📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ຂຸທ຺ທກນິກາເຍ

ຈູຬນິທ຺ເທສ-ອຏ຺ຐກຖາ

ປາຣາຍນວຄ຺ຄນິທ຺ເທໂສ

໑. ອຊິຕມາຓວສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

ປາຣາຍນວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ອຊິຕສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທເສ –

໑.

‘‘ເກນສ຺ສຸ ນິວຸໂຕ ໂລໂກ, (ອິຈ຺ຈາຍສ຺ມາ ອຊິໂຕ,)

ເກນສ຺ສຸ ນປ຺ປກາສຕິ;

ກິສ຺ສາຠິເລປນໍ ພ຺ຣູສິ, ກິໍສຸ ຕສ຺ສ ມຫພ຺ຠຍ’’ນ຺ຕິ. –

ອຊິຕມາຓວສ຺ສ ປຸຈ຺ຉິເຕ ປຐມປຎ຺ເຫ ຈ ອຸປຣູປຣິປຎ຺ເຫ ຈ ນິທ຺ເທເສສຸ ຈ ວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ອຸຕ຺ຕານຎ຺ຈ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ວິເສສເມວ ວກ຺ຂາມ. ຕຕ຺ຖ ນິວຸໂຕຕິ ປຏິຈ຺ຉາທິໂຕ. ກິສ຺ສາຠິເລປນໍ ພ຺ຣູສີຕິ ກິໍ ອສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ອຠິເລປນໍ ວເທສິ?

ອາວຸໂຕຕິ ອາວຣິໂຕ. ນິວຸໂຕຕິ ປຏິຈ຺ຉາທິໂຕ. ໂອວຸໂຕຕິ ເຫຏ຺ຐາ ປຏິຈ຺ຉາທິໂຕ. ປິຫິໂຕຕິ ອຸປຣິຠາເຄນ ຉາທິໂຕ. ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນຕິ ອວິວໂຏ. ປຏິກຸຊ຺ຊິໂຕຕິ ອໂຘມຸຂໍ ຉາທິໂຕ.

ນປ຺ປກາສຕີຕິ ນປ຺ປກາໂສ ໂຫຕິ. ນປ຺ປຠາສຕີຕິ ຎາຓປ຺ປຠາສໍ ນ ກໂຣຕິ. ນ ຕປຕີຕິ ຎາຓຕປໍ ນ ກໂຣຕິ. ນ ວິໂຣຈຕີຕິ ຎາຓວິໂຣຈນໍ ນ ກໂຣຕິ. ນ ຎາຍຕີຕິ ນ ຊານີຍຕິ. ນ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ນປ຺ປຎ຺ຎາຍເຕ.

ເກນ ລິຕ຺ໂຕຕິ ເກນ ລິມ຺ປິໂຕ. ສໍລິຕ຺ໂຕ ອຸປລິຕ຺ໂຕຕິ ອຸປສຄ຺ເຄນ ປທໍ ວຑ຺ຒິຕໍ. ອາຈິກ຺ຂສິ ນິທ຺ເທສວເສນ. ເທເສສິ ປຏິນິທ຺ເທສວເສນ. ປຎ຺ຎເປສິ ເຕນ ເຕນ ປກາເຣນ. ອຕ຺ຖໍ ໂພເຘນ຺ໂຕ ປຏ຺ຐເປສິ. ຕສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ວິວຣສິ. ພ຺ຍຎ຺ຊນຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ວິຠຊສິ. ນິກຸຊ຺ຊິຕຠາວໍ ຄມ຺ຠີຣຠາວຎ຺ຈ ຫຣິຕ຺ວາ ໂສຕູນໍ ຎາຓສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐໍ ຊນຍນ຺ໂຕ ອຸຕ຺ຕານີກໂຣສິ. ສພ຺ເພຫິປິ ອິເມຫິ ອາກາເຣຫິ ໂສຕູນໍ ອຎ຺ຎາຓນ຺ຘກາຣໍ ວິຘເມນ຺ໂຕ ປກາເສສີຕິ ເອວໍ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

໒. ເວວິຈ຺ຉາ ປມາທາ ນປ຺ປກາສຕີຕິ ມຈ຺ຉຣິຍເຫຕຸ ຈ ປມາທເຫຕຸ ຈ ນປ຺ປກາສຕິ. ມຈ຺ຉຣິຍໍ ຫິສ຺ສ ທານາທີຫິ ຄຸເຓຫິ ປກາສິຕຸໍ ນ ເທຕິ, ປມາໂທ ສີລາທີຫິ. ຊປ຺ປາຠິເລປນນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາ ອສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ມກ຺ກຏເລໂປ ວິຍ ມກ຺ກຏສ຺ສ ອຠິເລປນໍ. ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ຊາຕິອາທິກໍ ທຸກ຺ຂໍ.

ເຍສໍ ຘມ຺ມານນ຺ຕິ ເຍສໍ ຣູປາທິຘມ຺ມານໍ. ອາທິໂຕ ສມຸທາຄມນໍ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ປຐມໂຕ ອຸປ຺ປາໂທ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ອຕ຺ຖງ຺ຄມໂຕ ນິໂຣໂຘ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ຠງ຺ຄໂຕ ນິຣຸຊ຺ຌນໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ກມ຺ມສນ຺ນິສ຺ສິໂຕ ວິປາໂກຕິ ກຸສລາກຸສລວິປາໂກ ກມ຺ມໍ ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນໂຕ ກມ຺ມສນ຺ນິສ຺ສິໂຕ ວິປາໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວິປາກສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ກມ຺ມນ຺ຕິ ກຸສລາກຸສລໍ ກມ຺ມໍ ວິປາກສ຺ສ ໂອກາສໍ ກຕ຺ວາ ຐິຕຕ຺ຕາ ວິປາກສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ກມ຺ມນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນາມສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ຣູປນ຺ຕິ ປຎ຺ຈໂວກາເຣ ຣູປໍ ນາມໍ ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນໂຕ ນາມສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ຣູປນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຣູປສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ນາມນ຺ຕິ ປຎ຺ຈໂວກາເຣ ນາມໍ ຣູປໍ ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນໂຕ ຣູປສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ນາມນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໓. ສວນ຺ຕິ ສພ຺ພຘິ ໂສຕາຕິ ສພ຺ເພສຸ ຣູປາທິອາຍຕເນສຸ ຕຓ຺ຫາທິກາ ໂສຕາ ສນ຺ທນ຺ຕິ. ກິໍ ນິວາຣຓນ຺ຕິ ເຕສໍ ກິໍ ອາວຣຓໍ ກາ ຣກ຺ຂາ. ສໍວຣໍ ພ຺ຣູຫີຕິ ຕໍ ເຕສໍ ນິວາຣຓສງ຺ຂາຕໍ ສໍວຣໍ ພ຺ຣູຫິ. ເອເຕນ ສາວເສສປ຺ປຫານໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ເກນ ໂສຕາ ປິຘີຍເຣຕິ ເກນ ຘມ຺ເມນ ເອເຕ ໂສຕາ ປິຘີຍນ຺ຕິ ປຈ຺ຉິຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອເຕນ ອນວເສສປ຺ປຫານໍ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ສວນ຺ຕີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອາສວນ຺ຕີຕິ ອໂຘຄາມິໂນ ຫຸຕ຺ວາ ສວນ຺ຕິ. ສນ຺ທນ຺ຕີຕິ ນິຣນ຺ຕຣຄາມິໂນ ຫຸຕ຺ວາ ສນ຺ທມານາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

໔. ສຕິ ເຕສໍ ນິວາຣຓນ຺ຕິ ວິປສ຺ສນາຍຸຕ຺ຕາ ກຸສລາກຸສລຘມ຺ມານໍ ຄຕິໂຍ ສມນ຺ເວສມານາ ສຕິ ເຕສໍ ໂສຕານໍ ນິວາຣຓໍ. ໂສຕານໍ ສໍວຣໍ ພ຺ຣູມີຕິ ຕເມວາຫໍ ສຕິໍ ໂສຕານໍ ສໍວຣໍ ພ຺ຣູມີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ປຎ຺ຎາເຍເຕ ປິຘີຍເຣຕິ ຣູປາທີສຸ ປນ ອນິຈ຺ຈຕາທິປຏິເວຘສາຘິກາຍ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຍ ເອເຕ ໂສຕາ ສພ຺ພໂສ ປິຘີຍນ຺ຕິ.

ປຈ຺ຉິຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊນ຺ຕິ. ສມຸທຍຎ຺ຈາຕິ ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ. ອຕ຺ຖງ຺ຄມຎ຺ຈາຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ອຠາວຄມນຎ຺ຈ, ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ອນຸປ຺ປາທໍ ວາ. ອສ຺ສາທຎ຺ຈາຕິ ອານິສໍສຎ຺ຈ. ອາທີນວຎ຺ຈາຕິ ໂທສຎ຺ຈ. ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈາຕິ ນິກ຺ຂມນຎ຺ຈ.

໕. ປຎ຺ຎາ ເຈວາຕິ ປຎ຺ຫາຄາຖາຍ ຍາ ຈາຍໍ ຕຍາ ວຸຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາ, ຍາ ຈ ສຕິ, ຍຎ຺ຈ ຕທວເສສໍ ນາມຣູປໍ, ເອຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ກຕ຺ຖ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ເອຕໍ ເມ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ປພ຺ຣູຫີຕິ ເອວໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ກຕ຺ເຖຕໍ ອຸປຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ເອຕໍ ນາມຣູປໍ ກຕ຺ຖ ນ ຠວຕິ. ວູປສມ຺ມຕີຕິ ນິພ຺ພາຕິ. ອຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຠາວໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕີຕິ ສນ຺ນິສີທຕິ.

໖. ວິສ຺ສຊ຺ຊນຄາຖາຍ ປນສ຺ສ ຍສ຺ມາ ປຎ຺ຎາສຕິໂຍ ນາເມເນວ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕາ ວິສຸໍ ນ ວຸຕ຺ຕາ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ຍໍ ມໍ ຕ຺ວໍ, ອຊິຕ, ເອຕໍ ປຎ຺ຫໍ ອປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ກຕ຺ເຖຕໍ ອຸປຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ, ຕເທຕໍ ຍຕ຺ຖ ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ ອເສສໍ ອຸປຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕໍ ເຕ ວທາມິ. ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຫິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ນິໂຣເຘນ ສເຫວ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ເອຕ຺ເຖຕໍ ອຸປຣຸຊ຺ຌຕິ, ເອຕ຺ເຖວ ວິຎ຺ຎາຓນິໂຣເຘນ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ ເອຕໍ, ວິຎ຺ຎາຓນິໂຣຘາ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ນິໂຣໂຘ ໂຫຕິ, ຕໍ ນາຕິວຕ຺ຕຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຎາເຓນ ອຠິສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ນິໂຣເຘນາຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕປຎ຺ຎາຍ ກຸສລາກຸສລເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຠພ຺ພຸປ຺ປຕ຺ຕິກວເສນ ນິຣຸຊ຺ຌເນນ. ຕຕ຺ຖ ທຸວິໂຘ ນິໂຣໂຘ ອນຸປາທິນ຺ນກນິໂຣໂຘ ອຸປາທິນ຺ນກນິໂຣໂຘຕິ. ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ຫິ ຈຕ຺ຕາຣິ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານິ ວິຈິກິຈ຺ຉາສຫຄຕນ຺ຕິ ປຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕານິ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ຕານິ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕິ. ຕໍ ອນຸປາທິນ຺ນກຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ, ຕານິ ຈິຕ຺ຕານິ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ, ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ເວທນາ ສຎ຺ຎາ ສງ຺ຂາຣາ ຕໂຍ ອຣູປກ຺ຂນ຺ຘາ. ຕຕ຺ຖ ສເຈ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ ອຠາວິໂຕ ອຠວິສ຺ສາ, ຕານິ ປຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕານິ ຉສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ປຣິຍຸຏ຺ຐານໍ ປາປຸເຓຍ຺ຍຸໍ. ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ ປນ ເນສໍ ປຣິຍຸຏ຺ຐານຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ວາຣຍມາໂນ ເສຕຸສມຸຄ຺ຆາຕໍ ອຠພ຺ພຸປ຺ປຕ຺ຕິກຠາວໍ ກຸຣຸມາໂນ ອນຸປາທິນ຺ນກໍ ນິໂຣເຘຕິ ນາມ. ສກທາຄາມິມຄ຺ເຄນ ຈຕ຺ຕາຣິ ທິຏ຺ຐິວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕານິ ທ຺ເວ ໂທມນສ຺ສສຫຄຕານີຕິ ໂອຬາຣິກກາມຣາຄພ຺ຍາປາທວເສນ ຉ ຈິຕ຺ຕານິ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ອຓຸສຫຄຕກາມຣາຄພ຺ຍາປາທວເສນ ຕານິ ເອວ ຉ ຈິຕ຺ຕານິ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ຈຕ຺ຕາຣິ ທິຏ຺ຐິວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕານິ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕຎ຺ຈາຕິ ປຎ຺ຈ ອກຸສລຈິຕ຺ຕານິ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ສເຈ ເຕສໍ ອຣິຍານໍ ເຕ ມຄ຺ຄາ ອຠາວິຕາ ອສ຺ສຸ, ຕານິ ຈິຕ຺ຕານິ ຉສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ປຣິຍຸຏ຺ຐານໍ ປາປຸເຓຍ຺ຍຸໍ. ເຕ ປນ ເຕສໍ ມຄ຺ຄາ ປຣິຍຸຏ຺ຐານຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ວາຣຍມານາ ເສຕຸສມຸຄ຺ຆາຕໍ ອຠພ຺ພຸປ຺ປຕ຺ຕິກຠາວໍ ກຸຣຸມານາ ອນຸປາທິນ຺ນກໍ ນິໂຣເຘນ຺ຕິ ນາມ. ເອວໍ ອນຸປາທິນ຺ນກນິໂຣໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ສເຈ ປນ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ ອຠາວິໂຕ ອຠວິສ຺ສາ, ຐເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ຠເວ ອນມຕຄ຺ເຄ ສໍສາຣວຏ຺ເຏ ອຸປາທິນ຺ນກກ຺ຂນ຺ຘປ຺ປວຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍ. ກສ຺ມາ? ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຍາ ເຫຕູນໍ ອຕ຺ຖິຕາຍ. ຕີຓິ ສໍໂຍຊນານິ ທິຏ຺ຐານຸສໂຍ ວິຈິກິຈ຺ຉານຸສໂຍຕິ ອິເມ ປນ ປຎ຺ຈ ກິເລເສ ໂສ ມຄ຺ໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນວ ສມຸຄ຺ຆາເຕຕິ. ອິທານິ ກຸໂຕ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ສຕ຺ຕ ຠເວ ຐເປຕ຺ວາ ອນມຕຄ຺ເຄ ສໍສາຣວຏ຺ເຏ ອຸປາທິນ຺ນກປ຺ປວຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕິສ຺ສຕິ. ເອວໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ ອຸປາທິນ຺ນກປ຺ປວຕ຺ຕໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕໍ ກຸຣຸມາໂນ ອຸປາທິນ຺ນກໍ ນິໂຣເຘຕິ ນາມ.

ສເຈ ສກທາຄາມິສ຺ສ ສກທາຄາມິມຄ຺ໂຄ ອຠາວິໂຕ ອຠວິສ຺ສາ, ຐເປຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຠເວ ປຎ຺ຈສຸ ຠເວສຸ ອຸປາທິນ຺ນກປ຺ປວຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍ. ກສ຺ມາ? ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຍາ ເຫຕູນໍ ອຕ຺ຖິຕາຍ. ໂອຬາຣິການິ ກາມຣາຄປຏິຆສໍໂຍຊນານິ ໂອຬາຣິໂກ ກາມຣາຄານຸສໂຍ ປຏິຆານຸສໂຍຕິ ອິເມ ປນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກິເລເສ ໂສ ມຄ຺ໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນວ ສມຸຄ຺ຆາເຕຕິ. ອິທານິ ກຸໂຕ ສກທາຄາມິສ຺ສ ທ຺ເວ ຠເວ ຐເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຸ ຠເວສຸ ອຸປາທິນ຺ນກປ຺ປວຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕິສ຺ສຕິ. ເອວໍ ສກທາຄາມິມຄ຺ໂຄ ອຸປາທິນ຺ນກປ຺ປວຕ຺ຕໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕໍ ກຸຣຸມາໂນ ອຸປາທິນ຺ນກໍ ນິໂຣເຘຕິ ນາມ.

ສເຈ ອນາຄາມິສ຺ສ ອນາຄາມິມຄ຺ໂຄ ອຠາວິໂຕ ອຠວິສ຺ສາ, ຐເປຕ຺ວາ ເອກໍ ຠວໍ ທຸຕິຍຠເວ ອຸປາທິນ຺ນກປ຺ປວຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍ. ກສ຺ມາ? ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຍາ ເຫຕູນໍ ອຕ຺ຖິຕາຍ. ອຓຸສຫຄຕານິ ກາມຣາຄປຏິຆສຎ຺ໂຎຊນານິ ອຓຸສຫຄໂຕ ກາມຣາຄານຸສໂຍ ປຏິຆານຸສໂຍຕິ ອິເມ ປນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກິເລເສ ໂສ ມຄ຺ໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນວ ສມຸຄ຺ຆາເຕຕິ. ອິທານິ ກຸໂຕ ອນາຄາມິສ຺ສ ເອກໍ ຠວໍ ຐເປຕ຺ວາ ທຸຕິຍຠເວ ອຸປາທິນ຺ນກປ຺ປວຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕິສ຺ສຕິ. ເອວໍ ອນາຄາມິມຄ຺ໂຄ ອຸປາທິນ຺ນກປ຺ປວຕ຺ຕໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕໍ ກຸຣຸມາໂນ ອຸປາທິນ຺ນກໍ ນິໂຣເຘຕິ ນາມ.

ສເຈ ອຣຫໂຕ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ອຠາວິໂຕ ອຠວິສ຺ສາ, ຣູປາຣູປຠເວສຸ ອຸປາທິນ຺ນກປ຺ປວຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍ. ກສ຺ມາ? ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຍາ ເຫຕູນໍ ອຕ຺ຖິຕາຍ. ຣູປຣາໂຄ ອຣູປຣາໂຄ ມາໂນ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ອວິຊ຺ຊາ ມານານຸສໂຍ ຠວຣາຄານຸສໂຍ ອວິຊ຺ຊານຸສໂຍຕິ ອິເມ ປນ ອຏ຺ຐ ກິເລເສ ໂສ ມຄ຺ໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນວ ສມຸຄ຺ຆາເຕຕິ. ອິທານິ ກຸໂຕ ຂີຓາສວສ຺ສ ປຸນພ຺ຠເວ ອຸປາທິນ຺ນກປ຺ປວຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕິສ຺ສຕິ? ເອວໍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ອຸປາທິນ຺ນກປ຺ປວຕ຺ຕໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕໍ ກຸຣຸມາໂນ ອຸປາທິນ຺ນກໍ ນິໂຣເຘຕິ ນາມ.

ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ ເຈຕ຺ຖ ອປາຍຠວໍ ນິໂຣເຘຕິ. ສກທາຄາມິມຄ຺ໂຄ ສຸຄຕິກາມຠເວກເທສໍ. ອນາຄາມິມຄ຺ໂຄ ກາມຠວໍ. ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ຣູປາຣູປຠວໍ, ສພ຺ພຠເວປິ ນິໂຣເຘຕິ ເອວາຕິ ວທນ຺ຕິ. ເອວໍ ອຸປາທິນ຺ນກນິໂຣໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ‘‘ອຠິສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ນິໂຣເຘນາ’’ຕິ ເອເຕນ ອນຸປາທິນ຺ນກນິໂຣຘໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ເຍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ, ເອຕ຺ເຖເຕ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ປນ ອຸປາທິນ຺ນກນິໂຣຘໍ ທສ຺ເສຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຕ ຠເວ ຐເປຕ຺ວາຕິ ກາມຠວໂຕ ກາມຠວໍ ສໍສຣນ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕ ຠເວ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ. ອນມຕຄ຺ເຄ ສໍສາເຣຕິ –

‘‘ຂນ຺ຘານຎ຺ຈ ປຏິປາຏິ, ຘາຕຸອາຍຕນານ ຈ;

ອພ຺ໂພຈ຺ຉິນ຺ນໍ ວຕ຺ຕມານາ, ‘ສໍສາໂຣ’ຕິ ປວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໖໑໙; ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ນິທານກຖາ; ອ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໔.໑໙໙; ປຏິ. ມ. ອຏ຺ຐ. ໒.໑.໑໑໗; ອິຕິວຸ. ອຏ຺ຐ. ໑໔, ໕໘; ອຸທາ. ອຏ຺ຐ. ໓໙) –

ເອວໍ ວຓ຺ຓິເຕ ສໍສາຣວຏ຺ເຏ. ເຍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈາຕິ ນມນລກ຺ຂຓໍ ຈຕຸກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຂາຕໍ ນາມຎ຺ຈ ຣຸປ຺ປນລກ຺ຂຓໍ ຠູໂຕປາທາຍສງ຺ຂາຕໍ ຣູປຎ຺ຈ ເອເຕ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ. ເອຕ຺ເຖເຕ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄ ເອເຕ ນາມຣູປຘມ຺ມາ ອຠພ຺ພຸປ຺ປຕ຺ຕິກວເສນ ນິໂຣຘໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ສກທາຄາມິມຄ຺ຄຎາເຓນາຕິ ເອຕ຺ຖ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ສກິໍເຍວ ອິມໍ ໂລກໍ ອາຄຈ຺ຉຕີຕິ ສກທາຄາມີ, ຕສ຺ສ ມຄ຺ໂຄ ສກທາຄາມິມຄ຺ໂຄ. ເຕນ ມຄ຺ເຄນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຎາເຓນ. ທ຺ເວ ຠເວ ຐເປຕ຺ວາຕິ ກາມຘາຕຸຍາເຍວ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ທ຺ເວ ຠເວ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ. ປຎ຺ຈສຸ ຠເວສູຕິ ຕທວສິຏ຺ເຐສຸ ປຎ຺ຈສຸ ຠເວສຸ. ເອຕ຺ເຖເຕ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ສກທາຄາມິມຄ຺ເຄ ເອເຕ ຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ເອກໍ ຠວໍ ຐເປຕ຺ວາຕິ ອຸກ຺ກຏ຺ຐວເສນ ຣູປຘາຕຸຍາ ວາ ອຣູປຘາຕຸຍາ ວາ ເອກໍ ຠວໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ. ຣູປຘາຕຸຍາ ວາ ອຣູປຘາຕຸຍາ ວາຕິ ທຸຕິຍກຠເວ ຣູປຘາຕຸຍາ ເຈວ ອຣູປຘາຕຸຍາ ຈ. ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ຣູປຠເວ ນາມຣູປໍ, ອຣູປຠເວ ນາມເມວ. ເອຕ຺ເຖເຕ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄ ເອເຕ ນາມຣູປຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ.

ອຣຫໂຕຕິ ກິເລເສຫິ ອາຣກຕ຺ຕາ ‘‘ອຣຫາ’’ຕິ ລທ຺ຘນາມສ຺ສ ຂີຓາສວສ຺ສ. ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາຕິ ທຸວິຘາ ຫິ ນິພ຺ພານຘາຕຸ ສອຸປາທິເສສາ ຈ ອນຸປາທິເສສາ ຈ. ຕຕ຺ຖ ອຸປາທີຍຕິ ‘‘ອຫໍ ມມາ’’ຕິ ຠຸສໍ ຄຓ຺ຫີຍຕີຕິ ອຸປາທິ, ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອຸປາທິເຍວ ເສໂສ ອວສິຏ຺ໂຐ ອຸປາທິເສໂສ, ສຫ ອຸປາທິເສເສນ ວຕ຺ຕຕີຕິ ສອຸປາທິເສສາ. ນຕ຺ເຖຕ຺ຖ ອຸປາທິເສໂສຕິ ອນຸປາທິເສສາ. ຕາຍ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ. ປຣິນິພ຺ພາຍນ຺ຕສ຺ສາຕິ ນິຣິນ຺ຘນສ຺ສ ວິຍ ຊາຕເວທສ຺ສ ນິພ຺ພາຍນ຺ຕສ຺ສ ອປ຺ປວຕ຺ຕໍ ປວິສນ຺ຕສ຺ສ. ຈຣິມວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ນິໂຣເຘນາຕິ ເອຕ຺ຖ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສານໍ ນິໂຣຘວເສນ. ຕໂຍ ຈຣິມາ ຠວຈຣິໂມ ຌານຈຣິໂມ ຈຸຕິຈຣິໂມຕິ. ຠເວສຸ ຫິ ກາມຠເວ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຣູປາຣູປຠເວສຸ ນປ຺ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ໂສ ຠວຈຣິໂມ. ຌາເນສຸ ປຸຣິມຌານຕ຺ຕເຍວ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຈຕຸຕ຺ເຖ ນປ຺ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ໂສ ຌານຈຣິໂມ. ເຍ ປນ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຣໂຕ ໂສຬສເມນ ຈິຕ຺ເຕນ ສຫຸປ຺ປນ຺ນາ, ເຕ ຈຸຕິຈິຕ຺ເຕນ ສຫ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ໂສ ຈຸຕິຈຣິໂມ ນາມ. ອຍໍ ອິຘ ຈຣິໂມຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ເຍ ຫິ ເກຈິ ພຸທ຺ຘາ ວາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ວາ ອຣິຍສາວກາ ວາ ອນ຺ຕມໂສ ກຸນ຺ຖກິປິລ຺ລິກໍ ອຸປາທາຍ ສພ຺ເພ ຠວງ຺ຄຈິຕ຺ເຕເນວ ອພ຺ຍາກເຕນ ທຸກ຺ຂສຈ຺ເຈນ ກາລໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ຈຣິມວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ນິໂຣເຘນາຕິ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນິໂຣເຘນາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ປຎ຺ຎາ ຈ ສຕິ ຈ ນາມຎ຺ຈາຕິ ເອເຕຫິ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣູປກ຺ຂນ຺ຘານໍ ຄຫຓໍ ປຈ຺ເຈຕພ຺ພໍ. ຣູປຎ຺ຈາຕິ ເອເຕນ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຠູຕານໍ ຈຕຸວີສຕິອຸປາທາຣູປານຎ຺ຈ ຄຫຓໍ ປຈ຺ເຈຕພ຺ພໍ. ອິທານິ ຕສ຺ສ ນິຣຸຊ຺ຌນູປາຍໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ນິໂຣເຘນ, ເອຕ຺ເຖຕໍ ອຸປຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ຈຣິມວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ອຠິສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ. ອຠິສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຫີນນິໂຣເຘນ ເອຕ຺ເຖຕໍ ອຸປຣຸຊ຺ຌຕິ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ ທີປສິຂາ ວິຍ ອປຓ຺ຓຕ຺ຕິກຠາວໍ ຍາຕິ, ຈຣິມວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອນຸປ຺ປາທປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ອນຸປ຺ປາທນິໂຣເຘນ ອນຸປ຺ປາທວເສເນວ ອຸປຣຸຊ຺ຌຕີຕິ (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໔໙໙).

໗. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ‘‘ທຸກ຺ຂມສ຺ສ ມຫພ຺ຠຍ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ປກາສິຕໍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ, ‘‘ຍານິ ໂສຕານີ’’ຕິ ອິມິນາ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ‘‘ປຎ຺ຎາເຍເຕ ປິຘີຍເຣ’’ຕິ ອິມິນາ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ, ‘‘ອເສສໍ ອຸປຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ນິໂຣຘສຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອວໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ສຸຕ຺ວາປິ ອຣິຍຠູມິໍ ອນຘິຄໂຕ ປຸນ ເສກ຺ຂາເສກ຺ຂປຏິປທໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ເຍ ຈ ສງ຺ຂາຕຘມ຺ມາເສ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຂາຕຘມ຺ມາຕິ ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ປຣິວີມໍສິຕຘມ຺ມາ, ອຣຫນ຺ຕານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ເສກ຺ຂາຕິ ສີລາທີນິ ສິກ຺ຂມານາ ອວເສສາ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລາ. ປຸຖູຕິ ພຫູ ສຕ຺ຕຊນາ. ເຕສໍ ເມ ນິປໂກ ອິຣິຍໍ ປຸຏ຺ໂຐ ປພ຺ຣູຫີຕິ ເຕສໍ ເມ ເສກ຺ຂາເສກ຺ຂານໍ ນິປໂກ ປຓ຺ຑິໂຕ ຕ຺ວໍ ປຸຏ຺ໂຐ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ພ຺ຣູຫີຕິ.

ເຕສໍ ຂນ຺ຘາ ສງ຺ຂາຕາຕິ ເຕສໍ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິກໍ ກຕ຺ວາ ເທສິຕາ, ສງ຺ເຂປໍ ກຕ຺ວາ ຐປິຕາ ວາ. ຘາຕຸອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິຣິຍນ຺ຕິ ປໂຍຄໍ. ຈຣິຍນ຺ຕິ ກິຣິຍໍ. ວຸຕ຺ຕິນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕິໍ. ອາຈຣນ຺ຕິ ຈຣຓໍ. ໂຄຈຣນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຍໍ. ວິຫາຣນ຺ຕິ ອິຣິຍາປຖປວຕ຺ຕນໍ. ປຏິປທນ຺ຕິ ວິປສ຺ສນໍ.

໘. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ຍສ຺ມາ ເສກ຺ເຂນ ກາມຈ຺ຉນ຺ທນີວຣຓໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພກິເລສາ ປຫາຕພ຺ພາ ເອວ, ຕສ຺ມາ ‘‘ກາເມສູຕິ ອຸປຑ຺ຒຄາຖາຍ ເສກ຺ຂປຏິປທໍ ທສ຺ເສຕິ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ວຕ຺ຖຸກາເມສຸ ກິເລສກາເມນ ນາຠິຄິຊ຺ເຌຍ຺ຍ, ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທໂຍ ຈ ມນໂສ ອາວິລຠາວກເຣ ຘມ຺ເມ ປຊຫນ຺ໂຕ ມນສານາວິໂລ ສິຍາຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ອເສກ຺ໂຂ ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣາທີນໍ ປຣິຕຸລິຕຕ຺ຕາ ກຸສໂລ ສພ຺ພຘມ຺ເມສຸ ກາຍານຸປສ຺ສນາສຕິອາທີຫິ ຈ ສໂຕ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິອາທີນໍ ຠິນ຺ນຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂຸຠາວໍ ປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ສພ຺ພອິຣິຍາປເຖສຸ ປຣິພ຺ພຊຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ກຸສໂລ’’ຕິ ອຸປຑ຺ຒຄາຖາຍ ອເສກ຺ຂປຏິປທໍ ທສ຺ເສຕິ.

ນາຠິຄິຊ຺ເຌຍ຺ຍາຕິ ເຄຘໍ ນາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ນ ປລິຄິຊ຺ເຌຍ຺ຍາຕິ ໂລຠໍ ນາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ນ ປລິພຸນ຺ເຘຍ຺ຍາຕິ ໂລຠວເສນ ນ ອລ຺ລີເຍຍ຺ຍ.

ອາວິລກເຣ ກິເລເສ ຊເຫຍ຺ຍາຕິ ຈິຕ຺ຕາລຸຬກເຣ ອຸປຕາປສງ຺ຂາເຕ ກິເລເສ ຊເຫຍ຺ຍ.

ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ ອນຕ຺ຕາຕິ ນິພ຺ພານໍ ອນ຺ໂຕກຣິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ສມຸທຍຘມ຺ມນ຺ຕິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ສປ຺ປຈ຺ຈຍສຠາວໍ.

ສຫ ຄາຖາປຣິໂຍສານາຕິ ຄາຖາວສາເນເນວ ສທ຺ຘິໍ. ເຍເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ສທ຺ຘິໍ ເອກຈ຺ຉນ຺ທາຕິ ເຍ ເອເຕ ອຊິຕມາຓເວນ ກລ຺ຍາຓຉນ຺ເທນ ເອກຊ຺ຌາສຍາ. ເອກປ຺ປໂຍຄາຕິ ກາຍວຈີມໂນປໂຍເຄຫິ ເອກປ຺ປໂຍຄາ. ເອກາຘິປ຺ປາຍາຕິ ເອໂກ ອຘິປ຺ປາໂຍ ຣຸຈິ ເອເຕສນ຺ຕິ ເອກາຘິປ຺ປາຍາ, ເອກຣຸຈິກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກວາສນວາສິຕາຕິ ອຕີຕພຸທ຺ຘສາສເນ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຠາວິຕຠາວນາ. ອເນກປາຓສຫສ຺ສານນ຺ຕິ ອເນເກສໍ ເທວມນຸສ຺ສສງ຺ຂາຕານໍ ປາຓສຫສ຺ສານໍ. ວິຣຊໍ ວີຕມລນ຺ຕິ ຣາຄາທິຣຊວິຣຫິຕໍ ຣາຄາທິມລວິຣຫິຕຎ຺ຈ.

ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸນ຺ຕິ ອິຘ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ເຫຏ຺ຐາມຄ຺ຄຕ຺ຕຍໍ. ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກາຣຓທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ສມຸທຍຘມ຺ມໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ນິໂຣຘຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຕຎ຺ຫິ ນິໂຣຘໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ກິຈ຺ຈວເສນ ເອວໍ ສພ຺ພສງ຺ຂຕໍ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອນຸປາທາຍ ອາສເວຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈີຕິ ຕສ຺ສ ຈ ອຊິຕພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອນ຺ເຕວາສິກສຫສ຺ສານຎ຺ຈ ຕຓ຺ຫາທີຫິ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ກາມາສວາທີຫິ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈມານໍ ຜລກ຺ຂເຓ ວິມຸຈ຺ຈິ. ສຫ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕາຕິ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ສເຫວ ອາຍສ຺ມໂຕ ອຊິຕສ຺ສ ຈ ອນ຺ເຕວາສິກສຫສ຺ສສ຺ສ ຈ ອຊິນຊຏາວາກຈີຣຕິທຓ຺ຑກມຓ຺ຑລຸອາທໂຍ ອນ຺ຕຣຘາຍິໍສຸ. ສພ຺ເພວ ອິທ຺ຘິມຍປຕ຺ຕຈີວຣຘຣາ ທ຺ວງ຺ຄຸລເກສາ ເອຫິຠິກ຺ຂູ ຫຸຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ນມສ຺ສມານາ ປຎ຺ຊລິກາ ນິສີທິໍສຸ. ປາຬິຍໍ ປນ ອຊິຕຕ຺ເຖໂຣວ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຕຕ຺ຖ ອນ຺ວຕ຺ຖປຏິປຕ຺ຕິຍາຕິ ສຍໍ ປຈ຺ຈາສີສິຕລທ຺ຘປຏິປຕ຺ຕິຍາ, ນິພ຺ພານລທ຺ຘຠາເວນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປາກຏເມວ. ເອວໍ ຠຄວາ ອຣຫຕ຺ຕນິກູເຏນ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐາເປສີຕິ.

ສທ຺ຘມ຺ມປ຺ປຊ຺ໂຊຕິກາຍ ຈູຬນິທ຺ເທສ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ອຊິຕມາຓວສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ຕິສ຺ສເມຕ຺ເຕຍ຺ຍມາຓວສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໙. ທຸຕິເຍ ຕິສ຺ສເມຕ຺ເຕຍ຺ຍສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທເສ – ໂກຘ ສນ຺ຕຸສິໂຕຕິ ນິຏ຺ຐິເຕ ປນ ອຊິຕສຸຕ຺ເຕ ‘‘ກຖໍ ໂລກໍ ອເວກ຺ຂນ຺ຕໍ, ມຈ຺ຈຸຣາຊາ ນ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ (ສຸ. ນິ. ໑໑໒໔; ຈູຬນິ. ໂມຆຣາຊມາຓວປຸຈ຺ຉາ ໑໔໓) ເອວໍ ໂມຆຣາຊາ ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ອາຣຠິ. ‘‘ນ ຕາວສ຺ສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຣິປາກໍ ຄຕານີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ຠຄວາ ‘‘ຕິຏ຺ຐ ຕ຺ວໍ, ໂມຆຣາຊ, ອຎ຺ໂຎ ປຸຈ຺ຉຕູ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິ. ຕໂຕ ຕິສ຺ສເມຕ຺ເຕຍ຺ໂຍ ອຕ຺ຕໂນ ສໍສຍໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ໂກຘາຕິ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ໂກຘ ສນ຺ຕຸສິໂຕຕິ ໂກ ອິຘ ສຕ຺ໂຕ ຕຸຏ຺ໂຐ. ອິຎ຺ຊິຕາຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິວິປ຺ຜນ຺ທິຕານິ. ອຸຠນ຺ຕມຠິຎ຺ຎາຍາຕິ ອຸໂຠ ອນ຺ເຕ ອຠິຊານິຕ຺ວາ. ມນ຺ຕາ ນ ລິປ຺ປຕີຕິ ປຎ຺ຎາຍ ນ ລິປ຺ປຕິ.

ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປຕິ ເນກ຺ຂມ຺ມາທິວິຕກ຺ເກຫິ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ປຕ຺ຕາ ປຣິປຸຓ຺ຓມໂນຣໂຖ.

ຕຓ຺ຫິຎ຺ຊິຕນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ຈລິຕໍ. ທິຏ຺ຐິຎ຺ຊິຕາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ກາມິຎ຺ຊິຕນ຺ຕິ ກິເລສກາເມຫິ ອິຎ຺ຊິຕໍ ຜນ຺ທິຕໍ. ‘‘ກມ຺ມິຎ຺ຊິຕ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ຕໍ ນ ສຸນ຺ທຣໍ.

ມຫນ຺ໂຕ ປຸຣິໂສຕິ ມຫາປຸຣິໂສ. ອຸຕ຺ຕໂມ ປຸຣິໂສຕິ ອຄ຺ຄປຸຣິໂສ. ປຘາໂນ ປຸຣິໂສຕິ ເສຏ຺ຐປຸຣິໂສ. ອລາມໂກ ປຸຣິໂສຕິ ວິສິຏ຺ຐປຸຣິໂສ. ເຊຏ຺ຐໂກ ປຸຣິໂສຕິ ປາໂມກ຺ຂປຸຣິໂສ. ນ ເຫຏ຺ຐິມໂກ ປຸຣິໂສຕິ ອຸຕ຺ຕມປຸຣິໂສ. ປຸຣິສານໍ ໂກຏິປ຺ປຕ຺ໂຕ ປຸຣິໂສຕິ ປຘານປຸຣິໂສ. ສພ຺ເພສໍ ອິຈ຺ຉິໂຕ ປຸຣິໂສຕິ ປວຣປຸຣິໂສ.

ສິພ຺ພິນິມຈ຺ຈຄາຕິ ຕຓ຺ຫໍ ອຕິອຄາ, ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ອຸປຈ຺ຈຄາຕິ ຠຸສໍ ອຕິອຄາ.

໑໐. ຕສ຺ເສຕມຕ຺ຖໍ ຠຄວາ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ກາເມສູ’’ຕິ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກາເມສຸ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາຕິ ກາມນິມິຕ຺ຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາ, ກາເມສຸ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ສນ຺ຕຸສິຕຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ວີຕຕຓ຺ໂຫ’’ຕິອາທີຫິ ອນິຎ຺ຊິຕຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຂາຍ ນິພ຺ພຸໂຕຕິ ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ຘມ຺ເມ ວີມໍສິຕ຺ວາ ຣາຄາທິນິພ຺ພາເນນ ນິພ຺ພຸໂຕ.

ອສທ຺ຘມ຺ມສມາປຕ຺ຕິຍາຕິ ນີຈຘມ຺ມສມາໂຍຄໂຕ. ອາຣຕີຕິ ອາຣກາ ຣມນໍ. ວິຣຕີຕິ ຕາຍ ວິນາ ຣມນໍ. ປຏິວິຣຕີຕິ ປຏິນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕາຍ ວິນາ ຣມນໍ. ເວຣມຓີຕິ ເວຣວິນາສນໍ. ອກິຣິຍາຕິ ກິຣິຍາປຈ຺ຉິນ຺ທນໍ. ອກຣຓນ຺ຕິ ກຣຓປຣິຈ຺ຉິນ຺ທນໍ. ອນຊ຺ຌາປຕ຺ຕີຕິ ອນາປຊ຺ຊນຕາ. ເວລາອນຕິກ຺ກໂມຕິ ສີມາອນຕິກ຺ກໂມ. ເສສໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ ປາກຏເມວ.

ເອວໍ ຠຄວາ ອິທມ຺ປິ ສຸຕ຺ຕໍ ອຣຫຕ຺ຕນິກູເຏເນວ ເທເສສິ. ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ອຍມ຺ປິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາສິ ສທ຺ຘິໍ ອນ຺ເຕວາສິກສຫສ຺ເສນ, ອຎ຺ເຎສຎ຺ຈ ອເນກສຫສ຺ສານໍ ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸໍ ອຸທປາທິ. ເສສໍ ປຸພ຺ພສທິສເມວ.

ສທ຺ຘມ຺ມປ຺ປຊ຺ໂຊຕິກາຍ ຈູຬນິທ຺ເທສ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ຕິສ຺ສເມຕ຺ເຕຍ຺ຍມາຓວສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ປຸຓ຺ຓກມາຓວສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑໒. ຕຕິເຍ ປຸຓ຺ຓກສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທເສ – ອເນຊນ຺ຕິ ອິທມ຺ປິ ປຸຣິມນເຍເນວ ໂມຆຣາຊານໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ມູລທສ຺ສາວິນ຺ຕິ ອກຸສລມູລາທິທສ຺ສາວິໍ. ອິສໂຍຕິ ອິສິນາມກາ ຊຏິລາ. ຍຎ຺ຎນ຺ຕິ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ. ອກປ຺ປຍິໍສູຕິ ປຣິເຍສິໍສຸ.

ເຫຕຸທສ຺ສາວີຕິອາທີນິ ສພ຺ພານິ ກາຣຓເວວຈນາເນວ. ກາຣຓຎ຺ຫິ ຍສ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ຜລຕ຺ຖາຍ ຫິໂນຕິ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ມາ ເຫຕູຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍສ຺ມາ ຕໍ ຜລໍ ນິເທຕິ ‘ຫນ຺ທ, ຄຓ຺ຫຖ ນ’ນ຺ຕິ ອປ຺ເປຕິ ວິຍ, ຕສ຺ມາ ນິທານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສມ຺ຠວທສ຺ສາວີຕິອາທີນິ ປຎ຺ຈ ປທານິ ເຫຏ຺ຐາ ທສ຺ສິຕນຍານິ ເອວ. ຍສ຺ມາ ຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ເອຕິ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕຎ຺ຈ ຜລໍ ຕໂຕ ສມຸເທຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ຈ ສມຸທໂຍຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຍາ ວາ ປນຎ຺ຎາປິ ກາຈິ ສຸຄຕິໂຍຕິ ຈຕຸອປາຍວິນິມຸຕ຺ຕກາ ອຸຕ຺ຕຣມາຕາທໂຍ ອປ຺ເປສກ຺ຂາ ກປຓມນຸສ຺ສາ ຈ ທຸລ຺ລຠຆາສຈ຺ຉາທນາ ທຸກ຺ຂປີຬິຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຍາ ວາ ປນຎ຺ຎາປິ ກາຈິ ທຸຄ຺ຄຕິໂຍຕິ ຍມຣາຊນາຄສຸປຓ຺ຓເປຕມຫິທ຺ຘິກາທໂຍ ປຈ຺ເຈຕພ຺ພາ. ອຕ຺ຕຠາວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິຍາຕິ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາຠຕ຺ຖາຍ. ຊານາຕີຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ຊານາຕິ. ປສ຺ສຕີຕິ ສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸນາ ປສ຺ສຕິ.

ອກຸສລາຕິ ອໂກສລ຺ລສມ຺ຠູຕາ. ອກຸສລໍ ຠຊນ຺ຕີຕິ ອກຸສລຠາຄິຍາ. ອກຸສລປກ຺ເຂ ຠວາຕິ ອກຸສລປກ຺ຂິກາ. ສພ຺ເພ ເຕ ອວິຊ຺ຊາ ມູລໍ ກາຣຓໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ອວິຊ຺ຊາມູລກາ. ອວິຊ຺ຊາຍ ສໂມສຣນ຺ຕິ ສມ຺ມາ ໂອສຣນ຺ຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອວິຊ຺ຊາສໂມສຣຓາ. ອວິຊ຺ຊາສມຸຄ຺ຆາຕາຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ອວິຊ຺ຊາຍ ຫຕາຍ. ສພ຺ເພ ເຕ ສມຸຄ຺ຆາຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ອກຸສລຘມ຺ມາ, ເຕ ສພ຺ເພ ຫຕຠາວໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ.

ອປ຺ປມາທມູລກາຕິ ສຕິອວິປ຺ປວາໂສ ອປ຺ປມາໂທ ມູລໍ ກາຣຓໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ອປ຺ປມາທມູລກາ. ອປ຺ປມາເທສຸ ສມ຺ມາ ໂອສຣນ຺ຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອປ຺ປມາທສໂມສຣຓາ. ອປ຺ປມາໂທ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕີຕິ ສຍໍ ກາມາວຈໂຣປິ ສມາໂນ ຈຕຸຠູມກຘມ຺ມານໍ ປຕິຏ຺ຐາຠາເວນ ອຄ຺ໂຄ ນາມ ຊາໂຕ.

ອລມຕ຺ໂຕຕິ ສມຕ຺ຖຈິຕ຺ໂຕ. ມຍາ ປຸຈ຺ຉິຕນ຺ຕິ ມຍາ ປຸຏ຺ຐໍ. ວຫສ຺ເສຕໍ ຠາຣນ຺ຕິ ເອຕໍ ອາຠຕຠາຣໍ ວຫສ຺ສຸ. ເຍ ເກຈິ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕາ. ‘‘ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊາ ປພ຺ພຊິຕາ’’ຕິປິ ປາໂຐ.

ອາຊີວກສາວການໍ ອາຊີວກາ ເທວຕາຕິ ເຍ ອາຊີວກວຈນໍ ສຸຓນ຺ຕິ ສຸສ຺ສຸສນ຺ຕິ, ເຕ ອາຊີວກສາວກາ, ເຕສໍ ອາຊີວກສາວການໍ. ອາຊີວກາ ຈ ເຕສໍ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ເຕ ເອວ ອາຊີວກາ ເທວຕາ. ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ເຍ ເຍສໍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍາຕິ ເຍ ອາຊີວກາທໂຍ ທິສາປຣິໂຍສານາ ເຍສໍ ຂຕ຺ຕິຍາທີນໍ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມານຸຈ຺ຉວິກາ. ເຕ ເຕສໍ ເທວຕາຕິ ເຕ ອາຊີວກາທໂຍ ເຕສໍ ຂຕ຺ຕິຍາທີນໍ ເທວຕາ.

ເຍປິ ຍຎ຺ຎໍ ເອສນ຺ຕີຕິ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຄເວສນ຺ຕີຕິ ໂອໂລເກນ຺ຕິ. ປຣິເຍສນ຺ຕີຕິ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕິ. ຍຎ຺ຎາ ວາ ເອເຕ ປຸຖູຕິ ຍຎ຺ຎາ ເອວ ວາ ເອເຕ ປຸຖຸກາ. ຍຎ຺ຎຍາຊກາ ວາ ເອເຕ ປຸຖູຕິ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມສ຺ສ ຍາຊນກາ ເອວ ວາ ເອເຕ ປຸຖຸກາ. ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍາ ວາ ເອເຕ ປຸຖູຕິ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມານຸຈ຺ຉວິກາ ເອວ ວາ ເອເຕ ປຸຖຸກາ. ເຕ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກຖໍ ຍຎ຺ຎາ ວາ ເອເຕ ປຸຖູ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວິຕ຺ຖາເຣນ ທສ຺ເສຕິ.

໑໓. ອາສີສມານາຕິ ຣູປາທີນິ ປຕ຺ຖຍມານາ. ອິຕ຺ຖຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິຕ຺ຖຠາວຎ຺ຈ ປຕ຺ຖຍມານາ, ມນຸສ຺ສາທິຠາວໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຊຣໍ ສິຕາຕິ ຊຣໍ ນິສ຺ສິຕາ. ຊຣາມຸເຂນ ເຈຕ຺ຖ ສພ຺ພໍ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂນິສ຺ສິຕາ ຕໂຕ ອປຣິມຸຈ຺ຈມານາເຍວ ກປ຺ປຍິໍສູຕິ ທີເປຕິ.

ຣູປປຏິລາຠໍ ອາສີສມານາຕິ ວຓ຺ຓາຍຕນສມ຺ປຕ຺ຕິລາຠໍ ປຕ຺ຖຍມານາ. ສທ຺ທາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລກຸເລ ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາຠນ຺ຕິ ສາຣປ຺ປຕ຺ເຕ ຂຕ຺ຕິຍານໍ ມຫາສາລກຸເລ ອຕ຺ຕຠາວລາຠໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ປຕ຺ຖຍມານາ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລກຸລາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິເກສຸ ເທເວສູຕິ ເອຕ຺ຖ ປຸພ຺ພຠວໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖາຕິ ຂຕ຺ຕິຍກຸລາທີສຸ.

ຊຣານິສ຺ສິຕາຕິ ຊຣໍ ອສ຺ສິຕາ. ພ຺ຍາຘິນິສ຺ສິຕາຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອເຕຫິ ສພ຺ພໍ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໍ ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ.

໑໔. ກຈ຺ຈິສຸ ເຕ ຠຄວາ ຍຎ຺ຎປເຖ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ, ອຕາຣຸ ຊາຕິຎ຺ຈ ຊຣຎ຺ຈ ມາຣິສາຕິ ເອຕ຺ຖ ຍຎ຺ໂຎ ເອວ ຍຎ຺ຎປໂຖ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ກຈ຺ຈິ ເຕ ຍຎ຺ເຎ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຍຎ຺ຎໍ ກປ຺ປຍນ຺ຕາ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂມຸຕ຺ຕຣິໍສູຕິ.

ເຍປິ ຍຎ຺ຎໍ ເທນ຺ຕິ ຍຊນ຺ຕີຕິ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມທານວເສນ ຍຊນ຺ຕິ. ປຣິຈ຺ຈຊນ຺ຕີຕິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕິ.

໑໕. ອາສີສນ຺ຕີຕິ ຣູປປຏິລາຠາທໂຍ ປຕ຺ເຖນ຺ຕິ. ໂຖມຍນ຺ຕີຕິ ‘‘ສຸຈິໍ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຍຎ຺ຎາທີນິ ປສໍສນ຺ຕິ. ອຠິຊປ຺ປນ຺ຕີຕິ ຣູປາທິປຏິລາຠາຍ ວາຈໍ ຄີຣນ຺ຕິ. ຊຸຫນ຺ຕີຕິ ເທນ຺ຕິ. ກາມາຠິຊປ຺ປນ຺ຕິ ປຏິຈ຺ຈ ລາຠນ຺ຕິ ຣູປາທິລາຠໍ ປຏິຈ຺ຈ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກາເມ ເອວ ອຠິຊປ຺ປນ຺ຕິ, ‘‘ອໂຫ ວຕ ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ສິຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕຓ຺ຫຎ຺ຈ ຕຕ຺ຖ ວຑ຺ເຒນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍາຊໂຍຄາຕິ ຍາຄາຘິມຸຕ຺ຕາ. ຠວຣາຄຣຕ຺ຕາຕິ ເອວມິເມຫິ ອາສີສນາທີຫິ ຠວຣາເຄເນວ ຣຕ຺ຕາ, ຠວຣາຄຣຕ຺ຕາ ວາ ຫຸຕ຺ວາ ເອຕານິ ອາສີສນາທີນິ ກໂຣນ຺ຕາ ນາຕຣິໍສຸ ຊາຕິອາທິວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໍ ນ ອຸຕ຺ຕຣິໍສຸ.

ຍຎ຺ຎໍ ວາ ໂຖເມນ຺ຕີຕິ ທານໍ ວາ ວຓ຺ເຓນ຺ຕິ. ຜລໍ ວາຕິ ຣູປາທິປຏິລາຠໍ. ທກ຺ຂິເຓຍ຺ເຍ ວາຕິ ຊາຕິສມ຺ປນ຺ນາທີສຸ. ສຸຈິໍ ທິນ຺ນນ຺ຕິ ສຸຈິໍ ກຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ. ມນາປນ຺ຕິ ມນວຑ຺ຒນກໍ. ປຓີຕນ຺ຕິ ໂອຊວນ຺ຕໍ. ກາເລນາຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຕ຺ຕກາເລ. ກປ຺ປິຍນ຺ຕິ ອກປ຺ປິຍໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ. ອນວຊ຺ຊນ຺ຕິ ນິທ຺ໂທສໍ. ອຠິຓ຺ຫນ຺ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ. ທທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາທິຕນ຺ຕິ ທທໂຕ ມຸຎ຺ຈນຈິຕ຺ຕໍ ປສາທິຕນ຺ຕິ. ໂຖເມນ຺ຕິ ກິຕ຺ເຕນ຺ຕີຕິ ຄຸຓໍ ປາກຏໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ວຓ຺ເຓນ຺ຕີຕິ ວຓ຺ຓໍ ຠຓນ຺ຕິ. ປສໍສນ຺ຕີຕິ ປສາທໍ ປາເປນ຺ຕິ.

ອິໂຕ ນິທານນ຺ຕິ ອິໂຕ ມນຸສ຺ສໂລກໂຕ ທິນ຺ນກາຣຓາ. ອຊ຺ຌາຍກາຕິ ມນ຺ເຕ ປຣິວຕ຺ເຕນ຺ຕາ. ມນ຺ຕຘຣາຕິ ມນ຺ເຕ ຘາເຣນ຺ຕາ. ຕິຓ຺ຓໍ ເວທານນ຺ຕິ ອິຣຸເວທຍຊຸເວທສາມເວທານໍ. ໂອຏ຺ຐປຫຏກຣຓວເສນ ປາຣໍ ຄຕາຕິ ປາຣຄູ. ສຫ ນິຆຓ຺ຑຸນາ ຈ ເກຏຸເຠນ ຈ ສນິຆຓ຺ຑຸເກຏຸຠານໍ. ນິຆຓ຺ຑູຕິ ນິຆຓ຺ຑຸຣຸກ຺ຂາທີນໍ ເວວຈນປ຺ປກາສກໍ ສຕ຺ຖໍ. ເກຏຸຠນ຺ຕິ ກິຣິຍາກປ຺ປວິກປ຺ໂປ ກວີນໍ ອຸປກາຣາວຫໍ ສຕ຺ຖໍ. ສຫ ອກ຺ຂຣປ຺ປເຠເທນ ສາກ຺ຂຣປ຺ປເຠທານໍ. ອກ຺ຂຣປ຺ປເຠໂທຕິ ສິກ຺ຂາ ຈ ນິຣຸຕ຺ຕິ ຈ. ອິຕິຫາສປຎ຺ຈມານນ຺ຕິ ອາຖພ຺ພຓເວທໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ອິຕິຫ ອາສ, ອິຕິຫ ອາສາ’’ຕິ ອີທິສວຈນປຏິສໍຍຸຕ຺ຕປຸຣາຓກຖາສງ຺ຂາໂຕ ອິຕິຫາໂສ ປຎ຺ຈໂມ ເອເຕສນ຺ຕິ ອິຕິຫາສປຎ຺ຈມາ, ເຕສໍ ອິຕິຫາສປຎ຺ຈມານໍ ເວທານໍ.

ປທໍ ຕທວເສສຎ຺ຈ ພ຺ຍາກຣຓໍ ອຘິຍນ຺ຕິ, ເວເທນ຺ຕິ ວາຕິ ປທກາ ເວຍ຺ຍາກຣຓາ. ໂລກາຍຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ວິຕຓ຺ຑວາທສຕ຺ຖໍ. ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ມຫາປຸຣິສານໍ ພຸທ຺ຘາທີນໍ ລກ຺ຂຓທີປກໍ ທ຺ວາທສສຫສ຺ສຄນ຺ຖປ຺ປມາຓໍ ສຕ຺ຖໍ. ຍຕ຺ຖ ໂສຬສສຫສ຺ສຄາຖາປທປຣິມາຓາ ພຸທ຺ຘມນ຺ຕາ ນາມ ອເຫສຸໍ. ເຍສໍ ວເສນ ‘‘ອິມິນາ ລກ຺ຂເຓນ ສມນ຺ນາຄຕາ ພຸທ຺ຘາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ອິມິນາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ, ອຄ຺ຄສາວກາ, ອສີຕິມຫາສາວກາ (ເຖຣຄາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໑໒໘໘), ພຸທ຺ຘມາຕາ, ພຸທ຺ຘປິຕາ, ອຄ຺ຄຸປຏ຺ຐາໂກ, ອຄ຺ຄຸປຏ຺ຐາຍິກາ, ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ’’ຕິ ອຍໍ ວິເສໂສ ຎາຍຕິ. ອນວຍາຕິ ອິເມສຸ ໂລກາຍຕມຫາປຸຣິສລກ຺ຂເຓສຸ ອນູນາ ປຣິປູຣກາຣິໂນ, ອວຍາ ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອວຍາ ນາມ ເຍ ຕານິ ອຕ຺ຖໂຕ ຈ ຄນ຺ຖໂຕ ຈ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ວີຕຣາຄາຕິ ປຫີນຣາຄາ. ເອເຕນ ອຣຫຕ຺ຕຜລຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕາ. ຣາຄວິນຍາຍ ວາ ປຏິປນ຺ນາຕິ ເອເຕນ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຏ຺ຐາ. ວີຕໂທສາຕິ ອນາຄາມິຜລຏ຺ຐາ. ໂທສວິນຍາຍ ວາ ປຏິປນ຺ນາຕິ ເອເຕນ ອນາຄາມິມຄ຺ຄຏ຺ຐາ. ວີຕໂມຫາຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລຏ຺ຐາ. ໂມຫວິນຍາຍ ວາ ປຏິປນ຺ນາຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຏ຺ຐາ. ສີລສມາຘິປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິສມ຺ປນ຺ນາຕິ ເອເຕຫິ ຈຕູຫິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສເກຫິ ສີລາທີຫິ ສມ຺ປນ຺ນາ. ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນສມ຺ປນ຺ນາຕິ ເອເຕນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓສມ຺ປນ຺ນາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ຎາຕພ຺ພໍ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ໂລກິຍເມວ. ອຠິຊປ຺ປນ຺ຕີຕິ ປຕ຺ເຖນ຺ຕິ. ຊປ຺ປນ຺ຕີຕິ ປຈ຺ຈາສີສນ຺ຕິ. ປຊປ຺ປນ຺ຕີຕິ ອຕີວ ປຈ຺ຈາສີສນ຺ຕິ. ຍາຊໂຍເຄສຸ ຍຸຕ຺ຕາຕິ ອນຸໂຍເຄ ເທຍ຺ຍຘມ຺ເມ ທິຍ຺ຍມາເນ ອຠິໂຍຄວເສນ ຍຸຕ຺ຕາ.

໑໖. ອຖ ໂກ ຈຣຫີຕິ ອຖ ອິທານິ ໂກ ອຎ຺ໂຎ ອຕາຣິ.

໑໗. ສງ຺ຂາຍາຕິ ຎາເຓນ ວີມໍສິຕ຺ວາ. ປໂຣປຣານີຕິ ປຣານິ ຈ ໂອປຣານິ ຈ, ປຣຕ຺ຕຠາວສກຕ຺ຕຠາວາທີນິ ປຣານິ ຈ ໂອປຣານິ ຈາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ວິຘູໂມຕິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທິຘູມວິຣຫິໂຕ. ອນີໂຆຕິ ຣາຄາທິອີຆວິຣຫິໂຕ. ອຕາຣິ ໂສຕິ ໂສ ເອວຣູໂປ ອຣຫາ ຊາຕິຊຣໍ ອຕາຣິ.

ສກຣູປາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຣູປາ. ປຣຣູປາຕິ ປເຣສໍ ຣູປາ. ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ວິຘູມິຕນ຺ຕິ ຕິວິຘກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ວິຘູມໍ ກຕໍ. ວິຘມິຕນ຺ຕິ ນາສິຕໍ.

ມາໂນ ຫິ ເຕ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຂາຣິຠາໂຣຕິ ຍຖາ ຂາຣິຠາໂຣ ຂນ຺ເຘນ ວຍ຺ຫມາໂນ ອຸປຣິຏ຺ຐິໂຕປິ ອກ຺ກນ຺ຕກ຺ກນ຺ຕຏ຺ຐານໍ ປຖວິຍາ ສທ຺ຘິໍ ຜສ຺ເສຕິ ວິຍ, ເອວໍ ຊາຕິໂຄຕ຺ຕກຸລາທີນິ ມານວຕ຺ຖູນິ ນິສ຺ສາຍ ອຸສ຺ສາປິໂຕ ມາໂນ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອິສ຺ສໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ໂຕ ຈຕູສຸ ອປາເຍສຸ ສໍສີທາເປຕິ. ເຕນາຫ – ‘‘ມາໂນ ຫິ ເຕ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຂາຣິຠາໂຣ’’ຕິ. ໂກໂຘ ຘູໂມຕິ ຕວ ຎາຓຄ຺ຄິສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສຏ຺ເຐນ ໂກໂຘ ຘູໂມ. ເຕນ ຫິ ເຕ ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ໂຐ ຎາຓຄ຺ຄິ ນ ວິໂຣຈຕິ. ຠສ຺ມນິ ໂມສວຊ຺ຊນ຺ຕິ ນິໂຣຊຏ຺ເຐນ ມຸສາວາໂທ ຉາຣິກາ ນາມ. ຍຖາ ຫິ ຉາຣິກາຍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ ອຄ຺ຄິ ນ ໂຊຕຕິ, ເອວໍ ເຕ ມຸສາວາເທນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ຎາຓນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຊິວ຺ຫາ ສຸຊາຕິ ຍຖາ ຕຸຍ຺ຫໍ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕໂລຫກຏ຺ຐມຕ຺ຕິກາສຸ ອຎ຺ຎຕຣມຍາ ຍາຄຍຊນຕ຺ຖາຍ ສຸຊາ ໂຫຕິ, ເອວໍ ມຍ຺ຫໍ ຘມ຺ມຍາຄຍຊນຕ຺ຖາຍ ປຫຸຕຊິວ຺ຫາ ສຸຊາຕິ ວທຕິ. ຍຖາ ຕຸຍ຺ຫໍ ນທີຕີເຣ ຍຊນຏ຺ຐານໍ, ເອວໍ ຘມ຺ມຍາຄຍຊນຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ຫທຍໍ ໂຊຕິຏ຺ຐານໍ. ອຕ຺ຕາຕິ ຈິຕ຺ຕໍ.

ຊາຕີຕິ ຊາຍນກວເສນ ຊາຕິ. ອິທເມຕ຺ຖ ສຠາວປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ. ສຎ຺ຊາຍນວເສນ ສຎ຺ຊາຕິ, ອຸປສຄ຺ເຄນ ປທໍ ວຑ຺ຒິຕໍ. ໂອກ຺ກມນວເສນ ໂອກ຺ກນ຺ຕິ. ຊາຍນຏ຺ເຐນ ວາ ຊາຕິ. ສາ ອປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນວເສນ ຍຸຕ຺ຕາ. ສຎ຺ຊາຍນຏ຺ເຐນ ສຎ຺ຊາຕິ. ສາ ປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນວເສນ ຍຸຕ຺ຕາ. ໂອກ຺ກມນຏ຺ເຐນ ໂອກ຺ກນ຺ຕິ. ສາ ອຓ຺ຑຊຊລາພຸຊວເສນ ຍຸຕ຺ຕາ. ເຕ ຫິ ອຓ຺ຑໂກສຎ຺ຈ ວຕ຺ຖິໂກສຎ຺ຈ ໂອກ຺ກມນ຺ຕິ ປວິສນ຺ຕິ ໂອກ຺ກມນ຺ຕາ ປວິສນ຺ຕາ ວິຍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕນຏ຺ເຐນ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ສາ ສໍເສທຊໂອປປາຕິກວເສນ ຍຸຕ຺ຕາ. ເຕ ຫິ ປາກຏາ ເອວ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຍໍ ຕາວ ສມ຺ມຸຕິກຖາ.

ອິທານິ ປຣມຕ຺ຖກຖາ ໂຫຕິ. ຂນ຺ຘາ ເອວ ຫິ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ, ນ ສຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ຈ ຂນ຺ຘານນ຺ຕິ ເອກໂວກາຣຠເວ ເອກສ຺ສ, ຈຕຸໂວກາຣຠເວ ຈຕຸນ຺ນໍ, ປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວ ປຎ຺ຈນ຺ນມ຺ປິ ຄຫຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປາຕຸຠາໂວຕິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ. ອາຍຕນານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ຣ ອຸປປຊ຺ຊມານາຍຕນານໍ ສງ຺ຄໂຫ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປຏິລາໂຠຕິ ສນ຺ຕຕິຍາ ປາຕຸຠາໂວເຍວ. ປາຕຸຠວນ຺ຕາເນວ ຫິ ຕານິ ປຏິລທ຺ຘານິ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ສາ ປເນສາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ປຐມາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິລກ຺ຂຓາ ຊາຕິ, ນິຍ຺ຍາຕນຣສາ, ອຕີຕຠວໂຕ ອິຘ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ຜລວເສນ ທຸກ຺ຂວິຈິຕ຺ຕຕາປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ວາ.

ຊຣາຕິ ສຠາວປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ. ຊີຣຓຕາຕິ ອາກາຣຠາວນິທ຺ເທໂສ. ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈນ຺ຕິອາທໂຍ ຕໂຍ ກາລາຕິກ຺ກເມ ກິຈ຺ຈນິທ຺ເທສາ, ປຈ຺ຉິມາ ທ຺ເວ ປກຕິນິທ຺ເທສາ. ອຍຎ຺ຫິ ຊຣາຕິ ອິມິນາ ປເທນ ສຠາວໂຕ ທີປິຕາ. ເຕນສ຺ສາ ອິທໍ ສຠາວປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ. ຊີຣຓຕາຕິ ອິມິນາ ອາກາຣໂຕ, ເຕນສ຺ສາຍໍ ອາກາຣນິທ຺ເທໂສ. ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈນ຺ຕິ ອິມິນາ ກາລາຕິກ຺ກເມ ທນ຺ຕນຂານໍ ຂຓ຺ຑິຕຠາວກຣຓກິຈ຺ຈໂຕ. ປາລິຈ຺ຈນ຺ຕິ ອິມິນາ ເກສໂລມານໍ ປລິຕຠາວກຣຓກິຈ຺ຈໂຕ. ວລິຕ຺ຕຈຕາຕິ ອິມິນາ ມໍສໍ ມິລາເປຕ຺ວາ ຕເຈ ວລິຠາວກຣຓກິຈ຺ຈໂຕ. ເຕນສ຺ສາ ອິເມ ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈນ຺ຕິອາທໂຍ ຕໂຍ ກາລາຕິກ຺ກເມ ກິຈ຺ຈນິທ຺ເທສາ. ເຕຫິ ອິເມສໍ ວິກາຣານໍ ທສ຺ສນວເສນ ປາກຏີຠູຕາ ປາກຏຊຣາ ທສ຺ສິຕາ. ຍເຖວ ຫິ ອຸທກສ຺ສ ວາ ວາຕສ຺ສ ວາ ອຄ຺ຄິໂນ ວາ ຕິຓຣຸກ຺ຂາທີນໍ ສໍຠຄ຺ຄປລິຠຄ຺ຄຕາຍ ວາ ຌາມຕາຍ ວາ ຄຕມຄ຺ໂຄ ປາກໂຏ ໂຫຕິ, ນ ຈ ໂສ ຄຕມຄ຺ໂຄ ຕາເນວ ອຸທກາທີນິ, ເອວເມວ ຊຣາຍ ທນ຺ຕາທີນໍ ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈາທິວເສນ ຄຕມຄ຺ໂຄ ປາກໂຏ, ຈກ຺ຂຸໍ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາປິ ຄຍ຺ຫຕິ, ນ ຈ ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈາທີເນວ ຊຣາ. ນ ຫິ ຊຣາ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ໂຫຕິ.

ອາຍຸໂນ ສໍຫານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປຣິປາໂກຕິ ອິເມຫິ ປນ ປເທຫິ ກາລາຕິກ຺ກເມເຍວ ອຠິພ຺ຍຕ຺ຕາຍ ອາຍຸກ຺ຂຍຈກ຺ຂາທິອິນ຺ທ຺ຣິຍປຣິປາກສງ຺ຂາຕາຍ ປກຕິຍາ ທີປິຕາ, ເຕນສ຺ສິເມ ປຈ຺ຉິມາ ທ຺ເວ ປກຕິນິທ຺ເທສາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ຊຣໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ອາຍຸ ຫາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ຊຣາ ‘‘ອາຍຸໂນ ສໍຫານີ’’ຕິ ຜລູປຈາເຣນ ວຸຕ຺ຕາ. ຍສ຺ມາ ຈ ທຫຣກາເລ ສຸປ຺ປສນ຺ນານິ ສຸຂຸມມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ວິສຍໍ ສຸເຂເນວ ຄຓ຺ຫນສມຕ຺ຖານິ ຈກ຺ຂາທີນິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຊຣໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິປກ຺ການິ ອາລຸຬິຕານິ ອວິສທານິ, ໂອຬາຣິກມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ວິສຍໍ ຄເຫຕຸໍ ອສມຕ຺ຖານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປຣິປາໂກ’’ຕິ ຜລູປຈາເຣເນວ ວຸຕ຺ຕາ.

ສາ ປເນສາ ເອວໍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ ສພ຺ພາປິ ຊຣາ ປາກຏາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຕິ ທຸວິຘາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ທນ຺ຕາທີສຸ ຂຓ຺ຑາທິຠາວທສ຺ສນໂຕ ຣູປຘມ຺ເມສຸ ຊຣາ ປາກຏຊຣາ ນາມ. ອຣູປຘມ຺ເມສຸ ປນ ຊຣາ ຕາທິສສ຺ສ ວິກາຣສ຺ສ ອທສ຺ສນໂຕ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຊຣາ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ຍ຺ວາຍໍ ຂຓ຺ຑາທິຠາໂວ ທິສ຺ສຕິ, ໂສ ຕາທິສານໍ ທນ຺ຕາທີນໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ ວຓ຺ໂຓເຍວ. ຕຎ຺ຈ ຈກ຺ຂຸນາ ທິສ຺ວາ ມໂນທ຺ວາເຣນ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອິເມ ທນ຺ຕາ ຊຣາຍ ປຫຏາ’’ຕິ ຊຣໍ ຊານາຕິ. ອຸທກຏ຺ຐາເນ ພທ຺ຘານິ ໂຄສິງ຺ຄາທີນິ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ອຸທກສ຺ສ ອຕ຺ຖິຠາວຊານນໍ ວິຍ.

ປຸນ ອວີຈິ ສວີຈີຕິ ເອວມ຺ປິ ອຍໍ ຊຣາ ທຸວິຘາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ມຓິກນກຣຊຕປວາຬຈນ຺ທສູຣິຍາທີນໍ ມນ຺ທທສກາທີສຸ ປາຓີນໍ ວິຍ ຈ ປຸປ຺ຜຜລປລ຺ລວາທີສຸ ອປາຓີນໍ ວິຍ ຈ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ວຓ຺ຓວິເສສາທີນໍ ທຸພ຺ພິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ ຊຣາ ອວີຈິຊຣາ ນາມ, ນິຣນ຺ຕຣຊຣາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໂຕ ອຎ຺ເຎສຸ ປນ ຍຖາວຸຕ຺ເຕສຸ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ວຓ຺ຓວິເສສາທີນໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ ຊຣາ ສວີຈິຊຣາ ນາມ.

ຕຕ຺ຖ ສວີຈິຊຣາ ອຸປາທິນ຺ນກອນຸປາທິນ຺ນກວເສນ ເອວໍ ທີເປຕພ຺ພາ – ທຫຣກຸມາຣການຎ຺ຫິ ປຐມເມວ ຂີຣທນ຺ຕາ ນາມ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ນ ເຕ ຖິຣາ. ເຕສຸ ປນ ປຕິເຕສຸ ປຸນ ທນ຺ຕາ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ເຕ ປຐມເມວ ເສຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຊຣາວາເຕນ ປນ ປຫຏກາເລ ກາຬກາ ໂຫນ຺ຕິ. ເກສາ ປນ ປຐມເມວ ຕມ຺ພາປິ ໂຫນ຺ຕິ ກາຬກາປິ ເສຕກາປິ. ຉວິ ປນ ສໂລຫິຕກາ ໂຫຕິ. ວຑ຺ຒນ຺ຕານໍ ວຑ຺ຒນ຺ຕານໍ ໂອທາຕານໍ ໂອທາຕຠາໂວ, ກາຬການໍ ກາຬກຠາໂວ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຊຣາວາເຕນ ປຫຏກາເລ ຈ ວລິໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ສພ຺ພມ຺ປິ ສສ຺ສໍ ວປິຕກາເລ ເສຕໍ ໂຫຕິ, ປຈ຺ຉາ ນີລໍ. ຊຣາວາເຕນ ປນ ປຫຏກາເລ ປຓ຺ຑຣໍ ໂຫຕິ. ອມ຺ພງ຺ກຸເຣນາປິ ທີເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ເອວ. ສາ ປເນສາ ຂນ຺ຘປຣິປາກລກ຺ຂຓາ ຊຣາ, ມຣຓູປນຍນຣສາ, ໂຍພ຺ພນວິນາສປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປາກຏເມວ. ເອວໍ ຠຄວາ ອິທມ຺ປິ ສຸຕ຺ຕໍ ອຣຫຕ຺ຕນິກູເຏເນວ ເທເສສິ, ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ອຍມ຺ປິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາສິ ສທ຺ຘິໍ ອນ຺ເຕວາສິກສຫສ຺ເສນ. ອຎ຺ເຎສຎ຺ຈ ອເນກສຫສ຺ສານໍ ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸໍ ອຸທປາທິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕສທິສເມວ.

ສທ຺ຘມ຺ມປ຺ປຊ຺ໂຊຕິກາຍ ຈູຬນິທ຺ເທສ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ປຸຓ຺ຓກມາຓວສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ເມຕ຺ຕຄູມາຓວສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑໘. ຈຕຸຕ຺ເຖ ເມຕ຺ຕຄູສຸຕ຺ເຕ – ມຎ຺ຎາມິ ຕໍ ເວທຄູ ຠາວິຕຕ຺ຕນ຺ຕິ ‘‘ອຍໍ ເວທຄູ’’ຕິ ຈ ‘‘ຠາວິຕຕ຺ໂຕ’’ຕິ ຈ ເອວໍ ຕໍ ມຎ຺ຎາມິ.

ອປຣິຕ຺ໂຕຕິ ນ ອປ຺ໂປ. ມຫນ຺ໂຕຕິ ນ ຂຸທ຺ທໂກ. ຄມ຺ຠີໂຣຕິ ນ ອຸຕ຺ຕາໂນ. ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍຕິ ມິນິຕຸໍ ນ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ໂຍ. ທຸປ຺ປຣິໂຍຄາຬ຺ໂຫຕິ ອວຄາຫິຕຸໍ ໂອຕຣິຕຸໍ ທຸກ຺ໂຂ. ພຫຸຣຕໂນ ສາຄຣູປໂມຕິ ພຫູນໍ ຘມ຺ມຣຕນານໍ ອາກຣຕ຺ຕາ ອເນກວິຘຣຕນສມ຺ປນ຺ໂນ ມຫາສມຸທ຺ໂທ ວິຍ ພຫຸຣຕໂນ ສາຄຣສທິໂສ.

ນ ມງ຺ກຸ ໂຫຕີຕິ ນ ວິກຸຓິຕມຸໂຂ ໂຫຕິ. ອປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ໂຕຕິ ໂທສວເສນ ນ ຆນີຠູຕຈິຕ຺ໂຕ. ອລີນມນໂສຕິ ນ ສງ຺ກຸຈິຕຈິຕ຺ໂຕ. ອພ຺ຍາປນ຺ນເຈຕໂສຕິ ນ ປູຕິຈິຕ຺ໂຕ.

ທິຏ຺ເຐ ທິຏ຺ຐມຕ຺ໂຕຕິ ຈກ຺ຂຸວິສເຍ ຣູປາຣມ຺ມເຓ ທິຏ຺ຐມຕ຺ໂຕເຍວ ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ກຕ຺ຕາ ວາ ກາເຣຕາ ວາ ນຕ຺ຖິ. ຍໍ ຈກ຺ຂຸນາ ທິຏ຺ຐໍ ວຓ຺ຓາຍຕນເມວ. ສຸຕາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອປິ ຈ ທິຏ຺ເຐຕິ ທສ຺ສນໂຍເຄນ ວຓ຺ຓາຍຕນໍ, ສວນໂຍເຄນ ສທ຺ທາຍຕນໍ, ມຸຕໂຍເຄນ ຆານຊິວ຺ຫາກາຍາຍຕນານິ ທສ຺ເສຕິ. ຆານສ຺ສ ຄນ຺ຘາຍຕນໍ, ຊິວ຺ຫາຍ ຣສາຍຕນໍ, ກາຍສ຺ສ ປຖວີ ເຕໂຊ ວາຍູຕິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຍຕນໍ, ວິຎ຺ຎາຕໂຍເຄນ ຘມ຺ມາຍຕນໍ ທສ຺ເສຕິ. ທິຏ຺ເຐ ອນູປໂຍຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ທິຏ຺ເຐ ຣາຄູປຍວິຣຫິໂຕ. ອນປາໂຍຕິ ໂກຘວິຣຫິໂຕ ອປ຺ປຏິໂຆ. ອນິສ຺ສິໂຕຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ອນລ຺ລີໂນ. ອປ຺ປຏິພທ຺ໂຘຕິ ມາເນນ ນ ພທ຺ໂຘ. ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕຕິ ສພ຺ພາຣມ຺ມຓໂຕ ມຸຕ຺ໂຕ. ວິສຎ຺ຎຸຕ຺ໂຕຕິ ກິເລເສຫິ ວິຍຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຐິໂຕ.

ສໍວິຊ຺ຊຕິ ຠຄວໂຕ ຈກ຺ຂູຕິ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ປກຕິມໍສຈກ຺ຂຸ ອຸປລພ຺ຠຕິ. ປສ຺ສຕີຕິ ທກ຺ຂຕິ ໂອໂລເກຕິ. ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ. ຉນ຺ທຣາໂຄຕິ ຕຓ຺ຫາຉນ຺ໂທ.

ທນ຺ຕໍ ນຍນ຺ຕິ ສມິຕິນ຺ຕິ ອຸຍ຺ຍານກີຬາມຓ຺ຑລາທີສຸ ຫິ ມຫາຊນມຊ຺ຌໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ທນ຺ຕເມວ ໂຄຓໍ ວາ ທນ຺ຕໍ ອສ຺ສາຊານີຍໍ ວາ ຍາເນ ໂຍເຊຕ຺ວາ ນຍນ຺ຕິ. ຣາຊາຕິ ຕຖາຣູປາເນວ ຐານານິ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຣາຊາປິ ທນ຺ຕເມວ ອຠິຣຸຫຕິ. ມນຸສ຺ເສສູຕິ ມນຸສ຺ເສສຸປິ ຈຕູຫິ ອຣິຍມຄ຺ເຄຫິ ທນ຺ໂຕ ນິພ຺ພິເສວໂນວ ເສຏ຺ໂຐ. ໂຍຕິວາກ຺ຍນ຺ຕິ ເອວຣູປໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມວຈນໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວຸຈ຺ຈມານມ຺ປິ ຕິຕິກ຺ຂຕິ ນປ຺ປຕິປ຺ຜຣຕິ ນ ວິຫຎ຺ຎຕິ, ເອວຣູໂປ ທນ຺ໂຕ ເສຏ຺ໂຐຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອສ຺ສຕຣາຕິ ວຬວາຍ ຄທ຺ຣເຠນ ຊາຕາ. ອາຊານີຍາຕິ ຍໍ ອສ຺ສທມ຺ມສາຣຖິ ກາຣຓໍ ກາເຣຕິ, ຕສ຺ສ ຂິປ຺ປໍ ຊານນສມຕ຺ຖາ. ສິນ຺ຘວາຕິ ສິນ຺ຘວຣຏ຺ເຐ ຊາຕາ ອສ຺ສາ. ມຫານາຄາຕິ ກຸຎ຺ຊຣສງ຺ຂາຕາ ມຫາຫຕ຺ຖິໂນ. ອຕ຺ຕທນ຺ໂຕຕິ ເອເຕ ອສ຺ສຕຣາ ວາ ສິນ຺ຘວາ ວາ ກຸຎ຺ຊຣາ ວາ ທນ຺ຕາວ, ນ ອທນ຺ຕາ. ໂຍ ປນ ຈຕຸມຄ຺ຄສງ຺ຂາເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ທນ຺ຕຕາຍ ອຕ຺ຕທນ຺ໂຕ ນິພ຺ພິເສວໂນ, ອຍໍ ຕໂຕປິ ວຣໍ, ສພ຺ເພຫິປິ ເອເຕຫິ ອຸຕ຺ຕຣິຕໂຣຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ນ ຫິ ເອເຕຫິ ຍາເນຫີຕິ ຍານິ ເອຕານິ ຫຕ຺ຖິຍານາທີນິ ອຸຕ຺ຕມຍານານິ, ເອເຕຫິ ຍາເນຫິ ໂກຈິ ປຸຄ຺ຄໂລ ສຸປິນນ຺ເຕນປິ ອຄຕປຸພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ອຄຕ’’ນ຺ຕິ ສງ຺ຂາຕໍ ນິພ຺ພານທິສໍ ຕຖາ ນ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ຍຖາ ປຸພ຺ພຠາເຄ ອິນ຺ທ຺ຣິຍທເມນ ທນ຺ເຕນ, ອປຣຠາເຄ ອຣິຍມຄ຺ຄຠາວນາຍ ສຸທນ຺ເຕນ ທນ຺ໂຕ ນິພ຺ພິເສວໂນ ສປ຺ປຎ຺ໂຎ ປຸຄ຺ຄໂລ ຕໍ ອຄຕປຸພ຺ພໍ ທິສໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ທນ຺ຕຠູມິໍ ປາປຸຓາຕິ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕທມນເມວ ວຣຕຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ (ຘ. ປ. ອຏ຺ຐ. ໒.໓໒໒; ມຫານິ. ອຏ຺ຐ. ໙໐).

ວິຘາສຸ ນ ວິກມ຺ປນ຺ຕີຕິ ນວວິຘມານໂກຏ຺ຐາເສສຸ ນ ຈລນ຺ຕິ ນ ເວເຘນ຺ຕິ. ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕາ ປຸນພ຺ຠວາຕິ ກມ຺ມກິເລສໂຕ ສມຸຈ຺ເຉທວິມຸຕ຺ຕິຍາ ສຸຏ຺ຐຸ ມຸຕ຺ຕາ. ທນ຺ຕຠູມິໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ຐິຕາ. ເຕ ໂລເກ ວິຊິຕາວິໂນຕິ ເຕ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ຂີຓາສວາ ສຕ຺ຕໂລເກ ວິຊິຕວິຊຍາ ນາມ (ສໍ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໓.໗໖; ມຫານິ. ອຏ຺ຐ. ໙໐).

ຍສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຠາວິຕານີຕິ ຍສ຺ສ ຂີຓາສວສ຺ສ ສທ຺ຘາທິປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ປາເປຕ຺ວາ ວຑ຺ຒິຕານິ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕຎ຺ຈ ພຫິທ຺ຘາ ຈາຕິ ຈກ຺ຂາທິອຊ຺ຌຕ຺ຕາຍຕນານິ ຈ ຣູປາທິພຫິທ຺ຘາຍຕນານິ ຈ ນິພ຺ພິເສວນານິ ກຕານິ. ສພ຺ພໂລເກຕິ ສກລເຕຘາຕຸເກ ໂລເກ ຈ. ນິພ຺ພິຊ຺ຌ ອິມໍ ປຣຎ຺ຈ ໂລກນ຺ຕິ ອິມຎ຺ຈ ອຕ຺ຕຠາວໍ ປຣໂລເກ ຈ ອຕ຺ຕຠາວໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ຂີຓາສໂວ. ກາລໍ ກງ຺ຂຕິ ຠາວິໂຕ ສ ທນ຺ໂຕຕິ ໂສ ຂີຓາສໂວ ຈກ຺ຂາທິໂຕ ທນ຺ໂຕ ວຑ຺ຒິຕຈິຕ຺ໂຕ ມຣຓກາລໍ ປຕ຺ເຖຕິ (ສຸ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໕໒໒; ມຫານິ. ອຏ຺ຐ. ໙໐).

ເຍສໍ ຘມ຺ມານໍ ອາທິໂຕ ສມຸທາຄມນໍ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ເຍສໍ ຂນ຺ຘາທິຘມ຺ມານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ອຕ຺ຖງ຺ຄມໂຕ ນິໂຣໂຘຕິ ອຕ຺ຖງ຺ຄມນວເສນ ເຕສໍເຍວ ອຠາໂວ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ກມ຺ມສນ຺ນິສ຺ສິໂຕ ວິປາໂກຕິ ກຸສລາກຸສລກມ຺ມນິສ຺ສິໂຕ ວິປາໂກ ກມ຺ມໍ ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນໂຕ ວິປາໂກປິ ກມ຺ມສນ຺ນິສ຺ສິໂຕວ ນາມ. ນາມສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ຣູປນ຺ຕິ ສພ຺ພຣູປໍ ນາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນໂຕ ນາມສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ນາມ ຊາຕໍ. ຊາຕິຍາ ອນຸຄຕນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ກມ຺ມາທິກໍ ຊາຕິຍາ ອນຸປວິຏ຺ຐໍ. ຊຣາຍ ອນຸສຏນ຺ຕິ ຊຣາຍ ປຕ຺ຖຏໍ. ພ຺ຍາຘິນາ ອຠິຠູຕນ຺ຕິ ພ຺ຍາຘິທຸກ຺ເຂນ ອຠິມທ຺ທິຕໍ. ມຣເຓນ ອພ຺ຠາຫຕນ຺ຕິ ມຈ຺ຈຸນາ ອຠິຫຏໍ ປຫຏໍ. ອຕາຓນ຺ຕິ ປຸຕ຺ຕາທີຫິປິ ຕາຍນສ຺ສ ອຠາວໂຕ ອຕາຍນໍ ອນາຣກ຺ຂໍ ອລພ຺ຠເຓຍ຺ຍໍ ເຂມໍ ວາ. ອເລຓນ຺ຕິ ອລ຺ລີຍິຕຸໍ ນິສ຺ສຍິຕຸໍ ອນຣຫໍ, ອລ຺ລີນານມ຺ປິ ນ ເລຓກິຈ຺ຈກຣຓໍ. ອສຣຓນ຺ຕິ ນິສ຺ສິຕານໍ ນ ຠຍຫາຣກໍ, ນ ຠຍວິນາສກໍ. ອສຣຓີຠູຕນ຺ຕິ ປຸເຣ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຕ຺ຕໂນ ອຠາເວເນວ ອສຣຓໍ, ອຸປ຺ປຕ຺ຕິສມກາລເມວ ອສຣຓຠູຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໙. ອປຸຈ຺ຉສີຕິ ເອຕ຺ຖ ອ-ອິຕິ ປທປູຣຓມຕ຺ເຕ ນິປາໂຕ, ປຸຈ຺ຉສິຕ຺ເວວ ອຕ຺ໂຖ. ປວກ຺ຂາມິ ຍຖາ ປຊານນ຺ຕິ ຍຖາ ປຊານນ຺ໂຕ ອາຈິກ຺ຂຕິ, ເອວໍ ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສາມິ. ອຸປຘິນິທານາ ປຠວນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂາຕິ ຕຓ຺ຫາທິອຸປຘິນິທານາ ຊາຕິອາທິທຸກ຺ຂວິເສສາ ປຠວນ຺ຕິ.

ຕຓ຺ຫູປຘີຕິ ຕຓ຺ຫາ ເອວ ຕຓ຺ຫູປຘິ. ສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິ ເອວ ທິຏ຺ຐູປຘິ. ຣາຄາທິກິເລສາ ເອວ ກິເລສູປຘິ. ປຸຎ຺ຎາທິກມ຺ມານິ ເອວ ກມ຺ມູປຘິ. ຕິວິຘທຸຈ຺ຈຣິຕານິເຍວ ທຸຈ຺ຈຣິຕູປຘິ. ກພຬີກາຣາທໂຍ ອາຫາຣາ ເອວ ອາຫາຣູປຘິ. ໂທສປຏິໂຆ ເອວ ປຏິຆູປຘິ. ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານາ ກມ຺ເມເນວ ຄຫິຕາ ປຖວາທໂຍ ຈຕສ຺ໂສ ຘາຕຸໂຍວ ຈຕສ຺ໂສ ອຸປາທິນ຺ນຘາຕຸໂຍ ອຸປຘີ. ຈກ຺ຂາທິຉອຊ຺ຌຕ຺ຕິການິ ອາຍຕນານິ ເອວ ຉ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການິ ອາຍຕນານິ ອຸປຘີ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທິຉວິຎ຺ຎາຓກາຍາວ ຉ ວິຎ຺ຎາຓກາຍາ ອຸປຘີ. ສພ຺ພມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ ທຸກ຺ຂມນຏ຺ເຐນາຕິ ສພ຺ພເຕຠູມກໍ ທຸກ຺ຂໍ ທຸສ຺ສຫນຏ຺ເຐນ ອຸປຘິ.

໒໐. ເອວໍ ອຸປຘິນິທານໂຕ ປຠວນ຺ເຕສຸ ທຸກ຺ເຂສຸ – ໂຍ ເວ ອວິທ຺ວາຕິ ຄາຖາ. ຕຕ຺ຖ ປຊານນ຺ຕິ ສງ຺ຂາເຣ ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ຊານນ຺ໂຕ. ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຊາຕິປ຺ປຠວານຸປສ຺ສີຕິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ຊາຕິກາຣຓໍ ‘‘ອຸປຘີ’’ຕິ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ. ອິມິສ຺ສາ ຄາຖາຍ ນິທ຺ເທເສ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ.

໒໑. ໂສກປຣິທ຺ທວຎ຺ຈາຕິ ໂສກຎ຺ຈ ປຣິເທວຎ຺ຈ. ຕຖາ ຫິ ເຕ ວິທິໂຕ ເອສ ຘມ຺ໂມຕິ ຍຖາ ຍຖາ ສຕ຺ຕາ ຊານນ຺ຕິ, ຕຖາ ຕຖາ ຎາປນວເສນ ວິທິໂຕ ເອສ ຕຍາ ຘມ຺ໂມຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕຣນ຺ຕີຕິ ປຐມມຄ຺ເຄນ ທິຏ຺ໂຐຆໍ ຕຣນ຺ຕິ. ອຸຕ຺ຕຣນ຺ຕີຕິ ທຸຕິຍມຄ຺ເຄນ ກາໂມຆໍ ຕນຸກຣຓວເສນ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຣນ຺ຕິ. ປຕຣນ຺ຕີຕິ ຕເມວ ນິຣວເສສປ຺ປຫານວເສນ ຕຕິຍມຄ຺ເຄນ ວິເສເສນ ຕຣນ຺ຕິ. ສມຕິກ຺ກມນ຺ຕີຕິ ຠໂວຆອວິຊ຺ໂຊຆປ຺ປຫານວເສນ ຈຕຸຕ຺ຖມຄ຺ເຄນ ສມ຺ມາ ອຕິກ຺ກມນ຺ຕິ. ວີຕິວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ຜລໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ.

໒໒. ກິຕ຺ຕຍິສ຺ສາມິ ເຕ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ນິພ຺ພານຘມ຺ມໍ ນິພ຺ພານຄາມິນິປຏິປທາຘມ຺ມຎ຺ຈ ເຕ ເທສຍິສ຺ສາມິ. ທິຏ຺ເຐ ຘມ຺ເມຕິ ທິຏ຺ເຐວ ທຸກ຺ຂາທິຘມ຺ເມ, ອິມສ຺ມິໍເຍວ ວາ ອຕ຺ຕຠາເວ. ອນີຕິຫນ຺ຕິ ອຕ຺ຕປຈ຺ຈກ຺ຂໍ. ຍໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ຍໍ ຘມ຺ມໍ ‘‘ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາ’’ຕິອາທິນາ (ຘ. ປ. ໒໗໗; ເຖຣຄາ. ໖໗໖; ກຖາ. ໗໕໓) ນເຍນ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ວິທິຕ຺ວາ.

ຕຕ຺ຖ ອາທິກລ຺ຍາຓນ຺ຕິ ຫິຕ຺ວາປິ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ວິເວກສຸຂໍ ຘມ຺ມໍ ຕວ ກິຕ຺ຕຍິສ຺ສາມິ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ອປ຺ປໍ ວາ ພຫຸໍ ວາ ກິຕ຺ຕຍນ຺ໂຕ ອາທິກລ຺ຍາຓາທິປ຺ປກາຣເມວ ກິຕ຺ຕຍິສ຺ສາມິ. ອາທິມ຺ຫິ ກລ຺ຍາຓໍ ຠທ຺ທກໍ ອນວຊ຺ຊເມວ ກຕ຺ວາ ກິຕ຺ຕຍິສ຺ສາມິ. ມຊ຺ເຌປິ. ປຣິໂຍສາເນປິ ຠທ຺ທກໍ ອນວຊ຺ຊເມວ ກຕ຺ວາ ກິຕ຺ຕຍິສ຺ສາມີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍສ຺ມິຎ຺ຫິ ຠຄວາ ເອກຄາຖມ຺ປິ ເທເສສິ, ສາ ສມນ຺ຕຠທ຺ທກຕ຺ຕາ ຘມ຺ມສ຺ສ ປຐມປາເທນ ອາທິກລ຺ຍາຓາ, ທຸຕິຍຕຕິຍປາເທຫິ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓາ, ປຈ຺ຉິມປາເທນ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓາ. ເອການຸສນ຺ຘິກໍ ສຸຕ຺ຕໍ ນິທາເນນ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ, ນິຄມເນນ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓໍ, ເສເສນ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓໍ. ນານານຸສນ຺ຘິກໍ ສຸຕ຺ຕໍ ປຐມານຸສນ຺ຘິນາ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ, ປຈ຺ຉິເມນ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓໍ, ເສເສຫິ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓໍ.

ອປິ ຈ ສນິທານອຸປ຺ປຕ຺ຕິຕ຺ຕາ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ, ເວເນຍ຺ຍານໍ ອນຸຣູປໂຕ ອຕ຺ຖສ຺ສ ອວິປຣີຕຕາຍ ຈ ເຫຕຸທາຫຣຓຍຸຕ຺ຕໂຕ ຈ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓໍ, ໂສຕູນໍ ສທ຺ຘາປຏິລາຠຊນເນນ ນິຄມເນນ ຈ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓໍ.

ສກໂລ ຫິ ສາສນຘມ຺ໂມ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖຠູເຕນ ສີເລນ ອາທິກລ຺ຍາໂຓ, ສມຖວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄຜເລຫິ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາໂຓ, ນິພ຺ພາເນນ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາໂຓ. ສີລສມາຘີຫິ ວາ ອາທິກລ຺ຍາໂຓ, ວິປສ຺ສນາມຄ຺ເຄຫິ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາໂຓ, ຜລນິພ຺ພາເນຫິ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາໂຓ. ພຸທ຺ຘສຸໂພຘິຕາຍ ວາ ອາທິກລ຺ຍາໂຓ, ຘມ຺ມສຸຘມ຺ມຕາຍ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາໂຓ, ສງ຺ຆສຸປ຺ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາໂຓ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຕຖຕ຺ຕາຍ ປຏິປນ຺ເນນ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພາຍ ອຠິສມ຺ໂພຘິຍາ ວາ ອາທິກລ຺ຍາໂຓ, ປຈ຺ເຈກໂພຘິຍາ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາໂຓ, ສາວກໂພຘິຍາ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາໂຓ.

ສຸຍ຺ຍມາໂນ ເຈສ ນີວຣຓວິກ຺ຂມ຺ຠນໂຕ ຠວເນນປິ ກລ຺ຍາຓເມວ ອາວຫຕີຕິ ອາທິກລ຺ຍາໂຓ, ປຏິປຊ຺ຊິຍມາໂນ ສມຖວິປສ຺ສນາສຸຂາວຫນໂຕ ປຏິປຕ຺ຕິຍາປິ ກລ຺ຍາຓເມວ ອາວຫຕີຕິ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາໂຓ, ຕຖາປຏິປນ຺ໂນ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑) ຈ ປຏິປຕ຺ຕິຜເລ ນິຏ຺ຐິເຕ ຕາທິຠາວາວຫນໂຕ ປຏິປຕ຺ຕິຜເລນປິ ກລ຺ຍາຓເມວ ອາວຫຕີຕິ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາໂຓຕິ.

ຍໍ ປເນສ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ສາສນພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍຎ຺ຈ ປກາເສຕິ, ນານານເຍຫິ ທີເປຕິ. ຕໍ ຍຖານຸຣູປໍ ອຕ຺ຖສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສາຕ຺ຖໍ. ພ຺ຍຎ຺ຊນສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ. ສງ຺ກາສນປກາສນວິວຣຓວິຠຊນອຸຕ຺ຕານີກຣຓປຎ຺ຎຕ຺ຕິອຕ຺ຖປທສມາໂຍຄໂຕ ສາຕ຺ຖໍ. ອກ຺ຂຣປທພ຺ຍຎ຺ຊນາກາຣນິຣຸຕ຺ຕິນິທ຺ເທສສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ. ອຕ຺ຖຄມ຺ຠີຣຕາປຏິເວຘຄມ຺ຠີຣຕາຫິ ສາຕ຺ຖໍ. ຘມ຺ມຄມ຺ຠີຣຕາເທສນາຄມ຺ຠີຣຕາຫິ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ. ອຕ຺ຖປຏິຠານປຏິສມ຺ຠິທາວິສຍໂຕ ສາຕ຺ຖໍ. ຘມ຺ມນິຣຸຕ຺ຕິປຏິສມ຺ຠິທາວິສຍໂຕ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ. ປຓ຺ຑິຕເວທນີຍໂຕ ສຣິກ຺ຂກຊນປ຺ປສາທກນ຺ຕິ ສາຕ຺ຖໍ. ສທ຺ເຘຍ຺ຍໂຕ ໂລກິຍຊນປ຺ປສາທກນ຺ຕິ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ. ຄມ຺ຠີຣາຘິປ຺ປາຍໂຕ ສາຕ຺ຖໍ. ອຸຕ຺ຕານປທໂຕ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ. ອຸປເນຕພ຺ພສ຺ສ ອຠາວໂຕ ສກລປຣິປຸຓ຺ຓຠາເວນ ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ. ອປເນຕພ຺ພສ຺ສ ອຠາວໂຕ ນິທ຺ໂທສຠາເວນ ປຣິສຸທ຺ຘໍ.

ອປິ ຈ – ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອຘິຄມພ຺ຍຕ຺ຕິໂຕ ສາຕ຺ຖໍ. ປຣິຍຕ຺ຕິຍາ ອາຄມພ຺ຍຕ຺ຕິໂຕ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ. ສີລາທິປຎ຺ຈຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘຍຸຕ຺ຕໂຕ ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ. ນິຣຸປກ຺ກິເລສໂຕ ນິຕ຺ຖຣຓຕ຺ຖາຍ ປວຕ຺ຕິໂຕ ໂລກາມິສນິຣເປກ຺ຂໂຕ ຈ ປຣິສຸທ຺ຘໍ. ສິກ຺ຂຕ຺ຕຍປຣິຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ພ຺ຣຫ຺ມຠູເຕຫິ ເສຏ຺ເຐຫິ ຈຣິຕພ຺ພໂຕ, ເຕສຎ຺ຈ ຈຣິຍຠາວໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑).

ເອວໍ ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ມໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐາເນ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຕຕິໍສໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ເມ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ນິພ຺ພານຎ຺ຈາ’’ຕິ ອາຫ. ນິພ຺ພານຄາມິນິຎ຺ຈ ປຏິປທນ຺ຕິ ປຸພ຺ພຠາຄສີລສມາຘິວິປສ຺ສນາຘມ຺ມຎ຺ຈ ກິຕ຺ຕຍິສ຺ສາມິ.

ທຸກ຺ເຂ ທິຏ຺ເຐຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ເຈ ສຣສລກ຺ຂເຓນ ທິຏ຺ເຐ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ປກາເສສ຺ສາມິ. ສມຸທຍາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໒໓. ຕຎ຺ຈາຫໍ ອຠິນນ຺ທາມີຕິ ຕໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣຘມ຺ມໂຊຕກໍ ຕວ ວຈນໍ ອຫໍ ປຕ຺ຖຍາມິ. ຘມ຺ມມຸຕ຺ຕມນ຺ຕິ ຕຎ຺ຈ ຘມ຺ມມຸຕ຺ຕມໍ ອຠິນນ຺ທາມິ.

ຕຕ຺ຖ ມຫໂຕ ຕໂມກາຍສ຺ສ ປທາລນນ຺ຕິ ມຫໂຕ ອວິຊ຺ຊາຣາສິສ຺ສ ເຉທນໍ. ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓວເສນ ເອສີ. ທຸກ຺ຂລກ຺ຂຓວເສນ ຄເວສີ. ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓວເສນ ສມນ຺ຕໂຕ ປຣິເຍສີ. ມຫໂຕ ວິປລ຺ລາສສ຺ສ ປເຠທນນ຺ຕິ ມຫນ຺ຕສ຺ສ ອສຸເຠ ສຸຠນ຺ຕິອາທິທ຺ວາທສວິຘສ຺ສ ວິປລ຺ລາສສ຺ສ ເຠທນໍ. ມຫໂຕ ຕຓ຺ຫາສລ຺ລສ຺ສ ອພ຺ພຫນນ຺ຕິ ມຫນ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕຕຸທນຏ຺ເຐນ ຕຓ຺ຫາກຓ຺ຏກສ຺ສ ລຸຎ຺ຈນໍ. ທິຏ຺ຐິສງ຺ຆາຏສ຺ສ ວິນິເວຐນນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐິເຍວ ອພ຺ໂພຈ຺ຉິນ຺ນປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ສງ຺ຆຏິຕຏ຺ເຐນ ສງ຺ຆາໂຏ, ຕສ຺ສ ທິຏ຺ຐິສງ຺ຆາຏສ຺ສ ນິວຕ຺ຕນໍ. ມານຘຊສ຺ສ ປາຕນນ຺ຕິ ອຸສ຺ສິຕຏ຺ເຐນ ອຸນ຺ນຕິລກ຺ຂຓສ຺ສ ມານທ຺ຘຊສ຺ສ ປາຕນໍ. ອຠິສງ຺ຂາຣສ຺ສ ວູປສມນ຺ຕິ ປຸຎ຺ຎາທິອຠິສງ຺ຂາຣສ຺ສ ອຸປສມນໍ. ໂອຆສ຺ສ ນິຕ຺ຖຣຓນ຺ຕິ ວຏ຺ເຏ ໂອສີທາປນສ຺ສ ກາໂມຆາທິໂອຆສ຺ສ ນິຕ຺ຖຣຓໍ ນິກ຺ຂມນໍ. ຠາຣສ຺ສ ນິກ຺ເຂປນນ຺ຕິ ຣູປາທິປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘຠາຣສ຺ສ ຂິປນໍ ຉຑ຺ຑນໍ. ສໍສາຣວຏ຺ຏສ຺ສ ອຸປຈ຺ເຉທນ຺ຕິ ຂນ຺ຘາທິປຏິປາຏິສໍສາຣວຏ຺ຏສ຺ສ ເຫຕຸນສ຺ສເນນ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊນໍ. ສນ຺ຕາປສ຺ສ ນິພ຺ພາປນນ຺ຕິ ກິເລສສນ຺ຕາປສ຺ສ ນິພ຺ພຸຕິໍ. ປຣິຬາຫສ຺ສ ປຏິປສ຺ສທ຺ຘນ຺ຕິ ກິເລສປຣິຬາຫສ຺ສ ວູປສມໍ ປຏິປສ຺ສມ຺ຠນໍ. ຘມ຺ມຘຊສ຺ສ ອຸສ຺ສາປນນ຺ຕິ ນວວິຘໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມສ຺ສ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ຐປນໍ. ປຣມຕ຺ຖໍ ອມຕໍ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕມຏ຺ເຐນ ປຣມຕ຺ຖໍ. ນຕ຺ຖິ ເອຕສ຺ສ ມຣຓສງ຺ຂາຕໍ ມຕນ຺ຕິ ອມຕໍ. ກິເລສວິສປຏິປກ຺ຂຕ຺ຕາ ອຄທນ຺ຕິປິ ອມຕໍ. ສໍສາຣທຸກ຺ຂປຏິປກ຺ຂຠູຕຕ຺ຕາ ນິພ຺ພຸຕນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ. ນຕ຺ເຖຕ຺ຖ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂາຕໍ ວານນ຺ຕິປິ ນິພ຺ພານໍ.

ມເຫສກ຺ເຂຫິ ສຕ຺ເຕຫີຕິ ມຫານຸຠາເວຫິ ສກ຺ກາທີຫິ ສຕ຺ເຕຫິ. ປຣິເຍສິໂຕຕິ ປຣິຍິຏ຺ໂຐ. ກຫໍ ເທວເທໂວຕິ ເທວານໍ ອຕິເທໂວ ກຸຫິໍ. ກຫໍ ນຣາສໂຠຕິ ອຸຕ຺ຕມປຸຣິໂສ.

໒໔. ອຸທ຺ຘໍ ອໂຘ ຕິຣິຍຎ຺ຈາປິ ມຊ຺ເຌຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸທ຺ຘນ຺ຕິ ອນາຄຕທ຺ຘາ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອໂຘຕິ ອຕີຕທ຺ຘາ. ຕິຣິຍຎ຺ຈາປິ ມຊ຺ເຌຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນທ຺ຘາ. ເອເຕສຸ ນນ຺ທິຎ຺ຈ ນິເວສນຎ຺ຈ, ປນຸຊ຺ຊ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ເອເຕສຸ ອຸທ຺ຘາທີສຸ ຕຓ຺ຫຎ຺ຈ ທິຏ຺ຐິນິເວສນຎ຺ຈ ອຠິສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈ ປນຸເທຫິ. ປນຸທິຕ຺ວາ ຈ ຠເວ ນ ຕິຏ຺ເຐຕິ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ທຸວິເຘປິ ຠເວ ນ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ. ເອວໍ ຕາວ ປນຸຊ຺ຊສທ຺ທສ຺ສ ປນຸເທຫີຕິ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ຖວິກປ຺ເປ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປນຸທິຕ຺ວາຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ປນ ອຕ຺ຖວິກປ຺ເປ ຠເວ ນ ຕິຏ຺ເຐຕິ ອຍເມວ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອຕານິ ນນ຺ທີນິເວສນວິຎ຺ຎາຓານິ ປນຸທິຕ຺ວາ ທຸວິເຘປິ ຠເວ ນ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍາຕິ.

ສໂຫກາສວເສນ ເທວໂລໂກ ອຸທ຺ຘໍ. ອປາຍໂລໂກ ອໂຘ. ມນຸສ຺ສໂລໂກ ມຊ຺ເຌ. ຕຕ຺ຖ ກຸສລາ ຘມ຺ມາຕິ ອປາຍໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຸປຣິ ປຏິສນ຺ຘິທານໂຕ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຸທ຺ຘນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອປາເຍສຸ ປຏິສນ຺ຘິທານໂຕ ອໂຘຕິ. ຕທຸຠຍວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອພ຺ຍາກຕາ ຘມ຺ມາ ຕິຣິຍຎ຺ຈາປິ ມຊ຺ເຌຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ສພ຺ໂພປຣິວເສນ ອຣູປຘາຕຸ ອຸທ຺ຘໍ. ສພ຺ພອໂຘວເສນ ກາມຘາຕຸ ອໂຘ. ຕທຸຠຍນ຺ຕຣວເສນ ຣູປຘາຕຸ ມຊ຺ເຌ. ກາຍຈິຕ຺ຕາພາຘຂນນວເສນ ສຸຂາ ເວທນາ ອຸທ຺ຘໍ. ທຸກ຺ຂມນວເສນ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ອໂຘ. ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ ມຊ຺ເຌ. ອຕ຺ຕຠາວວເສນ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອຸທ຺ຘນ຺ຕິ ອຸທ຺ຘໍ ປາທຕລາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຸທ຺ຘໍ ປາທຕລາຕິ ປາທຕລໂຕ ອຸປຣິ. ອໂຘ ເກສມຕ຺ຖກາຕິ ເກສມຕ຺ຖກໂຕ ອໂຘ. ມຊ຺ເຌຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອນ຺ຕຣໍ.

ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣສຫຄຕໍ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ເຕຣສວິຘປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ກມ຺ມວິຎ຺ຎາຓໍ. ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣສຫຄຕໍ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ທ຺ວາທສວິຘອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ກມ຺ມວິຎ຺ຎາຓໍ. ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາຣສຫຄຕໍ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາຣສຫຄຕໍ ກມ຺ມວິຎ຺ຎາຓໍ. ນຸຊ຺ຊາຕິ ຂິປ. ປນຸຊ຺ຊາຕິ ອຕີວ ຂິປ. ນຸທາຕິ ລຸຎ຺ຈ. ປນຸທາຕິ ອຕີວ ລຸຎ຺ຈ. ປຊຫາຕິ ຉຑ຺ເຑຫິ. ວິໂນເທຫີຕິ ທູຣໍ ກໂຣຫິ.

ກມ຺ມຠວຎ຺ຈາຕິ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣເຈຕນາວ. ປຏິສນ຺ຘິກຎ຺ຈ ປຸນພ຺ຠວນ຺ຕິ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ຣູປາທິປຸນພ຺ຠວຎ຺ຈ. ປຊຫນ຺ໂຕ ປຐມມຄ຺ເຄນ, ວິໂນເທນ຺ໂຕ ທຸຕິຍມຄ຺ເຄນ, ພ຺ຍນ຺ຕີ ກໂຣນ຺ໂຕ ຕຕິຍມຄ຺ເຄນ, ອນຠາວໍ ຄເມນ຺ໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖມຄ຺ເຄນ. ກມ຺ມຠເວ ນ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍາຕິ ປຸຎ຺ຎາທິອຠິສງ຺ຂາເຣ ນ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ.

໒໕. ເອຕານິ ວິໂນເທຕ຺ວາ ຠເວ ອຕິຏ຺ຐນ຺ໂຕ ເອໂສ – ເອວໍ ວິຫາຣີຕິ ຄາຖາ. ຕຕ຺ຖ ອິເຘວາຕິ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ສາສເນ, ອິມສ຺ມິໍເຍວ ວາ ອຕ຺ຕຠາເວ. ອິມິສ຺ສາ ຄາຖາຍ ນິທ຺ເທໂສ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ໂຖວ.

໒໖. ສຸກິຕ຺ຕິຕໍ ໂຄຕມນູປຘີກນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອນູປຘີກນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອາລປນ຺ໂຕ ອາຫ – ‘‘ສຸກິຕ຺ຕິຕໍ ໂຄຕມນູປຘີກ’’ນ຺ຕິ.

ນິທ຺ເທເສ ກິເລສາ ຈາຕິ ອຸປຕາປນຏ຺ເຐນ ຣາຄາທໂຍ ກິເລສາ ຈ ຣາສຏ຺ເຐນ ວິປາກຠູຕາ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ຈ ກຸສລາທິອຠິສງ຺ຂາຣາ ເຈຕນາ ຈ ‘‘ອຸປຘີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ກຖີຍນ຺ຕິ. ອຸປຘິປ຺ປຫານໍ ຕທງ຺ຄປ຺ປຫາເນນ, ອຸປຘິວູປສມໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠນປ຺ປຫາເນນ, ອຸປຘິປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄໍ ສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫາເນນ ອຸປຘິປຏິປສ຺ສທ຺ຘໍ ຜເລນາຕິ.

໒໗. ນ ເກວລໍ ທຸກ຺ຂເມວ ປຫາສິ – ເຕ ຈາປີຕິ ຄາຖາ. ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐິຕນ຺ຕິ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ, ສທາ ວາ. ຕໍ ຕໍ ນມສ຺ສາມີຕິ ຕສ຺ມາ ຕໍ ນມສ຺ສາມິ. ສເມຈ຺ຈາຕິ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ. ນາຄາຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ອາລປນ຺ໂຕ ອາຫ.

ນິທ຺ເທເສ ສເມຈ຺ຈາຕິ ຊານິຕ຺ວາ, ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ວາ. ອຠິສເມຈ຺ຈາຕິ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ. ສມາຄນ຺ຕ຺ວາຕິ ສມ຺ມຸຂາ ຫຸຕ຺ວາ. ອຠິສມາຄນ຺ຕ຺ວາຕິ ສມີປໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ. ສມ຺ມຸຂາຕິ ສມ຺ມຸເຂ. ອາຄຸໍ ນ ກໂຣຕີຕິ ປາປໍ ນ ກໂຣຕິ.

໒໘. ອິທານິ ນໍ ຠຄວາ ‘‘ອທ຺ຘາ ຫິ ຠຄວາ ປຫາສິ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ເຕນ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວິທິໂຕປິ ອຕ຺ຕານໍ ອນຸປເນຕ຺ວາວ ປຫີນທຸກ຺ເຂນ ປຸຄ຺ຄເລນ ໂອວທນ຺ໂຕ ‘‘ຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍໍ ຕໍ ອຠິຊານນ຺ໂຕ ‘‘ອຍໍ ພາຫິຕປາປຕ຺ຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ, ເວເທຫິ ຄຕຕ຺ຕາ ເວທຄູ, ກິຎ຺ຈນາຠາວາ ອກິຎ຺ຈໂນ, ກາເມສຸ ຈ ຠເວສຸ ຈ ອສຕ຺ຕຕ຺ຕາ ກາມຠເວ ອສຕ຺ໂຕ’’ຕິ ຊຎ຺ຎາ ຊາເນຍ຺ຍາສິ. ອທ຺ຘາ ຫິ ໂສ ໂອຆມິມໍ ອຕາຣິ, ຕິຓ຺ໂຓ ຈ ປາຣໍ ອຂິໂລ ອກງ຺ໂຂ.

ນິທ຺ເທເສ ຣາຄກິຎ຺ຈນນ຺ຕິ ຣາຄປລິໂພຘໍ. ໂທສກິຎ຺ຈນນ຺ຕິອາທິປິ ເອເສວ ນໂຍ. ກາໂມຆໍ ຕິຓ຺ໂຓ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ. ຠໂວຆໍ ຕິຓ຺ໂຓ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ. ທິຏ຺ໂຐຆໍ ຕິຓ຺ໂຓ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ. ອວິຊ຺ໂຊຆໍ ຕິຓ຺ໂຓ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ. ສໍສາຣປຖໍ ຕິຓ຺ໂຓ ກຸສລາກຸສລກມ຺ມປ຺ປເຠເທນາຕິ. ອຸຕ຺ຕິຓ຺ໂຓ ປຐມມຄ຺ເຄນ. ນິຕ຺ຕິຓ຺ໂຓ ທຸຕິຍມຄ຺ເຄນ. ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕ ຕຕິຍມຄ຺ເຄນ. ສມຕິກ຺ກນ຺ໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖມຄ຺ເຄນ.ວີຕິວຕ຺ໂຕ ຜເລນ.

໒໙. ກິຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍ – ວິທ຺ວາ ຈ ໂຍຕິ ຄາຖາ. ຕຕ຺ຖ ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ, ອຕ຺ຕຠາເວ ວາ. ວິສຊ຺ຊາຕິ ໂວສຊ຺ຊິຕ຺ວາ.

ນິທ຺ເທເສ ສຊ຺ຊນ຺ຕິ ມຸຎ຺ຈນໍ. ວິສຊ຺ຊນ຺ຕິ ໂວສຊ຺ຊນໍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປາກຏເມວ. ເອວໍ ຠຄວາ ອິທມ຺ປິ ສຸຕ຺ຕໍ ອຣຫຕ຺ຕນິກູເຏເນວ ເທເສສິ. ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ຈ ວຸຕ຺ຕສທິໂສ ເອວ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສີຕິ.

ສທ຺ຘມ຺ມປ຺ປຊ຺ໂຊຕິກາຍ ຈູຬນິທ຺ເທສ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ເມຕ຺ຕຄູມາຓວສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ໂຘຕກມາຓວສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໓໐. ປຎ຺ຈເມ ໂຘຕກສຸຕ຺ເຕ – ວາຈາຠິກງ຺ຂາມີຕິ ວາຈໍ ອຠິກງ຺ຂາມິ. ສິກ຺ເຂ ນິພ຺ພານມຕ຺ຕໂນຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຣາຄາທີນໍ ນິພ຺ພານຕ຺ຖາຍ ອຘິສີລາທີນິ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍ. ນິທ຺ເທເສ ອປຸພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ.

໓໑.

ອິໂຕຕິ ມມ ມຸຂໂຕ.

ນິທ຺ເທເສ ອາຕປ຺ປນ຺ຕິ ກິເລສຕາປນໍ. ອຸສ຺ສາຫນ຺ຕິ ອສງ຺ໂກຈໍ. ອຸສ຺ໂສຬ຺ຫີນ຺ຕິ ພລວວີຣິຍໍ. ຖາມນ຺ຕິ ອສິຖິລໍ. ຘິຕິນ຺ຕິ ຘາຣຓໍ. ວີຣິຍໍ ກໂຣຫີຕິ ປຣກ຺ກມໍ ກໂຣຫິ. ຉນ຺ທໍ ຊເນຫີຕິ ຣຸຈິໍ ອຸປ຺ປາເທຫິ.

໓໒. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຘຕໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິຕ຺ຖວມາໂນ ກຖໍກຖາປໂມກ຺ຂໍ ຍາຈນ຺ໂຕ ‘‘ປສ຺ສາມຫ’’ນ຺ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປສ຺ສາມຫໍ ເທວມນຸສ຺ສໂລເກຕິ ປສ຺ສາມິ ອຫໍ ເທວມນຸສ຺ສໂລເກ. ຕໍ ຕໍ ນມສ຺ສາມີຕິ ຕໍ ເອວຣູປໍ ຕໍ ນມສ຺ສາມິ. ປມຸຎ຺ຈາຕິ ປໂມເຈຫິ.

ນິທ຺ເທເສ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາຕິ ຕໍ ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ຈຕຸສຈ຺ຈໍ ສຍເມວ ພຸທ຺ຘາ ປຏິເວຘປ຺ປຕ຺ຕາຕິ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ. ສີຫສີໂຫຕິ ອຉມ຺ຠິຕຏ຺ເຐນ ສີຫານໍ ອຕິສີໂຫ. ນາຄນາໂຄຕິ ນິກ຺ກິເລສຏ຺ເຐນ, ມຫນ຺ຕຏ຺ເຐນ ວາ ນາຄານໍ ອຕິນາໂຄ. ຄຓິຄຓີຕິ ຄຓວນ຺ຕານໍ ອຕີວ ຄຓວາ. ມຸນິມຸນີຕິ ຎາຓວນ຺ຕານໍ ອຕີວ ຎາຓວາ. ຣາຊຣາຊາຕິ ອຸຕ຺ຕມຣາຊາ. ມຸຎ຺ຈ ມນ຺ຕິ ໂມເຈຫິ ມໍ. ປມຸຎ຺ຈ ມນ຺ຕິ ນານາວິເຘນ ມຸຎ຺ເຈຫິ ມໍ. ໂມເຈຫິ ມນ຺ຕິ ສິຖິລໍ ກໂຣຫິ ມໍ. ປໂມເຈຫິ ມນ຺ຕິ ອຕີວ ສິຖິລໍ ກໂຣຫິ ມໍ. ອຸທ຺ຘຣ ມນ຺ຕິ ມໍ ສໍສາຣປງ຺ກາ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຖເລ ປຕິຏ຺ຐາເປຫິ. ສມຸທ຺ຘຣ ມນ຺ຕິ ສມ຺ມາ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຖເລ ປຕິຏ຺ຐາເປຫິ ມໍ. ວຸຏ຺ຐາເປຫີຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາສລ຺ລໂຕ ອປເນຕ຺ວາ ວິສຸໍ ກຣຓວເສນ ອຸຏ຺ຐາເປຫິ.

໓໓. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ອຕ຺ຕາຘີນເມວ ກຖໍກຖາປໂມກ຺ຂໍ ໂອຆຕຣຓມຸເຂນ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ນາຫ’’ນ຺ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ນາຫໍ ສຫິສ຺ສາມີຕິ ອຫໍ ນ ສຫິສ຺ສາມິ ນ ສກ຺ໂກມິ. ນ ວາຍມິສ຺ສາມີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປໂມຈນາຍາຕິ ປໂມເຈຕຸໍ. ກຖໍກຖິນ຺ຕິ ສກງ຺ຂໍ. ຕເຣສີຕິ ຕເຣຍ຺ຍາສິ.

ນິທ຺ເທເສ ນ ອີຫາມີຕິ ປໂຍຄໍ ນ ກໂຣມິ. ນ ສມີຫາມີຕິ ອຕີວ ປໂຍຄໍ ນ ກໂຣມິ. ອສ຺ສທ຺ເຘ ປຸຄ຺ຄເລຕິ ຣຕນຕ຺ຕເຍ ສທ຺ຘາວິຣຫິເຕ ປຸຄ຺ຄເລ. ອຈ຺ຉນ຺ທິເກຕິ ມຄ຺ຄຜລຕ຺ຖໍ ຣຸຈິວິຣຫິເຕ. ກຸສີເຕຕິ ສມາຘິວິຣຫິເຕ. ຫີນວີຣິເຍຕິ ນິພ຺ພີຣິເຍ. ອປ຺ປຏິປຊ຺ຊມາເນຕິ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ນ ປຏິປຊ຺ຊມາເນ.

໓໔. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອຕ຺ຕມນຕໂຣ ໂຘຕໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິຕ຺ຖວມາໂນ ອນຸສາສນິໍ ຍາຈນ຺ໂຕ ‘‘ອນຸສາສ ພ຺ຣຫ຺ເມ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ພ຺ຣຫ຺ເມຕິ ເສຏ຺ຐວຈນເມຕໍ. ເຕນ ຠຄວນ຺ຕໍ ອາມນ຺ຕຍມາໂນ ອາຫ ‘‘ອນຸສາສ ພ຺ຣຫ຺ເມ’’ຕິ. ວິເວກຘມ຺ມນ຺ຕິ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣວິເວກໍ ນິພ຺ພານຘມ຺ມໍ. ອພ຺ຍາປຊ຺ຊມາໂນຕິ ນານປ຺ປກາຣກໍ ອນາປຊ຺ຊມາໂນ. ອິເຘວ ສນ຺ໂຕຕິ ອິເຘວ ສມາໂນ. ອສິໂຕຕິ ອນິສ຺ສິໂຕ.

໓໕-໗. ອິໂຕ ປຣາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ເມຕ຺ຕຄູສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນຍາ ເອວ. ເກວລຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມໍ, ອິຘ ສນ຺ຕິນ຺ຕິ ອຍໍ ວິເສໂສ. ຕຕິຍຄາຖາຍປິ ປຸພ຺ພຑ຺ຒໍ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອປຣຑ຺ເຒ ສງ຺ໂຄຕິ ສຊ຺ຊນຏ຺ຐານໍ, ລຄ຺ຄນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປາກຏເມວ.

ເອວໍ ຠຄວາ ອິທມ຺ປິ ສຸຕ຺ຕໍ ອຣຫຕ຺ຕນິກູເຏເນວ ເທເສສິ, ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ຈ ວຸຕ຺ຕສທິໂສ ເອວ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສີຕິ.

ສທ຺ຘມ຺ມປ຺ປຊ຺ໂຊຕິກາຍ ຈູຬນິທ຺ເທສ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ໂຘຕກມາຓວສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ອຸປສີວມາຓວສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໓໘. ຉຏ຺ເຐ ອຸປສີວສຸຕ຺ເຕ – ມຫນ຺ຕໂມຆນ຺ຕິ ມຫນ຺ຕໍ ໂອຆໍ. ອນິສ຺ສິໂຕຕິ ປຸຄ຺ຄລໍ ວາ ຘມ຺ມໍ ວາ ອນລ຺ລີໂນ. ໂນ ວິສຫາມີຕິ ນ ສກ຺ໂກມິ. ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ນິສ຺ສຍໍ. ຍໍ ນິສ຺ສິໂຕຕິ ຍໍ ຘມ຺ມໍ ວາ ປຸຄ຺ຄລໍ ວາ ນິສ຺ສິໂຕ.

ນິທ຺ເທເສ ກາໂມຆນ຺ຕິ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ກາໂມຆໍ. ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ຠໂວຆໍ. ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ທິຏ຺ໂຐຆໍ. ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ອວິຊ຺ໂຊຆໍ ຕເຣຍ຺ຍໍ. ສກ຺ຍກຸລາ ປພ຺ພຊິໂຕຕິ ຠຄວໂຕ ອຸຈ຺ຈາກຸລປຣິທີປນວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາລມ຺ພຓນ຺ຕິ ອວຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຐານໍ. ນິສ຺ສຍນ຺ຕິ ອລ຺ລີຍນໍ. ອຸປນິສ຺ສຍນ຺ຕິ ອປສ຺ສຍນໍ.

໓໙. ອິທານິ ຍສ຺ມາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນລາຠີ ຕຎ຺ຈ ສນ຺ຕມ຺ປິ ນິສ຺ສຍໍ ນ ຊານາຕິ. ເຕນສ຺ສ ຠຄວາ ຕຎ຺ຈ ນິສ຺ສຍໍ ອຸຕ຺ຕຣິຎ຺ຈ ນິຍ຺ຍານປຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເປກ຺ຂມາໂນຕິ ຕໍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິໍ ສໂຕ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຈ ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ປສ຺ສມາໂນ. ນຕ຺ຖີຕິ ນິສ຺ສາຍາຕິ ຕໍ ‘‘ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີ’’ຕິ ປວຕ຺ຕໍ ສມາປຕ຺ຕິໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ. ຕຣສ຺ສຸ ໂອຆນ຺ຕິ ຕໂຕ ປຠຸຕິ ປວຕ຺ຕາຍ ວິປສ຺ສນາຍ ຍຖານຸຣູປໍ ຈຕຸພ຺ພິຘມ຺ປິ ໂອຆໍ ຕຣສ຺ສຸ. ກຖາຫີຕິ ກຖໍກຖາຫິ. ຕຓ຺ຫກ຺ຂຍໍ ນຕ຺ຕມຫາຠິປສ຺ສາຕິ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ນິພ຺ພານໍ ວິຠູຕໍ ກຕ຺ວາ ປສ຺ສ. ເອເຕນສ຺ສ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣໍ ກເຖສິ.

ນິທ຺ເທເສ ຕຎ຺ເຎວ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຠາເວຕີຕິ ອາກາສາລມ຺ພຓໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕມຫຄ຺ຄຕວິຎ຺ຎາຓໍ ອຠາເວຕິ ອຠາວໍ ຄເມຕິ. ວິຠາເວຕີຕິ ວິວິຘາ ອຠາວໍ ຄເມຕິ. ອນ຺ຕຣຘາເປຕີຕິ ອທສ຺ສນໍ ຄເມຕິ. ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີຕິ ປສ຺ສຕີຕິ ອນ຺ຕມໂສ ຠງ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິສ຺ສ ນຕ຺ຖີຕິ ປສ຺ສຕິ.

໔໐. ອິທານິ ‘‘ກາເມ ປຫາຍາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວເສນ ອຕ຺ຕນາ ປຫີເນ ກາເມ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ‘‘ສພ຺ເພສູ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຫິຕ຺ວາ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ ອຎ຺ຎໍ ຕໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ຉພ຺ພິຘມ຺ປິ ສມາປຕ຺ຕິໍ ຫິຕ຺ວາ. ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ເຂ ປຣເມຕິ ສຕ຺ຕສຸ ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ເຂສຸ ອຸຕ຺ຕເມ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕເນ. ຕິຏ຺ເຐ ນຸ ໂສ ຕຕ຺ຖ ອນານຸຍາຍີຕິ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ຕຕ຺ຖ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ອວິຄຈ຺ຉມາໂນ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ ນູຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ນິທ຺ເທເສ ອວິຈ຺ຈມາໂນຕິ ອວິຍຸຊ຺ຊມາໂນ. ອວິຄຈ຺ຉມາໂນຕິ ວິໂຍຄໍ ອນາປຊ຺ຊມາໂນ. ອນນ຺ຕຣຘາຍມາໂນຕິ ອນ຺ຕຣຘານໍ ອນາປຊ຺ຊມາໂນ. ອປຣິຫາຍມາໂນຕິ ອນນ຺ຕຣາ ປຣິຫານໍ ອນາປຊ຺ຊມາໂນ.

໔໑-໒. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ສຏ຺ຐິກປ຺ປສຫສ຺ສມຕ຺ຕກໍເຍວ ຐານໍ ອນຸຊານນ຺ໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ. ເອວໍ ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ຐານໍ ສຸຕ຺ວາ ອິທານິສ຺ສ ສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉທຠາວໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ຕິຏ຺ເຐ ເຈ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປູຄມ຺ປິ ວສ຺ສານນ຺ຕິ ອເນກສງ຺ຂ຺ຍມ຺ປິ ວສ຺ສານໍ, ຄຓນຣາສິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ປູຄມ຺ປິ ວສ຺ສານີ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ຕຕ຺ຖ ວິຠຕ຺ຕິພ຺ຍຕ຺ຕເຍນ ສາມິວຈນສ຺ສ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນໍ ກາຕພ຺ພໍ, ປູຄນ຺ຕິ ວາ ເອຕສ຺ສ ພຫູນີຕິ ອຕ຺ໂຖ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ‘‘ປູຄານີ’’ຕິ ວາປິ ປຐນ຺ຕິ, ປຸຣິມປາໂຐເຍວ ສພ຺ພສຸນ຺ທໂຣ. ຕຕ຺ເຖວ ໂສ ສີຕິ ສິຍາ ວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ຕຕ຺ເຖວາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕເນ ນານາທຸກ຺ເຂຫິ ວິມຸຕ຺ໂຕ ສີຕິຠາວປ຺ປຕ຺ໂຕ ຠເວຍ຺ຍ, ນິພ຺ພານປ຺ປຕ຺ໂຕ ສສ຺ສໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຈເວຖ ວິຎ຺ຎາຓໍ ຕຖາວິຘສ຺ສາຕິ ‘‘ອຸທາຫຸ ຕຖາວິຘສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອນຸປາທາຍ ປຣິນິພ຺ພາເຍຍ຺ຍາ’’ຕິ ອຸຈ຺ເຉທໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ‘‘ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ວາປິ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ ປຏິສນ຺ຘິມ຺ປິ ຕສ຺ສ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ຕສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓໍ ຈເວຍ຺ຍາຕິ ຕສ຺ສ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕເນ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓໍ ຈຸຕິໍ ປາປຸເຓຍ຺ຍ. ອຸຈ຺ຉິຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ອຸຈ຺ເຉທໍ ຠເວຍ຺ຍ. ວິນສ຺ເສຍ຺ຍາຕິ ວິນາສໍ ປາປຸເຓຍ຺ຍ. ນ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອຠາວໍ ຄເມຍ຺ຍ. ອຸປປນ຺ນສ຺ສາຕິ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ອຸປປນ຺ນສ຺ສ.

໔໓. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ອຸຈ຺ເຉທສສ຺ສຕໍ ອນຸປຄມ຺ມ ຕຕ຺ຖຸປປນ຺ນສ຺ສ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ອນຸປາທາຍ ປຣິນິພ຺ພານໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອຈ຺ຈີ ຍຖາ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖໍ ປເລຕີຕິ ອຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ນ ອຸເປຕິ ສງ຺ຂນ຺ຕິ ‘‘ອສຸກໍ ນາມ ທິສໍ ຄໂຕ’’ຕິ ໂວຫາຣໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວໍ ມຸນີ ນາມກາຍາ ວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ເອວໍ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ເສກ຺ຂມຸນິ ປກຕິຍາ ປຸພ຺ເພວ ຣູປກາຍາ ວິມຸຕ຺ໂຕ, ຕຕ຺ຖ ຈຕຸຕ຺ຖມຄ຺ຄໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຘມ຺ມກາຍສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ປຸນ ນາມກາຍາປິ ວິມຸຕ຺ໂຕ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ໂຕ ຂີຓາສໂວ ຫຸຕ຺ວາ ອນຸປາທານິພ຺ພານສງ຺ຂາຕໍ ອຕ຺ຖໍ ປເລຕິ ນ ອຸເປຕິ ສງ຺ຂໍ ‘‘ຂຕ຺ຕິໂຍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ’’ຕິ ເອວມາທິກໍ.

ນິທ຺ເທເສ ຂິຕ຺ຕາຕິ ຈລິຕາ. ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕາຕິ ອຕິຈລິຕາ. ນຸນ຺ນາຕິ ປປ຺ໂຜຏິຍາ. ປຓຸນ຺ນາຕິ ທູຣີກຕາ. ຂມ຺ຠິຕາຕິ ປຏິກ຺ກມາປິຕາ. ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕາຕິ ນ ສນ຺ຕິເກ ກຕາ.

໔໔. ອິທານິ ‘‘ອຕ຺ຖໍ ປເລຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ໂຍນິໂສ ອຕ຺ຖມສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ໂຕ ‘‘ອຕ຺ຖງ຺ຄໂຕ ໂສ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ໂສ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂຕ ອຸທາຫຸ ນຕ຺ຖິ, ອຸທາຫຸ ເວ ສສ຺ສຕິຍາ ສສ຺ສຕຠາເວນ ອໂຣໂຄ ອວິປຣິຓາມຘມ຺ໂມ ໂສຕິ ເອວໍ ຕໍ ເມ ມຸນີ ສາຘຸ ພ຺ຍາກໂຣຫິ. ກິໍກາຣຓາ? ຕຖາ ຫິ ເຕ ວິທິໂຕ ເອສ ຘມ຺ໂມຕິ.

ນິທ຺ເທເສ ນິຣຸທ຺ໂຘຕິ ນິໂຣຘໍ ປຕ຺ໂຕ. ອຸຈ຺ຉິນ຺ໂນຕິ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນສນ຺ຕາໂນ. ວິນຏ຺ໂຐຕິ ວິນາສໍ ປຕ຺ໂຕ.

໔໕. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ຕຖາ ອວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອຕ຺ຖງ຺ຄຕສ຺ສາ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖງ຺ຄຕສ຺ສາຕິ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ. ນ ປມາຓມຕ຺ຖີຕິ ຣູປາທິປມາຓໍ ນຕ຺ຖິ. ເຍນ ນໍ ວຊ຺ຊຸນ຺ຕິ ເຍນ ຣາຄາທິນາ ນໍ ວເທຍ຺ຍຸໍ. ສພ຺ເພສຸ ຘມ຺ເມສູຕິ ສພ຺ເພສຸ ຂນ຺ຘາທິຘມ຺ເມສຸ.

ນິທ຺ເທເສ ອຘິວຈນານິ ຈາຕິ ສິຣິວຑ຺ຒໂກ ຘນວຑ຺ຒໂກຕິອາທໂຍ ຫິ ວຈນມຕ຺ຕໍເຍວ ອຘິກາຣໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕາ ອຘິວຈນາ ນາມ. ອຘິວຈນານໍ ປຖາ ອຘິວຈນປຖາ ນາມ. ‘‘ອຠິສງ຺ຂໂຣນ຺ຕີຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕສ຺ມາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໗໙) ເອວໍ ນິທ຺ຘາຣິຕ຺ວາ ສເຫຕຸກໍ ກຕ຺ວາ ວຸຈ຺ຈມານາ ອຠິລາປາ ນິຣຸຕ຺ຕິ ນາມ. ນິຣຸຕ຺ຕີນໍ ປຖາ ນິຣຸຕ຺ຕິປຖາ ນາມ. ‘‘ຕກ຺ໂກ ວິຕກ຺ໂກ ສງ຺ກປ຺ໂປ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໗) ເອວໍ ເຕນ ເຕນ ປກາເຣນ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ. ປຎ຺ຎຕ຺ຕີນໍ ປຖາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິປຖາ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑໐໑-໑໐໘) ນາມ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປາກຏເມວ.

ເອວໍ ຠຄວາ ອິທມ຺ປິ ສຸຕ຺ຕໍ ອຣຫຕ຺ຕນິກູເຏເນວ ເທເສສິ, ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ຈ ວຸຕ຺ຕສທິໂສວ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສີຕິ.

ສທ຺ຘມ຺ມປ຺ປຊ຺ໂຊຕິກາຍ ຈູຬນິທ຺ເທສ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ອຸປສີວມາຓວສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ນນ຺ທມາຓວສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໔໖. ສຕ຺ຕເມ ນນ຺ທສຸຕ຺ເຕ – ປຐມຄາຖາຍຕ຺ໂຖ – ໂລເກ ຂຕ຺ຕິຍາທໂຍຊນາ ອາຊີວກນິຄຓ຺ຐາທິເກ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ສນ຺ຕິ ໂລເກ ມຸນໂຍ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕຍິທໍ ກຖໍສູຕິ ກິໍ ນຸ ໂຂ ເຕ ສມາປຕ຺ຕິຎາຓາທິນາ ຎາເຓນ ອຸປປນ຺ນຕ຺ຕາ ຎາຓູປປນ຺ນໍ ມຸນິ ໂນ ວທນ຺ຕິ, ເອວໍວິຘໍ ນຸ ວທນ຺ຕິ, ອຸທາຫຸ ເວ ນານປ຺ປກາຣເກນ ລູຂຊີວິຕສງ຺ຂາເຕນ ຊີວິເຕນູປປນ຺ນນ຺ຕິ.

ນິທ຺ເທເສ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິຎາເຓນ ວາຕິ ປຐມຊ຺ຌານາທິອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຎາເຓນ ວາ. ປຎ຺ຈາຠິຎ຺ຎາຎາເຓນ ວາຕິ ປຸພ຺ເພນິວາສາທິຊານນຎາເຓນ ວາ.

໔໗. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ຕທຸຠຍມ຺ປິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມຸນິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ນ ທິຏ຺ຐິຍາ’’ຕິ ຄາຖມາຫ.

໔໘. ອິທານິ ‘‘ທິຏ຺ຐາທີຫິ ສຸທ຺ຘີ’’ຕິ ວທນ຺ຕານໍ ວາເທ ກງ຺ຂາປຫານຕ຺ຖໍ ‘‘ເຍ ເກຈິເມ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ຕຕ຺ຖ ອເນກຣູເປນາຕິ ໂກຕູຫລມງ຺ຄລາທິນາປິ. ຕຕ຺ຖ ຍຕາ ຈຣນ຺ຕາຕິ ຕຕ຺ຖ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິຍາ ຄຸຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕາ.

໔໙. ອຖສ຺ສ ຕຖາ ສຸທ຺ຘິອຠາວໍ ທີເປນ຺ໂຕ ຠຄວາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ.

໕໐. ເອວໍ ‘‘ນາຕຣິໍສູ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ອິທານິ ໂຍ ອຕຣິ, ຕໍ ໂສຕຸກາໂມ ‘‘ເຍ ເກຈິເມ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ໂອຆຕິຓ຺ຓມຸເຂນ ຊາຕິຊຣາຕິຓ຺ເຓ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຉຏ຺ຐໍ ຄາຖມາຫ.

໕໑. ຕຕ຺ຖ ນິວຸຕາຕິ ໂອວຸຏາ ປຣິໂຍນທ຺ຘາ. ເຍ ສີຘາຕິ ເຍ ສຸ ອິຘ, ເອຕ຺ຖ ຈ ສຸ-ອິຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ຕຓ຺ຫໍ ປຣິຎ຺ຎາຍາຕິ ຕີຫິ ປຣິຎ຺ຎາຫິ ຕຓ຺ຫໍ ປຣິຊານິຕ຺ວາ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ ປາກຏເມວ.

໕໒. ເອວໍ ຠຄວາ ອຣຫຕ຺ຕນິກູເຏເນວ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐາເປສິ, ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ປນ ນນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທມາໂນ ເອຕາຠິນນ຺ທາມີຕິ ຄາຖມາຫ. ອິຘາປິ ຈ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕສທິໂສ ເອວ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສີຕິ.

ສທ຺ຘມ຺ມປ຺ປຊ຺ໂຊຕິກາຍ ຈູຬນິທ຺ເທສ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ນນ຺ທມາຓວສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ເຫມກມາຓວສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໕໓. ອຏ຺ຐເມ ເຫມກສຸຕ຺ເຕ – ເຍ ເມ ປຸພ຺ເພ ວິຍາກໍສູຕິ ເຍ ພາວຣິອາທໂຍ ປຸພ຺ເພ ມຍ຺ຫໍ ສກໍ ລທ຺ຘິໍ ວິຍາກໍສຸ. ຫຸຣໍ ໂຄຕມສາສນາຕິ ໂຄຕມສາສນໂຕ ປຸພ຺ພຕຣໍ. ສພ຺ພໍ ຕໍ ຕກ຺ກວຑ຺ຒນນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ຕໍ ກາມວິຕກ຺ກາທິວຑ຺ຒນໍ.

ເຍ ຈຎ຺ເຎ ຕສ຺ສ ອາຈຣິຍາຕິ ເຍ ຈ ອຎ຺ເຎ ຕສ຺ສ ພາວຣິຍສ຺ສ ອາຈາເຣ ສິກ຺ຂາປກາ ອາຈຣິຍາ. ເຕ ສກໍ ທິຏ຺ຐິນ຺ຕິ ເຕ ອາຈຣິຍາ ອຕ຺ຕໂນ ທິຏ຺ຐິໍ. ສກໍ ຂນ຺ຕິນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຂມນໍ. ສກໍ ຣຸຈິນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ໂຣຈນໍ. ວິຕກ຺ກວຑ຺ຒນນ຺ຕິ ກາມວິຕກ຺ກາທິວິຕກ຺ການໍ ອຸປ຺ປາທນໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປວຕ຺ຕນໍ. ສງ຺ກປ຺ປວຑ຺ຒນນ຺ຕິ ກາມສງ຺ກປ຺ປາທີນໍ ວຑ຺ຒນໍ. ອິມານິ ທ຺ເວ ປທານິ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ. ອິທານິ ກາມວິຕກ຺ກາທິເກ ສຣູປໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກາມວິຕກ຺ກວຑ຺ຒນ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ນວວິຕກ຺ເກ ທສ຺ເສສິ.

໕໔. ຕຓ຺ຫານິຄ຺ຆາຕນນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາວິນາສນໍ.

໕໕-໖. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ‘‘ອິຘາ’’ຕິ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເອຕທຎ຺ຎາຍ ເຍ ສຕາຕິ ເອຕໍ ນິພ຺ພານໍ ປທມຈ຺ຈຸຕໍ ‘‘ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາ’’ຕິອາທິນາ (ຘ. ປ. ໒໗໗; ເຖຣຄາ. ໖໗໖; ກຖາ. ໗໕໓) ນເຍນ ວິປສ຺ສນ຺ຕາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຊານິຕ຺ວາ ເຍ ກາຍານຸປສ຺ສນາສຕິອາທີຫິ ສຕາ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມາຠິນິພ຺ພຸຕາຕິ ວິທິຕຘມ຺ມຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມາ ຈ ຣາຄາທິນິພ຺ພາເນນ ຈ ອຠິນິພ຺ພຸຕາ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປາກຏເມວ.

ເອວໍ ຠຄວາ ອິທມ຺ປິ ສຸຕ຺ຕໍ ອຣຫຕ຺ຕນິກູເຏເນວ ເທເສສິ, ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ຈ ປຸພ຺ພສທິໂສ ເອວ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສີຕິ.

ສທ຺ຘມ຺ມປ຺ປຊ຺ໂຊຕິກາຍ ຈູຬນິທ຺ເທສ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ເຫມກມາຓວສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ໂຕເທຍ຺ຍມາຓວສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໕໗. ນວເມ ໂຕເທຍ຺ຍສຸຕ຺ເຕ – ວິໂມກ຺ໂຂ ຕສ຺ສ ກີທິໂສຕິ ຕສ຺ສ ກີທິໂສ ວິໂມກ຺ໂຂ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ.

໕໘. ອິທານິສ຺ສ ອຎ຺ຎວິໂມກ຺ຂາຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຠຄວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ວິໂມກ຺ໂຂ ຕສ຺ສ ນາປໂຣຕິ ຕສ຺ສ ອຎ຺ໂຎ ວິໂມກ຺ໂຂ ນຕ຺ຖິ.

໕໙. ເອວໍ ‘‘ຕຓ຺ຫກ຺ຂໂຍ ເອວ ວິໂມກ຺ໂຂ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ຕມຕ຺ຖໍ ອສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ໂຕ ‘‘ນິຣາສໂສ ໂສ ອຸທ ອາສສາໂນ’’ຕິ ປຸນ ປຸຈ຺ຉຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຸທ ປຎ຺ຎກປ຺ປີຕິ ອຸທາຫຸ ສມາປຕ຺ຕິຎາຓາທິນາ ຎາເຓນ ຕຓ຺ຫາກປ຺ປໍ ວາ ທິຏ຺ຐິກປ຺ປໍ ວາ ກປ຺ປຍຕິ.

໖໐. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ຕໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກາມຠເວຕິ ກາເມ ຈ ຠເວ ຈ.

ຣູເປ ນາສີສຕີຕິ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານິເກ ຣູປາຣມ຺ມເຓ ຉນ຺ທຣາຄວເສນ ນ ປຕ຺ເຖຕິ. ສທ຺ຘາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ປລິໂພຘຏ຺ເຐນ ຣາໂຄ ເອວ ກິຎ຺ຈນໍ ຣາຄກິຎ຺ຈນໍ ມທນຏ຺ເຐນ ວາ. ໂທສກິຎ຺ຈນາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປາກຏເມວ.

ເອວໍ ຠຄວາ ອິທມ຺ປິ ສຸຕ຺ຕໍ ອຣຫຕ຺ຕນິກູເຏເນວ ເທເສສິ, ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ຈ ປຸພ຺ພສທິໂສ ເອວ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສີຕິ.

ສທ຺ຘມ຺ມປ຺ປຊ຺ໂຊຕິກາຍ ຈູຬນິທ຺ເທສ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ໂຕເທຍ຺ຍມາຓວສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ກປ຺ປມາຓວສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໖໑. ທສເມ ກປ຺ປສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທເສ – ມຊ຺ເຌ ສຣສ຺ມິນ຺ຕິ ປຸຣິມປຈ຺ຉິມໂກຏິປຎ຺ຎາຓາຠາວໂຕ ມຊ຺ຌຠູເຕ ສໍສາເຣຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕິຏ຺ຐຕນ຺ຕິ ຕິຏ຺ຐມານານໍ. ຍຖາຍິທໍ ນາປຣໍ ສິຍາຕິ ຍຖາ ອິທໍ ທຸກ຺ຂໍ ປຸນ ນ ຠເວຍ຺ຍ.

ອາຄມນນ຺ຕິ ປຸພ຺ພນ຺ຕໂຕ ອິຘາຄມນໍ. ຄມນນ຺ຕິ ອິໂຕ ປຣໂລກຄມນໍ. ຄມນາຄມນນ຺ຕິ ຕທຸຠຍວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ກາລນ຺ຕິ ມຣຓກາລໍ. ຄຕີຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຠວາຠໂວຕິ ຠວໂຕ ຠໂວ. ຈຸຕິ ຈາຕິ ຠວໂຕ ຈວນຎ຺ຈ. ອຸປປຕ຺ຕິ ຈາຕິ ຈຸຕສ຺ສ ອຸປປຕ຺ຕິ ຈ. ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ຈາຕິ ປາຕຸຠາໂວ ຈ. ເຠໂທ ຈາຕິ ຂນ຺ຘເຠໂທ ຈ. ຊາຕິ ຈາຕິ ຊນນຎ຺ຈ. ຊຣາ ຈາຕິ ຫານິ ຈ. ມຣຓຎ຺ຈາຕິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ຈາໂຄ ຈ. ປຸຣິມາປິ ໂກຏິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ປຸພ຺ພາປິ ໂກຏິ ນຕ຺ຖິ ນ ສໍວິຊ຺ຊຕິ. ຕຖາ ປຈ຺ຉິມາປິ ໂກຏິ.

ເອຕ຺ຕກາ ຊາຕິໂຍຕິ ເອຕປຣມາ ຊາຕິໂຍ. ວຏ຺ຏໍ ວຕ຺ຕີຕິ ສໍສາຣປວຕ຺ຕິ. ຕໂຕ ປຣໍ ນ ວຕ຺ຕຕີຕິ ຕໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ນປ຺ປວຕ຺ຕຕິ. ເຫວໍ ນຕ຺ຖີຕິ ເອວໍ ນຕ຺ຖິ ນ ສໍວິຊ຺ຊຕິ. ຫິ-ອິຕິ ນິປາໂຕ. ອນມຕຄ຺ໂຄຍນ຺ຕິ ອຍໍ ສໍສາໂຣ ອວິທິຕຄ຺ໂຄ.

ອວິຊ຺ຊານີວຣຓານນ຺ຕິ ອວິຊ຺ຊາຍ ອາວຣິຕານໍ. ຕຓ຺ຫາສໍໂຍຊນານນ຺ຕິ ກາມຣາຄສງ຺ຂາຕຕຓ຺ຫາພນ຺ຘນພທ຺ຘານໍ. ສນ຺ຘາວຕນ຺ຕິ ກາມຘາຕຸຍາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຘາວນ຺ຕານໍ. ສໍສຣຕນ຺ຕິ ຣູປາຣູປຘາຕຸຍາ ສໍສຣນ຺ຕານໍ. ທຸກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈນຸຠູຕນ຺ຕິ ກາຍິກເຈຕສິກທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠູຕໍ ວິນ຺ທິຕໍ. ຕິພ຺ພນ຺ຕິ ພຫລໍ. ພ຺ຍສນນ຺ຕິ ອວຑ຺ຒິ ວິນາໂສ. ກຏສີ ວຑ຺ຒິຕາຕິ ສຸສານວຑ຺ຒິຕໍ. ອລເມວາຕິ ຍຸຕ຺ຕເມວ. ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສູຕິ ເຕຠູມກສງ຺ຂາເຣສຸ. ນິພ຺ພິນ຺ທິຕຸນ຺ຕິ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຸໍ. ວິຣຊ຺ຊິຕຸນ຺ຕິ ວິຣາຄໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ. ວິມຸຈ຺ຈິຕຸນ຺ຕິ ໂມເຈຕຸໍ. ວຏ຺ຏໍ ວຕ຺ຕິສ຺ສຕີຕິ ສໍສາຣປວຕ຺ຕໍ ເຕຠູມກວຏ຺ຏໍ ອນາຄເຕ ປວຕ຺ຕິສ຺ສຕິ. ຕໂຕ ປຣໍ ນ ວຕ຺ຕິສ຺ສຕີຕິ ຕໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ອນາຄເຕ ສໍສາຣປວຕ຺ຕໍ ນປ຺ປວຕ຺ຕິສ຺ສຕິ. ຊາຕິຠເຍຕິ ຊາຕິໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກຠເຍ. ຊຣາຠຍາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໖໒-໓. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ຕມຕ຺ຖໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ໂຕ ອຸປຣູປຣິຄາຖາໂຍ ອຠາສິ. ທຸຕິຍຄາຖາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເຍວ. ຕຕິຍຄາຖາຍ ອກິຎ຺ຈນນ຺ຕິ ກິຎ຺ຈນປຏິປກ຺ຂໍ. ອນາທານນ຺ຕິ ອາທານປຏິປກ຺ຂໍ, ກິຎ຺ຈນາທານວູປສມນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອນາປຣນ຺ຕິ ອປຣປຏິຠາຄທີປວິຣຫິຕໍ, ເສຏ຺ຐນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໖໔. ຈຕຸຕ຺ຖຄາຖາຍ ນ ເຕ ມາຣສ຺ສ ປທ຺ຘຄູຕິ ເຕ ມາຣສ຺ສ ປທ຺ຘຈຣາ ປຣິຈາຣິກາ ສິສ຺ສາ ນ ໂຫນ຺ຕິ.

ມຫາຊນໍ ປາເສ ນິໂຍເຊຕ຺ວາ ມາເຣຕີຕິ ມາໂຣ. ອກຸສລກມ຺ເມ ນິຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ກຓ຺ໂຫ. ຉສຸ ເທວໂລເກສຸ ອຘິປຕິຕ຺ຕາ ອຘິປຕິ. ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອນ຺ຕໍ ຄຕຕ຺ຕາ ອນ຺ຕຄູ. ປາປຊນໍ ນ ມຸຎ຺ຈຕີຕິ ນມຸຈິ. ສຕິວິປ຺ປວາສປ຺ປມຕ຺ຕປຸຄ຺ຄລານໍ ຎາຕໂກຕິ ປມຕ຺ຕພນ຺ຘຸ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປາກຏເມວ.

ເອວໍ ຠຄວາ ອິທມ຺ປິ ສຸຕ຺ຕໍ ອຣຫຕ຺ຕນິກູເຏເນວ ເທເສສິ, ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ຈ ປຸພ຺ພສທິໂສວ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສີຕິ.

ສທ຺ຘມ຺ມປ຺ປຊ຺ໂຊຕິກາຍ ຈູຬນິທ຺ເທສ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ກປ຺ປມາຓວສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑. ຊຕຸກຓ຺ຓິມາຓວສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໖໕. ເອກາທສເມ ຊຕຸກຓ຺ຓິສຸຕ຺ເຕ – ສຸຕ຺ວານຫໍ ວີຣ ອກາມກາມິນ຺ຕິ ອຫໍ ‘‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ’’ຕິອາທິນາ (ປາຣາ. ໑; ທີ. ນິ. ໑.໑໕໗, ໒໕໕, ໓໐໑; ອ. ນິ. ໖.໑໐; ສໍ. ນິ. ໕.໙໙໗) ນເຍນ ວີຣ ກາມານໍ ອກາມນໂຕ ອກາມກາມິໍ ພຸທ຺ຘໍ ສຸຕ຺ວາ. ອກາມມາຄມນ຺ຕິ ນິກ຺ກາມໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ອາຄໂຕມ຺ຫິ. ສຫຊເນຕ຺ຕາຕິ ສຫຊາຕສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓຈກ຺ຂຸ. ຍຖາຕຈ຺ຉນ຺ຕິ ຍຖາຕຖໍ. ພ຺ຣູຫິ ເມຕິ ປຸນ ຍາຈນ຺ໂຕ ຠຓຕິ. ຍາຈນ຺ໂຕ ຫິ ສຫສ຺ສກ຺ຂຕ຺ຕຸມ຺ປິ ຠເຓຍ຺ຍ, ໂກ ປນ ວາໂທ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ.

ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ອິເມສໍ ປທານໍ ອຕ຺ໂຖ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ໂຕວ. ວິຊ຺ຊາຫິ ປນ ຈຣເຓນ ຈ ສມ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ. ຕຕ຺ຖ ວິຊ຺ຊາຕິ ຕິສ຺ໂສປິ ວິຊ຺ຊາ ອຏ຺ຐປິ ວິຊ຺ຊາ. ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ຠຍເຠຣວສຸຕ຺ເຕ (ມ. ນິ. ໑.໓໔ ອາທໂຍ) ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ພາ, ອຏ຺ຐ ອມ຺ພຏ຺ຐສຸຕ຺ເຕ (ທີ. ນິ. ໑.໒໕໔ ອາທໂຍ). ຕຕ຺ຖ ຫິ ວິປສ຺ສນາຎາເຓນ ມໂນມຍິທ຺ຘິຍາ ຈ ສຫ ຉ ອຠິຎ຺ຎາ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຏ຺ຐ ວິຊ຺ຊາ ວຸຕ຺ຕາ. ຈຣຓນ຺ຕິ ສີລສໍວໂຣ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣຕາ ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ ຊາຄຣິຍານຸໂຍໂຄ ສຕ຺ຕ ສທ຺ຘມ຺ມາ ຈຕ຺ຕາຣິ ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານານີຕິ ອິເມ ປນ຺ນຣສ ຘມ຺ມາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິເມເຍວ ຫິ ປນ຺ນຣສ ຘມ຺ມາ ຍສ຺ມາ ເອເຕຫິ ຈຣຕິ ອຣິຍສາວໂກ ຄຈ຺ຉຕິ ອມຕໍ ທິສໍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຈຣຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຍຖາຫ – ‘‘ອິຘ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ສີລວາ ໂຫຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໒໔) ສພ຺ພໍ ມຊ຺ຌິມປຓ຺ຓາສເກ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຠຄວາ ອິມາຫິ ວິຊ຺ຊາຫິ ອິມິນາ ຈ ຈຣເຓນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນຕິ. ຕຕ຺ຖ ວິຊ຺ຊາສມ຺ປທາ ຠຄວໂຕ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຐິຕາ, ຈຣຓສມ຺ປທາ ມຫາກາຣຸຓິກຕໍ. ໂສ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕາຍ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ອຕ຺ຖານຕ຺ຖໍ ຎຕ຺ວາ ມຫາກາຣຸຓິກຕາຍ ອນຕ຺ຖໍ ປຣິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຕ຺ເຖ ນິໂຍເຊຕິ, ຍຖາ ຕໍ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ. ເຕນສ຺ສ ສາວກາ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ, ໂນ ທຸປ຺ປຏິປນ຺ນາ, ວິຊ຺ຊາຈຣຓວິປນ຺ນານຎ຺ຫິ ສາວກາ ອຕ຺ຕນ຺ຕປາທໂຍ ວິຍ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑).

ໂສຠນຄມນຕ຺ຕາ ສຸນ຺ທຣໍ ຐານໍ ຄຕຕ຺ຕາ ສມ຺ມາ ຄຕຕ຺ຕາ ສມ຺ມາ ຈ ຄທຕ຺ຕາ ສຸຄໂຕ. ຄມນມ຺ປິ ຫິ ຄຕນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຎ຺ຈ ຠຄວໂຕ ໂສຠນໍ ປຣິສຸທ຺ຘມນວຊ຺ຊໍ. ກິໍ ປນ ຕນ຺ຕິ? ອຣິຍມຄ຺ໂຄ. ເຕນ ເຫສ ຄມເນນ ເຂມໍ ທິສໍ ອສຊ຺ຊມາໂນ ຄໂຕຕິ ໂສຠນຄມນຕ຺ຕາ ສຸຄໂຕ. ສຸນ຺ທຣຎ຺ເຈສ ຐານໍ ຄໂຕ ອມຕໍ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ສຸນ຺ທຣໍ ຐານໍ ຄຕຕ຺ຕາປິ ສຸຄໂຕ. ສມ຺ມາ ຈ ຄໂຕ ເຕນ ເຕນ ມຄ຺ເຄນ ປຫີເນ ກິເລເສ ປຸນ ອປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ເຍ ກິເລສາ ປຫີນາ, ເຕ ກິເລເສ ນ ປຸເນຕິ ນ ປຈ຺ເຈຕິ ນ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉຕີຕິ ສຸຄໂຕ…ເປ… ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ເຍ ກິເລສາ ປຫີນາ, ເຕ ກິເລເສ ນ ປຸເນຕິ ນ ປຈ຺ເຈຕິ ນ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉຕີຕິ ສຸຄໂຕ’’ຕິ (ມຫານິ. ໓໘; ຈູຬນິ. ເມຕ຺ຕຄູມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໒໗).

ສມ຺ມາ ວາ ຄໂຕ ທີປງ຺ກຣປາທມູລໂຕ ປຠຸຕິ ຍາວ ໂພຘິມຓ຺ຑາ ຕາວ ສມຕິໍສປາຣມີປູຣິກາຍ ສມ຺ມາ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ສພ຺ພໂລກສ຺ສ ຫິຕສຸຂເມວ ກໂຣນ຺ໂຕ ສສ຺ສຕໍ ອຸຈ຺ເຉທໍ ກາມສຸຂໍ ອຕ຺ຕກິລມຖນ຺ຕິ ອິເມ ຈ ອນ຺ເຕ ອນຸປຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຄໂຕຕິ ສມ຺ມາ ຄຕຕ຺ຕາປິ ສຸຄໂຕ. ສມ຺ມາ ເຈສ ຄທຕິ ຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນສຸ ຍຸຕ຺ຕເມວ ວາຈໍ ຠາສຕີຕິ ສມ຺ມາ ຄທຕ຺ຕາປິ ສຸຄໂຕ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ສາຘກສຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຍໍ ຕຖາຄໂຕ ວາຈໍ ຊານາຕິ ອຠູຕໍ ອຕຈ຺ຉໍ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕໍ, ສາ ຈ ປເຣສໍ ອປ຺ປິຍາ ອມນາປາ, ນ ຕໍ ຕຖາຄໂຕ ວາຈໍ ຠາສຕິ. ຍມ຺ປິ ຕຖາຄໂຕ ວາຈໍ ຊານາຕິ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕໍ, ສາ ຈ ປເຣສໍ ອປ຺ປິຍາ ອມນາປາ, ຕມ຺ປິ ຕຖາຄໂຕ ວາຈໍ ນ ຠາສຕິ. ຍຎ຺ຈ ໂຂ ຕຖາຄໂຕ ວາຈໍ ຊານາຕິ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ອຕ຺ຖສໍຫິຕໍ, ສາ ຈ ປເຣສໍ ອປ຺ປິຍາ ອມນາປາ, ຕຕ຺ຣ ກາລຎ຺ຎູ ຕຖາຄໂຕ ໂຫຕິ ຕສ຺ສາ ວາຈາຍ ເວຍ຺ຍາກຣຓາຍ. ຍໍ ຕຖາຄໂຕ ວາຈໍ ຊານາຕິ ອຠູຕໍ ອຕຈ຺ຉໍ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕໍ. ສາ ຈ ປເຣສໍ ປິຍາ ມນາປາ, ນ ຕໍ ຕຖາຄໂຕ ວາຈໍ ຠາສຕິ. ຍມ຺ປິ ຕຖາຄໂຕ ວາຈໍ ຊານາຕິ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕໍ, ສາ ຈ ປເຣສໍ ປິຍາ ມນາປາ, ຕມ຺ປິ ຕຖາຄໂຕ ວາຈໍ ນ ຠາສຕິ. ຍຎ຺ຈ ໂຂ ຕຖາຄໂຕ ວາຈໍ ຊານາຕິ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ອຕ຺ຖສໍຫິຕໍ, ສາ ຈ ປເຣສໍ ປິຍາ ມນາປາ, ຕຕ຺ຣ ກາລຎ຺ຎູ ຕຖາຄໂຕ ໂຫຕິ ຕສ຺ສາ ວາຈາຍ ເວຍ຺ຍາກຣຓາຍາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໘໖).

ເອວໍ ສມ຺ມາ ຄທຕ຺ຕາປິ ສຸຄໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ສພ຺ພຖາ ວິທິຕໂລກຕ຺ຕາ ປນ ໂລກວິທູ. ໂສ ຫິ ຠຄວາ ສຠາວໂຕ ສມຸທຍໂຕ ນິໂຣຘໂຕ ນິໂຣຘູປາຍໂຕຕິ ສພ຺ພຖາ ໂລກໍ ອເວທິ ອຎ຺ຎາສິ ປຏິວິຊ຺ຌິ. ຍຖາຫ –

‘‘ຍຕ຺ຖ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ນ ຊາຍຕິ ນ ຊີຍຕິ ນ ມີຍຕິ ນ ຈວຕິ ນ ອຸປປຊ຺ຊຕິ, ນາຫໍ ຕໍ ຄມເນນ ໂລກສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ຎາເຕຍ຺ຍໍ ທຏ຺ເຐຍ຺ຍໍ ປຕ຺ເຕຍ຺ຍນ຺ຕິ ວທາມິ. ນ ຈາຫໍ, ອາວຸໂສ, ອປ຺ປຕ຺ວາວ ໂລກສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນ຺ຕກິຣິຍໍ ວທາມິ. ອປິ ຈາຫໍ, ອາວຸໂສ, ອິມສ຺ມິໍເຍວ ພ຺ຍາມມຕ຺ເຕ ກເຬວເຣ ສສຎ຺ຎິມ຺ຫິ ສມນເກ ໂລກຎ຺ຈ ປຎ຺ຎເປມິ ໂລກສມຸທຍຎ຺ຈ ໂລກນິໂຣຘຎ຺ຈ ໂລກນິໂຣຘຄາມິນິຎ຺ຈ ປຏິປທໍ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໐໗; ອ. ນິ. ໔.໔໕).

‘‘ຄມເນນ ນ ປຕ຺ຕພ຺ໂພ, ໂລກສ຺ສນ຺ໂຕ ກຸທາຈນໍ;

ນ ຈ ອປ຺ປຕ຺ວາ ໂລກນ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂາ ອຕ຺ຖິ ປໂມຈນໍ.

‘‘ຕສ຺ມາ ຫເວ ໂລກວິທູ ສຸເມໂຘ, ໂລກນ຺ຕຄູ ວຸສິຕພ຺ຣຫ຺ມຈຣິໂຍ;

ໂລກສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ສມິຕາວິ ຎຕ຺ວາ, ນາສີສຕີ ໂລກມິມໍ ປຣຎ຺ຈາ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໑໐໗; ອ. ນິ. ໔.໔໕);

ອປິ ຈ – ຕໂຍ ໂລກາ ສງ຺ຂາຣໂລໂກ ສຕ຺ຕໂລໂກ ໂອກາສໂລໂກຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ເອໂກ ໂລໂກ ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ອາຫາຣຏ຺ຐິຕິກາ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໑໒) ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ສງ຺ຂາຣໂລໂກ ເວທິຕພ຺ໂພ. ‘‘ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກຕິ ວາ ອສສ຺ສໂຕ ໂລໂກຕິ ວາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໔໒໑; ມ. ນິ. ໑.໒໖໙; ສໍ. ນິ. ໔.໔໑໖; ວິຠ. ໙໓໗) ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ສຕ຺ຕໂລໂກ.

‘‘ຍາວຕາ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ປຣິຫຣນ຺ຕິ, ທິສາ ຠນ຺ຕິ ວິໂຣຈມານາ;

ຕາວ ສຫສ຺ສຘາ ໂລໂກ, ເອຕ຺ຖ ເຕ ວຕ຺ຕຕີ ວໂສ’’ຕິ. (ມ. ນິ. ໑.໕໐໓) –

ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ໂອກາສໂລໂກ. ຕມ຺ປິ ຠຄວາ ສພ຺ພຖາ ອເວທິ. ຕຖາ ຫິສ຺ສ ‘‘ເອໂກ ໂລໂກ ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ອາຫາຣຏ຺ຐິຕິກາ. ທ຺ເວ ໂລກາ ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ. ຕໂຍ ໂລກາ ຕິສ຺ໂສ ເວທນາ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂລກາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຫາຣາ. ປຎ຺ຈ ໂລກາ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ. ຉ ໂລກາ ຉ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການິ ອາຍຕນານິ. ສຕ຺ຕ ໂລກາ ສຕ຺ຕ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍ. ອຏ຺ຐ ໂລກາ ອຏ຺ຐ ໂລກຘມ຺ມາ. ນວ ໂລກາ ນວ ສຕ຺ຕາວາສາ. ທສ ໂລກາ ທສາຍຕນານິ. ທ຺ວາທສ ໂລກາ ທ຺ວາທສາຍຕນານິ. ອຏ຺ຐາຣສໂລກາ ອຏ຺ຐາຣສ ຘາຕຸໂຍ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໑໒) ອຍໍ ສງ຺ຂາຣໂລໂກປິ ສພ຺ພຖາ ວິທິໂຕ.

ຍສ຺ມາ ປເນສ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ສຕ຺ຕານໍ ອາສຍໍ ຊານາຕິ, ອນຸສຍໍ ຊານາຕິ, ຈຣິຕໍ ຊານາຕິ, ອຘິມຸຕ຺ຕິໍ ຊານາຕິ, ອປ຺ປຣຊກ຺ເຂ ມຫາຣຊກ຺ເຂ ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິເຍ ມຸທິນ຺ທ຺ຣິເຍ, ສ຺ວາກາເຣ ທ຺ວາກາເຣ, ສຸວິຎ຺ຎາປເຍ ທຸວິຎ຺ຎາປເຍ, ຠພ຺ເພ ອຠພ຺ເພ ສຕ຺ເຕ ຊານາຕິ. ຕສ຺ມາສ຺ສ ສຕ຺ຕໂລໂກປິ ສພ຺ພຖາ ວິທິໂຕ. ຍຖາ ຈ ສຕ຺ຕໂລໂກ, ເອວໍ ໂອກາສໂລໂກປິ. ຕຖາ ເຫສ ເອກໍ ຈກ຺ກວາຬໍ ອາຍາມໂຕ ຈ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຈ ໂຍຊນານໍ ທ຺ວາທສ ສຕສຫສ຺ສານິ ຈຕຸຕິໍສ ສຕານິ ຈ ປຎ຺ຎາສຎ຺ຈ ໂຍຊນານິ. ປຣິກ຺ເຂປໂຕ –

ສພ຺ພໍ ສຕສຫສ຺ສານິ, ຉຕ຺ຕິໍສ ປຣິມຓ຺ຑລໍ;

ທສ ເຈວ ສຫສ຺ສານິ, ອຑ຺ຒຸຑ຺ຒານິ ສຕານິ ຈ.

ຕຕ຺ຖ –

ທຸເວ ສຕສຫສ຺ສານິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ນຫຸຕານິ ຈ;

ເອຕ຺ຕກໍ ພຫລຕ຺ເຕນ, ສງ຺ຂາຕາຍໍ ວສຸນ຺ຘຣາ.

ຕສ຺ສາເຍວ ສນ຺ຘາຣກໍ –

ຈຕ຺ຕາຣິ ສຕສຫສ຺ສານິ, ອຏ຺ເຐວ ນຫຸຕານິ ຈ;

ເອຕ຺ຕກໍ ພຫລຕ຺ເຕນ, ຊລໍ ວາເຕ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ.

ຕສ຺ສາປິ ສນ຺ຘາຣໂກ –

ນວ ສຕສຫສ຺ສານິ, ມາລຸໂຕ ນຠມຸຄ຺ຄໂຕ;

ສຏ຺ຐິ ເຈວ ສຫສ຺ສານິ, ເອສາ ໂລກສ຺ສ ສຓ຺ຐິຕິ.

ເອວໍ ສຓ຺ຐິເຕ ເຈຕ຺ຖ ໂຍຊນານໍ –

ຈຕຸຣາສີຕິ ສຫສ຺ສານິ, ອຊ຺ໂຌຄາຬ຺ໂຫ ມຫຓ຺ຓເວ;

ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄໂຕ ຕາວເທວ, ສິເນຣຸ ປພ຺ພຕຸຕ຺ຕໂມ.

ຕໂຕ ອຸປຑ຺ຒຸປຑ຺ເຒນ, ປມາເຓນ ຍຖາກ຺ກມໍ;

ອຊ຺ໂຌຄາຬ຺ຫຸຄ຺ຄຕາ ທິພ຺ພາ, ນານາຣຕນຈິຕ຺ຕິຕາ.

ຍຸຄນ຺ຘໂຣ ອີສຘໂຣ, ກຣວີໂກ ສຸທສ຺ສໂນ;

ເນມິນ຺ຘໂຣ ວິນຕໂກ, ອສ຺ສກຓ຺ໂຓ ຄິຣິ ພ຺ຣຫາ.

ເອເຕ ສຕ຺ຕ ມຫາເສລາ, ສິເນຣຸສ຺ສ ສມນ຺ຕໂຕ;

ມຫາຣາຊານມາວາສາ, ເທວຍກ຺ຂນິເສວິຕາ.

ໂຍຊນານໍ ສຕານຸຈ຺ໂຈ, ຫິມວາ ປຎ຺ຈ ປພ຺ພໂຕ;

ໂຍຊນານໍ ສຫສ຺ສານິ, ຕີຓິ ອາຍຕວິຕ຺ຖໂຕ.

ຈຕຸຣາສີຕິສຫສ຺ເສຫິ, ກູເຏຫິ ປຏິມຓ຺ຑິໂຕ;

ຕິປຎ຺ຈໂຍຊນກ຺ຂນ຺ຘ-ປຣິກ຺ເຂປາ ນຄວ຺ຫຍາ.

ປຎ຺ຎາສໂຍຊນກ຺ຂນ຺ຘ-ສາຂາຍາມາ ສມນ຺ຕໂຕ;

ສຕໂຍຊນວິຕ຺ຖິຓ຺ຓາ, ຕາວເທວ ຈ ອຸຄ຺ຄຕາ;

ຊມ຺ພູ ຍສ຺ສານຸຠາເວນ, ຊມ຺ພຸທີໂປ ປກາສິໂຕ. (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໑໓໗; ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໕໘໔);

ຍຎ຺ເຈຕໍ ຊມ຺ພຸຍາ ປມາຓໍ, ເອຕເທວ ອສຸຣານໍ ຈິຕ຺ຕປາຏລິຍາ, ຄຣຸຬານໍ ສິມ຺ພລິຣຸກ຺ຂສ຺ສ, ອປຣໂຄຍາເນ ກທມ຺ພສ຺ສ, ອຸຕ຺ຕຣກຸຣູສຸ ກປ຺ປຣຸກ຺ຂສ຺ສ, ປຸພ຺ພວິເທເຫ ສິຣີສສ຺ສ, ຕາວຕິໍເສສຸ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກສ຺ສາຕິ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ປາຏລີ ສິມ຺ພລີ ຊມ຺ພູ, ເທວານໍ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕໂກ;

ກທມ຺ໂພ ກປ຺ປຣຸກ຺ໂຂ ຈ, ສິຣີເສນ ຠວຕິ ສຕ຺ຕມໍ.

‘‘ທ຺ເວ ອສີຕິ ສຫສ຺ສານິ, ອຊ຺ໂຌຄາຬ຺ໂຫ ມຫຓ຺ຓເວ;

ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄໂຕ ຕາວເທວ, ຈກ຺ກວາຬສິລຸຈ຺ຈໂຍ;

ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕໍ ສພ຺ພໍ, ໂລກຘາຕຸມຍໍ ຐິໂຕ’’ຕິ. (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໑໓໗; ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໕໘໔);

ຕຕ຺ຖ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ ເອກູນປຎ຺ຎາສໂຍຊນໍ, ສູຣິຍມຓ຺ຑລໍ ປຎ຺ຎາສໂຍຊນໍ, ຕາວຕິໍສຠວນໍ ທສສຫສ຺ສໂຍຊນໍ, ຕຖາ ອສຸຣຠວນໍ ອວີຈິມຫານິຣໂຍ ຊມ຺ພຸທີໂປ ຈ. ອປຣໂຄຍານໍ ສຕ຺ຕສຫສ຺ສໂຍຊນໍ. ຕຖາ ປຸພ຺ພວິເທໂຫ. ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸ ອຏ຺ຐສຫສ຺ສໂຍຊໂນ. ເອກເມໂກ ເຈຕ຺ຖ ມຫາທີໂປ ປຎ຺ຈສຕປຎ຺ຈສຕປຣິຕ຺ຕທີປປຣິວາໂຣ. ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ເອກໍ ຈກ຺ກວາຬໍ ເອກາ ໂລກຘາຕຸ. ຕທນ຺ຕເຣສຸ ໂລກນ຺ຕຣິກນິຣຍາ. ເອວໍ ອນນ຺ຕານິ ຈກ຺ກວາຬານິ ອນນ຺ຕາ ໂລກຘາຕຸໂຍ ຠຄວາ ອນນ຺ເຕນ ພຸທ຺ຘຎາເຓນ ອເວທິ ອຎ຺ຎາສິ ປຏິວິຊ຺ຌິ. ເອວມສ຺ສ ໂອກາສໂລໂກປິ ສພ຺ພຖາ ວິທິໂຕ. ເອວມ຺ປິ ສພ຺ພຖາ ວິທິຕໂລກຕ຺ຕາ ໂລກວິທູ.

ອຕ຺ຕໂນ ປນ ຄຸເຓຫິ ວິສິຏ຺ຐຕຣສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອຠາວໂຕ ນຕ຺ຖິ ເອຕສ຺ສ ອຸຕ຺ຕໂຣຕິ ອນຸຕ຺ຕໂຣ. ຕຖາ ເຫສ ສີລຄຸເຓນປິ ສພ຺ພໍ ໂລກໍ ອຠິຠວຕິ ສມາຘິ…ເປ… ປຎ຺ຎາ… ວິມຸຕ຺ຕິ… ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນຄຸເຓນປິ. ສີລຄຸເຓນປິ ອສໂມ ອສມສໂມ ອປ຺ປຏິໂມ ອປ຺ປຏິຠາໂຄ ອປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ…ເປ… ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນຄຸເຓນປິ. ຍຖາຫ – ‘‘ນ ໂຂ ປນາຫໍ ປສ຺ສາມິ ສເທວເກ ໂລເກ…ເປ… ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ອຕ຺ຕນາ ສີລສມ຺ປນ຺ນຕຣ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໗໓; ອ. ນິ. ໔.໒໑) ວິຕ຺ຖາໂຣ.

ເອວໍ ອຄ຺ຄປສາທສຸຕ຺ຕາທີນິ (ອ. ນິ. ໔.໓໔; ອິຕິວຸ. ໙໐) ‘‘ນ ເມ ອາຈຣິໂຍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິອາທິກາ (ມ. ນິ. ໑.໒໘໕; ມຫາວ. ໑໑; ກຖາ. ໔໐໕; ມິ. ປ. ໔.໕.໑໑) ຄາຖາໂຍ ຈ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພາ.

ປຸຣິສທມ຺ເມ ສາເຣຕີຕິ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ, ທເມຕິ ວິເນຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຸຣິສທມ຺ມາຕິ ອທນ຺ຕາ ທເມຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕາ ຕິຣຈ຺ຉານປຸຣິສາປິ ມນຸສ຺ສປຸຣິສາປິ ອມນຸສ຺ສປຸຣິສາປິ. ຕຖາ ຫິ ຠຄວຕາ ຕິຣຈ຺ຉານປຸຣິສາປິ ອປລາໂລ ນາຄຣາຊາ ຈູໂຬທໂຣ ມໂຫທໂຣ ອຄ຺ຄິສິໂຂ ຘູມສິໂຂ ອຣວາໂຬ ນາຄຣາຊາ ຘນປາລໂກ ຫຕ຺ຖີຕິ ເອວມາທໂຍ ທມິຕາ ນິພ຺ພິສາ ກຕາ, ສຣເຓສຸ ຈ ສີເລສຸ ຈ ປຕິຏ຺ຐາປິຕາ. ມນຸສ຺ສປຸຣິສາປິ ສຈ຺ຈກນິຄຓ຺ຐປຸຕ຺ຕອມ຺ພຏ຺ຐມາຓວໂປກ຺ຂຣສາຕິໂສຓທນ຺ຕກູຏທນ຺ຕາທໂຍ. ອມນຸສ຺ສປຸຣິສາປິ ອາຬວກສູຈິໂລມຂຣໂລມຍກ຺ຂສກ຺ກເທວຣາຊາທໂຍ ທມິຕາ ວິນີຕາ ວິຈິຕ຺ເຣຫິ ວິນຍນູປາເຍຫິ. ‘‘ອຫໍ ໂຂ ເກສິ ປຸຣິສທມ຺ເມ ສຓ຺ເຫນປິ ວິເນມິ, ຜຣຸເສນປິ ວິເນມິ, ສຓ຺ຫຜຣຸເສນປິ ວິເນມີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໑໑໑) ອິທຎ຺ເຈຕ຺ຖ ສຸຕ຺ຕໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ. ອປິ ຈ ຠຄວາ ວິສຸທ຺ຘສີລາທີນໍ ປຐມຊ຺ຌານາທີນິ ໂສຕາປນ຺ນາທີນຎ຺ຈ ອຸຕ຺ຕຣິມຄ຺ຄປຏິປທໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ທນ຺ເຕປິ ທເມຕິເຍວ.

ອຖ ວາ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖີຕິ ເອກເມວິທໍ ອຕ຺ຖປທໍ. ຠຄວາ ຫິ ຕຖາ ປຸຣິສທມ຺ເມ ສາເຣຕິ, ຍຖາ ເອກປລ຺ລງ຺ເກເນວ ນິສິນ຺ນາ ອຏ຺ຐ ທິສາ ອສຊ຺ຊມານາ ຘາວນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ຫຕ຺ຖິທມເກນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຫຕ຺ຖິ ທມ຺ໂມ ສາຣິໂຕ ເອກໍເຍວ ທິສໍ ຘາວຕີ’’ຕິ ອິທຎ຺ເຈຕ຺ຖ ສຸຕ຺ຕໍ (ມ. ນິ. ໓.໓໑໒) ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ.

ວີຣິຍວາຕິ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ສພ຺ພປາປເກຫິ ວິຣໂຕ. ປຫູຕິ ປຠູ. ວິສວີຕິ ປຣສນ຺ຕາເນ ວີຣິຍຸປ຺ປາທໂກ. ອລມຕ຺ໂຕຕິ ສມຕ຺ຖຈິຕ຺ໂຕ.

ວິຣໂຕຕິ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ວິຣຕຕ຺ຕາ ອາຍຕິໍ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິໂກ. ສພ຺ພປາປເກຫິ ນິຣຍທຸກ຺ຂໍ ອຕິຈ຺ຈາຕິ ອາຍຕິໍ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິຕາຍ ນິຣຍທຸກ຺ຂໍ ອຕິຈ຺ຈ ຐິໂຕ. ວີຣິຍວາໂສຕິ ວີຣິຍນິເກໂຕ. ໂສ ວີຣິຍວາຕິ ໂສ ຂີຓາສໂວ ‘‘ວີຣິຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອຣຫຕິ. ປຘານວາ ວີໂຣ ຕາທີຕິ ອິມານິ ປນສ຺ສ ຖຸຕິວຈນານິ. ໂສ ຫິ ປຘານວາ ມຄ຺ຄຊ຺ຌານປຘາເນນ, ວີໂຣ ກິເລສາຣິວິທ຺ຘໍສນສມຕ຺ຖຕາຍ, ຕາທິ ນິພ຺ພິກາຣຕາຍ ປວຸຈ຺ຈເຕ ຕຖຕ຺ຕາຕິ ຕຖາຣູໂປ ‘‘ວີຣິຍວາ’’ຕິ ປວຸຈ຺ຈຕິ.

ເຕ ກາມກາມິໂນຕິ ເອເຕ ຣູປາທິວຕ຺ຖຸກາເມ ອິຈ຺ຉນ຺ຕາ. ຣາຄຣາຄິໂນຕິ ຣາເຄນ ຣຎ຺ຊິຕາ. ສຎ຺ຎາສຎ຺ຎິໂນຕິ ຣາຄສຎ຺ຎາຍ ສຎ຺ຎິໂນ. ນ ກາເມ ກາເມຕີຕິ ຣູປາທິວຕ຺ຖຸກາເມ ນ ປຕ຺ເຖຕິ. ອກາໂມຕິ ກາເມຫິ ວິຣຫິໂຕ. ນິກ຺ກາໂມຕິ ນິກ຺ກນ຺ຕກາໂມ.

ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ຕິຍທ຺ຘຄຕໍ ສພ຺ພເນຍ຺ຍປຖໍ ຊານາຕີຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎູ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕາ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕາ ເອວ ຎາຓໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສງ຺ຂາຕໍ ເນຕ຺ຕຎ຺ຈ ວາສນາຍ ສຫ ກິເລເສ ປຣາເຊຕ຺ວາ ຊິຕຕ຺ຕາ ຊິນຠາໂວ ຈ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ອປຸເຣ ອປຈ຺ຉາ ເອກສ຺ມິໍ ຂເຓ ເອກສ຺ມິໍ ກາເລ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ປຸພ຺ພນ຺ຕໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ປນ຺ໂນຕິ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ.

໖໖. ເຕຊີ ເຕຊສາຕິ ເຕເຊນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ເຕຊສາ ອຠິຠຸຍ຺ຍ. ຍມຫໍ ວິຊຎ຺ຎໍ ຊາຕິຊຣາຍ ອິຘ ວິປ຺ປຫານນ຺ຕິ ຍໍ ອຫໍ ຊາຕິຊຣາຍ ປຫານຠູຕໍ ຘມ຺ມໍ ອິເຘວ ຊາເນຍ຺ຍໍ.

ຊຄຕີຕິ ປຖວີ. ສພ຺ພໍ ອາກາສຄຕນ຺ຕິ ສກລໍ ອາກາເສ ປວຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຖຏໍ. ຕມຄຕນ຺ຕິ ຕມເມວ ຕມຄຕໍ ອນ຺ຘກາຣໍ ຍຖາ ຄູຖຄຕໍ ມຸຕ຺ຕຄຕນ຺ຕິ. ອຠິວິຫຈ຺ຈາຕິ ນາເສຕ຺ວາ. ອນ຺ຘກາຣໍ ວິຘມິຕ຺ວາຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຸປ຺ປຕ຺ຕິນິວາຣກໍ ອນ຺ຘກາຣໍ ປລາເປຕ຺ວາ. ອາໂລກໍ ທສ຺ສຍິຕ຺ວາຕິ ສູຣິຍາໂລກໍ ທສ຺ສຍິຕ຺ວາ. ອາກາເສຕິ ອຊຏາກາເສ. ອນ຺ຕລິກ຺ເຂຕິ ອນ຺ຕຣຘາຕຸສມຕ຺ຖຕຸຈ຺ໂຉກາເສ. ຄຄນປເຖຕິ ເທວຕານໍ ຄມນມຄ຺ເຄ ຄຈ຺ຉຕິ. ສພ຺ພໍ ອຠິສງ຺ຂາຣສມຸທຍນ຺ຕິ ສກລໍ ກມ຺ມໍ ສມຸທຍໍ ອຸປ຺ປາທໍ, ຕຓ຺ຫນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິເລສຕມໍ ອວິຊ຺ຊນ຺ຘກາຣໍ ວິຘມິຕ຺ວາຕິ ກິເລສຕມສງ຺ຂາຕໍ ອຎ຺ຎາຓໍ ອວິຊ຺ຊນ຺ຘກາຣໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ນາເສຕ຺ວາ. ຎາຓາໂລກໍ ປຎ຺ຎາໂລກໍ ທສ຺ສຍິຕ຺ວາ. ວຕ຺ຖຸກາເມ ປຣິຊານິຕ຺ວາຕິ ຣູປາທິວຕ຺ຖຸກາເມ ຎາຕຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາຍ ຊານິຕ຺ວາ. ກິເລສກາເມ ປຫາຍາຕິ ອຸປຕາປນສງ຺ຂາເຕ ກິເລສກາເມ ປຫານປຣິຎ຺ຎາຍ ປຊຫິຕ຺ວາ.

໖໗. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ອຸປຣູປຣິຄາຖາໂຍ ອຠາສິ. ຕຕ຺ຖ ເນກ຺ຂມ຺ມໍ ທຏ຺ຐຸ ເຂມໂຕຕິ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ນິພ຺ພານຄາມິນິຎ຺ຈ ປຏິປທໍ ‘‘ເຂມ’’ນ຺ຕິ ທິສ຺ວາ. ອຸຄ຺ຄຫິຕນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາວເສນ ທິຏ຺ຐິວເສນ ຄຫິຕໍ. ນິຣຕ຺ຕໍ ວາຕິ ນິຣສ຺ສິຕພ຺ພໍ ວາ, ມຸຎ຺ຈິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ມາ ເຕ ວິຊ຺ຊິຕ຺ຖາຕິ ມາ ເຕ ອໂຫສິ. ກິຎ຺ຈນນ຺ຕິ ຣາຄາທິກິຎ຺ຈນໍ, ຕມ຺ປິ ເຕ ມາ ວິຊ຺ຊິຕ຺ຖ.

ມຸຎ຺ຈິຕພ຺ພນ຺ຕິ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ນ ປຸນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ວິຊຫິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຈຊິຕພ຺ພໍ. ວິໂນເທຕພ຺ພນ຺ຕິ ຂິປິຕພ຺ພໍ. ພ຺ຍນ຺ຕີກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ວິຄຕນ຺ຕໍ ກາຕພ຺ພໍ. ອນຠາວໍ ຄເມຕພ຺ພນ຺ຕິ ອນຸ ອນຸ ອຠາວໍ ຄເມຕພ຺ພໍ.

໖໘-໙. ປຸພ຺ເພຕິ ອຕີເຕ ສງ຺ຂາເຣ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນກິເລສາ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ ຠຄວາ ຊຕຸກຓ຺ຓິໍ ອາລປຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປາກຏເມວ.

ເອວໍ ຠຄວາ ອິທມ຺ປິ ສຸຕ຺ຕໍ ອຣຫຕ຺ຕນິກູເຏເນວ ເທເສສິ, ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ຈ ປຸພ຺ພສທິໂສ ເອວ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສີຕິ.

ສທ຺ຘມ຺ມປ຺ປຊ຺ໂຊຕິກາຍ ຈູຬນິທ຺ເທສ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ຊຕຸກຓ຺ຓິມາຓວສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໒. ຠທ຺ຣາວຸຘມາຓວສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໗໐. ທ຺ວາທສເມ ຠທ຺ຣາວຸຘສຸຕ຺ເຕ – ໂອກຎ຺ຊຫນ຺ຕິ ອາລຍໍ ຊຫໍ. ຕຓ຺ຫຈ຺ຉິທນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາກາຍຈ຺ຉິທໍ. ອເນຊນ຺ຕິ ໂລກຘມ຺ເມສຸ ນິກ຺ກມ຺ປໍ. ນນ຺ທິຎ຺ຊຫນ຺ຕິ ອນາຄຕຣູປາທິປຕ຺ຖນາຊຫໍ. ເອກາ ເອວ ຫິ ສາ ຕຓ຺ຫາ, ຖຸຕິວເສນ ອິຘ ນານປ຺ປກາຣໂຕ ວຸຕ຺ຕາ. ກປ຺ປຎ຺ຊຫນ຺ຕິ ທຸວິຘໍ ກປ຺ປຊຫໍ. ອຠິຍາເຈຕິ ອຕິວິຍ ຍາຈາມິ. ສຸຕ຺ວານ ນາຄສ຺ສ ອປນມິສ຺ສນ຺ຕິ ອິໂຕຕິ ນາຄສ຺ສ ຕວ ຠຄວໂຕ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ອິໂຕ ປາສາຓກເຈຕິຍໂຕ ພຫຸຊນາ ປກ຺ກມິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ເຍ ອຸປຍຸປາທານາຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐີຫິ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຄຫິຕາ. ເຈຕໂສ ອຘິຏ຺ຐານາຕິ ຈິຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐິຕາ. ອຠິນິເວສານຸສຍາຕິ ປຕິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຍິຕາ.

໗໑. ຊນປເທຫິ ສງ຺ຄຕາຕິ ອງ຺ຄາທີຫິ ຊນປເທຫິ ອິຘ ສມາຄຕາ. ວິຍາກໂຣຫີຕິ ຘມ຺ມໍ ເທເສຫິ.

ສງ຺ຄຕາຕິ ເອເຕ ຂຕ຺ຕິຍາທໂຍ ເອກີຠູຕາ. ສມາຄຕາຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣຫິ ຊນປເທຫິ ອາຄຕາ. ສໂມຫິຕາຕິ ຣາສີຠູຕາ. ສນ຺ນິປຕິຕາຕິ ອຘິໂຍຄາ.

໗໒. ອຖສ຺ສ ອາສຍານຸໂລເມນ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ຠຄວາ ອຸປຣູປຣິຄາຖາໂຍ ອຠາສິ. ຕຕ຺ຖ ອາທານຕຓ຺ຫນ຺ຕິ ຣູປາທີນໍ ອາທາຍິກໍ ຄຫຓຕຓ຺ຫໍ, ຕຓ຺ຫຸປາທານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍໍ ຍຎ຺ຫິ ໂລກສ຺ມິມຸປາທິຍນ຺ຕີຕິ ເອເຕສຸ ອຸທ຺ຘາທິເຠເທສຸ ຍໍ ຍໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ເຕເນວ ມາໂຣ ອນ຺ເວຕິ ຊນ຺ຕຸນ຺ຕິ ເຕເນວ ອຸປາທານປຈ຺ຈຍນິພ຺ພຕ຺ຕກມ຺ມາຠິສງ຺ຂາຣນິພ຺ພຕ຺ຕວເສນ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂນ຺ຘມາໂຣ ຕໍ ສຕ຺ຕໍ ອນຸຄຈ຺ຉຕິ.

໗໓. ຕສ຺ມາ ປຊານນ຺ຕິ ຕສ຺ມາ ເອຕມາທີນວໍ ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ວາ ສງ຺ຂາເຣ ປຊານນ຺ໂຕ. ອາທານສຕ຺ເຕ ອິຕິ ເປກ຺ຂມາໂນ, ປຊໍ ອິມໍ ມຈ຺ຈຸເຘຍ຺ເຍ ວິສຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາທາຕພ຺ພຏ຺ເຐນ ອາທາເນສຸ ຣູປາທີສຸ ສຕ຺ເຕ ສພ຺ພໂລເກ ອິມໍ ປຊໍ ມຈ຺ຈຸເຘຍ຺ເຍ ລຄ຺ຄໍ ເປກ຺ຂມາໂນ, ອາທານສຕ຺ເຕ ວາ ອາທານາຠິນິວິຏ຺ເຐ ປຸຄ຺ຄເລ ອາທານສງ຺ຄເຫຕຸຎ຺ຈ ອິມໍ ປຊໍ ມຈ຺ຈຸເຘຍ຺ເຍ ລຄ຺ຄໍ ຕໂຕ ວີຕິກ຺ກມິຕຸໍ ອສມຕ຺ຖໍ ອິຕິ ເປກ຺ຂມາໂນ ກິຎ຺ຈນໍ ສພ຺ພໂລເກ ນ ອຸປາທິເຍຖາຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປາກຏເມວ.

ເອວໍ ຠຄວາ ອິທມ຺ປິ ສຸຕ຺ຕໍ ອຣຫຕ຺ຕນິກູເຏເນວ ເທເສສິ, ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ຈ ປຸພ຺ພສທິໂສ ເອວ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສີຕິ.

ສທ຺ຘມ຺ມປ຺ປຊ຺ໂຊຕິກາຍ ຈູຬນິທ຺ເທສ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ຠທ຺ຣາວຸຘສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໓. ອຸທຍມາຓວສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໗໔. ເຕຣສເມ ອຸທຍສຸຕ຺ເຕ – ອຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂນ຺ຕິ ປຎ຺ຎານຸຠາວນິຊ຺ຌານໍ ຕໍ ວິໂມກ຺ຂໍ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ປຐເມນປິ ຌາເນນ ຌາຍີຕິ ວິຕກ຺ກວິຈາຣປີຕິສຸຂຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ ປຎ຺ຈງ຺ຄິເກນ ປຐມຊ຺ຌາເນນ ຌາຍຕີຕິ ຌາຍີ. ທຸຕິເຍນາຕິ ປີຕິສຸຂຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ. ຕຕິເຍນາຕິ ສຸຂຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ. ຈຕຸຕ຺ເຖນາຕິ ອຸເປກ຺ຂາຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ. ສວິຕກ຺ກສວິຈາເຣນປິ ຌາເນນ ຌາຍີຕິ ຈຕຸກ຺ກນຍປຎ຺ຈກນເຍສຸ ປຐມຊ຺ຌາເນນ ສວິຕກ຺ກສວິຈາເຣນປິ ຌາເນນ ຌາຍຕີຕິ ຌາຍີ. ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ເຕນາຕິ ປຎ຺ຈກນເຍ ທຸຕິເຍນ ຌາເນນ. ອວິຕກ຺ກອວິຈາເຣນາຕິ ທຸຕິຍຕຕິຍາທິອວເສສຌາເນນ. ສປ຺ປີຕິເກນາຕິ ປີຕິສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ ທຸກຕິກຌາເນນ. ນິປ຺ປີຕິເກນາຕິ ປີຕິວິຣຫິເຕນ ຕທວເສສຌາເນນ. ສາຕສຫຄເຕນາຕິ ສຸຂສຫຄເຕນ ຕິກຈຕຸກ຺ກຌາເນນ. ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນາຕິ ຈຕຸກ຺ກປຎ຺ຈເກນ. ສຸຎ຺ຎເຕນປີຕິ ສຸຎ຺ຎຕວິໂມກ຺ຂສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ. ອນິມິຕ຺ເຕນປີຕິ ອນິຈ຺ຈນິມິຕ຺ຕໍ ຘຸວນິມິຕ຺ຕໍ ອນິມິຕ຺ຕຎ຺ຈ ອຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ເຘນ ອນິມິຕ຺ເຕນປິ ຌາເນນ ຌາຍຕີຕິ ຌາຍີ. ອປ຺ປຓິຫິເຕນປີຕິ ມຄ຺ຄາຄມນວເສນ ປຓິຘິໍ ໂສເຘຕ຺ວາ ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາ ຜລສມາປຕ຺ຕິວເສນ ອປ຺ປຓິຫິເຕນປິ. ໂລກິເຍນປີຕິ ໂລກິເຍນ ປຐມທຸຕິຍຕຕິຍຈຕຸຕ຺ເຖນ.

ໂລກຸຕ຺ຕເຣນປີຕິ ເຕເນວ ໂລກຸຕ຺ຕຣສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ. ຌານຣໂຕຕິ ຌາເນສຸ ອຠິຣໂຕ. ເອກຕ຺ຕມນຸຍຸຕ຺ໂຕຕິ ເອກຕ຺ຕໍ ເອກີຠາວໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ປຍຸຕ຺ໂຕ. ສທຕ຺ຖຄຣຸໂກຕິ ສກຕ຺ຖຄຣຸໂກ, ກ-ກາຣສ຺ສາຍໍ ທ-ກາໂຣ ກໂຕ. ສທຕ຺ໂຖຕິ ຈ ອຣຫຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕູປນິພທ຺ຘຏ຺ເຐນ ອຕ຺ຕານໍ ອວິຊຫນຏ຺ເຐນ ອຕ຺ຕໂນ ປຣມຕ຺ຖຏ຺ເຐນ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖຕ຺ຕາ ສກຕ຺ໂຖຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຜລສມາປຕ຺ຕິສມາປຊ຺ຊນວເສນ ສກຕ຺ຖຄຣຸໂກ, ‘‘ນິພ຺ພານຄຣຸໂກ’’ຕິ ເອເກ. ອຣໂຊຕິ ນິກ຺ກິເລໂສ. ວິຣໂຊຕິ ວິຄຕກິເລໂສ. ນິຣໂຊຕິ ອປນີຕກິເລໂສ, ‘‘ວິຕຣໂຊ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ໂສເຍວຕ຺ໂຖ. ຣຊາປຄໂຕຕິ ກິເລເສຫິ ທູຣີຠູໂຕ. ຣຊວິປ຺ປຫີໂນຕິ ກິເລສປ຺ປຫີໂນ. ຣຊວິປ຺ປຍຸຕ຺ໂຕຕິ ກິເລເສຫິ ມຸຕ຺ໂຕ.

ປາສາຓເກ ເຈຕິເຍຕິ ປາສາຓປິຏ຺ເຐ ປາຣາຍນສຸຕ຺ຕນ຺ຕເທສິຕຏ຺ຐາເນ. ສພ຺ໂພສ຺ສຸກ຺ກປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘຕ຺ຕາຕິ ສພ຺ເພສໍ ກິເລສອຸສ຺ສຸກ຺ການໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘຕ຺ຕາ, ນາສິຕຕ຺ຕາ ອາສີໂນ.

ກິຈ຺ຈາກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ‘‘ອິທໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ, ອິທໍ ນ ກຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ມນສາ ຈິນ຺ເຕຕພ຺ພໍ. ກຣຓີຍາກຣຓີຍນ຺ຕິ ກາຍທ຺ວາເຣນ ອວສ຺ສໍ ອິທໍ ກຣຓີຍໍ, ອິທໍ ນ ກຣຓີຍນ຺ຕິ ເອວໍ ກຣຓີຍາກຣຓີຍໍ. ປຫີນນ຺ຕິ ວິສ຺ສຏ຺ຐໍ. ວສິປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ປຄຸຓຠາວປ຺ປຕ຺ໂຕ.

໗໕. ອຖ ຠຄວາ ຍສ຺ມາ ອຸທໂຍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານລາຠີ, ຕສ຺ມາສ຺ສ ປຏິລທ຺ຘຌານວເສນ ນານປ຺ປກາຣໂຕ ອຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອຸປຣູປຣິຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປຫານໍ ກາມຈ຺ຉນ຺ທານນ຺ຕິ ຍທິທໍ ປຐມໍ ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ກາມຈ຺ຉນ຺ທປຫານໍ, ຕມ຺ປິ ອຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂນ຺ຕິ ປພ຺ຣູມິ. ເອວໍ ສພ຺ພປທານິ ໂຍເຊຕພ຺ພານິ.

ຍາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອກລ຺ຍຕາຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຄິລານຠາໂວ. ຄິລາໂນ ຫິ ອກລ຺ລໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວິນເຍປິ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ນາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອກລ຺ລໂກ’’ຕິ (ປາຣາ. ໑໕໑). ອກມ຺ມຎ຺ຎຕາຕິ ຈິຕ຺ຕເຄລຎ຺ຎສງ຺ຂາໂຕວ ອກມ຺ມຎ຺ຎຕາກາໂຣ. ໂອລີຍນາຕິ ໂອລີຍນາກາໂຣ. ອິຣິຍາປຖິກຈິຕ຺ຕຎ຺ຫິ ອິຣິຍາປຖໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕໍ ຣຸກ຺ເຂ ວຄ຺ຄຸລິ ວິຍ ຂີເລ ລຄ຺ຄິຕຜາຓິຕວາຣໂກ ວິຍ ຈ ໂອລີຍຕິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ອາກາຣໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ໂອລີຍນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ທຸຕິຍປທໍ ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ວຑ຺ຒິຕໍ. ລີນາຕິ ອວິປ຺ຜາຣິກຕາຍ ປຏິກຸຏິຕໍ. ອິຕເຣ ທ຺ເວ ອາກາຣຠາວນິທ຺ເທສາ. ຖິນນ຺ຕິ ສປ຺ປິປິຓ຺ໂຑ ວິຍ ອວິປ຺ຜາຣິກຕາຍ ຆນຠາເວນ ຐິຕໍ. ຖິຍນາຕິ ອາກາຣນິທ຺ເທໂສ. ຖິຍິຕຠາໂວ ຖິຍິຕຕ຺ຕໍ, ອວິປ຺ຜາຣວເສເນວ ຖທ຺ຘຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑໑໖໒).

໗໖. ອຸເປກ຺ຂາສຕິສໍສຸທ຺ຘນ຺ຕິ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານອຸເປກ຺ຂາສຕີຫິ ສໍສຸທ຺ຘໍ. ຘມ຺ມຕກ຺ກປຸເຣຊວນ຺ຕິ ອິມິນາ ຕສ຺ມິໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານວິໂມກ຺ເຂ ຐຕ຺ວາ ຌານງ຺ຄານິ ວິປສ຺ສິຕ຺ວາ ອຘິຄຕໍ ອຣຫຕ຺ຕວິໂມກ຺ຂໍ ວທຕິ. ອຣຫຕ຺ຕວິໂມກ຺ຂສ຺ສ ຫິ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປາທິເຠໂທ ຘມ຺ມຕກ຺ໂກ ປຸເຣຊໂວ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຘມ຺ມຕກ຺ກປຸເຣຊວ’’ນ຺ຕິ. ອວິຊ຺ຊາຍ ປເຠທນນ຺ຕິ ເອຕເມວ ຈ ອຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ ອວິຊ຺ຊາປເຠທນສງ຺ຂາຕໍ ນິພ຺ພານໍ ນິສ຺ສາຍ ຊາຕຕ຺ຕາ ກາຣໂຓປຈາເຣນ ‘‘ອວິຊ຺ຊາຍ ປເຠທນ’’ນ຺ຕິ ພ຺ຣູມີຕິ.

ຍາ ຈຕຸຕ຺ເຖ ຌາເນ ອຸເປກ຺ຂາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸປປຕ຺ຕິໂຕ ອິກ຺ຂຕີຕິ ອຸເປກ຺ຂາ, ສມໍ ປສ຺ສຕິ ອປກ຺ຂປຕິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ປສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸເປກ຺ຂນາຕິ ອາກາຣນິທ຺ເທໂສ. ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂນາຕິ ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ປທໍ ວຑ຺ຒິຕໍ. ຈິຕ຺ຕສມຕາຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ເສກຄ຺ຄຠາໂວ. ຈິຕ຺ຕປ຺ປສ຺ສທ຺ຘຕາຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອູນາຕິຣິຕ຺ຕວຊ຺ຊິຕຠາໂວ. ມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ຐິຕຠາໂວ.

໗໗. ເອວໍ ອວິຊ຺ຊາປເຠທວຈເນນ ວຸຕ຺ຕໍ ນິພ຺ພານໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຕໍ ກິສ຺ສ ວິປ຺ປຫາເນນ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ກິໍສຸ ສໍໂຍຊໂນ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກິໍສຸ ສໍໂຍຊໂນຕິ ກິໍສໍໂຍຊໂນ. ວິຈາຣຓນ຺ຕິ ວິຈາຣຓກາຣຓໍ. ກິສ຺ສສ຺ສ ວິປ຺ປຫາເນນາຕິ ກິໍນາມກສ຺ສ ອສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ວິປ຺ປຫາເນນ.

໗໘. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ຕມຕ຺ຖໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ນນ຺ທິສໍໂຍຊໂນ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ວິຕກ຺ກສ຺ສາຕິ ກາມວິຕກ຺ກາທິໂກ ວິຕກ຺ໂກ ອສ຺ສ.

໗໙. ອິທານິ ຕສ຺ສ ນິພ຺ພານສ຺ສ ມຄ຺ຄໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ກຖໍ ສຕສ຺ສາ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ອຠິສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓໍ.

໘໐.

ອຖສ຺ສ ມຄ຺ຄໍ ກເຖນ຺ໂຕ ຠຄວາ ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕຎ຺ຈາ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເອວໍ ສຕສ຺ສາຕິ ເອວໍ ສຕສ຺ສ ສມ຺ປຊານສ຺ສ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປາກຏເມວ.

ເອວໍ ຠຄວາ ອິທມ຺ປິ ສຸຕ຺ຕໍ ອຣຫຕ຺ຕນິກູເຏເນວ ເທເສສິ, ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ຈ ປຸພ຺ພສທິໂສວ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສີຕິ.

ສທ຺ຘມ຺ມປ຺ປຊ຺ໂຊຕິກາຍ ຈູຬນິທ຺ເທສ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ອຸທຍມາຓວສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໔. ໂປສາລມາຓວສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໘໑. ຈຸທ຺ທສເມ ໂປສາລສຸຕ຺ເຕ – ໂຍ ອຕີຕໍ ອາທິສຕີຕິ ໂຍ ຠຄວາ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປເຣສຎ຺ຈ ‘‘ເອກມ຺ປິ ຊາຕິ’’ນ຺ຕິອາທິເຠທໍ ອຕີຕໍ ອາທິສຕິ.

ເອກມ຺ປິ ຊາຕິນ຺ຕິ ເອກມ຺ປິ ປຏິສນ຺ຘິມູລກໍ ຈຸຕິປຣິໂຍສານໍ ເອກຠວປຣິຍາປນ຺ນໍ ຂນ຺ຘສນ຺ຕານໍ. ເອສ ນໂຍ ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍຕິອາທີສຸ. ອເນເກປິ ສໍວຏ຺ຏກປ຺ເປຕິອາທີສຸ ປນ ປຣິຫາຍມາໂນ ກປ຺ໂປ ສໍວຏ຺ຏກປ຺ໂປ, ຕທາ ສພ຺ເພສໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ສນ຺ນິປຕນໂຕ. ວຑ຺ຒມາໂນ ກປ຺ໂປ ວິວຏ຺ຏກປ຺ໂປ, ຕທາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໂຕ ສຕ຺ຕານໍ ວິວຏ຺ຏນໂຕ. ຕຕ຺ຖ ສໍວຏ຺ເຏນ ສໍວຏ຺ຏຏ຺ຐາຍີ ຄຫິໂຕ ໂຫຕິ ຕໍມູລກຕ຺ຕາ, ວິວຏ຺ເຏນ ຈ ວິວຏ຺ຏຏ຺ຐາຍີ. ເອວຎ຺ຫິ ສຕິ ຍານິ ຕານິ ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກປ຺ປສ຺ສ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ສໍວຏ຺ໂຏ ສໍວຏ຺ຏຏ຺ຐາຍີ ວິວຏ຺ໂຏ ວິວຏ຺ຏຏ຺ຐາຍີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕານິ (ອ. ນິ. ໔.໑໕໖), ຕານິ ປຣິຄ຺ຄຫິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ສໍວຏ຺ຏກປ຺ເປ ວິວຏ຺ຏກປ຺ເປຕິ ຈ ກປ຺ປສ຺ສ ອທ຺ຘໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ສໍວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏກປ຺ເປຕິ ສກລໍ ກປ຺ປໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ກຖໍ ອນຸສ຺ສຣຕີຕິ ເຈ? ອມຸຕ຺ຣາສິນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ. ຕຕ຺ຖ ອມຸຕ຺ຣາສິນ຺ຕິ ອມຸມ຺ຫິ ສໍວຏ຺ຏກປ຺ເປ ອຫໍ ອມຸມ຺ຫິ ຠເວ ວາ ໂຍນິຍາ ວາ ຄຕິຍາ ວາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິຍາ ວາ ສຕ຺ຕາວາເສ ວາ ສຕ຺ຕນິກາເຍ ວາ ອາສິໍ. ເອວໍນາໂມຕິ ຕິສ຺ໂສ ວາ ຜຸສ຺ໂສ ວາ. ເອວໍໂຄຕ຺ໂຕຕິ ກຈ຺ຈາໂນ ວາ ກສ຺ສໂປ ວາ. ອິທມສ຺ສ ອຕີຕຠເວ ອຕ຺ຕໂນ ນາມໂຄຕ຺ຕານຸສ຺ສຣຓວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ສເຈ ປນ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ອຕ຺ຕໂນ ວຓ຺ຓສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ວາ ລູຂປຓີຕຊີວິຕຠາວໍ ວາ ສຸຂທຸກ຺ຂພຫຸລຕໍ ວາ ອປ຺ປາຍຸກທີຆາຍຸກຠາວໍ ວາ ອນຸສ຺ສຣິຕຸກາໂມ, ຕມ຺ປິ ອນຸສ຺ສຣຕິເຍວ. ເຕນາຫ – ‘‘ເອວໍວຓ຺ໂຓ ເອວມາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ເອວໍວຓ຺ໂຓຕິ ໂອທາໂຕ ວາ ສາໂມ ວາ. ເອວມາຫາໂຣຕິ ສາລິມໍໂສທນາຫາໂຣ ວາ ປວຕ຺ຕຜລໂຠຊໂນ ວາ. ເອວໍ ສຸຂທຸກ຺ຂປຏິສໍເວທີຕິ ອເນກປ຺ປກາເຣນ ກາຍິກເຈຕສິການໍ ສາມິສນິຣາມິສາທິປ຺ປເຠທານໍ ວາ ສຸຂທຸກ຺ຂານໍ ປຏິສໍເວທີ. ເອວມາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕຕິ ເອວໍ ວສ຺ສສຕປຣມາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕ ວາ ຈຕຸຣາສີຕິ ກປ຺ປສຫສ຺ສປຣມາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕ ວາ.

ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອມຸຕ຺ຣ ອຸທປາທິນ຺ຕິ ໂສ ອຫໍ ຕໂຕ ຠວໂຕ ໂຍນິໂຕ ຄຕິໂຕ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຕ ສຕ຺ຕາວາສໂຕ ສຕ຺ຕນິກາຍໂຕ ວາ ຈຸໂຕ ປຸນ ອມຸກສ຺ມິໍ ນາມ ຠເວ ໂຍນິຍາ ຄຕິຍາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິຍາ ສຕ຺ຕາວາເສ ສຕ຺ຕນິກາເຍ ວາ ອຸທປາທິໍ. ຕຕ຺ຣາປາສິນ຺ຕິ ອຖ ຕຕ຺ຣາປິ ຠເວ ໂຍນິຍາ ຄຕິຍາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິຍາ ສຕ຺ຕາວາເສ ສຕ຺ຕນິກາເຍ ວາ ປຸນ ອໂຫສິໍ. ເອວໍນາໂມຕິອາທິວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ອປິ ຈ – ຍສ຺ມາ ອມຸຕ຺ຣາສິນ຺ຕິ ອິທໍ ອນຸປຸພ຺ເພນ ອາໂຣຫນ຺ຕສ຺ສ ຍາວທິຈ຺ຉກໍ ອນຸສ຺ສຣຓໍ. ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕຕິ ປຏິນິວຕ຺ຕນ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓໍ. ຕສ຺ມາ ອິຘູປປນ຺ໂນຕິ ອິມິສ຺ສາ ອິຘູປປຕ຺ຕິຍາ ອນນ຺ຕຣເມວສ຺ສ ອຸປປຕ຺ຕິຏ຺ຐານໍ ສນ຺ຘາຍ ອມຸຕ຺ຣ ອຸທປາທິນ຺ຕິ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຣາປາສິນ຺ຕິ ເອວມາທິ ປນສ຺ສ ຕຕ຺ຣາ ອິມິສ຺ສາ ອຸປປຕ຺ຕິຍາ ອນ຺ຕເຣ ອຸປປຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ ນາມໂຄຕ຺ຕາທີນໍ ອນຸສ຺ສຣຓທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອິຘູປປນ຺ໂນຕິ ສ຺ວາຫໍ ຕໂຕ ອນນ຺ຕຣູປປຕ຺ຕິຏ຺ຐານໂຕ ຈຸໂຕ ອິຘ ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ຂຕ຺ຕິຍກຸເລ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ.

ອິຕິຕິ ເອວໍ. ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສນ຺ຕິ ນາມໂຄຕ຺ຕວເສນ ສອຸທ຺ເທສໍ, ວຓ຺ຓາທິວເສນ ສາກາຣໍ. ນາມໂຄຕ຺ເຕນ ຫິ ສຕ຺ໂຕ ‘‘ຕິສ຺ໂສ ກສ຺ສໂປ’’ຕິ ອຸທ຺ທິສິຍຕິ, ວຓ຺ຓາທີຫິ ‘‘ໂອທາໂຕ ສາໂມ’’ຕິ ນານຕ຺ຕໂຕ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຕສ຺ມາ ນາມໂຄຕ຺ຕໍ ອຸທ຺ເທໂສ, ອິຕເຣ ອາກາຣາຕິ. ປຸພ຺ເພນິວາສນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພ ອຕີຕຊາຕີສຸ ນິວຸຏ຺ຐກ຺ຂນ຺ຘາ ປຸພ຺ເພນິວາໂສ. ນິວຸຏ຺ຐາຕິ ອຊ຺ຌາວຸຏ຺ຐາ ອນຸຠູຕາ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ຘາ, ນິວຸຏ຺ຐຘມ຺ມາ ວາ. ນິວຸຏ຺ຐາຕິ ໂຄຈຣນິວາເສນ ນິວຸຏ຺ຐາ, ອຕ຺ຕໂນ ວິຎ຺ຎາເຓນ ວິຎ຺ຎາຕາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ, ປຣວິຎ຺ຎາເຓນ ວິຎ຺ຎາຕາປິ ວາ ຉິນ຺ນວຏຸມການຸສ຺ສຣຓາທີສຸ. ເຕ ພຸທ຺ຘານໍເຍວ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອາທິສຕິ ກເຖຕິ. ປເຣສໍ ອຕີຕນ຺ຕິ ອຎ຺ເຎສໍ ປຣປຸຄ຺ຄລານໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ເອກມ຺ປິ ຊາຕິນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອາທິສຕິ.

ມຫາປທານິຍສຸຕ຺ຕນ຺ຕນ຺ຕິ ມຫາປຸຣິສານໍ ອປທານນິຍຸຕ຺ຕໍ ມຫາປທານສຸຕ຺ຕໍ (ທີ. ນິ. ໒.໑ ອາທໂຍ). ມຫາສຸທສ຺ສນິຍສຸຕ຺ຕນ຺ຕນ຺ຕິ ມຫາສຸທສ຺ສນສ຺ສ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍຸຕ຺ຕໍ ມຫາສຸທສ຺ສນສຸຕ຺ຕໍ (ທີ. ນິ. ໒.໒໔໑ ອາທໂຍ). ມຫາໂຄວິນ຺ທິຍສຸຕ຺ຕນ຺ຕນ຺ຕິ ມຫາໂຄວິນ຺ທພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອປທານນິຍຸຕ຺ຕໍ ມຫາໂຄວິນ຺ທສຸຕ຺ຕໍ (ທີ. ນິ. ໒.໒໙໓ ອາທໂຍ). ມາຆເທວິຍສຸຕ຺ຕນ຺ຕນ຺ຕິ ມຆເທວຣຎ຺ໂຎ ອປທານນິຍຸຕ຺ຕໍ ມຆເທວສຸຕ຺ຕໍ (ມ. ນິ. ໒.໓໐໘ ອາທໂຍ). ສຕານຸສາຣິຎ຺ຎາຓໍ ໂຫຕີຕິ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຎາຓໍ ໂຫຕິ.

ຍາວຕກໍ ອາກງ຺ຂຕີຕິ ຍຕ຺ຕກໍ ຎາຕຸໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕຕ຺ຕກໍ ຊານິສ຺ສາມີຕິ ຎາຓໍ ເປເສຕິ. ອຖສ຺ສ ທຸພ຺ພລປຕ຺ຕປຸເຏ ປກ຺ຂນ຺ທນາຣາໂຘ ວິຍ ອປ຺ປຏິຫຕໍ ອນິວາຣິຕໍ ຎາຓໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເຕນ ຍາວຕກໍ ອາກງ຺ຂຕິ, ຕາວຕກໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ. ໂພຘິຊນ຺ຕິ ໂພຘິຍາ ມູເລ ຊາຕໍ. ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ຈຕຸມຄ຺ຄຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຍມນ຺ຕິມາ ຊາຕີຕິ ເຕນ ຎາເຓນ ຊາຕິມູລສ຺ສ ປຫີນຕ຺ຕາ ປຸນ ‘‘ອຍມນ຺ຕິມາ ຊາຕິ, ນຕ຺ຖິທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໓໑) ອປຣມ຺ປິ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕຎາຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸປຣິ ‘‘ສຕ຺ຕານ’’ນ຺ຕິ ປທໍ ອິເຘວ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕຎາຓນ຺ຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ປຣານິ ຈ ອປຣານິ ຈ ‘‘ປຣາປຣານີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ສນ຺ຘິວເສນ ໂຣ-ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ປໂຣປຣານີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປໂຣປຣານໍ ຠາໂວ ປໂຣປຣິຍໍ, ປໂຣປຣິຍເມວ ປໂຣປຣິຍຕ຺ຕໍ, ເວເນຍ຺ຍສຕ຺ຕານໍ ສທ຺ຘາທີນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປໂຣປຣິຍຕ຺ຕໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕໍ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕສ຺ສ ຎາຓໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕຎາຓໍ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອຸຕ຺ຕມານຸຕ຺ຕມຠາວຎາຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອິນ຺ທ຺ຣິຍວໂຣວຣິຍຕ຺ຕຎາຓ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ວຣານິ ຈ ອວຣານິ ຈ ວໂຣວຣິຍານິ, ວໂຣວຣິຍານໍ ຠາໂວ ວໂຣວຣິຍຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ອວຣິຍານີຕິ ຈ ອຸຕ຺ຕມານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ – ປຣານິ ຈ ໂອປຣານິ ຈ ປໂຣປຣານິ, ເຕສໍ ຠາໂວ ປໂຣປຣິຍຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ໂອປຣານີຕິ ຈ ໂອຣານີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ລາມການີຕິ ອຕ຺ໂຖ ‘‘ປໂຣປຣາຍສ຺ສ ສເມຈ຺ຈ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໔.໕; ສຸ. ນິ. ໔໗໙) ວິຍ. ‘‘ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ເຕ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ຠຸມ຺ມວຈເນນປິ ປາໂຐ (ປຏິ. ມ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໖໘).

ຕຖາຄຕສ຺ສາຕິ ຍຖາ ວິປສ຺ສິອາທໂຍ ປຸພ຺ພກາ ອິສໂຍ ອາຄຕາ, ຕຖາ ອາຄຕສ຺ສ. ຍຖາ ຈ ເຕ ຄຕາ, ຕຖາ ຄຕສ຺ສ. ຕຖາຄຕພລນ຺ຕິ ອຎ຺ເຎຫິ ອສາຘາຣຓໍ ຕຖາຄຕສ຺ເສວ ພລໍ. ຍຖາ ວາ ປຸພ຺ພພຸທ຺ຘານໍ ພລໍ ປຸຎ຺ຎຸສ຺ສຍສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອາຄຕໍ, ຕຖາ ອາຄຕພລນ຺ຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ທຸວິຘໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ພລໍ ກາຍພລຎ຺ຈ ຎາຓພລຎ຺ຈ. ເຕສຸ ກາຍພລໍ ຫຕ຺ຖິກຸລານຸສາເຣນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ໂປຣາເຓຫິ –

‘‘ກາຬາວກຎ຺ຈ ຄງ຺ເຄຍ຺ຍໍ, ປຓ຺ຑຣໍ ຕມ຺ພປິງ຺ຄລໍ;

ຄນ຺ຘມງ຺ຄລເຫມຎ຺ຈ, ອຸໂປສຖຉທ຺ທນ຺ຕິເມ ທສາ’’ຕິ. (ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໔໘; ສໍ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໒.໒໒; ອ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໓.໑໐.໒໑; ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໗໖໐; ອຸທາ. ອຏ຺ຐ. ໗໕; ປຏິ. ມ. ອຏ຺ຐ. ໒.໒.໔໔);

ຍເທຕໍ ປກຕິຫຕ຺ຖິຄ຺ຄຓນາຍ ຫຕ຺ຖີນໍ ໂກຏິສຫສ຺ສສ຺ສ, ປຸຣິສຄຓນາຍ ທສນ຺ນໍ ປຸຣິສໂກຏິສຫສ຺ສານໍ ພລໍ ໂຫຕິ, ອິທໍ ຕາວ ຕຖາຄຕສ຺ສ ກາຍພລໍ. ຎາຓພລໍ ປນ ມຫາສີຫນາເທ (ມ. ນິ. ໑.໑໔໖ ອາທໂຍ) ອາຄຕໍ ທສພລຎາຓໍ ຈຕຸເວສາຣຊ຺ຊຎາຓໍ ອຏ຺ຐສຸ ປຣິສາສຸ ອກມ຺ປນຎາຓໍ ຈຕຸໂຍນິປຣິຈ຺ເຉທກຎາຓໍ ປຎ຺ຈຄຕິປຣິຈ຺ເຉທກຎາຓໍ ສໍຍຸຕ຺ຕເກ (ສໍ. ນິ. ໒.໓໓-໓໔) ອາຄຕານິ ເຕສຕ຺ຕຕິ ຎາຓານິ ສຕ຺ຕສຕ຺ຕຕິ ຎາຓານີຕິ ເອວໍ ອຎ຺ຎານິປິ ອເນການິ ຎາຓສຫສ຺ສານິ, ເອຕໍ ຎາຓພລໍ ນາມ. ອິຘາປິ ຎາຓພລເມວ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ຎາຓຎ຺ຫິ ອກມ຺ປິຍຏ຺ເຐນ ອຸປຖມ຺ຠກຏ຺ເຐນ ຈ ພລນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ອຏ຺ຐ. ໒.໒.໔໔) ວຸຕ຺ຕໍ.

ສຕ຺ຕານໍ ອາສຍານຸສເຍ ຎາຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຣູປາທີສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ຉນ຺ທຣາເຄນ ສຕ຺ຕາ ວິສຕ຺ຕາຕິ ສຕ຺ຕາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘ຣູເປ ໂຂ, ຣາຘ, ໂຍ ຉນ຺ໂທ ໂຍ ຣາໂຄ ຍາ ນນ຺ທີ ຍາ ຕຓ຺ຫາ, ຕຕ຺ຣ ສຕ຺ໂຕ ຕຕ຺ຣ ວິສຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ‘ສຕ຺ໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເວທນາຍ… ສຎ຺ຎາຍ… ສງ຺ຂາເຣສຸ… ວິຎ຺ຎາເຓ ໂຍ ຉນ຺ໂທ ໂຍ ຣາໂຄ ຍາ ນນ຺ທີ ຍາ ຕຓ຺ຫາ, ຕຕ຺ຣ ສຕ຺ໂຕ ຕຕ຺ຣ ວິສຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ‘ສຕ຺ໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໑໖໑; ມຫານິ. ໗).

ອກ຺ຂຣຈິນ຺ຕກາ ປນ ອຕ຺ຖໍ ອວິຈາເຣຕ຺ວາ ‘‘ນາມມຕ຺ຕເມຕ’’ນ຺ຕິ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຍປິ ອຕ຺ຖໍ ວິຈາເຣນ຺ຕິ, ເຕ ສຕ຺ວໂຍເຄນ ສຕ຺ຕາຕິ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ອາສຍນ຺ຕິ ນິສ຺ສຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ອາສໂຍ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ວາ ກາມາທີຫິ ເນກ຺ຂມ຺ມາທີຫິ ວາ ປຣິຠາວິຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ສຕ຺ຕສນ຺ຕາເນ ອນຸເສນ຺ຕິ ອນຸປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອນຸສຍາ, ຖາມຄຕານໍ ກາມຣາຄາທີນໍ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອາສໂຍ ຈ ອນຸສໂຍ ຈ ອາສຍານຸສໂຍ. ຊາຕິຄ຺ຄຫເຓນ ຈ ທ຺ວນ຺ທສມາສວເສນ ຈ ເອກວຈນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍສ຺ມາ ຈຣິຕາຘິມຸຕ຺ຕິໂຍ ອາສຍານຸສຍສງ຺ຄຫິຕາ, ຕສ຺ມາ ອຸທ຺ເທເສ ຈຣິຕາຘິມຸຕ຺ຕີສຸ ຎາຓານິ ອາສຍານຸສຍຎາເຓເນວ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອາສຍານຸສເຍ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຍມກປາຏິຫີເຣ ຎາຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘອຸທກຘາຣາທີນໍ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ສກິໍເຍວ ປວຕ຺ຕິໂຕ ຍມກໍ, ອສ຺ສທ຺ຘິຍາທີນໍ ປຏິປກ຺ຂຘມ຺ມານໍ ຫຣຓໂຕ ປາຏິຫີຣໍ, ຍມກຎ຺ຈ ຕໍ ປາຏິຫີຣຎ຺ຈາຕິ ຍມກປາຏິຫີຣໍ.

ມຫາກຣຸຓາສມາປຕ຺ຕິຍາ ຎາຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຣທຸກ຺ເຂ ສຕິ ສາຘູນໍ ຫທຍກມ຺ປນໍ ກໂຣຕີຕິ ກຣຸຓາ, ກິນາຕິ ວາ ປຣທຸກ຺ຂໍ ຫິໍສຕິ ວິນາເສຕີຕິ ກຣຸຓາ, ກິຣີຍຕິ ວາ ທຸກ຺ຂິເຕສຸ ຜຣຓວເສນ ປສາຣີຍຕີຕິ ກຣຸຓາ, ຜຣຓກມ຺ມວເສນ ກມ຺ມຄຸຓວເສນ ຈ ມຫຕີ ກຣຸຓາ ມຫາກຣຸຓາ, ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ ເອຕໍ ມຫາກາຣຸຓິກາຕິ ສມາປຕ຺ຕິ, ມຫາກຣຸຓາ ຈ ສາ ສມາປຕ຺ຕິ ຈາຕິ ມຫາກຣຸຓາສມາປຕ຺ຕິ, ຕສ຺ສໍ ມຫາກຣຸຓາສມາປຕ຺ຕິຍໍ. ຕໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ວາ ຎາຓໍ.

ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ອນາວຣຓຎາຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ຈເນຍ຺ຍປຖປ຺ປເຠທໍ ສພ຺ພໍ ອຎ຺ຎາສີຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎູ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸສ຺ສ ຠາໂວ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕາ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕາ ເອວ ຎາຓໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕາຎາຓນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສງ຺ຂຕາສງ຺ຂຕາທິເຠທາ ສພ຺ພຘມ຺ມາ ຫິ ສງ຺ຂາໂຣ ວິກາໂຣ ລກ຺ຂຓໍ ນິພ຺ພານໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ປຎ຺ເຈວ ເນຍ຺ຍປຖາ ໂຫນ຺ຕິ. ອາວຊ຺ຊນປຏິພທ຺ຘຕ຺ຕາ ເອວ ຫິ ນຕ຺ຖິ ຕສ຺ສ ອາວຣຓນ຺ຕິ ຕເທວ ອນາວຣຓຎາຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ (ປຏິ. ມ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໖໘).

ສພ຺ພຕ຺ຖ ອສງ຺ຄມປ຺ປຏິຫຕມນາວຣຓຎາຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ອສງ຺ຄໍ ສງ຺ຄວິຣຫິຕໍ ອປ຺ປຏິຫຕໍ ປຏິປກ຺ຂວິຣຫິຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕໍ ອາວຣຓວິຣຫິຕໍ ຎາຓໍ.

ອນາຄຕມ຺ປິ ອາທິສຕີຕິ –

‘‘ອິມສ຺ມິໍ ຠທ຺ທເກ ກປ຺ເປ, ຕໂຍ ອາສິໍສຸ ນາຍກາ;

ອຫເມຕຣຫິ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ເມຕ຺ເຕຍ຺ໂຍ ຈາປິ ເຫສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຈ –

‘‘ອສີຕິວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸເກສຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ມນຸສ຺ເສສຸ ເມຕ຺ເຕຍ຺ໂຍ ນາມ ຠຄວາ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ຈ (ທີ. ນິ. ໓.໑໐໗) –

‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ໂຂ ນາມ ຣາຊາ ໂຍ ໂສ ຍູໂປ ຣຎ຺ຎາ ມຫາປນາເທນ ກາຣາປິໂຕ, ຕໍ ຍູປໍ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ອຊ຺ຌາວສິຕ຺ວາ ຕໍ ທຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓກປຓທ຺ຘິກວຓິພ຺ພກຍາຈການໍ ທານໍ ທຕ຺ວາ ເມຕ຺ເຕຍ຺ຍສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈ (ທີ. ນິ. ໓.໑໐໘) –

‘‘ອນາຄເຕ ອຏ຺ຐິສ຺ສໂຣ ນາມ ປຈ຺ເຈກສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ (ມິ. ປ. ໔.໑.໓) ຈ, ‘‘ສຸມນິສ຺ສໂຣ ນາມ ປຈ຺ເຈກສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈ –

ອາທິນາ ນເຍນ ເທວທຕ຺ຕາທີນໍ ອນາຄຕໍ ອາຈິກ຺ຂຕິ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນມ຺ປິ ອາທິສຕີຕິ ອິທໍ ປາກຏເມວ.

໘໒. ວິຠູຕຣູປສຎ຺ຎິສ຺ສາຕິ ສມຕິກ຺ກນ຺ຕຣູປສຎ຺ຎິສ຺ສ. ສພ຺ພກາຍປ຺ປຫາຍິໂນຕິ ຕທງ຺ຄວິກ຺ຂມ຺ຠນວເສນ ສພ຺ພຣູປກາຍປຫາຍິໂນ, ປຫີນຣູປຠວປຏິສນ຺ຘິກສ຺ສາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີຕິ ປສ຺ສໂຕຕິ ວິຎ຺ຎາຓາຠາວທສ຺ສເນນ ‘‘ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີ’’ຕິ ປສ຺ສໂຕ, ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນລາຠິໂນຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຎາຓໍ ສກ຺ການຸປຸຈ຺ຉາມີຕິ ສກ຺ກາຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ອາລປນ຺ໂຕ ອາຫ. ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຎາຓໍ ປຸຈ຺ຉາມິ, ກີທິສໍ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພນ຺ຕິ. ກຖໍ ເນຍ຺ຍາຕິ ກຖຎ຺ຈ ໂສ ເນຕພ຺ໂພ, ກຖມສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣິຎາຓໍ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ກຕມາ ຣູປສຎ຺ຎາຕິ ເອຕ຺ຖ ຣູປສຎ຺ຎາຕິ ສຎ຺ຎາສີເສນ ວຸຕ຺ຕຣູປາວຈຣຌານຎ຺ເຈວ ຕທາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ. ຣູປາວຈຣຌານມ຺ປິ ຫິ ຣູປນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ຣູປີ ຣູປານິ ປສ຺ສຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ໒໔໘; ປຏິ. ມ. ໑.໒໐໙). ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ‘‘ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓານີ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ໒໒໓). ຕສ຺ມາ ອິຘ ຣູເປ ສຎ຺ຎາ ຣູປສຎ຺ຎາຕິ ເອວໍ ສຎ຺ຎາສີເສນ ຣູປາວຈຣຌານສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຣູປໍ ສຎ຺ຎາ ອສ຺ສາຕິ ຣູປສຎ຺ຎາ, ຣູປມສ຺ສ ນາມນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ປຖວີກສິຓາທິເຠທສ຺ສ ຕທາຣມ຺ມຓສ຺ສ ເຈຕໍ ອຘິວຈນນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິຘ ປນ ກຸສລວິປາກກິຣິຍວເສນ ປຎ຺ຈທສຌານສງ຺ຂາຕາ ຣູປສຎ຺ຎາ ເອວ ອຘິປ຺ເປຕາ. ຣູປາວຈຣສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ວາຕິ ຣູປາວຈຣກຸສລຊ຺ຌານສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ. ອຸປປນ຺ນສ຺ສ ວາຕິ ວິປາກຊ຺ຌານວເສນ ຕສ຺ມິໍ ຠເວ ອຸປປນ຺ນສ຺ສ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣິສ຺ສ ວາຕິ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາເວ ກິຣິຍາຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສຸຂໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ຕສ຺ສ. ອຣູປສມາປຕ຺ຕິໂຍຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນາທີນິ. ປຏິລທ຺ຘສ຺ສາຕິ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ. ຣູປສຎ຺ຎາ ວິຠູຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ຣູປສຎ຺ຎາ ອປຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ວິຄຕາຕິ ວິນາສິຕາ. ‘‘ອຠາວິຕາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ສຸນ຺ທໂຣ.

ຕທງ຺ຄສມຕິກ຺ກມາຕິ ຕທງ຺ຄປ຺ປຫານວເສນ ອຕິກ຺ກເມນ. ວິກ຺ຂມ຺ຠນປ຺ປຫາເນນ ປຫີໂນຕິ ອຣູປຊ຺ຌານປຏິລາເຠນ ວິກ຺ຂມ຺ຠເນນ ປຫີໂນ. ຕສ຺ສ ຣູປກາໂຍຕິ ຕສ຺ສ ອຣູປສມາປຕ຺ຕິປຏິລາຠິໂນ ອຣູປປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຣູປາວຈຣກາໂຍ.

ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ນາສ຺ສ ກິຎ຺ຈນນ຺ຕິ ອກິຎ຺ຈນໍ, ອນ຺ຕມໂສ ສງ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ອສ຺ສ ອວສິຏ຺ຐໍ ນຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອກິຎ຺ຈນສ຺ສ ຠາໂວ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎໍ, ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນວິຎ຺ຎາຓາປຄມສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ, ຕໍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎໍ ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ອິມິສ຺ສາ ສຎ຺ຎາຍ ອາຍຕນນ຺ຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ, ອາກາເສ ປວຕ຺ຕິຕວິຎ຺ຎາຓາປຄມາຣມ຺ມຓສ຺ສ ຌານສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນສມາປຕ຺ຕິໍ ສໂຕ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາຕິ ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສໂຕກາຣີ ຫຸຕ຺ວາ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ. ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາຕິ ສໂຕກາຣີ ຫຸຕ຺ວາ ຕາຍ ສມາປຕ຺ຕິຍາ ວຸຏ຺ຐາຍ. ຕຎ຺ເຎວ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ຕໍ ອາກາເສ ປວຕ຺ຕິຕໍ ມຫຄ຺ຄຕວິຎ຺ຎາຓໍ. ອຠາເວຕີຕິ ວິນາເສຕິ. ວິຠາເວຕີຕິ ວິວິຘາ ນາເສຕິ. ອນ຺ຕຣຘາເປຕີຕິ ອທສ຺ສນໍ ຄເມຕິ.

ກຖໍ ໂສ ເນຕພ຺ໂພຕິ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ເກນປ຺ປກາເຣນ ຊານິຕພ຺ໂພ. ວິເນຕພ຺ໂພຕິ ນານາວິເຘນ ຊານິຕພ຺ໂພ. ອນຸເນຕພ຺ໂພຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຈິຕ຺ເຕນ ກຖໍ ຄມຍິຕພ຺ໂພ.

໘໓.

ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ຕາທິເສ ປຸຄ຺ຄເລ ອຕ຺ຕໂນ ອປ຺ປຏິຫຕຎາຓຕໍ ປກາເສຕ຺ວາ ຕໍ ຎາຓໍ ພ຺ຍາກາຕຸໍ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍ ສພ຺ພາ, ອຠິຊານໍ ຕຖາຄໂຕຕິ ອຠິສງ຺ຂາຣວເສນ ຈຕສ຺ໂສ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ສຕ຺ຕາຕິ ເອວໍ ສພ຺ພາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍ ອຠິຊານນ຺ໂຕ ຕຖາຄໂຕ. ຕິຏ຺ຐນ຺ຕເມນໍ ຊານາຕີຕິ ກມ຺ມາຠິສງ຺ຂາຣວເສນ ຕິຏ຺ຐເມຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ຊານາຕິ – ‘‘ອາຍຕິໍ ອຍໍ ເອວໍຄຕິໂກ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຘິມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນາທີສຸ ອຘິມຸຕ຺ຕໍ. ຕປ຺ປຣາຍຓນ຺ຕິ ຕມ຺ມຍໍ.

ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍຕິ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຐານານິ ສວິຎ຺ຎາຓກາ ຂນ຺ຘາ ເອວ. ຕຕ຺ຖ ເສຍ຺ຍຖາປີຕິ ນິທສ຺ສນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ ຍຖາ ມນຸສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປຣິມາເຓສຸປິ ຫິ ຈກ຺ກວາເຬສຸ ອປຣິມາຓານໍ ມນຸສ຺ສານໍ ວຓ຺ຓສຓ຺ຐານາທິວເສນ ທ຺ເວປິ ເອກສທິສາ ນຕ຺ຖິ. ເຍປິ ຫິ ກຕ຺ຖຈິ ຍມກຠາຕໂຣ ວຓ຺ເຓນ ວາ ສຓ຺ຐາເນນ ວາ ສທິສາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕປິ ອາໂລກິຕວິໂລກິຕາທີຫິ ວິສທິສາວ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ນານຕ຺ຕກາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ປຏິສນ຺ຘິສຎ຺ຎາ ປນ ເນສໍ ຕິເຫຕຸກາປິ ທຸເຫຕຸກາປິ ອເຫຕຸກາປິ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເອກຈ຺ເຈ ຈ ເທວາຕິ ຉ ກາມາວຈຣເທວາ. ເຕສຸ ຫິ ເກສຎ຺ຈິ ກາໂຍ ນີໂລ ໂຫຕິ, ເກສຎ຺ຈິ ປີຕກາທິວຓ຺ໂຓ. ສຎ຺ຎາ ປນ ເນສໍ ຕິເຫຕຸກາປິ ທຸເຫຕຸກາປິ ໂຫຕິ, ອເຫຕຸກາ ນ ໂຫຕິ. ເອກຈ຺ເຈ ຈ ວິນິປາຕິກາຕິ ຈຕຸອປາຍວິນິມຸຕ຺ຕາ ປຸນພ຺ພສຸມາຕາ ຍກ຺ຂິນີ ປິຍງ຺ກຣມາຕາ ຜຸສ຺ສມິຕ຺ຕາ ຘມ຺ມຄຸຕ຺ຕາຕິ ເອວມາທໂຍ ອຎ຺ເຎ ຈ ເວມານິກາ ເປຕາ. ເອເຕສຎ຺ຫິ ໂອທາຕກາຬມງ຺ຄຸຣຈ຺ຉວິສາມວຓ຺ຓາທິວເສນ ເຈວ ກິສຖູລຣສ຺ສທີຆວເສນ ຈ ກາໂຍ ນານາ ໂຫຕິ, ມນຸສ຺ສານໍ ວິຍ ຕິເຫຕຸກທຸເຫຕຸກາເຫຕຸກວເສນ ສຎ຺ຎາປິ. ເຕ ປນ ເທວາ ວິຍ ນ ມເຫສກ຺ຂາ, ກປຓມນຸສ຺ສາ ວິຍ ອປ຺ເປສກ຺ຂາ ທຸລ຺ລຠຆາສຈ຺ຉາທນາ ທຸກ຺ຂປີຬິຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ. ເອກຈ຺ເຈ ກາຬປກ຺ເຂ ທຸກ຺ຂິຕາ ຊຸຓ຺ຫປກ຺ເຂ ສຸຂິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສຸຂສມຸສ຺ສຍໂຕ ວິນິປຕິຕຕ຺ຕາ ວິນິປາຕິກາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເຍ ປເນຕ຺ຖ ຕິເຫຕຸກາ, ເຕສໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍປິ ໂຫຕິ ປິຍງ຺ກຣມາຕາທີນໍ ວິຍ.

ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິກາຕິ ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ຊພ຺ຣຫ຺ມປຸໂຣຫິຕມຫາພ຺ຣຫ຺ມາໂນ. ປຐມາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາຕິ ເຕ ສພ຺ເພປິ ປຐມຊ຺ຌາເນນ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ຊາ ປນ ປຣິຕ຺ເຕນ, ພ຺ຣຫ຺ມປຸໂຣຫິຕາ ມຊ຺ຌິເມນ, ກາໂຍວ ເນສໍ ວິປ຺ຜາຣິກຕໂຣ ໂຫຕິ. ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ປຓີເຕນ, ກາໂຍ ປນ ເນສໍ ອຕິວິປ຺ຜາຣິກຕໂຣ ໂຫຕິ. ອິຕິ ເຕ ກາຍສ຺ສ ນານຕ຺ຕາ, ປຐມຊ຺ຌານວເສນ ສຎ຺ຎາຍ ເອກຕ຺ຕາ ນານຕ຺ຕກາຍາ ເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຍຖາ ຈ ເຕ, ເອວໍ ຈຕູສຸ ອປາເຍສຸ ສຕ຺ຕາ. ນິຣເຍສຸ ຫິ ເກສຎ຺ຈິ ຄາວຸຕໍ, ເກສຎ຺ຈິ ອຑ຺ຒໂຍຊນໍ, ເກສຎ຺ຈິ ຕິຄາວຸຕໍ ອຕ຺ຕຠາໂວ ໂຫຕິ, ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ໂຍຊນສຕິໂກ ຊາໂຕ. ຕິຣຈ຺ຉາເນສຸປິ ເກຈິ ຂຸທ຺ທກາ ໂຫນ຺ຕິ, ເກຈິ ມຫນ຺ຕາ. ເປຕ຺ຕິວິສເຍສຸປິ ເກຈິ ສຏ຺ຐິຫຕ຺ຖາ, ເກຈິ ອສີຕິຫຕ຺ຖາ ໂຫນ຺ຕິ, ເກຈິ ສຸວຓ຺ຓາ, ເກຈິ ທຸພ຺ພຓ຺ຓາ. ຕຖາ ກາລກຎ຺ຈິກາ ອສຸຣາ. ອປິ ເຈຕ຺ຖ ທີຆປິຏ຺ຐິກເປຕາ ນາມ ສຏ຺ຐິໂຍຊນິກາປິ ໂຫນ຺ຕິ. ສຎ຺ຎາ ປນ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ອກຸສລວິປາກາເຫຕຸກາວ ໂຫຕິ. ອິຕິ ອາປາຍິກາປິ ນານຕ຺ຕກາຍາ ເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

ອາຠສ຺ສຣາຕິ ທຓ຺ຑອຸກ຺ກາຍ ອຈ຺ຈິ ວິຍ ເອເຕສໍ ສຣີຣໂຕ ອາຠາ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຕນ຺ຕີ ວິຍ ສຣຕິ ວິສຣຕີຕິ ອາຠສ຺ສຣາ. ເຕສຸ ປຎ຺ຈກນເຍ ທຸຕິຍຕຕິຍຊ຺ຌານທ຺ວຍໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕ຺ວາ ອຸປປນ຺ນາ ປຣິຕ຺ຕາຠາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ມຊ຺ຌິມໍ ຠາເວຕ຺ວາ ອຸປປນ຺ນາ ອປ຺ປມາຓາຠາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ປຓີຕໍ ຠາເວຕ຺ວາ ອຸປປນ຺ນາ ອາຠສ຺ສຣາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ອິຘ ປນ ອຸກ຺ກຏ຺ຐປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ສພ຺ເພ ຄຫິຕາ. ສພ຺ເພສຎ຺ຫິ ເຕສໍ ກາໂຍ ເອກວິປ຺ຜາໂຣວ ໂຫຕິ, ສຎ຺ຎາ ປນ ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ຕາ ຈ ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣາ ຈາຕິ ນານາ.

ສຸຠກິຓ຺ຫາຕິ ສຸເຠນ ໂວກິຓ຺ຓາ, ສຸເຠນ ສຣີຣປ຺ປຠາວຓ຺ເຓນ ເອກຄ຺ຆນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕສຎ຺ຫິ ນ ອາຠສ຺ສຣານໍ ວິຍ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຠາ ຄຈ຺ຉຕີຕິ. ຈຕຸກ຺ກນເຍ ຕຕິຍສ຺ສ ປຎ຺ຈກນເຍ ຈຕຸກ຺ກສ຺ສ ປຣິຕ຺ຕມຊ຺ຌິມປຓີຕສ຺ສ ຌານສ຺ສ ວເສນ ປຣິຕ຺ຕສຸຠອປ຺ປມາຓສຸຠສຸຠກິຓ຺ຫາ ນາມ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອິຕິ ສພ຺ເພປິ ເຕ ເອກຕ຺ຕກາຍາ ເຈວ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສຎ຺ຎາຍ ເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ ຈາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເວຫປ຺ຜລາປິ ຈຕຸຕ຺ຖວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິເມວ ຠຊນ຺ຕິ. ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕາ ວິຎ຺ຎາຓາຠາວາ ເອຕ຺ຖ ສງ຺ຄຫໍ ນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ສຕ຺ຕາວາເສສຸ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

ສຸທ຺ຘາວາສາ ວິວຏ຺ຏປກ຺ເຂ ຐິຕາ, ນ ສພ຺ພກາລິກາ, ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສມ຺ປິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍມ຺ປິ ພຸທ຺ຘສຸຎ຺ເຎ ໂລເກ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ໂສຬສກປ຺ປສຫສ຺ສພ຺ຠນ຺ຕເຣ ພຸທ຺ເຘສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຘມ຺ມຈກ຺ກປວຕ຺ຕິສ຺ສ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໘໑; ມຫາວ. ໑໓; ປຏິ. ມ. ໒.໓໐) ຠຄວໂຕ ຂນ຺ຘາວາຣສທິສາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເນວ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໍ, ນ ຈ ສຕ຺ຕາວາສໍ ຠຊນ຺ຕິ. ມຫາສີວຕ຺ເຖໂຣ ປນ ‘‘ນ ໂຂ ປນ ໂສ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອາວາໂສ ສຸລຠຣູໂປ, ໂຍ ມຍາ ອນາວຸຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ ອິມິນາ ທີເຆນ ອທ຺ຘຸນາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສຸທ຺ຘາວາເສຫິ ເທເວຫີຕິ ອິມິນາ ສຸຕ຺ເຕນ (ມ. ນິ. ໑.໑໖໐) ສຸທ຺ຘາວາສາປິ ຈຕຸຕ຺ຖວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໍ ຈຕຸຕ຺ຖສຕ຺ຕາວາສຎ຺ຈ ຠຊນ຺ຕີ’’ຕິ ວທຕິ, ຕໍ ອປ຺ປຏິພາຫິຕຕ຺ຕາ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ (ອ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໓.໗.໔໔-໔໕; ປຏິ. ມ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໒໑).

ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາຕິ ເອຕ຺ຖ ສພ຺ພໂສຕິ ສພ຺ພາກາເຣນ, ສພ຺ພາສໍ ວາ ອນວເສສານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣູປສຎ຺ຎານນ຺ຕິ ສຎ຺ຎາສີເສນ ວຸຕ຺ຕຣູປາວຈຣຊ຺ຌານານຎ຺ເຈວ ຕທາຣມ຺ມຓານຎ຺ຈ. ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານມ຺ປິ ຫິ ຣູປນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ຣູປີ ຣູປານິ ປສ຺ສຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ໒໔໘; ປຏິ. ມ. ໑.໒໐໙), ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ‘‘ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓານີ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ໒໒໓). ຕສ຺ມາ ອິຘ ‘‘ຣູເປ ສຎ຺ຎາ ຣູປສຎ຺ຎາ’’ຕິ ເອວໍ ສຎ຺ຎາສີເສນ ວຸຕ຺ຕຣູປາວຈຣຊ຺ຌານສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຣູປໍ ສຎ຺ຎາ ອສ຺ສາຕິ ຣູປສຎ຺ຎາ, ຣູປມສ຺ສ ນາມນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ປຖວີກສິຓາທິເຠທສ຺ສ ຕທາຣມ຺ມຓສ຺ສ ເຈຕໍ ອຘິວຈນນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ສມຕິກ຺ກມາຕິ ວິຣາຄາ ນິໂຣຘາ ຈ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ເອຕາສໍ ກຸສລວິປາກກິຣິຍວເສນ ປຎ຺ຈທສນ຺ນໍ ຌານສງ຺ຂາຕານໍ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ເອເຕສຎ຺ຈ ປຖວີກສິຓາທິວເສນ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ອາຣມ຺ມຓສງ຺ຂາຕານໍ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສພ຺ພາກາເຣນ ອນວເສສານໍ ວາ ວິຣາຄາ ຈ ນິໂຣຘາ ຈ ວິຣາຄເຫຕຸ ເຈວ ນິໂຣຘເຫຕຸ ຈ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ນ ຫິ ສກ຺ກາ ສພ຺ພໂສ ອນຕິກ຺ກນ຺ຕຣູປສຎ຺ເຎນ ເອຕໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິຕຸນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ອາຣມ຺ມເຓ ອວິຣຕ຺ຕສ຺ສ ສຎ຺ຎາສມຕິກ຺ກໂມ ນ ໂຫຕິ, ສມຕິກ຺ກນ຺ຕາສຸ ຈ ສຎ຺ຎາສຸ ອາຣມ຺ມຓໍ ສມຕິກ຺ກນ຺ຕເມວ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ອາຣມ຺ມຓສມຕິກ຺ກມໍ ອວຕ຺ວາ –

‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ຣູປສຎ຺ຎາ? ຣູປາວຈຣສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ວາ ອຸປປນ຺ນສ຺ສ ວາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣິສ຺ສ ວາ ສຎ຺ຎາ ສຎ຺ຊານນາ ສຎ຺ຊານິຕຕ຺ຕໍ, ອິມາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ຣູປສຎ຺ຎາໂຍ. ອິມາ ຣູປສຎ຺ຎາໂຍ ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕ ໂຫຕິ ວີຕິກ຺ກນ຺ໂຕ ສມຕິກ຺ກນ຺ໂຕ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາ’’ຕິ –

ເອວໍ ວິຠງ຺ເຄ (ວິຠ. ໖໐໒) ສຎ຺ຎານໍເຍວ ສມຕິກ຺ກໂມ ວຸຕ຺ໂຕ. ຍສ຺ມາ ປນ ອາຣມ຺ມຓສມຕິກ຺ກເມນ ປຕ຺ຕພ຺ພາ ເອຕາ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ, ນ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ອາຣມ຺ມເຓ ປຐມຊ຺ຌານາທີນິ ວິຍ, ຕສ຺ມາ ອຍໍ ອາຣມ຺ມຓສມຕິກ຺ກມວເສນາປິ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ ກຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາຕິ ຈກ຺ຂາທີນໍ ວຕ຺ຖູນໍ ຣູປາທີນໍ ອາຣມ຺ມຓານຎ຺ຈ ປຏິຆາເຕນ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສຎ຺ຎາ ປຏິຆສຎ຺ຎາ, ຣູປສຎ຺ຎາທີນໍ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ປຏິຆສຎ຺ຎາ? ຣູປສຎ຺ຎາ ສທ຺ທສຎ຺ຎາ ຄນ຺ຘສຎ຺ຎາ ຣສສຎ຺ຎາ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພສຎ຺ຎາ, ອິມາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ປຏິຆສຎ຺ຎາໂຍ’’ຕິ (ວິຠ. ໖໐໓). ຕາສໍ ກຸສລວິປາການໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອກຸສລວິປາການໍ ປຎ຺ຈນ຺ນນ຺ຕິ ສພ຺ພໂສ ທສນ຺ນໍ ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ປຫານາ ອສມຸປ຺ປາທາ, ອປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ກາມຎ຺ເຈຕາ ປຐມຊ຺ຌານາທີນິ ສມາປນ຺ນສ຺ສາປິ ນ ສນ຺ຕິ, ນ ຫິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣວເສນ ຈິຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປຫີນານໍ ສຸຂທຸກ຺ຂານໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນ ວິຍ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐາທີນໍ ຕຕິຍມຄ຺ເຄ ວິຍ ຈ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ຌາເນ ອຸສ຺ສາຫຊນນຕ຺ຖໍ ອິມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ປສໍສາວເສນ ເອຕາສໍ ເອຕ຺ຖ ວຈນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຖ ວາ – ກິຎ຺ຈາປິ ຕາ ຣູປາວຈຣໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ນ ສນ຺ຕິ, ອຖ ໂຂ ນ ປຫີນຕ຺ຕາ ນ ສນ຺ຕິ, ນ ຫິ ຣູປວິຣາຄາຍ ຣູປາວຈຣຠາວນາ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ຣູປາຍຕ຺ຕາ ຈ ເອຕາສໍ ປວຕ຺ຕິ, ອຍໍ ປນ ຠາວນາ ຣູປວິຣາຄາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ຕສ຺ມາ ຕາ ເອຕ຺ຖ ‘‘ປຫີນາ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ວຕ຺ຕຸໍ, ເອກໍເສເນວ ເອວໍ ຘາເຣຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ຕາສຎ຺ຫິ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາເຍວ ‘‘ປຐມຊ຺ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ສທ຺ໂທ ກຓ຺ຏໂກ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑໐.໗໒) ວຸຕ຺ໂຕ ຠຄວຕາ. ອິຘ ຈ ປຫີນຕ຺ຕາເຍວ ອຣູປສມາປຕ຺ຕີນໍ ອາເນຎ຺ຊຕາ ສນ຺ຕວິໂມກ຺ຂຕາ ຈ ວຸຕ຺ຕາ – ‘‘ອາຬາໂຣ ຈ ກາລາໂມ ອຣູປໍ ສມາປນ຺ໂນ ປຎ຺ຈມຕ຺ຕານິ ສກຏສຕານິ ນິສ຺ສາຍ ນິສ຺ສາຍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕານິ ເນວ ອທ຺ທສ, ນ ປນ ສທ຺ທໍ ອສ຺ໂສສີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໑໙໒).

ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາຕິ ນານຕ຺ເຕ ໂຄຈເຣ ປວຕ຺ຕານໍ ສຎ຺ຎານໍ, ນານຕ຺ຕານໍ ວາ ສຎ຺ຎານໍ. ຍສ຺ມາ ຫິ ເອຕາ –

‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎາ? ອສມາປນ຺ນສ຺ສ ມໂນຘາຕຸສມງ຺ຄິສ຺ສ ວາ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸສມງ຺ຄິສ຺ສ ວາ ສຎ຺ຎາ ສຎ຺ຊານນາ ສຎ຺ຊານິຕຕ຺ຕໍ, ອິມາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎາໂຍ’’ຕິ (ວິຠ. ໖໐໔) –

ເອວໍ ວິຠງ຺ເຄ ວິຠຊິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕາວ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາ ອສມາປນ຺ນສ຺ສ ມໂນຘາຕຸມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸສງ຺ຄຫິຕາ ສຎ຺ຎາ ຣູປສທ຺ທາທິເຠເທ ນານຕ຺ເຕ ນານາສຠາເວ ໂຄຈເຣ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຍສ຺ມາ ເຈຕາ ອຏ຺ຐ ກາມາວຈຣກຸສລສຎ຺ຎາ ທ຺ວາທສ ອກຸສລສຎ຺ຎາ ເອກາທສ ກາມາວຈຣກຸສລວິປາກສຎ຺ຎາ ທ຺ເວ ອກຸສລວິປາກສຎ຺ຎາ ເອກາທສ ກາມາວຈຣກິຣິຍສຎ຺ຎາຕິ ເອວໍ ຈຕຸຈຕ຺ຕາລີສມ຺ປິ ສຎ຺ຎາ ນານຕ຺ຕາ ນານາສຠາວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອສທິສາ, ຕສ຺ມາ ‘‘ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຕາສໍ ສພ຺ພໂສ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາ ອນາວຊ຺ຊນາ ອສມນ຺ນາຫາຣາ ອປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ. ຍສ຺ມາ ຕາ ນາວຊ຺ຊຕິ ນ ມນສິກໂຣຕິ ນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ, ຕສ຺ມາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ຍສ຺ມາ ເຈຕ຺ຖ ປຸຣິມາ ຣູປສຎ຺ຎາ ປຏິຆສຎ຺ຎາ ຈ ອິມິນາ ຌາເນນ ນິພ຺ພຕ຺ເຕ ຠເວປິ ນ ວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ປເຄວ ຕສ຺ມິໍ ຠເວ ອິມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຓກາເລ, ຕສ຺ມາ ຕາສໍ ‘‘ສມຕິກ຺ກມາ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ’’ຕິ ທ຺ເວຘາປິ ອຠາໂວເຍວ ວຸຕ຺ໂຕ. ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎາສຸ ປນ ຍສ຺ມາ ອຏ຺ຐ ກາມາວຈຣກຸສລສຎ຺ຎາ ນວ ກິຣິຍສຎ຺ຎາ ທສ ອກຸສລສຎ຺ຎາຕິ, ອິມາ ສຕ຺ຕວີສຕິ ສຎ຺ຎາ ອິມິນາ ຌາເນນ ນິພ຺ພຕ຺ເຕ ຠເວ ວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕາສໍ ‘‘ອມນສິກາຣາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຣາປິ ຫິ ອິມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຕາສໍ ອມນສິກາຣາເຍວ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ຕາ ປນ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ອສມາປນ຺ໂນ ໂຫຕີຕິ. ສງ຺ເຂປໂຕ ເຈຕ຺ຖ ‘‘ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາ’’ຕິ ອິມິນາ ສພ຺ພຣູປາວຈຣຘມ຺ມານໍ ປຫານໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາ’’ຕິ ອິມິນາ ສພ຺ເພສໍ ກາມາວຈຣຈິຕ຺ຕເຈຕສິການຎ຺ຈ ປຫານໍ ອມນສິກາໂຣ ຈ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ (ປຏິ. ມ. ອຏ຺ຐ. ໒.໑.໒໑໓).

ອິຕິ ຠຄວາ ປນ຺ນຣສນ຺ນໍ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກເມນ ທສນ຺ນໍ ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄເມນ ຈຕຸຈຕ຺ຕາລີສາຍ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາເຣນາຕິ ຕີຫິ ປເທຫິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາ ວຓ຺ຓໍ ກເຖສິ. ກິໍ ກາຣຓາຕິ ເຈ? ໂສຕູນໍ ອຸສ຺ສາຫຊນນຕ຺ຖຎ຺ເຈວ ປໂລຠນຕ຺ຖຎ຺ຈ. ສເຈ ຫິ ເກຈິ ອປຓ຺ຑິຕາ ວເທຍ຺ຍຸໍ – ‘‘ສຕ຺ຖາ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສມາປຕ຺ຕິໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຖາຕິ ວທຕິ, ໂກ ນຸ ໂຂ ເອຕາຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕາຍ ອຕ຺ໂຖ, ໂກ ອານິສໍໂສ’’ຕິ. ‘‘ເຕ ເອວໍ ວຕ຺ຕຸໍ ມາ ລຠນ຺ຕູ’’ຕິ ອິເມຫິ ອາກາເຣຫິ ສມາປຕ຺ຕິຍາ ວຓ຺ຓໍ ກເຖສິ. ຕຎ຺ຫິ ເນສໍ ສຸຕ຺ວາ ເອວໍ ຠວິສ຺ສຕິ – ‘‘ເອວໍ ສນ຺ຕາ ກິຣ ອຍໍ ສມາປຕ຺ຕິ ເອວໍ ປຓີຕາ, ນິພ຺ພຕ຺ເຕສ຺ສາມ ນ’’ນ຺ຕິ, ອຖສ຺ສາ ນິພ຺ພຕ຺ຕນຕ຺ຖາຍ ອຸສ຺ສາຫໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີຕິ.

ປໂລຠນຕ຺ຖຎ຺ຈາປິ ເຕສໍ ເອຕິສ຺ສາ ວຓ຺ຓໍ ກເຖສິ ວິສກຓ຺ຏກວາຓິໂຊວິຍ, ວິສກຓ຺ຏກວາຓິໂຊ ນາມ ຄຸຬວາຓິໂຊ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂສ ກິຣ ຄຸຬຜາຓິຕຂຓ຺ຑສກ຺ກຣາທີນິ ສກເຏນ ອາທາຍ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ວິສກຓ຺ຏກໍ ຄຓ຺ຫຖ, ວິສກຓ຺ຏກໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ອຸຄ຺ໂຆເສສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຄາມິກາ ‘‘ວິສໍ ນາມ ກກ຺ຂຬໍ, ໂຍ ນໍ ຂາທຕິ, ໂສ ມຣຕິ, ກຓ຺ຏໂກປິ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ມາເຣຕິ, ອຸໂຠເປເຕ ກກ຺ຂຬາ, ໂກ ເອຕ຺ຖ ອານິສໍໂສ’’ຕິ ເຄຫທ຺ວາຣານິ ຖເກສຸໍ, ທາຣເກ ຈ ປລາເປສຸໍ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ວາຓິໂຊ ‘‘ອໂວຫາຣກຸສລາ ອິເມ ຄາມິກາ, ຫນ຺ທ ເນ ອຸປາເຍນ ຄຓ຺ຫາເປມີ’’ຕິ ‘‘ອຕິມຘຸຣໍ ຄຓ຺ຫຖ, ອຕິສາທຸໍ ຄຓ຺ຫຖ, ຄຸຬໍ ຜາຓິຕໍ ສກ຺ກຣໍ ສມຄ຺ຆໍ ລພ຺ຠຕິ, ກູຏມາສກກູຏກຫາປຓາທີຫິປິ ລພ຺ຠຕີ’’ຕິ ອຸຄ຺ໂຆເສສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຄາມິກາ ຫຏ຺ຐປຫຏ຺ຐາ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ ພຫຸມ຺ປິ ມູລໍ ທຕ຺ວາ ຄເຫສຸໍ.

ຕຕ຺ຖ ວາຓິຊສ຺ສ ‘‘ວິສກຓ຺ຏກໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ອຸຄ຺ໂຆສນໍ ວິຍ ຠຄວໂຕ ‘‘ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສມາປຕ຺ຕິໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຖາ’’ຕິ ວຈນໍ. ‘‘ອຸໂຠເປເຕ ກກ຺ຂຬາ, ໂກ ເອຕ຺ຖ ອານິສໍໂສ’’ຕິ ຄາມິການໍ ຈິນ຺ຕນໍ ວິຍ ‘‘ຠຄວາ ‘ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຖາ’ຕິ ອາຫ, ໂກ ນຸ ໂຂ ເອຕ຺ຖ ອານິສໍໂສ, ນາສ຺ສ ຄຸຓໍ ຊານາມາ’’ຕິ ໂສຕູນໍ ຈິນ຺ຕນໍ. ອຖສ຺ສ ວາຓິຊສ຺ສ ‘‘ອຕິມຘຸຣໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິອາທິວຈນໍ ວິຍ ຠຄວໂຕ ຣູປສຎ຺ຎາສມຕິກ຺ກມນາທິກໍ ອານິສໍສປ຺ປກາສນໍ. ອິທຎ຺ຫິ ສຸຕ຺ວາ ເຕ ພຫຸມ຺ປິ ມູລໍ ທຕ຺ວາ ຄາມິກາ ວິຍ ຄຸຬໍ ‘‘ອິມິນາ ອານິສໍເສນ ປໂລຠິຕຈິຕ຺ຕາ ມຫນ຺ຕມ຺ປິ ອຸສ຺ສາຫໍ ກຕ຺ວາ ອິມໍ ສມາປຕ຺ຕິໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອຸສ຺ສາຫຊນນຕ຺ຖໍ ປໂລຠນຕ຺ຖຎ຺ຈ ກເຖສິ.

ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນູປຄາຕິ ເອຕ຺ຖ ນາສ຺ສ ອນ຺ໂຕຕິ ອນນ຺ຕໍ, ອາກາສໍ ອນນ຺ຕໍ ອາກາສານນ຺ຕໍ, ອາກາສານນ຺ຕໍ ເອວ ອາກາສານຎ຺ຈໍ, ຕໍ ອາກາສານຎ຺ຈໍ ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ອາຍຕນມສ຺ສ ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ເທວານໍ ເທວາຍຕນມິວາຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ. ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາກາສສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕຕ຺ຖ ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນຠວໍ ອຸປຄຕາ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນູປຄາ. ອິໂຕ ປເຣສຸ ວິເສສມຕ຺ຕເມວ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໒໖໕, ໑໔໓໖-໗).

ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມາຕິ ເອຕ຺ຖ ຕາວ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອາກາສານຎ຺ຈໍ ອາຍຕນມສ຺ສ ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນາຕິ ຌານມ຺ປິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ, ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອາຣມ຺ມຓມ຺ປິ. ເອວເມຕໍ ຌານຎ຺ຈ ອາຣມ຺ມຓຎ຺ຈາຕິ ອຸຠຍມ຺ປິ ອປ຺ປວຕ຺ຕິກຣເຓນ ຈ ອມນສິກຣເຓນ ຈ ສມຕິກ຺ກມິຕ຺ວາວ ຍສ຺ມາ ອິທໍ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມາ ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ເອກຊ຺ຌໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມາ’’ຕິ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນູປຄາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ‘‘ອນນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ມນສິກາຕພ຺ພວເສນ ນາສ຺ສ ອນ຺ໂຕຕິ ອນນ຺ຕໍ, ອນນ຺ຕເມວ ອານຎ຺ຈໍ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ອານຎ຺ຈໍ ‘‘ວິຎ຺ຎາຓານຎ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ຣຸຬ຺ຫີສທ຺ໂທ. ຕເທວ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈໍ ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ອາຍຕນນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ. ຕຕ຺ຖ ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນຠວໍ ອຸປຄຕາ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນູປຄາ.

ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມາຕິ ເອຕ຺ຖປິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈໍ ອາຍຕນມສ຺ສ ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນາຕິ ຌານມ຺ປິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ, ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຈ ອາຣມ຺ມຓມ຺ປິ. ເອວເມຕໍ ຌານຎ຺ຈ ອາຣມ຺ມຓຎ຺ຈາຕິ ອຸຠຍມ຺ປິ ອປ຺ປວຕ຺ຕິກຣເຓນ ຈ ອມນສິກຣເຓນ ຈ ສມຕິກ຺ກມິຕ຺ວາວ ຍສ຺ມາ ອິທໍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມາ ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ເອກຊ຺ຌໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມາ’’ຕິ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນູປຄາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ນາສ຺ສ ກິຎ຺ຈນນ຺ຕິ ອກິຎ຺ຈນໍ, ອນ຺ຕມໂສ ຠງ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ອສ຺ສ ອວສິຏ຺ຐໍ ນຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອກິຎ຺ຈນສ຺ສ ຠາໂວ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎໍ, ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນວິຎ຺ຎາຓາປຄມສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕໍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎໍ ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ອາຍຕນນ຺ຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ. ຕຕ຺ຖ ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນຠວໍ ອຸປຄຕາ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນູປຄາ. ອຍໍ ສຕ຺ຕມວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕີຕິ ອິມໍ ສຕ຺ຕມໍ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຐານໍ ຊານາຕິ. ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ຍເຖວ ສຎ຺ຎາຍ, ເອວໍ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສາປິ ສຸຂຸມຕ຺ຕາ ເນວ ວິຎ຺ຎາຓໍ ນາວິຎ຺ຎາຓໍ, ຕສ຺ມາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕີສຸ ນ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອຠູຕນ຺ຕິ ອຠູຕຕ຺ຖໍ ‘‘ຣູປໍ ອຕ຺ຕາ’’ຕິອາທິວຈນໍ. ຕໍ ວິປລ຺ລາສຠາວໂຕ ອຕຈ຺ຉໍ. ທິຏ຺ຐິນິສ຺ສຍໂຕ ອນຕ຺ຖສຎ຺ຫິຕໍ. ອຖ ວາ ອຠູຕນ຺ຕິ ອສນ຺ຕໍ ອວິຊ຺ຊມານໍ. ອໂຈຣສ຺ເສວ ‘‘ອິທໍ ເຕ ໂຈຣິກາຍ ອາຠຕໍ, ນ ອິທໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ຆເຣ ຘນ’’ນ຺ຕິອາທິວຈນໍ. ອຕຈ຺ຉນ຺ຕິ ອຕຖາກາຣໍ ອຎ຺ຎຖາ ສນ຺ຕໍ. ອນຕ຺ຖສຎ຺ຫິຕນ຺ຕິ ນ ອິຘໂລກຕ຺ຖໍ ວາ ປຣໂລກຕ຺ຖໍ ວາ ນິສ຺ສິຕໍ. ນ ຕໍ ຕຖາຄໂຕ ພ຺ຍາກໂຣຕີຕິ ຕໍ ອນິຍ຺ຍານິກກຖໍ ຕຖາຄໂຕ ນ ກເຖຕິ. ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ອນຕ຺ຖສຎ຺ຫິຕນ຺ຕິ ຣາຊກຖາທິຕິຣຈ຺ຉານກຖໍ. ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ອຕ຺ຖສຎ຺ຫິຕນ຺ຕິ ອຣິຍສຈ຺ຈສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ. ຕຕ຺ຣ ກາລຎ຺ຎູ ຕຖາຄໂຕ ໂຫຕີຕິ ຕສ຺ມິໍ ຕຕິຍພ຺ຍາກຣເຓ ຕສ຺ສ ປຎ຺ຫສ຺ສ ພ຺ຍາກຣຓຕ຺ຖາຍ ຕຖາຄໂຕ ກາລຎ຺ຎູ ໂຫຕິ. ມຫາຊນສ຺ສ ອາທານກາລໍ ຄຫຓກາລໍ ຊານິຕ຺ວາ ສເຫຕຸກໍ ສກາຣຓໍ ກຕ຺ວາ ຍຸຕ຺ຕປຕ຺ຕກາເລເຍວ ພ຺ຍາກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຍຸຕ຺ຕປຕ຺ຕກາເລ ວທຕີຕິ ກາລວາທີ. ຠູຕໍ ສຠາວໍ ວທຕີຕິ ຠູຕວາທີ. ປຣມຕ຺ຖໍ ນິພ຺ພານໍ ວທຕີຕິ ອຕ຺ຖວາທີ. ມຄ຺ຄຜລຘມ຺ມໍ ວທຕີຕິ ຘມ຺ມວາທີ. ສໍວຣາທິວິນຍໍ ວທຕີຕິ ວິນຍວາທີ. ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐນ຺ຕິ ອປຣິມາຓາສຸ ໂລກຘາຕູສຸ ອປຣິມາຓານໍ ສຕ຺ຕານໍ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣສຸ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ຊານາຕິ ປສ຺ສຕິ. ເອວໍ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ຈ ເຕນ ຕໍ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐາທິວເສນ ວາ ທິຏ຺ຐສຸຕມຸຕວິຎ຺ຎາເຕສຸ ລພ຺ຠມານກປທວເສນ ວາ ‘‘ກຕມໍ ຕໍ ຣູປໍ ຣູປາຍຕນໍ? ຍໍ ຣູປໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍ ວຓ຺ຓນິຠາ ສນິທສ຺ສນໍ ສປ຺ປຏິຆໍ ນີລໍ ປີຕກ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ໖໑໗-໖໑໘) ນເຍນ ອເນເກຫິ ນາເມຫິ ເຕຣສຫິ ວາເຣຫິ ທ຺ວິປຎ຺ຎາສາຍ ນເຍຫິ ວິຠຊ຺ຊມານໍ ຕຖເມວ ໂຫຕິ ວິຕຖໍ ນຕ຺ຖິ. ເອສ ນໂຍ ໂສຕທ຺ວາຣາທີສຸປິ. ອາປາຖມາຄຈ຺ຉນ຺ເຕສຸ ສທ຺ທາທີສຸ ເຕສໍ ວິວິຘໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ທິຏ຺ຐໍ ສຸຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐນ຺ຕິ ຣູປາຍຕນໍ. ສຸຕນ຺ຕິ ສທ຺ທາຍຕນໍ. ມຸຕນ຺ຕິ ປຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໂຕ ຄນ຺ຘາຍຕນໍ ຣສາຍຕນໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຍຕນໍ. ວິຎ຺ຎາຕນ຺ຕິ ສຸຂທຸກ຺ຂາທິຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ. ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ວາ ອປຣິເຍສິຕ຺ວາ ວາ ປຕ຺ຕໍ. ປຣິເຍສິຕນ຺ຕິ ປຕ຺ຕໍ ວາ ອປຕ຺ຕໍ ວາ ປຣິເຍສິຕໍ. ອນຸວິຈຣິຕໍ ມນສາຕິ ຈິຕ຺ເຕນ ອນຸສຎ຺ຈຣິຕໍ.

ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘນ຺ຕິ ອິມິນາ ເອຕໍ ທສ຺ເສຕິ – ຍຎ຺ຫິ ອປຣິມາຓາສຸ ໂລກຘາຕູສຸ ອິມສ຺ສ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ນີລໍ ປີຕກນ຺ຕິອາທິ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ‘‘ອຍໍ ສຕ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ຂເຓ ອິມໍ ນາມ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ທິສ຺ວາ ສຸມໂນ ວາ ທຸມ຺ມໂນ ວາ ມຊ຺ຌຕ຺ໂຕ ວາ ຊາໂຕ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ຕໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ເອວໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘໍ. ຕຖາ ຍໍ ອປຣິມາຓາສຸ ໂລກຘາຕູສຸ ອິມສ຺ສ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ເຠຣິສທ຺ໂທ ມຸທິງ຺ຄສທ຺ໂທຕິອາທິ ສທ຺ທາຣມ຺ມຓໍ ໂສຕທ຺ວາເຣ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ມູລຄນ຺ໂຘ ຕຈຄນ຺ໂຘຕິອາທິ ຄນ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ຆານທ຺ວາເຣ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ມູລຣໂສ ຂນ຺ຘຣໂສຕິອາທິ ຣສາຣມ຺ມຓໍ ຊິວ຺ຫາທ຺ວາເຣ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ກກ຺ຂຬໍ ມຸທຸກນ຺ຕິອາທິ ປຖວີຘາຕຸເຕໂຊຘາຕຸວາໂຍຘາຕຸເຠທໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຣມ຺ມຓໍ ກາຍທ຺ວາເຣ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ‘‘ອຍໍ ສຕ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ຂເຓ ອິມໍ ນາມ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຣມ຺ມຓໍ ຜຸສິຕ຺ວາ ສຸມໂນ ວາ ທຸມ຺ມໂນ ວາ ມຊ຺ຌຕ຺ໂຕ ວາ ຊາໂຕ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ຕໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ເອວໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘໍ. ຕຖາ ຍໍ ອປຣິມາຓາສຸ ໂລກຘາຕູສຸ ອິມສ຺ສ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ສຸຂທຸກ຺ຂາທິເຠທໍ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ ມໂນທ຺ວາຣສ຺ສ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ‘‘ອຍໍ ສຕ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ຂເຓ ອິມໍ ນາມ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ ວິຊານິຕ຺ວາ ສຸມໂນ ວາ ທຸມ຺ມໂນ ວາ ມຊ຺ຌຕ຺ໂຕ ວາ ຊາໂຕ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ຕໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ເອວໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘໍ.

ຍຎ຺ຫິ, ຈຸນ຺ທ, ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ທິຏ຺ຐໍ ສຸຕໍ ມຸຕໍ ວິຎ຺ຎາຕໍ, ຕຕ຺ຖ ຕຖາຄເຕນ ອທິຏ຺ຐໍ ວາ ອສຸຕໍ ວາ ອມຸຕໍ ວາ ອວິຎ຺ຎາຕໍ ວາ ນຕ຺ຖິ, ອິມສ຺ສ ປນ ມຫາຊນສ຺ສ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ອປຕ຺ຕມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ, ອປຣິເຍສິຕ຺ວາ ອປຕ຺ຕມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ, ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ, ອປຣິເຍສິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ, ສພ຺ພມ຺ປິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອສມ຺ປຕ຺ຕໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ ຎາເຓນ ອສຈ຺ຉິກຕໍ. ຕສ຺ມາ ຕຖາຄໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ຍໍ ຕຖາ ໂລເກນ ຄຕໍ, ຕສ຺ສ ຕເຖວ ຄຕຕ຺ຕາ ຕຖາຄໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ. ປາຬິຍໍ ປນ ‘‘ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ຄຕສທ຺ເທນ ເອກຕ຺ຖໍ. ອິມິນາ ນເຍນ ສພ຺ພວາເຣສຸ ຕຖາຄໂຕຕິ ນິຄມສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໓.໑໘໘; ອ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໔.໒໓).

‘‘ຍຎ຺ຈ, ຈຸນ຺ທ, ຣຕ຺ຕິໍ ຕຖາຄໂຕ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌຕິ, ຍຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕິໍ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ, ຍໍ ເອຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕເຣ ຠາສຕິ ລປຕິ ນິທ຺ທິສຕິ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ຕເຖວ ໂຫຕິ, ໂນ ອຎ຺ຎຖາ, ຕສ຺ມາ ຕຖາຄໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ –

ເອຕ຺ຖ ຍໍ ຣຕ຺ຕິໍ ຠຄວາ ໂພຘິມຓ຺ເຑ ອປ຺ປຣາຊິຕປລ຺ລງ຺ເກ ນິສິນ຺ໂນ ຕິຓ຺ຓໍ ມາຣານໍ ມຕ຺ຖກໍ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸຕ຺ຕຣສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ຍຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕິໍ ຍມກສາລານມນ຺ຕເຣ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພາຍິ, ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ປຎ຺ຈຈຕ຺ຕາລີສວສ຺ສປຣິມາເຓ ກາເລ ປຐມໂພຘິຍາປິ ມຊ຺ຌິມໂພຘິຍາປິ ປຈ຺ຉິມໂພຘິຍາປິ ຍໍ ຠຄວຕາ ຠາສິຕໍ ສຸຕ຺ຕໍ ເຄຍ຺ຍໍ…ເປ… ເວທລ຺ລໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ອຕ຺ຖໂຕ ຈ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ຈ ອນຸປວຊ຺ຊໍ ອນູນມນຘິກໍ ສພ຺ພາກາຣປຣິປຸຓ຺ຓໍ ຣາຄມທນິມ຺ມທນໍ ໂທສໂມຫມທນິມ຺ມທນໍ ນຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ວາຬຄ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ອວກ຺ຂລິຕໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ເອກມຸທ຺ທິກາຍ ລຎ຺ຉິຕໍ ວິຍ, ເອກນາຬິຍາ ມິຕໍ ວິຍ, ເອກຕຸລາຍ ຕຸລິຕໍ ວິຍ ຈ ຕຖເມວ ໂຫຕິ ວິຕຖໍ ນຕ຺ຖິ. ເຕນາຫ – ‘‘ຍຎ຺ຈ, ຈຸນ຺ທ, ຣຕ຺ຕິໍ ຕຖາຄໂຕ…ເປ… ສພ຺ພໍ ຕໍ ຕຖເມວ ໂຫຕິ, ໂນ ອຎ຺ຎຖາ ຕສ຺ມາ ຕຖາຄໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. ຄທອຕ຺ໂຖ ຫິ ເອຕ຺ຖ ຄຕສທ຺ໂທ.

ອປິ ຈ – ອາຄທນໍ ອາຄໂທ, ວຈນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໂຖ ອວິປຣີໂຕ ອາຄໂທ ອສ຺ສາຕິ ທ-ກາຣສ຺ສ ຕ-ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ຄໂຕຕິ ເອວເມຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ປທສິທ຺ຘິ ເວທິຕພ຺ພາ.

‘‘ຍຖາວາທີ, ຈຸນ຺ທ…ເປ… ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຠຄວໂຕ ວາຈາຍ ກາໂຍ ອນຸໂລເມຕິ ກາຍສ຺ສປິ ວາຈາ, ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ຍຖາວາທີ ຕຖາກາຣີ, ຍຖາກາຣີ ຕຖາວາທີ ຈ ໂຫຕິ, ເອວໍຠູຕສ຺ສ ຈສ຺ສ ຍຖາ ວາຈາ, ກາໂຍປິ ຕຖາ ຄໂຕ ປວຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາ ຈ ກາໂຍ, ວາຈາປິ ຕຖາ ຄຕາ ປວຕ຺ຕາຕິ ຕຖາຄໂຕຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ປທສິທ຺ຘິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອຠິຠູ ອນຠິຠູໂຕຕິ ອຸປຣິ ຠວຄ຺ຄໍ ເຫຏ຺ຐາ ອວີຈິປຣິຍນ຺ຕໍ ອປຣິມາຓາສຸ ໂລກຘາຕູສຸ ສພ຺ພສຕ຺ເຕ ອຠິຠວຕິ ສີເລນປິ ສມາຘິນາປິ ປຎ຺ຎາຍປິ ວິມຸຕ຺ຕິຍາປິ ນ ຕສ຺ສ ຕຸລາ ວາ ປມາຓໍ ວາ ອຕ຺ຖິ. ອຕຸໂລ ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ຣາຊຣາຊາ ເທວເທໂວ ສກ຺ການໍ ອຕິສກ຺ໂກ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ອຕິພ຺ຣຫ຺ມາ. ອຎ຺ຎທຕ຺ຖູຕິ ເອກໍສຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ທກ຺ຂຕີຕິ ທໂສ. ວສໍ ວຕ຺ເຕຕີຕິ ວສວຕ຺ຕີ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ປທສິທ຺ຘິ ເວທິຕພ຺ພາ – ອຄໂທ ວິຍ ອຄໂທ, ໂກ ປເນສ? ເທສນາວິລາໂສ ເຈວ ປຸຎ຺ຎຸສ຺ສໂຍ ຈ. ເຕນ ເຫສ ມຫານຸຠາໂວ ຠິສກ຺ໂກ ທິພ຺ພາຄເທນ ສປ຺ເປ ວິຍ ສພ຺ພປຣປ຺ປວາທິໂນ ສເທວກຎ຺ຈ ໂລກໍ ອຠິຠວຕິ. ອິຕິ ສພ຺ພໂລກາຠິຠວເນ ຕໂຖ ອວິປຣີໂຕ ເທສນາວິລາສມໂຍ ເຈວ ປຸຎ຺ຎຸສ຺ສໂຍ ຈ ອຄໂທ ອສ຺ສາຕິ ທ-ກາຣສ຺ສ ຕ-ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ຕຖາຄໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໗).

ອິຘຕ຺ຖຎ຺ເຎວ ຊານາຕິ ກມ຺ມາຠິສງ຺ຂາຣວເສນາຕິ ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣວເສນ ອິຘຕ຺ຖຎ຺ເຎວ ຊານາຕິ. ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາຕິ ອຸປາທິນ຺ນຂນ຺ຘເຠທາ ມຣຓໂຕ ປຣໍ. ອປາຍນ຺ຕິອາທີສຸ ວຸຑ຺ຒິສງ຺ຂາຕສຸຂສາຕໂຕ ອຍາ ອເປຕຕ຺ຕາ ອປາໂຍ. ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຄຕິ ປຏິສຣຓນ຺ຕິ ທຸຄ຺ຄຕິ. ທຸກ຺ກຣກາຣິໂນ ເອຕ຺ຖ ວິນິປຕນ຺ຕີຕິ ວິນິປາໂຕ. ນິຣຕິອຏ຺ເຐນ ນິຣສ຺ສາທຏ຺ເຐນ ນິຣໂຍ. ຕໍ ອປາຍໍ…ເປ… ນິຣຍໍ. ອຸປປຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ. ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິນ຺ຕິ ຕິຣິຍໍ ອຎ຺ຈນ຺ຕີຕິ ຕິຣຈ຺ຉານາ, ເຕສໍ ໂຍນິ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິ, ຕໍ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິໍ. ເປຕ຺ຕິວິສຍນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຠາວໍ ປຕ຺ຕານໍ ວິສໂຍຕິ ເປຕ຺ຕິວິສໂຍ, ຕໍ ເປຕ຺ຕິວິສຍໍ. ມນໂສ ອຸສ຺ສນ຺ນຕາຍ ມນຸສ຺ສາ, ເຕສຸ ມນຸສ຺ເສສຸ. ອິໂຕ ປຣໍ ກມ຺ມາຠິສງ຺ຂາຣວເສນາຕິ ເອຕ຺ຖ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣວເສນ ອຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ອາສວານໍ ຂຍາຕິ ອາສວານໍ ວິນາເສນ. ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິນ຺ຕິ ອາສວວິຣຫິຕໍ ອຣຫຕ຺ຕຜລສມາຘິໍ. ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິນ຺ຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລປຎ຺ຎໍ. ອຣຫຕ຺ຕຜລສມາຘິ ຣາຄວິຣາຄາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ, ອຣຫຕ຺ຕຜລປຎ຺ຎາ ອວິຊ຺ຊາວິຣາຄາ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕຓ຺ຫາຈຣິເຕນ ວາ ອປ຺ປນາຌານພເລນ ກິເລເສ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ ອຘິຄຕໍ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ຣາຄວິຣາຄາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ, ທິຏ຺ຐິຈຣິເຕນ ອຸປຈາຣຊ຺ຌານມຕ຺ຕໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ວິປສ຺ສິຕ຺ວາ ອຘິຄຕໍ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ອວິຊ຺ຊາວິຣາຄາ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິ. ອນາຄາມິຜລໍ ວາ ກາມຣາຄໍ ສນ຺ຘາຍ ຣາຄວິຣາຄາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ, ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ສພ຺ພປ຺ປກາຣໂຕ ອວິຊ຺ຊາວິຣາຄາ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິ.

ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ຘິມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວິໂມກ຺ເຂນາຕິ ເກນຏ຺ເຐນ ວິໂມກ຺ໂຂ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ? ອຘິມຸຈ຺ຈນຏ຺ເຐນ. ໂກ ອຍໍ ອຘິມຸຈ຺ຈນຏ຺ໂຐ ນາມ? ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ເມຫິ ຈ ສຸຏ຺ຐຸ ວິມຸຈ຺ຈນຏ຺ໂຐ, ອາຣມ຺ມເຓ ຈ ອຠິຣຕິວເສນ ສຸຏ຺ຐຸ ວິມຸຈ຺ຈນຏ຺ໂຐ, ປິຕຸ ອງ຺ເກ ວິສ຺ສຏ຺ຐອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄສ຺ສ ທາຣກສ຺ສ ສຍນໍ ວິຍ ອນິຄ຺ຄຫິຕຠາເວນ ນິຣາສງ຺ກຕາຍ ອາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອວຣູເປນ ວິໂມກ຺ເຂນ ຘິມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕເນ ນິຣາສງ຺ກວເສນ ຘິມຸຕ຺ຕໍ ອລ຺ລີນໍ. ຕຕ຺ຣາຘິມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ສມາຘິມ຺ຫິ ອລ຺ລີນໍ. ຕທຘິມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ຌາເນ ອຘິມຸຕ຺ຕໍ. ຕທາຘິປເຕຍ຺ຍນ຺ຕິ ຕໍ ຌານໍ ເຊຏ຺ຐກໍ. ຣູປາຘິມຸຕ຺ໂຕຕິອາທີນິ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓຄຣຸກວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ. ກຸລາຘິມຸຕ຺ໂຕຕິອາທີນິ ຕີຓິ ຂຕ຺ຕິຍາທິກຸລຄຣຸກວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ. ລາຠາຘິມຸຕ຺ໂຕຕິອາທີນິ ອຏ຺ຐ ໂລກຘມ຺ມວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ. ຘີວຣາຘິມຸຕ຺ໂຕຕິອາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຈ຺ຈຍວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕາຘິມຸຕ຺ໂຕຕິອາທີນິ ປິຏກຕ຺ຕຍວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ. ອາຣຎ຺ຎກງ຺ຄາຘິມຸຕ຺ໂຕຕິອາທີນິ ຘຸຕງ຺ຄສມາທານວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ. ປຐມຊ຺ຌານາຘິມຸຕ຺ໂຕຕິອາທີນິ ປຏິລາຠວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ.

ກມ຺ມປຣາຍຓນ຺ຕິ ອຠິສງ຺ຂາຣວເສນ. ວິປາກປຣາຍຓນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕິວເສນ. ກມ຺ມຄຣຸກນ຺ຕິ ເຈຕນາຄຣຸກໍ. ປຏິສນ຺ຘິຄຣຸກນ຺ຕິ ອຸປປຕ຺ຕິຄຣຸກໍ.

໘໔. ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາສມ຺ຠວໍ ຎຕ຺ວາຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນຊນກກມ຺ມາຠິສງ຺ຂາຣໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ກິນ຺ຕິ ປລິໂພໂຘ ອຍ’’ນ຺ຕິ. ນນ຺ທິສໍໂຍຊນໍ ອິຕີຕິ ຍາ ຈຕຸຕ຺ຖອຣູປຣາຄສງ຺ຂາຕາ ນນ຺ທີ ຕຎ຺ຈ ສໍໂຍຊນໍ ຎຕ຺ວາ. ຕໂຕ ຕຕ຺ຖ ວິປສ຺ສຕີຕິ ອຖ ຕຕ຺ຖ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຕໍ ສມາປຕ຺ຕິໍ ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ວິປສ຺ສຕິ. ເອຕໍ ຎາຓໍ ຕຖໍ ຕສ຺ສາຕິ ເອຕໍ ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເອວໍ ວິປສ຺ສໂຕ ອນຸກ຺ກເມນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຣຫຕ຺ຕຎາຓໍ ອວິປຣີຕໍ. ວຸສີມໂຕຕິ ວຸສິຕວນ຺ຕສ຺ສ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປາກຏເມວ.

ເອວໍ ຠຄວາ ອິທມ຺ປິ ສຸຕ຺ຕໍ ອຣຫຕ຺ຕນິກູເຏເນວ ເທເສສິ, ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ຈ ປຸພ຺ພສທິໂສ ເອວ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສີຕິ.

ສທ຺ຘມ຺ມປ຺ປຊ຺ໂຊຕິກາຍ ຈູຬນິທ຺ເທສ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ໂປສາລມາຓວສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໕. ໂມຆຣາຊມາຓວສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໘໕. ປນ຺ນຣສເມ ໂມຆຣາຊສຸຕ຺ເຕ – ທ຺ວາຫນ຺ຕິ ທ຺ເວ ວາເຣ ອຫໍ. ໂສ ຫິ ປຸພ຺ເພ ອຊິຕສຸຕ຺ຕສ຺ສ (ສຸ. ນິ. ໑໐໓໘ ອາທໂຍ) ຈ ຕິສ຺ສເມຕ຺ເຕຍ຺ຍສຸຕ຺ຕສ຺ສ (ສຸ. ນິ. ໑໐໔໖ ອາທໂຍ) ຈ ອວສາເນ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິ, ຠຄວາ ປນສ຺ສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຣິປາກໍ ອາຄມຍມາໂນ ນ ພ຺ຍາກາສິ. ເຕນາຫ – ‘‘ທ຺ວາຫໍ ສກ຺ກໍ ອປຸຈ຺ຉິສ຺ສ’’ນ຺ຕິ. ຍາວຕຕິຍຎ຺ຈ ເທວີສິ, ພ຺ຍາກໂຣຕີຕິ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ຍາວຕຕິຍຎ຺ຈ ສຫຘມ຺ມິກໍ ປຸຏ຺ໂຐ ວິສຸທ຺ຘິເທວຠູໂຕ ອິສິ ຠຄວາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ພ຺ຍາກໂຣຕີຕິ ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ. ໂຄຘາວຣີຕີເຣເຍວ ກິຣ ໂສ ເອວມສ຺ໂສສິ. ເຕນາຫ – ‘‘ພ຺ຍາກໂຣຕີຕິ ເມ ສຸຕ’’ນ຺ຕິ. ອິມິສ຺ສາ ຄາຖາຍ ນິທ຺ເທເສ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍໍ ເອວ.

໘໖. ອຍໍ ໂລໂກຕິ ມນຸສ຺ສໂລໂກ. ປໂຣ ໂລໂກຕິ ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສໂສ. ສເທວໂກຕິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສໂສ ອຸປປຕ຺ຕິເທວສມ຺ມຸຕິເທວຍຸຕ຺ໂຕ. ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມໂລໂກ ສເທວໂກ’’ຕິ ເອຕໍ ວາ ‘‘ສເທວໂກ ໂລໂກ’’ຕິອາທິນຍນິທສ຺ສນມຕ຺ຕໍ. ເຕນ ສພ຺ໂພປິ ຕຖາວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໂລໂກ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໘໗. ເອວໍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕທສ຺ສາວິນ຺ຕິ ເອວໍ ອຄ຺ຄທສ຺ສາວິໍ, ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ອຊ຺ຌາສຍາຘິມຸຕ຺ຕິຄຕິປຣາຍຓາທີນິ ປສ຺ສິຕຸໍ ສມຕ຺ຖນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ.

໘໘. ສຸຎ຺ຎໂຕ ໂລກໍ ອເວກ຺ຂສ຺ສູຕິ ອວສິຍປວຕ຺ຕສລ຺ລກ຺ຂຓວເສນ ວາ ຕຸຈ຺ຉສງ຺ຂາຣສມນຸປສ຺ສນາວເສນ ວາຕິ ທ຺ວີຫາກາເຣຫິ ສຸຎ຺ຎໂຕ ໂລກໍ ປສ຺ສ. ອຕ຺ຕານຸທິຏ຺ຐິໍ ອູຫຈ຺ຈາຕິ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ.

ລຸຊ຺ຊຕີຕິ ຠິຊ຺ຊຕິ. ຈກ຺ຂຕີຕິ ຈກ຺ຂຸ. ຕເທຕໍ ສສມ຺ຠາຣຈກ຺ຂຸໂນ ເສຕມຓ຺ຑລປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ກຓ຺ຫມຓ຺ຑລສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ອຠິມຸເຂ ຐິຕານໍ ສຣີຣສຓ຺ຐານຸປ຺ປຕ຺ຕິເທສຠູເຕ ທິຏ຺ຐມຓ຺ຑເລ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ຍຖາຣຫໍ ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣຠາວໍ ສາຘຍມານໍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຣູປຍນ຺ຕີຕິ ຣູປາ, ວຓ຺ຓວິກາຣມາປຊ຺ຊນ຺ຕາ ຫທຍງ຺ຄຕຠາວໍ ປກາເສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈກ຺ຂຸໂຕ ປວຕ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ວາ ຈກ຺ຂຸສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ວາ ວິຎ຺ຎາຓໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ. ຈກ຺ຂຸໂຕ ປວຕ຺ໂຕ ສມ຺ຜສ຺ໂສ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ໂສ. ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ. ເວທຍິຕນ຺ຕິ ວິນ຺ທນໍ, ເວທນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕເທວ ສຸຂຍຕີຕິ ສຸຂໍ, ຍສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ສຸຂິຕໍ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸຏ຺ຐຸ ວາ ຂາທຕິ, ຂນຕິ ຈ ກາຍຈິຕ຺ຕາພາຘນ຺ຕິ ສຸຂໍ. ທຸກ຺ຂຍຕີຕິ ທຸກ຺ຂໍ. ຍສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ທຸກ຺ຂິຕໍ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ທຸກ຺ຂໍ ນ ສຸຂນ຺ຕິ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ. ມ-ກາໂຣ ສນ຺ຘິປທວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ. ໂສ ປນ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ເສ ອຕ຺ຕນາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຍ ເວທນາຍ ສຫຊາຕອຎ຺ຎມຎ຺ຎນິສ຺ສຍວິປາກອາຫາຣສມ຺ປຍຸຕ຺ຕອຕ຺ຖິອວິຄຕວເສນ ອຏ຺ຐຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຍ ອນນ຺ຕຣສມນນ຺ຕຣູປນິສ຺ສຍນຕ຺ຖິວິຄຕວເສນ ປຎ຺ຈຘາ, ສນ຺ຕີຣຓາທິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ອຸປນິສ຺ສຍວເສເນວ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ.

ສຸຓາຕີຕິ ໂສຕໍ, ຕໍ ສສມ຺ຠາຣໂສຕພິລສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ຕນຸຕມ຺ພໂລມາຈິເຕ ອງ຺ຄຸລິເວຘກສຓ຺ຐາເນ ປເທເສ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ຍຖາຣຫໍ ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣຠາວໍ ສາຘຍມານໍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ສທ຺ທີຍນ຺ຕີຕິ ສທ຺ທາ, ອຸທາຫຣີຍນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຆາຍຕີຕິ ຆານໍ, ຕໍ ສສມ຺ຠາຣຆານພິລສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ອຊປທສຓ຺ຐາເນ ປເທເສ ຆານວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ຍຖາຣຫໍ ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣຠາວໍ ສາຘຍມານໍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຄນ຺ຘິຍນ຺ຕີຕິ ຄນ຺ຘາ, ອຕ຺ຕໂນ ວຕ຺ຖຸໍ ສູຈິຍນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຊີວິຕໍ ອວ຺ຫາຍຕີຕິ ຊິວ຺ຫາ, ສາຍນຏ຺ເຐນ ວາ ຊິວ຺ຫາ. ສາ ສສມ຺ຠາຣຊິວ຺ຫາຍ ອຕິອຄ຺ຄມູລປສ຺ສານິ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຸປຣິມຕລມຊ຺ເຌ ຠິນ຺ນອຸປ຺ປລທລຄ຺ຄສຓ຺ຐາເນ ປເທເສ ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ຍຖາຣຫໍ ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣຠາວໍ ສາຘຍມານາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຣສນ຺ຕິ ເຕ ສຕ຺ຕາຕິ ຣສາ, ອສ຺ສາເທນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ກຸຈ຺ຉິຕານໍ ອາສວຘມ຺ມານໍ ອາໂຍຕິ ກາໂຍ. ອາໂຍຕິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິເທໂສ. ໂສ ຍາວຕາ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ອຸປາທິນ຺ນປວຕ຺ຕິ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ກາຍປ຺ປສາໂທ ກາຍວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ຍຖາຣຫໍ ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣຠາວໍ ສາຘຍມາໂນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຜຸສິຍນ຺ຕີຕິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາ. ມນຕີຕິ ມໂນ, ວິຊານາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຕໂນ ລກ຺ຂຓໍ ຘາເຣນ຺ຕີຕິ ຘມ຺ມາ. ມໂນຕິ ສຫາວຊ຺ຊນຠວງ຺ຄໍ. ຘມ຺ມາຕິ ນິພ຺ພານໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອວເສສາ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓຘມ຺ມາ. ມໂນວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ຊວນມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ. ມໂນສມ຺ຜສ຺ໂສຕິ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ຜສ຺ໂສ, ໂສ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຍ ເວທນາຍ ວິປາກປຈ຺ຈຍວຊ຺ເຊຫິ ເສເສຫິ ສຕ຺ຕຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ອນນ຺ຕຣາຍ ເຕເຫວ ເສສານໍ ອຸປນິສ຺ສເຍເນວ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ.

ອວສິຍປວຕ຺ຕສລ຺ລກ຺ຂຓວເສນ ວາຕິ ອວໂສ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕສງ຺ຂາເຣ ປສ຺ສນວເສນ ໂອໂລກນວເສນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣູເປ ວໂສ ນ ລພ຺ຠຕີຕິ ຣູປສ຺ມິໍ ວສວຕ຺ຕິຠາໂວ ອິສ຺ສຣຠາໂວ ນ ລພ຺ຠຕິ. ເວທນາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ນາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາໂຍ ຕຸມ຺ຫາກນ຺ຕິ ອຕ຺ຕນິ ສຕິ ອຕ຺ຕນິຍໍ ນາມ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຕາເຍວ ຈ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ນາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາໂຍ ຕຸມ຺ຫາກ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ນາປິ ອຎ຺ເຎສນ຺ຕິ ອຎ຺ໂຎ ນາມ ປເຣສໍ ອຕ຺ຕາ. ຕສ຺ມິໍ ສຕິ ອຎ຺ເຎສໍ ນາມ ສິຍາ, ໂສປິ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ນາປິ ອຎ຺ເຎສ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ປຸຣາຓມິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມນ຺ຕິ ນຍິທໍ ປຸຣາຓກມ຺ມເມວ, ປຸຣາຓກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ປເນສ ກາໂຍ. ຕສ຺ມາ ປຈ຺ຈຍໂວຫາເຣນ ເອວໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ອຠິສງ຺ຂຕນ຺ຕິອາທິ ກມ຺ມໂວຫາຣສ຺ເສວ ວເສນ ປຸຣິມລິງ຺ຄສຠາວຕາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ອຠິສງ຺ຂຕນ຺ຕິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ກໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອຠິສຎ຺ເຈຕຍິຕນ຺ຕິ ເຈຕນາວຕ຺ຖຸໂກ, ເຈຕນາມູລໂກຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເວທນິຍນ຺ຕິ ເວທນາຍ ວຕ຺ຖູຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ຣູເປ ສາໂຣ ນ ລພ຺ຠຕີຕິ ຣູປສ຺ມິໍ ນິຈ຺ຈາທິສາໂຣ ນ ລພ຺ຠຕິ. ເວທນາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຣູປໍ ອສ຺ສາຣໍ ນິສ຺ສາຣນ຺ຕິ ຣູປໍ ອສ຺ສາຣໍ ສາຣວິຣຫິຕຎ຺ຈ. ສາຣາປຄຕນ຺ຕິ ສາຣໂຕ ອປຄຕໍ. ນິຈ຺ຈສາຣສາເຣນ ວາຕິ ຠງ຺ຄໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕມາເນນ ນິຈ຺ຈສາເຣນ ວາ. ກສ຺ສຈິ ນິຈ຺ຈສາຣສ຺ສ ອຠາວໂຕ ນິຈ຺ຈສາເຣນ ສາໂຣ ນຕ຺ຖິ. ສຸຂສາຣສາເຣນ ວາຕິ ຐິຕິສຸຂໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕມານສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ສຸຂສາຣສ຺ສ ອຠາວໂຕ ສຸຂສາຣສາເຣນ ວາ. ອຕ຺ຕສາຣສາເຣນ ວາຕິ ອຕ຺ຕຕ຺ຕນິຍສາຣສາເຣນ ວາ. ນິຈ຺ເຈນ ວາຕິ ຠງ຺ຄໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕມານສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ນິຈ຺ຈສ຺ສ ອຠາວໂຕ ນິຈ຺ເຈນ ວາ. ຘຸເວນ ວາຕິ ວິຊ຺ຊມານກາເລປິ ປຈ຺ຈຍາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕາຍ ຖິຣສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອຠາວໂຕ ຘຸເວນ ວາ. ສສ຺ສເຕນ ວາຕິ ອພ຺ໂພຈ຺ຉິນ຺ນສ຺ສ ສພ຺ພກາເລ ວິຊ຺ຊມານສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອຠາວໂຕ ສສ຺ສເຕນ ວາ. ອວິປຣິຓາມຘມ຺ເມນ ວາຕິ ຊຣາຠງ຺ຄວເສນ ອວິປຣິຓາມປກຕິກສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອຠາວໂຕ ອວິປຣິຓາມຘມ຺ເມນ ວາ.

ຈກ຺ຂຸ ສຸຎ຺ຎໍ ອຕ຺ເຕນ ວາ ອຕ຺ຕນິເຍນ ວາຕິ ‘‘ກາຣໂກ ເວທໂກ ສຍໍວສີ’’ຕິ ເອວໍ ປຣິກປ຺ປິເກນ ອຕ຺ຕນາ ວາ ອຕ຺ຕາຠາວໂຕເຍວ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕເກນ ປຣິກ຺ຂາເຣນ ຈ ສຸຎ຺ຎໍ. ສພ຺ພໍ ຈກ຺ຂາທິໂລກິຍຘມ຺ມຊາຕໍ ຍສ຺ມາ ອຕ຺ຕາ ຈ ເອຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ, ອຕ຺ຕນິຍຎ຺ຈ ເອຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ສຸຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂລກຸຕ຺ຕຣາປິ ຘມ຺ມາ ອຕ຺ຕຕ຺ຕນິເຍຫິ ສຸຎ຺ຎາເຍວ, ສຸຎ຺ຎາຕີຕຘມ຺ມາ ນຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ອຕ຺ຕຕ຺ຕນິຍສາຣສ຺ສ ນຕ຺ຖິຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ໂລເກ ຈ ‘‘ສຸຎ຺ຎໍ ຆຣໍ ສຸຎ຺ໂຎ ຆໂຏ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ຆຣສ຺ສ ຆຏສ຺ສ ຈ ນຕ຺ຖິຠາໂວ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຆເຏ ຈ ອຎ຺ຎສ຺ສ ນຕ຺ຖິຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ຠຄວຕາ ຈ ອິຕິ ຍມ຺ປິ ໂກຈິ ຕຕ຺ຖ ນ ໂຫຕິ, ເຕນ ຕໍ ສຸຎ຺ຎໍ. ຍໍ ປນ ຕຕ຺ຖ ອວສິຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ສນ຺ຕໍ ອິທມຕ຺ຖີຕິ ປຊານາຕີຕິ ອຍເມວຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕຖາ ຎາຍຄນ຺ເຖ ສທ຺ທຄນ຺ເຖ ຈ ອຍເມວຕ຺ໂຖ. ອິຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓເມວ ກຖິຕໍ. ອນິສ຺ສຣິຍໂຕຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອິສ຺ສຣິເຍ ອວສວຕ຺ຕນໂຕ. ອກາມກາຣິຍໂຕຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອກາມໍ ອຣຸຈິກຣຓວເສນ. ອປາປຸຓິຍໂຕຕິ ຐາຕຸໍ ປຕິຏ຺ຐາຠາວໂຕ. ອວສວຕ຺ຕນໂຕຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວເສ ອວຕ຺ຕນໂຕ. ປຣໂຕຕິ ອນິຈ຺ຈໂຕ ປຈ຺ຈຍາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິໂຕ. ວິວິຕ຺ຕໂຕຕິ ນິສ຺ສຣໂຕ.

ສຸທ຺ຘນ຺ຕິ ເກວລໍ ອິສ຺ສຣກາລປກຕີຫິ ວິນາ ເກວລໍ ປຈ຺ຈຍາຍຕ຺ຕປວຕ຺ຕິວເສນ ປວຕ຺ຕມານໍ ສຸທ຺ຘໍ ນາມ. ອຕ຺ຕນິຍວິຣຫິໂຕ ສຸທ຺ຘຘມ຺ມປຸຎ຺ໂຊຕິ ຈ. ສຸທ຺ຘໍ ຘມ຺ມສມຸປ຺ປາທໍ, ສຸທ຺ຘໍ ສງ຺ຂາຣສນ຺ຕຕິນ຺ຕິ ສຸທ຺ຘໍ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ຊານນ຺ຕສ຺ສ ສງ຺ຂາຣານໍ ສນ຺ຕຕິໍ ອພ຺ໂພຈ຺ຉິນ຺ນສງ຺ຂາຣສນ຺ຕຕິໍ. ຕເຖວ ສຸທ຺ຘໍ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ສງ຺ຂາຣາທີນິ, ເອກຏ຺ຐານິ ອາທເຣນ ທ຺ວຕ຺ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວຸຕ຺ຕານິ. ເອວໍ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ມຣຓມຸເຂ ຠຍໍ ນ ໂຫຕິ. ຄາມຓີຕິ ອາລປນໍ. ຕິຓກຏ຺ຐສມໍ ໂລກນ຺ຕິ ອິມໍ ອຸປາທິນ຺ນກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຂາຕໍ ໂລກໍ. ຍທາ ຕິຓກຏ຺ຐສມໍ ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕິ. ຍຖາ ອຣຎ຺ເຎ ຕິຓກຏ຺ຐາທີສຸ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕສຸ ອຕ຺ຕານໍ ວາ ອຕ຺ຕນິຍໍ ວາ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ນ ໂຫຕິ, ເຕສຸ ວາ ຕິຓກຏ຺ຐາທີສຸ ສຍເມວ ນສ຺ສນ຺ເຕສຸປິ ວິນສ຺ສນ຺ເຕສຸປິ ອຕ຺ຕາ ນສ຺ສຕິ, ອຕ຺ຕນິໂຍ ນສ຺ສຕີຕິ ນ ໂຫຕິ. ເອວໍ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍປິ ນສ຺ສນ຺ເຕ ວາ ວິນສ຺ສນ຺ເຕ ວາ ອຕ຺ຕາ ວາ ອຕ຺ຕນິຍໍ ວາ ຠິຊ຺ຊຕີຕິ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎາຍ ຕິຓກຏ຺ຐສມໍ ປສ຺ສຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນາຎ຺ຎໍ ປຕ຺ຖຍເຕ ກິຎ຺ຈິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣປ຺ປຏິສນ຺ຘິຍາຕິ ປຏິສນ຺ຘິວິຣຫິຕໍ ນິພ຺ພານໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ຠວໍ ວາ ອຕ຺ຕຠາວໍ ວາ ນ ປຕ຺ເຖຕິ.

ຣູປໍ ສມນ຺ເນສຕີຕິ ຣູປສ຺ສ ສາຣໍ ປຣິເຍສຕິ. ອຫນ຺ຕິ ວາຕິ ທິຏ຺ຐິວເສນ. ມມນ຺ຕິ ວາຕິ ຕຓ຺ຫາວເສນ. ອສ຺ມີຕິ ວາຕິ ມານວເສນ. ຕມ຺ປິ ຕສ຺ສ ນ ໂຫຕີຕິ ຕໍ ຕິວິຘມ຺ປິ ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ນ ໂຫຕິ.

ອິຘາຕິ ເທສາປເທເສ ນິປາໂຕ, ສ຺ວາຍໍ ກຕ຺ຖຈິ ໂລກໍ ອຸປາທາຍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ອິຘ ຕຖາຄໂຕ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໗໘; ອ. ນິ. ໔.໓໓). ກຕ຺ຖຈິ ສາສນໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ອິເຘວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມໂຓ, ອິຘ ທຸຕິໂຍ ສມໂຓ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໓໙; ທີ. ນິ. ໒.໒໑໔). ກຕ຺ຖຈິ ໂອກາສໍ. ຍຖາຫ –

‘‘ອິເຘວ ຕິຏ຺ຐມານສ຺ສ, ເທວຠູຕສ຺ສ ເມ ສໂຕ;

ປຸນຣາຍຸ ຈ ເມ ລທ຺ໂຘ, ເອວໍ ຊານາຫິ ມາຣິສາ’’ຕິ. (ທີ. ນິ. ໒.໓໖໙);

ກຕ຺ຖຈິ ປທປູຣຓມຕ຺ຕເມວ. ຍຖາຫ – ‘‘ອິຘາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຸຕ຺ຕາວີ ອສ຺ສໍ ປວາຣິໂຕ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໓໐). ອິຘ ປນ ໂລກໍ ອຸປາທາຍ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອາຄມາຘິຄມາຠາວາ ເຎຍ຺ໂຍ ‘‘ອສ຺ສຸຕວາ’’ອິຕິ. ຍສ຺ສ ຫິ ຂນ຺ຘຘາຕຸອາຍຕນປຈ຺ຈຍາກາຣສຕິປຏ຺ຐານາທີສຸ ອຸຄ຺ຄຫປຣິປຸຈ຺ຉາວິນິຈ຺ຉຍຣຫິຕຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐິປຏິເສຘໂກ ເນວ ອາຄໂມ, ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພສ຺ສ ອນຘິຄຕຕ຺ຕາ ເນວ ອຘິຄໂມ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ອາຄມາຘິຄມາຠາວາ ເຎຍ຺ໂຍ ‘‘ອສ຺ສຸຕວາ’’ ອິຕິ. ສ຺ວາຍໍ –

ປຸຖູນໍ ຊນນາທີຫິ, ກາຣເຓຫິ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ;

ປຸຖຸຊ຺ຊນນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາ, ປຸຖຸວາຍໍ ຊໂນ ອິຕິ. (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໗; ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໒; ອ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໕໑; ປຏິ. ມ. ອຏ຺ຐ. ໒.໑.໑໓໐);

ໂສ ຫິ ປຸຖູນໍ ນານປ຺ປກາຣານໍ ກິເລສາທີນໍ ຊນນາທີຫິປິ ກາຣເຓຫິ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ. ຍຖາຫ – ປຸຖຸ ກິເລເສ ຊເນນ຺ຕີຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ, ປຸຖຸ ອວິຫຕສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິກາຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ, ປຸຖຸ ສຕ຺ຖາຣານໍ ມຸຂຸລ຺ໂລກິກາຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ, ປຸຖຸ ສພ຺ພຄຕີຫິ ອວຸຏ຺ຐິຕາຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ, ປຸຖຸ ນານາຠິສງ຺ຂາເຣ ອຠິສງ຺ຂໂຣນ຺ຕີຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ, ປຸຖຸ ນານາໂອເຆຫິ ວຸຍ຺ຫນ຺ຕີຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ, ປຸຖຸ ນານາສນ຺ຕາເປຫິ ສນ຺ຕປ຺ເປນ຺ຕີຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ, ປຸຖຸ ນານາປຣິຬາເຫຫິ ປຣິຑຍ຺ຫນ຺ຕີຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ, ປຸຖຸ ປຎ຺ຈສຸ ກາມຄຸເຓສຸ ຣຕ຺ຕາ ຄິທ຺ຘາ ຄຘິຕາ ມຸຎ຺ຉິຕາ ອຊ຺ໂຌສນ຺ນາ ລຄ຺ຄາ ລຄ຺ຄິຕາ ປລິພຸທ຺ຘາຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ, ປຸຖຸ ປຎ຺ຈຫິ ນີວຣເຓຫິ ອາວຸຏາ ນິວຸຏາ ໂອວຸຏາ ປິຫິຕາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ປຏິກຸຊ຺ຊິຕາຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ (ມຫານິ. ໕໑, ໙໔), ປຸຖູນໍ ວາ ຄຓນປຖມຕີຕານໍ ອຣິຍຘມ຺ມປຣມ຺ມຸຂານໍ ນີຈຘມ຺ມສມາຈາຣານໍ ຊນານໍ ອນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາປິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ, ປຸຖຸວ ອຍໍ ວິສຸໍເຍວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄໂຕ, ວິສໍສຏ຺ໂຐ ສີລສຸຕາທິຄຸຓຍຸຕ຺ເຕຫິ ອຣິເຍຫິ ຊໂນຕິປິ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ. ເອວເມເຕຫິ ‘‘ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ’’ຕິ ທ຺ວີຫິ ປເທຫິ ເຍ ເຕ –

‘‘ທຸເວ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ວຸຕ຺ຕາ, ພຸທ຺ເຘນາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸນາ;

ອນ຺ໂຘ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ເອໂກ, ກລ຺ຍາເຓໂກ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ’’ຕິ. (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໗; ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໒; ສໍ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໒.໖໑; ອ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໕໑; ປຏິ. ມ. ອຏ຺ຐ. ໒.໑.໑໓໐; ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑໐໐໗) –

ທ຺ເວ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕສຸ ອນ຺ຘປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຣິຍານໍ ອທສ຺ສາວີຕິອາທີສຸ ອຣິຍາຕິ ອາຣກຕ຺ຕາ ກິເລເສຫິ, ອນເຍ ນ ອິຣິຍນໂຕ, ອເຍ ອິຣິຍນໂຕ, ສເທວເກນ ຈ ໂລເກນ ອຣຓີຍໂຕ ພຸທ຺ຘາ ຈ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ຈ ພຸທ຺ຘສາວກາ ຈ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ພຸທ຺ຘາ ເອວ ວາ ອິຘ ອຣິຍາ. ຍຖາຫ – ‘‘ສເທວເກ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລເກ…ເປ… ຕຖາຄໂຕ ອຣິໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໙໘).

ສປ຺ປຸຣິສາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ຕຖາຄຕສາວກາ ຈ ‘‘ສປ຺ປຸຣິສາ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເຕ ຫິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຄຸຓໂຍເຄນ ໂສຠນາ ປຸຣິສາຕິ ສປ຺ປຸຣິສາ. ສພ຺ເພວ ວາ ເອເຕ ທ຺ວິຘາປິ ວຸຕ຺ຕາ. ພຸທ຺ຘາປິ ຫິ ອຣິຍາ ຈ ສປ຺ປຸຣິສາ ຈ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາປິ ພຸທ຺ຘສາວກາປິ. ຍຖາຫ –

‘‘ໂຍ ເວ ກຕຎ຺ຎູ ກຕເວທິ ຘີໂຣ, ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕ ທຬ຺ຫຠຕ຺ຕິ ຈ ໂຫຕິ;

ທຸຂິຕສ຺ສ ສກ຺ກຈ຺ຈ ກໂຣຕິ ກິຈ຺ຈໍ, ຕຖາວິຘໍ ສປ຺ປຸຣິສໍ ວທນ຺ຕີ’’ຕິ. (ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໒; ປຏິ. ມ. ອຏ຺ຐ. ໒.໑.໑໓໐; ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑໐໐໗);

‘‘ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕ ທຬ຺ຫຠຕ຺ຕິ ຈ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາ ຫິ ພຸທ຺ຘສາວໂກ ວຸຕ຺ໂຕ. ກຕຎ຺ຎຸຕາທີຫິ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ພຸທ຺ຘາຕິ, ໂຍ ອິເມສໍ ອຣິຍານໍ ອທສ຺ສນສີໂລ, ນ ຈ ທສ຺ສເນ ສາຘຸກາຣີ, ໂສ ອຣິຍານໍ ອທສ຺ສາວີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂສ ຈກ຺ຂຸນາ ອທສ຺ສາວີ, ຎາເຓນ ອທສ຺ສາວີຕິ ທຸວິໂຘ, ເຕສຸ ຎາເຓນ ອທສ຺ສາວີ ອິຘ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ມໍສຈກ຺ຂຸນາ ຫິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ວາ ອຣິຍາ ທິຏ຺ຐາປິ ອທິຏ຺ຐາວ ໂຫນ຺ຕິ ເຕສໍ ຈກ຺ຂຸນາ ວຓ຺ຓມຕ຺ຕຄຫຓໂຕ, ນ ອຣິຍຠາວໂຄຈຣໂຕ. ໂສຓສິງ຺ຄາລາທໂຍປິ ຈກ຺ຂຸນາ ອຣິເຍ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ນ ຈ ເຕ ອຣິຍານໍ ທສ຺ສາວິໂນ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ຈິຕ຺ຕລປພ຺ພຕວາສິໂນ ກິຣ ຂີຓາສວຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ວຸຑ຺ຒປພ຺ພຊິໂຕ ເອກທິວສໍ ເຖເຣນ ສທ຺ຘິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເຖຣໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ອຣິຍາ ນາມ, ຠນ຺ເຕ, ກີທິສາ’’ຕິ? ເຖໂຣ ອາຫ – ‘‘ອິເຘກຈ຺ໂຈ ມຫລ຺ລໂກ ອຣິຍານໍ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ສຫ ຈຣນ຺ໂຕປິ ເນວ ອຣິເຍ ຊານາຕິ, ເອວໍ ທຸຊ຺ຊານາ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍາ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕປິ ໂສ ເນວ ອຎ຺ຎາສິ. ຕສ຺ມາ ຈກ຺ຂຸນາ ທສ຺ສນໍ ນ ທສ຺ສນໍ, ຎາເຓນ ທສ຺ສນເມວ ທສ຺ສນໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ອລໍ ເຕ, ວກ຺ກລິ, ກິໍ ເຕ ອິມິນາ ປູຕິກາເຍນ ທິຏ຺ເຐນ, ໂຍ ໂຂ, ວກ຺ກລິ, ຘມ຺ມໍ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ມໍ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໘໗). ຕສ຺ມາ ຈກ຺ຂຸນາ ປສ຺ສນ຺ໂຕປິ ຎາເຓນ ອຣິເຍຫິ ທິຏ຺ຐໍ ອນິຈ຺ຈາທິລກ຺ຂຓໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ, ອຣິຍານໍ ອຘິຄຕຎ຺ຈ ຘມ຺ມໍ ອນຘິຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ, ອຣິຍກຣຘມ຺ມານໍ ອຣິຍຠາວສ຺ສ ຈ ອທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ‘‘ອຣິຍານໍ ອທສ຺ສາວີ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຣິຍຘມ຺ມສ຺ສ ອໂກວິໂທຕິ ສຕິປຏ຺ຐານາທິເຠເທ ອຣິຍຘມ຺ເມ ອກຸສໂລ. ອຣິຍຘມ຺ເມ ອວິນີໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ –

ທຸວິໂຘ ວິນໂຍ ນາມ, ເອກເມເກຕ຺ຖ ປຎ຺ຈຘາ;

ອຠາວໂຕ ຕສ຺ສ ອຍໍ, ‘‘ອວິນີໂຕ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. (ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໒; ສຸ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.ອຸຣຄສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ; ປຏິ. ມ. ອຏ຺ຐ. ໒.໑.໑໓໐; ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑໐໐໗);

ອຍຎ຺ຫິ ສໍວຣວິນໂຍ ປຫານວິນໂຍຕິ ທຸວິໂຘ ວິນໂຍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ທຸວິເຘປິ ວິນເຍ ເອກເມໂກປິ ວິນໂຍ ປຎ຺ຈຘາ ຠິຊ຺ຊຕິ. ສໍວຣວິນໂຍປິ ຫິ ສີລສໍວໂຣ ສຕິສໍວໂຣ ຎາຓສໍວໂຣ ຂນ຺ຕິສໍວໂຣ ວີຣິຍສໍວໂຣຕິ ປຎ຺ຈວິໂຘ. ປຫານວິນໂຍປິ ຕທງ຺ຄປ຺ປຫານໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠນປ຺ປຫານໍ ສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫານໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິປ຺ປຫານໍ ນິສ຺ສຣຓປ຺ປຫານນ຺ຕິ ປຎ຺ຈວິໂຘ.

ຕຕ຺ຖ ‘‘ອິມິນາ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວເຣນ ອຸເປໂຕ ໂຫຕິ ສມຸເປໂຕ’’ຕິ (ວິຠ. ໕໑໑) ອຍໍ ສີລສໍວໂຣ. ‘‘ຣກ຺ຂຕິ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໙໕; ສໍ. ນິ. ໔.໒໓໙; ອ. ນິ. ໓.໑໖) ອຍໍ ສຕິສໍວໂຣ.

‘‘ຍານິ ໂສຕານິ ໂລກສ຺ມິໍ, (ອຊິຕາຕິ ຠຄວາ,)

ສຕິ ເຕສໍ ນິວາຣຓໍ;

ໂສຕານໍ ສໍວຣໍ ພ຺ຣູມິ, ປຎ຺ຎາເຍເຕ ປິຘິຍ຺ຍເຣ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໑໐໔໑; ຈູຬນິ. ອຊິຕມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໔; ເນຕ຺ຕິ. ໑໑, ໔໕; ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑໐໐໗) –

ອຍໍ ຎາຓສໍວໂຣ. ‘‘ຂໂມ ໂຫຕິ ສີຕສ຺ສ ອຸຓ຺ຫສ຺ສາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໔; ອ. ນິ. ໔.໑໑໔; ໖.໕໘) ອຍໍ ຂນ຺ຕິສໍວໂຣ. ‘‘ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກາມວິຕກ຺ກໍ ນາຘິວາເສຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໖; ອ. ນິ. ໔.໑໑໔; ໖.໕໘) ອຍໍ ວີຣິຍສໍວໂຣ. ສພ຺ໂພປິ ຈາຍໍ ສໍວໂຣ ຍຖາສກໍ ສໍວຣິຕພ຺ພານໍ ວິເນຕພ຺ພານຎ຺ຈ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີນໍ ສໍວຣຓໂຕ ‘‘ສໍວໂຣ’’, ວິນຍນໂຕ ‘‘ວິນໂຍ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວໍ ຕາວ ສໍວຣວິນໂຍ ປຎ຺ຈຘາ ຠິຊ຺ຊຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຖາ ຍໍ ນາມຣູປປຣິຈ຺ເຉທາທີສຸ ວິປສ຺ສນາຎາເຓສຸ ປຏິປກ຺ຂຠາວໂຕ ທີປາໂລເກເນວ ຕມສ຺ສ, ເຕນ ເຕນ ວິປສ຺ສນາຎາເຓນ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອນຕ຺ຖສ຺ສ ປຫານໍ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ນາມຣູປວວຕ຺ຖາເນນ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິຍາ, ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄເຫນ ອເຫຕຸວິສມເຫຕຸທິຏ຺ຐີນໍ, ຕສ຺ເສວ ອປຣຠາເຄນ ກງ຺ຂາວິຕຣເຓນ ກຖໍກຖີຠາວສ຺ສ, ກລາປສມ຺ມສເນນ ‘‘ອຫໍ ມມາ’’ຕິ ຄາຫສ຺ສ, ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄວວຕ຺ຖາເນນ ອມຄ຺ເຄ ມຄ຺ຄສຎ຺ຎາຍ, ອຸທຍທສ຺ສເນນ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິຍາ, ວຍທສ຺ສເນນ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິຍາ, ຠຍທສ຺ສເນນ ສຠເຍ ອຠຍສຎ຺ຎາຍ, ອາທີນວທສ຺ສເນນ ອສ຺ສາທສຎ຺ຎາຍ, ນິພ຺ພິທານຸປສ຺ສນາຍ ອຠິຣຕິສຎ຺ຎາຍ, ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາຎາເຓນ ອມຸຎ຺ຈິຕຸກາມຕາຍ, ອຸເປກ຺ຂາຎາເຓນ ອນຸເປກ຺ຂາຍ, ອນຸໂລເມນ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຍໍ ນິພ຺ພາເນ ຈ ປຏິໂລມຠາວສ຺ສ, ໂຄຕ຺ຣຠຸນາ ສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫສ຺ສ ປຫານໍ. ເອຕໍ ຕທງ຺ຄປ຺ປຫານໍ ນາມ.

ຍໍ ປນ ອຸປຈາຣປ຺ປນາເຠເທນ ສມາຘິນາ ປວຕ຺ຕິຠາວນິວາຣຓໂຕ ຆຏປ຺ປຫາເຣເນວ ອຸທກປິຏ຺ເຐ ເສວາລສ຺ສ ເຕສໍ ເຕສໍ ນີວຣຓາທິຘມ຺ມານໍ ປຫານໍ, ເອຕໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠນປ຺ປຫານໍ ນາມ. ຍໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍມຄ຺ຄານໍ ຠາວິຕຕ຺ຕາ ຕໍຕໍມຄ຺ຄວໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ‘‘ທິຏ຺ຐິຄຕານໍ ປຫານາຍາ’’ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ໒໗໗; ວິຠ. ໖໒໘) ນເຍນ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ສມຸທຍປກ຺ຂິຍສ຺ສ ກິເລສຄຓສ຺ສ ອຈ຺ຈນ຺ຕອປ຺ປວຕ຺ຕິຠາເວນ ປຫານໍ, ອິທໍ ສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫານໍ ນາມ. ຍໍ ປນ ຜລກ຺ຂເຓ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘຕ຺ຕໍ ກິເລສານໍ, ເອຕໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິປ຺ປຫານໍ ນາມ. ຍໍ ສພ຺ພສງ຺ຂຕນິສ຺ສຏຕ຺ຕາ ປຫີນສພ຺ພສງ຺ຂຕໍ ນິພ຺ພານໍ, ເອຕໍ ນິສ຺ສຣຓປ຺ປຫານໍ ນາມ. ສພ຺ພມ຺ປິ ເຈຕໍ ປຫານໍ ຍສ຺ມາ ຈາຄຏ຺ເຐນ ປຫານໍ, ວິນຍນຏ຺ເຐນ ວິນໂຍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ປຫານວິນໂຍ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕໍ ຕໍ ປຫານວໂຕ ວາ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ວິນຍສ຺ສ ສມ຺ຠວໂຕເປຕໍ ‘‘ປຫານວິນໂຍ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວໍ ປຫານວິນໂຍປິ ປຎ຺ຈຘາ ຠິຊ຺ຊຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ (ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໒; ສຸ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.ອຸຣຄສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ; ປຏິ. ມ. ອຏ຺ຐ. ໒.໑.໑໓໐).

ເອວມຍໍ ສງ຺ເຂປໂຕ ທຸວິໂຘ ເຠທໂຕ ຈ ທສວິໂຘ ວິນໂຍ ຠິນ຺ນສໍວຣຕ຺ຕາ, ປຫາຕພ຺ພສ຺ສ ຈ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ ຍສ຺ມາ ເອຕສ຺ສ ອສ຺ສຸຕວໂຕ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ອຠາວໂຕ ຕສ຺ສ ອຍໍ ‘‘ອວິນີໂຕ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ. ເອເສວ ນໂຍ ສປ຺ປຸຣິສານໍ ອທສ຺ສາວີ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ມສ຺ສ ອໂກວິໂທ, ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ເມ ອວິນີໂຕຕິ ເອຕ຺ຖປິ. ນິນ຺ນານາກຣຓຎ຺ຫິ ເອຕມຕ຺ຖໂຕ. ຍຖາຫ – ‘‘ເຍວ ເຕ ອຣິຍາ, ເຕວ ເຕ ສປ຺ປຸຣິສາ. ເຍວ ເຕ ສປ຺ປຸຣິສາ, ເຕວ ເຕ ອຣິຍາ. ໂຍ ເອວ ໂສ ອຣິຍານໍ ຘມ຺ໂມ, ໂສ ເອວ ໂສ ສປ຺ປຸຣິສານໍ ຘມ຺ໂມ. ໂຍ ເອວ ໂສ ສປ຺ປຸຣິສານໍ ຘມ຺ໂມ, ໂສ ເອວ ໂສ ອຣິຍານໍ ຘມ຺ໂມ. ເຍວ ເຕ ອຣິຍວິນຍາ, ເຕວ ເຕ ສປ຺ປຸຣິສວິນຍາ. ເຍວ ເຕ ສປ຺ປຸຣິສວິນຍາ, ເຕວ ເຕ ອຣິຍວິນຍາ. ອຣິເຍຕິ ວາ, ສປ຺ປຸຣິເສຕິ ວາ, ອຣິຍຘມ຺ເມຕິ ວາ, ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ເມຕິ ວາ, ອຣິຍວິນເຍຕິ ວາ, ສປ຺ປຸຣິສວິນເຍຕິ ວາ ເອເສເສ ເອເກ ເອກຏ຺ເຐ ສເມ ສມຠາເຄ ຕຊ຺ຊາເຕ ຕຎ຺ເຎວາຕິ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑໐໐໗; ປຏິ. ມ. ອຏ຺ຐ. ໒.໑.໑໓໐).

ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕີຕິ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ‘‘ຍໍ ຣູປໍ, ໂສ ອຫໍ, ໂຍ ອຫໍ, ຕໍ ຣູປ’’ນ຺ຕິ ຣູປຎ຺ຈ ອຕ຺ຕານຎ຺ຈ ອທ຺ວຍໍ ສມນຸປສ຺ສຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ເຕລປ຺ປທີປສ຺ສ ຌາຍໂຕ ‘‘ຍາ ອຈ຺ຈິ, ໂສ ວຓ຺ໂຓ. ໂຍ ວຓ຺ໂຓ, ສາ ອຈ຺ຈີ’’ຕິ ອຈ຺ຈິຎ຺ຈ ວຓ຺ຓຎ຺ຈ ອທ຺ວຍໍ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ເອວເມວ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂຕ…ເປ… ສມນຸປສ຺ສຕີຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໓໐-໑໓໑) ເອວໍ ຣູປໍ ‘‘ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ທິຏ຺ຐິປສ຺ສນາຍ ປສ຺ສຕິ. ຣູປວນ຺ຕໍ ວາ ອຕ຺ຕານນ຺ຕິ ອຣູປໍ ‘‘ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ຉາຍາວນ຺ຕໍ ຣຸກ຺ຂໍ ວິຍ ຕໍ ຣູປວນ຺ຕໍ ‘‘ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ສມນຸປສ຺ສຕິ. ອຕ຺ຕນິ ວາ ຣູປນ຺ຕິ ອຣູປເມວ ‘‘ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜສ຺ມິໍ ຄນ຺ຘໍ ວິຍ ອຕ຺ຕນິ ຣູປໍ ສມນຸປສ຺ສຕິ. ຣູປສ຺ມິໍ ວາ ອຕ຺ຕານນ຺ຕິ ອຣູປເມວ ‘‘ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ກຣຓ຺ຑເກ ມຓິໍ ວິຍ ຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ຣູປສ຺ມິໍ ສມນຸປສ຺ສຕິ. ເວທນາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕຕ຺ຖ ‘‘ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕີ’’ຕິ ສຸທ຺ຘຣູປໍເຍວ ‘‘ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ກຖິຕໍ. ‘‘ຣູປວນ຺ຕໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ, ອຕ຺ຕນິ ວາ ຣູປໍ, ຣູປສ຺ມິໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ. ເວທນໍ ອຕ຺ຕໂຕ… ສຎ຺ຎໍ… ສງ຺ຂາເຣ… ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໓໑) ອິເມສຸ ສຕ຺ຕສຸ ຐາເນສຸ ອຣູປໍ ‘‘ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ກຖິຕໍ, ‘‘ເວທນາວນ຺ຕໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ, ອຕ຺ຕນິ ວາ ເວທນາ, ເວທນາຍ ວາ ອຕ຺ຕານ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຈຕູສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ຕິຓ຺ຓໍ ຕິຓ຺ຓໍ ວເສນ ທ຺ວາທສສຸ ຐາເນສຸ ຣູປາຣູປມິສ຺ສໂກ ອຕ຺ຕາ ກຖິໂຕ. ຕຕ຺ຖ ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ. ເວທນໍ… ສຎ຺ຎໍ… ສງ຺ຂາເຣ… ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕີຕິ ປຎ຺ຈສຸ ຐາເນສຸ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິ ກຖິຕາ. ອວເສເສສຸ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິ. ເອວເມຕ຺ຖ ປນ຺ນຣສ ຠວທິຏ຺ຐິໂຍ ປຎ຺ຈ ວິຠວທິຏ຺ຐິໂຍ ໂຫນ຺ຕິ. ຕາ ສພ຺ພາປິ ມຄ຺ຄາວຣຓາ, ນ ສຄ຺ຄາວຣຓາ, ປຐມມຄ຺ຄວຊ຺ຌາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອາຣຎ຺ຎິໂກຕິ ອຣຎ຺ເຎ ນິວາສໍ. ປວເນຕິ ມຫນ຺ເຕ ຄມ຺ຠີຣວເນ. ຈຣມາໂນຕິ ຕຫິໍ ຕຫິໍ ວິຈຣມາໂນ. ວິສ຺ສຕ຺ໂຖ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ນິພ຺ຠໂຍ ນິຣາສງ຺ໂກ ຈຣຕິ. ອນາປາຖຄໂຕ ລຸທ຺ທສ຺ສາຕິ ມິຄລຸທ຺ທສ຺ສ ປຣມ຺ມຸຂຄໂຕ. ອນ຺ຕມກາສິ ມາຣນ຺ຕິ ກິເລສມາຣໍ ວາ ເທວປຸຕ຺ຕມາຣໍ ວາ ອນ຺ຕໍ ອກາສິ. ອປທໍ ວຘິຕ຺ວາຕິ ກິເລສປທໍ ຫນ຺ຕ຺ວາ ນາເສຕ຺ວາ. ມາຣຈກ຺ຂຸໍ ອທສ຺ສນໍ ຄໂຕຕິ ມາຣສ຺ສ ອທສ຺ສນວິສຍໍ ປຕ຺ໂຕ. ອນາປາຖຄໂຕຕິ ມາຣສ຺ສ ປຣມ຺ມຸຂໍ ປຕ຺ໂຕ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປາກຏເມວ.

ເອວໍ ຠຄວາ ອິທມ຺ປິ ສຸຕ຺ຕໍ ອຣຫຕ຺ຕນິກູເຏເນວ ເທເສສິ, ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ຈ ວຸຕ຺ຕສທິໂສເຍວ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສີຕິ.

ສທ຺ຘມ຺ມປ຺ປຊ຺ໂຊຕິກາຍ ຈູຬນິທ຺ເທສ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ໂມຆຣາຊມາຓວສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໖. ປິງ຺ຄິຍມາຓວສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໘໙. ໂສຬສເມ ປິງ຺ຄິຍສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທເສ – ຊິຓ຺ໂຓຫມສ຺ມິ ອພໂລ ວີຕວຓ຺ໂຓຕິ ໂສ ກິຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຊຣາຠິຠູໂຕ ວີສວສ຺ສສຕິໂກ ຊາຕິຍາ, ທຸພ຺ພໂລ ຈ ‘‘ອິຘ ປາທໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຎ຺ຎຕ຺ເຣວ ກໂຣຕິ, ວິນຏ຺ຐປຸຣິມຉວິວຓ຺ໂຓ ຈ. ເຕນາຫ – ‘‘ຊິຓ຺ໂຓຫມສ຺ມິ ອພໂລ ວີຕວຓ຺ໂຓ’’ຕິ. ມາຫໍ ນສ຺ສໍ ໂມມຸໂຫ ອນ຺ຕຣາວາຕິ ມາຫໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ຘມ຺ມໍ ອສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາ ເອວ ອວິທ຺ວາ ຫຸຕ຺ວາ ອນສ຺ສິໍ. ຊາຕິຊຣາຍ ອິຘ ວິປ຺ປຫານນ຺ຕິ ອິເຘວ ຕວ ປາທມູເລ ປາສາຓເກ ເຈຕິເຍ ວາ ຊາຕິຊຣາຍ ວິປ຺ປຫານໍ ນິພ຺ພານໍ ຘມ຺ມຣສໍ ອຫໍ ວິຊຎ຺ຎໍ, ຕໍ ເມ ອາຈິກ຺ຂ.

ອພໂລຕິ ພລວິຣຫິໂຕ. ທຸພ຺ພໂລຕິ ທຸພ຺ພລພໂລ. ອປ຺ປພໂລຕິ ປຣິຕ຺ຕພໂລ. ອປ຺ປຖາໂມຕິ ປຣິຕ຺ຕວີຣິໂຍ. ວີຕວຓ຺ໂຓຕິ ປຣິວຕ຺ຕິຕຉວິວຓ຺ໂຓ. ວິຄຕວຓ຺ໂຓຕິ ອປຄຕຉວິວຓ຺ໂຓ. ວິຄຈ຺ຉິຕວຓ຺ໂຓຕິ ທູຣີຠູຕຉວິວຓ຺ໂຓ. ຍາ ສາ ປຸຣິມາ ສຸຠາ ວຓ຺ຓນິຠາຕິ ຍາ ສາ ສຸຠາ ສຸນ຺ທຣາ ປຸຣິມກາເລ ສຕິ, ສາ ວຓ຺ຓນິຠາ ເອຕຣຫິ ອນ຺ຕຣຫິຕາ ວິຄຕາ. ອາທີນໂວ ປາຕຸຠູໂຕຕິ ອຸປທ຺ທໂວ ປາຕຸຣໂຫສິ. ‘‘ຍາ ສາ ປຸຣິມາ ສຸຠາ ວຓ຺ຓນິຠາ’’ຕິ ປາຐໍ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ຍາ ສຸຠາ ອສ຺ສາ’’ຕິ ເອເກ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ.

ອສຸທ຺ຘາຕິ ປຏລາທີຫິ ອສຸທ຺ຘາ. ອວິສຸທ຺ຘາຕິ ຕິມິຣາທີຫິ ອວິສຸທ຺ຘາ. ອປຣິສຸທ຺ຘາຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ໂຜຏປຏລາທີຫິ ປຣິໂຍນທ຺ຘຕ຺ຕາ ອປຣິສຸທ຺ຘາ. ອໂວທາຕາຕິ ນປ຺ປສນ຺ນາ ປສນ຺ນສທິສາ. ໂນ ຕຖາ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູເປ ປສ຺ສາມີຕິ ຍຖາ ໂປຣາຓຈກ຺ຂຸນາ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ປສ຺ສາມິ ໂອໂລເກມິ, ຕຖາ ເຕນ ປກາເຣນ ອິທານິ ນ ປສ຺ສາມິ. ໂສຕໍ ອສຸທ຺ຘນ຺ຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ມາຫໍ ນສ຺ສນ຺ຕິ ອຫໍ ມາ ວິນສ຺ສໍ.

໙໐. ອິທານິ ຍສ຺ມາ ປິງ຺ຄິໂຍ ກາເຍ ສາເປກ຺ຂຕາຍ ‘‘ຊິຓ຺ໂຓຫມສ຺ມີ’’ຕິອາທິມາຫ. ເຕນສ຺ສ ຠຄວາ ກາເຍ ສິເນຫປ຺ປຫານຕ຺ຖໍ ‘‘ທິສ຺ວານ ຣູເປສຸ ວິຫຎ຺ຎມາເນ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຣູເປສູຕິ ຣູປເຫຕຸ ຣູປປຈ຺ຈຍາ. ວິຫຎ຺ຎມາເນຕິ ກມ຺ມກາຣຓາທີຫິ ອຸປຫຎ຺ຎມາເນ. ຣຸປ຺ປນ຺ຕິ ຣູເປສູຕິ ຈກ຺ຂຸໂຣຄາທີຫິ ຈ ຣູປເຫຕຸເຍວ ຊນາ ຣຸປ຺ປນ຺ຕິ ພາຘິຍນ຺ຕິ.

ຫຎ຺ຎນ຺ຕີຕິ ຆຏີຍນ຺ຕິ. ວິຫຎ຺ຎນ຺ຕີຕິ ວິເຫສິຍນ຺ຕິ. ອຸປວິຫຎ຺ຎນ຺ຕີຕິ ຫຕ຺ຖປາທຈ຺ເຉທາທິໍ ລຠນ຺ຕິ. ອຸປຆາຕິຍນ຺ຕີຕິ ມຣຓໍ ລຠນ຺ຕິ. ກຸປ຺ປນ຺ຕີຕິ ປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ປີຬຍນ຺ຕີຕິ ວິຆາຕໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຆຏ຺ຏຍນ຺ຕີຕິ ຆຏ຺ຏນໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ພ຺ຍາຘິຕາຕິ ຠີຕາ. ໂທມນສ຺ສິຕາຕິ ຈິຕ຺ຕວິຆາຕໍ ປຕ຺ຕາ. ເວມາເນຕິ ນສ຺ສມາເນ.

໙໑. ເອວໍ ຠຄວຕາ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕໍ, ຕາວ ກຖິຕໍ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ປິງ຺ຄິໂຍ ຊຣາທຸພ຺ພລຕາຍ ວິເສສໍ ອນຘິຄນ຺ຕ຺ວາ ຈ ປຸນ ‘‘ທິສາ ຈຕສ຺ໂສ’’ຕິ ອິມາຍ ຄາຖາຍ ຠຄວນ຺ຕໍ ໂຖເມນ຺ໂຕ ເທສນໍ ຍາຈຕິ.

໙໒. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ປຸນປິ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕໍ, ຕາວ ປຏິປທໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຕຓ຺ຫາຘິປນ຺ເນ’’ຕິ ຄາຖມາຫ.

ຕຓ຺ຫາຘິປນ຺ເນຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ວິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ຐິເຕ. ຕຓ຺ຫານຸເຄຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ສຫ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ. ຕຓ຺ຫານຸຄເຕຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ອນຸພນ຺ຘນ຺ເຕ. ຕຓ຺ຫານຸສເຏຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ສຫ ຘາວນ຺ເຕ. ຕຓ຺ຫາຍ ປນ຺ເນຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ນິມຸຄ຺ເຄ. ປຏິປນ຺ເນຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ອວຕ຺ຖເຏ. ອຠິຠູເຕຕິ ມທ຺ທິເຕ. ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ເຕຕິ ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາ ຄຫິຕກຸສລຈິຕ຺ເຕ.

ສນ຺ຕາປຊາເຕຕິ ສຎ຺ຊາຕຈິຕ຺ຕສນ຺ຕາເປ. ອີຕິຊາເຕຕິ ໂຣຄຸປ຺ປນ຺ເນ. ອຸປທ຺ທວຊາເຕຕິ ອາທີນວຊາເຕ. ອຸປສຄ຺ຄຊາເຕຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນທຸກ຺ຂຊາເຕ.

ວິຣຊໍ ວີຕມລນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ວິຣຊນ຺ຕິ ວິຄຕຣາຄາທິຣຊໍ. ວີຕມລນ຺ຕິ ວີຕຣາຄາທິມລໍ. ຣາຄາທໂຍ ຫິ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຓຏ຺ເຐນ ຣໂຊ ນາມ, ທູສຏ຺ເຐນ ມລໍ ນາມ. ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸນ຺ຕິ ກຕ຺ຖຈິ ປຐມມຄ຺ຄຎາຓໍ, ກຕ຺ຖຈິ ອາທີນິ ຕີຓິ ມຄ຺ຄຎາຓານິ, ກຕ຺ຖຈິ ຈຕຸຕ຺ຖມຄ຺ຄຎາຓມ຺ປິ. ອິຘ ປນ ຊຏິລສຫສ຺ສສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖມຄ຺ຄຎາຓໍ. ປິງ຺ຄິຍສ຺ສ ຕຕິຍມຄ຺ຄຎາຓເມວ. ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ສມຸທຍຘມ຺ມໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ນິໂຣຘຘມ຺ມນ຺ຕິ ວິປສ຺ສນາວເສນ ເອວໍ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸໍ ອຸທປາທີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປາກຏເມວ.

ເອວໍ ອິທມ຺ປິ ສຸຕ຺ຕໍ ຠຄວາ ອຣຫຕ຺ຕນິກູເຏເນວ ເທເສສິ, ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ຈ ປິງ຺ຄິໂຍ ອນາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ໂສ ກິຣ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ເອວໍ ວິຈິຕ຺ຣປຏິຠານໍ ນາມ ເທສນໍ ນ ລຠຕິ ມຍ຺ຫໍ ມາຕຸໂລ ພາວຣີ ສວນາຍາ’’ຕິ. ເຕນ ສິເນຫວິກ຺ເຂເປນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ອນ຺ເຕວາສິກາ ປນສ຺ສ ສຫສ຺ສຊຏິລາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ສພ຺ເພວ ອິທ຺ຘິມຍປຕ຺ຕຈີວຣຘຣາ ເອຫິຠິກ຺ຂຸໂນ ອເຫສຸນ຺ຕິ.

ສທ຺ຘມ຺ມປ຺ປຊ຺ໂຊຕິກາຍ ຈູຬນິທ຺ເທສ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ປິງ຺ຄິຍມາຓວສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໗. ປາຣາຍນຕ຺ຖຸຕິຄາຖານິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໙໓. ອິໂຕ ປຣໍ ສງ຺ຄີຕິກາຣາ ເທສນໍ ໂຖເມນ຺ຕາ ‘‘ອິທມໂວຈ ຠຄວາ’’ຕິອາທິມາຫໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ອິທມໂວຈາຕິ ອິທໍ ປາຣາຍນໍ ອໂວຈ. ປຣິຈາຣກໂສຬສານນ຺ຕິ ພາວຣິສ຺ສ ປຣິຈາຣເກນ ປິງ຺ຄິເຍນ ສຫ ໂສຬສານໍ, ພຸທ຺ຘສ຺ສ ວາ ຠຄວໂຕ ປຣິຈາຣການໍ ໂສຬສານນ຺ຕິ ປຣິຈາຣກໂສຬສານໍ. ເຕ ເອວ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຕຕ຺ຖ ໂສຬສສຸ ທິສາສຸ ປຸຣໂຕ ຈ ປຈ຺ຉໂຕ ຈ ວາມປສ຺ສໂຕ ຈ ທກ຺ຂິຓປສ຺ສໂຕ ຈ ຉ ຉ ໂຍຊນາ ນິສິນ຺ນາ ອຸຊຸເກນ ທ຺ວາທສໂຍຊນິກາ ອໂຫສິ. ອຊ຺ຌິຏ຺ໂຐຕິ ຍາຈິໂຕ.

໙໔-໙໗. ອຕ຺ຖມຎ຺ຎາຍາຕິ ປາຬິອຕ຺ຖມຎ຺ຎາຍ. ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍາຕິ ປາຬິມຎ຺ຎາຍ. ປາຣາຍນນ຺ຕິ ເອວໍ ອິມສ຺ສ ຘມ຺ມປຣິຍາຍສ຺ສ ອຘິວຈນໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ເຕສໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ນາມານິ ກິຕ຺ຕຍນ຺ໂຕ ‘‘ອຊິໂຕ…ເປ… ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐມຸປາຄມຸ’’ນ຺ຕິ ອາຫໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປນ຺ນຈຣຓນ຺ຕິ ນິພ຺ພານປທຏ຺ຐານຠູເຕນ ປາຕິໂມກ຺ຂສີລາທິນາ ສມ຺ປນ຺ນໍ. ອິສິນ຺ຕິ ມເຫສິໍ.

ນິທ຺ເທເສ ອຸປາຄມິໍສູຕິ ສມີປໍ ຄມິໍສຸ. ອຸປສງ຺ກມິໍສູຕິ ອວິທູຣຏ຺ຐານໍ ຄມິໍສຸ. ປຍິຣຸປາສິໍສູຕິ ສມີເປ ນິສີທິໍສຸ. ປຣິປຸຈ຺ຉິໍສູຕິ ປຣິປຸຈ຺ຉໍ ອາຫຣິໍສຸ. ປຣິຄຓ຺ຫິໍສູຕິ ຕຸລຍິໍສຸ. ‘‘ໂຈທຍິໍສູ’’ຕິ ເກຈິ.

ສີລາຈາຣນິພ຺ພຕ຺ຕີຕິ ອຸຕ຺ຕມສີລາຈາຣນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ມຄ຺ເຄນ ນິປ຺ຜນ຺ນສີລນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຄມ຺ຠີເຣຕິ ອຸຕ຺ຕານຠາວປຏິກ຺ເຂປວຈນໍ. ທຸທ຺ທເສຕິ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຕາ ທຸທ຺ທເສ, ທຸກ຺ເຂນ ທຏ຺ຐພ຺ເພ, ນ ສກ຺ກາ ສຸເຂນ ທຏ຺ຐຸໍ. ທຸທ຺ທສຕ຺ຕາວ ທຸຣນຸໂພເຘ, ທຸກ຺ເຂນ ອວພຸຊ຺ຌິຕພ຺ເພ, ນ ສກ຺ກາ ສຸເຂນ ອວພຸຊ຺ຌິຕຸໍ. ສນ຺ເຕຕິ ນິພ຺ພຸເຕ. ປຓີເຕຕິ ອຕປ຺ປເກ. ອິທໍ ທ຺ວຍໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕກ຺ກາວຈເຣຕິ ຕກ຺ເກນ ນ ອວຈຣິຕພ຺ເພ ນ ໂອຄາຫິຕພ຺ເພ ຎາເຓເນວ ອວຈຣິຕພ຺ເພ. ນິປຸເຓຕິ ສຓ຺ເຫ. ປຓ຺ຑິຕເວທນີເຍຕິ ສມ຺ມາ ປຏິປນ຺ເນຫິ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ເວທິຕພ຺ເພ.

໙໘. ໂຕເສສີຕິ ຕຸຏ຺ຐິໍ ອາປາເທສິ. ວິໂຕເສສີຕິ ວິວິຘາ ເຕສໍ ໂສມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປາເທສິ. ປສາເທສີຕິ ເຕສໍ ຈິຕ຺ຕປ຺ປສາທໍ ອກາສິ. ອາຣາເຘສີຕິ ອາຣາຘຍິ ສິທ຺ຘິໍ ປາເປສິ. ອຕ຺ຕມເນ ອກາສີຕິ ໂສມນສ຺ສວເສນ ສກມເນ ອກາສິ.

໙໙. ຕໂຕ ປຣໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍມຈຣິໍສູຕິ ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອຈຣິໍສຸ.

໑໐໑. ຕສ຺ມາ ປາຣາຍນນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ປາຣຠູຕສ຺ສ ນິພ຺ພານສ຺ສ ອາຍຕນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ສທ຺ຘມ຺ມປ຺ປຊ຺ໂຊຕິກາຍ ຈູຬນິທ຺ເທສ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ປາຣາຍນຕ຺ຖຸຕິຄາຖານິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໘. ປາຣາຍນານຸຄີຕິຄາຖານິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑໐໒. ປາຣາຍນມນຸຄາຍິສ຺ສນ຺ຕິ ອສ຺ສ ອຍໍ ສມ຺ພນ຺ໂຘ – ຠຄວຕາ ຫິ ປາຣາຍເນ ເທສິເຕ ໂສຬສສຫສ຺ສຊຏິລາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ, ອວເສສານຎ຺ຈ ຈຸທ຺ທສໂກຏິສງ຺ຂານໍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ໂປຣາເຓຫິ –

‘‘ຕໂຕ ປາສາຓເກ ຣມ຺ເມ, ປາຣາຍນສມາຄເມ;

ອມຕໍ ປາປຍີ ພຸທ຺ໂຘ, ຈຸທ຺ທສ ປາຓໂກຏິໂຍ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໑໑໓໘);

ນິຏ຺ຐິຕາຍ ປນ ຘມ຺ມເທສນາຍ ຕໂຕ ຕໂຕ ອາຄຕາ ມນຸສ຺ສາ ຠຄວໂຕ ອານຸຠາເວນ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຄາມນິຄມາທີສ຺ເວວ ປາຕຸຣເຫສຸໍ. ຠຄວາປິ ສາວຕ຺ຖິເມວ ອຄມາສິ ປຣິຈາຣກໂສຬສາທີຫິ ອເນເກຫິ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ເສຫິ ປຣິວຸໂຕ. ຕຕ຺ຖ ປິງ຺ຄິໂຍ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຄຈ຺ຉາມຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ພາວຣິສ຺ສ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາທໍ ອາໂຣເຈຕຸໍ, ປຏິສ຺ສຸຕຎ຺ຫິ ຕສ຺ເສວ ມຍາ’’ຕິ. ອຖ ຠຄວຕາ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ ຎາຓຄມເນເນວ ໂຄຘາວຣີຕີຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປາທຄມເນນ ອສ຺ສມາຠິມຸໂຂ ອຄມາສິ. ຕເມນໍ ພາວຣີ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມຄ຺ຄໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ນິສິນ຺ໂນ ທູຣໂຕວ ຕໍ ຂາຣິຊຏາທິວິຣຫິຕໍ ຠິກ຺ຂຸເວເສນາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ນິຏ຺ຐມຄມາສິ. ສມ຺ປຕ຺ຕຎ຺ຈາປິ ນໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ກິໍ, ປິງ຺ຄິຍ, ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ປາສາຓເກ ເຈຕິເຍ ນິສິນ຺ໂນ ອມ຺ຫາກໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ, ຕມຫໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ເທເສສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຕໂຕ ພາວຣີ ມຫຕາ ສກ຺ກາເຣນ ສປຣິໂສ ຕໍ ປູເຊຕ຺ວາ ອາສນໍ ປຎ຺ຎາເປສິ. ຕຕ຺ຖ ນິສີທິຕ຺ວາ ປິງ຺ຄິໂຍ ‘‘ປາຣາຍນມນຸຄາຍິສ຺ສ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ອນຸຄາຍິສ຺ສນ຺ຕິ ຠຄວໂຕ ຄີຕໍ ອນຸຄາຍິສ຺ສໍ. ຍຖາທ຺ທກ຺ຂີຕິ ຍຖາ ສາມໍ ສຈ຺ຈາຠິສມ຺ໂພເຘນ ອສາຘາຣຓຎາເຓນ ຈ ອທ຺ທກ຺ຂິ. ນິກ຺ກາໂມຕິ ປຫີນກາໂມ. ‘‘ນິກ຺ກໂມ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ວີຣິຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ວາ ອກຸສລປກ຺ຂາ. ນິພ຺ພໂນຕິ ກິເລສວນວິຣຫິໂຕ, ຕຓ຺ຫາວິຣຫິໂຕ ເອວ ວາ. ກິສ຺ສ ເຫຕຸ ມຸສາ ຠເຓຕິ ເຍຫິ ກິເລເສຫິ ມຸສາ ຠເຓຍ຺ຍ, ເອເຕ ຕສ຺ສ ປຫີນາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເອເຕນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ສວເນ ອຸສ຺ສາຫໍ ຊເນຕິ (ສຸ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໑໑໓໘).

ອມໂລຕິ ກິເລສມລວິຣຫິໂຕ. ວິມໂລຕິ ວິຄຕກິເລສມໂລ. ນິມ຺ມໂລຕິ ກິເລສມລສຸທ຺ໂຘ. ມລາປຄໂຕຕິ ກິເລສມລາ ທູຣີຠູໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຈຣຕິ. ມລວິປ຺ປຫີໂນຕິ ກິເລສມລປ຺ປຫີໂນ. ມລວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ກິເລເສຫິ ວິມຸຕ຺ໂຕ. ສພ຺ພມລວີຕິວຕ຺ໂຕຕິ ວາສນາທິສພ຺ພກິເລສມລໍ ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕ. ເຕ ວນາຕິ ເອເຕ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ກິເລສາ.

໑໐໓. ວຓ຺ຓູປສໍຫິຕນ຺ຕິ ຄຸຓູປສໍຫິຕໍ.

໑໐໔. ສຈ຺ຈວ຺ຫໂຍຕິ ພຸທ຺ໂຘ ຫິ ສຈ຺ເຈເນວ ອວ຺ຫາເນນ ນາເມນ ຍຸຕ຺ໂຕ. ພ຺ຣຫ຺ເມຕິ ຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອາລປຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂລໂກຕິ ລຸຊ຺ຊນຏ຺ເຐນ ໂລໂກ. ເອໂກ ໂລໂກ ຠວໂລໂກຕິ ເຕຠູມກວິປາໂກ. ໂສ ຫິ ຠວຕີຕິ ຠໂວ, ຠໂວ ເອວ ໂລໂກ ຠວໂລໂກ. ຠວໂລໂກ ຈ ສມ຺ຠວໂລໂກ ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ເອເກໂກ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ໂຫຕິ. ຠວໂລໂກ ຫິ ສມ຺ປຕ຺ຕິຠວວິປຕ຺ຕິຠວວເສນ ທຸວິໂຘ. ສມ຺ຠວໂລໂກປິ ສມ຺ປຕ຺ຕິສມ຺ຠວວິປຕ຺ຕິສມ຺ຠວວເສນ ທຸວິໂຘ. ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຕ຺ຕິຠວໂລໂກຕິ ສຸຄຕິໂລໂກ. ໂສ ຫິ ອິຏ຺ຐຜລຕ຺ຕາ ສຸນ຺ທໂຣ ໂລໂກຕິ ສມ຺ປຕ຺ຕິ, ຠວຕີຕິ ຠໂວ, ສມ຺ປຕ຺ຕິ ເອວ ຠໂວ ສມ຺ປຕ຺ຕິຠໂວ, ໂສ ເອວ ໂລໂກ ສມ຺ປຕ຺ຕິຠວໂລໂກ. ສມ຺ປຕ຺ຕິສມ຺ຠວໂລໂກຕິ ສຸຄຕູປຄໍ ກມ຺ມໍ. ຕຎ຺ຫິ ສມ຺ຠວຕິ ເອຕສ຺ມາ ຜລນ຺ຕິ ສມ຺ຠໂວ, ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສມ຺ຠໂວ ສມ຺ປຕ຺ຕິສມ຺ຠໂວ, ສມ຺ປຕ຺ຕິສມ຺ຠໂວ ເອວ ໂລໂກ ສມ຺ປຕ຺ຕິສມ຺ຠວໂລໂກຕິ.

ວິປຕ຺ຕິຠວໂລໂກຕິ ອປາຍໂລໂກ. ໂສ ຫິ ອນິຏ຺ຐຜລຕ຺ຕາ ວິຣູໂປ ໂລໂກຕິ ວິປຕ຺ຕິ, ຠວຕີຕິ ຠໂວ, ວິປຕ຺ຕິ ເອວ ຠໂວ ວິປຕ຺ຕິຠໂວ, ວິປຕ຺ຕິຠໂວ ເອວ ໂລໂກ ວິປຕ຺ຕິຠວໂລໂກ. ວິປຕ຺ຕິສມ຺ຠວໂລໂກຕິ ອປາຍູປຄໍ ກມ຺ມໍ. ຕຎ຺ຫິ ສມ຺ຠວຕິ ເອຕສ຺ມາ ຜລນ຺ຕິ ສມ຺ຠໂວ, ວິປຕ຺ຕິຍາ ສມ຺ຠໂວ ວິປຕ຺ຕິສມ຺ຠໂວ, ວິປຕ຺ຕິສມ຺ຠໂວ ເອວ ໂລໂກ ວິປຕ຺ຕິສມ຺ຠວໂລໂກຕິ. ຕິສ຺ໂສ ເວທນາຕິ ສຸຂາ ເວທນາ, ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ ໂລກິຍາ ເອວ. ອາຫາຣາຕິ ປຈ຺ຈຍາ. ປຈ຺ຈຍາ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຜລໍ ອາຫຣນ຺ຕີຕິ ອາຫາຣາ. ກພຬີກາຣາຫາໂຣ ຜສ຺ສາຫາໂຣ ມໂນສຎ຺ເຈຕນາຫາໂຣ ວິຎ຺ຎາຓາຫາໂຣຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ. ວຕ຺ຖຸວເສນ ກພຬີກຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ກພຬີກາໂຣ, ອຊ຺ໂຌຫຣິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອາຫາໂຣ, ໂອທນກຸມ຺ມາສາທິວຕ຺ຖຸກາຍ ໂອຊາເຍຕໍ ນາມໍ. ສາ ຫິ ໂອຊຏ຺ຐມກຣູປານິ ອາຫຣຕີຕິ ອາຫາໂຣ. ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສາທິໂກ ຉພ຺ພິໂຘ ຜສ຺ໂສ ຕິສ຺ໂສ ເວທນາ ອາຫຣຕີຕິ ອາຫາໂຣ. ມນໂສ ສຎ຺ເຈຕນາ ນ ສຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ມໂນສຎ຺ເຈຕນາ ຍຖາ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ, ມນສາ ວາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສຎ຺ເຈຕນາ ມໂນສຎ຺ເຈຕນາ ຍຖາ ອາຊຎ຺ຎຣໂຖ, ເຕຠູມກກຸສລາກຸສລເຈຕນາ. ສາ ຫິ ຕໂຍ ຠເວ ອາຫຣຕີຕິ ອາຫາໂຣ. ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ເອກູນວີສຕິເຠທໍ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓໍ. ຕຎ຺ຫິ ປຏິສນ຺ຘິນາມຣູປໍ ອາຫຣຕີຕິ ອາຫາໂຣ.

ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາຕິ ອຸປາທານໂຄຈຣາ ຂນ຺ຘາ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ, ມຊ຺ເຌ ປທໂລໂປ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອຸປາທານສມ຺ຠູຕາ ວາ ຂນ຺ຘາ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ຍຖາ ຕິຓຄ຺ຄິ, ຖຸສຄ຺ຄິ. ອຸປາທານວິເຘຍ຺ຍາ ວາ ຂນ຺ຘາ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ຍຖາ ຣາຊປຸຣິໂສ. ອຸປາທານປ຺ປຠວາ ວາ ຂນ຺ຘາ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ຍຖາ ປຸປ຺ຜຣຸກ຺ໂຂ, ຜລຣຸກ຺ໂຂ. ອຸປາທານານິ ປນ ກາມຸປາທານໍ ທິຏ຺ຐຸປາທານໍ ສີລພ຺ພຕຸປາທານໍ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ. ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ຠຸສໍ ອາທານນ຺ຕິ ອຸປາທານໍ. ຣູປຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ, ເວທນຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ, ສຎ຺ຎຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ, ສງ຺ຂາຣຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ, ວິຎ຺ຎາຓຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ປຎ຺ຈ. ຉ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການິ ອາຍຕນານີຕິ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ, ໂສຕາຍຕນໍ, ຆານາຍຕນໍ, ຊິວ຺ຫາຍຕນໍ, ກາຍາຍຕນໍ, ມນາຍຕນໍ. ສຕ຺ຕ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍ ວຸຕ຺ຕນຍາ ເອວ. ຕຖາ ອຏ຺ຐ ໂລກຘມ຺ມາ. ອປິ ຈ – ລາໂຠ, ອລາໂຠ, ຍໂສ, ອຍໂສ, ນິນ຺ທາ, ປສໍສາ, ສຸຂໍ, ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ອິເມ ອຏ຺ຐ ໂລກປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ສຕິ ອນຸປຣິວຕ຺ຕນຘມ຺ມກຕ຺ຕາ ໂລກສ຺ສ ຘມ຺ມາຕິ ໂລກຘມ຺ມາ. ເອເຕຫິ ມຸຕ຺ໂຕ ສຕ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ພຸທ຺ຘານມ຺ປິ ໂຫນ຺ຕິເຍວ. ຍຖາຫ –

‘‘ອຏ຺ຐິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລກຘມ຺ມາ ໂລກໍ ອນຸປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂລໂກ ຈ ອຏ຺ຐ ໂລກຘມ຺ເມ ອນຸປຣິວຕ຺ຕຕິ. ກຕເມ ອຏ຺ຐ? ລາໂຠ ຈ ອລາໂຠ ຈ…ເປ… ສຸຂຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂຎ຺ຈ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐ ໂລກຘມ຺ມາ ໂລກໍ ອນຸປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂລໂກ ຈ ອິເມ ອຏ຺ຐ ໂລກຘມ຺ເມ ອນຸປຣິວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໘.໖).

ຕຕ຺ຖ ອນຸປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອນຸພນ຺ຘນ຺ຕິ ນປ຺ປຊຫນ຺ຕິ, ໂລກໂຕ ນ ນິວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ລາໂຠຕິ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ຈີວຣາທິ, ຄຫຏ຺ຐສ຺ສ ຘນຘຎ຺ຎາທິລາໂຠ. ໂສເຍວ ອລພ຺ຠມາໂນ ລາໂຠ ອລາໂຠ ນ ລາໂຠ ອລາໂຠຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ໂນ ຈ ອຕ຺ຕາຠາວປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ສິຍາ. ຍໂສຕິ ປຣິວາໂຣ. ໂສເຍວ ອລພ຺ຠມາໂນ ຍໂສ ອຍໂສ. ນິນ຺ທາຕິ ອວຓ຺ຓຠຓນໍ. ປສໍສາຕິ ວຓ຺ຓຠຓນໍ. ສຸຂນ຺ຕິ ກາມາວຈຣກາຍິກເຈຕສິກໍ. ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນໂສຕາປນ຺ນສກທາຄາມີນໍ ກາຍິກເຈຕສິກໍ, ອນາຄາມິອຣຫນ຺ຕານໍ ກາຍິກເມວ. ສຕ຺ຕາວາສາຕິ ສຕ຺ຕານໍ ອາວາສາ, ວສນຏ຺ຐານານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕານິ ປນ ຕຖາ ປກາສິຕາ ຂນ຺ຘາ ເອວ. ສຕ຺ຕສຸ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕີສຸ ອສຎ຺ຎສຕ຺ເຕນ ຈ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕເນນ ຈ ສທ຺ຘິໍ ນວ ສຕ຺ຕາວາສາ. ທສາຍຕນານີຕິ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ, ຣູປາຍຕນໍ, ໂສຕາຍຕນໍ, ສທ຺ທາຍຕນໍ, ຆານາຍຕນໍ, ຄນ຺ຘາຍຕນໍ, ຊິວ຺ຫາຍຕນໍ, ຣສາຍຕນໍ, ກາຍາຍຕນໍ, ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຍຕນນ຺ຕິ ເອວໍ ທສ. ທ຺ວາທສາຍຕນານີຕິ ມນາຍຕນຘມ຺ມາຍຕເນຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອວໍ ທ຺ວາທສ. ອຏ຺ຐາຣສ ຘາຕຸໂຍຕິ ຈກ຺ຂຸຘາຕຸ, ຣູປຘາຕຸ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ…ເປ… ມໂນຘາຕຸ, ຘມ຺ມຘາຕຸ, ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕູຕິ ເອເກກສ຺ມິໍ ຕີຓິ ຕີຓິ ກຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາຣສ ຘາຕຸໂຍ.

ສທິສນາໂມຕິ ເຕສໍ ສທິສນາໂມ ເອກຄຸຓວຓ຺ຓນາໂມ. ສທິສວ຺ຫໂຍຕິ ເອກຄຸຓວຓ຺ຓນາເມນ ອວ຺ຫາຍໂນ. ສຈ຺ຈສທິສວ຺ຫໂຍຕິ ອວິຕຖເອກຄຸຓວຓ຺ຓນາເມນ ອວິປຣີເຕນ ອວ຺ຫາຍໂນ.

ອາສິໂຕຕິ ອຸປສງ຺ກມິໂຕ. ອຸປາສິໂຕຕິ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ເສວິໂຕ. ປຍິຣຸປາສິໂຕຕິ ຠຕ຺ຕິວເສນ ອຕີວ ເສວິໂຕ.

໑໐໕. ກຸພ຺ພນກນ຺ຕິ ປຣິຕ຺ຕວນໍ. ພຫຸປ຺ຜລໍ ການນມາວເສຍ຺ຍາຕິ ອເນກຜລາທິວິກຕິຠຣິຕການນໍ ອາຄມ຺ມ ວເສຍ຺ຍ. ອປ຺ປທສ຺ເສຕິ ພາວຣິປ຺ປຠຸຕິເກ ປຣິຕ຺ຕປຎ຺ເຎ. ມໂຫທຘິນ຺ຕິ ອໂນຕຕ຺ຕາທິໍ ມຫນ຺ຕໍ ອຸທກຣາສິໍ.

ອປ຺ປທສ຺ສາຕິ ມນ຺ທທສ຺ສິໂນ. ປຣິຕ຺ຕທສ຺ສາຕິ ອຕິມນ຺ທທສ຺ສິໂນ. ໂຖກທສ຺ສາຕິ ປຣິຕ຺ຕໂຕປິ ອຕິປຣິຕ຺ຕທສ຺ສິໂນ. ໂອມກທສ຺ສາຕິ ເຫຏ຺ຐິມທສ຺ສິໂນ. ລາມກທສ຺ສາຕິ ອປ຺ປຘານທສ຺ສິໂນ. ຉຕຸກ຺ກທສ຺ສາຕິ ນ ອຸຕ຺ຕມທສ຺ສິໂນ. ອປ຺ປມາຓທສ຺ສນ຺ຕິ ປມາຓໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອປ຺ປມາຓໍ ນິພ຺ພານທສ຺ສໍ. ອຄ຺ຄທສ຺ສນ຺ຕິ ‘‘ອຄ຺ຄໂຕ ເວ ປສນ຺ນານ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ອ. ນິ. ໔.໓໔; ອິຕິວຸ. ໙໐) ນເຍນ ອຄ຺ຄຘມ຺ມທສ຺ສໍ. ເສຏ຺ຐທສ຺ສນ຺ຕິ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ທ຺ວິປທເສຏ຺ໂຐຕິ ເສຏ຺ຐທສ຺ສໍ. ວິເສຏ຺ຐທສ຺ສນ຺ຕິອາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຸປສຄ຺ເຄນ ວຑ຺ຒິຕານິ. ອສມນ຺ຕິ ນ ສມໍ ອສມໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸໍ. ອສມສມນ຺ຕິ ອສເມຫິ ອຕີຕພຸທ຺ເຘຫິ ສມໍ ອສມສມໍ. ອປ຺ປຏິສມນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສທິສວິຣຫິຕໍ. ອປ຺ປຏິຠາຄນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິພິມ຺ພວິຣຫິຕໍ. ອປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄລນ຺ຕິ ປຏິມລ຺ລປຸຄ຺ຄລວິຣຫິຕໍ. ເທວາຕິເທວນ຺ຕິ ວິສຸທ຺ຘິເທວານມ຺ປິ ອຕິເທວໍ. ອຠິມງ຺ຄລສມ຺ມຕຏ຺ເຐນ ອຸສຠໍ. ອຉມ຺ຠິຕຏ຺ເຐນ ປຸຣິສສີຫໍ. ນິທ຺ໂທສຏ຺ເຐນ ປຸຣິສນາຄໍ. ອຸຕ຺ຕມຏ຺ເຐນ ປຸຣິສາຊຎ຺ຎໍ. ອຏ຺ຐປຣິສປຖວິໍ ອຸປ຺ປີເຬຕ຺ວາ ສເທວເກ ໂລເກ ເກນຈິ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກນ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ເຕນ ອກມ຺ປິເຍ ອຈລຏ຺ຐາເນ ຕິຏ຺ຐນຏ຺ເຐນ ປຸຣິສນິສຠໍ. ຘມ຺ມເທສນາຘຸຣວຫນຏ຺ເຐນ ປຸຣິສໂຘຣຍ຺ຫໍ.

ມານສກໍ ວາ ສຣນ຺ຕິ ມນສາ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ກຕໍ ປລ຺ລໍ ວາ ນາມເມວ ວາ. ອໂນຕຕ຺ຕໍ ວາ ທຫນ຺ຕິ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ທກ຺ຂິເຓນ ວາ ອຸຕ຺ຕເຣນ ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ປພ຺ພຕນ຺ຕເຣນ ຕໍ ໂອຠາເສນ຺ຕິ, ອຸຊຸໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ນ ໂອຠາເສນ຺ຕິ, ເຕເນວສ຺ສ ‘‘ອໂນຕຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ສງ຺ຂາ ອຸທປາທິ. ເອວຣູປໍ ອໂນຕຕ຺ຕໍ ວາ ທຫໍ. ອກ຺ໂຂຠໍ ອມິໂຕທກນ຺ຕິ ຈາເລຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍໍ ອປຣິມິຕໍ ອຸທກຊລຣາສິໍ. ເອວເມວາຕິ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ, ພຸທ຺ຘໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອກ຺ໂຂຠໍ ອາສຠໍ ຐານຏ຺ຐາເນນ ຈາເລຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍໍ. ອມິຕເຕຊນ຺ຕິ ອປຣິມິຕຎາຓເຕຊໍ. ປຠິນ຺ນຎາຓນ຺ຕິ ທສພລຎາຓາທິວເສນ ປເຠທຄຕຎາຓໍ. ວິວຏຈກ຺ຂຸນ຺ຕິ ສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸໍ.

ປຎ຺ຎາປເຠທກຸສລນ຺ຕິ ‘‘ຍາ ປຎ຺ຎາ ປຊານນາ ວິຈໂຍ ປວິຈໂຍ’’ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ໑໖; ວິຠ. ໕໒໕) ນເຍນ ປຎ຺ຎາຍ ປເຠທຊານເນ ເຉກໍ. ອຘິຄຕປຏິສມ຺ຠິທນ຺ຕິ ປຏິລທ຺ຘຈຕຸປຏິສມ຺ຠິທໍ. ຈຕຸເວສາຣຊ຺ຊປ຺ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ເຕ ປຏິຊານໂຕ ອິເມ ຘມ຺ມາ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ຘາ’’ຕິອາທິນາ (ມ. ນິ. ໑.໑໕໐; ອ. ນິ. ໔.໘) ນເຍນ ວຸຕ຺ເຕສຸ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ວິສາຣທຠາວປ຺ປຕ຺ຕໍ. ສທ຺ຘາຘິມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຣິສຸທ຺ເຘ ຜລສມາປຕ຺ຕິຈິຕ຺ເຕ ອຘິມຸຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຖ ປວິຏ຺ຐໍ. ເສຕປຈ຺ຈຕ຺ຕນ຺ຕິ ວາສນາຍ ວິປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ອາເວຓິກອຕ຺ຕຠາວໍ. ອທ຺ວຍຠາຓິນ຺ຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນວຈນຕ຺ຕາ ທ຺ວິວຈນວິຣຫິຕໍ. ຕາທິນ຺ຕິ ຕາທິສໍ, ອິຏ຺ຐານິຏ຺ເຐສຸ ອກມ຺ປນໍ ວາ. ຕຖາ ປຏິຎ຺ຎາ ອສ຺ສາຕິ ຕຖາປຏິຎ຺ໂຎ, ຕໍ. ອປຣິຕ຺ຕນ຺ຕິ ນ ຂຸທ຺ທກໍ. ມຫນ຺ຕນ຺ຕິ ເຕຘາຕຸໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕໍ.

ຄມ຺ຠີຣນ຺ຕິ ອຎ຺ເຎສໍ ທຸປ຺ປເວສໍ. ອປ຺ປເມຍ຺ຍນ຺ຕິ ອຕຸລຏ຺ເຐນ ອປ຺ປເມຍ຺ຍໍ. ທຸປ຺ປຣິໂຍຄາຫນ຺ຕິ ປຣິໂຍຄາຫິຕຸໍ ທຸກ຺ຂປ຺ປເວສໍ. ປຫູຕຣຕນນ຺ຕິ ສທ຺ຘາທິຣຕເນຫິ ປຫູຕຣຕນໍ. ສາຄຣສມນ຺ຕິ ຣຕນາກຣໂຕ ສມຸທ຺ທສທິສໍ. ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາຍ ສມນ຺ນາຄຕນ຺ຕິ ‘‘ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ເນວ ສຸມໂນ ໂຫຕິ ນ ທຸມ຺ມໂນ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໖.໑) ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາຍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ. ອຕຸລນ຺ຕິ ຕຸລວິຣຫິຕໍ, ຕຸລຍິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍໍ. ວິປຸລນ຺ຕິ ອຕິມຫນ຺ຕໍ. ອປ຺ປເມຍ຺ຍນ຺ຕິ ປເມຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍໍ. ຕໍ ຕາທິສນ຺ຕິ ຕໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ຕາທິຄຸຓສມ຺ປນ຺ນໍ. ປວທຕໍ ມຄ຺ຄວາທິນນ຺ຕິ ປວທນ຺ຕານໍ ກເຖນ຺ຕານໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ກຖຍນ຺ຕໍ ວທນ຺ຕໍ ອຘິຄຈ຺ຉິນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເມຣຸມິວ ນຄານນ຺ຕິ ປພ຺ພຕານໍ ອນ຺ຕເຣ ສິເນຣຸໍ ວິຍ. ຄຣຸຬມິວ ທິຊານນ຺ຕິ ປກ຺ຂິຊາຕານໍ ອນ຺ຕເຣ ສຸປຓ຺ຓໍ ວິຍ. ສີຫມິວ ມິຄານນ຺ຕິ ຈຕຸປ຺ປທານມນ຺ຕເຣ ສີຫໍ ວິຍ. ອຸທຘິມິວ ອຓ຺ຓວານນ຺ຕິ ວິຕ຺ຖິຓ຺ຓອຓ຺ຓວານໍ ອນ຺ຕເຣ ສມຸທ຺ທໍ ວິຍ ອຘິຄຈ຺ຉິໍ. ຊິນປວຣນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘຸຕ຺ຕມໍ.

໑໐໖. ເຍເມ ປຸພ຺ເພຕິ ເຍ ອິເມ ປຸພ຺ເພ.

໑໐໗. ຕໂມນຸທາສີໂນຕິ ຕໂມນຸໂທ ອາສີໂນ. ຠູຣິປຎ຺ຎາໂຓຕິ ຎາຓທ຺ຘໂຊ. ຠູຣິເມຘໂສຕິ ວິປຸລປຎ຺ໂຎ.

ນິທ຺ເທເສ ປຠງ຺ກໂຣຕິ ເຕຊໍກໂຣ. ອາໂລກກໂຣຕິ ອນນ຺ຘກາຣກໂຣ. ໂອຠາສກໂຣຕິ ໂອຠາສໍ ໂຊຕິໍ ກໂຣຕີຕິ ໂອຠາສກໂຣ. ທີປສທິສໍ ອາໂລກໍ ກໂຣຕີຕິ ທີປງ຺ກໂຣ. ປທີປສທິສໍ ອາໂລກໍ ກໂຣຕີຕິ ປທີປກໂຣ. ອຸຊ຺ໂຊຕກໂຣຕິ ປຕາປກໂຣ. ປຊ຺ໂຊຕກໂຣຕິ ທິສາວິທິສາ ປຕາປກໂຣ.

ຠູຣິປຎ຺ຎາໂຓຕິ ປຸຖຸລຎາໂຓ. ຎາຓປຎ຺ຎາໂຓຕິ ຎາເຓນ ປາກໂຏ. ປຎ຺ຎາຘໂຊຕິ ອຸສ຺ສິຕຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຎາວ ຘໂຊ ອສ຺ສາຕິ ປຎ຺ຎາຘໂຊ, ຘໂຊ ຣຖສ຺ສ ປຎ຺ຎາຓນ຺ຕິອາທີສຸ (ຊາ. ໒.໒໒.໑໘໔໑; ຈູຬນິ. ປາຣາຍນານຸຄີຕິຄາຖານິທ຺ເທສ ໑໐໗) ວິຍ. ວິຠູຕວິຫາຣີຕິ ປາກຏວິຫາໂຣ.

໑໐໘. ສນ຺ທິຏ຺ຐິກມກາລິກນ຺ຕິ ສາມໍ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ ຜລໍ, ນ ຈ ກາລນ຺ຕເຣ ປຕ຺ຕພ຺ພຜລໍ. ອນີຕິກນ຺ຕິ ກິເລສາທິອີຕິວິຣຫິຕໍ.

ສນ຺ທິຏ຺ຐິກນ຺ຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ໂມ ເຍນ ອຘິຄໂຕ ໂຫຕິ, ເຕນ ປຣສທ຺ຘາຍ ຄນ຺ຕພ຺ພຕໍ ຫິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາເຓນ ສຍໍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພຕິ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ, ຕໍ ສນ຺ທິຏ຺ຐິກໍ. ອຕ຺ຕໂນ ຜລໍທານໍ ສນ຺ຘາຍ ນາສ຺ສ ກາໂລຕິ ອກາໂລ, ອກາໂລເຍວ ອກາລິໂກ. ໂຍ ເອຕ຺ຖ ອຣິຍມຄ຺ຄຘມ຺ໂມ, ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ສມນນ຺ຕຣເມວ ຜລໍ ເທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຕໍ ອກາລິກໍ. ເອຫິ ປສ຺ສ ອິມໍ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕໍ ເອຫິປສ຺ສວິຘິໍ ອຣຫຕີຕິ ເອຫິປສ຺ສິໂກ, ຕໍ ເອຫິປສ຺ສິກໍ. ອາທິຕ຺ຕໍ ເຈລໍ ວາ ສີສໍ ວາ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕ຺ວາປິ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ເຕ ອຸປນຍໍ ອຣຫຕີຕິ ໂອປເນຍ຺ຍິໂກ, ຕໍ ໂອປເນຍ຺ຍິກໍ. ສພ຺ເພຫິປິ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎູອາທີຫິ ‘‘ຠາວິໂຕ ເມ ມຄ຺ໂຄ, ອຘິຄຕໍ ຜລໍ, ສຈ຺ຉິກໂຕ ນິໂຣໂຘ’’ຕິ ອຕ຺ຕນິ ອຕ຺ຕນິ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ ວິຎ຺ຎູຫິ.

໑໐໙. ອຖ ນໍ ພາວຣີ ອາຫ ‘‘ກິໍ ນຸ ຕມ຺ຫາ’’ຕິ ທ຺ເວ ຄາຖາ.

ມຸຫຸຕ຺ຕມ຺ປີຕິ ໂຖກມ຺ປິ. ຂຓມ຺ປີຕິ ນ ພຫຸກມ຺ປິ. ລຍມ຺ປີຕິ ມນມ຺ປິ. ວຍມ຺ປີຕິ ໂກຏ຺ຐາສມ຺ປິ. ອທ຺ຘມ຺ປີຕິ ທິວສມ຺ປິ.

໑໑໑-໑໑໓. ຕໂຕ ປິງ຺ຄິໂຍ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິກາ ອວິປ຺ປວາສເມວ ທີເປນ຺ໂຕ ‘‘ນາຫໍ ຕມ຺ຫາ’’ຕິອາທິມາຫ. ນາຫໍ ໂຍ ເມ…ເປ… ປສ຺ສາມິ ນໍ ມນສາ ຈກ຺ຂຸນາວາຕິ ຕໍ ພຸທ຺ຘໍ ມໍສຈກ຺ຂຸນາ ວິຍ ມນສາ ປສ຺ສາມິ. ນມສ຺ສມາໂນ ວິວເສມິ ຣຕ຺ຕິນ຺ຕິ ນມສ຺ສມາໂນວ ຣຕ຺ຕິໍ ອຕິນາເມມິ.

໑໑໔. ເຕນ ເຕເນວ ນໂຕຕິ ເຍນ ເຍນ ທິສາຠາເຄນ ພຸທ຺ໂຘ, ເຕນ ເຕເນວາຫມ຺ປິ ນໂຕ, ຕນ຺ນິນ຺ໂນ ຕປ຺ໂປໂຓຕິ ທສ຺ເສຕິ.

໑໑໕. ທຸພ຺ພລຖາມກສ຺ສາຕິ ອປ຺ປຖາມກສ຺ສ. ອຖ ວາ ທຸພ຺ພລສ຺ສ ທຸຕ຺ຖາມກສ຺ສ ຈ, ພລວີຣິຍຫີນສ຺ສາປີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເຕເນວ ກາໂຍ ນ ປເລຕີຕິ ເຕເນວ ທຸພ຺ພລຕ຺ຖາມກຕ຺ເຕນ ກາໂຍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ເຍນ ພຸທ຺ໂຘ, ນ ເຕນ ຄຈ຺ຉຕິ. ‘‘ນ ປເຣຕີ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ໂສ ເອວຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖາຕິ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ. ສງ຺ກປ຺ປຍນ຺ຕາຍາຕິ ສງ຺ກປ຺ປຄມເນນ. ເຕນ ຍຸຕ຺ໂຕຕິ ເຍນ ພຸທ຺ໂຘ, ເຕນ ຍຸຕ຺ໂຕ ປຍຸຕ຺ໂຕ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ເຍນ ພຸທ຺ໂຘຕິ ເຍນ ທິສາຠາເຄນ ພຸທ຺ໂຘ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ໂພ, ເຕນ ທິສາຠາເຄນ ນ ປເລຕິ. ອຖ ວາ ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ກຣຓວຈນໍ. ຍຕ຺ຖ ພຸທ຺ໂຘ ຕຕ຺ຖ ນ ປເລຕິ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ນ ວຊຕີຕິ ປຸຣໂຕ ນ ຍາຕິ. ນ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ນິວຕ຺ຕຕິ. ນາຕິກ຺ກມຕີຕິ ນ ອຸປສງ຺ກມຕິ.

໑໑໖. ປງ຺ເກ ສຍາໂນຕິ ກາມກທ຺ທເມ ສຍມາໂນ. ທີປາ ທີປໍ ອຸປລ຺ລວິນ຺ຕິ ສຕ຺ຖາຣາທິໂຕ ສຕ຺ຖາຣາທິໍ ອຘິຄຈ຺ຉິໍ. ອຖທ຺ທສາສິໍ ສມ຺ພຸທ຺ຘນ຺ຕິ ໂສຫໍ ເອວໍ ທຸທິຏ຺ຐິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອນ຺ວາຫິຓ຺ຑນ຺ໂຕ ອຖ ປາສາຓກເຈຕິເຍ ພຸທ຺ຘມທ຺ທກ຺ຂິໍ.

ຕຕ຺ຖ ເສມາໂນຕິ ນິສຊ຺ຊມາໂນ. ສຍມາໂນຕິ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ປຍມາໂນ. ອາວສມາໂນຕິ ວສມາໂນ. ປຣິວສມາໂນຕິ ນິຈ຺ຈໍ ວສມາໂນ.

ປລ຺ລວິນ຺ຕິ ອຸຄ຺ຄມິໍ. ອຸປລ຺ລວິນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕຣິໍ, ສມ຺ປລ຺ລວິນ຺ຕິ ອຸປສຄ຺ເຄນ ປທໍ ວຑ຺ຒິຕໍ. ອທ຺ທສນ຺ຕິ ນິທ຺ເທສສ຺ສ ອຸທ຺ເທສປທໍ. ອທ຺ທສນ຺ຕິ ປສ຺ສິໍ. ອທ຺ທກ຺ຂິນ຺ຕິ ໂອໂລເກສິໍ. ອປສ຺ສິນ຺ຕິ ເອສິໍ. ປຏິວິຊ຺ຌິນ຺ຕິ ວິນິວິຊ຺ຌິໍ.

໑໑໗. ອິມິສ຺ສາ ຄາຖາຍ ອວສາເນ ປິງ຺ຄິຍສ຺ສ ຈ ພາວຣິສ຺ສ ຈ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຣິປາກໍ ວິທິຕ຺ວາ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ຐິໂຕເຍວ ສຸວຓ຺ໂຓຠາສໍ ມຸຎ຺ຈິ. ປິງ຺ຄິໂຍ ພາວຣິສ຺ສ ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ວຓ຺ຓຍນ຺ໂຕ ນິສິນ຺ໂນ ເອວ ຕໍ ໂອຠາສໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຣໂຕ ຐິຕໍ ວິຍ ທິສ຺ວາ ພາວຣິພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ອາຄໂຕ’’ຕິ ອາໂຣເຈສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ຠຄວາປິ ໂອຠາສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ສປ຺ປາຍໍ ວິທິຕ຺ວາ ປິງ຺ຄິຍເມວ ອາລປມາໂນ ‘‘ຍຖາ ອຫູ, ວກ຺ກລີ’’ຕິ ອິມໍ ຄາຖມຠາສິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍຖາ ວກ຺ກລິຕ຺ເຖໂຣ ສທ຺ຘາຘິມຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ສທ຺ຘາຘຸເຣເນວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ, ຍຖາ ຈ ໂສຬສນ຺ນໍ ເອໂກ ຠທ຺ຣາວຸໂຘ ນາມ, ຍຖາ ຈ ອາຬວິໂຄຕໂມ ຈ. ເອວເມວ ຕ຺ວມ຺ປິ ປມຸຎ຺ຈສ຺ສຸ ສທ຺ຘໍ, ຕໂຕ ສທ຺ຘາຍ ອຘິມຸຈ຺ຈນ຺ໂຕ ‘‘ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາ’’ຕິອາທິນາ (ຘ. ປ. ໒໗໗; ເຖຣຄາ. ໖໗໖; ປຏິ. ມ. ໑.໓໑; ກຖາ. ໗໕໓) ນເຍນ ວິປສ຺ສນໍ ອາຣຠິຕ຺ວາ ມຈ຺ຈຸເຘຍ຺ຍສ຺ສ ປາຣໍ ນິພ຺ພານໍ ຄມິສ຺ສສີຕິ ອຣຫຕ຺ຕນິກູເຏນ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐາເປສິ, ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ປິງ຺ຄິໂຍ ອຣຫຕ຺ເຕ, ພາວຣີ ອນາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ພາວຣິພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ສິສ຺ສາ ປນ ປຎ຺ຈສຕາ ໂສຕາປນ຺ນາ ອເຫສຸໍ.

ຕຕ຺ຖ ມຸຎ຺ຈສ຺ສູຕິ ໂມຈສ຺ສຸ. ປມຸຎ຺ຈສ຺ສູຕິ ໂມເຈຫິ. ອຘິມຸຎ຺ຈສ຺ສູຕິ ຕຕ຺ຖ ອຘິໂມກ຺ຂໍ ກຣສ຺ສຸ. ໂອກປ຺ເປຫີຕິ ພຫຸມານໍ ອຸປ຺ປາເທຫີຕິ. ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາຕິ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວຏ຺ເຐນ. ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ທຸກ຺ຂາຕິ ທຸກ຺ຂມຏ຺ເຐນ. ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ ອນຕ຺ຕາຕິ ອວສວຕ຺ຕນຏ຺ເຐນ.

໑໑໘. ອິທານິ ປິງ຺ຄິໂຍ ອຕ຺ຕໂນ ປສາທໍ ນິເວເທນ຺ໂຕ ‘‘ເອສ ຠິຍ຺ໂຍຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປຏິຠານວາຕິ ປຏິຠານປ຺ປຏິສມ຺ຠິທາຍ ອຸເປໂຕ.

ຠິຍ຺ໂຍ ຠິຍ຺ໂຍຕິ ອຸປຣູປຣິ.

໑໑໙. ອຘິເທເວ ອຠິຎ຺ຎາຍາຕິ ອຘິເທວກເຣ ຘມ຺ເມ ຎຕ຺ວາ. ປໂຣປຣນ຺ຕິ ຫີນປຓີຕໍ, ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປຣສ຺ສ ຈ ອຘິເທວຕ຺ຕກຣໍ ສພ຺ພຘມ຺ມຊາຕໍ ອເວທີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກງ຺ຂີນໍ ປຏິຊານຕນ຺ຕິ ກງ຺ຂີນໍເຍວ ສຕໍ ‘‘ນິກ຺ກງ຺ຂມ຺ຫາ’’ຕິ ປຏິຊານນ຺ຕານໍ.

ນິທ຺ເທເສ ປາຣາຍນິກປຎ຺ຫານນ຺ຕິ ປາຣາຍນິກພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ປຸຈ຺ຉານໍ. ອວສານໍ ກໂຣຕີຕິ ອນ຺ຕກໂຣ. ໂກຏິໍ ກໂຣຕີຕິ ປຣິຍນ຺ຕກໂຣ. ສີມໍ ມຣິຍາທໍ ກໂຣຕີຕິ ປຣິຈ຺ເຉທກໂຣ. ນິຄມໍ ກໂຣຕີຕິ ປຣິວຏຸມກໂຣ. ສຠິຍປຎ຺ຫານນ຺ຕິ ນ ເກວລໍ ປາຣາຍນິກພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ປຎ຺ຫານໍ ເອວ, ອຖ ໂຂ ສຠິຍປຣິພ຺ພາຊກາທີນມ຺ປິ ປຎ຺ຫານໍ ອນ຺ຕໍ ກໂຣຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສຠິຍປຎ຺ຫານ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ.

໑໒໐. ອສໍຫີຣນ຺ຕິ ຣາຄາທີຫິ ອສໍຫາຣິຍໍ. ອສງ຺ກຸປ຺ປນ຺ຕິ ອສງ຺ກຸປ຺ປໍ ອວິປຣິຓາມຘມ຺ມໍ. ທ຺ວີຫິປິ ປເທຫິ ນິພ຺ພານໍ ຠຓຕິ. ອທ຺ຘາ ຄມິສ຺ສາມີຕິ ເອກໍເສເນວ ຕໍ ອນຸປາທິເສສນິພ຺ພານຘາຕຸໍ ຄມິສ຺ສາມິ. ນ ເມຕ຺ຖ ກງ຺ຂາຕິ ນຕ຺ຖິ ເມ ເອຕ຺ຖ ນິພ຺ພາເນ ກງ຺ຂາ. ເອວໍ ມໍ ຘາເຣຫິ ອຘິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປິງ຺ຄິໂຍ ‘‘ເອວເມວ ຕ຺ວມ຺ປິ ປມຸຎ຺ຈສ຺ສຸ ສທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ຠຄວໂຕ ໂອວາເທນ ອຕ຺ຕນິ ສທ຺ຘໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ສທ຺ຘາຘຸເຣເນວ ຈ ວິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຕໍ ສທ຺ຘາຘິມຸຕ຺ຕິໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ອາຫ – ‘‘ເອວໍ ມໍ ຘາເຣຫິ ອຘິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ ‘‘ຍຖາ ມໍ ຕ຺ວໍ ອວຈ, ເອວເມວ ມໍ ອຘິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ຘາເຣຫີ’’ຕິ.

ນ ສໍຫຣິຍຕີຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ສໍຫຣິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ. ນິໂຍຄວຈນນ຺ຕິ ຍຸຕ຺ຕວຈນໍ. ອວຕ຺ຖາປນວຈນນ຺ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານວຈນໍ. ອິມສ຺ມິໍ ປາຣາຍນວຄ຺ເຄ ຍໍ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປາກຏເມວ.

ສທ຺ຘມ຺ມປ຺ປຊ຺ໂຊຕິກາຍ ຈູຬນິທ຺ເທສ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ປາຣາຍນານຸຄີຕິຄາຖານິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປາຣາຍນວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຂຄ຺ຄວິສາຓສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທໂສ

ຂຄ຺ຄວິສາຓສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑. ປຐມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໑໒໑. ອິໂຕ ປຣໍ ຂຄ຺ຄວິສາຓສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາຍ ໂອກາໂສ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ສພ຺ເພສຸ ຠູເຕສຸ ນິຘາຍ ທຓ຺ຑ’’ນ຺ຕິ ອິໂຕ ປຣໍ ອຕິເຣກປທມຕ຺ຕເມວ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພສູຕິ ອນວເສເສສຸ. ຠູເຕສູຕິ ສຕ຺ເຕສຸ. ເອຕ຺ຖ ຠູເຕສູຕິ ກິຎ຺ຈາປິ ຠູຕສທ຺ໂທ ‘‘ຠູຕສ຺ມິໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ ເອວມາທີສຸ (ປາຈິ. ໖໙) ວິຊ຺ຊມາເນ, ‘‘ຠູຕມິທໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສມນຸປສ຺ສສີ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈເກ, ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ມຫາຠູຕາ ເຫຕູ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໘໖) ຈຕຸພ຺ພິເຘ ປຖວີຘາຕ຺ວາທິຣູເປ, ‘‘ໂຍ ຈ ກາລຆໂສ ຠູໂຕ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ຊາ. ໑.໒.໑໙໐) ຂີຓາສເວ, ‘‘ສພ຺ເພວ ນິກ຺ຂິປິສ຺ສນ຺ຕິ, ຠູຕາ ໂລເກ ສມຸສ຺ສຍ’’ນ຺ຕິ ເອວມາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໒.໒໒໐) ສພ຺ພສຕ຺ເຕ, ‘‘ຠູຕຄາມປາຕພ຺ຍຕາຍາ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ປາຈິ. ໙໐) ຣຸກ຺ຂາທິເກ, ‘‘ຠູຕໍ ຠູຕໂຕ ປຊານາຕີ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໓) ຈາຕຸມຫາຣາຊິການໍ ເຫຏ຺ຐາ ສຕ຺ຕນິກາຍໍ ອຸປາທາຍ ວຕ຺ຕຕິ. ອິຘ ປນ ອວິເສສໂຕ ປຖວີປພ຺ພຕາທີສຸ ຊາຕາ ສຕ຺ຕາ ຠູຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເຕສຸ ຠູເຕສຸ. ນິຘາຍາຕິ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ.

ທຓ຺ຑນ຺ຕິ ກາຍວຈີມໂນທຓ຺ຑໍ, ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີນເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕຎ຺ຫິ ທຓ຺ຑຍຕີຕິ ທຓ຺ໂຑ, ພາເຘຕິ ອນຍພ຺ຍສນໍ ປາເປຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕຎ຺ຈ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕຎ຺ຈ. ປຫຣຓທຓ຺ໂຑ ເອວ ວາ ທຓ຺ໂຑ, ຕໍ ນິຘາຍາຕິປິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອວິເຫຐຍນ຺ຕິ ອວິເຫຐຍນ຺ໂຕ. ອຎ຺ຎຕຣມ຺ປີຕິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ເອກມ຺ປິ. ເຕສມ຺ປີຕິ ເຕສໍ ສພ຺ພຠູຕານໍ. ນ ປຸຕ຺ຕມິຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ຣໂຊ ເຂຕ຺ຕໂຊ ທິນ຺ນໂກ ອນ຺ເຕວາສິໂກຕິ ອິເມສຸ ຈຕູສຸ ປຸຕ຺ເຕສຸ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປຸຕ຺ຕໍ ນ ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ກຸໂຕ ສຫາຍນ຺ຕິ ສຫາຍໍ ປນ ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ ກຸໂຕ ເອວ ເອຕໍ.

ເອໂກຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊາສງ຺ຂາເຕນ ເອໂກ, ອທຸຕິຍຏ຺ເຐນ ເອໂກ, ຕຓ຺ຫາປຫານຏ຺ເຐນ ເອໂກ, ເອກນ຺ຕວິຄຕກິເລໂສຕິ ເອໂກ, ເອໂກ ປຈ຺ເຈກສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ເອໂກ. ສມຓສຫສ຺ສສ຺ສປິ ຫິ ມຊ຺ເຌ ວຕ຺ຕມາໂນ ຄິຫິສຎ຺ໂຎຊນສ຺ສ ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ເອໂກ, ເອວໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາສງ຺ຂາເຕນ ເອໂກ. ເອໂກ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອໂກ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອໂກ ນິສີທຕິ, ເອໂກ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕິ, ເອໂກ ອິຣິຍຕິ ວຕ຺ຕຕີຕິ ເອໂກ. ເອວໍ ອທຸຕິຍຏ຺ເຐນ ເອໂກ.

‘‘ຕຓ຺ຫາທຸຕິໂຍ ປຸຣິໂສ, ທີຆມທ຺ຘານ ສໍສຣໍ;

ອິຕ຺ຖຠາວຎ຺ຎຖາຠາວໍ, ສໍສາຣໍ ນາຕິວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ເອວມາທີນວໍ ຎຕ຺ວາ, ຕຓ຺ຫໍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ສມ຺ຠວໍ;

ວີຕຕຓ຺ໂຫ ອນາທາໂນ, ສໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ປຣິພ຺ພເຊ’’ຕິ. (ອິຕິວຸ. ໑໕, ໑໐໕; ມຫານິ. ໑໙໑; ຈູຬນິ. ປາຣາຍນານຸຄີຕິຄາຖານິທ຺ເທສ ໑໐໗) –

ເອວໍ ຕຓ຺ຫາປຫານຏ຺ເຐນ ເອໂກ. ສພ຺ພກິເລສາສ຺ສ ປຫີນາ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລາ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຠາວໍກຕາ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມາຕິ ເອວໍ ເອກນ຺ຕວິຄຕກິເລໂສຕິ ເອໂກ. ອນາຈຣິຍໂກ ຫຸຕ຺ວາ ສຍມ຺ຠູ ສາມຎ຺ເຎວ ປຈ຺ເຈກສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ເອວໍ ເອໂກ ປຈ຺ເຈກສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ເອໂກ.

ຈເຣຕິ ຍາ ອິມາ ອຏ຺ຐ ຈຣິຍາໂຍ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຍາ ປຓິຘິສມ຺ປນ຺ນານໍ ຈຕູສຸ ອິຣິຍາປເຖສຸ ອິຣິຍາປຖຈຣິຍາ, ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣານໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາຍຕເນສຸ ອາຍຕນຈຣິຍາ, ອປ຺ປມາທວິຫາຣີນໍ ຈຕູສຸ ສຕິປຏ຺ຐາເນສຸ ສຕິຈຣິຍາ, ອຘິຈິຕ຺ຕມນຸຍຸຕ຺ຕານໍ ຈຕູສຸ ຌາເນສຸ ສມາຘິຈຣິຍາ, ພຸທ຺ຘິສມ຺ປນ຺ນານໍ ຈຕູສຸ ອຣິຍສຈ຺ເຈສຸ ຎາຓຈຣິຍາ, ສມ຺ມາ ປຏິປນ຺ນານໍ ຈຕູສຸ ອຣິຍມຄ຺ເຄສຸ ມຄ຺ຄຈຣິຍາ, ອຘິຄຕຜລານໍ ຈຕູສຸ ສາມຎ຺ຎຜເລສຸ ປຏິປຕ຺ຕິຈຣິຍາ, ຕິຓ຺ຓໍ ພຸທ຺ຘານໍ ສພ຺ພສຕ຺ເຕສຸ ໂລກຕ຺ຖຈຣິຍາ, ຕຕ຺ຖ ປເທສໂຕ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສາວການນ຺ຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ຈຣິຍາຕິ ອຏ຺ຐ ຈຣິຍາໂຍ ຍາ ອິຣິຍາປຖຈຣິຍາ’’ຕິ (ຈູຬນິ. ຂຄ຺ຄວິສາຓສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສ ໑໒໑; ປຏິ. ມ. ໑.໑໙໗; ໓.໒໘) ວິຕ຺ຖາໂຣ. ຕາຫິ ຈຣິຍາຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ຍາ ອິມາ ‘‘ອຘິມຸຈ຺ຈນ຺ໂຕ ສທ຺ຘາຍ ຈຣຕິ, ປຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ວີຣິເຍນ ຈຣຕິ, ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ໂຕ ສຕິຍາ ຈຣຕິ, ອວິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ສມາຘິນາ ຈຣຕິ, ປຊານນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎາຍ ຈຣຕິ, ວິຊານນ຺ໂຕ ວິຎ຺ຎາເຓນ ຈຣຕິ, ເອວໍ ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອາຍາເປນ຺ຕີຕິ ອາຍຕນຈຣິຍາຍ ຈຣຕິ, ເອວໍ ປຏິປນ຺ໂນ ວິເສສມຘິຄຈ຺ຉຕີຕິ ວິເສສຈຣິຍາຍ ຈຣຕີ’’ຕິ (ຈູຬນິ. ຂຄ຺ຄວິສາຓສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສ ໑໒໑; ປຏິ. ມ. ໑.໑໙໗; ໓.໒໙) ເອວໍ ອປຣາປິ ອຏ຺ຐ ຈຣິຍາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕາຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຂຄ຺ຄວິສາຓກປ຺ໂປຕິ ຂຄ຺ຄວິສາໂຓ ນາມ ຂຄ຺ຄມິຄສິງ຺ຄໍ.

ກປ຺ປ -ສທ຺ໂທ ປນາຍໍ ອຠິສທ຺ທຫນໂວຫາຣກາລປຎ຺ຎຕ຺ຕິຈ຺ເຉທວິກປ຺ປເລສສມນ຺ຕຠາວສທິສາທິອເນກຕ຺ໂຖ. ຕຖາ ຫິສ຺ສ ‘‘ໂອກປ຺ປນີຍເມຕໍ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ. ຍຖາ ຕໍ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສາ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໓໘໗) ອຠິສທ຺ທຫນຕ຺ໂຖ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ສມຓກປ຺ເປຫິ ຜລໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸ’’ນ຺ຕິ ເອວມາທີສຸ (ຈູຬວ. ໒໕໐) ໂວຫາໂຣ. ‘‘ເຍນ ສຸທໍ ນິຈ຺ຈກປ຺ປໍ ວິຫຣາມີ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໓໘໗) ກາໂລ. ‘‘ອິຈ຺ຈາຍສ຺ມາ ກປ຺ໂປ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ສຸ. ນິ. ໑໐໙໘; ຈູຬນິ. ກປ຺ປມາຓວປຸຈ຺ຉາ ໑໑໗, ກປ຺ປມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໖໑) ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ‘‘ອລງ຺ກໂຕ ກປ຺ປິຕເກສມສ຺ສູ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ຊາ. ໒.໒໒.໑໓໖໘) ເຉທນໍ. ‘‘ກປ຺ປຕິ ທ຺ວງ຺ຄຸລກປ຺ໂປ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ຈູຬວ. ໔໔໖) ວິກປ຺ໂປ. ‘‘ອຕ຺ຖິ ກປ຺ໂປ ນິປຊ຺ຊິຕຸ’’ນ຺ຕິ ເອວມາທີສຸ (ອ. ນິ. ໘.໘໐) ເລໂສ. ‘‘ເກວລກປ຺ປໍ ເວຬຸວນໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໑.໙໔) ສມນ຺ຕຠາໂວ. ‘‘ສຕ຺ຖຸກປ຺ເປນ ວຕ ກິຣ, ໂຠ, ສາວເກນ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ຕຍມານາ ນ ຊານິມ຺ຫາ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໒໖໐) ສທິໂສ, ປຏິຠາໂຄຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຘ ປນສ຺ສ ສທິໂສ ປຏິຠາໂຄຕິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ, ຂຄ຺ຄວິສາຓສທິໂສຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຍໍ ຕາເວຕ຺ຖ ປທໂຕ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ.

ອຘິປ຺ປາຍານຸສນ຺ຘິໂຕ ປນ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ໂພ – ຍ຺ວາຍໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາໂຣ ທຓ຺ໂຑ ຠູເຕສຸ ປວຕ຺ຕິຍມາໂນ ອຫິໂຕ ໂຫຕິ, ຕໍ ເຕສຸ ອປ຺ປວຕ຺ຕິຍມາເນສຸ ຕປ຺ປຏິປກ຺ຂຠູຕາຍ ເມຕ຺ຕາຍ ຫິຕູປສໍຫາເຣນ ຈ ສພ຺ເພສຸ ຠູເຕສຸ ນິຘາຍ ທຓ຺ຑໍ, ນິຫິຕທຓ຺ຑຕ຺ຕາ ເອວ ຈ ຍຖາ ອນິຫິຕທຓ຺ຑາ ສຕ຺ຕາ ຠູຕານິ ທຓ຺ເຑນ ວາ ສຕ຺ເຖນ ວາ ປາຓິນາ ວາ ເລຑ຺ຑຸນາ ວາ ວິເຫເຐນ຺ຕິ, ຕຖາ ອວິເຫຐຍໍ, ອຎ຺ຎຕຣມ຺ປິ ເຕສໍ ອິມໍ ເມຕ຺ຕາກມ຺ມຏ຺ຐານມາຄມ຺ມ ຍເທວ ຕຕ຺ຖ ເວທນາຄຕໍ ສຎ຺ຎາສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓຄຕໍ ຕຎ຺ຈ ຕທນຸສາເຣເນວ ຕທຎ຺ຎຎ຺ຈ ສງ຺ຂາຣຄຕໍ ວິປສ຺ສິຕ຺ວາ ອິມໍ ປຈ຺ເຈກໂພຘິໍ ອຘິຄໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ອຍໍ ຕາວ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອຍໍ ປນ ອນຸສນ຺ຘິ – ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ເຕ ອມຈ຺ຈາ ອາຫໍສຸ – ‘‘ອິທານິ, ຠນ຺ເຕ, ກຸຫິໍ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ? ຕໂຕ ເຕນ ‘‘ປຸພ຺ພປຈ຺ເຈກສມ຺ພຸທ຺ຘາ ກຕ຺ຖ ວສນ຺ຕີ’’ຕິ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຄນ຺ຘມາທນປພ຺ພເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຸນາຫໍສຸ – ‘‘ອມ຺ເຫ ທານິ, ຠນ຺ເຕ, ປຊຫຖ, ນ ອິຈ຺ຉຖາ’’ຕິ. ອຖ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ອາຫ – ‘‘ນ ປຸຕ຺ຕມິຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ ສພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ອຫໍ ອິທານິ ອຕ຺ຣຊາທີສຸ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປຸຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ, ກຸໂຕ ປນ ຕຸມ຺ຫາທິສໍ ສຫາຍໍ. ຕສ຺ມາ ຕຸມ຺ເຫສຸປິ ໂຍ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ມາທິໂສ ວາ ໂຫຕຸໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ໂສ ເອໂກ ຈເຣ ຂຄ຺ຄວິສາຓກປ຺ໂປ. ອຖ ວາ ເຕຫິ ‘‘ອມ຺ເຫ ທານິ, ຠນ຺ເຕ, ປຊຫຖ, ນ ອິຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ໂສ ປຈ຺ເຈກສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ‘‘ນ ປຸຕ຺ຕມິຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ກຸໂຕ ສຫາຍ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນຏ຺ເຐນ ເອກຈຣິຍາຍ ຄຸຓໍ ທິສ຺ວາ ປມຸທິໂຕ ປີຕິໂສມນສ຺ສຊາໂຕ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ (ສຸ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໓໕).

ຕຕ຺ຖ ຕສາຕິ ວິປາສກິຣິຍາ. ຖາວຣາຕິ ຂີຓາສວາ. ຠຍເຠຣວາຕິ ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທກາ ຈິຕ຺ຕຸຕ຺ຣາສາ. ນິຘາຍາຕິ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ. ນິທຫິຕ຺ວາຕິ ຐເປຕ຺ວາ. ໂອໂຣປຍິຕ຺ວາຕິ ອໂຘກຣິຕ຺ວາ. ສໂມໂຣປຍິຕ຺ວາຕິ ອໂຘຄຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ. ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາຕິ ຕໂຕ ອປເນຕ຺ວາ. ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠິຕ຺ວາຕິ ສນ຺ນິສີທາເປຕ຺ວາ.

ອາລປນນ຺ຕິ ອາທິໂຕ ລປນໍ. ສລ຺ລປນນ຺ຕິ ສມ຺ມາ ລປນໍ. ອຸລ຺ລປນນ຺ຕິ ອຸທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ລປນໍ. ສມຸລ຺ລປນນ຺ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ລປນໍ.

ອິຣິຍາປຖຈຣິຍາຕິ ອິຣິຍາປຖານໍ ຈຣິຍາ, ປວຕ຺ຕນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອາຍຕນຈຣິຍາ ປນ ອາຍຕເນສຸ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎານໍ ຈຣິຍາ. ປຕ຺ຕີຕິ ຜລານິ. ຕານິ ຫິ ປາປຸຓີຍນ຺ຕີຕິ ‘‘ປຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕານິ. ສຕ຺ຕໂລກສ຺ສ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິກາ ອຕ຺ຖາ ໂລກຕ຺ຖາຕິ ອຍໍ ວິເສໂສ.

ອິທານິ ຕາສໍ ຈຣິຍານໍ ຠູມິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຈຕູສຸ ອິຣິຍາປເຖສູ’’ຕິອາທິມາຫ. ສຕິປຏ຺ຐາເນສູຕິ ອາຣມ຺ມຓສຕິປຏ຺ຐາເນສຸປິ ວຸຈ຺ຈມາເນສຸ ສຕິໂຕ ອນຎ຺ຎານິ, ໂວຫາຣວເສນ ປນ ອຎ຺ຎານິ ວິຍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຣິຍສຈ຺ເຈສູຕິ ປຸພ຺ພຠາເຄ ໂລກິຍສຈ຺ຈຎາເຓນ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ສຈ຺ຈປຣິຄ຺ຄຫວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຣິຍມຄ຺ເຄສຸ ສາມຎ຺ຎຜເລສູຕິ ຈ ໂວຫາຣວເສເນວ ວຸຕ຺ຕໍ. ປເທສໂຕຕິ ໂລກຕ຺ຖຈຣິຍາຍ ເອກເທເສ. ນິປ຺ປເທສໂຕ ຫິ ໂລກຕ຺ຖຈຣິຍໍ ພຸທ຺ຘາ ເອວ ກໂຣນ຺ຕິ. ປຸນ ຕາ ເອວ ຈຣິຍາໂຍ ກາຣກປຸຄ຺ຄລວເສນ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ປຓິຘິສມ຺ປນ຺ນານ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປຓິຘິສມ຺ປນ຺ນາ ນາມ ອິຣິຍາປຖານໍ ສນ຺ຕຕ຺ຕາ ອິຣິຍາປຖາວ ຐິຕິຍາ ສມ຺ປນ຺ນາ ອກມ຺ປິຕອິຣິຍາປຖາ ຠິກ຺ຂຸຠາວານຸຣູເປນ ສນ຺ເຕນ ອິຣິຍາປເຖນ ສມ຺ປນ຺ນາ.

ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣານນ຺ຕິ ຈກ຺ຂາທີສຸ ຉສຸ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ວິສເຍ ປວຕ຺ຕໍ ເອເກກທ຺ວາຣວເສນ ຄຸຕ຺ຕໍ ທ຺ວາຣໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣາ, ເຕສໍ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣານໍ. ທ຺ວາຣນ຺ຕິ ເຈຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິທ຺ວາຣວເສນ ຈກ຺ຂາທໂຍ ເອວ. ອປ຺ປມາທວິຫາຣີນນ຺ຕິ ສີລາທີສຸ ອປ຺ປມາທວິຫາຣວຕໍ. ອຘິຈິຕ຺ຕມນຸຍຸຕ຺ຕານນ຺ຕິ ວິປສ຺ສນາຍ ປາທກຠາເວນ ອຘິຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຕໍ ສມາຘິໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕານໍ. ພຸທ຺ຘິສມ຺ປນ຺ນານນ຺ຕິ ນາມຣູປວວຕ຺ຖານໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຍາວ ໂຄຕ຺ຣຠຸ, ຕາວ ປວຕ຺ເຕນ ຎາເຓນ ສມ຺ປນ຺ນານໍ. ສມ຺ມາ ປຏິປນ຺ນານນ຺ຕິ ຈຕຸມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ. ອຘິຄຕຜລານນ຺ຕິ ຈຕຸຜລກ຺ຂເຓ. ຕຖາຄຕານນ຺ຕິ ຕຖາ ອາຄຕານໍ. ອຣຫນ຺ຕານນ຺ຕິ ທູຣກິເລສານໍ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘານນ຺ຕິ ສມ຺ມາ ສາມຎ຺ຈ ສພ຺ພຘມ຺ມພຸທ຺ຘານໍ. ອິເມສໍ ປທານໍ ອຕ຺ໂຖ ເຫຏ຺ຐາ ປກາສິໂຕ ເອວ.

ປເທສໂຕ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານນ຺ຕິ ປຈ຺ເຈກສມ຺ພຸທ຺ຘານໍ ເອກເທສໂຕ. ສາວການນ຺ຕິ ສາວການມ຺ປິ ເອກເທສໂຕ. ອຘິມຸຈ຺ຈນ຺ໂຕຕິ ອຘິໂມກ຺ຂໍ ກໂຣນ຺ໂຕ. ສທ຺ຘາຍ ຈຣຕີຕິ ສທ຺ຘາວເສນ ປວຕ຺ຕຕິ. ປຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕຕິ ຈຕຸສມ຺ມປ຺ປຘານວີຣິເຍນ ປທຫນ຺ໂຕ. ອຸປຏ຺ຐເປນ຺ໂຕຕິ ສຕິຍາ ອາຣມ຺ມຓໍ ອຸປຏ຺ຐເປນ຺ໂຕ. ອວິກ຺ເຂປໍ ກໂຣນ຺ໂຕຕິ ສມາຘິວເສນ ວິກ຺ເຂປໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ. ປຊານນ຺ໂຕຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈຊານນປຎ຺ຎາຍ ປກາເຣນ ຊານນ຺ໂຕ. ວິຊານນ຺ໂຕຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຊວນປຸພ຺ພງ຺ຄເມນ ອາວຊ຺ຊນວິຎ຺ຎາເຓນ ອາຣມ຺ມຓໍ ວິຊານນ຺ໂຕ. ວິຎ຺ຎາຓຈຣິຍາຍາຕິ ອາວຊ຺ຊນວິຎ຺ຎາຓຈຣິຍາວເສນ. ເອວໍ ປຏິປນ຺ນສ຺ສາຕິ ສຫາວຊ຺ຊນາຍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຈຣິຍາຍ ປຏິປນ຺ນສ຺ສ. ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອາຍາເປນ຺ຕີຕິ ສມຖວິປສ຺ສນາວເສນ ປວຕ຺ຕາ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ຠຸສໍ ຍາເປນ຺ຕິ, ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາຍຕນຈຣິຍາຍາຕິ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ຠຸສໍ ຍຕນຈຣິຍາຍ, ປວຕ຺ຕນຈຣິຍາຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ວິເສສມຘິຄຈ຺ຉຕີຕິ ວິກ຺ຂມ຺ຠນຕທງ຺ຄສມຸຈ຺ເຉທປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິວເສນ ວິເສສໍ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ.

ທສ຺ສນຈຣິຍາ ຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາຕິອາທີສຸ ສມ຺ມາ ປສ຺ສຕິ, ສມ຺ມາ ວາ ຕາຍ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ປສຏ຺ຐາ ສຸນ຺ທຣາ ວາ ທິຏ຺ຐີຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ຕສ຺ສາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ນິພ຺ພານປຈ຺ຈກ຺ຂກຣເຓນ ທສ຺ສນຈຣິຍາ. ສມ຺ມາ ສງ຺ກປ຺ເປຕິ, ສມ຺ມາ ວາ ເຕນ ສງ຺ກປ຺ເປນ຺ຕິ, ປສຏ຺ໂຐ ສຸນ຺ທໂຣ ວາ ສງ຺ກປ຺ໂປຕິ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ. ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຠິນິໂຣປນຈຣິຍາ. ສມ຺ມາ ວທຕິ, ສມ຺ມາ ວາ ຕາຍ ວທນ຺ຕິ, ປສຏ຺ຐາ ສຸນ຺ທຣາ ວາ ວາຈາຕິ ສມ຺ມາວາຈາ, ມິຈ຺ຉາວາຈາວິຣຕິຍາ ເອຕໍ ນາມໍ. ຕສ຺ສາ ຈຕຸພ຺ພິຘວຈີສໍວຣປຣິຄ຺ຄຫຈຣິຍາ. ສມ຺ມາ ກໂຣຕິ, ສມ຺ມາ ວາ ເຕນ ກໂຣນ຺ຕິ, ປສຏ຺ຐໍ ສຸນ຺ທຣໍ ວາ ກມ຺ມນ຺ຕິ ສມ຺ມາກມ຺ມໍ, ສມ຺ມາກມ຺ມເມວ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ, ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ຕວິຣຕິຍາ ເອຕໍ ນາມໍ. ຕສ຺ສ ຕິວິຘກາຍສໍວຣສມຸຏ຺ຐານຈຣິຍາ. ສມ຺ມາ ອາຊີວຕິ, ສມ຺ມາ ວາ ເຕນ ອາຊີວນ຺ຕິ, ປສຏ຺ໂຐ ສຸນ຺ທໂຣ ວາ ອາຊີໂວຕິ ສມ຺ມາອາຊີໂວ, ມິຈ຺ຉາອາຊີວວິຣຕິຍາ ເອຕໍ ນາມໍ. ຕສ຺ສ ໂວທານຈຣິຍາ ປຣິສຸທ຺ຘຈຣິຍາ. ສມ຺ມາ ວາຍມຕິ, ສມ຺ມາ ວາ ເຕນ ວາຍມນ຺ຕິ, ປສຏ຺ໂຐ ສຸນ຺ທໂຣ ວາ ວາຍາໂມຕິ ສມ຺ມາວາຍາໂມ, ຕສ຺ສ ປຄ຺ຄຫຈຣິຍາ. ສມ຺ມາ ສຣຕິ, ສມ຺ມາ ວາ ຕາຍ ສຣນ຺ຕິ, ປສຏ຺ຐາ ສຸນ຺ທຣາ ວາ ສຕີຕິ ສມ຺ມາສຕິ, ຕສ຺ສາ ອຸປຏ຺ຐານຈຣິຍາ. ສມ຺ມາ ສມາຘິຍຕິ, ສມ຺ມາ ວາ ເຕນ ສມາຘິຍນ຺ຕິ, ປສຏ຺ໂຐ ສຸນ຺ທໂຣ ວາ ສມາຘີຕິ ສມ຺ມາສມາຘິ, ຕສ຺ສ ອວິກ຺ເຂປຈຣິຍາ.

ຕກ຺ກປ຺ໂປຕິ ເຕນ ກປ຺ໂປ, ເອວຣູໂປຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ສທິໂສຕິ ເຕນ ສທິໂສ, ‘‘ຕສ຺ສທິໂກ’’ຕິ ວາ ປາໂຐ. ຕປ຺ປຏິຠາໂຄຕິ ເຕນ ປຏິຠາໂຄ ຕປ຺ປຏິຠາໂຄ, ເອທິໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາທຸຣສໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕໍ ໂລຓໍ ອຕິໂລຓໍ. ໂລຓກປ຺ໂປຕິ ໂລຓສທິໂສຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຕິຕິຕ຺ຕກນ຺ຕິ ອຕິກ຺ກນ຺ຕຕິຕ຺ຕກໍ, ປຸຈິມນ຺ທາທິກປ຺ໂປ ຕິຕ຺ຕກສທິໂສຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຕິມຘຸຣນ຺ຕິ ຂີຣປາຍາສາທິກໍ. ຫິມກປ຺ໂປຕິ ຫິໂມທກສທິໂສ. ສຕ຺ຖຸກປ຺ໂປຕິ ສຕ຺ຖຸນາ ພຸທ຺ເຘນ ສທິໂສ. ເອວເມວາຕິ ໂອປມ຺ມສມ຺ປຏິປາທນໍ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ເອຕສ຺ສ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ສງ຺ເຂເປນ ວິປສ຺ສນາອາຈິກ຺ຂນວິຘິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມ. ຕຕ຺ຖ ນາມຣູປປຣິຄ຺ຄຫໍ ກາຕຸກາໂມ ປຈ຺ເຈກໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຣູປາຣູປອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕີສຸ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ວິຕກ຺ກາທີນິ ຌານງ຺ຄານິ ຈ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ຈ ຜສ຺ສາທໂຍ ຘມ຺ເມ ລກ຺ຂຓຣສປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານປທຏ຺ຐານວເສນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ອາຣມ຺ມຓາຠິມຸຂໍ ນມນໂຕ ນມນຏ຺ເຐນ ນາມ’’ນ຺ຕິ ວວຕ຺ຖເປຕິ. ຕໂຕ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍໍ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ‘‘ຫທຍວຕ຺ຖຸໍ ນິສ຺ສາຍ ປວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ ປສ຺ສຕິ. ປຸນ ວຕ຺ຖຸສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠູຕານິ ຈ ອຸປາທາຣູປານິ ຈ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ສພ຺ພໍ ຣຸປ຺ປນໂຕ ຣູປ’’ນ຺ຕິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ປຸນ ຕທຸຠຍໍ ‘‘ນມນລກ຺ຂຓໍ ນາມໍ, ຣຸປ຺ປນລກ຺ຂຓໍ ຣູປ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ສງ຺ເຂປໂຕ ນາມຣູປໍ ວວຕ຺ຖເປຕິ. ສມຖຍານິກວເສເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິປສ຺ສນາຍານິໂກ ປນ ຈຕຸຘາຕຸວວຕ຺ຖານມຸເຂນ ຠູຕຸປາທາຍຣູປານິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ຣຸປ຺ປນໂຕ ຣູປ’’ນ຺ຕິ ປສ຺ສຕິ. ຕໂຕ ເອວໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຣູປສ຺ສ ຈກ຺ຂາທີນິ ນິສ຺ສາຍ ປວຕ຺ຕມານາ ອຣູປຘມ຺ມາ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕໂຕ ສພ຺ເພປິ ເຕ ອຣູປຘມ຺ເມ ນມນລກ຺ຂເຓນ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ນາມ’’ນ຺ຕິ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ‘‘ອິທໍ ນາມໍ, ອິທໍ ຣູປ’’ນ຺ຕິ ທ຺ເວຘາ ວວຕ຺ຖເປຕິ. ເອວໍ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ‘‘ນາມຣູປໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ອຎ຺ໂຎ ສຕ຺ໂຕ ວາ ປຸຄ຺ຄໂລ ວາ ເທໂວ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມາ ວາ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ປສ຺ສຕິ.

ຍຖາ ຫິ ອງ຺ຄສມ຺ຠາຣາ, ໂຫຕິ ສທ຺ໂທ ຣໂຖ ອິຕິ;

ເອວໍ ຂນ຺ເຘສຸ ສນ຺ເຕສຸ, ໂຫຕິ ‘‘ສຕ຺ໂຕ’’ຕິ ສມ຺ມຸຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໑໗໑; ມິ. ປ. ໒.໑.໑; ກຖາ. ໒໓໓);

ເອວເມວ ປຎ຺ຈສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ສນ຺ເຕສຸ ‘‘ສຕ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ’’ຕິ ໂວຫາຣມຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ເອວມາທິນາ ນເຍນ ນາມຣູປານໍ ຍາຖາວທສ຺ສນສງ຺ຂາເຕນ ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິຠູເຕນ ຎາເຓນ ນາມຣູປໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຸນ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍມ຺ປິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ນາມຣູປໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ອິມສ຺ສ ເຫຕູ’’ຕິ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ອເຫຕຸວາທວິສມເຫຕຸວາເທສຸ ໂທສໍ ທິສ຺ວາ ໂຣຄໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສ ນິທານໍ ສມຸຏ຺ຐານມ຺ປິ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ເວຊ຺ໂຊ ວິຍ ຕສ຺ສ ເຫຕຸຎ຺ຈ ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ອວິຊ຺ຊາ ຕຓ຺ຫາ ອຸປາທານໍ ກມ຺ມນ຺ຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ເມ ນາມຣູປສ຺ສ ອຸປ຺ປາທປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ‘‘ເຫຕູ’’ຕິ. ອາຫາຣໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ‘‘ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ຈ ປສ຺ສຕິ. ອິມສ຺ສ ຫິ ກາຍສ຺ສ ອວິຊ຺ຊາທໂຍ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ມາຕາ ວິຍ ທາຣກສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ກມ຺ມໍ ປິຕາ ວິຍ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຊນກໍ, ອາຫາໂຣ ຘາຕິ ວິຍ ທາຣກສ຺ສ ສນ຺ຘາຣໂກຕິ. ເອວໍ ຣູປກາຍສ຺ສ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄຫໍ ກຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ຈກ຺ຂຸຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຣູເປ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ສໍ. ນິ. ໔.໖໐; ກຖາ. ໔໖໕) ນເຍນ ນາມກາຍສ຺ສປິ ປຈ຺ຈຍໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ເອວໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ‘‘ອຕີຕານາຄຕາປິ ຘມ຺ມາ ເອວເມວ ວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກໂຣຕິ.

ຕສ຺ສ ຍາ ສາ ປຸພ຺ພນ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ‘‘ອໂຫສິໍ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ອຕີຕມທ຺ຘານໍ, ນ ນຸ ໂຂ ອໂຫສິໍ, ກິໍ ນຸ ໂຂ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ, ກິໍ ຫຸຕ຺ວາ ກິໍ ອໂຫສິໍ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ອຕີຕມທ຺ຘານ’’ນ຺ຕິ ປຎ຺ຈວິຘາ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ວຸຕ຺ຕາ.

ຍາປິ ອປຣນ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ‘‘ຠວິສ຺ສາມິ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ, ນ ນຸ ໂຂ ຠວິສ຺ສາມິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ຠວິສ຺ສາມິ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ ຠວິສ຺ສາມິ, ກິໍ ຫຸຕ຺ວາ ກິໍ ຠວິສ຺ສາມິ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ອນາຄຕມທ຺ຘານ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໘; ສໍ. ນິ. ໒.໒໐) ປຎ຺ຈວິຘາ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ວຸຕ຺ຕາ.

ຍາປິ ເອຕຣຫິ ວາ ປນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອທ຺ຘານໍ ອາຣພ຺ຠ ກຖໍກຖີ ໂຫຕິ ‘‘ອຫໍ ນຸ ໂຂສ຺ມິ, ໂນ ນຸ ໂຂສ຺ມິ, ກິໍ ນຸ ໂຂສ຺ມິ, ກຖໍ ນຸ ໂຂສ຺ມິ, ອຍໍ ນຸ ໂຂ ສຕ຺ໂຕ ກຸໂຕ ອາຄໂຕ, ໂສ ກຸຫິໍ ຄາມີ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໘; ສໍ. ນິ. ໒.໒໐) ຉພ຺ພິຘາ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ ສພ຺ພາປິ ປຫິຍ຺ຍຕິ. ເອວໍ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄຫເຓນ ຕີສຸ ອທ຺ຘາສຸ ກງ຺ຂໍ ວິຕຣິຕ຺ວາ ຐິຕໍ ຎາຓໍ ‘‘ກງ຺ຂາວິຕຣຓວິສຸທ຺ຘີ’’ຕິປິ ‘‘ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓ’’ນ຺ຕິປິ ‘‘ຍຖາຠູຕຎາຓ’’ນ຺ຕິປິ ‘‘ສມ຺ມາທສ຺ສນ’’ນ຺ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ເອຕ຺ຖ ປນ ຕິສ຺ໂສ ຫິ ໂລກິຍປຣິຎ຺ຎາ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາ ປຫານປຣິຎ຺ຎາຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຣຸປ຺ປນລກ຺ຂຓໍ ຣູປໍ, ເວທຍິຕລກ຺ຂຓາ ເວທນາ’’ຕິ ເອວໍ ເຕສໍ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕລກ຺ຂຓສລ຺ລກ຺ຂຓວເສນ ປວຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາ ນາມ. ‘‘ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈໍ, ເວທນາ ອນິຈ຺ຈາ’’ຕິອາທິນາ ປນ ນເຍນ ເຕສໍເຍວ ຘມ຺ມານໍ ສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕາ ລກ຺ຂຓາຣມ຺ມຓິກວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາ ນາມ. ເຕສຸ ເອວ ປນ ຘມ຺ເມສຸ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາທິປຊຫນວເສນ ປວຕ຺ຕາ ລກ຺ຂຓາຣມ຺ມຓິກວິປສ຺ສນາວ ປຎ຺ຎາ ປຫານປຣິຎ຺ຎາ ນາມ.

ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຂາຣປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄຫາ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາຍ ຠູມິ. ເອຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ອນ຺ຕເຣ ຘມ຺ມານໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕລກ຺ຂຓປຏິເວຘສ຺ເສວ ອາຘິປຈ຺ຈໍ ໂຫຕິ. ກລາປສມ຺ມສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສນາ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາຍ ຠູມິ. ເອຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ອນ຺ຕເຣ ສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓປຏິເວຘສ຺ເສວ ອາຘິປຈ຺ຈໍ ໂຫຕິ. ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸປຣິ ປຫານປຣິຎ຺ຎາຍ ຠູມິ. ຕໂຕ ຈ ປຏ຺ຐາຍ ຫິ ອນິຈ຺ຈໂຕ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎໍ ປຊຫຕິ, ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ສຸຂສຎ຺ຎໍ, ອນຕ຺ຕໂຕ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕສຎ຺ຎໍ, ນິພ຺ພິນ຺ທນ຺ໂຕ ນນ຺ທິໍ, ວິຣຊ຺ຊນ຺ໂຕ ຣາຄໍ, ນິໂຣເຘນ຺ໂຕ ສມຸທຍໍ, ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອາທານໍ ປຊຫຕີຕິ ເອວໍ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາທິປຫານສາຘິການໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ອນຸປສ຺ສນານໍ ອາຘິປຈ຺ຈໍ. ອິຕິ ອິມາສຸ ຕີສຸ ປຣິຎ຺ຎາສຸ ສງ຺ຂາຣປຣິຈ຺ເຉທສ຺ສ ເຈວ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄຫສ຺ສ ຈ ສາຘິຕຕ຺ຕາ ອິມິນາ ໂຍຄິນາ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາວ ອຘິຄຕາ.

ປຸນ ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຣູປໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວາ…ເປ… ຍໍ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ວາ, ສພ຺ພໍ ຣູປໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວໂຕ ອນິຈ຺ຈໍ, ອຸທຍພ຺ພຍປຏິປີຬິຕຕ຺ຕາ ທຸກ຺ຂໍ, ອວສວຕ຺ຕິຕ຺ຕາ ອນຕ຺ຕາ. ຍາ ກາຈິ ເວທນາ… ສຎ຺ຎາ… ເຍ ເກຈິ ສງ຺ຂາຣາ … ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວາ ໂອຬາຣິກໍ ວາ ສຸຂຸມໍ ວາ ຫີນໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາ ຍໍ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ວາ, ສພ຺ພໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວໂຕ ອນິຈ຺ຈໍ, ອຸທຍພ຺ພຍປຏິປີຬິຕຕ຺ຕາ ທຸກ຺ຂໍ, ອວສວຕ຺ຕິຕ຺ຕາ ອນຕ຺ຕາ’’ຕິ ເອວມາທິນາ (ສໍ. ນິ. ໓.໔໘; ປຏິ. ມ. ໑.໔໘) ນເຍນ ກລາປສມ຺ມສນໍ ກໂຣຕິ. ອິທໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ’’ຕິ.

ເອວໍ ສງ຺ຂາເຣ ອນິຈ຺ຈທຸກ຺ຂານຕ຺ຕວເສນ ກລາປສມ຺ມສນໍ ກຕ຺ວາ ປຸນ ສງ຺ຂາຣານໍ ອຸທຍພ຺ພຍເມວ ປສ຺ສຕິ. ກຖໍ? ‘‘ອວິຊ຺ຊາສມຸທຍາ ຣູປສມຸທໂຍ, ຕຓ຺ຫາກມ຺ມອາຫາຣສມຸທຍາ ຣູປສມຸທໂຍ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໕໐). ເອວໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ປຈ຺ຈຍາຍຕ຺ຕຕາທສ຺ສເນນ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອຸທຍໍ ປສ຺ສຕິ, ນິພ຺ພຕ຺ຕິລກ຺ຂຓໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕປິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອຸທຍໍ ປສ຺ສຕິ. ເອວໍ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອຸທຍໍ ປສ຺ສຕິ. ‘‘ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘາ ຣູປນິໂຣໂຘ, ຕຓ຺ຫາກມ຺ມອາຫາຣນິໂຣຘາ ຣູປນິໂຣໂຘ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໕໐) ປຈ຺ຈຍນິໂຣຘທສ຺ສເນນ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ວຍໍ ປສ຺ສຕິ, ວິປຣິຓາມລກ຺ຂຓໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕປິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ວຍໍ ປສ຺ສຕີຕິ ເອວໍ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ວຍໍ ປສ຺ສຕິ.

ຕຖາ ‘‘ອວິຊ຺ຊາສມຸທຍາ ເວທນາສມຸທໂຍ, ຕຓ຺ຫາກມ຺ມຜສ຺ສສມຸທຍາ ເວທນາສມຸທໂຍ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໕໐) ປຈ຺ຈຍາຍຕ຺ຕຕາທສ຺ສເນນ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອຸທຍໍ ປສ຺ສຕິ, ນິພ຺ພຕ຺ຕິລກ຺ຂຓໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕປິ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອຸທຍໍ ປສ຺ສຕິ. ‘‘ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘາ ເວທນານິໂຣໂຘ, ຕຓ຺ຫາກມ຺ມຜສ຺ສນິໂຣຘາ ເວທນານິໂຣໂຘ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໕໐) ປຈ຺ຈຍນິໂຣຘທສ຺ສເນນ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ວຍໍ ປສ຺ສຕິ, ວິປຣິຓາມລກ຺ຂຓໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕປິ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ວຍໍ ປສ຺ສຕິ. ເອວໍ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ຘາທີສຸປິ.

ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ຜສ຺ສຏ຺ຐາເນ ‘‘ນາມຣູປສມຸທຍາ, ນາມຣູປນິໂຣຘາ’’ຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ເອເກກສ຺ມິໍ ຂນ຺ເຘ ປຈ຺ຈຍສມຸທຍວເສນ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ຕິລກ຺ຂຓວເສນ ຈ ປຈ຺ຈຍນິໂຣຘວເສນ ຈ ວິປຣິຓາມລກ຺ຂຓວເສນ ຈ ອຸທຍພ຺ພຍທສ຺ສເນນ ຈ ທສ ທສ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາສ ລກ຺ຂຓານິ ວຸຕ຺ຕານິ. ເຕສໍ ວເສນ ‘‘ເອວມ຺ປິ ຣູປສ຺ສ ອຸທໂຍ, ເອວມ຺ປິ ຣູປສ຺ສ ວໂຍ’’ຕິ ປຈ຺ຈຍໂຕ ເຈວ ຂຓໂຕ ຈ ວິຕ຺ຖາເຣນ ມນສິກາຣໍ ກໂຣຕິ.

ຕສ຺ເສວໍ ກໂຣໂຕ ‘‘ອິຕິ ກິຣ ອິເມ ຘມ຺ມາ ອຫຸຕ຺ວາ ສມ຺ໂຠນ຺ຕິ, ຫຸຕ຺ວາ ປຏິເວນ຺ຕີ’’ຕິ ຎາຓໍ ວິສທໍ ໂຫຕິ. ‘‘ເອວໍ ກິຣ ອິເມ ຘມ຺ມາ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີ’’ຕິ ນິຈ຺ຈນວາ ຫຸຕ຺ວາ ສງ຺ຂາຣາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ນິຈ຺ຈນວາ, ສູຣິຍຸຄ຺ຄມເນ ອຸສ຺ສາວພິນ຺ທຸ ວິຍ ອຸທກພຸພ຺ພຸໂຬ ວິຍ ອຸທເກ ທຓ຺ຑຣາຊິ ວິຍ ອາຣຄ຺ເຄ ສາສໂປ ວິຍ ວິຊ຺ຊຸປ຺ປາໂທ ວິຍ ຈ ປຣິຕ຺ຕຏ຺ຐາຍິໂນ, ມາຍາມຣີຈິສຸປິນາລາຕຈກ຺ກຄນ຺ຘພ຺ພນຄຣເຜຓກທລິອາທໂຍ ວິຍ ອສາຣາ ນິສ຺ສາຣາ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ປນ ອເນນ ‘‘ວຍຘມ຺ມເມວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ ວຍໍ ອຸເປຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ອາກາເຣນ ສມ຺ມສນປຎ຺ຎາຍ ລກ຺ຂຓານິ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຐິຕໍ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສນໍ ນາມ ປຐມໍ ຕຣຸຓວິປສ຺ສນາຎາຓໍ ອຘິຄຕໍ ໂຫຕິ. ຍສ຺ສາຘິຄມາ ‘‘ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສໂກ’’ຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

ອຖສ຺ສ ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສກສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂອຠາໂສ ຎາຓໍ ປີຕິ ປສ຺ສທ຺ຘິ ສຸຂໍ ອຘິໂມກ຺ໂຂ ປຄ຺ຄໂຫ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອຸເປກ຺ຂາ ນິກນ຺ຕີຕິ ທສ ວິປສ຺ສນຸປກ຺ກິເລສາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ໂອຠາໂສ ນາມ ວິປສ຺ສນກ຺ຂເຓ ຎາຓສ຺ສ ພລວຕ຺ຕາ ໂລຫິຕໍ ສນ຺ນິສີທຕິ, ເຕນ ຈ ຈິຕ຺ໂຕຠາໂສ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ອກຸສໂລ ໂຍຄີ ‘‘ມຄ຺ໂຄ ເມ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ຕເມວ ໂອຠາສໍ ອສ຺ສາເທຕິ. ຎາຓມ຺ປິ ວິປສ຺ສນາຎາຓເມວ. ຕໍ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສນ຺ຕສ຺ສ ສຸທ຺ຘໍ ປສນ຺ນໍ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕຕິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ປຸພ຺ເພ ວິຍ ‘‘ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ອສ຺ສາເທຕິ. ປີຕິປິ ວິປສ຺ສນາປີຕິ ເອວ. ຕສ຺ສ ຫິ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ປຎ຺ຈວິຘາ ປີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ປສ຺ສທ຺ຘີຕິ ວິປສ຺ສນາປສ຺ສທ຺ຘິ. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ເນວ ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ທຣໂຖ, ນ ຄາຣວໍ, ນ ກກ຺ຂຬຕາ, ນ ອກມ຺ມຎ຺ຎຕາ, ນ ເຄລຎ຺ຎຕາ, ນ ວງ຺ກຕາ ໂຫຕິ. ສຸຂມ຺ປິ ວິປສ຺ສນາສຸຂເມວ. ຕສ຺ສ ກິຣ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ສກລສຣີຣໍ ອຠິສນ຺ທຍມານໍ ອຕິປຓີຕໍ ສຸຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ອຘິໂມກ຺ໂຂ ນາມ ວິປສ຺ສນກ຺ຂເຓ ປວຕ຺ຕາ ສທ຺ຘາ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ຂເຓ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ອຕິວິຍ ປສາທຠູຕາ ພລວຕີ ສທ຺ຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ປຄ຺ຄໂຫ ນາມ ວິປສ຺ສນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ວີຣິຍໍ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ຂເຓ ອສິຖິລໍ ອນຈ຺ຈາຣທ຺ຘໍ ສຸປຄ຺ຄຫິຕໍ ວີຣິຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຸປຏ຺ຐານນ຺ຕິ ວິປສ຺ສນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສຕິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ຂເຓ ສຸປຏ຺ຐິຕາ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຸເປກ຺ຂາ ທຸວິຘາ ວິປສ຺ສນາວຊ຺ຊນວເສນ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ຂເຓ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣຄຫເຓ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຠູຕໍ ວິປສ຺ສນຸເປກ຺ຂາສງ຺ຂາຕໍ ຎາຓໍ ພລວນ຺ຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນຸເປກ຺ຂາ ຈ. ສາ ຈ ຕໍ ຕໍ ຐານໍ ອາວຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ສູຣາ ຕິຂິຓາ ຫຸຕ຺ວາ ວຫຕິ. ນິກນ຺ຕີຕິ ວິປສ຺ສນານິກນ຺ຕິ. ໂອຠາສາທີສຸ ຫິ ອາລຍໍ ກຸຣຸມານາ ສຸຂຸມາ ສນ຺ຕາກາຣາ ນິກນ຺ຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອຕ຺ຖ ໂອຠາສາທໂຍ ກິເລສວຕ຺ຖຸຕາຍ ‘‘ອຸປກ຺ກິເລສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ນ ອກຸສລຕ຺ຕາ. ນິກນ຺ຕິ ປນ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ເຈວ ກິເລສວຕ຺ຖຸ ຈ.

ປຓ຺ຑິໂຕ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ໂອຠາສາທີສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ວິກ຺ເຂປໍ ອຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ໂອຠາສາທໂຍ ຘມ຺ມາ ນ ມຄ຺ໂຄ, ອຸປກ຺ກິເລສວິມຸຕ຺ຕໍ ປນ ວີຖິປຏິປນ຺ນໍ ວິປສ຺ສນາຎາຓໍ ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ມຄ຺ຄຎ຺ຈ ອມຄ຺ຄຎ຺ຈ ວວຕ຺ຖເປຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ‘‘ອຍໍ ມຄ຺ໂຄ, ອຍໍ ນ ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ຐິຕໍ ຎາຓໍ ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ວິປສ຺ສນາຎາຓານໍ ວເສນ ສິຂາປຕ຺ຕວິປສ຺ສນາຎາຓໍ ນວມຎ຺ຈ ສຈ຺ຈານຸໂລມິກໍ ຎາຓນ຺ຕິ ອຍໍ ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ ນາມ ໂຫຕິ. ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ ຠຍຕຸປຏ຺ຐານຎາຓໍ ອາທີນວານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ ນິພ຺ພິທານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາຎາຓໍ ປຏິສງ຺ຂານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຎາຓນ຺ຕິ ອິມານິ ອຏ຺ຐ ຎາຓານິ ນາມ. ນວມໍ ສຈ຺ຈານຸໂລມິກໍ ຎາຓນ຺ຕິ ອນຸໂລມສ຺ເສຕໍ ນາມໍ.

ຕສ຺ມາ ຕໍ ສມ຺ປາເທຕຸກາເມນ ອຸປກ຺ກິເລສວິມຸຕ຺ຕໍ ອຸທຍພ຺ພຍຎາຓໍ ອາທິໍກຕ຺ວາ ເອເຕສຸ ຎາເຓສຸ ໂຍໂຄ ກຣຓີໂຍ. ອຸທຍພ຺ພຍໍ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ຫິ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓໍ ຍຖາຠູຕໍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ອຸທຍພ຺ພຍປຏິປີຬນໍ ປສ຺ສໂຕ ທຸກ຺ຂລກ຺ຂຓຎ຺ຈ, ‘‘ທຸກ຺ຂເມວ ຫິ ສມ຺ໂຠຕິ, ທຸກ຺ຂໍ ຕິຏ຺ຐຕິ ເວຕິ ຈາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໗໑; ກຖາ. ໒໓໓) ປສ຺ສໂຕ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓຎ຺ຈ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ອນິຈ຺ຈໍ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓໍ ທຸກ຺ຂໍ ທຸກ຺ຂລກ຺ຂຓໍ ອນຕ຺ຕາ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ອຍໍ ວິຠາໂຄ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ. ກສ຺ມາ? ອຸປ຺ປາທວຍຎ຺ຎຖຕ຺ຕຠາວາ, ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວໂຕ ວາ. ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ນາມ ຊຣາ. ອຸປ຺ປາທວຍຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓໍ, ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວສງ຺ຂາໂຕ ວາ ອາກາຣວິກາໂຣ. ‘‘ຍທນິຈ຺ຈໍ, ຕໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ວຈນໂຕ ຕເທວ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ທຸກ຺ຂໍ. ກສ຺ມາ? ອຠິຓ຺ຫໍ ປຏິປີຬນໂຕ. ອຠິຓ຺ຫໍ ປຏິປີຬນາກາໂຣ ທຸກ຺ຂລກ຺ຂຓໍ. ‘‘ຍໍ ທຸກ຺ຂໍ, ຕທນຕ຺ຕາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໑໕-໑໖) ວຈນໂຕ ຕເທວ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ອນຕ຺ຕາ. ກສ຺ມາ? ອວສວຕ຺ຕນໂຕ. ອວສວຕ຺ຕນາກາໂຣ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ. ອິມານິ ຕີຓິປິ ລກ຺ຂຓານິ ອຸທຍພ຺ພຍໍ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ເສວ ອາຣມ຺ມຓານິ ໂຫນ຺ຕິ.

ປຸນປິ ໂສ ຣູປາຣູປຘມ຺ເມ ‘‘ເອວໍ ອນິຈ຺ຈາ’’ຕິອາທິນາ ວິປສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ສງ຺ຂາຣາ ລຫຸໍ ລຫຸໍ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕໂຕ ອຸປ຺ປາທໍ ວາ ຐິຕິໍ ວາ ປວຕ຺ຕໍ ວາ ນິມິຕ຺ຕໍ ວາ ອາຣມ຺ມຓໍ ອກຕ຺ວາ ເຕສໍ ຂຍວຍນິໂຣເຘ ເອວ ສຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ, ອິທໍ ຠງ຺ຄຎາຓໍ ນາມ. ອິມສ຺ສ ອຸປ຺ປາທໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຍໍ ໂຍຄີ ‘‘ຍຖາ ອິເມ ສງ຺ຂາຣາ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ເອວໍ ອຕີເຕປິ ສງ຺ຂາຣຄຕໍ ຠິຊ຺ຊິ, ອນາຄເຕປິ ຠິຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ນິໂຣຘເມວ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຕສ຺ສ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ ອາເສວນ຺ຕສ຺ສ ພຫຸລີກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ພຠວໂຍນິ ຄຕິຏ຺ຐິຕິ ສຕ຺ຕາວາເສສຸ ປເຠທກາ ສງ຺ຂາຣາ ຊລິຕອງ຺ຄາຣກາສຸອາທໂຍ ວິຍ ມຫາຠຍໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ເອຕໍ ຠຍຕຸປຏ຺ຐານຎາຓໍ ນາມ.

ຕສ຺ສ ຕໍ ຠຍຕຸປຏ຺ຐານຎາຓໍ ອາເສວນ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ເພ ຠວາທໂຍ ອາທິຕ຺ຕອງ຺ຄາຣໍ ວິຍ ສມຸສ຺ສິຕຂຄ຺ໂຄ ວິຍ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິໂກ ອປ຺ປຏິສຣຓາ ສາທີນວາ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ອິທໍ ອາທີນວານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ ນາມ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ສງ຺ຂາເຣ ອາທີນວໂຕ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ຠວາທີສຸປິ ສງ຺ຂາຣານໍ ອາທີນວຕ຺ຕາ ສງ຺ຂາເຣສຸ ອຸກ຺ກຓ຺ຐນາ ອນຠິຣຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອິທໍ ນິພ຺ພິທານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ ນາມ.

ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ ນິພ຺ພິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ອຸກ຺ກຓ຺ຐນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ມາ ສງ຺ຂາຣຄຕາ ມຸຎ຺ຈິຕຸກາມຕາ ນິສ຺ສຣິຕຸກາມຕາ ໂຫຕິ. ອິທໍ ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາຎາຓໍ ນາມ. ປຸນ ຕສ຺ມາ ສງ຺ຂາຣຄຕາ ມຸຎ຺ຈິຕຸໍ ປນ ເຕ ເອວ ສງ຺ຂາເຣ ປຏິສງ຺ຂານຸປສ຺ສນາຎາເຓນ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຕີຣຓໍ ປຏິສງ຺ຂານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ ນາມ.

ໂສ ເອວໍ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສງ຺ຂາເຣ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ເຕສຸ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓສ຺ສ ສຸທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ‘‘ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ວາ ‘‘ອຕ຺ຕນິຍ’’ນ຺ຕິ ວາ ອຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ສງ຺ຂາເຣສຸ ຠຍຎ຺ຈ ນນ຺ທິຎ຺ຈ ປຫາຍ ສງ຺ຂາເຣສຸ ອຸທາສີໂນ ໂຫຕິ ມຊ຺ຌຕ຺ໂຕ, ‘‘ອຫ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ມມ’’ນ຺ຕິ ວາ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕີສຸ ຠເວສຸ ອຸເປກ຺ຂໂກ, ອິທໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຎາຓໍ ນາມ.

ຕໍ ປເນສ ເຈ ສນ຺ຕິປທໍ ນິພ຺ພານໍ ສນ຺ຕໂຕ ປສ຺ສຕິ, ສພ຺ພສງ຺ຂາຣປວຕ຺ຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ນິພ຺ພານນິນ຺ນໍ ປກ຺ຂນ຺ທໍ ໂຫຕິ. ໂນ ເຈ ນິພ຺ພານໍ ສນ຺ຕໂຕ ປສ຺ສຕິ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ‘‘ອນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ອນຕ຺ຕາ’’ຕິ ວາ ຕິວິຘານຸປສ຺ສນາວເສນ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມຓເມວ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕຕິ. ເອວໍ ຕິຏ຺ຐມານຎ຺ຈ ເອຕໍ ຕິວິຘວິໂມກ຺ຂມຸຂຠາວໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຕິສ຺ໂສ ຫິ ອນຸປສ຺ສນາ ‘‘ຕີຓິ ວິໂມກ຺ຂມຸຂານີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເອວໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ອຘິໂມກ຺ຂພຫຸໂລ ອນິມິຕ຺ຕໍ ວິໂມກ຺ຂໍ ປຏິລຠຕິ, ທຸກ຺ຂໂຕ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ປສ຺ສທ຺ຘິພຫຸໂລ ອປ຺ປຓິຫິຕໍ ວິໂມກ຺ຂໍ ປຏິລຠຕິ, ອນຕ຺ຕໂຕ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ເວທພຫຸໂລ ສຸຎ຺ຎຕໍ ວິໂມກ຺ຂໍ ປຏິລຠຕິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ອນິມິຕ຺ໂຕ ວິໂມກ຺ໂຂຕິ ອນິມິຕ຺ຕາກາເຣນ ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ໂຕ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ. ໂສ ຫິ ອນິມິຕ຺ຕາຍ ຘາຕຸຍາ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ອນິມິຕ຺ໂຕ, ກິເລເສຫິ ຈ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິໂມກ຺ໂຂ. ເອເຕເນວ ນເຍນ ອປ຺ປຓິຫິຕາກາເຣນ ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ໂຕ ອປ຺ປຓິຫິໂຕ, ສຸຎ຺ຎຕາກາເຣນ ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ໂຕ ສຸຎ຺ຎໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເອວໍ ອຘິຄຕສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວິປສ຺ສນາ ສິຂາປ຺ປຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິວິປສ຺ສນາຕິ ເອຕເທວ. ອສ຺ສ ຕໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຎາຓໍ ອາເສວນ຺ຕສ຺ສ ຕິກ຺ຂຕຣາ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ສ ‘‘ອິທານິ ມຄ຺ໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສງ຺ຂາເຣ ‘‘ອນິຈ຺ຈາ’’ຕິ ວາ ‘‘ທຸກ຺ຂາ’’ຕິ ວາ ‘‘ອນຕ຺ຕາ’’ຕິ ວາ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ຠວງ຺ຄໍ ໂອຕຣຕິ, ຠວງ຺ຄານນ຺ຕຣໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຍ ກຖິຕນເຍເນວ ອນິຈ຺ຈາທິອາກາເຣນ ມນສິກຣິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນໍ, ຕເຖວ ມນສິກໂຣໂຕ ປຐມໍ ຊວນຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍໍ ປຣິກມ຺ມນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ຕເທວ ທຸຕິຍຊວນຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍໍ ອຸປຈາຣນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕທນນ຺ຕຣມ຺ປິ ຕເທວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຕຕິຍໍ ຊວນຈິຕ຺ຕໍ. ຍໍ ອນຸໂລມນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອິທໍ ເຕສໍ ປາຏິເອກ຺ກໍ ນາມ.

ອວິເສເສນ ປນ ຕິວິຘມ຺ເປຕໍ ‘‘ອາເສວນ’’ນ຺ຕິປິ ‘‘ປຣິກມ຺ມ’’ນ຺ຕິປິ ‘‘ອຸປຈາຣ’’ນ຺ຕິປິ ‘‘ອນຸໂລມ’’ນ຺ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິທໍ ປນ ອນຸໂລມຎາຓໍ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມຓາຍ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິຍາ ວິປສ຺ສນາຍ ປຣິໂຍສານໍ ໂຫຕິ, ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ປນ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓເມວ ວິປສ຺ສນາຍ ປຣິໂຍສານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕໂຕ ປຣໍ ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຸຣຸມານໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນໂຄຕ຺ຕໍ ອຕິກ຺ກມມານໍ ອຣິຍໂຄຕ຺ຕໍ ໂອກ຺ກມມານໍ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມເຓ ປຐມສມນ຺ນາຫາຣຠູຕໍ ອປຸນຣາວຏ຺ຏກໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິທໍ ປນ ຎາຓໍ ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິຎ຺ຈ ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິຎ຺ຈ ນ ຠຊຕິ. ອນ຺ຕຣາ ອພ຺ໂພຫາຣິກເມວ ໂຫຕິ. ວິປສ຺ສນາໂສເຕ ປຕິຕຕ຺ຕາ ‘‘ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘີ’’ຕິ ວາ ‘‘ວິປສ຺ສນາ’’ຕິ ວາ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາເຓ ນິຣຸທ຺ເຘ ເຕນ ທິນ຺ນສຎ຺ຎາຍ ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ທິຏ຺ຐິສໍໂຍຊນໍ ສີລພ຺ພຕປຣາມາສສໍໂຍຊນໍ ວິຈິກິຈ຺ຉາສໍໂຍຊນນ຺ຕິ ຕີຓິ ສໍໂຍຊນານິ ວິທ຺ຘໍເສນ຺ໂຕ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ຕສ຺ເສວ ວິປາກຠູຕານິ ທ຺ເວ ຕີຓິ ວາ ຜລຈິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ອນນ຺ຕຣວິປາກຕ຺ຕາ ໂລກຸຕ຺ຕຣກຸສລານໍ, ຜລປຣິໂຍສາເນ ປນສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນຠວງ຺ຄໍ ວິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ຫິ ‘‘ອິມິນາ ວຕາຫໍ ມຄ຺ເຄນ ອາຄໂຕ’’ຕິ ມຄ຺ຄໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ຕໂຕ ‘‘ເມ ອຍໍ ອານິສໍໂສ ລທ຺ໂຘ’’ຕິ ຜລໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ຕໂຕ ‘‘ອິເມ ນາມ ກິເລສາ ປຫີນາ’’ຕິ ປຫີນກິເລເສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ຕໂຕ ‘‘ອິເມ ນາມ ກິເລສາ ອວສິຏ຺ຐາ’’ຕິ ອຸປຣິມຄ຺ຄຕ຺ຕຍວຊ຺ຌກິເລເສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ອວສາເນ ຈ ‘‘ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ມຍາ ປຏິວິທ຺ໂຘ’’ຕິ ອມຕໍ ນິພ຺ພານໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ອິຕິ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ປຎ຺ຈ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຖາ ສກທາຄາມິອນາຄາມິຜລາວສາເນ. ອຣຫຕ຺ຕຜລາວສາເນ ອວສິຏ຺ຐກິເລສປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເອວໍ ສພ຺ພານິປິ ເອກູນວີສຕິປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓານິ ໂຫນ຺ຕິ.

ເອວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ໂສ ໂຍຄາວຈໂຣ ຕສ຺ມິໍເຍວ ອາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ວິປສ຺ສິຕ຺ວາ ກາມຣາຄພ຺ຍາປາທານໍ ຕນຸຠາວໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ທຸຕິຍມຄ຺ຄໍ ປາປຸຓາຕິ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຜລຎ຺ຈ. ຕໂຕ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ວິປສ຺ສິຕ຺ວາ ກາມຣາຄພ຺ຍາປາທານໍ ອນວເສສປ຺ປຫານໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຕຕິຍມຄ຺ຄໍ ປາປຸຓາຕິ, ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຜລຎ຺ຈ. ຕໂຕ ຕສ຺ມິໍເຍວາສເນ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ວິປສ຺ສິຕ຺ວາ ຣູປຣາຄາຣູປຣາຄມານຸທ຺ຘຈ຺ຈາວິຊ຺ຊານໍ ອນວເສສປ຺ປຫານໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖມຄ຺ຄໍ ປາປຸຓາຕິ, ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຜລຎ຺ຈ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ເຈສ ໂຫຕິ ອຣຫາ ມຫາຂີຓາສໂວ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ. ອິຕິ ອິເມສຸ ຈຕູສຸ ມຄ຺ເຄສຸ ຎາຓໍ ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ ນາມ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ‘‘ສພ຺ເພສຸ ຠູເຕສຸ ນິຘາຍ ທຓ຺ຑໍ ອວິເຫຐຍໍ ອຎ຺ຎຕຣມ຺ປິ ເຕສ’’ນ຺ຕິ ເອເຕນ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣາທິສີລສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສີລວິສຸທ຺ຘິ. ‘‘ນ ປຸຕ຺ຕມິຈ຺ເຉຍ຺ຍ ກຸໂຕ ສຫາຍ’’ນ຺ຕິ ເອເຕນ ປຏິຆານຸນຍວິວຊ຺ຊນວເສນ ເມຕ຺ຕາທີນໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘິ. ‘‘ເອໂກ ຈເຣ ຂຄ຺ຄວິສາຓກປ຺ໂປ’’ຕິ ອິມິນາ ປນ ນາມຣູປປຣິຄ຺ຄຫາທີນໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິ ກງ຺ຂາວິຕຣຓວິສຸທ຺ຘິ ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘີຕິ ສຕ຺ຕ ວິສຸທ຺ຘິໂຍ ວຸຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ມຸຂມຕ຺ຕນິທສ຺ສນໍ, ວິຕ຺ຖາຣໍ ປນ ອິຈ຺ຉນ຺ເຕນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄໍ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໖໖໒, ໖໗໘, ໖໙໒, ໗໓໗, ໘໐໖ ອາທໂຍ) ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ເຈໂສ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ –

‘‘ຈາຕຸທ຺ທິໂສ ອປ຺ປຏິໂຆ ຈ ໂຫຕິ, ສນ຺ຕຸສ຺ສມາໂນ ອິຕຣີຕເຣນ;

ປຣິສ຺ສຍານໍ ສຫິຕາ ອຉມ຺ຠີ, ເອໂກ ຈເຣ ຂຄ຺ຄວິສາຓກປ຺ໂປ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໔໒; ຈູຬນິ. ຂຄ຺ຄວິສາຓສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສ ໑໒໘) –

ປສໍສິຍາທິຠາວໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘມາທນປພ຺ພຕໍ ອຸປໂສຠຍມາໂນ ວິຫາສິນ຺ຕິ ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ.

ປຐມຄາຖານິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ.

໑໒໒. ທຸຕິເຍ ສໍສຄ຺ຄຊາຕສ຺ສາຕິ ຊາຕສໍສຄ຺ຄສ຺ສ. ຕຕ຺ຖ ທສ຺ສນສວນກາຍສມຸລ຺ລປນສມ຺ໂຠຄວເສນ ປຎ຺ຈວິໂຘ ສໍສຄ຺ໂຄ. ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ທິສ຺ວາ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓວີຖິວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນຣາໂຄ ທສ຺ສນສໍສຄ຺ໂຄ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ສີຫຬທີເປ ກາຬທີຆວາປີຄາເມ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕໍ ກລ຺ຍາຓວິຫາຣວາສິໍ ທຫຣຠິກ຺ຂຸໍ ທິສ຺ວາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ເກນຈິ ອຸປາເຍນ ຕໍ ອລຠິຕ຺ວາ ກາລກຕາ ກຸຏຸມ຺ພິຍຘີຕາ ຕສ຺ສາ ນິວາສນໂຈຬກ຺ຂຓ຺ຑໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອວຣູປາຍ ວຕ຺ຖຘາຣິນິຍາ ນາມ ສທ຺ຘິໍ ສໍວາສໍ ນາລຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ ຫທຍໍ ຜາເລຕ຺ວາ ກາລກໂຕ ໂສ ເອວ ຈ ທຫໂຣ ນິທສ຺ສນໍ.

ປເຣຫິ ປນ ກຖິຍມານໍ ຣູປາທິສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອຕ຺ຕນາ ວາ ຫສິຕລປິຕຄີຕສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓວີຖິວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ຣາໂຄ ສວນສໍສຄ຺ໂຄ ນາມ. ຕຕ຺ຣາປິ ຄິຣິຄາມວາສີກມ຺ມາຣຘີຕາຍ ປຎ຺ຈຫິ ກຸມາຣີຫິ ສທ຺ຘິໍ ປທຸມສ຺ສຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ມາລໍ ສີເສ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ອຸຈ຺ຈາສທ຺ເທນ ຄາຍນ຺ຕິຍາ ອາກາເສນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ກາມຣາເຄນ ຌານາ ປຣິຫາຍິຕ຺ວາ ອນຍພ຺ຍສນໍ ປຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຈຄ຺ຄຬເລຓວາສີ ຕິສ຺ສທຫໂຣ ນິທສ຺ສນໍ.

ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອງ຺ຄປຣາມສເນນ ອຸປ຺ປນ຺ນຣາໂຄ ກາຍສໍສຄ຺ໂຄ ນາມ. ຘມ຺ມຄາຍນທຫຣຠິກ຺ຂຸ ເຈຕ຺ຖ ນິທສ຺ສນໍ. ມຫາວິຫາເຣ ກິຣ ທຫຣຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມໍ ຠາສຕິ, ຕຕ຺ຖ ມຫາຊເນ ອາຄເຕ ຣາຊາປິ ອຄມາສິ ສທ຺ຘິໍ ອນ຺ເຕປຸເຣນ. ຕໂຕ ຣາຊຘີຕາຍ ຕສ຺ສ ຣູປຎ຺ຈ ສທ຺ທຎ຺ຈ ອາຄມ຺ມ ພລວຣາໂຄ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ຕສ຺ສ ຈ ທຫຣສ຺ສາປິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ຣາຊາ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ສາຓິປາກາເຣນ ປຣິກ຺ຂິປາເປສິ, ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຣາມສິຕ຺ວາ ອາລິງ຺ຄິສຸ. ປຸນ ສາຓິປາກາຣໍ ອປເນຕ຺ວາ ປສ຺ສນ຺ຕາ ທ຺ເວປິ ກາລກເຕເຍວ ອທ຺ທສໍສູຕິ.

ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາລປນສມຸລ຺ລປເນ ອຸປ຺ປນ຺ນຣາໂຄ ປນ ສມຸລ຺ລປນສໍສຄ຺ໂຄ ນາມ. ຠິກ຺ຂຸຠິກ຺ຂຸນີຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຣິໂຠຄກຣເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນຣາໂຄ ສມ຺ໂຠຄສໍສຄ຺ໂຄ ນາມ. ທ຺ວີສຸປິ ຈ ເອເຕສຸ ມຣິຈວຏ຺ຏິວິຫາເຣ ຠິກ຺ຂຸ ຈ ຠິກ຺ຂຸນີ ຈ ນິທສ຺ສນໍ. ມຣິຈວຏ຺ຏິມຫາວິຫາຣມເຫ ກິຣ ທຸຏ຺ຐຄາມຓິ ອຠຍມຫາຣາຊາ ມຫາທານໍ ປຏິຍາເທຕ຺ວາ ອຸຠໂຕສງ຺ຆໍ ປຣິວິສຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຸຓ຺ຫຍາຄຸຍາ ທິນ຺ນາຍ ສງ຺ຆນວກສາມເຓຣີ ອນາຘາຣກສ຺ສ ສຕ຺ຕວສ຺ສິກສງ຺ຆນວກສາມເຓຣສ຺ສ ທນ຺ຕວລຍໍ ທຕ຺ວາ ສມຸລ຺ລາປໍ ອກາສິ, ເຕ ອຸໂຠປິ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສຏ຺ຐິວສ຺ສາ ຫຸຕ຺ວາ ປຣຕີຣໍ ຄຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສມຸລ຺ລາເປນ ປຸພ຺ພສຎ຺ຎໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ຕາວເທວ ຊາຕສິເນຫາ ສິກ຺ຂາປທານິ ວີຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ປາຣາຊິກາ ອເຫສຸນ຺ຕິ.

ເອວໍ ປຎ຺ຈວິເຘ ສໍສຄ຺ເຄ ເຍນ ເກນຈິ ສໍສຄ຺ເຄນ ຊາຕສໍສຄ຺ຄສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ສ຺ເນຫາ, ປຸຣິມຣາຄປຈ຺ຈຍາ ພລວຣາໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕໂຕ ສ຺ເນຫນ຺ວຍໍ ທຸກ຺ຂມິທໍ ປໂຫຕີຕິ ຕເມວ ສ຺ເນຫໍ ອນຸຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ສນ຺ທິຏ຺ຐິກສມ຺ປຣາຍິກໂສກປຣິເທວາທິນານປ຺ປກາຣກໍ ທຸກ຺ຂມິທໍ ປໂຫຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ ຠວຕິ ຊາຍຕິ. ອປເຣ ປນ ‘‘ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕໂວສຄ຺ໂຄ ສໍສຄ຺ໂຄ’’ຕິ ຠຓນ຺ຕິ. ຕໂຕ ສ຺ເນໂຫ ສ຺ເນຫທຸກ຺ຂນ຺ຕິ.

ເອວມຕ຺ຖປ຺ປເຠທໍ ອິມໍ ອຑ຺ຒຄາຖໍ ວຕ຺ວາ ໂສ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ອາຫ – ‘‘ສ຺ວາຫໍ ຍມິທໍ ສ຺ເນຫນ຺ວຍໍ ໂສກາທິທຸກ຺ຂໍ ປໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ມູລໍ ຂນນ຺ໂຕ ປຈ຺ເຈກສມ຺ໂພຘິໍ ອຘິຄໂຕ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ເຕ ອມຈ຺ຈາ ອາຫໍສຸ – ‘‘ອມ຺ເຫຫິ ທານິ, ຠນ຺ເຕ, ກິໍ ກຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ຕໂຕ ໂສ ອາຫ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ວາ ອຎ຺ເຎ ວາ ໂຍ ອິມມ຺ຫາ ທຸກ຺ຂາ ມຸຈ຺ຈິຕຸກາໂມ, ໂສ ສພ຺ໂພປິ ອາທີນວໍ ສ຺ເນຫຊໍ ເປກ຺ຂມາໂນ, ເອໂກ ຈເຣ ຂຄ຺ຄວິສາຓກປ຺ໂປຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຍໍ ຕໍ ‘‘ສ຺ເນຫນ຺ວຍໍ ທຸກ຺ຂມິທໍ ປໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕເທວ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອາທີນວໍ ສ຺ເນຫຊໍ ເປກ຺ຂມາໂນ’’ຕິ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຖ ວາ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ສໍສຄ຺ເຄນ ສໍສຄ຺ຄຊາຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ສ຺ເນຫາ, ສ຺ເນຫນ຺ວຍໍ ທຸກ຺ຂມິທໍ ປໂຫຕິ, ເອວໍ ຍຖາຠູຕໍ ອາທີນວໍ ສ຺ເນຫຊໍ ເປກ຺ຂມາໂນ ອຫໍ ອຘິຄໂຕຕິ ເອວມ຺ປິ ອຠິສມ຺ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖປາໂທ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຸທານວເສນ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕໂຕ ປຣໍ ສພ຺ພໍ ປຸຣິມຄາຖາຍ ວຸຕ຺ຕສທິສເມວາຕິ (ສຸ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໓໖).

ນິທ຺ເທເສ ອນຸປ຺ປາເທຕີຕິ ຣູປສ຺ມິໍ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ທິສ຺ວາ ອລ຺ລີຍຕິ. ອນຸພນ຺ຘຕີຕິ ຣູປສ຺ມິໍ ສ຺ເນຫວເສນ ພນ຺ຘຕິ. ຠວນ຺ຕີຕິ ໂຫນ຺ຕິ. ຊາຍນ຺ຕີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ປາຕຸຠວນ຺ຕີຕິ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ. ສມ຺ຠວນ຺ຕິ ສຎ຺ຊາຍນ຺ຕິ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ຕີຓິ ອຸປສຄ຺ເຄນ ວຑ຺ຒິຕານິ. ອິໂຕ ປຣໍ ອຏ຺ຐກວຄ຺ເຄ (ມຫານິ. ໑ ອາທໂຍ) ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ທຸຕິຍຄາຖານິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ.

໑໒໓. ຕຕິເຍ ເມຕ຺ຕາຍນວເສນ ມິຕ຺ຕາ. ສຸຫທຠາເວນ ສຸຫຊ຺ຊາ. ເກຈິ ຫິ ເອກນ຺ຕຫິຕກາມຕາຍ ມິຕ຺ຕາວ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ສຸຫຊ຺ຊາ. ເກຈິ ຄມນາຄມນຏ຺ຐານນິສຊ຺ຊາສມຸລ຺ລາປາທີສຸ ຫທຍສຸຂຊນເນນ ສຸຫຊ຺ຊາວ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ມິຕ຺ຕາ. ເກຈິ ຕທຸຠຍວເສນ ສຸຫຊ຺ຊາ ເຈວ ມິຕ຺ຕາ ຈ. ເຕ ທຸວິຘາ ໂຫນ຺ຕິ ອຄາຣິຍາ ຈ ອນຄາຣິຍາ ຈ. ຕຕ຺ຖ ອຄາຣິຍາ ຕິວິຘາ ໂຫນ຺ຕິ ອຸປກາຣາ ສມານສຸຂທຸກ຺ຂາ ອນຸກມ຺ປກາຕິ. ອນຄາຣິຍາ ວິເສເສນ ອຕ຺ຖກ຺ຂາຍິໂນ. ເອວໍ ເຕ ຈຕູຫິ ຈຕູຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ.

ຍຖາຫ –

‘‘ຈຕູຫິ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ຐາເນຫິ ອຸປກາໂຣ ມິຕ຺ໂຕ ສຸຫໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປມຕ຺ຕໍ ຣກ຺ຂຕິ, ປມຕ຺ຕສ຺ສ ສາປເຕຍ຺ຍໍ ຣກ຺ຂຕິ, ຠີຕສ຺ສ ສຣຓໍ ໂຫຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ກິຈ຺ຈກຣຓີເຍສຸ ຕທ຺ທິຄຸຓໍ ໂຠຄໍ ອນຸປ຺ປເທຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໒໖໑).

ຕຖາ –

‘‘ຈຕູຫິ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ຐາເນຫິ ສມານສຸຂທຸກ຺ໂຂ ມິຕ຺ໂຕ ສຸຫໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຄຸຍ຺ຫມສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂຕິ, ຄຸຍ຺ຫມສ຺ສ ປຣິຄູຫຕິ, ອາປທາສຸ ນ ວິຊຫຕິ, ຊີວິຕມ຺ປິສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໒໖໒).

ຕຖາ –

‘‘ຈຕູຫິ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ຐາເນຫິ ອນຸກມ຺ປໂກ ມິຕ຺ໂຕ ສຸຫໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຠເວນສ຺ສ ນ ນນ຺ທຕິ, ຠເວນສ຺ສ ນນ຺ທຕິ, ອວຓ຺ຓໍ ຠຓມານໍ ນິວາເຣຕິ, ວຓ຺ຓໍ ຠຓມານໍ ປສໍສຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໒໖໔).

ຕຖາ –

‘‘ຈຕູຫິ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ຐາເນຫິ ອຕ຺ຖກ຺ຂາຍີ ມິຕ຺ໂຕ ສຸຫໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປາປາ ນິວາເຣຕິ, ກລ຺ຍາເຓ ນິເວເສຕິ, ອສ຺ສຸຕໍ ສາເວຕິ, ສຄ຺ຄສ຺ສ ມຄ຺ຄໍ ອາຈິກ຺ຂຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໒໖໓).

ເຕສຸ ອິຘ ອຄາຣິຍາ ອຘິປ຺ເປຕາ, ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ສພ຺ເພປິ ຍຸຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເຕ ມິຕ຺ເຕ ສຸຫຊ຺ເຊ. ອນຸກມ຺ປມາໂນຕິ ອນຸທຍມາໂນ, ເຕສໍ ສຸຂໍ ອຸປສໍຫຣິຕຸກາໂມ ທຸກ຺ຂໍ ອປຫຣິຕຸກາໂມ.

ຫາເປຕິ ອຕ຺ຖນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິກປຣມຕ຺ຖວເສນ ຕິວິຘໍ, ຕຖາ ອຕ຺ຕຕ຺ຖປຣຕ຺ຖອຸຠຍຕ຺ຖວເສນາປິ ຕິວິຘໍ ອຕ຺ຖໍ ລທ຺ຘວິນາສເນນ ອລທ຺ຘານຸປ຺ປາທເນນາຕິ ທ຺ວິຘາປິ ຫາເປຕິ ວິນາເສຕິ. ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕຕິ ‘‘ອຫໍ ອິມໍ ວິນາ ນ ຊີວາມິ, ເອໂສ ເມ ຄຕິ, ເອໂສ ເມ ປຣາຍຓ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕານໍ ນີເຈ ຐາເນ ຐເປນ຺ໂຕປິ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ‘‘ອິເມ ມໍ ວິນາ ນ ຊີວນ຺ຕິ, ອຫໍ ເຕສໍ ຄຕິ, ອຫໍ ເຕສໍ ປຣາຍຓ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕານໍ ອຸຈ຺ເຈ ຐາເນ ຐເປນ຺ໂຕປິ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ອິຘ ປນ ເອວໍ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ອຘິປ຺ເປໂຕ.

ເອຕໍ ຠຍນ຺ຕິ ເອຕໍ ອຕ຺ຖຫາປນຠຍໍ, ອຕ຺ຕໂນ ສມາປຕ຺ຕິຫານິໍ ສນ຺ຘາຍ ຠຓຕິ. ສນ຺ຖເວຕິ ຕິວິໂຘ ສນ຺ຖໂວ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິມິຕ຺ຕສນ຺ຖວວເສນ. ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐສຕປ຺ປເຠທາປິ ຕຓ຺ຫາ ຕຓ຺ຫາສນ຺ຖໂວ, ທ຺ວາສຏ຺ຐິປ຺ປເຠທາປິ ທິຏ຺ຐິ ທິຏ຺ຐິສນ຺ຖໂວ, ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕຕາຍ ມິຕ຺ຕານຸກມ຺ປນາ ມິຕ຺ຕສນ຺ຖໂວ. ໂສ ອິຘ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ເຕນ ຫິສ຺ສ ສມາປຕ຺ຕິ ປຣິຫີນາ. ເຕນາຫ – ‘‘ເອຕໍ ຠຍໍ ສນ຺ຖເວ ເປກ຺ຂມາໂນ’’ຕິ. ເສສໍ ປຸພ຺ພສທິສເມວາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ນິທ຺ເທເສ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ (ສຸ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໓໗; ອປ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໙໓-໙໔).

ຕຕິຍຄາຖານິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ.

໑໒໔. ຈຕຸຕ຺ເຖ ວໍໂສຕິ ເວຬຸ. ວິສາໂລຕິ ວິຕ຺ຖິຓ຺ໂຓ. ວ-ກາໂຣ ອວຘາຣຓຕ຺ໂຖ, ເອວກາໂຣ ວາ ອຍໍ. ສນ຺ຘິວເສເນຕ຺ຖ ເອ-ກາໂຣ ນຏ຺ໂຐ. ຕສ຺ສ ປຣປເທນ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ຕໍ ປຈ຺ຉາ ໂຍເຊສ຺ສາມ. ຍຖາຕິ ປຏິຠາເຄ. ວິສຕ຺ໂຕຕິ ລຄ຺ໂຄ ຊຏິໂຕ ສໍສິພ຺ພິໂຕ. ປຸຕ຺ເຕສຸ ທາເຣສຸ ຈາຕິ ປຸຕ຺ຕຘີຕຸຠຣິຍາສຸ. ຍາ ອເປກ຺ຂາຕິ ຍາ ຕຓ຺ຫາ ໂຍ ສ຺ເນໂຫ. ວໍສກ຺ກຬີໂຣວ ອສຊ຺ຊມາໂນຕິ ວໍສກຬີໂຣ ວິຍ ອລຄ຺ຄມາໂນ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ຍຖາ ວໍໂສ ວິສາໂລ ວິສຕ຺ໂຕ ເອວ ໂຫຕິ, ປຸຕ຺ເຕສຸ ຈ ທາເຣສຸ ຈ ຍາ ອເປກ຺ຂາ, ສາປິ ເອວໍ ຕານິ ວຕ຺ຖູນິ ສໍສິພ຺ພິຕ຺ວາ ຐິຕຕ຺ຕາ ວິສຕ຺ຕາ ເອວ. ສ຺ວາຫໍ ຕາຍ ອເປກ຺ຂາຍ ອເປກ຺ຂວາ ວິສາໂລ ວໍໂສ ວິຍ ວິສຕ຺ໂຕຕິ ເອວໍ ອເປກ຺ຂາຍ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ຕໍ ອເປກ຺ຂໍ ມຄ຺ຄຎາເຓນ ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ອຍໍ ວໍສກຬີໂຣວ ຣູປາທີສຸ ວາ ທິຏ຺ຐາທີສຸ ວາ ລາຠາທີສຸ ວາ ກາມຠວາທີສຸ ວາ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິວເສນ ອສຊ຺ຊມາໂນ ປຈ຺ເຈກສມ຺ໂພຘິໍ ອຘິຄໂຕຕິ. ເສສໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິມາຍປິ ນິທ຺ເທເສ ອຕິເຣກໍ ນຕ຺ຖິ (ສຸ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໓໘).

ຈຕຸຕ຺ຖຄາຖານິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ.

໑໒໕. ປຎ຺ຈເມ ມິໂຄຕິ ສພ຺ເພສໍ ອາຣຎ຺ຎິກຈຕຸປ຺ປທານໍ ເອວ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອິຘ ປນ ປສທມິໂຄ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ອຣຎ຺ຎມ຺ຫີຕິ ຄາມຎ຺ຈ ຄາມູປຈາຣຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສໍ ອຣຎ຺ຎໍ, ອິຘ ປນ ອຸຍ຺ຍານໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອຸຍ຺ຍານມ຺ຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍຖາຕິ ປຏິຠາເຄ. ອພທ຺ໂຘຕິ ຣຊ຺ຊຸພນ຺ຘນາທີສຸ ເຍນ ເກນຈິ ອພທ຺ໂຘ. ເອເຕນ ວິສ຺ສຏ຺ຐຈຣິຍໍ ທີເປຕິ. ເຍນິຈ຺ຉກໍ ຄຈ຺ຉຕິ ໂຄຈຣາຍາຕິ ເຍນ ທິສາຠາເຄນ ຄນ຺ຕຸໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ເຕນ ໂຄຈຣຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ຍຕ຺ຕກໍ ອິຈ຺ຉຕິ ຄນ຺ຕຸໍ, ຕຕ຺ຕກໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ ຂາທິຕຸໍ, ຕໍ ຂາທຕີຕິ ທີເປຕິ. ວິຎ຺ຎູ ນໂຣຕິ ປຓ຺ຑິຕປຸຣິໂສ. ເສຣິຕນ຺ຕິ ສຈ຺ຉນ຺ທວຸຕ຺ຕິຕໍ ອປຣາຍຕ຺ຕຠາວໍ. ເປກ຺ຂມາໂນຕິ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸນາ ໂອໂລກຍມາໂນ. ອຖ ວາ ຘມ຺ມເສຣິຕໍ ປຸຄ຺ຄລເສຣິຕຎ຺ຈ. ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມາ ຫິ ກິເລສວສໍ ອຄມນໂຕ ເສຣິໂນ ເຕຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ປຸຄ຺ຄລາ ຈ, ເຕສໍ ຠາວນິທ຺ເທໂສ ເສຣິຕໍ ເປກ຺ຂມາໂນຕິ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ມິໂຄ ອຣຎ຺ຎມ຺ຫິ ຍຖາ ອພທ຺ໂຘ, ເຍນິຈ຺ຉກໍ ຄຈ຺ຉຕິ ໂຄຈຣາຍ. ກທາ ນຸ ໂຂ ອຫມ຺ປິ ຕຓ຺ຫາພນ຺ຘນໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ເອວໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍນ຺ຕິ ອິຕິ ເມ ຕຸມ຺ເຫຫິ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຐິເຕຫິ ພທ຺ຘສ຺ສ ເຍນິຈ຺ຉກໍ ຄນ຺ຕຸໍ ອລຠນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ເຍນິຈ຺ຉກຄມນາຠາເວ ອາທີນວໍ ເຍນິຈ຺ຉກຄມເນ ອານິສໍສໍ ທິສ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ສມຖວິປສ຺ສນາປາຣິປູຣິໍ ອຄມິໍ. ຕໂຕ ປຈ຺ເຈກໂພຘິໍ ອຘິຄໂຕມ຺ຫິ. ຕສ຺ມາ ອຎ຺ໂຎປິ ວິຎ຺ຎູ ນໂຣ ເສຣິຕໍ ເປກ຺ຂມາໂນ, ເອໂກ ຈເຣ ຂຄ຺ຄວິສາຓກປ຺ໂປຕິ (ສຸ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໓໙ ອາທໂຍ).

ປຎ຺ຈມຄາຖານິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ.

໑໒໖. ຉຏ຺ເຐ ອຍໍ ປິຓ຺ຑຕ຺ໂຖ – ສຫາຍມຊ຺ເຌ ຐິຕສ຺ສ ທິວາເສຍ຺ຍສງ຺ຂາເຕ ວາເສ ຈ ມຫາອຸປຏ຺ຐານສງ຺ຂາເຕ ຐາເນ ຈ ອຸຍ຺ຍານຄມນສງ຺ຂາເຕ ຄມເນ ຈ ຊນປທຈາຣິກສງ຺ຂາຕາຍ ຈາຣິກາຍ ຈ ‘‘ອິທໍ ເມ ສຸຓ, ອິທໍ ເມ ເທຫີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຕຖາ ຕຖາ ອາມນ຺ຕນາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອຫໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຍາຍໍ ອຣິຍຊນເສວິຕາ ອເນການິສໍສາ ເອກນ຺ຕສຸຂາ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ໂລຠາຠິຠູເຕຫິ ສພ຺ພກາປຸຣິເສຫິ ອນຠິຊ຺ຌິຕາ ອປຕ຺ຖິຕາ ປພ຺ພຊ຺ຊາ, ຕໍ ອນຠິຊ຺ຌິຕໍ ປເຣສໍ ອວສວຕ຺ຕເນນ ຠພ຺ພປຸຄ຺ຄລວເສເນວ ຈ ເສຣິຕໍ ເປກ຺ຂມາໂນ ວິປສ຺ສນໍ ອາຣຠິຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ປຈ຺ເຈກສມ຺ໂພຘິໍ ອຘິຄໂຕຕິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ (ສຸ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໓໙-໔໒).

ຉຏ຺ຐຄາຖານິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ.

໑໒໗. ສຕ຺ຕເມ ຂິຑ຺ຑາຕິ ກີຬນາ. ສາ ທຸວິຘາ ໂຫຕິ ກາຍິກາ ຈ ວາຈສິກາ ຈ. ຕຕ຺ຖ ກາຍິກາ ນາມ ຫຕ຺ຖີຫິປິ ກີຬນ຺ຕິ, ອສ຺ເສຫິປິ ຣເຖຫິປິ ຘນູຫິປິ ຖຣູຫິປີຕິ ເອວມາທິ. ວາຈສິກາ ນາມ ຄີຕໍ ສິໂລກຠຓນໍ ມຸຂເຠຣິກນ຺ຕິ ເອວມາທິ. ຣຕີຕິ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓຣຕິ. ວິປຸລນ຺ຕິ ຍາວ ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊໍ ອາຫຈ຺ຈ ຐາເນນ ສກລຕ຺ຕຠາວພ຺ຍາປກໍ. ເສສໍ ປາກຏເມວ. ອນຸສນ຺ຘິໂຍຊນາປິ ເຈຕ຺ຖ ສໍສຄ຺ຄຄາຖາຍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ (ສຸ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໔໑).

ສຕ຺ຕມຄາຖານິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ.

໑໒໘. ອຏ຺ຐເມ ຈາຕຸທ຺ທິໂສຕິ ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ຍຖາສຸຂວິຫາຣີ, ‘‘ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕີ’’ຕິອາທິນາ (ທີ. ນິ. ໑.໕໕໖; ໓.໓໐໘; ອ. ນິ. ໔.໑໒໕; ວິຠ. ໖໔໓; ຈູຬນິ. ຂຄ຺ຄວິສາຓສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສ ໑໒໘) ວາ ນເຍນ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣຠາວນາຜຣິຕາ ຈຕສ຺ໂສ ທິສາ ອສ຺ສ ສນ຺ຕີຕິປິ ຈາຕຸທ຺ທິໂສ. ຕາສຸ ທິສາສຸ ກຕ຺ຖຈິ ສຕ຺ເຕ ວາ ສງ຺ຂາເຣ ວາ ຠເຍນ ນ ປຏິຫຎ຺ຎຕີຕິ ອປ຺ປຏິໂຆ. ສນ຺ຕຸສ຺ສມາໂນຕິ ທ຺ວາທສວິຘສ຺ສ ສນ຺ໂຕສສ຺ສ ວເສນ ສນ຺ຕຸສ຺ສໂກ. ອິຕຣີຕເຣນາຕິ ອຸຈ຺ຈາວເຈນ ປຈ຺ຈເຍນ. ປຣິສ຺ສຍານໍ ສຫິຕາ ອຉມ຺ຠີຕິ ເອຕ຺ຖ ປຣິສ຺ສຍນ຺ຕິ ກາຍຈິຕ຺ຕານິ, ປຣິຫາເປນ຺ຕິ ວາ ເຕສໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ, ຕານິ ວາ ປຏິຈ຺ຈ ສຍນ຺ຕີຕິ ປຣິສ຺ສຍາ, ພາຫິຣານໍ ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆາທີນໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣານຎ຺ຈ ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທີນໍ ກາຍຈິຕ຺ຕຸປທ຺ທວານໍ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ເຕ ປຣິສ຺ສເຍ ອຘິວາສນຂນ຺ຕິຍາ ຈ ວີຣິຍາທີຫິ ຈ ຘມ຺ເມຫິ ສຫຕີຕິ ປຣິສ຺ສຍານໍ ສຫິຕາ. ຖທ຺ຘຠາວກຣຠຍາຠາເວນ ອຉມ຺ຠີ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ຍຖາ ເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມຓາ, ເອວໍ ອິຕຣີຕເຣນ ປຈ຺ຈເຍນ ສນ຺ຕຸສ຺ສມາໂນ ເອຕ຺ຖ ປຏິປຕ຺ຕິປທຏ຺ຐາເນ ສນ຺ໂຕເສ ຐິໂຕ ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ເມຕ຺ຕາທິຠາວນາຍ ຈາຕຸທ຺ທິໂສ, ສຕ຺ຕສງ຺ຂາເຣສຸ ປຏິຫນນກຣຠຍາຠາເວນ ອປ຺ປຏິໂຆ ຈ ໂຫຕິ. ໂສ ຈາຕຸທ຺ທິສຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣານໍ ປຣິສ຺ສຍານໍ ສຫິຕາ, ອປ຺ປຏິຆຕ຺ຕາ ອຉມ຺ຠີ ຈ ໂຫຕີຕິ ເອຕໍ ປຏິປຕ຺ຕິຄຸຓໍ ທິສ຺ວາ ໂຍນິໂສ ປຏິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກສມ຺ໂພຘິໍ ອຘິຄໂຕມ຺ຫີຕິ.

ອຖ ວາ ເຕ ສມຓາ ວິຍ ສນ຺ຕຸສ຺ສມາໂນ ອິຕຣີຕເຣນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຈາຕຸທ຺ທິໂສ ໂຫຕີຕິ ຎຕ຺ວາ ເອວໍ ຈາຕຸທ຺ທິສຠາວໍ ປຕ຺ຖຍນ຺ໂຕ ໂຍນິໂສ ປຏິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຘິຄໂຕມ຺ຫິ. ຕສ຺ມາ ອຎ຺ໂຎປິ ອີທິສໍ ຐານໍ ປຕ຺ຖຍມາໂນ ຈາຕຸທ຺ທິສຕາຍ ປຣິສ຺ສຍານໍ ສຫິຕາ ອປ຺ປຏິຆຕາຍ ຈ ອຉມ຺ຠີ ຫຸຕ຺ວາ ເອໂກ ຈເຣ ຂຄ຺ຄວິສາຓກປ຺ໂປຕິ (ສຸ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໔໒).

ນິທ຺ເທເສ ເມຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ຖໂຕ ຕາວ ມິຊ຺ຊຕີຕິ ເມຕ຺ຕາ, ສິເນຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມິຕ຺ເຕ ວາ ຠວາ, ມິຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ເອສາ ປວຕ຺ຕີຕິປິ ເມຕ຺ຕາ. ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນາຕິ ເມຕ຺ຕາຍ ສມນ຺ນາຄເຕນ. ເຈຕສາຕິ ຈິຕ຺ເຕນ. ເອກໍ ທິສນ຺ຕິ ເອກິສ຺ສາ ທິສາຍ ປຐມປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ ສຕ຺ຕໍ ອຸປາທາຍ ເອກໍ ທິສໍ ປຣິຍາປນ຺ນສຕ຺ຕຜຣຓວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຜຣິຕ຺ວາຕິ ຜຸສິຕ຺ວາ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ. ວິຫຣຕີຕິ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣາຘິຏ຺ຐິຕໍ ອິຣິຍາປຖວິຫາຣໍ ປວຕ຺ເຕຕິ. ຕຖາ ທຸຕິຍນ຺ຕິ ຍຖາ ປຸຣຕ຺ຖິມາທີສຸ ທິສາສຸ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ຕເຖວ ຕທນນ຺ຕຣໍ ທຸຕິຍໍ ຕຕິຍໍ ຈຕຸຕ຺ຖຎ຺ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິຕິ ອຸທ຺ຘນ຺ຕິ ເອເຕເນວ ຈ ນເຍນ ອຸປຣິມໍ ທິສນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອໂຘ ຕິຣິຍນ຺ຕິ ອໂຘທິສມ຺ປິ ຕິຣິຍໍ ທິສມ຺ປິ ເອວເມວ. ຕຕ຺ຖ ຈ ອໂຘຕິ ເຫຏ຺ຐາ. ຕິຣິຍນ຺ຕິ ອນຸທິສາ. ເອວໍ ສພ຺ພທິສາສຸ ອສ຺ສມຓ຺ຑເລ ອສ຺ສມິວ ເມຕ຺ຕາສຫຄຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສາເຣຕິປິ ປຈ຺ຈາສາເຣຕິປີຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ເອກເມກໍ ທິສໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ໂອຘິໂສ ເມຕ຺ຕາຜຣຓໍ ທສ຺ສິຕໍ. ສພ຺ພຘີຕິອາທິ ປນ ອໂນຘິໂສ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພຘີຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ສພ຺ພຕ຺ຕຕາຍາຕິ ສພ຺ເພສຸ ຫີນມຊ຺ຌິມອຸກ຺ກຏ຺ຐມິຕ຺ຕສປຕ຺ຕມຊ຺ຌຕ຺ຕານິປ຺ປເຠເທສຸ ອຕ຺ຕຕາຍ, ‘‘ອຍໍ ປຣສຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວິຠາຄໍ ອກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕສມຕາຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ອຖ ວາ ສພ຺ພຕ຺ຕຕາຍາຕິ ສພ຺ເພນ ຈິຕ຺ຕຠາເວນ, ອີສກມ຺ປິ ພຫິ ອວິກ຺ຂິປມາໂນຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສພ຺ພາວນ຺ຕນ຺ຕິ ສພ຺ພສຕ຺ຕວນ຺ຕໍ, ສພ຺ພສຕ຺ຕຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂລກນ຺ຕິ ສຕ຺ຕໂລກໍ. ວິປຸເລນາຕິ ເອວມາທິປຣິຍາຍທສ຺ສນໂຕ ປເນຕ຺ຖ ປຸນ ‘‘ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ວາ ເອຕ຺ຖ ໂອຘິໂສ ຜຣເຓ ວິຍ ປຸນ ຕຖາ-ສທ຺ໂທ ອິຕິ-ສທ຺ໂທ ວາ ນ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ປຸນ ‘‘ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນິຄມນວເສນ ວາ ເອຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິປຸເລນາຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ ຜຣຓວເສນ ວິປຸລຕາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ຠູມິວເສນ ປນ ຕໍ ມຫຄ຺ຄຕໍ. ປຄຸຓວເສນ ອປ຺ປມາຓສຕ຺ຕາຣມ຺ມຓວເສນ ຈ ອປ຺ປມາຓໍ. ພ຺ຍາປາທປຈ຺ຈຕ຺ຖິກປ຺ປຫາເນນ ອເວຣໍ. ໂທມນສ຺ສປ຺ປຫາເນນ ອພ຺ຍາປຊ຺ຊໍ. ນິທ຺ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໒໕໔). ກຣຸຓາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເຍວ. ໂມທນ຺ຕິ ຕາຍ ຕໍສມງ຺ຄິໂນ, ສຍໍ ວາ ໂມທຕິ, ໂມທນມຕ຺ຕເມວ ວາ ສາຕິ ມຸທິຕາ. ‘‘ອເວຣາ ໂຫນ຺ຕູ’’ຕິອາທິພ຺ຍາປາທປ຺ປຫາເນນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຠາວູປຄມເນນ ຈ ອຸເປກ຺ຂຕີຕິ ອຸເປກ຺ຂາ.

ລກ຺ຂຓາທິໂຕ ປເນຕ຺ຖ ຫິຕາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕິລກ຺ຂຓາ ເມຕ຺ຕາ, ຫິຕູປສໍຫາຣຣສາ, ອາຆາຕວິນຍປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ສຕ຺ຕານໍ ມນາປຠາວທສ຺ສນປທຏ຺ຐານາ. ພ຺ຍາປາທູປສໂມ ເອຕິສ຺ສາ ສມ຺ປຕ຺ຕິ, ສິເນຫສມ຺ຠໂວ ວິປຕ຺ຕິ. ທຸກ຺ຂາປນຍນາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕິລກ຺ຂຓາ ກຣຸຓາ, ປຣທຸກ຺ຂາສຫນຣສາ, ອວິຫິໍສາປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ທຸກ຺ຂາຠິຠູຕານໍ ອນາຖຠາວທສ຺ສນປທຏ຺ຐານາ. ວິຫິໍສູປສໂມ ຕສ຺ສາ ສມ຺ປຕ຺ຕິ, ໂສກສມ຺ຠໂວ ວິປຕ຺ຕິ. ປໂມທລກ຺ຂຓາ ມຸທິຕາ, ອນິສ຺ສາຍນຣສາ, ອຣຕິວິຆາຕປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ສຕ຺ຕານໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິທສ຺ສນປທຏ຺ຐານາ. ອຣຕິວູປສໂມ ຕສ຺ສາ ສມ຺ປຕ຺ຕິ, ປຫານສມ຺ຠໂວ ວິປຕ຺ຕິ. ສຕ຺ເຕສຸ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕິລກ຺ຂຓາ ອຸເປກ຺ຂາ, ສຕ຺ເຕສຸ ສມຠາວທສ຺ສນຣສາ, ປຏິຆານຸນຍວູປສມປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ‘‘ກມ຺ມສ຺ສກາ ສຕ຺ຕາ, ເຕ ກສ຺ສ ຣຸຈິຍາ ສຸຂິຕາ ວາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ທຸກ຺ຂໂຕ ວາ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສນ຺ຕິ, ປຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ວາ ນ ປຣິຫາຍິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕກມ຺ມສ຺ສກຕາທສ຺ສນປທຏ຺ຐານາ. ປຏິຆານຸນຍວູປສໂມ ຕສ຺ສາ ສມ຺ປຕ຺ຕິ, ເຄຫສ຺ສິຕາຍ ອຎ຺ຎາຓຸເປກ຺ຂາຍ ສມ຺ຠໂວ ວິປຕ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕີຕິ ປຈ຺ຈຍສນ຺ໂຕສວເສນ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ. ອິຕຣີຕເຣນ ຈີວເຣນາຕິ ນ ຖູລສຸຂຸມລູຂປຓີຕຖິຣຊິຓ຺ຓານໍ ເຍນ ເກນຈິ ຈີວເຣນ, ອຖ ໂຂ ຍຖາລທ຺ຘານໍ ອິຕຣີຕເຣນ ເຍນ ເກນຈິ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈີວຣສ຺ມິຎ຺ຫິ ຕໂຍ ສນ຺ໂຕສາ – ຍຖາລາຠສນ຺ໂຕໂສ, ຍຖາພລສນ຺ໂຕໂສ, ຍຖາສາຣຸປ຺ປສນ຺ໂຕໂສຕິ. ປິຓ຺ຑປາຕາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິຕິ ອິເມ ຕໂຍ ສນ຺ໂຕເສ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ອິຕຣີຕເຣນ ຈີວເຣນ. ຍຖາລທ຺ຘາທີສຸ ເຍນ ເກນຈິ ຈີວເຣນ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ຈີວຣໍ ຊານິຕພ຺ພໍ, ຈີວຣເຂຕ຺ຕໍ ຊານິຕພ຺ພໍ, ປໍສຸກູລໍ ຊານິຕພ຺ພໍ, ຈີວຣສນ຺ໂຕໂສ ຊານິຕພ຺ໂພ, ຈີວຣປຏິສໍຍຸຕ຺ຕານິ ຘຸຕງ຺ຄານິ ຊານິຕພ຺ພານິ. ຕຕ຺ຖ ຈີວຣໍ ຊານິຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຂມາທີນິ ຉ ຈີວຣານິ ທຸກູລາທີນິ ຉ ອນຸໂລມຈີວຣານິປິ ຊານິຕພ຺ພານິ. ອິມານິ ທ຺ວາທສ ກປ຺ປິຍຈີວຣານິ. ກຸສຈີຣໍ ວາກຈີຣໍ ຜລກຈີຣໍ ເກສກມ຺ພລໍ ວາຬກມ຺ພລໍ ໂປຕ຺ຖໂກ ຈມ຺ມໍ ອຸລູກປກ຺ຂໍ ຣຸກ຺ຂທຸສ຺ສໍ ລຕາທຸສ຺ສໍ ເອຣກທຸສ຺ສໍ ກທລິທຸສ຺ສໍ ເວຬຸທຸສ຺ສນ຺ຕິ ເອວມາທີນິ ປນ ອກປ຺ປິຍຈີວຣານິ.

ຈີວຣເຂຕ຺ຕນ຺ຕິ ‘‘ສງ຺ຆໂຕ ວາ ຄຓໂຕ ວາ ຎາຕິໂຕ ວາ ມິຕ຺ຕໂຕ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ຘເນນ ປໍສຸກູລໍ ວາ’’ຕິ ເອວໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ຉ ເຂຕ຺ຕານິ, ອຏ຺ຐນ຺ນຎ຺ຈ ມາຕິການໍ ວເສນ ອຏ຺ຐ ເຂຕ຺ຕານິ ຊານິຕພ຺ພານິ.

ປໍສຸກູລນ຺ຕິ ໂສສານິກໍ ປາປຓິກໍ ຣຖິຍໍ ສງ຺ກາຣກູຏໍ ໂສຕ຺ຖິຍໍ ສິນານໍ ຕິຕ຺ຖໍ ຄຕປຈ຺ຈາຄຕໍ ອຄ຺ຄິຑຑ຺ຒໍ ໂຄຂາຍິຕໍ ອຸປຈິກາຂາຍິຕໍ ອຸນ຺ທູຣຂາຍິຕໍ ອນ຺ຕຈ຺ຉິນ຺ນໍ ທສຈ຺ຉິນ຺ນໍ ຘຊາຫຏໍ ຖູປໍ ສມຓຈີວຣໍ ສາມຸທ຺ທິຍໍ ອາຠິເສກິຍໍ ປນ຺ຖິກໍ ວາຕາຫຏໍ ອິທ຺ຘິມຍໍ ເທວທຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ເຕວີສຕິ ປໍສຸກູລານິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ໂສຕ຺ຖິຍນ຺ຕິ ຄພ຺ຠມລຫຣຓໍ. ຄຕປຈ຺ຈາຄຕນ຺ຕິ ມຕກສຣີຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ສຸສານໍ ເນຕ຺ວາ ອານີຕຈີວຣໍ. ຘຊາຫຏນ຺ຕິ ຘຊໍ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ຕໂຕ ອານີຕໍ. ຖູປນ຺ຕິ ວມ຺ມິເກ ປູຊິຕຈີວຣໍ. ສາມຸທ຺ທິຍນ຺ຕິ ສມຸທ຺ທວີຈີຫິ ຖລໍ ປາປິຕໍ. ປນ຺ຖິກນ຺ຕິ ປນ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕຫິ ໂຈຣຠເຍນ ປາສາເຓຫິ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ປາຣຸຕຈີວຣໍ. ອິທ຺ຘິມຍນ຺ຕິ ເອຫິຠິກ຺ຂຸຈີວຣໍ. ເສສໍ ປາກຏເມວ.

ຈີວຣສນ຺ໂຕໂສຕິ ວີສຕິ ຈີວຣສນ຺ໂຕສາ – ຈີວເຣ ວິຕກ຺ກສນ຺ໂຕໂສ ຄມນສນ຺ໂຕໂສ ປຣິເຍສນສນ຺ໂຕໂສ ປຏິລາຠສນ຺ໂຕໂສ ມຕ຺ຕປຏິຄ຺ຄຫຓສນ຺ໂຕໂສ ໂລລຸປ຺ປວິວຊ຺ຊນສນ຺ໂຕໂສ ຍຖາລາຠສນ຺ໂຕໂສ ຍຖາພລສນ຺ໂຕໂສ ຍຖາສາຣຸປ຺ປສນ຺ໂຕໂສ ອຸທກສນ຺ໂຕໂສ ໂຘວນສນ຺ໂຕໂສ ກຣຓສນ຺ໂຕໂສ ປຣິມາຓສນ຺ໂຕໂສ ສຸຕ຺ຕສນ຺ໂຕໂສ ສິພ຺ພນສນ຺ໂຕໂສ ຣຊນສນ຺ໂຕໂສ ກປ຺ປສນ຺ໂຕໂສ ປຣິໂຠຄສນ຺ໂຕໂສ ສນ຺ນິຘິປຣິວຊ຺ຊນສນ຺ໂຕໂສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນສນ຺ໂຕໂສຕິ. ຕຕ຺ຖ ສາທກຠິກ຺ຂຸໂນ ເຕມາສໍ ນິພທ຺ຘວາສໍ ວສິຕ຺ວາ ເອກມາສມຕ຺ຕໍ ວິຕກ຺ກິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ໂສ ຫິ ປວາເຣຕ຺ວາ ຈີວຣມາເສ ຈີວຣໍ ກໂຣຕິ. ປໍສຸກູລິໂກ ອທ຺ຘມາເສເນວ ກໂຣຕິ. ອິທໍ ມາສທ຺ຘມາສມຕ຺ຕໍ ວິຕກ຺ກນໍ ວິຕກ຺ກສນ຺ໂຕໂສ. ຈີວຣຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ປນ ‘‘ກຕ຺ຖ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານສີເສເນວ ຄມນໍ ຄມນສນ຺ໂຕໂສ ນາມ. ປຣິເຍສນ຺ຕສ຺ສ ປນ ເຍນ ວາ ເຕນ ວາ ສທ຺ຘິໍ ອປຣິເຍສິຕ຺ວາ ລຊ຺ຊິໍ ເປສລຠິກ຺ຂຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິເຍສນໍ ປຣິເຍສນສນ຺ໂຕໂສ ນາມ. ເອວໍ ປຣິເຍສນ຺ຕສ຺ສ ອາຫຣິຍມານໍ ຈີວຣໍ ທູຣໂຕວ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອຕໍ ມນາປໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ເອຕໍ ອມນາປ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອວິຕກ຺ເກຕ຺ວາ ຖູລສຸຂຸມາທີສຸ ຍຖາລທ຺ເຘເນວ ສນ຺ຕຸສ຺ສນໍ ປຏິລາຠສນ຺ໂຕໂສ ນາມ. ເອວໍ ລທ຺ຘໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສາປິ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ທຸປຏ຺ຏສ຺ສ ຠວິສ຺ສຕິ, ເອຕ຺ຕກໍ ເອກປຏ຺ຏສ຺ສາ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປໂຫນກມຕ຺ເຕເນວ ສນ຺ຕຸສ຺ສນໍ ມຕ຺ຕປຏິຄ຺ຄຫຓສນ຺ໂຕໂສ ນາມ. ຈີວຣໍ ປຣິເຍສນ຺ຕສ຺ສ ປນ ‘‘ອສຸກສ຺ສ ຆຣທ຺ວາເຣ ມນາປໍ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ທ຺ວາຣປຏິປາຏິຍາ ຈຣຓໍ ໂລລຸປ຺ປວິວຊ຺ຊນສນ຺ໂຕໂສ ນາມ.

ລູຂປຓີເຕສຸ ເຍນ ເກນຈິ ຍາເປຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕສ຺ສ ຍຖາລທ຺ເຘເນວ ຍາປນໍ ຍຖາລາຠສນ຺ໂຕໂສ ນາມ. ອຕ຺ຕໂນ ຖາມໍ ຊານິຕ຺ວາ ເຍນ ຍາເປຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ເຕນ ຍາປນໍ ຍຖາພລສນ຺ໂຕໂສ ນາມ. ມນາປໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ເຍນ ເກນຈິ ຍາປນໍ ຍຖາສາຣຸປ຺ປສນ຺ໂຕໂສ ນາມ. ‘‘ກຕ຺ຖ ອຸທກໍ ມນາປໍ, ກຕ຺ຖ ອມນາປ’’ນ຺ຕິ ອວິຈາເຣຕ຺ວາ ເຍນ ເກນຈິ ໂຘວນຸປເຄນ ອຸທເກນ ໂຘວນໍ ອຸທກສນ຺ໂຕໂສ ນາມ. ຕຖາ ປຓ຺ຑຸມຕ຺ຕິກເຄຣຸກປູຕິປຓ຺ຓຣສກິລິຏ຺ຐານິ ປນ ອຸທການິ ວຊ຺ເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ໂຘວນ຺ຕສ຺ສ ປນ ມຸຄ຺ຄຣາທີຫິ ອປຫຣິຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖຫິ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ໂຘວນໍ ໂຘວນສນ຺ໂຕໂສ ນາມ. ຕຖາ ອສຸຊ຺ຌນ຺ຕໍ ປຓ຺ຓານິ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕາປິຕອຸທເກນາປິ ໂຘວິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ‘‘ອິທໍ ຖູລໍ, ອິທໍ ສຸຂຸມ’’ນ຺ຕິ ອໂກເປຕ຺ວາ ປໂຫນກນີຫາເຣເນວ ກຣຓໍ ກຣຓສນ຺ໂຕໂສ ນາມ. ຕິມຓ຺ຑລປຏິຈ຺ຉາທນມຕ຺ຕສ຺ເສວ ກຣຓໍ ປຣິມາຓສນ຺ໂຕໂສ ນາມ. ຈີວຣກຣຓຕ຺ຖາຍ ປນ ‘‘ມນາປໍ ສຸຕ຺ຕໍ ປຣິເຍສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອວິຈາເຣຕ຺ວາ ຣຖິກາທີສຸ ວາ ເທວຏ຺ຐາເນ ວາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ປາທມູເລ ວາ ຐປິຕໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິເທວ ສຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກຣຓໍ ສຸຕ຺ຕສນ຺ໂຕໂສ ນາມ.

ກຸສິພນ຺ຘນກາເລ ປນ ອງ຺ຄຸລິມຕ຺ເຕ ສຕ຺ຕວາເຣ ນ ວິຊ຺ຌິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຫິ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ສຫາໂຍ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ວຕ຺ຕເຠໂທປິ ນຕ຺ຖິ. ຕິວງ຺ຄຸລມຕ຺ເຕ ປນ ສຕ຺ຕວາເຣ ວິຊ຺ຌິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ມຄ຺ຄປຏິປນ຺ເນນາປິ ສຫາເຍນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ໂຍ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ວຕ຺ຕເຠໂທ. ອຍໍ ສິພ຺ພນສນ຺ໂຕໂສ ນາມ. ຣຊນ຺ເຕນ ປນ ກາຬກຈ຺ຉກາທີນິ ປຣິເຍສນ຺ເຕນ ນ ຣຊິຕພ຺ພໍ, ໂສມວກ຺ກລາທີສຸ ຍໍ ລຠຕິ, ເຕນ ຣຊິຕພ຺ພໍ. ອລຠນ຺ເຕນ ປນ ມນຸສ຺ເສຫິ ອຣຎ຺ເຎ ວາກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຉຑ຺ຑິຕຣຊນໍ ວາ ຠິກ຺ຂູຫິ ປຈິຕ຺ວາ ຉຑ຺ຑິຕກສຏໍ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຊິຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ຣຊນສນ຺ໂຕໂສ ນາມ. ນີລກທ຺ທມກາຬສາເມສຸ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຄເຫຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິປິຏ຺ເຐ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ປຎ຺ຎາຍມານກປ຺ປກຣຓໍ ກປ຺ປສນ຺ໂຕໂສ ນາມ.

ຫິຣິໂກປີນປຏິຈ຺ຉາທນມຕ຺ຕວເສນ ປຣິຠຸຎ຺ຊນໍ ປຣິໂຠຄສນ຺ໂຕໂສ ນາມ. ທຸສ຺ສໍ ປນ ລຠິຕ຺ວາ ສຸຕ຺ຕໍ ວາ ສູຈິໍ ວາ ກາຣກໍ ວາ ອລຠນ຺ເຕນ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ລຠນ຺ເຕນ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ກຕມ຺ປິ ເຈ ອນ຺ເຕວາສິກາທີນໍ ທາຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ເຕ ຈ ອສນ຺ນິຫິຕາ, ຍາວ ອາຄມນາ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອາຄຕມຕ຺ເຕສຸ ເຕສຸ ທາຕພ຺ພໍ. ທາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕນ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ. ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຈີວເຣ ສຕິ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓມ຺ປິ ອຘິຏ຺ຐາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອນຘິຏ຺ຐິຕເມວ ຫິ ສນ຺ນິຘິ ໂຫຕິ. ອຘິຏ຺ຐິຕໍ ນ ໂຫຕີຕິ ມຫາສີວຕ຺ເຖໂຣ ອາຫ. ອຍໍ ສນ຺ນິຘິປຣິວຊ຺ຊນສນ຺ໂຕໂສ ນາມ. ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ເຕນ ປນ ມຸຂໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ນ ທາຕພ຺ພໍ, ສາຣຓີຍຘມ຺ເມ ຐຕ຺ວາວ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຍໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນສນ຺ໂຕໂສ ນາມ.

ຈີວຣປຏິສໍຍຸຕ຺ຕານິ ຘຸຕງ຺ຄານິ ນາມ ປໍສຸກູລິກງ຺ຄຎ຺ເຈວ ເຕຈີວຣິກງ຺ຄຎ຺ຈ. ອິຕິ ຈີວຣສນ຺ໂຕສມຫາອຣິຍວໍສໍ ປູຣຍມາໂນ ປຈ຺ເຈກສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອິມານິ ທ຺ເວ ຘຸຕງ຺ຄານິ ໂຄເປຕິ, ອິມານິ ໂຄເປນ຺ໂຕ ຈີວຣສນ຺ໂຕສມຫາອຣິຍວໍສວເສນ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ.

ວຓ຺ຓວາທີຕິ ເອໂກ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ, ສນ຺ໂຕສສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ນ ກເຖຕິ. ເອໂກ ນ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ, ສນ຺ໂຕສສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ກເຖຕິ. ເອໂກ ເນວ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ, ນ ສນ຺ໂຕສສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ກເຖຕິ. ເອໂກ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ຈ ໂຫຕິ, ສນ຺ໂຕສສ຺ສ ຈ ວຓ຺ຓໍ ກເຖຕິ. ຕຖາຣູໂປ ໂສ ປຈ຺ເຈກສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອິຕຣີຕຣຈີວຣສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອເນສນນ຺ຕິ ທູເຕຍ຺ຍປຫິຓຄມນານຸໂຍຄປ຺ປເຠທໍ ນານປ຺ປກາຣໍ ອເນສນໍ. ອປ຺ປຕິຣູປນ຺ຕິ ອຍຸຕ຺ຕໍ. ອລທ຺ຘາ ຈາຕິ ອລຠິຕ຺ວາ. ຍຖາ ເອກຈ຺ໂຈ ‘‘ກຖໍ ນຸ ໂຂ ຈີວຣໍ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຸຎ຺ຎວນ຺ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ໂກຫຎ຺ຎໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຸຕ຺ຕສຕິ ປຣິຕສ຺ສຕິ, ປຈ຺ເຈກສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ເອວໍ ອລທ຺ຘາ ຈ ຈີວຣໍ ນ ປຣິຕສ຺ສຕິ. ລທ຺ຘາ ຈາຕິ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ລຠິຕ຺ວາ. ອຘິຄໂຕຕິ ວິຄຕໂລຠຄິທ຺ໂຘ. ອມຸຈ຺ຉິໂຕຕິ ອຘິມຕ຺ຕຕຓ຺ຫາຍ ມຸຈ຺ຉນໍ ອນາປນ຺ໂນ. ອນຊ຺ຌາປນ຺ໂນຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ອໂນຕ຺ຖໂຏ ອປຣິໂຍນທ຺ໂຘ. ອາທີນວທສ຺ສາວີຕິ ອເນສນາປຕ຺ຕິຍຎ຺ຈ ຄຘິຕປຣິໂຠເຄ ຈ ອາທີນວໍ ປສ຺ສມາໂນ. ນິສ຺ສຣຓປຎ຺ໂຎຕິ ‘‘ຍາວເທວ ສີຕສ຺ສ ປຏິຆາຕາຍາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໓; ອ. ນິ. ໖.໕໘) ວຸຕ຺ຕໍ ນິສ຺ສຣຓເມວ ປຊານນ຺ໂຕ.

ອິຕຣີຕຣຈີວຣສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາຕິ ເຍນ ເກນຈິ ຈີວເຣນ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ. ເນວຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕີຕິ ຍຖາ ປນິເຘກຈ຺ໂຈ ‘‘ອຫໍ ປໍສຸກູລິໂກ, ມຍາ ອຸປສມ຺ປທມາເຬເຍວ ປໍສຸກູລິກງ຺ຄໍ ຄຫິຕໍ, ໂກ ມຍາ ສທິໂສ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ອຕ຺ຕຸກ຺ກໍສນໍ ກໂຣຕິ. ເອວໍ ໂສ ອຕ຺ຕຸກ຺ກໍສນໍ ນ ກໂຣຕິ. ນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕີຕິ ‘‘ອິເມ ປນຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ນ ປໍສຸກູລິກາຕິ ວາ ປໍສຸກູລິກມຕ຺ຕມ຺ປິ ເອເຕສໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວາ ເອວໍ ປຣໍ ນ ວມ຺ເຠຕິ. ໂຍ ຫິ ຕຕ຺ຖ ທກ຺ໂຂຕິ ໂຍ ຕສ຺ມິໍ ຈີວຣສນ຺ໂຕເສ ວຓ຺ຓວາທີ. ຕາສຸ ວາ ທກ຺ໂຂ ເຉໂກ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ. ອນລໂສຕິ ສາຕຈ຺ຈກິຣິຍາຍ ອາລສິຍວິຣຫິໂຕ. ສມ຺ປຊາໂນ ປຕິສ຺ສໂຕຕິ ສມ຺ປຊານປຎ຺ຎາຍ ເຈວ ສຕິຍາ ຈ ຍຸຕ຺ໂຕ. ອຣິຍວໍເສ ຐິໂຕຕິ ອຣິຍວໍເສ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ.

ອິຕຣີຕເຣນ ປິຓ຺ຑປາເຕນາຕິ ເຍນ ເກນຈິ ປິຓ຺ຑປາເຕນ. ເອຕ຺ຖປິ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ຊານິຕພ຺ໂພ, ປິຓ຺ຑປາຕເຂຕ຺ຕໍ ຊານິຕພ຺ພໍ, ປິຓ຺ຑປາຕສນ຺ໂຕໂສ ຊານິຕພ຺ໂພ, ປິຓ຺ຑປາຕປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ຘຸຕງ຺ຄໍ ຊານິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ປິຓ຺ຑປາໂຕຕິ ໂອທໂນ ກຸມ຺ມາໂສ ສຕ຺ຕຸ ມຈ຺ໂຉ ມໍສໍ ຂີຣໍ ທຘິ ສປ຺ປິ ນວນີຕໍ ເຕລໍ ມຘຸ ຜາຓິຕໍ ຍາຄຸ ຂາທນີຍໍ ສາຍນີຍໍ ເລຫນີຍນ຺ຕິ ໂສຬສ ປິຓ຺ຑປາຕາ.

ປິຓ຺ຑປາຕເຂຕ຺ຕນ຺ຕິ ສງ຺ຆຠຕ຺ຕໍ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕໍ ນິມນ຺ຕນໍ ສລາກຠຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂິກໍ ອຸໂປສຖິກໍ ປາຏິປທິກໍ ອາຄນ຺ຕຸກຠຕ຺ຕໍ ຄມິກຠຕ຺ຕໍ ຄິລານຠຕ຺ຕໍ ຄິລານຸປຏ຺ຐາກຠຕ຺ຕໍ ຘຸຣຠຕ຺ຕໍ ກຸຏິຠຕ຺ຕໍ ວາຣຠຕ຺ຕໍ ວິຫາຣຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ປນ຺ນຣສ ປິຓ຺ຑປາຕເຂຕ຺ຕານິ.

ປິຓ຺ຑປາຕສນ຺ໂຕໂສຕິ ປິຓ຺ຑປາເຕ ວິຕກ຺ກສນ຺ໂຕໂສ ຄມນສນ຺ໂຕໂສ ປຣິເຍສນສນ຺ໂຕໂສ ປຏິລາຠສນ຺ໂຕໂສ ປຏິຄ຺ຄຫຓສນ຺ໂຕໂສ ມຕ຺ຕປຏິຄ຺ຄຫຓສນ຺ໂຕໂສ ໂລລຸປ຺ປວິວຊ຺ຊນສນ຺ໂຕໂສ ຍຖາລາຠສນ຺ໂຕໂສ ຍຖາພລສນ຺ໂຕໂສ ຍຖາສາຣຸປ຺ປສນ຺ໂຕໂສ ອຸປກາຣສນ຺ໂຕໂສ ປຣິມາຓສນ຺ໂຕໂສ ປຣິໂຠຄສນ຺ໂຕໂສ ສນ຺ນິຘິປຣິວຊ຺ຊນສນ຺ໂຕໂສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນສນ຺ໂຕໂສຕິ ປນ຺ນຣສ ສນ຺ໂຕສາ. ຕຕ຺ຖ ສາທໂກ ຠິກ຺ຂຸ ມຸຂໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ວິຕກ຺ເກຕິ. ປິຓ຺ຑປາຕິເກນ ປນ ຄເຓນ ສທ຺ຘິໍ ຈຣຕາ ສາຍໍ ເຖຣຸປຏ຺ຐານກາເລ ‘‘ສ຺ເວ ກຕ຺ຖ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ‘‘ອສຸກຄາເມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ເອຕ຺ຕກໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນ ວິຕກ຺ເກຕພ຺ພໍ. ເອກຈາຣິເກນ ວິຕກ຺ກມາຬເກ ຐຕ຺ວາ ວິຕກ຺ເກຕພ຺ພໍ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວິຕກ຺ເກນ຺ໂຕ ປນ ອຣິຍວໍສາ ຈຸໂຕ ໂຫຕິ ປຣິພາຫິໂຣ. ອຍໍ ວິຕກ຺ກສນ຺ໂຕໂສ ນາມ. ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສນ຺ເຕນ ປນ ‘‘ກຸຫິໍ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານສີເສນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ຄມນສນ຺ໂຕໂສ ນາມ. ປຣິເຍສນ຺ເຕນ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ລຊ຺ຊິໍ ເປສລເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິເຍສິຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ປຣິເຍສນສນ຺ໂຕໂສ ນາມ. ທູຣໂຕວ ອາຫຣິຍມານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອຕໍ ມນາປໍ, ເອຕໍ ອມນາປ’’ນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ປຏິລາຠສນ຺ໂຕໂສ ນາມ. ‘‘ອິທໍ ມນາປໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມິ, ອິທໍ ອມນາປໍ ນ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຍາປນມຕ຺ຕໍ ຄເຫຕພ຺ພເມວ. ອຍໍ ປຏິຄ຺ຄຫຓສນ຺ໂຕໂສ ນາມ.

ເອຕ຺ຖ ປນ ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ພຫຸ, ທາຍໂກ ອປ຺ປໍ ທາຕຸກາໂມ, ອປ຺ປໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ພຫຸ, ທາຍໂກປິ ພຫຸທາຕຸກາໂມ, ປມາເຓເນວ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມປິ ນ ພຫຸ, ທາຍໂກປິ ອປ຺ປໍ ທາຕຸກາໂມ, ອປ຺ປໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ນ ພຫຸ, ທາຍໂກ ປນ ພຫຸທາຕຸກາໂມ, ປມາເຓນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ປຏິຄ຺ຄຫຓສ຺ມິຎ຺ຫິ ມຕ຺ຕໍ ອຊານນ຺ໂຕ ມນຸສ຺ສານໍ ປສາທໍ ມກ຺ເຂຕິ, ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍໍ ວິນິປາເຕຕິ, ສາສນໍ ນ ກໂຣຕິ. ວິຊາຕມາຕຸຍາປິສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ອິຕິ ມຕ຺ຕໍ ຊານິຕ຺ວາວ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຍໍ ມຕ຺ຕປຏິຄ຺ຄຫຓສນ຺ໂຕໂສ ນາມ. ອຑ຺ຒກຸລານິເຍວ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ວາຣປຏິປາຏິຍາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ໂລລຸປ຺ປວິວຊ຺ຊນສນ຺ໂຕໂສ ນາມ. ຍຖາລາຠສນ຺ໂຕສາທໂຍ ຈີວເຣ ວຸຕ຺ຕນຍາ ເອວ.

ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ສມຓຘມ຺ມໍ ອນຸປາເລສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ອຸປກາຣໍ ຎຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນໍ ອຸປກາຣສນ຺ໂຕໂສ ນາມ. ປຕ຺ຕໍ ປູເຣຕ຺ວາ ອານີຕໍ ນ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນ ສຕິ ເຕນ ຄາຫາເປຕພ຺ພໍ, ອສຕິ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ປຏິຄ຺ຄຫຓປຣິມາຓມຕ຺ຕໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ປຣິມາຓສນ຺ໂຕໂສ ນາມ. ຊິຆຈ຺ຉາຍ ປຏິວິໂນທນໍ ‘‘ນ ອິທເມຕ຺ຖ ນິສ຺ສຣຓ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນໍ ປຣິໂຠຄສນ຺ໂຕໂສ ນາມ. ນິທຫິຕ຺ວາ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ສນ຺ນິຘິປຣິວຊ຺ຊນສນ຺ໂຕໂສ ນາມ. ມຸຂໍ ອໂນໂລເກຕ຺ວາ ສາຣຓີຍຘມ຺ເມ ຐິເຕນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນສນ຺ໂຕໂສ ນາມ.

ປິຓ຺ຑປາຕປຏິສໍຍຸຕ຺ຕານິ ປນ ປຎ຺ຈ ຘຸຕງ຺ຄານິ ປິຓ຺ຑປາຕິກງ຺ຄໍ ສປທານຈາຣິກງ຺ຄໍ ເອກາສນິກງ຺ຄໍ ປຕ຺ຕປິຓ຺ຑິກງ຺ຄໍ ຂລຸປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕິກງ຺ຄນ຺ຕິ. ອິຕິ ປິຓ຺ຑປາຕສນ຺ໂຕສມຫາອຣິຍວໍສໍ ປູຣຍມາໂນ ປຈ຺ເຈກສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ຘຸຕງ຺ຄານິ ໂຄເປຕິ, ອິມານິ ໂຄເປນ຺ໂຕ ປິຓ຺ຑປາຕສນ຺ໂຕສມຫາອຣິຍວໍສວເສນ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ. ວຓ຺ຓວາທີຕິອາທີນິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ເສນາສນານີຕິ ອິຘ ເສນາສນໍ ຊານິຕພ຺ພໍ, ເສນາສນເຂຕ຺ຕໍ ຊານິຕພ຺ພໍ, ເສນາສນສນ຺ໂຕໂສ ຊານິຕພ຺ໂພ, ເສນາສນປຏິສໍຍຸຕ຺ຕຘຸຕງ຺ຄໍ ຊານິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ເສນາສນນ຺ຕິ ມຎ຺ໂຈ ປີຐໍ ຠິສິ ພິມ຺ໂພຫນໍ ວິຫາໂຣ ອຑ຺ຒໂຍໂຄ ປາສາໂທ ຫມ຺ມິຍໍ ຄຸຫາ ເລຓໍ ອຏ຺ໂຏ ມາໂຬ ເວຬຸຄຸມ຺ໂພ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ຍຕ຺ຖ ວາ ປນ ຠິກ຺ຂູ ປຏິກ຺ກມນ຺ຕີຕິ ອິມານິ ປນ຺ນຣສ ເສນາສນານິ.

ເສນາສນເຂຕ຺ຕນ຺ຕິ ສງ຺ຆໂຕ ວາ ຄຓໂຕ ວາ ຎາຕິໂຕ ວາ ມິຕ຺ຕໂຕ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ຘເນນ ປໍສຸກູລໍ ວາຕິ ຉ ເຂຕ຺ຕານິ.

ເສນາສນສນ຺ໂຕໂສຕິ ເສນາສເນ ວິຕກ຺ກສນ຺ໂຕສາທໂຍ ປນ຺ນຣສ ສນ຺ໂຕສາ. ເຕ ປິຓ຺ຑປາເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ. ເສນາສນປຏິສໍຍຸຕ຺ຕານິ ປນ ປຎ຺ຈ ຘຸຕງ຺ຄານິ ອາຣຎ຺ຎິກງ຺ຄໍ ຣຸກ຺ຂມູລິກງ຺ຄໍ ອພ຺ໂຠກາສິກງ຺ຄໍ ໂສສານິກງ຺ຄໍ ຍຖາສນ຺ຖຕິກງ຺ຄນ຺ຕິ. ອິຕິ ເສນາສນສນ຺ໂຕສໍ ມຫາອຣິຍວໍສໍ ປູຣຍມາໂນ ປຈ຺ເຈກສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ຘຸຕງ຺ຄານິ ໂຄເປຕິ, ອິມານິ ໂຄເປນ຺ໂຕ ເສນາສນສນ຺ໂຕສມຫາອຣິຍວໍສວເສນ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ.

ອິຕິ ອາຍສ຺ມາ ຘມ຺ມເສນາປຕິ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ປຖວິໍ ປຕ຺ຖຣມາໂນ ວິຍ ສາຄຣກຸຈ຺ຉິໍ ປູຣຍມາໂນ ວິຍ ອາກາສໍ ວິຕ຺ຖາຣຍມາໂນ ວິຍ ຈ ປຐມໍ ຈີວຣສນ຺ໂຕສໍ ອຣິຍວໍສໍ ກເຖຕ຺ວາ ຈນ຺ທໍ ອຸຏ຺ຐາເປນ຺ໂຕ ວິຍ ສູຣິຍໍ ອຸລ຺ລງ຺ເຆນ຺ໂຕ ວິຍ ຈ ທຸຕິຍປິຓ຺ຑປາຕສນ຺ໂຕສໍ ກເຖຕ຺ວາ ສິເນຣຸໍ ອຸກ຺ຂິເປນ຺ໂຕ ວິຍ ຕຕິຍໍ ເສນາສນສນ຺ໂຕສໍ ອຣິຍວໍສໍ ກເຖຕ຺ວາ ອິທານິ ຄິລານປຈ຺ຈຍສນ຺ໂຕສໍ ອຣິຍວໍສໍ ກເຖຕຸໍ ‘‘ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ອິຕຣີຕເຣນ ຄິລານປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາເຣນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕຄຕິກເມວ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາລາຠຍຖາພລຍຖາສາຣຸປ຺ປສນ຺ໂຕເສເນວ ສນ຺ຕຸສ຺ສິຕພ຺ພໍ. ຠາວນາຣາມອຣິຍວໍໂສ ປນ ອິຘ ອນາຄໂຕ, ເນສຊ຺ຊິກງ຺ຄໍ ຠາວນາຣາມອຣິຍວໍສໍ ຠຊຕິ (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໓.໓໐໙; ອ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໔.໒໘). ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ປຎ຺ຈ ເສນາສເນ ວຸຕ຺ຕາ, ປຎ຺ຈ ອາຫາຣນິສ຺ສິຕາ;

ເອໂກ ວີຣິຍສໍຍຸຕ຺ໂຕ, ທ຺ເວ ຈ ຈີວຣນິສ຺ສິຕາ’’ຕິ. (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໓.໓໐໙; ອ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໔.໒໘);

ໂປຣາເຓ ອຄ຺ຄຎ຺ເຎ ອຣິຍວໍເສ ຐິໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ໂປຣາເຓຕິ ນ ອຘຸນຸປ຺ປຕ຺ຕິເກ. ອຄ຺ຄຎ຺ເຎຕິ ອຄ຺ເຄຫິ ຊານິຕພ຺ເພ. ອຣິຍວໍເສຕິ ອຣິຍານໍ ວໍເສ. ຍຖາ ຫິ ຂຕ຺ຕິຍວໍໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓວໍໂສ ເວສ຺ສວໍໂສ ສຸທ຺ທວໍໂສ ສມຓວໍໂສ ກຸລວໍໂສ ຣາຊວໍໂສ, ເອວມຍມ຺ປິ ອຏ຺ຐໂມ ອຣິຍວໍໂສ, ອຣິຍຕນ຺ຕິ ອຣິຍປເວຓິ ນາມ ໂຫຕິ. ໂສ ໂຂ ປນາຍໍ ວໍໂສ ອິເມສໍ ວໍສານໍ ມູລຄນ຺ຘາທີນໍ ກາລານຸສາຣິຄນ຺ຘາທໂຍ ວິຍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ. ເກ ປນ ເຕ ອຣິຍາ, ເຍສໍ ເອໂສ ວໍໂສຕິ? ອຣິຍາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘາ ຈ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ຈ ຕຖາຄຕສາວກາ ຈ, ເອເຕສໍ ອຣິຍານໍ ວໍໂສຕິ ອຣິຍວໍໂສ. ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ຫິ ສຕສຫສ຺ສກປ຺ປາຘິການໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານໍ ມຕ຺ຖເກ ຕຓ຺ຫງ຺ກໂຣ ເມຘງ຺ກໂຣ ສຣຓງ຺ກໂຣ ທີປງ຺ກໂຣຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ພຸທ຺ຘາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ເຕ ອຣິຍາ, ເຕສໍ ອຣິຍານໍ ວໍໂສຕິ ອຣິຍວໍໂສ. ເຕສໍ ພຸທ຺ຘານໍ ປຣິນິພ຺ພານໂຕ ອປຣຠາເຄ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎ ນາມ ພຸທ຺ໂຘ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ…ເປ… ອິມສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ກກຸສນ຺ໂຘ ໂກຓາຄມໂນ ກສ຺ສໂປ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວາ ໂຄຕໂມຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ພຸທ຺ຘາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ເຕສໍ ອຣິຍານໍ ວໍໂສຕິ ອຣິຍວໍໂສ. ອປິ ຈ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ສພ຺ພພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘພຸທ຺ຘສາວການໍ ອຣິຍານໍ ວໍໂສຕິ ອຣິຍວໍໂສ, ຕສ຺ມິໍ ອຣິຍວໍເສ (ອ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໔.໒໘). ຐິໂຕຕິ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອຏ຺ຐມຄາຖານິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ.

໑໒໙. ນວເມ ອຍໍ ໂຍຊນາ – ທຸສ຺ສງ຺ຄຫາ ປພ຺ພຊິຕາປິ ເອເກ, ເຍ ອສນ຺ໂຕສາຠິຠູຕາ, ຕຖາວິຘາ ເອວ ຈ ອໂຖ ຄຫຏ຺ຐາ ຆຣມາວສນ຺ຕາ. ເອຕມຫໍ ທຸສ຺ສງ຺ຄຫຠາວໍ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວິປສ຺ສນໍ ອາຣຠິຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກໂພຘິໍ ອຘິຄໂຕມ຺ຫີຕິ. ເສສໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ນິທ຺ເທເສ ອນສ຺ສວາຕິ ວຈນໍ ອສ຺ສວນກາ. ອວຈນກຣາຕິ ທຸພ຺ພຈາ. ປຏິໂລມວຸຕ຺ຕິໂນຕິ ປຈ຺ຈນີກໍ ກຖນສີລາ, ປຏິມລ຺ລາ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຎ຺ເຎເນວ ມຸຂໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ໂອວາທທາຍເກ ທິສ຺ວາ ມຸຂໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ທິສາຠາຄໍ ໂອໂລເກນ຺ຕິ. ອພ຺ຍາວໂຏ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອວາວໂຏ ຫຸຕ຺ວາ. ອນເປກ຺ໂຂ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອນລ຺ລີໂນ ຫຸຕ຺ວາ.

ນວມຄາຖານິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ.

໑໓໐. ທສເມ ໂອໂຣປຍິຕ຺ວາຕິ ອປເນຕ຺ວາ. ຄິຫິພ຺ຍຎ຺ຊນານີຕິ ເກສມສ຺ສຸໂອທາຕວຕ຺ຖາລງ຺ກາຣມາລາຄນ຺ຘວິເລປນອິຕ຺ຖິປຸຕ຺ຕທາສິທາສາທີນິ. ເອຕານິ ຄິຫິຠາວໍ ພ຺ຍຎ຺ຊຍນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຄິຫິພ຺ຍຎ຺ຊນານີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ສຎ຺ຉິນ຺ນປຕ຺ໂຕຕິ ປຕິຕປຕ຺ໂຕ. ເຉຕ຺ວານາຕິ ມຄ຺ຄຎາເຓນ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ. ວີໂຣຕິ ມຄ຺ຄວີຣິຍສມນ຺ນາຄໂຕ. ຄິຫິພນ຺ຘນານີຕິ ກາມພນ຺ຘນານິ. ກາມາ ຫິ ຄິຫີນໍ ພນ຺ຘນານິ. ອຍໍ ຕາວ ປທຕ຺ໂຖ.

ອຍໍ ປນ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ‘‘ອໂຫ ວຕາຫມ຺ປິ ໂອໂຣປຍິຕ຺ວາ ຄິຫິພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ສຎ຺ຉິນ຺ນປຕ຺ໂຕ ຍຖາ ໂກວິຬາໂຣ ຠເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ເອວຎ຺ຫິ ຈິນ຺ຕຍມາໂນ ວິປສ຺ສນໍ ອາຣຠິຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກໂພຘິໍ ອຘິຄໂຕມ຺ຫີຕິ (ສຸ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໔໔). ເສສໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ຊານິຕພ຺ພໍ.

ນິທ຺ເທເສ ສາຣາສນຎ຺ຈາຕິ ສາຣໍ ອາສນໍ. ຉິນ຺ນານີຕິ ຄຬິຕານິ. ສຎ຺ຉິນ຺ນານີຕິ ນິປຓ຺ຓານິ. ປຕິຕານີຕິ ວຓ຺ຏໂຕ ມຸຕ຺ຕານິ. ປຣິປຕິຕານີຕິ ຠູມິຍໍ ປຕິຕານິ.

ທສມຄາຖານິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ.

ປຐມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ທຸຕິຍວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໑໓໑-໒. ທຸຕິຍວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐມທ຺ວເຍ ນິປກນ຺ຕິ ປກຕິນິປຸຓໍ ປຓ຺ຑິຕໍ ກສິຓປຣິກມ຺ມາທີສຸ ກຸສລໍ. ສາຘຸວິຫາຣິນ຺ຕິ ອປ຺ປນາວິຫາເຣນ ວາ ອຸປຈາເຣນ ວາ ສມນ຺ນາຄຕໍ. ຘີຣນ຺ຕິ ຘິຕິສມ຺ປນ຺ນໍ. ຕຕ຺ຖ ນິປກຕ຺ເຕນ ຘິຕິສມ຺ປທາ ວຸຕ຺ຕາ. ອິຘ ປນ ຘິຕິສມ຺ປນ຺ນເມວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຘິຕິ ນາມ ອສິຖິລປຣກ຺ກມຕາ, ‘‘ກາມໍ ຕໂຈ ຈ ນ຺ຫາຣຸ ຈາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໑໘໔; ອ. ນິ. ໒.໕; ມຫານິ. ໑໙໖) ເອວໍ ປວຕ຺ຕວີຣິຍສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອປິ ຈ ຘິກ຺ກຕປາໂປຕິປິ ຘີໂຣ. ຣາຊາວ ຣຏ຺ຐໍ ວິຊິຕໍ ປຫາຍາຕິ ຍຖາ ປຏິຣາຊາ ‘‘ວິຊິຕໍ ຣຏ຺ຐໍ ອນຕ຺ຖາວຫ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ເອໂກ ຈຣຕິ ເອວໍ ພາລສຫາຍໍ ປຫາຍ ເອໂກ ຈເຣ. ອຖ ວາ ຣາຊາວ ຣຏ຺ຐນ຺ຕິ ຍຖາ ສຸຕໂສໂມ ຣາຊາ ວິຊິຕໍ ຣຏ຺ຐໍ ປຫາຍ ເອໂກ ຈຣິ, ຍຖາ ຈ ມຫາຊນໂກ ເອວໍ ເອໂກວ ຈເຣຕິ ອຍມ຺ປິ ເອຕສ຺ສຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕານຸສາເຣນ ສກ຺ກາ ຊານິຕຸນ຺ຕິ ນ ວິຕ຺ຖາຣິຕໍ (ສຸ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໔໕-໔໖). ນິທ຺ເທເສ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ.

ປຐມທ຺ວຍໍ.

໑໓໓. ຕຕິຍຄາຖາ ປທຕ຺ຖໂຕ ອຸຕ຺ຕານາ ເອວ. ເກວລຎ຺ຈ ປນ ສຫາຍສມ຺ປທນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອເສກ຺ເຂຫິ ສີລາທິກ຺ຂນ຺ເຘຫິ ສມ຺ປນ຺ນາ ສຫາຍາ ເອວ ‘‘ສຫາຍສມ຺ປທາ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ໂຍຊນາ – ຍາ ອຍໍ ວຸຕ຺ຕາ ສຫາຍສມ຺ປທາ, ຕໍ ສຫາຍສມ຺ປທໍ ອທ຺ຘາ ປສໍສາມ, ເອກໍເສເນວ ໂຖເມມາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກຖໍ? ເສຏ຺ຐາ ສມາເສວິຕພ຺ພາ ສຫາຍາຕິ. ກສ຺ມາ? ອຕ຺ຕໂນ ສີລາທີຫິ ເສຏ຺ເຐ ເສວມານສ຺ສ ສີລາທໂຍ ຘມ຺ມາ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ສເມ ເສວມານສ຺ສ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສມຘາຣເຓນ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈວິໂນທເນນ ຈ ລທ຺ຘາ ນ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ. ເອເຕ ປນ ສຫາຍເກ ເສຏ຺ເຐ ຈ ສເມ ຈ ອລທ຺ຘາ ກຸຫນາທິມິຈ຺ຉາຊີວໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ຕຕ຺ຖ ຈ ປຏິຆານຸນຍໍ ອນຸປ຺ປາເທນ຺ໂຕ ອນວຊ຺ຊໂຠຊີ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຖກາໂມ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ເອໂກ ຈເຣ ຂຄ຺ຄວິສາຓກປ຺ໂປ. ອຫມ຺ປິ ຫິ ເອວໍ ຈຣນ຺ໂຕ ອິມໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອຘິຄໂຕມ຺ຫີຕິ (ສຸ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໔໗). ນິທ຺ເທໂສ ວຸຕ຺ຕນໂຍ ເອວ.

ຕຕິຍໍ.

໑໓໔. ຈຕຸຕ຺ເຖ ທິສ຺ວາຕິ ໂອໂລເກຕ຺ວາ. ສຸວຓ຺ຓສ຺ສາຕິ ກຎ຺ຈນສ຺ສ. ‘‘ວລຍານີ’’ຕິ ປາຐເສໂສ. ສາວເສສປາໂຐ ຫິ ອຍໍ ອຕ຺ໂຖ. ປຠສ຺ສຣານີຕິ ປຠາສນສີລານິ, ຊຸຕິມນ຺ຕານີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານປທຕ຺ຖເມວ. ອຍໍ ປນ ໂຍຊນາ – ທິສ຺ວາ ຠຸຊສ຺ມິໍ ສຸວຓ຺ຓສ຺ສ ວລຍານິ ‘‘ຄຓວາເສ ສຕິ ສງ຺ຆຏ຺ຏນາ, ເອກວາເສ ສຕິ ອຆຏ຺ຏນາ’’ຕິ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ວິປສ຺ສນໍ ອາຣຠິຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກໂພຘິໍ ອຘິຄໂຕມ຺ຫີຕິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ (ສຸ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໔໘). ນູປຸຣານີຕິ ວລຍານິ. ‘‘ນິຍຸຣາ’’ຕິ ເກຈິ ວທນ຺ຕິ. ຆຏ຺ເຏນ຺ຕີຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຫນນ຺ຕິ.

ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໑໓໕. ປຎ຺ຈມຄາຖາ ປທຕ຺ຖໂຕ ອຸຕ຺ຕານາ ເອວ. ອຍໍ ປນ ເອຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ຍ຺ວາຍໍ ເອເຕນ ທຸຕີເຍນ ກຸມາເຣນ ສີຕຸຓ຺ຫາທີນິ ນິເວເທນ຺ເຕນ ສຫວາເສນ ຕໍ ສຎ຺ຎາເປນ຺ຕສ຺ສ ມມ ວາຈາຠິລາໂປ, ຕສ຺ມິໍ ສິເນຫວເສນ ອຠິສຊ຺ຊນາ ວາ ຊາຕາ. ສເຈ ອຫໍ ອິມໍ ນ ປຣິຈ຺ຈຊາມິ, ຕໂຕ ອາຍຕິມ຺ປິ ຕເຖວ ເຫສ຺ສຕິ. ຍຖາ ອິທານິ, ເອວໍ ທຸຕີເຍນ ສຫ ມມສ຺ສ, ວາຈາຠິລາໂປ ອຠິສຊ຺ຊນາ ວາ. ອຸຠຍມ຺ປິ ເຈຕໍ ອນ຺ຕຣາຍກຣໍ ວິເສສາຘິຄມສ຺ສາຕິ ເອຕໍ ຠຍໍ ອາຍຕິໍ ເປກ຺ຂມາໂນ ຕໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ໂຍນິໂສ ປຏິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກໂພຘິໍ ອຘິຄໂຕມ຺ຫີຕິ (ສຸ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໔໙). ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ປຎ຺ຈມໍ.

໑໓໖. ຉຏ຺ເຐ ກາມາຕິ ທ຺ເວ ກາມາ ວຕ຺ຖຸກາມາ ຈ ກິເລສກາມາ ຈ. ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸກາມາ ມນາປິຍາ ຣູປາທໂຍ ຘມ຺ມາ, ກິເລສກາມາ ຉນ຺ທາທໂຍ ສພ຺ເພປິ ຣາຄປ຺ປເຠທາ. ອິຘ ປນ ວຕ຺ຖຸກາມາ ອຘິປ຺ເປຕາ. ຣູປາທິອເນກປ຺ປກາເຣນ ຈິຕ຺ຣາ. ໂລກສ຺ສາທວເສນ ມຘຸຣາ. ພາລປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ມນໍ ຣເມນ຺ຕີຕິ ມໂນຣມາ. ວິຣູປຣູເປນາຕິ ວິຣູເປນ ຣູເປນ, ອເນກວິເຘນ ສຠາເວນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເຕ ຫິ ຣູປາທິວເສນ ຈິຕ຺ຣາ, ຣູປາທີສຸປິ ນີລາທິວເສນ ວິວິຘຣູປາ. ເອວໍ ເຕນ ວິຣູປຣູເປນ ຕຖາ ຕຖາ ອສ຺ສາທໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ມເຖນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ, ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ອຠິຣມິຕຸໍ ນ ເທນ຺ຕີຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ປາກຏເມວ. ນິຄມນມ຺ປິ ທ຺ວີຫິ ຕີຫິ ວາ ປເທຫິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ປຸຣິມຄາຖາສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ (ສຸ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໕໐).

ກາມຄຸຓາຕິ ກາມຍິຕພ຺ພຏ຺ເຐນ ກາມາ. ພນ຺ຘນຏ຺ເຐນ ຄຸຓາ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຫຕານໍ ວຕ຺ຖານໍ ທິຄຸຓໍ ສງ຺ຆາຏິ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໔໘) ເອຕ຺ຖ ປຏລຏ຺ໂຐ ຄຸຓຏ຺ໂຐ. ‘‘ອຈ຺ເຈນ຺ຕິ ກາລາ ຕຣຍນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕິໂຍ, ວໂຍຄຸຓາ ອນຸປຸພ຺ພໍ ຊຫນ຺ຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໔) ເອຕ຺ຖ ຣາສຏ຺ໂຐ ຄຸຓຏ຺ໂຐ. ‘‘ສຕຄຸຓາ ທກ຺ຂິຓາ ປາຏິກງ຺ຂິຕພ຺ພາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໓໗໙) ເອຕ຺ຖ ອານິສໍສຏ຺ໂຐ ຄຸຓຏ຺ໂຐ. ‘‘ອນ຺ຕໍ ອນ຺ຕຄຸຓໍ (ທີ. ນິ. ໒.໓໗໗; ມ. ນິ. ໑.໑໑໐; ຂຸ. ປາ. ໓.ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣ), ກຍິຣາ ມາລາຄຸເຓ ພຫູ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ພນ຺ຘນຏ຺ໂຐ ຄຸຓຏ຺ໂຐ. ອິຘາປິ ເອເສວ ອຘິປ຺ເປໂຕ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ພນ຺ຘນຏ຺ເຐນ ຄຸຓາ’’ຕິ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ປສ຺ສິຕພ຺ພາ. ເອເຕນຸປາເຍນ ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາທີສຸປິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິຏ຺ຐາຕິ ປຣິຍິຏ຺ຐາ ວາ ໂຫນ຺ຕຸ, ມາ ວາ, ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓຠູຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກນ຺ຕາຕິ ກາມນີຍາ. ມນາປາຕິ ມນວຑ຺ຒນກາ. ປິຍຣູປາຕິ ປິຍຊາຕິກາ. ກາມູປສໍຫິຕາຕິ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນນ ກາເມນ ອຸປສໍຫິຕາ. ຣຊນີຍາຕິ ຣຊ຺ຊນິຍາ, ຣາຄຸປ຺ປຕ຺ຕິກາຣຓຠູຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຍທິ ມຸທ຺ທາຍາຕິອາທີສຸ ມຸທ຺ທາຕິ ອງ຺ຄຸລິປພ຺ເພສຸ ສຎ຺ຎໍ ຐເປຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖມຸທ຺ທາ. ຄຓນາຕິ ອຈ຺ຉິທ຺ທຄຓນາ. ສງ຺ຂານນ຺ຕິ ປິຓ຺ຑຄຓນາ. ຍາຍ ເຂຕ຺ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ອິຘ ເອຕ຺ຕກາ ວີຫີ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ’’, ຣຸກ຺ຂໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ອິຘ ເອຕ຺ຕການິ ຜລານິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ’’, ອາກາສໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ອິເມ ອາກາເສ ສກຸຓາ ເອຕ຺ຕກາ ນາມ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຊານນ຺ຕິ. ກສີຕິ ກສິກມ຺ມໍ. ວຓິຊ຺ຊາຕິ ຊງ຺ຆວຓິຊ຺ຊຖລວຓິຊ຺ຊາທິວຓິປ຺ປໂຖ. ໂຄຣກ຺ຂນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ປເຣສໍ ວາ ຄາໂວ ຣກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈໂຄຣສວິກ຺ກເຍນ ຊີວນກມ຺ມໍ. ອິສ຺ສຕ຺ໂຖ ວຸຈ຺ຈຕິ ອາວຸຘໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐານກມ຺ມໍ. ຣາຊໂປຣິສນ຺ຕິ ວິນາ ອາວຸເຘນ ຣາຊກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຣາຊຸປຏ຺ຐານໍ. ສິປ຺ປຎ຺ຎຕຣນ຺ຕິ ຄຫິຕາວເສສຫຕ຺ຖິອສ຺ສສິປ຺ປາທິ.

ສີຕສ຺ສ ປຸຣກ຺ຂໂຕຕິ ລກ຺ຂໍ ວິຍ ສຣສ຺ສ ສີຕສ຺ສ ປຸຣໂຕ ຐິໂຕ, ສີເຕນ ພາຘິຍມາໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸຓ຺ເຫປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຑໍສາທີສຸ ຑໍສາຕິ ປິງ຺ຄລມກ຺ຂິກາ. ມກສາຕິ ສພ຺ພມກ຺ຂິກາ. ສຣີສປາຕິ ເຍ ເກຈິ ສຣິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຣິສ຺ສມາໂນຕິ ປີຬິຍມາໂນ ຣຸປ຺ປມາໂນ ຆຏ຺ຏິຍມາໂນ. ມີຍມາໂນຕິ ມຣມາໂນ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ຠິກ຺ຂເວ, ອຍໍ ມຸທ຺ທາທີຫິ ຊີວິກກປ຺ປນໍ ອາຄມ຺ມ ສີຕາທິປຈ຺ຈໂຍ ອາພາໂຘ. ກາມານໍ ອາທີນໂວຕິ ກາເມສຸ ອຸປທ຺ທໂວ, ອຸປສຄ຺ໂຄຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກຕິ ປຈ຺ຈກ຺ໂຂ ສາມໍ ປສ຺ສິຕພ຺ໂພ. ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ທຸກ຺ຂຣາສິ. ກາມເຫຕູຕິອາທີສຸ ປຈ຺ຈຍຏ຺ເຐນ ກາມາ ອສ຺ສ ເຫຕູຕິ ກາມເຫຕຸ. ມູລຏ຺ເຐນ ກາມາ ນິທານມສ຺ສາຕິ ກາມນິທາໂນ. ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາເສນ ປນ ‘‘ກາມນິທານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ກາຣຓຏ຺ເຐນ ກາມາ ອຘິກຣຓໍ ອສ຺ສາຕິ ກາມາຘິກຣໂຓ. ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາເສເນວ ປນ ‘‘ກາມາຘິກຣຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ກາມານເມວ ເຫຕູຕິ ອິທໍ ນິຍມວຈນໍ ກາມປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຸຏ຺ຐຫໂຕຕິ ອາຊີວສມຸຏ຺ຐາປກວີຣິເຍນ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ. ຆຏໂຕຕິ ຕໍ ວີຣິຍໍ ປຸພ຺ເພນາປຣໍ ຆເຏນ຺ຕສ຺ສ. ວາຍມໂຕຕິ ວາຍາມໍ ປຣກ຺ກມໍ ປໂຍຄໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ. ນາຠິນິປ຺ຜຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ນ ນິປ຺ຜຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຫຕ຺ຖໍ ນາຠິຣຸຫນ຺ຕິ. ໂສຈຕີຕິ ຈິຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ນພລວໂສເກນ ໂສຈຕິ. ກິລມຕີຕິ ກາເຍ ອຸປ຺ປນ຺ນທຸກ຺ເຂນ ກິລມຕິ. ປຣິເທວຕີຕິ ວາຈາຍ ປຣິເທວຕິ. ອຸຣຕ຺ຕາຬິນ຺ຕິ ອຸຣໍ ຕາເຬຕ຺ວາ. ກນ຺ທຕີຕິ ໂຣທຕິ. ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ວິສຎ຺ຎີ ວິຍ ສມ຺ມູຬ຺ໂຫ ໂຫຕິ. ໂມຆນ຺ຕິ ຕຸຈ຺ຉໍ. ອຜໂລຕິ ນິປ຺ຜໂລ.

ອາຣກ຺ຂາຘິກຣຓນ຺ຕິ ອາຣກ຺ຂກາຣຓາ. ກິນ຺ຕິ ເມຕິ ເກນ ນຸ ໂຂ ເມ ອຸປາເຍນ. ຍມ຺ປິ ເມຕິ ຍມ຺ປິ ມຍ຺ຫໍ ກສິກມ຺ມາທີນິ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປາທິຕໍ ຘນໍ ອໂຫສິ. ຕມ຺ປິ ໂນ ນຕ຺ຖີຕິ ຕມ຺ປິ ອມ຺ຫາກໍ ອິທານິ ນຕ຺ຖິ.

ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມເຫຕູຕິອາທິນາປິ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາວ ອາທີນວໍ ທີເປຕິ. ຕຕ຺ຖ ກາມເຫຕູຕິ ກາມປຈ຺ຈຍາ ຣາຊາໂນປິ ຣາຊູຫິ ວິວທນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາມນິທານນ຺ຕິ ຠາວນປຸໍສກໍ, ກາເມ ນິທານໍ ກຕ຺ວາ ວິວທນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາມາຘິກຣຓນ຺ຕິປິ ຠາວນປຸໍສກເມວ, ກາເມ ອຘິກຣຓໍ ກຕ຺ວາ ວິວທນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາມານເມວ ເຫຕູຕິ ຄາມນິຄມເສນາປຕິປຸໂຣຫິຕຏ຺ຐານນ຺ຕຣາທີນໍ ກາມານໍເຍວ ເຫຕຸ ວິວທນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປກ຺ກມນ຺ຕີຕິ ປຫຣນ຺ຕິ.

ອສິຈມ຺ມນ຺ຕິ ອສິຎ຺ເຈວ ເຂຏກຜລກາທີນິ ຈ.

ຘນຸກລາປໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາຕິ ຘນຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຣກລາປໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ. ອຸຠໂຕພ຺ຍູຬ຺ຫນ຺ຕິ ອຸຠໂຕຣາສິຠູຕໍ. ປກ຺ຂນ຺ທນ຺ຕີຕິ ປວິສນ຺ຕິ. ອຸສູສູຕິ ກຓ຺ເຑສຸ. ວິຊ຺ໂຊຕລນ຺ເຕສູຕິ ປຣິວຕ຺ຕມາເນສຸ. ເຕ ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕ ຕສ຺ມິໍ ສງ຺ຄາເມ.

ອທ຺ທາວເລປນາ ອຸປກາຣິໂຍຕິ ເຈຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສາ ປາກາຣປາທໍ ອສ຺ສຂຸຣສຓ຺ຐາເນນ ອິຏ຺ຐກາຫິ ຈິນິຕ຺ວາ ອຸປຣິ ສຸຘາຍ ລິມ຺ປນ຺ຕິ. ເອວໍ ກຕປາກາຣປາທາ ‘‘ອຸປກາຣິໂຍ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຕາ ຕິນ຺ເຕນ ກລເລນ ສິຕ຺ຕາ ອທ຺ທາວເລປນາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ປກ຺ຂນ຺ທນ຺ຕີຕິ ຕາສໍ ເຫຏ຺ຐາ ຕິຂິຓອຍສູລຣຸກ຺ຂສູລາທີຫິ ວິຊ຺ຌິຍມານາ ປາກາຣສ຺ສ ປິຈ຺ຉິລ຺ລຠາເວນ ອາໂຣຫິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາປິ ອຸປຘາວນ຺ຕິເຍວ. ຉກຓກາຍາຕິ ກຸຖິຕໂຄມເຍນ. ອຠິວຄ຺ເຄນາຕິ ສຕທນ຺ເຕນ. ຕໍ ອຏ຺ຐທນ຺ຕາກາເຣນ ກຕ຺ວາ ‘‘ນຄຣທ຺ວາຣໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປວິສິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຄເຕ ອຸປຣິທ຺ວາເຣ ຐິຕາ ຕສ຺ສ ພນ຺ຘນໂຍຕ຺ຕານິ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ເຕນ ອຠິວຄ຺ເຄນ ໂອມທ຺ທນ຺ຕິ.

ສນ຺ຘິມ຺ປິ ຉິນ຺ທນ຺ຕີຕິ ຆຣສນ຺ຘິມ຺ປິ. ນິລ຺ໂລປນ຺ຕິ ຄາເມ ປຫຣິຕ຺ວາ ມຫາວິໂລປໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ເອກາຄາຣິກນ຺ຕິ ປຓ຺ຓາສມຕ຺ຕາປິ ສຏ຺ຐິມຕ຺ຕາປິ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຊີວຄ຺ຄາຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຘນໍ ອາຫຣາເປນ຺ຕິ. ປຣິປນ຺ເຖປິ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີຕິ ປນ຺ຖທູຫນກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ອຑ຺ຒທຓ຺ຑເກຫີຕິ ມຸຄ຺ຄເຣຫິ (ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໖໙). ເສສໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ.

ຉຏ຺ຐໍ.

໑໓໗. ສຕ຺ຕເມ ເອຕີຕິ ອີຕິ, ອາຄນ຺ຕຸການໍ ອກຸສລຠາຄິຍານໍ ພ຺ຍສນເຫຕູນໍ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕສ຺ມາ ກາມຄຸຓາປິ ເອເຕ ອເນກພ຺ຍສນາວຫຏ຺ເຐນ ທຬ຺ຫສນ຺ນິປາຕຏ຺ເຐນ ຈ ອີຕິ. ຄຓ຺ໂຑປິ ອສຸຈິໍ ປຄ຺ຆຣຕິ, ອຸທ຺ຘຸມາຕປຣິປກ຺ກປຣິຠິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ເອເຕ ກິເລສາ ອສຸຈິປຄ຺ຆຣຓໂຕ ອຸປ຺ປາທຊຣາຠງ຺ເຄຫິ ອຸທ຺ຘຸມາຕປຣິປກ຺ກປຣິຠິນ຺ນຠາວໂຕ ຈ ຄຓ຺ໂຑ. ອຸປທ຺ທວຕີຕິ ອຸປທ຺ທໂວ, ອນຕ຺ຖໍ ຊເນນ຺ໂຕ ອຠິຠວຕິ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຣາຄຄຓ຺ຑາທີນເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕສ຺ມາ ກາມຄຸຓາເປເຕ ອວິທິຕນິພ຺ພານຕ຺ຖາວຫເຫຕຸຕາຍ ສພ຺ພຸປທ຺ທວວຕ຺ຖຸຕາຍ ຈ ອຸປທ຺ທໂວ. ຍສ຺ມາ ປເນເຕ ກິເລສາຕຸຣຠາວໍ ຊເນນ຺ຕາ ສີລສງ຺ຂາຕມາໂຣຄ຺ຍໍ ໂລລຸປ຺ປໍ ວາ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕາ ປາກຕິກເມວ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ວິລຸມ຺ປນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອິມິນາ ອາໂຣຄ຺ຍວິລຸມ຺ປນຏ຺ເຐນ ໂຣໂຄ. ອພ຺ຠນ຺ຕຣມນຸປວິຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ປນ ອນ຺ໂຕຕຸທນຏ຺ເຐນ ທຸນ຺ນີຫຣຓີຍຏ຺ເຐນ ຈ ສລ຺ລໍ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິກຠຍາວຫນໂຕ ຠຍໍ. ເມຕນ຺ຕິ ເອຕໍ ເສສເມຕ຺ຖ ປາກຏເມວ. ນິຄມນມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ (ສຸ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໕໑).

ກາມຣາຄຣຕ຺ຕາຍນ຺ຕິ ກາມຣາເຄນ ຣຕ຺ໂຕ ອຍໍ. ຉນ຺ທຣາຄວິນິພທ຺ໂຘຕິ ຉນ຺ທຣາເຄນ ສ຺ເນເຫນ ພທ຺ໂຘ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກາປິ ຄພ຺ຠາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ວຕ຺ຕມານສຬາຍຕນຄພ຺ຠາ. ສມ຺ປຣາຍິກາປິ ຄພ຺ຠາຕິ ປຣໂລເກປິ ສຬາຍຕນຄພ຺ຠາ. ນ ປຣິມຸຈ຺ຈຕີຕິ ປຣິມຸຈ຺ຈິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ໂອຕິຓ຺ໂຓ ສາຕຣູເປນາຕິ ມຘຸຣສຠາເວນ ຣາເຄນ ໂອຕິຓ຺ໂຓ ໂອຄາຫິໂຕ. ປລິປຖນ຺ຕິ ກາມກລລມຄ຺ຄໍ. ທຸຄ຺ຄນ຺ຕິ ທຸຄ຺ຄມໍ.

ສຕ຺ຕມໍ.

໑໓໘. ອຏ຺ຐເມ ສີຕໍ ທຸພ຺ພິຘໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣຘາຕຸກ຺ໂຂຠປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ພາຫິຣຘາຕຸກ຺ໂຂຠປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ. ຕຖາ ອຸຓ຺ຫໍ. ຕຕ຺ຖ ຑໍສາຕິ ປິງ຺ຄລມກ຺ຂິກາ. ສຣີສເປຕິ ເຍ ເກຈິ ທີຆຊາຕິກາ ສຣິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເສສໍ ປາກຏເມວ. ນິຄມນມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອຏ຺ຐມໍ.

໑໓໙. ນວມຄາຖາ ປທຕ຺ຖໂຕ ປາກຏາ ເອວ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາຍໂຍຊນາ – ສາ ຈ ໂຂ ຍຸຕ຺ຕິວເສນ, ນ ອນຸສ຺ສວວເສນ. ຍຖາ ອຍໍ ຫຕ຺ຖີ ມນຸສ຺ສກນ຺ເຕສຸ ສີເລສຸ ທນ຺ຕຕ຺ຕາ ອທນ຺ຕຠູມິໍ ນາຄຈ຺ຉຕີຕິ ວາ, ສຣີຣມຫນ຺ຕຕາຍ ວາ ນາໂຄ. ເອວໍ ກຸທາສ຺ສຸ ນາມາຫມ຺ປິ ອຣິຍກນ຺ເຕສຸ ສີເລສຸ ທນ຺ຕຕ຺ຕາ ອທນ຺ຕຠູມິໍ ນາຄມເນນ, ອາຄຸໍ ອກຣເຓນ, ປຸນ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ອນາຄມເນນ ຈ ຄຸຓສຣີຣມຫນ຺ຕຕາຍ ວາ ນາໂຄ ຠເວຍ຺ຍໍ. ຍຖາ ເຈສ ຍູຖານິ ວິວຊ຺ຊຍິຕ຺ວາ ເອກຈຣິຍສຸເຂນ ຍຖາຠິຣນ຺ຕໍ ວິຫເຣ ອຣຎ຺ເຎ, ເອໂກ ຈເຣ ຂຄ຺ຄວິສາຓກປ຺ໂປ, ກຸທາສ຺ສຸ ນາມາຫມ຺ປິ ເອວໍ ຄຓໍ ວິວຊ຺ຊຍິຕ຺ວາ ເອກຕ຺ຕາຠິຣຕິສຸເຂນ ຌານສຸເຂນ ຍຖາຠິຣນ຺ຕໍ ອຣຎ຺ເຎ ອຕ຺ຕໂນ ຍຖາ ຍຖາ ສຸຂໍ, ຕຖາ ຕຖາ ຍຕ຺ຕກໍ ວາ ອິຈ຺ຉາມິ, ຕຕ຺ຕກໍ ອຣຎ຺ເຎ ນິວາສໍ ເອໂກ ຈເຣ ຂຄ຺ຄວິສາຓກປ຺ໂປ ເອໂກ ຈເຣຍ຺ຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາ ເຈສ ສຸສຓ຺ຐິຕກ຺ຂນ຺ຘມຫນ຺ຕຕາຍ ສຎ຺ຊາຕກ຺ຂນ຺ໂຘ, ກຸທາສ຺ສຸ ນາມາຫມ຺ປິ ເອວໍ ອເສກ຺ຂສີລກ຺ຂນ຺ຘມຫນ຺ຕຕາຍ ສຎ຺ຊາຕກ຺ຂນ຺ໂຘ ຠເວຍ຺ຍໍ. ຍຖາ ເຈສ ປທຸມສທິສຄຕ຺ຕຕາຍ ວາ, ປທຸມກຸເລ ອຸປ຺ປນ຺ນຕາຍ ວາ ປທຸມີ, ກຸທາສ຺ສຸ ນາມາຫມ຺ປິ ເອວໍ ປທຸມສທິສໂພຊ຺ຌງ຺ຄມຫນ຺ຕຕາຍ ວາ, ອຣິຍຊາຕິປທຸເມ ອຸປ຺ປນ຺ນຕາຍ ວາ ປທຸມີ ຠເວຍ຺ຍໍ. ຍຖາ ເຈສ ຖາມພລຊວາທີຫິ ອຸຬາໂຣ, ກຸທາສ຺ສຸ ນາມາຫມ຺ປິ ເອວໍ ປຣິສຸທ຺ຘກາຍສມາຈາຣຕາທີຫິ ສີລສມາຘິນິພ຺ເພຘິກປຎ຺ຎາທີຫິ ວາ ອຸຬາໂຣ ຠເວຍ຺ຍນ຺ຕິ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ວິປສ຺ສນໍ ອາຣຠິຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກໂພຘິໍ ອຘິຄໂຕມ຺ຫີຕິ.

ນວມໍ.

໑໔໐. ທສເມ ອຏ຺ຐານຕນ຺ຕິ ອຏ຺ຐານໍ ຕໍ, ອກາຣຓໍ ຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອນຸນາສິກສ຺ສ ໂລໂປ ກໂຕ ‘‘ອຣິຍສຈ຺ຈານ ທສ຺ສນ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ຂຸ. ປາ. ໕.໑໑; ສຸ. ນິ. ໒໗໐) ວິຍ. ສງ຺ຄຓິກາຣຕສ຺ສາຕິ ຄຓາຠິຣຕສ຺ສ. ຍນ຺ຕິ ກາຣຓວຈນເມຕໍ ‘‘ຍໍ ຫິຣີຍຕິ ຫິຣີຍິຕພ຺ເພນາ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ໓໐) ວິຍ. ຜສ຺ສເຍຕິ ອຘິຄຈ຺ເຉ. ສາມຍິກໍ ວິມຸຕ຺ຕິນ຺ຕິ ໂລກິຍສມາປຕ຺ຕິໍ. ສາ ຫິ ອປ຺ປິຕປ຺ປິຕສມເຍ ເອວ ປຈ຺ຈນີເກຫິ ວິມຸຈ຺ຈນໂຕ ‘‘ສາມຍິກາ ວິມຸຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕໍ ສາມຍິກໍ ວິມຸຕ຺ຕິໍ. ‘‘ອຏ຺ຐານໍ ຕໍ, ນ ຕໍ ກາຣຓໍ ວິຊ຺ຊຕິ ສງ຺ຄຓິກາຣຕສ຺ສ, ເຍນ ກາຣເຓນ ຜສ຺ສເຍ ອິຕິ ເອຕໍ ອາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸສ຺ສ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ວໂຈ ນິສມ຺ມ ສງ຺ຄຓິກາຣຕິໍ ປຫາຍ ໂຍນິໂສ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອຘິຄໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ອາຫ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ (ສຸ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໕໔; ອປ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໑໑໐).

ນິທ຺ເທເສ ເນກ຺ຂມ຺ມສຸຂນ຺ຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊາສຸຂໍ. ປວິເວກສຸຂນ຺ຕິ ກາຍຈິຕ຺ຕອຸປຘິວິເວເກ ສຸຂໍ. ອຸປສມສຸຂນ຺ຕິ ກິເລສຸປສມໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິສຸຂໍ. ສມ຺ໂພຘິສຸຂນ຺ຕິ ມຄ຺ຄສຸຂໍ. ນິກາມລາຠີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິວເສນ ຍຖາກາມລາຠີ. ອກິຈ຺ຉລາຠີຕິ ອທຸກ຺ຂລາຠີ. ອກສິຣລາຠີຕິ ວິປຸລລາຠີ. ອສາມຍິກນ຺ຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ. ອກຸປ຺ປນ຺ຕິ ກຸປ຺ປວິຣຫິຕໍ ອຈລິຕໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄໍ.

ທສມໍ.

ທຸຕິຍວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ຕຕິຍວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໑໔໑. ຕຕິຍວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ທິຏ຺ຐີວິສູການີຕິ ທ຺ວາສຏ຺ຐິທິຏ຺ຐິຄຕານິ. ຕານິ ຫິ ມຄ຺ຄສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ວິສູກຏ຺ເຐນ ວິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ ວິໂລມຏ຺ເຐນ ຈ ວິສູການິ. ເອວໍ ທິຏ຺ຐິຍາ ວິສູການີຕິ ທິຏ຺ຐິວິສູການິ, ທິຏ຺ຐິໂຍ ເອວ ວາ ວິສູການິ ທິຏ຺ຐິວິສູການິ. ອຸປາຕິວຕ຺ໂຕຕິ ທສ຺ສນມຄ຺ເຄນ ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕ. ປຕ຺ໂຕ ນິຍາມນ຺ຕິ ອວິນິປາຕຘມ຺ມຕາຍ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍນຕາຍ ຈ ນິຍຕຠາວໍ ອຘິຄໂຕ, ສມ຺ມຕ຺ຕນິຍາມສງ຺ຂາຕໍ ວາ ປຐມມຄ຺ຄນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ປຐມມຄ຺ຄກິຈ຺ຈນິປ຺ຜຕ຺ຕິ ຈ ຕສ຺ສ ປຏິລາໂຠ ຈ ວຸຕ຺ໂຕ. ອິທານິ ປຏິລທ຺ຘມຄ຺ໂຄຕິ ອິມິນາ ເສສມຄ຺ຄປຏິລາຠໍ ທສ຺ເສຕິ. ອຸປ຺ປນ຺ນຎາໂຓມ຺ຫີຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນປຈ຺ເຈກໂພຘິຎາໂຓ ອມ຺ຫິ. ເອເຕນ ຜລໍ ທສ຺ເສຕິ. ອນຎ຺ຎເນຍ຺ໂຍຕິ ອຎ຺ເຎຫິ ‘‘ອິທໍ ສຈ຺ຈໍ ອິທໍ ສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ນເນຕພ຺ໂພ. ເອເຕນ ສຍມ຺ຠຸຕໍ ທີເປຕິ. ປຕ຺ເຕ ວາ ປຈ຺ເຈກໂພຘິຎາເຓ ອຎ຺ຎເນຍ຺ຍຕາຍ ອຠາວາ ສຍໍວສິຕໍ. ສມຖວິປສ຺ສນາຍ ວາ ທິຏ຺ຐິວິສູການິ ອຸປາຕິວຕ຺ໂຕ, ອາທິມຄ຺ເຄນ ປຕ຺ໂຕ ນິຍາມໍ, ເສເສຫິ ປຏິລທ຺ຘມຄ຺ໂຄ, ຜລຎາເຓນ ອຸປ຺ປນ຺ນຎາໂຓ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ອຕ຺ຕນາວ ອຘິຄໂຕຕິ ອນຎ຺ຎເນຍ຺ໂຍ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ (ສຸ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໕໔; ອປ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໑໑໑).

ນ ປຣເນຍ຺ໂຍຕິ ນ ອຎ຺ເຎຫິ ເນຕພ຺ໂພ. ນ ປຣປ຺ປຕ຺ຕິໂຍຕິ ປຈ຺ຈກ຺ຂຘມ຺ມຕ຺ຕາ ນ ອຎ຺ເຎຫິ ສທ຺ທຫາເປຕພ຺ໂພ. ນ ປຣປ຺ປຈ຺ຈໂຍຕິ ນ ອສ຺ສ ປໂຣ ປຈ຺ຈໂຍ, ນ ປຣສ຺ສ ສທ຺ຘາຍ ວຕ຺ຕຕີຕິ ນ ປຣປ຺ປຈ຺ຈໂຍ. ນ ປຣປຏິພທ຺ຘຄູຕິ ນ ອຎ຺ເຎສໍ ປຏິພທ຺ຘຎາຓຄມໂນ.

ປຐມໍ.

໑໔໒. ທຸຕິເຍ ນິລ຺ໂລລຸໂປຕິ ອໂລລຸໂປ. ໂຍ ຫິ ຣສຕຓ຺ຫາຠິຠູໂຕ ໂຫຕິ, ໂສ ຠຸສໍ ລຸປ຺ປຕິ ປຸນປ຺ປຸນຎ຺ຈ ລຸປ຺ປຕິ, ເຕນ ‘‘ໂລລຸໂປ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ມາ ເອສ ຕໍ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ນິລ຺ໂລລຸໂປ’’ຕິ. ນິກ຺ກຸໂຫຕິ ເອຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ຍສ຺ສ ຕິວິຘກຸຫນວຕ຺ຖຸ ນຕ຺ຖິ, ໂສ ‘‘ນິກ຺ກຸໂຫ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອິມິສ຺ສາ ປນ ຄາຖາຍ ມນຸຎ຺ຎໂຠຊນາທີສຸ ວິມ຺ຫຍມນາປຊ຺ຊນໂຕ ນິກ຺ກຸໂຫຕິ ອຍມຘິປ຺ປາໂຍ. ນິປ຺ປິປາໂສຕິ ເອຕ຺ຖ ປາຕຸມິຈ຺ຉາ ປິປາສາ, ຕສ຺ສາ ອຠາເວນ ນິປ຺ປິປາໂສ, ສາທຸຣສໂລເຠນ ໂຠຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາວິຣຫິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິມ຺ມກ຺ໂຂຕິ ເອຕ຺ຖ ປຣຄຸຓວິນາສນລກ຺ຂໂຓ ມກ຺ໂຂ, ຕສ຺ສ ອຠາເວນ ນິມ຺ມກ຺ໂຂ. ອຕ຺ຕໂນ ຄຫຏ຺ຐກາເລ ສູທສ຺ສ ຄຸຓມກ຺ຂນາຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ອາຫ. ນິທ຺ຘນ຺ຕກສາວໂມໂຫຕິ ເອຕ຺ຖ ຣາຄາທໂຍ ຕໂຍ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີນິ ຈ ຕີຓີຕິ ຉ ຘມ຺ມາ ຍຖາສມ຺ຠວໍ ອປ຺ປສນ຺ນຏ຺ເຐນ ສກຠາວໍ ວິຊຫາເປຕ຺ວາ ປຣຠາວໍ ຄຓ຺ຫາປນຏ຺ເຐນ ກສຏຏ຺ເຐນ ຈ ‘‘ກສາວາ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຍຖາຫ –

‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕເມ ຕໂຍ ກສາວາ? ຣາຄກສາໂວ ໂທສກສາໂວ ໂມຫກສາໂວ, ອິເມ ຕໂຍ ກສາວາ. ຕຕ຺ຖ ກຕເມ ອປເຣປິ ຕໂຍ ກສາວາ? ກາຍກສາໂວ ວຈີກສາໂວ ມໂນກສາໂວ’’ຕິ (ວິຠ. ໙໒໔).

ເຕສຸ ໂມຫໍ ຐເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ກສາວານໍ ເຕສຎ຺ຈ ສພ຺ເພສໍ ມູລຠູຕສ຺ສ ໂມຫສ຺ສ ນິທ຺ຘນ຺ຕຕ຺ຕາ ນິທ຺ຘນ຺ຕກສາວໂມໂຫ, ຕິຓ຺ຓໍ ເອວ ວາ ກາຍວຈີມໂນກສາວານໍ ໂມຫສ຺ສ ຈ ນິທ຺ຘນ຺ຕຕ຺ຕາ ນິທ຺ຘນ຺ຕກສາວໂມໂຫ. ອິຕເຣສຸ ນິລ຺ໂລລຸປຕາທີຫິ ຣາຄກສາວສ຺ສ, ນິມ຺ມກ຺ຂຕາຍ ໂທສກສາວສ຺ສ ນິທ຺ຘນ຺ຕຠາໂວ ສິທ຺ໂຘ ເອວ. ນິຣາສໂສຕິ ນິຕ຺ຕຓ຺ໂຫ. ສພ຺ພໂລເກຕິ ສກລໂລເກ, ຕີສຸ ຠເວສຸ ທ຺ວາທສສຸ ວາ ອາຍຕເນສຸ ຠວວິຠວຕຓ຺ຫາວິຣຫິໂຕ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຖ ວາ ຕໂຍປິ ປາເທ ວຕ຺ວາ ເອໂກ ຈເຣຕິ ເອໂກ ຈຣິຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍາຕິ ເອວມ຺ປິ ເອຕ຺ຖ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ກາຕພ຺ໂພ (ສຸ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໙໖).

ທຸຕິຍໍ.

໑໔໓. ຕຕິເຍ ອຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ຍ຺ວາຍໍ ທສວຕ຺ຖຸກາຍ ປາປທິຏ຺ຐິຍາ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ປາໂປ. ປເຣສມ຺ປິ ອນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕີຕິ ອນຕ຺ຖທສ຺ສີ. ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທິມ຺ຫິ ຈ ວິສເມ ນິວິຏ຺ໂຐ. ຕໍ ອຕ຺ຖກາໂມ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ປາປໍ ສຫາຍໍ ປຣິວຊ຺ຊເຍຖ, ອນຕ຺ຖທສ຺ສິໍ ວິສເມ ນິວິຏ຺ຐໍ. ສຍໍ ນ ເສເວຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວເສນ ຕໍ ນ ເສເວຍ຺ຍ. ຍທິ ປນ ປຣວໂສ ໂຫຕິ, ກິໍ ສກ຺ກາ ກາຕຸນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປສຸຕນ຺ຕິ ປສຏໍ, ທິຏ຺ຐິວເສນ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ລຄ຺ຄນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປມຕ຺ຕນ຺ຕິ ກາມຄຸເຓສຸ ໂວສ຺ສຏ຺ຐຈິຕ຺ຕໍ, ກຸສລຠາວນາຣຫິຕໍ ວາ. ຕໍ ເອວຣູປໍ ນ ເສເວ ນ ຠເຊ ນ ປຍິຣຸປາເສ, ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ເອໂກ ຈເຣ ຂຄ຺ຄວິສາຓກປ຺ໂປຕິ.

ນິທ຺ເທເສ ສຍໍ ນ ເສເວຍ຺ຍາຕິ ສາມໍ ນ ອຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍ. ສາມໍ ນ ເສເວຍ຺ຍາຕິ ຈິຕ຺ເຕນປິ ນ ອຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍ. ນ ເສເວຍ຺ຍາຕິ ນ ຠເຊຍ຺ຍ. ນ ນິເສເວຍ຺ຍາຕິ ສມີປມ຺ປິ ນ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ນ ສໍເສເວຍ຺ຍາຕິ ທູເຣ ຠເວຍ຺ຍ. ນ ປຣິສໍເສເວຍ຺ຍາຕິ ປຏິກ຺ກເມຍ຺ຍ.

ຕຕິຍໍ.

໑໔໔. ຈຕຸຕ຺ເຖ ອຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ພຫຸສ຺ສຸຕນ຺ຕິ ທຸວິໂຘ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ຕີສຸ ປິຏເກສຸ ອຕ຺ຖໂຕ ນິຂິໂລ ປຣິຍຕ຺ຕິພຫຸສ຺ສຸໂຕ ຈ ມຄ຺ຄຜລວິຊ຺ຊາຠິຎ຺ຎານໍ ປຏິວິທ຺ຘຕ຺ຕາ ປຏິເວຘພຫຸສ຺ສຸໂຕ ຈ. ອາຄຕາຄໂມ ຘມ຺ມຘໂຣ. ອຸຬາເຣຫິ ປນ ກາຍວຈີມໂນກມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຸຬາໂຣ. ຍຸຕ຺ຕປຏິຠາໂນ ຈ ມຸຕ຺ຕປຏິຠາໂນ ຈ ຍຸຕ຺ຕມຸຕ຺ຕປຏິຠາໂນ ຈ ປຏິຠານວາ. ປຣິຍຕ຺ຕິປຣິປຸຈ຺ຉາຘິຄມວເສນ ວາ ຕິຘາ ປຏິຠານວາ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍສ຺ສ ຫິ ປຣິຍຕ຺ຕິ ປຏິຠາຕິ, ໂສ ປຣິຍຕ຺ຕິປຏິຠານວາ. ຍສ຺ສ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ຎາຍຎ຺ຈ ລກ຺ຂຓຎ຺ຈ ຐານາຏ຺ຐານຎ຺ຈ ປຣິປຸຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ປຣິປຸຈ຺ຉາ ປຏິຠາຕິ, ໂສ ປຣິປຸຈ຺ຉາປຏິຠານວາ. ເຍນ ມຄ຺ຄາທໂຍ ປຏິວິທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ, ໂສ ອຘິຄມປຏິຠານວາ. ຕໍ ເອວຣູປໍ ພຫຸສ຺ສຸຕໍ ຘມ຺ມຘຣໍ ຠເຊຖ, ມິຕ຺ຕໍ ອຸຬາຣໍ ປຏິຠານວນ຺ຕໍ. ຕໂຕ ຕສ຺ສານຸຠາເວນ ອຕ຺ຕຕ຺ຖປຣຕ຺ຖອຸຠຍຕ຺ຖເຠທໂຕ ວາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິກປຣມຕ຺ຖເຠທໂຕ ວາ ອເນກປ຺ປກາຣານິ ອຎ຺ຎາຍ ອຕ຺ຖານິ, ຕໂຕ ‘‘ອໂຫສິໍ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ອຕີຕມທ຺ຘານ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໑໘; ສໍ. ນິ. ໒.໒໐; ມຫານິ. ໑໗໔) ກງ຺ຂາຏ຺ຐາເນສຸ ວິເນຍ຺ຍ ກງ຺ຂໍ ວິຈິກິຈ຺ຉໍ ວິເນຕ຺ວາ ວິນາເສຕ຺ວາ ເອວໍ ກຕສພ຺ພກິຈ຺ໂຈ ເອໂກ ຈເຣ ຂຄ຺ຄວິສາຓກປ຺ໂປຕິ (ສຸ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໕໘).

ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໑໔໕. ປຎ຺ຈເມ ຂິຑ຺ຑາ ຈ ຣຕິ ຈ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕາວ. ກາມສຸຂນ຺ຕິ ວຕ຺ຖຸກາມສຸຂໍ. ວຕ຺ຖຸກາມາປິ ຫິ ສຸຂສ຺ສ ວິສຍາທິຠາເວນ ສຸຂນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ອຕ຺ຖິ ຣູປໍ ສຸຂໍ ສຸຂານຸປຕິຕ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໖໐). ເອວເມຕໍ ຂິຑ຺ຑໍ ຣຕິໍ ກາມສຸຂຎ຺ຈ ອິມສ຺ມິໍ ໂອກາສໂລເກ ອນລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ອລນ຺ຕິ ອກຕ຺ວາ ‘‘ເອຕໍ ຕປ຺ປກ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ສາຣຠູຕ’’ນ຺ຕິ ວາ ເອວໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ. ອນເປກ຺ຂມາໂນຕິ ເຕນ ອນລງ຺ກຣເຓນ ອນເປກ຺ຂນສີໂລ ອປິຫາລຸໂກ ນິຕ຺ຕຓ຺ໂຫ. ວິຠູສຏ຺ຐານາວິຣໂຕ ສຈ຺ຈວາທີ ເອໂກ ຈເຣຕິ. ຕຕ຺ຖ ວິຠູສາ ທຸວິຘາ ອຄາຣິກວິຠູສາ ຈ ອນຄາຣິກວິຠູສາ ຈ. ຕຕ຺ຖ ອຄາຣິກວິຠູສາ ສາກຏເວຐນມາລາຄນ຺ຘາທິ, ອນຄາຣິກວິຠູສາ ຈ ປຕ຺ຕມຓ຺ຑນາທິ. ວິຠູສາ ເອວ ວິຠູສຏ຺ຐານໍ, ຕສ຺ມາ ວິຠູສຏ຺ຐານາ ຕິວິຘາຍປິ ວິຣຕິຍາ ວິຣໂຕ. ອວິຕຖວຈນໂຕ ສຈ຺ຈວາທີຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ (ສຸ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໕໙).

ປຎ຺ຈມໍ.

໑໔໖. ຉຏ຺ເຐ ຘນານີຕິ ມຸຕ຺ຕາມຓິເວຬຸຣິຍສງ຺ຂສິລາປວາຬຣຊຕຊາຕຣູປາທີນິ ຣຕນານິ. ຘຎ຺ຎານີຕິ ສາລິວີຫິຍວໂຄຘຸມກງ຺ກຸວຣກກຸທ຺ຣູສກປ຺ປເຠທານິ ສຕ຺ຕ ເສສາປຣຓ຺ຓານິ ຈ. ພນ຺ຘວານີຕິ ຎາຕິພນ຺ຘຸ, ໂຄຕ຺ຕພນ຺ຘຸ, ມິຕ຺ຕພນ຺ຘຸ, ສິປ຺ປພນ຺ຘຸວເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘພນ຺ຘເວ. ຍໂຖຘິການີຕິ ສກສກໂອຘິວເສນ ຐິຕານິເຍວ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ (ສຸ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໖໐).

ຉຏ຺ຐໍ.

໑໔໗. ສຕ຺ຕເມ ສງ຺ໂຄ ເອໂສຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປໂຠຄໍ ນິທ຺ທິສຕິ. ໂສ ຫິ ສຊ຺ຊນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖ ປາຓິໂນ ກທ຺ທເມ ປວິຏ຺ໂຐ ຫຕ຺ຖີ ວິຍາຕິ ສງ຺ໂຄ. ປຣິຕ຺ຕເມຕ຺ຖ ໂສຂ຺ຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓູປໂຠຄກາເລ ວິປຣີຕສຎ຺ຎາຍ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພໂຕ ກາມາວຈຣຘມ຺ມປຣິຍາປນ຺ນໂຕ ວາ ລາມກຏ຺ເຐນ ໂສຂ຺ຍໍ ປຣິຕ຺ຕໍ, ວິຊ຺ຊຸປ຺ປຠາຍ ໂອຠາສິຕນຈ຺ຈທສ຺ສນສຸຂໍ ວິຍ ອິຕ຺ຕຣໍ, ຕາວກາລິກນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອປ຺ປສ຺ສາໂທ ທຸກ຺ຂເມຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ ຍ຺ວາຍໍ ‘‘ຍໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸເຓ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສໍ, ອຍໍ ກາມານໍ ອສ຺ສາໂທ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ຍມິທໍ ‘‘ໂກ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມານໍ ອາທີນໂວ, ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ເຍນ ສິປ຺ປຏ຺ຐາເນນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕິ ຍທິ ມຸທ຺ທາຍ ຍທິ ຄຓນາຍາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໖໒) ເອວມາທິນາ ນເຍເນຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ອຸປນິຘາຍ ອປ຺ໂປທກພິນ຺ທຸມຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ທຸກ຺ຂເມວ ຠິຍ຺ໂຍ ພຫຸ, ຈຕູສຸ ສມຸທ຺ເທສຸ ອຸທກສທິໂສ ໂຫຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອປ຺ປສ຺ສາໂທ ທຸກ຺ຂເມຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ’’ຕິ. ຄໂຬ ເອໂສຕິ ອສ຺ສາທໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອາກຑ຺ຒນວເສນ ພຬິໂສ ວິຍ ເອໂສ, ຍທິທໍ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ. ອິຕິ ຎຕ຺ວາ ມຕິມາຕິ ເອວໍ ຎຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘິມາ ປຓ຺ຑິໂຕ ປຸຣິໂສ ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ປຫາຍ ເອໂກ ຈເຣ ຂຄ຺ຄວິສາຓກປ຺ໂປຕິ (ສຸ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໖໑).

ສຕ຺ຕມໍ.

໑໔໘. ອຏ຺ຐມຄາຖາຍ ທຸຕິຍປາເທ ຊາລນ຺ຕິ ສຸຕ຺ຕມຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອມ຺ພູຕິ ອຸທກໍ, ຕຕ຺ຖ ຈຣຕີຕິ ອມ຺ພຸຈາຣີ, ມຈ຺ຉສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ສລິເລ ອມ຺ພຸຈາຣີ ສລິລມ຺ພຸຈາຣີ. ຕສ຺ມິໍ ນທີສລິເລ ຊາລໍ ເຠຕ຺ວາ ຄຕອມ຺ພຸຈາຣີວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕິຍປາເທ ທຑ຺ຒນ຺ຕິ ທຑ຺ຒຏ຺ຐານໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາ ອຄ຺ຄິ ທຑ຺ຒຏ຺ຐານໍ ປຸນ ນ ນິວຕ຺ຕຕິ, ນ ຕຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ເອວໍ ມຄ຺ຄຎາຓຄ຺ຄິນາ ທຑ຺ຒໍ ກາມຄຸຓຏ຺ຐານໍ ອນິວຕ຺ຕມາໂນ, ຕຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ ອນາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ.

ສໍໂຍຊນານີຕິ ຍສ຺ສ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວຏ຺ຏສ຺ມິໍ ສໍໂຍເຊນ຺ຕິ ພນ຺ຘນ຺ຕີຕິ ສໍໂຍຊນານິ. ອິມານິ ປນ ສໍໂຍຊນານິ ກິເລສປຏິປາຏິຍາປິ ອາຫຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ມຄ຺ຄປຏິປາຏິຍາປິ. ກາມຣາຄປຏິຆສໍໂຍຊນານິ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ປຫີຍນ຺ຕິ, ມານສໍໂຍຊນໍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ, ທິຏ຺ຐິວິຈິກິຈ຺ຉາສີລພ຺ພຕປຣາມາສາ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ, ຠວຣາຄສໍໂຍຊນໍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ, ອິສ຺ສາມຈ຺ຉຣິຍານິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ, ອວິຊ຺ຊາ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ. ມຄ຺ຄປຏິປາຏິຍາ ທິຏ຺ຐິວິຈິກິຈ຺ຉາສີລພ຺ພຕປຣາມາສອິສ຺ສາມຈ຺ຉຣິຍາ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ປຫີຍນ຺ຕິ, ກາມຣາຄປຏິຆາ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ, ມານຠວຣາຄອວິຊ຺ຊາ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນາຕິ. ຠິນ຺ທິຕ຺ວາຕິ ເຠທໍ ປາເປຕ຺ວາ. ປຠິນ຺ທິຕ຺ວາຕິ ຉິນ຺ທໍ ກຕ຺ວາ. ທາລຍິຕ຺ວາຕິ ຜາເລຕ຺ວາ. ປທາລຍິຕ຺ວາຕິ ຫີເຣຕ຺ວາ. ສມ຺ປທາລຍິຕ຺ວາຕິ ອຸປສຄ຺ເຄນ ປທໍ ວຑ຺ຒິຕໍ.

ອຏ຺ຐມໍ.

໑໔໙. ນວເມ ໂອກ຺ຂິຕ຺ຕຈກ຺ຂູຕິ ເຫຏ຺ຐາຂິຕ຺ຕຈກ຺ຂຸ, ສຕ຺ຕ ຄີວຏ຺ຐີນິ ປຏິປາຏິຍາ ຐເປຕ຺ວາ ປຣິວຊ຺ຊນປຫາຕພ຺ພທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຍຸຄມຕ຺ຕໍ ເປກ຺ຂມາໂນຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນ ຕຸ ຫນຸກຏ຺ຐິນາ ຫທຍຏ຺ຐິໍ ສງ຺ຆຏ຺ເຏນ຺ໂຕ. ເອວຎ຺ຫິ ໂອກ຺ຂິຕ຺ຕຈກ຺ຂຸຕາ ນ ສມຓສາຣູປ຺ປາ ໂຫຕິ. ນ ຈ ປາທໂລໂລຕິ ເອກສ຺ສ ທຸຕິໂຍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຕຕິໂຍຕິ ເອວໍ ຄຓມຊ຺ຌໍ, ປວິສິຕຸກາມຕາຍ ກຓ຺ຑູຍມານປາໂທ ວິຍ ອຠວນ຺ໂຕ, ທີຆຈາຣິກອນວຏ຺ຐິຕຈາຣິກວິຣໂຕ ວາ. ຄຸຕ຺ຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍຕິ ຉສຸ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ອິຘ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ວິສຸໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕາວເສສວເສນ ໂຄປິຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍ. ຣກ຺ຂິຕມານສາໂນຕິ ມານສໍເຍວ ມານສານໍ, ຕໍ ຣກ຺ຂິຕມສ຺ສາຕິ ຣກ຺ຂິຕມານສາໂນ. ຍຖາ ກິເລເສຕິ ນ ວິລຸປ຺ປຕິ, ເອວໍ ຣກ຺ຂິຕຈິຕ຺ໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອນວສ຺ສຸໂຕຕິ ອິມາຍ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ເຕສຸ ເຕສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ກິເລສອນ຺ວາສ຺ສວວິຣຫິໂຕ. ອປຣິຑຍ຺ຫມາໂນຕິ ເອວໍ ອນ຺ວາສ຺ສວວິຣຫິຕາ ເອວ ກິເລສຄ຺ຄີຫິ ອປຣິຑຍ຺ຫມາໂນ, ພຫິທ຺ຘາ ວາ ອນວສ຺ສຸໂຕ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອປຣິຑຍ຺ຫມາໂນ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ (ສຸ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໖໓).

ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາຕິ ກາຣຓວເສນ ‘‘ຈກ຺ຂູ’’ຕິ ລທ຺ຘໂວຫາເຣນ ຣູປທສ຺ສນສມຕ຺ເຖນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ. ໂປຣາຓາ ປນາຫຸ –

‘‘ຈກ຺ຂຸ ຣູປໍ ນ ປສ຺ສຕິ ອຈິຕ຺ຕກຕ຺ຕາ, ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປສ຺ສຕິ ອຈກ຺ຂຸກຕ຺ຕາ, ທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓສງ຺ຆຏ຺ຏເນ ປນ ປສາທວຕ຺ຖຸເກນ ຈິຕ຺ເຕນ ປສ຺ສຕິ. ອີທິສີ ປເນສາ ‘ຘນຸນາ ວິຊ຺ຌຕີ’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ສສມ຺ຠາຣກຖາ ນາມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ຣູປໍ ທິສ຺ວາຕິ ອຍເມເວຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໑໕; ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑໓໕໒).

ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີຕິ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສນິມິຕ຺ຕໍ ວາ ສຸຠນິມິຕ຺ຕາທິກໍ ວາ ກິເລສວຕ຺ຖຸຠູຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ຉນ຺ທຣາຄວເສນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ທິຏ຺ຐມຕ຺ຕວເສນ ນ ສຓ຺ຐາຕິ. ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄາຫີຕິ ກິເລສານໍ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ປາກຏຠາວກຣຓໂຕ ‘‘ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນ’’ນ຺ຕິ ລທ຺ຘໂວຫາຣໍ ຫຕ຺ຖປາທຫສິຕລປິຕວິໂລກິຕາທິເຠທໍ ອາກາຣໍ ຄຓ຺ຫາຕິ.

ຍຕ຺ວາຘິກຣຓເມນນ຺ຕິອາທິມ຺ຫິ ຍໍກາຣຓາ ຍສ຺ສ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍາສໍວຣສ຺ສ ເຫຕຸ. ເອຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ສຕິກວາເຏນ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອສໍວຸຕໍ ອປິຫິຕຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣໍ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ຕໍ ເອເຕ ອຠິຊ຺ຌາທໂຍ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ. ຕສ຺ສ ສໍວຣາຍ ນ ປຏິປຊ຺ຊຕີຕິ ຕສ຺ສ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ສຕິກວາເຏນ ປິທຫນຕ຺ຖາຍ ນ ປຏິປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍຠູໂຕເຍວ ຈ ‘‘ນ ຣກ຺ຂຕິ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ນ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວໂຣ ວາ ອສໍວໂຣ ວາ ນຕ຺ຖິ. ນ ຫິ ຈກ຺ຂຸປສາທໍ ນິສ຺ສາຍ ສຕິ ວາ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຈ຺ຈໍ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອປິ ຈ ຍທາ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຕທາ ຠວງ຺ເຄ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ເຘ ກິຣິຍມໂນຘາຕຸ ອາວຊ຺ຊນກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕໂຕ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ທສ຺ສນກິຈ຺ຈໍ ຕໂຕ ວິປາກມໂນຘາຕຸ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນກິຈ຺ຈໍ ຕໂຕ ວິປາກາເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ສນ຺ຕີຣຓກິຈ຺ຈໍ ຕໂຕ ກິຣິຍາເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ໂວຏ຺ຐປນກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ຊວນໍ ຊວຕິ. ຕຕ຺ຣາປິ ເນວ ຠວງ຺ຄສມເຍ, ນ ອາວຊ຺ຊນາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣສມເຍ ສໍວໂຣ ວາ ອສໍວໂຣ ວາ ອຕ຺ຖິ, ຊວນກ຺ຂເຓ ປນ ສເຈ ທຸສ຺ສີລ຺ຍໍ ວາ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຈ຺ຈໍ ວາ ອຎ຺ຎາຓໍ ວາ ອກ຺ຂນ຺ຕິ ວາ ໂກສຊ຺ຊໍ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອສໍວໂຣ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຫນ຺ໂຕ ປນ ໂສ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິເຍ ອສໍວໂຣຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ຕສ຺ມິໍ ສຕິ ທ຺ວາຣມ຺ປິ ອຄຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ຠວງ຺ຄມ຺ປິ ອາວຊ຺ຊນາທີນິ ວີຖິຈິຕ຺ຕານິປິ. ຍຖາ ກິໍ? ຍຖາ ນຄເຣ ຈຕູສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ອສໍວຸເຕສຸ ກິຎ຺ຈາປິ ອນ຺ໂຕຆຣທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກຄພ຺ຠາທໂຍ ສຸສໍວຸຕາ, ຕຖາປິ ອນ຺ໂຕນຄເຣ ສພ຺ພໍ ຠຓ຺ຑໍ ອຣກ຺ຂິຕໍ ອໂຄປິຕເມວ ໂຫຕິ. ນຄຣທ຺ວາເຣນ ຫິ ປວິສິຕ຺ວາ ໂຈຣາ ຍທິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕໍ ຫເຣຍ຺ຍຸໍ. ເອວເມວ ຊວເນ ທຸສ຺ສີລ຺ຍາທີສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຕສ຺ມິໍ ອສໍວເຣ ສຕິ ທ຺ວາຣມ຺ປິ ອຄຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ຠວງ຺ຄມ຺ປິ ອາວຊ຺ຊນາທີນິ ວີຖິຈິຕ຺ຕານິປີຕິ.

ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ ໂຫຕີຕິອາທີສຸ ນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ ໂຫຕີຕິ ຉນ຺ທຣາຄວເສນ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ. ເອວໍ ເສສປທານິປິ ວຸຕ຺ຕປຏິກ຺ເຂເປນ ເວທິຕພ຺ພານິ. ຍຖາ ຈ ເຫຏ຺ຐາ ‘‘ຊວເນ ທຸສ຺ສີລ຺ຍາທີສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຕສ຺ມິໍ ອສໍວເຣ ສຕິ ທ຺ວາຣມ຺ປິ ອຄຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ຠວງ຺ຄມ຺ປິ ອາວຊ຺ຊນາທີນິ ວີຖິຈິຕ຺ຕານິປີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວມິຘ ຕສ຺ມິໍ ສີລາທີສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ທ຺ວາຣມ຺ປິ ຄຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ຠວງ຺ຄມ຺ປິ ອາວຊ຺ຊນາທີນິ ວີຖິຈິຕ຺ຕານິປິ. ຍຖາ ກິໍ? ຍຖາ ນຄຣທ຺ວາເຣສຸ ສໍວຸເຕສຸ ກິຎ຺ຈາປິ ອນ຺ໂຕຆຣາທໂຍ ອສໍວຸຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຖາປິ ອນ຺ໂຕນຄເຣ ສພ຺ພໍ ຠຓ຺ຑໍ ສຸຣກ຺ຂິຕໍ ສຸໂຄປິຕເມວ ໂຫຕິ. ນຄຣທ຺ວາເຣສຸ ປິຫິເຕສຸ ໂຈຣານໍ ປເວໂສ ນຕ຺ຖິ. ເອວເມວ ຊວເນ ສີລາທີສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ທ຺ວາຣມ຺ປິ ຄຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ຠວງ຺ຄມ຺ປິ ອາວຊ຺ຊນາທີນິ ວີຖິຈິຕ຺ຕານິປິ. ຕສ຺ມາ ຊວນກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນປິ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວໂຣຕິ ວຸຕ຺ໂຕ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑໓໕໒; ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໑໕).

ອວສ຺ສຸຕປຣິຍາຍຎ຺ຈາຕິ ກິເລເສຫິ ຕິນ຺ຕກາຣຓຎ຺ຈ. ອນວສ຺ສຸຕປຣິຍາຍຎ຺ຈາຕິ ກິເລເສຫິ ອຕິນ຺ຕກາຣຓຎ຺ຈ.

ປິຍຣູເປ ຣູເປຕິ ອິຏ຺ຐຊາຕິເກ ຣູປາຣມ຺ມເຓ. ອປ຺ປິຍຣູເປ ຣູເປຕິ ອນິຏ຺ຐສຠາເວ ຣູປາຣມ຺ມເຓ. ພ຺ຍາປຊ຺ຊຕີຕິ ໂທສວເສນ ປູຕິຠາວມາປຊ຺ຊຕິ. ໂອຕາຣນ຺ຕິ ຉິທ຺ທໍ ອນ຺ຕຣໍ. ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຍໍ.

ອຘິຠໍສູຕິ ມທ຺ທໍສຸ. ນ ອຘິໂຠສີຕິ ນ ມທ຺ທິ. ພຫລມຕ຺ຕິກາຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ທານວເສນ ອຸທ຺ຘມາຍິກາ ພຫລມຕ຺ຕິກາ. ອທ຺ທາວເລປນາຕິ ອສຸກ຺ຂມຕ຺ຕິກທານາ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານໍ.

ນວມໍ.

໑໕໐. ທສເມ ກາສາຍວຕ຺ໂຖ ອຠິນິກ຺ຂມິຕ຺ວາຕິ ອິມສ຺ສ ປາທສ຺ສ ເຄຫາ ອຠິນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ກາສາຍວຕ຺ໂຖ ຫຸຕ຺ວາຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສກ຺ກາ ຊານິຕຸນ຺ຕິ ນ ວິຕ຺ຖາຣິຕນ຺ຕິ.

ທສມໍ.

ຕຕິຍວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ຈຕຸຕ຺ຖວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໑໕໑. ຈຕຸຕ຺ຖວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ຣເສສູຕິ ອມ຺ພິລມຘຸຣຕິຕ຺ຕກກຏຸກໂລຓິກຂາຣິກກສາວາທິເຠເທສຸ ສາຍນີເຍສຸ. ເຄຘໍ ອກຣນ຺ຕິ ຄິທ຺ຘິໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ, ຕຓ຺ຫໍ ອນຸປ຺ປາເທນ຺ໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອໂລໂລຕິ ‘‘ອິທໍ ສາຍິສ຺ສາມິ, ອິທໍ ສາຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ຣສວິເສເສສຸ ອນາກຸໂລ. ອນຎ຺ຎໂປສີຕິ ໂປເສຕພ຺ພກສທ຺ຘິວິຫາຣິກາທິວິຣຫິໂຕ, ກາຍສນ຺ຘາຣຓມຕ຺ເຕນ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍຖາ ວາ ປຸພ຺ເພ ອຸຍ຺ຍາເນ ຣເສສຸ ເຄຘກຣຓໂລໂລ ຫຸຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໂປສີ ອາສິໍ, ເອວໍ ອຫຸຕ຺ວາ ຍາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ໂລໂລ ຫຸຕ຺ວາ ຣເສສຸ ເຄຘໍ ກໂຣຕິ, ຕໍ ຕຓ຺ຫໍ ຫິຕ຺ວາ ອາຍຕິໍ ຕຓ຺ຫາມູລກສ຺ສ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ອນິພ຺ພຕ຺ຕເນນ ອນຎ຺ຎໂປສີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອຖ ວາ ອຕ຺ຖຠຎ຺ຊນກຏ຺ເຐນ ກິເລສາ ‘‘ອຎ຺ເຎ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອໂປສເນນ ອນຎ຺ຎໂປສີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ສປທານຈາຣີຕິ ອໂວກ຺ກມ຺ມຈາຣີ ອນຸປຸພ຺ພຈາຣີ, ຆຣປຏິປາຏິໍ ອຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອຑ຺ຒກຸລຎ຺ຈ ທລິທ຺ທກຸລຎ຺ຈ ນິຣນ຺ຕຣໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສມາໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຸເລ ກຸເລ ອປ຺ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕຕິ ຂຕ຺ຕິຍກຸລາທີສຸ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ກິເລສວເສນ ອລຄ຺ຄຈິຕ຺ໂຕ, ຈນ຺ທູປໂມ ນິຈ຺ຈນວໂກ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ (ສຸ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໖໕; ອປ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໑໒໑).

ປຐມໍ.

໑໕໒. ທຸຕິເຍ ອາວຣຓານີຕິ ນີວຣຓາເນວ, ຕານິ ອຕ຺ຖໂຕ ອຸຣຄສຸຕ຺ເຕ (ສຸ. ນິ. ໑ ອາທໂຍ) ວຸຕ຺ຕານິ. ຕານິ ປນ ຍສ຺ມາ ອພ຺ຠາທໂຍ ວິຍ ຈນ຺ທໍ ສູຣິຍໍ ວາ ເຈໂຕ ອາວຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອາວຣຓານິ ເຈຕໂສ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕານິ. ຕານິ ອຸປຈາເຣນ ວາ ອປ຺ປນາຍ ວາ ປຫາຍ. ອຸປກ຺ກິເລເສຕິ ອຸປຄມ຺ມ ຈິຕ຺ຕໍ ວິພາເຘນ຺ເຕ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມ, ວຕ຺ໂຖປມາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໗໐ ອາທໂຍ) ວຸຕ຺ເຕ ອຠິຊ຺ຌາທໂຍ ວາ. ພ຺ຍປນຸຊ຺ຊາຕິ ປນຸທິຕ຺ວາ ວິນາເສຕ຺ວາ, ວິປສ຺ສນາມຄ຺ເຄນ ປຊຫິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສພ຺ເພຕິ ອນວເສເສ. ເອວໍ ສມຖວິປສ຺ສນາສມ຺ປນ຺ໂນ ປຐມມຄ຺ເຄນ ທິຏ຺ຐິນິສ຺ສຍສ຺ສ ປຫີນຕ຺ຕາ ອນິສ຺ສິໂຕ. ເສສມຄ຺ເຄຫິ ເຉຕ຺ວາ ເຕຘາຕຸກຄຕໍ ສິເນຫໂທສໍ, ຕຓ຺ຫາຣາຄນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສິເນໂຫ ເອວ ຫິ ຄຸຓປຏິປກ຺ຂໂຕ ສິເນຫໂທໂສຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ (ສຸ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໖໖).

ທຸຕິຍໍ.

໑໕໓. ຕຕິເຍ ວິປິຏ຺ຐິກຕ຺ວານາຕິ ປິຏ຺ຐິໂຕ ກຕ຺ວາ, ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຊຫິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸຂໍ ທຸຂຎ຺ຈາຕິ ກາຍິກໍ ສາຕາສາຕໍ. ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສນ຺ຕິ ເຈຕສິກໍ ສາຕາສາຕໍ. ອຸເປກ຺ຂນ຺ຕິ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານຸເປກ຺ຂໍ. ສມຖນ຺ຕິ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສມຖເມວ. ວິສຸທ຺ຘນ຺ຕິ ປຎ຺ຈນີວຣຓວິຕກ຺ກວິຈາຣປີຕິສຸຂສງ຺ຂາເຕຫິ ນວຫິ ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ເມຫິ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຕິສຸທ຺ຘໍ, ນິທ຺ຘນ຺ຕສຸວຓ຺ຓມິວ ວິຄຕູປກ຺ກິເລສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຍໍ ປນ ໂຍຊນາ – ວິປິຏ຺ຐິກຕ຺ວານ ສຸຂໍ ທຸກ຺ຂຎ຺ຈ ປຸພ຺ເພວ, ປຐມຊ຺ຌານູປຈາຣຠູມິຍໍເຍວ ທຸກ຺ຂໍ, ຕຕິຍຊ຺ຌານູປຈາຣຠູມິຍຎ຺ຈ ສຸຂນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ປຸນ ອາທິໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ ຈ-ກາຣໍ ປຣໂຕ ເນຕ຺ວາ ‘‘ໂສມນສ຺ສໍ ໂທມນສ຺ສຎ຺ຈ ວິປິຏ຺ຐິກຕ຺ວານ ປຸພ຺ເພວາ’’ຕິ ອຘິກາໂຣ. ເຕນ ໂສມນສ຺ສໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານູປຈາເຣ, ໂທມນສ຺ສຎ຺ຈ ທຸຕິຍຊ຺ຌານູປຈາເຣເຍວາຕິ ທີເປຕິ. ເອຕານິ ຫິ ເອເຕສໍ ປຣິຍາຍໂຕ ປຫານຏ຺ຐານານິ. ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ປນ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຐມຊ຺ຌານໍ, ໂທມນສ຺ສສ຺ສ ທຸຕິຍຊ຺ຌານໍ, ສຸຂສ຺ສ ຕຕິຍຊ຺ຌານໍ, ໂສມນສ຺ສສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ປຫານຏ຺ຐານໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ປຐມຊ຺ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ ເອຕ຺ຖຸປ຺ປນ຺ນໍ ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອປຣິເສສໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິອາທິ (ສໍ. ນິ. ໕.໕໑໐). ຕໍ ສພ຺ພໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ປຣໂຕ ປຸພ຺ເພວາຕິ ຕີສຸ ປຐມຊ຺ຌານທີສຸ ທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສສຸຂານິ ວິປິຏ຺ຐິກຕ຺ວາ ເອຕ຺ເຖວ ຈ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນ ໂສມນສ຺ສໍ ວິປິຏ຺ຐິກຕ຺ວາ ອິມາຍ ປຏິປທາຍ ລທ຺ຘານຸເປກ຺ຂໍ ສມຖໍ ວິສຸທ຺ຘໍ ເອໂກ ຈເຣ ອິຕິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ (ສຸ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໖໗; ອປ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໑໒໓).

ຕຕິຍໍ.

໑໕໔. ຈຕຸຕ຺ເຖ ອາຣທ຺ຘໍ ວີຣິຍໍ ອສ຺ສາຕິ ອາຣທ຺ຘວິຣິໂຍ. ເອເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ວີຣິຍາຣມ຺ຠໍ ອາທິວີຣິຍໍ ທສ຺ເສຕິ. ປຣມຕ຺ໂຖ ວຸຈ຺ຈຕິ ນິພ຺ພານໍ, ຕຕ຺ຖ ປຕ຺ຕິຍາ ປຣມຕ຺ຖປຕ຺ຕິຍາ. ເອເຕນ ວີຣິຍາຣມ຺ເຠນ ປຕ຺ຕພ຺ພຜລໍ ທສ຺ເສຕິ. ອລີນຈິຕ຺ໂຕຕິ ເອເຕນ ວີຣິຍຸປຕ຺ຖມ຺ຠານໍ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ອລີນຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ອກຸສີຕວຸຕ຺ຕີຕິ ເອເຕນ ຐານາສນຈງ຺ກມາທີສຸ ກາຍສ຺ສ ອນວສີທນໍ. ທຬ຺ຫນິກ຺ກໂມຕິ ເອເຕນ ‘‘ກາມໍ ຕໂຈ ຈ ນ຺ຫາຣຸ ຈາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໘໔; ສໍ. ນິ. ໒.໒໒; ອ. ນິ. ໒.໕; ມຫານິ. ໑໙໖) ເອວໍ ປວຕ຺ຕໍ ປທຫນວີຣິຍໍ ທສ຺ເສຕິ. ຍໍ ຕໍ ອນຸປຸພ຺ພສິກ຺ຂາທີສຸ ປທຫນ຺ໂຕ ‘‘ກາເຍນ ເຈວ ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ຈໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ຈ ນໍ ອຕິວິຊ຺ຌ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຖ ວາ ເອເຕນ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວີຣິຍໍ ທສ຺ເສຕິ. ຕຎ຺ຫິ ທຬ຺ຫຎ຺ຈ ຠາວນາປາຣິປູຣິຄຕຕ຺ຕາ, ນິກ຺ກໂມ ຈ ສພ຺ພໂສ ປຏິປກ຺ຂາ ນິກ຺ຂນ຺ຕຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ຕໍສມງ຺ຄີປຸຄ຺ຄໂລປິ ທຬ຺ໂຫ ນິກ຺ກໂມ ອສ຺ສາຕິ ‘‘ທຬ຺ຫນິກ຺ກໂມ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຖາມພລູປປນ຺ໂນຕິ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ກາຍຖາເມນ ຎາຓພເລນ ຈ ອຸປປນ຺ໂນ. ອຖ ວາ ຖາມຠູເຕນ ພເລນ ອຸປປນ຺ໂນຕິ ຖາມພລູປປນ຺ໂນ, ຖິຣຎາຓພລູປປນ຺ໂນຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອເຕນ ຕສ຺ສ ວີຣິຍສ຺ສ ວິປສ຺ສນາຎາຓສມ຺ປໂຍຄໍ ທີເປນ຺ໂຕ ໂຍນິໂສ ປທຫນຠາວໍ ສາເຘຕິ. ປຸພ຺ພຠາຄມຊ຺ຌິມອຸກ຺ກຏ຺ຐວີຣິຍວເສນ ວາ ຕໂຍປິ ປາທາ ໂຍເຊຕພ຺ພາ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ (ສຸ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໖໘).

ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໑໕໕. ປຎ຺ຈເມ ປຏິສລ຺ລານນ຺ຕິ ເຕຫິ ເຕຫິ ສຕ຺ຕສງ຺ຂາເຣຫິ ປຏິນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ສລ຺ລີນໍ, ເອກຕ຺ຕເສວິຕາ ເອກີຠາໂວ ກາຍວິເວໂກຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຌານນ຺ຕິ ປຈ຺ຈນີກຌາປນໂຕ ອາຣມ຺ມຓລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານໂຕ ຈ ຈິຕ຺ຕວິເວໂກ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນີວຣຓາທິປຈ຺ຈນີກຌາປນໂຕ ກສິຓາທິອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌານໂຕ ຈ ‘‘ຌານ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄຜລານິ ສຕ຺ຕສຎ຺ຎາທິປຈ຺ຈນີກຌາປນໂຕ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານໂຕ ຈ ‘‘ຌານ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິຘ ປນ ອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌານເມວ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ເອວເມຕໍ ປຏິສລ຺ລານຎ຺ຈ ຌານຎ຺ຈ ອຣິຎ຺ຈມາໂນຕິ ອຊຫມາໂນ ອນິສ຺ສຊ຺ຊມາໂນ. ຘມ຺ເມສູຕິ ວິປສ຺ສນຸປເຄສຸ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາທິຘມ຺ເມສຸ. ນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ອພ຺ໂພກິຓ຺ຓໍ. ອນຸຘມ຺ມຈາຣີຕິ ເຕ ຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕມາເນນ ອນຸຄຕໍ ວິປສ຺ສນາຘມ຺ມໍ ຈຣມາໂນ. ອຖ ວາ ຘມ຺ເມສູຕິ ເອຕ຺ຖ ຘມ຺ມາຕິ ນວ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມາ, ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ອນຸໂລໂມ ຘມ຺ໂມຕິ ອນຸຘມ຺ໂມ, ວິປສ຺ສນາເຍຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຘມ຺ມານໍ ນິຈ຺ຈໍ ອນຸຘມ຺ມຈາຣີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ຄາຖາພນ຺ຘສຸຂຕ຺ຖໍ ວິຠຕ຺ຕິພ຺ຍຕ຺ຕເຍນ ‘‘ຘມ຺ເມສູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ສິຍາ. ອາທີນວໍ ສມ຺ມສິຕາ ຠເວສູຕິ ຕາຍ ອນຸຘມ຺ມຈາຣິຕາສງ຺ຂາຕາຍ ວິປສ຺ສນາຍ ອນິຈ຺ຈາກາຣາທິໂທສໍ ຕີສຸ ຠເວສຸ ສມນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ເອວໍ ອິມາຍ ກາຍວິເວກຈິຕ຺ຕວິເວກໍ ອຣິຎ຺ຈມາໂນ ສິຂາປ຺ປຕ຺ຕວິປສ຺ສນາສງ຺ຂາຕາຍ ປຏິປທາຍ ອຘິຄໂຕຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ເອໂກ ຈເຣຕິ ເອວໍ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ (ສຸ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໖໙; ອປ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໑໒໕).

ປຎ຺ຈມໍ.

໑໕໖. ຉຏ຺ເຐ ຕຓ຺ຫກ຺ຂຍນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ, ເອວໍ ທິຏ຺ຐາທີນວາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ເອວ ອປ຺ປວຕ຺ຕິໍ. ອປ຺ປມຕ຺ໂຕຕິ ສາຕຈ຺ຈກາຣີ. ອເນຬມູໂຄຕິ ອລາລາມຸໂຂ. ອຖ ວາ ອເນໂຬ ຈ ອມູໂຄ ຈ, ປຓ຺ຑິໂຕ ພ຺ຍຕ຺ໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຫິຕສຸຂສມ຺ປາປກໍ ສຸຕມສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ສຸຕວາ, ອາຄມສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສຕີມາຕິ ຈິຣກຕາທີນໍ ອນຸສ຺ສຣິຕາ. ສງ຺ຂາຕຘມ຺ໂມຕິ ຘມ຺ມູປປຣິກ຺ຂາຍ ປຣິຎ຺ຎາຕຘມ຺ໂມ. ນິຍໂຕຕິ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ນິຍາມໍ ປຕ຺ໂຕ. ປຘານວາຕິ ສມ຺ມປ຺ປຘານວີຣິຍສມ຺ປນ຺ໂນ. ອຸປ຺ປຏິປາຏິຍາ ເອສ ປາໂຐ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ. ເອວເມເຕຫິ ອປ຺ປມາທາທີຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ນິຍາມສມ຺ປາປເກນ ປຘາເນນ ປຘານວາ, ເຕນ ປຘາເນນ ປຕ຺ຕນິຍາມຕ຺ຕາ ນິຍໂຕ, ຕໂຕ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສງ຺ຂາຕຘມ຺ໂມ. ອຣຫາ ຫິ ປຸນ ສງ຺ຂາຕພ຺ພາຠາວໂຕ ‘‘ສງ຺ຂາຕຘມ຺ໂມ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ເຍ ຈ ສງ຺ຂາຕຘມ຺ມາເສ, ເຍ ຈ ເສກ຺ຂາ ປຸຖູ ອິຘາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໓໑; ສຸ. ນິ. ໑໐໔໔; ຈູຬນິ. ອຊິຕມາຓວປຸຈ຺ຉາ ໖໓, ອຊິຕມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໗; ເນຕ຺ຕິ. ໑໔; ເປຏໂກ. ໔໕). ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ (ສຸ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໗໐).

ຉຏ຺ຐໍ.

໑໕໗. ສຕ຺ຕເມ ສີໂຫຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສີຫາ – ຕິຓສີໂຫ, ປຓ຺ຑຸສີໂຫ, ກາຬສີໂຫ, ເກສຣສີໂຫຕິ. ເຕສໍ ເກສຣສີໂຫ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ, ເອໂສ ອິຘ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ວາໂຕ ປຸຣຕ຺ຖິມາທິວເສນ ອເນກວິໂຘ. ປທຸມໍ ຣຕ຺ຕເສຕາທິວເສນ. ເຕສຸ ໂຍ ໂກຈິ ວາໂຕ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປທຸມໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ສນ຺ຕາໂສ ອຕ຺ຕສິເນເຫນ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຕສິເນໂຫ ຈ ຕຓ຺ຫາເລໂປ, ໂສປິ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ ວາ ທິຏ຺ຐິວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ ວາ ໂລເຠນ ໂຫຕິ, ໂສປິ ຈ ຕຓ຺ຫາເຍວ. ສຊ຺ຊນໍ ປນ ຕຕ຺ຖ ອຸປປຣິກ຺ຂາວິຣຫິຕສ຺ສ ໂມເຫນ ໂຫຕິ, ໂມໂຫ ຈ ອວິຊ຺ຊາ. ຕຕ຺ຖ ສມເຖນ ຕຓ຺ຫາຍ ປຫານໍ ໂຫຕິ, ວິປສ຺ສນາຍ ອວິຊ຺ຊາຍ. ຕສ຺ມາ ສມເຖນ ອຕ຺ຕສິເນຫໍ ປຫາຍ ສີໂຫ ວິຍ ສທ຺ເທສຸ ອນິຈ຺ຈທຸກ຺ຂາທີສຸອສນ຺ຕສນ຺ໂຕ, ວິປສ຺ສນາຍ ໂມຫໍ ປຫາຍ ວາໂຕວ ຊາລມ຺ຫິ ຂນ຺ຘາຍຕນາທີສຸ ອສຊ຺ຊມາໂນ, ສມເຖເນວ ໂລຠໍ, ໂລຠສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ເອວ ທິຏ຺ຐິຎ຺ຈ ປຫາຍ, ປທຸມໍວ ໂຕເຍນ ສພ຺ພຠວໂຠຄໂລເຠນ ອລິປ຺ປມາໂນ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ສມຖສ຺ສ ສີລໍ ປທຏ຺ຐານໍ, ສມໂຖ ສມາຘິ, ວິປສ຺ສນາ ປຎ຺ຎາຕິ ເອວໍ ເຕສຸ ທ຺ວີສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສິທ຺ເຘສຸ ຕໂຍປິ ຂນ຺ຘາ ສິທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘນ ສຸຣໂຕ ໂຫຕິ, ໂສ ສີໂຫວ ສທ຺ເຘສຸ ອາຆາຕວຕ຺ຖູສຸ ອກຸຊ຺ຌິຕຸກາມຕາຍ ນ ສນ຺ຕສຕິ, ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ເຘນ ປຏິວິທ຺ຘສຠາໂວ ວາໂຕວ ຊາລມ຺ຫິ ຂນ຺ຘາທິຘມ຺ມເຠເທ ນ ສຊ຺ຊຕິ, ສມາຘິກ຺ຂນ຺ເຘນ ວີຕຣາໂຄ ປທຸມໍວ ໂຕເຍນ ຣາເຄນ ນ ລິປ຺ປຕິ. ເອວໍ ສມຖວິປສ຺ສນາຫິ ສີລສມາຘິປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ເຘຫິ ຈ ຍຖາສມ຺ຠວໍ ອວິຊ຺ຊາຕຓ຺ຫານໍ, ຕິຓ຺ຓຎ຺ຈ ອກຸສລມູລານໍ ປຫານວເສນ ອສນ຺ຕສນ຺ໂຕ ອສຊ຺ຊມາໂນ ອລິປ຺ປມາໂນ ຈ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ (ສຸ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໗໑; ອປ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໑໒໗).

ສຕ຺ຕມໍ.

໑໕໘. ອຏ຺ຐເມ ສຫນາ ຈ ຫນນາ ຈ ສີຆຊວຕ຺ຕາ ຈ ສີໂຫ. ເກສຣສີໂຫວ ອິຘ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ທາຐາ ພລມສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ທາຐພລີ. ປສຍ຺ຫ ອຠິຠຸຍ຺ຍາຕິ ອຸຠຍໍ ຈາຣີສທ຺ເທນ ສຫ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ ປສຍ຺ຫຈາຣີ ອຠິຠຸຍ຺ຍຈາຣີຕິ. ຕຕ຺ຖ ປສຍ຺ຫ ນິຄ຺ຄຍ຺ຫ ປວາເຫຕ຺ວາ ຈຣເຓນ ປສຍ຺ຫຈາຣີ. ອຠິຠວິຕ຺ວາ ສນ຺ຕາເສຕ຺ວາ ວສີກຕ຺ວາ ຈຣເຓນ ອຠິຠຸຍ຺ຫຈາຣີ. ສ຺ວາຍໍ ກາຍພເລນ ປສຍ຺ຫຈາຣີ, ເຕຊສາ ອຠິຠຸຍ຺ຍຈາຣີ. ຕຕ຺ຖ ສເຈ ໂກຈິ ວເທຍ຺ຍ ‘‘ກິໍ ປສຍ຺ຫ ອຠິຠຸຍ຺ຍຈາຣີ’’ຕິ. ຕໂຕ ມິຄານນ຺ຕິ ສາມິວຈນໍ ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ກຕ຺ວາ ‘‘ມິເຄ ປສຍ຺ຫ ອຠິຠຸຍ຺ຍຈາຣີ’’ຕິ ປຏິວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ປນ຺ຕານີຕິ ທູຣານິ. ເສນາສນານີຕິ ວສນຏ຺ຐານານິ. ເສສໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສກ຺ກາ ຊານິຕຸນ຺ຕິ ນ ວິຕ຺ຖາຣິຕໍ (ສຸ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໗໒).

ອຏ຺ຐມໍ.

໑໕໙. ນວເມ ‘‘ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ສຸຂິຕາ ຠວນ຺ຕູ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຫິຕສຸຂູປນຍນກາມຕາ ເມຕ຺ຕາ. ‘‘ອໂຫ ວຕ ອິມມ຺ຫາ ທຸກ຺ຂາ ວິມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອຫິຕທຸກ຺ຂາປນຍນກາມຕາ ກຣຸຓາ. ‘‘ໂມທນ຺ຕິ ວຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາ, ໂມທນ຺ຕິ ສາຘຸ ສຸຏ຺ຐູ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຫິຕສຸຂາວິປ຺ປໂຍຄກາມຕາ ມຸທິຕາ. ‘‘ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສນ຺ຕິ ສເກນ ກມ຺ເມນາ’’ຕິ ສຸຂທຸກ຺ເຂສຸ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂນຕາ ອຸເປກ຺ຂາ. ຄາຖາພນ຺ຘສຸຂຕ຺ຖໍ ປນ ອຸປ຺ປຏິປາຏິຍາ ເມຕ຺ຕໍ ວຕ຺ວາ ອຸເປກ຺ຂາ ວຸຕ຺ຕາ, ມຸທິຕາ ຈ ປຈ຺ຉາ. ວິມຸຕ຺ຕິນ຺ຕິ ຈຕສ຺ໂສປິ ຫິ ວິມຸຕ຺ຕີ. ເອຕາ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ເມຫິ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິມຸຕ຺ຕິໂຍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເມຕ຺ຕໍ ອຸເປກ຺ຂໍ ກຣຸຓໍ ວິມຸຕ຺ຕິໍ, ອາເສວມາໂນ ມຸທິຕຎ຺ຈ ກາເລ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອາເສວມາໂນຕິ ຕິສ຺ໂສ ຕິກຈຕຸກ຺ກຊ຺ຌານວເສນ ຠາວຍມາໂນ, ອຸເປກ຺ຂໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານວເສນ ຠາວຍມາໂນ. ກາເລຕິ ເມຕ຺ຕໍ ອາເສວິຕ຺ວາ ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ກຣຸຓໍ, ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ມຸທິຕໍ, ຕໂຕ ອິຕຣໂຕ ວາ ນິປ຺ປີຕິກຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ອຸເປກ຺ຂໍ ອາເສວມາໂນວ ‘‘ກາເລ ອາເສວມາໂນ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອາເສວິຕຸໍ ຜາສຸກາເລ ວາ. ສພ຺ເພນ ໂລເກນ ອວິຣຸຊ຺ຌມາໂນຕິ ທສສຸ ທິສາສຸ ສພ຺ເພນ ສຕ຺ຕໂລເກນ ອວິຣຸຊ຺ຌມາໂນ. ເມຕ຺ຕາທີນຎ຺ຫິ ຠາວິຕຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕາ ອປ຺ປຏິກ຺ກູລາ ໂຫນ຺ຕິ, ສຕ຺ເຕສຸປິ ວິໂຣຘຠູໂຕ ປຏິໂຆ ວູປສມ຺ມຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສພ຺ເພນ ໂລເກນ ອວິຣຸຊ຺ຌມາໂນ’’ຕິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕສທິສເມວາຕິ (ສຸ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໗໓).

ນວມໍ.

໑໖໐. ທສເມ ສໍໂຍຊນານີຕິ ທສ ສໍໂຍຊນານິ, ຕານິ ຈ ເຕນ ເຕນ ມຄ຺ເຄນ ສນ຺ທາລຍິຕ຺ວານ. ອສນ຺ຕສໍ ຊີວິຕສງ຺ຂຍມ຺ຫີຕິ ຊີວິຕສງ຺ຂໂຍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິເຠໂທ, ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ຊີວິຕສງ຺ຂເຍ ຊີວິຕນິກນ຺ຕິຍາ ປຫີນຕ຺ຕາ ອສນ຺ຕສນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ສອຸປາທິເສສນິພ຺ພານຘາຕຸໍ ອຕ຺ຕໂນ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຄາຖາປຣິໂຍສາເນ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພາຍີຕິ (ສຸ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໗໔).

ທສມໍ.

໑໖໑. ເອກາທສເມ ຠຊນ຺ຕີຕິ ສຣີເຣນ ອລ຺ລີຍິຕ຺ວາ ປຍິຣຸປາສນ຺ຕິ. ເສວນ຺ຕີຕິ ອຎ຺ຊລິກມ຺ມາທີຫິ ກິໍກາຣປຏິສ຺ສາວິຕາຍ ຈ ປຣິຈຣນ຺ຕິ. ກາຣຓໍ ອຕ຺ໂຖ ເອເຕສນ຺ຕິ ກາຣຓຕ຺ຖາ, ຠຊນາຍ ເສວນາຍ ຈ ນາຎ຺ຎໍ ກາຣຓມຕ຺ຖິ, ອຕ຺ໂຖ ເອວ ເຕສໍ ກາຣຓໍ, ອຕ຺ຖເຫຕຸ ເສວນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນິກ຺ກາຣຓາ ທຸລ຺ລຠາ ອຊ຺ຊ ມິຕ຺ຕາຕິ ‘‘ອິໂຕ ກິຎ຺ຈິ ລຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕປຏິລາຠກາຣເຓນ ນິກ຺ກາຣຓາ, ເກວລໍ –

‘‘ອຸປກາໂຣ ຈ ໂຍ ມິຕ຺ໂຕ, ສຸເຂ ທຸກ຺ເຂ ຈ ໂຍ ສຂາ;

ອຕ຺ຖກ຺ຂາຍີ ຈ ໂຍ ມິຕ຺ໂຕ, ໂຍ ຈ ມິຕ຺ຕານຸກມ຺ປໂກ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໗໕; ອປ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໑໓໑; ທີ. ນິ. ໓.໒໖໕) –

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕນ ອຣິເຍນ ມິຕ຺ຕຠາເວນ ສມນ຺ນາຄຕາ ທຸລ຺ລຠາ ອຊ຺ຊ ມິຕ຺ຕາ. ອຕ຺ຕນິ ຐິຕາ ເອເຕສໍ ປຎ຺ຎາ, ອຕ຺ຕານໍເຍວ ໂອໂລເກນ຺ຕິ, ນ ອຎ຺ຎນ຺ຕິ ອຕ຺ຕຏ຺ຐປຎ຺ຎາ. ‘‘ທິຏ຺ຐຕ຺ຖປຎ຺ຎາ’’ຕິ ອຍມ຺ປິ ກິຣ ໂປຣາຓປາໂຐ. ສມ຺ປຕິ ທິຏ຺ເຐເຍວ ອຕ຺ເຖ ເອເຕສໍ ປຎ຺ຎາ, ອາຍຕິໍ ນ ເປກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອສຸຈີຕິ ອສຸຈິນາ ອນຣິເຍນ ກາຍວຈີມໂນກມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄຕາຕິ. ເສສໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍໍ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ອຕິວິຕ຺ຖາຣຠເຍນ ນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ປາຐານຸສາເຣເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ (ສຸ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໗໕; ອປ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໑໓໑). ເອກາທສມໍ.

ຈຕຸຕ຺ຖວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສທ຺ຘມ຺ມປ຺ປຊ຺ໂຊຕິກາຍ ຈູຬນິທ຺ເທສ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ຂຄ຺ຄວິສາຓສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິຄມນກຖາ

ໂຍ ໂສ ສຸຄຕປຸຕ຺ຕານໍ, ອຘິປຕິຠູເຕນ ຫິຕຣຕິນາ;

ເຖເຣນ ຖິຣຄຸຓວຕາ, ສຸວິຠຕ຺ໂຕ ມຫານິທ຺ເທໂສ.

ຕສ຺ສຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ ຍາ, ປຸພ຺ພຏ຺ຐກຖານຍໍ ຕຖາ;

ຍຸຕ຺ຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ມຍາຣທ຺ຘາ, ນິຏ຺ຐານມຸປຄຕາ ເອສາ.

ຍໍ ປຸຣໍ ປຸຣຸຕ຺ຕມໍ, ອນຸຣາຘປຸຣວ຺ຫຍໍ;

ໂຍ ຕສ຺ສ ທກ຺ຂິເຓ ຠາເຄ, ມຫາວິຫາໂຣ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ.

ໂຍ ຕສ຺ສ ຕິລໂກ ຠູໂຕ, ມຫາຖູໂປ ສິລຸຈ຺ຈໂຍ;

ຍໍ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຉິເມ ຠາເຄ, ເລໂຂ ກຖິກສຎ຺ຎິໂຕ.

ກິຕ຺ຕິເສໂນຕິ ນາເມນ, ສຊີໂວ ຣາຊສມ຺ມໂຕ;

ສຸຈິຈາຣິຕ຺ຕສມ຺ປນ຺ໂນ, ເລໂຂ ກຸສລກມ຺ມິໂກ.

ສີຕຈ຺ຉາຍຕຣຸເປຕໍ, ສລິລາສຍສມ຺ປທໍ;

ຈາຣຸປາກາຣສຎ຺ຈິຕໍ, ປຣິເວຓມກາຣຍິ.

ອຸປເສໂນ ມຫາເຖໂຣ, ມຫາປຣິເວຓວາສິໂຍ;

ຕສ຺ສາທາສິ ປຣິເວຓໍ, ເລໂຂ ກຸສລກມ຺ມິໂກ.

ວສນ຺ເຕເນຕ຺ຖ ເຖເຣນ, ຖິຣສີເລນ ຕາທິນາ;

ອຸປເສນວ຺ຫເຍນ ສາ, ກຕາ ສທ຺ຘມ຺ມໂຊຕິກາ.

ຣຎ຺ໂຎ ສິຣິນິວາສສ຺ສ, ສິຣິສງ຺ຆສ຺ສ ໂພຘິໂນ;

ຉພ຺ພີສຕິມ຺ຫິ ວສ຺ສມ຺ຫິ, ນິຏ຺ຐິຕາ ນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ.

ສມຍໍ ອນຸໂລເມນ຺ຕີ, ເຖຣານໍ ເຖຣວໍສທີປານໍ;

ນິຏ຺ຐໍ ຄຕາ ຍຖາຍໍ, ອຏ຺ຐກຖາ ໂລກຫິຕຊນນີ.

ສທ຺ຘມ຺ມໍ ອນຸໂລເມນ຺ຕາ, ອຕ຺ຕຫິຕໍ ປຣຫິຕຎ຺ຈ ສາເຘນ຺ຕາ;

ນິຏ຺ຐໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ ຕຖາ, ມໂນຣຖາ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ.

ສທ຺ຘມ຺ມປ຺ປຊ຺ໂຊຕິກາຍ, ອຏ຺ຐກຖາເຍຕ຺ຖ ຄຓິຕກຸສເລຫິ;

ຄຓິຕາ ຕຸ ຠາຓວາຣາ, ເຎຍ຺ຍາຕິເຣກຈຕ຺ຕາຣິສາ.

ອານຸຏ຺ຐຸເຠນ ອສ຺ສາ, ຉນ຺ໂທ ພທ຺ເຘນ ຄຓິຍມານາ ຕຸ;

ອຕິເຣກທສສຫສ຺ສ-ສງ຺ຂາ ຄາຖາຕິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ.

ສາສນຈິຣຏ຺ຐິຕຕ຺ຖໍ, ໂລກຫິຕຕ຺ຖຎ຺ຈ ສາທເຣນ ມຍາ;

ປຸຎ຺ຎໍ ອິມໍ ຣຈຍຕາ, ຍໍ ປຕ຺ຕມນປ຺ປກໍ ວິປຸລໍ.

ປຸຎ຺ເຎນ ເຕນ ໂລໂກ, ສທ຺ຘມ຺ມຣສາຍນໍ ທສພລສ຺ສ;

ອຸປຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ວິມລໍ, ປປ຺ໂປຕຸ ສຸຂໍ ສຸເຂເນວາຕິ.

ສທ຺ຘມ຺ມປ຺ປຊ຺ໂຊຕິກາ ນາມ

ຈູຬນິທ຺ເທສ-ອຏ຺ຐກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.