📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ຂຸທ຺ທກນິກາເຍ

ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ຄ-ອຏ຺ຐກຖາ

(ປຐໂມ ຠາໂຄ)

ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠກຖາ

ໂຍ ສພ຺ພໂລກາຕິຄສພ຺ພໂສຠາ-

ຍຸຕ຺ເຕຫິ ສພ຺ເພຫິ ຄຸເຓຫິ ຍຸຕ຺ໂຕ;

ໂທເສຫິ ສພ຺ເພຫິ ສວາສເນຫິ,

ມຸຕ຺ໂຕ ວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຣມຎ຺ຈ ທາຕາ.

ນິຈ຺ຈໍ ທຍາຈນ຺ທນສີຕຈິຕ຺ໂຕ,

ປຎ຺ຎາຣວິຊ຺ໂຊຕິຕສພ຺ພເນຍ຺ໂຍ;

ສພ຺ເພສຸ ຠູເຕສຸ ຕມຄ຺ຄຠູຕໍ,

ຠູຕຕ຺ຖນາຖໍ ສິຣສາ ນມິຕ຺ວາ.

ໂຍ ສພ຺ພຠູເຕສຸ ມຸນີວ ອຄ຺ໂຄ, ອນນ຺ຕສງ຺ເຂສຸ ຊິນຕ຺ຕເຊສຸ;

ອຫູ ທຍາຎາຓຄຸເຓຫິ ສຕ຺ຖຸລີລານຸກາຣີ ຊນຕາຫິເຕສຸ.

ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ມຸນິຣາຊປຸຕ຺ຕໍ, ເຖຣໍ ຖິຣາເນກຄຸຓາຠິຣາມໍ;

ປຎ຺ຎາປຠາວຸຄ຺ຄຕຈາຣຸກິຕ຺ຕິໍ, ສຸສນ຺ຕວຸຕ຺ຕິຎ຺ຈ ອໂຖ ນມິຕ຺ວາ.

ສທ຺ຘມ຺ມຈກ຺ການຸປວຕ຺ຕເກນ, ສທ຺ຘມ຺ມເສນາປຕິສາວເກນ;

ສຸຕ຺ເຕສຸ ວຸຕ຺ເຕສຸ ຕຖາຄເຕນ, ຠູຕຕ຺ຖເວທິຕ຺ຕມຸປາຄເຕນ.

ໂຍ ຠາສິໂຕ ຠາສິຕໂກວິເທນ, ຘມ຺ມປ຺ປທີປຸຊ຺ຊລນາຍເກນ;

ປາໂຐ ວິສິຏ຺ໂຐ ປຏິສມ຺ຠິທານໍ, ມຄ຺ໂຄຕິ ຕນ຺ນາມວິເສສິໂຕ ຈ.

ວິຈິຕ຺ຕນານຕ຺ຕນໂຍປຄູຬ຺ໂຫ, ຄມ຺ຠີຣປຎ຺ເຎຫິ ສທາວຄາຬ຺ໂຫ;

ອຕ຺ຕຕ຺ຖໂລກຕ຺ຖປຣາຍເຓຫິ, ສໍເສວນີໂຍ ສຸຊເນຫິ ນິຈ຺ຈໍ.

ຎາຓປ຺ປເຠທາວຫນສ຺ສ ຕສ຺ສ, ໂຍຄີຫິເນເກຫິ ນິເສວິຕສ຺ສ;

ອຕ຺ຖໍ ອປຸພ຺ພໍ ອນຸວຓ຺ຓຍນ຺ໂຕ, ສຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ຍຸຕ຺ຕິຎ຺ຈ ອນຸກ຺ກມນ຺ໂຕ.

ອໂວກ຺ກມນ຺ໂຕ ສມຍາ ສກາ ຈ, ອນາມສນ຺ໂຕ ສມຍໍ ປຣຎ຺ຈ;

ປຸພ຺ໂພປເທສຏ຺ຐກຖານຍຎ຺ຈ, ຍຖານຸຣູປໍ ອຸປສໍຫຣນ຺ໂຕ.

ວກ຺ຂາມຫໍ ອຏ຺ຐກຖໍ ຊນສ຺ສ, ຫິຕາຍ ສທ຺ຘມ຺ມຈິຣຏ຺ຐິຕຕ຺ຖໍ;

ສກ຺ກຈ຺ຈ ສທ຺ຘມ຺ມປກາສິນິໍ ຕໍ, ສຸຓາຖ ຘາເຣຖ ຈ ສາຘຸ ສນ຺ໂຕຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຏິສມ຺ຠິທານໍ ມຄ຺ໂຄຕິ ຕນ຺ນາມວິເສສິໂຕ ຈາຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ຄສ຺ສ ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ຄຕາ ຕາວ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ຈຕສ຺ໂສ ຫິ ປຏິສມ຺ຠິທາ – ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ, ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ, ນິຣຸຕ຺ຕິປຏິສມ຺ຠິທາ, ປຏິຠານປຏິສມ຺ຠິທາຕິ. ຕາສໍ ປຏິສມ຺ຠິທານໍ ມຄ຺ໂຄ ອຘິຄມູປາໂຍຕິ ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ໂຄ, ປຏິສມ຺ຠິທາປຏິລາຠເຫຕູຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກຖມຍໍ ຕາສໍ ມຄ຺ໂຄ ໂຫຕີຕິ ເຈ? ປເຠທໂຕ ເທສິຕາຍ ເທສນາຍ ປຏິສມ຺ຠິທາຎາຓາວຫຕ຺ຕາ. ນານາເຠທຠິນ຺ນານຎ຺ຫິ ຘມ຺ມານໍ ນານາເຠທຠິນ຺ນາ ເທສນາ ໂສຕູນໍ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລານໍ ປຏິສມ຺ຠິທາຎາຓປ຺ປເຠທຎ຺ຈ ສຎ຺ຊເນຕິ, ປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ອາຍຕິໍ ປຏິສມ຺ຠິທາຎາຓປ຺ປເຠທາຍ ຈ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ – ‘‘ປເຠທໂຕ ຫິ ເທສນາ ຆນວິນິພ຺ໂຠຄປຏິສມ຺ຠິທາຎາຓາວຫາ ໂຫຕີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑.ກາມາວຈຣກຸສລປທຠາຊນີຍ). ອຍຎ຺ຈ ນານາເຠທຠິນ຺ນາ ເທສນາ, ເຕນສ຺ສາ ປຏິສມ຺ຠິທານໍ ມຄ຺ຄຕ຺ຕສິທ຺ຘິ.

ຕຕ຺ຖ ຈຕສ຺ໂສຕິ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉໂທ. ປຏິສມ຺ຠິທາຕິ ປເຠທາ. ‘‘ອຕ຺ເຖ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ, ຘມ຺ເມ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ, ຕຕ຺ຣ ຘມ຺ມນິຣຸຕ຺ຕາຠິລາເປ ຎາຓໍ ນິຣຸຕ຺ຕິປຏິສມ຺ຠິທາ, ຎາເຓສຸ ຎາຓໍ ປຏິຠານປຏິສມ຺ຠິທາ’’ຕິ (ວິຠ. ໗໑໘) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ປເຠທາ, ຎາຓສ຺ເສວ ປເຠທາ. ຕສ຺ມາ ‘‘ຈຕສ຺ໂສ ປຏິສມ຺ຠິທາ’’ຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຎາຓປ຺ປເຠທາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຖປ຺ປເຠທສ຺ສ ສລ຺ລກ຺ຂຓວິຠາວນວວຕ຺ຖານກຣຓສມຕ຺ຖໍ ອຕ຺ເຖ ປເຠທຄຕໍ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ. ຘມ຺ມປ຺ປເຠທສ຺ສ ສລ຺ລກ຺ຂຓວິຠາວນວວຕ຺ຖານກຣຓສມຕ຺ຖໍ ຘມ຺ເມ ປເຠທຄຕໍ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ. ນິຣຸຕ຺ຕິປ຺ປເຠທສ຺ສ ສລ຺ລກ຺ຂຓວິຠາວນວວຕ຺ຖານກຣຓສມຕ຺ຖໍ ນິຣຸຕ຺ຕາຠິລາເປ ປເຠທຄຕໍ ຎາຓໍ ນິຣຸຕ຺ຕິປຏິສມ຺ຠິທາ. ປຏິຠານປ຺ປເຠທສ຺ສ ສລ຺ລກ຺ຂຓວິຠາວນວວຕ຺ຖານກຣຓສມຕ຺ຖໍ ປຏິຠາເນ ປເຠທຄຕໍ ຎາຓໍ ປຏິຠານປຏິສມ຺ຠິທາ.

ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖຕິ ສງ຺ເຂປໂຕ ເຫຕຸຜລໍ. ຕຎ຺ຫິ ຍສ຺ມາ ເຫຕຸອນຸສາເຣນ ອຣີຍຕິ ອຘິຄມີຍຕິ ປາປຸຓີຍຕິ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ໂຖຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປເຠທໂຕ ປນ ຍໍກິຎ຺ຈິ ປຈ຺ຈຍສມຸປ຺ປນ຺ນໍ, ນິພ຺ພານໍ, ຠາສິຕຕ຺ໂຖ, ວິປາໂກ, ກິຣິຍາຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ອຕ຺ໂຖຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕໍ ອຕ຺ຖໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ປເຠທຄຕໍ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ.

ຘມ຺ໂມຕິ ສງ຺ເຂປໂຕ ປຈ຺ຈໂຍ. ໂສ ຫິ ຍສ຺ມາ ຕໍ ຕໍ ວິທຫຕິ ປວຕ຺ເຕຕິ ເຈວ ປາເປຕິ ຈ, ຕສ຺ມາ ຘມ຺ໂມຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປເຠທໂຕ ປນ ໂຍ ໂກຈິ ຜລນິພ຺ພຕ຺ຕໂກ ເຫຕຸ, ອຣິຍມຄ຺ໂຄ, ຠາສິຕໍ, ກຸສລໍ, ອກຸສລນ຺ຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ຘມ຺ໂມຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕໍ ຘມ຺ມໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ປເຠທຄຕໍ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ. ອຍເມວ ຫິ ອຕ຺ໂຖ ອຠິຘມ຺ເມ (ວິຠ. ໗໑໙-໗໒໕) –

‘‘ທຸກ຺ເຂ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ, ທຸກ຺ຂສມຸທເຍ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ, ທຸກ຺ຂນິໂຣເຘ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິຍາ ປຏິປທາຍ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ. ເຫຕຸມ຺ຫິ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ, ເຫຕຸຜເລ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ.

‘‘ເຍ ຘມ຺ມາ ຊາຕາ ຠູຕາ ສຎ຺ຊາຕາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາ ປາຕຸຠູຕາ, ອິເມສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ, ຍມ຺ຫາ ຘມ຺ມາ ເຕ ຘມ຺ມາ ຊາຕາ ຠູຕາ ສຎ຺ຊາຕາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາ ປາຕຸຠູຕາ, ເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ.

‘‘ຊຣາມຣເຓ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ, ຊຣາມຣຓສມຸທເຍ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ, ຊຣາມຣຓນິໂຣເຘ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ, ຊຣາມຣຓນິໂຣຘຄາມິນິຍາ ປຏິປທາຍ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ.

‘‘ຊາຕິຍາ ຎາຓໍ…ເປ… ຠເວ ຎາຓໍ…ເປ… ອຸປາທາເນ ຎາຓໍ…ເປ… ຕຓ຺ຫາຍ ຎາຓໍ…ເປ… ເວທນາຍ ຎາຓໍ…ເປ… ຜສ຺ເສ ຎາຓໍ….ເປ… ສຬາຍຕເນ ຎາຓໍ….ເປ… ນາມຣູເປ ຎາຓໍ…ເປ… ວິຎ຺ຎາເຓ ຎາຓໍ…ເປ… ສງ຺ຂາເຣສຸ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ, ສງ຺ຂາຣສມຸທເຍ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ, ສງ຺ຂາຣນິໂຣເຘ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ, ສງ຺ຂາຣນິໂຣຘຄາມິນິຍາ ປຏິປທາຍ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ.

‘‘ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມໍ ຊານາຕິ – ສຸຕ຺ຕໍ ເຄຍ຺ຍໍ ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ ຄາຖໍ ອຸທານໍ ອິຕິວຸຕ຺ຕກໍ ຊາຕກໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ເວທລ຺ລໍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ. ໂສ ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ຊານາຕິ ‘ອຍໍ ອິມສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ, ອຍໍ ອິມສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ’ຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ.

‘‘ກຕເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ? ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາມາວຈຣໍ ກຸສລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕໍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ວາ…ເປ… ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ ວາ ຍໍ ຍໍ ວາ ປນາຣພ຺ຠ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ…ເປ… ອວິກ຺ເຂໂປ ໂຫຕິ. ອິເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ. ອິເມສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ, ເຕສໍ ວິປາເກ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວິຠຊິຕ຺ວາ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ສິໂຕ.

ຕຕ຺ຣ ຘມ຺ມນິຣຸຕ຺ຕາຠິລາເປ ຎາຓນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ຈ ຘມ຺ເມ ຈ ຍາ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕິ ອພ຺ຍຠິຈາຣິໂວຫາໂຣ, ຕສ຺ສ ອຠິລາເປ ຠາສເນ ອຸທີຣເຓ ຕໍ ລປິຕໍ ຠາສິຕໍ ອຸທີຣິຕໍ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕິສທ຺ທໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕາຠິລາເປ ‘‘ອຍໍ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕິ, ອຍໍ ນ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕີ’’ຕິ ເອວໍ ຕສ຺ສາ ຘມ຺ມນິຣຸຕ຺ຕິສຎ຺ຎິຕາຍ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕິຍາ ມາຄຘິກາຍ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ມູລຠາສາຍ ປເຠທຄຕໍ ຎາຓໍ ນິຣຸຕ຺ຕິປຏິສມ຺ຠິທາ. ເອວມຍໍ ນິຣຸຕ຺ຕິປຏິສມ຺ຠິທາ ສທ຺ທາຣມ຺ມຓາ ນາມ ຊາຕາ, ນ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິອາຣມ຺ມຓາ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕິ, ອຍໍ ນ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕີ’’ຕິ ຊານາຕິ. ປຏິສມ຺ຠິທາປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫິ ‘‘ຜສ຺ໂສ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຍໍ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕີ’’ຕິ ຊານາຕິ, ‘‘ຜສ຺ສາ’’ຕິ ວາ ‘‘ຜສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ວາ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ‘‘ອຍໍ ນ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕີ’’ຕິ ຊານາຕິ. ເວທນາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຎ຺ຎໍ ປເນສ ນາມາຂ຺ຍາຕອຸປສຄ຺ຄນິປາຕພ຺ຍຎ຺ຊນສທ຺ທໍ ຊານາຕິ ນ ຊານາຕີຕິ? ຍທຄ຺ເຄນ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕິ, ອຍໍ ນ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕີ’’ຕິ ຊານາຕິ, ຕທຄ຺ເຄນ ຕມ຺ປິ ຊານິສ຺ສຕິ. ຕໍ ປນ ນຍິທໍ ປຏິສມ຺ຠິທາກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ຠາສໍ ນາມ ສຕ຺ຕາ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິທໍ ກຖິຕໍ – ມາຕາປິຕໂຣ ຫິ ທຫຣກາເລ ກຸມາຣເກ ມຎ຺ເຈ ວາ ປີເຐ ວາ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ຕໍ ຕໍ ກຖຍມານາ ຕານິ ຕານິ ກິຈ຺ຈານິ ກໂຣນ຺ຕິ, ທາຣກາ ເຕສໍ ຕໍ ຕໍ ຠາສໍ ວວຕ຺ຖາເປນ຺ຕິ ‘‘ອິມິນາ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິມິນາ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ກາເລ ສພ຺ພມ຺ປິ ຠາສໍ ຊານນ຺ຕິ. ມາຕາ ທມິຬີ, ປິຕາ ອນ຺ຘໂກ. ເຕສໍ ຊາຕທາຣໂກ ສເຈ ມາຕຸ ກຖໍ ປຐມໍ ສຸຓາຕິ, ທມິຬຠາສໍ ຠາສິສ຺ສຕິ. ສເຈ ປິຕຸ ກຖໍ ປຐມໍ ສຸຓາຕິ, ອນ຺ຘກຠາສໍ ຠາສິສ຺ສຕິ. ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ປນ ກຖໍ ອສຸຓນ຺ໂຕ ມາຄຘິກຠາສໍ ຠາສິສ຺ສຕິ.

ໂຍປິ ອຄາມເກ ມຫາອຣຎ຺ເຎ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ໂຎ ກເຖນ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ໂສປິ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ວຈນໍ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ໂຕ ມາຄຘິກຠາສເມວ ຠາສິສ຺ສຕິ. ນິຣເຍ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍໍ ເປຕ຺ຕິວິສເຍ ມນຸສ຺ສໂລເກ ເທວໂລເກຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ມາຄຘິກຠາສາວ ອຸສ຺ສນ຺ນາ. ຕຕ຺ຖ ເສສາ ໂອຏ຺ຏກິຣາຕອນ຺ຘກໂຍນກທມິຬຠາສາທິກາ ຠາສາ ປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຍເມເວກາ ຍຖາຠຸຈ຺ຈພ຺ຣຫ຺ມໂວຫາຣອຣິຍໂວຫາຣສງ຺ຂາຕາ ມາຄຘິກຠາສາ ນ ປຣິວຕ຺ຕຕິ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘປິ ເຕປິຏກໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ຕນ຺ຕິໍ ອາໂຣເປນ຺ໂຕ ມາຄຘິກຠາສາຍ ເອວ ອາໂຣເປສິ. ກສ຺ມາ? ເອວຎ຺ຫິ ອຕ຺ຖໍ ອາຫຣິຕຸໍ ສຸຂໍ ໂຫຕິ. ມາຄຘິກຠາສາຍ ຫິ ຕນ຺ຕິໍ ອາຣຸຬ຺ຫສ຺ສ ພຸທ຺ຘວຈນສ຺ສ ປຏິສມ຺ຠິທາປ຺ປຕ຺ຕານໍ ໂສຕປຖາຄມນເມວ ປປຎ຺ໂຈ. ໂສເຕ ປນ ສງ຺ຆຏ຺ຏິຕມຕ຺ເຕເຍວ ນຍສເຕນ ນຍສຫສ຺ເສນ ອຕ຺ໂຖ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ອຎ຺ຎາຍ ປນ ຠາສາຍ ຕນ຺ຕິໍ ອາຣຸຬ຺ຫກໍ ໂປເຖຕ຺ວາ ໂປເຖຕ຺ວາ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ພຫຸມ຺ປິ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປນ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ປຏິສມ຺ຠິທາປ຺ປຕ຺ຕິ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອຣິຍສາວໂກ ໂນ ປຏິສມ຺ຠິທາປ຺ປຕ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

ຎາເຓສຸ ຎາຓນ຺ຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖກຎາຓມາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ຎາເຓ ປເຠທຄຕໍ ຎາຓໍ, ຍຖາວຸຕ຺ເຕສຸ ວາ ເຕສຸ ຕີສຸ ຎາເຓສຸ ໂຄຈຣກິຈ຺ຈາທິວເສນ ວິຕ຺ຖາຣຄຕໍ ຎາຓໍ ປຏິຠານປຏິສມ຺ຠິທາ.

ອິມາ ປນ ຈຕສ຺ໂສ ປຏິສມ຺ຠິທາ ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ປເຠທໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ປຎ຺ຈຫິ ກາຣເຓຫິ ວິສທາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ກຕເມສຸ ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ປເຠທໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ? ເສກ຺ຂຠູມິຍຎ຺ຈ ອເສກ຺ຂຠູມິຍຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣສ຺ສ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖຣສ຺ສ ມຫາກຈ຺ຈາຍນຕ຺ເຖຣສ຺ສ ມຫາໂກຏ຺ຐິຕຕ຺ເຖຣສ຺ສາຕິ ເອວມາທີນໍ ອສີຕິຍາປິ ມຫາເຖຣານໍ ປຏິສມ຺ຠິທາ ອເສກ຺ຂຠູມິຍໍ ປເຠທໍ ຄຕາ, ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຄຫປຕິໂນ, ຘມ຺ມິກສ຺ສ ອຸປາສກສ຺ສ, ອຸປາລິສ຺ສ ຄຫປຕິໂນ, ຂຸຊ຺ຊຸຕ຺ຕຣາຍ ອຸປາສິກາຍາຕິເອວມາທີນໍ ປຏິສມ຺ຠິທາ ເສກ຺ຂຠູມິຍໍ ປເຠທໍ ຄຕາຕິ ອິມາສຸ ທ຺ວີສຸ ຠູມີສຸ ປເຠທໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ກາຣເຓຫິ ວິສທາ ໂຫນ຺ຕິ? ອຘິຄເມນ, ປຣິຍຕ຺ຕິຍາ, ສວເນນ, ປຣິປຸຈ຺ຉາຍ, ປຸພ຺ພໂຍເຄນ. ຕຕ຺ຖ ອຘິຄໂມ ນາມ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິ. ອຣຫຕ຺ຕຎ຺ຫິ ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຏິສມ຺ຠິທາ ວິສທາ ໂຫນ຺ຕິ. ປຣິຍຕ຺ຕິ ນາມ ພຸທ຺ຘວຈນໍ. ຕຎ຺ຫິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ປຏິສມ຺ຠິທາ ວິສທາ ໂຫນ຺ຕິ. ສວນໍ ນາມ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ. ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຏ຺ຐິໍ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕສ຺ສ ຫິ ປຏິສມ຺ຠິທາ ວິສທາ ໂຫນ຺ຕິ. ປຣິປຸຈ຺ຉາ ນາມ ປາຬິອຏ຺ຐກຖາທີສຸ ຄຓ຺ຐິປທອຕ຺ຖປທວິນິຈ຺ຉຍກຖາ. ອຸຄ຺ຄຫິຕປາຬິອາທີສຸ ຫິ ອຕ຺ຖໍ ປຣິປຸຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ປຏິສມ຺ຠິທາ ວິສທາ ໂຫນ຺ຕິ. ປຸພ຺ພໂຍໂຄ ນາມ ປຸພ຺ພພຸທ຺ຘານໍ ສາສເນ ໂຍຄາວຈຣຕາ ຄຕປຈ຺ຈາຄຕິກຠາເວນ ຍາວ ອນຸໂລມໂຄຕ຺ຣຠຸສມີປໍ ປຕ຺ຕວິປສ຺ສນານຸໂຍໂຄ. ປຸພ຺ພໂຍຄາວຈຣສ຺ສ ຫິ ປຏິສມ຺ຠິທາ ວິສທາ ໂຫນ຺ຕິ. ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ກາຣເຓຫິ ວິສທາ ໂຫນ຺ຕີຕິ.

ເອເຕສຸ ປນ ກາຣເຓສຸ ປຣິຍຕ຺ຕິ ສວນໍ ປຣິປຸຈ຺ຉາຕິ ອິມານິ ຕີຓິ ປເຠທສ຺ເສວ ພລວກາຣຓານິ. ປຸພ຺ພໂຍໂຄ ອຘິຄມສ຺ສ ພລວປຈ຺ຈໂຍ, ປເຠທສ຺ສ ໂຫຕິ ນ ໂຫຕີຕິ? ໂຫຕິ, ນ ປນ ຕຖາ. ປຣິຍຕ຺ຕິສວນປຣິປຸຈ຺ຉາ ຫິ ປຸພ຺ເພ ໂຫນ຺ຕຸ ວາ ມາ ວາ, ປຸພ຺ພໂຍເຄນ ປນ ປຸພ຺ເພ ເຈວ ເອຕຣຫິ ຈ ສງ຺ຂາຣສມ຺ມສນໍ ວິນາ ປຏິສມ຺ຠິທາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອິເມ ປນ ທ຺ເວປິ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປຏິສມ຺ຠິທາ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠຕ຺ວາ ວິສທາ ກໂຣນ຺ຕີຕິ. ອປເຣ ອາຫຸ –

‘‘ປຸພ຺ພໂຍໂຄ ພາຫຸສຈ຺ຈໍ, ເທສຠາສາ ຈ ອາຄໂມ;

ປຣິປຸຈ຺ຉາ ອຘິຄໂມ, ຄຣຸສນ຺ນິສ຺ສໂຍ ຕຖາ;

ມິຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິ ເຈວາຕິ, ປຏິສມ຺ຠິທປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຸພ຺ພໂຍໂຄ ວຸຕ຺ຕນໂຍວ. ພາຫຸສຈ຺ຈໍ ນາມ ເຕສຸ ເຕສຸ ສຕ຺ເຖສຸ ຈ ສິປ຺ປາຍຕເນສຸ ຈ ກຸສລຕາ. ເທສຠາສາ ນາມ ເອກສຕໂວຫາຣກຸສລຕາ, ວິເສເສນ ປນ ມາຄຘິເກ ໂກສລ຺ລໍ. ອາຄໂມ ນາມ ອນ຺ຕມໂສ ໂອປມ຺ມວຄ຺ຄມຕ຺ຕສ຺ສປິ ພຸທ຺ຘວຈນສ຺ສ ປຣິຍາປຸຓນໍ. ປຣິປຸຈ຺ຉາ ນາມ ເອກຄາຖາຍປິ ອຕ຺ຖວິນິຈ຺ຉຍປຸຈ຺ຉນໍ. ອຘິຄໂມ ນາມ ໂສຕາປນ຺ນຕາ ວາ ສກທາຄາມິຕາ ວາ ອນາຄາມິຕາ ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ວາ. ຄຣຸສນ຺ນິສ຺ສໂຍ ນາມ ສຸຕປຏິຠານພຫຸລານໍ ຄຣູນໍ ສນ຺ຕິເກ ວາໂສ. ມິຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິ ນາມ ຕຖາຣູປານໍເຍວ ມິຕ຺ຕານໍ ປຏິລາໂຠຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພຸທ຺ຘາ ຈ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ຈ ປຸພ຺ພໂຍຄຎ຺ເຈວ ອຘິຄມຎ຺ຈ ນິສ຺ສາຍ ປຏິສມ຺ຠິທາ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ສາວກາ ສພ຺ພານິປິ ເອຕານິ ກາຣຓານິ. ປຏິສມ຺ຠິທາປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ກມ຺ມຏ຺ຐານຠາວນານຸໂຍໂຄ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເສກ຺ຂານໍ ປນ ເສກ຺ຂຜລວິໂມກ຺ຂນ຺ຕິກາ, ອເສກ຺ຂານໍ ອເສກ຺ຂຜລວິໂມກ຺ຂນ຺ຕິກາ ຈ ປຏິສມ຺ຠິທາປ຺ປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ຕຖາຄຕານຎ຺ຫິ ທສ ພລານິ ວິຍ ອຣິຍານໍ ອຣິຍຜເລເຫວ ປຏິສມ຺ຠິທາ ອິຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ. ອິມາສໍ ຈຕສ຺ສນ຺ນໍ ປຏິສມ຺ຠິທານໍ ມຄ຺ໂຄຕິ ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ໂຄ, ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ໂຄ ເອວ ປກຣຓໍ ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ຄປ຺ປກຣຓໍ, ປກາເຣນ ກຣີຍນ຺ເຕ ວຸຈ຺ຈນ຺ເຕ ເອຕ຺ຖ ນານາເຠທຠິນ຺ນາ ຄມ຺ຠີຣາ ອຕ຺ຖາ ອິຕິ ປກຣຓໍ.

ຕເທຕໍ ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ຄປ຺ປກຣຓໍ ອຕ຺ຖສມ຺ປນ຺ນໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນສມ຺ປນ຺ນໍ ຄມ຺ຠີຣໍ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຖໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣປ຺ປກາສນໍ ສຸຎ຺ຎຕາປຏິສຎ຺ຎຸຕ຺ຕໍ ປຏິປຕ຺ຕິຜລວິເສສສາຘນໍ ປຏິປຕ຺ຕິປຏິປກ຺ຂປຏິເສຘນໍ ໂຍຄາວຈຣານໍ ຎາຓວຣຣຕນາກຣຠູຕໍ ຘມ຺ມກຖິການໍ ຘມ຺ມກຖາວິລາສວິເສສເຫຕຸຠູຕໍ ສໍສາຣຠີຣຸການໍ ທຸກ຺ຂນິສ຺ສຣຓໍ ຕທຸປາຍທສ຺ສເນນ ອສ຺ສາສຊນນຕ຺ຖໍ ຕປ຺ປຏິປກ຺ຂນາສນຕ຺ຖຎ຺ຈ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຖານຎ຺ຈ ອເນເກສໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປທານໍ ອຕ຺ຖວິວຣເຓນ ສຸຊນຫທຍປຣິໂຕສຊນນຕ຺ຖໍ ຕຖາຄເຕນ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອປ຺ປຏິຫຕສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓມຫາປທີປາວຠາເສນ ສກລຊນວິຕ຺ຖຕມຫາກຣຸຓາສິເນຫສິນິທ຺ຘຫທເຍນ ເວເນຍ຺ຍຊນຫທຍຄຕກິເລສນ຺ຘກາຣວິຘມນຕ຺ຖມຸຊ຺ຊລິຕສ຺ສ ສທ຺ຘມ຺ມມຫາປທີປສ຺ສ ຕທຘິປ຺ປາຍວິກາສນສິເນຫປຣິເສເກນ ປຎ຺ຈວສ຺ສສຫສ຺ສມວິຣຕມຸຊ຺ຊລນມິຈ຺ຉຕາ ໂລການຸກມ຺ປເກນ ສຕ຺ຖຸກປ຺ເປນ ຘມ຺ມຣາຊສ຺ສ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ ອາຍສ຺ມຕາ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖເຣນ ຠາສິຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມຕາ ອານນ຺ເທນ ປຐມມຫາສງ຺ຄີຕິກາເລ ຍຖາສຸຕເມວ ສງ຺ຄີຕິໍ ອາໂຣປິຕໍ.

ຕເທຕໍ ວິນຍປິຏກໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປິຏກໍ ອຠິຘມ຺ມປິຏກນ຺ຕິ ຕີສຸ ປິຏເກສຸ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປິຏກປຣິຍາປນ຺ນໍ. ທີຆນິກາໂຍ ມຊ຺ຌິມນິກາໂຍ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາໂຍ ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣນິກາໂຍ ຂຸທ຺ທກນິກາໂຍຕິ ປຎ຺ຈສຸ ມຫານິກາເຍສຸ ຂຸທ຺ທກມຫານິກາຍປຣິຍາປນ຺ນໍ. ສຸຕ຺ຕໍ ເຄຍ຺ຍໍ ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ ຄາຖາ ອຸທານໍ ອິຕິວຸຕ຺ຕກໍ ຊາຕກໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ເວທລ຺ລນ຺ຕິ ນວສຸ ສຕ຺ຖຸ ສາສນງ຺ເຄສຸ ຍຖາສມ຺ຠວໍ ເຄຍ຺ຍເວຍ຺ຍາກຣຓງ຺ຄທ຺ວຍສງ຺ຄຫິຕໍ.

‘‘ທ຺ວາສີຕິ ພຸທ຺ຘໂຕ ຄຓ຺ຫິໍ, ທ຺ເວ ສຫສ຺ສານິ ຠິກ຺ຂຸໂຕ;

ຈຕຸຣາສີຕິ ສຫສ຺ສານິ, ເຍ ເມ ຘມ຺ມາ ປວຕ຺ຕິໂນ’’ຕິ. (ເຖຣຄາ. ໑໐໒໗) –

ຘມ຺ມຠຓ຺ຑາຄາຣິກຕ຺ເຖເຣນ ປນ ປຎ຺ຈສຸ ຐາເນສຸ ເອຕທຄ຺ຄໍ ອາໂຣປິເຕນ ປຏິຎ຺ຎາຕານໍ ຈຕຸຣາສີຕິຍາ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘສຫສ຺ສານໍ ຠິກ຺ຂຸໂຕ ຄຫິເຕສຸ ທ຺ວີສຸ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘສຫສ຺ເສສຸ ອເນກສຕຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຄຫິຕໍ. ຕສ຺ສ ຕໂຍ ວຄ຺ຄາ – ມຫາວຄ຺ໂຄ, ມຊ຺ຌິມວຄ຺ໂຄ, ຈູຬວຄ຺ໂຄຕິ. ເອເກກສ຺ມິໍ ວຄ຺ຄສ຺ມິໍ ທສທສກໍ ກຕ຺ວາ ຎາຓກຖາທິກາ ມາຕິກາກຖາປຣິໂຍສານາ ສມຕິໍສ ກຖາ. ເອວມເນກຘາ ວວຕ຺ຖາປິຕສ຺ສ ອິມສ຺ສ ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ຄປ຺ປກຣຓສ຺ສ ອນຸປຸພ຺ພໍ ອປຸພ຺ພປທຕ຺ຖວຓ຺ຓນໍ ກຣິສ຺ສາມ. ອິມຎ຺ຫິ ປກຣຓໍ ປາຐໂຕ ອຕ຺ຖໂຕ ອຸທ຺ທິສນ຺ເຕນ ຈ ນິທ຺ທິສນ຺ເຕນ ຈ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຸທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພຎ຺ຈ, ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ເຕນາປິ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ ຘາເຣຕພ຺ພຎ຺ຈ. ຕໍ ກິສ຺ສເຫຕຸ? ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຕາ ອິມສ຺ສ ປກຣຓສ຺ສ ໂລກຫິຕາຍ ໂລເກ ຈິຣຏ຺ຐິຕຕ຺ຖໍ.

ຕຕ຺ຖ ສມຕິໍສາຍ ກຖາສຸ ຎາຓກຖາ ກສ຺ມາ ອາທິໂຕ ກຖິຕາຕິ ເຈ? ຎາຓສ຺ສ ປຏິປຕ຺ຕິມລວິໂສຘກຕ຺ເຕນ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອາທິຠູຕຕ຺ຕາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຠຄວຕາ –

‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ, ອາທິເມວ ວິໂສເຘຫິ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ. ໂກ ຈາທິ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ, ສີລຎ຺ຈ ສຸວິສຸທ຺ຘໍ ທິຏ຺ຐິ ຈ ອຸຊຸກາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໓໖໙)?

ອຸຊຸກາ ທິຏ຺ຐີຕິ ຫິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສງ຺ຂາຕໍ ຎາຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາປິ ຎາຓກຖາ ອາທິໂຕ ກຖິຕາ.

ອປຣມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ໂຫຕິ. ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ໂຫຕິ? ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ‘ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີ’ຕິ ປຊານາຕິ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ‘ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐີ’ຕິ ປຊານາຕິ. ສາສ຺ສ ໂຫຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປໍ ‘ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ’ຕິ ປຊານາຕິ, ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປໍ ‘ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ໂປ’ຕິ ປຊານາຕິ. ສມ຺ມາວາຈໍ ‘ສມ຺ມາວາຈາ’ຕິ ປຊານາຕິ, ມິຈ຺ຉາວາຈໍ ‘ມິຈ຺ຉາວາຈາ’ຕິ ປຊານາຕິ. ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕໍ ‘ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ’ຕິ ປຊານາຕິ, ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ຕໍ ‘ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ໂຕ’ຕິ ປຊານາຕິ. ສມ຺ມາອາຊີວໍ ‘ສມ຺ມາອາຊີໂວ’ຕິ ປຊານາຕິ, ມິຈ຺ຉາອາຊີວໍ ‘ມິຈ຺ຉາອາຊີໂວ’ຕິ ປຊານາຕິ. ສມ຺ມາວາຍາມໍ ‘ສມ຺ມາວາຍາໂມ’ຕິ ປຊານາຕິ, ມິຈ຺ຉາວາຍາມໍ ‘ມິຈ຺ຉາວາຍາໂມ’ຕິ ປຊານາຕິ. ສມ຺ມາສຕິໍ ‘ສມ຺ມາສຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ, ມິຈ຺ຉາສຕິໍ ‘ມິຈ຺ຉາສຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ. ສມ຺ມາສມາຘິໍ ‘ສມ຺ມາສມາຘີ’ຕິ ປຊານາຕິ, ມິຈ຺ຉາສມາຘິໍ ‘ມິຈ຺ຉາສມາຘີ’ຕິ ປຊານາຕິ. ສາສ຺ສ ໂຫຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໑໓໖ ອາທໂຍ).

ປຸພ຺ພງ຺ຄມຠູຕາຍ ຫິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ສິທ຺ຘາຍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐີນມ຺ປິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຠາວໍ ຊານິສ຺ສຕີຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສງ຺ຂາຕໍ ຎາຓໍ ຕາວ ໂສເຘຕຸໍ ຎາຓກຖາ ອາທິໂຕ ກຖິຕາ.

‘‘ອປິຈຸທາຍິ, ຕິຏ຺ຐຕຸ ປຸພ຺ພນ຺ໂຕ, ຕິຏ຺ຐຕຸ ອປຣນ຺ໂຕ, ຘມ຺ມໍ ເຕ ເທເສສ຺ສາມິ – ອິມສ຺ມິໍ ສຕິ ອິທໍ ໂຫຕິ, ອິມສ຺ສຸປ຺ປາທາ ອິທໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ອສຕິ ອິທໍ ນ ໂຫຕິ, ອິມສ຺ສ ນິໂຣຘາ ອິທໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໒໗໑) ຈ –

ປຸພ຺ພນ຺ຕາປຣນ຺ຕທິຏ຺ຐິໂຍ ຐເປຕ຺ວາ ຎາຓສ຺ເສວ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຎາຓກຖາ ອາທິໂຕ ກຖິຕາ.

‘‘ອລໍ, ສຸຠທ຺ທ, ຕິຏ຺ຐເຕຕໍ ‘ສພ຺ເພ ເຕ ສກາຍ ປຏິຎ຺ຎາຍ ອພ຺ຠຎ຺ຎິໍສຸ, ສພ຺ເພວ ນ ອພ຺ຠຎ຺ຎິໍສຸ, ອຸທາຫຸ ເອກຈ຺ເຈ ອພ຺ຠຎ຺ຎິໍສຸ, ເອກຈ຺ເຈ ນ ອພ຺ຠຎ຺ຎິໍສູ’ຕິ. ຘມ຺ມໍ ເຕ, ສຸຠທ຺ທ, ເທເສສ຺ສາມິ, ຕໍ ສຸຓາຫິ ສາຘຸກໍ ມນສິກໂຣຫິ, ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໒໑໓) ຈ –

ປຸຖຸສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓປຣປ຺ປວາທານໍ ວາເທ ຐເປຕ຺ວາ ອຣິຍສ຺ສ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ເທສິຕຕ຺ຕາ, ອຏ຺ຐງ຺ຄິເກ ຈ ມຄ຺ເຄ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສງ຺ຂາຕສ຺ສ ຎາຓສ຺ສ ປຘານຕ຺ຕາ ຎາຓກຖາ ອາທິໂຕ ກຖິຕາ.

‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສຕາປຕ຺ຕິຍງ຺ຄານິ ສປ຺ປຸຣິສສໍເສໂວ, ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ, ໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ, ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປຏິປຕ຺ຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໔໖; ທີ. ນິ. ໓.໓໑໑) ຈ –

‘‘ສທ຺ຘາຊາໂຕ ອຸປສງ຺ກມຕິ, ອຸປສງ຺ກມນ຺ໂຕ ປຍິຣຸປາສຕິ, ປຍິຣຸປາສນ຺ໂຕ ໂສຕໍ ໂອທຫຕິ, ໂອຫິຕໂສໂຕ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ, ສຸຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ຘາເຣຕິ, ຘາຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຎ຺ຎາຍ ອຕ຺ຖໍ ອຸປປຣິກ຺ຂຕິ, ອຕ຺ຖໍ ອຸປປຣິກ຺ຂໂຕ ຘມ຺ມາ ນິຊ຺ຌານໍ ຂມນ຺ຕິ, ຘມ຺ມນິຊ຺ຌານກ຺ຂນ຺ຕິຍາ ຉນ຺ໂທ ຊາຍຕິ, ຉນ຺ທຊາໂຕ ອຸສ຺ສຫຕິ, ອຸສ຺ສຫິຕ຺ວາ ຕຸເລຕິ, ຕຸລຍິຕ຺ວາ ປທຫຕິ, ປຫິຕຕ຺ໂຕ ກາເຍນ ເຈວ ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ຈໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ຈ ນໍ ປຏິວິຊ຺ຌ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໑໘໓, ໔໓໒) ຈ –

‘‘ອິຘ ຕຖາຄໂຕ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ…ເປ… ໂສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອາທິກລ຺ຍາຓ’’ນ຺ຕິ ອາທີນິ (ທີ. ນິ. ໑.໑໙໐) ຈ –

ອເນການິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປທານິ ອນຸໂລເມນ຺ເຕນ ສຸຕມເຍ ຎາຓໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຍຖາກ຺ກເມນ ຎາຓກຖາ ອາທິໂຕ ກຖິຕາ.

ສາ ປນາຍໍ ຎາຓກຖາ ອຸທ຺ເທສນິທ຺ເທສວເສນ ທ຺ວິຘາ ຐິຕາ. ອຸທ຺ເທເສ ‘‘ໂສຕາວຘາເນ ປຎ຺ຎາ ສຸຕມເຍ ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ເຕສຕ຺ຕຕິ ຎາຓານິ ມາຕິກາວເສນ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ນິທ຺ເທເສ ‘‘ກຖໍ ໂສຕາວຘາເນ ປຎ຺ຎາ ສຸຕມເຍ ຎາຓໍ. ‘ອິເມ ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ’ຕິ ໂສຕາວຘານໍ, ຕໍປຊານນາ ປຎ຺ຎາ ສຸຕມເຍ ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຕານິເຍວ ເຕສຕ຺ຕຕິ ຎາຓານິ ວິຕ຺ຖາຣວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານີຕິ.

ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

(໑) ມຫາວຄ຺ໂຄ

໑. ຎາຓກຖາ

ມາຕິກາວຓ຺ຓນາ

໑. ຕຕ຺ຖ ອຸທ຺ເທເສ ຕາວ ໂສຕາວຘາເນ ປຎ຺ຎາ ສຸຕມເຍ ຎາຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ໂສຕສທ຺ໂທ ອເນກຕ຺ຖປ຺ປເຠໂທ. ຕຖາ ເຫສ –

ມໍສວິຎ຺ຎາຓຎາເຓສຸ, ຕຓ຺ຫາທີສຸ ຈ ທິສ຺ສຕິ;

ຘາຣາຍໍ ອຣິຍມຄ຺ເຄ, ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕຕິຍມ຺ປິ ຈ.

‘‘ໂສຕາຍຕນໍ ໂສຕຘາຕຸ ໂສຕິນ຺ທ຺ຣິຍ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ວິຠ. ໑໕໗) ຫິ ອຍໍ ໂສຕສທ຺ໂທ ມໍສໂສເຕ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໒໙໕) ໂສຕວິຎ຺ຎາເຓ. ‘‘ທິພ຺ພາຍ ໂສຕຘາຕຸຍາ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໓.໓໕໖) ຎາຓໂສເຕ. ‘‘ຍານິ ໂສຕານິ ໂລກສ຺ມິນ຺ຕິ ຍານິ ເອຕານິ ໂສຕານິ ມຍາ ກິຕ຺ຕິຕານິ ປກິຕ຺ຕິຕານິ ອາຈິກ຺ຂິຕານິ ເທສິຕານິ ປຎ຺ຎປິຕານິ ປຏ຺ຐປິຕານິ ວິວຣິຕານິ ວິຠຕ຺ຕານິ ອຸຕ຺ຕານີກຕານິ ປກາສິຕານິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຕຓ຺ຫາໂສໂຕ ທິຏ຺ຐິໂສໂຕ ກິເລສໂສໂຕ ທຸຈ຺ຈຣິຕໂສໂຕ ອວິຊ຺ຊາໂສໂຕ’’ຕິອາທີສຸ (ຈູຬນິ. ອຊິຕມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໔) ຕຓ຺ຫາທີສຸ ປຎ຺ຈສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ‘‘ອທ຺ທສາ ໂຂ ຠຄວາ ມຫນ຺ຕໍ ທາຣຸກ຺ຂນ຺ຘໍ ຄງ຺ຄາຍ ນທິຍາ ໂສເຕນ ວຸຍ຺ຫມານ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໔.໒໔໑) ອຸທກຘາຣາຍໍ. ‘‘ອຣິຍສ຺ເສຕໍ, ອາວຸໂສ, ອຏ຺ຐງ຺ຄິກສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອຘິວຈນໍ, ຍທິທໍ ໂສໂຕ’’ຕິອາທີສຸ ອຣິຍມຄ຺ເຄ. ‘‘ປຸຣິສສ຺ສ ຈ ວິຎ຺ຎາຓໂສຕໍ ປຊານາຕິ ອຸຠຍໂຕ ອພ຺ໂພຈ຺ຉິນ຺ນໍ ອິຘ ໂລເກ ປຕິຏ຺ຐິຕຎ຺ຈ ປຣໂລເກ ປຕິຏ຺ຐິຕຎ຺ຈາ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໓.໑໔໙) ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕຕິຍໍ. ອິຘ ປນາຍໍ ມໍສໂສເຕ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເຕນ ໂສເຕນ ເຫຕຸຠູເຕນ, ກຣຓຠູເຕນ ວາ ອວຘີຍຕິ ອວຕ຺ຖາປີຍຕິ ອປ຺ປີຍຕີຕິ ໂສຕາວຘານໍ. ກິໍ ຕໍ? ສຸຕໍ. ສຸຕຎ຺ຈ ນາມ ‘‘ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ ສຸຕຘໂຣ ສຸຕສນ຺ນິຈໂຍ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໓໓໙) ວິຍ ໂສຕທ຺ວາຣານຸສາເຣນ ວິຎ຺ຎາຕໍ ອວຘາຣິຕໍ ຘມ຺ມຊາຕໍ, ຕໍ ອິຘ ໂສຕາວຘານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມິໍ ໂສຕາວຘານສງ຺ຂາເຕ ສຸເຕ ປວຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາ ໂສຕາວຘາເນ ປຎ຺ຎາ. ປຎ຺ຎາຕິ ຈ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ປາກຏກຣຓສງ຺ຂາເຕນ ປຎ຺ຎາປນຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຎາ, ເຕນ ເຕນ ວາ ອນິຈ຺ຈາທິນາ ປກາເຣນ ຘມ຺ເມ ຊານາຕີຕິປິ ປຎ຺ຎາ.

ສຸຕມເຍ ຎາຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສຸຕສທ຺ໂທ ຕາວ ສອຸປສຄ຺ໂຄ ອນຸປສຄ຺ໂຄ ຈ –

ຄມເນ ວິສ຺ສຸເຕ ຕິນ຺ເຕນຸໂຍໂຄປຈິເຕປິ ຈ;

ສທ຺ເທ ຈ ໂສຕທ຺ວາຣານຸສາຣຎາເຕ ຈ ທິສ຺ສຕິ.

ຕຖາ ຫິສ຺ສ ‘‘ເສນາຍ ປສຸໂຕ’’ຕິອາທີສຸ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ສຸຕຘມ຺ມສ຺ສ ປສ຺ສໂຕ’’ຕິອາທີສຸ (ອຸທາ. ໑໑; ມຫາວ. ໕) ວິສ຺ສຸຕຘມ຺ມສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອວສ຺ສຸຕາ ອວສ຺ສຸຕສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສາ’’ຕິອາທີສຸ (ປາຈິ. ໖໕໗) ຕິນ຺ຕາ ຕິນ຺ຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ເຍ ຌານປສຸຕາ ຘີຣາ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ປ. ໑໘໑) ອນຸຍຸຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ປຸຎ຺ຎໍ ປສຸຕໍ ອນປ຺ປກ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ຂຸ. ປາ. ໗.໑໒; ເປ. ວ. ໒໕) ອຸປຈິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ທິຏ຺ຐໍ ສຸຕໍ ມຸຕໍ ວິຎ຺ຎາຕ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໒໔໑) ສທ຺ໂທຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ ສຸຕຘໂຣ ສຸຕສນ຺ນິຈໂຍ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໓໓໙) ໂສຕທ຺ວາຣານຸສາຣວິຎ຺ຎາຕຘໂຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຘ ປນສ຺ສ ໂສຕທ຺ວາຣານຸສາເຣນ ວິຎ຺ຎາຕໍ ອຸປຘາຣິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸຕມເຍ ຎາຓນ຺ຕິ ຍາ ເອສາ ເອຕໍ ສຸຕໍ ວິຎ຺ຎາຕໍ ອວຘາຣິຕໍ ສທ຺ຘມ຺ມໍ ອາຣພ຺ຠ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພປຐມຎ຺ຈ ອປຣາປຣຎ຺ຈ ປວຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາ, ຕໍ ‘‘ສຸຕມເຍ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ສຸຕມຍໍ ຎາຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸຕມເຍຕິ ຈ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນເມຕໍ, ຍຖາ ‘‘ນ ເຫວໍ ວຕ຺ຕພ຺ເພ’’ (ກຖາ. ໑, ໑໕-໑໘). ‘‘ວນປ຺ປຄຸມ຺ເພ ຍຖາ ຜຸສ຺ສິຕຄ຺ເຄ’’ (ຂຸ. ປາ. ໖.໑໓; ສຸ. ນິ. ໒໓໖). ‘‘ນຕ຺ຖິ ອຕ຺ຕກາເຣ ນຕ຺ຖິ ປຣກາເຣ ນຕ຺ຖິ ປຸຣິສກາເຣ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໑.໑໖໘) ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນໍ, ເອວມິຘາປິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສຸຕມຍໍ ຎາຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ.

ອຖ ວາ ສຸເຕນ ປກໂຕ ຜສ຺ສາທິໂກ ຘມ຺ມປຸຎ຺ໂຊ ສຸຕມໂຍ, ຕສ຺ມິໍ ສຸຕມເຍ ຘມ຺ມປຸຎ຺ເຊ ປວຕ຺ຕໍ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ ສຸຕມເຍ ຎາຓໍ. ສຠາວສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓວເສນ ຘມ຺ເມ ຊານາຕີຕິ ຎາຓໍ. ຕໍເຍວ ຎາຓໍ ປຣິຍາຍວຈເນນ ອຘິປ຺ປາຍປກາສນຕ຺ຖໍ ອນິຍເມນ ‘‘ປຎ຺ຎາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອຘິປ຺ເປຕໍ ‘‘ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ນິຍເມຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຎາຓຎ຺ຈ ນາມ ສຠາວປຏິເວຘລກ຺ຂຓໍ, ອກ຺ຂລິຕປຏິເວຘລກ຺ຂຓໍ ວາ ກຸສລິສ຺ສາສຂິຕ຺ຕອຸສຸປຏິເວໂຘ ວິຍ, ວິສໂຍຠາສນຣສໍ ປທີໂປ ວິຍ, ອສມ຺ໂມຫປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ ອຣຎ຺ຎຄຕສຸເທສໂກ ວິຍ. ‘‘ສມາຫິໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໗໑) ວຈນໂຕ ສມາຘິປທຏ຺ຐານໍ. ລກ຺ຂຓາທີສຸ ຫິ ສຠາໂວ ວາ ສາມຎ຺ຎໍ ວາ ລກ຺ຂຓໍ ນາມ, ກິຈ຺ຈໍ ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ວາ ຣໂສ ນາມ, ອຸປຏ຺ຐານາກາໂຣ ວາ ຜລໍ ວາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ ນາມ, ອາສນ຺ນກາຣຓໍ ປທຏ຺ຐານໍ ນາມາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໒. ສຸຕ຺ວານ ສໍວເຣ ປຎ຺ຎາຕິ –

ປາຕິໂມກ຺ໂຂ ສຕີ ເຈວ, ຎາຓໍ ຂນ຺ຕິ ຕເຖວ ຈ;

ວີຣິຍໍ ປຎ຺ຈິເມ ຘມ຺ມາ, ສໍວຣາຕິ ປກາສິຕາ.

‘‘ອິມິນາ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວເຣນ ອຸເປໂຕ ໂຫຕິ ສມຸເປໂຕ ອຸປາຄໂຕ ສມຸປາຄໂຕ ອຸປປນ຺ໂນ ສມ຺ປນ຺ໂນ ສມນ຺ນາຄໂຕ’’ຕິ (ວິຠ. ໕໑໑) ອາຄໂຕ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວໂຣ. ‘‘ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ ໂຫຕິ ນານຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄາຫີ. ຍຕ຺ວາຘິກຣຓເມນໍ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອສໍວຸຕໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ສ ສໍວຣາຍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ຣກ຺ຂຕິ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິອາທິນາ (ທີ. ນິ. ໑.໒໑໓; ມ. ນິ. ໑.໒໙໕; ສໍ. ນິ. ໔.໒໓໙; ອ. ນິ. ໓.໑໖) ນເຍນ ອາຄໂຕ ສຕິສໍວໂຣ.

‘‘ຍານິ ໂສຕານິ ໂລກສ຺ມິໍ (ອຊິຕາຕິ ຠຄວາ),

ສຕິ ເຕສໍ ນິວາຣຓໍ;

ໂສຕານໍ ສໍວຣໍ ພ຺ຣູມິ, ປຎ຺ຎາເຍເຕ ປິຘີຍເຣ’’ຕິ . (ຈູຬນິ. ອຊິຕມາຓວປຸຈ຺ຉາ ໖໐; ສຸ. ນິ. ໑໐໔໑) –

ອາຄໂຕ ຎາຓສໍວໂຣ. ‘‘ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວາ ປຏິເສວນາ ປຫາຕພ຺ພາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ຈີວຣໍ ປຏິເສວຕີ’’ຕິອາທິນາ (ມ. ນິ. ໑.໒໓; ອ. ນິ. ໖.໕໘) ນເຍນ ອາຄໂຕ ປຈ຺ຈຍປຏິເສວນາສໍວໂຣ, ໂສປິ ຎາຓສໍວເຣເນວ ສງ຺ຄຫິໂຕ. ‘‘ຂໂມ ໂຫຕິ ສີຕສ຺ສ ອຸຓ຺ຫສ຺ສ ຊິຆຈ຺ຉາຍ ປິປາສາຍ ຑໍສມກສວາຕາຕປສຣິສປສມ຺ຜສ຺ສານໍ ທຸຣຸຕ຺ຕານໍ ທຸຣາຄຕານໍ ວຈນປຖານໍ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ສາຣີຣິການໍ ເວທນານໍ ທຸກ຺ຂານໍ ຕິພ຺ພານໍ ຂຣານໍ ກຏຸການໍ ອສາຕານໍ ອມນາປານໍ ປາຓຫຣານໍ ອຘິວາສກຊາຕິໂກ ໂຫຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໔; ອ. ນິ. ໔.໑໑໔; ໖.໕໘) ອາຄໂຕ ຂນ຺ຕິສໍວໂຣ. ‘‘ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກາມວິຕກ຺ກໍ ນາຘິວາເສຕິ ປຊຫຕິ ວິໂນເທຕິ ພ຺ຍນ຺ຕີກໂຣຕິ ອນຠາວໍ ຄເມຕີ’’ຕິອາທິນາ (ມ. ນິ. ໑.໒໖; ອ. ນິ. ໔.໑໑໔; ໖.໕໘) ນເຍນ ອາຄໂຕ ວີຣິຍສໍວໂຣ. ‘‘ອິຘ ອຣິຍສາວໂກ ມິຈ຺ຉາອາຊີວໍ ປຫາຍ ສມ຺ມາອາຊີເວນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໘) ອາຄໂຕ ອາຊີວປາຣິສຸທ຺ຘິສໍວໂຣ, ໂສປິ ວີຣິຍສໍວເຣເນວ ສງ຺ຄຫິໂຕ. ເຕສຸ ສຕ຺ຕສຸ ສໍວເຣສຸ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣອາຊີວປາຣິສຸທ຺ຘິປຈ຺ຈຍປຏິເສວນສງ຺ຂາຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສໍວຣາ ອິຘາຘິປ຺ເປຕາ, ເຕສຸ ຈ ວິເສເສນ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວໂຣ. ສພ຺ໂພປິ ຈາຍໍ ສໍວໂຣ ຍຖາສກໍ ສໍວຣິຕພ຺ພານໍ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີນໍ ສໍວຣຓໂຕ ສໍວໂຣຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສຸຕມຍຎາເຓ ວຸຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ສໍວຣນ຺ຕສ຺ສ ສໍວຣໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສໍວເຣ ປວຕ຺ຕາ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາ ‘‘ສຸຕ຺ວານ ສໍວເຣ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ອຖ ວາ ເຫຕຸອຕ຺ເຖ ສຸຕ຺ວາຕິ ວຈນສ຺ສ ສມ຺ຠວໂຕ ສຸຕເຫຕຸນາ ສໍວເຣ ປຎ຺ຎາຕິປິ ອຕ຺ໂຖ.

ສີລມເຍ ຎາຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສີລນ຺ຕິ ສີລນຏ຺ເຐນ ສີລໍ. ກິມິທໍ ສີລນໍ ນາມ? ສມາຘານໍ ວາ, ກາຍກມ຺ມາທີນໍ ສຸສີລ຺ຍວເສນ ອວິປ຺ປກິຓ຺ຓຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປຘາຣຓໍ ວາ, ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຕິຏ຺ຐາວເສນ ອາຘາຣຠາໂວຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕເທວ ຫິ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ຖທ຺ວຍໍ ສທ຺ທລກ຺ຂຓວິທູ ອນຸຊານນ຺ຕິ. ອຎ຺ເຎ ປນ ‘‘ອຘິເສວນຏ຺ເຐນ ອາຈາຣຏ຺ເຐນ ຕສ຺ສີລຏ຺ເຐນ ສິຣຏ຺ເຐນ ສີຕລຏ຺ເຐນ ສິວຏ຺ເຐນ ສີລ’’ນ຺ຕິ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ.

ສີລນໍ ລກ຺ຂຓໍ ຕສ຺ສ, ຠິນ຺ນສ຺ສາປິ ອເນກຘາ;

ສນິທສ຺ສນຕ຺ຕໍ ຣູປສ຺ສ, ຍຖາ ຠິນ຺ນສ຺ສ ເນກຘາ.

ຍຖາ ຫິ ນີລປີຕາທິເຠເທນ ອເນກຘາ ຠິນ຺ນສ຺ສາປິ ຣູປາຍຕນສ຺ສ ສນິທສ຺ສນຕ຺ຕໍ ລກ຺ຂຓໍ ນີລາທິເຠເທນ ຠິນ຺ນສ຺ສາປິ ສນິທສ຺ສນຠາວານຕິກ຺ກມນໂຕ, ຕຖາ ສີລສ຺ສ ເຈຕນາທິເຠເທນ ອເນກຘາ ຠິນ຺ນສ຺ສາປິ ຍເທຕໍ ກາຍກມ຺ມາທີນໍ ສມາຘານວເສນ ກຸສລານຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ປຕິຏ຺ຐານວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ ສີລນໍ, ຕເທວ ລກ຺ຂຓໍ ເຈຕນາທິເຠເທນ ຠິນ຺ນສ຺ສາປິ ສມາຘານປຕິຏ຺ຐານຠາວານຕິກ຺ກມນໂຕ. ເອວໍລກ຺ຂຓສ຺ສ ປນສ຺ສ –

‘‘ທຸສ຺ສີລ຺ຍວິທ຺ຘໍສນຕາ, ອນວຊ຺ຊຄຸໂຓ ຕຖາ;

ກິຈ຺ຈສມ຺ປຕ຺ຕິ ອຕ຺ເຖນ, ຣໂສ ນາມ ປວຸຈ຺ຈຕິ’’.

ຕສ຺ມາ ອິທໍ ສີລໍ ນາມ ກິຈ຺ຈຏ຺ເຐນ ຣເສນ ທຸສ຺ສີລ຺ຍວິທ຺ຘໍສນຣສໍ, ສມ຺ປຕ຺ຕິອຕ຺ເຖນ ຣເສນ ອນວຊ຺ຊຣສນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ໂສເຈຍ຺ຍປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ຕຍິທໍ ຕສ຺ສ ວິຎ຺ຎຸຫິ;

ໂອຕ຺ຕປ຺ປຎ຺ຈ ຫິຣີ ເຈວ, ປທຏ຺ຐານນ຺ຕິ ວຓ຺ຓິຕໍ. –

ຕຍິທໍ ສີລໍ ‘‘ກາຍໂສເຈຍ຺ຍໍ ວຈີໂສເຈຍ຺ຍໍ ມໂນໂສເຈຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ (ອິຕິວຸ. ໖໖) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໂສເຈຍ຺ຍປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ສຸຈິຠາເວນ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາຕິ ຄຫຓຠາວໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປຎ຺ຈ ປນ ຕສ຺ສ ວິຎ຺ຎູຫິ ປທຏ຺ຐານນ຺ຕິ ວຓ຺ຓິຕໍ, ອາສນ຺ນກາຣຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ເປ ຫິ ສຕິ ສີລໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເຈວ ຕິຏ຺ຐຕິ ຈ, ອສຕິ ເນວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ນ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ເອວໍວິເຘນ ສີເລນ ສຫຄຕໍ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ ສີລມເຍ ຎາຓໍ. ອຖ ວາ ສີລເມວ ປກຕໍ ສີລມຍໍ, ຕສ຺ມິໍ ສີລມເຍ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ. ອສໍວເຣ ອາທີນວປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ຈ, ສໍວເຣ ອານິສໍສປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ຈ, ສໍວຣປາຣິສຸທ຺ຘິປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ຈ, ສໍວຣສໍກິເລສໂວທານປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ຈ ສີລມຍຎາເຓເນວ ສງ຺ຄຫິຕາ.

໓. ສໍວຣິຕ຺ວາ ສມາທຫເນ ປຎ຺ຎາຕິ ສີລມຍຎາເຓ ວຸຕ຺ຕສີລສໍວເຣນ ສໍວຣິຕ຺ວາ ສໍວຣໍ ກຕ຺ວາ ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ສມາທຫນ຺ຕສ຺ສ ອຸປຈາຣປ຺ປນາວເສນ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມາທຫເນ ປວຕ຺ຕາ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາ. ສມໍ ສມ຺ມາ ຈ ອາທຫນໍ ຐປນນ຺ຕິ ຈ ສມາທຫນໍ, ສມາຘິສ຺ເສເວຕໍ ປຣິຍາຍວຈນໍ.

ສມາຘິຠາວນາມເຍ ຎາຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກຸສລຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ສມາຘິ. ເກນຏ຺ເຐນ ສມາຘິ? ສມາຘານຏ຺ເຐນ ສມາຘິ. ກິມິທໍ ສມາຘານໍ ນາມ? ເອກາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ສມໍ ສມ຺ມາ ຈ ອາຘານໍ, ຐປນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຍສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສານຸຠາເວນ ເອກາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ສມໍ ສມ຺ມາ ຈ ອວິກ຺ຂິປມານາ ອວິປ຺ປກິຓ຺ຓາ ຈ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ອິທໍ ສມາຘານນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ສ ໂຂ ປນ ສມາຘິສ຺ສ –

ລກ຺ຂຓໍ ຕຸ ອວິກ຺ເຂໂປ, ວິກ຺ເຂປວິທ຺ຘໍສນໍ ຣໂສ;

ອກມ຺ປນມຸປຏ຺ຐານໍ, ປທຏ຺ຐານໍ ສຸຂໍ ປນ.

ຠາວີຍຕິ ວຑ຺ຒີຍຕີຕິ ຠາວນາ, ສມາຘິ ເອວ ຠາວນາ ສມາຘິຠາວນາ, ສມາຘິສ຺ສ ວາ ຠາວນາ ວຑ຺ຒນາ ສມາຘິຠາວນາ. ສມາຘິຠາວນາວຈເນນ ອຎ຺ຎໍ ຠາວນໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ປຸພ຺ເພ ວິຍ ອຸປຈາຣປ຺ປນາວເສນ ສມາຘິຠາວນາມເຍ ຎາຓໍ.

໔. ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄເຫ ປຎ຺ຎາຕິ ເອຕ຺ຖ ປຏິຈ຺ຈ ຜລເມຕີຕິ ປຈ຺ຈໂຍ. ປຏິຈ຺ຈາຕິ ນ ວິນາ ເຕນ, ອປຈ຺ຈກ຺ຂິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເຈວ ປວຕ຺ຕຕິ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປິຈ ອຸປກາຣກຕ຺ໂຖ ປຈ຺ຈຍຕ຺ໂຖ, ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ພຫຸວິຘຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈຍານໍ ປຣິຄ຺ຄເຫ ວວຕ຺ຖາປເນ ຈ ປຎ຺ຎາ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄເຫ ປຎ຺ຎາ.

ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຘມ຺ມສທ຺ໂທ ຕາວ ສຠາວປຎ຺ຎາປຸຎ຺ຎປຎ຺ຎຕ຺ຕິອາປຕ຺ຕິປຣິຍຕ຺ຕິນິສ຺ສຕ຺ຕຕາວິກາຣຄຸຓປຈ຺ຈຍປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນາທີສຸ ທິສ຺ສຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ‘‘ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອພ຺ຍາກຕາ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ຕິກມາຕິກາ ໑) ສຠາເວ ທິສ຺ສຕິ.

‘‘ຍສ຺ເສເຕ ຈຕຸໂຣ ຘມ຺ມາ, ສທ຺ຘສ຺ສ ຆຣເມສິໂນ;

ສຈ຺ຈໍ ຘມ຺ໂມ ຘິຕິ ຈາໂຄ, ສ ເວ ເປຈ຺ຈ ນ ໂສຈຕີ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໑໙໐) –

ອາທີສຸ ປຎ຺ຎາຍໍ.

‘‘ນ ຫິ ຘມ຺ໂມ ອຘມ຺ໂມ ຈ, ອຸໂຠ ສມວິປາກິໂນ;

ອຘມ຺ໂມ ນິຣຍໍ ເນຕິ, ຘມ຺ໂມ ປາເປຕິ ສຸຄ຺ຄຕິ’’ນ຺ຕິ. (ເຖຣຄາ. ໓໐໔) –

ອາທີສຸ ປຸຎ຺ເຎ. ‘‘ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຘມ຺ມາ ນິຣຸຕ຺ຕິຘມ຺ມາ ອຘິວຈນຘມ຺ມາ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ທຸກມາຕິກາ ໑໐໖-໑໐໘) ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍໍ. ‘‘ປາຣາຊິກາ ຘມ຺ມາ ສງ຺ຆາທິເສສາ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທີສຸ (ປາຣາ. ໒໓໓-໒໓໔) ອາປຕ຺ຕິຍໍ. ‘‘ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມໍ ຊານາຕິ ສຸຕ຺ຕໍ ເຄຍ຺ຍໍ ເວຍ຺ຍາກຣຓ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໕.໗໓) ປຣິຍຕ຺ຕິຍໍ. ‘‘ຕສ຺ມິໍ ໂຂ ປນ ສມເຍ ຘມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ໑໒໑). ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໒.໓໗໓; ມ. ນິ. ໑.໑໑໕) ນິສ຺ສຕ຺ຕຕາຍໍ. ‘‘ຊາຕິຘມ຺ມາ ຊຣາຘມ຺ມາ ມຣຓຘມ຺ມາ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໑໐.໑໐໗) ວິກາເຣ. ‘‘ຉນ຺ນໍ ພຸທ຺ຘຘມ຺ມານ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ມຫານິ. ໕໐) ຄຸເຓ. ‘‘ເຫຕຸມ຺ຫິ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ’’ຕິອາທີສຸ (ວິຠ. ໗໒໐) ປຈ຺ຈເຍ. ‘‘ຐິຕາວ ສາ ຘາຕຸ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕຕາ ຘມ຺ມນິຍາມຕາ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໒.໒໐; ອ. ນິ. ໓.໑໓໗) ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ເນ. ສ຺ວາຍມິຘາປິ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ເນ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາວໍ ຘາເຣນ຺ຕີຕິ ວາ, ປຈ຺ຈເຍຫິ ຘາຣີຍນ຺ຕີຕິ ວາ, ອຕ຺ຕໂນ ຜລໍ ຘາເຣນ຺ຕີຕິ ວາ, ອຕ຺ຕໂນ ປຣິປູຣກໍ ອປາເຍສຸ ອປຕມານໍ ຘາເຣນ຺ຕີຕິ ວາ, ສກສກລກ຺ຂເຓ ຘາເຣນ຺ຕີຕິ ວາ, ຈິຕ຺ເຕນ ອວຘາຣີຍນ຺ຕີຕິ ວາ ຍຖາໂຍຄໍ ຘມ຺ມາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອິຘ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈເຍຫິ ຘາຣີຍນ຺ຕີຕິ ຘມ຺ມາ, ປຈ຺ຈຍສມຸປ຺ປນ຺ນາ ຘມ຺ມາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ເຈວ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈ ເອຕາຍາຕິ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິ, ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕສ຺ສໍ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຍໍ ຎາຓໍ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓໍ. ອິທຎ຺ຫິ ສມາຘິຠາວນາມຍຎາເຓ ວຸຕ຺ຕສມາຘິນາ ສມາຫິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ໂຍຄມາຣຠິຕ຺ວາ ວວຕ຺ຖາປິຕນາມຣູປສ຺ສ ເຕສໍ ນາມຣູປານໍ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄຫປຣິຍາຍໍ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ‘‘ນາມຣູປວວຕ຺ຖາເນ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ອວຕ຺ວາ ເອວ ກສ຺ມາ ‘‘ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເຈ? ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄເຫເນວ ປຈ຺ຈຍສມຸປ຺ປນ຺ນປຣິຄ຺ຄຫສ຺ສ ສິທ຺ຘຕ຺ຕາ. ປຈ຺ຈຍສມຸປ຺ປນ຺ເນ ຫິ ອປຣິຄ຺ຄຫິເຕ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄໂຫ ນ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ກາຕຸໍ. ຕສ຺ມາ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓຄຫເຓເນວ ຕສ຺ສ ເຫຕຸຠູຕໍ ປຸພ຺ເພ ສິທ຺ຘໍ ນາມຣູປວວຕ຺ຖານຎາຓໍ ວຸຕ຺ຕເມວ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ກສ຺ມາ ທຸຕິຍຕຕິຍຎາຓໍ ວິຍ ‘‘ສມາທຫິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄເຫ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເຈ? ສມຖວິປສ຺ສນານໍ ຍຸຄນທ຺ຘຕ຺ຕາ.

‘‘ສມາທຫິຕ຺ວາ ຍຖາ ເຈ ວິປສ຺ສຕິ, ວິປສ຺ສມາໂນ ຕຖາ ເຈ ສມາທເຫ;

ວິປສ຺ສນາ ຈ ສມໂຖ ຕທາ ອຫຸ, ສມານຠາຄາ ຍຸຄນທ຺ຘາ ວຕ຺ຕເຣ’’ຕິ. –

ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ສມາຘິໍ ອວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສມາຘິຎ຺ຈ ຎາຓຎ຺ຈ ຍຸຄນທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ຍາວ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ, ຕາວ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕພ຺ພນ຺ຕິ ຎາປນຕ຺ຖໍ ‘‘ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄເຫ ປຎ຺ຎາ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓ’’ມິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໕. ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ຘມ຺ມານໍ ສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວວຕ຺ຖາເນ ປຎ຺ຎາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາວໍ, ອຸປ຺ປາທາທິກ຺ຂຓໍ ວາ ປຕ຺ວາ ອຕິ ອິຕາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາຕິ ອຕີຕາ, ຕທຸຠຍມ຺ປິ ນ ອາຄຕາ ນ ສມ຺ປຕ຺ຕາຕິ ອນາຄຕາ, ຕໍ ຕໍ ກາຣຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປາທາທິອຸທ຺ຘໍ ປນ຺ນາ ຄຕາ ປວຕ຺ຕາຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ. ອທ຺ຘາ ສນ຺ຕຕິຂຓປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ສນ຺ຕຕິປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອິຘາຘິປ຺ເປຕໍ. ເຕສໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘຘມ຺ມານໍ ເອເກກກ຺ຂນ຺ຘລກ຺ຂເຓ ສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກລາປວເສນ ຣາສິໍ ກຕ຺ວາ ວວຕ຺ຖາເນ ນິຈ຺ຉຍເນ ສນ຺ນິຏ຺ຐາປເນ ປຎ຺ຎາ.

ສມ຺ມສເນ ຎາຓນ຺ຕິ ສມ຺ມາ ອາມສເນ ອນຸມຊ຺ຊເນ ເປກ຺ຂເຓ ຎາຓໍ, ກລາປສມ຺ມສນຎາຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທຎ຺ຫິ ນາມຣູປວວຕ຺ຖານຎາຓານນ຺ຕຣໍ ນາມຣູປປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄເຫ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາເຓ ຐິຕສ຺ສ ‘‘ຍໍກິຎ຺ຈິ ຣູປໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວາ ໂອຬາຣິກໍ ວາ ສຸຂຸມໍ ວາ ຫີນໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາ ຍໍ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ວາ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ວວຕ຺ຖເປຕິ, ເອກໍ ສມ຺ມສນໍ, ທຸກ຺ຂໂຕ ວວຕ຺ຖເປຕິ, ເອກໍ ສມ຺ມສນໍ, ອນຕ຺ຕໂຕ ວວຕ຺ຖເປຕິ, ເອກໍ ສມ຺ມສນ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ປຏິ. ມ. ໑.໔໘) ນເຍນ ວຸຕ຺ຕສມ຺ມສນວເສນ ປຸພ຺ເພ ວວຕ຺ຖາປິເຕ ເອເກກສ຺ມິໍ ຂນ຺ເຘ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ອນິຈ຺ຈໂຕ ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຕ຺ຕໂຕ ວິປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ກລາປສມ຺ມສນຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

໖. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ຘມ຺ມານໍ ວິປຣິຓາມານຸປສ຺ສເນ ປຎ຺ຎາຕິ ສນ຺ຕຕິວເສນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘຘມ຺ມານໍ ວິປຣິຓາມທສ຺ສເນ ຠງ຺ຄທສ຺ສເນ ປຎ຺ຎາ. ຍສ຺ມາ ‘‘ອິເມ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ອຸທຍໍ ຄເຫຕ຺ວາປິ ເຠເທເຍວ ຈິຕ຺ຕໍ ຐເປຕິ, ຕສ຺ມາ ອວຸຕ຺ໂຕປິ ອຸທໂຍ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ຘມ຺ມານໍ ທສ຺ສເນນ ວາ ອຸທຍທສ຺ສນສ຺ສ ສິທ຺ຘຕ຺ຕາ ອຸທໂຍ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ ໂຫຕິ. ນ ຫິ ອຸທຍໍ ວິນາ ຘມ຺ມານໍ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕໍ ສິຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປ຺ປາທວິປຣິຓາມານຸປສ຺ສເນ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ ອວຸຕ຺ເຕປິ ວຸຕ຺ຕເມວ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ‘‘ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສເນ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ນິຍມິຕຕ຺ຕາ ຈ ອຸທຍທສ຺ສນໍ ສິທ຺ຘເມວ ໂຫຕີຕິ ອນນ຺ຕຣໍ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ມສນຎາຓສ຺ສ ປາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍສມ຺ມສເນເຍວ ປາກຏີຠູເຕ ອຸທຍພ຺ພເຍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ສງ຺ຂາຣານໍ ປຣິຈ຺ເຉທກຣຓຕ຺ຖໍ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສນໍ ອາຣຠນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ. ຕຎ຺ຫິ ອຸທຍພ຺ພເຍ ອນຸປສ຺ສນໂຕ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສນາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໗. ອາຣມ຺ມຓໍ ປຏິສງ຺ຂາຕິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທິອາຣມ຺ມຓໍ ຠງ຺ຄໂຕ ປຏິສງ຺ຂາຍ ຊານິຕ຺ວາ ປສ຺ສິຕ຺ວາ. ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສເນ ປຎ຺ຎາ ວິປສ຺ສເນ ຎາຓນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ຠງ຺ຄໂຕ ປຏິສງ຺ຂາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຎາຓສ຺ສ ຠງ຺ຄໍ ອນຸປສ຺ສເນ ຍາ ປຎ຺ຎາ, ຕໍ ‘‘ວິປສ຺ສເນ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ວິປສ຺ສນາຕິ ຈ ວິວິຘາ ປສ຺ສນາ ວິປສ຺ສນາ. ອາຣມ຺ມຓປຏິສງ຺ຂາຕິປິ ປາໂຐ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ປຏິສງ຺ຂາ ຊານນາ ປສ຺ສນາຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອາຣມ຺ມຓປຏິສງ຺ຂາ ‘‘ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສເນ ປຎ຺ຎາ ວິປສ຺ສເນ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນາຍ ເອວ ວິປສ຺ສນາ ສິຂໍ ປາປຸຓາຕິ, ຕສ຺ມາ ວິເສເສຕ຺ວາ ອິທເມວ ‘‘ວິປສ຺ສເນ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສນາຍ ຐິຕສ຺ສ ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສາ ສິທ຺ຘາຍ ຕໍ ສິທ຺ຘເມວ ໂຫຕີຕິ ຕໍ ອວຕ຺ວາວ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນາຍ ເອວ ວິປສ຺ສນາສິຂໍ ຎາຓໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສນາຍ ສຸປຣິທິຏ຺ຐອຸທຍພ຺ພຍສ຺ສ ສຸປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນສຸ ສງ຺ຂາເຣສຸ ລຫຸໍ ລຫຸໍ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ເຕສຸ ຎາເຓ ຕິກ຺ເຂ ວຫນ຺ເຕ ອຸທຍໍ ປຫາຍ ຠງ຺ເຄ ເອວ ສຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕສ຺ສ ‘‘ເອວໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເອວໍ ນາມ ສງ຺ຂາຣາ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ປສ຺ສໂຕ ເອຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

໘. ຠຍຕຸປຏ຺ຐາເນ ປຎ຺ຎາຕິ ອຸປ຺ປາທປວຕ຺ຕນິມິຕ຺ຕອາຍູຫນາປຏິສນ຺ຘີນໍ ຠຍໂຕ ອຸປຏ຺ຐາເນ ປີຬາໂຍຄໂຕ ສປ຺ປຏິຠຍວເສນ ຄຫຓູປຄມເນ ປຎ຺ຎາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠຍໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕີຕິ ຠຍຕຸປຏ຺ຐານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ, ຕສ຺ມິໍ ຠຍຕຸປຏ຺ຐາເນ. ອຖ ວາ ຠຍໂຕ ອຸປຕິຏ຺ຐຕີຕິ ຠຍຕຸປຏ຺ຐານໍ, ປຎ຺ຎາ, ຕໍ ‘‘ຠຍຕຸປຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ອາທີນເວ ຎາຓນ຺ຕິ ຠຸມ຺ມວຈນເມວ. ‘‘ຍາ ຈ ຠຍຕຸປຏ຺ຐາເນ ປຎ຺ຎາ, ຍຎ຺ຈ ອາທີນເວ ຎາຓໍ, ຍາ ຈ ນິພ຺ພິທາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ເອກຏ຺ຐາ, ພ຺ຍຎ຺ຊນເມວ ນານ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໒໗) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເອກມິວ ວຸຈ຺ຈມານມ຺ປິ ອວຕ຺ຖາເຠເທນ ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາທິ ວິຍ ຕິວິຘເມວ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຠຍຕຸປຏ຺ຐານອາທີນວານຸປສ຺ສນາສຸ ສິທ຺ຘາສຸ ນິພ຺ພິທານຸປສ຺ສນາ ສິທ຺ຘາ ໂຫຕີຕິ ກຕ຺ວາ ອວຸຕ຺ຕາປິ ວຸຕ຺ຕາວ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ສພ຺ພສງ຺ຂາຣານໍ ຠງ຺ຄາຣມ຺ມຓໍ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນໍ ອາເສວນ຺ຕສ຺ສ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສ ພຫຸລີກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຕິຠວຈຕຸໂຍນິປຎ຺ຈຄຕິສຕ຺ຕວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິນວສຕ຺ຕາວາເສສຸ ປເຠທກາ ສງ຺ຂາຣາ ສຸເຂນ ຊີວິຕຸກາມສ຺ສ ຠີຣຸກປຸຣິສສ຺ສ ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆທີປິອຈ຺ຉຕຣຈ຺ຉຍກ຺ຂຣກ຺ຂສຈຓ຺ຑໂຄຓຈຓ຺ຑກຸກ຺ກຸຣປຠິນ຺ນ- ມທຈຓ຺ຑຫຕ຺ຖິໂຆຣອາສິວິສອສນິວິຈກ຺ກສຸສານຣຓຠູມິຊລິຕອງ຺ຄາຣກາສຸອາທໂຍ ວິຍ ມຫາຠຍໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ‘‘ອຕີຕາ ສງ຺ຂາຣາ ນິຣຸທ຺ຘາ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ອນາຄຕາປິ ເອວເມວ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ປສ຺ສໂຕ ເອຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ຠຍຕຸປຏ຺ຐານໍ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ຠຍຕຸປຏ຺ຐານຎາຓໍ ອາເສວນ຺ຕສ຺ສ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສ ພຫຸລີກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ພຠວໂຍນິຄຕິຐິຕິສຕ຺ຕາວາເສສຸ ເນວ ຕາຓໍ ນ ເລຓໍ ນ ຄຕິ ນ ປຏິສຣຓໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ສພ຺ພຠວໂຍນິຄຕິຐິຕິນິວາສຄເຕສຸ ສງ຺ຂາເຣສຸ ເອກສງ຺ຂາເຣປິ ປຕ຺ຖນາ ວາ ປຣາມາໂສ ວາ ນ ໂຫຕິ, ຕໂຍ ຠວາ ວີຕຈ຺ຈິຕງ຺ຄາຣປຸຓ຺ຓາ ອງ຺ຄາຣກາສຸໂຍ ວິຍ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຠູຕາ ໂຆຣວິສາ ອາສິວິສາ ວິຍ, ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕາສິກາ ວຘກາ ວິຍ, ຉ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາຍຕນານິ ສຸຎ຺ຎຄາໂມ ວິຍ, ຉ ພາຫິຣາຍຕນານິ ຄາມຆາຕກໂຈຣາ ວິຍ, ສຕ຺ຕວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍ ນວ ຈ ສຕ຺ຕາວາສາ ເອກາທສຫິ ອຄ຺ຄີຫິ ອາທິຕ຺ຕາ ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕາ ສໂຊຕິຠູຕາ ວິຍ ຈ, ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ຄຓ຺ຑຠູຕາ ໂຣຄຠູຕາ ສລ຺ລຠູຕາ ອຆຠູຕາ ອາພາຘຠູຕາ ວິຍ ຈ ນິຣສ຺ສາທາ ນິຣສາ ມຫາອາທີນວຣາສິຠູຕາ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ສຸເຂນ ຊີວິຕຸກາມສ຺ສ ຠີຣຸກປຸຣິສສ຺ສ ຣມຓີຍາກາຣສຓ຺ຐິຕມ຺ປິ ສວາຬກມິວ ວນຄຫນໍ, ສສທ຺ທູລາ ວິຍ ຄຸຫາ, ສຄາຫຣກ຺ຂສໍ ວິຍ ອຸທກໍ, ສມຸສ຺ສິຕຂຄ຺ຄາ ວິຍ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ, ສວິສໍ ວິຍ ໂຠຊນໍ, ສໂຈໂຣ ວິຍ ມຄ຺ໂຄ, ອາທິຕ຺ຕມິວ ອຄາຣໍ, ອຸຍ຺ຍຸຕ຺ຕເສນາ ວິຍ ຣຓຠູມິ. ຍຖາ ຫິ ໂສ ປຸຣິໂສ ເອຕານິ ສວາຬກວນຄຫນາທີນິ ອາຄມ຺ມ ຠີໂຕ ສໍວິຄ຺ໂຄ ໂລມຫຏ຺ຐຊາໂຕ ສມນ຺ຕໂຕ ອາທີນວເມວ ປສ຺ສຕິ, ເອວເມວ ໂສ ໂຍຄາວຈໂຣ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນາວເສນ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ ຠຍໂຕ ອຸປຏ຺ຐິເຕສຸ ສມນ຺ຕໂຕ ນິຣສໍ ນິຣສ຺ສາທໍ ອາທີນວເມວ ປສ຺ສຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ປສ຺ສໂຕ ອາທີນວານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ໂສ ເອວໍ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣ ອາທີນວໂຕ ສມ຺ປສ຺ສນ຺ໂຕ ສພ຺ພຠວໂຍນິຄຕິວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິສຕ຺ຕາວາສຄເຕ ສເຠທເກ ສງ຺ຂາຣຄເຕ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ ອຸກ຺ກຓ຺ຐຕິ ນາຠິຣມຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ຈິຕ຺ຕກູຏປພ຺ພຕປາທາຠິຣໂຕ ສຸວຓ຺ຓຣາຊຫໍໂສ ອສຸຈິມ຺ຫິ ຈຓ຺ຑາລຄາມທ຺ວາຣອາວາເຏ ນາຠິຣມຕິ, ສຕ຺ຕສຸ ມຫາສເຣສຸເຍວ ອຠິຣມຕິ, ເອວເມວ ອຍໍ ໂຍຄີຣາຊຫໍໂສ ສຸປຣິທິຏ຺ຐາທີນເວ ສເຠທເກ ສງ຺ຂາຣຄເຕ ນາຠິຣມຕິ, ຠາວນາຣາມຕາຍ ປນ ຠາວນາຣຕິຍາ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕສຸ ອນຸປສ຺ສນາສຸເຍວ ອຠິຣມຕິ. ຍຖາ ຈ ສຸວຓ຺ຓປຎ຺ຊເຣປິ ປກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ສີໂຫ ມິຄຣາຊາ ນາຠິຣມຕິ, ຕິໂຍຊນສຫສ຺ສວິຕ຺ຖເຕ ປນ ຫິມວນ຺ເຕເຍວ ຣມຕິ, ເອວມຍມ຺ປິ ໂຍຄີສີໂຫ ຕິວິເຘ ສຸຄຕິຠເວປິ ນາຠິຣມຕິ, ຕີສຸ ອນຸປສ຺ສນາສຸເຍວ ຣມຕິ. ຍຖາ ຈ ສພ຺ພເສໂຕ ສຕ຺ຕປ຺ປຕິຏ຺ໂຐ ອິທ຺ຘິມາ ເວຫາສງ຺ຄໂມ ຉທ຺ທນ຺ໂຕ ນາຄຣາຊາ ນຄຣມຊ຺ເຌ ນາຠິຣມຕິ, ຫິມວຕິ ຉທ຺ທນ຺ຕຣຫເທເຍວ ຣມຕິ, ເອວມຍໍ ໂຍຄີວຣວາຣໂຓ ສພ຺ພສ຺ມິມ຺ປິ ສງ຺ຂາຣຄເຕ ນາຠິຣມຕິ, ‘‘ອນຸປ຺ປາໂທ ເຂມ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ປຏິ. ມ. ໑.໕໓) ນເຍນ ນິທ຺ທິຏ຺ເຐ ສນ຺ຕິປເທເຍວ ຣມຕິ, ຕນ຺ນິນ຺ນຕປ຺ໂປຓຕປ຺ປພ຺ຠາຣມານໂສ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຕສ຺ສ ນິພ຺ພິທານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕີຕິ.

໙. ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາປຏິສງ຺ຂາສນ຺ຕິຏ຺ຐນາ ປຎ຺ຎາ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາສຸ ຎາຓນ຺ຕິ ມຸຎ຺ຈິຕຸໍ ຈຊິຕຸໍ ກາເມຕິ ອິຈ຺ຉຕີຕິ ມຸຎ຺ຈິຕຸກາໂມ, ມຸຎ຺ຈິຕຸກາມສ຺ສ ຠາໂວ ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາ. ປຏິສງ຺ຂາຕິ ອຸປປຣິກ຺ຂຕີຕິ ປຏິສງ຺ຂາ, ປຏິສງ຺ຂານໍ ວາ ປຏິສງ຺ຂາ. ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕີຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐນາ, ສນ຺ຕິຏ຺ຐນໍ ວາ ສນ຺ຕິຏ຺ຐນາ. ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາ ຈ ສາ ປຏິສງ຺ຂາ ຈ ສນ຺ຕິຏ຺ຐນາ ຈາຕິ ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາປຏິສງ຺ຂາສນ຺ຕິຏ຺ຐນາ. ອິຕິ ປຸພ຺ພຠາເຄ ນິພ຺ພິທາຎາເຓນ ນິພ຺ພິນ຺ນສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາທີນິ ປຣິຈ຺ຈຊິຕຸກາມຕາ ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາ. ມຸຎ຺ຈນສ຺ສ ອຸປາຍກຣຓຕ຺ຖໍ ມຊ຺ເຌ ປຏິສງ຺ຂານໍ ປຏິສງ຺ຂາ. ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອວສາເນ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂນໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐນາ. ເອວໍ ອວຕ຺ຖາເຠເທນ ຕິປ຺ປກາຣາ ປຎ຺ຎາ ສງ຺ຂາຣານໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂນາສຸ ຎາຓໍ, ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາປຏິສງ຺ຂາສນ຺ຕິຏ຺ຐນາສງ຺ຂາຕານໍ ອວຕ຺ຖາເຠເທນ ຠິນ຺ນານໍ ຕິສ຺ສນ຺ນມ຺ປິ ປຎ຺ຎານໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂຕໍ ອິຈ຺ຉນ຺ເຕນ ປນ ‘‘ປຎ຺ຎາ’’ຕິ ຈ ‘‘ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາສູ’’ຕິ ຈ ພຫຸວຈນໍ ກຕໍ, ອວຕ຺ຖາເຠເທນ ຠິນ຺ນສ຺ສາປິ ເອກຕ຺ຕາ ‘‘ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ເອກວຈນໍ ກຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ – ‘‘ຍາ ຈ ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາ ຍາ ຈ ປຏິສງ຺ຂານຸປສ຺ສນາ ຍາ ຈ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ເອກຏ຺ຐາ, ພ຺ຍຎ຺ຊນເມວ ນານ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໒໗). ເກຈິ ປນ ‘‘ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາສູຕິ ພຫຸວຈນໍ ສມຖວິປສ຺ສນາວເສນ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂານໍ ພຫຸຕ຺ຕາ’’ຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາສູຕິ ຈ ກິຣິຍາເປກ຺ຂນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອວຕ຺ຖາເຠເທນ ປນ ເຕນ ນິພ຺ພິທາຎາເຓນ ນິພ຺ພິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ອຸກ຺ກຓ຺ຐນ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ພຠວໂຍນິຄຕິວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິສຕ຺ຕາວາສຄເຕສຸ ສເຠທເກສຸ ສງ຺ຂາເຣສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ສຊ຺ຊຕິ ນ ລຄ຺ຄຕິ ນ ພຊ຺ຌຕິ, ສພ຺ພສງ຺ຂາຣຄຕໍ ມຸຎ຺ຈິຕຸກາມໍ ຉຑ຺ເຑຕຸກາມໍ ໂຫຕິ.

ອຖ ວາ ຍຖາ ຊາລພ຺ຠນ຺ຕຣຄໂຕ ມຈ຺ໂຉ, ສປ຺ປມຸຂຄໂຕ ມຓ຺ຑູໂກ, ປຎ຺ຊຣປກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ວນກຸກ຺ກຸໂຏ, ທຬ຺ຫປາສວສໍຄໂຕ ມິໂຄ, ອຫິຕຸຓ຺ຑິກຫຕ຺ຖຄໂຕ ສປ຺ໂປ, ມຫາປງ຺ກປກ຺ຂນ຺ໂທ ກຸຎ຺ຊໂຣ, ສຸປຓ຺ຓມຸຂຄໂຕ ນາຄຣາຊາ, ຣາຫຸມຸຂປວິຏ຺ໂຐ ຈນ຺ໂທ, ສປຕ຺ຕປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ປຸຣິໂສຕິເອວມາທໂຍ ຕໂຕ ຕໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕຸກາມາ ນິສ຺ສຣິຕຸກາມາວ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ຕສ຺ສ ໂຍຄິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສພ຺ພສ຺ມາ ສງ຺ຂາຣຄຕາ ມຸຈ຺ຈິຕຸກາມໍ ນິສ຺ສຣິຕຸກາມໍ ໂຫຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ວຸຈ຺ຈມາເນ ‘‘ມຸຈ຺ຈິຕຸກາມສ຺ສ ມຸຈ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາ’’ຕິ ປາໂຐ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ເອວຎ຺ຈ ສຕິ ‘‘ອຸປ຺ປາທໍ ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາ’’ຕິອາທີສຸ ‘‘ອຸປ຺ປາທາ ມຸຈ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາ’’ຕິອາທິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ປຸຣິໂມ ເອວ ອຕ຺ໂຖ ສຸນ຺ທຣຕໂຣ. ອຖສ຺ສ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ ວິຄຕາລຍສ຺ສ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣຄຕໍ ມຸຎ຺ຈິຕຸກາມສ຺ສ ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ເອວໍ ສພ຺ພຠວໂຍນິຄຕິວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິສຕ຺ຕາວາສຄເຕ ສເຠທເກ ສງ຺ຂາເຣ ມຸຎ຺ຈິຕຸກາໂມ ມຸຎ຺ຈນສ຺ສ ອຸປາຍສມ຺ປາທນຕ຺ຖໍ ປຸນ ເຕ ເອວ ສງ຺ຂາເຣ ປຏິສງ຺ຂານຸປສ຺ສນາຎາເຓນ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ວິປສ຺ສຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ວິປສ຺ສໂຕ ຈສ຺ສ ອນິຈ຺ຈວເສນ ນິມິຕ຺ຕໍ ປຏິສງ຺ຂາຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ທຸກ຺ຂວເສນ ປວຕ຺ຕໍ ປຏິສງ຺ຂາຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອນຕ຺ຕວເສນ ນິມິຕ຺ຕຎ຺ຈ ປວຕ຺ຕຎ຺ຈ ປຏິສງ຺ຂາຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ປຏິສງ຺ຂານຸປສ຺ສນາຎາເຓນ ‘‘ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ສຸຎ຺ຎາ’’ຕິ ທິສ຺ວາ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສງ຺ຂາເຣ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຠຍຎ຺ຈ ນນ຺ທິຎ຺ຈ ວິປ຺ປຫາຍ ຠຣິຍາຍ ໂທສໍ ທິສ຺ວາ ວິສ຺ສຏ຺ຐຠຣິໂຍ ວິຍ ປຸຣິໂສ ຕສ຺ສາ ຠຣິຍາຍ ສງ຺ຂາເຣສຸ ອຸທາສີໂນ ໂຫຕິ ມຊ຺ຌຕ຺ໂຕ, ‘‘ອຫ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ມມ’’ນ຺ຕິ ວາ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ຊານໂຕ ເອວໍ ປສ຺ສໂຕ ຕີສຸ ຠເວສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ປຕິລີຍຕິ ປຏິກຸຏຕິ ປຏິວຕ຺ຕຕິ ນ ສມ຺ປສາຣິຍຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ປທຸມປລາເສ ອີສກໍ ໂປເຓ ອຸທກຜຸສິຕານິ ປຕິລີຍນ຺ຕິ ປຏິກຸຏນ຺ຕິ ປຏິວຕ຺ຕນ຺ຕິ ນ ສມ຺ປສາຣິຍນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ວາ ປນ ກຸກ຺ກຸຏປຕ຺ຕໍ ວາ ນ຺ຫາຣຸທທ຺ທຸລໍ ວາ ອຄ຺ຄິມ຺ຫິ ປກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ປຕິລີຍຕິ ປຏິກຸຏຕິ ປຏິວຕ຺ຕຕິ ນ ສມ຺ປສາຣິຍຕິ, ເອວໍ ຕສ຺ສ ຕີສຸ ຠເວສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ປຕິລີຍຕິ ປຏິກຸຏຕິ ປຏິວຕ຺ຕຕິ ນ ສມ຺ປສາຣິຍຕິ, ອຸເປກ຺ຂາ ສຓ຺ຐາຕິ. ເອວມສ຺ສ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຎາຓໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ. ອິມິນາ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຎາເຓນ ສທ຺ຘິໍ ອຸປຣິ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓສ຺ສ ສາຘກໍ ອນຸໂລມຎາຓໍ ປຸພ຺ພາປຣຎາເຓຫິ ອວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕເມວ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຠຄວຕາ –

‘‘ໂສ ວຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກຎ຺ຈິ ສງ຺ຂາຣໍ ນິຈ຺ຈໂຕ ສມນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ອນຸໂລມິກາຍ ຂນ຺ຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ, ອນຸໂລມິກາຍ ຂນ຺ຕິຍາ ອສມນ຺ນາຄໂຕ ສມ຺ມຕ຺ຕນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມິສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ, ສມ຺ມຕ຺ຕນິຍາມໍ ອໂນກ຺ກມມາໂນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ວາ ສກທາຄາມິຜລໍ ວາ ອນາຄາມິຜລໍ ວາ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ວາ ສຈ຺ຉິກຣິສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິອາທິ (ອ. ນິ. ໖.໙໘; ປຏິ. ມ. ໓.໓໖).

ວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ –

‘‘ກຕິຫາກາເຣຫິ ອນຸໂລມິກໍ ຂນ຺ຕິໍ ປຏິລຠຕິ? ກຕິຫາກາເຣຫິ ສມ຺ມຕ຺ຕນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມຕິ? ຈຕ຺ຕາລີສາຍ ອາກາເຣຫິ ອນຸໂລມິກໍ ຂນ຺ຕິໍ ປຏິລຠຕິ, ຈຕ຺ຕາລີສາຍ ອາກາເຣຫິ ສມ຺ມຕ຺ຕນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມຕີ’’ຕິອາທິ (ປຏິ. ມ. ໓.໓໗).

ປຏ຺ຐາເນ ເຈຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘ອນຸໂລມໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸສ຺ສ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ. ອນຸໂລມໍ ໂວທານສ຺ສ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິອາທິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໑໗).

ຕສ຺ສ ຫິ ຕໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຎາຓໍ ອາເສວນ຺ຕສ຺ສ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສ ພຫຸລີກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອຘິໂມກ຺ຂສທ຺ຘາ ພລວຕຣາ ໂຫຕິ, ວີຣິຍໍ ສຸປຄ຺ຄຫິຕໍ, ສຕິ ສູປຏ຺ຐິຕາ, ຈິຕ຺ຕໍ ສຸສມາຫິຕໍ, ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຎາຓໍ ຕິກ຺ຂຕຣໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ຕສ຺ສ ອິທານິ ມຄ຺ໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຍ ສງ຺ຂາເຣ ‘‘ອນິຈ຺ຈາ’’ຕິ ວາ ‘‘ທຸກ຺ຂາ’’ຕິ ວາ ‘‘ອນຕ຺ຕາ’’ຕິ ວາ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ຠວງ຺ຄໍ ໂອຕຣຕິ. ຠວງ຺ຄານນ຺ຕຣໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຍ ກຕນເຍເນວ ສງ຺ຂາເຣ ‘‘ອນິຈ຺ຈາ’’ຕິ ວາ ‘‘ທຸກ຺ຂາ’’ຕິ ວາ ‘‘ອນຕ຺ຕາ’’ຕິ ວາ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຸຣຸມານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນໍ. ຕທນນ຺ຕຣໍ ຕເຖວ ສງ຺ຂາເຣ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຕີຓິ ຈຕ຺ຕາຣິ ວາ ຊວນຈິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ ອນຸໂລມຎາຓໍ. ຕຎ຺ຫິ ປຸຣິມານຎ຺ຈ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ວິປສ຺ສນາຎາຓານໍ ຕຖກິຈ຺ຈຕາຍ ອນຸໂລເມຕິ, ອຸປຣິ ຈ ປຕ຺ຕພ຺ພານໍ ສຕ຺ຕຕິໍສາຍ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມານໍ ອນຸໂລເມຕິ. ຍຖາ ຫິ ຘມ຺ມິໂກ ຣາຊາ ວິນິຈ຺ຉຍຏ຺ຐາເນ ນິສິນ຺ໂນ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ໂວຫາຣິກມຫາມຕ຺ຕານໍ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ສຸຕ຺ວາ ອຄຕິຄມນໍ ປຫາຍ ມຊ຺ຌຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ອນຸໂມທມາໂນ ເຕສຎ຺ຈ ວິນິຈ຺ຉຍສ຺ສ ອນຸໂລເມຕິ, ໂປຣາຓສ຺ສ ຈ ຣາຊຘມ຺ມສ຺ສ. ຕຕ຺ຖ ຣາຊາ ວິຍ ອນຸໂລມຎາຓໍ, ອຏ຺ຐ ໂວຫາຣິກມຫາມຕ຺ຕາ ວິຍ ອຏ຺ຐ ວິປສ຺ສນາຎາຓານິ, ໂປຣາຓຣາຊຘມ຺ໂມ ວິຍ ສຕ຺ຕຕິໍສ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມາ, ຍຖາ ຣາຊາ ‘‘ເອວໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ອນຸໂມທມາໂນ ໂວຫາຣິການຎ຺ຈ ວິນິຈ຺ຉຍສ຺ສ ຣາຊຘມ຺ມສ຺ສ ຈ ອນຸໂລເມຕິ, ເອວມິທໍ ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ສງ຺ຂາເຣ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານໍ ອຏ຺ຐນ຺ນຎ຺ຈ ວິປສ຺ສນາຎາຓານໍ ຕຖກິຈ຺ຈຕາຍ ອນຸໂລເມຕິ, ອຸປຣິ ຈ ປຕ຺ຕພ຺ພານໍ ສຕ຺ຕຕິໍສາຍ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມານໍ. ຕສ຺ມາ ອນຸໂລມຎາຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໑໐. ພຫິທ຺ຘາ ວຸຏ຺ຐານວິວຏ຺ຏເນ ປຎ຺ຎາ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ພຫິທ຺ຘາຕິ ສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕໍ. ຕຎ຺ຫິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສນ຺ຕາເນ ອກຸສລກ຺ຂນ຺ເຘ ອຸປາທາຍ ພຫິທ຺ຘາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ພຫິທ຺ຘາ ສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕມ຺ຫາ ວຸຏ຺ຐາຕິ ວິຄຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘໍ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ວຸຏ຺ຐານໍ, ວິວຏ຺ຏຕິ ປຣາວຏ຺ຏຕິ ປຣມ຺ມຸຂໍ ໂຫຕີຕິ ວິວຏ຺ຏນໍ, ວຸຏ຺ຐານຎ຺ຈ ຕໍ ວິວຏ຺ຏນຎ຺ຈາຕິ ວຸຏ຺ຐານວິວຏ຺ຏນໍ. ເຕເນວາຫ –

‘‘ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓໍ ສມຸທຍສ຺ສ ອສມຸຈ຺ຉິນ຺ທນໂຕ ປວຕ຺ຕາ ນ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓໂຕ ປນ ນິມິຕ຺ຕາ ວຸຏ຺ຐາຕີຕິ ເອກໂຕ ວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕີ’’ຕິ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໘໒໗).

ປຸຖຸຊ຺ຊນໂຄຕ຺ຕາຠິຠວນໂຕ ອຣິຍໂຄຕ຺ຕຠາວນໂຕ ໂຄຕ຺ຣຠຸ. ອິທຎ຺ຫິ ອນຸໂລມຎາເຓຫິ ປທຸມປລາສໂຕ ອຸທກມິວ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣໂຕ ປຕິລີຍມານຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸໂລມຎາຓສ຺ສ ອາເສວນນ຺ເຕ ອນິມິຕ຺ຕໍ ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຸຣຸມານໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນໂຄຕ຺ຕໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນສງ຺ຂໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນຠູມິໍ ອຕິກ຺ກມມານໍ ອຣິຍໂຄຕ຺ຕໍ ອຣິຍສງ຺ຂໍ ອຣິຍຠູມິໍ ໂອກ຺ກມມານໍ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມເຓ ປຐມາວຕ຺ຕນປຐມາໂຠຄປຐມສມນ຺ນາຫາຣຠູຕໍ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອນນ຺ຕຣສມນນ຺ຕຣາເສວນອຸປນິສ຺ສຍນຕ຺ຖິວິຄຕວເສນ ຉຫິ ອາກາເຣຫິ ປຈ຺ຈຍຠາວໍ ສາຘຍມານໍ ສິຂາປ຺ປຕ຺ຕໍ ວິປສ຺ສນາຍ ມຸທ຺ຘຠູຕໍ ອປຸນຣາວຕ຺ຕກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

໑໑. ທຸຠໂຕ ວຸຏ຺ຐານວິວຏ຺ຏເນ ປຎ຺ຎາ ມຄ຺ເຄ ຎາຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ທຸຠໂຕຕິ ອຸຠໂຕ, ທ຺ວຍໂຕຕິ ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກິເລສານໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທນໂຕ ກິເລເສຫິ ຈ ຕທນຸວຕ຺ຕກກ຺ຂນ຺ເຘຫິ ຈ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓກຣຓໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ເຕຫິ ຈ ວຸຏ຺ຐາຕິ ວິວຏ຺ຏຕີຕິ ທຸຠໂຕ ວຸຏ຺ຐານວິວຏ຺ຏເນ ປຎ຺ຎາ. ເຕເນວາຫ –

‘‘ຈຕ຺ຕາຣິປິ ມຄ຺ຄຎາຓານິ ອນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ນິມິຕ຺ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ສມຸທຍສ຺ສ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທນໂຕ ປວຕ຺ຕາ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕີຕິ ທຸຠໂຕ ວຸຏ຺ຐານານິ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໘໒໗).

ມຄ຺ເຄ ຎາຓນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ ມຄ຺ຄຕິ ເປກ຺ຂຕິ, ນິພ຺ພານຕ຺ຖິເກຫິ ວາ ມຄ຺ຄີຍຕິ ອນ຺ເວສີຍຕິ, ກິເລເສ ວາ ມາເຣນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ມຄ຺ໂຄ, ຕສ຺ມິໍ ມຄ຺ເຄ ຎາຓໍ. ຊາຕິຄ຺ຄຫເຓນ ເອກວຈນໍ ກຕໍ. ຕຎ຺ຫິ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓສ຺ສ ອນນ຺ຕຣໍ ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຸຣຸມານໍ ສຍໍວຊ຺ເຌ ກິເລເສ ນິຣວເສສໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທມານໍ ອນມຕຄ຺ຄສໍສາຣວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສມຸທ຺ທໍ ໂສສຍມານໍ ສພ຺ພາປາຍທ຺ວາຣານິ ປິທຫມານໍ ສຕ຺ຕອຣິຍຘນສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ກຸຣຸມານໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມິຈ຺ຉາມຄ຺ຄໍ ປຊຫມານໍ ສພ຺ພເວຣຠຍານິ ວູປສມຍມານໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ໂອຣສປຸຕ຺ຕຠາວມຸປນຍມານໍ ອຎ຺ຎານິ ຈ ອເນການິ ອານິສໍສສຕານິ ປຏິລາຠຍມານໍ ມຄ຺ຄຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ຐາຕຸໍ ອິຈ຺ຉໍ ປຸຣິໂສ, ລງ຺ຆິຕ຺ວາ ມາຕິກາຍ ປຣຕີເຣ;

ເວເຄນາຄມ຺ມ ຍຖາ, ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ໂອຣິມຕິຣຕຣຸພທ຺ຘໍ.

ຣຊ຺ຊຸໍ ວາ ທຓ຺ຑໍ ວາ, ອຸລ຺ລງ຺ຆິຕ຺ວານ ປາຣນິນ຺ນຕນຸ;

ປາຣາປນ຺ໂນ ປນ ຕໍ, ມຸຎ຺ຈິຍ ເວຘໍ ປຕິຏ຺ຐຫຕິ ປາເຣ.

ເອວໍ ໂຍຄາວຈໂຣ, ສກ຺ກາຍມຍມ຺ຫິ ໂອຣິເມ ຕີເຣ;

ທິຏ຺ຐຠໂຍ ອຠເຍ ປນ, ຐາຕຸໍ ອິຈ຺ຉໍ ອມຕປາເຣ.

ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສ, ປຠຸຕິກເວເຄນ ອາຄໂຕ ຣຊ຺ຊຸໍ;

ຣູປາວ຺ຫໍ ທຓ຺ຑໍ ວາ, ຕທິຕຣຂນ຺ຘາວ຺ຫຍໍ ສມ຺ມາ.

ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອາວຊ຺ຊນ, ຈິຕ຺ເຕນ ຫິ ປຸພ຺ພວຸຕ຺ຕນຍໂຕວ;

ອນຸໂລເມຫຸລ຺ລງ຺ຆິຍ, ນິພ຺ພຸຕິນິນ຺ໂນ ຕທາສໂນປຄໂຕ.

ຕໍ ມຸຎ຺ຈິຍ ໂຄຕ຺ຣຠຸນາ, ອລທ຺ຘອາເສວເນນ ຕຸ ປເວຘໍ;

ປຕິໂຕ ສງ຺ຂຕປາເຣ, ຕໂຕ ປຕິຏ຺ຐາຕິ ມຄ຺ຄຎາເຓນ.

ປສ຺ສິຕຸກາໂມ ຈນ຺ທໍ, ຈນ຺ເທ ຉນ຺ນມ຺ຫິ ອພ຺ຠປຏເລຫິ;

ຖຸລກສຸຂຸມສຸຂຸເມສຸ, ອພ຺ເຠສຸ ຫເຏສຸ ວາຍຸນາ ກມໂຕ.

ຈນ຺ທໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ນໂຣ, ຍຖາ ຕເຖວານຸໂລມຎາເຓຫິ ກມາ;

ສຈ຺ຈຈ຺ຉາທກໂມເຫ, ວິນາສິເຕ ເປກ຺ຂເຕ ຫິ ໂຄຕ຺ຣຠຸ ອມຕໍ.

ວາຕາ ວິຍ ເຕ ຈນ຺ທໍ, ອມຕໍ ນ ຫິ ເປກ຺ຂເຣນຸໂລມານິ;

ປຸຣິໂສ ອພ຺ຠານິ ຍຖາ, ໂຄຕ຺ຣຠຸ ນ ຕມໍ ວິໂນເທຕິ.

ຠມິຕມ຺ຫິ ຈກ຺ກຍນ຺ເຕ, ຐິໂຕ ນໂຣ ອຎ຺ຎທິນ຺ນສຎ຺ຎາຍ;

ອຸສຸປາເຕ ຜລກສຕໍ, ອເປກ຺ຂມາໂນ ຍຖາ ວິຊ຺ເຌ.

ເອວມິຘ ມຄ຺ຄຎາຓໍ, ໂຄຕ຺ຣຠຸນາ ທິນ຺ນສຎ຺ຎມວິຫາຍ;

ນິພ຺ພາເນ ວຕ຺ຕນ຺ຕໍ, ໂລຠກ຺ຂນ຺ຘາທິເກ ປທາເລຕິ.

ສໍສາຣທຸກ຺ຂຊລຘິໍ, ໂສສຍຕິ ປິທຫຕິ ທຸຄ຺ຄຕິທ຺ວາຣໍ;

ກຸຣຸເຕ ຈ ອຣິຍຘນິນໍ, ມິຈ຺ຉາມຄ຺ຄຎ຺ຈ ປຊຫາຕິ.

ເວຣຠຍານິ ສມຍເຕ, ກໂຣຕິ ນາຖສ຺ສ ໂອຣສສຸຕຕ຺ຕໍ;

ອຎ຺ເຎ ຈ ອເນກສເຕ, ອານີສໍເສ ທທາຕິ ຎາຓມິທນ຺ຕິ.

໑໒. ປໂຍຄປ຺ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິປຎ຺ຎາ ຜເລ ຎາຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປໂຍໂຄຕິ ຠຸໂສ ໂຍໂຄ, ຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ມຄ຺ຄຠາວນາຍ ອຸຠໂຕ ວຸຏ຺ຐານປໂຍໂຄ, ຕສ຺ສ ປໂຍຄສ຺ສ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠນໍ ນິຏ຺ຐານໍ ປໂຍຄປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິ. ກິໍ ຕໍ? ຈຕຸມຄ຺ຄກິຈ຺ຈປຣິໂຍສານໍ. ຕສ຺ສາ ປໂຍຄປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ເຫຕຸຠູຕາຍ ປວຕ຺ຕາ ຜເລ ປຎ຺ຎາ ປໂຍຄປ຺ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິປຎ຺ຎາ. ຜລຕິ ວິປຈ຺ຈຕີຕິ ຜລໍ, ຕສ຺ມິໍ ຜເລ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ. ເອເກກສ຺ສ ຫິ ມຄ຺ຄຎາຓສ຺ສ ອນນ຺ຕຣາ ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ວິປາກຠູຕານິ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓານິ ຕີຓິ ວາ ທ຺ເວ ວາ ເອກໍ ວາ ຜລຈິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອນນ຺ຕຣວິປາກຕ຺ຕາເຍວ ໂລກຸຕ຺ຕຣກຸສລານໍ ‘‘ສມາຘິມານນ຺ຕຣິກຎ຺ຎມາຫູ’’ຕິ (ຂຸ. ປາ. ໖.໕; ສຸ. ນິ. ໒໒໘) ຈ, ‘‘ທນ຺ຘໍ ອານນ຺ຕຣິກໍ ປາປຸຓາຕິ ອາສວານໍ ຂຍາຍາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໑໖໒) ຈ ອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ສ ທ຺ເວ ອນຸໂລມານິ, ຕສ຺ສ ຕຕິຍໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ, ຕີຓິ ຜລຈິຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຍສ຺ສ ຕີຓິ ອນຸໂລມານິ, ຕສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸ, ປຎ຺ຈມໍ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ, ທ຺ເວ ຜລຈິຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຍສ຺ສ ຈຕ຺ຕາຣິ ອນຸໂລມານິ, ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈມໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸ, ຉຏ຺ຐໍ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ, ເອກໍ ຜລຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອິທໍ ມຄ຺ຄວີຖິຍໍ ຜລໍ. ກາລນ຺ຕຣຜລໍ ປນ ສມາປຕ຺ຕິວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ນິໂຣຘາ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານຎ຺ຈ ເອເຕເນວ ສງ຺ຄຫິຕໍ.

໑໓. ຉິນ຺ນວຏຸມານຸປສ຺ສເນ ປຎ຺ຎາຕິ ເຕນ ເຕນ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນໍ ຕໍ ຕໍ ອຸປກ຺ກິເລສໍ ປຈ຺ຉາ ປສ຺ສເນ ປຎ຺ຎາ. ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓນ຺ຕິ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ຎາຓໍ. ວິມຸຕ຺ຕີຕິ ຈ ອຸປກ຺ກິເລເສຫິ ວິມຸຕ຺ຕໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ວິມຸຕ຺ຕຠາໂວ ວາ. ຕສ຺ສາ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ຊານນໍ ຎາຓໍ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓໍ. ກິເລເສຫິ ວິມຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕຕິມ຺ປິ ກິເລເສຫິ ວິມຸຕ຺ຕຠາວມ຺ປິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕ ກິເລເສຫິ ນ ວິນາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕີຕິ ເອເຕນ ປຫີນກິເລສປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ວິມຸຕ຺ຕສ຺ມິໍ ວິມຸຕ຺ຕມິຕິ ຎາຓໍ ໂຫຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໓; ທີ. ນິ. ໑.໒໔໘) ຫິ ອິທເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອວສິຏ຺ຐກິເລສປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓໍ ປນ ອວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ອິມິນາວ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ –

‘‘ວຸຕ຺ຕມ຺ຫິ ເອກຘມ຺ເມ, ເຍ ຘມ຺ມາ ເອກລກ຺ຂຓາ ເຕນ;

ວຸຕ຺ຕາ ຠວນ຺ຕິ ສພ຺ເພ, ອິຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ລກ຺ຂໂຓ ຫາໂຣ’’ຕິ. (ເນຕ຺ຕິ. ໔.໕ ນິທ຺ເທສວາຣ);

ອຖ ວາ ອຣຫໂຕ ອວສິຏ຺ຐກິເລສປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາຠາວາ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍານໍ ລພ຺ຠມານໍ ປຫີນກິເລສປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓເມວ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໑໔. ຕທາ ສມຸທາຄເຕ ຘມ຺ເມ ປສ຺ສເນ ປຎ຺ຎາຕິ ຕທາ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ຜລກ຺ຂເຓ ຈ ສມຸທາຄເຕ ປຏິລາຠວເສນ ຈ ປຏິເວຘວເສນ ຈ ສມາຄເຕ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ສມງ຺ຄິຠູເຕ ມຄ຺ຄຜລຘມ຺ເມ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ເມ ຈ ປສ຺ສນາ ເປກ຺ຂຓາ ປຊານນາ ປຎ຺ຎາ. ປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓ ຎາຓນ຺ຕິ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຠຸສໍ ປສ຺ສນໍ ຊານນໍ ຎາຓໍ. ອິມິນາ ຈ ຎາຓທ຺ວເຍນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓານິ ວຸຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ຫິ ມຄ຺ຄວີຖິຍໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລປຣິໂຍສາເນ ຈິຕ຺ຕໍ ຠວງ຺ຄໍ ໂອຕຣຕິ, ຕໂຕ ຠວງ຺ຄໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມິໍ ນິຣຸທ຺ເຘ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕ ມຄ຺ຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຊວນານີຕິ. ປຸນ ຠວງ຺ຄໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ເຕເນວ ນເຍນ ຜລາທີນໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ອາວຊ຺ຊນາທີນິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເຍສໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ເອສ ມຄ຺ຄໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ, ຜລໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ, ປຫີນກິເລເສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ, ອວສິຏ຺ຐກິເລເສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ, ນິພ຺ພານໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ໂສ ຫິ ‘‘ອິມິນາ ວຕາຫໍ ມຄ຺ເຄນ ອາຄໂຕ’’ຕິ ມຄ຺ຄໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ, ຕໂຕ ‘‘ອຍໍ ເມ ອານິສໍໂສ ລທ຺ໂຘ’’ຕິ ຜລໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ, ຕໂຕ ‘‘ອິເມ ນາມ ເມ ກິເລສາ ປຫີນາ’’ຕິ ປຫີນກິເລເສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ, ຕໂຕ ‘‘ອິເມ ນາມ ເມ ກິເລສາ ອວສິຏ຺ຐາ’’ຕິ ອຸປຣິມຄ຺ຄວຊ຺ເຌ ກິເລເສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ, ອວສາເນ ‘‘ອຍໍ ເມ ຘມ຺ໂມ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ປຏິລທ຺ໂຘ’’ຕິ ອມຕໍ ນິພ຺ພານໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ອິຕິ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ປຎ຺ຈ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຍຖາ ຈ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ, ເອວໍ ສກທາຄາມິອນາຄາມີນມ຺ປິ. ອຣຫໂຕ ປນ ອວສິຏ຺ຐກິເລສປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ຈຕ຺ຕາຣິເຍວ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓານິ. ເອວໍ ສພ຺ພານິ ເອກູນວີສຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓານິ. ອຸກ຺ກຏ຺ຐປຣິຈ຺ເຉໂທເຍວ ເຈໂສ. ປຫີນາວສິຏ຺ຐກິເລສປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓໍ ເສກ຺ຂານໍ ໂຫຕິ ວາ ນ ວາ. ຕສ຺ສ ຫິ ອຠາວໂຕເຍວ ມຫານາໂມ ສກ຺ໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ໂກສຸ ນາມ ເມ ຘມ຺ໂມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫີໂນ, ເຍນ ເມ ເອກທາ ໂລຠຘມ຺ມາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີ’’ຕິອາທິ (ມ. ນິ. ໑.໑໗໕).

ເອຕ຺ຖ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓາທີນໍ ເອກາທສນ຺ນໍ ຎາຓານໍ ວິຠາວນຕ຺ຖາຍ ອຍໍ ອຸປມາ ເວທິຕພ຺ພາ – ຍຖາ ປຸຣິໂສ ‘‘ມຈ຺ເຉ ຄເຫສ຺ສາມີ’’ຕິ ມຈ຺ຉຂິປ຺ປໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕທນຸຣູເປ ອຸທເກ ໂອສາເຣຕ຺ວາ ຂິປ຺ປມຸເຂນ ຫຕ຺ຖໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕອຸທເກ ກຓ຺ຫສປ຺ປໍ ມຈ຺ຉສຎ຺ຎາຍ ຄີວາຍ ທຬ຺ຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ມຫາ ວຕ ມຍາ ມຈ຺ໂຉ ລທ຺ໂຘ’’ຕິ ຕຸຏ຺ໂຐ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ໂສວຕ຺ຖິກຕ຺ຕຍທສ຺ສເນນ ‘‘ສປ຺ໂປ’’ຕິ ສຎ຺ຊານິຕ຺ວາ ຠີໂຕ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ຄຫເຓ ນິພ຺ພິນ຺ໂນ ມຸຎ຺ຈິຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ມຸຎ຺ຈນສ຺ສ ອຸປາຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຄ຺ຄນງ຺ຄຸຏ຺ຐໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຫຕ຺ຖໍ ນິພ຺ເພເຐຕ຺ວາ ພາຫໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸປຣິສີເສ ທ຺ເວ ຕໂຍ ວາເຣ ປຣິພ຺ຠເມຕ຺ວາ ສປ຺ປໍ ທຸພ຺ພລໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ ເຣ ທຸຏ຺ຐສປ຺ປາ’’ຕິ ນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເວເຄນ ຖລໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ຐິໂຕວ ‘‘ມຫນ຺ຕສ຺ສ ວຕ ໂຠ ສປ຺ປສ຺ສ ມຸຂໂຕ ມຸຕ຺ໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ຫຏ຺ໂຐ ອາຄຕມຄ຺ຄໍ ໂອໂລເກຍ຺ຍ.

ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ມຈ຺ຉສຎ຺ຎາຍ ກຓ຺ຫສປ຺ປໍ ທຬ຺ຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຸສ຺ສນໍ ວິຍ ອິມສ຺ສ ໂຍຄິໂນ ອາທິໂຕ ພາລປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ອນິຈ຺ຈຕາທິວເສນ ຠຍານກໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ນິຈ຺ຈາທິສຎ຺ຎາຍ ‘‘ອຫໍ ມມາ’’ຕິ ທິຏ຺ຐິຕຓ຺ຫາຫິ ທຬ຺ຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຸສ຺ສນໍ, ຕສ຺ສ ຂິປ຺ປມຸຂໂຕ ສປ຺ປໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ໂສວຕ຺ຖິກຕ຺ຕຍໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສປ຺ໂປ’’ຕິ ສຎ຺ຊານນໍ ວິຍ ສປ຺ປຈ຺ຈຍນາມຣູປປຣິຄ຺ຄເຫນ ຆນວິນິພ຺ໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ ກລາປສມ຺ມສນາທີຫິ ຎາເຓຫິ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກສ຺ສ ອນິຈ຺ຈຕາທິລກ຺ຂຓຕ຺ຕຍໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ’’ຕິ ຕສ຺ສ ວວຕ຺ຖາປນໍ, ຕສ຺ສ ຠາຍນໍ ວິຍ ອິມສ຺ສ ຠຍຕຸປຏ຺ຐານຎາຓໍ, ສປ຺ເປ ອາທີນວທສ຺ສນໍ ວິຍ ອາທີນວານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ, ສປ຺ປຄຫເຓ ນິພ຺ພິນ຺ທນໍ ວິຍ ນິພ຺ພິທານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ, ສປ຺ປໍ ມຸຎ຺ຈິຕຸກາມຕາ ວິຍ ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາຎາຓໍ, ມຸຎ຺ຈນສ຺ສ ອຸປາຍກຣຓໍ ວິຍ ປຏິສງ຺ຂານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ, ສປ຺ປໍ ປຣິພ຺ຠເມຕ຺ວາ ທຸພ຺ພລໍ ກຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຑໍສິຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຠາວປາປນໍ ວິຍ ຕິລກ຺ຂຓາໂຣປເນນ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂານຸໂລມຎາເຓຫິ ສງ຺ຂາເຣ ປຣິພ຺ຠເມຕ຺ວາ ທຸພ຺ພລໍ ກຕ຺ວາ ປຸນ ນິຈ຺ຈສຸຂຕ຺ຕາກາເຣນ ອຸປຏ຺ຐາຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຕາປາປນໍ, ສປ຺ປວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ວິຍ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓໍ, ສປ຺ປໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຖລໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ຐານໍ ວິຍ ນິພ຺ພານຖລໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ຐິຕໍ ມຄ຺ຄຜລຎາຓໍ, ຫຏ຺ຐສ຺ສ ອາຄຕມຄ຺ໂຄໂລກນໍ ວິຍ ມຄ຺ຄາທິປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓນ຺ຕິ.

ອິເມສຎ຺ຈ ສຸຕມຍຎາຓາທີນໍ ຈຸທ຺ທສນ຺ນໍ ຎາຓານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ກເມນ ປຏິປຕ຺ຕິກ຺ກເມນ ຈ ເທສນກ຺ກມສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓສຸ ປຐມໍ ກິເລສປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓໍ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ມຄ຺ຄຜລນິພ຺ພານປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓານີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

‘‘ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ຌານໍ ຠາເວຕິ ນິຍ຺ຍານິກໍ ອປຈຍຄາມິໍ ທິຏ຺ຐິຄຕານໍ ປຫານາຍ, ກາມຣາຄພ຺ຍາປາທານໍ ຕນຸຠາວາຍ, ກາມຣາຄພ຺ຍາປາທານໍ ອນວເສສປ຺ປຫານາຍ, ຣູປຣາຄອຣູປຣາຄມານອຸທ຺ຘຈ຺ຈອວິຊ຺ຊານໍ ອນວເສສປ຺ປຫານາຍາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໒໗໗, ໓໖໑-໓໖໓) ຈ ກິເລສປ຺ປຫານໍເຍວ ອຘິກໍ ກຕ຺ວາ ມຄ຺ຄປຏິປຕ຺ຕິຍາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຏິປຕ຺ຕານຸຣູເປເນວ ກິເລສປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓສ຺ສ ອາທິຠາໂວ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕກ຺ກໂມ ປນ ທສ຺ສິໂຕເຍວ. ໂສ ປນ ກໂມ ປຎ຺ຈວິໂຘ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ກໂມ ປຫານກ຺ກໂມ ປຏິປຕ຺ຕິກ຺ກໂມ ຠູມິກ຺ກໂມ ເທສນກ຺ກໂມຕິ.

‘‘ປຐມໍ ກລລໍ ໂຫຕິ, ກລລາ ໂຫຕິ ອພ຺ພຸທໍ;

ອພ຺ພຸທາ ຊາຍເຕ ເປສິ, ເປສິ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕີ ຆໂນ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໒໓໕) –

ເອວມາທິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ກໂມ. ‘‘ທສ຺ສເນນ ປຫາຕພ຺ພາ ຘມ຺ມາ, ຠາວນາຍ ປຫາຕພ຺ພາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ຕິກມາຕິກາ ໘) ເອວມາທິ ປຫານກ຺ກໂມ. ‘‘ສີລວິສຸທ຺ຘິ ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘິ ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິ ກງ຺ຂາວິຕຣຓວິສຸທ຺ຘິ ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘີ’’ຕິ ເອວມາທິ ປຏິປຕ຺ຕິກ຺ກໂມ. ‘‘ກາມາວຈຣາ ຘມ຺ມາ, ຣູປາວຈຣາ ຘມ຺ມາ, ອຣູປາວຈຣາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ທຸກມາຕິກາ ໙໓-໙໕) ເອວມາທິ ຠູມິກ຺ກໂມ. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຎ຺ຈ ພລານິ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໔໓; ມຫານິ. ໑໙໑; ຈູຬນິ. ເມຕ຺ຕຄູມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໒໒) ວາ, ‘‘ອນຸປຸພ຺ພິກຖໍ ກເຖສິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ທານກຖໍ ສີລກຖໍ ສຄ຺ຄກຖໍ ກາມານໍ ອາທີນວໍ ໂອກາຣໍ ສໍກິເລສໍ ເນກ຺ຂມ຺ເມ ອານິສໍສໍ ປກາເສສີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໓໑; ທີ. ນິ. ໑.໒໙໘; ໒.໘໓) ວາ ເອວມາທິ ເທສນກ຺ກໂມ. ອິຘ ປນ ຈຸທ຺ທສນ຺ນໍ ຎາຓານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ກໂມ ປຏິປຕ຺ຕິກ຺ກໂມ ຈ ຕທຸຠຍວເສນ ປຏິປາຏິຍາ ເທສິຕຕ຺ຕາ ເທສນກ຺ກໂມ ຈາຕິ ຕໂຍ ກມາ ເວທິຕພ຺ພາ.

໑໕. ອິທານິ ຍສ຺ມາ ເຫຏ຺ຐາ ສຣູເປນ ນາມຣູປວວຕ຺ຖານຎາຓໍ ນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ປຎ຺ຈຘາ ນາມຣູປປ຺ປເຠທໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕວວຕ຺ຖາເນ ປຎ຺ຎາ ວຕ຺ຖຸນານຕ຺ເຕ ຎາຓນ຺ຕິອາທີນິ ປຎ຺ຈ ຎາຓານິ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ສກເລ ຫິ ນາມຣູເປ ວຸຕ຺ເຕ ຍໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ສກ຺ກາ, ຍຎ຺ຈ ປຣິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ, ຕໍ ປຣິຄ຺ຄເຫສ຺ສຕິ. ໂລກຸຕ຺ຕຣນາມຎ຺ຫິ ປຣິຄ຺ຄເຫຕຸຎ຺ຈ ນ ສກ຺ກາ ອນຘິຄຕຕ຺ຕາ, ນ ຈ ປຣິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ ອວິປສ຺ສນູປຄຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ອຊ຺ຌຕ຺ຕວວຕ຺ຖາເນຕິ ‘‘ເອວໍ ປວຕ຺ຕມານາ ມຍໍ ອຕ຺ຕາຕິ ຄຫຓໍ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອິມິນາ ວິຍ ອຘິປ຺ປາເຍນ ອຕ຺ຕານໍ ອຘິກາຣໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕາຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕສທ຺ໂທ ປນາຍໍ ໂຄຈຣຊ຺ຌຕ຺ເຕ ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ເຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຊ຺ຌຕ຺ເຕ ວິສຍຊ຺ຌຕ຺ເຕຕິ ຈຕູສຸ ອຕ຺ເຖສຸ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ເຕນ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸນາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ປຸຣິມສ຺ມິໍ ສມາຘິນິມິຕ຺ເຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ສຓ຺ຐເປຕພ຺ພໍ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕຣໂຕ ສມາຫິໂຕ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ປ. ໓໖໒) ຫິ ອຍໍ ໂຄຈຣຊ຺ຌຕ຺ເຕ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ປສາທນໍ (ທີ. ນິ. ໑.໒໒໘; ຘ. ສ. ໑໖໑), ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໒.໓໗໓) ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ເຕ. ‘‘ຉ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການິ ອາຍຕນານິ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ຕິກມາຕິກາ ໒໐) ອຊ຺ຌຕ຺ຕຊ຺ຌຕ຺ເຕ. ‘‘ອຍໍ ໂຂ, ປນານນ຺ທ, ວິຫາໂຣ ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຍທິທໍ ສພ຺ພນິມິຕ຺ຕານໍ ອມນສິກາຣາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຎ຺ຎຕໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໑໘໗) ວິສຍຊ຺ຌຕ຺ເຕ, ອິສ຺ສຣິຍຏ຺ຐາເນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຜລສມາປຕ຺ຕິ ຫິ ພຸທ຺ຘານໍ ອິສ຺ສຣິຍຏ຺ຐານໍ ນາມ. ອິຘ ປນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຊ຺ຌຕ຺ເຕ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເຕສໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕານໍ ວວຕ຺ຖາເນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕວວຕ຺ຖາເນ. ວຕ຺ຖຸນານຕ຺ເຕຕິ ວຕ຺ຖູນໍ ນານາຠາເວ, ນານາວຕ຺ຖູສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖ ຊວນມໂນວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠູໂຕ ຠວງ຺ຄມໂນປິ ຈກ຺ຂາທິປຎ຺ຈກໍ ວິຍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ວຕ຺ຖູຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອາວຊ຺ຊນມ຺ປິ ຕນ຺ນິສ຺ສິຕເມວ ກາຕພ຺ພໍ.

໑໖.

ພຫິທ຺ຘາຕິ ຉຫິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຊ຺ຌຕ຺ເຕຫິ ພຫິຠູເຕສຸ ເຕສໍ ວິສເຍສຸ. ໂຄຈຣນານຕ຺ເຕຕິ ວິສຍນານຕ຺ເຕ.

໑໗. ຈຣິຍາວວຕ຺ຖາເນຕິ ວິຎ຺ຎາຓຈຣິຍາອຎ຺ຎາຓຈຣິຍາຎາຓຈຣິຍາວເສນ ຈຣິຍານໍ ວວຕ຺ຖາເນ. ‘‘ຈຣິຍວວຕ຺ຖາເນ’’ຕິ ຣສ຺ສໍ ກຕ຺ວາປິ ປຐນ຺ຕິ.

໑໘. ຈຕຸຘມ຺ມວວຕ຺ຖາເນຕິ ກາມາວຈຣຠູມິອາທີນໍ ຈຸທ຺ທສນ຺ນໍ ຈຕຸກ຺ການໍ ວເສນ ຈຕຸນ຺ນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຘມ຺ມານໍ ວວຕ຺ຖາເນ. ຠູມີຕິ ຈ ‘‘ຠູມິຄຕຎ຺ຈ ເວຫາສຏ຺ຐຎ຺ຈາ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໓໖) ປຖວິຍໍ ວຕ຺ຕຕິ. ‘‘ອຠູມິໍ ຕາຕ, ມາ ເສວາ’’ຕິອາທີສຸ (ຊາ. ໑.໖.໓໔) ວິສເຍ. ‘‘ສຸຂຠູມິຍໍ ກາມາວຈເຣ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ໙໘໘) ອຸປ຺ປຊ຺ຊນຏ຺ຐາເນ. ອິຘ ປນ ໂກຏ຺ຐາເສ ວຕ຺ຕຕິ. ປຣິຈ຺ເຉເທຕິປິ ວທນ຺ຕິ.

໑໙. ນວຘມ຺ມວວຕ຺ຖາເນຕິ ກາມາວຈຣກຸສລາທິວເສນ ປາໂມຊ຺ຊມູລກວເສນ ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣມູລກວເສນ ຈ ນວນ຺ນໍ ນວນ຺ນໍ ຘມ຺ມານໍ ວວຕ຺ຖາເນ. ອິເມສຸ ຈ ປຎ຺ຈສຸ ຎາເຓສຸ ປຐມໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຘມ຺ມາ ວວຕ຺ຖາເປຕພ຺ພາຕິ ວຕ຺ຖຸນານຕ຺ເຕ ຎາຓໍ ປຐມໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໂຕ ເຕສໍ ວິສຍາ ວວຕ຺ຖາເປຕພ຺ພາຕິ ຕທນນ຺ຕຣໍ ໂຄຈຣນານຕ຺ເຕ ຎາຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໂຕ ປຣານິ ຕີຓິ ຎາຓານິ ຕິຓ຺ຓໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ນວນ຺ນໍ ວເສນ ຄຓນານຸໂລເມນ ວຸຕ຺ຕານິ.

໒໐. ອິທານິ ຍສ຺ມາ ນາມຣູປສ຺ເສວ ປເຠທໂຕ ວວຕ຺ຖາປນຎາຓໍ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ປຫານປຣິຎ຺ຎາຕິ ຕິສ຺ໂສ ປຣິຎ຺ຎາ. ຕໍສມ຺ພນ຺ຘາ ຈ ຠາວນາສຈ຺ຉິກິຣິຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຘມ຺ມນານຕ຺ຕຎາຓານນ຺ຕຣໍ ຎາຕຏ຺ເຐ ຎາຓາທີນິ ປຎ຺ຈ ຎາຓານິ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ຕິສ຺ໂສ ຫິ ປຣິຎ຺ຎາ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາ ປຫານປຣິຎ຺ຎາ ຈ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຣຸປ຺ປນລກ຺ຂຓໍ ຣູປໍ, ເວທຍິຕລກ຺ຂຓາ ເວທນາ’’ຕິ ເອວໍ ເຕສໍ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕລກ຺ຂຓສລ຺ລກ຺ຂຓວເສນ ປວຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາ ນາມ. ‘‘ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາ, ເວທນາ ອນິຈ຺ຈາ ທຸກ຺ຂາ ອນຕ຺ຕາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ເຕສໍ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕາ ລກ຺ຂຓາຣມ຺ມຓິກວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາ ນາມ. ເຕສຸເຍວ ປນ ຘມ຺ເມສຸ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາທິປຊຫນວເສນ ປວຕ຺ຕາ ລກ຺ຂຓາຣມ຺ມຓິກວິປສ຺ສນາວ ປຫານປຣິຎ຺ຎາ ນາມ.

ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຂາຣປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄຫາ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາຍ ຠູມິ. ເອຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ອນ຺ຕເຣ ຘມ຺ມານໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕລກ຺ຂຓປຏິເວຘສ຺ເສວ ອາຘິປຈ຺ຈໍ ໂຫຕິ. ກລາປສມ຺ມສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສນາ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາຍ ຠູມິ. ເອຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ອນ຺ຕເຣ ສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓປຏິເວຘສ຺ເສວ ອາຘິປຈ຺ຈໍ ໂຫຕິ. ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ອຸປຣິ ປຫານປຣິຎ຺ຎາຍ ຠູມິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຫິ ‘‘ອນິຈ຺ຈໂຕ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎໍ ປຊຫຕິ, ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ສຸຂສຎ຺ຎໍ ປຊຫຕິ, ອນຕ຺ຕໂຕ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕສຎ຺ຎໍ ປຊຫຕິ, ນິພ຺ພິນ຺ທນ຺ໂຕ ນນ຺ທິໍ ປຊຫຕິ, ວິຣຊ຺ຊນ຺ໂຕ ຣາຄໍ ປຊຫຕິ, ນິໂຣເຘນ຺ໂຕ ສມຸທຍໍ ປຊຫຕິ, ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອາທານໍ ປຊຫຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໕໒) ເອວໍ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາທິປຫານສາຘິການໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ອນຸປສ຺ສນານໍ ອາຘິປຈ຺ຈໍ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຠິຎ຺ຎາປຎ຺ຎາຕິ ຘມ຺ມານໍ ຣຸປ຺ປນາທິສຠາເວນ ຊານນປຎ຺ຎາ. ສາ ຫິ ໂສຠນຏ຺ເຐນ ອຠິສທ຺ເທນ ‘‘ເຕສໍ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ສຠາວຊານນວເສນ ໂສຠນໍ ຊານນ’’ນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຎາຕຏ຺ເຐ ຎາຓນ຺ຕິ ຊານນສຠາວໍ ຎາຓໍ.

໒໑. ປຣິຎ຺ຎາປຎ຺ຎາຕິ ຊານນປຎ຺ຎາ. ສາ ຫິ ພ຺ຍາປນຏ຺ເຐນ ປຣິສທ຺ເທນ ‘‘ອນິຈ຺ຈາທິສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓວເສນ ສກິຈ຺ຈສມາປນວເສນ ວາ ພ຺ຍາປິຕໍ ຊານນ’’ນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ປຣິຎ຺ຎາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕີຣຓຏ຺ເຐ ຎາຓນ຺ຕິ ອຸປປຣິກ຺ຂຓສຠາວໍ, ສມ຺ມສນສຠາວໍ ວາ ຎາຓໍ.

໒໒. ປຫາເນ ປຎ຺ຎາຕິ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາທີນໍ ປຊຫນາ ປຎ຺ຎາ, ປຊຫຕີຕິ ວາ, ປຊຫນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ວາ ປຫານໍ. ປຣິຈ຺ຈາຄຏ຺ເຐ ຎາຓນ຺ຕິ ປຣິຈ຺ຈຊນສຠາວໍ ຎາຓໍ.

໒໓. ຠາວນາປຎ຺ຎາຕິ ວຑ຺ຒນປຎ຺ຎາ. ເອກຣສຏ຺ເຐ ຎາຓນ຺ຕິ ເອກກິຈ຺ຈສຠາວໍ ຎາຓໍ, ວິມຸຕ຺ຕິຣເສນ ວາ ເອກຣສສຠາວໍ ຎາຓໍ.

໒໔. ສຈ຺ຉິກິຣິຍາປຎ຺ຎາຕິ ປຏິເວຘວເສນ ປຏິລາຠວເສນ ວາ ປຈ຺ຈກ຺ຂກຣຓປຎ຺ຎາ. ຜສ຺ສນຏ຺ເຐ ຎາຓນ຺ຕິ ຕທຸຠຍວເສເນວ ວິນ຺ທນສຠາວໍ ຎາຓໍ.

໒໕-໒໘. ອິທານິ ຍສ຺ມາ ປຫານຠາວນາສຈ຺ຉິກິຣິຍຎາຓານິ ອຣິຍມຄ຺ຄຜລສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານິປິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕທນນ຺ຕຣໍ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລານໍເຍວ ລພ຺ຠມານານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຏິສມ຺ຠິທາຎາຓານິ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ຕຕ຺ຖາປິ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ໂນ ອຕ຺ໂຖ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ວິຍ ປາກໂຏ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ຈາຕິ ປຐມໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາຎາຓໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ, ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ເຫຕຸຘມ຺ມວິສຍຕ຺ຕາ ຕທນນ຺ຕຣໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາຎາຓໍ, ຕທຸຠຍສ຺ສ ນິຣຸຕ຺ຕິວິສຍຕ຺ຕາ ຕທນນ຺ຕຣໍ ນິຣຸຕ຺ຕິປຏິສມ຺ຠິທາຎາຓໍ, ເຕສຸ ຕີສຸປິ ຎາເຓສຸ ປວຕ຺ຕນໂຕ ຕທນນ຺ຕຣໍ ປຏິຠານປຏິສມ຺ຠິທາຎາຓໍ. ປ-ກາຣໍ ທີຆໍ ກຕ຺ວາ ຈ ປຐນ຺ຕິ.

໒໙-໓໑. ອິໂຕ ປຣານິ ວິຫາຣຏ຺ເຐ ຎາຓາທີນິ ຕີຓິ ຎາຓານິ ອຣິຍານໍເຍວ ສມ຺ຠວໂຕ ປຏິສມ຺ຠິທາປເຠທໂຕ ຈ ປຏິສມ຺ຠິທາຎາຓານນ຺ຕຣໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ວິຫາຣຏ຺ເຐ ຎາຓຎ຺ຫິ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ ໂຫຕິ, ສມາປຕ຺ຕຏ຺ເຐ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ. ຘມ຺ມສຠາເວ ຎາຓຎ຺ຫິ ປຏິສມ຺ຠິທາກຖາຍໍ (ປຏິ. ມ. ໒.໓໐) ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນິພ຺ພາເນ ຎາຓໍ ປນ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ ເອວ. ຕຕ຺ຖ ວິຫາຣນານຕ຺ເຕຕິ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາທິວເສນ ນານາວິປສ຺ສນາວິຫາເຣ. ວິຫາຣຏ຺ເຐຕິ ວິປສ຺ສນາວິຫາຣສຠາເວ. ວິຫາໂຣຕິ ຈ ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ວິປສ຺ສນາ ເອວ. ສມາປຕ຺ຕິນານຕ຺ເຕຕິ ອນິມິຕ຺ຕາທິວເສນ ນານາຜລສມາປຕ຺ຕິຍໍ. ສມາປຕ຺ຕີຕິ ຈ ໂລກຸຕ຺ຕຣຜລຠູຕາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກຘມ຺ມາ. ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິນານຕ຺ເຕຕິ ອຸຠຍວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ.

໓໒. ຕໂຕ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິຎາຓສາຘກສ຺ສ ‘‘ທຸຠໂຕ ວຸຏ຺ຐານວິວຏ຺ຏເນ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕສ຺ສາປິ ມຄ຺ຄຎາຓສ຺ສ ອາສວສມຸຈ຺ເຉທສມຕ຺ຖຕໍ ອນນ຺ຕຣຜລທາຍກຕ຺ຕຎ຺ຈ ກາຣເຓນ ວິເສເສຕ຺ວາ ອປເຣນາກາເຣນ ວຕ຺ຕຸກາເມນ ຕເທວ ‘‘ອານນ຺ຕຣິກສມາຘິມ຺ຫິ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ຕຕ຺ຖ ອວິກ຺ເຂປປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາຕິ ວິກ຺ຂິປຕິ ເຕນ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວິກ຺ເຂໂປ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ນ ວິກ຺ເຂໂປ ອວິກ຺ເຂໂປ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈປຏິປກ຺ຂສ຺ສ ສມາຘິສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ປຣິສຸທ຺ຘສ຺ສ ຠາໂວ ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕໍ, ອວິກ຺ເຂປສ຺ສ ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕໍ ອວິກ຺ເຂປປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ອວິກ຺ເຂປປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ສມາຘິສ຺ສ ປຣິສຸທ຺ຘຠາເວນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທຎ຺ຫິ ອາສວສມຸຈ຺ເຉທສ຺ສ ອນນ຺ຕຣຜລທາຍກຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ກາຣຓວຈນໍ. ອາສວສມຸຈ຺ເຉເທຕິ ເອຕ຺ຖ ອາສວນ຺ຕີຕິ ອາສວາ, ຈກ຺ຂຸໂຕປິ…ເປ… ມນໂຕປິ ສນ຺ທນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຘມ຺ມໂຕ ຍາວ ໂຄຕ຺ຣຠຸໍ, ໂອກາສໂຕ ຍາວ ຠວຄ຺ຄໍ ສວນ຺ຕີຕິ ວາ ອາສວາ, ເອຕໍ ຘມ຺ມໍ ເອຕຎ຺ຈ ໂອກາສໍ ອນ຺ໂຕກຣິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນ຺ໂຕກຣຓຕ຺ໂຖ ຫິ ອຍໍ ອາ-ກາໂຣ. ຈິຣປາຣິວາສິກຏ຺ເຐນ ມທິຣາທໂຍ ອາສວາ ວິຍາຕິປິ ອາສວາ. ໂລກສ຺ມິຎ຺ຫິ ຈິຣປາຣິວາສິກາ ມທິຣາທໂຍ ອາສວາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຍທິ ຈ ຈິຣປາຣິວາສິກຏ຺ເຐນ ອາສວາ, ເອເຕເຍວ ຠວິຕຸມຣຫນ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ປຸຣິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂກຏິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ ອວິຊ຺ຊາຍ, ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ອວິຊ຺ຊາ ນາໂຫສິ, ອຖ ປຈ຺ຉາ ສມຠວີ’’ຕິອາທິ.

ອາຍຕໍ ວາ ສໍສາຣທຸກ຺ຂໍ ສວນ຺ຕິ ປສວນ຺ຕີຕິປິ ອາສວາ, ສມຸຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ ເອເຕນາຕິ ສມຸຈ຺ເຉໂທ. ປຎ຺ຎາຕິ ກາມາສວາທີນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອາສວານໍ ສມຸຈ຺ເຉເທ ປຎ຺ຎາ.

ອານນ຺ຕຣິກສມາຘິມ຺ຫິ ຎາຓນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປວຕ຺ຕິສມນນ຺ຕຣໍ ນິຍເມເນວ ຜລປ຺ປທານໂຕ ອານນ຺ຕຣິໂກຕິ ລທ຺ຘນາໂມ ມຄ຺ຄສມາຘິ. ນ ຫິ ມຄ຺ຄສມາຘິມ຺ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຕສ຺ສ ຜລຸປ຺ປຕ຺ຕິນິເສຘໂກ ໂກຈິ ອນ຺ຕຣາໂຍ ອຕ຺ຖິ. ຍຖາຫ –

‘‘ອຍຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ອສ຺ສ, ກປ຺ປສ຺ສ ຈ ອຸຑ຺ຑຍ຺ຫນເວລາ ອສ຺ສ, ເນວ ຕາວ ກປ຺ໂປ ອຸຑ຺ຑຍ຺ເຫຍ຺ຍ, ຍາວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ຐິຕກປ຺ປີ. ສພ຺ເພປິ ມຄ຺ຄສມງ຺ຄິໂນ ປຸຄ຺ຄລາ ຐິຕກປ຺ປິໂນ’’ຕິ (ປຸ. ປ. ໑໗).

ອິທໍ ເຕນ ອານນ຺ຕຣິກສມາຘິນາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ.

໓໓. ອິມິນາ ມຄ຺ຄຎາເຓນ ຜລປ຺ປຕ຺ຕານໍ ອຣິຍານໍເຍວ ສມ຺ຠວໂຕ ອິມສ຺ສ ຎາຓສ຺ສ ອນນ຺ຕຣໍ ອຣຓວິຫາຣຎາຓາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຎາຓານິ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ຕຕ຺ຣາປິ ຈ ອຣຫໂຕເຍວ ສຕຕເມວ ຈ ສມ຺ຠວໂຕ ອຣຓວິຫາເຣ ຎາຓໍ ປຐມໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ນິໂຣຘສ຺ສ ອນາຄາມິອຣຫນ຺ຕານໍ ສມ຺ຠເວປິ ພຫຸສມ຺ຠາຣຕ຺ຕາ ວິເສເສນ ຈ ນິໂຣຘສ຺ສ ນິພ຺ພານສມ຺ມຕຕ຺ຕາ ຈ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິຍາ ຎາຓໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ປຣິນິພ຺ພານສ຺ສ ກາລນ຺ຕເຣ ປຣິນິພ຺ພານກາລໍ ອາຫຈ຺ຈ ຐິຕຕ຺ຕາ ທີຆກາລິກນ຺ຕິ ປຣິນິພ຺ພາເນ ຎາຓໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ສມສີສຏ຺ຐສ຺ສ ສພ຺ພກິເລສຂຍານນ຺ຕຣໍ ປຣິນິພ຺ພານກາລໍ ອາຫຈ຺ຈ ຐິຕຕ຺ຕາ ຣສ຺ສກາລິກນ຺ຕິ ສມສີສຏ຺ເຐ ຎາຓໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ຕຕ຺ຖ ສນ຺ໂຕ ຈາຕິ ຈ-ກາໂຣ ທສ຺ສນາຘິປເຕຍ຺ຍຎ຺ຈ ສນ຺ໂຕ ວິຫາຣາຘິຄໂມ ຈ ປຓີຕາຘິມຸຕ຺ຕຕາ ຈາຕິ ຕີຫິປິ ປເທຫິ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ໂພ. ທສ຺ສນນ຺ຕິ ວິປສ຺ສນາຎາຓໍ, ອຘິປຕິເຍວ ອາຘິປເຕຍ຺ຍໍ, ອຘິປຕິໂຕ ວາ ອາຄຕຕ຺ຕາ ອາຘິປເຕຍ຺ຍໍ, ທສ຺ສນຎ຺ຈ ຕໍ ອາຘິປເຕຍ຺ຍຎ຺ຈາຕິ ທສ຺ສນາຘິປເຕຍ຺ຍໍ. ວິຫຣຕີຕິ ວິຫາໂຣ, ວິຫຣນ຺ຕິ ເຕນ ວາຕິ ວິຫາໂຣ, ອຘິຄມ຺ມຕິ ປາປຸຓີຍຕີຕິ ອຘິຄໂມ, ວິຫາໂຣ ເອວ ອຘິຄໂມ ວິຫາຣາຘິຄໂມ. ໂສ ຈ ກິເລສປຣິຬາຫວິຣຫິຕຕ຺ຕາ ນິພ຺ພຸໂຕຕິ ສນ຺ໂຕ. ໂສ ຈ ອຣຫຕ຺ຕຜລສມາປຕ຺ຕິປຎ຺ຎາ. ອຸຕ຺ຕມຏ຺ເຐນ ອຕປ຺ປກຏ຺ເຐນ ຈ ປຓີໂຕ, ປຘານຠາວໍ ນີໂຕຕິ ວາ ປຓີໂຕ, ປຓີເຕ ອຘິມຸຕ຺ໂຕ ວິສຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ຕປ຺ປຣໂມ ປຓີຕາຘິມຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ປຓີຕາຘິມຸຕ຺ຕຕາ. ສາ ຈ ຜລສມາປຕ຺ຕາຘິມຸຕ຺ຕາ ປຸພ຺ພຠາຄປຎ຺ຎາ ເອວ.

ອຣຓວິຫາເຣຕິ ນິກ຺ກິເລສວິຫາເຣ. ຣາຄາທໂຍ ຫິ ຣຓນ຺ຕິ ສຕ຺ເຕ ຈຸຓ຺ເຓນ຺ຕິ ປີເຬນ຺ຕີຕິ ຣຓາ, ຣຓນ຺ຕິ ເອເຕຫິ ສຕ຺ຕາ ກນ຺ທນ຺ຕິ ປຣິເທວນ຺ຕີຕິ ວາ ຣຓາ. ວຸຕ຺ໂຕ ຕິວິໂຘປິ ວິຫາໂຣ. ນຕ຺ຖິ ເອຕສ຺ສ ຣຓາຕິ ອຣໂຓ. ວິວິເຘ ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ເມ ຫຣນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ວິຫາໂຣ. ຕສ຺ມິໍ ອຣເຓ ວິຫາເຣ. ນິທ຺ເທສວາເຣ (ປຏິ. ມ. ໑.໘໒) ວຸຕ຺ຕປຐມຊ຺ຌານາທີນິ ຈ ປຓີຕາຘິມຸຕ຺ຕຕາຍ ເອວ ສງ຺ຄຫິຕານິ. ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕຸກາມຕາຍ ຫິ ປຐມຊ຺ຌານາທິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ຌານສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ວິປສ຺ສຕິ, ຍາ ຈ ອຣຓວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ (ມ. ນິ. ໓.໓໒໓ ອາທໂຍ) ຠຄວຕາ ເທສິຕາ ອຣຓປຏິປທາ, ສາປິ ອິມິນາວ ສງ຺ຄຫິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ຠຄວຕາ –

‘‘ອຣຓວິຠງ຺ຄໍ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທເສສ຺ສາມິ…ເປ… ນ ກາມສຸຂໍ ອນຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ ຫີນໍ ຄມ຺ມໍ ໂປຖຸຊ຺ຊນິກໍ ອນຣິຍໍ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕໍ, ນ ຈ ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍຄໍ ອນຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຣິຍໍ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕໍ. ເອເຕ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸໂຠ ອນ຺ເຕ ອນຸປຄມ຺ມ ມຊ຺ຌິມາ ປຏິປທາ ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘາ ຈກ຺ຂຸກຣຓີ ຎາຓກຣຓີ ອຸປສມາຍ ອຠິຎ຺ຎາຍ ສມ຺ໂພຘາຍ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ອຸສ຺ສາທນຎ຺ຈ ຊຎ຺ຎາ, ອປສາທນຎ຺ຈ ຊຎ຺ຎາ, ອຸສ຺ສາທນຎ຺ຈ ຎຕ຺ວາ ອປສາທນຎ຺ຈ ຎຕ຺ວາ ເນວຸສ຺ສາເທຍ຺ຍ ນ ອປສາເທຍ຺ຍ, ຘມ຺ມເມວ ເທເສຍ຺ຍ. ສຸຂວິນິຈ຺ຉຍໍ ຊຎ຺ຎາ, ສຸຂວິນິຈ຺ຉຍໍ ຎຕ຺ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຂມນຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ຣໂຫວາທໍ ນ ຠາເສຍ຺ຍ, ສມ຺ມຸຂາ ນ ຂີຓໍ ຠເຓ, ອຕຣມາໂນວ ຠາເສຍ຺ຍ ໂນ ຕຣມາໂນ, ຊນປທນິຣຸຕ຺ຕິໍ ນາຠິນິເວເສຍ຺ຍ, ສມຎ຺ຎໍ ນາຕິຘາເວຍ຺ຍາຕິ. ອຍມຸທ຺ເທໂສ ອຣຓວິຠງ຺ຄສ຺ສ …ເປ… ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຍ ກາມປຏິສນ຺ຘິສຸຂິໂນ ໂສມນສ຺ສານຸໂຍຄໍ ອນນຸໂຍໂຄ ຫີນໍ…ເປ… ອນຕ຺ຖສໍຫິຕໍ, ອທຸກ຺ໂຂ ເອໂສ ຘມ຺ໂມ ອວິຆາໂຕ ອນຸປາຍາໂສ ອປຣິຬາໂຫ ສມ຺ມາປຏິປທາ. ຕສ຺ມາ ເອໂສ ຘມ຺ໂມ ອຣໂຓ…ເປ… ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຍ ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍຄໍ ອນນຸໂຍໂຄ ທຸກ຺ຂໍ ອນຣິຍໍ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕໍ. ອທຸກ຺ໂຂ ເອໂສ ຘມ຺ໂມ …ເປ… ຕສ຺ມາ ເອໂສ ຘມ຺ໂມ ອຣໂຓ. ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍາຍໍ ມຊ຺ຌິມາ ປຏິປທາ ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘາ…ເປ… ອທຸກ຺ໂຂ ເອໂສ ຘມ຺ໂມ…ເປ… ຕສ຺ມາ ເອໂສ ຘມ຺ໂມ ອຣໂຓ…ເປ… ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍາຍໍ ເນວຸສ຺ສາທນາ ນ ອປສາທນາ ຘມ຺ມເທສນາ ຈ, ອທຸກ຺ໂຂ ເອໂສ ຘມ຺ໂມ…ເປ… ຕສ຺ມາ ເອໂສ ຘມ຺ໂມ ອຣໂຓ…ເປ… ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍທິທໍ ເນກ຺ຂມ຺ມສຸຂໍ ປວິເວກສຸຂໍ ອຸປສມສຸຂໍ ສມ຺ໂພຘິສຸຂໍ, ອທຸກ຺ໂຂ ເອໂສ ຘມ຺ໂມ…ເປ… ຕສ຺ມາ ເອໂສ ຘມ຺ໂມ ອຣໂຓ…ເປ… ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍ຺ວາຍໍ ຣໂຫວາໂທ ຠູໂຕ ຕຈ຺ໂຉ ອຕ຺ຖສໍຫິໂຕ, ອທຸກ຺ໂຂ ເອໂສ ຘມ຺ໂມ…ເປ… ຕສ຺ມາ ເອໂສ ຘມ຺ໂມ ອຣໂຓ …ເປ… ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍ຺ວາຍໍ ສມ຺ມຸຂາ ຂີຓວາໂທ ຠູໂຕ ຕຈ຺ໂຉ ອຕ຺ຖສໍຫິໂຕ, ອທຸກ຺ໂຂ ເອໂສ ຘມ຺ໂມ…ເປ… ຕສ຺ມາ ເອໂສ ຘມ຺ໂມ ອຣໂຓ…ເປ… ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍທິທໍ ອຕຣມານສ຺ສ ຠາສິຕໍ, ອທຸກ຺ໂຂ ເອໂສ ຘມ຺ໂມ…ເປ… ຕສ຺ມາ ເອໂສ ຘມ຺ໂມ ອຣໂຓ…ເປ… ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍ຺ວາຍໍ ຊນປທນິຣຸຕ຺ຕິຍາ ຈ ອນຠິນິເວໂສ ສມຎ຺ຎາຍ ຈ ອນຕິສາໂຣ, ອທຸກ຺ໂຂ ເອໂສ ຘມ຺ໂມ…ເປ… ຕສ຺ມາ ເອໂສ ຘມ຺ໂມ ອຣໂຓຕິ. ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຣຓຎ຺ຈ ຘມ຺ມໍ ຊານິສ຺ສາມ, ອຣຓຎ຺ຈ ຘມ຺ມໍ ຊານິສ຺ສາມ. ສຣຓຎ຺ຈ ຘມ຺ມໍ ຎຕ຺ວາ ອຣຓຎ຺ຈ ຘມ຺ມໍ ຎຕ຺ວາ ອຣຓໍ ປຏິປທໍ ປຏິປຊ຺ຊິສ຺ສາມາຕິ ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ສຸຠູຕິ ຈ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ອຣຓປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມຊ຺ຌິມາ ປຏິປທາ ທສ຺ສນາຘິປເຕຍ຺ເຍນ ຈ ສນ຺ເຕນ ວິຫາຣາຘິຄເມນ ຈ ສງ຺ຄຫິຕາ. ກາມສຸຂໍ ອຕ຺ຕກິລມຖໍ ອນນຸໂຍໂຄ ມຊ຺ຌິມາ ປຏິປທາ ເອວ. ອຣຫໂຕ ຫິ ວິປສ຺ສນາປຸພ຺ພຠາຄມຊ຺ຌິມາ ປຏິປທາ ໂຫຕິ, ອຣຫຕ຺ຕຜລສມາປຕ຺ຕິ ອຏ຺ຐງ຺ຄມຄ຺ຄວເສນ ມຊ຺ຌິມາ ປຏິປທາ ຈ. ເສສາ ປນ ປຓີຕາຘິມຸຕ຺ຕຕາຍ ເອວ ສງ຺ຄຫິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ກິຎ຺ຈາປິ ສພ຺ເພປິ ອຣຫນ຺ໂຕ ອຣຓວິຫາຣິໂນ, ອຎ຺ເຎ ອຣຫນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕາ ‘‘ສມ຺ມາປຏິປນ຺ເນ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ນາ’’ຕິ ‘‘ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ເນ ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຄ຺ຄລວເສນາປິ ອຸສ຺ສາທນາປສາທນານິ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕິ. ສຸຠູຕິຕ຺ເຖໂຣ ປນ ‘‘ອຍໍ ມິຈ຺ຉາປຏິປທາ, ອຍໍ ສມ຺ມາປຏິປທາ’’ຕິ ຘມ຺ມວເສເນວ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ເຕເນວ ຠຄວາ ຕໍເຍວ ອຣຓປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ໂນຕິ ຈ ວຓ຺ເຓສິ, ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຣຓວິຫາຣີນໍ ຍທິທໍ ສຸຠູຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໑໙໘, ໒໐໑) ຈ ອຣຓວິຫາຣີນໍ ອຄ຺ຄຏ຺ຐາເນ ຐເປສີຕິ.

໓໔. ທ຺ວີຫິ ພເລຫີຕິ ສມຖພລວິປສ຺ສນາພເລຫິ. ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາຕິ ຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຣິປຸຓ຺ຓຕ຺ຕາ ວາ. ຕໂຍ ຈາຕິ ວິຠຕ຺ຕິວິປລ຺ລາໂສ, ຕິຓ຺ຓຎ຺ຈາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສງ຺ຂາຣານນ຺ຕິ ວຈີສງ຺ຂາຣກາຍສງ຺ຂາຣຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣານໍ. ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາຕິ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘຕ຺ຖໍ ນິໂຣຘຕ຺ຖໍ, ອປ຺ປວຕ຺ຕຕ຺ຖນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ໂສຬສຫີຕິ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາທີນິ ອຏ຺ຐ, ມຄ຺ຄຜລານິ ອຏ຺ຐາຕິ ໂສຬສຫິ. ຎາຓຈຣິຍາຫີຕິ ຎາຓປ຺ປວຕ຺ຕີຫິ. ນວຫີຕິ ຣູປາຣູປາວຈຣສມາຘິ ຕທຸປຈາໂຣ ຈາຕິ ນວຫິ. ວສິຠາວຕາ ປຎ຺ຎາຕິ ລຫຸຕາ, ຍຖາສຸຂວຕ຺ຕນໍ ອິສ຺ສຣິຍໍ ວໂສ, ໂສ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ວສີ, ວສິໂນ ຠາໂວ ວສິຠາໂວ, ວສິຠາໂວ ເອວ ວສິຠາວຕາ, ຍຖາ ປາຏິກຸລ຺ຍເມວ ປາຏິກຸລ຺ຍຕາ. ເອວໍວິຘາ ປຎ຺ຎາ ວສິຠາວຕາຍ ປຎ຺ຎາຕິ ວາ ອຕ຺ໂຖ. ສິ-ກາຣໍ ທີຆໍ ກຕ຺ວາ ຈ ປຐນ຺ຕິ. ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ຈ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ຈ ຎາຓຈຣິຍາຫິ ຈ ສມາຘິຈຣິຍາຫິ ຈາຕິ ຈ-ກາໂຣ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ໂພ.

ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິຍາ ຎາຓນ຺ຕິ ອນາຄາມິອຣຫນ຺ຕານໍ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ, ຍຖາ ອຊິນມ຺ຫິ ຫຎ຺ຎເຕ ທີປີຕິ. ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕີຕິ ຈ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສ຺ສ ອຠາວມຕ຺ຕໍ, ນ ໂກຈິ ຘມ຺ໂມ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕິມຕ຺ຕໍ ອຠາວມຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນິໂຣໂຘຕິ ຈ. ສມາປຊ຺ຊນ຺ເຕນ ສມາປຊ຺ຊີຍຕິ ນາມາຕິ ສມາປຕ຺ຕີຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໓໕. ສມ຺ປຊານສ຺ສາຕິ ສມ຺ມາ ປກາເຣຫິ ຊານາຕີຕິ ສມ຺ປຊາໂນ. ຕສ຺ສ ສມ຺ປຊານສ຺ສ. ປວຕ຺ຕປຣິຍາທາເນຕິ ປວຕ຺ຕນໍ ປວຕ຺ຕໍ, ສມຸທາຈາໂຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິເລສປວຕ຺ຕໍ ຂນ຺ຘປວຕ຺ຕຎ຺ຈ. ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິຍາທານໍ ປຣິກ຺ຂໂຍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິ ປວຕ຺ຕປຣິຍາທານໍ. ຕສ຺ມິໍ ປວຕ຺ຕປຣິຍາທາເນ. ປຣິນິພ຺ພາເນ ຎາຓນ຺ຕິ ອຣຫໂຕ ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທີນໍ ປຣິນິພ຺ພານໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕໍ ອນຸປາທິເສສປຣິນິພ຺ພານຎ຺ຈ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ກິເລສປຣິນິພ຺ພາເນ ຂນ຺ຘປຣິນິພ຺ພາເນ ຈ ປວຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ.

໓໖. ສພ຺ພຘມ຺ມານນ຺ຕິ ສພ຺ເພສໍ ເຕຠູມກຘມ຺ມານໍ. ສມ຺ມາ ສມຸຈ຺ເຉເທຕິ ສນ຺ຕຕິສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ສຸຏ຺ຐຸ ນິໂຣເຘ. ນິໂຣເຘ ຈ ອນຸປຏ຺ຐານຕາຕິ ນິໂຣເຘ ຄເຕ ປຸນ ນ ອຸປຏ຺ຐານຕາຍ, ປຸນ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມ຺ມາສມຸຈ຺ເຉເທ ຈ ນິໂຣເຘ ຈ ອນຸປຏ຺ຐານຕາ ຈາຕິ ຈ-ກາໂຣ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ໂພ.

ສມສີສຏ຺ເຐ ຎາຓນ຺ຕິ ເນກ຺ຂມ຺ມາທີນິ ສຕ຺ຕຕິໍສ ສມານິ, ຕຓ຺ຫາທີນິ ເຕຣສ ສີສານິ. ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ມານໍ ສມິຕຕ຺ຕາ ສມານິ, ຍຖາໂຍຄໍ ປຘານຕ຺ຕາ ຈ ໂກຏິຕ຺ຕາ ຈ ສີສານິ. ເອກສ຺ມິໍ ອິຣິຍາປເຖ ວາ ເອກສ຺ມິໍ ໂຣເຄ ວາ ສຠາຄສນ຺ຕຕິວເສນ ເອກສ຺ມິໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິເຍ ວາ ເນກ຺ຂມ຺ມາທີນິ ສມານິ ຈ ສທ຺ຘາທີນິ ສີສານິ ຈ ອສ຺ສ ສນ຺ຕີຕິ ສມສີສີ, ສມສີສິສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ສມສີສຏ຺ໂຐ. ຕສ຺ມິໍ ສມສີສຏ຺ເຐ, ສມສີສິຠາເວຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກສ຺ມິໍ ອິຣິຍາປເຖ ໂຣເຄ ວາ ສຠາຄສນ຺ຕຕິວເສນ ຊີວິເຕ ວາ ວິປສ຺ສນໍ ອາຣຠິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ອິຣິຍາປເຖ ໂຣເຄ ສຠາຄຊີວິເຕ ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ມຄ຺ຄຜລານິ ປຕ຺ວາ, ຕສ຺ມິໍເຍວ ປຣິນິພ຺ພາຍນ຺ຕສ຺ສ ອຣຫໂຕເຍວ ສມສີສິຠາໂວ ໂຫຕີຕິ ຕສ຺ມິໍ ສມສີສິຠາເວ ຎາຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄລປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍໍ (ປຸ. ປ. ໑໖), ຕສ຺ສາ ຈ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ປຸ. ປ. ອຏ຺ຐ. ໑໖) –

‘‘ກຕໂມ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສມສີສີ? ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ອາສວປຣິຍາທານຎ຺ຈ ໂຫຕິ ຊີວິຕປຣິຍາທານຎ຺ຈ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ສມສີສີ’’ຕິ (ປຸ. ປ. ໑໖).

‘‘ສມສີສິນິທ຺ເທເສ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມນ຺ຕິ ອປຸເຣ ອປຈ຺ຉາ, ສນ຺ຕຕິປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວເສນ ເອກວາຣໍເຍວ, ເອກກາລໍເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣິຍາທານນ຺ຕິ ປຣິກ຺ຂໂຍ. ອຍນ຺ຕິ ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ສມສີສີ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂສ ປເນສ ຕິວິໂຘ ໂຫຕິ ອິຣິຍາປຖສມສີສີ ໂຣຄສມສີສີ ຊີວິຕສມສີສີຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕວ ວິປສ຺ສນໍ ອາຣຠິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕວ ປຣິນິພ຺ພາຕິ, ໂຍ ຐິຕໂກວ ວິປສ຺ສນໍ ອາຣຠິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ຐິຕໂກວ ປຣິນິພ຺ພາຕິ, ໂຍ ນິສິນ຺ໂນວ ວິປສ຺ສນໍ ອາຣຠິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນວ ປຣິນິພ຺ພາຕິ, ໂຍ ນິປນ຺ໂນວ ວິປສ຺ສນໍ ອາຣຠິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ນິປນ຺ໂນວ ປຣິນິພ຺ພາຕິ, ອຍໍ ອິຣິຍາປຖສມສີສີ ນາມ. ໂຍ ປນ ເອກໍ ໂຣຄໍ ປຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕໂຣເຄເຍວ ວິປສ຺ສນໍ ອາຣຠິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ເຕເນວ ໂຣເຄນ ປຣິນິພ຺ພາຕິ, ອຍໍ ໂຣຄສມສີສີ ນາມ. ກຕໂຣ ຊີວິຕສມສີສີ? ເຕຣສ ສີສານິ. ຕຕ຺ຖ ກິເລສສີສໍ ອວິຊ຺ຊໍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ປຣິຍາທິຍຕິ, ປວຕ຺ຕສີສໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທິຍຕິ, ອວິຊ຺ຊາປຣິຍາທາຍກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຣິຍາທາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍປຣິຍາທາຍກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອວິຊ຺ຊໍ ປຣິຍາທາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ອວິຊ຺ຊາປຣິຍາທາຍກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຎ຺ຎໍ, ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍປຣິຍາທາຍກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຎ຺ຎໍ. ຍສ຺ສ ເຈຕໍ ສີສທ຺ວຍໍ ສມໍ ປຣິຍາທານໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ໂສ ຊີວິຕສມສີສີ ນາມ. ກຖມິທໍ ສມໍ ໂຫຕີຕິ? ວາຣສມຕາຍ. ຍສ຺ມິຎ຺ຫິ ວາເຣ ມຄ຺ຄວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ. ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄ ປຎ຺ຈ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓານິ, ສກທາຄາມິມຄ຺ເຄ ປຎ຺ຈ, ອນາຄາມິມຄ຺ເຄ ປຎ຺ຈ, ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄ ຈຕ຺ຕາຣີຕິ ເອກູນວີສຕິເມ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາເຓ ປຕິຏ຺ຐາຍ ຠວງ຺ຄໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ. ອິມາຍ ວາຣສມຕາຍ ເອວ ອຸຠຍສີສປຣິຍາທານມ຺ປິ ສມໍ ໂຫຕິ ນາມ. ເຕນາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ‘ຊີວິຕສມສີສີ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຍເມວ ຈ ອິຘ ອຘິປ຺ເປໂຕ’’ຕິ.

໓໗. ອິທານິ ຍສ຺ມາ ສຸຕມຍສີລມຍຠາວນາມຍຎາຓານິ ວຏ຺ຏປາທການິ ສລ຺ເລຂາ ນາມ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ໂລກຸຕ຺ຕຣປາທກາເນວ ເອຕານິ ຈ ອຎ຺ຎານິ ຈ ຎາຓານິ ສລ຺ເລຂາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ປຈ຺ຈນີກສລ຺ເລຂນາກາເຣນ ປວຕ຺ຕານິ ຎາຓານິ ທສ຺ເສຕຸໍ ສມສີສຏ຺ເຐ ຎາຓານນ຺ຕຣໍ ສລ຺ເລຂຏ຺ເຐ ຎາຓໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ຕຕ຺ຖ ປຸຖຸນານຕ຺ຕເຕຊປຣິຍາທາເນ ປຎ຺ຎາຕິ ໂລກຸຕ຺ຕເຣຫິ ອສມ຺ມິສ຺ສຏ຺ເຐນ ປຸຖູນໍ ຣາຄາທີນຎ຺ຈ ນານຕ຺ຕານໍ ນານາສຠາວານໍ ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທີນຎ຺ຈ ສນ຺ຕາປນຏ຺ເຐນ ‘‘ເຕຊາ’’ຕິ ລທ຺ຘນາມານໍ ທຸສ຺ສີລ຺ຍາທີນຎ຺ຈ ປຣິຍາທາເນ ເຂປເນ ປຎ຺ຎາ, ເນກ຺ຂມ຺ມາທິມ຺ຫິ ສຕ຺ຕຕິໍສເຠເທ ຘມ຺ເມ ປຎ຺ຎາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຖ ວາ ປຸຖຸຠູຕາ ນານຕ຺ຕຠູຕາ ຈ ເຕຊາ ເອວ ເຕສໍ ປຸຖຸຠູຕານໍ ນານຕ຺ຕຠູຕານໍ ທຸສ຺ສີລ຺ຍາທີນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ເຕຊານໍ ປຣິຍາທາເນ ປຎ຺ຎາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕເຊຫິເຍວ ປຸຖູນໍ ນານຕ຺ຕານຎ຺ຈ ສງ຺ຄຫໍ ນິທ຺ເທສວາເຣ ປກາສຍິສ຺ສາມ.

ສລ຺ເລຂຏ຺ເຐ ຎາຓນ຺ຕິ ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ເມ ສລ຺ເລຂຕິ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທຕີຕິ ສລ຺ເລໂຂ, ຕສ຺ມິໍ ເນກ຺ຂມ຺ມາທິເກ ສຕ຺ຕຕິໍສປ຺ປເຠເທ ສລ຺ເລຂສຠາເວ ຎາຓໍ. ‘‘ປເຣ ວິຫິໍສກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ອວິຫິໍສກາ ຠວິສ຺ສາມາຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ’’ຕິອາທິນາ (ມ. ນິ. ໑.໘໓) ນເຍນ ຠຄວຕາ ສລ຺ເລຂສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ວຸຕ຺ໂຕ ຈຕຸຈຕ຺ຕາລີສເຠໂທປິ ສລ຺ເລໂຂ ອິມິນາ ສງ຺ຄຫິໂຕເຍວາຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໓໘. ອິທານິ ສລ຺ເລເຂ ຐິເຕນ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ສມ຺ມປ຺ປຘານວີຣິຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຕທນນ຺ຕຣໍ ວີຣິຍາຣມ຺ເຠ ຎາຓໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ຕຕ຺ຖ ອສລ຺ລີນຕ຺ຕປຫິຕຕ຺ຕປຄ຺ຄຫຏ຺ເຐຕິ ໂກສຊ຺ຊວເສນ ອສລ຺ລີໂນ ອສງ຺ກຸຈິໂຕ ອຕ຺ຕາ ອສ຺ສາຕິ ອສລ຺ລີນຕ຺ໂຕ. ອຕ຺ຕາຕິ ຈິຕ຺ຕໍ. ຍຖາຫ –

‘‘ອຸທກຎ຺ຫິ ນຍນ຺ຕິ ເນຕ຺ຕິກາ, ອຸສຸກາຣາ ນມຍນ຺ຕິ ເຕຊນໍ;

ທາຣຸໍ ນມຍນ຺ຕິ ຕຈ຺ຉກາ, ອຕ຺ຕານໍ ທມຍນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ’’ຕິ. ອາທິ (ຘ. ປ. ໘໐-໘໒) –

ກາເຍ ຈ ຊີວິເຕ ຈ ອນເປກ຺ຂຕາຍ ປຫິໂຕ ເປສິໂຕ ວິສ຺ສຏ຺ໂຐ ອຕ຺ຕາ ເອເຕນາຕິ ປຫິຕຕ຺ໂຕ. ອຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ຕຠາໂວ. ຍຖາຫ – ‘‘ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ອຕ຺ຕານໍ ວຘິຕ຺ວາ ວຘິຕ຺ວາ ໂຣເທຍ຺ຍາ’’ຕິອາທິ (ປາຈິ. ໘໘໐). ອສລ຺ລີນຕ຺ໂຕ ຈ ໂສ ປຫິຕຕ຺ໂຕ ຈາຕິ ອສລ຺ລີນຕ຺ຕປຫິຕຕ຺ໂຕ. ສຫຊາຕຘມ຺ເມ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠຕີຕິ ປຄ຺ຄໂຫ, ປຄ຺ຄໂຫ ເອວ ອຕ຺ໂຖ ປຄ຺ຄຫຏ຺ໂຐ, ປຄ຺ຄຫສຠາໂວຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອສລ຺ລີນຕ຺ຕປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ປຄ຺ຄຫຏ຺ໂຐ ອສລ຺ລີນຕ຺ຕປຫິຕຕ຺ຕປຄ຺ຄຫຏ຺ໂຐ. ຕສ຺ມິໍ ອສລ຺ລີນຕ຺ຕປຫິຕຕ຺ຕປຄ຺ຄຫຏ຺ເຐ. ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ເຫປິ ອປ຺ປຏິວານໍ ປທເຫຍ຺ຍາຖ. ກາມໍ ຕໂຈ ຈ ນ຺ຫາຣຸ ຈ ອຏ຺ຐິ ຈ ອວສິສ຺ສຕຸ, ອຸປສຸສ຺ສຕຸ ສຣີເຣ ມໍສໂລຫິຕໍ. ຍໍ ຕໍ ປຸຣິສຖາເມນ ປຸຣິສວີຣິເຍນ ປຸຣິສປຣກ຺ກເມນ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ, ນ ຕໍ ອປາປຸຓິຕ຺ວາ ວີຣິຍສ຺ສ ສຓ຺ຐານໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໒.໕) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອສລ຺ລີນຕ຺ຕປຫິຕຕ຺ຕວຈເນນ ປຘານສ຺ມິໍ ອປ຺ປຏິວານິຕາ ອນິວຕ຺ຕນຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ປຄ຺ຄຫຏ຺ຐວຈເນນ ປນ ໂກສຊ຺ຊຸທ຺ຘຈ຺ຈວິມຸຕ຺ຕໍ ສມປ຺ປວຕ຺ຕໍ ວີຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ວີຣິຍາຣມ຺ເຠ ຎາຓນ຺ຕິ ວີຣຠາໂວ ວີຣິຍໍ, ວີຣານໍ ວາ ກມ຺ມໍ, ວິຘິນາ ວາ ນເຍນ ອຸປາເຍນ ອີຣຍິຕພ຺ພໍ ປວຕ຺ຕຍິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວີຣິຍໍ. ຕເທຕໍ ອຸສ຺ສາຫລກ຺ຂຓໍ, ສຫຊາຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນຣສໍ, ອສໍສີທນຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ‘‘ສໍວິຄ຺ໂຄ ໂຍນິໂສ ປທຫຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໑໑໓) ວຈນໂຕ ສໍເວຄປທຏ຺ຐານໍ, ວີຣິຍາຣມ຺ຠວຕ຺ຖຸປທຏ຺ຐານໍ ວາ. ສມ຺ມາ ອາຣທ຺ຘໍ ສພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕີນໍ ມູລໍ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ວີຣິຍສງ຺ຂາໂຕ ອາຣມ຺ໂຠ ວີຣິຍາຣມ຺ໂຠ. ອິມິນາ ເສສາຣມ຺ເຠ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ອາຣມ຺ຠສທ຺ໂທ ກມ຺ເມ ອາປຕ຺ຕິຍໍ ກິຣິຍາຍໍ ວີຣິເຍ ຫິໍສາຍໍ ວິໂກປເນຕິ ອເນເກສຸ ອຕ຺ເຖສຸ ອາຄໂຕ.

‘‘ຍໍກິຎ຺ຈິ ທຸກ຺ຂໍ ສມ຺ໂຠຕິ, ສພ຺ພໍ ອາຣມ຺ຠປຈ຺ຈຍາ;

ອາຣມ຺ຠານໍ ນິໂຣເຘນ, ນຕ຺ຖິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ສມ຺ຠໂວ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໗໔໙) –

ເອຕ຺ຖ ຫິ ກມ຺ມໍ ອາຣມ຺ໂຠຕິ ອາຄຕໍ. ‘‘ອາຣມ຺ຠຕິ ຈ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ຈ ໂຫຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໕.໑໔໒; ປຸ. ປ. ໑໙໑) ເອຕ຺ຖ ອາປຕ຺ຕິ. ‘‘ມຫາຍຎ຺ຎາ ມຫາຣມ຺ຠາ, ນ ເຕ ໂຫນ຺ຕິ ມຫປ຺ຜລາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໓໙; ສໍ. ນິ. ໑.໑໒໐) ເອຕ຺ຖ ຍູປຸສ຺ສາປນາທິກິຣິຍາ. ‘‘ອາຣມ຺ຠຖ ນິກ຺ກມຖ, ຍຸຎ຺ຊຖ ພຸທ຺ຘສາສເນ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໘໕) ເອຕ຺ຖ ວີຣິຍໍ. ‘‘ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປາຓໍ ອາຣມ຺ຠນ຺ຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໕໑-໕໒) ເອຕ຺ຖ ຫິໍສາ. ‘‘ພີຊຄາມຠູຕຄາມສມາຣມ຺ຠາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໑໐; ມ. ນິ. ໑.໒໙໓) ເອຕ຺ຖ ເຉທນຠຎ຺ຊນາທິກໍ ວິໂກປນໍ. ອິຘ ປນ ວີຣິຍເມວ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວີຣິຍສງ຺ຂາໂຕ ອາຣມ຺ໂຠ ວີຣິຍາຣມ຺ໂຠ’’ຕິ. ວີຣິຍຎ຺ຫິ ອາຣຠນກວເສນ ອາຣມ຺ໂຠຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ມິໍ ວີຣິຍາຣມ຺ເຠ ຎາຓໍ. ອສລ຺ລີນຕ຺ຕາ ປຫິຕຕ຺ຕາຕິປິ ປຐນ຺ຕິ, ອສລ຺ລີນຠາເວນ ປຫິຕຠາເວນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸຣິມປາໂຐເຍວ ສຸນ຺ທໂຣ. ເກຈິ ປນ ‘‘ສຕິຘມ຺ມວິຈຍວີຣິຍປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ສມຕາ ອສລ຺ລີນຕ຺ຕຕາ, ສຕິສມາຘິປສ຺ສທ຺ຘິອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ສມຕາ ປຫິຕຕ຺ຕຕາ, ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ສມຕາ ປຄ຺ຄຫຏ຺ໂຐ’’ຕິ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ.

໓໙. ອິທານິ ສມ຺ມາວາຍາມສິທ຺ຘໍ ມຄ຺ຄຜລໍ ປຕ຺ເຕນ ໂລກຫິຕຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມເທສນາ ກາຕພ຺ພາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ຕທນນ຺ຕຣໍ ອຕ຺ຖສນ຺ທສ຺ສເນ ຎາຓໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ຕຕ຺ຖ ນານາຘມ຺ມປ຺ປກາສນຕາຕິ ສພ຺ພສງ຺ຂຕາສງ຺ຂຕວເສນ ນານາຘມ຺ມານໍ ປກາສນຕາ ທີປນຕາ ເທສນຕາ. ປກາສນຕາຕິ ຈ ປກາສນາ ເອວ. ອຕ຺ຖສນ຺ທສ຺ສເນຕິ ນານາອຕ຺ຖານໍ ປເຣສໍ ສນ຺ທສ຺ສເນ. ຘມ຺ມາ ຈ ອຕ຺ຖາ ຈ ເຕ ເອວ.

໔໐. ອິທານິ ປເຣສໍ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຍຖາສຠາວຘມ຺ມເທສນາກາຣຓໍ ທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຕທນນ຺ຕຣໍ ທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິຎາຓໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພຘມ຺ມານໍ ເອກສງ຺ຄຫຕາ ນານຕ຺ເຕກຕ຺ຕປຏິເວເຘຕິ ສພ຺ເພສໍ ສງ຺ຂຕາສງ຺ຂຕຘມ຺ມານໍ ເອກສງ຺ຄຫຕາຍ ຈ ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທີນໍ ນານຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ເນກ຺ຂມ຺ມາທີນໍ ເອກຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ປຏິເວໂຘ, ອຠິສມໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ປນ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາ ຜລປຎ຺ຎາ ຈ. ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາ ສຈ຺ຈາຠິສມຍກ຺ຂເຓ ສຈ຺ຈາຠິສມຍວເສນ ປຏິວິຊ຺ຌຕີຕິ ປຏິເວໂຘ, ຜລປຎ຺ຎາ ປຏິວິທ຺ຘຕ຺ຕາ ປຏິເວໂຘ. ເອກສງ຺ຄຫຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ຊາຕິສງ຺ຄໂຫ, ສຎ຺ຊາຕິສງ຺ຄໂຫ, ກິຣິຍາສງ຺ຄໂຫ, ຄຓນສງ຺ຄໂຫຕິ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ສງ຺ຄໂຫ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ສພ຺ເພ ຂຕ຺ຕິຍາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ, ສພ຺ເພ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ, ສພ຺ເພ ເວສ຺ສາ, ສພ຺ເພ ສຸທ຺ທາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ’’, ‘‘ຍາ, ຈາວຸໂສ ວິສາຂ, ສມ຺ມາວາຈາ, ໂຍ ຈ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ, ໂຍ ຈ ສມ຺ມາອາຊີໂວ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘ ສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໖໒) ອຍໍ ຊາຕິສງ຺ຄໂຫ ນາມ. ‘‘ເອກຊາຕິກາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ວິຍ ຫິ ອິຘ ສພ຺ເພ ຊາຕິຍາ ເອກສງ຺ຄຫິຕາ. ‘‘ສພ຺ເພ ໂກສລກາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ, ສພ຺ເພ ມາຄຘິກາ, ສພ຺ເພ ຠາຣຸກຈ຺ຉກາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ’’, ‘‘ໂຍ, ຈາວຸໂສ ວິສາຂ, ສມ຺ມາວາຍາໂມ, ຍາ ຈ ສມ຺ມາສຕິ, ໂຍ ຈ ສມ຺ມາສມາຘິ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ເຘ ສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໖໒) ອຍໍ ສຎ຺ຊາຕິສງ຺ຄໂຫ ນາມ. ‘‘ເອກຏ຺ຐາເນ ຊາຕາ ສໍວຑ຺ຒາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ວິຍ ຫິ ອິຘ ສພ຺ເພ ຊາຕິຏ຺ຐາເນນ ນິວຸຕ຺ໂຖກາເສນ ເອກສງ຺ຄຫິຕາ. ‘‘ສພ຺ເພ ຫຕ຺ຖາໂຣຫາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ, ສພ຺ເພ ອສ຺ສາໂຣຫາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ, ສພ຺ເພ ຣຖິກາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ’’, ‘‘ຍາ, ຈາວຸໂສ ວິສາຂ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ໂຍ ຈ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ເຘ ສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໖໒) ອຍໍ ກິຣິຍາສງ຺ຄໂຫ ນາມ. ສພ຺ເພວ ຫິ ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ກິຣິຍາກຣເຓນ ເອກສງ຺ຄຫິຕາ. ‘‘ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ກຕມໍ ຂນ຺ຘຄຓນໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘຄຓນໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຫຎ຺ຈິ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘຄຓນໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເຕນ ວຕ ເຣ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘນ ສງ຺ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ (ກຖາ. ໔໗໑) ອຍໍ ຄຓນສງ຺ຄໂຫ ນາມ. ອຍມິຘ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຕຖຏ຺ຐາທີສຸ ທ຺ວາທສສຸ ອາກາເຣສຸ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ເອເກນ ສງ຺ຄໂຫ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉໂທ ເອເຕສນ຺ຕິ ເອກສງ຺ຄຫາ, ເອກສງ຺ຄຫານໍ ຠາໂວ ເອກສງ຺ຄຫຕາ.

ທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິຎາຓນ຺ຕິ ມຄ຺ຄຜລຎາຓໍ ທສ຺ສນໍ. ທສ຺ສນເມວ ວິສຸທ຺ຘິ ທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ, ທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ ເອວ ຎາຓໍ ທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິຎາຓໍ. ມຄ຺ຄຎາຓໍ ວິສຸຊ຺ຌຕີຕິ ທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ, ຜລຎາຓໍ ວິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ.

໔໑. ອິທານິ ທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິສາຘການິ ວິປສ຺ສນາຎາຓານິ ທ຺ວິຘາ ທສ຺ເສຕຸໍ ຕທນນ຺ຕຣໍ ຂນ຺ຕິຎາຓປຣິໂຍຄາຫຓຎາຓານິ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ຕຕ຺ຖ ວິທິຕຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາຕິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທີນໍ ອນິຈ຺ຈາທິໂຕ ວິທິຕຕ຺ຕາ ປວຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາ. ຂນ຺ຕິຎາຓນ຺ຕິ ວິທິຕເມວ ຂມຕີຕິ ຂນ຺ຕິ, ຂນ຺ຕິ ເອວ ຎາຓໍ ຂນ຺ຕິຎາຓໍ. ເອເຕນ ອຘິວາສນຂນ຺ຕິໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ເອຕໍ ກລາປສມ຺ມສນາທິວເສນ ປວຕ຺ຕໍ ຕຣຸຓວິປສ຺ສນາຎາຓໍ.

໔໒. ຜຸຏ຺ຐຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາຕິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທີນໍ ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ຎາຓຜສ຺ເສນ ຜຸຏ຺ຐຕ຺ຕາ ປວຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາ. ປຣິໂຍຄາຫເຓ ຎາຓນ຺ຕິ ຜຸຏ຺ຐເມວ ປຣິໂຍຄາຫຕິ ປວິສຕີຕິ ປຣິໂຍຄາຫຓໍ ຎາຓໍ. ຄາ-ກາຣໍ ຣສ຺ສໍ ກຕ຺ວາປິ ປຐນ຺ຕິ. ເອຕໍ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນາທິວເສນ ປວຕ຺ຕໍ ຕິກ຺ຂວິປສ຺ສນາຎາຓໍ. ເກຈິ ປນ ‘‘ວິປສ຺ສນາຎາຓເມວ ສທ຺ຘາວາຫິສ຺ສ ຂນ຺ຕິຎາຓໍ, ປຎ຺ຎາວາຫິສ຺ສ ປຣິໂຍຄາຫຓຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ເອຕານິ ທ຺ເວ ຎາຓານິ ເອກສ຺ສ ນ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ຕທສມ຺ຠເວ ເອກສ຺ສ ສາວກສ຺ສ ສຕ຺ຕສຏ຺ຐິ ສາວກສາຘາຣຓຎາຓານິ ນ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ.

໔໓. ອິທານິ ຍສ຺ມາ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ເສກ຺ຂາ ຈ ວິປສ຺ສນູປເຄ ຂນ຺ຘາທໂຍ ຘມ຺ເມ ສກເລ ເອວ ສມ຺ມສນ຺ຕິ, ນ ເຕສໍ ເອກເທສໍ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ປເທສວິຫາໂຣ ນ ລພ຺ຠຕິ, ອຣຫໂຕເຍວ ຍຖາຣຸຈິ ປເທສວິຫາໂຣ ລພ຺ຠຕີຕິ ທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິສາຘການິ ຎາຓານິ ວຕ຺ວາ ຕທນນ຺ຕຣໍ ອຣຫໂຕ ທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິສິທ຺ຘໍ ປເທສວິຫາຣຎາຓໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ຕຕ຺ຖ ສໂມທຫເນ ປຎ຺ຎາຕິ ຂນ຺ຘາທີນໍ ເອກເທສສ຺ສ ເວທນາຘມ຺ມສ຺ສ ສໂມທຫນປຎ຺ຎາ, ສມ຺ປິຓ຺ຑນປຎ຺ຎາ ຣາສິກຣຓປຎ຺ຎາ. ສໂມຘາເນ ປຎ຺ຎາຕິປິ ປາໂຐ, ໂສເຍວ ອຕ຺ໂຖ.

ປເທສວິຫາເຣ ຎາຓນ຺ຕິ ຂນ຺ຘາທີນໍ ປເທເສນ ເອກເທເສນ ອວຍເວນ ວິຫາໂຣ ປເທສວິຫາໂຣ, ຕສ຺ມິໍ ປເທສວິຫາເຣ ຎາຓໍ. ຕຕ຺ຖ ປເທໂສ ນາມ ຂນ຺ຘປເທໂສ ອາຍຕນຘາຕຸສຈ຺ຈອິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈຍາກາຣສຕິປຏ຺ຐານຌານນາມຣູປຘມ຺ມປເທໂສຕິ ນານາວິໂຘ. ເອວໍ ນານາວິໂຘ ເຈສ ເວທນາ ເອວ. ກຖໍ? ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘວເສນ ຂນ຺ເຘກເທໂສ, ທ຺ວາທສນ຺ນໍ ອາຍຕນານໍ ເວທນາວເສນ ຘມ຺ມາຍຕເນກເທໂສ, ອຏ຺ຐາຣສນ຺ນໍ ຘາຕູນໍ ເວທນາວເສນ ຘມ຺ມຘາເຕກເທໂສ, ຈຕຸນ຺ນໍ ສຈ຺ຈານໍ ເວທນາວເສນ ທຸກ຺ຂສຈ຺ເຈກເທໂສ, ພາວີສຕິຍາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປຎ຺ຈເວທນິນ຺ທ຺ຣິຍວເສນ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍກເທໂສ, ທ຺ວາທສນ຺ນໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທງ຺ຄານໍ ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາວເສນ ປຈ຺ຈຍາກາເຣກເທໂສ, ຈຕຸນ຺ນໍ ສຕິປຏ຺ຐານານໍ ເວທນານຸປສ຺ສນາວເສນ ສຕິປຏ຺ຐາເນກເທໂສ, ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ສຸຂອຸເປກ຺ຂາວເສນ ຌາເນກເທໂສ, ນາມຣູປານໍ ເວທນາວເສນ ນາມຣູເປກເທໂສ, ກຸສລາທີນໍ ສພ຺ພຘມ຺ມານໍ ເວທນາວເສນ ຘມ຺ເມກເທໂສຕິ ເອວໍ ເວທນາ ເອວ ຂນ຺ຘາທີນໍ ປເທໂສ, ຕສ຺ສາ ເວທນາຍ ເອວ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວເສນ ປເທສວິຫາໂຣ.

໔໔. ອິທານິ ຍສ຺ມາ ສມາຘິຠາວນາມຍຎາຓາທີນິ ຠາເວນ຺ຕາ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ເສກ຺ຂາ ຈ ເຕ ເຕ ຠາເວຕພ຺ພຠາວນາຘມ຺ເມ ອຘິປຕີ ເຊຏ຺ຐເກ ກຕ຺ວາ ເຕນ ເຕນ ປຫາຕພ຺ເພ ຕປ຺ປຈ຺ຈນີເກ ນານາສຠາເວ ຘມ຺ເມ ອເນກາທີນເວ ອາທີນວໂຕ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຠາວນາຘມ຺ມສ຺ສ ວເສນ ຈິຕ຺ຕໍ ປຕິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ເຕ ເຕ ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ເມ ປຊຫນ຺ຕິ. ປຊຫນ຺ຕາ ວິປສ຺ສນາກາເລ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣ ສຸຎ຺ຎໂຕ ທິສ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ສມຸຈ຺ເຉເທນ ປຊຫນ຺ຕິ, ຕຖາ ປຊຫນ຺ຕາ ຈ ເອກາຠິສມຍວເສນ ສຈ຺ຈານິ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕາ ປຊຫນ຺ຕິ. ຍຖາວຸຕ຺ເຕເຫວ ອາກາເຣຫິ ສພ຺ເພປິ ອຣິຍາ ຍຖາໂຍຄໍ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ປເທສວິຫາຣຎາຓານນ຺ຕຣໍ ສຎ຺ຎາວິວຏ຺ຏຎາຓາທີນິ ຉ ຎາຓານິ ຍຖາກ຺ກເມນ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ຕຕ຺ຖ ອຘິປຕຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາຕິ ເນກ຺ຂມ຺ມາທີນໍ ອຘິປຕິຠາເວນ ເນກ຺ຂມ຺ມາທີນິ ອຘິການິ ກຕ຺ວາ ຕທຘິກຠາເວນ ປວຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຎ຺ຎາວິວຏ຺ເຏ ຎາຓນ຺ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ວິວຏ຺ຏນໍ ປຣາວຏ຺ຏນໍ ປຣມ຺ມຸຂຠາໂວຕິ ສຎ຺ຎາວິວຏ຺ໂຏ, ຍາຍ ສຎ຺ຎາຍ ເຕ ເຕ ຠາວນາຘມ຺ເມ ອຘິປຕິໍ ກໂຣຕິ, ຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ ເຫຕຸຠູຕາຍ, ກຣຓຠູຕາຍ ວາ ຕໂຕ ຕໂຕ ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທິໂຕ ວິວຏ຺ຏເນ ຎາຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ໂຕ ວິວຏ຺ໂຏຕິ ອວຸຕ຺ເຕປິ ຍໂຕ ວິວຏ຺ຏຕິ, ຕໂຕ ເອວ ວິວຏ຺ໂຏຕິ ຄຍ຺ຫຕິ ຍຖາ ວິວຏ຺ຏນານຸປສ຺ສນາຍ. ສາ ປນ ສຎ຺ຎາ ສຎ຺ຊານນລກ຺ຂຓາ, ຕເທເວຕນ຺ຕິ ປຸນ ສຎ຺ຊານນປຈ຺ຈຍນິມິຕ຺ຕກຣຓຣສາ ທາຣຸອາທີສຸ ຕຈ຺ຉກາທໂຍ ວິຍ, ຍຖາຄຫິຕນິມິຕ຺ຕວເສນ ອຠິນິເວສກຣຓປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ຫຕ຺ຖິທສ຺ສກອນ຺ຘາ ວິຍ, ອາຣມ຺ມເຓ ອໂນຄາຬ຺ຫວຸຕ຺ຕິຕາຍ ອຈິຣຏ຺ຐານປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ວາ ວິຊ຺ຊຸ ວິຍ, ຍຖາອຸປຏ຺ຐິຕວິສຍປທຏ຺ຐານາ ຕິຓປຸຣິສເກສຸ ມິຄໂປຕການໍ ປຸຣິສາຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນສຎ຺ຎາ ວິຍ.

໔໕. ນານຕ຺ເຕ ປຎ຺ຎາຕິ ນານາສຠາເວ ຠາເວຕພ຺ພໂຕ ອຎ຺ຎສຠາເວ ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທິເກ ອາທີນວທສ຺ສເນນ ປວຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາ. ນານຕ຺ເຕຕິ ຈ ນິມິຕ຺ຕຕ຺ເຖ ຠຸມ຺ມວຈນໍ. ນານຕ຺ຕປ຺ປຫານໍ ວາ ນານຕ຺ຕໍ, ນານຕ຺ຕປ຺ປຫານນິມິຕ຺ຕໍ ນານຕ຺ຕປ຺ປຫານເຫຕຸ ເນກ຺ຂມ຺ມາທີສຸ ປຎ຺ຎາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຈໂຕວິວຏ຺ເຏ ຎາຓນ຺ຕິ ເຈຕໂສ ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທິໂຕ ວິວຏ຺ຏນໍ ເນກ຺ຂມ຺ມາທີສຸ ຎາຓໍ. ເຈໂຕຕິ ເຈຕ຺ຖ ເຈຕນາ ອຘິປ຺ເປຕາ. ສາ ເຈຕນາຠາວລກ຺ຂຓາ, ອຠິສນ຺ທຫນລກ຺ຂຓາ ວາ, ອາຍູຫນຣສາ, ສໍວິທຫນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ສກິຈ຺ຈປຣກິຈ຺ຈສາຘກາ ເຊຏ຺ຐສິສ຺ສມຫາວຑ຺ຒກິອາທໂຍ ວິຍ. ອຈ຺ຈາຍິກກມ຺ມານຸສ຺ສຣຓາທີສຸ ຈ ປນາຍໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ອຸສ຺ສາຫນຠາເວນ ປາກຏາ ໂຫຕິ.

໔໖. ອຘິຏ຺ຐາເນ ປຎ຺ຎາຕິ ເນກ຺ຂມ຺ມາທິວເສນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐາປເນ ປຎ຺ຎາ. ຈິຕ຺ຕວິວຏ຺ເຏ ຎາຓນ຺ຕິ ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທິປຫານວເສນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິວຏ຺ຏເນ ຎາຓໍ. ຈິຕ຺ຕຎ຺ເຈຕ຺ຖ ວິຊານນລກ຺ຂຓໍ, ປຸພ຺ພງ຺ຄມຣສໍ, ສນ຺ຘານປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ນາມຣູປປທຏ຺ຐານໍ.

໔໗. ສຸຎ຺ຎເຕ ປຎ຺ຎາຕິ ອຕ຺ຕຕ຺ຕນິຍສຸຎ຺ຎຕາຍ ອນຕ຺ຕານຕ຺ຕນິເຍ ປວຕ຺ຕາ ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາ ປຎ຺ຎາ. ຎາຓວິວຏ຺ເຏ ຎາຓນ຺ຕິ ຎາຓເມວ ອຠິນິເວສໂຕ ວິວຏ຺ຏຕີຕິ ວິວຏ຺ໂຏ, ຕໍ ຎາຓວິວຏ຺ຏຠູຕໍ ຎາຓໍ.

໔໘. ໂວສຄ຺ເຄ ປຎ຺ຎາຕິ ເອຕ຺ຖ ໂວສຊ຺ຊຕີຕິ ໂວສຄ຺ໂຄ, ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທີນໍ ໂວສຄ຺ໂຄ ເນກ຺ຂມ຺ມາທິມ຺ຫິ ປຎ຺ຎາ. ວິໂມກ຺ຂວິວຏ຺ເຏ ຎາຓນ຺ຕິ ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທິເກຫິ ວິມຸຈ຺ຈຕີຕິ ວິໂມກ຺ໂຂ, ວິໂມກ຺ໂຂ ເອວ ວິວຏ຺ໂຏ ວິໂມກ຺ຂວິວຏ຺ໂຏ, ໂສ ເອວ ຎາຓໍ.

໔໙. ຕຖຏ຺ເຐ ປຎ຺ຎາຕິ ເອເກກສ຺ສ ສຈ຺ຈສ຺ສ ຈຕຸພ຺ພິເຘ ຈຕຸພ຺ພິເຘ ອວິປຣີຕສຠາເວ ກິຈ຺ຈວເສນ ອສມ຺ໂມຫໂຕ ປວຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາ. ສຈ຺ຈວິວຏ຺ເຏ ຎາຓນ຺ຕິ ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ທຸຠໂຕ ວຸຏ຺ຐານວເສນ ວິວຏ຺ຏຕີຕິ ສຈ຺ຈວິວຏ຺ໂຏ, ໂສ ເອວ ຎາຓໍ. ເອກເມວ ຎາຓໍ ອຘິປຕິກຕຘມ຺ມວເສນ ສຎ຺ຎາວິວຏ຺ໂຏຕິ, ປຫາຕພ຺ພຘມ຺ມວເສນ ເຈໂຕວິວຏ຺ໂຏຕິ, ຈິຕ຺ຕປຕິຏ຺ຐາປນວເສນ ຈິຕ຺ຕວິວຏ຺ໂຏຕິ, ປຈ຺ຈນີກປຫານວເສນ ວິໂມກ຺ຂວິວຏ຺ໂຏຕິ ເອວໍ ຈຕຸຘາ ວຸຕ຺ຕໍ. ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາວ ສຸຎ຺ຎຕາກາຣວເສນ ‘‘ຎາຓວິວຏ຺ເຏ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ມຄ຺ຄຎາຓເມວ ເຫຏ຺ຐາ ‘‘ມຄ຺ເຄ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ຈ, ‘‘ອານນ຺ຕຣິກສມາຘິມ຺ຫິ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ຈ ທ຺ວິຘາ ວຸຕ຺ຕໍ, ວິວຏ຺ຏນາກາຣວເສນ ‘‘ສຈ຺ຈວິວຏ຺ເຏ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໕໐. ອິທານິ ຕສ຺ສ ສຈ຺ຈວິວຏ຺ຏຎາຓວເສນ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ອາສວານໍ ຂເຍ ຎາຓສ຺ສ ວເສນ ປວຕ຺ຕານິ ກມໂຕ ຉ ອຠິຎ຺ຎາຎາຓານິ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ຕຕ຺ຖາປິ ໂລກປາກຏານຸຠາວຕ຺ຕາ ອຕິວິມ຺ຫາປນນ຺ຕິ ປຐມໍ ອິທ຺ຘິວິຘຎາຓໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ, ເຈໂຕປຣິຍຎາຓສ຺ສ ວິສຍໂຕ ທິພ຺ພໂສຕຎາຓໍ ໂອຬາຣິກວິສຍນ຺ຕິ ທຸຕິຍໍ ທິພ຺ພໂສຕຎາຓໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ, ສຸຂຸມວິສຍຕ຺ຕາ ຕຕິຍໍ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ຕີສຸ ວິຊ຺ຊາສຸ ປຸພ຺ເພນິວາສຈ຺ຉາທກາຕີຕຕມວິໂນທກຕ຺ຕາ ປຐມໍ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານາຄຕຕມວິໂນທກຕ຺ຕາ ທຸຕິຍໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ, ສພ຺ພຕມສມຸຈ຺ເຉທກຕ຺ຕາ ຕຕິຍໍ ອາສວານໍ ຂເຍ ຎາຓໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ຕຕ຺ຖ ກາຍມ຺ປີຕິ ຣູປກາຍມ຺ປິ. ຈິຕ຺ຕມ຺ປີຕິ ປາທກຊ຺ຌານຈິຕ຺ຕມ຺ປິ. ເອກວວຕ຺ຖານຕາຕິ ປຣິກມ຺ມຈິຕ຺ເຕນ ເອກໂຕ ຐປນຕາຍ ຈ ທິສ຺ສມານກາເຍນ, ອທິສ຺ສມານກາເຍນ ວາ ຄນ຺ຕຸກາມກາເລ ຍຖາໂຍຄໍ ກາຍສ຺ສປິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສປິ ມິສ຺ສີກຣຓຕາຍ ຈາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກາໂຍຕິ ເຈຕ຺ຖ ສຣີຣໍ. ສຣີຣຎ຺ຫິ ອສຸຈິສຎ຺ຈຍໂຕ ກຸຈ຺ຉິຕານໍ ເກສາທີນຎ຺ເຈວ ຈກ຺ຂຸໂຣຄາທີນໍ ໂຣຄສຕານຎ຺ຈ ອາຍຠູຕໂຕ ກາໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສຸຂສຎ຺ຎຎ຺ຈ ລຫຸສຎ຺ຎຎ຺ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ເອກໍເຍວ ສຎ຺ຎໍ ອາກາຣນານຕ຺ຕໂຕ ທ຺ວິຘາ ກຕ຺ວາ ສມຸຈ຺ຈຍຕ຺ໂຖ ຈ-ສທ຺ໂທ ປຍຸຕ຺ໂຕ. ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສ຺ມິຎ຺ຫິ ອຸເປກ຺ຂາ ສນ຺ຕຕ຺ຕາ ສຸຂນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສຎ຺ຎາ ສຸຂສຎ຺ຎາ. ສາເຍວ ນີວຣເຓຫິ ເຈວ ວິຕກ຺ກາທິປຈ຺ຈນີເກຫິ ຈ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ລຫຸສຎ຺ຎາ. ອຘິຏ຺ຐານວເສນາຕິ ອຘິກໍ ກຕ຺ວາ ຐານວເສນ, ປວິສນວເສນາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອຘິຏ຺ຐານວເສນ ຈາຕິ ຈ-ສທ຺ໂທ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ໂພ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ສພ຺ພປ຺ປກາຣສ຺ສ ອິທ຺ຘິວິຘສ຺ສ ຍຖາໂຍຄໍ ກາຣຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອິຊ຺ຌນຏ຺ເຐ ປຎ຺ຎາຕິ ອິຊ຺ຌນສຠາເວ ປຎ຺ຎາ. ອິທ຺ຘິວິເຘ ຎາຓນ຺ຕິ ອິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ ອິທ຺ຘິ, ນິປ຺ຜຕ຺ຕິອຕ຺ເຖນ ປຏິລາຠຏ຺ເຐນ ຈາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍຎ຺ຫິ ນິປ຺ຜຊ຺ຊຕິ ປຏິລພ຺ຠຕິ ຈ, ຕໍ ອິຊ຺ຌຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ກາມໍ ກາມຍມານສ຺ສ, ຕສ຺ສ ເຈຕໍ ສມິຊ຺ຌຕີ’’ຕິ (ສຸ. ນິ. ໗໗໒). ຕຖາ ‘‘ເນກ຺ຂມ຺ມໍ ອິຊ຺ຌຕີຕິ ອິທ຺ຘິ, ປຏິຫຣຕີຕິ ປາຏິຫາຣິຍໍ, ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ອິຊ຺ຌຕີຕິ ອິທ຺ຘິ, ປຏິຫຣຕີຕິ ປາຏິຫາຣິຍ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໓.໓໒). ອປໂຣ ນໂຍ – ອິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ ອິທ຺ຘິ, ອຸປາຍສມ຺ປທາເຍຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອຸປາຍສມ຺ປທາ ຫິ ອິຊ຺ຌຕິ ອຘິປ຺ເປຕຜລປ຺ປສວນໂຕ. ຍຖາຫ – ‘‘ອຍໍ ໂຂ ຈິຕ຺ໂຕ ຄຫປຕິ ສີລວາ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ໂມ, ສເຈ ປຓິທຫິສ຺ສຕິ, ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ ຣາຊາ ອສ຺ສໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີຕິ. ອິຊ຺ຌິສ຺ສຕິ ຫິ ສີລວໂຕ ເຈໂຕປຓິຘິ ວິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໓໕໒). ອປໂຣ ນໂຍ – ເອຕາຍ ສຕ຺ຕາ ອິຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ອິທ຺ຘິ, ອິຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ອິທ຺ຘາ ວຸທ຺ຘາ ອຸກ຺ກໍສຄຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອິທ຺ຘິ ເອວ ວິຘໍ ອິທ຺ຘິວິຘໍ, ອິທ຺ຘິໂກຏ຺ຐາໂສ ອິທ຺ຘິວິກປ຺ໂປຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໍ ອິທ຺ຘິວິຘໍ ຎາຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໕໑. ວິຕກ຺ກວິປ຺ຜາຣວເສນາຕິ ທິພ຺ພໂສຕຘາຕຸອຸປ຺ປາທນຕ຺ຖໍ ປຣິກມ຺ມກຣຓກາເລ ສທ຺ທນິມິຕ຺ເຕສຸ ອຕ຺ຕໂນ ວິຕກ຺ກວິປ຺ຜາຣວເສນ ວິຕກ຺ກເວຄວເສນ. ວິຕກ຺ໂກຕິ ເຈຕ຺ຖ ວິຕກ຺ເກຕີຕິ ວິຕກ຺ໂກ, ວິຕກ຺ກນໍ ວາ ວິຕກ຺ໂກ, ອູຫນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສ຺ວາຍໍ ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຠິນິໂຣປນລກ຺ຂໂຓ, ອາຫນນປຣິຍາຫນນຣໂສ. ຕຖາ ຫິ ເຕນ ໂຍຄາວຈໂຣ ອາຣມ຺ມຓໍ ວິຕກ຺ກາຫຕໍ ວິຕກ຺ກປຣິຍາຫຕໍ ກໂຣຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອານຍນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ, ຕຊ຺ຊາສມນ຺ນາຫາເຣນ ປນ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ຈ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ເຕ ວິສເຍ ອນນ຺ຕຣາເຍນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ອາປາຖຄຕວິສຍປທຏ຺ຐາໂນຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນານຕ຺ເຕກຕ຺ຕສທ຺ທນິມິຕ຺ຕານນ຺ຕິ ນານາສຠາວານໍ ເອກສຠາວານຎ຺ຈ ສທ຺ທນິມິຕ຺ຕານໍ. ສທ຺ທາ ເອວ ເຈຕ຺ຖ ວິຕກ຺ກຸປ຺ປຕ຺ຕິກາຣຓຕ຺ຕາ ສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຈ ນິມິຕ຺ຕານິ. ເຠຣິສທ຺ທາທິວເສນ ເອກຄ຺ຆນີຠູຕາ, ອເນກາ ວາ ສທ຺ທາ, ນານາທິສາສຸ ວາ ສທ຺ທາ, ນານາສຕ຺ຕານໍ ວາ ສທ຺ທາ ນານຕ຺ຕສທ຺ທາ, ເອກທິສາຍ ສທ຺ທາ, ເອກສຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ສທ຺ທາ, ເຠຣິສທ຺ທາທິວເສນ ເອເກກສທ຺ທາ ວາ ເອກຕ຺ຕສທ຺ທາ. ສທ຺ໂທຕິ ເຈຕ຺ຖ ສປ຺ປຕີຕິ ສທ຺ໂທ, ກຖີຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣິໂຍຄາຫເຓ ປຎ຺ຎາຕິ ປວິສນປຎ຺ຎາ, ປຊານນປຎ຺ຎາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສຕຘາຕຸວິສຸທ຺ຘິຎາຓນ຺ຕິ ສວນຏ຺ເຐນ ຈ ນິຊ຺ຊີວຏ຺ເຐນ ຈ ໂສຕຘາຕຸ, ໂສຕຘາຕຸກິຈ຺ຈກຣຓວເສນ ຈ ໂສຕຘາຕຸ ວິຍາຕິປິ ໂສຕຘາຕຸ, ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ນິຣຸປກ຺ກິເລສຕ຺ຕາ ວິສຸທ຺ຘິ, ໂສຕຘາຕຸ ເອວ ວິສຸທ຺ຘິ ໂສຕຘາຕຸວິສຸທ຺ຘິ, ໂສຕຘາຕຸວິສຸທ຺ຘິ ເອວ ຎາຓໍ ໂສຕຘາຕຸວິສຸທ຺ຘິຎາຓໍ.

໕໒. ຕິຓ຺ຓນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕານນ຺ຕິ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕໂທມນສ຺ສສຫຄຕອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕວເສນ ຕິຓ຺ຓນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕານໍ. ວິປ຺ຜາຣຕ຺ຕາຕິ ວິປ຺ຜາຣຠາເວນ ເວເຄນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຫຕຸອຕ຺ເຖ ນິສ຺ສກ຺ກວຈນໍ, ເຈໂຕປຣິຍຎາຓຸປ຺ປາທນຕ຺ຖໍ ປຣິກມ຺ມກຣຓກາເລ ປເຣສໍ ຕິຓ຺ຓນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕານໍ ວິປ຺ຜາຣເຫຕຸນາ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປສາທວເສນາຕິ ຈກ຺ຂາທີນໍ ຉນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປສາທວເສນ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປຕິຏ຺ຐິໂຕກາສາ ເຈຕ຺ຖ ຜລູປຈາເຣນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ຍຖາ ‘‘ວິປ຺ປສນ຺ນານິ ໂຂ ເຕ, ອາວຸໂສ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ຉວິວຓ຺ໂຓ ປຣິໂຍທາໂຕ’’ຕິ (ມຫາວ. ໖໐). ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຕິຏ຺ຐິໂຕກາເສສຸປິ ຫທຍວຕ຺ຖຸ ເອວ ອິຘາຘິປ຺ເປຕໍ. ປສາທວເສນາຕິ ຈ ອນາວິລຠາວວເສນ. ‘‘ປສາທປ຺ປສາທວເສນາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ອປ຺ປສາທສທ຺ທສ຺ສ ໂລໂປ ກໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຖ ວາ ອິທມປ຺ປສນ຺ນນ຺ຕິ ຄຫຓສ຺ສ ປສາທມເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ເອວ ສມ຺ຠວໂຕ ‘‘ປສາທວເສນາ’’ຕິ ວຈເນເນວ ອປ຺ປສາໂທປິ ວຸຕ຺ໂຕວ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ນານຕ຺ເຕກຕ຺ຕວິຎ຺ຎາຓຈຣິຍາ ປຣິໂຍຄາຫເຓ ປຎ຺ຎາຕິ ຍຖາສມ຺ຠວໍ ນານາສຠາວເອກສຠາວເອກູນນວຸຕິວິຎ຺ຎາຓປວຕ຺ຕິວິຊານນປຎ຺ຎາ. ເອຕ຺ຖ ອສມາຫິຕສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓຈຣິຍາ ນານຕ຺ຕາ, ສມາຫິຕສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓຈຣິຍາ ເອກຕ຺ຕາ. ສຣາຄາທິຈິຕ຺ຕໍ ວາ ນານຕ຺ຕໍ, ວີຕຣາຄາທິຈິຕ຺ຕໍ ເອກຕ຺ຕໍ. ເຈໂຕປຣິຍຎາຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຣິຍາຕີຕິ ປຣິຍໍ, ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຈຕໂສ ປຣິຍໍ ເຈໂຕປຣິຍໍ, ເຈໂຕປຣິຍຎ຺ຈ ຕໍ ຎາຓຎ຺ຈາຕິ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓໍ. ວິປ຺ຜາຣຕາຕິປິ ປາໂຐ, ວິປ຺ຜາຣຕາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໕໓. ປຈ຺ຈຍປ຺ປວຕ຺ຕານໍ ຘມ຺ມານນ຺ຕິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທວເສນ ປຈ຺ຈຍໂຕ ປວຕ຺ຕານໍ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ມານໍ. ນານຕ຺ເຕກຕ຺ຕກມ຺ມວິປ຺ຜາຣວເສນາຕິ ເອຕ຺ຖ ອກຸສລໍ ກມ຺ມໍ ນານຕ຺ຕໍ, ກຸສລໍ ກມ຺ມໍ ເອກຕ຺ຕໍ. ກາມາວຈຣໍ ວາ ກມ຺ມໍ ນານຕ຺ຕໍ, ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣໍ ກມ຺ມໍ ເອກຕ຺ຕໍ. ນານຕ຺ເຕກຕ຺ຕກມ຺ມວິປ຺ຜາຣວເສນ ປຈ຺ຈຍປວຕ຺ຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຣິໂຍຄາຫເຓ ປຎ຺ຎາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພ ອຕີຕຊາຕີສຸ ນິວຸຕ຺ຖຂນ຺ຘາ ປຸພ຺ເພນິວາໂສ. ນິວຸຕ຺ຖາຕິ ອຊ຺ຌາວຸຕ຺ຖາ ອນຸຠູຕາ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ຘາ. ປຸພ຺ເພ ອຕີຕຊາຕີສຸ ນິວຸຕ຺ຖຘມ຺ມາ ວາ ປຸພ຺ເພນິວາໂສ. ນິວຸຕ຺ຖາຕິ ໂຄຈຣນິວາເສນ ນິວຸຕ຺ຖາ ອຕ຺ຕໂນ ວິຎ຺ຎາເຓນ ວິຎ຺ຎາຕາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ, ປຣວິຎ຺ຎາເຓນ ວິຎ຺ຎາຕາປິ ວາ. ຉິນ຺ນວຏຸມການຸສ຺ສຣຓາທີສຸ ເຕ ພຸທ຺ຘານໍເຍວ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕີຕິ ຍາຍ ສຕິຍາ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ສາ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິ, ຎາຓນ຺ຕິ ຕາຍ ສຕິຍາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ.

໕໔. ໂອຠາສວເສນາຕິ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ປສາຣິຕສ຺ສ ເຕໂຊກສິຓໂອທາຕກສິຓອາໂລກກສິຓານໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານາຣມ຺ມຓສ຺ສ ກສິໂຓຠາສສ຺ສ ວເສນ. ນານຕ຺ເຕກຕ຺ຕຣູປນິມິຕ຺ຕານນ຺ຕິ ນານາສຕ຺ຕານໍ ຣູປານິ, ນານຕ຺ຕກາຍໍ ອຸປປນ຺ນານໍ ວາ ສຕ຺ຕານໍ ຣູປານິ, ນານາທິສາສຸ ວາ ຣູປານິ, ອສມ຺ມິສ຺ສານິ ວາ ຣູປານິ ນານຕ຺ຕຣູປານິ, ເອກສຕ຺ຕສ຺ສ ຣູປານິ, ເອກຕ຺ຕກາຍໍ ອຸປປນ຺ນສ຺ສ ວາ ຣູປານິ, ເອກທິສາຍ ວາ ຣູປານິ, ນານາທິສາທີນໍ ສມ຺ມິສ຺ສີຠູຕານິ ວາ ຣູປານິ ເອກຕ຺ຕຣູປານິ. ຣູປນ຺ຕິ ເຈຕ຺ຖ ວຓ຺ຓາຍຕນເມວ. ຕຎ຺ຫິ ຣູປຍຕີຕິ ຣູປໍ, ວຓ຺ຓວິກາຣໍ ອາປຊ຺ຊມານໍ ຫທຍງ຺ຄຕຠາວໍ ປກາເສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣູປເມວ ຣູປນິມິຕ຺ຕໍ. ເຕສໍ ນານຕ຺ເຕກຕ຺ຕຣູປນິມິຕ຺ຕານໍ. ທສ຺ສນຏ຺ເຐ ປຎ຺ຎາຕິ ທສ຺ສນສຠາເວ ປຎ຺ຎາ.

ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓນ຺ຕິ ທິພ຺ພສທິສຕ຺ຕາ ທິພ຺ພໍ. ເທວານຎ຺ຫິ ສຸຈຣິຕກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ປິຕ຺ຕເສມ຺ຫຣຸຫິຣາທີຫິ ອປລິພຸທ຺ຘໍ ອຸປກ຺ກິເລສວິມຸຕ຺ຕຕາຍ ທູເຣປິ ອາຣມ຺ມຓສມ຺ປຏິຈ຺ຉນສມຕ຺ຖໍ ທິພ຺ພໍ ປສາທຈກ຺ຂຸ ໂຫຕິ. ອິທຎ຺ຈາປິ ວີຣິຍຠາວນາພລນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ຎາຓຈກ຺ຂຸ ຕາທິສເມວາຕິ ທິພ຺ພສທິສຕ຺ຕາ ທິພ຺ພໍ, ທິພ຺ພວິຫາຣວເສນ ປຏິລທ຺ຘຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕນາ ທິພ຺ພວິຫາຣສນ຺ນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາປິ ທິພ຺ພໍ, ອາໂລກປຣິຄ຺ຄເຫນ ມຫາຊຸຕິກຕ຺ຕາປິ ທິພ຺ພໍ, ຕິໂຣກຸຏ຺ຏາທິຄຕຣູປທສ຺ສເນນ ມຫາຄຕິກຕ຺ຕາປິ ທິພ຺ພໍ. ຕໍ ສພ຺ພໍ ສທ຺ທສຕ຺ຖານຸສາເຣນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ທສ຺ສນຏ຺ເຐນ ຈກ຺ຂຸ, ຈກ຺ຂຸກິຈ຺ຈກຣເຓນ ຈກ຺ຂຸມິວາຕິປິ ຈກ຺ຂຸ, ທິພ຺ພຎ຺ຈ ຕໍ ຈກ຺ຂຸ ຈາຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ຈ ຕໍ ຎາຓຎ຺ຈາຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓໍ.

໕໕. ຈຕຸສຏ຺ຐິຍາ ອາກາເຣຫີຕິ ອຏ຺ຐສຸ ມຄ຺ຄຜເລສຸ ເອເກກສ຺ມິໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ວເສນ ຈຕຸສຏ຺ຐິຍາ ອາກາເຣຫິ. ຕິຓ຺ຓນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານນ຺ຕິ ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຎ຺ຎາຕາວິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ, ອິເມສໍ ຕິຓ຺ຓນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ. ວສິຠາວຕາ ປຎ຺ຎາຕິ ວສິຠາວຕາຍ ປວຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາ, ອຣຫຕ຺ຕຜເລ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ວເສນ ອຏ຺ຐຫິ ອາກາເຣຫິ ອຎ຺ຎາຕາວິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ເສວ ວສິຠາວຕາຍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ອຠາເວປິ ກາຣຓສິທ຺ຘິວເສນ ຕທຕ຺ຖສາຘນຕາຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອາສວານໍ ຂເຍ ຎາຓນ຺ຕິ ອຕ຺ຕນາ ວຊ຺ຌານໍ ອາສວານໍ ຂຍກຣໍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາຓໍ.

໕໖-໕໙. ອິທານິ ອາສວານໍ ຂຍຎາຓສງ຺ຂາຕອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາຓສມ຺ພນ຺ເຘ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ມຄ຺ຄຎາຓານໍ ເອເກກສ຺ສ ມຄ຺ຄຎາຓສ຺ສ ເອກາຠິສມຍຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ປຣິຎ຺ຎຏ຺ເຐ ປຎ຺ຎາ’’ຕິອາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຎາຓານິ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ຕຕ຺ຖາປິ ໂອຬາຣິກຕ຺ຕາ ສພ຺ພສຕ຺ຕສາຘາຣຓຕ຺ຕາ ຈ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ປຐມໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ເສວ ເຫຕຸທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຕທນນ຺ຕຣໍ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ເຫຕຸນິໂຣຘາ ຜລນິໂຣໂຘຕິ ຎາປນຕ຺ຖໍ ຕທນນ຺ຕຣໍ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ, ຕທຘິຄມູປາຍທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອນ຺ເຕ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ. ຠວສຸຂສ຺ສາທຄຘິຕານໍ ວາ ສຕ຺ຕານໍ ສໍເວຄຊນນຕ຺ຖໍ ປຐມໍ ທຸກ຺ຂມາຫ, ຕໍ ເນວ ອກຕໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ນ ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານາທິໂຕ ໂຫຕິ, ອິໂຕ ປນ ໂຫຕີຕິ ຎາປນຕ຺ຖໍ ຕທນນ຺ຕຣໍ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ຕໂຕ ສເຫຕຸເກນ ທຸກ຺ເຂນ ອຠິຠູຕຕ຺ຕາ ສໍວິຄ຺ຄມານສານໍ ທຸກ຺ຂນິສ຺ສຣຓຄເວສີນໍ ນິສ຺ສຣຓທສ຺ສເນນ ອສ຺ສາສຊນນຕ຺ຖໍ ນິໂຣຘໍ, ຕໂຕ ນິໂຣຘາຘິຄມຕ຺ຖໍ ນິໂຣຘສມ຺ປາປກໍ ມຄ຺ຄນ຺ຕິ. ອິທານິ ຕພ຺ພິສຍານິ ຎາຓານິ ເຕເນວ ກເມນ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ຕຕ຺ຖ ປຣິຎ຺ຎຏ຺ເຐຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປີຬນຏ຺ຐາທິເກ ຈຕຸພ຺ພິເຘ ປຣິຊານິຕພ຺ພສຠາເວ. ປຫານຏ຺ເຐຕິ ສມຸທຍສ຺ສ ອາຍູຫນຏ຺ຐາທິເກ ຈຕຸພ຺ພິເຘ ປຫາຕພ຺ພສຠາເວ. ສຈ຺ຉິກິຣິຍຏ຺ເຐຕິ ນິໂຣຘສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓຏ຺ຐາທິເກ ຈຕຸພ຺ພິເຘ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພສຠາເວ. ຠາວນຏ຺ເຐຕິ ມຄ຺ຄສ຺ສ ນິຍ຺ຍານຏ຺ຐາທິເກ ຈຕຸພ຺ພິເຘ ຠາເວຕພ຺ພສຠາເວ.

໖໐-໖໓. ອິທານິ ຠາວິຕມຄ຺ຄສ຺ສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວເສນ ວາ ອຠາວິຕມຄ຺ຄສ຺ສ ອນຸສ຺ສວວເສນ ວາ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ສຈ຺ຈຎາຓານິ ທສ຺ເສຕຸໍ ທຸກ຺ເຂ ຎາຓາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຎາຓານິ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ເຂຕິ ເອຕ຺ຖ ທຸ-ອິຕິ ອຍໍ ສທ຺ໂທ ກຸຈ຺ຉິເຕ ທິສ຺ສຕິ. ກຸຈ຺ຉິຕຎ຺ຫິ ປຸຕ຺ຕໍ ທຸປຸຕ຺ໂຕຕິ ວທນ຺ຕິ. ຂໍ-ສທ຺ໂທ ປນ ຕຸຈ຺ເຉ. ຕຸຈ຺ຉຎ຺ຫິ ອາກາສໍ ‘ຂ’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິທຎ຺ຈ ປຐມສຈ຺ຈໍ ກຸຈ຺ຉິຕໍ ອເນກຸປທ຺ທວາຘິຏ຺ຐານໂຕ, ຕຸຈ຺ຉໍ ພາລຊນປຣິກປ຺ປິຕຘຸວສຸຠສຸຂຕ຺ຕຠາວວິຣຫິຕໂຕ. ຕສ຺ມາ ກຸຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ ຕຸຈ຺ຉຕ຺ຕາ ຈ ‘‘ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ທຸກ຺ຂສມຸທເຍຕິ ເອຕ຺ຖ ສໍ-ອິຕິ ອຍໍ ສທ຺ໂທ ‘‘ສມາຄໂມ ສເມຕ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ວິຠ. ໑໙໙; ທີ. ນິ. ໒.໓໙໖) ວິຍ ສໍໂຍຄໍ ທີເປຕິ. ອຸ-ອິຕິ ອຍໍ ສທ຺ໂທ ‘‘ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຸທິຕ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ປາຣາ. ໑໗໒; ຈູຬນິ. ຂຄ຺ຄວິສາຓສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສ ໑໔໑) ວິຍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ. ອຍ-ສທ຺ໂທ ປນ ກາຣຓໍ ທີເປຕິ. ອິທຎ຺ຈາປິ ທຸຕິຍສຈ຺ຈໍ ອວເສສປຈ຺ຈຍສມາໂຍເຄ ສຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກາຣຓໍ. ອິຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ສໍໂຍເຄ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກາຣຓຕ຺ຕາ ‘‘ທຸກ຺ຂສມຸທຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ທຸກ຺ຂນິໂຣເຘຕິ ເອຕ຺ຖ ນິ-ສທ຺ໂທ ອຠາວໍ, ໂຣຘ-ສທ຺ໂທ ຈ ຈາຣກໍ ທີເປຕິ. ຕສ຺ມາ ອຠາໂວ ເອຕ຺ຖ ສໍສາຣຈາຣກສງ຺ຂາຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂໂຣຘສ຺ສ ສພ຺ພຄຕິສຸຎ຺ຎຕ຺ຕາ, ສມຘິຄເຕ ວາ ຕສ຺ມິໍ ສໍສາຣຈາຣກສ຺ສ ທຸກ຺ຂໂຣຘສ຺ສ ອຠາໂວ ໂຫຕິ ຕປ຺ປຏິປກ຺ຂຕ຺ຕາຕິປິ ‘‘ທຸກ຺ຂນິໂຣຘ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ທຸກ຺ຂສ຺ສ ວາ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິນິໂຣຘປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິຍາ ປຏິປທາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ອຍໍ ເອຕໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘໍ ຄຈ຺ຉຕິ ອາຣມ຺ມຓກຣຓວເສນ ຕທຠິມຸຂີຠູຕຕ຺ຕາ, ປຏິປທາ ຈ ໂຫຕິ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘປ຺ປຕ຺ຕິຍາ, ຕສ຺ມາ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິປຏິປທາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຈຕ຺ຕາຣິ ມຄ຺ຄຎາຓາເນວ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຏ຺ຐານາກາຣທີປນວເສນ ‘‘ມຄ຺ເຄ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕານິ, ອນນ຺ຕຣຜລທາຍກຕ຺ຕສ຺ສ ກາຣຓປຣິທີປນວເສນ ‘‘ອານນ຺ຕຣິກສມາຘິມ຺ຫິ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕານິ, ວິວຏ຺ຏນາກາຣທີປນວເສນ ‘‘ສຈ຺ຈວິວຏ຺ເຏ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕານິ, ມຄ຺ຄປຏິປາຏິກ຺ກເມເນວ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາຓຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ, ຕສ຺ສ ຈ ຎາຓສ຺ສ ອຠິຎ຺ຎາຠາວໍ ທີເປຕຸໍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາຓເມວ ‘‘ອາສວານໍ ຂເຍ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຸນ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ມຄ຺ຄຎາຓານໍ ເອກາຠິສມຍຕໍ ທີເປຕຸໍ ‘‘ປຣິຎ຺ຎຏ຺ເຐ ປຎ຺ຎາ ທຸກ຺ເຂ ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຎາຓານິ ວຸຕ຺ຕານິ. ປຸນ ເອເກກສ຺ມິໍ ສຈ຺ເຈ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິທີປນວເສນ ‘‘ທຸກ຺ເຂ ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຎາຓານິ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານີຕິ ເອວໍ ປຸພ຺ພາປຣວິເສໂສ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ.

໖໔-໖໗. ອິທານິ ສພ຺ເພສໍ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລານໍ ອຣິຍມຄ຺ຄານຸຠາເວເນວ ປຏິສມ຺ຠິທາຎາຓານິ ສິທ຺ຘານີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິເທ ຎາຓນ຺ຕິອາທີນິ ປຸນ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຏິສມ຺ຠິທາຎາຓານິ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ອິມານິ ຫິ ປຏິສມ຺ຠິທາປເຠທາຠາເວປິ ສພ຺ພອຣິຍປຸຄ຺ຄລສາຘາຣຓານິ ສຸທ຺ຘິກປຏິສມ຺ຠິທາຎາຓານິ, ເຫຏ຺ຐາ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານິ ປນ ປຠິນ຺ນປຏິສມ຺ຠິທານໍ ປເຠທປ຺ປຕ຺ຕານິ ປຏິສມ຺ຠິທາຎາຓານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານີຕິ ອຍເມເຕສໍ ອຸຠຍຕ຺ຖວຈເນ ວິເສໂສ. ຍສ຺ມາ ວາ ອນນ຺ຕຣໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ ທຸກ຺ຂາຣມ຺ມຓໍ ນິໂຣຘາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ ໂຫຕິ, ສມຸທຍາຣມ຺ມຓໍ ມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ, ຕທຠິລາເປ ຎາຓໍ ນິຣຸຕ຺ຕິປຏິສມ຺ຠິທາ, ເຕສຸ ຎາເຓສຸ ຎາຓໍ ປຏິຠານປຏິສມ຺ຠິທາ, ຕສ຺ມາ ຕມ຺ປິ ອຕ຺ຖວິເສສໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ສຸທ຺ຘິກປຏິສມ຺ຠິທາຎາຓານິ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ຕສ຺ມາເຍວ ຈ ເຫຏ຺ຐາ ນານຕ຺ຕສທ຺ເທນ ວິເສເສຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕານິ. ອິຘ ຕຖາ ອວິເສເສຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕານີຕິ.

໖໘. ເອວໍ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕສຏ຺ຐິ ສາວກສາຘາຣຓຎາຓານິ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ອິທານິ ສາວເກຫິ ອສາຘາຣຓານິ ຕຖາຄຕານໍເຍວ ອາເວຓິການິ ຎາຓານິ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕຎາຓາທີນິ ຉ ອສາຘາຣຓຎາຓານິ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ຕຕ຺ຖປິ ຍສ຺ມາ ຕຖາຄຕາ ສຕ຺ຕານໍ ຘມ຺ມເທສນາຍ ຠາຊນາຠາຊນຕ຺ຕໍ ໂອໂລເກນ຺ຕາ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາ ໂອໂລເກນ຺ຕິ. ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸ ນາມ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕາສຍານຸສຍຎາຓທ຺ວຍເມວ. ຍຖາຫ –

‘‘ອທ຺ທສາ ໂຂ ຠຄວາ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ສຕ຺ເຕ ອປ຺ປຣຊກ຺ເຂ ມຫາຣຊກ຺ເຂ ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິເຍ ມຸທິນ຺ທ຺ຣິເຍ’’ຕິອາທິ (ມຫາວ. ໙; ມ. ນິ. ໑.໒໘໓; ໒.໓໓໙).

ສຕ຺ຕສນ຺ຕາເນ ຈ ໂອໂລເກນ຺ຕາ ປຐມໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຣິປາກາປຣິປາກໍ ໂອໂລເກນ຺ຕິ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຣິປາກຎ຺ຈ ຎຕ຺ວາ ອາສຍາທີນໍ ອນຸຣູເປນ ຘມ຺ມເທສນຕ຺ຖໍ ຕໂຕ ອາສຍານຸສຍຈຣິຕານິ ໂອໂລເກນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາປິ ປຐມໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕຎາຓໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ອາສຍານຸສຍຎາຓໍ. ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕາ ຈ ຍສ຺ມາ ປາຏິຫາຣິເຍນ ວິເນຕພ຺ພານໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອາສຍານຸສຍຎາຓານນ຺ຕຣໍ ຍມກປາຏິຫາຣິເຍ ຎາຓໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ອິເມສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຎາຓານໍ ເຫຕຸປຣິທີປນຕ຺ຖໍ ຕທນນ຺ຕຣໍ ມຫາກຣຸຓາຎາຓໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ມຫາກຣຸຓາຎາຓສ຺ສ ປຣິສຸທ຺ຘຠາວປຣິທີປນຕ຺ຖໍ ຕທນນ຺ຕຣໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ສພ຺ພຎ຺ຎຸສ຺ສາປິ ສພ຺ພຘມ຺ມານໍ ອາວຊ຺ຊນປຏິພທ຺ຘຠາວປຣິທີປນຕ຺ຖໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອນາວຣິຍຠາວປຣິທີປນຕ຺ຖຎ຺ຈ ຕທນນ຺ຕຣໍ ອນາວຣຓຎາຓໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕຎາຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸປຣິ ‘‘ສຕ຺ຕານ’’ນ຺ຕິ ປທໍ ອິເຘວ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ສຕ຺ຕານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕຎາຓ’’ນ຺ຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ປຣານິ ຈ ອປຣານິ ຈ ປຣາປຣານີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ສນ຺ຘິວເສນ ໂຣ-ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ປໂຣປຣານີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປໂຣປຣານໍ ຠາໂວ ປໂຣປຣິຍໍ, ປໂຣປຣິຍເມວ ປໂຣປຣິຍຕ຺ຕໍ, ເວເນຍ຺ຍສຕ຺ຕານໍ ສທ຺ຘາທີນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປໂຣປຣິຍຕ຺ຕໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕໍ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕສ຺ສ ຎາຓໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕຎາຓໍ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອຸຕ຺ຕມານຸຕ຺ຕມຠາວຎາຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອິນ຺ທ຺ຣິຍວໂຣວຣິຍຕ຺ຕຎາຓ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ. ວຣານິ ຈ ອວຣິຍານິ ຈ ວໂຣວຣິຍານິ, ວໂຣວຣິຍານໍ ຠາໂວ ວໂຣວຣິຍຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ອວຣິຍານີຕິ ຈ ນ ອຸຕ຺ຕມານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ປຣານິ ຈ ໂອປຣານິ ຈ ປໂຣປຣານິ, ເຕສໍ ຠາໂວ ປໂຣປຣິຍຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ໂອປຣານີຕິ ຈ ໂອຣານີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ລາມການີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ‘‘ປໂຣປຣາ ຍສ຺ສ ສເມຈ຺ຈ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທີສຸ (ສຸ. ນິ. ໔໗໙) ວິຍ. ‘‘ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ເຕ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ຠຸມ຺ມວຈເນນາປິ ປາໂຐ.

໖໙. ສຕ຺ຕານໍ ອາສຍານຸສເຍ ຎາຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຣູປາທີສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ຉນ຺ທຣາເຄນ ສຕ຺ຕາ ວິສຕ຺ຕາຕິ ສຕ຺ຕາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘ຣູເປ ໂຂ, ຣາຘ, ໂຍ ຉນ຺ໂທ ໂຍ ຣາໂຄ ຍາ ນນ຺ທີ ຍາ ຕຓ຺ຫາ, ຕຕ຺ຣ ສຕ຺ໂຕ ຕຕ຺ຣ ວິສຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ‘ສຕ຺ໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເວທນາຍ ສຎ຺ຎາຍ ສງ຺ຂາເຣສຸ ວິຎ຺ຎາເຓ ໂຍ ຉນ຺ໂທ ໂຍ ຣາໂຄ ຍາ ນນ຺ທີ ຍາ ຕຓ຺ຫາ, ຕຕ຺ຣ ສຕ຺ໂຕ ຕຕ຺ຣ ວິສຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ‘ສຕ຺ໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໑໖໑).

ອກ຺ຂຣຈິນ຺ຕກາ ປນ ອຕ຺ຖໍ ອວິຈາເຣຕ຺ວາ ‘‘ນາມມຕ຺ຕເມຕ’’ນ຺ຕິ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຍປິ ອຕ຺ຖໍ ວິຈາເຣນ຺ຕິ, ເຕ ສຕ຺ວໂຍເຄນ ສຕ຺ຕາຕິ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ. ອາສຍນ຺ຕິ ນິສ຺ສຍນ຺ຕິ ເອຕໍ ອິຕິ ອາສໂຍ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ວາ ກາມາທີຫິ, ເນກ຺ຂມ຺ມາທີຫິ ວາ ປຣິຠາວິຕສ຺ສ ສນ຺ຕານສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ສຕ຺ຕສນ຺ຕາເນ ອນຸເສນ຺ຕິ ອນຸປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອນຸສຍາ, ຖາມຄຕານໍ ກາມຣາຄາທີນໍ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອາສໂຍ ຈ ອນຸສໂຍ ຈ ອາສຍານຸສໂຍ. ຊາຕິຄ຺ຄຫເຓນ ຈ ທ຺ວນ຺ທສມາສວເສນ ຈ ເອກວຈນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍສ຺ມາ ຈຣິຕາຘິມຸຕ຺ຕິໂຍ ອາສຍານຸສຍສງ຺ຄຫິຕາ, ຕສ຺ມາ ອຸທ຺ເທເສ ຈຣິຕາຘິມຸຕ຺ຕີສຸ ຎາຓານິ ອາສຍານຸສຍຎາເຓເນວ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອາສຍານຸສເຍ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຍເນວ ຫິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ອຸທ຺ເທໂສ ກໂຕ, ເຕເນວ ອຘິປ຺ປາເຍນ ນິທ຺ເທໂສ ກໂຕຕິ.

໗໐. ຍມກປາຏິຫີເຣ ຎາຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘອຸທກຘາຣາທີນໍ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ສກິໍເຍວ ປວຕ຺ຕິໂຕ ຍມກໍ, ອສ຺ສທ຺ຘິຍາທີນໍ ປຏິປກ຺ຂຘມ຺ມານໍ ຫຣຓໂຕ ປາຏິຫີຣໍ, ຍມກຎ຺ຈ ຕໍ ປາຏິຫີຣຎ຺ຈາຕິ ຍມກປາຏິຫີຣໍ.

໗໑. ມຫາກຣຸຓາສມາປຕ຺ຕິຍາ ຎາຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຣທຸກ຺ເຂ ສຕິ ສາຘູນໍ ຫທຍກມ຺ປນໍ ກໂຣຕີຕິ ກຣຸຓາ, ກິນາຕິ ວາ ປຣທຸກ຺ຂໍ ຫິໍສຕິ ວິນາເສຕີຕິ ກຣຸຓາ, ກິຣີຍຕິ ວາ ທຸກ຺ຂິເຕສຸ ຜຣຓວເສນ ປສາຣີຍຕີຕິ ກຣຸຓາ, ຜຣຓກມ຺ມວເສນ ກມ຺ມຄຸຓວເສນ ຈ ມຫຕີ ກຣຸຓາ ມຫາກຣຸຓາ, ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ ເອຕໍ ມຫາກາຣຸຓິກາຕິ ສມາປຕ຺ຕິ, ມຫາກຣຸຓາ ຈ ສາ ສມາປຕ຺ຕິ ຈາຕິ ມຫາກຣຸຓາສມາປຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສໍ ມຫາກຣຸຓາສມາປຕ຺ຕິຍໍ, ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ.

໗໒-໗໓. ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ອນາວຣຓຎາຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ຈເນຍ຺ຍປຖປ຺ປເຠທໍ ສພ຺ພໍ ອຎ຺ຎາສີຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎູ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸສ຺ສ ຠາໂວ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕາ, ສາ ເອວ ຎາຓໍ ‘‘ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕາຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘‘ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສງ຺ຂຕາສງ຺ຂຕາທິເຠທາ ສພ຺ພຘມ຺ມາ ຫິ ສງ຺ຂາໂຣ ວິກາໂຣ ລກ຺ຂຓໍ ນິພ຺ພານໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ປຎ຺ເຈວ ເນຍ຺ຍປຖາ ໂຫນ຺ຕິ. ສພ຺ພຎ຺ຎູຕິ ຈ ກມສພ຺ພຎ຺ຎູ, ສກິໍສພ຺ພຎ຺ຎູ, ສຕຕສພ຺ພຎ຺ຎູ, ສຕ຺ຕິສພ຺ພຎ຺ຎູ, ຎາຕສພ຺ພຎ຺ຎູຕິ ປຎ຺ຈວິຘາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸໂນ ສິຍຸໍ. ກເມນ ສພ຺ພຊານນກາລາສມ຺ຠວໂຕ ກມສພ຺ພຎ຺ຎຸຕາ ນ ໂຫຕິ, ສກິໍ ສພ຺ພາຣມ຺ມຓຄຫຓາຠາວໂຕ ສກິໍສພ຺ພຎ຺ຎຸຕາ ນ ໂຫຕິ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ຍຖາຣມ຺ມຓຈິຕ຺ຕສມ຺ຠວໂຕ ຠວງ຺ຄຈິຕ຺ຕວິໂຣຘໂຕ ຍຸຕ຺ຕິອຠາວໂຕ ຈ ສຕຕສພ຺ພຎ຺ຎຸຕາ ນ ໂຫຕິ, ປຣິເສສໂຕ ສພ຺ພຊານນສມຕ຺ຖຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕິສພ຺ພຎ຺ຎຸຕາ ວາ ສິຍາ, ວິທິຕສພ຺ພຘມ຺ມຕ຺ຕາ ຎາຕສພ຺ພຎ຺ຎຸຕາ ວາ ສິຍາ. ສຕ຺ຕິສພ຺ພຎ຺ຎຸໂນ ສພ຺ພຊານນຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖີຕິ ຕມ຺ປິ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ.

‘‘ນ ຕສ຺ສ ອທ຺ທິຏ຺ຐມິຘຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈິ, ອໂຖ ອວິຎ຺ຎາຕມຊານິຕພ຺ພໍ;

ສພ຺ພໍ ອຠິຎ຺ຎາສິ ຍທຕ຺ຖິ ເນຍ຺ຍໍ, ຕຖາຄໂຕ ເຕນ ສມນ຺ຕຈກ຺ຂູ’’ຕິ. (ມຫານິ. ໑໕໖; ຈູຬນິ. ໂມຆຣາຊມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໘໕; ປຏິ. ມ. ໑.໒໐໘) –

ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຎາຕສພ຺ພຎ຺ຎຸຕ຺ຕເມວ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ສຕິ ກິຈ຺ຈໂຕ ອສມ຺ໂມຫໂຕ ກາຣຓສິທ຺ຘິໂຕ ອາວຊ຺ຊນປຏິພທ຺ຘໂຕ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕ຺ຕເມວ ໂຫຕີຕິ. ອາວຊ຺ຊນປຏິພທ຺ຘຕ຺ຕາ ເອວ ຫິ ນຕ຺ຖິ ເອຕສ຺ສ ອາວຣຓນ຺ຕິ ອນາວຣຓໍ, ຕເທວ ອນາວຣຓຎາຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ.

ອິມານິ ເຕສຕ຺ຕຕິ ຎາຓານີຕິ ສາວເກຫິ ສາຘາຣຓາສາຘາຣຓວເສນ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານິ ອິມານິ ເຕສຕ຺ຕຕິ ຎາຓານິ. ອິເມສໍ ເຕສຕ຺ຕຕິຍາ ຎາຓານນ຺ຕິ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວຸຕ຺ຕານໍ ອິເມສໍ ເຕສຕ຺ຕຕິຎາຓານໍ. ອຸພ຺ພາຫນຕ຺ເຖ ເຈຕໍ ສາມິວຈນໍ. ເຕສຕ຺ຕຕີນນ຺ຕິປິ ປາໂຐ. ‘‘ເຕສຕ຺ຕຕິຍາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ເອກສ຺ມິໍ ພຫຸວຈນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສຕ຺ຕສຏ຺ຐິ ຎາຓານີຕິອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຕ຺ຕສຏ຺ຐິ ຎາຓານິ. ສາວກສາຘາຣຓານີຕິ ສວນນ຺ເຕ ອຣິຍາຍ ຊາຕິຍາ ຊາຕຕ຺ຕາ ສາວກາ, ສມານໍ ຘາຣຓເມເຕສນ຺ຕິ ສາຘາຣຓານິ, ຕຖາຄຕານໍ ສາວເກຫິ ສາຘາຣຓານິ ສາວກສາຘາຣຓານິ. ຉ ຎາຓານີຕິ ອນ຺ເຕ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານິ ຉ ຎາຓານິ. ອສາຘາຣຓານິ ສາວເກຫີຕິ ສາວເກຫິ ອສາຘາຣຓານິ ຕຖາຄຕານໍເຍວ ຎາຓານີຕິ.

ສທ຺ຘມ຺ມປ຺ປກາສິນິຍາ ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ຄ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ຎາຓກຖາມາຕິກຸທ຺ເທສວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑. ສຸຕມຍຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

ວິສ຺ສຊ຺ຊນຸທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑. ອິທານິ ຍຖານິກ຺ຂິຕ຺ເຕນ ອຸທ຺ເທເສນ ສງ຺ຄຫິເຕ ຘມ຺ເມ ປເຠທໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ກຖໍ ໂສຕາວຘາເນ ປຎ຺ຎາ ສຸຕມເຍ ຎາຓນ຺ຕິອາທິ ນິທ຺ເທສວາໂຣ ອາຣທ຺ໂຘ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ‘‘ໂສຕາວຘາເນ ປຎ຺ຎາ ສຸຕມເຍ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ, ຕໍ ກຖໍ ໂຫຕີຕິ? ອຍໍ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາ. ປຎ຺ຈວິຘາ ຫິ ປຸຈ຺ຉາ – ອທິຏ຺ຐໂຊຕນາປຸຈ຺ຉາ, ທິຏ຺ຐສໍສນ຺ທນາປຸຈ຺ຉາ, ວິມຕິຈ຺ເຉທນາປຸຈ຺ຉາ, ອນຸມຕິປຸຈ຺ຉາ, ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາຕິ. ຕາສໍ ອິທໍ ນານຕ຺ຕໍ –

ກຕມາ ອທິຏ຺ຐໂຊຕນາປຸຈ຺ຉາ? (ມຫານິ. ໑໕໐; ຈູຬນິ. ປຸຓ຺ຓກມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໑໒) ປກຕິຍາ ລກ຺ຂຓໍ ອຎ຺ຎາຕໍ ໂຫຕິ ອທິຏ຺ຐໍ ອຕຸລິຕໍ ອຕີຣິຕໍ ອວິຠູຕໍ ອວິຠາວິຕໍ, ຕສ຺ສ ຎາຓາຍ ທສ຺ສນາຍ ຕຸລນາຍ ຕີຣຓາຍ ວິຠູຕາຍ ວິຠາວນຕ຺ຖາຍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ອທິຏ຺ຐໂຊຕນາປຸຈ຺ຉາ.

ກຕມາ ທິຏ຺ຐສໍສນ຺ທນາປຸຈ຺ຉາ? (ມຫານິ. ໑໕໐; ຈູຬນິ. ປຸຓ຺ຓກມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໑໒) ປກຕິຍາ ລກ຺ຂຓໍ ຎາຕໍ ໂຫຕິ ທິຏ຺ຐໍ ຕຸລິຕໍ ຕີຣິຕໍ ວິຠູຕໍ ວິຠາວິຕໍ, ໂສ ອຎ຺ເຎຫິ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໍສນ຺ທນຕ຺ຖາຍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ທິຏ຺ຐສໍສນ຺ທນາປຸຈ຺ຉາ.

ກຕມາ ວິມຕິຈ຺ເຉທນາປຸຈ຺ຉາ? (ມຫານິ. ໑໕໐; ຈູຬນິ. ປຸຓ຺ຓກມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໑໒) ປກຕິຍາ ສໍສຍປກ຺ຂນ຺ໂທ ໂຫຕິ ວິມຕິປກ຺ຂນ຺ໂທ ທ຺ເວຬ຺ຫກຊາໂຕ ‘‘ເອວໍ ນຸ ໂຂ, ນນຸ ໂຂ, ກິໍ ນຸ ໂຂ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ’’ຕິ? ໂສ ວິມຕິຈ຺ເຉທນຕ຺ຖາຍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ວິມຕິຈ຺ເຉທນາປຸຈ຺ຉາ.

ກຕມາ ອນຸມຕິປຸຈ຺ຉາ? ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ອນຸມຕິຍາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ – ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣູປໍ ນິຈ຺ຈໍ ວາ ອນິຈ຺ຈໍ ວາ’’ຕິ? ‘‘ອນິຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຍໍ ປນານິຈ຺ຈໍ, ທຸກ຺ຂໍ ວາ ຕໍ ສຸຂໍ ວາ’’ຕິ? ‘‘ທຸກ຺ຂໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຍໍ ປນານິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ວິປຣິຓາມຘມ຺ມໍ, ກລ຺ລໍ ນຸ ຕໍ ສມນຸປສ຺ສິຕຸໍ ‘ເອຕໍ ມມ, ເອໂສຫມສ຺ມິ, ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໑), ອຍໍ ອນຸມຕິປຸຈ຺ຉາ.

ກຕມາ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາ? ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາຍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ – ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິປຏ຺ຐານາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໓໙໐)? ອຍໍ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາຕິ. ຕາສຸ ອຍໍ ເຖຣສ຺ສ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອິທານິ ສມາຕິກຸທ຺ເທສາຍ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາຍ ‘‘ອິເມ ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາຕິ ໂສຕາວຘານໍ, ຕໍປຊານນາ ປຎ຺ຎາ ສຸຕມເຍ ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທໂຍ ໂສຬສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນຸທ຺ເທສາ. ຕຕ຺ຖ ອິເມ ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາຕິ ‘‘ເທສຍນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ປາຐເສໂສ. ອິເມ ຘມ຺ມາ ອຠິຊານິຕພ຺ພາຕິ ສຕ຺ຖຸໂນ, ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ວາ ຄຣຸຏ຺ຐານິຍສ຺ສ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທສຍນ຺ຕສ຺ສ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ໂສຕາວຘານໍ ສຸຕໍ ໂສຕາວຘານໍ ນາມ. ຕໍປຊານນາ ປຎ຺ຎາ ຕສ຺ສ ສຸຕສ຺ສ ປຊານນາ ປຣິຍາຍປຣິຈ຺ຉິນ຺ທກປຎ຺ຎາ ສຸຕມເຍ ຎາຓໍ ນາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ສ ປຊານນາ ຕໍປຊານນາຕິ ສາມິວຈນສມາໂສ. ຕໍ ປຊານນາຕິ ວິຠຕ຺ຕິວິປລ຺ລາສວເສນ ອຸປໂຍຄວຈນໍ ວາ. ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາຕິ ຈ ສຠາວລກ຺ຂຓາວໂພຘວເສນ ໂສຠເນນາກາເຣນ ຊານິຕພ຺ພາ. ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍາຕິ ສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓາວໂພຘວເສນ ກິຈ຺ຈສມາປນວເສນ ຈ ພ຺ຍາປິຕ຺ວາ ຊານິຕພ຺ພາ. ຠາເວຕພ຺ພາຕິ ວຑ຺ເຒຕພ຺ພາ. ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາຕິ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກາຕພ຺ພາ. ທຸວິຘາ ຫິ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາ ປຏິລາຠສຈ຺ຉິກິຣິຍາ ອາຣມ຺ມຓສຈ຺ຉິກິຣິຍາ ຈ. ປຈ຺ຈນີກສມຸທາຈາຣວເສນ ປຣິຫານິຍສງ຺ຂາຕໍ ຫານໍ ຠຊນ຺ຕີຕິ ຫານຠາຄິຍາ. ຕທນຸຘມ຺ມຕາຍ ສຕິຍາ ສຓ຺ຐານວເສນ ຐານສງ຺ຂາຕໍ ຐິຕິໍ ຠຊນ຺ຕີຕິ ຐິຕິຠາຄິຍາ. ອຸປຣິວິເສສາຘິຄມວເສນ ວິເສສໍ ຠຊນ຺ຕີຕິ ວິເສສຠາຄິຍາ. ອນິພ຺ພິທ຺ຘປຸພ຺ພໍ ອປ຺ປທາລິຕປຸພ຺ພໍ ໂລຠກ຺ຂນ຺ຘໍ ໂທສກ຺ຂນ຺ຘໍ ໂມຫກ຺ຂນ຺ຘໍ ນິພ຺ພິຊ຺ຌຕິ ປທາເລຕີຕິ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ນິພ຺ເພໂຘ ນາມ, ນິພ຺ພິທາສຫຄຕານໍ ສຎ຺ຎາມນສິກາຣານໍ ສມຸທາຈາຣວເສນ ຕໍ ນິພ຺ເພຘໍ ຠຊນ຺ຕີຕິ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍາ.

ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາຕິ ສພ຺ເພ ສປ຺ປຈ຺ຈຍາ ຘມ຺ມາ. ເຕ ຫິ ສງ຺ຂຕສງ຺ຂາຣາ ນາມ. ປຈ຺ຈເຍຫິ ສງ຺ຄມ຺ມ ກຣີຍນ຺ຕີຕິ ສງ຺ຂາຣາ, ເຕ ເອວ ປຈ຺ຈເຍຫິ ສງ຺ຄມ຺ມ ກຕຕ຺ຕາ ສງ຺ຂຕາຕິ ວິເສເສຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕາ. ກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕາ ເຕຠູມກຣູປາຣູປຘມ຺ມາ ອຠິສງ຺ຂຕສງ຺ຂາຣາຕິ ອຏ຺ຐກຖາສຸ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໕໘໗; ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໒໒໖ ສງ຺ຂາຣປທນິທ຺ເທສ) ວຸຕ຺ຕາ. ເຕປິ ‘‘ອນິຈ຺ຈາ ວ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໘໖; ໒.໑໔໓; ທີ. ນິ. ໒.໒໒໑, ໒໗໒) ສງ຺ຂຕສງ຺ຂາເຣສຸ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ‘‘ອວິຊ຺ຊາຄໂຕ ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ປຸຎ຺ຎຎ຺ເຈວ ສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໒.໕໑) ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາວ ອາຄຕາ ເຕຠູມິກກຸສລາກຸສລເຈຕນາ ອຠິສງ຺ຂຣຓກສງ຺ຂາຣາ ນາມ. ‘‘ຍາວຕິກາ ອຠິສງ຺ຂາຣສ຺ສ ຄຕິ, ຕາວຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອກ຺ຂາຫຕໍ ມຎ຺ເຎ ອຏ຺ຐາສີ’’ຕິອາທີສຸ ອາຄຕໍ ກາຍິກໍ ເຈຕສິກໍ ວີຣິຍໍ ປໂຍຄາຠິສງ຺ຂາໂຣ ນາມ. ‘‘ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຐມໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ ວຈີສງ຺ຂາໂຣ, ຕໂຕ ກາຍສງ຺ຂາໂຣ, ຕໂຕ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໔໖໔) ອາຄຕາ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາ. ວາຈໍ ສງ຺ຂໂຣນ຺ຕີຕິ ວຈີສງ຺ຂາຣາ. ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ກາເຍນ ສງ຺ຂຣີຍນ຺ຕີຕິ ກາຍສງ຺ຂາຣາ. ສຎ຺ຎາ ຈ ເວທນາ ຈ ຈິຕ຺ເຕນ ສງ຺ຂຣີຍນ຺ຕີຕິ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣາ. ອິຘ ປນ ສງ຺ຂຕສງ຺ຂາຣາ ອຘິປ຺ເປຕາ.

ອນິຈ຺ຈາຕິ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວຏ຺ເຐນ. ທຸກ຺ຂາຕິ ປີຬນຏ຺ເຐນ. ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາຕິ ນິພ຺ພານມ຺ປິ ອນ຺ໂຕກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕາ. ອນຕ຺ຕາຕິ ອວສວຕ຺ຕນຏ຺ເຐນ. ອິທໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈນ຺ຕິອາທີສຸ ‘‘ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘‘ທຸກ຺ຂສມຸທຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘ’’ນ຺ຕິ ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາໂສ ກໂຕ. ຍສ຺ມາ ປນ ພຸທ຺ຘາທໂຍ ອຣິຍາ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອຣິຍສຈ຺ຈານີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຍຖາຫ ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສຈ຺ຈານິ…ເປ… ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ. ອຣິຍາ ອິມານິ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອຣິຍສຈ຺ຈານີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີ’’ຕິ. ອຣິຍສ຺ສ ສຈ຺ຈານີຕິປິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ. ຍຖາຫ ‘‘ສເທວເກ ໂລເກ…ເປ… ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ຕຖາຄໂຕ ອຣິໂຍ, ຕສ຺ມາ ອຣິຍສຈ຺ຈານີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໙໘). ເອເຕສໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ອຣິຍຠາວສິທ຺ຘິໂຕປິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ. ຍຖາຫ ‘‘ອິເມສໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍສຈ຺ຈານໍ ຍຖາຠູຕໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ຕຖາຄໂຕ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອຣິໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໙໓). ອຣິຍານິ ສຈ຺ຈານີຕິປິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ. ອຣິຍານີຕິ ອວິຕຖານິ, ອວິສໍວາທການີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາຫ ‘‘ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ຕຖານິ ອວິຕຖານິ ອນຎ຺ຎຖານິ, ຕສ຺ມາ ອຣິຍສຈ຺ຈານີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໙໗). ສຈ຺ຈານີຕິ ໂກ ສຈ຺ຈຏ຺ໂຐຕິ ເຈ? ໂຍ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸນາ ອຸປປຣິກ຺ຂມານານໍ ມາຍາວ ວິປຣີໂຕ, ມຣີຈີວ ວິສໍວາທໂກ, ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ປຣິກປ຺ປິຕອຕ຺ຕາວ ອນຸປລພ຺ຠສຠາໂວ ຈ ນ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ພາຘນປຠວສນ຺ຕິນິຍ຺ຍານປ຺ປກາເຣນ ຕຈ຺ຉາວິປຣີຕຠູຕຠາເວນ ອຣິຍຎາຓສ຺ສ ໂຄຈໂຣ ໂຫຕິເຍວ. ເອສ ອຄ຺ຄິລກ຺ຂຓໍ ວິຍ ໂລກປກຕິ ວິຍ ຈ ຕຈ຺ຉາວິປຣີຕຠູຕຠາໂວ ສຈ຺ຈຏ຺ໂຐຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍຖາຫ ‘‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖເມຕໍ ອວິຕຖເມຕໍ ອນຎ຺ຎຖເມຕ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໙໐) ວິຕ຺ຖາໂຣ. ອປິຈ –

ນາພາຘກໍ ຍໂຕ ທຸກ຺ຂໍ, ທຸກ຺ຂາ ອຎ຺ຎໍ ນ ພາຘກໍ;

ພາຘກຕ຺ຕນິຍາເມນ, ຕໂຕ ສຈ຺ຈມິທໍ ມຕໍ.

ຕໍ ວິນາ ນາຎ຺ຎໂຕ ທຸກ຺ຂໍ, ນ ໂຫຕິ ນ ຈ ຕໍ ຕໂຕ;

ທຸກ຺ຂເຫຕຸ ນິຍາເມນ, ອິຕິ ສຈ຺ຈໍ ວິສຕ຺ຕິກາ.

ນາຎ຺ຎາ ນິພ຺ພານໂຕ ສນ຺ຕິ, ສນ຺ຕໍ ນ ຈ ນ ຕໍ ຍໂຕ;

ສນ຺ຕຠາວນິຍາເມນ, ຕໂຕ ສຈ຺ຈມິທໍ ມຕໍ.

ມຄ຺ຄາ ອຎ຺ຎໍ ນ ນິຍ຺ຍານໍ, ອນິຍ຺ຍາໂນ ນ ຈາປິ ໂສ;

ຕຈ຺ຉນິຍ຺ຍານຠາເວນ, ອິຕິ ໂສ ສຈ຺ຈສມ຺ມໂຕ.

ອິຕິ ຕຈ຺ຉາວິປລ຺ລາສ-ຠູຕຠາວໍ ຈຕູສ຺ວປິ;

ທຸກ຺ຂາທີສ຺ວວິເສເສນ, ສຈ຺ຈຏ຺ຐໍ ອາຫຸ ປຓ຺ຑິຕາຕິ.

ໂສ ປນາຍໍ ສຈ຺ຈສທ຺ໂທ ອເນເກສຸ ອຕ຺ເຖສຸ ທິສ຺ສຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ‘‘ສຈ຺ຈໍ ຠເຓ ນ ກຸຊ຺ເຌຍ຺ຍາ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ປ. ໒໒໔) ວາຈາສຈ຺ເຈ. ‘‘ສຈ຺ເຈ ຐິຕາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຈາ’’ຕິອາທີສຸ (ຊາ. ໒.໒໑.໔໓໓) ວິຣຕິສຈ຺ເຈ. ‘‘ກສ຺ມາ ນຸ ສຈ຺ຈານິ ວທນ຺ຕິ ນານາ, ປວາທິຍາເສ ກຸສລາວທານາ’’ຕິອາທີສຸ (ສຸ. ນິ. ໘໙໑) ທິຏ຺ຐິສຈ຺ເຈ. ‘‘ເອກຎ຺ຫິ ສຈ຺ຈໍ ນ ທຸຕີຍມຕ຺ຖິ, ຍສ຺ມິໍ ປຊາ ໂນ ວິວເທ ປຊານ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ສຸ. ນິ. ໘໙໐; ມຫານິ. ໑໑໙) ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ເຈ ນິພ຺ພາເນ ເຈວ ມຄ຺ເຄ ຈ. ‘‘ຈຕຸນ຺ນໍ ສຈ຺ຈານໍ ກຕິ ກຸສລາ ກຕິ ອກຸສລາ’’ຕິອາທີສຸ (ວິຠ. ໒໑໖) ອຣິຍສຈ຺ເຈ. ສ຺ວາຍມິຘາປິ ອຣິຍສຈ຺ເຈ ປວຕ຺ຕຕີຕິ.

ນິທ຺ເທສວາຣສງ຺ຄຫິຕສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນຸທ຺ເທສສ຺ສ

ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໒. ອິທານິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນຸທ຺ເທສສງ຺ຄຫິເຕ ຘມ຺ເມ ປເຠທໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ກຖໍ ອິເມ ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາຕິອາທິ ນິທ຺ເທສວາໂຣ ອາຣທ຺ໂຘ. ຕຕ຺ຖ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍນິທ຺ເທສາທີສຸ ປຎ຺ຈສຸ ອາທິໂຕ ເອກກາທິວເສນ ທສ ທສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ທສຸຕ຺ຕຣປຣິຍາເຍນ ສໍສນ຺ເທຕ຺ວາ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ເຕສຸ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍນິທ຺ເທເສ ຕາວ ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາຕິ ກາມຠວາທີສຸ ສຎ຺ຎາຠວາທີສຸ ເອກໂວກາຣຠວາທີສຸ ຈ ສພ຺ພຠເວສຸ ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ. ອາຫາຣຏ຺ຐິຕິກາຕິ ອາຫາຣໂຕ ຐິຕິ ເອເຕສນ຺ຕິ ອາຫາຣຏ຺ຐິຕິກາ. ຐິຕີຕິ ເຈຕ຺ຖ ສກກ຺ຂເຓ ອຕ຺ຖິຕາ ອຘິປ຺ເປຕາ. ອິຕິ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ຐິຕິເຫຕຸ ອາຫາໂຣ ນາ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ອຘິເກນ ຎາເຓນ ຊານິຕພ຺ໂພ. ປຈ຺ຈເຍ ຫິ ອຠິຎ຺ຎາເຕ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນາປິ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ໂຫນ຺ຕິ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎາເປກ຺ຂຕ຺ຕາ. ເອເຕນ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາ ວຸຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ນນຸ ຈ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕາ ເທວາ ອເຫຕຸກາ ອນາຫາຣາ ອຜສ຺ສກາ’’ຕິອາທິ (ວິຠ. ໑໐໑໗), ຕໍ ວິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ. ຕຎ຺ຈ ນ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ. ເຕສຎ຺ຫິ ຌານໍ ອາຫາໂຣຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຫາຣາ ຠູຕານໍ ວາ ສຕ຺ຕານໍ ຐິຕິຍາ, ສມ຺ຠເວສີນໍ ວາ ອນຸຄ຺ຄຫາຍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ ໂອຬາຣິໂກ ວາ ສຸຂຸໂມ ວາ, ຜສ຺ໂສ ທຸຕິໂຍ, ມໂນສຎ຺ເຈຕນາ ຕຕິຍາ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ຈຕຸຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໑໑) ອິທໍ ວິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ. ອິທມ຺ປິ ນ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ. ເອຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ສຸຕ຺ເຕ ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ອາຫາຣລກ຺ຂຓາວ ຘມ຺ມາ ອາຫາຣາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ອິຘ ປນ ປຣິຍາເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ ອາຫາໂຣຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ສພ຺ພສງ຺ຂຕຘມ຺ມານຎ຺ຫິ ປຈ຺ຈໂຍ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ໂສ ຈ ຍໍ ຍໍ ຜລໍ ຊເນຕິ, ຕໍ ຕໍ ອາຫຣຕິ ນາມ. ຕສ຺ມາ ອາຫາໂຣຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕເນວາຫ –

‘‘ອວິຊ຺ຊມ຺ປາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຫາຣໍ ວທາມິ, ໂນ ອນາຫາຣໍ. ໂກ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອວິຊ຺ຊາຍ ອາຫາໂຣ? ‘ປຎ຺ຈ ນີວຣຓາ’ຕິສ຺ສ ວຈນີຍໍ. ປຎ຺ຈ ນີວຣເຓປາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຫາເຣ ວທາມິ, ໂນ ອນາຫາເຣ. ໂກ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ນີວຣຓານໍ ອາຫາໂຣ. ‘ອໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ’ຕິສ຺ສ ວຈນີຍ’’ນ຺ຕິອາທິ (ອ. ນິ. ໑໐.໖໑). ອຍໍ ອິຘ ອຘິປ຺ເປໂຕ.

ເອຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ປຈ຺ຈຍາຫາເຣ ຄຫິເຕ ປຣິຍາຍາຫາໂຣປິ ນິປ຺ປຣິຍາຍາຫາໂຣປິ ສພ຺ໂພ ຄຫິໂຕວ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອສຎ຺ຎຠເວ ປຈ຺ຈຍາຫາໂຣ ລພ຺ຠຕິ. ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ຫິ ພຸທ຺ເຘ ຕິຕ຺ຖາຍຕເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວາໂຍກສິເຓ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ຘີ ຈິຕ຺ຕໍ, ຘີ ຈິຕ຺ຕໍ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນາມ ອຠາໂວເຍວ ສາຘຸ. ຈິຕ຺ຕຎ຺ຫິ ນິສ຺ສາຍ ວຘພນ຺ຘນາທິປຈ຺ຈຍໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຈິຕ຺ເຕ ອສຕິ ນຕ຺ເຖຕ’’ນ຺ຕິ ຂນ຺ຕິໍ ຣຸຈິໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອປຣິຫີນຊ຺ຌານາ ກາລໍກຕ຺ວາ ອສຎ຺ຎຠເວ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ໂຍ ຍສ຺ສ ອິຣິຍາປໂຖ ມນຸສ຺ສໂລເກ ປຓິຫິໂຕ ອໂຫສິ, ໂສ ເຕນ ອິຣິຍາປເຖນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ກປ຺ປສຕານິ ຕິຏ຺ຐຕິ. ເອຕ຺ຕກໍ ອທ຺ຘານໍ ນິປນ຺ໂນ ວິຍ ນິສິນ຺ໂນ ວິຍ ຐິໂຕ ວິຍ ໂຫຕິ. ເອວຣູປານຎ຺ຈ ສຕ຺ຕານໍ ປຈ຺ຈຍາຫາໂຣ ລພ຺ຠຕິ. ເຕ ຫິ ຍໍ ຌານໍ ຠາເວຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ຕເທ ເນສໍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ຍຖາ ຊິຍາເວເຄນ ຂິຕ຺ຕສໂຣ ຍາວ ຊິຍາເວໂຄ ອຕ຺ຖິ, ຕາວ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອວໍ ຍາວ ຌານປຈ຺ຈໂຍ ອຕ຺ຖິ, ຕາວ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ຕສ຺ມິໍ ນິຏ຺ຐິເຕ ຂີຓເວໂຄ ສໂຣ ວິຍ ປຕນ຺ຕິ.

ເຍ ປນ ເຕ ເນຣຍິກາ ‘‘ເນວຸຏ຺ຐານຜລູປຊີວິໂນ ນ ປຸຎ຺ຎຜລູປຊີວິໂນ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕສໍ ໂກ ອາຫາໂຣຕິ? ເຕສໍ ກມ຺ມເມວ ອາຫາໂຣຕິ. ກິໍ ປຎ຺ຈ ອາຫາຣາ ອຕ຺ຖີຕິ? ‘‘ປຎ຺ຈ, ນ ປຎ຺ຈາ’’ຕິ ອິທໍ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ນນຸ ‘‘ປຈ຺ຈໂຍ ອາຫາໂຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ເຍນ ກມ຺ເມນ ເຕ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ຕເທວ ເຕສໍ ຐິຕິປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ອາຫາໂຣ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນ ຕາວ ກາລໍ ກໂຣຕິ, ຍາວ ນ ຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ພ຺ຍນ຺ຕີ ໂຫຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໓໖; ມ. ນິ. ໓.໒໕໐). ຕສ຺ມາ ອາຫາຣຏ຺ຐິຕິກາຕິ ປຈ຺ຈຍຏ຺ຐິຕິກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກພຬີກາຣໍ ອາຫາຣໍ ອາຣພ຺ຠາຕິ ເຈຕ຺ຖ ວິວາໂທ ນ ກາຕພ຺ໂພ. ມຸເຂ ອຸປ຺ປນ຺ນເຂໂຬປິ ຫິ ເຕສໍ ອາຫາຣກິຈ຺ຈໍ ສາເຘຕິ. ເຂໂຬ ຫິ ນິຣເຍ ທຸກ຺ຂເວທນີໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ສຄ຺ເຄ ສຸຂເວທນີໂຍ. ອິຕິ ກາມຠເວ ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຫາຣາ, ຣູປາຣູປຠເວສຸ ຐເປຕ຺ວາ ອສຎ຺ຎຠວໍ ເສສານໍ ຕໂຍ, ອສຎ຺ຎານຎ຺ເຈວ ອວເສສານຎ຺ຈ ປຈ຺ຈຍາຫາໂຣຕິ ອິມິນາ ອາຫາເຣນ ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ອາຫາຣຏ຺ຐິຕິກາ.

ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາຕິ ຈ ປຸຄ຺ຄລາຘິຏ຺ຐານາ ຘມ຺ມເທສນາ, ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຠຄວໂຕປິ ຫິ ຘມ຺ມປຸຄ຺ຄລານໍ ວເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘາ ເທສນາ – ຘມ຺ມາຘິຏ຺ຐານາ ຘມ຺ມເທສນາ, ຘມ຺ມາຘິຏ຺ຐານາ ປຸຄ຺ຄລເທສນາ, ປຸຄ຺ຄລາຘິຏ຺ຐານາ ປຸຄ຺ຄລເທສນາ, ປຸຄ຺ຄລາຘິຏ຺ຐານາ ຘມ຺ມເທສນາຕິ. ‘‘ນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎໍ ເອກຘມ຺ມມ຺ປິ ສມນຸປສ຺ສາມິ, ຍໍ ເອວໍ ຠາວິຕໍ ກມ຺ມນິຍໍ ໂຫຕິ, ຍຖຍິທໍ ຈິຕ຺ຕໍ. ຈິຕ຺ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠາວິຕໍ ກມ຺ມນິຍໍ ໂຫຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໒໒) ເອວຣູປີ ຘມ຺ມາຘິຏ຺ຐານາ ຘມ຺ມເທສນາ. ‘‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນວກາໂສ ຍໍ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ກຎ຺ຈິ ສງ຺ຂາຣໍ ນິຈ຺ຈໂຕ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໒໖໘) ເອວຣູປີ ຘມ຺ມາຘິຏ຺ຐານາ ປຸຄ຺ຄລເທສນາ. ‘‘ເອກປຸຄ຺ຄໂລ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໑໗໐, ໓໐໙), ເອວຣູປີ ປຸຄ຺ຄລາຘິຏ຺ຐານາ ປຸຄ຺ຄລເທສນາ. ‘‘ເອກປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຠິກ຺ຂເວ, ປາຕຸຠາວາ ມຫໂຕ ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ປາຕຸຠາໂວ ໂຫຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໑໗໕-໑໘໖) ເອວຣູປີ ປຸຄ຺ຄລາຘິຏ຺ຐານາ ຘມ຺ມເທສນາ. ຕາສຸ ອິຘ ປຸຄ຺ຄລາຘິຏ຺ຐານາ ຘມ຺ມເທສນາ. ອຸປຣິ ຍາວ ທສກາ ຘມ຺ມານໍເຍວ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕຄ຺ຄຫເຓນ ຘມ຺ມຄ຺ຄຫຓໍ ກຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ, ວິເສເສນ ວາ ສຕ຺ຕສນ຺ຕານປຣິຍາປນ຺ນຘມ຺ມານໍເຍວ ອຘິເກນ ຎາເຓນ ສຠາວໂຕ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓໍ ກຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ, ສງ຺ຂາເຣ ອຸປາທາຍ ສຕ຺ໂຕຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິມຕ຺ຕສມ຺ຠວໂຕ ວາ ຜໂລປຈາເຣນ ສງ຺ຂາຣາ ‘‘ສຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ນ ຫິ ໂກຈິ ສຕ຺ໂຕ ປຈ຺ຈຍຏ຺ຐິຕິໂກ ອຕ຺ຖິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສງ຺ຂາເຣຫິ, ໂວຫາຣວເສນ ປນ ເອວໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວເມເຕນ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາ ວຸຕ຺ຕາ ໂຫຕິ.

ທ຺ເວ ຘາຕຸໂຍຕິ ສງ຺ຂຕາ ຈ ຘາຕຸ ອສງ຺ຂຕາ ຈ ຘາຕຸ. ຕຕ຺ຖ ອເນເກຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ສງ຺ຄມ຺ມ ກຕາ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ສງ຺ຂຕາ ຘາຕຸ, ເກຫິຈິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອກຕໍ ນິພ຺ພານໍ ອສງ຺ຂຕາ ຘາຕຸ.

ຕິສ຺ໂສ ຘາຕຸໂຍຕິ ກາມຘາຕຸ ຣູປຘາຕຸ ອຣູປຘາຕຸ (ວິຠ. ໑໘໑-໑໘໒). ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ກາມຘາຕຸ? ເຫຏ຺ຐໂຕ ອວີຈິນິຣຍໍ ປຣິຍນ຺ຕໍ ກຣິຕ຺ວາ ອຸປຣິໂຕ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີ ເທເວ ອນ຺ໂຕກຣິຕ຺ວາ ຍໍ ເອຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕເຣ ເອຕ຺ຖາວຈຣາ ເອຕ຺ຖ ປຣິຍາປນ຺ນາ ຂນ຺ຘາ ຘາຕູ ອາຍຕນາ ຣູປາ ເວທນາ ສຎ຺ຎາ ສງ຺ຂາຣາ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ກາມຘາຕຸ (ວິຠ. ໑໘໒; ຘ. ສ. ໑໒໘໗). ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ຣູປຘາຕຸ? ເຫຏ຺ຐໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ປຣິຍນ຺ຕໍ ກຣິຕ຺ວາ ອຸປຣິໂຕ ອກນິຏ຺ເຐ ເທເວ ອນ຺ໂຕກຣິຕ຺ວາ ຍໍ ເອຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕເຣ ເອຕ຺ຖາວຈຣາ ເອຕ຺ຖ ປຣິຍາປນ຺ນາ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ວາ ອຸປປນ຺ນສ຺ສ ວາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣິສ຺ສ ວາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຣູປຘາຕຸ. ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ອຣູປຘາຕຸ? ເຫຏ຺ຐໂຕ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນູປເຄ ເທເວ ປຣິຍນ຺ຕໍ ກຣິຕ຺ວາ ອຸປຣິໂຕ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນູປເຄ ເທເວ ອນ຺ໂຕກຣິຕ຺ວາ ຍໍ ເອຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕເຣ ເອຕ຺ຖາວຈຣາ ເອຕ຺ຖ ປຣິຍາປນ຺ນາ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ວາ ອຸປປນ຺ນສ຺ສ ວາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣິສ຺ສ ວາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຣູປຘາຕຸ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ກາມຘາຕູຕິ ກາມຠໂວ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ຣູປຘາຕູຕິ ຣູປຠໂວ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ອຣູປຘາຕູຕິ ອຣູປຠໂວ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ ລພ຺ຠນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍໍ ທສຸຕ຺ຕຣປຣິຍາເຍນ ໂຍຊນາ.

ສງ຺ຄີຕິປຣິຍາເຍນ ປນ ‘‘ຕິສ຺ໂສ ກຸສລຘາຕຸໂຍ – ເນກ຺ຂມ຺ມຘາຕຸ ອພ຺ຍາປາທຘາຕຸ ອວິຫິໍສາຘາຕຸ. ອປຣາປິ ຕິສ຺ໂສ ຘາຕຸໂຍ – ຣູປຘາຕຸ ອຣູປຘາຕຸ ນິໂຣຘຘາຕຸ. ອປຣາປິ ຕິສ຺ໂສ ຘາຕຸໂຍ – ຫີນາ ຘາຕຸ ມຊ຺ຌິມາ ຘາຕຸ ປຓີຕາ ຘາຕູ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໓.໓໐໕) ວຸຕ຺ຕາ ຘາຕຸໂຍປິ ເອຕ຺ຖ ຍຸຊ຺ຊນ຺ຕິ (ວິຠ. ໑໘໑-໑໘໒). ເນກ຺ຂມ຺ມປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ຕກ຺ໂກ ວິຕກ຺ໂກ…ເປ… ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ເນກ຺ຂມ຺ມຘາຕຸ. ສພ຺ເພປິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ເນກ຺ຂມ຺ມຘາຕຸ. ອພ຺ຍາປາທປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ຕກ຺ໂກ ວິຕກ຺ໂກ…ເປ… ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ອພ຺ຍາປາທຘາຕຸ. ຍາ ສຕ຺ເຕສຸ ເມຕ຺ຕິ ເມຕ຺ຕາຍນາ ເມຕ຺ຕາຍິຕຕ຺ຕໍ ເມຕ຺ຕາເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອພ຺ຍາປາທຘາຕຸ. ອວິຫິໍສາປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ຕກ຺ໂກ ວິຕກ຺ໂກ…ເປ… ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ອວິຫິໍສາຘາຕຸ. ຍາ ສຕ຺ເຕສຸ ກຣຸຓາ ກຣຸຓາຍນາ ກຣຸຓາຍິຕຕ຺ຕໍ ກຣຸຓາເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອວິຫິໍສາຘາຕຸ (ວິຠ. ໑໘໒). ຣູປາຣູປຘາຕຸໂຍ ວຸຕ຺ຕາເຍວ. ນິໂຣຘຘາຕຸ ນິພ຺ພານໍ. ຫີນາ ຘາຕຸ ທ຺ວາທສາກຸສລຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ, ມຊ຺ຌິມາ ຘາຕຸ ອວເສສາ ເຕຠູມກຘມ຺ມາ. ປຓີຕາ ຘາຕຸ ນວ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມາ. ສພ຺ພາປິ ຈ ນິຊ຺ຊີວຏ຺ເຐນ ຘາຕຸ.

ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານີຕິ ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ, ທຸກ຺ຂສມຸທຍໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ. ອິເມສໍ ວຓ຺ຓນາ ສຈ຺ຈວິສ຺ສຊ຺ຊເນສຸເຍວ ຠວິສ຺ສຕິ.

ປຎ຺ຈ ວິມຸຕ຺ຕາຍຕນານີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຫິຕຕ຺ຖາຍ ປເຣຫິ ປວຕ຺ຕິຕຘມ຺ມເທສນາສວນໍ, ປເຣສໍ ຫິຕຕ຺ຖາຍ ອຕ຺ຕໂນ ຍຖາສຸຕຘມ຺ມເທສນາ, ຍຖາສຸຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ສຊ຺ຌາຍກຣຓໍ, ຍຖາສຸຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ເຈຕສາ ອນຸວິຕກ຺ກນໍ, ກສິຓາສຸຠາທີສຸ ອນຸກູລໍ ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ, ອິມານິ ປຎ຺ຈ ວິມຸຈ຺ຈນກາຣຓານິ. ຍຖາຫ –

‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອຎ຺ຎຕໂຣ ວາ ຄຣຸຏ຺ຐານິໂຍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ, ຍຖາ ຍຖາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອຎ຺ຎຕໂຣ ວາ ຄຣຸຏ຺ຐານິໂຍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ, ຕຖາ ຕຖາ ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ອຕ຺ຖປຏິສໍເວທີ ຈ ໂຫຕິ ຘມ຺ມປຏິສໍເວທີ ຈ, ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖປຏິສໍເວທິໂນ ຘມ຺ມປຏິສໍເວທິໂນ ປາໂມຊ຺ຊໍ ຊາຍຕິ, ປມຸທິຕສ຺ສ ປີຕິ ຊາຍຕິ, ປີຕິມນສ຺ສ ກາໂຍ ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ປສ຺ສທ຺ຘກາໂຍ ສຸຂໍ ເວເທຕິ, ສຸຂິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ, ອິທໍ ປຐມໍ ວິມຸຕ຺ຕາຍຕນໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ນ ເຫວ ໂຂ ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອຎ຺ຎຕໂຣ ວາ ຄຣຸຏ຺ຐານິໂຍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ, ອປິ ຈ ໂຂ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປເຣສໍ ເທເສຕິ. ຍຖາ ຍຖາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ…ເປ… ສຸຂິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ. ອິທໍ ທຸຕິຍໍ ວິມຸຕ຺ຕາຍຕນໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ນເຫວ ໂຂ ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອຎ຺ຎຕໂຣ ວາ ຄຣຸຏ຺ຐານິໂຍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ, ນາປິ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປເຣສໍ ເທເສຕິ, ອປິ ຈ ໂຂ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣຕິ. ຍຖາ ຍຖາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ…ເປ… ສຸຂິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ. ອິທໍ ຕຕິຍໍ ວິມຸຕ຺ຕາຍຕນໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ນເຫວ ໂຂ ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອຎ຺ຎຕໂຣ ວາ ຄຣຸຏ຺ຐານິໂຍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ, ນາປິ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປເຣສໍ ເທເສຕິ, ນາປິ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣຕິ, ອປິ ຈ ໂຂ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ເຈຕສາ ອນຸວິຕກ຺ເກຕິ ອນຸວິຈາເຣຕິ ມນສານຸເປກ຺ຂຕິ. ຍຖາ ຍຖາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ…ເປ… ສຸຂິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ. ອິທໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ວິມຸຕ຺ຕາຍຕນໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ນເຫວ ໂຂ ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອຎ຺ຎຕໂຣ ວາ ຄຣຸຏ຺ຐານິໂຍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ, ນາປິ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປເຣສໍ ເທເສຕິ, ນາປິ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣຕິ, ນາປິ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ເຈຕສາ ອນຸວິຕກ຺ເກຕິ ອນຸວິຈາເຣຕິ ມນສານຸເປກ຺ຂຕິ, ອປິ ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສມາຘິນິມິຕ຺ຕໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ ສຸມນສິກຕໍ ສູປຘາຣິຕໍ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘໍ ປຎ຺ຎາຍ, ຍຖາ ຍຖາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສມາຘິນິມິຕ຺ຕໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ ສຸມນສິກຕໍ ສູປຘາຣິຕໍ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘໍ ປຎ຺ຎາຍ ຕຖາ ຕຖາ ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ອຕ຺ຖປຏິສໍເວທີ ຈ ໂຫຕິ ຘມ຺ມປຏິສໍເວທີ ຈ. ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖປຏິສໍເວທິໂນ ຘມ຺ມປຏິສໍເວທິໂນ ປາໂມຊ຺ຊໍ ຊາຍຕິ, ປມຸທິຕສ຺ສ ປີຕິ ຊາຍຕິ, ປີຕິມນສ຺ສ ກາໂຍ ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ປສ຺ສທ຺ຘກາໂຍ ສຸຂໍ ເວເທຕິ, ສຸຂິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ. ອິທໍ ປຎ຺ຈມໍ ວິມຸຕ຺ຕາຍຕນ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໕.໒໖; ທີ. ນິ. ໓.໓໒໒).

ຉ ອນຸຕ຺ຕຣິຍານີຕິ ເອຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ ເອເຕສໍ ອຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ອນຸຕ຺ຕຣານິ, ອນຸຕ຺ຕຣານິ ເອວ ອນຸຕ຺ຕຣິຍານິ, ເຊຏ຺ຐການີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘ຉຍິມານິ (ອ. ນິ. ໖.໘, ໓໐), ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸຕ຺ຕຣິຍານິ. ກຕມານິ ຉ? ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ສວນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ລາຠານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ສິກ຺ຂານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ປາຣິຈຣິຍານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ອນຸສ຺ສຕານຸຕ຺ຕຣິຍນ຺ຕິ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ຫຕ຺ຖິຣຕນມ຺ປິ ທສ຺ສນາຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອສ຺ສຣຕນມ຺ປິ ທສ຺ສນາຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ມຓິຣຕນມ຺ປິ ທສ຺ສນາຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຸຈ຺ຈາວຈໍ ວາ ປນ ທສ຺ສນາຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກໍ ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ນໍ ທສ຺ສນາຍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຕ຺ເຖຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທສ຺ສນໍ, ເນຕໍ ນຕ຺ຖີຕິ ວທາມິ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ເອຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທສ຺ສນໍ ຫີນໍ ຄມ຺ມໍ ໂປຖຸຊ຺ຊນິກໍ ອນຣິຍໍ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕໍ ນ ນິພ຺ພິທາຍ ນ ວິຣາຄາຍ ນ ນິໂຣຘາຍ ນ ອຸປສມາຍ ນ ອຠິຎ຺ຎາຍ ນ ສມ຺ໂພຘາຍ ນ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ໂຍ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕໍ ວາ ຕຖາຄຕສາວກໍ ວາ ທສ຺ສນາຍ ຄຈ຺ຉຕິ ນິວິຏ຺ຐສທ຺ໂຘ ນິວິຏ຺ຐເປໂມ ເອກນ຺ຕຄໂຕ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ. ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທສ຺ສນານໍ ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ ໂສກປຣິເທວານໍ ສມຕິກ຺ກມາຍ ທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາຍ ຎາຍສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ, ຍທິທໍ ຕຖາຄຕໍ ວາ ຕຖາຄຕສາວກໍ ວາ ທສ຺ສນາຍ ຄຈ຺ຉຕິ ນິວິຏ຺ຐສທ຺ໂຘ ນິວິຏ຺ຐເປໂມ ເອກນ຺ຕຄໂຕ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ. ອິຕິ ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ.

‘‘ສວນານຸຕ຺ຕຣິຍຎ຺ຈ ກຖໍ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ເຠຣິສທ຺ທມ຺ປິ ສວນາຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ວີຓາສທ຺ທມ຺ປິ ສວນາຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຄີຕສທ຺ທມ຺ປິ ສວນາຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຸຈ຺ຈາວຈໍ ວາ ປນ ສວນາຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ສມຓສ຺ສ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ວາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກສ຺ສ ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ນສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສວນາຍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຕ຺ເຖຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສວນໍ, ເນຕໍ ນຕ຺ຖີຕິ ວທາມິ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ເອຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສວນໍ ຫີນໍ…ເປ… ນ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ໂຍ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ວາ ຕຖາຄຕສາວກສ຺ສ ວາ ຘມ຺ມສ຺ສວນາຍ ຄຈ຺ຉຕິ ນິວິຏ຺ຐສທ຺ໂຘ ນິວິຏ຺ຐເປໂມ ເອກນ຺ຕຄໂຕ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ. ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສວນານໍ ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ…ເປ… ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ, ຍທິທໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ວາ ຕຖາຄຕສາວກສ຺ສ ວາ ຘມ຺ມສ຺ສວນາຍ ຄຈ຺ຉຕິ ນິວິຏ຺ຐສທ຺ໂຘ ນິວິຏ຺ຐເປໂມ ເອກນ຺ຕຄໂຕ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສວນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ. ອິຕິ ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ສວນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ.

‘‘ລາຠານຸຕ຺ຕຣິຍຎ຺ຈ ກຖໍ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຕ຺ຕລາຠມ຺ປິ ລຠຕິ, ທາຣລາຠມ຺ປິ ລຠຕິ, ຘນລາຠມ຺ປິ ລຠຕິ, ອຸຈ຺ຈາວຈໍ ວາ ປນ ລາຠມ຺ປິ ລຠຕິ. ສມເຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ວາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິເກ ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ເນ ສທ຺ຘໍ ປຏິລຠຕິ. ອຕ຺ເຖໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ລາໂຠ, ເນໂສ ນຕ຺ຖີຕິ ວທາມິ. ໂສ ຈ ໂຂ ເອໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ລາໂຠ ຫີໂນ…ເປ… ນ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ໂຍ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄເຕ ວາ ຕຖາຄຕສາວເກ ວາ ສທ຺ຘໍ ປຏິລຠຕິ ນິວິຏ຺ຐສທ຺ໂຘ ນິວິຏ຺ຐເປໂມ ເອກນ຺ຕຄໂຕ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ. ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ລາຠານໍ ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ…ເປ… ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ, ຍທິທໍ ຕຖາຄເຕ ວາ ຕຖາຄຕສາວເກ ວາ ສທ຺ຘໍ ປຏິລຠຕິ ນິວິຏ຺ຐສທ຺ໂຘ ນິວິຏ຺ຐເປໂມ ເອກນ຺ຕຄໂຕ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ລາຠານຸຕ຺ຕຣິຍໍ. ອິຕິ ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ສວນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ລາຠານຸຕ຺ຕຣິຍໍ.

‘‘ສິກ຺ຂານຸຕ຺ຕຣິຍຎ຺ຈ ກຖໍ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ຫຕ຺ຖິສ຺ມິມ຺ປິ ສິກ຺ຂຕິ, ອສ຺ສສ຺ມິມ຺ປິ ສິກ຺ຂຕິ, ຣຖສ຺ມິມ຺ປິ ສິກ຺ຂຕິ, ຘນຸສ຺ມິມ຺ປິ ສິກ຺ຂຕິ, ຖຣຸສ຺ມິມ຺ປິ ສິກ຺ຂຕິ, ອຸຈ຺ຈາວຈໍ ວາ ປນ ສິກ຺ຂຕິ, ສມຓສ຺ສ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ວາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກສ຺ສ ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ນສ຺ສ ສິກ຺ຂຕິ. ອຕ຺ເຖສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂາ, ເນສາ ນຕ຺ຖີຕິ ວທາມິ. ສາ ຈ ໂຂ ເອສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂາ ຫີນາ…ເປ… ນ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ໂຍ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຘິສີລມ຺ປິ ສິກ຺ຂຕິ, ອຘິຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ສິກ຺ຂຕິ, ອຘິປຎ຺ຎມ຺ປິ ສິກ຺ຂຕິ ນິວິຏ຺ຐສທ຺ໂຘ ນິວິຏ຺ຐເປໂມ ເອກນ຺ຕຄໂຕ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ. ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂານໍ ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ…ເປ… ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ, ຍທິທໍ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຘິສີລມ຺ປິ ສິກ຺ຂຕິ, ອຘິຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ສິກ຺ຂຕິ, ອຘິປຎ຺ຎມ຺ປິ ສິກ຺ຂຕິ ນິວິຏ຺ຐສທ຺ໂຘ ນິວິຏ຺ຐເປໂມ ເອກນ຺ຕຄໂຕ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂານຸຕ຺ຕຣິຍໍ. ອິຕິ ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ສວນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ລາຠານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ສິກ຺ຂານຸຕ຺ຕຣິຍໍ.

‘‘ປາຣິຈຣິຍານຸຕ຺ຕຣິຍຎ຺ຈ ກຖໍ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ຂຕ຺ຕິຍມ຺ປິ ປຣິຈຣຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓມ຺ປິ ປຣິຈຣຕິ, ຄຫປຕິມ຺ປິ ປຣິຈຣຕິ, ອຸຈ຺ຈາວຈໍ ວາ ປນ ປຣິຈຣຕິ, ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກໍ ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ນໍ ປຣິຈຣຕິ. ອຕ຺ເຖສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິຈຣິຍາ, ເນສາ ນຕ຺ຖີຕິ ວທາມິ. ສາ ຈ ໂຂ ເອສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິຈຣິຍາ ຫີນາ…ເປ… ນ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ໂຍ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕໍ ວາ ຕຖາຄຕສາວກໍ ວາ ປຣິຈຣຕິ ນິວິຏ຺ຐສທ຺ໂຘ ນິວິຏ຺ຐເປໂມ ເອກນ຺ຕຄໂຕ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ. ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິຈຣິຍານໍ ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ…ເປ… ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ, ຍທິທໍ ຕຖາຄຕໍ ວາ ຕຖາຄຕສາວກໍ ວາ ປຣິຈຣຕິ ນິວິຏ຺ຐສທ຺ໂຘ ນິວິຏ຺ຐເປໂມ ເອກນ຺ຕຄໂຕ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິຈຣິຍານຸຕ຺ຕຣິຍໍ. ອິຕິ ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ສວນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ລາຠານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ສິກ຺ຂານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ປາຣິຈຣິຍານຸຕ຺ຕຣິຍໍ.

‘‘ອນຸສ຺ສຕານຸຕ຺ຕຣິຍຎ຺ຈ ກຖໍ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຕ຺ຕລາຠມ຺ປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ທາຣລາຠມ຺ປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ຘນລາຠມ຺ປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ອຸຈ຺ຈາວຈໍ ວາ ປນ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກໍ ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ນໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ. ອຕ຺ເຖສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸສ຺ສຕິ, ເນສາ ນຕ຺ຖີຕິ ວທາມິ. ສາ ຈ ໂຂ ເອສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸສ຺ສຕິ ຫີນາ…ເປ… ນ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ໂຍ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕໍ ວາ ຕຖາຄຕສາວກໍ ວາ ອນຸສ຺ສຣຕິ ນິວິຏ຺ຐສທ຺ໂຘ ນິວິຏ຺ຐເປໂມ ເອກນ຺ຕຄໂຕ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ. ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸສ຺ສຕີນໍ ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ…ເປ… ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ, ຍທິທໍ ຕຖາຄຕໍ ວາ ຕຖາຄຕສາວກໍ ວາ ອນຸສ຺ສຣຕິ ນິວິຏ຺ຐສທ຺ໂຘ ນິວິຏ຺ຐເປໂມ ເອກນ຺ຕຄໂຕ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸສ຺ສຕານຸຕ຺ຕຣິຍໍ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ອນຸຕ຺ຕຣິຍານີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໖.໓໐).

ສຕ຺ຕ ນິທ຺ທສວຕ຺ຖູນີຕິ ເອຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ ເອຕສ຺ສ ທສາຕິ ນິທ຺ທໂສ. ນິທ຺ທສສ຺ສ ນິທ຺ທສຠາວສ຺ສ ວຕ຺ຖູນິ ກາຣຓານິ ນິທ຺ທສວຕ຺ຖູນິ. ຂີຓາສໂວ ຫິ ທສວສ຺ສກາເລ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ປຸນ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ອຠາວາ ປຸນ ທສວສ຺ໂສ ນ ໂຫຕີຕິ ນິທ຺ທໂສຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ທສວສ຺ໂສວ ນ ໂຫຕິ, ນວວສ຺ໂສປິ…ເປ… ເອກມຸຫຸຕ຺ຕິໂກປິ ນ ໂຫຕິເຍວ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ທສວສ຺ສກາເລ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ສຕ຺ຕວສ຺ສິກກາເລ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕປິ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ນິທ຺ທໂສ ນິມຸຫຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິເຍວ. ຕິຕ຺ຖິຍສມເຍ ອຸປ຺ປນ຺ນໂວຫາຣໍ ປນ ສາສເນ ຂີຓາສວສ຺ສ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕາທິສສ຺ສ ອຠາວໍ, ອິຘ ຈ ສພ຺ຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຠຄວາ ຕາທິສສຠາວສ຺ສ ກາຣຓານິ ‘‘ສຕ຺ຕ ນິທ຺ທສວຕ຺ຖູນີ’’ຕິ ອາຫ. ຍຖາຫ –

‘‘ສຕ຺ຕິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິທ຺ທສວຕ຺ຖູນິ. ກຕມານິ ສຕ຺ຕ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສິກ຺ຂາສມາທາເນ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂທ ໂຫຕິ, ອາຍຕິຎ຺ຈ ສິກ຺ຂາສມາທາເນ ອວິຄຕເປໂມ. ຘມ຺ມນິສນ຺ຕິຍາ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂທ ໂຫຕິ, ອາຍຕິຎ຺ຈ ຘມ຺ມນິສນ຺ຕິຍາ ອວິຄຕເປໂມ. ອິຈ຺ຉາວິນເຍ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂທ ໂຫຕິ, ອາຍຕິຎ຺ຈ ອິຈ຺ຉາວິນເຍ ອວິຄຕເປໂມ. ປຏິສລ຺ລາເນ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂທ ໂຫຕິ, ອາຍຕິຎ຺ຈ ປຏິສລ຺ລາເນ ອວິຄຕເປໂມ. ວີຣິຍາຣມ຺ເຠ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂທ ໂຫຕິ, ອາຍຕິຎ຺ຈ ວີຣິຍາຣມ຺ເຠ ອວິຄຕເປໂມ. ສຕິເນປກ຺ເກ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂທ ໂຫຕິ, ອາຍຕິຎ຺ຈ ສຕິເນປກ຺ເກ ອວິຄຕເປໂມ. ທິຏ຺ຐິປຏິເວເຘ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂທ ໂຫຕິ, ອາຍຕິຎ຺ຈ ທິຏ຺ຐິປຏິເວເຘ ອວິຄຕເປໂມ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕ ນິທ຺ທສວຕ຺ຖູນີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໗.໒໐).

ເຖໂຣປິ ຕເຖວ ເທສນໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ‘‘ສຕ຺ຕ ນິທ຺ທສວຕ຺ຖູນີ’’ຕິ ອາຫ.

ອຏ຺ຐ ອຠິຠາຍຕນານີຕິ ເອຕ຺ຖ ອຠິຠຸຍ຺ຍມານານິ ອາຍຕນານິ ເອເຕສໍ ຌານານນ຺ຕິ ອຠິຠາຍຕນານິ, ຌານານິ. ອາຍຕນານີຕິ ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ອາຍຕນສງ຺ຂາຕານິ ກສິຓາຣມ຺ມຓານິ. ຎາຓຸຕ຺ຕຣິໂກ ຫິ ປຸຄ຺ຄໂລ ວິສທຎາໂຓ ‘‘ກິໍ ເອຕ຺ຖ ອາຣມ຺ມເຓ ສມາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ນ ມຍ຺ຫໍ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາກຣເຓ ຠາໂຣ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ, ຕານິ ອາຣມ຺ມຓານິ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ສຫ ນິມິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທເນເວຕ຺ຖ ອປ຺ປນໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ອຸປ຺ປາທິຕານິ ຌານານິ ‘‘ອຠິຠາຍຕນານີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

‘‘ກຕມານິ (ອ. ນິ. ໘.໖໕) ອຏ຺ຐ? ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ປຣິຕ຺ຕານິ ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓານິ, ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອິທໍ ປຐມໍ ອຠິຠາຍຕນໍ.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ອປ຺ປມາຓານິ ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓານິ, ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອິທໍ ທຸຕິຍໍ ອຠິຠາຍຕນໍ.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ປຣິຕ຺ຕານິ ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓານິ, ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອິທໍ ຕຕິຍໍ ອຠິຠາຍຕນໍ.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ອປ຺ປມາຓານິ ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓານິ, ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອິທໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອຠິຠາຍຕນໍ.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ນີລານິ ນີລວຓ຺ຓານິ ນີລນິທສ຺ສນານິ ນີລນິຠາສານິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ອຸມາປຸປ຺ຜໍ ນີລໍ ນີລວຓ຺ຓໍ ນີລນິທສ຺ສນໍ ນີລນິຠາສໍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ວາ ປນ ຕໍ ວຕ຺ຖໍ ພາຣາຓເສຍ຺ຍກໍ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຏ຺ຐໍ ນີລໍ ນີລວຓ຺ຓໍ ນີລນິທສ຺ສນໍ ນີລນິຠາສໍ, ເອວເມວ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ນີລານິ ນີລວຓ຺ຓານິ ນີລນິທສ຺ສນານິ ນີລນິຠາສານິ, ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອິທໍ ປຎ຺ຈມໍ ອຠິຠາຍຕນໍ.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ປີຕານິ ປີຕວຓ຺ຓານິ ປີຕນິທສ຺ສນານິ ປີຕນິຠາສານິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ກຓິກາຣປຸປ຺ຜໍ ປີຕໍ ປີຕວຓ຺ຓໍ ປີຕນິທສ຺ສນໍ ປີຕນິຠາສໍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ວາ ປນ ຕໍ ວຕ຺ຖໍ ພາຣາຓເສຍ຺ຍກໍ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຏ຺ຐໍ ປີຕໍ ປີຕວຓ຺ຓໍ ປີຕນິທສ຺ສນໍ ປີຕນິຠາສໍ, ເອວເມວ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ປີຕານິ ປີຕວຓ຺ຓານິ ປີຕນິທສ຺ສນານິ ປີຕນິຠາສານິ, ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອິທໍ ຉຏ຺ຐໍ ອຠິຠາຍຕນໍ.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ໂລຫິຕການິ ໂລຫິຕກວຓ຺ຓານິ ໂລຫິຕກນິທສ຺ສນານິ ໂລຫິຕກນິຠາສານິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພນ຺ຘຸຊີວກປຸປ຺ຜໍ ໂລຫິຕກໍ ໂລຫິຕກວຓ຺ຓໍ ໂລຫິຕກນິທສ຺ສນໍ ໂລຫິຕກນິຠາສໍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ວາ ປນ ຕໍ ວຕ຺ຖໍ ພາຣາຓເສຍ຺ຍກໍ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຏ຺ຐໍ ໂລຫິຕກໍ ໂລຫິຕກວຓ຺ຓໍ ໂລຫິຕກນິທສ຺ສນໍ ໂລຫິຕກນິຠາສໍ, ເອວເມວ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ໂລຫິຕການິ ໂລຫິຕກວຓ຺ຓານິ ໂລຫິຕກນິທສ຺ສນານິ ໂລຫິຕກນິຠາສານິ, ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອິທໍ ສຕ຺ຕມໍ ອຠິຠາຍຕນໍ.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ໂອທາຕານິ ໂອທາຕວຓ຺ຓານິ ໂອທາຕນິທສ຺ສນານິ ໂອທາຕນິຠາສານິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ໂອສຘິຕາຣກາ ໂອທາຕາ ໂອທາຕວຓ຺ຓາ ໂອທາຕນິທສ຺ສນາ ໂອທາຕນິຠາສາ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ວາ ປນ ຕໍ ວຕ຺ຖໍ ພາຣາຓເສຍ຺ຍກໍ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຏ຺ຐໍ ໂອທາຕໍ ໂອທາຕວຓ຺ຓໍ ໂອທາຕນິທສ຺ສນໍ ໂອທາຕນິຠາສໍ, ເອວເມວ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ໂອທາຕານິ ໂອທາຕວຓ຺ຓານິ ໂອທາຕນິທສ຺ສນານິ ໂອທາຕນິຠາສານິ, ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອິທໍ ອຏ຺ຐມໍ ອຠິຠາຍຕນໍ. ອິມານິ ອຏ຺ຐ ອຠິຠາຍຕນານິ (ອ. ນິ. ໘.໖໕; ທີ. ນິ. ໓.໓໕໘).

ນວ ອນຸປຸພ຺ພວິຫາຣາຕິ ປຸພ຺ພໍ ປຸພ຺ພໍ ອນຸ ອນຸປຸພ຺ພໍ, ອນຸປຸພ຺ພໍ ວິຫຣິຕພ຺ພໂຕ ສມາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໂຕ ວິຫາຣາ ອນຸປຸພ຺ພວິຫາຣາ, ອນຸປຏິປາຏິຍາ ສມາປຊ຺ຊິຕພ຺ພວິຫາຣາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

‘‘ກຕເມ ນວ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ປສາທນໍ ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວໍ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣໍ ສມາຘິຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ, ສຸຂຎ຺ຈ ກາເຍນ ປຏິສໍເວເທຕິ, ຍໍ ຕໍ ອຣິຍາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ ‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີ’ຕິ, ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ປຸພ຺ເພວ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາ ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາ ‘ອນນ຺ໂຕ ອາກາໂສ’ຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ສພ຺ພໂສ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ອນນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ສພ຺ພໂສ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ສພ຺ພໂສ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ສພ຺ພໂສ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໙.໓໓; ທີ. ນິ. ໓.໓໔໓, ໓໕໙) ວຸຕ຺ຕາ ນວ ອນຸປຸພ຺ພວິຫາຣາວ.

ທສ ນິຊ຺ຊຣວຕ຺ຖູນີຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐາທີນິ ນິຊ຺ຊຣຍນ຺ຕິ ນາສຍນ຺ຕີຕິ ນິຊ຺ຊຣານິ. ວຕ຺ຖູນີຕິ ກາຣຓານິ. ນິຊ຺ຊຣານິ ຈ ຕານິ ວຕ຺ຖູນິ ຈາຕິ ນິຊ຺ຊຣວຕ຺ຖູນິ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐາທີນໍ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ.

‘‘ກຕມານິ (ອ. ນິ. ໑໐.໑໐໖; ທີ. ນິ. ໓.໓໖໐) ທສ? ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ໂຫຕິ. ເຍ ຈ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິປຈ຺ຈຍາ ອເນເກ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ເຕ ຈສ຺ສ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິປຈ຺ຈຍາ ຈ ອເນເກ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

‘‘ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ໂປ ນິຊ຺ຊິຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ. ເຍ ຈ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປປຈ຺ຈຍາ ອເນເກ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ເຕ ຈສ຺ສ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປປຈ຺ຈຍາ ຈ ອເນເກ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

‘‘ສມ຺ມາວາຈສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາວາຈາ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ໂຫຕິ. ເຍ ຈ ມິຈ຺ຉາວາຈາປຈ຺ຈຍາ ອເນເກ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ເຕ ຈສ຺ສ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ສມ຺ມາວາຈາປຈ຺ຈຍາ ຈ ອເນເກ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

‘‘ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ໂຕ ນິຊ຺ຊິຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ. ເຍ ຈ ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ຕປຈ຺ຈຍາ ອເນເກ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ເຕ ຈສ຺ສ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕປຈ຺ຈຍາ ຈ ອເນເກ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

‘‘ສມ຺ມາອາຊີວສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາອາຊີໂວ ນິຊ຺ຊິຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ. ເຍ ຈ ມິຈ຺ຉາອາຊີວປຈ຺ຈຍາ ອເນເກ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ເຕ ຈສ຺ສ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ສມ຺ມາອາຊີວປຈ຺ຈຍາ ຈ ອເນເກ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

‘‘ສມ຺ມາວາຍາມສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາວາຍາໂມ ນິຊ຺ຊິຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ. ເຍ ຈ ມິຈ຺ຉາວາຍາມປຈ຺ຈຍາ ອເນເກ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ເຕ ຈສ຺ສ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ສມ຺ມາວາຍາມປຈ຺ຈຍາ ຈ ອເນເກ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

‘‘ສມ຺ມາສຕິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາສຕິ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ໂຫຕິ. ເຍ ຈ ມິຈ຺ຉາສຕິປຈ຺ຈຍາ ອເນເກ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ເຕ ຈສ຺ສ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ສມ຺ມາສຕິປຈ຺ຈຍາ ຈ ອເນເກ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

‘‘ສມ຺ມາສມາຘິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາສມາຘິ ນິຊ຺ຊິຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ. ເຍ ຈ ມິຈ຺ຉາສມາຘິປຈ຺ຈຍາ ອເນເກ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ເຕ ຈສ຺ສ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ສມ຺ມາສມາຘິປຈ຺ຈຍາ ຈ ອເນເກ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

‘‘ສມ຺ມາຎາຓິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາຎາຓໍ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ. ເຍ ຈ ມິຈ຺ຉາຎາຓປຈ຺ຈຍາ ອເນເກ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ເຕ ຈສ຺ສ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ສມ຺ມາຎາຓປຈ຺ຈຍາ ຈ ອເນເກ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

‘‘ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາວິມຸຕ຺ຕິ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ໂຫຕິ. ເຍ ຈ ມິຈ຺ຉາວິມຸຕ຺ຕິປຈ຺ຈຍາ ອເນເກ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ເຕ ຈສ຺ສ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິປຈ຺ຈຍາ ຈ ອເນເກ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑໐.໑໐໖; ທີ. ນິ. ໓.໓໖໐) ວຸຕ຺ຕານິ ທສ ນິຊ຺ຊຣວຕ຺ຖູນິ.

໓. ສພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍນ຺ຕິອາທິ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ອິຘ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ກິຎ຺ຈ-ອິຕິ ຈ-ກາໂຣ ປທປູຣຓມຕ຺ເຕ ນິປາໂຕ. ຈກ຺ຂາທີນິ ຕິໍສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ເອເກກສ຺ມິໍ ປຎ຺ຈ ປຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓປວຕ຺ຕິກ຺ກເມນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ຕຕ຺ຖ ທຸວິຘໍ ຈກ຺ຂຸ – ມໍສຈກ຺ຂຸ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸ ຈ. ເຕສຸ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸ ສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸ ຎາຓຈກ຺ຂຸ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ຘມ຺ມຈກ຺ຂູຕິ ປຎ຺ຈວິຘໍ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸ. ‘‘ອທ຺ທສໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໘໓; ໒.໓໓໙; ມຫາວ. ໙) ອິທໍ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸ ນາມ. ‘‘ສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸ ວຸຈ຺ຈຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬນິ. ໂຘຕກມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໓໒; ໂມຆຣາຊມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໘໕) ອິທໍ ສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸ ນາມ. ‘‘ຈກ຺ຂຸໍ ອຸທປາທິ ຎາຓໍ ອຸທປາທີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໘໑; ມຫາວ. ໑໕) ອິທໍ ຎາຓຈກ຺ຂຸ ນາມ. ‘‘ອທ຺ທສໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໘໕) ອິທໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ນາມ. ‘‘ວິຣຊໍ ວີຕມລໍ ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸໍ ອຸທປາທີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໓໙໕) ອິທໍ ເຫຏ຺ຐິມມຄ຺ຄຕ຺ຕຍສງ຺ຂາຕໍ ຎາຓໍ ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸ ນາມ.

ມໍສຈກ຺ຂຸປິ ສສມ຺ຠາຣຈກ຺ຂຸ, ປສາທຈກ຺ຂູຕິ ທຸວິຘໍ ໂຫຕິ. ຍ຺ວາຍໍ ອກ຺ຂິກູປເກ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ອກ຺ຂິກູປກຏ຺ຐິເກນ ອຸປຣິ ຠມຸກຏ຺ຐິເກນ ອຸຠໂຕ ອກ຺ຂິກູເຏຫິ ພຫິທ຺ຘາ ອກ຺ຂິປຂຸເມຫິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ ອກ຺ຂິກູປກມຊ຺ຌາ ນິກ຺ຂນ຺ເຕນ ນ຺ຫາຣຸສຸຕ຺ຕເກນ ມຕ຺ຖລຸງ຺ເຄ ອາພທ຺ໂຘ ເສຕກຓ຺ຫາຕິກຓ຺ຫມຓ຺ຑລວິຈິຕ຺ໂຕ ມໍສປິຓ຺ໂຑ, ອິທໍ ສສມ຺ຠາຣຈກ຺ຂຸ ນາມ. ໂຍ ປນ ເອຕ຺ຖ ສິໂຕ ເອຕ຺ຖ ປຏິພທ຺ໂຘ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍ ປສາໂທ, ອິທໍ ປສາທຈກ຺ຂຸ ນາມ. ອິທມິຘາຘິປ຺ເປຕໍ. ຕເທຕໍ ຕສ຺ສ ສສມ຺ຠາຣຈກ຺ຂຸໂນ ເສຕມຓ຺ຑລປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ກຓ຺ຫມຓ຺ຑລສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ອຠິມຸເຂ ຐິຕານໍ ສຣີຣສຓ຺ຐານຸປ຺ປຕ຺ຕິເທເສ ທິຏ຺ຐິມຓ຺ຑເລ ສຕ຺ຕສຸ ປິຈຸປຏເລສຸ ອາສິຕ຺ຕເຕລໍ ປິຈຸປຏລານິ ວິຍ ສຕ຺ຕ ອກ຺ຂິປຏລານິ ພ຺ຍາເປຕ຺ວາ ປມາຓໂຕ ມຸຄ຺ຄວິທລມຕ຺ຕໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ຍຖາຣຫໍ ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣຠາວໍ ສາຘຍມານໍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຕໍ ຈກ຺ຂຕີຕິ ຈກ຺ຂຸ, ຣູປໍ ອສ຺ສາເທຕິ ວິຠາເວຕິ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣູປຍນ຺ຕີຕິ ຣູປາ, ວຓ຺ຓວິກາຣໍ ອາປຊ຺ຊມານາ ຫທຍງ຺ຄຕຠາວໍ ປກາເສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈກ຺ຂຸໂຕ ປວຕ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ວາ ວິຎ຺ຎາຓໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ. ຜຸສຕີຕິ ຜສ຺ໂສ. ອຸປສຄ຺ເຄນ ປທໍ ມຓ຺ເຑຕ຺ວາ ສມ຺ຜສ຺ໂສຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຈກ຺ຂຸໂຕ ປວຕ຺ໂຕ ສມ຺ຜສ຺ໂສ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ໂສ. ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ. ເວທຍິຕນ຺ຕິ ວິນ຺ທນໍ, ເວທນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕເທວ ສຸຂຍຕີຕິ ສຸຂໍ, ຍສ຺ສຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ສຸຂິຕໍ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸຏ຺ຐຸ ວາ ຂາທຕິ, ຂນຕິ ຈ ກາຍຈິຕ຺ຕາພາຘນ຺ຕິ ສຸຂໍ. ທຸກ຺ຂຍຕີຕິ ທຸກ຺ຂໍ, ຍສ຺ສຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ທຸກ຺ຂິຕໍ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ທຸກ຺ຂໍ ນ ສຸຂນ຺ຕິ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ. ມ-ກາໂຣ ປທສນ຺ຘິວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ. ໂສ ປນ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ໂສ ອຕ຺ຕນາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຍ ເວທນາຍ ສຫຊາຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎນິສ຺ສຍ ວິປາກອາຫາຣສມ຺ປຍຸຕ຺ຕອຕ຺ຖິອວິຄຕວເສນ ອຏ຺ຐຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຍ ອນນ຺ຕຣສມນນ຺ຕຣອນນ຺ຕຣູປນິສ຺ສຍນຕ຺ຖິວິຄຕວເສນປຎ຺ຈຘາ, ສນ຺ຕີຣຓາທິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ອຸປນິສ຺ສຍວເສເນວ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ.

ສຸຓາຕີຕິ ໂສຕໍ. ຕໍ ສສມ຺ຠາຣໂສຕພິລສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ຕນຸຕມ຺ພໂລມາຈິເຕ ອງ຺ຄຸລິເວຘກສຓ຺ຐາເນ ປເທເສ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ຍຖາຣຫໍ ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣຠາວໍ ສາຘຍມານໍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ສປ຺ປນ຺ຕີຕິ ສທ຺ທາ, ອຸທາຫຣີຍນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຆາຍຕີຕິ ຆານໍ. ຕໍ ສສມ຺ຠາຣຆານພິລສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ອຊປທສຓ຺ຐາເນ ປເທເສ ຆານວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ຍຖາຣຫໍ ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣຠາວໍ ສາຘຍມານໍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຄນ຺ຘຍນ຺ຕີຕິ ຄນ຺ຘາ, ອຕ຺ຕໂນ ວຕ຺ຖຸໍ ສູເຈນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຊີວິຕມວ຺ຫາຍຕີຕິ ຊິວ຺ຫາ, ສາຍນຏ຺ເຐນ ວາ ຊິວ຺ຫາ. ສາ ສສມ຺ຠາຣຊິວ຺ຫາຍ ອຕິອຄ຺ຄມູລປສ຺ສານິ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຸປຣິມຕລມຊ຺ເຌ ຠິນ຺ນອຸປ຺ປລທລຄ຺ຄສຓ຺ຐາເນ ປເທເສ ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ຍຖາຣຫໍ ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣຠາວໍ ສາຘຍມານາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຣສນ຺ຕິ ເຕ ສຕ຺ຕາຕິ ຣສາ, ອສ຺ສາເທນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຸຈ຺ຉິຕານໍ ສາສວຘມ຺ມານໍ ອາໂຍຕິ ກາໂຍ. ອາໂຍຕິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິເທໂສ. ໂສ ຍາວຕາ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ອຸປາທິຓ຺ຓປ຺ປວຕ຺ຕິ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ກາຍປສາໂທ ກາຍວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ຍຖາຣຫໍ ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣຠາວໍ ສາຘຍມາໂນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຜຸສີຍນ຺ຕີຕິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາ. ມຸນາຕີຕິ ມໂນ, ວິຊານາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຕໂນ ລກ຺ຂຓໍ ຘາເຣນ຺ຕີຕິ ຘມ຺ມາ. ມໂນຕິ ສຫາວຊ຺ຊນໍ ຠວງ຺ຄໍ. ຘມ຺ມາຕິ ທ຺ວາທສປເຠທາ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓາ ຘມ຺ມາ. ມໂນວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ຊວນມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ. ມໂນສມ຺ຜສ຺ໂສຕິ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ຜສ຺ໂສ. ໂສ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຍ ເວທນາຍ ວິປາກປຈ຺ຈຍວຊ຺ເຊຫິ ເສເສຫິ ສຕ຺ຕຫິ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ອນນ຺ຕຣາຍ ເຕເຫວ, ເສສານໍ ອຸປນິສ຺ສຍວເສເນວ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ.

ຣູປາທີນິ ປຎ຺ຈ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ຂນ຺ຘວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ສີຕາທີຫິ ຣຸປ຺ປຕິ ປີຬີຍຕີຕິ ຣູປໍ. ເວທຍຕີຕິ ເວທນາ. ສຎ຺ຊານາຕີຕິ ສຎ຺ຎາ. ສງ຺ຂໂຣນ຺ຕີຕິ ສງ຺ຂາຣາ. ວິຊານາຕີຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ຈກ຺ຂາທີນິ ຘມ຺ມວິຈາຣປຣິຍນ຺ຕານິ ທສ ຉກ຺ກວເສນ, ສຏ຺ຐິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ປິຍຣູປສາຕຣູປວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊາທິກາ ເວທນາ ຕໍຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ. ຣູເປສຸ ສຎ຺ຎາ ຣູປສຎ຺ຎາ. ສຎ຺ເຈຕຍຕີຕິ ສຎ຺ເຈຕນາ, ອຠິສນ຺ທຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສຕີຕິ ຕຓ຺ຫາ, ປິປາສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິຕກ຺ເກຕີຕິ ວິຕກ຺ໂກ, ວິຕກ຺ກນໍ ວາ ວິຕກ຺ໂກ, ອູຫນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອາຣມ຺ມເຓ ເຕນ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຈຣຕີຕິ ວິຈາໂຣ, ວິຈຣຓໍ ວາ ວິຈາໂຣ, ອນຸສຎ຺ຈຣຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໔. ປຖວີຘາຕາທີນິ ຉ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ນາມຣູປວວຕ຺ຖານວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ປຕ຺ຖຏຕ຺ຕາ ປຖວີ. ອປ຺ເປຕິ, ອາປີຍຕິ, ອປ຺ປາຍຕີຕິ ວາ ອາໂປ. ເຕຊຍຕີຕິ ເຕໂຊ. ວາຍຕີຕິ ວາໂຍ. ນ ກສ຺ສຕິ ນ ນິກສ຺ສຕິ, ກສິຕຸໍ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ຠິນ຺ທິຕຸໍ ວາ ນ ສກ຺ກາຕິ ອາກາໂສ. ນິສ຺ສຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ຘາຕຸ.

ປຖວີກສິຓາທີນິ ທສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ກສິຓຠາວນາວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ກສິຓນ຺ຕິ ສກລຜຣຓວເສນ ກສິຓມຓ຺ຑລມ຺ປິ ຕສ຺ມິໍ ອຸປຏ຺ຐິຕນິມິຕ຺ຕມ຺ປິ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ຌານມ຺ປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິຘ ປນ ຌານໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ອາທິມ຺ຫິ ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາຠູຕກສິຓາຣມ຺ມຓານິ ຌານານິ, ຕໂຕ ປຣານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ວຓ຺ຓກສິຓາຣມ຺ມຓານິ. ອາກາສກສິຓນ຺ຕິ ປຣິຈ຺ເຉທາກາໂສ, ຕທາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ຌານໍ, ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາກາໂສ, ຕທາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ. ວິຎ຺ຎາຓກສິຓນ຺ຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນວິຎ຺ຎາຓໍ, ຕທາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ.

ເກສາທີນິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣກມ຺ມຏ຺ຐານວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ເຕສຸ ປນ ເກສາທີສຸ ປຏິກູລໂຕ ອຸປຏ຺ຐິເຕສຸ ກາຍຄຕາສຕິວເສນ ອສຸຠກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ, ວຓ຺ຓໂຕ ອຸປຏ຺ຐິເຕສຸ ກສິຓກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ, ຘາຕຸໂຕ ອຸປຏ຺ຐິເຕສຸ ຈຕຸຘາຕຸວວຕ຺ຖານກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ, ເກສາຕິອາທີນິ ຈ ປຏິກູລໂຕ ວຓ຺ຓໂຕ ວາ ອຸປຏ຺ຐິຕານໍ ຕທາຣມ຺ມຓານິ ຌານານິ, ຘາຕຸໂຕ ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສ ເຕ ຈ ໂກຏ຺ຐາສາ ຕທາຣມ຺ມຓາ ຈ ຘາຕຸຠາວນາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເກສາ ອຸໂຠສຸ ປສ຺ເສສຸ ກຓ຺ຓຈູຬິກາຫິ ປຸຣໂຕ ນລາຏນ຺ເຕນ, ປຈ຺ຉໂຕ ຈ ຄລວາຏເກນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ ສີສກຏາຫເວຐນຈມ຺ເມ ວີຫຄ຺ຄມຕ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຐິຕາ ອເນກສຕສຫສ຺ສສງ຺ຂາ.

ໂລມາ ຐເປຕ຺ວາ ເກສາທີນໍ ປຕິຏ຺ຐິໂຕກາສໍ ຫຕ຺ຖຕລປາທຕລານິ ຈ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ສຣີຣຈມ຺ເມ ນວນວຸຕິຍາ ໂລມກູປສຫສ຺ເສສຸ ລິກ຺ຂາມຕ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຐິຕາ.

ນຂາ ອງ຺ຄຸລີນໍ ອຄ຺ຄປິຏ຺ເຐສຸ ຐິຕາ ວີສຕິ.

ທນ຺ຕາ ທ຺ວີສຸ ຫຓຸກຏ຺ຐິເກສຸ ຐິຕາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ.

ຕໂຈ ສກລສຣີຣໍ ປຣິໂຍນນ຺ຘິຕ຺ວາ ປາກຏກິໂລມກສ຺ສ ອຸປຣິ ຉວິຍາ ເຫຏ຺ຐາ ຐິຕໍ ຈມ຺ມໍ.

ມໍສໍ ສາຘິການິ ຕີຓິ ອຏ຺ຐິສຕານິ ອນຸລິມ຺ປິຕ຺ວາ ຐິຕານິ ນວມໍສເປສິສຕານິ.

ນ຺ຫາຣູ ສກລສຣີເຣ ອຏ຺ຐີນິ ອາພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐິຕານິ ນວ ນ຺ຫາຣຸສຕານິ.

ອຏ຺ຐີ ສກລສຣີເຣ ເຫຏ຺ຐາ ອຏ຺ຐີນໍ ອຸປຣິ ຐິຕານິ ສາຘິການິ ຕີຓິ ອຏ຺ຐິສຕານິ.

ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊາ ເຕສໍ ເຕສໍ ອຏ຺ຐີນໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຐິຕາ ມິຎ຺ຊາ.

ວກ຺ກໍ ຄລວາຏກາ ນິກ຺ຂນ຺ເຕນ ເອກມູເລນ ໂຖກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ວິຘາ ຠິນ຺ເນນ ຖູລນ຺ຫາຣຸນາ ວິນິພທ຺ຘາ ຫຸຕ຺ວາ ຫທຍມໍສໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕາ ທ຺ເວ ມໍສປິຓ຺ຑິກາ.

ຫທຍໍ ສຣີຣພ຺ຠນ຺ຕເຣ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຖນານໍ ມຊ຺ເຌ ຐິຕໍ ອນ຺ໂຕ ຈິຕ຺ຕສນ຺ນິສ຺ສຍໍ ອຑ຺ຒປສຕມຕ຺ຕໂລຫິຕປຸຓ຺ຓໍ ປຸນ຺ນາຄຏ຺ຐິປຕິຏ຺ຐານມຕ຺ຕາວາຏກໍ ຫທຍມໍສໍ.

ຍກນໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຖນານໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ທກ຺ຂິຓປສ຺ສໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິຕໍ ຍມກມໍສປຏລໍ.

ກິໂລມກໍ ຫທຍວກ຺ການິ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ຐິຕໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນກິໂລມກສງ຺ຂາຕຎ຺ຈ ສກລສຣີເຣ ຈມ຺ມສ຺ສ ເຫຏ຺ຐໂຕ ມໍສໍ ປຣິໂຍນນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐິຕໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນກິໂລມກສງ຺ຂາຕຎ຺ຈາຕິ ທຸວິຘໍ ປຣິໂຍນຫນມໍສໍ.

ປິຫກໍ ຫທຍສ຺ສ ວາມປສ຺ເສ ອຸທຣປຏລສ຺ສ ມຕ຺ຖກປສ຺ສໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິຕໍ ອຸທຣຊິວ຺ຫາມໍສໍ.

ປປ຺ຜາສໍ ສຣີຣພ຺ຠນ຺ຕເຣ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຖນານໍ ອນ຺ຕເຣ ຫທຍຍກນານໍ ອຸປຣິ ຉາເທຕ຺ວາ ໂອລມ຺ພນ຺ຕໍ ຐິຕໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມໍສຂຓ຺ຑປ຺ປເຠທໍ ປປ຺ຜາສມໍສໍ.

ອນ຺ຕໍ ອຸປຣິ ຄລວາຏເກ ເຫຏ຺ຐາ ກຣີສມຄ຺ເຄ ວິນິພນ຺ຘຕ຺ຕາ ຄລວາຏກກຣີສມຄ຺ຄປຣິຍນ຺ເຕ ສຣີຣພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຐິຕາ ປຸຣິສສ຺ສ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສຫຕ຺ຖາ ອິຕ຺ຖິຍາ ອຏ຺ຐວີສຕິຫຕ຺ຖາ ເອກວີສຕິຍາ ຐາເນສຸ ໂອຠຄ຺ຄາ ອນ຺ຕວຏ຺ຏິ.

ອນ຺ຕຄຸຓໍ ອນ຺ຕໂຠເຄ ເອກໂຕ ອຄລນ຺ເຕ ອາພນ຺ຘິຕ຺ວາ ເອກວີສຕິຍາ ອນ຺ຕໂຠຄານໍ ອນ຺ຕຣາ ຐິຕໍ ພນ຺ຘນໍ.

ອຸທຣິຍໍ ທນ຺ຕມຸສລສຎ຺ຈຸຓ຺ຓິຕໍ ຊິວ຺ຫາຫຕ຺ຖປຣິວຕ຺ຕິຕໍ ເຂຬລາລາປລິພຸທ຺ຘໍ ຕໍຂຓວິຄຕວຓ຺ຓຄນ຺ຘຣສາທິສມ຺ປທໍ ຕນ຺ຕວາຍຂລິສຸວານວມຖຸສທິສໍ ນິປຕິຕ຺ວາ ປິຕ຺ຕເສມ຺ຫວາຕປລິເວຐິຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸທຣຄ຺ຄິສນ຺ຕາປເວຄກຸຖິຕໍ ກິມິກຸລາກຸລໍ ອຸປຣູປຣິ ເຜຓພຸພ຺ພຸຬການິ ມຸຎ຺ຈນ຺ຕໍ ປຣມກສມ຺ພຸກທຸຄ຺ຄນ຺ຘເຊຄຸຈ຺ຉຠາວໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອາມາສຍສງ຺ຂາເຕ ອຸປຣິນາຠິອນ຺ຕປຏເລ ຐິຕໍ ນານປ຺ປກາຣກໍ ອສິຕປີຕຂາຍິຕສາຍິຕໍ.

ກຣີສໍ ປກ຺ກາສຍສງ຺ຂາເຕ ເຫຏ຺ຐາ ນາຠິປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏກມູລານໍ ອນ຺ຕເຣ ອຸພ຺ເພເຘນ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລມຕ຺ເຕ ອນ຺ຕາວສາເນ ຐິຕໍ ວຈ຺ຈໍ.

ປິຕ຺ຕໍ ຫທຍມໍສປປ຺ຜາສານໍ ອນ຺ຕເຣ ຍກນມໍສໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິຕໍ ມຫາໂກສາຕກີໂກສກສທິເສ ປິຕ຺ຕໂກສເກ ຐິຕໍ ພທ຺ຘປິຕ຺ຕສງ຺ຂາຕຎ຺ຈ, ເກສໂລມນຂທນ຺ຕານໍ ມໍສວິນິມຸຕ຺ຕຏ຺ຐານຎ຺ເຈວ ຖທ຺ຘສຸກ຺ຂຈມ຺ມຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສໍ ສຣີຣໍ ພ຺ຍາເປຕ຺ວາ ຐິຕໍ ອພທ຺ຘປິຕ຺ຕສງ຺ຂາຕຎ຺ຈາຕິ ທຸວິຘໍ ປິຕ຺ຕໍ.

ເສມ຺ຫໍ ອຸທຣປຏເລ ຐິຕໍ ເອກປຕ຺ຖປູຣປ຺ປມາຓໍ ເສມ຺ຫໍ.

ປຸພ຺ໂພ ຂາຓຸກຓ຺ຏກປຫຣຓຄ຺ຄິຊາລາທີຫິ ອຠິຫເຕ ວາ ສຣີຣປ຺ປເທເສ ອພ຺ຠນ຺ຕຣຘາຕຸກ຺ໂຂຠວເສນ ວາ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຄຓ຺ຑປີຬກາທີສຸ ປຣິປກ຺ກໂລຫິຕປຣິຓາໂມ. ໂລຫິຕໍ ຍກນສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາຠາຄໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຫທຍວກ຺ກປປ຺ຜາສານໍ ອຸປຣິ ໂຖກໍ ໂຖກໍ ປຄ຺ຆຣນ຺ຕໍ ວກ຺ກຫທຍຍກນປປ຺ຜາເສ ເຕມຍມານໍ ຐິຕໍ ເອກປຕ຺ຖປູຣມຕ຺ຕໍ ສນ຺ນິຈິຕໂລຫິຕສງ຺ຂາຕຎ຺ຈ, ເກສໂລມນຂທນ຺ຕານໍ ມໍສວິນິມຸຕ຺ຕຏ຺ຐານຎ຺ເຈວ ຖທ຺ຘສຸກ຺ຂຈມ຺ມຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາ ຘມນິຊາລານຸສາເຣນ ສພ຺ພໍ ອຸປາທິຓ຺ຓສຣີຣໍ ຜຣິຕ຺ວາ ຐິຕໍ ສໍສຣຓໂລຫິຕສງ຺ຂາຕຎ຺ຈາຕິ ທຸວິຘໍ ໂລຫິຕໍ.

ເສໂທ ອຄ຺ຄິສນ຺ຕາປສູຣິຍສນ຺ຕາປອຸຕຸວິກາຣາທີຫິ ສນ຺ຕຕ຺ເຕ ສຣີເຣ ສພ຺ພເກສໂລມກູປວິວເຣຫິ ປຄ຺ຆຣຓກອາໂປຘາຕຸ.

ເມໂທ ຖູລສ຺ສ ສກລສຣີເຣ ຈມ຺ມມໍສນ຺ຕເຣ ກິສສ຺ສ ຊງ຺ຆມໍສາທີນິ ນິສ຺ສາຍ ຐິໂຕ ຖິນສິເນໂຫ.

ອສ຺ສຸ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສວິສຠາຄາຫາຣອຸຕູຫິ ສມຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອກ຺ຂິກູປເກ ປູເຣຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີ ວາ ປຄ຺ຆຣນ຺ຕີ ວາ ອາໂປຘາຕຸ.

ວສາ ອຄ຺ຄິສນ຺ຕາປສູຣິຍສນ຺ຕາປອຸຕຸວິສຠາເຄຫິ ອຸສ຺ມາຊາເຕສຸ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຫຕ຺ຖຕລຫຕ຺ຖປິຏ຺ຐິປາທຕລປາທປິຏ຺ຐິນາສາປຸຏນລາຏອໍສກູເຏສຸ ຐິໂຕ ວິລີນສິເນໂຫ.

ເຂໂຬ ຕຖາຣູປໍ ອາຫາຣໍ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ວາ ສຣນ຺ຕສ຺ສ ວາ ມຸເຂ ວາ ຐເປນ຺ຕສ຺ສ ຫທຍໍ ວາ ອາກິລາຍນ຺ຕສ຺ສ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິເທວ ວາ ຊິຄຸຈ຺ຉໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸໂຠຫິ ກໂປລປສ຺ເສຫິ ໂອຣຸຍ຺ຫ ຊິວ຺ຫາຍ ຕິຏ຺ຐມານາ ເຜຓມິສ຺ສາ ອາໂປຘາຕຸ.

ສິງ຺ຆາຓິກາ ວິສຠາຄາຫາຣອຸຕຸວເສນ ສຎ຺ຊາຕຘາຕຸກ຺ໂຂຠສ຺ສ ວາ ໂຣທນ຺ຕສ຺ສ ວາ ອນ຺ໂຕສີເສ ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄໂຕ ຄລິຕ຺ວາ ຕາລຸມຕ຺ຖກວິວເຣນ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ນາສາປຸເຏ ປູເຣຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕໍ ວາ ປຄ຺ຆຣນ຺ຕໍ ວາ ປູຕິ ອສຸຈິ ປິຈ຺ຉິລໍ.

ລສິກາ ອຏ຺ຐິສນ຺ຘີນໍ ອພ຺ຠຎ຺ຊນກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມານໍ ອສີຕິສຕສນ຺ຘີນໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຐິຕໍ ປິຈ຺ຉິລກຸຓປໍ.

ມຸຕ຺ຕໍ ອາຫາຣອຸຕຸວເສນ ວຕ຺ຖິປຸຏພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຐິຕາ ອາໂປຘາຕຸ.

ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄໍ ສີສກຏາຫພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສິພ຺ພິນິມຄ຺ເຄ ນິສ຺ສາຍ ຐິໂຕ ຈຕຸປິຓ຺ຑສໂມຘາໂນ ມິຎ຺ຊຣາສິ.

ຈກ຺ຂາຍຕນາທີນິ ທ຺ວາທສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ທ຺ວາທສາຍຕນວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ອາຍຕນໂຕ, ອາຍານໍ ຕນນໂຕ, ອາຍຕສ຺ສ ຈ ນຍນໂຕ ອາຍຕນໍ. ຈກ຺ຂຸຣູປາທີສຸ ຫິ ຕໍຕໍທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ ເສນ ເສນ ອນຸຠວນາທິນາ ກິຈ຺ເຈນ ອາຍຕນ຺ຕິ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ ຆຏນ຺ຕິ, ວາຍມນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເຕ ຈ ປນ ອາຍຠູເຕ ຘມ຺ເມ ເອຕານິ ຕໂນນ຺ຕິ, ວິຕ຺ຖາເຣນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອິທຎ຺ຈ ອນມຕຄ຺ເຄ ສໍສາເຣ ປວຕ຺ຕໍ ອຕີວ ອາຍຕໍ ສໍສາຣທຸກ຺ຂໍ ຍາວ ນ ນິວຕ຺ຕຕິ, ຕາວ ນຍນ຺ຕິ, ປວຕ຺ຕຍນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ອປິຈ ນິວາສຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ອາກຣຏ຺ເຐນ ສໂມສຣຓຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ສຎ຺ຊາຕິເທສຏ຺ເຐນ ກາຣຓຏ຺ເຐນ ຈ ອາຍຕນໍ. ຕຖາ ຫິ ໂລເກ ‘‘ອິສ຺ສຣາຍຕນໍ ວາສຸເທວາຍຕນ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ນິວາສຏ຺ຐານໍ ‘‘ອາຍຕນ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ສຸວຓ຺ຓາຍຕນໍ ຣຊຕາຍຕນ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ອາກໂຣ. ສາສເນ ປນ ‘‘ມໂນຣເມ ອາຍຕເນ, ເສວນ຺ຕິ ນໍ ວິຫງ຺ຄມາ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໕.໓໘) ສໂມສຣຓຏ຺ຐານໍ. ‘‘ທກ຺ຂິຓາປໂຖ ຄຸນ຺ນໍ ອາຍຕນ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ສຎ຺ຊາຕິເທໂສ. ‘‘ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓາຕິ ສຕິ ສຕິອາຍຕເນ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໓.໑໐໒; ໕.໒໓) ກາຣຓໍ. ຈກ຺ຂຸອາທີສຸ ຈາປິ ເຕ ເຕ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ ນິວສນ຺ຕິ ຕທາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕາຍາຕິ ຈກ຺ຂາທໂຍ ເນສໍ ນິວາສຏ຺ຐານໍ, ຈກ຺ຂາທີສຸ ຈ ເຕ ອາກິຓ຺ຓາ ຕນ຺ນິສ຺ສຍຕ຺ຕາ ຕທາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ຈາຕິ ຈກ຺ຂາທໂຍ ຈ ເນສໍ ອາກໂຣ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓວເສນ ສໂມສຣຓໂຕ ຈກ຺ຂາທໂຍ ຈ ເນສໍ ສໂມສຣຓຏ຺ຐານໍ, ຕໍນິສ຺ສຍາຣມ຺ມຓຠາເວນ ຕຕ຺ເຖວ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ຈກ຺ຂາທໂຍ ຈ ເນສໍ ສຎ຺ຊາຕິເທໂສ, ຈກ຺ຂາທີນໍ ອຠາເວ ອຠາວໂຕ ຈກ຺ຂາທໂຍ ຈ ເນສໍ ກາຣຓນ຺ຕິ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນຕ຺ເຖນ ຈກ຺ຂຸ ຈ ຕໍ ອາຍຕນຎ຺ຈາຕິ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ. ເອວໍ ເສສານິປິ.

ຈກ຺ຂຸຘາຕາທີນິ ອຏ຺ຐາຣສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ອຏ຺ຐາຣສຘາຕຸວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ຈກ຺ຂາທີສຸ ເອເກໂກ ຘມ຺ໂມ ຍຖາສມ຺ຠວໍ ວິທຫຕິ, ຘີຍເຕ, ວິຘານໍ ວິຘີຍເຕ, ເອຕາຍ, ເອຕ຺ຖ ວາ ຘີຍຕີຕິ ຘາຕຸ. ໂລກິຍາ ຫິ ຘາຕຸໂຍ ກາຣຓຠາເວນ ວວຕ຺ຖິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕາທິຘາຕຸໂຍ ວິຍ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕາທິໍ, ອເນກປ຺ປກາຣໍ ສໍສາຣທຸກ຺ຂໍ ວິທຫນ຺ຕິ. ຠາຣຫາເຣຫິ ຈ ຠາໂຣ ວິຍ ສຕ຺ເຕຫິ ຘີຍນ຺ເຕ, ຘາຣີຍນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸກ຺ຂວິຘານມຕ຺ຕເມວ ເຈຕາ ອວສວຕ຺ຕນໂຕ. ເອຕາຫິ ຈ ກຣຓຠູຕາຫິ ສໍສາຣທຸກ຺ຂໍ ສຕ຺ເຕຫິ ອນຸວິຘີຍຕິ. ຕຖາວິຫິຕຎ຺ເຈຕໍ ເອຕາສ຺ເວວ ຘີຍຕິ, ຐປີຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປິຈ ຍຖາ ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ອຕ຺ຕາ ນາມ ສຠາວໂຕ ນຕ຺ຖິ, ນ ເອວເມຕາ. ເອຕາ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາວໍ ຘາເຣນ຺ຕີຕິ ຘາຕຸໂຍ. ຍຖາ ຈ ໂລເກ ວິຈິຕ຺ຕາ ຫຣິຕາລມໂນສິລາທໂຍ ເສລາວຍວາ ຘາຕຸໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ເອວເມຕາປິ ຘາຕຸໂຍ ວິຍາຕິ ຘາຕຸໂຍ. ວິຈິຕ຺ຕາ ເຫຕາ ຎາຓເນຍ຺ຍາວຍວາຕິ. ຍຖາ ວາ ສຣີຣສງ຺ຂາຕສ຺ສ ສມຸທາຍສ຺ສ ອວຍວຠູເຕສຸ ຣສໂສຓິຕາທີສຸ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎວິສຠາຄລກ຺ຂຓປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນສຸ ຘາຕຸສມຎ຺ຎາ, ເອວເມເວເຕສຸປິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ອວຍເວສຸ ຘາຕຸສມຎ຺ຎາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎວິສຠາຄລກ຺ຂຓປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ ເຫເຕ ຈກ຺ຂາທໂຍຕິ. ອປິຈ ຘາຕູຕິ ນິຊ຺ຊີວມຕ຺ຕສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕຖາ ຫິ ຠຄວາ ‘‘ຉຘາຕຸໂຣ ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ປຸຣິໂສ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໓໔໓-໓໔໔) ຊີວສຎ຺ຎາສມູຫນນຕ຺ຖໍ ຘາຕຸເທສນໍ ອກາສີຕິ. ຍຖາວຸຕ຺ເຕນຕ຺ເຖນ ຈກ຺ຂຸ ຈ ຕໍ ຘາຕຸ ຈາຕິ ຈກ຺ຂຸຘາຕຸ. ເອວໍ ເສສາປິ. ມໂນຘາຕູຕິ ຈ ຕິສ຺ໂສ ມໂນຘາຕຸໂຍ. ຘມ຺ມຘາຕູຕິ ເວທນາສຎ຺ຎາສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘາ ໂສຬສ ສຸຂຸມຣູປານິ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ. ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕູຕິ ຉສຕ຺ຕຕິ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸໂຍ.

ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍາທີນິ ພາວີສຕິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ພາວີສຕິນ຺ທ຺ຣິຍວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ຈກ຺ຂຸເມວ ທສ຺ສນລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ໂສຕເມວ ສວນລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ໂສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຆານເມວ ຆາຍນລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ຆານິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຊິວ຺ຫາ ເອວ ສາຍນລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ຊິວ຺ຫິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ກາໂຍ ເອວ ຜຸສນລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ກາຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ມນເຕ ອິຕິ ມໂນ, ວິຊານາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍາ ປນາຫຸ – ນາລິຍາ ມິນມາໂນ ວິຍ ມຫາຕຸລາຍ ຘາຣຍມາໂນ ວິຍ ຈ ອາຣມ຺ມຓໍ ມນຕິ ຊານາຕີຕິ ມໂນ, ຕເທວ ມນນລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ.

ຊີວນ຺ຕິ ເຕນ ຕໍສຫຊາຕາ ຘມ຺ມາຕິ ຊີວິຕໍ, ຕເທວ ອນຸປາລນລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຕໍ ຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ ທຸວິຘໍ. ສພ຺ພກມ຺ມຊຣູປສຫຊໍ ສຫຊຣູປານຸປາລນໍ ຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ສພ຺ພຈິຕ຺ຕສຫຊໍ ສຫຊອຣູປານຸປາລນໍ ອຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ.

ຖີຍຕິ ສງ຺ຆາຕໍ ຄຈ຺ຉຕິ ເອຕິສ຺ສາ ຄພ຺ໂຠຕິ ອິຕ຺ຖີ, ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄາທີສຸ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ນິຍມໂຕ ອິຕ຺ຖິຍາ ເອວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍໍ.

ປຸໍ-ວຸຈ຺ຈຕິ ນິຣໂຍ, ປຸໍ ສງ຺ຂາເຕ ນິຣເຍ ຣິສີຍຕິ ຫິໍສີຍຕີຕິ ປຸຣິໂສ, ປຸຣິສລິງ຺ຄາທີສຸ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ນິຍມໂຕ ປຸຣິສສ຺ເສວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ທ຺ວີສຸເປເຕສຸ ເອເກກໍ ສຠາວກສ຺ສ ເອເກກສ຺ສ ກມ຺ມຊຣູປສຫຊໍ ໂຫຕິ.

ກຸສລວິປາກກາຍວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ສຸຂໍ, ກາຍິກສາຕລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ສຸຂເມວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ.

ອກຸສລວິປາກກາຍວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ, ກາຍິກອສາຕລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ທຸກ຺ຂເມວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ.

ປີຕິໂສມນສ຺ສໂຍຄໂຕ ໂສຠນໍ ມໂນ ອສ຺ສາຕິ ສຸມໂນ, ສຸມນສ຺ສ ຠາໂວ ໂສມນສ຺ສໍ, ເຈຕສິກສາຕລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ໂສມນສ຺ສເມວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ.

ໂທມນສ຺ສໂຍຄໂຕ ທຸຏ຺ຐຸ ມໂນ ອສ຺ສາຕິ, ຫີນເວທນຕ຺ຕາ ວາ ກຸຈ຺ຉິຕໍ ມໂນ ອສ຺ສາຕິ ທຸມ຺ມໂນ, ທຸມ຺ມນສ຺ສ ຠາໂວ ໂທມນສ຺ສໍ, ເຈຕສິກອສາຕລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ໂທມນສ຺ສເມວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ສຸຂທຸກ຺ຂາກາຣປວຕ຺ຕິໍ ອຸເປກ຺ຂຕິ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາກາຣສຓ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ເຕນາກາເຣນ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອຸເປກ຺ຂາ, ມຊ຺ຌຕ຺ຕລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ອຸເປກ຺ຂາ ເອວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຸເປກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ.

ສທ຺ທຫນ຺ຕິ ເອຕາຍ, ສຍໍ ວາ ສທ຺ທຫຕິ, ສທ຺ທຫນມຕ຺ຕເມວ ວາ ເອສາຕິ ສທ຺ຘາ, ອສ຺ສທ຺ຘິຍສ຺ສ ອຠິຠວນໂຕ ອຘິປຕິອຕ຺ເຖນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ອຘິໂມກ຺ຂລກ຺ຂເຓ ວາ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ສທ຺ຘາເຍວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ.

ວີຣຠາໂວ ວີຣິຍໍ, ວີຣານໍ ວາ ກມ຺ມໍ, ວິຘິນາ ວາ ນເຍນ ອີຣຍິຕພ຺ພໍ ປວຕ຺ຕຍິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວີຣິຍໍ, ໂກສຊ຺ຊສ຺ສ ອຠິຠວນໂຕ ອຘິປຕິອຕ຺ເຖນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ປຄ຺ຄຫຓລກ຺ຂເຓ ວາ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ວີຣິຍເມວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ.

ສຣນ຺ຕິ ຕາຍ, ສຍໍ ວາ ສຣຕິ, ສຣຓມຕ຺ຕເມວ ວາ ເອສາຕິ ສຕິ, ມຸຏ຺ຐສຈ຺ຈສ຺ສ ອຠິຠວນໂຕ ອຘິປຕິອຕ຺ເຖນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ອຸປຏ຺ຐານລກ຺ຂເຓ ວາ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ສຕິ ເອວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ.

ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ມາ ອາຘິຍຕິ ຐເປຕີຕິ ສມາຘິ, ວິກ຺ເຂປສ຺ສ ອຠິຠວນໂຕ ອຘິປຕິອຕ຺ເຖນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂເຓ ວາ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ສມາຘິ ເອວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ.

‘‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ປຊານາຕີຕິ ປຎ຺ຎາ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາຕິ ປຎ຺ຎາປນວເສນ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອວິຊ຺ຊາຍ ອຠິຠວນໂຕ ອຘິປຕິອຕ຺ເຖນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ທສ຺ສນລກ຺ຂເຓ ວາ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ປຎ຺ຎາ ເອວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ.

ອນມຕຄ຺ເຄ ສໍສາຣວຏ຺ເຏ ອນຎ຺ຎາຕໍ ອມຕໍ ປທໍ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມເມວ ວາ ຊານິສ຺ສາມີຕິ ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຏ຺ຐສມ຺ຠວໂຕ ຈ ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຎາຓສ຺ເສຕໍ ນາມໍ.

ປຐມມຄ຺ເຄນ ຎາຕໍ ມຣິຍາທໍ ອນຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ເຕສໍເຍວ ເຕນ ມຄ຺ເຄນ ຎາຕານໍ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມານເມວ ຊານນໂຕ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຏ຺ຐສມ຺ຠວໂຕ ຈ ອາຊານນກໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີສຸ ຉສຸ ຐາເນສຸ ຎາຓສ຺ເສຕໍ ນາມໍ.

ອຎ຺ຎາຕາວິໂນ ຈຕຸສຈ຺ເຈສຸ ນິຏ຺ຐິຕຎາຓກິຈ຺ຈສ຺ສ ຂີຓາສວສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຏ຺ຐສມ຺ຠວໂຕ ຈ ອຎ຺ຎາຕາວິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ອຎ຺ຎາຕາວີນໍ ວາ ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ນິຏ຺ຐິຕກິຈ຺ຈານໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຐິຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອິນ຺ທຏ຺ຐສາຘເນນ ອຎ຺ຎາຕາວິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ອຣຫຕ຺ຕຜລຎາຓສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ສພ຺ພານິເປຕານິ ຍຖາໂຍຄໍ ອິນ຺ທລິງ຺ຄຏ຺ເຐນ ອິນ຺ທເທສິຕຏ຺ເຐນ ອິນ຺ທທິຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ອິນ຺ທສິຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ອິນ຺ທຊຸຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ຈ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ. ຠຄວາ ຫິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ປຣມິສ຺ສຣິຍຠາວໂຕ ອິນ຺ໂທ, ກຸສລາກຸສລຎ຺ຈ ກມ຺ມໍ ກມ຺ເມສຸ ກສ຺ສຈິ ອິສ຺ສຣິຍາຠາວໂຕ. ເຕເນເວຕ຺ຖ ກມ຺ມຊນິຕານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ກຸສລາກຸສລກມ຺ມໍ ອຸລ຺ລິງ຺ເຄນ຺ຕິ, ເຕນ ຈ ສິຏ຺ຐານີຕິ ອິນ຺ທລິງ຺ຄຏ຺ເຐນ ອິນ຺ທສິຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ຈ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ. ສພ຺ພາເນວ ປເນຕານິ ຠຄວຕາ ມຸນິນ຺ເທນ ຍຖາຠູຕໂຕ ປກາສິຕານິ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘານິ ຈາຕິ ອິນ຺ທເທສິຕຏ຺ເຐນ ອິນ຺ທທິຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ຈ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ. ເຕເນວ ຈ ຠຄວຕາ ມຸນິນ຺ເທນ ການິຈິ ໂຄຈຣາເສວນາຍ, ການິຈິ ຠາວນາເສວນາຍ ເສວິຕານີຕິ ອິນ຺ທຊຸຏ຺ຐຏ຺ເຐນປິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ. ອປິ ຈ ອາຘິປຈ຺ຈສງ຺ຂາເຕນ ອິສ຺ສຣິຍຏ຺ເຐນປິ ເອຕານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທິປວຕ຺ຕິຍຎ຺ຫິ ຈກ຺ຂາທີນໍ ສິທ຺ຘມາຘິປຈ຺ຈໍ ຕສ຺ມິໍ ຕິກ຺ເຂ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕາ ມນ຺ເທ ຈ ມນ຺ທຕ຺ຕາຕິ.

໕.

ກາມຘາຕຸອາທີນິ ທ຺ວາທສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ຠວປ຺ປເຠທວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ກາມຣາຄສງ຺ຂາເຕນ ກາເມນ ຍຸຕ຺ຕາ ຘາຕຸ ກາມຘາຕຸ, ກາມສງ຺ຂາຕາ ວາ ຘາຕຸ ກາມຘາຕຸ.

ກາມໍ ປຫາຍ ຣູເປນ ຍຸຕ຺ຕາ ຘາຕຸ ຣູປຘາຕຸ, ຣູປສງ຺ຂາຕາ ວາ ຘາຕຸ ຣູປຘາຕຸ.

ກາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ ປຫາຍ ອຣູເປນ ຍຸຕ຺ຕາ ຘາຕຸ ອຣູປຘາຕຸ, ອຣູປສງ຺ຂາຕາ ວາ ຘາຕຸ ອຣູປຘາຕຸ.

ຕາ ເອວ ຘາຕຸໂຍ ປຸນ ຠວປຣິຍາເຍນ ວຸຕ຺ຕາ. ຠວຕີຕິ ຫິ ຠໂວຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສຎ຺ຎາຍ ຍຸຕ຺ໂຕ ຠໂວ ສຎ຺ຎາຠໂວ, ສຎ຺ຎາສຫຄໂຕ ວາ ຠໂວ ສຎ຺ຎາຠໂວ, ສຎ຺ຎາ ວາ ເອຕ຺ຖ ຠເວ ອຕ຺ຖີຕິ ສຎ຺ຎາຠໂວ. ໂສ ກາມຠໂວ ຈ ອສຎ຺ຎາຠວມຸຕ຺ໂຕ ຣູປຠໂວ ຈ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຠວມຸຕ຺ໂຕ ອຣູປຠໂວ ຈ ໂຫຕິ.

ນ ສຎ຺ຎາຠໂວ ອສຎ຺ຎາຠໂວ, ໂສ ຣູປຠເວກເທໂສ.

ໂອຬາຣິກຕ຺ຕາຠາວໂຕ ເນວສຎ຺ຎາ, ສຸຂຸມຕ຺ເຕນ ສມ຺ຠວໂຕ ນາສຎ຺ຎາຕິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາ, ຕາຍ ຍຸຕ຺ໂຕ ຠໂວ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຠໂວ. ອຖ ວາ ໂອຬາຣິກາຍ ສຎ຺ຎາຍ ອຠາວາ, ສຸຂຸມາຍ ຈ ຠາວາ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາ ອສ຺ມິໍ ຠເວຕິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຠໂວ, ໂສ ອຣູປຠເວກເທໂສ.

ເອເກນ ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘນ ໂວກິຓ຺ໂຓ ຠໂວ ເອເກນ ໂວກາໂຣ ອສ຺ສ ຠວສ຺ສາຕິ ເອກໂວກາຣຠໂວ, ໂສ ອສຎ຺ຎຠໂວວ.

ຈຕູຫິ ອຣູປກ຺ຂນ຺ເຘຫິ ໂວກິຓ຺ໂຓ ຠໂວ ຈຕູຫິ ໂວກາໂຣ ອສ຺ສ ຠວສ຺ສາຕິ ຈຕຸໂວກາຣຠໂວ, ໂສ ອຣູປຠໂວ ເອວ.

ປຎ຺ຈຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ໂວກິຓ຺ໂຓ ຠໂວ ປຎ຺ຈຫິ ໂວກາໂຣ ອສ຺ສ ຠວສ຺ສາຕິ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠໂວ, ໂສ ກາມຠໂວ ຈ ຣູປຠເວກເທໂສ ຈ ໂຫຕິ.

໖. ປຐມຊ຺ຌານາທີນິ ທ຺ວາທສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ຌານສມາປຕ຺ຕິວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ຌານນ຺ຕິ ອິຘ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣມຕ຺ຕໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ວິຕກ຺ກວິຈາຣປີຕິສຸຂຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ປຐມໍ ຌານໍ. ປີຕິສຸຂຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ. ສຸຂຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຕຕິຍໍ ຌານໍ. ອຸເປກ຺ຂາຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ.

ເມທຕິ ເມຊ຺ຊຕີຕິ ເມຕ຺ຕາ, ສິນິຍ຺ຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມິຕ຺ເຕ ວາ ຠວາ, ມິຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ເອສາ ປວຕ຺ຕີຕິ ເມຕ຺ຕາ, ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ເມຫິ ມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອາຣມ຺ມເຓ ຈາຘິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິມຸຕ຺ຕິ, ເຈຕໂສ ວິມຸຕ຺ຕິ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ, ເມຕ຺ຕາ ເອວ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ເມຕ຺ຕາເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ.

ກຣຸຓາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາ ເອວ.

ໂມທນ຺ຕິ ຕາຍ ຕໍສມງ຺ຄິໂນ, ສຍໍ ວາ ໂມທຕິ, ໂມທນມຕ຺ຕເມວ ວາ ຕນ຺ຕິ ມຸທິຕາ. ‘‘ອເວຣາ ໂຫນ຺ຕູ’’ຕິອາທິພ຺ຍາປາຣປ຺ປຫາເນນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຠາວູປຄມເນນ ຈ ອຸເປກ຺ຂຕີຕິ ອຸເປກ຺ຂາ. ເມຕ຺ຕາທໂຍ ຕໂຍ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣາ ປຐມາທີຫິ ຕີຫິ ຌາເນຫິ ຍຸຕ຺ຕາ. ອຸເປກ຺ຂາພ຺ຣຫ຺ມວິຫາໂຣ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນນ ຍຸຕ຺ໂຕ.

ຜຣຓວເສນ ນຕ຺ຖິ ເອຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕຕິ ອນນ຺ໂຕ. ອາກາໂສ ອນນ຺ໂຕ ອາກາສານນ຺ໂຕ, ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາກາໂສ. ອາກາສານນ຺ໂຕເຍວ ອາກາສານຎ຺ຈໍ, ຕໍ ອາກາສານຎ຺ຈໍ ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ອາຍຕນມສ຺ສ ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ‘‘ເທວານໍ ເທວາຍຕນມິວາ’’ຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ. ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນເມວ ສມາປຕ຺ຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສມາປຕ຺ຕິ. ຜຣຓວເສນ ຈ ນຕ຺ຖິ ເອຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕຕິ ອນນ຺ຕໍ, ຕໍ ອາກາສາຣມ຺ມຓໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ອນນ຺ຕເມວ ອານຎ຺ຈໍ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ອານຎ຺ຈໍ ‘‘ວິຎ຺ຎາຓານຎ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ຣຸຬ຺ຫິສທ຺ໂທ. ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈໍ ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ອາຍຕນມສ຺ສ ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ‘‘ເທວານໍ ເທວາຍຕນມິວາ’’ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ. ນຕ຺ຖິ ເອຕສ຺ສ ກິຎ຺ຈນນ຺ຕິ ອກິຎ຺ຈນໍ, ອນ຺ຕມໂສ ຠງ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ອສ຺ສ ອວສິຏ຺ຐໍ ນຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອກິຎ຺ຈນສ຺ສ ຠາໂວ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎໍ. ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນວິຎ຺ຎາຓາຠາວສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕໍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎໍ. ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ອາຍຕນມສ຺ສ ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ‘‘ເທວານໍ ເທວາຍຕນມິວາ’’ຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ. ໂອຬາຣິກາຍ ສຎ຺ຎາຍ ອຠາວໂຕ, ສຸຂຸມາຍ ຈ ຠາວໂຕ ເນວສ຺ສ ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ສຎ຺ຎາ ນາສຎ຺ຎາຕິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎໍ. ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎຎ຺ຈ ຕໍ ມນາຍຕນຘມ຺ມາຍຕນປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ ອາຍຕນຎ຺ຈາຕິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ. ອຖ ວາ ຍາຍເມຕ຺ຖ ສຎ຺ຎາ ສາ ປຏຸສຎ຺ຎາກິຈ຺ຈໍ ກາຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຕາຍ ເນວສຎ຺ຎາ, ສງ຺ຂາຣາວເສສສຸຂຸມຠາເວນ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ ນາສຎ຺ຎາຕິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາ, ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາ ຈ ສາ ເສສຘມ຺ມານໍ ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ອາຍຕນຎ຺ຈາຕິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ. ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນາຣມ຺ມຓາຍ ສມາປຕ຺ຕິຍາ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ນ ເກວລໍ ເອຕ຺ຖ ສຎ຺ຎາ ເອທິສີ, ອຖ ໂຂ ເວທນາປິ ເນວເວທນາ ນາເວທນາ. ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ເນວຈິຕ຺ຕໍ ນາຈິຕ຺ຕໍ. ຜສ຺ໂສປິ ເນວຜສ຺ໂສ ນາຜສ຺ໂສ. ເອສ ນໂຍ ເສສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸ. ສຎ຺ຎາສີເສນ ປນາຍໍ ເທສນາ ກຕາຕິ.

ອວິຊ຺ຊາທີນິ ທ຺ວາທສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທງ຺ຄວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ປູເຣຕຸໍ ອຍຸຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທິ ອວິນ຺ທິຍໍ ນາມ, ອລທ຺ຘພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໍ ອວິນ຺ທິຍໍ ວິນ຺ທຕີຕິ ອວິຊ຺ຊາ. ຕພ຺ພິປຣີຕໂຕ ກາຍສຸຈຣິຕາທິ ວິນ຺ທິຍໍ ນາມ, ຕໍ ວິນ຺ທິຍໍ ນ ວິນ຺ທຕີຕິ ອວິຊ຺ຊາ. ຂນ຺ຘານໍ ຣາສຏ຺ຐໍ, ອາຍຕນານໍ ອາຍຕນຏ຺ຐໍ, ຘາຕູນໍ ສຸຎ຺ຎຏ຺ຐໍ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອຘິປຕິຍຏ຺ຐໍ, ສຈ຺ຈານໍ ຕຖຏ຺ຐໍ ອວິທິຕໍ ກໂຣຕີຕິ ອວິຊ຺ຊາ. ທຸກ຺ຂາທີນໍ ປີຬນາທິວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ອຕ຺ຖໍ ອວິທິຕໍ ກໂຣຕີຕິປິ ອວິຊ຺ຊາ, ອນ຺ຕວິຣຫິເຕ ສໍສາເຣ ສພ຺ພໂຍນິຄຕິຠວວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິສຕ຺ຕາວາເສສຸ ສຕ຺ເຕ ຊວາເປຕີຕິ ອວິຊ຺ຊາ, ປຣມຕ຺ຖໂຕ ອວິຊ຺ຊມາເນສຸ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສາທີສຸ ຊວຕິ, ວິຊ຺ຊມາເນສຸປິ ຂນ຺ຘາທີສຸ ນ ຊວຕີຕິ ອວິຊ຺ຊາ, ອປິ ຈ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓານໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນານຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ຉາທນໂຕປິ ອວິຊ຺ຊາ. ສງ຺ຂຕມຠິສງ຺ຂໂຣນ຺ຕີຕິ ສງ຺ຂາຣາ. ວິຊານາຕີຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ນມຕີຕິ ນາມໍ, ນາມຍຕີຕິ ວາ ນາມໍ. ຣຸປ຺ປຕີຕິ ຣູປໍ. ອາເຍ ຕໂນຕິ, ອາຍຕຎ຺ຈ ນຍຕີຕິ ອາຍຕນໍ. ຜຸສຕີຕິ ຜສ຺ໂສ. ເວທຍຕີຕິ ເວທນາ. ປຣິຕສ຺ສຕີຕິ ຕຓ຺ຫາ. ອຸປາທິຍຕິ ຠຸສໍ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ອຸປາທານໍ. ຠວຕິ, ຠາວຍຕີຕິ ວາ ຠໂວ. ຊນນໍ ຊາຕິ. ຊີຣຓໍ ຊຣາ. ມຣນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ມຣຓໍ.

໗. ທຸກ຺ຂາທີນິ ອຏ຺ຐສຕານິ ອຏ຺ຐ ຈ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ຈຕຸສຈ຺ຈໂຍຊນາວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ‘‘ທຸກ຺ຂໍ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ຫິ ຉນ຺ນໍ ຈຕຸກ຺ການໍ ວເສນ ຈຕຸວີສຕິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ‘‘ຈກ຺ຂຸ ຊຣາມຣຓ’’ນ຺ຕິ ເປຍ຺ຍາເລ ‘‘ຈກ຺ຂຸ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ໂສຕໍ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ‘‘ຊາຕິ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ’’ຕິ ປຣິໂຍສາເນນ ປຎ຺ຈນວຸຕາຘິເກນ ວິສ຺ສຊ຺ຊນສເຕນ ໂຍເຊຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕານິ. ປຎ຺ຈນວຸຕາຘິກໍ ຈຕຸກ຺ກສຕໍ ໂຫຕິ, ເຕສໍ ຈຕຸກ຺ການໍ ວເສນ ອສີຕິອຘິການິ ສຕ຺ຕ ວິສ຺ສຊ຺ຊນສຕານິ. ‘‘ຊຣາມຣຓໍ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິອາທິເກ ຈຕຸກ຺ເກ ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານີ’’ຕິ ເອວໍ ສພ຺ພານິ ອຏ຺ຐ ຈ ສຕານິ ອຏ຺ຐ ຈ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ໂຫນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ປຘານຠູໂຕ ປຈ຺ຈໂຍ ສມຸທໂຍຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣຫິ ສຸຎ຺ຎໍ ນິພ຺ພານໍ ນິໂຣໂຘຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນໍ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ຫິ ໂລກຸຕ຺ຕຣິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ເອຕ຺ຖ ອຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍນິໂຣໂຘຕິອາທິ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ນິໂຣຘຄາມິນິປຏິປທາຕິ ຈ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ເອວ. ເອວຎ຺ຫິ ວຸຈ຺ຈມາເນ ຜເລປິ ມຄ຺ຄໂວຫາຣສມ຺ຠວໂຕ ອຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍອຎ຺ຎາຕາວິນ຺ທ຺ຣິຍານມ຺ປິ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ປຸນ ທຸກ຺ຂາທີນໍ ປຣິຎ຺ຎຏ຺ຐາທິວເສນ ອຏ຺ຐສຕານິ ອຏ຺ຐ ຈ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ, ປຸນ ທຸກ຺ຂາທີນໍ ປຣິຎ຺ຎາປຏິເວຘຏ຺ຐາທິວເສນ ອຏ຺ຐສຕານິ ອຏ຺ຐ ຈ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ປຣິຎ຺ຎາ ຈ ສາ ປຏິວິຊ຺ຌິຕພ຺ພຏ຺ເຐນ ປຏິເວໂຘ ຈາຕິ ປຣິຎ຺ຎາປຏິເວໂຘ. ປຣິຎ຺ຎາປຏິເວໂຘວ ອຕ຺ໂຖ ປຣິຎ຺ຎາປຏິເວຘຏ຺ໂຐ.

໘. ປຸນ ຕາເນວ ທຸກ຺ຂາທີນິ ຊຣາມຣຓປຣິຍນ຺ຕານິ ທ຺ວິອຘິການິ ທ຺ເວ ປທສຕານິ ສມຸທຍາທີຫິ ສຕ຺ຕຫິ ສຕ຺ຕຫິ ປເທຫິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ທ຺ວິອຘິການໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຏ຺ຐກສຕານໍ ວເສນ ສຫສ຺ສຎ຺ຈ ຉ ຈ ສຕານິ ໂສຬສ ຈ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ຕຕ຺ຖ ປຘານຠູໂຕ ປຈ຺ຈໂຍ ສມຸທໂຍ, ຕສ຺ສ ນິໂຣໂຘ ສມຸທຍນິໂຣໂຘ. ຉນ຺ໂທ ເອວ ຣາໂຄ ຉນ຺ທຣາໂຄ, ທຸກ຺ເຂ ສຸຂສຎ຺ຎາຍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຉນ຺ທຣາໂຄ, ຕສ຺ສ ນິໂຣໂຘ ຉນ຺ທຣາຄນິໂຣໂຘ. ທຸກ຺ຂໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສໍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອສ຺ສາໂທ. ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນິຈ຺ຈຕາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ວິປຣິຓາມຘມ຺ມຕາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອາທີນໂວ. ທຸກ຺ເຂ ຉນ຺ທຣາຄວິນໂຍ ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫານໍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ. ‘‘ຍໍ ໂຂ ປນ ກິຎ຺ຈິ ຠູຕໍ ສງ຺ຂຕໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນໍ ນິໂຣໂຘ ຕສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໔) ວຈນໂຕ ນິພ຺ພານເມວ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ. ‘‘ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ ສມຸທຍນິໂຣໂຘ ຉນ຺ທຣາຄນິໂຣໂຘ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓ’’ນ຺ຕິ ນານາສງ຺ຂຕປຏິປກ຺ຂວເສນ ນານາປຣິຍາຍວຈເນຫິ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ນິພ຺ພານເມວ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເກຈິ ປນ ‘‘ອາຫາຣສມຸທຍາ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ ອາຫາຣນິໂຣຘາ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ ສຣສວເສນ ສມຸທຍນິໂຣໂຘ, ອຖ ວາ ອຸທຍພ຺ພຍທສ຺ສເນນ ສມຸທຍນິໂຣໂຘ ສຫ ວິປສ຺ສນາຍ ມຄ຺ໂຄ ຉນ຺ທຣາຄນິໂຣໂຘ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເອວຎ຺ຈ ວຸຈ຺ຈມາເນ ໂລກຸຕ຺ຕຣິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອວິປສ຺ສນູປຄຕ຺ຕາ ນ ສພ຺ພສາຘາຣຓໍ ໂຫຕີຕິ ປຐມໍ ວຸຕ຺ຕນໂຍວ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ໂລກຸຕ຺ຕຣິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຫິ ຉນ຺ທຣາຄາຠາວໂຕເຍວ ຉນ຺ທຣາຄນິໂຣໂຘຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ສຣີເຣ ຉນ຺ທຣາເຄເນວ ສຣີເຣກເທເສສຸ ເກສາທີສຸປິ ຉນ຺ທຣາໂຄ ກໂຕວ ໂຫຕິ, ຊຣາມຣຓວນ຺ເຕສຸ ຉນ຺ທຣາເຄເນວ ຊຣາມຣເຓສຸປິ ຉນ຺ທຣາໂຄ ກໂຕວ ໂຫຕິ. ເອວໍ ອສ຺ສາທາທີນວາປິ ໂຍເຊຕພ຺ພາ. ປຸນ ທຸກ຺ຂາທີນິ ຊຣາມຣຓປຣິຍນ຺ຕານິ ທ຺ວິອຘິການິ ທ຺ເວ ປທສຕານິ ສມຸທຍາທີຫິ ຉຫິ ຉຫິ ປເທຫິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ທ຺ວິອຘິການໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສຕ຺ຕກສຕານໍ ວເສນ ນຍສຫສ຺ສຎ຺ຈ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ສຕານິ ຈຸທ຺ທສ ຈ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ.

໙. ອິທານິ ຣູປາທີນິ ຊຣາມຣຓປຣິຍນ຺ຕານິ ເອກາຘິການິ ທ຺ເວ ປທສຕານິ ສຕ຺ຕຫິ ອນຸປສ຺ສນາຫິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ນິທ຺ທິສິຕຸໍ ປຐມໍ ຕາວ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາທໂຍ ສຕ຺ຕ ອນຸປສ຺ສນາ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ. ຕານິ ສພ຺ພານິ ສຕ຺ຕຫິ ສຸທ຺ຘິກອນຸປສ຺ສນາວິສ຺ສຊ຺ຊເນຫິ ສທ຺ຘິໍ ສຫສ຺ສຎ຺ຈ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ສຕານິ ຈຸທ຺ທສ ຈ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ໂຫນ຺ຕິ. ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ອນຸປສ຺ສນາ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາ. ສາ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາປຏິປກ຺ຂາ. ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ອນຸປສ຺ສນາ ທຸກ຺ຂານຸປສ຺ສນາ. ສາ ສຸຂສຎ຺ຎາປຏິປກ຺ຂາ. ອນຕ຺ຕາຕິ ອນຸປສ຺ສນາ ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາ. ສາ ອຕ຺ຕສຎ຺ຎາປຏິປກ຺ຂາ. ຕິສ຺ສນ຺ນໍ ອນຸປສ຺ສນານໍ ປຣິປູຣຕ຺ຕາ ນິພ຺ພິນ຺ທຕີຕິ ນິພ຺ພິທາ, ນິພ຺ພິທາ ຈ ສາ ອນຸປສ຺ສນາ ຈາຕິ ນິພ຺ພິທານຸປສ຺ສນາ. ສາ ນນ຺ທິປຏິປກ຺ຂາ. ຈຕສ຺ສນ຺ນໍ ອນຸປສ຺ສນານໍ ປຣິປູຣຕ຺ຕາ ວິຣຊ຺ຊຕີຕິ ວິຣາໂຄ, ວິຣາໂຄ ຈ ໂສ ອນຸປສ຺ສນາ ຈາຕິ ວິຣາຄານຸປສ຺ສນາ. ສາ ຣາຄປຏິປກ຺ຂາ. ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອນຸປສ຺ສນານໍ ປຣິປູຣຕ຺ຕາ ຣາຄໍ ນິໂຣເຘຕີຕິ ນິໂຣໂຘ, ນິໂຣໂຘ ຈ ໂສ ອນຸປສ຺ສນາ ຈາຕິ ນິໂຣຘານຸປສ຺ສນາ. ສາ ສມຸທຍປຏິປກ຺ຂາ. ຉນ຺ນໍ ອນຸປສ຺ສນານໍ ປຣິປູຣຕ຺ຕາ ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊຕີຕິ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ, ປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ຈ ໂສ ອນຸປສ຺ສນາ ຈາຕິ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສນາ. ສາ ອາທານປຏິປກ຺ຂາ. ໂລກຸຕ຺ຕຣິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອສຕິປິ ວິປສ຺ສນູປຄຕ຺ເຕ ‘‘ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາ, ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ທຸກ຺ຂາ, ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ ອນຕ຺ຕາ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໒໗໗-໒໗໙; ປຏິ. ມ. ໑.໓໑) ວຈນໂຕ ເຕສມ຺ປິ ອນິຈ຺ຈທຸກ຺ຂານຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ນິຈ຺ຈສຸຂຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ນນ຺ທິຍາ ຣາຄສ຺ສ ຈ ອຠາວາ ນິໂຣຘວນ຺ຕານີຕິ ອນຸປສ຺ສນໂຕ ປຣິຈ຺ຈາຄປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄປກ຺ຂນ຺ທນປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄສມ຺ຠວໂຕ ຈ ເຕຫິປິ ສຕ຺ຕ ອນຸປສ຺ສນາ ໂຍຊິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຊຣາມຣຓວນ຺ເຕສຸ ອນິຈ຺ຈາທິໂຕ ທິຏ຺ເຐສຸ ຊຣາມຣຓມ຺ປິ ອນິຈ຺ຈາທິໂຕ ທິຏ຺ຐໍ ນາມ ໂຫຕິ, ຊຣາມຣຓວນ຺ເຕສຸ ນິພ຺ພິນ຺ທນ຺ໂຕ ວິຣຊ຺ຊນ຺ໂຕ ຊຣາມຣເຓ ນິພ຺ພິນ຺ໂນ ຈ ວິຣຕ຺ໂຕ ຈ ໂຫຕິ, ຊຣາມຣຓວນ຺ເຕສຸ ນິໂຣຘໂຕ ທິຏ຺ເຐສຸ ຊຣາມຣຓມ຺ປິ ນິໂຣຘໂຕ ທິຏ຺ຐໍ ນາມ ໂຫຕິ, ຊຣາມຣຓວນ຺ເຕສຸ ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊນ຺ໂຕ ຊຣາມຣຓໍ ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊນ຺ໂຕວ ໂຫຕີຕິ ຊຣາມຣເຓຫິ ສຕ຺ຕ ອນຸປສ຺ສນາ ໂຍຊິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໑໐. ອິທານິ ອາທີນວຎາຓສ຺ສ ວຕ຺ຖຸຠູຕານໍ ອຸປ຺ປາທາທີນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອາຣມ຺ມຓານໍ ວເສນ ອຸປ຺ປາທາທີນິ ເຕສໍ ເວວຈນານິ ປຎ຺ຈທສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ, ສນ຺ຕິປທຎາຓສ຺ສ ຕປ຺ປຏິປກ຺ຂາຣມ຺ມຓວເສນ ອນຸປ຺ປາທາທີນິ ປຎ຺ຈທສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ, ປຸນ ຕາເນວ ອຸປ຺ປາທານຸປ຺ປາທາທີນິ ປທານິ ຍຸຄຬກວເສນ ໂຍເຊຕ຺ວາ ຕິໍສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ເອວໍ ອິມສ຺ມິໍ ນເຍວ ສຏ຺ຐິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປາໂທຕິ ປຸຣິມກມ຺ມປຈ຺ຈຍາ ອິຘ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ. ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕຖາອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປວຕ຺ຕິ. ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ສພ຺ພມ຺ປິ ສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕໍ. ໂຍຄາວຈຣສ຺ສ ຫິ ສງ຺ຂາຣາ ສສຓ຺ຐານາ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອາຍູຫນາຕິ ອາຍຕິໍ ປຏິສນ຺ຘິເຫຕຸຠູຕໍ ກມ຺ມໍ. ຕຎ຺ຫິ ອຠິສງ຺ຂຣຓຏ຺ເຐນ ອາຍູຫນາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ປຏິສນ຺ຘີຕິ ອາຍຕິໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ. ສາ ຫິ ຠວນ຺ຕຣປຏິສນ຺ຘານໂຕ ປຏິສນ຺ຘີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຄຕີຕິ ຍາຍ ຄຕິຍາ ສາ ປຏິສນ຺ຘິ ໂຫຕິ. ສາ ຫິ ຄນ຺ຕພ຺ພໂຕ ຄຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນິພ຺ພຕ຺ຕີຕິ ຂນ຺ຘານໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕນໍ. ອຸປປຕ຺ຕີຕິ ‘‘ສມາປນ຺ນສ຺ສ ວາ ອຸປປນ຺ນສ຺ສ ວາ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໗໒) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາ ວິປາກປວຕ຺ຕິ. ຊາຕີຕິ ຊນນໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕມານານໍ ສຕ຺ຕານໍ ເຍ ເຍ ຂນ຺ຘາ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ, ເຕສໍ ເຕສໍ ປຐມໍ ປາຕຸຠາໂວ. ຊຣາຕິ ຊີຣຓໍ. ສາ ທຸວິຘາ ຐິຕຎ຺ຎຖຕ຺ຕລກ຺ຂຓສງ຺ຂາຕໍ ສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓຎ຺ຈ ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈາທິສມ຺ມໂຕ ສນ຺ຕຕິຍໍ ເອກຠວປຣິຍາປນ຺ນຂນ຺ຘານໍ ປຸຣາຓຠາໂວ ຈ. ສາ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາ. ພ຺ຍາຘີຕິ ຘາຕຸກ຺ໂຂຠປຈ຺ຈຍສມຸຏ຺ຐິໂຕ ປິຕ຺ຕເສມ຺ຫວາຕສນ຺ນິປາຕອຸຕຸວິປຣິຓາມວິສມປຣິຫາຣອຸປກ຺ກມກມ຺ມວິປາກວເສນ ອຏ຺ຐວິໂຘ ອາພາໂຘ. ວິວິຘໍ ທຸກ຺ຂໍ ອາທຫຕິ ວິທຫຕີຕິ ພ຺ຍາຘິ, ພ຺ຍາຘຍຕິ ຕາເປຕິ, ກມ຺ປຍຕີຕິ ວາ ພ຺ຍາຘິ. ມຣຓນ຺ຕິ ມຣນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ມຣຓໍ. ຕໍ ທຸວິຘໍ ວຍລກ຺ຂຓສງ຺ຂາຕໍ ສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓຎ຺ຈ ເອກຠວປຣິຍາປນ຺ນຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍປ຺ປພນ຺ຘວິຈ຺ເຉໂທ ຈ. ຕໍ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕໍ.

ໂສໂກຕິ ໂສຈນໍ. ຎາຕິໂຠຄໂຣຄສີລທິຏ຺ຐິພ຺ຍສເນຫິ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕາໂປ. ປຣິເທໂວຕິ ປຣິເທວນໍ. ຎາຕິພ຺ຍສນາທີຫິເຍວ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ວຈີປລາໂປ. ອຸປາຍາໂສຕິ ຠຸໂສ ອາຍາໂສ. ຎາຕິພ຺ຍສນາທີຫິເຍວ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ອຘິມຕ຺ຕເຈໂຕທຸກ຺ຂປ຺ປຠາວິໂຕ ໂທໂສເຍວ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອຸປ຺ປາທາທໂຍ ປຎ຺ເຈວ ອາທີນວຎາຓສ຺ສ ວຕ຺ຖຸວເສນ ວຸຕ຺ຕາ, ເສສາ ເຕສໍ ເວວຈນວເສນ. ‘‘ນິພ຺ພຕ຺ຕີ’’ຕິ ຫິ ອຸປ຺ປາທສ຺ສ, ‘‘ຊາຕີ’’ຕິ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ເວວຈນໍ, ‘‘ຄຕິ ອຸປປຕ຺ຕີ’’ຕິ ອິທໍ ທ຺ວຍໍ ປວຕ຺ຕສ຺ສ, ຊຣາທໂຍ ນິມິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ. ອນຸປ຺ປາທາທິວຈເນຫິ ປນ ນິພ຺ພານເມວ ວຸຕ຺ຕໍ.

ປຸນ ຕາເນວ ອຸປ຺ປາທານຸປ຺ປາທາທີນິ ສຏ຺ຐິ ປທານິ ທຸກ຺ຂສຸຂປເທຫິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ສຏ຺ຐິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ, ຠຍເຂມປເທຫິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ສຏ຺ຐິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ, ສາມິສນິຣາມິສປເທຫິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ສຏ຺ຐິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ, ສງ຺ຂາຣນິພ຺ພານປເທຫິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ສຏ຺ຐິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ອນິຈ຺ຈຕ຺ຕາ ທຸກ຺ຂໍ. ທຸກ຺ຂປຏິປກ຺ຂໂຕ ສຸຂໍ. ຍໍ ທຸກ຺ຂໍ, ຕໍ ຠຍໍ. ຠຍປຏິປກ຺ຂໂຕ ເຂມໍ. ຍໍ ຠຍໍ, ຕໍ ວຏ຺ຏາມິສໂລກາມິເສຫິ ອວິປ຺ປມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສາມິສໍ. ສາມິສປຏິປກ຺ຂໂຕ ນິຣາມິສໍ. ຍໍ ສາມິສໍ, ຕໍ ສງ຺ຂາຣມຕ຺ຕເມວ. ສງ຺ຂາຣປຏິປກ຺ຂໂຕ ສນ຺ຕຕ຺ຕາ ນິພ຺ພານໍ. ສງ຺ຂາຣາ ຫິ ອາທິຕ຺ຕາ, ນິພ຺ພານໍ ສນ຺ຕນ຺ຕິ. ທຸກ຺ຂາກາເຣນ ຠຍາກາເຣນ ສາມິສາກາເຣນ ສງ຺ຂາຣາກາເຣນາຕິ ເອວໍ ເຕນ ເຕນ ອາກາເຣນ ປວຕ຺ຕິໍ ສນ຺ຘາຍ ຕຖາ ຕຖາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

໑໑. ປຣິຄ຺ຄຫຏ຺ຐາທີນິ ເອກຕິໍສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ອຣິຍມຄ຺ຄກ຺ຂຓວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ອຣິຍມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຫິ ຘມ຺ມາ ອາທິໂຕ ປຠຸຕິ ອຸປ຺ປາທນຕ຺ຖໍ ປຣິຄ຺ຄຍ຺ຫນ຺ເຕ ອິຕິ ປຣິຄ຺ຄຫາ, ເຕສໍ ສຠາໂວ ປຣິຄ຺ຄຫຏ຺ໂຐ. ເຕສໍເຍວ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຣິວາຣຠາເວນ ປຣິວາຣຏ຺ໂຐ. ຠາວນາປາຣິປູຣິວເສນ ປຣິປູຣຏ຺ໂຐ. ເຕສໍເຍວ ສມາຘິວເສນ ເອກາຣມ຺ມຓປຣິຄ຺ຄຫມເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ເອກຄ຺ຄຏ຺ໂຐ. ນານາຣມ຺ມຓວິກ຺ເຂປາຠາວມເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ອວິກ຺ເຂປຏ຺ໂຐ. ວີຣິຍວເສນ ປຄ຺ຄຫຏ຺ໂຐ. ສມາຘິວເສນ ອຸທເກນ ນ຺ຫານີຍຈຸຓ຺ຓານໍ ວິຍ ອວິປ຺ປກິຓ຺ຓຕາ ອວິສາຣຏ຺ໂຐ. ສມາຘິໂຍເຄນ ອລຸລິຕຕ຺ຕາ ອນາວິລຏ຺ໂຐ. ອວິກມ຺ປິຕຕ຺ຕາ ອນິຎ຺ຊນຏ຺ໂຐ. ເອກຕ຺ຕຸປຏ຺ຐານວເສນາຕິ ສມາຘິໂຍເຄນ ຈ ເອກາຣມ຺ມເຓ ຠຸສໍ ປຕິຏ຺ຐານວເສນ ຈ. ຐິຕຏ຺ໂຐຕິ ອາຣມ຺ມເຓ ນິຈ຺ຈລຠາເວນ ປຕິຏ຺ຐິຕຏ຺ໂຐ. ຕສ຺ສ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອາລມ຺ພນຠາເວນ ອາຣມ຺ມຓຏ຺ໂຐ. ຕຕ຺ເຖວ ນິກາມຈາຣຠາເວນ ໂຄຈຣຏ຺ໂຐ. ນິສ຺ສຣຓປຫານຠາເວນ ນິພ຺ພານສ຺ສ ປຫານຏ຺ໂຐ. ກິເລສປຣິຈ຺ຈາຄວເສນ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ປຣິຈ຺ຈາຄຏ຺ໂຐ. ທຸຠໂຕ ວຸຏ຺ຐານວເສນ ວຸຏ຺ຐານຏ຺ໂຐ. ນິມິຕ຺ຕປວຕ຺ເຕຫິ ນິວຕ຺ຕນວເສນ ນິວຕ຺ຕນຏ຺ໂຐ. ນິພ຺ພຸຕຕ຺ຕາ ສນ຺ຕຏ຺ໂຐ. ອຕປ຺ປກຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕມຕ຺ຕາ ຈ ປຓີຕຏ຺ໂຐ. ກິເລເສຫິ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ອາຣມ຺ມເຓ ຈ ອຘິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິມຸຕ຺ຕຏ຺ໂຐ. ອາສວານໍ ອວິສຍຠາເວນ ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ອນາສວຏ຺ໂຐ. ກິເລສກນ຺ຕາຣສໍສາຣກນ຺ຕາຣາຕິກ຺ກມເນນ ຕຣຓຏ຺ໂຐ. ສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕາຠາເວນ ອນິມິຕ຺ຕຏ຺ໂຐ. ຕຓ຺ຫາປຓິຘິອຠາເວນ ອປ຺ປຓິຫິຕຏ຺ໂຐ. ອຕ຺ຕສາຣາຠາເວນ ສຸຎ຺ຎຕຏ຺ໂຐ. ວິມຸຕ຺ຕິຣເສນ ເອກຣສຕາຍ, ສມຖວິປສ຺ສນານໍ ເອກຣສຕາຍ ວາ ເອກຣສຏ຺ໂຐ. ສມຖວິປສ຺ສນານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອນຕິວຕ຺ຕນຏ຺ໂຐ. ເຕສໍເຍວ ຍຸຄນທ຺ຘຏ຺ໂຐ. ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ສງ຺ຂາຣໂຕ ນິຄ຺ຄມເນ ນິຍ຺ຍານຏ຺ໂຐ. ນິພ຺ພານສມ຺ປາປເນນ ເຫຕຸຏ຺ໂຐ. ນິພ຺ພານປຈ຺ຈກ຺ຂກຣເຓນ ທສ຺ສນຏ຺ໂຐ. ອຘິປຕິຠາເວນ ອາຘິປເຕຍ຺ຍຏ຺ໂຐຕິ.

໑໒. ສມຖາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ສມຖວິປສ຺ສນາວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ອນຸ ອນຸ ປສ຺ສນໂຕ ອນຸປສ຺ສນຏ຺ໂຐ. ຍຸຄນທ຺ຘສ຺ສ ສມຖວິປສ຺ສນາທ຺ວຍສ຺ສ ເອກຣສຠາເວນ ອນຕິວຕ຺ຕນຏ຺ໂຐ. ສິກ຺ຂາທີນິ ນວ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ອາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສານວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ສິກ຺ຂິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ສິກ຺ຂາ. ຕສ຺ສາ ສມາທາຕພ຺ພໂຕ ສມາທານຏ຺ໂຐ. ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ກມ຺ມຏ຺ຐານວເສນ ຄຫິຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ຠາວນາປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ໂຄຈຣຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ຈ ໂຄຈຣຏ຺ໂຐ. ສມຖກາເລ ວິປສ຺ສນາກາເລ ວາ ໂກສຊ຺ຊວເສນ ລີນສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມວິຈຍວີຣິຍປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຠາວນາວເສນ ອຸສ຺ສາຫນຏ຺ໂຐ ປຄ຺ຄຫຏ຺ໂຐ. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈວເສນ ອຸທ຺ຘຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປສ຺ສທ຺ຘິສມາຘິອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຠາວນາວເສນ ສນ຺ນິສີທາປນຏ຺ໂຐ ນິຄ຺ຄຫຏ຺ໂຐ. ອຸໂຠ ວິສຸທ຺ຘານນ຺ຕິ ອຸຠໂຕ ວິສຸທ຺ຘານໍ, ລີນຸທ຺ຘຕປກ຺ຂໂຕ ນິວາເຣຕ຺ວາ ວິສຸທ຺ຘານໍ ຈິຕ຺ຕານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຊ຺ຌິມຠາເວ ຐິຕານໍ ສນ຺ຕຕິວເສນ ປວຕ຺ຕມານານໍ ຈິຕ຺ຕານໍ ວເສນ ພຫຸວຈນໍ ກຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຸສ຺ສາຫນສນ຺ນິສີທາປເນສຸ ສພ຺ຍາປາຣາຠາໂວ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂນຏ຺ໂຐ. ສມປ຺ປວຕ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວເສນ ຠາວນາ ວິເສສາຘິຄມຏ຺ໂຐ. ອຣິຍມຄ຺ຄປາຕຸຠາວວເສນ ອຸຕ຺ຕຣິປຏິເວຘຏ຺ໂຐ. ອຣິຍມຄ຺ຄສິທ຺ຘຈຕຸສຈ຺ຈປຏິເວຘວເສນ ສຈ຺ຈາຠິສມຍຏ຺ໂຐ. ຜລສມາປຕ຺ຕິວເສນ ນິໂຣເຘ ປຕິຏ຺ຐາປກຏ຺ໂຐ. ສາ ຫິ ຕໍສມງ຺ຄິປຸຄ຺ຄລໍ ນິໂຣຘສງ຺ຂາເຕ ນິພ຺ພາເນ ປຕິຏ຺ຐາເປຕິ.

ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນິ ປຎ຺ຈ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຏ຺ຐວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ. ອຘິໂມກ຺ຂຏ຺ໂຐຕິ ອຘິມຸຈ຺ຈນຏ຺ໂຐ. ອຸປຏ຺ຐານຏ຺ໂຐຕິ ອາຣມ຺ມຓໍ ອຸເປຈ຺ຈ ປຕິຏ຺ຐານຏ຺ໂຐ. ທສ຺ສນຏ຺ໂຐຕິ ສຠາວເປກ຺ຂນຏ຺ໂຐ. ສທ຺ຘາພລາທີນິ ປຎ຺ຈ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ພລຏ຺ຐວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ອກມ຺ປິຍຏ຺ເຐນ ສທ຺ຘາວ ພລນ຺ຕິ ສທ຺ຘາພລໍ. ອສ຺ສທ຺ຘິເຍຕິ ອສ຺ສທ຺ຘິເຍນ. ອສ຺ສທ຺ຘິຍນ຺ຕິ ຈ ສທ຺ຘາປຏິປກ຺ຂຠູໂຕ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ. ອກມ຺ປິຍຏ຺ໂຐຕິ ອກມ຺ເປຕພ຺ພຏ຺ໂຐ, ກມ຺ເປຕຸໍ ນ ສກ຺ກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂກສຊ຺ເຊຕິ ກຸສີຕຠາວສງ຺ຂາເຕນ ຖິນມິທ຺ເຘນ. ປມາເທຕິ ສຕິປຏິປກ຺ເຂນ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທນ. ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈຕິ ອວູປສມສງ຺ຂາເຕນ ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈນ. ອວິຊ຺ຊາຍາຕິ ໂມເຫນ. ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາທີນິ ສຕ຺ຕ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຏ຺ຐວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ພຸຊ຺ຌນກສ຺ສ ອງ຺ໂຄ ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ. ປສຕ຺ໂຖ ສຸນ຺ທໂຣ ຈ ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ສຕິເຍວ ສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ. ຘມ຺ເມ ວິຈິນາຕີຕິ ຘມ຺ມວິຈໂຍ. ປຎ຺ຎາເຍຕໍ ນາມໍ. ປວິຈຍຏ຺ໂຐຕິ ວິຈາຣຏ຺ໂຐ. ປີນຍຕີຕິ ປີຕິ. ຜຣຓຏ຺ໂຐຕິ ວິສຣຓຏ຺ໂຐ. ປສ຺ສມ຺ຠນໍ ປສ຺ສທ຺ຘິ. ອຸປສມຏ຺ໂຐຕິ ນິທ຺ທຣຖຏ຺ໂຐ. ອຸປປຕ຺ຕິໂຕ ອິກ຺ຂຕີຕິ ອຸເປກ຺ຂາ, ສມໍ ເປກ຺ຂຕິ ອປກ຺ຂປຕິຕາວ ຫຸຕ຺ວາ ເປກ຺ຂຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາ ອິຘ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາ, ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຸເປກ຺ຂາຕິປິ ຕສ຺ສາ ນາມໍ. ສມວາຫິຕລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ປຏິສງ຺ຂານຏ຺ໂຐ.

ສມ຺ມາທິຏ຺ຐາທີນິ ອຏ຺ຐ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ມຄ຺ຄວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ສມ຺ມາ ປສ຺ສຕິ, ສມ຺ມາ ວາ ຕາຍ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ປສຕ຺ຖາ ສຸນ຺ທຣາ ວາ ທິຏ຺ຐີຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ຕສ຺ສາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ. ສມ຺ມາ ສງ຺ກປ຺ເປຕິ, ສມ຺ມາ ວາ ເຕນ ສງ຺ກປ຺ເປນ຺ຕິ, ປສຕ຺ໂຖ ສຸນ຺ທໂຣ ວາ ສງ຺ກປ຺ໂປຕິ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ. ອຠິໂຣປນຏ຺ໂຐຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓາໂຣປນຏ຺ໂຐ. ອາຣມ຺ມຓາຠິນິໂຣປນຏ຺ໂຐຕິປິ ປາໂຐ. ສມ຺ມາ ວທຕິ, ສມ຺ມາ ວາ ຕາຍ ວທນ຺ຕິ, ປສຕ຺ຖາ ສຸນ຺ທຣາ ວາ ວາຈາຕິ ສມ຺ມາວາຈາ. ມິຈ຺ຉາວາຈາວິຣຕິຍາ ເອຕໍ ນາມໍ. ປຣິຄ຺ຄຫຏ຺ໂຐຕິ ຈຕຸພ຺ພິຘວຈີສໍວຣປຣິຄ຺ຄຫຏ຺ໂຐ. ສມ຺ມາ ກໂຣຕິ, ສມ຺ມາ ວາ ເຕນ ກໂຣນ຺ຕິ, ປສຕ຺ຖໍ ສຸນ຺ທຣໍ ວາ ກມ຺ມນ຺ຕິ ສມ຺ມາກມ຺ມໍ, ສມ຺ມາກມ຺ມເມວ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ. ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ຕວິຣຕິຍາ ເອຕໍ ນາມໍ. ສມຸຏ຺ຐານຏ຺ໂຐຕິ ຕິວິຘກາຍສໍວຣສມຸຏ຺ຐານຏ຺ໂຐ. ສມ຺ມາ ອາຊີວຕິ, ສມ຺ມາ ວາ ເຕນ ອາຊີວນ຺ຕິ, ປສຕ຺ໂຖ ສຸນ຺ທໂຣ ວາ ອາຊີໂວຕິ ສມ຺ມາອາຊີໂວ. ມິຈ຺ຉາຊີວວິຣຕິຍາ ເອຕໍ ນາມໍ. ໂວທານຏ຺ໂຐຕິ ປຣິສຸທ຺ຘຏ຺ໂຐ. ສມ຺ມາ ວາຍມຕິ, ສມ຺ມາ ວາ ເຕນ ວາຍມນ຺ຕິ, ປສຕ຺ໂຖ ສຸນ຺ທໂຣ ວາ ວາຍາໂມຕິ ສມ຺ມາວາຍາໂມ. ສມ຺ມາ ສຣຕິ, ສມ຺ມາ ວາ ຕາຍ ສຣນ຺ຕິ, ປສຕ຺ຖາ ສຸນ຺ທຣາ ວາ ສຕີຕິ ສມ຺ມາສຕິ. ສມ຺ມາ ສມາຘິຍຕິ, ສມ຺ມາ ວາ ເຕນ ສມາຘິຍນ຺ຕິ, ປສຕ຺ໂຖ ສຸນ຺ທໂຣ ວາ ສມາຘີຕິ ສມ຺ມາສມາຘິ.

໑໓. ອິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນິ ທສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ຣາສິກຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ພປຏິປາຏິວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ອາຘິປເຕຍ຺ຍຏ຺ໂຐຕິ ອິນ຺ທຏ຺ຐກຣຓວເສນ ອຘິປຕິອຕ຺ໂຖ. ອກມ຺ປິຍຏ຺ໂຐຕິ ປຏິປກ຺ເຂຫິ ກມ຺ເປຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຏ຺ໂຐ. ນິຍ຺ຍານຏ຺ໂຐຕິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣານມ຺ປິ ປຏິປກ຺ຂໂຕ ນິຄ຺ຄມນຏ຺ໂຐ. ເຫຕຸຏ຺ໂຐຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐາທີນໍ ປຫານາຍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐາທໂຍ ເຫຕູຕິ ວາ ສພ຺ເພປິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐາທໂຍ ນິພ຺ພານສມ຺ປາປກເຫຕູຕິ ວາ ເຫຕຸຏ຺ໂຐ. ສຕິປຏ຺ຐາເນສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ໂອກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐານໂຕ ອຸປຏ຺ຐານໍ, ສຕິເຍວ ອຸປຏ຺ຐານໍ ສຕິປຏ຺ຐານໍ. ກາຍເວທນາຈິຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸ ປນສ຺ສາ ອສຸຠທຸກ຺ຂານິຈ຺ຈານຕ຺ຕາກາຣຄຫຓວເສ ສຸຠສຸຂນິຈ຺ຈຕ຺ຕສຎ຺ຎາປຫານກິຈ຺ຈສາຘນວເສນ ຈ ປວຕ຺ຕິໂຕ ຈຕຸຘາ ເຠໂທ ໂຫຕິ. ເອຕານິ ປຸພ຺ພຠາເຄ ນານາຈິຕ຺ເຕສຸ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ເອກາເຍວ ສຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ນາມານິ ລຠຕິ.

ສມ຺ມປ຺ປຘາເນສຸ ປທຫນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ປຘານໍ, ໂສຠນໍ ປຘານໍ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ. ສມ຺ມາ ວາ ປທຫນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ, ໂສຠນໍ ວາ ຕໍ ກິເລສວິຣູປຕ຺ຕວິຣຫໂຕ ປຘານຎ຺ຈ ຫິຕສຸຂນິປ຺ຜາທກຕ຺ເຕນ ເສຏ຺ຐຠາວາວຫນໂຕ ປຘານຠາວກຣຓໂຕ ວາ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ. ວີຣິຍສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອຸປ຺ປນ຺ນານຸປ຺ປນ຺ນານໍ ອນຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ນານຎ຺ຈ ອກຸສລກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານານຸປ຺ປຕ຺ຕິອຸປ຺ປາທຏ຺ຐິຕິກິຈ຺ຈສາຘນວເສນ ປວຕ຺ຕິໂຕ ປນສ຺ສ ຈຕຸຘາ ເຠໂທ ໂຫຕິ. ເອຕານິປິ ປຸພ຺ພຠາເຄ ນານາຈິຕ຺ເຕສຸ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ເອກເມວ ວີຣິຍໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ນາມານິ ລຠຕິ. ປທຫນຏ຺ໂຐຕິ ອຸສ຺ສາຫນຏ຺ໂຐ. ປຘານຏ຺ໂຐຕິປິ ປາໂຐ, ໂສເຍວຕ຺ໂຖ.

ອິທ຺ຘິປາທານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຉນ຺ທວີຣິຍຈິຕ຺ຕວີມໍສາສຸ ເອເກໂກ ອິຊ຺ຌຕີຕິ ອິທ຺ຘິ, ສມິຊ຺ຌຕິ ນິປ຺ຜຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຊ຺ຌນ຺ຕິ ວາ ເອຕາຍ ສຕ຺ຕາ ອິທ຺ຘາ ວຸທ຺ຘາ ອຸກ຺ກໍສຄຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອິທ຺ຘິ, ປຐເມນຕ຺ເຖນ ອິທ຺ຘິ ເອວ ປາໂທ ອິທ຺ຘິປາໂທ, ອິທ຺ຘິໂກຏ຺ຐາໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸຕິເຍນຕ຺ເຖນ ອິທ຺ຘິຍາ ປາໂທຕິ ອິທ຺ຘິປາໂທ. ປາໂທຕິ ປຕິຏ຺ຐາ, ອຘິຄມູປາໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນ ຫິ ຍສ຺ມາ ອຸປຣູປຣິ ວິເສສສງ຺ຂາຕໍ ອິທ຺ຘິໍ ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ປາໂທຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອເຕ ຉນ຺ທາທໂຍ ປຸພ຺ພຠາເຄ ອຘິປຕິວເສນ ນານາຈິຕ຺ເຕສຸ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ສເຫວ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ອິຊ຺ຌນຏ຺ໂຐຕິ ນິປ຺ຜຊ຺ຊນຏ຺ໂຐ ປຕິຏ຺ຐານຏ຺ໂຐ ວາ. ສຈ຺ຈານນ຺ຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍສຈ຺ຈານໍ. ຕຖຏ຺ໂຐຕິ ຍຖາສຠາວຏ຺ໂຐ. ອິມານິ ອຏ຺ຐ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສການິ. ປໂຍຄານນ຺ຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍມຄ຺ຄປໂຍຄານໍ. ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘຏ຺ໂຐຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍຜລານໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘຏ຺ໂຐ. ມຄ຺ຄປໂຍໂຄ ຫິ ຜລກ຺ຂເຓ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ ນິຏ຺ຐິຕກິຈ຺ຈຕ຺ຕາ. ມຄ຺ຄປໂຍຄານໍ ຜໂລທເຍນ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘຠາໂວ ວາ. ຜລານໍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍຏ຺ໂຐຕິ ອຣິຍຜລານໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວເສນ ປຈ຺ຈກ຺ຂກຣຓຏ຺ໂຐ. ອາຣມ຺ມຓສຈ຺ຉິກິຣິຍາ ວຸຕ຺ຕາ ໂຫຕິ, ຜລກ຺ຂເຓ ປຏິລາຠສຈ຺ຉິກິຣິຍາ ວາ. ວິຕກ຺ກາທີນິ ປຎ຺ຈ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ຌານງ຺ຄວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ວິຕກ຺ກນໍ ວິຕກ຺ໂກ, ອູຫນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ວິຈຣຓໍ ວິຈາໂຣ, ອນຸສຎ຺ຈຣຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຸປວິຈາຣຏ຺ໂຐຕິ ອນຸມຊ຺ຊນຏ຺ໂຐ. ອຠິສນ຺ທນຏ຺ໂຐຕິ ເຕມນຏ຺ໂຐ ສມາຘິວເສນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອກຄ຺ຄຏ຺ໂຐ.

ອາວຊ຺ຊນາທີນິ ປຎ຺ຈທສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ປກິຓ຺ຓກວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ປຎ຺ຈທ຺ວາຣມໂນທ຺ວາເຣສຸ ຠວງ຺ຄາຣມ຺ມຓໂຕ ອຎ຺ຎາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານໍ ນເມນ຺ຕານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕານໍ ອາວຊ຺ຊນຏ຺ໂຐ. ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ວິຊານນຏ຺ໂຐ. ປຎ຺ຎາຍ ປຊານນຏ຺ໂຐ. ສຎ຺ຎາຍ ສຎ຺ຊານນຏ຺ໂຐ. ສມາຘິສ຺ສ ເອໂກທຏ຺ໂຐ. ທຸຕິຍຊ຺ຌານສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມາຘິ ເອໂກ ອຸເທຕີຕິ ເອໂກທີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ວິຕກ຺ກວິຈາເຣຫິ ອນຊ຺ຌາຣຸຬ຺ຫຕ຺ຕາ ອຄ຺ໂຄ ເສຏ຺ໂຐ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສຏ຺ໂຐປິ ຫິ ໂລເກ ເອໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວິຕກ຺ກວິຈາຣວິຣຫິໂຕ ວາ ເອໂກ ອສຫາໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸເທຕີຕິປິ ວຏ຺ຏຕິ. ສພ຺ໂພປິ ວາ ກຸສລສມາຘິ ນີວຣຓາທີນໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສ຺ເສວ ວາ ປຏິປກ຺ຂຕ຺ຕາ ເຕຫິ ອນຊ຺ຌາຣຸຬ຺ໂຫຕິ ອຄ຺ໂຄ ຫຸຕ຺ວາ ອຸເທຕີຕິ ວາ ເຕຫິ ວິຣຫິໂຕຕິ ອສຫາໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸເທຕີຕິ ວາ ເອໂກທີຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ອຠິຎ຺ຎາຍ ຎາຕຏ຺ໂຐຕິ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາຍ ສຠາວຊານນຏ຺ໂຐ. ປຣິຎ຺ຎາຍ ຕີຣຓຏ຺ໂຐຕິ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາຍ ອນິຈ຺ຈາທິໂຕ ອຸປປຣິກ຺ຂຓຏ຺ໂຐ. ປຫານສ຺ສ ປຣິຈ຺ຈາຄຏ຺ໂຐຕິ ປຫານປຣິຎ຺ຎາຍ ປຏິປກ຺ຂປຊຫນຏ຺ໂຐ. ສມປ຺ປວຕ຺ຕາຍ ຠາວນາຍ ເອກຣສຏ຺ໂຐ. ຜສ຺ສນຏ຺ໂຐຕິ ຜຸສນຏ຺ໂຐ ວິນ຺ທນຏ຺ໂຐ. ປີຬາຠາຣວຫນາທິນາ ຂນ຺ຘຏ຺ໂຐ. ສຸຎ຺ຎາທິນາ ຘາຕຸຏ຺ໂຐ. ສກສກມຣິຍາທາຍຕນາທິນາ ອາຍຕນຏ຺ໂຐ. ປຈ຺ຈເຍຫິ ສງ຺ຄມ຺ມ ກຕວເສນ ສງ຺ຂຕຏ຺ໂຐ. ຕພ຺ພິປຣີເຕນ ອສງ຺ຂຕຏ຺ໂຐ.

໑໔. ຈິຕ຺ຕຏ຺ຐາທີນິ ປຎ຺ຈທສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ຈິຕ຺ຕສມ຺ພນ຺ເຘນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ຈິຕ຺ຕຏ຺ໂຐຕິ ເອຕ຺ຖ ອາຣມ຺ມຓໍ ຈິນ຺ເຕຕີຕິ ຈິຕ຺ຕໍ, ວິຊານາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍໍ ປເນຕ຺ຖ ຊວນໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ຊວນວີຖິວເສນ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕານໍ ຈິໂນຕີຕິປິ ຈິຕ຺ຕໍ, ຍໍ ວິປາກໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ກມ຺ມກິເລເສຫິ ຈິຕນ຺ຕິປິ ຈິຕ຺ຕໍ, ສພ຺ພມ຺ປິ ຍຖານຸຣູປໍ ຈິຕ຺ຕຕາຍ ຈິຕ຺ຕໍ, ຈິຕ຺ຕກຣຓຕາຍ ຈິຕ຺ຕໍ, ຍໍ ວຏ຺ຏສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຕໍ ສໍສາຣທຸກ຺ຂໍ ຈິໂນຕີຕິປິ ຈິຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕຕາທິໂຕ ຈິຕ຺ຕຏ຺ໂຐ. ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທເນ ຜລຸປ຺ປາທເນ ວາ ນາສ຺ສ ອນ຺ຕຣມຕ຺ຖີຕິ ອນນ຺ຕຣໍ, ອນນ຺ຕຣສ຺ສ ຠາໂວ ອານນ຺ຕຣິຍໍ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອານນ຺ຕຣິຍໍ ຈິຕ຺ຕານນ຺ຕຣິຍໍ, ໂສ ຈິຕ຺ຕານນ຺ຕຣິຍຏ຺ໂຐ. ອຣຫໂຕ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ສມນນ຺ຕຣນິຣຸທ຺ຘສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນນ຺ຕຣຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທເນ ສມຕ຺ຖຠາໂວ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນນ຺ຕຣໍ ຜລຸປ຺ປາທເນ ສມຕ຺ຖຠາໂວຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວຸຏ຺ຐານຏ຺ໂຐຕິ ໂຄຕ຺ຣຠຸຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕໂຕ, ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕປວຕ຺ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐານຏ຺ໂຐ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິວຏ຺ຏນຏ຺ໂຐຕິ ຕສ຺ເສວ ຈິຕ຺ຕທ຺ວຍສ຺ສ ຍຖາວຸຕ຺ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ນິພ຺ພາເນ ວິວຏ຺ຏນຏ຺ໂຐ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເຫຕຸຏ຺ໂຐຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍຠູຕານໍ ນວນ຺ນໍ ເຫຕູນໍ ເຫຕຸຏ຺ໂຐ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຏ຺ໂຐຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓາທີນໍ ອເນເກສໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ປຈ຺ຈຍຏ຺ໂຐ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸຏ຺ໂຐຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸຠູຕານໍ ຈກ຺ຂຸໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍຫທຍວຕ຺ຖູນໍ ວຕ຺ຖຸຏ຺ໂຐ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠູມຏ຺ໂຐຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິເທສວເສນ ກາມາວຈຣາທິຠູມິອຕ຺ໂຖ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓຏ຺ໂຐຕິ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓຏ຺ໂຐ. ປຣິຈິຕສ຺ສາຣມ຺ມຓສ຺ສ ສຎ຺ຈຣຓຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ໂຄຈຣຏ຺ໂຐ. ອຸປຣິ ວຸຕ຺ຕວິຎ຺ຎາຓຈຣິຍາວເສນ ຈຣິຍຏ຺ໂຐ. ອຖ ວາ ປໂຍຄສມຸທາຈາຣຏ຺ໂຐ ຈຣິຍຏ຺ໂຐ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຄມນາຠາເວປິ ທູຣສນ຺ຕິກາຣມ຺ມຓຄຫຓວເສນ ຄຕຏ຺ໂຐ. ອຠິນີຫາຣຏ຺ໂຐຕິ ຄຫິຕາຣມ຺ມຓໂຕ ອຎ຺ຎາຣມ຺ມຓມນສິກາຣຕ຺ຖໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຠິນີຫຣຓຏ຺ໂຐ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນິຍ຺ຍານຏ຺ໂຐຕິ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວຏ຺ຏໂຕ ນິຍ຺ຍານຏ຺ໂຐ. ‘‘ເນກ຺ຂມ຺ມໍ ປຏິລທ຺ຘສ຺ສ ກາມຈ຺ຉນ຺ທໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ນິສ຺ສຏໍ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິນາ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໔, ໑໙໑ ໂຖກໍ ວິສທິສໍ) ນເຍນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓຏ຺ໂຐ.

໑໕. ເອກຕ຺ຕາທີນິ ທ຺ວາຈຕ຺ຕາລີສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ເອກຕ຺ຕສມ຺ພນ຺ເຘນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ເອກຕ຺ເຕຕິ ອາຣມ຺ມເຓກຕ຺ເຕ, ເອກາຣມ຺ມເຓຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຐມຊ຺ຌານວເສນ ປກ຺ຂນ຺ທນຏ຺ໂຐ. ທຸຕິຍຊ຺ຌານວເສນ ປສີທນຏ຺ໂຐ. ຕຕິຍຊ຺ຌານວເສນ ສນ຺ຕິຏ຺ຐນຏ຺ໂຐ. ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານວເສນ ມຸຈ຺ຈນຏ຺ໂຐ. ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວເສນ ເອຕໍ ສນ຺ຕນ຺ຕິ ປສ຺ສນຏ຺ໂຐ. ຍານີກຕຏ຺ຐາທໂຍ ປຎ຺ຈ ສມາຘິສ຺ສ ວສີຠາວວິເສສາ. ຍານີກຕຏ຺ໂຐຕິ ຍຸຕ຺ຕຍານສທິສກຕຏ຺ໂຐ. ວຕ຺ຖຸກຕຏ຺ໂຐຕິ ປຕິຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ວຕ຺ຖຸ ວິຍ ກຕຏ຺ໂຐ. ອນຸຏ຺ຐິຕຏ຺ໂຐຕິ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕຏ຺ໂຐ. ປຣິຈິຕຏ຺ໂຐຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ຈິຕຏ຺ໂຐ. ສຸສມາຣທ຺ຘຏ຺ໂຐຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ສມາຣທ຺ຘຏ຺ໂຐ, ສຸກຕຏ຺ໂຐຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາວຊ຺ຊນສມາປຊ຺ຊນອຘິຏ຺ຐານວຸຏ຺ຐານປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວສິຕາວເສນ ວາ ປຏິປາຏິຍາ ປຎ຺ຈ ປທານິ ໂຍເຊຕພ຺ພານິ. ກສິຓາທິອາຣມ຺ມຓຠາວນາຍ ສິຂາປ຺ປຕ຺ຕກາເລ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ປຣິຄ຺ຄຫປຣິວາຣປຣິປູຣຏ຺ໂຐ. ເຕສໍເຍວ ສມ຺ມາ ສມາຫິຕຕ຺ຕາ ເອກາຣມ຺ມເຓ ສໂມສຣເຓນ ສໂມຘານຏ຺ໂຐ. ເຕສໍເຍວ ພລປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອາຣມ຺ມຓໍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ປຕິຏ຺ຐານວເສນ ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ໂຐ. ສມຖສ຺ສ ວິປສ຺ສນາຍ ວາ ອາທິໂຕ, ອາທເຣນ ວາ ເສວນວເສນ ອາເສວນຏ຺ໂຐ. ວຑ຺ຒນວເສນ ຠາວນຏ຺ໂຐ. ປຸນປ຺ປຸນໍ ກຣຓວເສນ ພຫຸລີກມ຺ມຏ຺ໂຐ. ພຫຸລີກຕສ຺ສ ສຸຏ຺ຐຸ ສມຸຏ຺ຐິຕວເສນ ສຸສມຸຄ຺ຄຕຏ຺ໂຐ. ສຸສມຸຄ຺ຄຕສ຺ສ ປຈ຺ຈນີເກຫິ ສຸຏ຺ຐຸ ວິມຸຕ຺ຕິວເສນ ອາຣມ຺ມເຓ ຈ ສຸຏ຺ຐຸ ອຘິມຸຕ຺ຕິວເສນ ສຸວິມຸຕ຺ຕຏ຺ໂຐ.

ພຸຊ຺ຌນຏ຺ຐາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ປທານິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ. ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ພຸຊ຺ຌນຏ຺ໂຐ. ສກທາຄາມິມຄ຺ຄໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ອນຸພຸຊ຺ຌນຏ຺ໂຐ. ອນາຄາມິມຄ຺ຄໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ປຏິພຸຊ຺ຌນຏ຺ໂຐ. ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ສມ຺ພຸຊ຺ຌນຏ຺ໂຐ. ວິປສ຺ສນາໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ວາ ພຸຊ຺ຌນຏ຺ໂຐ. ທສ຺ສນມຄ຺ຄໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ອນຸພຸຊ຺ຌນຏ຺ໂຐ. ຠາວນາມຄ຺ຄໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ປຏິພຸຊ຺ຌນຏ຺ໂຐ. ຜລໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ສມ຺ພຸຊ຺ຌນຏ຺ໂຐ. ຍຖາວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ໂພຘນາທິກຣເຓນ ໂພຘນຏ຺ຐາທໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຕ຺ຖາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຍຖາວຸຕ຺ຕານໍເຍວ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ພຸຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ ‘‘ໂພໂຘ’’ຕິ ລທ຺ຘນາມສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປກ຺ເຂ ຠວຕ຺ຕາ ໂພຘິປກ຺ຂິຍາ ນາມ. ເຕສໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕານໍເຍວ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຏ຺ຐາທໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຕ຺ຖາ ເວທິຕພ຺ພາ. ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາວເສນ ໂຊຕນຏ຺ໂຐ. ກມໂຕ ຈຕຸມຄ຺ຄປຎ຺ຎາວເສນ ອຸຊ຺ໂຊຕນານຸຊ຺ໂຊຕນປຏິຊ຺ໂຊຕນສຎ຺ໂຊຕນຏ຺ໂຐ. ກມໂຕ ຈຕຸມຄ຺ຄປຎ຺ຎາວເສນ ວາ ໂຊຕນຏ຺ຐາທໂຍ, ຜລປຎ຺ຎາວເສນ ສຎ຺ໂຊຕນຏ຺ໂຐ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໑໖. ປຕາປນຏ຺ຐາທີນິ ອຏ຺ຐາຣສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ອຣິຍມຄ຺ຄວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ຫິ ຍສ຺ສຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ປຕາເປຕິ ປຠາເສຕິ ວິໂຣຈາເປຕີຕິ ປຕາປໂນ, ຕສ຺ສ ປຕາປນຏ຺ໂຐ. ຕສ຺ເສວ ອຕິປຠສ຺ສຣຠາເວນ ສຍໍ ວິໂຣຈນຏ຺ໂຐ. ກິເລສານໍ ວິໂສສເນນ ສນ຺ຕາປນຏ຺ໂຐ. ອມລນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ອມລຏ຺ໂຐ. ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕມລາຠາເວນ ວິມລຏ຺ໂຐ. ອາຣມ຺ມຓກຣຓມລາຠາເວ ນິມ຺ມລຏ຺ໂຐ. ອຖ ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສ຺ສ ອມລຏ຺ໂຐ. ສກທາຄາມິອນາຄາມິມຄ຺ຄານໍ ວິມລຏ຺ໂຐ. ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄສ຺ສ ນິມ຺ມລຏ຺ໂຐ. ອຖ ວາ ສາວກມຄ຺ຄສ຺ສ ອມລຏ຺ໂຐ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘມຄ຺ຄສ຺ສ ວິມລຏ຺ໂຐ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘມຄ຺ຄສ຺ສ ນິມ຺ມລຏ຺ໂຐ. ກິເລສວິສມາຠາເວນ ສມຏ຺ໂຐ. ‘‘ສມ຺ມາ ມານາຠິສມຍາ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໒໘; ອ. ນິ. ໓.໓໓; ໕.໒໐໐) ວິຍ ກິເລສປ຺ປຫານຏ຺ເຐນ ສມຍຏ຺ໂຐ. ວິກ຺ຂມ຺ຠນຕທງ຺ຄສມຸຈ຺ເຉທປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິນິສ຺ສຣຓສງ຺ຂາເຕສຸ ປຎ຺ຈສຸ ວິເວເກສຸ ສມຸຈ຺ເຉທວິເວກຕ຺ຕາ ວິເວກຏ຺ໂຐ, ວິນາຠາວຏ຺ໂຐ. ນິສ຺ສຣຓວິເວເກ ນິພ຺ພາເນ ຈຣຓໂຕ ວິເວກຈຣິຍຏ຺ໂຐ. ປຎ຺ຈສຸ ວິຣາເຄສຸ ສມຸຈ຺ເຉທວິຣາຄຕ຺ຕາ ວິຣາຄຏ຺ໂຐ, ວິຣຊ຺ຊນຏ຺ໂຐ. ນິສ຺ສຣຓວິຣາເຄ ນິພ຺ພາເນ ຈຣຓໂຕ ວິຣາຄຈຣິຍຏ຺ໂຐ. ປຎ຺ຈສຸ ນິໂຣເຘສຸ ສມຸຈ຺ເຉທນິໂຣຘຕ຺ຕາ ນິໂຣຘຏ຺ໂຐ. ທຸກ຺ຂນິໂຣເຘ ນິພ຺ພາເນ ຈຣຓໂຕ ນິໂຣຘຈຣິຍຏ຺ໂຐ. ປຣິຈ຺ຈາຄປກ຺ຂນ຺ທນໂວສຄ຺ຄຕ຺ຕາ ໂວສຄ຺ຄຏ຺ໂຐ. ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ຫິ ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ກິເລສປ຺ປຫານໂຕ ປຣິຈ຺ຈາຄໂວສຄ຺ໂຄ, ອາຣມ຺ມຓກຣເຓນ ນິພ຺ພານປກ຺ຂນ຺ທນໂຕ ປກ຺ຂນ຺ທນໂວສຄ຺ໂຄ ຈ. ວິປສ຺ສນາ ປນ ຕທງ຺ຄວເສນ ກິເລສປ຺ປຫານໂຕ ປຣິຈ຺ຈາຄໂວສຄ຺ໂຄ, ຕນ຺ນິນ຺ນຠາເວນ ນິພ຺ພານປກ຺ຂນ຺ທນໂຕ ປກ຺ຂນ຺ທນໂວສຄ຺ໂຄ. ນ ໂສ ອິຘ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ໂວສຄ຺ຄຠາເວນ ຈຣຓໂຕ ໂວສຄ຺ຄຈຣິຍຏ຺ໂຐ. ປຎ຺ຈສຸ ວິມຸຕ຺ຕີສຸ ສມຸຈ຺ເຉທວິມຸຕ຺ຕິຕ຺ຕາ ວິມຸຕ຺ຕຏ຺ໂຐ. ນິສ຺ສຣຓວິມຸຕ຺ຕິຍໍ ຈຣຓໂຕ ວິມຸຕ຺ຕິຈຣິຍຏ຺ໂຐ.

ຉນ຺ທວີຣິຍຈິຕ຺ຕວີມໍສາສງ຺ຂາເຕສຸ ຈຕູສຸ ອິທ຺ຘິປາເທສຸ ເອເກກອິທ຺ຘິປາທວເສນ ທສ ທສ ກຕ຺ວາ ຈຕຸຣິທ຺ຘິປາທວເສນ ຉນ຺ທຏ຺ຐາທີນິ ຈຕ຺ຕາລີສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕຏ຺ໂຐ ຉນ຺ທຏ຺ໂຐ. ຉນ຺ທໍ ສີສໍ ກຕ຺ວາ ຠາວນາຣມ຺ຠກາເລ ມູລຏ຺ໂຐ. ສຫຊາຕານໍ ປຕິຏ຺ຐາຠາເວນ ປາທຏ຺ໂຐ. ປທຏ຺ໂຐຕິ ວາ ປາໂຐ. ອິທ຺ຘິປາທຕ຺ຕາ ອຘິປຕິຠາເວນ ປຘານຏ຺ໂຐ. ປໂຍຄກາເລ ອິຊ຺ຌນຏ຺ໂຐ. ສທ຺ຘາສມ຺ປໂຍເຄນ ອຘິໂມກ຺ຂຏ຺ໂຐ. ວີຣິຍສມ຺ປໂຍເຄນ ປຄ຺ຄຫຏ຺ໂຐ. ສຕິສມ຺ປໂຍເຄນ ອຸປຏ຺ຐານຏ຺ໂຐ. ສມາຘິສມ຺ປໂຍເຄນ ອວິກ຺ເຂປຏ຺ໂຐ. ປຎ຺ຎາສມ຺ປໂຍເຄນ ທສ຺ສນຏ຺ໂຐ. ປຄ຺ຄຫຏ຺ໂຐ ວີຣິຍຏ຺ໂຐ. ວີຣິຍໍ ສີສໍ ກຕ຺ວາ ຠາວນາຣມ຺ຠກາເລ ມູລຏ຺ໂຐ. ສຍໍ ວີຣິຍຕ຺ຕາ ປຄ຺ຄຫຏ຺ໂຐ. ຈິນ຺ຕນຏ຺ຐາທິໂກ ຈິຕ຺ຕຏ຺ໂຐ. ຈິຕ຺ຕໍ ສີສໍ ກຕ຺ວາ ຠາວນາຣມ຺ຠກາເລ ມູລຏ຺ໂຐ. ອຸປປຣິກ຺ຂນຏ຺ໂຐ ວີມໍສຏ຺ໂຐ. ວີມໍສໍ ສີສໍ ກຕ຺ວາ ຠາວນາຣມ຺ຠກາເລ ມູລຏ຺ໂຐ. ສຍໍ ວີມໍສຕ຺ຕາ ທສ຺ສນຏ຺ໂຐ.

໑໗. ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປີຬນຏ຺ໂຐຕິອາທີນິ ໂສຬສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ສຈ຺ຈານໍ ຕຖລກ຺ຂຓວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ທຸກ຺ຂທສ຺ສເນເນວ ປີຬນຏ຺ໂຐ. ທຸກ຺ຂາຍູຫນສມຸທຍທສ຺ສເນນ ສງ຺ຂຕຏ຺ໂຐ. ສພ຺ພກິເລສສນ຺ຕາປຫຣສຸສີຕລມຄ຺ຄທສ຺ສເນນ ສນ຺ຕາປຏ຺ໂຐ. ອວິປຣິຓາມຘມ຺ມນິໂຣຘທສ຺ສເນນ ວິປຣິຓາມຏ຺ໂຐ. ສມຸທຍທສ຺ສເນເນວ ອາຍູຫນຏ຺ໂຐ. ສມຸທຍາຍູຫິຕທຸກ຺ຂທສ຺ສເນນ ນິທານຏ຺ໂຐ. ວິສຎ຺ໂຎຄຠູຕນິໂຣຘທສ຺ສເນນ ສຎ຺ໂຎຄຏ຺ໂຐ. ນິຍ຺ຍານຠູຕມຄ຺ຄທສ຺ສເນນ ປລິໂພຘຏ຺ໂຐ. ນິໂຣຘທສ຺ສເນເນວ ນິສ຺ສຣຓຏ຺ໂຐ. ອວິເວກຠູຕສມຸທຍທສ຺ສເນນ ວິເວກຏ຺ໂຐ. ສງ຺ຂຕຠູຕມຄ຺ຄທສ຺ສເນນ ອສງ຺ຂຕຏ຺ໂຐ. ວິສຠູຕທຸກ຺ຂທສ຺ສເນນ ອມຕຏ຺ໂຐ. ມຄ຺ຄທສ຺ສເນເນວ ນິຍ຺ຍານຏ຺ໂຐ. ນິພ຺ພານສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອເຫຕຸຠູຕສມຸທຍທສ຺ສເນນ ເຫຕຸຏ຺ໂຐ. ສຸທຸທ຺ທສນິໂຣຘທສ຺ສເນນ ທສ຺ສນຏ຺ໂຐ. ກປຓຊນສທິສທຸກ຺ຂທສ຺ສເນນ ອຸຬາຣກຸລສທິໂສ ອາຘິປເຕຍ຺ຍຏ຺ໂຐ ປາຕຸຠວຕີຕິ. ເອວໍ ຕໍຕໍສຈ຺ຈທສ຺ສເນນ ຕທຎ຺ຎສຈ຺ຈທສ຺ສເນນ ຈ ເອເກກສ຺ສ ສຈ຺ຈສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ລກ຺ຂຓຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕາ.

ຕຖຏ຺ຐາທີນິ ທ຺ວາທສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ສພ຺ພຘມ຺ມສງ຺ຄາຫກທ຺ວາທສປທວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ຕຖຏ຺ໂຐຕິ ຍຖາສຠາວຏ຺ໂຐ. ອນຕ຺ຕຏ຺ໂຐຕິ ອຕ຺ຕວິຣຫິຕຏ຺ໂຐ. ສຈ຺ຈຏ຺ໂຐຕິ ອວິສໍວາທນຏ຺ໂຐ. ປຏິເວຘຏ຺ໂຐຕິ ປຏິວິຊ຺ຌິຕພ຺ພຏ຺ໂຐ. ອຠິຊານນຏ຺ໂຐຕິ ອຠິຊານິຕພ຺ພຏ຺ໂຐ. ປຣິຊານນຏ຺ໂຐຕິ ຎາຕຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາຍ ປຣິຊານິຕພ຺ພຏ຺ໂຐ. ຘມ຺ມຏ຺ໂຐຕິ ສຠາວຘາຣຓາທິອຕ຺ໂຖ. ຘາຕຸຏ຺ໂຐຕິ ສຸຎ຺ຎາທິອຕ຺ໂຖ. ຎາຕຏ຺ໂຐຕິ ຊານິຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຏ຺ໂຐ. ສຈ຺ຉິກິຣິຍຏ຺ໂຐຕິ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພຏ຺ໂຐ. ຜສ຺ສນຏ຺ໂຐຕິ ຎາເຓນ ຜຸສິຕພ຺ພຏ຺ໂຐ. ອຠິສມຍຏ຺ໂຐຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາເຓນ ອຠິສມ຺ມາຄນ຺ຕພ຺ພຏ຺ໂຐ, ຎາເຓນ ປຏິລຠິຕພ຺ພຏ຺ໂຐ ວາ. ປຏິລາໂຠປິ ຫິ ‘‘ອຕ຺ຖາຠິສມຍາ ຘີໂຣ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໓໐) ວິຍ ອຠິສມໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໑໘. ເນກ຺ຂມ຺ມາທີນິ ສຕ຺ຕ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ອຸປຈາຣຊ຺ຌານວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ເນກ຺ຂມ຺ມນ຺ຕິ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ປຏິປກ຺ໂຂ ອໂລໂຠ. ອາໂລກສຎ຺ຎາຕິ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ປຏິປກ຺ເຂ ອາໂລກນິມິຕ຺ເຕ ສຎ຺ຎາ. ອວິກ຺ເຂໂປຕິ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສ຺ສ ປຏິປກ຺ໂຂ ສມາຘິ. ຘມ຺ມວວຕ຺ຖານນ຺ຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ປຏິປກ຺ຂໍ ຎາຓໍ. ຎາຓນ຺ຕິ ອວິຊ຺ຊາຍ ປຏິປກ຺ຂໍ ຎາຓໍ. ປາໂມຊ຺ຊນ຺ຕິ ອຣຕິປຏິປກ຺ຂາ ປີຕິ. ປຐມຊ຺ຌານາທີນິ ອຏ຺ຐ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ຣູປາຣູປສມາປຕ຺ຕິວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ເຫຏ຺ຐາ ປນ ຣູປສມາປຕ຺ຕິອນນ຺ຕຣໍ ຣູປຊ຺ຌານສມ຺ພນ຺ເຘນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣາ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ.

ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາທີນິ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາເຄ ອຏ຺ຐາຣສມຫາວິປສ຺ສນາວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ເຫຏ຺ຐາ ປນ ຣູປາທີຫິ ໂຍຊນູປຄາ ສຕ຺ຕ ອນຸປສ຺ສນາ ເອວ ວຸຕ຺ຕາ, ອິຘ ປນ ສພ຺ພາປິ ວຸຕ຺ຕາ. ກລາປສມ຺ມສນອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສນາ ກສ຺ມາ ນ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເຈ? ຕາສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວເສນ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາທີນໍ ສິຊ຺ຌນໂຕ ອິມາສຸ ວຸຕ຺ຕາສຸ ຕາ ທ຺ເວປິ ວຸຕ຺ຕາວ ໂຫນ຺ຕິ, ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາທີຫິ ວາ ວິນາ ຕາສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ອິມາສຸ ວຸຕ຺ຕາສຸ ຕາ ທ຺ເວປິ ວຸຕ຺ຕາວ ໂຫນ຺ຕິ. ຂຍານຸປສ຺ສນາຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທີນໍ ຠງ຺ຄທສ຺ສນຎາຓຎ຺ຈ ຕໍຕໍຂນ຺ຘຠງ຺ຄທສ຺ສນານນ຺ຕຣໍ ຕທາຣມ຺ມຓຈິຕ຺ຕເຈຕສິກຠງ຺ຄທສ຺ສນຎາຓຎ຺ຈ. ວຍານຸປສ຺ສນາຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ຂນ຺ຘານໍ ຠງ຺ຄທສ຺ສນານນ຺ຕຣໍ ຕທນ຺ວເຍເນວ ອຕີຕານາຄຕຂນ຺ຘານໍ ຠງ຺ຄທສ຺ສນຎາຓໍ. ວິປຣິຓາມານຸປສ຺ສນາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຠງ຺ຄສງ຺ຂາເຕ ນິໂຣເຘ ອຘິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ອຖ ສພ຺ເພປິ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ ຂນ຺ຘາ ວິປຣິຓາມວນ຺ໂຕຕິ ສພ຺ເພສໍ ວິປຣິຓາມທສ຺ສນຎາຓໍ. ອນິມິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາຕິ ເອວໍ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣານໍ ວິປຣິຓາມໍ ທິສ຺ວາ ອນິຈ຺ຈໂຕ ວິປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາວ ນິຈ຺ຈນິມິຕ຺ຕປຊຫນວເສນ ນິຈ຺ຈນິມິຕ຺ຕາຠາວາ ອນິມິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາ ນາມ ໂຫຕິ. ອປ຺ປຓິຫິຕານຸປສ຺ສນາຕິ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນານນ຺ຕຣໍ ປວຕ຺ຕາ ທຸກ຺ຂານຸປສ຺ສນາວ ສຸຂປຕ຺ຖນາປຊຫນວເສນ ປຓິຘິອຠາວາ ອປ຺ປຓິຫິຕານຸປສ຺ສນາ ນາມ ໂຫຕິ.

ສຸຎ຺ຎຕານຸປສ຺ສນາຕິ ທຸກ຺ຂານຸປສ຺ສນານນ຺ຕຣໍ ປວຕ຺ຕາ ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາວ ອຕ຺ຕາຠິນິເວສປຊຫນວເສນ ອຕ຺ຕສຸຎ຺ຎຕາທສ຺ສນໂຕ ສຸຎ຺ຎຕານຸປສ຺ສນາ ນາມ ໂຫຕິ. ອຘິປຎ຺ຎາຘມ຺ມວິປສ຺ສນາຕິ ເອວໍ ສງ຺ຂາຣານໍ ຠງ຺ຄໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ອນິຈ຺ຈາທິໂຕ ວິປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ສງ຺ຂາຣາວ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ສງ຺ຂາຣານໍ ມຣຓໍ ນ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ອຕ຺ຖີຕິ ຠງ຺ຄວເສນ ສຸຎ຺ຎຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕາ ວິປສ຺ສນາ. ສາ ຫິ ອຘິປຎ຺ຎາ ຈ ຘມ຺ເມສຸ ຈ ວິປສ຺ສນາຕິ ກຕ຺ວາ ອຘິປຎ຺ຎາຘມ຺ມວິປສ຺ສນາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນນ຺ຕິ ຠງ຺ຄໍ ທິສ຺ວາ ທິສ຺ວາ ‘‘ສຠຍາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ ປວຕ຺ຕໍ ຠຍຕຸປຏ຺ຐານຎາຓໍ. ອາທີນວານຸປສ຺ສນາຕິ ຠຍຕຸປຏ຺ຐານວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ສພ຺ພຠວາທີສຸ ອາທີນວທສ຺ສນຎາຓໍ. ‘‘ຍາ ຈ ຠຍຕຸປຏ຺ຐາເນ ປຎ຺ຎາ ຍຎ຺ຈ ອາທີນເວ ຎາຓໍ ຍາ ຈ ນິພ຺ພິທາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ເອກຕ຺ຖາ, ພ຺ຍຎ຺ຊນເມວ ນານ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໒໗) ວຈນໂຕ ຠຍຕຸປຏ຺ຐານາທີນວານຸປສ຺ສນາສຸ ວຸຕ຺ຕາສຸ ນິພ຺ພິທານຸປສ຺ສນາ ອິຘາປິ ວຸຕ຺ຕາວ ໂຫຕິ. ອາທິໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປນິຘ ນ ວຸຕ຺ຕາ. ປຏິສງ຺ຂານຸປສ຺ສນາຕິ ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາຎາຓວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ມຸຎ຺ຈນສ຺ສ ອຸປາຍກຣຓໍ ປຏິສງ຺ຂານຸປສ຺ສນາສຎ຺ຎິຕໍ ອນິຈ຺ຈທຸກ຺ຂານຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ. ‘‘ຍາ ຈ ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາ ຍາ ຈ ປຏິສງ຺ຂານຸປສ຺ສນາ ຍາ ຈ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ເອກຕ຺ຖາ, ພ຺ຍຎ຺ຊນເມວ ນານ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໒໗) ວຈນໂຕ ປຏິສງ຺ຂານຸປສ຺ສນາຍ ວຸຕ຺ຕາຍ ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຎາຓານິ ວຸຕ຺ຕາເນວ ໂຫນ຺ຕິ. ວິວຏ຺ຏນານຸປສ຺ສນາຕິ ອນຸໂລມຎາຓວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓໍ. ອນຸໂລມຎາເຓນ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓສ຺ສ ສິຊ຺ຌນໂຕ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາເຓ ວຸຕ຺ເຕ ອນຸໂລມຎາຓໍ ວຸຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ອຏ຺ຐາຣສນ຺ນໍ ມຫາວິປສ຺ສນານໍ ປຏິປາຏິ ວຸຈ຺ຈມານາ ປາຬິຍາ ສເມຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍກຖາຍໍ –

‘‘ປຸພ຺ພຠາເຄ ປຎ຺ຈຫິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ປຐມຊ຺ຌານວເສນ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ນິສ຺ສຏານິ ໂຫນ຺ຕິ, ປຐເມ ຌາເນ ປຎ຺ຈຫິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ທຸຕິຍຊ຺ຌານວເສນ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ນິສ຺ສຏານິ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໙໒) –

ອາທິນາ ນເຍນ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕຜລາ ອຸຕ຺ຕຣຸຕ຺ຕຣິປຏິປາຏິຍາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ວຸຕ຺ຕານິ. ຕສ຺ມາ ອຏ຺ຐາຣສ ມຫາວິປສ຺ສນາ ຍຖາວຸຕ຺ຕກ຺ກເມນ ປາຬິຍາ ຍຸຊ຺ຊນ຺ຕິ. ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ປນ –

‘‘ຂຍານຸປສ຺ສນາຕິ ຆນວິນິພ຺ໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ ອນິຈ຺ຈໍ ຂຍຏ຺ເຐນາຕິ ເອວໍ ຂຍໍ ປສ຺ສໂຕ ຎາຓໍ. ວິປຣິຓາມານຸປສ຺ສນາຕິ ຣູປສຕ຺ຕກອຣູປສຕ຺ຕກາທິວເສນ ຕໍ ຕໍ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ອຎ຺ຎຖາ ປວຕ຺ຕິທສ຺ສນໍ. ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ຊຣາຍ ເຈວ ມຣເຓນ ຈ ທ຺ວີຫາກາເຣຫິ ວິປຣິຓາມທສ຺ສນໍ. ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນນ຺ຕິ ສປຈ຺ຈຍນາມຣູປປຣິຄ຺ຄໂຫ’’ຕິ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໘໕໐) –

ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ຕາຍ ປາຬິຍາ ວິຣຸທ຺ຘໍ ວິຍ ທິສ຺ສຕິ. ວິວຏ຺ຏນານຸປສ຺ສນາຕິ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ເຈວ ອນຸໂລມຎ຺ຈາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຎ຺ຈ ປາຬິຍາ ວິຣຸທ຺ຘໍ ວິຍ ທິສ຺ສຕິ. ຈຣິຍາກຖາຍຎ຺ຫິ –

‘‘ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ອາວຊ຺ຊນກິຣິຍາພ຺ຍາກຕາ ວິຎ຺ຎາຓຈຣິຍາ. ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາ ຎາຓຈຣິຍາ…ເປ… ປຏິສງ຺ຂານຸປສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ອາວຊ຺ຊນກິຣິຍາພ຺ຍາກຕາ ວິຎ຺ຎາຓຈຣິຍາ. ປຏິສງ຺ຂານຸປສ຺ສນາ ຎາຓຈຣິຍາ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໗໑) –

ຍສ຺ສ ຍສ຺ສ ຎາຓສ຺ສ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ອາວຊ຺ຊນໍ ລພ຺ຠຕິ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ອາວຊ຺ຊນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິວຏ຺ຏນານຸປສ຺ສນາຍ ປນ ອາວຊ຺ຊນໍ ອວຕ຺ວາວ ‘‘ວິວຏ຺ຏນານຸປສ຺ສນາ ຎາຓຈຣິຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍທິ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂານຸໂລມຎາຓານິ ວິວຏ຺ຏນານຸປສ຺ສນາ ນາມ ສິຍຸໍ, ຕທາວຊ຺ຊນສມ຺ຠວາ ຕທຕ຺ຖາຍ ຈ ອາວຊ຺ຊນໍ ວເທຍ຺ຍ, ນ ຈ ຕທຕ຺ຖາຍ ອາວຊ຺ຊນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓສ຺ສ ປນ ວິສຸໍ ອາວຊ຺ຊນໍ ນຕ຺ຖິ ອນຸໂລມາວຊ຺ຊນວີຖິຍໍເຍວ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ. ຕສ຺ມາ ວິວຏ຺ຏນານຸປສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ອາວຊ຺ຊນສ຺ສ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓເມວ ‘‘ວິວຏ຺ຏນານຸປສ຺ສນາ’’ຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ.

໑໙. ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄາທີນິ ອຏ຺ຐ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄຜລວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ໂສຕສ຺ສ ອາປຊ຺ຊນໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິ, ໂສຕາປຕ຺ຕິ ເອວ ມຄ຺ໂຄ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ. ໂສຕາປຕ຺ຕິຍາ ຜລໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ, ສມາປຊ຺ຊີຍຕີຕິ ສມາປຕ຺ຕິ, ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລເມວ ສມາປຕ຺ຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສມາປຕ຺ຕິ. ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ສກິໍເຍວ ອິມໍ ໂລກໍ ອາຄຈ຺ຉຕີຕິ ສກທາຄາມີ, ຕສ຺ສ ມຄ຺ໂຄ ສກທາຄາມິມຄ຺ໂຄ. ສກທາຄາມິສ຺ສ ຜລໍ ສກທາຄາມິຜລໍ. ປຏິສນ຺ຘິວເສເນວ ກາມຠວໍ ນ ອາຄຈ຺ຉຕີຕິ ອນາຄາມີ, ຕສ຺ສ ມຄ຺ໂຄ ອນາຄາມິມຄ຺ໂຄ. ອນາຄາມິສ຺ສ ຜລໍ ອນາຄາມິຜລໍ. ກິເລເສຫິ ອາຣກຕ຺ຕາ, ກິເລສາຣີນໍ ຫຕຕ຺ຕາ, ສໍສາຣຈກ຺ກສ຺ສ ອຣານໍ ຫຕຕ຺ຕາ, ປາປກຣເຓ ຣຫາຠາວາ, ປຈ຺ຈຍາທີນໍ ອຣຫຕ຺ຕາ ອຣຫໍ, ອຣຫໂຕ ຠາໂວ ອຣຫຕ຺ຕໍ. ກິໍ ຕໍ? ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ. ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ມຄ຺ໂຄ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ. ອຣຫຕ຺ຕເມວ ຜລໍ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ.

‘‘ອຘິໂມກ຺ຂຏ຺ເຐນ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ‘‘ຕຖຏ຺ເຐນ ສຈ຺ຈາ’’ຕິປຣິຍນ຺ຕານິ ເຕຕ຺ຕິໍສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ເຫຏ຺ຐາ ‘‘ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອຘິໂມກ຺ຂຏ຺ໂຐ’’ຕິອາທີຫິ ເຕຕ຺ຕິໍສາຍ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນຫິ ສມານານິ. ເກວລຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ເມຫິ ອຕ຺ຖາ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ, ອິຘ ອຕ຺ເຖຫິ ຘມ຺ມາ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາຕິ ອຍໍ ວິເສໂສ. ‘‘ອວິກ຺ເຂປຏ຺ເຐນ ສມໂຖ’’ຕິອາທີນຎ຺ຈ ຈຕຸນ຺ນໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານໍ ເຫຏ຺ຐາ ‘‘ສມຖສ຺ສ ອວິກ຺ເຂປຏ຺ໂຐ’’ຕິອາທີນຎ຺ຈ ຈຕຸນ຺ນໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານໍ ວິເສໂສ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ສໍວຣຏ຺ເຐນາຕິອາທີນິ ອຏ຺ຐ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ສີລາທິພລປຣິໂຍສານຘມ຺ມວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ສີລວິສຸທ຺ຘີຕິ ສຸປຣິສຸທ຺ຘປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣາທິຈຕຸພ຺ພິຘໍ ສີລໍ ທຸສ຺ສີລ຺ຍມລວິໂສຘນໂຕ. ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘີຕິ ສອຸປຈາຣາ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ. ຈິຕ຺ຕສີເສນ ເຫຕ຺ຖ ສມາຘິ ວຸຕ຺ໂຕ. ໂສ ຈິຕ຺ຕມລວິໂສຘນໂຕ ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘິ. ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘີຕິ ນາມຣູປານໍ ຍຖາສຠາວທສ຺ສນໍ ສຕ຺ຕທິຏ຺ຐິມລວິໂສຘນໂຕ ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິ. ມຸຕ຺ຕຏ຺ເຐນາຕິ ຕທງ຺ຄວເສນ ອຸປກ຺ກິເລສໂຕ ວິມຸຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ອາຣມ຺ມເຓ ຈ ອຘິມຸຕ຺ຕຏ຺ເຐນ. ວິໂມກ຺ໂຂຕິ ຕທງ຺ຄວິໂມກ຺ໂຂ. ປຏິເວຘຏ຺ເຐນ ວິຊ຺ຊາຕິ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓໍ ປຸຣິມຠວປຏິເວຘຏ຺ເຐນ ວິຊ຺ຊາ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓໍ ສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕູປປາຕປຏິເວຘຏ຺ເຐນ ວິຊ຺ຊາ, ອາສວານໍ ຂເຍ ຎາຓໍ ສຈ຺ຈປຏິເວຘຏ຺ເຐນ ວິຊ຺ຊາ. ປຏິເວຘຏ຺ເຐນາຕິ ຊານນຏ຺ເຐນ. ປຣິຈ຺ຈາຄຏ຺ເຐນ ວິມຸຕ຺ຕີຕິ ຍໍ ຍໍ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕໍ, ຕໂຕ ຕໂຕ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຜລວິມຸຕ຺ຕິ. ສມຸຈ຺ເຉທຏ຺ເຐນ ຂເຍ ຎາຓນ຺ຕິ ກິເລສສມຸຈ຺ຉິນ຺ທນຕ຺ເຖນ ກິເລສກ຺ຂຍກເຣ ອຣິຍມຄ຺ເຄ ຎາຓໍ. ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘຏ຺ເຐນ ອນຸປ຺ປາເທ ຎາຓນ຺ຕິ ມຄ຺ຄກິຈ຺ຈສງ຺ຂາຕປໂຍຄປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘຕ຺ຕາ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ອນຸປ຺ປາທຠູເຕ ຕໍຕໍມຄ຺ຄວຊ຺ຌກິເລສານໍ ອນຸປ຺ປາທປຣິໂຍສາເນ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ອຣິຍຜເລ ຎາຓໍ.

໒໐. ຉນ຺ໂທ ມູລຏ຺ເຐນາຕິອາທີນິ ນວ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ອາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສານວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ຉນ຺ໂທ ມູລຏ຺ເຐນາຕິ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາຉນ຺ໂທ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ຈ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິຍາ ຈ ມູລຕ຺ຕາ ມູລຏ຺ເຐນ. ມນສິກາໂຣ ສມຸຏ຺ຐານຏ຺ເຐນາຕິ ໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ ສພ຺ພກຸສລຘມ຺ເມ ສມຸຏ຺ຐາເປຕີຕິ ສມຸຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ. ຜສ຺ໂສ ສໂມຘານຏ຺ເຐນາຕິ ຍສ຺ມາ ຕຓ຺ຫາຍ ວິເສເສນ ເວທນາ ປຘານກາຣຓໍ, ຕຓ຺ຫາ ຈ ປຫີຍມານາ ວິເສເສນ ເວທນາຍ ປຣິຎ຺ຎາຕາຍ ປຫີຍຕິ, ຕສ຺ສາ ຈ ເວທນາຍ ຜສ຺ໂສວ ປຘານກາຣຓໍ, ຕສ຺ມິໍ ປຣິຎ຺ຎາເຕ ເວທນາ ປຣິຎ຺ຎາຕາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ສຕ຺ຕສຸ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍວຕ຺ຖູສຸ ຜສ຺ໂສ ປຐມໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ໂສ ຈ ຕິກສນ຺ນິປາຕສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ກາຣຓສ຺ສ ວເສນ ປເວທິຕຕ຺ຕາ ‘‘ຕິກສນ຺ນິປາຕປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສໂມຘານຏ຺ເຐນ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ. ເກຈິ ປນ ‘‘ຎາຓຜສ຺ໂສ ຜສ຺ໂສ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ.

ຍສ຺ມາ ປນ ເວທນາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິເກ ອຕ຺ຕໂນ ວເສ ວຕ຺ຕາປຍມານາ ຕຕ຺ຖ ສໂມສຣຕິ ປວິສຕິ, ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານເມວ ວາ ປວິສຕິ, ຕສ຺ມາ ສໂມສຣຓຏ຺ເຐນ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເກຈິ ປນ ‘‘ສພ຺ພານິປິ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍານິ ເວທນາສຸ ສໂມສຣນ຺ຕິ, ເວທນາສຸ ປຣິຎ຺ຎາຕາສຸ ສພ຺ພໍ ຕຓ຺ຫາວຕ຺ຖຸ ປຣິຎ຺ຎາຕໍ ໂຫຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ເວທນາປຈ຺ຈຍາ ຫິ ສພ຺ພາປິ ຕຓ຺ຫາ. ຕສ຺ມາ ເວທນາ ສໂມສຣຓຏ຺ເຐນ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຍສ຺ມາ ສພ຺ພໂຄປານສີນໍ ອາພນ຺ຘນໂຕ ກູຏາຄາຣກຓ຺ຓິກາ ວິຍ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ສມ຺ປິຓ຺ຑນໂຕ ສມາຘິ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປມຸໂຂ ໂຫຕິ ເຊຏ຺ຐໂກ, ຕສ຺ມາ ສມາຘິ ປມຸຂຏ຺ເຐນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປາມຸຂຏ຺ເຐນາຕິປິ ປາໂຐ. ຍສ຺ມາ ສມຖວິປສ຺ສນໍ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓູປຏ຺ຐານາຘິປຕິ ໂຫຕິ ສຕິ, ສຕິຍາ ອຸປຏ຺ຐິເຕ ອາຣມ຺ມເຓ ສພ຺ເພປິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສກໍ ສກໍ ກິຈ຺ຈໍ ສາເຘນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສຕິ ອາຘິປເຕຍ຺ຍຏ຺ເຐນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຎ຺ຎາ ຕທຸຕ຺ຕຣຏ຺ເຐນາຕິ ອຣິຍມຄ຺ຄປຎ຺ຎາ ເຕສໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸຕ຺ຕຣຏ຺ເຐນ ເສຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ. ອຖ ວາ ຕໂຕ ກິເລເສຫິ, ສໍສາຣວຏ຺ຏໂຕ ວາ ອຸຕ຺ຕຣຕິ ສມຕິກ຺ກມຕີຕິ ຕທຸຕ຺ຕຣາ, ຕສ຺ສາ ອຕ຺ໂຖ ຕທຸຕ຺ຕຣຏ຺ໂຐ. ເຕນ ຕທຸຕ຺ຕຣຏ຺ເຐນ. ຕຕຸຕ຺ຕຣຏ຺ເຐນາຕິປິ ປາໂຐ, ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣຏ຺ເຐນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິມຸຕ຺ຕິ ສາຣຏ຺ເຐນາຕິ ຜລວິມຸຕ຺ຕິ ອປຣິຫານິວເສນ ຖິຣຕ຺ຕາ ສາໂຣ, ຕໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ປຣິເຍສິຕພ຺ພສ຺ສ ອຠາວໂຕປິ ສາໂຣ. ສາ ວິມຸຕ຺ຕິ ເຕນ ສາຣຏ຺ເຐນ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ. ອມໂຕຄຘໍ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ນຕ຺ຖິ ເອຕສ຺ສ ມຣຓສງ຺ຂາຕໍ ມຕນ຺ຕິ ອມຕໍ, ກິເລສວິສປຏິປກ຺ຂຕ຺ຕາ ອຄທນ຺ຕິປິ ອມຕໍ, ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ສຕ຺ຕານໍ ປຕິຏ຺ຐາຠູຕນ຺ຕິ ໂອຄຘໍ, ສໍສາຣທຸກ຺ຂສນ຺ຕິຠູຕຕ຺ຕາ ນິພ຺ພຸຕນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ, ນຕ຺ເຖຕ຺ຖ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂາຕໍ ວານນ຺ຕິປິ ນິພ຺ພານໍ. ຕໍ ສາສນສ຺ສ ນິຏ຺ຐາຠູຕຕ຺ຕາ ປຣິໂຍສານຏ຺ເຐນ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ. ເອວໍ ອິມສ຺ມິໍ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍນິທ຺ເທເສ ສຕ຺ຕສຫສ຺ສານິ ສຕ຺ຕສຕານິ ຈຕ຺ຕາລີສຎ຺ຈ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ໂຫນ຺ຕິ.

ອິທານິ ເຕສໍ ເອວໍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານໍ ຘມ຺ມານໍ ‘‘ເຍ ເຍ ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ, ເຕ ເຕ ຘມ຺ມາ ຎາຕາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ນິຄມນໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ອຠິມຸຂໍ ກຕ຺ວາ ຎາຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕໍຎາຕຏ຺ເຐນ ຎາຓນ຺ຕິ ເຕສໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣານໍ ຘມ຺ມານໍ ຊານນຏ຺ເຐນ ຎາຓໍ. ປຊານນຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຎາຕິ ປກາຣໂຕ ຊານນຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຎາ. ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕີຕິອາທິໂຕ ປຸຈ຺ຉິຕປຸຈ຺ຉາ ນິຄເມຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕາ. ເຕນ ກາຣເຓນ ‘‘ອິເມ ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາຕິ ໂສຕາວຘານໍ, ຕໍປຊານນາ ປຎ຺ຎາ ສຸຕມເຍ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຕ຺ໂຖຕິ.

ສທ຺ຘມ຺ມປ຺ປກາສິນິຍາ ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ຄຏ຺ຐກຖາຍ

ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໒໑. ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍນິທ຺ເທເສ ກິຎ຺ຈາປິ ປຣິຎ຺ຎາສທ຺ເທນ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາ, ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາ, ປຫານປຣິຎ຺ຎາຕິ ຕິສ຺ໂສ ປຣິຎ຺ຎາ ສງ຺ຄຫິຕາ. ເຫຏ຺ຐາ ‘‘ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ’’ຕິ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາຍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຸປຣິ ‘‘ປຫາຕພ຺ພາ’’ຕິ ປຫານປຣິຎ຺ຎາຍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາວ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາ. ຜສ຺ໂສ ສາສໂວ ອຸປາທານິໂຍຕິ ອາສວານຎ຺ເຈວ ອຸປາທານານຎ຺ຈ ປຈ຺ຈຍຠູໂຕ ເຕຠູມກຜສ຺ໂສ. ໂສປິ ຫິ ອຕ຺ຕານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕມາເນຫິ ສຫ ອາສເວຫີຕິ ສາສໂວ, ອາຣມ຺ມຓຠາວໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸປາທານສມ຺ພນ຺ຘເນນ ອຸປາທານານໍ ຫິໂຕຕິ ອຸປາທານິໂຍ. ຍສ຺ມາ ຜສ຺ເສ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາຍ ປຣິຎ຺ຎາເຕ ຜສ຺ສມຸເຂນ ເສສາປິ ອຣູປຘມ຺ມາ ຕທນຸສາເຣນ ຈ ຣູປຘມ຺ມາ ປຣິຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເອໂກວ ຜສ຺ໂສ ວຸຕ຺ໂຕ. ເອວໍ ເສເສສຸປິ ຍຖາໂຍຄໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ນາມນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ ອຣູປິໂນ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ. ຣູປນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ມຫາຠູຕານິ ຈຕຸນ຺ນຎ຺ຈ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍຣູປານິ ຈຕຸວີສຕິ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ ນມນຏ຺ເຐນ ນາມໍ. ເຕ ຫິ ອາຣມ຺ມຓາຠິມຸຂາ ນມນ຺ຕິ. ສພ຺ພມ຺ປິ ນາມນຏ຺ເຐນ ນາມໍ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ຫິ ຂນ຺ຘາ ອາຣມ຺ມເຓ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນາເມນ຺ຕິ, ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓາຘິປຕິປຈ຺ຈຍຕາຍ ອຕ຺ຕນິ ອນວຊ຺ຊຘມ຺ເມ ນາເມຕິ. ສນ຺ຕຕິວເສນ ສີຕາທີຫິ ຣຸປ຺ປນຏ຺ເຐນ ຣູປໍ. ຣຸປ຺ປນຏ຺ເຐນາຕິ ກຸປ຺ປນຏ຺ເຐນ. ສນ຺ຕຕິວິປຣິຓາມວເສນ ຫິ ສີຕາທີຫິ ຆຏ຺ຏນີຍໍ ຘມ຺ມຊາຕໍ ຣູປນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິຘ ປນ ນາມນ຺ຕິ ໂລກິກເມວ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ຣູປໍ ປນ ເອກນ຺ເຕນ ໂລກິກເມວ.

ຕິສ຺ໂສ ເວທນາຕິ ສຸຂາ ເວທນາ, ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ. ຕາ ໂລກິກາ ເອວ. ອາຫາຣາຕິ ປຈ຺ຈຍາ. ປຈ຺ຈຍາ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຜລໍ ອາຫຣນ຺ຕີຕິ ອາຫາຣາ. ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ ຜສ຺ສາຫາໂຣ ມໂນສຎ຺ເຈຕນາຫາໂຣ ວິຎ຺ຎາຓາຫາໂຣຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ. ວຕ຺ຖຸວເສນ ກພຬີກາຕພ຺ພຕ຺ຕາ ກພຬີກາໂຣ, ອຊ຺ໂຌຫຣິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອາຫາໂຣ. ໂອທນກຸມ຺ມາສາທິວຕ຺ຖຸກາຍ ໂອຊາເຍຕໍ ນາມໍ. ສາ ຫິ ໂອຊຏ຺ຐມກຣູປານິ ອາຫຣຕີຕິ ອາຫາໂຣ. ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສາທິໂກ ຉພ຺ພິໂຘ ຜສ຺ໂສ ຕິສ຺ໂສ ເວທນາ ອາຫຣຕີຕິ ອາຫາໂຣ. ມນໂສ ສຎ຺ເຈຕນາ, ນ ສຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ມໂນສຎ຺ເຈຕນາ ຍຖາ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ. ມນສາ ວາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສຎ຺ເຈຕນາ ມໂນສຎ຺ເຈຕນາ ຍຖາ ອາຊຎ຺ຎຣໂຖ. ເຕຠູມກກຸສລາກຸສລເຈຕນາ. ສາ ຫິ ຕໂຍ ຠເວ ອາຫຣຕີຕິ ອາຫາໂຣ. ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ເອກູນວີສຕິເຠທໍ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓໍ. ຕຎ຺ຫິ ປຏິສນ຺ຘິນາມຣູປໍ ອາຫຣຕີຕິ ອາຫາໂຣ. ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາຕິ ອຸປາທານໂຄຈຣາ ຂນ຺ຘາ, ມຊ຺ຌປທໂລໂປ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອຸປາທານສມ຺ຠູຕາ ວາ ຂນ຺ຘາ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ຍຖາ ຕິຓຄ຺ຄິ ຖຸສຄ຺ຄິ. ອຸປາທານວິເຘຍ຺ຍາ ວາ ຂນ຺ຘາ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ຍຖາ ຣາຊປຸຣິໂສ. ອຸປາທານປ຺ປຠວາ ວາ ຂນ຺ຘາ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ຍຖາ ປຸປ຺ຜຣຸກ຺ໂຂ ຜລຣຸກ຺ໂຂ. ອຸປາທານານິ ປນ ກາມຸປາທານໍ ທິຏ຺ຐຸປາທານໍ ສີລພ຺ພຕຸປາທານໍ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ. ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ຠຸສໍ ອາທານນ຺ຕິ ອຸປາທານໍ. ຣູປຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ, ເວທນຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ, ສຎ຺ຎຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ, ສງ຺ຂາຣຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ, ວິຎ຺ຎາຓຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ປຎ຺ຈ.

ຉ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການິ ອາຍຕນານີຕິ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ, ໂສຕາຍຕນໍ, ຆານາຍຕນໍ, ຊິວ຺ຫາຍຕນໍ, ກາຍາຍຕນໍ, ມນາຍຕນໍ.

ສຕ຺ຕ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍຕິ ກຕມາ ສຕ຺ຕ? ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ (ອ. ນິ. ໗.໔໔; ທີ. ນິ. ໓.໓໓໒), ສຕ຺ຕາ ນານຕ຺ຕກາຍາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ມນຸສ຺ສາ ເອກຈ຺ເຈ ຈ ເທວາ ເອກຈ຺ເຈ ຈ ວິນິປາຕິກາ. ອຍໍ ປຐມາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ.

‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ນານຕ຺ຕກາຍາ ເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທວາ ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິກາ ປຐມາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ອຍໍ ທຸຕິຍາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ.

‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ເອກຕ຺ຕກາຍາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທວາ ອາຠສ຺ສຣາ. ອຍໍ ຕຕິຍາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ.

‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ເອກຕ຺ຕກາຍາ ເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທວາ ສຸຠກິຓ຺ຫາ. ອຍໍ ຈຕຸຕ຺ຖາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ.

‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາ ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາ ‘ອນນ຺ໂຕ ອາກາໂສ’ຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນູປຄາ. ອຍໍ ປຎ຺ຈມີ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ.

‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ສພ຺ພໂສ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ອນນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນູປຄາ. ອຍໍ ຉຏ຺ຐາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ.

‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ສພ຺ພໂສ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນູປຄາ. ອຍໍ ສຕ຺ຕມີ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ. ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໗.໔໔; ທີ. ນິ. ໓.໓໓໒).

ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍຕິ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຐານານິ ສວິຎ຺ຎາຓກາ ຂນ຺ຘາ ເອວ. ຕຕ຺ຖ ເສຍ຺ຍຖາປີຕິ ນິທສ຺ສນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ມນຸສ຺ສາຕິ ອປຣິມາເຓສຸປິ ຈກ຺ກວາເຬສຸ ອປຣິມາຓານໍ ມນຸສ຺ສານໍ ວຓ຺ຓສຓ຺ຐານາທິວເສນ ທ຺ເວປິ ເອກສທິສາ ນຕ຺ຖິ. ເຍປິ ວຓ຺ເຓນ ວາ ສຓ຺ຐາເນນ ວາ ສທິສາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕປິ ອາໂລກິຕວິໂລກິຕາທີຫິ ວິສທິສາວ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ນານຕ຺ຕກາຍາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ປຏິສນ຺ຘິສຎ຺ຎາ ປນ ເນສໍ ຕິເຫຕຸກາປິ ທຸເຫຕຸກາປິ ອເຫຕຸກາປິ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເອກຈ຺ເຈ ຈ ເທວາຕິ ຉ ກາມາວຈຣເທວາ. ເຕສຸ ຫິ ເກສຎ຺ຈິ ກາໂຍ ນີໂລ ໂຫຕິ, ເກສຎ຺ຈິ ປີຕກາທິວຓ຺ໂຓ, ສຎ຺ຎາ ປນ ເນສໍ ຕິເຫຕຸກາປິ ທຸເຫຕຸກາປິ ໂຫຕິ, ອເຫຕຸກາ ນ ໂຫຕິ. ເອກຈ຺ເຈ ຈ ວິນິປາຕິກາຕິ ຈຕຸອປາຍວິນິມຸຕ຺ຕາ ປຸນພ຺ພສຸມາຕາ ຍກ຺ຂິນີ, ປິຍງ຺ກຣມາຕາ, ຜຸສ຺ສມິຕ຺ຕາ, ຘມ຺ມຄຸຕ຺ຕາຕິ ເອວມາທໂຍ ອຎ຺ເຎ ຈ ເວມານິກາ ເປຕາ. ເອເຕສຎ຺ຫິ ໂອທາຕກາຬມງ຺ຄຸຣຈ຺ຉວິສາມວຓ຺ຓາທິວເສນ ເຈວ ກິສຖູລຣສ຺ສທີຆວເສນ ຈ ກາໂຍ ນານາ ໂຫຕິ, ມນຸສ຺ສານໍ ວິຍ ຕິເຫຕຸກທ຺ວິເຫຕຸກາເຫຕຸກວເສນ ສຎ຺ຎາປິ. ເຕ ປນ ເທວາ ວິຍ ນ ມເຫສກ຺ຂາ, ກປຓມນຸສ຺ສາ ວິຍ ອປ຺ເປສກ຺ຂາ ທຸລ຺ລຠຆາສຈ຺ຉາທນາ ທຸກ຺ຂປີຬິຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ. ເອກຈ຺ເຈ ກາຬປກ຺ເຂ ທຸກ຺ຂິຕາ ຊຸຓ຺ຫປກ຺ເຂ ສຸຂິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສຸຂສມຸສ຺ສຍໂຕ ວິນິປຕິຕຕ຺ຕາ ວິນິປາຕິກາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເຍ ປເນຕ຺ຖ ຕິເຫຕຸກາ, ເຕສໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍປິ ໂຫຕິ ປິຍງ຺ກຣມາຕາທີນໍ ວິຍ.

ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິກາຕິ ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ຊພ຺ຣຫ຺ມປຸໂຣຫິຕມຫາພ຺ຣຫ຺ມາໂນ. ປຐມາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາຕິ ເຕ ສພ຺ເພປິ ປຐມຊ຺ຌາເນນ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ຊາ ປນ ປຣິຕ຺ເຕນ, ພ຺ຣຫ຺ມປຸໂຣຫິຕາ ມຊ຺ຌິເມນ, ກາໂຍ ຈ ເຕສໍ ວິປ຺ຜາຣິກຕໂຣ ໂຫຕິ. ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ປຓີເຕນ, ກາໂຍ ປນ ເນສໍ ອຕິວິປ຺ຜາຣິກຕໂຣ ໂຫຕິ. ອິຕິ ເຕ ກາຍສ຺ສ ນານຕ຺ຕາ, ປຐມຊ຺ຌານວເສນ ສຎ຺ຎາຍ ເອກຕ຺ຕາ ນານຕ຺ຕກາຍາ ເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຍຖາ ຈ ເຕ, ເອວໍ ຈຕູສຸ ອປາເຍສຸ ສຕ຺ຕາ. ນິຣເຍສຸ ຫິ ເກສຎ຺ຈິ ຄາວຸຕໍ, ເກສຎ຺ຈິ ອຑ຺ຒໂຍຊນໍ, ເກສຎ຺ຈິ ຕິຄາວຸຕໍ ອຕ຺ຕຠາໂວ ໂຫຕິ, ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ໂຍຊນສຕິໂກ ຊາໂຕ. ຕິຣຈ຺ຉາເນສຸປິ ເກຈິ ຂຸທ຺ທກາ ໂຫນ຺ຕິ, ເກຈິ ມຫນ຺ຕາ. ເປຕ຺ຕິວິສເຍສຸປິ ເກຈິ ສຏ຺ຐິຫຕ຺ຖາ ເກຈິ ອສີຕິຫຕ຺ຖາ ໂຫນ຺ຕິ ເກຈິ ສຸວຓ຺ຓາ ເກຈິ ທຸພ຺ພຓ຺ຓາ. ຕຖາ ກາລກຎ຺ຈິກາ ອສຸຣາ. ອປິເຈຕ຺ຖ ທີຆປິຏ຺ຐິກາ ເປຕາ ນາມ ສຏ຺ຐິໂຍຊນິກາປິ ໂຫນ຺ຕິ, ສຎ຺ຎາ ປນ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ອກຸສລວິປາກາເຫຕຸກາວ ໂຫຕິ. ອິຕິ ອປາຍິກາປິ ‘‘ນານຕ຺ຕກາຍາ ເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ’’ຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

ອາຠສ຺ສຣາຕິ ທຓ຺ຑອຸກ຺ກາຍ ອຈ຺ຈິ ວິຍ ເອເຕສໍ ສຣີຣໂຕ ອາຠາ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຕນ຺ຕີ ວິຍ ສຣຕິ ວິສຣຕີຕິ ອາຠສ຺ສຣາ. ເຕສຸ ປຎ຺ຈກນເຍ ທຸຕິຍຕຕິຍຊ຺ຌານທ຺ວຍໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ປຣິຕ຺ຕາຠາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ມຊ຺ຌິມໍ ຠາເວຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອປ຺ປມາຓາຠາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ປຓີຕໍ ຠາເວຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອາຠສ຺ສຣາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ອິຘ ປນ ອຸກ຺ກຏ຺ຐປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ສພ຺ເພວ ເຕ ຄຫິຕາ. ສພ຺ເພສຎ຺ຫິ ເຕສໍ ກາໂຍ ເອກວິປ຺ຜາໂຣວ ໂຫຕິ, ສຎ຺ຎາ ປນ ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ຕາ ຈ ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣາ ຈາຕິ ນານາ.

ສຸຠກິຓ຺ຫາຕິ ສຸເຠນ ໂວກິຓ຺ຓາ ວິກິຓ຺ຓາ, ສຸເຠນ ສຣີຣປ຺ປຠາວຓ຺ເຓນ ເອກຄ຺ຆນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕສຎ຺ຫິ ນ ອາຠສ຺ສຣານໍ ວິຍ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຠາ ຄຈ຺ຉຕີຕິ. ຈຕຸກ຺ກນເຍ ຕຕິຍສ຺ສ, ປຎ຺ຈກນເຍ ຈຕຸຕ຺ຖສ຺ສ ປຣິຕ຺ຕມຊ຺ຌິມປຓີຕສ຺ສ ຌານສ຺ສວເສນ ປຣິຕ຺ຕສຸຠອປ຺ປມາຓສຸຠສຸຠກິຓ຺ຫາ ນາມ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອິຕິ ສພ຺ເພປິ ເຕ ເອກຕ຺ຕກາຍາ ເຈວ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສຎ຺ຎາຍ ເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ ຈາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເວຫປ຺ຜລາປິ ຈຕຸຕ຺ຖວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິເມວ ຠຊນ຺ຕິ. ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕາ ວິຎ຺ຎາຓາຠາວາ ເອຕ຺ຖ ສງ຺ຄຫໍ ນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ສຕ຺ຕາວາເສສຸ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

ສຸທ຺ຘາວາສາ ວິວຏ຺ຏປກ຺ເຂ ຐິຕາ ນ ສພ຺ພກາລິກາ, ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສມ຺ປິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍມ຺ປິ ພຸທ຺ຘສຸຎ຺ເຎ ໂລເກ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ໂສຬສກປ຺ປສຫສ຺ສພ຺ຠນ຺ຕເຣ ພຸທ຺ເຘສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຂນ຺ຘາວາຣສທິສາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເນວ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໍ, ນ ຈ ສຕ຺ຕາວາສໍ ຠຊນ຺ຕິ. ມຫາສີວຕ຺ເຖໂຣ ປນ – ‘‘ນ ໂຂ ປນ ໂສ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສຕ຺ຕາວາໂສ ສຸລຠຣູໂປ, ໂຍ ມຍາ ອນາວຸຕ຺ຖປຸພ຺ໂພ ອິມິນາ ທີເຆນ ອທ຺ຘຸນາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສຸທ຺ຘາວາເສຫິ ເທເວຫີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໖໐) ອິມິນາ ສຸຕ຺ເຕນ ສຸທ຺ຘາວາສາປິ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ສຕ຺ຕາວາສຎ຺ຈ ຠຊນ຺ຕີຕິ ວທຕິ, ຕໍ ອປ຺ປຏິພາຫິຕຕ຺ຕາ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ.

ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ຍເຖວ ສຎ຺ຎາຍ, ເອວໍ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສາປິ ສຸຂຸມຕ຺ຕາ ເນວວິຎ຺ຎາຓໍ ນາວິຎ຺ຎາຓໍ, ຕສ຺ມາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕີສຸ ນ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອຏ຺ຐ ໂລກຘມ຺ມາຕິ ລາໂຠ, ອລາໂຠ, ຍໂສ, ອຍໂສ, ນິນ຺ທາ, ປສໍສາ, ສຸຂໍ, ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ອິເມ ອຏ຺ຐ ໂລກປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ສຕິ ອນຸປຣມຘມ຺ມກຕ຺ຕາ ໂລກສ຺ສ ຘມ຺ມາຕິ ໂລກຘມ຺ມາ. ເອເຕຫິ ມຸຕ຺ໂຕ ສຕ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ພຸທ຺ຘານມ຺ປິ ໂຫນ຺ຕິເຍວ. ຍຖາຫ –

‘‘ອຏ຺ຐິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລກຘມ຺ມາ ໂລກໍ ອນຸປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂລໂກ ຈ ອຏ຺ຐ ໂລກຘມ຺ເມ ອນຸປຣິວຕ຺ຕຕິ. ກຕເມ ອຏ຺ຐ? ລາໂຠ ຈ ອລາໂຠ ຈ ຍໂສ ຈ ອຍໂສ ຈ ນິນ຺ທາ ຈ ປສໍສາ ຈ ສຸຂຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂຎ຺ຈ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐ ໂລກຘມ຺ມາ ໂລກໍ ອນຸປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂລໂກ ຈ ອິເມ ອຏ຺ຐ ໂລກຘມ຺ເມ ອນຸປຣິວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໘.໖).

ຕຕ຺ຖ ອນຸປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອນຸພນ຺ຘນ຺ຕິ ນປ຺ປຊຫນ຺ຕິ, ໂລກໂຕ ນ ນິວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ລາໂຠຕິ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ຈີວຣາທິ, ຄຫຏ຺ຐສ຺ສ ຘນຘຎ຺ຎາທິ ລາໂຠ. ໂສເຍວ ອລພ຺ຠມາໂນ ລາໂຠ ອລາໂຠ. ນ ລາໂຠ ອລາໂຠຕິ ວຸຈ຺ຈມາເນ ອຕ຺ຖາຠາວາປຕ຺ຕິໂຕ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ນ ສິຍາ. ຍໂສຕິ ປຣິວາໂຣ. ໂສເຍວ ອລພ຺ຠມານາ ຍໂສ ອຍໂສ. ນິນ຺ທາຕິ ອວຓ຺ຓຠຓນໍ. ປສໍສາຕິ ວຓ຺ຓຠຓນໍ. ສຸຂນ຺ຕິ ກາມາວຈຣານໍ ກາຍິກເຈຕສິກໍ. ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນໂສຕາປນ຺ນສກທາຄາມີນໍ ກາຍິກເຈຕສິກໍ, ອນາຄາມິອຣຫນ຺ຕານໍ ກາຍິກເມວ.

ນວ ສຕ຺ຕາວາສາຕິ ສຕ຺ຕານໍ ອາວາສາ, ວສນຏ຺ຐານານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕານິ ປນ ຕຖາປກາສິຕາ ຂນ຺ຘາ ເອວ. ກຕເມ ນວ? ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘ນວຍິເມ, ຠິກ຺ຂເວ (ອ. ນິ. ໙.໒໔; ທີ. ນິ. ໓.໓໔໑), ສຕ຺ຕາວາສາ. ກຕເມ ນວ? ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ນານຕ຺ຕກາຍາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ມນຸສ຺ສາ ເອກຈ຺ເຈ ຈ ເທວາ ເອກຈ຺ເຈ ຈ ວິນິປາຕິກາ. ອຍໍ ປຐໂມ ສຕ຺ຕາວາໂສ.

‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ນານຕ຺ຕກາຍາ ເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທວາ ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິກາ ປຐມາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ສຕ຺ຕາວາໂສ.

‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ເອກຕ຺ຕກາຍາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທວາ ອາຠສ຺ສຣາ. ອຍໍ ຕຕິໂຍ ສຕ຺ຕາວາໂສ.

‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ເອກຕ຺ຕກາຍາ ເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທວາ ສຸຠກິຓ຺ຫາ. ອຍໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ສຕ຺ຕາວາໂສ.

‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ອສຎ຺ຎິໂນ ອປ຺ປຏິສໍເວທິໂນ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທວາ ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕາ. ອຍໍ ປຎ຺ຈໂມ ສຕ຺ຕາວາໂສ.

‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາ ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາ ‘ອນນ຺ໂຕ ອາກາໂສ’ຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນູປຄາ. ອຍໍ ຉຏ຺ໂຐ ສຕ຺ຕາວາໂສ.

‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ສພ຺ພໂສ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ອນນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນູປຄາ. ອຍໍ ສຕ຺ຕໂມ ສຕ຺ຕາວາໂສ.

‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ສພ຺ພໂສ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນູປຄາ. ອຍໍ ອຏ຺ຐໂມ ສຕ຺ຕາວາໂສ.

‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ສພ຺ພໂສ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນູປຄາ. ອຍໍ ນວໂມ ສຕ຺ຕາວາໂສ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ນວ ສຕ຺ຕາວາສາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໙.໒໔; ທີ. ນິ. ໓.໓໔໑).

ທສາຍຕນານີຕິ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ຣູປາຍຕນໍ ໂສຕາຍຕນໍ ສທ຺ທາຍຕນໍ ຆານາຍຕນໍ ຄນ຺ຘາຍຕນໍ ຊິວ຺ຫາຍຕນໍ ຣສາຍຕນໍ ກາຍາຍຕນໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຍຕນນ຺ຕິ ເອວໍ ທສ. ມນາຍຕນຘມ຺ມາຍຕນານິ ປນ ໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກຕ຺ຕາ ນ ຄຫິຕານິ. ອິເມສຸ ທສສຸ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນສຸ ວິປສ຺ສນາວເສນ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາ ວຸຕ຺ຕາ, ‘‘ສພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ປນ ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນໍ ຕິຓ຺ຓໍ, ນິໂຣຘປຏິປທານໍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຠາວນຏ຺ຐານໍ ເຕສໍເຍວ ປຏິເວຘຏ຺ຐານໍ ທຸກ຺ຂາທີນໍ ນິສ຺ສຣຓສ຺ສ ອນຸປ຺ປາທາທີນໍ ປຎ຺ຈທສນ຺ນໍ, ປຣິຄ຺ຄຫຏ຺ຐາທີນໍ ເອກຕິໍສາຍ, ອຸຕ຺ຕຣິປຏິເວຘຏ຺ຐາທີນໍ ຕິຓ຺ຓໍ, ມຄ຺ຄງ຺ຄານໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ, ‘‘ປໂຍຄານໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘຏ຺ໂຐ’’ຕິອາທີນໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ, ອສງ຺ຂຕຏ຺ຐສ຺ສ ວຸຏ຺ຐານຏ຺ຐາທີນໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ, ນິຍ຺ຍານຏ຺ຐສ຺ສ ອນຸພຸຊ຺ຌນຏ຺ຐາທີນໍ ຕິຓ຺ຓໍ, ອນຸໂພຘນຏ຺ຐາທີນໍ ຕິຓ຺ຓໍ, ອນຸໂພຘປກ຺ຂິຍາທີນໍ ຕິຓ຺ຓໍ, ອຸຊ຺ໂຊຕນຏ຺ຐາທີນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ, ປຕາປນຏ຺ຐາທີນໍ ອຏ຺ຐາຣສນ຺ນໍ, ວິວຏ຺ຏນານຸປສ຺ສນາທີນໍ ນວນ຺ນໍ, ຂເຍຎາຓອນຸປ຺ປາເທຎາຓານໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິນິພ຺ພານານນ຺ຕິ ອິເມສໍ ຘມ຺ມານໍ ປຏິລາຠວເສນ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາ ວຸຕ຺ຕາ, ເສສານໍ ຍຖາໂຍຄໍ ວິປສ຺ສນາວເສນ ຈ ປຏິລາຠວເສນ ຈ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເຍສໍ ເຍສໍ ຘມ຺ມານໍ ປຏິລາຠຕ຺ຖາຍ ວາຍມນ຺ຕສ຺ສ, ເຕ ເຕ ຘມ຺ມາ ປຏິລທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ເຕ ຘມ຺ມາ ປຣິຎ຺ຎາຕາ ເຈວ ໂຫນ຺ຕິ ຕີຣິຕາ ຈາຕິ ຫິ ກິຈ຺ຈສມາປນຏ຺ເຐນ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາ ວຸຕ຺ຕາ. ກິຈ຺ເຈ ຫິ ສມາປິເຕ ເຕ ຘມ຺ມາ ປຏິລທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ອວິປສ຺ສນູປຄານໍ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ເຍນ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາຍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຕໍ ນ ສຸນ຺ທຣໍ. ປຣິຎ຺ຎາຕາ ເຈວ ໂຫນ຺ຕິ ຕີຣິຕາ ຈາຕິ ເຕ ປຏິລທ຺ຘາ ເອວ ຘມ຺ມາ ປຣິຎ຺ຎາຕາ ຈ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ຕີຣິຕາ ຈ ນາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ກິຈ຺ຈສມາປນຕ຺ຖວເສນ ປຣິຎ຺ຎາຕຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ.

໒໒. ອິທານິ ຕເມວຕ຺ຖໍ ເອເກກຘມ຺ເມ ປຏິລາຠວເສນ ໂຍເຊຕ຺ວາ ອນ຺ເຕ ຈ ນິຄເມຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ເນກ຺ຂມ຺ມນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕໍ ສພ຺ພໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕານຸສາເຣເນວ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຫາຕພ຺ພນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໒໓. ປຫາຕພ຺ພນິທ຺ເທເສ ອສ຺ມິມາໂນຕິ ຣູປາທີສຸ ປຎ຺ຈສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ອສ຺ມີຕິ ມາໂນ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ປຫີເນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຣູປຣາຄາທີສຸ ວິຊ຺ຊມາເນສຸປິ ເສສານິ ອວຕ຺ວາ ອສ຺ມິມານສ຺ເສວ ວຈນໍ ທິຏ຺ຐິປຕິຣູປກຕ຺ເຕນ ຕສ຺ສ ໂອຬາຣິກຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອວິຊ຺ຊາຕິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຣິຍາເຍນ ທຸກ຺ຂາທີສຸ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ອຎ຺ຎາຓໍ, ອຠິຘມ຺ມປຣິຍາເຍນ ປຸພ຺ພນ຺ຕາທີຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຏ຺ຐສຸ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ອວິຊ຺ຊາ? ທຸກ຺ເຂ ອຎ຺ຎາຓໍ, ທຸກ຺ຂສມຸທເຍ ອຎ຺ຎາຓໍ, ທຸກ຺ຂນິໂຣເຘ ອຎ຺ຎາຓໍ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິຍາ ປຏິປທາຍ ອຎ຺ຎາຓໍ, ປຸພ຺ພນ຺ເຕ ອຎ຺ຎາຓໍ, ອປຣນ຺ເຕ ອຎ຺ຎາຓໍ, ປຸພ຺ພນ຺ຕາປຣນ຺ເຕ ອຎ຺ຎາຓໍ, ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ໑໑໐໖; ວິຠ. ໒໒໖).

ຠວຕຓ຺ຫາຕິ ກາມຠວາທີສຸ ຠເວສຸ ປຕ຺ຖນາ. ຍຖາຫ –

‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ຠວຕຓ຺ຫາ? ໂຍ ຠເວສຸ ຠວຈ຺ຉນ຺ໂທ ຠວຣາໂຄ ຠວນນ຺ທີ ຠວຕຓ຺ຫາ ຠວສິເນໂຫ ຠວປຣິຬາໂຫ ຠວມຸຈ຺ຉາ ຠວຊ຺ໂຌສານ’’ນ຺ຕິ (ວິຠ. ໘໙໕).

ຕິສ຺ໂສ ຕຓ຺ຫາຕິ ກາມຕຓ຺ຫາ, ຠວຕຓ຺ຫາ, ວິຠວຕຓ຺ຫາ. ຕາສໍ ອຠິຘມ຺ເມ ເອວໍ ນິທ຺ເທໂສ ກໂຕ – ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ຠວຕຓ຺ຫາ? ຠວທິຏ຺ຐິສຫຄໂຕ ຣາໂຄ…ເປ… ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສາຣາໂຄ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຠວຕຓ຺ຫາ. ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ວິຠວຕຓ຺ຫາ? ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິສຫຄໂຕ ຣາໂຄ…ເປ… ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສາຣາໂຄ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ວິຠວຕຓ຺ຫາ. ອວເສສາ ຕຓ຺ຫາ ກາມຕຓ຺ຫາ. ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ກາມຕຓ຺ຫາ? ກາມຘາຕຸປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ຣາໂຄ…ເປ… ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສາຣາໂຄ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ກາມຕຓ຺ຫາ. ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ຠວຕຓ຺ຫາ? ຣູປຘາຕຸອຣູປຘາຕຸປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ຣາໂຄ…ເປ… ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ວິຠວຕຓ຺ຫາ? ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິສຫຄໂຕ ຣາໂຄ…ເປ… (ວິຠ. ໙໑໖).

ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ປຎ຺ຈກາມຄຸຓິໂກ ຣາໂຄ ກາມຕຓ຺ຫາ, ຣູປາຣູປຠເວສຸ ຣາໂຄ ຌານນິກນ຺ຕິສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິສຫຄໂຕ ຣາໂຄ ຠວວເສນ ປຕ຺ຖນາ ຠວຕຓ຺ຫາ, ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິສຫຄໂຕ ຣາໂຄ ວິຠວຕຓ຺ຫາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍໍ ທສຸຕ຺ຕຣສຸຕ຺ຕປຣິຍາເຍນ ໂຍຊນາ. ສງ຺ຄີຕິປຣິຍາເຍນ ປນ ອຠິຘມ຺ມປຣິຍາເຍນ ຈ ‘‘ອປຣາປິ ຕິສ຺ໂສ ຕຓ຺ຫາ ກາມຕຓ຺ຫາ ຣູປຕຓ຺ຫາ ອຣູປຕຓ຺ຫາ. ອປຣາປິ ຕິສ຺ໂສ ຕຓ຺ຫາ ຣູປຕຓ຺ຫາ ອຣູປຕຓ຺ຫາ ນິໂຣຘຕຓ຺ຫາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໓໐໕; ວິຠ. ໙໑໗-໙໑໘) ວຸຕ຺ຕາ ຕຓ຺ຫາປິ ເອຕ຺ຖ ຍຸຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕາສຸ ປຎ຺ຈ ກາມຘາຕຸຣູປຘາຕຸອຣູປຘາຕຸປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ, ອນ຺ຕິມາ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິສຫຄຕາ.

ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂອຆາຕິ ກາໂມໂຆ, ຠໂວໂຆ, ທິຏ຺ໂຐໂຆ, ອວິຊ຺ໂຊໂຆ. ຍສ຺ສ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕໍ ວຏ຺ຏສ຺ມິໍ ໂອຫນນ຺ຕິ ໂອສີທາເປນ຺ຕີຕິ ໂອຆາ. ພລວກິເລສາ ເອເຕ. ກາມຄຸຓສງ຺ຂາເຕ ກາເມ ໂອໂຆ ກາໂມໂຆ. ກາມຕຓ຺ຫາເຍຕໍ ນາມໍ. ຣູປາຣູປສງ຺ຂາເຕ ກມ຺ມໂຕ ຈ ອຸປປຕ຺ຕິໂຕ ຈ ທຸວິເຘປິ ຠເວ ໂອໂຆ ຠໂວໂຆ. ຠວຕຓ຺ຫາເຍຕໍ ນາມໍ. ທິຏ຺ຐິ ເອວ ໂອໂຆ ທິຏ຺ໂຐໂຆ. ‘‘ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’’ຕິອາທິກາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ເອຕໍ ນາມໍ. ອວິຊ຺ຊາ ເອວ ໂອໂຆ ອວິຊ຺ໂຊໂຆ, ທຸກ຺ຂາທີສຸ ອຎ຺ຎາຓສ຺ເສຕໍ ນາມໍ.

ປຎ຺ຈ ນີວຣຓານີຕິ ກາມຈ຺ຉນ຺ທນີວຣຓໍ ພ຺ຍາປາທນີວຣຓໍ ຖິນມິທ຺ຘນີວຣຓໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈນີວຣຓໍ ວິຈິກິຈ຺ຉານີວຣຓໍ. ຈິຕ຺ຕໍ ນີວຣນ຺ຕິ ປຣິໂຍນນ຺ຘນ຺ຕີຕິ ນີວຣຓານິ. ກາມີຍນ຺ຕີຕິ ກາມາ. ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ. ກາເມສຸ ຉນ຺ໂທ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ. ກາມຍຕີຕິ ວາ ກາໂມ, ກາໂມ ເອວ ຉນ຺ໂທ, ນ ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາຉນ຺ໂທ ນ ຘມ຺ມຈ຺ຉນ຺ໂທຕິ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ. ກາມຕຓ຺ຫາເຍຕໍ ນາມໍ. ພ຺ຍາປຊ຺ຊຕິ ເຕນ ຈິຕ຺ຕໍ ປູຕິຠາວໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ພ຺ຍາປາທຍຕິ ວາ ວິນຍາຈາຣຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິຫິຕສຸຂານີຕິ ພ຺ຍາປາໂທ. ໂທສສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ຖິນນຕາ ຖິນໍ, ມິທ຺ຘນຕາ ມິທ຺ຘໍ, ອນຸສ຺ສາຫສໍຫນນຕາ ອສຕ຺ຕິວິຆາໂຕ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸສ຺ສາໂຫ ຖິນໍ, ເຈຕສິການໍ ອກມ຺ມຎ຺ຎຕາ ມິທ຺ຘໍ, ຖິນຎ຺ຈ ມິທ຺ຘຎ຺ຈ ຖິນມິທ຺ຘໍ. ອຸທ຺ຘຕສ຺ສ ຠາໂວ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ, ອວູປສໂມຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິກ຺ເຂປສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ກຸຈ຺ຉິຕໍ ກຕໍ ກຸກຕໍ, ກຸກຕສ຺ສ ຠາໂວ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ, ຄຣຫິຕກິຣິຍຠາໂວຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຈ຺ຉານຸຕາປສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ວິຄຕາ ຈິກິຈ຺ຉາຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາ, ວິຄຕປຎ຺ຎາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຠາວໍ ວາ ວິຈິນນ຺ໂຕ ເອຕາຍ ກິຈ຺ຉຕິ ກິລມຕີຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາ. ພຸທ຺ຘາທີສຸ ສໍສຍສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ເອວ ນີວຣຓໍ ກາມຈ຺ຉນ຺ທນີວຣຓໍ. ເອວໍ ເສເສສຸປິ.

ຉ ຘມ຺ມາ, ຉທ຺ຘມ຺ມາຕິ ວາ ປາໂຐ. ຉ ຕຓ຺ຫາກາຍາຕິ ຣູປຕຓ຺ຫາ ສທ຺ທຕຓ຺ຫາ ຄນ຺ຘຕຓ຺ຫາ ຣສຕຓ຺ຫາ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພຕຓ຺ຫາ ຘມ຺ມຕຓ຺ຫາ. ຣູເປ ຕຓ຺ຫາ ຣູປຕຓ຺ຫາ. ສາ ເອວ ກາມຕຓ຺ຫາທິເຠເທນ ອເນກເຠທຕ຺ຕາ ຣາສຏ຺ເຐນ ກາໂຍຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເອວໍ ເສເສສຸປິ.

ສຕ຺ຕານຸສຍາຕິ ກາມຣາຄານຸສໂຍ ປຏິຆານຸສໂຍ ມານານຸສໂຍ ທິຏ຺ຐານຸສໂຍ ວິຈິກິຈ຺ຉານຸສໂຍ ຠວຣາຄານຸສໂຍ ອວິຊ຺ຊານຸສໂຍ. ອປ຺ປຫີນຏ຺ເຐນ ອນຸເສນ຺ຕີຕິ ອນຸສຍາ. ກາເມສຸ ຣາໂຄ ກາມຣາໂຄ, ກາໂມ ເອວ ວາ ຣາໂຄຕິ ກາມຣາໂຄ. ອາຣມ຺ມຓສ຺ມິໍ ປຏິຫຎ຺ຎຕີຕິ ປຏິຆໍ. ອຍາຖາວທສ຺ສນຏ຺ເຐນ ທິຏ຺ຐິ. ເສຍ຺ຍາທິວເສນ ມຎ຺ຎຕີຕິ ມາໂນ. ຠເວສຸ ຣາໂຄ ຠວຣາໂຄ. ຖາມຄໂຕ ກາມຣາໂຄ ກາມຣາຄານຸສໂຍ. ເອວໍ ເສເສສຸປິ.

ອຏ຺ຐ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕາຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ໂປ ມິຈ຺ຉາວາຈາ ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ໂຕ ມິຈ຺ຉາອາຊີໂວ ມິຈ຺ຉາວາຍາໂມ ມິຈ຺ຉາສຕິ ມິຈ຺ຉາສມາຘິ. ‘‘ຫິຕສຸຂາວຫາ ເມ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ເອວໍ ອາສີສິຕາປິ ຕຖາອຠາວໂຕ ອສຸຠາທີສຸເຍວ ສຸຠນ຺ຕິອາທິວິປຣີຕປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ຈ ມິຈ຺ຉາສຠາວາຕິ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕາ. ມິຈ຺ຉາ ປສ຺ສຕິ, ມິຈ຺ຉາ ວາ ເອຕາຍ ປສ຺ສນ຺ຕີຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ. ອຖ ວາ ວິປຣີຕາ ທິຏ຺ຐີຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ, ອຍາຖາວທິຏ຺ຐີຕິ ວາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ, ວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຄຫຓໂຕ ວາ ວິຕຖາ ທິຏ຺ຐີຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ, ອນຕ຺ຕາວຫຕ຺ຕາ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ກຸຈ຺ຉິຕາ ທິຏ຺ຐີຕິ ວາມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ. ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐີຕິ ສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉທາຠິນິເວໂສ. ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ໂປຕິ ກາມວິຕກ຺ກາທິຕິວິໂຘ ວິຕກ຺ໂກ. ມິຈ຺ຉາວາຈາຕິ ມຸສາວາທາທິຈຕຸພ຺ພິຘາ ເຈຕນາ. ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ໂຕຕິ ປາຓາຕິປາຕາທິຕິວິຘາ ເຈຕນາ. ມິຈ຺ຉາອາຊີໂວຕິ ມິຈ຺ຉາຊີວປໂຍຄສມຸຏ຺ຐາປິກາ ເຈຕນາ. ມິຈ຺ຉາວາຍາໂມຕິ ອກຸສລຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ວີຣິຍໍ. ມິຈ຺ຉາສຕີຕິ ສຕິປຏິປກ຺ຂຠູໂຕ ອກຸສລຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ. ມິຈ຺ຉາສມາຘີຕິ ອກຸສລສມາຘິ.

ນວ ຕຓ຺ຫາມູລກາຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໑໐໓; ໓.໓໕໙) ຕຓ຺ຫໍ ປຏິຈ຺ຈ ປຣິເຍສນາ, ປຣິເຍສນໍ ປຏິຈ຺ຈ ລາໂຠ, ລາຠໍ ປຏິຈ຺ຈ ວິນິຈ຺ຉໂຍ, ວິນິຈ຺ຉຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ຉນ຺ທຣາໂຄ, ຉນ຺ທຣາຄໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຊ຺ໂຌສານໍ, ອຊ຺ໂຌສານໍ ປຏິຈ຺ຈ ປຣິຄ຺ຄໂຫ, ປຣິຄ຺ຄຫໍ ປຏິຈ຺ຈ ມຈ຺ຉຣິຍໍ, ມຈ຺ຉຣິຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ອາຣກ຺ໂຂ, ອາຣກ຺ຂາຘິກຣຓໍ ທຓ຺ຑາທານສຕ຺ຖາທານກລຫວິຄ຺ຄຫວິວາທຕຸວໍຕຸວໍເປສຸຎ຺ຎມຸສາວາທາ ອເນເກ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໑໐໔; ໓.໓໕໙). ອິເມ ນວ ຕຓ຺ຫາມູລກາ ຘມ຺ມາ. ຕຓ຺ຫາ ມູລໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາມູລກາ. ປຣິເຍສນາທໂຍ ອກຸສລາ ເອວ. ຕຓ຺ຫໍ, ປຏິຈ຺ຈາຕິ ຕຓ຺ຫໍ ນິສ຺ສາຍ. ປຣິເຍສນາຕິ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓປຣິເຍສນາ. ສາ ຫິ ຕຓ຺ຫາຍ ສຕິ ໂຫຕິ. ລາໂຠຕິ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓປຏິລາໂຠ, ໂສ ຫິ ປຣິເຍສນາຍ ສຕິ ໂຫຕິ. ວິນິຈ຺ຉໂຍ ປນ ຎາຓຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິວິຕກ຺ກວເສນ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ສຸຂວິນິຈ຺ຉຍໍ ຊຎ຺ຎາ, ສຸຂວິນິຈ຺ຉຍໍ ຎຕ຺ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຂມນຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໓໒໓) ອຍໍ ຎາຓວິນິຈ຺ຉໂຍ. ‘‘ວິນິຈ຺ຉໂຍຕິ ທ຺ເວ ວິນິຈ຺ຉຍາ ຕຓ຺ຫາວິນິຈ຺ຉໂຍ ຈ ທິຏ຺ຐິວິນິຈ຺ຉໂຍ ຈາ’’ຕິ (ມຫານິ. ໑໐໒) ເອວໍ ອາຄຕານິ ອຏ຺ຐສຕຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕານິ ຕຓ຺ຫາວິນິຈ຺ຉໂຍ. ທ຺ວາສຏ຺ຐິ ທິຏ຺ຐິໂຍ ທິຏ຺ຐິວິນິຈ຺ຉໂຍ. ‘‘ຉນ຺ໂທ ໂຂ, ເທວານມິນ຺ທ, ວິຕກ຺ກນິທາໂນ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໓໕໘) ອິມສ຺ມິໍ ປນ ສຸຕ຺ເຕ ອິຘ ວິນິຈ຺ຉໂຍຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ວິຕກ຺ໂກເຍວ ອາຄໂຕ. ລາຠໍ ລຠິຕ຺ວາ ຫິ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐໍ ສຸນ຺ທຣາສຸນ຺ທຣຎ຺ຈ ວິຕກ຺ເກເນວ ວິນິຈ຺ຉິນາຕິ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ເມ ຣູປາຣມ຺ມຓຕ຺ຖາຍ ຠວິສ຺ສຕິ, ເອຕ຺ຕກໍ ສທ຺ທາທິອາຣມ຺ມຓຕ຺ຖາຍ, ເອຕ຺ຕກໍ ມຍ຺ຫໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ເອຕ຺ຕກໍ ປຣສ຺ສ, ເອຕ຺ຕກໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມິ, ເອຕ຺ຕກໍ ນິທຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ລາຠໍ ປຏິຈ຺ຈ ວິນິຈ຺ຉໂຍ’’ຕິ. ຉນ຺ທຣາໂຄຕິ ເອວໍ ອກຸສລວິຕກ຺ເກນ ວິຕກ຺ກິເຕ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ທຸພ຺ພລຣາໂຄ ຈ ພລວຣາໂຄ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຉນ຺ໂທຕິ ເອຕ຺ຖ ທຸພ຺ພລຣາຄສ຺ສາຘິວຈນໍ, ຣາໂຄຕິ ພລວຣາຄສ຺ສ. ອຊ຺ໂຌສານນ຺ຕິ ອຫໍ ມມາຕິ ພລວສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ. ປຣິຄ຺ຄໂຫຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິວເສນ ປຣິຄ຺ຄຫກຣຓໍ. ມຈ຺ຉຣິຍນ຺ຕິ ປເຣຫິ ສາຘາຣຓຠາວສ຺ສ ອສຫນຕາ. ເຕເນວສ຺ສ ໂປຣາຓາ ເອວໍ ວຈນຕ຺ຖໍ ວທນ຺ຕິ ‘‘ອິທໍ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ມຍ຺ຫເມວ ໂຫຕຸ, ມາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ໂຫຕູຕິ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ມຈ຺ຉຣິຍນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. ອາຣກ຺ໂຂຕິ ທ຺ວາຣປິທຫນມຎ຺ຊູສໂຄປນາທິວເສນ ສຸຏ຺ຐຸ ຣກ຺ຂຓໍ. ອຘິກໂຣຕີຕິ ອຘິກຣຓໍ. ກາຣຓສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ອາຣກ຺ຂາຘິກຣຓນ຺ຕິ ຠາວນປຸໍສກໍ, ອາຣກ຺ຂເຫຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຓ຺ຑາທານາທີສຸ ປຣນິເສຘນຕ຺ຖໍ ທຓ຺ຑສ຺ສ ອາທານໍ ທຓ຺ຑາທານໍ. ເອກໂຕຘາຣາທິນາ ສຕ຺ຖສ຺ສ ອາທານໍ ສຕ຺ຖາທານໍ. ກາຍກລໂຫປິ ວາຈາກລໂຫປິ ກລໂຫ. ປຸຣິໂມ ປຸຣິໂມ ວິໂຣໂຘ ວິຄ຺ຄໂຫ. ປຈ຺ຉິໂມ ປຈ຺ຉິໂມ ວິວາໂທ. ຕຸວໍຕຸວນ຺ຕິ ອຄາຣວວເສນ ຕຸວໍຕຸວໍວຈນໍ.

ທສ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕາຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ…ເປ… ມິຈ຺ຉາສມາຘິ ມິຈ຺ຉາຎາຓໍ ມິຈ຺ຉາວິມຸຕ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ມິຈ຺ຉາຎາຓນ຺ຕິ ປາປກິຣິຍາສຸ ອຸປາຍຈິນ຺ຕາວເສນ ປາປໍ ກຕ຺ວາ ສຸກຕໍ ມຍາຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາກາເຣນ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂມໂຫ. ມິຈ຺ຉາວິມຸຕ຺ຕີຕິ ອວິມຸຕ຺ຕສ຺ເສວ ສໂຕ ວິມຸຕ຺ຕິສຎ຺ຎິຕາ.

໒໔.

ອິທານິ ອເນກເຠເທນ ປຫາເນນ ປຫາຕພ຺ເພ ທສ຺ເສຕຸໍ ທ຺ເວ ປຫານານີຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ປຫາເນສຸ ຫິ ວິຎ຺ຎາເຕສຸ ເຕນ ເຕນ ປຫາຕພ຺ພາ ຘມ຺ມາ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈສຸ ປຫາເນສຸ ໂລກິການິ ຈ ທ຺ເວ ປຫານານິ ອປ຺ປໂຍຄໍ ນິສ຺ສຣຓປ຺ປຫານຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາ ອປ຺ປໂຍຄາເນວ ທ຺ເວ ໂລກຸຕ຺ຕຣປຫານານິ ປຐມໍ ວຸຕ຺ຕານິ. ສມ຺ມາ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊນ຺ຕິ ເອເຕນ ກິເລສາຕິ ສມຸຈ຺ເຉໂທ, ປຫີຍນ຺ຕິ ເອເຕນ ກິເລສາຕິ ປຫານໍ. ສມຸຈ຺ເຉທສງ຺ຂາຕໍ ປຫານໍ, ນ ເສສປ຺ປຫານນ຺ຕິ ສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫານໍ. ກິເລສານໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘຕ຺ຕາ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິ, ປຫີນຕ຺ຕາ ປຫານໍ, ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິສງ຺ຂາຕໍ ປຫານໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິປ຺ປຫານໍ. ໂລກໍ ອຸຕ຺ຕຣຕີຕິ ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ. ນິພ຺ພານສງ຺ຂາຕໍ ຂຍໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ຂຍຄາມີ, ຂຍຄາມີ ຈ ໂສ ມຄ຺ໂຄ ຈາຕິ ຂຍຄາມິມຄ຺ໂຄ, ຕໍ ຠາວຍໂຕ ໂສ ມຄ຺ໂຄ ສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຖາ ຜລກ຺ຂເຓ ໂລກຸຕ຺ຕຣຜລເມວ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິປ຺ປຫານໍ.

ກາມານເມຕໍ ນິສ຺ສຣຓນ຺ຕິອາທີສຸ ກາມໂຕ ຣູປໂຕ ສງ຺ຂຕໂຕ ນິສ຺ສຣນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ນິສ຺ສຣຓໍ, ເຕຫິ ວາ ນິສ຺ສຏຕ຺ຕາ ນິສ຺ສຣຓໍ. ອສຸຠຊ຺ຌານໍ. ກາເມຫິ ນິກ຺ຂນ຺ຕຕ຺ຕາ ເນກ຺ຂມ຺ມໍ. ອນາຄາມິມຄ຺ໂຄ ວາ. ອສຸຠຊ຺ຌານຎ຺ຫິ ວິກ຺ຂມ຺ຠນໂຕ ກາມານໍ ນິສ຺ສຣຓໍ, ຕໍ ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປາທິຕອນາຄາມິມຄ຺ໂຄ ປນ ສມຸຈ຺ເຉທໂຕ ສພ຺ພໂສ ກາມານໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕນິສ຺ສຣຓໍ. ຣຸປ຺ປຕີຕິ ຣູປໍ, ນ ຣູປໍ ອຣູປໍ ມິຕ຺ຕປຏິປກ຺ຂາ ອມິຕ຺ຕາ ວິຍ, ໂລຠາທິປຏິປກ຺ຂາ ອໂລຠາທໂຍ ວິຍ ຈ ຣູປປຏິປກ຺ໂຂຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຜລວເສນ ວາ ນຕ຺ເຖຕ຺ຖ ຣູປນ຺ຕິ ອຣູປໍ, ອຣູປເມວ ອາຣຸປ຺ປໍ. ອຣູປຊ຺ຌານານິ. ຕານິ ຣູປານໍ ນິສ຺ສຣຓໍ ນາມ. ອຣູເປຫິປິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ປຸນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິນິວາຣຓໂຕ ສພ຺ພໂສ ຣູປານໍ ນິສ຺ສຣຓໍ ນາມ. ຠູຕນ຺ຕິ ຊາຕໍ. ສງ຺ຂຕນ຺ຕິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ສງ຺ຄມ຺ມ ກຕໍ. ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ເຕ ເຕ ປຈ຺ຈເຍ ປຏິຈ຺ຈ ສມ຺ມາ ສຫ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ. ປຐເມນ ສຎ຺ຊາຕຕ຺ຕທີປເນນ ອນິຈ຺ຈຕາ, ທຸຕິເຍນ ອນິຈ຺ຈສ຺ສາປິ ສໂຕ ປຈ຺ຈຍານຸຠາວທີປເນນ ປຣາຍຕ຺ຕຕາ, ຕຕິເຍນ ປຣາຍຕ຺ຕສ຺ສາປິ ສໂຕ ປຈ຺ຈຍານໍ ອພ຺ຍາປາຣຕ຺ຕທີປເນນ ເອວໍຘມ຺ມຕາ ທີປິຕາ ໂຫຕິ. ນິໂຣໂຘຕິ ນິພ຺ພານໍ. ນິພ຺ພານຎ຺ຫິ ອາຄມ຺ມ ທຸກ຺ຂໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ນິໂຣໂຘຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂສ ເອວ ຈ ສພ຺ພສງ຺ຂຕໂຕ ນິສ຺ສຏຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ ສງ຺ຂຕສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ ນາມ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ –

‘‘ນິໂຣໂຘ ຕສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓນ຺ຕິ ອິຘ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ນິໂຣໂຘຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ອຣຫຕ຺ຕຜເລນ ຫິ ນິພ຺ພາເນ ທິຏ຺ເຐ ປຸນ ອາຍຕິໍ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣາ ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຣຫຕ຺ຕສງ຺ຂາຕສ຺ສ ນິໂຣຘສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ນິໂຣໂຘຕິ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເນກ຺ຂມ຺ມໍ ປຏິລທ຺ຘສ຺ສາຕິອາທີສຸ ອສຸຠຊ຺ຌານສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓຕ຺ເຕ ວິກ຺ຂມ຺ຠນປ຺ປຫາເນນ, ອນາຄາມິມຄ຺ຄສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓຕ຺ເຕ ສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫາເນນ ກາມາ ປຫີນາ ເຈວ ໂຫນ຺ຕິ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕາ ຈ. ອຣູປຊ຺ຌານານໍ ນິສ຺ສຣຓຕ຺ເຕ ຈ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓຕ຺ເຕ ຈ ເອວເມວ ຣູປາ ໂຍເຊຕພ຺ພາ. ຣູເປສຸ ຫິ ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫາເນນ ຣູປານໍ ສມຸຈ຺ເຉໂທ ໂຫຕິ. ຣູປາຕິ ເຈຕ຺ຖ ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາໂສ ກໂຕ. ນິພ຺ພານສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓຕ຺ເຕ ນິສ຺ສຣຓປ຺ປຫາເນນ, ອຣຫຕ຺ຕຜລສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓຕ຺ເຕ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິປ຺ປຫາເນນ ສງ຺ຂາຣາ ປຫີນາ ເຈວ ໂຫນ຺ຕິ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕາ ຈ. ນິພ຺ພານສ຺ສ ຈ ນິສ຺ສຣຓຕ຺ເຕ ອາຣມ຺ມຓກຣຓວເສນ ປຏິລາໂຠ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈນ຺ຕິອາທີສຸ ປຣິຎ຺ຎາປຏິເວຘນ຺ຕິອາທິ ຠາວນປຸໍສກວຈນໍ. ປຣິຎ຺ຎາຍ ປຏິເວໂຘ ປຣິຎ຺ຎາປຏິເວໂຘ. ຕໍ ປຣິຎ຺ຎາປຏິເວຘໍ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸປິ. ປຊຫາຕີຕິ ຕຖາ ຕຖາ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ໂຕ ປຫາຕພ຺ເພ ກິເລເສ ປຊຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕເຣສຸປິ ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫາເນນ ວາ ຕານິ ປຊຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຊຫຕີຕິປິ ປາໂຐ. ຍຖາ ນາວາ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ເອກກ຺ຂເຓ ຈຕ຺ຕາຣິ ກິຈ຺ຈານິ ກໂຣຕິ, ໂອຣິມໍ ຕີຣໍ ປຊຫຕິ, ໂສຕໍ ຉິນ຺ທຕິ, ຠຓ຺ຑໍ ວຫຕິ, ປາຣິມໍ ຕີຣໍ ອປ຺ເປຕິ, ເອວເມວໍ ມຄ຺ຄຎາຓໍ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ເອກກ຺ຂເຓ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ອຠິສເມຕິ, ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຎ຺ຎາຠິສມເຍນ ອຠິສເມຕິ, ສມຸທຍໍ ປຫານາຠິສມເຍນ ອຠິສເມຕິ, ມຄ຺ຄໍ ຠາວນາຠິສມເຍນ ອຠິສເມຕິ, ນິໂຣຘໍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຠິສມເຍນ ອຠິສເມຕິ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ‘‘ນິໂຣຘໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ປາປຸຓາຕິ ປສ຺ສຕິ ປຏິວິຊ຺ຌຕີ’’ຕິ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໘໓໙) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເອກກ຺ຂເຓປິ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ວິຍ ປຫານານິ ວຸຕ຺ຕານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ປຎ຺ຈສຸ ປຫາເນສຸ ຍໍ ສເສວາເລ ອຸທເກ ປກ຺ຂິຕ຺ເຕນ ຆເຏນ ເສວາລສ຺ສ ວິຍ ເຕນ ເຕນ ໂລກິຍສມາຘິນາ ນີວຣຓາທີນໍ ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ມານໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠນໍ ທູຣີກຣຓໍ, ອິທໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠນປ຺ປຫານໍ ນາມ. ວິກ຺ຂມ຺ຠນປ຺ປຫານຎ຺ຈ ນີວຣຓານໍ ປຐມໍ ຌານໍ ຠາວຍໂຕຕິ ນີວຣຓານໍເຍວ ປຫານໍ ປາກຏຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ນີວຣຓານິ ຫິ ຌານສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາເຄປິ ປຈ຺ຉາຠາເຄປິ ນ ສຫສາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣນ຺ຕິ, ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖເຏສຸ ຈ ເຕສຸ ຌານໍ ປຣິຫາຍຕິ, ວິຕກ຺ກາທໂຍ ປນ ທຸຕິຍຊ຺ຌານາທິໂຕ ປຸພ຺ເພ ປຈ຺ຉາ ຈ ອປ຺ປຏິປກ຺ຂາ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ນີວຣຓານໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠນໍ ປາກຏໍ. ຍໍ ປນ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ສມຸຊ຺ຊລິເຕນ ປທີເປນ ອນ຺ຘກາຣສ຺ສ ວິຍ ເຕນ ເຕນ ວິປສ຺ສນາຍ ອວຍວຠູເຕນ ຌານງ຺ເຄນ ປຏິປກ຺ຂວເສເນວ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຈ ປຫາຕພ຺ພຘມ຺ມສ຺ສ ປຫານໍ, ອິທໍ ຕທງ຺ຄປ຺ປຫານໍ ນາມ. ຕທງ຺ຄປ຺ປຫານຎ຺ຈ ທິຏ຺ຐິຄຕານໍ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍໍ ສມາຘິໍ ຠາວຍໂຕຕິ ທິຏ຺ຐິຄຕານໍເຍວ ປຫານໍ ໂອຬາຣິກວເສນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ທິຏ຺ຐິຄຕຎ຺ຫິ ໂອຬາຣິກໍ, ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາທໂຍ ສຸຂຸມາ. ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐິຄຕານນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐິເຍວ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ‘‘ຄູຖຄຕໍ ມຸຕ຺ຕຄຕ’’ນ຺ຕິອາທີນິ (ອ. ນິ. ໙.໑໑) ວິຍ. ຄນ຺ຕພ຺ພາຠາວໂຕ ຈ ທິຏ຺ຐິຍາ ຄຕມຕ຺ຕເມເວຕນ຺ຕິປິ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ, ທ຺ວາສຏ຺ຐິທິຏ຺ຐີສຸ ອນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐີສຸ ຄຕນ຺ຕິປິ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ. ພຫຸວຈເນນ ເຕສໍ ທິຏ຺ຐິຄຕານໍ. ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍໍ ສມາຘິນ຺ຕິ ວິປສ຺ສນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ສມາຘິໍ. ຍໍ ປນ ອສນິວິຈກ຺ກາຠິຫຕສ຺ສ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໘໕໑) ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ວິຍ ອຣິຍມຄ຺ຄຎາເຓນ ສໍໂຍຊນານໍ ຘມ຺ມານໍ ຍຖາ ນ ປຸນ ປວຕ຺ຕຕິ, ເອວໍ ປຫານໍ, ອິທໍ ສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫານໍ ນາມ. ນິໂຣໂຘ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ນິໂຣຘສງ຺ຂາຕໍ ນິພ຺ພານໍ.

ເອວໍ ປຫານວເສນ ປຫາຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ສຣູເປເນວ ປຸນ ປຫາຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ທສ຺ເສຕຸໍ ສພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຫາຕພ຺ພນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂາທີນິ ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫາເນນ ປຫາຕພ຺ພານິ. ຣູປໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ປຊຫາຕີຕິອາທີສຸ ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈາທິໂຕ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ປຫາຕພ຺ເພ ກິເລເສ ປຊຫາຕິ. ຈກ຺ຂຸໍ…ເປ… ຊຣາມຣຓໍ…ເປ… ອມໂຕຄຘໍ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ເປຍ຺ຍາລທ຺ວເຍ ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ‘‘ປສ຺ສນ຺ໂຕ ປຊຫາຕີ’’ຕິອາທີສຸ ເຕສຸ ໂລກຸຕ຺ຕເຣສຸ ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ອຸທິກ຺ຂນ຺ໂຕ ອເປກ຺ຂມາໂນ ອິຈ຺ຉມາໂນ ວິປສ຺ສນາກ຺ຂເຓສຸ ປຫາຕພ຺ເພ ກິເລເສ ປຊຫາຕີຕິ ຕໍຕໍຘມ຺ມານຸຣູເປນ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ປຫາຕພ຺ພນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຠາເວຕພ຺ພນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໒໕. ຠາເວຕພ຺ພນິທ຺ເທເສ ກາຍຄຕາສຕີຕິ ກາຍຄຕາສຕິສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ (ມ. ນິ. ໓.໑໕໓ ອາທໂຍ) ວຸຕ຺ຕາ ອານາປານຈຕຸອິຣິຍາປຖຂຸທ຺ທກອິຣິຍາປຖທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣຈຕຸຘາຕຸນວສິວຖິກາປຏິກູລ- ວວຕ຺ຖາປກມນສິກາຣສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຍຖານຸຣູປໍ ຣູປຊ຺ຌານສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຈ ສຕິ. ສາ ຫິ ເຕສຸ ກາເຍສຸ ຄຕາ ປວຕ຺ຕາຕິ ກາຍຄຕາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສາຕສຫຄຕາຕິ ມຘຸຣສຸຂເວທຍິຕສງ຺ຂາເຕນ ສາເຕນ ສຫ ເອກຸປ຺ປາທາທິຠາວໍ ຄຕາ. ຕພ຺ຠາເວ ໂວກິຓ຺ເຓ ອາຣມ຺ມເຓ ນິສ຺ສເຍ ສໍສຏ຺ເຐ ທິສ຺ສຕິ ສຫຄຕສທ຺ໂທ ປຎ຺ຈສຸ ອຕ຺ເຖສຸ ຊິນວຈເນ. ‘‘ຍາຍໍ ຕຓ຺ຫາ ໂປໂນພ຺ຠວິກາ ນນ຺ທິຣາຄສຫຄຕາ’’ຕິ (ວິຠ. ໒໐໓) ເອຕ຺ຖ ຕພ຺ຠາເວ, ນນ຺ທິຣາຄຠູຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຍາ, ຠິກ຺ຂເວ, ວີມໍສາ ໂກສຊ຺ຊສຫຄຕາ ໂກສຊ຺ຊສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໘໓໒) ເອຕ຺ຖ ໂວກິຓ຺ເຓ, ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນນ ໂກສຊ຺ເຊນ ໂວກິຓ຺ຓາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ລາຠີ ໂຫຕິ ຣູປສຫຄຕານໍ ວາ ສມາປຕ຺ຕີນໍ ອຣູປສຫຄຕານໍ ວາ ສມາປຕ຺ຕີນ’’ນ຺ຕິ (ປຸ. ປ. ໓-໘) ເອຕ຺ຖ ອາຣມ຺ມເຓ, ຣູປາຣູປາຣມ຺ມຓານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອຏ຺ຐິກສຎ຺ຎາສຫຄຕໍ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໘) ເອຕ຺ຖ ນິສ຺ສເຍ, ອຏ຺ຐິກສຎ຺ຎານິສ຺ສຍໍ ອຏ຺ຐິກສຎ຺ຎໍ ຠາເວຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອິທໍ ສຸຂໍ ອິມາຍ ປີຕິຍາ ສຫຄຕໍ ໂຫຕິ ສຫຊາຕໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ວິຠ. ໕໗໘) ເອຕ຺ຖ ສໍສຏ຺ເຐ, ສມ຺ມິສ຺ສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ປເທ ສໍສຏ຺ໂຐ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ສາຕສໍສຏ຺ຐາ ຫິ ສາຕສຫຄຕາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ສາ ຫິ ຐເປຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ເສເສສຸ ສາຕສຫຄຕາ ໂຫຕິ, ສຕິປິ ຈ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕຕ຺ເຕ ເຍຠຸຍ຺ຍວເສນ ສາຕສຫຄຕາຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ປຸຣິມຊ຺ຌານມູລກຕ຺ຕາ ວາ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສ຺ສ ສາຕສຫຄຕາຍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາປິ ວຸຕ຺ຕາວ ໂຫຕິ, ອຸເປກ຺ຂາຍ ປນ ສນ຺ເຕ ສຸເຂ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ສາຕສຫຄຕາຕິ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາປິ ວຸຕ຺ຕາວ ໂຫຕິ.

ສມໂຖ ຈ ວິປສ຺ສນາ ຈາຕິ ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທໂຍ ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ເມ ສເມຕິ ວິນາເສຕີຕິ ສມໂຖ. ສມາຘິສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ອນິຈ຺ຈຕາທິວເສນ ວິວິເຘຫິ ອາກາເຣຫິ ຘມ຺ເມ ປສ຺ສຕີຕິ ວິປສ຺ສນາ. ປຎ຺ຎາເຍຕໍ ນາມໍ. ອິເມ ປນ ທ຺ເວ ທສຸຕ຺ຕຣປຣິຍາເຍ ປຸພ຺ພຠາຄາຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ສງ຺ຄີຕິປຣິຍາເຍ ຈ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກາຕິ. ຕໂຍ ສມາຘີຕິ ສວິຕກ຺ໂກ ສວິຈາໂຣ ສມາຘິ, ອວິຕກ຺ໂກ ວິຈາຣມຕ຺ໂຕ ສມາຘິ, ອວິຕກ຺ໂກ ອວິຈາໂຣ ສມາຘິ. ສມ຺ປໂຍຄວເສນ ວຕ຺ຕມາເນນ ສຫ ວິຕກ຺ເກນ ສວິຕກ຺ໂກ, ສຫ ວິຈາເຣນ ສວິຈາໂຣ. ໂສ ຂຓິກສມາຘິ, ວິປສ຺ສນາສມາຘິ, ອຸປຈາຣສມາຘິ, ປຐມຊ຺ຌານສມາຘິ. ນຕ຺ຖິ ເອຕສ຺ສ ວິຕກ຺ໂກຕິ ອວິຕກ຺ໂກ. ວິຕກ຺ກວິຈາເຣສຸ ວິຈາໂຣ ມຕ຺ຕາ ປຣມາ ປມາຓໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ວິຈາຣມຕ຺ໂຕ, ວິຈາຣໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ວິຕກ຺ເກນ ສມ຺ປໂຍຄໍ ນ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ປຎ຺ຈກນເຍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານສມາຘິ, ຕທຸຠຍວິຣຫິໂຕ ອວິຕກ຺ໂກ ອວິຈາໂຣ ສມາຘິ. ໂສ ຈຕຸກ຺ກນເຍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານາທິ, ປຎ຺ຈກນເຍ ຕຕິຍຊ຺ຌານາທິ ຣູປາວຈຣສມາຘິ. ອິເມ ຕໂຍປິ ໂລກິຍາ ເອວ. ສງ຺ຄີຕິປຣິຍາເຍ ອປເຣປິ ຕໂຍ ສມາຘີ ວຸຕ຺ຕາ – ‘‘ສຸຎ຺ຎໂຕ ສມາຘິ, ອນິມິຕ຺ໂຕ ສມາຘິ, ອປ຺ປຓິຫິໂຕ ສມາຘີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໓໐໕). ນ ເຕ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາ.

ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາຕິ ກາຍານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ, ເວທນານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ, ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ, ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ. ປຸພ຺ພຠາເຄ ຈຸທ຺ທສວິເຘນ ກາຍໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫໂຕ ກາຍານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ, ນວວິເຘນ ເວທນໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫໂຕ ເວທນານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ, ໂສຬສວິເຘນ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫໂຕ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ, ປຎ຺ຈວິເຘນ ຘມ຺ເມ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫໂຕ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ປນ ອິຘ ນ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ປຎ຺ຈງ຺ຄິໂກ ສມາຘີຕິ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ ອສ຺ສ ສນ຺ຕີຕິ ປຎ຺ຈງ຺ຄິໂກ, ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສມາຘິ. ປີຕິຜຣຓຕາ, ສຸຂຜຣຓຕາ, ເຈໂຕຜຣຓຕາ, ອາໂລກຜຣຓຕາ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ. ປີຕິໍ ຜຣມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ທ຺ວີສຸ ຌາເນສຸ ປຎ຺ຎາ ປີຕິຜຣຓຕາ ນາມ. ສຸຂໍ ຜຣມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ຕີສຸ ຌາເນສຸ ປຎ຺ຎາ ສຸຂຜຣຓຕາ ນາມ. ປເຣສໍ ເຈໂຕ ຜຣມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ເຈໂຕປຣິຍປຎ຺ຎາ ເຈໂຕຜຣຓຕາ ນາມ. ອາໂລກໍ ຜຣມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸປຎ຺ຎາ ອາໂລກຜຣຓຕາ ນາມ. ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓນິມິຕ຺ຕໍ ນາມ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ທ຺ວີສຸ ຌາເນສຸ ປຎ຺ຎາ ປີຕິຜຣຓຕາ, ຕີສຸ ຌາເນສຸ ປຎ຺ຎາ ສຸຂຜຣຓຕາ, ປຣຈິຕ຺ຕປຎ຺ຎາ ເຈໂຕຜຣຓຕາ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸປຎ຺ຎາ ອາໂລກຜຣຓຕາ, ຕມ຺ຫາ ຕມ຺ຫາ ສມາຘິມ຺ຫາ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓນິມິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ວິຠ. ໘໐໔).

ຕຎ຺ຫິ ວຸຏ຺ຐິຕສມາຘິສ຺ສ ປວຕ຺ຕາກາຣຄຫຓໂຕ ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຈ ປີຕິຜຣຓຕາ ສຸຂຜຣຓຕາ ທ຺ເວ ປາທາ ວິຍ, ເຈໂຕຜຣຓຕາ ອາໂລກຜຣຓຕາ ທ຺ເວ ຫຕ຺ຖາ ວິຍ, ອຠິຎ຺ຎາປາທກໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ມຊ຺ຌິມກາໂຍ ວິຍ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓນິມິຕ຺ຕໍ ສີສໍ ວິຍ. ອິຕິ ອາຍສ຺ມາ ຘມ຺ມເສນາປຕິ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ປຎ຺ຈງ຺ຄິກໍ ສມ຺ມາສມາຘິໍ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄສມ຺ປນ຺ນໍ ປຸຣິສໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ.

ຉ ອນຸສ຺ສຕິຏ຺ຐານານີຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ສຕິໂຍ ເອວ ອນຸສ຺ສຕິໂຍ, ປວຕ຺ຕິຕພ຺ພຏ຺ຐານສ຺ມິໍເຍວ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສທ຺ຘາປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸຣູປາ ສຕິໂຍຕິປິ ອນຸສ຺ສຕິໂຍ, ອນຸສ຺ສຕິໂຍ ເອວ ປີຕິອາທີນໍ ຐານຕ຺ຕາ ອນຸສ຺ສຕິຏ຺ຐານານິ. ກຕມານິ ຉ? ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິ ຘມ຺ມານຸສ຺ສຕິ ສງ຺ຆານຸສ຺ສຕິ ສີລານຸສ຺ສຕິ ຈາຄານຸສ຺ສຕິ ເທວຕານຸສ຺ສຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໓໒໗). ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາຕິ ໂພຘິຍາ, ໂພຘິສ຺ສ ວາ ອງ຺ຄາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍາ ເອສາ ຘມ຺ມສາມຄ຺ຄີ ຍາຍ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາຍ ລີນຸທ຺ຘຈ຺ຈປຕິຏ຺ຐານາຍູຫນກາມສຸຂຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍຄອຸຈ຺ເຉທສສ຺ສຕາຠິນິເວສາທີນໍ ອເນເກສໍ ອຸປທ຺ທວານໍ ປຏິປກ຺ຂຠູຕາຍ ສຕິຘມ຺ມວິຈຍວີຣິຍປີຕິປສ຺ສທ຺ຘິສມາຘິອຸເປກ຺ຂາສງ຺ຂາຕາຍ ຘມ຺ມສາມຄ຺ຄິຍາ ອຣິຍສາວໂກ ພຸຊ຺ຌຕີຕິ ກຕ຺ວາ ໂພຘີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ພຸຊ຺ຌຕີຕິ ກິເລສສນ຺ຕານນິທ຺ທາຍ ວຸຏ຺ຐຫຕິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ວາ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ, ນິພ຺ພານເມວ ວາ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ, ຕສ຺ສາ ຘມ຺ມສາມຄ຺ຄິສງ຺ຂາຕາຍ ໂພຘິຍາ ອງ຺ຄາຕິປິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ຌານງ຺ຄມຄ຺ຄງ຺ຄາທໂຍ ວິຍ. ໂຍ ປເນສ ຍຖາວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາຍ ເອຕາຍ ຘມ຺ມສາມຄ຺ຄິຍາ ພຸຊ຺ຌຕີຕິ ກຕ຺ວາ ອຣິຍສາວໂກ ໂພຘີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ສ ໂພຘິສ຺ສ ອງ຺ຄາຕິປິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ເສນງ຺ຄຣຖງ຺ຄາທໂຍ ວິຍ. ເຕນາຫຸ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍາ ‘‘ພຸຊ຺ຌນກສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອງ຺ຄາຕິ ວາ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ’’ຕິ. ອປິຈ ‘‘ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາຕິ ເກນຏ຺ເຐນ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ, ໂພຘາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ’’ຕິອາທິນາ (ປຏິ. ມ. ໒.໑໗) ນເຍນ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຏ຺ໂຐ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄຕິ ຕໍຕໍມຄ຺ຄວຊ຺ຌກິເລເສຫິ ອາຣກຕ຺ຕາ ອຣິຍຠາວກຣຕ຺ຕາ ອຣິຍຜລປຏິລາຠກຣຕ຺ຕາ ຈ ອຣິໂຍ. ອຏ຺ຐ ອງ຺ຄານິ ອສ຺ສາຕິ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ. ໂສຍໍ ຈຕຸຣງ຺ຄິກາ ວິຍ ເສນາ, ປຎ຺ຈງ຺ຄິກໍ ວິຍ ຈ ຕູຣິຍໍ ອງ຺ຄມຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ, ອງ຺ຄວິນິມຸຕ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ. ໂພຊ຺ຌງ຺ຄມຄ຺ຄງ຺ຄາ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ, ທສຸຕ຺ຕຣປຣິຍາເຍນ ປຸພ຺ພຠາຄາປິ ລພ຺ຠນ຺ຕິ.

ນວ ປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄານີຕິ ສີລວິສຸທ຺ຘິ ປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄໍ, ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘິ ປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄໍ, ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິ ປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄໍ, ກງ຺ຂາວິຕຣຓວິສຸທ຺ຘິ ປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄໍ, ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ ປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄໍ, ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ ປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄໍ, ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ ປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄໍ, ປຎ຺ຎາ ປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄໍ, ວິມຸຕ຺ຕິ ປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄໍ (ທີ. ນິ. ໓.໓໕໙). ສີລວິສຸທ຺ຘີຕິ ວິສຸທ຺ຘິໍ ປາເປຕຸໍ ສມຕ຺ຖໍ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ. ຕຎ຺ຫິ ທຸສ຺ສີລ຺ຍມລໍ ວິໂສເຘຕິ. ປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄນ຺ຕິ ປຣິສຸທ຺ຘຠາວສ຺ສ ປຘານໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ອງ຺ຄໍ. ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘີຕິ ວິປສ຺ສນາຍ ປທຏ຺ຐານຠູຕາ ປຄຸຓາ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ. ຕາ ຫິ ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທິຈິຕ຺ຕມລໍ ວິໂສເຘນ຺ຕິ. ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘີຕິ ສປ຺ປຈ຺ຈຍນາມຣູປທສ຺ສນໍ. ຕຎ຺ຫິ ສຕ຺ຕທິຏ຺ຐິມລໍ ວິໂສເຘຕິ. ກງ຺ຂາວິຕຣຓວິສຸທ຺ຘີຕິ ປຈ຺ຈຍາກາຣຎາຓໍ. ເຕນ ຫິ ຕີສຸ ອທ຺ຘາສຸ ປຈ຺ຈຍວເສນ ຘມ຺ມາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຕີສຸປິ ອທ຺ຘາສຸ ສຕ຺ຕກງ຺ຂາມລໍ ວິຕຣນ຺ໂຕ ວິສຸຊ຺ຌຕິ. ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘີຕິ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສນກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ໂອຠາສຎາຓປີຕິປສ຺ສທ຺ຘິສຸຂອຘິໂມກ຺ຂປຄ຺ຄຫອຸປຏ຺ຐານອຸເປກ຺ຂານິກນ຺ຕີຕິ ທສ ວິປສ຺ສນຸປກ຺ກິເລສາ, ນ ມຄ຺ໂຄ, ວີຖິປຏິປນ຺ນໍ ອຸທຍພ຺ພຍຎາຓໍ ມຄ຺ໂຄຕິ ເອວໍ ມຄ຺ຄາມຄ຺ເຄ ຎາຓໍ ນາມ. ເຕນ ຫິ ອມຄ຺ຄມລໍ ວິໂສເຘຕິ. ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘີຕິ ວີຖິປຏິປນ຺ນໍ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ ຠຍຕຸປຏ຺ຐານານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ ອາທີນວານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ ນິພ຺ພິທານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາຎາຓໍ ປຏິສງ຺ຂານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຎາຓໍ ອນຸໂລມຎາຓນ຺ຕິ ອິມານິ ນວ ວິປສ຺ສນາຎາຓານິ. ຕານິ ຫິ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາທິມລໍ ວິໂສເຘນ຺ຕິ. ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘີຕິ ຈຕຸອຣິຍມຄ຺ຄປຎ຺ຎາ. ສາ ຫິ ສມຸຈ຺ເຉທໂຕ ສກສກມຄ຺ຄວຊ຺ຌກິເລສມລໍ ວິໂສເຘຕິ. ປຎ຺ຎາຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລປຎ຺ຎາ. ວິມຸຕ຺ຕີຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລວິມຸຕ຺ຕິ.

ທສ ກສິຓາຍຕນານີຕິ ‘‘ປຖວີກສິຓເມໂກ ສຎ຺ຊານາຕິ ອຸທ຺ຘໍ ອໂຘ ຕິຣິຍໍ ອທ຺ວຍໍ ອປ຺ປມາຓໍ, ອາໂປກສິຓເມໂກ ສຎ຺ຊານາຕິ…ເປ… ເຕໂຊກສິຓເມໂກ ສຎ຺ຊານາຕິ…ເປ… ວາໂຍກສິຓເມໂກ ສຎ຺ຊານາຕິ…ເປ… ນີລກສິຓເມໂກ ສຎ຺ຊານາຕິ…ເປ… ປີຕກສິຓເມໂກ ສຎ຺ຊານາຕິ…ເປ… ໂລຫິຕກສິຓເມໂກ ສຎ຺ຊານາຕິ…ເປ… ໂອທາຕກສິຓເມໂກ ສຎ຺ຊານາຕິ…ເປ… ອາກາສກສິຓເມໂກ ສຎ຺ຊານາຕິ…ເປ… ວິຎ຺ຎາຓກສິຓເມໂກ ສຎ຺ຊານາຕິ ອຸທ຺ຘໍ ອໂຘ ຕິຣິຍໍ ອທ຺ວຍໍ ອປ຺ປມາຓ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໑໐.໒໕; ທີ. ນິ. ໓.໓໖໐) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕານິ ທສ. ເອຕານິ ຫິ ສກລຜຣຓຏ຺ເຐນ ກສິຓານິ, ຕທາຣມ຺ມຓານໍ ຘມ຺ມານໍ ເຂຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ວາ ອາຍຕນານິ. ອຸທ຺ຘນ຺ຕິ ອຸປຣິຄຄນຕລາຠິມຸຂໍ. ອໂຘຕິ ເຫຏ຺ຐາຠູມິຕລາຠິມຸຂໍ. ຕິຣິຍນ຺ຕິ ເຂຕ຺ຕມຓ຺ຑລມິວ ສມນ຺ຕາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ. ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ ອຸທ຺ຘເມວ ກສິຓໍ ວຑ຺ເຒຕິ ເອກຈ຺ໂຈ ອໂຘ, ເອກຈ຺ໂຈ ສມນ຺ຕໂຕ. ເອໂກປິ ເຕນ ເຕນ ວາ ກາຣເຓນ ເອວໍ ປສາເຣຕິ ອາໂລກມິວ ຣູປທສ຺ສນກາໂມ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ປຖວີກສິຓເມໂກ ສຎ຺ຊານາຕິ ອຸທ຺ຘໍ ອໂຘ ຕິຣິຍ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໑໐.໒໕; ທີ. ນິ. ໓.໓໖໐). ອທ຺ວຍນ຺ຕິ ອິທໍ ປນ ເອກສ຺ສ ອຎ຺ຎຠາວານຸປຄມນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ຫິ ອຸທກໍ ປວິຏ຺ຐສ຺ສ ສພ຺ພທິສາສຸ ອຸທກເມວ ໂຫຕິ ນ ອຎ຺ຎໍ, ເອວເມວ ປຖວີກສິຓໍ ປຖວີກສິຓເມວ ໂຫຕິ, ນຕ຺ຖິ ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎກສິຓສມ຺ເຠໂທຕິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ອປ຺ປມາຓນ຺ຕິ ອິທໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຜຣຓອປ຺ປມາຓວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຎ຺ຫິ ມນສາ ຜຣນ຺ໂຕ ສກລເມວ ຜຣຕິ, ນ ‘‘ອຍມສ຺ສ ອາທິ ອິທໍ ມຊ຺ຌ’’ນ຺ຕິ ປມາຓໍ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ. ອາກາສກສິຓນ຺ຕິ ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາກາໂສ ປຣິຈ຺ເຉທາກາສກສິຓຎ຺ຈ. ວິຎ຺ຎາຓກສິຓນ຺ຕິ ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາກາເສ ປວຕ຺ຕວິຎ຺ຎາຓໍ. ຕຕ຺ຖ ກສິຓວເສນ ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາກາເສ, ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາກາສວເສນ ຕຕ຺ຖ ປວຕ຺ຕວິຎ຺ຎາເຓ ອຸທ຺ຘໍອໂຘຕິຣິຍຕາ ເວທິຕພ຺ພາ, ປຣິຈ຺ເຉທາກາສກສິຓສ຺ສປິ ວຑ຺ຒນີຍຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ ວເສນປີຕິ.

໒໖. ອິທານິ ຠາວນາປເຠທໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຠາວນາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ໂລກິຍາຕິອາທີສຸ ໂລໂກ ວຸຈ຺ຈຕິ ລຸຊ຺ຊນປລຸຊ຺ຊນຏ຺ເຐນ ວຏ຺ຏໍ, ຕສ຺ມິໍ ປຣິຍາປນ຺ນຠາເວນ ໂລເກ ນິຍຸຕ຺ຕາຕິ ໂລກິຍາ, ໂລກິຍານໍ ຘມ຺ມານໍ ຠາວນາ ໂລກິຍາ. ກິຎ຺ຈາປິ ຘມ຺ມານໍ ຠາວນາຕິ ໂວຫາຣວເສນ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເຕຫິ ປນ ວິສຸໍ ຠາວນາ ນຕ຺ຖິ. ເຕ ເອວ ຫິ ຘມ຺ມາ ຠາວິຍມານາ ຠາວນາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອຸຕ຺ຕິຓ຺ຓາຕິ ອຸຕ຺ຕຣາ, ໂລເກ ອປຣິຍາປນ຺ນຠາເວນ ໂລກໂຕ ອຸຕ຺ຕຣາຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ.

ຣູປຠວສງ຺ຂາເຕ ຣູເປ ອວຈຣນ຺ຕີຕິ ຣູປາວຈຣາ. ກຸສລສທ຺ໂທ ປເນຕ຺ຖ ອາໂຣຄ຺ຍອນວຊ຺ຊເຉກສຸຂວິປາເກສຸ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ກຈ຺ຈິ ນຸ ໂຠໂຕ ກຸສລໍ? ກຈ຺ຈິ ໂຠໂຕ ອນາມຍ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ຊາ. ໑.໑໕.໑໔໖; ໒.໒໐.໑໒໙) ອາໂຣຄ຺ເຍ. ‘‘ກຕໂມ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ກາຍສມາຈາໂຣ ກຸສໂລ? ໂຍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ກາຍສມາຈາໂຣ ອນວຊ຺ໂຊ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໓໖໑) ຈ ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຍຖາ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສູ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໑໔໕) ຈ ເອວມາທີສຸ ອນວຊ຺ເຊ. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ຣາຊກຸມາຣ, ກຸສໂລ ຕ຺ວໍ ຣຖສ຺ສ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄານ’’ນ຺ຕິ? (ມ. ນິ. ໒.໘໗) ‘‘ກຸສລາ ນຈ຺ຈຄີຕສ຺ສ ສິກ຺ຂິຕາ ຈາຕຸຣິຕ຺ຖິໂຍ’’ຕິ (ຊາ. ໒.໒໒.໙໔) ຈ ອາທີສຸ ເຉເກ. ‘‘ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ສມາທານເຫຕຸ ເອວມິທໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປວຑ຺ຒຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໘໐) ‘‘ກຸສລສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ອຸປຈິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໔໓໑) ຈ ອາທີສຸ ສຸຂວິປາເກ. ສ຺ວາຍມິຘ ອາໂຣຄ຺ເຍປິ ອນວຊ຺ເຊປິ ສຸຂວິປາເກປິ ວຏ຺ຏຕິ. ວຈນຕ຺ໂຖ ປເນຕ຺ຖ ກຸຈ຺ຉິເຕ ປາປເກ ຘມ຺ເມ ສລຍນ຺ຕິ ຈລຍນ຺ຕິ ກມ຺ເປນ຺ຕິ ວິທ຺ຘໍເສນ຺ຕີຕິ ກຸສລາ, ກຸຈ຺ຉິເຕນ ວາ ອາກາເຣນ ສຍນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ກຸສາ, ເຕ ອກຸສລສງ຺ຂາເຕ ກຸເສ ລຸນນ຺ຕິ ຉິນ຺ທນ຺ຕີຕິ ກຸສລາ, ກຸຈ຺ຉິຕານໍ ວາ ສານໂຕ ຕນຸກຣຓໂຕ ກຸສໍ, ຎາຓໍ. ເຕນ ກຸເສນ ລາຕພ຺ພາ ຄເຫຕພ຺ພາ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ພາຕິ ກຸສລາ, ຍຖາ ວາ ກຸສາ ອຸຠຍຠາຄຄຕໍ ຫຕ຺ຖປ຺ປເທສໍ ລຸນນ຺ຕິ, ເອວມິເມປິ ອຸປ຺ປນ຺ນານຸປ຺ປນ຺ນຠາເວນ ອຸຠຍຠາຄຄຕໍ ສໍກິເລສປກ຺ຂໍ ລຸນນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ກຸສາ ວິຍ ລຸນນ຺ຕີຕິ ກຸສລາ. ເຕສໍ ຣູປາວຈຣກຸສລານໍ ຠາວນາ. ອຣູປຠວສງ຺ຂາເຕ ອຣູເປ ອວຈຣນ຺ຕີຕິ ອຣູປາວຈຣາ. ເຕຠູມກວຏ຺ເຏ ປຣິຍາປນ຺ນາ ອນ຺ໂຕຄຘາຕິ ປຣິຍາປນ຺ນາ, ຕສ຺ມິໍ ນ ປຣິຍາປນ຺ນາຕິ ອປຣິຍາປນ຺ນາ, ໂລກຸຕ຺ຕຣາ.

ກາມາວຈຣກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ຠາວນາ ກສ຺ມາ ນ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເຈ? ອປ຺ປນາປ຺ປຕ຺ຕາຍ ເອວ ຠາວນາຍ ອຠິຘມ຺ເມ ຠາວນາຕິ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ –

‘‘ໂຍຄວິຫິເຕສຸ ວາ ກມ຺ມາຍຕເນສຸ ໂຍຄວິຫິເຕສຸ ວາ ສິປ຺ປາຍຕເນສຸ ໂຍຄວິຫິເຕສຸ ວາ ວິຊ຺ຊາຏ຺ຐາເນສຸ ກມ຺ມສ຺ສກຕໍ ວາ ສຈ຺ຈານຸໂລມິກໍ ວາ ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ວາ, ເວທນາ ອນິຈ຺ຈາຕິ ວາ, ສຎ຺ຎາ ອນິຈ຺ຈາຕິ ວາ, ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາຕິ ວາ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ວາ ຍໍ ເອວຣູປໍ ອນຸໂລມິກໍ ຂນ຺ຕິໍ ທິຏ຺ຐິໍ ຣຸຈິໍ ມຸທິໍ ເປກ຺ຂໍ ຘມ຺ມນິຊ຺ຌານກ຺ຂນ຺ຕິໍ ປຣໂຕ ອສຸຕ຺ວາ ປຏິລຠຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຈິນ຺ຕາມຍາ ປຎ຺ຎາ. ໂຍຄວິຫິເຕສຸ ວາ ກມ຺ມາຍຕເນສຸ…ເປ… ຘມ຺ມນິຊ຺ຌານກ຺ຂນ຺ຕິໍ ປຣໂຕ ສຸຕ຺ວາ ປຏິລຠຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສຸຕມຍາ ປຎ຺ຎາ. ສພ຺ພາປິ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ປຎ຺ຎາ ຠາວນາມຍາ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ (ວິຠ. ໗໖໘).

ສາ ປນ ກາມາວຈຣຠາວນາ ອາວຊ຺ຊນຠວງ຺ຄປາເຕຫິ ອນ຺ຕຣິຕຕ຺ຕາ ຠາວນາຕິ ນ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ສພ຺ເພສໍ ປນ ປຸຎ຺ຎານໍ ຕິວິຘປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖູນໍ ອນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາ ອຸປຈາຣສມາຘິວິປສ຺ສນາສມາຘີນໍ ຠາວນາມຍປຸຎ຺ຎຕາ ສິທ຺ຘາ. ອິຘ ປນ ໂລກິຍຠາວນາຍ ເອວ ສງ຺ຄຫິຕາ. ຣູປາຣູປາວຈຣານໍ ຕິວິຘຠາເວ ຫີນາຕິ ລາມກາ. ຫີນຸຕ຺ຕມານໍ ມຊ຺ເຌ ຠວາ ມຊ຺ຌາ, ມຊ຺ຌິມາຕິປິ ປາໂຐ. ປຘານຠາວໍ ນີຕາຕິ ປຓີຕາ, ອຸຕ຺ຕມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາຍູຫນວເສນ ອຍໍ ຫີນມຊ຺ຌິມປຓີຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຍສ຺ສາ ຫິ ອາຍູຫນກ຺ຂເຓ ຉນ຺ໂທ ວາ ຫີໂນ ໂຫຕິ ວີຣິຍໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ວາ ວີມໍສາ ວາ, ສາ ຫີນາ ນາມ. ຍສ຺ສາ ເຕ ຘມ຺ມາ ມຊ຺ຌິມາ, ສາ ມຊ຺ຌິມາ ນາມ. ຍສ຺ສາ ເຕ ຘມ຺ມາ ປຓີຕາ, ສາ ປຓີຕາ ນາມ. ມຸທຸເກຫິ ວາ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຫີນາ ນາມ, ມຊ຺ຌິເມຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ມຊ຺ຌິມາ, ອຘິມຕ຺ເຕຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ປຓີຕາ ນາມ. ອປຣິຍາປນ຺ນາຍ ຫີນມຊ຺ຌິມຕ຺ຕາຠາວາ ປຓີຕຕາ ເອວ ວຸຕ຺ຕາ. ສາ ຫິ ອຸຕ຺ຕມຏ຺ເຐນ ອຕປ຺ປກຏ຺ເຐນ ຈ ປຓີຕາ.

໒໗. ປຐມຠາວນາຈຕຸກ຺ເກ ຠາເວຕີຕິ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ຂເຓ ຕຖາ ຕຖາ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ໂຕ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕິ. ທຸຕິຍຠາວນາຈຕຸກ຺ເກ ເອສນາຠາວນາຕິ ອປ຺ປນາປຸພ຺ພຠາເຄ ຠາວນາ. ສາ ຫິ ອປ຺ປນໍ ເອສນ຺ຕິ ເອຕາຍາຕິ ເອສນາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ປຏິລາຠຠາວນາຕິ ອປ຺ປນາຠາວນາ. ສາ ຫິ ຕາຍ ເອສນາຍ ປຏິລພ຺ຠຕີຕິ ປຏິລາໂຠຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເອກຣສາຠາວນາຕິ ປຏິລາເຠ ວສີຠາວໍ ປຕ຺ຕຸກາມສ຺ສ ປໂຍຄກາເລ ຠາວນາ. ສາ ຫິ ເຕນ ເຕນ ປຫາເນນ ເຕຫິ ເຕຫິ ກິເລເສຫິ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິມຸຕ຺ຕິຣເສນ ເອກຣສາຕິ ກຕ຺ວາ ເອກຣສາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ອາເສວນາຠາວນາຕິ ປຏິລາເຠ ວສິປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ຍຖາຣຸຈິ ປຣິໂຠຄກາເລ ຠາວນາ. ສາ ຫິ ຠຸສໍ ເສວີຍຕີຕິ ອາເສວນາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເກຈິ ປນ ‘‘ອາເສວນາຠາວນາ ວສີກມ຺ມໍ, ເອກຣສາຠາວນາ ສພ຺ພຕ຺ຖິກາ’’ຕິ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ. ຈຕຸກ຺ກວິຠາເຄ ສມາຘິໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕານນ຺ຕິ ວຕ຺ຕມານສມີເປ ວຕ຺ຕມານວຈນໍ. ຕຕ຺ຖ ຊາຕາຕິ ຕສ຺ມິໍ ປຸພ຺ພຠາເຄ ຊາຕາ. ເອກຣສາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອປ຺ປນຸປ຺ປາທເນ ສມານກິຈ຺ຈາ ໂຫນ຺ຕິ. ສມາຘິໍ ສມາປນ຺ນານນ຺ຕິ ອປ຺ປິຕປ຺ປນານໍ. ຕຕ຺ຖ ຊາຕາຕິ ຕສ຺ສາ ອປ຺ປນາຍ ຊາຕາ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນາຕິວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ສມປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນາຕິກ຺ກມນ຺ຕິ. ອຘິໂມກ຺ຂຏ຺ເຐນ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຠາວຍໂຕຕິອາທີສຸ ເອກກ຺ຂເຓປິ ເອເກກສ຺ສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ສກສກກິຈ຺ຈກຣເຓ ຕໍຕໍນິສ຺ສຍວເສນ ສກສກກິຈ຺ຈກາຣການິ ເສສານິປິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ວິມຸຕ຺ຕິຣເສນ ເອກຣສາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ວິມຸຕ຺ຕິຣເສເນວ ເອກຣສຏ຺ເຐນ ຠາວນາ. ພລໂພຊ຺ຌງ຺ຄມຄ຺ຄງ຺ເຄສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອກຣສາຕິ ຈ ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາໂສ ກໂຕ.

ອິຘ ຠິກ຺ຂູຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ຠິກ຺ຂຸ. ສໍສາເຣ ຠຍໍ ອິກ຺ຂຕີຕິ ຠິກ຺ຂຸ. ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍນ຺ຕິອາທີສຸ ອຈ຺ຈນ຺ຕສໍໂຍຄຕ຺ເຖ ອຸປໂຍຄວຈນໍ, ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ຠຸມ຺ມເມວ, ທິວສສ຺ສ ປຸພ຺ພກາເລຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາເສວຕີຕິ ວສິປ຺ປຕ຺ຕໍ ສມາຘິໍ ຠຸສໍ ເສວຕິ. ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສມຍນ຺ຕິ ທິວສສ຺ສ ມຊ຺ຌກາເລ. ສາຍນ຺ຫສມຍນ຺ຕິ ທິວສສ຺ສ ສາຍນ຺ຫກາເລ. ປຸເຣຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ທິວາຠຕ຺ຕໂຕ ປຸເຣກາເລ. ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ທິວາຠຕ຺ຕໂຕ ປຈ຺ຉາກາເລ. ປຸຣິເມປິ ຍາເມຕິ ຣຕ຺ຕິຍາ ປຐເມ ໂກຏ຺ຐາເສ. ກາເຬຕິ ກາຬປກ຺ເຂ. ຊຸຓ຺ເຫຕິ ສຸກ຺ກປກ຺ເຂ. ປຸຣິເມປິ ວໂຍຂນ຺ເຘຕິ ປຐເມ ວໂຍໂກຏ຺ຐາເສ, ປຐມວເຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕີສຸ ຈ ວເຍສຸ ວສ຺ສສຕາຍຸກສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ເອເກກສ຺ມິໍ ວເຍ ຈຕຸມາສາຘິການິ ເຕຕ຺ຕິໍສ ວສ຺ສານິ ໂຫນ຺ຕິ.

໒໘. ຕຕິຍຠາວນາຈຕຸກ຺ເກ ຕຕ຺ຖ ຊາຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ອນຕິວຕ຺ຕນຏ຺ເຐນາຕິ ຕຕ຺ຖ ເນກ຺ຂມ຺ມາທີສຸ ຠາວນາວິເສເສສຸ ຊາຕານໍ ສມາຘິປຎ຺ຎາສງ຺ຂາຕານໍ ຍຸຄນທ຺ຘຘມ຺ມານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອນຕິກ຺ກມນຠາເວນ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ເອກຣສຏ຺ເຐນາຕິ ຕຕ຺ເຖວ ສທ຺ຘາທີນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ນານາກິເລເສຫິ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິມຸຕ຺ຕິຣເສນ ເອກຣສຠາເວນ. ຕທຸປຄວີຣິຍວາຫນຏ຺ເຐນາຕິ ເຕສໍ ອນຕິວຕ຺ຕນເອກຣສຠາວານໍ ອນຸຈ຺ຉວິກສ຺ສ ວີຣິຍສ຺ສ ວາຫນຠາເວນ. ອາເສວນຏ຺ເຐນາຕິ ຍາ ຕສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ປວຕ຺ຕາ ອາເສວນາ. ຕສ຺ສາ ອາເສວນາຍ ອາເສວນຠາເວນ.

ຣູປສຎ຺ຎນ຺ຕິ ກຸສລວິປາກກິຣິຍວເສນ ປຎ຺ຈທສວິຘໍ ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານສງ຺ຂາຕໍ ຣູປສຎ຺ຎໍ. ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານມ຺ປິ ຫິ ຣູປນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ຣູປີ ຣູປານິ ປສ຺ສຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໒.໑໗໔; ອ. ນິ. ໘.໖໖; ຘ. ສ. ໒໔໘), ຕສ຺ສ ຌານສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ‘‘ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓານີ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໒.໑໗໓; ອ. ນິ. ໘.໖໕-໖໖; ຘ. ສ. ໒໔໗, ໒໔໙). ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານຎ຺ຫິ ສຎ຺ຎາສີເສນ ຣູເປ ສຎ຺ຎາຕິ ກຕ຺ວາ ຣູປສຎ຺ຎາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຏິຆສຎ຺ຎນ຺ຕິ ກຸສລວິປາກາ ປຎ຺ຈ, ອກຸສລວິປາກາ ປຎ຺ຈາຕິ ເອວໍ ທສວິຘໍ ປຏິຆສຎ຺ຎໍ. ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຫິ ສຎ຺ຎາ ຈກ຺ຂາທີນໍ ວຕ຺ຖູນໍ ຣູປາທີນໍ ອາຣມ຺ມຓານຎ຺ຈ ປຏິຆາເຕນ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ປຏິຆສຎ຺ຎາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຣູປສຎ຺ຎາ ສທ຺ທສຎ຺ຎາ ຄນ຺ຘສຎ຺ຎາ ຣສສຎ຺ຎາ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພສຎ຺ຎາຕິປິ ເອຕິສ຺ສາ ເອວ ນາມໍ. ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎນ຺ຕິ ອຏ຺ຐ ກາມາວຈຣກຸສລສຎ຺ຎາ, ທ຺ວາທສ ອກຸສລສຎ຺ຎາ, ເອກາທສ ກາມາວຈຣກຸສລວິປາກສຎ຺ຎາ, ທ຺ເວ ອກຸສລວິປາກສຎ຺ຎາ, ເອກາທສ ກາມາວຈຣກິຣິຍສຎ຺ຎາຕິ ເອວໍ ຈຕຸຈຕ຺ຕາລີສວິຘໍ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎໍ. ສາ ຫິ ນານຕ຺ເຕ ນານາສຠາເວ ຣູປສທ຺ທາທິເຠເທ ໂຄຈເຣ ປວຕ຺ຕາ ສຎ຺ຎາຕິ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎາ, ຈຕຸຈຕ຺ຕາລີສເຠທໂຕ ນານຕ຺ຕາ ນານາສຠາວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອສທິສາ ສຎ຺ຎາຕິ ວາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສຎ຺ຎາພຫຸກຕ຺ເຕປິ ຊາຕິຄ຺ຄຫເຓນ ເອກວຈນໍ ກຕໍ.

ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎນ຺ຕິ ນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ສຎ຺ຎໍ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎໍ. ເອວໍ ສຸຂສຎ຺ຎໍ ອຕ຺ຕສຎ຺ຎໍ. ນນ຺ທິນ຺ຕິ ສປ຺ປີຕິກໍ ຕຓ຺ຫໍ. ຣາຄນ຺ຕິ ນິປ຺ປີຕິກໍ ຕຓ຺ຫໍ. ສມຸທຍນ຺ຕິ ຣາຄສ຺ສ ສມຸທຍໍ. ອຖ ວາ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນາຍ ຠງ຺ຄສ຺ເສວ ທສ຺ສນໂຕ ສງ຺ຂາຣານໍ ອຸທຍໍ. ອາທານນ຺ຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕນວເສນ ກິເລສານໍ, ອໂທສທສ຺ສາວິຕາຍ ສງ຺ຂຕາຣມ຺ມຓສ຺ສ ວາ ອາທານໍ. ຆນສຎ຺ຎນ຺ຕິ ສນ຺ຕຕິວເສນ ຆນນ຺ຕິ ສຎ຺ຎໍ. ອາຍູຫນນ຺ຕິ ສງ຺ຂາຣານໍ ອຕ຺ຖາຍ ປໂຍຄກຣຓໍ. ຘຸວສຎ຺ຎນ຺ຕິ ຖິຣນ຺ຕິ ສຎ຺ຎໍ. ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ນິຈ຺ຈນິມິຕ຺ຕໍ. ປຓິຘິນ຺ຕິ ສຸຂປຕ຺ຖນໍ. ອຠິນິເວສນ຺ຕິ ອຕ຺ຖິ ອຕ຺ຕາຕິ ອຠິນິເວສໍ. ສາຣາທານາຠິນິເວສນ຺ຕິ ນິຈ຺ຈສາຣຕ຺ຕສາຣຄຫຓາຠິນິເວສໍ. ສມ຺ໂມຫາຠິນິເວສນ຺ຕິ ‘‘ອໂຫສິໍ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ອຕີຕມທ຺ຘານ’’ນ຺ຕິອາທິວເສນ (ສໍ. ນິ. ໒.໒໐) ‘‘ອິສ຺ສຣໂຕ ໂລໂກ ສມ຺ໂຠຕີ’’ຕິອາທິວເສນ ຈ ສມ຺ໂມຫາຠິນິເວສໍ. ອາລຍາຠິນິເວສນ຺ຕິ ອາທີນວາທສ຺ສເນນ ອລ຺ລີຍິຕພ຺ພມິທນ຺ຕິ ອຠິນິເວສໍ. ອປ຺ປຏິສງ຺ຂນ຺ຕິ ອນຸປາຍຄຫຓໍ. ສຎ຺ໂຎຄາຠິນິເວສນ຺ຕິ ກາມໂຍຄາທິກໍ ກິເລສປ຺ປວຕ຺ຕິໍ.

ທິຏ຺ເຐກຏ຺ເຐຕິ ທິຏ຺ຐີຫິ ສຫ ເອກສ຺ມິໍ ຐິຕາຕິ ທິຏ຺ເຐກຏ຺ຐາ. ເຕ ທິຏ຺ເຐກຏ຺ເຐ. ກິເລເສນ຺ຕິ ອຸປຕາເປນ຺ຕິ, ວິພາເຘນ຺ຕິ ວາຕິ ກິເລສາ. ເຕ ກິເລເສ. ທຸວິຘຎ຺ຫິ ເອກຏ຺ຐໍ ປຫາເນກຏ຺ຐໍ ສຫເຊກຏ຺ຐຎ຺ຈ. ປຫາເນກຏ຺ຐໍ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິປມຸຂາຫິ ເຕສຏ຺ຐິຍາ ທິຏ຺ຐີຫິ ສຫ (ປຏິ. ມ. ອຏ຺ຐ. ໒.໑.໑໑໘) ຍາວ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ປຫານາ, ຕາວ ເອກສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ຐິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທມິຘາຘິປ຺ເປຕໍ. ທສສຸ ຫິ ກິເລເສສຸ ອິຘ ທິຏ຺ຐິກິເລໂສເຍວ ອາຄໂຕ. ເສເສສຸ ປນ ອປາຍຄມນີໂຍ ໂລໂຠ ໂທໂສ ໂມໂຫ ມາໂນ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ຖິນໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ອຫິຣິກໍ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປນ຺ຕິ ນວ ກິເລສາ ທິຏ຺ຐິຍາ ສຫ ປຫາເນກຏ຺ຐາ ຫຸຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ປຫີຍນ຺ຕິ, ຣາຄໂທສໂມຫປມຸເຂສຸ ວາ ທິຍຑ຺ເຒສຸ ກິເລສສຫສ຺ເສສຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ທິຏ຺ຐິຍາ ປຫີຍມານາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ສຫ ອປາຍຄມນີຍາ ສພ຺ພກິເລສາ ປຫາເນກຏ຺ຐວເສນ ປຫີຍນ຺ຕິ, ສຫເຊກຏ຺ເຐ ທິຏ຺ຐິຍາ ສຫ ເອກສ຺ມິໍ ຈິຕ຺ເຕ ຐິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ຫິ ທ຺ວີສຸ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕອສງ຺ຂາຣິກຈິຕ຺ເຕສຸ ປຫີຍມາເນສຸ ເຕຫິ ສຫຊາໂຕ ໂລໂຠ ໂມໂຫ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ອຫິຣິກໍ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປນ຺ຕິ ອິເມ ກິເລສາ ສຫເຊກຏ຺ຐວເສນ ປຫີຍນ຺ຕິ, ທ຺ວີສຸ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສສງ຺ຂາຣິກຈິຕ຺ເຕສຸ ປຫີຍມາເນສຸ ເຕຫິ ສຫຊາໂຕ ໂລໂຠ ໂມໂຫ ຖິນໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ອຫິຣິກໍ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປນ຺ຕິ ອິເມ ກິເລສາ ສຫເຊກຏ຺ຐວເສນ ປຫີຍນ຺ຕິ. ໂອຬາຣິເກ ກິເລເສຕິ ໂອຬາຣິກຠູເຕ ກາມຣາຄພ຺ຍາປາເທ. ອນຸສຫຄເຕ ກິເລເສຕິ ສຸຂຸມຠູເຕ ກາມຣາຄພ຺ຍາປາເທ. ສພ຺ພກິເລເສຕິ ມຄ຺ຄຕ຺ຕເຍນ ປຫີນາວເສເສ.

ວີຣິຍໍ ວາເຫຕີຕິ ໂຍຄາວຈໂຣ ວີຣິຍໍ ປວຕ຺ເຕຕິ. ເຫຏ຺ຐາ ເອສນາປຏິລາຠເອກຣສອາເສວນວຈນານິ ຠາວນານໍ ວິເສສທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕານິ ‘‘ເອວໍຠູຕາ ຈ ຠາວນາ’’ຕິ. ອິຘ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຊາຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ອນຕິວຕ຺ຕນຏ຺ເຐນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ເອກຣສຏ຺ເຐນ ຕທຸປຄວີຣິຍວາຫນຏ຺ເຐນ ອາເສວນຏ຺ເຐນາ’’ຕິ ວຈນານິ ຠາວນາເຫຕຸທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕານິ ‘‘ອິມິນາ ຈ ອິມິນາ ຈ ເຫຕຸນາ ຠາວນາ’’ຕິ. ເຫຏ຺ຐາ ອາເສວນາຠາວນາຕິ ນານາກ຺ຂຓວເສນ ວຸຕ຺ຕາ, ອິຘ ອາເສວນຏ຺ເຐນ ຠາວນາຕິ ເອກກ຺ຂຓວເສນາຕິ ວິເສໂສ. ຣູປໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຠາເວຕີຕິອາທີສຸ ຣູປາທີນິ ປສ຺ສິຕພ຺ພາກາເຣນ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຠາເວຕພ຺ພໍ ຠາວນໍ ຠາເວຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກຣສາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ວິມຸຕ຺ຕິຣເສນ, ກິຈ຺ຈຣເສນ ວາ ເອກຣສາ ໂຫນ຺ຕິ. ວິມຸຕ຺ຕິຣໂສຕິ ສມ຺ປຕ຺ຕິຣໂສ. ກິຈ຺ຈສມ຺ປຕ຺ຕິອຕ຺ເຖນ ຣໂສ ນາມ ປວຸຈ຺ຈຕີຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ຠາເວຕພ຺ພນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໒໙. ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພນິທ຺ເທເສ ທສ ເອກຸຕ຺ຕຣວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ປຏິລາຠສຈ຺ຉິກິຣິຍາວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ. ຕຕ຺ຖ ອກຸປ຺ປາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕີຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລວິມຸຕ຺ຕິ. ສາ ຫິ ນ ກຸປ຺ປຕິ ນ ຈລຕິ ນ ປຣິຫາຍຕີຕິ ອກຸປ຺ປາ, ສພ຺ພກິເລເສຫິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວິຊ຺ຊາຕິ ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ. ວິມຸຕ຺ຕີຕິ ທສຸຕ຺ຕຣປຣິຍາເຍນ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ສງ຺ຄີຕິປຣິຍາເຍນ ປນ ‘‘ວິມຸຕ຺ຕີຕິ ທ຺ເວ ວິມຸຕ຺ຕິໂຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ອຘິມຸຕ຺ຕິ ນິພ຺ພານຎ຺ຈາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໓.໓໐໔) ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນີວຣຓາທີຫິ ສຸຏ຺ຐຸ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິມຸຕ຺ຕິ ນາມ, ນິພ຺ພານໍ ສພ຺ພສງ຺ຂຕໂຕ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິມຸຕ຺ຕິ ນາມ. ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາຕິ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓໍ ວິຊ຺ຊາ ສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕູປປາເຕ ຎາຓໍ ວິຊ຺ຊາ ອາສວານໍ ຂເຍ ຎາຓໍ ວິຊ຺ຊາ. ຕມວິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ ວິຊ຺ຊາ, ວິທິຕກຣຓຏ຺ເຐນາປິ ວິຊ຺ຊາ. ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓຎ຺ຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ຉາເທຕ຺ວາ ຐິຕໍ ຕມໍ ວິຊ຺ຌຕິ, ປຸພ຺ເພນິວາສຎ຺ຈ ວິທິຕໍ ກໂຣຕີຕິ ວິຊ຺ຊາ. ຈຸຕູປປາເຕ ຎາຓໍ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິຈ຺ຉາທກໍ ຕມໍ ວິຊ຺ຌຕິ, ຈຸຕູປປາຕຎ຺ຈ ວິທິຕໍ ກໂຣຕີຕິ ວິຊ຺ຊາ. ອາສວານໍ ຂເຍ ຎາຓໍ ຈຕຸສຈ຺ຈຈ຺ຉາທກໍ ຕມໍ ວິຊ຺ຌຕິ, ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ເມ ຈ ວິທິຕໍ ກໂຣຕີຕິ ວິຊ຺ຊາ. ຈຕ຺ຕາຣິ ສາມຎ຺ຎຜລານີຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ, ສກທາຄາມິຜລໍ, ອນາຄາມິຜລໍ, ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ. ປາປຘມ຺ເມ ສເມຕິ ວິນາເສຕີຕິ ສມໂຓ, ສມຓສ຺ສ ຠາໂວ ສາມຎ຺ຎໍ. ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍມຄ຺ຄານເມຕໍ ນາມໍ. ສາມຎ຺ຎສ຺ສ ຜລານິ ສາມຎ຺ຎຜລານິ.

ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘາຕິ ສີລກ຺ຂນ຺ໂຘ, ສມາຘິກ຺ຂນ຺ໂຘ, ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ, ວິມຸຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ໂຘ, ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນກ຺ຂນ຺ໂຘ. ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘາຕິ ຘມ຺ມວິຠາຄາ ຘມ຺ມໂກຏ຺ຐາສາ. ສີລກ຺ຂນ຺ຘາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣາ ສີລສມາຘິປຎ຺ຎາ ເອວ ສີລສມາຘິປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ຘາ. ສມຸຈ຺ເຉທປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິນິສ຺ສຣຓວິມຸຕ຺ຕິໂຍ ເອວ ວິມຸຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ໂຘ. ຕິວິຘາ ວິມຸຕ຺ຕິປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ເອວ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນກ຺ຂນ຺ໂຘ. ໂສ ໂລກິໂຍ ເອວ. ຊານນຏ຺ເຐນ ຎາຓເມວ ທສ຺ສນຏ຺ເຐນ ທສ຺ສນນ຺ຕິ ຎາຓທສ຺ສນໍ, ວິມຸຕ຺ຕີນໍ ຎາຓທສ຺ສນໍ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວິກ຺ຂມ຺ຠນຕທງ຺ຄວິມຸຕ຺ຕິໂຍ ປນ ສມາຘິປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ເຘເຫວ ສງ຺ຄຫິຕາ. ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘາ ເສກ຺ຂານໍ ເສກ຺ຂາ, ອເສກ຺ຂານໍ ອເສກ຺ຂາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເອເຕສຸ ຫິ ໂລກິຍາ ຈ ນິສ຺ສຣຓວິມຸຕ຺ຕິ ຈ ເນວເສກ຺ຂານາເສກ຺ຂາ. ເສກ຺ຂາ ໂຫນ຺ຕາປິ ເສກ຺ຂານໍ ອິເມ ອິຕິ ເສກ຺ຂາ, ອເສກ຺ຂານໍ ອິເມ ອິຕິ ອເສກ຺ຂາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ‘‘ເສກ຺ເຂນ ວິມຸຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ນິສ຺ສຣຓວິມຸຕ຺ຕິຍາ ອາຣມ຺ມຓກຣຓວເສນ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຉ ອຠິຎ຺ຎາຕິ ຉ ອຘິການິ ຎາຓານິ. ກຕມາ ຉ? ອິທ຺ຘິວິຘຎາຓໍ, ທິພ຺ພໂສຕຘາຕຸຎາຓໍ, ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓໍ, ເຈໂຕປຣິຍຎາຓໍ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓໍ, ອາສວານໍ ຂເຍ ຎາຓນ຺ຕິ ອິມາ ຉ.

ສຕ຺ຕ ຂີຓາສວພລານີຕິ ຂີຓາ ອາສວາ ອສ຺ສາຕິ ຂີຓາສໂວ, ຂີຓາສວສ຺ສ ພລານິ ຂີຓາສວພລານິ. ກຕມານິ ສຕ຺ຕ? ວຸຕ຺ຕານິ ຠຄວຕາ –

‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນິຈ຺ຈໂຕ ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ສຸທິຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ. ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນິຈ຺ຈໂຕ ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ສຸທິຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ, ອິທມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ພລໍ ໂຫຕິ, ຍໍ ພລໍ ອາຄມ຺ມ ຂີຓາສໂວ ຠິກ຺ຂຸ ອາສວານໍ ຂຍໍ ປຏິຊານາຕິ ‘ຂີຓາ ເມ ອາສວາ’ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອງ຺ຄາຣກາສູປມາ ກາມາຕິ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ສຸທິຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ. ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ອິທມ຺ປິ ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ພລໍ ໂຫຕິ…ເປ….

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວິເວກນິນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ວິເວກໂປຓໍ ວິເວກປພ຺ຠາຣໍ ວິເວກຏ຺ຐໍ ເນກ຺ຂມ຺ມາຠິຣຕໍ ພ຺ຍນ຺ຕີຠູຕໍ ສພ຺ພໂສ ອາສວຏ຺ຐານິເຍຫິ ຘມ຺ເມຫິ. ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ອິທມ຺ປິ ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ພລໍ ໂຫຕິ…ເປ….

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ຠາວິຕາ ໂຫນ຺ຕິ ສຸຠາວິຕາ. ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຠາວິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ ສຸຠາວິຕານິ. ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ຠາວິຕາ ໂຫນ຺ຕິ ສຸຠາວິຕາ. ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ຠາວິໂຕ ໂຫຕິ ສຸຠາວິໂຕ. ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ຠາວິໂຕ ໂຫຕິ ສຸຠາວິໂຕ, ອິທມ຺ປິ ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ພລໍ ໂຫຕິ, ຍໍ ພລໍ ອາຄມ຺ມ ຂີຓາສໂວ ຠິກ຺ຂຸ ອາສວານໍ ຂຍໍ ປຏິຊານາຕິ ‘ຂີຓາ ເມ ອາສວາ’’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑໐.໙໐; ທີ. ນິ. ໓.໓໕໗; ປຏິ. ມ. ໒.໔໔).

ຕຕ຺ຖ ປຐເມນ ພເລນ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈປຏິເວໂຘ, ທຸຕິເຍນ ສມຸທຍສຈ຺ຈປຏິເວໂຘ, ຕຕິເຍນ ນິໂຣຘສຈ຺ຈປຏິເວໂຘ, ຈຕູຫິ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈປຏິເວໂຘ ປກາສິໂຕ ໂຫຕິ.

ອຏ຺ຐ ວິໂມກ຺ຂາຕິ ອາຣມ຺ມເຓ ອຘິມຸຈ຺ຈນຏ຺ເຐນ ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ເມຫິ ຈ ສຸຏ຺ຐຸ ມຸຈ຺ຈນຏ຺ເຐນ ວິໂມກ຺ຂາ. ‘‘ກຕເມ ອຏ຺ຐ? ຣູປີ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ, ອຍໍ ປຐໂມ ວິໂມກ຺ໂຂ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ, ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ວິໂມກ຺ໂຂ. ‘ສຸຠ’ນ຺ເຕວ ອຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ອຍໍ ຕຕິໂຍ ວິໂມກ຺ໂຂ. ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາ ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາ ‘ອນນ຺ໂຕ ອາກາໂສ’ຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ອຍໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ວິໂມກ຺ໂຂ. ສພ຺ພໂສ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ອນນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ອຍໍ ປຎ຺ຈໂມ ວິໂມກ຺ໂຂ. ສພ຺ພໂສ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ອຍໍ ຉຏ຺ໂຐ ວິໂມກ຺ໂຂ. ສພ຺ພໂສ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ອຍໍ ສຕ຺ຕໂມ ວິໂມກ຺ໂຂ. ສພ຺ພໂສ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ອຍໍ ອຏ຺ຐໂມ ວິໂມກ຺ໂຂ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໑໗໔; ໓.໓໕໘; ອ. ນິ. ໘.໖໖).

ນວ ອນຸປຸພ຺ພນິໂຣຘາຕິ ນວ ອນຸປຏິປາຏິຍາ ນິໂຣຘາ. ‘‘ກຕເມ ນວ? ປຐມໍ ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ກາມສຎ຺ຎາ ນິຣຸທ຺ຘາ ໂຫຕິ, ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາ ນິຣຸທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຕິຍໍ ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ປີຕິ ນິຣຸທ຺ຘາ ໂຫຕິ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ນິຣຸທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ, ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ຣູປສຎ຺ຎາ ນິຣຸທ຺ຘາ ໂຫຕິ, ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎາ ນິຣຸທ຺ຘາ ໂຫຕິ, ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎາ ນິຣຸທ຺ຘາ ໂຫຕິ, ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສຎ຺ຎາ ນິຣຸທ຺ຘາ ໂຫຕິ, ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ສຎ຺ຎາ ຈ ເວທນາ ຈ ນິຣຸທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໙.໓໑; ທີ. ນິ. ໓.໓໔໔, ໓໕໙).

ທສ ອເສກ຺ຂາ ຘມ຺ມາຕິ ອຸປຣິ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພາຠາວໂຕ ນ ສິກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ອເສກ຺ຂາ. ອຖ ວາ ຕີສຸ ສິກ຺ຂາສຸ ສິກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ເສກ຺ຂາ, ວຸທ຺ຘິປ຺ປຕ຺ຕາ ເສກ຺ຂາຕິ ອເສກ຺ຂາ, ອຣຫນ຺ໂຕ. ອເສກ຺ຂານໍ ອິເມ ອິຕິ ອເສກ຺ຂາ. ‘‘ກຕເມ ທສ? ອເສກ຺ຂາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ອເສກ຺ໂຂ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ, ອເສກ຺ຂາ ສມ຺ມາວາຈາ, ອເສກ຺ໂຂ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ, ອເສກ຺ໂຂ ສມ຺ມາອາຊີໂວ, ອເສກ຺ໂຂ ສມ຺ມາວາຍາໂມ, ອເສກ຺ຂາ ສມ຺ມາສຕິ, ອເສກ຺ໂຂ ສມ຺ມາສມາຘິ, ອເສກ຺ຂໍ ສມ຺ມາຎາຓໍ, ອເສກ຺ຂາ ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໓໔໘, ໓໖໐). ອເສກ຺ຂໍ ສມ຺ມາຎາຓນ຺ຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລປຎ຺ຎໍ ຐເປຕ຺ວາ ເສສໂລກິຍປຎ຺ຎາ. ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕີຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລວິມຸຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໓.໓໔໘) ປນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ອເສກ຺ຂາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີຕິອາທໂຍ ສພ຺ເພປິ ຜລສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາ ເອວ. ເອຕ຺ຖ ຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ສມ຺ມາຎາຓນ຺ຕິ ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ປຎ຺ຎາວ ກຖິຕາ. ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕີຕິ ອິມິນາ ປນ ປເທນ ວຸຕ຺ຕາວເສສາ ຜລສມາປຕ຺ຕິຘມ຺ມາ ສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ.

ສພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພນ຺ຕິອາທີສຸ ອາຣມ຺ມຓສຈ຺ຉິກິຣິຍາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຣູປໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ສຈ຺ຉິກໂຣຕີຕິອາທີສຸ ຣູປາທີນິ ໂລກິຍານິ ປສ຺ສິຕພ຺ພາກາເຣນ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຕາເນວ ຣູປາທີນິ ອາຣມ຺ມຓສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ, ຣູປາທີນິ ວາ ປສ຺ສິຕພ຺ພາກາເຣນ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ເຕນ ເຫຕຸນາ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພໍ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ. ປສ຺ສນ຺ໂຕຕິ ຫິ ປທໍ ເຫຕຸອຕ຺ເຖປິ ອກ຺ຂຣຈິນ຺ຕກາ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນິ ປນ ໂລກຸຕ຺ຕຣານິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວເສນ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຕາເນວ ອາຣມ຺ມຓສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ. ‘‘ອມໂຕຄຘໍ ນິພ຺ພານໍ ປຣິໂຍສານຏ຺ເຐນ ສຈ຺ຉິກໂຣຕີ’’ຕິ ອິທໍ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍປຫາຕພ຺ພສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພຠາເວຕພ຺ເພສຸ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອຸຊຸກເມວ. ເຍ ເຍ ຘມ຺ມາ ສຈ຺ຉິກຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ເຕ ຘມ຺ມາ ຜສ຺ສິຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອາຣມ຺ມຓສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ສຈ຺ຉິກຕາ ອາຣມ຺ມຓຜສ຺ເສນ ຜຸຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຏິລາຠສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ສຈ຺ຉິກຕາ ປຏິລາຠຜສ຺ເສນ ຜຸຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕີຕິ.

ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຫານຠາຄິຍຈຕຸກ຺ກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໓໐. ອິທານິ ຍສ຺ມາ ຫານຠາຄິຍາທິຕາ ເອເກກສ຺ເສວ ສມາຘິສ຺ສ ອວຕ຺ຖາເຠເທນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຫານຠາຄິຍຈຕຸກ຺ກໍ ເອກໂຕເຍວ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ຕຕ຺ຖ ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ລາຠິນ຺ຕິ ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ລາຠິໂນ. ສາມິອຕ຺ເຖ ອຸປໂຍຄວຈນໍ. ລາໂຠ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ລາຠີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກາມສຫຄຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ສຫຄຕສທ຺ທສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓຕ຺ໂຖ ອຘິປ຺ເປໂຕ, ວຕ຺ຖຸກາມກິເລສກາມາຣມ຺ມຓາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຎ຺ຎາມນສິກາຣາຕິ ຊວນສຎ຺ຎາ ຈ ຕທາວຊ຺ຊນມນສິກາໂຣ ຈ, ສຎ຺ຎາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕມນສິກາໂຣປິ ວຏ຺ຏຕິ. ສມຸທາຈຣນ຺ຕີຕິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຘມ຺ໂມຕິ ປຐມຊ຺ຌານຘມ຺ໂມ. ຌານາ ປຣິຫາຍນ຺ໂຕ ຕີຫິ ກາຣເຓຫິ ປຣິຫາຍຕິ ກິເລສສມຸທາຈາເຣນ ວາ ອສປ຺ປາຍກິຣິຍາຍ ວາ ອນນຸໂຍເຄນ ວາ. ກິເລສສມຸທາຈາເຣນ ປຣິຫາຍນ຺ໂຕ ສີຆໍ ປຣິຫາຍຕິ, ກມ຺ມາຣາມຕາຠສ຺ສາຣາມຕານິທ຺ທາຣາມຕາສງ຺ຄຓິກາຣາມຕານຸໂຍຄວເສນ ອສປ຺ປາຍກິຣິຍາຍ ປຣິຫາຍນ຺ໂຕ ທນ຺ຘໍ ປຣິຫາຍຕິ, ເຄລຎ຺ຎປຈ຺ຈຍເວກລ຺ລາທິນາ ປລິໂພເຘນ ອຠິກ຺ຂຓໍ ອສມາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອນນຸໂຍເຄນ ປຣິຫາຍນ຺ໂຕປິ ທນ຺ຘໍ ປຣິຫາຍຕິ. ອິຘ ປນ ພລວກາຣຓເມວ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ກິເລສສມຸທາຈາຣເມວາຫ. ທຸຕິຍຊ຺ຌານາທີຫິ ປນ ປຣິຫາຍນ຺ໂຕ ເຫຏ຺ຐິມເຫຏ຺ຐິມຊ຺ຌານນິກນ຺ຕິສມຸທາຈາເຣນປິ ປຣິຫາຍຕິ. ກິຕ຺ຕາວຕາ ປຣິຫີໂນ ໂຫຕີຕິ? ຍທາ ນ ສກ຺ໂກຕິ ສມາປຊ຺ຊິຕຸໍ, ເອຕ຺ຕາວຕາ ປຣິຫີໂນ ໂຫຕີຕິ. ຕທນຸຘມ຺ມຕາຕິ ອນຸປວຕ຺ໂຕ ຘມ຺ໂມ ອນຸຘມ຺ໂມ, ຌານໍ ອຘິກໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ນິກນ຺ຕິຘມ຺ມສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອນຸຘມ຺ໂມ ເອວ ອນຸຘມ຺ມຕາ, ຕສ຺ສ ຌານສ຺ສ ອນຸຘມ຺ມຕາ ຕທນຸຘມ຺ມຕາ. ສຕີຕິ ນິກນ຺ຕິ. ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ຕໍ ປຐມຊ຺ຌານໍ ອນຸວຕ຺ຕມານາ ນິກນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອວິຕກ຺ກສຫຄຕາຕິ ທຸຕິຍຊ຺ຌານາຣມ຺ມຓາ. ຕຎ຺ຫິ ນຕ຺ເຖຕ຺ຖ ວິຕກ຺ໂກຕິ ອວິຕກ຺ກນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນິພ຺ພິທາສຫຄຕາຕິ ວິປສ຺ສນາຣມ຺ມຓາ. ສາ ຫິ ສງ຺ຂາເຣສຸ ນິພ຺ພິນ຺ທນໂຕ ນິພ຺ພິທາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ນິພ຺ພິນ຺ທໍ ວິຣຊ຺ຊຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໓; ສໍ. ນິ. ໓.໖໑) ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິຣາຄູປສໍຫິຕາຕິ ອຣິຍມຄ຺ຄປຏິສຎ຺ຎຸຕ຺ຕາ ວິປສ຺ສນາ. ວິປສ຺ສນາ ຫິ ສິຂາປ຺ປຕ຺ຕາ ມຄ຺ຄວຸຏ຺ຐານໍ ປາເປຕິ. ຕສ຺ມາ ວິປສ຺ສນາຣມ຺ມຓາ ສຎ຺ຎາມນສິກາຣາ ‘‘ວິຣາຄູປສໍຫິຕາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ‘‘ວິຣາຄາ ວິມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ວິຕກ຺ກສຫຄຕາຕິ ວິຕກ຺ກວເສນ ປຐມຊ຺ຌານາຣມ຺ມຓາ. ອຸເປກ຺ຂາສຸຂສຫຄຕາຕິ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາຍ ຈ ສຸຂເວທນາຍ ຈ ວເສນ ຕຕິຍຊ຺ຌານາຣມ຺ມຓາ. ປີຕິສຸຂສຫຄຕາຕິ ປີຕິຍາ ຈ ສຸຂເວທນາຍ ຈ ວເສນ ທຸຕິຍຊ຺ຌານາຣມ຺ມຓາ. ອທຸກ຺ຂມສຸຂສຫຄຕາຕິ ອຸເປກ຺ຂາເວທນາວເສນ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານາຣມ຺ມຓາ. ສາ ຫິ ເວທນາ ນ ທຸກ຺ຂາ ນ ສຸຂາຕິ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ມ-ກາໂຣ ປເນຕ຺ຖ ປທສນ຺ຘິວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ. ຣູປສຫຄຕາຕິ ຣູປຊ຺ຌານາຣມ຺ມຓາ. ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕເນ ຐິຕສ຺ສ ຫານຠາຄິຍຐິຕິຠາຄິຍນິພ຺ເພຘຠາຄິຍຕ຺ເຕສຸ ວິຊ຺ຊມາເນສຸປິ ວິເສສຠາຄິຍຕ຺ຕາຠາວາ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ສພ຺ໂພປິ ເຈສ ໂລກິໂຍ ສມາຘິ ປມາທວິຫາຣິສ຺ສ ມຸທິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ຫານຠາຄິໂຍ ໂຫຕິ, ອປ຺ປມາທວິຫາຣິສ຺ສ ມຸທິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ຐິຕິຠາຄິໂຍ ໂຫຕິ, ຕຓ຺ຫາຈຣິຕສ຺ສ ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ວິເສສຠາຄິໂຍ ໂຫຕິ, ທິຏ຺ຐິຈຣິຕສ຺ສ ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ນິພ຺ເພຘຠາຄິໂຍ ໂຫຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຫານຠາຄິຍຈຕຸກ຺ກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ລກ຺ຂຓຕ຺ຕິກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໓໑. ອິທານິ ຍສ຺ມາ ເອເກໂກປິ ໂລກິຍຘມ຺ໂມ ຕິລກ຺ຂຓພ຺ຠາຫໂຕ, ຕສ຺ມາ ລກ຺ຂຓຕ຺ຕິກໍ ເອກໂຕ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ຕຕ຺ຖ ອນິຈ຺ຈໍ ຂຍຏ຺ເຐນາຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ຂີຍນຠາເວນ ອນິຈ຺ຈໍ. ‘‘ຂຍຘມ຺ມຕ຺ຕາ, ວຍຘມ຺ມຕ຺ຕາ, ວິຣາຄຘມ຺ມຕ຺ຕາ, ນິໂຣຘຘມ຺ມຕ຺ຕາ ອນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ເອເກ. ທຸກ຺ຂໍ ຠຍຏ຺ເຐນາຕິ ສປ຺ປຏິຠຍຕາຍ ທຸກ຺ຂໍ. ຍຎ຺ຫິ ອນິຈ຺ຈໍ, ຕໍ ຠຍາວຫໍ ໂຫຕິ ສີໂຫປມສຸຕ຺ເຕ (ສໍ. ນິ. ໓.໗໘) ເທວານໍ ວິຍ. ‘‘ຊາຕິຊຣາພ຺ຍາຘິມຣຓຠຍຏ຺ເຐນ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ເອເກ. ອນຕ຺ຕາ ອສາຣກຏ຺ເຐນາຕິ ‘‘ອຕ຺ຕາ ນິວາສີ ກາຣໂກ ເວທໂກ ສຍໍວສີ’’ຕິ ເອວໍ ປຣິກປ຺ປິຕສ຺ສ ອຕ຺ຕສາຣສ຺ສ ອຠາເວນ ອນຕ຺ຕາ. ຍຎ຺ຫິ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ, ຕໍ ອຕ຺ຕໂນປິ ອນິຈ຺ຈຕໍ ວາ ອຸທຍພ຺ພຍປີຬນໍ ວາ ຘາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ກຸໂຕ ຕສ຺ສ ກາຣກາທິຠາໂວ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ‘‘ຣູປຎ຺ຈ ຫິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຕາ ອຠວິສ຺ສ, ນຍິທໍ ຣູປໍ ອາພາຘາຍ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍາ’’ຕິອາທິ (ມຫາວ. ໒໐). ‘‘ອຕ຺ຕສາຣນິຈ຺ຈສາຣວິຣຫິຕຕ຺ຕາ ອນຕ຺ຕາ’’ຕິ ເອເກ.

ລກ຺ຂຓຕ຺ຕິກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໓໒-໓໓.

ອຣິຍສຈ຺ຈຈຕຸກ຺ກມ຺ປິ ຕຖຏ຺ເຐນ ສຈ຺ຈານໍ ເອກສມ຺ພນ຺ຘຕ຺ຕາ ເອກໂຕ ເອວ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ຈຕູສຸ ອຣິຍສຈ຺ເຈສຸ. ກຕມນ຺ຕິ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາ. ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕຘມ຺ມນິທສ຺ສນໍ. ຕຕ຺ຖ ຊາຕິປິ ທຸກ຺ຂາຕິອາທີສຸ ຊາຕິສທ຺ທສ຺ສ ຕາວ ອເນເກ ອຕ຺ຖາ ປເວທິຕາ. ຍຖາຫ –

‘‘ຠໂວ ກຸລໍ ນິກາໂຍ ຈ, ສີລໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ລກ຺ຂຓໍ;

ປສູຕິ ສນ຺ຘິ ເຈວາຕິ, ຊາຕິອຕ຺ຖາ ປເວທິຕາ’’.

ຕຖາ ຫິສ຺ສ ‘‘ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ’’ຕິອາທີສຸ (ປາຣາ. ໑໒) ຠໂວ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ອນຸປກ຺ກຸຏ຺ໂຐ ຊາຕິວາເທນາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໓໓໑) ເອຕ຺ຖ ກຸລໍ. ‘‘ອຕ຺ຖິ, ວິສາເຂ, ນິຄຓ຺ຐາ ນາມ ສມຓຊາຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໗໑) ເອຕ຺ຖ ນິກາໂຍ. ‘‘ຍໂຕຫໍ, ຠຄິນິ, ອຣິຍາຍ ຊາຕິຍາ ຊາໂຕ ນາຠິຊານາມີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໓໕໑) ເອຕ຺ຖ ອຣິຍສີລໍ. ‘‘ຕິຣິຍາ ນາມ ຕິຓຊາຕິ ນາຠິຍາ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ນຠໍ ອາຫຈ຺ຈ ຐິຕາ ອໂຫສີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໕.໑໙໖) ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ‘‘ຊາຕິ ທ຺ວີຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ (ຘາຕຸ. ໗໑) ເອຕ຺ຖ ສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓໍ. ‘‘ສມ຺ປຕິຊາໂຕ, ອານນ຺ທ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໒໐໗) ເອຕ຺ຖ ປສູຕິ. ‘‘ຠວປຈ຺ຈຍາ ຊາຕີ’’ຕິ (ວິຠ. ໓໕໔) ຈ ‘‘ຊາຕິປິ ທຸກ຺ຂາ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໓໓; ວິຠ. ໑໙໐) ຈ ເອຕ຺ຖ ປຣິຍາຍໂຕ ປຏິສນ຺ຘິຂນ຺ຘາ. ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ປນ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕມານານໍ ສຕ຺ຕານໍ ເຍ ເຍ ຂນ຺ຘາ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ, ເຕສໍ ເຕສໍ ປຐມໍ ປາຕຸຠາໂວ.

ກສ຺ມາ ປເນສາ ຊາຕິ ທຸກ຺ຂາຕິ ເຈ? ອເນເກສໍ ທຸກ຺ຂານໍ ວຕ຺ຖຸຠາວໂຕ. ອເນການິ ຫິ ທຸກ຺ຂານິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂໍ, ວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂໍ, ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂໍ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນທຸກ຺ຂໍ, ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນທຸກ຺ຂໍ, ປຣິຍາຍທຸກ຺ຂໍ, ນິປ຺ປຣິຍາຍທຸກ຺ຂນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ກາຍິກເຈຕສິກາ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາສຠາວໂຕ ຈ ນາມໂຕ ຈ ທຸກ຺ຂຕ຺ຕາ ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສຸຂາ ເວທນາ ວິປຣິຓາເມນ ທຸກ຺ຂຸປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸໂຕ ວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂໍ. ອຸເປກ຺ຂາເວທນາ ເຈວ ອວເສສາ ຈ ເຕຠູມກສງ຺ຂາຣາ ອຸທຍພ຺ພຍປຏິປີຬິຕຕ຺ຕາ ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂໍ. ກຓ຺ຓສູລທນ຺ຕສູລຣາຄຊປຣິຬາຫໂທສຊປຣິຬາຫາທິ ກາຍິກເຈຕສິໂກ ອາພາໂຘ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຊານິຕພ຺ພໂຕ ອຸປກ຺ກມສ຺ສ ຈ ອປາກຏຠາວໂຕ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນທຸກ຺ຂໍ. ທ຺ວຕ຺ຕິໍສກມ຺ມກາຣຓາທິສມຸຏ຺ຐາໂນ ອາພາໂຘ ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ຊານິຕພ຺ພໂຕ ອຸປກ຺ກມສ຺ສ ຈ ປາກຏຠາວໂຕ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນທຸກ຺ຂໍ. ຐເປຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂໍ ເສສໍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈວິຠງ຺ເຄ (ວິຠ. ໑໙໐ ອາທໂຍ) ອາຄຕໍ ຊາຕິອາທິ ສພ຺ພມ຺ປິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ວຕ຺ຖຸຠາວໂຕ ປຣິຍາຍທຸກ຺ຂໍ. ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂໍ ປນ ນິປ຺ປຣິຍາຍທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ຊາຕິ ຍໍ ຕໍ ພາລປຓ຺ຑິຕສຸຕ຺ຕາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໒໔໖ ອາທໂຍ) ຠຄວຕາປິ ອຸປມາວເສນ ປກາສິຕໍ ອາປາຍິກໍ ທຸກ຺ຂໍ, ຍຎ຺ຈ ສຸຄຕິຍມ຺ປິ ມນຸສ຺ສໂລເກ ຄພ຺ໂຠກ຺ກນ຺ຕິມູລກາທິເຠທໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸຠາວໂຕ ທຸກ຺ຂາ. ຕຕ຺ຣິທໍ ຄພ຺ໂຠກ຺ກນ຺ຕິມູລກາທິເຠທໍ ທຸກ຺ຂໍ – ອຍຎ຺ຫິ ສຕ຺ໂຕ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕມາໂນ ນ ອຸປ຺ປລປທຸມປຸຓ຺ຑຣີກາທີສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ອຖ ໂຂ ເຫຏ຺ຐາ ອາມາສຍສ຺ສ ອຸປຣິ ປກ຺ກາສຍສ຺ສ ອຸທຣປຏລປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏການໍ ເວມຊ຺ເຌ ປຣມສມ຺ພາເຘ ຕິພ຺ພນ຺ຘກາເຣ ນານາກຸຓປຄນ຺ຘປຣິຠາວິຕປຣມທຸຄ຺ຄນ຺ຘປວນວິຈຣິເຕ ອຘິມຕ຺ຕເຊຄຸຈ຺ເຉ ກຸຈ຺ຉິປ຺ປເທເສ ປູຕິມຈ຺ຉປູຕິກຸມ຺ມາສຈນ຺ທນິກາທີສຸ ກິມິ ວິຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ທສ ມາເສ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສມ຺ຠເວນ ອຸສ຺ມນາ ປຸຏປາກໍ ວິຍ ປຈ຺ຈມາໂນ ປິຏ຺ຐປິຓ຺ຑິ ວິຍ ເສທິຍມາໂນ ສມິຎ຺ຊນປສາຣຓາທິວິຣຫິໂຕ ອຘິມຕ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠຕີຕິ. ອິທໍ ຕາວ ຄພ຺ໂຠກ຺ກນ຺ຕິມູລກໍ ທຸກ຺ຂໍ.

ຍໍ ປນ ໂສ ມາຕຸ ສຫສາ ອຸປກ຺ຂລນຄມນນິສີທນອຸຏ຺ຐານປຣິວຕ຺ຕນາທີສຸ ສຸຣາຘຸຕ຺ຕຫຕ຺ຖຄໂຕ ເອຬໂກ ວິຍ ອຫິຕຸຓ຺ຑິກຫຕ຺ຖຄໂຕ ສປ຺ປໂປຕໂກ ວິຍ ຈ ອາກຑ຺ຒນປຣິກຑ຺ຒນໂອຘຸນນນິທ຺ຘຸນນາທິນາ ອຸປກ຺ກເມນ ອຘິມຕ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂມນຸໂຠຕິ, ຍຎ຺ຈ ມາຕຸ ສີຕຸທກປານກາເລ ສີຕນຣກູປປນ຺ໂນ ວິຍ ອຸຓ຺ຫຍາຄຸຠຕ຺ຕາທິອຊ຺ໂຌຫຣຓກາເລ ອງ຺ຄາຣວຸຏ຺ຐິສມ຺ປຣິກິຓ຺ໂຓ ວິຍ ໂລຓມ຺ພິລາທິອຊ຺ໂຌຫຣຓກາເລ ຂາຣາປຕຈ຺ຉິກາທິກມ຺ມກາຣຓປ຺ປຕ຺ໂຕ ວິຍ ອຘິມຕ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂມນຸໂຠຕິ. ອິທໍ ຄພ຺ຠປຣິຫຣຓມູລກໍ ທຸກ຺ຂໍ.

ຍໍ ປນສ຺ສ ມູຬ຺ຫຄພ຺ຠາຍ ມາຕຸຍາ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈສຸຫຊ຺ຊາທີຫິປິ ອທສ຺ສນາຣເຫ ທຸກ຺ຂຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ ເຉທນຜາລນາທີຫິ ທຸກ຺ຂມນຸຠວຕິ. ອິທໍ ຄພ຺ຠວິປຕ຺ຕິມູລກໍ ທຸກ຺ຂໍ.

ຍໍ ວິຊາຍມານາຍ ມາຕຸຍາ ກມ຺ມເຊຫິ ວາເຕຫິ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ນຣກປ຺ປປາຕໍ ວິຍ ອຕິຠຍານກໍ ໂຍນິມຄ຺ຄໍ ປຏິປາທິຍມານສ຺ສ ປຣມສມ຺ພາເຘນ ຈ ໂຍນິມຸເຂນ ຕາຬຈ຺ຉິຄ຺ຄເຬນ ວິຍ ນິກຑ຺ຒິຍມານສ຺ສ ມຫານາຄສ຺ສ ນຣກສຕ຺ຕສ຺ສ ວິຍ ຈ ສງ຺ຆາຕປພ຺ພເຕຫິ ວິຈຸຓ຺ຓິຍມານສ຺ສ ທຸກ຺ຂມຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິທໍ ວິຊາຍນມູລກໍ ທຸກ຺ຂໍ.

ຍໍ ປນ ຊາຕສ຺ສ ຕຣຸຓວຓສທິສສ຺ສ ສຸກຸມາຣສຣີຣສ຺ສ ຫຕ຺ຖຄຫຓນ຺ຫາປນໂຘວນໂຈຬປຣິມຊ຺ຊນາທິກາເລ ສູຈິມຸຂຂຸຣຘາຣາວິຊ຺ຌນຜາລນສທິສໍ ທຸກ຺ຂມຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິທໍ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ພຫິ ນິກ຺ຂມນມູລກໍ ທຸກ຺ຂໍ.

ຍໍ ຕໂຕ ປຣໍ ປວຕ຺ຕິຍໍ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ວເຘນ຺ຕສ຺ສ ອເຈລກວຕາທິວເສນ ອາຕາປນປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂກຘວເສນ ອຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອຸພ຺ພນ຺ຘນ຺ຕສ຺ສ ຈ ທຸກ຺ຂໍ ໂຫຕິ. ອິທໍ ອຕ຺ຕຸປກ຺ກມມູລກໍ ທຸກ຺ຂໍ.

ຍໍ ປນ ປຣໂຕ ວຘພນ຺ຘນາທີນິ ອນຸຠວນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິທໍ ປຣູປກ຺ກມມູລກໍທຸກ຺ຂນ຺ຕິ. ອິຕິ ອິມສ຺ສ ສພ຺ພສ຺ສາປິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອຍໍ ຊາຕິ ວຕ຺ຖຸເມວ ໂຫຕິ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ຊາເຍຖ ໂນ ເຈ ນຣເກສຸ ສຕ຺ໂຕ, ຕຕ຺ຖຄ຺ຄິທາຫາທິກມປ຺ປສຍ຺ຫໍ;

ລເຠຖ ທຸກ຺ຂໍ ນຸ ກຸຫິໍ ປຕິຏ຺ຐໍ, ອິຈ຺ຈາຫ ທຸກ຺ຂາຕິ ມຸນີຘ ຊາຕິໍ.

‘‘ທຸກ຺ຂໍ ຕິຣຈ຺ເຉສຸ ກສາປໂຕທ-

ທຓ຺ຑາຠິຆາຕາທິຠວໍ ອເນກໍ;

ຍໍ ຕໍ ກຖໍ ຕຕ຺ຖ ຠເວຍ຺ຍ ຊາຕິໍ,

ວິນາ ຕຫິໍ ຊາຕິ ຕໂຕປິ ທຸກ຺ຂາ.

‘‘ເປເຕສຸ ທຸກ຺ຂໍ ປນ ຂຸປ຺ປິປາສາ-

ວາຕາຕປາທິປ຺ປຠວໍ ວິຈິຕ຺ຕໍ;

ຍສ຺ມາ ອຊາຕສ຺ສ ນ ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖິ,

ຕສ຺ມາປິ ທຸກ຺ຂໍ ມຸນິ ຊາຕິມາຫ.

‘‘ຕິພ຺ພນ຺ຘກາເຣ ຈ ອສຍ຺ຫສີເຕ,

ໂລກນ຺ຕເຣ ຍໍ ອສຸເຣສຸ ທຸກ຺ຂໍ;

ນ ຕໍ ຠເວ ຕຕ຺ຖ ນ ຈສ຺ສ ຊາຕິ,

ຍໂຕ ອຍໍ ຊາຕິ ຕໂຕປິ ທຸກ຺ຂາ.

‘‘ຍຎ຺ຈາປິ ຄູຖນຣເກ ວິຍ ມາຕຸຄພ຺ເຠ,

ສຕ຺ໂຕ ວສໍ ຈິຣມໂຕ ພຫິ ນິກ຺ຂມຎ຺ຈ;

ປປ຺ໂປຕິ ທຸກ຺ຂມຕິໂຆຣມິທມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ,

ຊາຕິໍ ວິນາ ອິຕິປິ ຊາຕິ ອຍຎ຺ຫິ ທຸກ຺ຂາ.

‘‘ກິໍ ຠາສິເຕນ ພຫຸນາ ນນຸ ຍໍ ກຸຫິຎ຺ຈິ,

ອຕ຺ຖີຘ ກິຎ຺ຈິທປິ ທຸກ຺ຂມິທໍ ກທາຈິ;

ເນວຕ຺ຖິ ຊາຕິວິຣເຫ ຍທໂຕ ມເຫສີ,

ທຸກ຺ຂາຕິ ສພ຺ພປຐມໍ ອິມມາຫ ຊາຕິ’’ນ຺ຕິ.

ຊຣາປິ ທຸກ຺ຂາຕິ ເອຕ຺ຖ ທຸວິຘາ ຊຣາ ສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓຎ຺ຈ, ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈາທິສມ຺ມໂຕ ສນ຺ຕຕິຍໍ ເອກຠວປຣິຍາປນ຺ນຂນ຺ຘປຸຣາຓຠາໂວ ຈ. ສາ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາ. ສາ ປເນສາ ທຸກ຺ຂາ ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂຠາວໂຕ ເຈວ ທຸກ຺ຂວຕ຺ຖຸໂຕ ຈ. ຍໍ ຫິທໍ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄສິຖິລີຠາວອິນ຺ທ຺ຣິຍວິກາຣວິຣູປຕາ ໂຍພ຺ພນວິນາສພລູປຆາຕສຕິມຕິວິປ຺ປວາສປຣປຣິຠວາທິອເນກປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ກາຍິກເຈຕສິກໍ ທຸກ຺ຂມຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຊຣາ ຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ອງ຺ຄານໍ ສິຖິລີຠາວາ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ວິກາຣໂຕ;

ໂຍພ຺ພນສ຺ສ ວິນາເສນ, ພລສ຺ສ ອຸປຆາຕໂຕ.

‘‘ວິປ຺ປວາສາ ສຕາທີນໍ, ປຸຕ຺ຕທາເຣຫິ ອຕ຺ຕໂນ;

ອປ຺ປສາທນີຍໂຕ ເຈວ, ຠິຍ຺ໂຍ ພາລຕ຺ຕປຕ຺ຕິຍາ.

‘‘ປປ຺ໂປຕິ ທຸກ຺ຂໍ ຍໍ ມຈ຺ໂຈ, ກາຍິກໍ ມານສໍ ຕຖາ;

ສພ຺ພເມຕໍ ຊຣາເຫຕຸ, ຍສ຺ມາ ຕສ຺ມາ ຊຣາ ທຸຂາ’’ຕິ.

ຊຣາທຸກ຺ຂານນ຺ຕຣໍ ພ຺ຍາຘິທຸກ຺ເຂ ວຕ຺ຕພ຺ເພປິ ກາຍິກທຸກ຺ຂຄຫເຓເນວ ພ຺ຍາຘິທຸກ຺ຂໍ ຄຫິຕໍ ໂຫຕີຕິ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ມຣຓມ຺ປິ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ທຸວິຘໍ ມຣຓໍ – ສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓຎ຺ຈ, ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຊຣາມຣຓໍ ທ຺ວີຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ສງ຺ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ (ຘາຕຸ. ໗໑). ເອກຠວປຣິຍາປນ຺ນຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍປ຺ປພນ຺ຘວິຈ຺ເຉໂທ ຈ, ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ນິຈ຺ຈໍ ມຣຓໂຕ ຠຍ’’ນ຺ຕິ (ສຸ. ນິ. ໕໘໑). ຕໍ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ຊາຕິປຈ຺ຈຍມຣຓໍ ອຸປກ຺ກມມຣຓໍ ສຣສມຣຓໍ ອາຍຸກ຺ຂຍມຣຓໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ຂຍມຣຓນ຺ຕິປິ ຕສ຺ເສວ ນາມໍ. ປຸນ ຂຓິກມຣຓໍ ສມ຺ມຸຕິມຣຓໍ ສມຸຈ຺ເຉທມຣຓນ຺ຕິ ອຍມ຺ເປຕ຺ຖ ເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປວຕ຺ເຕ ຣູປາຣູປຘມ຺ມານໍ ເຠໂທ ຂຓິກມຣຓໍ ນາມ. ‘‘ຕິສ຺ໂສ ມໂຕ, ຜຸສ຺ໂສ ມໂຕ’’ຕິ ອິທໍ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ສຕ຺ຕສ຺ສ ອຠາວາ, ‘‘ສສ຺ສໍ ມຕໍ, ຣຸກ຺ໂຂ ມໂຕ’’ຕິ ອິທໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອຠາວາ ສມ຺ມຸຕິມຣຓໍ ນາມ. ຂີຓາສວສ຺ສ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິກາ ກາລກິຣິຍາ ສມຸຈ຺ເຉທມຣຓໍ ນາມ. ພາຫິຣກໍ ສມ຺ມຸຕິມຣຓໍ ຐເປຕ຺ວາ ອິຕຣໍ ສມ຺ມຸຕິມຣຓຎ຺ຈ ສມຸຈ຺ເຉທມຣຓຎ຺ຈ ຍຖາວຸຕ຺ຕປພນ຺ຘວິຈ຺ເຉເທເນວ ສງ຺ຄຫິຕໍ. ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປນ ວຕ຺ຖຸຠາວໂຕ ທຸກ຺ຂໍ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ປາປສ຺ສ ປາປກມ຺ມາທິນິມິຕ຺ຕມນຸປສ຺ສໂຕ;

ຠທ຺ທສ຺ສາປສຫນ຺ຕສ຺ສ, ວິໂຍຄໍ ປິຍວຕ຺ຖຸກໍ;

ມີຍມານສ຺ສ ຍໍ ທຸກ຺ຂໍ, ມານສໍ ອວິເສສໂຕ.

‘‘ສພ຺ເພສຎ຺ຈາປິ ຍໍ ສນ຺ຘິພນ຺ຘນຈ຺ເຉທນາທິກໍ;

ວິຕຸຊ຺ຊມານມມ຺ມານໍ, ໂຫຕິ ທຸກ຺ຂໍ ສຣີຣຊໍ.

‘‘ອສຍ຺ຫມປ຺ປຏິກາຣໍ, ທຸກ຺ຂສ຺ເສຕສ຺ສິທໍ ຍໂຕ;

ມຣຓໍ ວຕ຺ຖຸ ເຕເນຕໍ, ທຸກ຺ຂມິຈ຺ເຈວ ຠາສິຕ’’ນ຺ຕິ.

ໂສກາທີສຸ ໂສໂກ ນາມ ຎາຕິພ຺ຍສນາທີຫິ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ອນ຺ໂຕນິຊ຺ຌານລກ຺ຂໂຓ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕາໂປ. ທຸກ຺ໂຂ ປນ ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂໂຕ ທຸກ຺ຂວຕ຺ຖຸໂຕ ຈ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ສຕ຺ຕານໍ ຫທຍໍ ໂສໂກ, ວິສສລ຺ລໍວ ຕຸຊ຺ຊຕິ;

ອຄ຺ຄິຕຕ຺ໂຕວ ນາຣາໂຈ, ຠຸສໍວ ທຫເຕ ປຸນ.

‘‘ສມາວຫຕິ ພ຺ຍາຘິຎ຺ຈ, ຊຣາມຣຓເຠທນໍ;

ທຸກ຺ຂມ຺ປິ ວິວິຘໍ ຍສ຺ມາ, ຕສ຺ມາ ທຸກ຺ໂຂຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ປຣິເທໂວ ນາມ ຎາຕິພ຺ຍສນາທີຫິ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ວຈີປລາໂປ. ທຸກ຺ໂຂ ປນ ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂຠາວໂຕ ທຸກ຺ຂວຕ຺ຖຸໂຕ ຈ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ຍໍ ໂສກສລ຺ລວິຫໂຕ ປຣິເທວມາໂນ, ກຓ຺ໂຐຏ຺ຐຕາລຸຕລໂສສຊມປ຺ປສຍ຺ຫໍ;

ຠິຍ຺ໂຍຘິມຕ຺ຕມຘິຄຈ຺ຉຕິເຍວ ທຸກ຺ຂໍ, ທຸກ຺ໂຂຕິ ເຕນ ຠຄວາ ປຣິເທວມາຫາ’’ຕິ.

ທຸກ຺ຂໍ ນາມ ກາຍປີຬນລກ຺ຂຓໍ ກາຍິກທຸກ຺ຂໍ. ທຸກ຺ຂໍ ປນ ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂໂຕ ມານສທຸກ຺ຂາວຫນໂຕ ຈ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ປີເຬຕິ ກາຍິກມິທໍ, ທຸກ຺ຂໍ ທຸກ຺ຂຎ຺ຈ ມານສໍ ຠິຍ຺ໂຍ;

ຊນຍຕິ ຍສ຺ມາ ຕສ຺ມາ, ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວິເສສໂຕ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

ໂທມນສ຺ສໍ ນາມ ຈິຕ຺ຕປີຬນລກ຺ຂຓໍ ມານສໍ ທຸກ຺ຂໍ. ທຸກ຺ຂໍ ປນ ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂໂຕ ກາຍິກທຸກ຺ຂາວຫນໂຕ ຈ. ເຈໂຕທຸກ຺ຂສມປ຺ປິຕາ ຫິ ເກເສ ປກິຣິຍ ກນ຺ທນ຺ຕິ, ອຸຣານິ ປຏິປິສນ຺ຕິ, ອາວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ວິວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ອຸທ຺ຘໍປາທໍ ປປຕນ຺ຕິ, ສຕ຺ຖໍ ອາຫຣນ຺ຕິ, ວິສໍ ຂາທນ຺ຕິ, ຣຊ຺ຊຸຍາ ອຸພ຺ພນ຺ຘນ຺ຕິ, ອຄ຺ຄິໍ ປວິສນ຺ຕີຕິ ນານປ຺ປກາຣກໍ ທຸກ຺ຂມນຸຠວນ຺ຕິ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ປີເຬຕິ ຍໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ, ກາຍສ຺ສ ຈ ປີຬນໍ ສມາວຫຕິ;

ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ໂທມນສ຺ສໍ, ວິໂທມນສ຺ສາ ຕໂຕ ອາຫູ’’ຕິ.

ອຸປາຍາໂສ ນາມ ຎາຕິພ຺ຍສນາທີຫິ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ອຘິມຕ຺ຕເຈໂຕທຸກ຺ຂປ຺ປຠາວິໂຕ ໂທໂສເຍວ. ‘‘ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘປຣິຍາປນ຺ໂນ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ’’ຕິ ເອເກ. ທຸກ຺ໂຂ ປນ ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂຠາວໂຕ ຈິຕ຺ຕປຣິທຫນໂຕ ກາຍວິສາທນໂຕ ຈ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ປຣິທຫນາ, ກາຍສ຺ສ ວິສາທນາ ຈ ອຘິມຕ຺ຕໍ;

ຍໍ ທຸກ຺ຂມຸປາຍາໂສ, ຊເນຕິ ທຸກ຺ໂຂ ຕໂຕ ວຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ມນ຺ທຄ຺ຄິນາ ອນ຺ໂຕຠາຊເນ ປາໂກ ວິຍ ໂສໂກ, ຕິກ຺ຂຄ຺ຄິນາ ປຈ຺ຈມານສ຺ສ ຠາຊນໂຕ ພຫິນິກ຺ຂມນໍ ວິຍ ປຣິເທໂວ, ພຫິນິກ຺ຂນ຺ຕາວເສສສ຺ສ ນິກ຺ຂມິຕຸມ຺ປິ ອປ຺ປໂຫນ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕຠາຊເນເຍວ ຍາວ ປຣິກ຺ຂຍາ ປາໂກ ວິຍ ອຸປາຍາໂສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ອປ຺ປິຍສມ຺ປໂຍໂຄ ນາມ ອປ຺ປິເຍຫິ ສຕ຺ຕສງ຺ຂາເຣຫິ ສໂມຘານໍ. ທຸກ຺ໂຂ ປນ ທຸກ຺ຂວຕ຺ຖຸໂຕ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ທິສ຺ວາວ ອປ຺ປິເຍ ທຸກ຺ຂໍ, ປຐມໍ ໂຫຕິ ເຈຕສິ;

ຕທຸປກ຺ກມສມ຺ຠູຕມຖ ກາເຍ ຍໂຕ ອິຘ.

‘‘ຕໂຕ ທຸກ຺ຂທ຺ວຍສ຺ສາປິ, ວຕ຺ຖຸໂຕ ໂສ ມເຫສິນາ;

ທຸກ຺ໂຂ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ, ອປ຺ປິເຍຫິ ສມາຄໂມ’’ຕິ.

ປິຍວິປ຺ປໂຍໂຄ ນາມ ປິເຍຫິ ສຕ຺ຕສງ຺ຂາເຣຫິ ວິນາຠາໂວ. ທຸກ຺ໂຂ ປນ ທຸກ຺ຂວຕ຺ຖຸໂຕ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ຎາຕິຘນາທິວິໂຍຄາ, ໂສກສຣສມປ຺ປິຕາ ວິຕຸຊ຺ຊນ຺ຕິ;

ພາລາ ຍໂຕ ຕໂຕຍໍ, ທຸກ຺ໂຂຕິ ມໂຕ ປິຍວິໂຍໂຄ’’ຕິ.

ອິຈ຺ຉິຕາລາເຠ ອລພ຺ຠເນຍ຺ຍວຕ຺ຖູສຸ ອິຈ຺ຉາວ ຍມ຺ປິຈ຺ຉໍ ນ ລຠຕິ, ຕມ຺ປິ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເຍນປິ ຘມ຺ເມນ ອລພ຺ຠເນຍ຺ຍໍ ວຕ຺ຖຸໍ ອິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນ ລຠຕິ, ຕມ຺ປິ ອລພ຺ຠເນຍ຺ຍວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ອິຈ຺ຉນໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸກ຺ຂໍ ປນ ທຸກ຺ຂວຕ຺ຖຸໂຕ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ຕໍ ຕໍ ປຕ຺ຖຍມານານໍ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອລາຠໂຕ;

ຍໍ ວິຆາຕມຍໍ ທຸກ຺ຂໍ, ສຕ຺ຕານໍ ອິຘ ຊາຍຕິ.

‘‘ອລພ຺ຠເນຍ຺ຍວຕ຺ຖູນໍ, ປຕ຺ຖນາ ຕສ຺ສ ກາຣຓໍ;

ຍສ຺ມາ ຕສ຺ມາ ຊິໂນ ທຸກ຺ຂໍ, ອິຈ຺ຉິຕາລາຠມພ຺ຣວີ’’ຕິ.

ສງ຺ຂິຕ຺ເຕນ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ສງ຺ຂິຕ຺ເຕນາຕິ ເທສນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ທຸກ຺ຂຎ຺ຫິ ເອຕ຺ຕການິ ທຸກ຺ຂສຕານີຕິ ວາ ເອຕ຺ຕການິ ທຸກ຺ຂສຫສ຺ສານີຕິ ວາ ສງ຺ຂິປິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ເທສນາ ປນ ສກ຺ກາ. ຕສ຺ມາ ‘‘ທຸກ຺ຂໍ ນາມ ນ ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ, ສໍຂິຕ຺ເຕນ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ທຸກ຺ຂາ’’ຕິ ເທສນໍ ສງ຺ຂິປນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ປຎ຺ຈາຕິ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉໂທ. ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາຕິ ອຸປາທານໂຄຈຣາ ຂນ຺ຘາ.

ຊາຕິປ຺ປຠຸຕິກໍ ທຸກ຺ຂໍ, ຍໍ ວຸຕ຺ຕມິຘ ຕາທິນາ;

ອວຸຕ຺ຕໍ ຍຎ຺ຈ ຕໍ ສພ຺ພໍ, ວິນາ ເອເຕນ ວິຊ຺ຊຕິ.

ຍສ຺ມາ ຕສ຺ມາ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ສງ຺ເຂປໂຕ ອິເມ;

ທຸກ຺ຂາຕິ ວຸຕ຺ຕາ ທຸກ຺ຂນ຺ຕ-ເທສເກນ ມເຫສິນາ.

ຕຖາ ຫິ ອິນ຺ຘນມິວ ປາວໂກ, ລກ຺ຂມິວ ປຫຣຓານິ, ໂຄຣູປໍ ວິຍ ຑໍສມກສາທໂຍ, ເຂຕ຺ຕມິວ ລາຍກາ, ຄາມໍ ວິຍ ຄາມຆາຕກາ, ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກເມວ ຊາຕິອາທໂຍ ນານປ຺ປກາເຣຫິ ວິພາເຘນ຺ຕາ ຕິຓລຕາທີນິ ວິຍ ຠູມິຍໍ, ປຸປ຺ຜຜລປລ຺ລວານິ ວິຍ ຣຸກ຺ເຂສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸເຍວ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘານຎ຺ຈ ອາທິທຸກ຺ຂໍ ຊາຕິ, ມຊ຺ເຌທຸກ຺ຂໍ ຊຣາ, ປຣິໂຍສານທຸກ຺ຂໍ ມຣຓໍ, ມາຣຓນ຺ຕິກທຸກ຺ຂາຠິຆາເຕນ ປຣິຑຍ຺ຫນທຸກ຺ຂໍ ໂສໂກ, ຕທສຫນໂຕ ລາລປ຺ປນທຸກ຺ຂໍ ປຣິເທໂວ, ຕໂຕ ຘາຕຸກ຺ໂຂຠສງ຺ຂາຕອນິຏ຺ຐໂຜຏ຺ຐພ຺ພສມາໂຍຄໂຕ ກາຍສ຺ສ ອາພາຘນທຸກ຺ຂໍ ທຸກ຺ຂໍ, ເຕນ ອາພາຘິຍມານານໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ຕຕ຺ຖ ປຏິຆຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ເຈໂຕພາຘນທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ, ໂສກາທິວຸທ຺ຘິຍາ ຊນິຕວິສາທານໍ ອນຸຕ຺ຖຸນນທຸກ຺ຂໍ ອຸປາຍາໂສ, ມໂນຣຖວິຆາຕປ຺ປຕ຺ຕານໍ ອິຈ຺ຉາວິຆາຕທຸກ຺ຂໍ ອິຈ຺ຉິຕາລາໂຠຕິ ເອວໍ ນານປ຺ປກາຣໂຕ ອຸປປຣິກ຺ຂິຍມານາ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາວ ທຸກ຺ຂາຕິ ຍເທຕໍ ເອກເມກໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ວຸຈ຺ຈມານໍ ອເນເກຫິປິ ກປ຺ເປຫິ ນ ສກ຺ກາ ອນວເສສໂຕ ວຕ຺ຕຸໍ, ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ ເອກຊລພິນ຺ທຸມ຺ຫິ ສກລສມຸທ຺ທຊລຣສໍ ວິຍ ເຍສຸ ເກສຸຈິ ປຎ຺ຈສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສງ຺ຂິຕ຺ເຕນ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ທຸກ຺ຂາ’’ຕິ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕເມວ ເຖໂຣ ອໂວຈາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ຊາຕີຕິອາທີສຸ ປທຠາຊນີເຍສຸ ຕຕ຺ຖາຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ເຕສຸ ຊາຕິອາທີສຸ. ຍາ ເຕສໍ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານນ຺ຕິ ສງ຺ເຂປໂຕ ອເນເກສໍ ສຕ຺ຕານໍ ສາຘາຣຓນິທ຺ເທໂສ. ຍາ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ຊາຕິ, ຍາ ໂສມທຕ຺ຕສ຺ສ ຊາຕີຕິ ເອວຎ຺ຫິ ທິວສມ຺ປິ ກຖິຍມາເນ ເນວ ສຕ຺ຕາ ປຣິຍາທານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ນ ສພ຺ພໍ ອປຣຕ຺ຖທີປນໍ ສິຊ຺ຌຕິ, ອິເມຫິ ປນ ທ຺ວີຫິ ປເທຫິ ນ ໂກຈິ ສຕ຺ໂຕ ອປຣິຍາທິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ນ ກິຎ຺ຈິ ອປຣຕ຺ຖທີປນໍ ນ ສິຊ຺ຌຕິ. ຕມ຺ຫິ ຕມ຺ຫີຕິ ອຍໍ ຄຕິຊາຕິວເສນ ອເນເກສໍ ສຕ຺ຕນິກາຍານໍ ສາຘາຣຓນິທ຺ເທໂສ. ສຕ຺ຕນິກາເຍຕິ ສຕ຺ຕານໍ ນິກາເຍ, ສຕ຺ຕຆຏາຍໍ ສຕ຺ຕສມູເຫຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຊາຕີຕິ ຊາຍນວເສນ. ອິທເມຕ຺ຖ ສຠາວປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ. ສຎ຺ຊາຕີຕິ ສຎ຺ຊາຍນວເສນ. ອຸປສຄ຺ເຄນ ປທໍ ວຑ຺ຒິຕໍ. ໂອກ຺ກນ຺ຕີຕິ ໂອກ຺ກມນວເສນ. ຊາຍນຏ຺ເຐນ ວາ ຊາຕິ, ສາ ອປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນວເສນ ວຸຕ຺ຕາ. ສຎ຺ຊາຍນຏ຺ເຐນ ສຎ຺ຊາຕິ, ສາ ປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນວເສນ ວຸຕ຺ຕາ. ໂອກ຺ກມນຏ຺ເຐນ ໂອກ຺ກນ຺ຕິ, ສາ ອຓ຺ຑຊຊລາພຸຊວເສນ ວຸຕ຺ຕາ. ເຕ ຫິ ອຓ຺ຑໂກສໍ ວຕ຺ຖິໂກສຎ຺ຈ ໂອກ຺ກມນ຺ຕິ, ໂອກ຺ກມນ຺ຕາ ປວິສນ຺ຕາ ວິຍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕນຏ຺ເຐນ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ສາ ສໍເສທຊໂອປປາຕິກວເສນ ວຸຕ຺ຕາ. ເຕ ຫິ ປາກຏາ ເອວ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ອຍໍ ຕາວ ສມ຺ມຸຕິກຖາ.

ອິທານິ ຂນ຺ຘານໍ ປາຕຸຠາໂວ, ອາຍຕນານໍ ປຏິລາໂຠຕິ ປຣມຕ຺ຖກຖາ ໂຫຕິ. ຂນ຺ຘາ ເອວ ຫິ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ, ນ ສຕ຺ຕາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຂນ຺ຘານນ຺ຕິ ເອກໂວກາຣຠເວ ເອກສ຺ສ, ຈຕຸໂວກາຣຠເວ ຈຕຸນ຺ນໍ, ປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວ ປຎ຺ຈນ຺ນມ຺ປິ ຄຫຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປາຕຸຠາໂວຕິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ. ອາຍຕນານນ຺ຕິ ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາຍຕນວເສນ ສງ຺ຄໂຫ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປຏິລາໂຠຕິ ສນ຺ຕຕິຍໍ ປາຕຸຠາໂວເຍວ. ປາຕຸຠວນ຺ຕາເນວ ຫິ ຕານິ ປຏິລທ຺ຘານິ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຊາຕີຕິ ອຍໍ ຊາຕິ ນາມ ກຖີຍຕິ.

ຊຣານິທ຺ເທເສ ຊຣາຕິ ສຠາວປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ. ຊີຣຓຕາຕິ ອາກາຣນິທ຺ເທໂສ. ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈນ຺ຕິອາທໂຍ ຕໂຍ ກາລາຕິກ຺ກເມ ກິຈ຺ຈນິທ຺ເທສາ, ປຈ຺ຉິມາ ທ຺ເວ ປກຕິນິທ຺ເທສາ. ອຍຎ຺ຫິ ຊຣາຕິ ອິມິນາ ປເທນ ສຠາວໂຕ ທີປິຕາ, ເຕນສ຺ສາ ອິທໍ ສຠາວປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ. ຊີຣຓຕາຕິ ອິມິນາ ອາກາຣໂຕ, ເຕນສ຺ສາຍໍ ອາກາຣນິທ຺ເທໂສ. ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈນ຺ຕິ ອິມິນາ ກາລາຕິກ຺ກເມ ທນ຺ຕນຂານໍ ຂຓ຺ຑິຕຠາວກຣຓກິຈ຺ຈໂຕ. ປາລິຈ຺ຈນ຺ຕິ ອິມິນາ ເກສໂລມານໍ ປລິຕຠາວກຣຓກິຈ຺ຈໂຕ. ວລິຕ຺ຕຈຕາຕິ ອິມິນາ ມໍສໍ ມິລາເປຕ຺ວາ ຕເຈ ວລິຠາວກຣຓກິຈ຺ຈໂຕ ທີປິຕາ. ເຕນສ຺ສາ ອິເມ ຕໂຍ ກາລາຕິກ຺ກເມ ກິຈ຺ຈນິທ຺ເທສາ. ເຕຫິ ອິເມສໍ ວິກາຣານໍ ທສ຺ສນວເສນ ປາກຏີຠູຕາ ປາກຏຊຣາ ທສ຺ສິຕາ. ຍເຖວ ຫິ ອຸທກສ຺ສ ວາ ວາຕສ຺ສ ວາ ອຄ຺ຄິໂນ ວາ ຕິຓຣຸກ຺ຂາທີນໍ ສມ຺ຠຄ຺ຄປລິຠຄ຺ຄຕາຍ ວາ ຌາມຕາຍ ວາ ຄຕມຄ຺ໂຄ ປາກໂຏ ໂຫຕິ, ນ ຈ ໂສ ຄຕມຄ຺ໂຄ ຕາເນວ ອຸທກາທີນິ, ເອວເມວ ຊຣາຍ ທນ຺ຕາທີສຸ ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈາທິວເສນ ຄຕມຄ຺ໂຄ ປາກໂຏ ຈກ຺ຂຸໍ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາປິ ຄຍ຺ຫຕິ, ນ ຈ ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈາທີເນວ ຊຣາ. ນ ຫິ ຊຣາ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ໂຫຕິ.

ອາຍຸໂນ ສໍຫານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປຣິປາໂກຕິ ອິເມຫິ ປນ ປເທຫິ ກາລາຕິກ຺ກເມເຍວ ອຠິພ຺ຍຕ຺ຕາຍ ອາຍຸກ຺ຂຍຈກ຺ຂາທິອິນ຺ທ຺ຣິຍປຣິປາກສງ຺ຂາຕາຍ ປກຕິຍາ ທີປິຕາ, ເຕນສ຺ສິເມ ທ຺ເວ ປກຕິນິທ຺ເທສາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ຊຣໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ອາຍຸ ຫາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ຊຣາ ‘‘ອາຍຸໂນ ສໍຫານີ’’ຕິ ຜລູປຈາເຣນ ວຸຕ຺ຕາ. ຍສ຺ມາ ຈ ທຫຣກາເລ ສຸປ຺ປສນ຺ນານິ ສຸຂຸມມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ວິສຍໍ ສຸເຂເນວ ຄຓ຺ຫນສມຕ຺ຖານິ ຈກ຺ຂາທີນິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຊຣໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິປກ຺ການິ ອາລຸຬິຕານິ ອວິສທານິ ໂອຬາຣິກມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ວິສຍໍ ຄເຫຕຸໍ ອສມຕ຺ຖານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປຣິປາໂກ’’ຕິ ຜລູປຈາເຣເນວ ວຸຕ຺ຕາ.

ສາ ປເນສາ ເອວໍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ ສພ຺ພາປິ ຊຣາ ປາກຏາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຕິ ທຸວິຘາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ທນ຺ຕາທີສຸ ຂຓ຺ຑາທິຠາວທສ຺ສນໂຕ ຣູປຘມ຺ເມສຸ ຊຣາ ປາກຏຊຣາ ນາມ. ອຣູປຘມ຺ເມສຸ ປນ ຊຣາ ຕາທິສສ຺ສ ວິກາຣສ຺ສ ອທສ຺ສນໂຕ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຊຣາ ນາມ. ຕຕ຺ຣ ຍ຺ວາຍໍ ຂຓ຺ຑາທິຠາໂວ ທິສ຺ສຕິ, ໂສ ຕາທິສານໍ ທນ຺ຕາທີນໍ ວຓ຺ໂຓເຍວ. ຕໍ ຈກ຺ຂຸນາ ທິສ຺ວາ ມໂນທ຺ວາເຣນ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອິເມ ທນ຺ຕາ ຊຣາຍ ປຫຏາ’’ຕິ ຊຣໍ ຊານາຕິ, ອຸທກຏ຺ຐາເນ ພທ຺ຘານິ ໂຄສິງ຺ຄາທີນິ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ອຸທກສ຺ສ ອຕ຺ຖິຠາວຊານນໍ ວິຍ. ປຸນ ອຍໍ ຊຣາ ສວີຈິ ອວີຈີຕິ ເອວມ຺ປິ ທຸວິຘາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ມຓິກນກຣຊຕປວາຬຈນ຺ທສູຣິຍາທີນໍ ມນ຺ທທສກາທີສຸ ປາຓີນໍ ວິຍ, ປຸປ຺ຜຜລປລ຺ລວາທີສຸ ອປາຓີນໍ ວິຍ ຈ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ວຓ຺ຓວິເສສາທີນໍ ທຸພ຺ພິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ ຊຣາ ອວີຈິຊຣາ ນາມ, ນິຣນ຺ຕຣຊຣາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໂຕ ອຎ຺ເຎສຸ ປນ ຍຖາວຸຕ຺ເຕສຸ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ວຓ຺ຓວິເສສາທີນໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ ຊຣາ ສວີຈິຊຣາ ນາມ.

ຕຕ຺ຖ ສວີຈິຊຣາ ອຸປາທິຓ຺ຓກອນຸປາທິຓ຺ຓກວເສນ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ພາ – ທຫຣກຸມາຣການຎ຺ຫິ ປຐມເມວ ຂີຣທນ຺ຕາ ນາມ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ນ ເຕ ຖິຣາ. ເຕສຸ ປນ ປຕິເຕສຸ ປຸນ ທນ຺ຕາ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ເຕ ປຐມເມວ ເສຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຊຣາວາເຕນ ປຫຏກາເລ ກາຬກາ ໂຫນ຺ຕິ. ເກສາ ປຐມເມວ ຕມ຺ພາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໂຕ ກາຬກາ, ຕໂຕ ເສຕາ. ຉວິ ປນ ສໂລຫິຕິກາ ໂຫຕິ. ວຑ຺ຒນ຺ຕານໍ ວຑ຺ຒນ຺ຕານໍ ໂອທາຕານໍ ໂອທາຕຠາໂວ, ກາຬການໍ ກາຬກຠາໂວ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຊຣາວາເຕນ ປນ ປຫຏກາເລ ວລິໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ສພ຺ພມ຺ປິ ສສ຺ສໍ ວປິຕກາເລ ເສຕໍ ໂຫຕິ, ປຈ຺ຉາ ນີລໍ. ຊຣາວາເຕນ ປນ ປຫຏກາເລ ປຓ຺ຑຸກໍ ໂຫຕິ. ອມ຺ພງ຺ກຸເຣນາປິ ທີເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ມຣຓນິທ຺ເທເສ ຈຸຕີຕິ ຈວນວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອກຈຕຸປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘານໍ ສາມຎ຺ຎວຈນເມຕໍ. ຈວນຕາຕິ ຠາວວຈເນນ ລກ຺ຂຓນິທສ຺ສນໍ. ເຠໂທຕິ ຈຸຕິຂນ຺ຘານໍ ຠງ຺ຄຸປ຺ປຕ຺ຕິປຣິທີປນໍ. ອນ຺ຕຣຘານນ຺ຕິ ຆຏສ຺ສ ວິຍ ຠິນ຺ນສ຺ສ ຠິນ຺ນານໍ ຈຸຕິຂນ຺ຘານໍ ເຍນ ເກນຈິ ປຣິຍາເຍນ ຐານາຠາວປຣິທີປນໍ. ມຈ຺ຈຸ ມຣຓນ຺ຕິ ມຈ຺ຈຸສງ຺ຂາຕໍ ມຣຓໍ, ນ ຂຓິກມຣຓໍ. ກາໂລ ນາມ ອນ຺ຕໂກ, ຕສ຺ສ ກິຣິຍາຕິ ກາລກິຣິຍາ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ສມ຺ມຸຕິຍາ ມຣຓໍ ທີປິຕໍ.

ອິທານິ ປຣມຕ຺ເຖນ ທີເປຕຸໍ ຂນ຺ຘານໍ ເຠໂທຕິອາທິມາຫ. ປຣມຕ຺ເຖນ ຫິ ຂນ຺ຘາເຍວ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນ ສຕ຺ໂຕ ນາມ ໂກຈິ ມຣຕິ. ຂນ຺ເຘສຸ ປນ ຠິຊ຺ຊມາເນສຸ ສຕ຺ໂຕ ມຣຕິ, ຠິນ຺ເນສຸ ມໂຕຕິ ໂວຫາໂຣ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຈຕຸໂວກາຣປຎ຺ຈໂວກາຣວເສນ ຂນ຺ຘານໍ ເຠໂທ, ເອກໂວກາຣວເສນ ກເຬວຣສ຺ສ ນິກ຺ເຂໂປ, ຈຕຸໂວກາຣວເສນ ວາ ຂນ຺ຘານໍ ເຠໂທ, ເສສທ຺ວຍວເສນ ກເຬວຣສ຺ສ ນິກ຺ເຂໂປ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກສ຺ມາ? ຠວທ຺ວເຍປິ ຣູປກາຍສງ຺ຂາຕສ຺ສ ກເຬວຣສ຺ສ ສມ຺ຠວໂຕ. ຍສ຺ມາ ວາ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກາທີສຸປິ ຂນ຺ຘາ ຠິຊ຺ຊນ຺ເຕວ, ນ ກິຎ຺ຈິ ນິກ຺ຂິປຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ວເສນ ຂນ຺ຘານໍ ເຠໂທ, ມນຸສ຺ສາທີສຸ ກເຬວຣສ຺ສ ນິກ຺ເຂໂປ. ເອຕ຺ຖ ຈ ກເຬວຣສ຺ສ ນິກ຺ເຂປກຣຓໂຕ ມຣຓໍ ‘‘ກເຬວຣສ຺ສ ນິກ຺ເຂໂປ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສຸປຈ຺ເຉໂທຕິ ອິມິນາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘສ຺ເສວ ມຣຓໍ ນາມ ໂຫຕິ, ອນິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘສ຺ສ ມຣຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ສສ຺ສໍ ມຕໍ, ຣຸກ຺ໂຂ ມໂຕ’’ຕິ ອິທໍ ປນ ໂວຫາຣມຕ຺ຕເມວ, ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ເອວຣູປານິ ວຈນານິ ສສ຺ສາທີນໍ ຂຍວຍຠາວເມວ ທີເປນ຺ຕິ.

ອປິຈ ອິມານິ ຊາຕິຊຣາມຣຓານິ ນາມ ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ວຘກປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕາ ວິຍ ໂອຕາຣໍ ຄເວສນ຺ຕານິ ວິຈຣນ຺ຕິ. ຍຖາ ຫິ ປຸຣິສສ຺ສ ຕີສຸ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ເຕສຸ ໂອຕາຣາເປກ຺ເຂສຸ ວິຈຣນ຺ເຕສຸ ເອໂກ ວເທຍ຺ຍ ‘‘ອຫໍ ອສຸກອຣຎ຺ຎສ຺ສ ນາມ ວຓ຺ຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ເອຕໍ ອາທາຍ ຕຕ຺ຖ ຄມິສ຺ສາມິ, ເອຕ຺ຖ ມຍ຺ຫໍ ທຸກ຺ກຣໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ທຸຕິໂຍ ວເທຍ຺ຍ ‘‘ອຫໍ ຕວ ເອຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຕກາເລ ໂປເຖຕ຺ວາ ທຸພ຺ພລໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ເອຕ຺ຖ ມຍ຺ຫໍ ທຸກ຺ກຣໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ຕຕິໂຍ ວເທຍ຺ຍ ‘‘ຕຍາ ເອຕສ຺ມິໍ ໂປເຖຕ຺ວາ ທຸພ຺ພເລ ກເຕ ຕິຓ຺ເຫນ ອສິນາ ສີສຈ຺ເຉທນໍ ນາມ ມຍ຺ຫໍ ຠາໂຣ ໂຫຕູ’’ຕິ ເຕ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ຕຖາ ກເຣຍ຺ຍຸໍ. ຕຕ຺ຖ ປຐມປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕສ຺ສ ອຣຎ຺ຎວຓ຺ຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ຕໍ ອາທາຍ ຕຕ຺ຖ ຄຕກາໂລ ວິຍ ສຸຫຊ຺ຊຎາຕິມຓ຺ຑລໂຕ ນິກ຺ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ນິພ຺ພຕ຺ຕາປນໍ ນາມ ຊາຕິຍາ ກິຈ຺ຈໍ, ທຸຕິຍສ຺ສ ໂປເຖຕ຺ວາ ທຸພ຺ພລກຣຓໍ ວິຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ນິປຕິຕ຺ວາ ປຣາຘີນມຎ຺ຈປຣາຍຓຠາວກຣຓໍ ຊຣາຍ ກິຈ຺ຈໍ, ຕຕິຍສ຺ສ ຕິຓ຺ເຫນ ອສິນາ ສີສຈ຺ເຉທນໍ ວິຍ ຊີວິຕກ຺ຂຍປາປນໍ ມຣຓສ຺ສ ກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອປິເຈຕ຺ຖ ຊາຕິທຸກ຺ຂໍ ສາທີນວມຫາກນ຺ຕາຣປ຺ປເວໂສ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ຊຣາທຸກ຺ຂໍ ຕຕ຺ຖ ອນ຺ນປານຣຫິຕສ຺ສ ທຸພ຺ພລໍ ວິຍ, ມຣຓທຸກ຺ຂໍ ທຸພ຺ພລສ຺ສ ອິຣິຍາປຖປວຕ຺ຕເນ ວິຫຕປຣກ຺ກມສ຺ສ ວາຬາທີຫິ ອນຍພ຺ຍສນາປາທນໍ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ພນ຺ຕິ.

ໂສກນິທ຺ເທເສ ວິຍສຕີຕິ ພ຺ຍສນໍ, ຫິຕສຸຂໍ ຂິປຕິ ວິທ຺ຘໍເສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຎາຕີນໍ ພ຺ຍສນໍ ຎາຕິພ຺ຍສນໍ, ໂຈຣໂຣຄຠຍາທີຫິ ຎາຕິກ຺ຂໂຍ ຎາຕິວິນາໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນ ຎາຕິພ຺ຍສເນນ. ຜຸຏ຺ຐສ຺ສາຕິ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຏສ຺ສ ອຠິຠູຕສ຺ສ, ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ໂຠຄານໍ ພ຺ຍສນໍ ໂຠຄພ຺ຍສນໍ, ຣາຊໂຈຣາທິວເສນ ໂຠຄກ຺ຂໂຍ ໂຠຄວິນາໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຣໂຄເຍວ ພ຺ຍສນໍ ໂຣຄພ຺ຍສນໍ. ໂຣໂຄ ຫິ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ວິຍສຕິ ວິນາເສຕີຕິ ພ຺ຍສນໍ. ສີລສ຺ສ ພ຺ຍສນໍ ສີລພ຺ຍສນໍ. ທຸສ຺ສີລ຺ຍສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ວິນາສຍມານາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ທິຏ຺ຐິ ເອວ ພ຺ຍສນໍ ທິຏ຺ຐິພ຺ຍສນໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຸຣິມານິ ທ຺ເວ ອນິປ຺ຜນ຺ນານິ, ປຈ຺ຉິມານິ ຕີຓິ ນິປ຺ຜນ຺ນານິ ຕິລກ຺ຂຓພ຺ຠາຫຕານິ. ປຸຣິມານິ ຈ ຕີຓິ ເນວ ກຸສລານິ ນ ອກຸສລານິ, ສີລທິຏ຺ຐິພ຺ຍສນທ຺ວຍໍ ອກຸສລໍ.

ອຎ຺ຎຕຣຎ຺ຎຕເຣນາຕິ ຄຫິເຕສຸ ວາ ເຍນ ເກນຈິ ອຄ຺ຄຫິເຕສຸ ວາ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈພ຺ຍສນາທີສຸ ເຍນ ເກນຈິ. ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສາຕິ ສມນຸພນ຺ຘສ຺ສ ອປຣິມຸຈ຺ຈມານສ຺ສ. ອຎ຺ຎຕຣຎ຺ຎຕເຣນ ທຸກ຺ຂຘມ຺ເມນາຕິ ເຍນ ເກນຈິ ໂສກທຸກ຺ຂສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸນາ. ໂສໂກຕິ ໂສຈນກວເສນ ໂສໂກ. ອິທໍ ເຕຫິ ກາຣເຓຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກໂສກສ຺ສ ສຠາວປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ. ໂສຈນາຕິ ໂສຈນາກາໂຣ. ໂສຈິຕຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂສຈິຕຠາໂວ. ອນ຺ໂຕໂສໂກຕິ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໂສໂກ. ທຸຕິຍປທໍ ອຸປສຄ຺ເຄນ ວຑ຺ຒິຕໍ. ໂສ ຫິ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ສຸກ຺ຂາເປນ຺ໂຕ ວິຍ ປຣິສຸກ຺ຂາເປນ຺ໂຕ ວິຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ‘‘ອນ຺ໂຕໂສໂກ ອນ຺ໂຕປຣິໂສໂກ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຈຕໂສ ປຣິຊ຺ຌາຍນາຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິຊ຺ຌາຍນາກາໂຣ. ໂສໂກ ຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ອຄ຺ຄິ ວິຍ ຈິຕ຺ຕໍ ຌາເປຕິ ທຫຕິ, ‘‘ຈິຕ຺ຕໍ ເມ ຌາມໍ, ນ ເມ ກິຎ຺ຈິ ປຏິຠາຕີ’’ຕິ ວທາເປຕິ. ທຸກ຺ຂິໂຕ ມໂນ ທຸມ຺ມໂນ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ໂທມນສ຺ສໍ. ອນຸປວິຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ໂສໂກວ ສລ຺ລນ຺ຕິ ໂສກສລ຺ລໍ.

ປຣິເທວນິທ຺ເທເສ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຘີຕາ, ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ເອວໍ ອາທິສ຺ສ ອາທິສ຺ສ ເທວນ຺ຕິ ໂຣທນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ອາເທໂວ. ຕໍ ຕໍ ວຓ຺ຓໍ ປຣິກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຣິກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເທວນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ປຣິເທໂວ. ຕໂຕ ປຣານິ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ປທານິ ປຸຣິມທ຺ວຍສ຺ເສວ ອາກາຣຠາວນິທ຺ເທສວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ. ວາຈາຕິ ວຈນໍ. ປລາໂປຕິ ຕຸຈ຺ຉໍ ນິຣຕ຺ຖກວຈນໍ. ອຸປຑ຺ຒຠຓິຕອຎ຺ຎຠຓິຕາທິວເສນ ວິຣູໂປ ປລາໂປຕິ ວິປ຺ປລາໂປ. ລາລປ຺ໂປຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ລປນໍ. ລາລປ຺ປນາກາໂຣ ລາລປ຺ປນາ. ລາລປ຺ປິຕສ຺ສ ຠາໂວ ລາລປ຺ປິຕຕ຺ຕໍ.

ທຸກ຺ຂນິທ຺ເທເສ ກາຍນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ກາຍິກໍ. ອມຘຸຣຏ຺ເຐນ ອສາຕໍ. ກາຍິກປເທນ ເຈຕສິກອສາຕໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ອສາຕປເທນ ກາຍິກສາຕໍ. ຕເທວ ທຸກ຺ຂຍຕີຕິ ທຸກ຺ຂໍ, ຍສ຺ສຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ທຸກ຺ຂິຕໍ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸກ຺ຂມຕ຺ຕາ ວາ ທຸກ຺ຂໍ. ກາຍສມ຺ຜສ຺ສຊນ຺ຕິ ກາຍສມ຺ຜສ຺ເສ ຊາຕໍ. ອສາຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ເວທຍິຕນ຺ຕິ ອສາຕໍ ເວທຍິຕໍ ນ ສາຕໍ, ທຸກ຺ຂໍ ເວທຍິຕໍ ນ ສຸຂໍ. ປຣໂຕ ຕີຓິ ປທານິ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ. ອສາຕາ ເວທນາ ນ ສາຕາ, ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ນ ສຸຂາຕິ ອຍເມວ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ຍໍ ກາຍິກໍ ອສາຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ເວທຍິຕໍ, ຍາ ກາຍສມ຺ຜສ຺ສຊາ ອສາຕາ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ເອວໍ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ໂທມນສ຺ສນິທ຺ເທເສ ທຸຏ຺ຐຸ ມໂນຕິ ທຸມ຺ມໂນ, ຫີນເວທນຕ຺ຕາ ວາ ກຸຈ຺ຉິຕໍ ມໂນຕິ ທຸມ຺ມໂນ, ທຸມ຺ມນສ຺ສ ຠາໂວ ໂທມນສ຺ສໍ. ຈິຕ຺ຕນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ເຈຕສິກໍ. ເຈໂຕສມ຺ຜສ຺ສຊນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕສມ຺ຜສ຺ເສ ຊາຕໍ.

ອຸປາຍາສນິທ຺ເທເສ ອາຍາສນຏ຺ເຐນ ອາຍາໂສ. ສໍສີທນວິສີທນາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕກິລມຖສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ພລວອາຍາໂສ ອຸປາຍາໂສ. ອາຍາສິຕຠາໂວ ອາຍາສິຕຕ຺ຕໍ. ອຸປາຍາສິຕຠາໂວ ອຸປາຍາສິຕຕ຺ຕໍ.

ອປ຺ປິຍສມ຺ປໂຍຄນິທ຺ເທເສ ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ. ຍສ຺ສາຕິ ເຍ ອສ຺ສ. ອນິຏ຺ຐາຕິ ອປຣິເຍສິຕາ. ປຣິເຍສິຕາ ວາ ໂຫນ຺ຕຸ ອປຣິເຍສິຕາ ວາ, ນາມເມເວຕໍ ອມນາປາຣມ຺ມຓານໍ. ມນສ຺ມິໍ ນ ກມນ຺ຕິ ນ ປວິສນ຺ຕີຕິ ອກນ຺ຕາ. ມນສ຺ມິໍ ນ ອປ຺ປິຍນ຺ຕິ, ນ ວາ ມນໍ ວຑ຺ເຒນ຺ຕີຕິ ອມນາປາ. ຣູປາຕິອາທິ ເຕສໍ ສຠາວນິທສ຺ສນໍ. ອນຕ຺ຖໍ ກາເມນ຺ຕິ ອິຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອນຕ຺ຖກາມາ. ອຫິຕໍ ກາເມນ຺ຕິ ອິຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຫິຕກາມາ. ອຜາສຸໍ ທຸກ຺ຂວິຫາຣໍ ກາເມນ຺ຕິ ອິຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຜາສຸກາມາ. ຈຕູຫິ ໂຍເຄຫິ ເຂມໍ ນິພ຺ຠຍໍ ວິວຏ຺ຏໍ ນ ກາເມນ຺ຕິ, ສຠຍໍ ວຏ຺ຏເມວ ເນສໍ ກາເມນ຺ຕິ ອິຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອໂຍຄກ຺ເຂມກາມາ. ອປິຈ ສທ຺ຘາທີນໍ ວຸທ຺ຘິສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ອກາມນໂຕ, ເຕສໍເຍວ ຫານິສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອນຕ຺ຖສ຺ສ ຈ ກາມນໂຕ ອນຕ຺ຖກາມາ. ສທ຺ຘາທີນໍເຍວ ອຸປາຍຠູຕສ຺ສ ຫິຕສ຺ສ ອກາມນໂຕ, ສທ຺ຘາຫານິອາທີນໍ ອຸປາຍຠູຕສ຺ສ ອຫິຕສ຺ສ ຈ ກາມນໂຕ ອຫິຕກາມາ. ຜາສຸວິຫາຣສ຺ສ ອກາມນໂຕ, ອຜາສຸວິຫາຣສ຺ສ ຈ ກາມນໂຕ ອຜາສຸກາມາ. ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ນິພ຺ຠຍສ຺ສ ອກາມນໂຕ, ຠຍສ຺ສ ຈ ກາມນໂຕ ອໂຍຄກ຺ເຂມກາມາຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ສງ຺ຄຕີຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສໍໂຍໂຄ. ສມາຄໂມຕິ ອາຄເຕຫິ ສໍໂຍໂຄ. ສໂມຘານນ຺ຕິ ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ສຫຠາໂວ. ມິສ຺ສີຠາໂວຕິ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານໍ ສຫກຣຓໍ. ອຍໍ ສຕ຺ຕວເສນ ໂຍຊນາ. ສງ຺ຂາຣວເສນ ປນ ຍໍ ລພ຺ຠຕິ, ຕໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ໂສ ປນ ອປ຺ປິຍສມ຺ປໂຍໂຄ ອຕ຺ຖໂຕ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເກວລໍ ອປ຺ປິຍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ທຸວິຘສ຺ສາປິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ວຕ຺ຖຸຠາວໂຕ ທຸກ຺ໂຂຕິ ວຸຕ຺ໂຕ.

ປິຍວິປ຺ປໂຍຄນິທ຺ເທໂສ ວຸຕ຺ຕປຏິປກ຺ຂນເຍນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ມາຕາ ວາຕິອາທິ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ຖກາເມ ສຣູເປນ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ມມາຍຕີຕິ ມາຕາ, ປິຍາຍຕີຕິ ປິຕາ. ຠຊຕີຕິ ຠາຕາ, ຕຖາ ຠຄິນີ. ເມຕ຺ຕາຍນ຺ຕີຕິ ມິຕ຺ຕາ, ມິນນ຺ຕິ ວາ ສພ຺ພຄຸຍ຺ເຫສຸ ອນ຺ໂຕ ປກ຺ຂິປນ຺ຕີຕິ ມິຕ຺ຕາ. ກິຈ຺ຈກຣຓີເຍສຸ ສຫຠາວຏ຺ເຐນ ອມາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອມຈ຺ຈາ. ‘‘ອຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິໂກ’’ຕິ ເອວໍ ຊານນ຺ຕິ, ຎາຍນ຺ຕີຕິ ວາ ຎາຕີ. ໂລຫິເຕນ ສມ຺ພນ຺ຘາຕິ ສາໂລຫິຕາ. ປິຕຸປກ຺ຂິກາ ຎາຕີ, ມາຕຸປກ຺ຂິກາ ສາໂລຫິຕາ. ມາຕາປິຕຸປກ຺ຂິກາ ວາ ຎາຕີ, ສສ຺ສຸສສຸຣປກ຺ຂິກາ ສາໂລຫິຕາ. ອຍມ຺ປິ ປິຍວິປ຺ປໂຍໂຄ ອຕ຺ຖໂຕ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເກວລໍ ປິຍວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ທຸວິຘສ຺ສາປິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ວຕ຺ຖຸຠາວໂຕ ທຸກ຺ໂຂຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອິທເມຕ຺ຖ ສພ຺ພອຏ຺ຐກຖາວຈນໍ. ສຈ຺ຈານໍ ປນ ຕຖລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ສມ຺ປໂຍຄວິປ຺ປໂຍຄວຈເນຫິ ອປ຺ປິຍປິຍວຕ຺ຖູນິເຍວ ວິເສສິຕານີຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ຍຸຊ຺ຊຕີຕິ.

ອິຈ຺ຉິຕາລາຠນິທ຺ເທເສ ຊາຕິຘມ຺ມານນ຺ຕິ ຊາຕິສຠາວານໍ ຊາຕິປກຕິການໍ. ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອໂຫ ວຕາຕິ ປຕ຺ຖນາ. ອສ຺ສາມາຕິ ຠເວຍ຺ຍາມ. ນ ໂຂ ປເນຕໍ ອິຈ຺ຉາຍ ປຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ຍໍ ເອຕໍ ‘‘ອໂຫ ວຕ ມຍໍ ນ ຊາຕິຘມ຺ມາ ອສ຺ສາມ, ນ ຈ ວຕ ໂນ ຊາຕິ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ ເອວໍ ປຫີນສມຸທເຍສຸ ສາຘູສຸ ວິຊ຺ຊມານໍ ອຊາຕິຘມ຺ມຕ຺ຕໍ ປຣິນິພ຺ພຸເຕສຸ ຈ ວິຊ຺ຊມານໍ ຊາຕິຍາ ອນາຄມນໍ ອິຈ຺ຉິຕໍ, ຕໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສາປິ ມຄ຺ຄຠາວນາຍ ວິນາ ອປ຺ປຕ຺ຕພ຺ພໂຕ, ອນິຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສາປິ ຈ ຠາວນາຍ ປຕ຺ຕພ຺ພໂຕ ນ ອິຈ຺ຉາຍ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ ນາມ ໂຫຕິ. ອິທມ຺ປີຕິ ເອຕມ຺ປິ. ອຸປຣິ ເສສານິ ອຸປາທາຍ ອປິສທ຺ໂທ.

ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘນິທ຺ເທເສ ເສຍ຺ຍຖິທນ຺ຕິ ນິປາໂຕ, ຕສ຺ສ ເຕ ກຕເມ ອິຕິ ເຈຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣູປເມວ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ຣູປຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ. ເອເສວ ນໂຍ ເສເສສຸປິ.

ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສມຸທຍສຈ຺ຈນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໓໔. ສມຸທຍສຈ຺ຈນິທ຺ເທເສ ຍາຍໍ ຕຓ຺ຫາຕິ ຍາ ອຍໍ ຕຓ຺ຫາ. ໂປໂນຠວິກາຕິ ປຸນພ຺ຠວກຣຓໍ ປຸໂນຠໂວ, ປຸໂນຠໂວ ສີລມສ຺ສາຕິ ໂປໂນຠວິກາ. ອປິຈ ປຸນພ຺ຠວໍ ເທຕິ, ປຸນພ຺ຠວາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ຠເວ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕີຕິ ໂປໂນຠວິກາ. ສາ ປເນສາ ປຸນພ຺ຠວສ຺ສ ທາຍິກາປິ ອຕ຺ຖິ ອທາຍິກາປິ, ປຸນພ຺ຠວາຍ ສໍວຕ຺ຕນິກາປິ ອຕ຺ຖິ ອສໍວຕ຺ຕນິກາປິ, ທິນ຺ນາຍ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ອຸປຘິເວປກ຺ກມຕ຺ຕາປິ. ສາ ຕິປ຺ປກາຣາປິ ໂປໂນຠວິກາຕິ ນາມໍ ລຠຕິ. ໂປນພ຺ຠວິກາຕິປິ ປາໂຐ, ໂສເຍວຕ຺ໂຖ. ອຠິນນ຺ທນສງ຺ຂາເຕນ ນນ຺ທິຣາເຄນ ສຫ ຄຕາຕິ ນນ຺ທິຣາຄສຫຄຕາ. ນນ຺ທິຣາເຄນ ສທ຺ຘິໍ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກຕ຺ຕເມວ ຄຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ຣາຠິນນ຺ທິນີຕິ ຍຕ຺ຣ ຍຕ຺ຣ ອຕ຺ຕຠາໂວ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ຣ ອຠິນນ຺ທິນີ. ຣູປາທີສຸ ວາ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ຣາຠິນນ຺ທິນີ, ຣູປາຠິນນ຺ທິນີ ສທ຺ທຄນ຺ຘຣສໂຜຏ຺ຐພ຺ພຘມ຺ມາຠິນນ຺ທິນີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ຣາຠິນນ຺ທີຕິປິ ປາໂຐ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ຣ ອຠິນນ຺ທຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສຍ຺ຍຖິທນ຺ຕິ ນິປາໂຕ, ຕສ຺ສ ສາ ກຕມາ ອິຕິ ເຈຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາມຕຓ຺ຫາຕິ ກາເມ ຕຓ຺ຫາ, ປຎ຺ຈກາມຄຸຓິກຣາຄສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຠວຕຓ຺ຫາຕິ ຠເວ ຕຓ຺ຫາ. ຠວປຕ຺ຖນາວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິສຫຄຕສ຺ສ ຣາຄສ຺ສ ຣູປາຣູປຠວຣາຄສ຺ສ ຈ ຌານນິກນ຺ຕິຍາ ຈ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ວິຠວຕຓ຺ຫາຕິ ວິຠເວ ຕຓ຺ຫາ. ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິສຫຄຕຣາຄສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ.

ອິທານິ ຕສ຺ສາ ຕຓ຺ຫາຍ ວຕ຺ຖຸໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ສາ ໂຂ ປເນສາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ຊາຍຕິ. ນິວິສຕີຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປວຕ຺ຕິວເສນ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ກຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນິວິສມານາ ກຕ຺ຖ ນິວິສຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຍໍ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປນ຺ຕິ ຍໍ ໂລກສ຺ມິໍ ປິຍສຠາວຎ຺ເຈວ ມຘຸຣສຠາວຎ຺ຈ. ຈກ຺ຂຸ ໂລເກຕິອາທີສຸ ໂລກສ຺ມິຎ຺ຫິ ຈກ຺ຂຸອາທີສຸ ມມຕ຺ເຕນ ອຠິນິວິຏ຺ຐາ ສຕ຺ຕາ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ປຕິຏ຺ຐິຕາ ອຕ຺ຕໂນ ຈກ຺ຂຸໍ ອາທາສາທີສຸ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓານຸສາເຣນ ວິປ຺ປສນ຺ນໍ ປຎ຺ຈປສາທໍ ສຸວຓ຺ຓວິມາເນ ອຸຄ຺ຆາຏິຕມຓິສີຫປຎ຺ຊຣໍ ວິຍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ໂສຕໍ ຣຊຕປນາຬິກໍ ວິຍ ປາມງ຺ຄສຸຕ຺ຕກໍ ວິຍ ຈ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ຕຸງ຺ຄນາສາຕິ ລທ຺ຘໂວຫາຣໍ ຆານໍ ວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຐປິຕຫຣິຕາລວຏ຺ຏິໍ ວິຍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ຊິວ຺ຫໍ ຣຕ຺ຕກມ຺ພລປຏລໍ ວິຍ ມຸທຸສິນິທ຺ຘມຘຸຣຣສທໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ກາຍໍ ສາລລຏ຺ຐິໍ ວິຍ ສຸວຓ຺ຓໂຕຣຓໍ ວິຍ ຈ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ມນໍ ອຎ຺ເຎສໍ ມເນນ ອສທິສໍ ອຸຬາຣໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ຣູປໍ ສຸວຓ຺ຓກຓິກາຣປຸປ຺ຜາທິວຓ຺ຓໍ ວິຍ, ສທ຺ທໍ ມຕ຺ຕກຣວີກໂກກິລມນ຺ທຘມິຕມຓິວໍສນິຄ຺ໂຆສໍ ວິຍ, ອຕ຺ຕນາ ປຏິລທ຺ຘານິ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານິກຄນ຺ຘາຣມ຺ມຓາທີນິ ‘‘ກສ຺ສຎ຺ຎສ຺ສ ເອວຣູປານິ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ເຕສໍ ເອວໍ ມຎ຺ຎມານານໍ ຕານິ ຈກ຺ຂາທີນິ ປິຍຣູປານິ ເຈວ ສາຕຣູປານິ ຈ ໂຫນ຺ຕິ. ອຖ ເນສໍ ຕຕ຺ຖ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ເຈວ ຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຈ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປວຕ຺ຕິວເສນ ນິວິສຕິ. ຕສ຺ມາ ເຖໂຣ ‘‘ຈກ຺ຂຸ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປໍ, ເອຕ຺ເຖສາ ຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາຕິ ຍທາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕທາ ເອຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສມຸທຍສຈ຺ຈນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິໂຣຘສຈ຺ຈນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໓໕.

ນິໂຣຘສຈ຺ຈນິທ຺ເທເສ ໂຍ ຕສ຺ສາເຍວ ຕຓ຺ຫາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ໂຍ ຕສ຺ເສວ ທຸກ຺ຂສ຺ສາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ຍສ຺ມາ ສມຸທຍນິໂຣເຘເນວ ທຸກ຺ຂໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ໂນ ອຎ຺ຎຖາ. ຍຖາຫ –

‘‘ຍຖາປິ ມູເລ ອນຸປທ຺ທເວ ທຬ຺ເຫ, ຉິນ຺ໂນປິ ຣຸກ຺ໂຂ ປຸນເຣວ ຣູຫຕິ;

ເອວມ຺ປິ ຕຓ຺ຫານຸສເຍ ອນູຫເຕ, ນິພ຺ພຕ຺ຕຕີ ທຸກ຺ຂມິທໍ ປຸນປ຺ປຸນ’’ນ຺ຕິ. (ຘ. ປ. ໓໓໘);

ຕສ຺ມາ ຕໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສມຸທຍນິໂຣເຘນ ທສ຺ເສຕຸໍ ເອວມາຫ. ສີຫສມານວຸຕ຺ຕິໂນ ຫິ ຕຖາຄຕາ, ເຕ ທຸກ຺ຂໍ ນິໂຣເຘນ຺ຕາ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຎ຺ຈ ທສ຺ເສນ຺ຕາ ເຫຕຸມ຺ຫິ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນ ຜເລ. ສຸວານວຸຕ຺ຕິໂນ ປນ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ, ເຕ ທຸກ຺ຂໍ ນິໂຣເຘນ຺ຕາ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຎ຺ຈ ທສ຺ເສນ຺ຕາ ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍເຄນ ເຈວ ຕສ຺ເສວ ຈ ເທສນາຍ ຜເລ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນ ເຫຕຸມ຺ຫີຕິ. ສີຫສມານວຸຕ຺ຕິຕາຍ ສຕ຺ຖາ ເຫຕຸມ຺ຫິ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ‘‘ໂຍ ຕສ຺ສາເຍວາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຘມ຺ມເສນາປຕິປິ ສຕ຺ຖາຣາ ວຸຕ຺ຕກ຺ກເມເນວາຫ.

ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ສາເຍວ ຕຓ຺ຫາຍາຕິ ຍາ ສາ ຕຓ຺ຫາ ‘‘ໂປໂນຠວິກາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ກາມຕຓ຺ຫາທິວເສນ ວິຠຕ຺ຕາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິນິເວສນວເສນ ຈ ເຫຏ຺ຐາ ປກາສິຕາ, ຕສ຺ສາເຍວ ຕຓ຺ຫາຍ. ອເສສວິຣາຄນິໂຣໂຘຕິ ວິຣາໂຄ ວຸຈ຺ຈຕິ ມຄ຺ໂຄ, ‘‘ວິຣາຄາ ວິມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໔໕; ສໍ. ນິ. ໓.໑໒; ມຫາວ. ໒໓) ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິຣາເຄນ ນິໂຣໂຘ ວິຣາຄນິໂຣໂຘ, ອນຸສຍສມຸຄ຺ຆາຕໂຕ ອເສໂສ ວິຣາຄນິໂຣໂຘ ອເສສວິຣາຄນິໂຣໂຘ. ອຖ ວາ ວິຣາໂຄຕິ ຫິ ປຫານໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມາ ອເສໂສ ວິຣາໂຄ ອເສໂສ ນິໂຣໂຘຕິ ເອວມ຺ເປຕ຺ຖ ໂຍຊນາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ສພ຺ພາເນວ ປເນຕານິ ອເສສວິຣາຄນິໂຣໂຘຕິອາທີນິ ນິພ຺ພານສ຺ເສວ ເວວຈນານິ. ປຣມຕ຺ຖໂຕ ຫິ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘໍ ອຣິຍສຈ຺ຈນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ຕໍ ອາຄມ຺ມ ຕຓ຺ຫາ ອເສສາ ວິຣຊ຺ຊຕິ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ‘‘ຕສ຺ສາເຍວ ຕຓ຺ຫາຍ ອເສສວິຣາຄນິໂຣໂຘ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ອາຄມ຺ມ ຕຓ຺ຫາ ຈຊີຍຕິ ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊີຍຕິ ມຸຈ຺ຈຕິ ນ ອລ຺ລີຍຕິ, ກາມຄຸຓາລເຍສຸ ເຈຕ຺ຖ ເອໂກປິ ອາລໂຍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ນິພ຺ພານໍ ຈາໂຄ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ມຸຕ຺ຕິ ອນາລໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອກເມວ ຫິ ນິພ຺ພານໍ, ນາມານິ ປນສ຺ສ ສພ຺ພສງ຺ຂຕານໍ ນາມປຏິປກ຺ຂວເສນ ອເນການິ ໂຫນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ອເສສວິຣາໂຄ ອເສສນິໂຣໂຘ ຈາໂຄ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ມຸຕ຺ຕິ ອນາລໂຍ ຣາຄກ຺ຂໂຍ ໂທສກ຺ຂໂຍ ໂມຫກ຺ຂໂຍ ຕຓ຺ຫາກ຺ຂໂຍ ອນຸປ຺ປາໂທ ອປ຺ປວຕ຺ຕໍ ອນິມິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຓິຫິຕໍ ອນາຍູຫນໍ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິ ອນຸປປຕ຺ຕິ ອຄຕິ ອຊາຕໍ ອຊຣໍ ອພ຺ຍາຘິ ອມຕໍ ອໂສກໍ ອປຣິເທວໍ ອນຸປາຍາສໍ ອສໍກິລິຏ຺ຐນ຺ຕິອາທີນິ.

ອິທານິ ມຄ຺ເຄນ ຉິນ຺ນາຍ ນິພ຺ພານໍ ອາຄມ຺ມ ອປ຺ປວຕ຺ຕິປ຺ປຕ຺ຕາຍປິ ຈ ຕຓ຺ຫາຍ ເຍສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ຕສ຺ສາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ທສ຺ສິຕາ, ຕຕ຺ເຖວ ອຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ສາ ໂຂ ປເນສາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ປຸຣິໂສ ເຂຕ຺ເຕ ຊາຕໍ ຕິຕ຺ຕກາລາພຸວລ຺ລິໍ ທິສ຺ວາ ອຄ຺ຄໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມູລໍ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ, ສາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ມິລາຍິຕ຺ວາ ອປ຺ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຕໂຕ ຕສ຺ມິໍ ເຂຕ຺ເຕ ຕິຕ຺ຕກາລາພຸ ນິຣຸທ຺ຘາ ປຫີນາຕິ ວຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ, ເອວເມວ ເຂຕ຺ເຕ ຕິຕ຺ຕກາລາພຸ ວິຍ ຈກ຺ຂາທີສຸ ຕຓ຺ຫາ. ສາ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ມູລຈ຺ຉິນ຺ນາ ນິພ຺ພານໍ ອາຄມ຺ມ ອປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວໍ ຄຕາ ປນ ເຕສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ເຂຕ຺ເຕ ຕິຕ຺ຕກາລາພຸ ວິຍ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຍຖາ ຈ ອຏວິໂຕ ໂຈເຣ ອາເນຕ຺ວາ ນຄຣສ຺ສ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາເຣ ຆາເຕຍ຺ຍຸໍ, ຕໂຕ ອຏວິຍໍ ໂຈຣາ ມຕາຕິ ວາ ມາຣິຕາຕິ ວາ ວຸຈ຺ເຈຍ຺ຍຸໍ, ເອວເມວ ອຏວິຍໍ ໂຈຣາ ວິຍ ຍາ ຈກ຺ຂາທີສຸ ຕຓ຺ຫາ, ສາ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາເຣ ໂຈຣາ ວິຍ ນິພ຺ພານໍ ອາຄມ຺ມ ນິຣຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ນິພ຺ພາເນ ນິຣຸທ຺ຘາ. ເອວໍ ນິຣຸທ຺ຘາ ປນ ເຕສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ອຏວິຍໍ ໂຈຣາ ວິຍ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ເຕນສ຺ສາ ຕຕ຺ເຖວ ນິໂຣຘໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຈກ຺ຂຸ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປໍ, ເອຕ຺ເຖສາ ຕຓ຺ຫາ ປຫີຍມານາ ປຫີຍຕີ’’ຕິອາທິມາຫ. ອຖ ວາ ຕຓ຺ຫຸປ຺ປາທວຕ຺ຖຸສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ປຣິຎ຺ຎາຕວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ປຸນ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ອນຸປ຺ປາທນິໂຣຘວເສນ ຕຓ຺ຫຸປ຺ປາທວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍເຍວ ນິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນປຏິປກ຺ຂວເສນ ປຫີຍຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ນິວິສນປຏິປກ຺ຂວເສນ ນິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ.

ນິໂຣຘສຈ຺ຈນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ມຄ຺ຄສຈ຺ຈນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໓໖.

ມຄ຺ຄສຈ຺ຈນິທ຺ເທເສ ອຍເມວາຕິ ອຎ຺ຎມຄ຺ຄປຏິກ຺ເຂປນຕ຺ຖໍ ນິຍມນໍ (ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໒໐໕). ອຣິໂຍຕິ ຕໍຕໍມຄ຺ຄວຊ຺ຌກິເລເສຫິ ອາຣກຕ຺ຕາ, ອຣິຍຠາວກຣຕ຺ຕາ, ອຣິຍຜລປຏິລາຠກຣຕ຺ຕາ ຈ ອຣິໂຍ. ອຏ຺ຐ ອງ຺ຄານິ ອສ຺ສາຕິ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ. ສ຺ວາຍໍ ຈຕຸຣງ຺ຄິກາ ວິຍ ເສນາ, ປຎ຺ຈງ຺ຄິກໍ ວິຍ ຕູຣິຍໍ ອງ຺ຄມຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ, ອງ຺ຄວິນິມຸຕ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ.

ອິທານິ ອງ຺ຄມຕ຺ຕເມວ ມຄ຺ໂຄ ອງ຺ຄວິນິມຸຕ຺ໂຕ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ…ເປ… ສມ຺ມາສມາຘີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມາ ທສ຺ສນລກ຺ຂຓາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ສມ຺ມາ ອຠິນິໂຣປນລກ຺ຂໂຓ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ. ສມ຺ມາ ປຣິຄ຺ຄຫລກ຺ຂຓາ ສມ຺ມາວາຈາ. ສມ຺ມາ ສມຸຏ຺ຐາປນລກ຺ຂໂຓ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ. ສມ຺ມາ ໂວທາປນລກ຺ຂໂຓ ສມ຺ມາອາຊີໂວ. ສມ຺ມາ ປຄ຺ຄຫລກ຺ຂໂຓ ສມ຺ມາວາຍາໂມ. ສມ຺ມາ ອຸປຏ຺ຐານລກ຺ຂຓາ ສມ຺ມາສຕິ. ສມ຺ມາ ສມາຘານລກ຺ຂໂຓ ສມ຺ມາສມາຘິ. ເຕສຸ ເອເກກສ຺ສ ຕີຓິ ຕີຓິ ກິຈ຺ຈານິ ໂຫນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ຕາວ ອຎ຺ເຎຫິປິ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈນີກກິເລເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ປຊຫຕິ, ນິໂຣຘຎ຺ຈ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ຈ ປສ຺ສຕິ ຕປ຺ປຏິຈ຺ຉາທກໂມຫວິຘມນວເສນ ອສມ຺ໂມຫໂຕ. ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປາທໂຍປິ ຕເຖວ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປາທີນິ ຈ ປຊຫນ຺ຕິ, ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ວິເສສໂຕ ປເນຕ຺ຖ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ສຫຊາຕຘມ຺ເມ ສມ຺ມາ ອຠິນິໂຣເປຕິ, ສມ຺ມາວາຈາ ສມ຺ມາ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ສມ຺ມາ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ, ສມ຺ມາອາຊີໂວ ສມ຺ມາ ໂວທາເປຕິ, ສມ຺ມາວາຍາໂມ ສມ຺ມາ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ສມ຺ມາສຕິ ສມ຺ມາ ອຸປຏ຺ຐາເປຕິ, ສມ຺ມາສມາຘິ ສມ຺ມາ ສມາທຫຕິ.

ອປິເຈສາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ນາມ ປຸພ຺ພຠາເຄ ນານາກ຺ຂຓາ ນານາຣມ຺ມຓາ ໂຫຕິ, ມຄ຺ຄກາເລ ເອກກ຺ຂຓາ ເອກາຣມ຺ມຓາ. ກິຈ຺ຈໂຕ ປນ ‘‘ທຸກ຺ເຂ ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ນາມານິ ລຠຕິ. ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປາທໂຍປິ ປຸພ຺ພຠາເຄ ນານາກ຺ຂຓາ ນານາຣມ຺ມຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ມຄ຺ຄກາເລ ເອກກ຺ຂຓາ ເອກາຣມ຺ມຓາ. ເຕສຸ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ກິຈ຺ຈໂຕ ເນກ຺ຂມ຺ມສງ຺ກປ຺ໂປຕິອາທີນິ ຕີຓິ ນາມານິ ລຠຕິ. ສມ຺ມາວາຈາທໂຍ ຕໂຍ ປຸພ຺ພຠາເຄ ວິຣຕິໂຍປິ ໂຫນ຺ຕິ ເຈຕນາໂຍປິ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ວິຣຕິໂຍເຍວ. ສມ຺ມາວາຍາໂມ ສມ຺ມາສຕີຕິ ອິທມ຺ປິ ທ຺ວຍໍ ກິຈ຺ຈໂຕ ສມ຺ມປ຺ປຘານສຕິປຏ຺ຐານວເສນ ຈຕ຺ຕາຣິ ນາມານິ ລຠຕິ. ສມ຺ມາສມາຘິ ປນ ປຸພ຺ພຠາເຄປິ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓປິ ສມ຺ມາສມາຘິເຍວ.

ອິຕິ ອິເມສຸ ອຏ຺ຐສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຠຄວຕາ ນິພ຺ພານາຘິຄມາຍ ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ໂຍຄິໂນ ພຫູປກາຣຕ຺ຕາ ປຐມໍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ເທສິຕາ. ອຍຎ຺ຫິ ‘‘ປຎ຺ຎາປຊ຺ໂຊໂຕ ປຎ຺ຎາສຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ໑໖, ໒໐, ໒໙) ຈ ວຸຕ຺ຕາ. ຕສ຺ມາ ເອຕາຍ ປຸພ຺ພຠາເຄ ວິປສ຺ສນາຎາຓສງ຺ຂາຕາຍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ອວິຊ຺ຊນ຺ຘກາຣໍ ວິຘມິຕ຺ວາ ກິເລສໂຈເຣ ຆາເຕນ຺ໂຕ ເຂເມນ ໂຍຄາວຈໂຣ ນິພ຺ພານໍ ປາປຸຓາຕິ. ຕສ຺ມາ ປຐມໍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ເທສິຕາ.

ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ປນ ຕສ຺ສາ ພຫູປກາໂຣ. ຕສ຺ມາ ຕທນນ຺ຕຣໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ຍຖາ ຫິ ເຫຣຎ຺ຎິໂກ ຫຕ຺ເຖນ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຈກ຺ຂຸນາ ກຫາປຓໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ອຍໍ ກູໂຏ ອຍໍ ເຉໂກ’’ຕິ ຊານາຕິ, ເອວໍ ໂຍຄາວຈໂຣປິ ປຸພ຺ພຠາເຄ ວິຕກ຺ເກນ ວິຕກ຺ເກຕ຺ວາ ວິຕກ຺ເກຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາຍ ໂອໂລກຍມາໂນ ‘‘ອິເມ ຘມ຺ມາ ກາມາວຈຣາ, ອິເມ ຣູປາວຈຣາທໂຍ’’ຕິ ຊານາຕິ. ຍຖາ ວາ ປນ ປຸຣິເສນ ໂກຏິຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ມຫາຣຸກ຺ຂໍ ຕຈ຺ຉໂກ ວາສິຍາ ຕຈ຺ເຉຕ຺ວາ ກມ຺ເມ ອຸປເນຕິ, ເອວໍ ວິຕກ຺ເກນ ວິຕກ຺ເກຕ຺ວາ ວິຕກ຺ເກຕ຺ວາ ທິນ຺ນຘມ຺ເມ ໂຍຄາວຈໂຣ ປຎ຺ຎາຍ ‘‘ອິເມ ຘມ຺ມາ ກາມາວຈຣາ, ອິເມ ຣູປາວຈຣາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກມ຺ເມ ອຸປເນຕິ. ຕສ຺ມາ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐານນ຺ຕຣໍ ວຸຕ຺ໂຕ.

ສ຺ວາຍໍ ຍຖາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ, ເອວໍ ສມ຺ມາວາຈາຍປິ ອຸປກາຣໂກ. ຍຖາຫ – ‘‘ປຸພ຺ເພ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ວິຕກ຺ເກຕ຺ວາ ວິຈາເຣຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ວາຈໍ ຠິນ຺ທຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໖໓). ຕສ຺ມາ ຕທນນ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາວາຈາ ວຸຕ຺ຕາ.

ຍສ຺ມາ ປນ ‘‘ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ປຐມໍ ວາຈາຍ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ ໂລເກ ກມ຺ມນ຺ເຕ ປໂຍເຊນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ວາຈາ ກາຍກມ຺ມສ຺ສ ອຸປກາຣິກາຕິ ສມ຺ມາວາຈາຍ ອນນ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ວຸຕ຺ໂຕ.

ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ປນ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ຕິວິຘໍ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ປຫາຍ ອຸຠຍໍ ສຸຈຣິຕໍ ປູເຣນ຺ຕສ຺ເສວ ຍສ຺ມາ ອາຊີວຏ຺ຐມກສີລໍ ປູຣຕິ, ນ ອິຕຣສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕທຸຠຍານນ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາອາຊີໂວ ວຸຕ຺ໂຕ.

ເອວໍ ວິສຸທ຺ຘາຊີເວນ ປນ ‘‘ປຣິສຸທ຺ໂຘ ເມ ອາຊີໂວ’’ຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາ ປຣິໂຕສໍ ກຕ຺ວາ ສຸຕ຺ຕປ຺ປມຕ຺ເຕນ ວິຫຣິຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ, ອຖ ໂຂ ສພ຺ພອິຣິຍາປເຖສຸ ອິທໍ ວີຣິຍມາຣຠິຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ຕທນນ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາວາຍາໂມ ວຸຕ຺ໂຕ.

ຕໂຕ ອາຣທ຺ຘວີຣິເຍນາປິ ກາຍາທີສຸ ຈຕູສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ສຕິ ສູປຏ຺ຐິຕາ ກາຕພ຺ພາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ຕທນນ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

ຍສ຺ມາ ປນ ເອວໍ ສູປຏ຺ຐິຕາຍ ສຕິຍາ ສມາຘິສ຺ສ ອຸປກາຣານຸປກາຣານໍ ຘມ຺ມານໍ ຄຕິໂຍ ສມນ຺ເວສິຕ຺ວາ ປໂຫຕິ ເອກຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘາຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ສມ຺ມາສຕິອນນ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມາຘິ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ.

ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິນິທ຺ເທເສ ‘‘ທຸກ຺ເຂ ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ຈຕຸສຈ຺ຈກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ທສ຺ສິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປຸຣິມານິ ທ຺ເວ ສຈ຺ຈານິ ວຏ຺ຏໍ, ປຈ຺ຉິມານິ ທ຺ເວ ວິວຏ຺ຏໍ. ເຕສຸ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວຏ຺ເຏ ກມ຺ມຏ຺ຐານາຠິນິເວໂສ ໂຫຕິ, ວິວຏ຺ເຏ ນຕ຺ຖິ ອຠິນິເວໂສ. ປຸຣິມານິ ຫິ ທ຺ເວ ສຈ຺ຈານິ ‘‘ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ທຸກ຺ຂໍ, ຕຓ຺ຫາ ສມຸທໂຍ’’ຕິ ເອວໍ ສງ຺ເຂເປນ ຈ, ‘‘ກຕເມ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ? ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວິຕ຺ຖາເຣນ ຈ ອາຈຣິຍສນ຺ຕິເກ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ວາຈາຍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປຣິວຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ໂຍຄາວຈໂຣ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ. ອິຕເຣສຸ ປນ ທ຺ວີສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ‘‘ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ ອິຏ຺ຐໍ ກນ຺ຕໍ ມນາປໍ, ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ ອິຏ຺ຐໍ ກນ຺ຕໍ ມນາປ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ສວເນເນວ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ. ໂສ ເອວໍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ເອກປຏິເວເຘນ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ, ເອກາຠິສມເຍນ ອຠິສເມຕິ. ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຎ຺ຎາປຏິເວເຘນ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ, ສມຸທຍໍ ປຫານປຏິເວເຘນ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ. ນິໂຣຘໍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາປຏິເວເຘນ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ, ມຄ຺ຄໍ ຠາວນາປຏິເວເຘນ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ. ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຎ຺ຎາຠິສມເຍນ…ເປ… ມຄ຺ຄໍ ຠາວນາຠິສມເຍນ ອຠິສເມຕິ.

ເອວມສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາເຄ ທ຺ວີສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ອຸຄ຺ຄຫປຣິປຸຈ຺ຉາສວນຘາຣຓສມ຺ມສນປຏິເວໂຘ ໂຫຕິ, ທ຺ວີສຸ ສວນປຏິເວໂຘເຍວ. ອປຣຠາເຄ ຕີສຸ ກິຈ຺ຈໂຕ ປຏິເວໂຘ ໂຫຕິ ນິໂຣເຘ ອາຣມ຺ມຓປຏິເວໂຘ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພມ຺ປິ ປຏິເວຘຎາຓໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ, ສວນຘາຣຓສມ຺ມສນຎາຓໍ ໂລກິຍໍ ກາມາວຈຣໍ. ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ປນ ປຕ຺ຕສຈ຺ຈສ຺ສ ໂຫຕິ, ອຍຎ຺ຈ ອາທິກມ຺ມິໂກ. ຕສ຺ມາ ສາ ອິຘ ນ ວຸຕ຺ຕາ. ອິມສ຺ສ ຈ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຸພ຺ເພ ປຣິຄ຺ຄຫໂຕ ‘‘ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຊານາມິ, ສມຸທຍໍ ປຊຫາມິ, ນິໂຣຘໍ ສຈ຺ຉິກໂຣມິ, ມຄ຺ຄໍ ຠາເວມີ’’ຕິ ອາໂຠຄສມນ຺ນາຫາຣມນສິກາຣປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ນຕ຺ຖິ, ປຣິຄ຺ຄຫໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂຫຕິ. ອປຣຠາເຄ ປນ ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຎ຺ຎາຕເມວ ໂຫຕິ…ເປ… ມຄ຺ໂຄ ຠາວິໂຕວ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທ຺ເວ ສຈ຺ຈານິ ທຸທ຺ທສຕ຺ຕາ ຄມ຺ຠີຣານິ, ທ຺ເວ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຕາ ທຸທ຺ທສານິ. ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈຎ຺ຫິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປາກຏໍ, ຂາຓຸກຓ຺ຏກປ຺ປຫາຣາທີສຸ ‘‘ອໂຫ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕມ຺ປິ ອາປຊ຺ຊຕິ. ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ ຂາທິຕຸກາມຕາຠຸຎ຺ຊິຕຸກາມຕາທິວເສນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປາກຏໍ. ລກ຺ຂຓປຏິເວຘໂຕ ປນ ອຸຠຍມ຺ປິ ຄມ຺ຠີຣໍ. ອິຕິ ຕານິ ທຸທ຺ທສຕ຺ຕາ ຄມ຺ຠີຣານິ. ອິຕເຣສໍ ປນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ປໂຍໂຄ ຠວຄ຺ຄຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ຫຕ຺ຖປສາຣຓໍ ວິຍ, ອວີຈິຜຸສນຕ຺ຖໍ ປາທປສາຣຓໍ ວິຍ, ສຕຘາ ຠິນ຺ນສ຺ສ ວາລສ຺ສ ໂກຏິຍາ ໂກຏິປຏິປາທນໍ ວິຍ ຈ ໂຫຕິ. ອິຕິ ຕານິ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຕາ ທຸທ຺ທສານິ. ເອວໍ ທຸທ຺ທສຕ຺ຕາ ຄມ຺ຠີເຣສຸ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຕາ ຈ ທຸທ຺ທເສສຸ ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ອຸຄ຺ຄຫາທິວເສນ ປຸພ຺ພຠາຄຎາຓຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ສນ຺ຘາຍ ອິທໍ ‘‘ທຸກ຺ເຂ ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຏິເວຘກ຺ຂເຓ ປນ ເອກເມວ ຕໍ ຎາຓໍ ໂຫຕິ.

ອປເຣ ປນາຫຸ – ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ສຈ຺ເຈສຸ ຎາຓໍ ສຸຕມຍຎາຓໍ ວວຕ຺ຖານຎາຓໍ ສມ຺ມສນຎາຓໍ ອຠິສມຍຎາຓນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ສຸຕມຍຎາຓໍ? ສໍຂິຕ຺ເຕນ ວາ ວິຕ຺ຖາເຣນ ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ສຸຕ຺ວາ ຊານາຕິ ‘‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂໍ, ອຍໍ ສມຸທໂຍ, ອຍໍ ນິໂຣໂຘ, ອຍໍ ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ. ອິທໍ ສຸຕມຍຎາຓໍ. ກຕມໍ ວວຕ຺ຖານຎາຓໍ? ໂສ ສຸຕານໍ ອຕ຺ຖໍ ອຸປປຣິກ຺ຂຕິ ຘມ຺ມໂຕ ຈ ລກ຺ຂຓໂຕ ຈ, ‘‘ອິເມ ຘມ຺ມາ ອິມສ຺ມິໍ ສຈ຺ເຈ ປຣິຍາປນ຺ນາ, ອິມສ຺ສ ສຈ຺ຈສ຺ສ ອິທໍ ລກ຺ຂຓ’’ນ຺ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກໂຣຕິ. ອິທໍ ວວຕ຺ຖານຎາຓໍ. ກຕມໍ ສມ຺ມສນຎາຓໍ? ໂສ ເອວໍ ຍຖານຸປຸພ຺ພໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ອຖ ທຸກ຺ຂເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ຍາວ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຕ຺ຕໂຕ ສມ຺ມສຕິ. ອິທໍ ສມ຺ມສນຎາຓໍ. ກຕມໍ ອຠິສມຍຎາຓໍ? ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ເອເກນ ຎາເຓນ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ອຠິສເມຕິ ‘‘ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຎ຺ຎາຠິສມເຍນ, ສມຸທຍໍ ປຫານາຠິສມເຍນ, ນິໂຣຘໍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຠິສມເຍນ ມຄ຺ຄໍ ຠາວນາຠິສມເຍນ ອຠິສເມຕີ’’ຕິ. ອິທໍ ອຠິສມຍຎາຓນ຺ຕິ.

ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປນິທ຺ເທເສ ກາມໂຕ ນິສ຺ສໂຏຕິ ເນກ຺ຂມ຺ມສງ຺ກປ຺ໂປ. ພ຺ຍາປາທໂຕ ນິສ຺ສໂຏຕິ ອພ຺ຍາປາທສງ຺ກປ຺ໂປ. ວິຫິໍສາຍ ນິສ຺ສໂຏຕິ ອວິຫິໍສາສງ຺ກປ຺ໂປ. ຕຕ຺ຖ ເນກ຺ຂມ຺ມວິຕກ຺ໂກ ກາມວິຕກ຺ກສ຺ສ ປທຆາຕໍ ປທຈ຺ເຉທໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ໂກ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກສ຺ສ, ອວິຫິໍສາວິຕກ຺ໂກ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກສ຺ສ. ຕຖາ ເນກ຺ຂມ຺ມອພ຺ຍາປາທອວິຫິໍສາວິຕກ຺ກາ ກາມພ຺ຍາປາທວິຫິໍສາວິຕກ຺ການໍ ປຈ຺ຈນີກາ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂຍຄາວຈໂຣ ກາມວິຕກ຺ກສ຺ສ ປທຆາຕນຕ຺ຖໍ ກາມວິຕກ຺ກໍ ວາ ສມ຺ມສຕິ ອຎ຺ຎໍ ວາ ປນ ກິຎ຺ຈິ ສງ຺ຂາຣໍ. ອຖສ຺ສ ວິປສ຺ສນາກ຺ຂເຓ ວິປສ຺ສນາສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ສງ຺ກປ຺ໂປ ຕທງ຺ຄວເສນ ກາມວິຕກ຺ກສ຺ສ ປທຆາຕໍ ປທຈ຺ເຉທໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ວິປສ຺ສນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ປາເປຕິ. ອຖສ຺ສ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ສງ຺ກປ຺ໂປ ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ກາມວິຕກ຺ກສ຺ສ ປທຆາຕໍ ປທຈ຺ເຉທໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກສ຺ສປິ ປທຆາຕນຕ຺ຖໍ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກໍ ວາ ອຎ຺ຎໍ ວາ ສງ຺ຂາຣໍ, ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກສ຺ສ ປທຆາຕນຕ຺ຖໍ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກໍ ວາ ອຎ຺ຎໍ ວາ ສງ຺ຂາຣໍ ສມ຺ມສຕິ. ອຖສ຺ສ ວິປສ຺ສນາກ຺ຂເຓຕິ ສພ຺ພໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ກາມວິຕກ຺ກາທີນໍ ປນ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ປາຬິຍໍ ວິຠຕ຺ເຕສຸ ອຏ຺ຐຕິໍສາຣມ຺ມເຓສຸ ເອກກມ຺ມຏ຺ຐານມ຺ປິ ອປຈ຺ຈນີກໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເອກນ຺ຕໂຕ ປນ ກາມວິຕກ຺ກສ຺ສ ຕາວ ອສຸເຠສຸ ປຐມຊ຺ຌານເມວ ປຈ຺ຈນີກໍ, ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກສ຺ສ ເມຕ຺ຕາຍ ຕິກຈຕຸກ຺ກຊ຺ຌານານິ, ວິຫິໍສອາວິຕກ຺ກສ຺ສ ກຣຸຓາຍ ຕິກຈຕຸກ຺ກຊ຺ຌານານິ. ຕສ຺ມາ ອສຸຠປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ສມາປຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ຌານສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ວິຕກ຺ໂກ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວເສນ ກາມວິຕກ຺ກສ຺ສ ປຈ຺ຈນີໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປນ຺ຕສ຺ສ ວິປສ຺ສນາກ຺ຂເຓ ວິປສ຺ສນາສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ສງ຺ກປ຺ໂປ ຕທງ຺ຄວເສນ ກາມວິຕກ຺ກສ຺ສ ປຈ຺ຈນີໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ວິປສ຺ສນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ປາເປນ຺ຕສ຺ສ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ສງ຺ກປ຺ໂປ ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ກາມວິຕກ຺ກສ຺ສ ປຈ຺ຈນີໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ເນກ຺ຂມ຺ມສງ຺ກປ຺ໂປຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເມຕ຺ຕາຍ ປນ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ, ກຣຸຓາຍ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສາຕິ ສພ຺ພໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ອພ຺ຍາປາທສງ຺ກປ຺ໂປຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອວິຫິໍສາສງ຺ກປ຺ໂປຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອວເມເຕ ເນກ຺ຂມ຺ມສງ຺ກປ຺ປາທໂຍ ວິປສ຺ສນາຌານວເສນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕີນໍ ນານຕ຺ຕາ ປຸພ຺ພຠາເຄ ນານາ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ອິເມສຸ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອກຸສລສງ຺ກປ຺ປສ຺ສ ປທຈ຺ເຉທໂຕ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິສາຘນວເສນ ມຄ຺ຄງ຺ຄໍ ປູຣຍມາໂນ ເອໂກວ ກຸສລສງ຺ກປ຺ໂປ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ນາມ.

ສມ຺ມາວາຈານິທ຺ເທເສປິ ຍສ຺ມາ ອຎ຺ເຎເນວ ຈິຕ຺ເຕນ ມຸສາວາທາ ວິຣມຕິ, ອຎ຺ເຎນ ອຎ຺ເຎນ ປິສຸຓາວາຈາທີຫິ, ຕສ຺ມາ ຈຕສ຺ໂສເປຕາ ເວຣມຓິໂຍ ປຸພ຺ພຠາເຄ ນານາ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ມິຈ຺ຉາວາຈາສງ຺ຂາຕາຍ ຈຕຸພ຺ພິຘາຍ ອກຸສລທຸສ຺ສີລ຺ຍເຈຕນາຍ ປທຈ຺ເຉທໂຕ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິສາຘນວເສນ ມຄ຺ຄງ຺ຄໍ ປູຣຍມານາ ເອກາວ ສມ຺ມາວາຈາສງ຺ຂາຕາ ກຸສລເວຣມຓິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ສມ຺ມາວາຈາ ນາມ.

ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕນິທ຺ເທເສປິ ຍສ຺ມາ ອຎ຺ເຎເນວ ຈິຕ຺ເຕນ ປາຓາຕິປາຕາ ວິຣມຕິ, ອຎ຺ເຎນ ອທິນ຺ນາທານາ, ອຎ຺ເຎນ ມິຈ຺ຉາຈາຣາ, ຕສ຺ມາ ຕິສ຺ໂສເປຕາ ເວຣມຓິໂຍ ປຸພ຺ພຠາເຄ ນານາ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ຕສງ຺ຂາຕາຍ ຕິວິຘາຍ ອກຸສລທຸສ຺ສີລ຺ຍເຈຕນາຍ ປທຈ຺ເຉທໂຕ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິສາຘນວເສນ ມຄ຺ຄງ຺ຄໍ ປູຣຍມານາ ເອກາວ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕສງ຺ຂາຕາ ກຸສລເວຣມຓິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ນາມ.

ສມ຺ມາອາຊີວນິທ຺ເທເສ ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ. ອຣິຍສາວໂກຕິ ອຣິຍສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາວໂກ. ມິຈ຺ຉາອາຊີວໍ ປຫາຍາຕິ ປາປກໍ ອາຊີວໍ ປຊຫິຕ຺ວາ. ສມ຺ມາອາຊີເວນາຕິ ພຸທ຺ຘປ຺ປສຕ຺ເຖນ ກຸສລອາຊີເວນ. ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕີຕິ ຊີວິຕປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ປວຕ຺ເຕຕິ. ອິຘາປິ ຍສ຺ມາ ອຎ຺ເຎເນວ ຈິຕ຺ເຕນ ກາຍທ຺ວາຣວີຕິກ຺ກມາ ວິຣມຕິ, ອຎ຺ເຎເນວ ວຈີທ຺ວາຣວີຕິກ຺ກມາ, ຕສ຺ມາ ປຸພ຺ພຠາເຄ ນານາກ຺ຂເຓສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ທ຺ວີສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ກມ຺ມປຖານໍ ວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ມິຈ຺ຉາອາຊີວທຸສ຺ສີລ຺ຍເຈຕນາຍ ປທຈ຺ເຉທໂຕ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິສາຘນວເສນ ມຄ຺ຄງ຺ຄໍ ປູຣຍມານາ ເອກາວ ສມ຺ມາອາຊີວສງ຺ຂາຕາ ກຸສລເວຣມຓິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ສມ຺ມາອາຊີໂວ ນາມ.

ສມ຺ມາວາຍາມນິທ຺ເທເສ ອິຘ ຠິກ຺ຂູຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ປຏິປນ຺ນໂກ ຠິກ຺ຂຸ. ອນຸປ຺ປນ຺ນານນ຺ຕິ ອນິພ຺ພຕ຺ຕານໍ. ປາປການນ຺ຕິ ລາມການໍ. ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານນ຺ຕິ ອໂກສລ຺ລສມ຺ຠູຕານໍ ຘມ຺ມານໍ. ອນຸປ຺ປາທາຍາຕິ ນ ອຸປ຺ປາທນຕ຺ຖາຍ. ຉນ຺ທໍ ຊເນຕີຕິ ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາສງ຺ຂາຕໍ ກຸສລຈ຺ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ ອຸປ຺ປາເທຕິ. ວາຍມຕີຕິ ປໂຍຄໍ ຊເນຕິ ປຣກ຺ກມໍ ກໂຣຕິ. ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕີຕິ ກາຍິກໍ ເຈຕສິກໍ ວີຣິຍໍ ກໂຣຕິ. ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ເຕເນວ ສຫຊາຕວີຣິເຍນ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸກ຺ຂິປຕິ. ປທຫຕີຕິ ປຘານວີຣິຍໍ ກໂຣຕິ. ປຏິປາຏິຍາ ປເນຕານິ ຈຕ຺ຕາຣິປິ ປທານິ ອາເສວນາຠາວນາພຫຸລີກມ຺ມສາຕຈ຺ຈກິຣິຍາຫິ ໂຍເຊຕພ຺ພານິ.

ອຸປ຺ປນ຺ນານນ຺ຕິ ອນຸປ຺ປນ຺ນານນ຺ຕິ ອວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອາປນ຺ນານໍ. ປຫານາຍາຕິ ປຊຫນຕ຺ຖາຍ. ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານນ຺ຕິ ອນິພ຺ພຕ຺ຕານໍ ໂກສລ຺ລສມ຺ຠູຕານໍ ຘມ຺ມານໍ. ອຸປ຺ປາທາຍາຕິ ອຸປ຺ປາທນຕ຺ຖາຍ. ອຸປ຺ປນ຺ນານນ຺ຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕານໍ. ຐິຕິຍາຕິ ຐິຕຕ຺ຖາຍ. ອສມ຺ໂມສາຍາຕິ ອນສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍາຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຠາວາຍ. ເວປຸລ຺ລາຍາຕິ ວິປຸລຠາວາຍ. ຠາວນາຍາຕິ ວຑ຺ຒິຍາ. ປາຣິປູຣິຍາຕິ ປຣິປູຣຓຕ຺ຖາຍ.

ເອເຕ ປນ ສມ຺ມາວາຍາມສງ຺ຂາຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ ປຸພ຺ພຠາເຄ ໂລກິຍາ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ. ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ເອກເມວ ວີຣິຍໍ ຈຕຸກິຈ຺ຈສາຘນວເສນ ຈຕ຺ຕາຣິ ນາມານິ ລຠຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂລກິຍາ ກສ຺ສປສໍຍຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ –

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ອາວຸໂສ, ສມ຺ມປ຺ປຘານາ; ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ‘ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ເມ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອນຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ ອາຕປ຺ປໍ ກໂຣຕິ, ‘ອຸປ຺ປນ຺ນາ ເມ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອປ຺ປຫີຍມານາ ອນຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ ອາຕປ຺ປໍ ກໂຣຕິ, ‘ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ເມ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອນຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ ອາຕປ຺ປໍ ກໂຣຕິ, ‘ອຸປ຺ປນ຺ນາ ເມ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ນິຣຸຊ຺ຌມານາ ອນຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ ອາຕປ຺ປໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໑໔໕);

ຕຕ຺ຖ ຈ ອນຸປ຺ປນ຺ນາຕິ ອສມຸທາຈາຣວເສນ ວາ ອນນຸຠູຕາຣມ຺ມຓວເສນ ວາ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ. ອຎ຺ຎຖາ ຫິ ອນມຕຄ຺ເຄ ສໍສາເຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ປນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາປິ ເອເຕເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ປຫີຍມານາປິ ເອເຕເຍວ ປຫີຍນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ວຕ຺ຕຄນ຺ຖຘຸຕງ຺ຄສມາຘິວິປສ຺ສນານວກມ຺ມຠວານໍ ອຎ຺ຎຕຣວເສນ ກິເລສາ ນ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ. ກຖໍ? ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ ວຕ຺ຕສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ອສີຕິ ຂນ຺ຘກວຕ຺ຕານິ ຈຸທ຺ທສ ມຫາວຕ຺ຕານິ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໂພຘິຍງ຺ຄຓປານີຍມາຬກອຸໂປສຖາຄາຣອາຄນ຺ຕຸກຄມິກວຕ຺ຕານິ ຈ ກໂຣນ຺ຕສ຺ເສວ ກິເລສາ ໂອກາສໍ ນ ລຠນ຺ຕິ. ອປຣຠາເຄ ປນສ຺ສ ວຕ຺ຕານິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຠິນ຺ນວຕ຺ຕສ຺ສ ຈຣໂຕ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣໍ ສຕິໂວສ຺ສຄ຺ຄຎ຺ຈ ອາຄມ຺ມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອວມ຺ປິ ອສມຸທາຈາຣວເສນ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ນາມ.

ເອກຈ຺ໂຈ ຄນ຺ຖຍຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ເອກມ຺ປິ ນິກາຍໍ ຄຓ຺ຫາຕິ ທ຺ເວປິ ຕໂຍປິ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ປຎ຺ຈປິ. ຕສ຺ສ ເຕປິຏກໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອຕ຺ຖວເສນ ປາຬິວເສນ ອນຸສນ຺ຘິວເສນ ປຸພ຺ພາປຣວເສນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ສຊ຺ຌາຍນ຺ຕສ຺ສ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ວາເຈນ຺ຕສ຺ສ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ປກາເສນ຺ຕສ຺ສ ກິເລສາ ໂອກາສໍ ນ ລຠນ຺ຕິ. ອປຣຠາເຄ ປນສ຺ສ ຄນ຺ຖກມ຺ມໍ ປຫາຍ ກຸສີຕສ຺ສ ຈຣໂຕ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣສຕິໂວສ຺ສຄ຺ເຄ ອາຄມ຺ມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອວມ຺ປິ ອສມຸທາຈາຣວເສນ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ນາມ.

ເອກຈ຺ໂຈ ປນ ຘຸຕງ຺ຄຘໂຣ ໂຫຕິ, ເຕຣສ ຘຸຕງ຺ຄຄຸເຓ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ສ ຘຸຕງ຺ຄຄຸເຓ ປຣິຫຣນ຺ຕສ຺ສ ກິເລສາ ໂອກາສໍ ນ ລຠນ຺ຕິ. ອປຣຠາເຄ ປນສ຺ສ ຘຸຕງ຺ຄານິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ພາຫຸລ຺ລາຍ ອາວຕ຺ຕສ຺ສ ຈຣໂຕ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣສຕິໂວສ຺ສຄ຺ເຄ ອາຄມ຺ມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອວມ຺ປິ ອສມຸທາຈາຣວເສນ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ນາມ.

ເອກຈ຺ໂຈ ອຏ຺ຐສຸ ສມາປຕ຺ຕີສຸ ຈິຓ຺ຓວສີ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ປຐມຊ຺ຌານາທີສຸ ອາວຊ຺ຊນວສີອາທີນໍ ວເສນ ວິຫຣນ຺ຕສ຺ສ ກິເລສາ ໂອກາສໍ ນ ລຠນ຺ຕິ. ອປຣຠາເຄ ປນສ຺ສ ປຣິຫີນຊ຺ຌານສ຺ສ ວາ ວິສ຺ສຏ຺ຐຊ຺ຌານສ຺ສ ວາ ຠສ຺ສາທີສຸ ອນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣສຕິໂວສ຺ສຄ຺ເຄ ອາຄມ຺ມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອວມ຺ປິ ອສມຸທາຈາຣວເສນ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ນາມ.

ເອກຈ຺ໂຈ ປນ ວິປສ຺ສໂກ ໂຫຕິ, ສຕ຺ຕສຸ ວາ ອນຸປສ຺ສນາສຸ (ປຏິ. ມ. ໓.໓໕) ອຏ຺ຐາຣສສຸ ວາ ມຫາວິປສ຺ສນາສຸ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໒) ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ, ຕສ຺ສ ເອວໍ ວິຫຣໂຕ ກິເລສາ ໂອກາສໍ ນ ລຠນ຺ຕິ. ອປຣຠາເຄ ປນສ຺ສ ວິປສ຺ສນາກມ຺ມໍ ປຫາຍ ກາຍທຬ຺ຫີພຫຸລສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣສຕິໂວສ຺ສຄ຺ເຄ ອາຄມ຺ມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອວມ຺ປິ ອສມຸທາຈາຣວເສນ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ນາມ.

ເອກຈ຺ໂຈ ນວກມ຺ມິໂກ ໂຫຕິ, ອຸໂປສຖາຄາຣໂຠຊນສາລາທີນິ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ເຕສໍ ອຸປກຣຓານິ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ກິເລສາ ໂອກາສໍ ນ ລຠນ຺ຕິ. ອປຣຠາເຄ ປນສ຺ສ ນວກມ຺ເມ ນິຏ຺ຐິເຕ ວາ ວິສ຺ສຏ຺ເຐ ວາ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣສຕິໂວສ຺ສຄ຺ເຄ ອາຄມ຺ມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອວມ຺ປິ ອສມຸທາຈາຣວເສນ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ນາມ.

ເອກຈ຺ໂຈ ປນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໂຕ ອາຄໂຕ ສຸທ຺ຘສຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ອນາເສວນາຍ ກິເລສາ ໂອກາສໍ ນ ລຠນ຺ຕິ. ອປຣຠາເຄ ປນສ຺ສ ລທ຺ຘາເສວນສ຺ສ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣສຕິໂວສ຺ສຄ຺ເຄ ອາຄມ຺ມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອວມ຺ປິ ອສມຸທາຈາຣວເສນ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ນາມ. ເອວໍ ຕາວ ອສມຸທາຈາຣວເສນ ອນຸປ຺ປນ຺ນຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ກຖໍ ອນນຸຠູຕາຣມ຺ມຓວເສນ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອນນຸຠູຕປຸພ຺ພໍ ມນາປິກາທິເຠທໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ລຠຕິ, ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣສຕິໂວສ຺ສຄ຺ເຄ ອາຄມ຺ມ ຣາຄາທໂຍ ກິເລສາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອວໍ ອນນຸຠູຕາຣມ຺ມຓວເສນ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ນາມ. ເອວໍ ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ອກຸສລານໍ ອຸປ຺ປາເທ ສຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອນຕ຺ຖໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ເຕສໍ ອນຸປ຺ປາທາຍ ສຕິປຏ຺ຐານຠາວນານຸໂຍເຄນ ປຐມໍ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ ຠາເວຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ປນ ເຕສຸ ເຕສໍ ອປ຺ປຫານໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ອນຕ຺ຖໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ເຕສໍ ປຫານາຍ ທຸຕິຍໍ ຕເຖວ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ ຠາເວຕິ.

ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ກຸສລາ ຘມ຺ມາຕິ ສມຖວິປສ຺ສນາ ເຈວ ມຄ຺ໂຄ ຈ. ເຕສໍ ອນຸປ຺ປາເທ ອຕ຺ຕໂນ ອນຕ຺ຖໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ເຕສໍ ອຸປ຺ປາທນຕ຺ຖາຍ ຕເຖວ ຕຕິຍໍ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ ຠາເວຕິ. ອຸປ຺ປນ຺ນາ ກຸສລາ ຘມ຺ມາຕິ ສມຖວິປສ຺ສນາວ. ມຄ຺ໂຄ ປນ ສກິໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌມາໂນ ອນຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕນໂກ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ໂສ ຫິ ຜລສ຺ສ ປຈ຺ຈຍໍ ທຕ຺ວາວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ຕາສໍ ສມຖວິປສ຺ສນານໍ ນິໂຣຘໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ອນຕ຺ຖໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ຕາສໍ ຐິຕິຍາ ຕເຖວ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ ຠາເວຕິ. ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ເອກເມວ ວີຣິຍໍ.

ເຍ ເອວໍ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ເຕ ຍຖາ ເນວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເອວໍ ເຕສໍ ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ອນຸປ຺ປາທກິຈ຺ຈໍ, ອຸປ຺ປນ຺ນານຎ຺ຈ ປຫານກິຈ຺ຈໍ ສາເຘຕິ. ອຸປ຺ປນ຺ນາຕິ ເຈຕ຺ຖ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ວຕ຺ຕມານຸປ຺ປນ຺ນໍ ຠູຕາປຄຕຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂອກາສກຕຸປ຺ປນ຺ນໍ ຠູມິລທ຺ຘຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພມ຺ປິ ອຸປ຺ປາທຊຣາຠງ຺ຄສມງ຺ຄິສງ຺ຂາຕໍ ວຕ຺ຕມານຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ອາຣມ຺ມຓຣສໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ຘໍ ອນຸຠູຕາປຄຕສງ຺ຂາຕໍ ກຸສລາກຸສລໍ ອຸປ຺ປາທາທິຕ຺ຕຍມນຸປ຺ປຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ຘໍ ຠຸຕ຺ວາປຄຕສງ຺ຂາຕໍ ເສສສງ຺ຂຕຎ຺ຈ ຠູຕາປຄຕຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ‘‘ຍານິສ຺ສ ຕານິ ປຸພ຺ເພ ກຕານິ ກມ຺ມານີ’’ຕິ ເອວມາທິນາ (ມ. ນິ. ໓.໒໔໘) ນເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ ກມ຺ມໍ ອຕີຕມ຺ປິ ສມານໍ ອຎ຺ຎໍ ວິປາກໍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວິປາກສ຺ສ ໂອກາສໍ ກຕ຺ວາ ຐິຕຕ຺ຕາ ຕຖາ ກໂຕກາສຎ຺ຈ ວິປາກໍ ອນຸປ຺ປນ຺ນມ຺ປິ ສມານໍ ເອວໍ ກເຕ ໂອກາເສ ເອກນ຺ເຕນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ໂອກາສກຕຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ຕາສຸ ຕາສຸ ຠູມີສຸ ອສມູຫຕໍ ອກຸສລໍ ຠູມິລທ຺ຘຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ຠູມິຍາ ຠູມິລທ຺ຘສ຺ສ ຈ ນານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ – ຠູມີຕິ ຫິ ວິປສ຺ສນາຍ ອາຣມ຺ມຓຠູຕາ ເຕຠູມກາ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ. ຠູມິລທ຺ຘໍ ນາມ ເຕສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຣຫໍ ກິເລສຊາຕໍ. ເຕນ ຫິ ສາ ຠູມິລທ຺ຘາ ນາມ ໂຫຕີຕິ ຕສ຺ມາ ຠູມິລທ຺ຘນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສາ ຈ ໂຂ ນ ອາຣມ຺ມຓວເສນ. ອາຣມ຺ມຓວເສນ ຫິ ສພ຺ເພປິ ອຕີຕານາຄເຕ ປຣິຎ຺ຎາເຕປິ ຈ ຂີຓາສວານໍ ຂນ຺ເຘ ອາຣພ຺ຠ ກິເລສາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຍທິ ຈ ຕໍ ຠູມິລທ຺ຘໍ ນາມ ສິຍາ, ຕສ຺ສ ອປ຺ປເຫຍ຺ຍໂຕ ນ ໂກຈິ ຠວມູລໍ ປຊເຫຍ຺ຍ. ວຕ຺ຖຸວເສນ ປນ ຠູມິລທ຺ຘໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ຫິ ວິປສ຺ສນາຍ ອປຣິຎ຺ຎາຕາ ຂນ຺ຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປາທໂຕ ປຠຸຕິ ເຕສຸ ວຏ຺ຏມູລໍ ກິເລສຊາຕໍ ອນຸເສຕິ. ຕໍ ອປ຺ປຫີນຏ຺ເຐນ ຠູມິລທ຺ຘນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຖ ຈ ຍສ຺ສ ເຍສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ອປ຺ປຫີນຏ຺ເຐນ ອນຸສຍິຕາ ກິເລສາ, ຕສ຺ສ ເຕ ເອວ ຂນ຺ຘາ ເຕສໍ ກິເລສານໍ ວຕ຺ຖຸ, ນ ອຎ຺ເຎສໍ ສນ຺ຕກາ ຂນ຺ຘາ. ອຕີຕກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ຈ ອປ຺ປຫີນານຸສຍິຕານໍ ກິເລສານໍ ອຕີຕກ຺ຂນ຺ຘາວ ວຕ຺ຖຸ, ນ ອິຕເຣ. ເອສ ນໂຍ ອນາຄຕາທີສຸ. ຕຖາ ກາມາວຈຣກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ອປ຺ປຫີນານຸສຍິຕານໍ ກິເລສານໍ ກາມາວຈຣກ຺ຂນ຺ຘາ ເອວ ວຕ຺ຖຸ, ນ ອິຕເຣ. ເອສ ນໂຍ ຣູປາຣູປາວຈເຣສຸ. ໂສຕາປນ຺ນາທີສຸ ປນ ຍສ຺ສ ຍສ຺ສ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຂນ຺ເຘສຸ ຕໍ ຕໍ ວຏ຺ຏມູລໍ ກິເລສຊາຕໍ ເຕນ ເຕນ ມຄ຺ເຄນ ປຫີນໍ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ເຕ ເຕ ຂນ຺ຘາ ປຫີນານໍ ເຕສໍ ເຕສໍ ວຏ຺ຏມູລການໍ ກິເລສານໍ ອວຕ຺ຖຸໂຕ ຠູມີຕິ ສງ຺ຂໍ ນ ລຠນ຺ຕິ. ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ສພ຺ພໂສ ວຏ຺ຏມູລກິເລສານໍ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ ຍໍກິຎ຺ຈິ ກຣິຍມານໍ ກມ຺ມໍ ກຸສລມກຸສລໍ ວາ ໂຫຕິ, ອິຈ຺ຈສ຺ສ ກມ຺ມກິເລສປຈ຺ຈຍາວ ວຏ຺ຏໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ຕໍ ວຏ຺ຏມູລໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘເຍວ, ນ ເວທນາທີສຸ. ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ເຘເຍວ ວາ, ນ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທີສູຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ກສ຺ມາ? ອວິເສເສນ ປຎ຺ຈສຸປິ ຂນ຺ເຘສຸ ອນຸສຍິຕຕ຺ຕາ. ກຖໍ? ປຖວີຣສາທິ ວິຍ ຣຸກ຺ເຂ. ຍຖາ ຫິ ມຫາຣຸກ຺ເຂ ປຖວີຕລໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ ປຖວີຣສຎ຺ຈ ອາໂປຣສຎ຺ຈ ນິສ຺ສາຍ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ມູລຂນ຺ຘສາຂາປສາຂາປລ຺ລວປລາສປຸປ຺ຜຜເລຫິ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ນຠໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຍາວ ກປ຺ປາວສານາ ພີຊປຣມ຺ປຣາຍ ຣຸກ຺ຂປເວຓິໍ ສນ຺ຕານຍມາເນ ຐິເຕ ຕໍ ປຖວີຣສາທິມູເລເຍວ, ນ ຂນ຺ຘາທີສຸ. ຜເລເຍວ ວາ, ນ ມູລາທີສູຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ກສ຺ມາ? ອວິເສເສນ ສພ຺ເພສຸ ມູລາທີສຸ ອນຸຄຕຕ຺ຕາຕິ. ຍຖາ ປນ ຕສ຺ເສວ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ປຸປ຺ຜຜລາທີສຸ ນິພ຺ພິນ຺ໂນ ໂກຈິ ປຸຣິໂສ ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ມຓ຺ຑູກກຓ຺ຏກໍ ນາມ ວິສກຓ຺ຏກໍ ອາໂກເຏຍ຺ຍ, ອຖ ໂສ ຣຸກ຺ໂຂ ເຕນ ວິສສມ຺ຜສ຺ເສນ ຜຸຏ຺ໂຐ ປຖວີຣສອາໂປຣສານໍ ປຣິຍາທິນ຺ນຕ຺ຕາ ອປ຺ປສວຘມ຺ມຕໍ ອາຄມ຺ມ ປຸນ ສນ຺ຕານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ນ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ, ເອວເມວ ຂນ຺ຘປ຺ປວຕ຺ຕິຍໍ ນິພ຺ພິນ຺ໂນ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ຣຸກ຺ເຂ ວິສໂຍຊນໍ ວິຍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ຈຕຸມຄ຺ຄຠາວນໍ ອາຣຠຕິ. ອຖສ຺ສ ໂສ ຂນ຺ຘສນ຺ຕາໂນ ເຕນ ຈຕຸມຄ຺ຄວິສສມ຺ຜສ຺ເສນ ສພ຺ພໂສ ວຏ຺ຏມູລກິເລສານໍ ປຣິຍາທິນ຺ນຕ຺ຕາ ກິຣິຍສຠາວມຕ຺ຕໍ ອຸປຄຕກາຍກມ຺ມາທິສພ຺ພກມ຺ມປ຺ປເຠໂທ ຫຸຕ຺ວາ ອາຍຕິໍ ປຸນພ຺ຠວານຠິນິພ຺ພຕ຺ຕນຘມ຺ມຕໍ ອາຄມ຺ມ ຠວນ຺ຕຣສນ຺ຕານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເກວລໍ ຈຣິມວິຎ຺ຎາຓນິໂຣເຘນ ນິຣິນ຺ຘໂນ ວິຍ ຊາຕເວໂທ ອນຸປາທາໂນ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ. ເອວໍ ຠູມິຍາ ຠູມິລທ຺ຘສ຺ສ ຈ ນານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອປຣມ຺ປິ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ສມຸທາຈາຣຸປ຺ປນ຺ນໍ ອາຣມ຺ມຓາຘິຄ຺ຄຫິຕຸປ຺ປນ຺ນໍ ອວິກ຺ຂມ຺ຠິຕຸປ຺ປນ຺ນໍ ອສມູຫຕຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຕມານຸປ຺ປນ຺ນເມວ ສມຸທາຈາຣຸປ຺ປນ຺ນໍ. ຈກ຺ຂາທີນໍ ປນ ອາປາຖຄເຕ ອາຣມ຺ມເຓ ປຸພ຺ພຠາເຄ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊມານມ຺ປິ ກິເລສຊາຕໍ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອຘິຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ເອວ ອປຣຠາເຄ ເອກນ຺ເຕນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ອາຣມ຺ມຓາຘິຄ຺ຄຫິຕຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສມຖວິປສ຺ສນານໍ ອຎ຺ຎຕຣວເສນ ອວິກ຺ຂມ຺ຠິຕໍ ກິເລສຊາຕໍ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕຕິມນາຣູຬ຺ຫມ຺ປິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິນິວາຣກສ຺ສ ເຫຕຸໂນ ອຠາວາ ອວິກ຺ຂມ຺ຠິຕຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ສມຖວິປສ຺ສນາວເສນ ປນ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕມ຺ປິ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ອສມູຫຕຕ຺ຕາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຘມ຺ມຕໍ ອນຕີຕຕ຺ຕາ ອສມູຫຕຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕິວິຘມ຺ປິ ເຈຕໍ ອາຣມ຺ມຓາຘິຄ຺ຄຫິຕາວິກ຺ຂມ຺ຠິຕາສມູຫຕຸປ຺ປນ຺ນໍ ຠູມິລທ຺ເຘເນວ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອິຈ຺ເຈຕສ຺ມິໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປເຠເທ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຍເທຕໍ ວຕ຺ຕມານຠູຕາປຄໂຕກາສກຕສມຸທາຈາຣສງ຺ຂາຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕໍ ອມຄ຺ຄວຊ຺ຌຕ຺ຕາ ເກນຈິ ມຄ຺ຄຎາເຓນ ປຫາຕພ຺ພໍ ນ ໂຫຕິ. ຍໍ ປເນຕໍ ຠູມິລທ຺ຘາຣມ຺ມຓາຘິຄ຺ຄຫິຕາວິກ຺ຂມ຺ຠິຕາສມູຫຕສງ຺ຂາຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕສ຺ສ ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນຠາວໍ ນາສຍມານໍ ຍສ຺ມາ ຕໍ ຕໍ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ປຫາຕພ຺ພໍ ໂຫຕີຕິ. ເອວໍ ເຍ ມຄ຺ໂຄ ກິເລເສ ປຊຫຕິ, ເຕ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອຸປ຺ປນ຺ນານ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອຖ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ກຖໍ ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກຸສລານໍ ອຸປ຺ປາທາຍ ຠາວນາ ໂຫຕິ, ກຖຎ຺ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ຐິຕິຍາຕິ? ມຄ຺ຄປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ເອວ. ມຄ຺ໂຄ ຫິ ປວຕ຺ຕມາໂນ ປຸພ຺ເພ ອນຸປ຺ປນ຺ນປຸພ຺ພຕ຺ຕາ ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອນາຄຕປຸພ຺ພຎ຺ຫິ ຐານໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອນນຸຠູຕປຸພ຺ພໍ ວາ ອາຣມ຺ມຓໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ວຕ຺ຕາໂຣ ຠວນ຺ຕິ ‘‘ອນາຄຕຏ຺ຐານໍ ອາຄຕມ຺ຫ, ອນນຸຠູຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອນຸຠວາມາ’’ຕິ. ຍາວສ຺ສ ປວຕ຺ຕິ, ອຍເມວ ຐິຕິ ນາມາຕິ ຐິຕິຍາ ຠາເວຕີຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວເມຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອິທໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ເອກເມວ ວີຣິຍໍ ‘‘ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອນຸປ຺ປາທາຍາ’’ຕິອາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ນາມານິ ລຠຕິ. ອຍໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ສມ຺ມປ຺ປຘານກຖາ. ເອວເມຕ຺ຖ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກາ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາຕິ.

ສມ຺ມາສຕິນິທ຺ເທເສ ກາເຍຕິ ຣູປກາເຍ. ຣູປກາໂຍ ຫິ ອິຘ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄານໍ ເກສາທີນຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ສມູຫຏ຺ເຐນ ຫຕ຺ຖິກາຍຣຖກາຍາທໂຍ ວິຍ ກາໂຍຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຍຖາ ຈ ສມູຫຏ຺ເຐນ, ເອວໍ ກຸຈ຺ຉິຕານໍ ອາຍຏ຺ເຐນ. ກຸຈ຺ຉິຕານຎ຺ຫິ ປຣມເຊຄຸຈ຺ຉານໍ ໂສ ອາໂຍຕິປິ ກາໂຍ. ອາໂຍຕິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິເທໂສ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວຈນຕ຺ໂຖ – ອາຍນ຺ຕິ ຕໂຕຕິ ອາໂຍ. ເກ ອາຍນ຺ຕິ? ກຸຈ຺ຉິຕາ ເກສາທໂຍ. ອິຕິ ກຸຈ຺ຉິຕານໍ ອາໂຍຕິ ກາໂຍ.

ກາຍານຸປສ຺ສີຕິ ກາຍໍ ອນຸປສ຺ສນສີໂລ, ກາຍໍ ວາ ອນຸປສ຺ສມາໂນ. ກາເຍຕິ ຈ ວຕ຺ວາປິ ປຸນ ກາຍານຸປສ຺ສີຕິ ທຸຕິຍໍ ກາຍຄ຺ຄຫຓໍ ອສມ຺ມິສ຺ສໂຕ ວວຕ຺ຖານຆນວິນິພ຺ໂຠຄາທິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ກຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຕນ ນ ກາເຍ ເວທນານຸປສ຺ສີ ຈິຕ຺ຕຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາ, ອຖ ໂຂ ກາຍານຸປສ຺ສີເຍວາຕິ ກາຍສງ຺ຂາເຕ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ກາຍານຸປສ຺ສນາກາຣສ຺ເສວ ທສ຺ສເນນ ອສມ຺ມິສ຺ສໂຕ ວວຕ຺ຖານໍ ທສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ. ຕຖາ ນ ກາເຍ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄວິນິມຸຕ຺ຕເອກຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ, ນາປິ ເກສໂລມາທິວິນິມຸຕ຺ຕອິຕ຺ຖິປຸຣິສານຸປສ຺ສີ. ໂຍປິ ເຈຕ຺ຖ ເກສໂລມາທິໂກ ຠູຕຸປາທາຍສມູຫສງ຺ຂາໂຕ ກາໂຍ, ຕຕ຺ຖາປິ ນ ຠູຕຸປາທາຍວິນິມຸຕ຺ຕເອກຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ, ອຖ ໂຂ ຣຖສມ຺ຠາຣານຸປສ຺ສໂກ ວິຍ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄສມູຫານຸປສ຺ສີ, ນຄຣາວຍວານຸປສ຺ສໂກ ວິຍ ເກສໂລມາທິສມູຫານຸປສ຺ສີ, ກທລິກ຺ຂນ຺ຘປຕ຺ຕວຏ຺ຏິວິນິຠຸຊ຺ຊໂກ ວິຍ ຣິຕ຺ຕມຸຏ຺ຐິວິນິເວຐໂກ ວິຍ ຈ ຠູຕຸປາທາຍສມູຫານຸປສ຺ສີເຍວາຕິ ສມູຫວເສເນວ ກາຍສງ຺ຂາຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸໂນ ນານປ຺ປກາຣໂຕ ທສ຺ສເນນ ຆນວິນິພ຺ໂຠໂຄ ທສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ. ນ ເຫຕ຺ຖ ຍຖາວຸຕ຺ຕສມູຫວິນິມຸຕ຺ໂຕ ກາໂຍ ວາ ອິຕ຺ຖີ ວາ ປຸຣິໂສ ວາ ອຎ຺ໂຎ ວາ ໂກຈິ ຘມ຺ໂມ ທິສ຺ສຕິ, ຍຖາວຸຕ຺ຕຘມ຺ມສມູຫມຕ຺ເຕເຍວ ປນ ຕຖາ ຕຖາ ສຕ຺ຕາ ມິຈ຺ຉາຠິນິເວສໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ຍໍ ປສ຺ສຕິ ນ ຕໍ ທິຏ຺ຐໍ, ຍໍ ທິຏ຺ຐໍ ຕໍ ນ ປສ຺ສຕິ;

ອປສ຺ສໍ ພຊ຺ຌເຕ ມູຬ຺ໂຫ, ພຊ຺ຌມາໂນ ນ ມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຆນວິນິພ຺ໂຠຄາທິທສ຺ສນຕ຺ຖນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາທິສທ຺ເທນ ເຈຕ຺ຖ ອຍມ຺ປິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ – ອຍຎ຺ຫິ ເອຕສ຺ມິໍ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີເຍວ, ນ ອຎ຺ຎຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ຍຖາ ອນຸທກຠູຕາຍປິ ມຣີຈິຍາ ອຸທການຸປສ຺ສິໂນ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ເອວໍ ອນິຈ຺ຈທຸກ຺ຂານຕ຺ຕາສຸຠຠູເຕເຍວ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ນິຈ຺ຈສຸຂຕ຺ຕສຸຠຠາວານຸປສ຺ສີ, ອຖ ໂຂ ກາຍານຸປສ຺ສີ

ອນິຈ຺ຈທຸກ຺ຂານຕ຺ຕາສຸຠາກາຣສມູຫານຸປສ຺ສີເຍວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຖ ວາ ຍ຺ວາຍໍ ມຫາສຕິປຏ຺ຐາເນ ‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣຎ຺ຎຄໂຕ ວາ ຣຸກ຺ຂມູລຄໂຕ ວາ…ເປ… ໂສ ສໂຕວ ອສ຺ສສຕີ’’ຕິອາທິນາ (ທີ. ນິ. ໒.໓໗໔; ມ. ນິ. ໑.໑໐໗) ນເຍນ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາທິ ຈຸຓ຺ຓກຊາຕອຏ຺ຐິກປຣິໂຍສາໂນ ກາໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂຍ ຈ ປຣໂຕ ສຕິປຏ຺ຐານກຖາຍໍ ‘‘ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຖວີກາຍໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ອນຸປສ຺ສຕິ, ອາໂປກາຍໍ, ເຕໂຊກາຍໍ, ວາໂຍກາຍໍ, ເກສກາຍໍ, ໂລມກາຍໍ, ຉວິກາຍໍ, ຈມ຺ມກາຍໍ, ມໍສກາຍໍ, ຣຸຫິຣກາຍໍ, ນ຺ຫາຣຸກາຍໍ, ອຏ຺ຐິກາຍໍ, ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊກາຍ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໓.໓໕) ກາໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ສ ສພ຺ພສ຺ສ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ກາເຍ ອນຸປສ຺ສນໂຕ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີຕິ ເອວມ຺ປິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ອຖ ວາ ກາເຍ ອຫນ຺ຕິ ວາ ມມນ຺ຕິ ວາ ເອວໍ ຄເຫຕພ຺ພສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອນນຸປສ຺ສນໂຕ ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ປນ ເກສໂລມາທິກສ຺ສ ນານາຘມ຺ມສມູຫສ຺ສ ອນຸປສ຺ສນໂຕ ກາເຍ ເກສາທິຘມ຺ມສມູຫສງ຺ຂາຕກາຍານຸປສ຺ສີຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອປິຈ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ອນຸປສ຺ສຕິ, ໂນ ນິຈ຺ຈໂຕ’’ຕິອາທິນາ ອນຸກ຺ກເມນ ປຣໂຕ ອາຄຕນຍສ຺ສ ສພ຺ພສ຺ເສວ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓາທິໂນ ອາກາຣສມູຫສງ຺ຂາຕສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ອນຸປສ຺ສນໂຕປິ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີຕິ ເອວມ຺ປິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອຍໍ ປນ ຈຕຸສຕິປຏ຺ຐານສາຘາຣໂຓ ອຕ຺ໂຖ.

ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີຕິ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສກາຍາທິເກ ພຫຸຘາ ວຸຕ຺ເຕ ກາເຍ ເອເກກກາຍານຸປສ຺ສີ. ວິຫຣຕີຕິ ຈຕູສຸ ອິຣິຍາປຖວິຫາເຣສຸ ອຎ຺ຎຕຣວິຫາຣສມາໂຍຄປຣິທີປນເມຕໍ, ເອກໍ ອິຣິຍາປຖພາຘນໍ ອຎ຺ເຎນ ອິຣິຍາປເຖນ ວິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອປຕມານໍ ອຕ຺ຕານໍ ຫຣຕິ ປວຕ຺ເຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາຕາປີຕິ ກາຍປຣິຄ຺ຄາຫກວີຣິຍສມາໂຍຄປຣິທີປນເມຕໍ. ໂສ ຫິ ຍສ຺ມາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຍໍ ຕໍ ວີຣິຍໍ ຕີສຸ ຠເວສຸ ກິເລສານໍ ອາຕາປນໂຕ ອາຕາໂປຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເຕນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອາຕາປີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສມ຺ປຊາໂນຕິ ກາຍປຣິຄ຺ຄາຫເກນ ສມ຺ປຊຎ຺ຎສງ຺ຂາເຕນ ຎາເຓນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ສຕິມາຕິ ກາຍປຣິຄ຺ຄາຫິກາຍ ສຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ອຍໍ ປນ ຍສ຺ມາ ສຕິຍາ ອາຣມ຺ມຓໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາຍ ອນຸປສ຺ສຕິ. ນ ຫິ ສຕິວິຣຫິຕສ຺ສ ອນຸປສ຺ສນາ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ສຕິຎ຺ຈ ຂ຺ວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສພ຺ພຕ຺ຖິກໍ ວທາມີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໔). ຕສ຺ມາ ເອຕ຺ຖ ‘‘ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາ ກາຍານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຖ ວາ ຍສ຺ມາ ອນາຕາປິໂນ ອນ຺ໂຕສງ຺ເຂໂປ ອນ຺ຕຣາຍກໂຣ ໂຫຕິ, ອສມ຺ປຊາໂນ ອຸປາຍປຣິຄ຺ຄເຫ ອນຸປາຍປຣິວຊ຺ຊເນ ຈ ສມ຺ມຸຍ຺ຫຕິ, ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິ ອຸປາຍາປຣິຈ຺ຈາເຄ ອນຸປາຍາປຣິຄ຺ຄເຫ ຈ ອສມຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ເຕນສ຺ສ ຕໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ເຍສໍ ຘມ຺ມານໍ ອານຸຠາເວນ ຕໍ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເຕສໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ’’ຕິ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອິຕິ ກາຍານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ ສມ຺ປໂຍຄງ຺ຄຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ປຫານງ຺ຄໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ວິເນຍ຺ຍາຕິ ຕທງ຺ຄວິນເຍນ ວາ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວິນເຍນ ວາ ວິນຍິຕ຺ວາ. ໂລເກຕິ ຍ຺ວາຍໍ ກາໂຍ ປຸພ຺ເພ ປຣິຄ຺ຄຫິໂຕ, ສ຺ເວວ ອິຘ ລຸຊ຺ຊນປລຸຊ຺ຊນຏ຺ເຐນ ໂລໂກ ນາມ. ຕສ຺ມິໍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌໍ ໂທມນສ຺ສຎ຺ຈ ປຊຫິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍສ຺ມາ ປນສ຺ສ ນ ກາຍມຕ຺ເຕເຍວ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ ປຫີຍຕິ, ເວທນາທີສຸປິ ປຫີຍຕິເຍວ, ຕສ຺ມາ ‘‘ປຎ຺ຈປິ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ໂລໂກ’’ຕິ (ວິຠ. ໓໖໒) ວິຠງ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂລກສງ຺ຂາຕຕ຺ຕາເຍວ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖຸທ຺ຘາຣວເສເນຕໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍໍ ປນາຫ – ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ໂລໂກ (ວິຠ. ໕໓໘), ສ຺ເວວ ກາໂຍ ໂລໂກ’’ຕິ ອຍເມເວຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສນ຺ຕິ ຈ ສມາເສຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ສໍຍຸຕ຺ຕງ຺ຄຸຕ຺ຕຣປາຐນ຺ຕເຣສຸ ປນ ວິສຸໍ ກຕ຺ວາ ປຐນ຺ຕິ. ສາ ປນ ອຠິຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ ປຕ຺ຖຍນ຺ຕິ ເອຕາຍ, ສຍໍ ວາ ອຠິຊ຺ຌາຍຕິ, ອຠິຊ຺ຌາຍນມຕ຺ຕເມວ ວາ ເອສາຕິ ອຠິຊ຺ຌາ. ຍສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ອຠິຊ຺ຌາຄຫເຓນ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ, ໂທມນສ຺ສຄຫເຓນ ພ຺ຍາປາໂທ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມາ ນີວຣຓປຣິຍາປນ຺ນພລວຘມ຺ມທ຺ວຍທສ຺ສເນນ ນີວຣຓປ຺ປຫານໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ວິເສເສນ ປເນຕ຺ຖ ອຠິຊ຺ຌາວິນເຍນ ກາຍສມ຺ປຕ຺ຕິມູລກສ຺ສ ອນຸໂຣຘສ຺ສ, ໂທມນສ຺ສວິນເຍນ ກາຍວິປຕ຺ຕິມູລກສ຺ສ ວິໂຣຘສ຺ສ, ອຠິຊ຺ຌາວິນເຍນ ຈ ກາເຍ ອຠິຣຕິຍາ, ໂທມນສ຺ສວິນເຍນ ກາຍຠາວນາຍ ອນຠິຣຕິຍາ, ອຠິຊ຺ຌາວິນເຍນ ກາເຍ ອຠູຕານໍ ສຸຠສຸຂຠາວາທີນໍ ປກ຺ເຂປສ຺ສ, ໂທມນສ຺ສວິນເຍນ ກາເຍ ຠູຕານໍ ອສຸຠາສຸຂຠາວາທີນໍ ອປນຍນສ຺ສ ປຫານໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນ ໂຍຄາວຈຣສ຺ສ ໂຍຄານຸຠາໂວ ໂຍຄສມຕ຺ຖຕາ ຈ ທີປິຕາ ໂຫຕິ. ໂຍຄານຸຠາໂວ ຫິ ເອສ, ຍທຍໍ ອນຸໂຣຘວິໂຣຘວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ ອຣຕິຣຕິສໂຫ ອຠູຕປກ຺ເຂປຠູຕາປນຍນວິຣຫິໂຕ ຈ ໂຫຕິ. ອນຸໂຣຘວິໂຣຘວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ ເຈສ ອຣຕິຣຕິສໂຫ ອຠູຕໍ ອປກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ຠູຕຎ຺ຈ ອນປເນນ຺ໂຕ ໂຍຄສມຕ຺ໂຖ ໂຫຕີຕິ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ‘‘ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອນຸປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ວິຫຣຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕວິຫາເຣນ ກມ຺ມຏ຺ຐານິກສ຺ສ ກາຍປຣິຫຣຓໍ. ‘‘ອາຕາປີ’’ຕິອາທີສຸ ອາຕາເປນ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ, ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ສພ຺ພຕ຺ຖກກມ຺ມຏ຺ຐານໍ, ກມ຺ມຏ຺ຐານປຣິຫຣຓູປາໂຍ ວາ. ສຕິຍາ ວາ ກາຍານຸປສ຺ສນາວເສນ ປຏິລທ຺ຘສມໂຖ, ສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ວິປສ຺ສນາ, ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສວິນເຍນ ຠາວນາຜລໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເວທນາສຸ ເວທນານຸປສ຺ສີຕິອາທີສຸ ຈ ເວທນາທີນໍ ປຸນ ວຈເນ ປໂຍຊນໍ ກາຍານຸປສ຺ສນາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຍຖາໂຍຄໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ປນ ອສາຘາຣຓຕ຺ໂຖ – ສຸຂາທີສຸ ອເນກປ຺ປເຠທາສຸ ເວທນາສຸ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ອນິຈ຺ຈາທິໂຕ ເອເກກເວທນານຸປສ຺ສີຕິ, ສຣາຄາທິເກ ໂສຬສປ຺ປເຠເທ ຈິຕ຺ເຕ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ອນິຈ຺ຈາທິໂຕ ເອເກກຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສີຕິ, ກາຍເວທນາຈິຕ຺ຕານິ ຐເປຕ຺ວາ ເສສເຕຠູມກຘມ຺ເມສຸ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ອນິຈ຺ຈາທິໂຕ ເອເກກຘມ຺ມານຸປສ຺ສີຕິ, ສຕິປຏ຺ຐານສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ (ທີ. ນິ. ໒.໓໘໒; ມ. ນິ. ໑.໑໑໕) ວຸຕ຺ຕນເຍນ ນີວຣຓາທິຘມ຺ມານຸປສ຺ສີຕິ ວາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ກາເຍ’’ຕິ ເອກວຈນໍ ສຣີຣສ຺ສ ເອກຕ຺ຕາ, ‘‘ຈິຕ຺ເຕ’’ຕິ ເອກວຈນໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສຠາວເຠທາຠາວໂຕ ຊາຕິຄ຺ຄຫເຓນ ກຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ຈ ເວທນາທໂຍ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາ, ຕຖາ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ເວທນາສຸ ເວທນານຸປສ຺ສີ, ຈິຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສີ, ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກຖໍ ຕາວ ເວທນາ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາ? ສຸຂາ ຕາວ ເວທນາ ທຸກ຺ຂໂຕ, ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ສລ຺ລໂຕ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ ອນິຈ຺ຈໂຕ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາ. ຍຖາຫ –

‘‘ໂຍ ສຸຂໍ ທຸກ຺ຂໂຕ ອທ຺ທ, ທຸກ຺ຂມທ຺ທກ຺ຂິ ສລ຺ລໂຕ;

ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ສນ຺ຕໍ, ອທ຺ທກ຺ຂິ ນໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ;

ສ ເວ ສມ຺ມທ຺ທໂສ ຠິກ຺ຂຸ, ປຣິຊານາຕິ ເວທນາ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໔.໒໕໓);

ສພ຺ພາ ເອວ ເຈຕາ ທຸກ຺ຂໂຕປິ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ຍໍກິຎ຺ຈິ ເວທຍິຕໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ທຸກ຺ຂສ຺ມິນ຺ຕິ ວທາມີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໒໕໙). ສຸຂທຸກ຺ຂໂຕປິ ຈ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາ. ຍຖາຫ – ‘‘ສຸຂາ ເວທນາ ຐິຕິສຸຂາ ວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂາ. ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ຐິຕິທຸກ຺ຂາ ວິປຣິຓາມສຸຂາ. ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ ຎາຓສຸຂາ ອຎ຺ຎາຓທຸກ຺ຂາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໖໕). ອປິຈ ອນິຈ຺ຈາທິສຕ຺ຕອນຸປສ຺ສນາວເສນາປິ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາ.

ຈິຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸປິ ຈິຕ຺ຕໍ ຕາວ ອາຣມ຺ມຓາຘິປຕິສຫຊາຕຠູມິກມ຺ມວິປາກກິຣິຍາທິນານຕ຺ຕເຠທານໍ ອນິຈ຺ຈາທິສຕ຺ຕອນຸປສ຺ສນານໍ ສຣາຄາທິໂສຬສເຠທານຎ຺ຈ ວເສນ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພໍ, ຘມ຺ມາ ສລກ຺ຂຓສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓານໍ ສຸຎ຺ຎຕາຘມ຺ມສ຺ສ ອນິຈ຺ຈາທິສຕ຺ຕອນຸປສ຺ສນານໍ ສນ຺ຕາສນ຺ຕາທີນຎ຺ຈ ວເສນ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາ. ກາມຎ຺ເຈຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ກາຍສງ຺ຂາເຕ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ ປຫີນໍ, ຕສ຺ສ ເວທນາທິໂລເກສຸປິ ຕໍ ປຫີນເມວ, ນານາປຸຄ຺ຄລວເສນ ປນ ນານາກ຺ຂຓິກສຕິປຏ຺ຐານຠາວນາວເສນ ຈ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍໂຕ ວາ ເອກຕ຺ຖ ປຫີນໍ, ເສເສສຸປິ ປຫີນໍ ໂຫຕິ. ເຕເນວສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ປຫານທສ຺ສນຕ຺ຖມ຺ປິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອິຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ປຸພ຺ພຠາເຄ ນານາຈິຕ຺ເຕສຸ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ອຎ຺ເຎເນວ ຫິ ຈິຕ຺ເຕນ ກາຍໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຎ຺ເຎນ ເວທນໍ, ອຎ຺ເຎນ ຈິຕ຺ຕໍ, ອຎ຺ເຎນ ຘມ຺ເມ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ເອກຈິຕ຺ເຕເຍວ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ອາທິໂຕ ຫິ ກາຍໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອາຄຕສ຺ສ ວິປສ຺ສນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສຕິ ກາຍານຸປສ຺ສນາ ນາມ, ຕາຍ ສຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ກາຍານຸປສ຺ສີ ນາມ. ວິປສ຺ສນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສຕິ ກາຍານຸປສ຺ສນາ ນາມ, ຕາຍ ສຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ກາຍານຸປສ຺ສີ ນາມ. ເວທນໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຘມ຺ເມ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອາຄຕສ຺ສ ວິປສ຺ສນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສຕິ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາ ນາມ, ຕາຍ ສຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ນາມ. ວິປສ຺ສນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສຕິ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາ ນາມ, ຕາຍ ສຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ນາມ. ເອວໍ ຕາວ ເທສນາ ປຸຄ຺ຄເລ ຕິຏ຺ຐຕິ. ກາເຍ ປນ ‘‘ສຸຠ’’ນ຺ຕິ ວິປລ຺ລາສປ຺ປຫານາ ກາຍປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ສຕິ ມຄ຺ເຄນ ສມິຊ຺ຌຕີຕິ ກາຍານຸປສ຺ສນາ ນາມ. ເວທນາຍ ‘‘ສຸຂາ’’ຕິ ວິປລ຺ລາສປ຺ປຫານາ ເວທນາປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ສຕິ ມຄ຺ເຄນ ສມິຊ຺ຌຕີຕິ ເວທນານຸປສ຺ສນາ ນາມ. ຈິຕ຺ເຕ ‘‘ນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວິປລ຺ລາສປ຺ປຫານາ ຈິຕ຺ຕປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ສຕິ ມຄ຺ເຄນ ສມິຊ຺ຌຕີຕິ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາ ນາມ. ຘມ຺ເມສຸ ‘‘ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ວິປລ຺ລາສປ຺ປຫານາ ຘມ຺ມປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ສຕິ ມຄ຺ເຄນ ສມິຊ຺ຌຕີຕິ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາ ນາມ. ອິຕິ ເອກາວ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສຕິ ຈຕຸກິຈ຺ຈສາຘກຕ຺ເຕນ ຈຕ຺ຕາຣິ ນາມານິ ລຠຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ເອກຈິຕ຺ເຕເຍວ ລພ຺ຠນ຺ຕີ’’ຕິ.

ສມ຺ມາສມາຘິນິທ຺ເທເສ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫີຕິ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິນາ ຫຸຕ຺ວາ ອປກ຺ກມິຕ຺ວາ. ໂຍ ປນາຍເມຕ຺ຖ ເອວກາໂຣ, ໂສ ນິຍມຕ຺ໂຖຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍສ຺ມາ ຈ ນິຍມຕ຺ໂຖ, ຕສ຺ມາ ປຐມຊ຺ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຓສມເຍ ອວິຊ຺ຊມານານມ຺ປິ ກາມານໍ ຕສ຺ສ ປຐມຊ຺ຌານສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂຠາວໍ ກາມປຣິຈ຺ຈາເຄເນວ ຈສ຺ສ ອຘິຄມໍ ທີເປຕິ. ກຖໍ? ‘‘ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫີ’’ຕິ ເອວຎ຺ຫິ ນິຍເມ ກຍິຣມາເນ ອິທໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ – ນູນິມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ກາມາ ປຏິປກ຺ຂຠູຕາ, ເຍສຸ ສຕິ ອິທໍ ນ ປວຕ຺ຕຕິ, ອນ຺ຘກາເຣ ສຕິ ປທີໂປຠາໂສ ວິຍ, ເຕສໍ ປຣິຈ຺ຈາເຄເນວ ຈສ຺ສ ອຘິຄໂມ ໂຫຕິ ໂອຣິມຕີຣປຣິຈ຺ຈາເຄນ ປາຣິມຕີຣສ຺ສ ວິຍ. ຕສ຺ມາ ນິຍມໍ ກໂຣຕີຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສິຍາ, ກສ຺ມາ ປເນສ ປຸພ຺ພປເທເຍວ ວຸຕ຺ໂຕ, ນ ອຸຕ຺ຕຣປເທ, ກິໍ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ອວິວິຈ຺ຈາປິ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍາຕິ? ນ ໂຂ ປເນຕໍ ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຕໍນິສ຺ສຣຓໂຕ ຫິ ປຸພ຺ພປເທ ເອສ ວຸຕ຺ໂຕ. ກາມຘາຕຸສມຕິກ຺ກມນໂຕ ຫິ ກາມຣາຄປຏິປກ຺ຂໂຕ ຈ ອິທໍ ຌານໍ ກາມານເມວ ນິສ຺ສຣຓໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ກາມານເມຕໍ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍທິທໍ ເນກ຺ຂມ຺ມ’’ນ຺ຕິ (ອິຕິວຸ. ໗໒). ອຸຕ຺ຕຣປເທປິ ປນ ຍຖາ ‘‘ອິເຘວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມໂຓ, ອິຘ ທຸຕິໂຍ ສມໂຓ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໓໙; ອ. ນິ. ໔.໒໔໑) ເອຕ຺ຖ ເອວກາໂຣ ອາເນຕ຺ວາ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ນ ຫິ ສກ຺ກາ ອິໂຕ ອຎ຺ເຎຫິປິ ນີວຣຓສງ຺ຂາເຕຫິ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ອວິວິຈ຺ຈ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິຕຸໍ. ຕສ຺ມາ ‘‘ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ເຈວ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫີ’’ຕິ ເອວໍ ປທທ຺ວເຍປິ ເອສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ປທທ຺ວເຍປິ ຈ ກິຎ຺ຈາປິ ວິວິຈ຺ຈາຕິ ອິມິນາ ສາຘາຣຓວຈເນນ ຕທງ຺ຄວິກ຺ຂມ຺ຠນສມຸຈ຺ເຉທປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິນິສ຺ສຣຓວິເວກາ ຈິຕ຺ຕກາຍອຸປຘິວິເວກາ ຈ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕຖາປິ ປຸພ຺ພຠາເຄ ກາຍວິເວກຈິຕ຺ຕວິເວກວິກ຺ຂມ຺ຠນວິເວກາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ, ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ກາຍວິເວກຈິຕ຺ຕວິເວກສມຸຈ຺ເຉທວິເວກປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິວິເວກນິສ຺ສຣຓວິເວກາ.

ກາເມຫີຕິ ອິມິນາ ປນ ປເທນ ເຍ ຈ ມຫານິທ຺ເທເສ ‘‘ກຕເມ ວຕ຺ຖຸກາມາ ມນາປິກາ ຣູປາ’’ຕິອາທິນາ (ມຫານິ. ໑) ນເຍນ ວຕ຺ຖຸກາມາ ວຸຕ຺ຕາ, ເຍ ຈ ຕຕ຺ເຖວ ວິຠງ຺ເຄ ຈ ‘‘ຉນ຺ໂທ ກາໂມ, ຣາໂຄ ກາໂມ, ຉນ຺ທຣາໂຄ ກາໂມ, ສງ຺ກປ຺ໂປ ກາໂມ, ຣາໂຄ ກາໂມ, ສງ຺ກປ຺ປຣາໂຄ ກາໂມ’’ຕິ (ມຫານິ. ໑; ວິຠ. ໕໖໔) ເອວໍ ກິເລສກາມາ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕ ສພ຺ເພປິ ສງ຺ຄຫິຕາ ອິຈ຺ເຈວ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ເອວຎ຺ຫິ ສຕິ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫີຕິ ວຕ຺ຖຸກາເມຫິປິ ວິວິຈ຺ເຈວາຕິ ອຕ຺ໂຖ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ເຕນ ກາຍວິເວໂກ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ.

ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫີຕິ ກິເລສກາເມຫິ ສພ຺ພາກຸສເລຫິ ວາ ວິວິຈ຺ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ເຕນ ຈິຕ຺ຕວິເວໂກ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ປຸຣິເມນ ເຈຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸກາເມຫິ ວິເວກວຈນໂຕ ເອວ ກາມສຸຂປຣິຈ຺ຈາໂຄ, ທຸຕິເຍນ ກິເລສກາເມຫິ ວິເວກວຈນໂຕ ເນກ຺ຂມ຺ມສຸຂປຣິຄ຺ຄໂຫ ວິຠາວິໂຕ ໂຫຕິ. ເອວໍ ວຕ຺ຖຸກາມກິເລສກາມວິເວກວຈນໂຕເຍວ ຈ ເອເຕສໍ ປຐເມນ ສໍກິເລສວຕ຺ຖຸປ຺ປຫານໍ, ທຸຕິເຍນ ສໍກິເລສປ຺ປຫານໍ. ປຐເມນ ໂລລຠາວສ຺ສ ເຫຕຸປຣິຈ຺ຈາໂຄ, ທຸຕິເຍນ ພາລຠາວສ຺ສ. ປຐເມນ ຈ ປໂຍຄສຸທ຺ຘິ, ທຸຕິເຍນ ອາສຍໂປສນໍ ວິຠາວິຕໍ ໂຫຕີຕິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ. ເອສ ຕາວ ນໂຍ ກາເມຫີຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕກາເມສຸ ວຕ຺ຖຸກາມປກ຺ເຂ.

ກິເລສກາມປກ຺ເຂ ປນ ຉນ຺ໂທຕິ ຈ ຣາໂຄຕິ ຈ ເອວມາທີຫິ ອເນກເຠໂທ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທວ ກາໂມຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ໂສ ຈ ອກຸສລປຣິຍາປນ຺ໂນປິ ສມາໂນ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕເມ ກາມາ, ຉນ຺ໂທ ກາໂມ’’ຕິອາທິນາ (ວິຠ. ໕໖໔) ນເຍນ ວິຠງ຺ເຄ ອຸປຣິ ຌານງ຺ຄປຏິປກ຺ຂໂຕ ວິສຸໍ ວຸຕ຺ໂຕ, ກິເລສກາມຕ຺ຕາ ວາ ປຸຣິມປເທ ວຸຕ຺ໂຕ, ອກຸສລປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ ທຸຕິຍປເທ. ອເນກເຠທໂຕ ຈສ຺ສ ກາມໂຕຕິ ອວຕ຺ວາ ກາເມຫີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ຈ ຘມ຺ມານໍ ອກຸສລຠາເວ ວິຊ຺ຊມາເນ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕເມ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ’’ຕິອາທິນາ (ວິຠ. ໕໖໔) ນເຍນ ວິຠງ຺ເຄ ອຸປຣິ ຌານງ຺ຄປຈ຺ຈນີກປຏິປກ຺ຂຠາວທສ຺ສນໂຕ ນີວຣຓາເນວ ວຸຕ຺ຕານິ. ນີວຣຓານິ ຫິ ຌານງ຺ຄປຈ຺ຈນີການິ, ເຕສໍ ຌານງ຺ຄາເນວ ປຏິປກ຺ຂານິ ວິທ຺ຘໍສການິ ວິນາສການີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຖາ ຫິ ‘‘ສມາຘິ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ປຏິປກ຺ໂຂ, ປີຕິ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ, ວິຕກ຺ໂກ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ, ສຸຂໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ, ວິຈາໂຣ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍາ’’ຕິ ເປຏເກ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເອວເມຕ຺ຖ ‘‘ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫີ’’ຕິ ອິມິນາ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວິເວໂກ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ‘‘ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫີ’’ຕິ ອິມິນາ ປຎ຺ຈນ຺ນມ຺ປິ ນີວຣຓານໍ. ອຄຫິຕຄ຺ຄຫເຓນ ປນ ປຐເມນ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ, ທຸຕິເຍນ ເສສນີວຣຓານໍ. ຕຖາ ປຐເມນ ຕີສຸ ອກຸສລມູເລສຸ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓເຠທວິສຍສ຺ສ ໂລຠສ຺ສ, ທຸຕິເຍນ ອາຆາຕວຕ຺ຖຸເຠທາທິວິສຍານໍ ໂທສໂມຫານໍ. ໂອຆາທີສຸ ວາ ຘມ຺ເມສຸ ປຐເມນ ກາໂມຆກາມໂຍຄກາມາສວກາມຸປາທານອຠິຊ຺ຌາກາຍຄນ຺ຖ ກາມຣາຄສຎ຺ໂຎຊນານໍ, ທຸຕິເຍນ ອວເສສໂອຆໂຍຄາສວອຸປາທານຄນ຺ຖສໍໂຍຊນານໍ. ປຐເມນ ຕຓ຺ຫາຍ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການຎ຺ຈ, ທຸຕິເຍນ ອວິຊ຺ຊາຍ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການຎ຺ຈ. ອປິຈ ປຐເມນ ໂລຠສມ຺ປຍຸຕ຺ຕອຏ຺ຐຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທານໍ, ທຸຕິເຍນ ເສສານໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອກຸສລຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທານໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວິເວໂກ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ປຫານງ຺ຄໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ສມ຺ປໂຍຄງ຺ຄໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຠິນິໂຣປນລກ຺ຂໂຓ ວິຕກ຺ໂກ. ອາຣມ຺ມຓານຸມຊ຺ຊນລກ຺ຂໂຓ ວິຈາໂຣ. ສນ຺ເຕປິ ຈ ເນສໍ ກຕ຺ຖຈິ ອວິປ຺ປໂຍເຄ ໂອຬາຣິກຏ຺ເຐນ ປຸພ຺ພງ຺ຄມຏ຺ເຐນ ຈ ຆຓ຺ຑາຠິຆາໂຕ ວິຍ ເຈຕໂສ ປຐມາຠິນິປາໂຕ ວິຕກ຺ໂກ, ສຸຂຸມຏ຺ເຐນ ອນຸມຊ຺ຊນສຠາເວນ ຈ ຆຓ຺ຑານຸຣໂວ ວິຍ ອນຸປ຺ປພນ຺ໂຘ ວິຈາໂຣ. ວິປ຺ຜາຣວາ ເຈຕ຺ຖ ວິຕກ຺ໂກ ປຐມຸປ຺ປຕ຺ຕິກາເລ ປຣິປ຺ຜນ຺ທນຠູໂຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕຸກາມສ຺ສ ປກ຺ຂິໂນ ປກ຺ຂວິກ຺ເຂໂປ ວິຍ, ປທຸມາຠິມຸຂປາໂຕ ວິຍ ຈ ຄນ຺ຘານຸພນ຺ຘເຈຕໂສ ຠມຣສ຺ສ. ສນ຺ຕວຸຕ຺ຕິ ວິຈາໂຣ ນາຕິປຣິປ຺ຜນ຺ທນຠູໂຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕສ຺ສ ປກ຺ຂິໂນ ປກ຺ຂປ຺ປສາຣຓໍ ວິຍ, ປຣິພ຺ຠມນໍ ວິຍ ຈ ປທຸມາຠິມຸຂປຕິຕສ຺ສ ຠມຣສ຺ສ ປທຸມສ຺ສ ອຸປຣິຠາເຄ.

ທຸກນິປາຕຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ອາກາເສ ຄຈ຺ຉໂຕ ມຫາສກຸຓສ຺ສ ອຸໂຠຫິ ປກ຺ເຂຫິ ວາຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປກ຺ເຂ ສນ຺ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຄມນໍ ວິຍ ອາຣມ຺ມເຓ ເຈຕໂສ ອຠິນິໂຣປນຠາເວນ ປວຕ຺ໂຕ ວິຕກ຺ໂກ, ວາຕຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ປກ຺ເຂ ຜນ຺ທາປຍມານສ຺ສ ຄມນໍ ວິຍ ອນຸມຊ຺ຊນຠາເວນ ປວຕ຺ໂຕ ວິຈາໂຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ອນຸປ຺ປພນ຺ເຘນ ປວຕ຺ຕິຍໍ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ໂສ ປນ ເຕສໍ ວິເສໂສ ປຐມທຸຕິຍຊ຺ຌາເນສຸ ປາກໂຏ ໂຫຕິ. ອປິຈ ມລຄ຺ຄຫິຕໍ ກໍສຠາຊນໍ ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ທຬ຺ຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອິຕເຣນ ຫຕ຺ເຖນ ຈຸຓ຺ຓເຕລວາລຓ຺ຑຸປເກນ ປຣິມຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ທຬ຺ຫຄ຺ຄຫຓຫຕ຺ໂຖ ວິຍ ວິຕກ຺ໂກ, ປຣິມຊ຺ຊນຫຕ຺ໂຖ ວິຍ ວິຈາໂຣ. ຕຖາ ກຸມ຺ຠກາຣສ຺ສ ທຓ຺ຑປ຺ປຫາເຣນ ຈກ຺ກໍ ຠມຍິຕ຺ວາ ຠາຊນໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປີຬນຫຕ຺ໂຖ ວິຍ ວິຕກ຺ໂກ, ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ສໍສຣຓຫຕ຺ໂຖ ວິຍ ວິຈາໂຣ. ຕຖາ ມຓ຺ຑລໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ສນ຺ນິຣຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຐິຕກຓ຺ຏໂກ ວິຍ ອຠິນິໂຣປໂນ ວິຕກ຺ໂກ, ພຫິ ປຣິພ຺ຠມນກຓ຺ຏໂກ ວິຍ ອນຸມຊ຺ຊໂນ ວິຈາໂຣ. ອິຕິ ອິມິນາ ຈ ວິຕກ຺ເກນ ອິມິນາ ຈ ວິຈາເຣນ ສຫ ວຕ຺ຕຕິ ຣຸກ຺ໂຂ ວິຍ ປຸປ຺ເຜນ ຜເລນ ຈາຕິ ອິທໍ ຌານໍ ‘‘ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ວິເວກຊນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ວິວິຕ຺ຕິ ວິເວໂກ, ນີວຣຓວິຄໂມຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິວິຕ຺ໂຕຕິ ວາ ວິເວໂກ, ນີວຣຓວິວິຕ຺ໂຕ ຌານສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມຣາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມາ ວິເວກາ, ຕສ຺ມິໍ ວາ ວິເວເກ ຊາຕນ຺ຕິ ວິເວກຊໍ. ປີຕິສຸຂນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປີຓຍຕີຕິ ປີຕິ, ສາ ສມ຺ປິຍາຍນລກ຺ຂຓາ. ສາ ປເນສາ ຂຸທ຺ທິກາ ປີຕິ, ຂຓິກາ ປີຕິ, ໂອກ຺ກນ຺ຕິກາ ປີຕິ, ອຸພ຺ເພຄາ ປີຕິ, ຜຣຓາ ປີຕີຕິ ປຎ຺ຈວິຘາ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຂຸທ຺ທິກາ ປີຕິ ສຣີເຣ ໂລມຫໍສນມຕ຺ຕເມວ ກາຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ຂຓິກາ ປີຕິ ຂເຓ ຂເຓ ວິຊ຺ຊຸປ຺ປາທສທິສາ ໂຫຕິ. ໂອກ຺ກນ຺ຕິກາ ປີຕິ ສມຸທ຺ທຕີຣໍ ວີຈິ ວິຍ ກາຍໍ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ຠິຊ຺ຊຕິ. ອຸພ຺ເພຄາ ປີຕິ ພລວຕີ ໂຫຕິ ກາຍໍ ອຸທ຺ຘຄ຺ຄໍ ກຕ຺ວາ ອາກາເສ ລງ຺ຆາປນປ຺ປມາຓປ຺ປຕ຺ຕາ. ຜຣຓາ ປີຕິ ອຕິພລວຕີ ໂຫຕິ. ຕາຍ ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ສກລສຣີຣໍ ຘມິຕ຺ວາ ປູຣິຕວຕ຺ຖິ ວິຍ ມຫຕາ ອຸທໂກເຆນ ປກ຺ຂນ຺ທປພ຺ພຕກຸຈ຺ຉິ ວິຍ ຈ ອນຸປຣິຜຸຏໍ ໂຫຕິ. ສາ ປເນສາ ປຎ຺ຈວິຘາ ປີຕິ ຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ທຸວິຘໍ ປສ຺ສທ຺ຘິໍ ປຣິປູເຣຕິ ກາຍປສ຺ສທ຺ຘິຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕປສ຺ສທ຺ຘິຎ຺ຈ. ປສ຺ສທ຺ຘິ ຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ທຸວິຘມ຺ປິ ສຸຂໍ ປຣິປູເຣຕິ ກາຍິກຎ຺ຈ ເຈຕສິກຎ຺ຈ. ສຸຂໍ ຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕໍ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ຕິວິຘໍ ສມາຘິໍ ປຣິປູເຣຕິ – ຂຓິກສມາຘິໍ, ອຸປຈາຣສມາຘິໍ, ອປ຺ປນາສມາຘິຎ຺ຈາຕິ. ຕາສຸ ຈ ຍາ ອປ຺ປນາສມາຘິສ຺ສ ມູລໍ ຫຸຕ຺ວາ ວຑ຺ຒມານາ ສມາຘິສມ຺ປໂຍຄໍ ຄຕາ ຜຣຓາ ປີຕິ, ອຍໍ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ອຘິປ຺ເປຕາ ປີຕີຕິ.

ອິຕຣໍ ປນ ສຸຂຍຕີຕິ ສຸຂໍ, ຍສ຺ສຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ສຸຂິຕໍ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸຂນໍ ວາ ສຸຂໍ, ສຸຏ຺ຐຸ ວາ ຂາທຕິ, ຂຓຕິ ຈ ກາຍຈິຕ຺ຕາພາຘນ຺ຕິ ສຸຂໍ, ໂສມນສ຺ສເວທນາເຍຕໍ ນາມໍ. ຕໍ ສາຕລກ຺ຂຓໍ. ສນ຺ເຕປິ ຈ ເນສໍ ກຕ຺ຖຈິ ອວິປ຺ປໂຍເຄ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓປຏິລາຠຕຸຏ຺ຐິ ປີຕິ, ປຏິລທ຺ຘຣສານຸຠວນໍ ສຸຂໍ. ຍຕ຺ຖ ປີຕິ, ຕຕ຺ຖ ສຸຂໍ. ຍຕ຺ຖ ສຸຂໍ, ຕຕ຺ຖ ນ ນິຍມໂຕ ປີຕິ. ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຄຫິຕາ ປີຕິ, ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຄຫິຕໍ ສຸຂໍ. ກນ຺ຕາຣຂິນ຺ນສ຺ສ ວນນ຺ຕຸທກທສ຺ສນສວເນສຸ ວິຍ ປີຕິ, ວນຈ຺ຉາຍາປເວສນອຸທກປຣິໂຠເຄສຸ ວິຍ ສຸຂໍ. ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ປາກຏຠາວໂຕ ເຈຕໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິຕິ ອຍຎ຺ຈ ປີຕິ ອິທຎ຺ຈ ສຸຂໍ ອສ຺ສ ຌານສ຺ສ, ອສ຺ມິໍ ວາ ຌາເນ ອຕ຺ຖີຕິ ອິທໍ ຌານໍ ‘‘ປີຕິສຸຂ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຖ ວາ ປີຕິ ຈ ສຸຂຎ຺ຈ ປີຕິສຸຂໍ ຘມ຺ມວິນຍາທໂຍ ວິຍ. ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ອສ຺ສ ຌານສ຺ສ, ອສ຺ມິໍ ວາ ຌາເນ ອຕ຺ຖີຕິ ເອວມ຺ປິ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ. ຍເຖວ ຫິ ຌານໍ, ເອວໍ ປີຕິສຸຂມ຺ເປຕ຺ຖ ວິເວກຊເມວ ໂຫຕິ. ຕຎ຺ຈສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ຕສ຺ມາ ອໂລປສມາສໍ ກຕ຺ວາ ເອກປເທເນວ ‘‘ວິເວກຊໍປີຕິສຸຂ’’ນ຺ຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ຍຸຊ຺ຊຕິ.

ປຐມນ຺ຕິ ຄຓນານຸປຸພ຺ພຕາ ປຐມໍ, ປຐມໍ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິປິ ປຐມໍ. ຌານນ຺ຕິ ທຸວິຘໍ ຌານໍ ອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌານຎ຺ຈ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ປຖວີກສິຓາທິອາຣມ຺ມຓໍ ອຸປນິຊ຺ຌາຍນ຺ຕີຕິ ‘‘ອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌານ’’ນ຺ຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຕາ. ວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄຜລານິ ປນ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານໍ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ວິປສ຺ສນາ ອນິຈ຺ຈາທິລກ຺ຂຓສ຺ສ ອຸປນິຊ຺ຌານໂຕ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານໍ, ວິປສ຺ສນາຍ ກຕກິຈ຺ຈສ຺ສ ມຄ຺ເຄນ ອິຊ຺ຌນໂຕ ມຄ຺ໂຄ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານໍ, ຜລໍ ປນ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ ຕຖລກ຺ຂຓໍ ອຸປນິຊ຺ຌາຍຕີຕິ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານໍ. ເຕສຸ ອິຘ ປຸພ຺ພຠາເຄ ອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌານໍ, ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ຕສ຺ມາ ອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌານໂຕ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານໂຕ ປຈ຺ຈນີກຊ຺ຌາປນໂຕ ຈ ‘‘ຌານ’’ນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊາຕິ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ, ປາປຸຓິຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຸປສມ຺ປາທຍິຕ຺ວາ ວາ, ນິປ຺ຜາເທຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ວິຫຣຕີຕິ ຕທນຸຣູເປນ ອິຣິຍາປຖວິຫາເຣນ ອິຣິຍຕິ, ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣຌານສມງ຺ຄີ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ວຸຕ຺ຕິໍ ອຠິນິປ຺ຜາເທຕິ.

ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາຕິ ເອຕ຺ຖ ວິຕກ຺ກສ຺ສ ຈ ວິຈາຣສ຺ສ ຈາຕິ ອິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວູປສມາ ສມຕິກ຺ກມາ, ທຸຕິຍຊ຺ຌານກ຺ຂເຓ ອປາຕຸຠາວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ທຸຕິຍຊ຺ຌາເນ ສພ຺ເພປິ ປຐມຊ຺ຌານຘມ຺ມາ ນ ສນ຺ຕິ, ອຎ຺ເຎເຍວ ຫິ ປຐມຊ຺ຌາເນ ຜສ຺ສາທໂຍ, ອຎ຺ເຎ ອິຘາຕິ. ໂອຬາຣິກສ຺ສ ປນ ໂອຬາຣິກສ຺ສ ອງ຺ຄສ຺ສ ສມຕິກ຺ກມາ ປຐມຊ຺ຌານໂຕ ປເຣສໍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານາທີນໍ ອຘິຄໂມ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິຘ ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕນິ ຊາຕໍ, ອຕ຺ຕສນ຺ຕາເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສມ຺ປສາທນນ຺ຕິ ສມ຺ປສາທນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສທ຺ຘາ. ສມ຺ປສາທນໂຍຄໂຕ ຌານມ຺ປິ ສມ຺ປສາທນໍ ນີລວຓ຺ຓໂຍຄໂຕ ນີລວຕ຺ຖໍ ວິຍ. ຍສ຺ມາ ວາ ຕໍ ຌານໍ ສມ຺ປສາທນສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ວິຕກ຺ກວິຈາຣກ຺ໂຂຠວູປສມເນນ ຈ ເຈໂຕ ສມ຺ປສາທຍຕິ, ຕສ຺ມາປິ ສມ຺ປສາທນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ອຕ຺ຖວິກປ຺ເປ ສມ຺ປສາທນໍ ເຈຕໂສຕິ ເອວໍ ປທສມ຺ພນ຺ໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ, ປຸຣິມສ຺ມິໍ ປນ ອຕ຺ຖວິກປ຺ເປ ເຈຕໂສຕິ ເອຕໍ ເອໂກທິຠາເວນ ສທ຺ຘິໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ – ເອໂກ ອຸເທຕີຕິ ເອໂກທິ, ວິຕກ຺ກວິຈາເຣຫິ ອນຊ຺ຌາຣູຬ຺ຫຕ຺ຕາ ອຄ຺ໂຄ ເສຏ຺ໂຐ ຫຸຕ຺ວາ ອຸເທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສຏ຺ໂຐປິ ຫິ ໂລເກ ເອໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວິຕກ຺ກວິຈາຣວິຣຫິໂຕ ວາ ເອໂກ ອສຫາໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ອິຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຖ ວາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ອຸທາຍຕີຕິ ອຸທິ, ອຸຏ຺ຐເປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ເອໂກ ຈ ໂສ ອຸທິ ຈາຕິ ເອໂກທິ. ສມາຘິສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອິຕິ ອິມໍ ເອໂກທິໍ ຠາເວຕິ ວຑ຺ເຒຕີຕິ ອິທໍ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ເອໂກທິຠາວໍ. ໂສ ປນາຍໍ ເອໂກທິ ຍສ຺ມາ ເຈຕໂສ, ນ ສຕ຺ຕສ຺ສ ນ ຊີວສ຺ສ. ຕສ຺ມາ ເອຕໍ ‘‘ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ນນຸ ຈາຍໍ ສທ຺ຘາ ປຐມຊ຺ຌາເນປິ ອຕ຺ຖິ, ອຍຎ຺ຈ ເອໂກທິນາມໂກ ສມາຘິ. ອຖ ກສ຺ມາ ອິທເມວ ‘‘ສມ຺ປສາທນໍ ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວ’’ນ຺ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ອທຸຎ຺ຫິ ປຐມຊ຺ຌານໍ ວິຕກ຺ກວິຈາຣກ຺ໂຂເຠນ ວີຈິຕຣງ຺ຄສມາກຸລມິວ ຊລໍ ນ ສຸປ຺ປສນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ສຕິຍາປິ ສທ຺ຘາຍ ‘‘ສມ຺ປສາທນ’’ນ຺ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ສຸປ຺ປສນ຺ນຕ຺ຕາເຍວ ເຈຕ຺ຖ ສມາຘິປິ ນ ສຸຏ຺ຐຸ ປາກໂຏ. ຕສ຺ມາ ‘‘ເອໂກທິຠາວ’’ນ຺ຕິປິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຌາເນ ວິຕກ຺ກວິຈາຣປລິໂພຘາຠາເວນ ລທ຺ໂຘກາສາ ພລວຕີ ສທ຺ຘາ, ພລວສທ຺ຘາສຫາຍປຏິລາເຠເນວ ຈ ສມາຘິປິ ປາກໂຏ, ຕສ຺ມາ ອິທເມວ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣນ຺ຕິ ຠາວນາຍ ປຫີນຕ຺ຕາ ເອຕສ຺ມິໍ, ເອຕສ຺ສ ວາ ວິຕກ຺ໂກ ນຕ຺ຖີຕິ ອວິຕກ຺ກໍ. ອິມິນາວ ນເຍນ ອວິຈາຣໍ. ເອຕ຺ຖາຫ – ‘‘ນນຸ ຈ ‘ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ’ຕິ ອິມິນາປິ ອຍມຕ຺ໂຖ ສິທ຺ໂຘ. ອຖ ກສ຺ມາ ປຸນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣ’ນ຺ຕິ’’? ວຸຈ຺ຈເຕ – ເອວເມຕໍ, ສິທ຺ໂຘວາຍມຕ຺ໂຖ, ນ ປເນຕໍ ຕທຕ຺ຖທີປກໍ, ນນຸ ອໂວຈຸມ຺ຫ ‘‘ໂອຬາຣິກສ຺ສ ປນ ໂອຬາຣິກສ຺ສ ອງ຺ຄສ຺ສ ສມຕິກ຺ກມາ ປຐມຊ຺ຌານໂຕ ປເຣສໍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານາທີນໍ ສມຘິຄໂມ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

ອປິຈ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອິທໍ ສມ຺ປສາທນໍ, ນ ກິເລສກາລຸສ຺ສິຍສ຺ສ. ວິຕກ຺ກວິຈາຣານຎ຺ຈ ວູປສມາ ເອໂກທິຠາວໍ, ນ ອຸປຈາຣຊ຺ຌານມິວ ນີວຣຓປ຺ປຫານາ, ນ ປຐມຊ຺ຌານມິວ ຈ ອງ຺ຄປາຕຸຠາວາຕິ ເອວໍ ສມ຺ປສາທນເອໂກທິຠາວານໍ ເຫຕຸປຣິທີປກມິທໍ ວຈນໍ. ຕຖາ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອິທໍ ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣໍ, ນ ຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານານິ ວິຍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນິ ວິຍ ຈ ອຠາວາຕິ ເອວໍ ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣຠາວສ຺ສ ເຫຕຸປຣິທີປກຎ຺ຈ. ນ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາຠາວມຕ຺ຕປຣິທີປກໍ, ວິຕກ຺ກວິຈາຣາຠາວມຕ຺ຕປຣິທີປກເມວ ປນ ‘‘ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ວຈນໍ. ຕສ຺ມາ ປຸຣິມໍ ວຕ຺ວາປິ ປຸນ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວາຕິ.

ສມາຘິຊນ຺ຕິ ປຐມຊ຺ຌານສມາຘິໂຕ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສມາຘິໂຕ ວາ ຊາຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ປຐມຊ຺ຌານມ຺ປິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສມາຘິໂຕ ຊາຕໍ, ອຖ ໂຂ ອຍເມວ ສມາຘິ ‘‘ສມາຘີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອຣຫຕິ ວິຕກ຺ກວິຈາຣກ຺ໂຂຠວິຣເຫນ ອຕິວິຍ ອຈລຕ຺ຕາ ສຸປ຺ປສນ຺ນຕ຺ຕາ ຈ. ຕສ຺ມາ ອິມສ຺ສ ວຓ຺ຓຠຓນຕ຺ຖໍ ອິທເມວ ‘‘ສມາຘິຊ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປີຕິສຸຂນ຺ຕິ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ທຸຕິຍນ຺ຕິ ຄຓນານຸປຸພ຺ພຕາ ທຸຕິຍໍ, ອິທໍ ທຸຕິຍໍ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິປິ ທຸຕິຍໍ.

ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາຕິ ວິຣາໂຄ ນາມ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາຍ ປີຕິຍາ ຊິຄຸຈ຺ຉນໍ ວາ ສມຕິກ຺ກໂມ ວາ, ອຸຠິນ຺ນໍ ປນ ອນ຺ຕຣາ ຈສທ຺ໂທ ສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ໂຖ, ໂສ ວູປສມໍ ວາ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕິ ວິຕກ຺ກວິຈາຣວູປສມໍ ວາ. ຕຕ຺ຖ ຍທາ ວູປສມເມວ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕິ, ຕທາ ປີຕິຍາ ວິຣາຄາ ຈ, ກິຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍ ວູປສມາ ຈາຕິ ເອວໍ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິມິສ຺ສາ ຈ ໂຍຊນາຍ ວິຣາໂຄ ຊິຄຸຈ຺ຉນຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ປີຕິຍາ ຊິຄຸຈ຺ຉນາ ຈ ສມຕິກ຺ກມາ ຈາຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຍທາ ປນ ວິຕກ຺ກວິຈາຣວູປສມໍ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕິ, ຕທາ ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ, ກິຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານຎ຺ຈ ວູປສມາຕິ ເອວໍ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິມິສ຺ສາ ຈ ໂຍຊນາຍ ວິຣາໂຄ ສມຕິກ຺ກມນຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ປີຕິຍາ ຈ ສມຕິກ຺ກມາ, ວິຕກ຺ກວິຈາຣານຎ຺ຈ ວູປສມາຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ກາມຎ຺ເຈເຕ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາ ທຸຕິຍຊ຺ຌາເນເຍວ ວູປສນ຺ຕາ, ອິມສ຺ສ ປນ ຌານສ຺ສ ມຄ຺ຄປຣິທີປນຕ຺ຖໍ ວຓ຺ຓຠຓນຕ຺ຖຎ຺ເຈຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາຕິ ຫິ ວຸຕ຺ເຕ ອິທໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ ‘‘ນູນ ວິຕກ຺ກວິຈາຣວູປສໂມ ມຄ຺ໂຄ ອິມສ຺ສ ຌານສ຺ສາ’’ຕິ. ຍຖາ ຈ ຕຕິເຍ ອຣິຍມຄ຺ເຄ ອປ຺ປຫີນານມ຺ປິ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐາທີນໍ ‘‘ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຫານາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໓໗໓; ມ. ນິ. ໒.໑໓໓; ສໍ. ນິ. ໕.໑໘໔; ອ. ນິ. ໓.໘໘) ເອວໍ ປຫານໍ ວຸຈ຺ຈມານໍ ວຓ຺ຓຠຓນໍ ໂຫຕິ, ຕທຘິຄມາຍ ອຸສ຺ສຸກ຺ການໍ ອຸສ຺ສາຫຊນກໍ, ເອວເມວ ອິຘ ອວູປສນ຺ຕານມ຺ປິ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສໂມ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ວຓ຺ຓຠຓນໍ ໂຫຕິ. ເຕນາຍມຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ປີຕິຍາ ຈ ສມຕິກ຺ກມາ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານຎ຺ຈ ວູປສມາ’’ຕິ.

ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸປປຕ຺ຕິໂຕ ອິກ຺ຂຕີຕິ ອຸເປກ຺ຂາ, ສມໍ ປສ຺ສຕິ ອປກ຺ຂປຕິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ປສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕາຍ ວິສທາຍ ວິປຸລາຍ ຖາມຄຕາຍ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ຕຕິຍຊ຺ຌານສມງ຺ຄີ ‘‘ອຸເປກ຺ຂໂກ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ອຸເປກ຺ຂາ ປນ ທສວິຘາ ໂຫຕິ ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣຸເປກ຺ຂາ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ ວີຣິຍຸເປກ຺ຂາ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ເວທນຸເປກ຺ຂາ ວິປສ຺ສນຸເປກ຺ຂາ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາ ຌານຸເປກ຺ຂາ ປາຣິສຸທ຺ຘຸເປກ຺ຂາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍາ ‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂີຓາສໂວ ຠິກ຺ຂຸ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ເນວ ສຸມໂນ ໂຫຕິ ນ ທຸມ຺ມໂນ, ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໖.໑) ເອວມາຄຕາ ຂີຓາສວສ຺ສ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐຉຬາຣມ຺ມຓາປາເຖ ປຣິສຸທ຺ຘປກຕິຠາວາວິຊຫນາກາຣຠູຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ ນາມ.

ຍາ ປນ ‘‘ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໕໕໖; ມ. ນິ. ໑.໗໗) ເອວມາຄຕາ ສຕ຺ເຕສຸ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາກາຣຠູຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣຸເປກ຺ຂາ ນາມ.

ຍາ ປນ ‘‘ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ ວິເວກນິສ຺ສິຕ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໒໔໗) ເອວມາຄຕາ ສຫຊາຕຘມ຺ມານໍ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາກາຣຠູຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ ນາມ.

ຍາ ປນ ‘‘ກາເລນ ກາລໍ ອຸເປກ຺ຂານິມິຕ຺ຕໍ ມນສິກໂຣຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໑໐໓) ເອວມາຄຕາ ອນຈ຺ຈາຣທ຺ຘນາຕິສິຖິລວີຣິຍສງ຺ຂາຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ວີຣິຍຸເປກ຺ຂາ ນາມ.

ຍາ ປນ ‘‘ກຕິ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ສມຖວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ກຕິ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ວິປສ຺ສນາວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ? ອຏ຺ຐ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ສມຖວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ທສ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ວິປສ຺ສນາວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໕໗) ເອວມາຄຕາ ນີວຣຓາທິປຏິສງ຺ຂາສນ຺ຕິຏ຺ຐນາຄຫເຓ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຠູຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ນາມ.

ຍາ ປນ ‘‘ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາມາວຈຣໍ ກຸສລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ໑໕໐) ເອວມາຄຕາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂສຎ຺ຎິຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ເວທນຸເປກ຺ຂາ ນາມ.

ຍາ ‘‘ຍທຕ຺ຖິ ຍໍ ຠູຕໍ, ຕໍ ປຊຫຕິ, ອຸເປກ຺ຂໍ ປຏິລຠຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໗໑; ອ. ນິ. ໗.໕໕) ເອວມາຄຕາ ວິຈິນເນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຠູຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ວິປສ຺ສນຸເປກ຺ຂາ ນາມ.

ຍາ ປນ ຉນ຺ທາທີສຸ ເຍວາປນເກສຸ ອາຄຕາ ສຫຊາຕານໍ ສມວາຫິຕຠູຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາ ນາມ.

ຍາ ປນ ‘‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣຕີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໖໓; ທີ. ນິ. ໑.໒໓໐) ເອວມາຄຕາ ອຄ຺ຄສຸເຂປິ ຕສ຺ມິໍ ອປກ຺ຂປາຕຊນນີ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ຌານຸເປກ຺ຂາ ນາມ.

ຍາ ປນ ‘‘ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ໑໖໕; ທີ. ນິ. ໑.໒໓໒) ເອວມາຄຕາ ສພ຺ພປຈ຺ຈນີກປຣິສຸທ຺ຘາ ປຈ຺ຈນີກວູປສມເນປິ ອພ຺ຍາປາຣຠູຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ປາຣິສຸທ຺ຘຸເປກ຺ຂາ ນາມ.

ຕຕ຺ຖ ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣຸເປກ຺ຂາ ຈ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ ຈ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາ ຈ ຌານຸເປກ຺ຂາ ຈ ປາຣິສຸທ຺ຘຸເປກ຺ຂາ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກາ, ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາວ ໂຫຕິ. ເຕນ ເຕນ ອວຕ຺ຖາເຠເທນ ປນສ຺ສາຍໍ ເຠໂທ. ເອກສ຺ສາປິ ສໂຕ ສຕ຺ຕສ຺ສ ກຸມາຣຍຸວຕ຺ເຖຣເສນາປຕິຣາຊາທິວເສນ ເຠໂທ ວິຍ, ຕສ຺ມາ ຕາສຸ ຍຕ຺ຖ ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ, ນ ຕຕ຺ຖ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຸເປກ຺ຂາທໂຍ. ຍຕ຺ຖ ວາ ປນ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ, ນ ຕຕ຺ຖ ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາທໂຍ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຍຖາ ເຈຕາສໍ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກີຠາໂວ, ເອວໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາວິປສ຺ສນຸເປກ຺ຂານມ຺ປິ. ປຎ຺ຎາ ເອວ ຫິ ສາ, ກິຈ຺ຈວເສນ ທ຺ວິຘາ ຠິນ຺ນາ. ຍຖາ ຫິ ປຸຣິສສ຺ສ ສາຍໍ ເຄຫໍ ປວິຏ຺ຐໍ ສປ຺ປໍ ອຊປທທຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິເຍສມານສ຺ສ ຕໍ ຖຸສໂກຏ຺ຐເກ ນິປນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສປ຺ໂປ ນຸ ໂຂ, ໂນ’’ຕິ ອວໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ໂສວຕ຺ຖິກຕ຺ຕຍໍ ທິສ຺ວາ ນິພ຺ເພມຕິກສ຺ສ ‘‘ສປ຺ໂປ, ນ ສປ຺ໂປ’’ຕິ ວິຈິນເນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອວເມວ ຍາ ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສກສ຺ສ ວິປສ຺ສນາຎາເຓນ ລກ຺ຂຓຕ຺ຕເຍ ທິຏ຺ເຐ ສງ຺ຂາຣານໍ ອນິຈ຺ຈຠາວາທິວິຈິນເນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຍໍ ວິປສ຺ສນຸເປກ຺ຂາ. ຍຖາ ປນ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ອຊປທທຓ຺ເຑນ ຄາຬ຺ຫໍ ສປ຺ປໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ກິນ຺ຕາຫໍ ອິມໍ ສປ຺ປໍ ອວິເຫເຐນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕານຎ຺ຈ ອິມິນາ ອຑໍສາເປນ຺ໂຕ ມຸຎ຺ເຈຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ມຸຎ຺ຈນາກາຣເມວ ປຣິເຍສໂຕ ຄຫເຓ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ຍາ ລກ຺ຂຓຕ຺ຕຍສ຺ສ ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ອາທິຕ຺ເຕ ວິຍ ຕໂຍ ຠເວ ປສ຺ສໂຕ ສງ຺ຂາຣຄຫເຓ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ, ອຍໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ. ອິຕິ ວິປສ຺ສນຸເປກ຺ຂາຍ ສິທ຺ຘາຍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາປິ ສິທ຺ຘາວ ໂຫຕິ. ອິມິນາ ປເນສາ ວິຈິນນຄຫເຓສຸ ມຊ຺ຌຕ຺ຕສງ຺ຂາເຕນ ກິຈ຺ເຈນ ທ຺ວິຘາ ຠິນ຺ນາຕິ. ວີຣິຍຸເປກ຺ຂາ ປນ ເວທນຸເປກ຺ຂາ ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎຎ຺ຈ ອວເສສາຫິ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ຠິນ຺ນາ ເອວາຕິ. ອາຫ ເຈຕ຺ຖ –

‘‘ມຊ຺ຌຕ຺ຕພ຺ຣຫ຺ມໂພຊ຺ຌງ຺ຄຉຬງ຺ຄຌານສຸທ຺ຘິໂຍ;

ວິປສ຺ສນາ ຈ ສງ຺ຂາຣເວທນາ ວີຣິຍໍ ອິຕິ.

ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ທໂສເປກ຺ຂາ, ຉ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາທິໂຕ ຕໂຕ;

ທຸເວ ປຎ຺ຎາ ຕໂຕ ທ຺ວີຫິ, ຈຕສ຺ໂສວ ຠວນ຺ຕິມາ’’ຕິ.

ອິຕິ ອິມາສຸ ອຸເປກ຺ຂາສຸ ຌານຸເປກ຺ຂາ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາ. ສາ ມຊ຺ຌຕ຺ຕລກ຺ຂຓາ. ເອຕ຺ຖາຫ – ‘‘ນນຸ ຈາຍໍ ອຕ຺ຖໂຕ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາວ ໂຫຕິ, ສາ ຈ ປຐມທຸຕິຍຊ຺ຌາເນສຸປິ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຣປິ ‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣຕີ’ຕິ ເອວມຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ສິຍາ, ສາ ກສ຺ມາ ນ ວຸຕ຺ຕາ’’ຕິ? ອປຣິພ຺ຍຕ຺ຕກິຈ຺ຈໂຕ. ອປຣິພ຺ຍຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ກິຈ຺ຈໍ ວິຕກ຺ກາທີຫິ ອຠິຠູຕຕ຺ຕາ, ອິຘ ປນາຍໍ ວິຕກ຺ກວິຈາຣປີຕີຫິ ອນຠິຠູຕຕ຺ຕາ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕສິຣາ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິພ຺ຍຕ຺ຕກິຈ຺ຈາ ຊາຕາ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາຕິ.

ອິທານິ ສໂຕ ຈ ສມ຺ປຊາໂນຕິ ເອຕ຺ຖ ສຣຕີຕິ ສໂຕ. ສມ຺ປຊານາຕີຕິ ສມ຺ປຊາໂນ. ອິຕິ ປຸຄ຺ຄເລນ ສຕິ ຈ ສມ຺ປຊຎ຺ຎຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສຣຓລກ຺ຂຓາ ສຕິ. ອສມ຺ໂມຫລກ຺ຂຓໍ ສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ອິທໍ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ປຸຣິມຊ຺ຌາເນສຸປິ ອຕ຺ຖິ, ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິສ຺ສ ຫິ ອສມ຺ປຊານສ຺ສ ອຸປຈາຣມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ປເຄວ ອປ຺ປນາ. ໂອຬາຣິກຕ຺ຕາ ປນ ເຕສໍ ຌານານໍ ຠູມິຍໍ ວິຍ ປຸຣິສສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຄຕິ ສຸຂາ ໂຫຕິ, ອພ຺ຍຕ຺ຕໍ ຕຕ຺ຖ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎກິຈ຺ຈໍ. ໂອຬາຣິກງ຺ຄປ຺ປຫາເນນ ປນ ສຸຂຸມຕ຺ຕາ ອິມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຂຸຣຘາຣາຍໍ ວິຍ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎກິຈ຺ຈປຣິຄ຺ຄຫິຕາ ເອວ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຄຕິ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາຕິ ອິເຘວ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍ – ຍຖາ ເຘນຸປໂຄ ວຈ຺ໂຉ ເຘນຸໂຕ ອປນີໂຕ ອຣກ຺ຂິຍມາໂນ ປຸນເທວ ເຘນຸໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ, ເອວມິທໍ ຕຕິຍຊ຺ຌານສຸຂໍ ປີຕິໂຕ ອປນີຕມ຺ປິ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎາຣກ຺ເຂນ ອຣກ຺ຂິຍມານໍ ປຸນເທວ ປີຕິໍ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ປີຕິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເມວ ສິຍາ. ສຸເຂ ວາປິ ສຕ຺ຕາ ສາຣຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອິທຎ຺ຈ ອຕິມຘຸຣໍ ສຸຂໍ ຕໂຕ ປຣໍ ສຸຂາຠາວາ. ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎານຸຠາເວນ ປເນຕ຺ຖ ສຸເຂ ອສາຣຊ຺ຊນາ ໂຫຕິ, ໂນ ອຎ຺ຎຖາຕິ ອິມມ຺ປິ ອຕ຺ຖວິເສສໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິທໍ ອິເຘວ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອິທານິ ສຸຂຎ຺ຈ ກາເຍນ ປຏິສໍເວເທຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ຕຕິຍຊ຺ຌານສມງ຺ຄິໂນ ສຸຂປຏິສໍເວທນາໂຠໂຄ ນຕ຺ຖິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ຍສ຺ມາ ຕສ຺ສ ນາມກາເຍນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ສຸຂໍ, ຍໍ ວາ ຕໍ ນາມກາຍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ສຸຂໍ, ຕໍສມຸຏ຺ຐາເນນສ຺ສ ຍສ຺ມາ ອຕິປຓີເຕນ ຣູເປນ ຣູປກາໂຍ ຜຸຏ຺ໂຐ, ຍສ຺ສ ຜຸຏ຺ຐຕ຺ຕາ ຌານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕປິ ສຸຂໍ ປຏິສໍເວເທຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ສຸຂຎ຺ຈ ກາເຍນ ປຏິສໍເວເທຫີ’’ຕິ ອາຫ.

ອິທານິ ຍໍ ຕໍ ອຣິຍາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີຕິ ເອຕ຺ຖ ຍໍຌານເຫຕຸ ຍໍຌານກາຣຓາ ຕໍ ຕຕິຍຊ຺ຌານສມງ຺ຄິປຸຄ຺ຄລໍ ພຸທ຺ຘາທໂຍ ອຣິຍາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ ເທເສນ຺ຕິ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ປຏ຺ຐເປນ຺ຕິ ວິວຣນ຺ຕິ ວິຠຊນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕານີກໂຣນ຺ຕິ ປກາເສນ຺ຕິ, ປສໍສນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ກິນ຺ຕິ? ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີຕິ. ຕໍ ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ກສ຺ມາ ປນ ຕໍ ເຕ ເອວໍ ປສໍສນ຺ຕີຕິ? ປສໍສາຣຫໂຕ. ອຍຎ຺ຫິ ຍສ຺ມາ ອຕິມຘຸຣສຸເຂ ສຸຂປາຣມິປ຺ປຕ຺ເຕປິ ຕຕິຍຊ຺ຌາເນ ອຸເປກ຺ຂໂກ, ນ ຕຕ຺ຖ ສຸຂາຠິສງ຺ເຄນ ອາກຑ຺ຒີຍຕິ. ຍຖາ ຈ ປີຕິ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕິຕາຍ ສຕິມາ. ຍສ຺ມາ ຈ ອຣິຍກນ຺ຕໍ ອຣິຍຊນເສວິຕເມວ ຈ ອສໍກິລິຏ຺ຐໍ ສຸຂໍ ນາມກາເຍນ ປຏິສໍເວເທຕິ, ຕສ຺ມາ ປສໍສາຣໂຫ ໂຫຕິ. ອິຕິ ປສໍສາຣຫໂຕ ນໍ ອຣິຍາ ເຕ ເອວໍ ປສໍສາຣຫເຫຕຸຠູເຕ ຄຸເຓ ປກາເສນ຺ຕາ ‘‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີ’’ຕິ ເອວໍ ປສໍສນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຕິຍນ຺ຕິ ຄຓນານຸປຸພ຺ພຕາ ຕຕິຍໍ, ຕຕິຍໍ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິປິ ຕຕິຍໍ.

ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາຕິ ກາຍິກສຸຂສ຺ສ ຈ ກາຍິກທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ. ປຸພ຺ເພວາຕິ ຕຎ຺ຈ ໂຂ ປຸພ຺ເພວ, ນ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານກ຺ຂເຓ. ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາຕິ ເຈຕສິກສຸຂສ຺ສ ເຈຕສິກທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈາຕິ ອິເມສມ຺ປິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຸພ຺ເພວ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ, ປຫານາ ອິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກທາ ປນ ເນສໍ ປຫານໍ ໂຫຕິ? ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ອຸປຈາຣກ຺ຂເຓ. ໂສມນສ຺ສຎ຺ຫິ ຈຕຸຕ຺ຖສ຺ສ ຌານສ຺ສ ອຸປຈາຣກ຺ຂເຓເຍວ ປຫີຍຕິ, ທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສສຸຂານິ ປຐມທຸຕິຍຕຕິຍານໍ ອຸປຈາຣກ຺ຂເຓສຸ. ເອວເມເຕສໍ ປຫານກ຺ກເມນ ອວຸຕ຺ຕານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍວິຠງ຺ເຄ (ວິຠ. ໒໑໙ ອາທໂຍ) ປນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອຸທ຺ເທສກ຺ກເມເນວ ອິຘາປິ ວຸຕ຺ຕານໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ປຫານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຍທິ ປເນຕານິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຌານສ຺ສ ອຸປຈາຣກ຺ຂເຓເຍວ ປຫີຍນ຺ຕິ, ອຖ ກສ຺ມາ ‘‘ກຕ຺ຖ ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອປຣິເສສໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ…ເປ… ປຐມຊ຺ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອປຣິເສສໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ກຕ຺ຖ ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອປຣິເສສໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອປຣິເສສໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໕໑໐) ເອວໍ ຌາເນສ຺ເວວ ນິໂຣໂຘ ວຸຕ຺ໂຕຕິ? ອຕິສຍນິໂຣຘຕ຺ຕາ. ອຕິສຍນິໂຣໂຘ ຫິ ເຕສໍ ປຐມຊ຺ຌານາທີສຸ, ນ ນິໂຣໂຘເຍວ. ນິໂຣໂຘເຍວ ປນ ອຸປຈາຣກ຺ຂເຓ, ນາຕິສຍນິໂຣໂຘ. ຕຖາ ຫິ ນານາວຊ຺ຊເນ ປຐມຊ຺ຌານູປຈາເຣ ນິຣຸທ຺ຘສ຺ສາປິ ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ຑໍສມກສາທິສມ຺ຜສ຺ເສນ ວາ ວິສມາສນູປຕາເປນ ວາ ສິຍາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ນ ຕ຺ເວວ ອນ຺ໂຕອປ຺ປນາຍໍ. ອຸປຈາເຣ ວາ ນິຣຸທ຺ຘມ຺ເປຕໍ ນ ສຸຏ຺ຐຸ ນິຣຸທ຺ຘໍ ໂຫຕິ ປຏິປກ຺ເຂນ ອວິຫຕຕ຺ຕາ. ອນ຺ໂຕອປ຺ປນາຍໍ ປນ ປີຕິຜຣເຓນ ສພ຺ໂພ ກາໂຍ ສຸໂຂກ຺ກນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ສຸໂຂກ຺ກນ຺ຕກາຍສ຺ສ ຈ ສຸຏ຺ຐຸ ນິຣຸທ຺ຘໍ ໂຫຕິ ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຏິປກ຺ເຂນ ວິຫຕຕ຺ຕາ. ນານາວຊ຺ຊເນເຍວ ຈ ທຸຕິຍຊ຺ຌານູປຈາເຣ ປຫີນສ຺ສາປິ ໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ, ຍສ຺ມາ ເອຕໍ ວິຕກ຺ກວິຈາຣປຈ຺ຈເຍປິ ກາຍກິລມເຖ ຈິຕ຺ຕູປຆາເຕ ຈ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ວິຕກ຺ກວິຈາຣາຠາເວ ເນວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍຕ຺ຖ ປນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ວິຕກ຺ກວິຈາຣຠາເວ. ອປ຺ປຫີນາເຍວ ຈ ທຸຕິຍຊ຺ຌານູປຈາເຣ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາຕິ ຕຕ຺ຖສ຺ສ ສິຍາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ນຕ຺ເວວ ທຸຕິຍຊ຺ຌາເນ ປຫີນປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ. ຕຖາ ຕຕິຍຊ຺ຌານູປຈາເຣ ປຫີນສ຺ສາປິ ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ປີຕິສມຸຏ຺ຐານປຓີຕຣູປຜຸຏ຺ຐກາຍສ຺ສ ສິຍາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ນຕ຺ເວວ ຕຕິຍຊ຺ຌາເນ. ຕຕິຍຊ຺ຌາເນ ຫິ ສຸຂສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠູຕາ ປີຕິ ສພ຺ພໂສ ນິຣຸທ຺ຘາ ໂຫຕິ. ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານູປຈາເຣ ປຫີນສ຺ສາປິ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອາສນ຺ນຕ຺ຕາ, ອປ຺ປນາປ຺ປຕ຺ຕາຍ ອຸເປກ຺ຂາຍ ອຠາເວນ ສມ຺ມາ ອນຕິກ຺ກນ຺ຕຕ຺ຕາ ຈ ສິຍາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ນຕ຺ເວວ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນ. ຕສ຺ມາ ເອວ ຈ ‘‘ເອຕ຺ຖຸປ຺ປນ຺ນໍ ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອປຣິເສສໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອປຣິເສສຄ຺ຄຫຓໍ ກຕນ຺ຕິ.

ເອຕ຺ຖາຫ – ‘‘ອເຖວໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຌານສ຺ສູປຈາເຣ ປຫີນາປິ ເອຕາ ເວທນາ ອິຘ ກສ຺ມາ ສມາຫຣີ’’ຕິ? ສຸຂຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ. ຍາ ຫິ ອຍໍ ‘‘ອທຸກ຺ຂມສຸຂ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ ສຸຂຸມາ ທຸພ຺ພິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ນ ສກ຺ກາ ສຸເຂນ ຄເຫຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ຍຖາ ນາມ ທຸຏ຺ຐສ຺ສ ຍຖາ ຕຖາ ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຄເຫຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍສ຺ສ ໂຄຓສ຺ສ ຄຫຓຕ຺ຖໍ ໂຄໂປ ເອກສ຺ມິໍ ວເຊ ສພ຺ພາ ຄາໂວ ສມາຫຣຕິ, ອເຖເກກໍ ນີຫຣນ຺ໂຕ ປຏິປາຏິຍາ ອາຄຕໍ ‘‘ອຍໍ ໂສ ຄຓ຺ຫຖ ນ’’ນ຺ຕິ ຕມ຺ປິ ຄາຫາເປຕິ, ເອວເມວໍ ສຸຂຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ສພ຺ພາປິ ເອຕາ ສມາຫຣິ. ເອວຎ຺ຫິ ສມາຫຏາ ເອຕາ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ຍໍ ເນວ ສຸຂໍ, ນ ທຸກ຺ຂໍ, ນ ໂສມນສ຺ສໍ, ນ ໂທມນສ຺ສໍ, ອຍໍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາເວທນາ’’ຕິ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ເອສາ ຄາຫຍິຕຸໍ.

ອປິຈ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈຍທສ຺ສນຕ຺ຖຎ຺ຈາປິ ເອຕາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ສຸຂທຸກ຺ຂປ຺ປຫານາທໂຍ ຫິ ຕສ຺ສາ ປຈ຺ຈຍາ. ຍຖາຫ – ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຈ຺ຈຍາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ສມາປຕ຺ຕິຍາ. ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິເມ ໂຂ ອາວຸໂສ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈຍາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ສມາປຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໕໘). ຍຖາ ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປຫີນາປິ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິອາທໂຍ ຕຕິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ວຓ຺ຓຠຓນຕ຺ຖໍ ຕຕ຺ຖ ປຫີນາຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ເອວໍ ວຓ຺ຓຠຓນຕ຺ຖມ຺ເປຕສ຺ສ ຌານສ຺ເສຕາ ອິຘ ວຸຕ຺ຕາຕິປິ ເວທິຕພ຺ພາ. ປຈ຺ຈຍຆາເຕນ ວາ ເອຕ຺ຖ ຣາຄໂທສານໍ ອຕິທູຣຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸມ຺ເປຕາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອຕາສຸ ຫິ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ, ໂສມນສ຺ສໍ ຣາຄສ຺ສ, ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສສ຺ສ, ໂທມນສ຺ສໍ ໂທສສ຺ສ. ສຸຂາທິຆາເຕນ ຈ ສປ຺ປຈ຺ຈຍາ ຣາຄໂທສາ ຫຕາຕິ ອຕິທູເຣ ໂຫນ຺ຕີຕິ.

ອທຸກ຺ຂມສຸຂນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂາຠາເວນ ອທຸກ຺ຂໍ. ສຸຂາຠາເວນ ອສຸຂໍ. ເອເຕເນຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂສຸຂປຏິປກ຺ຂຠູຕໍ ຕຕິຍເວທນໍ ທີເປຕິ, ນ ທຸກ຺ຂສຸຂາຠາວມຕ຺ຕໍ. ຕຕິຍເວທນາ ນາມ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ, ອຸເປກ຺ຂາຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສາ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐວິປຣີຕານຸຠວນລກ຺ຂຓາ. ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິນ຺ຕິ ອຸເປກ຺ຂາຍ ຊນິຕສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ຌາເນ ສຸປຣິສຸທ຺ຘາ ສຕິ, ຍາ ຈ ຕສ຺ສາ ສຕິຍາ ປາຣິສຸທ຺ຘິ, ສາ ອຸເປກ຺ຂາຍ ກຕາ, ນ ອຎ຺ເຎນ. ຕສ຺ມາ ເອຕໍ ‘‘ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍາຍ ຈ ອຸເປກ຺ຂາຍ ເອຕ຺ຖ ສຕິຍາ ປາຣິສຸທ຺ຘິ ໂຫຕິ, ສາ ອຕ຺ຖໂຕ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ນ ເກວລຎ຺ເຈຕ຺ຖ ຕາຍ ສຕິເຍວ ປຣິສຸທ຺ຘາ, ອປິຈ ໂຂ ສພ຺ເພປິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາ, ສຕິສີເສນ ປນ ເທສນາ ວຸຕ຺ຕາ.

ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ອຍໍ ອຸເປກ຺ຂາ ເຫຏ຺ຐາປິ ຕີສຸ ຌາເນສຸ ວິຊ຺ຊຕິ, ຍຖາ ປນ ທິວາ ສູຣິຍປ຺ປຠາຠິຠວາ ໂສມ຺ມຠາເວນ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປກາຣກຕ຺ເຕນ ວາ ສຠາຄາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອລາຠາ ທິວາ ວິຊ຺ຊມານາປິ ຈນ຺ທເລຂາ ອປຣິສຸທ຺ຘາ ໂຫຕິ ອປຣິໂຍທາຕາ, ເອວມຍມ຺ປິ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາຈນ຺ທເລຂາ ວິຕກ຺ກາທິປຈ຺ຈນີກຘມ຺ມເຕຊາຠິຠວາ ສຠາຄາຍ ຈ ອຸເປກ຺ຂາເວທນາຣຕ຺ຕິຍາ ອລາຠາ ວິຊ຺ຊມານາປິ ປຐມຊ຺ຌານາທິເຠເທ ອປຣິສຸທ຺ຘາ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສາ ຈ ອປຣິສຸທ຺ຘາຍ ທິວາ ອປຣິສຸທ຺ຘຈນ຺ທເລຂາຍ ປຠາ ວິຍ ສຫຊາຕາປິ ສຕິອາທໂຍ ອປຣິສຸທ຺ຘາວ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເຕສຸ ເອກມ຺ປິ ‘‘ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິ’’ນ຺ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຘ ປນ ວິຕກ຺ກາທິປຈ຺ຈນີກເຕຊາຠິຠວາຠາວາ ສຠາຄາຍ ຈ ອຸເປກ຺ຂາເວທນາຣຕ຺ຕິຍາ ປຏິລາຠາ ອຍໍ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາຈນ຺ທເລຂາ ອຕິວິຍ ປຣິສຸທ຺ຘາ. ຕສ຺ສາ ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ປຣິສຸທ຺ຘຈນ຺ທເລຂາຍ ປຠາ ວິຍ ສຫຊາຕາປິ ສຕິອາທໂຍ ປຣິສຸທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ ປຣິໂຍທາຕາ. ຕສ຺ມາ ອິທເມວ ‘‘ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຈຕຸຕ຺ຖນ຺ຕິ ຄຓນານຸປຸພ຺ພຕາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິປິ ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຌານານິ ປຸພ຺ພຠາເຄປິ ນານາ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓປິ. ປຸພ຺ພຠາເຄ ສມາປຕ຺ຕິວເສນ ນານາ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ນານາມຄ຺ຄວເສນ. ເອກສ຺ສ ຫິ ປຐມມຄ຺ໂຄ ປຐມຊ຺ຌານິໂກ ໂຫຕິ, ທຸຕິຍມຄ຺ຄາທໂຍປິ ປຐມຊ຺ຌານິກາ ວາ ທຸຕິຍາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣຊ຺ຌານິກາ ວາ. ເອກສ຺ສ ປຐມມຄ຺ໂຄ ທຸຕິຍາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣຊ຺ຌານິໂກ ໂຫຕິ, ທຸຕິຍາທໂຍປິ ທຸຕິຍາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣຊ຺ຌານິກາ ວາ ປຐມຊ຺ຌານິກາ ວາ. ເອວໍ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ມຄ຺ຄາ ຌານວເສນ ສທິສາ ວາ ອສທິສາ ວາ ເອກຈ຺ຈສທິສາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຍໍ ປນສ຺ສ ວິເສໂສ ປາທກຊ຺ຌານນິຍເມນ ໂຫຕິ. ປຐມຊ຺ຌານລາຠິໂນ ຫິ ປຐມຊ຺ຌານາ ວຸຏ຺ຐາຍ ວິປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນມຄ຺ໂຄ ປຐມຊ຺ຌານິໂກ ໂຫຕິ, ມຄ຺ຄງ຺ຄໂພຊ຺ຌງ຺ຄານິ ປເນຕ຺ຖ ປຣິປຸຓ຺ຓາເນວ ໂຫນ຺ຕິ. ທຸຕິຍຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ວິປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ທຸຕິຍຊ຺ຌານິໂກ ໂຫຕິ, ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ປເນຕ຺ຖ ສຕ຺ຕ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕິຍຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ວິປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ຕຕິຍຊ຺ຌານິໂກ, ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ປເນຕ຺ຖ ສຕ຺ຕ, ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານິ ຉ ໂຫນ຺ຕິ. ເອສ ນໂຍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນາ. ອາຣຸປ຺ເປ ຈຕຸກ຺ກປຎ຺ຈກຊ຺ຌານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ, ນ ໂລກິຍນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖ ກຖນ຺ຕິ? ເອຕ຺ຖປິ ປຐມຊ຺ຌານາທີສຸ ຍໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ອຣູປສມາປຕ຺ຕິໍ ຠາເວຕ຺ວາ ໂຍ ອາຣຸປ຺ເປ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຕໍຌານິກາວ ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ຕໂຍ ມຄ຺ຄາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອວໍ ປາທກຊ຺ຌານເມວ ນິຍເມຕິ. ເກຈິ ປນ ເຖຣາ ‘‘ວິປສ຺ສນາຍ ອາຣມ຺ມຓຠູຕາ ຂນ຺ຘາ ນິຍເມນ຺ຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເກຈິ ‘‘ປຸຄ຺ຄລຊ຺ຌາສໂຍ ນິຍເມຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເກຈິ ‘‘ວຸຏ຺ຐານຄາມິນີ ວິປສ຺ສນາ ນິຍເມຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອນຸປຸພ຺ພິກຖາ – ວິປສ຺ສນານິຍເມນ ຫິ ສຸກ຺ຂວິປສ຺ສກສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນມຄ຺ໂຄປິ, ສມາປຕ຺ຕິລາຠິໂນ ຌານໍ ປາທກໍ ອກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນມຄ຺ໂຄປິ, ປຐມຊ຺ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ປກິຓ຺ຓກສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປາທິຕມຄ຺ໂຄປິ ປຐມຊ຺ຌານິໂກວ ໂຫຕິ, ສພ຺ເພສຸ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານິ ອຏ຺ຐ ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ປຎ຺ຈ ຌານງ຺ຄານິ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສຎ຺ຫິ ປຸພ຺ພຠາຄວິປສ຺ສນາ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາປິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາປິ ຫຸຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐານກາເລ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຠາວໍ ປຕ຺ຕາ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາວ ໂຫຕິ.

ປຎ຺ຈກນເຍ ທຸຕິຍຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານານິ ປາທການິ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປາທິຕມຄ຺ເຄສຸ ຍຖາກ຺ກເມເນວ ຌານໍ ຈຕຸຣງ຺ຄິກໍ ຕິວງ຺ຄິກໍ ທຸວງ຺ຄິກຎ຺ຈ ໂຫຕິ, ສພ຺ເພສຸ ປນ ສຕ຺ຕ ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຈຕຸຕ຺ເຖ ຉ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານິ. ອຍໍ ວິເສໂສ ປາທກຊ຺ຌານນິຍເມນ ເຈວ ວິປສ຺ສນານິຍເມນ ຈ ໂຫຕິ. ເຕສມ຺ປິ ຫິ ປຸພ຺ພຠາຄວິປສ຺ສນາ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາປິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາປິ ໂຫຕິ, ວຸຏ຺ຐານຄາມິນີ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາວ.

ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕມຄ຺ເຄ ປນ ອຸເປກ຺ຂາຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາວເສນ ທ຺ເວ ຌານງ຺ຄານິ, ໂພຊ຺ຌງ຺ຄມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ຉ ສຕ຺ຕ ເຈວ. ອຍມ຺ປິ ວິເສໂສ ອຸຠຍນິຍມວເສນ ໂຫຕິ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ນເຍ ປຸພ຺ພຠາຄວິປສ຺ສນາ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາ ວາ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາ ວາ ໂຫຕິ, ວຸຏ຺ຐານຄາມິນີ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາວ ໂຫຕິ. ອຣູປຊ຺ຌານານິ ປາທການິ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປາທິຕມຄ຺ເຄປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິຘ ປນ ຈຕຸກ຺ກນເຍ ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ຕສ຺ສ ທຸຕິຍຊ຺ຌານສ຺ສ ອຠາວາ ຕໍ ອປເນຕ຺ວາ ເສສານໍ ວເສນ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ປາທກຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ເຍ ເກຈິ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕມຄ຺ຄສ຺ສ ອາສນ຺ນປເທເສ ວຸຏ຺ຐິຕສມາປຕ຺ຕິ ອຕ຺ຕນາ ສທິສຠາວໍ ກໂຣຕິ ຠູມິວຓ຺ໂຓ ວິຍ ໂຄຘາວຓ຺ຓສ຺ສ.

ທຸຕິຍຕ຺ເຖຣວາເທ ປນ ຍໂຕ ຍໂຕ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ເຍ ເຍ ສມາປຕ຺ຕິຘມ຺ເມ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ມຄ຺ໂຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໂຕ ໂຫຕິ, ຕໍຕໍສມາປຕ຺ຕິສທິໂສວ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣາປິ ຈ ວິປສ຺ສນານິຍໂມ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຕິຍຕ຺ເຖຣວາເທ ອຕ຺ຕໂນ ອຊ຺ຌາສຍານຸຣູເປນ ຍໍ ຍໍ ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ເຍ ເຍ ຌານຘມ຺ເມ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ມຄ຺ໂຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໂຕ, ຕໍຕໍຌານສທິໂສວ ໂຫຕິ. ປາທກຊ຺ຌານໍ ປນ ສມ຺ມສິຕຊ຺ຌານໍ ວາ ວິນາ ອຊ຺ຌາສຍມຕ຺ເຕເນວ ຕໍ ນ ອິຊ຺ຌຕິ. ເອຕ຺ຖາປິ ຈ ວິປສ຺ສນານິຍໂມ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສມ຺ມາສມາຘີຕິ ຍາ ອິເມສຸ ຈຕູສຸ ຌາເນສຸ ເອກຄ຺ຄຕາ, ອຍໍ ປຸພ຺ພຠາເຄ ໂລກິໂຍ, ອປຣຠາເຄ ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ ສມ຺ມາສມາຘິ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວໍ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣວເສນ ຘມ຺ມເສນາປຕິ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ ເທເສຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂລກິຍມຄ຺ເຄ ສພ຺ພາເນວ ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ຍຖານຸຣູປໍ ຉສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ອຎ຺ຎຕຣາຣມ຺ມຓານິ ໂຫນ຺ຕິ. ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ເຄ ປນ ຈຕຸສຈ຺ຈປ຺ປຏິເວຘາຍ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓໍ ອວິຊ຺ຊານຸສຍສມຸຄ຺ຆາຕກໍ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ຕຖາ ສມ຺ປນ຺ນທິຏ຺ຐິສ຺ສ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ຕິວິຘມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປສມຸຄ຺ຆາຕໂກ ເຈຕໂສ ນິພ຺ພານປທາຠິນິໂຣປໂນ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ, ຕຖາ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ວິຕກ຺ເກນ຺ຕສ຺ສ ຈ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ ຈຕຸພ຺ພິຘວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕສມຸຄ຺ຆາຕິກາ ມິຈ຺ຉາວາຈາຍ ວິຣຕິ ສມ຺ມາວາຈາ, ຕຖາ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ ຕິວິຘມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ຕສມຸຈ຺ເຉທິກາ ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ຕາ ວິຣຕິ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ, ເຕສໍເຍວ ຈສ຺ສ ວາຈາກມ຺ມນ຺ຕານໍ ໂວທານຠູຕາ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ ກຸຫນາທິສມຸຈ຺ເຉທິກາ ມິຈ຺ຉາອາຊີວາ ວິຣຕິ ສມ຺ມາອາຊີໂວ, ຕສ຺ສາເຍວສ຺ສ ສມ຺ມາວາຈາກມ຺ມນ຺ຕາຊີວສງ຺ຂາຕາຍ ສີລຠູມິຍໍ ປຕິຏ຺ຐມານສ຺ສ ຕທນຸຣູໂປ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕວ ໂກສຊ຺ຊສມຸຈ຺ເຉທໂກ, ອນຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ອກຸສລກຸສລານໍ ອນຸປ຺ປາທປ຺ປຫານຸປ຺ປາທຏ຺ຐິຕິສາຘໂກ ຈ ວີຣິຍາຣມ຺ໂຠ ສມ຺ມາວາຍາໂມ, ເອວໍ ວາຍມນ຺ຕສ຺ສ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕວ ມິຈ຺ຉາສຕິວິນິທ຺ຘຸນໂກ, ກາຍາທີສຸ ກາຍານຸປສ຺ສນາທິສາຘໂກ ຈ ເຈຕໂສ ອສມ຺ໂມໂສ ສມ຺ມາສຕິ. ເອວໍ ອນຸຕ຺ຕຣາຍ ສຕິຍາ ສຸວິຫິຕຈິຕ຺ຕາຣກ຺ຂສ຺ສ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ ມິຈ຺ຉາສມາຘິວິທ຺ຘໍສິກາ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ສມ຺ມາສມາຘິ. ເອສ ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ.

ໂຍ ສຫ ໂລກິເຍນ ມຄ຺ເຄນ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິປຏິປທາຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄໂຕ, ໂສ ໂຂ ປເນສ ມຄ຺ໂຄ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສງ຺ກປ຺ປານໍ ວິຊ຺ຊາຍ ເສສຘມ຺ມານໍ ຈຣເຓນ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ວິຊ຺ຊາ ເຈວ ຈຣຓຎ຺ຈ. ຕຖາ ເຕສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວິປສ຺ສນາຍາເນນ ອິຕເຣສໍ ສມຖຍາເນນ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ສມໂຖ ເຈວ ວິປສ຺ສນາ ຈ. ເຕສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ເຘນ ຕທນນ຺ຕຣານໍ ຕິຓ຺ຓໍ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘນ ອວເສສານໍ ຕິຓ຺ຓໍ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ເຘນ ອຘິປຎ຺ຎາອຘິສີລອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາຫິ ຈ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ຂນ຺ຘຕ຺ຕຍຎ຺ເຈວ ສິກ຺ຂຕ຺ຕຍຎ຺ຈ ໂຫຕິ. ເຍນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຣິຍສາວໂກ ທສ຺ສນສມຕ຺ເຖຫິ ຈກ຺ຂູຫິ ຄມນສມຕ຺ເຖຫິ ຈ ປາເທຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອທ຺ຘິໂກ ວິຍ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາຍາເນນ ກາມສຸຂລ຺ລິການຸໂຍຄໍ ສມຖຍາເນນ ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍຄນ຺ຕິ ອນ຺ຕທ຺ວຍໍ ປຣິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ໂນ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ເຘນ ໂມຫກ຺ຂນ຺ຘໍ, ສີລກ຺ຂນ຺ເຘນ ໂທສກ຺ຂນ຺ຘໍ, ສມາຘິກ຺ຂນ຺ເຘນ ຈ ໂລຠກ຺ຂນ຺ຘໍ ປທາເລນ຺ໂຕ ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາຍ ປຎ຺ຎາສມ຺ປທໍ, ອຘິສີລສິກ຺ຂາຍ ສີລສມ຺ປທໍ, ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາຍ ສມາຘິສມ຺ປທນ຺ຕິ ຕິສ຺ໂສ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ປຕ຺ວາ ອມຕໍ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ. ອາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓໍ ສຕ຺ຕຕິໍສໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມຣຕນວິຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ມຕ຺ຕນິຍາມສງ຺ຂາຕໍ ອຣິຍຠູມິໍ ໂອກ຺ກນ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິ.

ມຄ຺ຄສຈ຺ຈນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສຈ຺ຈປກິຓ຺ຓກວຓ຺ຓນາ

ຈຕູສຸ ປນ ສຈ຺ເຈສຸ ພາຘນລກ຺ຂຓໍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ, ປຠວລກ຺ຂຓໍ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ສນ຺ຕິລກ຺ຂຓໍ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ, ນິຍ຺ຍານລກ຺ຂຓໍ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ, ອປິຈ ປວຕ຺ຕິປວຕ຺ຕກນິວຕ຺ຕິນິວຕ຺ຕກລກ຺ຂຓານິ ປຏິປາຏິຍາ. ຕຖາ ສງ຺ຂຕຕຓ຺ຫາອສງ຺ຂຕທສ຺ສນລກ຺ຂຓານິ ຈ.

ກສ຺ມາ ປນ ຈຕ຺ຕາເຣວ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ວຸຕ຺ຕານິ ອນູນານິ ອນຘິການີຕິ ເຈ? ອຎ຺ຎສ຺ສ ອສມ຺ຠວໂຕ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ຈ ອນປເນຍ຺ຍຠາວໂຕ. ນ ຫິ ເອເຕຫິ ອຎ຺ຎໍ ອຘິກໍ ວາ, ເອເຕສໍ ວາ ເອກມ຺ປິ ອປເນຕພ຺ພໍ ສມ຺ໂຠຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ‘ເນຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ, ອຎ຺ຎໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ. ຍໍ ສມເຓນ ໂຄຕເມນ ເທສິຕໍ, ອຫເມຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ປຎ຺ຎເປສ຺ສາມີ’ຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິອາທິ.

ຍຖາ ຈາຫ –

‘‘ໂຍ ຫິ ໂກຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ‘ເນຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ປຐມໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ, ຍໍ ສມເຓນ ໂຄຕເມນ ເທສິຕໍ, ອຫເມຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ປຐມໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ອຎ຺ຎໍ ທຸກ຺ຂໍ ປຐມໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ປຎ຺ຎເປສ຺ສາມີ’ຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິອາທິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໘໖).

ອປິຈ ປວຕ຺ຕິມາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ຠຄວາ ສເຫຕຸກໍ ອາຈິກ຺ຂິ, ນິວຕ຺ຕິຎ຺ຈ ສອຸປາຍໍ. ອິຕິ ປວຕ຺ຕິນິວຕ຺ຕິຕທຸຠຍເຫຕູນໍ ເອຕປ຺ປຣມໂຕ ຈຕ຺ຕາເຣວ ວຸຕ຺ຕານິ. ຕຖາ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍປຫາຕພ຺ພສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພຠາເວຕພ຺ພານໍ, ຕຓ຺ຫາວຕ຺ຖຸຕຓ຺ຫາຕຓ຺ຫານິໂຣຘຕຓ຺ຫານິໂຣຘູປາຍານໍ, ອາລຍອາລຍຣາມຕາອາລຍສມຸຄ຺ຆາຕອາລຍສມຸຄ຺ຆາຕູປາຍານຎ຺ຈ ວເສນາປິ ຈຕ຺ຕາເຣວ ວຸຕ຺ຕານີຕິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ໂອຬາຣິກຕ຺ຕາ ສພ຺ພສຕ຺ຕສາຘາຣຓຕ຺ຕາ ຈ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ປຐມໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ເສວ ເຫຕຸທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຕທນນ຺ຕຣໍ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ເຫຕຸນິໂຣຘາ ຜລນິໂຣໂຘຕິ ຎາປນຕ຺ຖໍ ຕໂຕ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ, ຕທຘິຄມູປາຍທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອນ຺ເຕ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ. ຠວສຸຂສ຺ສາທຄຘິຕານໍ ວາ ສຕ຺ຕານໍ ສໍເວຄຊນນຕ຺ຖໍ ປຐມໍ ທຸກ຺ຂມາຫ. ຕໍ ເນວ ອກຕໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ນ ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານາທິໂຕ ໂຫຕິ, ອິໂຕ ປນ ໂຫຕີຕິ ຎາປນຕ຺ຖໍ ຕທນນ຺ຕຣໍ ສມຸທຍໍ. ຕໂຕ ສເຫຕຸເກນ ທຸກ຺ເຂນ ອຠິຠູຕຕ຺ຕາ ສໍວິຄ຺ຄມານສານໍ ທຸກ຺ຂນິສ຺ສຣຓຄເວສີນໍ ນິສ຺ສຣຓທສ຺ສເນນ ອສ຺ສາສຊນນຕ຺ຖໍ ນິໂຣຘໍ. ຕໂຕ ນິໂຣຘາຘິຄມນຕ຺ຖໍ ນິໂຣຘສມ຺ປາປກໍ ມຄ຺ຄນ຺ຕິ ອຍເມເຕສໍ ກໂມ.

ເອເຕສຸ ປນ ຠາໂຣ ວິຍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ຠາຣາທານມິວ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ຠາຣນິກ຺ເຂປນມິວ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ, ຠາຣນິກ຺ເຂປນູປາໂຍ ວິຍ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ. ໂຣໂຄ ວິຍ ວາ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ, ໂຣຄນິທານມິວ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ໂຣຄວູປສໂມ ວິຍ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ, ເຠສຊ຺ຊມິວ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ. ທຸພ຺ຠິກ຺ຂມິວ ວາ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ, ທຸພ຺ພຸຏ຺ຐິ ວິຍ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ສຸຠິກ຺ຂມິວ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ, ສຸວຸຏ຺ຐິ ວິຍ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ. ອປິຈ ເວຣີເວຣມູລເວຣສມຸຄ຺ຆາຕເວຣສມຸຄ຺ຆາຕູປາເຍຫິ, ວິສຣຸກ຺ຂຣຸກ຺ຂມູລມູລູປຈ຺ເຉທຕທຸປຈ຺ເຉທູປາເຍຫິ, ຠຍຠຍມູລນິພ຺ຠຍຕທຘິຄມູປາເຍຫິ, ໂອຣິມຕີຣມໂຫຆປາຣິມຕີຣຕໍສມ຺ປາປກວາຍາເມຫິ ຈ ໂຍເຊຕ຺ວາເປຕານິ ອຸປມາໂຕ ເວທິຕພ຺ພານີຕິ.

ສພ຺ພາເນວ ປເນຕານິ ສຈ຺ຈານິ ປຣມຕ຺ເຖນ ເວທກກາຣກນິພ຺ພຸຕຄມກາຠາວໂຕ ສຸຎ຺ຎານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ທຸກ຺ຂເມວ ຫິ ນ ໂກຈິ ທຸກ຺ຂິໂຕ, ກາຣໂກ ນ ກິຣິຍາວ ວິຊ຺ຊຕິ;

ອຕ຺ຖິ ນິພ຺ພຸຕິ ນ ນິພ຺ພຸໂຕ ປຸມາ, ມຄ຺ຄມຕ຺ຖິ ຄມໂກ ນ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

ອຖ ວາ –

ຘຸວສຸຠສຸຂຕ຺ຕສຸຎ຺ຎໍ, ປຸຣິມທ຺ວຍມຕ຺ຕສຸຎ຺ຎມມຕປທໍ;

ຘຸວສຸຂອຕ຺ຕວິຣຫິໂຕ, ມຄ຺ໂຄ ອິຕິ ສຸຎ຺ຎຕາ ເຕສຸ.

ນິໂຣຘສຸຎ຺ຎານິ ວາ ຕີຓິ, ນິໂຣໂຘ ຈ ເສສຕ຺ຕຍສຸຎ຺ໂຎ. ຜລສຸຎ຺ໂຎ ວາ ເອຕ຺ຖ ເຫຕຸ ສມຸທເຍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອຠາວໂຕ, ມຄ຺ເຄ ຈ ນິໂຣຘສ຺ສ, ນ ຜເລນ ສຄພ຺ໂຠ ປກຕິວາທີນໍ ປກຕິ ວິຍ. ເຫຕຸສຸຎ຺ຎຎ຺ຈ ຜລໍ ທຸກ຺ຂສມຸທຍານໍ ນິໂຣຘມຄ຺ຄານຎ຺ຈ ອສມວາຍາ, ນ ເຫຕຸສມເວຕໍ ເຫຕຸຜລໍ ສມວາຍວາທີນໍ ທ຺ວິອຓຸກາທິ ວິຍ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ຕຍມິຘ ນິໂຣຘສຸຎ຺ຎໍ, ຕເຍນ ເຕນາປິ ນິພ຺ພຸຕີ ສຸຎ຺ຎາ;

ສຸຎ຺ໂຎ ຜເລນ ເຫຕຸ, ຜລມ຺ປິ ຕໍເຫຕຸນາ ສຸຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ.

ສພ຺ພາເນວ ສຈ຺ຈານິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສຠາຄານິ ອວິຕຖໂຕ ອຕ຺ຕສຸຎ຺ຎໂຕ ທຸກ຺ກຣປຏິເວຘໂຕ ຈ. ຍຖາຫ –

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ອານນ຺ທ, ກຕມໍ ນຸ ໂຂ ທຸກ຺ກຣຕຣໍ ວາ ທຸຣຠິສມ຺ຠວຕຣໍ ວາ, ໂຍ ທູຣໂຕວ ສຸຂຸເມນ ຕາຬຈ຺ຉິຄ຺ຄເຬນ ອສນໍ ອຕິປາເຕຍ຺ຍ ໂປງ຺ຂານຸໂປງ຺ຂໍ ອວິຣາຘິຕໍ, ໂຍ ວາ ສຕ຺ຕຘາ ຠິນ຺ນສ຺ສ ວາລສ຺ສ ໂກຏິຍາ ໂກຏິໍ ປຏິວິຊ຺ເຌຍ຺ຍາຕິ? ເອຕເທວ, ຠນ຺ເຕ, ທຸກ຺ກຣຕຣຎ຺ເຈວ ທຸຣຠິສມ຺ຠວຕຣຎ຺ຈ; ໂຍ ວາ ສຕ຺ຕຘາ ຠິນ຺ນສ຺ສ ວາລສ຺ສ ໂກຏິຍາ ໂກຏິໍ ປຏິວິຊ຺ເຌຍ຺ຍາຕິ; ອຖ ໂຂ ເຕ, ອານນ຺ທ, ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ຌຕຣໍ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕິ, ເຍ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕິ…ເປ… ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໑໑໕);

ວິສຠາຄານິ ສລກ຺ຂຓວວຕ຺ຖານໂຕ. ປຸຣິມານິ ຈ ທ຺ເວ ສຠາຄານິ ທຸຣວຄາຫຕ຺ເຖນ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຕາ ໂລກິຍຕ຺ຕາ ສາສວຕ຺ຕາ ຈ, ວິສຠາຄານິ ຜລເຫຕຸເຠທໂຕ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍປຫາຕພ຺ພໂຕ ຈ. ປຈ຺ຉິມານິປິ ທ຺ເວ ສຠາຄານິ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ເຕນ ທຸຣວຄາຫຕ຺ຕາ ໂລກຸຕ຺ຕຣຕ຺ຕາ ອນາສວຕ຺ຕາ ຈ, ວິສຠາຄານິ ວິສຍວິສຍີເຠທໂຕ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພຠາເວຕພ຺ພໂຕ ຈ. ປຐມຕຕິຍານິ ຈາປິ ສຠາຄານິ ຜລາປເທສໂຕ, ວິສຠາຄານິ ສງ຺ຂຕາສງ຺ຂຕໂຕ. ທຸຕິຍຈຕຸຕ຺ຖານິ ຈາປິ ສຠາຄານິ ເຫຕຸອປເທສໂຕ, ວິສຠາຄານິ ເອກນ຺ຕກຸສລາກຸສລໂຕ. ປຐມຈຕຸຕ຺ຖານິ ຈາປິ ສຠາຄານິ ສງ຺ຂຕໂຕ, ວິສຠາຄານິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣໂຕ. ທຸຕິຍຕຕິຍານິ ຈາປິ ສຠາຄານິ ເນວເສກ຺ຂນາເສກ຺ຂຠາວໂຕ, ວິສຠາຄານິ ສາຣມ຺ມຓານາຣມ຺ມຓໂຕ.

‘‘ອິຕິ ເອວໍ ປກາເຣຫິ, ນເຍຫິ ຈ ວິຈກ຺ຂໂຓ;

ວິຊຎ຺ຎາ ອຣິຍສຈ຺ຈານໍ, ສຠາຄວິສຠາຄຕ’’ນ຺ຕິ.

ສພ຺ພເມວ ເຈຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂໍ ເອກວິຘໍ ປວຕ຺ຕິຠາວໂຕ, ທຸວິຘໍ ນາມຣູປໂຕ, ຕິວິຘໍ ກາມຣູປາຣູປູປປຕ຺ຕິຠວເຠທໂຕ, ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ຈຕຸອາຫາຣເຠທໂຕ, ປຎ຺ຈວິຘໍ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘເຠທໂຕ. ສມຸທໂຍປິ ເອກວິໂຘ ປວຕ຺ຕກຠາວໂຕ, ທຸວິໂຘ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໂຕ, ຕິວິໂຘ ກາມຠວວິຠວຕຓ຺ຫາເຠທໂຕ, ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ຈຕຸມຄ຺ຄປ຺ປເຫຍ຺ຍໂຕ, ປຎ຺ຈວິໂຘ ຣູປາຠິນນ຺ທນາທິເຠທໂຕ, ຉພ຺ພິໂຘ ຉຕຓ຺ຫາກາຍເຠທໂຕ. ນິໂຣໂຘປິ ເອກວິໂຘ ອສງ຺ຂຕຘາຕຸຠາວໂຕ, ປຣິຍາຍໂຕ ປນ ທຸວິໂຘ ສອຸປາທິເສສອນຸປາທິເສສໂຕ, ຕິວິໂຘ ຠວຕ຺ຕຍວູປສມໂຕ, ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ຈຕຸມຄ຺ຄາຘິຄມນີຍໂຕ, ປຎ຺ຈວິໂຘ ປຎ຺ຈາຠິນນ຺ທນວູປສມໂຕ, ຉພ຺ພິໂຘ ຉຕຓ຺ຫາກາຍກ຺ຂຍເຠທໂຕ. ມຄ຺ໂຄປິ ເອກວິໂຘ ຠາເວຕພ຺ພໂຕ, ທຸວິໂຘ ສມຖວິປສ຺ສນາເຠທໂຕ, ທສ຺ສນຠາວນາເຠທໂຕ ວາ, ຕິວິໂຘ ຂນ຺ຘຕ຺ຕຍເຠທໂຕ. ອຍຎ຺ຫິ ສປ຺ປເທສຕ຺ຕາ ນຄຣໍ ວິຍ ຣຊ຺ເຊນ ນິປ຺ປເທເສຫິ ຕີຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ສງ຺ຄຫິໂຕ. ຍຖາຫ –

‘‘ນ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ອຣິເຍນ ອຏ຺ຐງ຺ຄິເກນ ມຄ຺ເຄນ ຕໂຍ ຂນ຺ຘາ ສງ຺ຄຫິຕາ, ຕີຫິ ຈ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ຂນ຺ເຘຫິ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ສງ຺ຄຫິໂຕ. ຍາ, ຈາວຸໂສ ວິສາຂ, ສມ຺ມາວາຈາ ໂຍ ຈ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ໂຍ ຈ ສມ຺ມາອາຊີໂວ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘ ສງ຺ຄຫິຕາ. ໂຍ ຈ ສມ຺ມາວາຍາໂມ ຍາ ຈ ສມ຺ມາສຕິ ໂຍ ຈ ສມ຺ມາສມາຘິ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ເຘ ສງ຺ຄຫິຕາ. ຍາ ຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຍ ຈ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ເຘ ສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໖໒).

ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄາທິວເສນ.

ອປິຈ ສພ຺ພາເນວ ສຈ຺ຈານິ ເອກວິຘານິ ອວິຕຖຕ຺ຕາ, ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ ວາ. ທຸວິຘານິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣໂຕ, ສງ຺ຂຕາສງ຺ຂຕໂຕ ວາ. ຕິວິຘານິ ທສ຺ສນຠາວນາຫິ ປຫາຕພ຺ພໂຕ ອປ຺ປຫາຕພ຺ພໂຕ ເນວປຫາຕພ຺ພນາປຫາຕພ຺ພໂຕ ຈ. ຈຕຸພ຺ພິຘານິ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍປຫາຕພ຺ພສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພຠາເວຕພ຺ພໂຕຕິ.

‘‘ເອວໍ ອຣິຍສຈ຺ຈານໍ, ທຸພ຺ໂພຘານໍ ພຸໂຘ ວິຘິໍ;

ອເນກເຠທໂຕ ຊຎ຺ຎາ, ຫິຕາຍ ຈ ສຸຂາຍ ຈາ’’ຕິ.

ສຈ຺ຈປກິຓ຺ຓກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອິທານິ ຘມ຺ມເສນາປຕິ ຠຄວຕາ ເທສິຕກ຺ກເມເນວ ອນ຺ເຕ ສຈ຺ຈຈຕຸກ຺ກໍ ນິທ຺ທິສິຕ຺ວາ ‘‘ຕໍ ຎາຕຏ຺ເຐນ ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ສຈ຺ຈຈຕຸກ຺ກວເສນ ສຸຕມເຍ ຎາຓໍ ນິຄເມຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕິ. ເອວໍ ‘‘ໂສຕາວຘາເນ ປຎ຺ຎາ ສຸຕມເຍ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕໍ ສພ຺ພໍ ນິຄເມຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕີຕິ.

ສທ຺ຘມ຺ມປ຺ປກາສິນິຍາ ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ຄຏ຺ຐກຖາຍ

ສຸຕມຍຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ສີລມຍຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໓໗. ສີລມຍຎາຓນິທ຺ເທເສ ປຎ຺ຈາຕິ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉໂທ. ສີລານີຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຘມ຺ມນິທສ຺ສນໍ. ປຣິຍນ຺ຕປາຣິສຸທ຺ຘິສີລນ຺ຕິອາທິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ສຣູປໂຕ ທສ຺ສນໍ. ປຣິຍນ຺ຕປາຣິສຸທ຺ຘີຕິອາທີສຸ ຍຖາ ນີລວຓ຺ຓໂຍຄໂຕ ວຕ຺ຖມ຺ປິ ນີລມສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ນີລນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ຄຓນວເສນ ປຣິຍນ຺ໂຕ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ອສ຺ສາ ອຕ຺ຖີຕິ ປຣິຍນ຺ຕາ, ອຸປສມ຺ປນ຺ນສີເລ ປຕ຺ໂຕ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສີລສ຺ສ ອວສານສພ຺ຠາວໂຕ ວາ ປຣິຍນ຺ໂຕ ອວສານໍ ອສ຺ສາ ອຕ຺ຖີຕິ ປຣິຍນ຺ຕາ. ສປຣິຍນ຺ຕາຕິ ວາ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ສກາຣໂລໂປ ກໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ ‘‘ທກໍ ທກາສຍາ ປວິສນ຺ຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໗໘; ອ. ນິ. ໔.໓໓) ເອຕ຺ຖ ອຸກາຣໂລໂປ ວິຍ. ປຣິສຸທ຺ຘຠາໂວ ປາຣິສຸທ຺ຘິ, ປຣິຍນ຺ຕາ ຈ ສາ ປາຣິສຸທ຺ຘິ ຈາຕິ ປຣິຍນ຺ຕປາຣິສຸທ຺ຘິ, ປຣິຍນ຺ຕປາຣິສຸທ຺ຘິສງ຺ຂາຕໍ ສີລໍ ປຣິຍນ຺ຕປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ. ວຸຕ຺ຕປຏິປກ຺ເຂນ ນ ປຣິຍນ຺ຕາຕິ ອປຣິຍນ຺ຕາ, ນຕ຺ຖິ ເອຕິສ຺ສາ ປຣິຍນ຺ໂຕຕິປິ ອປຣິຍນ຺ຕາ, ວຸທ຺ໂຘ ເອຕິສ຺ສາ ປຣິຍນ຺ໂຕຕິປິ ອປຣິຍນ຺ຕາ. ສມາທານໂຕ ປຠຸຕິ ອຂຓ຺ຑິຕຕ຺ຕາ ຂຓ຺ຑິຕາປິ ກຕປຏິກມ຺ມຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທມຕ຺ຕເກນາປິ ມເລນ ວິຣຫິຕຕ຺ຕາ ຈ ປຣິສຸທ຺ຘຊາຕິມຓິ ວິຍ ສຸຘນ຺ຕສຸປຣິກມ຺ມກຕສຸວຓ຺ຓໍ ວິຍ ຈ ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ປທຏ຺ຐານຠູຕາ ອນູນຏ຺ເຐນ ປຣິປູຓ຺ຓາ. ທິຏ຺ຐິຍາ ປຫີນຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐິປຣາມາເສນ ອຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ອປຣາມຏ຺ຐາ.ອຍໍ ເຕ ສີເລ ໂທໂສຕິ ເກນຈິ ໂຈທເກນ ປຣາມສິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕ຺ຕາ ວາ ອປຣາມຏ຺ຐາ. ອຣຫຕ຺ຕຜລກ຺ຂເຓ ສພ຺ພທຣຖປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິ. ອນຸປສມ຺ປນ຺ນານນ຺ຕິ ອນວເສສສມາທານວເສນ ສີລສມ຺ປທາຍ ຠຸສໍ ສມ຺ປນ຺ນາຕິ ອຸປສມ຺ປນ຺ນາ, ນ ອຸປສມ຺ປນ຺ນາ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນາ. ເຕສໍ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນານໍ.

ປຣິຍນ຺ຕສິກ຺ຂາປທານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພຏ຺ເຐນ ສິກ຺ຂາ, ໂກຏ຺ຐາສຏ຺ເຐນ ປທານິ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໂກຏ຺ຐາສານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປິຈ ສີເລ ປຕິຏ຺ຐິເຕນ ອຸປຣິປຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ສພ຺ເພ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສິກ຺ຂາ, ສີລານິ ຕາສໍ ສິກ຺ຂານໍ ປຕິຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ປທານີຕິ ສິກ຺ຂານໍ ປທຕ຺ຕາ ສິກ຺ຂາປທານິ, ປຣິຍນ຺ຕານິ ສິກ຺ຂາປທານິ ເອເຕສນ຺ຕິ ປຣິຍນ຺ຕສິກ຺ຂາປທາ. ເຕສໍ ປຣິຍນ຺ຕສິກ຺ຂາປທານໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ທ຺ເວ ປຣິຍນ຺ຕາ ສິກ຺ຂາປທປຣິຍນ຺ໂຕ ຈ ກາລປຣິຍນ຺ໂຕ ຈ. ກຕໂມ ສິກ຺ຂາປທປຣິຍນ຺ໂຕ? ອຸປາສໂກປາສິການໍ ຍຖາສມາທານວເສນ ເອກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ຕີຓິ ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ວາ ປຎ຺ຈ ວາ ອຏ຺ຐ ວາ ທສ ວາ ສິກ຺ຂາປທານິ ໂຫນ຺ຕິ, ສິກ຺ຂມານສາມເຓຣສາມເຓຣີນໍ ທສ ສິກ຺ຂາປທານິ. ອຍໍ ສິກ຺ຂາປທປຣິຍນ຺ໂຕ. ກຕໂມ ກາລປຣິຍນ຺ໂຕ? ອຸປາສໂກປາສິກາ ທານໍ ທທມານາ ປຣິເວສນປຣິຍນ຺ຕໍ ສີລໍ ສມາທິຍນ຺ຕິ, ວິຫາຣຄຕາ ວິຫາຣປຣິຍນ຺ຕໍ ສີລໍ ສມາທິຍນ຺ຕິ, ເອກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ຕໂຍ ວາ ຠິຍ຺ໂຍ ວາ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວານິ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ສີລໍ ສມາທິຍນ຺ຕິ. ອຍໍ ກາລປຣິຍນ຺ໂຕ. ອິເມສຸ ທ຺ວີສຸ ປຣິຍນ຺ເຕສຸ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຣິຍນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິນ຺ນໍ ສີລໍ ວີຕິກ຺ກມເນນ ວາ ມຣເຓນ ວາ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ກາລໍ ປຣິຍນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິນ຺ນໍ ຕໍຕໍກາລາຕິກ຺ກເມນ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ.

ອປຣິຍນ຺ຕສິກ຺ຂາປທານນ຺ຕິ –

‘‘ນວ ໂກຏິສຫສ຺ສານິ, ອສີຕິ ສຕໂກຏິໂຍ;

ປຎ຺ຎາສ ສຕສຫສ຺ສານິ, ຉຕ຺ຕິໍສ ຈ ປຸນາປເຣ.

‘‘ເອເຕ ສໍວຣວິນຍາ, ສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ປກາສິຕາ;

ເປຍ຺ຍາລມຸເຂນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ, ສິກ຺ຂາ ວິນຍສໍວເຣ’’ຕິ. –

ເອວໍ ຄຓນວເສນ ປຣິຍນ຺ຕານມ຺ປິ ສິກ຺ຂາປທານໍ ອນວເສສສມາທານຠາວວເສນ ລາຠຍສຎາຕິອງ຺ຄຊີວິຕເຫຕຸ ອທິຏ຺ຐປຣິຍນ຺ຕຠາວວເສນ ອຸປຣິ ຣກ຺ຂິຕພ຺ພສີລປຣິຈ຺ເຉທາຠາວວເສນ ຈ ນຕ຺ຖິ ເອເຕສໍ ປຣິຍນ຺ໂຕຕິ ອປຣິຍນ຺ຕານິ. ອປຣິຍນ຺ຕານິ ສິກ຺ຂາປທານິ ເອເຕສນ຺ຕິ ອປຣິຍນ຺ຕສິກ຺ຂາປທາ. ເຕສໍ ອປຣິຍນ຺ຕສິກ຺ຂາປທານໍ, ວຸທ຺ຘປຣິຍນ຺ຕສິກ຺ຂາປທານນ຺ຕິ ວາ ອຕ຺ໂຖ.

ປຸຖຸຊ຺ຊນກລ຺ຍາຓການນ຺ຕິອາທີສຸ –

‘‘ປຸຖູນໍ ຊນນາທີຫິ, ກາຣເຓຫິ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ;

ປຸຖຸຊ຺ຊນນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາ, ປຸຖຸວາຍໍ ຊໂນ ອິຕິ’’. –

ວຸຕ຺ຕປຸຖຸຊ຺ຊນລກ຺ຂຓານຕິກ຺ກເມປິ –

‘‘ທຸເວ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ວຸຕ຺ຕາ, ພຸທ຺ເຘນາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸນາ;

ອນ຺ໂຘ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ເອໂກ, ກລ຺ຍາເຓໂກ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ’’ຕິ. –

ວຸຕ຺ຕປຸຖຸຊ຺ຊນທ຺ວເຍ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມສມາຄເມນ ອນ຺ຘປຸຖຸຊ຺ຊນຠາວໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ກລ຺ຍາຓປຸຖຸຊ຺ຊນຠາເວ ຐິຕານໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນກລ຺ຍາຓການໍ ກລ຺ຍາຓປຸຖຸຊ຺ຊນານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປຸຖຸຊ຺ຊເນສຸ ວາ ກລ຺ຍາຓການໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນກລ຺ຍາຓການໍ.

ກຸສລຘມ຺ເມ ຍຸຕ຺ຕານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກຸສລສທ຺ໂທ ຕາວ ອາໂຣຄ຺ຍານວຊ຺ຊເຉກສຸຂວິປາເກສຸ ທິສ຺ສຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ‘‘ກຈ຺ຈິ ນຸ ໂຠໂຕ ກຸສລໍ, ກຈ຺ຈິ ໂຠໂຕ ອນາມຍ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ຊາ. ໑.໑໕.໑໔໖; ໒.໒໐.໑໒໙) ອາໂຣຄ຺ເຍ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ກຕໂມ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ກາຍສມາຈາໂຣ ກຸສໂລ? ໂຍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ກາຍສມາຈາໂຣ ອນວຊ຺ໂຊ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໓໖໑) ຈ ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ ຍຖາ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສູ’’ຕິ ຈ (ທີ. ນິ. ໓.໑໔໕) ເອວມາທີສຸ ອນວຊ຺ເຊ. ‘‘ກຸສໂລ ຕ຺ວໍ ຣຖສ຺ສ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄານໍ (ມ. ນິ. ໒.໘໗), ກຸສລາ ນຈ຺ຈຄີຕສ຺ສ ສິກ຺ຂິຕາ ຈາຕຸຣິຕ຺ຖິໂຍ’’ຕິອາທີສຸ (ຊາ. ໒.໒໒.໙໔) ເຉເກ. ‘‘ກຸສລານໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມານໍ ສມາທານເຫຕຸ (ທີ. ນິ. ໓.໘໐). ກຸສລສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ອຸປຈິຕຕ຺ຕາ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ໔໓໑) ສຸຂວິປາເກ. ສ຺ວາຍມິຘ ອາໂຣຄ຺ເຍປິ ອນວຊ຺ເຊປິ ສຸຂວິປາເກປິ ວຏ຺ຏຕິ.

ວຈນຕ຺ໂຖ ປເນຕ຺ຖ ກຸຈ຺ຉິເຕ ປາປເກ ຘມ຺ເມ ສລຍນ຺ຕິ ຈລຍນ຺ຕິ ກມ຺ເປນ຺ຕິ ວິທ຺ຘໍເສນ຺ຕີຕິ ກຸສລາ. ກຸຈ຺ຉິເຕນ ວາ ອາກາເຣນ ສຍນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ກຸສາ, ເຕ ກຸເສ ລຸນນ຺ຕິ ຉິນ຺ທນ຺ຕີຕິ ກຸສລາ. ກຸຈ຺ຉິຕານໍ ວາ ສານໂຕ ຕນຸກຣຓໂຕ ກຸສໍ ຎາຓໍ. ເຕນ ກຸເສນ ລາຕພ຺ພາ ຄເຫຕພ຺ພາ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ພາຕິ ກຸສລາ, ຍຖາ ວາ ກຸສາ ອຸຠຍຠາຄຄຕໍ ຫຕ຺ຖປ຺ປເທສໍ ລຸນນ຺ຕິ, ເອວມິເມປິ ອຸປ຺ປນ຺ນານຸປ຺ປນ຺ນຠາເວນ ອຸຠຍຠາຄຄຕໍ ສໍກິເລສປກ຺ຂໍ ລຸນນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ກຸສາ ວິຍ ລຸນນ຺ຕີຕິ ກຸສລາ. ອປິຈ ອາໂຣຄ຺ຍຏ຺ເຐນ ອນວຊ຺ຊຏ຺ເຐນ ໂກສລ຺ລສມ຺ຠູຕຏ຺ເຐນ ວາ ກຸສລາ. ອິຘ ປນ ຍສ຺ມາ ວິປສ຺ສນາກຸສລເມວ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ຕສ຺ມາ ເສເສ ວິຫາຍ ຕສ຺ເສວ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ກຸສລຘມ຺ເມ’’ຕິ ເອກວຈນໍ ກຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວິປສ຺ສນາກຸສລຘມ຺ເມ ສາຕຈ຺ຈກິຣິຍຕາຍ ສກ຺ກຈ຺ຈກາຣິຕາຍ ຈ ຍຸຕ຺ຕານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເສກ຺ຂປຣິຍນ຺ເຕ ປຣິປູຣກາຣີນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕີສຸ ສິກ຺ຂາສຸ ຊາຕາຕິປິ ເສກ຺ຂາ, ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ເສກ຺ຂານໍ ເອເຕຕິປິ ເສກ຺ຂາ, ສຍເມວ ສິກ຺ຂນ຺ຕີຕິປິ ເສກ຺ຂາ. ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຜລສກທາຄາມິມຄ຺ຄຜລອນາຄາມິມຄ຺ຄຜລອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຘມ຺ມາ. ເຕ ເສກ຺ຂາ ຘມ຺ມາ ປຣິຍນ຺ເຕ ອວສາເນ ເອຕສ຺ສ, ເຕ ວາ ເສກ຺ຂາ ຘມ຺ມາ ປຣິຍນ຺ໂຕ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ເອຕສ຺ສາຕິ ເສກ຺ຂປຣິຍນ຺ໂຕ. ຕສ຺ມິໍ ເສກ຺ຂປຣິຍນ຺ເຕ ຘມ຺ເມຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປຣິປູຣໍ ປຣິປຸຓ຺ຓຕໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ປຣິປູຣກາຣິໂນ, ປຣິປູຣກາໂຣ ປຣິປູຣກິຣິຍາ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິ ວາ ປຣິປູຣກາຣິໂນ. ເຕສໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາຄຠູເຕ ເສກ຺ຂປຣິຍນ຺ເຕ ປຏິປທາຘມ຺ເມ ວິປສ຺ສນາປາຣິປູຣິຍາ ປຣິປູຣກາຣີນໍ. ກາເຍ ຈ ຊີວິເຕ ຈ ອນເປກ຺ຂານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກາເຍຕິ ສຣີເຣ. ສຣີຣຎ຺ຫິ ອສຸຈິສຎ຺ຈຍໂຕ ກຸຈ຺ຉິຕານຎ຺ຈ ເກສາທີນໍ ຈກ຺ຂຸໂຣຄາທີນຎ຺ຈ ໂຣຄສຕານໍ ອາຍຠູຕຕ຺ຕາ ກາໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຊີວິເຕຕິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິເຍ. ຕຎ຺ຫິ ຊີວນ຺ຕິ ເຕນາຕິ ຊີວິຕນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນຕ຺ຖິ ເອເຕສໍ ອເປກ຺ຂາຕິ ອນເປກ຺ຂາ, ນິສ຺ສິເນຫາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕສໍ ຕສ຺ມິໍ ກາເຍ ຈ ຊີວິເຕ ຈ ອນເປກ຺ຂານໍ.

ອິທານິ ເຕສໍ ເຕສຸ ອນເປກ຺ຂຕ຺ຕສ຺ສ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕຊີວິຕານນ຺ຕິ ອາຫ. ຠຄວໂຕ ອາຈຣິຍສ຺ສ ວາ ສກຊີວິຕປຣິຈ຺ຈາເຄເນວ ຫິ ເຕ ກິລມມາເນປິ ກາເຍ ວິນສ຺ສມາເນປິ ຊີວິເຕ ອນເປກ຺ຂາ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ເສກ຺ຂານນ຺ຕິ ສິກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ເສກ຺ຂາຕິ ລທ຺ຘນາມານໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຏ຺ຐາທີນໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລານໍ. ຕຖາຄຕສາວການນ຺ຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສາວການໍ. ອຏ຺ຐປິ ຫິ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລາ ສວນນ຺ເຕ ອຣິຍາຍ ຊາຕິຍາ ຊາຕຕ຺ຕາ ຠຄວໂຕ ເທສນໍ ອນຸສິຏ຺ຐິໍ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາທໂຍເຄນ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ສຸຓນ຺ຕີຕິ ສາວກາ. ເຕສຸປິ ອຣຫຕ຺ຕຜລຏ຺ເຐເຍວ ວິເສເສຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຂີຓາສວານນ຺ຕິ ອາຫ, ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາເຓນ ປຣິກ຺ຂີຓສພ຺ພາສວານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານນ຺ຕິ ຕໍ ຕໍ ກາຣຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ເອໂກວ ອນາຈຣິຍໂກ ຈຕຸສຈ຺ຈໍ ພຸຊ຺ຌິຕວາຕິ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ. ຕາທິສານໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ.

ຕຖາຄຕານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຏ຺ຐຫິ ກາຣເຓຫິ ຠຄວາ ຕຖາຄໂຕ – ຕຖາ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖາ ຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖລກ຺ຂຓໍ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖຘມ຺ເມ ຍາຖາວໂຕ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖທສ຺ສິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖວາທິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖາ ກາຣິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ, ອຠິຠວນຏ຺ເຐນ ຕຖາຄໂຕ.

ກຖໍ ຠຄວາ ຕຖາ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ? ຍຖາ ສພ຺ພໂລກຫິຕາຍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກມາປນ຺ນາ ປຸຣິມກາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ອາຄຕາ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ເຍນາຠິນີຫາເຣນ ປຸຣິມກາ ຠຄວນ຺ໂຕ ອາຄຕາ, ເຕເນວ ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ຠຄວາ ອາຄໂຕ. ອຖ ວາ ຍຖາ ປຸຣິມກາ ຠຄວນ຺ໂຕ ທານສີລເນກ຺ຂມ຺ມປຎ຺ຎາວີຣິຍຂນ຺ຕິສຈ຺ຈາຘິຏ຺ຐານເມຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາສງ຺ຂາຕາ ທສ ປາຣມິໂຍ, ທສ ອຸປປາຣມິໂຍ, ທສ ປຣມຕ຺ຖປາຣມິໂຍຕິ ສມຕິໍສ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ອງ຺ຄປຣິຈ຺ຈາຄໍ ນຍນຘນຣຊ຺ຊປຸຕ຺ຕທາຣປຣິຈ຺ຈາຄນ຺ຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ມຫາປຣິຈ຺ຈາເຄ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ, ປຸພ຺ພໂຍຄປຸພ຺ພຈຣິຍຘມ຺ມກ຺ຂານຎາຕຕ຺ຖຈຣິຍາທໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘິຈຣິຍາຍ ໂກຏິໍ ປຕ຺ວາ ອາຄຕາ, ຕຖາ ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ຠຄວາ ອາຄໂຕ. ຍຖາ ຈ ປຸຣິມກາ ຠຄວນ຺ໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐາເນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘາເນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາເທ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຎ຺ຈ ພລານິ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ອຣິຍໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕ຺ວາ ພ຺ຣູເຫຕ຺ວາ ອາຄຕາ, ຕຖາ ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ຠຄວາ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ.

‘‘ຍເຖວ ທີປງ຺ກຣພຸທ຺ຘອາທໂຍ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຠາວໍ ມຸນໂຍ ອິຘາຄຕາ;

ຕຖາ ອຍໍ ສກ຺ຍມຸນີປິ ອາຄໂຕ, ຕຖາຄໂຕ ວຸຈ຺ຈຕິ ເຕນ ຈກ຺ຂຸມາ’’ຕິ.

ກຖໍ ຕຖາ ຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ? ຍຖາ ສມ຺ປຕິຊາຕາ ປຸຣິມກາ ຠຄວນ຺ໂຕ ຄຕາ. ກຖຎ຺ຈ ເຕ ຄຕາ? ເຕ ຫິ ສມ຺ປຕິຊາຕາ ສເມຫິ ປາເທຫິ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐາຍ ອຸຕ຺ຕເຣນມຸຂາ ສຕ຺ຕປທວີຕິຫາເຣນ ຄຕາ. ຍຖາຫ ‘‘ສມ຺ປຕິຊາໂຕ, ອານນ຺ທ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສເມຫິ ປາເທຫິ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣາຠິມຸໂຂ ສຕ຺ຕປທວີຕິຫາເຣນ ຄຈ຺ຉຕິ ເສຕມ຺ຫິ ຉຕ຺ເຕ ອນຸຘາຣຍມາເນ, ສພ຺ພາ ຈ ທິສາ ອນຸວິໂລເກຕິ, ອາສຠິຎ຺ຈ ວາຈໍ ຠາສຕິ ‘ອຄ຺ໂຄຫມສ຺ມິ ໂລກສ຺ສ, ເຊຏ຺ໂຐຫມສ຺ມິ ໂລກສ຺ສ, ເສຏ຺ໂຐຫມສ຺ມິ ໂລກສ຺ສ, ອຍມນ຺ຕິມາ ຊາຕິ, ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ’’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໒໐໗; ທີ. ນິ. ໒.໓໑). ຕຎ຺ຈສ຺ສ ຄມນໍ ຕຖໍ ອໂຫສິ ອວິຕຖໍ ອເນເກສໍ ວິເສສາຘິຄມານໍ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕຠາເວນ. ຍຎ຺ຫິ ໂສ ສມ຺ປຕິຊາໂຕ ສເມຫິ ປາເທຫິ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ອິທມສ຺ສ ຈຕຸຣິທ຺ຘິປາທປຏິລາຠສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ອຸຕ຺ຕຣມຸຂຠາໂວ ປນສ຺ສ ສພ຺ພໂລກຸຕ຺ຕຣຠາວສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ສຕ຺ຕປທວີຕິຫາໂຣ ສຕ຺ຕໂພຊ຺ຌງ຺ຄຣຕນປຏິລາຠສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ‘‘ສຸວຓ຺ຓທຓ຺ຑາ ວີຕິປຕນ຺ຕິ ຈາມຣາ’’ຕິ (ສຸ. ນິ. ໖໙໓) ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕຈາມຣຸກ຺ເຂໂປ ປນ ສພ຺ພຕິຕ຺ຖິຍນິມ຺ມຖນສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕຘາຣຓໍ ອຣຫຕ຺ຕຜລວິມຸຕ຺ຕິວຣວິມລເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕປຏິລາຠສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ສພ຺ພາທິສານຸວິໂລກນໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕານາວຣຓຎາຓປຏິລາຠສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ອາສຠິວາຈາຠາສນໍ ປນ ອປ຺ປຏິວຕ຺ຕິຍວຣຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ. ຕຖາຍໍ ຠຄວາປິ ຄໂຕ. ຕຎ຺ຈສ຺ສ ຄມນໍ ຕຖໍ ອໂຫສິ ອວິຕຖໍ ເຕສໍເຍວ ວິເສສາຘິຄມານໍ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕຠາເວນ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ມຸຫຸຕ຺ຕຊາໂຕວ ຄວໍປຕີ ຍຖາ, ສເມຫິ ປາເທຫິ ຜຸສີ ວສຸນ຺ຘຣໍ;

ໂສ ວິກ຺ກມີ ສຕ຺ຕ ປທານິ ໂຄຕໂມ, ເສຕຎ຺ຈ ຉຕ຺ຕໍ ອນຸຘາຣຍຸໍ ມຣູ.

‘‘ຄນ຺ຕ຺ວານ ໂສ ສຕ຺ຕ ປທານິ ໂຄຕໂມ, ທິສາ ວິໂລເກສິ ສມາ ສມນ຺ຕໂຕ;

ອຏ຺ຐງ຺ຄຸເປຕໍ ຄິຣມພ຺ຠຸທີຣຍິ, ສີໂຫ ຍຖາ ປພ຺ພຕມຸທ຺ຘນິຏ຺ຐິໂຕ’’ຕິ.

ເອວໍ ຕຖາ ຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ.

ອຖ ວາ ຍຖາ ປຸຣິມກາ ຠຄວນ຺ໂຕ, ອຍມ຺ປິ ຠຄວາ ຕເຖວ ເນກ຺ຂມ຺ເມນ ກາມຈ຺ຉນ຺ທໍ…ເປ… ປຐມຊ຺ຌາເນນ ນີວຣເຓ…ເປ… ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາຍ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎໍ…ເປ… ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ສພ຺ພກິເລເສ ປຫາຍ ຄໂຕ. ເອວມ຺ປິ ຕຖາ ຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ.

ກຖໍ ຕຖລກ຺ຂຓໍ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ? ປຖວີຘາຕຸຍາ ກກ຺ຂຬຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ ຕຖໍ ອວິຕຖໍ, ອາໂປຘາຕຸຍາ ປຄ຺ຆຣຓລກ຺ຂຓໍ, ເຕໂຊຘາຕຸຍາ ອຸຓ຺ຫຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ, ວາໂຍຘາຕຸຍາ ວິຕ຺ຖມ຺ຠນລກ຺ຂຓໍ, ອາກາສຘາຕຸຍາ ອສມ຺ຜຸຏ຺ຐລກ຺ຂຓໍ, ວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ວິຊານນລກ຺ຂຓໍ.

ຣູປສ຺ສ ຣຸປ຺ປນລກ຺ຂຓໍ, ເວທນາຍ ເວທຍິຕລກ຺ຂຓໍ, ສຎ຺ຎາຍ ສຎ຺ຊານນລກ຺ຂຓໍ, ສງ຺ຂາຣານໍ ອຠິສງ຺ຂຣຓລກ຺ຂຓໍ, ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ວິຊານນລກ຺ຂຓໍ.

ວິຕກ຺ກສ຺ສ ອຠິນິໂຣປນລກ຺ຂຓໍ, ວິຈາຣສ຺ສ ອນຸມຊ຺ຊນລກ຺ຂຓໍ, ປີຕິຍາ ຜຣຓລກ຺ຂຓໍ, ສຸຂສ຺ສ ສາຕລກ຺ຂຓໍ, ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາຍ ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂຓໍ, ຜສ຺ສສ຺ສ ຜຸສນລກ຺ຂຓໍ.

ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອຘິໂມກ຺ຂລກ຺ຂຓໍ, ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ປຄ຺ຄຫລກ຺ຂຓໍ, ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐານລກ຺ຂຓໍ, ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂຓໍ, ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ປຊານນລກ຺ຂຓໍ.

ສທ຺ຘາພລສ຺ສ ອສ຺ສທ຺ຘິເຍ ອກມ຺ປິຍລກ຺ຂຓໍ, ວີຣິຍພລສ຺ສ ໂກສຊ຺ເຊ, ສຕິພລສ຺ສ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຈ຺ເຈ, ສມາຘິພລສ຺ສ ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈ, ປຎ຺ຎາພລສ຺ສ ອວິຊ຺ຊາຍ ອກມ຺ປິຍລກ຺ຂຓໍ.

ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐານລກ຺ຂຓໍ, ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ປວິຈຍລກ຺ຂຓໍ, ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ປຄ຺ຄຫລກ຺ຂຓໍ, ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຜຣຓລກ຺ຂຓໍ, ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປສມລກ຺ຂຓໍ, ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂຓໍ, ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ປຏິສງ຺ຂານລກ຺ຂຓໍ.

ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ທສ຺ສນລກ຺ຂຓໍ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປສ຺ສ ອຠິນິໂຣປນລກ຺ຂຓໍ, ສມ຺ມາວາຈາຍ ປຣິຄ຺ຄຫລກ຺ຂຓໍ, ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ສມຸຏ຺ຐານລກ຺ຂຓໍ, ສມ຺ມາອາຊີວສ຺ສ ໂວທານລກ຺ຂຓໍ, ສມ຺ມາວາຍາມສ຺ສ ປຄ຺ຄຫລກ຺ຂຓໍ, ສມ຺ມາສຕິຍາ ອຸປຏ຺ຐານລກ຺ຂຓໍ, ສມ຺ມາສມາຘິສ຺ສ ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂຓໍ.

ອວິຊ຺ຊາຍ ອຎ຺ຎາຓລກ຺ຂຓໍ, ສງ຺ຂາຣານໍ ເຈຕນາລກ຺ຂຓໍ, ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ວິຊານນລກ຺ຂຓໍ, ນາມສ຺ສ ນມນລກ຺ຂຓໍ, ຣູປສ຺ສ ຣຸປ຺ປນລກ຺ຂຓໍ, ສຬາຍຕນສ຺ສ ອາຍຕນລກ຺ຂຓໍ, ຜສ຺ສສ຺ສ ຜຸສນລກ຺ຂຓໍ, ເວທນາຍ ເວທຍິຕລກ຺ຂຓໍ, ຕຓ຺ຫາຍ ເຫຕຸລກ຺ຂຓໍ, ອຸປາທານສ຺ສ ຄຫຓລກ຺ຂຓໍ, ຠວສ຺ສ ອາຍູຫນລກ຺ຂຓໍ, ຊາຕິຍາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິລກ຺ຂຓໍ, ຊຣາຍ ຊີຣຓລກ຺ຂຓໍ, ມຣຓສ຺ສ ຈຸຕິລກ຺ຂຓໍ.

ຘາຕູນໍ ສຸຎ຺ຎຕາລກ຺ຂຓໍ, ອາຍຕນານໍ ອາຍຕນລກ຺ຂຓໍ, ສຕິປຏ຺ຐານານໍ ອຸປຏ຺ຐານລກ຺ຂຓໍ, ສມ຺ມປ຺ປຘານານໍ ປທຫນລກ຺ຂຓໍ, ອິທ຺ຘິປາທານໍ ອິຊ຺ຌນລກ຺ຂຓໍ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອຘິປຕິລກ຺ຂຓໍ, ພລານໍ ອກມ຺ປິຍລກ຺ຂຓໍ, ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ນິຍ຺ຍານລກ຺ຂຓໍ, ມຄ຺ຄສ຺ສ ເຫຕຸລກ຺ຂຓໍ.

ສຈ຺ຈານໍ ຕຖລກ຺ຂຓໍ, ສມຖສ຺ສ ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂຓໍ, ວິປສ຺ສນາຍ ອນຸປສ຺ສນາລກ຺ຂຓໍ, ສມຖວິປສ຺ສນານໍ ເອກຣສລກ຺ຂຓໍ, ຍຸຄນທ຺ຘານໍ ອນຕິວຕ຺ຕນລກ຺ຂຓໍ.

ສີລວິສຸທ຺ຘິຍາ ສໍວຣລກ຺ຂຓໍ, ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘິຍາ ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂຓໍ, ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິຍາ ທສ຺ສນລກ຺ຂຓໍ.

ຂເຍ ຎາຓສ຺ສ ສມຸຈ຺ເຉທລກ຺ຂຓໍ, ອນຸປ຺ປາເທ ຎາຓສ຺ສ ປສ຺ສທ຺ຘິລກ຺ຂຓໍ.

ຉນ຺ທສ຺ສ ມູລລກ຺ຂຓໍ, ມນສິກາຣສ຺ສ ສມຸຏ຺ຐານລກ຺ຂຓໍ, ຜສ຺ສສ຺ສ ສໂມຘານລກ຺ຂຓໍ, ເວທນາຍ ສໂມສຣຓລກ຺ຂຓໍ, ສມາຘິສ຺ສ ປມຸຂລກ຺ຂຓໍ, ສຕິຍາ ອາຘິປເຕຍ຺ຍລກ຺ຂຓໍ, ປຎ຺ຎາຍ ຕຕຸຕ຺ຕຣິລກ຺ຂຓໍ, ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ສາຣລກ຺ຂຓໍ, ອມໂຕຄຘສ຺ສ ນິພ຺ພານສ຺ສ ປຣິໂຍສານລກ຺ຂຓໍ ຕຖໍ ອວິຕຖໍ. ເອຕໍ ຕຖລກ຺ຂຓໍ ຎາຓຄຕິຍາ ອາຄໂຕ ອວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຕ຺ໂຕ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ. ເອວໍ ຕຖລກ຺ຂຓໍ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ.

ກຖໍ ຕຖຘມ຺ເມ ຍາຖາວໂຕ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ຕຖາຄໂຕ? ຕຖຘມ຺ມາ ນາມ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ. ຍຖາຫ – ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖານິ ອວິຕຖານິ ອນຎ຺ຎຖານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖເມຕໍ ອວິຕຖເມຕໍ ອນຎ຺ຎຖເມຕ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໙໐) ວິຕ຺ຖາໂຣ. ຕານິ ຈ ຠຄວາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ຕຖານໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ຕຖາຄໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຠິສມ຺ໂພຘຕ຺ໂຖ ຫິ ເອຕ຺ຖ ຄຕສທ຺ໂທ.

ອປິຈ ຊຣາມຣຓສ຺ສ ຊາຕິປຈ຺ຈຍສມ຺ຠູຕສມຸທາຄຕຏ຺ໂຐ ຕໂຖ ອວິຕໂຖ ອນຎ຺ຎໂຖ…ເປ… ສງ຺ຂາຣານໍ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍສມ຺ຠູຕສມຸທາຄຕຏ຺ໂຐ ຕໂຖ ອວິຕໂຖ ອນຎ຺ຎໂຖ. ຕຖາ ອວິຊ຺ຊາຍ ສງ຺ຂາຣານໍ ປຈ຺ຈຍຏ຺ໂຐ ຕໂຖ ອວິຕໂຖ ອນຎ຺ຎໂຖ…ເປ… ຊາຕິຍາ ຊຣາມຣຓສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຏ຺ໂຐ ຕໂຖ ອວິຕໂຖ ອນຎ຺ຎໂຖ. ຕໍ ສພ຺ພໍ ຠຄວາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ຕສ຺ມາປິ ຕຖານໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ຕຖາຄໂຕ. ເອວໍ ຕຖຘມ຺ເມ ຍາຖາວໂຕ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ຕຖາຄໂຕ.

ກຖໍ ຕຖທສ຺ສິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ? ຠຄວາ ຍໍ ສເທວເກ ໂລເກ…ເປ… ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ອປຣິມາຓາສຸ ໂລກຘາຕູສຸ ອປຣິມາຓານໍ ສຕ຺ຕານໍ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ສພ຺ພາກາເຣນ ຊານາຕິ ປສ຺ສຕິ. ເອວໍ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ຈ ເຕນ ຕໍ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐາທິວເສນ ວາ ທິຏ຺ຐສຸຕມຸຕວິຎ຺ຎາເຕສຸ ລພ຺ຠມານກປທວເສນ ວາ ‘‘ກຕມໍ ຕໍ ຣູປໍ ຣູປາຍຕນໍ? ຍໍ ຣູປໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍ ວຓ຺ຓນິຠາ ສນິທສ຺ສນໍ ສປ຺ປຏິຆໍ ນີລໍ ປີຕກ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ໖໑໖) ນເຍນ ອເນເກຫິ ນາເມຫິ ເຕຣສຫິ ວາເຣຫິ ທ຺ວິປຎ຺ຎາສາຍ ນເຍຫິ ວິຠຊ຺ຊມານໍ ຕຖເມວ ໂຫຕິ, ວິຕຖໍ ນຕ຺ຖິ. ເອສ ນໂຍ ໂສຕທ຺ວາຣາທີສຸປິ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉນ຺ເຕສຸ ສທ຺ທາທີສຸ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ຠຄວຕາ ‘‘ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ…ເປ… ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ທິຏ຺ຐໍ ສຸຕໍ ມຸຕໍ ວິຎ຺ຎາຕໍ ປຕ຺ຕໍ ປຣິເຍສິຕໍ ອນຸວິຈຣິຕໍ ມນສາ, ຕມຫໍ ຊານາມິ, ຕມຫໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ, ຕໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ວິທິຕໍ, ຕໍ ຕຖາຄໂຕ ນ ອຸປຏ຺ຐາສີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໔). ເອວໍ ຕຖທສ຺ສິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ. ຕຕ຺ຖ ຕຖທສ຺ສີອຕ຺ເຖ ຕຖາຄໂຕຕິ ປທສມ຺ຠໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ກຖໍ ຕຖວາທິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ? ຍໍ ຣຕ຺ຕິໍ ຠຄວາ ໂພຘິມຓ຺ເຑ ອປຣາຊິຕປລ຺ລງ຺ເກ ນິສິນ຺ໂນ ຈຕຸນ຺ນໍ ມາຣານໍ ມຕ຺ຖກໍ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ຍຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕິໍ ຍມກສາລານມນ຺ຕເຣ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພາຍິ, ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ປຎ຺ຈຈຕ຺ຕາລີສວສ຺ສປຣິມາເຓ ກາເລ ປຐມໂພຘິຍາປິ ມຊ຺ຌິມໂພຘິຍາປິ ປຈ຺ຉິມໂພຘິຍາປິ ຍໍ ຠຄວຕາ ຠາສິຕໍ ສຸຕ຺ຕໍ ເຄຍ຺ຍໍ…ເປ… ເວທລ຺ລໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ອຕ຺ຖໂຕ ຈ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ຈ ອນວຊ຺ຊໍ ອນຸປວຊ຺ຊໍ ອນູນມນຘິກໍ ສພ຺ພາກາຣປຣິປຸຓ຺ຓໍ ຣາຄມທນິມ຺ມທນໍ ໂທສໂມຫມທນິມ຺ມທນໍ, ນຕ຺ຖິ ຕຕ຺ຖ ວາລຄ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ປກ຺ຂລິຕໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ເອກມຸທ຺ທິກາຍ ລຎ຺ຉິຕໍ ວິຍ, ເອກນາຬິກາຍ ມິຕໍ ວິຍ, ເອກຕຸລາຍ ຕຸລິຕໍ ວິຍ, ຈ ຕຖເມວ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ ‘‘ຍຎ຺ຈ, ຈຸນ຺ທ, ຣຕ຺ຕິໍ ຕຖາຄໂຕ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌຕິ, ຍຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕິໍ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ, ຍໍ ເອຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕເຣ ຠາສຕິ ລປຕິ ນິທ຺ທິສຕິ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ຕຖເມວ ໂຫຕິ, ໂນ ອຎ຺ຎຖາ. ຕສ຺ມາ ‘ຕຖາຄໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໑໘໘). ຄທອຕ຺ໂຖ ຫິ ເອຕ຺ຖ ຄຕສທ຺ໂທ. ເອວໍ ຕຖວາທິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ.

ອປິຈ ອາຄທນໍ ອາຄໂທ, ວຈນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໂຖ ອວິປຣີໂຕ ອາຄໂທ ອສ຺ສາຕິ ທກາຣສ຺ສ ຕກາຣໍ ກຕ຺ວາ ຕຖາຄໂຕຕິ ເອວເມຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ປທສິທ຺ຘິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ກຖໍ ຕຖາກາຣິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ? ຠຄວໂຕ ຫິ ວາຈາຍ ກາໂຍ ອນຸໂລເມຕິ, ກາຍສ຺ສາປິ ວາຈາ, ຕສ຺ມາ ຍຖາວາທີ ຕຖາກາຣີ ຍຖາກາຣີ ຕຖາວາທີ ຈ ໂຫຕິ. ເອວໍຠູຕສ຺ສ ຈສ຺ສ ຍຖາ ວາຈາ, ກາໂຍປິ ຕຖາ ຄໂຕ ປວຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາ ຈ ກາໂຍ, ວາຈາປິ ຕຖາ ຄຕາ ປວຕ຺ຕາຕິ ຕຖາຄໂຕ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ຍຖາວາທີ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ຕຖາກາຣີ, ຍຖາກາຣີ ຕຖາວາທີ. ອິຕິ ຍຖາວາທີ ຕຖາກາຣີ, ຍຖາກາຣີ ຕຖາວາທີ. ຕສ຺ມາ ‘ຕຖາຄໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ຕຖາກາຣິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ.

ກຖໍ ອຠິຠວນຏ຺ເຐນ ຕຖາຄໂຕ? ອຸປຣິ ຠວຄ຺ຄໍ ເຫຏ຺ຐາ ອວີຈິໍ ປຣິຍນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ຕິຣິຍໍ ອປຣິມາຓາສຸ ໂລກຘາຕູສຸ ສພ຺ພສຕ຺ເຕ ອຠິຠວຕິ ສີເລນ ສມາຘິນາ ປຎ຺ຎາຍ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສເນນ, ນ ຕສ຺ສ ຕຸລາ ວາ ປມາຓໍ ວາ ອຕ຺ຖິ, ອຕຸໂລ ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ຣາຊາຘິຣາຊາ ເທວານໍ ອຕິເທໂວ ສກ຺ການໍ ອຕິສກ຺ໂກ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ອຕິພ຺ຣຫ຺ມາ. ເຕນາຫ – ‘‘ສເທວເກ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລເກ…ເປ… ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ຕຖາຄໂຕ ອຠິຠູ ອນຠິຠູໂຕ ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ທໂສ ວສວຕ຺ຕີ. ຕສ຺ມາ ‘ຕຖາຄໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໓).

ຕຕ຺ເຖວໍ ປທສິທ຺ຘິ ເວທິຕພ຺ພາ – ອຄໂທ ວິຍ ອຄໂທ. ໂກ ປເນສ? ເທສນາວິລາໂສ ເຈວ ປຸຎ຺ຎຸສ຺ສໂຍ ຈ. ເຕນ ເຫສ ມຫານຸຠາໂວ ຠິສກ຺ໂກ ທິພ຺ພາຄເທນ ສປ຺ເປ ວິຍ ສພ຺ພປຣປ຺ປວາທິໂນ ສເທວກຎ຺ຈ ໂລກໍ ອຠິຠວຕິ. ອິຕິ ສພ຺ພໂລກາຠິຠວເນ ຕໂຖ ອວິປຣີໂຕ ເທສນາວິລາສມໂຍ ເຈວ ປຸຎ຺ຎມໂຍ ຈ ອຄໂທ ອສ຺ສາຕິ ທກາຣສ຺ສ ຕກາຣໍ ກຕ຺ວາ ຕຖາຄໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ອຠິຠວນຏ຺ເຐນ ຕຖາຄໂຕ.

ອປິຈ ຕຖາຍ ຄໂຕຕິປິ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖໍ ຄໂຕຕິປິ ຕຖາຄໂຕຕິ. ຄໂຕຕິ ອວຄໂຕ ອຕີໂຕ ປຕ຺ໂຕ ປຏິປນ຺ໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ສກລໍ ໂລກໍ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາຍ ຕຖາຍ ຄໂຕ ອວຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ, ໂລກສມຸທຍໍ ປຫານປຣິຎ຺ຎາຍ ຕຖາຍ ຄໂຕ ອຕີໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ, ໂລກນິໂຣຘໍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ຕຖາຍ ຄໂຕ ປຕ຺ໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ, ໂລກນິໂຣຘຄາມິນິປຏິປທໍ ຕຖໍ ຄໂຕ ປຏິປນ຺ໂນຕິ ຕຖາຄໂຕ. ເຕນ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ – ‘‘ໂລໂກ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ໂລກສ຺ມາ ຕຖາຄໂຕ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ. ໂລກສມຸທໂຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ໂລກສມຸທໂຍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຫີໂນ. ໂລກນິໂຣໂຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ໂລກນິໂຣໂຘ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກໂຕ. ໂລກນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ໂລກນິໂຣຘຄາມິນີປຏິປທາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຠາວິຕາ. ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ…ເປ… ອນຸວິຈຣິຕໍ ມນສາ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘໍ. ຕສ຺ມາ ‘ຕຖາຄໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໓). ຕສ຺ສ ເອວມ຺ປິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິທມ຺ປິ ຈ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕຖາຄຕຠາວທີປເນ ມຸຂມຕ຺ຕເມວ. ສພ຺ພາກາເຣນ ປນ ຕຖາຄໂຕວ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕຖາຄຕຠາວໍ ວຓ຺ເຓຍ຺ຍ. ຍສ຺ມາ ປນ ສພ຺ພພຸທ຺ຘາ ຕຖາຄຕຄຸເຓນາປິ ສມສມາ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ເພສໍ ວເສນ ຕຖາຄຕານນ຺ຕິ ອາຫ.

ອຣຫນ຺ຕານນ຺ຕິ ກິເລເສຫິ ອາຣກຕ຺ຕາ, ອຣີນໍ ອຣານຎ຺ຈ ຫຕຕ຺ຕາ, ປຈ຺ຈຍາທີນໍ ອຣຫຕ຺ຕາ, ປາປກຣເຓ ຣຫາຠາວາ ຕຖາຄໂຕ ອຣຫໍ. ອາຣກາ ຫິ ໂສ ສພ຺ພກິເລເສຫິ ສຸວິທູຣວິທູເຣ ຐິໂຕ ມຄ຺ເຄນ ສວາສນານໍ ກິເລສານໍ ປຫີນຕ຺ຕາຕິ ອຣຫໍ.

ໂສ ຕໂຕ ອາຣກາ ນາມ, ຍສ຺ສ ເຍນາສມງ຺ຄິຕາ;

ອສມງ຺ຄີ ຈ ໂທເສຫິ, ນາໂຖ ເຕນາຣຫໍ ມໂຕ.

ເຕ ຈາເນນ ກິເລສາຣໂຍ ມຄ຺ເຄນ ຫຕາຕິ ອຣີນໍ ຫຕຕ຺ຕາປິ ອຣຫໍ.

ຍສ຺ມາ ຣາຄາທິສງ຺ຂາຕາ, ສພ຺ເພປິ ອຣໂຍ ຫຕາ;

ປຎ຺ຎາສຕ຺ເຖນ ນາເຖນ, ຕສ຺ມາປິ ອຣຫໍ ມໂຕ.

ຍຎ຺ເຈຕໍ ອວິຊ຺ຊາຠວຕຓ຺ຫາມຍນາຠິປຸຎ຺ຎາທິອຠິສງ຺ຂາຣານໍ ຊຣາມຣຓເນມິ ອາສວສມຸທຍມເຍນ ອກ຺ເຂນ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຕິຠວຣເຖ ສມາໂຍຊິຕໍ ອນາທິກາລປ຺ປວຕ຺ຕໍ ສໍສາຣຈກ຺ກໍ, ຕສ຺ສາເນນ ໂພຘິມຓ຺ເຑ ວີຣິຍປາເທຫິ ສີລປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐາຍ ສທ຺ຘາຫຕ຺ເຖນ ກມ຺ມກ຺ຂຍກຣໍ ຎາຓຜຣສຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ອຣາ ຫຕາຕິ ອຣານໍ ຫຕຕ຺ຕາປິ ອຣຫໍ.

ອຣາ ສໍສາຣຈກ຺ກສ຺ສ, ຫຕາ ຎາຓາສິນາ ຍໂຕ;

ໂລກນາເຖນ ເຕເນສ, ອຣຫນ຺ຕິ ປວຸຈ຺ຈຕິ.

ອຄ຺ຄທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍຕ຺ຕາ ຈ ຈີວຣາທິປຈ຺ຈເຍ ອຣຫຕິ ປູຊາວິເສສຎ຺ຈ. ເຕເນວ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຕຖາຄເຕ ເຍ ເກຈິ ມເຫສກ຺ຂາ ເທວມນຸສ຺ສາ, ນ ເຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປູຊໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຕຖາ ຫິ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສຫມ຺ປຕິ ສິເນຣຸມຕ຺ເຕນ ຣຕນທາເມນ ຕຖາຄຕໍ ປູເຊສິ, ຍຖາພລຎ຺ຈ ອຎ຺ເຎ ເທວາ ມນຸສ຺ສາ ຈ ພິມ຺ພິສາຣໂກສລຣາຊາທໂຍ. ປຣິນິພ຺ພຸຕມ຺ປິ ຈ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຉນ຺ນວຸຕິໂກຏິຘນໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອໂສກມຫາຣາຊາ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ຈຕຸຣາສີຕິ ວິຫາຣສຫສ຺ສານິ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ, ໂກ ປນ ວາໂທ ອຎ຺ເຎສໍ ປູຊາວິເສສານນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຍາທີນໍ ອຣຫຕ຺ຕາປິ ອຣຫໍ.

ປູຊາວິເສສໍ ສຫ ປຈ຺ຈເຍຫິ, ຍສ຺ມາ ອຍໍ ອຣຫຕິ ໂລກນາໂຖ;

ອຕ຺ຖານຸຣູປໍ ອຣຫນ຺ຕິ ໂລເກ, ຕສ຺ມາ ຊິໂນ ອຣຫຕິ ນາມເມຕໍ.

ຍຖາ ຈ ໂລເກ ເຍ ເກຈິ ປຓ຺ຑິຕມານິໂນ ພາລາ ອສິໂລກຠເຍນ ຣໂຫ ປາປໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອວເມສ ນ ກທາຈິ ກໂຣຕີຕິ ປາປກຣເຓ ຣຫາຠາວໂຕປິ ອຣຫໍ.

ຍສ຺ມາ ນຕ຺ຖິ ຣໂຫ ນາມ, ປາປກມ຺ເມສຸ ຕາທິໂນ;

ຣຫາຠາເວນ ເຕເນສ, ອຣຫໍ ອິຕິ ວິສ຺ສຸໂຕ.

ເອວໍ ສພ຺ພຖາປິ –

ອາຣກຕ຺ຕາ ຫຕຕ຺ຕາ ຈ, ກິເລສາຣີນ ໂສ ມຸນິ;

ຫຕສໍສາຣຈກ຺ກາໂຣ, ປຈ຺ຈຍາທີນ ຈາຣໂຫ;

ນ ຣໂຫ ກໂຣຕິ ປາປານິ, ອຣຫໍ ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ.

ຍສ຺ມາ ປນ ສພ຺ພພຸທ຺ຘາ ອຣຫຕ຺ຕຄຸເຓນາປິ ສມສມາ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ເພສໍ ວເສນ ‘‘ອຣຫນ຺ຕານ’’ນ຺ຕິ ອາຫ.

ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘານນ຺ຕິ ສມ຺ມາ ສາມຎ຺ຈ ສພ຺ພຘມ຺ມານໍ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ຕຖາ ເຫສ ສພ຺ພຘມ຺ເມ ສມ຺ມາ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ເຍ ຘມ຺ເມ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍໂຕ ພຸທ຺ໂຘ, ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ເຍ ຘມ຺ເມ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍໂຕ, ປຫາຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ປຫາຕພ຺ພໂຕ, ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພໂຕ, ຠາເວຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ຠາເວຕພ຺ພໂຕ. ເຕເນວາຫ –

‘‘ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ອຠິຎ຺ຎາຕໍ, ຠາເວຕພ຺ພຎ຺ຈ ຠາວິຕໍ;

ປຫາຕພ຺ພໍ ປຫີນໍ ເມ, ຕສ຺ມາ ພຸທ຺ໂຘສ຺ມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ. (ມ. ນິ. ໒.໓໙໙; ສຸ. ນິ. ໕໖໓);

ອຖ ວາ ຈກ຺ຂຸ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ, ຕສ຺ສ ມູລກາຣຓຠາເວນ ສມຸຏ຺ຐາປິກາ ປຸຣິມຕຓ຺ຫາ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ອຸຠິນ຺ນໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ, ນິໂຣຘປ຺ປຊານນາ ປຏິປທາ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອວໍ ເອເກກປທຸທ຺ຘາເຣນາປິ ສພ຺ພຘມ຺ເມ ສມ຺ມາ ສາມຎ຺ຈ ພຸທ຺ໂຘ. ເອສ ນໂຍ ໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍມເນສຸ. ເອເຕເນວ ນເຍນ ຣູປາທີນິ ຉ ອາຍຕນານິ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທໂຍ ຉ ວິຎ຺ຎາຓກາຍາ, ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສາທໂຍ ຉ ຜສ຺ສາ, ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊາທໂຍ ຉ ເວທນາ, ຣູປສຎ຺ຎາທໂຍ ຉ ສຎ຺ຎາ, ຣູປສຎ຺ເຈຕນາທໂຍ ຉ ເຈຕນາ, ຣູປຕຓ຺ຫາທໂຍ ຉ ຕຓ຺ຫາກາຍາ, ຣູປວິຕກ຺ກາທໂຍ ຉ ວິຕກ຺ກາ, ຣູປວິຈາຣາທໂຍ ຉ ວິຈາຣາ, ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທໂຍ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ, ທສ ກສິຓານິ, ທສ ອນຸສ຺ສຕິໂຍ, ອຸທ຺ຘຸມາຕກສຎ຺ຎາທິວເສນ ທສ ສຎ຺ຎາ, ເກສາທໂຍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣາ, ທ຺ວາທສາຍຕນານິ, ອຏ຺ຐາຣສ ຘາຕຸໂຍ, ກາມຠວາທໂຍ ນວ ຠວາ, ປຐມາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຌານານິ, ເມຕ຺ຕາຠາວນາທໂຍ ຈຕສ຺ໂສ ອປ຺ປມຎ຺ຎາ, ຈຕສ຺ໂສ ອຣູປສມາປຕ຺ຕິໂຍ, ປຏິໂລມໂຕ ຊຣາມຣຓາທີນິ, ອນຸໂລມໂຕ ອວິຊ຺ຊາທີນິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທງ຺ຄານິ ຈ ໂຍເຊຕພ຺ພານິ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ເອກປທໂຍຊນາ – ຊຣາມຣຓໍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ, ຊາຕິ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ອຸຠິນ຺ນໍ ນິສ຺ສຣຓໍ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ, ນິໂຣຘປ຺ປຊານນາ ປຏິປທາ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອວໍ ເອເກກປທຸທ຺ຘາເຣນ ສພ຺ພຘມ຺ເມ ສມ຺ມາ ສາມຎ຺ຈ ພຸທ຺ໂຘ ອນຸພຸທ຺ໂຘ ປຏິວິທ຺ໂຘ. ຍໍ ວາ ປນ ກິຎ຺ຈິ ອຕ຺ຖິ ເນຍ຺ຍໍ ນາມ, ສພ຺ພສ຺ສ ສມ຺ມາ ສມ຺ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ວິໂມກ຺ຂນ຺ຕິກຎາຓວເສນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ຕສ຺ສ ປນ ວິຠາໂຄ ອຸປຣິ ອາວິ ຠວິສ຺ສຕີຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ສພ຺ພພຸທ຺ຘາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘຄຸເຓນາປິ ສມສມາ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ເພສໍ ວເສນ ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘານ’’ນ຺ຕິ ອາຫ.

໓໘. ອິທານິ ປຣິຍນ຺ຕປາຣິສຸທ຺ຘິອປຣິຍນ຺ຕປາຣິສຸທ຺ຘິສີລທ຺ວເຍ ເອເກກເມວ ສີລໍ ປຎ຺ຈຘາ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຕ຺ຖິ ສີລໍ ປຣິຍນ຺ຕໍ, ອຕ຺ຖິ ສີລໍ ອປຣິຍນ຺ຕນ຺ຕິອາທິມາຫ. ອິຕເຣສຸ ປນ ຕີສຸ ສີເລສຸ ຕຖາວິໂຘ ເຠໂທ ນຕ຺ຖີຕິ. ຕຕ຺ຖ ລາຠປຣິຍນ຺ຕນ຺ຕິ ລາເຠນ ປຣິຍນ຺ໂຕ ເຠໂທ ເອຕສ຺ສາຕິ ລາຠປຣິຍນ຺ຕໍ. ເອວໍ ເສສານິປິ. ຍໂສຕິ ປເນຕ຺ຖ ປຣິວາໂຣ. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ. ເອກຈ຺ໂຈຕິ ເອໂກ. ລາຠເຫຕູຕິ ລາໂຠເຍວ ເຫຕຸ ລາຠເຫຕຸ, ຕສ຺ມາ ລາຠເຫຕຸໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເຫຕ຺ວຕ຺ເຖ ນິສ຺ສກ຺ກວຈນໍ. ‘‘ລາຠປຈ຺ຈຍາ ລາຠກາຣຓາ’’ຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ເຫຕຸເມວ ຫິ ປຏິຈ຺ຈ ເອຕໍ ຜລເມຕີຕິ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ຈ, ຜລຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກາຣຍຕີຕິ ກາຣຓນ຺ຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຍຖາສມາທິນ຺ນນ຺ຕິ ຍໍ ຍໍ ສມາທິນ຺ນໍ ຄຫິຕໍ. ວີຕິກ຺ກມຕີຕິ ອຊ຺ຌາຈຣຕິ. ເອວຣູປານີຕິ ເອວໍສຠາວານິ, ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣານີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສີລານີຕິ ຄຫຏ຺ຐສີລານິ ວາ ໂຫນ຺ຕຸ ປພ຺ພຊິຕສີລານິ ວາ, ເຍສໍ ອາທິມ຺ຫິ ວາ ອນ຺ເຕ ວາ ເອກໍ ຠິນ຺ນໍ, ຕານິ ປຣິຍນ຺ເຕ ຉິນ຺ນສາຏໂກ ວິຍ ຂຓ຺ຑານິ. ເຍສໍ ເວມຊ຺ເຌ ເອກໍ ຠິນ຺ນໍ, ຕານິ ມຊ຺ເຌ ວິນິວິທ຺ຘສາຏໂກ ວິຍ ຉິທ຺ທານິ. ເຍສໍ ປຏິປາຏິຍາ ທ຺ເວ ວາ ຕີຓິ ວາ ຠິນ຺ນານິ, ຕານິ ປິຏ຺ຐິຍາ ວາ ກຸຈ຺ຉິຍາ ວາ ອຸຏ຺ຐິເຕນ ທີຆວຏ຺ຏາທິສຓ຺ຐາເນນ ວິສຠາຄວຓ຺ເຓນ ກາຬຣຕ຺ຕາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣສຣີຣວຓ຺ຓາ ຄາວີ ວິຍ ສພລານິ. ເຍສໍ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ເອເກການິ ຠິນ຺ນານິ, ຕານິ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ວິສຠາຄວຓ຺ຓພິນ຺ທຸວິຈິຕ຺ຣາ ຄາວີ ວິຍ ກມ຺ມາສານິ. ອວິເສເສນ ວາ ສພ຺ພານິປິ ສຕ຺ຕວິເຘນ ເມຖຸນສໍໂຍເຄນ ໂກຘູປນາຫາທີຫິ ຈ ປາປຘມ຺ເມຫິ ອຸປຫຕຕ຺ຕາ ຂຓ຺ຑານິ ຉິທ຺ທານິ ສພລານິ ກມ຺ມາສານີຕິ. ຕານິເຍວ ຕຓ຺ຫາທາສພ຺ຍໂຕ ໂມເຈຕ຺ວາ ຠຸຊິສ຺ສຠາວາກຣເຓນ ນ ຠຸຊິສ຺ສານິ. ພຸທ຺ຘາທີຫິ ວິຎ຺ຎູຫິ ນ ປສຕ຺ຖຕ຺ຕາ ນ ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ຖານິ. ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐີຫິ ປຣາມຏ຺ຐຕ຺ຕາ, ເກນຈິ ວາ ‘‘ອຍໍ ເຕ ສີເລສຸ ໂທໂສ’’ຕິ ປຣາມຏ຺ຐຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕາຍ ປຣາມຏ຺ຐານິ. ອຸປຈາຣສມາຘິໍ ອປ຺ປນາສມາຘິໍ ວາ, ອຖ ວາ ມຄ຺ຄສມາຘິໍ ຜລສມາຘິໍ ວາ ນ ສໍວຕ຺ຕຍນ຺ຕີຕິ ອສມາຘິສໍວຕ຺ຕນິການິ. ນ ສມາຘິສໍວຕ຺ຕນິການີຕິປິ ປາໂຐ.

ເກຈິ ປນ ‘‘ຂຓ຺ຑານີຕິ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐາຠູຕຕ຺ຕາ, ຉິທ຺ທານີຕິປິ ເອວໍ. ສພລານີຕິ ວິວຓ຺ຓກຣຓຕ຺ຕາ, ກມ຺ມາສານີຕິປິ ເອວໍ. ນ ຠຸຊິສ຺ສານີຕິ ຕຓ຺ຫາທາສພ຺ຍໍ ຄຕຕ຺ຕາ. ນ ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ຖານີຕິ ກຸສເລຫິ ຄຣຫິຕຕ຺ຕາ. ປຣາມຏ຺ຐານີຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ຄຫິຕຕ຺ຕາ. ອສມາຘິສໍວຕ຺ຕນິການີຕິ ວິປ຺ປຏິສາຣວຕ຺ຖຸຠູຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ເອວມຕ຺ຖໍ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ.

ນ ອວິປ຺ປຏິສາຣວຕ຺ຖຸການີຕິ ວິປ຺ປຏິສາຣາວຫຕ຺ຕາ ອວິປ຺ປຏິສາຣສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐາ ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ປາໂມຊ຺ຊວຕ຺ຖຸການີຕິ ອວິປ຺ປຏິສາຣຊາຍ ທຸພ຺ພລປີຕິຍາ ນ ວຕ຺ຖຸຠູຕານິ ຕສ຺ສາ ອນາວຫຕ຺ຕາ. ເອວໍ ເສເສສຸປິ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ນ ປີຕິວຕ຺ຖຸການີຕິ ທຸພ຺ພລປີຕິຊາຍ ພລວປີຕິຍາ ນ ວຕ຺ຖຸຠູຕານິ. ນ ປສ຺ສທ຺ຘິວຕ຺ຖຸການີຕິ ພລວປີຕິຊາຍ ກາຍຈິຕ຺ຕປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ນ ວຕ຺ຖຸຠູຕານິ. ນ ສຸຂວຕ຺ຖຸການີຕິ ປສ຺ສທ຺ຘິຊສ຺ສ ກາຍິກເຈຕສິກສຸຂສ຺ສ ນ ວຕ຺ຖຸຠູຕານິ. ນ ສມາຘິວຕ຺ຖຸການີຕິ ສຸຂຊສ຺ສ ສມາຘິສ຺ສ ນ ວຕ຺ຖຸຠູຕານິ. ນ ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນວຕ຺ຖຸການີຕິ ສມາຘິປທຏ຺ຐານສ຺ສ ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນສ຺ສ ນ ວຕ຺ຖຸຠູຕານິ.

ນ ເອກນ຺ຕນິພ຺ພິທາຍາຕິອາທີສຸ ນ-ກາຣເມວ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ນ ວິຣາຄາຍາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ເສສປເທຫິປິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ນ ວິຣາຄາຍາຕິອາທີສຸ ສນກາໂຣ ວາ ປາໂຐ. ຕຕ຺ຖ ເອກນ຺ຕນິພ຺ພິທາຍາຕິ ເອກນ຺ເຕນ ວຏ຺ເຏ ນິພ຺ພິນ຺ທນຕ຺ຖາຍ ນ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອວໍ ເສເສສຸປິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ວິຣາຄາຍາຕິ ວຏ຺ເຏ ວິຣຊ຺ຊນຕ຺ຖາຍ. ນິໂຣຘາຍາຕິ ວຏ຺ຏສ຺ສ ນິໂຣຘນຕ຺ຖາຍ. ອຸປສມາຍາຕິ ນິໂຣຘິຕສ຺ສ ປຸນ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິວເສນ ວຏ຺ຏສ຺ສ ອຸປສມນຕ຺ຖາຍ. ອຠິຎ຺ຎາຍາຕິ ວຏ຺ຏສ຺ສ ອຠິຊານນຕ຺ຖາຍ. ສມ຺ໂພຘາຍາຕິ ກິເລສນິທ຺ທາວິຄເມນ ວຏ຺ຏໂຕ ປພຸຊ຺ຌນຕ຺ຖາຍ. ນິພ຺ພານາຍາຕິ ອມຕນິພ຺ພານຕ຺ຖາຍ.

ຍຖາສມາທິນ຺ນໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ວີຕິກ຺ກມາຍາຕິ ຍຖາສມາທິນ຺ນສ຺ສ ສິກ຺ຂາປທສ຺ສ ວີຕິກ຺ກມນຕ຺ຖາຍ. ວິຠຕ຺ຕິວິປລ຺ລາສວເສນ ປເນຕ຺ຖ ອຸປໂຍຄວຈນໍ ກຕໍ. ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ອຸປ຺ປາເທຕີຕິ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທສຸທ຺ຘິຍາ ສີລສ຺ສ ອຕິວິສຸທ຺ຘຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ປນ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທມຕ຺ເຕນ ສີລໍ ຠິຊ຺ຊຕິ. ກິໍ ໂສ ວີຕິກ຺ກມິສ຺ສຕີຕິ ກິມຕ຺ຖໍ ວີຕິກ຺ກມໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ເນວ ວີຕິກ຺ກມໍ ກຣິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຂຓ຺ຑານີຕິອາທີນິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕປຏິປກ຺ຂນເຍນ ເວທິຕພ຺ພານິ. ນ ຂຓ຺ຑານີຕິປິ ປາໂຐ. ‘‘ເອກນ຺ຕນິພ຺ພິທາຍາ’’ຕິອາທີສຸ ເອກນ຺ເຕນ ວຏ຺ເຏ ນິພ຺ພິນ຺ທນຕ຺ຖາຍາຕິອາທິນາ ນເຍນ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖ ປນ ນິພ຺ພິທາຍາຕິ ວິປສ຺ສນາ. ວິຣາຄາຍາຕິ ມຄ຺ໂຄ. ນິໂຣຘາຍ ອຸປສມາຍາຕິ ນິພ຺ພານໍ. ອຠິຎ຺ຎາຍ ສມ຺ໂພຘາຍາຕິ ມຄ຺ໂຄ. ນິພ຺ພານາຍາຕິ ນິພ຺ພານເມວ. ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ວິປສ຺ສນາ, ທ຺ວີສຸ ມຄ຺ໂຄ, ຕີສຸ ນິພ຺ພານໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອວໍ ອວຕ຺ຖານກຖາ ເວທິຕພ຺ພາ. ປຣິຍາເຍນ ປນ ສພ຺ພານິເປຕານິ ມຄ຺ຄເວວຈນານິປິ ນິພ຺ພານເວວຈນານິປິ ໂຫນ຺ຕິເຍວ.

໓໙. ອິທານິ ປຣິຍນ຺ຕາປຣິຍນ຺ຕວເສນ ວິຊ຺ຊມານປເຠທໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຸນ ຘມ຺ມວເສນ ຊາຕິວເສນ ປຈ຺ຈຍວເສນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວເສນ ສີລສ຺ສ ປເຠທໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ກິໍ ສີລນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສມຸຏ຺ຐາຕິ ເອເຕນາຕິ ສມຸຏ຺ຐານໍ. ປຈ຺ຈຍສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ກິໍ ສມຸຏ຺ຐານມສ຺ສາຕິ ກິໍສມຸຏ຺ຐານໍ. ກຕິນໍ ຘມ຺ມານໍ ສໂມຘານໍ ສມວາໂຍ ອສ຺ສາຕິ ກຕິຘມ຺ມສໂມຘານໍ.

ເຈຕນາ ສີລນ຺ຕິ ປາຓາຕິປາຕາທີຫິ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ, ວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິໍ ວາ ປູເຣນ຺ຕສ຺ສ ເຈຕນາ. ເຈຕສິກໍ ສີລນ຺ຕິ ປາຓາຕິປາຕາທີຫິ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ ວິຣຕິ. ອປິຈ ເຈຕນາ ສີລໍ ນາມ ປາຓາຕິປາຕາທີນິ ປຊຫນ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕກມ຺ມປຖເຈຕນາ. ເຈຕສິກໍ ສີລໍ ນາມ ‘‘ອຠິຊ຺ຌໍ ໂລເກ ປຫາຍ ວິຄຕາຠິຊ຺ເຌນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕີ’’ຕິອາທິນາ (ທີ. ນິ. ໑.໒໑໗) ນເຍນ ວຸຕ຺ຕາ ອນຠິຊ຺ຌາອພ຺ຍາປາທສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຘມ຺ມາ. ສໍວໂຣ ສີລນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ຈວິໂຘ ສໍວໂຣ ເວທິຕພ຺ໂພ – ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວໂຣ, ສຕິສໍວໂຣ, ຎາຓສໍວໂຣ, ຂນ຺ຕິສໍວໂຣ, ວີຣິຍສໍວໂຣຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອິມິນາ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວເຣນ ອຸເປໂຕ ໂຫຕິ ສມຸເປໂຕ’’ຕິ (ວິຠ. ໕໑໑) ອຍໍ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວໂຣ. ‘‘ຣກ຺ຂຕິ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໒໑໓; ມ. ນິ. ໑.໒໙໕; ສໍ. ນິ. ໔.໒໓໙; ອ. ນິ. ໓.໑໖) ອຍໍ ສຕິສໍວໂຣ.

‘‘ຍານິ ໂສຕານິ ໂລກສ຺ມິໍ, (ອຊິຕາຕິ ຠຄວາ;)

ສຕິ ເຕສໍ ນິວາຣຓໍ;

ໂສຕານໍ ສໍວຣໍ ພ຺ຣູມິ, ປຎ຺ຎາເຍເຕ ປິຘີຍເຣ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໑໐໔໑) –

ອຍໍ ຎາຓສໍວໂຣ. ປຈ຺ຈຍປຏິເສວນມ຺ປິ ເອຕ຺ເຖວ ສໂມຘານໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ໂຍ ປນາຍໍ ‘‘ຂໂມ ໂຫຕິ ສີຕສ຺ສ ອຸຓ຺ຫສ຺ສາ’’ຕິອາທິນາ (ມ. ນິ. ໑.໒໔; ອ. ນິ. ໔.໑໑໔; ໖.໕໘) ນເຍນ ອາຄໂຕ, ອຍໍ ຂນ຺ຕິສໍວໂຣ ນາມ. ໂຍ ຈາຍໍ ‘‘ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກາມວິຕກ຺ກໍ ນາຘິວາເສຕີ’’ຕິອາທິນາ (ມ. ນິ. ໑.໒໖; ອ. ນິ. ໔.໑໑໔; ໖.໕໘) ນເຍນ ອາຄໂຕ, ອຍໍ ວີຣິຍສໍວໂຣ ນາມ. ອາຊີວປາຣິສຸທ຺ຘິປິ ເອຕ຺ເຖວ ສໂມຘານໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອິຕິ ອຍໍ ປຎ຺ຈວິໂຘປິ ສໍວໂຣ, ຍາ ຈ ປາປຠີຣຸການໍ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ສມ຺ປຕ຺ຕວຕ຺ຖຸໂຕ ວິຣຕິ, ສພ຺ພເມຕໍ ສໍວຣສີລນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອວີຕິກ຺ກໂມ ສີລນ຺ຕິ ສມາທິນ຺ນສີລສ຺ສ ກາຍິກວາຈສິໂກ ອວີຕິກ຺ກໂມ. ອິທໍ ຕາວ ກິໍ ສີລນ຺ຕິ ປຎ຺ຫສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ.

ກຕິ ສີລານີຕິ ປຎ຺ຫສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ກຸສລສີລໍ ອກຸສລສີລໍ ອພ຺ຍາກຕສີລນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ໂລເກ ເຕສໍ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ປກຕິ ສີລນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອຍໍ ສຸຂສີໂລ, ອຍໍ ທຸກ຺ຂສີໂລ, ອຍໍ ກລຫສີໂລ, ອຍໍ ມຓ຺ຑນສີໂລ’’ຕິ ຠຓນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເຕນ ປຣິຍາເຍນ ອຕ຺ຖຸທ຺ຘາຣວເສນ ອກຸສລສີລມປິ ສີລນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ປນ ‘‘ສຸຕ຺ວານ ສໍວເຣ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໓໗) ວຈນໂຕ ອິຘາຘິປ຺ເປຕສີລໍ ນ ໂຫຕີຕິ.

ຍສ຺ມາ ປນ ເຈຕນາທິເຠທສ຺ສ ສີລສ຺ສ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ສມຸຏ຺ຐານໍ, ຕສ຺ມາ ກຸສລຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານໍ ກຸສລສີລນ຺ຕິອາທິມາຫ.

ສໍວຣສໂມຘານໍ ສີລນ຺ຕິ ສໍວຣສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຂນ຺ຘາ. ເຕ ຫິ ສໍວເຣນ ສມາຄຕາ ມິສ຺ສີຠູຕາຕິ ສໍວຣສໂມຘານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເອວໍ ອວີຕິກ຺ກມສໂມຘານໍ ສີລມ຺ປິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຖາຠາເວ ຊາຕເຈຕນາ ສໂມຘານໍ ສີລນ຺ຕິ ສໍວຣຠາເວ ອວີຕິກ຺ກມຠາເວ ຊາຕເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຂນ຺ຘາ. ຍສ຺ມາ ຈ ຕີສຸປິ ເຈເຕສຸ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຘມ຺ມາ ອຘິປ຺ເປຕາ, ຕສ຺ມາ ເຈຕນາສໂມຘາເນນ ເຈຕສິການມ຺ປິ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ເຈຕສິກສໂມຘານສີລໍ ວິສຸໍ ນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຫຏ຺ຐາ ເຈຕນາທໂຍ ຘມ຺ມາ ‘‘ສີລ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ນ ເກວລໍ ເຕ ເອວ ສີລໍ, ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຘມ຺ມາປິ ສີລເມວາຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອຍໍ ຕິໂກ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໔໐. ອິທານິ ຍສ຺ມາ ເຈຕນາເຈຕສິກາ ສໍວຣາວີຕິກ຺ກມາເຍວ ໂຫນ຺ຕິ ນ ວິສຸໍ, ຕສ຺ມາ ສໍວຣາວີຕິກ຺ກເມເຍວ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄາ ສາຘາຣຓກ຺ກເມນ ໂຍເຊນ຺ໂຕ ປາຓາຕິປາຕໍ ສໍວຣຏ຺ເຐນ ສີລໍ, ອວີຕິກ຺ກມຏ຺ເຐນ ສີລນ຺ຕິອາທິມາຫ. ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓິອາທໂຍ ຫິ ຍສ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈນີກໍ ສໍວຣນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ວີຕິກ຺ກມນ຺ຕິ ຈ, ຕສ຺ມາ ສໍວຣຓໂຕ ອວີຕິກ຺ກມນໂຕ ຈ ສໍວຣຏ຺ເຐນ ສີລໍ ອວີຕິກ຺ກມຏ຺ເຐນ ສີລໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ປາຓາຕິປາຕໍ ສໍວຣຏ຺ເຐນາຕິ ປາຓາຕິປາຕສ຺ສ ປິທຫນຏ຺ເຐນ ສີລໍ. ກິໍ ຕໍ? ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓີ. ສາ ຈ ຕໍ ສໍວຣນ຺ຕີເຍວ ຕໍ ນ ວີຕິກ຺ກມຕີຕິ ອວີຕິກ຺ກມຏ຺ເຐນ ສີລໍ. ເອວເມວ ອທິນ຺ນາທານາ ເວຣມຓິອາທໂຍ ອນຠິຊ຺ຌາອພ຺ຍາປາທສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂຍ ໂຍເຊຕພ຺ພາ.

ປາຓາຕິປາຕນ຺ຕິອາທີສຸ ປນ ທສສຸ ອກຸສລກມ຺ມປເຖສຸ ປາຓສ຺ສ ອຕິປາໂຕ ປາຓາຕິປາໂຕ. ປາຓວໂຘ ປາຓຆາໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປາໂຓຕິ ເຈຕ຺ຖ ໂວຫາຣໂຕ ສຕ຺ໂຕ, ປຣມຕ຺ຖໂຕ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ປາເຓ ປາຓສຎ຺ຎິໂນ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍຸປຈ຺ເຉທກອຸປກ຺ກມສມຸຏ຺ຐາປິກາ ກາຍວຈີທ຺ວາຣານໍ ອຎ຺ຎຕຣທ຺ວາຣປ຺ປວຕ຺ຕາ ວຘກເຈຕນາ ປາຓາຕິປາໂຕ. ໂສ ຄຸຓວິຣຫິເຕສຸ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕາທີສຸ ປາເຓສຸ ຂຸທ຺ທເກ ປາເຓ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ມຫາສຣີເຣ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ກສ຺ມາ? ປໂຍຄມຫນ຺ຕຕາຍ. ປໂຍຄສມຕ຺ເຕປິ ວຕ຺ຖຸມຫນ຺ຕຕາຍ. ຄຸຓວນ຺ເຕສຸ ມນຸສ຺ສາທີສຸ ອປ຺ປຄຸເຓ ປາເຓ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ມຫາຄຸເຓ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ສຣີຣຄຸຓານໍ ປນ ສມຠາເວ ສຕິ ກິເລສານໍ ອຸປກ຺ກມານຎ຺ຈ ມຸທຸຕາຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ຕິພ຺ພຕາຍ ມຫາສາວຊ຺ໂຊຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈ ສມ຺ຠາຣາ – ປາໂຓ, ປາຓສຎ຺ຎິຕາ, ວຘກຈິຕ຺ຕໍ, ອຸປກ຺ກໂມ, ເຕນ ມຣຓນ຺ຕິ.

ອທິນ຺ນສ຺ສ ອາທານໍ ອທິນ຺ນາທານໍ, ປຣສໍຫຣຓໍ, ເຖຍ຺ຍໍ, ໂຈຣິກາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ອທິນ຺ນນ຺ຕິ ປຣປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ, ຍຕ຺ຖ ປໂຣ ຍຖາກາມກາຣິຕໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອທຓ຺ຑາຣໂຫ ອນຸປວຊ຺ໂຊ ຈ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ປຣປຣິຄ຺ຄຫິເຕ ປຣປຣິຄ຺ຄຫິຕສຎ຺ຎິໂນ ຕທາທາຍກອຸປກ຺ກມສມຸຏ຺ຐາປິກາ ກາຍວຈີທ຺ວາຣານໍ ອຎ຺ຎຕຣທ຺ວາຣປ຺ປວຕ຺ຕາ ເຖຍ຺ຍເຈຕນາ ອທິນ຺ນາທານໍ. ຕໍ ຫີເນ ປຣສນ຺ຕເກ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊໍ, ປຓີເຕ ມຫາສາວຊ຺ຊໍ. ກສ຺ມາ? ວຕ຺ຖຸປຓີຕຕາຍ. ວຕ຺ຖຸສມຕ຺ເຕ ສຕິ ຄຸຓາຘິການໍ ສນ຺ຕເກ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ມຫາສາວຊ຺ຊໍ, ຕໍ ຕໍ ຄຸຓາຘິກໍ ອຸປາທາຍ ຕໂຕ ຕໂຕ ຫີນຄຸຓສ຺ສ ສນ຺ຕເກ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊໍ. ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈ ສມ຺ຠາຣາ – ປຣປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ, ປຣປຣິຄ຺ຄຫິຕສຎ຺ຎິຕາ ເຖຍ຺ຍຈິຕ຺ຕໍ, ອຸປກ຺ກໂມ, ເຕນ ຫຣຓນ຺ຕິ.

ກາເມສູຕິ ເມຖຸນສມາຈາເຣສຸ. ມິຈ຺ຉາຈາໂຣຕິ ເອກນ຺ຕນິນ຺ທິໂຕ ລາມກາຈາໂຣ. ລກ຺ຂຓໂຕ ປນ ອສທ຺ຘມ຺ມາຘິປ຺ປາເຍນ ກາຍທ຺ວາຣປ຺ປວຕ຺ຕາ ອຄມນີຍຏ຺ຐານວີຕິກ຺ກມເຈຕນາ ກາເມສຸ ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ.

ຕຕ຺ຖ ອຄມນີຍຏ຺ຐານໍ ນາມ ປຸຣິສານໍ ຕາວ ມາຕຸຣກ຺ຂິຕາ, ປິຕຸຣກ຺ຂິຕາ, ມາຕາປິຕຸຣກ຺ຂິຕາ, ຠາຕຸຣກ຺ຂິຕາ, ຠຄິນິຣກ຺ຂິຕາ, ຎາຕິຣກ຺ຂິຕາ, ໂຄຕ຺ຕຣກ຺ຂິຕາ, ຘມ຺ມຣກ຺ຂິຕາ, ສາຣກ຺ຂາ, ສປຣິທຓ຺ຑາຕິ ມາຕຸຣກ຺ຂິຕາທໂຍ ທສ, ຘນກ຺ກີຕາ, ຉນ຺ທວາສິນີ, ໂຠຄວາສິນີ, ປຏວາສິນີ, ໂອທປຕ຺ຕກິນີ, ໂອຠຕຈຸມ຺ພຏາ, ທາສີ ຈ, ຠຣິຍາ ຈ, ກມ຺ມກາຣີ ຈ ຠຣິຍາ ຈ, ຘຊາຫຏາ ມຸຫຸຕ຺ຕິກາຕິ ຘນກ຺ກີຕາທໂຍ ທສາຕິ ວີສຕິ ອິຕ຺ຖິໂຍ. ອິຕ຺ຖີສຸ ປນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສາຣກ຺ຂສປຣິທຓ຺ຑານໍ ທສນ຺ນຎ຺ຈ ຘນກ຺ກີຕາທີນນ຺ຕິ ທ຺ວາທສນ຺ນໍ ອິຕ຺ຖີນໍ ອຎ຺ເຎ ປຸຣິສາ, ອິທໍ ອຄມນີຍຏ຺ຐານໍ ນາມ.

ໂສ ປເນສ ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ສີລາທິຄຸຓຣຫິເຕ ອຄມນີຍຏ຺ຐາເນ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ສີລາທິຄຸຓສມ຺ປນ຺ເນ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ຕສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ຠາຣາ – ອຄມນີຍວຕ຺ຖຸ, ຕສ຺ມິໍ ເສວນຈິຕ຺ຕໍ, ເສວນປໂຍໂຄ, ມຄ຺ເຄນມຄ຺ຄປຏິປຕ຺ຕິອຘິວາສນນ຺ຕິ.

ມຸສາຕິ ວິສໍວາທນປຸເຣກ຺ຂາຣສ຺ສ ອຕ຺ຖຠຎ຺ຊໂກ ວຈີປໂຍໂຄ, ກາຍປໂຍໂຄ ວາ. ວິສໍວາທນາຘິປ຺ປາເຍນ ປນສ຺ສ ປຣວິສໍວາທກກາຍວຈີປໂຍຄສມຸຏ຺ຐາປິກາ ເຈຕນາ ມຸສາວາໂທ. ອປໂຣ ນໂຍ – ມຸສາຕິ ອຠູຕໍ ອຕຈ຺ຉໍ ວຕ຺ຖຸ. ວາໂທຕິ ຕສ຺ສ ຠູຕໂຕ ຕຈ຺ຉໂຕ ວິຎ຺ຎາປນໍ. ລກ຺ຂຓໂຕ ປນ ອຕຖໍ ວຕ຺ຖຸໍ ຕຖໂຕ ປຣໍ ວິຎ຺ຎາເປຕຸກາມສ຺ສ ຕຖາວິຎ຺ຎຕ຺ຕິສມຸຏ຺ຐາປິກາ ເຈຕນາ ມຸສາວາໂທ. ໂສ ຍມຕ຺ຖໍ ຠຎ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ອປ຺ປຕາຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ມຫນ຺ຕຕາຍ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ອປິຈ ຄຫຏ຺ຐານໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ອທາຕຸກາມຕາຍ ນຕ຺ຖີຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ໂຕ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ສກ຺ຂິນາ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຖຠຎ຺ຊນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ໂຕ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ປພ຺ພຊິຕານໍ ອປ຺ປກມ຺ປິ ເຕລໍ ວາ ສປ຺ປິໍ ວາ ລຠິຕ຺ວາ ຫສາຘິປ຺ປາເຍນ ‘‘ອຊ຺ຊ ຄາເມ ເຕລໍ ນທີ ມຎ຺ເຎ ສນ຺ທຕີ’’ຕິ ປູຣຓກຖານເຍນ ປວຕ຺ໂຕ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ອທິຏ຺ຐໍເຍວ ປນ ທິຏ຺ຐນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວທນ຺ຕານໍ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ຕສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ຠາຣາ – ອຕຖໍ ວຕ຺ຖຸ, ວິສໍວາທນຈິຕ຺ຕໍ, ຕຊ຺ໂຊ ວາຍາໂມ, ປຣສ຺ສ ຕທຕ຺ຖວິຊານນນ຺ຕິ.

ຍາຍ ວາຈາຍ ຍສ຺ສ ຕໍ ວາຈໍ ຠາສຕິ, ຕສ຺ສ ຫທເຍ ອຕ຺ຕໂນ ປິຍຠາວໍ, ປຣສ຺ສ ຈ ສຸຎ຺ຎຠາວໍ ກໂຣຕິ, ສາ ປິສຸຓາ ວາຈາ. ຍາຍ ປນ ອຕ຺ຕານມ຺ປິ ປຣມ຺ປິ ຜຣຸສໍ ກໂຣຕິ, ຍາ ວາຈາ ສຍມ຺ປິ ຜຣຸສາ ເນວ ກຓ຺ຓສຸຂາ ນ ຫທຍສຸຂາ ວາ, ອຍໍ ຜຣຸສາ ວາຈາ. ເຍນ ສມ຺ຜໍ ປລປຕິ ນິຣຕ຺ຖກໍ, ໂສ ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ. ເຕສໍ ມູລຠູຕາ ເຈຕນາປິ ປິສຸຓາວາຈາທິນາມເມວ ລຠຕິ. ສາ ເອວ ຈ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສໍກິລິຏ຺ຐຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປເຣສໍ ວາ ເຠທາຍ ອຕ຺ຕໂນ ປິຍກມ຺ຍຕາຍ ວາ ກາຍວຈີປໂຍຄສມຸຏ຺ຐາປິກາ ເຈຕນາ ປິສຸຓາ ວາຈາ. ສາ ຍສ຺ສ ເຠທໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ອປ຺ປຄຸຓຕາຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊາ, ມຫາຄຸຓຕາຍ ມຫາສາວຊ຺ຊາ. ຕສ຺ສາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ຠາຣາ – ຠິນ຺ທິຕພ຺ໂພ ປໂຣ, ‘‘ອິຕິ ອິເມ ນານາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ເຠທປຸເຣກ຺ຂາຣຕາ ວາ ‘‘ອິຕິ ອຫໍ ປິໂຍ ຠວິສ຺ສາມິ ວິສ຺ສາສິໂກ’’ຕິ ປິຍກມ຺ຍຕາ ວາ, ຕຊ຺ໂຊ ວາຍາໂມ, ຕສ຺ສ ຕທຕ຺ຖວິຊານນນ຺ຕິ. ປເຣ ປນ ອຠິນ຺ເນ ກມ຺ມປຖເຠໂທ ນຕ຺ຖິ, ຠິນ຺ເນເຍວ ໂຫຕິ.

ປຣສ຺ສ ມມ຺ມຈ຺ເຉທກກາຍວຈີປໂຍຄສມຸຏ຺ຐາປິກາ ເອກນ຺ຕຜຣຸສເຈຕນາ ຜຣຸສາ ວາຈາ. ມມ຺ມຈ຺ເຉທໂກປິ ປນ ປໂຍໂຄ ຈິຕ຺ຕສຓ຺ຫຕາຍ ຜຣຸສາ ວາຈາ ນ ໂຫຕິ. ມາຕາປິຕໂຣ ຫິ ກທາຈິ ປຸຕ຺ຕເກ ເອວມ຺ປິ ວທນ຺ຕິ ‘‘ໂຈຣາ ໂວ ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑິກໍ ກໂຣນ຺ຕູ’’ຕິ. ອຸປ຺ປລປຕ຺ຕມ຺ປິ ຈ ເນສໍ ອຸປຣິ ປຕນ຺ຕໍ ນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍາ ຈ ກທາຈິ ນິສ຺ສິຕເກ ເອວໍ ວທນ຺ຕິ ‘‘ກິໍ ອິເມ ອຫິຣິກາ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປິໂນ, ນິທ຺ຘມຖ ເນ’’ຕິ. ອຖ ຈ ເນສໍ ອາຄມາຘິຄມສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຍຖາ ຈ ຈິຕ຺ຕສຓ຺ຫຕາຍ ຜຣຸສາ ວາຈາ ນ ໂຫຕິ, ເອວໍ ວຈນສຓ຺ຫຕາຍ ອຜຣຸສາ ວາຈາປິ ນ ໂຫຕິ. ນ ຫິ ມາຣາເປຕຸກາມສ຺ສ ‘‘ອິມໍ ສຸຂໍ ສຍາເປຖາ’’ຕິ ວຈນໍ ອຜຣຸສາ ວາຈາ ໂຫຕິ, ຈິຕ຺ຕຜຣຸສຕາຍ ປເນສາ ຜຣຸສາ ວາຈາວ. ສາ ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ປວຕ຺ຕິຕາ, ຕສ຺ສ ອປ຺ປຄຸຓຕາຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊາ, ມຫາຄຸຓຕາຍ ມຫາສາວຊ຺ຊາ. ຕສ຺ສາ ຕໂຍ ສມ຺ຠາຣາ – ອກ຺ໂກສິຕພ຺ໂພ ປໂຣ, ກຸປິຕຈິຕ຺ຕໍ, ອກ຺ໂກສນາຕິ.

ອນຕ຺ຖວິຎ຺ຎາປິກາ ກາຍວຈີປໂຍຄສມຸຏ຺ຐາປິກາ ອກຸສລເຈຕນາ ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ. ໂສ ອາເສວນມນ຺ທຕາຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ອາເສວນມຫນ຺ຕຕາຍ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ຕສ຺ສ ທ຺ເວ ສມ຺ຠາຣາ – ຠາຣຕຍຸທ຺ຘສີຕາຫຣຓາທິນິຣຕ຺ຖກກຖາປຸເຣກ຺ຂາຣຕາ, ຕຖາຣູປິກຖາກຖນຎ຺ຈາຕິ. ປເຣ ປນ ຕໍ ກຖໍ ອຄຓ຺ຫນ຺ເຕ ກມ຺ມປຖເຠໂທ ນຕ຺ຖິ, ປເຣນ ສມ຺ຜປ຺ປລາເປ ຄຫິເຕເຍວ ໂຫຕິ.

ອຠິຊ຺ຌາຍຕີຕິ ອຠິຊ຺ຌາ, ປຣຠຓ຺ຑາຠິມຸຂີ ຫຸຕ຺ວາ ຕນ຺ນິນ຺ນຕາຍ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາ ‘‘ອໂຫ ວຕ ອິທໍ ມມສ຺ສາ’’ຕິ ເອວໍ ປຣຠຓ຺ຑາຠິຊ຺ຌາຍນລກ຺ຂຓາ, ອທິນ຺ນາທານໍ ວິຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊາ ມຫາສາວຊ຺ຊາ ຈ. ຕສ຺ສ ທ຺ເວ ສມ຺ຠາຣາ – ປຣຠຓ຺ຑໍ, ອຕ຺ຕໂນ ປຣິຓາມນຎ຺ຈາຕິ. ປຣຠຓ຺ຑວຕ຺ຖຸເກ ຫິ ໂລເຠ ອຸປ຺ປນ຺ເນປິ ນ ຕາວ ກມ຺ມປຖເຠໂທ ໂຫຕິ, ຍາວ ‘‘ອໂຫ ວຕ ອິທໍ ມມສ຺ສາ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ນ ປຣິຓາເມຕິ.

ຫິຕສຸຂໍ ພ຺ຍາປາທຍຕີຕິ ພ຺ຍາປາໂທ. ໂສ ປຣວິນາສາຍ ມໂນປໂທສລກ຺ຂໂຓ, ຜຣຸສາ ວາຈາ ວິຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ ຈ. ຕສ຺ສ ທ຺ເວ ສມ຺ຠາຣາ – ປຣສຕ຺ໂຕ ຈ, ຕສ຺ສ ຈ ວິນາສຈິນ຺ຕາຕິ. ປຣສຕ຺ຕວຕ຺ຖຸເກ ຫິ ໂກເຘ ອຸປ຺ປນ຺ເນປິ ນ ຕາວ ກມ຺ມປຖເຠໂທ ໂຫຕິ, ຍາວ ‘‘ອໂຫ ວຕາຍໍ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ເຊຍ຺ຍ ວິນສ຺ເສຍ຺ຍາ’’ຕິ ຕສ຺ສ ວິນາສໍ ນ ຈິນ຺ເຕຕິ.

ຍຖາຠຸຈ຺ຈຄຫຓາຠາເວນ ມິຈ຺ຉາ ປສ຺ສຕີຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ. ສາ ‘‘ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວິປຣີຕທສ຺ສນລກ຺ຂຓາ, ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ ວິຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊາ, ມຫາສາວຊ຺ຊາ ຈ. ອປິຈ ອນິຍຕາ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊາ, ນິຍຕາ ມຫາສາວຊ຺ຊາ. ຕສ຺ສາ ທ຺ເວ ສມ຺ຠາຣາ – ວຕ຺ຖຸໂນ ຈ ຄຫິຕາກາຣວິປຣີຕຕາ, ຍຖາ ຈ ຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕຖາຠາເວນ ຕສ຺ສູປຏ຺ຐານນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິກາເຫຕຸກອກິຣິຍທິຏ຺ຐີຫິ ເອວ ກມ຺ມປຖເຠໂທ ໂຫຕິ, ນ ອຎ຺ຎທິຏ຺ຐີຫິ.

ອິເມສໍ ປນ ທສນ຺ນໍ ອກຸສລກມ຺ມປຖານໍ ຘມ຺ມໂຕ, ໂກຏ຺ຐາສໂຕ, ອາຣມ຺ມຓໂຕ, ເວທນາໂຕ, ມູລໂຕຕິ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມໂຕຕິ ເອເຕສຸ ຫິ ສຕ຺ຕ ປຏິປາຏິຍາ ເຈຕນາຘມ຺ມາວ ໂຫນ຺ຕິ, ອຠິຊ຺ຌາທໂຍ ຕໂຍ ເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ.

ໂກຏ຺ຐາສໂຕຕິ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ຈາຕິ ອິເມ ອຏ຺ຐ ກມ຺ມປຖາ ເອວ ໂຫນ຺ຕິ, ໂນ ມູລານິ. ອຠິຊ຺ຌາພ຺ຍາປາທາ ກມ຺ມປຖາ ເຈວ ມູລານິ ຈ. ອຠິຊ຺ຌາ ຫິ ມູລໍ ປຕ຺ວາ ໂລໂຠ ອກຸສລມູລໍ ໂຫຕິ, ພ຺ຍາປາໂທ ໂທໂສ ອກຸສລມູລໍ.

ອາຣມ຺ມຓໂຕຕິ ປາຓາຕິປາໂຕ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍາຣມ຺ມຓໂຕ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມໂຓ. ອທິນ຺ນາທານໍ ສຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ວາ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມຓໍ ວາ. ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພວເສນ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມໂຓ, ສຕ຺ຕາຣມ຺ມໂຓຕິປິ ເອເກ. ມຸສາວາໂທ ສຕ຺ຕາຣມ຺ມໂຓ ວາ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມໂຓ ວາ. ຕຖາ ປິສຸຓາ ວາຈາ. ຜຣຸສາ ວາຈາ ສຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາວ ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ ທິຏ຺ຐສຸຕມຸຕວິຎ຺ຎາຕວເສນ ສຕ຺ຕາຣມ຺ມໂຓ ວາ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມໂຓ ວາ. ຕຖາ ອຠິຊ຺ຌາ. ພ຺ຍາປາໂທ ສຕ຺ຕາຣມ຺ມໂຓວ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ເຕຠູມກຘມ຺ມວເສນ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມຓາວ.

ເວທນາໂຕຕິ ປາຓາຕິປາໂຕ ທຸກ຺ຂເວທໂນ ໂຫຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ຣາຊາໂນ ໂຈຣໍ ທິສ຺ວາ ຫສມານາປິ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ ຠເຓ, ມາເຣຖ ນ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ສນ຺ນິຏ຺ຐາປກເຈຕນາ ປນ ເນສໍ ທຸກ຺ຂສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ ໂຫຕິ. ອທິນ຺ນາທານໍ ຕິເວທນໍ. ຕຎ຺ຫິ ປຣຠຓ຺ຑໍ ທິສ຺ວາ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐສ຺ສ ຄຓ຺ຫໂຕ ສຸຂເວທນໍ ໂຫຕິ, ຠີຕຕສິຕສ຺ສ ຄຓ຺ຫໂຕ ທຸກ຺ຂເວທນໍ, ຕຖາ ວິປາກນິສ຺ສນ຺ທຜລານິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ. ຄຫຓກາເລ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຠາເວ ຐິຕສ຺ສ ປນ ຄຓ຺ຫໂຕ ອທຸກ຺ຂມສຸຂເວທນໍ ໂຫຕິ. ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ສຸຂມຊ຺ຌຕ຺ຕວເສນ ທ຺ວິເວທໂນ, ສນ຺ນິຏ຺ຐາປກຈິຕ຺ເຕ ປນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕເວທໂນ ນ ໂຫຕິ. ມຸສາວາໂທ ອທິນ຺ນາທາເນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຕິເວທໂນ, ຕຖາ ປິສຸຓາ ວາຈາ. ຜຣຸສາ ວາຈາ ທຸກ຺ຂເວທນາ. ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ ຕິເວທໂນ. ປເຣສຸ ຫິ ສາຘຸກາຣໍ ເທນ຺ເຕສຸ ເຈລາທີນິ ອຸກ຺ຂິປນ຺ເຕສຸ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐສ຺ສ ສີຕາຫຣຓຠາຣຕຍຸທ຺ຘາທີນິ ກຖນກາເລ ໂສ ສຸຂເວທໂນ ໂຫຕິ, ປຐມໍ ທິນ຺ນເວຕເນນ ເອເກນ ປຈ຺ຉາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກເຖຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນິຣວເສສໍ ຍຖານຸສນ຺ຘິກໍ ປກິຓ຺ຓກກຖໍ ກເຖສ຺ສາມິ ນຸ ໂຂ, ໂນ’’ຕິ ໂທມນສ຺ສິຕສ຺ສ ກຖນກາເລ ທຸກ຺ຂເວທໂນ ໂຫຕິ, ມຊ຺ຌຕ຺ຕສ຺ສ ກຖຍໂຕ ອທຸກ຺ຂມສຸຂເວທໂນ ໂຫຕິ. ອຠິຊ຺ຌາ ສຸຂມຊ຺ຌຕ຺ຕວເສນ ທ຺ວິເວທນາ, ຕຖາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ. ພ຺ຍາປາໂທ ທຸກ຺ຂເວທໂນ.

ມູລໂຕຕິ ປາຓາຕິປາໂຕ ໂທສໂມຫວເສນ ທ຺ວິມູລໂກ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທານໍ ໂທສໂມຫວເສນ ວາ ໂລຠໂມຫວເສນ ວາ, ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ໂລຠໂມຫວເສນ, ມຸສາວາໂທ ໂທສໂມຫວເສນ ວາ ໂລຠໂມຫວເສນ ວາ. ຕຖາ ປິສຸຓາ ວາຈາ ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ ຈ. ຜຣຸສາ ວາຈາ ໂທສໂມຫວເສນ, ອຠິຊ຺ຌາ ໂມຫວເສນ ເອກມູລາ, ຕຖາ ພ຺ຍາປາໂທ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ໂລຠໂມຫວເສນ ທ຺ວິມູລາຕິ.

ອກຸສລກມ຺ມປຖກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປາຓາຕິປາຕາທີຫິ ປນ ວິຣຕິໂຍ, ອນຠິຊ຺ຌາອພ຺ຍາປາທສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂຍ ຈາຕິ ອິເມ ທສ ກຸສລກມ຺ມປຖາ ນາມ. ປາຓາຕິປາຕາທີຫິ ເອຕາຍ ວິຣມນ຺ຕິ, ສຍໍ ວາ ວິຣມຕິ, ວິຣມຓມຕ຺ຕເມວ ວາ ເອຕນ຺ຕິ ວິຣຕິ. ຍາ ປາຓາຕິປາຕາທີຫິ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ ກຸສລຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ວິຣຕິ, ສາ ປເຠທໂຕ ຕິວິຘາ ໂຫຕິ ສມ຺ປຕ຺ຕວິຣຕິ ສມາທານວິຣຕິ ສມຸຈ຺ເຉທວິຣຕີຕິ. ຕຕ຺ຖ ອສມາທິນ຺ນສິກ຺ຂາປທານໍ ອຕ຺ຕໂນ ຊາຕິວຍພາຫຸສຈ຺ຈາທີນິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ອຍຸຕ຺ຕໍ ອມ຺ຫາກໍ ເອວຣູປໍ ປາປໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ສມ຺ປຕ຺ຕວຕ຺ຖຸໍ ອວີຕິກ຺ກມນ຺ຕານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ວິຣຕິ ສມ຺ປຕ຺ຕວິຣຕິ ນາມ. ສມາທິນ຺ນສິກ຺ຂາປທານໍ ປນ ສິກ຺ຂາປທສມາທາເນ ຈ ຕຕຸຕ຺ຕຣິ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ຊີວິຕມ຺ປິ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ວຕ຺ຖຸໍ ອວີຕິກ຺ກມນ຺ຕານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ວິຣຕິ ສມາທານວິຣຕິ ນາມ. ອຣິຍມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ປນ ວິຣຕິ ສມຸຈ຺ເຉທວິຣຕິ ນາມ, ຍສ຺ສາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປຠຸຕິ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລານໍ ‘‘ປາຓໍ ຆາເຕສ຺ສາມາ’’ຕິອາທິຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ.

ອິທານິ ອກຸສລກມ຺ມປຖານໍ ວິຍ ອິເມສໍ ກຸສລກມ຺ມປຖານໍ ຘມ຺ມໂຕ, ໂກຏ຺ຐາສໂຕ, ອາຣມ຺ມຓໂຕ, ເວທນາໂຕ, ມູລໂຕຕິ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມໂຕຕິ ເອເຕສຸປິ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕ ເຈຕນາປິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ ວິຣຕິໂຍປິ, ອນ຺ເຕ ຕໂຍ ເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ.

ໂກຏ຺ຐາສໂຕຕິ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕ ກມ຺ມປຖາ ເອວ, ໂນ ມູລານິ, ອນ຺ເຕ ຕໂຍ ກມ຺ມປຖາ ເຈວ ມູລານິ ຈ. ອນຠິຊ຺ຌາ ຫິ ມູລໍ ປຕ຺ວາ ອໂລໂຠ ກຸສລມູລໍ ໂຫຕິ, ອພ຺ຍາປາໂທ ອໂທໂສ ກຸສລມູລໍ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ອໂມໂຫ ກຸສລມູລໍ.

ອາຣມ຺ມຓໂຕຕິ ປາຓາຕິປາຕາທີນໍ ອາຣມ຺ມຓາເນວ ເອເຕສໍ ອາຣມ຺ມຓານິ. ວີຕິກ຺ກມິຕພ຺ພໂຕເຍວ ຫິ ເວຣມຓີ ນາມ ໂຫຕິ. ຍຖາ ປນ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມໂຓ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ກິເລເສ ປຊຫຕິ, ເອວໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍາທິອາຣມ຺ມຓາເປເຕ ກມ຺ມປຖາ ປາຓາຕິປາຕາທີນິ ທຸສ຺ສີລ຺ຍານິ ປຊຫນ຺ຕີຕິ.

ເວທນາໂຕຕິ ສພ຺ເພ ສຸຂເວທນາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ ມຊ຺ຌຕ຺ຕເວທນາ ວາ. ກຸສລໍ ປຕ຺ວາ ຫິ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

ມູລໂຕຕິ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ ອໂລຠອໂທສອໂມຫວເສນ ຕິມູລາ ໂຫນ຺ຕິ. ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ ອໂລຠາໂທສວເສນ ທ຺ວິມູລາ. ອນຠິຊ຺ຌາ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ ອໂທສອໂມຫວເສນ ທ຺ວິມູລາ. ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ ອໂທສວເສນ ເອກມູລາ. ອໂລໂຠ ປນ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕໂນ ມູລໍ ນ ໂຫຕິ. ອພ຺ຍາປາເທປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ອໂລຠາໂທສວເສນ ທ຺ວິມູລາວາຕິ.

ກຸສລກມ຺ມປຖກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔໑.

ເອວໍ ທສກຸສລກມ຺ມປຖວເສນ ສີລໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ເນກ຺ຂມ຺ມາທີນໍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄປຣິໂຍສານານໍ ສຕ຺ຕຕິໍສຘມ຺ມານໍ ວເສນ ທສ຺ເສຕຸໍ ເນກ຺ຂມ຺ເມນ ກາມຈ຺ຉນ຺ທໍ ສໍວຣຏ຺ເຐນ ສີລໍ, ອວີຕິກ຺ກມຏ຺ເຐນ ສີລນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ເນກ຺ຂມ຺ເມນ ກາມຈ຺ຉນ຺ທໍ ສໍວຣຕິ ນ ວີຕິກ຺ກມຕິ, ຕສ຺ມາ ເນກ຺ຂມ຺ມໍ ສີລນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ປຈ຺ຈຕ຺ຕຕ຺ເຖ ວາ ກຣຓວຈນໍ, ເນກ຺ຂມ຺ມນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸ. ປາຬິຍໍ ປນ ເນກ຺ຂມ຺ມອພ຺ຍາປາເທ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ ເສສໍ ສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອນ຺ເຕ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄເຍວ ທສ຺ສິໂຕ.

ເອວໍ ສໍວຣອວີຕິກ຺ກມວເສນ ສີລໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ເຕສໍເຍວ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປເຠທທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ປຎ຺ຈ ສີລານິ ປາຓາຕິປາຕສ຺ສ ປຫານໍ ສີລນ຺ຕິອາທິມາຫ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປາຓາຕິປາຕສ຺ສ ປຫານໍ ສີລໍ, ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓີ ສີລໍ, ປາຓາຕິປາຕສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂເຈຕນາ ສີລໍ, ປາຓາຕິປາຕສ຺ສ ສໍວໂຣ ສີລໍ, ປາຓາຕິປາຕສ຺ສ ອວີຕິກ຺ກໂມ ສີລນ຺ຕິ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ປຫານນ຺ຕິ ຈ ໂກຈິ ຘມ຺ໂມ ນາມ ນຕ຺ຖິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣານໍ ປາຓາຕິປາຕາທີນໍ ອນຸປ຺ປາທມຕ຺ຕໂຕ. ຍສ຺ມາ ປນ ຕໍ ຕໍ ປຫານໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ກຸສລສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ອຸປຘາຣຓໍ ໂຫຕິ, ວິປ຺ປກິຓ຺ຓສຠາວາກຣເຓນ ຈ ສໂມຘານໍ, ຕສ຺ມາ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ເຕເນວ ອຸປຘາຣຓສໂມຘານສງ຺ຂາເຕນ ສີລນຏ຺ເຐນ ສີລນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຕເຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ຕໂຕ ຕໂຕ ເວຣມຓິວເສນ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ສໍວຣວເສນ ຕທຸຠຍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເຈຕນາວເສນ ຕໍ ຕໍ ອວີຕິກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ອວີຕິກ຺ກມວເສນ ຈ ເຈຕໂສ ປວຕ຺ຕິສຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາ.

ອຖ ວາ ປຫານມ຺ປິ ຘມ຺ມໂຕ ອຕ຺ຖິເຍວ. ກຖໍ? ປຫີຍເຕ ອເນນ ປາຓາຕິປາຕາທິປຏິປກ຺ໂຂ, ປຊຫຕິ ວາ ຕໍ ປຏິປກ຺ຂນ຺ຕິ ປຫານໍ. ກິໍ ຕໍ? ສພ຺ເພປິ ກຸສລາ ຂນ຺ຘາ. ອຎ຺ເຎ ປນ ອາຈຣິຍາ ‘‘ເນກ຺ຂມ຺ມາທີສຸປິ ‘ເວຣມຓີ ສີລ’ນ຺ຕິ ວຈນມຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສພ຺ພກຸສເລສຸປິ ນິຍຕເຍວາປນກຠູຕາ ວິຣຕິ ນາມ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ນ ຕຖາ ອິຘາຕິ. ເອວມິເມຫິ ປຫານາທີຫິ ປຎ຺ຈຫິ ປເທຫິ ວິເສເສຕ຺ວາ ປຣິຍນ຺ຕາປຣິຍນ຺ຕສີລທ຺ວເຍ ອປຣິຍນ຺ຕສີລເມວ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ເອວ ຫິ ເອວຣູປານິ ສີລານິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອວິປ຺ປຏິສາຣາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ…ເປ… ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພໍ ສຈ຺ຉິກໂຣນ຺ໂຕ ສິກ຺ຂຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ອວິປ຺ປຏິສາຣາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ‘‘ສໍວໂຣ ອວິປ຺ປຏິສາຣຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ (ປຣິ. ໓໖໖) ຈ ‘‘ອວິປ຺ປຏິສາຣຕ຺ຖານິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ກຸສລານິ ສີລານິ ອວິປ຺ປຏິສາຣານິສໍສານີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑໐.໑; ໑໑.໑) ຈ ວຈນໂຕ ອວິປ຺ປຏິສາຣຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ‘‘ອວິປ຺ປຏິສາໂຣ ປາໂມຊ຺ຊຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ (ປຣິ. ໓໖໖) ຈ ‘‘ໂຍນິໂສ ມນສິກໂຣໂຕ ປາໂມຊ຺ຊໍ ຊາຍຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໗໔) ຈ ວຈນໂຕ ປາໂມຊ຺ຊາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ‘‘ປາໂມຊ຺ຊໍ ປີຕຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ (ປຣິ. ໓໖໖) ຈ ‘‘ປມຸທິຕສ຺ສ ປີຕິ ຊາຍຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໕.໒໖; ສໍ. ນິ. ໕.໓໗໖; ທີ. ນິ. ໓.໓໒໒) ຈ ວຈນໂຕ ປີຕິຍາ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ‘‘ປີຕິ ປສ຺ສທ຺ຘຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ (ປຣິ. ໓໖໖) ຈ ‘‘ປີຕິມນສ຺ສ ກາໂຍ ປສ຺ສມ຺ຠຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໕.໒໖; ສໍ. ນິ. ໕.໓໗໖; ທີ. ນິ. ໓.໓໒໒) ຈ ວຈນໂຕ ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ‘‘ປສ຺ສທ຺ຘິ ສຸຂຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ (ປຣິ. ໓໖໖) ຈ ‘‘ປສ຺ສທ຺ຘກາໂຍ ສຸຂໍ ເວເທຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໕.໒໖; ສໍ. ນິ. ໕.໓໗໖; ທີ. ນິ. ໓.໓໒໒) ຈ ວຈນໂຕ ໂສມນສ຺ສາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເຈຕສິກໍ ສຸຂຎ຺ຫິ ໂສມນສ຺ສນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອາເສວນາຍາຕິ ຠຸສາ ເສວນາ ອາເສວນາ. ກສ຺ສ ອາເສວນາ? ອນນ຺ຕຣໍ ໂສມນສ຺ສວຈເນນ ສຸຂສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສຸຂໍ ສິທ຺ຘໍ. ‘‘ສຸຂິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໕.໒໖; ສໍ. ນິ. ໕.໓໗໖; ທີ. ນິ. ໓.໓໒໒) ຈ ວຈນໂຕ ເຕນ ສຸເຂນ ສມາຘິ ສິທ຺ໂຘ ໂຫຕິ. ເອວໍ ສິທ຺ຘສ຺ສ ສມາຘິສ຺ສ ອາເສວນາ. ຕສ຺ສ ສມາຘິສ຺ສ ອາເສວນາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ປຄຸຓພລວຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠາວນາຍາຕິ ຕສ຺ເສວ ສມາຘິສ຺ສ ວຸທ຺ຘິຍາ. ພຫຸລີກມ຺ມາຍາຕິ ຕສ຺ເສວ ສມາຘິສ຺ສ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກິຣິຍາຍ. ອວິປ຺ປຏິສາຣາທິປວຕ຺ຕິຍາ ມູລກາຣຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ສມາຘິສ຺ສ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍາທິອລງ຺ກາຣສາຘເນນ ອລງ຺ກາຣາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອວິປ຺ປຏິສາຣາທິກສ຺ສ ສມາຘິສມ຺ຠາຣສ຺ສ ສາຘເນນ ປຣິກ຺ຂາຣາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ‘‘ເຍ ຈ ໂຂ ອິເມ ປພ຺ພຊິເຕນ ຊີວິຕປຣິກ຺ຂາຣາ ສມຸທາເນຕພ຺ພາ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໑໙໒) ວິຍ ຫິ ເອຕ຺ຖ ສມ຺ຠາຣຕ຺ໂຖ ປຣິກ຺ຂາຣສທ຺ໂທ. ‘‘ຣໂຖ ສີລປຣິກ຺ຂາໂຣ, ຌານກ຺ໂຂ ຈກ຺ກວີຣິໂຍ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໓.໕໔) ປນ ອລງ຺ກາຣຕ຺ໂຖ. ‘‘ສຕ຺ຕຫິ ນຄຣປຣິກ຺ຂາເຣຫິ ສຸປຣິກ຺ຂຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໗.໖໗) ປຣິວາຣຕ຺ໂຖ. ອິຘ ປນ ອລງ຺ກາຣປຣິວາຣານໍ ວິສຸໍ ອາຄຕຕ຺ຕາ ສມ຺ຠາຣຕ຺ໂຖຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສມ຺ຠາຣຕ຺ໂຖ ຈ ປຈ຺ຈຍຕ຺ໂຖຕິ. ມູລກາຣຓຠາເວເນວ ສມາຘິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຜສ຺ສາທິຘມ຺ມສມ຺ປຕ຺ຕິສາຘເນນ ປຣິວາຣາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ສມາຘິສ຺ສ ວິປສ຺ສນາຍ ຈ ປທຏ຺ຐານຠາວປາປເນນ ວສີຠາວປາປເນນ ຈ ປຣິປຸຓ຺ຓຠາວສາຘນໂຕ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ເອວໍ ສີລູປນິສ຺ສເຍນ ສພ຺ພາກາຣປຣິປູຣໍ ສມາຘິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ‘‘ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ຍຖາຠູຕໍ ຊານາຕິ ປສ຺ສຕິ, ຍຖາຠູຕໍ ຊານໍ ປສ຺ສໍ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ, ນິພ຺ພິນ຺ທໍ ວິຣຊ຺ຊຕິ, ວິຣາຄາ ວິມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໗໓; ທີ. ນິ. ໓.໓໕໙) ວຈນໂຕ ສີລມູລການິ ສມາຘິປທຏ຺ຐານານິ ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນາທີນິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເອກນ຺ຕນິພ຺ພິທາຍາຕິອາທິມາຫ. ນິພ຺ພິທາຍ ຫິ ທສ຺ສິຕາຍ ຕສ຺ສາ ປທຏ຺ຐານຠູຕໍ ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນໍ ທສ຺ສິຕເມວ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ອສິທ຺ເຘ ນິພ຺ພິທາ ນ ສິຊ຺ຌຕີຕິ. ຕານິ ປນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເນວ. ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນໍ ປເນຕ຺ຖ ສປ຺ປຈ຺ຈຍນາມຣູປປຣິຄ຺ຄໂຫ.

ເອວໍ ອມຕມຫານິພ຺ພານປຣິໂຍສານໍ ສີລປ຺ປໂຍຊນໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຕສ຺ສ ສີລສ຺ສ ອຘິສີລສິກ຺ຂາຠາວໍ ຕມ຺ມູລກາ ຈ ອຘິຈິຕ຺ຕອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາ ທສ຺ເສຕຸກາໂມ ເອວຣູປານໍ ສີລານໍ ສໍວຣປາຣິສຸທ຺ຘິ ອຘິສີລນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສໍວໂຣເຍວ ປາຣິສຸທ຺ຘິ ສໍວຣປາຣິສຸທ຺ຘິ. ເອວຣູປານໍ ອປຣິຍນ຺ຕຠູຕານໍ ວິວຏ຺ຏນິສ຺ສິຕານໍ ສີລານໍ ສໍວຣປາຣິສຸທ຺ຘິ ວິວຏ຺ຏນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ເສສສີລໂຕ ອຘິກໍ ສີລນ຺ຕິ ອຘິສີລນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສໍວຣປາຣິສຸທ຺ຘິຍາ ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອທິສາຍ ສີລສໍວຣປາຣິສຸທ຺ຘິຍາ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສຸຏ຺ຐຸ ອວິປ຺ປຏິສາຣາທີນໍ ອາວຫນໂຕ ນ ວິກ຺ເຂປໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ສມາຘິສ຺ມິໍ ປຕິຏ຺ຐາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອວິກ຺ເຂໂປເຍວ ປາຣິສຸທ຺ຘິ ອວິກ຺ເຂປປາຣິສຸທ຺ຘິ. ໂສ ສພ຺ພມລວິຣຫິໂຕ ນິພ຺ເພຘຠາຄິໂຍ ສມາຘິ ເສສສມາຘິໂຕ ອຘິກຕ຺ຕາ ອຘິຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຈິຕ຺ຕສີເສນ ເຫຕ຺ຖ ສມາຘິ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ. ສໍວຣປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ສມ຺ມາ ປສ຺ສຕີຕິ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ສີລສໍວຣໍ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາວເສນ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາວເສນ ຈ ສມ຺ມາ ປສ຺ສຕິ, ເອວເມວ ອວິກ຺ເຂປປາຣິສຸທ຺ຘິສງ຺ຂາຕໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ສມາຘິໍ ສມ຺ມາ ປສ຺ສຕິ. ເອວໍ ປສ຺ສໂຕ ຈສ຺ສ ທສ຺ສນສງ຺ຂາຕາ ປາຣິສຸທ຺ຘິ ທສ຺ສນປາຣິສຸທ຺ຘິ. ສາເຍວ ເສສປຎ຺ຎາຍ ອຘິກຕ຺ຕາ ອຘິປຎ຺ຎາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂຍ ຕຕ຺ຖາຕິ ໂຍ ຕຕ຺ຖ ສໍວຣອວິກ຺ເຂປທສ຺ສເນສຸ. ສໍວຣຏ຺ໂຐຕິ ສໍວຣຠາໂວ. ເອວເມວ ອວິກ຺ເຂປຏ຺ຐທສ຺ສນຏ຺ຐາ ຈ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຘິສີລເມວ ສິກ຺ຂາ ອຘິສີລສິກ຺ຂາ. ເອວໍ ອິຕຣາປິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເອວໍ ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາໂຍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຕາສໍ ປາຣິປູຣິກ຺ກມໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິມາ ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາໂຍ ອາວຊ຺ຊນ຺ໂຕ ສິກ຺ຂຕີຕິອາທິມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ປຈ຺ເຈກໍ ປຣິປູເຣຕຸໍ ອາວຊ຺ຊນ຺ໂຕປິ ສິກ຺ຂຕິ ນາມ, ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ນາມ ສິກ຺ຂາ’’ຕິ ຊານນ຺ໂຕປິ ສິກ຺ຂຕິ ນາມ, ຊານິຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕປິ ສິກ຺ຂຕິ ນາມ, ປສ຺ສິຕ຺ວາ ຍຖາທິຏ຺ຐໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕປິ ສິກ຺ຂຕິ ນາມ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ຈິຕ຺ຕໍ ອຈລໍ ກຕ຺ວາ ປຕິຏ຺ຐເປນ຺ໂຕປິ ສິກ຺ຂຕິ ນາມ, ຕໍຕໍສິກ຺ຂາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສທ຺ຘາວີຣິຍສຕິສມາຘິປຎ຺ຎາຫິ ສກສກກິຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ໂຕປິ ສິກ຺ຂຕິ ນາມ, ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາຠິຊານນາທິກາເລປິ ຕໍ ຕໍ ກິຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຕິສ຺ໂສປິ ສິກ຺ຂາໂຍ ສິກ຺ຂຕິ ນາມາຕິ. ປຸນ ປຎ຺ຈ ສີລານີຕິອາທີນິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເນວ. ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ສພ຺ພກິເລສານນ຺ຕິອາທີສຸ ປນ ອຣຫນ຺ຕານໍ ສຸຏ຺ຐຸ ວິປ຺ປຏິສາຣາທິອຠາວໂຕ ອາເສວນາທິຠາວໂຕ ຈ ຕານິ ປທານິ ຍຸຊ຺ຊນ຺ເຕວ. ເອກນ຺ຕນິພ຺ພິທາຍາຕິອາທີນິ ປນ ສຕິປຏ຺ຐານສມ຺ມປ຺ປຘານານິ ວິຍ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓເຍວ ໂຍເຊຕພ຺ພານິ.

໔໒.

ສໍວຣປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ສມ຺ມາ ປສ຺ສຕິ, ອວິກ຺ເຂປປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ສມ຺ມາ ປສ຺ສຕີຕິ ອິທໍ ປນ ວຈນທ຺ວຍໍ ຜລສມາປຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ ວິປສ຺ສນາວເສນ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ, ທຸຕິຍວຈນໍ ປນ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ ວິປສ຺ສນາວເສນາປິ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ອາວຊ຺ຊນ຺ໂຕ ສິກ຺ຂຕີຕິອາທີສຸ ປຎ຺ຈສຸ ວຈເນສຸ ອຣຫໂຕ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພາຠາເວປິ ອເສກ຺ຂສີລກ຺ຂນ຺ຘາທິສຠາວໂຕ ‘‘ສິກ຺ຂຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສທ຺ຘາຍ ອຘິມຸຈ຺ຈນ຺ໂຕ ສິກ຺ຂຕີຕິອາທີນິ ປນ ມຄ຺ຄກ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕານິ. ອຎ຺ຎານິປິ ອຸປຈາຣປ຺ປນາວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ ວຈນານິ ຍຖາໂຍຄໍ ໂຍເຊຕພ຺ພານີຕິ.

ສີລມຍຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ສມາຘິຠາວນາມຍຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໔໓. ສມາຘິຠາວນາມຍຎາຓນິທ຺ເທເສ ອາທິໂຕ ຕາວ ເອກກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ທສກາ ສມາຘິປ຺ປເຠທໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເອໂກ ສມາຘີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອກຄ຺ຄຕາຕິ ນານາຣມ຺ມຓວິກ຺ເຂປາຠາວໂຕ ເອກໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອຄ຺ຄໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ອສ຺ສາຕິ ເອກຄ຺ໂຄ, ເອກຄ຺ຄສ຺ສ ຠາໂວ ເອກຄ຺ຄຕາ. ສາ ປນ ເອກຄ຺ຄຕາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ນ ສຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ຈິຕ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ທຸເກ ໂລກິໂຍຕິ ໂລໂກ ວຸຈ຺ຈຕິ ລຸຊ຺ຊນປລຸຊ຺ຊນຏ຺ເຐນ ວຏ຺ຏໍ, ຕສ຺ມິໍ ປຣິຍາປນ຺ນຠາເວນ ໂລເກ ນິຍຸຕ຺ໂຕຕິ ໂລກິໂຍ. ໂລກຸຕ຺ຕໂຣຕິ ອຸຕ຺ຕິຓ຺ໂຓຕິ ອຸຕ຺ຕໂຣ, ໂລເກ ອປຣິຍາປນ຺ນຠາເວນ ໂລກໂຕ ອຸຕ຺ຕໂຣຕິ ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ. ຕິເກ ສວິຕກ຺ໂກ ຈ ໂສ ສວິຈາໂຣ ຈາຕິ ສວິຕກ຺ກສວິຈາໂຣ. ເອວໍ ອວິຕກ຺ກອວິຈາໂຣ. ວິຕກ຺ກວິຈາເຣສຸ ວິຈາໂຣວ ມຕ຺ຕາ ປມາຓໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ວິຈາຣມຕ຺ໂຕ, ວິຈາຣໂຕ ອຸຕ຺ຖຣິ ວິຕກ຺ເກນ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ປໂຍຄໍ ນ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອວິຕກ຺ໂກ ຈ ໂສ ວິຈາຣມຕ຺ໂຕ ຈາຕິ ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ໂຕ. ຕີສຸປິ ວິຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາປິ ປຐນ຺ຕິ. ຈຕຸກ຺ກປຎ຺ຈກາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາ. ຉກ຺ເກ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ສຕິເຍວ ອນຸສ຺ສຕິ, ປວຕ຺ຕິຕພ຺ພຏ຺ຐານມ຺ຫິເຍວ ວາ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສທ຺ຘາປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸຣູປາ ສຕີຕິປິ ອນຸສ຺ສຕິ, ພຸທ຺ຘໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອນຸສ຺ສຕິ ພອຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິ. ອຣຫຕາທິພຸທ຺ຘຄຸຓາຣມ຺ມຓາຍ ສຕິຍາ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕສ຺ສາ ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິຍາ ວເສນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອກຄ຺ຄຕາເຍວ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສງ຺ຂາຕສ຺ສ ວິກ຺ເຂປສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂຠາວໂຕ ນ ວິກ຺ເຂໂປຕິ ອວິກ຺ເຂໂປ. ຘມ຺ມໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອນຸສ຺ສຕິ ຘມ຺ມານຸສ຺ສຕິ. ສ຺ວາກ຺ຂາຕຕາທິຘມ຺ມຄຸຓາຣມ຺ມຓາຍ ສຕິຍາ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ສງ຺ຆໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອນຸສ຺ສຕິ ສງ຺ຆານຸສ຺ສຕິ. ສຸປ຺ປຏິປນ຺ນຕາທິສງ຺ຆຄຸຓາຣມ຺ມຓາຍ ສຕິຍາ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ສີລໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອນຸສ຺ສຕິ ສີລານຸສ຺ສຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ອຂຓ຺ຑຕາທິສີລຄຸຓາຣມ຺ມຓາຍ ສຕິຍາ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຈາຄໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອນຸສ຺ສຕິ ຈາຄານຸສ຺ສຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ມຸຕ຺ຕຈາຄຕາທິຈາຄຄຸຓາຣມ຺ມຓາຍ ສຕິຍາ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ເທວຕາ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອນຸສ຺ສຕິ ເທວຕານຸສ຺ສຕິ. ເທວຕາ ສກ຺ຂິຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສທ຺ຘາທິຄຸຓາຣມ຺ມຓາຍ ສຕິຍາ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ.

ສຕ຺ຕເກ ສມາຘິກຸສລຕາຕິ ເອກວິຘາທິເຠເທນ ອເນກເຠເທ ສມາຘິມ຺ຫິ ‘‘ອຍເມວໍວິໂຘ ສມາຘິ, ອຍເມວໍວິໂຘ ສມາຘີ’’ຕິ ເຉກຠາໂວ. ສມາຘິປຣິຈ຺ເຉທກປຎ຺ຎາເຍຕໍ ອຘິວຈນໍ. ສມາຘິອຸປ຺ປາທນວິຘາເນປິ ເຉກຠາໂວ ສມາຘິກຸສລຕາ.

ສມາຘິສ຺ສ ສມາປຕ຺ຕິກຸສລຕາຕິ ອຸປ຺ປາທິຕສ຺ສ ສມາຘິສ຺ສ ສມາປຊ຺ຊເນ ເຉກຠາໂວ. ເອເຕນ ສມາປຊ຺ຊນວສິຕາ ວຸຕ຺ຕາ ໂຫຕິ.

ສມາຘິສ຺ສ ຐິຕິກຸສລຕາຕິ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ສມາຘິສ຺ສ ສນ຺ຕຕິວເສນ ຍຖາຣຸຈິ ຐປເນ ເຉກຠາໂວ. ເອເຕນ ອຘິຏ຺ຐານວສິຕາ ວຸຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ອຖ ວາ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄຫເຓນ ຈສ຺ສ ປຸນ ເຕ ອາກາເຣ ສມ຺ປາທຍໂຕ ອປ຺ປນາມຕ຺ຕເມວ ອິຊ຺ຌຕິ, ນ ຈິຣຏ຺ຐານໍ. ຈິຣຏ຺ຐານໍ ປນ ສມາຘິປຣິປນ຺ຖານໍ ຘມ຺ມານໍ ສຸວິໂສຘິຕຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ໂຍ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ກາມາທີນວປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາທີຫິ ກາມຈ຺ຉນ຺ທໍ ນ ສຸຏ຺ຐຸ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ, ກາຍປສ຺ສທ຺ຘິວເສນ ກາຍທຸຏ຺ຐຸລ຺ລໍ ນ ສຸປ຺ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ, ອາຣມ຺ຠຘາຕຸມນສິກາຣາທິວເສນ ຖິນມິທ຺ຘໍ ນ ສຸຏ຺ຐຸ ປຏິວິໂນເທຕ຺ວາ, ສມຖນິມິຕ຺ຕມນສິກາຣາທິວເສນ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ນ ສຸຏ຺ຐຸ ສມູຫຕໍ ກຕ຺ວາ, ອຎ຺ເຎປິ ສມາຘິປຣິປນ຺ເຖ ຘມ຺ເມ ນ ສຸຏ຺ຐຸ ວິໂສເຘຕ຺ວາ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ໂສ ອວິໂສຘິຕໍ ອາສຍໍ ປວິຏ຺ຐຠມໂຣ ວິຍ, ອສຸທ຺ຘໍ ອຸຍ຺ຍານໍ ປວິຏ຺ຐຣາຊາ ວິຍ ຈ ຂິປ຺ປເມວ ນິກ຺ຂມຕິ. ໂຍ ປນ ສມາຘິປຣິປນ຺ເຖ ຘມ຺ເມ ສຸຏ຺ຐຸ ວິໂສເຘຕ຺ວາ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ໂສ ສຸວິໂສຘິຕໍ ອາສຍໍ ປວິຏ຺ຐຠມໂຣ ວິຍ, ສຸປຣິສຸທ຺ຘໍ ອຸຍ຺ຍານໍ ປວິຏ຺ຐຣາຊາ ວິຍ ຈ ສກລມ຺ປິ ທິວສຠາຄໍ ອນ຺ໂຕສມາປຕ຺ຕິຍໍເຍວ ໂຫຕິ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ກາເມສຸ ຉນ຺ທໍ ປຏິຆໍ ວິໂນທເຍ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈຖີນໍ ວິຈິກິຈ຺ຉປຎ຺ຈມໍ;

ວິເວກປາໂມຊ຺ຊກເຣນ ເຈຕສາ, ຣາຊາວ ສຸທ຺ຘນ຺ຕຄໂຕ ຕຫິໍ ຣເມ’’ຕິ .

ຕສ຺ມາ ‘‘ຈິຣຏ຺ຐິຕິກາເມນ ປາຣິປນ຺ຖິກຘມ຺ເມ ໂສເຘຕ຺ວາ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຕໍ ວິຘິໍ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ສມາຘິສ຺ສ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກຣເຓ ເຉກຠາໂວຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ສມາຘິສ຺ສ ວຸຏ຺ຐານກຸສລຕາຕິ ສນ຺ຕຕິວເສນ ຍຖາຣຸຈິ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ສມາຘິສ຺ສ ຍຖາປຣິຈ຺ຉິນ຺ນກາເລເຍວ ວຸຏ຺ຐາເນນ ສມາຘິສ຺ສ ວຸຏ຺ຐາເນ ເຉກຠາໂວ. ‘‘ຍສ຺ສ ຫິ ຘມ຺ມໍ ປຸຣິໂສ ວິຊຎ຺ຎາ’’ຕິອາທີສຸ (ຊາ. ໑.໑໐.໑໕໒) ວິຍ ນິສ຺ສກ຺ກຕ຺ເຖ ວາ ສາມິວຈນໍ ກຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ. ເອເຕນ ວຸຏ຺ຐານວສິຕາ ວຸຕ຺ຕາ ໂຫຕິ.

ສມາຘິສ຺ສ ກລ຺ລຕາກຸສລຕາຕິ ອຄິລານຠາໂວ ອໂຣຄຠາໂວ ກລ຺ລຕາ. ຄິລາໂນ ຫິ ອກລ຺ລໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວິນເຍປິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອກລ຺ລໂກ’’ຕິ (ປາຣາ. ໑໕໑). ອນງ຺ຄຓສຸຕ຺ຕວຕ຺ຖສຸຕ຺ເຕສຸ (ມ. ນິ. ໑.໕໗ ອາທໂຍ, ໗໐ ອາທໂຍ) ວຸຕ຺ຕານໍ ຌານປຏິລາຠປຈ຺ຈນີການໍ ປາປການໍ ອິຈ຺ຉາວຈຣານໍ ອຠາເວນ ຈ ອຠິຊ຺ຌາທີນໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສານໍ ວິຄເມນ ຈ ສມາຘິສ຺ສ ອຄິລານຠາວກຣເຓ ເຉກຠາໂວ ສມາຘິສ຺ສ ກລ຺ລຕາກຸສລຕາ, ກິເລສເຄລຎ຺ຎຣຫິຕຠາເວ ກຸສລຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຖ ວາ ກລ຺ລຕາຕິ ກມ຺ມຎ຺ຎຕາ ກມ຺ມຎ຺ຎຕາປຣິຍາຍຕ຺ຕາ ກລ຺ລວຈນສ຺ສ. ‘‘ຍາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອກລ຺ລຕາ ອກມ຺ມຎ຺ຎຕາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໑໖໒) ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກລ຺ລຈິຕ຺ຕໍ ມຸທຸຈິຕ຺ຕໍ ວິນີວຣຓຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໒໙໘; ມ. ນິ. ໒.໓໙໕; ມຫາວ. ໒໖) ຈ. ເອຕ຺ຖ ກລ຺ລສທ຺ໂທ ກມ຺ມຎ຺ຎຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມາ ກສິຓານຸໂລມໂຕ ກສິຓປຏິໂລມໂຕ ກສິຓານຸໂລມປຏິໂລມໂຕ ຌານານຸໂລມໂຕ ຌານປຏິໂລມໂຕ ຌານານຸໂລມປຏິໂລມໂຕ ຌານຸກ຺ກນ຺ຕິກໂຕ ກສິຓຸກ຺ກນ຺ຕິກໂຕ ຌານກສິຓຸກ຺ກນ຺ຕິກໂຕ ອງ຺ຄສງ຺ກນ຺ຕິໂຕ ອາຣມ຺ມຓສງ຺ກນ຺ຕິໂຕ ອງ຺ຄາຣມ຺ມຓສງ຺ກນ຺ຕິໂຕ ອງ຺ຄວວຕ຺ຖານໂຕ ອາຣມ຺ມຓວວຕ຺ຖານໂຕຕິ ອິເມຫິ ຈຸທ຺ທສຫິ ອາກາເຣຫິ, ອງ຺ຄາຣມ຺ມຓວວຕ຺ຖານໂຕຕິ ອິມິນາ ສຫ ປຎ຺ຈທສຫິ ວາ ອາກາເຣຫິ ຈິຕ຺ຕປຣິທມເນນ ສມາຘິສ຺ສ ກມ຺ມຎ຺ຎຠາວກຣເຓ ກຸສລຠາໂວຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ສມາຘິສ຺ສ ໂຄຈຣກຸສລຕາຕິ ສມາຘິສ຺ສ ໂຄຈເຣສຸ ກສິຓາທີສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ຕໍ ຕໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕຸກາມຕາຍ ຍຖາຣຸຈິ ອາວຊ຺ຊນກຣຓວເສນ ເຕສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ເຉກຠາໂວ. ເອເຕນ ກສິຓາວຊ຺ຊນວເສນ ອາວຊ຺ຊນວສິຕາ ວຸຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ອຖ ວາ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ທິສາຠາເຄ ກສິຓຜຣຓວເສນ ເອວໍ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ກສິຓສ຺ສ ຈິຣຏ຺ຐານວເສນ ຈ ສມາຘິສ຺ສ ໂຄຈເຣສຸ ເຉກຠາໂວ.

ສມາຘິສ຺ສ ອຠິນີຫາຣກຸສລຕາຕິ ເອກຕ຺ຕນເຍນ ເຫຏ຺ຐາເຫຏ຺ຐາສມາຘິໍ ອຸປຣູປຣິສມາຘິຠາວູປນຍເນນ ອຠິນີຫຣເຓ ອຠິນິນ຺ນາມເນ ເຉກຠາໂວ. ອຸປຈາຣຊ຺ຌານຎ຺ຫິ ວສິປ຺ປຕ຺ຕໍ ປຐມຊ຺ຌານຕ຺ຖາຍ ວິປສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ວາ ອຠິນີຫຣຕິ, ເອວໍ ປຐມຊ຺ຌານາທີນິ ທຸຕິຍຊ຺ຌານາທິອຕ຺ຖາຍ ວິປສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ວາ, ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ອຣູປສມາປຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ ອຠິຎ຺ຎຕ຺ຖາຍ ວິປສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ວາ, ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນາທໂຍ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນາທິອຕ຺ຖາຍ ວິປສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ວາ ອຠິນີຫຣຕີຕິ ເອວໍ ສມາຘິສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອຠິນີຫາຣກຸສລຕາ. ຍສ຺ມາ ປນ ກຸສລຕາ ນາມ ປຎ຺ຎາ, ສາ ສມາຘິ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ສມາຘິປຣິຓາຍກປຎ຺ຎາວເສນ ສຕ຺ຕວິໂຘ ສມາຘິ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເກຈິ ປນ ອາຈຣິຍາ ‘‘ສມາຘິກຸສລຕາຕິ ເຍນ ມນສິກາເຣນ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ວິກ຺ຂິປຕິ, ຕຕ຺ຖ ກຸສລຕາ. ສມາປຕ຺ຕິກຸສລຕາຕິ ເຍນ ມນສິກາເຣນ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ຌານງ຺ຄານິ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ກຸສລຕາ. ຐິຕິກຸສລຕາຕິ ເຍນ ມນສິກາເຣນ ອປ຺ປິໂຕ ສມາຘິ ນ ວິກ຺ຂິປຕິ, ຕຕ຺ຖ ກຸສລຕາ. ວຸຏ຺ຐານກຸສລຕາຕິ ນີວຣຓວຸຏ຺ຐານໍ ຊານາຕິ ປຐມຊ຺ຌາເນ, ອງ຺ຄວຸຏ຺ຐານໍ ຊານາຕິ ຕີສຸ ຌາເນສຸ, ອາຣມ຺ມຓວຸຏ຺ຐານໍ ຊານາຕິ ອຣູປສມາປຕ຺ຕີສຸ, ວິກ຺ເຂປວຸຏ຺ຐານໍ ຊານາຕິ ວິສຍາຘິມຕ຺ເຕສຸ, ສຈ຺ຉນ຺ທວຸຏ຺ຐານໍ ຊານາຕິ ປຣິຍນ຺ຕກາເລ ຈ ອວສານກຣຓີຍກາເລ ຈ. ກລ຺ລຕາກຸສລຕາຕິ ຈິຕ຺ຕຜາສຸຕາຍ ສຣີຣຜາສຸຕາຍ ອາຫາຣຜາສຸຕາຍ ເສນາສນຜາສຸຕາຍ ປຸຄ຺ຄລຜາສຸຕາຍ ຈ ສມາຘິສ຺ສ ກລ຺ລຕາ ໂຫຕີຕິ ຊານາຕິ. ໂຄຈຣກຸສລຕາຕິ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ກາຕຸໍ ຊານາຕິ, ທິສາຜຣຓໍ ກາຕຸໍ ຊານາຕິ, ວຑ຺ເຒຕຸໍ ຊານາຕິ. ອຠິນີຫາຣກຸສລຕາຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມາ ມນສິກາເຣນ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນີຫຣຕິ ອຠິນິນ຺ນາເມຕິ, ອຸປຈາເຣ ວສິປ຺ປຕ຺ເຕ ປຐມຊ຺ຌາເນ ອຠິນີຫຣຕິ, ເອວໍ ອຸປຣູປຣິຌາເນສຸ ອຠິຎ຺ຎາສຸ ອຣູປສມາປຕ຺ຕີສຸ ວິປສ຺ສນາສຸ ຈ ອຠິນີຫຣຕິ. ເອວໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອຠິນີຫາຣກຸສລຕາ’’ຕິ ເອວເມເຕສໍ ປທານໍ ອຕ຺ຖໍ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ.

ອຏ຺ຐກໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ. ນວເກ ຣູປາວຈໂຣຕິ ‘‘ກຕເມ ຘມ຺ມາ ຣູປາວຈຣາ? ເຫຏ຺ຐໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ຊໍ ປຣິຍນ຺ຕໍ ກຣິຕ຺ວາ ອຸປຣິໂຕ ອກນິຏ຺ເຐ ເທເວ ອນ຺ໂຕກຣິຕ຺ວາ’’ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ໑໒໘໙) ນເຍນ ວຸຕ຺ເຕສຸ ຣູປາວຈຣຘມ຺ເມສຸ ປຣິຍາປນ຺ໂນ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວຈນຕ຺ໂຖ – ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຂາຕໍ ຣູປໍ ເອຕ຺ຖ ອວຈຣຕິ, ນ ກາໂມຕິ ຣູປາວຈໂຣ. ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘປິ ຫິ ຣູປນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ຣູປ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ຍມ. ໑.ຂນ຺ຘຍມກ.໒) ວິຍ. ໂສ ປນ ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ຊພ຺ຣຫ຺ມປຸໂຣຫິຕມຫາພ຺ຣຫ຺ມານໍ ປຣິຕ຺ຕາຠອປ຺ປມາຓາຠອາຠສ຺ສຣານໍ ປຣິຕ຺ຕສຸຠອປ຺ປມາຓສຸຠສຸຠກິຓ຺ຫານໍ ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕເວຫປ຺ຜລານໍ ອວິຫາຕປ຺ປສຸທສ຺ສສຸທສ຺ສີອກນິຏ຺ຐານຎ຺ຈ ວເສນ ໂສຬສວິໂຘ ປເທໂສ. ໂສ ຣູປາວຈຣສງ຺ຂາໂຕ ປເທໂສ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລປໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ຣູປ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຣູເປ ອວຈຣຕີຕິ ຣູປາວຈໂຣ. ຣູປຠໂວ ວາ ຣູປໍ, ຕສ຺ມິໍ ອວຈຣຕີຕິ ຣູປາວຈຣໍ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ເອໂສ ສມາຘິ ກາມຠເວປິ ອວຈຣຕິ, ຍຖາ ປນ ສງ຺ຄາເມ ອວຈຣຓໂຕ ສງ຺ຄາມາວຈໂຣຕິ ລທ຺ຘນາໂມ ນາໂຄ ນຄເຣ ຈຣນ຺ໂຕປິ ສງ຺ຄາມາວຈໂຣຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຖລຈຣາ ຊລຈຣາ ຈ ປາຓິໂນ ອຖເລ ອຊເລ ຈ ຐິຕາປິ ຖລຈຣາ ຊລຈຣາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ເອວມຍໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອວຈຣນ຺ໂຕປິ ຣູປາວຈໂຣຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອປິຈ ຣູປຠວສງ຺ຂາເຕ ຣູເປ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອວຈາເຣຕີຕິປິ ຣູປາວຈໂຣ. ຫີໂນຕິ ລາມໂກ. ຫີນຸຕ຺ຕມານໍ ມຊ຺ເຌ ຠໂວ ມຊ຺ໂຌ. ມຊ຺ຌິໂມຕິປິ ປາໂຐ, ໂສເຍວຕ຺ໂຖ. ປຘານຠາວໍ ນີໂຕ ປຓີໂຕ, ອຸຕ຺ຕໂມຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕ ປນ ອາຍູຫນວເສນ ເວທິຕພ຺ພາ. ຍສ຺ສ ຫິ ອາຍູຫນກ຺ຂເຓ ຉນ຺ໂທ ວາ ຫີໂນ ໂຫຕິ ວີຣິຍໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ວາ ວີມໍສາ ວາ, ໂສ ຫີໂນ ນາມ. ຍສ຺ສ ເຕ ຘມ຺ມາ ມຊ຺ຌິມາ, ໂສ ມຊ຺ຌິໂມ. ຍສ຺ສ ປຓີຕາ, ໂສ ປຓີໂຕ. ອຸປ຺ປາທິຕມຕ຺ໂຕ ວາ ຫີໂນ, ນາຕິສຸຠາວິໂຕ ມຊ຺ຌິໂມ, ອຕິສຸຠາວິໂຕ ວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ປຓີໂຕ. ອຣູປາວຈໂຣ ຣູປາວຈເຣ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣນ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ສຸຎ຺ຎໂຕ ສມາຘີຕິອາທີສຸ ‘‘ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາ ທຸກ຺ຂາ ອນຕ຺ຕາ’’ຕິ ວິປສ຺ສນາປຏິປາຏິຍາ ວິປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາຍ ມຄ຺ຄວຸຏ຺ຐາເນ ຊາເຕ ຍສ຺ມາ ສາ ວິປສ຺ສນາ ອຕ຺ຕວິຣຫິເຕສຸ ສງ຺ຂາເຣສຸ ສຸຎ຺ຎໂຕ ປວຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ສຸຎ຺ຎຕາ ນາມ ໂຫຕິ. ຕາຍ ສິທ຺ໂຘ ອຣິຍມຄ຺ຄສມາຘິ ສຸຎ຺ຎໂຕ ສມາຘິ ນາມ ໂຫຕິ, ສຸຎ຺ຎຕວເສນ ປວຕ຺ຕສມາຘີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິປສ຺ສນາຍ ປວຕ຺ຕາກາເຣນ ຫິ ໂສ ປວຕ຺ຕຕິ. ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາຍ ມຄ຺ຄວຸຏ຺ຐາເນ ຊາເຕ ຍສ຺ມາ ສາ ວິປສ຺ສນາ ນິຈ຺ຈນິມິຕ຺ຕປຏິປກ຺ຂວເສນ ປວຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ອນິມິຕ຺ຕາ ນາມ ໂຫຕິ. ຕາຍ ສິທ຺ໂຘ ອຣິຍມຄ຺ຄສມາຘິ ອນິມິຕ຺ໂຕ ສມາຘິ ນາມ ໂຫຕິ, ນິຈ຺ຈນິມິຕ຺ຕວິຣຫິໂຕ ສມາຘີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິປສ຺ສນາຍ ປວຕ຺ຕາກາເຣນ ຫິ ໂສ ປວຕ຺ຕຕິ. ທຸກ຺ຂານຸປສ຺ສນາຍ ມຄ຺ຄວຸຏ຺ຐາເນ ຊາເຕ ຍສ຺ມາ ສາ ວິປສ຺ສນາ ປຓິຘິປຏິປກ຺ຂວເສນ ປວຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ອປ຺ປຓິຫິຕາ ນາມ ໂຫຕິ. ຕາຍ ສິທ຺ໂຘ ອຣິຍມຄ຺ຄສມາຘິ ອປ຺ປຓິຫິໂຕ ສມາຘິ ນາມ ໂຫຕິ, ປຓິຘິວິຣຫິໂຕ ສມາຘີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິປສ຺ສນາຍ ປວຕ຺ຕາກາເຣນ ຫິ ໂສ ປວຕ຺ຕຕິ. ຕາທິສາ ເອວ ຕໂຍ ຜລສມາຘໂຍປິ ເອເຕຫິເຍວ ຕີຫິ ສມາຘີຫິ ຄຫິຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ໂລກຸຕ຺ຕຣສມາຘີນໍ ປນ ປຓີຕຕ຺ຕາ ຫີນາທິເຠໂທ ນ ອຸທ຺ຘໂຏ.

ທສເກ ອຸທ຺ຘຸມາຕກສຎ຺ຎາວເສນາຕິອາທີສຸ ຠສ຺ຕາ ວິຍ ວາຍຸນາ ອຸທ຺ຘໍ ຊີວິຕປຣິຍາທານາ ຍຖານຸກ຺ກມໍ ສມຸຄ຺ຄເຕນ ສູນຠາເວນ ອຸທ຺ຘຸມາຕຕ຺ຕາ ອຸທ຺ຘຸມາຕໍ, ອຸທ຺ຘຸມາຕເມວ ອຸທ຺ຘຸມາຕກໍ, ປຏິກູລຕ຺ຕາ ວາ ກຸຈ຺ຉິຕໍ ອຸທ຺ຘຸມາຕນ຺ຕິ ອຸທ຺ຘຸມາຕກໍ. ຕຖາຣູປສ຺ສ ຉວສຣີຣສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ວິນີລໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ວິປຣິຠິນ຺ນວຓ຺ຓໍ, ວິນີລເມວ ວິນີລກໍ, ປຏິກູລຕ຺ຕາ ວາ ກຸຈ຺ຉິຕໍ ວິນີລນ຺ຕິ ວິນີລກໍ. ມໍສຸສ຺ສທຏ຺ຐາເນສຸ ຣຕ຺ຕວຓ຺ຓສ຺ສ, ປຸພ຺ພສນ຺ນິຈຍຏ຺ຐາເນສຸ ເສຕວຓ຺ຓສ຺ສ, ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຈ ນີລວຓ຺ຓສ຺ສ ນີລຏ຺ຐາເນ ນີລສາຏກປາຣຸຕສ຺ເສວ ຉວສຣີຣສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ປຣິຠິນ຺ນຏ຺ຐາເນສຸ ວິສ຺ສນ຺ທມານປຸພ຺ພໍ ວິປຸພ຺ພໍ, ວິປຸພ຺ພເມວ ວິປຸພ຺ພກໍ, ປຏິກູລຕ຺ຕາ ວາ ກຸຈ຺ຉິຕໍ ວິປຸພ຺ພນ຺ຕິ ວິປຸພ຺ພກໍ. ຕຖາຣູປສ຺ສ ຉວສຣີຣສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ວິຈ຺ຉິທ຺ທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ທ຺ວິຘາ ຉິນ຺ທເນນ ອປຘາຣິຕໍ, ວິຈ຺ຉິທ຺ທເມວ ວິຈ຺ຉິທ຺ທກໍ, ປຏິກູລຕ຺ຕາ ວາ ກຸຈ຺ຉິຕໍ ວິຈ຺ຉິທ຺ທນ຺ຕິ ວິຈ຺ຉິທ຺ທກໍ. ເວມຊ຺ເຌ ຉິນ຺ນສ຺ສ ຉວສຣີຣສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອິໂຕ ຈ ເອຕ຺ໂຕ ຈ ວິວິຘາກາເຣນ ໂສຓສິງ຺ຄາລາທີຫິ ຂາຍິຕນ຺ຕິ ວິກ຺ຂາຍິຕໍ, ວິຂາຍິຕນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ວິກ຺ຂາຍິຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິກ຺ຂາຍິຕເມວ ວິກ຺ຂາຍິຕກໍ, ປຏິກູລຕ຺ຕາ ວາ ກຸຈ຺ຉິຕໍ ວິກ຺ຂາຍິຕນ຺ຕິ ວິກ຺ຂາຍິຕກໍ. ຕຖາຣູປສ຺ສ ຉວສຣີຣສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ວິວິຘໍ ຂິຕ຺ຕໍ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ວິກ຺ຂິຕ຺ຕເມວ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕກໍ, ປຏິກູລຕ຺ຕາ ວາ ກຸຈ຺ຉິຕໍ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕກໍ. ອຎ຺ເຎນ ຫຕ຺ຖໍ ອຎ຺ເຎນ ປາທໍ ອຎ຺ເຎນ ສີສນ຺ຕິ ເອວໍ ຕໂຕ ຕໂຕ ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ຉວສຣີຣສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຫຕຎ຺ຈ ຕໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕກຎ຺ຈາຕິ ຫຕວິກ຺ຂິຕ຺ຕກໍ. ກາກປທາກາເຣນ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ເຄສຸ ສຕ຺ເຖນ ຫນິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ຉວສຣີຣສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ໂລຫິຕໍ ກິຣຕິ ວິກ຺ຂິປຕິ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ປຄ຺ຆຣຕີຕິ ໂລຫິຕກໍ. ປຄ຺ຆຣິຕໂລຫິຕມກ຺ຂິຕສ຺ສ ຉວສຣີຣສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ປຸຬວາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ກິມໂຍ, ປຸຬເວ ກິຣຕີຕິ ປຸຬວກໍ. ກິມິປຣິປຸຓ຺ຓສ຺ສ ຉວສຣີຣສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອຏ຺ຐິເຍວ ອຏ຺ຐິກໍ, ປຏິກູລຕ຺ຕາ ວາ ກຸຈ຺ຉິຕໍ ອຏ຺ຐີຕິ ອຏ຺ຐິກໍ. ອຏ຺ຐິສງ຺ຂລິກາຍປິ ເອກຏ຺ຐິກສ຺ສປິ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອິມານິ ຈ ປນ ອຸທ຺ຘຸມາຕກາທີນິ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນນິມິຕ຺ຕານມ຺ປິ ນິມິຕ຺ເຕສຸ ປຏິລທ຺ຘຊ຺ຌານານມ຺ປິ ເອຕາເນວ ນາມານິ. ອິຘ ປນ ອຸທ຺ຘຸມາຕກນິມິຕ຺ເຕ ປຏິກູລາກາຣຄາຫິກາ ອປ຺ປນາວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສຎ຺ຎາ ອຸທ຺ຘຸມາຕກສຎ຺ຎາ, ຕສ຺ສາ ອຸທ຺ຘຸມາຕກສຎ຺ຎາຍ ວເສນ ອຸທ຺ຘຸມາຕກສຎ຺ຎາວເສນ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ປຎ຺ຈປຎ຺ຎາສ ສມາຘີຕິ ເອກກາທິວເສນ ວຸຕ຺ຕາ.

໔໔. ເອວໍ ເອກກາທິວເສນ ສມາຘິປ຺ປເຠທໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ອຎ຺ເຎນປິ ປຣິຍາເຍນ ສມາຘິໍ ທສ຺ເສຕຸກາໂມ ອປິຈາຕິ ອຎ຺ຎໍ ປຣິຍາຍາຣມ຺ຠໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຎ຺ຈວີສຕີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສມາຘິສ຺ສ ສມາຘິຏ຺ຐາຕິ ສມາຘິສ຺ສ ສມາຘິຠາເວ ສຠາວາ, ເຍຫິ ສຠາເວຫິ ໂສ ສມາຘິ ໂຫຕິ, ເຕ ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ຖາ ນາມ. ປຣິຄ຺ຄຫຏ຺ເຐນ ສມາຘີຕິ ສທ຺ຘາທີຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ປຣິຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ຕສ຺ມາ ປຣິຄ຺ຄຫິຕສຠາເວນ ສມາຘິ. ຕາເນວ ຈ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຣິວາຣານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຠາວນາປາຣິປູຣິຍາ ປຣິປຸຓ຺ຓານິ ຈ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ປຣິວາຣຏ຺ເຐນ ປຣິປູຣຏ຺ເຐນ ສມາຘິ. ເຕສໍເຍວ ສມາຘິວເສນ ເອກາຣມ຺ມຓມເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ເອກຄ຺ຄຏ຺ເຐນ, ນານາຣມ຺ມຓວິກ຺ເຂປາຠາວມເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ອວິກ຺ເຂປຏ຺ເຐນ, ໂລກຸຕ຺ຕຣສ຺ເສວ ມຫຕາ ວີຣິຍພລປຄ຺ຄເຫນ ປຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄສ຺ເສວ ຈ ປຣິຫານິວເສນ ວິສາຣາຠາວໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ຄຫິຕປຄ຺ຄຫຏ຺ຐອວິສາຣຏ຺ຐາ ອິຘ ນ ຄຫິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ກິເລສກາລຸສ຺ສິຍສ຺ສາຠາເວນ ອນາວິລຏ຺ເຐນ ສມາຘິ. ອວິກມ຺ປຕ຺ຕາ ອນິຎ຺ຊນຏ຺ເຐນ ສມາຘິ. ວິກ຺ຂມ຺ຠນວເສນ ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ວາ ກິເລເສຫິ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອາຣມ຺ມເຓ ຈ ອຘິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິມຸຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ສມາຘິ.

ເອກຕ຺ຕຸປຏ຺ຐານວເສນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຐິຕຕ຺ຕາຕິ ສມາຘິໂຍເຄເນວ ເອກາຣມ຺ມເຓ ຠຸສໍ ປຕິຏ຺ຐານວເສນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມເຓ ນິຈ຺ຈລຠາເວນ ປຕິຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ. ອຏ຺ຐສຸ ຍຸຄເລສຸ ເອສຕິ ເນສຕິ, ອາທິຍຕິ ນາທິຍຕິ, ປຏິປຊ຺ຊຕິ ນ ປຏິປຊ຺ຊຕີຕິ ອິມານິ ຕີຓິ ຍຸຄລານິ ອປ຺ປນາວີຖິໂຕ ປຸພ຺ພຠາເຄ ອຸປຈາຣສ຺ສ ມຸທຸມຊ຺ຌາຘິມຕ຺ຕຕາວເສນ ວຸຕ຺ຕານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ, ຌາຍຕິ ຌາເປຕີຕິ ອິທໍ ອປ຺ປນາວີຖິຍໍ ອຸປຈາຣວເສນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອສິຕຕ຺ຕາ ເນສິຕຕ຺ຕາ, ອາທິນ຺ນຕ຺ຕາ ອນາທິນ຺ນຕ຺ຕາ, ປຏິປນ຺ນຕ຺ຕາ ນປ຺ປຏິປນ຺ນຕ຺ຕາ, ຌາຕຕ຺ຕາ ນ ຌາປິຕຕ຺ຕາຕິ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຍຸຄລານິ ອປ຺ປນາວເສນ ວຸຕ຺ຕານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ຕຕ຺ຖ ສມໍ ເອສຕີຕິ ສມາຘີຕິອາທີສຸ ສມນ຺ຕິ ອປ຺ປນໍ. ສາ ຫິ ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ເມ ສເມຕິ ນາເສຕີຕິ ສມາ, ປຈ຺ຈນີກວິສມາຠາວໂຕ ວາ ສມຠູຕາຕິ ສມາ. ຕໍ ສມໍ ເອສຕິ ອຊ຺ຌາສຍວເສນ ຄເວສຕິ. ອິຕິສທ຺ໂທ ກາຣຓຕ຺ໂຖ, ຍສ຺ມາ ສມໍ ເອສຕິ, ຕສ຺ມາ ສມາຘີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິສມໍ ເນສຕີຕິ ຕໍ ຕໍ ຌານປຈ຺ຈນີກສງ຺ຂາຕໍ ວິສມໍ ນ ເອສຕິ. ມຸທຸຠູໂຕ ຫິ ປຸພ຺ພຠາຄສມາຘິ ອາທິຠູຕຕ຺ຕາ ສມໍ ເອສຕິ, ວິສມໍ ເນສຕິ ນາມ. ມຊ຺ຌິມຠູໂຕ ຖິຣຠູຕຕ຺ຕາ ສມໍ ອາທິຍຕິ, ວິສມໍ ນາທິຍຕິ ນາມ. ອຘິມຕ຺ຕຠູໂຕ ອປ຺ປນາວີຖິຍາ ອາສນ຺ນຠູຕຕ຺ຕາ ສມໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ວິສມໍ ນປ຺ປຏິປຊ຺ຊຕິ ນາມ. ສມໍ ຌາຍຕີຕິ ຠາວນປຸໍສກວຈນໍ, ສມໍ ຫຸຕ຺ວາ ຌາຍຕິ, ສເມນ ວາ ອາກາເຣນ ຌາຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປ຺ປນາວີຖິຍຎ຺ຫິ ສມາຘິ ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ມວິຄເມນ ສນ຺ຕຕ຺ຕາ, ສນ຺ຕາຍ ອປ຺ປນາຍ ອນຸກູລຠາເວນ ຈ ຐິຕຕ຺ຕາ ສເມນາກາເຣນ ປວຕ຺ຕຕິ. ຌາຍຕີຕິ ຈ ປຊ຺ຊລຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ ‘‘ເອເຕ ມຓ຺ຑລມາເຬ ທີປາ ຌາຍນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໑໕໙) ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ, ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໂຍ ຈ ເຕລປ຺ປທີໂປ ຌາຍຕິ, ເຕລປ຺ປທີໂປ ເຈຕ຺ຖ ຌາເຍຍ຺ຍາ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໔.໒໕໕-໒໕໖) ວິຍ. ສມໍ ຊາຍຕີຕິປິ ປາໂຐ, ສເມນາກາເຣນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຌາຍຕິ ຌາເປຕີຕິ ຍຸຄລຕ຺ຕາ ປນ ປຸຣິມປາໂຐວ ສຸນ຺ທຣຕໂຣ. ຌາເປຕີຕິ ຈ ທຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ຫິ ສມາຘິປຈ຺ຈນີກຘມ຺ເມ ທູຣຕຣກຣເຓນ ທຫຕິ ນາມ. ເອສນາເນສນາທີນໍ ປນ ອປ຺ປນາຍ ສິທ຺ຘຕ຺ຕາ ‘‘ເອສິຕຕ຺ຕາ ເນສິຕຕ຺ຕາ’’ຕິອາທີຫິ ອປ຺ປນາສມາຘິ ວຸຕ຺ໂຕ. ສມໍ ຌາຕຕ຺ຕາຕິ ສມໍ ຊລິຕຕ຺ຕາ. ສມໍ ຊາຕຕ຺ຕາຕິປິ ປາໂຐ. ອິຕິ ອິເມສໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ຍຸຄລານໍ ວເສນ ໂສຬສ, ປຸຣິມາ ຈ ນວາຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈວີສຕິ ສມາຘິສ຺ສ ສມາຘິຏ຺ຐາ.

ສໂມ ຈ ຫິໂຕ ຈ ສຸໂຂ ຈາຕິ ສມາຘີຕິ ອິທໍ ປນ ປຎ຺ຈວີສຕິຍາ ອາກາເຣຫິ ສາຘິຕສ຺ສ ສມາຘິສ຺ສ ອຕ຺ຖສາຘນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສໂມຕິ ສມສທ຺ທສ຺ສ, ສໍສທ຺ທສ຺ສ ວາ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ຫິ ປຈ຺ຈນີກກ຺ໂຂຠວິສມວິຣຫິຕຕ຺ຕາ ສໂມ. ຫິໂຕຕິ ອາຘິສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ, ອາຣມ຺ມເຓ ອາຫິໂຕ ນິຈ຺ຈລຠາວກຣເຓນ ປຕິຏ຺ຐາປິໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອຸຠເຍນ ສໂມ ຈ ອາຫິໂຕ ຈາຕິ ສມາຘີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສຸໂຂຕິ ສນ຺ຕຏ຺ເຐນ ສຸໂຂ. ‘‘ຍາຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ, ສນ຺ຕສ຺ມິໍ ເອສາ ປຓີເຕ ສຸເຂ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໘໘) ຈ ‘‘ອຸເປກ຺ຂາ ປນ ສນ຺ຕຕ຺ຕາ, ສຸຂມິຈ຺ເຈວ ຠາສິຕາ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເຕນ ສນ຺ຕຕ຺ເຖນ ສຸຂສທ຺ເທນ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕສມາຘິປິ ຄຫິໂຕ ໂຫຕິ. ອນິຍາເມນ ຫິ ສພ຺ພສມາຘໂຍ ອິຘ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເຕນ ຈ ສຸຂສທ຺ເທນ ອາຫິຕຠາວສ຺ສ ກາຣຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍສ຺ມາ ສນ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ເອກາຣມ຺ມເຓ ອາຫິໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ.

ສມາຘິຠາວນາມຍຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໔໕. ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓນິທ຺ເທເສ ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາຣານໍ ອຸປ຺ປາທຏ຺ຐິຕີຕິອາທີສຸ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ເອຕາຍ ສງ຺ຂາຣາຕິ ຐິຕິ. ກາ ສາ? ອວິຊ຺ຊາ. ສາ ຫິ ສງ຺ຂາຣານໍ ອຸປ຺ປາທາຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຍາ ຐິຕິ ກາຣຓນ຺ຕິ ອຸປ຺ປາທຏ຺ຐິຕິ. ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປວຕ຺ຕິຍາປິ ກາຣຓນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕຏ຺ຐິຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ຊນກປຈ຺ຈຍສ຺ສ ຊນນກ຺ຂເຓເຍວ ກິຈ຺ຈານຸຠາໂວ ໂຫຕິ, ເຕນ ປນ ຊນິຕານໍເຍວ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສກກ຺ຂເຓ ປວຕ຺ຕິຍາປິ ກາຣຓໍ ນາມ ໂຫຕິ, ສນ຺ຕຕິວເສນ ວາ ປວຕ຺ຕິຍາ ກາຣຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈ ນປຸໍສເກ ຠາວວຈນເມຕໍ, ຕສ຺ມາ ປວຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕີຕິ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກໍ. ປວຕ຺ຕິສທ຺ທສ຺ສ ປນ ປາກຏຕ຺ຕາ ເຕນ ໂຍເຊຕ຺ວາ ອຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ. ຠາເວປິ ຐິຕິສທ຺ທສ຺ສ ສິຊ຺ຌນໂຕ ນ ອິຘ ຠາເວ ຐິຕິສທ຺ໂທ, ກາຣເຓ ຐິຕິສທ຺ໂທຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຕໍ ນິມິຕ຺ຕຏ຺ຐິຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ນິມິຕ຺ຕຠູຕາ ຐິຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ກາຣຓຠູຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນ ເກວລໍ ນິມິຕ຺ຕມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ສງ຺ຂາຣຊນເນ ສພ຺ຍາປາຣາ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ອາຍູຫຕິ ວາຍມຕີຕິ ປຈ຺ຈຍສມຕ຺ຖຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຍູຫນຏ຺ຐິຕີຕິ ອາຫ, ອາຍູຫນຠູຕາ ຐິຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍສ຺ມາ ອວິຊ຺ຊາ ສງ຺ຂາເຣ ອຸປ຺ປາທຍມານາ ອຸປ຺ປາເທ ສໍໂຍເຊຕິ ນາມ, ຆເຏຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສງ຺ຂາເຣ ປວຕ຺ຕຍມານາ ປວຕ຺ຕິຍໍ ປລິພຸນ຺ຘຕິ ນາມ, ພນ຺ຘຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມາ ສຎ຺ໂຎຄຏ຺ຐິຕິ ປລິໂພຘຏ຺ຐິຕີຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ສຎ຺ໂຎຄຠູຕາ ຐິຕິ, ປລິໂພຘຠູຕາ ຐິຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍສ຺ມາ ອວິຊ຺ຊາວ ສງ຺ຂາເຣ ອຸປ຺ປາທຍມານາ ອຸປ຺ປາທາຍ ປວຕ຺ຕິຍາ ຈ ມູລກາຣຓຏ຺ເຐນ ສມຸທໂຍ ນາມ, ສມຸທຍຠູຕາ ຐິຕີຕິ ສມຸທຍຏ຺ຐິຕິ, ມູລກາຣຓຠູຕາ ຐິຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອວິຊ຺ຊາວ ສງ຺ຂາຣານໍ ອຸປ຺ປາເທ ຊນກປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ, ປວຕ຺ຕິຍໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ເຫຕຸຏ຺ຐິຕິ ປຈ຺ຈຍຏ຺ຐິຕີຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ເຫຕຸຠູຕາ ຐິຕິ, ປຈ຺ຈຍຠູຕາ ຐິຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຊນກປຈ຺ຈໂຍ ຫິ ເຫຕູຕິ, ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠໂກ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວໍ ເສເສສຸປິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ຠໂວ ຊາຕິຍາ, ຊາຕິ ຊຣາມຣຓສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອຸປ຺ປາທຏ຺ຐິຕິ ສຎ຺ໂຎຄຏ຺ຐິຕິ ເຫຕຸຏ຺ຐິຕີຕິ ອຸປ຺ປາທວເສນ ໂຍຊິຕານິ ປທານິ ຊາຕິຊຣາມຣຓວນ຺ຕານໍ ຂນ຺ຘານໍ ວເສນ ປຣິຍາເຍນ ວຸຕ຺ຕານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ອຸປ຺ປາທາຍ ຐິຕິ ອຸປ຺ປາທຏ຺ຐິຕີ’’ຕິ ເອວມາທິນາ ນເຍເນຕ຺ຖ ອຕ຺ຖໍ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ. ອວິຊ຺ຊາ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ອວິຊ຺ຊາຍ ສງ຺ຂາຣານໍ ປຈ຺ຈຍຠາວໍ ອເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ອວິຊ຺ຊາຍປິ ປຈ຺ຈຍສມ຺ຠູຕຕ຺ຕາ ຕສ຺ສາ ອປິ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄຫຓທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອຸໂຠເປເຕ ຘມ຺ມາ ປຈ຺ຈຍສມຸປ຺ປນ຺ນາຕິ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄເຫ ປຎ຺ຎາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ເສເສສຸປິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ຊາຕິ ປຈ຺ຈໂຍ, ຊຣາມຣຓໍ ປຈ຺ຈຍສມຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ປນ ປຣິຍາເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕີຕມ຺ປິ ອທ຺ຘານນ຺ຕິ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມ຺ປິ ກາລໍ. ອນາຄຕມ຺ປິ ອທ຺ຘານນ຺ຕິ ອປ຺ປຕ຺ຕມ຺ປິ ກາລໍ. ອຸຠຍຕ຺ຖາປິ ອຈ຺ຈນ຺ຕສໍໂຍຄຕ຺ເຖ ອຸປໂຍຄວຈນໍ.

໔໖. ອິທານິ ນວາກາຣວາຣານນ຺ຕຣໍ ເຕ ນວາກາເຣ ວິຫາຍ ເຫຕຸປຏິຈ຺ຈປຈ຺ຈຍປເທເຫວ ໂຍເຊຕ຺ວາ ອວິຊ຺ຊາ ເຫຕຸ, ສງ຺ຂາຣາ ເຫຕຸສມຸປ຺ປນ຺ນາຕິອາທໂຍ ຕໂຍ ວາຣາ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ. ນວາກາຣວາເຣ ຊນກອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກວເສນ ປຈ຺ຈໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ. ອິຘ ປນ ເຫຕຸວາຣສ຺ສ ປຈ຺ຈຍວາຣສ຺ສ ຈ ວິສຸໍ ອາຄຕຕ຺ຕາ ເຫຕູຕິ ຊນກປຈ຺ຈຍຕ຺ຕໍ, ປຈ຺ຈໂຍຕິ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກປຈ຺ຈຍຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ ເອເກກສ຺ສາປິ ອວິຊ຺ຊາທິກສ຺ສ ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ອຸຠຍຖາ ສມ຺ຠວໂຕ. ປຏິຈ຺ຈວາເຣ ອວິຊ຺ຊາ ປຏິຈ຺ຈາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປ຺ປາເທ ສງ຺ຂາຣານໍ ອວິຊ຺ຊາເປກ຺ຂຕ຺ຕາ ສງ຺ຂາເຣຫິ ອວິຊ຺ຊາ ປຏິມຸຂໍ ເອຕພ຺ພາ ຄນ຺ຕພ຺ພາຕິ ປຏິຈ຺ຈາ. ເອເຕນ ອວິຊ຺ຊາຍ ສງ຺ຂາຣຸປ຺ປາທນສມຕ຺ຖຕາ ວຸຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ສງ຺ຂາຣາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນາຕິ ສງ຺ຂາຣາ ອວິຊ຺ຊໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕທຠິມຸຂໍ ປວຕ຺ຕນໂຕ ປຏິມຸຂໍ ກຕ຺ວາ ນ ວິຫາຍ ສມໍ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ເອວໍ ເສເສສຸປິ ລິງ຺ຄານຸຣູເປນ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ອວິຊ຺ຊາ ປຏິຈ຺ຈາຕິ ອຸສ຺ສຸກ຺ກວເສນ ວາ ປາໂຐ, ອຕ຺ໂຖ ປເນຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊາ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈເຍ ປຏິຈ຺ຈ ປວຕ຺ຕາຕິ ປາຐເສສວເສນ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ເສເສສຸປິ. ຈຕູສຸປິ ຈ ເອເຕສຸ ວາເຣສຸ ທ຺ວາທສນ຺ນໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທງ຺ຄານໍ ປຈ຺ຈຍສ຺ເສວ ວເສນ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓສ຺ສ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອວິຊ຺ຊາທີນໍ ເອກາທສນ຺ນໍເຍວ ອງ຺ຄານໍ ວເສນ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓໍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ, ຊຣາມຣຓສ຺ສ ປນ ອນ຺ເຕ ຐິຕຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ ວເສນ ນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ຊຣາມຣຓສ຺ສາປິ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສານໍ ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ຊຣາມຣຓໍ ເຕສໍ ປຈ຺ຈຍໍ ກຕ຺ວາ ອຸປປຣິກ຺ຂມານສ຺ສ ຕສ຺ສາປິ ຊຣາມຣຓສ຺ສ ວເສນ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓໍ ຍຸຊ຺ຊເຕວ.

໔໗. ອິທານິ ຕາເນວ ທ຺ວາທສ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທງ຺ຄານິ ວີສຕິອາກາຣວເສນ ວິຠຊິຕ຺ວາ ຈຕຸສງ຺ເຂປຕິຍທ຺ຘຕິສນ຺ຘິໂຍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓໍ ນິທ຺ທິສິຕຸກາໂມ ປຸຣິມກມ຺ມຠວສ຺ມິນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປຸຣິມກມ຺ມຠວສ຺ມິນ຺ຕິ ປຸຣິເມ ກມ຺ມຠເວ, ອຕີຕຊາຕິຍໍ ກມ຺ມຠເວ ກຣິຍມາເນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂມໂຫ ອວິຊ຺ຊາຕິ ໂຍ ຕທາ ທຸກ຺ຂາທີສຸ ໂມໂຫ, ເຍນ ມູຬ຺ໂຫ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ສາ ອວິຊ຺ຊາ. ອາຍູຫນາ ສງ຺ຂາຣາຕິ ຕໍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ປຸຣິມເຈຕນາໂຍ, ຍຖາ ‘‘ທານໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ມາສມ຺ປິ ສໍວຈ຺ຉຣມ຺ປິ ທານູປກຣຓານິ ສຊ຺ເຊນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ປຸຣິມເຈຕນາໂຍ. ປຏິຄ຺ຄາຫການໍ ປນ ຫຕ຺ເຖ ທກ຺ຂິຓໍ ປຕິຏ຺ຐາປຍໂຕ ເຈຕນາ ຠໂວຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອກາວຊ຺ຊເນສຸ ວາ ຉສຸ ຊວເນສຸ ເຈຕນາ ອາຍູຫນາ ສງ຺ຂາຣາ ນາມ, ສຕ຺ຕມຊວເນ ເຈຕນາ ຠໂວ. ຍາ ກາຈິ ວາ ປນ ເຈຕນາ ຠໂວ, ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ອາຍູຫນາ ສງ຺ຂາຣາ ນາມ.

ນິກນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາຕິ ຍາ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຜເລ ອຸປປຕ຺ຕິຠເວ ນິກາມນາ ປຕ຺ຖນາ, ສາ ຕຓ຺ຫາ ນາມ. ອຸປຄມນໍ ອຸປາທານນ຺ຕິ ຍໍ ກມ຺ມຠວສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠູຕໍ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ນາມ ກມ຺ເມ ກເຕ ກາມາ ສມ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ວາ ‘‘ອິທໍ ກຕ຺ວາ ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ຐາເນ ກາເມ ເສວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວາ ‘‘ອຕ຺ຕາ ອຸຈ຺ຉິນ຺ໂນ ສຸອຸຈ຺ຉິນ຺ໂນ ໂຫຕີ’’ຕິ ວາ ‘‘ສຸຂີ ໂຫຕິໍ ວິຄຕປຣິຬາໂຫ’’ຕິ ວາ ‘‘ສີລພ຺ພຕໍ ສຸເຂນ ປຣິປູຣຕີ’’ຕິ ວາ ປວຕ຺ຕໍ ອຸປຄມນໍ ທຬ຺ຫຄຫຓໍ, ອິທໍ ອຸປາທານໍ ນາມ. ເຈຕນາ ຠໂວຕິ ອາຍູຫນາວສາເນ ວຸຕ຺ຕາ ເຈຕນາ ຠໂວ ນາມ. ປຸຣິມກມ຺ມຠວສ຺ມິນ຺ຕິ ອຕີຕຊາຕິຍາ ກມ຺ມຠເວ ກຣິຍມາເນ ປວຕ຺ຕາ. ອິຘ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ປຈ຺ຈຍາຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນປຏິສນ຺ຘິຍາ ປຈ຺ຈຍຠູຕາ.

ອິຘ ປຏິສນ຺ຘິ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ຍໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຠວສ຺ສ ຠວນ຺ຕຣປຏິສນ຺ຘານວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ປຏິສນ຺ຘີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ໂອກ຺ກນ຺ຕິ ນາມຣູປນ຺ຕິ ຍາ ຄພ຺ເຠ ຣູປາຣູປຘມ຺ມານໍ ໂອກ຺ກນ຺ຕິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປວິສນໍ ວິຍ, ອິທໍ ນາມຣູປໍ. ປສາໂທ ອາຍຕນນ຺ຕິ ໂຍ ປສນ຺ນຠາໂວ, ອິທໍ ອາຍຕນໍ. ຊາຕິຄ຺ຄຫເຓນ ເອກວຈນໍ ກຕໍ. ເອເຕນ ຈກ຺ຂາທີນິ ປຎ຺ຈາຍຕນານິ ວຸຕ຺ຕານິ. ‘‘ປຠສ຺ສຣມິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈິຕ຺ຕໍ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ອາຄນ຺ຕຸເກຫິ ອຸປກ຺ກິເລເສຫິ ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໔໙) ເອຕ຺ຖ ຠວງ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ ອຘິປ຺ເປຕນ຺ຕິ ວຈນໂຕ ອິຘາປິ ມນາຍຕນສ຺ສ ວິປາກຠູຕຕ຺ຕາ, ຕສ຺ສ ຈ ກິເລສກາລຸສ຺ສິຍາຠາເວນ ປສນ຺ນຕ຺ຕາ ປສາທວຈເນນ ມນາຍຕນມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຜຸຏ຺ໂຐ ຜສ຺ໂສຕິ ໂຍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຜຸຏ຺ໂຐ ຜຸສນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ອຍໍ ຜສ຺ໂສ. ເວທຍິຕໍ ເວທນາຕິ ຍໍ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາເຓນ ວາ ສຬາຍຕນປຈ຺ຈເຍນ ວາ ຜສ຺ເສນ ສຫ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ວິປາກເວທຍິຕໍ, ອຍໍ ເວທນາ. ອິຘຸປປຕ຺ຕິຠວສ຺ມິໍ ປຸເຣກຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ປຈ຺ຈຍາຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ວິປາກຠເວ ອຕີຕຊາຕິຍໍ ກຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ປຈ຺ຈເຍນ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິຘ ປຣິປກ຺ກຕ຺ຕາ ອາຍຕນານນ຺ຕິ ປຣິປກ຺ກາຍຕນສ຺ສ ກມ຺ມກຣຓກາເລ ໂມຫາທໂຍ ທສ຺ສິຕາ. ອາຍຕິໍ ປຏິສນ຺ຘິຍາຕິ ອນາຄເຕ ປຏິສນ຺ຘິຍາ. ອາຍຕິໍ ປຏິສນ຺ຘິ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິອາທີນິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖານິ.

ກຖໍ ປນ ທ຺ວາທສຫິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທງ຺ເຄຫິ ອິເມ ວີສຕິ ອາກາຣາ ຄຫິຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ? ອວິຊ຺ຊາ ສງ຺ຂາຣາຕິ ອິເມ ທ຺ເວ ອຕີຕເຫຕຸໂຍ ສຣູປໂຕ ວຸຕ຺ຕາ. ຍສ຺ມາ ປນ ອວິທ຺ວາ ປຣິຕສ຺ສຕິ, ປຣິຕສ຺ສິໂຕ ອຸປາທິຍຕິ, ຕສ຺ສຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຠໂວ, ຕສ຺ມາ ເຕຫິ ທ຺ວີຫິ ຄຫິເຕຫິ ຕຓ຺ຫຸປາທານຠວາປິ ຄຫິຕາວ ໂຫນ຺ຕິ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ວິຎ຺ຎາຓນາມຣູປສຬາຍຕນຜສ຺ສເວທນາ ສຣູປໂຕ ວຸຕ຺ຕາເຍວ. ຕຓ຺ຫຸປາທານຠວາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນເຫຕຸໂຍ ສຣູປໂຕ ວຸຕ຺ຕາ. ຠເວ ປນ ຄຫິເຕ ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາຄາ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ວາ ສງ຺ຂາຣາ ຄຫິຕາວ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຓ຺ຫຸປາທານຄ຺ຄຫເຓນ ຈ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ. ຍາຍ ວາ ມູຬ຺ໂຫ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ສາ ອວິຊ຺ຊາ ຄຫິຕາວ ໂຫຕິ. ອນາຄເຕ ຊາຕິ ຊຣາມຣຓນ຺ຕິ ທ຺ເວ ສຣູເປນ ວຸຕ຺ຕານິ, ຊາຕິຊຣາມຣຓຄ຺ຄຫເຓເນວ ປນ ວິຎ຺ຎາຓາທີນິ ປຎ຺ຈ ອນາຄຕຜລານິ ຄຫິຕາເນວ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສໍເຍວ ຫິ ຊາຕິຊຣາມຣຓານີຕິ ເອວໍ ທ຺ວາທສຫິ ອງ຺ເຄຫິ ວີສຕິ ອາກາຣາ ຄຫິຕາ ໂຫນ຺ຕິ.

‘‘ອຕີເຕ ເຫຕໂວ ປຎ຺ຈ, ອິທານິ ຜລປຎ຺ຈກໍ;

ອິທານິ ເຫຕໂວ ປຎ຺ຈ, ອາຍຕິໍ ຜລປຎ຺ຈກ’’ນ຺ຕິ. –

ຄາຖາຍ ອຍເມວຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ. ອິຕິເມຕິ ອິຕິ ອິເມ. ອິຕິ ອິເມຕິ ວາ ປາໂຐ.

ຈຕຸສງ຺ເຂເປຕິ ຈຕຸໂຣ ຣາສີ. ອຕີເຕ ປຎ຺ຈ ເຫຕຸຘມ຺ມາ ເອໂກ ເຫຕຸສງ຺ເຂໂປ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ປຎ຺ຈ ຜລຘມ຺ມາ ເອໂກ ຜລສງ຺ເຂໂປ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ປຎ຺ຈ ເຫຕຸຘມ຺ມາ ເອໂກ ເຫຕຸສງ຺ເຂໂປ, ອນາຄເຕ ປຎ຺ຈ ຜລຘມ຺ມາ ເອໂກ ຜລສງ຺ເຂໂປ.

ຕໂຍ ອທ຺ເຘຕິ ຕໂຍ ກາເລ. ປຐມປຎ຺ຈກວເສນ ອຕີຕກາໂລ, ທຸຕິຍຕຕິຍປຎ຺ຈກວເສນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນກາໂລ, ຈຕຸຕ຺ຖປຎ຺ຈກວເສນ ອນາຄຕກາໂລ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕິສນ຺ຘິນ຺ຕິ ຕໂຍ ສນ຺ຘໂຍ ອສ຺ສາຕິ ຕິສນ຺ຘິ, ຕໍ ຕິສນ຺ຘິໍ. ອຕີຕເຫຕຸປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຜລານມນ຺ຕຣາ ເອໂກ ເຫຕຸຜລສນ຺ຘິ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຜລອນາຄຕເຫຕູນມນ຺ຕຣາ ເອໂກ ຜລເຫຕຸສນ຺ຘິ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນເຫຕຸອນາຄຕຜລານມນ຺ຕຣາ ເອໂກ ເຫຕຸຜລສນ຺ຘິ.

ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທປາຬິຍໍ ສຣູປໂຕ ອາຄຕວເສນ ປນ ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາຣາ ເອໂກ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຎ຺ຎາຓນາມຣູປສຬາຍຕນຜສ຺ສເວທນາ ທຸຕິໂຍ, ຕຓ຺ຫຸປາທານຠວາ ຕຕິໂຍ, ຊາຕິຊຣາມຣຓໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖ. ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາຣາຕິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ອຕີຕກາລານິ, ວິຎ຺ຎາຓາທີນິ ຠວາວສານານິ ອຏ຺ຐ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນກາລານິ, ຊາຕິຊຣາມຣຓນ຺ຕິ ທ຺ເວ ອນາຄຕກາລານິ. ສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓານໍ ອນ຺ຕຣາ ເອໂກ ເຫຕຸຜລສນ຺ຘິ, ເວທນາຕຓ຺ຫານມນ຺ຕຣາ ເອໂກ ຜລເຫຕຸສນ຺ຘິ, ຠວຊາຕີນມນ຺ຕຣາ ເອໂກ ເຫຕຸຜລສນ຺ຘິ.

ວີສຕິຍາ ອາກາເຣຫີຕິ ວີສຕິຍາ ໂກຏ຺ຐາເສຫິ. ຈຕຸສງ຺ເຂເປ ຈ ຕໂຍ ອທ຺ເຘ ຈ ຕິສນ຺ຘິໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທຎ຺ຈ ວີສຕິຍາ ອາກາເຣຫິ ຊານາຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ຊານາຕີຕິ ສຸຕານຸສາເຣນ ຠາວນາຣມ຺ຠຎາເຓນ ຊານາຕິ. ປສ຺ສຕີຕິ ຎາຕເມວ ຈກ຺ຂຸນາ ທິຏ຺ຐໍ ວິຍ ຫຕ຺ຖຕເລ ອາມລກໍ ວິຍ ຈ ຜຸຏໍ ກຕ຺ວາ ຎາເຓເນວ ປສ຺ສຕິ. ອຎ຺ຎາຕີຕິ ທິຏ຺ຐມຣິຍາເທເນວ ອາເສວນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຎາເຓເນວ ຊານາຕິ. ມຣິຍາທຕ຺ໂຖ ຫິ ເອຕ຺ຖ ອາກາໂຣ. ປຏິວິຊ຺ຌຕີຕິ ຠາວນາປາຣິປູຣິຍາ ນິຏ຺ຐໍ ປາເປນ຺ໂຕ ຎາເຓເນວ ປຏິເວຘໍ ກໂຣຕິ. ສລກ຺ຂຓວເສນ ວາ ຊານາຕິ, ສຣສວເສນ ປສ຺ສຕິ, ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານວເສນ ອຎ຺ຎາຕິ, ປທຏ຺ຐານວເສນ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທຕິ ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມາ ເວທິຕພ຺ພາ. ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນາ ຘມ຺ມາຕິ ເຕຫິ ເຕຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕຘມ຺ມາ. ກຖມິທໍ ຊານິຕພ຺ພນ຺ຕິ ເຈ? ຠຄວໂຕ ວຈເນນ. ຠຄວຕາ ຫິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ມເທສນາສຸຕ຺ເຕ –

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ, ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊຣາມຣຓໍ, ອຸປ຺ປາທາ ວາ ຕຖາຄຕານໍ ອນຸປ຺ປາທາ ວາ ຕຖາຄຕານໍ ຐິຕາວ ສາ ຘາຕຸ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕຕາ ຘມ຺ມນິຍາມຕາ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາ, ຕໍ ຕຖາຄໂຕ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌຕິ ອຠິສເມຕິ, ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຠິສເມຕ຺ວາ ອາຈິກ຺ຂຕິ ເທເສຕິ ປຎ຺ຎາເປຕິ ປຏ຺ຐເປຕິ ວິວຣຕິ ວິຠຊຕິ ອຸຕ຺ຕານີກໂຣຕິ ‘ປສ຺ສຖາ’ຕິ ຈາຫ. ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊຣາມຣຓໍ, ຠວປຈ຺ຈຍາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊາຕິ…ເປ… ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຂາຣາ. ອຸປ຺ປາທາ ວາ ຕຖາຄຕານໍ…ເປ… ອຸຕ຺ຕານີກໂຣຕິ ‘ປສ຺ສຖາ’ຕິ ຈາຫ. ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຂາຣາ. ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍາ ຕຕ຺ຣຕ ຖຕາ ອວິຕຖຕາ ອນຎ຺ຎຖຕາ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໒໐) –

ເອວໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ເທເສນ຺ເຕນ ຕຖຕາທີຫິ ເວວຈເນຫິ ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມາວ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຕສ຺ມາ ຊຣາມຣຓາທີນໍ ປຈ຺ຈຍລກ຺ຂໂຓ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ, ທຸກ຺ຂານຸພນ຺ຘນຣໂສ ກຸມ຺ມຄ຺ຄປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ, ອຍມ຺ປິ ສປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ວິເສສປຈ຺ຈຍປທຏ຺ຐາໂນ.

ອຸປ຺ປາທາ ວາ ອນຸປ຺ປາທາ ວາຕິ ອຸປ຺ປາເທ ວາ ອນຸປ຺ປາເທ ວາ, ຕຖາຄເຕສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸປິ ອນຸປ຺ປນ຺ເນສຸປີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຐິຕາວ ສາ ຘາຕູຕິ ຐິໂຕວ ໂສ ປຈ຺ຈຍສຠາໂວ, ນ ກທາຈິ ຊາຕິຊຣາມຣຓສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕຕາ ຘມ຺ມນິຍາມຕາ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາຕິ ຊາຕິປຈ຺ຈໂຍເຍວ. ຊາຕິປຈ຺ຈເຍນ ຫິ ຊຣາມຣຓສງ຺ຂາໂຕ ປຈ຺ຈຍສມຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ໂມ ຕທາຍຕ຺ຕຕາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຊາຕິປຈ຺ຈໂຍວ ຊຣາມຣຓຘມ຺ມໍ ນິຍເມຕິ, ຕສ຺ມາ ຊາຕິ ‘‘ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕຕາ ຘມ຺ມນິຍາມຕາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຊາຕິເຍວ ອິມສ຺ສ ຊຣາມຣຓສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ອິທປ຺ປຈ຺ຈໂຍ, ອິທປ຺ປຈ຺ຈໂຍວ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາ. ຕນ຺ຕິ ຕໍ ປຈ຺ຈຍໍ. ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌຕີຕິ ຎາເຓນ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌຕິ. ອຠິສເມຕີຕິ ຎາເຓນ ອຠິສມາຄຈ຺ຉຕິ. ອາຈິກ຺ຂຕີຕິ ກເຖຕິ. ເທເສຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ປຎ຺ຎາເປຕີຕິ ຊານາເປຕິ. ປຏ຺ຐເປຕີຕິ ຎາຓມຸເຂ ຐເປຕິ. ວິວຣຕີຕິ ວິວຣິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕິ. ວິຠຊຕີຕິ ວິຠາຄໂຕ ທສ຺ເສຕິ. ອຸຕ຺ຕານີກໂຣຕີຕິ ປາກຏໍ ກໂຣຕິ. ອິຕິ ໂຂຕິ ເອວໍ ໂຂ. ຍາ ຕຕ຺ຣາຕິ ຍາ ເຕສຸ ‘‘ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ. ໂສ ປນາຍໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ເຕຫິ ເຕຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອນູນາຘິເກເຫວ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ສມ຺ຠວໂຕ ຕຖຕາຕິ, ສາມຄ຺ຄິໍ ອຸປຄເຕສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ມຸຫຸຕ຺ຕມ຺ປິ ຕໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕນຘມ຺ມານໍ ອສມ຺ຠວາຠາວໂຕ ອວິຕຖຕາຕິ, ອຎ຺ຎຘມ຺ມປຈ຺ຈເຍຫິ ອຎ຺ຎຘມ຺ມານຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ອນຎ຺ຎຖຕາຕິ, ຍຖາວຸຕ຺ຕານໍ ເອເຕສໍ ຊຣາມຣຓາທີນໍ ປຈ຺ຈຍໂຕ ວາ ປຈ຺ຈຍສມູຫໂຕ ວາ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວຈນຕ຺ໂຖ – ອິເມສໍ ປຈ຺ຈຍາ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍາ, ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍາ ເອວ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາ, ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍານໍ ວາ ສມູໂຫ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາ. ລກ຺ຂຓໍ ປເນຕ຺ຖ ສທ຺ທສຕ຺ຖໂຕ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ສມ຺ມສນຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໔໘. ສມ຺ມສນຎາຓນິທ຺ເທເສ ຍໍ ກິຎ຺ຈີຕິ ອນວເສສປຣິຍາທານໍ. ຣູປນ຺ຕິ ອຕິປ຺ປສງ຺ຄນິຍມນໍ. ເອວໍ ປທທ຺ວເຍນາປິ ຣູປສ຺ສ ອເສສປຣິຄ຺ຄໂຫ ກໂຕ ໂຫຕິ. ອຖສ຺ສ ອຕີຕາທິນາ ວິຠາຄໍ ອາຣຠຕິ. ຕຎ຺ຫິ ກິຎ຺ຈິ ອຕີຕໍ ກິຎ຺ຈິ ອນາຄຕາທິເຠທນ຺ຕິ. ເອສ ນໂຍ ເວທນາທີສຸປິ. ຕຕ຺ຖ ຣູປໍ ຕາວ ອທ຺ຘາສນ຺ຕຕິສມຍຂຓວເສນ ຈຕຸຘາ ອຕີຕໍ ນາມ ໂຫຕິ, ຕຖາ ອນາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ. ຕຕ຺ຖ ອທ຺ຘາວເສນ ຕາວ ເອກສ຺ສ ເອກສ຺ມິໍ ຠເວ ປຏິສນ຺ຘິໂຕ ປຸພ຺ເພ ອຕີຕໍ, ຈຸຕິໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ອນາຄຕໍ, ອຸຠິນ຺ນມນ຺ຕເຣ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ. ສນ຺ຕຕິວເສນ ສຠາຄເອກອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານໍ ເອກາຫາຣສມຸຏ຺ຐານຎ຺ຈ ປຸພ຺ພາປຣິຍຠາເວນ ວຕ຺ຕມານມ຺ປິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ ວິສຠາຄອຸຕຸອາຫາຣສມຸຏ຺ຐານໍ ອຕີຕໍ, ປຈ຺ຉາ ອນາຄຕໍ. ຈິຕ຺ຕຊໍ ເອກວີຖິເອກຊວນເອກສມາປຕ຺ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ ອຕີຕໍ, ປຈ຺ຉາ ອນາຄຕໍ, ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານສ຺ສ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ສນ຺ຕຕິວເສນ ອຕີຕາທິເຠໂທ ນຕ຺ຖິ, ເຕສຎ຺ເຎວ ປນ ອຸຕຸອາຫາຣຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນວເສນ ຕສ຺ສ ອຕີຕາທິຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສມຍວເສນ ເອກມຸຫຸຕ຺ຕປຸພ຺ພຓ຺ຫສາຍນ຺ຫຣຕ຺ຕິນ຺ທິວາທີສຸ ສມເຍສຸ ສນ຺ຕານວເສນ ປວຕ຺ຕມານໍ ຕໍ ຕໍ ສມຍໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ, ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ ອຕີຕໍ, ປຈ຺ຉາ ອນາຄຕໍ. ຂຓວເສນ ອຸປ຺ປາທາທິຂຓຕ຺ຕຍປຣິຍາປນ຺ນໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ ອນາຄຕໍ, ປຈ຺ຉາ ອຕີຕໍ. ອປິຈ ອຕິກ຺ກນ຺ຕເຫຕຸປຈ຺ຈຍກິຈ຺ຈໍ ອຕີຕໍ, ນິຏ຺ຐິຕເຫຕຸກິຈ຺ຈມນິຏ຺ຐິຕປຈ຺ຈຍກິຈ຺ຈໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ, ອຸຠຍກິຈ຺ຈມສມ຺ປຕ຺ຕໍ ອນາຄຕໍ. ສກິຈ຺ຈກ຺ຂເຓ ວາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ ອນາຄຕໍ, ປຈ຺ຉາ ອຕີຕໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຂຓາທິກຖາວ ນິປ຺ປຣິຍາຍາ ເສສາ ສປຣິຍາຍາ.

ອຊ຺ຌຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຎ຺ຈສຸປິ ຂນ຺ເຘສຸ ອິຘ ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ປວຕ຺ຕໍ ປາຏິປຸຄ຺ຄລິກໍ ຣູປໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕໂຕ ພຫິຠູຕໍ ປນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘໍ ວາ ອນິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘໍ ວາ ຣູປໍ ພຫິທ຺ຘາ ນາມ. ໂອຬາຣິກນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍຣູປສທ຺ທຄນ຺ຘຣສໂຜຏ຺ຐພ຺ພສງ຺ຂາຕາ ປຖວີເຕໂຊວາໂຍ ຈາຕິ ທ຺ວາທສວິຘໍ ຣູປໍ ຆຏ຺ຏນວເສນ ຄເຫຕພ຺ພໂຕ ໂອຬາຣິກໍ. ເສສໍ ປນ ອາໂປຘາຕຸ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຫທຍວຕ຺ຖຸ ໂອຊາ ອາກາສຘາຕຸ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຣູປສ຺ສ ລຫຸຕາ ມຸທຸຕາ ກມ຺ມຎ຺ຎຕາ ອຸປຈໂຍ ສນ຺ຕຕິ ຊຣຕາ ອນິຈ຺ຈຕາຕິ ໂສຬສວິຘໍ ຣູປໍ ຆຏ຺ຏນວເສນ ອຄເຫຕພ຺ພໂຕ ສຸຂຸມໍ. ຫີນໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ຫີນປຓີຕຠາໂວ ປຣິຍາຍໂຕ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ຈ. ຕຕ຺ຖ ອກນິຏ຺ຐານໍ ຣູປໂຕ ສຸທສ຺ສີນໍ ຣູປໍ ຫີນໍ, ຕເທວ ສຸທສ຺ສານໍ ຣູປໂຕ ປຓີຕໍ. ເອວໍ ຍາວ ນຣກສຕ຺ຕານໍ ຣູປໍ, ຕາວ ປຣິຍາຍໂຕ ຫີນປຓີຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ປນ ຍຕ຺ຖ ອກຸສລວິປາກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ຫີນໍ. ຍຕ຺ຖ ກຸສລວິປາກໍ, ຕໍ ປຓີຕໍ. ຍໍ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ຍໍ ສຸຂຸມໍ, ຕເທວ ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ຌສຠາວຕ຺ຕາ ທູເຣ. ຍໍ ໂອຬາຣິກໍ, ຕເທວ ສຸປ຺ປຏິວິຊ຺ຌສຠາວຕ຺ຕາ ສນ຺ຕິເກ.

ສພ຺ພໍ ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ວວຕ຺ເຖຕິ ເອກໍ ສມ຺ມສນໍ, ທຸກ຺ຂໂຕ ວວຕ຺ເຖຕິ ເອກໍ ສມ຺ມສນໍ, ອນຕ຺ຕໂຕ ວວຕ຺ເຖຕິ ເອກໍ ສມ຺ມສນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຣູປ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອນິຍມນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ຣູປໍ ອຕີຕຕ຺ຕິເກນ ເຈວ ຈຕູຫິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາທິທຸເກຫິ ຈາຕິ ເອກາທສຫິ ໂອກາເສຫິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ວວຕ຺ເຖຕິ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ສມ຺ມສຕິ. ກຖໍ? ປຣໂຕ ວຸຕ຺ຕນເຍນ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ຣູປໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອນິຈ຺ຈໍ ຂຍຏ຺ເຐນາ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໔໘). ຕສ຺ມາ ເອສ ຍໍ ອຕີຕໍ ຣູປໍ, ຕໍ ຍສ຺ມາ ອຕີເຕເຍວ ຂີຓໍ, ນຍິມໍ ຠວໍ ສມ຺ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ອນິຈ຺ຈໍ ຂຍຏ຺ເຐນ, ຍໍ ອນາຄຕໍ ຣູປໍ ອນນ຺ຕຣຠເວ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕິ, ຕມ຺ປິ ຕຕ຺ເຖວ ຂີຍິສ຺ສຕິ, ນ ຕໂຕ ປຣໍ ຠວໍ ຄມິສ຺ສຕີຕິ ອນິຈ຺ຈໍ ຂຍຏ຺ເຐນ, ຍໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ຣູປໍ, ຕໍ ອິເຘວ ຂີຍຕິ, ນ ອິໂຕ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອນິຈ຺ຈໍ ຂຍຏ຺ເຐນ, ຍໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຣູປໍ, ຕມ຺ປິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວ ຂີຍຕິ, ນ ພຫິທ຺ຘາຠາວໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອນິຈ຺ຈໍ ຂຍຏ຺ເຐນ, ຍໍ ພຫິທ຺ຘາ ໂອຬາຣິກໍ ສຸຂຸມໍ ຫີນໍ ປຓີຕໍ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ, ຕມ຺ປິ ເອຕ຺ເຖວ ຂີຍຕິ, ນ ທູຣຠາວໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອນິຈ຺ຈໍ ຂຍຏ຺ເຐນາຕິ ສມ຺ມສຕິ. ອິທໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ‘‘ອນິຈ຺ຈໍ ຂຍຏ຺ເຐນາ’’ຕິ ເອຕສ຺ສ ວເສນ ເອກໍ ສມ຺ມສນໍ, ປເຠທໂຕ ປນ ເອກາທສວິຘໍ ໂຫຕິ.

ສພ຺ພເມວ ເຈຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ຠຍຏ຺ເຐນາຕິ ສມ຺ມສຕິ. ຠຍຏ຺ເຐນາຕິ ສປ຺ປຏິຠຍຕາຍ. ຍຎ຺ຫິ ອນິຈ຺ຈໍ, ຕໍ ຠຍາວຫໍ ໂຫຕິ ສີໂຫປມສຸຕ຺ເຕ (ອ. ນິ. ໔.໓໓; ສໍ. ນິ. ໓.໗໘) ເທວານໍ ວິຍ. ອິຕິ ອິທມ຺ປິ ‘‘ທຸກ຺ຂໍ ຠຍຏ຺ເຐນາ’’ຕິ ເອຕສ຺ສ ວເສນ ເອກໍ ສມ຺ມສນໍ, ປເຠທໂຕ ປນ ເອກາທສວິຘໍ ໂຫຕິ.

ຍຖາ ຈ ທຸກ຺ຂໍ, ເອວໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ຕໍ ອນຕ຺ຕາ ອສາຣກຏ຺ເຐນາຕິ ສມ຺ມສຕິ. ອສາຣກຏ຺ເຐນາຕິ ‘‘ອຕ຺ຕາ ນິວາສີ ກາຣໂກ ເວທໂກ ສຍໍວສີ’’ຕິ ເອວໍ ປຣິກປ຺ປິຕສ຺ສ ອຕ຺ຕສາຣສ຺ສ ອຠາເວນ. ຍຎ຺ຫິ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ, ອຕ຺ຕໂນປິ ອນິຈ຺ຈຕໍ ວາ ອຸທຍພ຺ພຍປີຬນໍ ວາ ວາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ກຸໂຕ ຕສ຺ສ ກາຣກາທິຠາໂວ. ເຕນາຫ – ‘‘ຣູປຎ຺ຈ ຫິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຕາ ອຠວິສ຺ສ, ນຍິທໍ ຣູປໍ ອາພາຘາຍ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍາ’’ຕິອາທິ (ສໍ. ນິ. ໓.໕໙). ອິຕິ ອິທໍ ‘‘ອນຕ຺ຕາ ອສາຣກຏ຺ເຐນາ’’ຕິ ເອຕສ຺ສ ວເສນ ເອກໍ ສມ຺ມສນໍ, ປເຠທໂຕ ປນ ເອກາທສວິຘໍ ໂຫຕິ. ເອເສວ ນໂຍ ເວທນາທີສຸ. ອິຕິ ເອເກກສ຺ມິໍ ຂນ຺ເຘ ເອກາທສ ເອກາທສ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ປຎ຺ຈປຎ຺ຎາສ ສມ຺ມສນານິ ໂຫນ຺ຕິ, ອນິຈ຺ຈໂຕ ປຎ຺ຈປຎ຺ຎາສ, ທຸກ຺ຂໂຕ ປຎ຺ຈປຎ຺ຎາສ, ອນຕ຺ຕໂຕ ປຎ຺ຈປຎ຺ຎາສາຕິ ຕິວິຘານຸປສ຺ສນາວເສນ ສພ຺ພານິ ປຎ຺ຈສຏ຺ຐິສຕສມ຺ມສນານິ ໂຫນ຺ຕິ.

ເກຈິ ປນ ‘‘ສພ຺ພໍ ຣູປໍ, ສພ຺ພໍ ເວທນໍ, ສພ຺ພໍ ສຎ຺ຎໍ, ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາເຣ, ສພ຺ພໍ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ປທມ຺ປິ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເອເກກສ຺ມິໍ ຂນ຺ເຘ ທ຺ວາທສ ທ຺ວາທສ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຸ ສຏ຺ຐິ, ອນຸປສ຺ສນາໂຕ ອສີຕິສຕສມ຺ມສນານີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ.

ອຕີຕາທິວິຠາເຄ ປເນຕ຺ຖ ສນ຺ຕຕິວເສນ ຂຓາທິວເສນ ຈ ເວທນາຍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ສນ຺ຕຕິວເສນ ເອກວີຖິເອກຊວນເອກສມາປຕ຺ຕິປຣິຍາປນ຺ນາ ເອກວິຘວິສຍສມາໂຍຄປ຺ປວຕ຺ຕາ ຈ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ, ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ ອຕີຕາ, ປຈ຺ຉາ ອນາຄຕາ. ຂຓາທິວເສນ ຂຓຕ຺ຕຍປຣິຍາປນ຺ນາ ປຸພ຺ພນ຺ຕາປຣນ຺ຕມຊ຺ຌຄຕາ ສກິຈ຺ຈຎ຺ຈ ກຸຣຸມານາ ເວທນາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ, ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ ອຕີຕາ, ປຈ຺ຉາ ອນາຄຕາ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາເຠໂທ ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ຕວເສເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ໂອຬາຣິກສຸຂຸມຠາໂວ ‘‘ອກຸສລາ ເວທນາ ໂອຬາຣິກາ, ກຸສລາພ຺ຍາກຕາ ເວທນາ ສຸຂຸມາ’’ຕິອາທິນາ (ວິຠ. ໔) ນເຍນ ວິຠງ຺ເຄ ວຸຕ຺ເຕນ ຊາຕິສຠາວປຸຄ຺ຄລໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຊາຕິວເສນ ຕາວ ອກຸສລາ ເວທນາ ສາວຊ຺ຊກິຣິຍເຫຕຸໂຕ, ກິເລສສນ຺ຕາປຠາວໂຕ ຈ ອວູປສນ຺ຕວຸຕ຺ຕີຕິ ກຸສລເວທນາຍ ໂອຬາຣິກາ, ສພ຺ຍາປາຣໂຕ ສອຸສ຺ສາຫໂຕ ສວິປາກໂຕ ກິເລສສນ຺ຕາປຠາວໂຕ ສາວຊ຺ຊໂຕ ຈ ວິປາກາພ຺ຍາກຕາຍ ໂອຬາຣິກາ, ສວິປາກໂຕ ກິເລສສນ຺ຕາປຠາວໂຕ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌໂຕ ສາວຊ຺ຊໂຕ ຈ ກິຣິຍາພ຺ຍາກຕາຍ ໂອຬາຣິກາ. ກຸສລາພ຺ຍາກຕາ ປນ ວຸຕ຺ຕວິປຣິຍາຍໂຕ ອກຸສລາຍ ເວທນາຍ ສຸຂຸມາ. ທ຺ເວປິ ກຸສລາກຸສລາ ເວທນາ ສພ຺ຍາປາຣໂຕ ສອຸສ຺ສາຫໂຕ ສວິປາກໂຕ ຈ ຍຖາໂຍຄໍ ທຸວິຘາຍປິ ອພ຺ຍາກຕາຍ ໂອຬາຣິກາ, ວຸຕ຺ຕວິປຣິຍາເຍນ ທຸວິຘາປິ ອພ຺ຍາກຕາ ຕາຫິ ສຸຂຸມາ. ເອວໍ ຕາວ ຊາຕິວເສນ ໂອຬາຣິກສຸຂຸມຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ສຠາວວເສນ ປນ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ນິຣສ຺ສາທໂຕ ສວິປ຺ຜາຣໂຕ ໂຂຠກຣຓໂຕ ອຸພ຺ເພຊນີຍໂຕ ອຠິຠວນໂຕ ຈ ອິຕຣາຫິ ທ຺ວີຫິ ໂອຬາຣິກາ, ອິຕຣາ ປນ ທ຺ເວ ສາຕໂຕ ສນ຺ຕໂຕ ປຓີຕໂຕ ມນາປໂຕ ມຊ຺ຌຕ຺ຕໂຕ ຈ ຍຖາໂຍຄໍ ທຸກ຺ຂາຍ ສຸຂຸມາ. ອຸໂຠ ປນ ສຸຂທຸກ຺ຂາ ສວິປ຺ຜາຣໂຕ ອຸພ຺ເພຊນີຍໂຕ ໂຂຠກຣຓໂຕ ປາກຏໂຕ ຈ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ໂອຬາຣິກາ, ສາ ວຸຕ຺ຕວິປຣິຍາເຍນ ຕທຸຠຍໂຕ ສຸຂຸມາ. ເອວໍ ສຠາວວເສນ ໂອຬາຣິກສຸຂຸມຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ປຸຄ຺ຄລວເສນ ປນ ອສມາປນ຺ນສ຺ສ ເວທນາ ນານາຣມ຺ມເຓ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕຠາວໂຕ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ເວທນາຍ ໂອຬາຣິກາ, ວິປຣິຍາເຍນ ອິຕຣາ ສຸຂຸມາ. ເອວໍ ປຸຄ຺ຄລວເສນ ໂອຬາຣິກສຸຂຸມຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣວເສນ ປນ ສາສວາ ເວທນາ ໂລກິຍາ, ສາ ອາສວຸປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸໂຕ ໂອຆນິຍໂຕ ໂຍຄນິຍໂຕ ຄນ຺ຖນິຍໂຕ ນີວຣຓິຍໂຕ ອຸປາທານິຍໂຕ ສໍກິເລສິກໂຕ ປຸຖຸຊ຺ຊນສາຘາຣຓໂຕ ຈ ອນາສວາຍ ໂອຬາຣິກາ, ອນາສວາ ຈ ວິປຣິຍາເຍນ ສາສວາຍ ສຸຂຸມາ. ເອວໍ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣວເສນ ໂອຬາຣິກສຸຂຸມຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຕຕ຺ຖ ຊາຕິອາທິວເສນ ສມ຺ເຠໂທ ປຣິຫຣິຕພ຺ໂພ. ອກຸສລວິປາກກາຍວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຫິ ເວທນາ ຊາຕິວເສນ ອພ຺ຍາກຕຕ຺ຕາ ສຸຂຸມາປິ ສມານາ ສຠາວາທິວເສນ ໂອຬາຣິກາ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ອພ຺ຍາກຕາ ເວທນາ ສຸຂຸມາ, ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ໂອຬາຣິກາ. ສມາປນ຺ນສ຺ສ ເວທນາ ສຸຂຸມາ, ອສມາປນ຺ນສ຺ສ ເວທນາ ໂອຬາຣິກາ. ອນາສວາ ເວທນາ ສຸຂຸມາ, ສາສວາ ເວທນາ ໂອຬາຣິກາ’’ຕິ (ວິຠ. ໑໑).

ຍຖາ ຈ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ, ເອວໍ ສຸຂາທໂຍປິ. ຕາປິ ຫິ ຊາຕິວເສນ ໂອຬາຣິກາ, ສຠາວາທິວເສນ ສຸຂຸມາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ຊາຕິອາທິວເສນ ສມ຺ເຠໂທ ນ ໂຫຕິ, ຕຖາ ເວທນານໍ ໂອຬາຣິກສຸຂຸມຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ອພ຺ຍາກຕາ ຊາຕິວເສນ ກຸສລາກຸສລາຫິ ສຸຂຸມາ. ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ອພ຺ຍາກຕາ? ກິໍ ທຸກ຺ຂາ? ກິໍ ສຸຂາ? ກິໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ? ກິໍ ອສມາປນ຺ນສ຺ສ? ກິໍ ສາສວາ? ກິໍ ອນາສວາຕິ? ເອວໍ ສຠາວາທິເຠໂທ ນ ປຣາມສິຕພ຺ໂພ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ.

ອປິຈ ‘‘ຕໍ ຕໍ ວາ ປນ ເວທນໍ ອຸປາທາຍຸປາທາຍ ເວທນາ ໂອຬາຣິກາ ສຸຂຸມາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ’’ຕິ ວຈນໂຕ ອກຸສລາທີສຸປິ ໂລຠສຫຄຕາຍ ໂທສສຫຄຕາ ເວທນາ ອຄ຺ຄິ ວິຍ ນິສ຺ສຍທຫນໂຕ ໂອຬາຣິກາ, ໂລຠສຫຄຕາ ສຸຂຸມາ. ໂທສສຫຄຕາປິ ນິຍຕາ ໂອຬາຣິກາ, ອນິຍຕາ ສຸຂຸມາ. ນິຍຕາປິ ກປ຺ປຏ຺ຐິຕິກາ ໂອຬາຣິກາ, ອິຕຣາ ສຸຂຸມາ. ກປ຺ປຏ຺ຐິຕິກາສຸປິ ອສງ຺ຂາຣິກາ ໂອຬາຣິກາ, ອິຕຣາ ສຸຂຸມາ. ໂລຠສຫຄຕາ ປນ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ໂອຬາຣິກາ, ອິຕຣາ ສຸຂຸມາ. ສາປິ ນິຍຕາ ກປ຺ປຏ຺ຐິຕິກາ ອສງ຺ຂາຣິກາ ໂອຬາຣິກາ, ອິຕຣາ ສຸຂຸມາ. ອວິເສເສນ ຈ ອກຸສລາ ພຫຸວິປາກາ ໂອຬາຣິກາ, ອປ຺ປວິປາກາ ສຸຂຸມາ. ກຸສລາ ປນ ອປ຺ປວິປາກາ ໂອຬາຣິກາ, ພຫຸວິປາກາ ສຸຂຸມາ.

ອປິຈ ກາມາວຈຣກຸສລາ ໂອຬາຣິກາ, ຣູປາວຈຣາ ສຸຂຸມາ, ຕໂຕ ອຣູປາວຈຣາ, ຕໂຕ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ. ກາມາວຈຣາ ຈ ທານມຍາ ໂອຬາຣິກາ, ສີລມຍາ ສຸຂຸມາ. ສີລມຍາປິ ໂອຬາຣິກາ, ຕໂຕ ຠາວນາມຍາ ສຸຂຸມາ. ຠາວນາມຍາປິ ທຸເຫຕຸກາ ໂອຬາຣິກາ, ຕິເຫຕຸກາ ສຸຂຸມາ. ຕິເຫຕຸກາປິ ສສງ຺ຂາຣິກາ ໂອຬາຣິກາ, ອສງ຺ຂາຣິກາ ສຸຂຸມາ. ຣູປາວຈຣາ ຈ ປຐມຊ຺ຌານິກາ ໂອຬາຣິກາ…ເປ… ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານິກາ ສຸຂຸມາວ. ອຣູປາວຈຣາ ຈ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ໂອຬາຣິກາ…ເປ… ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສຸຂຸມາວ. ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ຈ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ໂອຬາຣິກາ…ເປ… ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສຸຂຸມາວ. ເອສ ນໂຍ ຕໍຕໍຠູມິວິປາກກິຣິຍາເວທນາສຸ ທຸກ຺ຂາທິອສມາປນ຺ນາທິສາສວາທິວເສນ ວຸຕ຺ຕເວທນາສຸ ຈ. ໂອກາສວເສນ ວາປິ ນິຣເຍ ທຸກ຺ຂາ ໂອຬາຣິກາ, ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍໍ ສຸຂຸມາ…ເປ… ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີສຸ ສຸຂຸມາວ. ຍຖາ ຈ ທຸກ຺ຂາ, ເອວໍ ສຸຂາປິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຍຖານຸຣູປໍ ໂຍເຊຕພ຺ພາ. ວຕ຺ຖຸວເສນ ຈາປິ ຫີນວຕ຺ຖຸກາ ຍາ ກາຈິ ເວທນາ ໂອຬາຣິກາ, ປຓີຕວຕ຺ຖຸກາ ສຸຂຸມາ. ຫີນປຓີຕເຠເທ ຍາ ໂອຬາຣິກາ, ສາ ຫີນາ. ຍາ ຈ ສຸຂຸມາ, ສາ ປຓີຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ທູຣສນ຺ຕິກປເທ ປນ ‘‘ອກຸສລາ ເວທນາ ກຸສລາພ຺ຍາກຕາຫິ ເວທນາຫິ ທູເຣ, ອກຸສລາ ເວທນາ ອກຸສລາຍ ເວທນາຍ ສນ຺ຕິເກ’’ຕິອາທິນາ (ວິຠ. ໑໓) ນເຍນ ວິຠງ຺ເຄ ວິຠຕ຺ຕາ. ຕສ຺ມາ ອກຸສລາ ເວທນາ ວິສຠາຄໂຕ ອສໍສຏ຺ຐໂຕ ອສຣິກ຺ຂໂຕ ຈ ກຸສລາພ຺ຍາກຕາຫິ ທູເຣ, ຕຖາ ກຸສລາພ຺ຍາກຕາ ອກຸສລາຍ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພວາເຣສຸ. ອກຸສລາ ປນ ເວທນາ ສຠາຄໂຕ ສໍສຏ຺ຐໂຕ ສຣິກ຺ຂໂຕ ຈ ອກຸສລາຍ ສນ຺ຕິເກຕິ ອິທໍ ເວທນາຍ ອຕີຕາທິວິຠາເຄ ວິຕ຺ຖາຣກຖາມຸຂໍ. ຕໍຕໍເວທນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ປນ ສຎ຺ຎາທີນມ຺ປິ ເອຕໍ ເອວເມວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເຍ ປເນຕ຺ຖ ເວທນາທີສຸ ຈກ຺ຂຸ…ເປ… ຊຣາມຣຓນ຺ຕິ ເປຍ຺ຍາເລນ ສໍຂິຕ຺ເຕສຸ ຈ ຘມ຺ເມສຸ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມາ ອາຄຕາ, ເຕ ອສມ຺ມສນູປຄຕ຺ຕາ ອິມສ຺ມິໍ ອຘິກາເຣ ນ ຄເຫຕພ຺ພາ. ເຕ ປນ ເກວລໍ ເຕນ ເຕນ ປເທນ ສງ຺ຄຫິຕຘມ຺ມທສ຺ສນວເສນ ຈ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍນິທ຺ເທເສ ອາຄຕນເຍນ ຈ ວຸຕ຺ຕາ. ເຍປິ ຈ ສມ຺ມສນູປຄາ, ເຕສຸ ເຍ ຍສ຺ສ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ, ສຸເຂນ ປຣິຄ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕສຸ ເຕນ ສມ຺ມສນໍ ອາຣຠິຕພ຺ພໍ. ຊາຕິຊຣາມຣຓວເສນ ວິສຸໍ ສມ຺ມສນາຠາເວປິ ຊາຕິຊຣາມຣຓວນ຺ເຕສຸເຍວ ປນ ສມ຺ມສິເຕສຸ ຕານິປິ ສມ຺ມສິຕານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ປຣິຍາເຍນ ເຕສມ຺ປິ ວເສນ ສມ຺ມສນໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ວວຕ຺ເຖຕີຕິອາທິນາ ນເຍນ ອຕີຕຕ຺ຕິກສ຺ເສວ ຈ ວເສນ ສມ຺ມສນສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາທິເຠທໍ ອນາມສິຕ຺ວາປິ ອຕີຕຕ຺ຕິກສ຺ເສວ ວເສນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາປິ ອນິຈ຺ຈາທິໂຕ ສມ຺ມສນໍ ກາຕພ຺ພເມວ.

ຍໍ ປນ ອນິຈ຺ຈໍ, ຕໍ ຍສ຺ມາ ນິຍມໂຕ ສງ຺ຂຕາທິເຠທໍ ໂຫຕິ, ເຕນສ຺ສ ປຣິຍາຍທສ຺ສນຕ຺ຖໍ, ນານາກາເຣຫິ ວາ ມນສິກາຣປ຺ປວຕ຺ຕິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຣູປໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອນິຈ຺ຈໍ ສງ຺ຂຕນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຎ຺ຫິ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວຏ຺ເຐນ ອນິຈ຺ຈໍ, ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິກຕາຍ ອາທິອນ຺ຕວນ຺ຕຕາຍ ວາ ອນິຈ຺ຈໍ. ປຈ຺ຈເຍຫິ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ ກຕຕ຺ຕາ ສງ຺ຂຕໍ. ປຈ຺ຈເຍ ປຏິຈ຺ຈ ນິສ຺ສາຍ ສມໍ, ສຫ ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນໍ. ເອເຕນ ປຈ຺ຈເຍຫິ ກເຕປິ ປຈ຺ຈຍານໍ ອພ຺ຍາປາຣຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ຂຍຘມ຺ມນ຺ຕິ ຂີຍນຘມ຺ມໍ ຂີຍນປກຕິກໍ. ວຍຘມ຺ມນ຺ຕິ ນສ຺ສນຘມ຺ມໍ. ນຍິທໍ ມນ຺ທີຠາວກ຺ຂຍວເສນ ຂຍຘມ຺ມໍ, ເກວລໍ ວິຄມນປກຕິກໍ. ປຫູຕສ຺ສ ມນ຺ທີຠາໂວປິ ຫິ ໂລເກ ຂໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວິຣາຄຘມ຺ມນ຺ຕິ ນຍິທໍ ກຸຫິຎ຺ຈິ ຄມນວເສນ ວຍຘມ຺ມໍ, ເກວລໍ ສຠາວາຕິກ຺ກມນປກຕິກໍ. ‘‘ວິຣາໂຄ ນາມ ຊິຄຸຈ຺ຉນໍ ວາ ສມຕິກ຺ກໂມ ວາ’’ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນິໂຣຘຘມ຺ມນ຺ຕິ ນຍິທໍ ສຠາວາຕິກ຺ກເມນ ປຸນຣາວຕ຺ຕິຘມ຺ມໍ, ເກວລໍ ອປຸນຣາວຕ຺ຕິນິໂຣເຘນ ນິຣຸຊ຺ຌນປກຕິກນ຺ຕິ ປຸຣິມປຸຣິມປທສ຺ສ ອຕ຺ຖວິວຣຓວເສນ ປຈ຺ຉິມປຈ຺ຉິມປທໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອຖ ວາ ເອກຠວປຣິຍາປນ຺ນຣູປຠງ຺ຄວເສນ ຂຍຘມ຺ມໍ, ເອກສນ຺ຕຕິປຣິຍາປນ຺ນຣູປກ຺ຂຍວເສນ ວຍຘມ຺ມໍ, ຣູປສ຺ສ ຂຓຠງ຺ຄວເສນ ວິຣາຄຘມ຺ມໍ, ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ອປຸນປ຺ປວຕ຺ຕິວເສນ ນິໂຣຘຘມ຺ມນ຺ຕິປິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ຊຣາມຣຓໍ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິອາທີສຸ ຊຣາມຣຓໍ ນ ອນິຈ຺ຈໍ, ອນິຈ຺ຈສຠາວານໍ ປນ ຂນ຺ຘານໍ ຊຣາມຣຓຕ຺ຕາ ອນິຈ຺ຈໍ ນາມ ຊາຕໍ. ສງ຺ຂຕາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອນ຺ຕຣເປຍ຺ຍາເລ ຊາຕິຍາປິ ອນິຈ຺ຈາທິຕາຍ ເອເສວ ນໂຍ.

ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓນ຺ຕິອາທິ ນ ວິປສ຺ສນາວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ເກວລໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທສ຺ສ ເອເກກອງ຺ຄວເສນ ສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວວຕ຺ຖານໂຕ ສມ຺ມສນຎາຓໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ ປຣິຍາເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ປເນຕໍ ກລາປສມ຺ມສນຎາຓໍ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓເມວ ຕໍ ໂຫຕີຕິ. ອສຕິ ຊາຕິຍາຕິ ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາໂສ ກໂຕ, ອສຕິຍາ ຊາຕິຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອສຕິ ສງ຺ຂາເຣສູຕິ ວຈນວິປລ຺ລາໂສ ກໂຕ, ອສນ຺ເຕສຸ ສງ຺ຂາເຣສູຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຠວປຈ຺ຈຍາ ຊາຕິ, ອສຕີຕິອາທິ ‘‘ຠວປຈ຺ຈຍາ ຊາຕິ, ອສຕິ ຠເວ ນຕ຺ຖິ ຊາຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ສມ຺ມສນຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ອຸທຍພ຺ພຍຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໔໙. ອິທານິ ອນນ຺ຕຣໍ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ມສນຎາຓສ຺ສ ນານານເຍຫິ ຠາວນາຖິຣກຣເຓນ ປາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຐິເຕນ ອນິຈ຺ຈາທິໂຕ ທິຏ຺ເຐ ສງ຺ຂາເຣ ອຸທຍພ຺ພເຍນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອນິຈ຺ຈາທິໂຕ ວິປສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສນາຎາຓສ຺ສ ນິທ຺ເທເສ ຊາຕໍ ຣູປນ຺ຕິອາທີສຸ ສນ຺ຕຕິວເສນ ຍຖາສກໍ ປຈ຺ຈເຍຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ຣູປໍ. ຕສ຺ສ ຊາຕສ຺ສ ຣູປສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິລກ຺ຂຓໍ ຊາຕິໍ ອຸປ຺ປາທໍ ອຠິນວາກາຣໍ ອຸທໂຍຕິ, ວິປຣິຓາມລກ຺ຂຓໍ ຂຍໍ ຠງ຺ຄໍ ວໂຍຕິ, ອນຸປສ຺ສນາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ນິສາມນາ, ອຸທຍພ຺ພຍ ອນຸປສ຺ສນາຎາຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເວທນາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຊາຕິຊຣາມຣຓວນ຺ຕານໍເຍວ ອຸທຍພ຺ພຍສ຺ສ ປຣິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພຕ຺ຕາ ຊາຕິຊຣາມຣຓານໍ ອຸທຍພ຺ພຍາຠາວໂຕ ຊາຕິຊຣາມຣຓໍ ອນາມສິຕ຺ວາ ຊາຕໍ ຈກ຺ຂຸ…ເປ… ຊາໂຕ ຠໂວຕິ ເປຍ຺ຍາລໍ ກຕໍ. ໂສ ເອວໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ອຸທຍພ຺ພຍໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ເອວໍ ຊານາຕິ ‘‘ອິເມສໍ ຂນ຺ຘານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປຸພ຺ເພ ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ຣາສິ ວາ ນິຈໂຍ ວາ ນຕ຺ຖິ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານມ຺ປິ ຣາສິໂຕ ວາ ນິຈຍໂຕ ວາ ອາຄມນໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ນິຣຸຊ຺ຌມານານມ຺ປິ ທິສາວິທິສາຄມນໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ນິຣຸທ຺ຘານມ຺ປິ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ຣາສິໂຕ ນິຈຍໂຕ ນິຘານໂຕ ອວຏ຺ຐານໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຍຖາ ປນ ວີຓາຍ ວາທິຍມານາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ສທ຺ທສ຺ສ ເນວ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປຸພ຺ເພ ສນ຺ນິຈໂຍ ອຕ຺ຖິ, ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ສນ຺ນິຈຍໂຕ ອາຄໂຕ, ນ ນິຣຸຊ຺ຌມານສ຺ສ ທິສາວິທິສາຄມນໍ ອຕ຺ຖິ, ນ ນິຣຸທ຺ໂຘ ກຕ຺ຖຈິ ສນ຺ນິຈິໂຕ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຖ ໂຂ ວີຓຎ຺ຈ ອຸປວີຓຎ຺ຈ ປຸຣິສສ຺ສ ຈ ຕຊ຺ຊໍ ວາຍາມໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຫຸຕ຺ວາ ສມ຺ໂຠຕິ, ຫຸຕ຺ວາ ປຏິເວຕິ, ເອວໍ ສພ຺ເພປິ ຣູປາຣູປິໂນ ຘມ຺ມາ ອຫຸຕ຺ວາ ສມ຺ໂຠນ຺ຕິ, ຫຸຕ຺ວາ ປຏິເວນ຺ຕີ’’ຕິ.

໕໐. ເອວໍ ສງ຺ເຂປໂຕ ອຸທຍພ຺ພຍທສ຺ສນໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ອຸທຍໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ກຕິ ລກ຺ຂຓານິ ປສ຺ສຕີຕິອາທີຫິ ຣາສິໂຕ ຄຓນໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ອຸທຍໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈວີສຕິ ລກ຺ຂຓານິ ປສ຺ສຕີຕິອາທີຫິ ຣາສິໂຕວ ຄຓນໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ, ປຸນ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອຸທຍໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ກຕິ ລກ຺ຂຓານິ ປສ຺ສຕີຕິອາທີຫິ ວິຠາຄໂຕ ຄຓນໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອຸທຍໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈ ລກ຺ຂຓານິ ປສ຺ສຕີຕິອາທີຫິ ວິຠາຄໂຕ ຄຓນໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ, ປຸນ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອຸທຍໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ກຕມານິ ປຎ຺ຈ ລກ຺ຂຓານິ ປສ຺ສຕີຕິອາທີຫິ ລກ຺ຂຓວິຠາຄໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ກຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊາສມຸທຍາ ຣູປສມຸທໂຍຕິ ‘‘ປຸຣິມກມ຺ມຠວສ຺ມິໍ ໂມໂຫ ອວິຊ຺ຊາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາຍ ອວິຊ຺ຊາຍ ສຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຠເວ ຣູປສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຈ຺ຈຍສມຸທຍຏ຺ເຐນາຕິ ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນຠາເວນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອວິຊ຺ຊາຕຓ຺ຫາກມ຺ມານິ ເຈຕ຺ຖ ອິຘ ປຏິສນ຺ຘິເຫຕຸຠູຕາ ອຕີຕປຈ຺ຈຍາ. ອິເມສຸ ຈ ຕີສຸ ຄຫິເຕສຸ ສງ຺ຂາຣຸປາທານານິ ຄຫິຕາເນວ ໂຫນ຺ຕິ. ອາຫາຣສມຸທຍາຕິ ປວຕ຺ຕິປຈ຺ຈເຍສຸ ກພຬີກາຣາຫາຣສ຺ສ ພລວຕ຺ຕາ ໂສເຍວ ຄຫິໂຕ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ຄຫິເຕ ປວຕ຺ຕິເຫຕຸຠູຕານິ ອຸຕຸຈິຕ຺ຕານິປິ ຄຫິຕາເນວ ໂຫນ຺ຕິ. ນິພ຺ພຕ຺ຕິລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ອທ຺ຘາສນ຺ຕຕິຂຓວເສນ ຣູປສ຺ສ ອຸປ຺ປາທໍ, ອຸປ຺ປາໂທເຍວ ສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ຈ ວຸຕ຺ໂຕ. ປຎ຺ຈ ລກ຺ຂຓານີຕິ ອວິຊ຺ຊາ ຕຓ຺ຫາ ກມ຺ມາຫາຣາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ຈາຕິ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ລກ຺ຂຓານິ. ອວິຊ຺ຊາທໂຍປິ ຫິ ຣູປສ຺ສ ອຸທໂຍ ລກ຺ຂີຍຕິ ເອເຕຫີຕິ ລກ຺ຂຓານິ. ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ປນ ສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓເມວ, ຕມ຺ປິ ສງ຺ຂຕນ຺ຕິ ລກ຺ຂີຍຕິ ເອເຕນາຕິ ລກ຺ຂຓໍ.

ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘາ ຣູປນິໂຣໂຘຕິ ອນາຄຕຠວສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠູຕາຍ ອິມສ຺ມິໍ ຠເວ ອວິຊ຺ຊາຍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາເຓນ ນິໂຣເຘ ກເຕ ປຈ຺ຈຍາຠາວາ ອນາຄຕສ຺ສ ຣູປສ຺ສ ອນຸປ຺ປາໂທ ນິໂຣໂຘ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຈ຺ຈຍນິໂຣຘຏ຺ເຐນາຕິ ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ນິຣຸທ຺ຘຠາເວນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິໂຣໂຘ ເຈຕ຺ຖ ອນາຄຕປຏິສນ຺ຘິປຈ຺ຈຍານໍ ອິຘ ອວິຊ຺ຊາຕຓ຺ຫາກມ຺ມານໍເຍວ ນິໂຣໂຘ. ອາຫາຣນິໂຣຘາ ຣູປນິໂຣໂຘຕິ ປວຕ຺ຕິປຈ຺ຈຍສ຺ສ ກພຬີກາຣາຫາຣສ຺ສ ອຠາເວ ຕໍສມຸຏ຺ຐານຣູປາຠາໂວ ໂຫຕິ. ວິປຣິຓາມລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ອທ຺ຘາສນ຺ຕຕິຂຓວເສນ ຣູປສ຺ສ ຠງ຺ຄໍ, ຠງ຺ໂຄເຍວ ສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອິຘ ປຎ຺ຈ ລກ຺ຂຓານີຕິ ອວິຊ຺ຊາຕຓ຺ຫາກມ຺ມາຫາຣານໍ ອຠາວນິໂຣຘາ ຈຕ຺ຕາຣິ, ວິປຣິຓາໂມ ເອກນ຺ຕິ ປຎ຺ຈ. ເອສ ນໂຍ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຖາທີສຸ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ອຣູປກ຺ຂນ຺ຘານໍ ອຸທຍພ຺ພຍທສ຺ສນໍ ອທ຺ຘາສນ຺ຕຕິວເສນ, ນ ຂຓວເສນ. ຜສ຺ໂສ ເວທນາສຎ຺ຎາສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘານໍ ປວຕ຺ຕິປຈ຺ຈໂຍ, ຕໍນິໂຣຘາ ຈ ເຕສໍ ນິໂຣໂຘ. ນາມຣູປໍ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ປວຕ຺ຕິປຈ຺ຈໂຍ, ຕໍນິໂຣຘາ ຈ ຕສ຺ສ ນິໂຣໂຘຕິ.

ເກຈິ ປນາຫຸ – ‘‘ຈຕຸຘາ ປຈ຺ຈຍໂຕ ອຸທຍພ຺ພຍທສ຺ສເນ ອຕີຕາທິວິຠາຄໍ ອນາມສິຕ຺ວາວ ສພ຺ພສາມຎ຺ຎວເສນ ອວິຊ຺ຊາທີຫິ ອຸເທຕີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານຠາວມຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ນ ອຸປ຺ປາທໍ. ອວິຊ຺ຊາທິນິໂຣຘາ ນິຣຸຊ຺ຊຕີຕິ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊມານຠາວມຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ນ ຠງ຺ຄໍ. ຂຓໂຕ ອຸທຍພ຺ພຍທສ຺ສເນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ອຸປ຺ປາທໍ ຠງ຺ຄໍ ຄຓ຺ຫາຕີ’’ຕິ.

ວິປສ຺ສມາໂນ ປນ ວິປສ຺ສໂກ ປຐມໍ ປຈ຺ຈຍໂຕ ອຸທຍພ຺ພຍໍ ມນສິກຣິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາກາເລ ອວິຊ຺ຊາທິເກ ຈຕຸໂຣ ຘມ຺ເມ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຸທຍພ຺ພຍວນ຺ເຕເຍວ ຂນ຺ເຘ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕສໍ ອຸທຍພ຺ພຍໍ ປສ຺ສຕິ, ເອວຎ຺ຈ ຕສ຺ສ ວິປສ຺ສກສ຺ສ ‘‘ເອວໍ ຣູປາທີນໍ ອຸທໂຍ, ເອວໍ ວໂຍ, ເອວໍ ຣູປາທໂຍ ອຸເທນ຺ຕິ, ເອວໍ ເວນ຺ຕີ’’ຕິ ປຈ຺ຈຍໂຕ ຈ ຂຓໂຕ ຈ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຸທຍພ຺ພຍໍ ປສ຺ສໂຕ ‘‘ອິຕິ ກິຣ ອິເມ ຘມ຺ມາ ອຫຸຕ຺ວາ ສມ຺ໂຠນ຺ຕິ, ຫຸຕ຺ວາ ປຏິເວນ຺ຕີ’’ຕິ ຎາຓໍ ວິສທຕຣໍ ໂຫຕິ, ສຈ຺ຈປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທນຍລກ຺ຂຓເຠທາ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ. ຍຎ຺ຫິ ໂສ ອວິຊ຺ຊາທິສມຸທຍາ ຂນ຺ຘານໍ ສມຸທຍໍ ອວິຊ຺ຊາທິນິໂຣຘາ ຈ ຂນ຺ຘານໍ ນິໂຣຘໍ ປສ຺ສຕິ, ອິທມສ຺ສ ປຈ຺ຈຍໂຕ ອຸທຍພ຺ພຍທສ຺ສນໍ. ຍໍ ປນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິລກ຺ຂຓວິປຣິຓາມລກ຺ຂຓານິ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຂນ຺ຘານໍ ອຸທຍພ຺ພຍໍ ປສ຺ສຕິ, ອິທມສ຺ສ ຂຓໂຕ ອຸທຍພ຺ພຍທສ຺ສນໍ. ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ຂເຓເຍວ ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິລກ຺ຂຓໍ, ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ຈ ວິປຣິຓາມລກ຺ຂຓໍ.

ອິຈ຺ຈສ຺ເສວໍ ປຈ຺ຈຍໂຕ ເຈວ ຂຓໂຕ ຈ ທ຺ເວຘາ ອຸທຍພ຺ພຍໍ ປສ຺ສໂຕ ປຈ຺ຈຍໂຕ ອຸທຍທສ຺ສເນນ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ ຊນກາວໂພຘໂຕ. ຂຓໂຕ ອຸທຍທສ຺ສເນນ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ ຊາຕິທຸກ຺ຂາວໂພຘໂຕ. ປຈ຺ຈຍໂຕ ວຍທສ຺ສເນນ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ ປຈ຺ຈຍານຸປ຺ປາເທນ ປຈ຺ຈຍວຕໍ ອນຸປ຺ປາທາວໂພຘໂຕ. ຂຓໂຕ ວຍທສ຺ສເນນ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈເມວ ປາກຏໍ ໂຫຕິ ມຣຓທຸກ຺ຂາວໂພຘໂຕ. ຍຎ຺ຈສ຺ສ ອຸທຍພ຺ພຍທສ຺ສນໍ, ມຄ຺ໂຄວາຍໍ ໂລກິໂກຕິ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ ຕຕ຺ຣ ສມ຺ໂມຫວິຆາຕໂຕ.

ປຈ຺ຈຍໂຕ ຈສ຺ສ ອຸທຍທສ຺ສເນນ ອນຸໂລໂມ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ປາກໂຏ ໂຫຕິ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ສຕິ ອິທໍ ໂຫຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໐໔; ສໍ. ນິ. ໒.໒໑; ອຸທາ. ໑) ອວໂພຘໂຕ. ປຈ຺ຈຍໂຕ ວຍທສ຺ສເນນ ປຏິໂລໂມ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ປາກໂຏ ໂຫຕິ ‘‘ອິມສ຺ສ ນິໂຣຘາ ອິທໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໐໖; ສໍ. ນິ. ໒.໒໑; ອຸທາ. ໒) ອວໂພຘໂຕ. ຂຓໂຕ ປນ ອຸທຍພ຺ພຍທສ຺ສເນນ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນາ ຘມ຺ມາ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ ສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓາວໂພຘໂຕ. ອຸທຍພ຺ພຍວນ຺ໂຕ ຫິ ສງ຺ຂຕາ, ເຕ ຈ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນາຕິ.

ປຈ຺ຈຍໂຕ ຈສ຺ສ ອຸທຍທສ຺ສເນນ ເອກຕ຺ຕນໂຍ ປາກໂຏ ໂຫຕິ ເຫຕຸຜລສມ຺ພນ຺ເຘນ ສນ຺ຕານສ຺ສ ອນຸປຈ຺ເຉທາວໂພຘໂຕ. ອຖ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິໍ ປຊຫຕິ. ຂຓໂຕ ອຸທຍທສ຺ສເນນ ນານຕ຺ຕນໂຍ ປາກໂຏ ໂຫຕິ ນວນວານໍ ອຸປ຺ປາທາວໂພຘໂຕ. ອຖ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິໍ ປຊຫຕິ. ປຈ຺ຈຍໂຕ ຈສ຺ສ ອຸທຍພ຺ພຍທສ຺ສເນນ ອພ຺ຍາປາຣນໂຍ ປາກໂຏ ໂຫຕິ ຘມ຺ມານໍ ອວສວຕ຺ຕິຠາວາວໂພຘໂຕ. ອຖ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ອຕ຺ຕທິຏ຺ຐິໍ ປຊຫຕິ. ປຈ຺ຈຍໂຕ ປນ ອຸທຍທສ຺ສເນນ ເອວໍຘມ຺ມຕານໂຍ ປາກໂຏ ໂຫຕິ ປຈ຺ຈຍານຸຣູເປນ ຜລສ຺ສຸປ຺ປາທາວໂພຘໂຕ. ອຖ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ອກິຣິຍທິຏ຺ຐິໍ ປຊຫຕິ.

ປຈ຺ຈຍໂຕ ຈສ຺ສ ອຸທຍທສ຺ສເນນ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ ຘມ຺ມານໍ ນິຣີຫກຕ຺ຕປຈ຺ຈຍປຏິພທ຺ຘວຸຕ຺ຕິຕາວໂພຘໂຕ. ຂຓໂຕ ອຸທຍພ຺ພຍທສ຺ສເນນ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວາວໂພຘໂຕ, ປຸພ຺ພນ຺ຕາປຣນ຺ຕວິເວກາວໂພຘໂຕ ຈ. ທຸກ຺ຂລກ຺ຂຓມ຺ປິ ປາກຏໍ ໂຫຕິ ອຸທຍພ຺ພເຍຫິ ປຏິປີຬນາວໂພຘໂຕ. ສຠາວລກ຺ຂຓມ຺ປິ ປາກຏໍ ໂຫຕິ ອຸທຍພ຺ພຍປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາວໂພຘໂຕ. ສຠາວລກ຺ຂເຓ ສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓສ຺ສ ຕາວກາລິກຕ຺ຕມ຺ປິ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ອຸທຍກ຺ຂເຓ ວຍສ຺ສ, ວຍກ຺ຂເຓ ຈ ອຸທຍສ຺ສ ອຠາວາວໂພຘໂຕຕິ.

ຕສ຺ເສວໍ ປາກຏີຠູຕສຈ຺ຈປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທນຍລກ຺ຂຓເຠທສ຺ສ ‘‘ເອວໍ ກິຣ ນາມິເມ ຘມ຺ມາ ອນຸປ຺ປນ຺ນປຸພ຺ພາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີ’’ຕິ ນິຈ຺ຈນວາວ ຫຸຕ຺ວາ ສງ຺ຂາຣາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ນິຈ຺ຈນວາວ, ສູຣິຍຸຄ຺ຄມເນ ອຸສ຺ສາວພິນ຺ທຸ ວິຍ ອຸທກປຸພ຺ພຸໂຬ ວິຍ ອຸທເກ ທຓ຺ຑຣາຊິ ວິຍ ອາຣຄ຺ເຄ ສາສໂປ ວິຍ ວິຊ຺ຊຸປ຺ປາໂທ ວິຍ ຈ ປຣິຕ຺ຕຏ຺ຐາຍິໂນ ມາຍາມຣີຈິສຸປິນນ຺ຕອລາຕຈກ຺ກຄນ຺ຘພ຺ພນຄຣເຜຓກທລິອາທໂຍ ວິຍ ອສາຣາ ນິສ຺ສາຣາຕິ ຈາປິ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ເຕນ ‘‘ວຍຘມ຺ມເມວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ ວຍໍ ອຸເປຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ອາກາເຣນ ສມປຎ຺ຎາສ ລກ຺ຂຓານິ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຐິຕໍ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສນາ ນາມ ປຐມໍ ຕຣຸຓວິປສ຺ສນາຎາຓໍ ອຘິຄຕໍ ໂຫຕິ, ຍສ຺ສາຘິຄມາ ‘‘ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສໂກ’’ຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ຎາເຓ ຐິຕສ຺ສ ໂອຠາສາທໂຍ ທສ ວິປສ຺ສນູປກ຺ກິເລສາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເຍສໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອກຸສໂລ ໂຍຄາວຈໂຣ ເຕສຸ ມຄ຺ຄຎາຓສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ອມຄ຺ຄເມວ ‘‘ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຸປກ຺ກິເລສຊຏາຊຏິໂຕ ຈ ໂຫຕິ. ກຸສໂລ ປນ ໂຍຄາວຈໂຣ ເຕສຸ ວິປສ຺ສນໍ ອາໂຣເປນ຺ໂຕ ອຸປກ຺ກິເລສຊຏໍ ວິຊເຏຕ຺ວາ ‘‘ເອເຕ ຘມ຺ມາ ນ ມຄ຺ໂຄ, ອຸປກ຺ກິເລສວິມຸຕ຺ຕໍ ປນ ວີຖິປຏິປນ຺ນໍ ວິປສ຺ສນາຎາຓໍ ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ມຄ຺ຄຎ຺ຈ ອມຄ຺ຄຎ຺ຈ ວວຕ຺ຖເປຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ມຄ຺ຄຎ຺ຈ ອມຄ຺ຄຎ຺ຈ ຎຕ຺ວາ ຐິຕໍ ຎາຓໍ ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ ນາມ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ປນ ເຕນ ຈຕຸນ຺ນໍ ສຈ຺ຈານໍ ວວຕ຺ຖານໍ ກຕໍ ໂຫຕິ. ກຖໍ? ນາມຣູປປຣິຄ຺ຄເຫ ສຕິ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄຫສມ຺ຠວໂຕ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓວຈເນເນວ ວຸຕ຺ເຕນ ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິສງ຺ຂາເຕນ ນາມຣູປວວຕ຺ຖາປເນນ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈສ຺ສ ວວຕ຺ຖານໍ ກຕໍ ໂຫຕິ, ກງ຺ຂາວິຕຣຓວິສຸທ຺ຘິສງ຺ຂາເຕນ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄຫເຓນ ສມຸທຍສຈ຺ຈສ຺ສ ວວຕ຺ຖານໍ, ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສເນນ ຈ ຂຓໂຕ ອຸທຍພ຺ພຍທສ຺ສເນນ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈສ຺ສ ວວຕ຺ຖານໍ ກຕໍ, ປຈ຺ຈຍໂຕ ອຸທຍທສ຺ສເນນ ສມຸທຍສຈ຺ຈສ຺ສ ວວຕ຺ຖານໍ, ປຈ຺ຈຍໂຕ ວຍທສ຺ສເນນ ນິໂຣຘສຈ຺ຈສ຺ສ ວວຕ຺ຖານໍ, ຍຎ຺ຈສ຺ສ ອຸທຍພ຺ພຍທສ຺ສນໍ, ມຄ຺ໂຄວາຍໍ ໂລກິໂກຕິ ຕຕ຺ຣ ສມ຺ໂມຫວິຆາຕໂຕ ອິມິສ຺ສຎ຺ຈ ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິຍໍ ວິປສ຺ສໂຕ ສມ຺ມາ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອວຘາຣເຓນ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈສ຺ສ ວວຕ຺ຖານໍ ກຕໍ. ເອວໍ ໂລກິເຍນ ຕາວ ຎາເຓນ ຈຕຸນ຺ນໍ ສຈ຺ຈານໍ ວວຕ຺ຖານໍ ກຕໍ ໂຫຕີຕິ.

ອຸທຍພ຺ພຍຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນາຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໕໑. ໂສ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສນາຍໍ ຐິໂຕ ໂຍຄາວຈໂຣ ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄວວຕ຺ຖາປເນນ ອຸປກ຺ກິເລສວິມຸຕ຺ຕໍ ວີຖິປຏິປນ຺ນໍ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ ‘‘ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ຕິລກ຺ຂຓສລ຺ລກ຺ຂເຓນ ຕສ຺ເສວ ມຄ຺ຄສ຺ສ ສຸວິສທກຣຓຕ຺ຖໍ ປຸນ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສນໍ ອາຣຠິຕ຺ວາ ອຸທຍພ຺ພເຍນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນ ສງ຺ຂາເຣ ອນິຈ຺ຈາທິໂຕ ວິປສ຺ສຕິ. ເອວໍ ຕສ຺ສ ຕໍ ຎາຓໍ ຕິກ຺ຂໍ ຫຸຕ຺ວາ ວຫຕິ, ສງ຺ຂາຣາ ລຫຸໍ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ຎາເຓ ຕິກ຺ເຂ ວຫນ຺ເຕ ສງ຺ຂາເຣສຸ ລຫຸໍ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ເຕສຸ ອຸປ຺ປາທໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຠງ຺ເຄ ເອວ ສຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ. ນິໂຣຘາຘິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວາ ອຸທຍໍ ປຫາຍ ຠງ຺ເຄເຍວ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕິ. ເອຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິທານິ ຕສ຺ສ ຎາຓສ຺ສ ນິທ຺ເທເສ ຣູປາຣມ຺ມຓຕາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຠິຊ຺ຊຕີຕິ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຠິຊ຺ຊຕິ. ອຖ ວາ ຣູປາຣມ຺ມຓຠາເວ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຠິຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ປຏິສງ຺ຂາຕິ ຕໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ປຏິສງ຺ຂາຍ ຊານິຕ຺ວາ, ຂຍໂຕ ວຍໂຕ ທິສ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠງ຺ຄໍ ອນຸປສ຺ສຕີຕິ ເຍນ ຈິຕ຺ເຕນ ຕໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ຂຍໂຕ ວຍໂຕ ທິຏ຺ຐໍ, ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອປເຣນ ຈິຕ຺ເຕນ ຠງ຺ຄໍ ອນຸປສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ – ‘‘ຎາຕຎ຺ຈ ຎາຓຎ຺ຈ ອຸໂຠ ວິປສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ເຈຕ຺ຖ ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ.

ອນຸປສ຺ສຕີຕິ ອນຸ ອນຸ ປສ຺ສຕິ, ອເນເກຫິ ອາກາເຣຫິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ອນຸປສ຺ສຕີຕິ ກຖໍ ອນຸປສ຺ສຕິ, ອນິຈ຺ຈໂຕ ອນຸປສ຺ສຕີຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ຠງ຺ໂຄ ນາມ ອນິຈ຺ຈຕາຍ ປຣມາ ໂກຏິ, ຕສ຺ມາ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສໂກ ໂຍຄາວຈໂຣ ສພ຺ພໍ ຣູປຄຕໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ອນຸປສ຺ສຕິ, ໂນ ນິຈ຺ຈໂຕ. ຕໂຕ ອນິຈ຺ຈສ຺ສ ທຸກ຺ຂຕ຺ຕາ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ອນຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ຕເທວ ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຸປສ຺ສຕິ, ໂນ ສຸຂໂຕ. ອນຕ຺ຕໂຕ ອນຸປສ຺ສຕິ, ໂນ ອຕ຺ຕໂຕ. ຍສ຺ມາ ປນ ຍໍ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ, ນ ຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕພ຺ພໍ. ຍຎ຺ຈ ນ ອຠິນນ຺ທິຕພ຺ພໍ, ນ ຕຕ຺ຖ ຣຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ມາ ເອສ ຕສ຺ມິໍ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນານຸສາເຣນ ‘‘ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ’’ຕິ ທິຏ຺ເຐ ຣູປຄເຕ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ, ໂນ ນນ຺ທຕິ. ວິຣຊ຺ຊຕິ, ໂນ ຣຊ຺ຊຕິ. ໂສ ເອວໍ ວິຣຊ຺ຊນ຺ໂຕ ໂລກິເກເນວ ຕາວ ຎາເຓນ ຣາຄໍ ນິໂຣເຘຕິ, ໂນ ສມຸເທຕິ, ສມຸທຍໍ ນ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ໂສ ເອວໍ ວິຣຕ຺ໂຕ ຍຖາ ທິຏ຺ຐໍ ຣູປຄຕໍ, ຕຖາ ອທິຏ຺ຐມ຺ປິ ອນ຺ວຍຎາຓວເສນ ນິໂຣເຘຕິ, ໂນ ສມຸເທຕິ. ນິໂຣຘໂຕວ ມນສິ ກໂຣຕິ, ນິໂຣຘເມວສ຺ສ ປສ຺ສຕິ, ໂນ ສມຸທຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ເອວໍ ປຏິປນ຺ໂນ ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊຕິ, ໂນ ອາທິຍຕິ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ອຍມ຺ປິ ຫິ ອນິຈ຺ຈາທິອນຸປສ຺ສນາ ຕທງ຺ຄວເສນ ສທ຺ຘິໍ ຂນ຺ຘາຠິສງ຺ຂາເຣຫິ ກິເລສານໍ ປຣິຈ຺ຈຊນໂຕ, ສງ຺ຂຕໂທສທສ຺ສເນນ ຈ ຕພ຺ພິປຣີເຕ ນິພ຺ພາເນ ຕນ຺ນິນ຺ນຕາຍ ປກ຺ຂນ຺ທນໂຕ ປຣິຈ຺ຈາຄປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ເຈວ ປກ຺ຂນ຺ທນປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ຈາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ມາ ຕາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ນເຍນ ກິເລເສ ຈ ປຣິຈ຺ຈຊຕິ, ນິພ຺ພາເນ ຈ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ. ນາປິ ນິພ຺ພຕ຺ຕນວເສນ ກິເລເສ ອາທິຍຕິ, ນ ອໂທສທສ຺ສິຕາວເສນ ສງ຺ຂຕາຣມ຺ມຓໍ. ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊຕິ, ໂນ ອາທິຍຕີຕິ.

໕໒. ອິທານິສ຺ສ ເຕຫິ ຎາເຓຫິ ເຍສໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎໍ ປຊຫຕີຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ນນ຺ທິນ຺ຕິ ສປ຺ປີຕິກໍ ຕຓ຺ຫໍ. ຣາຄນ຺ຕິ ເສສໍ ຕຓ຺ຫໍ. ສມຸທຍນ຺ຕິ ຣາຄສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ. ອຖ ວາ ຣູປຄຕສ຺ສ ອຸທຍໍ. ອາທານນ຺ຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕນວເສນ ກິເລສານໍ ອາທານໍ. ເວທນາຣມ຺ມຓຕາຕິອາທີນິ ອິຘ ຈ ເຫຏ຺ຐາ ຈ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ຄາຖາສຸ ປນ ວຕ຺ຖຸສງ຺ກມນາຕິ ຣູປາທີສຸ ເອເກກສ຺ສ ຠງ຺ຄໍ ທິສ຺ວາ ປຸນ ເຍນ ຈິຕ຺ເຕນ ຠງ຺ໂຄ ທິຏ຺ໂຐ, ຕສ຺ສາປິ ຠງ຺ຄທສ຺ສນວເສນ ປຸຣິມວຕ຺ຖຸໂຕ ອຎ຺ຎວຕ຺ຖຸສງ຺ກມນາ. ປຎ຺ຎາຍ ຈ ວິວຏ຺ຏນາຕິ ອຸທຍໍ ປຫາຍ ວເຍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐນາ. ອາວຊ຺ຊນາ ພລຎ຺ເຈວາຕິ ຣູປາທີສຸ ເອເກກສ຺ສ ຠງ຺ຄໍ ທິສ຺ວາ ປຸນ ຠງ຺ຄາຣມ຺ມຓສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠງ຺ຄທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອນນ຺ຕຣເມວ ອາວຊ຺ຊນສມຕ຺ຖຕາ. ປຏິສງ຺ຂາ ວິປສ຺ສນາຕິ ເອສາ ອາຣມ຺ມຓປຏິສງ຺ຂາ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນາ ນາມ. ອາຣມ຺ມຓອນ຺ວເຍນ ອຸໂຠ ເອກວວຕ຺ຖນາຕິ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ທິຏ຺ຐສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອນ຺ວເຍນ ອນຸຄມເນນ ຍຖາ ອິທໍ, ຕຖາ ອຕີເຕປິ ສງ຺ຂາຣຄຕໍ ຠິຊ຺ຊິ, ອນາຄເຕປິ ຠິຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ ເອວໍ ອຸຠິນ຺ນໍ ເອກສຠາເວເນວ ວວຕ຺ຖາປນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ໂປຣາເຓຫິ –

‘‘ສໍວິຊ຺ຊມານມ຺ຫິ ວິສຸທ຺ຘທສ຺ສໂນ, ຕທນ຺ວຍໍ ເນຕິ ອຕີຕນາຄເຕ;

ສພ຺ເພປິ ສງ຺ຂາຣຄຕາ ປໂລກິໂນ, ອຸສ຺ສາວພິນ຺ທູ ສູຣິເຍວ ອຸຄ຺ຄເຕ’’ຕິ.

ນິໂຣເຘ ອຘິມຸຕ຺ຕຕາຕິ ເອວໍ ອຸຠິນ຺ນໍ ຠງ຺ຄວເສນ ເອກວວຕ຺ຖານໍ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຠງ຺ຄສງ຺ຂາເຕ ນິໂຣເຘ ອຘິມຸຕ຺ຕຕາ ຕຄ຺ຄຣຸຕາ ຕນ຺ນິນ຺ນຕາ ຕປ຺ໂປຓຕາ ຕປ຺ປພ຺ຠາຣຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຍລກ຺ຂຓວິປສ຺ສນາຕິ ເອສາ ວຍລກ຺ຂຓວິປສ຺ສນາ ນາມາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ປຏິສງ຺ຂາຕິ ປຸຣິມຎ຺ຈ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓໍ ຊານິຕ຺ວາ. ຠງ຺ຄຎ຺ຈ ອນຸປສ຺ສຕີຕິ ຕສ຺ສາຣມ຺ມຓສ຺ສ ຠງ຺ຄໍ ທິສ຺ວາ ຕທາຣມ຺ມຓສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ຠງ຺ຄໍ ອນຸປສ຺ສຕິ. ສຸຎ຺ຎໂຕ ຈ ອຸປຏ຺ຐານນ຺ຕິ ຕສ຺ເສວໍ ຠງ຺ຄມນຸປສ຺ສໂຕ ‘‘ສງ຺ຂາຣາວ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເຕສໍ ເຠໂທ ມຣຓໍ, ນ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ສຸຎ຺ຎໂຕ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອິຊ຺ຌຕິ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ຂນ຺ຘາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ ນ ຈຕ຺ຖິ ອຎ຺ໂຎ, ຂນ຺ຘານ ເຠໂທ ມຣຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ;

ເຕສໍ ຂຍໍ ປສ຺ສຕິ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ, ມຓິໍວ ວິຊ຺ຌໍ ວຊິເຣນ ໂຍນິໂສ’’ຕິ.

ອຘິປຎ຺ຎາ ວິປສ຺ສນາຕິ ຍາ ຈ ອາຣມ຺ມຓປຏິສງ຺ຂາ, ຍາ ຈ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນາ, ຍຎ຺ຈ ສຸຎ຺ຎໂຕ ອຸປຏ຺ຐານໍ, ອຍໍ ອຘິປຎ຺ຎາ ວິປສ຺ສນາ ນາມາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກຸສໂລ ຕີສຸ ອນຸປສ຺ສນາສູຕິ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາທີສຸ ຕີສຸ ເຉໂກ ຠິກ຺ຂຸ. ຈຕສ຺ໂສ ຈ ວິປສ຺ສນາສູຕິ ນິພ຺ພິທາທີສຸ ຈ ຈຕູສຸ ວິປສ຺ສນາສຸ. ຕໂຍ ອຸປຏ຺ຐາເນ ກຸສລຕາຕິ ຂຍໂຕ ວຍໂຕ ສຸຎ຺ຎໂຕຕິ ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ຕິວິເຘ ອຸປຏ຺ຐາເນ ກຸສລຕາຍ. ນານາທິຏ຺ຐີສຸ ນ ກມ຺ປຕີຕິ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິອາທີສຸ ນານປ຺ປກາຣາສຸ ທິຏ຺ຐີສຸ ນ ເວຘຕິ. ໂສ ເອວໍ ອເວຘມາໂນ ‘‘ອນິຣຸທ຺ຘເມວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ອຠິນ຺ນເມວ ຠິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ປວຕ຺ຕມນສິກາໂຣ ທຸພ຺ພລຠາຊນສ຺ສ ວິຍ ຠິຊ຺ຊມານສ຺ສ, ສຸຂຸມຣຊສ຺ເສວ ວິປ຺ປກິຣິຍມານສ຺ສ, ຕິລານໍ ວິຍ ຠຊ຺ຊິຍມານານໍ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣານໍ ອຸປ຺ປາທຏ຺ຐິຕິປວຕ຺ຕນິມິຕ຺ຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ເຠທເມວ ປສ຺ສຕິ. ໂສ ຍຖາ ນາມ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ໂປກ຺ຂຣຓີຕີເຣ ວາ ນທີຕີເຣ ວາ ຐິໂຕ ຖູລຜຸສິຕເກ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ອຸທກປິຏ຺ເຐ ມຫນ຺ຕມຫນ຺ຕານິ ອຸທກປຸພ຺ພຸຬານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສີຆໍ ສີຆໍ ຠິຊ຺ຊມານານິ ປສ຺ເສຍ຺ຍ, ເອວເມວ ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ປສ຺ສຕິ. ເອວຣູປຎ຺ຫິ ໂຍຄາວຈຣໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘ຍຖາ ປຸພ຺ພຸຬກໍ ປສ຺ເສ, ຍຖາ ປສ຺ເສ ມຣີຈິກໍ;

ເອວໍ ໂລກໍ ອເວກ຺ຂນ຺ຕໍ, ມຈ຺ຈຸຣາຊາ ນ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໑໗໐);

ຕສ຺ເສວໍ ‘‘ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ອຠິຓ຺ຫໍ ປສ຺ສໂຕ ອຏ຺ຐານິສໍສປຣິວາຣໍ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ ພລປ຺ປຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣິເມ ອຏ຺ຐານິສໍສາ – ຠວທິຏ຺ຐິປ຺ປຫານໍ, ຊີວິຕນິກນ຺ຕິປຣິຈ຺ຈາໂຄ, ສທາຍຸຕ຺ຕປຍຸຕ຺ຕຕາ, ວິສຸທ຺ຘາຊີວິຕາ, ອຸສ຺ສຸກ຺ກປ຺ປຫານໍ, ວິຄຕຠຍຕາ, ຂນ຺ຕິໂສຣຈ຺ຈປຏິລາໂຠ, ອຣຕິຣຕິສຫນຕາຕິ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ອິມານິ ອຏ຺ຐຄ຺ຄຸຓມຸຕ຺ຕມານິ, ທິສ຺ວາ ຕຫິໍ ສມ຺ມສຕີ ປຸນປ຺ປຸນໍ;

ອາທິຕ຺ຕເຈລສ຺ສິຣສູປໂມ ມຸນິ, ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສີ ອມຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ.

ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນາຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ອາທີນວຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໕໓. ອາທີນວຎາຓນິທ຺ເທເສ ອຸປ຺ປາໂທຕິ ປຸຣິມກມ຺ມປຈ຺ຈຍາ ອິຘ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ. ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕຖາອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປວຕ຺ຕິ. ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ສພ຺ພມ຺ປິ ສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕໍ. ອາຍູຫນາຕິ ອາຍຕິໍ ປຏິສນ຺ຘິເຫຕຸຠູຕໍ ກມ຺ມໍ. ປຏິສນ຺ຘີຕິ ອາຍຕິໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ. ຄຕີຕິ ຍາຍ ຄຕິຍາ ສາ ປຏິສນ຺ຘິ ໂຫຕິ. ນິພ຺ພຕ຺ຕີຕິ ຂນ຺ຘານໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕນໍ. ອຸປປຕ຺ຕີຕິ ‘‘ສມາປນ຺ນສ຺ສ ວາ ອຸປປນ຺ນສ຺ສ ວາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໒໘໙) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາ ວິປາກປ຺ປວຕ຺ຕິ. ຊາຕີຕິ ຊຣາທີນໍ ປຈ຺ຈຍຠູຕາ ຠວປຈ຺ຈຍາ ຊາຕິ. ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕມານານໍ ສຕ຺ຕານໍ ເຍ ເຍ ຂນ຺ຘາ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ, ເຕສໍ ປຐມປາຕຸຠາໂວ ຊາຕິ. ຊຣາຕິ ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈາທິສມ຺ມໂຕ ສນ຺ຕຕິຍໍ ເອກຠວປຣິຍາປນ຺ນຂນ຺ຘສນ຺ຕານສ຺ສ ປຸຣາຓຠາໂວ. ໂສໂກຕິ ຎາຕິພ຺ຍສນາທີຫິ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕາໂປ. ປຣິເທໂວຕິ ຎາຕິພ຺ຍສນາທີຫິ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ວຈີປລາໂປ. ອຸປາຍາໂສຕິ ຠຸໂສ ອາຍາໂສ, ຎາຕິພ຺ຍສນາທີຫິ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ອຘິມຕ຺ຕເຈໂຕທຸກ຺ຂປ຺ປຠາວິໂຕ ໂທໂສເຍວ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອຸປ຺ປາທາທໂຍ ປຎ຺ເຈວ ອາທີນວຎາຓສ຺ສ ວຕ຺ຖຸວເສນ ວຸຕ຺ຕາ, ເສສາ ເຕສໍ ເວວຈນວເສນ. ‘‘ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ຊາຕີ’’ຕິ ອິທຎ຺ຫິ ທ຺ວຍໍ ອຸປ຺ປາທສ຺ສ ເຈວ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ຈ ເວວຈນໍ, ‘‘ຄຕິ ອຸປປຕ຺ຕີ’’ຕິ ອິທໍ ທ຺ວຍໍ ປວຕ຺ຕສ຺ສ, ຊຣາທໂຍ ນິມິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ. ເຕນາຫ –

‘‘ອຸປ຺ປາທຎ຺ຈ ປວຕ຺ຕຎ຺ຈ, ນິມິຕ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ປສ຺ສຕິ;

ອາຍູຫນໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ, ຎາຓໍ ອາທີນເວ ອິທ’’ນ຺ຕິ. ຈ

‘‘ອິທໍ ອາທີນເວ ຎາຓໍ, ປຎ຺ຈຐາເນສຸ ຊາຍຕີ’’ຕິ. ຈ

ສພ຺ພປເທສຸ ຈ ຠຍນ຺ຕິ ອິຈ຺ເຈຕສ຺ສ ວຈນສ຺ສ ຠຍໍ ອິຕີຕິ ປທຈ຺ເຉໂທ. ຠຍນ຺ຕິ ປີຬາໂຍຄໂຕ ສປ຺ປຏິຠຍຕາຍ ຠຍໍ. ອິຕີຕິ ຠຍຕຸປຏ຺ຐານສ຺ສ ກາຣຓນິທ຺ເທໂສ.

ອນຸປ຺ປາໂທ ເຂມນ຺ຕິ ສນ຺ຕິປເທ ຎາຓນ຺ຕິອາທິ ປນ ອາທີນວຎາຓສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂຎາຓທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຠຍຕຸປຏ຺ຐາເນນ ວາ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ອຸພ຺ພິຄ຺ຄຫທຍານໍ ອຠຍມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ ເຂມໍ ນິຣາທີນວນ຺ຕິ ອສ຺ສາສຊນນຕ຺ຖມ຺ປິ ເອຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ວາ ຍສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາທໂຍ ຠຍໂຕ ສູປຏ຺ຐິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ຕປ຺ປຏິປກ຺ຂນິນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຠຍຕຸປຏ຺ຐານວເສນ ສິທ຺ຘສ຺ສ ອາທີນວຎາຓສ຺ສ ອານິສໍສທສ຺ສນຕ຺ຖມ຺ເປຕໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອນຸປ຺ປາໂທ ອປ຺ປວຕ຺ຕນ຺ຕິອາທິ ນິພ຺ພານເມວ. ສນ຺ຕິປເທຕິ ສນ຺ຕິໂກຏ຺ຐາເສ, ນິພ຺ພາເນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນຸສ຺ສວວເສນາປິ ຫິ ສນ຺ຕິປທນ຺ຕິ ນາມມຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຎາຓມ຺ປິ ‘‘ສນ຺ຕິປເທ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອຸປ຺ປາໂທ ຠຍໍ, ອນຸປ຺ປາໂທ ເຂມນ຺ຕິອາທິ ວິປກ຺ຂປຏິປກ຺ຂວເສນ ອຸຠຍໍ ສມາເສຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ຎາຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຍໍ ຠຍໍ, ຕໍ ຍສ຺ມາ ນິຍມໂຕ ທຸກ຺ຂໍ. ຍຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂໍ, ຕໍ ວຏ຺ຏາມິສໂລກາມິສກິເລສາມິເສຫິ ອວິປ຺ປມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສາມິສເມວ. ຍຎ຺ຈ ສາມິສໍ, ຕໍ ສງ຺ຂາຣມຕ຺ຕເມວ. ຕສ຺ມາ ອຸປ຺ປາໂທ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ຠຍຕຸປຏ຺ຐາເນ ປຎ຺ຎາ ອາທີນເວ ຎາຓນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ຠຍາກາເຣນ ທຸກ຺ຂາກາເຣນ ສາມິສາກາເຣນ ສງ຺ຂາຣາກາເຣນາຕິ ເອວໍ ອາກາຣນານຕ຺ຕໂຕ ປວຕ຺ຕິວເສເນຕ຺ຖ ນານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຸປ຺ປາໂທ ຠຍໍ, ທຸກ຺ຂໍ, ສາມິສໍ, ສງ຺ຂາຣາ ຈາຕິ ອຸປ຺ປາທາທິລິງ຺ຄມນເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ເນຕໍ ໂຂ ສຣຓໍ ເຂມໍ, ເນຕໍ ສຣຓມຸຕ຺ຕມ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ຘ. ປ. ໑໘໙) ວິຍ ອຕ຺ຕໂນ ລິງ຺ຄາເປກ຺ຂເມວ ວຸຕ຺ຕໍ. ສງ຺ຂາຣາຕິ ຈ ເອກຕ຺ຕມນເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ອປ຺ປຈ຺ຈຍາ ຘມ຺ມາ, ອສງ຺ຂຕາ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ທຸກມາຕິກາ ໗-໘) ວິຍ ພຫຸວຈນໍ ກຕໍ, ອຸປ຺ປາທາທີນໍ ວາ ສງ຺ຂາເຣກເທສຕ຺ຕາ ‘‘ອຸຕ຺ຕເຣ ປຎ຺ຈາລາ, ທກ຺ຂິເຓ ປຎ຺ຈາລາ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ພຫຸນ຺ນໍ ເອກເທເສປິ ພຫຸວຈນໍ ກຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຂມໍ ສຸຂໍ ນິຣາມິສໍ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ນິພ຺ພານເມວ ວຸຕ຺ຕາກາຣານໍ ປຏິປກ຺ຂວເສນ ຈຕຸຘາ ວຸຕ຺ຕໍ. ທສ ຎາເຓ ປຊານາຕີຕິ ອາທີນເວ ຎາຓໍ ປຊານນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປາທາທິວຕ຺ຖຸການິ ປຎ຺ຈ, ອນຸປ຺ປາທາທິວຕ຺ຖຸການິ ປຎ຺ຈາຕິ ທສ ຎາເຓ ປຊານາຕິ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ຎາຓານໍ ກຸສລຕາຕິ ອາທີນວຎາຓສ຺ສ ເຈວ ສນ຺ຕິປທຎາຓສ຺ສ ຈາຕິ ອິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຎາຓານໍ ກຸສລຕາຍ. ນານາທິຏ຺ຐີສຸ ນ ກມ຺ປຕີຕິ ປຣມທິຏ຺ຐຘມ຺ມນິພ຺ພານາທິວເສນ ປວຕ຺ຕາສຸ ທິຏ຺ຐີສຸ ນ ເວຘຕີຕິ.

ອາທີນວຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໕໔. ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຎາຓນິທ຺ເທເສ ອຸປ຺ປາທາທີນິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເນວ. ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ຠຍນ຺ຕິ ສາມິສນ຺ຕິ ສງ຺ຂາຣາຕິ ອຸປ຺ປາທາທິມຸຎ຺ຈນຎາຓສ຺ສ ກາຣຓວຈນານິ. ເອວຎ຺ຈ ລກ຺ຂຓໂຕ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ອຕ຺ຖໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຸປ຺ປາໂທ ສງ຺ຂາຣາ, ເຕ ສງ຺ຂາເຣ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕີຕິ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຂາເຣ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕີຕິ ຕສ຺ສ ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສກສ຺ສ ວິປສ຺ສນາຎາເຓນ ລກ຺ຂຓຕ຺ຕຍສ຺ສ ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ລກ຺ຂຓວິຈິນເນ ປຫີນພ຺ຍາປາຣສ຺ສ ອາທິຕ຺ເຕ ວິຍ ຕໂຍ ຠເວ ປສ຺ສໂຕ ສງ຺ຂາຣຄ຺ຄຫເຓ ມຊ຺ຌຕ຺ຕສ຺ສ ຕໍ ວິປສ຺ສນາຎາຓໍ ເຕ ສງ຺ຂາເຣ ວິເສເສນ ຈ ອິກ຺ຂຕິ, ຄຫເຓນ ວຊ຺ຊິຕຎ຺ຈ ຫຸຕ຺ວາ ອິກ຺ຂຕິ ໂອໂລເກຕີຕິ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ນາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາ ໂລເກ ວິເສເສນ ຊຍນ຺ໂຕ ອຘິຊຍຕີຕິ, ອນ຺ເນນ ວຊ຺ຊິໂຕ ວສນ຺ໂຕ ອຸປວສຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຸນ ສງ຺ຂາເຣ ອນິຈ຺ຈາທິໂຕ ວິປສ຺ສິຕ຺ວາ ຄຫເຓ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຠາວສຓ຺ຐິຕໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂມ຺ປິ ອນິຈ຺ຈາທິໂຕ ວິປສ຺ສິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາປິ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຍ ຄຫເຓ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາກາຣສຓ຺ຐິຕາຍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຍ ສພ຺ຠາວໂຕ ເຍ ຈ ສງ຺ຂາຣາ ຍາ ຈ ອຸເປກ຺ຂາຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໕໕. ອິທານິ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຍ ຈິຕ຺ຕາຠິນີຫາຣເຠທໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ກຕິຫາກາເຣຫີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຍາຕິ ຠຸມ຺ມວຈນໍ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຠິນີຫາໂຣຕິ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາລາຠິໂນ ຕໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຠິມຸຂໍ ກຕ຺ວາ ຠຸສໍ ຫຣຓໍ. ອຠິມຸຂຕ຺ໂຖ ຫິ ເອຕ຺ຖ ອຠິສທ຺ໂທ, ຠຸສຕ຺ໂຖ ນີສທ຺ໂທ. ກຕິຫາກາເຣຫີຕິ ປຸຈ຺ຉິຕໍ ປຸຈ຺ຉໍ ອຏ຺ຐຫາກາເຣຫີຕິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ທຸຕິຍປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊເນເນວ ເຕ ອຏ຺ຐາກາເຣ ທສ຺ເສຕຸກາໂມ ເຕ ອທສ຺ເສຕ຺ວາວ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ກຕິຫາກາເຣຫີຕິອາທິ ປຸຈ຺ຉໍ ອກາສິ. ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ –

ທຸເວ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ວຸຕ຺ຕາ, ພຸທ຺ເຘນາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸນາ;

ອນ຺ໂຘ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ເອໂກ, ກລ຺ຍາເຓໂກ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ຂນ຺ຘຘາຕຸອາຍຕນາທີສຸ ອຸຄ຺ຄຫປຣິປຸຈ຺ຉາສວນຘາຣຓປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາທີນິ ນຕ຺ຖິ, ອຍໍ ອນ຺ຘປຸຖຸຊ຺ຊໂນ. ຍສ຺ສ ຕານິ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ກລ຺ຍາຓປຸຖຸຊ຺ຊໂນ. ທຸວິໂຘປິ ປເນສ –

ປຸຖູນໍ ຊນນາທີຫິ, ກາຣເຓຫິ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ;

ປຸຖຸຊ຺ຊນນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາ, ປຸຖຸວາຍໍ ຊໂນ ອິຕິ.

ໂສ ຫິ ປຸຖູນໍ ນານປ຺ປກາຣານໍ ກິເລສາທີນໍ ຊນນາທີຫິ ກາຣເຓຫິ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ. ຍຖາຫ – ‘‘ປຸຖຸ ກິເລເສ ຊເນນ຺ຕີຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ, ປຸຖຸ ອວິຫຕສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິກາຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ, ປຸຖຸ ສຕ຺ຖາຣານໍ ມຸຂຸລ຺ໂລກິກາຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ, ປຸຖຸ ສພ຺ພຄຕີຫິ ອວຸຏ຺ຐິຕາຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ, ປຸຖຸ ນານາຠິສງ຺ຂາເຣ ອຠິສງ຺ຂໂຣນ຺ຕີຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ, ປຸຖຸ ນານາໂອເຆຫິ ວຸຍ຺ຫນ຺ຕີຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ, ປຸຖຸ ນານາສນ຺ຕາເປຫິ ສນ຺ຕປ຺ເປນ຺ຕີຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ, ປຸຖຸ ນານາປຣິຬາເຫຫິ ປຣິຑຍ຺ຫນ຺ຕີຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ, ປຸຖຸ ປຎ຺ຈສຸ ກາມຄຸເຓສຸ ຣຕ຺ຕາ ຄິທ຺ຘາ ຄຘິຕາ ມຸຈ຺ຉິຕາ ອຊ຺ໂຌສນ຺ນາ ລຄ຺ຄາ ລຄ຺ຄິຕາ ປລິພຸທ຺ຘາຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ, ປຸຖຸ ປຎ຺ຈຫິ ນີວຣເຓຫິ ອາວຸຕາ ນິວຸຕາ ໂອວຸຕາ ປິຫິຕາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ປຏິກຸຊ຺ຊິຕາຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ’’ຕິ (ມຫານິ. ໙໔). ປຸຖູນໍ ວາ ຄຓນປຖາຕີຕານໍ ອຣິຍຘມ຺ມປຣມ຺ມຸຂານໍ ນີຈຘມ຺ມສມາຈາຣານໍ ຊນານໍ ອນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາປິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ, ປຸຖຸ ວາ ອຍໍ ວິສຸໍເຍວ ສງ຺ຂໍ ຄໂຕ, ວິສໍສຏ຺ໂຐ ສີລສຸຕາທິຄຸຓຍຸຕ຺ເຕຫິ ອຣິເຍຫິ ຊໂນຕິປິ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ. ເຕສຸ ກລ຺ຍາຓປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ອິຘາຘິປ຺ເປໂຕ ອິຕຣສ຺ສ ຠາວນາຍ ເອວ ອຠາວາ.

ເສກ຺ຂສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ສຕ຺ຕ ເສກ຺ຂາ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຜລສກທາຄາມິມຄ຺ຄຜລອນາຄາມິມຄ຺ຄຜລອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຏ຺ຐາ. ເຕ ຫິ ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາ ສິກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ເສກ຺ຂາ. ເຕສຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິສກທາຄາມິອນາຄາມິຜລຏ຺ຐາ ຕໂຍ ອິຘາຘິປ຺ເປຕາ ມຄ຺ຄຏ຺ຐານໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຍ ຈິຕ຺ຕາຠິນີຫາຣາຠາວາ.

ວີຕຣາຄສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ສມຸຈ຺ເຉທວິຄເມນ ວິຄໂຕ ຣາໂຄ ອສ຺ສາຕິ ວີຕຣາໂຄ. ອຣຫໂຕ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕີສຸປິ ປເທສຸ ຊາຕິຄ຺ຄຫເຓນ ເອກວຈນໍ ກຕໍ.

ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂໍ ອຠິນນ຺ທຕີຕິ ຕສ຺ມິໍ ອຸເປກ຺ຂາວິຫາເຣ ຜາສຸວິຫາຣສຎ຺ຎໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ຜາສຸວິຫາຣນິກນ຺ຕິຍາ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຠິມຸໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ນນ຺ທຕິ, ສປ຺ປີຕິກໍ ຕຓ຺ຫໍ ອຸປ຺ປາເທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິປສ຺ສຕີຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄປຏິລາຠຕ຺ຖໍ ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ວິວິຘາ ປສ຺ສຕິ, ເສກ຺ໂຂ ອຸປຣິມຄ຺ຄຕ຺ຖໍ, ວີຕຣາໂຄ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣຕ຺ຖໍ ວິປສ຺ສຕິ. ປຏິສງ຺ຂາຍາຕິ ອນິຈ຺ຈາທິວເສເນວ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ. ຍສ຺ມາ ປນ ໂສຕາປນ຺ນາທໂຍ ອຣິຍາ ສກໍ ສກໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊມານາ ອຸທຍພ຺ພຍຎາຓາທີຫິ ນວຫິ ວິປສ຺ສນາຎາເຓຫິ ອວິປສ຺ສິຕ຺ວາ ສມາປຊ຺ຊິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ປຏິສງ຺ຂາຍ ວາ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຜລສມາປຕ຺ຕິຍາ ປວຕ຺ຕິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ປນ ເຕສໍ ອິທໍ ປຎ຺ຫກມ຺ມໍ – ກາ ຜລສມາປຕ຺ຕິ? ເກ ຕໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ? ເກ ນ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ? ກສ຺ມາ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ? ກຖຎ຺ຈສ຺ສາ ສມາປຊ຺ຊນໍ ໂຫຕິ? ກຖໍ ຐານໍ? ກຖໍ ວຸຏ຺ຐານໍ? ກິໍ ຜລສ຺ສ ອນນ຺ຕຣໍ? ກສ຺ສ ຈ ຜລໍ ອນນ຺ຕຣນ຺ຕິ?

ຕຕ຺ຖ ກາ ຜລສມາປຕ຺ຕີຕິ? ຍາ ອຣິຍຜລສ຺ສ ນິໂຣເຘ ອປ຺ປນາ.

ເກ ຕໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ? ເກ ນ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ? ສພ຺ເພປິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ນ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ? ອນຘິຄຕຕ຺ຕາ. ອຣິຍາ ປນ ສພ຺ເພປິ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ? ອຘິຄຕຕ຺ຕາ. ອຸປຣິມາ ປນ ເຫຏ຺ຐິມໍ ນ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ ປຸຄ຺ຄລນ຺ຕຣຠາວູປຄມເນນ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘຕ຺ຕາ, ເຫຏ຺ຐິມາ ຈ ອຸປຣິມໍ ອນຘິຄຕຕ຺ຕາ. ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນເຍວ ປນ ຜລໍ ສພ຺ເພປິ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ອິທເມຕ຺ຖ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ.

ເກຈິ ປນ ‘‘ໂສຕາປນ຺ນສກທາຄາມິໂນປິ ນ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຸປຣິມາ ທ຺ເວເຍວ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອິທຎ຺ຈ ເນສໍ ກາຣຓໍ – ເອເຕ ຫິ ສມາຘິສ຺ມິໍ ປຣິປູຣກາຣິໂນຕິ. ຕໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສາປິ ອຕ຺ຕນາ ປຏິລທ຺ຘໍ ໂລກິຍສມາຘິໍ ສມາປຊ຺ຊນໂຕ ອກາຣຓເມວ. ກິຎ຺ເຈຕ຺ຖ ກາຣຓາກາຣຓຈິນ຺ຕາຍ. ນນຸ ອິເຘວ ປາຬິຍໍ ‘‘ກຕເມ ທສ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ວິປສ຺ສນາວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ກຕເມ ທສ ໂຄຕ຺ຣຠຸຘມ຺ມາ ວິປສ຺ສນາວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໖໐) ອິເມສໍ ປຎ຺ຫານໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ‘‘ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສມາປຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ ສກທາຄາມິຜລສມາປຕ຺ຕຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໖໐) ວິສຸໍ ວິສຸໍ ວຸຕ຺ຕາ. ຕສ຺ມາ ສພ຺ເພປິ ອຣິຍາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຜລໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ນິຏ຺ຐເມຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ.

ກສ຺ມາ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ? ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣຕ຺ຖໍ. ຍຖາ ຫິ ຣາຊາໂນ ຣຊ຺ຊສຸຂໍ, ເທວຕາ ທິພ຺ພສຸຂມນຸຠວນ຺ຕິ, ເອວໍ ອຣິຍາ ‘‘ໂລກຸຕ຺ຕຣສຸຂໍ ອນຸຠວິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອທ຺ຘານປຣິຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕກ຺ຂເຓ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

ກຖຎ຺ຈສ຺ສາ ສມາປຊ຺ຊນໍ ໂຫຕິ, ກຖໍ ຐານໍ, ກຖໍ ວຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ? ທ຺ວີຫິ ຕາວ ອາກາເຣຫິ ອສ຺ສາ ສມາປຊ຺ຊນໍ ໂຫຕິ ນິພ຺ພານໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອມນສິກາຣາ, ນິພ຺ພານສ຺ສ ຈ ມນສິກາຣາ. ຍຖາຫ – ‘‘ທ຺ເວ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຈ຺ຈຍາ ອນິມິຕ຺ຕາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ສມາປຕ຺ຕິຍາ ສພ຺ພນິມິຕ຺ຕານຎ຺ຈ ອມນສິກາໂຣ, ອນິມິຕ຺ຕາຍ ຈ ຘາຕຸຍາ ມນສິກາໂຣ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໕໘). ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສມາປຊ຺ຊນກ຺ກໂມ – ຜລສມາປຕ຺ຕຕ຺ຖິເກນ ຫິ ອຣິຍສາວເກນ ຣໂຫຄເຕນ ປຏິສລ຺ລີເນນ ອຸທຍພ຺ພຍາທິວເສນ ສງ຺ຂາຣາ ວິປສ຺ສິຕພ຺ພາ. ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕານຸປຸພ຺ພວິປສ຺ສນສ຺ສ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມຓໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓານນ຺ຕຣໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິວເສນ ນິໂຣເຘ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ເປຕິ. ຜລສມາປຕ຺ຕິນິນ຺ນຕາຍ ເຈຕ຺ຖ ເສກ຺ຂສ຺ສາປິ ຜລເມວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ມຄ຺ໂຄ. ເຍ ປນ ວທນ຺ຕິ ‘‘ໂສຕາປນ຺ໂນ ‘ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິສ຺ສາມີ’ຕິ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ສກທາຄາມີ ໂຫຕິ, ສກທາຄາມີ ຈ ອນາຄາມີ’’ຕິ. ເຕ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ‘‘ເອວໍ ສຕິ ອນາຄາມີ ອຣຫາ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຣຫາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ຈ ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ.

ຕສ຺ມາ ນ ກິຎ຺ຈິ ເອຕໍ, ປາຬິວເສເນວ ຈ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕນ຺ຕິປິ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອິທເມວ ປນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ເສກ຺ຂສ຺ສາປິ ຜລເມວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ມຄ຺ໂຄ. ຜລຎ຺ຈສ຺ສ ສເຈ ອເນນ ປຐມຊ຺ຌານິໂກ ມຄ຺ໂຄ ອຘິຄໂຕ ໂຫຕິ, ປຐມຊ຺ຌານິກເມວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສເຈ ທຸຕິຍາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣຊ຺ຌານິໂກ, ທຸຕິຍາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣຊ຺ຌານິກເມວາຕິ ເອວໍ ຕາວສ຺ສາ ສມາປຊ຺ຊນໍ ໂຫຕິ.

‘‘ຕໂຍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຈ຺ຈຍາ ອນິມິຕ຺ຕາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ຐິຕິຍາ ສພ຺ພນິມິຕ຺ຕານຎ຺ຈ ອມນສິກາໂຣ, ອນິມິຕ຺ຕາຍ ຈ ຘາຕຸຍາ ມນສິກາໂຣ, ປຸພ຺ເພ ຈ ອຠິສງ຺ຂາໂຣ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໕໘) ວຈນໂຕ ປນສ຺ສາ ຕີຫາກາເຣຫິ ຐານໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຸພ຺ເພ ຈ ອຠິສງ຺ຂາໂຣຕິ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ປຸພ຺ເພ ກາລປຣິຈ຺ເຉໂທ. ‘‘ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ກາເລ ວຸຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ຫິສ຺ສາ ຍາວ ໂສ ກາໂລ ນາຄຈ຺ຉຕິ, ຕາວ ຐານໍ ໂຫຕິ. ເອວມສ຺ສ ຐານໍ ໂຫຕິ.

‘‘ທ຺ເວ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຈ຺ຈຍາ ອນິມິຕ຺ຕາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ວຸຏ຺ຐານາຍ ສພ຺ພນິມິຕ຺ຕານຎ຺ຈ ມນສິກາໂຣ, ອນິມິຕ຺ຕາຍ ຈ ຘາຕຸຍາ ອມນສິກາໂຣ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໕໘) ວຈນໂຕ ປນສ຺ສາ ທ຺ວີຫາກາເຣຫິ ວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພນິມິຕ຺ຕານນ຺ຕິ ຣູປນິມິຕ຺ຕເວທນາສຎ຺ຎາສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓນິມິຕ຺ຕານໍ. ກາມຎ຺ຈ ນ ສພ຺ພາເນເວຕານິ ເອກໂຕ ມນສິ ກໂຣຕິ, ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກວເສນ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ຍໍ ຠວງ຺ຄສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ມນສິກໂຣໂຕ ຜລສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕີຕິ ເອວມສ຺ສາ ວຸຏ຺ຐານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ກິໍ ຜລສ຺ສ ອນນ຺ຕຣໍ, ກສ຺ສ ຈ ຜລໍ ອນນ຺ຕຣນ຺ຕິ? ຜລສ຺ສ ຕາວ ຜລເມວ ວາ ອນນ຺ຕຣໍ ໂຫຕິ ຠວງ຺ຄໍ ວາ. ຜລໍ ປນ ອຕ຺ຖິ ມຄ຺ຄານນ຺ຕຣໍ, ອຕ຺ຖິ ຜລານນ຺ຕຣໍ, ອຕ຺ຖິ ໂຄຕ຺ຣຠຸອນນ຺ຕຣໍ, ອຕ຺ຖິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນານນ຺ຕຣນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ມຄ຺ຄວີຖິຍໍ ມຄ຺ຄານນ຺ຕຣໍ, ປຸຣິມສ຺ສ ປຸຣິມສ຺ສ ປຈ຺ຉິມໍ ປຈ຺ຉິມໍ ຜລານນ຺ຕຣໍ, ຜລສມາປຕ຺ຕີສຸ ປຸຣິມໍ ປຸຣິມໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸອນນ຺ຕຣໍ. ໂຄຕ຺ຣຠູຕິ ເຈຕ຺ຖ ອນຸໂລມໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ປຏ຺ຐາເນ ‘‘ອຣຫໂຕ ອນຸໂລມໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິຍາ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ. ເສກ຺ຂານໍ ອນຸໂລມໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິຍາ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໑໗). ເຍນ ຜເລນ ນິໂຣຘາ ວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນານນ຺ຕຣນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຐເປຕ຺ວາ ມຄ຺ຄວີຖິຍໍ ອຸປ຺ປນ຺ນຜລໍ ອວເສສໍ ສພ຺ພໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິວເສນ ປວຕ຺ຕໍ ນາມ. ເອວເມຕໍ ມຄ຺ຄວີຖິຍໍ ວາ ຜລສມາປຕ຺ຕິຍໍ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນວເສນ –

‘‘ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘທຣຖໍ, ອມຕາຣມ຺ມຓໍ ສຸຠໍ;

ວນ຺ຕໂລກາມິສໍ ສນ຺ຕໍ, ສາມຎ຺ຎຜລມຸຕ຺ຕມ’’ນ຺ຕິ.

ອຍເມຕ຺ຖ ຜລສມາປຕ຺ຕິກຖາ.

ຕທຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕ຺ວາຕິ ຕໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂໍ ອຎ຺ເຎນ ຕາທິເສເນວ ວິປສ຺ສນາຎາເຓນ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕ຺ວາ. ສຸຎ຺ຎຕວິຫາເຣນ ວາຕິອາທີສຸ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ວິນາ ວິປສ຺ສນາວິຫາເຣເນວ ວິຫຣິຕຸກາມສ຺ສ ອຣຫໂຕ ອຕ຺ຕາຠິນິເວສໍ ຠຍໂຕ ທິສ຺ວາ ສຸຎ຺ຎຕາຘິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຍ ວຍໍ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ວິປສ຺ສນຕ຺ຕຍວິຫາໂຣ ສຸຎ຺ຎຕວິຫາໂຣ ນາມ, ສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕໍ ຠຍໂຕ ທິສ຺ວາ ອນິມິຕ຺ຕາຘິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຍ ວຍໍ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ວິປສ຺ສນຕ຺ຕຍວິຫາໂຣ ອນິມິຕ຺ຕວິຫາໂຣ ນາມ, ຕຓ຺ຫາປຓິຘິໍ ຠຍໂຕ ທິສ຺ວາ ອປ຺ປຓິຫິຕາຘິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຍ ວຍໍ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ວິປສ຺ສນຕ຺ຕຍວິຫາໂຣ ອປ຺ປຓິຫິຕວິຫາໂຣ ນາມ. ຕຖາ ຫິ ປຣໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ອຠິນິເວສໍ ຠຍໂຕ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ສຸຎ຺ຎເຕ ອຘິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຜຸສ຺ສ ຜຸສ຺ສ ວຍໍ ປສ຺ສຕິ, ສຸຎ຺ຎໂຕ ວິຫາໂຣ. ນິມິຕ຺ຕໍ ຠຍໂຕ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ອນິມິຕ຺ເຕ ອຘິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຜຸສ຺ສ ຜຸສ຺ສ ວຍໍ ປສ຺ສຕິ, ອນິມິຕ຺ໂຕ ວິຫາໂຣ. ປຓິຘິໍ ຠຍໂຕ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ອປ຺ປຓິຫິເຕ ອຘິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຜຸສ຺ສ ຜຸສ຺ສ ວຍໍ ປສ຺ສຕິ, ອປ຺ປຓິຫິໂຕ ວິຫາໂຣ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໗໘).

ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາສພ຺ຠາເວນ ຈ ປຏິກູເລ ອປ຺ປຏິກູລສຎ຺ຎາທິວິຫາຣສພ຺ຠາເວນ ຈ ອຣຫໂຕເຍວ ສພ຺ພາກາເຣນ ຈິຕ຺ຕໍ ວເສ ວຕ຺ຕຕິ, ຕໂຕ ອຍໍ ວິປສ຺ສນາວິຫາໂຣ ອຣຫໂຕເຍວ ອິຊ຺ຌຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ວີຕຣາໂຄ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂໍ ວິປສ຺ສຕິ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ຕິຘາ ຈ ຠຍໍ, ຕິຘາ ຈ ອຘິມຸຕ຺ຕິໍ ອນາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເກວລໍ ວິປສ຺ສນາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອວຎ຺ຫິ ສຕິ ປຸພ຺ພາປຣວິເສໂສ ໂຫຕິ.

໕໖. ອິທານິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຕິຓ຺ຓໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ວເສນ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຍ ເອກຕ຺ຕນານຕ຺ຕເຠທໍ ທສ຺ເສຕຸກາໂມ ກຖໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ຈ ເສກ຺ຂສ຺ສ ຈາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຠິນີຫາໂຣ ເອກຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ເອໂກ ໂຫຕິ, ສກຕ຺ເຖ ຠາວວຈນນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍາ ເອວ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຖາ ເອໂກວ ເອກຕ຺ຕໍ. ອຠິນີຫາໂຣຕິ ສາມິອຕ຺ເຖ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນໍ ວາ, ອຠິນີຫາຣສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ໂສ ເທໂສ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ’’ຕິອາທີສຸ (ມຫາວ. ໑໖໘) ວິຍ ວິຠຕ຺ຕິວິປລ຺ລາໂສ ກໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຈິຕ຺ຕໍ ກິລິສ຺ສຕີຕິ ວິປສ຺ສນານິກນ຺ຕິສງ຺ຂາເຕນ ໂລຠກິເລເສນ ຈິຕ຺ຕໍ ກິລິສ຺ສຕິ, ຕາປີຍຕິ ພາຘີຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠາວນາຍ ປຣິປນ຺ໂຖ ໂຫຕີຕິ ປຏິລທ຺ຘາຍ ວິປສ຺ສນາຠາວນາຍ ອຸປຆາໂຕ ໂຫຕິ. ປຏິເວຘສ຺ສ ອນ຺ຕຣາໂຍ ໂຫຕີຕິ ວິປສ຺ສນາຠາວນາຍ ປຏິລຠິຕພ຺ພສ຺ສ ສຈ຺ຈປ຺ປຏິເວຘສ຺ສ ປຏິລາຠນ຺ຕຣາໂຍ ໂຫຕິ. ອາຍຕິໍ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກມ຺ມສ຺ສ ພລວຕ຺ຕາ ເຕເນວ ສຸຄຕິປຏິສນ຺ຘິຍາ ທີຍມານາຍ ອຕິນນ຺ທນສງ຺ຂາໂຕ ໂລຠກິເລໂສ ອນາຄເຕ ກາມາວຈຣສຸຄຕິປຏິສນ຺ຘິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ຍສ຺ມາ ກິເລສສຫາຍໍ ກມ຺ມໍ ວິປາກໍ ຊເນຕິ, ຕສ຺ມາ ກມ຺ມໍ ຊນກປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ກິເລໂສ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກປຈ຺ຈໂຍ. ເສກ຺ຂສ຺ສ ປນ ອຸຕ຺ຕຣິປຏິເວຘສ຺ສາຕິ ສກທາຄາມິມຄ຺ຄາທິວເສນ ສຈ຺ຈປ຺ປຏິເວຘສ຺ສ. ອາຍຕິໍ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ເສກ຺ເຂສຸ ໂສຕາປນ຺ນສກທາຄາມີນໍ ອນຘິຄຕຊ຺ຌານານໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາກມ຺ເມນ ທີຍມານາຍ ກາມາວຈຣສຸຄຕິປຏິສນ຺ຘິຍາ ອຠິນນ຺ທນກິເລໂສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຌານລາຠີນໍ ປນ ອນາຄາມິສ຺ສ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກເຍວ ປຏິສນ຺ຘານໂຕ ປຈ຺ຈໂຍ ນ ໂຫຕິ, ອນຸໂລມໂຄຕ຺ຣຠູຫິ ຈ ທີຍມານາຍ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ອຍເມວ ກິເລໂສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອນິຈ຺ຈໂຕຕິ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວຏ຺ເຐນ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິກຕາຍ ອາທິອນ຺ຕວນ຺ຕຕາຍ ຈ ອນິຈ຺ຈໂຕ. ທຸກ຺ຂໂຕຕິ ອຠິຓ຺ຫໍ ປຏິປີຬນຏ຺ເຐນ ອຸປ຺ປາທວຍປຏິປີຬນຕາຍ ທຸກ຺ຂວຕ຺ຖຸຕາຍ ຈ ທຸກ຺ຂໂຕ. ອນຕ຺ຕໂຕຕິ ອວສວຕ຺ຕນຏ຺ເຐນ ປຈ຺ຈຍາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕາຍ ສາມິນິວາສີກາຣກເວທກາຠາເວນ ຈ ອນຕ຺ຕໂຕ. ອນຸປສ຺ສນຏ຺ເຐນາຕິ ອນຸ ອນຸ ອນິຈ຺ຈາທິໂຕ ປສ຺ສນຏ຺ເຐນ. ອຠິນີຫາໂຣ ນານຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ອຠິນີຫາໂຣ ນານາ ໂຫຕີຕິ ວາ ອຠິນີຫາຣສ຺ສ ນານາຠາໂວ ໂຫຕີຕິ ວາ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ກຸສລາຕິ ອາໂຣຄ຺ຍຏ຺ເຐນ ອນວຊ຺ຊຏ຺ເຐນ ໂກສລ຺ລສມ຺ຠູຕຏ຺ເຐນ ຈ. ອພ຺ຍາກຕາຕິ ກຸສລາກຸສລຠາເວນ ນ ພ຺ຍາກຕາ. ກິຎ຺ຈິກາເລ ສຸວິທິຕາຕິ ວິປສ຺ສນາກາເລ ສຸຏ຺ຐຸ ວິທິຕາ. ກິຎ຺ຈິກາເລ ນ ສຸວິທິຕາຕິ ອຠິນນ຺ທນກາເລ ນ ສຸຏ຺ຐຸ ວິທິຕາ. ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ສຸວິທິຕາຕິ ອຠິນນ຺ທນາຍ ປຫີນຕ຺ຕາ ເອກນ຺ເຕນ ສຸວິທິຕາ. ວິທິຕຏ຺ເຐນ ຈ ອວິທິຕຏ຺ເຐນ ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ປຸຖຸຊ຺ຊນເສກ຺ຂານໍ ສຸວິທິຕຏ຺ໂຐປິ ວີຕຣາຄສ຺ສ ອຈ຺ຈນ຺ຕສຸວິທິຕຏ຺ໂຐປິ ວິທິຕຏ຺ໂຐວ ໂຫຕິ, ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ນ ສຸວິທິຕຏ຺ໂຐ ອວິທິຕຏ຺ໂຐວ.

ອຕິຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ວິປສ຺ສນາຍ ກຣຓີຍສ຺ສ ອປຣິໂຍສິຕຕ຺ຕາ ອປ຺ປຓີຕຠາເວນ. ຕພ຺ພິປຣີເຕນ ຕິຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ຕິຓ຺ຓໍ ສຎ຺ໂຎຊນານໍ ປຫານາຍາຕິ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິວິຈິກິຈ຺ຉາສີລພ຺ພຕປຣາມາສານໍ ປຫານຕ຺ຖໍ. ປຈ຺ຉິມຠວິກາປິ ໂພຘິສຕ຺ຕາ ເອຕ຺ເຖວ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອປຈ຺ຉິມຠວິກາ ປນ ວິປສ຺ສນໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂໍ ປາເປຕ຺ວາ ຐເປນ຺ຕິ. ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄໍ ປຏິລາຠຕ຺ຖາຍາຕິ ອສມາເສຕ຺ວາ ປຐນ຺ຕິ, ສມາເສຕ຺ວາ ປາໂຐ ສຸນ຺ທຣຕໂຣ. ເສກ຺ໂຂ ຕິຓ຺ຓໍ ສຎ຺ໂຎຊນານໍ ປຫີນຕ຺ຕາຕິ ໂສຕາປນ຺ນສກທາຄາມິອນາຄາມີນໍ ສາມຎ຺ເຎນ ວຸຕ຺ຕໍ. ສກທາຄາມິອນາຄາມີນມ຺ປິ ຫິ ຕານິ ປຫີນາເນວ. ອຸຕ຺ຕຣິປຏິລາຠຕ຺ຖາຍາຕິ ອຸປຣູປຣິມຄ຺ຄປຏິລາຠຕ຺ຖໍ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣຕ຺ຖາຍາຕິ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ປຈ຺ຈກ຺ເຂ ອຕ຺ຕຠາເວ ໂຍ ສຸໂຂ ວິຫາໂຣ, ຕທຕ຺ຖາຍ. ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕຏ຺ເຐນາຕິ ເສກ຺ຂສ຺ສ ຜລສມາປຕ຺ຕຏ຺ເຐນ, ວີຕຣາຄສ຺ສ ວິປສ຺ສນາວິຫາຣຜລສມາປຕ຺ຕຏ຺ເຐນ.

໕໗. ອິທານິ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂານໍ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉທໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ກຕິ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສມຖວເສນາຕິ ສມາຘິວເສນ. ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ນີວຣເຓ ປຏິສງ຺ຂາຕິ ປຎ຺ຈ ນີວຣຓານິ ປຫາຕພ຺ພຠາເວນ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ. ສນ຺ຕິຏ຺ຐນາຕິ ນີວຣຓານໍ ປຫານາຠິມຸຂີຠູຕຕ຺ຕາ ເຕສໍ ປຫາເນປິ ອພ຺ຍາປາຣຠາວູປຄມເນນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາຍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐນາ. ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາສູຕິ ນີວຣຓປ຺ປຫາເນ ພ຺ຍາປາຣາກຣເຓນ ນີວຣຓສງ຺ຂາຕານໍ ສງ຺ຂາຣານໍ ອຸເປກ຺ຂນາສຸ. ເອສ ນໂຍ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາທີສຸ ຈ. ສມເຖ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ນາມ ອປ຺ປນາວີຖິຍາ ອາສນ຺ນປຸພ຺ພຠາເຄ ພລປ຺ປຕ຺ຕຠາວນາມຍຎາຓໍ. ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄໍ ປຏິລາຠຕ຺ຖາຍາຕິອາທີສຸ ຈຕູສຸ ມຄ຺ຄວາເຣສຸ ສຸຎ຺ຎຕານິມິຕ຺ຕອປ຺ປຓິຫິຕມຄ຺ຄານໍ ອຎ຺ຎຕຣຎ຺ຎຕໂຣ ມຄ຺ໂຄ ລພ຺ຠຕິ. ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສມາປຕ຺ຕຕ຺ຖາຍາຕິອາທີສຸ ຈຕູສຸ ຜລວາເຣສຸ ປນ ອປ຺ປຓິຫິຕາ ຜລສມາປຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ກສ຺ມາ? ‘‘ສຸຎ຺ຎຕວິຫາຣສມາປຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ ອນິມິຕ຺ຕວິຫາຣສມາປຕ຺ຕຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ ອິຕຣາສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຜລສມາປຕ຺ຕີນໍ ວິສຸໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາວຸຏ຺ຐານວເສນ ຫິ ອນິມິຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ, ຕເຖວ ຜລສມາປຕ຺ຕິກາເລ ອນິມິຕ຺ຕຜລສມາປຕ຺ຕິ, ທຸກ຺ຂານຸປສ຺ສນາວຸຏ຺ຐານວເສນ ອປ຺ປຓິຫິຕມຄ຺ຄຜລສມາປຕ຺ຕິໂຍ, ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາວຸຏ຺ຐານວເສນ ສຸຎ຺ຎຕມຄ຺ຄຜລສມາປຕ຺ຕິໂຍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ຈຕູສຸ ມຄ຺ຄວາເຣສຸ ອຸປ຺ປາທນ຺ຕິອາທີນິ ປຎ຺ຈ ມູລປທານິ, ຄຕິນ຺ຕິອາທີນິ ທສ ເວວຈນປທານີຕິ ປນ຺ນຣສ ປທານິ ວຸຕ຺ຕານິ. ຉສຸ ປນ ຜລສມາປຕ຺ຕິວາເຣສຸ ປຎ຺ຈ ມູລປທາເນວ ວຸຕ຺ຕານິ. ຕໍ ກສ຺ມາ ອິຕິ ເຈ? ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຍ ຕິກ຺ຂຠາເວ ສຕິ ກິເລສປ຺ປຫາເນ ສມຕ຺ຖສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ສມ຺ຠວໂຕ ຕສ຺ສາ ຕິກ຺ຂຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ເວວຈນປເທຫິ ສຫ ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ມູລປທານິ ວຸຕ຺ຕານິ. ຜລສ຺ສ ນິຣຸສ຺ສາຫຠາເວນ ສນ຺ຕສຠາວຕ຺ຕາ ມຄ຺ຄາຍຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຈ ມນ຺ທຠູຕາປິ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ຜລສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ມູລປທາເນວ ວຸຕ຺ຕານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

໕໘. ອິທານິ ຊາຕິວເສນ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ລພ຺ຠມານວເສນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸໍ ກຕິ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ກຸສລາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປນ຺ນຣສ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຕິ ສມຖວເສນ ອຏ຺ຐ, ຈຕຸນ຺ນໍ ມຄ຺ຄານໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຜລານໍ ວເສນ ສຕ຺ຕາຕິ ປນ຺ນຣສ. ສມຖວເສນ ອຏ຺ຐ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ອຣຫໂຕ ນີວຣຓປຏິສງ຺ຂາອຠາວໂຕ, ວິຕກ຺ກວິຈາຣາທີນໍ ປຫານພ຺ຍາປາຣໍ ວິນາ ສຸເຂນ ປຫານໂຕ ຈ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂານາມສ຺ສ ອນນຸຣູປາຕິ ກຕ຺ວາ ຕາສໍ ອພ຺ຍາກຕຕາ ນ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຣຫຕາ ປນ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ເຕນ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂໍ ວິນາ ສມາປຊ຺ຊິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາຕິ ຕິສ຺ໂສ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ອພ຺ຍາກຕາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ອປ຺ປຓິຫິຕສຸຎ຺ຎຕານິມິຕ຺ຕວເສນ ຫິ ອຣຫໂຕ ຕິສ຺ໂສ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ.

ອິທານິ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂານໍ ສໍວຓ຺ຓນາວເສນ ວຸຕ຺ຕາສຸ ຕີສຸ ຄາຖາສຸ ປຏິສງ຺ຂາສນ຺ຕິຏ຺ຐນາ ປຎ຺ຎາຕິ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ. ອຏ຺ຐ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ໂຄຈຣາຕິ ສມຖວເສນ ວຸຕ຺ຕາ ອຏ຺ຐ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ສມາຘິສ຺ສ ວິສຍາ, ຠູມິໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຈິຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ຠາວຍ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໓, ໑໙໒) ວິຍ ຈິຕ຺ຕສີເສນ ສມາຘິ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ, ‘‘ໂຄຈເຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຣຖ ສເກ ເປຕ຺ຕິເກ ວິສເຍ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໕.໓໗໒) ວິຍ ໂຄຈຣສທ຺ເທນ ວິສໂຍ. ຍຎ຺ຫິ ຍທາຍຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ເສໂສ ວິສໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ທ຺ເວຕິ ສມຖວເສນ ວິປສ຺ສນາວເສນ ຈ. ຕໂຍ ເສກ຺ຂສ຺ສາຕິ ສມຖວິປສ຺ສນາສມາປຕ຺ຕິວເສນ. ຕໂຍ ຈ ວີຕຣາຄສ຺ສາຕິ ອປ຺ປຓິຫິຕສຸຎ຺ຎຕານິມິຕ຺ຕຜລສມາປຕ຺ຕິວເສນ. ‘‘ຕິສ຺ໂສ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘‘ຕໂຍ’’ຕິ ຈ ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາໂສ ກໂຕ. ຕໂຍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ຘມ຺ມາຕິ ວາ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ເຍຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິວຏ຺ຏຕີຕິ ເຍຫິ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຘມ຺ເມຫິ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາທິໂຕ, ອຸປ຺ປາທາທິໂຕ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ອປຄຈ຺ຉຕິ. ວີຕຣາຄສ຺ສາປິ ຫິ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາສພ຺ຠາວໂຕ ຈ ສງ຺ຂາຣໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ວິວຏ຺ຏິຕ຺ວາ ນິພ຺ພານໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຏ຺ຐ ສມາຘິສ຺ສ ປຈ຺ຈຍາຕິ ສມຖວເສນ ວຸຕ຺ຕາ ອຏ຺ຐ ອປ຺ປນາສມ຺ປາປກຕ຺ຕາ ອປ຺ປນາສມາຘິສ຺ສ ປຈ຺ຈຍາ. ທສ ຎາຓສ຺ສ ໂຄຈຣາຕິ ວິປສ຺ສນາວເສນ ວຸຕ຺ຕາ ທສ ມຄ຺ຄຎາຓສ຺ສ ຜລຎາຓສ຺ສ ຈ ຠູມິໂຍ. ຕິຓ຺ຓໍ ວິໂມກ຺ຂານ ປຈ຺ຈຍາຕິ ສຸຎ຺ຎຕານິມິຕ຺ຕອປ຺ປຓິຫິຕວິໂມກ຺ຂານໍ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍາ. ນານາທິຏ຺ຐີສຸ ນ ກມ຺ປຕີຕິ ຠງ຺ຄໍ ອວິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາວ ສງ຺ຂາເຣ ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ວິປສ຺ສນ຺ໂຕ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິອາທີສຸ ນານປ຺ປກາຣາສຸ ທິຏ຺ຐີສຸ ນ ເວຘຕີຕິ.

ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໕໙. ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓນິທ຺ເທເສ ອຠິຠຸຍ຺ຍຕີຕິ ອຠິຠວຕິ ອຕິກ຺ກມຕິ. ພຫິທ຺ຘາ ສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ສກສນ຺ຕານປ຺ປວຕ຺ຕອກຸສລກ຺ຂນ຺ຘໂຕ ພຫິທ຺ຘາຠູຕໍ ສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕໍ. ໂລກິກສງ຺ຂາຣາ ຫິ ກິເລສານໍ ນິມິຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ນິມິຕ຺ຕາກາເຣນ ອຸປຏ຺ຐານໂຕ ວາ ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອຠິຠຸຍ຺ຍຕີຕິ ໂຄຕ຺ຣຠູຕິ ຈ ປຸຖຸຊ຺ຊນໂຄຕ຺ຕາຠິຠວນໂຕ ໂຄຕ຺ຣຠຸຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕ. ປກ຺ຂນ຺ທຕີຕິ ໂຄຕ຺ຣຠູຕິ ອຣິຍໂຄຕ຺ຕຠາວນໂຕ ໂຄຕ຺ຣຠຸຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕ. ອຠິຠຸຍ຺ຍິຕ຺ວາ ປກ຺ຂນ຺ທຕີຕິ ໂຄຕ຺ຣຠູຕິ ອຸໂຠ ອຕ຺ເຖ ສມາເສຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຸຏ຺ຐາຕີຕິ ໂຄຕ຺ຣຠູຕິ ຈ ວິວຏ຺ຏຕີຕິ ໂຄຕ຺ຣຠູຕິ ຈ ມາຕິກາຍ ວຸຏ຺ຐານວິວຏ຺ຏນປທານຸຣູເປນ ປຸຖຸຊ຺ຊນໂຄຕ຺ຕາຠິຠວນຕ຺ໂຖເຍວ ວຸຕ຺ໂຕ. ສມຖວເສນ ວຸຕ຺ຕໂຄຕ຺ຣຠູນໍ ປນ ນີວຣຓາທິໂຄຕ຺ຕາຠິຠວນໂຕ ໂຄຕ຺ຣຠູຕິ, ‘‘ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສມາປຕ຺ຕຕ຺ຖາຍາ’’ຕິອາທີສຸ ຉສຸ ສມາປຕ຺ຕິວາເຣສຸ ອຸປ຺ປາທາທິໂຄຕ຺ຕາຠິຠວນໂຕ ໂຄຕ຺ຣຠູຕິ, ‘‘ສກທາຄາມິມຄ຺ຄໍ ປຏິລາຠຕ຺ຖາຍາ’’ຕິອາທີສຸ ຕີສຸ ມຄ຺ຄວາເຣສຸ ໂສຕາປນ຺ນາທິໂຄຕ຺ຕາຠິຠວນໂຕ ໂຄຕ຺ຣຠູຕິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂຄຕ຺ຕຕ຺ໂຖ ເຈຕ຺ຖ ພີຊຕ຺ໂຖ. ວຕ຺ຕນິປກຣເຓ ກິຣ ວຸຕ຺ຕໍ – ໂຄຕ຺ຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ນິພ຺ພານໍ ສພ຺ພປຣິປນ຺ເຖຫິ ຄຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ຕໍ ປຏິປຊ຺ຊຕີຕິ ໂຄຕ຺ຣຠູຕິ, ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍປິ ໂຄຕ຺ຕໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸປຣິປນ຺ເຖຫິ ຄຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ຕໍ ໂຄຕ຺ຕໍ ປຏິປຊ຺ຊຕີຕິ ໂຄຕ຺ຣຠູຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຈຕຸນ຺ນໍ ມຄ຺ຄານໍເຍວ ໂຄຕ຺ຣຠຸ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓໍ, ຈຕສ຺ສນ຺ນໍ ຜລສມາປຕ຺ຕີນໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມຓໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິນິນ຺ນຕ຺ຕາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ – ‘‘ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕານຸປຸພ຺ພວິປສ຺ສນສ຺ສ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມຓໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓານນ຺ຕຣໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິວເສນ ນິໂຣເຘ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ເປຕີ’’ຕິ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໘໖໓). ເຕເນເວຕ຺ຖ ມຄ຺ຄວາເຣສຸ ໂສຬສມໍ ກຕ຺ວາ ຄຫິຕສ຺ສ ພຫິທ຺ຘາສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕປທສ຺ສ ສມາປຕ຺ຕິວາເຣສຸ ຉຏ຺ຐໍ ກຕ຺ວາ ຄຫຓໍ ນ ກຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິຕຣຖາ ຫິ ມູລປທຄຫເຓນ ຄເຫຕພ຺ພໍ ຠເວຍ຺ຍ.

ອຎ຺ເຎ ປນ ‘‘ໂຍ ນິພ຺ພາເນ ປຐມາໂຠໂຄ ປຐມສມນ຺ນາຫາໂຣ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ໂຄຕ຺ຣຠູ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕໍ ຜລໍ ສນ຺ຘາຍ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ປນ຺ນຣສ ໂຄຕ຺ຣຠຸຘມ຺ມາ ກຸສລາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຣຫໂຕ ອຠິຠວິຕພ຺ພນີວຣຓາຠາວໂຕ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາທີນໍ ສຸເຂເນວ ປຫາຕພ຺ພຠາວໂຕ ຈ ອຠິຠວນຏ຺ເຐນ ໂຄຕ຺ຣຠຸນາມໍ ນາຣຫນ຺ຕີຕິ ກຕ຺ວາ ໂຄຕ຺ຣຠູນໍ ອພ຺ຍາກຕຕາ ນ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຣຫຕາ ປນ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ເຕນ ສງ຺ຂາເຣ ອນຠິຠຸຍ຺ຍ ສມາປຊ຺ຊິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາຕິ ‘‘ຕໂຍ ໂຄຕ຺ຣຠຸຘມ຺ມາ ອພ຺ຍາກຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເກຈິ ປນ ‘‘ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍາ ເອວ ອິຘ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ, ຕສ຺ມາ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຄຕ຺ຣຠູ ກຸສລາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕຖາ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຍປິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໖໐. ສາມິສຎ຺ຈາຕິອາທີສຸ ວຏ຺ຏາມິສໂລກາມິສກິເລສາມິສານໍ ກິເລສາມິເສນ ສາມິສໍ ສນິກນ຺ຕິກຕ຺ຕາ. ກິໍ ຕໍ? ອຏ຺ຐວິຘໍ ສມຖໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓໍ. ວຏ຺ຏາມິສນ຺ຕິ ເຈຕ຺ຖ ເຕຠູມກວຏ຺ຏເມວ. ໂລກາມິສນ຺ຕິ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ. ກິເລສາມິສນ຺ຕິ ກິເລສາ ເອວ. ນິຣາມິສນ຺ຕິ ທສວິຘໍ ວິປສ຺ສນາໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓໍ ອນິກນ຺ຕິກຕ຺ຕາ. ນ ຫິ ອຣິຍາ ໂຄຕ຺ຣຠຸສ຺ມິໍ ນິກນ຺ຕິໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ໂປຕ຺ຖເກ ‘‘ສາມິສຎ຺ເຈ’’ຕິ ລິຂນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ສຸນ຺ທຣຕຣໍ. ເອວເມວ ປຓິຫິຕຎ຺ຈ ອປ຺ປຓິຫິຕໍ ສຎ຺ຎຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ວິສຎ຺ຎຸຕ຺ຕໍ ວຸຏ຺ຐິຕຎ຺ຈ ອວຸຏ຺ຐິຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ນິກນ຺ຕິປຓິຘິຍາ ຫິ ປຓິຫິຕໍ ປຕ຺ຖິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕທຠາເວນ ອປ຺ປຓິຫິຕໍ. ນິກນ຺ຕິສຎ຺ໂຎເຄເນວ ສຎ຺ຎຸຕ຺ຕໍ. ຕທຠາເວນ ວິສຎ຺ຎຸຕ຺ຕໍ. ວຸຏ຺ຐິຕນ຺ຕິ ວິປສ຺ສນາໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓເມວ. ຕຎ຺ຫິ ນິກນ຺ຕິຈ຺ເຉທກຕ຺ຕາ ວຸຏ຺ຐິຕໍ ນາມ. ອິຕຣໍ ອວຸຏ຺ຐິຕໍ. ພຫິທ຺ຘາ ວຸຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ວາ ວຸຏ຺ຐິຕໍ. ຜລໂຄຕ຺ຣຠຸປິ ຫິ ນິພ຺ພານຊ຺ຌາສຍວເສນ ນິພ຺ພານາຠິມຸຂີຠູຕຕ຺ຕາ ພຫິທ຺ຘາສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕາ ວຸຏ຺ຐິຕໍ ນາມາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຫຏ຺ຐາຠິຠວນວຸຏ຺ຐານວິວຏ຺ຏນວາເຣສຸປິ ຜລໂຄຕ຺ຣຠຸ ອຊ຺ຌາສຍວເສນ ນິພ຺ພານາຠິມຸຂີຠູຕຕ຺ຕາ ອຠິຠຸຍ຺ຍຕິ ວຸຏ຺ຐາຕິ ວິວຏ຺ຏຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕິຓ຺ຓໍ ວິໂມກ຺ຂານ ປຈ຺ຈຍາຕິ ຕິຓ຺ຓໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣວິໂມກ຺ຂານໍ ສມຖໂຄຕ຺ຣຠຸ ປກຕູປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ວິປສ຺ສນາໂຄຕ຺ຣຠຸ ອນນ຺ຕຣສມນນ຺ຕຣູປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ປຎ຺ຎາ ຍສ຺ສ ປຣິຈ຺ຈິຕາຕິ ປຸພ຺ພຠາຄປຎ຺ຎາ ຍສ຺ສ ປຣິຈິຕາ ປຣິຈິຓ຺ຓາ. ກຸສໂລ ວິວຏ຺ເຏ ວຸຏ຺ຐາເນຕິ ອສມ຺ໂມຫວເສເນວ ວິວຏ຺ຏສງ຺ຂາເຕ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາເຓ ກຸສໂລ ເຉໂກ, ປຸພ຺ພຠາຄຎາເຓນ ວາ ກຸສໂລ. ນານາທິຏ຺ຐີສຸ ນ ກມ຺ປຕີຕິ ສມຸຈ຺ເຉເທນ ປຫີນາສຸ ນານປ຺ປກາຣາສຸ ທິຏ຺ຐີສຸ ນ ເວຘຕີຕິ.

ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑. ມຄ຺ຄຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໖໑. ມຄ຺ຄຎາຓນິທ຺ເທເສ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ ວຸຏ຺ຐາຕີຕິ ທິຏ຺ຐານຸສຍປ຺ປຫາເນນ ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ທ຺ວາສຏ຺ຐິເຠທໂຕ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ຕທນຸວຕ຺ຕກກິເລເສຫີຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິສມ຺ປໂຍຄວເສນ ຈ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິອຸປນິສ຺ສເຍນ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນຫິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິອນຸວຕ຺ຕມາເນຫິ ນານາວິເຘຫິ ກິເລເສຫິ. ເຕນ ຕເທກຏ຺ຐກິເລສປ຺ປຫານໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ທຸວິຘຎ຺ຫິ ເອກຏ຺ຐໍ ສຫເຊກຏ຺ຐໍ ປຫາເນກຏ຺ຐຎ຺ຈ. ຕາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ສຫ ເອກສ຺ມິໍ ຈິຕ຺ເຕ, ເອກສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ວາ ຍາວ ປຫານາ ຐິຕາຕິ ຕເທກຏ຺ຐາ. ທິຏ຺ຐິຍາ ຫິ ປຫີຍມານາຍ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕສຸ ທ຺ວີສຸ ອສງ຺ຂາຣິກຈິຕ຺ເຕສຸ ຕາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ສຫຊາຕາ ໂລໂຠ ໂມໂຫ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ອຫິຣິກໍ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປນ຺ຕິ ອິເມ ກິເລສາ, ທ຺ວີສຸ ສສງ຺ຂາຣິກຈິຕ຺ເຕສຸ ຕາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ສຫຊາຕາ ໂລໂຠ ໂມໂຫ ຖິນໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ອຫິຣິກໍ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປນ຺ຕິ ອິເມ ກິເລສາ ສຫເຊກຏ຺ຐວເສນ ປຫີຍນ຺ຕິ. ທິຏ຺ຐິກິເລເສເຍວ ປຫີຍມາເນ ເຕນ ສຫ ເອກສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ຐິຕາ ອປາຍຄມນີຍາ ໂລໂຠ ໂທໂສ ໂມໂຫ ມາໂນ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ຖິນໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ອຫິຣິກໍ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປນ຺ຕິ ອິເມ ກິເລສາ ປຫາເນກຏ຺ຐວເສນ ປຫີຍນ຺ຕິ. ຂນ຺ເຘຫີຕິ ຕທນຸວຕ຺ຕເກເຫວ ຂນ຺ເຘຫິ, ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອນຸວຕ຺ຕມາເນຫິ ສຫເຊກຏ຺ເຐຫິ ຈ ປຫາເນກຏ຺ເຐຫິ ຈ ຈຕູຫິ ອຣູປກ຺ຂນ຺ເຘຫິ, ຕໍສມຸຏ຺ຐານຣູເປຫິ ວາ ສຫ ປຎ຺ຈຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິອາທິກິເລສປຈ຺ຈຍາ ອນາຄເຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕພ຺ເພຫິ ວິປາກກ຺ຂນ຺ເຘຫິ. ພຫິທ຺ຘາ ຈ ສພ຺ພນິມິຕ຺ເຕຫີຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕກິເລສກ຺ຂນ຺ຘໂຕ ພຫິຠູເຕຫິ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ເຕຫິ. ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປາ ວຸຏ຺ຐາຕີຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ປຫາຕພ຺ເພສຸ ຈຕູສຸ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕສຸ, ວິຈິກິຈ຺ຉາສຫຄເຕ ຈາຕິ ປຎ຺ຈສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ ອປາຍຄມນີຍເສສາກຸສລຈິຕ຺ເຕສຸ ຈ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປາ ວຸຏ຺ຐາຕິ.

ມິຈ຺ຉາວາຈາຍ ວຸຏ຺ຐາຕີຕິ ມຸສາວາທໂຕ ເຈວ ອປາຍຄມນີຍປິສຸຓຜຣຸສສມ຺ຜປ຺ປລາເປຫິ ຈ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ຕາ ວຸຏ຺ຐາຕີຕິ ປາຓາຕິປາຕາທິນ຺ນາທານມິຈ຺ຉາຈາເຣຫິ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ມິຈ຺ຉາອາຊີວາ ວຸຏ຺ຐາຕີຕິ ກຸຫນາ ລປນາ ເນມິຕ຺ຕິກຕາ ນິປ຺ເປສິກຕາ ລາເຠນລາຠໍນິຊິຄີສນຕາ, ອາຊີວເຫຕຸເກຫິ ວາ ສຕ຺ຕຫິປິ ກາຍວຈີກມ຺ເມຫິ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ມິຈ຺ຉາວາຍາມມິຈ຺ຉາສຕິມິຈ຺ຉາສມາຘີຫິ ວຸຏ຺ຐານໍ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປວຸຏ຺ຐາເນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ມິຈ຺ຉາສຕີຕິ ຈ ສຕິຍາ ປຏິປກ຺ຂາກາເຣນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອກຸສລຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທມຕ຺ຕເມວ. ອຸປຣິມຄ຺ຄຕ຺ຕເຍ ‘‘ທສ຺ສນຏ຺ເຐນ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີ’’ຕິອາທີນິ ອຏ຺ຐ ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ຍຖາ ປຐມຊ຺ຌານິເກ ປຐມມຄ຺ເຄ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ຕເຖວ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຐມມຄ຺ເຄ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ປຊຫຕີຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປາທໂຍປິ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປາທີນໍ ປຊຫນຏ຺ເຐເນວ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ປຐມມຄ຺ເຄເນວ ທ຺ວາສຏ຺ຐິຍາ ທິຏ຺ຐິຄຕານໍ ປຫີນຕ຺ຕາ ອຸປຣິມຄ຺ຄຕ຺ຕເຍນ ປຫາຕພ຺ພາ ທິຏ຺ຐິ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີຕິ ນາມໍ ກຖໍ ໂຫຕີຕິ? ຍຖາ ວິສໍ ອຕ຺ຖິ ວາ ໂຫຕຸ ມາ ວາ, ອຄໂທ ອຄໂທຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ອຕ຺ຖິ ວາ ໂຫຕຸ ມາ ວາ, ອຍໍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ເອວ ນາມ. ຍທິ ເອວໍ ນາມມຕ຺ຕເມເວຕໍ ໂຫຕິ, ອຸປຣິມຄ຺ຄຕ຺ຕເຍ ປນ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ກິຈ຺ຈາຠາໂວ ອາປຊ຺ຊຕິ, ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ນ ປຣິປູເຣນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ສກິຈ຺ຈກາ ກາຕພ຺ພາ, ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ປຣິປູເຣຕພ຺ພານີຕິ. ສກິຈ຺ຈກາ ເຈຕ຺ຖ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ຍຖາລາຠນິຍເມນ ທີເປຕພ຺ພາ. ອຸປຣິມຄ຺ຄຕ຺ຕຍວຊ຺ໂຌ ຫິ ເອໂກ ມາໂນ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ທິຏ຺ຐິຏ຺ຐາເນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ສາ ຕໍ ມານໍ ປຊຫຕີຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ປຊຫຕິ. ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ປນ ສກທາຄາມິມຄ຺ຄວຊ຺ໂຌ ມາໂນ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ມານໍ ປຊຫຕີຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ຕສ຺ເສວ ສຕ຺ຕອກຸສລຈິຕ຺ຕສຫຊາໂຕ ສງ຺ກປ຺ໂປ ອຕ຺ຖິ, ເຕເຫວ ຈິຕ຺ເຕຫິ ວາຈງ຺ຄໂຈປນໍ ອຕ຺ຖິ, ກາຍງ຺ຄໂຈປນໍ ອຕ຺ຖິ, ປຈ຺ຈຍປຣິໂຠໂຄ ອຕ຺ຖິ, ສຫຊາຕວາຍາໂມ ອຕ຺ຖິ, ອສ຺ສຕິຍຠາໂວ ອຕ຺ຖິ, ສຫຊາຕຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ອຕ຺ຖິ, ເອເຕ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປາທໂຍ ນາມ. ສກທາຄາມິມຄ຺ເຄ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປາທໂຍ ເຕສໍ ປຫາເນນ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປາທໂຍຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອວໍ ສກທາຄາມິມຄ຺ເຄ ອຏ຺ຐງ຺ຄານິ ສກິຈ຺ຈການິ ໂຫນ຺ຕິ. ສກທາຄາມິສ຺ສ ອນາຄາມິມຄ຺ຄວຊ຺ໂຌ ມາໂນ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ທິຏ຺ຐິຏ຺ຐາເນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຕສ຺ເສວ ສຕ຺ຕຫິ ຈິຕ຺ເຕຫິ ສຫຊາຕາ ສງ຺ກປ຺ປາທໂຍ ອຕ຺ຖິ. ເຕສໍ ປຫາເນນ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ອງ຺ຄານໍ ສກິຈ຺ຈກຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອນາຄາມິສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄວຊ຺ໂຌ ມາໂນ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ທິຏ຺ຐິຏ຺ຐາເນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຍານິ ປນສ຺ສ ປຎ຺ຈ ອກຸສລຈິຕ຺ຕານິ, ເຕຫິ ສຫຊາຕາ ສງ຺ກປ຺ປາທໂຍ ອຕ຺ຖິ. ເຕສໍ ປຫາເນນ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ອງ຺ຄານໍ ສກິຈ຺ຈກຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ໂອຬາຣິກາຕິ ກາຍວຈີທ຺ວາເຣ ວີຕິກ຺ກມສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠາເວນ ຖູລຠູຕມ຺ຫາ. ກາມຣາຄສຎ຺ໂຎຊນາຕິ ເມຖຸນຣາຄສງ຺ຂາຕາ ສຎ຺ໂຎຊນາ. ໂສ ຫິ ກາມຠເວ ສຎ຺ໂຎເຊຕີຕິ ສຎ຺ໂຎຊນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຏິຆສຎ຺ໂຎຊນາຕິ ພ຺ຍາປາທສຎ຺ໂຎຊນາ. ໂສ ຫິ ອາຣມ຺ມເຓ ປຏິຫຎ຺ຎຕີຕິ ປຏິຆນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕ ເອວ ຖາມຄຕຏ຺ເຐນ ສນ຺ຕາເນ ອນຸເສນ຺ຕີຕິ ອນຸສຍາ. ອຓຸສຫຄຕາຕິ ອຓຸຠູຕາ, ສຸຂຸມຠູຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕພ຺ຠາເວ ຫິ ເອຕ຺ຖ ສຫຄຕສທ຺ໂທ. ສກທາຄາມິສ຺ສ ຫິ ກາມຣາຄພ຺ຍາປາທາ ທ຺ວີຫິ ກາຣເຓຫິ ອຓຸຠູຕາ ອຘິຈ຺ຈຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ປຣິຍຸຏ຺ຐານມນ຺ທຕາຍ ຈ. ຕສ຺ສ ຫິ ພາລປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ວິຍ ກິເລສາ ອຠິຓ຺ຫໍ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ກທາຈິ ກຣຫຈິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ຈ ພາລປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ວິຍ ມທ຺ທນ຺ຕາ ຜຣນ຺ຕາ ຉາເທນ຺ຕາ ອນ຺ຘອນ຺ຘໍ ກໂຣນ຺ຕາ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ທ຺ວີຫິ ປນ ມຄ຺ເຄຫິ ປຫີນຕ຺ຕາ ມນ຺ທມນ຺ທາ ຕນຸກາກາຣາ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ວີຕິກ຺ກມໍ ປາເປຕຸໍ ສມຕ຺ຖາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ຕນຸຠູຕາ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ປຫີຍນ຺ຕິ ຣູປຣາຄາຕິ ຣູປຠເວ ຉນ຺ທຣາຄາ. ອຣູປຣາຄາຕິ ອຣູປຠເວ ຉນ຺ທຣາຄາ. ມານາຕິ ອຸນ຺ນຕິລກ຺ຂຓາ. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈາຕິ ອວູປສມລກ຺ຂຓາ. ອວິຊ຺ຊາຍາຕິ ອນ຺ຘລກ຺ຂຓາຍ. ຠວຣາຄານຸສຍາຕິ ຣູປຣາຄາຣູປຣາຄວເສນ ປວຕ຺ຕຠວຣາຄານຸສຍາ.

໖໒. ອິທານິ ມຄ຺ຄຎາຓສໍວຓ຺ຓນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຊາຕໍ ຌາເປຕີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຈ ອຊາຕໍ ຌາເປຕິ ຊາເຕນ, ຌານໍ ເຕນ ປວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ປາຕຸຠູເຕນ ເຕນ ເຕນ ໂລກຸຕ຺ຕຣຊ຺ຌາເນນ ຕໍສມງ຺ຄີປຸຄ຺ຄໂລ ອຊາຕເມວ ຕໍ ຕໍ ກິເລສໍ ຌາເປຕິ ທຫຕິ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທຕິ, ເຕນ ກາຣເຓນ ຕໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ຌານນ຺ຕິ ປວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຌານວິໂມກ຺ເຂ ກຸສລຕາຕິ ຕສ຺ມິໍ ອຣິຍມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ວິຕກ຺ກາທິເກ ຌາເນ ຈ ວິໂມກ຺ຂສງ຺ຂາເຕ ອຣິຍມຄ຺ເຄ ຈ ອສມ຺ໂມຫວເສນ ກຸສລຕາຍ ປຐມມຄ຺ເຄເນວ ປຫີນາສຸ ນານາທິຏ຺ຐີສຸ ນ ກມ຺ປຕິ. ຌານໍ ນາມ ທຸວິຘໍ ອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌານຎ຺ຈ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານຎ຺ຈ. ໂລກິຍປຐມຊ຺ຌານາທິກໍ ກສິຓາທິອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌານຏ຺ເຐນ ຌານໍ, ວິປສ຺ສນາສງ຺ຂາຣານໍ ສຠາວສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານຏ຺ເຐນ ຌານໍ, ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ນິພ຺ພາເນ ຕຖລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານຏ຺ເຐນ ຌານໍ. ອິຘ ປນ ໂຄຕ຺ຣຠຸນາປິ ສາຘາຣຓໍ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານຏ຺ຐໍ ອນາມສິຕ຺ວາ ອສາຘາຣເຓນ ກິເລສຌາປນຏ຺ເຐນ ຌານໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິໂມກ຺ຂຏ຺ໂຐ ປເນຕ຺ຖ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມເຓ ສຸຏ຺ຐຸ ອຘິມຸຈ຺ຈນຏ຺ໂຐ ກິເລເສຫິ ຈ ສຸຏ຺ຐຸ ມຸຈ຺ຈນຏ຺ໂຐ.

ສມາທຫິຕ຺ວາ ຍຖາ ເຈ ວິປສ຺ສຕີຕິ ອປ຺ປນູປຈາຣຂຓິກສມາຘີນໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ສມາຘິນາ ປຐມໍ ຈິຕ຺ຕສມາຘານໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ຍຖາ ວິປສ຺ສຕິ ຈ. ສມຸຈ຺ຈຍຕ຺ໂຖ ເຈ-ສທ຺ໂທ ວິປສ຺ສນໍ ສມຸຈ຺ຈິໂນຕິ. ວິປສ຺ສມາໂນ ຕຖາ ເຈ ສມາທເຫຕິ ວິປສ຺ສນາ ນາເມສາ ລູຂຠູຕາ ນິຣສ຺ສາທາ, ສມໂຖ ຈ ນາມ ສິນິທ຺ຘຠູໂຕ ສອສ຺ສາໂທ. ຕສ຺ມາ ຕາຍ ລູຂຠູຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສິເນເຫຕຸໍ ວິປສ຺ສມາໂນ ຕຖາ ຈ ສມາທເຫ. ວິປສ຺ສມາໂນ ປຸນ ສມາຘິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕສມາຘານຎ຺ຈ ຕເຖວ ກເຣຍ຺ຍ, ຍເຖວ ວິປສ຺ສນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຘ ເຈ-ສທ຺ໂທ ສມາທຫນໍ ສມຸຈ຺ຈິໂນຕິ. ອຸຠຍຕ຺ຖາປິ ຄາຖາພນ຺ຘານຸວຕ຺ຕເນນ ເຈ-ກາໂຣ ກໂຕ, ອຕ຺ໂຖ ປນ ຈ-ກາຣຕ຺ໂຖ ເອວ. ວິປສ຺ສນາ ຈ ສມໂຖ ຕທາ ອຫູຕິ ຍສ຺ມາ ສມຖວິປສ຺ສນານໍ ຍຸຄນທ຺ຘຠາເວ ສຕິ ອຣິຍມຄ຺ຄປາຕຸຠາໂວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອຣິຍມຄ຺ຄຊນນສມຕ຺ຖຕ຺ຕາ ຍທາ ຕທຸຠຍສມາໂຍໂຄ ໂຫຕິ, ຕທາ ວິປສ຺ສນາ ຈ ສມໂຖ ຈ ອຫຸ, ສມຖວິປສ຺ສນາ ຠູຕາ ນາມ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕາ ຈ ສມຖວິປສ຺ສນາ ອຣິຍມຄ຺ຄາຠິມຸຂີກາເລ ຈ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ຈ ສມານຠາຄາ ຍຸຄນທ຺ຘາ ວຕ຺ຕເຣ ສມາໂນ ສໂມ ຠາໂຄ ໂກຏ຺ຐາໂສ ເອເຕສນ຺ຕິ ສມານຠາຄາ, ຍຸເຄ ນທ຺ຘາ ວິຍາຕິ ຍຸຄນທ຺ຘາ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອນຕິວຕ຺ຕນຏ຺ເຐນ ສມຘຸຣາ ສມພລາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນສ຺ສ ຍຸຄນທ຺ຘກຖາຍໍ ອາວິຠວິສ຺ສຕິ.

ທຸກ຺ຂາ ສງ຺ຂາຣາ ສຸໂຂ, ນິໂຣໂຘ ອິຕິ ທສ຺ສນໍ. ທຸຠໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕາ ປຎ຺ຎາ, ຜສ຺ເສຕິ ອມຕໍ ປທນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂາ ສງ຺ຂາຣາ, ສຸໂຂ ນິໂຣໂຘ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ຕໂຕ ນິພ຺ພານທສ຺ສນໍ ອຣິຍມຄ຺ຄຎາຓໍ ທຸຠໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕາ ປຎ຺ຎາ ນາມ. ສາ ເອວ ຈ ປຎ຺ຎາ ອມຕໍ ປທໍ ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓຜຸສເນນ ຜຸສຕິ, ປຏິລຠຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິພ຺ພານຎ຺ຫິ ອຕປ຺ປກຏ຺ເຐນ ອມຕສທິສນ຺ຕິ ອມຕໍ, ນາສ຺ສ ມຕໍ ມຣຓໍ ວໂຍ ອຕ຺ຖີຕິປິ ອມຕໍ, ປຸພ຺ພຠາຄໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຫຕາ ອຸສ຺ສາເຫນ ມຫຕິຍາ ປຏິປທາຍ ປຊ຺ຊຕິ ປຏິປຊ຺ຊີຍຕີຕິ ປທນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ວິໂມກ຺ຂຈຣິຍໍ ຊານາຕີຕິ ວິໂມກ຺ຂປວຕ຺ຕິໍ ອສມ຺ໂມຫວເສນ ຊານາຕິ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວເສນ ຊານາຕິ. ‘‘ທຸຠໂຕ ວຸຏ຺ຐາໂນ ວິໂມກ຺ໂຂ, ທຸຠໂຕ ວຸຏ຺ຐານາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວິໂມກ຺ຂາ, ທຸຠໂຕ ວຸຏ຺ຐານານໍ ອນຸໂລມາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວິໂມກ຺ຂາ, ທຸຠໂຕ ວຸຏ຺ຐານປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວິໂມກ຺ຂາ’’ຕິ ຫິ ອຸປຣິ ວິໂມກ຺ຂກຖາຍໍເຍວ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໐໙ ອາທໂຍ) ອາຄຕາ ວິໂມກ຺ຂຈຣິຍາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເຕສໍ ວິຕ຺ຖາໂຣ ຕຕ຺ເຖວ ອາຄໂຕ. ນານຕ຺ເຕກຕ຺ຕໂກວິໂທຕິ ເຕສໍ ວິໂມກ຺ຂານໍ ນານາຠາເວ ເອກຠາເວ ຈ ກຸສໂລ. ທຸຠໂຕ ວຸຏ຺ຐານວິໂມກ຺ຂວເສນ ຫິ ເຕສໍ ເອກຕ຺ຕໍ, ຈຕຸອຣິຍມຄ຺ຄວເສນ ນານຕ຺ຕໍ, ເອເກກສ຺ສາປິ ວາ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ອນຸປສ຺ສນາເຠເທນ ນານຕ຺ຕໍ, ອຣິຍມຄ຺ຄຠາເວນ ເອກຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ຎາຓານໍ ກຸສລຕາຕິ ທສ຺ສນສງ຺ຂາຕສ຺ສ ຈ ຠາວນາສງ຺ຂາຕສ຺ສ ຈາຕິ ອິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຎາຓານໍ ກຸສລຕາຍ. ທສ຺ສນນ຺ຕິ ຫິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ. ໂສ ຫິ ປຐມໍ ນິພ຺ພານທສ຺ສນໂຕ ທສ຺ສນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ໂຄຕ຺ຣຠຸ ປນ ກິຎ຺ຈາປິ ປຐມຕຣໍ ນິພ຺ພານໍ ປສ຺ສຕິ, ຍຖາ ປນ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ອາຄໂຕ ປຸຣິໂສ ທູຣໂຕວ ຣຖິກາຍ ຈຣນ຺ຕໍ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘຄຕໍ ຣາຊານໍ ທິສ຺ວາປິ ‘‘ທິຏ຺ໂຐ ເຕ ຣາຊາ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ທິສ຺ວາ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈສ຺ສ ອກຕຕ຺ຕາ ‘‘ນ ປສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ, ເອວເມວ ນິພ຺ພານໍ ທິສ຺ວາ ກຕ຺ຕພ຺ພສ຺ສ ກິເລສປ຺ປຫານສ຺ສາຠາວາ ນ ‘‘ທສ຺ສນ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຎ຺ຫິ ຎາຓໍ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອາວຊ຺ຊນຏ຺ຐາເນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຠາວນາຕິ ເສສມຄ຺ຄຕ຺ຕຍໍ. ຕຎ຺ຫິ ປຐມມຄ຺ເຄນ ທິຏ຺ຐສ຺ມິໍເຍວ ຘມ຺ເມ ຠາວນາວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ອທິຏ຺ຐປຸພ຺ພໍ ກິຎ຺ຈິ ປສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຠາວນາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຫຏ຺ຐາ ປນ ຠາວນາມຄ຺ຄສ຺ສ ອປຣິນິຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ‘‘ທ຺ວິນ຺ນໍ ຎາຓານ’’ນ຺ຕິ ອວຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິສກທາຄາມິອນາຄາມິມຄ຺ຄລາຠິໂນ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ຌານວິໂມກ຺ເຂ ກຸສລຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄລາຠິໂນ ປນ ຠາວນາມຄ຺ຄສ຺ສ ປຣິນິຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ‘‘ທ຺ວິນ຺ນໍ ຎາຓານໍ ກຸສລຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ມຄ຺ຄຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໒. ຜລຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໖໓. ຜລຎາຓນິທ຺ເທເສ ຕໍປໂຍຄປ຺ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘຕ຺ຕາຕິ ຕສ຺ສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາ ວຸຏ຺ຐານປໂຍຄສ຺ສ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘຕ຺ຕາ. ມຄ຺ໂຄ ຫິ ສກກ຺ຂເຓ ກິເລສປ຺ປຫາເນນ ອຸຠໂຕ ວຸຏ຺ຐານປໂຍຄໍ ກໂຣຕິ ນາມ, ຜລກ຺ຂເຓ ກິເລສານໍ ປຫີນຕ຺ຕາ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸຠໂຕ ວຸຏ຺ຐານປໂຍໂຄ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ໂຘ ວູປສນ຺ໂຕ ນາມ ໂຫຕິ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ມຄ຺ຄານນ຺ຕຣໍ ສກິໍ ວາ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຜລສມາປຕ຺ຕິກາເລ ປນ ພຫຸກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ, ນິໂຣຘາ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສພ຺ພມ຺ປິ ຫິ ຕໍ ປໂຍຄປ຺ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘຕ຺ຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ມຄ຺ຄສ຺ເສຕໍ ຜລນ຺ຕິ ຜລໍ ອເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ນປຸໍສກວຈນໍ ກຕໍ. ສກທາຄາມິມຄ຺ຄກ຺ຂຓາທີສຸປິ ເອເກກມຄ຺ຄງ຺ຄວເສເນວ ວຸຏ຺ຐານໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຜລຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໓. ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໖໔. ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓນິທ຺ເທເສ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐີຕິ ວິຊ຺ຊມານຏ຺ເຐນ ສຕິ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກສງ຺ຂາເຕ ກາເຍ, ສຍໍ ວາ ສຕີ ຕສ຺ມິໍ ກາເຍ ທິຏ຺ຐີຕິ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ. ວິຈິກິຈ຺ຉາຕິ ວິຄຕາ ຈິກິຈ຺ຉາ, ສຠາວໍ ວາ ວິຈິນນ຺ໂຕ ເອຕາຍ ກິຈ຺ຉຕິ ກິລມຕີຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາ. ສີລພ຺ພຕປຣາມາໂສຕິ ສີເລນ ສຸທ຺ຘິ ວເຕນ ສຸທ຺ຘິ ສີລພ຺ພເຕນ ສຸທ຺ຘີຕິ ຄຫິຕອຠິນິເວໂສ. ໂສ ຫິ ສຠາວໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ປຣໂຕ ອາມສຕີຕິ ສີລພ຺ພຕປຣາມາໂສ. ອຸຠິນ຺ນໍ ສມາເນປິ ທິຏ຺ຐິຠາເວ ຕກ຺ກຎ຺ຈ ປຣູປເທສຎ຺ຈ ວິນາ ປກຕິຍາ ເອວ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິຄຫຓໂຕ ປກຕິຠູຕາຍ ວີສຕິວຕ຺ຖຸກາຍ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິຍາ ປຫາເນເນວ ສພ຺ພທິຏ຺ຐິປ຺ປຫານທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ ວຸຕ຺ຕາ. ສີລພ຺ພຕປຣາມາໂສ ປນ ‘‘ສຸທ຺ຘິປຏິປທໍ ປຏິປຊ຺ຊາມາ’’ຕິ ປຏິປນ຺ນານໍ ປຏິປທາຍ ມິຈ຺ຉາຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວິສຸໍ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ອນຸສຍປ຺ປຫາເນເນວ ປຫານໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ທິຏ຺ຐານຸສໂຍ ວິຈິກິຈ຺ຉານຸສໂຍຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ວິສຸໍ ກິເລສຕ຺ຕາ. ອຸປກ຺ກິເລສາຕິ ກິເລເສນ຺ຕິ ອຸປຕາເປນ຺ຕິ ວິພາເຘນ຺ຕີຕິ ກິເລສາ, ຖາມຄຕຏ຺ເຐນ ຠຸສາ ກິເລສາຕິ ອຸປກ຺ກິເລສາ. ສມ຺ມາ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫາເນນ ອນຸປ຺ປາທນິໂຣເຘນ ສມ຺ມາ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ. ສປຣິຍຸຏ຺ຐາເນຫີຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂຍນນ຺ຘນ຺ຕານິ ອຸຏ຺ເຐນ຺ຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ປຣິຍຸຏ຺ຐານານິ, ສມຸທາຈາຣປ຺ປຕ຺ຕານໍ ກິເລສານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ສຫ ປຣິຍຸຏ຺ຐາເນຫີຕິ ສປຣິຍຸຏ຺ຐານານິ. ເຕຫິ ສປຣິຍຸຏ຺ຐາເນຫິ ອນຸສຍິຕອຸປກ຺ກິເລເສຫິ. ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ເຕສໍ ອຠພ຺ພຸປ຺ປຕ຺ຕິກຠູຕຕ຺ຕາ ສນ຺ຕຕິວເສນ ປວຕ຺ຕມານໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຕໂຕ ວິມຸຕ຺ຕໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຕເທວ ສຸຏ຺ຐຸ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສຸວິມຸຕ຺ຕໍ. ຕໍວິມຸຕ຺ຕິຎາຕຏ຺ເຐນາຕິ ຕສ຺ສາ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ຊານນຏ຺ເຐນ.

ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໔. ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໖໕. ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓນິທ຺ເທເສ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓເຍວ ເຫຕຸຏ຺ເຐນ ປຐມໍ ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ວຕ຺ວາ ປຸນ ມຄ຺ຄງ຺ຄຠູເຕ ຈ ອມຄ຺ຄງ຺ຄຠູເຕ ຈ ຘມ຺ເມ ‘‘ພຸຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ ໂພຘີ’’ຕິ ລທ຺ຘນາມສ຺ສ ອຣິຍສ຺ສ ອງ຺ຄຠາເວນ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ວິສຸໍ ທສ຺ເສສິ. ສຕິຘມ຺ມວິຈຍວີຣິຍສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ຫິ ມຄ຺ຄງ຺ຄາເນວ, ປີຕິປສ຺ສທ຺ຘິອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ອມຄ຺ຄງ຺ຄານິ. ປຸນ ພລວເສນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍວເສນ ຈ ວິສຸໍ ນິທ຺ທິຏ຺ເຐສຸ ສທ຺ຘາ ເອວ ອມຄ຺ຄງ຺ຄຠູຕາ. ປຸນ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ຊາເຕເຍວ ຘມ຺ເມ ຣາສິວເສນ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຘິປເຕຍ຺ຍຏ຺ເຐນາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຸປຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ສຕິປຏ຺ຐານາຕິ ເອກາວ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓາ ສຕິ ກາຍເວທນາຈິຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸ ສຸຠສຸຂນິຈ຺ຈອຕ຺ຕສຎ຺ຎາປຫານກິຈ຺ຈສາຘນວເສນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ນາມ. ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓໍ ເອກເມວ ວີຣິຍໍ ອຸປ຺ປນ຺ນານຸປ຺ປນ຺ນານໍ ອກຸສລານໍ ປຫານານຸປ຺ປຕ຺ຕິກິຈ຺ຈສ຺ສ, ອນຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກຸສລານໍ ອຸປ຺ປາທຏ຺ຐິຕິກິຈ຺ຈສ຺ສ ສາຘນວເສນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ ນາມ.

ຕຖຏ຺ເຐນ ສຈ຺ຈາຕິ ທຸກ຺ຂຠາວາທີສຸ ອວິສໍວາທກຏ຺ເຐນ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ. ເອຕາເນວ ເຈຕ຺ຖ ປຏິເວຘຏ຺ເຐນ ຕທາ ສມຸທາຄຕານິ, ‘‘ອມໂຕຄຘໍ ນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ ວິສຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ, ເສສາ ປນ ຘມ຺ມາ ປຏິລາຠຏ຺ເຐນ ຕທາ ສມຸທາຄຕາ. ‘‘ຕຖຏ຺ເຐນ ສຈ຺ຈາ ຕທາ ສມຸທາຄຕາ’’ຕິ ວຈນໂຕ ມຄ຺ຄຜລປຣິໂຍສາເນ ອວສ຺ສໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕີຕິ ນິຏ຺ຐເມຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ‘‘ກຕໍ ກຣຓີຍໍ ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາຕິ ປຊານາຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໒໔໘) ວຈນໂຕ ຈ ‘‘ທຸກ຺ຂໍ ເມ ປຣິຎ຺ຎາຕໍ, ສມຸທໂຍ ເມ ປຫີໂນ, ນິໂຣໂຘ ເມ ສຈ຺ຉິກໂຕ, ມຄ຺ໂຄ ຈ ເມ ຠາວິໂຕ’’ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓໍ ວຸຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ. ຕຖາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓໍ ຍຸຊ຺ຊຕິ ຈ. ສມຸທໂຍຕິ ເຈຕ຺ຖ ຕໍຕໍມຄ຺ຄວຊ຺ໂຌເຍວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕສມຸທຍປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວເສເນວ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ທຸວິຘໍ ກິເລສປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓໍ ມຄ຺ຄຜລນິພ຺ພານປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓານິ ອິຘ ສຣູເປເນວ ອາຄຕານີຕິ ວຸຕ຺ຕານິ. ເກວລໍ ທຸກ຺ຂປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓເມວ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ຈາປິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຖ ໂຂ ປາຐສພ຺ຠາວໂຕ ຍຸຕ຺ຕິສພ຺ຠາວໂຕ ຈ ຄເຫຕພ຺ພເມວ. ສຈ຺ຈປຏິເວຘຕ຺ຖຎ຺ຫິ ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ນິຏ຺ຐິເຕ ສຈ຺ຈປຏິເວເຘ ສຍໍ ກຕກິຈ຺ຈປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓໍ ຍຸຕ຺ຕເມວາຕິ. ອວິກ຺ເຂປຏ຺ເຐນ ສມໂຖຕິອາທິ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ເອວ ສມຖວິປສ຺ສນາຘມ຺ເມ ເອກຣສຏ຺ເຐນ ອນຕິວຕ຺ຕນຏ຺ເຐນ ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສໍວຣຏ຺ເຐນ ສີລວິສຸທ຺ຘີຕິ ສມ຺ມາວາຈາກມ຺ມນ຺ຕາຊີວາ ເອວ. ອວິກ຺ເຂປຏ຺ເຐນ ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘີຕິ ສມ຺ມາສມາຘິ ເອວ. ທສ຺ສນຏ຺ເຐນ ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘີຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິເຍວ. ວິມຸຕ຺ຕຏ຺ເຐນາຕິ ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ມຄ຺ຄວຊ຺ຌກິເລເສຫິ ມຸຈ຺ຈນຏ຺ເຐນ, ນິພ຺ພານາຣມ຺ມເຓ ວາ ອຘິມຸຈ຺ຈນຏ຺ເຐນ. ວິໂມກ຺ໂຂຕິ ສມຸຈ຺ເຉທວິໂມກ຺ໂຂ, ອຣິຍມຄ຺ໂຄເຍວ. ປຏິເວຘຏ຺ເຐນ ວິຊ຺ຊາຕິ ສຈ຺ຈປຏິເວຘຏ຺ເຐນ ວິຊ຺ຊາ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິເຍວ. ປຣິຈ຺ຈາຄຏ຺ເຐນ ວິມຸຕ຺ຕີຕິ ມຄ຺ຄວຊ຺ຌກິເລສານໍ ປຊຫນຏ຺ເຐນ ຕໂຕ ມຸຈ຺ຈນໂຕ ວິມຸຕ຺ຕິ, ອຣິຍມຄ຺ໂຄເຍວ. ສມຸຈ຺ເຉທຏ຺ເຐນ ຂເຍ ຎາຓນ຺ຕິ ກິເລສສມຸຈ຺ຉິນ຺ທນຏ຺ເຐນ ກິເລສກ຺ຂຍກເຣ ອຣິຍມຄ຺ເຄ ຎາຓໍ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິເຍວ.

ຉນ຺ທາທໂຍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ. ເກວລຎ຺ເຫຕ຺ຖ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓເຍວ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສານາກາເຣນ ທສ຺ສິຕາ. ວິມຸຕ຺ຕີຕິ ເຈຕ຺ຖ ມຄ຺ຄວິມຸຕ຺ຕິເຍວ. ‘‘ຕຖຏ຺ເຐນ ສຈ຺ຈາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຄຫິຕມ຺ປິ ຈ ນິພ຺ພານໍ ອິຘ ປຣິໂຍສານຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ປຸນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຜລກ຺ຂເຓປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອຕ຺ຖ ປນ ເຫຕຸຏ຺ເຐນ ມຄ຺ໂຄຕິ ຜລມຄ຺ຄຠາເວເນວ. ສມ຺ມປ຺ປຘານາຕິ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ຈຕຸກິຈ຺ຈສາຘກສ຺ສ ວີຣິຍກິຈ຺ຈສ຺ສ ຜລສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ສິທ຺ຘຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຎ຺ຎຖາ ຫິ ຜລກ຺ຂເຓ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ ເອວ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ສຕ຺ຕຕິໍສ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ເມ ອຸທ຺ຘຣນ຺ເຕນ ເຖເຣນ ‘‘ຜລກ຺ຂເຓ ຐເປຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘາເນ ອວເສສາ ເຕຕ຺ຕິໍສ ຘມ຺ມາ ລພ຺ຠນ຺ຕີ’’ຕິ. ເອວເມວ ປຏິເວຘກິຈ຺ຈາທິສິທ຺ຘິວເສນ ສຈ຺ຈາທີນິປິ ຍຖາໂຍຄໍ ເວທິຕພ຺ພານິ. ວິໂມກ຺ໂຂຕິ ຈ ຜລວິໂມກ຺ໂຂ. ວິມຸຕ຺ຕີຕິ ຜລວິມຸຕ຺ຕິ. ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘຏ຺ເຐນ ອນຸປ຺ປາເທ ຎາຓໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ. ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາຕິ ອນ຺ຕຣາ ວຸຏ຺ຐານາຠາວາ ຜລາວສາເນນ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິເມ ຘມ຺ມາ ຕທາ ສມຸທາຄຕາຕິ ອິເມ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ຘມ຺ມາ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ຜລກ຺ຂເຓ ຈ ສມຸທາຄຕາຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕີຕິ ອິຕິ-ສທ຺ທໍ ປາຐເສສໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໕. ວຕ຺ຖຸນານຕ຺ຕຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໖໖. ວຕ຺ຖຸນານຕ຺ຕຎາຓນິທ຺ເທເສ ຈກ຺ຂຸໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວວຕ຺ເຖຕີຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຠູຕໍ ຈກ຺ຂຸໍ ວວຕ຺ຖເປຕິ. ຍຖາ ໂສ ຈກ຺ຂຸໍ ວວຕ຺ຖເປຕິ, ຕຖາ ວຕ຺ຕຸກາໂມ ກຖໍ ຈກ຺ຂຸໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວວຕ຺ເຖຕີຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຸນ ຈກ຺ຂຸ ອວິຊ຺ຊາສມ຺ຠູຕນ຺ຕິ ວວຕ຺ເຖຕີຕິອາທິນາ ວວຕ຺ຖາປນາກາຣໍ ທສ຺ເສຕິ. ຕຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊາຕຓ຺ຫາ ອຕີຕາ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກເຫຕຸໂຍ, ກມ຺ມໍ ອຕີຕໍ ຊນກເຫຕຸ, ອາຫາໂຣ ອິທານິ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກເຫຕຸ. ເອເຕນ ຈກ຺ຂູປຕ຺ຖມ຺ຠການິ ອຸຕຸຈິຕ຺ຕານິ ຄຫິຕາເນວ ໂຫນ຺ຕິ. ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍາຕິ ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ສາມິວຈນໍ, ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາຠູຕານິ ອຸປາທິຍິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕນ ປສາທຈກ຺ຂຸຠາໂວ ທສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ, ສສມ຺ຠາຣຠາໂວ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ. ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ອທ຺ຘາວເສນ, ສນ຺ຕຕິຂຓວເສນ ວາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ. ສມຸທາຄຕນ຺ຕິ ເຫຕຸໂຕ ສມຸຏ຺ຐິຕໍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ວິປສ຺ສນາປຸພ຺ພຠາເຄ ຈກ຺ຂຸວວຕ຺ຖານໍ ທສ຺ສິຕໍ. ອຫຸຕ຺ວາ ສມ຺ຠູຕນ຺ຕິອາທີຫິ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາ. ປຸພ຺ເພ ອຸທຍາ ອວິຊ຺ຊມານໂຕ ອຫຸຕ຺ວາ ສມ຺ຠູຕໍ, ອຸທ຺ຘໍ ວຍາ ອຠາວໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນ ຠວິສ຺ສຕິ. ອນ຺ຕວນ຺ຕໂຕຕິ ອນ຺ໂຕ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ອນ຺ຕວາ, ອນ຺ຕວາ ເອວ ອນ຺ຕວນ຺ໂຕ ຍຖາ ‘‘ສຕິມນ຺ໂຕ, ຄຕິມນ຺ໂຕ, ຘິຕິມນ຺ໂຕ ຈ ໂຍ ອິສີ’’ຕິ (ເຖຣຄາ. ໑໐໕໒). ຕໂຕ ອນ຺ຕວນ຺ຕໂຕ, ຠງ຺ຄວິຊ຺ຊມານໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອທ຺ຘຸວນ຺ຕິ ສພ຺ພາວຕ຺ຖານິປາຕິຕາຍ, ຖິຣຠາວສ຺ສ ຈ ອຠາວຕາຍ ນ ຖິຣໍ. ອສສ຺ສຕນ຺ຕິ ນ ນິຈ຺ຈໍ. ວິປຣິຓາມຘມ຺ມນ຺ຕິ ຊຣາຍ ເຈວ ມຣເຓນ ຈາຕິ ທ຺ເວຘາ ວິປຣິຓາມປກຕິກໍ. ຈກ຺ຂຸ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິອາທີນິ ຈກ຺ຂຸໍ ອນິຈ຺ຈໂຕຕິອາທີນິ ຈ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖານິ. ມໂນຕິ ອິຘ ຠວງ຺ຄມນສ຺ສ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ ອວິຊ຺ຊາສມ຺ຠູໂຕຕິອາທິ ຍຸຊ຺ຊຕິເຍວ. ອາຫາຣສມ຺ຠູໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຜສ຺ສາຫາຣມໂນສຎ຺ເຈຕນາຫາຣວເສນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຸປ຺ປນ຺ໂນຕິ ຈ ອທ຺ຘາສນ຺ຕຕິວເສນ.

ວຕ຺ຖຸນານຕ຺ຕຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໖. ໂຄຈຣນານຕ຺ຕຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໖໗. ໂຄຈຣນານຕ຺ຕຎາຓນິທ຺ເທເສ ຣູເປ ພຫິທ຺ຘາ ວວຕ຺ເຖຕີຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໂຕ ພຫິທ຺ຘາຠູເຕ ຣູປາຍຕນຘມ຺ເມ ວວຕ຺ຖເປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອວິຊ຺ຊາສມ຺ຠູຕາຕິອາທິ ອຕ຺ຕຠາວປຣິຍາປນ຺ນກມ຺ມຊຣູປຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາຫາໂຣປິ ຫິ ກມ຺ມຊຣູປສ຺ສ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ສທ຺ທສ຺ສ ປນ ອຸຕຸຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ອວິຊ຺ຊາສມ຺ຠູຕາທິຈຕຸກ຺ກໍ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂຜຏ຺ຐພ຺ພານໍ ສຍໍ ມຫາຠູຕຕ຺ຕາ ‘‘ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍາ’’ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຘມ຺ມາຕິ ເຈຕ຺ຖ ຠວງ຺ຄມໂນສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຕໂຍ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ຘາ, ຘມ຺ມາຍຕນປຣິຍາປນ຺ນານິ ສຸຂຸມຣູປານິ ຈ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານານິ, ສພ຺ພານິປິ ຣູປາທີນິ ຈ. ອປິຈ ຍານິ ຍານິ ເຍນ ເຍນ ສມຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ຕານິ ຕານິ ເຕນ ເຕນ ເວທິຕພ຺ພານິ. ອິຕຣຖາ ຫິ ສກສນ຺ຕານປຣິຍາປນ຺ນາປິ ຣູປາທໂຍ ຘມ຺ມາ ສພ຺ເພ ນ ສງ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍຸໍ. ຍສ຺ມາ ອນິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘຣູປາທໂຍປິ ວິປສ຺ສນູປຄາ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ກມ຺ມສມ຺ຠູຕປເທນ ສງ຺ຄໂຫ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເຕປິ ຫິ ສພ຺ພສຕ຺ຕສາຘາຣຓກມ຺ມປຈ຺ຈຍອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານາ. ອຎ຺ເຎ ປນ ‘‘ອນິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘາ ຣູປາທໂຍ ອວິປສ຺ສນູປຄາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕໍ ປນ –

‘‘ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາຕິ, ຍທາ ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕິ;

ອຖ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ ທຸກ຺ເຂ, ເອສ ມຄ຺ໂຄ ວິສຸທ຺ຘິຍາ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໒໗໗) –

ອາທິກາຍ ປາຬິຍາ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ – ‘‘ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອາທິໂຕວ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສງ຺ຂາເຣ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສຕິ, ຍສ຺ມາ ປນ ນ ສຸທ຺ຘອຊ຺ຌຕ຺ຕທສ຺ສນມຕ຺ເຕເນວ ມຄ຺ຄວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ, ພຫິທ຺ຘາປິ ທຏ຺ຐພ຺ພເມວ, ຕສ຺ມາ ປຣສ຺ສ ຂນ຺ເຘປິ ອນຸປາທິນ຺ນສງ຺ຂາເຣປິ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາຕິ ວິປສ຺ສຕີ’’ຕິ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໗໘໔). ຕສ຺ມາ ປເຣສໍ ຈກ຺ຂາທິວວຕ຺ຖານມ຺ປິ ອນິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘຣູປາທິວວຕ຺ຖານມ຺ປິ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພເມວ, ຕສ຺ມາ ເຕຠູມກສງ຺ຂາຣາ ອວິປສ຺ສນູປຄາ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

ໂຄຈຣນານຕ຺ຕຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໗. ຈຣິຍານານຕ຺ຕຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໖໘. ຈຣິຍານານຕ຺ຕຎາຓນິທ຺ເທເສ ວິຎ຺ຎາຓຈຣິຍາຕິອາທີສຸ ອາຣມ຺ມເຓ ຈຣຕີຕິ ຈຣິຍາ, ວິຎ຺ຎາຓເມວ ຈຣິຍາ ວິຎ຺ຎາຓຈຣິຍາ. ອຎ຺ຎາເຓນ ຈຣຓໍ, ອຎ຺ຎາເຓນ ວາ ຈຣຕິ, ອຎ຺ຎາເຕ ວາ ຈຣຕິ, ອຎ຺ຎາຓສ຺ສ ວາ ຈຣຓນ຺ຕິ ອຎ຺ຎາຓຈຣິຍາ. ຎາຓເມວ ຈຣິຍາ, ຎາເຓນ ວາ ຈຣິຍາ, ຎາເຓນ ວາ ຈຣຕິ, ຎາເຕ ວາ ຈຣຕິ, ຎາຓສ຺ສ ວາ ຈຣຓນ຺ຕິ ຎາຓຈຣິຍາ. ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍາຕິ ຣູປທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ປວຕ຺ຕາ. ອາວຊ຺ຊນກິຣິຍາພ຺ຍາກຕາຕິ ຠວງ຺ຄສນ຺ຕານໂຕ ອປເນຕ຺ວາ ຣູປາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານໍ ອາວຊ຺ເຊຕິ ນາເມຕີຕິ ອາວຊ຺ຊນໍ, ວິປາກາຠາວໂຕ ກຣຓມຕ຺ຕນ຺ຕິ ກິຣິຍາ, ກຸສລາກຸສລວເສນ ນ ພ຺ຍາກຕາຕິ ອພ຺ຍາກຕາ. ທສ຺ສນຏ຺ໂຐຕິ ປສ຺ສນ຺ຕິ ເຕນ, ສຍໍ ວາ ປສ຺ສຕິ, ທສ຺ສນມຕ຺ຕເມວ ວາ ຕນ຺ຕິ ທສ຺ສນໍ, ທສ຺ສນເມວ ອຕ຺ໂຖ ທສ຺ສນຏ຺ໂຐ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ກຸສລວິປາກໍ ວາ ອກຸສລວິປາກໍ ວາ. ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາຕິ ອທິຏ຺ເຐ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນສ຺ສ ອຠາວໂຕ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ຣູປາຣມ຺ມຓສ຺ສ ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ. ອຠິນິໂຣປນາ ວິປາກມໂນຘາຕູຕິ ທິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓເມວ ອາໂຣຫຕີຕິ ອຕິນິໂຣປນາ, ອຸຠຍວິປາກາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນມໂນຘາຕຸ. ອຠິນິໂຣປິຕຕ຺ຕາຕິ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ອຠິຣຸຬ຺ຫຕ຺ຕາ. ວິປາກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕູຕິ ອຸຠຍວິປາກາ ສນ຺ຕີຣຓມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ. ເອສ ນໂຍ ໂສຕທ຺ວາຣາທີສຸປິ. ສນ຺ຕີຣຓານນ຺ຕຣໍ ໂວຏ຺ຐພ຺ພເນ ອວຸຕ຺ເຕປິ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິເຍຫິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ລພ຺ຠຕີຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ວິຊານນຕ຺ຖາຍາຕິ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓສ຺ສ ເຈວ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ຈ ວິຊານນຕ຺ຖາຍ. ອາວຊ຺ຊນກິຣິຍາພ຺ຍາກຕາຕິ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນຈິຕ຺ຕໍ. ວິຊານນຏ຺ໂຐຕິ ຕທນນ຺ຕຣຊວນວເສນ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ວິຊານນເມວ ອຕ຺ໂຖ, ນ ອຎ຺ໂຎ. ອຸປຣິ ອກຸສລຊວນານໍ ວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄຜລຊວນານຎ຺ຈ ວິສຸໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເສສຊວນານິ ອິຘ ຄເຫຕພ຺ພານິ ສິຍຸໍ. ‘‘ກຸສເລຫິ ກມ຺ເມຫິ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຈຣຕີຕິ ວິຎ຺ຎາຓຈຣິຍາ’’ຕິອາທິວຈນໂຕ (ປຏິ. ມ. ໑.໗໐) ປນ ຫສິຕຸປ຺ປາທຈິຕ຺ຕຊວນເມວ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ອເຫຕຸການໍເຍວ ຈິຕ຺ຕານໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ທ຺ເວ ອາວຊ຺ຊນານິ ທ຺ເວ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓານິ ທ຺ເວ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນານິ ຕີຓິ ສນ຺ຕີຣຓານິ ເອກໍ ຫສິຕຸປ຺ປາທຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຏ຺ຐາຣສ ອເຫຕຸກຈິຕ຺ຕານິເຍວ ວິຎ຺ຎາຓຈຣິຍາຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

໖໙. ອິທານິ ວິສຍວິຊານນມຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ວິຎ຺ຎາຓຈຣິຍາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ນີຣາຄາ ຈຣຕີຕິອາທິມາຫ, ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຫິ ຣາຄາທິສມ຺ປໂຍເຄ ສທ຺ຘາທິສມ຺ປໂຍເຄ ຈ ອວຕ຺ຖນ຺ຕຣໍ ປາປຸຓາຕິ, ເຕສຸ ອສຕິ ສກາວຕ຺ຖາຍເມວ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຕສ຺ມາ ນີຣາຄາທິວຈເນນ ເຕສໍ ວຸຕ຺ຕວິຎ຺ຎາຓານໍ ວິຎ຺ຎາຓກິຈ຺ຈມຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ນຕ຺ຖິ ເອຕິສ຺ສາ ຣາໂຄຕິ ນີຣາຄາ. ນິຣາຄາຕິ ຣສ຺ສໍ ກຕ຺ວາປິ ປຐນ຺ຕິ. ໂສ ປນ ຣຊ຺ຊນວເສນ ຣາໂຄ. ອິຕເຣສຸ ທຸສ຺ສນວເສນ ໂທໂສ. ມຸຍ຺ຫນວເສນ ໂມໂຫ. ມຎ຺ຎນວເສນ ມາໂນ. ວິປຣີຕທສ຺ສນວເສນ ທິຏ຺ຐິ. ອຸທ຺ຘຕຠາໂວ, ອວູປສນ຺ຕຠາໂວ ວາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ. ວິຈິກິຈ຺ຉາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາ. ອນຸເສນ຺ຕີຕິ ອນຸສຍາ. ‘‘ນິຣນຸສຍາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ນານຸສຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ໂສເຍວຕ຺ໂຖ. ປຣິຍຸຏ຺ຐານປ຺ປຕ຺ຕານເມເວຕ຺ຖ ອຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ນ ຫິ ວິຎ຺ຎາຓຈຣິຍາ ປຫີນານຸສຍານໍເຍວ ວຸຕ຺ຕາ. ຍາ ຈ ນີຣາຄາທິນາມາ, ສາ ຣາຄາທີຫິ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ ນາມ ໂຫຕີຕິ ປຣິຍາຍນ຺ຕຣທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຣາຄວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາຕິອາທິມາຫ. ປຸນ ອຎ຺ເຎຫິ ຈ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ກຸສເລຫິ ກມ຺ເມຫີຕິອາທິມາຫ. ກຸສລານິເຍວ ຣາຄາທິວຊ຺ຊາຠາວາ ອນວຊ຺ຊານິ. ປຣິສຸທ຺ຘຠາວກເຣຫິ ຫິຣິໂອຕ຺ຕປ຺ເປຫິ ຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສຸກ຺ການິ. ປວຕ຺ຕິສຸຂຕ຺ຕາ ສຸໂຂ ອຸທໂຍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ເອເຕສນ຺ຕິ ສຸຂຸທ຺ຣຍານິ, ສຸຂວິປາກຕ຺ຕາ ວາ ສຸໂຂ ອຸທໂຍ ວຑ຺ຒິ ເອເຕສນ຺ຕິ ສຸຂຸທ຺ຣຍານິ. ວຸຕ຺ຕວິປກ຺ເຂນ ອກຸສລານິ ໂຍເຊຕພ຺ພານິ. ວິຎ຺ຎາເຕ ຈຣຕີຕິ ວິຎ຺ຎາເຓນ ວິຎ຺ຎາຍມານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ວິຎ຺ຎາຕໍ ນາມ, ຕສ຺ມິໍ ວິຎ຺ຎາເຕ ອາຣມ຺ມເຓ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ນີລວຓ຺ຓໂຍຄໂຕ ນີລວຕ຺ຖໍ ວິຍ ວິຎ຺ຎາຓໂຍຄໂຕ ວິຎ຺ຎາຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ນາມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ວິຎ຺ຎາເຓ ຈຣຕີຕິ ວິຎ຺ຎາຓຈຣິຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ເອວຣູປາ ຈຣິຍາ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ຈຣິຍາ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຈຣິຍາ’’ຕິ ຈ ໂວຫາຣວເສນ ວຸຈ຺ຈຕິ, ວິຎ຺ຎາຓໂຕ ປນ ວິສຸໍ ຈຣິຍາ ນຕ຺ຖິ. ປກຕິປຣິສຸທ຺ຘມິທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນິກ຺ກິເລສຏ຺ເຐນາຕິ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຣາຄາທິກິເລສາຠາເວນ ປກຕິຍາ ເອວ ປຣິສຸທ຺ຘໍ. ຕສ຺ມາ ວິຊານນມຕ຺ຕເມວ ຈຣິຍາຕິ ວິຎ຺ຎາຓຈຣິຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນິກ຺ເລສຏ຺ເຐນາຕິປິ ປາໂຐ.

ອຎ຺ຎາຓຈຣິຍາຍ ມນາປິເຍສູຕິ ມນສິ ອປ຺ເປນ຺ຕິ ປສີທນ຺ຕິ, ມນໍ ວາ ອປ຺ປາຍນ຺ຕິ ວຑ຺ເຒນ຺ຕີຕິ ມນາປານິ, ມນາປານິເຍວ ມນາປິຍານິ. ເຕສຸ ມນາປິເຍສຸ. ຕານິ ປນ ອິຏ຺ຐານິ ວາ ໂຫນ຺ຕຸ ອນິຏ຺ຐານິ ວາ, ຄຫຓວເສນ ມນາປິຍານິ. ນ ຫິ ອິຏ຺ຐສ຺ມິໍເຍວ ຣາໂຄ ອນິຏ຺ຐສ຺ມິໍເຍວ ໂທໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຣາຄສ຺ສ ຊວນຕ຺ຖາຍາຕິ ສນ຺ຕຕິວເສນ ຣາຄສ຺ສ ຊວນຕ຺ຖາຍ ປວຕ຺ຕາ. ອາວຊ຺ຊນກິຣິຍາພ຺ຍາກຕາຕິ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ອໂຍນິໂສ ມນສິກາຣຠູຕາ ອາວຊ຺ຊນກິຣິຍາພ຺ຍາກຕາ ມໂນຘາຕຸ. ຣາຄສ຺ສ ຊວນາຕິ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຣາຄສ຺ສ ປວຕ຺ຕິ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ປວຕ຺ໂຕ ຣາໂຄເຍວ. ອຎ຺ຎາຓຈຣິຍາຕິ ອຎ຺ຎາເຓນ ຣາຄສ຺ສ ສມ຺ຠວໂຕ ອຎ຺ຎາເຓນ ຣາຄສ຺ສ ຈຣິຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕທຸຠເຍນ ອສມເປກ຺ຂນສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິນ຺ຕິ ຣາຄໂທສວເສນ ສມເປກ຺ຂນວິຣຫິເຕ ຣູປາຣມ຺ມຓສງ຺ຂາເຕ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ. ໂມຫສ຺ສ ຊວນຕ຺ຖາຍາຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາອຸທ຺ຘຈ຺ຈວເສນ ໂມຫສ຺ສ ຊວນຕ຺ຖາຍ. ອຎ຺ຎາຓຈຣິຍາຕິ ອຎ຺ຎາຓສ຺ເສວ ຈຣິຍາ, ນ ອຎ຺ຎສ຺ສ. ວິນິພນ຺ຘສ຺ສາຕິອາທີນິ ມານາທີນໍ ສຠາວວຈນານິ. ຕຕ຺ຖ ວິນິພນ຺ຘສ຺ສາຕິ ອຸນ຺ນຕິວເສນ ວິນິພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ. ປຣາມຏ຺ຐາຍາຕິ ຣູປສ຺ສ ອນິຈ຺ຈຠາວາທິໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ປຣໂຕ ນິຈ຺ຈຠາວາທິໍ ອາມຏ຺ຐາຍ ຄຫິຕາຍ. ວິກ຺ເຂປຄຕສ຺ສາຕິ ຣູປາຣມ຺ມເຓ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕຠາວໍ ຄຕສ຺ສ. ອນິຏ຺ຐງ຺ຄຕາຍາຕິ ອສນ຺ນິຏ຺ຐານຠາວໍ ຄຕາຍ. ຖາມຄຕສ຺ສາຕິ ພລປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ. ຘມ຺ເມສູຕິ ຣູປາທີສຸ ວາ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓຠູເຕສຸ ວາ ຘມ຺ເມສຸ.

໗໐. ຍສ຺ມາ ຣາຄາທໂຍ ອຎ຺ຎາເຓນ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຣາຄາທິສມ຺ປໂຍເຄນ ອຎ຺ຎາຓໍ ວິເສເສນ຺ໂຕ ສຣາຄາ ຈຣຕີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສຣາຄາ ຈຣຕີຕິ ໂມຫມານທິຏ຺ຐິມານານຸສຍທິຏ຺ຐານຸສຍອວິຊ຺ຊານຸສຍຊວນວເສນ ຈຣິຍາ ເວທິຕພ຺ພາ. ສໂທສາ ຈຣຕີຕິ ໂມຫອວິຊ຺ຊານຸສຍຊວນວເສນ. ສໂມຫາ ຈຣຕີຕິ ຣາຄໂທສມານທິຏ຺ຐິອຸທ຺ຘຈ຺ຈວິຈິກິຈ຺ຉານຸສຍຊວນວເສນ. ສມານາ ຈຣຕີຕິ ຣາຄໂມຫກາມຣາຄຠວຣາຄາວິຊ຺ຊານຸສຍຊວນວເສນ. ສທິຏ຺ຐິ ຈຣຕີຕິ ຣາຄໂມຫກາມຣາຄາວິຊ຺ຊານຸສຍຊວນວເສນ. ສອຸທ຺ຘຈ຺ຈາ ຈຣຕິ ສວິຈິກິຈ຺ຉາ ຈຣຕີຕິ ໂມຫອວິຊ຺ຊານຸສຍຊວນວເສນ. ສານຸສຍາ ຈຣຕີຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເອເກກໍ ອນຸສຍໍ ມູລໍ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ຈິຕ຺ເຕ ລພ຺ຠມານກເສສານຸສຍວເສນ ສານຸສຍຕາ ໂຍເຊຕພ຺ພາ. ຣາຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຕິອາທິ ສຣາຄາທິເວວຈນເມວ. ສາ ເອວ ຫິ ຈຣິຍາ ສມ຺ປໂຍຄວເສນ ສຫ ຣາຄາທີຫິ ວຕ຺ຕຕີຕິ ສຣາຄາທິອາທີນິ ນາມານິ ລຠຕິ. ຣາຄາທີຫິ ສມໍ ເອກຸປ຺ປາເທກນິໂຣເຘກວຕ຺ເຖກາຣມ຺ມຓາທີຫິ ປກາເຣຫິ ຍຸຕ຺ຕາຕິ ຣາຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານີຕິອາທີນິ ນາມານິ ລຠຕິ. ສາເຍວ ຈ ຍສ຺ມາ ກຸສລາທີຫິ ກມ຺ເມຫິ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ, ອກຸສລາທີຫິ ກມ຺ເມຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາປິ ອຎ຺ຎາຓຈຣິຍາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ກຸສເລຫິ ກມ຺ເມຫີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎາເຕຕິ ໂມຫສ຺ສ ອຎ຺ຎາຓລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ຍຖາສຠາເວນ ອຎ຺ຎາເຕ ອາຣມ຺ມເຓ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ.

໗໑. ຎາຓຈຣິຍາຍໍ ຍສ຺ມາ ວິວຏ຺ຏນານຸປສ຺ສນາທີນໍ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍຠູຕາ ອາວຊ຺ຊນກິຣິຍາພ຺ຍາກຕາ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ອຕ຺ຖາຍ ອາວຊ຺ຊນກິຣິຍາພ຺ຍາກຕໍ ອວຕ຺ວາ ວິວຏ຺ຏນານຸປສ຺ສນາທໂຍວ ວຸຕ຺ຕາ. ອນຸໂລມຎາຓຕ຺ຖາຍ ເອວ ຫິ ອາວຊ຺ຊນາ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ວິວຏ຺ຏນານຸປສ຺ສນາມຄ຺ຄຜລານິ. ຜລສມາປຕ຺ຕີຕິ ເຈຕ຺ຖ ມຄ຺ຄານນ຺ຕຣຊາ ວາ ໂຫຕຸ ກາລນ຺ຕຣຊາ ວາ, ອຸໂຠປິ ອຘິປ຺ເປຕາ. ນີຣາຄາ ຈຣຕີຕິອາທີສຸ ຣາຄາທີນໍ ປຏິປກ຺ຂວເສນ ນີຣາຄາທິຕາ ເວທິຕພ຺ພາ, ວິຎ຺ຎາຓຈຣິຍາຍໍ ຣາຄາທີນໍ ອຠາວມຕ຺ຕຏ຺ເຐນ. ຎາເຕຕິ ຍຖາສຠາວໂຕ ຎາເຕ. ອຎ຺ຎາ ວິຎ຺ຎາຓຈຣິຍາຕິອາທີຫິ ຕິສ຺ສນ຺ນໍ ຈຣິຍານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມສມ຺ມິສ຺ສຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ວິຎ຺ຎາຓກິຈ຺ຈມຕ຺ຕວເສນ ຫິ ອເຫຕຸກຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ວິຎ຺ຎາຓຈຣິຍາ, ອຎ຺ຎາຓກິຈ຺ຈວຕໍ ທ຺ວາທສນ຺ນໍ ອກຸສລຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທານໍ ວເສເນວ ອຎ຺ຎາຓຈຣິຍາ, ວິເສເສນ ຎາຓກິຈ຺ຈກາຣີນໍ ວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄຜລານໍ ວເສນ ຎາຓຈຣິຍາ. ເອວມິມາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມສມ຺ມິສ຺ສາ ຈ, ວິປສ຺ສນໍ ຐເປຕ຺ວາ ສເຫຕຸກກາມາວຈຣກິຣິຍາກຸສລາ ຈ, ສເຫຕຸກກາມາວຈຣວິປາກາ ຈ, ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣກຸສລາພ຺ຍາກຕາ ຈ ຕີຫິ ຈຣິຍາຫິ ວິນິມຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓາຍ ວິວຏ຺ຏນານຸປສ຺ສນາຍ ຎາຓຈຣິຍາຍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ນິພ຺ພານມຄ຺ຄຜລປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຠູຕານິ ເສກ຺ຂາເສກ຺ຂານໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓານິ ຎາຓຈຣິຍາຍ ສງ຺ຄຫິຕານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ຕານິປິ ຫິ ວິເສເສນ ຎາຓກິຈ຺ຈກຣາເນວາຕິ.

ຈຣິຍານານຕ຺ຕຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໘. ຠູມິນານຕ຺ຕຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໗໒. ຠູມິນານຕ຺ຕຎາຓນິທ຺ເທເສ ຠູມິໂຍຕິ ຠາຄາ ປຣິຈ຺ເຉທາ ວາ. ກາມາວຈຣາຕິ ເອຕ຺ຖ ທຸວິໂຘ ກາໂມ ກິເລສກາໂມ ວຕ຺ຖຸກາໂມ ຈ. ກິເລສກາໂມ ຉນ຺ທຣາໂຄ, ວຕ຺ຖຸກາໂມ ເຕຠູມກວຏ຺ຏໍ. ກິເລສກາໂມ ກາເມຕີຕິ ກາໂມ, ວຕ຺ຖຸກາໂມ ກາມີຍຕີຕິ ກາໂມ. ໂສ ທຸວິໂຘ ກາໂມ ປວຕ຺ຕິວເສນ ຍສ຺ມິໍ ປເທເສ ອວຈຣຕິ, ໂສ ປເທໂສ ກາໂມ ເອຕ຺ຖ ອວຈຣຕີຕິ ກາມາວຈໂຣ. ໂສ ປນ ປເທໂສ ຈຕຸນ຺ນໍ ອປາຍານໍ, ມນຸສ຺ສໂລກສ຺ສ, ຉນ຺ນຎ຺ຈ ເທວໂລການໍ ວເສນ ເອກາທສວິໂຘ. ຍຖາ ຫິ ຍສ຺ມິໍ ປເທເສ ສສຕ຺ຖາ ປຸຣິສາ ອວຈຣນ຺ຕິ, ໂສ ວິຊ຺ຊມາເນສຸປິ ອຎ຺ເຎສຸ ທ຺ວິປທຈຕຸປ຺ປເທສຸ ອວຈຣນ຺ເຕສຸ ເຕສໍ ອຠິລກ຺ຂິຕຕ຺ຕາ ‘‘ສສຕ຺ຖາວຈໂຣ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ວິຊ຺ຊມາເນສຸປິ ອຎ຺ເຎສຸ ຣູປາວຈຣາທີສຸ ຕຕ຺ຖ ອວຈຣນ຺ເຕສຸ ເຕສໍ ອຠິລກ຺ຂິຕຕ຺ຕາ ອຍໍ ປເທໂສ ‘‘ກາມາວຈໂຣ’’ຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສ຺ວາຍໍ ຍຖາ ຣູປຠໂວ ຣູປໍ, ເອວໍ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລປໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ກາໂມ’’ຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕປ຺ປຏິພທ຺ໂຘ ເອເກໂກ ຘມ຺ໂມ ອິມສ຺ມິໍ ເອກາທສວິຘປເທສສງ຺ຂາເຕ ກາເມ ອວຈຣຕີຕິ ກາມາວຈໂຣ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ເອຕ຺ຖ ເກຈິ ຘມ຺ມາ ຣູປາຣູປຠເວສຸປິ ອວຈຣນ຺ຕິ, ຍຖາ ປນ ສງ຺ຄາເມ ອວຈຣຓໂຕ ‘‘ສງ຺ຄາມາວຈໂຣ’’ຕິ ລທ຺ຘນາໂມ ນາໂຄ ນຄເຣ ຈຣນ຺ໂຕປິ ‘‘ສງ຺ຄາມາວຈໂຣ’’ຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຖລຊລຈຣາ ຈ ປາຓິໂນ ອຖເລ ອຊເລ ຈ ຐິຕາປິ ‘‘ຖລຈຣາ ຊລຈຣາ’’ຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ເອວໍ ເຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອວຈຣນ຺ຕາປິ ກາມາວຈຣາເຍວາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອາຣມ຺ມຓກຣຓວເສນ ວາ ເອເຕສຸ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣສຸ ຘມ຺ເມສຸ ກາໂມ ອວຈຣຕີຕິ ກາມາວຈຣາ. ກາມຎ຺ເຈສ ຣູປາຣູປາວຈຣຘມ຺ເມສຸປິ ອວຈຣຕິ, ຍຖາ ປນ ‘‘ວທຕີຕິ ວຈ຺ໂຉ, ມຫິຍໍ ເສຕີຕິ ມຫິໍໂສ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ນ ຍຕ຺ຕກາ ວທນ຺ຕິ, ມຫິຍໍ ວາ ເສນ຺ຕິ, ສພ຺ເພສໍ ຕໍ ນາມໍ ໂຫຕິ. ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖ ສພ຺ເພ ເຕ ຘມ຺ເມ ເອກຣາສິໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕຠູມິສທ຺ທມເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ກາມາວຈຣາຕິ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄວຈນໍ ກຕໍ. ຣູປາວຈຣາຕິອາທີສຸ ຣູປຠໂວ ຣູປໍ, ຕສ຺ມິໍ ຣູເປ ອວຈຣນ຺ຕີຕິ ຣູປາວຈຣາ. ອຣູປຠໂວ ອຣູປໍ, ຕສ຺ມິໍ ອຣູເປ ອວຈຣນ຺ຕີຕິ ອຣູປາວຈຣາ. ເຕຠູມກວຏ຺ເຏ ປຣິຍາປນ຺ນາ ອນ຺ໂຕຄຘາຕິ ປຣິຍາປນ຺ນາ, ຕສ຺ມິໍ ນ ປຣິຍາປນ຺ນາຕິ ອປຣິຍາປນ຺ນາ.

ກາມາວຈຣາທິຠູມິນິທ຺ເທເສສຸ ເຫຏ຺ຐໂຕຕິ ເຫຏ຺ຐາຠາເຄນ. ອວີຈິນິຣຍນ຺ຕິ ຊາລານໍ ວາ ສຕ຺ຕານໍ ວາ ເວທນານໍ ວາ ວີຈິ ອນ຺ຕຣໍ ຉິທ຺ທໍ ເອຕ຺ຖ ນຕ຺ຖີຕິ ອວີຈິ. ສຸຂສງ຺ຂາໂຕ ອໂຍ ເອຕ຺ຖ ນຕ຺ຖີຕິ ນິຣໂຍ, ນິຣຕິອຕ຺ເຖນປິ ນິຣໂຍ. ປຣິຍນ຺ຕໍ ກຣິຕ຺ວາຕິ ຕໍ ອວີຈິສງ຺ຂາຕໍ ນິຣຍໍ ອນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ. ອຸປຣິໂຕຕິ ອຸປຣິຠາເຄນ. ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີ ເທເວຕິ ປຣນິມ຺ມິເຕສຸ ກາເມສຸ ວສໍ ວຕ຺ຕນໂຕ ເອວໍລທ຺ຘໂວຫາເຣ ເທເວ. ອນ຺ໂຕ ກຣິຕ຺ວາຕິ ອນ຺ໂຕ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ. ຍໍ ເອຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕເຣຕິ ເຍ ເອຕສ຺ມິໍ ໂອກາເສ. ຍນ຺ຕິ ຈ ລິງ຺ຄວຈນວິປລ຺ລາໂສ ກໂຕ. ເອຕ຺ຖາວຈຣາຕິ ອິມິນາ ຍສ຺ມາ ຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕເຣ ອຎ຺ເຎປິ ຈຣນ຺ຕິ ກທາຈິ ກຕ຺ຖຈິ ສມ຺ຠວໂຕ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ອສງ຺ຄຓ຺ຫນຕ຺ຖໍ ອວຈຣາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນ ເຍ ເອກສ຺ມິໍ ອນ຺ຕເຣ ໂອຄາຬ຺ຫາ ຫຸຕ຺ວາ ຈຣນ຺ຕິ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ສທາ ຈ ສມ຺ຠວໂຕ, ອໂຘຠາເຄ ຈ ຈຣນ຺ຕິ ອວີຈິນິຣຍສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ຠູຕູປາທາຍ ປວຕ຺ຕິຠາເວນ, ເຕສໍ ສງ຺ຄໂຫ ກໂຕ ໂຫຕິ. ເຕ ຫິ ໂອຄາຬ຺ຫາ ຈຣນ຺ຕິ, ອໂຘຠາເຄ ຈ ຈຣນ຺ຕີຕິ ອວຈຣາ. ເອຕ຺ຖ ປຣິຍາປນ຺ນາຕິ ອິມິນາ ປນ ຍສ຺ມາ ເອເຕ ເອຕ຺ຖາວຈຣາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖາປິ ອວຈຣນ຺ຕິ, ນ ປນ ຕຕ຺ຖ ປຣິຍາປນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຖາປິ ອວຈຣນ຺ຕານໍ ປຣິຄ຺ຄໂຫ ກໂຕ ໂຫຕິ.

ອິທານິ ເຕ ເອຕ຺ຖ ປຣິຍາປນ຺ເນ ຘມ຺ເມ ຣາສິສຸຎ຺ຎຕາປຈ຺ຈຍຠາວໂຕ ເຈວ ສຠາວໂຕ ຈ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຂນ຺ຘຘາຕຸອາຍຕນາຕິອາທິມາຫ. ພ຺ຣຫ຺ມໂລກນ຺ຕິ ປຐມຊ຺ຌານຠູມິສງ຺ຂາຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຏ຺ຐານໍ. ອກນິຏ຺ເຐຕິ ອຸຕ຺ຕມຏ຺ເຐນ ນ ກນິຏ຺ເຐ. ສມາປນ຺ນສ຺ສາຕິ ສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ. ເອເຕນ ກຸສລຊ຺ຌານໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸປປນ຺ນສ຺ສາຕິ ວິປາກວເສນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ອຸປປນ຺ນສ຺ສ. ເອເຕນ ວິປາກຊ຺ຌານໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣິສ຺ສາຕິ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ປຈ຺ຈກ຺ເຂ ອຕ຺ຕຠາເວ ສຸໂຂ ວິຫາໂຣ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາໂຣ, ໂສ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣີ, ອຣຫາ. ຕສ຺ສ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣິສ຺ສ. ເອເຕນ ກິຣິຍຊ຺ຌານໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຈຕສິກາຕິ ເຈຕສິ ຠວາ ເຈຕສິກາ, ຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນູປເຄຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສງ຺ຂາຕໍ ຠວໍ ອຸປຄເຕ. ທຸຕິຍປເທປິ ເອເສວ ນໂຍ. ມຄ຺ຄາຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣິຍມຄ຺ຄາ. ມຄ຺ຄຜລານີຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍມຄ຺ຄຜລານິ. ອສງ຺ຂຕາ ຈ ຘາຕູຕິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອກຕາ ນິພ຺ພານຘາຕຸ.

ອປຣາປິ ຈຕສ຺ໂສ ຠູມິໂຍຕິ ເອເກກຈຕຸກ຺ກວເສນ ເວທິຕພ຺ພາ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາຕິ ກາຍານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ ເວທນານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ປຕິຏ຺ຐາຕີຕິ ປຏ຺ຐານໍ, ອຸປຏ຺ຐາຕິ ໂອກ຺ກນ຺ທິຕ຺ວາ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຕິເຍວ ປຏ຺ຐານໍ ສຕິປຏ຺ຐານໍ. ອຖ ວາ ສຣຓຏ຺ເຐນ ສຕິ, ອຸປຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ປຏ຺ຐານໍ, ສຕິ ຈ ສາ ປຏ຺ຐານຎ຺ຈາຕິປິ ສຕິປຏ຺ຐານໍ. ອາຣມ຺ມຓວເສນ ພຫຸກາ ຕາ ສຕິໂຍຕິ ສຕິປຏ຺ຐານາ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາຕິ ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ອກຸສລານໍ ອນຸປ຺ປາທາຍ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ, ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ອກຸສລານໍ ປຫານາຍ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ, ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກຸສລານໍ ອຸປ຺ປາທາຍ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ, ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກຸສລານໍ ຐິຕິຍາ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ. ປທຫນ຺ຕິ ວາຍມນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ປຘານໍ, ວີຣິຍສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ສມ຺ມປ຺ປຘານນ຺ຕິ ອວິປຣີຕປ຺ປຘານໍ ກາຣຓປ຺ປຘານໍ ອຸປາຍປ຺ປຘານໍ ໂຍນິໂສປຘານໍ. ເອກເມວ ວີຣິຍໍ ກິຈ຺ຈວເສນ ຈຕຸຘາ ກຕ຺ວາ ສມ຺ມປ຺ປຘານາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາຕິ ຉນ຺ທິທ຺ຘິປາໂທ, ຈິຕ຺ຕິທ຺ຘິປາໂທ, ວີຣິຍິທ຺ຘິປາໂທ, ວີມໍສິທ຺ຘິປາໂທ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ. ຈຕ຺ຕາຣິ ຌານານີຕິ ວິຕກ຺ກວິຈາຣປີຕິສຸຂຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາວເສນ ປຎ຺ຈງ຺ຄິກໍ ປຐມຊ຺ຌານໍ. ປີຕິສຸຂຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາວເສນ ຕິວງ຺ຄິກໍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານໍ, ສຸຂຈິຕ຺ຕກຄ຺ຄຕາວເສນ ທຸວງ຺ຄິກໍ ຕຕິຍຊ຺ຌານໍ, ອຸເປກ຺ຂາຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາວເສນ ທຸວງ຺ຄິກໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ. ອິມານິ ຫິ ອງ຺ຄານິ ອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌານຏ຺ເຐນ ຌານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຈຕສ຺ໂສ ອປ຺ປມຎ຺ຎາໂຍຕິ ເມຕ຺ຕາ, ກຣຸຓາ, ມຸທິຕາ, ອຸເປກ຺ຂາ. ຜຣຓອປ຺ປມາຓວເສນ ອປ຺ປມຎ຺ຎາໂຍ. ເອຕາໂຍ ຫິ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ອປ຺ປມາເຓ ວາ ສຕ຺ເຕ ຜຣນ຺ຕິ, ເອກໍ ສຕ຺ຕມ຺ປິ ວາ ອນວເສສຜຣຓວເສນ ຜຣນ຺ຕີຕິ ຜຣຓອປ຺ປມາຓວເສນ ອປ຺ປມຎ຺ຎາໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຈຕສ຺ໂສ ອຣູປສມາປຕ຺ຕິໂຍຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສມາປຕ຺ຕິ, ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນສມາປຕ຺ຕິ, ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິ, ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິ. ຈຕສ຺ໂສ ປຏິສມ຺ຠິທາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາ ເອວ.

ຈຕສ຺ໂສ ປຏິປທາຕິ ‘‘ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ, ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ, ສຸຂາ ປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ, ສຸຂາ ປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໓໑໑) ວຸຕ຺ຕາ ຈຕສ຺ໂສ ປຏິປທາ. ຈຕ຺ຕາຣິ ອາຣມ຺ມຓານີຕິ ປຣິຕ຺ຕໍ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ, ປຣິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓໍ, ອປ຺ປມາຓໍ ປຣິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ, ອປ຺ປມາຓໍ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ໑໘໑ ອາທໂຍ) ວຸຕ຺ຕານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອາຣມ຺ມຓານິ. ກສິຓາທິອາຣມ຺ມຓານໍ ອວວຕ຺ຖາເປຕພ຺ພໂຕ ອາຣມ຺ມຓວນ຺ຕານິ ຌານານິ ວຸຕ຺ຕານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣິຍວໍສາຕິ ອຣິຍາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘາ ຈ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ຈ ຕຖາຄຕສາວກາ ຈ, ເຕສໍ ອຣິຍານໍ ວໍສາ ຕນ຺ຕິໂຍ ປເວຓິໂຍຕິ ອຣິຍວໍສາ. ເກ ປນ ເຕ? ຈີວຣສນ຺ໂຕໂສ ປິຓ຺ຑປາຕສນ຺ໂຕໂສ ເສນາສນສນ຺ໂຕໂສ ຠາວນາຣາມຕາຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ. ຄິລານປຈ຺ຈຍສນ຺ໂຕໂສ ປິຓ຺ຑປາຕສນ຺ໂຕເສ ວຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ ໂຫຕິ. ໂຍ ຫິ ປິຓ຺ຑປາເຕ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ, ໂສ ກຖໍ ຄິລານປຈ຺ຈເຍ ອສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ຠວິສ຺ສຕິ.

ຈຕ຺ຕາຣິ ສງ຺ຄຫວຕ຺ຖູນີຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຊນສງ຺ຄຓ຺ຫນກາຣຓານິ – ທານຎ຺ຈ ເປຍ຺ຍວຊ຺ຊຎ຺ຈ ອຕ຺ຖຈຣິຍາ ຈ ສມານຕ຺ຕຕາ ຈາຕິ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ. ທານນ຺ຕິ ຍຖາຣຫໍ ທານໍ. ເປຍ຺ຍວຊ຺ຊນ຺ຕິ ຍຖາຣຫໍ ປິຍວຈນໍ. ອຕ຺ຖຈຣິຍາຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ກຕ຺ຕພ຺ພສ຺ສ ກຣຓວເສນ ກຕ຺ຕພ຺ພາກຕ຺ຕພ຺ພານຸສາສນວເສນ ຈ ວຸທ຺ຘິກິຣິຍາ. ສມານຕ຺ຕຕາຕິ ສຫ ມາເນນ ສມາໂນ, ສປຣິມາໂຓ ສປຣິຄຓໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມາໂນ ປຣສ຺ສ ອຕ຺ຕາ ເອເຕນາຕິ ສມານຕ຺ໂຕ, ສມານຕ຺ຕສ຺ສ ຠາໂວ ສມານຕ຺ຕຕາ, ‘‘ອຍໍ ມຍາ ຫີໂນ, ອຍໍ ມຍາ ສທິໂສ, ອຍໍ ມຍາ ອຘິໂກ’’ຕິ ປຣິຄເຓຕ຺ວາ ຕທນຸຣູເປນ ອຸປຈຣຓໍ ກຣຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ສມານສຸຂທຸກ຺ຂຕາ ສມານຕ຺ຕຕາ’’ຕິ ຈ ວທນ຺ຕິ.

ຈຕ຺ຕາຣິ ຈກ຺ການີຕິ ເອຕ຺ຖ ຈກ຺ກໍ ນາມ ທາຣຸຈກ຺ກໍ, ຣຕນຈກ຺ກໍ, ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ, ອິຣິຍາປຖຈກ຺ກໍ, ສມ຺ປຕ຺ຕິຈກ຺ກນ຺ຕິ ປຎ຺ຈວິຘໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຍໍ ປນ ຕໍ, ເທວ, ຈກ຺ກໍ ຉຫິ ມາເສຫິ ນິຏ຺ຐິຕໍ ຉາຣຕ຺ຕູເນຫີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໑໕) ອິທໍ ທາຣຸຈກ຺ກໍ. ‘‘ຈກ຺ກໍ ວຕ຺ຕຍໂຕ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ’’ຕິ (ຊາ. ໑.໑໓.໖໘) ອິທໍ ຣຕນຈກ຺ກໍ. ‘‘ມຍາ ປວຕ຺ຕິຕໍ ຈກ຺ກ’’ນ຺ຕິ (ສຸ. ນິ. ໕໖໒) ອິທໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ. ‘‘ຈຕຸຈກ຺ກໍ ນວທ຺ວາຣ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໙) ອິທໍ ອິຣິຍາປຖຈກ຺ກໍ. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈກ຺ການິ, ເຍຫິ ສມນ຺ນາຄຕານໍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ຈຕຸຈກ຺ກໍ ວຕ຺ຕຕິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ປຕິຣູປເທສວາໂສ, ສປ຺ປຸຣິສາວສ຺ສໂຍ, ອຕ຺ຕສມ຺ມາປຓິຘິ, ປຸພ຺ເພ ຈ ກຕປຸຎ຺ຎຕາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໓໑) ອິທໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິຈກ຺ກໍ. ອິຘາປິ ເອຕເທວ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປຕິຣູປເທສວາໂສຕິ ຍຕ຺ຖ ຈຕສ຺ໂສ ປຣິສາ ສນ຺ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ເອວຣູເປ ອນຸຈ຺ຉວິເກ ເທເສ ວາໂສ. ສປ຺ປຸຣິສາວສ຺ສໂຍຕິ ພຸທ຺ຘາທີນໍ ສປ຺ປຸຣິສານໍ ອວສ຺ສຍນໍ ເສວນໍ ຠຊນໍ. ອຕ຺ຕສມ຺ມາປຓິຘີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສມ຺ມາ ປຕິຏ຺ຐາປນໍ. ສເຈ ປຸພ຺ເພ ອສ຺ສທ຺ຘາທີຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ຕານິ ປຫາຍ ສທ຺ຘາທີສຸ ປຕິຏ຺ຐາປນໍ. ປຸພ຺ເພ ຈ ກຕປຸຎ຺ຎຕາຕິ ປຸພ຺ເພ ອຸປຈິຕກຸສລຕາ. ອິທເມວ ເຈຕ຺ຖ ປມາຓໍ. ເຍນ ຫິ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ກຸສລກມ຺ມໍ ກຕໍ ໂຫຕິ, ຕເທວ ກຸສລໍ ຕໍ ປຸຣິສໍ ປຕິຣູປເທເສ ອຸປເນຕິ, ສປ຺ປຸຣິເສ ຠຊາເປຕິ, ໂສ ເອວ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕານໍ ສມ຺ມາ ຐເປຕີຕິ.

ຈຕ຺ຕາຣິ ຘມ຺ມປທານີຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມໂກຏ຺ຐາສາ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ອນຠິຊ຺ຌາ ຘມ຺ມປທໍ, ອພ຺ຍາປາໂທ ຘມ຺ມປທໍ, ສມ຺ມາສຕິ ຘມ຺ມປທໍ, ສມ຺ມາສມາຘິ ຘມ຺ມປທໍ. ອນຠິຊ຺ຌາ ຘມ຺ມປທໍ ນາມ ອໂລໂຠ ວາ ອນຠິຊ຺ຌາວເສນ ອຘິຄຕຊ຺ຌານວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄຜລນິພ຺ພານານິ ວາ. ອພ຺ຍາປາໂທ ຘມ຺ມປທໍ ນາມ ອໂກໂປ ວາ ເມຕ຺ຕາສີເສນ ອຘິຄຕຊ຺ຌານາທີນິ ວາ. ສມ຺ມາສຕິ ຘມ຺ມປທໍ ນາມ ສູປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕິ ວາ ສຕິສີເສນ ອຘິຄຕຊ຺ຌານາທີນິ ວາ. ສມ຺ມາສມາຘິ ຘມ຺ມປທໍ ນາມ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິ ວາ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິສີເສນ ອຘິຄຕຊ຺ຌານາທີນິ ວາ. ທສອສຸຠວເສນ ວາ ອຘິຄຕຊ຺ຌານາທີນິ ອນຠິຊ຺ຌາ ຘມ຺ມປທໍ, ຈຕຸພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣວເສນ ອຘິຄຕານິ ອພ຺ຍາປາໂທ ຘມ຺ມປທໍ, ທສານຸສ຺ສຕິອາຫາເຣປຏິກູລສຎ຺ຎາວເສນ ອຘິຄຕານິ ສມ຺ມາສຕິ ຘມ຺ມປທໍ, ທສກສິຓອານາປານວເສນ ອຘິຄຕານິ ສມ຺ມາສມາຘິ ຘມ຺ມປທນ຺ຕິ. ອິມາ ຈຕສ຺ໂສ ຠູມິໂຍຕິ ເອເກກໍ ຈຕຸກ຺ກວເສເນວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ຠູມິນານຕ຺ຕຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໙. ຘມ຺ມນານຕ຺ຕຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໗໓. ຘມ຺ມນານຕ຺ຕຎາຓນິທ຺ເທເສ ກມ຺ມປເຖຕິ ກມ຺ມານິ ຈ ຕານິ ປຖາ ຈ ອປາຍຄມນາຍາຕິ ກມ຺ມປຖາ, ເຕ ກມ຺ມປເຖ. ທສ ກຸສລກມ຺ມປຖາ ນາມ ປາຓາຕິປາຕາ ອທິນ຺ນາທານາ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ເວຣມຓີຕິ ຕີຓິ ກາຍສຸຈຣິຕານິ, ມຸສາວາທາ ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ເວຣມຓີຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ວຈີສຸຈຣິຕານິ, ອນຠິຊ຺ຌາ ອພ຺ຍາປາໂທ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີຕິ ຕີຓິ ມໂນສຸຈຣິຕານິ. ທສ ອກຸສລກມ຺ມປຖາ ນາມ ປາຓາຕິປາໂຕ ອທິນ຺ນາທານໍ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາໂຣຕິ ຕີຓິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕານິ, ມຸສາວາໂທ ປິສຸຓາ ວາຈາ ຜຣຸສາ ວາຈາ ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕານິ, ອຠິຊ຺ຌາ ພ຺ຍາປາໂທ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐີຕິ ຕີຓິ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕານິ. ກຸສລາກຸສລາປິ ຈ ປຏິສນ຺ຘິຊນກາເຍວ ກມ຺ມປຖາຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ວຸຕ຺ຕາວເສສາ ປຏິສນ຺ຘິຊນເນ ອເນກນ຺ຕິ ກຕ຺ຕາ ກມ຺ມປຖາຕິ ນ ວຸຕ຺ຕາ. ໂອຬາຣິກກຸສລາກຸສລຄຫເຓເນວ ເສສກຸສລາກຸສລາປິ ຄຫິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຣູປນ຺ຕິ ຠູໂຕປາທາຍເຠທໂຕ ອຏ຺ຐວີສຕິວິຘໍ ຣູປໍ. ວິປາກນ຺ຕິ ກາມາວຈຣກຸສລວິປາການໍ ໂສຬສນ຺ນໍ, ອກຸສລວິປາການໍ ສຕ຺ຕນ຺ນຎ຺ຈ ວເສນ ເຕວີສຕິວິຘໍ ວິປາກໍ. ກິຣິຍນ຺ຕິ ຕິຓ຺ຓມເຫຕຸກກິຣິຍານໍ, ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ສເຫຕຸກກິຣິຍານຎ຺ຈ ວເສນ ເອກາທສວິຘໍ ກາມາວຈຣກິຣິຍໍ. ວິປາກາຠາວໂຕ ກິຣິຍາມຕ຺ຕາຕິ ກິຣິຍາ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ກາມາວຈຣເມວ ຣູປາພ຺ຍາກຕວິປາກາພ຺ຍາກຕກິຣິຍາພ຺ຍາກຕວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອິຘຏ຺ຐສ຺ສາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ຐິຕສ຺ສ. ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ມນຸສ຺ສໂລເກ ຌານຠາວນາສພ຺ຠາວໂຕ ມນຸສ຺ສໂລກວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຌານານິ ປນ ກທາຈິ ກຣຫຈິ ເທວໂລເກປິ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ຣູປີພ຺ຣຫ຺ມໂລເກປິ ຕຕ຺ຣູປປຕ຺ຕິກເຫຏ຺ຐູປປຕ຺ຕິກອຸປຣູປປຕ຺ຕິການໍ ວເສນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ສຸທ຺ຘາວາເສ ປນ ອຣູປາວຈເຣ ຈ ເຫຏ຺ຐູປປຕ຺ຕິກາ ນຕ຺ຖິ. ຣູປາຣູປາວຈເຣສຸ ອຠາວິຕຊ຺ຌານາ ເຫຏ຺ຐາ ນິພ຺ພຕ຺ຕມານາ ກາມາວຈຣສຸຄຕິຍໍເຍວ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ນ ທຸຄ຺ຄຕິຍໍ. ຕຕ຺ຣູປປນ຺ນສ຺ສາຕິ ວິປາກວເສນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ອຸປປນ຺ນສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິຠວງ຺ຄຈຸຕິວເສນ ວຕ຺ຕມານານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ວິປາກຊ຺ຌານານິ. ຣູປາຣູປາວຈຣຊ຺ຌານສມາປຕ຺ຕີສຸ ກິຣິຍາພ຺ຍາກຕານິ ນ ວຸຕ຺ຕານິ. ກິຎ຺ຈາປິ ນ ວຸຕ຺ຕານິ, ອຖ ໂຂ ກຸສເລຫິ ສມານປວຕ຺ຕິຕ຺ຕາ ກຸສເລສຸ ວຸຕ຺ເຕສຸ ວຸຕ຺ຕາເນວ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ຍຖາ ປຏ຺ຐາເນ ‘‘ກຸສລາກຸສເລ ນິຣຸທ຺ເຘ ວິປາໂກ ຕທາຣມ຺ມຓຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໐໖, ໔໐໙) ກຸສລຊວນຄ຺ຄຫເຓເນວ ກິຣິຍຊວນໍ ສງ຺ຄຫິຕໍ, ເອວມິຘາປິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ສາມຎ຺ຎຜລານີຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສາມຎ຺ຎຜລານິ. ເອເຕນ ໂລກຸຕ຺ຕຣວິປາກາພ຺ຍາກຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ນິພ຺ພານາພ຺ຍາກຕໍ.

ປາໂມຊ຺ຊມູລກາຕິ ປາໂມຊ຺ຊໍ ມູລໍ ອາທິ ເອເຕສນ຺ຕິ ປາໂມຊ຺ຊມູລກາ, ປາໂມຊ຺ຊາທິກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປາໂມຊ຺ເຊນ ຫິ ສມາຄຕາເນວ ໂຫນ຺ຕິ. ອນິຈ຺ຈໂຕ ມນສິກໂຣໂຕ ປາໂມຊ຺ຊໍ ຊາຍຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ໂຍນິໂສມນສິກໂຣໂຕເຍວ ປາໂມຊ຺ຊໍ ຊາຍຕິ, ນ ອໂຍນິໂສມນສິກໂຣໂຕ. ອໂຍນິໂສມນສິກໂຣໂຕ ກຸສລຸປ຺ປຕ຺ຕິເຍວ ນຕ຺ຖິ, ປເຄວ ວິປສ຺ສນາ. ກສ຺ມາ ສຣູເປນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເຈ? ປາໂມຊ຺ຊສ຺ສ ພລວຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ປາໂມຊ຺ເຊ ຫິ ອສຕິ ປນ຺ເຕສຸ ຈ ເສນາສເນສຸ ອຘິກຸສເລສຸ ຈ ຘມ຺ເມສຸ ອຣຕິ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ສຕິ ຠາວນາເຍວ ອຸກ຺ກມຕິ. ປາໂມຊ຺ເຊ ປນ ສຕິ ອຣຕິອຠາວໂຕ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ໂຍນິໂສມນສິກາຣສ຺ສ ປນ ມູລຠາເວນ ຠາວນາຍ ພຫູປກາຣຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຸປຣິ ນວກໍ ວກ຺ຂຕິ.

‘‘ຍໂຕ ຍໂຕ ສມ຺ມສຕິ, ຂນ຺ຘານໍ ອຸທຍພ຺ພຍໍ;

ລຠຕີ ປີຕິປາໂມຊ຺ຊໍ, ອມຕໍ ຕໍ ວິຊານຕ’’ນ຺ຕິ. (ຘ. ປ. ໓໗໔) –

ວຈນໂຕ ວິປສ຺ສກສ຺ສ ວິປສ຺ສນາປຈ຺ຈຍາ ປາໂມຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິຘ ປນ ກລາປສມ຺ມສນປຈ຺ຈຍາ ປາໂມຊ຺ຊໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ປມຸທິຕສ຺ສ ຠາໂວ ປາໂມຊ຺ຊໍ, ທຸພ຺ພລາ ປີຕິ. ອາທິກມ຺ມຕ຺ເຖ ປ-ກາໂຣ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ປມຸທິຕສ຺ສາຕິ ເຕນ ປາໂມຊ຺ເຊນ ປມຸທິຕສ຺ສ ຕຸຏ຺ຐສ຺ສ. ປໂມທິຕສ຺ສາຕິປິ ປາໂຐ. ໂສເຍວຕ຺ໂຖ. ປີຕີຕິ ພລວປີຕິ. ປີຕິມນສ຺ສາຕິ ປີຕິຍຸຕ຺ຕມນສ຺ສ. ຍຸຕ຺ຕສທ຺ທສ຺ສ ໂລໂປ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ ຍຖາ ອສ຺ສຣໂຖຕິ. ກາໂຍຕິ ນາມກາໂຍ, ຣູປກາເຍນ ສຫ ວາ. ປສ຺ສມ຺ຠຕີຕິ ວູປສນ຺ຕທຣໂຖ ໂຫຕິ. ປສ຺ສທ຺ຘກາໂຍຕິ ອຸຠຍປສ຺ສທ຺ຘິໂຍເຄນ ນິພ຺ພຸຕກາໂຍ. ສຸຂໍ ເວເທຕີຕິ ເຈຕສິກໍ ສຸຂໍ ວິນ຺ທຕິ, ກາຍິກສຸເຂນ ສຫ ວາ. ສຸຂິໂນຕິ ສຸຂສມງ຺ຄິສ຺ສ. ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕີຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ສມໍ ອາຘິຍຕິ, ເອກຄ຺ຄໍ ໂຫຕິ. ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕຕິ ຠາເວນຠາວລກ຺ຂຓຕ຺ເຖ ຠຸມ຺ມວຈນໍ. ຈິຕ຺ຕສມາຫິຕຠາເວນ ຫິ ຍຖາຠູຕຊານນໍ ລກ຺ຂີຍຕິ. ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕີຕິ ອຸທຍພ຺ພຍຎາຓາທິວເສນ ສງ຺ຂາຣໍ ຍຖາສຠາວໍ ຊານາຕິ. ປສ຺ສຕີຕິ ຕໍເຍວ ຈກ຺ຂຸນາ ທິຏ຺ຐໍ ວິຍ ຜຸຏໍ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸນາ ປສ຺ສຕິ. ນິພ຺ພິນ຺ທຕີຕິ ນວວິຘວິປສ຺ສນາຎາຓໂຍເຄນ ສງ຺ຂາເຣສຸ ອຸກ຺ກຓ຺ຐຕິ. ນິພ຺ພິນ຺ທໍ ວິຣຊ຺ຊຕີຕິ ຕໍ ວິປສ຺ສນໍ ສິຂໍ ປາເປນ຺ໂຕ ມຄ຺ຄຎາຓໂຍເຄນ ສງ຺ຂາເຣຫິ ວິຣຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ວິຣາຄາ ວິມຸຈ຺ຈຕີຕິ ວິຣາຄສງ຺ຂາຕມຄ຺ຄເຫຕຸ ຜລວິມຸຕ຺ຕິຍາ ນິພ຺ພາເນ ອຘິໂມກ຺ເຂນ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ເກສຸຈິ ປນ ໂປຕ຺ຖເກສຸ ອິມສ຺ມິໍ ວາເຣ ‘‘ສມາຫິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ອິທໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕີ’’ຕິອາທິ ສຈ຺ຈນໂຍ ລິຂິໂຕ, ໂສປິ ຈ ເກສຸຈິ ໂປຕ຺ຖເກສຸ ‘‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ໂຍນິໂສ ມນສິ ກໂຣຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ລິຂິໂຕ. ວາຣທ຺ວເຍປິ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕເຍວ ວິເສໂສ, ນ ອຕ຺ຖໂຕ. ‘‘ນິພ຺ພິນ຺ທໍ ວິຣຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ຫິ ມຄ຺ຄຎາຓສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ມຄ຺ຄຎາເຓ ຈ ສິທ຺ເຘ ຈຕຸສຈ຺ຈາຠິສມຍກິຈ຺ຈໍ ສິທ຺ຘເມວ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຈຕຸສຈ຺ຈນເຍນ ວຸຕ຺ຕວາໂຣປິ ອິມິນາ ວາເຣນ ອຕ຺ຖໂຕ ອວິສິຏ຺ໂຐເຍວ.

໗໔. ອິທານິ ອນິຈ຺ຈໂຕຕິອາທີຫິ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອວິເສເສຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອາຣມ຺ມຓໍ ວິເສເສນ຺ໂຕ ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ມນສິ ກໂຣຕີຕິອາທິມາຫ. ໂຍນິໂສມນສິກາຣມູລກາຕິ ໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ ມູລໍ ປຕິຏ຺ຐາ ເອເຕສນ຺ຕິ ໂຍນິໂສມນສິກາຣມູລກາ. ໂຍນິໂສມນສິກາຣໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາເຍວ ຫິ ປາໂມຊ຺ຊາທໂຍ ນວ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ສມາຫິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນາຕິ ກາຣຓຠູເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ. ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕີຕິ ປຎ຺ຎາຍ ປຊານາຕິ. ‘‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ໂຍນິໂສ ມນສິ ກໂຣຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມາເນ ອນຸສ຺ສວວເສນ ປຸພ຺ພຠາຄສຈ຺ຈານຸໂພໂຘປິ ສງ຺ຄຍ຺ຫຕິ. ໂຍນິໂສມນສິກາໂຣຕິ ຈ ອຸປາເຍນ ມນສິກາໂຣ.

ຘາຕຸນານຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຜສ຺ສນານຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈກ຺ຂາທິຘາຕຸນານຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສາທິນານຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຜສ຺ສນານຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຈາຕິ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສາທິນານຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຈ. ເວທນານານຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊາທິເວທນານານຕ຺ຕໍ. ສຎ຺ຎານານຕ຺ຕນ຺ຕິ ກາມສຎ຺ຎາທິນານຕ຺ຕໍ. ສງ຺ກປ຺ປນານຕ຺ຕນ຺ຕິ ກາມສງ຺ກປ຺ປາທິນານຕ຺ຕໍ. ຉນ຺ທນານຕ຺ຕນ຺ຕິ ສງ຺ກປ຺ປນານຕ຺ຕຕາຍ ຣູເປ ຉນ຺ໂທ ສທ຺ເທ ຉນ຺ໂທຕິ ເອວໍ ຉນ຺ທນານຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ປຣິຬາຫນານຕ຺ຕນ຺ຕິ ຉນ຺ທນານຕ຺ຕຕາຍ ຣູປປຣິຬາໂຫ ສທ຺ທປຣິຬາໂຫຕິ ເອວໍ ປຣິຬາຫນານຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ປຣິເຍສນານານຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຣິຬາຫນານຕ຺ຕຕາຍ ຣູປປຣິເຍສນາທິນານຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ລາຠນານຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຣິເຍສນານານຕ຺ຕຕາຍ ຣູປປຏິລາຠາທິນານຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ.

ຘມ຺ມນານຕ຺ຕຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໐-໒໔. ຎາຓປຎ຺ຈກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໗໕. ຎາຓປຎ຺ຈກນິທ຺ເທເສ ເຕສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຎາຓານໍ ອນຸປຸພ຺ພສມ຺ພນ຺ຘສພ຺ຠາວໂຕ ເອກໂຕວ ປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ກຕານິ. ອຠິຎ຺ຎາຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ຘມ຺ມສຠາວລກ຺ຂຓຊານນວເສນ ສຸຏ຺ຐຸ ຎາຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ຎາຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາວເສນ ສຠາວໂຕ ຎາຕຕ຺ຕາ ຎາຕາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ເຍນ ຎາເຓນ ເຕ ຘມ຺ມາ ຎາຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໍ ຎາຕຏ຺ເຐນ ຎາຓໍ, ປຊານນຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຎາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອິມິນາວ ນເຍນ ເສສຎາຓານິປິ ໂຍເຊຕພ຺ພານິ. ປຣິຎ຺ຎາຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓວເສນ ສມນ຺ຕໂຕ ຎາຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕີຣິຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາວເສນ ອນິຈ຺ຈາທິໂຕ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕາ ສມາປິຕາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ປຫີນາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາທິນາ ຎາເຓນ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາທໂຍ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຫີນາ ໂຫນ຺ຕິ. ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ປຫານວເສເນວ ຉຑ຺ຑິຕາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ຠາວິຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ວຑ຺ຒິຕາ ປຣິຠາວິຕາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ. ເອກຣສາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ສກິຈ຺ຈສາຘນປຏິປກ຺ຂປຫາເນນ ເອກກິຈ຺ຈາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຈ຺ຈນີກໂຕ ວາ ວິມຸຕ຺ຕິວເສນ ວິມຸຕ຺ຕິຣເສນ ເອກຣສາ ໂຫນ຺ຕິ. ສຈ຺ຉິກຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ປຏິລາຠວເສນ ຜລຘມ຺ໂມ ປຏິເວຘວເສນ ນິພ຺ພານຘມ຺ໂມຕິ ປຈ຺ຈກ຺ຂກຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ຜສ຺ສິຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ປຏິລາຠຜຸສເນນ ປຏິເວຘຜຸສເນນ ຈ ຜສ຺ສິຕາ ອນຸຠູຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ອິມານິ ປຎ຺ຈ ຎາຓານິ ເຫຏ຺ຐາ ສຸຕມຍຎາຓວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ, ອິຘ ສກິຈ຺ຈສາຘນວເສນ.

ຎາຓປຎ຺ຈກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໕-໒໘. ປຏິສມ຺ຠິທາຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໗໖. ປຏິສມ຺ຠິທາຎາຓນິທ຺ເທເສ ຍສ຺ມາ ຘມ຺ເມ ອວຸຕ຺ເຕ ຕສ຺ສ ກິຈ຺ຈໍ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານໍ ປຏິປາຏິໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ປຐມໍ ຘມ຺ມາ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ. ຘມ຺ມາທີນໍ ອຕ຺ຖາ ວຸຕ຺ຕາເຍວ. ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຘມ຺ໂມຕິອາທີຫິ ຘມ຺ມສທ຺ທປຣິຍາປນ຺ເນ ຘມ຺ເມ ວຕ຺ວາ ນານຕ຺ຕສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອຎ຺ໂຎ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຘມ຺ໂມຕິອາທິມາຫ. ‘‘ອຎ຺ໂຎ ຘມ຺ໂມ’’ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ເຕ ຘມ຺ມານໍ ນານຕ຺ຕໍ ທສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ. ປຏິວິທິຕາຕິ ອຠິມຸຂຠາເວນ ວິທິຕາ ປາກຏາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕນ ປຏິສມ຺ຠິທາປທສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ. ອຘິໂມກ຺ຂຏ຺ໂຐ ອຕ຺ໂຖຕິອາທີຫິ ເຕສໍ ສທ຺ຘາທີນໍ ອຘິມຸຈ຺ຈນາທິກິຈ຺ຈໍ ອຕ຺ໂຖ ນາມາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ສນ຺ທສ຺ເສຕຸນ຺ຕິ ປຣໍ ຎາເປຕຸກາມສ຺ສ ປຣໍ ສນ຺ທສ຺ເສຕຸໍ. ປຣສ຺ສ ປນ ວຈນໍ ສຸຓນ຺ຕສ຺ສາປິ ລພ຺ຠຕິເຍວ. ພ຺ຍຎ຺ຊນນິຣຸຕ຺ຕາຠິລາປາຕິ ນາມພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ນາມນິຣຸຕ຺ຕິ ນາມາຠິລາໂປ. ນາມຎ຺ຫິ ອຕ຺ຖໍ ພ຺ຍຎ຺ຊຍຕີຕິ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ, ‘‘ສງ຺ຂຕມຠິສງ຺ຂໂຣນ຺ຕີຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕສ຺ມາ ສງ຺ຂາຣາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໗໙) ເອວໍ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ສເຫຕຸກໍ ກຕ຺ວາ ວຸຈ຺ຈມານຕ຺ຕາ ນິຣຸຕ຺ຕິ, ອຠິລປີຍຕິ ເອເຕນ ອຕ຺ໂຖຕິ ອຠິລາໂປຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ນາມຎ຺ຈ ນາເມຕໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ – ສາມຎ຺ຎນາມໍ, ຄຸຓນາມໍ, ກິຕ຺ຕິມນາມໍ, ໂອປປາຕິກນາມນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຐມກປ຺ປິເກສຸ ມຫາຊເນນ ສມ຺ມນ຺ນິຕ຺ວາ ຐປິຕຕ຺ຕາ ‘‘ມຫາສມ຺ມໂຕ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ນາມໍ ສາມຎ຺ຎນາມໍ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ມຫາຊນສມ຺ມໂຕຕິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ‘ມຫາສມ຺ມໂຕ ມຫາສມ຺ມໂຕ’ຕ຺ເວວ ປຐມໍ ອກ຺ຂຣໍ ອຸປນິພ຺ພຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໑໓໑). ‘‘ຘມ຺ມກຖິໂກ ປໍສຸກູລິໂກ ວິນຍຘໂຣ ຕິປິຏກຘໂຣ ສທ຺ໂຘ ສໂຕ’’ຕິ ເອວຣູປໍ ຄຸຓໂຕ ອາຄຕນາມໍ ຄຸຓນາມໍ. ‘‘ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິອາທີນິປິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອເນການິ ນາມສຕານິ ຄຸຓນາມາເນວ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ນາມານິ, ສຄຸເຓນ ມເຫສິໂນ;

ຄຸເຓຫິ ນາມມຸທ຺ເຘຍ຺ຍໍ, ອປິ ນາມສຫສ຺ສໂຕ’’ຕິ.

ຍໍ ປນ ຊາຕສ຺ສ ກຸມາຣກສ຺ສ ນາມຄ຺ຄຫຓທິວເສ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍານໍ ສກ຺ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ສມີເປ ຐິຕາ ຎາຕກາ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ປກປ຺ເປຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ອສຸໂກ ນາມາ’’ຕິ ນາມໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ອິທໍ ກິຕ຺ຕິມນາມໍ. ຍາ ປນ ປຸຣິມປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອປຣປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍໍ ປຕຕິ, ປຸຣິມໂວຫາໂຣ ປຈ຺ຉິມໂວຫາເຣ ປຕຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ປຸຣິມກປ຺ເປປິ ຈນ຺ໂທ ຈນ຺ໂທເຍວ ນາມ, ເອຕຣຫິປິ ຈນ຺ໂທເຍວ. ອຕີເຕ ສູຣິໂຍ, ສມຸທ຺ໂທ, ປຖວີ, ປພ຺ພໂຕ ປພ຺ພໂຕເຍວ ນາມ, ເອຕຣຫິປິ ປພ຺ພໂຕເຍວາຕິ, ອິທໍ ໂອປປາຕິກນາມໍ. ອິທໍ ຈຕຸພ຺ພິຘມ຺ປິ ນາມໍ ເອກໍ ນາມເມວ ໂຫຕິ, ຕໍ ໂລກສງ຺ເກຕມຕ຺ຕສິທ຺ຘໍ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ອວິຊ຺ຊມານໍ. ອຎ຺ເຎ ປນ ‘‘ນາມໍ ນາມ ອຕ຺ຖໂຊຕໂກ ສທ຺ໂທ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ພລໂພຊ຺ຌງ຺ຄມຄ຺ຄງ຺ຄານໍ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣເນວ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ປຏິສມ຺ຠິທາຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໙-໓໑. ຎາຓຕ຺ຕຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໗໘. ຎາຓຕ຺ຕຍນິທ຺ເທເສ ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕໍ. ອນິມິຕ຺ເຕຕິ ສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕປຏິປກ຺ເຂ ນິພ຺ພາເນ. ອຘິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ຕນ຺ນິນ຺ນຠາເວນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິສ຺ສຏ຺ຐຕ຺ຕາ. ຜຸສ຺ສ ຜຸສ຺ສ ວຍໍ ປສ຺ສຕີຕິ ສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕໍ ຎາເຓນ ຜຸສິຕ຺ວາ ຜຸສິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຠງ຺ຄໍ ວິປສ຺ສນາຎາເຓເນວ ປສ຺ສຕິ. ເອເຕນ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນາ ສິທ຺ຘາ. ສາ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນໍ ສາເຘຕິ, ອນິຈ຺ຈສ຺ສ ທຸກ຺ຂຕ຺ຕາ ສາ ທຸກ຺ຂານຸປສ຺ສນໍ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສາ ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນນ຺ຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ຕິສ຺ໂສ ອນຸປສ຺ສນາ ວຸຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ອນິມິຕ຺ໂຕ ວິຫາໂຣຕິ ນິມິຕ຺ຕໍ ຠຍໂຕ ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ໂສ ວິປສ຺ສນຕ຺ຕຍວິຫາໂຣ ອນິມິຕ຺ຕວິຫາໂຣ ນາມ ໂຫຕິ. ປຓິຘິນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫໍ. ອປ຺ປຓິຫິເຕຕິ ຕຓ຺ຫາປຏິປກ຺ເຂ ນິພ຺ພາເນ. ອຠິນິເວສນ຺ຕິ ອຕ຺ຕາຠິນິເວສໍ. ສຸຎ຺ຎເຕຕິ ອຕ຺ຕວິຣຫິເຕ ນິພ຺ພາເນ. ສຸຎ຺ຎໂຕຕິ ສຸຎ຺ຎໍເຍວ ສຸຎ຺ຎໂຕ. ປວຕ຺ຕໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕ຺ວາຕິ ວິປາກປ຺ປວຕ຺ຕໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕ຺ວາ. ສຸຄຕິສງ຺ຂາຕວິປາກປ຺ປວຕ຺ຕາຠິນນ຺ທິໂນ ຫິ ສຕ຺ຕາ. ອຍໍ ປນ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕຸກາໂມ ຕໍ ປວຕ຺ຕໍ, ສພ຺ພຎ຺ຈ ສງ຺ຂາຣຄຕໍ ອນິຈ຺ຈາທິໂຕ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິເຍວ. ເອວຎ຺ຫິ ທິຏ຺ເຐ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ນ ອຎ຺ຎຖາ. ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາຕິ ອາວຊ຺ຊເນນ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ. ສມາປຊ຺ຊຕີຕິ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ. ອນິມິຕ຺ຕາ ສມາປຕ຺ຕີຕິ ນິມິຕ຺ຕໍ ຠຍໂຕ ທິສ຺ວາ ສມາປນ຺ນຕ຺ຕາ ອນິມິຕ຺ຕາ ສມາປຕ຺ຕິ ນາມ. ອນິມິຕ຺ຕວິຫາຣສມາປຕ຺ຕີຕິ ວິປສ຺ສນາວິຫາຣວເສນ ຈ ຜລສມາປຕ຺ຕິວເສນ ຈ ຕທຸຠຍໍ ນາມ ໂຫຕິ.

໗໙. ອິທານິ ສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕເມວ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຣູປນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຊຣາມຣຓຄ຺ຄຫເຓ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕເມວ. ‘‘ອຎ຺ໂຎ ອນິມິຕ຺ຕວິຫາໂຣ’’ຕິອາທີຫິ ວຸຕ຺ເຕເຍວ ນິຄເມຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕິ. ສງ຺ເຂເປນ ວິຫາຣຏ຺ເຐ ຎາຓໍ ນາມ ຜລສມາປຕ຺ຕິຍາ ປຸພ຺ພຠາເຄ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຎາເຓ ຐິຕສ຺ສ ວິປສ຺ສນາວິຫາຣນານຕ຺ເຕ ຎາຓໍ ສມາປຕ຺ຕຏ຺ເຐ ຎາຓໍ ນາມ ຜລສມາປຕ຺ຕິນານຕ຺ເຕ ຎາຓໍ. ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕຏ຺ເຐ ຎາຓໍ ນາມ ຕທຸຠຍນານຕ຺ເຕ ຎາຓໍ. ວິປສ຺ສນາວິຫາເຣເນວ ວີຕິນາເມຕຸກາໂມ ວິປສ຺ສນາວິຫາຣເມວ ປວຕ຺ເຕຕິ, ຜລສມາປຕ຺ຕິວິຫາເຣເນວ ວີຕິນາເມຕຸກາໂມ ວິປສ຺ສນາປຏິປາຏິຍາ ອຸສ຺ສກ຺ກິຕ຺ວາ ຜລສມາປຕ຺ຕິວິຫາຣເມວ ປວຕ຺ເຕຕິ, ຕທຸຠເຍນ ວີຕິນາເມຕຸກາໂມ ຕທຸຠຍໍ ປວຕ຺ເຕຕິ. ເອວໍ ປຸຄ຺ຄລາຘິປ຺ປາຍວເສນ ຕິວິຘໍ ຊາຕໍ. ເສສເມຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຎາຓວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ຕເມວ.

ຎາຓຕ຺ຕຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໒. ອານນ຺ຕຣິກສມາຘິຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໘໐. ອານນ຺ຕຣິກສມາຘິຎາຓນິທ຺ເທເສ ເນກ຺ຂມ຺ມວເສນາຕິອາທີສຸ ເນກ຺ຂມ຺ມອພ຺ຍາປາທອາໂລກສຎ຺ຎາອວິກ຺ເຂປຘມ຺ມວວຕ຺ຖານຎາຓປາໂມຊ຺ຊານິ ສຸກ຺ຂວິປສ຺ສກສ຺ສ ອຸປຈາຣຊ຺ຌານສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ກິເລສສ຺ສ ວິປກ຺ຂຠູຕາ ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ເອກຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ເອວ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອກຄ຺ຄຕາ ອວິກ຺ເຂໂປຕິ ເອກຄ຺ຄສ຺ສ ຠາໂວ ເອກຄ຺ຄຕາ, ນານາຣມ຺ມເຓ ນ ວິກ຺ຂິປຕິ ເຕນ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອວິກ຺ເຂໂປ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອກຄ຺ຄຕາສງ຺ຂາໂຕ ອວິກ຺ເຂໂປຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມາຘີຕິ ເອກາຣມ຺ມເຓ ສມໍ ອາຘີຍຕິ ເຕນ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມາຘິ ນາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ສ ສມາຘິສ຺ສ ວເສນາຕິ ອຸປຈາຣສມາຘິນາປິ ສມາຫິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຍຖາຠູຕາວໂພຘໂຕ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣສ຺ສ ສມາຘິສ຺ສ ວເສນ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຎາຓນ຺ຕິ ມຄ຺ຄຎາຓໍ ຍຖາກ຺ກເມນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຂີຍນ຺ຕີຕິ ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ຂີຍນ຺ຕິ. ອິຕີຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ນິຄມນໍ. ປຐມໍ ສມໂຖຕິ ປຸພ຺ພຠາເຄ ສມາຘິ ໂຫຕິ. ປຈ຺ຉາ ຎາຓນ຺ຕິ ອປຣຠາເຄ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ຎາຓໍ ໂຫຕິ.

ກາມາສໂວຕິ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓິກຣາໂຄ. ຠວາສໂວຕິ ຣູປາຣູປຠເວສຸ ຉນ຺ທຣາໂຄ ຌານນິກນ຺ຕິ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິສຫຊາໂຕ ຣາໂຄ ຠວວເສນ ປຕ຺ຖນາ. ທິຏ຺ຐາສໂວຕິ ທ຺ວາສຏ຺ຐິ ທິຏ຺ຐິໂຍ. ອວິຊ຺ຊາສໂວຕິ ທຸກ຺ຂາທີສຸ ອຏ຺ຐສຸ ຐາເນສຸ ອຎ຺ຎາຓໍ. ຠຸມ຺ມວຈເນນ ໂອກາສປຸຈ຺ຉໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນາ’’ຕິອາທິນາ ອາສວກ຺ຂຍກເຣນ ມຄ຺ເຄນ ອາສວກ຺ຂຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຖາ’’ຕິ ໂອກາສວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ກຕໍ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອນວເສໂສຕິ ນຕ຺ຖິ ເອຕສ຺ສ ອວເສໂສຕິ ອນວເສໂສ. ອປາຍຄມນີໂຍຕິ ນິຣຍຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິເປຕ຺ຕິວິສຍາສຸຣກາຍາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຸຂສງ຺ຂາຕາ ອຍາ ອເປຕຕ຺ຕາ ອປາຍາ, ຍສ຺ສ ສໍວິຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອປາເຍ ຄເມຕີຕິ ອປາຍຄມນີໂຍ. ອາສວກ຺ຂຍກຖາ ທຸຠໂຕວຸຏ຺ຐານກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕາ.

ອວິກ຺ເຂປວເສນາຕິ ປວຕ຺ຕມານສ຺ສ ສມາຘິສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍຠູຕສມາຘິວເສນ. ປຖວີກສິຓວເສນາຕິອາທີສຸ ທສ ກສິຓານິ ຕທາຣມ຺ມຓິກອປ຺ປນາສມາຘິວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ, ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິອາທໂຍ ມຣຓສ຺ສຕິ ອຸປສມານຸສ຺ສຕິ ຈ ອຸປຈາຣຊ຺ຌານວເສນ ວຸຕ຺ຕາ, ອານາປານສ຺ສຕິ ກາຍຄຕາສຕິ ຈ ອປ຺ປນາສມາຘິວເສນ ວຸຕ຺ຕາ, ທສ ອສຸຠາ ປຐມຊ຺ຌານວເສນ ວຸຕ຺ຕາ.

ພຸທ຺ຘໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອນຸສ຺ສຕິ ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິ. ‘‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫ’’ນ຺ຕິອາທິພຸທ຺ຘຄຸຓາຣມ຺ມຓາຍ (ມ. ນິ. ໑.໗໔; ອ. ນິ. ໓.໗໑; ໙.໒໗) ສຕິຍາ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ, ຕສ຺ສາ ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິຍາ ວເສນ. ຕຖາ ຘມ຺ມໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອນຸສ຺ສຕິ ຘມ຺ມານຸສ຺ສຕິ. ‘‘ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ’’ຕິອາທິຘມ຺ມຄຸຓາຣມ຺ມຓາຍ ສຕິຍາ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ສງ຺ຆໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອນຸສ຺ສຕິ ສງ຺ຆານຸສ຺ສຕິ. ‘‘ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ’’ຕິອາທິສງ຺ຆຄຸຓາຣມ຺ມຓາຍ ສຕິຍາ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ສີລໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອນຸສ຺ສຕິ ສີລານຸສ຺ສຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ອຂຓ຺ຑຕາທິສີລຄຸຓາຣມ຺ມຓາຍ ສຕິຍາ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຈາຄໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອນຸສ຺ສຕິ ຈາຄານຸສ຺ສຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ມຸຕ຺ຕຈາຄຕາທິຈາຄຄຸຓາຣມ຺ມຓາຍ ສຕິຍາ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ເທວຕາ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອນຸສ຺ສຕິ ເທວຕານຸສ຺ສຕິ. ເທວຕາ ສກ຺ຂິຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສທ຺ຘາທິຄຸຓາຣມ຺ມຓາຍ ສຕິຍາ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອານາປາເນ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສຕິ ອານາປານສ຺ສຕິ. ອານາປານນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາຍ ສຕິຍາ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ມຣຓໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສຕິ ມຣຓສ຺ສຕິ. ເອກຠວປຣິຍາປນ຺ນຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍຸປຈ຺ເຉທສງ຺ຂາຕມຣຓາຣມ຺ມຓາຍ ສຕິຍາ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ກຸຈ຺ຉິຕານໍ ເກສາທີນໍ ປຏິກູລານໍ ອາຍຕ຺ຕາ ອາກຣຕ຺ຕາ ກາໂຍຕິສງ຺ຂາເຕ ສຣີເຣ ຄຕາ ປວຕ຺ຕາ, ຕາທິສໍ ວາ ກາຍໍ ຄຕາ ສຕິ ກາຍຄຕາສຕິ. ‘‘ກາຍຄຕສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ຣສ຺ສໍ ອກຕ຺ວາ ‘‘ກາຍຄຕາສຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຕເຖວ ອິຘາປິ ກາຍຄຕາສຕິວເສນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເກສາທິເກສຸ ກາຍໂກຏ຺ຐາເສສຸ ປຏິກູລນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາຍ ສຕິຍາ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອຸປສມໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອນຸສ຺ສຕິ ອຸປສມານຸສ຺ສຕິ. ສພ຺ພທຸກ຺ຂູປສມາຣມ຺ມຓາຍ ສຕິຍາ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ທສ ອສຸຠາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາ.

໘໑. ທີຆໍ ອສ຺ສາສວເສນາຕິອາທີນິ ອປ຺ປນູປຈາຣສມາຘິເຠທໍເຍວ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕານິ. ທີຆໍ ອສ຺ສາສວເສນາຕິ ທີຆນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕອສ຺ສາສວເສນ. ‘‘ທີຆໍ ວາ ອສ຺ສສນ຺ໂຕ ທີຆໍ ອສ຺ສສາມີຕິ ປຊານາຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໓໗໔; ມ. ນິ. ໑.໑໐໗; ໓.໑໔໘) ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸປິ. ສພ຺ພກາຍປຏິສໍເວທີຕິ ສພ຺ພສ຺ສ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສກາຍສ຺ສ ປຏິສໍເວທີ. ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ກາຍສງ຺ຂາຣນ຺ຕິ ໂອຬາຣິກໍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສງ຺ຂາຕໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ປສ຺ສມ຺ເຠນ຺ໂຕ ວູປສເມນ຺ໂຕ. ‘‘ທີຆໍ ຣສ຺ສໍ ສພ຺ພກາຍປຏິສໍເວທີ ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ກາຍສງ຺ຂາຣ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາວ ຈຕຸກ຺ເກນ ອປ຺ປນາສມາຘິ ວຸຕ຺ໂຕ. ປີຕິປຏິສໍເວທີຕິ ປີຕິໍ ປາກຏໍ ກໂຣນ຺ໂຕ. ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣປຏິສໍເວທີຕິ ສຎ຺ຎາເວທນາສງ຺ຂາຕໍ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣໍ ປາກຏໍ ກໂຣນ຺ໂຕ. ອຠິປ຺ປໂມທຍໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ໂມເທນ຺ໂຕ. ສມາທຫໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ສມໍ ຐເປນ຺ໂຕ. ວິໂມຈຍໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ນີວຣຓາທີຫິ ວິໂມເຈນ຺ໂຕ. ປີຕິປຏິສໍເວທີ ສຸຂປຏິສໍເວທີ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣປຏິສໍເວທີ ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣນ຺ຕິ ຈຕຸກ຺ກຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕປຏິສໍເວທີ ອຠິປ຺ປໂມທຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາທຫໍ ຈິຕ຺ຕໍ ວິໂມຈຍໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈຕຸກ຺ກຎ຺ຈ ອປ຺ປນາສມາຘິວເສນ ວິປສ຺ສນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສມາຘິວເສນ ຈ ວຸຕ຺ຕານິ. ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີຕິ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາວເສນ. ວິຣາຄານຸປສ຺ສີຕິ ນິພ຺ພິທານຸປສນາວເສນ. ນິໂຣຘານຸປສ຺ສີຕິ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນາວເສນ. ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສີຕິ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນີວິປສ຺ສນາວເສນ. ສາ ຫິ ຕທງ຺ຄວເສນ ສທ຺ຘິໍ ຂນ຺ຘາຠິສງ຺ຂາເຣຫິ ກິເລເສ ປຣິຈ຺ຈຊຕິ. ສງ຺ຂຕໂທສທສ຺ສເນນ ຈ ຕພ຺ພິປຣີເຕ ນິພ຺ພາເນ ຕນ຺ນິນ຺ນຕາຍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ. ອິທໍ ຈຕຸກ຺ກໍ ວິປສ຺ສນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສມາຘິວເສເນວ ວຸຕ຺ຕໍ. ອສ຺ສາສວເສນ ປສ຺ສາສວເສນາຕິ ເຈຕ຺ຖ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສປວຕ຺ຕິມຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ຕທາຣມ຺ມຓກຣຓວເສນ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ປເນຕ຺ຖ ອານາປານກຖາຍໍ ອາວິຠວິສ຺ສຕິ.

ອານນ຺ຕຣິກສມາຘິຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໓. ອຣຓວິຫາຣຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໘໒. ອຣຓວິຫາຣຎາຓນິທ຺ເທເສ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາທໂຍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາ. ສຸຎ຺ຎໂຕ ວິຫາໂຣຕິ ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາຍ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ສຸຎ຺ຎຕາກາເຣເນວ ປວຕ຺ຕາ ອຣຫຕ຺ຕຜລສມາປຕ຺ຕິ. ອນິມິຕ຺ໂຕ ວິຫາໂຣຕິ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາຍ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ອນິມິຕ຺ຕາກາເຣນ ປວຕ຺ຕາ ອຣຫຕ຺ຕຜລສມາປຕ຺ຕິ. ອປ຺ປຓິຫິໂຕ ວິຫາໂຣຕິ ທຸກ຺ຂານຸປສ຺ສນາຍ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ອປ຺ປຓິຫິຕາກາເຣນ ປວຕ຺ຕາ ອຣຫຕ຺ຕຜລສມາປຕ຺ຕິ. ສຸຎ຺ຎເຕ ອຘິມຸຕ຺ຕຕາຕິ ສຸຎ຺ຎເຕ ຜລສມາປຕ຺ຕິຍາ ປຸພ຺ພຠາຄປຎ຺ຎາວເສນ ອຘິມຸຕ຺ຕຕາ. ເສສທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ປຐມໍ ຌານນ຺ຕິອາທີຫິ ອຣຫຕ຺ຕຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕຸກາມສ຺ສ ວິປສ຺ສນາຍ ອາຣມ຺ມຓຠູຕາ ຌານສມາປຕ຺ຕິໂຍ ວຸຕ຺ຕາ. ອຣຫໂຕເຍວ ຫິ ວິປສ຺ສນາຜລສມາປຕ຺ຕິປຓີຕາຘິມຸຕ຺ຕິຌານສມາປຕ຺ຕິໂຍ ສພ຺ພກິເລສານໍ ປຫີນຕ຺ຕາ ‘‘ອຣຓວິຫາໂຣ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ອຣຫນ຺ຕິ.

ປຐເມນ ຌາເນນ ນີວຣເຓ ຫຣຕີຕິ ອຣຓວິຫາໂຣຕິ ປຐມຊ຺ຌານສມງ຺ຄີ ປຐເມນ ຌາເນນ ນີວຣເຓ ຫຣຕີຕິ ຕໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຣຓວິຫາໂຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຣຫໂຕ ນີວຣຓາຠາເວປິ ນີວຣຓວິປກ຺ຂຕ຺ຕາ ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ນີວຣເຓ ຫຣຕີຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວິປສ຺ສນາຜລສມາປຕ຺ຕິປຓີຕາຘິມຸຕ຺ຕິວເສນ ຕິຘາ ອຣຓວິຫາຣຎາຓໍ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ກສ຺ມາ ຌານສມາປຕ຺ຕິໂຍວ ອຣຓວິຫາໂຣຕິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາຕິ ເຈ? ອຸທ຺ເທສວເສເນວ ຕາສໍ ຕິສ຺ສນ຺ນໍ ອຣຓວິຫາຣຕາຍ ສິທ຺ຘຕ຺ຕາ. ຜລສມາປຕ຺ຕິວິປສ຺ສນາຍ ປນ ຠູມິຠູຕານໍ ຌານສມາປຕ຺ຕີນໍ ອຣຓວິຫາຣຕາ ອວຸຕ຺ເຕ ນ ສິຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ມາ ອສິທ຺ຘເມວ ສາເຘຕຸໍ ‘‘ປຐມໍ ຌານໍ ອຣຓວິຫາໂຣ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕາສຎ຺ຫິ ອຣຓວິຫາຣຕາ ອຸທ຺ເທສວເສນ ອສິທ຺ຘາປິ ນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສິທ຺ຘາຕິ. ເຕສໍ ວາ ໂຍຊິຕນເຍເນວ ‘‘ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎໍ ຫຣຕີຕິ ອຣຓວິຫາໂຣ, ທຸກ຺ຂານຸປສ຺ສນາ ສຸຂສຎ຺ຎໍ ຫຣຕີຕິ ອຣຓວິຫາໂຣ, ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາ ອຕ຺ຕສຎ຺ຎໍ ຫຣຕີຕິ ອຣຓວິຫາໂຣ, ສຸຎ຺ຎໂຕ ວິຫາໂຣ ອສຸຎ຺ຎຕໍ ຫຣຕີຕິ ອຣຓວິຫາໂຣ, ອນິມິຕ຺ໂຕ ວິຫາໂຣ ນິມິຕ຺ຕໍ ຫຣຕີຕິ ອຣຓວິຫາໂຣ, ອປ຺ປຓິຫິໂຕ ວິຫາໂຣ ປຓິຘິໍ ຫຣຕີຕິ ອຣຓວິຫາໂຣ, ສຸຎ຺ຎຕາຘິມຸຕ຺ຕຕາ ອສຸຎ຺ຎຕາຘິມຸຕ຺ຕິໍ ຫຣຕີຕິ ອຣຓວິຫາໂຣ, ອນິມິຕ຺ຕາຘິມຸຕ຺ຕຕາ ນິມິຕ຺ຕາຘິມຸຕ຺ຕິໍ ຫຣຕີຕິ ອຣຓວິຫາໂຣ, ອປ຺ປຓິຫິຕາຘິມຸຕ຺ຕຕາ ປຓິຫິຕາຘິມຸຕ຺ຕິໍ ຫຣຕີຕິ ອຣຓວິຫາໂຣ’’ຕິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ອຣຓວິຫາຣຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໔. ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໘໓. ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິຎາຓນິທ຺ເທເສ ສມຖພລນ຺ຕິ ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທໂຍ ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ເມ ສເມຕີຕິ ສມໂຖ, ໂສເຍວ ອກມ຺ປນີຍຏ຺ເຐນ ພລໍ. ອນາຄາມິອຣຫນ຺ຕານໍເຍວ ສມາຘິປຏິປກ຺ຂສ຺ສ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ປຫາເນນ ສມາຘິສ຺ມິໍ ປຣິປູຣກາຣິຠາວປ຺ປຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເຕສໍເຍວ ສມາຘິ ພລປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ກຕ຺ວາ ‘‘ສມຖພລ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ນ ອຎ຺ເຎສໍ. ສມາຘິພລນ຺ຕິປິ ປາໂຐ. ວິປສ຺ສນາພລນ຺ຕິ ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ວິວິເຘຫິ ອາກາເຣຫິ ຘມ຺ເມ ປສ຺ສຕີຕິ ວິປສ຺ສນາ, ສາເຍວ ອກມ຺ປນີຍຏ຺ເຐນ ພລໍ. ເຕສໍເຍວ ອຸຠິນ຺ນໍ ພລປ຺ປຕ຺ຕໍ ວິປສ຺ສນາຎາຓໍ. ຕຕ຺ຖ ສມຖພລໍ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານວູປສມນຕ຺ຖໍ ນິໂຣເຘ ຈ ປຏິປາທນຕ຺ຖໍ, ວິປສ຺ສນາພລໍ ປວຕ຺ເຕ ອາທີນວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ນິໂຣເຘ ຈ ອານິສໍສທສ຺ສນຕ຺ຖໍ.

ນີວຣເຓຕິ ນິມິຕ຺ຕຕ຺ເຖ ຠຸມ຺ມວຈນໍ, ນີວຣຓນິມິຕ຺ຕໍ ນີວຣຓປຈ຺ຈຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຣຓຕ຺ເຖ ວາ ຠຸມ຺ມວຈນໍ, ນີວຣເຓນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ກມ຺ປຕີຕິ ຌານສມງ຺ຄີປຸຄ຺ຄໂລ. ອຖ ວາ ຌານນ຺ຕິ ຌານງ຺ຄານໍ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ ປຐເມນ ຌາເນນ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສມາຘິ ນີວຣເຓ ນ ກມ຺ປຕິ. ອຍເມວ ເຈຕ຺ຖ ໂຍຊນາ ຄເຫຕພ຺ພາ. ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈ ຈາຕິ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທ ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈ ຈ. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈນ຺ຕິ ຈ ອຸທ຺ຘຕຠາໂວ, ຕໍ ອວູປສມລກ຺ຂຓໍ. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕກິເລເສ ຈາຕິ ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈນ ສຫຄເຕ ເອກຸປ຺ປາທາທິຠາວໍ ຄເຕ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ໂມຫອຫິຣິກອໂນຕ຺ຕປ຺ປກິເລເສ ຈ. ຂນ຺ເຘ ຈາຕິ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈຕຸກ຺ຂນ຺ເຘ ຈ. ນ ກມ຺ປຕິ ນ ຈລຕິ ນ ເວຘຕີຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎເວວຈນານິ. ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈ ນ ກມ຺ປຕິ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕກິເລເສ ນ ຈລຕິ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕກ຺ຂນ຺ເຘ ນ ເວຘຕີຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ວິປສ຺ສນາພລໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍເຍວ ອນຸປສ຺ສນານໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຕາສໍເຍວ ວເສນ ວິປສ຺ສນາພລໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອວິຊ຺ຊາຍ ຈາຕິ ທ຺ວາທສສຸປິ ອກຸສລຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທສຸ ອວິຊ຺ຊາຍ ຈ. ອວິຊ຺ຊາສຫຄຕກິເລເສ ຈາຕິ ຍຖາໂຍຄໍ ອວິຊ຺ຊາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໂລຠໂທສມານທິຏ຺ຐິວິຈິກິຈ຺ຉາຖິນອຸທ຺ຘຈ຺ຈອຫິຣິກອໂນຕ຺ຕປ຺ປກິເລເສ ຈ.

ວຈີສງ຺ຂາຣາຕິ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາ. ‘‘ປຸພ຺ເພ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ວິຕກ຺ເກຕ຺ວາ ວິຈາເຣຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ວາຈໍ ຠິນ຺ທຕິ, ຕສ຺ມາ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາ ວຈີສງ຺ຂາໂຣ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໖໓) ວຈນໂຕ ວາຈໍ ສງ຺ຂໂຣນ຺ຕິ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕີຕິ ວຈີສງ຺ຂາຣາ. ກາຍສງ຺ຂາຣາຕິ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ. ‘‘ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ກາຍິກາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ ກາຍປຏິພທ຺ຘາ, ຕສ຺ມາ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ກາຍສງ຺ຂາໂຣ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໖໓) ວຈນໂຕ ກາເຍນ ສງ຺ຂຣີຍນ຺ຕີຕິ ກາຍສງ຺ຂາຣາ. ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘນ຺ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ເວທນາຍ ຈ ນິໂຣຘໍ. ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣາຕິ ສຎ຺ຎາ ຈ ເວທນາ ຈ. ‘‘ເຈຕສິກາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ ຈິຕ຺ຕປຏິພທ຺ຘາ, ຕສ຺ມາ ສຎ຺ຎາ ຈ ເວທນາ ຈ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໖໓) ວຈນໂຕ ຈິຕ຺ເຕນ ສງ຺ຂຣີຍນ຺ຕີຕິ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣາ.

໘໔. ຎາຓຈຣິຍາສຸ ອນຸປສ຺ສນາວສາເນ, ວິວຏ຺ຏນານຸປສ຺ສນາຄຫເຓນ ວາ ຕສ຺ສາ ອາທິຠູຕາ ຈຣິຍາກຖາຍ ຎາຓຈຣິຍາຕິ ວຸຕ຺ຕາ ເສສານຸປສ຺ສນາປິ ຄຫິຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ໂສຬສຫິ ຎາຓຈຣິຍາຫີຕິ ຈ ອຸກ຺ກຏ຺ຐປຣິຈ຺ເຉໂທ, ອນາຄາມິສ຺ສ ປນ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຜລວຊ຺ຊາຫິ ຈຸທ຺ທສຫິປິ ໂຫຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓພລຕ຺ຕາ.

໘໕. ນວຫິ ສມາຘິຈຣິຍາຫີຕິ ເອຕ຺ຖ ປຐມຊ຺ຌານາທີຫິ ອຏ຺ຐ, ປຐມຊ຺ຌານາທີນໍ ປຏິລາຠຕ຺ຖາຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸປຈາຣຊ຺ຌານວເສນ ເອກາຕິ ນວ ສມາຘິຈຣິຍາ. ພລຈຣິຍານໍ ກິໍ ນານຕ຺ຕໍ? ສມຖພເລນປິ ຫິ ‘‘ເນກ຺ຂມ຺ມວເສນາ’’ຕິອາທີຫິ ສຕ຺ຕຫິ ປຣິຍາເຍຫິ ອຸປຈາຣສມາຘິ ວຸຕ຺ໂຕ, ເປຍ຺ຍາລວິຕ຺ຖາຣໂຕ ‘‘ປຐມຊ຺ຌານວເສນາ’’ຕິອາທີຫິ ສມສຕ຺ຕຕິຍາ ວາເຣຫິ ຍຖາໂຍຄໍ ອປ຺ປນູປຈາຣສມາຘິ ວຸຕ຺ໂຕ, ສມາຘິຈຣິຍາຍປິ ‘‘ປຐມໍ ຌານ’’ນ຺ຕິອາທີຫິ ອຏ຺ຐຫິ ປຣິຍາເຍຫິ ອປ຺ປນາສມາຘິ ວຸຕ຺ໂຕ. ປຐມໍ ຌານໍ ປຏິລາຠຕ຺ຖາຍາຕິອາທີຫິ ອຏ຺ຐຫິ ປຣິຍາເຍຫິ ອຸປຈາຣສມາຘິ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ອຸຠຍຕ຺ຖາປິ ອປ຺ປນູປຈາຣສມາຘິເຍວ ວຸຕ຺ໂຕ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ອກມ຺ປິຍຏ຺ເຐນ ພລານິ ວສີຠາວຏ຺ເຐນ ຈຣິຍາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ວິປສ຺ສນາພເລ ປນ ສຕ຺ຕ ອນຸປສ຺ສນາວ ‘‘ວິປສ຺ສນາພລ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ຎາຓຈຣິຍາຍ ສຕ຺ຕ ຈ ອນຸປສ຺ສນາ ວຸຕ຺ຕາ, ວິວຏ຺ຏນານຸປສ຺ສນາທໂຍ ນວ ຈ ວິເສເສຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕາ. ອິທໍ ເນສໍ ນານຕ຺ຕໍ. ສຕ຺ຕ ອນຸປສ຺ສນາ ປນ ອກມ຺ປິຍຏ຺ເຐນ ພລານິ ວສີຠາວຏ຺ເຐນ ຈຣິຍາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

‘‘ວສີຠາວຕາ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໓໔ ມາຕິກາ) ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕວສິໂຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸໍ ວສີຕິ ປຎ຺ຈ ວສິໂຍຕິ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄໂວຫາເຣນ ວຸຕ຺ຕໍ. ວໂສ ເອວ ວສີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປຸນ ປຸຄ຺ຄລາຘິຏ຺ຐານາຍ ເທສນາຍ ຕາ ວສິໂຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ອາວຊ຺ຊນວສີຕິອາທິມາຫ. ອາວຊ຺ຊນາຍ ວໂສ ອາວຊ຺ຊນວໂສ, ໂສ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ອາວຊ຺ຊນວສີ. ເອເສວ ນໂຍ ເສເສສຸ. ປຐມໍ ຌານໍ ຍຕ຺ຖິຈ຺ຉກນ຺ຕິ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ປເທເສ ອິຈ຺ຉຕິ ຄາເມ ວາ ອຣຎ຺ເຎ ວາ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອາວຊ຺ຊຕິ. ຍທິຈ຺ຉກນ຺ຕິ ຍທາ ຍທາ ກາເລ ສີຕກາເລ ວາ ອຸຓ຺ຫກາເລ ວາ, ຕທາ ຕທາ ອາວຊ຺ຊຕິ. ອຖ ວາ ຍໍ ຍໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອິຈ຺ຉຕິ ປຖວີກສິຓາຣມ຺ມຓໍ ວາ ເສສາຣມ຺ມຓໍ ວາ, ຕໍ ຕໍ ອາວຊ຺ຊຕິ. ເອເກກກສິຓາຣມ຺ມຓສ຺ສາປິ ຌານສ຺ສ ວສິຕານໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຸຣິມໂຍຊນາເຍວ ສຸນ຺ທຣຕຣາ. ຍາວຕິຈ຺ຉກນ຺ຕິ ຍາວຕກໍ ກາລໍ ອິຈ຺ຉຕິ ອຈ຺ຉຣາສງ຺ຆາຕມຕ຺ຕໍ ສຕ຺ຕາຫໍ ວາ, ຕາວຕກໍ ກາລໍ ອາວຊ຺ຊຕິ. ອາວຊ຺ຊນາຍາຕິ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນາຍ. ທນ຺ຘາຍິຕຕ຺ຕນ຺ຕິ ອວສວຕ຺ຕິຠາໂວ, ອລສຠາໂວ ວາ. ສມາປຊ຺ຊຕີຕິ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ອປ຺ເປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຘິຏ຺ຐາຕີຕິ ອນ຺ໂຕສມາປຕ຺ຕິຍໍ ອຘິກໍ ກຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ວຸຏ຺ຐານວສິຍໍປຐມໍ ຌານນ຺ຕິ ນິສ຺ສກ຺ກຕ຺ເຖ ອຸປໂຍຄວຈນໍ, ປຐມຊ຺ຌານາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕີຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຊວເນຫິ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປສ຺ສຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ປາຬິວຓ຺ຓນາ.

ອຍໍ ປນ ອຕ຺ຖປ຺ປກາສນາ – ປຐມຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ວິຕກ຺ກໍ ອາວຊ຺ຊຍໂຕ ຠວງ຺ຄໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕາວຊ຺ຊນານນ຺ຕຣໍ ວິຕກ຺ກາຣມ຺ມຓາເນວ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຎ຺ຈ ວາ ຊວນານິ ຊວນ຺ຕິ, ຕໂຕ ທ຺ເວ ຠວງ຺ຄານິ, ຕໂຕ ປຸນ ວິຈາຣາຣມ຺ມຓໍ ອາວຊ຺ຊນໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຊວນານີຕິ ເອວໍ ປຎ຺ຈສຸ ຌານງ຺ເຄສຸ ຍທາ ນິຣນ຺ຕຣໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເປເສຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ອຖສ຺ສ ອາວຊ຺ຊນວສີ ສິທ຺ຘາວ ໂຫຕິ. ອຍໍ ປນ ມຕ຺ຖກປ຺ປຕ຺ຕາ ວສີ ຠຄວໂຕ ຍມກປາຏິຫາຣິເຍວ ລພ຺ຠຕິ. ອິໂຕ ປຣໍ ສີຆຕຣາ ອາວຊ຺ຊນວສີ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອຎ຺ເຎສໍ ປນ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ຠວງ຺ຄວາເຣ ຄຓນາ ນຕ຺ຖິ. ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣສ຺ສ ນນ຺ໂທປນນ຺ທທມເນ ວິຍ ສີຆໍ ສມາປຕ຺ຕິສມາປຊ຺ຊນສມຕ຺ຖຕາ ສມາປຊ຺ຊນວສີ ນາມ. ອຈ຺ຉຣາມຕ຺ຕໍ ວາ ທສຈ຺ຉຣາມຕ຺ຕໍ ວາ ຂຓໍ ສມາປຕ຺ຕິໍ ຐເປຕຸໍ ສມຕ຺ຖຕາ ອຘິຏ຺ຐານວສີ ນາມ. ຕເຖວ ຕໂຕ ລຫຸໍ ວຸຏ຺ຐານສມຕ຺ຖຕາ ວຸຏ຺ຐານວສີ ນາມ. ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວສີ ປນ ອາວຊ຺ຊນວສິຍາ ເອວ ວຸຕ຺ຕາ. ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຊວນາເນວ ຫິ ຕຕ຺ຖ ອາວຊ຺ຊນານນ຺ຕຣານີຕິ. ອິຕິ ອາວຊ຺ຊນວສິຍາ ສິທ຺ຘາຍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວສີ ສິທ຺ຘາ ໂຫຕິ, ອຘິຏ຺ຐານວສິຍາ ຈ ສິທ຺ຘາຍ ວຸຏ຺ຐານວສີ ສິທ຺ຘາ ໂຫຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ‘‘ອຍໍ ປນ ມຕ຺ຖກປ຺ປຕ຺ຕາ ວສີ ຠຄວໂຕ ຍມກປາຏິຫາຣິເຍວ ລພ຺ຠຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປາຏິຫາຣິຍກາເລ ຌານງ຺ຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓານໍ ອຠາວໂຕ ນານາວິຘວຓ຺ຓາທິນິມ຺ມານສ຺ສ ນານາກສິຓວເສນ ອິຊ຺ຌນໂຕ ຕໍຕໍກສິຓາຣມ຺ມຓໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕຸກາມສ຺ສ ຍຖາຣຸຈິ ລຫຸໍ ຕສ຺ມິໍ ກສິເຓ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອາວຊ຺ຊນປວຕ຺ຕນສມຕ຺ຖຕາ ອາວຊ຺ຊນວສີ, ຕທາວຊ຺ຊນວີຖິຍໍເຍວ ຕສ຺ສ ຌານສ຺ສ ອປ຺ປນາສມຕ຺ຖຕາສມາປຊ຺ຊນສມຕ຺ຖຕາ ສມາປຊ຺ຊນວສີ. ເອວຎ຺ຫິ ວຸຈ຺ຈມາເນ ຍຸຕ຺ຕິ ຈ ນ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ, ວສີປຏິປາຏິ ຈ ຍຖາກ຺ກເມເນວ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ຌານງ຺ຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາຍໍ ປນ ‘‘ມຕ຺ຖກປ຺ປຕ຺ຕາເຍວ ປຎ຺ຈ ຊວນານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ສຕ຺ຕສຸປິ ຊວເນສຸ ຊວນ຺ເຕສຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວສີເຍວ ໂຫຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ‘‘ປຐມຊ຺ຌານໍ ອາວຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຈນໍ ນ ຍຸຊ຺ຊຕີຕິ ເຈ? ຍຖາ ກສິເຓ ປວຕ຺ຕໍ ຌານໍ ກາຣໂຓປຈາເຣນ ກສິຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຖາ ຌານປຈ຺ຈຍໍ ກສິຓໍ ‘‘ສຸໂຂ ພຸທ຺ຘານມຸປ຺ປາໂທ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ປ. ໑໙໔) ວິຍ ຜໂລປຈາເຣນ ຌານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນ ກາເລ ຐຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ນິທ຺ທາຍ ປພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຸນ ນິທ຺ໂທກ຺ກມເນ ວິຍ ປຸນ ຌາໂນກ຺ກມເນ ສຕິປິ ອຘິຏ຺ຐານວສີເຍວ ນາມ, ຍຖາປຣິຈ຺ເຉເທນ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ປນ ວຸຏ຺ຐາເນເຍວ ອຘິຏ຺ຐາເນ ສຕິປິ ວຸຏ຺ຐານວສີ ນາມ ໂຫຕີຕິ ອຍໍ ເຕສໍ ວິເສໂສ.

ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິຍາ ວິຠາວນຕ຺ຖໍ ປນ ອິທໍ ປຎ຺ຫກມ຺ມໍ – ກາ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິ, ເກ ຕໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເກ ນ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ກຕ຺ຖ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ກສ຺ມາ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ກຖຎ຺ຈສ຺ສາ ສມາປຊ຺ຊນໍ ໂຫຕິ, ກຖໍ ຐານໍ, ກຖໍ ວຸຏ຺ຐານໍ, ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ກິນ຺ນິນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ມຕສ຺ສ ຈ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ຈ ໂກ ວິເສໂສ, ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິ ກິໍ ສງ຺ຂຕາ ອສງ຺ຂຕາ ໂລກິຍາ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ນິປ຺ຜນ຺ນາ ອນິປ຺ຜນ຺ນາຕິ?

ຕຕ຺ຖ ກາ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕີຕິ? ຍາ ອນຸປຸພ຺ພນິໂຣຘວເສນ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ຘມ຺ມານໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິ.

ເກ ຕໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເກ ນ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ? ສພ຺ເພປິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ໂສຕາປນ຺ນາ ສກທາຄາມິໂນ ສຸກ຺ຂວິປສ຺ສກາ ຈ ອນາຄາມີ ອຣຫນ຺ໂຕ ນ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິລາຠິໂນ ປນ ອນາຄາມິໂນ ຈ ຂີຓາສວາ ຈ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

ກຕ຺ຖ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ? ປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວ. ກສ຺ມາ? ອນຸປຸພ຺ພສມາປຕ຺ຕິສພ຺ຠາວໂຕ. ຈຕຸໂວກາຣຠເວ ປນ ປຐມຊ຺ຌານາທີນໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິເຍວ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ນ ສກ຺ກາ ຕຕ຺ຖ ສມາປຊ຺ຊິຕຸໍ.

ກສ຺ມາ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ? ສງ຺ຂາຣານໍ ປວຕ຺ຕິເຠເທ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕ຺ວາ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອຈິຕ຺ຕກາ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ນິໂຣຘໍ ນິພ຺ພານໍ ປຕ຺ວາ ສຸຂໍ ວິຫຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

ກຖໍ ຈສ຺ສາ ສມາປຊ຺ຊນໍ ໂຫຕີຕິ? ສມຖວິປສ຺ສນາວເສນ ອຸສ຺ສກ຺ກິຕ຺ວາ ກຕປຸພ຺ພກິຈ຺ຈສ຺ສ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ນິໂຣຘຍໂຕ ເອວມສ຺ສາ ສມາປຊ຺ຊນໍ ໂຫຕິ. ໂຍ ຫິ ສມຖວເສເນວ ອຸສ຺ສກ຺ກຕິ, ໂສ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ໂຍ ວິປສ຺ສນາວເສເນວ ອຸສ຺ສກ຺ກຕິ, ໂສ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ໂຍ ປນ ອຸຠຍວເສນ ອຸສ຺ສກ຺ກິຕ຺ວາ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ນິໂຣເຘຕິ, ໂສ ຕໍ ສມາປຊ຺ຊຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ.

ອຍໍ ປນ ວິຕ຺ຖາໂຣ – ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ນິໂຣຘໍ ສມາປຊ຺ຊິຕຸກາໂມ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ສຸໂຘຕຫຕ຺ຖປາໂທ ວິວິຕ຺ເຕ ໂອກາເສ ສຸປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທຕິ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ອຸຊຸໍ ກາຍໍ ປຓິຘາຍ ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ. ໂສ ປຐມຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຂາເຣ ອນິຈ຺ຈໂຕ ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຕ຺ຕໂຕ ວິປສ຺ສຕິ. ວິປສ຺ສນາ ປເນສາ ຕິວິຘາ ໂຫຕິ – ສງ຺ຂາຣປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນກວິປສ຺ສນາ, ຜລສມາປຕ຺ຕິວິປສ຺ສນາ, ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິວິປສ຺ສນາຕິ. ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຂາຣປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນກວິປສ຺ສນາ ມນ຺ທາ ວາ ໂຫຕຸ ຕິກ຺ຂາ ວາ, ມຄ຺ຄສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິເຍວ. ຜລສມາປຕ຺ຕິວິປສ຺ສນາ ຕິກ຺ຂາວ ວຏ຺ຏຕິ ມຄ຺ຄຠາວນາສທິສາ. ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິວິປສ຺ສນາ ປນ ນາຕິມນ຺ທາ ນາຕິຕິກ຺ຂາ ວຏ຺ຏຕິ. ຕສ຺ມາ ເອສ ນາຕິມນ຺ທາຍ ນາຕິຕິກ຺ຂາຍ ວິປສ຺ສນາຍ ເຕ ສງ຺ຂາເຣ ວິປສ຺ສຕິ. ຕໂຕ ທຸຕິຍຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຂາເຣ ຕເຖວ ວິປສ຺ສຕິ. ຕໂຕ ຕຕິຍຊ຺ຌານໍ…ເປ… ຕໂຕ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຂາເຣ ຕເຖວ ວິປສ຺ສຕິ. ອຖ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ກໂຣຕິ – ນານາພທ຺ຘອວິໂກປນໍ, ສງ຺ຆປຏິມານນໍ, ສຕ຺ຖຸປກ຺ໂກສນໍ, ອທ຺ຘານປຣິຈ຺ເຉທນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນານາພທ຺ຘອວິໂກປນນ຺ຕິ ຍໍ ອິມິນາ ຠິກ຺ຂຸນາ ສທ຺ຘິໍ ເອກາພທ຺ຘໍ ນ ໂຫຕິ, ນານາພທ຺ຘໍ ຫຸຕ຺ວາ ຐິຕໍ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ວາ ມຎ຺ຈປີຐໍ ວາ ນິວາສເຄຫໍ ວາ ອຎ຺ຎໍ ວາ ປນ ກິຎ຺ຈິ ປຣິກ຺ຂາຣຊາຕໍ, ຕໍ ຍຖາ ນ ວິກຸປ຺ປຕິ, ອຄ຺ຄິອຸທກວາຕໂຈຣອຸນ຺ທູຣາທີນໍ ວເສນ ນ ວິນສ຺ສຕິ, ເອວໍ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຣິທໍ ອຘິຏ຺ຐານວິຘານໍ – ‘‘ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ອິມສ຺ມິໍ ສຕ຺ຕາຫພ຺ຠນ຺ຕເຣ ມາ ອຄ຺ຄິນາ ຌາຍຕຸ, ມາ ອຸທເກນ ວຸຍ຺ຫຕຸ, ມາ ວາເຕນ ວິທ຺ຘໍສຕຸ, ມາ ໂຈເຣຫິ ຫຣີຍຕຸ, ມາ ອຸນ຺ທູຣາທີຫິ ຂຊ຺ຊຕູ’’ຕິ. ເອວໍ ອຘິຏ຺ຐິເຕ ຕໍ ສຕ຺ຕາຫໍ ຕສ຺ສ ນ ໂກຈິ ປຣິສ຺ສໂຍ ໂຫຕິ, ອນຘິຏ຺ຐຫໂຕ ປນ ອຄ຺ຄິອາທີຫິ ວິນສ຺ສຕິ. ອິທໍ ນານາພທ຺ຘອວິໂກປນໍ ນາມ. ຍໍ ປນ ເອກາພທ຺ຘໍ ໂຫຕິ ນິວາສນປາຣຸປນໍ ວາ ນິສິນ຺ນາສນໍ ວາ, ຕຕ຺ຖ ວິສຸໍ ອຘິຏ຺ຐານກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ສມາປຕ຺ຕິເຍວ ນໍ ຣກ຺ຂຕິ.

ສງ຺ຆປຏິມານນນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ປຏິມານນໍ ອຸທິກ຺ຂນໍ. ຍາວ ເອໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຕາວ ສງ຺ຆກມ຺ມສ຺ສ ອກຣຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖ ຈ ນ ປຏິມານນໍ ເອຕສ຺ສ ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈໍ, ປຏິມານນາວຊ຺ຊນໍ ປນ ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈໍ. ຕສ຺ມາ ເອວໍ ອາວຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ – ‘‘ສເຈ ມຍິ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິໂຣຘໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ເນ ສງ຺ໂຆ ອປໂລກນກມ຺ມາທີສຸ ກິຎ຺ຈິເທວ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຍາວ ມໍ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນ ປກ຺ໂກສຕິ, ຕາວເທວ ວຸຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ເອວໍ ກຕ຺ວາ ສມາປນ຺ໂນ ຫິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ວຸຏ຺ຐາຕິເຍວ. ໂຍ ປນ ເອວໍ ນ ກໂຣຕິ, ສງ຺ໂຆ ຈ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ອສຸໂກ ຠິກ຺ຂຸ ກຸຫິ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ນິໂຣຘໍ ສມາປນ຺ໂນ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ກຎ຺ຈິ ຠິກ຺ຂຸໍ ເປເສຕິ ‘‘ຄຈ຺ຉ ຕໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ວຈເນນ ປກ຺ໂກສາ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສວນູປຈາເຣ ຐຕ຺ວາ ‘‘ສງ຺ໂຆ ຕໍ ອາວຸໂສ ປຏິມາເນຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ເຕເຍວ ວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ. ເອວໍຄຣຸກາ ຫິ ສງ຺ຆສ຺ສ ອາຓາ ນາມ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຍຖາ ສຍເມວ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ເອວໍ ສມາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ.

ສຕ຺ຖຸປກ຺ໂກສນນ຺ຕິ ອິຘາປິ ສຕ຺ຖຸປກ຺ໂກສນາວຊ຺ຊນເມວ ອິມສ຺ສ ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈໍ. ຕສ຺ມາ ຕມ຺ປິ ເອວໍ ອາວຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ – ‘‘ສເຈ ມຍິ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິໂຣຘໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ເນ ສຕ຺ຖາ ໂອຕິຓ຺ເຓ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ວາ ປຎ຺ຎເປຕິ, ຕຖາຣູປາຍ ວາ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ຍາວ ມໍ ໂກຈິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນ ປກ຺ໂກສຕິ, ຕາວເທວ ວຸຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ເອວໍ ກຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ຫິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ວຸຏ຺ຐາຕິເຍວ. ໂຍ ປນ ເອວໍ ນ ກໂຣຕິ, ສຕ຺ຖາ ຈ ສງ຺ເຆ ສນ຺ນິປຕິເຕ ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ອສຸໂກ ຠິກ຺ຂຸ ກຸຫິ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ນິໂຣຘໍ ສມາປນ຺ໂນ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ກຎ຺ຈິ ຠິກ຺ຂຸໍ ເປເສຕິ ‘‘ຄຈ຺ຉ ຕໍ ມມ ວຈເນນ ປກ຺ໂກສາ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສວນູປຈາເຣ ຐຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ເຕເຍວ ວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ. ເອວໍຄຣຸກຎ຺ຫິ ສຕ຺ຖຸປກ຺ໂກສນໍ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຍຖາ ສຍເມວ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ເອວໍ ສມາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ.

ອທ຺ຘານປຣິຈ຺ເຉໂທຕິ ຊີວິຕທ຺ຘານສ຺ສ ປຣິຈ຺ເຉໂທ. ອິມິນາ ຫິ ຠິກ຺ຂຸນາ ອທ຺ຘານປຣິຈ຺ເຉເທ ກຸສເລນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ອາຍຸສງ຺ຂາຣາ ສຕ຺ຕາຫໍ ປວຕ຺ຕິສ຺ສນ຺ຕິ, ນ ປວຕ຺ຕິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາວ ສມາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຫິ ສຕ຺ຕາຫພ຺ຠນ຺ຕເຣ ນິຣຸຊ຺ຌນເກ ອາຍຸສງ຺ຂາເຣ ອນາວຊ຺ຊິຕ຺ວາວ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິ ມຣຓໍ ປຏິພາຫິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ອນ຺ໂຕນິໂຣເຘ ມຣຓສ຺ສ ນຕ຺ຖິຕາຍ ອນ຺ຕຣາວ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ຕສ຺ມາ ເອຕໍ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາວ ສມາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ອວເສສຎ຺ຫິ ອນາວຊ຺ຊິຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ອິທໍ ປນ ອາວຊ຺ຊິຕພ຺ພເມວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂສ ເອວໍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ອິມໍ ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ. ອເຖກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ຈິຕ຺ຕວາເຣ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຈິຕ຺ຕໂກ ໂຫຕິ, ນິໂຣຘໍ ຜຸສຕິ. ກສ຺ມາ ປນສ຺ສ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕານໍ ອຸປຣິ ຈິຕ຺ຕານິ ນປ຺ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ? ນິໂຣຘສ຺ສ ປໂຍຄຕ຺ຕາ. ອິທຎ຺ຫິ ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທ຺ເວ ສມຖວິປສ຺ສນາຘມ຺ເມ ຍຸຄນທ຺ເຘ ກຕ຺ວາ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິອາໂຣຫນໍ ອນຸປຸພ຺ພນິໂຣຘສ຺ສ ປໂຍໂຄ, ນ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິຍາຕິ ນິໂຣຘສ຺ສ ປໂຍຄຕ຺ຕາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕານໍ ອຸປຣິ ນປ຺ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ກຖໍ ຐານນ຺ຕິ? ເອວໍ ສມາປນ຺ນາຍ ປນສ຺ສາ ກາລປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ເຈວ ອນ຺ຕຣາ ອາຍຸກ຺ຂຍສງ຺ຆປຏິມານນສຕ຺ຖຸປກ຺ໂກສນາຠາເວນ ຈ ຐານໍ ໂຫຕິ.

ກຖໍ ວຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ? ອນາຄາມິສ຺ສ ອນາຄາມິຜລສມາປຕ຺ຕິຍາ ອຣຫໂຕ ອຣຫຕ຺ຕຜລສມາປຕ຺ຕິຍາຕິ ເອວໍ ທ຺ເວຘາ ວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ.

ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ກິນ຺ນິນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ? ນິພ຺ພານນິນ຺ນໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິຍາ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ວິເວກນິນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ວິເວກໂປຓໍ ວິເວກປພ຺ຠາຣ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໖໔).

ມຕສ຺ສ ຈ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ຈ ໂກ ວິເສໂສຕິ? ອຍມ຺ປິ ອຕ຺ໂຖ ສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ. ຍຖາຫ – ‘‘ໂຍ ຈາຍໍ, ອາວຸໂສ, ມໂຕ ກາລງ຺ກໂຕ, ຕສ຺ສ ກາຍສງ຺ຂາຣາ ນິຣຸທ຺ຘາ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘາ, ວຈີສງ຺ຂາຣາ, ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣາ ນິຣຸທ຺ຘາ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘາ, ອາຍຸ ປຣິກ຺ຂີໂຓ, ອຸສ຺ມາ ວູປສນ຺ຕາ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຣິຠິນ຺ນານິ. ຍ຺ວາຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ສມາປນ຺ໂນ, ຕສ຺ສປິ ກາຍສງ຺ຂາຣາ ນິຣຸທ຺ຘາ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘາ, ວຈີສງ຺ຂາຣາ, ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣາ ນິຣຸທ຺ຘາ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘາ, ອາຍຸ ອປຣິກ຺ຂີໂຓ, ອຸສ຺ມາ ອວູປສນ຺ຕາ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ອປຣິຠິນ຺ນານີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໕໗).

ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິ ກິໍ ສງ຺ຂຕາຕິອາທິປຸຈ຺ຉາຍໍ ປນ ‘‘ສງ຺ຂຕາ’’ຕິປິ ‘‘ອສງ຺ຂຕາ’’ຕິປິ ‘‘ໂລກິຍາ’’ຕິປິ ‘‘ໂລກຸຕ຺ຕຣາ’’ຕິປິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ກສ຺ມາ? ສຠາວໂຕ ນຕ຺ຖິຕາຍ. ຍສ຺ມາ ປນ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ວເສນ ສມາປນ຺ໂນ ນາມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນິປ຺ຜນ຺ນາຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ໂນ ອນິປ຺ຜນ຺ນາຕິ.

‘‘ອິຕິ ສນ຺ຕາ ສມາປຕ຺ຕິ, ອຍໍ ອຣິຍນິເສວິຕາ;

ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ນິພ຺ພານມິຕິ ສງ຺ຂມຸປາຄຕາ’’ຕິ.

ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໕. ປຣິນິພ຺ພານຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໘໖. ປຣິນິພ຺ພານຎາຓນິທ຺ເທເສ ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ. ສມ຺ປຊາໂນຕິ ສາຕ຺ຖກສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ, ສປ຺ປາຍສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ, ໂຄຈຣສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ, ອສມ຺ໂມຫສມ຺ປຊຎ຺ຎນ຺ຕິ ອິເມຫິ ຈຕູຫິ ສມ຺ປຊຎ຺ເຎຫິ ສມ຺ປຊາໂນ. ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຍຖານຸຣູປໍ ປຣິຍຸຏ຺ຐານປວຕ຺ຕຎ຺ຈ ອນຸສຍປ຺ປວຕ຺ຕຎ຺ຈ. ປຣິຍາທິຍຕີຕິ ອຸປຈາຣປ຺ປນາວເສນ ວຸຕ຺ເຕສຸ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວເສນ, ວິປສ຺ສນາວເສນ ວຸຕ຺ເຕສຸ ຕທງ຺ຄວເສນ, ມຄ຺ຄວເສນ ວຸຕ຺ເຕສຸ ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ເຂເປຕິ ອປ຺ປວຕ຺ຕໍ ກໂຣຕິ. ເປຍ຺ຍາລມຸເຂນ ຫິ ທຸຕິຍາທິຌານສມາປຕ຺ຕິມຫາວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄາ ສໍຂິຕ຺ຕາ. ຍສ຺ມາ ເອຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ ປຣິນິພ຺ພາເນ ຎາຓໍ ນາມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ວິກ຺ຂມ຺ຠນປຣິນິພ຺ພານໍ ຕທງ຺ຄປຣິນິພ຺ພານໍ ສມຸຈ຺ເຉທປຣິນິພ຺ພານນ຺ຕິປິ ວຸຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ. ເອເຕຫິ ກິເລສປຣິນິພ຺ພານປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຖ ວາ ປນາຕິອາທີຫິ ຂນ຺ຘປຣິນິພ຺ພານປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓໍ ນິທ຺ທິສຕິ. ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາຕິ ທຸວິຘາ ຫິ ນິພ຺ພານຘາຕຸ ສອຸປາທິເສສາ ຈ ອນຸປາທິເສສາ ຈ. ຕຕ຺ຖ ອຸປາທີຍເຕ ‘‘ອຫໍ ມມາ’’ຕິ ຠຸສໍ ຄຓ຺ຫີຍຕີຕິ ອຸປາທິ, ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອຸປາທິເຍວ ເສໂສ ອວສິຏ຺ໂຐຕິ ອຸປາທິເສໂສ, ສຫ ອຸປາທິເສເສນ ວຕ຺ຕຕີຕິ ສອຸປາທິເສສາ. ນຕ຺ເຖຕ຺ຖ ອຸປາທິເສໂສຕິ ອນຸປາທິເສສາ. ສອຸປາທິເສສາ ປຐມໍ ວຸຕ຺ຕາ. ອຍໍ ປນ ອນຸປາທິເສສາ. ຕາຍ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ. ຈກ຺ຂຸປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸປວຕ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸສມຸທາຈາໂຣ. ປຣິຍາທິຍຕີຕິ ເຂປີຍຕິ ມທ຺ທີຍຕີຕິ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸ.

ປຣິນິພ຺ພານຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໖. ສມສີສຏ຺ຐຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໘໗. ສມສີສຏ຺ຐຎາຓນິທ຺ເທເສ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາຕິອາທີຫິ ທສຫິ ຣາສີຫິ ສພ຺ພຘມ຺ມສງ຺ຄໂຫ ເວທິຕພ຺ໂພ. ນ ຫິ ເອເກກສ຺ສ ວເສນ ອາຍຕນຘາຕຸຣາສິວຊ຺ເຊຫິ ເສເສຫິ ອຏ຺ຐຫິ ຣາສີຫິ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ສພ຺ພຘມ຺ໂມ ສງ຺ຄຍ຺ຫຕີຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມາ ເຫຕຸສມຸຈ຺ເຉເທນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທິຕພ຺ພາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ພຘມ຺ມສທ຺ເທນ ສງ຺ຄຫິຕາປິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມາ ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ສມ຺ຠວໂຕ ອິຘ ນ ຄເຫຕພ຺ພາ, ເຫຕຸສມຸຈ຺ເຉເທນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທິຕພ຺ພາ ເອວ ເຕຠູມກຘມ຺ມາ ຄເຫຕພ຺ພາ. ສມ຺ມາ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທຕີຕິ ຍຖາໂຍຄໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠນຕທງ຺ຄສມຸຈ຺ເຉທປຫານວເສນ ປຣິຍຸຏ຺ຐານໍ ອນຸສຍຎ຺ຈ ນິໂຣເຘນ຺ໂຕ ສມ຺ມາ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທຕິ. ເອວໍ ປຸຄ຺ຄລາຘິຏ຺ຐານາຍ ເທສນາຍ ສມ຺ມາ ສມຸຈ຺ເຉໂທ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ. ນິໂຣເຘຕີຕິ ອນຸປ຺ປາທນິໂຣເຘນ ນິໂຣເຘຕິ. ອິມິນາ ສມຸຈ຺ເຉທຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ. ນ ອຸປຏ຺ຐາຕີຕິ ເອວໍ ນິໂຣເຘ ກເຕ ໂສ ໂສ ຘມ຺ໂມ ປຸນ ນ ອຸປຕິຏ຺ຐຕິ, ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມິນາ ນິໂຣຘຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ. ເອວໍ ອນຸປຏ຺ຐຫນຘມ຺ມວເສນ ອນຸປຏ຺ຐານຠາໂວ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ. ສມນ຺ຕິ ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທີນໍ ສມິຕຕ຺ຕາ ສມໍ. ຕານິ ປນ ເນກ຺ຂມ຺ມາທີນິ ສຕ຺ຕ, ຣູປາຣູປຊ຺ຌານານິ ອຏ຺ຐ, ມຫາວິປສ຺ສນາ ອຏ຺ຐາຣສ, ອຣິຍມຄ຺ຄາ ຈຕ຺ຕາໂຣຕິ ສຕ຺ຕຕິໍສ ໂຫນ຺ຕິ.

ເຕຣສ ສີສານິ ສີສຠູຕານໍ ສພ຺ເພສໍ ສງ຺ຄຫວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ. ອິຘ ປນ ສທ຺ຘາທີນິ ອຏ຺ເຐວ ສີສານິ ຍຸຊ຺ຊນ຺ຕິ. ນ ຫິ ອຣຫໂຕ ຕຓ຺ຫາທີນິ ປຎ຺ຈ ສີສານິ ສນ຺ຕິ. ປລິໂພຘສີສນ຺ຕິ ປລິພຸນ຺ຘນໍ ປລິໂພໂຘ, ນິພ຺ພານມຄ຺ຄາວຣຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສີສນ຺ຕິ ປຘານໍ, ອຘິກນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປລິໂພໂຘເຍວ ສີສໍ, ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາທິສພ຺ພປລິໂພເຘສຸ ວາ ສີສນ຺ຕິ ປລິໂພຘສີສໍ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸ. ວິເສສໂຕ ປນ ວິນິພນ຺ຘນນ຺ຕິ ອຸນ຺ນຕິວເສນ ສໍສາເຣ ພນ຺ຘນໍ. ປຣາມາໂສຕິ ອຠິນິເວໂສ. ວິກ຺ເຂໂປຕິ ວິປ຺ປກິຓ຺ຓຕາ. ກິເລໂສຕິ ກິລິສ຺ສນໍ. ອຘິໂມກ຺ໂຂຕິ ອຘິມຸຈ຺ຈນໍ. ປຄ຺ຄໂຫຕິ ອຸສ຺ສາຫນໍ. ອຸປຏ຺ຐານນ຺ຕິ ອປິລາປນໍ. ອວິກ຺ເຂໂປຕິ ອວິປ຺ປກິຓ຺ຓຕາ. ທສ຺ສນນ຺ຕິ ຍຖາສຠາວປຏິເວໂຘ. ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຸປາທິນ຺ນກ຺ຂນ຺ຘປວຕ຺ຕໍ. ໂຄຈໂຣຕິ ອາຣມ຺ມຓໍ. ອິເມສຸ ທ຺ວາທສສຸປິ ວາເຣສຸ ປຘານຏ຺ໂຐ ສີສຏ຺ໂຐ. ວິໂມກ຺ໂຂຕິ ວິກ຺ຂມ຺ຠນຕທງ຺ຄສມຸຈ຺ເຉທປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິນິສ຺ສຣຓວິມຸຕ຺ຕີສຸ ປຎ຺ຈສຸ ນິສ຺ສຣຓວິມຸຕ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ. ສງ຺ຂາຣສີສນ຺ຕິ ສພ຺ພສງ຺ຂຕສງ຺ຂາຣານໍ ສີສໍ, ໂກຏິ ອວສານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕນ ອນຸປາທິເສສປຣິນິພ຺ພານໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສງ຺ຂາຣາຠາວມຕ຺ຕວເສນ ວາ ຂນ຺ຘປຣິນິພ຺ພານເມວ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເນກ຺ຂມ຺ມາທິກໍ ສມຎ຺ຈ ສທ຺ຘາທິກໍ ສີສຎ຺ຈ, ສມສີສໍ ວາ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ສມສີສີຕິ. ອຖ ວາ ເຕຣສນ຺ນໍ ສີສານໍ ຕຓ຺ຫາທີນິ ປຎ຺ຈ ສີສານິ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ສທ຺ຘາທີນິ ປຎ຺ຈ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ, ປວຕ຺ຕສີສໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ, ໂຄຈຣສີສຎ຺ຈ ສງ຺ຂາຣສີສຎ຺ຈ ນິໂຣຘສຈ຺ຈນ຺ຕິ ອິເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍສຈ຺ຈານໍ ເອກສ຺ມິໍ ໂຣເຄ ວາ ເອກສ຺ມິໍ ອິຣິຍາປເຖ ວາ ເອກສ຺ມິໍ ສຠາຄຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິເຍ ວາ ອຠິສມໂຍ ຈ ອນຸປາທິເສສປຣິນິພ຺ພານຎ຺ຈ ຍສ຺ສ ໂຫຕິ, ໂສ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕສມານຎ຺ຈ ອິເມສຎ຺ຈ ສີສານໍ ອຕ຺ຖິຕາຍ ສມສີສີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ສມສີສຏ຺ຐຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໗. ສລ຺ເລຂຏ຺ຐຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໘໘. ສລ຺ເລຂຏ຺ຐຎາຓນິທ຺ເທເສ ຣາໂຄ ປຸຖູຕິ ຣາໂຄ ວິສຸໍ, ໂລກຸຕ຺ຕເຣຫິ ອສມ຺ມິສ຺ໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸ. ຣາໂຄຕິ ຣຎ຺ຊນຏ຺ເຐນ. ໂທໂສຕິ ທຸສ຺ສນຏ຺ເຐນ. ໂມໂຫຕິ ມຸຍ຺ຫນຏ຺ເຐນ. ຣຎ຺ຊນລກ຺ຂໂຓ ຣາໂຄ, ທຸສ຺ສນລກ຺ຂໂຓ ໂທໂສ, ມຸຍ຺ຫນລກ຺ຂໂຓ ໂມໂຫຕິ ອິເມ ຕໂຍ ສີສກິເລເສ ວຕ຺ວາ ອິທານິ ປເຠທໂຕ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ໂກໂຘຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກຸຊ຺ຌນລກ຺ຂໂຓ ໂກໂຘຕິ ອິຘ ສຕ຺ຕວຕ຺ຖຸໂກ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ອຸປນນ຺ຘນລກ຺ຂໂຓ ອຸປນາໂຫ, ທຬ຺ຫຠາວປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂກໂຘເຍວ. ປຣຄຸຓມກ຺ຂນລກ຺ຂໂຓ ມກ຺ໂຂ, ປຣຄຸຓປຸຎ຺ຉນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຸຄຄ຺ຄາຫລກ຺ຂໂຓ ປຬາໂສ, ຍຸຄຄ຺ຄາຫວເສນ ປຣຄຸຓທສ຺ສນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣສມ຺ປຕ຺ຕິຂີຍນລກ຺ຂຓາ ອິສ຺ສາ, ອຸສູຍນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິນິຄູຫນລກ຺ຂຓໍ ມຈ຺ຉຣິຍໍ, ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ມາ ປຣສ຺ສ ໂຫຕູ’’ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຕນາ ກຕປາປປຏິຈ຺ຉາທນລກ຺ຂຓາ ມາຍາ, ປຏິຈ຺ຉາທນຏ຺ເຐນ ມາຍາ ວິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຕໂນ ອວິຊ຺ຊມານຄຸຓປ຺ປກາສນລກ຺ຂຓໍ ສາເຐຍ຺ຍໍ, ສຐຠາໂວຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸທ຺ຘຸມາຕຠາວລກ຺ຂໂຓ ຖມ຺ໂຠ, ຖທ຺ຘຠາໂວຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຣຓຸຕ຺ຕຣິຍລກ຺ຂໂຓ ສາຣມ຺ໂຠ. ອຸນ຺ນຕິລກ຺ຂໂຓ ມາໂນ. ອພ຺ຠຸນ຺ນຕິລກ຺ຂໂຓ ອຕິມາໂນ. ມຕ຺ຕຠາວລກ຺ຂໂຓ ມໂທ. ປຎ຺ຈສຸ ກາມຄຸເຓສຸ ຈິຕ຺ຕໂວສຄ຺ຄລກ຺ຂໂຓ ປມາໂທ.

ເອວໍ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ກິເລສວເສນ ປຸຖູ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕກິເລເສ ຈ ອວຸຕ຺ເຕ ຈ ອຎ຺ເຎ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກວເສນ ທສ຺ເສຕຸໍ ສພ຺ເພ ກິເລສາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສມ຺ປຣາເຍສຸ ສຕ຺ເຕ ກິເລເສນ຺ຕິ ອຸປຕາເປນ຺ຕິ ວິພາເຘນ຺ຕີຕິ ກິເລສາ. ອກຸສລກມ຺ມປຖສງ຺ຄຫິຕາ ຈ ອສງ຺ຄຫິຕາ ຈ. ທຸຏ຺ຐຸ ຈຣິຕາ, ທຸຏ຺ຐາ ວາ ຈຣິຕາຕິ ທຸຈ຺ຈຣິຕາ. ເຕ ປນ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕນ຺ຕິ ຕິປ຺ປກາຣາ. ວິປາກໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣນ຺ຕີຕິ ອຠິສງ຺ຂາຣາ. ເຕປິ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາໂຣຕິ ຕິປ຺ປກາຣາ. ວິປາກວເສນ ຠວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິຠວຄາມິໂນ, ຠວຄາມິໂນ ກມ຺ມາ ຠວຄາມິກມ຺ມາ. ອິມິນາ ອຠິສງ຺ຂາຣຠາເວປິ ສຕິ ອເວທນີຍານິ ກມ຺ມານິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຍໍ ວິເສໂສ. ‘‘ທຸຈ຺ຈຣິຕາ’’ຕິ ຈ ‘‘ກມ຺ມາ’’ຕິ ຈ ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາໂສ ກໂຕ. ນານຕ຺ເຕກຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸທ຺ເທເສ ເອກຕ຺ຕສທ຺ທສ຺ສ ອຠາເວປິ ນານຕ຺ເຕກຕ຺ຕານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎາເປກ຺ຂຕ຺ຕາ ເອກຕ຺ຕມ຺ປິ ນິທ຺ທິສິຕຸກາເມນ ‘‘ນານຕ຺ເຕກຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອຸທ຺ເທໂສ ກໂຕ. ນານຕ຺ຕສລ຺ເລຂເກ ເອກຕ຺ເຕ ທສ຺ສິເຕ ສລ຺ເລຂຎາຓໍ ສຸເຂນ ທສ຺ສີຍຕີຕິ. ນານຕ຺ຕນ຺ຕິ ອນວຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ສປຣິປ຺ຜນ຺ທຕ຺ຕາ ຈ ນານາສຠາໂວ. ເອກຕ຺ຕນ຺ຕິ ອວຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ອປຣິປ຺ຜນ຺ທຕ຺ຕາ ຈ ເອກສຠາໂວ.

ຈຣຓເຕໂຊຕິ ຈຣນ຺ຕິ ເຕນ ອຄຕໍ ທິສໍ ນິພ຺ພານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ຈຣຓໍ. ກິໍ ຕໍ? ສີລໍ. ຕເທວ ປຏິປກ຺ຂຕາປນຏ຺ເຐນ ເຕໂຊ. ຄຸຓເຕໂຊຕິ ສີເລນ ລທ຺ຘປຕິຏ຺ໂຐ ສມາຘິເຕໂຊ. ປຎ຺ຎາເຕໂຊຕິ ສມາຘິນາ ລທ຺ຘປຕິຏ຺ໂຐ ວິປສ຺ສນາເຕໂຊ. ປຸຎ຺ຎເຕໂຊຕິ ວິປສ຺ສນາຫິ ລທ຺ຘປຕິຏ຺ໂຐ ອຣິຍມຄ຺ຄກຸສລເຕໂຊ. ຘມ຺ມເຕໂຊຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ເຕຊານໍ ປຕິຏ຺ຐາຠູໂຕ ພຸທ຺ຘວຈນເຕໂຊ. ຈຣຓເຕເຊນ ເຕຊິຕຕ຺ຕາຕິ ສີລເຕເຊນ ຕິຂິຓີກຕຕ຺ຕາ. ທຸສ຺ສີລ຺ຍເຕຊນ຺ຕິ ທຸສ຺ສີລຠາວສງ຺ຂາຕໍ ເຕຊໍ. ຕມ຺ປິ ຫິ ສນ຺ຕານໍ ຕາປນໂຕ ເຕໂຊ ນາມ. ປຣິຍາທິຍຕີຕິ ເຂເປຕິ. ອຄຸຓເຕຊນ຺ຕິ ສມາຘິສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂໍ ວິກ຺ເຂປເຕຊໍ. ທຸປ຺ປຎ຺ຎເຕຊນ຺ຕິ ວິປສ຺ສນາຎາຓປຏິປກ຺ຂໍ ໂມຫເຕຊໍ. ອປຸຎ຺ຎເຕຊນ຺ຕິ ຕໍຕໍມຄ຺ຄວຊ຺ຌກິເລສປ຺ປຫາເນນ ກິເລສສຫາຍໍ ອກຸສລກມ຺ມເຕຊໍ. ນ ເກວລຎ຺ເຫຕໍ ອປຸຎ຺ຎເມວ ເຂເປຕິ, ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ອກຓ຺ຫໍ ອສຸກ຺ກໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກວິປາກໍ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມກ຺ຂຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໓໓; ທີ. ນິ. ໓.໓໑໒; ມ. ນິ. ໒.໑໘) ວຈນໂຕ ກຸສລກມ຺ມມ຺ປິ ເຂເປຕິເຍວ. ປຸຎ຺ຎເຕຊປຏິປກ຺ຂວເສນ ອປຸຎ຺ຎເຕຊເມວ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຘມ຺ມເຕຊນ຺ຕິ ນານາຕິຕ຺ຖິຍານໍ ສມຍວຈນເຕຊໍ. ອິມສ຺ສ ຎາຓສ຺ສ ອຸທ຺ເທສວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ເຕ ທຸຕິເຍ ອຕ຺ຖວິກປ຺ເປ ຣາຄາທໂຍ ເອກູນວີສຕິ ປຸຖຸ ທຸສ຺ສີລ຺ຍເຕຊາ ໂຫນ຺ຕິ. ‘‘ອຠິສງ຺ຂາຣາ, ຠວຄາມິກມ຺ມາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣາ ອກຸສລກມ຺ມຎ຺ຈ ອປຸຎ຺ຎເຕຊາ ໂຫນ຺ຕິ, ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາຣານິ ໂລກິຍກຸສລກມ຺ມານິ ປຸຎ຺ຎເຕເຊເນວ ເຂປນີຍໂຕ ອປຸຎ຺ຎເຕຊປກ຺ຂິກາວ ໂຫນ຺ຕິ. ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທໂຍ ປຎ຺ຈທສ ນານຕ຺ຕາ ອຄຸຓເຕຊາ ໂຫນ຺ຕິ, ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາທໂຍ ອຏ຺ຐາຣສ ນານຕ຺ຕາ ທຸປ຺ປຎ຺ຎເຕຊາ ໂຫນ຺ຕິ, ຈຕຸມຄ຺ຄວຊ຺ຌາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ນານຕ຺ຕາ ອປຸຎ຺ຎເຕຊາ ໂຫນ຺ຕິ. ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄວຊ຺ຌນານຕ຺ເຕນ ອຘມ຺ມເຕໂຊ ສງ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ນິທ຺ເທເສ ສລ຺ເລຂປຏິປກ຺ເຂນ ອສລ຺ເລເຂນ ສລ຺ເລຂໍ ທສ຺ເສຕຸກາເມນ ອສລ຺ເລຂປຸພ຺ພໂກ ສລ຺ເລໂຂ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ. ເນກ຺ຂມ຺ມາທໂຍ ສຕ຺ຕຕິໍສ ເອກຕ຺ຕຘມ຺ມາວ ປຈ຺ຈນີການໍ ສລ຺ລິຂນໂຕ ‘‘ສລ຺ເລໂຂ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຕສ຺ມິໍ ເນກ຺ຂມ຺ມາທິເກ ສຕ຺ຕຕິໍສປເຠເທ ສລ຺ເລເຂ ຎາຓໍ ສລ຺ເລຂຏ຺ເຐ ຎາຓນ຺ຕິ.

ສລ຺ເລຂຏ຺ຐຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໘. ວີຣິຍາຣມ຺ຠຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໘໙. ວີຣິຍາຣມ຺ຠຎາຓນິທ຺ເທເສ ອນຸປ຺ປນ຺ນານນ຺ຕິ ເອກສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ, ເອກສ຺ມິໍ ວາ ອາຣມ຺ມເຓ ອນິພ຺ພຕ຺ຕານໍ. ອນມຕຄ຺ເຄ ຫິ ສໍສາເຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ອກຸສລາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ກຸສລາ ປນ ອຕ຺ຖິ. ປາປການນ຺ຕິ ລາມການໍ. ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານນ຺ຕິ ອໂກສລ຺ລສມ຺ຠູຕານໍ ຘມ຺ມານໍ. ອນຸປ຺ປາທາຍາຕິ ນ ອຸປ຺ປາທນຕ຺ຖາຍ. ອຸປ຺ປນ຺ນານນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ນິພ຺ພຕ຺ຕານໍ. ປຫານາຍາຕິ ປຊຫນຕ຺ຖາຍ. ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ອນິພ຺ພຕ຺ຕປຸພ຺ພານໍ ໂກສລ຺ລສມ຺ຠູຕານໍ ຘມ຺ມານໍ. ອຸປ຺ປາທາຍາຕິ ອຸປ຺ປາທນຕ຺ຖາຍ. ອຸປ຺ປນ຺ນານນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ນິພ຺ພຕ຺ຕານໍ. ຐິຕິຍາຕິ ຐິຕຕ຺ຖາຍ. ອສມ຺ໂມສາຍາຕິ ອວິນາສຕ຺ຖາຍ. ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍາຕິ ປຸນປ຺ປຸນຠາວາຍ. ເວປຸລ຺ລາຍາຕິ ວິປຸລຠາວາຍ. ຠາວນາຍາຕິ ວຑ຺ຒິຍາ. ປາຣິປູຣິຍາຕິ ປຣິປູຣຓຕ຺ຖາຍ.

ອິທານິ ອກຸສເລສຸ ກາມຈ຺ຉນ຺ທໍ, ກຸສເລສຸ ເນກ຺ຂມ຺ມໍ ວິເສເສຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທຕິ ສມາຘິປຏິປກ຺ໂຂ ກາມຣາໂຄ. ເນກ຺ຂມ຺ມນ຺ຕິ ປຐມຊ຺ຌານສມາຘິ, ປຐມຊ຺ຌານໍ ວາ, ສພ຺ເພ ເອວ ວາ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ເນກ຺ຂມ຺ມໍ.

ອິທານິ ສພ຺ພກິເລສານໍ ສພ຺ພກິເລສປຏິປກ຺ຂສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄສ຺ສ ຈ ວເສນ ໂຍເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ສພ຺ພກິເລສານນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄສ຺ສ ຐິຕິຍາຕິອາທີສຸ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄສ຺ສ ຐິຕິກ຺ຂຓຠງ຺ຄກ຺ຂຓວເສນ ‘‘ຐິຕິຍາ’’ຕິອາທິໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ວິຠງ຺ຄຏ຺ຐກຖາຍມ຺ປິ ‘‘ຍາ ຈສ຺ສ ປວຕ຺ຕິ, ອຍເມວ ຐິຕິ ນາມາ’’ຕິ (ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໔໐໖) ວຸຕ຺ຕໍ. ເກຈິ ປນ ‘‘ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາຄມຄ຺ໂຄ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ.

ວີຣິຍາຣມ຺ຠຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໙. ອຕ຺ຖສນ຺ທສ຺ສນຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໙໐. ອຕ຺ຖສນ຺ທສ຺ສນຎາຓນິທ຺ເທເສ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາຕິອາທີນິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເນວ. ປກາເສຕີຕິ ປາກຏໍ ກໂຣຕິ, ໂສຕູນໍ ຎາຓຈກ຺ຂຸນາ ທສ຺ສນໍ ສມ຺ປາເທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນານາຘມ຺ມາຕິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣາ ສພ຺ພຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາ. ກສ຺ມາ ປກາສນານິທ຺ເທເສ ໂລກິຍາ ເອວ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເຈ? ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ປກາສນາຍ ອາຣທ຺ຘຕ຺ຕາ. ໂລກຸຕ຺ຕຣານຎ຺ຈ ອສມ຺ມສນູປຄຕ຺ຕາ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ນ ວຸຕ຺ຕາ. ນານາຘມ຺ມນິທ຺ເທເສນ ປນ ອຕ຺ຖສນ຺ທສ຺ສນນິທ຺ເທເສນ ຈ ເຕສໍ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ຍຖາ ເຕ ປກາເສຕພ຺ພາ, ຕຖາ ປກາສນາ ປກາສນາເຍວ. ປຊຫນ຺ໂຕຕິ ໂສຕາຣໍ ປຊຫາເປນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສນ຺ທສ຺ເສຕີຕິ ໂສຕູນໍ ສມ຺ມາ ທສ຺ເສຕິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ປຫີນຕ຺ຕາ ເນກ຺ຂມ຺ມຕ຺ຖໍ ສນ຺ທສ຺ເສຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປຐນ຺ຕິ. ເຕສໍ ອຸຊຸກເມວ ໂສຕູນໍ ໂທສປ຺ປຫາເນ ຄຸຓປຏິລາເຠ ຈ ກເຕ ສິຂາປ຺ປຕ຺ຕໍ ເທສນາຎາຓໍ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອຍໍ ນໂຍ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຕ຺ຖສນ຺ທສ຺ສນຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔໐. ທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໙໑. ທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິຎາຓນິທ຺ເທເສ ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ ເອກສງ຺ຄຫິຕາຕິ ສພ຺ເພ ສງ຺ຂຕາສງ຺ຂຕາ ຘມ຺ມາ ເອເກນ ສງ຺ຄຫິຕາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ. ຕຖຏ຺ເຐນາຕິ ຠູຕຏ຺ເຐນ, ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາວວເສນ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ເຖນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນຕ຺ຕຏ຺ເຐນາຕິ ກາຣກເວທກສງ຺ຂາເຕນ ອຕ຺ຕນາ ຣຫິຕຏ຺ເຐນ. ສຈ຺ຈຏ຺ເຐນາຕິ ອວິສໍວາທກຏ຺ເຐນ, ອຕ຺ຕໂນ ສຠາວຎ຺ຎຖຕ຺ຕາຠາເວນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຏິເວຘຏ຺ເຐນາຕິ ສຠາວໂຕ ຎາເຓນ ປຏິວິຊ຺ຌິຕພ຺ພຏ຺ເຐນ. ອິຘ ໂລກຸຕ຺ຕຣຎາເຓນ ອສມ຺ໂມຫໂຕ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ຈ ປຏິເວໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຠິຊານນຏ຺ເຐນາຕິ ໂລກິເກນ ຎາເຓນ ອາຣມ຺ມຓໂຕ, ໂລກຸຕ຺ຕເຣນ ຎາເຓນ ອສມ຺ໂມຫໂຕ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ຈ ເຕສໍ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ສຠາວໂຕ ອຠິຊານິຕພ຺ພຏ຺ເຐນ. ‘‘ສພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໔໖) ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຣິຊານນຏ຺ເຐນາຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕເຣຫິ ຎາເຓຫິ ສຠາວໂຕ ອຠິຎ຺ຎາຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ອນິຈ຺ຈາທິໂຕ ນິຍ຺ຍານາທິໂຕ ຈ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຊານິຕພ຺ພຏ຺ເຐນ. ‘‘ສພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຘມ຺ມຏ຺ເຐນາຕິ ສຠາວຘາຣຓາທິນາ ຘມ຺ມຏ຺ເຐນ. ຘາຕຸຏ຺ເຐນາຕິ ນິຊ຺ຊີວຕາທິນາ ຘາຕຸຏ຺ເຐນ. ຎາຕຏ຺ເຐນາຕິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕເຣຫິ ຎາເຓຫິ ຎາຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຏ຺ເຐນ. ຍຖາ ທຏ຺ຐຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍາທິນາ ອຕ຺ເຖນ ‘‘ທິຏ຺ຐໍ ສຸຕໍ ມຸຕໍ ວິຎ຺ຎາຕໍ ຣູປ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວມິຘາປິ ຎາຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຏ຺ໂຐ ຎາຕຏ຺ໂຐຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສຈ຺ຉິກິຣິຍຏ຺ເຐນາຕິ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ປຈ຺ຈກ຺ຂກາຕພ຺ພຏ຺ເຐນ. ຜຸສນຏ຺ເຐນາຕິ ປຈ຺ຈກ຺ຂກຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຜຸສິຕພ຺ພຏ຺ເຐນ. ອຠິສມຍຏ຺ເຐນາຕິ ໂລກິເກນ ຎາເຓນ ອຠິສມາຄນ຺ຕພ຺ພຏ຺ເຐນ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ‘‘ຕຖຏ຺ເຐ ປຎ຺ຎາ ສຈ຺ຈວິວຏ຺ເຏ ຎາຓໍ, ອຠິຎ຺ຎາປຎ຺ຎາ ຎາຕຏ຺ເຐ ຎາຓໍ, ສຈ຺ຉິກິຣິຍາປຎ຺ຎາ ຜສ຺ສນຏ຺ເຐ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ເອເກກເມວ ຎາຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຏ຺ຐກຖາຍຎ຺ຈ –

‘‘ສມວາເຍ ຂເຓ ກາເລ, ສມູເຫ ເຫຕຸທິຏ຺ຐິສຸ;

ປຏິລາເຠ ປຫາເນ ຈ, ປຏິເວເຘ ຈ ທິສ຺ສຕີ’’ຕິ . –

ຄາຖາວຓ຺ຓນາຍໍ ອຠິສມຍສທ຺ທສ຺ສ ປຏິເວຘຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ, ອິຘ ປນ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ອຕ຺ເຖນ ເຕສໍ ນານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຏ຺ຐກຖາຍເມວ ຫິ ໂສ ໂລກິຍຎາຓວເສນ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ວຸຕ຺ໂຕຕິ.

ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ນານຕ຺ຕນ຺ຕິ ວິກ຺ເຂປສພ຺ຠາວໂຕ ນານາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ຈ ນານາສຠາໂວຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ສພ຺ພກິເລສາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເນກ຺ຂມ຺ມໍ ເອກຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາສພ຺ຠາວໂຕ ນານາຣມ຺ມຓວິກ຺ເຂປາຠາວໂຕ ຈ ເອກສຠາວນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ສພ຺ພກຸສລາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິຘ ເປຍ຺ຍາເລນ ສໍຂິຕ຺ຕານໍ ພ຺ຍາປາທາທີນໍ ອກຸສລານໍ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ອຕ຺ເຖນ ນານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວິຕກ຺ກວິຈາຣາທີນໍ ປນ ເຫຏ຺ຐິມານໍ ເຫຏ຺ຐິມານໍ ອຸປຣິມໂຕ ອຸປຣິມໂຕ ໂອຬາຣິກຏ຺ເຐນ ນານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍສ຺ມາ ເອກສງ຺ຄຫິຕນານຕ຺ເຕກຕ຺ຕານໍ ປຏິເວໂຘ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ສຈ຺ຈປຏິເວເຘນ ສິຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ປຏິເວໂຘ’’ຕິ ປທໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈາຠິສມຍໍ ທສ຺ເສສິ.

ປຣິຎ຺ຎາ ປຏິເວຘໍ ປຏິວິຊ຺ຌຕີຕິ ປຣິຎ຺ຎາຠິສມເຍນ ອຠິສເມຕິ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸ. ສຈ຺ຈາຠິສມຍກາລສ຺ມິຎ຺ຫິ ມຄ຺ຄຎາຓສ຺ສ ເອກກ຺ຂເຓ ປຣິຎ຺ຎາ, ປຫານໍ, ສຈ຺ຉິກິຣິຍາ, ຠາວນາຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ກິຈ຺ຈານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຍຖາ ນາວາ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ເອກກ຺ຂເຓ ຈຕ຺ຕາຣິ ກິຈ຺ຈານິ ກໂຣຕິ, ໂອຣິມໍ ຕີຣໍ ປຊຫຕິ, ໂສຕໍ ຉິນ຺ທຕິ, ຠຓ຺ຑໍ ວຫຕິ, ປາຣິມໍ ຕີຣໍ ອປ຺ເປຕິ, ເອວເມວ ມຄ຺ຄຎາຓໍ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ເອກກ຺ຂເຓ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ອຠິສເມຕິ, ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຎ຺ຎາຠິສມເຍນ ອຠິສເມຕິ, ສມຸທຍໍ ປຫານາຠິສມເຍນ ອຠິສເມຕິ, ມຄ຺ຄໍ ຠາວນາຠິສມເຍນ ອຠິສເມຕິ, ນິໂຣຘໍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຠິສມເຍນ ອຠິສເມຕິ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ນິໂຣຘໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ກິຈ຺ຈວເສນ ຈຕ຺ຕາຣິປິ ສຈ຺ຈານິ ປາປຸຓາຕິ ປສ຺ສຕິ ປຏິວິຊ຺ຌຕີຕິ. ຍຖາ ໂອຣິມໍ ຕີຣໍ ປຊຫຕິ, ເອວໍ ມຄ຺ຄຎາຓໍ ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຊານາຕິ. ຍຖາ ໂສຕໍ ຉິນ຺ທຕິ, ເອວໍ ສມຸທຍໍ ປຊຫຕິ. ຍຖາ ຠຓ຺ຑໍ ວຫຕິ, ເອວໍ ສຫຊາຕາທິປຈ຺ຈຍຕາຍ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕິ. ຍຖາ ປາຣິມໍ ຕີຣໍ ອປ຺ເປຕິ, ເອວໍ ປາຣິມຕີຣຠູຕໍ ນິໂຣຘໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕີຕິ ເອວໍ ອຸປມາສໍສນ຺ທນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ທສ຺ສນໍ ວິສຸຊ຺ຌຕີຕິ ຕໍຕໍມຄ຺ຄວຊ຺ຌກິເລສຕມປ຺ປຫາເນນ ຎາຓທສ຺ສນໍ ວິສຸທ຺ຘິຠາວໍ ປາປຸຓາຕິ. ທສ຺ສນໍ ວິສຸທ຺ຘນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຜລສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ມຄ຺ຄຎາຓສ຺ສ ກິຈ຺ຈສິທ຺ຘິປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ຎາຓທສ຺ສນໍ ວິສຸທ຺ຘິຠາວໍ ປຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສພ຺ພຘມ຺ມານໍ ເອກສງ຺ຄຫິຕາຍ ນານຕ຺ເຕກຕ຺ຕປຏິເວຘປຎ຺ຎາຍ ມຄ຺ຄຜລຎາເຓຫິ ສິທ຺ຘິໂຕ ອນ຺ເຕ ມຄ຺ຄຜລຎາຓານິ ວຸຕ຺ຕານິ.

ທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔໑-໔໒. ຂນ຺ຕິຎາຓປຣິໂຍຄາຫຓຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໙໒-໙໓. ຂນ຺ຕິຎາຓປຣິໂຍຄາຫຓຎາຓນິທ຺ເທເສສຸ ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ວິທິຕນ຺ຕິ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາຍ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ຎາຕໍ. ຣູປໍ ທຸກ຺ຂໂຕ ວິທິຕນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂານຸປສ຺ສນາຍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ຎາຕໍ. ຣູປໍ ອນຕ຺ຕໂຕ ວິທິຕນ຺ຕິ ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາຍ ອນຕ຺ຕາຕິ ຎາຕໍ. ຍໍ ຍໍ ວິທິຕໍ, ຕໍ ຕໍ ຂມຕີຕິ ຍໍ ຍໍ ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈາທິໂຕ ວິທິຕໍ, ຕໍ ຕໍ ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈາທິໂຕ ຂມຕິ ຣຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ວິທິຕໍ, ຍໍ ຍໍ ວິທິຕໍ, ຕໍ ຕໍ ຂມຕີ’’ຕິ ວິສຸໍ ວິສຸຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ເກສຸຈິ ໂປຕ຺ຖເກສຸ ລິຂິຕໍ. ‘‘ເວທນາ ສຎ຺ຎາ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈໂຕ ວິທິຕາ’’ຕິອາທິນາ ລິງ຺ຄວຈນານິ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ໂຍເຊຕພ຺ພານິ. ຜຸສຕີຕິ ວິປສ຺ສນາຎາຓຜຸສເນນ ຜຸສຕິ ຜຣຕິ. ປຣິໂຍຄຫຕີຕິ ວິປສ຺ສນາຎາເຓນ ປວິສຕິ. ປຣິໂຍຄາຫຕີຕິປິ ປາໂຐ.

ຂນ຺ຕິຎາຓປຣິໂຍຄາຫຓຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔໓. ປເທສວິຫາຣຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໙໔. ປເທສວິຫາຣຎາຓນິທ຺ເທເສ ເຍນາກາເຣນ ມາຕິກາຍ ອຸທ຺ທິຏ຺ໂຐ ປເທໂສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ໂພ, ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິປຈ຺ຈຍາປິ ເວທຍິຕນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິປຈ຺ຈຍາຕິ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເວທນາປິ ວຏ຺ຏຕິ ທິຏ຺ຐິໍ ອຸປນິສ຺ສຍໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ກຸສລາກຸສລເວທນາປິ ວິປາກເວທນາປິ. ຕຕ຺ຖ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ອກຸສລາວ ໂຫຕິ, ທິຏ຺ຐິໍ ປນ ອຸປນິສ຺ສາຍ ກຸສລາປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ອກຸສລາປິ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາ ຫິ ທິຏ຺ຐິໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ປກ຺ຂທິວເສສຸ ຍາຄຸຠຕ຺ຕາທີນິ ເທນ຺ຕິ, ອນ຺ຘກຸຏ຺ຐິອາທີນໍ ວຕ຺ຕໍ ປຏ຺ຐເປນ຺ຕິ, ຈຕຸມຫາປເຖ ສາລໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ຂຓາເປນ຺ຕິ, ປຸປ຺ຜາຣາມໍ ຜລາຣາມໍ ໂຣເປນ຺ຕິ, ນທີວິທຸຄ຺ເຄສຸ ເສຕຸໍ ອຕ຺ຖຣນ຺ຕິ, ວິສມໍ ສມໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ອິຕິ ເຕສໍ ກຸສລາ ເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ປນ ນິສ຺ສາຍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິເກ ອກ຺ໂກສນ຺ຕິ ປຣິຠາສນ຺ຕິ ວຘພນ຺ຘາທີນິ ກໂຣນ຺ຕິ, ປາຓໍ ວຘິຕ຺ວາ ເທວຕານໍ ອຸປຫຣນ຺ຕິ. ອິຕິ ເນສໍ ອກຸສລາ ເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ວິປາກເວທນາ ປນ ຠວນ຺ຕຣຄຕານໍ ໂຫຕິ. ສາ ປນ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ສຫຊາຕາຍ ເວທນາຍ ສຫຊາຕອຎ຺ຎມຎ຺ຎນິສ຺ສຍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕອຕ຺ຖິອວິຄຕປຈ຺ຈເຍຫິ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ສມນນ຺ຕຣນິຣຸທ຺ຘາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຍ ເວທນາຍ ອນນ຺ຕຣສມນນ຺ຕຣູປນິສ຺ສຍອາເສວນນຕ຺ຖິວິຄຕປຈ຺ຈເຍຫິ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຠິນນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ໂລຠສຫຄຕເວທນາຍ ອາຣມ຺ມຓອາຣມ຺ມຓາຘິປຕິອາຣມ຺ມຓູປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍຫິ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ສພ຺ພາກຸສເລຫິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ອາຣມ຺ມຓມຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ພາກຸສລເວທນາຍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ວິປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ກຸສລາພ຺ຍາກຕເວທນາຍ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິປຈ຺ຈເຍນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານໍ ກຸສລາກຸສລເວທນານໍ ຠວນ຺ຕເຣ ວິປາກເວທນານຎ຺ຈ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ.

ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິວູປສມປຈ຺ຈຍາຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິວູປສໂມ ນາມ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ຕສ຺ມາ ຍໍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິປຈ຺ຈຍາ ເວທຍິຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕເທວ ‘‘ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິວູປສມປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເກຈິ ປນ ‘‘ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິວູປສໂມ ນາມ ວິປສ຺ສນາກ຺ຂເຓ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ຈາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ.

ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິປຈ຺ຈຍາປິ ເວທຍິຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເວທນາປິ ວຏ຺ຏຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ອຸປນິສ຺ສຍໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ກຸສລາກຸສລເວທນາປິ ວິປາກເວທນາປິ. ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ກຸສລາວ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ປນ ອຸປນິສ຺ສາຍ ພຸທ຺ຘປູຊາ ທີປມາລາໂຣປນໍ ມຫາຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐິເຕ ທິສາຠາເຄ ເຈຕິຍປຕິຏ຺ຐາປນນ຺ຕິ ເອວມາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣນ຺ຕິ. ອິຕິ ເນສໍ ກຸສລາ ເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິເມວ ນິສ຺ສາຍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິເກ ອກ຺ໂກສນ຺ຕິ ປຣິຠາສນ຺ຕິ, ອຕ຺ຕານໍ ອຸກ຺ກໍສນ຺ຕິ, ປຣໍ ວມ຺ເຠນ຺ຕິ. ອິຕິ ເນສໍ ອກຸສລາ ເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ວິປາກເວທນາ ປນ ຠວນ຺ຕຣຄຕານໍເຍວ ໂຫຕິ. ສາ ປນ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ສຫຊາຕາຍ ສມນນ຺ຕຣນິຣຸທ຺ຘາຍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຍ ເວທນາຍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ ວຸຕ຺ຕປຈ຺ຈເຍເຫວ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ໂລກິກສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຍ ວິປສ຺ສນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຍ ນິກນ຺ຕິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຍ ຈ ເວທນາຍ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ມຄ຺ຄຜລສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຍ ເວທນາຍ ອາຣມ຺ມຓອາຣມ຺ມຓາຘິປຕິອາຣມ຺ມຓູປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍວເສນ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ.

ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິວູປສມປຈ຺ຈຍາປິ ເວທຍິຕນ຺ຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິວູປສໂມ ນາມ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ, ຕສ຺ມາ ຍໍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິປຈ຺ຈຍາ ເວທຍິຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕເທວ ‘‘ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິວູປສມປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປປຈ຺ຈຍາ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປວູປສມປຈ຺ຈຍາຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຍສ຺ສ ຍສ຺ສ ຫິ ‘‘ວູປສມປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂຘມ຺ມປຈ຺ຈຍາວ ຕໍ ຕໍ ເວທຍິຕໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ມິຈ຺ຉາຎາຓາທີສຸ ປນ ມິຈ຺ຉາຎາຓໍ ນາມ ປາປກິຣິຍາສຸ ອຸປາຍຈິນ຺ຕາ. ອຖ ວາ ມິຈ຺ຉາຎາຓໍ ມິຈ຺ຉາປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓໍ. ສມ຺ມາຎາຓໍ ນາມ ວິປສ຺ສນາສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສກຸສລາພ຺ຍາກຕໍ ຎາຓໍ. ມິຈ຺ຉາວິມຸຕ຺ຕິ ນາມ ປາປາຘິມຸຕ຺ຕິຕາ. ອຖ ວາ ອຍາຖາວວິມຸຕ຺ຕິ ອນິຍ຺ຍານິກວິມຸຕ຺ຕິ ອວິມຸຕ຺ຕສ຺ເສວ ສໂຕ ວິມຸຕ຺ຕິສຎ຺ຎີຕິ. ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິ ນາມ ກລ຺ຍາຓາຘິມຸຕ຺ຕິຕາ ຜລວິມຸຕ຺ຕິ ຈ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິອາທໂຍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເຍວ.

ຉນ຺ທປຈ຺ຈຍາປີຕິອາທີສຸ ປນ ຉນ຺ໂທ ນາມ ໂລໂຠ, ຉນ຺ທປຈ຺ຈຍາ ອຏ຺ຐໂລຠສຫຄຕຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເວທນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຉນ຺ທວູປສມປຈ຺ຈຍາ ປຐມຊ຺ຌານເວທນາວ. ວິຕກ຺ກປຈ຺ຈຍາ ປຐມຊ຺ຌານເວທນາ. ວິຕກ຺ກວູປສມປຈ຺ຈຍາ ທຸຕິຍຊ຺ຌານເວທນາ. ສຎ຺ຎາປຈ຺ຈຍາ ຐເປຕ຺ວາ ປຐມຊ຺ຌານໍ ເສສາ ຉ ສມາປຕ຺ຕິເວທນາ. ສຎ຺ຎາວູປສມປຈ຺ຈຍາ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນເວທນາ.

ຉນ຺ໂທ ຈ ອວູປສນ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິອາທີສຸ ສເຈ ຉນ຺ທວິຕກ຺ກສຎ຺ຎາ ອວູປສນ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາຕິ ໂສ ຉນ຺ທວິຕກ຺ກສຎ຺ຎານໍ ອວູປສໂມ ເອວ ປຈ຺ຈໂຍ ຕປ຺ປຈ຺ຈໂຍ, ຕສ຺ມາ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ. ຉນ຺ທວິຕກ຺ກສຎ຺ຎາອວູປສມປຈ຺ຈຍາ ເວທນາ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາ ອຏ຺ຐໂລຠສຫຄຕຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເວທນາ ໂຫຕິ. ສເຈ ຉນ຺ໂທ ວູປສນ຺ໂຕ ວິຕກ຺ກສຎ຺ຎາ ອວູປສນ຺ຕາ. ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາຕິ ໂສ ຉນ຺ທສ຺ສ ວູປສໂມ ວິຕກ຺ກສຎ຺ຎານໍ ອວູປສໂມ ເອວ ປຈ຺ຈໂຍ ຕປ຺ປຈ຺ຈໂຍ, ຕສ຺ມາ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ. ສາ ປຐມຊ຺ຌານເວທນາວ. ສເຈ ຉນ຺ທວິຕກ຺ກາ ວູປສນ຺ຕາ ສຎ຺ຎາ ອວູປສນ຺ຕາ. ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາຕິ ໂສ ຉນ຺ທວິຕກ຺ການໍ ວູປສໂມ ສຎ຺ຎາຍ ອວູປສໂມ ເອວ ປຈ຺ຈໂຍ ຕປ຺ປຈ຺ຈໂຍ, ຕສ຺ມາ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ. ສາ ທຸຕິຍຊ຺ຌານເວທນາວ. ສເຈ ຉນ຺ທວິຕກ຺ກສຎ຺ຎາ ວູປສນ຺ຕາ. ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາຕິ ໂສ ຉນ຺ທວິຕກ຺ກສຎ຺ຎານໍ ວູປສໂມ ເອວ ປຈ຺ຈໂຍ ຕປ຺ປຈ຺ຈໂຍ, ຕສ຺ມາ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ. ສາ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນເວທນາວ. ເກຈິ ປນ ‘‘ຉນ຺ໂທ ນາມ ອປ຺ປນໍ ປາປຸຓິສ຺ສາມີຕິ ປຸພ຺ພຠາເຄ ຘມ຺ມຈ຺ຉນ຺ໂທ, ອປ຺ປນາປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ໂສ ຉນ຺ໂທ ວູປສນ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ປຐມຊ຺ຌາເນ ວິຕກ຺ໂກ ໂຫຕິ, ທຸຕິຍຊ຺ຌານປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ວິຕກ຺ໂກ ວູປສນ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ສຕ຺ຕສຸ ສມາປຕ຺ຕີສຸ ສຎ຺ຎາ ໂຫຕິ, ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ຈ ນິໂຣຘໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ຈ ສຎ຺ຎາ ວູປສນ຺ຕາ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອວໍ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ. ອິຘ ປນ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລສ຺ສ ປຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ. ອຕ຺ຖິ ອາຍວນ຺ຕິ ອຕ຺ຖິ ວີຣິຍໍ. ອາຍາວນ຺ຕິປິ ປາໂຐ. ຕສ຺ມິມ຺ປິ ຐາເນ ອນຸປ຺ປຕ຺ເຕຕິ ຕສ຺ສ ວີຣິຍາຣມ຺ຠສ຺ສ ວເສນ ຕສ຺ມິໍ ອຣຫຕ຺ຕຜລສ຺ສ ກາຣເຓ ອຣິຍມຄ຺ເຄ ອນຸປ຺ປຕ຺ເຕ. ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາປິ ເວທຍິຕນ຺ຕິ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ຐານປຈ຺ຈຍາ ເວທຍິຕໍ. ເອເຕນ ຈຕຸມຄ຺ຄສຫຊາຕາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕໂລກຸຕ຺ຕຣເວທນາ ຄຫິຕາ. ເກຈິ ປນ ‘‘ອາຍວນ຺ຕິ ປຏິປຕ຺ຕິ. ຕສ຺ມິມ຺ປິ ຐາເນ ອນຸປ຺ປຕ຺ເຕຕິ ຕສ຺ສາ ຠູມິຍາ ປຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ.

ປເທສວິຫາຣຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔໔-໔໙. ວິວຏ຺ຏຎາຓຉກ຺ກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໙໕. ວິວຏ຺ຏຎາຓຉກ຺ກນິທ຺ເທເສ ເນກ຺ຂມ຺ມາຘິປຕຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາຕິ ເນກ຺ຂມ຺ມໍ ອຘິກໍ ກຕ຺ວາ ເນກ຺ຂມ຺ມາຘິກຠາເວນ ປວຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາ. ກາມຈ຺ຉນ຺ທໂຕ ສຎ຺ຎາຍ ວິວຏ຺ຏຕີຕິ ເນກ຺ຂມ຺ມາຘິປຕິກຕປຎ຺ຎາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສຎ຺ຎາຍ ເຫຕຸຠູຕາຍ, ກຣຓຠູຕາຍ ວາ ກາມຈ຺ຉນ຺ທໂຕ ວິວຏ຺ຏຕິ ປຣາວຕ຺ຕຕິ, ປຣມ຺ມຸຂີ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸ.

໙໖. ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ນານຕ຺ຕນ຺ຕິ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ສນ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕາຍ ອຠາວໂຕ ນ ເອກສຠາໂວ. ເນກ຺ຂມ຺ມໍ ເອກຕ຺ຕນ຺ຕິ ເນກ຺ຂມ຺ມໍ ສນ຺ຕວຸຕ຺ຕິຠາວໂຕ ເອກສຠາໂວ. ເນກ຺ຂມ຺ເມກຕ຺ຕໍ ເຈຕຍໂຕຕິ ກາມຈ຺ຉນ຺ເທ ອາທີນວທສ຺ສເນນ ເນກ຺ຂມ຺ມໍ ປວຕ຺ຕຍໂຕ. ກາມຈ຺ຉນ຺ທໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ວິວຏ຺ຏຕີຕິ ທິຏ຺ຐາທີນວໂຕ ກາມຈ຺ຉນ຺ທໂຕ ເນກ຺ຂມ຺ມກ຺ຂເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ວິວຏ຺ຏຕິ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸ.

໙໗. ກາມຈ຺ຉນ຺ທໍ ປຊຫນ຺ໂຕຕິ ເນກ຺ຂມ຺ມປວຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ກາມຈ຺ຉນ຺ທໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠນປ຺ປຫາເນນ ປຊຫນ຺ໂຕ. ເນກ຺ຂມ຺ມວເສນ ຈິຕ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຕີຕິ ປຏິລທ຺ຘສ຺ສ ເນກ຺ຂມ຺ມສ຺ສ ວເສນ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ອຘິຕິຏ຺ຐຕິ ອຘິກໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຕິຏ຺ຐຕິ, ປວຕ຺ເຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸ.

໙໘. ຈກ຺ຂຸ ສຸຎ຺ຎໍ ອຕ຺ເຕນ ວາຕິ ພາລຊນປຣິກປ຺ປິຕສ຺ສ ກາຣກເວທກສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ອຠາວາ ຈກ຺ຂຸ ອຕ຺ເຕນ ຈ ສຸຎ຺ຎໍ. ຍຎ຺ຫິ ຍຕ຺ຖ ນ ໂຫຕິ, ເຕນ ຕໍ ສຸຎ຺ຎໍ ນາມ ໂຫຕິ. ອຕ຺ຕນິເຍນ ວາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຠາເວເນວ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກສ຺ສປິ ອຠາວາ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕເກນ ຈ ສຸຎ຺ຎໍ. ໂລກສ຺ສ ອຕ຺ຕາຕິ ຈ ອຕ຺ຕນິຍນ຺ຕິ ຈ ອຸຠຍຖາ ຄາຫສມ຺ຠວໂຕ ຕທຸຠຍຄາຫປຏິເສຘນຕ຺ຖໍ ອຕ຺ຕາຠາໂວ ຈ ອຕ຺ຕນິຍາຠາໂວ ຈ ວຸຕ຺ໂຕ. ນິຈ຺ເຈນ ວາຕິ ຠງ຺ຄໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອຠາວໂຕ ນິຈ຺ເຈນ ຈ ສຸຎ຺ຎໍ. ຘຸເວນ ວາຕິ ປວຕ຺ຕິກ຺ຂເຓປິ ຖິຣສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອຠາວໂຕ ຘຸເວນ ຈ ສຸຎ຺ຎໍ. ສສ຺ສເຕນ ວາຕິ ສພ຺ພກາເລປິ ວິຊ຺ຊມານສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອຠາວໂຕ ສສ຺ສເຕນ ຈ ສຸຎ຺ຎໍ. ອວິປຣິຓາມຘມ຺ເມນ ວາຕິ ຊຣາຠງ຺ຄວເສນ ທ຺ວິຘາ ອປຣິວຕ຺ຕມານປກຕິກສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອຠາວໂຕ ອວິປຣິຓາມຘມ຺ເມນ ຈ ສຸຎ຺ຎໍ. ອຖ ວາ ນິຈ຺ຈຠາເວນ ຈ ຘຸວຠາເວນ ຈ ສສ຺ສຕຠາເວນ ຈ ອວິປຣິຓາມຘມ຺ມຠາເວນ ຈ ສຸຎ຺ຎນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມຸຈ຺ຈຍຕ຺ໂຖ ວາ-ສທ຺ໂທ. ຍຖາຠູຕໍ ຊານໂຕ ປສ຺ສໂຕຕິ ອິຈ຺ເຈວໍ ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາຎາເຓນ ຍຖາສຠາເວນ ຊານນ຺ຕສ຺ສ ຈກ຺ຂຸນາ ວິຍ ຈ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ. ຈກ຺ຂາຠິນິເວສໂຕ ຎາຓໍ ວິວຏ຺ຏຕີຕິ ຈກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕາຕິ ວາ ອຕ຺ຕນິຍນ຺ຕິ ວາ ປວຕ຺ຕມານໂຕ ທິຏ຺ຐາຠິນິເວສໂຕ ຕທງ຺ຄປ຺ປຫານວເສນ ຎາຓໍ ວິວຏ຺ຏຕິ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸ.

໙໙. ເນກ຺ຂມ຺ເມນ ກາມຈ຺ຉນ຺ທໍ ໂວສຊ຺ຊຕີຕິ ເນກ຺ຂມ຺ມລາຠີ ປຸຄ຺ຄໂລ ເນກ຺ຂມ຺ເມນ ຕປ຺ປຏິປກ຺ຂໍ ກາມຈ຺ຉນ຺ທໍ ປຣິຈ຺ຈຊຕິ. ໂວສຄ຺ເຄ ປຎ຺ຎາຕິ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ໂວສຄ຺ຄຠູເຕ ເນກ຺ຂມ຺ເມ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸ. ປີຬນຏ຺ຐາທໂຍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາ ເອວ. ປຣິຊານນ຺ໂຕ ວິວຏ຺ຏຕີຕິ ປຸຄ຺ຄລາຘິຏ຺ຐານາ ເທສນາ, ມຄ຺ຄສມງ຺ຄີປຸຄ຺ຄໂລ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ອຕ຺ຖໍ ກິຈ຺ຈວເສນ ປຣິຊານນ຺ໂຕ ທຸຠໂຕ ວຸຏ຺ຐານວເສນ ວິວຏ຺ຏຕິ, ຎາຓວິວຏ຺ຏເນປິ ຎາຓສມງ຺ຄີ ວິວຏ຺ຏຕີຕິ ວຸຕ຺ໂຕ.

໑໐໐. ຕຖຏ຺ເຐ ປຎ຺ຎາຕິ ເອຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ເສວ ຕຖຏ຺ເຐ ວິວຏ຺ຏນາ ປຎ຺ຎາ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸ. ອິທານິ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ເອວ ກິຈ຺ຈວເສນ ອາກາຣນານຕ຺ຕໂຕ ຉ ວິວຏ຺ຏຎາຓານິ ທສ຺ເສຕຸໍ ສຎ຺ຎາວິວຏ຺ໂຏຕິອາທິມາຕິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ຕໍ ອຕ຺ຖໂຕ ວິຠຊນ຺ໂຕ ສຎ຺ຊານນ຺ໂຕ ວິວຏ຺ຏຕີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສຎ຺ຊານນ຺ໂຕ ວິວຏ຺ຏຕີຕິ ສຎ຺ຎາວິວຏ຺ໂຏຕິ ຍສ຺ມາ ປຸພ຺ພຠາເຄ ເນກ຺ຂມ຺ມາທິໍ ອຘິປຕິໂຕ ສຎ຺ຊານນ຺ໂຕ ໂຍຄີ ປຈ຺ຉາ ເນກ຺ຂມ຺ມສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຎາເຓນ ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທິໂຕ ວິວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ຎາຓໍ ສຎ຺ຎາວິວຏ຺ໂຏ ນາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຈຕຍນ຺ໂຕ ວິວຏ຺ຏຕີຕິ ເຈໂຕວິວຏ຺ໂຏຕິ ຍສ຺ມາ ໂຍຄີ ເນກ຺ຂມ຺ເມກຕ຺ຕາທີນິ ເຈຕຍນ຺ໂຕ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຎາເຓນ ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທິໂຕ ວິວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ຎາຓໍ ເຈໂຕວິວຏ຺ໂຏ ນາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິຊານນ຺ໂຕ ວິວຏ຺ຏຕີຕິ ຈິຕ຺ຕວິວຏ຺ໂຏຕິ ຍສ຺ມາ ໂຍຄີ ເນກ຺ຂມ຺ມາທິວເສນ ຈິຕ຺ຕາຘິຏ຺ຐາເນນ ວິຊານນ຺ໂຕ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຎາເຓນ ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທິໂຕ ວິວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ຎາຓໍ ຈິຕ຺ຕວິວຏ຺ໂຏ ນາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຎາຓໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິວຏ຺ຏຕີຕິ ຎາຓວິວຏ຺ໂຏຕິ ຍສ຺ມາ ໂຍຄີ ຉພ຺ພິຘໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາຍຕນໍ ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາຎາເຓນ ສຸຎ຺ຎໂຕ ວິທິຕໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ເຕເນວ ຎາເຓນ ທິຏ຺ຐາຠິນິເວສໂຕ ວິວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ຎາຓໍ ຎາຓວິວຏ຺ໂຏ ນາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂວສຊ຺ຊນ຺ໂຕ ວິວຏ຺ຏຕີຕິ ວິໂມກ຺ຂວິວຏ຺ໂຏຕິ ຍສ຺ມາ ໂຍຄີ ເນກ຺ຂມ຺ມາທີຫິ ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທີນິ ໂວສຊ຺ຊນ຺ໂຕ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຎາເຓນ ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທິໂຕ ວິວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ຎາຓໍ ວິໂມກ຺ຂວິວຏ຺ໂຏ ນາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຖຏ຺ເຐ ວິວຏ຺ຏຕີຕິ ສຈ຺ຈວິວຏ຺ໂຏຕິ ຍສ຺ມາ ໂຍຄີ ຈຕຸພ຺ພິເຘ ຕຖຏ຺ເຐ ທຸຠໂຕ ວຸຏ຺ຐານວເສນ ວິວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ມາ ມຄ຺ຄຎາຓໍ ສຈ຺ຈວິວຏ຺ໂຏ ນາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຄ຺ຄຎາຓເມວ ວາ ຕຖຏ຺ເຐ ທຸຠໂຕ ວຸຏ຺ຐານຠາເວນ ວິວຏ຺ຏຕີຕິ ສຈ຺ຈວິວຏ຺ໂຏຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຍຕ຺ຖ ສຎ຺ຎາວິວຏ຺ໂຏຕິອາທິ ສຈ຺ຈວິວຏ຺ຏຎາຓນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສຈ຺ຈວິວຏ຺ຏຎາຓກ຺ຂຓເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓເຍວ ຫິ ສພ຺ພານິ ຍຸຊ຺ຊນ຺ຕິ. ກຖໍ? ຎາຓວິວຏ຺ເຏ ຎາຓຎ຺ຫິ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ເສເສສຸ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ສຣູເປເນວ ອາຄໂຕ. ວິປສ຺ສນາກິຈ຺ຈສ຺ສ ປນ ມຄ຺ເຄເນວ ສິຊ຺ຌນໂຕ ວິປສ຺ສນາກິຈ຺ຈສິທ຺ຘິວເສນ ຎາຓວິວຏ຺ຏຎາຓມ຺ປິ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ມຄ຺ຄຎາເຓເນວ ວາ ‘‘ຈກ຺ຂຸ ສຸຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິອາທິ ກິຈ຺ຈວເສນ ປຏິວິທ຺ຘເມວ ໂຫຕີຕິ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ຕໍ ຎາຓໍ ວຕ຺ຕຸໍ ຍຸຊ຺ຊຕິເຍວ. ອຕ຺ຖໂຍຊນາ ປເນຕ຺ຖ ‘‘ຍຕ຺ຖ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ສຎ຺ຎາວິວຏ຺ໂຏ, ຕຕ຺ຖ ເຈໂຕວິວຏ຺ໂຏ. ຍຕ຺ຖ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ເຈໂຕວິວຏ຺ໂຏ, ຕຕ຺ຖ ສຎ຺ຎາວິວຏ຺ໂຏ’’ຕິ ເອວມາທິນາ ນເຍນ ສພ຺ພສໍສນ຺ທເນສຸ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ອຖ ວາ ສຎ຺ຎາວິວຏ຺ຏເຈໂຕວິວຏ຺ຏຈິຕ຺ຕວິວຏ຺ຏວິໂມກ຺ຂວິວຏ຺ເຏສຸ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍມຄ຺ຄານໍ ອາຄຕຕ຺ຕາ ສຈ຺ຈວິວຏ຺ໂຏ ອາຄໂຕເຍວ ໂຫຕິ. ຎາຓວິວຏ຺ໂຏ ຈ ສຈ຺ຈວິວຏ຺ເຏເນວ ກິຈ຺ຈວເສນ ສິທ຺ໂຘ ໂຫຕິ. ສຎ຺ຎາເຈໂຕຈິຕ຺ຕວິໂມກ຺ຂວິວຏ຺ເຏສ຺ເວວ ຈ ເປຍ຺ຍາເລ ວິຕ຺ຖາຣິຍມາເນ ‘‘ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາຘິປຕຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາ ອຠິນິເວສໂຕ ສຎ຺ຎາຍ ວິວຏ຺ຏຕີຕິ ອຘິປຕຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາ ສຎ຺ຎາວິວຏ຺ເຏ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ຈ, ‘‘ອຠິນິເວໂສ ນານຕ຺ຕໍ, ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາ ເອກຕ຺ຕໍ. ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສເນກຕ຺ຕໍ ເຈຕຍໂຕ ອຠິນິເວສໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ວິວຏ຺ຏຕີຕິ ນານຕ຺ເຕ ປຎ຺ຎາ ເຈໂຕວິວຏ຺ເຏ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ຈ, ‘‘ອຠິນິເວສໍ ປຊຫນ຺ໂຕ ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາວເສນ ຈິຕ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຕີຕິ ອຘິຏ຺ຐາເນ ປຎ຺ຎາ ຈິຕ຺ຕວິວຏ຺ເຏ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ຈ, ‘‘ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາຍ ອຠິນິເວສໍ ໂວສຊ຺ຊຕີຕິ ໂວສຄ຺ເຄ ປຎ຺ຎາ ວິໂມກ຺ຂວິວຏ຺ເຏ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ຈ ປາຐສມ຺ຠວໂຕ ຎາຓວິວຏ຺ເຏ ຎາຓມ຺ປິ ເຕສຸ ອາຄຕເມວ ໂຫຕິ. ຎາຓວິວຏ຺ເຏ ຈ ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາຍ ວຸຏ຺ຐາຍ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ປຏິລທ຺ຘສ຺ສ ກິຈ຺ຈວເສນ ‘‘ຈກ຺ຂຸ ສຸຎ຺ຎໍ ອຕ຺ເຕນ ວາ ອຕ຺ຕນິເຍນ ວາ’’ຕິອາທິຍຸຊ຺ຊນໂຕ ສຈ຺ຈວິວຏ຺ໂຏ ລພ຺ຠຕິ, ຕສ຺ມາ ເອເກກສ຺ມິໍ ວິວຏ຺ເຏ ເສສາ ປຎ຺ຈ ປຎ຺ຈ ວິວຏ຺ຏາ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວໍ ‘‘ຍຕ຺ຖ ສຎ຺ຎາວິວຏ຺ໂຏ, ຕຕ຺ຖ ເຈໂຕວິວຏ຺ໂຏ’’ຕິອາທິການິ ສໍສນ຺ທນານິ ວຸຕ຺ຕານີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ວິວຏ຺ຏຎາຓຉກ຺ກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕໐. ອິທ຺ຘິວິຘຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑໐໑. ອິທ຺ຘິວິຘຎາຓນິທ຺ເທສໍ ອິຘ ຠິກ຺ຂູຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ຠິກ຺ຂຸ. ຉນ຺ທສມາຘິປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຉນ຺ທເຫຕຸໂກ ສມາຘິ, ຉນ຺ທາຘິໂກ ວາ ສມາຘິ ຉນ຺ທສມາຘິ, ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາຉນ຺ທໍ ອຘິປຕິໍ ກຣິຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສມາຘິສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ປຘານຠູຕາ ສງ຺ຂາຣາ ປຘານສງ຺ຂາຣາ, ຈຕຸກິຈ຺ຈສາຘກສ຺ສ ສມ຺ມປ຺ປຘານວີຣິຍສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຈຕຸກິຈ຺ຈສາຘນວເສນ ພຫຸວຈນໍ ກຕໍ. ສມນ຺ນາຄຕນ຺ຕິ ຉນ຺ທສມາຘິນາ ຈ ປຘານສງ຺ຂາເຣຫິ ຈ ອຸເປຕໍ. ອິທ຺ຘິປາທນ຺ຕິ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິປຣິຍາເຍນ ວາ ອິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ, ອິຊ຺ຌນ຺ຕິ ເອຕາຍ ສຕ຺ຕາ ອິທ຺ຘາ ວຸທ຺ຘາ ອຸກ຺ກໍສຄຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອິມິນາ ວາ ປຣິຍາເຍນ ອິທ຺ຘີຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຕານໍ ອຸປຈາຣຊ຺ຌານາທິກຸສລຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ຉນ຺ທສມາຘິປຘານສງ຺ຂາຣານໍ ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ປາທຠູຕໍ ເສສຈິຕ຺ຕເຈຕສິກຣາສິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ອິທ຺ຘິປາທວິຠງ຺ເຄ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີເຍ ‘‘ອິທ຺ຘິປາໂທຕິ ຕຖາຠູຕສ຺ສ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ…ເປ… ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິ (ວິຠ. ໔໓໔). ອຠິຘມ຺ມຠາຊນີເຍ ຈ ‘‘ອິທ຺ຘິປາໂທຕິ ຕຖາຠູຕສ຺ສ ຜສ຺ໂສ ເວທນາ…ເປ… ປຄ຺ຄາໂຫ ອວິກ຺ເຂໂປ’’ຕິ (ວິຠ. ໔໔໗) ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ‘‘ເສສຈິຕ຺ຕເຈຕສິກຣາສິ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ? ຉນ຺ທສມາຘິປຘານສງ຺ຂາເຣສຸ ເອເກກໍ ອິທ຺ຘິໍ ກຕ຺ວາ ທ຺ວີຫິ ທ຺ວີຫິ ສຫ ເສສວຈນໍ ກຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອວຎ຺ຫິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ ສພ຺ເພ ຈ ຜສ຺ສາທໂຍ ຘມ຺ມາ ສງ຺ຄຫິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ອິມິນາ ນເຍນ ເສເສສຸປິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍເຖວ ຫິ ຉນ຺ທໍ ອຘິປຕິໍ ກຣິຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສມາຘິ ຉນ຺ທສມາຘີຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ເອວໍ ວີຣິຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ວີມໍສໍ ອຘິປຕິໍ ກຣິຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສມາຘິ ວີມໍສາສມາຘີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວເມເກກສ຺ມິໍ ອິທ຺ຘິປາເທ ຉນ຺ທາທໂຍ ວີຣິຍາທໂຍ ຈິຕ຺ຕາທໂຍ ວີມໍສາທໂຍຕິ ຕໂຍ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘີປິ ໂຫນ຺ຕິ ອິທ຺ຘິປາທາປິ, ເສສາ ປນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ ອິທ຺ຘິປາທາເຍວ. ຍສ຺ມາ ວາ ອິເມ ຕໂຍ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເກຫິ ຈຕູຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ສທ຺ຘິໍເຍວ ອິຊ຺ຌນ຺ຕິ, ນ ວິນາ ເຕຫິ, ຕສ຺ມາ ເຕນ ປຣິຍາເຍນ ສພ຺ເພ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ຂນ຺ຘາ ອິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ ອິທ຺ຘິ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ປຕິຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ປາທາ ນາມາຕິປິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ວີຣິຍສມາຘິປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ວີຣິຍນ຺ຕິ ຈ ປຘານສງ຺ຂາໂຣຕິ ຈ ເອໂກເຍວ. ກສ຺ມາ ທ຺ວິຘາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເຈ? ວີຣິຍສ຺ສ ອຘິປຕິຠາວທສ຺ສນວເສເນຕ຺ຖ ປຐມໍ ວີຣິຍຄ຺ຄຫຓໍ ກຕໍ, ຕສ຺ເສວ ຈຕຸກິຈ຺ຈສາຘກຕ຺ຕທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ປຘານສງ຺ຂາຣວຈນໍ ກຕໍ. ເອວໍ ທ຺ວິຘາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເອວ ເຈຕ຺ຖາປິ ຕໂຍ ຕໂຍ ຘມ຺ມາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເກຈິ ປນ ‘‘ວິຠງ຺ເຄ ‘ອິທ຺ຘີຕິ ຍາ ເຕສໍ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ອິທ຺ຘິ ສມິທ຺ຘິ ອິຊ຺ຌນາ ສມິຊ຺ຌນາ’ຕິ (ວິຠ. ໔໓໔) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອິທ຺ຘິ ນາມ ອນິປ຺ຜນ຺ນາ, ອິທ຺ຘິປາໂທ ນິປ຺ຜນ຺ໂນ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອິຘ ປນ ອິທ຺ຘິປິ ອິທ຺ຘິປາໂທປິ ນິປ຺ຜນ຺ໂນ ລກ຺ຂຓພ຺ຠາຫໂຕຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກຕໍ. ອິທ຺ຘິ ສມິທ຺ຘີຕິອາທີຫິ ອິຊ຺ຌນາກາເຣນ ຘມ຺ມາ ເອວ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຠາເວຕີຕິ ອາເສວຕິ. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີເຍ (ວິຠ. ໔໓໑ ອາທໂຍ) ວິຍ ອິຘາປິ ອິທ຺ຘິປາທຠາວນາ ໂລກິຍາ ເອວ. ຕສ຺ມາ ອິທ຺ຘິວິຘໍ ຕາວ ສມ຺ປາເທຕຸກາໂມ ໂລກິຍໍ ອິທ຺ຘິປາທໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ປຖວີກສິຓາທີສຸ ອຏ຺ຐສຸ ກສິເຓສຸ ອຘິກຕວສິປ຺ປຕ຺ຕອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິໂກ ກສິຓານຸໂລມໂຕ ກສິຓປຏິໂລມໂຕ ກສິຓານຸໂລມປຏິໂລມໂຕ ຌານານຸໂລມໂຕ ຌານປຏິໂລມໂຕ ຌານານຸໂລມປຏິໂລມໂຕ ຌານຸກ຺ກນ຺ຕິກໂຕ ກສິຓຸກ຺ກນ຺ຕິກໂຕ ຌານກສິຓຸກ຺ກນ຺ຕິກໂຕ ອງ຺ຄສງ຺ກນ຺ຕິກໂຕ ອາຣມ຺ມຓສງ຺ກນ຺ຕິກໂຕ ອງ຺ຄາຣມ຺ມຓສງ຺ກນ຺ຕິກໂຕ ອງ຺ຄວວຕ຺ຖານໂຕ ອາຣມ຺ມຓວວຕ຺ຖານໂຕຕິ ອິເມຫິ ຈຸທ຺ທສຫິ ອາກາເຣຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິທເມຕ຺ວາ ຉນ຺ທສີສວີຣິຍສີສຈິຕ຺ຕສີສວີມໍສາສີສວເສນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ. ອງ຺ຄາຣມ຺ມຓວວຕ຺ຖານມ຺ປິ ເກຈິ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ປຸພ຺ພເຫຕຸສມ຺ປນ຺ເນນ ປນ ກສິເຓສຸ ຈຕຸກ຺ກຊ຺ຌານມຕ຺ເຕ ຈິຓ຺ຓວສິນາປິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ຕໍ ຕໍ ອິທ຺ຘິປາທໍ ສມາຘິໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ‘‘ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອນຸປ຺ປາທາຍາ’’ຕິອາທິກໍ (ວິຠ. ໔໓໒) ຈຕຸປ຺ປກາຣໍ ວີຣິຍໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ຕສ຺ສ ຈ ຫານິວຸທ຺ຘິໂຍ ຎຕ຺ວາ ວີຣິຍສມຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ. ໂສ ເອວໍ ຈຕູສຸ ອິທ຺ຘິປາເທສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຠາເວຕ຺ວາ ອິທ຺ຘິວິຘໍ ສມ຺ປາເທຕິ.

ໂສ ອິເມສຸ ຈຕູສຸ ອິທ຺ຘິປາເທສູຕິອາທີສຸ ໂສຕິ ໂສ ຠາວິຕຈຕຸຣິທ຺ຘິປາໂທ ຠິກ຺ຂຸ. ຈຕູສຸ ອິທ຺ຘິປາເທສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຠາເວຕີຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຉນ຺ທາທີສຸ ເອເກກໍ ອຘິປຕິໍ ກຕ຺ວາ ຌານສມາປຊ຺ຊນວເສນ ເຕສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຠາເວຕິ ນາມ, ຉນ຺ທາທິວາສນໍ ຄາຫາເປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣິທເມຕີຕິ ນິພ຺ພິເສວນໍ ກໂຣຕິ. ປຸຣິມໍ ປຈ຺ຉິມສ຺ສ ກາຣຓວຈນໍ. ປຣິຠາວິຕຎ຺ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິທມິຕໍ ໂຫຕີຕິ. ມຸທຸໍ ກໂຣຕີຕິ ຕຖາ ທນ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ວສິປ຺ປຕ຺ຕໍ ກໂຣຕິ. ວເສ ວຕ຺ຕມານຎ຺ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ‘‘ມຸທູ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກມ຺ມນິຍນ຺ຕິ ກມ຺ມກ຺ຂມໍ ກມ຺ມໂຍຄ຺ຄໍ ກໂຣຕິ. ມຸທຸ ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ກມ຺ມນິຍໍ ໂຫຕິ ສຸຘນ຺ຕມິວ ສຸວຓ຺ຓໍ, ອິຘ ປນ ອິທ຺ຘິວິຘກມ຺ມກ຺ຂມໍ. ໂສຕິ ໂສ ປຣິຠາວິຕຈິຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ. ກາຍມ຺ປິ ຈິຕ຺ເຕ ສໂມທຫຕີຕິອາທິ ອິທ຺ຘິກຣຓກາເລ ຍຖາສຸຂໍ ຈິຕ຺ຕຈາຣສ຺ສ ອິຊ຺ຌນຕ຺ຖໍ ໂຍຄວິຘານໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ກາຍມ຺ປິ ຈິຕ຺ເຕ ສໂມທຫຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ກຣຊກາຍມ຺ປິ ປາທກຊ຺ຌານຈິຕ຺ເຕ ສໂມທຫຕິ ປເວເສຕິ ອາໂຣເປຕິ, ກາຍໍ ຈິຕ຺ຕານຸຄຕິກໍ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ກຣຓໍ ອທິສ຺ສມາເນນ ກາເຍນ ຄມນສ຺ສ ອຸປກາຣາຍ ໂຫຕິ. ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ກາເຍ ສໂມທຫຕີຕິ ປາທກຊ຺ຌານຈິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ກຣຊກາເຍ ສໂມທຫຕິ ອາໂຣເປຕິ, ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ກາຍານຸຄຕິກໍ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ກຣຓໍ ທິສ຺ສມາເນນ ກາເຍນ ຄມນສ຺ສ ອຸປກາຣາຍ ໂຫຕິ. ສມາທຫຕີຕິປິ ປາໂຐ, ປຕິຏ຺ຐາເປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາຍວເສນ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຓາເມຕີຕິ ປາທກຊ຺ຌານຈິຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກຣຊກາເຍ ອາໂຣເປຕິ ກາຍານຸຄຕິກໍ ກໂຣຕິ, ອິທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ກາເຍ ສໂມທຫນສ຺ສ ເວວຈນໍ. ຈິຕ຺ຕວເສນ ກາຍໍ ປຣິຓາເມຕີຕິ ກຣຊກາຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປາທກຊ຺ຌານຈິຕ຺ເຕ ອາໂຣເປຕິ, ຈິຕ຺ຕານຸຄຕິກໍ ກໂຣຕິ, ອິທໍ ກາຍໍ ຈິຕ຺ເຕ ສໂມທຫນສ຺ສ ເວວຈນໍ. ອຘິຏ຺ຐາຕີຕິ ‘‘ເອວໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາຕິ. ສໂມທຫນສ຺ສ ອຕ຺ຖວິວຣຓຕ຺ຖໍ ປຣິຓາໂມ ວຸຕ຺ໂຕ, ປຣິຓາມສ຺ສ ອຕ຺ຖວິວຣຓຕ຺ຖໍ ອຘິຏ຺ຐານໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ສໂມທຫຕີຕິ ມູລປທໍ, ປຣິຓາເມຕິ ອຘິຏ຺ຐາຕີຕິ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖນິທ຺ເທສປທານິ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍເຍວ ປທານໍ ວເສນ ປຣິຓາເມຕ຺ວາຕິ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ວຸຕ຺ຕໍ ສໂມທຫິຕ຺ວາຕິ.

ສຸຂສຎ຺ຎຎ຺ຈ ລຫຸສຎ຺ຎຎ຺ຈ ກາເຍ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ວິຫຣຕີຕິ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນນ ສຫຊາຕສຸຂສຎ຺ຎຎ຺ຈ ລຫຸສຎ຺ຎຎ຺ຈ ສມາປຊ຺ຊນວເສນ ກຣຊກາເຍ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ປເວເສຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ ໂອກ຺ກນ຺ຕກາຍສ຺ສ ປນສ຺ສ ກຣຊກາໂຍປິ ຕູລປິຈຸ ວິຍ ລຫຸໂກ ໂຫຕິ. ໂສຕິ ໂສ ກຕໂຍຄວິຘາໂນ ຠິກ຺ຂຸ. ຕຖາຠາວິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນາຕິ ອິຕ຺ຖມ຺ຠູຕລກ຺ຂເຓ ກຣຓວຈນໍ, ເຫຕຸອຕ຺ເຖ ວາ, ຕຖາຠາວິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ເຫຕຸຠູເຕນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣິສຸທ຺ເຘນາຕິ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິຠາວໂຕ ປຣິສຸທ຺ເຘນ. ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາເຍວ ປຣິໂຍທາເຕນ, ປຠສ຺ສເຣນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທ຺ຘິວິຘຎາຓາຍາຕິ ອິທ຺ຘິໂກຏ຺ຐາເສ, ອິທ຺ຘິວິກປ຺ເປ ວາ ຎາຓຕ຺ຖາຍ. ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນີຫຣຕີຕິ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣວເສນ ຕສ຺ມິໍ ຈິຕ຺ເຕ ອຠິຎ຺ຎາປາທເກ ຊາເຕ ອິທ຺ຘິວິຘຎາຓາຘິຄມຕ຺ຖາຍ ປຣິກມ຺ມຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນີຫຣຕິ, ກສິຓາຣມ຺ມຓໂຕ ອປເນຕ຺ວາ ອິທ຺ຘິວິຘາຠິມຸຂໍ ເປເສຕິ. ອຠິນິນ຺ນາເມຕີຕິ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພອິທ຺ຘິໂປຓໍ ອິທ຺ຘິປພ຺ຠາຣໍ ກໂຣຕິ. ໂສຕິ ໂສ ເອວໍ ກຕຈິຕ຺ຕາຠິນີຫາໂຣ ຠິກ຺ຂຸ. ອເນກວິຫິຕນ຺ຕິ ອເນກວິຘໍ ນານປ຺ປກາຣກໍ. ອິທ຺ຘິວິຘນ຺ຕິ ອິທ຺ຘິໂກຏ຺ຐາສໍ, ອິທ຺ຘິວິກປ຺ປໍ ວາ. ປຈ຺ຈນຸໂຠຕີຕິ ປຈ຺ຈນຸຠວຕິ, ຜສ຺ເສຕິ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ ປາປຸຓາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໐໒. ອິທານິສ຺ສ ອເນກວິຫິຕຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເອໂກປິ ຫຸຕ຺ວາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເອໂກປິ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອິທ຺ຘິກຣຓໂຕ ປຸພ຺ເພ ປກຕິຍາ ເອໂກປິ ຫຸຕ຺ວາ. ພຫຸຘາ ໂຫຕີຕິ ພຫຸນ຺ນໍ ສນ຺ຕິເກ ຈງ຺ກມິຕຸກາໂມ ວາ, ສຊ຺ຌາຍໍ ວາ ກຕ຺ຕຸກາໂມ, ປຎ຺ຫໍ ວາ ປຸຈ຺ຉິຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ສຕມ຺ປິ ສຫສ຺ສມ຺ປິ ໂຫຕິ. ກຖໍ ປນາຍເມວໍ ໂຫຕິ? ອິທ຺ຘິຍາ ຠູມິປາທປທມູລຠູເຕ ຘມ຺ເມ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາປາທກຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ສເຈ ສຕໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ‘‘ສຕໍ ໂຫມິ ສຕໍ ໂຫມີ’’ຕິ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ປຸນ ປາທກຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ. ອຘິຏ຺ຐານຈິຕ຺ເຕນ ສເຫວ ສຕໍ ໂຫຕິ. ສຫສ຺ສາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສເຈ ເອວໍ ນ ອິຊ຺ຌຕິ, ປຸນ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ທຸຕິຍມ຺ປິ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ. ສໍຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐກຖາຍຎ຺ຫິ ‘‘ເອກວາຣໍ ທ຺ເວວາຣໍ ສມາປຊ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປາທກຊ຺ຌານຈິຕ຺ຕໍ ນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ, ປຣິກມ຺ມຈິຕ຺ຕານິ ສຕາຣມ຺ມຓານິ ວາ ສຫສ຺ສາຣມ຺ມຓານິ ວາ. ຕານິ ຈ ໂຂ ວຓ຺ຓວເສເນວ, ໂນ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວເສນ. ອຘິຏ຺ຐານຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ຕເຖວ ສຕາຣມ຺ມຓໍ ວາ ສຫສ຺ສາຣມ຺ມຓໍ ວາ, ຕໍ ປຐມປ຺ປນາຈິຕ຺ຕມິວ ໂຄຕ຺ຣຠຸອນນ຺ຕຣໍ ເອກເມວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຣູປາວຈຣຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານິກໍ. ຕຕ຺ຖ ເຍ ເຕ ພຫູ ນິມ຺ມິຕາ, ເຕ ອນິຍເມຕ຺ວາ ນິມ຺ມິຕຕ຺ຕາ ອິທ຺ຘິມຕາ ສທິສາວ ໂຫນ຺ຕິ. ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ວາ ຠາສິຕຕຸຓ຺ຫີຠາວາທີສຸ ວາ ຍໍ ຍໍ ອິທ຺ຘິມາ ກໂຣຕິ, ຕໍຕເທວ ກໂຣນ຺ຕິ. ສເຈ ປນ ນານາວຓ຺ເຓ ກາຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ເກຈິ ປຐມວເຍ ເກຈິ ມຊ຺ຌິມວເຍ ເກຈິ ປຈ຺ຉິມວເຍ, ຕຖາ ທີຆເກເສ ອຸປຑ຺ຒມຸຓ຺ຑມຸຓ຺ເຑ ມິສ຺ສກເກເສ ອຸປຑ຺ຒຣຕ຺ຕຈີວເຣ ປຓ຺ຑຸກຈີວເຣ ປທຠາຓຘມ຺ມກຖາສຣຠຎ຺ຎປຎ຺ຫປຸຈ຺ຉນປຎ຺ຫວິສ຺ສຊ຺ຊນຣຊນປຈນຈີວຣສິພ຺ພນໂຘວນາທີນິ ກໂຣນ຺ເຕ, ອປເຣປິ ວາ ນານປ຺ປກາຣເກ ກາຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ເຕນ ປາທກຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ເອຕ຺ຕກາ ຠິກ຺ຂູ ປຐມວຍາ ໂຫນ຺ຕູ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ປຸນ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ. ອຘິຏ຺ຐານຈິຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອິຈ຺ຉິຕປ຺ປກາຣາເຍວ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ເອສ ນໂຍ ‘‘ພຫຸຘາປິ ຫຸຕ຺ວາ ເອໂກ ໂຫຕີ’’ຕິອາທີສຸ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ອິມິນາ ຫິ ຠິກ຺ຂຸນາ ເອວໍ ພຫຸຠາວໍ ນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ເອໂກວ ຫຸຕ຺ວາ ຈງ຺ກມິສ຺ສາມິ, ສຊ຺ຌາຍໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ວາ ‘‘ອຍໍ ວິຫາໂຣ ອປ຺ປຠິກ຺ຂຸໂກ, ສເຈ ເກຈິ ອາຄມິສ຺ສນ຺ຕິ, ກຸໂຕ ອິເມ ເອຕ຺ຕກາ ເອກສທິສາ ຠິກ຺ຂູ ອທ຺ຘາ ເຖຣສ຺ສ ເອສານຸຠາໂວຕິ ມໍ ຊານິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາຍ ວາ ອນ຺ຕຣາວ ‘‘ເອໂກ ໂຫມີ’’ຕິ ອິຈ຺ຉນ຺ເຕນ ປາທກຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ເອໂກ ໂຫມີ’’ຕິ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ປຸນ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ເອໂກ ໂຫມີ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ. ອຘິຏ຺ຐານຈິຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍເຍວ ເອໂກ ໂຫຕິ. ເອວໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ປນ ຍຖາປຣິຈ຺ຉິນ຺ນກາລວເສນ ສຍເມວ ເອໂກ ໂຫຕິ.

ອາວິຠາວນ຺ຕິ ປາກຏຠາວໍ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕິໂຣຠາວນ຺ຕິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຠາວໍ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາວິຠາວໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠຕິ, ຕິໂຣຠາວໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠຕີຕິ ປຸຣິເມນ ວາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ອິທ຺ຘິມາ ອາວິຠາວໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມ ອນ຺ຘກາຣໍ ວາ ອາໂລກໍ ກໂຣຕິ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ວາ ວິວຏໍ ກໂຣຕິ, ອນາປາຖໍ ວາ ອາປາຖໍ ກໂຣຕິ. ກຖໍ? ອຍຎ຺ຫິ ຍຖາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນປິ ທູເຣ ຐິໂຕປິ ວາ ທິສ຺ສຕິ, ເອວໍ ອຕ຺ຕານໍ ວາ ປຣໍ ວາ ກຕ຺ຕຸກາໂມ ປາທກຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ອິທໍ ອນ຺ຘກາຣໍ ອາໂລກຊາຕໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ວາ, ‘‘ອິທໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ວິວຏໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ວາ, ‘‘ອິທໍ ອນາປາຖໍ ອາປາຖໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ວາ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຘິຏ຺ຐາຕິ. ສຫ ອຘິຏ຺ຐານາ ຍຖາຘິຏ຺ຐິຕເມວ ໂຫຕິ. ປເຣ ທູເຣ ຐິຕາປິ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ສຍມ຺ປິ ປສ຺ສິຕຸກາໂມ ປສ຺ສຕິ. ຕິໂຣຠາວໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມ ປນ ອາໂລກໍ ວາ ອນ຺ຘກາຣໍ ກໂຣຕິ, ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ວາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ, ອາປາຖໍ ວາ ອນາປາຖໍ ກໂຣຕິ. ກຖໍ? ອຍຎ຺ຫິ ຍຖາ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນປິ ສມີເປ ຐິໂຕປິ ວາ ນ ທິສ຺ສຕິ, ເອວໍ ອຕ຺ຕານໍ ວາ ປຣໍ ວາ ກຕ຺ຕຸກາໂມ ປາທກຊ຺ຌານາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ອາໂລກຏ຺ຐານໍ ອນ຺ຘກາຣໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ວາ, ‘‘ອິທໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ວາ, ‘‘ອິທໍ ອາປາຖໍ ອນາປາຖໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ວາ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຘິຏ຺ຐາຕິ. ສຫ ອຘິຏ຺ຐານາ ຍຖາຘິຏ຺ຐິຕເມວ ໂຫຕິ. ປເຣ ສມີເປ ຐິຕາປິ ນ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ສຍມ຺ປິ ອປສ຺ສິຕຸກາໂມ ນ ປສ຺ສຕິ. ອປິຈ ສພ຺ພມ຺ປິ ປາກຏປາຏິຫາຣິຍໍ ອາວິຠາໂວ ນາມ, ອປາກຏປາຏິຫາຣິຍໍ ຕິໂຣຠາໂວ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ປາກຏປາຏິຫາຣິເຍ ອິທ຺ຘິປິ ປຎ຺ຎາຍຕິ ອິທ຺ຘິມາປິ. ຕໍ ຍມກປາຏິຫາຣິເຍນ ທີເປຕພ຺ພໍ. ອປາກຏປາຏິຫາຣິເຍ ອິທ຺ຘິເຍວ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ນ ອິທ຺ຘິມາ. ຕໍ ມຫກສຸຕ຺ເຕນ (ສໍ. ນິ. ໔.໓໔໖) ຈ ພ຺ຣຫ຺ມນິມນ຺ຕນິກສຸຕ຺ເຕນ (ມ. ນິ. ໑.໕໐໑ ອາທໂຍ) ຈ ທີເປຕພ຺ພໍ.

ຕິໂຣກຸຏ຺ຏນ຺ຕິ ປຣກຸຏ຺ຏໍ, ກຸຏ຺ຏສ຺ສ ປຣຠາຄນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອສ ນໂຍ ຕິໂຣປາກາຣຕິໂຣປພ຺ພເຕສຸ. ກຸຏ຺ໂຏຕິ ຈ ເຄຫຠິຕ຺ຕິ. ປາກາໂຣຕິ ເຄຫວິຫາຣຄາມາທີນໍ ປຣິກ຺ເຂປປາກາໂຣ. ປພ຺ພໂຕຕິ ປໍສຸປພ຺ພໂຕ ວາ ປາສາຓປພ຺ພໂຕ ວາ. ອສຊ຺ຊມາໂນຕິ ອລຄ຺ຄມາໂນ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ອາກາເສຕິ ອາກາເສ ວິຍ. ເອວໍ ຄນ຺ຕຸກາເມນ ປນ ອາກາສກສິຓໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ກຸຏ຺ຏໍ ວາ ປາກາຣໍ ວາ ປພ຺ພຕໍ ວາ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ກຕປຣິກມ຺ເມນ ‘‘ອາກາໂສ ໂຫຕູ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ໂພ, ອາກາໂສວ ໂຫຕິ. ອໂຘ ໂອຕຣິຕຸກາມສ຺ສ, ອຸທ຺ຘໍ ວາ ອາໂຣຫິຕຸກາມສ຺ສ ສຸສິໂຣ ໂຫຕິ, ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸກາມສ຺ສ ຉິທ຺ໂທ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ອສຊ຺ຊມາໂນ ຄຈ຺ຉຕິ. ສເຈ ປນສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ຕຣາ ປພ຺ພໂຕ ວາ ຣຸກ຺ໂຂ ວາ ອຸຏ຺ເຐຕິ, ກິໍ ປຸນ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພນ຺ຕິ? ໂທໂສ ນຕ຺ຖິ. ປຸນ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐານຎ຺ຫິ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ນິສ຺ສຍຄ຺ຄຫຓສທິສໍ ໂຫຕິ. ອິມິນາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນາ ‘‘ອາກາໂສ ໂຫຕູ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ອາກາໂສ ໂຫຕິເຍວ. ປຸຣິມາຘິຏ຺ຐານພເລເນວ ຈສ຺ສ ອນ຺ຕຣາ ອຎ຺ໂຎ ປພ຺ພໂຕ ວາ ຣຸກ຺ໂຂ ວາ ອຸຕຸມໂຍ ອຸຏ຺ຐຫິສ຺ສຕີຕິ ອຏ຺ຐານເມຕໍ. ອຎ຺ເຎນ ອິທ຺ຘິມຕາ ນິມ຺ມິເຕ ປນ ປຐມໍ ນິມ຺ມານໍ ພລວໍ ໂຫຕິ. ອິຕເຣນ ຕສ຺ສ ອຸທ຺ຘໍ ວາ ອໂຘ ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ.

ປຖວິຍາປິ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນິມຸຊ຺ຊນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນ຺ຕິ ອຸຏ຺ຐານໍ, ນິມຸຊ຺ຊນ຺ຕິ ສໍສີທນໍ, ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊຎ຺ຈ ນິມຸຊ຺ຊຎ຺ຈ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນິມຸຊ຺ຊໍ. ເອວໍ ກຕ຺ຕຸກາເມນ ປນ ອາໂປກສິຓໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ເອຕ຺ຕເກ ຐາເນ ປຖວີ ອຸທກໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ. ສຫ ອຘິຏ຺ຐານາ ຍຖາປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນ ຐາເນ ປຖວີ ອຸທກເມວ ໂຫຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນິມຸຊ຺ຊໍ ກໂຣຕິ ເສຍ຺ຍຖາປິ ອຸທເກ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນິມຸຊ຺ຊເມວ, ນ຺ຫານປານມຸຂໂຘວນຠຓ຺ຑກໂຘວນາທີສຸ ຍໍ ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ຕໍ ກໂຣຕິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ອຸທກເມວ ກໂຣຕິ, ສປ຺ປິເຕລມຘຸຜາຓິຕາທີສຸປິ ຍໍ ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ຕໍ ‘‘ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ເອຕ຺ຕກໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ ຍຖາຘິຏ຺ຐິຕເມວ ໂຫຕິ. ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຠາຊນຄຕໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ສປ຺ປິ ສປ຺ປິເຍວ ໂຫຕິ, ເຕລາທີນິ ເຕລາທີນິເຍວ, ອຸທກໍ ອຸທກເມວ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ເຕມິຕຸກາໂມວ ເຕເມຕິ, ນ ເຕມິຕຸກາໂມ ນ ເຕເມຕິ. ຕສ຺ເສວ ຈ ສາ ປຖວີ ອຸທກໍ ໂຫຕິ, ເສສຊນສ຺ສ ປຖວີເຍວ. ຕຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສາ ປຕ຺ຕິກາປິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຍານາທີຫິປິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ກສິກມ຺ມາທີນິປິ ກໂຣນ຺ຕິເຍວ. ສເຈ ປນາຍໍ ‘‘ເຕສມ຺ປິ ອຸທກໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ອິຈ຺ຉຕິ, ໂຫຕິເຍວ. ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນກາລໍ ປນ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຍໍ ປກຕິຍາ ຆຏຕຬາກາທີສຸ ອຸທກໍ, ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຏ຺ຐານໍ ປຖວີເຍວ ໂຫຕິ.

ອຸທເກປິ ອຠິຊ຺ຊມາເນ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ຍໍ ອຸທກໍ ອກ຺ກມິຕ຺ວາ ສໍສີທຕິ, ຕໍ ຠິຊ຺ຊມານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ວິປຣີຕໍ ອຠິຊ຺ຊມານໍ. ເອວໍ ຄນ຺ຕຸກາເມນ ປນ ປຖວີກສິຓໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ເອຕ຺ຕເກ ຐາເນ ອຸທກໍ ປຖວີ ໂຫຕູ’’ຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ. ສຫ ອຘິຏ຺ຐານາ ຍຖາປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຏ຺ຐາເນ ອຸທກໍ ປຖວີເຍວ ໂຫຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉຕິ ເສຍ຺ຍຖາປິ ປຖວິຍໍ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ຄຈ຺ຉຕິ, ຍໍ ຍໍ ອິຣິຍາປຖໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ຕໍ ກປ຺ເປຕິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ປຖວິເມວ ກໂຣຕິ, ມຓິສຸວຓ຺ຓປພ຺ພຕຣຸກ຺ຂາທີສຸປິ ຍໍ ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ຍຖາຘິຏ຺ຐິຕເມວ ໂຫຕິ. ຕສ຺ເສວ ຈ ຕໍ ອຸທກໍ ປຖວີ ໂຫຕິ, ເສສຊນສ຺ສ ອຸທກເມວ. ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປາ ຈ ອຸທກກາກາທໂຍ ຈ ຍຖາຣຸຈິ ວິຈຣນ຺ຕິ. ສເຈ ປນາຍໍ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ມນຸສ຺ສານໍ ຕໍ ປຖວິໍ ກາຕຸໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ກໂຣຕິເຍວ. ຍຖາປຣິຈ຺ຉິນ຺ນກາລາຕິກ຺ກເມນ ປນ ອຸທກເມວ ໂຫຕິ.

ອາກາເສປິ ປລ຺ລງ຺ເກນ ກມຕີຕິ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ສມນ຺ຕໂຕ ອູຣຸພທ຺ຘາສເນນ ຄຈ຺ຉຕິ. ປກ຺ຂີ ສກຸໂຓຕິ ປກ຺ເຂຫິ ຍຸຕ຺ໂຕ ສກຸໂຓ, ນ ອປຣິປຸຓ຺ຓປກ຺ໂຂ ລູນປກ຺ໂຂ ວາ. ຕາທິໂສ ຫິ ອາກາເສ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ເອວມາກາເສ ຄນ຺ຕຸກາເມນ ປນ ປຖວີກສິຓໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ສເຈ ນິສິນ຺ໂນ ຄນ຺ຕຸມິຈ຺ຉຕິ, ປລ຺ລງ຺ກປ຺ປມາຓໍ ຐານໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ນິປນ຺ໂນ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ມຎ຺ຈປ຺ປມາຓໍ, ສເຈ ປທສາ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ມຄ຺ຄປ຺ປມາຓນ຺ຕິ ເອວໍ ຍຖານຸຣູປໍ ຐານໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ‘‘ປຖວີ ໂຫຕູ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ. ສຫ ອຘິຏ຺ຐານາ ປຖວີເຍວ ໂຫຕິ. ອາກາເສ ຄນ຺ຕຸກາເມນ ຈ ຠິກ຺ຂຸນາ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸລາຠິນາປິ ຠວິຕພ຺ພໍ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ອນ຺ຕຣາ ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານາ ວາ ປພ຺ພຕຣຸກ຺ຂາທໂຍ ໂຫນ຺ຕິ, ນາຄສຸປຓ຺ຓາທໂຍ ວາ ອຸສູຍນ຺ຕາ ມາເປນ຺ຕິ, ເຕສໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ເຕ ປນ ທິສ຺ວາ ກິໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ? ປາທກຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ອາກາໂສ ໂຫຕູ’’ຕິ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ. ອປິຈ ໂອກາເສ ໂອໂຣຫຓຕ຺ຖມ຺ປິ ອິມິນາ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸລາຠິນາ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອຍຎ຺ຫິ ສເຈ ອໂນກາເສ ນ຺ຫານຕິຕ຺ເຖ ວາ ຄາມທ຺ວາເຣ ວາ ໂອໂຣຫຕິ, ມຫາຊນສ຺ສ ປາກໂຏ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ອໂນກາສໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ໂອກາເສ ໂອຕຣຕີຕິ.

ອິເມປິ ຈນ຺ທິມສູຣິເຍ ເອວໍມຫິທ຺ຘິເກ ເອວໍມຫານຸຠາເວຕິ ເອຕ຺ຖ ຈນ຺ທິມສູຣິຍານໍ ທ຺ວາຈຕ຺ຕາລີສໂຍຊນສຫສ຺ໂສປຣິຈຣເຓນ ມຫິທ຺ຘິກຕາ, ຕີສຸ ທີເປສຸ ເອກກ຺ຂເຓ ອາໂລກກຣເຓນ ມຫານຸຠາວຕາ ເວທິຕພ຺ພາ, ເອວໍ ອຸປຣິຈຣຓອາໂລກຜຣເຓຫິ ວາ ມຫິທ຺ຘິເກ, ເຕເນວ ມຫິທ຺ຘິກຕ຺ເຕນ ມຫານຸຠາເວ. ປຣາມສຕີຕິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ເອກເທເສ ວາ ຜຸສຕິ. ປຣິມຊ຺ຊຕີຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ອາທາສຕລໍ ວິຍ ປຣິມຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ປນສ຺ສ ອິທ຺ຘິ ອຠິຎ຺ຎາປາທກຊ຺ຌານວເສເນວ ອິຊ຺ຌຕິ, ນຕ຺ເຖຕ຺ຖ ກສິຓສມາປຕ຺ຕິນິຍໂມ. ສ຺ວາຍໍ ຍທິ ອິຈ຺ຉຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣາມສິຕຸໍ, ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣາມສຕິ. ສເຈ ປນ ອິເຘວ ນິສິນ຺ນໂກ ວາ ນິປນ຺ນໂກ ວາ ປຣາມສິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ‘‘ຫຕ຺ຖປາເສ ໂຫຕູ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາຕິ. ອຘິຏ຺ຐານພເລນ ວຓ຺ຏາ ມຸຕ຺ຕຕາລຜລໍ ວິຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖປາເສ ຐິເຕ ວາ ປຣາມສຕິ, ຫຕ຺ຖໍ ວາ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ປຣາມສຕິ. ຫຕ຺ຖໍ ວຑ຺ເຒນ຺ຕສ຺ສ ປນ ກິໍ ອຸປາທິນ຺ນກໍ ວຑ຺ຒຕິ ອນຸປາທິນ຺ນກໍ ວາຕິ? ອຸປາທິນ຺ນກໍ ນິສ຺ສາຍ ອນຸປາທິນ຺ນກໍ ວຑ຺ຒຕິ. ໂຍ ເອວໍ ກຕ຺ວາ ນ ເກວລໍ ຈນ຺ທິມສູຣິເຍ ປຣາມສຕິ, ສເຈ ອິຈ຺ຉຕິ, ປາທກຖລິກໍ ກຕ຺ວາ ປາເທ ຐເປຕິ, ປີຐໍ ກຕ຺ວາ ນິສີທຕິ, ມຎ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊຕິ, ອປສ຺ເສນຜລກໍ ກຕ຺ວາ ອປສ຺ສຍຕິ. ຍຖາ ເອໂກ, ເອວໍ ອປໂຣປິ. ອເນເກສຸປິ ຫິ ຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ເສສຸ ເອວໍ ກໂຣນ຺ເຕສຸ ເຕສຎ຺ຈ ເອກເມກສ຺ສ ຕເຖວ ອິຊ຺ຌຕິ. ຈນ຺ທິມສູຣິຍານຎ຺ຈ ຄມນມ຺ປິ ອາໂລກກຣຓມ຺ປິ ຕເຖວ ໂຫຕິ. ຍຖາ ຫິ ປາຕິສຫສ຺ເສສຸ ອຸທກປູເຣສຸ ສພ຺ພປາຕີສຸ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລານິ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ປາກຕິກເມວ ຈນ຺ທສ຺ສ ຄມນໍ ອາໂລກກຣຓຎ຺ຈ ໂຫຕິ, ຕຖູປມເມຕໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ. ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາປິ ກາເຍນ ວສໍ ວຕ຺ເຕຕີຕິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ອເນກວິຘໍ ອຠິຎ຺ຎໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ກາເຍນ ວສໍ ອິສ຺ສຣິຍໍ ວຕ຺ເຕຕິ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ປເນຕ຺ຖ ອິທ຺ຘິກຖາຍໍ ອາວິຠວິສ຺ສຕີຕິ.

ອິທ຺ຘິວິຘຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕໑. ໂສຕຘາຕຸວິສຸທ຺ຘິຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑໐໓. ໂສຕຘາຕຸວິສຸທ຺ຘິຎາຓນິທ຺ເທເສ ທູເຣປິ ສທ຺ທານນ຺ຕິອາທິ ທິພ຺ພໂສຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸກາມສ຺ສ ອາທິກມ຺ມິກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຸປາຍສນ຺ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ທູເຣປິ ສທ຺ທານໍ ສທ຺ທນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ທູເຣ ສທ຺ທານໍ ອນ຺ຕເຣ ສທ຺ທໍ. ສທ຺ໂທເຍວ ຫິ ນິມິຕ຺ຕກຣຓວເສນ ສທ຺ທນິມິຕ຺ຕໍ. ‘‘ທູເຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ປກຕິໂສຕສ຺ສ ອາປາຖຏ຺ຐາເນເຍວ. ໂອຬາຣິການນ຺ຕິ ຖູລານໍ. ສຸຂຸມານນ຺ຕິ ອຓູນໍ. ສຓ຺ຫສຓ຺ຫານນ຺ຕິ ສຓ຺ຫໂຕປິ ສຓ຺ຫານໍ, ອຕິສຓ຺ຫານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕນ ປຣມສຸຂຸມາ ສທ຺ທາ ວຸຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ອິມໍ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸກາເມນ ອາທິກມ຺ມິເກນ ຌາຍິນາ ອຠິຎ຺ຎາປາທກຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ປຣິກມ຺ມສມາຘິຈິຕ຺ເຕນ ປຐມຕຣໍ ປກຕິໂສຕປເຖ ທູເຣ ໂອຬາຣິໂກ ອຣຎ຺ເຎ ສີຫາທີນໍ ສທ຺ໂທ ອາວຊ຺ຊິຕພ຺ໂພ. ວິຫາເຣ ຆຓ຺ຑິສທ຺ໂທ ເຠຣິສທ຺ໂທ ສງ຺ຂສທ຺ໂທ ສາມເຓຣທຫຣຠິກ຺ຂູນໍ ສພ຺ພຖາເມນ ສຊ຺ຌາຍນ຺ຕານໍ ສຊ຺ຌາຍນສທ຺ໂທ ປກຕິກຖໍ ກເຖນ຺ຕານໍ ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ, ກິໍ, ອາວຸໂສ’’ຕິອາທິສທ຺ໂທ ສກຸຓສທ຺ໂທ ວາຕສທ຺ໂທ ປທສທ຺ໂທ ປກ຺ກຸຖິຕອຸທກສ຺ສ ຈິຈ຺ຈິຏາຍນສທ຺ໂທ ອາຕເປ ສຸສ຺ສມານຕາລປຓ຺ຓສທ຺ໂທ ກຸນ຺ຖກິປິລ຺ລິກາທິສທ຺ໂທຕິ ເອວໍ ສພ຺ໂພຬາຣິກໂຕ ປຠຸຕິ ຍຖາກ຺ກເມນ ສຸຂຸມສຸຂຸມສທ຺ທາ ອາວຊ຺ຊິຕພ຺ພາ.

ເອວໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ຈ ປຸຣຕ຺ຖິມາທີສຸ ທສສຸ ທິສາສຸ ກເມນ ເອເກກິສ຺ສາ ທິສາຍ ສທ຺ທນິມິຕ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ມນສິ ກາຕພ຺ພໍ. ມນສິ ກໂຣນ຺ເຕນ ຈ ເຍ ສທ຺ທາ ປກຕິໂສຕສ຺ສ ສຸຍ຺ຍນ຺ຕິ, ເຕສຸ ປກຕິໂສຕໂມຘາຍ ມໂນທ຺ວາຣິເກນ ຈິຕ຺ເຕນ ມນສິ ກາຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ສ ເຕ ສທ຺ທາ ປກຕິຈິຕ຺ຕສ຺ສາປິ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຣິກມ຺ມສມາຘິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ອຕິວິຍ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ສທ຺ທນິມິຕ຺ຕໍ ມນສິກໂຣໂຕ ອິທານິ ທິພ຺ພໂສຕຘາຕຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ ເຕສຸ ສທ຺ເທສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມິໍ ນິຣຸທ຺ເຘ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຎ຺ຈ ວາ ຊວນານິ ຊວນ຺ຕິ. ເຍສໍ ປຸຣິມານິ ຕີຓິ ຈຕ຺ຕາຣິ ວາ ປຣິກມ຺ໂມປຈາຣານຸໂລມໂຄຕ຺ຣຠຸນາມການິ ກາມາວຈຣານິ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ປຎ຺ຈມໍ ວາ ອປ຺ປນາຈິຕ຺ຕໍ ຣູປາວຈຣຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານິກໍ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ເຕນ ອປ຺ປນາຈິຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຎາຓໍ, ອຍໍ ທິພ຺ພໂສຕຘາຕຸ. ຕໍ ຖາມຄຕໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ‘‘ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ສທ຺ທໍ ສຸຓາມີ’’ຕິ ເອກງ຺ຄຸລມຕ຺ຕໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ວຑ຺ເຒຕພ຺ພໍ, ຕໂຕ ທ຺ວງ຺ຄຸລຈຕຸຣງ຺ຄຸລອຏ຺ຐງ຺ຄຸລວິທຕ຺ຖິຣຕນອນ຺ໂຕຄພ຺ຠປມຸຂ- ປາສາທປຣິເວຓສງ຺ຆາຣາມໂຄຈຣຄາມຊນປທາທິວເສນ ຍາວ ຈກ຺ກວາຬໍ, ຕໂຕ ວາ ຠິຍ຺ໂຍປິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ວຑ຺ເຒຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ອຘິຄຕາຠິຎ຺ໂຎ ເອສ ປາທກຊ຺ຌານາຣມ຺ມເຓນ ຜຸຏ຺ໂຐກາສພ຺ຠນ຺ຕຣຄເຕ ສທ຺ເທ ປຸນ ປາທກຊ຺ຌານໍ ອສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາປິ ອຠິຎ຺ຎາຎາເຓນ ສຸຓາຕິເຍວ. ເອວໍ ສຸຓນ຺ໂຕ ຈ ສເຈປິ ຍາວພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ສງ຺ຂເຠຣິປຓວາທິສທ຺ເທຫິ ເອກໂກລາຫລໍ ໂຫຕິ, ປາຏິເຍກ຺ກໍ ວວຕ຺ຖາເປຕຸກາມຕາຍ ສຕິ ‘‘ອຍໍ ສງ຺ຂສທ຺ໂທ, ອຍໍ ເຠຣິສທ຺ໂທ’’ຕິ ວວຕ຺ຖາເປຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິເຍວ. ອຠິຎ຺ຎາຎາເຓນ ສຸເຕ ສາຕ຺ຖເກ ສທ຺ເທ ປຈ຺ຉາ ກາມາວຈຣຈິຕ຺ເຕນ ອຕ຺ຖໍ ຊານາຕິ. ທິພ຺ພໂສຕໍ ປກຕິໂສຕວໂຕເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ໂນ ພຘິຣສ຺ສ. ປຈ຺ຉາ ປກຕິໂສເຕ ວິນຏ຺ເຐປິ ທິພ຺ພໂສຕໍ ນ ວິນສ຺ສຕີຕິ ວທນ຺ຕິ.

ໂສ ທິພ຺ພາຍ ໂສຕຘາຕຸຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ທິພ຺ພສທິສຕ຺ຕາ ທິພ຺ພາ. ເທວານຎ຺ຫິ ສຸຈຣິຕກມ຺ມາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາ ປິຕ຺ຕເສມ຺ຫຣຸຘິຣາທີຫິ ອປລິພຸທ຺ຘາ ອຸປກ຺ກິເລສວິມຸຕ຺ຕຕາຍ ທູເຣປິ ອາຣມ຺ມຓສມ຺ປຏິຈ຺ຉນສມຕ຺ຖາ ທິພ຺ພາ ປສາທໂສຕຘາຕຸ ໂຫຕິ. ອຍຎ຺ຈາປິ ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວີຣິຍຠາວນາພລນິພ຺ພຕ຺ຕາ ຎາຓໂສຕຘາຕຸ ຕາທິສາເຍວາຕິ ທິພ຺ພສທິສຕ຺ຕາ ທິພ຺ພາ. ອປິຈ ທິພ຺ພວິຫາຣວເສນ ປຏິລທ຺ຘຕ຺ຕາ, ອຕ຺ຕນາ ຈ ທິພ຺ພວິຫາຣສນ຺ນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາປິ ທິພ຺ພາ, ສວນຏ຺ເຐນ ນິຊ຺ຊີວຏ຺ເຐນ ຈ ໂສຕຘາຕຸ, ໂສຕຘາຕຸກິຈ຺ຈກຣເຓນ ຈ ໂສຕຘາຕຸ ວິຍາຕິປິ ໂສຕຘາຕຸ. ຕາຍ ທິພ຺ພາຍ ໂສຕຘາຕຸຍາ. ວິສຸທ຺ຘາຍາຕິ ປຣິສຸທ຺ຘາຍ ນິຣຸປກ຺ກິເລສາຍ. ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສິກາຍາຕິ ມນຸສ຺ສູປຈາຣໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ສທ຺ທສວເນນ ມານຸສິກໍ ມໍສໂສຕຘາຕຸໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາຍ ວີຕິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຐິຕາຍ. ອຸໂຠ ສທ຺ເທ ສຸຓາຕີຕິ ທ຺ເວ ສທ຺ເທ ສຸຓາຕິ. ກຕເມ ທ຺ເວ? ທິພ຺ເພ ຈ ມານຸເສ ຈ, ເທວານຎ຺ຈ ມນຸສ຺ສານຎ຺ຈ ສທ຺ເທຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອເຕນ ປເທສປຣິຍາທານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຍ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ຈາຕິ ເຍ ສທ຺ທາ ທູເຣ ປຣຈກ຺ກວາເຬປິ, ເຍ ຈ ສນ຺ຕິເກ ອນ຺ຕມໂສ ສເທຫສນ຺ນິສ຺ສິຕປາຓກສທ຺ທາປິ, ເຕ ສຸຓາຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອເຕນ ນິປ຺ປເທສປຣິຍາທານໍ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ໂສຕຘາຕຸວິສຸທ຺ຘິຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕໒. ເຈໂຕປຣິຍຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑໐໔. ເຈໂຕປຣິຍຎາຓນິທ຺ເທເສ ໂສ ເອວໍ ປຊານາຕີຕິ ອິທານິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ວິຘານໍ ອຸປທິສຕິ. ອິທໍ ຣູປໍ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍສມຸຏ຺ຐິຕນ຺ຕິອາທິ ອາທິກມ຺ມິເກນ ຌາຍິນາ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ ວິຘານໍ. ກຖໍ? ເອຕຎ຺ຫິ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸກາເມນ ຌາຍິນາ ປຐມໍ ຕາວ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓໍ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພໍ. ເອຕຎ຺ຫິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸວເສນ ອິຊ຺ຌຕິ, ຕໍ ເອຕສ຺ສ ປຣິກມ຺ມໍ. ຕສ຺ມາ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອາໂລກໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ປຣສ຺ສ ຫທຍຣູປໍ ນິສ຺ສາຍ ວຕ຺ຕມານສ຺ສ ໂລຫິຕສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິເຍສິຕພ຺ພໍ. ຕຎ຺ຫິ ໂລຫິຕໍ ກຸສລໂສມນສ຺ເສ ວຕ຺ຕມາເນ ຣຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ນິຄ຺ໂຣຘປກ຺ກວຓ຺ຓໍ, ອກຸສລໂສມນສ຺ເສ ວຕ຺ຕມາເນ ຕເທວ ລຸຬິຕໍ ໂຫຕິ, ໂທມນສ຺ເສ ວຕ຺ຕມາເນ ກາຬກໍ ໂຫຕິ ຊມ຺ພຸປກ຺ກວຓ຺ຓໍ ລຸຬິຕໍ. ກຸສລູເປກ຺ຂາຍ ວຕ຺ຕມານາຍ ປສນ຺ນໍ ໂຫຕິ ຕິລເຕລວຓ຺ຓໍ. ອກຸສລູເປກ຺ຂາຍ ວຕ຺ຕມານາຍ ຕເທວ ລຸຬິຕໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ເຕນ ‘‘ອິທໍ ຣູປໍ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍສມຸຏ຺ຐິຕໍ, ອິທໍ ຣູປໍ ໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍສມຸຏ຺ຐິຕໍ, ອິທໍ ຣູປໍ ອຸເປກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍສມຸຏ຺ຐິຕ’’ນ຺ຕິ ປຣສ຺ສ ຫທຍໂລຫິຕວຓ຺ຓໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິເຍສນ຺ເຕນ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓໍ ຖາມຄຕໍ ກາຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ຖາມຄເຕ ຫິ ຕສ຺ມິໍ ອນຸກ຺ກເມນ ສພ຺ພມ຺ປິ ກາມາວຈຣາທິເຠທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຊານາຕິ ຈິຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕເມວ ສງ຺ກມນ຺ໂຕ ວິນາ ຫທຍຣູປທສ຺ສເນນ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ –

‘‘ອາຣຸປ຺ເປ ປຣສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ຊານິຕຸກາໂມ ກສ຺ສ ຫທຍຣູປໍ ປສ຺ສຕິ, ກສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍວິກາຣໍ ໂອໂລເກຕີຕິ? ນ ກສ຺ສຈິ. ອິທ຺ຘິມໂຕ ວິສໂຍ ເອສ, ຍທິທໍ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຈິຕ຺ຕໍ ອາວຊ຺ຊນ຺ໂຕ ໂສຬສປ຺ປເຠທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຊານາຕິ. ອກຕາຠິນິເວສສ຺ສ ປນ ວເສນ ອຍໍ ກຖາ’’ຕິ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໔໐໑).

ປຣສຕ຺ຕານນ຺ຕິ ອຕ຺ຕານໍ ຐເປຕ຺ວາ ເສສສຕ຺ຕານໍ. ປຣປຸຄ຺ຄລານນ຺ຕິ ອິທມ຺ປິ ອິມິນາ ເອກຕ຺ຖເມວ, ເວເນຍ຺ຍວເສນ ປນ ເທສນາວິລາເສນ ຈ ພ຺ຍຎ຺ຊເນນ ນານຕ຺ຕໍ ກຕໍ. ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ເຕນ ເຕສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ສຣາຄາທິວເສນ ນານປ຺ປກາຣໂຕ ຊານາຕິ. ສຣາຄໍ ວາຕິອາທີສຸ ວາ-ສທ຺ໂທ ສມຸຈ຺ຈຍຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐວິຘໍ ໂລຠສຫຄຕຈິຕ຺ຕໍ ສຣາຄໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນາມ, ອວເສສໍ ຈຕຸຠູມກກຸສລາພ຺ຍາກຕຈິຕ຺ຕໍ ວີຕຣາຄໍ ນາມ. ທ຺ເວ ໂທມນສ຺ສຈິຕ຺ຕານິ, ທ຺ເວ ວິຈິກິຈ຺ຉາອຸທ຺ຘຈ຺ຈຈິຕ຺ຕານີຕິ ອິມານິ ປນ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈິຕ຺ຕານິ ອິມສ຺ມິໍ ທຸເກ ສງ຺ຄຫໍ ນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເກຈິ ປນ ເຖຣາ ຕານິປິ ວີຕຣາຄປເທນ ສງ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ທຸວິຘໍ ປນ ໂທມນສ຺ສສຫຄຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສໂທສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນາມ, ສພ຺ພມ຺ປິ ຈຕຸຠູມກໍ ກຸສລາພ຺ຍາກຕໍ ວີຕໂທສໍ ນາມ. ເສສານິ ທສ ອກຸສລຈິຕ຺ຕານິ ອິມສ຺ມິໍ ທຸເກ ສງ຺ຄຫໍ ນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເກຈິ ປນ ເຖຣາ ຕານິປິ ວີຕໂທສປເທນ ສງ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ສໂມຫໍ ວີຕໂມຫນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ໂມເຫກເຫຕຸກວເສນ ວິຈິກິຈ຺ຉາອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຫຄຕທ຺ວຍເມວ ສໂມຫໍ. ໂມຫສ຺ສ ປນ ສພ຺ພາກຸສເລສຸ ສມ຺ຠວໂຕ ທ຺ວາທສວິຘມ຺ປິ ອກຸສລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ‘‘ສໂມຫ’’ນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອວເສສໍ ກຸສລາພ຺ຍາກຕໍ ວີຕໂມຫໍ. ຖິນມິທ຺ຘານຸຄຕໍ ປນ ສໍຂິຕ຺ຕໍ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈານຸຄຕໍ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ. ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣໍ ມຫຄ຺ຄຕໍ, ອວເສສໍ ອມຫຄ຺ຄຕໍ. ສພ຺ພມ຺ປິ ເຕຠູມກໍ ສອຸຕ຺ຕຣໍ, ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ. ອຸປຈາຣປ຺ປຕ຺ຕໍ ອປ຺ປນາປ຺ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ສມາຫິຕໍ, ຕທຸຠຍມສມ຺ປຕ຺ຕໍ ອສມາຫິຕໍ. ຕທງ຺ຄວິກ຺ຂມ຺ຠນສມຸຈ຺ເຉທປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິນິສ຺ສຣຓວິມຸຕ຺ຕິປ຺ປຕ຺ຕໍ ວິມຸຕ຺ຕໍ, ປຎ຺ຈວິຘມ຺ປິ ເອຕໍ ວິມຸຕ຺ຕິມປ຺ປຕ຺ຕໍ ອວິມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິຕິ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓລາຠີ ຠິກ຺ຂຸ ໂສຬສປ຺ປເຠທມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຊານາຕິ. ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ປນ ອຣິຍານໍ ມຄ຺ຄຜລຈິຕ຺ຕໍ ນ ຊານນ຺ຕິ, ອຣິຍາປິ ຈ ເຫຏ຺ຐິມາ ເຫຏ຺ຐິມາ ອຸປຣິມານໍ ອຸປຣິມານໍ ມຄ຺ຄຜລຈິຕ຺ຕໍ ນ ຊານນ຺ຕິ, ອຸປຣິມາ ອຸປຣິມາ ປນ ເຫຏ຺ຐິມານໍ ເຫຏ຺ຐິມານໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຊານນ຺ຕີຕິ.

ເຈໂຕປຣິຍຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕໓. ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑໐໕. ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓນິທ຺ເທເສ ເອວໍ ປຊານາຕີຕິອາທິ ຈຕູສຸ ອິທ຺ຘິປາເທສຸ ປຣິຠາວິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸກາມສ຺ສ ຕທຸປ຺ປາທນວິຘານທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກມໂຕ ຫິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎາຓນາມຣູປສຬາຍຕນຜສ຺ສເວທນາສງ຺ຂາຕໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ຜລສງ຺ເຂປໍ ປສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍໍ ປຸຣິມຠເວ ກມ຺ມກິເລສສງ຺ຂາຕໍ ເຫຕຸສງ຺ເຂປໍ ປສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍໍ ປຸຣິມຠເວເຍວ ຜລສງ຺ເຂປໍ ປສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍໍ ຕຕິຍຠເວ ເຫຕຸສງ຺ເຂປໍ ປສ຺ສຕິ. ເອວໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທທສ຺ສເນນ ຊາຕິປຣມ຺ປຣໍ ປສ຺ສຕິ. ເອວໍ ພຫູປກາໂຣ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓສ຺ສ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທມນສິກາໂຣ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ສຕິ ອິທໍ ໂຫຕິ, ອິມສ຺ສຸປ຺ປາທາ ອິທໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ອິທໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທນິທ຺ເທສສ຺ສ ອຸທ຺ເທສວຈນໍ. ເອວໍ ເຕສໍ ອຎ຺ຎຕຣວຈເນເນວ ອຕ຺ເຖ ສິທ຺ເຘ ທ຺ວິຘາ ວຈນໍ ກສ຺ມາຕິ ເຈ? ອຕ຺ຖນານຕ຺ຕສພ຺ຠາວໂຕ. ກຖໍ? ອິມສ຺ມິໍ ສຕີຕິ ອິມສ຺ມິໍ ປຈ຺ຈເຍ ວິຊ຺ຊມາເນ. ອິທໍ ສພ຺ພປຈ຺ຈຍານໍ ສາຘາຣຓວຈນໍ. ອິທໍ ໂຫຕີຕິ ອິທໍ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນໍ ຠວຕິ. ອິທໍ ສພ຺ພປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນານໍ ສາຘາຣຓວຈນໍ. ອິມິນາ ສກເລນ ວຈເນນ ອເຫຕຸກວາໂທ ປຏິສິທ຺ໂຘ ໂຫຕິ. ເຍ ຫິ ຘມ຺ມາ ປຈ຺ຈຍສມ຺ຠວາ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ປຈ຺ຈຍາຠາວາ, ເຕ ອເຫຕຸກາ ນາມ ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ອິມສ຺ສຸປ຺ປາທາຕິ ອິມສ຺ສ ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ອຸປ຺ປາທເຫຕຸ. ອິທໍ ສພ຺ພປຈ຺ຈຍານໍ ອຸປ຺ປາທວນ຺ຕຕາທີປນວຈນໍ. ອິທໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອິທໍ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິທໍ ສພ຺ພປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນານໍ ຕໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານຕາທີປນວຈນໍ. ອິມິນາ ສກເລນ ວຈເນນ ສສ຺ສຕາເຫຕຸກວາໂທ ປຏິສິທ຺ໂຘ ໂຫຕິ. ເຍ ຫິ ອຸປ຺ປາທວນ຺ໂຕ ຘມ຺ມາ, ເຕ ອນິຈ຺ຈາ. ຕສ຺ມາ ສຕິປິ ສເຫຕຸກຕ຺ເຕ ອນິຈ຺ຈເຫຕຸກາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ ນ ໂລເກ ນິຈ຺ຈສມ຺ມຕປກຕິປຸຣິສາທິເຫຕຸກາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ຍທິທນ຺ຕິ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພຕ຺ຖສນ຺ທສ຺ສນໍ. ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາຕິ ເອຕ຺ຖ ຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ຜລເມຕິ, ໂສ ປຈ຺ຈໂຍ. ປຏິຈ຺ຈາຕິ ນ ວິນາ, ອປຈ຺ຈກ຺ຂິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເຈວ ປວຕ຺ຕຕິ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປິຈ ອຸປກາຣກຏ຺ໂຐ ປຈ຺ຈຍຏ຺ໂຐ, ອວິຊ຺ຊາ ຈ ສາ ປຈ຺ຈໂຍ ຈາຕິ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈໂຍ. ຕສ຺ມາ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ ສມ຺ຠວນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ເອວໍ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ-ສທ຺ທສ຺ສ ເສສປເທຫິປິ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ໂສກາທີສຸ ຈ ໂສຈນໍ ໂສໂກ. ປຣິເທວນໍ ປຣິເທໂວ. ທຸກ຺ຂຕີຕິ ທຸກ຺ຂໍ. ອຸປ຺ປາທຏ຺ຐິຕິວເສນ ວາ ທ຺ເວຘາ ຂນຕີຕິປິ ທຸກ຺ຂໍ. ທຸມ຺ມນສ຺ສ ຠາໂວ ໂທມນສ຺ສໍ. ຠຸໂສ ອາຍາໂສ ອຸປາຍາໂສ. ສມ຺ຠວນ຺ຕີຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເອວນ຺ຕິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐນຍນິທສ຺ສນໍ. ເຕນ ອວິຊ຺ຊາທີເຫວ ກາຣເຓຫິ, ນ ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານາທີຫີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເອຕສ຺ສາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕສ຺ສ. ເກວລສ຺ສາຕິ ອສມ຺ມິສ຺ສສ຺ສ, ສກລສ຺ສ ວາ. ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສາຕິ ທຸກ຺ຂສມູຫສ຺ສ, ນ ສຕ຺ຕສ຺ສ ນ ສຸຂສຸຠາທີນໍ. ສມຸທໂຍຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ໂຫຕີຕິ ສມ຺ຠວຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ອວິຊ຺ຊາ? ທຸກ຺ເຂ ອຎ຺ຎາຓໍ, ທຸກ຺ຂສມຸທເຍ ອຎ຺ຎາຓໍ, ທຸກ຺ຂນິໂຣເຘ ອຎ຺ຎາຓໍ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິຍາ ປຏິປທາຍ ອຎ຺ຎາຓໍ, ປຸພ຺ພນ຺ເຕ ອຎ຺ຎາຓໍ, ອປຣນ຺ເຕ ອຎ຺ຎາຓໍ, ປຸພ຺ພນ຺ຕາປຣນ຺ເຕ ອຎ຺ຎາຓໍ, ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອຎ຺ຎາຓໍ. ກຕເມ ສງ຺ຂາຣາ? ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ, ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ, ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາໂຣ, ກາຍສງ຺ຂາໂຣ, ວຈີສງ຺ຂາໂຣ, ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ. ອຏ຺ຐ ກາມາວຈຣກຸສລເຈຕນາ ປຎ຺ຈ ຣູປາວຈຣກຸສລເຈຕນາ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ, ທ຺ວາທສ ອກຸສລເຈຕນາ ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ, ຈຕສ຺ໂສ ອຣູປາວຈຣກຸສລເຈຕນາ ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາໂຣ. ກາຍສຎ຺ເຈຕນາ ກາຍສງ຺ຂາໂຣ, ວຈີສຎ຺ເຈຕນາ ວຈີສງ຺ຂາໂຣ, ມໂນສຎ຺ເຈຕນາ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ.

ຕຕ຺ຖ ສິຍາ – ກຖໍ ປເນຕໍ ຊານິຕພ຺ພໍ ‘‘ອິເມ ສງ຺ຂາຣາ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ? ອວິຊ຺ຊາຠາເວ ຠາວໂຕ. ຍສ຺ສ ຫິ ທຸກ຺ຂາທີສຸ ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາຕໍ ອຎ຺ຎາຓໍ ອປ຺ປຫີນໍ ໂຫຕິ. ໂສ ທຸກ຺ເຂ ຕາວ ປຸພ຺ພນ຺ຕາທີສຸ ຈ ອຎ຺ຎາເຓນ ສໍສາຣທຸກ຺ຂໍ ສຸຂສຎ຺ຎາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ເຫຕຸຠູເຕ ຕິວິເຘປິ ສງ຺ຂາເຣ ອາຣຠຕິ. ສມຸທເຍ ອຎ຺ຎາເຓນ ທຸກ຺ຂເຫຕຸຠູເຕປິ ຕຓ຺ຫາປຣິກ຺ຂາເຣ ສງ຺ຂາເຣ ສຸຂເຫຕຸໂຕ ມຎ຺ຎມາໂນ ອາຣຠຕິ. ນິໂຣເຘ ປນ ມຄ຺ເຄ ຈ ອຎ຺ຎາເຓນ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນິໂຣຘຠູເຕປິ ຄຕິວິເສເສ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ນິໂຣຘສ຺ສ ຈ ອມຄ຺ຄຠູເຕສຸປິ ຍຎ຺ຎາມຣຕປາທີສຸ ນິໂຣຘມຄ຺ຄສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘໍ ປຕ຺ຖຍມາໂນ ຍຎ຺ຎາມຣຕປາທິມຸເຂນ ຕິວິເຘປິ ສງ຺ຂາເຣ ອາຣຠຕິ.

ອປິຈ ໂສ ຕາຍ ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ອປ຺ປຫີນາວິຊ຺ຊຕາຍ ວິເສສໂຕ ຊາຕິຊຣາໂຣຄມຣຓາທິອເນກາທີນວໂວກິຓ຺ຓມ຺ປິ ປຸຎ຺ຎຜລສງ຺ຂາຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ທຸກ຺ຂໂຕ ອຊານນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ກາຍວຈີຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣເຠທໍ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣໍ ອາຣຠຕິ ເທວຈ຺ຉຣກາມໂກ ວິຍ ມຣຸປປາຕໍ. ສຸຂສມ຺ມຕສ຺ສາປິ ຈ ຕສ຺ສ ປຸຎ຺ຎຜລສ຺ສ ອນ຺ເຕ ມຫາປຣິຬາຫຊນິກໍ ວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂຕໍ ອປ຺ປສ຺ສາທຕຎ຺ຈ ອປສ຺ສນ຺ໂຕປິ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣເມວ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣໍ ອາຣຠຕິ ສລໂຠ ວິຍ ທີປສິຂາຠິນິປາຕໍ, ມຘຸພິນ຺ທຸຄິທ຺ໂຘ ວິຍ ຈ ມຘຸລິຕ຺ຕສຕ຺ຖຘາຣາເລຫນໍ. ກາມູປເສວນາທີສຸ ຈ ສວິປາເກສຸ ອາທີນວໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ສຸຂສຎ຺ຎາຍ ເຈວ ກິເລສາຠິຠູຕຕາຍ ຈ ທ຺ວາຣຕ຺ຕຍປ຺ປວຕ຺ຕມ຺ປິ ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣໍ ອາຣຠຕິ ພາໂລ ວິຍ ຄູຖກີຬນໍ, ມຣິຕຸກາໂມ ວິຍ ຈ ວິສຂາທນໍ. ອາຣຸປ຺ປວິປາເກສຸ ຈາປິ ສງ຺ຂາຣວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂຕໍ ອນວພຸຊ຺ຌມາໂນ ສສ຺ສຕາທິວິປລ຺ລາເສນ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣຠູຕໍ ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາຣໍ ອາຣຠຕິ ທິສາມູຬ຺ໂຫ ວິຍ ປິສາຈນຄຣາຠິມຸຂມຄ຺ຄຄມນໍ. ເອວໍ ຍສ຺ມາ ອວິຊ຺ຊາຠາວໂຕວ ສງ຺ຂາຣຠາໂວ, ນ ອຠາວໂຕ, ຕສ຺ມາ ຊານິຕພ຺ພເມຕໍ ‘‘ອິເມ ສງ຺ຂາຣາ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ.

ເອຕ຺ຖາຫ – ຄຓ຺ຫາມ ຕາວ ເອຕໍ ‘‘ອວິຊ຺ຊາ ສງ຺ຂາຣານໍ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ. ກິໍ ປນາຍເມກາວ ອວິຊ຺ຊາ ສງ຺ຂາຣານໍ ປຈ຺ຈໂຍ, ອຸທາຫຸ ອຎ຺ເຎປິ ປຈ຺ຈຍາ ສນ຺ຕີຕິ? ກິໍ ປເນຕ຺ຖ ຍທິ ຕາວ ເອກາວ, ເອກກາຣຓວາໂທ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອຖ ອຎ຺ເຎປິ ສນ຺ຕິ, ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ ເອກກາຣຓນິທ຺ເທໂສ ນຸປປຊ຺ຊຕີຕິ? ນ ນຸປປຊ຺ຊຕິ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ –

‘‘ເອກໍ ນ ເອກໂຕ ອິຘ, ນາເນກມເນກໂຕປິ ໂນ ເອກໍ;

ຜລມຕ຺ຖິ ອຕ຺ຖິ ປນ ເອກ-ເຫຕຸຜລທີປເນ ອຕ຺ໂຖ’’.

ຠຄວາ ຫິ ກຕ຺ຖຈິ ປຘານຕ຺ຕາ ກຕ຺ຖຈິ ປາກຏຕ຺ຕາ ກຕ຺ຖຈິ ອສາຘາຣຓຕ຺ຕາ ເທສນາວິລາສສ຺ສ ຈ ເວເນຍ຺ຍານຎ຺ຈ ອນຸຣູປໂຕ ເອກເມວ ເຫຕຸຎ຺ຈ ຜລຎ຺ຈ ທີເປຕິ. ຕສ຺ມາ ອຍມິຘ ອວິຊ຺ຊາ ວິຊ຺ຊມາເນສຸປິ ອຎ຺ເຎສຸ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓສຫຊາຕຘມ຺ມາທີສຸ ສງ຺ຂາຣກາຣເຓສຸ ‘‘ອສ຺ສາທານຸປສ຺ສິໂນ ຕຓ຺ຫາ ປວຑ຺ຒຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໕໒) ຈ, ‘‘ອວິຊ຺ຊາສມຸທຍາ ອາສວສມຸທໂຍ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໐໔) ຈ ວຈນໂຕ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ຕຓ຺ຫາທີນໍ ສງ຺ຂາຣເຫຕູນໍ ເຫຕູຕິ ປຘານຕ຺ຕາ, ‘‘ອວິທ຺ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອວິຊ຺ຊາຄໂຕ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣມ຺ປິ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕີ’’ຕິ ປາກຏຕ຺ຕາ, ອສາຘາຣຓຕ຺ຕາ ຈ ສງ຺ຂາຣານໍ ເຫຕຸຠາເວນ ທີປິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອເຕເນວ ຈ ເອເກກເຫຕຸຜລທີປນປຣິຫາຣວຈເນນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ເອເກກເຫຕຸຜລທີປເນ ປໂຍຊນໍ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ເອຕ຺ຖາຫ – ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ເອກນ຺ຕານິຏ຺ຐຜລາຍ ສາວຊ຺ຊາຍ ອວິຊ຺ຊາຍ ກຖໍ ປຸຎ຺ຎາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍຕ຺ຕໍ ຍຸຊ຺ຊຕິ? ນ ຫິ ນິມ຺ພພີຊໂຕ ອຸຈ຺ຉຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ. ກຖໍ ນ ຍຸຊ຺ຊິສ຺ສຕິ? ໂລກສ຺ມິຎ຺ຫິ –

‘‘ວິຣຸທ຺ໂຘ ຈາວິຣຸທ຺ໂຘ ຈ, ສທິສາສທິໂສ ຕຖາ;

ຘມ຺ມານໍ ປຈ຺ຈໂຍ ສິທ຺ໂຘ, ວິປາກາ ເອວ ເຕ ຈ ນ’’.

ອິຕິ ອຍໍ ອວິຊ຺ຊາ ວິປາກວເສນ ເອກນ຺ຕານິຏ຺ຐຜລາ, ສຠາວວເສນ ຈ ສາວຊ຺ຊາປິ ສມານາ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ເອເຕສໍ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣາທີນໍ ຍຖານຸຣູປໍ ຐານກິຈ຺ຈສຠາວວິຣຸທ຺ຘາວິຣຸທ຺ຘປຈ຺ຈຍວເສນ ສທິສາສທິສປຈ຺ຈຍວເສນ ຈ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອປິຈ –

‘‘ຈຸຕູປປາເຕ ສໍສາເຣ, ສງ຺ຂາຣານຎ຺ຈ ລກ຺ຂເຓ;

ໂຍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນ-ຘມ຺ເມສຸ ຈ ວິມຸຍ຺ຫຕິ.

‘‘ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ ໂສ ເອເຕ, ສງ຺ຂາເຣ ຕິວິເຘ ຍໂຕ;

ອວິຊ຺ຊາ ປຈ຺ຈໂຍ ເຕສໍ, ຕິວິຘານໍ ອຍໍ ຕໂຕ.

‘‘ຍຖາປິ ນາມ ຊຈ຺ຈນ຺ໂຘ, ນໂຣ ອປຣິຓາຍໂກ;

ເອກທາ ຍາຕິ ມຄ຺ເຄນ, ອຸມ຺ມຄ຺ເຄນາປິ ເອກທາ.

‘‘ສໍສາເຣ ສໍສຣໍ ພາໂລ, ຕຖາ ອປຣິຓາຍໂກ;

ກໂຣຕິ ເອກທາ ປຸຎ຺ຎໍ, ອປຸຎ຺ຎມປິ ເອກທາ.

‘‘ຍທາ ຈ ຎຕ຺ວາ ໂສ ຘມ຺ມໍ, ສຈ຺ຈານິ ອຠິສເມສ຺ສຕິ;

ຕທາ ອວິຊ຺ຊູປສມາ, ອຸປສນ຺ໂຕ ຈຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ຉ ວິຎ຺ຎາຓກາຍາ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓໍ ຆານວິຎ຺ຎາຓໍ ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ຎາຓໍ ກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ກຸສລວິປາກໍ ອກຸສລວິປາກນ຺ຕິ ທຸວິຘໍ. ຕຖາ ໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍວິຎ຺ຎາຓານິ. ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ ທ຺ເວ ວິປາກມໂນຘາຕຸໂຍ, ຕິສ຺ໂສ ອເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸໂຍ, ອຏ຺ຐ ສເຫຕຸກວິປາກຈິຕ຺ຕານິ, ປຎ຺ຈ ຣູປາວຈຣານິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣູປາວຈຣານີຕິ ພາວີສຕິວິຘໍ. ອິຕິ ສພ຺ພານິ ພາຕ຺ຕິໍສ ໂລກິຍວິປາກວິຎ຺ຎາຓານິ.

ຕຕ຺ຖ ສິຍາ – ກຖໍ ປເນຕໍ ຊານິຕພ຺ພໍ ‘‘ອິທໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ໂຫຕີ’’ຕິ? ອຸປຈິຕກມ຺ມາຠາເວ ວິປາກາຠາວໂຕ. ວິປາກຎ຺ເຫຕໍ, ວິປາກຎ຺ຈ ນ ອຸປຈິຕກມ຺ມາຠາເວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍທິ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ສພ຺ເພສໍ ສພ຺ພວິປາການິ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ນ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ຊານິຕພ຺ພເມຕໍ ‘‘ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ອິທໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ສພ຺ພເມວ ຫິ ອິທໍ ປວຕ຺ຕິປຏິສນ຺ຘິວເສນ ທ຺ເວຘາ ປວຕ຺ຕຕິ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ເວ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓານິ ທ຺ເວ ມໂນຘາຕຸໂຍ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາເຫຕຸກມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕູຕິ ອິມານິ ເຕຣສ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວ ປວຕ຺ຕິຍໍເຍວ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເສສານິ ເອກູນວີສຕິ ຕີສຸ ຠເວສຸ ຍຖານຸຣູປໍ ປວຕ຺ຕິຍມ຺ປິ ປຏິສນ຺ຘິຍມ຺ປິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

‘‘ລທ຺ຘປ຺ປຈ຺ຈຍມິຕິ ຘມ຺ມມຕ຺ຕເມຕໍ ຠວນ຺ຕຣມຸເປຕິ;

ນາສ຺ສ ຕໂຕ ສງ຺ກນ຺ຕິ, ນ ຕໂຕ ເຫຕຸໍ ວິນາ ໂຫຕິ’’.

ອິຕິ ເຫຕໍ ລທ຺ຘປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ຣູປາຣູປຘມ຺ມມຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ຠວນ຺ຕຣມຸເປຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ນ ສຕ຺ໂຕ, ນ ຊີໂວ. ຕສ຺ສ ຈ ນາປິ ອຕີຕຠວໂຕ ອິຘ ສງ຺ກນ຺ຕິ ອຕ຺ຖິ, ນາປິ ຕໂຕ ເຫຕຸໍ ວິນາ ອິຘ ປາຕຸຠາໂວ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຸຣິມໍ ຈວນໂຕ ຈຸຕິ, ປຈ຺ຉິມໍ ຠວນ຺ຕຣາທິປຏິສນ຺ຘານໂຕ ປຏິສນ຺ຘີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ເອຕ຺ຖາຫ – ນນຸ ເອວໍ ອສງ຺ກນ຺ຕິປາຕຸຠາເວ ສຕິ ເຍ ອິມສ຺ມິໍ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕຠາເວ ຂນ຺ຘາ, ເຕສໍ ນິຣຸທ຺ຘຕ຺ຕາ, ຜລປ຺ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ຈ ກມ຺ມສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ອຄມນໂຕ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຎ຺ຎໂຕ ຈ ຕໍ ຜລໍ ສິຍາ. ອຸປຠຸຎ຺ຊເກ ຈ ອສຕິ ກສ຺ສ ຕໍ ຜລໍ ສິຍາ. ຕສ຺ມາ ນ ສຸນ຺ທຣມິທໍ ວິຘານນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ສນ຺ຕາເນ ຍໍ ຜລໍ ເອຕໍ, ນາຎ຺ຎສ຺ສ ນ ຈ ອຎ຺ຎໂຕ;

ພີຊານໍ ອຠິສງ຺ຂາໂຣ, ເອຕສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສ ສາຘໂກ.

‘‘ຜລສ຺ສຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ເອວ, ສິທ຺ຘາ ຠຸຎ຺ຊກສມ຺ມຸຕິ;

ຜລຸປ຺ປາເທນ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ, ຍຖາ ຜລຕິ ສມ຺ມຸຕີ’’ຕິ.

ໂຍປິ ວເທຍ຺ຍ ‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ເອເຕ ສງ຺ຂາຣາ ວິຊ຺ຊມານາ ວາ ຜລສ຺ສ ປຈ຺ຈຍາ ສິຍຸໍ ອວິຊ຺ຊມານາ ວາ. ຍທິ ຈ ວິຊ຺ຊມານາ, ປວຕ຺ຕິກ຺ຂເຓເຍວ ເນສໍ ວິປາເກນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອຖາປິ ອວິຊ຺ຊມານາ, ປວຕ຺ຕິໂຕ ປຸພ຺ເພ ປຈ຺ຉາ ຈ ນິຈ຺ຈໍ ຜລາວຫາ ສິຍຸ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ເອວໍ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ –

‘‘ກຕຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈຍາ ເອເຕ, ນ ຈ ນິຈ຺ຈໍ ຜລາວຫາ;

ປາຏິໂຠຄາທິກໍ ຕຕ຺ຖ, ເວທິຕພ຺ພໍ ນິທສ຺ສນ’’ນ຺ຕິ.

ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປນ຺ຕິ ອິຘ ເວທນາ ສຎ຺ຎາ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘາ ນາມໍ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ມຫາຠູຕານິ ຈຕຸນ຺ນຎ຺ຈ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍຣູປໍ ຣູປໍ. ອຠາວກຄພ຺ຠເສຍ຺ຍການໍ ອຓ຺ຑຊານຎ຺ຈ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ວຕ຺ຖຸທສກໍ ກາຍທສກນ຺ຕິ ວີສຕິ ຣູປານິ, ຕໂຍ ຈ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ຘາຕິ ເອເຕ ເຕວີສຕິ ຘມ຺ມາ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ສຠາວການໍ ຠາວທສກໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເຕຕ຺ຕິໍສ, ໂອປປາຕິກສຕ຺ເຕສຸ ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິກາທີນໍ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ຈກ຺ຂຸໂສຕວຕ຺ຖຸທສການິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍນວກຎ຺ຈາຕິ ເອກູນຈຕ຺ຕາລີສ ຣູປານິ, ຕໂຍ ຈ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ຘາຕິ ເອເຕ ທ຺ວາຈຕ຺ຕາລີສ ຘມ຺ມາ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປໍ. ກາມຠເວ ປນ ເສສໂອປປາຕິການໍ ສໍເສທຊານໍ ວາ ສຠາວກປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນານໍ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ຈກ຺ຂຸໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍວຕ຺ຖຸຠາວທສການີຕິ ສຕ຺ຕຕິ ຣູປານິ, ຕໂຍ ຈ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ຘາຕິ ເອເຕ ເຕສຕ຺ຕຕິ ຘມ຺ມາ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປໍ. ເອສ ອຸກ຺ກໍໂສ. ອວກໍເສນ ປນ ຕໍຕໍທສກວິກລານໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ວເສນ ຫາເປຕ຺ວາ ຫາເປຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປສງ຺ຂາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຣູປີນໍ ປນ ຕໂຍວ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ຘາ, ອສຎ຺ຎານໍ ຣູປໂຕ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍນວກເມວາຕິ. ເອສ ຕາວ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ນໂຍ.

ຕຕ຺ຖ ສິຍາ – ກຖໍ ປເນຕໍ ຊານິຕພ຺ພໍ ‘‘ປຏິສນ຺ຘິນາມຣູປໍ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ໂຫຕີ’’ຕິ? ສຸຕ຺ຕໂຕ ຍຸຕ຺ຕິໂຕ ຈ. ສຸຕ຺ເຕ ຫິ ‘‘ຈິຕ຺ຕານຸປຣິວຕ຺ຕິໂນ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ທຸກມາຕິກາ ໖໒) ນເຍນ ພຫຸຘາ ເວທນາທີນໍ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍຕາ ສິທ຺ຘາ. ຍຸຕ຺ຕິໂຕ ປນ –

ຈິຕ຺ຕເຊນ ຫິ ຣູເປນ, ອິຘ ທິຏ຺ເຐນ ສິຊ຺ຌຕິ;

ອທິຏ຺ຐສ຺ສາປິ ຣູປສ຺ສ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ປຈ຺ຈໂຍ ອິຕິ.

ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ສຬາຍຕນນ຺ຕິ ນາມໍ ວຸຕ຺ຕເມວ. ອິຘ ປນ ຣູປໍ ນິຍມໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິ ຠູຕານິ ຉ ວຕ຺ຖູນິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ ເອກາທສວິຘໍ. ສຬາຍຕນໍ – ຈກ຺ຂາຍຕນໍ, ໂສຕາຍຕນໍ, ຆານາຍຕນໍ, ຊິວ຺ຫາຍຕນໍ, ກາຍາຍຕນໍ, ມນາຍຕນໍ.

ຕຕ຺ຖ ສິຍາ – ກຖໍ ປເນຕໍ ຊານິຕພ຺ພໍ ‘‘ນາມຣູປໍ ສຬາຍຕນສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ? ນາມຣູປຠາເວ ຠາວໂຕ. ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຫິ ນາມສ຺ສ ຣູປສ຺ສ ຈ ຠາເວ ຕໍ ຕໍ ອາຍຕນໍ ໂຫຕິ, ນ ອຎ຺ຎຖາຕິ.

ສຬາຍຕນປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ໂສຕິ –

‘‘ຉເຬວ ຜສ຺ສາ ສງ຺ເຂປາ, ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສອາທໂຍ;

ວິຎ຺ຎາຓມິວ ພາຕ຺ຕິໍສ, ວິຕ຺ຖາເຣນ ຠວນ຺ຕິ ເຕ’’.

ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາຕິ –

‘‘ທ຺ວາຣໂຕ ເວທນາ ວຸຕ຺ຕາ, ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊາທິກາ;

ຉເຬວ ຕາ ປເຠເທນ, ອິຘ ພາຕ຺ຕິໍສ ເວທນາ’’.

ເວທນາປຈ຺ຈຍາ ຕຓ຺ຫາຕິ –

‘‘ຣູປຕຓ຺ຫາທິເຠເທນ, ຉ ຕຓ຺ຫາ ອິຘ ທີປິຕາ;

ເອເກກາ ຕິວິຘາ ຕຕ຺ຖ, ປວຕ຺ຕາກາຣໂຕ ມຕາ.

‘‘ທຸກ຺ຂີ ສຸຂໍ ປຕ຺ຖຍຕິ, ສຸຂີ ຠິຍ຺ໂຍປິ ອິຈ຺ຉຕິ;

ອຸເປກ຺ຂາ ປນ ສນ຺ຕຕ຺ຕາ, ສຸຂມິຈ຺ເຈວ ຠາສິຕາ.

‘‘ຕຓ຺ຫາຍ ປຈ຺ຈຍາ ຕສ຺ມາ, ໂຫນ຺ຕິ ຕິສ຺ໂສປິ ເວທນາ;

ເວທນາປຈ຺ຈຍາ ຕຓ຺ຫາ, ອິຕິ ວຸຕ຺ຕາ ມເຫສິນາ’’.

ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາ ອຸປາທານນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຸປາທານານິ – ກາມຸປາທານໍ, ທິຏ຺ຐຸປາທານໍ, ສີລພ຺ພຕຸປາທານໍ, ອຕ຺ຕວາທຸປາທານໍ. ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຠໂວຕິ ອິຘ ກມ຺ມຠໂວ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ອຸປປຕ຺ຕິຠໂວ ປນ ປທຸທ຺ຘາຣວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ. ຠວປຈ຺ຈຍາ ຊາຕີຕິ ກມ຺ມຠວປຈ຺ຈຍາ ປຏິສນ຺ຘິຂນ຺ຘານໍ ປາຕຸຠາໂວ.

ຕຕ຺ຖ ສິຍາ – ກຖໍ ປເນຕໍ ຊານິຕພ຺ພໍ ‘‘ຠໂວ ຊາຕິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ເຈ? ພາຫິຣປຈ຺ຈຍສມຕ຺ເຕປິ ຫີນປຓີຕາທິວິເສສທສ຺ສນໂຕ. ພາຫິຣານຎ຺ຫິ ຊນກຊນນິສຸກ຺ກໂສຓິຕາຫາຣາທີນໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ສມຕ຺ເຕປິ ສຕ຺ຕານໍ ຍມການມ຺ປິ ສຕໍ ຫີນປ຺ປຓີຕຕາທິວິເສໂສ ທິສ຺ສຕິ. ໂສ ຈ ນ ອເຫຕຸໂກ ສພ຺ພທາ ຈ ສພ຺ເພສຎ຺ຈ ອຠາວໂຕ, ນ ກມ຺ມຠວໂຕ ອຎ຺ຎເຫຕຸໂກ ຕທຠິນິພ຺ພຕ຺ຕກສຕ຺ຕານໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສນ຺ຕາເນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ກາຣຓສ຺ສ ອຠາວໂຕຕິ ກມ຺ມຠວເຫຕຸໂກເຍວ. ກມ຺ມຎ຺ຫິ ສຕ຺ຕານໍ ຫີນປ຺ປຓີຕຕາທິວິເສສສ຺ສ ເຫຕຸ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ກມ຺ມໍ ສຕ຺ເຕ ວິຠຊຕິ, ຍທິທໍ ຫີນປ຺ປຓີຕຕາຍາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໒໘໙).

ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓນ຺ຕິອາທີສຸ ຍສ຺ມາ ອສຕິ ຊາຕິຍາ ຊຣາມຣຓໍ ນາມ ໂສກາທໂຍ ວາ ຘມ຺ມາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ຊາຕິຍາ ປນ ສຕິ ຊຣາມຣຓຎ຺ເຈວ ຊຣາມຣຓສງ຺ຂາຕທຸກ຺ຂຘມ຺ມຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ຈ ພາລສ຺ສ ຊຣາມຣຓາຠິສມ຺ພນ຺ຘາ ວາ ເຕນ ເຕນ ທຸກ຺ຂຘມ຺ເມນ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ອນຠິສມ຺ພນ຺ຘາ ວາ ໂສກາທໂຍ ຈ ຘມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອຍໍ ຊາຕິ ຊຣາມຣຓສ຺ສ ເຈວ ໂສກາທີນຎ຺ຈ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ໂສ ຕຖາຠາວິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນາຕິອາທີສຸ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓາຍາຕິ ເອຕສ຺ສ ຎາຓສ຺ສ ອຘິຄມາຍ, ປຕ຺ຕິຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອເນກວິຫິຕນ຺ຕິ ອເນກວິຘໍ ນານປ຺ປກາຣໍ, ອເນເກຫິ ວາ ປກາເຣຫິ ປວຕ຺ຕິຕໍ, ສໍວຓ຺ຓິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸພ຺ເພນິວາສນ຺ຕິ ສມນນ຺ຕຣາຕີຕໍ ຠວໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ນິວຸຕ຺ຖສນ຺ຕານໍ. ອນຸສ຺ສຣຕີຕິ ຂນ຺ຘປຏິປາຏິວເສນ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິວເສນ ວາ ອນຸຄນ຺ຕ຺ວາ ອນຸຄນ຺ຕ຺ວາ ສຣຕິ. ອິມຎ຺ຫິ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ຉ ຊນາ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕິ ຕິຕ຺ຖິຍາ ປກຕິສາວກາ ມຫາສາວກາ ອຄ຺ຄສາວກາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ພຸທ຺ຘາຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕິຕ຺ຖິຍາ ຈຕ຺ຕາລີສໍເຍວ ກປ຺ເປ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕິ, ນ ຕໂຕ ປຣໍ. ກສ຺ມາ? ທຸພ຺ພລປຎ຺ຎຕ຺ຕາ. ເຕສຎ຺ຫິ ນາມຣູປປຣິຈ຺ເຉທວິຣຫິຕຕ຺ຕາ ທຸພ຺ພລາ ປຎ຺ຎາ ໂຫຕິ. ປກຕິສາວກາ ກປ຺ປສຕມ຺ປິ ກປ຺ປສຫສ຺ສມ຺ປິ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕິເຍວ ພລວປຎ຺ຎຕ຺ຕາ. ອສີຕິ ມຫາສາວກາ ສຕສຫສ຺ສກປ຺ເປ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕິ. ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ ເອກມສງ຺ເຂຍ຺ຍໍ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສຎ຺ຈ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ທ຺ເວ ອສງ຺ເຂຍ຺ຍານິ ສຕສຫສ຺ສຎ຺ຈ. ເອຕ຺ຕໂກ ຫິ ເຕສໍ ອຠິນີຫາໂຣ. ພຸທ຺ຘານໍ ປນ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕິຕ຺ຖິຍາ ຈ ຂນ຺ຘປຏິປາຏິເມວ ສຣນ຺ຕິ, ປຏິປາຏິໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິວເສນ ສຣິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ຍຖາ ອນ຺ຘາ ຍຏ຺ຐິໍ ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເອວໍ ເຕ ຂນ຺ຘປຏິປາຏິໍ ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາວ ສຣນ຺ຕິ. ປກຕິສາວກາ ຂນ຺ຘປຏິປາຏິຍາປິ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕິ, ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິວເສນາປິ ສງ຺ກມນ຺ຕິ, ຕຖາ ອສີຕິ ມຫາສາວກາ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ປນ ອຄ຺ຄສາວການໍ ຂນ຺ຘປຏິປາຏິກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ເອກສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ຈຸຕິໍ ທິສ຺ວາ ປຏິສນ຺ຘິໍ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ປຸນ ອປຣສ຺ສ ຈຸຕິໍ ທິສ຺ວາ ປຏິສນ຺ຘິນ຺ຕິ ເອວໍ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິວເສເນວ ສງ຺ກມນ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕຖາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ. ພຸທ຺ຘານໍ ປນ ເນວ ຂນ຺ຘປຏິປາຏິກິຈ຺ຈໍ, ນ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິວເສນ ສງ຺ກມນກິຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖິ. ເຕສຎ຺ຫິ ອເນກາສຸ ກປ຺ປໂກຏີສຸ ເຫຏ຺ຐາ ວາ ອຸປຣິ ວາ ຍໍ ຍໍ ຐານໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕໍ ຕໍ ປາກຏເມວ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ອເນກາປິ ກປ຺ປໂກຏິໂຍ ສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຍໍ ຍໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ໂອກ຺ກມນ຺ຕາ ສີໂຫກ຺ກນ຺ຕວເສນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເອວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕານຎ຺ຈ ເນສໍ ຎາຓໍ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາສຸ ຊາຕີສຸ ອສຊ຺ຊມານໍ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕຏ຺ຐານເມວ ຄຓ຺ຫາຕິ.

ອິເມສຸ ປນ ຉສຸ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ເຕສຸ ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ປຸພ຺ເພນິວາສທສ຺ສນໍ ຂຊ຺ໂຊປນກປ຺ປຠາສທິສໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ປກຕິສາວການໍ ທີປປ຺ປຠາສທິສໍ, ມຫາສາວການໍ ອຸກ຺ກາປຠາສທິສໍ, ອຄ຺ຄສາວການໍ ໂອສຘິຕາຣກາປຠາສທິສໍ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ຈນ຺ທປ຺ປຠາສທິສໍ. ພຸທ຺ຘານໍ ຣສ຺ມິສຫສ຺ສປຏິມຓ຺ຑິຕສຣທສູຣິຍມຓ຺ຑລສທິສໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຣຓໍ ອນ຺ຘານໍ ຍຏ຺ຐິໂກຏິຄມນໍ ວິຍ ໂຫຕິ. ປກຕິສາວການໍ ທຓ຺ຑກເສຕຸຄມນໍ ວິຍ, ມຫາສາວການໍ ຊງ຺ຆເສຕຸຄມນໍ ວິຍ, ອຄ຺ຄສາວການໍ ສກຏເສຕຸຄມນໍ ວິຍ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ຊງ຺ຆມຄ຺ຄຄມນໍ ວິຍ, ພຸທ຺ຘານໍ ມຫາສກຏມຄ຺ຄຄມນໍ ວິຍ ໂຫຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ອຘິກາເຣ ສາວການໍ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຣຓໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ.

ຕສ຺ມາ ເອວໍ ອນຸສ຺ສຣິຕຸກາເມນ ອາທິກມ຺ມິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ເຕນ ຣໂຫຄເຕນ ປຏິສລ຺ລີເນນ ປຏິປາຏິຍາ ຈຕ຺ຕາຣິ ຌານານິ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາປາທກຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ສພ຺ພປຈ຺ຉິມາ ນິສຊ຺ຊາ ອາວຊ຺ຊິຕພ຺ພາ. ຕໂຕ ອາສນປຎ຺ຎາປນໍ ເສນາສນປ຺ປເວສນໍ ປຕ຺ຕຈີວຣປຏິສາມນໍ ໂຠຊນກາໂລ ຄາມໂຕ ອາຄມນກາໂລ ຄາເມ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕກາໂລ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ຐກາໂລ ວິຫາຣໂຕ ນິກ຺ຂມນກາໂລ ເຈຕິຍໂພຘິວນ຺ທນກາໂລ ປຕ຺ຕໂຘວນກາໂລ ປຕ຺ຕປຏິຄ຺ຄຫຓກາໂລ ປຕ຺ຕປຏິຄ຺ຄຫຓໂຕ ຍາວ ມຸຂໂຘວນາ ກຕກິຈ຺ຈໍ ປຈ຺ຈູສກາເລ ກຕກິຈ຺ຈໍ, ມຊ຺ຌິມຍາເມ ປຐມຍາເມ ກຕກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອວໍ ປຏິໂລມກ຺ກເມນ ສກລໍ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ກຕກິຈ຺ຈໍ ອາວຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຕກໍ ປນ ປກຕິຈິຕ຺ຕສ຺ສປິ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ປຣິກມ຺ມສມາຘິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ອຕິປາກຏເມວ. ສເຈ ປເນຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈິ ນ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ປຸນ ປາທກຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ອາວຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຕເກນ ທີເປ ຊລິເຕ ວິຍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ປຏິໂລມກ຺ກເມເນວ ທຸຕິຍທິວເສປິ ຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖປຎ຺ຈມທິວເສສຸປິ ທສາເຫປິ ອທ຺ຘມາເສປິ ມາເສປິ ສໍວຈ຺ຉເຣປິ ກຕກິຈ຺ຈໍ ອາວຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ເອເຕເນວ ອຸປາເຍນ ທສ ວສ຺ສານິ ວີສຕິ ວສ຺ສານີຕິ ຍາວ ອິມສ຺ມິໍ ຠເວ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິສນ຺ຘິ, ຕາວ ອາວຊ຺ຊນ຺ເຕນ ປຸຣິມຠເວ ຈຸຕິກ຺ຂເຓ ປວຕ຺ຕໍ ນາມຣູປໍ ອາວຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ປໂຫຕິ ຫິ ປຓ຺ຑິໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ປຐມວາເຣເນວ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ຈຸຕິກ຺ຂເຓ ນາມຣູປໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກາຕຸໍ. ຍສ຺ມາ ປນ ປຸຣິມຠເວ ນາມຣູປໍ ອເສສໍ ນິຣຸທ຺ຘໍ, ອິຘ ອຎ຺ຎໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ຐານໍ ອາຫຸນ຺ທຣິກໍ ອນ຺ຘຕມມິວ ໂຫຕິ ສຸທຸທ຺ທສໍ ທຸປ຺ປຎ຺ເຎນ. ເຕນາປິ ‘‘ນ ສກ຺ໂກມຫໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ຈຸຕິກ຺ຂເຓ ນາມຣູປາຣມ຺ມຓໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ຘຸຣນິກ຺ເຂໂປ ນ ກາຕພ຺ໂພ. ຕເທວ ປນ ປາທກຊ຺ຌານໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ວຸຏ຺ຐາຍ ຕໍ ຐານໍ ອາວຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ.

ເອວໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຫິ ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ ກູຏາຄາຣກຓ຺ຓິກຕ຺ຖາຍ ມຫາຣຸກ຺ຂໍ ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ສາຂາປລາສຈ຺ເຉທນມຕ຺ເຕເນວ ຜຣສຸຘາຣາຍ ວິປນ຺ນາຍ ມຫາຣຸກ຺ຂໍ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕປິ ຘຸຣນິກ຺ເຂປໍ ອກຕ຺ວາວ ກມ຺ມາຣສາລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕິຂິຓໍ ຜຣສຸໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ປຸນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ, ປຸນ ວິປນ຺ນາຍ ຈ ປຸນປິ ຕເຖວ ກາເຣຕ຺ວາ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ, ໂສ ເອວໍ ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ຉິນ຺ນສ຺ສ ຉິນ຺ນສ຺ສ ປຸນ ເຉຕ຺ຕພ຺ພາຠາວໂຕ ອຉິນ຺ນສ຺ສ ຈ ເຉທນໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ ມຫາຣຸກ຺ຂໍ ປາເຕຍ຺ຍ, ເອວເມວ ປາທກຊ຺ຌານາ ວຸຏ຺ຐາຍ ປຸພ຺ເພ ອາວຊ຺ຊິຕໍ ອນາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຘິເມວ ອາວຊ຺ຊນ຺ໂຕ ຕໍ ນຈິຣສ຺ເສວ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ຈຸຕິກ຺ຂເຓ ນາມຣູປໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກເຣຍ຺ຍາຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ຉິມນິສຊ຺ຊໂຕ ປຠຸຕິ ຍາວ ປຏິສນ຺ຘິໂຕ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ ປຸພ຺ເພນິວາສຎາຓໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ຕໍ ປນ ປຣິກມ຺ມສມາຘິຎາຓໍ ນາມ ໂຫຕິ. ‘‘ອຕີຕໍສຎາຓ’’ນ຺ຕິ ເປຕໍ ເອເກ ວທນ຺ຕິ. ຕໍ ອຕີຕໍສຎາຓສ຺ສ ຣູປາວຈຣຕ຺ຕາ ຣູປາວຈຣໍ ສນ຺ຘາຍ ວຈນໍ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ຍທາ ປນສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຈຸຕິກ຺ຂເຓ ປວຕ຺ຕໍ ນາມຣູປໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອປ຺ປນາຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕທາສ຺ສ ເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓໍ ນາມ. ເຕນ ຎາເຓນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຍ ສຕິຍາ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເສຍ຺ຍຖິທນ຺ຕິ ອາຣທ຺ຘປ຺ປກາຣທສ຺ສນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ເຕເນວ ຍ຺ວາຍໍ ປຸພ຺ເພນິວາໂສ ອາຣທ຺ໂຘ, ຕສ຺ສ ປກາຣປ຺ປເຠທໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເອກມ຺ປິ ຊາຕິນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເອກມ຺ປິ ຊາຕິນ຺ຕິ ເອກມ຺ປິ ປຏິສນ຺ຘິມູລໍ ຈຸຕິປຣິໂຍສານໍ ເອກຠວປຣິຍາປນ຺ນໍ ຂນ຺ຘສນ຺ຕານໍ. ເອສ ນໂຍ ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍຕິອາທີສຸ. ອເນເກປິ ສໍວຏ຺ຏກປ຺ເປຕິອາທີສຸ ປນ ປຣິຫາຍມາໂນ ກປ຺ໂປ ສໍວຏ຺ຏກປ຺ໂປ ຕທາ ສພ຺ເພສໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ສນ຺ນິປຕນໂຕ. ວຑ຺ຒມາໂນ ກປ຺ໂປ ວິວຏ຺ຏກປ຺ໂປ ຕທາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໂຕ ສຕ຺ຕານໍ ວິວຏ຺ຏນໂຕ. ຕຕ຺ຖ ສໍວຏ຺ເຏນ ສໍວຏ຺ຏຏ຺ຐາຍີ ຄຫິໂຕ ໂຫຕິ ຕໍມູລກຕ຺ຕາ. ວິວຏ຺ເຏນ ຈ ວິວຏ຺ຏຏ຺ຐາຍີ. ເອວຎ຺ຫິ ສຕິ ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກປ຺ປສ຺ສ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ຍທາ, ຠິກ຺ຂເວ, ກປ຺ໂປ ສໍວຏ຺ຏຕິ, ຕໍ ນ ສຸກຣໍ ສງ຺ຂາຕຸໍ. ຍທາ, ຠິກ຺ຂເວ, ກປ຺ໂປ ສໍວຏ຺ໂຏ ຕິຏ຺ຐຕິ…ເປ… ຍທາ, ຠິກ຺ຂເວ, ກປ຺ໂປ ວິວຏ຺ຏຕິ…ເປ… ຍທາ, ຠິກ຺ຂເວ, ກປ຺ໂປ ວິວຏ຺ໂຏ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕໍ ນ ສຸກຣໍ ສງ຺ຂາຕຸ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໑໕໖) ວຸຕ຺ຕານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ເຂຍ຺ຍານິ ປຣິຄ຺ຄຫິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕໂຍ ສໍວຏ຺ຏາ – ເຕໂຊສໍວຏ຺ໂຏ, ອາໂປສໍວຏ຺ໂຏ, ວາໂຍສໍວຏ຺ໂຏຕິ. ຕິສ຺ໂສ ສໍວຏ຺ຏສີມາ – ອາຠສ຺ສຣາ, ສຸຠກິຓ຺ຫາ, ເວຫປ຺ຜລາຕິ. ຍທາ ກປ຺ໂປ ເຕເຊນ ສໍວຏ຺ຏຕິ, ອາຠສ຺ສຣໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ອຄ຺ຄິນາ ຑຍ຺ຫຕິ. ຍທາ ອາເປນ ສໍວຏ຺ຏຕິ, ສຸຠກິຓ຺ຫໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ອຸທເກນ ວິລີຍຕິ. ຍທາ ວາຍຸນາ ສໍວຏ຺ຏຕິ, ເວຫປ຺ຜລໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ວາເຕນ ວິທ຺ຘໍສີຍຕິ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ສທາປິ ເອກໍ ພຸທ຺ຘກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ວິນສ຺ສຕິ. ພຸທ຺ຘກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ນາມ ຕິວິຘໍ ໂຫຕິ – ຊາຕິກ຺ເຂຕ຺ຕໍ, ອາຓາກ຺ເຂຕ຺ຕໍ, ວິສຍກ຺ເຂຕ຺ຕຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ຊາຕິກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬປຣິຍນ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຍໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິຄຫຓາທີສຸ ກມ຺ປຕິ. ອາຓາກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬປຣິຍນ຺ຕໍ, ຍຕ຺ຖ ຣຕນປຣິຕ຺ຕໍ, ຂນ຺ຘປຣິຕ຺ຕໍ, ຘຊຄ຺ຄປຣິຕ຺ຕໍ, ອາຏານາຏິຍປຣິຕ຺ຕໍ, ໂມຣປຣິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິເມສໍ ປຣິຕ຺ຕານໍ ອານຸຠາໂວ ວຕ຺ຕຕິ. ວິສຍກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ອນນ຺ຕມປຣິມາຓໍ, ຍໍ ‘‘ຍາວຕາ ວາ ປນ ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໘໑) ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ຍໍ ຕຖາຄໂຕ ອາກງ຺ຂຕິ, ຕໍ ຕໍ ຊານາຕິ. ເອວເມເຕສຸ ຕີສຸ ພຸທ຺ຘກ຺ເຂຕ຺ເຕສຸ ເອກໍ ອາຓາກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ວິນສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມິໍ ປນ ວິນສ຺ສນ຺ເຕ ຊາຕິກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ວິນຏ຺ຐເມວ ໂຫຕິ, ວິນສ຺ສນ຺ຕຎ຺ຈ ເອກໂຕວ ວິນສ຺ສຕິ, ສຓ຺ຐຫນ຺ຕຎ຺ຈ ເອກໂຕວ ສຓ຺ຐຫຕິ.

ຕສ຺ເສວໍ ວິນາໂສ ຈ ສຓ຺ຐຫນຎ຺ຈ ເວທິຕພ຺ພໍ – ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ກປ຺ໂປ ອຄ຺ຄິນາ ນສ຺ສຕິ, ອາທິໂຕວ ກປ຺ປວິນາສກມຫາເມໂຆ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຈກ຺ກວາເຬ ເອກໍ ມຫາວສ຺ສໍ ວສ຺ສຕິ. ມນຸສ຺ສາ ຕຸຏ຺ຐາ ສພ຺ພພີຊານິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ວປນ຺ຕິ. ສສ຺ເສສຸ ປນ ໂຄຂາຍິຕກມຕ຺ເຕສຸ ຊາເຕສຸ ຄທ຺ຣຠຣວໍ ຣວນ຺ໂຕ ເອກພິນ຺ທຸມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ວສ຺ສຕິ, ຕທາ ປຈ຺ຉິນ຺ນໍ ປຈ຺ຉິນ຺ນເມວ ວສ຺ສໍ ໂຫຕິ. ວສ຺ສູປຊີວິໂນ ສຕ຺ຕາ ກເມນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ປຸປ຺ຜຜລູປຊີວິນິໂຍ ຈ ເທວຕາ. ເອວໍ ທີເຆ ອທ຺ຘາເນ ວີຕິວຕ຺ເຕ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອຸທກໍ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຖານຸກ຺ກເມນ ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປາປິ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເນຣຍິກສຕ຺ຕາປິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ເນຣຍິກາ ສຕ຺ຕມສູຣິຍປາຕຸຠາເວ ວິນສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ເອເກ. ຌານໍ ວິນາ ນຕ຺ຖິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ເອເຕສຎ຺ຈ ເກຈິ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂປີຬິຕາ, ເກຈິ ອຠພ຺ພາ ຌານາຘິຄມາຍ, ເຕ ກຖໍ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ? ເທວໂລເກ ປຏິລທ຺ຘຊ຺ຌານວເສນ. ຕທາ ຫິ ‘‘ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນ ກປ຺ປວຸຏ຺ຐານໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ໂລກພ຺ຍູຫາ ນາມ ກາມາວຈຣເທວາ ມຸຕ຺ຕສິຣາ ວິກິຓ຺ຓເກສາ ຣຸທມຸຂາ ອສ຺ສູນິ ຫຕ຺ເຖຫິ ປຸຎ຺ຉມານາ ຣຕ຺ຕວຕ຺ຖນິວຕ຺ຖາ ອຕິວິຍ ວິຣູປເວສຘາຣິໂນ ຫຸຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສປເຖ ວິຈຣນ຺ຕາ ເອວໍ ອາໂຣເຈນ຺ຕິ – ‘‘ມາຣິສາ, ມາຣິສາ, ອິໂຕ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນ ກປ຺ປວຸຏ຺ຐານໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຍໍ ໂລໂກ ວິນສ຺ສິສ຺ສຕິ, ມຫາສມຸທ຺ໂທປິ ອຸສ຺ສຸສ຺ສິສ຺ສຕິ, ອຍຎ຺ຈ ມຫາປຖວີ ສິເນຣຸ ຈ ປພ຺ພຕຣາຊາ ອຸທ຺ທຍ຺ຫິສ຺ສນ຺ຕິ ວິນສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ, ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ໂລກວິນາໂສ ຠວິສ຺ສຕິ. ເມຕ຺ຕໍ, ມາຣິສາ, ຠາເວຖ. ກຣຸຓໍ… ມຸທິຕໍ… ອຸເປກ຺ຂໍ, ມາຣິສາ, ຠາເວຖ. ມາຕຣໍ ອຸປຏ຺ຐຫຖ, ປິຕຣໍ ອຸປຏ຺ຐຫຖ, ກຸເລ ເຊຏ຺ຐາປຈາຍິໂນ ໂຫຖາ’’ຕິ. ເຕສໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ມນຸສ຺ສາ ຈ ຠຸມ຺ມາ ເທວາ ຈ ສໍເວຄຊາຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ມຸທຸຈິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ເມຕ຺ຕາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຣິຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ທິພ຺ພສຸຘາໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ວາໂຍກສິເຓ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຌານໍ ປຏິລຠນ຺ຕິ. ຕທຎ຺ເຎ ປນ ອປຣປຣິຍເວທນີເຍນ ກມ຺ເມນ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອປຣປຣິຍເວທນີຍກມ຺ມຣຫິໂຕ ຫິ ສໍສາເຣ ສໍສຣນ຺ໂຕ ນາມ ສຕ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ. ເຕປິ ຕຕ຺ຖ ຕເຖວ ຌານໍ ປຏິລຠນ຺ຕິ. ເອວໍ ເທວໂລເກ ປຏິລທ຺ຘຊ຺ຌານວເສນ ສພ຺ເພປິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ.

ວສ຺ສູປຈ຺ເຉທໂຕ ປນ ອຸທ຺ຘໍ ທີຆສ຺ສ ອທ຺ຘຸໂນ ອຈ຺ຈເຍນ ທຸຕິໂຍ ສູຣິໂຍ ປາຕຸຠວຕິ, ຕສ຺ມິໍ ປາຕຸຠູເຕ ເນວ ຣຕ຺ຕິປຣິຈ຺ເຉໂທ, ນ ທິວາປຣິຈ຺ເຉໂທ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ເອໂກ ສູຣິໂຍ ອຸເທຕິ, ເອໂກ ອຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອວິຈ຺ຉິນ຺ນສູຣິຍສນ຺ຕາໂປວ ໂລໂກ ໂຫຕິ. ຍຖາ ຈ ປກຕິສູຣິເຍ ສູຣິຍເທວປຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ເອວໍ ກປ຺ປວິນາສກສູຣິເຍ ນຕ຺ຖິ. ຕຕ຺ຖ ປກຕິສູຣິເຍ ວຕ຺ຕມາເນ ອາກາເສ ວລາຫກາປິ ຘູມສິຂາປິ ຈຣນ຺ຕິ. ກປ຺ປວິນາສກສູຣິເຍ ວຕ຺ຕມາເນ ວິຄຕຘູມວລາຫກໍ ອາທາສມຓ຺ຑລໍ ວິຍ ນິມ຺ມລໍ ນຠໍ ໂຫຕິ. ຐເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ມຫານທິໂຍ ເສສກຸນ຺ນທີອາທີສຸ ອຸທກໍ ສຸສ຺ສຕິ.

ຕໂຕປິ ທີຆສ຺ສ ອທ຺ຘຸໂນ ອຈ຺ຈເຍນ ຕຕິໂຍ ສູຣິໂຍ ປາຕຸຠວຕິ, ຍສ຺ສ ປາຕຸຠາວາ ມຫານທິໂຍປິ ສຸສ຺ສນ຺ຕິ.

ຕໂຕປິ ທີຆສ຺ສ ອທ຺ຘຸໂນ ອຈ຺ຈເຍນ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ສູຣິໂຍ ປາຕຸຠວຕິ, ຍສ຺ສ ປາຕຸຠາວາ ຫິມວຕິ ມຫານທີນໍ ປຠວາ – ‘‘ສີຫປປາຕໂນ, ຫໍສປາຕໂນ, ກຓ຺ຓມຸຓ຺ຑໂກ, ຣຖກາຣທໂຫ, ອໂນຕຕ຺ຕທໂຫ, ຉທ຺ທນ຺ຕທໂຫ, ກຸຓາລທໂຫ’’ຕິ ອິເມ ສຕ຺ຕ ມຫາສຣາ ສຸສ຺ສນ຺ຕິ.

ຕໂຕປິ ທີຆສ຺ສ ອທ຺ຘຸໂນ ອຈ຺ຈເຍນ ປຎ຺ຈໂມ ສູຣິໂຍ ປາຕຸຠວຕິ, ຍສ຺ສ ປາຕຸຠາວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອງ຺ຄຸລິປພ຺ພເຕມນມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຸທກໍ ນ ສຓ຺ຐາຕິ.

ຕໂຕປິ ທີຆສ຺ສ ອທ຺ຘຸໂນ ອຈ຺ຈເຍນ ຉຏ຺ໂຐ ສູຣິໂຍ ປາຕຸຠວຕິ, ຍສ຺ສ ປາຕຸຠາວາ ສກລຈກ຺ກວາຬໍ ເອກຘູມໍ ໂຫຕິ ປຣິຍາທິນ຺ນສິເນຫໍ ຘູເມນ. ຍຖາ ຈິທໍ, ເອວໍ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬານິປິ.

ຕໂຕປິ ທີຆສ຺ສ ອທ຺ຘຸໂນ ອຈ຺ຈເຍນ ສຕ຺ຕໂມ ສູຣິໂຍ ປາຕຸຠວຕິ, ຍສ຺ສ ປາຕຸຠາວາ ສກລຈກ຺ກວາຬໍ ເອກຊາລໍ ໂຫຕິ ສທ຺ຘິໍ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຈກ຺ກວາເຬຫິ. ໂຍຊນສຕິກາທິເຠທານິ ສິເນຣຸກູຏານິປິ ປລຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອາກາເສເຍວ ອນ຺ຕຣຘາຍນ຺ຕິ. ສາ ອຄ຺ຄິຊາລາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຈາຕຸມຫາຣາຊິເກ ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕຕ຺ຖ ກນກວິມານຣຕນວິມານມຓິວິມານານິ ຌາເປຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວນໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ເອເຕເນວ ອຸປາເຍນ ຍາວ ປຐມຊ຺ຌານຠູມິໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕໂຍປິ. ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ຌາເປຕ຺ວາ ອາຠສ຺ສເຣ ອາຫຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕິ. ສາ ຍາວ ອຓຸມຕ຺ຕມ຺ປິ ສງ຺ຂາຣຄຕໍ ອຕ຺ຖິ, ຕາວ ນ ນິພ຺ພາຍຕິ. ສພ຺ພສງ຺ຂາຣປຣິກ຺ຂຍາ ປນ ສປ຺ປິເຕລຌາປນຄ຺ຄິສິຂາ ວິຍ ຉາຣິກມ຺ປິ ອນວເສເສຕ຺ວາ ນິພ຺ພາຍຕິ. ເຫຏ຺ຐາອາກາເສນ ສຫ ອຸປຣິອາກາໂສ ເອໂກ ໂຫຕິ ມຫນ຺ຘກາໂຣ.

ອຖ ທີຆສ຺ສ ອທ຺ຘຸໂນ ອຈ຺ຈເຍນ ມຫາເມໂຆ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຐມໍ ສຸຂຸມໍ ສຸຂຸມໍ ວສ຺ສຕິ. ອນຸປຸພ຺ເພນ ກຸມຸທນາຬຍຏ຺ຐິມຸສລຕາລກ຺ຂນ຺ຘາທິປ຺ປມາຓາຫິ ຘາຣາຫິ ວສ຺ສນ຺ໂຕ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຈກ຺ກວາເຬສຸ ສພ຺ພໍ ທຑ຺ຒຏ຺ຐານໍ ປູເຣຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ. ຕໍ ອຸທກໍ ເຫຏ຺ຐາ ຈ ຕິຣິຍຎ຺ຈ ວາໂຕ ສມຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຆນໍ ກໂຣຕິ ປຣິວຏຸມໍ ປທຸມິນິປຕ຺ເຕ ອຸທກພິນ຺ທຸສທິສໍ. ກຖໍ ຕາວ ມຫນ຺ຕໍ ອຸທກຣາສິໍ ຆນໍ ກໂຣຕີຕິ ເຈ? ວິວຣສມ຺ປທານໂຕ. ຕໍ ຫິສ຺ສ ຕຫິໍ ຕຫິໍ ວິວຣໍ ເທຕິ. ຕໍ ເອວໍ ວາເຕນ ສມ຺ປິຓ຺ຑິຍມານໍ ຆນໍ ກຣິຍມານໍ ປຣິກ຺ຂຍມານໍ ອນຸປຸພ຺ເພນ ເຫຏ຺ຐາ ໂອຕຣຕິ. ໂອຕິຓ຺ເຓ ໂອຕິຓ຺ເຓ ອຸທເກ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກຏ຺ຐາເນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ, ອຸປຣິ ຈຕຸກາມາວຈຣເທວໂລກຏ຺ຐາເນ ຈ ເທວໂລກາ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ. ປຸຣິມປຖວິຏ຺ຐານໍ ໂອຕິຓ຺ເຓ ປນ ພລວວາຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເຕ ຕໍ ປິຫິຕທ຺ວາເຣ ຘມກຣເຓ ຐິຕອຸທກມິວ ນິຣຸສ຺ສາສໍ ກຕ຺ວາ ຣຸມ຺ຠນ຺ຕິ. ມຘຸໂຣທກໍ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉມານໍ ອຸປຣິ ຣສປຖວິໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ສາ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ນາ ເຈວ ໂຫຕິ ຄນ຺ຘຣສສມ຺ປນ຺ນາ ຈ ນິຣຸທກປາຍາສສ຺ສ ອຸປຣິ ປຏລໍ ວິຍ. ຕທາ ຈ ອາຠສ຺ສຣພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ປຐມຕຣາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕາ ອາຍຸກ຺ຂຍາ ວາ ປຸຎ຺ຎກ຺ຂຍາ ວາ ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ອິຘູປປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເຕ ໂຫນ຺ຕິ ສຍໍປຠາ ອນ຺ຕລິກ຺ຂຈຣາ. ເຕ ອຄ຺ຄຎ຺ຎສຸຕ຺ເຕ (ທີ. ນິ. ໓.໑໒໐) ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຕໍ ຣສປຖວິໍ ສາຍິຕ຺ວາ ຕຓ຺ຫາຠິຠູຕາ ອາລຸປ຺ປກາຣກໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ອຸປກ຺ກມນ຺ຕິ.

ອຖ ເຕສໍ ສຍໍປຠາ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ, ອນ຺ຘກາໂຣ ໂຫຕິ. ເຕ ອນ຺ຘກາຣໍ ທິສ຺ວາ ຠາຍນ຺ຕິ. ຕໂຕ ເນສໍ ຠຍໍ ນາເສຕ຺ວາ ສູຣຠາວໍ ຊນຍນ຺ຕໍ ປຣິປຸຓ຺ຓປຎ຺ຎາສໂຍຊນໍ ສູຣິຍມຓ຺ຑລໍ ປາຕຸຠວຕິ. ເຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອາໂລກໍ ປຏິລຠິມ຺ຫາ’’ຕິ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐາ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຠີຕານໍ ຠຍໍ ນາເສຕ຺ວາ ສູຣຠາວໍ ຊນຍນ຺ໂຕ ອຸຏ຺ຐິໂຕ, ຕສ຺ມາ ສູຣິໂຍ ໂຫຕູ’’ຕິ ສູຣິໂຍຕ຺ເວວສ຺ສ ນາມໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ອຖ ສູຣິເຍ ທິວສໍ ອາໂລກໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຖງ຺ຄເຕ ‘‘ຍມ຺ປິ ອາໂລກໍ ລຠິມ຺ຫ, ໂສປິ ໂນ ນຏ຺ໂຐ’’ຕິ ປຸນ ຠີຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສໍ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘‘ສາຘຸ ວຕສ຺ສ ສເຈ ອຎ຺ຎໍ ອາໂລກໍ ລເຠຍ຺ຍາມາ’’ຕິ. ເຕສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຎຕ຺ວາ ວິຍ ເອກູນປຎ຺ຎາສໂຍຊນໍ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ ປາຕຸຠວຕິ. ເຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐາ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຉນ຺ທໍ ຎຕ຺ວາ ວິຍ ອຸຏ຺ຐິໂຕ, ຕສ຺ມາ ຈນ຺ໂທ ໂຫຕູ’’ຕິ ຈນ຺ໂທຕ຺ເວວສ຺ສ ນາມໍ ກໂຣນ຺ຕິ.

ເອວໍ ຈນ຺ທິມສູຣິເຍສຸ ປາຕຸຠູເຕສຸ ນກ຺ຂຕ຺ຕານິ ຕາຣກຣູປານິ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ. ຕໂຕ ປຠຸຕິ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ ອນຸກ຺ກເມນ ຈ ມາສທ຺ຘມາສອຸຕຸສໍວຈ຺ຉຣາ. ຈນ຺ທິມສູຣິຍານໍ ປນ ປາຕຸຠູຕທິວເສເຍວ ສິເນຣຸຈກ຺ກວາຬຫິມວນ຺ຕປພ຺ພຕາ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ. ເຕ ຈ ໂຂ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ຜຄ຺ຄຸຓປຸຓ຺ຓມທິວເສເຍວ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ. ກຖໍ? ຍຖາ ນາມ ກງ຺ຄຸຠຕ຺ເຕ ປຈ຺ຈມາເນ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ປຸພ຺ພຸຬກາ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ເອເກ ປເທສາ ຖູປຖູປາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອເກ ນິນ຺ນນິນ຺ນາ ເອເກ ສມສມາ, ເອວເມວໍ ຖູປຖູປຏ຺ຐາເນ ປພ຺ພຕາ ໂຫນ຺ຕິ ນິນ຺ນນິນ຺ນຏ຺ຐາເນ ສມຸທ຺ທາ ສມສມຏ຺ຐາເນ ທີປາຕິ.

ອຖ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຣສປຖວິໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕານໍ ກເມນ ເອກຈ຺ເຈ ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ, ເອກຈ຺ເຈ ທຸພ຺ພຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ ອຕິມຎ຺ຎນ຺ຕິ. ເຕສໍ ອຕິມານປຈ຺ຈຍາ ສາ ຣສປຖວີ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ, ຠູມິປປ຺ປຏໂກ ປາຕຸຠວຕິ. ອຖ ເຕສໍ ເຕເນວ ນເຍນ ໂສປິ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ, ປທາລຕາ ປາຕຸຠວຕິ. ເຕເນວ ນເຍນ ສາປິ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ, ອກຏ຺ຐປາໂກ ສາລິ ປາຕຸຠວຕິ ອກໂຓ ອຖຸໂສ ສຸທ຺ໂຘ ສຸຄນ຺ຘາ ຕຓ຺ຑຸລປ຺ຜໂລ. ຕໂຕ ເນສໍ ຠາຊນານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເຕ ສາລິໍ ຠາຊເນ ຐເປຕ຺ວາ ປາສາຓປິຏ຺ຐິຍໍ ຐເປນ຺ຕິ. ສຍເມວ ຊາລາສິຂາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຕໍ ປຈຕິ. ໂສ ໂຫຕິ ໂອທໂນ ສຸມນຊາຕິປຸປ຺ຜສທິໂສ. ນ ຕສ຺ສ ສູເປນ ວາ ພ຺ຍຎ຺ຊເນນ ວາ ກຣຓີຍໍ ອຕ຺ຖິ, ຍໍ ຍໍ ຣສໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸກາມາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໍ ຕໍ ຣໂສວ ໂຫຕິ. ເຕສໍ ຕໍ ໂອຬາຣິກໍ ອາຫາຣໍ ອາຫຣຍຕໍ ຕໂຕ ປຠຸຕິ ມຸຕ຺ຕກຣີສໍ ສຎ຺ຊາຍຕິ. ອຖ ເນສໍ ຕສ຺ສ ນິກ຺ຂມນຕ຺ຖາຍ ວຓມຸຂານິ ປຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ. ປຸຣິສສ຺ສ ປຸຣິສຠາໂວ, ອິຕ຺ຖິຍາ ອິຕ຺ຖິຠາໂວ ປາຕຸຠວຕິ. ຕຕ຺ຣ ສຸທໍ ອິຕ຺ຖີ ປຸຣິສໍ, ປຸຣິໂສ ຈ ອິຕ຺ຖິໍ ອຕິເວລໍ ອຸປນິຊ຺ຌາຍຕິ. ເຕສໍ ອຕິເວລໍ ອຸປນິຊ຺ຌາຍນປຈ຺ຈຍາ ກາມປຣິຬາໂຫ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕໂຕ ເມຖຸນໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິເສວນ຺ຕິ. ເຕ ອສທ຺ຘມ຺ມປຏິເສວນປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎູຫິ ຄຣຫິຍມານາ ວິເຫຐິຍມານາ ຕສ຺ສ ອສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ປຏິຈ຺ຉາທນເຫຕຸ ອຄາຣານິ ກໂຣນ຺ຕິ. ເຕ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສມານາ ອນຸກ຺ກເມນ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ອລສຊາຕິກສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕາ ສນ຺ນິຘິໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຕໂຕ ປຠຸຕິ ກໂຓປິ ຖຸໂສປິ ຕຓ຺ຑຸລໍ ປຣິໂຍນນ຺ຘຕິ, ລາຍິຕຏ຺ຐານມ຺ປິ ນ ປຏິວິຣູຫຕິ. ເຕ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ອນຸຕ຺ຖຸນນ຺ຕິ ‘‘ປາປກາ ວຕ ໂຠ ຘມ຺ມາ ສຕ຺ເຕສຸ ປາຕຸຠູຕາ, ມຍຎ຺ຫິ ປຸພ຺ເພ ມໂນມຍາ ອຫຸມ຺ຫາ’’ຕິ ອຄ຺ຄຎ຺ຎສຸຕ຺ເຕ (ທີ. ນິ. ໓.໑໒໘) ວຸຕ຺ຕນເຍນ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ. ຕໂຕ ມຣິຍາທໍ ຐເປນ຺ຕິ.

ອຖ ອຎ຺ຎຕໂຣ ສຕ຺ໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຠາຄໍ ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍຕິ. ຕໍ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຣິຠາສິຕ຺ວາ ຕຕິຍວາເຣ ປາຓິເລຑ຺ຑຸທຓ຺ເຑຫິ ປຫຣນ຺ຕິ. ເຕ ເອວໍ ອທິນ຺ນາທານຄຣຫມຸສາວາທທຓ຺ຑາທາເນສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຈິນ຺ຕຍນ຺ຕິ ‘‘ຍໍນູນ ມຍໍ ເອກໍ ສຕ຺ຕໍ ສມ຺ມນ຺ເນຍ຺ຍາມ, ໂຍ ໂນ ສມ຺ມາ ຂີຍິຕພ຺ພໍ ຂີເຍຍ຺ຍ, ຄຣຫິຕພ຺ພໍ ຄຣເຫຍ຺ຍ, ປພ຺ພາເຊຕພ຺ພໍ ປພ຺ພາເຊຍ຺ຍ. ມຍໍ ປນສ຺ສ ສາລີນໍ ຠາຄໍ ອນຸປທສ຺ສາມາ’’ຕິ. ເອວໍ ກຕສນ຺ນິຏ຺ຐາເນສຸ ປນ ສຕ຺ເຕສຸ ອິມສ຺ມິໍ ຕາວ ກປ຺ເປ ອຍເມວ ຠຄວາ ໂພຘິສຕ຺ຕຠູໂຕ ເຕນ ສມເຍນ ເຕສຸ ສຕ຺ເຕສຸ ອຠິຣູປຕໂຣ ຈ ທສ຺ສນີຍຕໂຣ ຈ ມເຫສກ຺ຂຕໂຣ ຈ ພຸທ຺ຘິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຏິພໂລ ນິຄ຺ຄຫປຄ຺ຄຫໍ ກາຕຸໍ. ເຕ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຍາຈິຕ຺ວາ ສມ຺ມນ຺ນິໍສຸ. ໂສ ‘‘ເຕນ ມຫາຊເນນ ສມ຺ມໂຕຕິ ມຫາສມ຺ມໂຕ, ເຂຕ຺ຕານໍ ອຘິປຕີຕິ ຂຕ຺ຕິໂຍ, ຘມ຺ເມນ ສເມນ ປເຣ ຣຎ຺ເຊຕີຕິ ຣາຊາ’’ຕິ ຕີຫິ ນາເມຫິ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ຍຎ຺ຫິ ໂລເກ ອຈ຺ຉຣິຍຏ຺ຐານໍ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕວ ຕຕ຺ຖ ອາທິປຸຣິໂສຕິ. ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຂຕ຺ຕິຍມຓ຺ຑເລ ສຓ຺ຐິເຕ ອນຸປຸພ຺ເພນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາທໂຍປິ ວຓ຺ຓາ ສຓ຺ຐຫິໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ກປ຺ປວິນາສກມຫາເມຆໂຕ ຍາວ ຊາລູປຈ຺ເຉໂທ, ອິທເມກມສງ຺ເຂຍ຺ຍໍ ສໍວຏ຺ໂຏຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກປ຺ປວິນາສກຊາລູປຈ຺ເຉທໂຕ ຍາວ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬປຣິປູຣໂກ ສມ຺ປຕ຺ຕິມຫາເມໂຆ, ອິທໍ ທຸຕິຍມສງ຺ເຂຍ຺ຍໍ ສໍວຏ຺ຏຏ຺ຐາຍີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສມ຺ປຕ຺ຕິມຫາເມຆໂຕ ຍາວ ຈນ຺ທິມສູຣິຍປາຕຸຠາໂວ, ອິທໍ ຕຕິຍມສງ຺ເຂຍ຺ຍໍ ວິວຏ຺ໂຏຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຈນ຺ທິມສູຣິຍປາຕຸຠາວໂຕ ຍາວ ປຸນ ກປ຺ປວິນາສກມຫາເມໂຆ, ອິທໍ ຈຕຸຕ຺ຖມສງ຺ເຂຍ຺ຍໍ ວິວຏ຺ຏຏ຺ຐາຍີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ເຂຍ຺ຍານິ ເອໂກ ມຫາກປ຺ໂປ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຕາວ ອຄ຺ຄິນາ ວິນາໂສ ຈ ສຓ຺ຐຫນຎ຺ຈ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຍສ຺ມິໍ ປນ ສມເຍ ກປ຺ໂປ ອຸທເກນ ນສ຺ສຕິ, ອາທິໂຕວ ກປ຺ປວິນາສກມຫາເມໂຆ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາຕິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ຍຖາ ຕຕ຺ຖ ທຸຕິໂຍ ສູຣິໂຍ, ເອວມິຘ ກປ຺ປວິນາສໂກ ຂາຣູທກມຫາເມໂຆ ອຸຏ຺ຐາຕິ. ໂສ ອາທິໂຕ ສຸຂຸມໍ ສຸຂຸມໍ ວສ຺ສນ຺ໂຕ ອນຸກ຺ກເມນ ມຫາຘາຣາຫິ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬານໍ ປູເຣນ຺ໂຕ ວສ຺ສຕິ. ຂາຣູທເກນ ຜຸຏ຺ຐຜຸຏ຺ຐາ ປຖວີປພ຺ພຕາທໂຍ ວິລີຍນ຺ຕິ. ອຸທກໍ ສມນ຺ຕໂຕ ວາເຕຫິ ຘາຣີຍຕິ. ປຖວິໂຕ ຍາວ ທຸຕິຍຊ຺ຌານຠູມິໍ ອຸທກໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕໂຍປິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ວິລີຍາເປຕ຺ວາ ສຸຠກິຓ຺ເຫ ອາຫຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຕໍ ຍາວ ອຓຸມຕ຺ຕມ຺ປິ ສງ຺ຂາຣຄຕໍ ອຕ຺ຖິ, ຕາວ ນ ວູປສມ຺ມຕິ.

ອຸທການຸຄຕໍ ປນ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣຄຕໍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ສຫສາ ວູປສມ຺ມຕິ, ອນ຺ຕຣຘານໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເຫຏ຺ຐາອາກາເສນ ສຫ ອຸປຣິອາກາໂສ ເອໂກ ໂຫຕິ ມຫນ຺ຘກາໂຣຕິ ສພ຺ພໍ ວຸຕ຺ຕສທິສໍ. ເກວລໍ ປນິຘ ອາຠສ຺ສຣພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ໂລໂກ ປາຕຸຠວຕິ. ສຸຠກິຓ຺ຫໂຕ ຈ ຈວິຕ຺ວາ ອາຠສ຺ສຣຏ຺ຐານາທີສຸ ສຕ຺ຕາ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ກປ຺ປວິນາສກມຫາເມຆໂຕ ຍາວ ກປ຺ປວິນາສກຂາຣູທກູປຈ຺ເຉໂທ, ອິທເມກໍ ອສງ຺ເຂຍ຺ຍໍ. ອຸທກູປຈ຺ເຉທໂຕ ຍາວ ສມ຺ປຕ຺ຕິມຫາເມໂຆ, ອິທໍ ທຸຕິຍມສງ຺ເຂຍ຺ຍໍ. ສມ຺ປຕ຺ຕິມຫາເມຆໂຕ…ເປ… ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ເຂຍ຺ຍານິ ເອໂກ ມຫາກປ຺ໂປ ໂຫຕິ. ເອວໍ ອຸທເກນ ວິນາໂສ ຈ ສຓ຺ຐຫນຎ຺ຈ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຍສ຺ມິໍ ປນ ສມເຍ ກປ຺ໂປ ວາເຕນ ວິນສ຺ສຕິ, ອາທິໂຕວ ກປ຺ປວິນາສກມຫາເມໂຆ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາຕິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ຍຖາ ຕຕ຺ຖ ທຸຕິຍສູຣິໂຍ, ເອວມິຘ ກປ຺ປວິນາສນຕ຺ຖໍ ວາໂຕ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ໂສ ປຐມໍ ຖູລຣຊໍ ອຸຏ຺ຐາເປຕິ, ຕໂຕ ສຓ຺ຫຣຊໍ ສຸຂຸມວາລິກໍ ຖູລວາລິກໍ ສກ຺ຂຣປາສາຓາທໂຍຕິ ຍາວ ກູຏາຄາຣມຕ຺ເຕ ປາສາເຓ ວິສມຏ຺ຐາເນ ຐິຕມຫາຣຸກ຺ເຂ ຈ ອຸຏ຺ຐາເປຕິ. ເຕ ປຖວິໂຕ ນຠມຸຄ຺ຄຕາ ນ ປຸນ ປຕນ຺ຕິ, ຕຕ຺ເຖວ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓາ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອຖານຸກ຺ກເມນ ເຫຏ຺ຐາມຫາປຖວິຍາ ວາໂຕ ສມຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຖວິໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘໍ ມູລໍ ກຕ຺ວາ ອາກາເສ ຂິປຕິ. ໂຍຊນສຕປ຺ປມາຓາ ປຖວິປ຺ປເທສາ ທ຺ວິໂຍຊນຕິໂຍຊນຈຕຸໂຍຊນປຎ຺ຈໂຍຊນສຕປ຺ປມາຓາປິ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວາຕເວຄຸກ຺ຂິຕ຺ຕາ ອາກາເສເຍວ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓາ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຈກ຺ກວາຬປພ຺ພຕມ຺ປິ ສິເນຣຸປພ຺ພຕມ຺ປິ ວາໂຕ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອາກາເສ ຂິປຕິ. ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຠິຫນ຺ຕ຺ວາ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓາ ຫຸຕ຺ວາ ວິນສ຺ສນ຺ຕິ. ເອເຕເນວ ອຸປາເຍນ ຠູມຏ຺ຐກວິມານານິ ຈ ອາກາສຏ຺ຐກວິມານານິ ຈ ວິນາເສນ຺ໂຕ ຉ ກາມາວຈຣເທວໂລເກ ວິນາເສຕ຺ວາ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬານິ ວິນາເສຕິ. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ກວາຬາ ຈກ຺ກວາເຬຫິ, ຫິມວນ຺ຕາ ຫິມວນ຺ເຕຫິ, ສິເນຣູ ສິເນຣູຫິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓາ ຫຸຕ຺ວາ ວິນສ຺ສນ຺ຕິ. ປຖວິໂຕ ຍາວ ຕຕິຍຊ຺ຌານຠູມິໍ ວາໂຕ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕໂຍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ວິນາເສຕ຺ວາ ເວຫປ຺ຜເລ ອາຫຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕິ. ເອວໍ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣຄຕໍ ວິນາເສຕ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ວິນສ຺ສຕິ. ເຫຏ຺ຐາອາກາເສນ ສຫ ອຸປຣິອາກາໂສ ເອໂກ ໂຫຕິ ມຫນ຺ຘກາໂຣຕິ ສພ຺ພໍ ວຸຕ຺ຕສທິສໍ. ອິຘ ປນ ສຸຠກິຓ຺ຫພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ໂລໂກ ປາຕຸຠວຕິ. ເວຫປ຺ຜລໂຕ ຈ ຈວິຕ຺ວາ ສຸຠກິຓ຺ຫຏ຺ຐານາທີສຸ ສຕ຺ຕາ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ກປ຺ປວິນາສກມຫາເມຆໂຕ ຍາວ ກປ຺ປວິນາສກວາຕູປຈ຺ເຉໂທ, ອິທເມກໍ ອສງ຺ເຂຍ຺ຍໍ. ວາຕູປຈ຺ເຉທໂຕ ຍາວ ສມ຺ປຕ຺ຕິມຫາເມໂຆ, ອິທໍ ທຸຕິຍມສງ຺ເຂຍ຺ຍໍ…ເປ… ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ເຂຍ຺ຍານິ ເອໂກ ມຫາກປ຺ໂປ ໂຫຕິ. ເອວໍ ວາເຕນ ວິນາໂສ ຈ ສຓ຺ຐຫນຎ຺ຈ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ກິໍ ກາຣຓາ ເອວໍ ໂລໂກ ວິນສ຺ສຕິ? ອກຸສລມູລກາຣຓາ. ອກຸສລມູເລສຸ ຫິ ອຸສ຺ສນ຺ເນສຸ ເອວໍ ໂລໂກ ວິນສ຺ສຕິ. ໂສ ຈ ໂຂ ຣາເຄ ອຸສ຺ສນ຺ນຕເຣ ອຄ຺ຄິນາ ວິນສ຺ສຕິ, ໂທເສ ອຸສ຺ສນ຺ນຕເຣ ອຸທເກນ ວິນສ຺ສຕິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ໂທເສ ອຸສ຺ສນ຺ນຕເຣ ອຄ຺ຄິນາ, ຣາເຄ ອຸທເກນາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ໂມເຫ ອຸສ຺ສນ຺ນຕເຣ ວາເຕນ ວິນສ຺ສຕິ. ເອວໍ ວິນສ຺ສນ຺ໂຕປິ ຈ ນິຣນ຺ຕຣເມວ ສຕ຺ຕ ວາເຣ ອຄ຺ຄິນາ ນສ຺ສຕິ, ອຏ຺ຐເມ ວາເຣ ອຸທເກນ. ປຸນ ສຕ຺ຕ ວາເຣ ອຄ຺ຄິນາ, ອຏ຺ຐເມ ວາເຣ ອຸທເກນາຕິ ເອວໍ ອຏ຺ຐເມ ອຏ຺ຐເມ ວາເຣ ວິນສ຺ສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອຸທເກນ ວິນສ຺ສິຕ຺ວາ ປຸນ ສຕ຺ຕ ວາເຣ ອຄ຺ຄິນາ ນສ຺ສຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ເຕສຏ຺ຐິ ກປ຺ປາ ອຕີຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ອຸທເກນ ນສ຺ສນວາຣໍ ສມ຺ປຕ຺ຕມ຺ປິ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ລທ຺ໂຘກາໂສ ວາໂຕ ປຣິປຸຓ຺ຓຈຕຸສຏ຺ຐິກປ຺ປາຍຸເກ ສຸຠກິຓ຺ເຫ ວິທ຺ຘໍເສນ຺ໂຕ ໂລກໍ ວິນາເສຕິ.

ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕປິ ຈ ກປ຺ປານຸສ຺ສຣຓໂກ ຠິກ຺ຂຸ ເອເຕສຸ ກປ຺ເປສຸ ອເນເກປິ ສໍວຏ຺ຏກປ຺ເປ ອເນເກປິ ວິວຏ຺ຏກປ຺ເປ ອເນເກປິ ສໍວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏກປ຺ເປ ອນຸສ຺ສຣຕິ. ສໍວຏ຺ຏກປ຺ເປ ວິວຏ຺ຏກປ຺ເປຕິ ຈ ກປ຺ປສ຺ສ ອຑ຺ຒໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ສໍວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏກປ຺ເປຕິ ສກລກປ຺ປໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ກຖໍ ອນຸສ຺ສຣຕີຕິ ເຈ? ອມຸຕ຺ຣາສິນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ. ຕຕ຺ຖ ອມຸຕ຺ຣາສິນ຺ຕິ ອມຸມ຺ຫິ ສໍວຏ຺ຏກປ຺ເປ ອຫໍ ອມຸມ຺ຫິ ຠເວ ວາ ໂຍນິຍາ ວາ ຄຕິຍາ ວາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິຍາ ວາ ສຕ຺ຕາວາເສ ວາ ສຕ຺ຕນິກາເຍ ວາ ອາສິໍ. ເອວໍນາໂມຕິ ຕິສ຺ໂສ ວາ ຜຸສ຺ໂສ ວາ. ເອວໍໂຄຕ຺ໂຕຕິ ກຈ຺ຈາໂນ ວາ ກສ຺ສໂປ ວາ. ອິທມສ຺ສ ອຕີຕຠເວ ອຕ຺ຕໂນ ນາມໂຄຕ຺ຕານຸສ຺ສຣຓວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ສເຈ ປນ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ອຕ຺ຕໂນ ວຓ຺ຓສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ວາ ລູຂປຓີຕຊີວິກຠາວໍ ວາ ສຸຂທຸກ຺ຂພຫຸລຕໍ ວາ ອປ຺ປາຍຸກທີຆາຍຸກຠາວໍ ວາ ອນຸສ຺ສຣິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຕມ຺ປິ ອນຸສ຺ສຣຕິເຍວ. ເຕນາຫ ‘‘ເອວໍວຓ຺ໂຓ…ເປ… ເອວມາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ເອວໍວຓ຺ໂຓຕິ ໂອທາໂຕ ວາ ສາໂມ ວາ. ເອວມາຫາໂຣຕິ ສາລິມໍໂສທນາຫາໂຣ ວາ ປວຕ຺ຕຜລໂຠຊໂນ ວາ. ເອວໍສຸຂທຸກ຺ຂປ຺ປຏິສໍເວທີຕິ ອເນກປ຺ປກາເຣນ ກາຍິກເຈຕສິການໍ ສາມິສນິຣາມິສາທິປ຺ປເຠທານໍ ວາ ສຸຂທຸກ຺ຂານໍ ປຏິສໍເວທີ. ເອວມາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕຕິ ເອວໍ ວສ຺ສສຕປຣິມາຓາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕ ວາ ຈຕຸຣາສີຕິກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕ ວາ.

ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອມຸຕ຺ຣ ອຸທປາທິນ຺ຕິ ໂສ ອຫໍ ຕໂຕ ຠວໂຕ ໂຍນິໂຕ ຄຕິໂຕ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຕ ສຕ຺ຕາວາສໂຕ ສຕ຺ຕນິກາຍໂຕ ວາ ຈຸໂຕ ປຸນ ອມຸກສ຺ມິໍ ນາມ ຠເວ ໂຍນິຍາ ຄຕິຍາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິຍາ ສຕ຺ຕາວາເສ ສຕ຺ຕນິກາເຍ ວາ ອຸທປາທິໍ. ຕຕ຺ຣາປາສິນ຺ຕິ ອຖ ຕຕ຺ຣາປິ ຠເວ ໂຍນິຍາ ຄຕິຍາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິຍາ ສຕ຺ຕາວາເສ ສຕ຺ຕນິກາເຍ ວາ ປຸນ ອໂຫສິໍ. ເອວໍນາໂມຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອປິຈ ຍສ຺ມາ ອມຸຕ຺ຣາສິນ຺ຕິ ອິທໍ ອນຸປຸພ຺ເພນ ອາໂຣຫນ຺ຕສ຺ສ ຍາວຕິຈ຺ຉກໍ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໔໑໐) ອນຸສ຺ສຣຓໍ, ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕຕິ ປຏິນິວຕ຺ຕນ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓໍ, ຕສ຺ມາ ອິຘູປປນ຺ໂນຕິ ອິມິສ຺ສາ ອິຘູປປຕ຺ຕິຍາ ອນນ຺ຕຣເມວສ຺ສ ອຸປປຕ຺ຕິຏ຺ຐານໍ ສນ຺ຘາຍ ອມຸຕ຺ຣ ອຸທປາທິນ຺ຕິ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຣາປາສິນ຺ຕິ ເອວມາທິ ປນສ຺ສ ຕຕ຺ຣ ອິມິສ຺ສາ ອຸປປຕ຺ຕິຍາ ອນນ຺ຕເຣ ອຸປປຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ ນາມໂຄຕ຺ຕາທີນໍ ອນຸສ຺ສຣຓທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອິຘູປປນ຺ໂນຕິ ສ຺ວາຫໍ ຕໂຕ ອນນ຺ຕຣູປປຕ຺ຕິຏ຺ຐານໂຕ ຈຸໂຕ ອິຘ ອມຸກສ຺ມິໍ ນາມ ຂຕ຺ຕິຍກຸເລ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕຕິ. ອິຕີຕິ ເອວໍ. ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສນ຺ຕິ ນາມໂຄຕ຺ຕວເສນ ສອຸທ຺ເທສໍ, ວຓ຺ຓາທິວເສນ ສາກາຣໍ. ນາມໂຄຕ຺ເຕນ ຫິ ສຕ຺ໂຕ ຕິສ຺ໂສ ຜຸສ຺ໂສ ກສ຺ສໂປຕິ ອຸທ຺ທິສີຍຕິ, ວຓ຺ຓາທີຫິ ສາໂມ ໂອທາໂຕຕິ ນານຕ຺ຕໂຕ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຕສ຺ມາ ນາມໂຄຕ຺ຕໍ ອຸທ຺ເທໂສ, ອິຕເຣ ອາກາຣາຕິ.

ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕໔. ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑໐໖. ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓນິທ຺ເທເສ ອາໂລກສຎ຺ຎໍ ມນສິ ກໂຣຕີຕິ ທິວາ ວາ ຣຕ຺ຕິໍ ວາ ສູຣິຍໂຊຕິຈນ຺ທມຓິອາໂລກໍ ອາໂລໂກຕິ ມນສິ ກໂຣຕິ. ເອວໍ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ຈ ອາໂລໂກຕິ ສຎ຺ຎໍ ມນສິ ປວຕ຺ຕນໂຕ ‘‘ອາໂລກສຎ຺ຎໍ ມນສິ ກໂຣຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ທິວາສຎ຺ຎໍ ອຘິຏ຺ຐາຕີຕິ ເອວໍ ອາໂລກສຎ຺ຎໍ ມນສິກຣິຕ຺ວາ ທິວາຕິ ສຎ຺ຎໍ ຐເປຕິ. ຍຖາ ທິວາ ຕຖາ ຣຕ຺ຕິນ຺ຕິ ຍຖາ ທິວາ ອາໂລໂກ ທິຏ຺ໂຐ, ຕເຖວ ຣຕ຺ຕິມ຺ປິ ມນສິ ກໂຣຕິ. ຍຖາ ຣຕ຺ຕິໍ ຕຖາ ທິວາຕິ ຍຖາ ຣຕ຺ຕິໍ ອາໂລໂກ ທິຏ຺ໂຐ, ຕເຖວ ທິວາປິ ມນສິ ກໂຣຕິ. ອິຕິ ວິວເຏນ ເຈຕສາຕິ ເອວໍ ອປິຫິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ. ອປຣິໂຍນທ຺ເຘນາຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ອນທ຺ເຘນ. ສປ຺ປຠາສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕີຕິ ສໂອຠາສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ວຑ຺ເຒຕິ. ເອເຕນ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸສ຺ສ ປຣິກມ຺ມາໂລກາຣມ຺ມຓໍ ຈິຕ຺ຕໍ ກຖິຕໍ. ອາໂລກກສິຓາຣມ຺ມຓໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານເມວ ວາ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ເສວໍ ຠາວຍໂຕ ໂອຠາສຊາຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ວິຄຕນ຺ຘກາຣາວຣຓໍ. ເຕນ ຫິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸກາເມນ ອາທິກມ຺ມິເກນ ກຸລປຸຕ຺ເຕນ ອິມິສ຺ສາເຍວ ປາຬິຍາ ອນຸສາເຣນ ກສິຓາຣມ຺ມຓໍ ອຠິຎ຺ຎາປາທກຊ຺ຌານໍ ສພ຺ພາກາເຣນ ອຠິນີຫາຣກ຺ຂມໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ເຕໂຊກສິຓໍ ໂອທາຕກສິຓໍ ອາໂລກກສິຓ’’ນ຺ຕິ ອິເມສຸ ຕີສຸ ກສິເຓສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອາສນ຺ນໍ ກາຕພ຺ພໍ, ອຸປຈາຣຊ຺ຌານໂຄຈຣໍ ກຕ຺ວາ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ຐເປຕພ຺ພໍ, ນ ຕຕ຺ຖ ອປ຺ປນາ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສເຈ ຫິ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ປາທກຊ຺ຌານນິສ຺ສຍໍ ໂຫຕິ, ນ ປຣິກມ຺ມນິສ຺ສຍໍ. ອິເມສຸ ຈ ປນ ຕີສຸ ອາໂລກກສິຓໍເຍວ ເສຏ຺ຐຕຣໍ, ຕທນຸໂລເມນ ປນ ອິຕຣໍ ກສິຓທ຺ວຍມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ອາໂລກກສິຓໍ ອິຕເຣສໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ຌານານິ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ປຸນ ອຸປຈາຣຠູມິຍໍເຍວ ຐຕ຺ວາ ກສິຓໍ ວຑ຺ເຒຕພ຺ພໍ. ວຑ຺ຒິຕວຑ຺ຒິຕຏ຺ຐານສ຺ສ ອນ຺ໂຕເຍວ ຣູປຄຕໍ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ. ຣູປຄຕໍ ປສ຺ສໂຕ ປນສ຺ສ ເຕນ ພ຺ຍາປາເຣນ ປຣິກມ຺ມຈິຕ຺ເຕນ ອາໂລກຜຣຓໍ ອກຸພ຺ພໂຕ ປຣິກມ຺ມສ຺ສ ວາໂຣ ອຕິກ຺ກມຕິ, ຕໂຕ ອາໂລໂກ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕຣຫິເຕ ຣູປຄຕມ຺ປິ ນ ທິສ຺ສຕິ. ອຖາເນນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປາທກຊ຺ຌານເມວ ປວິສິຕ຺ວາ ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ອາໂລໂກ ຜຣິຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ອນຸກ຺ກເມນ ອາໂລໂກ ຖາມຄໂຕ ໂຫຕີຕິ. ‘‘ເອຕ຺ຖ ອາໂລໂກ ໂຫຕູ’’ຕິ ຍຕ຺ຕກໍ ຐານໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທຕິ, ຕຕ຺ຖ ອາໂລໂກ ຕິຏ຺ຐຕິເຍວ. ທິວສມ຺ປິ ນິສີທິຕ຺ວາ ປສ຺ສໂຕ ຣູປທສ຺ສນໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍທາ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ມໍສຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອນາປາຖຄຕໍ ອນ຺ໂຕກຸຈ຺ຉິຄຕໍ ຫທຍວຕ຺ຖຸນິສ຺ສິຕໍ ເຫຏ຺ຐາປຖວີຕລນິສ຺ສິຕໍ ຕິໂຣກຸຏ຺ຏປພ຺ພຕປາກາຣຄຕໍ ປຣຈກ຺ກວາຬຄຕນ຺ຕິ ອິທໍ ຣູປໍ ຎາຓຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ມໍສຈກ຺ຂຸນາ ທິສ຺ສມານໍ ວິຍ ໂຫຕິ, ຕທາ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ. ຕເທວ ເຈຕ຺ຖ ຣູປທສ຺ສນສມຕ຺ຖໍ, ນ ປຸພ຺ພຠາຄຈິຕ຺ຕານິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໂນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ກໂມ – ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣເມຕໍ ຣູປມາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊເນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ເຘ ຕເທວ ຣູປມາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຎ຺ຈ ວາ ຊວນານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ ປນ ຎາຓໍ ‘‘ສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕູປປາເຕ ຎາຓ’’ນ຺ຕິປິ ‘‘ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓ’’ນ຺ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕໍ ປເນຕໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ປຣິປນ຺ໂຖ ໂຫຕິ. ໂສ ຫິ ‘‘ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ອາໂລໂກ ໂຫຕູ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ຕໍ ຕໍ ປຖວີສມຸທ຺ທປພ຺ພເຕ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາປິ ເອກາໂລກໍ ໂຫຕິ. ອຖສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ຠຍານການິ ຍກ຺ຂຣກ຺ຂສາທິຣູປານິ ປສ຺ສໂຕ ຠຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຕນ ຈິຕ຺ຕວິກ຺ເຂປໍ ປຕ຺ວາ ຌານວິພ຺ຠນ຺ຕໂກ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຣູປທສ຺ສເນ ອປ຺ປມຕ຺ເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ.

ສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕູປປາຕຎາຓາຍາຕິ ສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕິຍາ ຈ ອຸປປາເຕ ຈ ຎາຓາຍ. ເຍນ ຎາເຓນ ສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕິ ຈ ອຸປປາໂຕ ຈ ຎາຍຕິ, ຕທຕ຺ຖໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓຕ຺ຖນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ. ວິສຸທ຺ເຘນາຕິ ຈຸຕູປປາຕທສ຺ສເນນ ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິເຫຕຸຕ຺ຕາ ວິສຸທ຺ຘໍ. ໂຍ ຫິ ຈຸຕິມຕ຺ຕເມວ ປສ຺ສຕິ, ນ ອຸປປາຕໍ, ໂສ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ໂຍ ອຸປປາຕເມວ ປສ຺ສຕິ, ນ ຈຸຕິໍ, ໂສ ນວສຕ຺ຕປາຕຸຠາວທິຏ຺ຐິໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ໂຍ ປນ ຕທຸຠຍໍ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ຍສ຺ມາ ທຸວິຘມ຺ປິ ຕໍ ທິຏ຺ຐິຄຕມຕິວຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ມາສ຺ສ ຕໍ ທສ຺ສນໍ ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິເຫຕຸ ໂຫຕິ. ອຸຠຍຎ຺ເຈຕໍ ພຸທ຺ຘປຸຕ຺ຕາ ປສ຺ສນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຈຸຕູປປາຕທສ຺ສເນນ ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິເຫຕຸຕ຺ຕາ ວິສຸທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ. ມນຸສ຺ສູປຈາຣໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຣູປທສ຺ສເນນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສກໍ, ມານຸສກໍ ວາ ມໍສຈກ຺ຂຸໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕຕ຺ຕາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສກໍ. ເຕນ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ.

ສຕ຺ເຕ ປສ຺ສຕີຕິ ມນຸສ຺ສານໍ ມໍສຈກ຺ຂຸນາ ວິຍ ສຕ຺ເຕ ໂອໂລເກຕິ. ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນຕິ ເອຕ຺ຖ ຈຸຕິກ຺ຂເຓ ອຸປປຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ວາ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ທຏ຺ຐຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ເຍ ປນ ອາສນ຺ນຈຸຕິກາ ອິທານິ ຈວິສ຺ສນ຺ຕິ. ເຕ ຈວມານາ. ເຍ ຈ ຄຫິຕປຏິສນ຺ຘິກາ ສມ຺ປຕິນິພ຺ພຕ຺ຕາ ວາ, ເຕ ອຸປປຊ຺ຊມານາຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ. ເຕ ເອວຣູເປ ຈວມາເນ ຈ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຈ ປສ຺ສຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຫີເນຕິ ໂມຫນິສ຺ສນ຺ທຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຫີນານໍ ຊາຕິກຸລໂຠຄາທີນໍ ວເສນ ຫີຬິເຕ ໂອຫີຬິເຕ ໂອຎ຺ຎາເຕ ອວຎ຺ຎາເຕ. ປຓີເຕຕິ ອໂມຫນິສ຺ສນ຺ທຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຕພ຺ພິປຣີເຕ. ສຸວຓ຺ເຓຕິ ອໂທສນິສ຺ສນ຺ທຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອິຏ຺ຐກນ຺ຕມນາປວຓ຺ຓຍຸຕ຺ເຕ. ທຸພ຺ພຓ຺ເຓຕິ ໂທສນິສ຺ສນ຺ທຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອນິຏ຺ຐາກນ຺ຕາມນາປວຓ຺ຓຍຸຕ຺ເຕ, ອນຠິຣູເປ ວິຣູເປຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸຄເຕຕິ ສຸຄຕິຄເຕ, ອໂລຠນິສ຺ສນ຺ທຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວາ ອຑ຺ເຒ ມຫທ຺ຘເນ. ທຸຄ຺ຄເຕຕິ ທຸຄ຺ຄຕິຄເຕ, ໂລຠນິສ຺ສນ຺ທຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວາ ທລິທ຺ເທ ອປ຺ປນ຺ນປາເນ. ຍຖາກມ຺ມູປເຄຕິ ຍໍ ຍໍ ກມ຺ມໍ ອຸປຈິຕໍ, ເຕນ ເຕນ ອຸປຄເຕ. ຕຕ຺ຖ ປຸຣິເມຫິ ‘‘ຈວມາເນ’’ຕິອາທີຫິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸກິຈ຺ຈໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິມິນາ ປນ ປເທນ ຍຖາກມ຺ມູປຄຎາຓກິຈ຺ຈໍ.

ຕສ຺ສ ຈ ຎາຓສ຺ສ ອຍມຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ກໂມ – ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ເຫຏ຺ຐານິຣຍາຠິມຸຂໍ ອາໂລກໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ເນຣຍິເກ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ສຕິ ມຫາທຸກ຺ຂມນຸຠວມາເນ, ຕໍ ທສ຺ສນໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸກິຈ຺ຈເມວ. ໂສ ເອວໍ ມນສິ ກໂຣຕິ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອິເມ ສຕ຺ຕາ ເອຕໍ ທຸກ຺ຂມນຸຠວນ຺ຕີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ‘‘ອິທໍ ນາມ ກຕ຺ວາ’’ຕິ ຕໍກມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ ຎາຓມຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕຖາ ອຸປຣິເທວໂລກາຠິມຸຂໍ ອາໂລກໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ນນ຺ທນວນມິສ຺ສກວນຜາຣຸສກວນາທີສຸ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ສຕິ ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວມາເນ, ຕມ຺ປິ ທສ຺ສນໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸກິຈ຺ຈເມວ. ໂສ ເອວໍ ມນສິ ກໂຣຕິ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອິເມ ສຕ຺ຕາ ເອຕໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວນ຺ຕີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ‘‘ອິທໍ ນາມ ກຕ຺ວາ’’ຕິ ຕໍກມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ ຎາຓມຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິທໍ ຍຖາກມ຺ມູປຄຎາຓໍ ນາມ. ອິມສ຺ສ ວິສຸໍ ປຣິກມ຺ມໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຍຖາ ຈິມສ຺ສ, ເອວໍ ອນາຄຕໍສຎາຓສ຺ສາປິ. ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸປາທກາເນວ ຫິ ອິມານິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ສເຫວ ອິຊ຺ຌນ຺ຕິ.

ອິເມ ວຕ ໂຠນ຺ໂຕຕິອາທີສຸ ອິເມຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ທິຏ຺ຐານໍ ນິທສ຺ສນວຈນໍ. ວຕາຕິ ອນຸໂລມວຈນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ໂຠນ຺ໂຕຕິ ຠວນ຺ໂຕ. ທຸຏ຺ຐຸ ຈຣິຕໍ, ທຸຏ຺ຐໍ ວາ ຈຣິຕໍ ກິເລສປູຕິກຕ຺ຕາຕິ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ກາຍໂຕ ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ທຸຈ຺ຈຣິຕນ຺ຕິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ. ອິຕເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສມນ຺ນາຄຕາຕິ ສມງ຺ຄີຠູຕາ. ອຣິຍານໍ ອຸປວາທກາຕິ ພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສາວການໍ ອຣິຍານໍ ອນ຺ຕມໂສ ຄິຫິໂສຕາປນ຺ນານມ຺ປິ ອນຕ຺ຖກາມາ ຫຸຕ຺ວາ ອນ຺ຕິມວຕ຺ຖຸນາ ວາ ຄຸຓປຣິຘໍສເນນ ວາ ອຸປວາທກາ, ອກ຺ໂກສກາ ຄຣຫກາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ນຕ຺ຖິ ອິເມສໍ ສມຓຘມ຺ໂມ, ອສ຺ສມຓາ ເອເຕ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ອນ຺ຕິມວຕ຺ຖຸນາ ອຸປວທຕິ, ‘‘ນຕ຺ຖິ ອິເມສໍ ຌານໍ ວາ ວິໂມກ຺ໂຂ ວາ ມຄ຺ໂຄ ວາ ຜລໍ ວາ’’ຕິອາທີນິ ວທນ຺ໂຕ ຄຸຓປຣິຘໍສເນນ ອຸປວທຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂສ ຈ ຊານໍ ວາ ອຸປວເທຍ຺ຍ ອຊານໍ ວາ, ອຸຠຍຖາປິ ອຣິຍູປວາໂທວ ໂຫຕິ. ຠາຣິຍໍ ກມ຺ມໍ ອານນ຺ຕຣິຍສທິສໍ ສຄ຺ຄາວຣຓໍ ມຄ຺ຄາວຣຓຎ຺ຈ, ສເຕກິຈ຺ຉໍ ປນ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ໂຍ ອຣິຍໍ ອຸປວທຕິ, ເຕນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສເຈ ອຕ຺ຕນາ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ໂຫຕິ, ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ອວຈໍ, ຕໍ ເມ ຂມາຫີ’’ຕິ ຂມາເປຕພ຺ໂພ. ສເຈ ນວກຕໂຣ ໂຫຕິ, ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ອວຈໍ, ຕໍ ເມ ຂມຖາ’’ຕິ ຂມາເປຕພ຺ໂພ. ສເຈ ທິສາປກ຺ກນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ສຍໍ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກາທິເກ ວາ ເປເສຕ຺ວາ ຂມາເປຕພ຺ໂພ. ສເຈ ນາປິ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ເປເສຕຸໍ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ, ເຍ ຕສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ຠິກ຺ຂູ ວສນ຺ຕິ, ເຕສໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສເຈ ນວກຕຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທິຕ຺ວາ, ສເຈ ວຸຑ຺ຒຕຣາ, ວຸຑ຺ເຒ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຏິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອສຸກໍ ນາມ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ອວຈໍ, ຂມຕຸ ເມ ໂສ ອາຍສ຺ມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຂມາເປຕພ຺ໂພ. ສມ຺ມຸຂາ ອກ຺ຂມນ຺ເຕປິ ເອຕເທວ ກາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ເອກຈາຣິກຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ, ເນວ ຕສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ, ນ ຄຕຏ຺ຐານໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເອກສ຺ສ ປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອສຸກໍ ນາມ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ອວຈໍ, ຕໍ ເມ ອນຸສ຺ສຣໂຕ ວິປ຺ປຏິສາໂຣ ໂຫຕິ, ກິໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ໂສ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ມາ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖ, ເຖໂຣ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຂມຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ວູປສເມຖາ’’ຕິ. ເຕນາປິ ອຣິຍສ຺ສ ຄຕທິສາຠິມຸເຂນ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ຂມຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຍທິ ໂສ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ໂຫຕິ, ປຣິນິພ຺ພຸຕມຎ຺ຈຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍາວ ສິວຖິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ຂມາເປຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ກເຕ ເນວ ສຄ຺ຄາວຣຓໍ, ນ ມຄ຺ຄາວຣຓໍ ໂຫຕິ, ປາກຕິກເມວ ໂຫຕີຕິ.

ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາຕິ ວິປຣີຕທສ຺ສນາ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກມ຺ມສມາທານາຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິວເສນ ສມາທິນ຺ນນານາວິຘກມ຺ມາ, ເຍ ຈ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິມູລເກສຸ ກາຍກມ຺ມາທີສຸ ອຎ຺ເຎປິ ສມາທເປນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕຄ຺ຄຫເຓເນວ ອຣິຍູປວາເທ, ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕຄ຺ຄຫເຓນ ຈ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ ສງ຺ຄຫິຕາຍປິ ອິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຸນ ວຈນໍ ມຫາສາວຊ຺ຊຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ມຫາສາວຊ຺ໂຊ ຫິ ອຣິຍູປວາໂທ ອານນ຺ຕຣິຍສທິສຕ຺ຕາ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ສມາຘິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ໂນ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອຎ຺ຎໍ ອາຣາເຘຍ຺ຍ, ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕ ວທາມິ ຕໍ ວາຈໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫາຍ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ, ເອວໍ ນິຣເຍ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໔໙). ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂຕ ຈ ມຫາສາວຊ຺ຊຕຣໍ ນາມ ອຎ຺ຎໍ ນຕ຺ຖິ. ຍຖາຫ – ‘‘ນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎໍ ເອກຘມ຺ມມ຺ປິ ສມນຸປສ຺ສາມິ, ຍໍ ເອວໍ ມຫາສາວຊ຺ຊໍ, ຍຖຍິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິປຣມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຊ຺ຊານີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໓໑໐).

ກາຍສ຺ສ ເຠທາຕິ ອຸປາທິນ຺ນກ຺ຂນ຺ຘປຣິຈ຺ຈາຄາ. ປຣໍ ມຣຓາຕິ ຕທນນ຺ຕຣໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘຄ຺ຄຫເຓ. ອຖ ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາຕິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສຸປຈ຺ເຉທາ. ປຣໍ ມຣຓາຕິ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໂຕ ອຸທ຺ຘໍ. ອປາຍນ຺ຕິ ເອວມາທິ ສພ຺ພໍ ນິຣຍເວວຈນເມວ. ນິຣໂຍ ຫິ ສຄ຺ຄໂມກ຺ຂເຫຕຸຠູຕາ ປຸຎ຺ຎສມ຺ມຕາ ອຍາ ອເປຕຕ຺ຕາ, ສຸຂານໍ ວາ ອາຍສ຺ສ ອຠາວາ ອປາໂຍ. ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຄຕິ ປຏິສຣຓນ຺ຕິ ທຸຄ຺ຄຕິ, ໂທສພຫຸລຕາຍ ວາ ທຸຏ຺ເຐນ ກມ຺ມຸນາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ຄຕິ ທຸຄ຺ຄຕິ. ວິວສາ ນິປຕນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ກຏກາຣິໂນຕິ ວິນິປາໂຕ, ວິນສ຺ສນ຺ຕາ ວາ ເອຕ຺ຖ ປຕນ຺ຕິ ສມ຺ຠິຊ຺ຊມານງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄາຕິປິ ວິນິປາໂຕ. ນຕ຺ຖິ ເອຕ຺ຖ ອສ຺ສາທສຎ຺ຎິໂຕ ອໂຍຕິ ນິຣໂຍ.

ອຖ ວາ ອປາຍຄ຺ຄຫເຓນ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິໍ ທີເປຕິ. ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິ ຫິ ອປາໂຍ ສຸຄຕິໂຕ ອເປຕຕ຺ຕາ, ນ ທຸຄ຺ຄຕິ ມເຫສກ຺ຂານໍ ນາຄຣາຊາທີນໍ ສມ຺ຠວໂຕ. ທຸຄ຺ຄຕິຄ຺ຄຫເຓນ ເປຕ຺ຕິວິສຍໍ. ໂສ ຫິ ອປາໂຍ ເຈວ ທຸຄ຺ຄຕິ ຈ ສຸຄຕິໂຕ ອເປຕຕ຺ຕາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ຄຕິຠູຕຕ຺ຕາ, ນ ຕຸ ວິນິປາໂຕ ອສຸຣສທິສໍ ອວິນິປຕິຕຕ຺ຕາ. ວິນິປາຕຄ຺ຄຫເຓນ ອສຸຣກາຍໍ. ໂສ ຫິ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ອຕ຺ເຖນ ອປາໂຍ ເຈວ ທຸຄ຺ຄຕິ ຈ ສພ຺ພສມຸສ຺ສເຍຫິ ຈ ວິນິປຕິຕຕ຺ຕາ ວິນິປາໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນິຣຍຄ຺ຄຫເຓນ ອວີຈິອາທິມເນກປ຺ປກາຣໍ ນິຣຍເມວາຕິ. ອຸປປນ຺ນາຕິ ອຸປຄຕາ, ຕຕ຺ຖ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ວຸຕ຺ຕວິປຣິຍາເຍນ ສຸກ຺ກປກ຺ໂຂ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ຕຕ຺ຖ ສຸຄຕິຄ຺ຄຫເຓນ ມນຸສ຺ສຄຕິປິ ສງ຺ຄຍ຺ຫຕິ, ສຄ຺ຄຄ຺ຄຫເຓນ ເທວຄຕິເຍວ. ຕຕ຺ຖ ສຸນ຺ທຣາ ຄຕີຕິ ສຸຄຕິ. ຣູປາທີຫິ ວິສເຍຫິ ສຸຏ຺ຐຸ ອຄ຺ໂຄຕິ ສຄ຺ໂຄ. ໂສ ສພ຺ໂພປິ ລຸຊ຺ຊນປລຸຊ຺ຊນຏ຺ເຐນ ໂລໂກຕິ ອຍໍ ວຈນຕ຺ໂຖ. ອິຕິ ‘‘ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ’’ຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ນິຄມນວຈນໍ. ເອວໍ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ປສ຺ສຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖຕິ.

ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຎ຺ຈຎາຓປກິຓ຺ຓກໍ

ອິເມສຸ ປຎ຺ຈສຸ ຎາເຓສຸ ອິທ຺ຘິວິຘຎາຓໍ ປຣິຕ຺ຕມຫຄ຺ຄຕອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓວເສນ ສຕ຺ຕສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ປວຕ຺ຕຕິ. ໂສຕຘາຕຸວິສຸທ຺ຘິຎາຓໍ ປຣິຕ຺ຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓວເສນ ຈຕູສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ປວຕ຺ຕຕິ. ເຈໂຕປຣິຍຎາຓໍ ປຣິຕ຺ຕມຫຄ຺ຄຕອປ຺ປມາຓມຄ຺ຄອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓວເສນ ອຏ຺ຐສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ປວຕ຺ຕຕິ. ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓໍ

ປຣິຕ຺ຕມຫຄ຺ຄຕອປ຺ປມາຓມຄ຺ຄອຕີຕອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘານວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓວເສນ ອຏ຺ຐສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ປວຕ຺ຕຕິ. ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓໍ ປຣິຕ຺ຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓວເສນ ຈຕູສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ປວຕ຺ຕຕິ. ຍຖາກມ຺ມູປຄຎາຓໍ ປຣິຕ຺ຕມຫຄ຺ຄຕອຕີຕອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມຓວເສນ ປຎ຺ຈສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ປວຕ຺ຕຕິ. ອນາຄຕໍສຎາຓໍ ປຣິຕ຺ຕມຫຄ຺ຄຕອປ຺ປມາຓມຄ຺ຄອນາຄຕອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘານວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓວເສນ ອຏ຺ຐສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ປວຕ຺ຕຕີຕິ.

ປຎ຺ຈຎາຓປກິຓ຺ຓກໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

໕໕. ອາສວກ຺ຂຍຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑໐໗. ອາສວກ຺ຂຍຎາຓນິທ຺ເທເສ ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖານິ. ກຕິ ຐານານິ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ເອເກກສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານນິຍມນຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉາ. ເອກໍ ຐານໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂອກາສຏ຺ຐານຎ຺ຫິ ຕິຏ຺ຐຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ຐານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຉ ຐານານີຕິ ຉ ມຄ຺ຄຜລກ຺ຂເຓ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍາທີສຸ ຕີສຸ ເອເກກເມວ ອຘິກໍ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຘິໂມກ຺ຂປຣິວາຣໍ ໂຫຕີຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ‘‘ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອຘິໂມກ຺ຂຏ຺ໂຐ’’ຕິອາທີສຸ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໒) ອຘິໂມກ຺ຂາທໂຍ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນໍ ກິຈ຺ຈວເສນ ວຸຕ຺ຕາ, ເອວມິຘາປິ ‘‘ອຘິໂມກ຺ຂປຣິວາຣໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຘິໂມກ຺ຂຕ຺ເຖນ ປຣິວາຣໍ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸປິ. ປຣິວາຣນ຺ຕິ ຈ ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາໂສ ກໂຕ. ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍເມວ ປຊານນສຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວິສຸໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຠິຘມ຺ເມປິ (ວິຠ. ໒໑໙) ຫິ ປຎ຺ຎາຍ ກິຈ຺ຈວິເສສທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ຈ ຜລກ຺ຂເຓ ຈ ເອກາວ ປຎ຺ຎາ ອຏ຺ຐຘາ ວິຠຕ຺ຕາ. ອຠິສນ຺ທນປຣິວາຣນ຺ຕິ ນ຺ຫານິຍຈຸຓ຺ຓານໍ ອຸທກໍ ວິຍ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ສິເນຫນກິຈ຺ເຈນ ປຣິວາຣໍ ໂຫຕິ. ອິທໍ ໂສມນສ຺ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕມຄ຺ຄວເສເນວ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕມຄ຺ເຄ ປນ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍຏ຺ຐາເນ ອຸເປກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຕໍ ປນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ນາຕິອຸປພ຺ຣູຫນປຣິວາຣນ຺ຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ປວຕ຺ຕສນ຺ຕຕາຘິປເຕຍ຺ຍປຣິວາຣນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕາ ສນ຺ຕຕິ ປວຕ຺ຕສນ຺ຕຕິ, ວຕ຺ຕມານສນ຺ຕານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຘິປຕິຠາໂວ ອາຘິປເຕຍ຺ຍໍ, ປວຕ຺ຕສນ຺ຕຕິຍາ ອາຘິປເຕຍ຺ຍໍ ປວຕ຺ຕສນ຺ຕຕາຘິປເຕຍ຺ຍໍ. ວຕ຺ຕມານຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອຸປຣິປວຕ຺ຕິຍາ ຈ ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ປຸພ຺ພາປຣວເສນ ປວຕ຺ຕສນ຺ຕຕິຍາ ອຘິປຕິຠາເວນ ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ປຣິວາຣໍ ໂຫຕິ.

ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ຊາຕາ ຘມ຺ມາຕິອາທິ ສພ຺ເພສໍ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການໍ ວຓ຺ຓຠຓນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ຊາຕາຕິ ມຄ຺ຄສມຸຏ຺ຐິຕາ ເອວ, ນ ອຎ຺ເຎ. ຍສ຺ມາ ປນ ມຄ຺ຄສມຸຏ຺ຐິຕມ຺ປິ ຣູປໍ ກຸສລາທິນາມໍ ນ ລຠຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ອປເນນ຺ໂຕ ຐເປຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານໍ ຣູປນ຺ຕິ ອາຫ. ສພ຺ເພວ ຫິ ເຕ ຘມ຺ມາ ກຸຈ຺ຉິຕານໍ ສລນາທີຫິ ອຕ຺ເຖຫິ ກຸສລາ. ເຕ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕມານາ ນຕ຺ຖິ ເອເຕສໍ ອາສວາຕິ ອນາສວາ. ວຏ຺ຏມູລໍ ຉິນ຺ທນ຺ຕາ ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ວຏ຺ຏໂຕ ນິຍ຺ຍນ຺ຕີຕິ ນິຍ຺ຍານິກາ. ກຸສລາກຸສລສງ຺ຂາຕາ ຈຍາ ອເປຕຕ຺ຕາ ອປຈຍສງ຺ຂາຕໍ ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນໂຕ ອປຈຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອປຈຍຄາມິໂນ, ປວຕ຺ຕໍ ອປຈິນນ຺ຕາ ວິທ຺ຘໍເສນ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິປິ ອປຈຍຄາມິໂນ. ໂລເກ ອປຣິຍາປນ຺ນຠາເວນ ໂລກໂຕ ອຸຕ຺ຕຣາ ອຸຕ຺ຕິຓ຺ຓາຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ. ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓາ.

ອິມານິ ອຏ຺ຐິນ຺ທ຺ຣິຍານີຕິອາທິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕປຣິວາຣຠາວສ຺ສ ຈ ເຕນ ສຫຄຕາທິຠາວສ຺ສ ຈ ອາທິວຸຕ຺ຕອາກາຣານຎ຺ຈ ທີປນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐິນ຺ທ຺ຣິຍານີຕິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ສຫ ອຏ຺ຐ. ສຫຊາຕປຣິວາຣາຕິ ອຏ຺ຐສຸ ເອເກເກນ ສຫ ອິຕເຣ ອິຕເຣ ສຕ຺ຕ ສຫຊາຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສຫຊາຕປຣິວາຣາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕເຖວ ອຎ຺ຎໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຎ຺ຎໍ ອຎ຺ຎສ຺ສາຕິ ເອວໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຣິວາຣາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕເຖວ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນິສ຺ສຍປຣິວາຣາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕປຣິວາຣາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ. ສຫຄຕາຕິ ເຕນ ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ສຫ ເອກຸປ຺ປາທາທິຠາວໍ ຄຕາ. ສຫຊາຕາຕິ ເຕເນວ ສຫ ຊາຕາ. ສໍສຏ຺ຐາຕິ ເຕເນວ ສຫ ມິສ຺ສິຕາ. ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຕິ ເຕເນວ ສມໍ ເອກຸປ຺ປາທາທິປກາເຣຫິ ຍຸຕ຺ຕາ. ເຕວາຕິ ເຕ ເອວ ອຏ຺ຐ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຘມ຺ມາ. ຕສ຺ສາຕິ ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ. ອາກາຣາຕິ ປຣິວາຣໂກຏ຺ຐາສາ.

ຜລກ຺ຂເຓ ຊາຕາ ຘມ຺ມາ ສພ຺ເພວ ອພ຺ຍາກຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ຣູປສ຺ສປິ ອພ຺ຍາກຕຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານຣູເປນ ສຫ ວຸຕ຺ຕາ. ມຄ຺ຄສ຺ເສວ ກຸສລຕ຺ຕາ ນິຍ຺ຍານິກຕ຺ຕາ ອປຈຍຄາມິຕ຺ຕາ ຈ ຜລກ຺ຂເຓ ‘‘ກຸສລາ’’ຕິ ຈ ‘‘ນິຍ຺ຍານິກາ’’ຕິ ຈ ‘‘ອປຈຍຄາມິໂນ’’ຕິ ຈ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຕີຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣນິຄມນໍ. ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐຏ຺ຐການີຕິ ອຏ຺ຐສຸ ມຄ຺ຄຜເລສຸ ເອເກກສ຺ສ ອຏ຺ຐກສ຺ສ ວເສນ ອຏ຺ຐ ອິນ຺ທ຺ຣິຍອຏ຺ຐການິ. ຈຕຸສຏ຺ຐິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ຈຕຸສຏ຺ຐິ ອາກາຣາ ໂຫນ຺ຕິ. ອາສວາຕິອາທິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ. ອິຘ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄວຊ຺ເຌເຍວ ອາສເວ ອວຕ຺ວາ ເສສມຄ຺ຄຕ຺ຕຍວຊ຺ຌານມ຺ປິ ວຈນໍ ອາສວກ຺ຂຍວຈນສາມຎ຺ຎມຕ຺ເຕນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາຓເມວ ຫິ ເກຈິ ອາສເວ ອເສເສຕ຺ວາ ອາສວານໍ ເຂປນໂຕ ‘‘ຂເຍ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ມາເຍວ ຈ ອຣຫາເຍວ ຂີຓາສໂວຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ.

ອາສວກ຺ຂຍຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕໖-໖໓. ສຈ຺ຈຎາຓຈຕຸກ຺ກທ຺ວຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑໐໘-໙. ສຈ຺ຈຎາຓຈຕຸກ຺ກທ຺ວຍນິທ຺ເທເສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປີຬນຏ຺ໂຐຕິອາທີນິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເນວ. ມຄ຺ຄສມງ຺ຄິສ຺ສ ຎາຓໍ ທຸກ຺ເຂເປຕໍ ຎາຓນ຺ຕິອາທິ ອນນ຺ຕຣຈຕຸກ຺ເກ ວິຍ ເອກາຠິສມຍວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ທຸວິຘຎ຺ຫິ ສຈ຺ຈຎາຓໍ ໂລກິຍໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຎ຺ຈ. ໂລກິກໍ ທຸວິຘໍ ອນຸໂພຘຎາຓໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓຎ຺ຈ. ອນຸໂພຘຎາຓໍ ອາທິກມ຺ມິກສ຺ສ ອນຸສ຺ສວາທິວເສນ ນິໂຣເຘ ມຄ຺ເຄ ຈ ປວຕ຺ຕຕິ, ທຸກ຺ເຂ ສມຸທເຍ ຈ ອາຣມ຺ມຓກຣຓວເສນ. ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓໍ ປຏິວິທ຺ຘສຈ຺ຈສ຺ສ ຈຕູສຸປິ ສຈ຺ເຈສຸ ອາຣມ຺ມຓກຣຓວເສນ. ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ປຏິເວຘຎາຓໍ ນິໂຣຘມາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ກິຈ຺ຈໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ໂຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂໍ ປສ຺ສຕິ, ທຸກ຺ຂສມຸທຍມ຺ປິ ໂສ ປສ຺ສຕິ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘມ຺ປິ ປສ຺ສຕິ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທມ຺ປິ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໑໐໐) ສພ຺ພໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ອິຘາປິ ອິມິນາ ວາເຣນ ອິທເມວ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ປນ ໂລກຸຕ຺ຕຣມ຺ປິ ‘‘ທຸກ຺ເຂ ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ນາມານິ ລຠຕີຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຘ ປນ ໂລກິກຎາຓເມວ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ຕສ຺ມາເຍວ ຈ ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ທຸກ຺ເຂ ຎາຓນ຺ຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂໍ ອາຣພ຺ຠາຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ອາລມ຺ພິຕ຺ວາ, ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຎ຺ຎາຕິອາທີສຸ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ປາກຏກຣຓສງ຺ຂາເຕນ ປຎ຺ຎາປນຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຎາ, ເຕນ ເຕນ ວາ ອນິຈ຺ຈາທິນາ ປກາເຣນ ຘມ຺ເມ ຊານາຕີຕິປິ ປຎ຺ຎາ. ອິທມສ຺ສາ ສຠາວປທໍ. ປຊານນາກາໂຣ ປຊານນາ. ອນິຈ຺ຈາທີນິ ວິຈິນາຕີຕິ ວິຈໂຍ. ປວິຈໂຍຕິ ອຸປສຄ຺ເຄນ ປທໍ ວຑ຺ຒິຕໍ, ປກາເຣນ ວິຈໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມໍ ວິຈິນາຕີຕິ ຘມ຺ມວິຈໂຍ. ອນິຈ຺ຈາທີນໍ ສມ຺ມາ ລກ຺ຂຓວເສນ ສລ຺ລກ຺ຂຓາ. ສາ ເອວ ອຸປສຄ຺ຄນານຕ຺ເຕນ ອຸປລກ຺ຂຓາ ປຈ຺ຈຸປລກ຺ຂຓາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຠຸສໍ ລກ຺ຂຓາ ເຕ ເຕ ອນິຈ຺ຈາທິຘມ຺ເມ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປລກ຺ຂຓາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຓ຺ຑິຕຠາໂວ ປຓ຺ຑິຈ຺ຈໍ. ກຸສລຠາໂວ ໂກສລ຺ລໍ. ນິປຸຓຠາໂວ ເນປຸຎ຺ຎໍ. ອນິຈ຺ຈາທີນໍ ວິຠາວນວເສນ ເວຠພ຺ຍາ. ອນິຈ຺ຈາທີນໍ ຈິນ຺ຕນກວເສນ ຈິນ຺ຕາ, ຍສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ອນິຈ຺ຈາທີນິ ຈິນ຺ຕາເປຕີຕິປິ ຈິນ຺ຕາ. ອນິຈ຺ຈາທີນິ ອຸປປຣິກ຺ຂຕີຕິ ອຸປປຣິກ຺ຂາ. ຠູຣີຕິ ປຖວີ. ອຍມ຺ປິ ສຓ຺ຫຏ຺ເຐນ ວິຕ຺ຖຕຏ຺ເຐນ ຈ ຠູຣີ ວິຍາຕິ ຠູຣີ. ອຖ ວາ ປຎ຺ຎາເຍວ ຠູເຕ ອຕ຺ເຖ ຣມຕີຕິ ຠູຣີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອສນິ ວິຍ ສິລຸຈ຺ຈເຍ ກິເລເສ ເມຘຕິ ຫິໍສຕີຕິ ເມຘາ, ຂິປ຺ປໍ ຄຫຓຘາຣຓຏ຺ເຐນ ວາ ເມຘາ. ຍສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ອຕ຺ຕຫິຕປຏິປຕ຺ຕິຍໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ຈ ຍາຖາວລກ຺ຂຓປຏິເວເຘ ປຣິເນຕີຕິ ປຣິຓາຍິກາ. ຘມ຺ເມ ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ວິວິຘາ ປສ຺ສຕີຕິ ວິປສ຺ສນາ. ສມ຺ມາ ປກາເຣຫິ ອນິຈ຺ຈາທີນິ ຊານາຕີຕິ ສມ຺ປຊາໂນ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ. ອຸປ຺ປຖປຏິປນ຺ເນ ສິນ຺ຘເວ ວີຖິອາໂຣປນຕ຺ຖໍ ປໂຕໂທ ວິຍ ອຸປ຺ປເຖ ຘາວນກໍ ກູຏຈິຕ຺ຕໍ ວີຖິອາໂຣປນຕ຺ຖໍ ວິຊ຺ຌຕີຕິ ປໂຕໂທ ວິຍ ປໂຕໂທ.

ທສ຺ສນລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກໂຣຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ປຎ຺ຎາສງ຺ຂາຕໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ນຍິທໍ ‘‘ປຸຣິສສ຺ສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍ’’ນ຺ຕິອາທິ ວິຍ ປຎ຺ຎາຍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ອຖ ໂຂ ປຎ຺ຎາ ເອວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອວິຊ຺ຊາຍ ນ ກມ຺ປຕີຕິ ປຎ຺ຎາພລໍ. ກິເລສຈ຺ເຉທນຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຎາວ ສຕ຺ຖໍ ປຎ຺ຎາສຕ຺ຖໍ. ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄຕຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຎາວ ປາສາໂທ ປຎ຺ຎາປາສາໂທ. ອາໂລກນຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຎາວ ອາໂລໂກ ປຎ຺ຎາອາໂລໂກ. ໂອຠາສນຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຎາວ ໂອຠາໂສ ປຎ຺ຎາໂອຠາໂສ. ປຊ຺ໂຊຕນຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຎາວ ປຊ຺ໂຊໂຕ ປຎ຺ຎາປຊ຺ໂຊໂຕ. ປຎ຺ຎວໂຕ ຫິ ເອກປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸ ເອກາໂລກາ ເອໂກຠາສາ ເອກປຊ຺ໂຊຕາ ໂຫຕິ. ເຕເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິເມສຸ ປນ ຕີສຸ ປເທສຸ ເອກປເທນາປິ ເອຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ສິທ຺ເຘ ຍານິ ປເນຕານິ ຠຄວຕາ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາໂລກາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ຈນ຺ທາໂລໂກ, ສູຣິຍາໂລໂກ, ອຄ຺ຄາໂລໂກ, ປຎ຺ຎາໂລໂກ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາໂລກາ. ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອາໂລການໍ ຍທິທໍ ປຎ຺ຎາໂລໂກ’’. ຕຖາ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂອຠາສາ. ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຊ຺ໂຊຕາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໑໔໔-໑໔໕) ສຕ຺ຕານໍ ອຊ຺ຌາສຍວເສນ ສຸຕ຺ຕານິ ເທສິຕານິ. ຕທນຸຣູເປເນວ ອິຘາປິ ເຖເຣນ ເທສນາ ກຕາ. ອຕ຺ໂຖ ຫິ ອເນເກຫິ ອາກາເຣຫິ ວິຠຊ຺ຊມາໂນ ສຸວິຠຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ອຎ຺ຎຖາ ຈ ອຎ຺ໂຎ ພຸຊ຺ຌຕິ, ອຎ຺ຎຖາ ອຎ຺ໂຎຕິ. ຣຕິກຣຓຏ຺ເຐນ ປນ ຣຕິທາຍກຏ຺ເຐນ ຣຕິຊນກຏ຺ເຐນ ຈິຕ຺ຕີກຕຏ຺ເຐນ ທຸລ຺ລຠປາຕຸຠາວຏ຺ເຐນ ອຕຸລຏ຺ເຐນ ອໂນມສຕ຺ຕປຣິໂຠຄຏ຺ເຐນ ຈ ປຎ຺ຎາວ ຣຕນໍ ປຎ຺ຎາຣຕນໍ.

ນ ເຕນ ສຕ຺ຕາ ມຸຍ຺ຫນ຺ຕິ, ສຍໍ ວາ ອາຣມ຺ມເຓ ນ ມຸຍ຺ຫຕີຕິ ອໂມໂຫ. ຘມ຺ມວິຈຍປທໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ. ກສ຺ມາ ປເນຕໍ ປຸນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ? ອໂມຫສ຺ສ ໂມຫປຏິປກ຺ຂຠາວທີປນຕ຺ຖໍ. ເຕເນຕໍ ທີເປຕິ ‘‘ຍ຺ວາຍໍ ອໂມໂຫ, ໂສ ນ ເກວລໍ ໂມຫໂຕ ອຎ຺ໂຎ ຘມ຺ໂມ, ໂມຫສ຺ສ ປນ ປຏິປກ຺ໂຂ ຘມ຺ມວິຈຍສງ຺ຂາໂຕ ອໂມໂຫ ນາມ ອິຘ ອຘິປ຺ເປໂຕ’’ຕິ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີຕິ ຍາຖາວນິຍ຺ຍານິກກຸສລທິຏ຺ຐິ. ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ທຸກ຺ຂສມຸທເຍ ຎາຓໍ, ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣເຘ ຎາຓໍ, ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິຍາ ປຏິປທາຍ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉາວຈນານິ ສງ຺ເຂປວເສນ ວຸຕ຺ຕານີຕິ.

ສຈ຺ຈຎາຓຈຕຸກ຺ກທ຺ວຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖໔-໖໗. ສຸທ຺ຘິກປຏິສມ຺ຠິທາຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑໑໐. ສຸທ຺ຘິກປຏິສມ຺ຠິທາຎາຓນິທ຺ເທເສ ອິເມສໍ ຎາຓານໍ ປເຠທາຠາວໂຕເຍວ ເຫຏ຺ຐາ ວິຍ ປເຠທໍ ອທສ຺ເສຕ຺ວາເຍວ ອຕ຺ເຖສຸ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຎ຺ຎາປເຠທາຠາເວປິ ອຕ຺ຕນາ ປຏິວິທ຺ຘຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມມຕ຺ຕວເສນ ນານຕ຺ຕສພ຺ຠາວໂຕ ອຕ຺ຖນານຕ຺ເຕ ປຎ຺ຎາ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິເທ ຎາຓນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ນານຕ຺ເຕຕິ ອຕ຺ຖາທີນໍ ອເນກຠາເວ. ວວຕ຺ຖາເນຕິ ອຕ຺ຖາທີນໍ ນິຈ຺ຉຍເນ. ສລ຺ລກ຺ຂເຓຕິ ອຕ຺ຖາທີນໍ ສມ຺ມາທສ຺ສເນ. ອຸປລກ຺ຂເຓຕິ ອຕ຺ຖາທີນໍ ຠຸສໍທສ຺ສເນ. ປເຠເທຕິ ອຕ຺ຖາທີນໍ ນານາເຠເທ. ປຠາວເນຕິ ອຕ຺ຖາທີນໍ ປາກຏີກຣເຓນ ອຸປ຺ປາທເນ. ໂຊຕເນຕິ ອຕ຺ຖາທີນໍ ທີປເນ. ວິໂຣຈເນຕິ ອຕ຺ຖາທີນໍ ວິວິຘາ ທີປເນ. ປກາສເນຕິ ອຕ຺ຖາທີນໍ ປຠາສເນ. ‘‘ນານຕ຺ເຕ’’ຕິ ມູລປທໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພສາຘາຣຓວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ວວຕ຺ຖາເນ’’ຕິ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ວເສນ, ‘‘ສລ຺ລກ຺ຂເຓ ອຸປລກ຺ຂເຓ’’ຕິ ສກທາຄາມິສ຺ສ ວເສນ, ‘‘ປເຠເທ ປຠາວເນ’’ຕິ ອນາຄາມິສ຺ສ ວເສນ, ‘‘ໂຊຕເນ ວິໂຣຈເນ ປກາສເນ’’ຕິ ອຣຫໂຕ ວເສນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອວມ຺ເປຕ຺ຖ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາຕິ.

ສຸທ຺ຘິກປຏິສມ຺ຠິທາຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອິຕິ ສທ຺ຘມ຺ມປ຺ປກາສິນິຍາ ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ຄ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ປຐໂມ ຠາໂຄ ນິຏ຺ຐິໂຕ.