📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ຂຸທ຺ທກນິກາເຍ

ມຫານິທ຺ເທສ-ອຏ຺ຐກຖາ

ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠກຖາ

ອວິຊ຺ຊາລງ຺ຄິໍ ຆາເຕນ຺ໂຕ, ນນ຺ທິຣາຄຎ຺ຈ ມູລໂຕ;

ຠາເວນ຺ຕຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ, ຜຸສິ ໂຍ ອມຕໍ ປທໍ.

ປາປຸຓິຕ຺ວາ ຊິໂນ ໂພຘິໍ, ມິຄທາຍໍ ວິຄາຫິຍ;

ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ, ເຖຣໍ ໂກຓ຺ຑຎ຺ຎມາທິໂຕ.

ອຏ຺ຐາຣສນ຺ນໍ ໂກຏີນໍ, ໂພເຘສິ ຕາປໂສ ຕຫິໍ;

ວນ຺ເທຫໍ ສິຣສາ ຕຎ຺ຈ, ສພ຺ພສຕ຺ຕານມຸຕ຺ຕມໍ.

ຕຖາ ຘມ຺ມຸຕ຺ຕມຎ຺ເຈວ, ສງ຺ຆຎ຺ຈາປິ ອນຸຕ຺ຕຣໍ;

ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຫິ ໂຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ວິຠາຄໂສ.

ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ມຫາປຎ຺ໂຎ, ສຕ຺ຖຸກປ຺ໂປ ຊິນຕ຺ຣໂຊ;

ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ວິຠາເຊຕ຺ວາ, ມຫານິທ຺ເທສມພ຺ຣວິ;

ປາໂຐ ວິສິຏ຺ໂຐ ນິທ຺ເທໂສ, ຕໍນາມວິເສສິໂຕ ຈ.

ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ຊິນຣາຊປຸຕ຺ຕໍ, ເຖຣໍ ຖິຣາເນກຄຸຓາຘິວາສໍ;

ປຎ຺ຎາປຠາວຸຄ຺ຄຕຈາຣຸກິຕ຺ຕິໍ, ສຸນີຈວຸຕ຺ຕິຎ຺ຈ ອໂຖ ນມິຕ຺ວາ.

ຂມາທຍາທິຍຸຕ຺ເຕນ, ຍຸຕ຺ຕມຸຕ຺ຕາທິວາທິນາ;

ພຫຸສ຺ສຸເຕນ ເຖເຣນ, ເທເວນ ອຠິຍາຈິໂຕ.

ມຫາວິຫາຣວາສີນໍ, ສຊ຺ຌາຍມ຺ຫິ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ;

ຄເຫຕພ຺ພໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ໂປຣາເຓສຸ ວິນິຈ຺ຉຍໍ.

ອໂວກ຺ກເມນ຺ໂຕ ສມຍໍ ສກຎ຺ຈ, ອນາມສນ຺ໂຕ ສມຍໍ ປຣຎ຺ຈ;

ປຸພ຺ໂພປເທສຏ຺ຐກຖານຍຎ຺ຈ, ຍຖານຸຣູປໍ ອຸປສໍຫຣນ຺ໂຕ.

ຎາຓປ຺ປເຠທາວຫນສ຺ສ ຕສ຺ສ, ໂຍຄີຫິ ເນເກຫິ ນິເສວິຕສ຺ສ;

ອຕ຺ຖໍ ອປຸພ຺ພໍ ອນຸວຓ຺ຓຍນ຺ໂຕ, ສຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ຍຸຕ຺ຕິຎ຺ຈ ອນຸກ຺ກເມນ຺ໂຕ.

ອາຣຠິສ຺ສໍ ສມາເສນ, ມຫານິທ຺ເທສວຓ຺ຓນໍ;

ສທ຺ຘມ຺ມພຫຸມາເນນ, ນາຕ຺ຕຸກ຺ກໍສນກມ຺ຍຕາ.

ວກ຺ຂາມຫໍ ອຏ຺ຐກຖໍ ຊນສ຺ສ, ຫິຕາຍ ສທ຺ຘມ຺ມຈິຣຏ຺ຐິຕຕ຺ຖໍ;

ສກ຺ກຈ຺ຈ ສທ຺ຘມ຺ມປໂຊຕິກໍ ຕໍ, ສຸຓາຖ ຘາເຣຖ ຈ ສາຘຸ ສນ຺ໂຕຕິ.

ຕຕ຺ຖ ‘‘ປາໂຐ ວິສິຏ຺ໂຐ ນິທ຺ເທໂສ, ຕໍນາມວິເສສິໂຕ ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ທຸວິໂຘ ປາໂຐ – ພ຺ຍຎ຺ຊນປາໂຐ, ອຕ຺ຖປາໂຐ ຈ. ເຕສຸ ພ຺ຍຎ຺ຊນປາໂຐ ອກ຺ຂຣປທພ຺ຍຎ຺ຊນອາກາຣນິຣຸຕ຺ຕິນິທ຺ເທສວເສນ ຉພ຺ພິໂຘ. ອຕ຺ຖປາໂຐ ສງ຺ກາສນປກາສນວິວຣຓວິຠຊນອຸຕ຺ຕານີກຣຓປຎ຺ຎຕ຺ຕິວເສນ ຉພ຺ພິໂຘ. ຕຕ຺ຖ ຕີສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ປຣິສຸທ຺ຘປໂຍຄຠາເວນ ວິສຸທ຺ຘກຣຸຓານໍ ຈິຕ຺ເຕນ ປວຕ຺ຕິຕເທສນາ ວາຈາຫິ ອກຖິຕຕ຺ຕາ ອເທສິຕຕ຺ຕາ ອກ຺ຂຣມິຕິ ສຎ຺ຎິຕາ, ຕໍ ປາຣາຍນິກພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ມນສາ ປຸຈ຺ຉິຕປຎ຺ຫານໍ ວເສນ ຠຄວຕາ ຣຕນຆເຣ ນິສີທິຕ຺ວາ ສມ຺ມສິຕປຏ຺ຐານມຫາປກຣຓວເສນ ຈ ອກ຺ຂຣໍ ນາມາຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ອຖ ວາ ອປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປທໍ ອກ຺ຂຣມິຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ ‘‘ສຏ຺ຐິວສ຺ສສຫສ຺ສານີ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ເປ. ວ. ໘໐໒; ຊາ. ໑.໔.໕໔; ເນຕ຺ຕິ. ໑໒໐) ວິຍ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ສກາຣ ນກາຣ ໂສກາຣາທີນິ ອກ຺ຂຣມິຕິ, ເອກກ຺ຂຣໍ ວາ ປທໍ ອກ຺ຂຣມິຕິ ເອເກ. ‘‘ຍາຍໍ ຕຓ຺ຫາ ໂປໂນຠວິກາ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ມຫາວ. ໑໔; ວິຠ. ໒໐໓; ມ. ນິ. ໓.໓໗໔; ປຏິ. ມ. ໒.໓໐) ວິຠຕ຺ຍນ຺ຕໍ ອຕ຺ຖໂຊຕກໍ ອກ຺ຂຣປິຓ຺ຑໍ ປທໍ. ‘‘ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈາ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ຘ. ສ. ທຸກມາຕິກາ ໑໐໙; ສຸ. ນິ. ໘໗໘; ມຫານິ. ໑໐໗; ຈູຬນິ. ອຊິຕມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທໂສ ໖; ເນຕ຺ຕິ. ໔໕) ພຫຸອກ຺ຂເຣຫິ ຍຸຕ຺ຕໍ ປທໍ ນາມ. ສໍຂິຕ຺ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ປທໍ ວິຠາເວຕິ. ປເທນ ອຠິຫິຕໍ ພ຺ຍຎ຺ຊຍຕິ ພ຺ຍຕ຺ຕໍ ປາກຏໍ ກໂຣຕີຕິ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ, ວາກ຺ຍເມວ. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ’’ຕິ ສງ຺ເຂເປນ ກຖິຕມຕ຺ຖໍ. ‘‘ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຉນ຺ທສມາຘິປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄຕໍ ອິທ຺ຘິປາທໍ ຠາເວຕິ. ວີຣິຍຈິຕ຺ຕວີມໍສສມາຘິປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄຕໍ ອິທ຺ຘິປາທໍ ຠາເວຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ວິຠ. ໔໓໑; ສໍ. ນິ. ໕.໘໑໓; ທີ. ນິ. ໓.໓໐໖; ອ. ນິ. ໔.໒໗໖) ປາກຏກຣຓຠາເວນ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ນາມ. ພ຺ຍຎ຺ຊນວິຠາຄປກາໂສ ອາກາໂຣ. ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ຉນ຺ໂທ? ໂຍ ຉນ຺ໂທ ຉນ຺ທິກຕາ ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ວິຠ. ໔໓໓) ກຖິຕພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ອເນກວິເຘນ ວິຠາຄກຣຓໍ ອາກາໂຣ ນາມ. ອາກາຣາຠິຫິຕສ຺ສ ນິພ຺ພຈນໍ ນິຣຸຕ຺ຕິ. ‘‘ຜສ຺ໂສ, ເວທນາ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ຘ. ສ. ໑) ອາກາເຣນ ກຖິຕໍ ‘‘ຜຸສຕີຕິ ຜສ຺ໂສ. ເວທິຍຕີຕິ ເວທນາ’’ຕິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ວຈນໍ ນິຣຸຕ຺ຕິ ນາມ. ນິພ຺ພຈນວິຕ຺ຖາໂຣ ນິສ຺ເສສໂຕ ເທໂສຕິ ນິທ຺ເທໂສ, ເວທິຍຕີຕິ ເວທນາຕິ ນິພ຺ພຈນລທ຺ຘປທໍ ‘‘ສຸຂາ ທຸກ຺ຂາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ, ສຸຂຍຕີຕິ ສຸຂາ, ທຸກ຺ຂຍຕີຕິ ທຸກ຺ຂາ, ເນວ ທຸກ຺ຂຍຕິ ນ ສຸຂຍຕີຕິ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ’’ຕິ ອຕ຺ຖວິຕ຺ຖາໂຣ ນິຣວເສເສນ ກຖິຕຕ຺ຕາ ນິທ຺ເທໂສ ນາມ.

ເອວໍ ຉພ຺ພິຘານິ ພ຺ຍຎ຺ຊນປທານິ ຊານິຕ຺ວາ ຈ ຉສຸ ອຕ຺ຖປເທສຸ ສງ຺ເຂປໂຕ ກາສນາ ທີປນາ ສງ຺ກາສນາ, ‘‘ມຎ຺ຎມາໂນ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ພນ຺ໂຘ ມາຣສ຺ສ ອມຎ຺ຎມາໂນ ມຸຕ຺ໂຕ ປາປິມໂຕ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ ສງ຺ເຂເປນ ອຕ຺ຖທີປນາ ສງ຺ກາສນາ ນາມ. ເອໂສ ປນ ເຖໂຣ ‘‘ພຸທ຺ເຘນ ຠຄວຕາ ເອວໍ ສງ຺ເຂປໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ‘ອຎ຺ຎາຕໍ ຠຄວາ, ອຎ຺ຎາຕໍ ສຸຄຕາ’’’ຕິ ກເຖຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ປຏິວິຊ຺ຌິ.

ອຸປຣິ ວຕ຺ຕພ຺ພມຕ຺ຖໍ ອາທິໂຕ ກາສນາ ທີປນາ ປກາສນາ, ‘‘ສພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາທິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ເອວມາທີສຸ (ມຫາວ. ໕໔; ສໍ. ນິ. ໔.໒໘) ປຈ຺ຉາ ກຖິຕພ຺ພມຕ຺ຖໍ ປຐມວຈເນນ ທີປນາ ປກາສນາ ນາມ. ເອວໍ ປຐມໍ ທີປິຕໍ ອຕ຺ຖໍ ປຸນ ປາກຏໍ ກຕ຺ວາ ທີປເນນ ‘‘ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສພ຺ພໍ ອາທິຕ຺ຕໍ? ຈກ຺ຂຸໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາທິຕ຺ຕໍ, ຣູປາ ອາທິຕ຺ຕາ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ມຫາວ. ໕໔; ສໍ. ນິ. ໔.໒໘) ກຖິເຕສຸ ‘‘ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິໂຍ ສງ຺ເຂເປນ ວຸຕ຺ຕໍ ປຏິວິຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ກຖິຕຕ຺ຕາ ທ຺ເວ ອຕ຺ຖປທານິ ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອຸປກາຣວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ.

ສໍຂິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຕ຺ຖາຣາຠິຘານໍ ສກິໍ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ປຸນປິ ອຠິຘານໍ ວິວຣຓໍ, ‘‘ກຸສລາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑) ສງ຺ເຂເປນ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ. ‘‘ກຕເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ? ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາມາວຈຣໍ ກຸສລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑) ນິທ຺ເທສວເສນ ວິຕ຺ຖາຣຓໍ ວິຕ຺ຖາຣວເສນ ປຸນ ກຖນໍ ວິວຣຓໍ ນາມ.

ຕໍ ວິຠາຄກຣຓໍ ວິຠຊນໍ, ‘‘ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑) ວິວຣິເຕ ກຸສເລ ຘມ຺ເມ ‘‘ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ, ເວທນາ ໂຫຕີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑) ວິຠາຄກຣຓໍ ວິຠຊນໍ ນາມ. ວິວຣສ຺ສ ວິຕ຺ຖາຣາຠິຘາເນນ ວິຠຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ອຸປມາຠິຘາເນນ ປຏິປາທນໍ ອຸຕ຺ຕານີກຣຓໍ, ວິວຣເຓນ ວິວຣິຕຕ຺ຖສ຺ສ ‘‘ກຕໂມ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ? ໂຍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຜສ຺ໂສ ຜຸສນາ ສມ຺ຜຸສນາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໒) ອຕິວິວຣິຕ຺ວາ ກຖນຎ຺ຈ ວິຠຊເນນ ວິຠຕ຺ຕສ຺ສ ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄາວີ ນິຈ຺ຈມ຺ມາ, ເອວເມວ ຂ຺ວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຜສ຺ສາຫາໂຣ ທຏ຺ຐພ຺ໂພຕິ ວທາມີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໖໓) ເອວມາທິອຸປມາກຖນຎ຺ຈ ອຸຕ຺ຕານີກຣຓໍ ນາມ. ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕານໍ ຘມ຺ມເທສເນນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອເນກວິເຘນ ໂສມນສ຺ສອຸປ຺ປາທນຎ຺ຈ ອຕິຂິຓພຸທ຺ຘີນໍ ອເນກວິເຘນ ຎາຓສ຺ສ ຕິຂິຓຠາວກຣຓຎ຺ຈ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ, ເຕສໍ ສຸຓນ຺ຕານໍ ຕໍຈິຕ຺ຕໂຕສເນນ ຕໍຈິຕ຺ຕນິສາມເນນ ຈ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຠຄວາ ອກ຺ຂເຣຫິ ສງ຺ກາສຍຕິ, ປເທຫິ ປກາສຍຕິ, ພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ວິວຣຕິ, ອາກາເຣຫິ ວິຠຊຕິ, ນິຣຸຕ຺ຕີຫິ ອຸຕ຺ຕານີກໂຣຕິ, ນິທ຺ເທເສຫິ ປຎ຺ຎາປຍຕີຕິ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ພຸທ຺ຘາ ຠຄວນ຺ໂຕ ເອກຈ຺ເຈ ເວເນຍ຺ເຍ ເອກສ຺ມິໍ ເທສເນ ອກ຺ຂເຣຫິ ອຕ຺ຖສງ຺ກາສນໍ ກໂຣນ຺ຕິ…ເປ… ນິທ຺ເທເສຫິ ອຕ຺ຖປຎ຺ຎາປນໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອຖ ວາ ອກ຺ຂເຣຫິ ສງ຺ກາສຍິຕ຺ວາ ປເທຫິ ປກາສຍຕິ, ພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ວິວຣິຕ຺ວາ ອາກາເຣຫິ ວິຠຊຕິ, ນິຣຸຕ຺ຕີຫິ ອຸຕ຺ຕານີກຕ຺ວາ ນິທ຺ເທເສຫິ ປຎ຺ຎາປຍຕິ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ເອວຣູເປນ ຘມ຺ມເທສເນນ ເອກຈ຺ເຈສຸ ຐາເນສຸ ເອກຈ຺ຈານໍ ເວເນຍ຺ຍານໍ ວິນຍຕີຕິ.

ອຖ ວາ ອກ຺ຂເຣຫິ ອຸຄ຺ຆາຏຍິຕ຺ວາ ປເທຫິ ປກາເສນ຺ໂຕ ວິນຍຕິ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎຸໍ, ພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ວິວຣິຕ຺ວາ ອາກາເຣຫິ ວິຠຊນ຺ໂຕ ວິນຍຕິ ວິປຎ຺ຈິຕຎ຺ຎຸໍ, ນິຣຸຕ຺ຕີຫິ ອຸຕ຺ຕານີກຕ຺ວາ ນິທ຺ເທເສຫິ ປຎ຺ຎາເປນ຺ໂຕ ວິນຍຕິ ເນຍ຺ຍໍ. ອິຕິ ເວເນຍ຺ຍວເສນປິ ໂຍເຊຕພ຺ພເມວ.

ອຕ຺ຖໂຕ ປເນຕ຺ຖ ກຕໂມ ພ຺ຍຎ຺ຊນປາໂຐ, ກຕໂມ ອຕ຺ຖປາໂຐຕິ? ພຸທ຺ຘານໍ ຠຄວນ຺ຕານໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕານໍ ໂຍ ອຕ຺ຖາວຄມໂກ ສວິຎ຺ຎຕ຺ຕິກສທ຺ໂທ, ໂສ ພ຺ຍຎ຺ຊນປາໂຐ. ໂຍ ເຕນ ອຠິສເມຕພ຺ໂພ ລກ຺ຂຓຣສາທິສຫິໂຕ ຘມ຺ໂມ, ໂສ ອຕ຺ຖປາໂຐຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປຸນປິ ສນ຺ຘາຍຠາສິໂຕ ພ຺ຍຎ຺ຊນຠາສິໂຕ ສາວເສສປາໂຐ ອນວເສສປາໂຐ ນີໂຕ ເນຍ຺ໂຍຕິ ຉພ຺ພິໂຘ ປາໂຐ. ຕຕ຺ຖ ອເນກຕ຺ຖວຕ຺ຕາ ສນ຺ຘາຍຠາສິໂຕ ‘‘ມາຕຣໍ ປິຕຣໍ ຫນ຺ຕ຺ວາ, ຣາຊາໂນ ທ຺ເວ ຈ ຂຕ຺ຕິເຍ’’ຕິ ເອວມາທິ (ຘ. ປ. ໒໙໔). ເອກຕ຺ຖວຕ຺ຕາ ພ຺ຍຎ຺ຊນຠາສິໂຕ ‘ມໂນປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ເອວມາທິ (ຘ. ປ. ໑.໒; ເນຕ຺ຕິ. ໘໙, ໙໒; ເປຏໂກ. ໑໔). ສາວເສໂສ ‘‘ສພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາທິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ເອວມາທິ (ມຫາວ. ໕໔; ສໍ. ນິ. ໔.໒໘). ວິປຣີໂຕ ອນວເສໂສ ‘‘ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ ສພ຺ພາກາເຣນ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຎາຓມຸເຂ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ ເອວມາທິ (ມຫານິ. ໑໕໖; ຈູຬນິ. ໂມຆຣາຊມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທໂສ ໘໕; ປຏິ. ມ. ໓.໕). ຍຖາ ວຈນໍ, ຕຖາ ອວຄນ຺ຕພ຺ໂພ ນີໂຕ ‘‘ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາ’’ຕິ ເອວມາທິ. ຍຸຕ຺ຕິຍາ ອນຸສ຺ສຣິຕພ຺ໂພ ເນຍ຺ໂຍ ‘‘ເອກປຸຄ຺ຄໂລ ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິ ເອວມາທິ (ອ. ນິ. ໑.໑໗໐).

ອຕ຺ໂຖ ປນ ອເນກປ຺ປກາໂຣ ປາຐຕ຺ໂຖ ສຠາວຕ຺ໂຖ ຎາຍຕ຺ໂຖ ປາຐານຸຣູໂປ ນປາຐານຸຣູໂປ ສາວເສສຕ຺ໂຖ ນິຣວເສສຕ຺ໂຖ ນີຕຕ຺ໂຖ ເນຍ຺ຍຕ຺ໂຖ ອິຈ຺ຈາທິ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ອປ຺ປສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສ ຎາປນຕ຺ຖມຸຈ຺ຈາຣິຍເຕ, ໂສ ປາຐຕ຺ໂຖ ‘‘ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ປາຣາ. ໑; ທີ. ນິ. ໑.໑໙໐) ວິຍ. ຣູປາຣູປຘມ຺ມານໍ ລກ຺ຂຓຣສາທິສຠາວຕ຺ໂຖ ‘‘ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ຠາເວຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ວິຠ. ໔໘໕; ສໍ. ນິ. ໕.໓) ວິຍ. ໂຍ ຎາຍມາໂນ ຫິຕາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ໂສ ຎາຕຸໍ ອຣຫຕີຕິ ຎາຍຕ຺ໂຖ – ‘‘ອຕ຺ຖວາທີ ຘມ຺ມວາທີ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໑.໙, ໑໙໔; ໓.໒໓໘; ມ. ນິ. ໑.໔໑໑) ວິຍ. ຍຖາປາຐໍ ຠາສິໂຕ ປາຐານຸຣູໂປ ‘‘ຈກ຺ຂຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣາຓກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໑໔໖) ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ຈກ຺ຂຸມປິ ກມ຺ມນ຺ຕິ. ພ຺ຍຎ຺ຊນຈ຺ຉາຍາຍ ອຕ຺ຖໍ ປຏິພາຫຍມາເນນ ວຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ໂຖ ນປາຐານຸຣູໂປ, ໂສ ປາຐໂຕ ອນນຸຎ຺ຎາໂຕ ອກຕປຏິກ຺ເຂໂປ ວິຍຸຕ຺ໂຕ. ໂສ ຈ ສງ຺ຄເຫຕພ຺ພມ຺ປິ ອສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ, ປຣິວຊ຺ເຊຕພ຺ພມ຺ປິ ວາ ກິຎ຺ຈິ ອປຣິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປຣິເສສໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ໂຕ ສາວເສສຕ຺ໂຖ ‘‘ຈກ຺ຂຸຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຣູເປ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ (ສໍ. ນິ. ໔.໖໐; ມຫານິ. ໑໐໗). ສພ຺ເພ ຕສນ຺ຕິ ທຓ຺ຑສ຺ສ, ສພ຺ເພ ຠາຍນ຺ຕິ ມຈ຺ຈຸໂນ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ປ. ໑໒໙) ວິຍ. ວິປຣີໂຕ ນິຣວເສສຕ຺ໂຖ ‘‘ສນ຺ຘາວິຕໍ ສໍສຣິຕໍ ມມຎ຺ເຈວ ຕຸມ຺ຫາກຎ຺ຈ (ທີ. ນິ. ໒.໑໕໕; ມຫາວ. ໒໘໗; ເນຕ຺ຕິ. ໑໑໔). ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂກ ມນ຺ຕາ ໂກ ສທ຺ຘາຕາ…ເປ… ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ທິຏ຺ຐປເທຫີ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໗.໖໖) ວິຍ. ສທ຺ທວເສເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ ນີຕຕ຺ໂຖ ‘‘ຣູປາ ສທ຺ທາ ຣສາ ຄນ຺ຘາ, ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາ ຈ ມໂນຣມາ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໕໑, ໑໖໕; ມຫາວ. ໓໓) ວິຍ. ສມ຺ມຸຕິວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ ເນຍ຺ຍຕ຺ໂຖ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ວລາຫກູປມາ ປຸຄ຺ຄລາ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໔.໑໐໑-໑໐໒) ວິຍ. ເອວມິຘ ປາຐຎ຺ຈ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ວິວຣິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ອສໍຫີໂຣ ຠວຕິ ປຣວາທີຫິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຕິຕ຺ຖວາເສນ.

ອິຕິ ອສໍຫີຣຠາເວນ ຍາວ ອາຄມາຘິຄມສມ຺ປທໍ, ຕາວ ວຕ຺ຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ສງ຺ເຂປວິຕ຺ຖາຣນເຍນ ເຫຕຸທາຫຣຓາທີຫິ ອວໂພຘຍິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ. ເອວໍວິໂຘ ອຕ຺ຕານຎ຺ຈ ປຣຎ຺ຈ ໂສເຘຕຸໍ ສມຕ຺ຖຠາເວນ ທຸສ຺ສີລ຺ຍທິຏ຺ຐິມລວິຣຫິຕຕ຺ຕາ ສຸຈິ. ທຸສ຺ສີໂລ ຫິ ອຕ຺ຕານໍ ອຸປຫນຕິ, ເຕນ ນາເທຍ຺ຍວາໂຈ ຈ ຠວຕິ ສພ຺ໂຍຫາຣມາໂນ ອິຘ ນິຈ຺ຈາຕຸໂຣ ເວຊ຺ໂຊວ. ທຸທ຺ທິຏ຺ຐິ ປຣໍ ອຸປຫນຕິ, ນາວສ຺ສໂຍ ຈ ຠວຕິ ວາຬຄຫາກຸໂລ ອິວ ກມລສຓ຺ໂຑ. ອຸຠຍວິປນ຺ໂນ ປນ ສພ຺ພຖາປິ ອນຸປາສນີໂຍ ຠວຕິ ຄູຖຄຕມິວ ຉວາລາຕໍ ຄູຖຄໂຕ ວິຍ ຈ ກຓ຺ຫສປ຺ໂປ. ອຸຠຍສມ຺ປນ຺ໂນ ປນ ສພ຺ພຖາປິ ອຸປາສນີໂຍ ເສວິຕພ຺ໂພ ຈ ວິຎ຺ຎູຫິ, ນິຣຸປທ຺ທໂວ ອິວ ຣຕນາກໂຣ, ເອວໍ ຠູໂຕ ເອວໍ ອມຈ຺ຉໂຣ ອຫີນາຈຣິຍມຸຏ຺ຐິ. ສຸຕ຺ຕສຸຕ຺ຕານຸໂລມອາຈຣິຍວາທອຕ຺ຕໂນມຕິສງ຺ຂາຕານຎ຺ຈ ຈຕຸນ຺ນໍ ອປຣິຈ຺ຈາຄີ, ເຕສໍ ວເສນ ພ຺ຍາຂ຺ຍາໂຕ.

‘‘ເອກໍສວຈນໍ ເອກໍ, ວິຠຊ຺ຊວຈນໍ ປທໍ;

ຕຕິຍໍ ປຏິປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ປນ ຐາປເຍ’’ຕິ.

ເອເຕສໍ ວາ ອປຣິຈ຺ຈາຄີ. ຕໂຕ ເອວ ໂສຕູນໍ ຫິເຕ ນິຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເນສໍ ອວໂພຘນໍ ປຕິ ອກິລາສຸ ຠວຕີຕິ. ອາຫ ເຈຕ຺ຖ –

‘‘ປາຐຕ຺ຖວິທສໍຫີໂຣ, ວຕ຺ຕາ ສຸຈິ ອມຈ຺ຉໂຣ;

ຈຕຸນ຺ນໍ ອປຣິຈ຺ຈາຄີ, ເທສກສ຺ສ ຫິຕານ຺ວິໂຕ’’ຕິ.

ເອຕ຺ຖ ເທສກສ຺ສາຕິ ເທສໂກ ອສ຺ສ, ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຫິຕານ຺ວິໂຕຕິ ຫິເຕ ອນຸຄໂຕ ຫິຕຈິຕ຺ໂຕ. ໂສ ເອໂສ ສຸຈິຕ຺ຕາ ປິໂຍ, ຈຕຸນ຺ນໍ ອປຣິຈ຺ຈາຄິຕ຺ຕາ ຄຣຸ, ອສໍຫີຣຕ຺ຕາ ຠາວນີໂຍ, ເທສກຕ຺ຕາ ວຕ຺ຕາ, ຫິຕານ຺ວິຕຕ຺ຕາ ວຈນກ຺ຂໂມ, ປາຐຕ຺ຖວິທຕ຺ຕາ ຄມ຺ຠີຣກຖໍ ກຕ຺ຕາ, ອມຈ຺ຉຣຕ຺ຕາ ນ ຈາຏ຺ຐາເນ ນິໂຍຊໂກ ອິຕິ –

‘‘ປິໂຍ ຄຣຸ ຠາວນີໂຍ, ວຕ຺ຕາ ຈ ວຈນກ຺ຂໂມ;

ຄມ຺ຠີຣຎ຺ຈ ກຖໍ ກຕ຺ຕາ, ໂນ ຈາຏ຺ຐາເນ ນິໂຍຊໂກ’’ຕິ. (ອ. ນິ. ໗.໓໗; ເນຕ຺ຕິ. ໑໑໓);

‘‘ອຠິຫິໂຕ ເທສໂກ ໂສ, ຕາວ ທານິ ອຠິຘີຍເຕ’’.

ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມຄຣຸຕ຺ຕາ ກຖໍ ນ ປຣິຠວຕິ, ອາຈຣິຍຄຣຸຕ຺ຕາ ກຖິກໍ ນ ປຣິຠວຕິ, ສທ຺ຘາປຎ຺ຎາທິຄຸຓປຏິມຓ຺ຑິຕຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕານໍ ນ ປຣິຠວຕິ, ອສຐາມາຍາວິຕ຺ຕາ ອມຕາຠິມຸຂຕ຺ຕາ ຈ ອວິກ຺ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ຠວຕິ, ສຸເມຘຕ຺ຕາ ໂຍນິໂສ ມນສິ ກໂຣຕີຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສຸຓນ຺ໂຕ ສທ຺ຘມ຺ມໍ ຠພ຺ໂພ ນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມິຕຸໍ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສມ຺ມຕ຺ຕໍ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ນ ກຖໍ ປຣິໂຠຕິ, ນ ກຖິກໍ ປຣິໂຠຕິ, ນ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິໂຠຕິ, ອວິກ຺ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ໂຕ, ໂຍນິໂສ ມນສິ ກໂຣຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໕.໑໕໑).

ຕໍລກ຺ຂຓປ຺ປຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຠາວນໍ ຠຊຕີຕິ. ອາຫ ເຈຕ຺ຖ –

‘‘ຘມ຺ມາຈຣິຍຄຣຸ ສທ຺ຘາປຎ຺ຎາທິຄຸຓມຓ຺ຑິໂຕ;

ອສຐາມາຍາວິກສ຺ສ, ສຸເມໂຘ ອມຕາຠິມຸໂຂ’’. –

ອິຕິ ວຕ຺ຕາ ຈ ໂສຕາ ຈ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນຎ຺ຈ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ໂຍ ອຕິອຄ຺ຄໍ ກຕ຺ວາ ກຖິຕຕ຺ຕາ ມຫາສມຸທ຺ທມຫາປຖວີ ວິຍ ມຫາ ຈ ໂສ ນິທ຺ເທໂສ ຈາຕິ ມຫານິທ຺ເທໂສ, ຕໍ ມຫານິທ຺ເທສໍ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມິ.

ຕເທຕໍ ມຫານິທ຺ເທສໍ ອຕ຺ຖສມ຺ປນ຺ນໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນສມ຺ປນ຺ນໍ ຄມ຺ຠີຣໍ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຖໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣປ຺ປກາສກໍ ສຸຎ຺ຎຕປ຺ປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ປຏິປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຜລວິເສສສາຘນໍ ປຏິປຕ຺ຕິປຏິປກ຺ຂປຏິເສຘນໍ ໂຍຄາວຈຣານໍ ຎາຓວຣຣຕນາກຣຠູຕໍ ຘມ຺ມກຖິການໍ ຘມ຺ມກຖາວິລາສວິເສສເຫຕຸຠູຕໍ ສໍສາຣຠີຣຸການໍ ທຸກ຺ຂນິສ຺ສຣຓຕທຸປາຍທສ຺ສເນນ ອສ຺ສາສຊນນຕ຺ຖໍ ຕປ຺ປຏິປກ຺ຂນາສນຕ຺ຖຎ຺ຈ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຖານຎ຺ຈ ອເນເກສໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປທານໍ ອຕ຺ຖວິວຣເຓນ ສຸຊນຫທຍປຣິໂຕສຊນນຕ຺ຖໍ, ຕຖາຄເຕນ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອປ຺ປຏິຫຕສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓມຫາທີໂປຠາເສນ ສກລຊນວິຕ຺ຖຕມຫາກຣຸຓາສິເນເຫນ ເວເນຍ຺ຍຊນຫທຍຄຕກິເລສນ຺ຘກາຣວິຘມນຕ຺ຖໍ ສມຸຊ຺ຊລິຕສ຺ສ ສທ຺ຘມ຺ມມຫາປທີປສ຺ສ ຕທຘິປ຺ປາຍວິກາສນສິເນຫປຣິເສເກນ ປຎ຺ຈວສ຺ສສຫສ຺ສມຕິຈິຣສມຸຊ຺ຊລນມິຈ຺ຉຕາ ໂລການຸກມ຺ປເກນ ສຕ຺ຖຸກປ຺ເປນ ຘມ຺ມຣາຊສ຺ສ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ ອາຍສ຺ມຕາ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖເຣນ ຠາສິຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ປຐມມຫາສງ຺ຄີຕິກາເລ ຍຖາສຸຕເມວ ສງ຺ຄຫໍ ອາໂຣເປສິ.

ໂສ ປເນສ ວິນຍປິຏກໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປິຏກໍ ອຠິຘມ຺ມປິຏກນ຺ຕິ ຕີສຸ ປິຏເກສຸ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປິຏກປຣິຍາປນ຺ໂນ, ທີຆນິກາໂຍ ມຊ຺ຌິມນິກາໂຍ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາໂຍ ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣນິກາໂຍ ຂຸທ຺ທກນິກາໂຍຕິ ປຎ຺ຈສຸ ມຫານິກາເຍສຸ ຂຸທ຺ທກມຫານິກາຍປຣິຍາປນ຺ໂນ, ສຸຕ຺ຕໍ ເຄຍ຺ຍໍ ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ ຄາຖາ ອຸທານໍ ອິຕິວຸຕ຺ຕກໍ ຊາຕກໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ເວທລ຺ລນ຺ຕິ ນວສຸ ສຕ຺ຖຸສາສນງ຺ເຄສຸ ຍຖາສມ຺ຠວໍ ຄາຖງ຺ຄເວຍ຺ຍາກຣຓງ຺ຄທ຺ວຍສງ຺ຄຫິໂຕ.

‘‘ທ຺ວາສີຕິ ພຸທ຺ຘໂຕ ຄຓ຺ຫິໍ, ທ຺ເວສຫສ຺ສານິ ຠິກ຺ຂຸໂຕ;

ຈຕຸຣາສີຕິ ສຫສ຺ສານິ, ເຍ ເມ ຘມ຺ມາ ປວຕ຺ຕິໂນ’’ຕິ. (ເຖຣຄາ. ໑໐໒໗) –

ຘມ຺ມຠຓ຺ຑາຄາຣິກຕ຺ເຖເຣນ ປຎ຺ຈສຸ ຐາເນສຸ ເອຕທຄ຺ຄໍ ອາໂຣປິເຕນ ປຏິຎ຺ຎາຕານໍ ຈຕຸຣາສີຕິຍາ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘສຫສ຺ສານໍ ຠິກ຺ຂຸໂຕ ຄຫິເຕສຸ ທ຺ວີສຸ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘສຫສ຺ເສສຸ ອເນກສຕຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຄຫິໂຕ. ຕສ຺ສ ທ຺ເວ ວຄ຺ຄາ ອຏ຺ຐກວຄ຺ໂຄ ປາຣາຍນວຄ຺ໂຄ ຂຄ຺ຄວິສາຓສຸຕ຺ຕຎ຺ຈ, ເອເກກສ຺ມິໍ ວຄ຺ເຄ ໂສຬສ ໂສຬສ ກຕ຺ວາ ຂຄ຺ຄວິສາຓສຸຕ຺ຕຎ຺ຈາຕິ ເຕຕ຺ຕິໍສ ສຸຕ຺ຕານິ ກາມສຸຕ຺ຕາທິຂຄ຺ຄວິສາຓສຸຕ຺ຕປຣິໂຍສານານິ. ເອວໍ ອເນກຘາ ວວຕ຺ຖາປິຕສ຺ສ ອິມສ຺ສ ມຫານິທ຺ເທສສ຺ສ ອນຸປຸພ຺ພປທຕ຺ຖວຓ຺ຓນໍ ກຣິສ຺ສາມິ. ອຍຎ຺ຫິ ມຫານິທ຺ເທໂສ ປາຐໂຕ ອຕ຺ຖໂຕ ຈ ອຸທ຺ທິສນ຺ເຕນ ນິທ຺ທິສນ຺ເຕນ ຈ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຸທ຺ທິສິຕພ຺ໂພ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ໂພ ຈ, ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ເຕນາປິ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕພ຺ໂພ ຘາເຣຕພ຺ໂພ ຈ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຕາ ອິມສ຺ສ ມຫານິທ຺ເທສສ຺ສ ໂລກຫິຕາຍ ໂລເກ ຈິຣຏ຺ຐິຕຕ຺ຖນ຺ຕິ.

໑. ອຏ຺ຐກວຄ຺ໂຄ

໑. ກາມສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

ຕຕ຺ຖ ກາມສຸຕ຺ຕໍ ອາທິ. ຕສ຺ມິມ຺ປິ ‘‘ກາມໍ ກາມຍມານສ຺ສາ’’ຕິ ຄາຖາ ອາທິ. ສາ ອຸທ຺ເທສນິທ຺ເທສປຏິນິທ຺ເທສວເສນ ຕິຘາ ຐິຕາ. ‘‘ກາມໍ ກາມຍມານສ຺ສາ’’ຕິ ເອວມາທິ ອຸທ຺ເທໂສ. ‘‘ກາມາຕິ ອຸທ຺ທານໂຕ ທ຺ເວ ກາມາ – ວຕ຺ຖຸກາມາ ຈ ກິເລສກາມາ ຈາ’’ຕິ ນິທ຺ເທໂສ. ‘‘ກຕເມ ວຕ຺ຖຸກາມາ? ມນາປິກາ ຣູປາ’’ຕິ ເອວມາທິ ປຏິນິທ຺ເທໂສ.

໑. ຕຕ຺ຖ ກາມນ຺ຕິ ມນາປິຍຣູປາທິເຕຠູມກຘມ຺ມສງ຺ຂາຕໍ ວຕ຺ຖຸກາມໍ. ກາມຍມານສ຺ສາຕິ ອິຈ຺ຉມານສ຺ສ. ຕສ຺ສ ເຈຕໍ ສມິຊ຺ຌຕີຕິ ຕສ຺ສ ກາມຍມານສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ຕໍ ກາມສງ຺ຂາຕໍ ວຕ຺ຖຸ ສມິຊ຺ຌຕິ ເຈ, ສເຈ ໂສ ຕໍ ລຠຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອທ຺ຘາ ປີຕິມໂນ ໂຫຕີຕິ ເອກໍສໍ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ລທ຺ຘາຕິ ລຠິຕ຺ວາ. ມຈ຺ໂຈຕິ ສຕ຺ໂຕ. ຍທິຈ຺ຉຕີຕິ ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ. ອິທໍ ປນ ສງ຺ເຂປໂຕ ປທຕ຺ຖສມ຺ພນ຺ຘມຕ຺ຕເມວ, ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ອຸປຣິ ປາຬິຍໍ ອາຄຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍຖາ ຈ ອິມສ຺ມິໍ, ເອວໍ ອິໂຕ ປຣໍ ສພ຺ເພສຸປີຕິ.

ກາມາຕິ ອຸທ຺ທິສິຕພ຺ພປທໍ. ອຸທ຺ທານໂຕຕິ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພປທໍ. ອຸທ຺ທານໂຕຕິ ວຄ຺ຄວເສນ ‘‘ມຈ຺ຉຸທ຺ທານໍ ກິເນຍ຺ຍາ’’ຕິ ອາທີສຸ ວິຍ. ອຖ ວາ ອຸປຣູປຣິ ທານໂຕ ອຸທ຺ທານໍ, ອຸທ຺ຘໍ ອຸທ຺ຘໍ ໂສຘນໂຕ ພ຺ຍວທານຏ຺ເຐນ ໂວທານໍ ວິຍ. ວິຕ຺ຖາຣກຣຓຠາເວນ ວາ. ກາມາ ອິຕິ ປາຐເສສໍ ກຕ຺ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ທ຺ເວຕິ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉໂທ, ນ ເອກໍ, ນ ຕໂຍ. ວຕ຺ຖຸກາມາ ຈາຕິ ມນາປິຍຣູປາທິວຕ຺ຖຸກາມາ ຈ. ອຸປຕາປນຏ຺ເຐນ ວິພາຘນຏ຺ເຐນ ຈ ກິເລສກາມາ ຈ. ເຕສຸ ວຕ຺ຖຸກາໂມ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ, ກິເລສກາໂມ ປຫາຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸກາໂມ ກິເລສກາເມນ ປຕ຺ຖຍິຕພ຺ໂພຕິ ກາມີຍຕີຕິ ກາໂມ. ກິເລສກາໂມ ວຕ຺ຖຸກາມານໍ ປຈ຺ຈາສີສນສ຺ສ ກາຣຓຠາເວນ ກາມີຍເຕ ອເນນາຕິ ກາໂມ. ຕຕ຺ຖ ຣູປາທິກ຺ຂນ຺ເຘ ສງ຺ຄຫິໂຕ ວຕ຺ຖຸກາໂມ, ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ເຘ ສງ຺ຄຫິໂຕ ກິເລສກາໂມ. ຉຫິ ວິຎ຺ຎາເຓຫິ ວິຊານິຕພ຺ໂພ ວຕ຺ຖຸກາໂມ, ມໂນວິຎ຺ຎາເຓນ ຊານິຕພ຺ໂພ ກິເລສກາໂມ. ກິເລສານໍ ປຕິຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ກາຣຓຏ຺ເຐນ ອາຣມ຺ມຓຏ຺ເຐນ ຈ ວຕ຺ຖຸກາໂມ.

‘‘ເນເຕ ກາມາ ຍານິ ຈິຕ຺ຣານິ ໂລເກ, ສງ຺ກປ຺ປຣາໂຄ ປຸຣິສສ຺ສ ກາໂມ;

ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຣານິ ຕເຖວ ໂລເກ, ອເຖຕ຺ຖ ຘີຣາ ວິນຍນ຺ຕິ ຉນ຺ທ’’ນ຺ຕິ. (ອ. ນິ. ໖.໖໓);

ນນ຺ທມາຓວກ- (ຘ. ປ. ອຏ຺ຐ. ໑.໖໘ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓຕ຺ເຖຣີວຕ຺ຖຸ) ໂສເຣຍ຺ຍເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕາທີນໍ (ຘ. ປ. ໔໓) ວຕ຺ຖູນິ ເຈຕ຺ຖ ນິທສ຺ສນໍ. ກິເລສກາໂມ ຕາປນຏ຺ເຐນ ພາຘນຏ຺ເຐນ ຈ ສຍໍ ກາເມຕີຕິ ກາໂມ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ‘‘ຣຕ຺ໂຕ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຣາເຄນ ອຠິຠູໂຕ ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕີ’’ຕິ ຈ ‘‘ຣຕ຺ໂຕ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປາຓມ຺ປິ ຫນຕິ, ອທິນ຺ນມ຺ປິ ອາທິຍຕິ, ປຣທາຣມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ, ມຸສາປິ ຠຓຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໕໔) ຈ ເອວມາທິ ນິທສ຺ສນໍ.

ຕເມວ ປຏິນິທ຺ເທສວເສນ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ວຕ຺ຕຸກາໂມ – ‘‘ກຕເມ ວຕ຺ຖຸກາມາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກຕເມຕິ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາ. ປຎ຺ຈວິຘາ ຫິ ປຸຈ຺ຉາ, ຕາສໍ ວິຠາໂຄ ອຸປຣິ ປາຬິຍໍເຍວ ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ຕາສຸ ອຍໍ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາ. ຕຕ຺ຖ ມນາປິກາຕິ ມນໍ ອປ຺ປາຍນ຺ຕິ ວທ຺ເຘນ຺ຕີຕິ ມນາປາ, ມນາປາ ເອວ ມນາປິກາ. ຣູປາຕິ ກມ຺ມຈິຕ຺ຕອຸຕຸອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານວເສນ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານິກາ ຣູປາຣມ຺ມຓາ. ຣູປຍນ຺ຕີຕິ ຣູປາ, ວຓ຺ຓວິກາຣໍ ອາປຊ຺ຊມານາ ຫທຍງ຺ຄຕຠາວໍ ປກາເສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕຕ຺ຖ ເກນຏ຺ເຐນ ຣູປນ຺ຕິ? ຣຸປ຺ປນຏ຺ເຐນ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣູປໍ ວເທຖ? ຣຸປ຺ປຕີຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕສ຺ມາ ‘ຣູປ’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເກນ ຣຸປ຺ປຕິ? ສີເຕນປິ ຣຸປ຺ປຕິ, ອຸຓ຺ເຫນປິ ຣຸປ຺ປຕິ, ຊິຆຈ຺ຉາຍປິ ຣຸປ຺ປຕິ, ປິປາສາຍປິ ຣຸປ຺ປຕິ, ຑໍສມກສວາຕາຕປສຣີສປສມ຺ຜສ຺ເສນປິ ຣຸປ຺ປຕິ. ຣຸປ຺ປຕີຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕສ຺ມາ ‘ຣູປ’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໗໙).

ຕຕ຺ຖ ຣຸປ຺ປຕີຕິ ກຸປ຺ປຕິ ຆຏ຺ຏີຍຕິ ປີຬີຍຕິ, ຠິຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສີເຕນ ຕາວ ຣຸປ຺ປນໍ ໂລກນ຺ຕຣິກນິຣເຍ ປາກຏໍ. ມຫິໍສກຣຏ຺ຐາທີສຸປິ ຫິມປາຕສີຕເລສຸ ປເທເສສຸ ເອຕໍ ປາກຏເມວ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ສຕ຺ຕາ ສີເຕນ ຠິນ຺ນຉິນ຺ນສຣີຣາ ຊີວິຕກ຺ຂຍມ຺ປິ ປາປຸຓນ຺ຕິ.

ອຸຓ຺ເຫນ ຣຸປ຺ປນໍ ອວີຈິມຫານິຣເຍ ປາກຏໍ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ຕຕ຺ຕາຍ ໂລຫປຖວິຍາ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈວິຘພນ຺ຘນາທິກຣຓກາເລ ສຕ຺ຕາ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວນ຺ຕິ.

ຊິຆຈ຺ຉາຍ ຣຸປ຺ປນໍ ເປຕ຺ຕິວິສເຍ ເຈວ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂກາເລ ຈ ປາກຏໍ. ເປຕ຺ຕິວິສຍສ຺ມິຎ຺ຫິ ສຕ຺ຕາ ທ຺ເວ ຕີຓິ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣານິ ກິຎ຺ຈິເທວ ອາມິສໍ ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາ ມຸເຂ ປກ຺ຂິປນ຺ຕາ ນາມ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ອນ຺ໂຕອຸທຣໍ ອາທິຕ຺ຕສຸສິຣຣຸກ຺ໂຂ ວິຍ ໂຫຕິ. ທຸພ຺ຠິກ຺ເຂ ກຎ຺ຊິກມຕ຺ຕມ຺ປິ ອລຠິຕ຺ວາ ມຣຓສຕ຺ຕານໍ ປມາຓໍ ນຕ຺ຖິ.

ປິປາສາຍ ຣຸປ຺ປນໍ ກາລກຎ຺ຊິກາທີສຸ ປາກຏໍ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ສຕ຺ຕາ ທ຺ເວ ຕີຓິ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣານິ ຫທຍເຕມນມຕ຺ຕໍ ວາ ຊິວ຺ຫາເຕມນມຕ຺ຕໍ ວາ ອຸທກພິນ຺ທຸມ຺ປິ ລທ຺ຘຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ‘‘ປານີຍໍ ປິວິສ຺ສາມາ’’ຕິ ນທິໍ ຄຕານໍ ຊລໍ ວາລຸກາຕລໍ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ. ມຫາສມຸທ຺ທໍ ປກ຺ຂນ຺ຕານມ຺ປິ ສມຸທ຺ໂທ ປິຏ຺ຐິປາສາໂຓເຍວ ໂຫຕິ. ເຕ ສຸສ຺ສນ຺ຕາ ພລວທຸກ຺ຂປີຬິຕາ ວິຣວນ຺ຕິ. ຑໍສາທີຫິ ຣຸປ຺ປນໍ ຑໍສມກ຺ຂິກາທິພຫຸເລສຸ ປເທເສສຸ ປາກຏໍ. ຕໍ ປນ – ‘‘ກຕມໍ ຕໍ ຣູປໍ ສນິທສ຺ສນໍ? ສປ຺ປຏິຆ’’ນ຺ຕິ ອາທິນາ ນເຍນ ອຠິຘມ຺ເມ (ຘ. ສ. ໖໕໖, ໖໕໘) ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ.

ສປ຺ປນ຺ຕີຕິ ສທ຺ທາ, ອຸທາຫຣີຍນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸຕຸຈິຕ຺ຕວເສນ ທ຺ວິສມຸຏ຺ຐານິກາ ສທ຺ທາ. ຄນ຺ຘຍນ຺ຕີຕິ ຄນ຺ຘາ, ອຕ຺ຕໂນ ວຕ຺ຖູນິ ສູຈຍນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣສນ຺ຕິ ເຕ ສຕ຺ຕາຕິ ຣສາ, ອສ຺ສາເທນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຜຸສີຍນ຺ຕີຕິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາ. ເອເຕ ຄນ຺ຘາທໂຍ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານິກາວ. ເຕສໍ ວິຠາໂຄ ອຠິຘມ຺ເມ (ຘ. ສ. ໖໒໒-໖໒໔) ວິຕ຺ຖາຣິໂຕເຍວ.

ຕເມວຕ຺ຖໍ ວິຕ຺ຖາຣວເສນ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອຕ຺ຖຣຓາ ປາວຸຣຓາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິຍນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ຖຣຓາ. ສຣີຣໍ ເວເຐຕ຺ວາ ປາຣຸປີຍນ຺ຕີຕິ ປາວຸຣຓາ. ອນ຺ໂຕຊາຕາທໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ທາສີ ຈ ທາໂສ ຈ ທາສິທາສາ. ເຂຕ຺ຕໍ ນາມ ຍສ຺ມິໍ ປຸພ຺ພຓ຺ຓໍ ຣຸຫຕິ. ວຕ຺ຖຸ ນາມ ຍສ຺ມິໍ ອປຣຓ຺ຓໍ ຣຸຫຕິ. ຍຕ຺ຖ ວາ ອຸຠຍມ຺ປິ ຣຸຫຕິ, ຕໍ ເຂຕ຺ຕໍ. ຕທຕ຺ຖາຍ ກຕຠູມິຠາໂຄ ວຕ຺ຖຸ. ເຂຕ຺ຕວຕ຺ຖຸສີເສນ ເຈຕ຺ຖ ວາປີຕຬາກາທີນິປິ ສງ຺ຄຫິຕານິ. ຫິຣຎ຺ຎນ຺ຕິ ກຫາປໂຓ. ສຸວຓ຺ຓນ຺ຕິ ຊາຕຣູປໍ. ເຕສໍ ຄຫເຓນ ໂລຫມາສໂກ ຊຕຸມາສໂກ ທາຣຸມາສໂກຕິ ສພ຺ເພປິ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຄາມນິຄມຣາຊຘານິໂຍຕິ ເອກກຸຏິກາທິ ຄາໂມ. ອາປຓຍຸຕ຺ໂຕ ນິຄໂມ. ເອກສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ອາຓາປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານໍ ຣາຊຘານີ. ຣຏ຺ຐນ຺ຕິ ຊນປເທກເທສໍ. ຊນປໂທຕິ ກາສິໂກສລາທິຊນປໂທ. ໂກໂສຕິ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ໂກໂສ – ຫຕ຺ຖີ ອສ຺ໂສ ຣໂຖ ປຕ຺ຕິ. ໂກຏ຺ຐາຄາຣນ຺ຕິ ຕິວິຘໍ ໂກຏ຺ຐາຄາຣໍ – ຘນໂກຏ຺ຐາຄາຣໍ ຘຎ຺ຎໂກຏ຺ຐາຄາຣໍ ວຕ຺ຖໂກຏ຺ຐາຄາຣໍ. ຍໍ ກິຎ຺ຈີຕິ ອນວເສສປຣິຍາທານວຈນໍ. ຣຊນີຍນ຺ຕິ ຣຎ຺ເຊຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕຏ຺ເຐນ.

ອິໂຕ ປຣໍ ຕິກວເສນ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຕີຕຕ຺ຕິກອຊ຺ຌຕ຺ຕຕ຺ຕິກຫີນຕ຺ຕິກໂອກາສຕ຺ຕິກສໍໂຍຄຕ຺ຕິກກາມາວຈຣຕ຺ຕິກວເສນ ຉຕ຺ຕິເກ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຕີຕຕ຺ຕິເກ ຕາວ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາວໍ ອຸປ຺ປາທາທິກ຺ຂຓໍ ວາ ປຕ຺ວາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາຕິ ອຕີຕາ. ຕທຸຠຍມ຺ປິ ນ ອາຄຕາຕິ ອນາຄຕາ. ຕໍ ຕໍ ກາຣຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນາຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ. ອິທໍ ຠເວນ ປຣິຈ຺ຉນ຺ນໍ. ປຏິສນ຺ຘິໂຕ ຫິ ປຏ຺ຐາຍ ອຕີຕຠເວສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ອນນ຺ຕຣຠເວ ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕຸ ກປ຺ປໂກຏິສຕສຫສ຺ສມຕ຺ຖເກ ວາ, ສພ຺ເພ ອຕີຕາເຍວ ນາມ. ຈຸຕິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນາຄຕຠເວສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕນກາ ກາມາ ອນນ຺ຕຣຠເວ ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕຸ ກປ຺ປໂກຏິສຕສຫສ຺ສມຕ຺ຖເກ ວາ, ສພ຺ເພ ອນາຄຕາເຍວ ນາມ. ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິອນ຺ຕເຣ ປວຕ຺ຕາ ກາມາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ ນາມ.

ອຊ຺ຌຕ຺ຕຕ຺ຕິເກ ‘‘ເອວໍ ປວຕ຺ຕມານາ ມຍໍ ອຕ຺ຕາຕິ ຄຫຓໍ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອິມິນາ ວິຍ ອຘິປ຺ປາເຍນ ອຕ຺ຕານໍ ອຘິກາຣໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ປວຕ຺ຕາ ປາຏິປຸຄ຺ຄລິກາ ກາມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາ ກາມາ ນາມ. ຕໂຕ ພຫິຠູຕາ ປນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘາ ວາ ອນິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘາ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ນາມ. ຕຕິຍປທໍ ຕທຸຠຍວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຫີນຕ຺ຕິເກ ຫີນາຕິ ລາມກາ. ມຊ຺ຌິມາຕິ ຫີນປຓີຕານໍ ມຊ຺ເຌ ຠວາຕິ ມຊ຺ຌິມາ. ອວເສສາ ອຸຕ຺ຕມຏ຺ເຐນ ປຓີຕາ. ອປິ ຈ ອຸປາທາຍຸປາທາຍ ຫີນມຊ຺ຌິມປຓີຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເນຣຍິການຎ຺ຫິ ກາມາ ໂກຏິປ຺ປຕ຺ຕາ ຫີນາ ນາມ. ເຕ ອຸປາທາຍ ຕິຣຈ຺ຉາເນສຸ ນາຄສຸປຓ຺ຓານໍ ກາມາ ປຓີຕາ ນາມ. ເສສຕິຣຈ຺ຉານຄຕານໍ ກາມາ ມຊ຺ຌິມາ ນາມ. ເຕສມ຺ປິ ກາມາ ຫີນາ. ເຕ ອຸປາທາຍ ມເຫສກ຺ຂເປຕານໍ ກາມາ ປຓີຕາ ນາມ. ອວເສສານໍ ກາມາ ມຊ຺ຌິມາ ນາມ. ເຕສມ຺ປິ ຫີນາ. ເຕ ອຸປາທາຍ ຊານປທານໍ ກາມາ ປຓີຕາ ນາມ. ປຈ຺ຈນ຺ຕວາສີນໍ ກາມາ ມຊ຺ຌິມາ ນາມ. ເຕສມ຺ປິ ຫີນາ. ເຕ ອຸປາທາຍ ຄາມໂຠຊການໍ ກາມາ ປຓີຕາ ນາມ. ເຕສໍ ປຣິຈາຣິການໍ ກາມາ ມຊ຺ຌິມາ ນາມ. ເຕສມ຺ປິ ຫີນາ. ເຕ ອຸປາທາຍ ຊນປທສາມິການໍ ກາມາ ປຓີຕາ ນາມ. ເຕສໍ ປຣິຈາຣິການໍ ກາມາ ມຊ຺ຌິມາ ນາມ. ເຕສມ຺ປິ ຫີນາ. ເຕ ອຸປາທາຍ ປເທສຣາຊູນໍ ກາມາ ປຓີຕາ ນາມ. ເຕສໍ ອມຈ຺ຈານໍ ກາມາ ມຊ຺ຌິມາ ນາມ. ເຕສມ຺ປິ ຫີນາ. ເຕ ອຸປາທາຍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣຎ຺ໂຎ ກາມາ ປຓີຕາ ນາມ. ຕສ຺ສ ອມຈ຺ຈານໍ ກາມາ ມຊ຺ຌິມາ ນາມ. ຕສ຺ສປິ ຫີນາ. ເຕ ອຸປາທາຍ ຠຸມ຺ມເທວານໍ ກາມາ ປຓີຕາ ນາມ. ເຕສໍ ປຣິຈາຣິການໍ ເທວານໍ ກາມາ ມຊ຺ຌິມາ ນາມ. ເຕສມ຺ປິ ຫີນາ. ເຕ ອຸປາທາຍ ຈາຕຸມຫາຣາຊິການໍ ເທວານໍ ກາມາ ປຓີຕາຕິອາທິນາ ນເຍນ ຍາວ ອກນິຏ຺ຐເທວານໍ ກາມາ ມຕ຺ຖກປ຺ປຕ຺ຕາ ປຓີຕາ ນາມ. ເອວໍ ອຸປາທາຍຸປາທາຍ ຫີນມຊ຺ຌິມປຓີຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ໂອກາສຕ຺ຕິເກ ອາປາຍິກາ ກາມາຕິ ອວຑ຺ຒິສງ຺ຂາເຕສຸ ອປຄຕອເຍສຸ ຈຕູສຸ ອປາເຍສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕກາມາ ອາປາຍິກາ. ມນຸສ຺ເສສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕກາມາ ມານຸສິກາ. ເທເວສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕກາມາ ທິພ຺ພາ.

ສໍໂຍຄຕ຺ຕິເກ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕານໍ ກາມານໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນໂຕ ຐເປຕ຺ວາ ເນຣຍິເກ ເສສອປາຍສຕ຺ຕານໍ ມນຸສ຺ສານໍ ຈາຕຸມຫາຣາຊິເກ ເທເວ ອຸປາທາຍ ຍາວ ຕຸສິຕກາຍິການຎ຺ຈ ເທວານໍ ກາມາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ກາມາ ນາມ. ປກຕິປຏິຍຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໂຕ ອຕິເຣເກນ ຣມິຕຸກາມຕາກາເລ ຍຖາຣຸຈິຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ຣມນ຺ຕີຕິ ນິມ຺ມານຣຕີນໍ ເທວານໍ ກາມາ ນິມ຺ມິຕາ ກາມາ ນາມ. ອຕ຺ຕໂນ ອຊ຺ຌາສຍໍ ຎຕ຺ວາ ປເຣຫິ ນິມ຺ມິເຕ ອາຣມ຺ມເຓ ເສວນ຺ຕີຕິ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີນໍ ກາມາ ປຣນິມ຺ມິຕາ ກາມາ ນາມ. ປຣິຄ຺ຄຫິຕາຕິ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ຄຫິຕາ ກາມາ. ອປຣິຄ຺ຄຫິຕາຕິ ຕຖາ ອປຣິຄ຺ຄຫິຕາ ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸການໍ ກາມາ. ມມາຍິຕາຕິ ຕຓ຺ຫາວເສນ ‘‘ມມ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ຄຫິຕາ. ອມມາຍິຕາຕິ ວຸຕ຺ຕປຏິປກ຺ຂາ.

ສພ຺ເພປິ ກາມາວຈຣາ ຘມ຺ມາຕິ ‘‘ເຫຏ຺ຐໂຕ ອວີຈິນິຣຍໍ ປຣິຍນ຺ຕໍ ກຣິຕ຺ວາ’’ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ໑໒໘໗) ນເຍນ ວຸຕ຺ເຕສຸ ກາມາວຈຣຘມ຺ເມສຸ ປຣິຍາປນ຺ນາ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວຈນຕ຺ໂຖ – ອຸທ຺ທານໂຕ ທ຺ເວ ກາມາ, ວຕ຺ຖຸກາໂມ ຈ ກິເລສກາໂມ ຈາຕິ. ຕຕ຺ຖ ກິເລສກາໂມ ອຕ຺ຖໂຕ ຉນ຺ທຣາໂຄ. ວຕ຺ຖຸກາໂມ ເຕຠູມກໍ ວຏ຺ຏໍ. ກິເລສກາໂມ ເຈຕ຺ຖ ກາເມຕີຕິ ກາໂມ. ອິຕໂຣ ກາມີຍຕີຕິ. ຍສ຺ມິໍ ປນ ປເທເສ ທຸວິໂຘເປໂສ ກາໂມ ປວຕ຺ຕິວເສນ ອວຈຣຕິ, ໂສ ຈຕຸນ຺ນໍ ອປາຍານໍ ມນຸສ຺ສານໍ ຉນ຺ນຎ຺ຈ ເທວໂລການໍ ວເສນ ເອກາທສວິໂຘ ປເທໂສ ກາໂມ ເອຕ຺ຖ ອວຈຣຕີຕິ ກາມາວຈໂຣ. ຕຕ຺ຖ ປຣິຍາປນ຺ນຘມ຺ເມ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ສພ຺ເພປິ ກາມາວຈຣາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕ຺ຕໂນ ສຠາວໍ ຘາເຣນ຺ຕີຕິ ຘມ຺ມາ. ຣູປາວຈຣາ ຘມ຺ມາຕິ ‘‘ເຫຏ຺ຐໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ປຣິຍນ຺ຕໍ ກຣິຕ຺ວາ ອຸປຣິໂຕ ອກນິຏ຺ເຐ ເທເວ ອນ຺ໂຕກຣິຕ຺ວາ’’ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ໑໒໘໙) ນເຍນ ວຸຕ຺ຕານໍ ຣູປາວຈຣຘມ຺ມານໍ ວເສນ ສພ຺ເພປິ ຘມ຺ມາ ຣູປາວຈຣາ. ອຣູປາວຈຣາ ຘມ຺ມາຕິ ‘‘ເຫຏ຺ຐໂຕ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນຸປເຄ ເທເວ ປຣິຍນ຺ຕໍ ກຣິຕ຺ວາ ອຸປຣິໂຕ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນຸປເຄ ເທເວ ອນ຺ໂຕກຣິຕ຺ວາ’’ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ໑໒໙໑) ນເຍນ ວຸຕ຺ຕາ ສພ຺ເພປິ ອຣູປາວຈຣາ ຘມ຺ມາ. ຕຕ຺ຖ ຣູເປ ອວຈຣນ຺ຕີຕິ ຣູປາວຈຣາ. ອຣູເປ ອວຈຣນ຺ຕີຕິ ອຣູປາວຈຣາ. ຕຓ຺ຫາວຕ຺ຖຸກາຕິ ປຕິຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ກາຣຓຏ຺ເຐນ ຈ ຕຓ຺ຫາຍ ວຕ຺ຖຸຠູຕາ. ຕຓ຺ຫາຣມ຺ມຓາຕິ ຕຓ຺ຫາປວຕ຺ຕິວເສນ ຕຓ຺ຫາຍ ອາຣມ຺ມຓຠູຕາ. ກາມນີຍຏ຺ເຐນາຕິ ປຈ຺ຈາສີສິຕພ຺ພຏ຺ເຐນ. ຣຊນີຍຏ຺ເຐນາຕິ ຣຎ຺ເຊຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕຏ຺ເຐນ. ມທນີຍຏ຺ເຐນາຕິ ກຸລມທາທິມທໍ ອຸປ຺ປາທນີຍຏ຺ເຐນ.

ຕຕ຺ຖ ‘‘ກຕເມ ວຕ຺ຖຸກາມາ? ມນາປິກາ ຣູປາ’’ຕິອາທິໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຣຊນີຍໍ ວຕ຺ຖູ’’ຕິ ປຣິໂຍສານໍ ສວິຎ຺ຎາຓກອວິຎ຺ຎາຓກວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອວເສສໍ ເອກຈຕຸກ຺ກາທິກຉຕ຺ຕິກນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເອວໍ ວຕ຺ຖຸກາມໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ກິເລສກາມໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກຕເມ ກິເລສກາມາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຉນ຺ໂທຕິ ທຸພ຺ພລຣາໂຄ. ຣາໂຄຕິ ຕໂຕ ພລວຕໂຣ. ອຸປຣິ ຕໂຍປິ ຣາຄາ ອິເມຫິ ພລວຕຣາ. ກາເມສູຕິ ປຎ຺ຈສຸ ກາມຄຸເຓສຸ. ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທຕິ ກາມສງ຺ຂາໂຕ ຉນ຺ໂທ, ນ ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາຉນ຺ໂທ, ນ ຘມ຺ມຈ຺ຉນ຺ໂທ. ກາມນວເສນ ຣຊ຺ຊນວເສນ ຈ ກາໂມເຍວ ຣາໂຄ ກາມຣາໂຄ. ກາມນວເສນ ນນ຺ທນວເສນ ຈ ກາໂມເຍວ ນນ຺ທີ ກາມນນ຺ທີ. ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ກາມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາ ຕຓ຺ຫາຍນຏ຺ເຐນ ກາມຕຓ຺ຫາ. ສິເນຫນຏ຺ເຐນ ກາມສ຺ເນໂຫ. ປຣິຑຍ຺ຫນຏ຺ເຐນ ກາມປຣິຬາໂຫ. ມຸຈ຺ຉນຏ຺ເຐນ ກາມມຸຈ຺ຉາ. ຄິລິຕ຺ວາ ປຣິນິຏ຺ຐາປນຏ຺ເຐນ ກາມຊ຺ໂຌສານໍ. ວຏ຺ຏສ຺ມິໍ ໂອເຆຫິ ໂອສີທາເປຕີຕິ ກາໂມໂຆ. ວຏ຺ຏສ຺ມິໍ ໂຍເຊຕີຕິ ກາມໂຍໂຄ. ທຬ຺ຫວເສນ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິຄ຺ຄຫຓໍ ອຸປາທານໍ. ຈິຕ຺ຕໍ ນີວຣຕິ ປຣິໂຍນນ຺ຘຕີຕິ ນີວຣຓໍ.

ອທ຺ທສນ຺ຕິ ອທ຺ທກ຺ຂິໍ. ກາມາຕິ ອາລປນໍ. ເຕຕິ ຕວ. ມູລນ຺ຕິ ປຕິຏ຺ຐໍ. ສງ຺ກປ຺ປາຕິ ປຣິກປ຺ເປນ. ນ ຕໍ ສງ຺ກປ຺ປຍິສ຺ສາມີຕິ ຕໍ ປຣິກປ຺ປນໍ ນ ກຣິສ຺ສາມິ. ນ ໂຫຫິສີຕິ ນ ຠວິສ຺ສສິ.

ອິຈ຺ຉມານສ຺ສາຕິ ປຈ຺ຈາສີສນ຺ຕສ຺ສ. ສາທິຍມານສ຺ສາຕິ ອສ຺ສາທິຍມານສ຺ສ. ປຕ຺ຖຍມານສ຺ສາຕິ ປຕ຺ຖນໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ສ. ປິຫຍມານສ຺ສາຕິ ປາປຸຓິຕຸໍ ອິຈ຺ຉໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ສ. ອຠິຊປ຺ປມານສ຺ສາຕິ ຕຓ຺ຫາວເສນ ຕິຕ຺ຕິໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ສ. ອຖ ວາ ອຠິວທນ຺ຕສ຺ສ.

ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ວາຕິອາທິ ຈຕຸຊ຺ຊາຕິວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຄຫຏ຺ຐສ຺ສ ວາ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ວາຕິ ລິງ຺ຄວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເທວສ຺ສ ວາ ມນຸສ຺ສສ຺ສ ວາຕິ ອຸປປຕ຺ຕິວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຊ຺ຌຕີຕິ ນິປ຺ຜຊ຺ຊຕິ. ສມິຊ຺ຌຕີຕິ ສມ຺ມາ ນິປ຺ຜຊ຺ຊຕິ. ອິຊ຺ຌຕິ ວິເສສຣູປປຏິລາຠວເສນ. ລຠຕິ ທສ຺ສນີຍຣູປປຏິລາຠວເສນ. ປຏິລຠຕິ ປສາທນີຍຣູປປຏິລາຠວເສນ. ອຘິຄຈ຺ຉຕິ ສຓ຺ຐານຣູປປຏິລາຠວເສນ. ວິນ຺ທຕິ ຉວິປ຺ປສາທຣູປປຏິລາຠວເສນ. ອຖ ວາ ປຸຎ຺ຎມຫຕ຺ເຕນ ອິຊ຺ຌຕິ. ຊາຕິມຫຕ຺ເຕນ ລຠຕິ. ອິສ຺ສຣິຍມຫຕ຺ເຕນ ປຏິລຠຕິ. ສຸຂມຫຕ຺ເຕນ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ. ສມ຺ປຕ຺ຕິມຫຕ຺ເຕນ ວິນ຺ທຕີຕິ.

ເອກໍສວຈນນ຺ຕິ ເອກໂກຏ຺ຐາສວຈນໍ. ‘‘ເອກໍສໍ ຈີວຣໍ ກຕ຺ວາ (ປາຣາ. ໓໔໙, ໓໖໗), ເອກໍສພ຺ຍາກຣຓີໂຍ ປຎ຺ໂຫ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໓.໓໑໒; ອ. ນິ. ໔.໔໒) ວິຍ ອເນກໍສຄຫຓປຏິກ຺ເຂໂປ. ນິສ຺ສໍສຍວຈນນ຺ຕິ ສໍສຍວິຣຫິຕວຈນໍ, ສນ຺ເທຫປຏິກ຺ເຂປວຈນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິກ຺ກງ຺ຂາວຈນນ຺ຕິ ‘‘ກຖມິທໍ ກຖມິທ’’ນ຺ຕິ ກງ຺ຂາປຏິກ຺ເຂປວຈນໍ. ອທ຺ເວຊ຺ຌວຈນນ຺ຕິ ທ຺ວິຘາຠາວໍ ທ຺ເວຊ຺ຌໍ, ຕໍອຠາເວນ ອທ຺ເວຊ຺ຌວຈນໍ. ທ຺ວິຘາຠາວວິຣຫິຕໍ ‘‘ອທ຺ເວຊ຺ຌວຈນາ ພຸທ຺ຘາ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ວິມຕິປຏິກ຺ເຂໂປ. ອທ຺ເວຬ຺ຫກວຈນນ຺ຕິ ທ຺ວິຫທຍາຠາເວນ ອທ຺ເວຬ຺ຫກໍ. ‘‘ອິຕິຫາສ, ອິຕິຫາສາ’’ຕິ ທ຺ເວຬ຺ຫກປຏິກ຺ເຂປວຈນໍ. ນິໂຍຄວຈນນ຺ຕິ ເອກສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ທ຺ເວ ນ ຍຸຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ນິໂຍຄວຈນໍ ທ຺ວິຘາປຖປຏິກ຺ເຂໂປ. ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປນ ‘‘ນິໂຍຄາ ອນາຄຕາຣມ຺ມຓາ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຄຕໍ. ອປຓ຺ຓກວຈນນ຺ຕິ ປລາສຣຫິຕໍ ສາຣວຈນໍ ອວິຣທ຺ຘກາຣຓໍ ‘‘ອປຓ຺ຓກໍ ຐານເມເກ’’ຕິອາທີສຸ (ຊາ. ໑.໑.໑) ວິຍ, ອປຓ຺ຓກມຓິ ວິຍ ສປ຺ປຕິຏ຺ຐວຈນໍ. ອວຕ຺ຖາປນວຈນເມຕນ຺ຕິ ເອຕໍ ວຈນໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐາປນໍ ຐປນໍ.

ຍານິ ອິມສ຺ມິໍ ມຫານິທ຺ເທເສ ວິຠຕ຺ຕິໍ ອາໂຣປິຕານິ ປທານິ, ຕານິ ວິຠຕ຺ຕິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕານິ ຕີຫິ ກາຣເຓຫິ ວິຠຕ຺ຕິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ນານາ ໂຫນ຺ຕານິ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ນານາ ຠວນ຺ຕິ. ອປຣທີປນາ ປເນຕ຺ຖ ທ຺ເວ ຐານານິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ກຖໍ? ຕານິ ຫິ ພ຺ຍຎ຺ຊນວເສນ ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ອຕ຺ຖວເສນ ວາຕິ ອິເມຫິ ຕີຫິ ກາຣເຓຫິ ວິຠຕ຺ຕິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ໂກໂຘ ກຸຊ຺ຌນາ ກຸຊ຺ຌິຕຕ຺ຕໍ, ໂທໂສ ທຸສ຺ສນາ ທຸສ຺ສິຕຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ໑໐໖໖) ເອວໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນວເສນ ວິຠຕ຺ຕິຄມນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ເອໂກວ ໂກໂຘ ພ຺ຍຎ຺ຊນວເສນ ເອວໍ ວິຠຕ຺ຕິໍ ລຠຕິ. ‘‘ອິຊ຺ຌຕິ ສມິຊ຺ຌຕິ ລຠຕິ ປຏິລຠຕິ ຄຈ຺ຉຕິ ອຘິຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ເອວໍ ປນ ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ວິຠຕ຺ຕິຄມນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ‘‘ປຓ຺ຑິຈ຺ຈໍ ໂກສລ຺ລໍ ເນປຸຎ຺ຎໍ ເວຠພ຺ຍາ ຈິນ຺ຕາ ອຸປປຣິກ຺ຂາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໖) ເອວໍ ອຕ຺ຖວເສນ ວິຠຕ຺ຕິຄມນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເຕສຸ ປີຕິປທນິທ຺ເທເສ ຕາວ ອິມາ ຕິສ຺ໂສ ວິຠຕ຺ຕິໂຍ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ປີຕິ ປາໂມຊ຺ຊນ຺ຕິ ຫິ ພ຺ຍຎ຺ຊນວເສນ ວິຠຕ຺ຕິຄມນໍ ໂຫຕິ. ອາໂມທນາ ປໂມທນາ ປຫາໂສຕິ ອຸປສຄ຺ຄວເສນ. ວິຕ຺ຕິ ຕຸຏ຺ຐິ ໂອທຄ຺ຍໍ ອຕ຺ຕມນຕາຕິ ອຕ຺ຖວເສນ. ອິມິນາ ນເຍນ ສພ຺ພປທນິທ຺ເທເສສຸ ວິຠຕ຺ຕິຄມນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ນານາ ໂຫນ຺ຕານິປິ ນາມນານຕ຺ເຕນ ລກ຺ຂຓນານຕ຺ເຕນ ກິຈ຺ຈນານຕ຺ເຕນ ປຏິກ຺ເຂປນານຕ຺ເຕນາຕິ ອິເມຫິ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ນານາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ກຕໂມ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ພ຺ຍາປາໂທ ໂຫຕິ? ໂຍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂທໂສ ທຸສ຺ສນາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ພ຺ຍາປາໂທຕິ ວາ ໂທໂສຕິ ວາ ທ຺ເວປິ ເອເຕ ໂກໂຘ ເອວ, ນາເມນ ປນ ນານຕ຺ຕໍ ຄຕາຕິ ເອວໍ ນາມນານຕ຺ເຕນ ນານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຣາສຏ຺ເຐນ ຈ ປຎ຺ຈປິ ຂນ຺ຘາ ເອໂກວ ຂນ຺ໂຘ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຖ ປນ ຣູປໍ ຣຸປ຺ປນລກ຺ຂຓໍ, ເວທນາ ເວທຍິຕລກ຺ຂຓາ, ສຎ຺ຎາ ສຎ຺ຊານນລກ຺ຂຓາ, ເຈຕນາ ເຈຕຍິຕລກ຺ຂຓາ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຊານນລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ອິມິນາ ລກ຺ຂຓນານຕ຺ເຕນ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ລກ຺ຂຓນານຕ຺ເຕນ ນານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ – ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອນຸປ຺ປາທາຍ…ເປ… ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ປທຫຕີ’’ຕິ (ວິຠ. ໓໙໐; ທີ. ນິ. ໒.໔໐໒) ເອກເມວ ວີຣິຍໍ ກິຈ຺ຈນານຕ຺ເຕນ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ອາຄຕໍ. ເອວໍ ກິຈ຺ຈນານຕ຺ເຕນ ນານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ອສທ຺ຘມ຺ມາ ໂກຘຄຣຸຕາ, ນ ສທ຺ຘມ຺ມຄຣຸຕາ, ມກ຺ຂຄຣຸຕາ, ນ ສທ຺ຘມ຺ມຄຣຸຕາ, ລາຠຄຣຸຕາ, ນ ສທ຺ຘມ຺ມຄຣຸຕາ, ສກ຺ກາຣຄຣຸຕາ, ນ ສທ຺ຘມ຺ມຄຣຸຕາ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ອ. ນິ. ໔.໔໔) ປນ ປຏິກ຺ເຂປນານຕ຺ເຕນ ນານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອິມານິ ປນ ຈຕ຺ຕາຣິ ນານຕ຺ຕານິ ນ ປີຕິຍາເຍວ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ສພ຺ເພສຸປິ ຍຖາລາຠວເສນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ປີຕິຍາ ຫິ ປີຕີຕິ ນາມໍ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ນາມໍ. ປີຕິ ຈ ຜຣຓລກ຺ຂຓາ, ເວທນາ ເວທຍິຕລກ຺ຂຓາ, ສຎ຺ຎາ ສຎ຺ຊານນລກ຺ຂຓາ, ເຈຕນາ ເຈຕຍິຕລກ຺ຂຓາ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຊານນລກ຺ຂຓໍ.

ຕຖາ ປີຕິ ຜຣຓກິຈ຺ຈາ, ເວທນາ ອນຸຠວນກິຈ຺ຈາ, ສຎ຺ຎາ ສຎ຺ຊານນກິຈ຺ຈາ, ເຈຕນາ ເຈຕຍິຕກິຈ຺ຈາ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຊານນກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອວໍ ກິຈ຺ຈນານຕ຺ເຕນ ນານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປຏິກ຺ເຂປນານຕ຺ຕໍ ປີຕິປເທ ນຕ຺ຖິ.

ອໂລຠາທິນິທ຺ເທເສ ປນ ‘‘ອໂລໂຠ ອລຸພ຺ຠນາ ອລຸພ຺ຠິຕຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ໓໕) ນເຍນ ລພ຺ຠຕີຕິ ເອວໍ ປຏິກ຺ເຂປນານຕ຺ເຕນ ນານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ສພ຺ພປທນິທ຺ເທເສສຸ ລພ຺ຠມານວເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘມ຺ປິ ນານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອປຣທີປນາ ປນ ປທຕ຺ຖຸຕິ ວາ ໂຫຕິ ທຬ຺ຫີກມ຺ມໍ ວາຕິ ເອວໍ ທ຺ເວ ຐານານິ ຄຈ຺ຉຕິ. ຍຏ຺ຐິໂກຏິຍາ ອຸປ຺ປີເຬນ຺ເຕນ ວິຍ ຫິ ສກິເມວ ‘‘ປີຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເອຕໍ ປທໍ ຜຸລ຺ລິຕມຓ຺ຑິຕວິຠູສິຕໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນວເສນ ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ອຕ຺ຖວເສນ ‘‘ປີຕິ ປາໂມຊ຺ຊໍ ອາໂມທນາ ປໂມທນາ ຫາໂສ ປຫາໂສ ວິຕ຺ຕີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໙) ວຸຕ຺ເຕ ຜຸລ຺ລິຕມຓ຺ຑິຕວິຠູສິຕໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຍຖາ ຫິ ທຫຣກຸມາຣໍ ນຫາເປຕ຺ວາ ມໂນຣມໍ ວຕ຺ຖໍ ປຣິທຫາເປຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜານິ ປິຬນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ອກ຺ຂີນິ ອຎ຺ເຊຕ຺ວາ ອຖສ຺ສ ນລາເຏ ເອກເມວ ມໂນສິລາພິນ຺ທຸໍ ກເຣຍ຺ຍ, ນ ຕສ຺ສ ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈິຕ຺ຕຕິລໂກ ນາມ ໂຫຕິ, ນານາວຓ຺ເຓຫິ ປນ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ພິນ຺ທູສຸ ກເຕສຸ ຈິຕ຺ຕຕິລໂກ ນາມ ໂຫຕິ. ເອວໍ ສມ຺ປທມິທໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ປທຕ຺ຖຸຕິ ນາມ.

ພ຺ຍຎ຺ຊນວເສນ ປນ ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ອຕ຺ຖວເສນ ຈ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຠຓນເມວ ທຬ຺ຫີກມ຺ມໍ ນາມ. ຍຖາ ຫິ ‘‘ອາວຸໂສ’’ຕິ ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວາ ‘‘ຍກ຺ໂຂ’’ຕິ ວາ ‘‘ສປ຺ໂປ’’ຕິ ວາ ວຸຕ຺ເຕ ທຬ຺ຫີກມ຺ມໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ‘‘ອາວຸໂສ ອາວຸໂສ, ຠນ຺ເຕ ຠນ຺ເຕ, ຍກ຺ໂຂ ຍກ຺ໂຂ, ສປ຺ໂປ ສປ຺ໂປ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ທຬ຺ຫີກມ຺ມໍ ນາມ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ສກິໍເທວ ຍຏ຺ຐິໂກຏິຍາ ອຸປ຺ປີເຬນ຺ເຕນ ວິຍ ‘‘ປີຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ເຕ ທຬ຺ຫີກມ຺ມໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນວເສນ ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ອຕ຺ຖວເສນ ‘‘ປີຕິ ປາໂມຊ຺ຊໍ ອາໂມທນາ ປໂມທນາ ຫາໂສ ປຫາໂສ ວິຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕເຍວ ທຬ຺ຫີກມ຺ມໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ອປຣທີປນາ ທ຺ເວ ຐານານິ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອຕິສ຺ສາປິ ວເສນ ລພ຺ຠມານກປທນິທ຺ເທເສສຸ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ປີນຍຕີຕິ ປີຕິ. ສາ ສມ຺ປິຍາຍນລກ຺ຂຓາ, ກາຍຈິຕ຺ຕປີຓນຣສາ ຜຣຓຣສາ ວາ, ໂອທຄ຺ຍປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ. ຍາ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓປຏິສຎ຺ຎຸຕ຺ຕາຕິ ຍາ ຣູປາທິປຎ຺ຈກາມໂກຏ຺ຐາສປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ ປີຕິ, ສາ ປີນຍຕີຕິ ປີຕິ, ອິທໍ ສຠາວປທໍ. ປມຸທິຕສ຺ສ ຠາໂວ ປາໂມຊ຺ຊໍ. ອາໂມທນາກາໂຣ ອາໂມທນາ. ປໂມທນາກາໂຣ ປໂມທນາ. ຍຖາ ວາ ເຠສຊ຺ຊານໍ ວາ ເຕລານໍ ວາ ອຸຓ຺ໂຫທກສີໂຕທການໍ ວາ ເອກໂຕ ກຣຓໍ ‘‘ໂມທນາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວມຍມ຺ປິ ປີຕິຘມ຺ມານໍ ເອກໂຕ ກຣເຓນ ໂມທນາ. ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ປນ ມຓ຺ເຑຕ຺ວາ ‘‘ອາໂມທນາ ປໂມທນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

ຫາເສຕີຕິ ຫາໂສ. ປຫາເສຕີຕິ ປຫາໂສ, ຫຏ຺ຐປຫຏ຺ຐາກາຣານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ວິຕ຺ຕີຕິ ວິຕ຺ຕໍ, ຘນສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ອຍໍ ປນ ໂສມນສ຺ສປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ວິຕ຺ຕິສຣິກ຺ຂຕາຍ ວິຕ຺ຕິ. ຍຖາ ຫິ ຘນິໂນ ຘນໍ ປຏິຈ຺ຈ ໂສມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ປີຕິມໂຕປິ ປີຕິໍ ປຏິຈ຺ຈ ໂສມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ວິຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຸຏ຺ຐີຕິ ສຠາວສຓ຺ຐິຕາຍ ປີຕິຍາ ເອຕໍ ນາມໍ. ປີຕິມາ ປນ ປຸຄ຺ຄໂລ ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ອຸຄ຺ຄຕຕ຺ຕາ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຕຕ຺ຕາ ‘‘ອຸທຄ຺ໂຄ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອຸທຄ຺ຄສ຺ສ ຠາໂວ ໂອທຄ຺ຍໍ.

ອຕ຺ຕໂນ ມນຕາ ອຕ຺ຕມນຕາ. ອນຠິຣທ຺ຘສ຺ສ ຫິ ມໂນ ທຸກ຺ຂປທຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ນ ອຕ຺ຕໂນ ມໂນ ນາມ ໂຫຕິ, ອຠິຣທ຺ຘສ຺ສ ສຸຂປທຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ມໂນ ນາມ ໂຫຕິ, ອິຕິ ອຕ຺ຕໂນ ມນຕາ ອຕ຺ຕມນຕາ, ສກມນຕາ, ສກມນສ຺ສ ຠາໂວຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາ ປນ ຍສ຺ມາ ນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອຕ຺ຕໂນ ມນຕາ, ຈິຕ຺ຕສ຺ເສວ ປເນສາ ຠາໂວ ເຈຕສິໂກ ຘມ຺ໂມ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອຕ຺ຕມນຕາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

ຈິຕ຺ຕວິຈິຕ຺ຕຕາຍ ຈິຕ຺ຕໍ. ອາຣມ຺ມຓໍ ມິນມານໍ ຊານາຕີຕິ ມໂນ. ມານສນ຺ຕິ ມໂນ ເອວ, ‘‘ອນ຺ຕລິກ຺ຂຈໂຣ ປາໂສ, ຍ຺ວາຍໍ ຈຣຕິ ມານໂສ’’ຕິ (ມຫາວ. ໓໓; ສໍ. ນິ. ໑.໑໕໑) ຫິ ເອຕ຺ຖ ປນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກຘມ຺ໂມ ‘‘ມານໂສ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ.

‘‘ກຖຎ຺ຫິ ຠຄວາ ຕຸຍ຺ຫໍ, ສາວໂກ ສາສເນ ຣໂຕ;

ອປ຺ປຕ຺ຕມານໂສ ເສກ຺ໂຂ, ກາລໍກຍິຣາ ຊເນ ສຸຕາ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໑໕໙) –

ເອຕ຺ຖ ອຣຫຕ຺ຕໍ ‘‘ມານສ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຘ ປນ ມໂນ ເອວ ມານສໍ, ພ຺ຍຎ຺ຊນວເສນ ເຫຕໍ ປທໍ ວຑ຺ຒິຕໍ.

ຫທຍນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ. ‘‘ຈິຕ຺ຕໍ ວາ ເຕ ຂິປິສ຺ສາມິ, ຫທຍໍ ວາ ເຕ ຜາເລສ຺ສາມີ’’ຕິ (ສຸ. ນິ. ອາຬວກສຸຕ຺ຕໍ; ສໍ. ນິ. ໑.໒໓໗; ໒໔໖) ເອຕ຺ຖ ອຸໂຣ ‘‘ຫທຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຫທຍາ ຫທຍໍ ມຎ຺ເຎ ອຎ຺ຎາຍ ຕຈ຺ຉຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໖໓) ເອຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ. ‘‘ວກ຺ກໍ ຫທຍ’’ນ຺ຕິ (ຂຸ. ປາ. ໓.ທ຺ວຕິໍສາກາໂຣ; ທີ. ນິ. ໒.໓໗໗; ມ. ນິ. ໑.໑໑໐) ເອຕ຺ຖ ຫທຍວຕ຺ຖຸ. ອິຘ ປນ ຈິຕ຺ຕເມວ ອພ຺ຠນ຺ຕຣຏ຺ເຐນ ‘‘ຫທຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕເມວ ປຣິສຸທ຺ຘຏ຺ເຐນ ປຓ຺ຑຣໍ, ຠວງ຺ຄໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ປຠສ຺ສຣມິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈິຕ຺ຕໍ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ອາຄນ຺ຕຸເກຫິ ອຸປກ຺ກິເລເສຫິ ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໔໙). ຕໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕຕ຺ຕາ ປນ ອກຸສລມ຺ປິ ຄງ຺ຄາຍ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ ນທີ ຄງ຺ຄາ ວິຍ ໂຄຘາວຣິໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ ໂຄຘາວຣີ ວິຍ ຈ ‘‘ປຓ຺ຑຣ’’ນ຺ຕ຺ເວວ ວຸຕ຺ຕໍ.

ມໂນ ມນາຍຕນນ຺ຕິ ອິຘ ປນ ມໂນຄ຺ຄຫຓໍ ມນສ຺ເສວ ອາຍຕນຠາວທີປນຕ຺ຖໍ. ເຕເນຕໍ ທີເປຕິ ‘‘ນຍິທໍ ເທວາຍຕນໍ ວິຍ ມນສ຺ສ ອາຍຕນຕ຺ຕາ ມນາຍຕນໍ, ອຖ ໂຂ ມໂນ ເອວ ອາຍຕນໍ ມນາຍຕນ’’ນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ນິວາສຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ອາກຣຏ຺ເຐນ ສໂມສຣຓຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ສຎ຺ຊາຕິເທສຏ຺ເຐນ ກາຣຓຏ຺ເຐນ ຈ ອາຍຕນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຖາ ຫິ ໂລເກ ‘‘ອິສ຺ສຣາຍຕນໍ, ວາສຸເທວາຍຕນ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ນິວາສຏ຺ຐານໍ ‘‘ອາຍຕນ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ສຸວຓ຺ຓາຍຕນໍ, ຣຊຕາຍຕນ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ອາກໂຣ. ສາສເນ ປນ ‘‘ມໂນຣເມ ອາຍຕເນ, ເສວນ຺ຕິ ນໍ ວິຠງ຺ຄມາ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໕.໓໘) ສໂມສຣຓຏ຺ຐານໍ. ‘‘ທກ຺ຂິຓາປໂຖ ຄຸນ຺ນໍ ອາຍຕນ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ສຎ຺ຊາຕິເທໂສ. ‘‘ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓາຕິ ສຕິ ສຕິອາຍຕເນ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໓.໑໐໒; ໕.໒໓; ມ. ນິ. ໓.໑໕໘) ກາຣຓໍ. ອິຘ ປນ ສຎ຺ຊາຕິເທສຏ຺ເຐນ ສໂມສຣຓຐານຏ຺ເຐນ ກາຣຓຏ຺ເຐນາຕິ ຕິຘາປິ ວຏ຺ຏຕິ.

ຜສ຺ສາທໂຍ ຫິ ຘມ຺ມາ ເອຕ຺ຖ ສຎ຺ຊາຍນ຺ຕີຕິ ສຎ຺ຊາຕິເທສຏ຺ເຐນປິ ເອຕໍ ອາຍຕນໍ. ພຫິທ຺ຘາ ຣູປສທ຺ທຄນ຺ຘຣສໂຜຏ຺ຐພ຺ພາ ອາຣມ຺ມຓຠາເວເນຕ຺ຖ ໂອສຣນ຺ຕີຕິ ສໂມສຣຓຐານຏ຺ເຐນປິ ອາຍຕນໍ. ຜສ຺ສາທີນໍ ປນ ສຫຊາຕາທິປຈ຺ຈຍຏ຺ເຐນ ກາຣຓຕ຺ຕາ ກາຣຓຏ຺ເຐນປິ ອາຍຕນນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕເທວ ມນນລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ມໂນ ເອວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ.

ວິຊານາຕີຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ວິຎ຺ຎາຓເມວ ຂນ຺ໂຘ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ. ຕສ຺ສ ຣາສິອາທິວເສນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ‘‘ມຫາອຸທກກ຺ຂນ຺ໂຘຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໕໑) ເອຕ຺ຖ ຫິ ຣາສຏ຺ເຐນ ຂນ຺ໂຘ ວຸຕ຺ໂຕ. ‘‘ສີລກ຺ຂນ຺ໂຘ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໓.໕໕໕) ຄຸຓຏ຺ເຐນ. ‘‘ອທ຺ທສາ ໂຂ ຠຄວາ ມຫນ຺ຕໍ ທາຣຸກ຺ຂນ຺ຘ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໒໔໑-໒໔໒) ເອຕ຺ຖ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິມຕ຺ຕຏ຺ເຐນ. ອິຘ ປນ ຣຸຬ຺ຫິໂຕ ຂນ຺ໂຘ ວຸຕ຺ໂຕ. ຣາສຏ຺ເຐນ ຫິ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ເອກເທໂສ ເອກໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ເອກເທສໍ ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ‘‘ຣຸກ຺ຂໍ ຉິນ຺ທຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວເມວ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ເອກເທສຠູຕໍ ເອກມ຺ປິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ຣູຬ຺ຫິໂຕ ‘‘ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຊ຺ຊາ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕູຕິ ເຕສໍ ຜສ຺ສາທີນໍ ຘມ຺ມານໍ ອນຸຈ຺ຉວິກາ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ປເທ ເອກເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ມິນນຏ຺ເຐນ ມໂນ, ວິຊານນຏ຺ເຐນ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ສຠາວຏ຺ເຐນ ນິສ຺ສຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ວາ ຘາຕູຕິ ຕີຫິ ນາເມຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຫຄໂຕຕິ ອວິຊຫິໂຕ. ສຫຊາໂຕຕິ ສທ຺ຘິໍ ນິຄ຺ຄໂຕ. ສໍສຏ຺ໂຐຕິ ສໍສຄ຺ໂຄ ຫຸຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕຕິ ສມໍ ປກາເຣຫິ ຍຸຕ຺ໂຕ. ກຕເມຫິ ປກາເຣຫີຕິ? ເອກຸປ຺ປາທາທີຫິ. ນຕ຺ຖິ ເກຈິ ຘມ຺ມາ ເກຫິຈິ ຘມ຺ເມຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຕິ? ອາມນ຺ຕາ. ອິຕິ ຫິ ອິມສ຺ສ ປຎ຺ຫສ຺ສ ປຏິກ຺ເຂເປ ‘‘ນນຸ ອຕ຺ຖິ ເກຈິ ຘມ຺ມາ ເກຫິຈິ ຘມ຺ເມຫິ ສຫຄຕາ ສຫຊາຕາ ສໍສຏ຺ຐາ ເອກຸປ຺ປາທາ ເອກນິໂຣຘາ ເອກວຕ຺ຖຸກາ ເອກາຣມ຺ມຓາ’’ຕິ (ກຖາ. ໔໗໓) ເອວໍ ເອກຸປ຺ປາທຕາທີນໍ ວເສນ ສມ຺ປໂຍຄຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ. ອິຕິ ອິເມຫິ ເອກຸປ຺ປາທຕາທີຫິ ສມໍ ປກາເຣຫິ ຍຸຕ຺ໂຕ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ. ເອກຸປ຺ປາໂທຕິ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ນ ວິນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກນິໂຣໂຘຕິ ເອກໂຕ ນິໂຣໂຘ. ເອກວຕ຺ຖຸໂກຕິ ຫທຍວຕ຺ຖຸວເສນ ເອກວຕ຺ຖຸໂກ. ເອກາຣມ຺ມໂຓຕິ ຣູປາທິວເສນ ເອກາຣມ຺ມໂຓ.

ເອຕ຺ຖ ສຫຄຕສທ຺ໂທ ຕພ຺ຠາເວ, ໂວກິຓ຺ເຓ, ອາຣມ຺ມເຓ, ນິສ຺ສເຍ, ສໍສຏ຺ເຐຕິ ປຎ຺ຈສຸ ອຕ຺ເຖສຸ ທິສ຺ສຕິ ຊິນວຈເນ. ‘‘ຍາຍໍ ຕຓ຺ຫາ ໂປໂນຠວິກາ ນນ຺ທິຣາຄສຫຄຕາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໔; ວິຠ. ໒໐໓; ມ. ນິ. ໓.໓໗໔; ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໘໑; ປຏິ. ມ. ໒.໓໐) ເອຕ຺ຖ ຕພ຺ຠາເວ ເວທິຕພ຺ໂພ, ນນ຺ທິຣາຄຠູຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຍາ, ຠິກ຺ຂເວ, ວີມໍສາ ໂກສຊ຺ຊສຫຄຕາ ໂກສຊ຺ຊສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໘໓໒) ເອຕ຺ຖ ໂວກິຓ຺ເຓ, ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນນ ໂກສຊ຺ເຊນ ໂວກິຓ຺ຓາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ລາຠີ ໂຫຕິ ຣູປສຫຄຕານໍ ວາ ສມາປຕ຺ຕີນໍ ອຣູປສຫຄຕານໍ ວາ ສມາປຕ຺ຕີນ’’ນ຺ຕິ (ປຸ. ປ. ໓-໖) ເອຕ຺ຖ ອາຣມ຺ມເຓ, ຣູປາຣມ຺ມຓານໍ ອຣູປາຣມ຺ມຓານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອຏ຺ຐິກສຎ຺ຎາສຫຄຕໍ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໘) ເອຕ຺ຖ ນິສ຺ສເຍ, ອຏ຺ຐິກສຎ຺ຎໍ ນິສ຺ສາຍ ອຏ຺ຐິກສຎ຺ຎໍ ຠາເວຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອິທໍ ສຸຂໍ ອິມາຍ ປີຕິຍາ ສຫຄຕໍ ໂຫຕິ ສຫຊາຕໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ວິຠ. ໕໗໘) ເອຕ຺ຖ ສໍສຏ຺ເຐ, ສໍມິສ຺ສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ຐາເນ ສໍສຏ຺ເຐ ອາຄໂຕ.

ສຫຊາຕສທ຺ໂທ ‘‘ສຫຊາຕໍ ປຸເຣຊາຕໍ ປຈ຺ຉາຊາຕ’’ນ຺ຕິ (ປຏ຺ຐ. ໑.໑.໔໓໕) ເອຕ຺ຖ ວິຍ ສຫຊາເຕ. ສໍສຏ຺ຐສທ຺ໂທ ‘‘ຄິຫີຫິ ສໍສຏ຺ໂຐ’’ຕິ ຈ, ‘‘ເອວໍ ສໍສຏ຺ໂຐ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໓) ຈາຕິ ເອວມາທີສຸ ສໍສຄ຺ເຄ. ‘‘ກິເສ ຖູເລ ວິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສໍສຏ຺ຐາ ໂຍຊິຕາ ຫຍາ’’ຕິ (ຊາ. ໒.໒໒.໗໐) ເອຕ຺ຖ ສທິເສ.

‘‘ປຸຈິມນ຺ທປຣິວາໂຣ, ອມ຺ໂພ ເຕ ທຘິວາຫນ;

ມູລໍ ມູເລນ ສໍສຏ຺ຐໍ, ສາຂາ ສາຂາ ນິເສວເຣ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໒.໗໒) –

ເອຕ຺ຖ ອຸປຈິເຕ. ‘‘ຈິຕ຺ຕສໍສຏ຺ຐາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ທຸກມາຕິກາ ໕໙) ເອຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ. ອິຘ ປນ ໂຍ ຜລປ຺ປທາເນ ອວິໂຍຄຘມ຺ໂມ ວິນິພ຺ໂຠຄໍ ອກຕ຺ວາ ເອກຸປ຺ປາທາທິຘມ຺ໂມ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕໍວິສໂຍ. ອຖ ວາ ‘‘ສຫຄໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຈ຺ຉໂຕ ປຈ຺ຉໂຕ ອາຄຕສຸຕ຺ເຕນ ວິຍ ໂສ ນ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສຫຊາໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອກໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນຣູປາຣູປໍ ວິຍ ໂສປິ ນ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສໍສຏ຺ໂຐ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຂີໂຣທກໍ ວິຍ ຈ ໂສປິ ນ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິນິພ຺ໂຠຄໍ ກາຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຏ຺ເຐນ ຫິ ສຫຸປ຺ປນ຺ນາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາປິ ອຕ຺ຖິ ຂີຣເຕລໍ ວິຍ. ຕຖາ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາປິ ຂີຣໂຕ ອປນີຕໍ ນວນີຕໍ ວິຍ. ເອວໍ ລກ຺ຂຓສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ເອກຸປ຺ປາທາທິລກ຺ຂໂຓເຍວ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເອກຸປ຺ປາໂທ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖ ເອກຸປ຺ປາທສຫຊາຕານໍ ກິໍ ນານຕ຺ຕໍ? ອຸປ຺ປາເທ ອນ຺ຕຣວິຣຫິໂຕ ເອກຸປ຺ປາໂທ. ຂີຣກາລມຸຕ຺ຕສ຺ສາປິ ທຘິໂນ ມຖເນ ມຖເນ ປາກຏໍ ນວນີຕໍ ວິຍ ປຸເຣຠຕ຺ຕປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕວເສນ ເອກທິວສເມວ ຊາໂຕ ວິຍ ໂສ ນ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ເອກກ຺ຂເຓ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕຕິ ສຫຊາໂຕ. ເອກວຕ຺ຖຸໂກຕິ ປຕິຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ເອກປຣິຈ຺ເຉເທນ ເອກວຕ຺ຖຸໂກ, ທ຺ວິນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ເອກວຕ຺ຖຸກຕາ ວິຍ ຐານນ຺ຕຣວິຣຫິໂຕ. ເອກາຣມ຺ມໂຓຕິ ອນິຍເຕກາຣມ຺ມໂຓ ນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຍາຕິ ເອວເມເກ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ.

ມຈ຺ໂຈຕິ ມູລປທໍ. ຣູປາທີສຸ ສຕ຺ໂຕ ລຄ຺ໂຄ ລຄ຺ຄິໂຕຕິ ສຕ຺ໂຕ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ສຕ຺ໂຕ ສຕ຺ໂຕຕິ, ຠນ຺ເຕ, ວຸຈ຺ຈຕິ, ກິຕ຺ຕາວຕາ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ‘ສຕ຺ໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ? ຣູເປ ໂຂ, ຣາຘ, ໂຍ ຉນ຺ໂທ ໂຍ ຣາໂຄ ຍາ ນນ຺ທີ ຍາ ຕຓ຺ຫາ, ຕຕ຺ຣ ສຕ຺ໂຕ ຕຕ຺ຣ ວິສຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ‘ສຕ຺ໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໑໖໑; ມຫານິ. ໗). ສຕ຺ຕໂຍເຄນ ວາ ສຕ຺ໂຕ. ສຸຄຕິທຸຄ຺ຄຕິໍ ນຣຕີຕິ ນໂຣ. ມນຸໂນ ປຸຕ຺ໂຕຕິ ມານໂວ. ອຸປກຣເຓນ ສຍໍ ໂປສຍຕີຕິ ໂປໂສ. ປຸໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ນິຣໂຍ, ຕໍ ຄລຕີຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ. ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຘາເຣຕີຕິ ຊີໂວ. ຈຸຕິໂຕ ຊາຕິໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ຊາຄຸ. ຊິຍຕີຕິ ຊນ຺ຕຸ. ອິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອິນ຺ທຄຸ. ອຖ ວາ ອິນ຺ທຠູເຕນ ກມ຺ມຸນາ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອິນ຺ທຄຸ. ‘‘ຫິນ຺ທຄູ’’ຕິປິ ປາຬິ. ຫິນ຺ທນ຺ຕິ ມຣຓໍ, ຕໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ຫິນ຺ທຄຸ. ມນຸໂຕ ຊາໂຕຕິ ມນຸໂຊ. ຍໍ ສາທິຍຕີຕິ ຍໍ ຣູປາທິໍ ອສ຺ສາທິຍຕິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອິໂຕ ປຣໍ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ນິຄເມນ຺ໂຕ ເຕນາຫ ຠຄວາ –

‘‘ກາມໍ ກາມຍມານສ຺ສ…ເປ… ລທ຺ຘາ ມຈ຺ໂຈ ຍທິຈ຺ຉຕີ’’ຕິ;

ອິໂຕ ປຣໍ ເອຕ຺ຕກມ຺ປິ ອວຕ຺ວາ ວິເສສມຕ຺ຕເມວ ວກ຺ຂາມ.

໒. ຕສ຺ສ ເຈ ກາມຍານສ຺ສາຕິ ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ກາເມ ອິຈ຺ຉມານສ຺ສ, ກາເມນ ວາ ຍາຍມານສ຺ສ. ຉນ຺ທຊາຕສ຺ສາຕິ ຊາຕຕຓ຺ຫສ຺ສ. ຊນ຺ຕຸໂນຕິ ສຕ຺ຕສ຺ສ. ເຕ ກາມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕີຕິ ເຕ ກາມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ ເຈ. ສລ຺ລວິທ຺ໂຘວ ຣຸປ຺ປຕີຕິ ອຖ ໂສ ອໂຍມຍາທິນາ ສລ຺ເລນ ວິທ຺ໂຘ ວິຍ ປີຬີຍຕິ. ອິໂຕ ປຣໍ ວຸຕ຺ຕໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອວຸຕ຺ເຕສຸ ຍໍ ຍໍ ອນຸຕ຺ຕານໍ, ຕໍ ຕເທວ ກຖຍິສ຺ສາມິ.

ຈກ຺ຂຸປີຓນໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ປາປຸຓນວເສນ ຍາຍຕິ ຄຈ຺ຉຕິ. ທສ຺ສນີຍວເສນ ປິຍຕ຺ຕໍ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ອປ຺ປາເປຕີຕິ ນິຍ຺ຍຕິ. ສວນີຍໍ ຫຸຕ຺ວາ ກຓ຺ຓໂສຕປີຓນໍ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ປຣິກຑ຺ຒຕີຕິ ວຸຍ຺ຫຕິ. ສຣິຕພ຺ພໍ ຫຸຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕປີຓນໍ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປສໍຫຣີຍຕີຕິ ສໍຫຣີຍຕິ. ຍຖາຕິ ໂອປມ຺ມຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ຫຕ຺ຖິນາ ຍາຍຕິ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ຫຕ຺ຖິຍາເນນ ວາ, ວາອິຕິ ວິກປ຺ປຕ຺ເຖ. ອສ຺ເສນ ຍາຍຕິ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອສ຺ສຍາເນນ ວາ. ໂຄຍຸຕ຺ຕໍ ວຍ຺ຫາທິຍານໍ ໂຄຍານໍ, ເຕນ ໂຄຍາເນນ. ອຊຍານາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິຏ຺ຐວເສນ ຊາໂຕ ສຎ຺ຊາໂຕ.

ອາຣມ຺ມຓປິຍຕ຺ຕວເສນ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ອາຣມ຺ມຓມນາປຠາເວນ ປາຕຸຠູໂຕ. ອຖ ວາ ກາມຣາຄວເສນ ຊາໂຕ ສຎ຺ຊາໂຕ. ກາມນນ຺ທິວເສນ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ກາມຕຓ຺ຫາວເສນ ກາມສິເນຫວເສນ ກາມຈ຺ຉນ຺ທວເສນ ກາມປຣິຬາຫວເສນ ຈ ປາຕຸຠູໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເຕ ວາ ກາມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕີຕິ ເຕ ວຕ຺ຖຸກາມາທໂຍ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ ວິຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ໂສ ວາ ກາເມຫິ ປຣິຫາຍຕີຕິ ເອໂສ ຂຕ຺ຕິຍາທິປຸຄ຺ຄໂລ ວຕ຺ຖຸກາມາທິກາເມຫິ ປຣິຫາຍຕິ ວິຄຈ຺ຉຕິ ‘‘ປຸພ຺ເພວ ມຈ຺ຈໍ ວິຊຫນ຺ຕິ ໂຠຄາ, ມຈ຺ໂຈ ຘເນ ປຸພ຺ພຕຣໍ ຊຫາຕີ’’ຕິ (ຊາ. ໑.໕.໒) ເອວມາທີສຸ ວິຍ. ກຖນ຺ຕິ ເກນ ປກາເຣນ. ຕິຏ຺ຐນ຺ຕສ຺ເສວາຕິ ຘຣນ຺ຕສ຺ເສວ. ເຕ ໂຠເຄຕິ ເຕ ວຕ຺ຖຸກາມາທໂຍ ໂຠເຄ. ຣາຊາໂນ ວາຕິ ປຖພ຺ຍາທິຣາຊາໂນ. ຫຣນ຺ຕີຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອປຫຣນ຺ຕິ ວາ. ໂຈຣາ ວາຕິ ສນ຺ຘິຈ຺ເຉທາທິກາ. ອຄ຺ຄິ ວາຕິ ທາວຄ຺ຄິອາທິ. ທຫຕີຕິ ຌາເປຕິ ຠສ຺ມໍ ກໂຣຕິ. ອຸທກໍ ວາຕິ ໂອຆາທິອຸທກໍ. ວຫຕີຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ປາເປຕິ. ອປ຺ປິຍາ ວາຕິ ອກນ຺ຕາ ອມນາປາ. ທາຍາທາ ຫຣນ຺ຕີຕິ ທາຍຊ຺ຊວິຣຫິຕາ ອສ຺ສາມິກາ ຫຣນ຺ຕິ. ນິຫິຕໍ ວາຕິ ນິຘານໍ ກຕ຺ວາ ຐປິຕໍ. ນາຘິຄຈ຺ຉຕີຕິ ນ ວິນ຺ທຕິ ນ ປຏິລຠຕິ, ນ ປສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸປ຺ປຍຸຕ຺ຕາຕິ ວິສມປໂຍເຄນ ໂຍຊິຕາ ກສິວາຓິຊ຺ຊາທິກມ຺ມນ຺ຕາ. ຠິຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ເຠທໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ນ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຠຎ຺ຊນ຺ຕິ ຣຖໍ ອຍານກາ’’ຕິອາທີສຸ (ຊາ. ໒.໒໑.໒໙໖) ສມ຺ຠໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ກຸເລ ວາ ກຸລງ຺ຄາໂຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ຂຕ຺ຕິຍາທິກຸເລ ກຸລຌາປໂກ ກຸເລ ອນ຺ຕິມປຸຣິໂສ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ‘‘ກຸລງ຺ກໂຣ’’ຕິປິ ປາຬິ. ໂຍ ເຕ ໂຠເຄ ວິກິຣຕີຕິ ໂຍ ເອໂສ ກຸເລ ປຈ຺ຉິມໂກ ເຕ ຫິຣຎ຺ຎາທິເກ ໂຠເຄ ເຂເປຕິ. ວິຘມຕີຕິ ວິໂຍຄໍ ກໂຣຕິ, ທູເຣ ຂິປຕິ. ວິທ຺ຘໍເສຕີຕິ ນາເສຕິ ອທສ຺ສນໍ ຄເມຕິ. ອຖ ວາ ອິຕ຺ຖິຘຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ວິກິຣຕິ. ສຸຣາຘຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ວິຘມຕິ. ອກ຺ຂຘຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ວິທ຺ຘໍເສຕິ. ວິກິຣຕິ ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອາຍໍ ອຊານເນນ. ວິຘມຕິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນມຸຂໍ ອຊານເນນ. ວິທ຺ຘໍເສຕິ ຐປິຕຏ຺ຐາເນ ອາຣກ຺ຂໍ ອສໍວິຘາເນນາຕິ ເອວມາທິນາ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ອນິຈ຺ຈຕາເຍວ ອຏ຺ຐມີຕິ ວິນາສຠາໂວ ເອວ ອຏ຺ຐໂມ. ຫາຍນ຺ຕີຕິ ອທສ຺ສນໍ ຍນ຺ຕິ. ປຣິຫາຍນ຺ຕີຕິ ນ ປຸນ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ. ປຣິຘໍເສນ຺ຕີຕິ ຐານໂຕ ອປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ປຣິປຕນ຺ຕີຕິ ປຄ຺ຆຣນ຺ຕິ. ອນ຺ຕຣຘາຍນ຺ຕີຕິ ອນ຺ຕຣຘານໍ ອທສ຺ສນໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ວິປ຺ປລຸຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓາ ຫຸຕ຺ວາ ອປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

ຕິຏ຺ຐນ຺ເຕວ ເຕ ໂຠເຄຕິ ເຕສໍ ຘນານໍ ຐິຕກາເລ ‘‘ຕິຏ຺ຐນ຺ເຕ ນິພ຺ພຸເຕ ຈາປີ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ວິ. ວ. ໘໐໖) ວິຍ. ໂສຕິ ໂສ ໂຠຄສາມິໂກ ປຸຄ຺ຄໂລ. ຈວຕິ ເທວໂລກໂຕ. ມຣຕິ ມນຸສ຺ສໂລກໂຕ. ວິປ຺ປລຸຊ຺ຊຕິ ນາຄສຸປຓ຺ຓາທິໂລກໂຕ. ອຖ ວາ ຫາຍຕິ ຘຎ຺ຎໂກຏ຺ຐາຄາຣວເສນ. ປຣິຫາຍຕິ ຘນໂກຏ຺ຐາຄາຣວເສນ. ປຣິຘໍສຕິ ພລິພທ຺ທຫຕ຺ຖິອສ຺ສາທິວເສນ. ປຣິປຕຕິ ທາສິທາສວເສນ. ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ ທາຣາຠຣຓວເສນ. ນສ຺ສຕິ ອຸທກາທິວເສນາຕິ ເອເກ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ.

ອໂຍມເຍນາຕິ ກາຬໂລຫາທິນິພ຺ພຕ຺ເຕນ. ສລ຺ເລນາຕິ ກຓ຺ເຑນ. ອຏ຺ຐິມເຍນາຕິ ມນຸສ຺ສຏ຺ຐິໍ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສເສນ. ທນ຺ຕມເຍນາຕິ ຫຕ຺ຖິທນ຺ຕາທິນາ. ວິສາຓມເຍນາຕິ ໂຄວິສາຓາທິນາ. ກຏ຺ຐມເຍນາຕິ ເວຬຸກຏ຺ຐາທິນາ. ວິທ຺ໂຘຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣສລ຺ລານໍ ອຎ຺ຎຕຣຎ຺ຎຕເຣນ ປຫໂຏ. ຣຸປ຺ປຕີຕິ ວິກິຣຕິ, ວິກາຣໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ກຸປ຺ປຕີຕິ ຈລຕິ, ໂກປໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ. ຆຏ຺ຏີຍຕີຕິ ຆຏ຺ຏິໂຕ ໂຫຕິ. ປີຬີຍຕີຕິ ປີຬິໂຕ ໂຫຕິ, ລທ຺ຘປ຺ປຫາໂຣ ກຸປ຺ປຕິ. ‘‘ຕຕິຍທິວເສ ສລາກໍ ປເວເສຕ຺ວາ ໂຘວນກາເລ ຆຏ຺ຏີຍຕິ. ຂາຣປ຺ປທາເນ ປີຬີຍຕິ. ປຫາຣໂຘວເນ ວາ ຣຸປ຺ປຕິ. ຕສ຺ມິໍ ທຸກ຺ຂຸປ຺ປາທເນ ກຸປ຺ປຕິ. ສລາກປເວສເນ ປີຬີຍຕິ. ຂາຣປ຺ປທາເນ ຆຏ຺ຏີຍຕີ’’ຕິ ເອວເມເກ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ.

ພ຺ຍາຘິໂຕຕິ ລທ຺ຘປ຺ປຫາໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ປີຬິໂຕ. ໂທມນສ຺ສິໂຕຕິ ໂທມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕ. ວິປຣິຓາມຎ຺ຎຖາຠາວາຕິ ປກຕິຠາວໍ ຊຫິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຖາຠາວໍ ອຸປນີເຕນ, ອນ຺ໂຕໂສສາທິ ໂສໂກ ຈ ວາຈາວິປ຺ປລາໂປ ປຣິເທໂວ ຈ ກາຍປີຬນາທິ ທຸກ຺ຂຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕປີຬນາທິ ໂທມນສ຺ສຎ຺ຈ ຠຸໂສ ອາຍາໂສ ອຸປາຍາໂສ ຈ. ເອເຕ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ໂສກາທໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ສມຸທາຈາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

໓. ຕຕິຍຄາຖາຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ໂຍ ປນ ອິເມ ກາເມ ຕຕ຺ຖ ຉນ຺ທຣາຄວິກ຺ຂມ຺ຠເນນ ວາ ສມຸຈ຺ເຉເທນ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປາເທນ ສປ຺ປສ຺ສ ສິຣໍ ວິຍ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ, ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພໂລກໍ ວິປ຺ຜາເຣຕ຺ວາ ຐິຕຕ຺ຕາ ໂລເກ ວິສຕ຺ຕິກາສງ຺ຂາຕໍ ຕຓ຺ຫໍ ສໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ສມຕິວຕ຺ຕຕີຕິ.

ໂຍຕິ ວິຠຊິຕພ຺ພໍ ປທໍ. ໂຍ ຍາທິໂສຕິອາທີນິ ຕສ຺ສ ວິຠຊນປທານິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຍສ຺ມາ ໂຍຕິ ອຕ຺ຖປທໍ. ຕຎ຺ຈ ອນິຍເມນ ປຸຄ຺ຄລໍ ທີເປຕິ. ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອນິຍເມນ ປຸຄ຺ຄລທີປກໍ ໂຍ-ສທ຺ທເມວ ອາຫ. ຕສ຺ມາ ເອຕ຺ຖ ເອວມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ – ໂຍຕິ ໂຍ ໂກຈີຕິ. ຍສ຺ມາ ໂຍ ໂຍ ໂກຈິ ນາມ, ໂສ ອວສ຺ສໍ ຍຖາລິງ຺ຄຍຖາຍຸຕ຺ຕຍຖາວິຫິຕຍຖາປ຺ປກາຣຍໍຐານປຕ຺ຕຍໍຘມ຺ມສມນ຺ນາຄຕວເສນ ເອເກນາກາເຣນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ຕຕ຺ຖ ຎາເປຕຸໍ ຕໍ ເຠທໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ‘‘ຍາທິໂສ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍາທິໂສຕິ ລິງ຺ຄວເສນ ຍາທິໂສ ວາ ຕາທິໂສ ວາ ໂຫຕຸ, ທີໂຆ ວາ ຣສ຺ໂສ ວາ ກາໂຬ ວາ ໂອທາໂຕ ວາ ມງ຺ຄຸຣຈ຺ຉວິ ວາ ກິໂສ ວາ ຖູໂລ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຍຖາຍຸຕ຺ໂຕຕິ ໂຍຄວເສນ ເຍນ ວາ ເຕນ ວາ ຍຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕຸ, ນວກມ຺ມຍຸຕ຺ໂຕ ວາ ອຸທ຺ເທສຍຸຕ຺ໂຕ ວາ ວາສຘຸຣຍຸຕ຺ໂຕ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາວິຫິໂຕຕິ ຍຖາຐປິໂຕ ນວກມ຺ມາຘິຏ຺ຐາຍິກາທິວເສນ. ຍຖາປກາໂຣຕິ ຍຖາປກາເຣນ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ປທີປນາຍກາທິວເສນ. ຍໍຐານປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ຍໍ ຐານນ຺ຕຣໍ ປຕ຺ໂຕ ເສນາປຕິເສຏ຺ຐິຏ຺ຐານາທິວເສນ. ຍໍຘມ຺ມສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ເຍນ ຘມ຺ເມນ ອຸປາຄໂຕ ຘຸຕງ຺ຄາທິວເສນ.

ວິກ຺ຂມ຺ຠນໂຕ ວາຕິ ອຸປຈາຣປ຺ປນາສມາຘີຕິ ກິເລສານໍ ທູຣີກຣຓໂຕ ວາ ຆຏປ຺ປຫາເຣນ ເສວາລານໍ ວິຍ. ສມຸຈ຺ເຉທໂຕ ວາຕິ ປຸນ ອປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ອຈ຺ຈນ຺ຕໂຕ ມຄ຺ເຄນ ກິເລສານໍ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລໂຕ ປຫານວເສນ ສມຸຈ຺ເຉທໂຕ ວາ. ອຏ຺ຐິກງ຺ກລູປມາ ກາມາຕິອາທີນິ ເອກາທສ ປທານິ ວິປສ຺ສນາວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ.

ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິໍ ຠາເວນ຺ໂຕປີຕິອາທີນິ ຉ ປທານິ ມຣຓສ຺ສຕິໍ ຠາເວນ຺ໂຕປິ, ອຸປສມານຸສ຺ສຕິໍ ຠາເວນ຺ໂຕປີຕິ ອິມານິ ຈ ອຸປຈາຣຊ຺ຌານວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ. ອານາປານສ຺ສຕິໍ ຠາເວນ຺ໂຕປິ, ກາຍຄຕາສຕິໍ ຠາເວນ຺ໂຕປິ, ປຐມໍ ຌານໍ ຠາເວນ຺ໂຕປີຕິອາທີນິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິໍ ຠາເວນ຺ໂຕປີຕິ ປຣິໂຍສານານິ ອປ຺ປນາຊ຺ຌານວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ. ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐິກງ຺ກລູປມາ ກາມາຕິ ສຸນິກ຺ກນ຺ຕໍ ນິກ຺ກນ຺ຕໍ ນິມ຺ມໍສໍ ໂລຫິຕມກ຺ຂິຕໍ ອຏ຺ຐິກງ຺ກລໍ ອຸປມາ ເອເຕສໍ ກາມານນ຺ຕິ ອຏ຺ຐິກງ຺ກລູປມາ ກາມາ. ອປ຺ປສ຺ສາທຏ຺ເຐນາຕິ ‘‘ອປ຺ປໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ສຸຂສ຺ສາທໍ ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ’’ຕິ ທສ຺ສນຏ຺ເຐນ. ປສ຺ສນ຺ໂຕຕິ ‘‘ຍາວເທວ ປນ ໂສ ກຸກ຺ກຸໂຣ ກິລມຖສ຺ສ ວິຆາຕສ຺ສ ຠາຄີ ອສ຺ສາ’’ຕິ ຎາຓຈກ຺ຂຸນາ ປສ຺ສນ຺ໂຕ. ປຣິວຊ຺ເຊຕີຕິ ທູຣງ຺ຄເມຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຄຫປຕິ, ກຸກ຺ກຸໂຣ ຊິຆຈ຺ຉາທຸພ຺ພລ຺ຍປເຣໂຕ ໂຄຆາຕກສູນໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິໂຕ ອສ຺ສ, ຕເມນໍ ທກ຺ໂຂ ໂຄຆາຕໂກ ວາ ໂຄຆາຕກນ຺ເຕວາສີ ວາ ອຏ຺ຐິກງ຺ກລໍ ສຸນິກ຺ກນ຺ຕໍ ນິກ຺ກນ຺ຕໍ ນິມ຺ມໍສໍ ໂລຫິຕມກ຺ຂິຕໍ ອຸປສຸມ຺ເຠຍ຺ຍ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ຄຫປຕິ, ອປິ ນຸ ໂຂ ໂສ ກຸກ຺ກຸໂຣ ອມ຺ຫໍ ອຏ຺ຐິກງ຺ກລໍ ສຸນິກ຺ກນ຺ຕໍ ນິກ຺ກນ຺ຕໍ ນິມ຺ມໍສໍ ໂລຫິຕມກ຺ຂິຕໍ ປເລຫນ຺ໂຕ ຊິຆຈ຺ຉາທຸພ຺ພລ຺ຍໍ ປຏິວິເນຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ’’? ‘‘ອທຸຎ຺ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອຏ຺ຐິກງ຺ກລໍ ສຸນິກ຺ກນ຺ຕໍ ນິກ຺ກນ຺ຕໍ ນິມ຺ມໍສໍ ໂລຫິຕມກ຺ຂິຕໍ, ຍາວເທວ ປນ ໂສ ກຸກ຺ກຸໂຣ ກິລມຖສ຺ສ ວິຆາຕສ຺ສ ຠາຄີ ອສ຺ສາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວໂກ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ ‘ອຏ຺ຐິກງ຺ກລູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ, ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ’ຕິ. ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທິສ຺ວາ ຍາຍໍ ອຸເປກ຺ຂາ ນານຕ຺ຕາ ນານຕ຺ຕສິຕາ, ຕໍ ອຠິນິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຍາຍໍ ອຸເປກ຺ຂາ ເອກຕ຺ຕາ ເອກຕ຺ຕສິຕາ, ຍຕ຺ຖ ສພ຺ພໂສ ໂລກາມິສຸປາທານາ ອປຣິເສສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ຕເມວູເປກ຺ຂໍ ຠາເວຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໔໒).

ຄິຊ຺ຌາທີຫິ ສາຘາຣຓາ ມໍສເປສິ ອຸປມາ ເອເຕສນ຺ຕິ ມໍສເປສູປມາ. ພຫູນໍ ສາຘາຣຓຏ຺ເຐນ ພຫຸສາຘາຣຓາ. ອາທິຕ຺ຕໍ ຕິຓຸກ຺ກໍ ອຸປມາ ເອເຕສນ຺ຕິ ຕິຓຸກ຺ກູປມາ. ອນຸທຫນຏ຺ເຐນາຕິ ຫຕ຺ຖາທິຌາປນຏ຺ເຐນ. ສາຘິກໂປຣິສປ຺ປມາຓາ ວີຕຈ຺ຈິການໍ ວີຕຘູມານໍ ອງ຺ຄາຣານໍ ປູຣາ ອງ຺ຄາຣກາສຸ ອຸປມາ ເອເຕສນ຺ຕິ ອງ຺ຄາຣກາສູປມາ. ມຫາປຣິຬາຫຏ຺ເຐນາຕິ ມຫນ຺ຕປຣິຕາປນຏ຺ເຐນ. ອາຣາມຣາມເຓຍ຺ຍາທິກໍ ສຸປິນໍ ອຸປມາ ເອເຕສນ຺ຕິ ສຸປິນກູປມາ. ອິຕ຺ຕຣປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານຏ຺ເຐນາຕິ ອປ຺ປຕ຺ວາ, ນ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນຏ຺ເຐນ. ຍາຈິເຕນ ລທ຺ຘໍ ຍານາທິຠຓ຺ຑໍ ອຸປມາ ເອເຕສນ຺ຕິ ຍາຈິຕກູປມາ. ຕາວກາລິກຏ຺ເຐນາຕິ ອນິພນ຺ຘນຏ຺ເຐນ. ສມ຺ປນ຺ນຜລຣຸກ຺ໂຂ ອຸປມາ ເອເຕສນ຺ຕິ ຣຸກ຺ຂຜລູປມາ. ສມ຺ຠຎ຺ຊນປຣິຠຎ຺ຊນຏ຺ເຐນາຕິ ສາຂາຠຎ຺ຊນຏ຺ເຐນ ເຈວ ສມນ຺ຕໂຕ ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂປາຕນຏ຺ເຐນ ຈ. ອສິ ຈ ສູນາ ຈ ອຸປມາ ເອເຕສນ຺ຕິ ອສິສູນູປມາ. ອຘິກຸຏ຺ຏນຏ຺ເຐນາຕິ ຉິນ຺ທນຏ຺ເຐນ. ສຕ຺ຕິສູລໍ ອຸປມາ ເອເຕສນ຺ຕິ ສຕ຺ຕິສູລູປມາ. ວິນິວິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນາຕິ ນິປເຕຕ຺ວາ ຄມນຏ຺ເຐນ. ຠຍຊນນຏ຺ເຐນ ສປ຺ປສິຣໍ ອຸປມາ ເອເຕສນ຺ຕິ ສປ຺ປສິຣູປມາ. ສປ຺ປຏິຠຍຏ຺ເຐນາຕິ ສຫ ອຠິມຸເຂ ຠຍຏ຺ເຐນ. ທຸກ຺ຂຊນນໍ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘໍ ອຸປມາ ເອເຕສນ຺ຕິ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘູປມາ. ມຫາຠິຕາປນຏ຺ເຐນາຕິ ມຫນ຺ຕອຠິຕາປກາຍປີຬາອຸປ຺ປາທນຏ຺ເຐນາຕິ ກາມໍ ປຣິວຊ຺ເຊຕີຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຄຫປຕິ, ຄິຊ຺ໂຌ ວາ ກງ຺ໂກ ວາ ກຸລໂລ ວາ ມໍສເປສິໍ ອາທາຍ ອຸຑ຺ຑີເຍຍ຺ຍ, ຕເມນໍ ຄິຊ຺ຌາປິ ກງ຺ກາປິ ກຸລລາປິ ອນຸປຕິຕ຺ວາ ອນຸປຕິຕ຺ວາ ວິຕຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ຄຫປຕິ, ສເຈ ໂສ ຄິຊ຺ໂຌ ວາ ກງ຺ໂກ ວາ ກຸລໂລ ວາ ຕໍ ມໍສເປສິໍ ນ ຂິປ຺ປເມວ ປຏິນິສ຺ສຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ໂສ ຕໂຕນິທານໍ ມຣຓໍ ວາ ນິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ມຣຓມຕ຺ຕໍ ວາ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວໂກ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ ‘ມໍສເປສູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ…ເປ… ຕເມວູເປກ຺ຂໍ ຠາເວຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຄຫປຕິ, ປຸຣິໂສ ອາທິຕ຺ຕໍ ຕິຓຸກ຺ກໍ ອາທາຍ ປຏິວາຕໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ຄຫປຕິ, ສເຈ ໂສ ປຸຣິໂສ ຕໍ ອາທິຕ຺ຕໍ ຕິຓຸກ຺ກໍ ນ ຂິປ຺ປເມວ ປຏິນິສ຺ສຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ສາ ອາທິຕ຺ຕາ ຕິຓຸກ຺ກາ ຫຕ຺ຖໍ ວາ ທເຫຍ຺ຍ, ພາຫຸໍ ວາ ທເຫຍ຺ຍ, ອຎ຺ຎຕຣໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວາ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄໍ ທເຫຍ຺ຍ, ໂສ ຕໂຕນິທານໍ ມຣຓໍ ວາ ນິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ມຣຓມຕ຺ຕໍ ວາ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວໂກ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ ‘ຕິຓຸກ຺ກູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ…ເປ… ຕເມວູເປກ຺ຂໍ ຠາເວຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຄຫປຕິ, ອງ຺ຄາຣກາສຸ ສາຘິກໂປຣິສາ ປູຣາ ອງ຺ຄາຣານໍ ວີຕຈ຺ຈິການໍ ວີຕຘູມານໍ. ອຖ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ຊີວິຕຸກາໂມ ອມຣິຕຸກາໂມ ສຸຂກາໂມ ທຸກ຺ຂປ຺ປຏິກ຺ກູໂລ, ຕເມນໍ ທ຺ເວ ພລວນ຺ໂຕ ປຸຣິສາ ນານາພາຫາສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ອງ຺ຄາຣກາສຸໍ ອຸປກຑ຺ເຒຍ຺ຍຸໍ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ ຄຫປຕິ, ອປິ ນຸ ໂສ ປຸຣິໂສ ອິຕິ ຈິຕິ ເຈວ ກາຍໍ ສນ຺ນາເມຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຕໍ ກິສ຺ສເຫຕຸ’’? ‘‘ວິທິຕຎ຺ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ‘ອິມຎ຺ຈ ອຫໍ ອງ຺ຄາຣກາສຸໍ ປປຕິສ຺ສາມິ, ຕໂຕນິທານໍ ມຣຓໍ ວາ ນິຄຈ຺ຉິສ຺ສາມິ ມຣຓມຕ຺ຕໍ ວາ ທຸກ຺ຂ’’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ ຄຫປຕິ ອຣິຍສາວໂກ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ ‘ອງ຺ຄາຣກາສູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ…ເປ… ຕເມວູເປກ຺ຂໍ ຠາເວຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຄຫປຕິ, ປຸຣິໂສ ສຸປິນກໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ອາຣາມຣາມເຓຍ຺ຍກໍ ວນຣາມເຓຍ຺ຍກໍ ຠູມິຣາມເຓຍ຺ຍກໍ ໂປກ຺ຂຣຓິຣາມເຓຍ຺ຍກໍ, ໂສ ປຏິພຸທ຺ໂຘ ນ ກິຎ຺ຈິ ປຏິປສ຺ເສຍ຺ຍ. ເອວເມວ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວໂກ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ ‘ສຸປິນກູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ…ເປ… ຕເມວູເປກ຺ຂໍ ຠາເວຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຄຫປຕິ, ປຸຣິໂສ ຍາຈິຕກໍ ໂຠຄໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ຍານໍ ວາ ໂປຣິເສຍ຺ຍໍ ປວຣມຓິກຸຓ຺ຑລໍ. ໂສ ເຕຫິ ຍາຈິຕເກຫິ ໂຠເຄຫິ ປຸຣກ຺ຂໂຕ ປຣິວຸໂຕ ອນ຺ຕຣາປຓໍ ປຏິປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຕເມນໍ ຊໂນ ທິສ຺ວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ‘ໂຠຄີ ວຕ ໂຠ ປຸຣິໂສ, ເອວໍ ກິຣ ໂຠ ໂຠຄິໂນ ໂຠຄານິ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕີ’ຕິ. ຕເມນໍ ສາມິກາ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ເຖວ ຕານິ ປສ຺ເສຍ຺ຍຸໍ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ຕານິ ຫເຣຍ຺ຍຸໍ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ຄຫປຕິ, ອລໍ ນຸ ໂຂ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕາຍາ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຕໍ ກິສ຺ສເຫຕຸ’’? ‘‘ສາມິໂນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຕານິ ຫຣນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວໂກ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ ‘ຍາຈິຕກູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ…ເປ… ຕເມວູເປກ຺ຂໍ ຠາເວຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຄຫປຕິ, ຄາມສ຺ສ ວາ ນິຄມສ຺ສ ວາ ອວິທູເຣ ຕິພ຺ໂພ ວນສຓ຺ໂຑ, ຕຕ຺ຣສ຺ສ ຣຸກ຺ໂຂ ສມ຺ປນ຺ນຜໂລ ຈ ອຸປປນ຺ນຜໂລ ຈ. ນ ຈສ຺ສຸ ການິຈິ ຜລານິ ຠູມິຍໍ ປຕິຕານິ. ອຖ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ຜລຕ຺ຖິໂກ ຜລຄເວສີ ຜລປຣິເຍສນໍ ຈຣມາໂນ. ໂສ ຕໍ ວນສຓ຺ຑໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ຕໍ ຣຸກ຺ຂໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ສມ຺ປນ຺ນຜລຎ຺ຈ ອຸປປນ຺ນຜລຎ຺ຈ. ຕສ຺ສ ເອວມສ຺ສ ‘ອຍໍ ໂຂ ຣຸກ຺ໂຂ ສມ຺ປນ຺ນຜໂລ ຈ ອຸປປນ຺ນຜໂລ ຈ, ນຕ຺ຖິ ຈ ການິຈິ ຜລານິ ຠູມິຍໍ ປຕິຕານິ, ຊານາມິ ໂຂ ປນາຫໍ ຣຸກ຺ຂໍ ອາໂຣປິຕຸໍ. ຍໍນູນາຫໍ ອິມໍ ຣຸກ຺ຂໍ ອາໂຣຫິຕ຺ວາ ຍາວທຕ຺ຖຎ຺ຈ ຂາເທຍ຺ຍໍ, ອຸຈ຺ຉງ຺ຄຎ຺ຈ ປູເຣຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ? ໂສ ຕໍ ຣຸກ຺ຂໍ ອາໂຣຫິຕ຺ວາ ຍາວທຕ຺ຖຎ຺ຈ ຂາເທຍ຺ຍ, ອຸຈ຺ຉງ຺ຄຎ຺ຈ ປູເຣຍ຺ຍ. ອຖ ທຸຕິໂຍ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ຜລຕ຺ຖິໂກ ຜລຄເວສີ ຜລປຣິເຍສນໍ ຈຣມາໂນ ຕິຓ຺ຫໍ ກຸຐາຣິໍ ອາທາຍ. ໂສ ຕໍ ວນສຓ຺ຑໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ຕໍ ຣຸກ຺ຂໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ສມ຺ປນ຺ນຜລຎ຺ຈ ອຸປປນ຺ນຜລຎ຺ຈ. ຕສ຺ສ ເອວມສ຺ສ ‘ອຍໍ ໂຂ ຣຸກ຺ໂຂ ສມ຺ປນ຺ນຜໂລ ຈ ອຸປປນ຺ນຜໂລ ຈ, ນຕ຺ຖິ ຈ ການິຈິ ຜລານິ ຠູມິຍໍ ປຕິຕານິ, ນ ໂຂ ປນາຫໍ ຊານາມິ ຣຸກ຺ຂໍ ອາໂຣຫິຕຸໍ. ຍໍນູນາຫໍ ອິມໍ ຣຸກ຺ຂໍ ມູລໂຕ ເຉຕ຺ວາ ຍາວທຕ຺ຖຎ຺ຈ ຂາເທຍ຺ຍໍ, ອຸຈ຺ຉງ຺ຄຎ຺ຈ ປູເຣຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ຕໍ ຣຸກ຺ຂໍ ມູລໂຕວ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ຄຫປຕິ, ອມຸໂກ ໂສ ປຸຣິໂສ ປຐມໍ ຣຸກ຺ຂໍ ອາຣູຬ຺ໂຫ, ສເຈ ໂສ ນ ຂິປ຺ປເມວ ໂອໂຣເຫຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ໂສ ຣຸກ຺ໂຂ ປປຕນ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖໍ ວາ ຠຎ຺ເຊຍ຺ຍ ປາທໍ ວາ ຠຎ຺ເຊຍ຺ຍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວາ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄໍ ຠຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ໂສ ຕໂຕນິທານໍ ມຣຓໍ ວາ ນິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ມຣຓມຕ຺ຕໍ ວາ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວໂກ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ ‘ຣຸກ຺ຂຜລູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ, ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ’ຕິ. ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທິສ຺ວາ ຍາຍໍ ອຸເປກ຺ຂາ ນານຕ຺ຕາ ນານຕ຺ຕສິຕາ, ຕໍ ອຠິນິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຍາຍໍ ອຸເປກ຺ຂາ ເອກຕ຺ຕາ ເອກຕ຺ຕສິຕາ. ຍຕ຺ຖ ສພ຺ພໂສ ໂລກາມິສູປາທານາ ອປຣິເສສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ຕເມວູເປກ຺ຂໍ ຠາເວຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໔໓-໔໘).

ເອວໍ ອຏ຺ຐິກງ຺ກລາທິກອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘູປມປຣິໂຍສານໂຕ ວິປສ຺ສນໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ອຸປຈາຣສມາຘິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິໍ ຠາເວນ຺ໂຕ’’ຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ສຕິ ເອວ ອນຸສ຺ສຕິ. ປວຕ຺ຕິຕພ຺ພຏ຺ຐານມ຺ຫິເຍວ ຈ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສທ຺ຘາປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸຣູປາ ສຕີຕິປິ ອນຸສ຺ສຕິ. ພຸທ຺ຘໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອນຸສ຺ສຕິ ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິ. ອຣຫຕາທິພຸທ຺ຘຄຸຓາຣມ຺ມຓາຍ ສຕິຍາ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ, ຕໍ ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິໍ. ຠາເວນ຺ໂຕຕິ ວຑ຺ເຒນ຺ໂຕ ພ຺ຍູເຫນ຺ໂຕ. ຘມ຺ມໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອນຸສ຺ສຕິ ຘມ຺ມານຸສ຺ສຕິ, ສ຺ວາກ຺ຂາຕຕາທິຘມ຺ມຄຸຓາຣມ຺ມຓາຍ ສຕິຍາ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ສງ຺ຆໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອນຸສ຺ສຕິ ສງ຺ຆານຸສ຺ສຕິ, ສຸປ຺ປຏິປນ຺ນຕາທິສງ຺ຆຄຸຓາຣມ຺ມຓາຍ ສຕິຍາ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ສີລໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອນຸສ຺ສຕິ ສີລານຸສ຺ສຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ອຂຓ຺ຑຕາທິສີລຄຸຓາຣມ຺ມຓາຍ ສຕິຍາ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຈາຄໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອນຸສ຺ສຕິ ຈາຄານຸສ຺ສຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ມຸຕ຺ຕຈາຄຕາທິຈາຄຄຸຓາຣມ຺ມຓາຍ ສຕິຍາ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ເທວຕາ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອນຸສ຺ສຕິ ເທວຕານຸສ຺ສຕິ, ເທວຕາ ສກ຺ຂິຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສທ຺ຘາທິຄຸຓາຣມ຺ມຓາຍ ສຕິຍາ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອານາປາເນ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສຕິ ອານາປານສ຺ສຕິ, ອານາປານນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາຍ ສຕິຍາ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ມຣຓໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສຕິ ມຣຓສ຺ສຕິ, ເອກຠວປຣິຍາປນ຺ນຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍຸປຈ຺ເຉທສງ຺ຂາຕມຣຓາຣມ຺ມຓາຍ ສຕິຍາ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ.

ກຸຈ຺ຉິຕານໍ ເກສາທີນໍ ປຏິກ຺ກູລານໍ ອາຍຕ຺ຕາ ອາກຣຕ຺ຕາ ກາໂຍຕິ ສງ຺ຂໍ ຄເຕ ສຣີເຣ ຄຕາ ປວຕ຺ຕາ ສຕິ ກາຍຄຕາສຕິ, ຕາທິສໍ ວາ ກາຍໍ ຄຕາ ສຕິ ‘‘ກາຍຄຕສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ຣສ຺ສໍ ອກຕ຺ວາ ‘‘ກາຍຄຕາສຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເກສາທິເກສຸ ກາຍໂກຏ຺ຐາເສສຸ ປຏິກ຺ກູລນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາຍ ສຕິຍາ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອຸປສມໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອນຸສ຺ສຕິ. ອຸປສມານຸສ຺ສຕິ, ສພ຺ພທຸກ຺ຂູປສມາຣມ຺ມຓາຍ ສຕິຍາ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ.

ວິຕກ຺ກວິຈາຣປີຕິສຸຂຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ປຐມຊ຺ຌານໍ ຠາເວນ຺ໂຕ. ປີຕິສຸຂຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານໍ ຠາເວນ຺ໂຕ. ສຸຂຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຕຕິຍຊ຺ຌານໍ ຠາເວນ຺ໂຕ. ອຸເປກ຺ຂາຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ຠາເວນ຺ໂຕ…ເປ… ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ຠາເວນ຺ໂຕປິ ກາເມ ປຣິວຊ຺ເຊຕີຕິ.

ວິກ຺ຂມ຺ຠນປ຺ປຫານໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ສມຸຈ຺ເຉເທນ ກາມານໍ ປຫານໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄໍ ຠາເວນ຺ໂຕປີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ມຄ຺ຄໂສຕສ຺ສ ອາປຊ຺ຊນໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິ, ໂສຕາປຕ຺ຕິຍາ ມຄ຺ໂຄ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ. ອປາຍຄມນີເຍ ກາເມຕິ ເຍຫິ ອປາຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕ ອປາຍຄມນີເຍ ກາເມ ສມຸຈ຺ເຉທໂຕ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ. ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ສກິໍເຍວ ອິມໍ ໂລກໍ ອາຄຈ຺ຉຕີຕິ ສກທາຄາມີ, ຕສ຺ສ ມຄ຺ໂຄ ສກທາຄາມິມຄ຺ໂຄ. ຕໍ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວນ຺ໂຕ. ໂອຬາຣິເກຕິ ປຣິຬາຫປ຺ປຕ຺ເຕ. ປຏິສນ຺ຘິວເສເນວ ກາມຠວໍ ນາຄຈ຺ຉຕີຕິ ອນາຄາມີ, ຕສ຺ສ ມຄ຺ໂຄ ອນາຄາມິມຄ຺ໂຄ. ຕໍ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວນ຺ໂຕ. ອນຸສຫຄເຕຕິ ສຸຂຸມຠາວປ຺ປຕ຺ເຕ. ກິເລເສຫິ ອາຣກຕ຺ຕາ, ກິເລສາຣີນໍ ຫຕຕ຺ຕາ, ສໍສາຣຈກ຺ກສ຺ສ ອຣານໍ ຫຕຕ຺ຕາ, ປາປກຣເຓ ຣຫາຠາວາ, ປຈ຺ຈຍາທີນໍ ອຣຫຕ຺ຕາ ຈ ອຣຫໍ, ອຣຫໂຕ ຠາໂວ ອຣຫຕ຺ຕໍ. ກິໍ ຕໍ? ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ. ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ມຄ຺ໂຄ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ. ຕໍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄໍ ຠາເວນ຺ໂຕ. ສພ຺ເພນ ສພ຺ພນ຺ຕິ ສພ຺ເພນາກາເຣນ ສພ຺ພໍ. ສພ຺ພຖາ ສພ຺ພນ຺ຕິ ສພ຺ພປ຺ປກາເຣນ ສພ຺ພໍ. ອເສສໍ ນິສ຺ເສສນ຺ຕິ ນິຣວເສສໍ ຄນ຺ຘມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຏ຺ຐເປຕ຺ວາ. ອຖ ວາ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ມູລວເສນ. ສພ຺ພຖາ ສພ຺ພໍ ອາກາຣນິປ຺ປເທສວເສນ. ອເສສໍ ນິສ຺ເສສໍ ຠາວນານິປ຺ປເທສວເສນ. ຕຖາ ປຸຣິເມນ ທຸຈ຺ຈຣິຕາຠາເວນ. ທຸຕິເຍນ ປຣິຍຸຏ຺ຐານາຠາເວນ. ຕຕິເຍນ ອນຸສຍາຠາເວນ ເອວເມເກ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ.

ສປ຺ໂປ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຫີຕິ ໂຍ ໂກຈິ ສຣນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ. ເກນຏ຺ເຐນາຕິ ເກນ ອຕ຺ເຖນ. ສໍສປ຺ປນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ຍສ຺ມາ ສມ຺ມາ ສໍສຣນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ສປ຺ໂປ. ຠຸຊນ຺ໂຕຕິ ວງ຺ກວງ຺ໂກ ຫຸຕ຺ວາ. ປນ຺ນສິໂຣຕິ ນິປນ຺ນສີໂສ ຫຸຕ຺ວາ. ສິເຣນ ສຸປຕີຕິ ສີສໍ ໂຠຄນ຺ຕເຣ ກຕ຺ວາ ສຸປນຠາເວນ ສິຣສາ ສຸປຕີຕິ ສຣີສໂປ. ພິເລ ສຍຕີຕິ ພິລາສໂຍ. ‘‘ພິລສໂຍ’’ຕິປິ ປາຬິ, ຕໍ ສຸນ຺ທຣໍ. ຄຸຫາຍໍ ເສຕີຕິ ຄຸຫາສໂຍ. ທາຐາ ຕສ຺ສ ອາວຸໂຘຕິ ຕສ຺ສ ສປ຺ປສ຺ສ ທຸເວ ທາຐາ ປຫຣຓສຕ຺ຖສງ຺ຂາໂຕ ອາວຸໂຘ. ວິສໍ ຕສ຺ສ ໂຆຣນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ສປ຺ປສ຺ສ ພ຺ຍາປກສງ຺ຂາຕໍ ວິສໍ ທາຣຸຓໍ ກກ຺ຂຬໍ. ຊິວ຺ຫາ ຕສ຺ສ ທຸວິຘາຕິ ຕສ຺ສ ສປ຺ປສ຺ສ ທ຺ເວຘາ ຊິວ຺ຫາ. ທ຺ວີຫິ ຊິວ຺ຫາຫິ ຣສໍ ສາຍຕີຕິ ທຸວິຘາຫິ ຊິວ຺ຫາຫິ ຣສໍ ຊານາຕິ ອສ຺ສາທໍ ວິນ຺ທຕິ ສາທິຍຕີຕິ. ຊີວິຕຸໍ ກາມຍຕີຕິ ຊີວິຕຸກາໂມ. ອມຣິຕຸໍ ກາມຍຕີຕິ ອມຣິຕຸກາໂມ. ສຸຂໍ ກາມຍຕີຕິ ສຸຂກາໂມ. ທຸກ຺ຂປ຺ປຏິກ຺ກູໂລຕິ ທຸກ຺ຂໍ ອນິຈ຺ຉມາໂນ. ປາເທນາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປາເທນ. ສປ຺ປສິຣນ຺ຕິ ສປ຺ປສ຺ສ ສີສໍ. ວຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ທູຣໂຕ ວຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ວິວຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ຕສ຺ສ ປມາເຓນ. ປຣິວຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ສມນ຺ຕໂຕ. ອຠິນິວຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ຈຕຸຕ຺ຖປ຺ປມາເຓນ. ອຖ ວາ ປຸຣິເມນ ສີສໂຕ. ທຸຕິຍຕຕິເຍນ ທ຺ວີຫິ ປສ຺ເສຫິ. ຈຕຸຕ຺ເຖນ ປຈ຺ຉໂຕ. ‘‘ກາເມ ປນ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິເຍສນມູລທຸກ຺ຂວຕ຺ຖຸຠາເວນ ວຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ປຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣກ຺ຂມູລທຸກ຺ຂວຕ຺ຖຸຠາເວນ ວິວຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ອຎ຺ຎາຓປຣິຬາຫທຸກ຺ຂວຕ຺ຖຸຠາເວນ ປຣິວຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ວິນາສມຸເຂ ປິຍວິປ຺ປໂຍຄທຸກ຺ຂວຕ຺ຖຸຠາເວນ ອຠິນິວຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ ເອວເມເກ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ.

ຣຎ຺ຊນວເສນ ຣາໂຄ. ພລວຣຎ຺ຊນຏ຺ເຐນ ສາຣາໂຄ. ວິສເຍ ສຕ຺ຕານໍ ອນຸ ອນຸ ນຍນໂຕ ອນຸນໂຍ. ອນຸຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ອນຸໂຣໂຘ, ກາເມຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຠເວ ສຕ຺ຕາ ເອຕາຍ ນນ຺ທນ຺ຕີຕິ ນນ຺ທີ, ສຍໍ ວາ ນນ຺ທຕີຕິ ນນ຺ທີ. ນນ຺ທີ ຈ ສາ ຣຎ຺ຊນຏ຺ເຐນ ຣາໂຄ ຈາຕິ ນນ຺ທິຣາໂຄ. ຕຕ຺ຖ ເອກສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມເຓ ສກິໍ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຕຓ຺ຫາ ນນ຺ທີ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ນນ຺ທິຣາໂຄຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສາຣາໂຄຕິ ໂຍ ເຫຏ຺ຐາ ‘‘ພລວຣຎ຺ຊນຏ຺ເຐນ ສາຣາໂຄ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ນ ສຕ຺ຕສ຺ສ, ຈິຕ຺ຕສ຺ເສວ ສາຣາໂຄຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ ເອຕາຍ ອາຣມ຺ມຓານີຕິ ອິຈ຺ຉາ. ພຫລກິເລສຠາເວນ ມຸຈ຺ຉນ຺ຕິ ເອຕາຍ ປາຓິໂນຕິ ມຸຈ຺ຉາ. ຄິລິຕ຺ວາ ປຣິນິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຄຫຓວເສນ ອຊ຺ໂຌສານໍ. ອິມິນາ ສຕ຺ຕາ ຄິຊ຺ຌນ຺ຕິ ເຄຘໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ເຄໂຘ. ພຫລຏ຺ເຐນ ວາ ເຄໂຘ. ‘‘ເຄຘໍ ວາ ປນ ປວນສຓ຺ຑ’’ນ຺ຕິ ຫິ ພຫລຏ຺ເຐເນວ ວຸຕ຺ຕໍ. ອນນ຺ຕຣປທໍ ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ວຑ຺ຒິຕໍ, ສພ຺ພໂຕຠາເຄນ ວາ ເຄໂຘຕິ ປລິເຄໂຘ. ສຊ຺ຊນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ສງ຺ໂຄ. ລຄ຺ຄນຏ຺ເຐນ ວາ ສງ຺ໂຄ. ໂອສີທນຏ຺ເຐນ ປງ຺ໂກ. ອາກຑ຺ຒນວເສນ ເອຊາ. ‘‘ເອຊາ ອິມໍ ປຸຣິສໍ ປຣິກຑ຺ຒຕິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ຠວສ຺ສ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຎ຺ຈນຏ຺ເຐນ ມາຍາ. ວຏ຺ຏສ຺ມິໍ ສຕ຺ຕານໍ ຊນນຏ຺ເຐນ ຊນິກາ. ‘‘ຕຓ຺ຫາ ຊເນຕິ ປຸຣິສໍ, ຈິຕ຺ຕມສ຺ສ ວິຘາວຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໕໕) ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຏ຺ຏສ຺ມິໍ ສຕ຺ເຕ ທຸກ຺ເຂນ ສໍໂຍຊຍມານາ ຊເນຕີຕິ ສຎ຺ຊນນີ. ຆຏນຏ຺ເຐນ ສິພ຺ພິນີ. ອຍຎ຺ຫິ ວຏ຺ຏສ຺ມິໍ ສຕ຺ເຕ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິວເສນ ສິພ຺ພຕິ ຆເຏຕິ ຕຸນ຺ນກາໂຣ ວິຍ ປິໂລຕິກາຍ ປິໂລຕິກໍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຆຏນຏ຺ເຐນ ສິພ຺ພິນີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ອເນກປ຺ປກາຣໍ ວິສຍຊາລໍ ຕຓ຺ຫາວິປ຺ຜນ຺ທິຕນິເວສສງ຺ຂາຕໍ ວາ ຊາລມສ຺ສາ ອຕ຺ຖີຕິ ຊາລິນີ.

ອາກຑ຺ຒນຏ຺ເຐນ ສີຆໂສຕາ ສຣິຕາ ວິຍາຕິ ສຣິຕາ. ອລ຺ລຏ຺ເຐນ ວາ ສຣິຕາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ສຣິຕານິ ສິເນຫິຕານິ ຈ ໂສມນສ຺ສານິ ຠວນ຺ຕິ ຊນ຺ຕຸໂນ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໓໔໑). ອລ຺ລານິ ເຈວ ສິນິທ຺ຘານິ ຈາຕິ ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ອນຍພ຺ຍສນາປາທນຏ຺ເຐນ ກຸມ຺ມານຸພນ຺ຘສຸຕ຺ຕກໍ ວິຍາຕິ ສຸຕ຺ຕໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ນນ຺ທິຣາຄສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໑໕໙). ຣູປາທີສຸ ວິຕ຺ຖຕຏ຺ເຐນ ວິສຕາ. ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ປຏິລາຠຕ຺ຖາຍ ສຕ຺ເຕ ອາຍູຫາເປຕີຕິ ອາຍູຫິນີ. ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຸໍ ອປທານໂຕ ສຫາຍຏ຺ເຐນ ທຸຕິຍາ. ອຍຎ຺ຫິ ສຕ຺ຕານໍ ວຏ຺ຏສ຺ມິໍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຸໍ ນ ເທຕິ, ຄຕຄຕຏ຺ຐາເນ ປິຍສຫາໂຍ ວິຍ ອຠິຣມາເປຕິ. ເຕເນວ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຕຓ຺ຫາທຸຕິໂຍ ປຸຣິໂສ, ທີຆມທ຺ຘານສໍສຣໍ;

ອິຕ຺ຖຠາວຎ຺ຎຖາຠາວໍ, ສໍສາຣໍ ນາຕິວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ. (ອິຕິວຸ. ໑໕; ອ. ນິ. ໔.໙; ມຫານິ. ໑໙໑; ຈູຬນິ. ປາຍາຍນານຸຄີຕິຄາຖານິທ຺ເທສ ໑໐໗);

ປຓິຘານກວເສນ ປຓິຘິ. ຠວເນຕ຺ຕີຕິ ຠວຣຊ຺ຊຸ. ເອຕາຍ ຫິ ສຕ຺ຕາ ຣຊ຺ຊຸຍາ ຄີວາຍໍ ພທ຺ຘາ ໂຄຓາ ວິຍ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕຏ຺ຐານໍ ນິຍ຺ຍນ຺ຕິ. ຕໍ ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ວນຕິ ຠຊຕິ ອລ຺ລີຍຕີຕິ ວນໍ, ວນຕິ ຍາຈຕີຕິ ວາ ວນໍ. ວນໂຖຕິ ພ຺ຍຎ຺ຊເນນ ປທໍ ວຑ຺ຒິຕໍ. ອນຕ຺ຖທຸກ຺ຂານໍ ວາ ສມຸຏ຺ຐາປນຏ຺ເຐນ ຄຫນຏ຺ເຐນ ຈ ວນໍ ວິຍາຕິ ວນໍ. ພລວຕຓ຺ຫາເຍຕໍ ນາມໍ. ຄຫນຕຣຏ຺ເຐນ ປນ ຕໂຕ ພລວຕຣາ ວນໂຖ ນາມ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ວນໍ ຉິນ຺ທຖ ມາ ຣຸກ຺ຂໍ, ວນໂຕ ຊາຍເຕ ຠຍໍ;

ເຉຕ຺ວາ ວນຎ຺ຈ ວນຖຎ຺ຈ, ນິພ຺ພນາ ໂຫຖ ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໒໘໓);

ສນ຺ຖວນວເສນ ສນ຺ຖໂວ, ສໍສຄ຺ໂຄຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ທຸວິໂຘ – ຕຓ຺ຫາສນ຺ຖໂວ ມິຕ຺ຕສນ຺ຖໂວ ຈ. ເຕສຸ ອິຘ ຕຓ຺ຫາສນ຺ຖໂວ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ສິເນຫວເສນ ສ຺ເນໂຫ. ອາລຍກຣຓວເສນ ກມ຺ປມານາ ອເປກ຺ຂຕີຕິ ອເປກ຺ຂາ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ‘‘ອິມານິ ເຕ ເທວ ຈຕຸຣາສີຕິ ນຄຣສຫສ຺ສານິ ກຸສາວຕີຣາຊຘານິປ຺ປມຸຂານິ, ເອຕ຺ຖ ເທວ ຉນ຺ທໍ ຊເນຫິ ຊີວິເຕ ອເປກ຺ຂໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໒໖໖). ອາລຍໍ ກໂຣຫີຕິ ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ປາຏິເຍກ຺ເກ ປາຏິເຍກ຺ເກ ອາຣມ຺ມເຓ ພນ຺ຘຕີຕິ ປຏິພນ຺ຘຸ, ຎາຕກຏ຺ເຐນ ວາ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ພນ຺ຘູຕິປິ ປຏິພນ຺ຘຸ. ນິຈ຺ຈສນ຺ນິສ຺ສິຕຏ຺ເຐນປິ ສຕ຺ຕານໍ ຕຓ຺ຫາສໂມ ພນ຺ຘຸ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອາຣມ຺ມຓານໍ ອສນໂຕ ອາສາ. ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຓໂຕ ເຈວ ຕິຕ຺ຕິໍ ອນຸຄນ຺ຕ຺ວາວ ປຣິຠຸຎ຺ຊນໂຕ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາສີສນວເສນ ອາສີສນາ. ອາສີສິຕສ຺ສ ຠາໂວ ອາສີສິຕຕ຺ຕໍ.

ອິທານິ ຕສ຺ສາ ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຣູປາສາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອາສີສນວເສນ ອາສາຕິ ອາສາຍ ອຕ຺ຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣູເປ ອາສາ ຣູປາສາ. ເອວໍ ນວປິ ປທານິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຸຣິມານິ ປຎ຺ຈ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ, ປຣິກ຺ຂາຣໂລຠວເສນ ຉຏ຺ຐໍ. ຕໍ ວິເສສໂຕ ປພ຺ພຊິຕານໍ, ຕໂຕ ປຣານິ ຕີຓິ ອຕິຕ຺ຕິຍວຕ຺ຖຸວເສນ ຄຫຏ຺ຐານໍ. ນ ຫິ ເຕສໍ ຘນປຸຕ຺ຕຊີວິເຕຫິ ອຎ຺ຎໍ ປິຍຕຣໍ ອຕ຺ຖິ. ‘‘ອິທໍ ມຍ຺ຫໍ, ອິທໍ ມຍ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ອສຸເກນ ເມ ອິທໍ ທິນ຺ນໍ, ອິທໍ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ວາ ເອວໍ ສຕ຺ເຕ ຊປ຺ປາເປຕີຕິ ຊປ຺ປາ. ປຣໂຕ ທ຺ເວ ປທານິ ອຸປສຄ຺ເຄນ ວຑ຺ຒິຕານິ, ຕໂຕ ປຣໍ ອຎ຺ເຎນາກາເຣນ ວິຠຊິຕຸໍ ອາຣທ຺ຘຕ຺ຕາ ປຸນ ‘‘ຊປ຺ປາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຊປ຺ປນາກາໂຣ ຊປ຺ປນາ. ຊປ຺ປິຕສ຺ສ ຠາໂວ ຊປ຺ປິຕຕ຺ຕໍ. ປຸນປ຺ປຸນໍ ວິສເຍ ລຸມ຺ປຕິ ອາກຑ຺ຒຕີຕິ ໂລລຸໂປ, ໂລລຸປສ຺ສ ຠາໂວ ໂລລຸປ຺ປໍ. ໂລລຸປ຺ປນາກາໂຣ ໂລລຸປ຺ປາຍນາ. ໂລລຸປ຺ປສມງ຺ຄິໂນ ຠາໂວ ໂລລຸປ຺ປາຍິຕຕ຺ຕໍ.

ປຸຈ຺ຉຎ຺ຊິກຕາຕິ ຍາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ລາຠຏ຺ຐາເນສຸ ປຸຈ຺ຉໍ ຈາລຍມານາ ສຸນຂາ ວິຍ ກມ຺ປມານາ ວິຈຣນ຺ຕິ, ຕໍ ຕສ຺ສາ ກມ຺ປນຕຓ຺ຫາຍ ນາມໍ. ສາຘຸ ມນາປມນາເປ ວິສເຍ ກາເມຕີຕິ ສາຘຸກາໂມ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ສາຘຸກມ຺ຍຕາ. ມາຕາມາຕຸຈ຺ຉາຕິອາທິເກ ອຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຣາໂຄຕິ ອຘມ຺ມຣາໂຄ. ຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນປິ ພລວາ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂລໂຠ ວິສມໂລໂຠ. ‘‘ຣາໂຄ ວິສມ’’ນ຺ຕິອາທິວຈນໂຕ (ວິຠ. ໙໒໔) ວາ ຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ວາ ອຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ວາ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ຉນ຺ທຣາໂຄ ອຘມ຺ມຏ຺ເຐນ ອຘມ຺ມຣາໂຄ. ວິສມຏ຺ເຐນ ວິສມໂລໂຠຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອາຣມ຺ມຓານໍ ນິກາມນວເສນ ນິກນ຺ຕິ. ນິກາມນາກາໂຣ ນິກາມນາ. ປຕ຺ຖຍນວເສນ ປຕ຺ຖນາ. ປິຫາຍນວເສນ ປິຫນາ. ສຸຏ຺ຐຸ ປຕ຺ຖນາ ສມ຺ປຕ຺ຖນາ. ປຎ຺ຈສຸ ກາມຄຸເຓສຸ ຕຓ຺ຫາ ກາມຕຓ຺ຫາ. ຣູປາຣູປຠເວສຸ ຕຓ຺ຫາ ຠວຕຓ຺ຫາ. ອຸຈ຺ເຉທສງ຺ຂາເຕ ວິຠເວ ຕຓ຺ຫາ ວິຠວຕຓ຺ຫາ. ສຸທ຺ເຘ ຣູປຠວສ຺ມິໍເຍວ ຕຓ຺ຫາ ຣູປຕຓ຺ຫາ. ອຣູປຠເວ ຕຓ຺ຫາ ອຣູປຕຓ຺ຫາ. ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິສຫຄໂຕ ຣາໂຄ, ນິໂຣເຘ ຕຓ຺ຫາ ນິໂຣຘຕຓ຺ຫາ. ຣູເປ ຕຓ຺ຫາ ຣູປຕຓ຺ຫາ. ສທ຺ເທ ຕຓ຺ຫາ ສທ຺ທຕຓ຺ຫາ. ຄນ຺ຘຕຓ຺ຫາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ໂອຆາທໂຍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາວ.

ກຸສລຘມ຺ເມ ອາວຣຕີຕິ ອາວຣຓໍ. ຉາທນວເສນ ຉທນໍ. ສຕ຺ເຕ ວຏ຺ຏສ຺ມິໍ ພນ຺ຘຕີຕິ ພນ຺ຘນໍ. ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຫນ຺ຕ຺ວາ ກິລິສ຺ສຕິ ສໍກິລິຏ຺ຐໍ ກໂຣຕີຕິ ອຸປກ຺ກິເລໂສ. ຖາມຄຕຏ຺ເຐນ ອນຸ ອນຸ ເສຕີຕິ ອນຸສໂຍ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍຸຏ຺ຐາຕີຕິ ປຣິຍຸຏ຺ຐານໍ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕຸໍ ອປທາເນນ ກຸສລວາຣໍ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ໂຈຣາ ມຄ຺ເຄ ປຣິຍຸຏ຺ຐິໍສຸ, ຘຸຕ຺ຕາ ມຄ຺ເຄ ປຣິຍຸຏ຺ຐິໍສູ’’ຕິອາທີສຸ (ຈູຬວ. ໔໓໐) ຫິ ມຄ຺ຄໍ ຄຓ຺ຫິໍສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວມິຘາປິ ຄຫຓຏ຺ເຐນ ປຣິຍຸຏ຺ຐານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປລິເວຐນຏ຺ເຐນ ລຕາ ວິຍາຕິ ລຕາ. ‘‘ລຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊ ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໓໔໐) ອາຄຕຏ຺ຐາເນປິ ອຍໍ ຕຓ຺ຫາ ລຕາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ວິວິຘານິ ວຕ຺ຖູນິ ອິຈ຺ຉຕີຕິ ເວວິຈ຺ຉໍ. ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ມູລນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂມູລໍ. ຕສ຺ເສວ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ນິທານນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂນິທານໍ. ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ອິໂຕ ປຠວຕີຕິ ທຸກ຺ຂປ຺ປຠໂວ. ພນ຺ຘນຏ຺ເຐນ ປາໂສ ວິຍາຕິ ປາໂສ, ມາຣສ຺ສ ປາໂສ ມາຣປາໂສ. ທຸຣຸຄ຺ຄິລນຏ຺ເຐນ ພຬິສໍ ວິຍາຕິ ພຬິສໍ, ມາຣສ຺ສ ພຬິສໍ ມາຣພຬິສໍ. ຕຓ຺ຫາຠິຠູຕາ ມາຣສ຺ສ ວິສຍໍ ນາຕິກ຺ກມນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອຸປຣິ ມາໂຣ ວສໍ ວຕ຺ເຕຕີຕິ ອິມິນາ ປຣິຍາເຍນ ມາຣສ຺ສ ວິສໂຍຕິ ມາຣວິສໂຍ. ສນ຺ທນຏ຺ເຐນ ຕຓ຺ຫາວ ນທີ ຕຓ຺ຫານທີ. ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຓຏ຺ເຐນ ຕຓ຺ຫາວ ຊາລໍ ຕຓ຺ຫາຊາລໍ. ຍຖາ ສຸນຂາ ຄທ຺ທູລພທ຺ຘາ ຍທິຈ຺ຉກໍ ນິຍ຺ຍນ຺ຕິ, ເອວໍ ຕຓ຺ຫາພທ຺ຘາ ສຕ຺ຕາຕິ ທຬ຺ຫພນ຺ຘນຏ຺ເຐນ ຄທ຺ທູລໍ ວິຍາຕິ ຄທ຺ທູລໍ, ຕຓ຺ຫາວ ຄທ຺ທູລໍ ຕຓ຺ຫາຄທ຺ທູລໍ. ທຸປ຺ປູຣຓຏ຺ເຐນ ຕຓ຺ຫາວ ສມຸທ຺ໂທ ຕຓ຺ຫາສມຸທ຺ໂທ. ອຠິຊ຺ຌາຍນຏ຺ເຐນ ອຠິຊ຺ຌາ. ລຸພ຺ຠນ຺ຕິ ເອເຕນ, ສຍໍ ວາ ລຸພ຺ຠຕິ, ລຸພ຺ຠນມຕ຺ຕເມວ ວາ ຕນ຺ຕິ ໂລໂຠ. ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການໍ ອກຸສລານໍ ປຕິຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ມູລໍ.

ວິສຕ຺ຕິກາຕີຕິ ວິສຕ຺ຕິກາ ອິຕິ. ເກນຏ຺ເຐນາຕິ ເກນ ສຠາເວນ. ວິສຕາຕິ ວິຕ຺ຖຏາ ຣູປາທີສຸ. ວິສາລາຕິ ວິປຸລາ. ວິສຏາຕິ ເຕຠູມກພ຺ຍາປກວເສນ ວິສຏາ. ປຸຣິມວຈນເມວ ຕກາຣສ຺ສ ຏກາຣໍ ກຕ຺ວາ ພ຺ຍຎ຺ຊນວິຠາຄໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິສກ຺ກຕີຕິ ປຣິສປ຺ປຕິ ສຫຕິ ວາ. ຣຕ຺ໂຕ ຫິ ຣາຄວຕ຺ຖຸນາ ປາເທນ ຕາຬິຍມາໂນປິ ສຫຕິ. ໂອສກ຺ກນໍ ວິປ຺ຜນ຺ທນໍ ວາ ‘‘ວິສກ຺ກນ’’ນ຺ຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ‘‘ກຸສລາກຸສລານໍ ປຕີ’’ຕິ ເກຈິ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ. ວິສໍຫຣຕີຕິ ຕຖາ ຕຖາ ກາເມສຸ ອານິສໍສໍ ປສ຺ສນ຺ຕີ ວິວິເຘຫິ ອາກາເຣຫິ ເນກ຺ຂມ຺ມາຠິມຸຂປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ສໍຫຣຕິ ສງ຺ຂິປຕິ, ວິສໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ, ຕໍ ຫຣຕິ, ວຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິສໍວາທິກາຕິ ອນິຈ຺ຈາທິໍ ນິຈ຺ຈາທິໂຕ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ ວິສໍວາທິກາ ໂຫຕິ. ທຸກ຺ຂນິພ຺ພຕ຺ຕກສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ເຫຕຸຠາວໂຕ ວິສມູລາ, ວິສໍ ວາ ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂາທິຠູຕາ ເວທນາ ມູລໍ ເອຕິສ຺ສາຕິ ວິສມູລາ. ທຸກ຺ຂສມຸທຍຕ຺ຕາ ວິສໍ ຜລໍ ເອຕິສ຺ສາຕິ ວິສຜລາ. ຍາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ຣູປາທິກສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ເສວ ປຣິໂຠໂຄ ໂຫຕິ, ນ ອມຕສ຺ສາຕິ ສາ ‘‘ວິສປຣິໂຠຄາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ສພ຺ພຕ຺ຖ ນິຣຸຕ຺ຕິວເສນ ປທສິທ຺ຘິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຕສ຺ສາ ວິສຍໍ ທສ຺ເສຕຸກາໂມ ‘‘ວິສາລາ ວາ ປນ ສາ ຕຓ຺ຫາ ຣູເປ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ວິສາລາ ວາ ປນາຕິ ມຫນ຺ຕີ ເອວ ຕຓ຺ຫາຍນຏ຺ເຐນ ຕຓ຺ຫາ, ຣູປາທໂຍ ປຎ຺ຈ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓິກຣາຄວເສນ ວຸຕ຺ຕາ. ກຸເລ ຄເຓຕິອາທີນິ ເອກາທສ ປທານິ ໂລລຸປ຺ປາທວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ. ກາມຘາຕຸຕ຺ຕິໂກ ກມ຺ມວຏ຺ຏວເສນ ວິຠຕ຺ໂຕ, ກາມຠວຕ຺ຕິໂກ ວິປາກວຏ຺ຏວເສນ ວິຠຕ຺ໂຕ, ສຎ຺ຎາຠວຕ຺ຕິໂກ ສຎ຺ຎາວເສນ ວິຠຕ຺ໂຕ, ເອກໂວກາຣຠວຕ຺ຕິໂກ ຂນ຺ຘວເສນ ວິຠຕ຺ໂຕ. ອຕີຕຕ຺ຕິໂກ ກາລວເສນ, ທິຏ຺ຐຈຕຸກ຺ໂກ ອາຣມ຺ມຓວເສນ, ອປາຍຕ຺ຕິໂກ ໂອກາສວເສນ, ຂນ຺ຘຕ຺ຕິໂກ ນິສ຺ສຕ຺ຕນິຊ຺ຊີວວເສນ ວິຠຕ຺ໂຕຕິ ຎາຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ສງ຺ເຂເປນ ອຕ຺ຖທີປນາ ວິຠາວນາ ຈ –

‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ກາມຘາຕຸ? ເຫຏ຺ຐໂຕ ອວີຈິນິຣຍໍ ປຣິຍນ຺ຕໍ ກຣິຕ຺ວາ ອຸປຣິໂຕ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕິເທເວ ອນ຺ໂຕກຣິຕ຺ວາ ຍໍ ເອຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕເຣ ເອຕ຺ຖາວຈຣາ ເອຕ຺ຖ ປຣິຍາປນ຺ນາ ຂນ຺ຘຘາຕຸອາຍຕນາ ຣູປໍ ເວທນາ ສຎ຺ຎາ ສງ຺ຂາຣາ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ກາມຘາຕຸ’’ (ຘ. ສ. ໑໒໘໗).

‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ຣູປຘາຕຸ? ເຫຏ຺ຐໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ປຣິຍນ຺ຕໍ ກຣິຕ຺ວາ ອຸປຣິໂຕ ອກນິຏ຺ເຐ ເທເວ ອນ຺ໂຕກຣິຕ຺ວາ ຍໍ ເອຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕເຣ ເອຕ຺ຖາວຈຣາ ເອຕ຺ຖ ປຣິຍາປນ຺ນາ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ວາ ອຸປປນ຺ນສ຺ສ ວາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣິສ຺ສ ວາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຣູປຘາຕຸ’’ (ຘ. ສ. ໑໒໘໙).

‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ອຣູປຘາຕຸ? ເຫຏ຺ຐໂຕ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນຸປເຄ ເທເວ ປຣິຍນ຺ຕໍ ກຣິຕ຺ວາ ອຸປຣິໂຕ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນຸປເຄ ເທເວ ອນ຺ໂຕກຣິຕ຺ວາ ຍໍ ເອຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕເຣ ເອຕ຺ຖາວຈຣາ ເອຕ຺ຖ ປຣິຍາປນ຺ນາ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ວາ ອຸປປນ຺ນສ຺ສ ວາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣິສ຺ສ ວາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຣູປຘາຕູ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໒໙໑). ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ກາມຘາຕູຕິ ກາມຠໂວ, ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ຣູປຘາຕູຕິ ຣູປຠໂວ, ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ອຣູປຘາຕູຕິ ອຣູປຠໂວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ ລພ຺ຠນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອຖ ວາ ກາມຣາຄສງ຺ຂາເຕນ ກາເມນ ຍຸຕ຺ຕາ ຘາຕຸ ກາມຘາຕຸ, ກາມສງ຺ຂາຕາ ວາ ຘາຕຸ ກາມຘາຕຸ. ກາມໍ ປຫາຍ ຣູເປນ ຍຸຕ຺ຕາ ຘາຕຸ ຣູປຘາຕຸ, ຣູປສງ຺ຂາຕາ ວາ ຘາຕຸ ຣູປຘາຕຸ. ກາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ ປຫາຍ ອຣູເປນ ຍຸຕ຺ຕາ ຘາຕຸ ອຣູປຘາຕຸ, ອຣູປສງ຺ຂາຕາ ວາ ຘາຕຸ ອຣູປຘາຕຸ. ຕາ ເອວ ຘາຕຸໂຍ ປຸນ ຠວປຣິຍາເຍນ ວຸຕ຺ຕາ. ຠວນ຺ຕີຕິ ຫິ ຠວາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ສຎ຺ຎາຍ ຍຸຕ຺ໂຕ ຠໂວ, ສຎ຺ຎາວຕໍ ວາ ຠໂວ, ສຎ຺ຎາ ວາ ເອຕ຺ຖ ຠເວ ອຕ຺ຖີຕິ ສຎ຺ຎາຠໂວ. ໂສ ກາມຠໂວ ຈ ອສຎ຺ຎາຠວມຸຕ຺ໂຕ ຣູປຠໂວ ຈ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຠວມຸຕ຺ໂຕ ອຣູປຠໂວ ຈ ໂຫຕິ.

ນ ສຎ຺ຎາຠໂວ ອສຎ຺ຎາຠໂວ, ໂສ ຣູປຠເວກເທໂສ. ໂອຬາຣິກຕ຺ຕາຠາວໂຕ ເນວສຎ຺ຎາ, ສຸຂຸມຕ຺ເຕນ ສພ຺ຠາວໂຕ ນາສຎ຺ຎາຕິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາ, ຕາຍ ຍຸຕ຺ໂຕ ຠໂວ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຠໂວ. ອຖ ວາ ໂອຬາຣິກາຍ ສຎ຺ຎາຍ ອຠາວາ ສຸຂຸມາຍ ຈ ຠາວາ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາ ອສ຺ມິໍ ຠເວຕິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຠໂວ, ໂສ ອຣູປຠເວກເທໂສ. ເອເກນ ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘນ ໂວກິຓ຺ໂຓ ຠໂວ, ເອໂກ ວາ ໂວກາໂຣ, ອສ຺ສ ຠວສ຺ສາຕິ ເອກໂວກາຣຠໂວ, ໂສ ອສຎ຺ຎາຠໂວວ. ຈຕູຫິ ອຣູປກ຺ຂນ຺ເຘຫິ ໂວກິຓ຺ໂຓ ຠໂວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ວາ ໂວກາຣາ ອສ຺ສ ຠວສ຺ສາຕິ ຈຕຸໂວກາຣຠໂວ, ໂສ ອຣູປຠໂວ ເອວ. ປຎ຺ຈຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ໂວກິຓ຺ໂຓ ຠໂວ, ປຎ຺ຈ ວາ ໂວກາຣາ ອສ຺ສ ຠວສ຺ສາຕິ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠໂວ, ໂສ ກາມຠໂວ ຈ ຣູປຠເວກເທໂສ ຈ ໂຫຕິ. ອຕີຕຕ຺ຕິໂກ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນໂຍວ. ທິຏ຺ຐນ຺ຕິ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານິກໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ. ສຸຕນ຺ຕິ ທ຺ວິສມຸຏ຺ຐານິກໍ ສທ຺ທາຣມ຺ມຓໍ. ມຸຕນ຺ຕິ ຜຸສິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພານິ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານິການິ ຄນ຺ຘຣສໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຣມ຺ມຓານິ. ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ ນາມ ມນສາ ຊານິຕພ຺ພໍ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ. ເຕສຸ ທິຏ຺ຐສຸຕມຸຕວິຎ຺ຎາຕພ຺ເພສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ວິສຏາ ວິຕ຺ຖຕາຕິ ມຫນ຺ຕາ ປຕ຺ຖຏາ.

ອປາຍໂລເກຕິ ວຑ຺ຒິສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອຍສ຺ສ ອຠາເວນ ອປາໂຍ, ຕສ຺ມິໍ ອປາຍໂລເກ. ຂນ຺ຘໂລເກຕິ ຣາສຏ຺ເຐນ ຣູປາທໂຍ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ເອວ ໂລໂກ. ຘາຕຸໂລເກຕິ ສຸຎ຺ຎຕຏ຺ເຐນ ຈກ຺ຂຸຘາຕຸອາທໂຍ ອຏ຺ຐາຣສ ຘາຕຸໂຍ ເອວ ໂລໂກ. ອາຍຕນໂລເກຕິ ອາຍຕນາທີຫິ ກາຣເຓຫິ ທ຺ວາທສາຍຕນານິ ເອວ ໂລໂກ. ສພ຺ເພປິ ລຸຊ຺ຊນປລຸຊ຺ຊນຏ຺ເຐນ ໂລໂກ, ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣ ໂລເກ ວິສຏາ ວິຕ຺ຖຏາຕິ ວິສຕ຺ຕິກາ. ສໂຕຕິ ສຣຕີຕິ ສໂຕ, ປຸຄ຺ຄເລນ ສຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

ຕຕ຺ຖ ສຣຓລກ຺ຂຓາ ສຕິ. ສຣນ຺ຕິ ຕາຍ, ສຍໍ ວາ ສຣຕິ, ສຣຓມຕ຺ຕເມວ ວາ ເອສາຕິ ສຕິ. ສາ ປເນສາ ອປິລາປນລກ຺ຂຓາ, ອສມ຺ໂມສນຣສາ, ອາຣກ຺ຂປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ວິສຍາຠິມຸຂຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ວາ, ຖິຣສຎ຺ຎາປທຏ຺ຐານາ, ກາຍາທິສຕິປຏ຺ຐານປທຏ຺ຐານາ ວາ. ອາຣມ຺ມເຓ ທຬ຺ຫປຕິຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ປນ ເອສິກາ ວິຍ, ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣາທີນໍ ຣກ຺ຂຓໂຕ ໂທວາຣິໂກ ວິຍ ຈ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ຕສ຺ສາ ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ສໂຕ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ສຕິປຏ຺ຐານມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກາເຍຕິ ຣູປກາເຍ. ຣູປກາໂຍ ຫິ ອິຘ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄານໍ ເກສາທີນຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ສມູຫຏ຺ເຐນ ຫຕ຺ຖິກາຍຣຖກາຍາທໂຍ ວິຍ ‘‘ກາໂຍ’’ຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຍຖາ ຈ ສມູຫຏ຺ເຐນ, ເອວໍ ກຸຈ຺ຉິຕານໍ ອາຍຏ຺ເຐນ. ກຸຈ຺ຉິຕານຎ຺ຫິ ປຣມເຊຄຸຈ຺ຉານໍ ໂສ ອາໂຍຕິປິ ກາໂຍ. ອາໂຍຕິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິເທໂສ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວຈນຕ຺ໂຖ – ອາຍນ຺ຕິ ຕໂຕຕິ ອາໂຍ. ເກ ອາຍນ຺ຕີຕິ? ກຸຈ຺ຉິຕາ ເກສາທໂຍ. ອິຕິ ກຸຈ຺ຉິຕານໍ ເກສາທີນໍ ອາໂຍຕິ ກາໂຍ.

ກາຍານຸປສ຺ສນາຕິ ກາຍສ຺ສ ອນຸປສ຺ສນາ, ກາຍໍ ວາ ອນຸປສ຺ສນາ, ‘‘ກາເຍ’’ຕິ ຈ ວຕ຺ວາປິ ປຸນ ‘‘ກາຍານຸປສ຺ສນາ’’ຕິ ທຸຕິຍໍ ກາຍຄ຺ຄຫຓໍ ອສມ຺ມິສ຺ສໂຕ ວວຕ຺ຖານຆນວິນິພ຺ໂຠຄາທິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ກຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເຕນ ນ ກາເຍ ເວທນານຸປສ຺ສນາ ຈິຕ຺ຕຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາ ວາ, ອຖ ໂຂ ກາຍານຸປສ຺ສນາເຍວາຕິ ກາຍສງ຺ຂາເຕ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ກາຍານຸປສ຺ສນາກາຣສ຺ເສວ ທສ຺ສເນນ ອສມ຺ມິສ຺ສໂຕ ວວຕ຺ຖານໍ ທສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ, ຕຖາ ນ ກາເຍ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄວິນິມຸຕ຺ຕເອກຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາ, ນາປິ ເກສໂລມາທິວິນິມຸຕ຺ຕອິຕ຺ຖິປຸຣິສານຸປສ຺ສນາ. ໂຍປິ ເຈຕ຺ຖ ເກສໂລມາທິໂກ ຠູຕຸປາທາຍສມູຫສງ຺ຂາໂຕ ກາໂຍ, ຕຕ຺ຖາປິ ນ ຠູຕຸປາທາຍວິນິມຸຕ຺ຕເອກຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາ, ອຖ ໂຂ ຣຖສມ຺ຠາຣານຸປສ຺ສກສ຺ສ ວິຍ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄສມູຫານຸປສ຺ສນາ, ນຄຣາວຍວານຸປສ຺ສກສ຺ສ ວິຍ ເກສໂລມາທິສມູຫານຸປສ຺ສນາ, ກທລິກ຺ຂນ຺ຘປຕ຺ຕວຏ຺ຏິວິນິຠຸຊນກສ຺ສ ວິຍ ຣິຕ຺ຕມຸຏ຺ຐິວິນິເວຐກສ຺ສ ວິຍ ຈ ຠູຕຸປາທາຍສມູຫານຸປສ຺ສນາເຍວາຕິ ສມູຫວເສເນວ ກາຍສງ຺ຂາຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸໂນ ນານປ຺ປກາຣໂຕ ທສ຺ເສນ຺ເຕນ ຆນວິນິພ຺ໂຠໂຄ ທສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ. ນ ເຫຕ຺ຖ ຍຖາວຸຕ຺ຕສມູຫວິນິມຸຕ຺ໂຕ ກາໂຍ ວາ ອິຕ຺ຖີ ວາ ປຸຣິໂສ ວາ ອຎ຺ໂຎ ວາ ໂກຈິ ຘມ຺ໂມ ທິສ຺ສຕິ, ຍຖາວຸຕ຺ຕຘມ຺ມສມູຫມຕ຺ເຕເຍວ ປນ ຕຖາ ຕຖາ ສຕ຺ຕາ ມິຈ຺ຉາຠິນິເວສໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ຍໍ ປສ຺ສຕິ ນ ຕໍ ທິຏ຺ຐໍ, ຍໍ ທິຏ຺ຐໍ ຕໍ ນ ປສ຺ສຕິ;

ອປສ຺ສໍ ພຊ຺ຌເຕ ມູຬ຺ໂຫ, ພຊ຺ຌມາໂນ ນ ມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໓໗໓; ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໐໖);

ຆນວິນິພ຺ໂຠຄາທິທສ຺ສນຕ຺ຖນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາທິສທ຺ເທນ ເຈຕ຺ຖ ອຍມ຺ປິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຍຎ຺ຫິ ເອຕສ຺ມິໍ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສນາເຍວ, ນ ອຎ຺ຎຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາ. ຍຖາ ອນຸທກຠູຕາຍປິ ມຣີຈິຍາ ອຸທການຸປສ຺ສນາ ໂຫຕິ, ນ ເອວໍ ອນິຈ຺ຈທຸກ຺ຂານຕ຺ຕາສຸຠຠູເຕເຍວ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ນິຈ຺ຈສຸຂຕ຺ຕສຸຠຠາວານຸປສ຺ສນາ, ອຖ ໂຂ ກາຍານຸປສ຺ສນາ ອນິຈ຺ຈທຸກ຺ຂານຕ຺ຕາສຸຠາກາຣສມູຫານຸປສ຺ສນາເຍວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ອຖ ວາ ຍ຺ວາຍໍ ມຫາສຕິປຏ຺ຐາເນ ‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣຎ຺ຎຄໂຕ ວາ…ເປ… ໂສ ສໂຕວ ອສ຺ສສຕີ’’ຕິອາທິນາ (ທີ. ນິ. ໒.໓໗໔; ມ. ນິ. ໑.໑໐໗) ນເຍນ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາທິຈຸຓ຺ຓິກຊາຕອຏ຺ຐິກປຣິໂຍສາໂນ ກາໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂຍ ຈ ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ ສຕິປຏ຺ຐານກຖາຍໍ ‘‘ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຖວີກາຍໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ອນຸປສ຺ສຕິ. ອາໂປກາຍໍ. ເຕໂຊກາຍໍ. ວາໂຍກາຍໍ. ເກສກາຍໍ. ໂລມກາຍໍ. ຉວິກາຍໍ. ຈມ຺ມກາຍໍ. ມໍສກາຍໍ. ຣຸຫິຣກາຍໍ. ນ຺ຫາຣຸກາຍໍ. ອຏ຺ຐິກາຍໍ. ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊກາຍ’’ນ຺ຕິ ກາໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ສ ສພ຺ພສ຺ສ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ກາເຍ ອນຸປສ຺ສນໂຕ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສນາຕິ ເອວມ຺ປິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ອຖ ວາ ກາເຍ ‘‘ອຫ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ມມ’’ນ຺ຕິ ວາ ເອວໍ ຄເຫຕພ຺ພສ຺ສ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອນຸປສ຺ສນໂຕ ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ປນ ເກສໂລມາທິກສ຺ສ ນານາຘມ຺ມສມູຫສ຺ສ ອນຸປສ຺ສນໂຕ ກາເຍ ເກສາທິສມູຫສງ຺ຂາຕກາຍານຸປສ຺ສນາຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອປິ ຈ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ອນຸປສ຺ສຕິ, ໂນ ນິຈ຺ຈໂຕ’’ຕິອາທິນາ (ປຏິ. ມ. ໓.໓໕) ອນຸກ຺ກເມນ ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ ອາຄຕນຍສ຺ສ ສພ຺ພສ຺ເສວ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓາທິໂນ ອາກາຣສມູຫສງ຺ຂາຕສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ອນຸປສ຺ສນໂຕປິ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສນາຕິ ເອວມ຺ປິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອຍໍ ປນ ຈຕຸສຕິປຏ຺ຐານສາຘາຣໂຓ ອຕ຺ໂຖ.

ສຕິປຏ຺ຐານນ຺ຕິ ຕໂຍ ສຕິປຏ຺ຐານາ ສຕິໂຄຈໂຣປິ, ຕິຘາ ປຏິປນ຺ເນສຸ ສາວເກສຸ ສຕ຺ຖຸໂນ ປຏິຆານຸນຍວີຕິວຕ຺ຕຕາປິ, ສຕິປິ. ‘‘ຈຕຸນ຺ນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິປຏ຺ຐານານໍ ສມຸທຍຎ຺ຈ ອຕ຺ຖງ຺ຄມຎ຺ຈ ເທສິສ຺ສາມິ, ຕໍ ສຸຓາຖ ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຖ…ເປ… ໂກ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາຍສ຺ສ ສມຸທໂຍ? ອາຫາຣສມຸທຍາ ກາຍສມຸທໂຍ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໕.໔໐໘) ຫິ ສຕິໂຄຈໂຣ ‘‘ສຕິປຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຖາ ‘‘ກາໂຍ ອຸປຏ຺ຐານໍ, ໂນ ສຕິ, ສຕິ ອຸປຏ຺ຐານຎ຺ເຈວ ສຕິ ຈາ’’ຕິອາທີສຸປິ (ປຏິ. ມ. ໓.໓໕). ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ປຕິຏ຺ຐາຕິ ອສ຺ມິນ຺ຕິ ປຏ຺ຐານໍ. ກາ ປຕິຏ຺ຐາຕິ? ສຕິ. ສຕິຍາ ປຏ຺ຐານໍ ສຕິປຏ຺ຐານໍ, ປຘານຏ຺ຐານນ຺ຕິ ວາ ປຏ຺ຐານໍ, ສຕິຍາ ປຏ຺ຐານໍ ສຕິປຏ຺ຐານໍ, ຫຕ຺ຖິຏ຺ຐານອສ຺ສຏ຺ຐານາທີນິ ວິຍ.

‘‘ຕໂຍ ສຕິປຏ຺ຐານາ ຍທຣິໂຍ ເສວຕິ, ຍທຣິໂຍ ເສວມາໂນ ສຕ຺ຖາ ຄຓມນຸສາສິຕຸມຣຫຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໓໐໔, ໓໑໑) ເອຕ຺ຖ ຕິຘາ ປຏິປນ຺ເນສຸ ສາວເກສຸ ສຕ຺ຖຸໂນ ປຏິຆານຸນຍວີຕິວຕ຺ຕຕາ ‘‘ສຕິປຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ປຏ຺ຐເປຕພ຺ພໂຕ ປຏ຺ຐານໍ, ປວຕ຺ຕຍິຕພ຺ພໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເກນ ປຏ຺ຐເປຕພ຺ໂພຕິ? ສຕິຍາ, ສຕິຍາ ປຏ຺ຐານໍ ສຕິປຏ຺ຐານນ຺ຕິ. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ປຣິປູເຣນ຺ຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໑໔໗) ປນ ສຕິເຍວ ‘‘ສຕິປຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ປຕິຏ຺ຐາຕີຕິ ປຏ຺ຐານໍ, ອຸປຏ຺ຐາຕິ ໂອກ຺ກນ຺ຕິຕ຺ວາ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຕິເຍວ ປຏ຺ຐານນ຺ຕິ ສຕິປຏ຺ຐານໍ. ອຖ ວາ ສຣຓຏ຺ເຐນ ສຕິ, ອຸປຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ປຏ຺ຐານໍ. ອິຕິ ສຕິ ຈ ສາ ປຏ຺ຐານຎ຺ຈາຕິປິ ສຕິປຏ຺ຐານໍ. ອິທມິຘ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ຕໍ ສຕິປຏ຺ຐານໍ. ຠາເວນ຺ໂຕຕິ ວຑ຺ເຒນ຺ໂຕ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຍໍ ຕິຘາ ປຏິປນ຺ເນສຸ ສາວເກສຸ ສຕ຺ຖຸໂນ ປຏິຆານຸນຍວີຕິວຕ຺ຕຕາ ‘‘ສຕິປຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ອິມິນາ ສຸຕ຺ເຕນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘ຕໂຍ ສຕິປຏ຺ຐານາ ຍທຣິໂຍ ເສວຕິ, ຍທຣິໂຍ ເສວມາໂນ ສຕ຺ຖາ ຄຓມນຸສາສິຕຸມຣຫຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໓໐໔, ໓໑໑) ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຖາ ສາວການໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອນຸກມ຺ປໂກ ຫິເຕສີ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ ‘‘ອິທໍ ໂວ ຫິຕາຍ ອິທໍ ໂວ ສຸຂາຍາ’’ຕິ. ຕສ຺ສ ສາວກາ ນ ສຸສ຺ສູສນ຺ຕິ, ນ ໂສຕໍ ໂອທຫນ຺ຕິ, ນ ອຎ຺ຎາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐເປນ຺ຕິ, ໂວກ຺ກມ຺ມ ຈ ສຕ຺ຖຸ ສາສນາ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ນ ເຈວ ອນຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ, ນ ຈ ອນຕ຺ຕມນຕໍ ປຏິສໍເວເທຕິ, ອນວສ຺ສຸໂຕ ຈ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐມໍ ສຕິປຏ຺ຐານໍ. ຍທຣິໂຍ…ເປ… ມຣຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຖາ…ເປ… ອິທໍ ໂວ ສຸຂາຍາຕິ. ຕສ຺ສ ເອກຈ຺ເຈ ສາວກາ ນ ສຸສ຺ສູສນ຺ຕິ…ເປ… ວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເອກຈ຺ເຈ ສາວກາ ສຸສ຺ສູສນ຺ຕິ…ເປ… ນ ຈ ໂວກ຺ກມ຺ມ ສຕ຺ຖຸ ສາສນາ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ນ ເຈວ ອນຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ, ນ ຈ ອນຕ຺ຕມນຕໍ ປຏິສໍເວເທຕິ, ນ ຈ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ, ນ ຈ ອຕ຺ຕມນຕໍ ປຏິສໍເວເທຕິ. ອນຕ຺ຕມນຕາ ຈ ອຕ຺ຕມນຕາ ຈ ຕທຸຠຍໍ ອຠິນິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຸເປກ຺ຂໂກ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິຍໍ…ເປ….

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ…ເປ… ອິທໍ ໂວ ສຸຂາຍາຕິ. ຕສ຺ສ ສາວກາ ສຸສ຺ສູສນ຺ຕິ…ເປ… ວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ອຕ຺ຕມໂນ ເຈວ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຕມນຕຎ຺ຈ ປຏິສໍເວເທຕິ, ອນວສ຺ສຸໂຕ ຈ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິຍ’’ນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໓໑໑).

ເອວໍ ປຏິຆານຸນເຍຫິ ອນວສ຺ສຸຕຕາ ນິຈ຺ຈໍ ອຸປຏ຺ຐິຕສຕິຕາຍ ຕທຸຠຍໍ ວີຕິວຕ຺ຕຕາ ‘‘ສຕິປຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ພຸທ຺ຘານເມວ ກິຣ ນິຈ຺ຈໍ ອຸປຏ຺ຐິຕສຕິຕາ ໂຫຕິ, ນ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາທີນນ຺ຕິ.

ເວທນາສຸ ເວທນານຸປສ຺ສນາຕິອາທີສຸ ເວທນາທີນໍ ປຸນ ວຈເນ ປໂຍຊນໍ ກາຍານຸປສ຺ສນາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຍຖາໂຍຄໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຍມ຺ປິ ສາຘາຣຓຕ຺ໂຖ. ສຸຂາທີສຸ ອເນກປ຺ປເຠທາສຸ ເວທນາສຸ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ອນິຈ຺ຈາທິໂຕ ເອເກກເວທນານຸປສ຺ສນາ. ສຣາຄາທິເກ ໂສຬສປ຺ປເຠເທ ຈິຕ຺ເຕ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ອນິຈ຺ຈາທິໂຕ ເອເກກຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາ. ກາຍເວທນາຈິຕ຺ຕານິ ຐເປຕ຺ວາ ເສສເຕຠູມກຘມ຺ເມສຸ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ອນິຈ຺ຈາທິໂຕ ເອເກກຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາ ສຕິປຏ຺ຐານສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ນີວຣຓາທິຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ກາເຍຕິ ເອກວຈນໍ, ສຣີຣສ຺ສ ເອກຕ຺ຕາ. ຈິຕ຺ເຕຕິ ເອກວຈນໍ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສຠາວເຠທາຠາວໂຕ ຊາຕິຄ຺ຄຫເຓນ ກຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ຈ ເວທນາທໂຍ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາ, ຕຖານຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ເວທນາສຸ ເວທນານຸປສ຺ສນາ, ຈິຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາ, ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ກຖໍ ເວທນາ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາ? ສຸຂາ ຕາວ ເວທນາ ທຸກ຺ຂໂຕ, ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ສລ຺ລໂຕ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ອນິຈ຺ຈໂຕ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາ. ຍຖາຫ –

‘‘ໂຍ ສຸຂໍ ທຸກ຺ຂໂຕ ອທ຺ທ, ທຸກ຺ຂມທ຺ທກ຺ຂິ ສລ຺ລໂຕ;

ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ສນ຺ຕໍ, ອທ຺ທກ຺ຂິ ນໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ;

ສ ເວ ສມ຺ມທ຺ທໂສ ຠິກ຺ຂຸ, ປຣິຊານາຕິ ເວທນາ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໔.໒໕໓);

ສພ຺ພາ ເອວ ເຈຕາ ທຸກ຺ຂໂຕປິ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ເວທຍິຕໍ, ຕໍ ທຸກ຺ຂສ຺ມິນ຺ຕິ ວທາມີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໒໕໙). ສຸຂທຸກ຺ຂໂຕປິ ຈ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາ. ຍຖາຫ ‘‘ສຸຂາ ເວທນາ ຐິຕິສຸຂາ, ວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂາ. ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ຐິຕິທຸກ຺ຂາ, ວິປຣິຓາມສຸຂາ. ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ ຎາຓສຸຂາ, ອຎ຺ຎາຓທຸກ຺ຂາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໖໕). ອປິ ຈ ອນິຈ຺ຈາທິສຕ຺ຕວິປສ຺ສນາວເສນາປິ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາ. ຈິຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸປິ ຈິຕ຺ຕໍ ຕາວ ອາຣມ຺ມຓາຘິປຕິສຫຊາຕຠູມິກມ຺ມວິປາກກິຣິຍາທິນານຕ຺ຕເຠທານໍ ອນິຈ຺ຈາທິສຕ຺ຕານຸປສ຺ສນານໍ ສຣາຄາທິໂສຬສເຠທານຎ຺ຈ ວເສນ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພໍ. ຘມ຺ມາ ສລກ຺ຂຓສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓານໍ ສຸຎ຺ຎຕຘມ຺ມສ຺ສ ອນິຈ຺ຈາທິສຕ຺ຕານຸປສ຺ສນານໍ ສນ຺ຕາສນ຺ຕາທີນຎ຺ຈ ວເສນ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາ.

ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ປຸພ຺ພຠາເຄ ນານາຈິຕ຺ເຕສຸ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ອຎ຺ເຎເນວ ຫິ ຈິຕ຺ເຕນ ກາຍໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຎ຺ເຎນ ເວທນໍ, ອຎ຺ເຎນ ຈິຕ຺ຕໍ, ອຎ຺ເຎນ ຘມ຺ເມ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ເອກຈິຕ຺ເຕເຍວ ລພ຺ຠນ຺ຕີຕິ. ອາທິໂຕ ຫິ ກາຍໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອາຄຕສ຺ສ ວິປສ຺ສນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສຕິ ກາຍານຸປສ຺ສນາ ນາມ, ຕາຍ ສຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ກາຍານຸປສ຺ສີ ນາມ. ວິປສ຺ສນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສຕິ ກາຍານຸປສ຺ສນາ ນາມ, ຕາຍ ສຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ກາຍານຸປສ຺ສີ ນາມ.

ເວທນໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຘມ຺ເມ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອາຄຕສ຺ສ ວິປສ຺ສນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສຕິ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາ ນາມ, ຕາຍ ສຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ນາມ. ວິປສ຺ສນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສຕິ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາ ນາມ, ຕາຍ ສຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ນາມ, ເອວໍ ຕາວ ເທສນາ ປຸຄ຺ຄເລ ຕິຏ຺ຐຕິ, ກາເຍ ປນ ‘‘ສຸຠ’’ນ຺ຕິ ວິປລ຺ລາສປ຺ປຫານາ ກາຍປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ສຕິ ມຄ຺ເຄນ ສມິຊ຺ຌຕີຕິ ກາຍານຸປສ຺ສນາ ນາມ. ເວທນາຍ ‘‘ສຸຂ’’ນ຺ຕິ ວິປລ຺ລາສປ຺ປຫານາ ເວທນາປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ສຕິ ມຄ຺ເຄນ ສມິຊ຺ຌຕີຕິ ເວທນານຸປສ຺ສນາ ນາມ. ຈິຕ຺ເຕ ‘‘ນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວິປລ຺ລາສປ຺ປຫານາ ຈິຕ຺ຕປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ສຕິ ມຄ຺ເຄນ ສມິຊ຺ຌຕີຕິ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາ ນາມ. ຘມ຺ເມສຸ ‘‘ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ວິປລ຺ລາສປ຺ປຫານາ ຘມ຺ມປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ສຕິ ມຄ຺ເຄນ ສມິຊ຺ຌຕີຕິ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາ ນາມ. ອິຕິ ເອກາວ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສຕິ ຈຕຸກິຈ຺ຈສາຘກຏ຺ເຐນ ຈຕ຺ຕາຣິ ນາມານິ ລຠຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ເອກຈິຕ຺ເຕເຍວ ລພ຺ຠນ຺ຕີ’’ຕິ.

ປຸນ ອຸປກາຣວເສນ ຈ ອປຣິຫີນວເສນ ຈ ຄຸຓວເສນ ຈ ອປເຣ ຕໂຍ ຈຕຸກ຺ກາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ອສຕິປຣິວຊ຺ຊນາຍາຕິ ນ ສຕິ ອສຕິ, ສຕິ ເອຕ຺ຖ ນຕ຺ຖີຕິ ວາ ອສຕິ, ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິຍາ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ປຣິວຊ຺ຊນາຍາຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ວຊ຺ຊເນນ. ຠຕ຺ຕນິກ຺ຂິຕ຺ຕກາກສທິເສ ຫິ ມຸຏ຺ຐສຕິປຸຄ຺ຄເລ ປຣິວຊ຺ຊເນນ ອຸປຏ຺ຐິຕສຕິປຸຄ຺ຄລເສວເນນ ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ສຕິສມຸຏ຺ຐາປນຕ຺ຖໍ ນິນ຺ນໂປຓປພ຺ຠາຣຈິຕ຺ຕຕາຍ ຈ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ສຕິກຣຓີຍານໍ ຘມ຺ມານນ຺ຕິ ສຕິຍາ ກາຕພ຺ພານໍ ຘມ຺ມານໍ. ກຕຕ຺ຕາຕິ ກຕຠາເວນ. ຈຕຸນ຺ນໍ ມຄ຺ຄານໍ ກຕຕ຺ຕາ, ຠາວິຕຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຕິປຣິພນ຺ຘານໍ ຘມ຺ມານໍ ຫຕຕ຺ຕາຕິ ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທີນໍ ນາສິຕຠາເວນ. ສຕິນິມິຕ຺ຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ອສມ຺ມຸຏ຺ຐຕ຺ຕາຕິ ສຕິຍາ ກາຣຓານໍ ກາຍາທິອາຣມ຺ມຓານໍ ອນຏ຺ຐຠາເວນ.

ສຕິຍາ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາຕິ ສຕິຍາ ສມ຺ມາ ອາຄຕຕ຺ຕາ ອປຣິຫີນຕ຺ຕາ ຈ. ວສິຕຕ຺ຕາຕິ ວສິຠາວປ຺ປຕ຺ເຕນ. ປາຄຸຎ຺ຎຕາຍາຕິ ປຄຸຓຠາເວນ. ອປຈ຺ໂຈໂຣຫຓຕາຍາຕິ ອນິວຕ຺ຕນຠາເວນ ອປຈ຺ໂຈສກ຺ກນຠາເວນ.

ສຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ສຠາເວນ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ. ສນ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ນິພ຺ພຸຕສຠາວຕ຺ຕາ. ສມິຕຕ຺ຕາຕິ ກິເລສານໍ ວູປສມິຕຠາວຕ຺ຕາ. ສນ຺ຕຘມ຺ມສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາຕິ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ເມຫິ ອປຣິຫີນຕ຺ຕາ. ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິອາທໂຍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍາ ເອວ. ສຣຓກວເສນ ສຕິ, ອິທໍ ສຕິຍາ ສຠາວປທໍ. ປຸນປ຺ປຸນໍ ສຣຓໂຕ ອນຸສ຺ສຣຓວເສນ ອນຸສ຺ສຕິ. ອຠິມຸຂໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິຍ ສຣຓໂຕ ປຏິສຣຓວເສນ ປຏິສ຺ສຕິ. ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ວາ ວຑ຺ຒິຕມຕ຺ຕເມວ. ສຣຓາກາໂຣ ສຣຓຕາ. ຍສ຺ມາ ປນ ສຣຓຕາຕິ ຕິຓ຺ຓໍ ສຣຓານມ຺ປິ ນາມໍ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ປຏິເສເຘຕຸໍ ປຸນ ສຕິຄ຺ຄຫຓໍ ກຕໍ. ສຕິສງ຺ຂາຕາ ສຣຓຕາຕິ ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ສຸຕປຣິຍຕ຺ຕສ຺ສ ຘາຣຓຠາວໂຕ ຘາຣຓຕາ. ອນຸປວິສນສງ຺ຂາເຕນ ໂອຄາຫນຏ຺ເຐນ ອປິລາປນຠາໂວ ອປິລາປນຕາ. ຍຖາ ຫິ ອຸທເກ ລາພຸກຏາຫາທີນິ ປລວນ຺ຕິ, ນ ອນຸປວິສນ຺ຕິ, ນ ຕຖາ ອາຣມ຺ມເຓ ສຕິ. ອາຣມ຺ມຓຎ຺ຫິ ເອສາ ອນຸປວິສຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອປິລາປນຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຈິຣກຕຈິຣຠາສິຕານໍ ນ ສມ຺ມຸສ຺ສນຠາວໂຕ ອສມ຺ມຸສ຺ສນຕາ. ອຸປຏ຺ຐານລກ຺ຂເຓ ໂຊຕນລກ຺ຂເຓ ຈ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ສຕິສງ຺ຂາຕໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ປມາເທ ນ ກມ຺ປຕີຕິ ສຕິພລໍ. ຍາຖາວສຕິ ນິຍ຺ຍານສຕິ ກຸສລສຕີຕິ ສມ຺ມາສຕິ. ພຸຊ຺ຌນກສ຺ສ ອງ຺ໂຄຕິ ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ປສຏ຺ໂຐ ສຸນ຺ທໂຣ ວາ ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ສຕິເຍວ ສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ.

ເອກາຍນມຄ຺ໂຄຕິ ເອກມຄ຺ໂຄ, ອຍໍ ມຄ຺ໂຄ ນ ທ຺ເວຘາປຖຠູໂຕຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອຖ ວາ ເອເກນ ອຍິຕພ຺ໂພຕິ ເອກາຍໂນ. ເອເກນາຕິ ຄຓສງ຺ຄຓິກໍ ປຫາຍ ວູປກຏ຺ເຐນ ປວິວິຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ. ອຍິຕພ຺ໂພ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ໂພ, ອຍນ຺ຕິ ວາ ເອເຕນາຕິ ອຍໂນ, ສໍສາຣໂຕ ນິພ຺ພານໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກສ຺ສ ອຍໂນ ເອກາຍໂນ. ເອກສ຺ສາຕິ ເສຏ຺ຐສ຺ສ. ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ເສຏ຺ໂຐວ ຠຄວາ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຠຄວໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ເຕນ ອຎ຺ເຎປິ ອຍນ຺ຕິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ຠຄວໂຕວ ໂສ ອຍໂນ ເຕນ ອຸປ຺ປາທິຕຕ຺ຕາ. ຍຖາຫ ‘‘ໂສ ຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຠຄວາ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາເທຕາ’’ຕິອາທິ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໑໕; ປຏິ. ມ. ໓.໕; ມ. ນິ. ໓.໗໙). ອຍຕີຕິ ວາ ອຍໂນ, ຄຈ຺ຉຕິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກສ຺ມິໍ ອຍໂນ ເອກາຍໂນ. ອິມສ຺ມິໍເຍວ ຘມ຺ມວິນເຍ ປວຕ຺ຕຕິ, ນ ອຎ຺ຎຕ຺ຖາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ໂຂ, ສຸຠທ຺ທ, ຘມ຺ມວິນເຍ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ອຸປລພ຺ຠຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໒໑໔). ເທສນາເຠໂທເຍວ ເຫໂສ, ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ເອໂກວ. ອປິ ຈ ເອກໍ ອຍຕີຕິ ເອກາຍໂນ. ປຸພ຺ພຠາເຄ ນານາມຸຂຠາວນານເຍນ ປວຕ຺ໂຕປິ ອປຣຠາເຄ ເອກໍ ນິພ຺ພານເມວ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສຫມ຺ປຕິ –

‘‘ເອກາຍນໍ ຊາຕິຂຍນ຺ຕທສ຺ສີ, ມຄ຺ຄໍ ປຊານາຕິ ຫິຕານຸກມ຺ປີ;

ເອເຕນ ມຄ຺ເຄນ ຕຣິໍສຸ ປຸພ຺ເພ, ຕຣິສ຺ສນ຺ຕິ ເຍ ຈ ຕຣນ຺ຕິ ໂອຆ’’ນ຺ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໕.໓໘໔, ໔໐໙);

ມຄ຺ໂຄຕິ ເກນຏ຺ເຐນ ມຄ຺ໂຄ? ນິພ຺ພານໍ ຄມນຏ຺ເຐນ, ນິພ຺ພານຕ຺ຖິເກຫິ ມຄ຺ຄນີຍຏ຺ເຐນ ຈ. ອຸເປໂຕຕິ ອາສນ຺ນໍ ຄໂຕ. ສມຸເປໂຕຕິ ຕໂຕ ອາສນ຺ນຕຣໍ ຄໂຕ. ອຸຠເຍນປິ ສຕິຍາ ອປຣິຫີໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປຄໂຕຕິ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ສມຸປຄໂຕຕິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ‘‘ອຸປາຄໂຕ ສມຸປາຄໂຕ’’ຕິປິ ປາຬິ. ອຸຠເຍນາປິ ສຕິສມີປໍ ອາຄໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປປນ຺ໂນຕິ ອວິໂຍຄາປນ຺ໂນ. ສມຸປປນ຺ໂນຕິ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ. ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ອວິກໂລ ວິຊ຺ຊມາໂນ. ‘‘ອຸເປໂຕ ສມຸເປໂຕຕິ ທ຺ວີຫິ ປເທຫິ ປວຕ຺ຕໍ ກຖິຕໍ. ອຸປຄໂຕ ສມຸປຄໂຕຕິ ທ຺ວີຫິ ປເທຫິ ປຏິເວໂຘ. ອຸປປນ຺ໂນ ສມຸປປນ຺ໂນ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ຕີຫິ ປເທຫິ ປຏິລາໂຠ ກຖິໂຕ’’ຕິ ເອວເມເກ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ.

ໂລເກ ວາ ສາ ວິສຕ຺ຕິກາຕິ ຍາ ເອສາ ອເນກປ຺ປກາເຣນ ວຸຕ຺ຕາ ວິສຕ຺ຕິກາ, ສາ ຂນ຺ຘໂລເກ ເອວ, ນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຂນ຺ເຘຫິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂລເກ ວາ ຕໍ ວິສຕ຺ຕິກນ຺ຕິ ຂນ຺ຘໂລເກ ເອວ ປວຕ຺ຕໍ ເອຕໍ ວິສຕ຺ຕິກສງ຺ຂາຕໍ ຕຓ຺ຫໍ. ຕຣຕິ ກາເມ ປຣິວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ. ອຸຕ຺ຕຣຕິ ກິເລເສ ປຊຫນ຺ໂຕ. ປຕຣຕິ ເຕສໍ ປຕິຏ຺ຐາເຫຕຸໍ ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ. ສມຕິກ຺ກມຕິ ສໍສາຣໍ ອຕິກ຺ກມນ຺ໂຕ. ວີຕິວຕ຺ຕຕິ ປຏິສນ຺ຘິອຠພ຺ພຸປ຺ປຕ຺ຕິກໍ ກໂຣນ຺ໂຕ. ອຖ ວາ ຕຣຕິ ອຸຕ຺ຕຣຕິ ກາຍານຸປສ຺ສເນນ. ປຕຣຕິ ເວທນານຸປສ຺ສເນນ. ສມຕິກ຺ກມຕິ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສເນນ. ອຖ ວາ ຕຣຕິ ສີເລນ. ອຸຕ຺ຕຣຕິ ສມາຘິນາ. ປຕຣຕິ ວິປສ຺ສນາຍ. ສມຕິກ຺ກມຕິ ມຄ຺ເຄນ. ວີຕິວຕ຺ຕຕິ ຜເລນາຕິ ເອວມາທິນາ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

໔. ຈຕຸຕ຺ຖຄາຖາຍ ອຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ໂຍ ເອກໍ ສາລິເຂຕ຺ຕາທິເຂຕ຺ຕໍ ວາ ຆຣວຕ຺ຖາທິວຕ຺ຖຸໍ ວາ ກຫາປຓສງ຺ຂາຕໍ ຫິຣຎ຺ຎໍ ວາ ໂຄອສ຺ສາທິເຠທໍ ຄວາສ຺ສໍ ວາ ອນ຺ໂຕຊາຕາທິທາເສ ວາ ຠຕກາທິກມ຺ມກເຣ ວາ ອິຕ຺ຖິສຎ຺ຎິຕາ ຖິໂຍ ວາ ຎາຕິພນ຺ຘວາທິພນ຺ຘູ ວາ ອຎ຺ເຎ ວາ ມນາປິຍຣູປາທິເກ ປຸຖຸກາເມ ອນຸຄິຊ຺ຌຕີຕິ. ສາລິກ຺ເຂຕ຺ຕນ຺ຕິ ຍຕ຺ຖ ສາລິໂຍ ວິຣຸຫນ຺ຕິ. ວີຫິກ຺ເຂຕ຺ຕາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ວີຫີຕິ ອວເສສວີຫໂຍ. ໂມທຍຕີຕິ ມຸຄ຺ໂຄ. ຆຣວຕ຺ຖຸນ຺ຕິ ຆຣປຕິຏ຺ຐາປນຕ຺ຖໍ ກຕາກຕຠູມິຠາໂຄ. ໂກຏ຺ຐກວຕ຺ຖາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ໂກຏ຺ຐໂກຕິ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐາທິ. ປຸເຣຕິ ຆຣສ຺ສ ປຸຣໂຕ. ປຈ຺ຉາຕິ ຆຣສ຺ສ ປຈ຺ຉໂຕ. ເອຕ຺ຖ ອາຣາເມນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຕເສນ຺ຕີຕິ ອາຣາໂມ, ປຸປ຺ເຜນປິ ຜເລນປິ ຉາຍາຍປິ ທເກນປິ ຣມນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ປສຸກາທໂຍຕິ ເອຬກາທໂຍ. ອນ຺ໂຕຊາຕໂກຕິ ອນ຺ໂຕຆຣທາສິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ຊາໂຕ. ຘນກ຺ກີຕໂກຕິ ຘເນນ ກີຓິຕ຺ວາ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຄຫິໂຕ. ສາມໍ ວາຕິ ສຍໍ ວາ. ທາສພ຺ຍນ຺ຕິ ທາສສ຺ສ ຠາໂວ ທາສພ຺ຍໍ, ຕໍ ທາສພ຺ຍໍ. ອຸເປຕີຕິ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ. ອກາມໂກ ວາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຣຸຈິຍາ ວາ ກຣມຣານີໂຕ.

ເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸນປິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອາມາຍ ທາສາປິ ຠວນ຺ຕິ ເຫເກ’’ຕິ ອາຫ. ອາມາຍ ທາສາຕິ ອນ຺ໂຕຊາຕທາສາ. ‘‘ຍຕ຺ຖ ທາໂສ ອາມຊາໂຕ ຐິໂຕ ຖຸລ຺ລານິ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອເຕວ ວຸຕ຺ຕາ. ຘເນນ ກີຕາຕິ ຘນທາສາ. ສາມຎ຺ຈ ເອເກຕິ ສຍໍ ທາສາ. ຠຍາປຓຸນ຺ນາຕິ ອກາມທາສາ. ຠເຍນ ປຓຸນ຺ນາ ຂິປິຕາ.

ຠຕກາຕິ ຠຕິຍາ ຊີວນກາ. ກສິກມ຺ມາທິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ກມ຺ມກຣາ. ອຸປຊີວິໂນຕິ ສມ຺ມນ຺ຕນາທິນາ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສ຺ສຍໍ ກຕ຺ວາ ຊີວນ຺ຕີຕິ ອຸປຊີວິໂນ.

ອິຕ຺ຖີຕິ ຖິຍຕິ ເອຕິສ຺ສໍ ຄພ຺ໂຠຕິ ອິຕ຺ຖີ. ປຣິຄ຺ຄໂຫຕິ ສຫາຍີ ສສ຺ສາມິກາ. ມາຕາປິຕິພນ຺ຘວາປິ ຎາຕິພນ຺ຘຸ. ສໂຄຕ຺ໂຕ ໂຄຕ຺ຕພນ຺ຘຸ. ເອກາຈຣິຍກຸເລ ວາ ເອກຊາຕິມນ຺ຕໍ ວາ ອຸຄ຺ຄຫິຕມນ຺ໂຕ ມນ຺ຕພນ຺ຘຸ. ຘນຸສິປ຺ປາທິສທ຺ຘິໍ ອຸຄ຺ຄຫິຕໂກ ສິປ຺ປພນ຺ຘຸ. ‘‘ມິຕ຺ຕພນ຺ຘວາຕິປິ ພນ຺ຘູ’’ຕິ ກຕ຺ຖຈິ ໂປຕ຺ຖເກ ປາໂຐ ທິສ຺ສຕິ.

ຄິຊ຺ຌຕີຕິ ກິເລສກາເມນ ປຕ຺ເຖຕິ. ອນຸຄິຊ຺ຌຕີຕິ ອນຸ ອນຸ ຄິຊ຺ຌຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປຕ຺ເຖຕິ. ປລິຄິຊ຺ຌຕີຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ປຕ຺ເຖຕິ. ປລິພຊ຺ຌຕີຕິ ວິເສເສນ ປຕ຺ເຖຕິ. ‘‘ໂອຬາຣິກຕ຺ເຕນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫວເສນ ຄິຊ຺ຌຕິ, ອນຸຄິຊ຺ຌຕິ, ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄາຫວເສນ ປລິຄິຊ຺ຌຕິ, ປລິພຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ເອວເມເກ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ.

໕. ປຎ຺ຈມຄາຖາຍໍ ອຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອພລຂ຺ຍາ ກິເລສາ ພລີຍນ຺ຕິ ສຫນ຺ຕິ ມທ຺ທນ຺ຕິ. ສທ຺ຘາພລາທິວິຣເຫນ ວາ ອພລໍ ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອພລາ ກິເລສາ ພລີຍນ຺ຕິ, ອພລຕ຺ຕາ ພລີຍນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ຕໍ ກາມຄິທ຺ຘໍ ກາມຣຕ຺ຕໍ ກາມປຣິເຍສນ຺ຕຎ຺ຈ ສີຫາທໂຍ ຈ ປາກຏປຣິສ຺ສຍາ, ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທໂຍ ຈ ອປາກຏປຣິສ຺ສຍາ ມທ຺ທນ຺ຕິ. ຕໂຕ ອປາກຏປຣິສ຺ສເຍຫິ ອຠິຠູຕໍ ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ຊາຕິອາທິທຸກ຺ຂໍ ຠິນ຺ນໍ ນາວໍ ອຸທກໍ ວິຍ ອນ຺ເວຕິ.

ອພລາຕິ ນຕ຺ຖິ ເອເຕສໍ ພລນ຺ຕິ ອພລາ, ພລວິຣຫິຕາ. ທຸພ຺ພລາຕິ ມນ຺ທປໂຍຄາພເລນ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈວິຣຫິຕາ. ອປ຺ປພລາຕິ ອປ຺ປໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ເອເຕສໍ ພລນ຺ຕິ ອປ຺ປພລາ, ຍຸຊ຺ຌິຕຸໍ ອສມຕ຺ຖາ. ອປ຺ປຖາມກາຕິ ອປ຺ໂປ ປຣິຕ຺ໂຕ ຖາໂມ ເອເຕສໍ ວາຍາໂມ ອຸສ຺ສາໂຫຕິ ອປ຺ປຖາມກາ. ຫີນາ ນິຫີນາ ປໂຍຄຫີເນນ. ໂອມກາ ຖາມຫີເນນ. ລາມກາ ປຈ຺ຈຍຫີເນນ. ຉຕຸກ຺ກາ ອຊ຺ຌາສຍຫີເນນ. ປຣິຕ຺ຕາ ປຕ຺ຕິຫີເນນ. ສຫນ຺ຕີຕິ ມທ຺ທນ຺ຕິ ຆຏ຺ຏນໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕິ. ປຣິສຫນ຺ຕີຕິ ສພ຺ພໂຕ ມທ຺ທນ຺ຕິ. ອຠິຠວນ຺ຕິ ອປຣາປຣໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິວເສນ. ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣນ຺ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິວເສນ. ປຣິຍາທິຍນ຺ຕິ ສຸສ຺ໂສເສຕ຺ວາ ຐາເນນ. ມທ຺ທນ຺ຕິ ກຸສລຸປ຺ປຕ຺ຕິນິວາຣເຓນ.

ສທ຺ຘາພລນ຺ຕິ ສທ຺ທຫນ຺ຕິ ເອຕາຍ, ສຍໍ ວາ ສທ຺ທຫຕິ, ສທ຺ທຫນມຕ຺ຕເມວ ວາ ເອສາຕິ ສທ຺ຘາ. ສາ ສທ຺ທຫນລກ຺ຂຓາ, ໂອກປ຺ປນລກ຺ຂຓາ ວາ, ສມ຺ປສາທນຣສາ ອຸທກປ຺ປສາທກມຓິ ວິຍ. ປກ຺ຂນ຺ທນຣສາ ວາ ໂອຆຸຕ຺ຕຣໂຓ ວິຍ. ອກາລຸສິຍປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ອຘິມຸຕ຺ຕິປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ວາ. ສທ຺ເຘຍ຺ຍວຕ຺ຖຸປທຏ຺ຐານາ, ໂສຕາປຕ຺ຕິຍງ຺ຄປທຏ຺ຐານາ ວາ. ສາ ຫຕ຺ຖວິຕ຺ຕພີຊານິ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ອສທ຺ຘິເຍ ນ ກມ຺ປຕີຕິ ສທ຺ຘາພລໍ. ວີຣິຍພລນ຺ຕິ ວີຣສ຺ສ ຠາໂວ ວີຣິຍໍ, ວີຣານໍ ວາ ກມ຺ມໍ ວີຣິຍໍ, ວິຘິນາ ວາ ນເຍນ ອຸປາເຍນ ອີຣຍິຕພ຺ພໍ ປວຕ຺ຕຍິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວີຣິຍໍ. ຕໍ ປເນຕໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນລກ຺ຂຓຎ຺ຈ ປຄ຺ຄຫຓລກ຺ຂຓຎ຺ຈ ວີຣິຍໍ, ສຫຊາຕານໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນຣສໍ, ອສໍສີທນຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ‘‘ສໍວິຄ຺ໂຄ ໂຍນິໂສ ປທຫຕີ’’ຕິ ວຈນໂຕ (ອ. ນິ. ໔.໑໑໓) ສໍເວຄປທຏ຺ຐານໍ, ວີຣິຍາຣມ຺ຠວຕ຺ຖຸປທຏ຺ຐານໍ ວາ. ສມ຺ມາ ອາຣທ຺ຘໍ ສພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕີນໍ ມູລນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ໂກສຊ຺ເຊ ນ ກມ຺ປຕີຕິ ວີຣິຍພລໍ. ສຕິຍາ ລກ຺ຂຓາທີນິ ວຸຕ຺ຕາເນວ.

ມຸຏ຺ຐສ຺ສຈ຺ເຈ ນ ກມ຺ປຕີຕິ ສຕິພລໍ. ສຫຊາຕານິ ສມ຺ມາ ອາຘີຍຕິ ຐເປຕີຕິ ສມາຘິ. ໂສ ປາໂມກ຺ຂລກ຺ຂໂຓ ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂໂຓ ວາ, ສຫຊາຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ອາຣມ຺ມເຓ ສມ຺ປິຓ຺ຑນຣໂສ ນ຺ຫານິຍຈຸຓ຺ຓານໍ ອຸທກໍ ວິຍ, ອຸປສມປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ, ຎາຓປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ ວາ. ‘‘ສມາຫິໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິເສສໂຕ ສຸຂປທຏ຺ຐາໂນ ນິວາເຕ ປທີປຈ຺ຈີນໍ ຐິຕິ ວິຍ ເຈຕໂສ ຐິຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈ ນ ກມ຺ປຕີຕິ ສມາຘິພລໍ. ປຊານາຕີຕິ ປຎ຺ຎາ. ກິໍ ປຊານາຕິ? ‘‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ມຫາວ. ໑໕) ນເຍນ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ. ສາ ຍຖາສຠາວປຏິເວຘລກ຺ຂຓາ, ອກ຺ຂລິຕປຏິເວຘລກ຺ຂຓາ ວາ ກຸສລິສ຺ສາສຂິຕ຺ຕອຸສຸປຏິເວໂຘ ວິຍ, ວິສໂຍຠາສນຣສາ ປທີໂປ ວິຍ, ອສມ຺ໂມຫປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ອຣຎ຺ຎຄຕສຸເທສໂກ ວິຍ. ອວິຊ຺ຊາຍ ນ ກມ຺ປຕີຕິ ປຎ຺ຎາພລໍ. ຫິຣິພລໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປພລນ຺ຕິ ອຫິຣິເກ ນ ກມ຺ປຕີຕິ ຫິຣິພລໍ. ອໂນຕ຺ຕປ຺ເປ ນ ກມ຺ປຕີຕິ ໂອຕ຺ຕປ຺ປພລໍ. ອຍໍ ອຸຠຍວເສນ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ ໂຫຕິ. ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີຫິ ຫິຣີຍຕີຕິ ຫິຣີ, ລຊ຺ຊາເຍຕໍ ອຘິວຈນໍ. ເຕຫິ ເອວ ໂອຕ຺ຕປ຺ປຕີຕິ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ, ປາປໂຕ ອຸພ຺ເພຄສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ.

ເຕສໍ ນານາກຣຓທີປນຕ຺ຖໍ – ‘‘ສມຸຏ຺ຐານໍ ອຘິປຕິ, ລຊ຺ຊາທິລກ຺ຂເຓນ ຈາ’’ຕິ ອິມໍ ມາຕິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຍໍ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ ວຸຕ຺ຕາ – ອຊ຺ຌຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາ ຫິຣີ ນາມ, ພຫິທ຺ຘາສມຸຏ຺ຐານໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ນາມ. ອຕ຺ຕາຘິປຕິ ຫິຣີ ນາມ, ໂລກາຘິປຕິ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ນາມ. ລຊ຺ຊາສຠາວສຓ຺ຐິຕາ ຫິຣີ ນາມ, ຠຍສຠາວສຓ຺ຐິຕໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ນາມ. ສປ຺ປຕິສ຺ສວລກ຺ຂຓາ ຫິຣີ ນາມ, ວຊ຺ຊຠີຣຸກຠຍທສ຺ສາວິລກ຺ຂຓໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ນາມ.

ຕຕ຺ຖ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານໍ ຫິຣິໍ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ – ຊາຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ, ວຍໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ, ສູຣຠາວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ, ພາຫຸສຈ຺ຈໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ. ກຖໍ? ‘‘ປາປກຣຓໍ ນາເມຕໍ ນ ຊາຕິສມ຺ປນ຺ນານໍ ກມ຺ມໍ, ຫີນຊຈ຺ຈານໍ ເກວຏ຺ຏາທີນໍ ອິທໍ ກມ຺ມໍ, ມາທິສສ຺ສ ຊາຕິສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອິທໍ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຕາວ ຊາຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປາຓາຕິປາຕາທິປາປໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ຫິຣິໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ຕຖາ ‘‘ປາປກຣຓໍ ນາເມຕໍ ທຫເຣຫິ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກມ຺ມໍ, ມາທິສສ຺ສ ວເຍ ຐິຕສ຺ສ ອິທໍ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວຍໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປາຓາຕິປາຕາທິປາປໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ຫິຣິໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ຕຖາ ‘‘ປາປກມ຺ມໍ ນາເມຕໍ ທຸພ຺ພລຊາຕິການໍ ກມ຺ມໍ, ມາທິສສ຺ສ ສູຣຠາວສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອິທໍ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ສູຣຠາວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປາຓາຕິປາຕາທິປາປໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ຫິຣິໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ຕຖາ ‘‘ປາປກມ຺ມໍ ນາເມຕໍ ອນ຺ຘພາລານໍ ກມ຺ມໍ, ນ ປຓ຺ຑິຕານໍ. ມາທິສສ຺ສ ປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ພຫຸສ຺ສຸຕສ຺ສ ອິທໍ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ພາຫຸສຈ຺ຈໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປາຓາຕິປາຕາທິປາປໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ຫິຣິໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ເອວໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານໍ ຫິຣິໍ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ສມຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຈ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ເຕ ຫິຣິໍ ປເວເສຕ຺ວາ ປາປກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕິ. ເອວໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາ ຫິຣີ ນາມ ໂຫຕິ. ກຖໍ ພຫິທ຺ຘາສມຸຏ຺ຐານໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ນາມ? ‘‘ສເຈ ຕ຺ວໍ ປາປກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສສິ, ຈຕູສຸ ປຣິສາສຸ ຄຣຫປ຺ປຕ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສສິ –

‘‘ຄຣຫິສ຺ສນ຺ຕິ ຕໍ ວິຎ຺ຎູ, ອສຸຈິໍ ນາຄຣິໂກ ຍຖາ;

ວຊ຺ຊິໂຕ ສີລວນ຺ເຕຫິ, ກຖໍ ຠິກ຺ຂຸ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ. (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑ ກາມາວຈຣກຸສລ ຘມ຺ມຸທ຺ເທສກຖາ) –

ເອວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕ ຫິ ພຫິທ຺ຘາສມຸຏ຺ຐິເຕນ ໂອຕ຺ຕປ຺ເປນ ປາປກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕິ, ເອວໍ ພຫິທ຺ຘາສມຸຏ຺ຐານໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ນາມ ໂຫຕິ.

ກຖໍ ອຕ຺ຕາຘິປຕິ ຫິຣີ ນາມ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ອຘິປຕິໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ມາທິສສ຺ສ ສທ຺ຘາປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ພຫຸສ຺ສຸຕສ຺ສ ຘຸຕງ຺ຄຘຣສ຺ສ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ປາປໍ ນ ກໂຣຕິ. ເອວໍ ອຕ຺ຕາຘິປຕິ ຫິຣີ ນາມ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ໂສ ອຕ຺ຕານໍເຍວ ອຘິປຕິໍ ກຣິຕ຺ວາ ອກຸສລໍ ປຊຫຕິ, ກຸສລໍ ຠາເວຕິ, ສາວຊ຺ຊໍ ປຊຫຕິ, ອນວຊ຺ຊໍ ຠາເວຕິ, ສຸທ຺ຘໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑ ກາມາວຈຣກຸສລ ຘມ຺ມຸທ຺ເທສກຖາ; ອ. ນິ. ໓.໔໐).

ກຖໍ ໂລກາຘິປຕິ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ນາມ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ໂລກໍ ອຘິປຕິໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ປາປກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ມຫາ ໂຂ ປນາຍໍ ໂລກສນ຺ນິວາໂສ, ມຫນ຺ຕສ຺ມິໍ ໂຂ ປນ ໂລກສນ຺ນິວາເສ ສນ຺ຕິ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອິທ຺ຘິມນ຺ໂຕ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸກາ ປຣຈິຕ຺ຕວິທຸໂນ, ເຕ ທູຣໂຕປິ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ອາສນ຺ນາປິ ນ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຈຕສາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ຊານນ຺ຕິ. ເຕປິ ມໍ ເອວໍ ຊາເນຍ຺ຍຸໍ ‘ປສ຺ສຖ ໂຠ ອິມໍ ກຸລປຸຕ຺ຕໍ ສທ຺ຘາຍ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມາໂນ ໂວກິຓ຺ໂຓ ວິຫຣຕິ ປາປເກຫິ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫີ’ຕິ. ເທວຕາປິ ໂຂ ສນ຺ຕິ ອິທ຺ຘິມນ຺ຕິນິໂຍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸກາ ປຣຈິຕ຺ຕວິທຸນິໂຍ, ຕາ ທູຣໂຕປິ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ອາສນ຺ນາປິ ນ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຈຕສາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ຊານນ຺ຕິ. ຕາປິ ມໍ ເອວໍ ຊາເນຍ຺ຍຸໍ ‘ປສ຺ສຖ ໂຠ ອິມໍ ກຸລປຸຕ຺ຕໍ ສທ຺ຘາຍ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມາໂນ ໂວກິຓ຺ໂຓ ວິຫຣຕິ ປາປເກຫິ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫີ’ຕິ. ໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ ‘ອາຣທ຺ຘໍ ໂຂ ປນ ເມ ວີຣິຍໍ ຠວິສ຺ສຕິ ອສລ຺ລີນໍ, ອຸປຏ຺ຐິຕາ ສຕິ ອສມ຺ມຸຏ຺ຐາ, ປສ຺ສທ຺ໂຘ ກາໂຍ ອສາຣທ຺ໂຘ, ສມາຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄ’ນ຺ຕິ. ໂສ ໂລກໍເຍວ ອຘິປຕິໍ ກຣິຕ຺ວາ ອກຸສລໍ ປຊຫຕິ, ກຸສລໍ ຠາເວຕິ, ສາວຊ຺ຊໍ ປຊຫຕິ, ອນວຊ຺ຊໍ ຠາເວຕິ, ສຸທ຺ຘໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑ ກາມາວຈຣກຸສລ ຘມ຺ມຸທ຺ເທສກຖາ; ອ. ນິ. ໓.໔໐).

ເອວໍ ໂລກາຘິປຕິ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ນາມ ໂຫຕິ. ‘‘ລຊ຺ຊາສຠາວສຓ຺ຐິຕາ ຫິຣີ, ຠຍສຠາວສຓ຺ຐິຕໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ລຊ຺ຊາຕິ ລຊ຺ຊນາກາໂຣ, ເຕນ ສຠາເວນ ສຓ຺ຐິຕາ ຫິຣີ. ຠຍນ຺ຕິ ອປາຍຠຍໍ, ເຕນ ສຠາເວນ ສຓ຺ຐິຕໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ. ຕທຸຠຍມ຺ປິ ປາປປຣິວຊ຺ຊເນ ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ ຍຖາ ນາມ ເອໂກ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວາທີນິ ກໂຣນ຺ໂຕ ລຊ຺ຊິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ເອກໍ ທິສ຺ວາ ລຊ຺ຊນາກາຣປ຺ປຕ຺ໂຕ ຠເວຍ຺ຍ ຫີຬິໂຕ, ເອວເມວ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ລຊ຺ຊີຘມ຺ມໍ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ປາປກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕິ. ເອກຈ຺ໂຈ ອປາຍຠຍຠີໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປາປກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕິ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ໂອປມ຺ມໍ – ຍຖາ ຫິ ທ຺ວີສຸ ອໂຍຄຸເຬສຸ ເອໂກ ສີຕໂລ ຠເວຍ຺ຍ ຄູຖມກ຺ຂິໂຕ, ເອໂກ ອຸຓ຺ໂຫ ອາທິຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຖ ປຓ຺ຑິໂຕ ສີຕລໍ ຄູຖມກ຺ຂິຕຕ຺ຕາ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອິຕຣໍ ຑາຫຠເຍນ. ຕຕ຺ຖ ສີຕລສ຺ສ ຄູຖມກ຺ຂນຊິຄຸຈ຺ຉາຍ ອຄຓ຺ຫນໍ ວິຍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ລຊ຺ຊີຘມ຺ມໍ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ປາປສ຺ສ ອກຣຓໍ, ອຸຓ຺ຫສ຺ສ ຑາຫຠເຍນ ອຄຓ຺ຫນໍ ວິຍ ອປາຍຠເຍນ ປາປສ຺ສ ອກຣຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

‘‘ສປ຺ປຕິສ຺ສວລກ຺ຂຓາ ຫິຣີ, ວຊ຺ຊຠີຣຸກຠຍທສ຺ສາວິລກ຺ຂຓໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປ’’ນ຺ຕິ ອິທມ຺ປິ ທ຺ວຍໍ ປາປປຣິວຊ຺ຊເນ ເອວ ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ ຊາຕິມຫຕ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ສຕ຺ຖຸມຫຕ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ທາຍຊ຺ຊມຫຕ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິມຫຕ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາຕິ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ສປ຺ປຕິສ຺ສວລກ຺ຂຓໍ ຫິຣິໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປາປໍ ນ ກໂຣຕິ. ເອກຈ຺ໂຈ ອຕ຺ຕານຸວາທຠຍໍ ປຣານຸວາທຠຍໍ ທຓ຺ຑຠຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິຠຍນ຺ຕິ ຈຕູຫາກາເຣຫິ ວຊ຺ຊຠີຣຸກຠາວທສ຺ສາວິລກ຺ຂຓໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປາປໍ ນ ກໂຣຕິ. ຕຕ຺ຖ ຊາຕິມຫຕ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາທີນິ ເຈວ ອຕ຺ຕານຸວາທຠຍາທີນິ ຈ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ກເຖຕພ຺ພານິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ ສຕ຺ຕວິຘໍ ພລໍ ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ນຕ຺ຖິ, ເຕ ກິເລສາ ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ສຫນ຺ຕິ…ເປ… ປຣິຍາທິຍນ຺ຕິ ມທ຺ທນ຺ຕີຕິ.

ທ຺ເວ ປຣິສ຺ສຍາຕິ ປາກຏາປາກຏວເສນ ທ຺ເວ ເອວ ອຸປທ຺ທວາ, ນ ເອກໍ, ນ ຕີຓິ. ເຕ ວິຠາຄໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກຕເມ ປາກຏປຣິສ຺ສຍາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ໂກກາຕິ ເກກາ. ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ໂຈຣາຕິ ໂຈຣິຍກມ຺ເມຫິ ຍຸຕ຺ຕາ. ມາຓວາຕິ ສາຫສິກກມ຺ເມຫິ ຍຸຕ຺ຕາ. ກຕກມ຺ມາຕິ ສນ຺ຘິຈ຺ເຉທາທິກຕໂຈຣິກກມ຺ມາ. ອກຕກມ຺ມາຕິ ຕໍ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ. ເອຕ຺ຖ ອສ຺ສູຕິ ຠເວຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈກ຺ຂຸໂຣໂຄຕິ ຈກ຺ຂຸສ຺ມິໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໂຣໂຄ, ຣຸຊຕີຕິ ໂຣໂຄ. ຈກ຺ຂຸໂຣໂຄຕິອາທໂຍ ວຕ຺ຖຸວເສນ ເວທິຕພ຺ພາ. ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕປສາທານຎ຺ຫິ ໂຣໂຄ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ກຓ຺ຓໂຣໂຄຕິ ພຫິກຓ຺ຓໂຣໂຄ. ມຸຂໂຣໂຄຕິ ມຸເຂ ອຸປ຺ປນ຺ນໂຣໂຄ. ທນ຺ຕໂຣໂຄຕິ ທນ຺ຕສູລໍ. ກາໂສຕິ ຂຍໂຣໂຄ. ສາໂສຕິ ສ຺ວາໂສ ອຸຄ຺ຄາຣໂຣໂຄ. ປິນາໂສຕິ ພຫິນາສິກາຍ ໂຣໂຄ. ຑາໂຫຕິ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂກ ອຸຓ຺ໂຫ. ມຸຈ຺ຉາຕິ ສຕິວິສ຺ສຊ຺ຊນກາ. ປກ຺ຂນ຺ທິກາຕິ ໂລຫິຕປກ຺ຂນ຺ທິກາ ອຕິສາໂຣ. ສູລາຕິ ອາມສູລາ ກຸຈ຺ຉິວາໂຕ. ວິສູຈິກາຕິ ມຫນ຺ໂຕ ວິເຣຈນໂກ. ກິລາໂສຕິ ສພໂລ. ໂສໂສຕິ ສຸກ຺ຂນໂກ ໂສສພ຺ຍາຘິ. ອປມາໂຣຕິ ອມນຸສ຺ສຄ຺ຄາໂຫ ເວຣິຍກ຺ຂາພາໂຘ. ທທ຺ທູຕິ ທທ຺ທຸປີຬກາ. ກຓ຺ຑູຕິ ຂຸທ຺ທກປີຬກາ. ກຈ຺ຉູຕິ ມຫາກຈ຺ຉຸ. ຣຂສາຕິ ນເຂຫິ ວິລິຂິຕຏ຺ຐາເນ ໂຣໂຄ. ‘‘ນຂສາ’’ຕິປິ ປາຬິ. ວິຕຈ຺ຉິກາຕິ ຫຕ຺ຖຕລປາທຕເລສຸ ຫີຣໍ ຫີຣໍ ກຕ຺ວາ ຜາເລນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກໂຣໂຄ. ໂລຫິຕປິຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂສຓິຕປິຕ຺ຕໍ, ຣຕ຺ຕປິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ມຘຸເມໂຫຕິ ສຣີຣພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຸກ຺ກຏ຺ຐໂຣໂຄ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ອປິ ຈ ມຘຸເມໂຫ ອາພາໂຘ ອຸກ຺ກຏ຺ໂຐ’’ຕິ (ປາຈິ. ໑໕).

ອໍສາຕິ ອຣິສໂຣໂຄ. ປີຬກາຕິ ໂລຫິຕປີຬກາ. ຠຄໍ ທາລຍຕີຕິ ຠຄນ຺ທລາ, ວຈ຺ຈມຄ຺ຄໍ ຜາເລຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາຕິ ປິຕ຺ເຕນ ສມຸຏ຺ຐານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ເອເຕສນ຺ຕິ ປິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາ. ເຕ ກິຣ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ໂຫນ຺ຕິ. ເສມ຺ຫສມຸຏ຺ຐານາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສນ຺ນິປາຕິກາຕິ ວາຕປິຕ຺ຕເສມ຺ຫານໍ ສນ຺ນິປາເຕນ ເອກີຠາເວນ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ອາພາຘຏ຺ເຐນ ອາພາຘາ. ອຸຕຸປຣິຓາມຊາຕິ ອຸຕຸປຣິຓາເມນ. ອຈ຺ຈຸຓ຺ຫາຕິ ສີເຕນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກໂຣຄາ. ວິສມປຣິຫາຣຊາຕິ ອຕິຏ຺ຐານນິສຊ຺ຊາທິນາ ວິສມປຣິຫາເຣນ ຊາຕາ. ໂອປກ຺ກມິກາຕິ ວຘພນ຺ຘນາທິນາ ອຸປກ຺ກເມນ ຊາຕາ. ກມ຺ມວິປາກຊາຕິ ພລວກມ຺ມວິປາກສມ຺ຠູຕາ. ສີຕໍ ອຸຓ຺ຫໍ…ເປ… ສມ຺ຜສ຺ໂສຕິ ອິເມ ປາກຏາ ເອວ. ອິຕິ ວາຕິ ເອວໍ ວາ. ອິເມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ນິຄເມນ຺ໂຕ ອາຫ.

ກຕເມ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນປຣິສ຺ສຍາຕິ ອປາກຏາ ອຈ຺ຉາທິຕອຸປທ຺ທວາ ກຕເມຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ຕຕ຺ຖ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕນ຺ຕິ ປາຓາຕິປາຕອທິນ຺ນາທານມິຈ຺ຉາຈາຣເຈຕນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕນ຺ຕິ ມຸສາວາທປິສຸຓວາຈາຜຣຸສວາຈາສມ຺ຜປ຺ປລາປເຈຕນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕນ຺ຕິ ອຠິຊ຺ຌາພ຺ຍາປາທມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂຍ ເວທິຕພ຺ພາ. ກາເຍ ປວຕ຺ຕໍ, ກາຍໂຕ ວາ ປວຕ຺ຕໍ, ທຸຏ຺ຐຸ ຈຣິຕໍ, ກິເລສປູຕິກຕ຺ຕາ ວາ ທຸຏ຺ຐຸ ຈຣິຕນ຺ຕິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ. ວຈີມໂນທຸຈ຺ຈຣິເຕສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ກາມີຍນ຺ຕີຕິ ກາມາ, ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ. ກາເມສຸ ຉນ຺ໂທ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ. ກາມຍຕີຕິ ວາ ກາໂມ, ກາໂມ ເອວ ຉນ຺ໂທ, ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ນ ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາຉນ຺ໂທ, ນ ຘມ຺ມຈ຺ຉນ຺ໂທ ວາ. ກາມຕຓ຺ຫາວ ເອວໍນາມິກາ. ກຸສລຘມ຺ເມ ນີວຣຕີຕິ ນີວຣຓໍ, ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ເອວ ນີວຣຓໍ ກາມຈ຺ຉນ຺ທນີວຣຓໍ. ເອວໍ ເສເສສຸປິ. ພ຺ຍາປຊ຺ຊຕິ ເຕນ ຈິຕ຺ຕໍ ປູຕິຠາວໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ, ພ຺ຍາປາທຍຕິ ວາ ວິນຍາຈາຣຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິຫິຕສຸຂາທີນີຕິ ວາ ພ຺ຍາປາໂທ. ຖິນນຕາ ຖິນໍ. ມິທ຺ຘນຕາ ມິທ຺ຘໍ, ອນຸສ຺ສາຫສໍຫນນຕາ ອສຕ຺ຕິວິຆາຕຕາ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຖິນຎ຺ຈ ມິທ຺ຘຎ຺ຈ ຖິນມິທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ຖິນໍ ອນຸສ຺ສາຫນລກ຺ຂຓໍ, ວີຣິຍວິໂນທນຣສໍ, ສໍສີທນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ. ມິທ຺ຘໍ ອກມ຺ມຎ຺ຎຕາລກ຺ຂຓໍ, ໂອນຫນຣສໍ, ລີນຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ປຈລາຍິການິທ຺ທາປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ ວາ. ອຸຠຍມ຺ປິ ອຣຕິຕນ຺ທີວິຊມ຺ຠິຕາທີສຸ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣປທຏ຺ຐານນ຺ຕິ.

ອຸທ຺ຘຕສ຺ສ ຠາໂວ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ. ຕໍ ອວູປສມລກ຺ຂຓໍ ວາຕາຠິຆາຕຈລຊລໍ ວິຍ, ອນວຏ຺ຐານຣສໍ ວາຕາຠິຆາຕຈລຘຊປຏາກໍ ວິຍ, ຠນ຺ຕຕ຺ຕປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ ປາສາຓາຠິຆາຕສມຸທ຺ຘຕຠສ຺ມໍ ວິຍ, ເຈຕໂສ ອວູປສໂມ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣປທຏ຺ຐານໍ. ຈິຕ຺ຕວິກ຺ເຂໂປຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ກຸຈ຺ຉິຕໍ ກຕໍ ກຸກຕໍ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ. ຕໍ ປຈ຺ຉານຸຕາປລກ຺ຂຓໍ, ກຕາກຕານຸໂສຈນຣສໍ, ວິປ຺ປຏິສາຣປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ກຕາກຕປທຏ຺ຐານໍ ທາສພ຺ຍໍ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈຎ຺ຈ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈຎ຺ຈ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ. ວິຄຕາ ຈິກິຈ຺ຉາຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາ, ສຠາວໍ ວາ ວິຈິນນ຺ໂຕ ເອຕາຍ ກິຈ຺ຉຕິ ກິລມຕີຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາ, ສາ ສໍສຍລກ຺ຂຓາ, ສໍສປ຺ປນຣສາ, ອນິຈ຺ຉຍປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ອເນກໍສຄ຺ຄາຫປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ວາ, ອໂຍນິໂສມນສິກາຣປທຏ຺ຐານາ. ປຏິປຕ຺ຕິອນ຺ຕຣາຍກຣາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ຣຊ຺ຊນລກ຺ຂໂຓ ຣາໂຄ. ທຸສ຺ສນລກ຺ຂໂຓ ໂທໂສ. ມຸຍ຺ຫນລກ຺ຂໂຓ ໂມໂຫ. ກຸຊ຺ຌນລກ຺ຂໂຓ ໂກໂຘ, ຈຓ຺ຑິກ຺ກລກ຺ຂໂຓ ວາ, ອາຆາຕກຣຓຣໂສ, ທູສນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ. ອຸປນນ຺ຘນລກ຺ຂໂຓ ອຸປນາໂຫ, ເວຣອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊນຣໂສ, ໂກຘານຸພນ຺ຘຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຈຕໍ ‘‘ປຸພ຺ພກາລໍ ໂກໂຘ, ອປຣກາລໍ ອຸປນາໂຫ’’ຕິອາທິ (ວິຠ. ໘໙໑).

ປຣຄຸຓມກ຺ຂນລກ຺ຂໂຓ ມກ຺ໂຂ. ເຕສໍ ວິນາສນຣໂສ, ຕທຈ຺ຉາທນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ. ຍຸຄຄ຺ຄາຫລກ຺ຂໂຓ ປຬາໂສ, ປຣຄຸເຓຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຓານໍ ສມີກຣຓຣໂສ, ປເຣສໍ ຄຸຓປ຺ປມາເຓນ ອຸປຏ຺ຐານປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ.

ປຣສມ຺ປຕ຺ຕິຂີຍນລກ຺ຂຓາ ອິສ຺ສາ, ຕສ຺ສ ອກ຺ຂມນລກ຺ຂຓາ ວາ, ຕຕ຺ຖ ອນຠິຣຕິຣສາ, ຕໂຕ ວິມຸຂຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ. ອຕ຺ຕໂນ ສມ຺ປຕ຺ຕິນິຄູຫນລກ຺ຂຓໍ ມຈ຺ຉຣິຍໍ, ອຕ຺ຕໂນ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປເຣຫິ ສາຘາຣຓຠາວໍ ອກ຺ຂມນຣສໍ, ສງ຺ໂກຈນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ.

ກຕປາປປຏິຈ຺ຉາທນລກ຺ຂຓາ ມາຍາ, ຕສ຺ສ ນິຄູຫນຣສາ, ຕທາວຣຓປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ. ອຕ຺ຕໂນ ອວິຊ຺ຊມານຄຸຓປ຺ປກາສນລກ຺ຂຓໍ ສາເຐຍ຺ຍໍ, ເຕສໍ ສມຸທາຫຣຓຣສໍ, ສຣີຣາກາເຣຫິປິ ເຕສໍ ວິຠູຕກຣຓປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ.

ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸທ຺ຘຸມາຕຠາວລກ຺ຂໂຓ ຖມ຺ໂຠ, ອປ຺ປຕິສ຺ສວວຸຕ຺ຕິຣໂສ, ອມທ຺ທວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ. ກຣຓຸຕ຺ຕຣິຍລກ຺ຂໂຓ ສາຣມ຺ໂຠ, ວິປຈ຺ຈນີກຕາຣໂສ, ອຄາຣວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ.

ອຸຓ຺ຓຕິລກ຺ຂໂຓ ມາໂນ, ອຫໍກາຣຣໂສ, ອຸທ຺ຘຸມາຕຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ. ອພ຺ຠຸຓ຺ຓຕິລກ຺ຂໂຓ ອຕິມາໂນ, ອຕິວິຍ ອຫໍກາຣຣໂສ, ອຈ຺ຈຸທ຺ຘຸມາຕຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ.

ມຕ຺ຕຠາວລກ຺ຂໂຓ ມໂທ, ມທຄ຺ຄຫຓຣໂສ, ອຸມ຺ມາທປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ. ປຎ຺ຈສຸ ກາມຄຸເຓສຸ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ໂວສ຺ສຄ຺ຄລກ຺ຂໂຓ ປມາໂທ, ໂວສ຺ສຄ຺ຄານຸປ຺ປທນຣໂສ, ສຕິວິປ຺ປວາສປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນຕິ ເອວໍ ອິເມສໍ ຘມ຺ມານໍ ລກ຺ຂຓາທີນິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ໂກໂຘ’’ຕິອາທິນາ ວິຠງ຺ເຄ (ວິຠ. ໘໙໑) ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ວິເສສໂຕ ເຈຕ຺ຖ ອາມິສຄິທ຺ໂຘ ອຕ຺ຕນາ ອລຠນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ລາຠິໂນ ກຸຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ສ ສກິໍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂກໂຘ ໂກໂຘເຍວ. ຕທຸຕ຺ຕຣິ ອຸປນາໂຫ. ໂສ ເອວໍ ກຸທ຺ໂຘ ອຸປນຍ຺ຫນ຺ໂຕ ຈ ສນ຺ເຕປິ ອຎ຺ຎສ຺ສ ລາຠິໂນ ຄຸຓໍ ມກ຺ເຂຕິ ‘‘ອຫມ຺ປິ ຕາທິໂສ’’ຕິ ຈ ຍຸຄຄ຺ຄາຫໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ອຍມສ຺ສ ມກ຺ໂຂ ຈ ປລາໂສ ຈ, ໂສ ເອວໍ ມກ຺ຂີ ປລາສີ ຕສ຺ສ ລາຠສກ຺ກາຣາທີສຸ ‘‘ກິໍ ອິມສ຺ສ ອິມິນາ’’ຕິ ອິສ຺ສຕິ ປທຸສ຺ສຕິ, ອຍມສ຺ສ ອິສ຺ສາ. ສເຈ ປນສ຺ສ ກາຈິ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສາ ເຕນ ສາຘາຣຓຠາວໍ ນ ສຫຕິ, ອິທມສ຺ສ ມຈ຺ເຉຣໍ. ລາຠເຫຕຸ ໂຂ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ເຕປິ ໂທເສ ປຏິຈ຺ຉາເທຕິ, ອຍມສ຺ສ ມາຍາ. ອສນ຺ເຕປິ ຄຸເຓ ປກາເສຕິ, ອິທມສ຺ສ ສາເຐຍ຺ຍໍ. ໂສ ເອວໍ ປຏິປນ຺ໂນ ສເຈ ປນ ຍຖາຘິປ຺ປາຍໍ ລາຠໍ ລຠຕິ, ເຕນ ຖທ຺ໂຘ ໂຫຕິ ອມຸທຸຈິຕ຺ໂຕ ‘‘ນ ອິທໍ ເອວໍ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ໂອວທິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ໂຍ, ອຍມສ຺ສ ຖມ຺ໂຠ. ສເຈ ປນ ນໍ ໂກຈິ ກິຎ຺ຈິ ວທຕິ ‘‘ນ ອິທໍ ເອວໍ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ, ເຕນ ສາຣທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຠາກຸຏິກມຸໂຂ ‘‘ໂກ ເມ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ ປສຍ຺ຫຠາຓີ, ອຍມສ຺ສ ສາຣມ຺ໂຠ. ຕໂຕ ຖມ຺ເຠນ ‘‘ອຫເມວ ເສຍ຺ໂຍ’’ຕິ ອຕ຺ຕານໍ ມຎ຺ຎນ຺ໂຕ ມານີ ໂຫຕິ. ສາຣມ຺ເຠນ ‘‘ເກ ອິເມ’’ຕິ ປເຣ ອຕິມຎ຺ຎນ຺ໂຕ ອຕິມານີ, ອຍມສ຺ສ ມາໂນ ຈ ອຕິມາໂນ ຈ. ໂສ ເຕຫິ ມານາຕິມາເນຫິ ຊາຕິມທາທິອເນກຣູປໍ ມທໍ ຊເນຕິ, ມຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ກາມຄຸຓາທິເຠເທສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ປມຊ຺ຊຕິ, ອຍມສ຺ສ ມໂທ ຈ ປມາໂທ ຈາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ສພ຺ເພ ກິເລສາຕິ ສພ຺ເພປິ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ. ອຸປຕາປນຏ຺ເຐນ ວິພາຘນຏ຺ເຐນ ຈ ກິເລສາ. ກິເລສປູຕິກຕ຺ຕາ ທຸຈ຺ຈຣິຕາ. ກິເລສທຣຖກຣຓຏ຺ເຐນ ທຣຖາ. ອນ຺ໂຕຑາຫາທິກຣຓຏ຺ເຐນ ປຣິຬາຫາ. ສທາ ຕາປນຏ຺ເຐນ ສນ຺ຕາປາ. ອໂກສລ຺ລສມ຺ຠູຕຏ຺ເຐນ ອຠິສງ຺ຂຣຓຏ຺ເຐນ ຈ ສພ຺ເພ ອກຸສລາຠິສງ຺ຂາຣາ.

ເກນຏ຺ເຐນາຕິ ເກນ ອຕ຺ເຖນ. ອຠິຠວນາທິຕິວິຘໍ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ປຣິສຫນ຺ຕີຕິ ປຣິສ຺ສຍາ’’ຕິອາທິມາຫ. ປຣິສຫນ຺ຕີຕິ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕິ ອຠິຠວນ຺ຕິ. ປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຣິຈ຺ຈຊນາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣາສຍາຕິ ຕສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອາສຍນ຺ຕິ ນິວສນ຺ຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕ ປຣິສ຺ສຍາຕິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທໂຍ ອຸປທ຺ທວາ. ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອນ຺ຕຣາຍາຍາຕິ ອຸປຣິ ວຕ຺ຕພ຺ພານໍ ສມ຺ມາປຏິປທາທິໂຕ ໂກສລ຺ລສມ຺ຠູຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ອນ຺ຕຣຘານາຍ ອທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ສມ຺ມາປຏິປທາຍາຕິ ສຸນ຺ທຣາຍ ປສຏ຺ຐາຍ ວາ ປຏິປທາຍ, ນ ມິຈ຺ຉາປຏິປທາຍ. ອນຸໂລມປຏິປທາຍາຕິ ອວິຣຸທ຺ຘປຏິປທາຍ, ນ ປຏິໂລມປຏິປທາຍ. ອປຈ຺ຈນີກປຏິປທາຍາຕິ ນ ປຈ຺ຈນີກປຏິປທາຍ, ອປຈ຺ຈຕ຺ຖິກປຏິປທາຍ. ອນ຺ວຕ຺ຖປຏິປທາຍາຕິ ອຕ຺ຖອນຸຄຕາຍ ປຏິປທາຍ, ອຸປຣູປຣິ ວຑ຺ຒິຕາຍ ປຏິປທາຍ. ຍຖາ ອຕ຺ໂຖ, ຕຖາ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພາຍ ປຏິປທາຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ອຕ຺ຕຕ຺ຖປຏິປທາຍາ’’ຕິປິ ປາຬິ, ຕໍ ນ ສຸນ຺ທຣໍ. ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປຏິປທາຍາຕິ ຘມ຺ໂມ ນາມ ນວໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ໂມ. ອນຸຘມ຺ໂມ ນາມ ວິປສ຺ສນາທິ. ຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ອນຸຣູປາ ຘມ຺ມປຏິປທາ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປຏິປທາ, ຕສ຺ສາ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປຏິປທາຍ.

ສີເລສຸ ປຣິປູຣິກາຣິຕາຍາຕິ ປາຕິໂມກ຺ຂສີເລສຸ ປາຣິປູຣິໍ ກຕ຺ວາ ຐິຕຕາຍ. ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣຕາຍາຕິ ‘‘ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ’’ຕິອາທິນາ (ທີ. ນິ. ໑.໒໑໓; ອ. ນິ. ໓.໑໖; ມ. ນິ. ໒.໒໔; ຈູຬນິ. ເມຕ຺ຕຄູມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໑໘) ນເຍນ ວຸຕ຺ເຕສຸ ມນຈ຺ຉຏ຺ເຐສຸ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ສຸໂຄປິຕທ຺ວາຣຠາວສ຺ສ. ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາຍາຕິ ປຏິຄ຺ຄຫຓາທີສຸ ປມາຓຍຸຕ຺ຕຕາຍ. ອລໍສາຏກາທິໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ມິຕໂຠຊນຕາຍ.

ຊາຄຣິຍານຸໂຍຄສ຺ສາຕິ ‘‘ທິວສໍ ຈງ຺ກເມນ ນິສຊ຺ຊາຍ ອາວຣຓີເຍຫິ ຘມ຺ເມຫີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໑໖; ມ. ນິ. ໒.໒໔) ເອວມາທິນາ ນເຍນ ປຎ຺ຈ ຊາຄຣຓຘມ຺ເມ ອນຸໂຍຄສ຺ສ. ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎສ຺ສາຕິ ສພ຺ພກມ຺ມຏ຺ຐານຠາວນານຸຍຸຕ຺ຕານໍ ສພ຺ພໂຍຄີນໍ ສພ຺ພທາ ອຸປກາຣກສ຺ສ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎສ຺ສ.

ສຕິປຏ຺ຐານານນ຺ຕິ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ໂອກ຺ກນ຺ຕິຕ຺ວາ ປກ຺ກນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐານໂຕ ປຏ຺ຐານໍ, ສຕິເຍວ ປຏ຺ຐານໍ ສຕິປຏ຺ຐານໍ. ກາຍເວທນາຈິຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸ ປນສ຺ສາ ອສຸຠທຸກ຺ຂານິຈ຺ຈານຕ຺ຕາກາຣຄຫຓວເສນ ສຸຠສຸຂນິຈ຺ຈຕ຺ຕສຎ຺ຎາປຫານກິຈ຺ຈສາຘນວເສນ ຈ ປວຕ຺ຕິໂຕ ຈຕຸຘາ ປເຠໂທ ໂຫຕິ, ເຕສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ສຕິປຏ຺ຐານານໍ.

ຈຕຸນ຺ນໍ ສມ຺ມປ຺ປຘານານນ຺ຕິ ປທຫນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ປຘານໍ, ໂສຠນໍ ປຘານໍ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ, ສມ຺ມາ ວາ ປທຫນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ, ໂສຠນໍ ວາ ຕໍ ກິເລສວິຣູປຕ຺ຕວິຣຫໂຕ, ປຘານຎ຺ຈ ຫິຕສຸຂນິປ຺ຜາທກຏ຺ເຐນ ເສຏ຺ຐຠາວາວຫນໂຕ, ປຘານຠາວກຣຓໂຕ ຈາຕິ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ, ວີຣິຍສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ອນຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ນານຎ຺ຈ ຈຕຸນ຺ນໍ ອກຸສລກຸສລານໍ ປຫານານຸປ຺ປຕ຺ຕິອຸປ຺ປາທຏ຺ຐິຕິກິຈ຺ຈສາຘນວເສນ ປວຕ຺ຕິໂຕ ປນສ຺ສ ຈຕຸຘາ ປເຠໂທ ໂຫຕິ, ເຕສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ສມ຺ມປ຺ປຘານານໍ.

ຈຕຸນ຺ນໍ ອິທ຺ຘິປາທານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຉນ຺ທວີຣິຍຈິຕ຺ຕວີມໍສາສຸ ເອເກໂກ ອິຊ຺ຌຕີຕິ ອິທ຺ຘິ, ສມິຊ຺ຌຕິ ນິປ຺ຜຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຊ຺ຌນ຺ຕິ ວາ ເອຕາຍ ສຕ຺ຕາ ອິທ຺ຘາ ວຸທ຺ຘາ ອຸກ຺ກໍສຄຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອິທ຺ຘິ. ປຐເມນ ອຕ຺ເຖນ ອິທ຺ຘິເຍວ ປາໂທຕິ ອິທ຺ຘິປາໂທ, ອິທ຺ຘິໂກຏ຺ຐາໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸຕິເຍນ ອຕ຺ເຖນ ອິທ຺ຘິຍາ ປາໂທຕິ ອິທ຺ຘິປາໂທ, ປາໂທຕິ ປຕິຏ຺ຐາ ອຘິຄມຸປາໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນ ຫິ ຍສ຺ມາ ອຸປຣູປຣິວິເສສສງ຺ຂາຕໍ ອິທ຺ຘິໍ ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ປາໂທຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອິທ຺ຘິປາທານໍ.

ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານນ຺ຕິ ໂພຘິຍາ, ໂພຘິສ຺ສ ວາ ອງ຺ຄາຕິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຍາ ເອສາ ຘມ຺ມສາມຄ຺ຄີ ຍາຍ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາຍ ລີນຸທ຺ຘຈ຺ຈປຕິຏ຺ຐານາຍູຫນກາມສຸຂຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍຄອຸຈ຺ເຉທສສ຺ສຕາຠິນິເວສາທີນໍ ອເນເກສໍ ອຸປທ຺ທວານໍ ປຏິປກ຺ຂຠູຕາຍ ສຕິຘມ຺ມວິຈຍວີຣິຍປີຕິປສ຺ສທ຺ຘິສມາຘິອຸເປກ຺ຂາສງ຺ຂາຕາຍ ຘມ຺ມສາມຄ຺ຄິຍາ ອຣິຍສາວໂກ ພຸຊ຺ຌຕີຕິ ກຕ຺ວາ ‘‘ໂພຘີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພຸຊ຺ຌຕີຕິ ກິເລສສນ຺ຕານນິທ຺ທາຍ ອຸຏ຺ຐຫຕິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ວາ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ, ນິພ຺ພານເມວ ວາ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ, ຕສ຺ສາ ຘມ຺ມສາມຄ຺ຄິສງ຺ຂາຕາຍ ໂພຘິຍາ ອງ຺ຄາຕິປິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ຌານງ຺ຄມຄ຺ຄງ຺ຄາທີນິ ວິຍ. ໂຍ ປເນສ ຍຖາວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາຍ ເອຕາຍ ຘມ຺ມສາມຄ຺ຄິຍາ ພຸຊ຺ຌຕີຕິ ກຕ຺ວາ ອຣິຍສາວໂກ ‘‘ໂພຘີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ສ ໂພຘິສ຺ສ ອງ຺ຄາຕິປິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ເສນງ຺ຄຣຖງ຺ຄາທໂຍ ວິຍ. ເຕນາຫຸ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍາ ‘‘ພຸຊ຺ຌນກສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອງ຺ຄາຕິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ’’ຕິ. ເຕສໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ.

ອຣິຍສ຺ສ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສາຕິ ອຣິໂຍຕິ ຕໍຕໍມຄ຺ຄວຊ຺ຌກິເລເສຫິ ອາຣກຕ຺ຕາ ອຣິຍຠາວກຣຕ຺ຕາ ອຣິຍຜລປຏິລາຠກຣຕ຺ຕາ ຈ ອຣິໂຍ. ອຏ຺ຐງ຺ຄານິ ອສ຺ສາຕິ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ. ສ຺ວາຍໍ ຈຕຸຣງ຺ຄິກາ ວິຍ ເສນາ, ປຎ຺ຈງ຺ຄິກໍ ວິຍ ຈ ຕູຣິຍໍ ອງ຺ຄມຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ, ອງ຺ຄວິນິມຸຕ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ. ນິພ຺ພານໍ ມຄ຺ຄຕິ, ກິເລເສ ວາ ມາເຣນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ມຄ຺ໂຄ, ຕສ຺ສ ອຣິຍສ຺ສ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ຠາວນານຸໂຍຄສ຺ສ. ອິເມສໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣານໍ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣກຸສລຘມ຺ມານໍ. ອນ຺ຕຣາຍາຍາຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣກຸສລຘມ຺ມານໍ ອນ຺ຕຣາຍາຍ ອນ຺ຕຣຘານາຍ ໂລກິຍກຸສລຘມ຺ມານໍ ປຣິຈ຺ຈາຄາຍ.

ເຕສຸ ໂລກຸຕ຺ຕຣກຸສລຘມ຺ມານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕຸໍ ອປ຺ປທານຏ຺ເຐນ ປຣິສ຺ສຍາ ນາມ. ເຕ ຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌມານາ ອຸປທ຺ທວໍ ນາວຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ເຖເຕຕິ ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ເອເຕ. ປາປກາຕິ ລາມກາ. ອຕ຺ຕຠາວສນ຺ນິສ຺ສຍາຕິ ອຕ຺ຕຠາວໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ຕຠາວສນ຺ນິສ຺ສຍາ. ທເກຕິ ອຸທເກ.

ວຸຕ຺ຕໍ ເຫຕນ຺ຕິ ກຖິຕຎ຺ຫິ ເອຕໍ. ສານ຺ເຕວາສິໂກຕິ ອນ຺ເຕວາສິກສງ຺ຂາເຕນ ກິເລເສນ ສຫ ວສຕີຕິ ສານ຺ເຕວາສິໂກ. ສາຈຣິຍໂກຕິ ສມຸທາຈຣຓສງ຺ຂາເຕນ ກິເລເສນ ສຫ ວສຕີຕິ ສາຈຣິຍໂກ.

ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ຣູປໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ. ອຸປຣິ ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ. ສຣສງ຺ກປ຺ປາຕິ ນານາຣມ຺ມເຓ ສໍສຣຓວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ປຣິກປ຺ປາ. ສໍໂຍຊນິຍາຕິ ອາຣມ຺ມຓຠາວໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ສໍໂຍຊນສມ຺ພນ຺ຘເນນ ສໍໂຍຊນານໍ ຫິຕາ. ຕ຺ຍສ຺ສາຕິ ເຕ ປາປກາ ອສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ. ອນ຺ໂຕ ວສນ຺ຕີຕິ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຈິຕ຺ເຕ ນິວສນ຺ຕິ. ອນ຺ວາສວນ຺ຕີຕິ ກິເລສສນ຺ຕານໍ ອນຸຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຸສໍ ສວນ຺ຕິ ອນຸພນ຺ຘນ຺ຕິ. ເຕ ນນ຺ຕິ ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ເອເຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ. ສມຸທາຈຣນ຺ຕີຕິ ສມ຺ມາ ອາຈຣນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ກິລິສ຺ສນຏ຺ເຐນ ມລາ. ສຕ຺ຕຸອຕ຺ເຖນ ອມິຕ຺ຕາ. ເວຣິອຕ຺ເຖນ ສປຕ຺ຕາ. ຫນນຏ຺ເຐນ ວຘກາ. ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ. ອຖ ວາ ມລາ ສູຣິຍສ຺ໂສປກ຺ກິເລສວລາຫກາ ວິຍ. ອມິຕ຺ຕາ ສູຣິຍສ຺ສ ຘູມໍ ວິຍ. ສປຕ຺ຕາ ສູຣິຍສ຺ສ ຫິມໍ ວິຍ. ວຘກາ ສູຣິຍສ຺ສ ຣຊໍ ວິຍ. ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ສູຣິຍສ຺ສ ຣາຫຸ ວິຍ. ‘‘ມລາ ສຸວຓ຺ຓສ຺ສ ມລໍ ວິຍ ຈິຕ຺ຕປ຺ປຠານາສກາ. ອມິຕ຺ຕາ ກາຬໂລຫມລໍ ວິຍ ຈິຕ຺ເຕ ສິນິທ຺ຘຠາວນາສກາ, ສປຕ຺ຕາ ຍຸຄນທ຺ຘໍ ຍຸຊ຺ຌນ຺ຕາ ສປຕ຺ຕາ ວິຍ ຈິຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐິຕຘມ຺ມຘໍສກາ. ວຘກາ ມນຸສ຺ສຆາຕກາ ວິຍ ຘມ຺ມຆາຕກາ. ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ຣຎ຺ຎາ ອຸປຄຕສ຺ສ ວິນາໂສ ວິຍ ໂມກ຺ຂມຄ຺ຄສ຺ສ ປຏິເສຘກາ’’ຕິ ເອວເມເກ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ.

ອນຕ຺ຖຊນໂນຕິ ນ ອຕ຺ຖໍ ອນຕ຺ຖໍ, ຕໍ ອນຕ຺ຖໍ ອຸປ຺ປາເທຕີຕິ ອນຕ຺ຖຊນໂນ. ໂກ ໂສ? ໂລໂຠ. ຈິຕ຺ຕປ຺ປໂກປໂນຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປໂກປໂນ ຈລໂນ, ກຸສລໍ ນິວາເຣຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ຣຸນ຺ຘຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠຍມນ຺ຕຣໂຕ ຊາຕນ຺ຕິ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ເຕເຍວ ຊາຕໍ, ອນຕ຺ຖຊນນາທິຠຍເຫຕຸ. ຕໍ ຊໂນ ນາວພຸຊ຺ຌຕີຕິ ຕໍ ຠຍໍ ພາລມຫາຊໂນ ອວຄນ຺ຕ຺ວາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ນ ຊານາຕິ. ອຕ຺ຖນ຺ຕິ ລຸທ຺ໂຘ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣອຕ຺ຖໍ ນ ຊານາຕິ. ຘມ຺ມນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ເຫຕຸໍ. ອນ຺ຘຕມນ຺ຕິ ພຫລນ຺ຘກາຣໍ. ຍນ຺ຕິ ຍສ຺ມາ, ຍໍ ນຣໍ ວາ. ສຫເຕຕິ ອຠິຠວຕິ.

ອຊ຺ຌຕ຺ຕນ຺ຕິ ສກສນ຺ຕາເນ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ປຸພ຺ພນ຺ຕໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຫິຕາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂາຍ. ຕທຸຠເຍນ ອຜາສຸວິຫາຣາຍ. ອຫິຕາຍາຕິ ເຈຕສິກທຸກ຺ຂຕ຺ຖາຍ. ທຸກ຺ຂາຍາຕິ ກາຍິກທຸກ຺ຂຕ຺ຖາຍ. ອຜາສຸວິຫາຣາຍາຕິ ຕທຸຠເຍນ ນ ສຸຂວິຫາຣຕ຺ຖາຍ. ອຖ ວາ ‘‘ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ຠວງ຺ຄຈລນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນາ, ຕາວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ນາມ. ໂວຏ຺ຐພ຺ພນໍ ປນ ປຕ຺ວາ ອນິວຕ຺ຕນຠາເວນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ນາມາ’’ຕິ ເອວເມເກ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ.

ຕຈສາຣໍວ ສມ຺ຜລນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຜເລນ ນາສິຕໍ ຕຈສາຣສງ຺ຂາຕໍ ເວຬຸ ວິຍ. ອຣຕີຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຕາ. ຣຕີຕິ ປຎ຺ຈກາມຄຸເຓ ອຠິຣຕິ. ໂລມຫໍໂສຕິ ກຓ຺ຏກສທິໂສ ຫຸຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘຄ຺ຄໂລໂມ. ອິໂຕນິທານາຕິ ອຍໍ ອຕ຺ຕຠາໂວ ນິທານໍ ປຈ຺ຈໂຍ ເອເຕສນ຺ຕິ ອິໂຕນິທານາ. ອິໂຕຊາຕິ ອິໂຕ ອຕ຺ຕຠາວໂຕ ຊາຕາ. ອິໂຕ ສມຸຏ຺ຐາຍ ມໂນວິຕກ຺ກາຕິ ຍຖາ ທີຆສຸຕ຺ຕເກນ ປາເທ ພທ຺ຘໍ ກາກໍ ກຸມາຣກາ ຕສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິຍນ຺ຕໍ ອງ຺ຄຸລິໍ ເວເຐຕ຺ວາ ໂອສ຺ສຊ຺ຊນ຺ຕິ, ໂສ ທູຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ປຸນ ເຕສໍ ປາທມູເລເຍວ ປຕຕິ, ເອວເມວ ອິໂຕ ອຕ຺ຕຠາວໂຕ ສມຸຏ຺ຐາຍ ປາປວິຕກ຺ກາ ຈິຕ຺ຕໍ ໂອສ຺ສຊ຺ຊນ຺ຕິ.

‘‘ສານ຺ເຕວາສິໂກ’’ຕິອາທິກໍ ປຐມສຸຕ຺ຕໍ ກິເລເສນ ສຫວາສໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຕໂຍເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນ຺ຕຣາມລາ’’ຕິອາທິກໍ ທຸຕິຍໍ ກຸສລຘມ຺ມມລີນກຣຓວເສນ ອຕ຺ຖານຕ຺ຖສ຺ສ ອຊານນວເສນ ຈ. ‘‘ຕໂຍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິສສ຺ສ ຘມ຺ມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ’’ຕິອາທິກໍ ຕຕິຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ນິສ຺ສຍຆາຕນວເສນ. ‘‘ຣາໂຄ ຈ ໂທໂສ ຈ ອິໂຕນິທານາ’’ຕິອາທິກໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ກິເລສານໍ ປຕິຏ຺ຐາທສ຺ສນວເສນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຎາຕພ຺ພໍ.

ຕໂຕ ຕໂຕ ປຣິສ຺ສຍໂຕຕິ ຕມ຺ຫາ ຕມ຺ຫາ ອຸປທ຺ທວາ. ຕໍ ປຸຄ຺ຄລນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣກິເລສສມງ຺ຄີປຸຄ຺ຄລໍ. ທຸກ຺ຂໍ ອນ຺ເວຕີຕິ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸ ເອຕິ ມາຕຸ ປຈ຺ຉໂຕ ຂີຣປິວໂກ ວິຍ. ອນຸຄຈ຺ຉຕີຕິ ສມີປໍ ຄຈ຺ຉຕິ ໂຈຣຆາຕໂກ ວິຍ ວຊ຺ຌປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ. ອນ຺ວາຍິກໍ ໂຫຕີຕິ ສມ຺ປຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ຘມ຺ມຄນ຺ຖິກາຍ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ວິຍ. ຊາຕິທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ຊາຕິສທ຺ທສ຺ສ ຕາວ ອເນເກ ອຕ຺ຖາ ປເວທິຕາ. ຍຖາ –

ຠໂວ ກຸລໍ ນິກາໂຍ ຈ, ສີລໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ລກ຺ຂຓໍ;

ປສູຕິ ສນ຺ຘິ ເຈວາຕິ, ຊາຕິອຕ຺ຖາ ປເວທິຕາ.

ຕຖາ ຫິສ຺ສ ‘‘ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ’’ຕິອາທີສຸ (ປາຣາ. ໑໒; ທີ. ນິ. ໑.໓໑; ມ. ນິ. ໒.໒໕໗) ຠໂວ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ອນຸປກ຺ກຸຏ຺ໂຐ ຊາຕິວາເທນາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໓໐໓) ເອຕ຺ຖ ກຸລໍ. ‘‘ອຕ຺ຖິ, ວິສາເຂ, ນິຄຓ຺ຐາ ນາມ ສມຓຊາຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໗໑) ເອຕ຺ຖ ນິກາໂຍ. ‘‘ຍໂຕຫໍ, ຠຄິນິ, ອຣິຍາຍ ຊາຕິຍາ ຊາໂຕ ນາຠິຊານາມີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໓໕໑) ເອຕ຺ຖ ອຣິຍສີລໍ. ‘‘ຕິຣິຍາ ນາມ ຕິຓຊາຕິ ນາຠິຍາ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ນຠໍ ອາຫຈ຺ຈ ຐິຕາ ອໂຫສີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໕.໑໙໖) ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ‘‘ຊາຕິ ທ຺ວີຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ (ຘາຕຸ. ໗໑) ເອຕ຺ຖ ສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓໍ. ‘‘ສມ຺ປຕິຊາໂຕ, ອານນ຺ທ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໓໑; ມ. ນິ. ໓.໒໐໗) ເອຕ຺ຖ ປສູຕິ. ‘‘ຠວປຈ຺ຈຍາ ຊາຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑; ອຸທາ. ໑; ມ. ນິ. ໑.໔໐໓; ສໍ. ນິ. ໒.໕໓; ວິຠ. ໒໒໕; ກຖາ. ໔໕໐) ຈ, ‘‘ຊາຕິປິ ທຸກ຺ຂາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໔; ວິຠ. ໑໙໐; ທີ. ນິ. ໒.໓໘໗; ມ. ນິ. ໒.໓໗໓; ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໘໑; ປຏິ. ມ. ໒.໓໐) ຈ ເອຕ຺ຖ ປຣິຍາຍໂຕ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂໂຓ, ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ປນ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕມານານໍ ສຕ຺ຕານໍ ເຍ ເຍ ຂນ຺ຘາ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ, ເຕສໍ ເຕສໍ ປຐມປາຕຸຠາໂວ ຊາຕິ ນາມ.

ກສ຺ມາ ປເນສາ ຊາຕິ ທຸກ຺ຂາຕິ ເຈ? ອເນເກສໍ ທຸກ຺ຂານໍ ວຕ຺ຖຸຠາວໂຕ. ອເນການິ ຫິ ທຸກ຺ຂານິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂໍ ວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂໍ ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນທຸກ຺ຂໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນທຸກ຺ຂໍ ປຣິຍາຍທຸກ຺ຂໍ ນິປ຺ປຣິຍາຍທຸກ຺ຂນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກາຍິກເຈຕສິກາ ທຸກ຺ຂເວທນາ ສຠາວໂຕ ຈ ນາມໂຕ ຈ ທຸກ຺ຂຕ຺ຕາ ‘‘ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ສຸຂເວທນາ ວິປຣິຓາເມນ ທຸກ຺ຂຸປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸໂຕ ວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂໍ. ອຸເປກ຺ຂາເວທນາ ເຈວ ອວເສສາ ຈ ເຕຠູມກາ ສງ຺ຂາຣາ ອຸທຍພ຺ພຍປີຬິຕຕ຺ຕາ ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂໍ.

ກຓ຺ຓສູລທນ຺ຕສູລຣາຄຊປຣິຬາຫໂທສໂມຫຊປຣິຬາຫາທິ ກາຍິກເຈຕສິໂກ ອາພາໂຘ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຊານິຕພ຺ພໂຕ ອຸປກ຺ກມສ຺ສ ຈ ອປາກຏຠາວໂຕ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນທຸກ຺ຂໍ. ອປາກຏທຸກ຺ຂນ຺ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ທ຺ວຕ຺ຕິໍສກມ຺ມກາຣຓາທິສມຸຏ຺ຐາໂນ ອາພາໂຘ ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ຊານິຕພ຺ພໂຕ ອຸປກ຺ກມສ຺ສ ຈ ປາກຏຠາວໂຕ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນທຸກ຺ຂໍ. ປາກຏທຸກ຺ຂນ຺ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຐເປຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂໍ ເສສໍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈວິຠງ຺ເຄ ອາຄຕໍ ຊາຕິອາທິ ສພ຺ພມ຺ປິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ວຕ຺ຖຸຠາວໂຕ ປຣິຍາຍທຸກ຺ຂໍ. ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂໍ ປນ ນິປ຺ປຣິຍາຍທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ຊາຕິ ຍໍ ຕໍ ພາລປຓ຺ຑິຕສຸຕ຺ຕາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໒໔໖ ອາທໂຍ) ຠຄວຕາປິ ອຸປມາວເສນ ປກາສິຕໍ ອາປາຍິກໍ ທຸກ຺ຂໍ, ຍຎ຺ຈ ສຸຄຕິຍມ຺ປິ ມນຸສ຺ສໂລເກ ຄພ຺ໂຠກ຺ກນ຺ຕິມູລກາທິເຠທໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸຠາວໂຕ ທຸກ຺ຂາ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ຄພ຺ໂຠກ຺ກນ຺ຕິມູລກາທິເຠທໍ ທຸກ຺ຂໍ – ອຍຎ຺ຫິ ສຕ຺ໂຕ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕມາໂນ ນ ອຸປ຺ປລປທຸມປຸຓ຺ຑຣິກາທີສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ອຖ ໂຂ ເຫຏ຺ຐາ ອາມາສຍສ຺ສ ອຸປຣິ ປກ຺ກາສຍສ຺ສ ອຸທຣປຏລປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏການໍ ເວມຊ຺ເຌ ປຣມສມ຺ພາເຘ ຕິພ຺ພນ຺ຘກາເຣ ນານາກຸຓປຄນ຺ຘປຣິຠາວິເຕ ອສຸຈິປຣມທຸຄ຺ຄນ຺ຘປວນວິຈຣິເຕ ອຘິມຕ຺ຕເຊຄຸຈ຺ເຉ ກຸຈ຺ຉິປ຺ປເທເສ ປູຕິມຈ຺ຉປູຕິກຸມ຺ມາສຈນ຺ທນິກາທີສຸ ກິມິ ວິຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ທສ ມາເສ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສມ຺ຠເວນ ອຸສ຺ມນາ ປຸຏປາກໍ ວິຍ ປຈ຺ຈມາໂນ ປິຏ຺ຐປິຓ຺ຑິ ວິຍ ເສທິຍມາໂນ ສມິຎ຺ຊນປສາຣຓາທິວິຣຫິໂຕ ອຘິມຕ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠຕີຕິ, ອິທໍ ຕາວ ຄພ຺ໂຠກ຺ກນ຺ຕິມູລກໍ ທຸກ຺ຂໍ.

ຍໍ ປນ ໂສ ມາຕຸ ສຫສາ ອຸປກ຺ຂລນຄມນນິສີທນວຸຏ຺ຐານປຣິວຕ຺ຕນາທີສຸ ສຸຣາຘຸຕ຺ຕຫຕ຺ຖຄໂຕ ເອຬໂກ ວິຍ ອຫິຕຸຓ຺ຑິກຫຕ຺ຖຄໂຕ ສປ຺ປໂປຕໂກ ວິຍ ຈ ອາກຑ຺ຒນປຣິກຑ຺ຒນໂອຘຸນນທ຺ຘຸນນາທິນາ ອຸປກ຺ກເມນ ອຘິມຕ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວຕິ, ຍຎ຺ຈ ມາຕຸ ສີຕຸທກປານກາເລ ສີຕນຣກຸປປນ຺ໂນ ວິຍ ອຸຓ຺ຫຍາຄຸຠຕ຺ຕາທິອຊ຺ໂຌຫຣຓກາເລ ອງ຺ຄາຣວຸຏ຺ຐິສມ຺ປຣິກິຓ຺ໂຓ ວິຍ ໂລຓມ຺ພິລາທິອຊ຺ໂຌຫຣຓກາເລ ຂາຣາປຏິຈ຺ຉກາທິກມ຺ມກາຣຓປຕ຺ໂຕ ວິຍ ຕິພ຺ພໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸໂຠຕິ, ອິທໍ ຄພ຺ຠປຣິຫຣຓມູລກໍ ທຸກ຺ຂໍ.

ຍໍ ປນສ຺ສ ມູຬ຺ຫຄພ຺ຠາຍ ມາຕຸຍາ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈສຸຫຊ຺ຊາທີຫິປິ ອທສ຺ສນາຣເຫ ທຸກ຺ຂຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ ເຉທນຜາລນາທີຫິ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອິທໍ ຄພ຺ຠວິປຕ຺ຕິມູລກໍ ທຸກ຺ຂໍ.

ຍໍ ວິຊາຍມານາຍ ມາຕຸຍາ ກມ຺ມເຊຫິ ວາເຕຫິ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ນຣກປປາຕໍ ວິຍ ອຕິຠຍານກໍ ໂຍນິມຄ຺ຄໍ ປຏິປາຕິຍມານສ຺ສ ປຣມສມ຺ພາເຘນ ຈ ໂຍນິມຸເຂນ ຕາຬຈ຺ຉິຄ຺ຄເຬນ ວິຍ ມຫານາຄສ຺ສ ນິກຑ຺ຒິຍມານສ຺ສ ນຣກສຕ຺ຕສ຺ສ ວິຍ ຈ ສງ຺ຆາຕປພ຺ພເຕຫິ ວິຈຸຓ຺ຓິຍມານສ຺ສ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອິທໍ ວິຊາຍນມູລກໍ ທຸກ຺ຂໍ.

ຍໍ ປນ ຊາຕສ຺ສ ຕຣຸຓວຓສທິສສຸຂຸມາລສຣີຣສ຺ສ ຫຕ຺ຖຄ຺ຄຫຓນ຺ຫາປນໂຘວນໂຈຬປຣິມຊ຺ຊນາທິກາເລ ສູຈິມຸຂຂຸຣຘາຣາຫິ ວິຊ຺ຌນຜາລນສທິສໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອິທໍ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ພຫິນິກ຺ຂມນມູລກໍ ທຸກ຺ຂໍ.

ຍໍ ປນ ຕໂຕ ປຣໍ ປວຕ຺ຕິຍໍ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ວເຘນ຺ຕສ຺ສ ອເຈລກວຕາທິວເສນ ອາຕາປນປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂກຘວເສນ ອຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອຸພ຺ພນ຺ຘນ຺ຕສ຺ສ ຈ ທຸກ຺ຂໍ ໂຫຕິ, ອິທໍ ອຕ຺ຕູປກ຺ກມມູລກໍ ທຸກ຺ຂໍ.

ຍໍ ປນ ປຣໂຕ ວຘພນ຺ຘນາທີນິ ອນຸຠວນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອິທໍ ປຣູປກ຺ກມມູລກໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ.

ອິຕິ ອິມສ຺ສ ສພ຺ພສ຺ສາປິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອຍໍ ຊາຕິ ວຕ຺ຖຸເມວ ໂຫຕິ, ອິທໍ ຊາຕິທຸກ຺ຂໍ ອນ຺ເວຕິ.

ຊຣາທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ທຸວິຘາ ຊຣາ – ສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓຎ຺ຈ ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈາທິສມ຺ມໂຕ ສນ຺ຕຕິຍໍ ເອກຠວປຣິຍາປນ຺ໂນ ຂນ຺ຘປຸຣາຓຠາໂວ ຈ, ສາ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາ. ສາ ປເນສາ ທຸກ຺ຂາ ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂຠາວໂຕ ເຈວ ທຸກ຺ຂວຕ຺ຖຸໂຕ ຈ. ຍໍ ຫິທໍ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄສິຖິລຠາວໂຕ ອິນ຺ທ຺ຣິຍວິກາຣວິຣູປຕາ ໂຍພ຺ພນວິນາສພລູປຆາຕສຕິມຕິວິປ຺ປວາສປຣປຣິຠວາທິອເນກປຈ຺ຈຍໍ ກາຍິກເຈຕສິກໍ ທຸກ຺ຂມຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຊຣາ ຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ອງ຺ຄານໍ ສິຖິລຠາວາ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ວິກາຣໂຕ;

ໂຍພ຺ພນສ຺ສ ວິນາເສນ, ພລສ຺ສ ອຸປຆາຕໂຕ.

‘‘ວິປ຺ປວາສາ ສຕາທີນໍ, ປຸຕ຺ຕທາເຣຫິ ອຕ຺ຕໂນ;

ອປ຺ປສາທນີຍໂຕ ເຈວ, ຠິຍ຺ໂຍ ພາລຕ຺ຕປຕ຺ຕິຍາ.

‘‘ປປ຺ໂປຕິ ທຸກ຺ຂໍ ຍໍ ມຈ຺ໂຈ, ກາຍິກໍ ມານສໍ ຕຖາ;

ສພ຺ພເມຕໍ ຊຣາເຫຕຸ, ຍສ຺ມາ ຕສ຺ມາ ຊຣາ ທຸຂາ’’ຕິ. (ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໑໙໒; ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໕໔໒);

ອິທໍ ຊຣາທຸກ຺ຂໍ ອນ຺ເວຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ພ຺ຍາຘີຕິ ວິວິຘໍ ທຸກ຺ຂໍ ອາທຫຕິ ວິທຫຕີຕິ ພ຺ຍາຘິ. ພ຺ຍາຘຍຕິ ຕາປຍຕິ ກມ຺ປຍຕີຕິ ວາ ພ຺ຍາຘິ.

ມຣຓທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ທຸວິຘໍ ມຣຓໍ ສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓຎ຺ຈ, ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຊຣາມຣຓໍ ທ຺ວີຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ສງ຺ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ (ຘາຕຸ. ໗໑). ເອກຠວປຣິຍາປນ຺ນຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍປພນ຺ຘວິຈ຺ເຉໂທ ຈ, ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນິຈ຺ຈໍ ມຣຓໂຕ ຠຍ’’ນ຺ຕິ (ສຸ. ນິ. ໕໘໑; ຊາ. ໑.໑໑.໘໘). ຕໍ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ມຣຓໍ ອຸປກ຺ກມມຣຓໍ ສຣສມຣຓໍ ອາຍຸກ຺ຂຍມຣຓໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ຂຍມຣຓນ຺ຕິປິ ຕສ຺ເສວ ນາມໍ. ປຸນ ຂຓິກມຣຓໍ ສມ຺ມຸຕິມຣຓໍ ສມຸຈ຺ເຉທມຣຓນ຺ຕິ ອຍມ຺ປິ ເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປວຕ຺ເຕ ຣູປາຣູປຘມ຺ມານໍ ເຠໂທ ຂຓິກມຣຓໍ ນາມ. ຕິສ຺ໂສ ມໂຕ ຜຸສ຺ໂສ ມໂຕຕິ ອິທໍ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ສຕ຺ຕສ຺ສ ອຠາວາ, ສສ຺ສໍ ມຕໍ, ຣຸກ຺ໂຂ ມໂຕຕິ ອິທມ຺ປິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອຠາວາ ສມ຺ມຸຕິມຣຓໍ ນາມ. ຂີຓາສວສ຺ສ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິກາ ກາລກິຣິຍາ ສມຸຈ຺ເຉທມຣຓໍ ນາມ. ພາຫິຣສມ຺ມຸຕິມຣຓໍ ຐເປຕ຺ວາ ອິຕຣໍ ສມ຺ມຸຕິມຣຓຎ຺ຈ ອິຘ ຍຖາວຸຕ຺ຕປ຺ປພນ຺ຘວິຈ຺ເຉທນຠາເວນ ສງ຺ຄຫິຕໍ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປນ ວຕ຺ຖຸຠາວໂຕ ທຸກ຺ຂໍ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ປາປສ຺ສ ປາປກມ຺ມາທິ-ນິມິຕ຺ຕມນຸປສ຺ສໂຕ;

ຠທ຺ທສ຺ສາປສຫນ຺ຕສ຺ສ, ວິໂຍຄໍ ປິຍວຕ຺ຖຸກໍ;

ມີຍມານສ຺ສ ຍໍ ທຸກ຺ຂໍ, ມານສໍ ອວິເສສໂຕ.

‘‘ສພ຺ເພສຎ຺ຈາປິ ຍໍ ສນ຺ຘິ-ພນ຺ຘນຈ຺ເຉທນາທິກໍ;

ວິຕຸຊ຺ຊມານມມ຺ມານໍ, ໂຫຕິ ທຸກ຺ຂໍ ສຣີຣຊໍ.

‘‘ອສຍ຺ຫມປ຺ປຕິກາຣໍ, ທຸກ຺ຂສ຺ເສຕສ຺ສິທໍ ຍໂຕ;

ມຣຓໍ ວຕ຺ຖຸ ເຕເນຕໍ, ທຸກ຺ຂມິຈ຺ເຈວ ຠາສິຕ’’ນ຺ຕິ. (ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໑໙໓; ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໕໔໓);

ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ໂສກາທີສຸ ໂສໂກ ນາມ ຎາຕິພ຺ຍສນາທີຫິ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ອນ຺ໂຕນິຊ຺ຌານລກ຺ຂໂຓ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕາໂປ. ທຸກ຺ໂຂ ປນສ຺ສ ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂຕ຺ຕາ ເຈວ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ວຕ຺ຖຸຠາວໂຕ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ສຕ຺ຕານໍ ຫທຍໍ ໂສໂກ, ສລ຺ລໍ ວິຍ ວິຕຸຊ຺ຊຕິ;

ອຄ຺ຄິຕຕ຺ໂຕວ ນາຣາໂຈ, ຠຸສຎ຺ຈ ຑຫເຕ ປຸນ.

‘‘ສມາວຫຕິ ຈ ພ຺ຍາຘິ-ຊຣາມຣຓເຠທນໍ;

ທຸກ຺ຂມ຺ປິ ວິວິຘໍ ຍສ຺ມາ, ຕສ຺ມາ ທຸກ຺ໂຂຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. (ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໑໙໔; ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໕໔໔);

ປຣິເທໂວ ນາມ ຎາຕິພ຺ຍສນາທີຫິ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ວຈີປລາໂປ. ທຸກ຺ໂຂ ປນສ຺ສ ສໍສາຣທຸກ຺ຂຠາວໂຕ ທຸກ຺ຂວຕ຺ຖຸໂຕ ຈ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ຍໍ ໂສກສລ຺ລວິຫໂຕ ປຣິເທວມາໂນ, ກຓ຺ໂຐຏ຺ຐຕາລຸຕລໂສສຊມປ຺ປສຍ຺ຫໍ;

ຠິຍ຺ໂຍຘິມຕ຺ຕມຘິຄຈ຺ຉຕິເຍວ ທຸກ຺ຂໍ, ທຸກ຺ໂຂຕິ ເຕນ ຠຄວາ ປຣິເທວມາຫາ’’ຕິ. (ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໑໙໕; ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໕໔໕);

ທຸກ຺ຂໍ ນາມ ກາຍປີຬນລກ຺ຂຓໍ ກາຍິກໍ ທຸກ຺ຂໍ. ທຸກ຺ຂໍ ປນສ຺ສ ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂຕ຺ຕາ ເຈວ ມານສທຸກ຺ຂາວຫນໂຕ ຈ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ປີເຬຕິ ກາຍິກມິທໍ, ທຸກ຺ຂໍ ທຸກ຺ຂຎ຺ຈ ມານສໍ ຠິຍ຺ໂຍ;

ຊນຍຕິ ຍສ຺ມາ ຕສ຺ມາ, ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວິເສສໂຕ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. (ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໑໙໖-໑໙໗; ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໕໔໖);

ໂທມນສ຺ສໍ ນາມ ຈິຕ຺ຕປີຬນລກ຺ຂຓໍ ມານສໍ ທຸກ຺ຂໍ. ທຸກ຺ຂໍ ປນສ຺ສ ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂຕ຺ຕາ ເຈວ ກາຍິກທຸກ຺ຂາວຫນໂຕ ຈ. ເຈໂຕທຸກ຺ຂສມປ຺ປິຕາ ຫິ ເກເສ ປກິຣິຍ ກນ຺ທນ຺ຕິ, ອຸຣານິ ປຕິປິເສນ຺ຕິ, ອາວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ວິວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ຉິນ຺ນປປາຕໍ ປປຕນ຺ຕິ, ສຕ຺ຖໍ ອາຫຣນ຺ຕິ, ວິສໍ ຂາທນ຺ຕິ, ຣຊ຺ຊຸຍາ ອຸພ຺ພນ຺ຘນ຺ຕິ, ອຄ຺ຄິໍ ປວິສນ຺ຕິ, ນານປ຺ປກາຣໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວນ຺ຕິ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ປີເຬຕິ ຍໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ, ກາຍສ຺ສ ຈ ປີຬນໍ ສມາວຫຕິ;

ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ໂທມນສ຺ສມ຺ປິ, ໂທມນສ຺ສໍ ຕໂຕ ອຫູ’’ຕິ. (ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໑໙໖-໑໙໗; ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໕໔໗);

ອຸປາຍາໂສ ນາມ ຎາຕິພ຺ຍສນາທີຫິ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ອຘິມຕ຺ຕເຈໂຕທຸກ຺ຂປ຺ປຠາວິໂຕ ໂທໂສເຍວ. ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘປຣິຍາປນ຺ໂນ ເອໂກ ຘມ຺ໂມຕິ ເອເກ. ທຸກ຺ໂຂ ປນສ຺ສ ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂຠາວໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິທຫນໂຕ ກາຍສ຺ສ ວິຫນນໂຕ ຈ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ປຣິທຫນາ, ກາຍສ຺ສ ວິຫນນໂຕ ຈ ອຘິມຕ຺ຕໍ;

ຍໍ ທຸກ຺ຂມຸປາຍາໂສ, ຊເນຕິ ທຸກ຺ໂຂ ຕໂຕ ວຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ. (ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໑໙໘; ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໕໔໘);

ເອຕ຺ຖ ຈ ມນ຺ທຄ຺ຄິນາ ອນ຺ໂຕຠາຊເນ ປາໂກ ວິຍ ໂສໂກ, ຕິກ຺ຂຄ຺ຄິນາ ປຈ຺ຈມານສ຺ສ ຠາຊນໂຕ ພຫິ ນິກ຺ຂມນໍ ວິຍ ປຣິເທໂວ, ພຫິ ນິກ຺ຂນ຺ຕາວເສສສ຺ສ ນິກ຺ຂມິຕຸມ຺ປິ ອປ຺ປໂຫນ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕຠາຊເນເຍວ ຍາວ ປຣິກ຺ຂຍາ ປາໂກ ວິຍ ອຸປາຍາໂສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ເນຣຍິກໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ນິຣເຍ ປຎ຺ຈວິຘພນ຺ຘນາທິກໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນ຺ເວຕິ, ຕໍ ເທວທູຕສຸຕ຺ເຕນ ທີເປຕພ຺ພໍ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ຊາເຍຖ ໂນ ເຈ ນຣເກສຸ ສຕ຺ໂຕ, ຕຕ຺ຖຄ຺ຄິທາຫາທິກມປ຺ປສຍ຺ຫໍ;

ລເຠຖ ທຸກ຺ຂໍ ນຸ ກຸຫິໍ ປຕິຏ຺ຐໍ, ອິຈ຺ຈາຫ ທຸກ຺ຂາຕິ ມຸນີຘ ຊາຕິ’’ນ຺ຕິ. (ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໑໙໑; ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໕໔໑);

ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິກໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ຕິຣຈ຺ຉາເນສຸ ກສາປໂຕທຕາຬນວິຊ຺ຌນາທິກໍ ອເນກວິຘໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນ຺ເວຕິ, ຕໍ ພາລປຓ຺ຑິຕສຸຕ຺ຕໂຕ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ທຸກ຺ຂໍ ຕິຣຈ຺ເຉສຸ ກສາປໂຕທທຓ຺ຑາຠິຆາຕາທິຠວໍ ອເນກໍ;

ຍໍ ຕໍ ກຖໍ ຕຕ຺ຖ ຠເວຍ຺ຍ ຊາຕິໍ, ວິນາ ຕຫິໍ ຊາຕິ ຕໂຕປິ ທຸກ຺ຂາ’’ຕິ. (ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໑໙໑; ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໕໔໑);

ເປຕ຺ຕິວິສຍິກໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ເປເຕສຸ ປນ ຂຸປ຺ປິປາສ ວາຕາຕປາທິນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂຎ຺ຈ ໂລກນ຺ຕເຣ ຕິພ຺ພນ຺ຘກາເຣ ອສຍ຺ຫສີຕາທິທຸກ຺ຂຎ຺ຈ ອນ຺ເວຕິ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ເປເຕສຸ ທຸກ຺ຂໍ ປນ ຂຸປ຺ປິປາສາວາຕາຕປາທິປ຺ປຠວໍ ວິຈິຕ຺ຕໍ;

ຍສ຺ມາ ອຊາຕສ຺ສ ນ ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາປິ ທຸກ຺ຂໍ ມຸນິ ຊາຕິມາຫ.

‘‘ຕິພ຺ພນ຺ຘກາເຣ ຈ ອສຍ຺ຫສີເຕ, ໂລກນ຺ຕເຣ ຍໍ ອສຸເຣສຸ ທຸກ຺ຂໍ;

ນ ຕໍ ຠເວ ຕຕ຺ຖ ນ ຈສ຺ສ ຊາຕິ, ຍໂຕ ອຍໍ ຊາຕິ ຕໂຕປິ ທຸກ຺ຂາ’’ຕິ. (ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໑໙໑; ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໕໔໑);

ມານຸສິກໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ມນຸສ຺ເສສຸ ວຘພນ຺ຘນາທິກໍ ທຸກ຺ຂໍ. ຄພ຺ໂຠກ຺ກນ຺ຕິມູລກໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ‘‘ອຍຎ຺ຫິ ສຕ຺ໂຕ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕມາໂນ ນ ອຸປ຺ປລປທຸມປຸຓ຺ຑຣິກາທີສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຍໍ ຊາຕິທຸກ຺ຂໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິທໍ ຕາວ ຄພ຺ໂຠກ຺ກນ຺ຕິມູລກໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນ຺ເວຕິ. ຄພ຺ເຠ ຐິຕິມູລກໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ຍໍ ປນ ‘‘ໂສ ມາຕຸ ສຫສາ ອຸປກ຺ຂລນຄມນນິສີທນາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຍໍ ຕິພ຺ພໍ ທຸກ຺ຂໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິທໍ ຄພ຺ເຠ ຐິຕິມູລກໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນ຺ເວຕິ. ຄພ຺ຠາ ວຸຏ຺ຐານມູລກໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ‘‘ຍໍ ປນສ຺ສ ມູຬ຺ຫຄພ຺ຠາຍ ມາຕຸຍາ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈສຸຫຊ຺ຊາທີຫິປິ ອທສ຺ສນາຣເຫ ທຸກ຺ຂຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຍໍ ທຸກ຺ຂໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິທໍ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ພຫິ ນິກ຺ຂນ຺ຕມູລກໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນ຺ເວຕິ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ຍຎ຺ຈາປິ ຄູຖນຣເກ ວິຍ ມາຕຸຄພ຺ເຠ,

ສຕ຺ໂຕ ວສໍ ຈິຣມໂຕ ພຫິ ນິກ຺ຂມນຎ຺ຈ;

ປປ຺ໂປຕິ ທຸກ຺ຂມຕິໂຆຣມິທມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ,

ຊາຕິໍ ວິນາ ອິຕິປິ ຊາຕິ ອຍຎ຺ຫິ ທຸກ຺ຂາ.

‘‘ກິໍ ຠາສິເຕນ ພຫຸນາ ນນຸ ຍໍ ກຸຫິຎ຺ຈິ,

ອຕ຺ຖີຘ ກິຎ຺ຈິຣປິ ທຸກ຺ຂມິທໍ ກທາຈິ;

ເນວຕ຺ຖິ ຊາຕິວິຣເຫ ຍທໂຕ ມເຫສິ,

ທຸກ຺ຂາຕິ ສພ຺ພປຐມໍ ອິມມາຫ ຊາຕິ’’ນ຺ຕິ. (ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໑໙໑; ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໕໔໑);

ຊາຕສ຺ສູປນິພນ຺ຘກໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ຊາຕສ຺ສ ອຸປນິພນ຺ຘນໍ ນ຺ຫານເລປນຂາທນປິວນາທິຊຄ຺ຄນທຸກ຺ຂໍ ອນ຺ເວຕິ. ຊາຕສ຺ສ ປຣາເຘຍ຺ຍກໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ປຣສ຺ສ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອາຍຕ຺ຕໍ ອິສ຺ສຣິຍທຸກ຺ຂໍ ອນ຺ເວຕິ. ‘‘ສພ຺ພໍ ປຣວສໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕ຺ຕູປກ຺ກມໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ຍໍ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ວເຘນ຺ຕສ຺ສ ອເຈລກວຕາທິວເສນ ອາຕາປນປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂກຘວເສນ ອຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອຸພ຺ພນ຺ຘນ຺ຕສ຺ສ ຈ ທຸກ຺ຂໍ ໂຫຕິ, ອິທໍ ອຕ຺ຕູປກ຺ກມໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນ຺ເວຕິ. ປຣູປກ຺ກມໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ຍໍ ປຣໂຕ ວຘພນ຺ຘນາທີນິ ອນຸຠວນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອິທໍ ປຣູປກ຺ກມໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນ຺ເວຕິ. ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ກາຍິກເຈຕສິກາ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ສຠາວໂຕ ຈ ນາມໂຕ ຈ ທຸກ຺ຂຕ຺ຕາ ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂໍ, ອິທໍ ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂໍ ອນ຺ເວຕິ. ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ອຸເປກ຺ຂາເວທນາ ເຈວ ອວເສສາ ຈ ເຕຠູມກສງ຺ຂາຣາ ອຸທຍພ຺ພຍປີຬິຕຕ຺ຕາ ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂໍ, ອິທໍ ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂໍ ອນ຺ເວຕິ. ວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ສຸຂເວທນາ ວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂສ຺ສ ເຫຕຸໂຕ ວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂໍ, ອິທໍ ວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂໍ ອນ຺ເວຕິ.

ມາຕຸມຣຓນ຺ຕິ ມາຕຸຍາ ມຣຓໍ. ປິຕຸມຣຓນ຺ຕິ ປິຕຸໂນ ມຣຓໍ. ຠາຕຸມຣຓນ຺ຕິ ເຊຏ຺ຐກນິຏ຺ຐຠາຕູນໍ ມຣຓໍ. ຠຄິນິມຣຓນ຺ຕິ ເຊຏ຺ຐກນິຏ຺ຐຠຄິນີນໍ ມຣຓໍ. ປຸຕ຺ຕມຣຓນ຺ຕິ ປຸຕ຺ຕານໍ ມຣຓໍ. ຘີຕຸມຣຓນ຺ຕິ ຘີຕູນໍ ມຣຓໍ. ຎາຕິພ຺ຍສນໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ຎາຕີນໍ ພ຺ຍສນໍ, ໂຈຣໂຣຄຠຍາທີຫິ ຎາຕິກ຺ຂໂຍ, ຎາຕິວິນາໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນ ຎາຕິພ຺ຍສເນນ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຏສ຺ສ ອຠິຠູຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ທຸກ຺ຂໍ ຎາຕິພ຺ຍສນໍ ທຸກ຺ຂໍ, ຕໍ ຎາຕິພ຺ຍສນໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນ຺ເວຕິ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ໂຠຄານໍ ພ຺ຍສນໍ ໂຠຄພ຺ຍສນໍ, ຣາຊໂຈຣາທິວເສນ ໂຠຄກ຺ຂໂຍ, ໂຠຄວິນາໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຕໍ ໂຠຄພ຺ຍສນໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນ຺ເວຕິ. ໂຣຄພ຺ຍສນນ຺ຕິ ໂຣໂຄ ເອວ ພ຺ຍສນໍ ໂຣຄພ຺ຍສນໍ. ໂຣໂຄ ຫິ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ພ຺ຍສຕິ ວິນາເສຕີຕິ ພ຺ຍສນໍ, ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຕໍ ໂຣຄພ຺ຍສນໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນ຺ເວຕິ. ສີລພ຺ຍສນໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ສີລສ຺ສ ພ຺ຍສນໍ ສີລພ຺ຍສນໍ, ທຸສ຺ສີລ຺ຍສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຕໍ ສີລພ຺ຍສນໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນ຺ເວຕິ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ວິນາສຍມານາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ທິຏ຺ຐິເຍວ ພ຺ຍສນໍ ທິຏ຺ຐິພ຺ຍສນໍ, ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຕໍ ທິຏ຺ຐິພ຺ຍສນໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນ຺ເວຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຸຣິມານິ ທ຺ເວ ອນິປ຺ຜນ຺ນານິ, ປຈ຺ຉິມານິ ຕີຓິ ນິປ຺ຜນ຺ນານິ ຕິລກ຺ຂຓາຫຕານິ. ປຸຣິມານິ ຈ ຕີຓິ ເນວ ກຸສລານິ ນາກຸສລານິ. ສີລທິຏ຺ຐິພ຺ຍສນທ຺ວຍໍ ອກຸສລໍ.

ຍຖາຕິ ໂອປມ຺ເມ. ຠິນ຺ນໍ ນາວນ຺ຕິ ສິຖິລພນ຺ຘນໍ ນາວໍ, ຊຊ຺ຊຣີຠູຕໍ ວາ ປທຣຸຄ຺ຆາຏິມໍ ວາ. ທກເມສິນ຺ຕິ ອຸທກທາຍິໍ ອຸທກປ຺ປເວສນິໍ. ຕໂຕ ຕໂຕ ອຸທກໍ ອນ຺ເວຕີຕິ ຕໂຕ ຕໂຕ ຠິນ຺ນຏ຺ຐານໂຕ ອຸທກໍ ປວິສຕິ. ປຸຣໂຕປີຕິ ນາວາຍ ປຸຣິມຠາຄໂຕປິ. ປຈ຺ຉໂຕປີຕິ ຕສ຺ສາ ປຈ຺ຉິມຠາຄໂຕປິ. ເຫຏ຺ຐໂຕປີຕິ ອໂຘຠາຄໂຕປິ. ປສ຺ສໂຕປີຕິ ອຸຠຍປສ຺ສໂຕປິ. ຍໍ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ປາຐານຸສາເຣນ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕສ຺ມາ ກາຍຄຕາສຕິອາທິຠາວນາຍ ຊນ຺ຕຸ, ສທາ ສໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ວິກ຺ຂມ຺ຠນສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ຣູປາທີສຸ ວຕ຺ຖຸກາເມສຸ ສພ຺ພປ຺ປກາຣມ຺ປິ ກິເລສກາມໍ ປຣິວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ກາມານິ ປຣິວຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ເອວໍ ເຕ ກາເມ ປຫາຍ ຕປ຺ປຫານກຣມຄ຺ເຄເນວ ຈຕຸພ຺ພິຘມ຺ປິ ໂອຆໍ ຕເຣຍ຺ຍ ຕຣິຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ. ຕໂຕ ຍຖາ ປຸຣິໂສ ຄຣຸກໍ ນາວໍ ອຸທກໍ ສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ລຫຸກາຍ ນາວາຍ ອປ຺ປກສິເຣເນວ ປາຣຄູ ຠເວຍ຺ຍ ປາຣໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ເອວເມວໍ ອຕ຺ຕຠາວນາວໍ ກິເລສູທກຄຣຸກໍ ສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ລຫຸເກນ ອຕ຺ຕຠາເວນ ປາຣຄູ ຠເວຍ຺ຍ. ສພ຺ພຘມ຺ມປາຣໍ ນິພ຺ພານໍ ຄໂຕ ຠເວຍ຺ຍ, ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພາເນນາຕິ ອຣຫຕ຺ຕນິກູເຏນ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐາເປສິ.

ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ຊາຕິອາທິກໍ ທຸກ຺ຂໍ ເອຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອນ຺ເວຕິ, ຕສ຺ມາ. ຕໍກາຣຓາ ຕໍເຫຕູຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຍສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣທຸກ຺ຂໍ ເອຕໍ ອນ຺ເວຕິ, ຕໍເຫຕຸ. ຍສ຺ມາ ອນ຺ເວຕິ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ, ຍສ຺ມາ ອນ຺ເວຕິ ຕໍນິທານນ຺ຕິ ເອວໍ ປທໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ເຫຕູຕິອາທີນິ ກາຣຓເວວຈນານິ. ກາຣຓຎ຺ຫິ ເຕນ ຕສ຺ສ ຜລໍ ຫິໂນຕິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ເຫຕຸ. ຕໍ ຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ຜລໍ ເອຕິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ປຈ຺ຈໂຍ. ‘‘ຫນ຺ທ ນໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ທສ຺ເສນ຺ຕໍ ວິຍ ອຕ຺ຕໂນ ຜລໍ ນິເທຕີຕິ ນິທານໍ.

‘‘ຕໍກາຣຓາຕິ ອກາຣຓນິກ຺ກາຣຓປຏິເສໂຘ. ຕໍເຫຕູຕິ ອເຫຕຸມຫາຠູຕເຫຕຸປຏິເສໂຘ. ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາຕິ ອປ຺ປຈ຺ຈເຍນ ສທ຺ຘິໍ ອສາຘາຣຓປຈ຺ຈຍປຏິເສໂຘ. ຕໍນິທານາຕິ ອນິທາເນນ ສຫ ອາຄມາຘິຄມນິທານປຏິເສໂຘ’’ຕິ ເອວເມເກ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ. ເອຕໍ ອາທີນວໍ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນຕິ ເອຕໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ອຸປທ຺ທວໍ ວິປສ຺ສນາຎາເຓນ ສມ຺ມາ ປສ຺ສມາໂນ ທກ຺ຂມາໂນ.

ສທາຕິ ມູລປທໍ. ປຸນ ສທາຕິ ອຕ຺ຖປທໍ. ສທາຕິ ສພ຺ພທິວເສ. ສພ຺ພທາຕິ ສພ຺ພສ຺ມິໍ ກາເລ. ສພ຺ພກາລນ຺ຕິ ປຸພ຺ພຓ຺ຫາທິສພ຺ພກາລໍ. ນິຈ຺ຈກາລນ຺ຕິ ທິວເສ ທິວເສ. ຘຸວກາລນ຺ຕິ ອພ຺ໂພຈ຺ຉິນ຺ນກາລໍ. ສຕຕນ຺ຕິ ນິຣນ຺ຕຣໍ. ສມິຕນ຺ຕິ ເອກີຠູຕໍ. ອພ຺ໂພກິຓ຺ຓນ຺ຕິ ອຎ຺ເຎນ ອສມ຺ມິສ຺ສໍ. ໂປງ຺ຂານຸໂປງ຺ຂນ຺ຕິ ປຏິປາຏິຍາ ຆຏິຕໍ ‘‘ໂປງ຺ຂານຸໂປງ຺ຂໍ ອວິຣາຘິຕໍ ອຸປຏ຺ຐາຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໑໑໕) ວິຍ. ອຸທກູມິກຊາຕນ຺ຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕອຸທກອູມິຕຣງ຺ຄໍ ວິຍ. ອວີຈີຕິ ອວິຣຬໍ. ສນ຺ຕຕີຕິ ອນຸປຈ຺ຉິນ຺ນໍ. ສຫິຕນ຺ຕິ ຆຏິຕໍ ເອກີຠູຕໍ ວາ ‘‘ສຫິຕໍ ເມ, ອສຫິຕໍ ເຕ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໑.໒໐໒) ວິຍ. ຜສ຺ສິຕນ຺ຕິ ຜຸສິຕໍ ‘‘ນິວາເຕ ຜຸສິຕຄ຺ຄເລ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ. ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ທ຺ເວ ປທານິ ທິວາກາລວິຠາຄວເສນ. ປຸຣິມໍ ຍາມໍ ມຊ຺ຌິມໍ ຍາມໍ ປຈ຺ຉິມໍ ຍາມນ຺ຕິ ຕີຓິ ຣຕ຺ຕິວິຠາຄວເສນ. ກາເຬ ຊຸຓ຺ເຫຕິ ອຑ຺ຒມາສວເສນ. ວສ຺ເສ…ເປ… ຄິມ຺ເຫຕິ ຕີຓິ ອຸຕຸວເສນ. ປຸຣິເມ ວໂຍຂນ຺ເຘ…ເປ… ປຈ຺ຉິເມ ວໂຍຂນ຺ເຘຕິ ຕີຓິ ວໂຍວິຠາຄວເສນ ວຸຕ຺ຕານີຕິ ຎາຕພ຺ພໍ.

ສໂຕຕິ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ສໂຕ. ‘‘ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ສໂຕ’’ຕິອາທີນິ ‘‘ເອວໍ ສມຸຈ຺ເຉທໂຕ ກາເມ ປຣິວຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ ປຣິໂຍສານານິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເນວ. ອປິ ຈ ສຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສໂຕຕິ ຕີສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ສຕ຺ຕຠາເວນ ວາ ຕໂຍ ກິເລເສ ປຏິກ຺ກມາເປຕຸໍ ສຕ຺ຕິຠາເວນ ວາ ສຕຕ຺ຕາ ສໂຕ. ສນ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ກິເລໂສປກ຺ກິເລເສ ປລາເປຕ຺ວາ ຐາເນນ ຈ ອາຣມ຺ມເຓນ ຈ ປໂມເຈຕ຺ວາ ສນ຺ຕຕ຺ຕາ ສໂຕ. ສມິຕຕ຺ຕາຕິ ອິຏ຺ຐຜລທາຍກປຸຎ຺ເຎນ ຈ ອນິຏ຺ຐຜລທາຍກປາເປນ ຈ ສມິຕຕ຺ຕາ ສໂຕ. ສນ຺ຕຘມ຺ມສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ເມ ຠຊນໂຕ ພຸທ຺ຘາທິອຣິຍປຸຄ຺ຄເລ ເສວນໂຕ ສນ຺ຕຘມ຺ມສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ສໂຕ.

ວຕ຺ຖຸກາເມ ປຣິຊານິຕ຺ວາຕິ ເອເຕ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣ ເຕຠູມເກ ວຕ຺ຖຸກາເມ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາຍ ຊານິຕ຺ວາ. ປຫາຍາຕິ ກິເລສກາເມ ປຫານປຣິຎ຺ຎາຍ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ. ປຊຫິຕ຺ວາຕິ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ. ກິໍ ກຈວຣໍ ວິຍ ປິຏເກນາຕິ? ນ ຫິ, ອປິ ຈ ໂຂ ຕໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ຕຣິຕ຺ວາ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ນີຫຣິຕ຺ວາ. ກິໍ ພລິພທ຺ທມິວ ປໂຕເທນາຕິ? ນ ຫິ, ອຖ ໂຂ ຕໍ ພ຺ຍນ຺ຕິໍ ກຣິຕ຺ວາ ວິຄຕນ຺ຕໍ ກຣິຕ຺ວາ. ຍຖາສ຺ສ ອນ຺ໂຕປິ ນາວສິສ຺ສຕິ, ອນ຺ຕມໂສ ຠງ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ, ຕຖາ ຕໍ ກຣິຕ຺ວາ. ກຖໍ ປນ ຕໍ ຕຖາ ກຕນ຺ຕິ? ອນຠາວໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອນຸ ອຠາວໍ ຄເມຕ຺ວາ. ສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫາເນນ ຍຖາ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນາ ໂຫຕິ, ຕຖາ ກຣິຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອສ ນໂຍ ກາມຈ຺ຉນ຺ທນີວຣຓາທີສຸ.

ກາໂມຆນ຺ຕິອາທີສຸ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓິກຣາໂຄ ອວສີທນຏ຺ເຐນ ‘‘ກາໂມໂຆ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຠໂວໂຆຕິ ຣູປາຣູປຠເວສຸ ຉນ຺ທຣາໂຄ ຌານນິກນ຺ຕິ ຈ. ທິຏ຺ໂຐໂຆຕິ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐາທິສຫຄຕາ ຠເວ ປຕ຺ຖນາເຍວ, ທິຏ຺ໂຐໂຆ ຠໂວເຆ ເອວ ສໂມຘານໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອວິຊ຺ໂຊໂຆ ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ອຎ຺ຎາຓໍ. ຕຕ຺ຖ ກາມຄຸເຓ ອສ຺ສາທໂຕ ມນສິ ກໂຣໂຕ ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ຈ ກາໂມໂຆ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ຈ ກາໂມໂຆ ສໍວຑ຺ຒຕິ. ມຫຄ຺ຄຕຘມ຺ເມ ອສ຺ສາທໂຕ ມນສິ ກໂຣໂຕ ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ຈ ຠໂວໂຆ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ຈ ສໍວຑ຺ຒຕິ. ເຕຠູມກຘມ຺ເມສຸ ຈຕຸວິປລ຺ລາສປທຏ຺ຐານຠາເວນ ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ຈ ອວິຊ຺ໂຊໂຆ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ຈ ສໍວຑ຺ຒຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ວຸຕ຺ຕນຍປຈ຺ຈນີກໂຕ ສຸກ຺ກປກ຺ໂຂ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ໂພ.

ອປ຺ປຓິຫິຕວິໂມກ຺ຂໍ ປຏິປນ຺ໂນ ກາໂມຆໍ, ອນິມິຕ຺ຕວິໂມກ຺ຂໍ ປຏິປນ຺ໂນ ຠໂວຆໍ, ສຸຎ຺ຎຕວິໂມກ຺ຂໍ ປຏິປນ຺ໂນ ອວິຊ຺ໂຊຆຎ຺ຈ ຕເຣຍ຺ຍ. ປຐມມຄ຺ຄວເສນ ຕເຣຍ຺ຍ, ທຸຕິຍມຄ຺ຄວເສນ ອຸຕ຺ຕເຣຍ຺ຍ, ຕຕິຍມຄ຺ຄວເສນ ປຕເຣຍ຺ຍ, ຈຕຸຕ຺ຖມຄ຺ຄວເສນ ສມຕິກ຺ກເມຍ຺ຍ, ຜລວເສນ ວີຕິວຕ຺ເຕຍ຺ຍາຕິ. ອຖ ວາ ‘‘ກາໂມຆວເສນ ຕເຣຍ຺ຍ, ຠໂວຆວເສນ ອຸຕ຺ຕເຣຍ຺ຍ, ທິຏ຺ໂຐຆວເສນ ປຕເຣຍ຺ຍ, ອວິຊ຺ໂຊຆວເສນ ສມຕິກ຺ກເມຍ຺ຍ, ສພ຺ໂພຆວເສນ ວີຕິວຕ຺ເຕຍ຺ຍາ’’ຕິ ເອວເມເກ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ.

ຄຣຸກນ຺ຕິ ນ ສລ຺ລຫຸກໍ. ຠາຣິກນ຺ຕິ ຠາຣຠຓ຺ຑໍ ເອຕ຺ຖ ຐປຍນ຺ຕີຕິ ຠາຣິກໍ. ອຸທກໍ ສິຕ຺ວາຕິ ອຸທກໍ ສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ. ໂອສິຎ຺ຈິຕ຺ວາຕິ ອຕິເຣກໍ ສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ. ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາຕິ ປາເຕຕ຺ວາ. ລຫຸກາຍາຕິ ສລ຺ລຫຸກາຍ. ຂິປ຺ປນ຺ຕິ ສີຆໍ. ລຫຸນ຺ຕິ ຕໍຂຓໍ. ອປ຺ປກສິເຣເນວາຕິ ນິທຸກ຺ເຂເນວ. ປາຣໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອມຕໍ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ສກ຺ກາຍໂອຣໂຕ ປາຣຠູຕໍ ປາຣໍ. ຕຓ຺ຫາວານໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕໍ ນິພ຺ພານໍ ກຖີຍຕິ. ໂຍໂສຕິ ໂຍ ເອໂສ. ສພ຺ພສງ຺ຂາຣສມໂຖຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ນິພ຺ພານເມວ. ຍສ຺ມາ ຫິ ຕໍ ອາຄມ຺ມ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣວິປ຺ຜນ຺ທິຕານິ ສມນ຺ຕິ ວູປສມນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ສພ຺ພສງ຺ຂາຣສມໂຖ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍສ຺ມາ ເຈຕໍ ອາຄມ຺ມ ສພ຺ເພ ອຸປຘໂຍ ປຏິນິສ຺ສຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ, ສພ຺ພາ ຕຓ຺ຫາ ຂີຍນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ກິເລສຣຊ຺ຊາ ວິຣຊ຺ຊນ຺ຕິ, ສພ຺ພໍ ທຸກ຺ຂໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ສພ຺ພູປຘິປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ, ຕຓ຺ຫກ຺ຂໂຍ, ວິຣາໂຄ, ນິໂຣໂຘ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍາ ປເນສາ ຕຓ຺ຫາ ຠເວນ ຠວໍ, ຜເລນ ວາ ສທ຺ຘິໍ ກມ຺ມໍ ວິນຕິ ສໍສິພ຺ພຕີຕິ ກຕ຺ວາ ວານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕໍ ວານໂຕຕິ ນິພ຺ພານໍ. ປາຣໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ນິມິຕ຺ຕວເສນ ເອກໂຕ ວຸຏ຺ຐານໂຄຕ຺ຣຠຸຎາເຓນ ນິພ຺ພານປາຣໍ ປາປຸເຓຍ຺ຍ. ອຘິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ນິມິຕ຺ຕປວຕ຺ເຕຫິ ອຸຠໂຕວຸຏ຺ຐານມຄ຺ຄຎາເຓນ ນິພ຺ພານປາຣໍ ວິເສເສນ ປາປຸເຓຍ຺ຍ. ຜຸເສຍ຺ຍ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓຜລຈິຕ຺ຕວເສນ ນິພ຺ພານປາຣໍ ຜຸເສຍ຺ຍ. ສຈ຺ຉິກເຣຍ຺ຍ ຄຸຓວເສນ ຜຸສິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາເຓນ ນິພ຺ພານປາຣໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກເຣຍ຺ຍ. ອຖ ວາ ‘‘ປຐມມຄ຺ເຄນ ປາຣໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ທຸຕິເຍນ ອຘິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຕຕິເຍນ ຜຸເສຍ຺ຍ, ຈຕຸຕ຺ເຖນ ສຈ຺ຉິ ກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ເອວເມເກ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ. ໂຍປິ ປາຣໍ ຄນ຺ຕຸກາໂມຕິ ໂຍ ໂກຈິ ວິປສ຺ສນາຎາເຓ ຐິໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ນິພ຺ພານປາຣໍ ຄນ຺ຕຸກາໂມ, ໂສປິ ອວສ຺ສໍ ຕຕ຺ຖ ຄມິສ຺ສຕີຕິ ປາຣຄູ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ໂອຕິຓ຺ໂຓມ຺ຫິ ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ມຣເຓນ ໂສເກຫິ ປຣິເທເວຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ ໂທມນສ຺ເສຫິ ອຸປາຍາເສຫີ’’ຕິອາທິ. ປຸພ຺ພຠາເຄ ອຊ຺ຌາສຍວເສນ ວິປສ຺ສນາໂຍເຄນ ຈ, ໂສປິ ປາຣຄູ ນາມ. ໂຍປິ ປາຣໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ໂຍປິ ມຄ຺ຄສມງ຺ຄີ ນິພ຺ພານປາຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ໂສປິ ປາຣຄູ ນາມ. ໂຍປິ ປາຣໍ ຄໂຕຕິ ໂຍປິ ມຄ຺ເຄນ ກິຈ຺ຈໍ ນິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຜເລ ຐິໂຕ ນິພ຺ພານປາຣງ຺ຄໂຕ, ໂສປິ ປາຣຄູ ນາມ.

ຕໍ ຊິນວຈເນນ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຫຕໍ ຠຄວຕາ – ຕິຓ຺ໂຓ ປາຣງ຺ຄໂຕ ຖເລ ຕິຏ຺ຐຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’’ຕິອາທິມາຫ. ອຠິຎ຺ຎາປາຣຄູຕິ ອຘິຄເຕນ ຎາເຓນ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາຍ ນິພ຺ພານປາຣໍ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ຄຈ຺ຉຕິ, ຄໂຕຕິ ປາຣຄູ. ປຣິຎ຺ຎາປາຣຄູຕິ ສພ຺ພຘມ຺ມານໍ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາຍ ສມຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ປາຣຄູ. ປຫານປາຣຄູຕິ ສມຸທຍປກ຺ຂິການໍ ກິເລສານໍ ປຫານປຣິຎ຺ຎາຍ ສມຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ປາຣຄູ. ໂຍ ຫິ ສພ຺ພຘມ຺ມໍ ປຣິຊານາຕິ, ໂສ ຕີຫິ ປຣິຎ຺ຎາຫິ ປຣິຊານາຕິ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາຍ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາຍ ປຫານປຣິຎ຺ຎາຍາຕິ. ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາ? ສພ຺ພຘມ຺ມໍ ຊານາຕິ ‘‘ອິເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ, ອິເມ ພາຫິຣາ, ອິທມສ຺ສ ລກ຺ຂຓໍ, ອິມານິ ຣສປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານປທຏ຺ຐານານີ’’ຕິ, ອຍໍ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາ. ກຕມາ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາ? ເອວໍ ຎາຕໍ ກຕ຺ວາ ລພ຺ຠມານວເສນ ສພ຺ພຘມ຺ມໍ ຕີເຣຕິ ‘‘ອນິຈ຺ຈໂຕ ທຸກ຺ຂໂຕ ໂຣຄໂຕ’’ຕິອາທິນາ (ສໍ. ນິ. ໓.໑໒໒), ອຍໍ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາ. ກຕມາ ປຫານປຣິຎ຺ຎາ? ເອວໍ ຕີຣຍິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄມຄ຺ເຄນ ຘມ຺ເມສຸ ຉນ຺ທຣາຄໍ ປຊຫຕິ, ອຍໍ ປຫານປຣິຎ຺ຎາຕິ. ອິມາ ປຣິຎ຺ຎາໂຍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ໂສ ອຠິຎ຺ຎາປາຣຄູ ປຣິຎ຺ຎາປາຣຄູ ປຫານປາຣຄູ’’ຕິ ອາຫ.

ຠາວນາປາຣຄູຕິ ຠາວນາຍ ໂກຏິໍ ປຕ຺ວາ ມຄ຺ຄວເສນ ນິພ຺ພານປາຣໍ ຄໂຕ. ສຈ຺ຉິກິຣິຍາປາຣຄູຕິ ຜລນິພ຺ພານວເສນ ສຈ຺ຉິ ກິຣິຍາຜລນິພ຺ພານປາຣໍ ຄໂຕ. ສມາປຕ຺ຕິປາຣຄູຕິ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ສມາປຕ຺ຕີນໍ ປາຣໍ ປຕ຺ໂຕ. ສພ຺ພຘມ຺ມານນ຺ຕິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາທິສພ຺ພຘມ຺ມານໍ. ສພ຺ພທຸກ຺ຂານນ຺ຕິ ຊາຕິທຸກ຺ຂາທິສພ຺ພທຸກ຺ຂານໍ. ສພ຺ພກິເລສານນ຺ຕິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທິສພ຺ພກິເລສານໍ. ອຣິຍມຄ຺ຄານນ຺ຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄາທິຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍມຄ຺ຄານໍ. ນິໂຣຘສ຺ສາຕິ ນິພ຺ພານສ຺ສ. ສພ຺ພສມາປຕ຺ຕີນນ຺ຕິ ສພ຺ພາສມ຺ປິ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ຣູປາຣູປສມາປຕ຺ຕີນໍ. ໂສຕິ ໂສ ອຣິໂຍ. ວສິປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ວສີຠາວປ຺ປຕ຺ໂຕ. ອຖ ວາ ກນ຺ຕຠາວໍ ອິສ຺ສຣິຍຠາວໍ ນິປ຺ຜນ຺ນຠາວໍ ປຕ຺ໂຕ. ປາຣມິປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ປາຣມີຕິ ອວສານໍ ນິຏ຺ຐານໍ, ອຸຕ຺ຕມຠາວໍ ວາ ຕໍ ປຕ຺ໂຕ. ກຕ຺ຖ ປຕ຺ໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ອຣິຍສ຺ມິໍ ສີລສ຺ມິ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ອຣິຍສ຺ມິໍ ສີລສ຺ມິນ຺ຕິ ນິທ຺ໂທເສ ສີລສ຺ມິໍ. ອຣິຍສ຺ມິໍ ສມາຘິສ຺ມິນ຺ຕິ ນິທ຺ໂທເສ ສມາຘິສ຺ມິໍ. ອຣິຍາຍ ປຎ຺ຎາຍາຕິ ນິທ຺ໂທສາຍ ປຎ຺ຎາຍ. ອຣິຍາຍ ວິມຸຕ຺ຕິຍາຕິ ນິທ຺ໂທສາຍ ຜລວິມຸຕ຺ຕິຍາ. ປຸຣິເມນ ວາຈາກມ຺ມນ຺ຕາຊີວາ ຄຫິຕາ, ທຸຕິເຍນ ວາຍາມສຕິສມາຘໂຍ ຄຫິຕາ, ຕຕິເຍນ ວິຕກ຺ກສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂຍ ຄຫິຕາ, ຈຕຸຕ຺ເຖນ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ເສສຘມ຺ມາ ຄຫິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອນ຺ຕຄໂຕຕິ ມຄ຺ເຄນ ສງ຺ຂາຣໂລກນ຺ຕໍ ຄໂຕ. ອນ຺ຕປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ຕເມວ ໂລກນ຺ຕໍ ຜເລນ ປຕ຺ໂຕ. ໂກຏິຄໂຕຕິ ມຄ຺ເຄນ ສງ຺ຂາຣໂກຏິໍ ຄໂຕ. ໂກຏິປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ຕເມວ ໂກຏິໍ ຜເລນ ປຕ຺ໂຕ. ປຣິຍນ຺ຕຄໂຕຕິ ມຄ຺ເຄນ ຂນ຺ຘາຍຕນາທິໂລກປຣິຍນ຺ຕໍ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ປຣິວຏຸມໍ ກຕ຺ວາ ຄໂຕ. ປຣິຍນ຺ຕປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ຕເມວ ໂລກໍ ຜເລນ ປຣິຍນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ປຕ຺ໂຕ. ໂວສານຄໂຕຕິ ມຄ຺ເຄນ ອວສານໍ ຄໂຕ. ໂວສານປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ຜເລນ ອວສານໍ ປຕ຺ໂຕ. ຕາຓຄໂຕຕິ ມຄ຺ເຄນ ຕາຍນໍ ຄໂຕ. ຕາຓປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ຜເລນ ຕາຍນໍ ປຕ຺ໂຕ. ເລຓຄໂຕຕິ ມຄ຺ເຄນ ນິລີຍນໍ ຄໂຕ. ເລຓປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ຕໍ ຜເລນ ນິລີຍນໍ ປຕ຺ໂຕ. ສຣຓຄໂຕຕິ ມຄ຺ເຄນ ປຕິຏ຺ຐໍ ຄໂຕ. ສຣຓປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ຜເລນ ສຣຓໍ ປຕ຺ໂຕ. ອຠຍຄໂຕຕິ ມຄ຺ເຄນ ນິພ຺ຠຍໍ ຄໂຕ. ອຠຍປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ຜເລນ ນິພ຺ຠຍໍ ນິພ຺ພານໍ ປຕ຺ໂຕ. ອຈ຺ຈຸຕຄໂຕຕິ ຈຸຕິວິຣຫິຕໍ ນິພ຺ພານໍ ມຄ຺ເຄນ ຄໂຕ. ອຈ຺ຈຸຕປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ຕໍ ຜເລນ ປຕ຺ໂຕ. ອມຕຄໂຕຕິ ມຣຓຣຫິຕໍ ນິພ຺ພານໍ ມຄ຺ເຄນ ຄໂຕ. ອມຕປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ຕໍ ຜເລນ ປຕ຺ໂຕ. ນິພ຺ພານຄໂຕຕິ ຕຓ຺ຫາວານໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕໍ ນິພ຺ພານໍ ມຄ຺ເຄນ ຄໂຕ. ນິພ຺ພານປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ຕເມວ ຜເລນ ປຕ຺ໂຕ. ໂສ ວຸຏ຺ຐວາໂສຕິ ໂສ ອຣຫາ ທສສຸ ອຣິຍວາເສສຸ ວສິ ປຣິວສິ ວຸຏ຺ໂຐ ວຸຏ຺ຐາຕິ ຈ ວຸຏ຺ຐວາໂສ. ຈິຓ຺ຓຈຣໂຓຕິ ສີເລນ ສຫ ອຏ຺ຐສຸ ສມາປຕ຺ຕີສຸ ຈິຓ຺ຓວສີຕິ ຈິຓ຺ຓຈຣໂຓ. ຄຕທ຺ໂຘຕິ ສໍສາຣທ຺ຘານໍ ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕ. ຄຕທິໂສຕິ ສຸປິນນ຺ເຕນປິ ອຄຕປຸພ຺ພໍ ນິພ຺ພານທິສໍ ຄໂຕ. ຄຕໂກຏິໂກຕິ ອນຸປາທິເສສນິພ຺ພານໂກຏິໍ ຄໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ປາລິຕພ຺ຣຫ຺ມຈຣິໂຍຕິ ຣກ຺ຂິຕພ຺ຣຫ຺ມຈຣິໂຍ. ອຸຕ຺ຕມທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ອຸຕ຺ຕມໍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ປຕ຺ໂຕ. ປຏິວິທ຺ຘາກຸປ຺ໂປຕິ ອກຸປ຺ປໍ ອຈລນໍ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ສຈ຺ຉິກຕນິໂຣໂຘຕິ ນິໂຣຘໍ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ຐິໂຕ.

ທຸກ຺ຂໍ ຕສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎາຕນ຺ຕິ ຕິວິຘໍ ທຸກ຺ຂໍ ເຕນ ສມຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ. ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍນ຺ຕິ ສຠາວລກ຺ຂຓາວໂພຘວເສນ ໂສຠເນນ ອາກາເຣນ ຊານິຕພ຺ພໍ. ອຠິຎ຺ຎາຕນ຺ຕິ ອຘິເກນ ຎາເຓນ ຎາຕໍ. ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍນ຺ຕິ ສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓາວໂພຘວເສນ ກິຈ຺ຈສມາປນ຺ນວເສນ ຈ ພ຺ຍາປິຕ຺ວາ ປຣິຊານິຕພ຺ພໍ. ປຣິຎ຺ຎາຕນ຺ຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ຎາຕໍ. ຠາເວຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຑ຺ເຒຕພ຺ພໍ. ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກາຕພ຺ພໍ. ທຸວິຘາ ຫິ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາ ປຏິລາຠສຈ຺ຉິກິຣິຍາ ອາຣມ຺ມຓສຈ຺ຉິກິຣິຍາ ຈາຕິ.

ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕປລິໂຆຕິ ເອຕ຺ຖ ປລິໂຆຕິ ວຏ຺ຏມູລິກາ ອວິຊ຺ຊາ. ອຍຎ຺ຫິ ທຸກ຺ຂິປນຏ຺ເຐນ ‘‘ປລິໂຆ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕເນສ ຕສ຺ສາ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕປລິໂຆ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ສໍກິຓ຺ຓປຣິໂຂຕິ ປຣິຂາ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸນພ຺ຠວທາຍໂກ ຠເວສຸ ຊາຍນວເສນ ເຈວ ສໍສຣຓວເສນ ຈ ‘‘ຊາຕິສໍສາໂຣ’’ຕິ ລທ຺ຘນາມານໍ ປຸນພ຺ຠວກ຺ຂນ຺ຘານໍ ປຈ຺ຈໂຍ ກມ຺ມາຠິສງ຺ຂາໂຣ. ໂສ ຫິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກຣຓວເສນ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕຕ຺ຕາ ‘‘ປຣິຂາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕເນສ ຕສ຺ສາ ສໍກິຓ຺ຓຕ຺ຕາ ວິກິຓ຺ຓຕ຺ຕາ ‘‘ສໍກິຓ຺ຓປຣິໂຂ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອພ຺ພູຬ຺ເຫສິໂກຕິ ເອສິກາຕິ ວຏ຺ຏມູລິກາ ຕຓ຺ຫາ. ອຍຎ຺ຫິ ຄມ຺ຠີຣານຸຄຕຏ຺ເຐນ ‘‘ເອສິກາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕເນສ ຕສ຺ສາ ອພ຺ພູຬ຺ຫຕ຺ຕາ ລຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຉຑ຺ຑິຕຕ຺ຕາ ‘‘ອພ຺ພູຬ຺ເຫສິໂກ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນິຣຄ຺ຄໂຬຕິ ອຄ຺ຄຬໍ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ໂອຣມ຺ຠາຄຊນການິ ກາມຠເວ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິປຈ຺ຈຍານິ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານິ. ເອຕານິ ຫິ ມຫາກວາຏໍ ວິຍ ນຄຣທ຺ວາຣໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປິທຫິຕ຺ວາ ຐິຕຕ຺ຕາ ‘‘ອຄ຺ຄຬ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເຕເນສ ເຕສໍ ນິຣຄ຺ຄຬຕ຺ຕາ ຠິນ຺ນຕ຺ຕາ ‘‘ນິຣຄ຺ຄໂຬ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອຣິໂຍຕິ ນິກ຺ກິເລໂສ ປຣິສຸທ຺ໂຘ. ປນ຺ນທ຺ຘໂຊຕິ ປາຕິຕມານທ຺ຘໂຊ. ປນ຺ນຠາໂຣຕິ ຂນ຺ຘຠາຣກິເລສຠາຣອຠິສງ຺ຂາຣຠາຣປຎ຺ຈກາມຄຸຓຠາຣາ ປນ຺ນາ ໂອໂຣປິຕາ ອສ຺ສາຕິ ປນ຺ນຠາໂຣ. ອປິ ຈ ອິຘ ມານຠາຣສ຺ເສວ ໂອໂຣປິຕຕ຺ຕາ ‘‘ປນ຺ນຠາໂຣ’’ຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕຕິ ຈຕູຫິ ໂຍເຄຫິ ສພ຺ພກິເລເສຫິ ຈ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ. ອິຘ ປນ ມານໂຍເຄເນວ ວິສໍຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ເຖເຣນ ມຄ຺ເຄນ ກິເລເສ ເຂເປຕ຺ວາ ນິໂຣຘສຍນວຣຄຕສ຺ສ ຂີຓາສວສ຺ສ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ວິຫຣຓກາໂລ ທສ຺ສິໂຕ. ຍຖາ ຫິ ທ຺ເວ ນຄຣານິ ເອກໍ ໂຈຣນຄຣໍ, ເອກໍ ເຂມນຄຣໍ. ອຖ ເອກສ຺ສ ມຫາໂຍຘສ຺ສ ເອວໍ ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ‘‘ຍາວິມໍ ໂຈຣນຄຣໍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕາວ ເຂມນຄຣໍ ຠຍໂຕ ນ ມຸຈ຺ຈຕິ. ໂຈຣນຄຣໍ ອນຄຣໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສນ຺ນາຫໍ ກຕ຺ວາ ຂຄ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຈຣນຄຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ນຄຣທ຺ວາເຣ ອຸສ຺ສາປິເຕ ເອສິກຕ຺ຖມ຺ເຠ ຂຄ຺ເຄນ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ສທ຺ຘິໍ ທ຺ວາຣພາຫາຫິ ກວາຏໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປລິຆໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປາກາຣໍ ຠິນ຺ທນ຺ໂຕ ປຣິຂໍ ສໍກິຣິຕ຺ວາ ນຄຣໂສຠນຕ຺ຖາຍ ອຸສ຺ສາປິເຕ ຘເຊ ປາເຕຕ຺ວາ ນຄຣໍ ອຄ຺ຄິນາ ຌາເປຕ຺ວາ ເຂມນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຸປຣິປາສາທມາຣຸຍ຺ຫ ຎາຕິຄຓປຣິວຸໂຕ ສຸຣສໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ. ເອວໍ ໂຈຣນຄຣໍ ວິຍ ສກ຺ກາໂຍ, ເຂມນຄຣໍ ວິຍ ນິພ຺ພານໍ, ມຫາໂຍໂຘ ວິຍ ໂຍຄາວຈໂຣ. ຕສ຺ເສວໍ ໂຫຕິ ‘‘ຍາວ ສກ຺ກາຍວຏ຺ຏໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕາວ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສກມ຺ມກາຣເຓຫິ ອຏ຺ຐນວຸຕິໂຣເຄຫິ ປຎ຺ຈວີສຕິມຫພ຺ຠເຍຫິ ຈ ປຣິມຸຈ຺ຈນໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ໂສ ມຫາໂຍໂຘ ວິຍ ສນ຺ນາຫໍ ສີລສນ຺ນາຫໍ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາຕິຓ຺ຫຂຄ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຂຄ຺ເຄນ ເອສິກຕ຺ຖມ຺ເຠ ວິຍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ຕຓ຺ເຫສິກໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ, ໂສ ໂຍໂຘ ສທ຺ວາຣພາຫກໍ ນຄຣກວາຏໍ ວິຍ ປຎ຺ໂຈຣມ຺ຠາຄິຍສໍໂຍຊນຄ຺ຄຬໍ ອຸຄ຺ໂຆເຏຕ຺ວາ, ໂສ ໂຍໂຘ ປລິຆໍ ວິຍ ອວິຊ຺ຊາປລິຆໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ, ໂສ ໂຍໂຘ ປາກາຣໍ ຠິນ຺ທນ຺ໂຕ ປຣິຂໍ ວິຍ ກມ຺ມາຠິສງ຺ຂາຣປາກາຣໍ ຠິນ຺ທນ຺ໂຕ ຊາຕິສໍສາຣປຣິຂໍ ສໍກິຣິຕ຺ວາ, ໂສ ໂຍໂຘ ນຄຣໂສຠນຕ຺ຖາຍ ອຸສ຺ສາປິເຕ ຘເຊ ວິຍ ມານທ຺ຘເຊ ປາເຕຕ຺ວາ ສກ຺ກາຍນຄຣໍ ຌາເປຕ຺ວາ, ໂສ ໂຍໂຘ ເຂມນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຸປຣິປາສາເທ ສຸຣສໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ວິຍ ນິພ຺ພານນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອມຕນິໂຣຘາຣມ຺ມຓໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິສຸຂໍ ອນຸຠວມາໂນ ກາລໍ ວີຕິນາເມຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ (ອ. ນິ. ໕.໗໑) –

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕປລິໂຆ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອວິຊ຺ຊາ ປຫີນາ ໂຫຕິ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລາ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຠາວໍກຕາ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມາ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕປລິໂຆ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສໍກິຓ຺ຓປຣິໂຂ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ໂປໂນຠວິໂກ ຊາຕິສໍສາໂຣ ປຫີໂນ ໂຫຕິ…ເປ… ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສໍກິຓ຺ຓປຣິໂຂ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອພ຺ພູຬ຺ເຫສິໂກ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕຓ຺ຫາ ປຫີນາ ໂຫຕິ…ເປ… ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອພ຺ພູຬ຺ເຫສິໂກ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນິຣຄ຺ຄໂຬ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຎ຺ໂຈຣມ຺ຠາຄິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ປຫີນານິ ໂຫນ຺ຕິ…ເປ… ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນິຣຄ຺ຄໂຬ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣິໂຍ ປນ຺ນທ຺ຘໂຊ ປນ຺ນຠາໂຣ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອສ຺ມິມາໂນ ປຫີໂນ ໂຫຕິ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູໂລ ຕາລາວຕ຺ຖຸກໂຕ ອນຠາວໍກໂຕ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ໂມ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣິໂຍ ປນ຺ນທ຺ຘໂຊ ປນ຺ນຠາໂຣ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ (ອ. ນິ. ໕.໗໑).

‘‘ເອວໍ ວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໍ ສອິນ຺ທາ ເທວາ ສພ຺ຣຫ຺ມກາ ສປຊາປຕິກາ ອນ຺ເວສໍ ນາຘິຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ‘ອິທໍນິສ຺ສິຕໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓ’’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໔໖).

ປຎ຺ຈງ຺ຄວິປ຺ປຫີໂນຕິ ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທິປຎ຺ຈງ຺ຄານິ ວິວິເຘຫິ ອຸປາເຍຫິ ປຊຫິຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ກຖຎ຺ຈາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຎ຺ຈງ຺ຄວິປ຺ປຫີໂນ ໂຫຕິ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ປຫີໂນ ໂຫຕິ, ພ຺ຍາປາໂທ ປຫີໂນ ໂຫຕິ, ຖິນມິທ຺ຘໍ ປຫີນໍ ໂຫຕິ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ປຫີນໍ ໂຫຕິ, ວິຈິກິຈ຺ຉາ ປຫີນາ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປຎ຺ຈງ຺ຄວິປ຺ປຫີໂນ ໂຫຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໓໔໘, ໓໖໐).

ຉຬງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ຉນ຺ນໍ ອງ຺ຄານໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ຣູປາທິອາຣມ຺ມເຓ ປຏິຆານຸນຍໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຸເປກ຺ຂາວເສນ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫຣຓວເສນ ຉຬງ຺ຄານິ ປູເຣຕ຺ວາ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາ ຐິຕຕ຺ຕາ ‘‘ຉຬງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ກຖຎ຺ຈາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຉຬງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ເນວ ສຸມໂນ ໂຫຕິ ນ ທຸມ຺ມໂນ, ອຸເປກ຺ຂໂກ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ. ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ…ເປ… ຆາເນນ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ, ຊິວ຺ຫາຍ ຣສໍ ສາຍິຕ຺ວາ, ກາເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ຜຸສິຕ຺ວາ, ມນສາ ຘມ຺ມໍ ວິຎ຺ຎາຍ ເນວ ສຸມໂນ ໂຫຕິ ນ ທຸມ຺ມໂນ, ອຸເປກ຺ຂໂກ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ. ເອວໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຉຬງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໓໔໘, ໓໖໐).

ເອກາຣກ຺ໂຂຕິ ສຕິອາຣກ຺ເຂນ ເອໂກ ອຸຕ຺ຕໂມ ອາຣກ຺ໂຂ ອສ຺ສາຕິ ເອກາຣກ຺ໂຂ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ກຖຎ຺ຈາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ເອກາຣກ຺ໂຂ ໂຫຕິ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕາຣກ຺ເຂນ ເຈຕສາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ວິຫຣຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ເອກາຣກ຺ໂຂ ໂຫຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໓໔໘, ໓໖໐).

ຈຕຸຣາປສ຺ເສໂນຕິ ປຎ຺ຎາຍ ປຏິເສວນປຣິວຊ຺ຊນວິໂນທນປຊຫນານໍ ວເສນ ຈຕຸນ຺ນໍ ອປສ຺ສຍານໍ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ອປຣິວຕ຺ຕມານານໍ ວເສນ ຈຕຸຣາປສ຺ເສໂນ, ເຕສໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ກຖຎ຺ຈາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຈຕຸຣາປສ຺ເສໂນ ໂຫຕິ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ຂາເຍກໍ ປຏິເສວຕິ, ສງ຺ຂາເຍກໍ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ. ສງ຺ຂາເຍກໍ ວິໂນເທຕິ, ສງ຺ຂາເຍກໍ ປຊຫຕີ’’ຕິອາທິນາ (ທີ. ນິ. ໓.໓໔໘, ໓໖໐) ນເຍນ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ.

ປຓຸນ຺ນປຈ຺ເຈກສຈ຺ໂຈຕິ ‘‘ອິທເມວ ທສ຺ສນໍ ສຈ຺ຈໍ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ປາຏິເອກ຺ກໍ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ປຈ຺ເຈກສງ຺ຂາຕານິ ທິຏ຺ຐິສຈ຺ຈານິ ປຓຸນ຺ນານິ ນິຫຏານິ ປຫີນານິ ອສ຺ສາຕິ ປຓຸນ຺ນປຈ຺ເຈກສຈ຺ໂຈ.

ສມວຍສຏ຺ເຐສໂນຕິ ເອຕ຺ຖ ອວຍາຕິ ອນູນາ. ສຏ຺ຐາຕິ ວິສ຺ສຏ຺ຐາ. ສມ຺ມາ ອວຍາ ສຏ຺ຐາ ເອສນາ ອສ຺ສາຕິ ສມວຍສຏ຺ເຐສໂນ. ສມ຺ມາ ວິສ຺ສຏ຺ຐສພ຺ພເອສໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເກວລີຕິ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ. ວຸສິຕວາຕິ ວຸສິຕພ຺ຣຫ຺ມຈຣິໂຍ, ຄຣຸສໍວາເສ ອຣິຍມຄ຺ເຄປິ ທສສຸ ອຣິຍວາເສສຸປິ ວຸສິຕວນ຺ໂຕ. ອຸຕ຺ຕມປຸຣິໂສຕິ ຂີຓກິເລສຕ຺ຕາ ວິເສສປຸຣິໂສ ອາຊຎ຺ຎປຸຣິໂສ. ປຣມປຸຣິໂສຕິ ອຸຕ຺ຕມປຸຣິໂສ, ປຣມໍ ວາ ປຏິລາຠໍ ປຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕມໍ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ ອຣຫຕ຺ຕປຏິລາຠໍ ປຕ຺ໂຕ ອນຸຕ຺ຕຣປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕຠູໂຕ ອຸຕ຺ຕມປຸຣິໂສ, ເຕເນວຕ຺ເຖນ ປຣມປຸຣິໂສ. ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕຸໍ ອມຕໍ ປຏິລາຠໍ ປຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຣມປຕ຺ຕິປ຺ປຕ຺ໂຕ. ອຖ ວາ ‘‘ຆຣາວາເສ ອາທີນວໍ ສຎ຺ຊານິຕ຺ວາ ສາສນປວິສນວເສນ ອຸຕ຺ຕມປຸຣິໂສ. ອຕ຺ຕຠາເວ ອາທີນວໍ ສຎ຺ຊານິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາປວິສນວເສນ ປຣມປຸຣິໂສ. ກິເລເສ ອາທີນວໍ ສຎ຺ຊານິຕ຺ວາ ອຣິຍຠູມນ຺ຕຣໍ ປວິຏ຺ໂຐ ປຣມປຕ຺ຕິປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ເອວເມເກ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ.

ເນວາຈິນຕີຕິ ກຸສລາກຸສລານໍ ປຫີນຕ຺ຕາ ເຕສໍ ວິປາກໍ ນ ວຑ຺ເຒຕິ. ນາປຈິນຕີຕິ ຜເລ ຐິຕຕ຺ຕາ ນ ວິທ຺ຘໍເສຕິ. ອປຈິນິຕ຺ວາ ຐິໂຕຕິ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິປຫາເນ ຐິຕຕ຺ຕາ ກິເລເສ ວິທ຺ຘໍເສຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ອິໂຕ ປຣໍ ຕີຫິປິ ປເທຫິ ມຄ຺ຄຜລວເສເນວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ເນວ ປຊຫຕີຕິ ປຫາຕພ຺ພາຠາເວນ ກິເລເສ ນ ປຊຫຕິ. ນ ອຸປາທິຍຕີຕິ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐີຫິ ຄເຫຕພ຺ພາຠາວໂຕ ເຕຫິ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ. ປຊຫິຕ຺ວາ ຐິໂຕຕິ ຈຊິຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ເນວ ສໍສິພ຺ພຕີຕິ ຕຓ຺ຫາວເສນ ເນວ ສໍສິພ຺ພຕິ. ນ ອຸສ຺ສິເນຕີຕິ ມານວເສນ ນ ອຸກ຺ກໍສຕິ. ວິສິນິຕ຺ວາ ຐິໂຕຕິ ຕຓ຺ຫາສໍສີວນໍ ອກຕ຺ວາ ຐິໂຕຕິ ເອວເມເກ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ. ເນວ ວິຘູເປຕີຕິ ກິເລສຄ຺ຄິໍ ນ ນິພ຺ພາເປຕິ. ນ ສນ຺ຘູເປຕີຕິ ກິເລສຄ຺ຄິໍ ນ ຊາລາເປຕິ. ວິຘູເປຕ຺ວາ ຐິໂຕຕິ ຕໍ ນິພ຺ພາເປຕ຺ວາ ຐິໂຕ.

ອເສກ຺ເຂນ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘນາຕິ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພາຠາເວນ ອເສກ຺ເຂນ ວາຈາກມ຺ມນ຺ຕາຊີວສີລກ຺ຂນ຺ເຘນ ສີລຣາສິນາ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ຐິໂຕ, ອປຣິຫີນຠາເວນ ຐິໂຕ. ສມາຘິກ຺ຂນ຺ເຘນາຕິ ວາຍາມສຕີຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ ສມາຘິນາ. ວິມຸຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ເຘນາຕິ ຜລວິມຸຕ຺ຕິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ເຘນ. ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນກ຺ຂນ຺ເຘນາຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາເຓນ. ສຈ຺ຈໍ ສມ຺ປຏິປາທິຍິຕ຺ວາຕິ ຈຕຸອຣິຍສຈ຺ຈໍ ສຠາວວເສນ ສກສນ຺ຕາເນ ສມ຺ປາທິຍິຕ຺ວາ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ເອຊໍ ສມຕິກ຺ກມິຕ຺ວາຕິ ກມ຺ປນຕຓ຺ຫໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ. ກິເລສຄ຺ຄິນ຺ຕິ ຣາຄາທິກິເລສຄ຺ຄິໍ. ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາຕິ ເຂເປຕ຺ວາ ນິພ຺ພາເປຕ຺ວາ. ອປຣິຄມນຕາຍາຕິ ສໍສາເຣ ອຄມນຠາເວນ ປຸນາຄມນາຠາເວນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຏໍ ສມາທາຍາຕິ ຊຍຄ຺ຄາຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ. ມຸຕ຺ຕິປຏິເສວນຕາຍາຕິ ສພ຺ພກິເລເສຫິ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓເສວນວເສນ. ອຖ ວາ ສພ຺ພກິເລເສຫິ ມຸຕ຺ຕຜລສມາປຕ຺ຕິເສວນວເສນ. ເມຕ຺ຕາຍ ປາຣິສຸທ຺ຘິຍາຕິ ອຸປກ຺ກິເລສມຸຕ຺ຕາຍ ປຣິສຸທ຺ຘຠາເວ ຐິຕາຍ ເມຕ຺ຕາຍ ຐິໂຕ. ກຣຸຓາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອຈ຺ຈນ຺ຕປາຣິສຸທ຺ຘິຍາຕິ ອຕິກ຺ກນ຺ຕປຣິສຸທ຺ຘຠາເວນ ປຣິສຸທ຺ຘິຍາ ອນ຺ຕໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ອຕມ຺ມຍຕາຍາຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິມານາ ‘‘ຕມ຺ມຍາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເຕສໍ ອຠາໂວ ອຕມ຺ມຍຕາ, ຕາຍ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິມານວິຣຫິຕຕາຍ ຐິໂຕ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ໂສ ຕາທິໂສ ໂລກວິທູ ສຸເມໂຘ, ສພ຺ເພສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອຕມ຺ມໂຍ ມຸນີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໔໐). ເອຕ຺ຖາປິ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິວິຣຫິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ສພ຺ພກິເລເສຫິ ມຸຕ຺ຕຠາເວນ. ສນ຺ຕຸສ຺ສິຕຕ຺ຕາຕິ ຍຖາລາຠຍຖາພລຍຖາສາຣຸປ຺ປສນ຺ໂຕສວເສນ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐຠາເວນ ຐິໂຕ.

ຂນ຺ຘປຣິຍນ຺ເຕຕິ ເອກຈຕຸປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘານໍ ຕີຫິ ປຣິຎ຺ຎຄ຺ຄີຫິ ຌາເປຕ຺ວາ ອນ຺ເຕ ອວສາເນ ຐິໂຕ, ນຕ຺ຖິ ເອຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕຕິ ວາ ປຣິຍນ຺ຕໍ, ຕສ຺ມິໍ ປຣິຍນ຺ເຕ. ຘາຕຸປຣິຍນ຺ຕາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ຘາຕຸປຣິຍນ຺ເຕຕິ ອຏ຺ຐາຣສນ຺ນໍ ຘາຕູນໍ ປຣິຍນ຺ເຕ. ອາຍຕນປຣິຍນ຺ເຕຕິ ທ຺ວາທສນ຺ນໍ ອາຍຕນານໍ. ຄຕິປຣິຍນ຺ເຕຕິ ນິຣຍາທິປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຄຕີນໍ. ອຸປປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ເຕຕິ ສຸຄຕິທຸຄ຺ຄຕີສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຍາ. ປຏິສນ຺ຘິປຣິຍນ຺ເຕຕິ ກາມຣູປາຣູປຠເວສຸ ປຏິສນ຺ຘິຍາ. ຠວປຣິຍນ຺ເຕຕິ ເອກໂວກາຣຈຕຸປຎ຺ຈສຎ຺ຎາອສຎ຺ຎາເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາກາມຣູປອຣູປຠວານໍ. ສໍສາຣປຣິຍນ຺ເຕຕິ ຂນ຺ຘຘາຕຸອາຍຕນານໍ ອພ຺ໂພຈ຺ຉິນ຺ນປວຕ຺ຕິຍາ. ວຏ຺ຏປຣິຍນ຺ເຕຕິ ກມ຺ມວິປາກກິເລສວຏ຺ຏານໍ ປຣິຍນ຺ເຕ. ອນ຺ຕິເມ ຠເວຕິ ອວສາເນ ອຸປປຕ຺ຕິຠເວ. ອນ຺ຕິເມ ສມຸສ຺ສເຍ ຐິໂຕຕິ ອວສາເນ ສມຸສ຺ສເຍ ສຣີເຣ ຐິໂຕ. ອນ຺ຕິມເທຫຘໂຣຕິ ອນ຺ຕິມໍ ອວສານເທຫໍ ສຣີຣໍ ຘາເຣຕີຕິ ອນ຺ຕິມເທຫຘໂຣ. ອຣຫາຕິ ອາຣກຕ຺ຕາ ອຣີນໍ, ອຣານຎ຺ຈ ຫຕຕ຺ຕາ, ປຈ຺ຈຍາທີນໍ ອຣຫຕ຺ຕາ, ປາປກຣເຓ ຣຫາຠາວາ ອຣຫາ.

ຕສ຺ສາຍໍ ປຈ຺ຉິມໂກຕິ ຕສ຺ສ ຂີຓາສວສ຺ສ ອຍໍ ສມຸສ຺ສໂຍ ອຕ຺ຕຠາໂວ ອວສາໂນ. ຈຣິໂມຕິ ອປ຺ໂປ ມນ຺ໂທ ຈຣິໂມ ອາໂລໂປ, ຈຣິມໍ ກພຬໍ ວິຍ. ປຸນ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ນຕ຺ຖິຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ຊາຕິມຣຓສໍສາໂຣ, ນຕ຺ຖິ ຕສ຺ສ ປຸນພ຺ຠໂວ’’ຕິ ອາຫ. ຊນນໍ ຊາຕິ, ມຣນ຺ຕິ ເຕນາຕິ ມຣຓໍ, ຂນ຺ຘາທີນໍ ອພ຺ໂພຈ຺ຉິນ຺ນາ ສໍສາຣປວຕ຺ຕິ ຈ ຕສ຺ສ ຂີຓາສວສ຺ສ ປຸນ ນຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ຄາຖໍ ນິຄເມນ຺ໂຕ ອາຫ ເຕນາຫ ຠຄວາ –

‘‘ຕສ຺ມາ ຊນ຺ຕຸ…ເປ… ນາວໍ ສິຕ຺ວາວ ປາຣຄູ’’ຕິ.

ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ຍໍ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ປາຐານຸສາເຣນ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ສທ຺ຘມ຺ມປ຺ປຊ຺ໂຊຕິກາຍ ມຫານິທ຺ເທສຏ຺ຐກຖາຍ

ກາມສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ຄຸຫຏ຺ຐກສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໗. ທຸຕິເຍ – ສຕ຺ໂຕຕິ ລຄ຺ໂຄ. ຄຸຫາຍນ຺ຕິ ກາເຍ. ກາໂຍ ຫິ ຣາຄາທີນໍ ວາຬານໍ ວສໂນກາສໂຕ ‘‘ຄຸຫາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ພຫຸນາຠິຉນ຺ໂນຕິ ພຫຸນາ ຣາຄາທິກິເລສຊາເຕນ ອຠິຈ຺ຉນ຺ໂນ. ເອເຕນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພນ຺ຘນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ຣາຄາທິວເສນ ຕິຏ຺ຐນ຺ໂຕ. ໂມຫນສ຺ມິໍ ປຄາຬ຺ໂຫຕິ ໂມຫນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ກາມຄຸໂຓ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ເທວມນຸສ຺ສາ ມຸຍ຺ຫນ຺ຕິ ເຕສຸ ອຊ຺ໂຌຄາຬ຺ຫາ ຫຸຕ຺ວາ; ເອເຕນ ພາຫິຣພນ຺ຘນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ທູເຣ ວິເວກາ ຫິ ຕຖາວິໂຘ ໂສຕິ ໂສ ຕຖາຣູໂປ ນໂຣ ຕິວິຘາປິ ກາຍວິເວກາທິວິເວກາ ທູເຣ, ອນາສນ຺ເນ. ກິໍກາຣຓາ? ກາມາ ຫິ ໂລເກ ນ ຫິ ສຸປ຺ປຫາຍາຕິ ຍສ຺ມາ ໂລເກ ກາມາ ສຸປ຺ປຫາຍາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ສຕ຺ໂຕຕິ ຫິ ໂຂ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ‘‘ສຕ຺ໂຕ, ນໂຣ, ມານໂວ’’ຕິ ເອວມາທິນາ ນເຍນ ກຖິໂຕເຍວ. ຄຸຫາ ຕາວ ວຕ຺ຕພ຺ພາຕິ ຄຸຫາ ຕາວ ກເຖຕພ຺ພາ. ກາໂຍຕິ ວາຕິອາທີສຸ ອຍໍ ຕາວ ປທໂຍຊນາ – ກາໂຍ ອິຕິ ວາ ຄຸຫາ ອິຕິ ວາ…ເປ… ກຸມ຺ໂຠ ອິຕິ ວາຕິ. ຕຕ຺ຖ ກາໂຍຕິ ‘‘ກຸຈ຺ຉິຕານໍ ອາໂຍຕິ ກາໂຍ’’ຕິອາທິນາ ເຫຏ຺ຐາ ສຕິປຏ຺ຐານກຖາຍໍ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ. ຣາຄາທິວາຬານໍ ວສໂນກາສຏ຺ເຐນ ຄຸຫາ, ‘‘ປຏິຈ຺ຉາທນຏ຺ເຐນາ’’ຕິປິ ເອເກ. ‘‘ທູຣງ຺ຄມໍ ເອກຈຣໍ, ອສຣີຣໍ ຄຸຫາສຍ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ຘ. ປ. ໓໗) ວິຍ. ຣາຄາທີຫິ ຌາປນຏ຺ເຐນ ເທໂຫ ‘‘ເຕ ຫິຕ຺ວາ ມານຸສໍ ເທຫ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໒.໓໓໒ ໂຖກໍ ວິສທິສໍ) ວິຍ. ປມຕ຺ຕກຣຓຏ຺ເຐນ ສນ຺ເທໂຫ ‘‘ຠິຊ຺ຊຕິ ປູຕິສນ຺ເທໂຫ, ມຣຓນ຺ຕຎ຺ຫິ ຊີວິຕ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ຘ. ປ. ໑໔໘) ວິຍ. ສໍສາເຣ ສຎ຺ຈຣຓຏ຺ເຐນ ນາວາ ‘‘ສິຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸ ອິມໍ ນາວໍ, ສິຕ຺ຕາ ເຕ ລຫຸເມສ຺ສຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ປ. ໓໖໙) ວິຍ. ອິຣິຍາປຖສ຺ສ ອຕ຺ຖິຠາວຏ຺ເຐນ ຣໂຖ ‘‘ຣໂຖ ສີລປຣິກ຺ຂາໂຣ, ຌານກ຺ໂຂ ຈກ຺ກວີຣິໂຍ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໕.໔) ວິຍ. ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄຕຏ຺ເຐນ ຘໂຊ ‘‘ຘໂຊ ຣຖສ຺ສ ປຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ຊາ. ໒.໒໒.໑໘໔໑) ວິຍ.

ກິມິກຸລານໍ ອາວາສຠາເວນ ວມ຺ມິໂກ ‘‘ວມ຺ມິໂກຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ອິມສ຺ເສຕໍ ຈາຕຸມຫາຠູຕິກສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໒໕໑) ວິຍ. ຍເຖວ ຫິ ພາຫິຣໂກ ວມ຺ມິໂກ, ວມຕິ ວນ຺ຕໂກ ວນ຺ຕຸສ຺ສໂຍ ວນ຺ຕສິເນຫສມ຺ພທ຺ໂຘຕິ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ‘‘ວມ຺ມິໂກ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂສ ຫິ ອຫິນກຸລອຸນ຺ທູຣຆຣໂຄຬິກາທໂຍ ນານປ຺ປກາເຣ ປາຓເກ ວມຕີຕິ ວມ຺ມິໂກ. ອຸປຈິກາຫິ ວນ຺ຕໂກຕິ ວມ຺ມິໂກ. ອຸປຈິກາຫິ ວມິຕ຺ວາ ມຸຂຕຸຓ຺ຑເກຫິ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕປໍສຸຈຸຓ຺ເຓນ ກຏິປ຺ປມາເຓນປິ ໂປຣິສປ຺ປມາເຓນປິ ອຸສ຺ສິໂຕຕິ ວມ຺ມິໂກ. ອຸປຈິກາຫິ ວນ຺ຕເຂຬສິເນເຫນ ອາພທ຺ຘຕາຍ ສຕ຺ຕສຕ຺ຕາຫໍ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕປິ ນ ວິປ຺ປກິຣີຍຕິ, ນິທາເຆປິ ຕໂຕ ປໍສຸມຸຏ຺ຐິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ມຸຏ຺ຐິນາ ປີຬິຍມາເນ ສິເນໂຫ ນິກ຺ຂມຕິ, ເອວໍ ວນ຺ຕສິເນເຫນ ສມ຺ພທ຺ໂຘຕິ ວມ຺ມິໂກ. ເອວມຍໍ ກາໂຍປິ ‘‘ອກ຺ຂິມ຺ຫາ ອຄ຺ຄິຄູຖໂກ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ນານປ຺ປກາຣໍ ອສຸຈິກລິມລໍ ວມຕີຕິ ວມ຺ມິໂກ. ພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘຂີຓາສວາ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ນິກນ຺ຕິປຣິຍາທາເນນ ອຕ຺ຕຠາວໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຄຕາຕິ ອຣິເຍຫິ ວນ຺ຕໂກຕິປິ ວມ຺ມິໂກ. ເຍຫິ ຈາຍໍ ຕີຫິ ອຏ຺ຐິສເຕຫິ ອຸສ຺ສິໂຕ ນຫາຣຸສມ຺ພທ຺ໂຘ ມໍສາວເລປໂນ ອລ຺ລຈມ຺ມປຣິໂຍນທ຺ໂຘ ຉວິຣຎ຺ຊິໂຕ ສຕ຺ເຕ ວຎ຺ເຈຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ອຣິເຍຫິ ວນ຺ຕເມວາຕິ ວນ຺ຕຸສ຺ສໂຍຕິປິ ວມ຺ມິໂກ. ‘‘ຕຓ຺ຫາ ຊເນຕິ ປຸຣິສໍ, ຈິຕ຺ຕມສ຺ສ ວິຘາວຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໕໕-໕໗) ເອວໍ ຕຓ຺ຫາຍ ຊນິຕຕ຺ຕາ ອຣິເຍຫິ ວນ຺ເຕເນວ ຕຓ຺ຫາສິເນເຫນ ສມ຺ພທ຺ໂຘ ອຍນ຺ຕິ ວນ຺ຕສິເນເຫນ ສມ຺ພທ຺ໂຘຕິປິ ວມ຺ມິໂກ. ຍຖາ ຈ ວມ຺ມິກສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ນານປ຺ປກາຣາ ປາຓກາ ຕຕ຺ເຖວ ຊາຍນ຺ຕິ, ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຄິລານາ ສຍນ຺ຕິ, ມຕາ ນິປຕນ຺ຕິ. ອິຕິ ໂສ ເຕສໍ ສູຕິຆຣໍ ວຈ຺ຈກຸຏິ ຄິລານສາລາ ສຸສານຎ຺ຈ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລາທີນມ຺ປິ ກາໂຍ ‘‘ອຍໍ ໂຄປິຕຣກ຺ຂິໂຕ ມຓ຺ຑິຕປສາທິໂຕ ມຫານຸຠາວານໍ ກາໂຍ’’ຕິ ອຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຉວິນິສ຺ສິຕາ ປາຓາ ຈມ຺ມນິສ຺ສິຕາ ປາຓາ ມໍສນິສ຺ສິຕາ ປາຓາ ນຫາຣຸນິສ຺ສິຕາ ປາຓາ ອຏ຺ຐິນິສ຺ສິຕາ ປາຓາ ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊນິສ຺ສິຕາ ປາຓາຕິ ເອວໍ ກຸລຄຓນາຍ ອສີຕິມຕ຺ຕານິ ກິມິກຸລສຫສ຺ສານິ ອນ຺ໂຕກາຍສ຺ມິໍເຍວ ຊາຍນ຺ຕິ, ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເຄລຎ຺ເຎນ ອາຕຸຣິຕານິ ສຍນ຺ຕິ, ມຕາມຕາ ນິປຕນ຺ຕິ. ອິຕິ ອຍມ຺ປິ ເຕສໍ ປາຓານໍ ສູຕິຆຣໍ ວຈ຺ຈກຸຏິ ຄິລານສາລາ ສຸສານຎ຺ຈ ໂຫຕີຕິ ‘‘ວມ຺ມິໂກ’’ຕິ ສງ຺ຂໍ ຄໂຕ.

ມນາປາມນາປປຕນຏ຺ເຐນ ນຄຣໍ ‘‘ສກ຺ກາຍນຄຣ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ວິຍ. ໂຣຄາທີນໍ ນີຬຠາເວນ ກຸລາວກຠາເວນ ນີຬໍ ‘‘ໂຣຄນີຬໍ ປຠງ຺ຄຸຣ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ຘ. ປ. ໑໔໘) ວິຍ. ປຏິສນ຺ຘິຍາ ນິວາສເຄຫຏ຺ເຐນ ກຸຏິ ‘‘ປຎ຺ຈທ຺ວາຣາຍໍ ກຸຏິກາຍໍ ປສກ຺ກິຍາ’’ຕິອາທີສຸ (ເຖຣຄາ. ໑໒໕) ວິຍ. ປູຕິຠາເວນ ຄຓ຺ໂຑ ‘‘ໂຣໂຄຕິ ຠິກ຺ຂເວ, ຄຓ຺ໂຑຕິ ຠິກ຺ຂເວ, ສລ຺ໂລຕິ ຠິກ຺ຂເວ, ກາຍສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໙.໑໕) ວິຍ. ຠິຊ຺ຊນຏ຺ເຐນ ກຸມ຺ໂຠ ‘‘ກຸມ຺ຠູປມໍ ກາຍມິມໍ ວິທິຕ຺ວາ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ປ. ໔໐) ວິຍ. ກາຍສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນນ຺ຕິ ເອຕໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ຈຕຸມຫາຠູຕມຍສ຺ສ ກຸຈ຺ຉິຕຘມ຺ມານໍ ອາຍສ຺ສ ອຘິວຈນໍ, ກຖນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຄຸຫາຍນ຺ຕິ ສຣີຣສ຺ມິໍ. ສຕ຺ໂຕຕິ ອລ຺ລີໂນ. ວິສຕ຺ໂຕຕິ ວຓ຺ຓຣາຄາທິວເສນ ວິວິໂຘ ອລ຺ລີໂນ. ສຓ຺ຐານຣາຄວເສນ ອາສຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ເຖວ ‘‘ສຸຠໍ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ ຄຫຓວເສນ ລຄ຺ໂຄ. ອຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓວເສນ ລຄ຺ຄິໂຕ. ປລິພຸທ຺ໂຘຕິ ຜສ຺ສຣາຄວເສນ ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ຠິຕ຺ຕິຂິເລຕິ ຠິຕ຺ຕິຍໍ ອາໂກຏິຕຂາຓຸເກ. ນາຄທນ຺ເຕຕິ ຕເຖວ ຫຕ຺ຖິທນ຺ຕສທິເສ ວງ຺ກທຓ຺ຑເກ. ສຕ຺ຕນ຺ຕິ ຠິຕ຺ຕິຂິເລ ລຄ຺ຄໍ. ວິສຕ຺ຕນ຺ຕິ ນາຄທນ຺ເຕ ລຄ຺ຄໍ. ອາສຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈີວຣວໍເສ ລຄ຺ຄໍ. ລຄ຺ຄນ຺ຕິ ຈີວຣຣຊ຺ຊຸຍາ ລຄ຺ຄໍ. ລຄ຺ຄິຕນ຺ຕິ ປີຐປາເທ ລຄ຺ຄໍ. ປລິພຸທ຺ຘນ຺ຕິ ມຎ຺ຈປາເທ ລຄ຺ຄນ຺ຕິ ເອວມາທິນາ ນເຍນ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ລຄ຺ຄນາຘິວຈນນ຺ຕິ ວິເສເສນ ອລ຺ລີຍນກຖນໍ. ຉນ຺ໂນຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣຫິ ກິເລເສຫິ ຉາທິໂຕ. ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິວເສນ ອຸປຣູປຣິ ຉນ຺ໂນຕິ ອຸຈ຺ຉນ຺ໂນ. ອາວຸໂຕຕິ ອາວຣິໂຕ. ນິວຸໂຕຕິ ວາຣິໂຕ. ໂອຜຸໂຕຕິ ອວຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຉາທິໂຕ. ປິຫິໂຕຕິ ຠາຊເນນ ອຸກ຺ຂລິມຸຂໍ ວິຍ ປລິຄຸຓ຺ຐິໂຕ. ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນຕິ ອາວໂຏ. ປຏິກຸຊ຺ຊິໂຕຕິ ອໂຘມຸຂໍ ຐປິໂຕ. ຕຕ຺ຖ ຕິຓປຓ຺ຓາທີຫິ ຉາທິຕໍ ວິຍ ຉນ຺ໂນ. ອຸຈ຺ຉນ຺ໂນ ນທິໍ ອາວຣຓເສຕຸ ວິຍ. ອາວຸໂຕ ຊນສຎ຺ຈຣຓມຄ຺ຄາວຣຓໍ ວິຍ.

ວິນິພທ຺ໂຘ ມານວເສນາຕິ ນານາວິເຘນ ມານາຕິມານວເສນ ນານາວິເຘ ອາຣມ຺ມເຓ ພທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ປຣາມຏ຺ໂຐ ທິຏ຺ຐິວເສນາຕິ ທ຺ວາສຏ຺ຐິທິຏ຺ຐີນໍ ວເສນ ປຣາມຏ຺ໂຐ ອາມສິຕ຺ວາ ຄຫິໂຕ. ວິກ຺ເຂປຄໂຕ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈວເສນາຕິ ອາຣມ຺ມເຓ ອສນ຺ຕິຏ຺ຐນວເສນ ຈິຕ຺ຕວິກ຺ເຂປໍ ປຕ຺ໂຕ ອຸປຄໂຕ. ອນິຏ຺ຐງ຺ຄໂຕ ວິຈິກິຈ຺ຉາວເສນາຕິ ຣຕນຕ຺ຕຍາທີສຸ ກງ຺ຂາສງ຺ຂາຕາຍ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ວເສນ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ອປ຺ປຕ຺ໂຕ. ຖາມຄໂຕ ອນຸສຍວເສນາຕິ ທຸນ຺ນີຫຣຓອປ຺ປຫີນານຸສຍວເສນ ຖິຣຠາວໍ ປຕ຺ໂຕ ອຸປຄໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ.

ຣູປູປຍນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐູປຍວເສນ ຣູປໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ. ວິຎ຺ຎາຓໍ ຕິຏ຺ຐມານໍ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ຕສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມເຓ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕໍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ຣູປປຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ຣູປເມວ ອາຣມ຺ມຓໍ ອາລມ຺ພິຕ຺ວາ ຣູປເມວ ປຕິຏ຺ຐໍ ກຕ຺ວາ. ນນ຺ທູປເສຈນນ຺ຕິ ສປ຺ປີຕິກຕຓ຺ໂຫທເກນ ອາສິຕ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ວຸທ຺ຘິນ຺ຕິ ວຸທ຺ຘິຠາວໍ. ວິຣູຬ຺ຫິນ຺ຕິ ຊວນວເສນ ອຸປຣິໂຕ ວິຣູຬ຺ຫິຠາວໍ. ເວປຸລ຺ລນ຺ຕິ ຕທາຣມ຺ມຓວເສນ ເວປຸລ຺ລໍ.

ອຕ຺ຖິ ຣາໂຄຕິອາທີນິ ໂລຠສ຺ເສວ ນາມານິ. ໂສ ຫິ ຣຎ຺ຊນວເສນ ຣາໂຄ, ນນ຺ທນວເສນ ນນ຺ທີ, ຕຓ຺ຫາຍນວເສນ ຕຓ຺ຫາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຕິຏ຺ຐິຕໍ ຕຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຣູຬ຺ຫນ຺ຕິ ກມ຺ມໍ ຊວາເປຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຘິອາກຑ຺ຒນສມຕ຺ຖຕາຍ ປຕິຏ຺ຐິຕຎ຺ເຈວ ວິຣູຬ຺ຫຎ຺ຈ. ຍຕ຺ຖາຕິ ເຕຠູມກວຏ຺ເຏ ຠຸມ຺ມໍ. ສພ຺ພຕ຺ຖ ວາ ປຸຣິມປເທ ເອຕໍ ຠຸມ຺ມໍ. ອຕ຺ຖິ ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຂາຣານໍ ວຸທ຺ຘີຕິ ອິທໍ ອິມສ຺ມິໍ ວິປາກວຏ຺ເຏ ຐິຕສ຺ສ ອາຍຕິໍ ວຏ຺ຏເຫຕຸເກ ສງ຺ຂາເຣ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຕ຺ຖ ອຕ຺ຖິ ອາຍຕິໍ ປຸນພ຺ຠວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕີຕິ ຍສ຺ມິໍ ຐາເນ ອາຍຕິໍ ປຸນພ຺ຠວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ ອຕ຺ຖິ. ຕຕ຺ຖ ປຸຣິມສຸຕ຺ຕໍ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓລຄ຺ຄນວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ທຸຕິຍສຸຕ຺ຕໍ ຕເທວາຣມ຺ມຓໍ ອຠິນນ຺ທນວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຕິຍໍ ວິຎ຺ຎາຓປຕິຏ຺ຐານວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຈຕຸພ຺ພິຘອາຫາຣວເສນ, ກຸສລາກຸສລວິຎ຺ຎາຓປຕິຏ຺ຐານວເສນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຎາຕພ຺ພໍ.

ເຍຠຸຍ຺ເຍນາຕິ ປາເຍນ. ມຸຍ຺ຫນ຺ຕີຕິ ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ສມ຺ມຸຍ຺ຫນ຺ຕີຕິ ວິເສເສນ ມຸຍ຺ຫນ຺ຕິ. ສມ຺ປມຸຍ຺ຫນ຺ຕີຕິ ສພ຺ພາກາເຣນ ມຸຍ຺ຫນ຺ຕິ. ອຖ ວາ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ມຸຍ຺ຫນ຺ຕິ, ສທ຺ທາຣມ຺ມຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ສມ຺ມຸຍ຺ຫນ຺ຕິ, ມຸຕາຣມ຺ມຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ສມ຺ປມຸຍ຺ຫນ຺ຕິ. ອວິຊ຺ຊາຍ ອນ຺ຘີກຕາຕິ ອຏ຺ຐສຸ ຐາເນສຸ ອຎ຺ຎາຓາຍ ອວິຊ຺ຊາຍ ອນ຺ຘີກຕາ. ‘‘ຄຕາ’’ຕິ ວາ ປາໂຐ, ອນ຺ຘຠາວໍ ອຸປຄຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຄາຬ຺ໂຫຕິ ປວິຏ຺ໂຐ. ໂອຄາຬ຺ໂຫຕິ ເຫຏ຺ຐາຠາຄໍ ປວິຏ຺ໂຐ. ອຊ຺ໂຌຄາຬ຺ໂຫຕິ ອຘິໂອຄາຫິຕ຺ວາ ອວຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ວິເສເສນ ປວິຏ຺ໂຐ ນິມຸຄ຺ໂຄຕິ ອໂຘມຸຂໍ ຫຸຕ຺ວາ ປວິຏ຺ໂຐ. ອຖ ວາ ທສ຺ສນສໍສຄ຺ເຄນ ໂອຄາຬ຺ໂຫ. ສວນສໍສຄ຺ເຄນ ອຊ຺ໂຌຄາຬ຺ໂຫ. ວຈນສໍສຄ຺ເຄນ ນິມຸຄ຺ໂຄ. ສປ຺ປຸຣິສສໍສຄ຺ຄວິຣຫິໂຕ ວາ ໂອຄາຬ຺ໂຫ. ສທ຺ຘມ຺ມເສວນວິຣຫິໂຕ ວາ ອຊ຺ໂຌຄາຬ຺ໂຫ. ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປຏິປຕ຺ຕິວິຣຫິໂຕ ວາ ນິມຸຄ຺ໂຄ.

ວິເວກາຕິ ວິວິຕ຺ຕິ, ວິວິຈ຺ຈນໍ ວາ ວິເວໂກ. ຕໂຍຕິ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉໂທ. ກາຍວິເວໂກຕິ ກາເຍນ ວິວິຕ຺ຕິ, ວິນາ ອປສກ຺ກນໍ. ຈິຕ຺ຕວິເວກາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິຘ ຠິກ຺ຂູຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ. ສໍສາເຣ ຠຍໍ ອິກ຺ຂນໂຕ ຠິກ຺ຂຸ. ວິວິຕ຺ຕນ຺ຕິ ສຸຎ຺ຎໍ, ອປ຺ປສທ຺ທໍ ອປ຺ປນິຄ຺ໂຆສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕເທວ ຫິ ສນ຺ຘາຍ ວິຠງ຺ເຄ ‘‘ວິວິຕ຺ຕນ຺ຕິ ສນ຺ຕິເກ ເຈປິ ເສນາສນໍ ໂຫຕິ, ຕຎ຺ຈ ອນາກິຓ຺ຓໍ ຄຫຏ຺ເຐຫິ ປພ຺ພຊິເຕຫິ, ເຕນ ຕໍ ວິວິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ວິຠ. ໕໒໖) ວຸຕ຺ຕໍ. ເສຕິ ເຈວ ອາສຕິ ຈ ເອຕ຺ຖາຕິ ເສນາສນໍ, ມຎ຺ຈປີຐາທີນເມຕມຘິວຈນໍ. ເຕນາຫ –

‘‘ເສນາສນນ຺ຕິ ມຎ຺ໂຈປິ ເສນາສນໍ, ປີຐມ຺ປິ… ຠິສິປິ… ພິພ຺ໂພຫນມ຺ປິ… ວິຫາໂຣປິ… ອຑ຺ຒໂຍໂຄປິ… ປາສາໂທປິ… ອຏ຺ໂຏປິ… ມາໂຬປິ… ເລຓມ຺ປິ… ຄຸຫາປິ… ຣຸກ຺ຂມູລມ຺ປິ… ເວຬຸຄຸມ຺ໂພປິ… ຍຕ຺ຖ ວາ ປນ ຠິກ຺ຂູ ປຏິກ຺ກມນ຺ຕິ, ສພ຺ພເມຕໍ ເສນາສນ’’ນ຺ຕິ (ວິຠ. ໕໒໗).

ອປິ ຈ ວິຫາໂຣ ອຑ຺ຒໂຍໂຄ ປາສາໂທ ຫມ຺ມິຍໍ ຄຸຫາຕິ ອິທໍ ວິຫາຣເສນາສນໍ ນາມ. ມຎ຺ໂຈ ປີຐໍ ຠິສິ ພິພ຺ໂພຫນນ຺ຕິ ອິທໍ ມຎ຺ຈປີຐເສນາສນໍ ນາມ. ຈິມິລິກາ ຈມ຺ມຂຓ຺ໂຑ ຕິຓສນ຺ຖາໂຣ ປຓ຺ຓສນ຺ຖາໂຣຕິ ອິທໍ ສນ຺ຖຕເສນາສນໍ ນາມ. ຍຕ຺ຖ ວາ ປນ ຠິກ຺ຂູ ປຏິກ຺ກມນ຺ຕິ, ອິທໍ ໂອກາສເສນາສນໍ ນາມາຕິ ເອວໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ເສນາສນໍ ໂຫຕິ. ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ເສນາສນຄ຺ຄຫເຓນ ຄຫິຕເມວ.

ອິຘ ປນສ຺ສ ສກຸຓສທິສສ຺ສ ຈາຕຸທ຺ທິສສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນຸຈ຺ຉວິກເສນາສນໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອຣຎ຺ຎໍ ຣຸກ຺ຂມູລ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຣຎ຺ຎນ຺ຕິ ‘‘ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພຫິ ອິນ຺ທຂີລາ ສພ຺ພເມຕໍ ອຣຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ (ວິຠ. ໕໒໙) ອິທໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ວເສນ ອາຄຕໍ. ‘‘ອາຣຎ຺ຎກໍ ນາມ ເສນາສນໍ ປຎ຺ຈຘນຸສຕິກໍ ປຈ຺ຉິມ’’ນ຺ຕິ (ປາຣາ. ໖໕໔) ອິທໍ ປນ ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນຸຣູປໍ. ຕສ຺ສ ລກ຺ຂຓໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ຘຸຕງ຺ຄນິທ຺ເທເສ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໓໑) ວຸຕ຺ຕໍ. ຣຸກ຺ຂມູລນ຺ຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ສນ຺ຕຈ຺ຉາຍໍ ວິວິຕ຺ຕໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ. ປພ຺ພຕນ຺ຕິ ເສລໍ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ອຸທກໂສຓ຺ຑີສຸ ອຸທກກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ສີຕາຍ ຣຸກ຺ຂຈ຺ຉາຍາຍ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ນານາທິສາສຸ ຂາຍມານາສຸ ສີເຕນ ວາເຕນ ພີຊິຍມານສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ໂຫຕິ. ກນ຺ທຣນ຺ຕິ ກໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຸທກໍ, ເຕນ ທາຣິຕໍ, ອຸທເກນ ຠິນ຺ນໍ ປພ຺ພຕປເທສໍ. ຍໍ ‘‘ນທີຕຸມ຺ພ’’ນ຺ຕິປິ ‘‘ນທີກຸຎ຺ຊ’’ນ຺ຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ຣຊຕປຏ຺ຏສທິສາ ວາລຸກາ ໂຫຕິ, ມຕ຺ຖເກ ມຓິວິຕານໍ ວິຍ ວນຄຫນໍ, ມຓິຂນ຺ຘສທິສໍ ອຸທກໍ ສນ຺ທຕິ. ເອວຣູປໍ ກນ຺ທຣໍ ໂອຣຸຍ຺ຫ ປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ຄຕ຺ຕານິ ສີຕານິ ກຕ຺ວາ ວາລຸກໍ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ປໍສຸກູລຈີວຣໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ໂຫຕິ. ຄິຣິຄຸຫນ຺ຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປພ຺ພຕານໍ ອນ຺ຕຣໍ, ເອກສ຺ມິໍເຍວ ວາ ອຸມງ຺ຄສທິສໍ ມຫາວິວຣໍ. ສຸສານລກ຺ຂຓໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໓໔) ວຸຕ຺ຕໍ.

ວນປຕ຺ຖນ຺ຕິ ຄາມນ຺ຕໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສານໍ ອນຸປຈາຣຏ຺ຐານໍ ຍຕ຺ຖ ນ ກສນ຺ຕິ ນ ວປນ຺ຕິ. ເຕເນວາຫ ‘‘ວນປຕ຺ຖນ຺ຕິ ທູຣານເມຕໍ ເສນາສນານໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິອາທິ (ວິຠ. ໕໓໑). ອພ຺ໂຠກາສນ຺ຕິ ອຈ຺ຉນ຺ນໍ. ອາກງ຺ຂມາໂນ ປເນຕ຺ຖ ຈີວຣກຸຏິໍ ກຕ຺ວາ ວສຕິ. ປລາລປຸຎ຺ຊນ຺ຕິ ປລາລຣາສິໍ. ມຫາປລາລປຸຎ຺ຊໂຕ ຫິ ປລາລໍ ນິກ຺ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ປພ຺ຠາຣເລຓສທິເສ ອາລເຍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຄຈ຺ຉຄຸມ຺ພາທີນມ຺ປິ ອຸປຣິ ປລາລໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ນິສິນ຺ນາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ສພ຺ພເມຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກາເຍນ ວິວິຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕີ’’ຕິອາທິ. ເອໂກ ຈງ຺ກມໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ ປວຕ຺ຕຍຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອິຣິຍຕີຕິ ອິຣິຍາປຖໍ ວຕ຺ຕຍຕິ. ວຕ຺ຕຕີຕິ ອິຣິຍາປຖວຸຕ຺ຕິໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ. ປາເລຕີຕິ ອິຣິຍາປຖໍ ຣກ຺ຂຕິ. ຍເປຕີຕິ ຍປຍຕິ. ຍາເປຕີຕິ ຍາປຍຕິ.

ປຐມໍ ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສາຕິ ກຸສລຊ຺ຌານສມງ຺ຄິສ຺ສ. ນີວຣເຓຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິວິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຸປຈາເຣນ ນີວຣເຓຫິ ວິວິຕ຺ຕມ຺ປິ ສມານໍ ອນ຺ໂຕອປ຺ປນາຍໍ ສຸຏ຺ຐຸ ວິວິຕ຺ຕໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ປຐມໍ ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ນີວຣເຓຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິວິຕ຺ຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອເສວ ນໂຍ ວິຕກ຺ກວິຈາຣປີຕິສຸຂທຸກ຺ເຂຫິ ທຸຕິຍຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານານິ ສມາປນ຺ນານນ຺ຕິ. ຣູປສຎ຺ຎາຍາຕິ ກຸສລວິປາກກິຣິຍວເສນ ປຎ຺ຈທສນ຺ນໍ ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານານໍ ສຎ຺ຎາຍ. ປຏິຆສຎ຺ຎາຍາຕິ ຈກ຺ຂຸຣູປາທິສງ຺ຆຏ຺ຏເນນ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ກຸສລາກຸສລວິປາກວເສນ ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓສງ຺ຂາຕາຍ ປຏິຆສຎ຺ຎາຍ ຈ. ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎາຍາຕິ ນານາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ຕາຍ ຈຕຸຈຕ຺ຕາລີສກາມາວຈຣສຎ຺ຎາຍ ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ວິວິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ສຸຎ຺ຎໍ ໂຫຕິ.

ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ນາສ຺ສ ອນ຺ໂຕຕິ ອນນ຺ຕໍ, ອາກາສໍ ອນນ຺ຕໍ ອາກາສານນ຺ຕໍ, ອາກາສານນ຺ຕເມວ ອາກາສານຎ຺ຈໍ, ຕໍ ອາກາສານຎ຺ຈໍ ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ອາຍຕນມສ຺ສ ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ເທວານໍ ເທວາຍຕນມິວາຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ, ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາກາສາຣມ຺ມຓຌານສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕໍ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ກຸສລກິຣິຍຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ. ຣູປສຎ຺ຎາຍາຕິ ສຎ຺ຎາສີເສນ ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານໂຕ ເຈວ ຕທາຣມ຺ມຓໂຕ ຈ. ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານມ຺ປິ ຫິ ‘‘ຣູປ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ຣູປີ ຣູປານິ ປສ຺ສຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໐໙), ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ‘‘ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓານີ’’ຕິອາທີສຸປິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໐໙). ຕສ຺ມາ ອິຘ ຣູເປ ສຎ຺ຎາ ຣູປສຎ຺ຎາຕິ ເອວໍ ສຎ຺ຎາສີເສນ ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຣູເປ ສຎ຺ຎາ ອສ຺ສາຕິ ຣູປສຎ຺ຎໍ, ຣູປມສ຺ສ ນາມນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ປຖວີກສິຓາທິເຠທສ຺ສ ຕທາຣມ຺ມຓສ຺ສ ເຈຕໍ ອຘິວຈນນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອຕາຍ ກຸສລວິປາກກິຣິຍາວເສນ ປຎ຺ຈທສວິຘາຍ ຌານສງ຺ຂາຕາຍ ຣູປສຎ຺ຎາຍ. ເອຕາຍ ຈ ປຖວີກສິຓາທິວເສນ ອຏ຺ຐວິຘາຍ ອາຣມ຺ມຓສງ຺ຂາຕາຍ ຣູປສຎ຺ຎາຍ.

ປຏິຆສຎ຺ຎາຍາຕິ ຈກ຺ຂາທີນໍ ວຕ຺ຖູນໍ ຣູປາທີນໍ ອາຣມ຺ມຓານຎ຺ຈ ປຏິຆາເຕນ ສມຸປ຺ປນ຺ນາ ສຎ຺ຎາ ປຏິຆສຎ຺ຎາ, ຣູປສຎ຺ຎາທີນໍ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ປຏິຆສຎ຺ຎາ? ຣູປສຎ຺ຎາ ສທ຺ທສຎ຺ຎາ ຄນ຺ຘສຎ຺ຎາ ຣສສຎ຺ຎາ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພສຎ຺ຎາ, ອິມາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ປຏິຆສຎ຺ຎາໂຍ’’ຕິ (ວິຠ. ໖໐໓). ຕາ ກຸສລວິປາກາ ປຎ຺ຈ ອກຸສລວິປາກາ ປຎ຺ຈາຕິ ເອຕາຍ ປຏິຆສຎ຺ຎາຍ.

ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎາຍາຕິ ນານຕ຺ເຕ ໂຄຈເຣ ປວຕ຺ຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ, ນານຕ຺ຕາຍ ວາ ສຎ຺ຎາຍ. ຍຖາຫ – ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎາ? ອສມາປນ຺ນສ຺ສ ມໂນຘາຕຸສມງ຺ຄິສ຺ສ ວາ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸສມງ຺ຄິສ຺ສ ວາ ສຎ຺ຎາ ສຎ຺ຊານນາ ສຎ຺ຊານິຕຕ຺ຕໍ, ອິມາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎາໂຍ’’ຕິ (ວິຠ. ໖໐໔) ເອວໍ ວິຠງ຺ເຄ ວິຠຊິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕາ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາ. ອສມາປນ຺ນສ຺ສ ມໂນຘາຕຸມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸສງ຺ຄຫິຕາ ສຎ຺ຎາ ຣູປສທ຺ທາທິເຠເທ ນານຕ຺ເຕ ນານາສຠາເວ ໂຄຈເຣ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຍສ຺ມາ ເຈສາ ອຏ຺ຐ ກາມາວຈຣກຸສລສຎ຺ຎາ, ທ຺ວາທສ ອກຸສລສຎ຺ຎາ, ເອກາທສ ກາມາວຈຣກຸສລວິປາກສຎ຺ຎາ, ທ຺ເວ ອກຸສລວິປາກສຎ຺ຎາ, ເອກາທສ ກາມາວຈຣກິຣິຍສຎ຺ຎາຕິ ເອວໍ ຈຕຸຈຕ຺ຕາລີສມ຺ປິ ສຎ຺ຎາ ນານຕ຺ຕາ ນານາສຠາວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອສທິສາ, ຕສ຺ມາ ‘‘ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ຕາຍ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎາຍ.

ຈິຕ຺ຕໍ ວິວິຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ຣູປສຎ຺ຎາປຏິຆສຎ຺ຎານານຕ຺ຕສຎ຺ຎາສງ຺ຂາຕາຫິ ສຎ຺ຎາຫິ ຌານຈິຕ຺ຕໍ ວິວິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ວິນາ ໂຫຕິ ອປສກ຺ກນໍ ໂຫຕິ. ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນນ຺ຕິ ເອຕເທວ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ອາຍຕນມສ຺ສາຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ, ອາກາເສ ປວຕ຺ຕວິຎ຺ຎາຓາຣມ຺ມຓສ຺ສ ຌານສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕໍ ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາຍ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ວິວິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ນາສ຺ສ ກິຎ຺ຈນນ຺ຕິ ອກິຎ຺ຈນໍ, ອນ຺ຕມໂສ ຠງ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ອສ຺ສ ອວສິຏ຺ຐໍ ນຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອກິຎ຺ຈນສ຺ສ ຠາໂວ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎໍ, ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນວິຎ຺ຎາຓາປຄມສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕໍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎໍ ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ອາຍຕນມສ຺ສາຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ, ອາກາເສ ປວຕ຺ຕິຕວິຎ຺ຎາຓາປຄມາຣມ຺ມຓຌານສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕໍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ຕາຍ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ວິວິຕ຺ຕໍ.

ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ຍາຍ ສຎ຺ຎາຍ ຠາວໂຕ ຕໍ ‘‘ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຍຖາປຏິປນ຺ນສ຺ສ ສາ ສຎ຺ຎາ ໂຫຕິ, ຕໍ ຕາວ ທສ຺ເສຕຸໍ ວິຠງ຺ເຄ (ວິຠ. ໖໒໐) ‘‘ເນວສຎ຺ຎີນາສຎ຺ຎີ’’ຕິ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຕຎ຺ເຎວ ‘‘ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສນ຺ຕໂຕ ມນສິ ກໂຣຕິ, ສງ຺ຂາຣາວເສສສມາປຕ຺ຕິໍ ຠາເວຕິ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ເນວສຎ຺ຎີນາສຎ຺ຎີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສນ຺ຕໂຕ ມນສິ ກໂຣຕີຕິ ‘‘ສນ຺ໂຕວຕາຍໍ ສມາປຕ຺ຕິ, ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ນຕ຺ຖິຠາວມ຺ປິ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຣິຕ຺ວາ ວສຕີ’’ຕິ ເອວໍ ສນ຺ຕາຣມ຺ມຓຕາຍ ນໍ ‘‘ສນ຺ຕາ’’ຕິ ມນສິ ກໂຣຕິ. ຕໍ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຕາຍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສຎ຺ຎາຍ ຌານຈິຕ຺ຕໍ ສຸຎ຺ຎໍ ໂຫຕິ.

ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສາຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ. ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິຍາຕິ ວີສຕິວຕ຺ຖຸກາຍ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິຍາ. ວິຈິກິຈ຺ຉາຍາຕິ ອຏ຺ຐສຸ ຐາເນສຸ ກງ຺ຂາຍ. ສີລພ຺ພຕປຣາມາສາຕິ ‘‘ສີເລນ ສຸທ຺ຘິ, ວເຕນ ສຸທ຺ຘີ’’ຕິ ປຣາມສິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກທິຏ຺ຐິ. ທິຏ຺ຐານຸສຍາຕິ ອປ຺ປຫີນຏ຺ເຐນ ສນ຺ຕາເນ ອນຸສຍກາ ທິຏ຺ຐານຸສຍາ. ຕຖາ ວິຈິກິຈ຺ຉານຸສຍາ. ຕເທກຏ຺ເຐຫິ ຈາຕິ ເຕຫິ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິອາທີຫິ ເອກໂຕ ຐິເຕຫິ ຈ. ອຸປຕາເປນ຺ຕິ ວິພາເຘນ຺ຕິ ຈາຕິ ກິເລສາ, ເຕຫິ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິຍາທິກິເລເສຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິວິຕ຺ຕໍ ສຸຎ຺ຎໍ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຖ ‘‘ຕເທກຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ ທຸວິຘໍ ເອກຏ຺ຐໍ ປຫາເນກຏ຺ຐໍ ສຫເຊກຏ຺ຐຎ຺ຈ. ອປາຍຄມນີຍາ ຫິ ກິເລສາ ຍາວ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ນ ປຫີຍນ຺ຕິ, ຕາວ ທິຏ຺ຐິວິຈິກິຈ຺ຉາຫິ ສຫ ເອກສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ຐິຕາຕິ ປຫາເນກຏ຺ຐາ. ທສສຸ ຫິ ກິເລເສສຸ ອິຘ ທິຏ຺ຐິວິຈິກິຈ຺ຉາ ເອວ ອາຄຕາ. ອນຸສເຍສຸ ທິຏ຺ຐານຸສຍວິຈິກິຈ຺ຉານຸສຍາ ອາຄຕາ. ເສສາ ປນ ອປາຍຄມນີໂຍ ໂລໂຠ ໂທໂສ ໂມໂຫ ມາໂນ ຖິນໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ອຫິຣິກໍ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປນ຺ຕິ ອຏ຺ຐ ກິເລສາ ທິຏ຺ຐິວິຈິກິຈ຺ຉາຫິ ສຫ ປຫາເນກຏ຺ຐາ ຫຸຕ຺ວາ ທ຺ວີຫິ ອນຸສເຍຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ປຫີຍນ຺ຕິ. ຣາຄໂທສໂມຫປມຸເຂສຸ ວາ ທິຍຑ຺ເຒສຸ ກິເລສສຫສ຺ເສສຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ທິຏ຺ຐິຍາ ປຫີຍມານາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ສຫ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ປຫີນາ, ທິຏ຺ຐານຸສຍວິຈິກິຈ຺ຉານຸສເຍຫິ ສຫ ອປາຍຄມນີຍາ ສພ຺ພກິເລສາ ປຫາເນກຏ຺ຐວເສນ ປຫີຍນ຺ຕິ. ສຫເຊກຏ຺ຐາ ປນ ທິຏ຺ຐິຍາ ສຫ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ຈ ສຫ ເອເກກສ຺ມິໍ ຈິຕ຺ເຕ ຐິຕາ ອວເສສກິເລສາ.

ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ຫິ ຈຕ຺ຕາຣິ ທິຏ຺ຐິສຫຄຕານິ ວິຈິກິຈ຺ຉາສຫຄຕຎ຺ຈາຕິ ປຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕານິ ປຫີຍນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ວີສຸ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕອສງ຺ຂາຣິກຈິຕ຺ເຕສຸ ປຫີຍມາເນສຸ ເຕຫິ ສຫຊາໂຕ ໂລໂຠ ໂມໂຫ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ອຫິຣິກໍ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປນ຺ຕິ ອິເມ ກິເລສາ ສຫເຊກຏ຺ຐວເສນ ປຫີຍນ຺ຕິ, ທ຺ວີສຸ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສສງ຺ຂາຣິກຈິຕ຺ເຕສຸ ປຫີຍມາເນສຸ ເຕຫິ ສຫຊາໂຕ ໂລໂຠ ໂມໂຫ ຖິນໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ອຫິຣິກໍ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປນ຺ຕິ ອິເມ ກິເລສາ ສຫເຊກຏ຺ຐວເສນ ປຫີຍນ຺ຕິ, ວິຈິກິຈ຺ຉາສຫຄຕຈິຕ຺ເຕ ປຫີຍມາເນ ເຕນ ສຫຊາໂຕ ໂມໂຫ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ອຫິຣິກໍ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປນ຺ຕິ ອິເມ ກິເລສາ ສຫເຊກຏ຺ຐວເສນ ປຫີຍນ຺ຕິ. ເຕຫິ ທຸວິເຘກຏ຺ເຐຫິ ກິເລເສຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິວິຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ ວິວິຈ຺ຈຕິ, ຜລຈິຕ຺ຕໍ ວິວິຕ຺ຕໍ ວິຍຸຕ຺ຕໍ ອປສກ຺ກິຕໍ ສຸຎ຺ຎໍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສກທາຄາມິສ຺ສ ໂອຬາຣິກາ ກາມຣາຄສຎ຺ໂຎຊນາຕິ ໂອຬາຣິກຠູຕາ ກາຍທ຺ວາເຣ ວີຕິກ຺ກມສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠາເວນ ຖູລຠູຕາ ເມຖຸນຣາຄສງ຺ຂາຕາ ສຎ຺ໂຎຊນາ. ໂສ ຫິ ກາມຠເວ ສຎ຺ໂຎເຊຕີຕິ ‘‘ສຎ຺ໂຎຊນ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຏິຆສຎ຺ໂຎຊນາຕິ ພ຺ຍາປາທສຎ຺ໂຎຊນາ. ໂສ ຫິ ອາຣມ຺ມເຓ ປຏິຫຎ຺ຎຕີຕິ ‘‘ປຏິຆ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕ ເອວ ຖາມຄຕຏ຺ເຐນ ສນ຺ຕາເນ ອນຸເສນ຺ຕີຕິ ອນຸສຍາ. ອຓຸສຫຄຕາຕິ ສຸຂຸມຠູຕາ ກາມຣາຄສຎ຺ໂຎຊນາ ປຏິຆສຎ຺ໂຎຊນາ ອຓຸສຫຄຕາ ກາມຣາຄານຸສຍາ ປຏິຆານຸສຍາຕິ ອປ຺ປຫີນຏ຺ເຐນ ສນ຺ຕາເນ ອນຸສຍນວເສນ ສຸຂຸມຠູຕາ ກາມຣາຄປຏິຆານຸສຍາ. ຕເທກຏ຺ເຐຫິ ຈາຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຫິ ທຸວິເຘກຏ຺ເຐຫິ ກິເລເສຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິວິຕ຺ຕໍ ສຸຎ຺ຎໍ ໂຫຕິ.

ອຣຫໂຕຕິ ກິເລສາຣີນໍ ຫຕຕ຺ຕາ ‘‘ອຣຫາ’’ຕິ ລທ຺ຘນາມສ຺ສ. ຣູປຣາຄາຕິ ຣູປຠເວ ຉນ຺ທຣາຄາ. ອຣູປຣາຄາຕິ ອຣູປຠເວ ຉນ຺ທຣາຄາ. ມານາຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄວຊ຺ຌາ ມານາ ເອວ. ຕຖາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈອວິຊ຺ຊາມານານຸສຍາທໂຍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄວຊ຺ຌາ. ເອເຕສຸ ອຸຓ຺ຓຕິລກ຺ຂໂຓ ມາໂນ. ອວູປສມລກ຺ຂຓໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ. ອນ຺ຘຠາວລກ຺ຂຓາ ອວິຊ຺ຊາ. ຣູປຣາຄອຣູປຣາຄວເສນ ປວຕ຺ຕາ ຠວຣາຄານຸສຍາ. ຕເທກຏ຺ເຐຫິ ຈາຕິ ເຕຫິ ເອກໂຕ ຐິເຕຫິ ຈ ກິເລເສຫິ. ພຫິທ຺ຘາ ຈ ສພ຺ພນິມິຕ຺ເຕຫີຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສນ຺ຕາເນ ອກຸສລກ຺ຂນ຺ເຘ ອຸປາທາຍ ‘‘ພຫິທ຺ຘາ’’ຕິ ສງ຺ຂໍ ຄເຕຫິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ພຫິທ຺ຘາ ປວຕ຺ເຕຫິ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ເຕຫິ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ ວິວິຈ຺ຈຕິ ວິນາ ໂຫຕິ ອປສກ຺ກຕິ, ຜລຈິຕ຺ຕໍ ວິວິຕ຺ຕໍ ວິຍຸຕ຺ຕໍ ອປສກ຺ກິຕໍ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກິເລສປຏິປາຏິຍາ ມຄ຺ຄປຏິປາຏິຍາ ຈາຕິ ທ຺ວິຘາ ອນຸສຍານໍ ອຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກິເລສປຏິປາຏິຍາ ຫິ ກາມຣາຄານຸສຍປຏິຆານຸສຍານໍ ຕຕິຍມຄ຺ເຄນ ອຠາໂວ ໂຫຕິ, ມານານຸສຍສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖມຄ຺ເຄນ, ທິຏ຺ຐານຸສຍວິຈິກິຈ຺ຉານຸສຍານໍ ປຐມມຄ຺ເຄນ, ຠວຣາຄານຸສຍາວິຊ຺ຊານຸສຍານໍ ຈຕຸຕ຺ຖມຄ຺ເຄເນວ. ມຄ຺ຄປຏິປາຏິຍາ ປນ ປຐມມຄ຺ເຄນ ທິຏ຺ຐານຸສຍວິຈິກິຈ຺ຉານຸສຍານໍ ອຠາໂວ ໂຫຕິ, ທຸຕິຍມຄ຺ເຄນ ກາມຣາຄານຸສຍປຏິຆານຸສຍານໍ ຕນຸຠາໂວ, ຕຕິຍມຄ຺ເຄນ ສພ຺ພໂສ ອຠາໂວ, ຈຕຸຕ຺ຖມຄ຺ເຄນ ມານານຸສຍຠວຣາຄານຸສຍາວິຊ຺ຊານຸສຍານໍ ອຠາໂວ ໂຫຕິ. ຈິຕ຺ຕວິເວໂກຕິ ມຫຄ຺ຄຕໂລກຸຕ຺ຕຣຈິຕ຺ຕານໍ ກິເລເສຫິ ສຸຎ຺ຎຠາໂວ, ຕຸຈ຺ຉຠາໂວຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຸປຘິວິເວໂກຕິ ກິເລສກ຺ຂນ຺ຘອຠິສງ຺ຂາຣສງ຺ຂາຕານໍ ອຸປຘີນໍ ສຸຎ຺ຎຠາໂວ. ອຸປຘິໍ ຕາວ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຸປຘິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ກິເລສາ ຈາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຣາຄາທໂຍ ຍສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕໍ ອຸປຕາເປນ຺ຕິ ວິພາເຘນ຺ຕີຕິ ກິເລສາ ຈ. ອຸປາທານໂຄຈຣາ ຣູປາທໂຍ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ຈ. ອຸປາທານສມ຺ຠູຕາ ປຸຎ຺ຎາປຸຎ຺ຎອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາຣາ ຈ. ອມຕນ຺ຕິ ນຕ຺ຖິ ເອຕສ຺ສ ມຣຓສງ຺ຂາຕໍ ມຕນ຺ຕິ ອມຕໍ, ກິເລສວິສປຏິປກ຺ຂຕ຺ຕາ ອຄທນ຺ຕິປິ ອມຕໍ. ສໍສາຣໂຍນິຄຕິອຸປປຕ຺ຕິວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິສຕ຺ຕາວາເສສຸ ສໍສິພ຺ພຕິ ວິນຕີຕິ ຕຓ຺ຫາ ‘‘ວານ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ຕຕ຺ຖ ນຕ຺ຖີຕິ ນິພ຺ພານໍ. ວິເວກຏ຺ຐກາຍານນ຺ຕິ ຄຓສງ຺ຄຓິກາຍ ອປຄຕສຣີຣານໍ. ເນກ຺ຂມ຺ມາຠິຣຕານນ຺ຕິ ເນກ຺ຂມ຺ເມ ກາມາທິໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ເຕ ປຐມຊ຺ຌານາທິເກ ອຠິຣຕານໍ ຕນ຺ນິນ຺ນານໍ. ປຣມໂວທານປ຺ປຕ຺ຕານນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕມປຣິສຸທ຺ຘຠາວຜລໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ຐິຕານໍ. ‘‘ອຸປກ຺ກິເລສາຠາເວນ ປຣິສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕານໍ, ກິເລເສຫິ ມຸຕ຺ຕຠາເວນ ປຣມໂວທານປ຺ປຕ຺ຕານໍ. ວິກ຺ຂມ຺ຠນປ຺ປຫາເນນ ປຣິສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕານໍ, ສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫາເນນ ປຣມໂວທານປ຺ປຕ຺ຕານ’’ນ຺ຕິ ເອວເມເກ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ. ນິຣູປຘີນນ຺ຕິ ວິຄຕູປຘີນໍ. ວິສງ຺ຂາຣຄຕານນ຺ຕິ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມຓໍ ຈຊິຕ຺ວາ ວິຄຕສງ຺ຂາຣໍ ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ອຸປຄຕານໍ. ວິສງ຺ຂາຣຄຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖປິ ຫິ ນິພ຺ພານເມວ ‘‘ວິສງ຺ຂາຣ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ວິທູເຣຕິ ວິວິເຘ ທູເຣ. ສຸວິທູເຣຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ວິທູເຣ. ນ ສນ຺ຕິເກຕິ ນ ສມີເປ. ນ ສາມນ຺ຕາຕິ ນ ເອກປສ຺ເສ. ອນາສນ຺ເນຕິ ອນຈ຺ຈນ຺ຕສມີເປ. ວິເວກຏ຺ເຐຕິ ອຕິທູເຣ, ວິຄເຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕາທິໂສຕິ ຕໍສທິໂສ. ຕສ຺ສຓ຺ຐິໂຕຕິ ເຕນ ອາກາເຣນ ຐິໂຕ. ຕປ຺ປກາໂຣຕິ ເຕນ ປກາເຣນ ຐິໂຕ. ຕປ຺ປຏິຠາໂຄຕິ ຕໍໂກຏ຺ຐາສິໂກ. ອຖ ວາ ‘‘ອຕ຺ຕຠາວຄຸຫາຍ ລຄ຺ຄຠາເວນ ຕາທິໂສ. ກິເລເສຫິ ຉນ຺ນຠາເວນ ຕສ຺ສຓ຺ຐິໂຕ. ໂມຫນສ຺ມິໍ ປຄາຬ຺ຫຠາເວນ ຕປ຺ປກາໂຣ. ຕີຫິ ວິເວເກຫິ ທູຣຠາເວນ ຕປ຺ປຏິຠາໂຄຕິ ເອວເມເກ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ.

ທຸປ຺ປຫາຍາຕິ ສຸເຂນ ປຫາຕພ຺ພາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ທຸຈ຺ຈຊ຺ຊາຕິ ສຸເຂນ ຊຫິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ. ທຸປ຺ປຣິຈ຺ຈຊ຺ຊາຕິ ສພ຺ພາກາເຣນ ຊຫິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ. ທຸນ຺ນິມ຺ມທຍາຕິ ນິມ຺ມທໍ ອມທໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ. ທຸພ຺ພິນິເວຐຍາຕິ ວິນິເວຐນໍ ໂມຈນໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ. ທຸຕ຺ຕຣາຕິ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ. ທຸປ຺ປຕຣາຕິ ວິເສເສຕ຺ວາ ຕຣິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ. ທຸສ຺ສມຕິກ຺ກມາຕິ ທຸກ຺ເຂນ ອຕິກ຺ກມິຕພ຺ພາ. ທຸພ຺ພິນິວຕ຺ຕາຕິ ນິວຕ຺ເຕຕຸໍ ທຸກ຺ຂາ. ອຖ ວາ ‘‘ປກຕິວເສນ ທຸປ຺ປຣິຈ຺ຈຊ຺ຊາ. ໂຄຓປຕາສໍ ວິຍ ທຸນ຺ນິມ຺ມທຍາ. ນາຄປາສໍ ວິຍ ທຸພ຺ພິນິເວຐຍາ. ຄິມ຺ຫສມເຍ ມຣຸກນ຺ຕາຣໍ ວິຍ ທຸຕ຺ຕຣາ ທຸປ຺ປຕຣາ. ພ຺ຍຄ຺ຆປຣິຄ຺ຄຫິຕາ ອຏວີ ວິຍ ທຸສ຺ສມຕິກ຺ກມາ. ສມຸທ຺ທວີຈິ ວິຍ ທຸພ຺ພິນິວຕ຺ຕາຕິ ເອວເມເກ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ.

໘. ເອວໍ ປຐມຄາຖາຍ ‘‘ທູເຣ ວິເວກາ ຫິ ຕຖາວິໂຘ’’ຕິ ສາເຘຕ຺ວາ ປຸນ ຕຖາວິຘານໍ ສຕ຺ຕານໍ ຘມ຺ມຕໍ ອາວິ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ອິຈ຺ຉານິທານາ’’ຕິອາທິຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອິຈ຺ຉານິທານາຕິ ຕຓ຺ຫາເຫຕຸກາ. ຠວສາຕພທ຺ຘາຕິ ສຸຂເວທນາທິມ຺ຫິ ຠວສາເຕນ ພທ຺ຘາ. ເຕ ທຸປ຺ປມຸຎ຺ຈາຕິ ເຕ ຠວສາຕວຕ຺ຖຸຠູຕາ ຘມ຺ມາ. ເຕ ວາ ຕຕ຺ຖ ພທ຺ຘາ ອິຈ຺ຉານິທານາ ສຕ຺ຕາ ທຸປ຺ປໂມຈຍາ. ນ ຫິ ອຎ຺ຎໂມກ຺ຂາຕິ ອຎ຺ເຎ ຈ ໂມເຈຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ກາຣຓວຈນໍ ວາ ເອຕໍ. ເຕ ສຕ຺ຕາ ທຸປ຺ປມຸຎ຺ຈາ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ອຎ຺ເຎນ ໂມເຈຕພ຺ພາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ຍທິ ສຕ຺ຕາ ມຸຎ຺ເຈຍ຺ຍຸໍ, ສເກນ ຖາເມນ ມຸຎ຺ເຈຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ອຍມສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ. ປຈ຺ຉາ ປຸເຣ ວາປິ ອເປກ຺ຂມານາຕິ ອນາຄເຕ ອຕີເຕ ວາ ກາເມ ອເປກ຺ຂມານາ. ອິເມ ວ ກາເມ ປຸຣິເມ ວ ຊປ຺ປນ຺ຕິ ອິເມ ວາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ກາເມ ປຸຣິເມ ວາ ທຸວິເຘປິ ອຕີຕານາຄເຕ ພລວຕຓ຺ຫາຍ ປຕ຺ຖຍມານາ. ອິເມສຎ຺ຈ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປທານໍ ‘‘ເຕ ທຸປ຺ປມຸຎ຺ຈາ ນ ຫິ ອຎ຺ຎໂມກ຺ຂາ’’ຕິ ອິມິນາວ ສຫ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິຕຣຖາ ອເປກ຺ຂມານາ ຊປ຺ປໍ ກິໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ກິໍ ວາ ກຕາຕິ ນ ປຎ຺ຎາເຍຍ຺ຍຸໍ.

ຠວສາຕພທ຺ຘາຕິ ຠເວ ສາຕໍ ຠວສາຕໍ, ເຕນ ຠວສາເຕນ ສຸຂສ຺ສາເທນ ພທ຺ຘາ ຫຸຕ຺ວາ ຐິຕາ. ຕໍ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເອກໍ ຠວສາຕໍ – ສຸຂາ ເວທນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ໂຍພ຺ພນຠາໂວ ໂຍພ຺ພຎ຺ຎໍ. ອໂຣຄຠາໂວ ອາໂຣຄ຺ຍໍ. ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ປວຕ຺ຕຠາໂວ ຊີວິຕໍ. ລາໂຠຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ລາໂຠ. ຍໂສຕິ ປຣິວາໂຣ. ປສໍສາຕິ ກິຕ຺ຕິ. ສຸຂນ຺ຕິ ກາຍິກເຈຕສິກໍ ສຸຂໍ. ມນາປິກາ ຣູປາຕິ ມນວຑ຺ຒນກາ ຣູປາ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຈກ຺ຂຸສມ຺ປທາຕິ ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ສມ຺ປທາ. ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຈກ຺ຂຸ ສມ຺ປນ຺ນໍ ມຓິວິມາເນ ອຸຄ຺ຆາຏິຕສີຫປຎ຺ຊຣໍ ວິຍ ຂາຍຕີ’’ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ສຸຂສ຺ສາທໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ຈກ຺ຂຸສມ຺ປທາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂສຕສມ຺ປທາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສຸຂາຍ ເວທນາຍ ສາຕພທ຺ຘາ…ເປ… ວິພທ຺ຘາຕິ ວິວິຘາກາເຣນ ພທ຺ຘາ. ອາພທ຺ຘາຕິ ວິເສເສນ ອາທິໂຕ ພທ຺ຘາ. ລຄ຺ຄາຕິ ອາຣມ຺ມເຓນ ສທ຺ຘິໍ ອປ຺ປິຕາ. ລຄ຺ຄິຕາຕິ ນາຄທນ຺ເຕ ຜາຓິຕວາຣໂກ ວິຍ ລຄ຺ຄິຕາ. ຍເມຕ຺ຖ ຈ ອວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ສຕ຺ໂຕ ວິສຕ຺ໂຕຕິອາທິມ຺ຫິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ນ ຫິ ອຎ຺ຎໂມກ຺ຂາຕິ ນ ປເຣຫິ ໂມກ຺ຂາ. ເຕ ວາ ຠວສາຕວຕ຺ຖູ ທຸປ຺ປມຸຎ຺ຈາຕິ ຠເວ ສຸຂສ຺ສາທວຕ຺ຖຸຠູຕາ ຘມ຺ມາ ເຕ ມຸຎ຺ຈິຕຸໍ ທຸກ຺ຂາ. ສຕ຺ຕາ ວາ ເອຕ຺ໂຕ ທຸມ຺ໂມຈຍາຕິ ສຕ຺ຕາ ເອວ ວາ ເອຕສ຺ມາ ຠວສາຕວຕ຺ຖຸໂຕ ໂມເຈຕຸໍ ທຸກ຺ຂາ.

ທຸຣຸທ຺ຘຣາຕິ ອຸທ຺ຘຣິຕຸໍ ທຸກ຺ຂາ. ທຸສ຺ສມຸທ຺ຘຣາຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ຉິນ຺ນຕເຏ ນຣກາວາເຏ ປຕິໂຕ ວິຍ ອຸທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘຣິຕຸໍ ທຸກ຺ຂາ. ທຸພ຺ພຸຏ຺ຐາປຍາຕິ ອຸຏ຺ຐາເປຕຸໍ ທຸກ຺ຂາ. ທຸສ຺ສມຸຏ຺ຐາປຍາຕິ ສຸຂຸມອຕ຺ຕຠາວໍ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐາປນໍ ວິຍ ອຸສ຺ສາເປຕຸໍ ອຕິວິຍ ທຸກ຺ຂາ.

ເຕ ອຕ຺ຕນາ ປລິປປລິປນ຺ນາຕິ ຄມ຺ຠີຣກທ຺ທເມ ຍາວ ສີສໂຕ ນິມຸຄ຺ຄາ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ປຣໍ ປລິປປລິປນ຺ນໍ ອຸທ຺ຘຣິຕຸນ຺ຕິ ອປຣໍ ຕເຖວ ນິມຸຄ຺ຄໍ ຫຕ຺ເຖ ວາ ສີເສ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຖເລ ປຕິຏ຺ຐາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ໂສ ວຕ ຈຸນ຺ທາຕິ ໂສຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພາກາຣປຸຄ຺ຄລນິທ຺ເທໂສ. ຕສ຺ສ ‘‘ໂຍ’’ຕິ ອິມໍ ອຸທ຺ເທສວຈນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ໂຍ ອຕ຺ຕນາ ປລິປປລິປນ຺ໂນ, ໂສ ວຕ, ຈຸນ຺ທ, ປຣໍ ປລິປປລິປນ຺ນໍ ອຸທ຺ຘຣິສ຺ສຕີຕິ. ເອວໍ ເສສປເທສຸ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປລິປປລິປນ຺ໂນຕິ ຄມ຺ຠີຣກທ຺ທເມ ນິມຸຄ຺ໂຄ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາ, ຈຸນ຺ທ, ໂກຈິ ປຸຣິໂສ ຍາວ ສີສໂຕ ຄມ຺ຠີຣກທ຺ທເມ ນິມຸຄ຺ໂຄ, ປຣມ຺ປິ ຕເຖວ ນິມຸຄ຺ຄໍ ຫຕ຺ເຖ ວາ ສີເສ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘຣິສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ນ ຫິ ຕໍ ກາຣຓມຕ຺ຖິ, ເຍນ ໂສ ຕໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຖເລ ປຕິຏ຺ຐາເປຍ຺ຍາຕິ. ອທນ຺ໂຕ ອວິນີໂຕ ອປຣິນິພ຺ພຸໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອນິພ຺ພິເສວນຕາຍ ອທນ຺ໂຕ. ອສິກ຺ຂິຕວິນຍຕາຍ ອວິນີໂຕ. ອນິພ຺ພຸຕກິເລສຕາຍ ອປຣິນິພ຺ພຸໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂສ ຕາທິໂສ ປຣໍ ທເມສ຺ສຕິ ນິພ຺ພິເສວນໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ວິເນສ຺ສຕິ ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາ ສິກ຺ຂາເປສ຺ສຕິ. ປຣິນິພ຺ພາເປສ຺ສຕິ ຕສ຺ສ ກິເລເສ ນິພ຺ພາເປສ຺ສຕິ.

ນຕ຺ຖຎ຺ໂຎ ໂກຈີຕິ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂມເຈຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖິ. ສເກນ ຖາເມນາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຓຖາເມນ. ພເລນາຕິ ຎາຓພເລນ. ວີຣິເຍນາຕິ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເຈຕສິກວີຣິເຍນ. ປຸຣິສປຣກ຺ກເມນາຕິ ປຣໍ ປຣໍ ຐານໍ ອກ຺ກມເນນ ມຫນ຺ຕວີຣິເຍນ.

ນາຫໍ ສຫິສ຺ສາມີຕິ ອຫໍ ນ ສຫິສ຺ສາມິ ນ ສກ຺ໂກມິ, ນ ວາຍມິສ຺ສາມີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປໂມຈນາຍາຕິ ປໂມເຈຕຸໍ. ກຖໍກຖິນ຺ຕິ ສກງ຺ຂໍ. ໂຘຕກາຕິ ອາລປນໍ. ຕເຣສີຕິ ຕເຣຍ຺ຍາສິ.

‘‘ອຕ຺ຕນາ ຫິ ກຕໍ ປາປໍ, ອຕ຺ຕນາ ສໍກິລິສ຺ສຕິ;

ອຕ຺ຕນາ ອກຕໍ ປາປໍ, ອຕ຺ຕນາວ ວິສຸຊ຺ຌຕິ;

ສຸທ຺ຘີ ອສຸທ຺ຘິ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ, ນາຎ຺ໂຎ ອຎ຺ຎໍ ວິໂສຘເຍ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໑໖໕; ກຖາ. ໗໔໓) –

ເອຕ຺ຖາຍມຕ຺ໂຖ – ເຍນ ອຕ຺ຕນາ ອກຸສລໍ ກມ຺ມໍ ກຕໍ ໂຫຕິ, ໂສ ຈຕູສຸ ອປາເຍສຸ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕນາວ ສໍກິລິສ຺ສຕິ. ເຍນ ປນ ອຕ຺ຕນາ ອກຕໍ ປາປໍ, ໂສ ສຸຄຕິຎ຺ເຈວ ອຄຕິຎ຺ຈ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕນາວ ວິສຸຊ຺ຌຕິ. ກຸສລກມ຺ມສງ຺ຂາຕາ ສຸທ຺ຘິ ອກຸສລກມ຺ມສງ຺ຂາຕາ ຈ ອສຸທ຺ຘິ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ກາຣກສຕ຺ຕານໍ ອຕ຺ຕນິເຍວ ວິປຈ຺ຈຕິ. ອຎ຺ໂຎ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຎ຺ຎໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ນ ວິໂສຘເຍ ເນວ ວິໂສເຘຕິ, ນ ກິເລເສຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ຕິຏ຺ຐເຕວ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ອມຕມຫານິພ຺ພານໍ ຕິຏ຺ຐຕິເຍວ. ນິພ຺ພານຄາມິມຄ຺ໂຄຕິ ປຸພ຺ພຠາຄວິປສ຺ສນາໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ. ຕິຏ຺ຐາມຫໍ ສມາທເປຕາຕິ ອຫໍ ຄຓ຺ຫາເປຕາ ປຕິຏ຺ຐາເປຕາ ຕິຏ຺ຐາມິ. ເອວໍ ໂອວທິຍມານາ ເອວໍ ອນຸສາສິຍມານາຕິ ມຍາ ເອວໍ ໂອວທິຍມານາ ເອວໍ ອນຸສາສິຍມານາ. ເອຕ຺ຖ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ວທນ຺ໂຕ ໂອວທຕິ ນາມ, ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອນຸສາສນ຺ໂຕ ‘‘ອຍໂສປິ ເຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິອາທິວເສນ ອນາຄຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອນຸສາສຕິ ນາມ. ສມ຺ມຸຂາ ວທນ຺ໂຕປິ ໂອວທຕິ ນາມ, ປຣມ຺ມຸຂາ ທູຕສາສນໍ ວາ ເປເສນ຺ໂຕ ອນຸສາສຕິ ນາມ. ສກິໍ ວທນ຺ໂຕປິ ໂອວທຕິ ນາມ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ວທນ຺ໂຕ ອນຸສາສຕິ ນາມ. ໂອວທນ຺ໂຕ ເອວ ວາ ອນຸສາສຕິ ນາມ. ອປ຺ເປກຈ຺ເຈຕິ ອປິ ເອກຈ຺ເຈ, ເອເກຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຈ຺ຈນ຺ຕນິຏ຺ຐໍ ນິພ຺ພານໍ ອາຣາເຘນ຺ຕີຕິ ຂຍວຍສງ຺ຂາຕໍ ອນ຺ຕໍ ອຕີຕນ຺ຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ, ອຈ຺ຈນ຺ຕຎ຺ຈ ຕໍ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣານໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ນິຏ຺ຐຎ຺ຈາຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕນິຏ຺ຐໍ, ເອກນ຺ຕນິຏ຺ຐໍ, ສຕຕນິຏ຺ຐນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕນິພ຺ພານໍ ອາຣາເຘນ຺ຕິ ສມ຺ປາເທນ຺ຕິ. ນາຣາເຘນ຺ຕີຕິ ນ ສມ຺ປາເທນ຺ຕິ, ນ ປຏິລຠນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖ ກ຺ຍາຫນ຺ຕິ ເອເຕສຸ ກິໍ ອຫໍ, ກິໍ ກໂຣມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຄ຺ຄກ຺ຂາຍີຕິ ປຏິປທາມຄ຺ຄກ຺ຂາຍີ. ອາຈິກ຺ຂຕິ ກເຖຕິ. ອຕ຺ຕນາ ປຏິປຊ຺ຊມານາ ມຸຎ຺ເຈຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕາ ມຍໍ ມຸຎ຺ເຈຍ຺ຍຸໍ.

ອຕີຕໍ ອຸປາທາຍາຕິ ອຕີຕໍ ປຏິຈ຺ຈ. ກຖໍ ປຸເຣ ອເປກ຺ຂໍ ກໂຣຕີຕິ ເກນ ປກາເຣນ ອິກ຺ຂໍ ໂອໂລກນໍ ກໂຣຕິ. ເອວໍຣູໂປ ອໂຫສິນ຺ຕິ ທີຆຣສ຺ສອຓຸກຖູລາທິວເສນ ເອວໍຊາຕິໂກ ເອວຣູໂປ ອຠວິໍ. ຕຕ຺ຖ ນນ຺ທິໍ ສມນ຺ນາເນຕີຕິ ຕສ຺ມິໍ ຣູປາຣມ຺ມເຓ ຕຓ຺ຫໍ ສມ຺ມາ ອານຍຕິ ອຸປເນຕິ. ເວທນາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

‘‘ອິຕິ ເມ ຈກ຺ຂູ’’ຕິອາທໂຍ ວຕ຺ຖຸອາຣມ຺ມຓວເສນ ຕຓ຺ຫຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ. ອິຕິ ຣູປາຕີຕິ ເອວໍ ຣູປາ ອິຕິ. ຕຕ຺ຖ ຉນ຺ທຣາຄປຏິພທ຺ຘນ຺ຕິ ເຕສຸ ຈກ຺ຂຸຣູເປສຸ ທຸພ຺ພລສງ຺ຂາໂຕ ຉນ຺ໂທ ຈ ພລວສງ຺ຂາໂຕ ຣາໂຄ ຈ, ເຕນ ຉນ຺ທຣາເຄນ ປຏິພທ຺ຘໍ ອລ຺ລີນໍ. ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ຊວນຈິຕ຺ຕໍ. ຉນ຺ທຣາຄປຏິພທ຺ຘຕ຺ຕາ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສາຕິ ຕສ຺ສ ຊວນວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຉນ຺ທຣາເຄນ ພທ຺ຘຠາວາ. ຕທຠິນນ຺ທຕີຕິ ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຕຓ຺ຫາວເສນ ອຠິນນ຺ທຕິ.

ຍານິສ຺ສ ຕານີຕິ ຍານິ ອສ຺ສ ຕານິ. ປຸພ຺ເພຕິ ອຕີເຕ. ສທ຺ຘິນ຺ຕິ ເອກໂຕ. ຫສິຕລປິຕກີຬິຕານີຕິ ທນ຺ຕວິທໍສາທິຫສິຕານິ ຈ, ວຈີເຠທໍ ກຕ຺ວາ ລປິຕານິ ຈ, ກາຍຂິຑ຺ຑາທິກີຬິຕານິ ຈ. ຕທສ຺ສາເທຕີຕິ ຕໍ ອສ຺ສາທຍຕິ ອສ຺ສາທໍ ວິນ຺ທຕິ ສາທິຍຕິ. ຕໍ ນິກາເມຕີຕິ ຕໍ ນິກາມຍຕິ ປຈ຺ຈາສີສຕິ. ວິຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ຕຸຏ຺ຐິໍ ປາປຸຓາຕິ.

ສິຍນ຺ຕິ ຠເວຍ຺ຍໍ. ອປ຺ປຏິລທ຺ຘສ຺ສ ປຏິລາຠາຍາຕິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປາປຸຓນຕ຺ຖາຍ. ຈິຕ຺ຕໍ ປຓິທຫຕີຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ຐເປຕິ. ເຈຕໂສ ປຓິຘານປຈ຺ຈຍາຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຐປນກາຣຓາ.

ສີເລນ ວາຕິ ປຎ຺ຈສີລາທິສີເລນ ວາ. ວເຕນ ວາຕິ ຘຸຕງ຺ຄສມາທາເນນ ວາ. ຕເປນ ວາຕິ ວີຣິຍສມາທາເນນ ວາ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ ວາຕິ ເມຖຸນວິຣຕິຍາ ວາ. ເທໂວ ວາຕິ ມຫານຸຠາໂວ ເທວຣາຊາ ວາ. ເທວຎ຺ຎຕໂຣ ວາຕິ ເຕສໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ວາ.

ຊປ຺ປນ຺ຕາຕິ ຄຸຓວເສນ ກເຖນ຺ຕາ. ປຊປ຺ປນ຺ຕາຕິ ປກາເຣນ ກເຖນ຺ຕາ. ອຠິຊປ຺ປນ຺ຕາຕິ ວິເສເສນ ກເຖນ຺ຕາ, ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ວາ ວຑ຺ຒິຕໍ.

໙. ເອວໍ ປຐມຄາຖາຍ ‘‘ທູເຣ ວິເວກາ ຫິ ຕຖາວິໂຘ’’ຕິ ສາເຘຕ຺ວາ ທຸຕິຍຄາຖາຍ ຈ ຕຖາວິຘານໍ ຘມ຺ມຕໍ ອາວິ ກຕ຺ວາ ອິທານິ ເຕສໍ ປາປກຣຓໍ ອາວິ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ກາເມສຸ ຄິທ຺ຘາ’’ຕິ ຄາຖມາຫ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ເຕ ສຕ຺ຕາ ກາເມສຸ ປຣິໂຠຄຕຓ຺ຫາຍ ຄິທ຺ຘາ, ປຣິເຍສນາທິມນຸຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປສຸຕາ, ສມ຺ໂມຫມາປນ຺ນຕ຺ຕາ ປມູຬ຺ຫາ, ອວຄມນຕາຍ ມຈ຺ຉຣິຍຕາຍ ພຸທ຺ຘາທີນໍ ວຈນໍ ອນາທິຍຕາຍ ຈ ອວທານິຍາ, ກາຍວິສມາທິມ຺ຫິ ວິສເມ ນິວິຏ຺ຐາ, ອນ຺ຕກາເລ ມຣຓທຸກ຺ຂູປນີຕາ, ‘‘ກິໍສຸ ຠວິສ຺ສາມ ອິໂຕ ຈຸຕາເສ’’ຕິ ປຣິເທວຍນ຺ຕີຕິ.

ຄິທ຺ຘາຕິ ກາມຣາເຄນ ຄິທ຺ຘາ. ຄຘິຕາຕິ ສງ຺ກປ຺ປຣາເຄນ ປຈ຺ຈາສີສມານາ ຫຸຕ຺ວາ ຄຘິຕາ. ມຸຈ຺ຉິຕາຕິ ກາມຕຓ຺ຫາຍ ມຸຈ຺ຉາປເຣຕາ. ອຊ຺ໂຌສນ຺ນາຕິ ກາມນນ຺ທິຍາ ອຘິໂອສນ຺ນາ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຏາ. ລຄ຺ຄາຕິ ກາມສິເນເຫນ ອລ຺ລີນາ. ລຄ຺ຄິຕາຕິ ກາມປຣິຬາເຫນ ເອກີຠູຕາ. ປລິພຸທ຺ຘາຕິ ກາມສຎ຺ຎາຍ ອາວຏ຺ຏິຕາ. ອຖ ວາ ‘‘ທິຏ຺ຐິທສ຺ສເນ ຄິທ຺ຘາ. ອຠິຓ຺ຫທສ຺ສເນ ຄຘິຕາ. ສໍສຄ຺ຄກິຣິຍສ຺ມິໍ ມຸຈ຺ຉິຕາ. ວິສ຺ສາສກິຣິຍສ຺ມິໍ ອຊ຺ໂຌສນ຺ນາ. ສິເນຫວຬຎ຺ຊສ຺ມິໍ ລຄ຺ຄາ. ທ຺ວຍໍທ຺ວຍສມາປຕ຺ຕິມ຺ຫິ ລຄ຺ຄິຕາ. ອປຣາປຣໍ ອມຸຎ຺ຈມານາ ຫຸຕ຺ວາ ປລິພຸທ຺ຘາ’’ຕິ ເອວເມເກ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ.

ເອສນ຺ຕີຕິ ປຈ຺ຈາສີສນ຺ຕິ. ຄເວສນ຺ຕີຕິ ມຄ຺ຄຍນ຺ຕິ. ປຣິເຍສນ຺ຕີຕິ ສພ຺ພາກາເຣນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ ປຕ຺ເຖນ຺ຕິ. ອຖ ວາ ທິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ ສຸຠາສຸຠໍ ອຕ຺ຖິ, ນຕ຺ຖີຕິ ເອສນ຺ຕິ. ສຸຠາສຸຠາຣມ຺ມເຓ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ ວຬຎ຺ຊນຕ຺ຖາຍ ປິຍໍ ກໂຣນ຺ຕາ ຄເວສນ຺ຕິ. ຈິຕ຺ຕວເສນ ເອສນ຺ຕິ. ປໂຍຄວເສນ ຄເວສນ຺ຕິ. ກຣຓວເສນ ປຣິເຍສນ຺ຕິ. ເຕ ທຸວິເຘ ກາເມ ປຏິຈ຺ຈ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຈຣນ຺ຕີຕິ ຕຈ຺ຈຣິຕາ. ເຕ ຈ ກາເມ ພຫຸລໍ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ວຑ຺ເຒນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕຍນ຺ຕີຕິ ຕພ຺ພຫຸລາ. ເຕ ຈ ກາເມ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ຣຫນ຺ຕີຕິ ຕຄ຺ຄຣຸກາ. ເຕສຸ ກາເມສຸ ນິນ຺ນາ ນມິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ວສນ຺ຕີຕິ ຕນ຺ນິນ຺ນາ. ເຕສຸ ກາເມສຸ ສນ຺ນິນ຺ນາ ຫຸຕ຺ວາ ວສນ຺ຕີຕິ ຕປ຺ໂປຓາ. ເຕສຸ ກາເມສຸ ອວລມ຺ພິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ເຕສຸເຍວ ນມິຕາ ວສນ຺ຕີຕິ ຕປ຺ປພ຺ຠາຣາ. ເຕສຸ ກາເມສຸ ອວຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ມຸຈ຺ຉາປເຣຕປ຺ປສງ຺ຄາ ຫຸຕ຺ວາ ວທນ຺ຕີຕິ ຕທຘິມຸຕ຺ຕາ. ເຕ ຈ ກາເມ ອຘິປຕິໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ວສນ຺ຕີຕິ ຕທຘິປເຕຍ຺ຍາ. ອຖ ວາ ‘‘ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອິຏ຺ຐຠາເວນ ຕຈ຺ຈຣິຕາ. ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ກນ຺ຕຠາເວນ ຕພ຺ພຫຸລາ. ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ມນາປຠາເວນ ຕຄ຺ຄຣຸກາ. ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ປິຍຠາເວນ ຕນ຺ນິນ຺ນາ. ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ກາມຸປສໍຫິຕຠາເວນ ຕປ຺ໂປຓາ. ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ຣຊນີຍຠາເວນ ຕປ຺ປພ຺ຠາຣາ. ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ມຸຈ຺ຉນີຍຠາເວນ ຕທຘິມຸຕ຺ຕາ. ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ພນ຺ຘນີຍຠາເວນ ຕທຘິປເຕຍ຺ຍາ’’ຕິ ເອວເມເກ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ.

ຣູເປ ປຣິເຍສນ຺ຕີຕິອາທີສຸ ປຣິເຍສນ຺ຕີຕິ ອລທ຺ຘສ຺ສ ລາຠາຍ ເອສນວເສນ. ປຏິລຠນ຺ຕີຕິ ຫຕ຺ຖຄຕວເສນ. ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕີຕິ ວຬຎ຺ຊນວເສນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຎາຕພ຺ພໍ. ກລຫໍ ວິວາທໍ ກໂຣຕີຕິ ກລຫກາຣໂກ. ຕສ຺ມິໍ ນິຍຸຕ຺ໂຕຕິ ກລຫປສຸໂຕ. ກມ຺ມກາຣກາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ໂຄຈເຣ ຈຣນ຺ໂຕຕິ ເວສິຍາທິໂຄຈເຣ, ສຕິປຏ຺ຐານາທິໂຄຈເຣ ວາ ຈຣມາໂນ. ເຕສຸ ນິຍຸຕ຺ໂຕ ໂຄຈຣປສຸໂຕ. ອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌານວເສນ ຌານໍ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ຌາຍີ. ຕສ຺ມິໍ ນິຍຸຕ຺ໂຕ ຌານປສຸໂຕ.

ອວຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອປາຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ມຈ຺ຉຣິໂນຕິ ສກສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ນິຄຸຫນ຺ຕາ. ວຈນນ຺ຕິ ກຖນໍ. ພ຺ຍປຖນ຺ຕິ ວາກ຺ຍປຖໍ. ເທສນນ຺ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໂອວາທໍ. ອນຸສິຏ຺ຐິນ຺ຕິ ອນຸສາສນິໍ. ນາທິຍນ຺ຕີຕິ ນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ນ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ‘‘ນ ປຏິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ວາ ປາໂຐ, ໂສເຍວ ອຕ຺ໂຖ. ວຕ຺ຖຸໂຕ ມຈ຺ຉຣິຍທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ປຎ຺ຈ ມຈ຺ຉຣິຍານິ ອາວາສມຈ຺ຉຣິຍ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອາວາເສ ມຈ຺ຉຣິຍໍ ອາວາສມຈ຺ຉຣິຍໍ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອາວາໂສ ນາມ ສກລາຣາໂມປິ ປຣິເວຓມ຺ປິ ເອໂກວຣໂກປິ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານາທີນິປິ. ເຕສຸ ວສນ຺ຕາ ສຸຂໍ ວສນ຺ຕິ, ປຈ຺ຈເຍ ລຠນ຺ຕິ. ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ວຕ຺ຕສມ຺ປນ຺ນສ຺ເສວ ເປສລສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕຕ຺ຖ ອາຄມນໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ອາຄໂຕປິ ‘‘ຂິປ຺ປໍ ຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ, ອິທໍ ອາວາສມຈ຺ຉຣິຍໍ ນາມ. ຠຓ຺ຑນກາຣກາທີນໍ ປນ ຕຕ຺ຖ ວາສໍ ອນິຈ຺ຉໂຕ ອາວາສມຈ຺ຉຣິຍໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ.

ກຸລນ຺ຕິ ອຸປຏ຺ຐາກກຸລມ຺ປິ ຎາຕິກຸລມ຺ປິ. ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຸປສງ຺ກມນໍ ອນິຈ຺ຉໂຕ ກຸລມຈ຺ຉຣິຍໍ ໂຫຕິ. ປາປປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປນ ອຸປສງ຺ກມນໍ ອນິຈ຺ຉໂຕປິ ມຈ຺ຉຣິຍໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ໂສ ຫິ ເຕສໍ ປສາທເຠທາຍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ. ປສາທໍ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ສມຕ຺ຖສ຺ເສວ ປນ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕຕ຺ຖ ອຸປສງ຺ກມນໍ ອນິຈ຺ຉໂຕ ມຈ຺ຉຣິຍໍ ນາມ ໂຫຕິ.

ລາໂຠຕິ ຈຕຸປຈ຺ຈຍລາໂຠວ. ຕໍ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ສີລວນ຺ເຕເຍວ ລຠນ຺ເຕ ‘‘ມາ ລຠຕູ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ລາຠມຈ຺ຉຣິຍໍ ໂຫຕິ. ໂຍ ປນ ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍໍ ວິນິປາເຕຕິ, ອປຣິໂຠຄທຸປ຺ປຣິໂຠຄາທິວເສນ ວິນາເສຕິ, ປູຕິຠາວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕມ຺ປິ ອຎ຺ຎສ຺ສ ນ ເທຕິ, ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສເຈ ອິມໍ ເອສ ນ ລເຠຍ຺ຍ, ອຎ຺ໂຎ ສີລວາ ລເຠຍ຺ຍ, ປຣິໂຠຄໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ມຈ຺ຉຣິຍໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

ວຓ຺ໂຓ ນາມ ສຣີຣວຓ຺ໂຓປິ ຄຸຓວຓ຺ໂຓປິ. ຕຕ຺ຖ ສຣີຣວຓ຺ເຓ ມຈ຺ຉຣີ ‘‘ປໂຣ ປາສາທິໂກ ຣູປວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕໍ ນ ກເຖຕຸກາໂມ ໂຫຕິ. ຄຸຓວຓ຺ຓມຈ຺ຉຣີ ປຣສ຺ສ ສີເລນ ຘຸຕງ຺ເຄນ ປຏິປທາຍ ອາຈາເຣນ ວຓ຺ຓໍ ນ ກເຖຕຸກາໂມ ໂຫຕິ.

ຘມ຺ໂມຕິ ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ ຈ ປຏິເວຘຘມ຺ໂມ ຈ. ຕຕ຺ຖ ອຣິຍສາວກາ ປຏິເວຘຘມ຺ມໍ ນ ມຈ຺ຉຣາຍນ຺ຕິ, ອຕ຺ຕນາ ປຏິວິທ຺ຘຘມ຺ເມ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ປຏິເວຘໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕໍ ປນ ປຏິເວຘໍ ‘‘ປເຣ ຊານນ຺ຕູ’’ຕິ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕນ຺ຕິຘມ຺ເມເຍວ ປນ ຘມ຺ມມຈ຺ຉຣິຍໍ ນາມ ໂຫຕິ. ເຕນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ຍໍ ຄຸຬ຺ຫໍ ຄນ຺ຖໍ ວາ ກຖາມຄ຺ຄໍ ວາ ຊານາຕິ, ຕໍ ອຎ຺ເຎ ນ ຊານາເປຕຸກາໂມ ໂຫຕິ. ໂຍ ປນ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຘມ຺ມານຸຄ຺ຄເຫນ ຘມ຺ມໍ ວາ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຸຄ຺ຄລານຸຄ຺ຄເຫນ ນ ເທຕິ, ອຍໍ ຘມ຺ມມຈ຺ຉຣີ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂລໂລ ໂຫຕິ, ກາເລນ ສມໂຓ ໂຫຕິ, ກາເລນ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ, ກາເລນ ນິຄຓ຺ໂຐ. ໂຍ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ປເວຓິອາຄຕໍ ຕນ຺ຕິໍ ສຓ຺ຫໍ ສຸຂຸມໍ ຘມ຺ມນ຺ຕຣໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອາລຸເຬສ຺ສຕີ’’ຕິ ນ ເທຕິ, ອຍໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຘມ຺ມານຸຄ຺ຄເຫນ ນ ເທຕິ ນາມ. ໂຍ ປນ ‘‘ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ສຓ຺ໂຫ ສຸຂຸໂມ, ສຈາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕິ, ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກຣິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ອາວິ ກຕ຺ວາ ນສ຺ສິສ຺ສຕີ’’ຕິ ນ ເທຕິ, ອຍໍ ຘມ຺ມໍ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຸຄ຺ຄລານຸຄ຺ຄເຫນ ນ ເທຕິ ນາມ. ໂຍ ປນ ‘‘ສຈາຍໍ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕິ, ອມ຺ຫາກໍ ສມຍໍ ຠິນ຺ທິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ນ ເທຕິ, ອຍໍ ຘມ຺ມມຈ຺ຉຣີ ນາມ ໂຫຕິ.

ອິເມສຸ ປຎ຺ຈສຸ ມຈ຺ຉຣິເຍສຸ ອາວາສມຈ຺ຉຣິເຍນ ຕາວ ຍກ຺ໂຂ ວາ ເປໂຕ ວາ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ອາວາສສ຺ສ ສງ຺ກາຣໍ ສີເສນ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວິຈຣຕິ. ກຸລມຈ຺ຉຣິເຍນ ຕສ຺ມິໍ ກຸເລ ອຎ຺ເຎສໍ ທານມານນາທີນິ ກໂຣນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ຠິນ຺ນໍ ວຕິທໍ ກຸລໍ ມມາ’’ຕິ ຈິນ຺ຕຍໂຕ ໂລຫິຕມ຺ປິ ມຸຂໂຕ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ, ກຸຈ຺ຉິວິເຣຈນມ຺ປິ ໂຫຕິ, ອນ຺ຕານິປິ ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑານິ ຫຸຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ. ລາຠມຈ຺ຉຣິເຍນ ສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ຄຓສ຺ສ ວາ ສນ຺ຕເກ ລາເຠ ມຈ຺ຉຣາຍິຕ຺ວາ ປຸຄ຺ຄລິກປຣິໂຠຄໍ ວິຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຍກ຺ໂຂ ວາ ເປໂຕ ວາ ມຫາອຊຄໂຣ ວາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ສຣີຣວຓ຺ຓຄຸຓວຓ຺ຓມຈ຺ຉເຣນ ປນ ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ມມຈ຺ຉຣິເຍນ ຈ ອຕ຺ຕໂນວ ວຓ຺ຓໍ ວຓ຺ເຓຕິ, ປເຣສໍ ວຓ຺ເຓ ‘‘ກິໍ ວຓ຺ໂຓ ເອໂສ’’ຕິ ຕໍ ຕໍ ໂທສໍ ວທນ຺ໂຕ ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ມຎ຺ຈ ກສ຺ສຈິ ກິຎ຺ຈິ ອເທນ຺ໂຕ ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓ ເຈວ ເອຬມູໂຄ ຈ ໂຫຕິ.

ອປິ ຈ ອາວາສມຈ຺ຉຣິເຍນ ໂລຫເຄເຫ ປຈ຺ຈຕິ, ກຸລມຈ຺ຉຣິເຍນ ອປ຺ປລາໂຠ ໂຫຕິ, ລາຠມຈ຺ຉຣິເຍນ ຄູຖນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ວຓ຺ຓມຈ຺ຉຣິເຍນ ຠເວ ຠເວ ນິພ຺ພຕ຺ຕສ຺ສ ວຓ຺ໂຓ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ຘມ຺ມມຈ຺ຉຣິເຍນ ກຸກ຺ກຸຬນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕີຕິ.

ມຈ຺ຉຣາຍນວເສນ ມຈ຺ຉຣິຍໍ. ມຈ຺ຉຣາຍນາກາໂຣ ມຈ຺ຉຣາຍນາ. ມຈ຺ຉເຣນ ອຍິຕສ຺ສ ມຈ຺ເຉຣສມງ຺ຄິໂນ ຠາໂວ ມຈ຺ຉຣາຍິຕຕ຺ຕໍ. ‘‘ມຍ຺ຫເມວ ໂຫນ຺ຕຸ, ມາ ອຎ຺ຎສ຺ສາ’’ຕິ ສພ຺ພາປິ ອຕ຺ຕໂນ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ພ຺ຍາເປຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉຕີຕິ ວິວິຈ຺ໂຉ, ວິວິຈ຺ຉສ຺ສ ຠາໂວ ເວວິຈ຺ຉໍ, ມຸທຸມຈ຺ຉຣິຍສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ກທຣິໂຍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອນາທໂຣ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ກທຣິຍໍ, ຖທ຺ຘມຈ຺ຉຣິຍສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ເຕນ ຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຣມ຺ປິ ປເຣສໍ ທທມານໍ ນິວາເຣຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ກທຣິໂຍ ປາປສງ຺ກປ຺ໂປ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິອນາທໂຣ;

ທທມານໍ ນິວາເຣຕິ, ຍາຈມານານ ໂຠຊນ’’ນ຺ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໑໓໒);

ຍາຈເກ ທິສ຺ວາ ກຏຸກຠາເວນ ຈິຕ຺ຕໍ ອຎ຺ຈຕິ ສງ຺ໂກເຈຕີຕິ ກຏຸກຎ຺ຈຸໂກ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ກຏຸກຎ຺ຈຸກຕາ. ອປໂຣ ນໂຍ – ກຏຸກຎ຺ຈຸກຕາ ວຸຈ຺ຈຕິ ກຏຈ຺ຉຸຄ຺ຄາໂຫ. ສມຕິຕ຺ຕິກປຸຓ຺ຓາຍ ຫິ ອຸກ຺ຂລິຍາ ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ສພ຺ພໂຕຠາເຄນ ສງ຺ກຸຏິເຕນ ອຄ຺ຄກຏຈ຺ຉຸນາ ຄຓ຺ຫາຕິ ປູເຣຕ຺ວາ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເອວໍ ມຈ຺ຉຣິປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ສງ຺ກຸຈຕິ, ຕສ຺ມິໍ ສງ຺ກຸຈິເຕ ກາໂຍປິ ຕເຖວ ສງ຺ກຸຈຕິ ປຏິກຸຏຕິ ປຏິນິວຏ຺ຏຕິ ນ ສມ຺ປສາຣີຍຕີຕິ ມຈ຺ເຉຣໍ ‘‘ກຏຸກຎ຺ຈຸກຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ປເຣສໍ ອຸປກາຣກຣເຓ ທານາທິນາ ອາກາເຣນ ຍຖາ ນ ສມ຺ປສາຣີຍຕິ, ເອວໍ ອາວຣິຕ຺ວາ ຄຫິຕຠາໂວ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ. ຍສ຺ມາ ປນ ມຈ຺ຉຣິປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ປເຣສໍ ອທາຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ປຣສນ຺ຕກໍ ຄຓ຺ຫິຕຸກາໂມ. ຕສ຺ມາ ‘‘ອິທໍ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ມຍ຺ຫເມວ ໂຫຕຸ, ມາ ອຎ຺ຎສ຺ສາ’’ຕິ ປວຕ຺ຕິວເສນສ຺ສ ອຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິນິຄູຫນລກ຺ຂຓຕາ ປຣສມ຺ປຕ຺ຕິຄ຺ຄຫຓລກ຺ຂຓຕາ ຈ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຂນ຺ຘມຈ຺ຉຣິຍມ຺ປິ ມຈ຺ຉຣິຍນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຂາຕໍ ອຸປປຕ຺ຕິຠວໍ ອຎ຺ເຎຫິ ອສາຘາຣຓໍ ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ ມຍ຺ຫເມວ ໂຫຕຸ, ມາ ອຎ຺ຎສ຺ສາ’’ຕິ ປວຕ຺ຕໍ ມຈ຺ຉຣິຍໍ ຂນ຺ຘມຈ຺ຉຣິຍໍ ນາມ. ຘາຕຸອາຍຕນມຈ຺ຉຣິເຍສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຄາໂຫຕິ ຄາຫນິຈ຺ຉຍວເສນ ຄຫຓໍ. ອວທຎ຺ຎຸຕາຍາຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘານມ຺ປິ ກຖິຕໍ ອຊານນຠາເວນ. ຍາຈການໍ ອທທມາໂນ ຫິ ເຕຫິ ກຖິຕໍ ນ ຊານາຕິ ນາມ. ຊນາ ປມຕ຺ຕາຕິ ສຕິວິປ຺ປວາສາ ຊນາ. ວຈນນ຺ຕິ ສງ຺ເຂປວຈນໍ. ພ຺ຍປ຺ປຖນ຺ຕິ ວິຕ຺ຖາຣວຈນໍ. ເທສນນ຺ຕິ ອຸປມໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຕ຺ຖສນ຺ທສ຺ສນວຈນໍ. ອນຸສິຏ຺ຐິນ຺ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ສໍລກ຺ຂາປນວຈນໍ. ອຖ ວາ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ກຖນໍ ວຈນໍ ນາມ. ຄຓ຺ຫາເປຕ຺ວາ ກຖນໍ ພ຺ຍປ຺ປຖໍ ນາມ. ໂຕເສຕ຺ວາ ກຖນໍ ເທສນໍ ນາມ. ປທສ຺ເສຕ຺ວາ ກຖນໍ ອນຸສິຏ຺ຐິ ນາມ. ອຖ ວາ ປຣິຕາປທຸກ຺ຂໍ ນາເສຕ຺ວາ ກຖນໍ ວຈນໍ ນາມ. ປຣິຬາຫທຸກ຺ຂໍ ນາເສຕ຺ວາ ກຖນໍ ພ຺ຍປ຺ປຖໍ ນາມ. ອປາຍທຸກ຺ຂໍ ນາເສຕ຺ວາ ກຖນໍ ເທສນໍ ນາມ. ຠວທຸກ຺ຂໍ ນາເສຕ຺ວາ ກຖນໍ ອນຸສິຏ຺ຐິ ນາມ. ອຖ ວາ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈປຣິຎ຺ຎາປຏິເວຘຍຸຕ຺ຕໍ ວຈນໍ. ສມຸທຍສຈ຺ຈປຫານປຏິເວຘຍຸຕ຺ຕໍ ພ຺ຍປ຺ປຖໍ. ນິໂຣຘສຈ຺ຈສຈ຺ຉິກິຣິຍປຏິເວຘຍຸຕ຺ຕໍ ເທສນໍ. ມຄ຺ຄສຈ຺ຈຠາວນາປຏິເວຘຍຸຕ຺ຕໍ ອນຸສິຏ຺ຐີຕິ ເອວມາທິນາ ນເຍນ ເອເກ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ.

ນ ສຸສ຺ສຸສນ຺ຕີຕິ ນ ສຸຓນ຺ຕິ. ນ ໂສຕໍ ໂອທຫນ຺ຕີຕິ ສວນຕ຺ຖໍ ກຓ຺ຓໂສຕໍ ນ ຐເປນ຺ຕິ. ນ ອຎ຺ຎາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐເປນ຺ຕີຕິ ຊານນຕ຺ຖໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຕິຏ຺ຐເປນ຺ຕິ. ອນສ຺ສວາຕິ ໂອວາທໍ ອສຸຓມານາ. ອວຈນກຣາຕິ ສຸຓມານາປິ ວຈນໍ ນ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ອວຈນກຣາ. ປຏິໂລມວຸຕ຺ຕິໂນຕິ ປຏາຓີ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນກາ. ອຎ຺ເຎເນວ ມຸຂໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ກໂຣນ຺ຕາປິ ມຸຂໍ ນ ເທນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ວິສເມຕິ ກາຍສຸຈຣິຕາທິສມ຺ມຕສ຺ສ ສມສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂຕ຺ຕາ ວິສມໍ, ຕສ຺ມິໍ ວິສເມ. ນິວິຏ຺ຐາຕິ ປວິຏ຺ຐາ ທຸນ຺ນີຫຣາ. ກາຍກມ຺ເມຕິ ກາຍໂຕ ປວຕ຺ເຕ, ກາເຍນ ວາ ປວຕ຺ເຕ ກາຍກມ຺ເມ. ວຈີກມ຺ມາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕຕ຺ຖ ກາຍກມ຺ມວຈີກມ຺ມມໂນກມ຺ມານິ ທຸຈ຺ຈຣິຕວເສນ ວິຠຕ຺ຕານິ, ປາຓາຕິປາຕາທໂຍ ທສອກຸສລກມ຺ມປຖວເສນ ວິຠຕ຺ຕາຕິ ຎາຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ຕາເວຕ຺ຖ ສາຘາຣຓປທວຓ຺ຓນາ, ອສາຘາຣເຓສຸ ປນ ປາຓສ຺ສ ອຕິປາໂຕ ປາຓາຕິປາໂຕ, ປາຓວໂຘ ປາຓຆາໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປາໂຓຕິ ເຈຕ຺ຖ ໂວຫາຣໂຕ ສຕ຺ໂຕ, ປຣມຕ຺ຖໂຕ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ປາເຓ ປາຓສຎ຺ຎິໂນ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍຸປຈ຺ເຉທກອຸປກ຺ກມສມຸຏ຺ຐາປິຕາ ກາຍວຈີທ຺ວາຣານໍ ອຎ຺ຎຕຣທ຺ວາຣປວຕ຺ຕາ ວຘກເຈຕນາ ປາຓາຕິປາໂຕ. ໂສ ຄຸຓວິຣຫິເຕສຸ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕາທີສຸ ປາເຓສຸ ຂຸທ຺ທເກ ປາເຓ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ມຫາສຣີເຣ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ກສ຺ມາ? ປໂຍຄມຫນ຺ຕຕາຍ, ປໂຍຄສມຕ຺ເຕປິ ວຕ຺ຖຸມຫນ຺ຕຕາຍ. ຄຸຓວນ຺ເຕສຸ ມນຸສ຺ສາທີສຸ ອປ຺ປຄຸເຓ ປາເຓ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ມຫາຄຸເຓ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ສຣີຣຄຸຓານໍ ປນ ສມຠາເວ ສຕິ ກິເລສານໍ ອຸປກ຺ກມານຎ຺ຈ ມຸທຸຕາຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ຕິພ຺ພຕາຍ ມຫາສາວຊ຺ໂຊຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈ ສມ຺ຠາຣາ ໂຫນ຺ຕິ – ປາໂຓ ປາຓສຎ຺ຎິຕາ ວຘກຈິຕ຺ຕໍ ອຸປກ຺ກໂມ ເຕນ ມຣຓນ຺ຕິ. ຉປ຺ປໂຍຄາ – ສາຫຕ຺ຖິໂກ ອາຓຕ຺ຕິໂກ ນິສ຺ສຄ຺ຄິໂຍ ຖາວໂຣ ວິຊ຺ຊາມໂຍ ອິທ຺ຘິມໂຍຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ປນຕ຺ເຖ ວິຕ຺ຖາຣິຍມາເນ ອຕິປປຎ຺ໂຈ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນໍ ນ ວິຕ຺ຖາຣຍິສ຺ສາມ. ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ເອວຣູປໍ, ອຕ຺ຖິເກຫິ ປນ ສມນ຺ຕປາສາທິກໍ ວິນຍຏ຺ຐກຖໍ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໑໗໒) ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ອທິນ຺ນສ຺ສ ອາທານໍ ອທິນ຺ນາທານໍ, ປຣສ຺ສ ຫຣຓໍ ເຖຍ຺ຍໍ ໂຈຣິກາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ອທິນ຺ນນ຺ຕິ ປຣປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ, ຍຕ຺ຖ ປໂຣ ຍຖາກາມກາຣິຕໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອທຓ຺ຑາຣໂຫ ອນຸປວຊ຺ໂຊ ຈ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ປນ ປຣປຣິຄ຺ຄຫິເຕ ປຣປຣິຄ຺ຄຫິຕສຎ຺ຎິໂນ ຕທາທາຍກອຸປກ຺ກມສມຸຏ຺ຐາປິກາ ເຖຍ຺ຍເຈຕນາ ອທິນ຺ນາທານໍ. ຕໍ ຫີເນ ປຣສນ຺ຕເກ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊໍ, ປຓີເຕ ມຫາສາວຊ຺ຊໍ. ກສ຺ມາ? ວຕ຺ຖຸປຓີຕຕາຍ, ວຕ຺ຖຸສມຕ຺ເຕ ສຕິ ຄຸຓາຘິການໍ ສນ຺ຕເກ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ມຫາສາວຊ຺ຊໍ. ຕໍ ຕໍ ຄຸຓາຘິກໍ ອຸປາທາຍ ຕໂຕ ຕໂຕ ຫີນຄຸຓສ຺ສ ສນ຺ຕເກ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊໍ.

ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈ ສມ຺ຠາຣາ ໂຫນ຺ຕິ – ປຣປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ ປຣປຣິຄ຺ຄຫິຕສຎ຺ຎິຕາ ເຖຍ຺ຍຈິຕ຺ຕໍ ອຸປກ຺ກໂມ ເຕນ ຫຣຓນ຺ຕິ. ຉປ຺ປໂຍຄາ ສາຫຕ຺ຖິກາທໂຍວ. ເຕ ຈ ໂຂ ຍຖານຸຣູປໍ ເຖຍ຺ຍາວຫາໂຣ ປສຍ຺ຫາວຫາໂຣ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາວຫາໂຣ ປຣິກປ຺ປາວຫາໂຣ ກຸສາວຫາໂຣຕິ ອິເມສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອວຫາຣານໍ ວເສນ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍໍ ວຸຕ຺ໂຕ.

ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາໂຣຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ກາເມສູຕິ ເມຖຸນສມາຈາເຣສຸ. ມິຈ຺ຉາຈາໂຣຕິ ເອກນ຺ຕນິນ຺ທິໂຕ ລາມກາຈາໂຣ. ລກ຺ຂຓໂຕ ປນ ອສທ຺ຘມ຺ມເສວນາຘິປ຺ປາເຍນ ກາຍທ຺ວາຣປ຺ປວຕ຺ຕາ ອຄມນີຍຏ຺ຐານວີຕິກ຺ກມເຈຕນາ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາໂຣ.

ຕຕ຺ຖ ອຄມນີຍຏ຺ຐານໍ ນາມ ປຸຣິສານໍ ຕາວ ມາຕຸຣກ຺ຂິຕາ ປິຕຸຣກ຺ຂິຕາ ມາຕາປິຕຸຣກ຺ຂິຕາ ຠາຕຸຣກ຺ຂິຕາ ຠຄິນິຣກ຺ຂິຕາ ຎາຕິຣກ຺ຂິຕາ ໂຄຕ຺ຕຣກ຺ຂິຕາ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິຕາ ສາຣກ຺ຂາ ສປຣິທຓ຺ຑາຕິ ມາຕຸຣກ຺ຂິຕາທໂຍ ທສ, ຘນກ຺ກີຕາ ຉນ຺ທວາສິນີ ໂຠຄວາສິນີ ປຏວາສິນີ ໂອທປຕ຺ຕກິນີ ໂອຠຕຈຸມ຺ພຏກາ ທາສີ ຈ ຠຣິຍາ ກມ຺ມກາຣີ ຈ ຠຣິຍາ ຘຊາຫຏາ ມຸຫຸຕ຺ຕິກາຕິ ເອຕາ ຘນກ຺ກີຕາທໂຍ ທສາຕິ ວີສຕິ ອິຕ຺ຖິໂຍ. ອິຕ຺ຖີສຸ ປນ ທ຺ວີນ຺ນໍ ສາຣກ຺ຂສປຣິທຓ຺ຑານໍ ທສນ຺ນຎ຺ຈ ຘນກ຺ກີຕາທີນນ຺ຕິ ທ຺ວາທສນ຺ນໍ ອິຕ຺ຖີນໍ ອຎ຺ເຎ ປຸຣິສາ, ອິທໍ ອຄມນີຍຏ຺ຐານໍ ນາມ.

ໂສ ປເນສ ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ສີລາທິຄຸຓຣຫິເຕ ອຄມນີຍຏ຺ຐາເນ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ສີລາທິຄຸຓສມ຺ປນ຺ເນ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ຕສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ຠາຣາ – ອຄມນີຍວຕ຺ຖຸ ຕສ຺ມິໍ ເສວນຈິຕ຺ຕໍ ເສວນປໂຍໂຄ ມຄ຺ເຄນ ມຄ຺ຄປຏິປຕ຺ຕິອຘິວາສນນ຺ຕິ. ເອໂກ ປໂຍໂຄ ສາຫຕ຺ຖິໂກ ເອວ.

ມຸສາຕິ ວິສໍວາທນປຸເຣກ຺ຂາຣສ຺ສ ອຕ຺ຖຠຎ຺ຊນໂກ ວຈີປໂຍໂຄ ກາຍປໂຍໂຄ ວາ. ວິສໍວາທນາຘິປ຺ປາເຍນ ປນສ຺ສ ປຣວິສໍວາທກກາຍວຈີປໂຍຄສມຸຏ຺ຐາປິກາ ເຈຕນາ ມຸສາວາໂທ. ອປໂຣ ນໂຍ – ມຸສາຕິ ອຠູຕໍ ອຕຈ຺ຉໍ ວຕ຺ຖຸ. ວາໂທຕິ ຕສ຺ສ ຠູຕໂຕ ຕຈ຺ຉໂຕ ວິຎ຺ຎາປນໍ. ລກ຺ຂຓໂຕ ປນ ອຕຖໍ ວຕ຺ຖຸໍ ຕຖໂຕ ປຣໍ ວິຎ຺ຎາເປຕຸກາມສ຺ສ ຕຖາວິຎ຺ຎຕ຺ຕິສມຸຏ຺ຐາປິກາ ເຈຕນາ ມຸສາວາໂທ. ໂສ ຍມຕ຺ຖໍ ຠຎ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ອປ຺ປຕາຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ມຫນ຺ຕຕາຍ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ອປິ ຈ ຄຫຏ຺ຐານໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ອທາຕຸກາມຕາຍ ‘‘ນຕ຺ຖີ’’ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ໂຕ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ສກ຺ຂິນາ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຖຠຎ຺ຊນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ໂຕ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ປພ຺ພຊິຕານໍ ອປ຺ປກມ຺ປິ ເຕລໍ ວາ ສປ຺ປິໍ ວາ ລຠິຕ຺ວາ ຫສາຘິປ຺ປາເຍນ ‘‘ອຊ຺ຊ ຄາເມ ເຕລໍ ນທີ ມຎ຺ເຎ ສນ຺ທຕີ’’ຕິ ປູຣຓກຖານເຍນ ປວຕ຺ໂຕ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ອທິຏ຺ຐໍເຍວ ປນ ທິຏ຺ຐນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວທນ຺ຕານໍ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ.

ຕສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ຠາຣາ ໂຫນ຺ຕິ – ອຕຖໍ ວຕ຺ຖຸ ວິສໍວາທນຈິຕ຺ຕໍ ຕຊ຺ໂຊ ວາຍາໂມ ປຣສ຺ສ ຕທຕ຺ຖວິຊານນນ຺ຕິ. ເອໂກ ປໂຍໂຄ ສາຫຕ຺ຖິໂກວ. ໂສ ຈ ກາເຍນ ວາ ກາຍປຏິພທ຺ເຘນ ວາ ວາຈາຍ ວາ ປຣວິສໍວາທກກິຣິຍາກຣເຓ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕາຍ ເຈ ກິຣິຍາຍ ປໂຣ ຕມຕ຺ຖໍ ຊານາຕິ, ອຍໍ ກິຣິຍສມຸຏ຺ຐາປິກາ ເຈຕນາກ຺ຂເຓເຍວ ມຸສາວາທກມ຺ມຸນາ ພຊ຺ຌຕິ.

ປິສຸຓວາຈາຕິອາທີສຸ ຍາຍ ວາຈາຍ ຍສ຺ສ ຕໍ ວາຈໍ ຠາສຕິ, ຕສ຺ສ ຫທເຍ ອຕ຺ຕໂນ ປິຍຠາວໍ ປຣສ຺ສ ຈ ສຸຎ຺ຎຠາວໍ ກໂຣຕິ, ສາ ປິສຸຓວາຈາ. ຍາຍ ປນ ອຕ຺ຕານມ຺ປິ ປຣມ຺ປິ ຜຣຸສໍ ກໂຣຕິ, ຍາ ວາຈາ ສຍມ຺ປິ ຜຣຸສາ ເນວ ກຓ຺ຓສຸຂາ ນ ຫທຍງ຺ຄມາ, ອຍໍ ຜຣຸສວາຈາ. ເຍນ ສມ຺ຜໍ ປລປຕິ ນິຣຕ຺ຖກໍ, ໂສ ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ. ເຕສໍ ມູລຠູຕາປິ ເຈຕນາ ປິສຸຓວາຈາທິນາມເມວ ລຠຕິ, ສາ ເອວ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສໍກິລິຏ຺ຐຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປເຣສໍ ວາ ເຠທາຍ ອຕ຺ຕໂນ ປິຍກມ຺ຍຕາຍ ວາ ກາຍວຈີປໂຍຄສມຸຏ຺ຐາປິກາ ເຈຕນາ ປິສຸຓວາຈາ. ສາ ຍສ຺ສ ເຠທໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ອປ຺ປຄຸຓາຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊາ, ມຫາຄຸຓຕາຍ ມຫາສາວຊ຺ຊາ.

ຕສ຺ສາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ຠາຣາ ໂຫນ຺ຕິ – ຠິນ຺ທິຕພ຺ໂພ ປໂຣ ‘‘ອິຕິ ອິເມ ນານາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ວິນາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ເຠທປຸເຣກ຺ຂາຣຕາ ວາ, ‘‘ອິຕິ ອຫໍ ປິໂຍ ຠວິສ຺ສາມິ ວິສ຺ສາສິໂກ’’ຕິ ວິຍກມ຺ຍຕາ ວາ, ຕຊ຺ໂຊ ວາຍາໂມ, ຕສ຺ສ ຕທຕ຺ຖວິຊານນນ຺ຕິ.

ປຣສ຺ສ ມມ຺ມຈ຺ເຉທກກາຍວຈີປໂຍຄສມຸຏ຺ຐາປິກາ ເອກນ຺ຕຜຣຸສເຈຕນາ ຜຣຸສວາຈາ. ມມ຺ມຈ຺ເຉທໂກປິ ປໂຍໂຄ ຈິຕ຺ຕສຓ຺ຫຕາຍ ຜຣຸສວາຈາ ນ ໂຫຕິ. ມາຕາປິຕໂຣ ຫິ ກທາຈິ ປຸຕ຺ຕເກ ເອວມ຺ປິ ວທນ຺ຕິ ‘‘ໂຈຣາ ໂວ ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑິກໍ ກໂຣນ຺ຕູ’’ຕິ, ອຸປ຺ປລປຕ຺ຕມ຺ປິ ຈ ເນສໍ ອຸປຣິ ປຕນ຺ຕໍ ນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍາ ຈ ກທາຈິ ນິສ຺ສິຕເກ ເອວໍ ວທນ຺ຕິ ‘‘ກິໍ ອິເມ ອຫິຣິກາ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປິໂນ ຈຣນ຺ຕິ, ນິທ຺ຘມຖ ເນ’’ຕິ. ອຖ ຈ ເນສໍ ອາຄມາຘິຄມສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຍຖາ ຈ ຈິຕ຺ຕສຓ຺ຫຕາຍ ຜຣຸສວາຈາ ນ ໂຫຕິ, ເອວໍ ວຈນສຓ຺ຫຕາຍ ອຜຣຸສວາຈາປິ ນ ໂຫຕິ. ນ ຫິ ມາຣາເປຕຸກາມສ຺ສ ‘‘ອິມໍ ສຸຂໍ ສຍາເປຖາ’’ຕິ ວຈນໍ ອຜຣຸສວາຈາ ໂຫຕິ, ຈິຕ຺ຕຜຣຸສຕາຍ ປເນສາ ຜຣຸສວາຈາວ, ສາ ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ປວຕ຺ຕິຕາ. ຕສ຺ສ ອປ຺ປຄຸຓຕາຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊາ, ມຫາຄຸຓຕາຍ ມຫາສາວຊ຺ຊາ. ຕສ຺ສາ ຕໂຍ ສມ຺ຠາຣາ – ອກ຺ໂກສິຕພ຺ໂພ ປໂຣ ກຸປິຕຈິຕ຺ຕໍ ອກ຺ໂກສນນ຺ຕິ.

ອນຕ຺ຖວິຎ຺ຎາປິກາ ກາຍວຈີປໂຍຄສມຸຏ຺ຐາປິກາ ອກຸສລເຈຕນາ ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ. ໂສ ອາເສວນມນ຺ທຕາຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ອາເສວນມຫນ຺ຕຕາຍ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ຕສ຺ສ ທ຺ເວ ສມ຺ຠາຣາ ໂຫນ຺ຕິ – ຠາຣຕຍຸທ຺ຘສີຕາຫຣຓາທິນິຣຕ຺ຖກກຖາປຸເຣກ຺ຂາຣຕາ ຕຖາຣູປີກຖາກຖນຎ຺ຈາຕິ.

ອຠິຊ຺ຌາຍຕີຕິ ອຠິຊ຺ຌາ, ປຣຠຓ຺ຑາຠິມຸຂີ ຫຸຕ຺ວາ ຕນ຺ນິນ຺ນຕາຍ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາ ‘‘ອໂຫ ວຕ ອິທໍ ມມາສ຺ສາ’’ຕິ ເອວໍ ປຣຠຓ຺ຑາຠິຊ຺ຌາຍນລກ຺ຂຓາ. ອທິນ຺ນາທານໍ ວິຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊາ ມຫາສາວຊ຺ຊາ ຈ. ຕສ຺ສາ ທ຺ເວ ສມ຺ຠາຣາ ໂຫນ຺ຕິ – ປຣຠຓ຺ຑໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິຓາມນຎ຺ຈາຕິ. ປຣຠຓ຺ຑວຕ຺ຖຸເກ ຫິ ໂລເຠ ອຸປ຺ປນ຺ເນປິ ນ ຕາວ ກມ຺ມປຖເຠໂທ ໂຫຕິ, ຍາວ ‘‘ອໂຫ ວຕິທໍ ມມາສ຺ສາ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ນ ປຣິຓາເມຕິ.

ຫິຕສຸຂໍ ພ຺ຍາປາທຍຕີຕິ ພ຺ຍາປາໂທ, ໂສ ປຣວິນາສາຍ ມໂນປໂທສລກ຺ຂໂຓ. ຜຣຸສວາຈາ ວິຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ ຈ. ຕສ຺ສ ທ຺ເວ ສມ຺ຠາຣາ ໂຫນ຺ຕິ – ປຣສຕ຺ໂຕ ຈ ຕສ຺ສ ຈ ວິນາສຈິນ຺ຕາຕິ. ປຣສຕ຺ຕວຕ຺ຖຸເກ ຫິ ໂກເຘ ອຸປ຺ປນ຺ເນປິ ນ ຕາວ ກມ຺ມປຖເຠໂທ ໂຫຕິ, ຍາວ ‘‘ອໂຫ ວຕາຍໍ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ເຊຍ຺ຍ ວິນສ຺ເສຍ຺ຍາ’’ຕິ ຕສ຺ສ ວິນາສໍ ນ ຈິນ຺ເຕສິ.

ຍຖາຠຸຈ຺ຈຄຫຓາຠາເວນ ມິຈ຺ຉາ ປສ຺ສຕີຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ. ສາ ‘‘ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວິປຣີຕທສ຺ສນລກ຺ຂຓາ. ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ ວິຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊາ ມຫາສາວຊ຺ຊາ ຈ.

ສຎ຺ຎີ, ອສຎ຺ຎີ, ເນວສຎ຺ຎີນາສຎ຺ຎີ ຠວິສ຺ສາມາຕິ ຣູປາທິວເສນ ກງ຺ຂນ຺ຕິ. ຠວິສ຺ສາມ ນຸ ໂຂ ມຍນ຺ຕິອາທິນາ ອຕ຺ຕານໍ ກງ຺ຂນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຠວິສ຺ສາມ ນຸ ໂຂ. ນ ນຸ ໂຂ ຠວິສ຺ສາມາຕິ ຕສ຺ສ ສສ຺ສຕາກາຣຎ຺ຈ ອຸຈ຺ເຉທາກາຣຎ຺ຈ ນິສ຺ສາຍ ອນາຄເຕ ອຕ຺ຕານໍ ວິຊ຺ຊມານຕຎ຺ຈ ອວິຊ຺ຊມານຕຎ຺ຈ ກງ຺ຂນ຺ຕິ. ກິໍ ນຸ ໂຂ ຠວິສ຺ສາມາຕິ ຊາຕິລິງ຺ຄຸປປຕ຺ຕິໂຍ ນິສ຺ສາຍ ‘‘ຂຕ຺ຕິຍາ ນຸ ໂຂ ຠວິສ຺ສາມ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓເວສ຺ສສຸທ຺ທຄຫຏ຺ຐປພ຺ພຊິຕເທວມນຸສ຺ສານໍ ອຎ຺ຎຕຣາ’’ຕິ ກງ຺ຂນ຺ຕິ. ກຖໍ ນຸ ໂຂ ຠວິສ຺ສາມາຕິ ສຓ຺ຐານາກາຣໍ ນິສ຺ສາຍ ‘‘ທີຆາ ນຸ ໂຂ ຠວິສ຺ສາມ, ຣສ຺ສໂອທາຕກຓ຺ຫປມາຓິກອປ຺ປມາຓິກາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣາ’’ຕິ ກງ຺ຂນ຺ຕິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານາທີນິ ນິສ຺ສາຍ ‘ເກນ ນຸ ໂຂ ກາຣເຓນ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ເຫຕຸໂຕ ກງ຺ຂນ຺ຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ກິໍ ຫຸຕ຺ວາ ກິໍ ຠວິສ຺ສາມ ນຸ ໂຂ ມຍນ຺ຕິ ຊາຕິອາທີນິ ນິສ຺ສາຍ ‘‘ຂຕ຺ຕິຍາ ຫຸຕ຺ວາ ນຸ ໂຂ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຠວິສ຺ສາມ…ເປ… ເທວາ ຫຸຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສາ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຣມ຺ປຣໍ ກງ຺ຂນ຺ຕິ. ສພ຺ພຕ຺ເຖວ ປນ ອທ຺ຘານນ຺ຕິ ກາລາຘິວຈນເມຕໍ.

໑໐. ຍສ຺ມາ ເອຕເທວ ຕສ຺ມາ ຫິ ສິກ຺ເຂຖ…ເປ… ອາຫຸ ຘີຣາຕິ. ຕຕ຺ຖ ສິກ຺ເຂຖາຕິ ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາ ອາວຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ອິເຘວາຕິ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ສາສເນ. ຕຕ຺ຖ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພາຕິ ສິກ຺ຂາ. ຕິສ຺ໂສຕິ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉໂທ. ອຘິສີລສິກ຺ຂາຕິ ອຘິກໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ສີລນ຺ຕິ ອຘິສີລໍ, ອຘິສີລຎ຺ຈ ຕໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພຏ຺ເຐນ ສິກ຺ຂາ ຈາຕິ ອຘິສີລສິກ຺ຂາ. ເອສ ນໂຍ ອຘິຈິຕ຺ຕອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາສຸ.

ກຕມໍ ປເນຕ຺ຖ ສີລໍ, ກຕມໍ ອຘິສີລໍ, ກຕມໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ກຕມໍ ອຘິຈິຕ຺ຕໍ, ກຕມາ ປຎ຺ຎາ, ກຕມາ ອຘິປຎ຺ຎາຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ປຎ຺ຈງ຺ຄທສງ຺ຄສີລໍ ຕາວ ສີລເມວ. ຕຎ຺ຫິ ພຸທ຺ເຘ ອຸປ຺ປນ຺ເນປິ ອນຸປ຺ປນ຺ເນປິ ໂລເກ ປວຕ຺ຕຕິ. ອຸປ຺ປນ຺ເນ ພຸທ຺ເຘ ຕສ຺ມິໍ ສີເລ ພຸທ຺ຘາປິ ສາວກາປິ ມຫາຊນໍ ສມາທເປນ຺ຕິ, ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ພຸທ຺ເຘ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ຈ ກມ຺ມວາທິໂນ ຈ ຘມ຺ມິກາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຈ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຈ ມຫາຣາຊາໂນ ມຫາໂພຘິສຕ຺ຕາ ຈ ສມາທເປນ຺ຕິ, ສາມມ຺ປິ ປຓ຺ຑິຕາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສມາທິຍນ຺ຕິ. ເຕ ຕໍ ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ ປຣິປູເຣຕ຺ວາ ເທເວສຸ ຈ ມນຸສ຺ເສສຸ ຈ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸໂຠນ຺ຕິ.

ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສີລໍ ປນ ‘‘ອຘິສີລ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຎ຺ຫິ ສູຣິໂຍ ວິຍ ປຊ຺ໂຊຕານໍ ສິເນຣຸ ວິຍ ປພ຺ພຕານໍ ສພ຺ພໂລກິຍສີລານໍ ອຘິກຎ຺ເຈວ ອຸຕ຺ຕມຎ຺ຈ, ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທເຍວ ຈ ປວຕ຺ຕຕິ, ນ ວິນາ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາທາ. ນ ຫິ ຕໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ອຎ຺ໂຎ ສຕ຺ໂຕ ຐເປຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ພຸທ຺ຘາເຍວ ປນ ສພ຺ພໂສ ກາຍວຈີທ຺ວາຣອຊ຺ຌາຈາຣໂສຕໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ວີຕິກ຺ກມສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ຕໍ ສີລສໍວຣໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ. ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣໂຕປິ ຈ ມຄ຺ຄຜລສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເມວ ສີລໍ ອຘິສີລໍ.

ກາມາວຈຣານິ ປນ ອຏ຺ຐ ກຸສລຈິຕ຺ຕານິ ໂລກິຍອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິຈິຕ຺ຕານິ ຈ ເອກຊ຺ຌໍ ກຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕເມວາຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາທານຸປ຺ປາເທ ຈສ຺ສ ປວຕ຺ຕິ, ສມາທປນໍ ສມາທານຎ຺ຈ ສີເລ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ວິປສ຺ສນາປາທກໍ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິຈິຕ຺ຕໍ ປນ ‘‘ອຘິຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຎ຺ຫິ ອຘິສີລໍ ວິຍ ສີລານໍ, ສພ຺ພໂລກິຍຈິຕ຺ຕານໍ ອຘິກຎ຺ເຈວ ອຸຕ຺ຕມຎ຺ຈ, ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທເຍວ ຈ ໂຫຕິ, ນ ວິນາ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາທາ. ຕໂຕປິ ຈ ມຄ຺ຄຜລຈິຕ຺ຕເມວ ອຘິຈິຕ຺ຕໍ.

‘‘ອຕ຺ຖິ ທິນ຺ນໍ ອຕ຺ຖິ ຍິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕໍ (ມ. ນິ. ໒.໙໔) ປນ ກມ຺ມສ຺ສກຕາຎາຓໍ ປຎ຺ຎາ. ສາ ຫິ ພຸທ຺ເຘ ອຸປ຺ປນ຺ເນປິ ອນຸປ຺ປນ຺ເນປິ ໂລເກ ປວຕ຺ຕຕິ. ອຸປ຺ປນ຺ເນ ພຸທ຺ເຘ ຕສ຺ສາ ປຎ຺ຎາຍ ພຸທ຺ຘາປິ ສາວກາປິ ມຫາຊນໍ ສມາທເປນ຺ຕິ, ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ພຸທ຺ເຘ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ຈ ກມ຺ມວາທິໂນ ຈ ຘມ຺ມິກາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຈ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຈ ມຫາຣາຊາໂນ ມຫາໂພຘິສຕ຺ຕາ ຈ ສມາທເປນ຺ຕິ, ສາມມ຺ປິ ປຓ຺ຑິຕາ ສຕ຺ຕາ ສມາທິຍນ຺ຕິ. ຕຖາ ຫິ ອງ຺ກຸໂຣ ທສວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ມຫາທານໍ ອທາສິ. ເວລາໂມ ເວສ຺ສນ຺ຕໂຣ ອຎ຺ເຎ ຈ ພຫູ ປຓ຺ຑິຕມນຸສ຺ສາ ມຫາທານານິ ອທໍສຸ. ເຕ ຕໍ ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ ປຣິປູເຣຕ຺ວາ ເທເວສຸ ຈ ມນຸສ຺ເສສຸ ຈ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິໍສຸ.

ຕິລກ຺ຂຓາກາຣປຣິຈ຺ເຉທກໍ ປນ ວິປສ຺ສນາຎາຓໍ ‘‘ອຘິປຎ຺ຎາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສາ ຫິ ອຘິສີລອຘິຈິຕ຺ຕານິ ວິຍ ສີລຈິຕ຺ຕານໍ, ສພ຺ພໂລກິຍປຎ຺ຎານໍ ອຘິກາ ເຈວ ອຸຕ຺ຕມາ ຈ, ນ ຈ ວິນາ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາທາ ໂລເກ ປວຕ຺ຕຕິ. ຕໂຕປິ ຈ ມຄ຺ຄຜລປຎ຺ຎາວ ອຘິປຎ຺ຎາ.

ອິທານິ ເອເກກໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ກຕມາ ອຘິສີລສິກ຺ຂາ – ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ສີລວາ ໂຫຕິ, ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸໂຕ ວິຫຣຕີ’’ຕິອາທິມາຫ. ອິຘາຕິ ວຈນໍ ປຸພ຺ພຠາຄກຣຓີຍສມ຺ປທາຍ ສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ສພ຺ພປກາຣສີລປຣິປູຣກສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສນ຺ນິສ຺ສຍຠູຕສາສນປຣິທີປນໍ, ອຎ຺ຎສາສນສ຺ສ ຈ ຕຖາຠາວປຏິເສຘນໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ອິເຘວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມໂຓ…ເປ… ສຸຎ຺ຎາ ປຣປ຺ປວາທາ ສມເຓຠິ ອຎ຺ເຎຫີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໓໙-໑໔໐). ຠິກ຺ຂູຕິ ຕສ຺ສ ສີລສ຺ສ ປຣິປູຣກສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປຣິທີປນໍ. ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸໂຕຕິ ອິທມສ຺ສ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວເຣ ປຕິຏ຺ຐິຕຠາວປຣິທີປນໍ. ວິຫຣຕີຕິ ອິທມສ຺ສ ຕທນຸຣູປວິຫາຣສມງ຺ຄີຠາວປຣິທີປນໍ. ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ອິທມສ຺ສ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສ຺ສ ອຸປກາຣກຘມ຺ມປຣິທີປນໍ. ອຓຸມຕ຺ເຕສຸ ວຊ຺ເຊສຸ ຠຍທສ຺ສາວີຕິ ອິທມສ຺ສ ປາຕິໂມກ຺ຂໂຕ ອຈວນຘມ຺ມຕາປຣິທີປນໍ. ສມາທາຍາຕິ ອິທມສ຺ສ ສິກ຺ຂາປທານໍ ອນວເສສໂຕ ອາທານປຣິທີປນໍ. ສິກ຺ຂຕີຕິ ອິທມສ຺ສ ສິກ຺ຂາຍ ສມງ຺ຄີຠາວປຣິທີປນໍ. ສິກ຺ຂາປເທສູຕິ ອິທມສ຺ສ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພຘມ຺ມປຣິທີປນໍ.

ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂູຕິ ສໍສາເຣ ຠຍໍ ອິກ຺ຂຕີຕິ ຠິກ຺ຂຸ. ສີລມສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ສີລວາຕິ ເອຕ຺ຖ ສີລນ຺ຕິ ສີລນຏ຺ເຐນ ສີລໍ. ກິມິທໍ ສີລນໍ ນາມ? ສມາຘານໍ ວາ, ກາຍກມ຺ມາທີນໍ ສຸສີລ຺ຍວເສນ ອວິປ຺ປກິຓ຺ຓຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປຘາຣຓໍ ວາ, ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຕິຏ຺ຐາວເສນ ອາຘາຣຠາໂວຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕເທວ ຫິ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ຖທ຺ວຍໍ ສທ຺ທລກ຺ຂຓວິທູ ອນຸຊານນ຺ຕິ. ອຎ຺ເຎ ປນ ‘‘ອຘິເສວນຏ຺ເຐນ ອາຈາຣຏ຺ເຐນ ສີລນຏ຺ເຐນ ສິຣຏ຺ເຐນ ສີຕລຏ຺ເຐນ ສິວຏ຺ເຐນ ສີລ’’ນ຺ຕິ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ.

ສີລນໍ ລກ຺ຂຓໍ ຕສ຺ສ, ຠິນ຺ນສ຺ສາປິ ອເນກຘາ;

ສນິທສ຺ສນຕ຺ຕໍ ຣູປສ຺ສ, ຍຖາ ຠິນ຺ນສ຺ສເນກຘາ.

ຍຖາ ຫິ ນີລປີຕາທິເຠເທນເນກຘາ ຠິນ຺ນສ຺ສາປິ ຣູປາຍຕນສ຺ສ ສນິທສ຺ສນຕ຺ຕໍ ລກ຺ຂຓໍ ນີລາທິເຠເທນ ຠິນ຺ນສ຺ສາປິ ສນິທສ຺ສນຠາວານຕິກ຺ກມນໂຕ. ຕຖາ ສີລສ຺ສ ເຈຕນາທິເຠເທນ ອເນກຘາ ຠິນ຺ນສ຺ສາປິ ຍເທຕໍ ກາຍກມ຺ມາທີນໍ ສມາຘານວເສນ, ກຸສລານຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ປຕິຏ຺ຐາວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ ສີລນໍ, ຕເທວ ລກ຺ຂຓໍ ເຈຕນາທິເຠເທນ ຠິນ຺ນສ຺ສາປິ ສມາຘານປຕິຏ຺ຐາຠາວານຕິກ຺ກມນໂຕ. ເອວໍ ລກ຺ຂຓສ຺ສ ປນສ຺ສ –

ທຸສ຺ສີລ຺ຍວິທ຺ຘໍສນຕາ, ອນວຊ຺ຊຄຸໂຓ ຕຖາ;

ກິຈ຺ຈສມ຺ປຕ຺ຕິອຕ຺ເຖນ, ຣໂສ ນາມ ປວຸຈ຺ຈຕິ.

ຕສ຺ມາ ອິທໍ ສີລໍ ນາມ ກິຈ຺ຈຏ຺ເຐນ ຣເສນ ທຸສ຺ສີລ຺ຍວິທ຺ຘໍສນຣສໍ, ສມ຺ປຕ຺ຕິອຕ຺ເຖນ ຣເສນ ອນວຊ຺ຊຣສນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ໂສເຈຍ຺ຍປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ຕຍິທໍ ຕສ຺ສ ວິຎ຺ຎຸຠິ;

ໂອຕ຺ຕປ຺ປຎ຺ຈ ຫິຣີ ເຈວ, ປທຏ຺ຐານນ຺ຕິ ວຓ຺ຓິຕໍ.

ຕຎ຺ຫິທໍ ສີລໍ ‘‘ກາຍໂສເຈຍ຺ຍໍ ວຈີໂສເຈຍ຺ຍໍ ມໂນໂສເຈຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໂສເຈຍ຺ຍປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ໂສເຈຍ຺ຍຠາເວນ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາຕິ ຄຫຓຠາວໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປຎ຺ຈ ປນ ຕສ຺ສ ວິຎ຺ຎູຫິ ປທຏ຺ຐານນ຺ຕິ ວຓ຺ຓິຕໍ, ອາສນ຺ນກາຣຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ເປ ຫິ ສຕິ ສີລໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເຈວ ຕິຏ຺ຐຕິ ຈ, ອສຕິ ເນວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເຈວ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ ຈາຕິ ເອວໍວິເຘນ ສີເລນ ສີລວາ ໂຫຕິ. ເອຕໍ ສີລໍ ນາມ ປາຓາຕິປາຕາທີຫິ ວາ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ, ວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິໍ ວາ ປູເຣນ຺ຕສ຺ສ ເຈຕນາທໂຍ ຘມ຺ມາ ເວທິຕພ຺ພາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ ‘‘ກິໍ ສີລນ຺ຕິ? ເຈຕນາ ສີລໍ, ເຈຕສິກໍ ສີລໍ, ສໍວໂຣ ສີລໍ, ອວີຕິກ຺ກໂມ ສີລ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໓໙).

ຕຕ຺ຖ ເຈຕນາ ສີລໍ ນາມ ປາຓາຕິປາຕາທີຫິ ວາ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ ວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິໍ ວາ ປູເຣນ຺ຕສ຺ສ ເຈຕນາ. ເຈຕສິກໍ ສີລໍ ນາມ ປາຓາຕິປາຕາທີຫິ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ ວິຣຕິ. ອປິ ຈ ເຈຕນາ ສີລໍ ນາມ ປາຓາຕິປາຕາທີນິ ປຊຫນ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕກມ຺ມປຖເຈຕນາ. ເຈຕສິກໍ ສີລໍ ນາມ ‘‘ອຠິຊ຺ຌໍ ປຫາຍ ວິຄຕາຠິຊ຺ເຌນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕີ’’ຕິອາທິນາ (ທີ. ນິ. ໑.໒໑໗) ນເຍນ ສໍຍຸຕ຺ຕມຫາວຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕາ ອນຠິຊ຺ຌາພ຺ຍາປາທສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຘມ຺ມາ. ສໍວໂຣ ສີລນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ຈວິເຘນ ສໍວໂຣ ເວທິຕພ຺ໂພ – ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວໂຣ ສຕິສໍວໂຣ ຎາຓສໍວໂຣ ຂນ຺ຕິສໍວໂຣ ວີຣິຍສໍວໂຣ. ຕສ຺ສ ນານາກຣຓໍ ອຸປຣິ ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ອວີຕິກ຺ກໂມ ສີລນ຺ຕິ ສມາທິນ຺ນສີລສ຺ສ ກາຍິກວາຈສິໂກ ອວີຕິກ຺ກໂມ. ເອຕ຺ຖ ຈ ສໍວຣສີລໍ, ອວີຕິກ຺ກມສີລນ຺ຕິ ອິທເມວ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ສີລໍ. ເຈຕນາສີລໍ, ເຈຕສິກໍ ສີລນ຺ຕິ ປຣິຍາຍໂຕ ສີລນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ປາຕິໂມກ຺ຂນ຺ຕິ ສິກ຺ຂາປທສີລໍ. ຕຎ຺ຫິ ໂຍ ນໍ ປາຕິ ຣກ຺ຂຕິ, ຕໍ ໂມກ຺ເຂຕິ ໂມເຈຕິ ອາປາຍິກາທີຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ປາຕິໂມກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸໂຕຕິ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສີເລນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ອາຈາເຣນ ເຈວ ໂຄຈເຣນ ຈ ສມ຺ປນ຺ໂນ. ອຓຸມຕ຺ເຕສູຕິ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກສຸ. ວຊ຺ເຊສູຕິ ອກຸສລຘມ຺ເມສຸ. ຠຍທສ຺ສາວີຕິ ຠຍທສ຺ສີ. ສມາທາຍາຕິ ສມ຺ມາ ອາທິຍິຕ຺ວາ. ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສູຕິ ຕໍ ຕໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ສິກ຺ຂຕິ. ອປິ ຈ ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສູຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ ສິກ຺ຂາໂກຏ຺ຐາເສສຸ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ກາຍິກໍ ວາ ເຈຕສິກໍ ວາ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ.

ຂຸທ຺ທໂກ ສີລກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ສງ຺ຆາທິເສສາທິສາວເສໂສ ສີລກ຺ຂນ຺ໂຘ. ມຫນ຺ໂຕຕິ ປາຣາຊິກາທິນິຣວເສໂສ. ຍສ຺ມາ ປນ ປາຕິໂມກ຺ຂສີເລນ ຠິກ຺ຂຸ ສາສເນ ປຕິຏ຺ຐາຕິ ນາມ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ‘‘ປຕິຏ຺ຐາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຕິຏ຺ຐຫຕິ ວາ ເອຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ເອວ ວາ ເອຕ຺ຖ ປຕິຏ຺ຐຫນ຺ຕີຕິ ປຕິຏ຺ຐາ. ອຍມຕ຺ໂຖ ‘‘ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ນໂຣ ສປຎ຺ໂຎ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໓, ໑໙໒) ຈ, ‘‘ປຕິຏ຺ຐານລກ຺ຂຓໍ, ມຫາຣາຊ, ສີລໍ ສພ຺ເພສໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານ’’ນ຺ຕິ (ມິ. ປ. ໒.໑.໙) ຈ, ‘‘ສີເລ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ໂຂ, ມຫາຣາຊ…ເປ… ສພ຺ເພ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ນ ປຣິຫາຍນ຺ຕີ’’ຕິ (ມິ. ປ. ໒.໑.໙) ຈ ອາທິສຸຕ຺ຕວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕເທຕໍ ປຸພ຺ພຸປ຺ປຕ຺ຕິອຕ຺ເຖນ ອາທິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ ຕ຺ວໍ ອຸຕ຺ຕິຍ ອາທິເມວ ວິໂສເຘຫິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ໂກ ຈາທິ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ, ສີລຎ຺ຈ ສຸວິສຸທ຺ຘໍ ທິຏ຺ຐິ ຈ ອຸຊຸກາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໓໘໒). ຍຖາ ຫິ ນຄຣວຑ຺ຒກີ ນຄຣໍ ມາເປຕຸກາໂມ ປຐມໍ ນຄຣຏ຺ຐານໍ ໂສເຘຕິ, ຕໂຕ ອປຣຠາເຄ ວີຖິຈຕຸກ຺ກສິງ຺ຆາຏກາທິປຣິຈ຺ເຉເທນ ວິຠຊິຕ຺ວາວ ນຄຣໍ ມາເປຕິ. ເອວເມວ ໂຍຄາວຈໂຣ ອາທິໂຕ ສີລໍ ວິໂສເຘຕິ, ຕໂຕ ອປຣຠາເຄ ສມາຘິວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄຜລນິພ຺ພານານິ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ. ຍຖາ ວາ ປນ ຣຊໂກ ປຐມໍ ຕີຫິ ຂາເຣຫິ ວຕ຺ຖໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ປຣິສຸທ຺ເຘ ວຕ຺ເຖ ຍທິຈ຺ຉກໍ ຣງ຺ຄຊາຕໍ ອຸປເນຕິ, ຍຖາ ວາ ປນ ເຉໂກ ຈິຕ຺ຕກາໂຣ ຣູປໍ ລິຂິຕຸກາໂມ ອາທິໂຕວ ຠິຕ຺ຕິປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ຕໂຕ ອປຣຠາເຄ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ເອວເມວ ໂຍຄາວຈໂຣ ອາທິໂຕວ ສີລໍ ວິໂສເຘຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ສມຖວິປສ຺ສນາທໂຍ ຘມ຺ເມ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ. ຕສ຺ມາ ສີລໍ ‘‘ອາທີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕເທຕໍ ຈຣຓສຣິກ຺ຂຕາຍ ຈຣຓໍ. ຈຣຓາຕິ ຫິ ປາທາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຍຖາ ຫິ ຉິນ຺ນຈຣຓສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ທິສໍ ຄມນາຠິສງ຺ຂາໂຣ ນ ຊາຍຕິ, ປຣິປຸຓ຺ຓປາທສ຺ເສວ ຊາຍຕິ, ເອວເມວ ຍສ຺ສ ສີລໍ ຠິນ຺ນໍ ໂຫຕິ ຂຓ຺ຑໍ ອປຣິປຸຓ຺ຓໍ, ຕສ຺ສ ນິພ຺ພານຄມນາຍ ຎາຓຄມນໍ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍສ຺ສ ປນ ຕໍ ອຠິນ຺ນໍ ໂຫຕິ ອຂຓ຺ຑໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ, ຕສ຺ສ ນິພ຺ພານຄມນາຍ ຎາຓຄມນໍ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມາ ສີລໍ ‘‘ຈຣຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕເທຕໍ ສໍຍມນວເສນ ສໍຍໂມ. ສໍວຣຓວເສນ ສໍວໂຣຕິ ອຸຠເຍນາປິ ສີລສໍຍໂມ ເຈວ ສີລສໍວໂຣ ຈ ກຖິໂຕ. ວຈນຕ຺ໂຖ ປເນຕ຺ຖ ສໍຍເມຕິ ວີຕິກ຺ກມວິປ຺ຜນ຺ທນໍ, ປຸຄ຺ຄລໍ ວາ ສໍຍເມຕິ ວີຕິກ຺ກມວເສນ ຕສ຺ສ ວິປ຺ຜນ຺ທິຕຸໍ ນ ເທຕີຕິ ສໍຍໂມ. ວີຕິກ຺ກມສ຺ສ ປເວສນທ຺ວາຣໍ ສໍວຣຕິ ປິທຫຕີຕິ ສໍວໂຣ.

ໂມກ຺ຂນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕມໍ ມຸຂຠູຕໍ ວາ. ຍຖາ ຫິ ສຕ຺ຕານໍ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ອາຫາໂຣ ມຸເຂນ ປວິສິຕ຺ວາ ອງ຺ຄມງ຺ຄານິ ຜຣຕິ, ເອວໍ ໂຍຄິໂນປິ ຈຕຸຠູມກກຸສລໍ ສີລມຸເຂນ ປວິສິຕ຺ວາ ອຕ຺ຖສິທ຺ຘິໍ ສມ຺ປາເທຕິ. ເຕນ ‘‘ໂມກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ. ປມຸເຂ ສາຘູຕິ ປາໂມກ຺ຂໍ, ປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ເສຏ຺ຐໍ ປຘານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ສມາປຕ຺ຕິຍາຕິ ຈຕຸຠູມກກຸສລານໍ ປຏິລາຠຕ຺ຖາຍ ປາໂມກ຺ຂໍ ປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ເສຏ຺ຐໍ ປຘານນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫີຕິ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ວິນາ ຫຸຕ຺ວາ ອປກ຺ກມິຕ຺ວາ. ໂຍ ປນາຍເມຕ຺ຖ ເອວກາໂຣ, ໂສ ນິຍມຕ຺ໂຖຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍສ຺ມາ ຈ ນິຍມຕ຺ໂຖ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ມິໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຓສມເຍ ອວິຊ຺ຊມານານມ຺ປິ ກາມານໍ ຕສ຺ສ ປຐມຊ຺ຌານສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂຠາວໍ ກາມປຣິຈ຺ຈາເຄເນວ ຈສ຺ສ ອຘິຄມໍ ທີເປຕິ. ກຖໍ? ‘‘ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫີ’’ຕິ ເອວຎ຺ຫິ ນິຍເມ ກຣິຍມາເນ ອິທໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ນູນິມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ກາມາ ປຏິປກ຺ຂຠູຕາ, ເຍສຸ ສຕິ ອິທໍ ນ ປວຕ຺ຕຕິ ອນ຺ຘກາເຣ ສຕິ ປທີໂປຠາໂສ ວິຍ, ເຕສໍ ປຣິຈ຺ຈາເຄເນວ ຈສ຺ສ ອຘິຄໂມ ໂຫຕິ ໂອຣິມຕີຣປຣິຈ຺ຈາເຄນ ປາຣິມຕີຣສ຺ເສວ. ຕສ຺ມາ ນິຍມໍ ກໂຣຕີຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສິຍາ ‘‘ກສ຺ມາ ປເນສ ປຸພ຺ພປເທເຍວ ວຸຕ຺ໂຕ ນ ອຸຕ຺ຕຣປເທ, ກິໍ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ອວິວິຈ຺ຈາປິ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ? ນ ໂຂ ປເນຕໍ ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຕໍນິສ຺ສຣຓໂຕ ຫິ ປຸພ຺ພປເທ ເອວ ເອສ ວຸຕ຺ໂຕ. ກາມຘາຕຸສມຕິກ຺ກມນໂຕ ຫິ ກາມຣາຄປຏິປກ຺ຂໂຕ ຈ ອິທໍ ຌານໍ ກາມານເມວ ນິສ຺ສຣຓໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ກາມານເມຕໍ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍທິທໍ ເນກ຺ຂມ຺ມ’’ນ຺ຕິ (ອິຕິວຸ. ໗໒). ອຸຕ຺ຕຣປເທປິ ປນ ຍຖາ ‘‘ອິເຘວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມໂຓ, ອິຘ ທຸຕິໂຍ ສມໂຓ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໓໙) ເອຕ຺ຖ ເອວກາໂຣ ອາເນຕ຺ວາ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ນ ຫິ ສກ຺ກາ ອິໂຕ ອຎ຺ເຎຫິປິ ນີວຣຓສງ຺ຂາເຕຫິ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ອວິວິຈ຺ຈ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິຕຸໍ. ຕສ຺ມາ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ເຈວ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫີຕິ ເອວໍ ປທທ຺ວເຍປິ ເອສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ປທທ຺ວເຍປິ ຈ ກິຎ຺ຈາປິ ວິວິຈ຺ຈາຕິ ອິມິນາ ສາຘາຣຓວຈເນນ ຕທງ຺ຄວິເວກາທໂຍ ກາຍວິເວກາທໂຍ ຈ ສພ຺ເພປິ ວິເວກາ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕຖາປິ ປຸພ຺ພຠາເຄ ກາຍວິເວກຈິຕ຺ຕວິເວກວິກ຺ຂມ຺ຠນວິເວກາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ກາຍວິເວກຈິຕ຺ຕວິເວກສມຸຈ຺ເຉທວິເວກນິສ຺ສຣຓວິເວກາ.

ກາເມຫີຕິ ອິມິນາ ປນ ປເທນ ເຍ ຈ ອິຘ ‘‘ກຕເມ ວຕ຺ຖຸກາມາ ມນາປິກາ ຣູປາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຕ຺ຖຸກາມາ ວຸຕ຺ຕາ, ເຍ ຈ ອິເຘວ ວິຠງ຺ເຄ ‘‘ຉນ຺ໂທ ກາໂມ ຣາໂຄ ກາໂມ ຉນ຺ທຣາໂຄ ກາໂມ ສງ຺ກປ຺ໂປ ກາໂມ ຣາໂຄ ກາໂມ ສງ຺ກປ຺ປຣາໂຄ ກາໂມ’’ຕິ ເອວໍ ກິເລສກາມາ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕ ສພ຺ເພປິ ສງ຺ຄຫິຕາ ອິຈ຺ເຈວ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ເອວຎ຺ຫິ ສຕິ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫີຕິ ວຕ຺ຖຸກາເມຫິປິ ວິວິຈ຺ເຈວາຕິ ອຕ຺ໂຖ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ເຕນ ກາຍວິເວໂກ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ.

ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫີຕິ ກິເລສກາເມຫິ ສພ຺ພາກຸສເລຫິ ວາ ວິວິຈ຺ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ເຕນ ຈິຕ຺ຕວິເວໂກ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ປຸຣິເມນ ເຈຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸກາເມຫິ ວິເວກວຈນໂຕ ເອວ ກາມສຸຂປຣິຈ຺ຈາໂຄ, ທຸຕິເຍນ ກິເລສກາເມຫິ ວິເວກວຈນໂຕ ເນກ຺ຂມ຺ມສຸຂປຣິຄ຺ຄໂຫ ວິຠາວິໂຕ ໂຫຕິ. ເອວໍ ວຕ຺ຖຸກາມກິເລສກາມວິເວກວຈນໂຕເຍວ ຈ ເອເຕສໍ ປຐເມນ ສໍກິເລສວຕ຺ຖຸປ຺ປຫານໍ, ທຸຕິເຍນ ສໍກິເລສປ຺ປຫານໍ. ປຐເມນ ໂລລຠາວສ຺ສ ເຫຕຸປຣິຈ຺ຈາໂຄ, ທຸຕິເຍນ ພາລຠາວສ຺ສ. ປຐເມນ ຈ ປໂຍຄສຸທ຺ຘິ, ທຸຕິເຍນ ອາສຍໂປສນໍ ວິຠາວິຕໍ ໂຫຕີຕິ ຎາຕພ຺ພໍ. ເອສ ຕາວ ນໂຍ ‘‘ກາເມຫີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕກາເມສຸ ວຕ຺ຖຸກາມປກ຺ເຂ.

ກິເລສກາມປກ຺ເຂ ປນ ຉນ຺ໂທຕິ ຈ ຣາໂຄຕິ ຈ ເອວມາທີຫິ ອເນກເຠໂທ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທວ ‘‘ກາໂມ’’ຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ໂສ ຈ ອກຸສລປຣິຍາປນ຺ໂນປິ ສມາໂນ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ, ກາໂມ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວິຠງ຺ເຄ ຌານປຏິປກ຺ຂໂຕ ວິສຸໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ກິເລສກາມຕ຺ຕາ ວາ ປຸຣິມປເທ ວຸຕ຺ໂຕ, ອກຸສລປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ ທຸຕິຍປເທ. ອເນກເຠທໂຕ ຈສ຺ສ ກາມໂຕຕິ ອວຕ຺ວາ ກາເມຫີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ຈ ຘມ຺ມານໍ ອກຸສລຠາເວ ວິຊ຺ຊມາເນ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕເມ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວິຠງ຺ເຄ (ວິຠ. ໕໖໔) ອຸປຣິຌານງ຺ຄານໍ ປຈ຺ຈນີກປຏິປກ຺ຂຠາວທສ຺ສນໂຕ ນີວຣຓາເນວ ວຸຕ຺ຕານິ. ນີວຣຓານິ ຫິ ຌານງ຺ຄປຈ຺ຈນີການິ ເຕສໍ ຌານງ຺ຄາເນວ ປຏິປກ຺ຂານິ, ວິທ຺ຘໍສການິ ວິຆາຕການີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຖາ ຫິ ‘‘ສມາຘິ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ປຏິປກ຺ໂຂ, ປີຕິ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ, ວິຕກ຺ໂກ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ, ສຸຂໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ, ວິຈາໂຣ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍາ’’ຕິ ເປຏເກ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເອວເມຕ຺ຖ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫີຕິ ອິມິນາ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວິເວໂກ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫີຕິ ອິມິນາ ປຎ຺ຈນ຺ນມ຺ປິ ນີວຣຓານໍ. ອຄ຺ຄຫິຕຄ຺ຄຫເຓນ ປນ ປຐເມນ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ, ທຸຕິເຍນ ເສສນີວຣຓານໍ. ຕຖາ ປຐເມນ ຕີສຸ ອກຸສລມູເລສຸ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓເຠທວິສຍສ຺ສ ໂລຠສ຺ສ, ທຸຕິເຍນ ອາຆາຕວຕ຺ຖຸເຠທາທິວິສຍານໍ ໂທສໂມຫານໍ. ໂອຆາທີສຸ ວາ ຘມ຺ເມສຸ ປຐເມນ ກາໂມຆກາມໂຍຄກາມາສວກາມຸປາທານອຠິຊ຺ຌາກາຍຄນ຺ຖກາມຣາຄສໍໂຍຊນານໍ, ທຸຕິເຍນ ອວເສສໂອຆໂຍຄາສວອຸປາທານຄນ຺ຖສໍໂຍຊນານໍ. ປຐເມນ ຈ ຕຓ຺ຫາຍ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການຎ຺ຈ, ທຸຕິເຍນ ອວິຊ຺ຊາຍ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການຎ຺ຈ. ອປິ ຈ ປຐເມນ ໂລຠສມ຺ປຍຸຕ຺ຕອຏ຺ຐຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທານໍ, ທຸຕິເຍນ ເສສານໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອກຸສລຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທານໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວິເວໂກ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ປຫານງ຺ຄໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ສມ຺ປໂຍຄງ຺ຄໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຠິນິໂຣປນລກ຺ຂໂຓ ວິຕກ຺ໂກ, ອາຣມ຺ມຓານຸມຊ຺ຊນລກ຺ຂໂຓ ວິຈາໂຣ. ສນ຺ເຕປິ ຈ ເນສໍ ກຕ຺ຖຈິ ອວິໂຍເຄ ໂອຬາຣິກຏ຺ເຐນ ປຸພ຺ພງ຺ຄມຏ຺ເຐນ ຈ ຆຓ຺ຑາຠິຆາໂຕ ວິຍ ເຈຕໂສ ປຐມາຠິນິປາໂຕ ວິຕກ຺ໂກ, ສຸຂຸມຏ຺ເຐນ ອນຸມຊ຺ຊນສຠາເວນ ຈ ຆຓ຺ຑານຸຣໂວ ວິຍ ອນຸປພນ຺ໂຘ ວິຈາໂຣ. ວິປ຺ຜາຣວາ ເຈຕ຺ຖ ວິຕກ຺ໂກ ປຐມຸປ຺ປຕ຺ຕິກາເລ ປຣິປ຺ຜນ຺ທນຠູໂຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕຸກາມສ຺ສ ປກ຺ຂິໂນ ປກ຺ຂວິກ຺ເຂໂປ ວິຍ, ປທຸມາຠິມຸຂປາໂຕ ວິຍ ຈ ຄນ຺ຘານຸພນ຺ຘເຈຕໂສ ຠມຣສ຺ສ. ສນ຺ຕວຸຕ຺ຕິ ວິຈາໂຣ ນາຕິປຣິປ຺ຜນ຺ທນຠາໂວ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕສ຺ສ ປກ຺ຂິໂນ ປກ຺ຂປ຺ປສາຣຓໍ ວິຍ, ປຣິພ຺ຠມນໍ ວິຍ ຈ ປທຸມາຠິມຸຂປຕິຕສ຺ສ ຠມຣສ຺ສ ປທຸມສ຺ສ ອຸປຣິຠາເຄ.

ທຸກນິປາຕຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ອາກາເສ ຄຈ຺ຉໂຕ ມຫາສກຸຓສ຺ສ ອຸໂຠຫິ ປກ຺ເຂຫິ ວາຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປກ຺ເຂ ສນ຺ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຄມນໍ ວິຍ ອາຣມ຺ມເຓ ເຈຕໂສ ອຠິນິໂຣປນຠາເວນ ປວຕ຺ໂຕ ວິຕກ຺ໂກ, ວາຕຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ປກ຺ເຂ ຜນ຺ທາປຍມານສ຺ສ ຄມນໍ ວິຍ ອນຸມຊ຺ຊນຠາເວນ ປວຕ຺ໂຕ ວິຈາໂຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ອນຸປ຺ປພນ຺ເຘນ ປວຕ຺ຕິຍໍ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ໂສ ປນ ເນສໍ ວິເສໂສ ປຐມທຸຕິຍຊ຺ຌາເນສຸ ປາກໂຏ ໂຫຕິ. ອປິ ຈ ມລຄ຺ຄຫິຕໍ ກໍສຠາຊນໍ ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ທຬ຺ຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອິຕເຣນ ຫຕ຺ເຖນ ຈຸຓ຺ຓເຕລວາລຓ຺ຑຸປເກນ ປຣິມຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ທຬ຺ຫຄ຺ຄຫຓຫຕ຺ໂຖ ວິຍ ວິຕກ຺ໂກ. ປຣິມຊ຺ຊນຫຕ຺ໂຖ ວິຍ ວິຈາໂຣ. ຕຖາ ກຸມ຺ຠກາຣສ຺ສ ທຓ຺ຑປ຺ປຫາເຣນ ຈກ຺ກໍ ຠມຍິຕ຺ວາ ຠາຊນໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປີຬນຫຕ຺ໂຖ ວິຍ ວິຕກ຺ໂກ. ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ສຎ຺ຈຣຓຫຕ຺ໂຖ ວິຍ ວິຈາໂຣ. ຕຖາ ມຓ຺ຑລໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ສນ຺ນິຣຸມ຺ຠິຕ຺ວາ ຐິຕກຓ຺ຏໂກ ວິຍ ອຠິນິໂຣປໂນ ວິຕກ຺ໂກ. ພຫິ ປຣິພ຺ຠມນກຓ຺ຏໂກ ວິຍ ອນຸມຊ຺ຊມາໂນ ວິຈາໂຣ. ອິຕິ ອິມິນາ ຈ ວິຕກ຺ເກນ ອິມິນາ ຈ ວິຈາເຣນ ສຫ ວຕ຺ຕຕິ ຣຸກ຺ໂຂ ວິຍ ປຸປ຺ເຜນ ຈ ຜເລນ ຈາຕິ ອິທໍ ຌານໍ ‘‘ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ວິເວກຊນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ວິວິຕ຺ຕິ ວິເວໂກ, ນີວຣຓວິຄໂມຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິວິຕ຺ໂຕຕິ ວາ ວິເວໂກ, ນີວຣຓວິວິຕ຺ໂຕ ຌານສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມຣາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມາ ວິເວກາ, ຕສ຺ມິໍ ວາ ວິເວເກ ຊາຕນ຺ຕິ ວິເວກຊໍ. ປີຕິສຸຂນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປິຓຍຕີຕິ ປີຕິ, ສາ ສມ຺ປິຍາຍນລກ຺ຂຓາ. ສາ ປເນສາ ຂຸທ຺ທິກາປີຕິ, ຂຓິກາປີຕິ, ໂອກ຺ກນ຺ຕິກາປີຕິ, ອຸພ຺ເພຄາປີຕິ, ຜຣຓາປີຕີຕິ ປຎ຺ຈວິຘາ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຂຸທ຺ທິກາປີຕິ ສຣີເຣ ໂລມຫໍສມຕ຺ຕເມວ ກາຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ຂຓິກາປີຕິ ຂເຓ ຂເຓ ວິຊ຺ຊຸປ຺ປາທສທິສາ ໂຫຕິ. ໂອກ຺ກນ຺ຕິກາປີຕິ ສມຸທ຺ທຕີຣໍ ວີຈິ ວິຍ, ກາຍໍ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ຠິຊ຺ຊຕິ. ອຸພ຺ເພຄາປີຕິ ພລວຕີ ໂຫຕິ, ກາຍໍ ອຸທ຺ຘຄ຺ຄໍ ກຕ຺ວາ ອາກາເສ ລງ຺ຆາປນປ຺ປມາຓປຕ຺ຕາ.

ຜຣຓາປີຕິ ອຕິພລວຕີ ໂຫຕິ. ຕາຍ ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ສກລສຣີຣໍ ຘມິຕ຺ວາ ປູຣິຕວຕ຺ຖິ ວິຍ ມຫຕາ ອຸທໂກເຆນ ປກ຺ຂນ຺ທປພ຺ພຕກຸຈ຺ຉິ ວິຍ ຈ ອນຸປຣິປ຺ຜຸຏໍ ໂຫຕິ. ສາ ປເນສາ ປຎ຺ຈວິຘາ ປີຕິ ຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ທຸວິຘໍ ປສ຺ສທ຺ຘິໍ ປຣິປູເຣຕິ ກາຍປສ຺ສທ຺ຘິຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕປສ຺ສທ຺ຘິຎ຺ຈ, ປສ຺ສທ຺ຘິ ຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ທຸວິຘມ຺ປິ ສຸຂໍ ປຣິປູເຣຕິ ກາຍິກໍ ເຈຕສິກຎ຺ຈ, ສຸຂໍ ຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕໍ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ຕິວິຘໍ ສມາຘິໍ ປຣິປູເຣຕິ ຂຓິກສມາຘິໍ ອຸປຈາຣສມາຘິໍ ອປ຺ປນາສມາຘິຎ຺ຈາຕິ. ຕາສຸ ຍາ ອປ຺ປນາສມາຘິສ຺ສ ມູລໍ ຫຸຕ຺ວາ ວຑ຺ຒມານາ ສມາຘິສມ຺ປໂຍຄງ຺ຄຕາ ຜຣຓາປີຕິ, ອຍໍ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ອຘິປ຺ເປຕາ ປີຕີຕິ.

ອິຕຣໍ ປນ ສຸຂຍຕີຕິ ສຸຂໍ, ຍສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ສຸຂິຕໍ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸຂນໍ ວາ ສຸຂໍ, ສຸຏ຺ຐຸ ວາ ຂາທຕິ ຂຓຕິ ຈ ກາຍຈິຕ຺ຕາພາຘນ຺ຕິ ສຸຂໍ, ໂສມນສ຺ສເວທນາເຍຕໍ ນາມໍ. ຕໍ ສາຕລກ຺ຂຓໍ. ສນ຺ເຕປິ ຈ ເນສໍ ກຕ຺ຖຈິ ອວິປ຺ປໂຍເຄ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓປຏິລາຠຕຸຏ຺ຐິ ປີຕິ, ປຏິລທ຺ຘຣສານຸຠວນໍ ສຸຂໍ. ຍຕ຺ຖ ປີຕິ, ຕຕ຺ຖ ສຸຂໍ, ຍຕ຺ຖ ສຸຂໍ, ຕຕ຺ຖ ນ ນິຍມໂຕ ປີຕິ. ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຄຫິຕາ ປີຕິ, ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຄຫິຕໍ ສຸຂໍ. ກນ຺ຕາຣຂິນ຺ນສ຺ສ ວນນ຺ໂຕທກທສ຺ສນສວເນສຸ ວິຍ ປີຕິ, ວນຈ຺ຉາຍປ຺ປເວສນອຸທກປຣິໂຠເຄສຸ ວິຍ ສຸຂໍ. ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ປາກຏຠາວໂຕ ເຈຕໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິຕິ ອຍຎ຺ຈ ປີຕິ ອິທຎ຺ຈ ສຸຂໍ ອສ຺ສ ຌານສ຺ສ, ອສ຺ມິໍ ວາ ຌາເນ ອຕ຺ຖີຕິ ອິທໍ ຌານໍ ‘‘ປີຕິສຸຂ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ອຖ ວາ ປີຕິ ຈ ສຸຂຎ຺ຈ ປີຕິສຸຂໍ ຘມ຺ມວິນຍາທໂຍ ວິຍ. ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ອສ຺ສ ຌານສ຺ສ, ອສ຺ມິໍ ວາ ຌາເນ ອຕ຺ຖີຕິ ເອວມ຺ປິ ວິເວກຊໍປີຕິສຸຂໍ. ຍເຖວ ຫິ ຌານໍ, ເອວໍ ປີຕິສຸຂມ຺ເປຕ຺ຖ ວິເວກຊເມວ ໂຫຕິ, ຕຎ຺ຈສ຺ສ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ອໂລປສມາສໍ ກຕ຺ວາ ເອກປເທເນວ ‘‘ວິເວກຊໍປີຕິສຸຂ’’ນ຺ຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ຍຸຊ຺ຊຕິ.

ປຐມນ຺ຕິ ຄຓນານຸປຸພ຺ພຕາ ປຐມໍ, ອິທໍ ປຐມໍ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິປິ ປຐມໍ. ຌານນ຺ຕິ ທຸວິຘໍ ຌານໍ ອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌານໍ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານຎ຺ຈາຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ປຖວີກສິຓາທິອາຣມ຺ມຓໍ ອຸປນິຊ຺ຌາຍນ຺ຕີຕິ ອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌານນ຺ຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຕາ. ວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄຜລານິ ປນ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານໍ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ວິປສ຺ສນາ ອນິຈ຺ຈາທິລກ຺ຂຓສ຺ສ ອຸປນິຊ຺ຌານໂຕ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານໍ. ວິປສ຺ສນາຍ ກຕກິຈ຺ຈສ຺ສ ມຄ຺ເຄນ ອິຊ຺ຌນໂຕ ມຄ຺ໂຄ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານໍ, ຜລໍ ປນ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ ຕຖລກ຺ຂຓໍ ອຸປນິຊ຺ຌາຍຕີຕິ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານໍ. ເຕສຸ ອິຘ ປຸພ຺ພຠາເຄ ອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌານໍ, ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ຕສ຺ມາ ອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌານໂຕ ຈ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານໂຕ ຈ ປຈ຺ຈນີກຌາປນໂຕ ຈ ຌານນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊາຕິ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ, ປາປຸຓິຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຸປສມ຺ປາທຍິຕ຺ວາ ວາ, ນິປ຺ຜາເທຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ວິຫຣຕີຕິ ຕທນຸຣູເປນ ອິຣິຍາປຖວິຫາເຣນ ອິຣິຍຕິ, ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣຌານສມງ຺ຄີ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ອິຣິຍນໍ ວຸຕ຺ຕິໍ ອຠິນິປ຺ຜາເທຕິ.

ຕໍ ປເນຕໍ ປຐມຊ຺ຌານໍ ປຎ຺ຈງ຺ຄວິປ຺ປຫີນໍ ປຎ຺ຈງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ຕິວິຘກລ຺ຍາຓໍ, ທສລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ນໍ. ຕຕ຺ຖ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ພ຺ຍາປາໂທ ຖິນມິທ຺ຘໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ວິຈິກິຈ຺ຉາຕິ ອິເມສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ນີວຣຓານໍ ປຫານວເສນ ປຎ຺ຈງ຺ຄວິປ຺ປຫີນຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ນ ຫິ ເອເຕສຸ ອປ຺ປຫີເນສຸ ຌານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຕນສ຺ເສຕານິ ປຫານງ຺ຄານີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ຌານກ຺ຂເຓ ອຎ຺ເຎປິ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຫີຍນ຺ຕິ, ຕຖາປິ ເອຕາເນວ ວິເສເສນ ຌານນ຺ຕຣາຍກຣານິ. ກາມຈ຺ຉນ຺ເທນ ຫິ ນານາວິສຍປ຺ປໂລຠິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ເອກຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓ ສມາຘິຍຕິ, ກາມຈ຺ຉນ຺ທາຠິຠູຕໍ ວາ, ຕໍ ນ ກາມຘາຕຸປ຺ປຫານາຍ ປຏິປທໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ. ພ຺ຍາປາເທນ ວາ ອາຣມ຺ມເຓ ປຏິຫຎ຺ຎມານໍ ນ ນິຣນ຺ຕຣໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ຖິນມິທ຺ຘາຠິຠູຕໍ ອກມ຺ມຎ຺ຎໍ ໂຫຕິ. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປເຣຕໍ ອວູປສນ຺ຕເມວ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິພ຺ຠມຕິ. ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ອຸປຫຕໍ ຌານາຘິຄມສາຘິກໍ ປຏິປທໍ ນາໂຣຫຕິ. ອິຕິ ວິເສເສນ ຌານນ຺ຕຣາຍກຣຕ຺ຕາ ເອຕາເນວ ປຫານງ຺ຄານີຕິ ວຸຕ຺ຕານິ.

ຍສ຺ມາ ປນ ວິຕກ຺ໂກ ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິໂຣເປຕິ, ວິຈາໂຣ ອນຸປພນ຺ຘຕິ, ເຕຫິ ອວິກ຺ເຂປາຍ ສມ຺ປາທິຕປໂຍຄສ຺ສ ເຈຕໂສ ປໂຍຄສມ຺ປຕ຺ຕິສມ຺ຠວາ ປີຕິ ປີຓນໍ ສຸຂຎ຺ຈ ອຸປພ຺ຣູຫນໍ ກໂຣຕິ. ອຖສ຺ສ ເສສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາ ເອເຕຫິ ອຠິນິໂຣປນານຸພນ຺ຘນປີຓນຸປພ຺ຣູຫເນຫິ ອນຸຄ຺ຄຫິຕາ ເອກຄ຺ຄຕາ ເອກຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓ ສມໍ ສມ຺ມາ ຈ ອາຘິຍຕິ. ຕສ຺ມາ ວິຕກ຺ໂກ ວິຈາໂຣ ປີຕິ ສຸຂໍ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາຕິ ອິເມສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິວເສນ ປຎ຺ຈງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຫິ ເອເຕສຸ ປຎ຺ຈສຸ ຌານໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ ໂຫຕິ. ເຕນສ຺ສ ເອຕານິ ປຎ຺ຈງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕານີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ນ ເອເຕຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ອຎ຺ຎເທວ ຌານໍ ນາມ ອຕ຺ຖີຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ປນ ອງ຺ຄມຕ຺ຕວເສເນວ ຈຕຸຣງ຺ຄິນີ ເສນາ, ປຎ຺ຈງ຺ຄິກໍ ຕູຣິຍໍ, ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ຈ ມຄ຺ໂຄຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວມິທມ຺ປິ ອງ຺ຄມຕ຺ຕວເສເນວ ປຎ຺ຈງ຺ຄິກນ຺ຕິ ວາ ປຎ຺ຈງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕນ຺ຕິ ວາ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເອຕານິ ຈ ປຎ຺ຈງ຺ຄານິ ກິຎ຺ຈາປິ ອຸປຈາຣກ຺ຂເຓປິ ອຕ຺ຖິ, ອຖ ໂຂ ອຸປຈາເຣ ປກຕິຈິຕ຺ຕໂຕ ພລວຕຣານິ. ອິຘ ປນ ອຸປຈາຣໂຕປິ ພລວຕຣານິ ຣູປາວຈຣລກ຺ຂຓປ຺ປຕ຺ຕານິ ນິປ຺ຜນ຺ນານິ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ວິຕກ຺ໂກ ສຸວິສເທນ ອາກາເຣນ ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິໂຣປຍມາໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ວິຈາໂຣ ອຕິວິຍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອນຸມຊ຺ຊມາໂນ. ປີຕິສຸຂໍ ສພ຺ພາວນ຺ຕມ຺ປິ ກາຍໍ ຜຣມານໍ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ນາສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ສພ຺ພາວໂຕ ກາຍສ຺ສ ວິເວກເຊນ ປີຕິສຸເຂນ ອປ຺ຜຸຏໍ ໂຫຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໒໒໖). ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາປິ ເຫຏ຺ຐິມມ຺ຫິ ສມຸຄ຺ຄປຏເລ ອຸປຣິມໍ ສມຸຄ຺ຄປຏລໍ ວິຍ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ຜຸສິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຍເມເຕສໍ ອິຕເຣຫິ ວິເສໂສ. ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ກິຎ຺ຈາປິ ‘‘ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣ’’ນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ປາເຐ ນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ, ຕຖາປິ ວິຠງ຺ເຄ (ວິຠ. ໕໖໕) ‘‘ຌານນ຺ຕິ ວິຕກ຺ໂກ ວິຈາໂຣ ປີຕິ ສຸຂໍ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອງ຺ຄເມວ. ເຍນ ຫິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ຠຄວຕາ ອຸທ຺ເທໂສ ກໂຕ, ໂສເຍວ ເຕນ ວິຠງ຺ເຄ ປກາສິໂຕຕິ.

ຕິວິຘກລ຺ຍາຓໍ

ຕິວິຘກລ຺ຍາຓໍ ທສລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສານວເສນຕິວິຘກລ຺ຍາຓຕາ. ເຕສໍເຍວ ຈ ອາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສານານໍ ລກ຺ຂຓວເສນ ທສລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ນຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ປາຬິ –

‘‘ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ປຏິປທາວິສຸທ຺ຘິ ອາທິ, ອຸເປກ຺ຂານຸພ຺ຣູຫນາ ມຊ຺ເຌ, ສມ຺ປຫໍສນາ ປຣິໂຍສານໍ, ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ປຏິປທາວິສຸທ຺ຘິ ອາທິ. ອາທິສ຺ສ ກຕິ ລກ຺ຂຓານິ? ອາທິສ຺ສ ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ – ໂຍ ຕສ຺ສ ປຣິປນ຺ໂຖ, ຕໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ວິສຸຊ຺ຌຕິ, ວິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕໍ ມຊ຺ຌິມໍ ສມຖນິມິຕ຺ຕໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ປຏິປນ຺ນຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ. ຍຎ຺ຈ ປຣິປນ຺ຖໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ວິສຸຊ຺ຌຕິ, ຍຎ຺ຈ ວິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕໍ ມຊ຺ຌິມໍ ສມຖນິມິຕ຺ຕໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ຍຎ຺ຈ ປຏິປນ຺ນຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ. ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ປຏິປທາວິສຸທ຺ຘິ ອາທິ, ອາທິສ຺ສ ອິມານິ ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ. ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ – ‘ປຐມໍ ຌານໍ ອາທິກລ຺ຍາຓຎ຺ເຈວ ໂຫຕິ ຕິລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ນຎ຺ຈາ’ຕິ.

‘‘ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ອຸເປກ຺ຂານຸພ຺ຣູຫນາ ມຊ຺ເຌ. ມຊ຺ຌສ຺ສ ກຕິ ລກ຺ຂຓານິ? ມຊ຺ຌສ຺ສ ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ – ວິສຸທ຺ຘໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ, ສມຖປຏິປນ຺ນໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ, ເອກຕ຺ຕຸປຏ຺ຐານໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ. ຍຎ຺ຈ ວິສຸທ຺ຘໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ, ຍຎ຺ຈ ສມຖປຏິປນ຺ນໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ, ຍຎ຺ຈ ເອກຕ຺ຕຸປຏ຺ຐານໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ. ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ອຸເປກ຺ຂານຸພ຺ຣູຫນາ ມຊ຺ເຌ, ມຊ຺ຌສ຺ສ ອິມານິ ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ. ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ – ‘ປຐມໍ ຌານໍ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓຎ຺ເຈວ ໂຫຕິ ຕິລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ນຎ຺ຈາ’ຕິ.

‘‘ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ສມ຺ປຫໍສນາ ປຣິໂຍສານໍ. ປຣິໂຍສານສ຺ສ ກຕິ ລກ຺ຂຓານິ? ປຣິໂຍສານສ຺ສ ຈຕ຺ຕາຣິ ລກ຺ຂຓານິ – ຕຕ຺ຖ ຊາຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ອນຕິວຕ຺ຕນຏ຺ເຐນ ສມ຺ປຫໍສນາ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ເອກຣາສຏ຺ເຐນ ສມ຺ປຫໍສນາ, ຕທຸປຄວີຣິຍວາຫນຏ຺ເຐນ ສມ຺ປຫໍສນາ, ອາເສວນຏ຺ເຐນ ສມ຺ປຫໍສນາ. ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ສມ຺ປຫໍສນາ ປຣິໂຍສານໍ, ປຣິໂຍສານສ຺ສ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ລກ຺ຂຓານິ. ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘ປຐມໍ ຌານໍ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓຎ຺ເຈວ ໂຫຕິ ຈຕຸລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ນຎ຺ຈາ’’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໕໘).

‘‘ຕຕ຺ຣ ປຏິປທາວິສຸທ຺ຘິ ນາມ ສສມ຺ຠາຣິໂກ ອຸປຈາໂຣ. ອຸເປກ຺ຂານຸພ຺ຣູຫນາ ນາມ ອປ຺ປນາ. ສມ຺ປຫໍສນາ ນາມ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ’’ຕິ ເອວເມເກ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ‘‘ເອກຕ຺ຕຄຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຏິປທາວິສຸທ຺ຘິປກ຺ຂນ຺ທຎ຺ເຈວ ໂຫຕິ ອຸເປກ຺ຂານຸພ຺ຣູຫິຕຎ຺ຈ ຎາເຓນ ຈ ສມ຺ປຫໍສິຕ’’ນ຺ຕິ ປາຬິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ອນ຺ໂຕອປ຺ປນາຍເມວ ອາຄມນວເສນ ປຏິປທາວິສຸທ຺ຘິ, ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາຍ ກິຈ຺ຈວເສນ ອຸເປກ຺ຂານຸພ຺ຣູຫນາ, ຘມ຺ມານໍ ອນຕິວຕ຺ຕນາທິຠາວສາຘເນນ ປຣິໂຍທາປກສ຺ສ ຎາຓສ຺ສ ກິຈ຺ຈນິປ຺ຜຕ຺ຕິວເສນ ສມ຺ປຫໍສນາ ຈ ເວທິຕພ຺ພາ.

ກຖໍ? ຍສ຺ມິຎ຺ຫິ ວາເຣ ອປ຺ປນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມິໍ ໂຍ ນີວຣຓສງ຺ຂາໂຕ ກິເລສຄໂຓ ຕສ຺ສ ຌານສ຺ສ ປຣິປນ຺ໂຖ, ຕໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ວິສຸຊ຺ຌຕິ. ວິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ອາວຣຓວິຣຫິຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມໍ ສມຖນິມິຕ຺ຕໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ. ມຊ຺ຌິມສມຖນິມິຕ຺ຕໍ ນາມ ສມປ຺ປວຕ຺ໂຕ ອປ຺ປນາສມາຘິເຍວ. ຕທນນ຺ຕຣໍ ປນ ປຸຣິມຈິຕ຺ຕໍ ເອກສນ຺ຕຕິປຣິຓາມນເຍນ ຕຖຕ຺ຕໍ ອຸປຄຈ຺ຉມານໍ ມຊ຺ຌິມໍ ສມຖນິມິຕ຺ຕໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ ນາມ, ເອວໍ ປຏິປນ຺ນຕ຺ຕາ ຕຖຕ຺ຕຸປຄມເນນ ຕຕ຺ຖ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ນາມ. ເອວໍ ຕາວ ປຸຣິມຈິຕ຺ເຕ ວິຊ຺ຊມານາກາຣນິປ຺ຜາທິກາ ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓເຍວ ອາຄມນວເສນ ປຏິປທາວິສຸທ຺ຘິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເອວໍ ວິສຸທ຺ຘສ຺ສ ປນ ຕສ຺ສ ປຸນ ວິໂສເຘຕພ຺ພາຠາວໂຕ ວິໂສຘເນ ພ຺ຍາປາຣໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ວິສຸທ຺ຘໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ ນາມ. ສມຖຠາວູປຄມເນນ ສມຖປຏິປນ຺ນສ຺ສ ປຸນ ສມາຘາເນ ພ຺ຍາປາຣໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ສມຖປຏິປນ຺ນໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ ນາມ. ສມຖປຏິປນ຺ນຠາວໂຕ ເອວ ຈສ຺ສ ກິເລສສໍສຄ຺ຄໍ ປຫາຍ ເອກຕ຺ເຕນ ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສ ປຸນ ເອກຕ຺ຕຸປຏ຺ຐາເນ ພ຺ຍາປາຣໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ເອກຕ຺ຕຸປຏ຺ຐານໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ ນາມ. ເອວໍ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາຍ ກິຈ຺ຈວເສນ ອຸເປກ຺ຂານຸພ຺ຣູຫນາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເຍ ປເນເຕ ເອວໍ ອຸເປກ຺ຂານຸພ຺ຣູຫິເຕ ຕຕ຺ຖ ຊາຕາ ສມາຘິປຎ຺ຎາສງ຺ຂາຕາ ຍຸຄນທ຺ຘຘມ຺ມາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອນຕິວຕ຺ຕມານາ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕາ, ຍານິ ຈ ສທ຺ຘາທີນິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ນານາກິເລເສຫິ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິມຸຕ຺ຕິຣເສນ ເອກຣສານິ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕານິ, ຍຎ຺ເຈສ ຕທຸປຄໍ ເຕສໍ ອນຕິວຕ຺ຕນເອກຣສຠາວານໍ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ວີຣິຍໍ ວາຫຍຕິ, ຍາ ຈສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ປວຕ຺ຕາ ອາເສວນາ, ສພ຺ເພປິ ເຕ ອາກາຣາ ຍສ຺ມາ ຎາເຓນ ສໍກິເລສໂວທາເນສຸ ຕໍ ຕໍ ອາທີນວຎ຺ຈ ອານິສໍສຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ ຕຖາ ຕຖາ ສມ຺ປຫໍສິຕຕ຺ຕາ ວິໂສຘິຕຕ຺ຕາ ປຣິໂຍທາປິຕຕ຺ຕາ ນິປ຺ຜນ຺ນາວ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຘມ຺ມານໍ ອນຕິວຕ຺ຕນາທິຠາວສາຘເນນ ປຣິໂຍທາປກສ຺ສ ຎາຓສ຺ສ ກິຈ຺ຈນິປ຺ຜຕ຺ຕິວເສນ ສມ຺ປຫໍສນາ ເວທິຕພ຺ພາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາຕິ ວິຕກ຺ກສ຺ສ ຈ ວິຈາຣສ຺ສ ຈາຕິ ອິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວູປສມາ ສມຕິກ຺ກມາ, ທຸຕິຍຊ຺ຌານກ຺ຂເຓ ອປາຕຸຠາວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ທຸຕິຍຊ຺ຌາເນ ສພ຺ເພປິ ປຐມຊ຺ຌານຘມ຺ມາ ນ ສນ຺ຕິ, ອຎ຺ເຎເຍວ ຫິ ປຐມຊ຺ຌາເນ ຜສ຺ສາທໂຍ, ອຎ຺ເຎ ອິຘ. ໂອຬາຣິກສ຺ສ ປນ ໂອຬາຣິກສ຺ສ ອງ຺ຄສ຺ສ ສມຕິກ຺ກມາ ປຐມຊ຺ຌານໂຕ ປເຣສໍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານາທີນໍ ອຘິຄໂມ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິຘ ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ວິຠງ຺ເຄ ປນ ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ວິຠ. ໕໗໓) ເອຕ຺ຕກເມວ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕນິ ຊາຕໍ, ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ.

ສມ຺ປສາທນນ຺ຕິ ສມ຺ປສາທນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສທ຺ຘາ. ສມ຺ປສາທນໂຍຄໂຕ ຌານມ຺ປິ ສມ຺ປສາທນໍ, ນີລວຓ຺ຓໂຍຄໂຕ ນີລວຕ຺ຖໍ ວິຍ. ຍສ຺ມາ ວາ ຕໍ ຌານໍ ສມ຺ປສາທນສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ວິຕກ຺ກວິຈາຣກ຺ໂຂຠວູປສມເນນ ຈ ເຈໂຕ ສມ຺ປສາທຍຕິ, ຕສ຺ມາປິ ‘‘ສມ຺ປສາທນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ອຕ຺ຖວິກປ຺ເປ ສມ຺ປສາທນໍ ເຈຕໂສຕິ ເອວໍ ປທສມ຺ພນ຺ໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປຸຣິມສ຺ມິໍ ປນ ອຕ຺ຖວິກປ຺ເປ ເຈຕໂສຕິ ເອຕໍ ເອໂກທິຠາເວນ ສທ຺ຘິໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ – ເອໂກ ອຸເທຕີຕິ ເອໂກທິ, ວິຕກ຺ກວິຈາເຣຫິ ອນຊ຺ຌາຣູຬ຺ຫຕ຺ຕາ ອຄ຺ໂຄ ເສຏ຺ໂຐ ຫຸຕ຺ວາ ອຸເທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສຏ຺ໂຐປິ ຫິ ໂລເກ ເອໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວິຕກ຺ກວິຈາຣວິຣຫິໂຕ ວາ ເອໂກ ອສຫາໂຍ ຫຸຕ຺ວາຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຖ ວາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ອຸທາຍຕີຕິ ອຸທິ, ອຸຏ຺ຐາເປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ເອໂກ ຈ ໂສ ອຸທິ ຈາຕິ ເອໂກທິ, ສມາຘິສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອິຕິ ອິມໍ ເອໂກທິໍ ຠາເວຕິ ວຑ຺ເຒຕີຕິ ອິທໍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານໍ ເອໂກທິຠາວໍ. ໂສ ປນາຍໍ ເອໂກທິ ຍສ຺ມາ ເຈຕໂສ, ນ ສຕ຺ຕສ຺ສ, ນ ຊີວສ຺ສ. ຕສ຺ມາ ເອຕໍ ‘‘ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ນນຸ ຈາຍໍ ສທ຺ຘາ ປຐມຊ຺ຌາເນປິ ອຕ຺ຖິ, ອຍຎ຺ຈ ເອໂກທິນາມໂກ ສມາຘິ, ອຖ ກສ຺ມາ ອິທເມວ ‘‘ສມ຺ປສາທນໍ ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ອທຸຎ຺ຫິ ປຐມຊ຺ຌານໍ ວິຕກ຺ກວິຈາຣກ຺ໂຂເຠນ ວີຈິຕຣງ຺ຄສມາກຸລມິວ ຊລໍ ນ ສຸປ຺ປສນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ສຕິຍາປິ ສທ຺ຘາຍ ສມ຺ປສາທນນ຺ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ສຸປ຺ປສນ຺ນຕ຺ຕາເຍວ ເຈຕ຺ຖ ສມາຘິປິ ນ ສຸຏ຺ຐຸ ປາກໂຏ, ຕສ຺ມາ ເອໂກທິຠາວນ຺ຕິປິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຌາເນ ວິຕກ຺ກວິຈາຣປລິໂພຘາຠາເວນ ລທ຺ໂຘກາສາ ພລວຕີ ສທ຺ຘາ, ພລວສທ຺ຘາສຫາຍປຏິລາເຠເນວ ຈ ສມາຘິປິ ປາກໂຏ. ຕສ຺ມາ ອິທເມວ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣນ຺ຕິ ຠາວນາຍ ປຫີນຕ຺ຕາ ເອຕສ຺ມິໍ, ເອຕສ຺ສ ວາ ວິຕກ຺ໂກ ນຕ຺ຖີຕິ ອວິຕກ຺ກໍ. ອິມິນາວ ນເຍນ ອວິຈາຣໍ. ເອຕ຺ຖາຫ ‘‘ນນຸ ຈ ‘ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ’ຕິ ອິມິນາປິ ອຍມຕ຺ໂຖ ສິທ຺ໂຘ. ອຖ ກສ຺ມາ ປຸນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣ’’’ນ຺ຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ເອວເມຕໍ, ສິທ຺ໂຘວາຍມຕ຺ໂຖ. ນ ປເນຕໍ ຕທຕ຺ຖທີປກໍ, ນນຸ ອໂວຈຸມ຺ຫ ‘‘ໂອຬາຣິກສ຺ສ ປນ ໂອຬາຣິກສ຺ສ ອງ຺ຄສ຺ສ ສມຕິກ຺ກມາ ປຐມຊ຺ຌານໂຕ ປເຣສໍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານາທີນໍ ສມຘິຄໂມ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

ອປິ ຈ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອິທໍ ສມ຺ປສາທນໍ, ນ ກິເລສກາລຸສ຺ສິຍສ຺ສ. ວິຕກ຺ກວິຈາຣານຎ຺ຈ ວູປສມາ ເອໂກທິຠາວໍ, ນ ອຸປຈາຣຊ຺ຌານມິວ ນີວຣຓປ຺ປຫານາ, ນ ປຐມຊ຺ຌານມິວ ຈ ອງ຺ຄປາຕຸຠາວາຕິ ເອວໍ ສມ຺ປສາທນເອໂກທິຠາວານໍ ເຫຕຸປຣິທີປກມິທໍ ວຈນໍ. ຕຖາ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອິທໍ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣໍ, ນ ຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານານິ ວິຍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນິ ວິຍ ຈ ອຠາວາຕິ, ເອວໍ ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣຠາວສ຺ສ ເຫຕຸປຣິທີປກຎ຺ຈ, ນ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາຠາວມຕ຺ຕປຣິທີປກໍ. ວິຕກ຺ກວິຈາຣາຠາວມຕ຺ຕປຣິທີປກເມວ ປນ ‘‘ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ວຈນໍ. ຕສ຺ມາ ປຸຣິມໍ ວຕ຺ວາປິ ປຸນ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວາຕິ.

ສມາຘິຊນ຺ຕິ ປຐມຊ຺ຌານສມາຘິໂຕ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສມາຘິໂຕ ວາ ຊາຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ປຐມມ຺ປິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສມາຘິໂຕ ຊາຕໍ, ອຖ ໂຂ ອຍເມວ ສມາຘິ ‘‘ສມາຘີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອຣຫຕິ, ວິຕກ຺ກວິຈາຣກ຺ໂຂຠວິຣເຫນ ອຕິວິຍ ອຈລຕ຺ຕາ ສຸປ຺ປສນ຺ນຕ຺ຕາ ຈ. ຕສ຺ມາ ອິມສ຺ສ ວຓ຺ຓຠຓນຕ຺ຖໍ ອິທເມວ ‘‘ສມາຘິຊ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປີຕິສຸຂນ຺ຕິ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ທຸຕິຍນ຺ຕິ ຄຓນານຸປຸພ຺ພຕາ ທຸຕິຍໍ. ອິທໍ ທຸຕິຍໍ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິປິ ທຸຕິຍໍ.

ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາຕິ ວິຣາໂຄ ນາມ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາຍ ປີຕິຍາ ຊິຄຸຈ຺ຉນໍ ວາ ສມຕິກ຺ກໂມ ວາ. ອຸຠິນ຺ນໍ ປນ ອນ຺ຕຣາ ຈ-ສທ຺ໂທ ສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ໂຖ, ໂສ ວູປສມໍ ວາ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕິ ວິຕກ຺ກວິຈາຣວູປສມໍ ວາ. ຕຕ຺ຖ ຍທາ ວູປສມເມວ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕິ, ຕທາ ປີຕິຍາ ວິຣາຄາ ຈ, ກິຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍ ວູປສມາ ຈາຕິ ເອວໍ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິມິສ຺ສາ ຈ ໂຍຊນາຍ ວິຣາໂຄ ຊິຄຸຈ຺ຉນຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ປີຕິຍາ ຊິຄຸຈ຺ຉນາ ຈ ສມຕິກ຺ກມາ ຈາຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຍທາ ປນ ວິຕກ຺ກວິຈາຣວູປສມໍ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕິ, ຕທາ ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ, ກິຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານຎ຺ຈ ວູປສມາຕິ ເອວໍ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິມິສ຺ສາ ຈ ໂຍຊນາຍ ວິຣາໂຄ ສມຕິກ຺ກມນຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ປີຕິຍາ ຈ ສມຕິກ຺ກມາ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານຎ຺ຈ ວູປສມາຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ກາມຎ຺ເຈເຕ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາ ທຸຕິຍຊ຺ຌາເນເຍວ ວູປສນ຺ຕາ, ອິມສ຺ສ ປນ ຌານສ຺ສ ມຄ຺ຄປຣິທີປນຕ຺ຖໍ ວຓ຺ຓຠຓນຕ຺ຖຎ຺ເຈຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ’’ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ເຕ ອິທໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ ‘‘ນູນ ວິຕກ຺ກວິຈາຣວູປສໂມ ມຄ຺ໂຄ ອິມສ຺ສ ຌານສ຺ສາ’’ຕິ. ຍຖາ ຈ ຕຕິເຍ ອຣິຍມຄ຺ເຄ ອປ຺ປຫີນານມ຺ປິ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐາທີນໍ ‘‘ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຫານາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໑໓໒-໑໓໓) ເອວໍ ປຫານໍ ວຸຈ຺ຈມານໍ ວຓ຺ຓຠຓນໍ ໂຫຕິ, ຕທຘິຄມາຍ ອຸສ຺ສຸກ຺ການໍ ອຸສ຺ສາຫຊນກໍ, ເອວເມວ ອິຘ ອວູປສນ຺ຕານມ຺ປິ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສໂມ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ວຓ຺ຓຠຓນໍ ໂຫຕິ, ເຕນາຍມຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ປີຕິຍາ ຈ ສມຕິກ຺ກມາ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານຎ຺ຈ ວູປສມາ’’ຕິ.

ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸປປຕ຺ຕິໂຕ ອິກ຺ຂຕີຕິ ອຸເປກ຺ຂາ, ສມໍ ປສ຺ສຕິ, ອປກ຺ຂປຕິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ປສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕາຍ ວິສທາຍ ວິປຸລາຍ ຖາມຄຕາຍ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ຕຕິຍຊ຺ຌານສມງ຺ຄີ ‘‘ອຸເປກ຺ຂໂກ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ອຸເປກ຺ຂາ ປນ ທສວິຘາ ໂຫຕິ – ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣຸເປກ຺ຂາ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ ວີຣິຍຸເປກ຺ຂາ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ເວທນຸເປກ຺ຂາ ວິປສ຺ສນຸເປກ຺ຂາ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາ ຌານຸເປກ຺ຂາ ປາຣິສຸທ຺ຘຸເປກ຺ຂາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍາ ‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ເນວ ສຸມໂນ ໂຫຕິ ນ ທຸມ຺ມໂນ, ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໖.໑) ເອວມາຄຕາ ຂີຓາສວສ຺ສ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐຉຬາຣມ຺ມຓາປາເຖ ປຣິສຸທ຺ຘປກຕິຠາວາວິຊຫນາກາຣຠູຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ ນາມ.

ຍາ ປນ ‘‘ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໕໕໖; ມ. ນິ. ໑.໗໗) ເອວມາຄຕາ ສຕ຺ເຕສຸ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາກາຣຠູຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣຸເປກ຺ຂາ ນາມ.

ຍາ ປນ ‘‘ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ ວິເວກນິສ຺ສິຕ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໒໔໗) ເອວມາຄຕາ ສຫຊາຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາກາຣຠູຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ ນາມ.

ຍາ ປນ ‘‘ກາເລນ ກາລໍ ອຸເປກ຺ຂານິມິຕ຺ຕໍ ມນສິ ກໂຣຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໑໐໓) ເອວມາຄຕາ ອນຈ຺ຈາຣທ຺ຘນາຕິສິຖິລວີຣິຍສງ຺ຂາຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ວີຣິຍຸເປກ຺ຂາ ນາມ.

ຍາ ປນ ‘‘ກຕິ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ສມຖວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ກຕິ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ວິປສ຺ສນາວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ? ອຏ຺ຐ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ສມຖວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ທສ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ວິປສ຺ສນາວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໕໗) ເອວມາຄຕາ ນີວຣຓາທິປຏິສງ຺ຂາສນ຺ຕິຏ຺ຐນາຄຫເຓ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຠູຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ນາມ.

ຍາ ປນ ‘‘ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາມາວຈຣໍ ກຸສລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ໑໕໐) ເອວມາຄຕາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂສງ຺ຂາຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ເວທນຸເປກ຺ຂາ ນາມ.

ຍາ ປນ ‘‘ຍທຕ຺ຖິ ຍໍ ຠູຕໍ, ຕໍ ປຊຫຕິ, ອຸເປກ຺ຂໍ ປຏິລຠຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໗໑-໗໒; ອ. ນິ. ໗.໕໕) ເອວມາຄຕາ ວິຈິນເນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຠູຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ວິປສ຺ສນຸເປກ຺ຂາ ນາມ.

ຍາ ປນ ຉນ຺ທາທີສຸ ເຍວາປນເກສຸ ອາຄຕາ ສຫຊາຕານໍ ສມວາຫິຕຠູຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາ ນາມ.

ຍາ ປນ ‘‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣຕີ’’ຕິ ເອວມາຄຕາ ອຄ຺ຄສຸເຂປິ ຕສ຺ມິໍ ອປກ຺ຂປາຕຊນນີ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ຌານຸເປກ຺ຂາ ນາມ.

ຍາ ປນ ‘‘ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ໑໖໕; ທີ. ນິ. ໑.໒໓໒) ເອວມາຄຕາ ສພ຺ພປຈ຺ຈນີກປຣິສຸທ຺ຘາ ປຈ຺ຈນີກວູປສມເນປິ ອພ຺ຍາປາຣຠູຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ປາຣິສຸທ຺ຘຸເປກ຺ຂາ ນາມ.

ຕຕ຺ຖ ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣຸເປກ຺ຂາ ຈ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ ຈ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາ ຈ ຌານຸເປກ຺ຂາ ຈ ປາຣິສຸທ຺ຘຸເປກ຺ຂາ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກາ, ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາວ ໂຫຕິ. ເຕນ ເຕນ ອວຕ຺ຖາເຠເທນ ປນສ຺ສາ ອຍໍ ເຠໂທ. ເອກສ຺ສາປິ ສໂຕ ສຕ຺ຕສ຺ສ ກຸມາຣຍຸວເຖຣເສນາປຕິຣາຊາທິວເສນ ເຠໂທ ວິຍ, ຕສ຺ມາ ຕາສຸ ຍຕ຺ຖ ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ, ນ ຕຕ຺ຖ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຸເປກ຺ຂາທໂຍ. ຍຕ຺ຖ ວາ ປນ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ, ນ ຕຕ຺ຖ ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາທໂຍ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຍຖາ ເຈຕາສໍ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກີຠາໂວ, ເອວໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາວິປສ຺ສນຸເປກ຺ຂານມ຺ປິ. ປຎ຺ຎາ ເອວ ຫິ ເອສາ, ກິຈ຺ຈວເສນ ທ຺ວິຘາ ຠິນ຺ນາ, ຍຖາ ຫິ ປຸຣິສສ຺ສ ສາຍໍ ເຄຫໍ ປວິຏ຺ຐໍ ສປ຺ປໍ ອຊປທທຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິເຍສມານສ຺ສ ຕໍ ຖຸສໂກຏ຺ຐເກ ນິປນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສປ຺ໂປ ນຸ ໂຂ ໂນ’’ຕິ ອວໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ໂສວຕ຺ຖິກຕ຺ຕຍໍ ທິສ຺ວາ ນິພ຺ເພມຕິກສ຺ສ ‘‘ສປ຺ໂປ ນ ສປ຺ໂປ’’ຕິ ວິຈິນເນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອວເມວ ຍາ ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສກສ຺ສ ວິປສ຺ສນາຎາເຓນ ລກ຺ຂຓຕ຺ຕເຍ ທິຏ຺ເຐ ສງ຺ຂາຣານໍ ອນິຈ຺ຈຠາວາທິວິຈິນເນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຍໍ ວິປສ຺ສນຸເປກ຺ຂາ. ຍຖາ ປນ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ອຊປທທຓ຺ຑເກນ ຄາຬ຺ຫໍ ສປ຺ປໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ກິນ຺ຕາຫໍ ອິມໍ ສປ຺ປໍ ອວິເຫເຐນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕານຎ຺ຈ ອິມິນາ ອຑໍສາເປນ຺ໂຕ ມຸຎ຺ເຈຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ມຸຎ຺ຈນາກາຣເມວ ປຣິເຍສໂຕ ຄຫເຓ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ຍາ ລກ຺ຂຓຕ຺ຕຍສ຺ສ ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ອາທິຕ຺ເຕ ວິຍ ຕໂຍ ຠເວ ປສ຺ສໂຕ ສງ຺ຂາຣຄ຺ຄຫເຓ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ, ອຍໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ. ອິຕິ ວິປສ຺ສນຸເປກ຺ຂາຍ ສິທ຺ຘາຍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາປິ ສິທ຺ຘາວ ໂຫຕິ. ອິມິນາ ປເນສາ ວິຈິນນຄ຺ຄຫເຓສຸ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາສງ຺ຂາເຕນ ກິຈ຺ເຈນ ທ຺ວິຘາ ຠິນ຺ນາຕິ. ວີຣິຍຸເປກ຺ຂາ ປນ ເວທນຸເປກ຺ຂາ ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎຎ຺ຈ ອວເສສາຫິ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ຠິນ຺ນາເຍວາຕິ. ອາຫ ເຈຕ຺ຖ –

‘‘ມຊ຺ຌຕ຺ຕພ຺ຣຫ຺ມໂພຊ຺ຌງ຺ຄຉຬງ຺ຄຌານສຸທ຺ຘິໂຍ;

ວິປສ຺ສນາ ຈ ສງ຺ຂາຣເວທນາວີຣິຍໍ ອິຕິ.

‘‘ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ທໂສເປກ຺ຂາ-ຉມຊ຺ຌຕ຺ຕາທິໂຕ ຕໂຕ;

ທຸເວ ປຎ຺ຎາ ຕໂຕ ທ຺ວີຫິ, ຈຕສ຺ໂສວ ຠວນ຺ຕິມາ’’ຕິ.

ອິຕິ ອິມາສຸ ອຸເປກ຺ຂາສຸ ຌານຸເປກ຺ຂາ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາ. ສາ ມຊ຺ຌຕ຺ຕລກ຺ຂຓາ, ອນາໂຠຄຣສາ, ອພ຺ຍາປາຣປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ປີຕິວິຣາຄປທຏ຺ຐານາຕິ. ເອຕ຺ຖາຫ – ‘‘ນນຸ ຈາຍໍ ອຕ຺ຖໂຕ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາວ ໂຫຕິ, ສາ ຈ ປຐມທຸຕິຍຊ຺ຌາເນສຸປິ ອຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຣາປິ ‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣຕີ’ຕິ ເອວມຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ສິຍາ, ສາ ກສ຺ມາ ນ ວຸຕ຺ຕາ’’ຕິ? ອປຣິພ຺ຍຕ຺ຕກິຈ຺ຈໂຕ. ອປຣິພ຺ຍຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕສ຺ສາ ຕຕ຺ຖ ກິຈ຺ຈໍ, ວິຕກ຺ກາທີຫິ ອຠິຠູຕຕ຺ຕາ. ອິຘ ປນາຍໍ ວິຕກ຺ກວິຈາຣປີຕີຫິ ອນຠິຠູຕຕ຺ຕາ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕສິຣາ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິພ຺ຍຕ຺ຕກິຈ຺ຈາ ຊາຕາ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາຕິ.

ສໂຕ ຈ ສມ຺ປຊາໂນຕິ ເອຕ຺ຖ ສຣຕີຕິ ສໂຕ. ສມ຺ປຊານາຕີຕິ ສມ຺ປຊາໂນ. ອິຕິ ປຸຄ຺ຄເລນ ສຕິ ຈ ສມ຺ປຊຎ຺ຎຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສຣຓລກ຺ຂຓາ ສຕິ, ອສມ຺ມຸສ຺ສນຣສາ ອາຣກ຺ຂປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ. ອສມ຺ໂມຫລກ຺ຂຓໍ ສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ, ຕີຣຓຣສໍ, ປວິຈຍປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ.

ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ອິທໍ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ປຸຣິມຊ຺ຌາເນສຸປິ ອຕ຺ຖິ, ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິສ຺ສ ຫິ ອສມ຺ປຊານສ຺ສ ອຸປຈາຣມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ປເຄວ ອປ຺ປນາ. ໂອຬາຣິກຕ຺ຕາ ປນ ເຕສໍ ຌານານໍ ຠູມິຍໍ ວິຍ ປຸຣິສສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຄຕິ ສຸຂາ ໂຫຕິ, ອພ຺ຍຕ຺ຕໍ ຕຕ຺ຖ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎກິຈ຺ຈໍ. ໂອຬາຣິກງ຺ຄປ຺ປຫາເນນ ປນ ສຸຂຸມຕ຺ຕາ ອິມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຂຸຣຘາຣາຍໍ ວິຍ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎກິຈ຺ຈປຣິຄ຺ຄຫິຕາ ເອວ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຄຕິ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາຕິ ອິເຘວ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍ – ຍຖາ ເຘນຸປໂຄ ວຈ຺ໂຉ ເຘນຸໂຕ ອປນີໂຕ ອຣກ຺ຂິຍມາໂນ ປຸນເທວ ເຘນຸໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ, ເອວມິທໍ ຕຕິຍຊ຺ຌານສຸຂໍ ປີຕິໂຕ ອປນີຕມ຺ປິ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎາຣກ຺ເຂນ ອຣກ຺ຂິຍມານໍ ປຸນເທວ ປີຕິໍ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ປີຕິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເມວ ສິຍາ, ສຸເຂ ວາປິ ສຕ຺ຕາ ສາຣຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອິທຎ຺ຈ ອຕິມຘຸຣສຸຂໍ, ຕໂຕ ປຣໍ ສຸຂາຠາວາ. ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎານຸຠາເວນ ປເນຕ຺ຖ ສຸເຂ ອສາຣຊ຺ຊນາ ໂຫຕິ, ໂນ ອຎ຺ຎຖາຕິ ອິມມ຺ປິ ອຕ຺ຖວິເສສໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິທມິເຘວ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອິທານິ ສຸຂຎ຺ຈ ກາເຍນ ປຏິສໍເວເທຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ຕຕິຍຊ຺ຌານສມງ຺ຄິໂນ ສຸຂປຏິສໍເວທນາໂຠໂຄ ນຕ຺ຖິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ຍສ຺ມາ ຕສ຺ສ ນາມກາເຍນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ສຸຂໍ. ຍໍ ວາ ຕໍ ນາມກາຍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ສຸຂໍ, ຕໍສມຸຏ຺ຐາເນນສ຺ສ ຍສ຺ມາ ອຕິປຓີເຕນ ຣູເປນ ຣູປກາໂຍ ຜຸໂຏ, ຍສ຺ສ ຜຸຏຕ຺ຕາ ຌານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕປິ ສຸຂໍ ປຏິສໍເວເທຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ສຸຂຎ຺ຈ ກາເຍນ ປຏິສໍເວເທຕີ’’ຕິ ອາຫ.

ອິທານິ ຍໍ ຕໍ ອຣິຍາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີຕິ ເອຕ຺ຖ ຍໍຌານເຫຕຸ ຍໍຌານກາຣຓາ ຕໍ ຕຕິຍຊ຺ຌານສມງ຺ຄີປຸຄ຺ຄລໍ ພຸທ຺ຘາທໂຍ ອຣິຍາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ ເທເສນ຺ຕິ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ປຏ຺ຐເປນ຺ຕິ ວິວຣນ຺ຕິ ວິຠຊນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕານີກໂຣນ຺ຕິ ປກາເສນ຺ຕິ, ປສໍສນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ກິນ຺ຕິ? ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີຕິ. ຕໍ ຕຕິຍຊ຺ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ກສ຺ມາ ປນ ຕໍ ເຕ ເອວໍ ປສໍສນ຺ຕີຕິ? ປສໍສາຣຫໂຕ. ອຍຎ຺ຫິ ຍສ຺ມາ ອຕິມຘຸຣສຸເຂ ສຸຂປາຣມິປ຺ປຕ຺ເຕປິ ຕຕິຍຊ຺ຌາເນ ອຸເປກ຺ຂໂກ, ນ ຕຕ຺ຖ ສຸຂາຠິສງ຺ເຄນ ອາກຑ຺ຒີຍຕິ. ຍຖາ ຈ ປີຕິ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ອຸປຏ຺ຐິຕສຕິຕາຍ ສຕິມາ. ຍສ຺ມາ ຈ ອຣິຍກນ຺ຕໍ ອຣິຍຊນເສວິຕເມວ ຈ ອສໍກິລິຏ຺ຐໍ ສຸຂໍ ນາມກາເຍນ ປຏິສໍເວເທຕິ, ຕສ຺ມາ ປສໍສາຣໂຫ. ອິຕິ ປສໍສາຣຫໂຕ ນໍ ອຣິຍາ ເຕ ເອວໍ ປສໍສາເຫຕຸຠູເຕ ຄຸເຓ ປກາເສນ຺ໂຕ ‘‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີ’’ຕິ ເອວໍ ປສໍສນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຕິຍນ຺ຕິ ຄຓນານຸປຸພ຺ພຕາ ຕຕິຍໍ, ອິທໍ ຕຕິຍໍ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິປິ ຕຕິຍໍ.

ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາຕິ ກາຍິກສຸຂສ຺ສ ຈ ກາຍິກທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ. ປຸພ຺ເພວາຕິ ຕຎ຺ຈ ໂຂ ປຸພ຺ເພວ, ນ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານກ຺ຂເຓ. ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາຕິ ເຈຕສິກສຸຂສ຺ສ ຈ ເຈຕສິກທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈາຕິ ອິເມສມ຺ປິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຸພ຺ເພວ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ, ປຫານາ ອິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ກທາ ປນ ເນສໍ ປຫານໍ ໂຫຕິ? ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ອຸປຈາຣກ຺ຂເຓ. ໂສມນສ຺ສຎ຺ຫິ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສ຺ສ ອຸປຈາຣກ຺ຂເຓເຍວ ປຫີຍຕິ, ທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສສຸຂານິ ປຐມທຸຕິຍຕຕິຍຊ຺ຌານານໍ ອຸປຈາຣກ຺ຂເຓສຸ. ເອວເມເຕສໍ ປຫານກ຺ກເມນ ອວຸຕ຺ຕານໍ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍວິຠງ຺ເຄ ປນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອຸທ຺ເທສກ຺ກເມເນວ ອິຘາປິ ວຸຕ຺ຕານໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ປຫານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຍທິ ປເນຕານິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຌານສ຺ສ ອຸປຈາຣກ຺ຂເຓເຍວ ປຫີຍນ຺ຕິ, ອຖ ກສ຺ມາ ‘‘ກຕ຺ຖ ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອປຣິເສສໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ…ເປ… ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ເອຕ຺ຖ ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອປຣິເສສໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ກຕ຺ຖ ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ… ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ… ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອປຣິເສສໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ, ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອປຣິເສສໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໕໑໐) ເອວໍ ຌາເນສ຺ເວວ ນິໂຣໂຘ ວຸຕ຺ໂຕຕິ. ອຕິສຍນິໂຣຘຕ຺ຕາ. ອຕິສຍນິໂຣໂຘ ຫິ ເນສໍ ປຐມຊ຺ຌານາທີສຸ, ນ ນິໂຣໂຘເຍວ. ນິໂຣໂຘເຍວ ປນ ອຸປຈາຣກ຺ຂເຓ ນາຕິສຍນິໂຣໂຘ.

ຕຖາ ຫິ ນານາວຊ຺ຊເນ ປຐມຊ຺ຌານູປຈາເຣ ນິຣຸທ຺ຘສ຺ສາປິ ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ຑໍສມກສາທິສມ຺ຜສ຺ເສນ ວາ ວິສມາສນຸປຕາເປນ ວາ ສິຍາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ນ ຕ຺ເວວ ອນ຺ໂຕອປ຺ປນາຍໍ. ອຸປຈາເຣ ວາ ນິຣຸທ຺ຘມ຺ເປຕໍ ນ ສຸຏ຺ຐຸ ນິຣຸທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ປຏິປກ຺ເຂນ ອວິຫຕຕ຺ຕາ. ອນ຺ໂຕອປ຺ປນາຍໍ ປນ ປີຕິຜຣເຓນ ສພ຺ໂພ ກາໂຍ ສຸໂຂກ຺ກນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ສຸໂຂກ຺ກນ຺ຕກາຍສ຺ສ ຈ ສຸຏ຺ຐຸ ນິຣຸທ຺ຘໍ ໂຫຕິ ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ປຏິປກ຺ເຂນ ວິຫຕຕ຺ຕາ. ນານາວຊ຺ຊເນເຍວ ຈ ທຸຕິຍຊ຺ຌານູປຈາເຣ ປຫີນສ຺ສາປິ ໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ຍສ຺ມາ ເອຕໍ ວິຕກ຺ກວິຈາຣປຈ຺ຈເຍປິ ກາຍກິລມເຖ ຈິຕ຺ຕຸປຆາເຕ ຈ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ວິຕກ຺ກວິຈາຣາຠາເວ ເນວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍຕ຺ຖ ປນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ວິຕກ຺ກວິຈາຣຠາເວ. ອປ຺ປຫີນາເຍວ ຈ ທຸຕິຍຊ຺ຌານູປຈາເຣ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາຕິ ຕຕ຺ຖສ຺ສ ສິຍາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ນ ຕ຺ເວວ ທຸຕິຍຊ຺ຌາເນ, ປຫີນປ຺ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ. ຕຖາ ຕຕິຍຊ຺ຌານູປຈາເຣ ປຫີນສ຺ສາປິ ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ປີຕິສມຸຏ຺ຐານປຓີຕຣູປຜຸຏກາຍສ຺ສ ສິຍາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ນ ຕ຺ເວວ ຕຕິຍຊ຺ຌາເນ. ຕຕິຍຊ຺ຌາເນ ຫິ ສຸຂສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠູຕາ ປີຕິ ສພ຺ພໂສ ນິຣຸທ຺ຘາຕິ. ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານູປຈາເຣ ປຫີນສ຺ສາປິ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອາສນ຺ນຕ຺ຕາ, ອປ຺ປນາປຕ຺ຕາຍ ອຸເປກ຺ຂາຍ ອຠາເວນ ສມ຺ມາ ອນຕິກ຺ກນ຺ຕຕ຺ຕາ ຈ ສິຍາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ນ ຕ຺ເວວ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນ. ຕສ຺ມາ ເອວ ຈ ‘‘ເອຕ຺ຖຸປ຺ປນ຺ນໍ ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອປຣິເສສໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອປຣິເສສຄ຺ຄຫຓໍ ກຕນ຺ຕິ.

ເອຕ຺ຖາຫ – ‘‘ອເຖວໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຌານສ຺ສຸປຈາເຣ ປຫີນາປິ ເອຕາ ເວທນາ ອິຘ ກສ຺ມາ ສມາຫຏາ’’ຕິ? ສຸຂຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ. ຍາ ຫິ ອຍໍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ ສຸຂຸມາ ທຸພ຺ພິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ, ນ ສກ຺ກາ ສຸເຂນ ຄເຫຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ຍຖາ ນາມ ທຸຏ຺ຐສ຺ສ ຍຖາ ວາ ຕຖາ ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຄເຫຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍສ຺ສ ໂຄຓສ຺ສ ສຸຂຄຫຓຕ຺ຖໍ ໂຄໂປ ເອກສ຺ມິໍ ວເຊ ສພ຺ພາ ຄາໂວ ສມາຫຣຕິ, ອເຖເກກໍ ນີຫຣນ຺ໂຕ ປຏິປາຏິຍາ ອາຄຕໍ ‘‘ອຍໍ ໂສ ຄຓ຺ຫຖ ນ’’ນ຺ຕິ ຕມ຺ປິ ຄາຫາເປຕິ, ເອວເມວ ຠຄວາ ສຸຂຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ສພ຺ພາ ເອຕາ ສມາຫຣີຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ສມາຫຏາ ເອຕາ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ຍໍ ເນວ ສຸຂໍ, ນ ທຸກ຺ຂໍ, ນ ໂສມນສ຺ສໍ, ນ ໂທມນສ຺ສໍ, ອຍໍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ’’ຕິ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ເອສາ ຄາຫຍິຕຸໍ.

ອປິ ຈ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈຍທສ຺ສນຕ຺ຖຎ຺ຈາປິ ເອຕາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ທຸກ຺ຂປ຺ປຫານາທໂຍ ຫິ ຕສ຺ສາ ປຈ຺ຈຍາ. ຍຖາຫ – ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຈ຺ຈຍາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ສມາປຕ຺ຕິຍາ. ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ …ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິເມ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈຍາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ສມາປຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໕໘). ຍຖາ ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປຫີນາປິ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິອາທໂຍ ຕຕິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ວຓ຺ຓຠຓນຕ຺ຖໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ປຫີນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ເອວໍ ວຓ຺ຓຠຓນຕ຺ຖມ຺ເປຕສ຺ສ ຌານສ຺ເສຕາ ອິຘ ວຸຕ຺ຕາຕິປິ ເວທິຕພ຺ພາ. ປຈ຺ຈຍຆາເຕນ ວາ ເອຕ຺ຖ ຣາຄໂທສານໍ ອຕິທູຣຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸມ຺ເປຕາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອຕາສຸ ຫິ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ, ໂສມນສ຺ສໍ ຣາຄສ຺ສ, ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສສ຺ສ, ໂທມນສ຺ສໍ ໂທສສ຺ສ. ສຸຂາທິຆາເຕນ ຈ ເຕ ສປ຺ປຈ຺ຈຍາ ຣາຄໂທສາ ຫຕາຕິ ອຕິທູເຣ ໂຫນ຺ຕີຕິ.

ອທຸກ຺ຂມສຸຂນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂາຠາເວນ ອທຸກ຺ຂໍ, ສຸຂາຠາເວນ ອສຸຂໍ. ເອເຕເນຕ຺ຖ ສຸຂທຸກ຺ຂປຏິປກ຺ຂຠູຕໍ ຕຕິຍເວທນໍ ທີເປຕິ, ນ ທຸກ຺ຂສຸຂາຠາວມຕ຺ຕໍ. ຕຕິຍເວທນາ ນາມ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ, ອຸເປກ຺ຂາຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສາ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐວິປຣີຕານຸຠວນລກ຺ຂຓາ, ມຊ຺ຌຕ຺ຕຣສາ, ອວິຠູຕປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ສຸຂນິໂຣຘປທຏ຺ຐານາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິນ຺ຕິ ອຸເປກ຺ຂາຍ ຊນິຕສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ຌາເນ ສຸປຣິສຸທ຺ຘາ ສຕິ, ຍາ ຈ ຕສ຺ສາ ສຕິຍາ ປາຣິສຸທ຺ຘິ, ສາ ອຸເປກ຺ຂາຍ ກຕາ, ນ ອຎ຺ເຎນ. ຕສ຺ມາ ເອຕໍ ‘‘ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍາຍ ຈ ອຸເປກ຺ຂາຍ ເອຕ຺ຖ ສຕິ ປາຣິສຸທ຺ຘິ ໂຫຕິ, ສາ ອຕ຺ຖໂຕ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ນ ເກວລຎ຺ເຈຕ຺ຖ ຕາຍ ສຕິເຍວ ປຣິສຸທ຺ຘາ, ອປິ ຈ ໂຂ ສພ຺ເພປິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາ, ສຕິສີເສນ ປນ ເທສນາ ວຸຕ຺ຕາ.

ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ອຍໍ ອຸເປກ຺ຂາ ເຫຏ຺ຐາປິ ຕີສຸ ຌາເນສຸ ວິຊ຺ຊຕິ, ຍຖາ ປນ ທິວາ ສູຣິຍປ຺ປຠາຠິຠວາ ໂສມ຺ມຠາເວນ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປກາຣກຕ຺ເຕນ ວາ ສຠາຄາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອລາຠາ ທິວາ ວິຊ຺ຊມານາປິ ຈນ຺ທເລຂາ ອປຣິສຸທ຺ຘາ ໂຫຕິ ອປຣິໂຍທາຕາ, ເອວມຍມ຺ປິ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາຈນ຺ທເລຂາ ວິຕກ຺ກາທິປຈ຺ຈນີກຘມ຺ມເຕຊາຠິຠວາ ສຠາຄາຍ ຈ ອຸເປກ຺ຂາເວທນາຣຕ຺ຕິຍາ ອປຏິລາຠາ ວິຊ຺ຊມານາປິ ປຐມຊ຺ຌານາທິເຠເທສຸ ອປຣິສຸທ຺ຘາ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສາ ຈ ອປຣິສຸທ຺ຘາຍ ທິວາ ອປຣິສຸທ຺ຘຈນ຺ທເລຂາຍ ປຠາ ວິຍ ສຫຊາຕາປິ ສຕິອາທໂຍ ອປຣິສຸທ຺ຘາວ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເຕສຸ ເອກມ຺ປິ ‘‘ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິ’’ນ຺ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຘ ປນ ວິຕກ຺ກາທິປຈ຺ຈນີກຘມ຺ມເຕຊາຠິຠວາຠາວາ ສຠາຄາຍ ຈ ອຸເປກ຺ຂາເວທນາຣຕ຺ຕິຍາ ປຏິລາຠາ ອຍໍ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາຈນ຺ທເລຂາ ອຕິວິຍ ປຣິສຸທ຺ຘາ, ຕສ຺ສາ ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ປຣິສຸທ຺ຘຈນ຺ທເລຂາຍ ປຠາ ວິຍ ສຫຊາຕາປິ ສຕິອາທໂຍ ປຣິສຸທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ ປຣິໂຍທາຕາ. ຕສ຺ມາ ອິທເມວ ‘‘ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຈຕຸຕ຺ຖນ຺ຕິ ຄຓນານຸປຸພ຺ພຕາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ. ອິທໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິປິ ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

ປຎ຺ຎວາ ໂຫຕີຕິ ປຎ຺ຎາ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ປຎ຺ຎວາ. ອຸທຍຕ຺ຖຄາມິນິຍາຕິ ອຸທຍຄາມິນິຍາ ເຈວ ອຕ຺ຖຄາມິນິຍາ ຈ. ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ. ອຣິຍາຍາຕິ ນິທ຺ໂທສາຍ. ນິພ຺ເພຘິກາຍາຕິ ນິພ຺ເພຘປກ຺ຂິກາຍ. ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍຄາມິນິຍາຕິ ນິພ຺ພານຄາມິນິຍາ. ໂສ ອິທໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ເອວມາທີສຸ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ທຸກ຺ຂໍ ນ ອິໂຕ ຠິຍ຺ໂຍ’’ຕິ ສພ຺ພມ຺ປິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ສຣສລກ຺ຂຓປຏິເວເຘນ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ. ຕສ຺ສ ຈ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິກໍ ຕຓ຺ຫໍ ‘‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ’’ຕິ. ຕທຸຠຍມ຺ປິ ຍໍ ຐານໍ ປຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕໍ ເຕສໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ນິພ຺ພານໍ ‘‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ’’ຕິ. ຕສ຺ສ ຈ ສມ຺ປາປກໍ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ‘‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’’ຕິ ສຣສລກ຺ຂຓປຏິເວເຘນ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ ປຏິວິຊ຺ຌຕີຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເອວໍ ສຣູປໂຕ ສຈ຺ຈານິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ກິເລສວເສນ ປຣິຍາຍໂຕ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອິເມ ອາສວາ’’ຕິອາທິມາຫ. ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອວໍ ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາໂຍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຕາສໍ ປາຣິປູຣິກ຺ກມໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອິມາ ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາໂຍ ອາວຊ຺ຊນ຺ໂຕ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ປຈ຺ເຈກໍ ປຣິປູເຣຕຸໍ ອາວຊ຺ຊນ຺ໂຕປິ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາປິ ‘‘ອຍໍ ນາມ ສິກ຺ຂາ’’ຕິ ຊານນ຺ໂຕປິ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ຊານິຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕປິ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ປສ຺ສິຕ຺ວາ ຍຖາທິຏ຺ຐໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕປິ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ຈິຕ຺ຕໍ ອຈລໍ ກຕ຺ວາ ປຕິຏ຺ຐເປນ຺ໂຕປິ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ຕໍຕໍສິກ຺ຂາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສທ຺ຘາວີຣິຍສຕິສມາຘິປຎ຺ຎາຫິ ສກສກກິຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ໂຕປິ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາຠິຊານນກາເລປິ ຕໍ ຕໍ ກິຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ໂຕປິ ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາໂຍ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ອຘິສີລໍ ອາຈເຣຍ຺ຍ, ອຘິຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ມາ ຈເຣຍ຺ຍ, ອຘິປຎ຺ຎໍ ສມາທາຍ ວຕ຺ເຕຍ຺ຍ.

ອິຘາຕິ ມູລປທໍ. ອິມິສ຺ສາ ທິຏ຺ຐິຍາຕິອາທີຫິ ທສຫິ ປເທຫິ ສິກ຺ຂຕ຺ຕຍສງ຺ຂາຕໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘສາສນເມວ ກຖິຕໍ. ຕຎ຺ຫິ ພຸທ຺ເຘນ ຠຄວຕາ ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ເສວ ຂມນວເສນ ຂນ຺ຕິ, ຣຸຈ຺ຈນວເສນ ຣຸຈິ, ຄຫຓວເສນ ອາທາໂຍ, ສຠາວຏ຺ເຐນ ຘມ຺ໂມ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພຏ຺ເຐນ ວິນໂຍ, ຕທຸຠເຍນປິ ຘມ຺ມວິນໂຍ, ປວຸຕ຺ຕວເສນ ປາວຈນໍ, ເສຏ຺ຐຈຣິຍຏ຺ເຐນ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ອນຸສິຏ຺ຐິທານວເສນ ສຕ຺ຖຸສາສນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ອິມິສ຺ສາ ທິຏ຺ຐິຍາ’’ຕິອາທີສຸ ອິມິສ຺ສາ ພຸທ຺ຘທິຏ຺ຐິຍາ ອິມິສ຺ສາ ພຸທ຺ຘຂນ຺ຕິຍາ ອິມິສ຺ສາ ພຸທ຺ຘຣຸຈິຍາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘອາທາເຍ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຘມ຺ເມ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘວິນເຍ.

‘‘ເຍ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ໂຄຕມິ, ຘມ຺ເມ ຊາເນຍ຺ຍາສິ ‘ອິເມ ຘມ຺ມາ ສຣາຄາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂນ ວິຣາຄາຍ, ສຎ຺ໂຎຄາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂນ ວິສຎ຺ໂຎຄາຍ, ອາຈຍາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂນ ອປຈຍາຍ, ມຫິຈ຺ຉຕາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂນ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາຍ, ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂນ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ, ສງ຺ຄຓິກາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂນ ປວິເວກາຍ, ໂກສຊ຺ຊາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂນ ວີຣິຍາຣມ຺ຠາຍ, ທຸພ຺ຠຣຕາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂນ ສຸຠຣຕາຍາ’ຕິ. ເອກໍເສນ, ໂຄຕມິ, ຘາເຣຍ຺ຍາສິ ‘ເນໂສ ຘມ຺ໂມ, ເນໂສ ວິນໂຍ, ເນຕໍ ສຕ຺ຖຸສາສນ’ນ຺ຕິ.

‘‘ເຍ ຈ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ໂຄຕມິ, ຘມ຺ເມ ຊາເນຍ຺ຍາສິ ‘ອິເມ ຘມ຺ມາ ວິຣາຄາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂນ ສຣາຄາຍ…ເປ… ສຸຠຣຕາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂນ ທຸພ຺ຠຣຕາຍາ’ຕິ. ເອກໍເສນ, ໂຄຕມິ, ຘາເຣຍ຺ຍາສິ ‘ເອໂສ ຘມ຺ໂມ, ເອໂສ ວິນໂຍ, ເອຕໍ ສຕ຺ຖຸສາສນ’’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໘.໕໓; ຈູຬວ. ໔໐໖) –

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຘມ຺ມວິນເຍ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘປາວຈເນ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘສາສເນຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອປິ ເຈຕໍ ສິກ຺ຂຕ຺ຕຍສງ຺ຂາຕໍ ສກລໍ ສາສນໍ ຠຄວຕາ ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິປຸພ຺ພງ຺ຄມຕ຺ຕາ ຈ ທິຏ຺ຐິ. ຠຄວໂຕ ຂມນວເສນ ຂນ຺ຕິ. ຣຸຈ຺ຈນວເສນ ຣຸຈິ. ຄຫຓວເສນ ອາທາໂຍ. ອຕ຺ຕໂນ ກາຣກໍ ອປາເຍສຸ ອປຕມານໍ ກຕ຺ວາ ຘາເຣຕີຕິ ຘມ຺ໂມ. ໂສວ ສໍກິເລສປກ຺ຂໍ ວິເນຕີຕິ ວິນໂຍ. ຘມ຺ໂມ ຈ ໂສ ວິນໂຍ ຈາຕິ ຘມ຺ມວິນໂຍ. ກຸສລຘມ຺ເມຫິ ວາ ອກຸສລຘມ຺ມານໍ ເອສ ວິນໂຍຕິ ຘມ຺ມວິນໂຍ. ເຕເນວ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ເຍ ຈ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ໂຄຕມິ, ຘມ຺ເມ ຊາເນຍ຺ຍາສິ ‘ອິເມ ຘມ຺ມາ ວິຣາຄາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂນ ສຣາຄາຍ…ເປ… ເອກໍເສນ ໂຄຕມິ ຘາເຣຍ຺ຍາສິ ‘ເອໂສ ຘມ຺ໂມ, ເອໂສ ວິນໂຍ, ເອຕໍ ສຕ຺ຖຸສາສນ’’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໘.໕໓; ຈູຬວ. ໔໐໖).

ຘມ຺ເມນ ວາ ວິນໂຍ, ນ ທຓ຺ຑາທີຫີຕິ ຘມ຺ມວິນໂຍ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ທຓ຺ເຑເນເກ ທມຍນ຺ຕິ, ອງ຺ກຸເສຫິ ກສາຫິ ຈ;

ອທຓ຺ເຑນ ອສຕ຺ເຖນ, ນາໂຄ ທນ຺ໂຕ ມເຫສິນາ’’ຕິ. (ຈູຬວ. ໓໔໒; ມ. ນິ. ໒.໓໕໒);

ຕຖາ –

‘‘ຘມ຺ເມນ ນີຍມານານໍ, ກາ ອຸສູຍາ ວິຊານຕ’’ນ຺ຕິ. (ມຫາວ. ໖໓);

ຘມ຺ມາຍ ວາ ວິນໂຍ ຘມ຺ມວິນໂຍ. ອນວຊ຺ຊຘມ຺ມຕ຺ຖຎ຺ເຫສ ວິນໂຍ, ນ ຠວໂຠຄາມິສຕ຺ຖໍ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ນຍິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕິ ຊນກຸຫນຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໕) ວິຕ຺ຖາໂຣ. ປຸຓ຺ຓຕ຺ເຖໂຣປິ ອາຫ ‘‘ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານຕ຺ຖໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠຄວຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໕໙). ວິສິຏ຺ຐໍ ວາ ນຍຕີຕິ ວິນໂຍ. ຘມ຺ມໂຕ ວິນໂຍ ຘມ຺ມວິນໂຍ. ສໍສາຣຘມ຺ມໂຕ ຫິ ໂສກາທິຘມ຺ມໂຕ ວາ ເອສ ວິສິຏ຺ຐໍ ນິພ຺ພານໍ ນຍຕິ. ຘມ຺ມສ຺ສ ວາ ວິນໂຍ, ນ ຕິຕ຺ຖກຣານນ຺ຕິ ຘມ຺ມວິນໂຍ. ຘມ຺ມຠູໂຕ ຫິ ຠຄວາ, ຕສ຺ເສວ ວິນໂຍ.

ຍສ຺ມາ ວາ ຘມ຺ມາ ເອວ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ປຫາຕພ຺ພາ ຠາເວຕພ຺ພາ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາ ຈ, ຕສ຺ມາ ເອສ ຘມ຺ເມສຸ ວິນໂຍ, ນ ສຕ຺ເຕສຸ ນ ຊີເວສຸ ຈາຕິ ຘມ຺ມວິນໂຍ. ສາຕ຺ຖສພ຺ຍຎ຺ຊນຕາທີຫິ ອຎ຺ເຎສໍ ວຈນໂຕ ປຘານໍ ວຈນນ຺ຕິ ປວຈນໍ, ປວຈນເມວ ປາວຈນໍ. ສພ຺ພຈຣິຍາຫິ ວິສິຏ຺ຐຈຣິຍຠາເວນ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ. ເທວມນຸສ຺ສານໍ ສຕ຺ຖຸຠູຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສາສນນ຺ຕິ ສຕ຺ຖຸສາສນໍ. ສຕ຺ຖຸຠູຕໍ ວາ ສາສນນ຺ຕິປິ ສຕ຺ຖຸສາສນໍ. ‘‘ໂສ ໂວ ມມຈ຺ຈເຍນ ສຕ຺ຖາຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໒໑໖) ຫິ ຘມ຺ມວິນໂຍວ ສຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເອວເມເຕສໍ ປທານໍ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຍສ຺ມາ ປນ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ສາສເນ ສພ຺ພປ຺ປກາຣຊ຺ຌານນິພ຺ພຕ຺ຕໂກ ຠິກ຺ຂຸ ທິສ຺ສຕິ, ນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ‘‘ອິມິສ຺ສາ’’ຕິ ຈ ‘‘ອິມສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ ຈ ອຍໍ ນິຍໂມ ກໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຊີວນ຺ຕິ ເຕນ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກາ ຘມ຺ມາຕິ ຊີວິຕໍ. ອນຸປາລນລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຊີວິຕເມວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຕໍ ປວຕ຺ຕສນ຺ຕຕາຘິປເຕຍ຺ຍໍ ໂຫຕິ. ລກ຺ຂຓາທີຫິ ປນ ອຕ຺ຕນາ ອວິນິຠຸຕ຺ຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ອນຸປາລນລກ຺ຂຓໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ເຕສໍ ປວຕ຺ຕນຣສໍ, ເຕສໍເຍວ ຐປນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ຍາປຍິຕພ຺ພຘມ຺ມປທຏ຺ຐານໍ. ສນ຺ເຕປິ ຈ ອນຸປາລນລກ຺ຂຓາທິມ຺ຫິ ວິຘາເນ ອຕ຺ຖິກ຺ຂເຓເຍວ ຕໍ ເຕ ຘມ຺ເມ ອນຸປາເລຕິ, ອຸທກໍ ວິຍ ອຸປ຺ປລາທີນິ. ຍຖາສກໍ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອຸປ຺ປນ຺ເນປິ ຈ ຘມ຺ເມ ປາເລຕິ, ຘາຕິ ວິຍ ກຸມາຣໍ, ສຍໍປວຕ຺ຕິຕຘມ຺ມສມ຺ພນ຺ເຘເນວ ຈ ປວຕ຺ຕຕິ, ນິຍາມໂກ ວິຍ ນາວໍ. ນ ຠງ຺ຄໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ປວຕ຺ຕຍຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປວຕ຺ຕຍິຕພ຺ພານຎ຺ຈ ອຠາວາ. ນ ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ຐເປຕິ, ສຍໍ ຠິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ, ຂີຍມາໂນ ວິຍ ວຏ຺ຏິສິເນໂຫ ປທີປສິຂໍ, ນ ຈ ອນຸປາລນປວຕ຺ຕນຏ຺ຐປນານຸຠາວວິຣຫິຕໍ, ຍຖາວຸຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ສາຘນໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຐິຕິປຣິຕ຺ຕຕາຍ ວາຕິ ຐິຕິກ຺ຂຓສ຺ສ ມນ຺ທຕາຍ ໂຖກຕາຍ. ອປ຺ປກນ຺ຕິ ມນ຺ທໍ ລາມກໍ. ສຣສປຣິຕ຺ຕຕາຍ ວາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈຍຠູຕານໍ ກິຈ຺ຈານໍ ສມ຺ປຕ຺ຕີນໍ ວາ ອປ຺ປຕາຍ ທຸພ຺ພລຕາຍ.

ເຕສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ກາຣຓໍ ວິຠາຄໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກຖໍ ຐິຕິປຣິຕ຺ຕຕາຍາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອຕີເຕ ຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ຊີວິຕ຺ຖາຕິ ເອວມາທິ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວ ປວຕ຺ຕິຍໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນິຣຸຊ຺ຌນກາເລ ສພ຺ພສ຺ມິໍ ຣູປາຣູປຘມ຺ເມ ອນິຣຸຊ຺ຌນ຺ເຕປິ ຣູປໂຕ ອຣູປສ຺ສ ປຏ຺ຐານຠາເວນ ອຣູປຊີວິຕໍ ສນ຺ຘາຍ, ຈຸຕິຈິຕ຺ເຕນ ວາ ສທ຺ຘິໍ ສພ຺ເພສໍ ຣູປາຣູປານໍ ນິຣຸຊ຺ຌນຠາເວນ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ, ຈຕຸໂວກາຣຠເວ ຣູປສ຺ສ ອຠາເວນ ຈຕຸໂວກາຣຠວໍ ສນ຺ຘາຍ ກຖິຕ’’ນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຕີເຕ ຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓຕິ ອຕີຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠງ຺ຄກ຺ຂຓສມງ຺ຄີກາເລ ຕໍສມງ຺ຄີປຸຄ຺ຄໂລ ‘‘ຊີວິຕ຺ຖ’’ ອິຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ລພ຺ຠຕິ. ນ ຊີວຕີຕິ ‘‘ຊີວຕີ’’ຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ລພ຺ຠຕິ. ນ ຊີວິສ຺ສຕີຕິ ‘‘ຊີວິສ຺ສຕີ’’ຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ລພ຺ຠຕິ. ອນາຄເຕ ຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ຊີວິສ຺ສຕີຕິ ອນາຄຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນກ຺ຂຓສມງ຺ຄີກາເລ ‘‘ຊີວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ລພ຺ຠຕິ. ນ ຊີວຕີຕິ ‘‘ຊີວຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ລພ຺ຠຕິ. ນ ຊີວິຕ຺ຖາຕິ ‘‘ຊີວິຕ຺ຖ’’ອິຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ລພ຺ຠຕິ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓສມງ຺ຄີກາເລ. ຊີວຕີຕິ ‘‘ອິທານິ ຊີວຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ລພ຺ຠຕິ. ນ ຊີວິຕ຺ຖາຕິ ‘‘ຊີວິຕ຺ຖ’’ອິຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ລພ຺ຠຕິ. ນ ຊີວິສ຺ສຕີຕິ ‘‘ຊີວິສ຺ສຕີ’’ຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ລພ຺ຠຕິ.

ຊີວິຕໍ ອຕ຺ຕຠາໂວ ຈ ສຸຂທຸກ຺ຂາ ຈາຕິ ອຍໍ ຄາຖາ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠວໍ ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ລພ຺ຠມານາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ເວທນາຍ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠວເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ກຖໍ? ຊີວິຕນ຺ຕິ ຊີວິຕສີເສນ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘ. ອຕ຺ຕຠາໂວຕິ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ. ‘‘ອຸເປກ຺ຂາ ປນ ສນ຺ຕຕ຺ຕາ, ສຸຂມິຈ຺ເຈວ ຠາສິຕາ’’ຕິ (ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໒໓໒) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຸເປກ຺ຂາເວທນາ ອນ຺ໂຕກຣິຕ຺ວາ ສຸຂທຸກ຺ຂາ ຈາຕິ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ, ຈິຕ຺ຕໍ ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ ວຸຕ຺ໂຕ. ອິເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ກຖິຕຕ຺ຕາເຍວ ຂນ຺ຘລກ຺ຂເຓນ ເອກລກ຺ຂຓຠາເວນ ລກ຺ຂຓາກາຣວເສນ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘປິ ກຖິໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕສຸ ປຎ຺ຈສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ອຣູປຘມ຺ມໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານາທິຣູປສ຺ສ ອປ຺ປວຕ຺ຕນຠາເວນ ເອກຈິຕ຺ຕສມາຍຸຕ຺ຕາຕິ ອຣູປປຘານຠາໂວ ກຖິໂຕ ໂຫຕິ. ກຖໍ? ອສຎ຺ຎສຕ຺ເຕ ຣູປມ຺ປິ ອິຘຸປຈິຕກມ຺ມພລໍ ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາວ ປວຕ຺ຕຕິ, ນິໂຣຘສມາປນ຺ນານໍ ຣູປມ຺ປິ ປຐມສມາປນ຺ນສມາປຕ຺ຕິພລໍ ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາວ ປວຕ຺ຕຕິ. ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ອປ຺ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນປິ ຣູປປວຕ຺ຕິໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກເມວ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນສຠາວສ຺ສ ອຣູປຘມ຺ມສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ ຣູປປວຕ຺ຕິຍາ ປຘານກາຣຓຠາເວນ ເອກຈິຕ຺ຕສມາຍຸຕ຺ຕາຕິ ຈິຕ຺ຕປຘານຠາໂວ ກຖິໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເອວໍ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວ ປວຕ຺ຕິຍໍ ຣູປປວຕ຺ຕິຍາ ປຘານຠູຕຈິຕ຺ຕນິໂຣເຘນ ຣູເປ ຘຣມາເນເຍວ ປວຕ຺ຕານໍ ນິໂຣໂຘ ນາມ ໂຫຕີຕິ ອຣູປຘມ຺ມວເສນ ເອວ ‘‘ລຫຸໂສ ວຕ຺ຕເຕ ຂໂຓ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຖ ວາ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ກຖິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອວໍ ກຖິຍມາເນ ສຸຂທຸກ຺ຂາ ຈາຕິ ກາຍິກເຈຕສິກສຸຂເວທນາ ຈ ກາຍິກເຈຕສິກທຸກ຺ຂເວທນາ ຈ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ອໂຫນ຺ຕີປິ ເອກສນ຺ຕຕິວເສນ ຈຸຕິຈິຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ກຖິຕາ. ຈຕຸໂວກາຣຠວໍ ວາ ສນ຺ຘາຍ ກຖິຕາຕິປິ ເວທິຕພ຺ພາ. ກຖໍ? ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຐາເນ ອຕ຺ຕຠາໂວຕິ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຠາເວນ ອຕ຺ຕຠາໂວຕິ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘວ ຄຫິໂຕ. ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ກາຍິກສຸຂທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສໍ ອໂຫນ຺ຕມ຺ປິ ສຸຂທຸກ຺ຂາ ຈາຕິ ເວທນາສາມຎ຺ຎໂຕ ລພ຺ຠມາໂນ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ ຄຫິໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕສທິສເມວ. ອິເມສຸ ຈ ຕີສຸ ວິກປ຺ເປສຸ ເກວລາຕິ ຘຸວສຸຂສຸຠອຕ຺ຕາ ນຕ຺ຖິ, ເກວລໍ ເຕຫິ ອໂວມິສ຺ສາ. ລຫຸໂສ ວຕ຺ຕຕິ ຂໂຓຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິກຕາຍ ລຫຸໂກ ອຕິປຣິຕ຺ໂຕ ຊີວິຕາທີນໍ ຂໂຓ ວຕ຺ຕຕິ.

ເອກໂຕ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕານໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຈຸລ຺ລາສີຕິສຫສ຺ສານີ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຈຸລ຺ລາສີຕິສຫສ຺ສານິ, ກປ຺ປາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ເຍ ມຣູຕິ ເຍ ເທວຄຓາ ຈຕຸຣາສີຕິ ກປ຺ປສຫສ຺ສານິ ອາຍຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕເນ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ‘‘ເຍ ນຣາ’’ຕິປິ ປາຬິ. ນ ຕ຺ເວວ ເຕປິ ຊີວນ຺ຕິ, ທ຺ວີຫິ ຈິຕ຺ຕສໂມຫິຕາຕິ ເຕປິ ເທວາ ທ຺ວີຫິ ຈິຕ຺ເຕຫິ ສໂມຫິຕາ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຍຸຄນທ຺ເຘນ ຈິຕ຺ເຕນ ນ ຕຸ ເອວ ຊີວນ຺ຕິ, ເອເກເນເກນ ຈິຕ຺ເຕນ ຊີວນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິທານິ ມຣຓກາລໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ເຍ ນິຣຸທ຺ຘາ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເຍ ນິຣຸທ຺ຘາຕິ ເຍ ຂນ຺ຘາ ນິຣຸທ຺ຘາ ອຕ຺ຖງ຺ຄຕາ. ມຣນ຺ຕສ຺ສາຕິ ມຕສ຺ສ. ຕິຏ຺ຐມານສ຺ສ ວາຕິ ຘຣມານສ຺ສ ວາ. ສພ຺ເພປິ ສທິສາ ຂນ຺ຘາຕິ ຈຸຕິໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ນິຣຸທ຺ຘກ຺ຂນ຺ຘາ ວາ ປວຕ຺ເຕ ນິຣຸທ຺ຘກ຺ຂນ຺ຘາ ວາ ປຸນ ຆເຏຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຏ຺ເຐນ ສພ຺ເພປິ ຂນ຺ຘາ ສທິສາ. ຄຕາ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິກາຕິ ນິຣຸທ຺ຘກ຺ຂນ຺ຘານໍ ປຸນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຘານາຠາເວນ ຄຕາ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິກາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

ອິທານິ ຕີສຸ ກາເລສຸ ນິຣຸທ຺ຘກ຺ຂນ຺ຘານໍ ນານຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອນນ຺ຕຣາ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອນນ຺ຕຣາ ຈ ເຍ ຠຄ຺ຄາ, ເຍ ຈ ຠຄ຺ຄາ ອນາຄຕາຕິ ເຍ ຂນ຺ຘາ ອນນ຺ຕຣາຕີຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຠິນ຺ນາ ນິຣຸທ຺ຘາ, ເຍ ຈ ອນາຄຕາ ຂນ຺ຘາ ຠິຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕິ. ຕທນ຺ຕເຣຕິ ເຕສໍ ອນ຺ຕເຣ ນິຣຸທ຺ຘານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຂນ຺ຘານໍ. ເວສມໍ ນຕ຺ຖິ ລກ຺ຂເຓຕິ ວິສມສ຺ສ ຠາໂວ ເວສມໍ, ຕໍ ເວສມໍ ນຕ຺ຖິ, ເຕຫິ ນານຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ລກ຺ຂີຍຕີຕິ ລກ຺ຂຓໍ, ຕສ຺ມິໍ ລກ຺ຂເຓ.

ອິທານິ ອນາຄຕກ຺ຂນ຺ຘານໍ ວຕ຺ຕມານກ຺ຂນ຺ເຘຫິ ອສມ຺ມິສ຺ສຠາວໍ ກເຖນ຺ໂຕ ‘‘ອນິພ຺ພຕ຺ເຕນ ນ ຊາໂຕ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ອນິພ຺ພຕ຺ເຕນ ນ ຊາໂຕຕິ ອຊາເຕນ ອປາຕຸຠູເຕນ ອນາຄຕກ຺ຂນ຺ເຘນ ນ ຊາໂຕ ນ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ເອເຕນ ອນາຄຕກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ວຕ຺ຕມານກ຺ຂນ຺ເຘນ ອສມ຺ມິສ຺ສຠາວໍ ກເຖສິ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນນ ຊີວຕີຕິ ຂຓປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນນ ວຕ຺ຕມານກ຺ຂນ຺ເຘນ ຊີວຕິ. ເອເຕນ ເອກກ຺ຂເຓ ທ຺ວີຫິ ຈິຕ຺ເຕຫິ ນ ຊີວຕີຕິ ກຖິຕໍ. ຈິຕ຺ຕຠຄ຺ຄາ ມໂຕຕິ ທ຺ວີຫິ ຈິຕ຺ເຕຫິ ເອກກ຺ຂເຓ ອຊີວນຠາເວນ ຈິຕ຺ຕຠງ຺ເຄນ ມໂຕ. ‘‘ອຸປຣິໂຕ ຈິຕ຺ຕຠງ຺ຄາ’’ຕິປິ ປາຬິ, ຕໍ ອຸຊຸກເມວ. ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ປຣມຕ຺ຖິຍາຕິ ‘‘ຣູປໍ ຊີຣຕິ ມຈ຺ຈານໍ, ນາມໂຄຕ຺ຕໍ ນ ຊີຣຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໗໖) ວຈນກ຺ກເມນ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິມຕ຺ຕໍ ນ ຊີຣຓສຠາເວນ ປຣມາ ຐິຕິ ເອຕິສ຺ສາຕິ ປຣມຕ຺ຖິຍາ, ສຠາວຏ຺ຐິຕິກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ທຕ຺ໂຕ ມໂຕ, ມິຕ຺ໂຕ ມໂຕ’’ຕິ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິມຕ຺ຕເມວ ຫິ ຕິຏ຺ຐຕິ. ອຖ ວາ ປຣມຕ຺ຖິຍາຕິ ປຣມຕ຺ຖິກາ. ປຣໂມ ອຕ຺ໂຖ ເອຕິສ຺ສາຕິ ປຣມຕ຺ຖິກາ. ອຊຏາກາໂສຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ນຕ຺ຖິຘມ຺ມໍ ປຏິຈ຺ຈ ກຖນໍ ວິຍ ມໂຕຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖິຘມ຺ມໍ ປຏິຈ຺ຈ ນ ກຖິຍຕິ, ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍຠງ຺ຄສງ຺ຂາຕໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິຈ຺ຈ ກຖິຍຕິ.

ອນິຘານຄຕາ ຠຄ຺ຄາຕິ ເຍ ຂນ຺ຘາ ຠິນ຺ນາ, ເຕ ນິຘານໍ ນິຫິຕໍ ນິຈຍໍ ນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອນິຘານຄຕາ. ປຸຎ຺ໂຊ ນຕ຺ຖິ ອນາຄເຕຕິ ອນາຄເຕປິ ເນສໍ ປຸຎ຺ຊຠາໂວ ຣາສິຠາໂວ ນຕ຺ຖິ. ນິພ຺ພຕ຺ຕາເຍວ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຐິຕິກ຺ຂເຓ ວຍຘມ຺ມາວ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ກິມິວ? ອາຣຄ຺ເຄ ສາສປູປມາຕິ ສູຈິມຸເຂ ສາສໂປ ວິຍ.

ອິທານິ ຂນ຺ຘານໍ ທສ຺ສນຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ນິພ຺ພຕ຺ຕານ’’ນ຺ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕານໍ ຘມ຺ມານນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ຂນ຺ຘານໍ. ຠງ຺ໂຄ ເນສໍ ປຸຣກ຺ຂໂຕຕິ ເອເຕສໍ ເຠໂທ ປຸຣໂຕ ກຕ຺ວາ ຐປິໂຕ. ປໂລກຘມ຺ມາຕິ ນສ຺ສນສຠາວາ. ປຸຣາເຓຫິ ອຘິສ຺ສິຕາຕິ ປຸເຣ ອຸປ຺ປນ຺ເນຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ນ ມິສ຺ສິຕາ ນ ສໍສຄ຺ຄາ.

ອິທານິ ຂນ຺ຘານໍ ອທສ຺ສນຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອທສ຺ສນໂຕ ອາຍນ຺ຕີ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອທສ຺ສນໂຕ ອາຍນ຺ຕີຕິ ອທິສ຺ສມານາເຍວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຠງ຺ຄາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິທສ຺ສນນ຺ຕິ ເຠທາ ຠງ຺ຄໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ອທສ຺ສນຠາວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ວິຊ຺ຊຸປ຺ປາໂທວ ອາກາເສຕິ ວິວຏາກາເສ ວິຊ຺ຊຸລຕານິຈ຺ຉຣຓໍ ວິຍ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ວຍນ຺ຕິ ຈາຕິ ປຸພ຺ພນ຺ຕໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ, ນສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອຸເທຕິ ອາປູຣຕິ ເວຕິ ຈນ຺ໂທ’’ຕິ (ຊາ. ໑.໕.໓) ເອວມາທີສຸ ວິຍ.

ເອວໍ ຐິຕິປຣິຕ຺ຕຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ສຣສປຣິຕ຺ຕຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ກຖໍ ສຣສປຣິຕ຺ຕຕາຍາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອສ຺ສາສູປນິພນ຺ຘໍ ຊີວິຕນ຺ຕິ ອພ຺ຠນ຺ຕຣປວິສນນາສິກວາຕປຏິພທ຺ຘໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ປສ຺ສາໂສຕິ ພຫິນິກ຺ຂມນນາສິກວາໂຕ. ອສ຺ສາສປສ຺ສາໂສຕິ ຕທຸຠຍໍ. ມຫາຠູຕູປນິພນ຺ຘນ຺ຕິ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານິການໍ ປຖວີອາປເຕຊວາຍານໍ ມຫາຠູຕານໍ ປຏິພທ຺ຘໍ ຊີວິຕໍ. ກພຬີກາຣາຫາຣູປນິພນ຺ຘນ຺ຕິ ອສິຕປີຕາທິກພຬີກາຣອາຫາເຣນ ອຸປນິພນ຺ຘໍ. ອຸສ຺ມູປນິພນ຺ຘນ຺ຕິ ກມ຺ມຊເຕໂຊຘາຕູປນິພນ຺ຘໍ. ວິຎ຺ຎາຓູປນິພນ຺ຘນ຺ຕິ ຠວງ຺ຄວິຎ຺ຎາຓູປນິພນ຺ຘໍ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອາຍຸ ອຸສ຺ມາ ຈ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ຍທາ ກາຍໍ ຊຫນ຺ຕິມ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໙໕).

ອິທານິ ເນສໍ ທຸພ຺ພລກາຣຓໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ມູລມ຺ປິ ອິເມສໍ ທຸພ຺ພລ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ມູລມ຺ປີຕິ ປຕິຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ມູລຠູຕມ຺ປິ. ອສ຺ສາສປສ຺ສາສານຎ຺ຫິ ກຣຊກາໂຍ ມູລໍ. ມຫາຠູຕາທີນໍ ອວິຊ຺ຊາກມ຺ມຕຓ຺ຫາຫາຣາ. ອິເມສນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣານໍ ອສ຺ສາສາທີນໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍປວຕ຺ຕິກາຣຓວເສນ ວຸຕ຺ຕານໍ. ເອເຕສຸ ຫິ ເອເກກສ຺ມິໍ ອສຕິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ທຸພ຺ພລນ຺ຕິ ອປ຺ປຖາມໍ. ປຸພ຺ພເຫຕູປີຕິ ອຕີຕຊາຕິຍໍ ອິມສ຺ສ ວິປາກວຏ຺ຏສ຺ສ ເຫຕຸຠູຕາ ກາຣຓສງ຺ຂາຕາ ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາຣຕຓ຺ຫຸປາທານຠວາປິ. ອິເມສໍ ທຸພ຺ພລາ ເຍ ປຈ຺ຈຍາ ເຕປິ ທຸພ຺ພລາຕິ ເຍ ອາຣມ຺ມຓາທິສາຘາຣຓປຈ຺ຈຍາ. ປຠາວິກາຕິ ປຘານໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປາທິກາ ຠວຕຓ຺ຫາ. ສຫຠູມີຕິ ສຫຠວິກາປິ ຣູປາຣູປຘມ຺ມາ. ສມ຺ປໂຍຄາປີຕິ ເອກໂຕ ຍຸຕ຺ຕາປິ ອຣູປຘມ຺ມາ. ສຫຊາປີຕິ ສທ຺ຘິໍ ເອກຈິຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ນາປິ. ຍາປິ ປໂຍຊິກາຕິ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິວເສນ ໂຍເຊຕຸໍ ນິຍຸຕ຺ຕາຕິ ປໂຍຊິກາ, ວຏ຺ຏມູລກາ ຕຓ຺ຫາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ຕຓ຺ຫາທຸຕິໂຍ ປຸຣິໂສ’’ຕິ (ອິຕິວຸ. ໑໕, ໑໐໕). ນິຈ຺ຈທຸພ຺ພລາຕິ ນິຣນ຺ຕເຣນ ທຸພ຺ພລາ. ອນວຏ຺ຐິຕາຕິ ນ ອວຏ຺ຐິຕາ, ໂອຕຣິຕ຺ວາ ນ ຐິຕາ. ປຣິປາຕຍນ຺ຕິ ອິເມຕິ ອິເມ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປາຕຍນ຺ຕິ ເຂປຍນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສາຕິ ອຎ຺ໂຎ ອຎ຺ຎສ຺ສ, ເອໂກ ເອກສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຫິ-ອິຕິ ກາຣຓຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ນຕ຺ຖິ ຕາຍິຕາຕິ ຕາຍໂນ ຣກ຺ຂໂກ ນຕ຺ຖິ. ນ ຈາປິ ຐເປນ຺ຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎນ຺ຕິ ອຎ຺ເຎ ອຎ຺ຎໍ ຐເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ໂຍປິ ນິພ຺ພຕ຺ຕໂກ ໂສ ນ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ໂຍປິ ອິເມສໍ ອຸປ຺ປາທໂກ ຘມ຺ໂມ, ໂສ ອິທານິ ນຕ຺ຖິ.

ນ ຈ ເກນຈິ ໂກຈິ ຫາຍຕີຕິ ໂກຈິ ເອໂກປິ ກສ຺ສຈິ ວເສນ ນ ປຣິຫາຍຕິ. ຄນ຺ຘພ຺ພາ ຈ ອິເມ ຫິ ສພ຺ພໂສຕິ ສພ຺ເພ ຫິ ອິເມ ຂນ຺ຘາ ສພ຺ພາກາເຣນ ຠງ຺ຄໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕາ. ປຸຣິເມຫິ ປຠາວິຕາ ອິເມຕິ ປຸພ຺ພເຫຕຸປຈ຺ຈເຍຫິ ອິເມ ວຕ຺ຕມານກາ ອຸປ຺ປາທິກາ. ເຍປິ ປຠາວິກາຕິ ເຍປິ ອິເມ ວຕ຺ຕມານກາ ອຸປ຺ປາທກາ ປຸພ຺ພເຫຕຸປຈ຺ຈຍາ. ເຕ ປຸເຣ ມຕາຕິ ເຕ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣປຈ຺ຈຍາ ວຕ຺ຕມານໍ ອປາປຸຓິຕ຺ວາ ປຐມເມວ ມຣຓໍ ປຕ຺ຕາ. ປຸຣິມາປິ ຈ ປຈ຺ຉິມາປິ ຈາຕິ ປຸຣິມາ ປຸພ຺ພເຫຕຸປຈ຺ຈຍາປິ ຈ ປຈ຺ຉິມາ ວຕ຺ຕມາເນ ປຈ຺ຈຍສມຸປ຺ປນ຺ນາ ຈ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນ ກທາຈິ ມທ຺ທສໍສູຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ກາເລ ນ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພາ. ມ-ກາໂຣ ປທສນ຺ຘິວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ.

ຈາຕຸມຫາຣາຊິການໍ ເທວານນ຺ຕິ ຘຕຣຏ຺ຐວິຣູຬ຺ຫກວິຣູປກ຺ຂກຸເວຣສງ຺ຂາຕາ ຈຕຸມຫາຣາຊາ ອິສ຺ສຣາ ເອເຕສນ຺ຕິ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກາ. ຣູປາທີຫິ ທິພ຺ພນ຺ຕິ ກີຬນ຺ຕີຕິ ເທວາ. ເຕ ສິເນຣຸປພ຺ພຕສ຺ສ ເວມຊ຺ເຌ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສຸ ອຕ຺ຖິ ປພ຺ພຕຏ຺ຐກາປິ, ອຕ຺ຖິ ອາກາສຏ຺ຐກາປິ. ເຕສໍ ປຣມ຺ປຣາ ຈກ຺ກວາຬປພ຺ພຕໍ ປຕ຺ຕາ. ຂິຑ຺ຑາປໂທສິກາ ມໂນປໂທສິກາ ສີຕວລາຫກາ ອຸຓ຺ຫວລາຫກາ ຈນ຺ທິມາ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ສູຣິໂຍ ເທວປຸຕ຺ໂຕຕິ ເອເຕ ສພ຺ເພປິ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກເທວໂລກຏ຺ຐາ ເອວ ເຕສໍ ຈາຕຸມຫາຣາຊິການໍ ຊີວິຕໍ. ອຸປາທາຍາຕິ ປຏິຈ຺ຈ. ປຣິຕ຺ຕກນ຺ຕິ ວຸທ຺ຘິປຏິເສໂຘ. ໂຖກນ຺ຕິ ມນ຺ທກາລໍ, ທີຆທິວສປຏິເສໂຘ. ຂຓິກນ຺ຕິ ມນ຺ທກາລໍ, ກາລນ຺ຕຣປຏິເສໂຘ. ລຫຸກນ຺ຕິ ສລ຺ລຫຸກໍ, ອລສປຏິເສໂຘ. ອິຕຣນ຺ຕິ ສີຆພລວປຏິເສໂຘ. ອນທ຺ຘນີຍນ຺ຕິ ກາລວເສນ ນ ອທ຺ຘານກ຺ຂມໍ. ນຈິຣຏ຺ຐິຕິກນ຺ຕິ ທິວເສນ ຈິຣໍ ນ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ນຈິຣຏ຺ຐິຕິກໍ, ທິວສປຏິເສໂຘ.

ຕາວຕິໍສານນ຺ຕິ ເຕຕ຺ຕິໍສຊນາ ຕຕ຺ຖ ອຸປປນ຺ນາຕິ ຕາວຕິໍສາ. ອປິ ຈ ຕາວຕິໍສາຕິ ເຕສໍ ເທວານໍ ນາມເມວາຕິປິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕປິ ອຕ຺ຖິ ປພ຺ພຕຏ຺ຐກາ, ອຕ຺ຖິ ອາກາສຏ຺ຐກາ, ເຕສໍ ປຣມ຺ປຣາ ຈກ຺ກວາຬປພ຺ພຕໍ ປຕ຺ຕາ. ຕຖາ ຍາມາທີນໍ. ເອກເທວໂລເກປິ ຫິ ເທວານໍ ປຣມ຺ປຣາ ຈກ຺ກວາຬປພ຺ພຕໍ ອປ຺ປຕ຺ຕາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ທິພ຺ພສຸຂໍ ຍາຕາ ປຍາຕາ ສມ຺ປຕ຺ຕາຕິ ຍາມາ. ຕຸຏ຺ຐາ ປຫຏ຺ຐາຕິ ຕຸສິຕາ. ປກຕິປຏິຍຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໂຕ ອຕິເຣເກນ ນິມ຺ມິຕຸກາມກາເລ ຍຖາຣຸຈິເຕ ໂຠເຄ ນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ຣມນ຺ຕີຕິ ນິມ຺ມານຣຕີ. ຈິຕ຺ຕາຈາຣໍ ຎຕ຺ວາ ປເຣຫິ ນິມ຺ມິເຕສຸ ໂຠເຄສຸ ວສໍ ວຕ຺ເຕນ຺ຕີຕິ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີ. ພ຺ຣຫ຺ມກາເຍ ພ຺ຣຫ຺ມຆຏາຍ ນິຍຸຕ຺ຕາຕິ ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິກາ. ສພ຺ເພປິ ປຎ຺ຈໂວກາຣພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ຄຫິຕາ.

ຄມນິໂຍຕິ ຄນ຺ຘພ຺ໂພ. ສມ຺ປຣາໂຍຕິ ປຣໂລໂກ. ໂຍ ຠິກ຺ຂເວ ຈິຣໍ ຊີວຕິ, ໂສ ວສ຺ສສຕນ຺ຕິ ໂຍ ຈິຣໍ ຕິຏ຺ຐມາໂນ, ໂສ ວສ຺ສສຕມຕ຺ຕໍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ອປ຺ປໍ ວາ ຠິຍ຺ໂຍຕິ ວສ຺ສສຕໂຕ ອຸປຣິ ຕິຏ຺ຐມາໂນ ທ຺ເວ ວສ຺ສສຕານິ ຕິຏ຺ຐມາໂນ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຫີເຬຍ຺ຍ ນນ຺ຕິ ນໍ ຊີວິຕໍ ອວຎ຺ຎາຕໍ ກເຣຍ຺ຍ, ລາມກໂຕ ຈິນ຺ເຕຍ຺ຍ. ‘‘ຫີເຬຍ຺ຍານ’’ນ຺ຕິ ຈ ປຐນ຺ຕິ. ອຈ຺ຈຍນ຺ຕີຕິ ອຕິກ຺ກມນ຺ຕິ. ອໂຫຣຕ຺ຕາຕິ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວປຣິຈ຺ເຉທາ. ອຸປຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ອຠາວໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ. ອາຍຸ ຂິຍ຺ຍຕິ ມຈ຺ຈານນ຺ຕິ ສຕ຺ຕານໍ ອາຍຸສງ຺ຂາໂຣ ຂຍໍ ຍາຕິ. ກຸນ຺ນທີນໍວ ໂອທກນ຺ຕິ ຍຖາ ອຸທກຈ຺ຉິນ຺ນາຍ ກຸນ຺ນທິຍາ ອຸທກໍ, ເອວໍ ມຈ຺ຈານໍ ອາຍຸ ຂິຍ຺ຍຕິ. ປຣມຕ຺ຖໂຕ ຫິ ອຕິປຣິຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຕານໍ ຊີວິຕກ຺ຂໂຓ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິກມຕ຺ໂຕເຍວ. ຍຖາ ນາມ ຣຖຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ຕມານມ຺ປິ ເອເກເນວ ເນມິປເທເສນ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕິຏ຺ຐມານມ຺ປິ ເອເກເນວ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອວເມວ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິກໍ ສຕ຺ຕານໍ ຊີວິຕໍ ຕສ຺ມິໍ ຈິຕ຺ເຕ ນິຣຸທ຺ຘມຕ຺ເຕ ສຕ຺ໂຕ ນິຣຸທ຺ໂຘຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຘີຣາຕິ ຘີຣາ ອິຕິ. ປຸນ ຘີຣາຕິ ປຓ຺ຑິຕາ. ຘິຕິມາຕິ ຘິຕິ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ຘິຕິມາ. ຘິຕິສມ຺ປນ຺ນາຕິ ປຓ຺ຑິຈ຺ເຈນ ສມນ຺ນາຄຕາ. ຘີກຕປາປາຕິ ຄຣຫິຕປາປາ. ຕໍເຍວ ປຣິຍາຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຘີ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຎ຺ຎາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປຊານາຕີຕິ ປຎ຺ຎາ. ກິໍ ປຊານາຕິ? ‘‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ປຎ຺ຎາປນວເສນ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ກິນ຺ຕິ ປຎ຺ຎາເປຕິ? ‘‘ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາ’’ຕິ ປຎ຺ຎາເປຕິ. ສາວ ອວິຊ຺ຊາຍ ອຠິຠວນໂຕ ອຘິປຕິຍຏ຺ເຐນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ທສ຺ສນລກ຺ຂເຓ ວາ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິປິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ປຎ຺ຎາວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ສາ ປເນສາ ໂອຠາສນລກ຺ຂຓາ, ປຊານນລກ຺ຂຓາ ຈ; ຍຖາ ຫິ ຈຕຸຠິຕ຺ຕິເກ ເຄເຫ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ທີເປ ຊລິເຕ ອນ຺ຘກາຣໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ອາໂລໂກ ປາຕຸຠວຕິ, ເອວເມວ ໂອຠາສນລກ຺ຂຓາ ປຎ຺ຎາ. ປຎ຺ໂຎຠາສສໂມ ໂອຠາໂສ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ປຎ຺ຎວໂຕ ຫິ ເອກປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸ ເອກາໂລກາ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ເຖໂຣ –

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ອນ຺ຘກາເຣ ເຄເຫ ເຕລປ຺ປທີປໍ ປເວເສຍ຺ຍ, ປວິຏ຺ໂຐ ປທີໂປ ອນ຺ຘກາຣໍ ວິທ຺ຘໍເສຕິ, ໂອຠາສໍ ຊເນຕິ, ອາໂລກໍ ວິທໍເສຕິ, ປາກຏານິ ຈ ຣູປານິ ກໂຣຕິ; ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຎ຺ຎາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອວິຊ຺ຊນ຺ຘກາຣໍ ວິທ຺ຘໍເສຕິ, ວິຊ຺ໂຊຠາສໍ ຊເນຕິ, ຎາຓາໂລກໍ ວິທໍເສຕິ, ປາກຏານິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ກໂຣຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂອຠາສນລກ຺ຂຓາ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ (ມິ. ປ. ໒.໑.໑໕).

ຍຖາ ປນ ເຉໂກ ຠິສກ຺ໂກ ອາຕຸຣານໍ ສປ຺ປາຍາສປ຺ປາຍານິ ໂຠຊນາທີນິ ຊານາຕິ, ເອວໍ ປຎ຺ຎາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ກຸສລາກຸສເລ ເສວິຕພ຺ພາເສວິຕພ຺ເພ ຫີນປ຺ປຓີຕກຓ຺ຫສຸກ຺ກສປ຺ປຏິຠາຄອປ຺ປຏິຠາເຄ ຘມ຺ເມ ປຊານາຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ ‘‘ປຊານາຕິ ປຊານາຕີຕິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຕສ຺ມາ ປຎ຺ຎວາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກິຎ຺ຈ ປຊານາຕິ? ອິທໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ປຊານາຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໔໙) ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ. ເອວມສ຺ສາ ປຊານນລກ຺ຂຓຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ຍຖາສຠາວປຏິເວຘລກ຺ຂຓາ ປຎ຺ຎາ, ອກ຺ຂລິຕປຏິເວຘລກ຺ຂຓາ ວາ, ກຸສລິສ຺ສາສຂິຕ຺ຕອຸສຸປຏິເວໂຘ ວິຍ. ວິສໂຍຠາສຣສາ, ປທີໂປ ວິຍ. ອສມ຺ໂມຫປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ອຣຎ຺ຎຄຕສຸເທສໂກ ວິຍ.

ຂນ຺ຘຘີຣາຕິ ປຎ຺ຈສຸ ຂນ຺ເຘສຸຎາຓໍ ປວຕ຺ເຕນ຺ຕີຕິ ຂນ຺ຘຘີຣາ. ອຏ຺ຐາຣສສຸ ຘາຕູສຸ ຎາຓໍ ປວຕ຺ເຕນ຺ຕີຕິ ຘາຕຸຘີຣາ. ເສເສສຸປິ ອິມິນາ ນເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເນຕພ຺ໂພ. ເຕ ຘີຣາ ເອວມາຫໍສູຕິ ເອເຕ ປຓ຺ຑິຕາ ເອວໍ ກຖຍິໍສຸ. ກເຖນ຺ຕີຕິ ‘‘ອປ຺ປກໍ ປຣິຕ຺ຕກ’’ນ຺ຕິ ກຖຍນ຺ຕິ. ຠຓນ຺ຕີຕິ ‘‘ໂຖກໍ ຂຓິກ’’ນ຺ຕິ ຠາສນ຺ຕິ. ທີປຍນ຺ຕີຕິ ‘‘ລຫຸກໍ ອິຕ຺ຕຣ’’ນ຺ຕິ ປຕິຏ຺ຐເປນ຺ຕິ. ໂວຫຣນ຺ຕີຕິ ‘‘ອນທ຺ຘນິກໍ ນຈິຣຏ຺ຐິຕິກ’’ນ຺ຕິ ນານາວິເຘນ ພ຺ຍວຫຣນ຺ຕິ.

໑໑. ອິທານິ ເຍ ຕຖາ ນ ກໂຣນ຺ຕິ, ເຕສໍ ພ຺ຍສນຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ປສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປສ຺ສາມີຕິ ມໍສຈກ຺ຂຸອາທີຫິ ເປກ຺ຂາມິ. ໂລເກຕິ ອປາຍາທິມ຺ຫິ. ປຣິຜນ຺ທມານນ຺ຕິ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ຜນ຺ທມານໍ. ປຊໍ ອິມນ຺ຕິ ອິມໍ ສຕ຺ຕກາຍໍ. ຕຓ຺ຫາຄຕນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ຄຕໍ ອຠິຠູຕໍ ນິປາຕິຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຠເວສູຕິ ກາມຠວາທີສຸ. ຫີນາ ນຣາຕິ ຫີນກມ຺ມນ຺ຕາ ນຣາ. ມຈ຺ຈຸມຸເຂ ລປນ຺ຕີຕິ ອນ຺ຕກາເລ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ມຣຓມຸເຂ ປຣິເທວນ຺ຕິ. ອວີຕຕຓ຺ຫາເສຕິ ອວິຄຕຕຓ຺ຫາ. ຠວາຕິ ກາມຠວາທິກາ. ຠເວສູຕິ ກາມຠວາທິເກສຸ. ອຖ ວາ ຠວາຠເວສູຕິ ຠວຠເວສຸ, ປຸນປ຺ປຸນຠເວສູຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ປສ຺ສາມີຕິ ມໍສຈກ຺ຂຸນາປິ ປສ຺ສາມີຕິ ທຸວິຘໍ ມໍສຈກ຺ຂຸ – ສສມ຺ຠາຣຈກ຺ຂຸ ປສາທຈກ຺ຂູຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂຍຍໍ ອກ຺ຂິກູປເກ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ອກ຺ຂິກູປກຏ຺ຐິເກນ ອຸປຣິ ຠມຸກຏ຺ຐິເກນ ອຸຠໂຕ ອກ຺ຂິກູເຏຫິ ພຫິທ຺ຘາ ອກ຺ຂິໂລເມຫິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ ອກ຺ຂິກູປກມຊ຺ຌາ ນິກ຺ຂນ຺ເຕນ ນ຺ຫາຣຸສຸຕ຺ຕເກນ ມຕ຺ຖລຸງ຺ເຄ ອາພທ຺ໂຘ ເສຕກຓ຺ຫມຓ຺ຑລວິຈິຕ຺ໂຕ ມໍສປິຓ຺ໂຑ, ອິທໍ ສສມ຺ຠາຣຈກ຺ຂຸ ນາມ. ໂຍ ປນ ເອຕ຺ຖ ສິໂຕ ເອຕ຺ຖ ປຏິພທ຺ໂຘ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍ ປສາໂທ, ອິທໍ ປສາທຈກ຺ຂຸ ນາມ. ອິທມຘິປ຺ເປຕໍ. ຕເທຕໍ ຕສ຺ສ ສສມ຺ຠາຣຈກ຺ຂຸໂນ ເສຕມຓ຺ຑລປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ກຓ຺ຫມຓ຺ຑລສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ອຠິມຸເຂ ຐິຕານໍ ສຣີຣສຓ຺ຐານຸປ຺ປຕ຺ຕິປເທເສ ທິຏ຺ຐມຓ຺ຑເລ ສຕ຺ຕສຸ ປິຈຸປຏເລສຸ ອາສິຕ຺ຕເຕລໍ ປິຈຸປຏລານິ ວິຍ ສຕ຺ຕກ຺ຂິປຏລານິ ພ຺ຍາເປຕ຺ວາ ປມາຓໂຕ ອູກາສິຣມຕ຺ຕໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ຍຖາຣຫໍ ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣຠາວໍ ສາຘຍມານໍ ຕິຏ຺ຐຕິ.

ຕໍ ຈກ຺ຂຕີຕິ ຈກ຺ຂຸ, ເຕນ ມໍສຈກ຺ຂຸນາ ປສ຺ສາມິ. ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາຕິ ‘‘ອທ຺ທສໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໘໔) ເອວໍວິເຘນ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ. ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸນາຕິ ‘‘ວິຣຊໍ ວີຕມລໍ ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸໍ ອຸທປາທີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໓໙໕; ມຫາວ. ໑໖) ເອວໍ ອາຄເຕນ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸນາ. ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາຕິ ‘‘ອທ຺ທສໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໘໓) ເອວມາຄເຕນ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາ. ສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸນາຕິ ‘‘ສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸ ວຸຈ຺ຈຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬນິ. ໂຘຕກມາຓວປຸຈ຺ຉາອິທ຺ເທສ ໓໒; ໂມຆຣາຊມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໘໕) ເອວມາຄເຕນ ສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸນາ. ປສ຺ສາມີຕິ ມໍສຈກ຺ຂຸນາ ຫຕ຺ຖຕເລ ຐປິຕາມລກໍ ວິຍ ຣູປຄຕໍ ມໍສຈກ຺ຂຸນາ. ທກ຺ຂາມີຕິ ສຎ຺ຊານາມິ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ຈຸຕູປປາຕໍ. ໂອໂລເກມີຕິ ອວໂລເກມິ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸນາ ຈຕຸສຈ຺ຈໍ. ນິຊ຺ຌາຍາມີຕິ ຈິນ຺ເຕມິ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາ ສທ຺ຘາປຎ຺ຈມການິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ. ອຸປປຣິກ຺ຂາມີຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ອິກ຺ຂາມິ ປຣິເຍສາມິ ສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸນາ ປຎ຺ຈ ເນຍ຺ຍປເຖ.

ຕຓ຺ຫາຜນ຺ທນາຍ ຜນ຺ທມານນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາຈລນາຍ ຈລມານໍ. ອິໂຕ ປຣໍ ທິຏ຺ຐິຜນ຺ທນາທິທິຏ຺ຐິພ຺ຍສເນນ ທຸກ຺ເຂນ ຜນ຺ທມານປຣິໂຍສານໍ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ສມ຺ຜນ຺ທມານນ຺ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຜນ຺ທມານໍ. ວິປ຺ຜນ຺ທມານນ຺ຕິ ນານາວິເຘນ ຈລມານໍ. ເວຘມານນ຺ຕິ ກມ຺ປມານໍ. ປເວຘມານນ຺ຕິ ປຘາເນນ ກມ຺ປມານໍ. ສມ຺ປເວຘມານນ຺ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກມ຺ປມານໍ. ອຸປສຄ຺ເຄນ ວາ ປທໍ ວຑ຺ຒິຕໍ.

ຕຓ຺ຫານຸຄຕນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ອນຸປວິຏ຺ຐໍ. ຕຓ຺ຫາຍານຸສຏນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ອນຸປຕ຺ຖຏໍ. ຕຓ຺ຫາຍາສນ຺ນນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ນິມຸຄ຺ຄໍ. ຕຓ຺ຫາຍ ປາຕິຕນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ຂິຕ຺ຕໍ. ‘‘ປຣິປາຕິຕ’’ນ຺ຕິ ວາ ປາໂຐ. ອຠິຠູຕນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ມທ຺ທິຕໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຏໍ. ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ເຂເປຕ຺ວາ ຄຫິຕຈິຕ຺ຕໍ. ອຖ ວາ ໂອເຆນ ຄຕໍ ວິຍ ຕຓ຺ຫາຄຕໍ. ອຸປາທິຓ຺ຓກຣູປປຈ຺ຈເຍຫິ ປຕິຕ຺ວາ ຄຕໍ ວິຍ ຕຓ຺ຫານຸຄຕໍ. ອຸທກປິຏ຺ຐິໍ ຉາເທຕ຺ວາ ປຕ຺ຖຏນີລິກາ ອຸທກປິຏ຺ຐິ ວິຍ ຕຓ຺ຫານຸສຏໍ. ວຈ຺ຈກູເປ ນິມຸຄ຺ຄໍ ວິຍ ຕຓ຺ຫາຍາສນ຺ນໍ. ຣຸກ຺ຂຄ຺ຄໂຕ ປຕິຕ຺ວາ ນຣເກ ປຕິຕໍ ວິຍ ຕຓ຺ຫາປາຕິຕໍ. ອຸປາທິຓ຺ຓກຣູປໍ ສໍໂຍຄໍ ວິຍ ຕຓ຺ຫາຍ ອຠິຠູຕໍ. ອຸປາທິຓ຺ຓກຣູປປຣິຄ຺ຄາຫກສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນວິປສ຺ສນໍ ວິຍ ຕຓ຺ຫາຍ ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ຕໍ. ອຖ ວາ ກາມຈ຺ຉນ຺ເທນ ຕຓ຺ຫາຄຕໍ. ກາມປິປາສາຍ ຕຓ຺ຫານຸຄຕໍ. ກາມາສເວນ ຕຓ຺ຫານຸສຏໍ. ກາມປຣິຬາເຫນ ຕຓ຺ຫາຍາສນ຺ນໍ. ກາມຊ຺ໂຌສາເນນ ຕຓ຺ຫາຍ ປາຕິຕໍ. ກາໂມເຆນ ຕຓ຺ຫາຍ ອຠິຠູຕໍ. ກາມຸປາທາເນນ ຕຓ຺ຫາຍ ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອວເມເກ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ. ກາມຠເວຕິ ກາມາວຈເຣ. ຣູປຠເວຕິ ຣູປາວຈເຣ. ອຣູປຠເວຕິ ອຣູປາວຈເຣ. ເຕສໍ ນານຕ຺ຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ປກາສິຕໍເຍວ.

ຠວາຠເວສູຕິ ຠວາຠເວຕິ ຠໂວຕິ ກາມຘາຕຸ. ອຠໂວຕິ ຣູປາຣູປຘາຕຸ. ອຖ ວາ ຠໂວຕິ ກາມຘາຕຸ ຣູປຘາຕຸ. ອຠໂວຕິ ອຣູປຘາຕຸ. ເຕສຸ ຠວາຠເວສຸ. ກມ຺ມຠເວຕິ ກມ຺ມວຏ຺ເຏ. ປຸນພ຺ຠເວຕິ ໂປໂນຠວິເກ ວິປາກວຏ຺ເຏ. ກາມຠເວຕິ ກາມຘາຕຸຍາ. ກມ຺ມຠເວຕິ ກມ຺ມວຏ຺ເຏ. ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມຠໂວ ຠາວຍຕີຕິ ຠໂວ. ກາມຠເວ ປຸນພ຺ຠເວຕິ ກາມຘາຕຸຍາ ອຸປປຕ຺ຕິຠເວ ວິປາກວຏ຺ເຏ. ວິປາກຠໂວ ຠວຕີຕິ ຠໂວ. ຣູປຠວາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ກາມຠເວ ຣູປຠເວ ອຣູປຠເວ’’ຕິ ໂອກາສຠວໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕີສຸປິ ‘‘ກມ຺ມຠເວ’’ຕິ ກມ຺ມຠວໍ, ຕຖາ ‘‘ປຸນພ຺ຠເວ’’ຕິ ອຸປປຕ຺ຕິຠວໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຸນປ຺ປຸນພ຺ຠເວຕິ ອປຣາປຣໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ. ຄຕິຍາຕິ ປຎ຺ຈຄຕິຍາ ອຎ຺ຎຕຣາຍ. ອຕ຺ຕຠາວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິຍາຕິ ອຕ຺ຕຠາວານໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິຍາ. ອວີຕຕຓ຺ຫາຕິ ມູລປທໍ. ອວິຄຕຕຓ຺ຫາຕິ ຂຓິກສມາຘິ ວິຍ ຂຓິກປ຺ປຫານາຠາເວນ ນ ວິຄຕາ ຕຓ຺ຫາ ເອເຕສນ຺ຕິ ອວິຄຕຕຓ຺ຫາ. ອຈຕ຺ຕຕຓ຺ຫາຕິ ຕທງ຺ຄປ຺ປຫານາຠາເວນ ອປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕຕຓ຺ຫາ. ອວນ຺ຕຕຓ຺ຫາຕິ ວິກ຺ຂມ຺ຠນປ຺ປຫານາຠາເວນ ນ ວນ຺ຕຕຓ຺ຫາຕິ ອວນ຺ຕຕຓ຺ຫາ. ອມຸຕ຺ຕຕຓ຺ຫາຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫານາຠາເວນ ນ ມຸຕ຺ຕຕຓ຺ຫາ. ອປ຺ປຫີນຕຓ຺ຫາຕິ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິປ຺ປຫານາຠາເວນ ນ ປຫີນຕຓ຺ຫາ. ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຏ຺ຐຕຓ຺ຫາຕິ ນິສ຺ສຣຓປ຺ປຫານາຠາເວນ ຠເວ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ ອນຸສຍກິເລສໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຐິຕຕ຺ຕາ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຏ຺ຐຕຓ຺ຫາ.

໑໒. ອິທານິ ຍສ຺ມາ ອວິຄຕຕຓ຺ຫາ ເອວໍ ຜນ຺ທນ຺ຕິ ຈ ລປນ຺ຕິ ຈ, ຕສ຺ມາ ຕຓ຺ຫາວິນເຍ ສມາທເປນ຺ໂຕ ‘‘ມມາຍິເຕ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ມມາຍິເຕຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິມມຕ຺ເຕຫິ ‘‘ມມ’’ນ຺ຕິ ປຣິຄ຺ຄຫິເຕ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ. ປສ຺ສຖາຕິ ໂສຕາເຣ ອາລປນ຺ໂຕ ອາຫ. ເອຕມ຺ປີຕິ ເອຕມ຺ປິ ອາທີນວໍ. ເສສໍ ປາກຏເມວ.

ທ຺ເວ ມມຕ຺ຕາຕິ ທ຺ເວ ອາລຍາ. ຍາວຕາຕິ ປຣິຈ຺ເຉທນິຍມຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂາເຕນາຕິ ຕຓ຺ຫາໂກຏ຺ຐາເສນ, ສງ຺ຂາ ສງ຺ຂາຕນ຺ຕິ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກໍ ‘‘ສຎ຺ຎານິທານາ ຫິ ປປຎ຺ຈສງ຺ຂາ’’ຕິອາທີສຸ (ສຸ. ນິ. ໘໘໐) ວິຍ. ສີມກຕນ຺ຕິ ອປຣິຈ຺ເຉທໂທສວິຣຫິຕໍ ມຣິຍາທກຕໍ ‘‘ຕິໂຍຊນປຣມໍ ສີມໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸ’’ນ຺ຕິ ອາທີສຸ (ມຫາວ. ໑໔໐) ວິຍ. ໂອຘິກຕນ຺ຕິ ວຈນປຣິຈ຺ເຉທໂທສວິຣຫິຕໍ ປຣິຈ຺ເຉທກຕໍ ສີມນ຺ຕຣິກຣຸກ຺ໂຂ ວິຍ. ປຣິຍນ຺ຕກຕນ຺ຕິ ປຣິຈ຺ເຉທກຕໍ. ສີມນ຺ຕຣິກຣຸກ຺ໂຂ ປນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສາຘາຣຓໍ, ອຍໍ ປນ ເອກາພທ຺ຘຕາລປນ຺ຕິ ວິຍ ກຕນ຺ຕິ ປຣິຍນ຺ຕກຕໍ. ປຣິຄ຺ຄຫິຕນ຺ຕິ ກາລນ຺ຕເຣປິ ປຣາຍຕ຺ຕໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ສພ຺ພາກາເຣນ ຄຫິຕໍ. ມມາຍິຕນ຺ຕິ ອາລຍກຕໍ ວສ຺ສູປຄຕໍ ເສນາສນໍ ວິຍ. ອິທໍ ມມນ຺ຕິ ສມີເປ ຐິຕໍ. ເອຕໍ ມມນ຺ຕິ ທູເຣ ຐິຕໍ. ເອຕ຺ຕກນ຺ຕິ ປຣິກ຺ຂາຣນິຍມນໍ ‘‘ເອຕ຺ຕກມ຺ປິ ນປ຺ປຏິຠາເສຍ຺ຍາ’’ຕິ ວິຍ. ເອຕ຺ຕາວຕາຕິ ປຣິຈ຺ເຉທຕ຺ເຖປິ ນິປາຕນິຍມນໍ ‘‘ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ ມຫານາມາ’’ຕິ ວິຍ. ເກວລມ຺ປິ ມຫາປຖວິນ຺ຕິ ສກລມ຺ປິ ມຫາປຖວິໍ.

ອຏ຺ຐສຕໍ ຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕນ຺ຕິ ອຏ຺ຐຸຕ຺ຕຣສຕໍ ຕຓ຺ຫາຄມນວິຕ຺ຖາຣໍ. ອຏ຺ຐຸຕ຺ຕຣສຕໍ ກຖໍ ໂຫຕີຕິ ເຈ? ຣູປຕຓ຺ຫາ…ເປ… ຘມ຺ມຕຓ຺ຫາຕິ ເອວໍ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣາທີສຸ ຊວນວີຖິຍາ ປວຕ຺ຕາ ຕຓ຺ຫາ ‘‘ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ ປິຕິໂຕ ລທ຺ຘນາມາ ວິຍ ປິຕຸສທິສາຣມ຺ມເຓ ຠູຕາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຣູປາຣມ຺ມຓາ ຣູເປ ຕຓ຺ຫາຕິ ຣູປຕຓ຺ຫາ. ສາ ກາມຣາຄຠາເວນ ຣູປໍ ອສ຺ສາເທນ຺ຕີ ປວຕ຺ຕມານາ ກາມຕຓ຺ຫາ. ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິສຫຄຕຣາຄຠາເວນ ‘‘ຣູປໍ ນິຈ຺ຈໍ ຘຸວໍ ສສ຺ສຕ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອສ຺ສາເທນ຺ຕີ ປວຕ຺ຕມານາ ຠວຕຓ຺ຫາ. ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິສຫຄຕຣາຄຠາເວນ ‘‘ຣູປໍ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ ວິນສ຺ສຕິ ປຈ຺ເຉທໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອວໍ ອສ຺ສາເທນ຺ຕີ ປວຕ຺ຕມານາ ວິຠວຕຓ຺ຫາຕິ ເອວໍ ຕິວິຘາ ໂຫຕິ. ຍຖາ ຈ ຣູປຕຓ຺ຫາ, ຕຖາ ສທ຺ທຕຓ຺ຫາທໂຍປີຕິ ເອຕານິ ອຏ຺ຐາຣສ ຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕານິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຣູປາທີສຸ ອຏ຺ຐາຣສ, ພຫິທ຺ຘາຣູປາທີສຸ ອຏ຺ຐາຣສາຕິ ຉຕ຺ຕິໍສ, ອິຕິ ອຕີຕານິ ຉຕ຺ຕິໍສ, ອນາຄຕານິ ຉຕ຺ຕິໍສ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານິ ຉຕ຺ຕິໍສາຕິ ອຏ຺ຐສຕໍ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກສ຺ສ ອຸປາທາຍ ‘‘ອສ຺ມີ’’ຕິ ໂຫຕິ, ‘‘ອິຕ຺ຖສ຺ມີ’’ຕິ ໂຫຕີຕິ ວາ ເອວມາທີນິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກຣູປາທິນິສ຺ສິຕານິ ອຏ຺ຐາຣສ, ພາຫິຣສ຺ສຸປາທາຍ ອິມິນາ ‘‘ອສ຺ມີ’’ຕິ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ‘‘ອິຕ຺ຖສ຺ມີ’’ຕິ ໂຫຕີຕິ ພາຫິຣຣູປາທິນິສ຺ສິຕານິ ອຏ຺ຐາຣສາຕິ ຉຕ຺ຕິໍສ. ອິຕິ ອຕີຕານິ ຉຕ຺ຕິໍສ, ອນາຄຕານິ ຉຕ຺ຕິໍສ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານິ ຉຕ຺ຕິໍສາຕິ ເອວມ຺ປິ ອຏ຺ຐສຕຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ.

ວີສຕິວຕ຺ຖຸກາ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐີຕິ ຣູປາທີນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ເອເກກມ຺ປິ ‘‘ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕີ’’ຕິອາທິນາ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໓໐-໑໓໑) ນເຍນ ຈຕຸຘາ ຄາຫວເສນ ປວຕ຺ຕານິ ວຕ຺ຖູນິ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ວິຊ຺ຊມານຏ຺ເຐນ ສຕິ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກສງ຺ຂາເຕ ກາເຍ ທິຏ຺ຐີຕິ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ. ທສວຕ຺ຖຸກາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐີຕິ ‘‘ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນໍ, ນຕ຺ຖິ ຍິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ, ອຍາຖາວທິຏ຺ຐິ ວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຄຫຓໂຕ ວາ ວິຕຖາ ທິຏ຺ຐິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ, ອນຕ຺ຖາວຫຕ຺ຕາ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ກຸຈ຺ຉິຕາ ທິຏ຺ຐີຕິປິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ. ສາ ອໂຍນິໂສ ອຠິນິເວສລກ຺ຂຓາ, ປຣາມາສຣສາ, ມິຈ຺ຉາຠິນິເວສປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ອຣິຍານມທສ຺ສນກາມຕາທິປທຏ຺ຐານາ, ປຣມວຊ຺ຊາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ທສວຕ຺ຖຸກາ ອນ຺ຕຄ຺ຄາຫິກາ ທິຏ຺ຐີຕິ ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ, ອສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ, ອນ຺ຕວາ ໂລໂກ’’ຕິ ອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕາ ເອເກກໍ ໂກຏ຺ຐາສໍ ປຕິຏ຺ຐໍ ກຕ຺ວາ ຄຫຓວເສນ ເອວໍ ປວຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐິ ທສວຕ຺ຖຸກາ ອນ຺ຕຄ຺ຄາຫິກາ ທິຏ຺ຐິ. ຍາ ເອວຣູປາ ທິຏ຺ຐີຕິ ຍາ ເອວໍຊາຕິກາ ທິຏ຺ຐິ. ທິຏ຺ຐິຄຕນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐີສຸ ຄຕໍ. ອິທໍ ທສ຺ສນໍ ທ຺ວາສຏ຺ຐິທິຏ຺ຐິອນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາຕິ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ, ທິຏ຺ຐິເຍວ ທຸຣຕິກ຺ກມນຏ຺ເຐນ ຄຫນໍ ທິຏ຺ຐິຄຫນໍ ຕິຓຄຫນວນຄຫນປພ຺ພຕຄຫນານິ ວິຍ. ສາສງ຺ກສປ຺ປຏິຠຍຏ຺ເຐນ ທິຏ຺ຐິກນ຺ຕາຣໍ ໂຈຣກນ຺ຕາຣວາຬກນ຺ຕາຣນິຣຸທກກນ຺ຕາຣທຸພ຺ຠິກ຺ຂກນ຺ຕາຣາ ວິຍ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ວິນິວິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ ວິໂລມນຏ຺ເຐນ ຈ ທິຏ຺ຐິວິສູກາຍິກໍ. ມິຈ຺ຉາທສ຺ສນຎ຺ຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ສມ຺ມາທສ຺ສນໍ ວິນິວິຊ຺ຌຕິ ເຈວ ວິໂລເມຕິ ຈ. ກທາຈິ ສສ຺ສຕສ຺ສ, ກທາຈິ ອຸຈ຺ເຉທສ຺ສ ຄຫຓໂຕ ທິຏ຺ຐິຍາ ວິຣູປໍ ຜນ຺ທິຕນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐິວິປ຺ຜນ຺ທິຕໍ. ທິຏ຺ຐິຄຕິໂກ ຫິ ເອກສ຺ມິໍ ປຕິຏ຺ຐາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ກທາຈິ ສສ຺ສຕໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ກທາຈິ ອຸຈ຺ເຉທໍ. ທິຏ຺ຐິເຍວ ພນ຺ຘນຏ຺ເຐນ ສໍໂຍຊນນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐິສໍໂຍຊນໍ. ສຸສຸມາຣາທໂຍ ວິຍ ປຸຣິສໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ທຬ຺ຫໍ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ຄາໂຫ. ປຕິຏ຺ຐຫນໂຕ ປຕິຏ຺ຐາໂຫ. ອຍຎ຺ຫິ ພລວປວຕ຺ຕິຠາເວນ ປຕິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ. ນິຈ຺ຈາທິວເສນ ອຠິນິວິສຕີຕິ ອຠິນິເວໂສ. ຘມ຺ມສຠາວໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ນິຈ຺ຈາທິວເສນ ປຣໂຕ ອາມສຕີຕິ ປຣາມາໂສ. ອນຕ຺ຖາວຫຕ຺ຕາ ກຸຈ຺ຉິໂຕ ມຄ຺ໂຄ, ກຸຈ຺ຉິຕານໍ ວາ ອປາຍານໍ ມຄ຺ໂຄຕິ ກຸມ຺ມຄ຺ໂຄ. ອຍາຖາວປຖໂຕ ມິຈ຺ຉາປໂຖ. ຍຖາ ຫິ ທິສາມູຬ຺ເຫນ ‘‘ອຍໍ ອສຸກຄາມສ຺ສ ນາມ ປໂຖ’’ຕິ ຄຫິໂຕປິ ຕໍ ຄາມໍ ນ ສມ຺ປາເປຕິ, ເອວໍ ທິຏ຺ຐິຄຕິເກນ ‘‘ສຸຄຕິປໂຖ’’ຕິ ຄຫິຕາປິ ທິຏ຺ຐິ ສຸຄຕິໍ ນ ປາເປຕີຕິ ອຍາຖາວປຖໂຕ ມິຈ຺ຉາປໂຖ. ມິຈ຺ຉາສຠາວໂຕ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ເຖວ ປຣິພ຺ຠມນໂຕ ຕຣນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ພາລາຕິ ຕິຕ຺ຖໍ, ຕິຕ຺ຖຎ຺ຈ ຕໍ ອນຕ຺ຖານຎ຺ຈ ອາຍຕນນ຺ຕິ ຕິຕ຺ຖາຍຕນໍ, ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ວາ ສຎ຺ຊາຕິເທສຏ຺ເຐນ ນິວາສຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ຈ ອາຍຕນນ຺ຕິປິ ຕິຕ຺ຖາຍຕນໍ. ວິປຣິເຍສຠູໂຕ ຄາໂຫ, ວິປຣິເຍສໂຕ ວາ ຄາໂຫຕິ ວິປຣິເຍສຄ຺ຄາໂຫ. ອສຠາວຄາໂຫຕິ ວິປຣີຕຄ຺ຄາໂຫ. ‘‘ອນິຈ຺ເຈ ນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕວເສນ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຄາໂຫ ວິປລ຺ລາສຄ຺ຄາໂຫ. ອນຸປາຍຄາໂຫ ມິຈ຺ຉາຄາໂຫ. ອຍາຖາວກສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ນ ສຠາວສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ຕຖໍ ຍາຖາວກໍ ສຠາວນ຺ຕິ ຄາໂຫ ‘‘ອຍາຖາວກສ຺ມິໍ ຍາຖາວກ’’ນ຺ຕິ ຄາໂຫ. ຍາວຕາຕິ ຍຕ຺ຕກາ. ທ຺ວາສຏ຺ຐິທິຏ຺ຐິຄຕານີຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຊາເລ (ທີ. ນິ. ໑.໒໙ ອາທໂຍ) ອາຄຕານິ ທ຺ວາສຏ຺ຐິທິຏ຺ຐິຄຕານິ.

ອຈ຺ເຉທສໍກິໂນປິ ຜນ຺ທນ຺ຕີຕິ ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປສຍ຺ຫ ພລກ຺ກາເຣນ ຄຓ຺ຫິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນສໍກິໂນປິ ຈລນ຺ຕິ. ອຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ເຕປີຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອຈ຺ຉິຊ຺ຊນ຺ເຕປິ. ອຈ຺ຉິນ຺ເນປີຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຫິເຕປິ. ວິປຣິຓາມສໍກິໂນປີຕິ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຖາຠາເວນ ອາສໍກິໂນປິ. ວິປຣິຓາມນ຺ເຕປີຕິ ວິປຣິວຕ຺ຕນກາເລປິ. ວິປຣິຓເຕປີຕິ ວິປຣິວຕ຺ຕິເຕປິ. ຜນ຺ທນ຺ຕີຕິ ຈລນ຺ຕິ. ສມ຺ຜນ຺ທນ຺ຕີຕິ ສພ຺ພາກາເຣນ ຈລນ຺ຕິ. ວິປ຺ຜນ຺ທນ຺ຕີຕິ ວິວິຘາກາເຣນ ຜນ຺ທນ຺ຕິ. ເວຘນ຺ຕີຕິ ຠຍໍ ທິສ຺ວາ ກມ຺ປນ຺ຕິ. ປເວຘນ຺ຕີຕິ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕາ ຠເຍນ ວິເສເສນ ກມ຺ປນ຺ຕິ. ສມ຺ປເວຘນ຺ຕີຕິ ໂລມຫໍສນຠເຍນ ສພ຺ພາກາເຣນ ກມ຺ປນ຺ຕິ. ຜນ຺ທມາເນຕິ ອຸປໂຍຄພຫຸວຈນໍ. ອປ຺ໂປທເກຕິ ມນ຺ໂທທເກ. ປຣິຕ຺ໂຕທເກຕິ ລຸຬິໂຕທເກ. ອຸທກປຣິຍາທາເນຕິ ຂີໂຓທເກ. ພລາກາຫິ ວາຕິ ວຸຕ຺ຕາວເສສາຫິ ປກ຺ຂິຊາຕີຫິ. ປຣິປາຕິຍມານາຕິ ວິຫິໍສິຍມານາ ຆຏ຺ຏິຍມານາ. ອຸກ຺ຂິປິຍມານາຕິ ກທ຺ທມນ຺ຕຣໂຕ ນີຫຣິຍມານາ ຄິລິຍມານາ ວາ. ຂຊ຺ຊມານາຕິ ຂາທິຍມານາ. ຜນ຺ທນ຺ຕິ ກາເກຫິ. ສມ຺ຜນ຺ທນ຺ຕິ ກຸລເລຫິ. ວິປ຺ຜນ຺ທນ຺ຕິ ພລາກາຫິ. ເວຘນ຺ຕິ ຕຸຓ຺ເຑນ ຄຫິຕກາເລ ມຣຓວເສນ. ປເວຘນ຺ຕິ ວິຊ຺ຌນກາເລ. ສມ຺ປເວຘນ຺ຕິ ມຣຓສມີເປ.

ປສ຺ສິຕ຺ວາຕິ ອຄຸຓໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ. ຕຸລຍິຕ຺ວາຕິ ຄຸຓາຄຸຓໍ ຕຸລຍິຕ຺ວາ. ຕີຣຍິຕ຺ວາຕິ ຄຸຓາຄຸຓໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ. ວິຠາວຍິຕ຺ວາຕິ ວຕ຺ຖຸຫານຠາຄິໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ. ວິຠູຕໍ ກຕ຺ວາຕິ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ປາເປຕ຺ວາ ອາເວຓິກໍ ກຕ຺ວາ. ອຖ ວາ ສໍກິຓ຺ຓໂທສໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ວຕ຺ຖຸວິຠາຄກຣເຓນ ປສ຺ສິຕ຺ວາ. ອປຣິຈ຺ເຉທໂທສໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ປມາຓກຣຓວເສນ ຕຸລຍິຕ຺ວາ. ວຕ຺ຖຸໂທສໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ວິຠາຄກຣຓວເສນ ຕີຣຍິຕ຺ວາ. ສມ຺ໂມຫໂທສໍ ໂມຈຍິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄວິຠາຄກຣຓວເສນ ວິຠາວຍິຕ຺ວາ. ຆນໂທສໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ປກຕິວິຠາຄກຣເຓນ ວິຠູຕໍ ກຕ຺ວາ. ປຫາຍາຕິ ປຊຫິຕ຺ວາ. ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາຕິ ນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ. ອມມາຍນ຺ໂຕຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐີຫິ ອາລຍໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ. ອຄຓ຺ຫນ຺ໂຕຕິ ທິຏ຺ຐິຍາ ປຸພ຺ພຠາເຄ ປຎ຺ຎາຍ ຕໍ ນ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ. ອປຣາມສນ຺ໂຕຕິ ວິຕກ຺ເກນ ອູຫນໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ. ອນຠິນິເວສນ຺ໂຕຕິ ນິຍາໂມກ຺ກນ຺ຕິທິຏ຺ຐິວເສນ ນປ຺ປວິສນ຺ໂຕ.

ອກຸພ຺ພມາໂນຕິ ປຣິຄ຺ຄາຫຕຓ຺ຫາວເສນ ອກໂຣນ຺ໂຕ. ອຊນຍມາໂນຕິ ໂປໂນຠວິກຕຓ຺ຫາວເສນ ອຊນຍມາໂນ. ອສຎ຺ຊນຍມາໂນຕິ ວິເສເສນ ອສຎ຺ຊນຍມາໂນ. ອນິພ຺ພຕ຺ຕຍມາໂນຕິ ປຕ຺ຖນາຕຓ຺ຫາວເສນ ນ ນິພ຺ພຕ຺ຕຍມາໂນ. ອນຠິນິພ຺ພຕ຺ຕຍມາໂນຕິ ສພ຺ພາກາເຣນ ນ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕຍມາໂນ. ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ວາ ເອຕານິ ປທານິ ວຑ຺ຒິຕານິ. ເອວເມຕ຺ຖ ປຐມຄາຖາຍ ອສ຺ສາທໍ.

໑໓. ຕໂຕ ປຣາຫິ ຈຕູຫິ ຄາຖາຫິ ອາທີນວຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ສອຸປາຍໍ ນິສ຺ສຣຓໍ ນິສ຺ສຣຓານິສໍສຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ, ສພ຺ພາຫິ ວາ ເອຕາຫິ ກາມານໍ ອາທີນວໍ ໂອກາຣໍ ສໍກິເລສຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ເນກ຺ຂມ຺ເມ ອານິສໍສໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຸໂຠສຸ ອນ຺ເຕສູ’’ຕິ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຸໂຠສຸ ອນ຺ເຕສູຕິ ຜສ຺ສຜສ຺ສສມຸທຍາທີສຸ ທ຺ວີສຸ, ທ຺ວີສຸ ປຣິຈ຺ເຉເທສຸ. ວິເນຍ຺ຍ ຉນ຺ທນ຺ຕິ ຉນ຺ທຣາຄໍ ວິເນຕ຺ວາ. ຜສ຺ສໍ ປຣິຎ຺ຎາຍາຕິ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສາທິຜສ຺ສໍ, ຜສ຺ສານຸສາເຣນ ວາ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ສພ຺ເພປິ ອຣູປຘມ຺ເມ, ເຕສໍ ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓວເສນ ຣູປຘມ຺ເມ ຈາຕິ ສກລມ຺ປິ ນາມຣູປໍ ຕີຫິ ປຣິຎ຺ຎາຫິ ປຣິຊານິຕ຺ວາ. ອນານຸຄິທ຺ໂຘຕິ ຣູປາທີສຸ ສພ຺ພຘມ຺ເມສຸ ອຄິທ຺ໂຘ. ຍທຕ຺ຕຄຣຫີ ຕທກຸພ຺ພມາໂນຕິ ຍໍ ອຕ຺ຕນາ ຄຣຫຕິ, ຕໍ ອກຸຣຸມາໂນ. ນ ລິມ຺ປຕີ ທິຏ຺ຐສຸເຕສຸ ຘີໂຣຕິ ໂສ ເອວຣູໂປ ຘິຕິສມ຺ປນ຺ໂນ ຘີໂຣ ທິຏ຺ເຐສຸ ຈ ສຸເຕສຸ ຈ ຘມ຺ເມສຸ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເລປານໍ ເອເກນາປິ ເລເປນ ນ ລິມ຺ປຕິ, ອາກາສມິວ ນິຣຸປລິຕ຺ໂຕ ອຈ຺ຈນ຺ຕໂວທານປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ.

ຜສ຺ໂສ ເອໂກ ອນ຺ໂຕຕິ ຜສ຺ໂສ ເອກປຣິຈ຺ເຉໂທ. ຜຸສຕີຕິ ຜສ຺ໂສ. ສ຺ວາຍໍ ຜຸສນລກ຺ຂໂຓ, ສງ຺ຆຏ຺ຏນຣໂສ, ສນ຺ນິປາຕປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ, ອາປາຖຄຕວິສຍປທຏ຺ຐາໂນ. ອຍຎ຺ຫິ ອຣູປຘມ຺ໂມປິ ສມາໂນ ອາຣມ຺ມເຓ ຜຸສນາກາເຣເນວ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ຜຸສນລກ຺ຂໂຓ. ເອກເທເສເນວ ອນລ຺ລີຍມາໂນປິ ຣູປໍ ວິຍ ຈກ຺ຂຸໍ, ສທ຺ໂທ ວິຍ ຈ ໂສຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ສງ຺ຆຏ຺ເຏຕີຕິ ສງ຺ຆຏ຺ຏນຣໂສ, ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓສງ຺ຆຏ຺ຏນໂຕ ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ສມ຺ປຕ຺ຕິອຕ຺ເຖນປິ ຣເສນ ‘‘ສງ຺ຆຏ຺ຏນຣໂສ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ –

‘‘ຈຕຸຠູມກຜສ຺ໂສ ໂນ ຜຸສນລກ຺ຂໂຓ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ສງ຺ຆຏ຺ຏນຣໂສ ປນ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິໂກວ ໂຫຕິ. ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກສ຺ສ ຫິ ຜຸສນລກ຺ຂໂຓຕິປິ ສງ຺ຆຏ຺ຏນຣໂສຕິປິ ນາມໍ. ມໂນທ຺ວາຣິກສ຺ສ ຜຸສນລກ຺ຂໂຓຕ຺ເວວ ນາມໍ, ນ ສງ຺ຆຏ຺ຏນຣໂສ’’ຕິ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑, ກາມາວຈຣກຸສລ, ຘມ຺ມຸທ຺ເທສກຖາ).

ອິທຎ຺ຈ ວຕ຺ວາ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ (ມິ. ປ. ໒.໓.໘) ອາຠຕໍ –

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ທ຺ເວ ເມຓ຺ຑາ ຍຸຊ຺ເຌຍ຺ຍຸໍ, ຍຖາ ເອໂກ ເມຓ຺ໂຑ, ເອວໍ ຈກ຺ຂຸ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍຖາ ທຸຕິໂຍ ເມຓ຺ໂຑ, ເອວໍ ຣູປໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍຖາ ເຕສໍ ສນ຺ນິປາໂຕ, ເອວໍ ຜສ຺ໂສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເອວໍ ຜຸສນລກ຺ຂໂຓ ຈ ຜສ຺ໂສ ສງ຺ຆຏ຺ຏນຣໂສ ຈ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ທ຺ເວ ສມ຺ມາ ວຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ທ຺ເວ ປາຓີ ວຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ. ຍຖາ ເອໂກ ປາຓິ, ເອວໍ ຈກ຺ຂຸ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍຖາ ທຸຕິໂຍ ປາຓິ, ເອວໍ ຣູປໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍຖາ ເຕສໍ ສນ຺ນິປາໂຕ, ເອວໍ ຜສ຺ໂສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເອວໍ ຜຸສນລກ຺ຂໂຓ ຈ ຜສ຺ໂສ ສງ຺ຆຏ຺ຏນຣໂສ ຈາ’’ຕິ ວິຕ຺ຖາໂຣ.

ຍຖາ ວາ ‘‘ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ໑໓໕໒, ໑໓໕໔) ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນິ ຈກ຺ຂຸອາທິນາເມນ ວຸຕ຺ຕານິ, ເອວມິຘາປິ ຕານິ ຈກ຺ຂຸອາທິນາເມເນວ ວຸຕ຺ຕານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ເອວໍ ຈກ຺ຂຸ ທຏ຺ຐພ຺ພ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ເອວໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ທຏ຺ຐພ຺ພນ຺ຕິ ອິມິນາ ນເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓສງ຺ຆຏ຺ຏນໂຕ ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ສຸຕ຺ເຕ ກິຈ຺ຈຏ຺ເຐເນວ ຣເສນ ‘‘ສງ຺ຆຏ຺ຏນຣໂສ’’ຕິ ສິທ຺ໂຘ ໂຫຕິ. ຕິຓ຺ຓໍ ສນ຺ນິປາຕສງ຺ຂາຕສ຺ສ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ກາຣຓສ຺ສ ວເສນ ປເວທິຕຕ຺ຕາ ສນ຺ນິປາຕປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ. ອຍຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ‘‘ຕິຓ຺ຓໍ ສງ຺ຄຕິ ຜສ຺ໂສ’’ຕິ ເອວໍ ກາຣຓສ຺ເສວ ວເສນ ປເວທິໂຕຕິ. ອິມສ຺ສ ຈ ສຸຕ຺ຕປທສ຺ສ ຕິຓ຺ຓໍ ສງ຺ຄຕິຍາ ຜສ຺ໂສຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ, ນ ສງ຺ຄຕິມຕ຺ຕເມວ ຜສ຺ໂສ.

ເອວໍ ປເວທິຕຕ຺ຕາ ປນ ເຕເນວາກາເຣນ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາຕີຕິ ‘‘ສນ຺ນິປາຕປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຜລຏ຺ເຐນ ປນ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເນເນສ ເວທນາປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ ນາມ ໂຫຕິ. ເວທນໍ ເຫສ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປຕິ, ອຸປ຺ປາເທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປ຺ປາທຍມາໂນ ຈ ຍຖາ ພຫິທ຺ຘາ ອຸຓ຺ຫປຈ຺ຈຍາປິ ສມານາ ລາຂາສງ຺ຂາຕຘາຕຸນິສ຺ສິຕາ ອຸສ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ນິສ຺ສເຍ ມຸທຸຠາວກາຣີ ໂຫຕິ, ນ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈຍຠູເຕປິ ພຫິທ຺ຘາ ວີຕຈ຺ຈິຕງ຺ຄາຣສງ຺ຂາເຕ ອຸຓ຺ຫຠາເວ. ເອວໍ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓສງ຺ຂາຕອຎ຺ຎປຈ຺ຈໂຍປິ ສມາໂນ ຈິຕ຺ຕນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ນິສ຺ສຍຠູເຕ ຈິຕ຺ເຕ ເອວ ເອສ ເວທນຸປ຺ປາທໂກ ໂຫຕິ, ນ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈຍຠູເຕປິ ວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ອາຣມ຺ມເຓວາຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຊ຺ເຊນ ສມນ຺ນາຫາເຣນ ປນ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ຈ ປຣິກ຺ຂເຕ ວິສເຍ ອນນ຺ຕຣາເຍນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ເອສ ‘‘ອາປາຖຄຕວິສຍປທຏ຺ຐາໂນ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຜສ຺ໂສ ຍໂຕ ສມຸເທຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ໂສ ‘‘ຜສ຺ສສມຸທໂຍ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ສຬາຍຕນປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ໂສ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑; ວິຠ. ໒໒໕). ອຕີຕທຸໂກ ກາລວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ. ເວທນາທຸໂກ ‘‘ອຸເປກ຺ຂາ ປນ ສນ຺ຕຕ຺ຕາ, ສຸຂມິຈ຺ເຈວ ຠາສິຕາ’’ຕິ (ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໒໓໒) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຸເປກ຺ຂາເວທນໍ ສຸຂເມວ ກຕ຺ວາ ສຸຂທຸກ຺ຂວເສນ, ນາມຣູປທຸໂກ ຣູປາຣູປວເສນ, ອາຍຕນທຸໂກ ສໍສາຣປວຕ຺ຕິວເສນ, ສກ຺ກາຍທຸໂກ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘວເສນ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ສຸຂຍຕີຕິ ສຸຂາ. ເວທຍຕີຕິ ເວທນາ. ທຸກ຺ຂຍຕີຕິ ທຸກ຺ຂາ. ນມນລກ຺ຂຓໍ ນາມໍ. ຣຸປ຺ປນລກ຺ຂຓໍ ຣູປໍ. ຈກ຺ຂາຍຕນາທີນິ ຉ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການິ. ຣູປາຍຕນາທີນິ ຉ ພາຫິຣານິ. ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທໂຍ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ວິຊ຺ຊມານຏ຺ເຐນ ສກ຺ກາໂຍ. ອວິຊ຺ຊາກມ຺ມຕຓ຺ຫາອາຫາຣຜສ຺ສນາມຣູປາ ສກ຺ກາຍສມຸທໂຍ.

ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ໂສຕິ ຈກ຺ຂຕີຕິ ຈກ຺ຂຸ, ຣູປໍ ອສ຺ສາເທຕິ ວິຠາເວຕິ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈກ຺ຂຸໂຕ ປວຕ຺ໂຕ ສມ຺ຜສ຺ໂສ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ໂສ. ໂສ ປນ ອຕ຺ຕນາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຍ ເວທນາຍ ສຫຊາຕອຎ຺ຎມຎ຺ຎນິສ຺ສຍວິປາກອາຫາຣສມ຺ປຍຸຕ຺ຕອຕ຺ຖິອວິຄຕວເສນ ອຏ຺ຐຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ສຸຓາຕີຕິ ໂສຕໍ. ຕໍ ສສມ຺ຠາຣໂສຕພິລສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ຕນຸຕມ຺ພໂລມາຈິເຕ ອງ຺ຄຸລິເວຐກສຓ຺ຐາເນ ປເທເສ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ຍຖາຣຫໍ ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣຠາວໍ ສາຘຍມານໍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ໂສຕໂຕ ປວຕ຺ໂຕ ສມ຺ຜສ຺ໂສ ໂສຕສມ຺ຜສ຺ໂສ. ຆານສມ຺ຜສ຺ສາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຆາຍຕີຕິ ຆານໍ. ຕໍ ສສມ຺ຠາຣພິລສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ອຊປທສຓ຺ຐາເນ ປເທເສ ຆານວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ຍຖາຣຫໍ ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣຠາວໍ ສາຘຍມານໍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຊີວິຕມວ຺ຫາຍຕີຕິ ຊິວ຺ຫາ, ສາຍນຏ຺ເຐນ ວາ ຊິວ຺ຫາ. ສາ ສສມ຺ຠາຣຊິວ຺ຫາຍ ອຕິອຄ຺ຄມູລປສ຺ສານິ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຸປຣິມຕລມຊ຺ເຌ ຠິນ຺ນອຸປ຺ປລທລຄ຺ຄສຓ຺ຐາເນ ປເທເສ ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ຍຖາຣຫໍ ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣຠາວໍ ສາຘຍມານາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ກຸຈ຺ຉິຕານໍ ສາສວຘມ຺ມານໍ ອາໂຍຕິ ກາໂຍ. ອາໂຍຕິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິເທໂສ. ຍາວຕາ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ອຸປາທິຓ຺ຓປວຕ຺ຕິ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ກາຍປ຺ປສາໂທ ກາຍວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ຍຖາຣຫໍ ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣຠາວໍ ສາຘຍມາໂນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ມຸນາຕີຕິ ມໂນ, ວິຊານາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມໂນຕິ ສຫາວຊ຺ຊນຠວງ຺ຄໍ; ມນໂຕ ປວຕ຺ໂຕ ສມ຺ຜສ຺ໂສ ມໂນສມ຺ຜສ຺ໂສ.

ຉພ຺ພິຘມ຺ປິ ຜສ຺ສໍ ທຸວິຘເມວ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຘິວຈນສມ຺ຜສ຺ໂສ ປຏິຆສມ຺ຜສ຺ໂສ’’ຕິ ອາຫ. ມໂນທ຺ວາຣິໂກ ອຘິວຈນສມ຺ຜສ຺ໂສ. ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິໂກ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓາທິປຏິເຆນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ປຏິຆສມ຺ຜສ຺ໂສ.

ສຸຂເວທນາຍ ອາຣມ຺ມເຓ ສຸຂເວທນີໂຍ. ທຸກ຺ຂເວທນາຍ ອາຣມ຺ມເຓ ທຸກ຺ຂເວທນີໂຍ. ອທຸກ຺ຂມສຸຂເວທນາຍ ອາຣມ຺ມເຓ ອທຸກ຺ຂມສຸຂເວທນີໂຍ. ຕຕ຺ຖ ສຸຂຍຕີຕິ ສຸຂໍ, ຍສ຺ສຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ສຸຂິຕໍ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸຏ຺ຐຸ ວາ ຂນຕິ, ຂາທຕິ ຈ ກາຍຈິຕ຺ຕາພາຘນ຺ຕິ ສຸຂໍ. ທຸກ຺ຂຍຕີຕິ ທຸກ຺ຂໍ, ຍສ຺ສຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ທຸກ຺ຂິຕໍ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ທຸກ຺ຂໍ ນ ສຸຂນ຺ຕິ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ, ມ-ກາໂຣ ປທສນ຺ຘິວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ.

ກຸສໂລຕິອາທໂຍ ຊາຕິວເສນ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ກຸສໂລຕິ ເອກວີສຕິກຸສລຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ. ອກຸສໂລຕິ ທ຺ວາທສາກຸສລຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ. ອພ຺ຍາກໂຕຕິ ອວເສສວິປາກກິຣິຍາພ຺ຍາກຕຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ.

ປຸນ ຠວປ຺ປເຠທວເສນ ນິທ຺ທິສນ຺ໂຕ ‘‘ກາມາວຈໂຣ’’ຕິອາທິມາຫ. ຈຕຸປຎ຺ຎາສກາມາວຈຣຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ກາມາວຈໂຣ. ກາມໍ ປຫາຍ ຣູເປ ອວຈຣຕີຕິ ຣູປາວຈໂຣ, ກຸສລາພ຺ຍາກຕວເສນ ປຎ຺ຈທສຣູປາວຈຣຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ. ກາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ ປຫາຍ ອຣູເປ ອວຈຣຕີຕິ ອຣູປາວຈໂຣ, ກຸສລາພ຺ຍາກຕວເສນ ທ຺ວາທສາຣູປາວຈຣຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ.

ອິທານິ ອຠິນິເວສວເສນ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ສຸຎ຺ຎໂຕ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສຸຎ຺ຎໂຕຕິ ຣາຄໂທສໂມເຫຫິ ສຸຎ຺ຎຕ຺ຕາ ສຸຎ຺ຎໂຕ. ຣາຄໂທສໂມຫນິມິຕ຺ເຕຫິ ອນິມິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອນິມິຕ຺ໂຕ. ຣາຄໂທສໂມຫປຓິຘີນໍ ອຠາວໂຕ ອປ຺ປຓິຫິໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ອິທານິ ວຏ຺ຏປຣິຍາປນ຺ນອປຣິຍາປນ຺ນວເສນ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ໂລກິໂຍ’’ຕິອາທິມາຫ. ໂລໂກ ວຸຈ຺ຈຕິ ລຸຊ຺ຊນປລຸຊ຺ຊນຏ຺ເຐນ ວຏ຺ຏໍ, ຕສ຺ມິໍ ປຣິຍາປນ຺ນຠາເວນ ໂລເກ ນິຍຸຕ຺ໂຕຕິ ໂລກິໂຍ. ອຸຕ຺ຕິຓ຺ໂຓຕິ ອຸຕ຺ຕໂຣ, ໂລເກ ອປຣິຍາປນ຺ນຠາເວນ ໂລກໂຕ ອຸຕ຺ຕໂຣຕິ ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ. ຜຸສນາຕິ ຜຸສນາກາໂຣ. ສມ຺ຜຸສນາ ສມ຺ຜຸສິຕຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຸປສຄ຺ເຄນ ປທໍ ວຑ຺ຒິຕໍ.

ເອວໍ ຎາຕໍ ກຕ຺ວາຕິ ເອວໍ ປາກຏໍ ກຕ຺ວາ ຊານນ຺ໂຕ ຕີເຣຕິ ຕີຣຍຕິ, ອຸປຣິ ວຕ຺ຕພ຺ພາກາເຣນ ຈິນ຺ເຕຕິ. ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິກຕາຍ ອາທິອນ຺ຕວນ຺ຕຕາຍ ຈ ອນິຈ຺ຈໂຕ ຕີເຣຕິ. ອຸປ຺ປາທວຍປຏິປີຬນຕາຍ ທຸກ຺ຂວຕ຺ຖຸຕາຍ ຈ ທຸກ຺ຂໂຕ. ປຈ຺ຈຍຍາປນີຍຕາຍ ໂຣຄມູລຕາຍ ຈ ໂຣຄໂຕ. ທຸກ຺ຂຕາສູລໂຍຄິຕາຍ ກິເລສາສຸຈິປຄ຺ຆຣຕາຍ ອຸປ຺ປາທຊຣາຠງ຺ເຄຫິ ອຸທ຺ຘຸມາຕປຣິປກ຺ກປຠິນ຺ນຕາຍ ຈ ຄຓ຺ຑໂຕ. ປີຬາຊນກຕາຍ ອນ຺ໂຕຕຸທນຕາຍ ທຸນ຺ນີຫຣຓີຍຕາຍ ຈ ສລ຺ລໂຕ. ວິຄຣຫຓີຍຕາຍ ອວຑ຺ຒິອາວຫນຕາຍ ອຆວຕ຺ຖຸຕາຍ ຈ ອຆໂຕ. ອເສຣິຠາວຊນກຕາຍ ອາພາຘປທຏ຺ຐານຕາຍ ຈ ອາພາຘໂຕ. ອວສຕາຍ ອວິເຘຍ຺ຍຕາຍ ຈ ປຣໂຕ. ພ຺ຍາຘິຊຣາມຣເຓຫິ ລຸຊ຺ຊນປລຸຊ຺ຊນຕາຍ ປໂລກໂຕ. ອເນກພ຺ຍສນາວຫນຕາຍ ອີຕິໂຕ. ອວິທິຕານໍເຍວ ວິປຸລານໍ ອນຕ຺ຖານໍ ອາວຫນໂຕ ສພ຺ພູປທ຺ທວວຕ຺ຖຸຕາຍ ຈ ອຸປທ຺ທວໂຕ. ສພ຺ພຠຍານໍ ອາກຣຕາຍ ຈ ທຸກ຺ຂວູປສມສງ຺ຂາຕສ຺ສ ປຣມສ຺ສາສສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂຠູຕຕາຍ ຈ ຠຍໂຕ. ອເນເກຫິ ອນຕ຺ເຖຫິ ອນຸພທ຺ຘຕາຍ ໂທສູປສຏ຺ຐຕາຍ, ອຸປສຄ຺ໂຄ ວິຍ ອນຘິວາສນາຣຫຕາຍ ຈ ອຸປສຄ຺ຄໂຕ. ພ຺ຍາຘິຊຣາມຣເຓຫິ ເຈວ ລາຠາທີຫິ ຈ ໂລກຘມ຺ເມຫິ ປຈລິຕຕາຍ ຈລໂຕ. ອຸປກ຺ກເມນ ເຈວ ສຣເສນ ຈ ປຠງ຺ຄຸປຄມນສີລຕາຍ ປຠງ຺ຄຸໂຕ. ສພ຺ພາວຕ຺ຖາວິນິປາຕິຕາຍ, ຖິຣຠາວສ຺ສ ຈ ອຠາວຕາຍ ອຘຸວໂຕ. ອຕາຍນຕາຍ ເຈວ ອລພ຺ຠເນຍ຺ຍເຂມຕາຍ ຈ ອຕາຓໂຕ. ອລ຺ລີຍິຕຸໍ ອນຣຫຕາຍ, ອລ຺ລີນານມ຺ປິ ຈ ເລຓກິຈ຺ຈາກາຣິຕາຍ ອເລຓໂຕ. ນິສ຺ສິຕານໍ ຠຍສາຣກຕ຺ຕາຠາເວນ ອສຣຓໂຕ. ຍຖາປຣິກປ຺ປິເຕຫິ ຘຸວສຸຠສຸຂຕ຺ຕຠາເວຫິ ຣິຕ຺ຕຕາຍ ຣິຕ຺ຕໂຕ. ຣິຕ຺ຕຕາເຍວ ຕຸຈ຺ຉໂຕ, ອປ຺ປກຕ຺ຕາ ວາ. ອປ຺ປກມ຺ປິ ຫິ ໂລເກ ‘‘ຕຸຈ຺ຉ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສາມິນິວາສິເວທກ ກາຣກາຘິຏ຺ຐາຍກວິຣຫິຕຕາຍ ສຸຎ຺ຎໂຕ.

ສຍຎ຺ຈ ອສາມິກຠາວາທິຕາຍ ອນຕ຺ຕໂຕ. ປວຕ຺ຕິທຸກ຺ຂຕາຍ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ອາທີນວຕາຍ ອາທີນວໂຕ. ອຖ ວາ ອາທີນໍ ວາຕິ ຄຈ຺ຉຕິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອາທີນໂວ, ກປຓມນຸສ຺ສສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຂນ຺ຘາປິ ຈ ກປຓາເຍວາຕິ ອາທີນວສທິສຕາຍ ອາທີນວໂຕ. ຊຣາຍ ເຈວ ມຣເຓນ ຈາຕິ ທ຺ເວຘາ ປຣິຓາມປກຕິຕາຍ ວິປຣິຓາມຘມ຺ມໂຕ. ທຸພ຺ພລຕາຍ, ເຜຄ຺ຄຸ ວິຍ ສຸຂຠຎ຺ຊນີຍຕາຍ ຈ ອສາຣກໂຕ. ອຆເຫຕຸຕາຍ ອຆມູລໂຕ. ມິຕ຺ຕມຸຂສປຕ຺ໂຕ ວິຍ ວິສ຺ສາສຆາຕິຕາຍ ວຘກໂຕ. ວິຄຕຠວຕາຍ ວິຠວສມ຺ຠູຕຕາຍ ຈ ວິຠວໂຕ. ອາສວປທຏ຺ຐານຕາຍ ສາສວໂຕ. ເຫຕຸປຈ຺ຈເຍຫິ ອຠິສງ຺ຂຕຕາຍ ສງ຺ຂຕໂຕ. ມຈ຺ຈຸມາຣກິເລສມາຣານໍ ອາມິສຠູຕຕາຍ ມາຣາມິສໂຕ. ຊາຕິຊຣາພ຺ຍາຘິມຣຓປກຕິຕາຍ ຊາຕິຊຣາພ຺ຍາຘິມຣຓຘມ຺ມໂຕ. ໂສກປຣິເທວອຸປາຍາສເຫຕຸຕາຍ ໂສກປຣິເທວອຸປາຍາສຘມ຺ມໂຕ. ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິທຸຈ຺ຈຣິຕສໍກິເລສານໍ ວິສຍຘມ຺ມຕາຍ ສໍກິເລສຘມ຺ມໂຕ. ອວິຊ຺ຊາກມ຺ມຕຓ຺ຫາສຬາຍຕນວເສນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ສມຸທຍໂຕ. ເຕສໍ ອຠາເວນ ອຕ຺ຖງ຺ຄມໂຕ. ຜສ຺ເສ ຉນ຺ທຣາຄວເສນ ມຘຸຣສ຺ສາເທນ ອສ຺ສາທໂຕ. ຜສ຺ສສ຺ສ ວິປຣິຓາເມນ ອາທີນວໂຕ. ອຸຠິນ຺ນໍ ນິສ຺ສຣເຓນ ນິສ຺ສຣຓໂຕ ຕີເຣຕີຕິ ສພ຺ເພສຸ ຈ ອິເມສຸ ‘‘ຕີເຣຕີ’’ຕິ ປາຐເສໂສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ປຊຫຕີຕິ ສກສນ຺ຕານໂຕ ນີຫຣຕິ. ວິໂນເທຕີຕິ ຕຸທຕິ. ພ຺ຍນ຺ຕິໍ ກໂຣຕີຕິ ວິຄຕນ຺ຕໍ ກໂຣຕິ. ອນຠາວໍ ຄເມຕີຕິ ອນຸ ອນຸ ອຠາວໍ ຄເມຕິ. ອຣິຍມຄ຺ຄສຕ຺ເຖນ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນໍ ຕຓ຺ຫາອວິຊ຺ຊາມຍໍ ມູລເມເຕສນ຺ຕິ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລາ. ຕາລວຕ຺ຖຸ ວິຍ ເນສໍ ວຕ຺ຖຸ ກຕນ຺ຕິ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕາ. ຍຖາ ຫິ ຕາລຣຸກ຺ຂໍ ສມູລໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸມຕ຺ເຕ ຕສ຺ມິໍ ປເທເສ ກເຕ ນ ປຸນ ຕສ຺ສ ຕາລສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເອວໍ ອຣິຍມຄ຺ຄສຕ຺ເຖນ ສມູເລ ຣູປາທິຣເສ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ເຕສໍ ປຸພ຺ເພ ອຸປ຺ປນ຺ນປຸພ຺ພຠາເວນ ວຕ຺ຖຸມຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕາເນ ກເຕ ສພ຺ເພປິ ເຕ ‘‘ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຍສ຺ເສໂສຕິ ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເອໂສ ເຄໂຘ. ສມຸຈ຺ຉິນ຺ໂນຕິ ອຸຈ຺ຉິນ຺ໂນ. ວູປສນ຺ໂຕຕິ ຜເລນ ວູປສນ຺ໂຕ. ປຏິປສ຺ສທ຺ໂຘຕິ ປຏິປສ຺ສທ຺ຘິປ຺ປຫາເນນ ປຏິປສ຺ສມ຺ຠິໂຕ. ອຸປສຄ຺ເຄນ ວາ ປທໍ ວຑ຺ຒິຕໍ. ອຠພ຺ພຸປ຺ປຕ຺ຕິໂກຕິ ປຸນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕຸໍ ອຠພ຺ໂພ. ຎາຓຄ຺ຄິນາ ທຑ຺ໂຒຕິ ມຄ຺ຄຎາຓຄ຺ຄິນາ ຌາປິໂຕ. ອຖ ວາ ວິສນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ຠາຊເນນ ສຫ ຉຑ຺ຑິຕໍ ວິຍ ວຕ຺ຖຸນາ ສຫ ປຫີໂນ. ມູລຈ຺ຉິນ຺ນວິສວລ຺ລິ ວິຍ ສມູລຈ຺ຉິນ຺ໂນຕິ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ໂນ. ອຸທ຺ຘເນ ອຸທກໍ ສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ນິພ຺ພາປິຕອງ຺ຄາຣໍ ວິຍ ວູປສນ຺ໂຕ. ນິພ຺ພາປິຕອງ຺ຄາເຣ ປຕິຕອຸທກຜຸສິຕໍ ວິຍ ປຏິປສ຺ສທ຺ໂຘ. ອງ຺ກຸຣຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ເຫຕຸຈ຺ຉິນ຺ນພີຊໍ ວິຍ ອຠພ຺ພຸປ຺ປຕ຺ຕິໂກ. ອສນິປາຕວິສຣຸກ຺ໂຂ ວິຍ ຎາຓຄ຺ຄິນາ ທຑ຺ໂຒຕິ ເອວເມເກ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ.

ວີຕເຄໂຘຕິ ອິທໍ ສກຠາວປຣິຈ຺ຈຊນວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິຄຕເຄໂຘຕິ ອິທໍ ອາຣມ຺ມເຓ ສາລຍຠາວປຣິຈ຺ຈຊນວເສນ. ຈຕ຺ຕເຄໂຘຕິ ອິທໍ ປຸນ ອນາທິຍນຠາວທສ຺ສນວເສນ. ມຸຕ຺ຕເຄໂຘຕິ ອິທໍ ສນ຺ຕຕິໂຕ ວິນິໂມຈນວເສນ. ປຫີນເຄໂຘຕິ ອິທໍ ມຸຕ຺ຕສ຺ສາປິ ກ຺ວຈິ ອນວຏ຺ຐານທສ຺ສນວເສນ. ປຏິນິສ຺ສຏ຺ຐເຄໂຘຕິ ອິທໍ ອາທິນ຺ນປຸພ຺ພສ຺ສ ນິສ຺ສຄ຺ຄທສ຺ສນວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ວີຕຣາໂຄ ວິຄຕຣາໂຄ ຈຕ຺ຕຣາໂຄຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ຄິຊ຺ຌນວເສນ ເຄໂຘ. ຣຎ຺ຊນວເສນ ຣາໂຄ. ນິຈ຺ຉາໂຕຕິ ນິຕ຺ຕຓ຺ໂຫ. ‘‘ນິຈ຺ຉໂທ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ຕຓ຺ຫາຉທນວິຣຫິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິພ຺ພຸໂຕຕິ ນິພ຺ພຸຕສຠາໂວ. ສີຕິຠູໂຕຕິ ສີຕສຠາໂວ. ສຸຂປຏິສໍເວທີຕິ ກາຍິກເຈຕສິກສຸຂໍ ອນຸຠວນສຠາໂວ. ພ຺ຣຫ຺ມຠູເຕນາຕິ ອຸຕ຺ຕມສຠາເວນ. ອຕ຺ຕນາຕິ ຈິຕ຺ເຕນ.

ກຕຕ຺ຕາ ຈາຕິ ປາປກມ຺ມານໍ ກຕຠາເວນ ຈ. ອກຕຕ຺ຕາ ຈາຕິ ກຸສລານໍ ອກຕຠາເວນ ຈ. ກຕໍ ເມ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ອກຕໍ ເມ ກາຍສຸຈຣິຕນ຺ຕິອາທໂຍ ທ຺ວາຣວເສນ ອວິຣຕິວິຣຕິວເສນ ກມ຺ມປຖວເສນ ຈ ວຸຕ຺ຕາ. ສີເລສຸມ຺ຫິ ນ ປຣິປູຣກາຣີຕິອາທໂຍ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລວເສນ. ຊາຄຣິຍມນນຸຍຸຕ຺ໂຕຕິ ປຎ຺ຈຊາຄຣຓວເສນ. ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ເຎນາຕິ ສາຕ຺ຖກາທິສມ຺ປຊຎ຺ຎວເສນ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາຕິອາທໂຍ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມາ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣວເສນ. ທຸກ຺ຂໍ ເມ ອປຣິຎ຺ຎາຕນ຺ຕິອາທໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣິຍສຈ຺ຈວເສນ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຕ ອຕ຺ຖໂຕ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ ປາກຏາເຍວ.

ຘີໂຣ ປຓ຺ຑິໂຕຕິ ສຕ຺ຕ ປທາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເຍວ. ອປິ ຈ ທຸກ຺ເຂ ອກມ຺ປິຍຏ຺ເຐນ ຘີໂຣ. ສຸເຂ ອນຸປ຺ປິລວຏ຺ເຐນ ປຓ຺ຑິໂຕ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິກຕ຺ເຖ ກຕປຣິຈຍຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຎວາ. ອຕ຺ຕຕ຺ຖປຣຕ຺ເຖ ນິຈ຺ຈລຏ຺ເຐນ ພຸທ຺ຘິມາ. ຄມ຺ຠີຣອຸຕ຺ຕານຕ຺ເຖ ອປຈ຺ໂຈສກ຺ກນຏ຺ເຐນ ຎາຓີ. ຄຸຬ຺ຫປຏິຈ຺ຉນ຺ນຕ຺ເຖ ໂອຠາສນຏ຺ເຐນ ວິຠາວີ. ນິກ຺ກິເລສພ຺ຍວທານຏ຺ເຐນ ຕຸລາສທິໂສຕິ ເມຘາວີ. ນ ລິມ຺ປຕີຕິ ສຊາຕິຍາ ນ ລິມ຺ປຕິ ອາກາເສ ເລຂາ ວິຍ. ນ ປລິມ຺ປຕີຕິ ວິເສເສນ ນ ລິມ຺ປຕິ. ນ ອຸປລິມ຺ປຕີຕິ ສຎ຺ໂຎໂຄ ຫຸຕ຺ວາປິ ນ ລິມ຺ປຕິ ຫຕ຺ຖຕເລ ເລຂາ ວິຍ. ອລິຕ຺ໂຕຕິ ສຎ຺ໂຎໂຄ ຫຸຕ຺ວາປິ ນ ກິລິສ຺ສຕິ ກາສິກວຕ຺ເຖ ຐປິຕມຓິຣຕນໍ ວິຍ. ອປລິຕ຺ໂຕຕິ ວິເສເສນ ນ ກິລິສ຺ສຕິ ມຓິຣຕເນ ປລິເວຐິຕກາສິກວຕ຺ຖໍ ວິຍ. ອນຸປລິຕ຺ໂຕຕິ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາປິ ນ ອລ຺ລີຍຕິ ໂປກ຺ຂຣປຕ຺ເຕ ອຸທກພິນ຺ທຸ ວິຍ. ນິກ຺ຂນ຺ໂຕຕິ ພຫິ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ພນ຺ຘນາຄາຣໂຕ ປລາໂຕ ວິຍ. ນິສ຺ສໂຏຕິ ປາປປຫີໂນ ອມິຕ຺ຕສ຺ສ ປຏິຈ຺ຉາປິຕກິລິຏ຺ຐວຕ຺ຖຸ ວິຍ. ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ມຸຕ຺ໂຕ ຄຍ຺ຫູປເຄ ວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ຣຕິໍ ນາເສຕ຺ວາ ປຸນ ນາຄມນໍ ວິຍ. ວິສຎ຺ຎຸຕ຺ໂຕຕິ ກິເລເສຫິ ເອກໂຕ ນ ຍຸຕ຺ໂຕ ພ຺ຍາຘິນາ ມຸຕ຺ຕຄິລາໂນ ວິຍ. ວິມຣິຍາທິກເຕນ ເຈຕສາຕິ ວິຄຕມຣິຍາທກເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ, ສພ຺ພຠເວນ ສພ຺ພາຣມ຺ມເຓນ ສພ຺ພກິເລເສຫິ ມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໔. ສຎ຺ຎໍ ປຣິຎ຺ຎາຕິ ຄາຖາຍ ປນ ອຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ນ ເກວລຎ຺ຈ ຜສ຺ສເມວ, ອປິ ຈ ໂຂ ປນ ກາມສຎ຺ຎາທິເຠທໍ ສຎ຺ຎໍ, ສຎ຺ຎານຸສາເຣນ ວາ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ນາມຣູປໍ ຕີຫິ ປຣິຎ຺ຎາຫິ ປຣິຊານິຕ຺ວາ ອິມາຍ ປຏິປທາຍ ຈຕຸພ຺ພິຘມ຺ປິ ວິຕເຣຍ຺ຍ ໂອຆໍ, ຕໂຕ ໂສ ຕິຓ຺ໂຓໂຆ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິປຣິຄ຺ຄເຫສຸ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິກິເລສປ຺ປຫາເນນ ອນຸປລິຕ຺ໂຕ ຂີຓາສວມຸນິ ຣາຄາທິສລ຺ລານໍ ອພ຺ພູຬ຺ຫຕ຺ຕາ ອພ຺ພູຬ຺ຫສລ຺ໂລ, ສຕິເວປຸລ຺ລປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ຈຣໍ, ປຸພ຺ພຠາເຄ ວາ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ຈຣນ຺ໂຕ ເຕນ ອປ຺ປມາທຈາເຣນ ອພ຺ພູຬ຺ຫສລ຺ໂລ ຫຸຕ຺ວາ ສກປຣຕ຺ຕຠາວາທິເຠທໍ ນາສີສຕິ ໂລກມິມໍ ປຣຎ຺ຈ, ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ຈຣິມຈິຕ຺ຕນິໂຣຘາ ນິຣຸປາທາໂນວ ຊາຕເວໂທ ປຣິນິພ຺ພາຕີຕິ ອຣຫຕ຺ຕນິກູເຏນ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐາເປສິ, ຘມ຺ມເນຕ຺ຕິຐປນເມວ ກໂຣນ຺ໂຕ; ນ ຕຸ ອິມາຍ ເທສນາຍ ມຄ຺ຄໍ ວາ ຜລໍ ວາ ອຸປ຺ປາເທສິ, ຂີຓາສວສ຺ສ ເທສິຕຕ຺ຕາຕິ.

ນີລາທິເຠທໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ສຎ຺ຊານາຕີຕິ ສຎ຺ຎາ. ສາ ສຎ຺ຊານນລກ຺ຂຓາ ປຈ຺ຈາຠິຎ຺ຎາຓຣສາ. ຈຕຸຠູມິກສຎ຺ຎາ ຫິ ໂນສຎ຺ຊານນລກ຺ຂຓາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ສພ຺ພາ ສຎ຺ຊານນລກ຺ຂຓາວ. ຍາ ປເນຕ຺ຖ ອຠິຎ຺ຎາເຓນ ສຎ຺ຊານາຕິ, ສາ ປຈ຺ຈາຠິຎ຺ຎາຓຣສາ ນາມ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສາ ວຑ຺ຒກິສ຺ສ ທາຣຸມ຺ຫິ ອຠິຎ຺ຎາຓໍ ກຕ຺ວາ ປຸນ ເຕນ ອຠິຎ຺ຎາເຓນ ຕໍ ປຈ຺ຈາຠິຊານນກາເລ, ປຸຣິສສ຺ສ ກາຬຕິລກາທິອຠິຎ຺ຎາຓໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ປຸນ ເຕນ ອຠິຎ຺ຎາເຓນ ‘‘ອສຸໂກ ນາມ ເອໂສ’’ຕິ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈາຠິຊານນກາເລ, ຣຎ຺ໂຎ ປິຬນ຺ຘນໂຄປກຠຓ຺ຑາຄາຣິກສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ປິຬນ຺ຘເນ ນາມປຓ຺ຓກໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ‘‘ອສຸກໍ ປິຬນ຺ຘນໍ ນາມ ອາຫຣາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ທີປໍ ຊາເລຕ຺ວາ ສາຣຄພ຺ຠໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປຓ຺ຓໍ ວາເຈຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ປິຬນ຺ຘນສ຺ສ ອາຫຣຓກາເລ ຈ ປວຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກວເສນ ຫິ ສຎ຺ຊານນລກ຺ຂຓາ ສຎ຺ຎາ, ປຸນສຎ຺ຊານນປຈ຺ຈຍນິມິຕ຺ຕກຣຓຣສາ ທາຣຸອາທີສຸ ຕຈ຺ຉກາທໂຍ ວິຍ, ຍຖາຄຫິຕນິມິຕ຺ຕວເສນ ອຠິນິເວສກຣຓປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ຫຕ຺ຖິທສ຺ສກອນ຺ໂຘ ວິຍ, ອາຣມ຺ມເຓ ອໂນຄາຬ຺ຫວຸຕ຺ຕິຕາຍ ອຈິຣຏ຺ຐານປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ວາ ວິຊ຺ຊຸ ວິຍ, ຍຖາອຸປຏ຺ຐິຕວິສຍປທຏ຺ຐານາ ຕິຓປຸຣິສເກສຸ ມິຄໂປຕການໍ ປຸຣິສາຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນສຎ຺ຎາ ວິຍ. ຍາ ປເນຕ຺ຖ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ໂຫຕິ, ສາ ຎາຓເມວ ອນຸວຕ຺ຕຕິ, ສສມ຺ຠາຣປຖວີອາທີສຸ ເສສຘມ຺ມາ ປຖວີອາທີນິ ວິຍາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ກາມປຏິສຎ຺ຎຸຕ຺ຕາ ສຎ຺ຎາ ກາມສຎ຺ຎາ. ພ຺ຍາປາທປຏິສຎ຺ຎຸຕ຺ຕາ ສຎ຺ຎາ ພ຺ຍາປາທສຎ຺ຎາ. ວິຫິໍສາປຏິສຎ຺ຎຸຕ຺ຕາ ສຎ຺ຎາ ວິຫິໍສາສຎ຺ຎາ. ເຕສຸ ທ຺ເວ ສຕ຺ເຕສຸປິ ສງ຺ຂາເຣສຸປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ກາມສຎ຺ຎາ ຫິ ປິເຍ ມນາເປ ສຕ຺ເຕ ວາ ສງ຺ຂາເຣ ວາ ວິຕກ຺ເກນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ພ຺ຍາປາທສຎ຺ຎາ ອປ຺ປິເຍ ອມນາເປ ສຕ຺ເຕ ວາ ສງ຺ຂາເຣ ວາ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ໂອໂລກນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ວິນາສນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ວິຫິໍສາສຎ຺ຎາ ສງ຺ຂາເຣສຸ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ສງ຺ຂາໂຣ ຫິ ທຸກ຺ຂາເປຕພ຺ໂພ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ‘‘ອິເມ ສຕ຺ຕາ ຫຎ຺ຎນ຺ຕຸ ວາ, ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊນ຺ຕຸ ວາ, ວິນສ຺ສນ຺ຕຸ ວາ, ມາ ວາ ອເຫສຸ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ຕນກາເລ ປນ ສຕ຺ເຕສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເນກ຺ຂມ຺ມປຏິສຎ຺ຎຸຕ຺ຕາ ສຎ຺ຎາ ເນກ຺ຂມ຺ມສຎ຺ຎາ, ສາ ອສຸຠປຸພ຺ພຠາເຄ ກາມາວຈຣາ ໂຫຕິ, ອສຸຠຌາເນ ຣູປາວຈຣາ, ຕໍ ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນມຄ຺ຄຜລກາເລ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ. ອພ຺ຍາປາທປຏິສຎ຺ຎຸຕ຺ຕາ ສຎ຺ຎາ ອພ຺ຍາປາທສຎ຺ຎາ, ສາ ເມຕ຺ຕາປຸພ຺ພຠາເຄ ກາມາວຈຣາ ໂຫຕິ, ເມຕ຺ຕາຌາເນ ຣູປາວຈຣາ, ຕໍ ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນມຄ຺ຄຜລກາເລ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ. ອວິຫິໍສາປຏິສຎ຺ຎຸຕ຺ຕາ ສຎ຺ຎາ ອວິຫິໍສາສຎ຺ຎາ, ສາ ກຣຸຓາປຸພ຺ພຠາເຄ ກາມາວຈຣາ, ກຣຸຓາຌາເນ ຣູປາວຈຣາ, ຕໍ ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນມຄ຺ຄຜລກາເລ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ. ຍທາ ອໂລໂຠ ສີສໍ ໂຫຕິ, ຕທາ ອິຕເຣ ທ຺ເວ ຕທນ຺ວາຍິກາ ຠວນ຺ຕິ. ຍທາ ເມຕ຺ຕາ ສີສໍ ໂຫຕິ, ຕທາ ອິຕເຣ ທ຺ເວ ຕທນ຺ວາຍິກາ ຠວນ຺ຕິ. ຍທາ ກຣຸຓາ ສີສໍ ໂຫຕິ, ຕທາ ອິຕເຣ ທ຺ເວ ຕທນ຺ວາຍິກາ ຠວນ຺ຕິ. ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສຎ຺ຎາ ຣູປສຎ຺ຎາ. ສທ຺ທສຎ຺ຎາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິທໍ ຕສ຺ສາເຍວ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ນາມໍ. ອາຣມ຺ມຓານໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊາທິວຕ຺ຖູນິປິ ວຸຕ຺ຕາເນວ ໂຫນ຺ຕິ.

ຍາ ເອວຣູປາ ສຎ຺ຎາຕິ ອຎ຺ຎາປິ ‘‘ປຏິຆສມ຺ຜສ຺ສຊາ ສຎ຺ຎາ ອຘິວຈນສມ຺ຜສ຺ສຊາ ສຎ຺ຎາ’’ຕິ ເອວມາທິກາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ ອຘິວຈນສມ຺ຜສ຺ສຊາ ສຎ຺ຎາຕິປິ ປຣິຍາເຍນ ຉທ຺ວາຣິກາເຍວ. ຕໂຍ ຫິ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ຘາ ສຍໍ ປິຏ຺ຐິວຏ຺ຏກາ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ສຫຊາຕສຎ຺ຎາຍ ‘‘ອຘິວຈນສມ຺ຜສ຺ສຊາ ສຎ຺ຎາ’’ຕິ ນາມໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ປນ ປຏິຆສມ຺ຜສ຺ສຊາ ສຎ຺ຎາ ນາມ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກາ ສຎ຺ຎາ, ອຘິວຈນສມ຺ຜສ຺ສຊາ ສຎ຺ຎາ ນາມ ມໂນທ຺ວາຣິກາ ສຎ຺ຎາ. ເອຕາ ອຕິເຣກສຎ຺ຎາ ປຣິຄ຺ຄຫິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ສຎ຺ຎາຕິ ສຠາວນາມໍ. ສຎ຺ຊານນາຕິ ສຎ຺ຊານນາກາໂຣ. ສຎ຺ຊານິຕຕ຺ຕນ຺ຕິ ສຎ຺ຊານິຕຠາໂວ.

ອວິຊ຺ໂຊຆນ຺ຕິ ປູເຣຕຸໍ ອຍຸຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທິ ອວິນ຺ທິຍໍ ນາມ, ອລທ຺ຘພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໍ ອວິນ຺ທິຍໍ ວິນ຺ທຕີຕິ ອວິຊ຺ຊາ. ຕພ຺ພິປຣີຕໂຕ ກາຍສຸຈຣິຕາທິ ວິນ຺ທິຍໍ ນາມ, ຕໍ ວິນ຺ທິຍໍ ນ ວິນ຺ທຕີຕິ ອວິຊ຺ຊາ. ຂນ຺ຘານໍ ຣາສຏ຺ຐໍ, ອາຍຕນານໍ ອາຍຕນຏ຺ຐໍ, ຘາຕູນໍ ສຸຎ຺ຎຏ຺ຐໍ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອຘິປຕິຍຏ຺ຐໍ, ສຈ຺ຈານໍ ຕຖຏ຺ຐໍ ອວິທິຕໍ ກໂຣຕີຕິປິ ອວິຊ຺ຊາ. ທຸກ຺ຂາທີນໍ ປີຬນາທິວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ອຕ຺ຖໍ ອວິທິຕໍ ກໂຣຕີຕິປິ ອວິຊ຺ຊາ. ອນ຺ຕວິຣຫິເຕ ສໍສາເຣ ໂຍນິຄຕິຠວວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິສຕ຺ຕາວາເສສຸ ສຕ຺ເຕ ຊວາເປຕີຕິ ອວິຊ຺ຊາ. ປຣມຕ຺ຖໂຕ ອວິຊ຺ຊມາເນສຸ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສາທີສຸ ຊວຕິ, ວິຊ຺ຊມາເນສຸ ຂນ຺ຘາທີສຸ ນ ຊວຕີຕິ ອວິຊ຺ຊາ. ອປິ ຈ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓານໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນານຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ຉາທນໂຕປິ ອວິຊ຺ຊາ, ຕໍ ອວິຊ຺ໂຊຆໍ. ກາໂມຆວເສນ ອຸຕ຺ຕເຣຍ຺ຍ. ຠໂວຆວເສນ ປຕເຣຍ຺ຍ. ທິຏ຺ໂຐຆວເສນ ສມຕິກ຺ກເມຍ຺ຍ. ອວິຊ຺ໂຊຆວເສນ ວີຕິວຕ຺ເຕຍ຺ຍ. ອຖ ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ປຫານວເສນ ອຸຕ຺ຕເຣຍ຺ຍ. ສກທາຄາມິມຄ຺ເຄນ ປຫານວເສນ ປຕເຣຍ຺ຍ. ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ປຫານວເສນ ສມຕິກ຺ກເມຍ຺ຍ. ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ປຫານວເສນ ວີຕິວຕ຺ເຕຍ຺ຍ. ອຖ ວາ ‘‘ຕເຣຍ຺ຍາທິປຎ຺ຈປທໍ ຕທງ຺ຄາທິປຎ຺ຈປຫາເນນ ໂຍເຊຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ເກຈິ ວທນ຺ຕິ.

‘‘ໂມນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ປເຠທໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍາ ປຎ຺ຎາ ປຊານນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ອໂມໂຫ ຘມ຺ມວິຈໂຍ’’ຕິ ປທໍ. ອໂມໂຫ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອຠາວນາຍ ປຏິປກ຺ໂຂ ຠາວນາເຫຕຸ. ອໂມເຫນ ອວິປຣີຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ ມູຬ຺ຫສ຺ສ ວິປຣີຕຄ຺ຄຫຓໂຕ. ອໂມເຫນ ຍາຖາວໍ ຍາຖາວໂຕ ຘາເຣນ຺ໂຕ ຍຖາສຠາເວ ປວຕ຺ຕຕິ. ມູຬ຺ໂຫ ຫິ ‘‘ຕຈ຺ຉໍ ອຕຈ຺ຉໍ, ອຕຈ຺ຉຎ຺ຈ ຕຈ຺ຉ’’ນ຺ຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ; ຕຖາ ອິຈ຺ຉິຕາລາຠທຸກ຺ຂໍ ນ ໂຫຕິ. ອມູຬ຺ຫສ຺ສ ‘‘ຕໍ ກຸເຕຕ຺ຖ ລພ຺ຠາ’’ຕິ ເອວມາທິປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓສມ຺ຠວໂຕ ມຣຓທຸກ຺ຂໍ ນ ໂຫຕິ. ສມ຺ໂມຫມຣຓຎ຺ຫິ ທຸກ຺ຂໍ, ນ ຈ ຕໍ ອມູຬ຺ຫສ຺ສ ໂຫຕິ. ປພ຺ພຊິຕານໍ ສຸຂສໍວາໂສ ໂຫຕິ, ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ນ ໂຫຕິ. ໂມເຫນ ຫິ ນິຈ຺ຈສມ຺ມູຬ຺ຫາ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ໂມຫປຏິປກ຺ໂຂ ຈ ອໂມໂຫ ໂມຫວເສນ ອມຊ຺ຌຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ອຠາວກໂຣ. ອໂມເຫນ ອວິຫິໍສາສຎ຺ຎາ ຘາຕຸສຎ຺ຎາ ມຊ຺ຌິມາຍ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ປຏິປຊ຺ຊນໍ, ປຈ຺ຉິມຄນ຺ຖທ຺ວຍສ຺ສ ປເຠທນຎ຺ຈ ໂຫຕິ. ປຈ຺ຉິມານິ ທ຺ເວ ສຕິປຏ຺ຐານານິ ຕສ຺ເສວ ອານຸຠາເວນ ອິຊ຺ຌນ຺ຕິ. ອໂມໂຫ ທີຆາຍຸກຕາຍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ອມູຬ຺ໂຫ ຫິ ຫິຕາຫິຕໍ ຎຕ຺ວາ ອຫິຕໍ ປຣິວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ຫິຕຎ຺ຈ ປຏິເສວມາໂນ ທີຆາຍຸໂກ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອປຣິຫີໂນ ໂຫຕິ. ອມູຬ຺ໂຫ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຫິຕເມວ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ສມ຺ປາເທຕິ. ອຣິຍວິຫາຣສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ອຸທາສິນປກ຺ເຂສຸ ນິພ຺ພຸໂຕ ໂຫຕິ ອມູຬ຺ຫສ຺ສ ສພ຺ພາຠິສງ຺ຄຕາຍ ອຠາວໂຕ. ອໂມເຫນ ອນຕ຺ຕທສ຺ສນໍ ໂຫຕິ. ອສມ຺ມູຬ຺ໂຫ ຫິ ຍາຖາວຄຫຓກຸສໂລ ອປຣິຓາຍກໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ອປຣິຓາຍກໂຕ ພຸຊ຺ຌຕິ. ຍຖາ ຈ ເອເຕນ ອນຕ຺ຕທສ຺ສນໍ, ເອວໍ ອຕ຺ຕທສ຺ສນໍ ໂມເຫນ. ໂກ ຫິ ນາມ ອຕ຺ຕສຸຎ຺ຎຕໍ ພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຸນ ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ.

ເຕນ ຎາເຓນ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ເອເຕນ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ຎາເຓນ ສມງ຺ຄີຠູໂຕ ເສກ຺ຂາທໂຍ ມຸນິ. ໂມນປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ປຏິລທ຺ຘຎາໂຓ ມຸນິຠາວໍ ປຕ຺ໂຕ. ຕີຓີຕິ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉໂທ. ໂມເນຍ຺ຍານີຕິ ມຸນິຠາວກຣາ ໂມເນຍ຺ຍກຣາ ປຏິປທາ ຘມ຺ມາ. ກາຍໂມເນຍ຺ຍນ຺ຕິອາທີສຸ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິກາຍຣູປກາຍວເສນ ປຎ຺ຎາເປຕພ຺ພໍ ກາຍໂມເນຍ຺ຍໍ. ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິວາຈາສທ຺ທວາຈາວເສນ ປຎ຺ຎາເປຕພ຺ພໍ ວຈີໂມເນຍ຺ຍໍ. ມໂນທ຺ວາຣິກຈິຕ຺ຕາທິວເສນ ປຎ຺ຎາເປຕພ຺ພໍ ມໂນໂມເນຍ຺ຍໍ. ຕິວິຘກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕານໍ ປຫານນ຺ຕິ ປາຓາຕິປາຕາທິວິຘານໍ ກາຍໂຕ ປວຕ຺ຕານໍ ທຸຏ຺ຐຸ ຈຣິຕານໍ ປຊຫນໍ. ກາຍສຸຈຣິຕນ຺ຕິ ກາຍໂຕ ປວຕ຺ຕໍ ສຸຏ຺ຐຸ ຈຣິຕໍ. ກາຍາຣມ຺ມເຓ ຎາຓນ຺ຕິ ກາຍໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ປວຕ຺ຕໍ ກາຍາຣມ຺ມເຓ ຎາຓໍ. ກາຍປຣິຎ຺ຎາຕິ ກາຍໍ ຎາຕຕີຣຓປ຺ປຫານປຣິຎ຺ຎາຫິ ຊານນວເສນ ປວຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ. ປຣິຎ຺ຎາສຫຄໂຕ ມຄ຺ໂຄຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກໍ ກາຍໍ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປາທິຕມຄ຺ໂຄ ປຣິຎ຺ຎາສຫຄໂຕ. ກາເຍ ຉນ຺ທຣາຄສ຺ສ ປຫານນ຺ຕິ ກາເຍ ຕຓ຺ຫາຉນ຺ທຣາຄສ຺ສ ປຊຫນໍ. ກາຍສງ຺ຂາຣນິໂຣໂຘຕິ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສານໍ ນິໂຣໂຘ ອາວຣໂຓ, ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສມາປຕ຺ຕິສມາປຊ຺ຊນໍ. ວຈີສງ຺ຂາຣນິໂຣໂຘຕິ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ນິໂຣໂຘ ອາວຣໂຓ, ທຸຕິຍຊ຺ຌານສມາປຕ຺ຕິສມາປຊ຺ຊນໍ. ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣນິໂຣໂຘຕິ ສຎ຺ຎາເວທນານໍ ນິໂຣໂຘ ອາວຣໂຓ, ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິສມາປຊ຺ຊນໍ.

ປຐມຄາຖາຍ ກາຍມຸນິນ຺ຕິອາທີສຸ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕປ຺ປຫານວເສນ ກາຍມຸນິ. ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕປ຺ປຫານວເສນ ວາຈາມຸນິ. ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕປ຺ປຫານວເສນ ມໂນມຸນິ. ສພ຺ພາກຸສລປ຺ປຫານວເສນ ອນາສວມຸນິ. ໂມເນຍ຺ຍສມ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ຊານິຕພ຺ພໍ ຊານິຕ຺ວາ ຜເລ ຐິຕຕ຺ຕາ ໂມເນຍ຺ຍສມ຺ປນ຺ນໍ. ອາຫຸ ສພ຺ພປ຺ປຫາຍິນນ຺ຕິ ສພ຺ພກິເລເສ ປຊຫິຕ຺ວາ ຐິຕຕ຺ຕາ ສພ຺ພປ຺ປຫາຍິນໍ ກຖຍນ຺ຕິ.

ທຸຕິຍຄາຖາຍ ນິນ຺ຫາຕປາປກນ຺ຕິ ໂຍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘສງ຺ຂາເຕ ສພ຺ພສ຺ມິມ຺ປິ ອາຍຕເນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓວເສນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຣຫານິ ສພ຺ພປາປການິ ມຄ຺ຄຎາເຓນ ນິນ຺ຫາຍ ໂຘວິຕ຺ວາ ຐິຕຕ຺ຕາ ນິນ຺ຫາຕປາປກໍ ອາຫູຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອຄາຣມຊ຺ເຌ ວສນ຺ຕາ ອຄາຣມຸນິໂນ. ປພ຺ພຊ຺ຊຸປຄຕາ ອນຄາຣມຸນິໂນ. ຕຕ຺ຖ ເສກ຺ຂາ ເສກ຺ຂມຸນິໂນ. ອຣຫນ຺ໂຕ ອເສກ຺ຂມຸນິໂນ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ປຈ຺ເຈກມຸນິໂນ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ມຸນິມຸນິໂນ.

ປຸນ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາວເສນ ‘‘ກຕເມ ອຄາຣມຸນິໂນ’’ຕິ ອາຫ. ອຄາຣິກາຕິ ກສິໂຄຣກ຺ຂາທິອຄາຣິກກມ຺ເມ ນິຍຸຕ຺ຕາ. ທິຏ຺ຐປທາຕິ ທິຏ຺ຐນິພ຺ພານາ. ວິຎ຺ຎາຕສາສນາຕິ ວິຎ຺ຎາຕໍ ສິກ຺ຂຕ຺ຕຍສາສນໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຕສາສນາ. ອນຄາຣາຕິ ກສິໂຄຣກ຺ຂາທິອຄາຣິຍກມ຺ມໍ ເອເຕສໍ ນຕ຺ຖີຕິ ປພ຺ພຊິຕາ ‘‘ອນຄາຣາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ສຕ຺ຕ ເສກ຺ຂາຕິ ໂສຕາປນ຺ນາທໂຍ ສຕ຺ຕ. ຕີສຸ ສິກ຺ຂາສຸ ສິກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ເສກ຺ຂາ. ອຣຫນ຺ໂຕ ນ ສິກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ອເສກ຺ຂາ. ຕໍ ຕໍ ກາຣຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ເອກກາວ ອນາຈຣິຍກາວ ຈຕຸສຈ຺ຈໍ ພຸຊ຺ຌິຕວນ຺ໂຕຕິ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ປຈ຺ເຈກມຸນິໂນ.

ມຸນິມຸນິໂນ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ຕຖາຄຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຏ຺ຐຫິ ກາຣເຓຫິ ຠຄວາ ຕຖາຄໂຕ – ຕຖາ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖາ ຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖລກ຺ຂຓໍ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖຘມ຺ເມ ຍາຖາວໂຕ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖທສ຺ສິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖວາທິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖາກາຣິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ, ອຠິຠວນຏ຺ເຐນ ຕຖາຄໂຕຕິ.

ກຖໍ ຠຄວາ ຕຖາ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ? ຍຖາ ສພ຺ພໂລກຫິຕາຍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກມາປນ຺ນາ ປຸຣິມກາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ອາຄຕາ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ເຍນາຠິນີຫາເຣນ ປຸຣິມກາ ຠຄວນ຺ໂຕ ອາຄຕາ, ເຕເນວ ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ຠຄວາ ອາຄໂຕ. ອຖ ວາ ຍຖາ ປຸຣິມກາ ຠຄວນ຺ໂຕ ທານສີລເນກ຺ຂມ຺ມປຎ຺ຎາວີຣິຍຂນ຺ຕິສຈ຺ຈາຘິຏ຺ຐານເມຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາສງ຺ຂາຕາ ທສ ປາຣມິໂຍ ທສ ອຸປປາຣມິໂຍ ທສ ປຣມຕ຺ຖປາຣມິໂຍຕິ ສມຕິໍສປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ອງ຺ຄປຣິຈ຺ຈາຄໍ ນຍນຘນຣຊ຺ຊປຸຕ຺ຕທາຣປຣິຈ຺ຈາຄນ຺ຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ມຫາປຣິຈ຺ຈາເຄ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ປຸພ຺ພໂຍຄປຸພ຺ພຈຣິຍຘມ຺ມກ຺ຂານຎາຕຕ຺ຖຈຣິຍາທໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘິຈຣິຍາຍ ໂກຏິໍ ປຕ຺ວາ ອາຄຕາ, ຕຖາ ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ຠຄວາ ອາຄໂຕ. ຍຖາ ຈ ປຸຣິມກາ ຠຄວນ຺ໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐາເນ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘາເນ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາເທ, ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ປຎ຺ຈ ພລານິ, ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ, ອຣິຍໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕ຺ວາ ປູເຣຕ຺ວາ ອາຄຕາ, ຕຖາ ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ຠຄວາ ອາຄໂຕ. ເອວໍ ຕຖາ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ.

‘‘ຍຖາ ຈ ທີປງ຺ກຣພຸທ຺ຘອາທໂຍ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຠາວໍ ມຸນໂຍ ອິຘາຄຕາ;

ຕຖາ ອຍໍ ສກ຺ຍມຸນີປິ ອາຄໂຕ, ຕຖາຄໂຕ ວຸຈ຺ຈຕິ ເຕນ ຈກ຺ຂຸມາ’’ຕິ.

ກຖໍ ຕຖາ ຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ? ຍຖາ ສມ຺ປຕິຊາຕາ ປຸຣິມກາ ຠຄວນ຺ໂຕ ຄຕາ. ກຖຎ຺ຈ ເຕ ຄຕາ? ເຕ ຫິ ສມ຺ປຕິຊາຕາ ສເມຫິ ປາເທຫິ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐາຍ ອຸຕ຺ຕຣາຠິມຸຂາ ສຕ຺ຕປທວີຕິຫາເຣນ ຄຕາ. ຍຖາຫ –

‘‘ສມ຺ປຕິຊາໂຕ, ອານນ຺ທ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສເມຫິ ປາເທຫິ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣາຠິມຸໂຂ ສຕ຺ຕປທວີຕິຫາເຣນ ຄຈ຺ຉຕິ, ເສຕມ຺ຫິ ຉຕ຺ເຕ ອນຸຘາຣິຍມາເນ ສພ຺ພາ ຈ ທິສາ ອນຸວິໂລເກຕິ, ອາສຠິຎ຺ຈ ວາຈໍ ຠາສຕິ – ‘ອຄ຺ໂຄຫມສ຺ມິ ໂລກສ຺ສ, ເຊຏ຺ໂຐຫມສ຺ມິ ໂລກສ຺ສ, ເສຏ຺ໂຐຫມສ຺ມິ ໂລກສ຺ສ, ອຍມນ຺ຕິມາ ຊາຕິ, ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ’’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໓໑; ມ. ນິ. ໓.໒໐໗).

ຕຎ຺ຈສ຺ສ ຄມນໍ ຕຖໍ ອໂຫສິ ອວິຕຖໍ ອເນເກສໍ ວິເສສາຘິຄມານໍ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕຠາເວນ. ຍຎ຺ຫິ ໂສ ສມ຺ປຕິຊາໂຕ ສເມຫິ ປາເທຫິ ປຕິຏ຺ຐາຕິ, ອິທມສ຺ສ ຈຕຸຣິທ຺ຘິປາທປຏິລາຠສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ. ອຸຕ຺ຕຣມຸຂຠາໂວ ປນສ຺ສ ສພ຺ພໂລກຸຕ຺ຕຣຠາວສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ. ສຕ຺ຕປທວີຕິຫາໂຣ ສຕ຺ຕໂພຊ຺ຌງ຺ຄຣຕນປຏິລາຠສ຺ສ. ‘‘ສຸວຓ຺ຓທຓ຺ຑາ ວີຕິປຕນ຺ຕິ ຈາມຣາ’’ຕິ (ສຸ. ນິ. ໖໙໓) ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕຈາມຣຸກ຺ເຂໂປ ປນ ສພ຺ພຕິຕ຺ຖິຍນິມ຺ມທນສ຺ສ. ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕຘາຣຓໍ ອຣຫຕ຺ຕວິມຸຕ຺ຕິວຣວິມລເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕປຏິລາຠສ຺ສ. ສພ຺ພທິສານຸວິໂລກນໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕານາວຣຓຎາຓປຏິລາຠສ຺ສ. ອາສຠິວາຈາຠາສນໍ ປນ ອປ຺ປຏິວຕ຺ຕິຍວຣຘມ຺ມຈກ຺ກປວຕ຺ຕນສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ອຍໍ ຠຄວາປິ ຄໂຕ. ຕຎ຺ຈສ຺ສ ຄມນໍ ຕຖໍ ອໂຫສິ ອວິຕຖໍ ເຕສໍເຍວ ວິເສສາຘິຄມານໍ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕຠາເວນ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ມຸຫຸຕ຺ຕຊາໂຕວ ຄວມ຺ປຕີ ຍຖາ, ສເມຫິ ປາເທຫິ ຜຸສີ ວສຸນ຺ຘຣໍ;

ໂສ ວິກ຺ກມີ ສຕ຺ຕ ປທານິ ໂຄຕໂມ, ເສຕຎ຺ຈ ຉຕ຺ຕໍ ອນຸຘາຣຍຸໍ ມຣູ.

‘‘ຄນ຺ຕ຺ວານ ໂສ ສຕ຺ຕ ປທານິ ໂຄຕໂມ, ທິສາ ວິໂລເກສິ ສມາ ສມນ຺ຕໂຕ;

ອຏ຺ຐງ຺ຄຸເປຕໍ ຄິຣມພ຺ຠຸທີຣຍິ, ສີໂຫ ຍຖາ ປພ຺ພຕມຸທ຺ຘນິຏ຺ຐິໂຕ’’ຕິ. (ປຏິ. ມ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໓໗; ອິຕິວຸ. ອຏ຺ຐ. ໓໘);

ເອວໍ ຕຖາ ຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ.

ອຖ ວາ ຍຖາ ປຸຣິມກາ ຠຄວນ຺ໂຕ, ອຍມ຺ປິ ຠຄວາ ຕເຖວ ເນກ຺ຂມ຺ເມນ ກາມຈ຺ຉນ຺ທໍ…ເປ… ປຐມຊ຺ຌາເນນ ນີວຣເຓ…ເປ… ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາຍ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎໍ…ເປ… ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ສພ຺ພກິເລເສ ປຫາຍ ຄໂຕ, ເອວມ຺ປິ ຕຖາ ຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ.

ກຖໍ ຕຖລກ຺ຂຓໍ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ? ປຖວີຘາຕຸຍາ ກກ຺ຂຬຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ ຕຖໍ ອວິຕຖໍ, ອາໂປຘາຕຸຍາ ປຄ຺ຆຣຓລກ຺ຂຓໍ, ເຕໂຊຘາຕຸຍາ ອຸຓ຺ຫຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ, ວາໂຍຘາຕຸຍາ ວິຕ຺ຖມ຺ຠນລກ຺ຂຓໍ, ອາກາສຘາຕຸຍາ ອສມ຺ຜຸຏ຺ຐລກ຺ຂຓໍ, ວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ວິຊານນລກ຺ຂຓໍ.

ຣູປສ຺ສ ຣຸປ຺ປນລກ຺ຂຓໍ, ເວທນາຍ ເວທຍິຕລກ຺ຂຓໍ, ສຎ຺ຎາຍ ສຎ຺ຊານນລກ຺ຂຓໍ, ສງ຺ຂາຣານໍ ອຠິສງ຺ຂຣຓລກ຺ຂຓໍ, ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ວິຊານນລກ຺ຂຓໍ.

ວິຕກ຺ກສ຺ສ ອຠິນິໂຣປນລກ຺ຂຓໍ, ວິຈາຣສ຺ສ ອນຸມຊ຺ຊນລກ຺ຂຓໍ, ປີຕິຍາ ຜຣຓລກ຺ຂຓໍ, ສຸຂສ຺ສ ສາຕລກ຺ຂຓໍ, ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາຍ ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂຓໍ, ຜສ຺ສສ຺ສ ຜຸສນລກ຺ຂຓໍ.

ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອຘິໂມກ຺ຂລກ຺ຂຓໍ, ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ປຄ຺ຄຫລກ຺ຂຓໍ, ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐານລກ຺ຂຓໍ, ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂຓໍ, ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ປຊານນລກ຺ຂຓໍ.

ສທ຺ຘາພລສ຺ສ ອສ຺ສທ຺ຘິເຍ ອກມ຺ປິຍລກ຺ຂຓໍ, ວີຣິຍພລສ຺ສ ໂກສຊ຺ເຊ, ສຕິພລສ຺ສ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຈ຺ເຈ, ສມາຘິພລສ຺ສ ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈ, ປຎ຺ຎາພລສ຺ສ ອວິຊ຺ຊາຍ ອກມ຺ປິຍລກ຺ຂຓໍ.

ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐານລກ຺ຂຓໍ, ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ປວິຈຍລກ຺ຂຓໍ, ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ປຄ຺ຄຫລກ຺ຂຓໍ, ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຜຣຓລກ຺ຂຓໍ, ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປສມລກ຺ຂຓໍ, ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂຓໍ, ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ປຏິສງ຺ຂານລກ຺ຂຓໍ.

ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ທສ຺ສນລກ຺ຂຓໍ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປສ຺ສ ອຠິນິໂຣປນລກ຺ຂຓໍ, ສມ຺ມາວາຈາຍ ປຣິຄ຺ຄຫລກ຺ຂຓໍ, ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ສມຸຏ຺ຐານລກ຺ຂຓໍ, ສມ຺ມາອາຊີວສ຺ສ ໂວທານລກ຺ຂຓໍ, ສມ຺ມາວາຍາມສ຺ສ ປຄ຺ຄຫລກ຺ຂຓໍ, ສມ຺ມາສຕິຍາ ອຸປຏ຺ຐານລກ຺ຂຓໍ, ສມ຺ມາສມາຘິສ຺ສ ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂຓໍ.

ອວິຊ຺ຊາຍ ອຎ຺ຎາຓລກ຺ຂຓໍ, ສງ຺ຂາຣານໍ ເຈຕນາລກ຺ຂຓໍ, ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ວິຊານນລກ຺ຂຓໍ, ນາມສ຺ສ ນມນລກ຺ຂຓໍ, ຣູປສ຺ສ ຣຸປ຺ປນລກ຺ຂຓໍ, ສຬາຍຕນສ຺ສ ອາຍຕນລກ຺ຂຓໍ, ຜສ຺ສສ຺ສ ຜຸສນລກ຺ຂຓໍ, ເວທນາຍ ເວທຍິຕລກ຺ຂຓໍ, ຕຓ຺ຫາຍ ເຫຕຸລກ຺ຂຓໍ, ອຸປາທານສ຺ສ ຄຫຓລກ຺ຂຓໍ, ຠວສ຺ສ ອາຍູຫນລກ຺ຂຓໍ, ຊາຕິຍາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິລກ຺ຂຓໍ, ຊຣາຍ ຊີຣຓລກ຺ຂຓໍ, ມຣຓສ຺ສ ຈຸຕິລກ຺ຂຓໍ.

ຘາຕູນໍ ສຸຎ຺ຎຕລກ຺ຂຓໍ, ອາຍຕນານໍ ອາຍຕນລກ຺ຂຓໍ, ສຕິປຏ຺ຐານານໍ ອຸປຏ຺ຐານລກ຺ຂຓໍ, ສມ຺ມປ຺ປຘານານໍ ປທຫນລກ຺ຂຓໍ, ອິທ຺ຘິປາທານໍ ອິຊ຺ຌນລກ຺ຂຓໍ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອຘິປຕິລກ຺ຂຓໍ, ພລານໍ ອກມ຺ປິຍລກ຺ຂຓໍ, ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ນິຍ຺ຍານລກ຺ຂຓໍ, ມຄ຺ຄສ຺ສ ເຫຕຸລກ຺ຂຓໍ.

ສຈ຺ຈານໍ ຕຖລກ຺ຂຓໍ, ສມຖສ຺ສ ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂຓໍ, ວິປສ຺ສນາຍ ອນຸປສ຺ສນາລກ຺ຂຓໍ, ສມຖວິປສ຺ສນານໍ ເອກຣສລກ຺ຂຓໍ, ຍຸຄນທ຺ຘານໍ ອນຕິວຕ຺ຕນລກ຺ຂຓໍ.

ສີລວິສຸທ຺ຘິຍາ ສໍວຣຓລກ຺ຂຓໍ, ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘິຍາ ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂຓໍ, ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິຍາ ທສ຺ສນລກ຺ຂຓໍ, ຂເຍ ຎາຓສ຺ສ ສມຸຈ຺ເຉທລກ຺ຂຓໍ, ອນຸປ຺ປາເທ ຎາຓສ຺ສ ປສ຺ສທ຺ຘິລກ຺ຂຓໍ, ຉນ຺ທສ຺ສ ມູລລກ຺ຂຓໍ.

ມນສິກາຣສ຺ສ ສມຸຏ຺ຐານລກ຺ຂຓໍ, ຜສ຺ສສ຺ສ ສໂມຘານລກ຺ຂຓໍ, ເວທນາຍ ສໂມສຣຓລກ຺ຂຓໍ, ສມາຘິສ຺ສ ປມຸຂລກ຺ຂຓໍ, ສຕິຍາ ອາຘິປເຕຍ຺ຍລກ຺ຂຓໍ, ປຎ຺ຎາຍ ຕຕຸຕ຺ຕຣິຍລກ຺ຂຓໍ, ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ສາຣລກ຺ຂຓໍ, ອມໂຕຄຘສ຺ສ ນິພ຺ພານສ຺ສ ປຣິໂຍສານລກ຺ຂຓໍ ຕຖໍ ອວິຕຖໍ, ເອຕໍ ຕຖລກ຺ຂຓໍ ຎາຓຄຕິຍາ ອາຄໂຕ ອວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຕ຺ໂຕ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ. ເອວໍ ຕຖລກ຺ຂຓໍ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ.

ກຖໍ ຕຖຘມ຺ເມ ຍາຖາວໂຕ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ຕຖາຄໂຕ? ຕຖຘມ຺ມາ ນາມ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ. ຍຖາຫ –

‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖານິ ອວິຕຖານິ ອນຎ຺ຎຖານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖເມຕໍ ອວິຕຖເມຕໍ ອນຎ຺ຎຖເມຕ’’ນ຺ຕິ ວິຕ຺ຖາໂຣ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໙໐).

ຕານິ ຈ ຠຄວາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ຕຖານໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ຕຖາຄໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຕ຺ໂຖ ຫິ ເອຕ຺ຖ ຄຕສທ຺ໂທ.

ອປິ ຈ ຊຣາມຣຓສ຺ສ ຊາຕິປຈ຺ຈຍສມ຺ຠູຕສມຸທາຄຕຏ຺ໂຐ ຕໂຖ ອວິຕໂຖ ອນຎ຺ຎໂຖ…ເປ… ສງ຺ຂາຣານໍ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍສມ຺ຠູຕສມຸທາຄຕຏ຺ໂຐ ຕໂຖ ອວິຕໂຖ ອນຎ຺ຎໂຖ. ຕຖາ ອວິຊ຺ຊາຍ ສງ຺ຂາຣານໍ ປຈ຺ຈຍຏ຺ໂຐ…ເປ… ຊາຕິຍາ ຊຣາມຣຓສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຏ຺ໂຐ ຕໂຖ ອວິຕໂຖ ອນຎ຺ຎໂຖ. ຕໍ ສພ຺ພໍ ຠຄວາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ຕສ຺ສາປິ ຕຖານໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ຕຖາຄໂຕ. ເອວໍ ຕຖຘມ຺ເມ ຍາຖາວໂຕ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ຕຖາຄໂຕ.

ກຖໍ ຕຖທສ຺ສິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ? ຠຄວາ ຍໍ ສເທວເກ ໂລເກ…ເປ… ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ປຊາຍ ອປຣິມາຓາສຸ ໂລກຘາຕູສຸ ອປຣິມາຓານໍ ສຕ຺ຕານໍ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ສພ຺ພາກາເຣນ ຊານາຕິ ປສ຺ສຕິ. ເອວໍ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ຈ ເຕນ ຕໍ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐາທິວເສນ ວາ ທິຏ຺ຐສຸຕມຸຕວິຎ຺ຎາເຕສຸ ລພ຺ຠມານກປທວເສນ ວາ ‘‘ກຕມໍ ຕໍ ຣູປໍ ຣູປາຍຕນໍ? ຍໍ ຣູປໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍ ວຓ຺ຓນິຠາ ສນິທສ຺ສນໍ ສປ຺ປຏິຆໍ ນີລໍ ປີຕກ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ໖໑໖) ນເຍນ ອເນເກຫິ ນາເມຫິ ເຕຣສຫິ ວາເຣຫິ ທ຺ວິປຎ຺ຎາສາຍ ນເຍຫິ ວິຠຊ຺ຊມານໍ ຕຖເມວ ໂຫຕິ, ວິຕຖໍ ນຕ຺ຖິ. ເອສ ນໂຍ ໂສຕທ຺ວາຣາທີສຸປິ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉນ຺ເຕສຸ ສທ຺ທາທີສຸ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ…ເປ… ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ປຊາຍ ທິຏ຺ຐໍ ສຸຕໍ ມຸຕໍ ວິຎ຺ຎາຕໍ ປຕ຺ຕໍ ປຣິເຍສິຕໍ ອນຸວິຈຣິຕໍ ມນສາ, ຕມຫໍ ຊານາມິ…ເປ… ຕມຫໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ. ຕໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ວິທິຕໍ, ຕໍ ຕຖາຄໂຕ ນ ອຸປຏ຺ຐາສີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໔).

ເອວໍ ຕຖທສ຺ສິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ. ຕຕ຺ຖ ຕຖທສ຺ສີອຕ຺ເຖ ຕຖາຄໂຕຕິ ປທສມ຺ຠໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ກຖໍ ຕຖວາທິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ? ຍໍ ຣຕ຺ຕິໍ ຠຄວາ ໂພຘິມຓ຺ເຑ ອປຣາຊິຕປລ຺ລງ຺ເກ ນິສິນ຺ໂນ ຈຕຸນ຺ນໍ ມາຣານໍ ມຕ຺ຖກໍ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ຍຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕິໍ ຍມກສາລານມນ຺ຕເຣ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພາຍິ, ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ປຎ຺ຈຈຕ຺ຕາລີສວສ຺ສປຣິມາເຓ ກາເລ ປຐມໂພຘິຍມ຺ປິ ມຊ຺ຌິມໂພຘິຍມ຺ປິ ປຈ຺ຉິມໂພຘິຍມ຺ປິ ຍໍ ຠຄວຕາ ຠາສິຕໍ ສຸຕ຺ຕໍ ເຄຍ຺ຍໍ…ເປ… ເວທລ຺ລໍ. ສພ຺ພໍ ຕໍ ອຕ຺ຖໂຕ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ຈ ອນຸປວຊ຺ຊໍ ອນູນມນຘິກໍ ສພ຺ພາກາຣປຣິປຸຓ຺ຓໍ ຣາຄມທນິມ຺ມທນໍ ໂທສໂມຫມທນິມ຺ມທນໍ, ນຕ຺ຖິ ຕຕ຺ຖ ວາລຄ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ປກ຺ຂລິຕໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ເອກມຸທ຺ທິກາຍ ລຎ຺ຉິຕໍ ວິຍ, ເອກນາຬິຍາ ມິຕໍ ວິຍ, ເອກຕຸລາຍ ຕຸລິຕໍ ວິຍ ຈ ຕຖເມວ ໂຫຕິ ອວິຕຖໍ ອນຎ຺ຎຖໍ. ຍຖາຫ –

‘‘ຍຎ຺ຈ, ຈຸນ຺ທ, ຣຕ຺ຕິໍ ຕຖາຄໂຕ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌຕິ, ຍຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕິໍ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ, ຍໍ ເອຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕເຣ ຠາສຕິ ລປຕິ ນິທ຺ທິສຕິ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ຕເຖວ ໂຫຕິ ໂນ ອຎ຺ຎຖາ, ຕສ຺ມາ ‘ຕຖາຄໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໑໘໘).

ຄທອຕ຺ໂຖ ຫິ ເອຕ຺ຖ ຄຕສທ຺ໂທ. ເອວໍ ຕຖວາທິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ.

ອປິ ຈ ອາຄທນໍ ອາຄໂທ, ວຈນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໂຖ ອວິປຣີໂຕ ອາຄໂທ ອສ຺ສາຕິ ທກາຣສ຺ສ ຕກາຣໍ ກຕ຺ວາ ຕຖາຄໂຕຕິ ເອວເມຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ປທສິທ຺ຘິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ກຖໍ ຕຖາກາຣິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ? ຠຄວໂຕ ຫິ ວາຈາຍ ກາໂຍ ອນຸໂລເມຕິ, ກາຍສ຺ສາປິ ວາຈາ. ຕສ຺ມາ ຍຖາວາທີ ຕຖາກາຣີ, ຍຖາກາຣີ ຕຖາວາທີ ຈ ໂຫຕິ. ເອວໍຠູຕສ຺ສ ຈສ຺ສ ຍຖາ ວາຈາ, ກາໂຍປິ ຕຖາ ຄໂຕ ປວຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາ ຈ ກາໂຍ, ວາຈາປິ ຕຖາ ຄຕາ ປວຕ຺ຕາຕິ ຕຖາຄໂຕ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ຍຖາວາທີ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ຕຖາກາຣີ, ຍຖາກາຣີ ຕຖາວາທີ. ອິຕິ ຍຖາວາທີ ຕຖາກາຣີ, ຍຖາກາຣີ ຕຖາວາທີ. ‘ຕສ຺ມາ ຕຖາຄໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໓). ເອວໍ ຕຖາກາຣິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ.

ກຖໍ ອຠິຠວນຏ຺ເຐນ ຕຖາຄໂຕ? ອຸປຣິ ຠວຄ຺ຄໍ ເຫຏ຺ຐາ ອວີຈິໍ ປຣິຍນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ຕິຣິຍໍ ອປຣິມາຓາສຸ ໂລກຘາຕູສຸ ສພ຺ພສຕ຺ເຕ ອຠິຠວຕິ ສີເລນ ສມາຘິນາ ປຎ຺ຎາຍ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສເນນ, ນ ຕສ຺ສ ຕຸລາ ວາ ປມາຓໍ ວາ ອຕ຺ຖິ, ອຖ ໂຂ ອຕຸໂລ ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ຣາຊາຕິຣາຊາ ເທວານໍ ອຕິເທໂວ ສກ຺ການໍ ອຕິສກ຺ໂກ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ອຕິພ຺ຣຫ຺ມາ. ເຕນາຫ –

‘‘ສເທວເກ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລເກ…ເປ… ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ປຊາຍ ຕຖາຄໂຕ ອຠິຠູ ອນຠິຠູໂຕ ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸທໂສ ວສວຕ຺ຕີ, ຕສ຺ມາ ‘ຕຖາຄໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໓).

ຕຕ຺ເຖວໍ ປທສິທ຺ຘິ ເວທິຕພ຺ພາ – ອຄໂທ ວິຍ ອຄໂທ. ໂກ ປເນສ? ເທສນາວິລາໂສ ເຈວ ປຸຎ຺ຎຸສ຺ສໂຍ ຈ. ເຕນ ເຫສ ມຫານຸຠາໂວ ຠິສກ຺ໂກ ທິພ຺ພາຄເທນ ສປ຺ເປ ວິຍ ສພ຺ພປຣປ຺ປວາທິໂນ ສເທວກຎ຺ຈ ໂລກໍ ອຠິຠວຕິ. ອິຕິ ສພ຺ພໂລກາຠິຠວເນ ຕໂຖ ອວິປຣີໂຕ ເທສນາວິລາສມໂຍ ເຈວ ປຸຎ຺ຎມໂຍ ຈ ອຄໂທ ອສ຺ສາຕິ ທກາຣສ຺ສ ຕກາຣໍ ກຕ຺ວາ ຕຖາຄໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ອຠິຠວນຏ຺ເຐນ ຕຖາຄໂຕ.

ອປິ ຈ ຕຖາຍ ຄໂຕຕິປິ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖໍ ຄໂຕຕິປິ ຕຖາຄໂຕ. ຄໂຕຕິ ອວຄໂຕ, ອຕີໂຕ ປຕ຺ໂຕ ປຏິປນ຺ໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ສກລໍ ໂລກໍ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາຍ ຕຖາຍ ຄໂຕ ອວຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ, ໂລກສມຸທຍໍ ປຫານປຣິຎ຺ຎາຍ ຕຖາຍ ຄໂຕ ອຕີໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ, ໂລກນິໂຣຘໍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ຕຖາຍ ຄໂຕ ປຕ຺ໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ, ໂລກນິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທໍ ຕຖໍ ຄໂຕ ປຏິປນ຺ໂນຕິ ຕຖາຄໂຕ. ເຕນ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘ໂລໂກ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ໂລກສ຺ມາ ຕຖາຄໂຕ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ. ໂລກສມຸທໂຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ໂລກສມຸທໂຍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຫີໂນ. ໂລກນິໂຣໂຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ໂລກນິໂຣໂຘ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກໂຕ. ໂລກນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ໂລກນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຠາວິຕາ. ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ…ເປ… ອນຸວິຈຣິຕໍ ມນສາ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘໍ. ຕສ຺ມາ ‘ຕຖາຄໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໓).

ຕສ຺ສ ເອວມ຺ປິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິທມ຺ປິ ຈ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕຖາຄຕຠາວທີເປນ ມຸຂມຕ຺ຕເມວ. ສພ຺ພາກາເຣນ ປນ ຕຖາຄໂຕວ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕຖາຄຕຠາວໍ ວຓ຺ເຓຍ຺ຍ. ຍສ຺ມາ ປນ ສພ຺ພພຸທ຺ຘາ ຕຖາຄຕຄຸເຓນາປິ ສມສມາ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ເພສໍ ວເສນ ‘‘ຕຖາຄຕາ’’ຕິ ອາຫ.

ອຣຫນ຺ໂຕຕິ ກິເລເສຫິ ອາຣກຕ຺ຕາ, ອຣີນໍ ອຣານຎ຺ຈ ຫຕຕ຺ຕາ, ປຈ຺ຈຍາທີນໍ ອຣຫຕ຺ຕາ, ປາປກຣເຓ ຣຫາຠາວາ ຕຖາຄໂຕ ອຣຫໍ. ອາຣກາ ຫິ ໂສ ສພ຺ພກິເລເສຫິ ສຸວິທູຣວິທູເຣ ຐິໂຕ ມຄ຺ເຄນ ສວາສນານໍ ກິເລສານໍ ວິທ຺ຘໍສິຕຕ຺ຕາຕິ ອາຣກຕ຺ຕາ ອຣຫໍ.

‘‘ໂສ ຕໂຕ ອາຣກາ ນາມ, ຍສ຺ສ ເຍນາສມງ຺ຄິຕາ;

ອສມງ຺ຄີ ຈ ໂທເສຫິ, ນາໂຖ ເຕນາຣຫໍ ມໂຕ’’.

ເຕ ຈາເນນ ກິເລສາຣໂຍ ມຄ຺ເຄນ ຫຕາຕິ ອຣີນໍ ຫຕຕ຺ຕາປິ ອຣຫໍ.

‘‘ຍສ຺ມາ ຣາຄາທິສງ຺ຂາຕາ, ສພ຺ເພປິ ອຣໂຍ ຫຕາ;

ປຎ຺ຎາສຕ຺ເຖນ ນາເຖນ, ຕສ຺ມາປິ ອຣຫໍ ມໂຕ’’.

ຍຎ຺ເຈຕໍ ອວິຊ຺ຊາຠວຕຓ຺ຫາມຍນາຠິໍ ປຸຎ຺ຎາທິອຠິສງ຺ຂາຣານໍ ຊຣາມຣຓເນມິໍ ອາສວສມຸທຍມເຍນ ອກ຺ເຂນ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຕິຠວຣເຖ ສມາໂຍຊິຕໍ ອນາທິກາລປ຺ປວຕ຺ຕໍ ສໍສາຣຈກ຺ກໍ, ຕສ຺ສາເນນ ໂພຘິມຓ຺ເຑ ວີຣິຍປາເທຫິ ສີລປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐາຍ ສທ຺ຘາຫຕ຺ເຖນ ກມ຺ມກ຺ຂຍກຣໍ ຎາຓຜຣສຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ອຣາ ຫຕາຕິ ອຣຫໍ.

‘‘ອຣາ ສໍສາຣຈກ຺ກສ຺ສ, ຫຕາ ຎາຓາສິນາ ຍໂຕ;

ໂລກນາເຖນ ເຕເນສ, ‘ອຣຫ’ນ຺ຕິ ປວຸຈ຺ຈຕິ’’.

ອຄ຺ຄທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍຕ຺ຕາ ຈ ຈີວຣາທິປຈ຺ຈເຍ ອຣຫຕິ ປູຊາວິເສສຎ຺ຈ, ເຕເນວ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຕຖາຄເຕ ເຍ ເກຈິ ມເຫສກ຺ຂາ ເທວມນຸສ຺ສາ, ນ ເຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປູຊໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຕຖາ ຫິ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສຫມ຺ປຕິ ສິເນຣຸມຕ຺ເຕນ ຣຕນທາເມນ ຕຖາຄຕໍ ປູເຊສິ, ຍຖາພລຎ຺ຈ ອຎ຺ເຎ ເທວາ ຈ ມນຸສ຺ສາ ຈ ພິມ຺ພິສາຣໂກສລຣາຊາທໂຍ. ປຣິນິພ຺ພຸຕມ຺ປິ ຈ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຉນ຺ນວຸຕິໂກຏິຘນໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອໂສກມຫາຣາຊາ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ຈຕຸຣາສີຕິວິຫາຣສຫສ຺ສານິ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ. ໂກ ປນ ວາໂທ ອຎ຺ເຎສໍ ປູຊາວິເສສານນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຍາທີນໍ ອຣຫຕ຺ຕາປິ ອຣຫໍ.

‘‘ປູຊາວິເສສໍ ສຫ ປຈ຺ຈເຍຫິ, ຍສ຺ມາ ອຍໍ ອຣຫຕິ ໂລກນາໂຖ;

ອຕ຺ຖານຸຣູປໍ ອຣຫນ຺ຕິ ໂລເກ, ຕສ຺ມາ ຊິໂນ ອຣຫຕິ ນາມເມຕໍ’’.

ຍຖາ ຈ ໂລເກ ເຍ ເກຈິ ປຓ຺ຑິຕມານິໂນ ພາລາ ອສິໂລກຠເຍນ ຣໂຫ ປາປໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອວເມສ ນ ກທາຈິ ປາປໍ ກໂຣຕີຕິ ປາປກຣເຓ ຣຫາຠາວໂຕປິ ອຣຫໍ.

‘‘ຍສ຺ມາ ນຕ຺ຖິ ຣໂຫ ນາມ, ປາປກມ຺ເມສຸ ຕາທິໂນ;

ຣຫາຠາເວນ ເຕເນສ, ອຣຫໍ ອິຕິ ວິສ຺ສຸໂຕ’’.

ເອວໍ ສພ຺ພຖາປິ –

‘‘ອາຣກຕ຺ຕາ ຫຕຕ຺ຕາ ຈ, ກິເລສາຣີນ ໂສ ມຸນິ;

ຫຕສໍສາຣຈກ຺ກາໂຣ, ປຈ຺ຈຍາທີນ ຈາຣໂຫ;

ນ ຣໂຫ ກໂຣຕິ ປາປານິ, ອຣຫໍ ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຍສ຺ມາ ປນ ສພ຺ເພ ພຸທ຺ຘາ ອຣຫຕ຺ຕຄຸເຓນາປິ ສມສມາ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ວເສນ ‘‘ອຣຫນ຺ໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາຕິ ສມ຺ມາ ສາມຎ຺ຈ ສພ຺ພຘມ຺ມານໍ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ຕຖາ ເຫສ ສພ຺ພຘມ຺ເມ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ເຍ ຘມ຺ເມ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍໂຕ, ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ເຍ ຘມ຺ເມ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍໂຕ, ປຫາຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ປຫາຕພ຺ພໂຕ, ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພໂຕ, ຠາເວຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ຠາເວຕພ຺ພໂຕ. ເຕເນວາຫ –

‘‘ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ອຠິຎ຺ຎາຕໍ, ຠາເວຕພ຺ພຎ຺ຈ ຠາວິຕໍ;

ປຫາຕພ຺ພໍ ປຫີນໍ ເມ, ຕສ຺ມາ ພຸທ຺ໂຘສ຺ມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໕໖໓; ມ. ນິ. ໒.໓໙໙);

ອຖ ວາ ຈກ຺ຂຸ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ, ຕສ຺ສ ມູລກາຣຓຠາເວນ ສມຸຏ຺ຐາປິກາ ປຸຣິມຕຓ຺ຫາ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ອຸຠິນ຺ນໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ, ນິໂຣຘປຊານນາ ປຏິປທາ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອວໍ ເອເກກປທຸທ຺ຘາເຣນາປິ ສພ຺ພຘມ຺ເມ ສມ຺ມາ ສາມຎ຺ຈ ພຸທ຺ໂຘ. ເອສ ນໂຍ ໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍມເນສຸ. ເອເຕເນວ ຈ ນເຍນ ຣູປາທີນິ ຉ ອາຍຕນານິ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທໂຍ ຉ ວິຎ຺ຎາຓກາຍາ, ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສາທໂຍ ຉ ຜສ຺ສາ, ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊາ ເວທນາທໂຍ ຉ ເວທນາ, ຣູປສຎ຺ຎາທໂຍ ຉ ສຎ຺ຎາ, ຣູປສຎ຺ເຈຕນາທໂຍ ຉ ເຈຕນາ, ຣູປຕຓ຺ຫາທໂຍ ຉ ຕຓ຺ຫາກາຍາ, ຣູປວິຕກ຺ກາທໂຍ ຉ ວິຕກ຺ກາ, ຣູປວິຈາຣາທໂຍ ຉ ວິຈາຣາ, ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທໂຍ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ, ທສ ກສິຓານິ, ທສ ອນຸສ຺ສຕິໂຍ, ອຸທ຺ຘຸມາຕກສຎ຺ຎາທິວເສນ ທສ ສຎ຺ຎາ, ເກສາທໂຍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣາ, ທ຺ວາທສາຍຕນານິ, ອຏ຺ຐາຣສ ຘາຕຸໂຍ, ກາມຠວາທໂຍ ນວ ຠວາ, ປຐມາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຌານານິ, ເມຕ຺ຕາຠາວນາທໂຍ ຈຕສ຺ໂສ ອປ຺ປມຎ຺ຎາໂຍ, ຈຕສ຺ໂສ ອຣູປສມາປຕ຺ຕິໂຍ, ປຏິໂລມໂຕ ຊຣາມຣຓາທີນິ, ອນຸໂລມໂຕ ອວິຊ຺ຊາທີນິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທງ຺ຄານິ ຈ ໂຍເຊຕພ຺ພານິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ເອກປທໂຍຊນາ – ຊຣາມຣຓໍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ, ຊາຕິ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ອຸຠິນ຺ນໍ ນິສ຺ສຣຓໍ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ, ນິໂຣຘປຊານນາ ປຏິປທາ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອວໍ ເອເກກປທຸທ຺ຘາເຣນ ສພ຺ພຘມ຺ເມ ສມ຺ມາ ສາມຎ຺ຈ ພຸທ຺ໂຘ ອນຸພຸທ຺ໂຘ ປຏິວິທ຺ໂຘ. ຍໍ ວາ ປນ ກິຎ຺ຈິ ອຕ຺ຖິ ເນຍ຺ຍໍ ນາມ, ສພ຺ພສ຺ສ ສມ຺ມາ ສມ຺ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ວິໂມກ຺ຂນ຺ຕິກຎາຓວເສນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ເຕສໍ ປນ ວິຠາໂຄ ອຸປຣິ ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ສພ຺ພພຸທ຺ຘາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘຄຸເຓນາປິ ສມສມາ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ວເສນ ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ’’ຕິ ອາຫ.

ໂມເນນາຕິ ກາມຎ຺ຫິ ໂມເນຍ຺ຍປຏິປທາສງ຺ຂາເຕນ ມຄ຺ຄຎາຓໂມເນນ ມຸນິ ນາມ ໂຫຕິ, ອິຘ ປນ ຕຸຓ຺ຫີຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ນ ໂມເນນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ມູຬ຺ຫຣູໂປຕິ ຕຸຈ຺ຉຣູໂປ. ອວິທ຺ທສູຕິ ອວິຎ຺ຎູ. ເອວຣູໂປ ຫິ ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕປິ ມຸນິ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ອຖ ວາ ໂມເນຍ຺ຍມຸນິ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ຕຸຈ຺ຉຠາໂວ ຈ ປນ ອຎ຺ຎາຓີ ຈ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຍ ຈ ຕຸລໍວ ປຄ຺ຄຍ຺ຫາຕິ ຍຖາ ຫິ ຕຸລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິໂຕ ອຕິເຣກໍ ເຈ ໂຫຕິ, ຫຣຕິ, ອູນໍ ເຈ ໂຫຕິ, ປກ຺ຂິປຕິ; ເອວເມວ ໂສ ອຕິເຣກໍ ຫຣນ຺ໂຕ ວິຍ ປາປໍ ຫຣຕິ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ, ອູນເກ ປກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ວິຍ ກຸສລໍ ປຣິປູເຣຕິ. ເອວຎ຺ຈ ປນ ກໂຣນ຺ໂຕ ສີລສມາຘິປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນສງ຺ຂາຕໍ ວຣໍ ອຸຕ຺ຕມເມວ ອາທາຍ ປາປານິ ອກຸສລກມ຺ມານິ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ ສ ມຸນິ ນາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນ ໂສ ມຸນີຕິ ກສ຺ມາ ປນ ໂສ ມຸນີຕິ ເຈ? ຍໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕກາຣຓໍ, ເຕນ ໂສ ມຸນີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຍ ມຸນາຕິ ອຸໂຠ ໂລເກຕິ ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອິມສ຺ມິໍ ຂນ຺ຘາທິໂລເກ ຕຸລໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ມິນນ຺ໂຕ ວິຍ ‘‘ອິເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ຂນ຺ຘາ, ອິເມ ພາຫິຣາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອິເມ ອຸໂຠ ອຕ຺ເຖ ມຸນາຕິ. ມຸນິ ເຕນ ປວຸຈ຺ຈຕີຕິ ເຕນ ປນ ກາຣເຓນ ‘‘ມຸນີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອສຕຎ຺ຈາຕິ ຄາຖາຍ ອຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ຍ຺ວາຍໍ ອກຸສລກຸສລປ຺ປເຠໂທ, ອສຕຎ຺ຈ ສຕຎ຺ຈ ຘມ຺ໂມ, ຕໍ ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ພຫິທ຺ຘາ’’ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສພ຺ພໂລເກ ປວິຈຍຎາເຓນ ອສຕຎ຺ຈ ສຕຎ຺ຈ ຎຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ. ຕສ຺ສ ຎາຕຕ຺ຕາ ເອວ, ຣາຄາທິເຠທໂຕ ສຕ຺ຕວິຘໍ ສງ຺ຄໍ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິເຠທໂຕ ທຸວິຘໍ ຊາລຎ຺ຈ ອຕິຈ຺ຈ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຐິໂຕ, ໂສ ເຕນ ໂມນສງ຺ຂາເຕນ ປວິຈຍຎາເຓນ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ມຸນິ. ເທວມນຸສ຺ເສຫິ ປູຊິໂຕຕິ ອິທໍ ປນສ຺ສ ຖຸຕິວຈນໍ. ໂສ ຫິ ຂີຓາສວມຸນິຕ຺ຕາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ປູຊາຣໂຫ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ວຸຕ຺ໂຕຕິ.

ສລ຺ລນ຺ຕິ ມູລປທໍ. ສຕ຺ຕ ສລ຺ລານີຕິ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉໂທ. ຣາຄສລ຺ລນ຺ຕິ ຣຎ຺ຊນຏ຺ເຐນ ຣາໂຄ ຈ ປີຬາຊນກຕາຍ ອນ຺ໂຕຕຸທນຕາຍ ທຸນ຺ນີຫຣຓຕາຍ ສລ຺ລຎ຺ຈາຕິ ຣາຄສລ຺ລໍ. ໂທສສລ຺ລາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອພ຺ພູຬ຺ຫສລ຺ໂລຕິ ມູລປທໍ. ອພ຺ພຫິຕສລ຺ໂລຕິ ນີຫຏສລ຺ໂລ. ອຸທ຺ຘຕສລ຺ໂລຕິ ອຸທ຺ຘໍ ຫຏສລ຺ໂລ ອຸທ຺ຘຣິຕສລ຺ໂລ. ສມຸທ຺ຘຕສລ຺ໂລຕິ ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ. ອຸປ຺ປາຏິຕສລ຺ໂລຕິ ລຸຎ຺ຈິຕສລ຺ໂລ. ສມຸປ຺ປາຏິຕສລ຺ໂລຕິ ອຸປສຄ຺ຄວເສເນວ.

ສກ຺ກຈ຺ຈກາຣີຕິ ທານາທີນໍ ກຸສລຘມ຺ມານໍ ຠາວນາຍ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວາ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມສ຺ສ ວາ ສກ຺ກຈ຺ຈກຣຓວເສນ ສກ຺ກຈ຺ຈກາຣີ. ສຕຕຠາວກຣເຓນ ສາຕຈ຺ຈກາຣີ. ອຏ຺ຐິຕກຣເຓນ ອຏ຺ຐິຕກາຣີ. ຍຖາ ນາມ ກກຓ຺ຏໂກ ໂຖກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂຖກໍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ນ ນິຣນ຺ຕຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ; ເອວເມວ ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ເອກທິວສໍ ທານໍ ທຕ຺ວາ ປູຊໍ ວາ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ວາ ສຸຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ວາ ກຕ຺ວາ ປຸນ ຈິຣສ຺ສໍ ກໂຣຕິ, ຕໍ ນ ນິຣນ຺ຕຣໍ ປວຕ຺ເຕຕິ. ໂສ ‘‘ອສາຕຈ຺ຈກາຣີ, ອນຏ຺ຐິຕກາຣີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຍໍ ເອວໍ ນ ກໂຣຕີຕິ ອຏ຺ຐິຕກາຣີ. ອໂນລີນວຸຕ຺ຕິໂກຕິ ນິຣນ຺ຕຣກຣຓສງ຺ຂາຕສ຺ສ ວິປ຺ຜາຣສ຺ສ ຠາເວນ ນ ລີນວຸຕ຺ຕິໂກຕິ ອໂນລີນວຸຕ຺ຕິໂກ. ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຈ຺ຉນ຺ໂທຕິ ກຸສລກຣເຓ ວີຣິຍຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຠາເວນ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຈ຺ຉນ຺ໂທ. ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸໂຣຕິ ວີຣິຍຘຸຣສ຺ສ ອໂນໂຣປເນນ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸໂຣ, ອໂນສກ຺ກິຕມານໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຍ ຕຕ຺ຖ ຉນ຺ໂທ ຈ ວາຍາໂມ ຈາຕິ ໂຍ ເຕສຸ ກຸສລຘມ຺ເມສຸ ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາຘມ຺ມຈ຺ຉນ຺ໂທ ຈ ປຍຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຕ ວາຍາໂມ ຈ. ອຸສ຺ສຫນວເສນ ອຸສ຺ສາໂຫ ຈ. ອຘິມຕ຺ຕຸສ຺ສຫນວເສນ ອຸສ຺ໂສຬ຺ຫີ ຈ. ວາຍາໂມ ເຈໂສ ປາຣໍ ຄມນຏ຺ເຐນ. ອຸສ຺ສາໂຫ ເຈໂສ ປຸພ຺ພງ຺ຄມນຏ຺ເຐນ. ອຸສ຺ໂສຬ຺ຫີ ເຈໂສ ອຘິມຕ຺ຕຏ຺ເຐນ. ອປ຺ປຏິວານິ ຈາຕິ ອນິວຕ຺ຕນາ ຈ. ສຕິ ຈ ສມ຺ປຊຎ຺ຎນ຺ຕິ ສຣຕີຕິ ສຕິ. ສມ຺ປຊານາຕີຕິ ສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ, ສມນ຺ຕໂຕ ປກາເຣຫິ ຊານາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາຕ຺ຖກສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ສປ຺ປາຍສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ໂຄຈຣສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ອສມ຺ໂມຫສມ຺ປຊຎ຺ຎນ຺ຕິ ອິມສ຺ສ ສມ຺ປຊານສ຺ສ ວເສນ ເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອາຕປ຺ປນ຺ຕິ ກິເລສຕາປນວີຣິຍໍ. ປຘານນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕມວີຣິຍໍ. ອຘິຏ຺ຐານນ຺ຕິ ກຸສລກຣເຓ ປຕິຏ຺ຐາຠາໂວ. ອນຸໂຍໂຄຕິ ອນຸຍຸຎ຺ຊນໍ. ອປ຺ປມາໂທຕິ ນປ຺ປມຊ຺ຊນໍ, ສຕິຍາ ອວິປ຺ປວາໂສ.

ອິມໍ ໂລກໍ ນາສີສຕີຕິ ມູລປທໍ. ສກຕ຺ຕຠາວນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕຠາວໍ. ປຣຕ຺ຕຠາວນ຺ຕິ ປຣໂລເກ ອຕ຺ຕຠາວໍ. ສກຣູປເວທນາທໂຍ ອຕ຺ຕໂນ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ, ປຣຣູປເວທນາທໂຍ ຈ ປຣໂລເກ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ. ກາມຘາຕຸນ຺ຕິ ກາມຠວໍ. ຣູປຘາຕຸນ຺ຕິ ຣູປຠວໍ. ອຣູປຘາຕຸນ຺ຕິ ອຣູປຠວໍ. ປຸນ ຣູປາຣູປວເສນ ທຸກໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ກາມຘາຕຸໍ ຣູປຘາຕຸໍ ເອກໍ ກຕ຺ວາ, ອຣູປຘາຕຸໍ ເອກໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ຄຕິໍ ວາຕິ ປຕິຏ຺ຐານວເສນ ປຎ຺ຈຄຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ອຸປປຕ຺ຕິໍ ວາຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິວເສນ ຈຕຸໂຍນິ ວຸຕ຺ຕາ. ປຏິສນ຺ຘິໍ ວາຕິ ຕິຓ຺ຓໍ ຠວານໍ ຆຏນວເສນ ປຏິສນ຺ຘິ ວຸຕ຺ຕາ. ຠວໍ ວາຕິ ກມ຺ມຠວວເສນ. ສໍສາຣໍ ວາຕິ ຂນ຺ຘາທີນໍ ອພ຺ໂພຈ຺ຉິນ຺ນວເສນ. ວຏ຺ຏໍ ວາຕິ ເຕຠູມກວຏ຺ຏໍ ນາສີສຕີຕິ.

ສທ຺ຘມ຺ມປ຺ປຊ຺ໂຊຕິກາຍ ມຫານິທ຺ເທສຏ຺ຐກຖາຍ

ຄຸຫຏ຺ຐກສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ທຸຏ຺ຐຏ຺ຐກສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑໕. ທຸຏ຺ຐຏ຺ຐເກ ປຐມຄາຖາຍໍ ຕາວ ຕຕ຺ຖ ວທນ຺ຕີຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ ອຸປວທນ຺ຕິ. ທຸຏ຺ຐມນາປິ ເອເກ, ອໂຖປິ ເວ ສຈ຺ຈມນາຕິ ເອກຈ຺ເຈ ທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕາ, ເອກຈ຺ເຈ ຕຖສຎ຺ຎິໂນປິ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຕ຺ຖິຍາ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕາ, ເຍ ເຕສໍ ສຸຕ຺ວາ ສທ຺ທຫິໍສຸ, ເຕ ສຈ຺ຈມນາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ວາທຎ຺ຈ ຊາຕນ຺ຕິ ເອຕໍ ອກ຺ໂກສວາທໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ. ມຸນິ ໂນ ອຸເປຕີຕິ ອກາຣກຕາຍ ຈ ອກຸປ຺ປນຕາຍ ຈ ພຸທ຺ຘມຸນິ ນ ອຸເປຕິ. ຕສ຺ມາ ມຸນີ ນຕ຺ຖິ ຂິໂລ ກຸຫິຎ຺ຈີຕິ ເຕນ ກາຣເຓນ ອຍໍ ມຸນິ, ຣາຄາທິຂິເລຫິ ນຕ຺ຖິ ຂິໂລ ກຸຫິຎ຺ຈີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ທຸຏ຺ຐມນາຕິ ອຸປ຺ປນ຺ເນຫິ ໂທເສຫິ ທູສິຕຈິຕ຺ຕາ. ວິຣຸທ຺ຘມນາຕິ ເຕຫິ ກິເລເສຫິ ກຸສລສ຺ສ ທ຺ວາຣໍ ອທຕ຺ວາ ອາວຣິຕຈິຕ຺ຕາ. ປຏິວິຣຸທ຺ຘມນາຕິ ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ປທໍ ວຑ຺ຒິຕໍ. ອາຫຕມນາຕິ ປຏິເຆນ ອາຫຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ອາຫຕມນາ. ປຈ຺ຈາຫຕມນາຕິ ອຸປສຄ຺ຄວເສເນວ. ອາຆາຕິຕມນາຕິ ວິຫິໍສາວເສນ ອາຆາຕິຕໍ ມນໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ອາຆາຕິຕມນາ. ປຈ຺ຈາຆາຕິຕມນາຕິ ອຸປສຄ຺ຄວເສເນວ. ອຖ ວາ ‘‘ໂກຘວເສນ ທຸຏ຺ຐມນາ, ອຸປນາຫວເສນ ປທຸຏ຺ຐມນາ, ມກ຺ຂວເສນ ວິຣຸທ຺ຘມນາ, ປຬາສວເສນ ປຏິວິຣຸທ຺ຘມນາ, ໂທສວເສນ ອາຫຕປຈ຺ຈາຫຕມນາ, ພ຺ຍາປາທວເສນ ອາຆາຕິຕປຈ຺ຈາຆາຕິຕມນາ. ປຈ຺ຈຍານໍ ອລາເຠນ ທຸຏ຺ຐມນາ ປທຸຏ຺ຐມນາ, ອຍເສນ ວິຣຸທ຺ຘມນາ ປຏິວິຣຸທ຺ຘມນາ, ຄຣເຫນ ອາຫຕປຈ຺ຈາຫຕມນາ, ທຸກ຺ຂເວທນາສມງ຺ຄີຠາເວນ ອາຆາຕິຕປຈ຺ຈາຆາຕິຕມນາ’’ຕິ ເອວມາທິນາ ນເຍນ ເອເກ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ. ອຸປວທນ຺ຕີຕິ ຄຣຫໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕິ. ອຠູເຕນາຕິ ອສໍວິຊ຺ຊມາເນນ.

ສທ຺ທຫນ຺ຕາຕິ ປສາທວເສນ ສທ຺ຘໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕາ. ໂອກປ຺ເປນ຺ຕາຕິ ຄຸຓວເສນ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອວກປ຺ປຍນ຺ຕາ. ອຘິມຸຈ຺ຈນ຺ຕາຕິ ສມ຺ປສາທນວເສນ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ເຕສໍ ກຖໍ ອຘິວາເສນ຺ຕາ. ສຈ຺ຈມນາຕິ ຕຈ຺ຉມນາ. ສຈ຺ຈສຎ຺ຎິໂນຕິ ຕຈ຺ຉສຎ຺ຎິໂນ. ຕຖມນາຕິ ອວິປຣີຕມນາ. ຠູຕມນາຕິ ຠູຕຕ຺ຖມນາ. ຍາຖາວມນາຕິ ນິຈ຺ຈລມນາ. ອວິປຣີຕມນາຕິ ນິຈ຺ຉຍມນາ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ສຈ຺ຈມນາ ສຈ຺ຈສຎ຺ຎິໂນ’’ຕິ ສຈ຺ຈວາທິຄຸຓໍ, ‘‘ຕຖມນາ ຕຖສຎ຺ຎິໂນ’’ຕິ ສຈ຺ຈສທ຺ຘາຄຸຓໍ, ‘‘ຠູຕມນາ ຠູຕສຎ຺ຎິໂນ’’ຕິ ຐິຕຄຸຓໍ, ‘‘ຍາຖາວມນາ ຍາຖາວສຎ຺ຎິໂນ’’ຕິ ປຈ຺ຈຍິກຄຸຓໍ, ‘‘ອວິປຣີຕມນາ ອວິປຣີຕສຎ຺ຎິໂນ’’ຕິ ອວິສໍວາທຄຸຓໍ ກຖິຕນ຺ຕິ ຎາຕພ຺ພໍ.

ປຣໂຕໂຆໂສຕິ ອຎ຺ເຎສໍ ສນ຺ຕິກາ ອຸປ຺ປນ຺ນສທ຺ໂທ. ອກ຺ໂກໂສຕິ ຊາຕິອາທີສຸ ທສສຸ ອກ຺ໂກເສສຸ ອຎ຺ຎຕໂຣ. ໂຍ ວາທໍ ອຸເປຕີຕິ ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປວາທໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ. ກາຣໂກ ວາຕິ ກຕໂທໂສ ວາ. ກາຣກຕາຍາຕິ ໂທສສ຺ສ ກຕຠາເວນ ວຸຈ຺ຈມາໂນຕິ ກຖິຍມາໂນ. ອຸປວທິຍມາໂນຕິ ໂທສໍ ອຸປວຊ຺ຊມາໂນ. ກຸປ຺ປຕີຕິ ໂກປໍ ກໂຣຕິ.

ຂີລຊາຕຕາປິ ນຕ຺ຖີຕິ ຈິຕ຺ຕພນ຺ຘຠາວຈິຕ຺ຕກຈວຣຠາວສງ຺ຂາຕໍ ປຏິຆຂິລໍ ຊາຕໍ ອສ຺ສາຕິ ຂິລຊາໂຕ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ຂິລຊາຕຕາ, ຕາປິ ນຕ຺ຖິ ນ ສນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈປິ ເຈໂຕຂິລາຕິ ກາເມ ອວີຕຣາໂຄ, ກາເຍ ອວີຕຣາໂຄ, ຣູເປ ອວີຕຣາໂຄ, ຍາວທຕ຺ຖໍ ອຸທຣາວເທຫກໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ເສຍ຺ຍສຸຂໍ ປສ຺ສສຸຂໍ ມິທ຺ຘສຸຂໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ, ອຎ຺ຎຕຣໍ ເທວນິກາຍໍ ປຓິຘາຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣຕິ ‘‘ອິມິນາຫໍ ສີເລນ ວາ ວເຕນ ວາ ຕເປນ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ ວາ ເທໂວ ວາ ຠວິສ຺ສາມິ, ເທວຎ຺ຎຕໂຣ ວາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໘໖) ເອວຣູປາ ປຎ຺ຈປິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ພນ຺ຘຠາວກຈວຣຠາວສງ຺ຂາຕາ ເຈໂຕຂິລາ ນຕ຺ຖິ.

໑໖. ອິມຎ຺ຈ ຄາຖໍ ວຕ຺ວາ ຠຄວາ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ເອວໍ ຂຸໍເສຕ຺ວາ ວມ຺ເຠຕ຺ວາ ວຸຈ຺ຈມານາ ຠິກ຺ຂູ, ອານນ຺ທ, ກິໍ ວທນ຺ຕີ’’ຕິ, ‘‘ນ ກິຎ຺ຈິ ຠຄວາ’’ຕິ. ‘‘ນ, ອານນ຺ທ, ‘ອຫໍ ສີລວາ’ຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຕຸຓ຺ຫີ ຠວິຕພ຺ພໍ. ໂລເກ ຫິ ນາຠາສມານໍ ຊານນ຺ຕິ, ມິສ຺ສໍ ພາເລຫິ ປຓ຺ຑິຕ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໒໔໑) ວຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂູ, ອານນ຺ທ, ເຕ ມນຸສ຺ເສ ເອວໍ ປຏິໂຈເທນ຺ຕູ’’ຕິ ຘມ຺ມເທສນຕ຺ຖາຍ ‘‘ອຠູຕວາທີ ນິຣຍໍ ອຸເປຕີ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໓໐໖; ອຸທາ. ໓໘; ອິຕິວຸ. ໔໘; ສຸ. ນິ. ໖໖໖) ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ. ເຖໂຣ ຕໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ອາຫ – ‘‘ມນຸສ຺ສາ ຕຸມ຺ເຫຫິ ອິມາຍ ຄາຖາຍ ປຏິໂຈເທຕພ຺ພາ’’ຕິ. ຠິກ຺ຂູ ຕຖາ ອກໍສຸ. ປຓ຺ຑິຕມນຸສ຺ສາ ຕຸຓ຺ຫີ ອເຫສຸໍ. ຣາຊາປິ ຣາຊປຸຣິເສ ສພ຺ພຕ຺ຖ ເປເສຕ຺ວາ ເຍສໍ ຘຸຕ຺ຕານໍ ລຎ຺ຊໍ ທຕ຺ວາ ຕິຕ຺ຖິຍາ ຕໍ ມາຣາເປສຸໍ, ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ນິຄ຺ຄຍ຺ຫ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຎຕ຺ວາ ຕິຕ຺ຖິເຍ ປຣິຠາສິ. ມນຸສ຺ສາປິ ຕິຕ຺ຖິເຍ ທິສ຺ວາ ເລຑ຺ຑຸນາ ຫນນ຺ຕິ, ປໍສຸນາ ໂອກິຣນ຺ຕິ ‘‘ຠຄວໂຕ ອຍສໍ ອຸປ຺ປາເທສຸ’’ນ຺ຕິ. ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສິ, ຠຄວາ ເຖຣສ຺ສ ອິມໍ ຄາຖມຠາສິ ‘‘ສກຎ຺ຫິ ທິຏ຺ຐິໍ…ເປ… ວເທຍ຺ຍາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ – ຍາຍໍ ທິຏ຺ຐິ ຕິຕ຺ຖິຍຊນສ຺ສ ‘‘ສຸນ຺ທຣິໍ ມາເຣຕ຺ວາ ສມຓານໍ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິຍານໍ ອວຓ຺ຓໍ ປກາເສຕ຺ວາ ເອເຕນຸປາເຍນ ລທ຺ຘໍ ສກ຺ກາຣໍ ສາທິຍິສ຺ສາມາ’’ຕິ ໂສ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ກຖໍ ອຕິກ຺ກເມຍ຺ຍ? ອຖ ໂຂ ໂສ ອຍໂສ ຕເມວ ຕິຕ຺ຖິຍຊນໍ ປຈ຺ຈາຄໂຕ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອຈ຺ເຈຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕໍ. ໂຍ ວາ ສສ຺ສຕາທິວາທີ, ໂສປິ ສກໍ ທິຏ຺ຐິໍ ກຖມຈ຺ຈເຍຍ຺ຍ, ເຕນ ທິຏ຺ຐິຉນ຺ເທນ ອນຸນີໂຕ ຕາຍ ຈ ທິຏ຺ຐິຣຸຈິຍາ ນິວິຏ຺ໂຐ, ອປິ ຈ ໂຂ ປນ ສຍໍ ສມຕ຺ຕານິ ປກຸພ຺ພມາໂນ ອຕ຺ຕນາວ ປຣິປຸຓ຺ຓານິ ຕານິ ທິຏ຺ຐິຄຕານິ ກໂຣນ຺ໂຕ ຍຖາ ຊາເນຍ຺ຍ, ຕເຖວ ວເທຍ຺ຍາຕິ.

ອວຓ຺ຓໍ ປກາສຍິຕ຺ວາຕິ ອຄຸຓໍ ປາກຏໍ ກຕ຺ວາ. ສກ຺ກາຣນ຺ຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ສກ຺ກຈ຺ຈກຣຓໍ. ສມ຺ມານນ຺ຕິ ຈິຕ຺ເຕນ ພຫຸມານນໍ. ປຈ຺ຈາຫຣິສ຺ສາມາຕິ ເອຕໍ ລາຠາທິໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສ຺ສາມ. ເອວໍທິຏ຺ຐິກາຕິ ເອວໍລທ຺ຘິກາ. ຍຖາ ຕໍ ‘‘ລາຠາທິໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສ຺ສາມາ’’ຕິ ເອວໍ ອຍໍ ລທ຺ຘິ ເຕສໍ ອຕ຺ຖິ, ຕຖາ ‘‘ອຕ຺ຖິ ເມ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາໂຣ ຘມ຺ໂມ’’ຕິ ເອເຕສໍ ຂມຕິ ເຈວ ຣຸຈ຺ຈຕິ ຈ, ເອວໍສຠາວເມວ ວາ ເຕສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ‘‘ອຕ຺ຖິ ເມ ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ຕທາ ເຕສໍ ທິຏ຺ຐິ ວາ, ທິຏ຺ຐິຍາ ສຫ ຂນ຺ຕິ ວາ, ທິຏ຺ຐິຂນ຺ຕີຫິ ສທ຺ຘິໍ ຣຸຈິ ວາ, ທິຏ຺ຐິຂນ຺ຕິຣຸຈີຫິ ສທ຺ຘິໍ ລທ຺ຘິ ວາ, ທິຏ຺ຐິຂນ຺ຕິຣຸຈິລທ຺ຘີຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຊ຺ຌາສໂຍ ວາ, ທິຏ຺ຐິຂນ຺ຕິຣຸຈິລທ຺ຘິອຊ຺ຌາສເຍຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຘິປ຺ປາໂຍ ວາ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ເອວໍທິຏ຺ຐິກາ…ເປ… ເອວໍອຘິປ຺ປາຍາ’’ຕິ ອາຫ. ສກໍ ທິຏ຺ຐິນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ທສ຺ສນໍ. ສກໍ ຂນ຺ຕິນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສຫນໍ. ສກໍ ຣຸຈິນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິໍ. ສກໍ ລທ຺ຘິນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ລທ຺ຘິໍ. ສກໍ ອຊ຺ຌາສຍນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຊ຺ຌາສຍໍ. ສກໍ ອຘິປ຺ປາຍນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຠາວໍ. ອຕິກ຺ກມິຕຸນ຺ຕິ ສມຕິກ຺ກມິຕຸໍ. ອຖ ໂຂ ສ຺ເວວ ອຍໂສຕິ ໂສ ເອວ ອຍໂສ ເອກໍເສນ. ເຕ ປຈ຺ຈາຄໂຕຕິ ເຕສໍ ປຕິອາຄໂຕ. ເຕຕິ ສາມິອຕ຺ເຖ ອຸປໂຍຄວຈນໍ.

ອຖ ວາຕິ ອຕ຺ຖນ຺ຕຣທສ຺ສນໍ. ສສ຺ສໂຕຕິ ນິຈ຺ໂຈ ຘຸໂວ. ໂລໂກຕິ ອຕ຺ຕຠາໂວ. ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ, ໂມຆມຎ຺ຎນ຺ຕິ ອິທໍ ເອວ ຕຈ຺ຉໍ ຕຖໍ, ອຎ຺ຎໍ ຕຸຈ຺ຉໍ. ສມຕ຺ຕາຕິ ສມ຺ປຸຓ຺ຓາ. ສມາທິນ຺ນາຕິ ສມ຺ມາ ອາທິນ຺ນາ. ຄຫິຕາຕິ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຄຫິຕາ.

ປຣາມຏ຺ຐາຕິ ສພ຺ພາກາເຣນ ປຣາມສິຕ຺ວາ ຄຫິຕາ. ອຠິນິວິຏ຺ຐາຕິ ວິເສເສນ ລທ຺ຘປ຺ປຕິຏ຺ຐາ. ອສສ຺ສໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕວິປຣິຍາເຍນ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອນ຺ຕວາຕິ ສອນ຺ໂຕ. ອນນ຺ຕວາຕິ ວຸທ຺ຘິອນນ຺ຕວາ. ຕໍ ຊີວນ຺ຕິ ໂສ ຊີໂວ, ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາໂສ ກໂຕ. ຊີໂວຕິ ຈ ອຕ຺ຕາເຍວ. ຕຖາຄໂຕຕິ ສຕ຺ໂຕ, ‘‘ອຣຫ’’ນ຺ຕິ ເອເກ. ປຣໍ ມຣຓາຕິ ມຣຓໂຕ ອຸທ຺ຘໍ, ປຣໂລເກຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາຕິ ມຣຓໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ນ ໂຫຕິ. ໂຫຕິ ຈ ນ ຈ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາຕິ ມຣຓໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ໂຫຕິ ຈ ນ ໂຫຕິ ຈ. ເນວ ໂຫຕິ ນ ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາຕິ ອຸຈ຺ເຉທວເສນ ເນວ ໂຫຕິ, ຕກ຺ກິກວເສນ ນ ນ ໂຫຕິ.

ສກາຍ ທິຏ຺ຐິຍາຕິອາທໂຍ ກຣຓວຈນໍ. ອລ຺ລີໂນຕິ ເອກີຠູໂຕ.

ສຍໍ ສມຕ຺ຕໍ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ຕນາ ອູນຠາວໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ສມ຺ມາ ອຕ຺ຕໍ ສມຕ຺ຕໍ ກໂຣຕິ. ປຣິປຸຓ຺ຓນ຺ຕິ ອຕິເຣກໂທສໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ສມ຺ປຸຓ຺ຓໍ. ອໂນມນ຺ຕິ ຫີນໂທສໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ອລາມກໍ. ອຄ຺ຄນ຺ຕິ ອາທິໍ. ເສຏ຺ຐນ຺ຕິ ປຘານໍ ນິທ຺ໂທສໍ. ວິເສສນ຺ຕິ ເຊຏ຺ຐກໍ. ປາໂມກ຺ຂນ຺ຕິ ອຘິກໍ. ອຸຕ຺ຕມນ຺ຕິ ວິເສສໍ ນ ເຫຏ຺ຐິມໍ. ປວຣໍ ກໂຣຕີຕິ ອຕິເຣເກນ ອຸຕ຺ຕມໍ ກໂຣຕິ. ອຖ ວາ ‘‘ອາສຍໂທສໂມຈເນນ ອຄ຺ຄໍ, ສໍກິເລສໂທສໂມຈເນນ ເສຏ຺ຐໍ, ອຸປກ຺ກິເລສໂທສໂມຈເນນ ວິເສສໍ, ປມຕ຺ຕໂທສໂມຈເນນ ປາໂມກ຺ຂໍ, ມຊ຺ຌິມໂທສໂມຈເນນ ອຸຕ຺ຕມໍ, ອຸຕ຺ຕມມຊ຺ຌິມໂທສໂມຈເນນ ປວຣໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ ເອວເມເກ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ. ອຍໍ ສຕ຺ຖາ ສພ຺ພຎ຺ຎູຕິ ອຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ສຕ຺ຖາ ສພ຺ພຊານນວເສນ ສພ຺ພຎ຺ຎູ. ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕຕິ ອຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ຘມ຺ໂມ ສຸຏ຺ຐຸ ອກ຺ຂາໂຕ. ອຍໍ ຄໂຓ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນຕິ ອຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ຄໂຓ ສຸຏ຺ຐຸ ປຏິປນ຺ໂນ. ອຍໍ ທິຏ຺ຐິ ຠທ຺ທິກາຕິ ອຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ລທ຺ຘິ ສຸນ຺ທຣາ. ອຍໍ ປຏິປທາ ສຸປຎ຺ຎຕ຺ຕາຕິ ອຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ປຸພ຺ພຠາຄາ ອຕ຺ຕນ຺ຕ ປາທິປຏິປທາ ສຸຏ຺ຐຸ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ. ອຍໍ ມຄ຺ໂຄ ນິຍ຺ຍານິໂກຕິ ອຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ນິຍ຺ຍາໂມກ຺ກນ຺ຕິໂກ ມຄ຺ໂຄ ນິຍ຺ຍານິໂກຕິ ສຍໍ ສມຕ຺ຕໍ ກໂຣຕິ.

ກເຖຍ຺ຍ ‘‘ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’’ຕິ. ຠເຓຍ຺ຍ ‘‘ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ. ທີເປຍ຺ຍ ‘‘ອນ຺ຕວາ ໂລໂກ’’ຕິ. ໂວຫເຣຍ຺ຍ ນານາວິເຘນ ຄຓ຺ຫາເປຍ຺ຍ ‘‘ໂຫຕິ ຈ ນ ຈ ໂຫຕີ’’ຕິ.

໑໗. ອຖ ຣາຊາ ສຕ຺ຕາຫຈ຺ຈເຍນ ຕໍ ກຸຓປໍ ຉຑ຺ຑາເປຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ນນຸ, ຠນ຺ເຕ, ອີທິເສ ອຍເສ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ມຍ຺ຫມ຺ປິ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ ສິຍາ’’ຕິ? ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ຠຄວາ ‘‘ນ, ມຫາຣາຊ, ‘ອຫໍ ສີລວາ ຄຸຓສມ຺ປນ຺ໂນ’ຕິ ປເຣສໍ ອາໂຣເຈຕຸໍ ອຣິຍານໍ ປຏິຣູປ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ‘‘ໂຍ ອຕ຺ຕໂນ ສີລວຕານີຕິ ອວເສສຄາຖາໂຍ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ສີລວຕານີຕິ ປາຕິໂມກ຺ຂາທີນິ ສີລານິ, ອາຣຎ຺ຎິກາທີນິ ຘຸຕງ຺ຄວຕານິ ຈ. ອນານຸປຸຏ຺ໂຐຕິ ອປຸຈ຺ຉິໂຕ. ປາວາຕິ ວທຕິ. ອນຣິຍຘມ຺ມໍ ກຸສລາ ຕມາຫຸ, ໂຍ ອາຕຸມານໍ ສຍເມວ ປາວາຕິ ໂຍ ເອວໍ ອຕ຺ຕານໍ ສຍເມວ ວທຕິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ວາທໍ ‘‘ອນຣິຍຘມ຺ໂມ ເອໂສ’’ຕິ ກຸສລາ ເອວໍ ກເຖນ຺ຕິ.

ອຕ຺ຖິ ສີລຎ຺ເຈວ ວຕຎ຺ຈາຕິ ສີລນຏ຺ເຐນ ສີລຎ຺ເຈວ ອຕ຺ຖິ, ສມາທານຏ຺ເຐນ ວຕຎ຺ຈ ອຕ຺ຖິ, ວຕໍ ນ ສີລນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ເຖນ ວຕໍ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ນ ສີລໍ. ກຕມນ຺ຕິ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາ. ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ສີລວາຕິອາທໂຍ ວຸຕ຺ຕນຍາ ເອວ. ສໍວຣຏ຺ເຐນາຕິ ສໍວຣຓຏ຺ເຐນ, ວີຕິກ຺ກມທ຺ວາຣໍ ປິທຫນຏ຺ເຐນ. ສມາທານຏ຺ເຐນາຕິ ຕໍ ຕໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ສມ຺ມາ ອາທານຏ຺ເຐນ. ອາຣຎ຺ຎິກງ຺ຄນ຺ຕິ ອຣຎ຺ເຎ ນິວາໂສ ສີລໍ ອສ຺ສາຕິ ອາຣຎ຺ຎິໂກ, ຕສ຺ສ ອງ຺ຄໍ ອາຣຎ຺ຎິກງ຺ຄໍ. ປິຓ຺ຑປາຕິກງ຺ຄນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂາສງ຺ຂາຕານໍ ປຣອາມິສປິຓ຺ຑານໍ ປາໂຕ ປິຓ຺ຑປາໂຕ, ປເຣຫິ ທິນ຺ນານໍ ປິຓ຺ຑານໍ ປຕ຺ເຕ ນິປຕນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອຸຎ຺ຉຕິ ຕໍ ຕໍ ກຸລໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ໂຕ ຄເວສຕີຕິ ປິຓ຺ຑປາຕິໂກ, ປິຓ຺ຑາຍ ວາ ປຕິຕຸໍ ວຕເມຕສ຺ສາຕິ ປິຓ຺ຑປາຕີ. ປຕິຕຸນ຺ຕິ ຈຣິຕຸໍ. ປິຓ຺ຑປາຕີ ເອວ ປິຓ຺ຑປາຕິໂກ, ຕສ຺ສ ອງ຺ຄໍ ປິຓ຺ຑປາຕິກງ຺ຄໍ. ອງ຺ຄນ຺ຕິ ກາຣຓໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ມາ ເຍນ ສມາທາເນນ ໂສ ປິຓ຺ຑປາຕິໂກ ໂຫຕິ, ຕສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອເຕເນວ ນເຍນ ຣຖິກາສຸສານສງ຺ກາຣກູຏາທີນໍ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ປໍສູນໍ ອຸປຣິ ຐິຕຕ຺ຕາ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຕຏ຺ເຐນ ເຕສຸ ປໍສຸກູລມິວາຕິ ປໍສຸກູລໍ. ອຖ ວາ ປໍສຸ ວິຍ ກຸຈ຺ຉິຕຠາວໍ ອຸລຕີຕິ ປໍສຸກູລໍ, ກຸຈ຺ຉິຕຠາວໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ລທ຺ຘນິພ຺ພຈນສ຺ສ ປໍສຸກູລສ຺ສ ຘາຣຓໍ ປໍສຸກູລໍ, ປໍສຸກູລໍ ສີລມສ຺ສາຕິ ປໍສຸກູລິໂກ, ປໍສຸກູລິກສ຺ສ ອງ຺ຄໍ ປໍສຸກູລິກງ຺ຄໍ. ສງ຺ຆາຏິອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄອນ຺ຕຣວາສກສງ຺ຂາຕໍ ຕິຈີວຣໍ ສີລມສ຺ສາຕິ ເຕຈີວຣິໂກ, ເຕຈີວຣິກສ຺ສ ອງ຺ຄໍ ເຕຈີວຣິກງ຺ຄໍ. ສປທານຈາຣິກງ຺ຄນ຺ຕິ ທານໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອວຂຓ຺ຑນໍ, ອເປຕໍ ທານໂຕ ອປທານໍ, ອນວຂຓ຺ຑນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຫ ອປທາເນນ ສປທານໍ, ອວຂຓ຺ຑນວິຣຫິຕໍ, ອນຸຆຣນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສປທານໍ ຈຣິຕຸໍ ອິທມສ຺ສ ສີລນ຺ຕິ ສປທານຈາຣີ, ສປທານຈາຣີເຍວ ສປທານຈາຣິໂກ, ຕສ຺ສ ອງ຺ຄໍ ສປທານຈາຣິກງ຺ຄໍ. ຂລຸປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕິກງ຺ຄນ຺ຕິ ຂລູຕິ ປຏິເສຘນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ປວາຣິເຕນ ສຕາ ປຈ຺ຉາ ລທ຺ຘໍ ຠຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ນາມ, ຕສ຺ສ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕສ຺ສ ໂຠຊນໍ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໂຠຊນໍ, ຕສ຺ມິໍ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໂຠຊເນ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕສຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ສີລມສ຺ສາຕິ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕິໂກ, ນ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕິໂກ ຂລຸປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕິໂກ, ສມາທານວເສນ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາຕິຣິຕ຺ຕໂຠຊນສ຺ເສຕໍ ນາມໍ, ຕສ຺ສ ອງ຺ຄໍ ຂລຸປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕິກງ຺ຄໍ. ເນສຊ຺ຊິກງ຺ຄນ຺ຕິ ສຍນໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ນິສຊ຺ຊາຍ ວິຫຣິຕຸໍ ສີລມສ຺ສາຕິ ເນສຊ຺ຊິໂກ, ຕສ຺ສ ອງ຺ຄໍ ເນສຊ຺ຊິກງ຺ຄໍ. ຍຖາສນ຺ຖຕິກງ຺ຄນ຺ຕິ ຍເທວ ສນ຺ຖຕໍ ຍຖາສນ຺ຖຕໍ, ‘‘ອິທໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ເອວໍ ປຐມໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐເສນາສນສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕສ຺ມິໍ ຍຖາສນ຺ຖເຕ ວິຫຣິຕຸໍ ສີລມສ຺ສາຕິ ຍຖາສນ຺ຖຕິໂກ, ຕສ຺ສ ອງ຺ຄໍ ຍຖາສນ຺ຖຕິກງ຺ຄໍ. ສພ຺ພາເນວ ປເນຕານິ ເຕນ ເຕນ ສມາທາເນນ ຘຸຕກິເລສຕ຺ຕາ ຘຸຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອງ຺ຄານິ, ກິເລສຘຸນນໂຕ ວາ ຘຸຕນ຺ຕິ ລທ຺ຘໂວຫາຣໍ ຎາຓໍ ອງ຺ຄໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ຘຸຕງ຺ຄານິ. ອຖ ວາ ຘຸຕານິ ຈ ຕານິ ປຏິປກ຺ຂານໍ ຘຸນນໂຕ ອງ຺ຄານິ ຈ ປຏິປຕ຺ຕິຍາຕິປິ ຘຸຕງ຺ຄານິ. ເອວໍ ຕາເວຕ຺ຖ ອຕ຺ຖໂຕ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ. ສພ຺ພາເນວ ເຈຕານິ ສມາທານເຈຕນາລກ຺ຂຓານິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ໂຍ ສມາທິຍຕິ, ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ. ເຍນ ສມາທິຍຕິ, ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ. ຍາ ສມາທານເຈຕນາ, ຕໍ ຘຸຕງ຺ຄໍ. ຍໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ຕໍ ວຕ຺ຖຸ’’ນ຺ຕິ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໒໓).

ສພ຺ພາເນວ ຈ ໂລລຸປ຺ປວິທ຺ຘໍສນຣສານິ, ນິລ຺ໂລລຸປ຺ປຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານານິ, ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາທິອຣິຍຘມ຺ມປທຏ຺ຐານານິ. ເອວເມຕ຺ຖ ລກ຺ຂຓາທີຫິ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ວີຣິຍສມາທານມ຺ປີຕິ ວີຣິຍຄ຺ຄຫຓມ຺ປິ. ກາມນ຺ຕິ ເອກໍສຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ຕໂຈ ຈ ນ຺ຫາຣຸ ຈາຕິ ຉວິ ຈ ນ຺ຫາຣຸວລ຺ລິໂຍ ຈ. ອຏ຺ຐິ ຈາຕິ ສພ຺ພາ ອຏ຺ຐິໂຍ ຈ. ອວສິສ຺ສຕູຕິ ຕິຏ຺ຐຕຸ. ອຸປສຸສ຺ສຕຸ ມໍສໂລຫິຕນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ມໍສຎ຺ຈ ໂລຫິຕຎ຺ຈ ສຸກ຺ຂຕຸ. ‘‘ຕໂຈ’’ຕິ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ, ‘‘ນ຺ຫາຣູ’’ຕິ ເອກໍ, ‘‘ອຏ຺ຐີ’’ຕິ ເອກໍ, ‘‘ອຸປສຸສ຺ສຕຸ ມໍສໂລຫິຕ’’ນ຺ຕິ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ. ຍໍ ຕນ຺ຕິ ອຸປຣິ ວຕ຺ຕພ຺ພປເທນ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປຸຣິສຖາເມນາຕິ ປຸຣິສສ຺ສ ກາຍິເກນ ພເລນ, ພເລນາຕິ ຎາຓພເລນ. ວີຣິເຍນາຕິ ເຈຕສິກຎາຓວີຣິຍເຕເຊນ. ປຣກ຺ກເມນາຕິ ປຣໍ ປຣໍ ຐານໍ ອກ຺ກມເນນ ອຸສ຺ສາຫປ຺ປຕ຺ຕວີຣິເຍນ. ປຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ຍໍ ຕໍ ປາປຸຓິຕພ຺ພໍ. ນ ຕໍ ອປາປຸຓິຕ຺ວາຕິ ຕໍ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ. ວີຣິຍສ຺ສ ສຓ຺ຐານໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣສ຺ສ ວີຣິຍສ຺ສ ສິຖິລຕ຺ຕໍ ໂອສີທນໍ ນ ຠວິສ຺ສຕິ. ‘‘ປຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ອຍເມວຕ຺ໂຖ. ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາຫໍ ຄຓ຺ຫາເປຕິ. ປທຫຕີຕິ ປຕິຏ຺ຐາເປຕິ.

ນາສິສ຺ສນ຺ຕິ ນ ຂາທິສ຺ສາມິ ນ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມິ. ນ ປິວິສ຺ສາມີຕິ ຍາຄຸປານາທີນິ ນ ປິວິສ຺ສາມິ. ວິຫາຣໂຕ ນ ນິກ຺ຂເມຕິ ເສນາສນໂຕ ພຫິ ນ ນິກ຺ຂເມຍ຺ຍໍ. ນປິ ປສ຺ສໍ ນິປາເຕສ຺ສນ຺ຕິ ປສ຺ສໍ ມຎ຺ເຈ ວາ ປີເຐ ວາ ຠູມິຍໍ ວາ ກຏສນ຺ຖຣເກ ວາ ປາຕນໍ ຐປນໍ ນ ກຣິສ຺ສາມິ. ຕຓ຺ຫາສລ຺ເລ ອນູຫເຕຕິ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂາເຕ ກຓ຺ເຑ ອນຸທ຺ຘເຏ, ອວິຄເຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິມໍ ປລ຺ລງ຺ກນ຺ຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ອາຠຸຊິຕໍ ອູຣຸພທ຺ຘາສນໍ. ນ ຠິນ຺ທິສ຺ສາມີຕິ ນ ວິຊຫິສ຺ສາມິ. ຍາວ ເມ ນ ອນຸປາທາຍາຕິ ຈຕູຫິ ອຸປາທາເນຫິ ຄຫຓໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ. ອາສເວຫີຕິ ກາມາສວາທີຫິ ຈຕູຫິ ອາສເວຫິ. ວິມຸຈ຺ຈິສ຺ສຕີຕິ ສມຸຈ຺ເຉທວິມຸຕ຺ຕິຍາ ນ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສຕິ. ນ ຕາວາຫໍ ອິມມ຺ຫາ ອາສນາ ວຸຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີຕິ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຍາວ ຣຸກ຺ຂມູລາ ນິກ຺ຂມິສ຺ສາມີຕິ ໂອກາສວເສນ ວຸຕ຺ຕາ. ອິມສ຺ມິຎ຺ເຎວ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ອຣິຍຘມ຺ມໍ ອາຫຣິສ຺ສາມີຕິ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຍາວ ຄິມ຺ເຫຕິ ກາລວເສນ ວຸຕ຺ຕາ. ປຸຣິເມ ວໂຍຂນ຺ເຘຕິອາທໂຍ ວຍວເສນ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ອາສນາ ນ ວຸຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີຕິ ນິສິນ຺ນາສນາ ນ ອຸຏ຺ຐຫິສ຺ສາມິ. ອຑ຺ຒໂຍຄາຕິ ນິກຸຓ຺ຑເຄຫາ. ປາສາທາຕິ ທີຆປາສາທາ. ຫມ຺ມິຍາຕິ ມຸຓ຺ຑຈ຺ຉທນເຄຫາ. ຄຸຫາຍາຕິ ປໍສຸຄຸຫາຍ. ເລຓາຕິ ມຣິຍາທຉິນ຺ນຈ຺ຉິທ຺ທາ ປພ຺ພຕເລຓາ. ກຸຏິຍາຕິ ອຸລ຺ລິຕ຺ຕາທິກຸຏິຍາ. ກູຏາຄາຣາຕິ ກຓ຺ຓິກໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ກຕເຄຫໂຕ. ອຏ຺ຏາຕິ ທ຺ວາຣຏ຺ຏາລກາ. ມາຬາຕິ ວຏ຺ຏເຄຫາ. ອຸທ຺ທຓ຺ໂຑ ນາມ ເອໂກ ປຕິສ຺ສຍວິເສໂສ. ‘‘ຕິຉທນເຄໂຫ’’ຕິປິ ເອເກ. ອຸປຏ຺ຐານສາລາຕິ ສນ຺ນິປາຕສາລາ ໂຠຊນສາລາ ວາ. ມຓ຺ຑປາທໂຍ ປາກຏາເຍວ. ອຣິຍຘມ຺ມນ຺ຕິ ອນວຊ຺ຊຘມ຺ມໍ, ອຣິຍານໍ ວາ ພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘພຸທ຺ຘສາວການໍ ຘມ຺ມໍ. ອາຫຣິສ຺ສາມີຕິ ມມ ຈິຕ຺ຕສມີປໍ ອານຍິສ຺ສາມິ ສີເລນ. ສມາຫຣິສ຺ສາມີຕິ ວິເສເສນ ອານຍິສ຺ສາມິ ສມາຘິນາ. ອຘິຄຈ຺ຉິສ຺ສາມີຕິ ປຏິລາຠວເສນ ຄມິສ຺ສາມິ ຕທງ຺ເຄນ. ຜສ຺ສຍິສ຺ສາມີຕິ ຜຸສິສ຺ສາມິ ມຄ຺ເຄນ. ສຈ຺ຉິກຣິສ຺ສາມີຕິ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກຣິສ຺ສາມິ ຜເລນ. ອຖ ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ອາຫຣິສ຺ສາມິ. ສກທາຄາມິມຄ຺ເຄນ ສມາຫຣິສ຺ສາມິ, ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ອຘິຄຈ຺ຉິສ຺ສາມິ, ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ຜສ຺ສຍິສ຺ສາມິ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓນ ສຈ຺ຉິກຣິສ຺ສາມິ. ທ຺ວີສຸປິ ນເຍສຸ ຜສ຺ສຍິສ຺ສາມີຕິ ນາມກາເຍນ ນິພ຺ພານໍ ຜຸສິສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອປຸຏ຺ໂຐຕິ ມູລປທໍ, ຕສ຺ສ ອປຸຈ຺ຉິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປຸຈ຺ຉິໂຕຕິ ອຊານາປິໂຕ. ອຍາຈິໂຕຕິ ອນາຍາຈິໂຕ. ອນຊ຺ເຌສິໂຕຕິ ອນາຓາປິໂຕ, ‘‘ນ ອິຈ຺ຉິໂຕ’’ຕິ ເອເກ. ອປສາທິໂຕຕິ ນ ປສາທາປິໂຕ. ປາວທຕີຕິ ກຖຍຕິ. ອຫມສ຺ມີຕິ ອຫໍ ອສ຺ມິ ຠວາມິ. ຊາຕິຍາ ວາຕິ ຂຕ຺ຕິຍພ຺ຣາຫ຺ມຓຊາຕິຍາ ວາ. ໂຄຕ຺ເຕນ ວາຕິ ໂຄຕມາທິໂຄຕ຺ເຕນ ວາ. ໂກລປຸຕ຺ຕິເຍນ ວາຕິ ກຸລປຸຕ຺ຕຠາເວນ ວາ. ວຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣຕາຍ ວາຕິ ສຣີຣສຸນ຺ທຣຕາຍ ວາ. ຘເນນ ວາຕິ ຘນສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ວາ. ອຊ຺ເຌເນນ ວາຕິ ອຊ຺ຌາຍກຣເຓນ ວາ. ກມ຺ມາຍຕເນນ ວາຕິ ກມ຺ມເມວ ກມ຺ມາຍຕນໍ, ເຕນ ກມ຺ມາຍຕເນນ, ກສິໂຄຣກ຺ຂກມ຺ມາທິນາ ວາ. ສິປ຺ປາຍຕເນນ ວາຕິ ຘນຸສິປ຺ປາທິນາ ວາ. ວິຊ຺ຊາຏ຺ຐາເນນ ວາຕິ ອຏ຺ຐາຣສວິຊ຺ຊາຏ຺ຐາເນນ ວາ. ສຸເຕນ ວາຕິ ພຫຸສ຺ສຸຕຄຸເຓນ ວາ. ປຏິຠາເນນ ວາຕິ ກາຣຓາກາຣຓປຏິຠານສງ຺ຂາຕຎາເຓນ ວາ. ອຎ຺ຎຕຣຎ຺ຎຕເຣນ ວາ ວຕ຺ຖຸນາຕິ ຊາຕິອາທີນໍ ເອເກເກນ ວຕ຺ຖຸນາ ວາ.

ອຸຈ຺ຈາ ກຸລາຕິ ຂຕ຺ຕິຍພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸລາ, ເອເຕນ ຊາຕິໂຄຕ຺ຕມຫຕ຺ຕໍ ທີເປຕິ. ມຫາໂຠຄກຸລາຕິ ຄຫປຕິມຫາສາລກຸລາ, ເອເຕນ ອຑ຺ຒມຫຕ຺ຕໍ ທີເປຕິ. ອຸຬາຣໂຠຄກຸລາຕິ ອວເສສເວສ຺ສາທິກຸລາ, ເອເຕນ ປຫູຕຊາຕຣູປຣຊຕາທິໍ ທີເປຕິ. ຈຓ຺ຑາລາປິ ຫິ ອຸຬາຣໂຠຄາ ໂຫນ຺ຕິ. ຎາໂຕຕິ ປາກໂຏ. ຍສ຺ສສ຺ສີຕິ ປຣິວາຣສມ຺ປນ຺ໂນ. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິໂກຕິ ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ນິຍຸຕ຺ໂຕ. ວິນຍຘໂຣຕິ ວິນຍປິຏກຘໂຣ. ຘມ຺ມກຖິໂກຕິ ອາຠິຘມ຺ມິໂກ. ອາຣຎ຺ຎິໂກຕິອາທໂຍ ຘຸຕງ຺ຄປຸພ຺ພງ຺ຄມປຏິປຕ຺ຕິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕາ. ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ລາຠີຕິອາທໂຍ ຣູປາຣູປອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິໂຍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຏິເວຘທສ຺ສນວເສນ ວຸຕ຺ຕາ. ປາວທຕີຕິ ມູລປທໍ. ກເຖຕີຕິ ‘‘ປິຏກາຈຣິໂຍສ຺ມີ’’ຕິ ກຖຍຕິ. ຠຓຕີຕິ ‘‘ຘຸຕງ຺ຄິໂກມ຺ຫີ’’ຕິ ປາກຏໍ ກໂຣຕິ. ທີປຍຕີຕິ ‘‘ຣູປຊ຺ຌານໍ ລາຠີມ຺ຫີ’’ຕິ ປຣິທີປຍຕິ. ໂວຫຣຕີຕິ ‘‘ອຣູປຊ຺ຌານໍ ລາຠີມ຺ຫີ’’ຕິ ວາກ຺ຍເຠທໍ ກໂຣຕິ.

ຂນ຺ຘກຸສລາຕິ ປຎ຺ຈສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ສລກ຺ຂຓສາມຎ຺ຎລກ຺ຂເຓສຸ ເຉກາ, ຎາຕຕີຣຓປຫານວເສນ ກຸສລາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຘາຕຸອາຍຕນປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ນິພ຺ພານກຸສລາຕິ ນິພ຺ພາເນ ເຉກາ. ອນຣິຍານນ຺ຕິ ນ ອຣິຍານໍ. ເອໂສ ຘມ຺ໂມຕິ ເອໂສ ສຠາໂວ. ພາລານນ຺ຕິ ອປຓ຺ຑິຕານໍ. ອສປ຺ປຸຣິສານນ຺ຕິ ນ ໂສຠນປຸຣິສານໍ. ອຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ຕານໍ.

໑໘. ສນ຺ໂຕຕິ ຣາຄາທິກິເລສູປສເມນ ສນ຺ໂຕ. ຕຖາ ອຠິນິພ຺ພຸຕຕ຺ໂຕ. ອິຕິ’ຫນ຺ຕິ ສີເລສຸ ອກຕ຺ຖມາໂນຕິ ‘‘ອຫມສ຺ມິ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອິຕິ ສີເລສຸ ອກຕ຺ຖມາໂນ, ສີລນິມິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕຸປນາຍິກໍ ວາຈໍ ອຠາສມາໂນຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕມຣິຍຘມ຺ມໍ ກຸສລາ ວທນ຺ຕີຕິ ຕສ຺ສ ຕໍ ອກຕ຺ຖນໍ ‘‘ອຣິຍຘມ຺ໂມ ເອໂສ’’ຕິ ພຸທ຺ຘາທໂຍ ຂນ຺ຘາທິກຸສລາ ວທນ຺ຕິ. ຍສ຺ສຸສ຺ສທາ ນຕ຺ຖິ ກຸຫິຎ຺ຈິ ໂລເກຕິ ຍສ຺ສ ຂີຓາສວສ຺ສ ຣາຄາທໂຍ ສຕ຺ຕຸສ຺ສທາ ກຸຫິຎ຺ຈິ ໂລເກ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ອກຕ຺ຖນໍ ‘‘ອຣິຍຘມ຺ໂມ ເອໂສ’’ຕິ ເອວໍ ກຸສລາ ວທນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ສນ຺ໂຕຕິ ມູລປທໍ. ຣາຄສ຺ສ ສມິຕຕ຺ຕາຕິ ຣຎ຺ຊນລກ຺ຂຓສ຺ສ ຣາຄສ຺ສ ສມິຕຠາເວນ. ໂທສາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ວິຊ຺ຌາຕຕ຺ຕາຕິ ສພ຺ພປຣິຬາຫານໍ ຌາປິຕຕ຺ຕາ. ນິພ຺ພຸຕຕ຺ຕາຕິ ສພ຺ພສນ຺ຕາປານໍ ນິພ຺ພາປິຕຠາເວນ. ວິຄຕຕ຺ຕາຕິ ສພ຺ພາກຸສລາຠິສງ຺ຂາຣານໍ ວິຄຕຠາເວນ ທູຣຠາເວນ. ປຏິປສ຺ສທ຺ຘຕ຺ຕາຕິ ສພ຺ພາກາເຣນ ອຠພ຺ພຸປ຺ປຕ຺ຕິກຠາເວນ. ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ຘມ຺ມານໍ ຠິນ຺ນຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູຕິ ອຸປຣິ ວຕ຺ຕພ຺ພານໍ ສຕ຺ຕຘມ຺ມານໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຐິຕຠາເວນ ຠິກ຺ຂຸ. ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິວິຈິກິຈ຺ຉາສີລພ຺ພຕປຣາມາໂສຕິ ອິເມ ຕໂຍ ກິເລສາ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ຠິນ຺ນາ, ຣາໂຄ ໂທໂສຕິ ອິເມ ທ຺ເວ ກິເລສາ ໂອຬາຣິກາ ສກທາຄາມິມຄ຺ເຄນ ຠິນ຺ນາ, ເຕ ເອວ ອຓຸສຫຄຕາ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ຠິນ຺ນາ, ໂມໂຫ ມາໂນຕິ ອິເມ ທ຺ເວ ກິເລສາ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ຠິນ຺ນາ. ອວເສເສ ກິເລເສ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຠິນ຺ນາສ຺ສ ໂຫນ຺ຕິ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ອາຫ. ສໍກິເລສິກາຕິ ກິເລສປຈ຺ຈຍາ. ໂປໂນຠວິກາຕິ ປຸນພ຺ຠວທາຍິກາ. ສທຣາຕິ ກິເລສທຣຖາ ເອຕ຺ຖ ສນ຺ຕີຕິ ສທຣາ. ‘‘ສທ຺ທຣາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ສຫທຣຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸກ຺ຂວິປາກາຕິ ຜລກາເລ ທຸກ຺ຂທາຍິກາ. ອາຍຕິໍ ຊາຕິຊຣາມຣຓິຍາຕິ ອນາຄເຕ ຊາຕິຊຣາມຣຓສ຺ສ ປຈ຺ຈຍາ.

ປຊ຺ເຊນ ກເຕນ ອຕ຺ຕນາຕິ ຄາຖາຍ ອຍໍ ປິຓ຺ຑຕ຺ໂຖ – ໂຍ ອຕ຺ຕນາ ຠາວິເຕນ ມຄ຺ເຄນ ປຣິນິພ຺ພານໍ ຄໂຕ, ກິເລສປຣິນິພ຺ພານໍ ປຕ຺ໂຕ, ປຣິນິພ຺ພານຄຕຕ຺ຕາ ເອວ ຈ ວິຕິຓ຺ຓກງ຺ໂຂ, ວິປຕ຺ຕິສມ຺ປຕ຺ຕິຫານິວຸທ຺ຘິອຸຈ຺ເຉທສສ຺ສຕອປຸຎ຺ຎປຸຎ຺ຎປ຺ປເຠທໍ ຠວຎ຺ຈ ວິຠວຎ຺ຈ ວິປ຺ປຫາຍ ມຄ຺ຄວາສໍ ວຸສິຕວາ ຂີຓປຸນພ຺ຠໂວຕິ ເອເຕສໍ ຖຸຕິວຈນານໍ ອຣໂຫ ໂສ ຠິກ຺ຂູຕິ.

ອິຕິຫນ຺ຕິ, ອິທຫນ຺ຕີຕິ ທຸວິໂຘ ປາໂຐ. ອິຕີຕິ ປທສນ຺ຘິອາທໂຍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອິທຫ’’ນ຺ຕິ ປາຐໍ ນ ໂຣເຈນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອິຕີຕິ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປທສນ຺ຘີຕິ ປທານໍ ສນ຺ຘິ ປທສນ຺ຘິ, ປທຆຏນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປທສໍສຄ຺ໂຄຕິ ປທານໍ ເອກີຠາໂວ. ປທປາຣິປູຣີຕິ ປທານໍ ປຣິປູຣຓໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປທານໍ ເອກີຠາໂວ. ອກ຺ຂຣສມວາໂຍຕິ ເອກີຠູໂຕປິ ອປຣິປຸຓ຺ໂຓປິ ໂຫຕິ, ອຍໍ ນ ເອວໍ. ອກ຺ຂຣານໍ ສມວາໂຍ ສນ຺ນິປາໂຕ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ອກ຺ຂຣສມວາໂຍ’’ຕິ ອາຫ. ພ຺ຍຎ຺ຊນສິລິຏ຺ຐຕາຕິ ພ຺ຍຎ຺ຊນສມຸຈ຺ຈໂຍ ປທມີຕິ ວຸຕ຺ຕານໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນານໍ ອຕ຺ຖພ຺ຍຎ຺ຊນານໍ ອຕ຺ຖພ຺ຍຕ຺ຕິກາຣຓານໍ ວາ ມຘຸຣຠາວຕ຺ຕາ ປາຐສ຺ສ ມຸທຸຠາໂວ. ປທານຸປຸພ຺ພຕາ ເມຕນ຺ຕິ ປທານໍ ອນຸປຸພ຺ພຠາໂວ ປທານຸປຸພ຺ພຕາ, ປທປຏິປາຏິຠາໂວຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເມຕນ຺ຕິ ເອຕໍ. ກຕມນ຺ຕິ ເຈ? ອິຕີຕິ ອິທໍ. ເມຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ມ-ກາໂຣ ປທສນ຺ຘິວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ. ກຕ຺ຖີ ໂຫຕີຕິ ‘‘ອຫມສ຺ມິ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ອຕ຺ຕານໍ ອຸກ຺ກໍເສຕ຺ວາ ກຖນສີໂລ ໂຫຕິ. ກຕ຺ຖຕີຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ກຖຍຕິ. ວິກຕ຺ຖຕີຕິ ວິວິຘາ ກຖຍຕິ. ກຕ຺ຖນາຕິ ກຖນາ. ອາຣໂຕຕິ ທູຣໂຕ ຣໂຕ. ວິຣໂຕຕິ ຐານສງ຺ກນ຺ຕິວເສນ ວິຄຕຠາເວນ ຣໂຕ. ປຏິວິຣໂຕຕິ ຕໂຕ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ສພ຺ພາກາເຣນ ວິຍຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຣໂຕ. ຕຕ຺ຖ ປິສາຈໍ ວິຍ ທິສ຺ວາ ປລາໂຕ ອາຣໂຕ. ຫຕ຺ຖິມ຺ຫິ ມທ຺ທນ຺ເຕ ວິຍ ປຣິຘາວິຕ຺ວາ ຄໂຕ ວິຣໂຕ. ໂຍຘສມ຺ປຫາຣໍ ວິຍ ໂປເຖຕ຺ວາ ມທ຺ເທຕ຺ວາ ຄໂຕ ປຏິວິຣໂຕ.

ຂີຓາສວສ຺ສາຕິ ຂີຓກິເລສາສວສ຺ສ. ກມ຺ມຸສ຺ສໂທຕິ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາຣສງ຺ຂາຕານໍ ກມ຺ມານໍ ອຸສ຺ສໂທ ອຸສ຺ສນ຺ນຕາ. ຍສ຺ສິເມຕິ ຍສ຺ສ ຂີຓາສວສ຺ສ ອິເມ ອຸສ຺ສທາ.

໑໙. ເອວໍ ຂີຓາສວປຏິປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ທິຏ຺ຐິຄຕິການໍ ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ປຏິປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ປກປ຺ປິຕາ ສງ຺ຂຕາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ປກປ຺ປິຕາຕິ ປຣິກປ຺ປິຕາ. ສງ຺ຂຕາຕິ ປຈ຺ຈຍາຠິສງ຺ຂຕາ. ຍສ຺ສາຕິ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ທິຏ຺ຐິຄຕິກສ຺ສ. ຘມ຺ມາຕິ ທິຏ຺ຐິໂຍ. ປຸຣກ຺ຂຕາຕິ ປຸຣໂຕ ກຕາ. ສນ຺ຕີຕິ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອວີວທາຕາຕິ ອໂວທາຕາ. ຍທຕ຺ຕນິ ປສ຺ສຕິ ອານິສໍສໍ, ຕໍ ນິສ຺ສິໂຕ ກຸປ຺ປປຏິຈ຺ຈສນ຺ຕິນ຺ຕິ ຍສ຺ເສເຕ ທິຏ຺ຐິຘມ຺ມາ ‘ປຸຣກ຺ຂຕາ ອໂວທາຕາ ສນ຺ຕິ, ໂສ ເອວໍວິໂຘ ຍສ຺ມາ ອຕ຺ຕນິ ຕສ຺ສາ ທິຏ຺ຐິຍາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກຎ຺ຈ ສກ຺ກາຣາທິໍ, ສມ຺ປຣາຍິກຎ຺ຈ ຄຕິວິເສສາທິໍ ອານິສໍສໍ ສມ຺ປສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ຕຎ຺ຈ ອານິສໍສໍ, ຕຎ຺ຈ ກຸປ຺ປຕາຍ ຈ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນຕາຍ ຈ ສມ຺ມຸຕິສນ຺ຕິຕາຍ ຈ ກຸປ຺ປປຏິຈ຺ຈສນ຺ຕິສງ຺ຂາຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ນິສ຺ສິໂຕ ຈ ໂຫຕິ. ໂສ ຕໍ ນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕານໍ ວາ ອຸກ຺ກໍເສຍ຺ຍ, ປເຣ ວາ ວມ຺ເຠຍ຺ຍ ອຠູເຕຫິປິ ຄຸຓໂທເສຫິ.

ສງ຺ຂຕາຕິ ມູລປທໍ. ສງ຺ຂຕາຕິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ ກຕາ. ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ປທໍ ວຑ຺ຒິຕໍ. ອຠິສງ຺ຂຕາຕິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອຠິກຕາ. ສຓ຺ຐປິຕາຕິ ປຈ຺ຈຍວເສເນວ ສມ຺ມາ ຐປິຕາ. ອນິຈ຺ຈາຕິ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາເວນ. ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນາຕິ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ຂຍຘມ຺ມາຕິ ກເມນ ຂຍສຠາວາ. ວຍຘມ຺ມາຕິ ປວຕ຺ຕິວເສນ ປຣິຫາຍນສຠາວາ. ວິຣາຄຘມ຺ມາຕິ ອນິວຕ຺ຕີ ຫຸຕ຺ວາ ວິຄຈ຺ຉນສຠາວາ. ນິໂຣຘຘມ຺ມາຕິ ນິຣຸຊ຺ຌນສຠາວາ, ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິຘມ຺ມາ ຫຸຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌນສຠາວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທິຏ຺ຐິຄຕິກສ຺ສາຕິ ທ຺ວາສຏ຺ຐິທິຏ຺ຐິໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິຕປຸຄ຺ຄລສ຺ສ.

ປຸເຣກ຺ຂາຣາຕິ ປຸເຣ ກຕາ. ຕຓ຺ຫາຘໂຊຕິ ອຸສ຺ສາປິຕຏ຺ເຐນ ຕຓ຺ຫາຘໂຊ, ຕຓ຺ຫາປຏາກາ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ຕຓ຺ຫາຘໂຊ. ປຸເຣຈາຣິກຏ຺ເຐນ ຕຓ຺ຫາ ເອວ ເກຕຸ ອສ຺ສາຕິ ຕຓ຺ຫາເກຕຸ. ຕຓ຺ຫາຘິປເຕຍ຺ໂຍຕິ ຉນ຺ທາຘິປຕິວເສນ, ຕຓ຺ຫາ ອຘິປຕິໂຕ ອາຄຕາຕິ ວາ ຕຓ຺ຫາຘິປເຕຍ຺ໂຍ, ຕຓ຺ຫາຘິປຕິ ວາ ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ຕຓ຺ຫາຘິປເຕຍ຺ໂຍ. ທິຏ຺ຐິຘຊາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອໂວທາຕາຕິ ອປຣິສຸທ຺ຘາ. ສໍກິລິຏ຺ຐາຕິ ສຍໍ ກິລິຏ຺ຐາ. ສໍກິເລສິກາຕິ ຕປນີຍາ.

ທ຺ເວ ອານິສໍເສ ປສ຺ສຕີຕິ ທ຺ເວ ຄຸເຓ ທກ຺ຂຕິ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກຎ຺ຈ ອານິສໍສນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາເວ ປຈ຺ຈກ຺ຂຘມ຺ມານິສໍສຎ຺ຈ. ສມ຺ປຣາຍິກນ຺ຕິ ປຣໂລເກ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ ອານິສໍສຎ຺ຈ. ຍໍທິຏ຺ຐິໂກ ສຕ຺ຖາ ໂຫຕີຕິ ສຕ຺ຖາ ຍຖາລທ຺ຘິໂກ ຠວຕິ. ຕໍທິຏ຺ຐິກາ ສາວກາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຓນ຺ຕາ ສາວກາປິ ຕຖາລທ຺ຘິກາ ໂຫນ຺ຕິ. ສກ຺ກໂຣນ຺ຕີຕິ ສກ຺ກາຣປ຺ປຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ຄຣຸກາຣປ຺ປຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ມາເນນ຺ຕີຕິ ມນສາ ປິຍາຍນ຺ຕິ. ປູເຊນ຺ຕີຕິ ຈຕຸປຈ຺ຈຍາຠິຫາຣປູຊາຍ ປູເຊນ຺ຕິ. ອປຈິຕິໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ອປຈິຕິປ຺ປຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ສກ຺ກຣິຕ຺ວາ ສຸອຠິສງ຺ຂເຕ ປຓີເຕ ກຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ, ໂສ ສກ຺ກໂຕ. ຍສ຺ມິໍ ຄຣຸຠາວໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ, ໂສ ຄຣຸກໂຕ. ຍໍ ມນສາ ປິຍາຍນ຺ຕິ, ໂສ ມານິໂຕ. ຍສ຺ສ ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ໂສ ປູຊິໂຕ. ຍສ຺ສ ອຠິວາທນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານອຎ຺ຊລິກມ຺ມາທິວເສນ ປຣມນິປຈ຺ຈກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ໂສ ອປຈິໂຕ. ເກຈິ ‘‘ສກ຺ກໂຣນ຺ຕິ ກາເຍນ, ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ ວາຈາຍ, ມາເນນ຺ຕິ ຈິຕ຺ເຕນ, ປູເຊນ຺ຕິ ລາເຠນາ’’ຕິ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ. ອລໍ ນາຄຕ຺ຕາຍ ວາຕິ ນາຄຠາວາຍ ນາຄຣາຊຠາວາຍ ວາ ອລໍ ປຣິຍຕ຺ຕໍ. ສຸປຓ຺ຓຕ຺ຕາຍ ວາຕິ ສຸປຓ຺ຓຣາຊຠາວາຍ. ຍກ຺ຂຕ຺ຕາຍ ວາຕິ ຍກ຺ຂເສນາປຕິຠາວາຍ. ອສຸຣຕ຺ຕາຍ ວາຕິ ອສຸຣຠາວາຍ. ຄນ຺ຘພ຺ພຕ຺ຕາຍ ວາຕິ ຄນ຺ຘພ຺ພເທວຆເຏ ນິພ຺ພຕ຺ຕຠາວາຍ. ມຫາຣາຊຕ຺ຕາຍ ວາຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຣາຊານໍ ອຎ຺ຎຕຣຠາວາຍ. ອິນ຺ທຕ຺ຕາຍ ວາຕິ ສກ຺ກຠາວາຍ. ພ຺ຣຫ຺ມຕ຺ຕາຍ ວາຕິ ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິກາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣຠາວາຍ. ເທວຕ຺ຕາຍ ວາຕິ ສມ຺ມຸຕິເທວາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣຠາວາຍ. ສຸທ຺ຘິຍາຕິ ປຣິສຸທ຺ຘຠາວາຍ ອລໍ ປຣິຍຕ຺ຕໍ. ວິສຸທ຺ຘິຍາຕິ ສພ຺ພມລຣຫິຕອຈ຺ຈນ຺ຕປຣິສຸທ຺ຘຠາວາຍ. ປຣິສຸທ຺ຘິຍາຕິ ສພ຺ພາກາເຣນ ປຣິສຸທ຺ຘຠາວາຍ.

ຕຕ຺ຖ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍໍ ອຘິປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ສຸທ຺ຘິຍາ. ເທວໂລເກ ອຘິປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ. ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ອຘິປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ປຣິສຸທ຺ຘິຍາ. ຈຕຸຣາສີຕິກປ຺ປສຫສ຺ສານິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ມຸຈ຺ຈນຕ຺ຖໍ ມຸຕ຺ຕິຍາ. ອນ຺ຕຣາຍາຠາເວນ ມຸຈ຺ຈນຕ຺ຖໍ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ. ສພ຺ພາກາເຣນ ມຸຕ຺ຕິຍາ ປຣິມຸຕ຺ຕິຍາ. ສຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ປພ຺ພຊິຕຠາເວນ ສຸທ຺ຘິໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ວິສຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ຍຸຕ຺ຕຠາເວນ ວິວິເຘນ ສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ປຣິສຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ປາເປຕ຺ວາ ສພ຺ພາກາເຣນ ສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ເຕສໍ ສມຍນ຺ຕຣຘມ຺ເມນ. ວິມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອຕສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ ໂອວາເທນ. ປຣິມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອຕສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ ອນຸສາສເນນ. ສຸຊ຺ຌິສ຺ສາມີຕິອາທໂຍ ອນາຄຕວເສນ ວຸຕ຺ຕາ. ອາຍຕິໍ ຜລປາຏິກງ຺ຂີຕິ ອນາຄເຕ ວິປາກຜລມາກງ຺ຂມາໂນ. ອິທໍ ທິຏ຺ຐິຄຕິການໍ ອິຈ຺ຉາມຕ຺ຕໍ. ທິຏ຺ຐິຄຕຎ຺ຫິ ອິຊ຺ຌມານໍ ນິຣຍໍ ວາ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິໍ ວາ ນິປ຺ຜາເທຕິ.

ອຈ຺ຈນ຺ຕສນ຺ຕີຕິ ອຕິອນ຺ຕນິສ຺ສຣຓສນ຺ຕິ. ຕທງ຺ຄສນ຺ຕີຕິ ປຐມຊ຺ຌານາທິຄຸຓງ຺ເຄນ ນີວຣຓາທິອຄຸຓງ຺ຄໍ ສເມຕີຕິ ຌານໍ ຕທງ຺ຄສນ຺ຕິ. ສມ຺ມຸຕິສນ຺ຕີຕິ ສມາຫາຣວເສນ ທິຏ຺ຐິສນ຺ຕິ. ຕາ ວິຠາຄໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກຕມາ ອຈ຺ຈນ຺ຕສນ຺ຕີ’’ຕິອາທິມາຫ. ອມຕໍ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ເອວມາທໂຍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເຍວ. ປຐມໍ ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ນີວຣຓາ ສນ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເອວມາທໂຍ ອນ຺ໂຕ ອປ຺ປນາຍໍ ອຕິສຍວເສນ ວຸຕ຺ຕາ. ອປິ ຈ ສມ຺ມຸຕິສນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ອຘິປ຺ເປຕາ, ສນ຺ຕີຕິ ອິຕເຣ ທ຺ເວ ສນ຺ຕິໂຍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສມ຺ມຸຕິສນ຺ຕິເມວ ທີເປຕິ. ກຸປ຺ປສນ຺ຕິນ຺ຕິ ວິປາກຊນກວເສນ ປຣິວຕ຺ຕນວເສນ ຈລສນ຺ຕິໍ. ປກຸປ຺ປສນ຺ຕິນ຺ຕິ ວິເສເສນ ຈລສນ຺ຕິໍ. ເອຣິຕສນ຺ຕິນ຺ຕິ ກມ຺ປນສນ຺ຕິໍ. ສເມຣິຕສນ຺ຕິນ຺ຕິ ວິເສເສນ ກມ຺ປິຕສນ຺ຕິໍ. ຈລິຕສນ຺ຕິນ຺ຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ຆຏ຺ຏິຕສນ຺ຕິນ຺ຕິ ປີຬິຕສນ຺ຕິໍ. ສນ຺ຕິໍ ນິສ຺ສິໂຕຕິ ທິຏ຺ຐິສງ຺ຂາຕໍ ສນ຺ຕິໍ ນິສ຺ສິໂຕ. ອສ຺ສິໂຕຕິ ອາສິໂຕ ວິເສເສນ ນິສ຺ສິໂຕ. ອລ຺ລີໂນຕິ ເອກີຠູໂຕ.

໒໐. ເອວໍ ນິສ຺ສິເຕ ຕາວ ‘‘ທິຏ຺ຐີນິເວສາ…ເປ… ອາທິຍຕີ ຈ ຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐີນິເວສາຕິ ອິທໍສຈ຺ຈາຠິນິເວສສງ຺ຂາຕານິ ທິຏ຺ຐິນິເວສນານິ. ນ ຫິ ສ຺ວາຕິວຕ຺ຕາຕິ ສຸເຂນ ອຕິວຕ຺ຕິຕພ຺ພາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ຘມ຺ເມສຸ ນິຈ຺ເຉຍ຺ຍ ສມຸຄ຺ຄຫີຕນ຺ຕິ ທ຺ວາສຏ຺ຐິທິຏ຺ຐິຄເຕສຸ ຕໍ ຕໍ ສມຸຄ຺ຄຫິຕໍ ອຠິນິວິຏ຺ຐຘມ຺ມໍ ນິຈ຺ຉິນິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐິນິເວສາ ນ ຫິ ສ຺ວາຕິວຕ຺ຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ນໂຣ ເຕສຸ ນິເວສເນສຸ, ນິຣສ຺ສຕີ ອາທິຍຕີ ຈ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ຍສ຺ມາ ນ ຫິ ສ຺ວາຕິວຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ນໂຣ ເຕສຸເຍວ ທິຏ຺ຐິນິເວສເນສຸ ອຊສີລໂຄສີລກຸກ຺ກຸຣສີລປຎ຺ຈາຕປມຣຸປ຺ປປາຕອຸກ຺ກຸຏິກປ຺ປຘານກຓ຺ຏກາປສ຺ສຍາທິເຠທໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ຘມ຺ມກ຺ຂານໍ ຄຓາທິເຠທຎ຺ຈ ຕໍ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ນິຣສ຺ສຕິ ຈ ອາທິຍຕິ ຈ ຊຫຕິ ຈ ຄຓ຺ຫາຕິ ຈ ວນມກ຺ກໂຏ ວິຍ ຕໍ ຕໍ ສາຂນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ເອວໍ ນິຣສ຺ສນ຺ໂຕ ຈ ອາທິຍນ຺ໂຕ ຈ ອນວຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອສນ຺ເຕຫິປິ ຄຸຓໂທເສຫິ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ປຣສ຺ສ ວາ ຍສາຍສໍ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍ. ທຸຣຕິວຕ຺ຕາຕິ ອຕິກ຺ກມິຕຸໍ ທຸກ຺ຂາ. ທຸຕ຺ຕຣາຕິ ທຸອຸຕ຺ຕຣາ. ທຸປ຺ປຕຣາ ທຸສ຺ສມຕິກ຺ກມາ ທຸພ຺ພິນິວຕ຺ຕາຕິ ອຸປສຄ຺ເຄນ ວຑ຺ຒິຕາ.

ນິຈ຺ຉິນິຕ຺ວາຕິ ສສ຺ສຕວເສນ ນິຈ຺ຉຍໍ ກຕ຺ວາ. ວິນິຈ຺ຉິນິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ຕວເສນ ນານາວິເຘນ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ກຕ຺ວາ. ວິຈິນິຕ຺ວາຕິ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ. ປວິຈິນິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ຕນິຍວເສນ ສພ຺ພາກາເຣນ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ. ‘‘ນິຈິນິຕ຺ວາ ວິຈ຺ຈິນິຕ຺ວາ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ໂອຘິຄ຺ຄາໂຫຕິ ອວຘິຍິຕ຺ວາ ຄາໂຫ. ພິລຄ຺ຄາໂຫຕິ ໂກຏ຺ຐາສວເສນ ຄາໂຫ ‘‘ພິລໂສ ວິຠຊິຕ຺ວາ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໒.໓໗໘; ມ. ນິ. ໑.໑໑໑) ວິຍ. ວຣຄ຺ຄາໂຫຕິ ອຸຕ຺ຕມຄາໂຫ. ໂກຏ຺ຐາສຄ຺ຄາໂຫຕິ ອວຍວວເສນ ຄາໂຫ. ອຸຈ຺ຈຍຄ຺ຄາໂຫຕິ ຣາສິວເສນ ຄາໂຫ. ສມຸຈ຺ຈຍຄ຺ຄາໂຫຕິ ໂກຏ຺ຐາສວເສນ ຣາສິວເສນ ຈ ຄາໂຫ. ອິທໍ ສຈ຺ຈນ຺ຕິ ອິທເມວ ສຠາວໍ. ຕຈ຺ຉນ຺ຕິ ຕຖຠາວໍ ອວິປຣີຕສຠາວໍ. ຕຖນ຺ຕິ ວິປຣິຓາມຣຫິຕໍ. ຠູຕນ຺ຕິ ວິຊ຺ຊມານໍ. ຍາຖາວນ຺ຕິ ຍຖາສຠາວໍ. ອວິປຣີຕນ຺ຕິ ນ ວິປຣີຕໍ.

ນິຣສ຺ສຕີຕິ ນິອສ຺ສຕິ ວິກ຺ຂິປຕິ. ປຣວິຈ຺ຉິນ຺ທນາຍ ວາຕິ ປເຣຫິ ວິສ຺ສຊ຺ຊາປເນນ. ອນຠິສມ຺ຠຸຓນ຺ໂຕ ວາຕິ ອສມ຺ປາປຸຓນ຺ໂຕ ວາ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ. ປໂຣ ວິຈ຺ຉິນ຺ເທຕີຕິ ອຎ຺ໂຎ ວິໂຍຄໍ ກໂຣຕິ. ນຕ຺ເຖຕ຺ຖາຕິ ນຕ຺ຖິ ເອຕ຺ຖ. ສີລໍ ອນຠິສມ຺ຠຸຓນ຺ໂຕຕິ ສີລໍ ອສມ຺ປາເທນ຺ໂຕ. ສີລໍ ນິຣສ຺ສຕີຕິ ສີລໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ. ອິໂຕ ປເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໒໑. ໂຍ ປນາຍໍ ສພ຺ພທິຏ຺ຐິຄຕາທິໂທສຘຸນນາຍ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ໂຘໂນ, ຕສ຺ສ ໂຘນສ຺ສ ຫິ…ເປ… ອນູປໂຍ ໂສ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ໂຘນຘມ຺ມສມນ຺ນາຄມາ ໂຘນສ຺ສ ຘຸຕສພ຺ພປາປສ຺ສ ອຣຫໂຕ ກຕ຺ຖຈິ ໂລເກ ເຕສຸ ເຕສຸ ຠເວສຸ ສໍກປ຺ປນາ ທິຏ຺ຐິ ນຕ຺ຖິ. ໂສ ຕສ຺ສາ ທິຏ຺ຐິຍາ ອຠາວາ, ຍາຍ ຈ ອຕ຺ຕນາ ກຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ຕາ ຕິຕ຺ຖິຍາ ມາຍາຍ ວາ ມາເນນ ວາ ເອວໍ ອຄຕິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕມ຺ປິ ມາຍຎ຺ຈ ມານຎ຺ຈ ປຫາຍ ໂຘໂນ ຣາຄາທີນໍ ໂທສານໍ ເກນ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ທິຏ຺ຐຘມ຺ເມ ສມ຺ປຣາເຍ ວາ ນິຣຍາທີສຸ ຄຕິວິເສເສສຸ ເກນ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ອນູປໂຍ ໂສ, ໂສ ຫິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິອຸປຍານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຠາເວນ ອນູປໂຍຕິ.

ກິໍ ກາຣຓາຕິ ເກນ ກາຣເຓນ. ໂຘນາ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຎ຺ຎາຕິ ໂຘນາ ອິຕິ ກິໍກາຣຓາ ປຎ຺ຎາ ກຖີຍຕິ. ຕາຍ ປຎ຺ຎາຍ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕນ຺ຕິ ຕາຍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາຍ ປຎ຺ຎາຍ ກາຍໂຕ ປວຕ຺ຕໍ ທຸຏ຺ຐຸ ກິເລສປູຕິກຕ຺ຕາ ວາ ຈຣິຕນ຺ຕິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ. ຘູຕຎ຺ຈ ໂຘຕຎ຺ຈາຕິ ກມ຺ປິຕຎ຺ຈ ໂຘວິຕຎ຺ຈ. ສນ຺ໂຘຕຎ຺ຈາຕິ ສມ຺ມາ ໂຘວິຕຎ຺ຈ. ນິທ຺ໂຘຕຎ຺ຈາຕິ ວິເສເສນ ສຸຏ຺ຐຸ ນິທ຺ໂຘຕຎ຺ຈ. ຣາໂຄ ຘຸໂຕ ຈາຕິອາທໂຍ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຄ຺ຄານໍ ວເສນ ໂຍເຊຕພ຺ພາ.

ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ຘຸຕາ ຈາຕິ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ກມ຺ປິຕາ ຈລິຕາ ໂຘວິຕາ. ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ໂຫຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ຕໍ (ອ. ນິ. ໑໐.໑໐໖; ທີ. ນິ. ໓.໓໖໐) ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ. ສມ຺ມາຎາເຓນາຕິ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຎາເຓນ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາເຓນ ວາ. ມິຈ຺ຉາຎາຓນ຺ຕິ ວິປຣີຕຎາຓໍ ອຍາຖາວຎາຓໍ, ປາປກິຣິຍາສຸ ອຸປຈິນ຺ຕາວເສນ ປາປໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ສຸກຕໍ ມຍາ’’ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາກາເຣນ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂມໂຫ. ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິຍາ ມິຈ຺ຉາວິມຸຕ຺ຕີຕິ ສມຸຈ຺ເຉທວິມຸຕ຺ຕິຍາ ວິປຣີຕາ ອຍາຖາວວິມຸຕ຺ຕິເຍວ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິສຎ຺ຎິຕາ.

ອຣຫາ ອິເມຫິ ໂຘເນຍ຺ເຍຫິ ຘມ຺ເມຫີຕິ ຣາຄາທີຫິ ກິເລເສຫິ ທູເຣ ຐິໂຕ ອຣຫາ ອິເມຫິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣຫິ ກິເລສໂຘວເນຫິ ຘມ຺ເມຫິ ອຸເປໂຕ ໂຫຕິ. ໂຘໂນຕິ ໂຘໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ, ເຕເນວ ‘‘ໂສ ຘຸຕຣາໂຄ’’ຕິອາທໂຍ ອາຫ.

ມາຍາ ວຸຈ຺ຈຕິ ວຎ຺ຈນິກາຈຣິຍາຕິ ວຎ຺ຈນກິຣິຍໍ ວຎ຺ຈນກຣຓໍ ອສ຺ສາ ອຕ຺ຖີຕິ ວຎ຺ຈນິກາຈຣິຍາ. ຕສ຺ສ ປຏິຈ຺ຉາທນເຫຕູຕິ ເຕສໍ ທຸຈ຺ຈຣິຕານໍ ອປ຺ປກາສນກາຣຓາ. ປາປິກໍ ອິຈ຺ຉໍ ປຓິທຫຕີຕິ ລາມກໍ ປຕ຺ຖນໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕິ. ‘‘ມາ ມໍ ຊຎ຺ຎາ’’ຕິ ອິຈ຺ຉຕີຕິ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ກຕໍ ປາປໍ ປເຣ ມາ ຊານິໍສູ’’ຕິ ປຈ຺ຈາສີສຕິ. ສງ຺ກປ຺ເປຕີຕິ ວິຕກ຺ກໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ. ວາຈໍ ຠາສຕີຕິ ຊານໍເຍວ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິໍ ວີຕິກ຺ກມນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຠາຣິຍໍ ກໂຣຕິ. ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ວີຕິກ຺ກມຏ຺ຐານໍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອຸປສນ຺ໂຕ ວິຍ ຠາສຕິ. ກາເຍນ ປຣກ຺ກມຕີຕິ ‘‘ມຍາ ກຕໍ ອິທໍ ປາປກມ຺ມໍ ມາ ເກຈິ ຊານິໍສູ’’ຕິ ກາເຍນ ວຕ຺ຕໍ ກໂຣຕິ. ວິຊ຺ຊມານໂທສປຏິຈ຺ຉາທນໂຕ ຈກ຺ຂຸໂມຫນມາຍາ ອສ຺ສາຕິ ມາຍາວີ, ມາຍາວິໂນ ຠາໂວ ມາຍາວິຕາ. ກຕ຺ວາ ປາປໍ ປຸນ ປຏິຈ຺ຉາທນໂຕ ອຕິຈ຺ຈ ອສ຺ສຣຕິ ເອຕາຍ ສຕ຺ໂຕຕິ ອຈ຺ຈສຣາ. ກາຍວາຈາກິຣິຍາຫິ ອຎ຺ຎຖາ ທສ຺ສນໂຕ ວຎ຺ເຈຕີຕິ ວຎ຺ຈນາ. ເອຕາຍ ສຕ຺ຕາ ນິກໂຣນ຺ຕີຕິ ນິກຕິ, ມິຈ຺ຉາ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ນາຫໍ ເອວໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ປາປານໍ ວິກ຺ຂິປນໂຕ ນິກິຣຓາ. ‘‘ນາຫໍ ເອວໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ປຣິວຊ຺ຊນໂຕ ປຣິຫຣຓາ. ກາຍາທີຫິ ສໍຫຣຓໂຕ ຄູຫນາ. ສມຠາເຄນ ຄູຫນາ ປຣິຄູຫນາ. ຕິຓປຓ຺ເຓຫິ ວິຍ ຄູຖໍ ກາຍວຈີກມ຺ເມຫິ ປາປໍ ຉາເທຕີຕິ ຉາທນາ. ສພ຺ພໂຕ ຠາເຄນ ຉາທນາ ປຣິຈ຺ຉາທນາ. ນ ອຸຕ຺ຕານິໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕີຕິ ອນຸຕ຺ຕານິກມ຺ມໍ. ນ ປາກຏໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕີຕິ ອນາວິກມ຺ມໍ. ສຸຏ຺ຐຸ ຉາທນາ ໂວຈ຺ຉາທນາ. ກຕປຏິຈ຺ຉາທນວເສນ ປຸນປິ ປາປສ຺ສ ກຣຓໂຕ ປາປກິຣິຍາ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຍໍ ກຕປຏິຈ຺ຉາທນລກ຺ຂຓາ ມາຍາ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຍາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ຠສ຺ມປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ ວິຍ ອງ຺ຄາໂຣ, ອຸທກປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ ວິຍ ຂາຓຸ, ປິໂລຕິກປລິເວຐິຕໍ ວິຍ ຈ ສຕ຺ຖໍ ໂຫຕິ.

ເອກວິເຘນ ມາໂນຕິ ເອກປຣິຈ຺ເຉເທນ ເອກໂກຏ຺ຐາເສນ ມາໂນ. ຍາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸນ຺ນຕີຕິ ຍາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອພ຺ຠຸສ຺ສາປນາ, ອຍໍ ມາໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖ ປຸຄ຺ຄລໍ ອນາມສິຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕມາໂນວ ວຸຕ຺ໂຕ.

ອຕ຺ຕຸກ຺ກໍສນມາໂນຕິ ອຕ຺ຕານໍ ອຸປຣິ ຐປນມາໂນ. ປຣວມ຺ຠນມາໂນຕິ ປເຣ ລາມກກຣຓມາໂນ. ອິເມ ທ຺ເວ ມານາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຕຖາ ປວຕ຺ຕາກາຣວເສນ ວຸຕ຺ຕາ.

‘‘ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີ’’ຕິ ມາໂນຕິ ຊາຕິອາທີນິ ນິສ຺ສາຍ ‘‘ອຫມສ຺ມິ ເສຍ຺ໂຍ’’ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ມາໂນ. ສທິສມານາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອວມິເມປິ ຕໂຍ ມານາ ປຸຄ຺ຄລວິເສສໍ ອນິສ຺ສາຍ ຕຖາ ປວຕ຺ຕາກາຣວເສນ ວຸຕ຺ຕາ. ເຕສຸ ເອເກໂກ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ເສຍ຺ຍສທິສຫີນານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີ’’ຕິ ມາໂນ ເສຍ຺ຍສ຺ເສວ ຍາຖາວມາໂນ, ເສສານໍ ອຍາຖາວມາໂນ. ‘‘ສທິໂສຫມສ຺ມີ’’ຕິ ມາໂນ ສທິສສ຺ເສວ ຍາຖາວມາໂນ, ເສສານໍ ອຍາຖາວມາໂນ. ‘‘ຫີໂນຫມສ຺ມີ’’ຕິ ມາໂນ ຫີນສ຺ເສວ ຍາຖາວມາໂນ, ເສສານໍ ອຍາຖາວມາໂນ.

ຈຕຸພ຺ພິເຘນ ມາໂນ ໂລກຘມ຺ມວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ. ປຎ຺ຈວິເຘນ ມາໂນ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ. ຉພ຺ພິເຘນ ມາໂນ ຈກ຺ຂາທິສມ຺ປຕ຺ຕິວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຖ ມານໍ ຊເນຕີຕິ ມານໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ.

ສຕ຺ຕວິເຘນ ມານນິທ຺ເທເສ ມາໂນຕິ ອຸນ຺ນໂມ. ອຕິມາໂນຕິ ‘‘ຊາຕິອາທີຫິ ມຍາ ສທິໂສ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ມຎ຺ຎນວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ມາໂນ. ມານາຕິມາໂນຕິ ‘‘ອຍໍ ປຸພ຺ເພ ມຍາ ສທິໂສ, ອິທານິ ອຫໍ ເສຏ຺ໂຐ, ອຍໍ ຫີນຕໂຣ’’ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ມາໂນ. ອຍໍ ຠາຣາຕິຠາໂຣ ວິຍ ປຸຣິມໍ ສທິສມານໍ ອຸປາທາຍ ມານາຕິມາໂນ ນາມາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ມານາຕິມາໂນ’’ຕິ ອາຫ. ໂອມາໂນຕິ ຫີນມາໂນ. ໂຍ ‘‘ຫີໂນຫມສ຺ມີ’’ຕິ ມາໂນ ນາມ ວຸຕ຺ໂຕ, ອຍໍ ໂອມາໂນ ນາມ. ອປິ ເຈຕ຺ຖ ‘‘ຕ຺ວໍ ຊາຕິມາ, ກາກຊາຕິ ວິຍ ເຕ ຊາຕິ. ຕ຺ວໍ ໂຄຕ຺ຕວາ, ຈຓ຺ຑາລໂຄຕ຺ຕໍ ວິຍ ເຕ ໂຄຕ຺ຕໍ. ຕຸຍ຺ຫໍ ສໂຣ ອຕ຺ຖິ, ກາກສໂຣ ວິຍ ເຕ ສໂຣ’’ຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕານໍ ເຫຏ຺ຐາ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນວເສນ ອຍໍ ‘‘ໂອມາໂນ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຘິມາໂນຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ອປ຺ປຕ຺ວາ ປຕ຺ຕສຎ຺ຎິສ຺ສ, ຈຕູຫິ ມຄ຺ເຄຫິ ກຕ຺ຕພ຺ເພ ກິຈ຺ເຈ ອກເຕເຍວ ກຕສຎ຺ຎິສ຺ສ, ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ເມ ອນຘິຄເຕ ອຘິຄຕສຎ຺ຎິສ຺ສ, ອຣຫຕ຺ເຕ ອສຈ຺ຉິກເຕ ສຈ຺ຉິກຕສຎ຺ຎິສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ອຘິຄຕມາໂນ ອຘິມາໂນ ນາມ. ອຍໍ ປນ ກສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ກສ຺ສ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ? ອຣິຍສາວກສ຺ສ ຕາວ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ຫິ ມຄ຺ຄຜລນິພ຺ພານປຫີນກິເລສາວສິຏ຺ຐກິເລສປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓນ ສຎ຺ຊາຕໂສມນສ຺ໂສ ອຣິຍຄຸຓປຏິເວເຘ ນິກ຺ກງ຺ໂຂ, ຕສ຺ມາ ໂສຕາປນ຺ນາທີນໍ ‘‘ອຫໍ ສກທາຄາມີ’’ຕິອາທິວເສນ ມາໂນ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ທຸສ຺ສີລສ຺ສ ຈ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ຫິ ອຣິຍຄຸຓາຘິຄເມ ນິຣາໂສວ. ສີລວໂຕປິ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕກມ຺ມຏ຺ຐານສ຺ສ ນິທ຺ທາຣາມຕາທິມນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ປຣິສຸທ຺ຘສີລສ຺ສ ປນ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ນາມຣູປໍ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄເຫນ ວິຕິຓ຺ຓກງ຺ຂສ຺ສ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສນ຺ຕສ຺ສ ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສກສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຈ ສຸທ຺ຘສມຖລາຠີ ສຸທ຺ຘວິປສ຺ສນາລາຠີ ວາ ອນ຺ຕຣາ ຐເປຕິ. ໂສ ຫິ ທສປິ ວສ຺ສານິ ວີສມ຺ປິ ວສ຺ສານິ ຕິໍສມ຺ປິ ວສ຺ສານິ ອສີຕິປິ ວສ຺ສານິ ກິເລສສມຸທາຈາຣໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ອຫໍ ໂສຕາປນ຺ໂນ’’ຕິ ວາ ‘‘ສກທາຄາມີ’’ຕິ ວາ ‘‘ອນາຄາມີ’’ຕິ ວາ ມຎ຺ຎຕິ, ສມຖວິປສ຺ສນາລາຠີ ປນ ອຣຫຕ຺ເຕເຍວ ຐເປຕິ. ຕສ຺ສ ຫິ ສມາຘິພເລນ ກິເລສາ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕາ, ວິປສ຺ສນາພເລນ ສງ຺ຂາຣາ ສຸປຣິຄ຺ຄຫິຕາ, ຕສ຺ມາ ສຏ຺ຐິປິ ວສ຺ສານິ ອສີຕິປິ ວສ຺ສານິ ວສ຺ສສຕມ຺ປິ ກິເລສາ ນ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ, ຂີຓາສວສ຺ເສວ ຈິຕ຺ຕາຈາໂຣ ໂຫຕິ. ໂສ ເອວໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ກິເລສສມຸທາຈາຣໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາ ອຏ຺ຐຕ຺ວາວ ‘‘ອຣຫາ ອຫ’’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎຕິ.

ອສ຺ມິມາໂນຕິ ຣູເປ ອສ຺ມີຕິອາທິນາ ນເຍນ ປຎ຺ຈສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ‘‘ອຫໍ ຣູປາທໂຍ’’ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ມາໂນ. ມິຈ຺ຉາມາໂນຕິ ປາປເກຫິ ກມ຺ມາຍຕນສິປ຺ປາຍຕນວິຊ຺ຊາຏ຺ຐານສຸຕປຏິຠານສີລພ຺ພເຕຫິ, ປາປິກາຍ ຈ ທິຏ຺ຐິຍາ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ມາໂນ. ຕຕ຺ຖ ປາປກໍ ກມ຺ມາຍຕນໍ ນາມ ເກວຏ຺ຏມຈ຺ຉພນ຺ຘເນສາທານໍ ກມ຺ມໍ. ປາປກໍ ສິປ຺ປາຍຕນໍ ນາມ ມຈ຺ຉຊາລຂິປກຸມີນກຣເຓສຸ ເຈວ ປາສໂອຑ຺ຑນສູລາໂຣປນາທີສຸ ຈ ເຉກຕາ. ປາປກໍ ວິຊ຺ຊາຏ຺ຐານໍ ນາມ ຍາ ກາຈິ ປຣູປຆາຕວິຊ຺ຊາ. ປາປກໍ ສຸຕໍ ນາມ ຠາຣຕຍຸທ຺ຘສີຕາຫຣຓາທິປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ. ປາປກໍ ປຏິຠານໍ ນາມ ທຸພ຺ຠາສິຕຍຸຕ຺ຕໍ ກປ຺ປນາຏກວິລປ຺ປນາທິປຏິຠານໍ. ປາປກໍ ສີລໍ ນາມ ອຊສີລໍ ໂຄສີລໍ. ວຕມ຺ປິ ອຊວຕໂຄວຕເມວ. ປາປິກາ ທິຏ຺ຐິ ປນ ທ຺ວາສຏ຺ຐິຍາ ທິຏ຺ຐິຄເຕສຸ ຍາກາຈິ ທິຏ຺ຐິ. ອຏ຺ຐວິຘມາໂນ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ໂຖເຍວ.

ນວວິເຘນ ມານນິທ຺ເທເສ ເສຍ຺ຍສ຺ສ ‘‘ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີ’’ຕິອາທໂຍ ນວ ມານາ ປຸຄ຺ຄລໍ ນິສ຺ສາຍ ວຸຕ຺ຕາ. ເອຕ຺ຖ ປນ ເສຍ຺ຍສ຺ສ ‘‘ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີ’’ຕິ ມາໂນ ຣາຊານຎ຺ເຈວ ປພ຺ພຊິຕານຎ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຣາຊາ ຫິ ‘‘ຣຏ຺ເຐນ ວາ ຘນວາຫເນຫິ ວາ ໂກ ມຍາ ສທິໂສ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ເອຕໍ ມານໍ ກໂຣຕິ. ປພ຺ພຊິໂຕປິ ‘‘ສີລຘຸຕງ຺ຄາທີຫິ ໂກ ມຍາ ສທິໂສ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ເອຕໍ ມານໍ ກໂຣຕິ.

ເສຍ຺ຍສ຺ສ ‘‘ສທິໂສຫມສ຺ມີ’’ຕິ ມາໂນປິ ເອເຕສໍເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຣາຊາ ຫິ ‘‘ຣຏ຺ເຐນ ວາ ຘນວາຫເນຫິ ວາ ອຎ຺ຎຣາຊູຫິ ສທ຺ຘິໍ ມຍ຺ຫໍ ກິໍ ນານາກຣຓ’’ນ຺ຕິ ເອຕໍ ມານໍ ກໂຣຕິ. ປພ຺ພຊິໂຕປິ ‘‘ສີລຘຸຕງ຺ຄາທີຫິ ອຎ຺ເຎນ ຠິກ຺ຂຸນາ ມຍ຺ຫໍ ກິໍ ນານາກຣຓ’’ນ຺ຕິ ເອຕໍ ມານໍ ກໂຣຕິ.

ເສຍ຺ຍສ຺ສ ‘‘ຫີໂນຫມສ຺ມີ’’ຕິ ມາໂນປິ ເອເຕສໍເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍສ຺ສ ຫິ ຣຎ຺ໂຎ ຣຏ຺ຐໍ ວາ ຘນວາຫນາທີນິ ວາ ນາຕິສມ຺ປນ຺ນານິ ໂຫນ຺ຕິ, ໂສ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຣາຊາຕິ ໂວຫາຣສຸຂມຕ຺ຕກເມວ, ກິໍ ຣາຊາ ນາມ ອຫ’’ນ຺ຕິ ເອຕໍ ມານໍ ກໂຣຕິ. ປພ຺ພຊິໂຕປິ ອປ຺ປລາຠສກ຺ກາໂຣ ‘‘ອຫໍ ຘມ຺ມກຖິໂກ, ພຫຸສ຺ສຸໂຕ, ມຫາເຖໂຣຕິ ກຖາມຕ຺ຕເມວ, ກິໍ ຘມ຺ມກຖິໂກ ນາມາຫໍ, ກິໍ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ນາມາຫໍ, ກິໍ ມຫາເຖໂຣ ນາມາຫໍ, ຍສ຺ສ ເມ ລາຠສກ຺ກາໂຣ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ເອຕໍ ມານໍ ກໂຣຕິ.

ສທິສສ຺ສ ‘‘ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີ’’ຕິ ມານາທໂຍ ອມຈ຺ຈາທີນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອມຈ຺ໂຈ ວາ ຫິ ຣຏ຺ຐິໂຍ ວາ ‘‘ໂຠຄຍານວາຫນາທີຫິ ໂກ ມຍາ ສທິໂສ ອຎ຺ໂຎ ຣາຊປຸຣິໂສ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ວາ, ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອຎ຺ເຎຫິ ສທ຺ຘິໍ ກິໍ ນານາກຣຓ’’ນ຺ຕິ ວາ, ‘‘ອມຈ຺ໂຈຕິ ນາມເມວ ມຍ຺ຫໍ, ຆາສຈ຺ຉາທນມຕ຺ຕມ຺ປິ ເມ ນຕ຺ຖິ, ກິໍ ອມຈ຺ໂຈ ນາມາຫ’’ນ຺ຕິ ວາ ເອເຕ ມາເນ ກໂຣຕິ.

ຫີນສ຺ສ ‘‘ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີ’’ຕິ ມານາທໂຍ ທາສາທີນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ທາໂສ ຫິ ‘‘ມາຕິໂຕ ວາ ປິຕິໂຕ ວາ ໂກ ມຍາ ສທິໂສ ອຎ຺ໂຎ ທາໂສ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ອຎ຺ເຎ ຊີວິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ກຸຈ຺ຉິເຫຕຸ ທາສາ ນາມ ຊາຕາ, ອຫໍ ປນ ປເວຓີອາຄຕຕ຺ຕາ ເສຍ຺ໂຍ’’ຕິ ວາ, ‘‘ປເວຓີອາຄຕຠາເວນ ອຸຠໂຕສຸທ຺ຘິກທາສຕ຺ເຕນ ອສຸກທາເສນ ນາມ ສທ຺ຘິໍ ກິ ມຍ຺ຫໍ ນານາກຣຓ’’ນ຺ຕິ ວາ, ‘‘ກຸຈ຺ຉິວເສນາຫໍ ທາສພ຺ຍໍ ອຸປຄໂຕ, ມາຕາປິຕຸໂກຏິຍາ ປນ ເມ ທາສຏ຺ຐານໍ ນຕ຺ຖິ, ກິໍ ທາໂສ ນາມ ອຫ’’ນ຺ຕິ ວາ ເອເຕ ມາເນ ກໂຣຕິ. ຍຖາ ຈ ທາໂສ, ເອວໍ ປຸກ຺ກຸສຈຓ຺ຑາລາທໂຍປິ ເອເຕ ມາເນ ກໂຣນ຺ຕິເຍວ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ເສຍ຺ຍສ຺ສ ‘‘ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີ’’ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນມາໂນວ ຍາຖາວມາໂນ, ອິຕເຣ ທ຺ເວ ອຍາຖາວມານາ. ຕຖາ ສທິສສ຺ສ ‘‘ສທິໂສຫມສ຺ມີ’’ຕິ, ຫີນສ຺ສ ‘‘ຫີໂນຫມສ຺ມີ’’ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນມາໂນວ ຍາຖາວມາໂນ, ອິຕເຣ ທ຺ເວ ອຍາຖາວມານາ. ຕຕ຺ຖ ຍາຖາວມານາ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄວຊ຺ຌາ, ອຍາຖາວມານາ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄວຊ຺ຌາ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ເສຍ຺ຍສ຺ສ ‘‘ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີ’’ຕິ ມາໂນ ອຸຕ຺ຕມສ຺ສ ອຸຕ຺ຕມຏ຺ເຐນ ‘‘ອຫໍ ເສຍ຺ໂຍ’’ຕິ ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນມາໂນ, ເສຍ຺ຍສ຺ສ ‘‘ສທິໂສຫມສ຺ມີ’’ຕິ ມາໂນ ອຸຕ຺ຕມສ຺ສ ສມຏ຺ເຐນ ‘‘ອຫໍ ສທິໂສ’’ຕິ ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນມາໂນ. ເສຍ຺ຍສ຺ສ ‘‘ຫີໂນຫມສ຺ມີ’’ຕິ ມາໂນ ອຸຕ຺ຕມສ຺ສ ລາມກຏ຺ເຐນ ‘‘ອຫໍ ຫີໂນ’’ຕິ ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນມາໂນ. ເອວໍ ເສຍ຺ຍມາໂນ ສທິສມາໂນ ຫີນມາໂນຕິ ອິເມ ຕໂຍ ມານາ ເສຍ຺ຍສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ສທິສສ຺ສາປິ ອຫໍ ເສຍ຺ໂຍ, ສທິໂສ, ຫີໂນຕິ ຕໂຍ ມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຫີນສ຺ສາປິ ອຫໍ ຫີໂນ, ສທິໂສ, ເສຍ຺ໂຍຕິ ຕໂຍ ມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

ທສວິຘມານນິທ຺ເທເສ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ມານໍ ຊເນຕີຕິ ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ມານໍ ຊນຍຕິ. ຊາຕິຍາ ວາຕິ ຂຕ຺ຕິຍຠາວາທິຊາຕິສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ວາ. ໂຄຕ຺ເຕນ ວາຕິ ໂຄຕມໂຄຕ຺ຕາທິນາ ອຸກ຺ກຏ຺ຐໂຄຕ຺ເຕນ ວາ. ໂກລປຸຕ຺ຕິເຍນ ວາຕິ ມຫາກຸລຠາເວນ ວາ. ວຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣຕາຍ ວາຕິ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ນສຣີຣຕາຍ ວາ. ສຣີຣຎ຺ຫິ ‘‘ໂປກ຺ຂຣ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ສ ວຓ຺ຓສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຠິຣູປຠາເວນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຘເນນ ວາຕິ ຘນສມ຺ປນ຺ນຠາເວນ ວາ, ມຍ຺ຫໍ ນິຘານຄຕສ຺ສ ຘນສ຺ສ ປມາຓໍ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຊ຺ເຌເນນ ວາຕິ ອຊ຺ຌາຍນວເສນ ວາ. ກມ຺ມາຍຕເນນ ວາຕິ ‘‘ອວເສສາ ສຕ຺ຕາ ຉິນ຺ນປກ຺ຂກາກສທິສາ, ອຫໍ ປນ ມຫິທ຺ຘິໂກ ມຫານຸຠາໂວ’’ຕິ ວາ, ‘‘ອຫໍ ຍໍ ຍໍ ກມ຺ມໍ ກໂຣມິ, ຕໍ ຕໍ ສມິຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ວາ ເອວມາທິນຍປ຺ປວຕ຺ເຕນ ກມ຺ມາຍຕເນນ ວາ. ສິປ຺ປາຍຕເນນ ວາຕິ ‘‘ອວເສສາ ສຕ຺ຕາ ນິສິປ຺ປາ, ອຫໍ ສິປ຺ປວາ’’ຕິ ເອວມາທິນຍປ຺ປວຕ຺ເຕນ ສິປ຺ປາຍຕເນນ ວາ. ວິຊ຺ຊາຏ຺ຐາເນນ ວາຕິ ອິທໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ສຸເຕນ ວາຕິ ‘‘ອວເສສາ ສຕ຺ຕາ ອປ຺ປສ຺ສຸຕາ, ອຫໍ ປນ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ’’ຕິ ເອວມາທິສຸເຕນ ວາ. ປຏິຠາເນນ ວາຕິ ‘‘ອວເສສາ ສຕ຺ຕາ ອປ຺ປຏິຠານາ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ປຏິຠານປ຺ປມາຓໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ເອວມາທິປຏິຠາເນນ ວາ. ອຎ຺ຎຕຣຎ຺ຎຕເຣນ ວາ ວຕ຺ຖຸນາຕິ ອວຸຕ຺ເຕນ ອຎ຺ເຎນ ວຕ຺ຖຸນາ ວາ. ໂຍ ເອວຣູໂປ ມາໂນຕິ ມານກຣຓວເສນ ມາໂນ. ມຎ຺ຎນາ ມຎ຺ຎິຕຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາກາຣຠາວນິທ຺ເທໂສ. ອຸສ຺ສິຕຏ຺ເຐນ ອຸນ຺ນຕິ. ຍສ຺ສຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຸນ຺ນາເມຕິ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐເປຕີຕິ ອຸນ຺ນາໂມ. ສມຸສ຺ສິຕຏ຺ເຐນ ຘໂຊ. ອຸກ຺ຂິປນຏ຺ເຐນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ສມ຺ປຄ຺ຄາໂຫ. ເກຕຸ ວຸຈ຺ຈຕິ ພຫູສຸ ຘເຊສຸ ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄຕຘໂຊ. ມາໂນປິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ອປຣາປເຣ ອຸປາທາຍ ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄຕຏ຺ເຐນ ເກຕຸ ວິຍາຕິ ເກຕຸ, ຕໍ ເກຕຸໍ ອິຈ຺ຉຕີຕິ ເກຕຸກມ຺ຍໍ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ເກຕຸກມ຺ຍຕາ. ສາ ປນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ນ ອຕ຺ຕໂນ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເກຕຸກມ຺ຍຕາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ. ມານສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ເກຕຸໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ, ເກຕຸສງ຺ຂາໂຕ ມາໂນຕິ. ໂຘໂນ ມາຍຎ຺ຈ ມານຎ຺ຈ ປຫາຍ ປຊຫິຕ຺ວາ ໂຍ ໂສ ໂຘໂນ ອຣຫາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ວິໂນທນພ຺ຍນ຺ຕິກຣຓາທິວເສນ ກິເລເສ ປຊຫິຕ຺ວາ ຐິໂຕ, ໂສ ເຕນ ຣາຄາທິນາ ກິເລເສນ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ.

ເນຣຍິໂກຕິ ວາຕິ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕກສຕ຺ໂຕຕິ ວາ. ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິກາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ໂສ ເຫຕຸ ນຕ຺ຖີຕິ ເຍນ ຊນກເຫຕຸນາ ຄຕິຍາທີສຸ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ໂສ ເຫຕຸ ນຕ຺ຖິ. ປຈ຺ຈໂຍຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ກາຣຓນ຺ຕິ ຐານໍ. ກາຣຓຎ຺ຫິ ຕທາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕາຍ ອຕ຺ຕໂນ ຜລສ຺ສ ຐານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ມາ ເຍນ ເຫຕຸນາ ເຍນ ປຈ຺ຈເຍນ ຄຕິຍາທີສຸ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ຕໍ ກາຣຓໍ ນຕ຺ຖິ.

໒໒. ໂຍ ປນ ເນສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຸປຍານໍ ຠາເວນ ອຸປໂຍ ໂຫຕິ, ໂສ ອຸປໂຍ ຫິ…ເປ… ທິຏ຺ຐິມິເຘວ ສພ຺ພນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຸປໂຍຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິນິສ຺ສິໂຕ. ຘມ຺ເມສຸ ອຸເປຕິ ວາທນ຺ຕິ ‘‘ຣຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວາ ‘‘ທຸຏ຺ໂຐ’’ຕິ ວາ ເອວໍ ເຕສຸ ເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອຸເປຕິ ວາທໍ. ອນູປຍໍ ເກນ ກຖໍ ວເທຍ຺ຍາຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິປ຺ປຫາເນນ ປນ ອນູປຍໍ ຂີຓາສວໍ ເກນ ຣາເຄນ ວາ ໂທເສນ ວາ ກຖໍ ‘‘ຣຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວາ ‘‘ທຸຏ຺ໂຐ’’ຕິ ວາ ວເທຍ຺ຍ. ເອວໍ ອນຸປວຊ຺ໂຊ ຈ ໂສ ກິໍ ຕິຕ຺ຖິຍາ ວິຍ ກຕປຏິຈ຺ຉາທໂກ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອຕ຺ຕາ ນິຣຕ຺ຕາ ນ ຫິ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ຕສ຺ສ ຫິ ອຕ຺ຕທິຏ຺ຐິ ວາ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິ ວາ ນຕ຺ຖິ, ຄຫຓມຸຎ຺ຈນໍ ວາປິ ອຕ຺ຕນິຣຕ຺ຕສຎ຺ຎິຕໍ ນຕ຺ຖິ. ກິໍ ກາຣຓາ ນຕ຺ຖີຕິ ເຈ? ອໂຘສິ ໂສ ທິຏ຺ຐິມິເຘວ ສພ຺ພນ຺ຕິ. ຍສ຺ມາ ໂສ ອິເຘວ ອຕ຺ຕຠາເວ ຎາຓມ຺ພຸນາ ສພ຺ພທິຏ຺ຐິຄຕໍ ອໂຘສິ ປຊຫິ ວິໂນເທສີຕິ ອຣຫຕ຺ຕນິກູເຏນ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐາເປສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ອຕ຺ຕມໂນ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປກ຺ກາມີຕິ.

ຣຕ຺ໂຕຕິ ວາຕິ ຣາເຄນ ຣຕ຺ໂຕຕິ ວາ. ທຸຏ຺ໂຐຕິ ວາຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເຕ ອຠິສງ຺ຂາຣາ ອປ຺ປຫີນາຕິ ເຍ ປຸຎ຺ຎາປຸຎ຺ຎອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາຣາ, ເຕ ອປ຺ປຫີນາ. ອຠິສງ຺ຂາຣານໍ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາຕິ ເຕສໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣານໍ ກມ຺ມາຠິສງ຺ຂາຣານໍ ນ ປຫີນຠາເວນ. ຄຕິຍາ ວາທໍ ອຸເປຕີຕິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຄຕີນໍ ອຎ຺ຎຕຣາຍ ກຖນໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ເນຣຍິໂກຕິ ວາ…ເປ… ວາທໍ ອຸເປຕິ ອຸປຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. ວເທຍ຺ຍາຕິ ກເຖຍ຺ຍ. ຄຫິຕໍ ນຕ຺ຖີຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ. ມຸຎ຺ຈິຕພ຺ພໍ ນຕ຺ຖີຕິ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຐິຕຕ຺ຕາ ໂມເຈຕພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ.

ຍສ຺ສຕ຺ຖິ ຄຫິຕນ຺ຕິ ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ‘‘ອຫໍ ມມາ’’ຕິ ຄຫິຕໍ ອຕ຺ຖິ. ຕສ຺ສຕ຺ຖິ ມຸຎ຺ຈິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ໂມເຈຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖິ. ອຸປຣິ ປທານິ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ໂຍເຊຕພ຺ພານິ. ຄຫຓໍ ມຸຎ຺ຈນາ ສມຕິກ຺ກນ຺ໂຕຕິ ຄຫຓໂມຈນາ ອຣຫາ ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕ. ພຸທ຺ຘິປຣິຫານິວີຕິວຕ຺ໂຕຕິ ວຑ຺ຒິຎ຺ຈ ປຣິຫານິຎ຺ຈ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ປວຕ຺ໂຕ. ໂສ ວຸຏ຺ຐວາໂສຕິອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຎາຓຄ຺ຄິນາ ທຑ຺ຒານີຕິ ປຣິໂຍສານໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອໂຘສີຕິ ກນ຺ເຕສິ. ຘຸນິ ສນ຺ຘຸນິ ນິທ຺ຘຸນີຕິ ອຸປສຄ຺ເຄນ ປທໍ ວຑ຺ຒິຕໍ.

ສທ຺ຘມ຺ມປ຺ປຊ຺ໂຊຕິກາຍ ມຫານິທ຺ເທສຏ຺ຐກຖາຍ

ທຸຏ຺ຐຏ຺ຐກສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ສຸທ຺ຘຏ຺ຐກສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໒໓. ຈຕຸຕ຺ເຖ ສຸທ຺ຘຏ຺ຐເກ ປຐມຄາຖາຍ ຕາວຕ຺ໂຖ – ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວຣູເປນ ທສ຺ສເນນ ສຸທ຺ຘິ ໂຫຕິ, ອປິ ຈ ໂຂ ກິເລສມລີນຕ຺ຕາ ອສຸທ຺ຘໍ, ກິເລສໂຣຄານໍ ອຘິຄມາ ສໂຣຄເມວ ຈນ຺ທາຠໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ, ອຎ຺ຎໍ ວາ ເອວຣູປໍ ທິສ຺ວາ ທິຏ຺ຐິຄຕິໂກ ພາໂລ ອຠິຊານາຕິ ‘‘ປສ຺ສາມິ ສຸທ຺ຘໍ ປຣມໍ ອໂຣຄໍ, ເຕນ ຈ ທິຏ຺ຐິສງ຺ຂາເຕນ ທສ຺ສເນນ ສໍສຸທ຺ຘິ ນຣສ຺ສ ໂຫຕີ’’ຕິ, ໂສ ເອວໍ ອຠິຊານນ຺ໂຕ ຕໍ ທສ຺ສນໍ ‘‘ປຣມ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ທສ຺ສເນ ສຸທ຺ຘານຸປສ຺ສີ ສມາໂນ ຕໍ ທສ຺ສນໍ ‘‘ມຄ຺ຄຎາຓ’’ນ຺ຕິ ປຈ຺ເຈຕິ. ຕໍ ປນ ມຄ຺ຄຎາຓໍ ນ ໂຫຕິ.

ປຣມໍ ອາໂຣຄ຺ຍປ຺ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕມໍ ນິພ຺ຍາຘິໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ຕາຓປ຺ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕຖາ ປາລນປ຺ປຕ຺ຕໍ. ເລຓປ຺ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ນິລີຍນປ຺ປຕ຺ຕໍ.ສຣຓປ຺ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຕິຏ຺ຐາປຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂນາສນໍ ວາ ປຕ຺ຕໍ. ອຠຍປ຺ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ນິພ຺ຠຍຠາວປ຺ປຕ຺ຕໍ. ອຈ຺ຈຸຕປ຺ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ນິຈ຺ຈລຠາວໍ ປຕ຺ຕໍ. ອມຕປ຺ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ອມຕໍ ມຫານິພ຺ພານໍ ປຕ຺ຕໍ. ນິພ຺ພານປ຺ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ວານວິຣຫິຕໍ ປຕ຺ຕໍ.

ອຠິຊານນ຺ໂຕຕິ ວິເສເສນ ຊານນ຺ໂຕ. ອາຊານນ຺ໂຕຕິ ອາຊານມາໂນ. ວິຊານນ຺ໂຕຕິ ອເນກວິເຘນ ຊານມາໂນ. ປຏິວິຊານນ຺ໂຕຕິ ຕໍ ຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວິຊານມາໂນ. ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ໂຕຕິ ຫທເຍ ກຸຣຸມາໂນ.

ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ຣູປທສ຺ສເນນາຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ຣູປທສ຺ສນໍ. ຎາຓນ຺ຕິ ປຈ຺ເຈຕີຕິ ປຎ຺ຎາ ອິຕິ ສທ຺ທຫຕິ. ມຄ຺ໂຄຕິ ປຈ຺ເຈຕີຕິ ‘‘ອຸປາໂຍ’’ຕິ ສທ຺ທຫຕິ. ປໂຖຕິ ສຎ຺ຈາໂຣ. ນີຍານນ຺ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ຍາຕີຕິ ນີຍານໍ. ‘‘ນິຍ຺ຍານ’’ນ຺ຕິ ວາ ປາໂຐ.

໒໔. ‘‘ທິຏ຺ເຐນ ເຈ ສຸທ຺ຘີ’’ຕິ ທຸຕິຍຄາຖາ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ເຕນ ຣູປທສ຺ສນສງ຺ຂາເຕນ ທິຏ຺ເຐນ ຍທິ ກິເລສສຸທ຺ຘິ ນຣສ຺ສ ໂຫຕິ, ເຕນ ວາ ຎາເຓນ ໂສ ຍທິ ຊາຕິອາທິທຸກ຺ຂໍ ປຊຫາຕິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ອຣິຍມຄ຺ຄໂຕ ອຎ຺ເຎນ ອສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄເນວ ໂສ ສຸຊ຺ຌຕິ, ຣາຄາທີຫິ ອຸປຘີຫິ ສອຸປຘິໂກ ເອວ ສມາໂນ ສຸຊ຺ຌຕີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອາປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ນ ຈ ເອວໍວິໂຘ ສຸຊ຺ຌຕິ. ຕສ຺ມາ ທິຏ຺ຐີ ຫິ ນໍ ປາວ ຕຖາ ວທານໍ, ສາ ນໍ ທິຏ຺ຐິເຍວ ‘‘ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ອຍ’’ນ຺ຕິ ກເຖຕິ, ທິຏ຺ຐິອນຸຣູປໍ ‘‘ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຕຖາ ຕຖາ ວທຕີຕິ.

ຣາເຄນ ສຫ ວຕ຺ຕຕີຕິ ສຣາໂຄ, ຣາຄວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສໂທໂສຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໒໕. ນ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓຕິ ຕຕິຍຄາຖາ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ໂຍ ປນ ພາຫິຕປາປຕ຺ຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ໂຫຕິ, ໂສ ມຄ຺ເຄນ ອຘິຄຕາສວກ຺ຂໂຍ ຂີຓາສວພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຣິຍມຄ຺ຄຎາຓໂຕ ອຎ຺ເຎນ ອຠິມງ຺ຄລສມ຺ມຕຣູປສງ຺ຂາເຕ ທິຏ຺ເຐ, ຕຖາວິຘສທ຺ທສງ຺ຂາເຕ ສຸເຕ, ອວີຕິກ຺ກມສງ຺ຂາເຕ ສີເລ, ຫຕ຺ຖິວຕາທິເຠເທ ວເຕ, ປຖວິອາທິເຠເທ ມຸເຕ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ເນນ ມິຈ຺ຉາຎາເຓນ ສຸທ຺ຘິໍ ນ ອາຫາຕິ. ເສສມສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ວຓ຺ຓຠຓນາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂສ ຫິ ເຕຘາຕຸກປຸຎ຺ເຎ ສພ຺ພສ຺ມິຎ຺ຈ ປາເປ ອນູປລິຕ຺ໂຕ, ກສ຺ມາ? ຕສ຺ສ ປຫີນຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕທິຏ຺ຐິຍາ, ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ວາ ຄຫຓສ຺ສ ປຫີນຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕຎ຺ຊໂຫ, ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣາທີນໍ ອກຣຓໂຕ ‘‘ນຍິຘ ປກຸພ຺ພມາໂນ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ມາ ນໍ ເອວໍ ປສໍສນ຺ໂຕ ອາຫ. ສພ຺ພສ຺ເສວ ຈສ຺ສ ປຸຣິມປາເທນ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ – ປຸຎ຺ເຎ ຈ ປາເປ ຈ ອນູປລິຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕຎ຺ຊໂຫ ນຍິຘ ປກຸພ຺ພມາໂນ ນ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຎ຺ຎໂຕ ສຸທ຺ຘິມາຫາຕິ. ນາຕິ ປຏິກ຺ເຂໂປຕິ ນ ອິຕິ ປຏິເສໂຘ.

ພາຫິຕ຺ວາ ສພ຺ພປາປການີຕິ ຄາຖາຍຕ຺ໂຖ – ໂຍ ຈຕຸຕ຺ຖມຄ຺ເຄນ ພາຫິຕ຺ວາ ສພ຺ພປາປການິ ຐິຕຕ຺ໂຕ ຐິໂຕອິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ພາຫິຕປາປຕ຺ຕາ ເອວ ຈ ວິມໂລ ວິມລຠາວໍ ພ຺ຣຫ຺ມຠາວໍ ເສຏ຺ຐຠາວໍ ປຕ຺ໂຕ, ປຏິນິສ຺ສຏ຺ຐສມາຘິວິກ຺ເຂປກຣກິເລສມເລນ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄຜລສມາຘິນາ ສາຘຸສມາຫິໂຕ, ສໍສາຣເຫຕຸສມຕິກ຺ກເມນ ສໍສາຣມຕິຈ຺ຈ ປຣິນິຏ຺ຐິຕກິຈ຺ຈຕາຍ ເກວລີຕິ ຈ, ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐີຫິ ອນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ອນິສ຺ສິໂຕຕິ ຈ, ໂລກຘມ຺ເມຫິ ນິພ຺ພິກາຣຕ຺ຕາ ຕາທີຕິ ຈ ປວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວໍ ຖຸຕິຣໂຫ ສ ພ຺ຣຫ຺ມາ ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓຕິ.

ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສຕິປຏ຺ຐາເນຫີຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐາເນ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ. ສມ຺ມປ຺ປຘານາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ສນ຺ເຕເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ ເອກຈ຺ເຈ ໂລກສງ຺ເກເຕນ ‘‘ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ ລທ຺ຘໂວຫາຣາ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ. ທິຏ຺ຐສຸທ຺ຘິກາຕິ ທິຏ຺ເຐນ ສຸທ຺ຘິໍ ອິຈ຺ຉມານາ. ເຕ ເອກຈ຺ຈານໍ ຣູປານໍ ທສ຺ສນນ຺ຕິ ເອເຕ ທິຏ຺ຐສຸທ຺ຘິກາ ເອເຕສໍ ຣູປາຣມ຺ມຓານໍ ໂອໂລກນໍ. ມງ຺ຄລໍ ປຈ຺ເຈນ຺ຕີຕິ ອິທ຺ຘິກາຣຓໍ ພຸທ຺ຘິກາຣຓໍ ສພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິກາຣຓໍ ປຕິຏ຺ຐາເປນ຺ຕິ. ອມງ຺ຄລໍ ປຈ຺ເຈນ຺ຕີຕິ ອນິທ຺ຘິກາຣຓໍ ນ ພຸທ຺ຘິກາຣຓໍ ນ ສມ຺ປຕ຺ຕິກາຣຓໍ ປຕິຏ຺ຐາເປນ຺ຕິ. ເຕ ກາລໂຕ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາຕິ ເອເຕ ທິຏ຺ຐາທິມງ຺ຄລິກາ ປຸເຣຕຣເມວ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ. ອຠິມງ຺ຄລຄຕານີຕິ ວິເສເສນ ວຸຑ຺ຒິກາຣຓຄຕານິ. ຣູປານິ ປສ຺ສນ຺ຕີຕິ ນານາວິຘານິ ຣູປາຣມ຺ມຓານິ ທກ຺ຂນ຺ຕິ. ຈາຏກສກຸຓນ຺ຕິ ເອວໍນາມກໍ. ຜຸສ຺ສເວຬຸວລຏ຺ຐິນ຺ຕິ ຜຸສ຺ສນກ຺ຂຕ຺ເຕນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຕຣຸຓເພຬຸວລຏ຺ຐິໍ. ຄພ຺ຠິນິຕ຺ຖິນ຺ຕິ ສຄພ຺ຠໍ ອິຕ຺ຖິໍ. ກຸມາຣກໍ ຂນ຺ເຘ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕນ຺ຕິ ຕຣຸຓທາຣກໍ ອໍເສ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉມານໍ. ປຸຓ຺ຓຆຏນ຺ຕິ ອຸທກປຸຓ຺ຓຆຏໍ. ໂຣຫິຕມຈ຺ຉນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕໂຣຫິຕມຈ຺ຉໍ. ອາຊຎ຺ຎຣຖນ຺ຕິ ສິນ຺ຘວຍຸຕ຺ຕຣຖໍ. ອຸສຠນ຺ຕິ ມງ຺ຄລອຸສຠໍ. ໂຄກປິລນ຺ຕິ ກປິລຄາວິໍ.

ປລາລປຸຎ຺ຊນ຺ຕິ ຖຸສຣາສິໍ. ຕກ຺ກຆຏນ຺ຕິ ໂຄຕກ຺ກາທິປູຣິຕຈາຏິໍ. ຣິຕ຺ຕຆຏນ຺ຕິ ຕຸຈ຺ຉຆຏໍ. ນຏນ຺ຕິ ນຏກາທິໍ. ‘‘ຘຸຕ຺ຕກິຣິຍ’’ນ຺ຕິ ເອເກ. ນຄ຺ຄສມຓກນ຺ຕິ ນິຈ຺ໂຈຬສມຓໍ. ຂຣນ຺ຕິ ຄທ຺ຣຠໍ. ຂຣຍານນ຺ຕິ ຄທ຺ຣຠຍຸຕ຺ຕໍ ວຍ຺ຫາທິກໍ. ເອກຍຸຕ຺ຕຍານນ຺ຕິ ເອເກນ ວາຫເນນ ສໍຍຸຕ຺ຕໍ ຍານໍ. ກາຓນ຺ຕິ ເອກກ຺ຂິອຸຠຍກ຺ຂິກາຓໍ. ກຸຓິນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖກຸຓິໍ. ຂຎ຺ຊນ຺ຕິ ຂຎ຺ຊປາທໍ ຕິຣິຍຄຕປາທໍ. ປກ຺ຂຫຕນ຺ຕິ ປີຐສປ຺ປິໍ. ຊິຓ຺ຓກນ຺ຕິ ຊຣາຊິຓ຺ຓໍ. ພ຺ຍາຘິກນ຺ຕິ ພ຺ຍາຘິປີຬິຕໍ. ມຕນ຺ຕິ ກາລງ຺ກຕໍ.

ສຸຕສຸທ຺ຘິກາຕິ ໂສຕວິຎ຺ຎາເຓນ ສຸເຕນ ສຸທ຺ຘິໍ ອິຈ຺ຉມານາ. ສທ຺ທານໍ ສວນນ຺ຕິ ສທ຺ທາຣມ຺ມຓານໍ ສວນໍ. ວຑ຺ຒາຕິ ວາຕິອາທໂຍ ໂລເກ ປວຕ຺ຕສທ຺ທມຕ຺ຕານິ ຄເຫຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕາ. ອມງ຺ຄລໍ ປນ ‘‘ກາໂຓ’’ຕິອາທິນາ ເຕນ ເຕນ ນາເມນ ວຸຕ຺ຕສທ຺ທາເຍວ. ‘‘ຉິນ຺ທ’’ນ຺ຕິ ວາຕິ ຫຕ຺ຖປາທາທິຈ຺ຉິນ຺ນນ຺ຕິ ວາ. ‘‘ຠິນ຺ທ’’ນ຺ຕິ ວາຕິ ສີສາທິຠິນ຺ນນ຺ຕິ ວາ. ‘‘ທຑ຺ຒ’’ນ຺ຕິ ວາຕິ ອຄ຺ຄິນາ ຌາປິຕນ຺ຕິ ວາ. ‘‘ນຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ ວາຕິ ໂຈຣາທີຫິ ວິນາສິຕນ຺ຕິ ວາ. ‘‘ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວາຕິ ນ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ວາ.

ສີລສຸທ຺ຘິກາຕິ ສີເລນ ວິສຸທ຺ຘິໍ ອິຈ຺ຉນກາ. ສີລມຕ຺ເຕນາຕິ ສໍວຣຓມຕ຺ເຕນ. ສໍຍມມຕ຺ເຕນາຕິ ອຸປຣມມຕ຺ເຕນ. ສໍວຣມຕ຺ເຕນາຕິ ທ຺ວາຣຖກນມຕ຺ເຕນ. ອວີຕິກ຺ກມມຕ຺ເຕນາຕິ ນ ອຕິກ຺ກມິຕມຕ຺ເຕນ. ສມໂຓ ມຸຓ຺ຑິກາປຸຕ຺ໂຕຕິ ມາຕິໂຕ ລທ຺ຘນາມໍ. ສມ຺ປນ຺ນກຸສລນ຺ຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓກຸສລໍ. ປຣມກຸສລນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕມກຸສລໍ. ອຸຕ຺ຕມປຕ຺ຕິປ຺ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕມໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິຕພ຺ພຕໍ ປຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ອໂຍຊ຺ຊນ຺ຕິ ປຣາເຊຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍໍ ສມຓໍ.

ວຕສຸທ຺ຘິກາຕິ ສມາທາເນນ ວເຕນ ສຸທ຺ຘິໍ ອິຈ຺ຉນກາ. ຫຕ຺ຖິວຕິກາ ວາຕິ ສມາທິນ຺ນໍ ຫຕ຺ຖິວຕໍ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິ ຫຕ຺ຖິວຕິກາ, ສພ຺ພຫຕ຺ຖິກິຣິຍໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຖໍ? ‘‘ອຊ຺ຊ ປຏ຺ຐາຍ ຫຕ຺ຖີຫິ ກາຕພ຺ພໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ຫຕ຺ຖີນໍ ຄມນາກາຣໍ ຕິຏ຺ຐນາກາຣໍ ນິສີທນາກາຣໍ ສຍນາກາຣໍ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວກຣຓາກາຣໍ, ອຎ຺ເຎ ຫຕ຺ຖີ ທິສ຺ວາ ໂສຓ຺ຑໍ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ຄມນາກາຣຎ຺ຈ ສພ຺ພໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ຫຕ຺ຖິວຕິກາ. ອສ຺ສວຕິກາທີສຸປິ ລພ຺ຠມານວເສນ ຍຖາໂຍຄໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ເຕສຸ ອວສາເນ ທິສາວຕິກາ ວາຕິ ປຸຣຕ຺ຖິມາທິທິສານໍ ນມສ຺ສນວເສນ ສມາທິນ຺ນທິສາວຕິກາ, ເອເຕສໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣານໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ວຕສມາທານໍ ສມ຺ປຊ຺ຊມານໍ ຫຕ຺ຖິອາທີນໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປເນຕິ. ສເຈ ໂຂ ປນສ຺ສ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ ‘‘ອິມິນາຫໍ ສີລວຕສມາທານພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ ເທໂວ ວາ ເທວຎ຺ຎຕໂຣ ວາ ໂຫມີ’’ຕິ ຈິນ຺ຕຍນ຺ຕສ຺ສ ນິຣຍຕິຣຈ຺ຉານໂຍນີນໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ໂຫຕີຕິ ຎາຕພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ (ມ. ນິ. ໒.໗໙) –

‘‘ອິຘ, ປຸຓ຺ຓ, ເອກຈ຺ໂຈ ກຸກ຺ກຸຣວຕໍ ຠາເວຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ອພ຺ໂພກິຓ຺ຓໍ, ກຸກ຺ກຸຣສີລໍ ຠາເວຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ອພ຺ໂພກິຓ຺ຓໍ, ກຸກ຺ກຸຣຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ອພ຺ໂພກິຓ຺ຓໍ, ກຸກ຺ກຸຣາກປ຺ປໍ ຠາເວຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ອພ຺ໂພກິຓ຺ຓໍ. ໂສ ກຸກ຺ກຸຣວຕໍ ຠາເວຕ຺ວາ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ອພ຺ໂພກິຓ຺ຓໍ, ກຸກ຺ກຸຣສີລໍ ຠາເວຕ຺ວາ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ອພ຺ໂພກິຓ຺ຓໍ, ກຸກ຺ກຸຣຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕ຺ວາ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ອພ຺ໂພກິຓ຺ຓໍ, ກຸກ຺ກຸຣາກປ຺ປໍ ຠາເວຕ຺ວາ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ອພ຺ໂພກິຓ຺ຓໍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ກຸກ຺ກຸຣານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ສເຈ ໂຂ ປນສ຺ສ ເອວໍທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ ‘ອິມິນາຫໍ ສີເລນ ວາ ວເຕນ ວາ ຕເປນ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ ວາ ເທໂວ ວາ ຠວິສ຺ສາມິ ເທວຎ຺ຎຕໂຣ ວາ’ຕິ, ສາສ຺ສ ໂຫຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິສ຺ສ ໂຂ ອຫໍ, ປຸຓ຺ຓ, ທ຺ວິນ຺ນໍ ຄຕີນໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຄຕິໍ ວທາມິ ນິຣຍໍ ວາ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິໍ ວາ. ອິຕິ ໂຂ, ປຸຓ຺ຓ, ສມ຺ປຊ຺ຊມານໍ ກຸກ຺ກຸຣວຕໍ ກຸກ຺ກຸຣານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປເນຕິ, ວິປຊ຺ຊມານໍ ນິຣຍ’’ນ຺ຕິ.

ຄນ຺ຘພ຺ພວຕິກາທໂຍ ຄນ຺ຘພ຺ພາທີນໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ ນ ຄເຫຕພ຺ໂພ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ນິຣຍຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິເມວ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ມຸຕສຸທ຺ຘິກາຕິ ຜຸສິເຕນ ສຸທ຺ຘິກາ. ປຖວິໍ ອາມສນ຺ຕີຕິ ສສມ຺ຠາຣິກໍ ມຫາປຖວິໍ ກາເຍນ ຜຸສນ຺ຕິ. ຫຣິຕນ຺ຕິ ອລ຺ລນີລສທ຺ທລໍ. ໂຄມຍນ຺ຕິ ຄວາທິໂຄມຍໍ. ກຈ຺ຉປນ຺ຕິ ອຏ຺ຐິກຈ຺ຉປາທິອເນກວິຘໍ. ຜາລໍ ອກ຺ກມນ຺ຕີຕິ ອຍຜາລໍ ມທ຺ທນ຺ຕິ. ຕິລວາຫນ຺ຕິ ຕິລສກຏໍ ຕິລຣາສິໍ ວາ. ຜຸສ຺ສຕິລໍ ຂາທນ຺ຕີຕິ ມງ຺ຄລປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ຕິລໍ ຂາທນ຺ຕິ. ຜຸສ຺ສເຕລໍ ມກ຺ເຂນ຺ຕີຕິ ຕຖາຣູປໍ ຕິລເຕລໍ ສຣີຣພ຺ຠຎ຺ຊນໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ທນ຺ຕກຏ຺ຐນ຺ຕິ ທນ຺ຕໂປຓໍ. ມຕ຺ຕິກາຍ ນ຺ຫາຍນ຺ຕີຕິ ກຸງ຺ກຸຏ຺ຐາທິກາຍ ສຓ຺ຫມຕ຺ຕິກາຍ ສຣີຣໍ ອຸພ຺ພຏ຺ເຏຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍນ຺ຕິ. ສາຏກໍ ນິວາເສນ຺ຕີຕິ ມງ຺ຄລປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ວຕ຺ຖໍ ປຣິທຫນ຺ຕິ. ເວຐນໍ ເວເຐນ຺ຕີຕິ ສີສເວຐນໍ ປຕ຺ຕຸຓ຺ຓາທິປຏໍ ສີເສ ຐເປນ຺ຕິ ປຏິມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

ເຕຘາຕຸກໍ ກຸສລາຠິສງ຺ຂາຣນ຺ຕິ ກາມຘາຕຸຣູປຘາຕຸອຣູປຘາຕູສຸ ປຏິສນ຺ຘິທາຍກໍ ໂກສລ຺ລສມ຺ຠູຕໍ ປຈ຺ຈຍາຠິສງ຺ຂາຣໍ. ສພ຺ພໍ ອກຸສລນ຺ຕິ ທ຺ວາທສວິຘໍ ອໂກສລ຺ລສມ຺ຠູຕໍ ອກຸສລໍ. ຍໂຕຕິ ຍທາ. ເຕ ທສວິໂຘ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ຈ, ທ຺ວາທສວິໂຘ ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ຈ, ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາໂຣ ຈ ຍຖານຸຣູປໍ ສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫາເນນ ປຫີນາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຕ຺ຕທິຏ຺ຐິຊໂຫຕິ ‘‘ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ຄຫິຕທິຏ຺ຐິໍ ຊໂຫ. ຄາຫໍ ຊໂຫຕິ ‘‘ເອໂສຫມສ຺ມີ’’ຕິ ມານສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຄຫຓໍ ຊໂຫ. ປຸນ ອຕ຺ຕຎ຺ຊໂຫຕິ ‘‘ເອຕໍ ມມາ’’ຕິ ຕຓ຺ຫາຄຫຓວເສນ ຈ ທິຏ຺ຐິຄຫຓວເສນ ຈ ປຣາມສິຕ຺ວາ ຄຫິຕໍ, ປຣໂຕ ອາມຏ຺ຐຎ຺ຈ, ຕສ຺ມິໍ ອຠິນິວິຏ຺ຐຎ຺ຈ, ພລວຕຓ຺ຫາວເສນ ຄິລິຕ຺ວາ ອຊ຺ໂຌສິຕຎ຺ຈ, ພລວມຸຈ຺ຉິຕຎ຺ຈ. ສພ຺ພໍ ຕໍ ຈຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິອາທໂຍ ວຸຕ຺ຕນຍາເຍວ.

໒໖. ເອວໍ ‘‘ນ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຎ຺ຎໂຕ ສຸທ຺ຘິມາຫາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິທານິ ເຍ ທິຏ຺ຐິຄຕິກາ ອຎ຺ຎໂຕ ສຸທ຺ຘິໍ ພ຺ຣຸວນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຕສ຺ສາ ທິຏ຺ຐິຍາ ອນິພ຺ພາຫກຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ປຸຣິມໍ ປຫາຍາ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ເຕຫິ ອຎ຺ຎໂຕ ສຸທ຺ຘິວາທາ ສມານາປິ ຍສ຺ສາ ທິຏ຺ຐິຍາ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ ຄຫຓມຸຎ຺ຈນໍ ໂຫຕິ, ຕາຍ ປຸຣິມໍ ສຕ຺ຖາຣາທິໍ ປຫາຍ ອປຣໍ ນິສ຺ສິຕາ, ເອຊາສງ຺ຂາຕາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ອນຸຄຕາ ອຠິຠູຕາ ຣາຄາທິເຠທໍ ນ ຕຣນ຺ຕິ ສງ຺ຄໍ, ຕຎ຺ຈ ອຕຣນ຺ຕາ ຕໍ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ຈ ນິຣສ຺ສຊນ຺ຕິ ຈ ມກ຺ກໂຏວ ສາຂນ຺ຕິ.

ປຸຣິມໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ປຫາຍາຕິ ປຸຣິມຄຫິຕໍ ສຕ຺ຖຸປຏິຎ຺ຎໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ. ປຣໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ນິສ຺ສິຕາຕິ ອຎ຺ຎໍ ສຕ຺ຖຸປຏິຎ຺ຎໍ ນິສ຺ສິຕາ ອລ຺ລີນາ. ປຸຣິມໍ ຘມ຺ມກ຺ຂານໍ ປຫາຍາຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ເອຊານຸຄາຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ອນຸຄາ. ເອຊານຸຄຕາຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ອນຸຄຕາ. ເອຊານຸສຏາຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ອນຸສຏາ ປກ຺ຂນ຺ທາ ວາ. ເອຊາຍ ປນ຺ນາ ປຕິຕາຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ນິມຸຄ຺ຄາ ຈ ນິກ຺ຂິປິຕາ ຈ.

ມກ຺ກໂຏຕິ ວານໂຣ. ອຣຎ຺ເຎຕິ ວິປິເນ. ປວເນຕິ ມຫາວເນ. ຈຣມາໂນຕິ ຄຈ຺ຉມາໂນ. ເອວເມວາຕິ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ. ປຸຖູຕິ ນານາ. ປຸຖຸທິຏ຺ຐິຄຕານີຕິ ນານາວິຘານິ ທິຏ຺ຐິຄຕານິ. ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ຈ ມຸຎ຺ຈນ຺ຕິ ຈາຕິ ຄຫຓວເສນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ຈ ຈຊນວເສນ ມຸຎ຺ຈນ຺ຕິ ຈ. ອາທິຍນ຺ຕິ ຈ ນິຣສ຺ສຊນ຺ຕິ ຈາຕິ ປລິໂພຘໍ ກໂຣນ຺ຕິ ຈ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕິ ຈ ຂິປນ຺ຕິ ຈ.

໒໗. ປຎ຺ຈມຄາຖາຍ ຈ ສມ຺ພນ຺ໂຘ – ໂຍ ຈ ໂສ ‘‘ທິຏ຺ຐີ ຫິ ນໍ ປາວ ຕຖາ ວທານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ສຍໍ ສມາທາຍາຕິ. ຕຕ຺ຖ ສຍນ຺ຕິ ສາມໍ. ສມາທາຍາຕິ ຄເຫຕ຺ວາ. ວຕານີຕິ ຫຕ຺ຖິວຕາທີນິ. ອຸຈ຺ຈາວຈນ຺ຕິ ອປຣາປຣໍ, ຫີນປຓີຕໍ ວາ ສຕ຺ຖາຣໂຕ ສຕ຺ຖາຣາທິໍ. ສຎ຺ຎສຕ຺ໂຕຕິ ກາມສຎ຺ຎາທີສຸ ລຄ຺ໂຄ. ວິທ຺ວາ ຈ ເວເທຫິ ສເມຈ຺ຈ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ປຣມຕ຺ຖວິທ຺ວາ ຈ ອຣຫາ ຈຕູຫິ ມຄ຺ຄຎາຓເວເທຫິ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມໍ ອຠິສເມຈ຺ຈາຕິ. ເສສໍ ປາກຏເມວ.

ສາມໍ ສມາທາຍາຕິ ສຍເມວ ຄເຫຕ຺ວາ. ອາທາຍາຕິ ອາທິຍິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ. ສມາທາຍາຕິ ສມ຺ມາ ອາທາຍ. ອາທິຍິຕ຺ວາຕິ ປລິໂພຘໍ ກຕ຺ວາ. ສມາທິຍິຕ຺ວາຕິ ສມ຺ມາ ປລິໂພຘໍ ກຕ຺ວາ. ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາຕິ ອວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ. ປຣາມສິຕ຺ວາຕິ ທສ຺ສິຕ຺ວາ. ອຠິນິວິສິຕ຺ວາຕິ ປຕິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ. ກາມສຎ຺ຎາທໂຍ ວຸຕ຺ຕນຍາ ເອວ.

ວິທ຺ວາຕິ ເມຘາວີ. ວິຊ຺ຊາຄໂຕຕິ ວິຊານນຠາວໍ ຄໂຕ. ຎາຓີຕິ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ໂນ. ວິຠາວີຕິ ຎາເຓນ ວີມໍສໂກ. ເມຘາວີຕິ ອນິຈ຺ຈາທີຫິ ຕຸລິຕຎາໂຓ. ປຎ຺ຎາຕິອາທໂຍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍາເຍວ. ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມໍ ວິຈິນາຕີຕິ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ. ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຕ຺ໂຖ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ໂຕວ. ວີມໍສາຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມວິຈິນນາ ປຎ຺ຎາວ. ‘‘ວີມໍສາ ຘມ຺ມຈິນ຺ຕນາ’’ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕາ. ວິປສ຺ສນາຕິ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ວິວິຘາກາເຣນ ປສ຺ສນາ ປຎ຺ຎາວ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີຕິ ໂສຠນາ ປສຏ຺ຐາ ສຸນ຺ທຣາ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ເຕຫິ ເວເທຫີຕິ ເອເຕເຫວ ຈຕູຫິ ມຄ຺ຄຎາເຓຫິ. ອນ຺ຕຄໂຕຕິ ຊາຕິຊຣາມຣຓສ຺ສ ປຣິໂຍສານໍ ຄໂຕ. ໂກຏິຄໂຕຕິອາທໂຍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍາວ. ເວທານໍ ວາ ອນ຺ຕຄໂຕຕິ ຊານິຕພ຺ພານໍ ອວສານປ຺ປຕ຺ໂຕ. ເວເທຫິ ວາ ອນ຺ຕຄໂຕຕິ ຈຕູຫິ ມຄ຺ຄຎາຓເວເທຫິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຣິຍນ຺ຕຠາເວນ ອນ຺ຕສງ຺ຂາຕໍ ນິພ຺ພານໍ ຄໂຕ. ວິທິຕຕ຺ຕາຕິ ວິທິຕຠາເວນ ຊານິຕຠາເວນ.

ເວທານິ ວິເຈຍ຺ຍ ເກວລານີຕິ ຄາຖາຍ ອຍມຕ຺ໂຖ – ໂຍ ຈຕູຫິ ມຄ຺ຄຎາຓເວເທຫິ ກິເລສກ຺ຂຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຄໂຕ, ໂສ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ເວທຄູ ນາມ ໂຫຕິ. ໂສວ ສພ຺ພສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ສຕ຺ຖສຎ຺ຎິຕານິ ເວທານິ ຕາເຍວ ມຄ຺ຄຠາວນາຍ ກິຈ຺ຈໂຕ ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ວິເຈຍ຺ຍ. ຕຕ຺ຖ ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫາເນນ ຕເມວ ສພ຺ພໍ ເວທມຕິຈ຺ຈ ຍາປິ ເວທປຈ຺ຈຍາ, ອຎ຺ຎຖາ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ເວທນາ, ຕາສຸ ສພ຺ພເວທນາສຸ ວີຕຣາໂຄ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ກິໍ ປຕ຺ຕິນມາຫຸ ເວທຄຸ’’ນ຺ຕິ (ສຸ. ນິ. ໕໓໓) ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ອິທໍ ປຕ຺ຕິນ’’ນ຺ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ເວທານິ ວິເຈຍ຺ຍ…ເປ… ເວທຄູ ໂສ’’ຕິ ອາຫ. ຍສ຺ມາ ວາ ໂຍ ປວິຈຍປຎ຺ຎາຍ ເວທານິ ວິເຈຍ຺ຍ, ຕຕ຺ຖ ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫາເນນ ສພ຺ພໍ ເວທມຕິຈ຺ຈ ວຕ຺ຕຕິ. ໂສ ສຕ຺ຖສຎ຺ຎິຕານິ ເວທານິ ຄໂຕ ຎາໂຕ ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕວ ໂຫຕິ. ໂຍ ເວທນາສຸ ວີຕຣາໂຄ, ໂສປິ ເວທນາສຎ຺ຎິຕານິ ເວທານິ ຄໂຕ ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕ, ອຕິເວທນໍ ຄໂຕຕິປິ ເວທຄູ. ຕສ຺ມາ ຕມ຺ປິ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອິທໍ ປຕ຺ຕິນ’’ນ຺ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ເວທານິ ວິເຈຍ຺ຍ…ເປ… ເວທຄູ ໂສ’’ຕິ ອາຫ.

ສເມຈ຺ຈາຕິ ຎາເຓນ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ. ອຠິສເມຈ຺ຈາຕິ ຎາເຓນ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ. ຘມ຺ມນ຺ຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມໍ. ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາຕິ ສພ຺ເພ ສປ຺ປຈ຺ຈຍາ ຘມ຺ມາ. ເຕ ຫິ ສງ຺ຂຕສງ຺ຂາຣາ ນາມ. ປຈ຺ຈເຍຫິ ສງ຺ຄມ຺ມ ກຣີຍນ຺ຕີຕິ ສງ຺ຂາຣາ, ເຕ ເອວໍ ປຈ຺ຈເຍຫິ ສງ຺ຄມ຺ມ ກຕຕ຺ຕາ ‘‘ສງ຺ຂຕາ’’ຕິ ວິເສເສຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕາ. ‘‘ກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕາ ເຕຠູມກຣູປາຣູປຘມ຺ມາ ອຠິສງ຺ຂຕສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໕໘໗) ອຏ຺ຐກຖາສຸ ວຸຕ຺ຕາ. ເຕປິ ‘‘ອນິຈ຺ຈາ ວຕ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໒.໒໒໑, ໒໗໒; ສໍ. ນິ. ໑.໑໘໖) ສງ຺ຂຕສງ຺ຂາເຣສຸ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ‘‘ອວິຊ຺ຊາຄໂຕຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ປຸຎ຺ຎຎ຺ເຈ ສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໒.໕໑) ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາວ ອາຄຕາ. ເຕຠູມິກກຸສລາກຸສລເຈຕນາ ອຠິສງ຺ຂຣຓກສງ຺ຂາຣາ ນາມ. ‘‘ຍາວຕິກາ ອຠິສງ຺ຂາຣສ຺ສ ຄຕິ, ຕາວຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອກ຺ຂາຫຕໍ ມຎ຺ເຎ ອຏ຺ຐາສີ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໓.໑໕) ອາຄຕໍ ກາຍິກເຈຕສິກວີຣິຍໍ ປໂຍຄາຠິສງ຺ຂາໂຣ ນາມ. ‘‘ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຐມໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ ວຈີສງ຺ຂາໂຣ, ຕໂຕ ກາຍສງ຺ຂາໂຣ, ຕໂຕ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໔໖໔) ອາຄຕາ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາ ວາຈໍ ສງ຺ຂໂຣນ຺ຕີຕິ ວຈີສງ຺ຂາຣາ, ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ກາເຍນ ສງ຺ຂຣີຍນ຺ຕີຕິ ກາຍສງ຺ຂາຣາ, ສຎ຺ຎາ ຈ ເວທນາ ຈ ຈິຕ຺ເຕນ ສງ຺ຂຣີຍນ຺ຕີຕິ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣາ. ອິຘ ປນ ສງ຺ຂຕສງ຺ຂາຣາ ອຘິປ຺ເປຕາ. ອນິຈ຺ຈາ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວຏ຺ເຐນ. ທຸກ຺ຂາ ປຏິປີຬນຏ຺ເຐນ. ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາຕິ ນິພ຺ພານມ຺ປິ ອນ຺ໂຕກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕາ. ອນຕ຺ຕາ ອວສວຕ຺ຕນຏ຺ເຐນ. ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາຕິ ເອຕ຺ຖ ຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ຜລເມຕິ, ໂສ ປຈ຺ຈໂຍ. ປຏິຈ຺ຈາຕິ ນ ວິນາ, ອປຈ຺ຈກ຺ຂິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເຈວ ປວຕ຺ຕຕິ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປິຈ ອຸປກາຣກຏ຺ໂຐ ປຈ຺ຈຍຏ຺ໂຐ. ອວິຊ຺ຊາ ຈ ສາ ປຈ຺ຈໂຍ ຈາຕິ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈໂຍ, ຕສ຺ມາ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ. ສງ຺ຂາຣາ ສມ຺ຠວນ຺ຕີຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເອວໍ ສມ຺ຠວນ຺ຕິສທ຺ທສ຺ສ ເສສປເທຫິປິ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ.

ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ອວິຊ຺ຊາ? ທຸກ຺ເຂ ອຎ຺ຎາຓໍ, ທຸກ຺ຂສມຸທເຍ ອຎ຺ຎາຓໍ, ທຸກ຺ຂນິໂຣເຘ ອຎ຺ຎາຓໍ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິຍາ ປຏິປທາຍ ອຎ຺ຎາຓໍ, ປຸພ຺ພນ຺ເຕ ອຎ຺ຎາຓໍ, ອປຣນ຺ເຕ ອຎ຺ຎາຓໍ, ປຸພ຺ພນ຺ຕາປຣນ຺ເຕ ອຎ຺ຎາຓໍ, ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອຎ຺ຎາຓໍ. ກຕເມ ສງ຺ຂາຣາ? ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາໂຣ, ກາຍສງ຺ຂາໂຣ ວຈີສງ຺ຂາໂຣ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ, ອຏ຺ຐ ກາມາວຈຣກຸສລເຈຕນາ, ປຎ຺ຈ ຣູປາວຈຣກຸສລເຈຕນາ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ, ທ຺ວາທສ ອກຸສລເຈຕນາ ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ, ຈຕສ຺ໂສ ອຣູປາວຈຣກຸສລເຈຕນາ ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາໂຣ, ກາຍສຎ຺ເຈຕນາ ກາຍສງ຺ຂາໂຣ, ວຈີສຎ຺ເຈຕນາ ວຈີສງ຺ຂາໂຣ, ມໂນສຎ຺ເຈຕນາ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ.

ຕຕ຺ຖ ສິຍາ – ກຖໍ ປເນຕໍ ຊານິຕພ຺ພໍ ‘‘ອິເມ ສງ຺ຂາຣາ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ? ອວິຊ຺ຊາຠາເວ ຠາວໂຕ. ຍສ຺ສ ຫິ ທຸກ຺ຂາທີສຸ ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາຕໍ ອຎ຺ຎາຓໍ ອປ຺ປຫີນໍ ໂຫຕິ, ໂສ ທຸກ຺ເຂ ຕາວ ປຸພ຺ພນ຺ຕາທີສຸ ຈ ອຎ຺ຎາເຓນ ສໍສາຣທຸກ຺ຂໍ ສຸຂສຎ຺ຎາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ເຫຕຸຠູເຕ ຕິວິເຘປິ ສງ຺ຂາເຣ ອາຣຠຕິ. ສມຸທເຍ ອຎ຺ຎາເຓນ ທຸກ຺ຂເຫຕຸຠູເຕປິ ຕຓ຺ຫາປຣິກ຺ຂາເຣ ສງ຺ຂາເຣ ສຸຂເຫຕຸໂຕ ມຎ຺ຎມາໂນ ອາຣຠຕິ. ນິໂຣເຘ ປນ ມຄ຺ເຄ ຈ ອຎ຺ຎາເຓນ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນິໂຣຘຠູເຕປິ ຄຕິວິເສເສ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ນິໂຣຘສ຺ສ ຈ ອມຄ຺ຄຠູເຕສຸປິ ຍຎ຺ຎາມຣຕປາທີສຸ ນິໂຣຘມຄ຺ຄສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘໍ ປຕ຺ຖຍມາໂນ ຍຎ຺ຎາມຣຕປາທິມຸເຂນ ຕິວິເຘປິ ສງ຺ຂາເຣ ອາຣຠຕິ.

ອປິ ຈ ໂສ ຕາຍ ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ອປ຺ປຫີນາວິຊ຺ຊຕາຍ ວິເສສໂຕ ຊາຕິຊຣາໂຣຄມຣຓາທິອເນກາທີນວໂວກິຓ຺ຓມ຺ປິ ປຸຎ຺ຎຜລສງ຺ຂາຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ທຸກ຺ຂໂຕ ອຊານນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ກາຍວຈີຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣເຠທໍ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣໍ ອາຣຠຕິ ເທວຈ຺ຉຣກາມໂກ ວິຍ ມຣຸປ຺ປປາຕໍ. ສຸຂສມ຺ມຕສ຺ສາປິ ຈ ຕສ຺ສ ປຸຎ຺ຎຜລສ຺ສ ອນ຺ເຕ ມຫາປຣິຬາຫຊນິກໍ ວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂຕໍ ອປ຺ປສ຺ສາທຕຎ຺ຈ ອປສ຺ສນ຺ໂຕປິ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣເມວ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣໍ ອາຣຠຕິ ສລໂຠ ວິຍ ທີປສິຂາຠິນິປາຕໍ, ມຘຸພິນ຺ທຸຄິທ຺ໂຘ ວິຍ ຈ ມຘຸລິຕ຺ຕສຕ຺ຖຘາຣາເລຫນໍ.

ກາມຸປເສວນາທີສຸ ຈ ສວິປາເກສຸ ອາທີນວໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ສຸຂສຎ຺ຎາຍ ເຈວ ກິເລສາຠິຠູຕຕາຍ ຈ ທ຺ວາຣຕ຺ຕຍປ຺ປວຕ຺ຕມ຺ປິ ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣໍ ອາຣຠຕິ ພາໂລ ວິຍ ຄູຖກີຬນໍ, ມຣິຕຸກາໂມ ວິຍ ຈ ວິສຂາທນໍ. ອາຣຸປ຺ປວິປາເກສຸ ຈາປິ ສງ຺ຂາຣວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂຕໍ ອນວພຸຊ຺ຌມາໂນ ສສ຺ສຕາທິວິປລ຺ລາເສນ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣຠູຕໍ ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາຣໍ ອາຣຠຕິ ທິສາມູຬ຺ໂຫ ວິຍ ປິສາຈນຄຣາຠິມຸຂມຄ຺ຄຄມນໍ. ເອວໍ ຍສ຺ມາ ອວິຊ຺ຊາຠາວໂຕວ ສງ຺ຂາຣຠາໂວ, ນ ອຠາວໂຕ. ຕສ຺ມາ ຊານິຕພ຺ພເມຕໍ ‘‘ອິເມ ສງ຺ຂາຣາ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ.

ເອຕ຺ຖາຫ – ຄຓ຺ຫາມ ຕາວ ເອຕໍ ‘‘ອວິຊ຺ຊາ ສງ຺ຂາຣານໍ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ, ກິໍ ປນາຍເມກາວ ອວິຊ຺ຊາ ສງ຺ຂາຣານໍ ປຈ຺ຈໂຍ, ອຸທາຫຸ ອຎ຺ເຎປິ ປຈ຺ຈຍາ ສນ຺ຕີຕິ? ກິໍ ປເນຕ຺ຖ ຍທິ ຕາວ ເອກາວ, ເອກກາຣຓວາໂທ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອຖ ອຎ຺ເຎປິ ສນ຺ຕິ, ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ ເອກກາຣຓນິທ຺ເທໂສ ນຸປປຊ຺ຊຕີຕິ? ນ ນຸປປຊ຺ຊຕິ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ –

‘‘ເອກໍ ນ ເອກໂຕ ອິຘ, ນາເນກມເນກໂຕປິ ໂນ ເອກໍ;

ຜລມຕ຺ຖິ ອຕ຺ຖິ ປນ ເອກ-ເຫຕຸຜລທີປເນ ອຕ຺ໂຖ’’. (ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໒໒໖, ສງ຺ຂາຣປທນິທ຺ເທສ; ປຏິ. ມ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໑໐໕; ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໖໑໗);

ຠຄວາ ຫິ ກຕ຺ຖຈິ ປຘານຕ຺ຕາ, ກຕ຺ຖຈິ ປາກຏຕ຺ຕາ, ກຕ຺ຖຈິ ອສາຘາຣຓຕ຺ຕາ ເທສນາວິລາສສ຺ສ ຈ ເວເນຍ຺ຍານຎ຺ຈ ອນຸຣູປໂຕ ເອກເມວ ເຫຕຸໍ ວາ ຜລໍ ວາ ທີເປຕິ. ຕສ຺ມາ ອຍມິຘ ອວິຊ຺ຊາ ວິຊ຺ຊມາເນສຸປິ ອຎ຺ເຎສຸ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓສຫຊາຕຘມ຺ມາທີສຸ ສງ຺ຂາຣກາຣເຓສຸ ‘‘ອສ຺ສາທານຸປສ຺ສິໂນ ຕຓ຺ຫາ ປວຑ຺ຒຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໕໒) ຈ, ‘‘ອວິຊ຺ຊາສມຸທຍາ ອາສວສມຸທໂຍ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໐໔) ຈ ວຈນໂຕ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ຕຓ຺ຫາທີນໍ ສງ຺ຂາຣເຫຕູນໍ ເຫຕູຕິ ປຘານຕ຺ຕາ, ‘‘ອວິທ຺ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອວິຊ຺ຊາຄໂຕ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣມ຺ປິ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕີ’’ຕິ ປາກຏຕ຺ຕາ, ອສາຘາຣຓຕ຺ຕາ ຈ ສງ຺ຂາຣານໍ ເຫຕຸຠາເວນ ທີປິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອເຕເນວ ຈ ເອເກກເຫຕຸຜລທີປນປຣິຫາຣວຈເນນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ເອເກກເຫຕຸຜລທີປເນ ປໂຍຊນໍ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ເອຕ຺ຖາຫ – ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ເອກນ຺ຕານິຏ຺ຐຜລາຍ ສາວຊ຺ຊາຍ ອວິຊ຺ຊາຍ ກຖໍ ປຸຎ຺ຎາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍຕ຺ຕໍ ຍຸຊ຺ຊຕິ? ນ ຫິ ນິມ຺ພພີຊໂຕ ອຸຈ຺ຉຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ. ກຖໍ ນ ຍຸຊ຺ຊິສ຺ສຕິ? ໂລກສ຺ມິຎ຺ຫິ –

‘‘ວິຣຸທ຺ໂຘ ຈາ ວິຣຸທ຺ໂຘ ຈ, ສທິສາສທິໂສ ຕຖາ;

ຘມ຺ມານໍ ປຈ຺ຈໂຍ ສິທ຺ໂຘ, ວິປາກາ ເອວ ເຕ ຈ ນ’’.

ອິຕິ ອຍໍ ອວິຊ຺ຊາ ວິປາກວເສນ ເອກນ຺ຕານິຏ຺ຐຜລາ, ສຠາວວເສນ ຈ ສາວຊ຺ຊາປິ ສມານາ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ເອເຕສໍ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣາທີນໍ ຍຖານຸຣູປໍ ຐານກິຈ຺ຈສຠາວວິຣຸທ຺ຘາວິຣຸທ຺ຘປຈ຺ຈຍວເສນ, ສທິສາສທິສປຈ຺ຈຍວເສນ ຈ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອປິ ຈ ອຍໍ ອຎ຺ໂຎປິ ປຣິຍາໂຍ –

‘‘ຈຸຕູປປາເຕ ສໍສາເຣ, ສງ຺ຂາຣານຎ຺ຈ ລກ຺ຂເຓ;

ໂຍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນ-ຘມ຺ເມສຸ ຈ ວິມຸຍ຺ຫຕິ.

‘‘ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ ໂສ ເອເຕ, ສງ຺ຂາເຣ ຕິວິເຘ ຍໂຕ;

ອວິຊ຺ຊາ ປຈ຺ຈໂຍ ເຕສໍ, ຕິວິຘານມ຺ປຍໍ ຕໂຕ.

‘‘ຍຖາປິ ນາມ ຊຈ຺ຈນ຺ໂຘ, ນໂຣ ອປຣິຓາຍໂກ;

ເອກທາ ຍາຕິ ມຄ຺ເຄນ, ອຸມ຺ມຄ຺ເຄນາປິ ເອກທາ.

‘‘ສໍສາເຣ ສໍສຣໍ ພາໂລ, ຕຖາ ອປຣິຓາຍໂກ;

ກໂຣຕິ ເອກທາ ປຸຎ຺ຎໍ, ອປຸຎ຺ຎມປິ ເອກທາ.

‘‘ຍທາ ຈ ຎຕ຺ວາ ໂສ ຘມ຺ມໍ, ສຈ຺ຈານິ ອຠິສເມສ຺ສຕິ;

ຕທາ ອວິຊ຺ຊູປສມາ, ອຸປສນ຺ໂຕ ຈຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ຉວິຎ຺ຎາຓກາຍາ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓໍ ຆານວິຎ຺ຎາຓໍ ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ຎາຓໍ ກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ກຸສລວິປາກໍ ອກຸສລວິປາກນ຺ຕິ ທຸວິຘໍ. ຕຖາ ໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍວິຎ຺ຎາຓານິ. ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ ປນ ທ຺ເວ ວິປາກມໂນຘາຕຸໂຍ, ຕິສ຺ໂສ ອເຫຕຸກວິປາກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸໂຍ, ອຏ຺ຐ ສເຫຕຸກວິປາກຈິຕ຺ຕານິ, ປຎ຺ຈ ຣູປາວຈຣວິປາກຈິຕ຺ຕານິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣູປາວຈຣວິປາກຈິຕ຺ຕານີຕິ ພາວີສຕິວິຘໍ. ອິຕິ ສພ຺ພານິ ພາຕ຺ຕິໍສໂລກິຍວິປາກວິຎ຺ຎາຓານິ.

ຕຕ຺ຖ ສິຍາ – ກຖໍ ປເນຕໍ ຊານິຕພ຺ພໍ ‘‘ອິທໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ໂຫຕີ’’ຕິ? ອຸປຈິຕກມ຺ມາຠາເວ ວິປາກາຠາວໂຕ. ວິປາກຎ຺ເຫຕໍ, ວິປາກຎ຺ຈ ນ ອຸປຈິຕກມ຺ມາຠາເວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຍທິ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ສພ຺ເພສໍ ສພ຺ພວິປາການິ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ນ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ຊານິຕພ຺ພເມຕໍ ‘‘ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ອິທໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ສພ຺ພເມວ ຫິ ອິທໍ ປວຕ຺ຕິປຏິສນ຺ຘິວເສນ ທ຺ເວຘາ ປວຕ຺ຕຕິ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ເວ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓານິ, ທ຺ເວ ມໂນຘາຕຸໂຍ, ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາ ອເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕູຕິ ອິມານິ ເຕຣສ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວ ປວຕ຺ຕິຍໍເຍວ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເສສານິ ເອກູນວີສຕິ ຕີສຸ ຠເວສຸ ຍຖານຸຣູປໍ ປວຕ຺ຕິຍມ຺ປິ ປຏິສນ຺ຘິຍມ຺ປິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

‘‘ລທ຺ຘປ຺ປຈ຺ຈຍມິຕິ ຘມ຺ມ-ມຕ຺ຕເມຕໍ ຠວນ຺ຕຣມຸເປຕິ;

ນາສ຺ສ ຕໂຕ ສງ຺ກນ຺ຕິ, ນ ຕໂຕ ເຫຕຸໍ ວິນາ ໂຫຕິ’’.

ອິຕິ ເຫຕໍ ລທ຺ຘປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ຣູປາຣູປຘມ຺ມມຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ‘‘ຠວນ຺ຕຣມຸເປຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ນ ສຕ຺ໂຕ ນ ຊີໂວ. ຕສ຺ສ ຈ ນາປິ ອຕີຕຠວໂຕ ອິຘ ສງ຺ກນ຺ຕິ ອຕ຺ຖິ, ນາປິ ຕໂຕ ເຫຕຸໍ ວິນາ ອິຘ ປາຕຸຠາໂວ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຸຣິມໍ ຈວນໂຕ ຈຸຕິ, ປຈ຺ຉິມໍ ຠວນ຺ຕຣາທິປຏິສນ຺ຘານໂຕ ປຏິສນ຺ຘີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ເອຕ຺ຖາຫ – ນນຸ ເອວໍ ອສງ຺ກນ຺ຕິປາຕຸຠາເວ ສຕິ ເຍ ອິມສ຺ມິໍ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕຠາເວ ຂນ຺ຘາ, ເຕສໍ ນິຣຸທ຺ຘຕ຺ຕາ, ຜລປຈ຺ຈຍສ຺ສ ຈ ກມ຺ມສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ອຄມນໂຕ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຎ຺ຎໂຕ ຈ ຕໍ ຜລໍ ສິຍາ, ອຸປຠຸຎ຺ຊເກ ຈ ອສຕິ ກສ຺ສ ຕໍ ຜລໍ ສິຍາ, ຕສ຺ມາ ນ ສຸນ຺ທຣມິທໍ ວິຘານນ຺ຕິ? ຕຕ຺ຣິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ສນ຺ຕາເນ ຍໍ ຜລໍ ເອຕໍ, ນາຎ຺ຎສ຺ສ ນ ຈ ອຎ຺ຎໂຕ;

ພີຊານໍ ອຠິສງ຺ຂາໂຣ, ເອຕສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສ ສາຘໂກ.

‘‘ຜລສ຺ສຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ເອວ, ສິທ຺ຘາ ຠຸຎ຺ຊກສມ຺ມຸຕິ;

ຜລຸປ຺ປາເທນ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ, ຍຖາ ຜລຕິ ສມ຺ມຸຕີ’’ຕິ.

ໂຍປິ ວເທຍ຺ຍ ‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ເອເຕ ສງ຺ຂາຣາ ວິຊ຺ຊມານາ ວາ ຜລສ຺ສ ປຈ຺ຈຍາ ສິຍຸໍ, ອວິຊ຺ຊມານາ ວາ. ຍທິ ຈ ວິຊ຺ຊມານາ, ປວຕ຺ຕິກ຺ຂເຓເຍວ ເນສໍ ວິປາເກນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອຖ ອວິຊ຺ຊມານາ, ປວຕ຺ຕິໂຕ ປຸພ຺ເພ ປຈ຺ຉາ ຈ ນິຈ຺ຈໍ ຜລາວຫາ ສິຍຸ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ເອວໍ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ –

‘‘ກຕຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈຍາ ເອເຕ, ນ ຈ ນິຈ຺ຈໍ ຜລາວຫາ;

ປາຏິໂຠຄາທິກໍ ຕຕ຺ຖ, ເວທິຕພ຺ພໍ ນິທສ຺ສນ’’ນ຺ຕິ.

ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປນ຺ຕິ ອິຘ ເວທນາສຎ຺ຎາສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘາ ນາມໍ, ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາຠູຕານິ ຈຕຸນ຺ນຎ຺ຈ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍຣູປໍ ຣູປໍ. ອຠາວກຄພ຺ຠເສຍ຺ຍການໍ ອຓ຺ຑຊານຎ຺ຈ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ວຕ຺ຖຸທສກໍ ກາຍທສກນ຺ຕິ ວີສຕິ ຣູປຣູປານິ, ຕໂຍ ຈ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ຘາຕິ ເອເຕ ເຕວີສຕິ ຘມ຺ມາ ‘‘ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປ’’ນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ສຠາວການໍ ຠາວທສກໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເຕຕ຺ຕິໍສ, ໂອປປາຕິກສຕ຺ເຕສຸ ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິກາທີນໍ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ຈກ຺ຂຸໂສຕວຕ຺ຖຸທສການິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍນວກຎ຺ຈາຕິ ເອກູນຈຕ຺ຕາລີສ ຣູປຣູປານິ, ຕໂຍ ຈ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ຘາຕິ ເອເຕ ພາຈຕ຺ຕາລີສ ຘມ຺ມາ ‘‘ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປ’’ນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ກາມຠເວ ປນ ເສສໂອປປາຕິການໍ, ສໍເສທຊານໍ ວາ ສຠາວກປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນານໍ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ຈກ຺ຂຸໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍວຕ຺ຖຸຠາວທສການີຕິ ສຕ຺ຕຕິ ຣູປຣູປານິ, ຕໂຍ ຈ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ຘາຕິ ເອເຕ ເຕສຕ຺ຕຕິ ຘມ຺ມາ ‘‘ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປ’’ນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອສ ອຸກ຺ກໍໂສ, ອວກໍເສນ ປນ ຕໍຕໍທສກວິກລານໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ວເສນ ຫາເປຕ຺ວາ ຫາເປຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປສງ຺ຂາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຣູປີນໍ ປນ ຕໂຍວ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ຘາ. ອສຎ຺ຎີນໍ ຣູປໂຕ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍນວກເມວາຕິ. ເອສ ຕາວ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ນໂຍ.

ປວຕ຺ເຕ ປນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຣູປປວຕ຺ຕິເທເສ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຐິຕິກ຺ຂເຓ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ເຕນ ສຫ ປວຕ຺ຕອຸຕຸໂຕ ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານໍ ສຸທ຺ຘຏ຺ຐກໍ ປາຕຸຠວຕິ. ປຐມຠວງ຺ຄໂຕ ປຠຸຕິ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານໍ ສຸທ຺ຘຏ຺ຐກໍ, ສທ຺ທປາຕຸຠາວກາເລ ອຸຕຸໂຕ ເຈວ ຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສທ຺ທນວກໍ, ກພຬີກາຣາຫາຣູປຊີວີນໍ ອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານໍ ສຸທ຺ຘຏ຺ຐກນ຺ຕິ ເອວໍ ອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານສ຺ສ, ສຸທ຺ຘຏ຺ຐກສ຺ສ, ອຸຕຸຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານຎ຺ຈ ທ຺ວິນ຺ນໍ ນວການໍ ວເສນ ຉພ຺ພີສຕິວິຘໍ, ເອເກກຈິຕ຺ເຕ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ວຸຕ຺ຕກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານຎ຺ຈ ສຕ຺ຕຕິວິຘນ຺ຕິ ຉນ຺ນວຸຕິວິຘໍ ຣູປໍ, ຕໂຍ ຈ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ຘາຕິ ນວນວຸຕິຘມ຺ມາ ຍຖາສມ຺ຠວໍ ‘‘ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປ’’ນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຕຕ຺ຖ ສິຍາ – ກຖໍ ປເນຕໍ ຊານິຕພ຺ພໍ ‘‘ປຏິສນ຺ຘິນາມຣູປໍ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ໂຫຕີ’’ຕິ? ສຸຕ຺ຕໂຕ ຍຸຕ຺ຕິໂຕ ຈ. ສຸຕ຺ເຕ ຫິ ‘‘ຈິຕ຺ຕານຸປຣິວຕ຺ຕິໂນ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ທຸກມາຕິກາ ໖໒) ນເຍນ ພຫຸຘາ ເວທນາທີນໍ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍຕາ ສິທ຺ຘາ. ຍຸຕ຺ຕິໂຕ ປນ –

‘‘ຈິຕ຺ຕເຊນ ຫິ ຣູເປນ, ອິຘ ທິຏ຺ເຐນ ສິຊ຺ຌຕິ;

ອທິຏ຺ຐສ຺ສາປິ ຣູປສ຺ສ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ປຈ຺ຈໂຍ ອິຕີ’’ຕິ.

ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ສຬາຍຕນນ຺ຕິ ນາມໍ ວຸຕ຺ຕເມວ. ອິຘ ປນ ຣູປໍ ນິຍມໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາຠູຕານິ, ຉ ວຕ຺ຖູນິ, ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ ເອກາທສວິຘໍ. ສຬາຍຕນໍ ປນ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍມນາຍຕນໍ.

ຕຕ຺ຖ ສິຍາ – ກຖໍ ປເນຕໍ ຊານິຕພ຺ພໍ ‘‘ນາມຣູປໍ ສຬາຍຕນສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ? ນາມຣູປຠາເວ ຠາວໂຕ. ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຫິ ນາມສ຺ສ ຣູປສ຺ສ ຈ ຠາເວ ຕໍ ຕໍ ອາຍຕນໍ ໂຫຕິ, ນ ອຎ຺ຎຖາຕິ.

ສຬາຍຕນປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ໂສຕິ –

‘‘ຉເຬວ ຜສ຺ສາ ສງ຺ເຂປາ, ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສອາທໂຍ;

ວິຎ຺ຎາຓມິວ ພາຕ຺ຕິໍສ, ວິຕ຺ຖາເຣນ ຠວນ຺ຕິ ເຕ’’.

ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາຕິ –

‘‘ທ຺ວາຣໂຕ ເວທນາ ວຸຕ຺ຕາ, ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊາທິກາ;

ຉເຬວ ຕາ ປເຠເທນ, ອິຘ ພາຕ຺ຕິໍສ ເວທນາ’’.

ເວທນາປຈ຺ຈຍາ ຕຓ຺ຫາຕິ –

‘‘ຣູປຕຓ຺ຫາທິເຠເທນ, ຉ ຕຓ຺ຫາ ອິຘ ທີປິຕາ;

ເອເກກາ ຕິວິຘາ ຕຕ຺ຖ, ປວຕ຺ຕາກາຣໂຕ ມຕາ.

‘‘ທຸກ຺ຂີ ສຸຂໍ ປຕ຺ຖຍຕິ, ສຸຂີ ຠິຍ຺ໂຍປິ ອິຈ຺ຉຕິ;

ອຸເປກ຺ຂາ ປນ ສນ຺ຕຕ຺ຕາ, ສຸຂມິຈ຺ເຈວ ຠາສິຕາ.

‘‘ຕຓ຺ຫາຍ ປຈ຺ຈຍາ ຕສ຺ມາ, ໂຫນ຺ຕິ ຕິສ຺ໂສປິ ເວທນາ;

ເວທນາປຈ຺ຈຍາ ຕຓ຺ຫາ, ອິຕິ ວຸຕ຺ຕາ ມເຫສິນາ’’ຕິ.

ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາ ອຸປາທານນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຸປາທານານິ ກາມຸປາທານໍ ທິຏ຺ຐຸປາທານໍ ສີລພ຺ພຕຸປາທານໍ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານໍ. ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຠໂວຕິ ອິຘ ກມ຺ມຠໂວ ອຘິປ຺ເປໂຕ, ອຸປປຕ຺ຕິຠໂວ ປນ ປທຸທ຺ຘາຣວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ. ຠວປຈ຺ຈຍາ ຊາຕີຕິ ກມ຺ມຠວປຈ຺ຈຍາ ຊາຕິ ປຏິສນ຺ຘິຂນ຺ຘານໍ ປາຕຸຠໂວ.

ຕຕ຺ຖ ສິຍາ – ກຖໍ ປເນຕໍ ຊານິຕພ຺ພໍ ‘‘ຠໂວ ຊາຕິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ເຈ? ພາຫິຣປຈ຺ຈຍສມຕ຺ເຕປິ ຫີນປຓີຕຕາທິວິເສສທສ຺ສນໂຕ. ພາຫິຣານຎ຺ຫິ ຊນກຊນນິສຸກ຺ກໂສຓິຕາຫາຣາທີນໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ສມຕ຺ເຕປິ ສຕ຺ຕານໍ ຍມການມ຺ປິ ສຕໍ ຫີນປຓີຕຕາທິວິເສໂສ ທິສ຺ສຕິ. ໂສ ຈ ນ ອເຫຕຸໂກ ສພ຺ພທາ ຈ ສພ຺ເພສຎ຺ຈ ອຠາວໂຕ, ນ ກມ຺ມຠວໂຕ ອຎ຺ຎເຫຕຸໂກ ຕທຠິນິພ຺ພຕ຺ຕກສຕ຺ຕານໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສນ຺ຕາເນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ກາຣຓສ຺ສ ອຠາວໂຕຕິ ກມ຺ມຠວເຫຕຸໂກວ. ກມ຺ມຎ຺ຫິ ສຕ຺ຕານໍ ຫີນປຓີຕຕາທິວິເສສສ຺ສ ເຫຕຸ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ກມ຺ມໍ ສຕ຺ເຕ ວິຠຊຕິ ຍທິທໍ ຫີນປຓີຕຕາຍາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໒໘໙). ຕສ຺ມາ ຊານິຕພ຺ພເມຕໍ ‘‘ຠໂວ ຊາຕິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ.

ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓນ຺ຕິອາທີສຸ ຍສ຺ມາ ອສຕິ ຊາຕິຍາ ຊຣາມຣຓຎ຺ເຈວ ໂສກາທໂຍ ຈ ຘມ຺ມາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ຊາຕິຍາ ປນ ສຕິ ຊຣາມຣຓຎ຺ເຈວ ຊຣາມຣຓສງ຺ຂາຕທຸກ຺ຂຘມ຺ມຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ພາລສ຺ສ ຊຣາມຣຓາທິສມ຺ພນ຺ຘາ ວາ ເຕນ ເຕນ ທຸກ຺ຂຘມ຺ເມນ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ອນຠິສມ຺ພນ຺ຘາ ວາ ໂສກາທໂຍ ຈ ຘມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓນ຺ຕິ. ສເມຈ຺ຈ ອຠິສເມຈ຺ຈ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ຎາເຓນ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ.

ເອວໍ ທ຺ວາທສປທິກໍ ປຈ຺ຈຍາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ວິວຏ຺ຏວເສນ ອວິຊ຺ຊາທີນໍ ນິໂຣຘທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘາ ສງ຺ຂາຣນິໂຣໂຘຕິ ສເມຈ຺ຈ ອຠິສເມຈ຺ຈ ຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘາຕິ ອວິຊ຺ຊາຍ ອນຸປ຺ປາທນິໂຣຘາ ປຸນ ອປ຺ປວຕ຺ຕິນິໂຣເຘນ. ສງ຺ຂາຣນິໂຣໂຘຕິ ສງ຺ຂາຣານໍ ອນຸປ຺ປາທນິໂຣໂຘ ໂຫຕິ. ເອວໍ ເສສປເທສຸປິ. ອິທໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິອາທໂຍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນຍາ ເອວ. ອິເມ ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາຕິ ອິເມ ເຕຠູມກາ ຘມ຺ມາ ສຠາວລກ຺ຂຓາວໂພຘວເສນ ໂສຠນາກາເຣນ, ອຘິເກນ ຎາເຓນ ວາ ສຠາວໂຕ ຊານິຕພ຺ພາ. ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍາຕິ ສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓາວໂພຘວເສນ, ກິຈ຺ຈສມາປນວເສນ ຈ ພ຺ຍາປິຕ຺ວາ ຊານິຕພ຺ພາ. ອິເມ ຘມ຺ມາ ປຫາຕພ຺ພາຕິ ອິເມ ສມຸທຍປກ຺ຂິກາ ຘມ຺ມາ ເຕນ ເຕນ ຄຸຓງ຺ເຄນ ປຫາຕພ຺ພາ. ຠາເວຕພ຺ພາຕິ ວຑ຺ເຒຕພ຺ພາ. ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາຕິ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກາຕພ຺ພາ. ທຸວິຘາ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາ ປຏິລາຠສຈ຺ຉິກິຣິຍາ ຈ ອາຣມ຺ມຓສຈ຺ຉິກິຣິຍາ ຈ. ຉນ຺ນໍ ຜສ຺ສາຍຕນານນ຺ຕິ ຈກ຺ຂາທີນໍ ຉນ຺ນໍ ອາຍຕນານໍ. ສມຸທຍຎ຺ຈ ອຕ຺ຖງ຺ຄມຎ຺ຈາຕິ ອຸປ຺ປາທຎ຺ຈ ນິໂຣຘຎ຺ຈ.

ຠູຣິປຎ຺ໂຎຕິ ຠູຣິ ວິຍາຕິ ຠູຣິ, ຕາຍ ຠູຣິປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠູຣິປຎ຺ໂຎ. ມຫາປຎ຺ໂຎຕິອາທີສຸ ມຫາປຎ຺ຎາທີຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ມຫາປຎ຺ຎາທີນໍ ນານຕ຺ຕໍ – ກຕມາ ມຫາປຎ຺ຎາ? ມຫນ຺ເຕ ອຕ຺ເຖ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ມຫາປຎ຺ຎາ. ມຫນ຺ເຕ ຘມ຺ເມ…ເປ… ມຫນ຺ຕາ ນິຣຸຕ຺ຕິໂຍ… ມຫນ຺ຕານິ ປຏິຠານານິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ມຫາປຎ຺ຎາ. ມຫນ຺ເຕ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ມຫາປຎ຺ຎາ. ມຫນ຺ເຕ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ເຘ…ເປ… ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ເຘ… ວິມຸຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ເຘ… ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນກ຺ຂນ຺ເຘ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ມຫາປຎ຺ຎາ. ມຫນ຺ຕານິ ຐານາຐານານິ…ເປ… ມຫາວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິໂຍ… ມຫນ຺ຕານິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ… ມຫນ຺ເຕ ສຕິປຏ຺ຐາເນ… ສມ຺ມປ຺ປຘາເນ… ອິທ຺ຘິປາເທ… ມຫນ຺ຕານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ … ພລານິ… ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານິ… ມຫນ຺ເຕ ອຣິຍມຄ຺ເຄ… ມຫນ຺ຕານິ ສາມຎ຺ຎຜລານິ… ມຫາອຠິຎ຺ຎາໂຍ… ມຫນ຺ຕໍ ປຣມຕ຺ຖໍ ນິພ຺ພານໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ມຫາປຎ຺ຎາ.

ກຕມາ ປຸຖຸປຎ຺ຎາ? ປຸຖຸນານາຂນ຺ເຘສຸ ຎາຓໍ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ປຸຖຸປຎ຺ຎາ. ປຸຖຸນານາຘາຕູສຸ…ເປ… ປຸຖຸນານາອາຍຕເນສຸ… ປຸຖຸນານາປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາເທສຸ… ປຸຖຸນານາສຸຎ຺ຎຕມນຸປລພ຺ເຠສຸ… ປຸຖຸນານາອຕ຺ເຖສຸ… ຘມ຺ເມສຸ… ນິຣຸຕ຺ຕີສຸ… ປຏິຠາເນສຸ… ປຸຖຸນານາສີລກ຺ຂນ຺ເຘສຸ… ປຸຖຸນານາສມາຘິປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນກ຺ຂນ຺ເຘສຸ… ປຸຖຸນານາຐານາຐາເນສຸ… ປຸຖຸນານາວິຫາຣສມາປຕ຺ຕີສຸ… ປຸຖຸນານາອຣິຍສຈ຺ເຈສຸ… ປຸຖຸນານາສຕິປຏ຺ຐາເນສຸ… ສມ຺ມປ຺ປຘາເນສຸ… ອິທ຺ຘິປາເທສຸ… ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ… ພເລສຸ… ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄສຸ… ປຸຖຸນານາອຣິຍມຄ຺ເຄສຸ… ສາມຎ຺ຎຜເລສຸ… ອຠິຎ຺ຎາສຸ… ປຸຖຸນານາຊນສາຘາຣເຓ ຘມ຺ເມ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ປຣມຕ຺ເຖ ນິພ຺ພາເນ ຎາຓໍ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ປຸຖຸປຎ຺ຎາ.

ກຕມາ ຫາສປຎ຺ຎາ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຫາສພຫຸໂລ ເວທພຫຸໂລ ຕຸຏ຺ຐິພຫຸໂລ ປາໂມຊ຺ຊພຫຸໂລ ສີລໍ ປຣິປູເຣຕິ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣໍ ປຣິປູເຣຕິ. ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕໍ…ເປ… ຊາຄຣິຍານຸໂຍຄໍ… ສີລກ຺ຂນ຺ຘໍ… ສມາຘິກ຺ຂນ຺ຘໍ… ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ຘໍ… ວິມຸຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘໍ… ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຣິປູເຣຕີຕິ ຫາສປຎ຺ຎາ. ຫາສພຫຸໂລ…ເປ… ປາໂມຊ຺ຊພຫຸໂລ ຐານາຐານໍ ປຏິວິຊ຺ຌຕີຕິ ຫາສປຎ຺ຎາ. ຫາສພຫຸໂລ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິໂຍ ປຣິປູເຣຕີຕິ ຫາສປຎ຺ຎາ. ຫາສພຫຸໂລ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ປຏິວິຊ຺ຌຕີຕິ ຫາສປຎ຺ຎາ. ສຕິປຏ຺ຐາເນ ຠາເວຕິ ສມ຺ມປ຺ປຘາເນ… ອິທ຺ຘິປາເທ… ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ… ພລານິ… ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ… ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕີຕິ ຫາສປຎ຺ຎາ, ຫາສພຫຸໂລ ສາມຎ຺ຎຜລານິ ສຈ຺ຉິກໂຣຕີຕິ ຫາສປຎ຺ຎາ, ອຠິຎ຺ຎາໂຍ ປຏິວິຊ຺ຌຕີຕິ ຫາສປຎ຺ຎາ, ຫາສພຫຸໂລ ປຣມຕ຺ຖໍ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕີຕິ ຫາສປຎ຺ຎາ.

ກຕມາ ຊວນປຎ຺ຎາ? ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຣູປໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວາ ໂອຬາຣິກໍ ວາ ສຸຂຸມໍ ວາ ຫີນໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາ ຍໍ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ວາ, ສພ຺ພໍ ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ຂິປ຺ປໍ ຊວຕີຕິ ຊວນປຎ຺ຎາ. ທຸກ຺ຂໂຕ, ອນຕ຺ຕໂຕ ຂິປ຺ປໍ ຊວຕີຕິ ຊວນປຎ຺ຎາ. ຍາ ກາຈິ ເວທນາ…ເປ… ຍາ ກາຈິ ສຎ຺ຎາ… ເຍ ເກຈິ ສງ຺ຂາຣາ… ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ…ເປ… ຍໍ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ວາ, ສພ຺ພໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ… ທຸກ຺ຂໂຕ… ອນຕ຺ຕໂຕ ຂິປ຺ປໍ ຊວຕີຕິ ຊວນປຎ຺ຎາ. ຈກ຺ຂຸໍ…ເປ… ຊຣາມຣຓໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ… ທຸກ຺ຂໂຕ… ອນຕ຺ຕໂຕ ຂິປ຺ປໍ ຊວຕີຕິ ຊວນປຎ຺ຎາ.

ຣູປໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອນິຈ຺ຈໍ ຂຍຏ຺ເຐນ, ທຸກ຺ຂໍ ຠຍຏ຺ເຐນ, ອນຕ຺ຕາ ອສາຣກຏ຺ເຐນາຕິ ຕຸລຍິຕ຺ວາ ຕີຣຍິຕ຺ວາ ວິຠາວຍິຕ຺ວາ ວິຠູຕໍ ກຕ຺ວາ ຣູປນິໂຣເຘ ນິພ຺ພາເນ ຂິປ຺ປໍ ຊວຕີຕິ ຊວນປຎ຺ຎາ. ເວທນາ… ສຎ຺ຎາ… ສງ຺ຂາຣາ… ວິຎ຺ຎາຓໍ… ຈກ຺ຂຸໍ…ເປ… ຊຣາມຣຓໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອນິຈ຺ຈໍ ຂຍຏ຺ເຐນ, ທຸກ຺ຂໍ ຠຍຏ຺ເຐນ, ອນຕ຺ຕາ ອສາຣກຏ຺ເຐນາຕິ ຕຸລຍິຕ຺ວາ…ເປ… ວິຠູຕໍ ກຕ຺ວາ ຊຣາມຣຓນິໂຣເຘ ນິພ຺ພາເນ ຂິປ຺ປໍ ຊວຕີຕິ ຊວນປຎ຺ຎາ.

ຣູປໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອນິຈ຺ຈໍ ສງ຺ຂຕໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນໍ ຂຍຘມ຺ມໍ ວຍຘມ຺ມໍ ວິຣາຄຘມ຺ມໍ ນິໂຣຘຘມ຺ມນ຺ຕິ ຕຸລຍິຕ຺ວາ…ເປ… ວິຠູຕໍ ກຕ຺ວາ ຣູປນິໂຣເຘ ນິພ຺ພາເນ ຂິປ຺ປໍ ຊວຕີຕິ ຊວນປຎ຺ຎາ. ເວທນາ…ເປ… ສຎ຺ຎາ… ສງ຺ຂາຣາ… ວິຎ຺ຎາຓໍ… ຈກ຺ຂຸໍ…ເປ… ຊຣາມຣຓໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອນິຈ຺ຈໍ…ເປ… ນິໂຣຘຘມ຺ມນ຺ຕິ ຕຸລຍິຕ຺ວາ…ເປ… ວິຠູຕໍ ກຕ຺ວາ ຊຣາມຣຓນິໂຣເຘ ນິພ຺ພາເນ ຂິປ຺ປໍ ຊວຕີຕິ ຊວນປຎ຺ຎາ.

ກຕມາ ຕິກ຺ຂປຎ຺ຎາ? ຂິປ຺ປໍ ກິເລເສ ຉິນ຺ທຕີຕິ ຕິກ຺ຂປຎ຺ຎາ. ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກາມວິຕກ຺ກໍ ນາຘິວາເສຕິ. ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ເນ ປາປເກ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຣາຄໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂທສໍ… ໂມຫໍ… ໂກຘໍ… ອຸປນາຫໍ… ມກ຺ຂໍ… ປຬາສໍ… ອິສ຺ສໍ… ມຈ຺ຉຣິຍໍ… ມາຍໍ… ສາເຐຍ຺ຍໍ… ຖມ຺ຠໍ… ສາຣມ຺ຠໍ… ມານໍ… ອຕິມານໍ… ມທໍ… ປມາທໍ… ສພ຺ເພ ກິເລເສ… ສພ຺ເພ ທຸຈ຺ຈຣິເຕ… ສພ຺ເພ ອຠິສງ຺ຂາເຣ… ສພ຺ເພ ຠວຄາມິກມ຺ເມ ນາຘິວາເສຕິ ປຊຫຕິ ວິໂນເທຕິ ພ຺ຍນ຺ຕີກໂຣຕິ ອນຠາວໍ ຄເມຕີຕິ ຕິກ຺ຂປຎ຺ຎາ. ເອກມ຺ຫິ ອາສເນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣິຍມຄ຺ຄາ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ສາມຎ຺ຎຜລານິ, ຈຕສ຺ໂສ ຈ ປຏິສມ຺ຠິທາໂຍ, ຉ ອຠິຎ຺ຎາໂຍ ອຘິຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ ສຈ຺ຉິກຕາ ຜສ຺ສິຕາ ປຎ຺ຎາຍາຕິ ຕິກ຺ຂປຎ຺ຎາ.

ກຕມາ ນິພ຺ເພຘິກປຎ຺ຎາ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ ອຸພ຺ເພຄພຫຸໂລ ໂຫຕິ ອຸຕ຺ຕາສພຫຸໂລ ອຸກ຺ກຓ຺ຐນພຫຸໂລ ອຣຕິພຫຸໂລ ອນຠິຣຕິພຫຸໂລ ພຫິມຸໂຂ ນ ຣມຕິ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ, ອນິພ຺ພິທ຺ຘປຸພ຺ພໍ ອປທາລິຕປຸພ຺ພໍ ໂລຠກ຺ຂນ຺ຘໍ ນິພ຺ພິຊ຺ຌຕິ ປທາເລຕີຕິ ນິພ຺ເພຘິກປຎ຺ຎາ. ອນິພ຺ພິທ຺ຘປຸພ຺ພໍ ອປທາລິຕປຸພ຺ພໍ ໂທສກ຺ຂນ຺ຘໍ…ເປ… ໂມຫກ຺ຂນ຺ຘໍ… ໂກຘໍ… ອຸປນາຫໍ…ເປ… ສພ຺ເພ ຠວຄາມິກມ຺ເມ ນິພ຺ພິຊ຺ຌຕິ ປທາເລຕີຕິ ນິພ຺ເພຘິກປຎ຺ຎາ.

໒໘. ສ ສພ຺ພຘມ຺ເມສຸ ວິເສນິຠູໂຕ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ທິຏ຺ຐໍ ວ ສຸຕໍ ມຸຕໍ ວາຕິ ໂສ ຠູຣິປຎ຺ໂຎ ຂີຓາສໂວ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ທິຏ຺ຐໍ ວາ ສຸຕໍ ວາ ມຸຕໍ ວາ ເຕສຸ ສພ຺ພຘມ຺ເມສຸ ມາຣເສນໍ ວິນາເສຕ຺ວາ ຐິຕຠາເວນ ວິເສນິຠູໂຕ. ຕເມວ ທສ຺ສິນ຺ຕິ ຕໍ ເອວ ວິສຸທ຺ຘທສ຺ສິໍ. ວິວຏໍ ຈຣນ຺ຕນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາຉທນາທິວິຄເມນ ວິວຏໍ ຫຸຕ຺ວາ ຈຣນ຺ຕໍ. ເກນີຘ ໂລກສ຺ມິ ວິກປ຺ປເຍຍ຺ຍາຕິ ເກນ ອິຘ ໂລເກ ຕຓ຺ຫາກປ຺ເປນ ວາ ທິຏ຺ຐິກປ຺ເປນ ວາ ໂກຈິ ວິກປ຺ເປຍ຺ຍ, ເຕສໍ ວາ ປຫີນຕ຺ຕາ ຣາຄາທິນາ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ເຕນາຕິ.

ກາມາ ເຕ ປຐມາ ເສນາຕິອາທີສຸ ຈຕູສຸ ຄາຖາສຸ ອຍມຕ຺ໂຖ – ຍສ຺ມາ ອາທິໂຕວ ອຄາຣິຍຠູເຕ ສຕ຺ເຕ ວຕ຺ຖຸກາເມສຸ ກິເລສກາມາ ໂມຫຍນ຺ຕິ, ເຕ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ອນຄາຣິຍຠາວໍ ອຸປຄຕານໍ ປນ຺ເຕສຸ ວາ ເສນາສເນສຸ, ອຎ຺ຎຕຣຎ຺ຎຕເຣສຸ ວາ ອຘິກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອຣຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຈຕໍ – ‘‘ປພ຺ພຊິເຕນ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຠິຣຕິ ທຸກ຺ກຣາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໓໓໑). ຕໂຕ ເຕ ປຣປຏິພທ຺ຘຊີວິກຕ຺ຕາ ຂຸປ຺ປິປາສາ ພາເຘຕິ, ຕາຍ ພາຘິຕານໍ ປຣິເຍສນຕຓ຺ຫາ ຈິຕ຺ຕໍ ກິລມຍຕິ, ອຖ ເນສໍ ກິລນ຺ຕຈິຕ຺ຕານໍ ຖິນມິທ຺ຘໍ ໂອກ຺ກມຕິ ຕໂຕ ວິເສສມນຘິຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ທຸຣຠິສມ຺ຠເວສຸ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ເຖສຸ ເສນາສເນສຸ ວິຫຣຕໍ ອຸຕ຺ຣາສສຎ຺ຎິຕາ ຠີຣຸ ຊາຍຕິ, ເຕສໍ ອຸສ຺ສງ຺ກິຕປຣິສງ຺ກິຕານໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ວິເວກຣສມນສ຺ສາທຍມານານໍ ວິຫຣຕໍ ‘‘ນ ສິຍາ ນຸ ໂຂ ເອສ ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ປຏິປຕ຺ຕິຍໍ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ວິຫຣຕໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກນ ວິເສສາຘິຄເມນ ມານມກ຺ຂຖມ຺ຠາ ຊາຍນ຺ຕິ, ເຕປິ ວິໂນເທຕ຺ວາ ວິຫຣຕໍ ຕໂຕ ອຘິກຕຣໍ ວິເສສາຘິຄມໍ ນິສ຺ສາຍ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ລາຠາທິມຸຈ຺ຉິຕາ ຘມ຺ມປຏິຣູປການິ ປກາເສນ຺ຕາ ມິຈ຺ຉາຍສໍ ອຘິຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຐິຕາ ຊາຕິອາທີຫິ ອຕ຺ຕານໍ ອຸກ຺ກໍເສນ຺ຕິ, ປຣໍ ວມ຺ເຠນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ກາມາທີນໍ ປຐມເສນາທິຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເອວເມຕໍ ທສວິຘໍ ເສນໍ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ຍສ຺ມາ ສາ ກຓ຺ຫຘມ຺ມສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ກຓ຺ຫສ຺ສ ນມຸຈິໂນ ອຸປກາຣາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ມາ ນໍ ‘‘ຕວ ເສນາ’’ຕິ ນິທ຺ທິສນ຺ໂຕ ອາຫ – ‘‘ເອສາ ນມຸຈິ ເຕ ເສນາ, ກຓ຺ຫສ຺ສາຠິປ຺ປຫາຣິນີ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຠິປ຺ປຫາຣິນີຕິ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ຆາຕິນີ ນິປ຺ໂປຖິນີ, ອນ຺ຕຣາຍກຣີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ນໍ ອສູໂຣ ຊິນາຕິ, ເຊຕ຺ວາວ ລຠເຕ ສຸຂນ຺ຕິ ເອວໍ ຕວ ເສນໍ ອສູໂຣ ກາເຍ ຈ ຊີວິເຕ ຈ ສາເປກ຺ໂຂ ປຸຣິໂສ ນ ຊິນາຕິ, ສູໂຣ ປນ ຊິນາຕິ, ເຊຕ຺ວາວ ມຄ຺ຄສຸຂໍ ຜລສຸຂຎ຺ຈ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ.

ຍໂຕ ຈຕູຫິ ອຣິຍມຄ຺ເຄຫີຕິ ຍທາ ຈຕູຫິ ນິທ຺ໂທສນິພ຺ພານມຄ຺ຄນສງ຺ຂາເຕຫິ ມຄ຺ເຄຫິ. ມາຣເສນາຕິ ມາຣສ຺ສ ເສນາ ວຈນກຣາ ກິເລສາ. ປຏິເສນິກຣາຕິ ປຏິປກ຺ຂກຣາ. ຊິຕາ ຈາຕິ ປຣາຊຍມານາ ຫນິຕາ ຈ. ປຣາຊິຕາ ຈາຕິ ນິຄ຺ຄຫິຕາ ຈ. ຠຄ຺ຄາຕິ ຠິນ຺ນາ. ວິປ຺ປລຸຄ຺ຄາຕິ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓາ. ປຣມ຺ມຸຂາຕິ ວິມຸຂຠາວໍ ປາປິຕາ. ວິເສນິຠູໂຕຕິ ນິກ຺ກິເລໂສ ຫຸຕ຺ວາ ຐິໂຕ.

ໂວທາຕທສ຺ສິນ຺ຕິ ພ຺ຍວທາຕທສ຺ສິໍ. ຕານິ ຉທນານີຕິ ເອຕານິ ຕຓ຺ຫາທິກິເລສຉທນານິ. ວິວຏານີຕິ ປາກຏີກຕານິ. ວິທ຺ຘໍສິຕານີຕິ ຐິຕຏ຺ຐານໂຕ ອປຫຕານິ. ອຸຄ຺ຆາຏິຕານີຕິ ອຸປ຺ປາຏິຕານິ. ສມຸຄ຺ຆາຏິຕານີຕິ ວິເສເສນ ອຸປ຺ປາຏິຕານິ.

໒໙. ນ ກປ຺ປຍນ຺ຕີຕິ ຄາຖາຍ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ອຕ຺ໂຖ ຈ – ກິຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍ? ເຕ ຫິ ຕາທິສາ ສນ຺ໂຕ ທ຺ວິນ຺ນໍ ກປ຺ປານໍ ປຸເຣກ຺ຂາຣານຎ຺ຈ ເກນຈິ ນ ກປ຺ປຍນ຺ຕິ, ນ ປຸເຣກ຺ຂໂຣນ຺ຕິ. ປຣມຕ຺ຖໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕສຸທ຺ຘິໍ ອຘິຄຕຕ຺ຕາ ອນຈ຺ຈນ຺ຕສຸທ຺ຘິໍເຍວ ອກິຣິຍສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິໍ ‘‘ອຈ຺ຈນ຺ຕສຸທ຺ຘີ’’ຕິ ນ ເຕ ວທນ຺ຕິ. ອາທານຄນ຺ຖໍ ຄຕິຕໍ ວິສຊ຺ຊາຕິ ຈຕຸພ຺ພິຘມ຺ປິ ຣູປາທີນໍ ອາທາຍກຕ຺ຕາ ອາທານຄນ຺ຖໍ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕາເນ ຄຖິຕໍ ພທ຺ຘໍ ອຣິຍມຄ຺ຄສຕ຺ເຖນ ວິສ຺ສຊ຺ຊ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ. ເສສໍ ປາກຏເມວ.

ອຈ຺ຈນ຺ຕສຸທ຺ຘິນ຺ຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ປຣມຕ຺ຖໍ ສຸທ຺ຘິໍ. ສໍສາຣສຸທ຺ຘິນ຺ຕິ ສໍສາຣໂຕ ສຸທ຺ຘິໍ. ອກິຣິຍທິຏ຺ຐິນ຺ຕິ ກໂຣໂຕ ນ ກຣີຍຕິ ປາປນ຺ຕິ ອກິຣິຍທິຏ຺ຐິໍ. ສສ຺ສຕວາທນ຺ຕິ ‘‘ນິຈ຺ໂຈ ຘຸໂວ ສສ຺ສໂຕ’’ຕິ ວຈນໍ. ນ ວທນ຺ຕິ ນ ກເຖນ຺ຕິ.

ຄນ຺ຖາຕິ ນາມກາຍໍ ຄນ຺ເຖນ຺ຕິ, ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິວເສນ ວຏ຺ຏສ຺ມິໍ ຆເຏນ຺ຕີຕິ ຄນ຺ຖາ. ອຠິຊ຺ຌາ ຈ ສາ ນາມກາຍຆຏນວເສນ ຄນ຺ໂຖ ຈາຕິ ອຠິຊ຺ຌາກາຍຄນ຺ໂຖ. ຫິຕສຸຂໍ ພ຺ຍາປາທຍຕີຕິ ພ຺ຍາປາໂທ. ພ຺ຍາປາໂທ ຈ ໂສ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຄນ຺ໂຖ ຈາຕິ ພ຺ຍາປາໂທ ກາຍຄນ຺ໂຖ. ສີລພ຺ພຕປຣາມາໂສຕິ ‘‘ອິໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ສີເລນ ສຸທ຺ຘິ ວເຕນ ສຸທ຺ຘີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໑໔໓, ໑໒໒໒) ປຣໂຕ ອາມາໂສ. ອິທໍສຈ຺ຈາຠິນິເວໂສຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຠາສິຕມ຺ປິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ, ໂມຆມຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ໑໑໔໔) ອິມິນາ ອາກາເຣນ ອຠິນິເວໂສ ອິທໍສຈ຺ຈາຠິນິເວໂສ. ອຕ຺ຕໂນ ທິຏ຺ຐິຍາ ຣາໂຄຕິ ອຕ຺ຕນາ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ຄຫິຕາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ຉນ຺ທຣາໂຄ. ປຣວາເທສຸ ອາຆາໂຕຕິ ປຣສ຺ສ ວຈເນສຸ ໂກໂປ. ອປ຺ປຈ຺ຈໂຍຕິ ອຕຸຏ຺ຐາກາໂຣ. ອຕ຺ຕໂນ ສີລໍ ວາຕິ ອຕ຺ຕນາ ສມາທິນ຺ນໍ ໂຄສີລາທິສີລໍ ວາ. ອຕ຺ຕໂນ ທິຏ຺ຐີຕິ ອຕ຺ຕນາ ຄຫິຕາ ປຣາມຏ຺ຐາ ທິຏ຺ຐິ. ເຕຫິ ຄນ຺ເຖຫີຕິ ເອເຕຫິ ວຸຕ຺ເຕຫິ ນາມກາຍຆຏເນຫິ. ຣູປໍ ອາທິຍນ຺ຕີຕິ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານິກໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ອາທິຍນ຺ຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ອຸປາທິຍນ຺ຕີຕິ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາຄຫເຓນ. ປຣາມສນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐິຄຫເຓນ. ອຠິນິວິສນ຺ຕິ ມານຄຫເຓນ. ວຏ຺ຏນ຺ຕິ ເຕຠູມກວຏ຺ຏໍ. ຄນ຺ເຖຕິ ພນ຺ຘເນ.

ໂວສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວາຕິ ສມ຺ມາ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວາ. ຄຖິເຕຕິ ພນ຺ຘເນ. ຄນ຺ຖິເຕຕິ ຄນ຺ຖເນນ ຄນ຺ຖິເຕ. ວິພນ຺ເຘຕິ ວິເສເສນ ພນ຺ເຘ. ອາພນ຺ເຘຕິ ອເນກວິເຘນ ພນ຺ເຘ. ປລິພຸທ຺ເຘຕິ ອມຸຎ຺ຈິເຕ. ພນ຺ຘເນ ໂປຏຍິຕ຺ວາຕິ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິພນ຺ຘນານິ ປປ຺ໂປຏຍິຕ຺ວາ. ວິສຊ຺ຊາຕິ ຈຊິຕ຺ວາ.

ອິເມ ປນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຄນ຺ເຖ ກິເລສປຏິປາຏິຍາປິ ອາຫຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ມຄ຺ຄປຏິປາຏິຍາປິ – ກິເລສປຏິປາຏິຍາ ອຠິຊ຺ຌາກາຍຄນ຺ໂຖ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ປຫີຍຕິ, ພ຺ຍາປາໂທ ກາຍຄນ຺ໂຖ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ, ສີລພ຺ພຕປຣາມາໂສ ກາຍຄນ຺ໂຖ ອິທໍສຈ຺ຈາຠິນິເວໂສ ກາຍຄນ຺ໂຖ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ. ມຄ຺ຄປຏິປາຏິຍາ ສີລພ຺ພຕປຣາມາໂສ ກາຍຄນ຺ໂຖ ອິທໍສຈ຺ຈາຠິນິເວໂສ ກາຍຄນ຺ໂຖ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ, ພ຺ຍາປາໂທ ກາຍຄນ຺ໂຖ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ, ອຠິຊ຺ຌາກາຍຄນ຺ໂຖ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນາຕິ. ເອເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຄນ຺ຖາ ຍສ຺ສ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕໍ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິວເສນ ວຏ຺ຏສ຺ມິໍ ຄນ຺ເຖນ຺ຕິ ຆເຏນ຺ຕີຕິ ຄນ຺ຖາ. ເຕ ຈຕຸປ຺ປເຠທາ ອຠິຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ ເອຕາຍ, ສຍໍ ວາ ອຠິຊ຺ຌາຍຕິ, ອຠິຊ຺ຌາຍນມຕ຺ຕເມວ ວາ ເອສາຕິ ອຠິຊ຺ຌາ. ໂລໂຠເຍວ ນາມກາຍໍ ຄນ຺ເຖຕິ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິວເສນ ວຏ຺ຏສ຺ມິໍ ຆເຏຕີຕິ ກາຍຄນ຺ໂຖ. ພ຺ຍາປຊ຺ຊຕິ ເຕນ ຈິຕ຺ຕໍ ປູຕິຠາວໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ພ຺ຍາປາທຍຕິ ວາ ວິນຍາຈາຣຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິຫິຕສຸຂາທີນີຕິ ພ຺ຍາປາໂທ. ‘‘ອິໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ສີເລນ ສຸທ຺ຘິ ວເຕນ ສຸທ຺ຘີ’’ຕິ ປຣາມສນໍ ສີລພ຺ພຕປຣາມາໂສ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຠາສິຕມ຺ປິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ, ໂມຆມຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ອາກາເຣນ ອຠິນິວິສຕີຕິ ອິທໍສຈ຺ຈາຠິນິເວໂສ. ຍຖາ ວຍ຺ຫໍ ວາຕິອາທິໍ ວຍ຺ຫາທິວິສງ຺ຂຣຓໍ ຄນ຺ຖານໍ ວິໂຍຄກຣເຓ ອຸປມໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ.

ນ ຊເນນ຺ຕີຕິ ນ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕິ. ນ ສຎ຺ຊເນນ຺ຕີຕິ ນ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ຕິ. ນາຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ຕີຕິ ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ປທໍ ວຑ຺ຒິຕໍ. ນ ສຎ຺ຊເນນ຺ຕີຕິ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂຓໍ. ນ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ຕິ ນາຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ຕີຕິ ປວຕ຺ຕິກ຺ຂຓໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໓໐. ສີມາຕິໂຄຕິ ຄາຖາ ເອກປຸຄ຺ຄລາຘິຏ຺ຐານາຍ ເທສນາຍ ວຸຕ຺ຕາ. ປຸພ຺ພສທິໂສ ເອວ ປນສ຺ສາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ໂສ ເອວໍ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາຍ ສທ຺ຘິໍ ເວທິຕພ຺ໂພ – ກິຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍ? ໂສ ອີທິໂສ ຠູຣິປຎ຺ໂຎ ຈຕຸນ຺ນໍ ກິເລສສີມານໍ ອຕີຕຕ຺ຕາ ສີມາຕິໂຄ, ພາຫິຕປາປຕ຺ຕາ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ, ອິຕ຺ຖມ຺ຠູຕສ຺ສ ຈ ຕສ຺ສ ນຕ຺ຖິ, ປຣຈິຕ຺ຕປຸພ຺ເພນິວາສຎາເຓຫິ ຎຕ຺ວາ ວາ ມໍສທິພ຺ພຈກ຺ຂູຫິ ທິສ຺ວາ ວາ ກິຎ຺ຈິ ສມຸຄ຺ຄຫີຕໍ, ອຠິນິວິຏ຺ຐນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ໂສ ຈ ກາມຣາຄາຠາວໂຕ ນ ຣາຄຣາຄີ ຣູປາຣູປຣາຄາຠາວໂຕ ນ ວິຣາຄຣຕ຺ໂຕ, ຍໂຕ ເອວໍວິຘສ຺ສ ຕສ຺ສ ‘‘ອິທໍ ປຣມ’’ນ຺ຕິ ກິຎ຺ຈິ ອິຘ ອຸຄ຺ຄຫີຕໍ ນຕ຺ຖີຕິ ອຣຫຕ຺ຕນິກູເຏນ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐາເປສິ.

ຈຕສ຺ໂສ ສີມາໂຍຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຣິຈ຺ເຉທາ. ທິຏ຺ຐານຸສໂຍຕິ ທິຏ຺ຐິ ຈ ສາ ອປ຺ປຫີນຏ຺ເຐນ ອນຸສໂຍ ຈາຕິ ທິຏ຺ຐານຸສໂຍ. ວິຈິກິຈ຺ຉານຸສຍາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເກນຏ຺ເຐນ ອນຸສຍາ? ອນຸສຍນຏ຺ເຐນ. ໂກ ເອສ ອນຸສຍຏ຺ໂຐ ນາມາຕິ? ອປ຺ປຫີນຏ຺ໂຐ. ເອເຕ ຫິ ອປ຺ປຫີນຏ຺ເຐນ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕາເນ ອນຸເສນ຺ຕິ ນາມ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອນຸສຍາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອນຸເສນ຺ຕີຕິ ອນຸຣູປໍ ກາຣຓໍ ລຠິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖາປິ ສິຍາ – ອນຸສຍຏ຺ໂຐ ນາມ ອປ຺ປຫີນາກາໂຣ, ອປ຺ປຫີນາກາໂຣ ຈ ‘‘ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ອນຸສຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ. ຕຕ຺ຣິທໍ ປຏິວຈນໍ – ອປ຺ປຫີນາກາໂຣ ອນຸສໂຍ, ອນຸສໂຍຕິ ປນ ອປ຺ປຫີນຏ຺ເຐນ ຖາມຄຕາ ກິເລສາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ໂສ ຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ສາຣມ຺ມໂຓ ສປ຺ປຈ຺ຈຍຏ຺ເຐນ ສເຫຕຸໂກ ເອກນ຺ຕາກຸສໂລ ອຕີໂຕປິ ໂຫຕິ ອນາຄໂຕປິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ໂນປິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ຍຸຊ຺ຊຕິ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ປມາຓໍ – ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ ຕາວ ອຠິສມຍກຖາຍໍ (ປຏິ. ມ. ໓.໒໑) ‘‘ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ກິເລເສ ປຊຫຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອນຸສຍານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຠາວສ຺ສ ອຕ຺ຖິຕາຍ ‘‘ຖາມຄໂຕ ອນຸສຍໍ ປຊຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຘມ຺ມສງ຺ຄຓິຍໍ ໂມຫສ຺ສ ປທຠາຊເນ (