📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ຂຸທ຺ທກນິກາເຍ

ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ຄ-ອຏ຺ຐກຖາ

(ປຐໂມ ຠາໂຄ)

ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠກຖາ

ໂຍ ສພ຺ພໂລກາຕິຄສພ຺ພໂສຠາ-

ຍຸຕ຺ເຕຫິ ສພ຺ເພຫິ ຄຸເຓຫິ ຍຸຕ຺ໂຕ;

ໂທເສຫິ ສພ຺ເພຫິ ສວາສເນຫິ,

ມຸຕ຺ໂຕ ວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຣມຎ຺ຈ ທາຕາ.

ນິຈ຺ຈໍ ທຍາຈນ຺ທນສີຕຈິຕ຺ໂຕ,

ປຎ຺ຎາຣວິຊ຺ໂຊຕິຕສພ຺ພເນຍ຺ໂຍ;

ສພ຺ເພສຸ ຠູເຕສຸ ຕມຄ຺ຄຠູຕໍ,

ຠູຕຕ຺ຖນາຖໍ ສິຣສາ ນມິຕ຺ວາ.

ໂຍ ສພ຺ພຠູເຕສຸ ມຸນີວ ອຄ຺ໂຄ, ອນນ຺ຕສງ຺ເຂສຸ ຊິນຕ຺ຕເຊສຸ;

ອຫູ ທຍາຎາຓຄຸເຓຫິ ສຕ຺ຖຸລີລານຸກາຣີ ຊນຕາຫິເຕສຸ.

ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ມຸນິຣາຊປຸຕ຺ຕໍ, ເຖຣໍ ຖິຣາເນກຄຸຓາຠິຣາມໍ;

ປຎ຺ຎາປຠາວຸຄ຺ຄຕຈາຣຸກິຕ຺ຕິໍ, ສຸສນ຺ຕວຸຕ຺ຕິຎ຺ຈ ອໂຖ ນມິຕ຺ວາ.

ສທ຺ຘມ຺ມຈກ຺ການຸປວຕ຺ຕເກນ, ສທ຺ຘມ຺ມເສນາປຕິສາວເກນ;

ສຸຕ຺ເຕສຸ ວຸຕ຺ເຕສຸ ຕຖາຄເຕນ, ຠູຕຕ຺ຖເວທິຕ຺ຕມຸປາຄເຕນ.

ໂຍ ຠາສິໂຕ ຠາສິຕໂກວິເທນ, ຘມ຺ມປ຺ປທີປຸຊ຺ຊລນາຍເກນ;

ປາໂຐ ວິສິຏ຺ໂຐ ປຏິສມ຺ຠິທານໍ, ມຄ຺ໂຄຕິ ຕນ຺ນາມວິເສສິໂຕ ຈ.

ວິຈິຕ຺ຕນານຕ຺ຕນໂຍປຄູຬ຺ໂຫ, ຄມ຺ຠີຣປຎ຺ເຎຫິ ສທາວຄາຬ຺ໂຫ;

ອຕ຺ຕຕ຺ຖໂລກຕ຺ຖປຣາຍເຓຫິ, ສໍເສວນີໂຍ ສຸຊເນຫິ ນິຈ຺ຈໍ.

ຎາຓປ຺ປເຠທາວຫນສ຺ສ ຕສ຺ສ, ໂຍຄີຫິເນເກຫິ ນິເສວິຕສ຺ສ;

ອຕ຺ຖໍ ອປຸພ຺ພໍ ອນຸວຓ຺ຓຍນ຺ໂຕ, ສຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ຍຸຕ຺ຕິຎ຺ຈ ອນຸກ຺ກມນ຺ໂຕ.

ອໂວກ຺ກມນ຺ໂຕ ສມຍາ ສກາ ຈ, ອນາມສນ຺ໂຕ ສມຍໍ ປຣຎ຺ຈ;

ປຸພ຺ໂພປເທສຏ຺ຐກຖານຍຎ຺ຈ, ຍຖານຸຣູປໍ ອຸປສໍຫຣນ຺ໂຕ.

ວກ຺ຂາມຫໍ ອຏ຺ຐກຖໍ ຊນສ຺ສ, ຫິຕາຍ ສທ຺ຘມ຺ມຈິຣຏ຺ຐິຕຕ຺ຖໍ;

ສກ຺ກຈ຺ຈ ສທ຺ຘມ຺ມປກາສິນິໍ ຕໍ, ສຸຓາຖ ຘາເຣຖ ຈ ສາຘຸ ສນ຺ໂຕຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຏິສມ຺ຠິທານໍ ມຄ຺ໂຄຕິ ຕນ຺ນາມວິເສສິໂຕ ຈາຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ຄສ຺ສ ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ຄຕາ ຕາວ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ຈຕສ຺ໂສ ຫິ ປຏິສມ຺ຠິທາ – ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ, ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ, ນິຣຸຕ຺ຕິປຏິສມ຺ຠິທາ, ປຏິຠານປຏິສມ຺ຠິທາຕິ. ຕາສໍ ປຏິສມ຺ຠິທານໍ ມຄ຺ໂຄ ອຘິຄມູປາໂຍຕິ ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ໂຄ, ປຏິສມ຺ຠິທາປຏິລາຠເຫຕູຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກຖມຍໍ ຕາສໍ ມຄ຺ໂຄ ໂຫຕີຕິ ເຈ? ປເຠທໂຕ ເທສິຕາຍ ເທສນາຍ ປຏິສມ຺ຠິທາຎາຓາວຫຕ຺ຕາ. ນານາເຠທຠິນ຺ນານຎ຺ຫິ ຘມ຺ມານໍ ນານາເຠທຠິນ຺ນາ ເທສນາ ໂສຕູນໍ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລານໍ ປຏິສມ຺ຠິທາຎາຓປ຺ປເຠທຎ຺ຈ ສຎ຺ຊເນຕິ, ປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ອາຍຕິໍ ປຏິສມ຺ຠິທາຎາຓປ຺ປເຠທາຍ ຈ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ – ‘‘ປເຠທໂຕ ຫິ ເທສນາ ຆນວິນິພ຺ໂຠຄປຏິສມ຺ຠິທາຎາຓາວຫາ ໂຫຕີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑.ກາມາວຈຣກຸສລປທຠາຊນີຍ). ອຍຎ຺ຈ ນານາເຠທຠິນ຺ນາ ເທສນາ, ເຕນສ຺ສາ ປຏິສມ຺ຠິທານໍ ມຄ຺ຄຕ຺ຕສິທ຺ຘິ.

ຕຕ຺ຖ ຈຕສ຺ໂສຕິ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉໂທ. ປຏິສມ຺ຠິທາຕິ ປເຠທາ. ‘‘ອຕ຺ເຖ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ, ຘມ຺ເມ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ, ຕຕ຺ຣ ຘມ຺ມນິຣຸຕ຺ຕາຠິລາເປ ຎາຓໍ ນິຣຸຕ຺ຕິປຏິສມ຺ຠິທາ, ຎາເຓສຸ ຎາຓໍ ປຏິຠານປຏິສມ຺ຠິທາ’’ຕິ (ວິຠ. ໗໑໘) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ປເຠທາ, ຎາຓສ຺ເສວ ປເຠທາ. ຕສ຺ມາ ‘‘ຈຕສ຺ໂສ ປຏິສມ຺ຠິທາ’’ຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຎາຓປ຺ປເຠທາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຖປ຺ປເຠທສ຺ສ ສລ຺ລກ຺ຂຓວິຠາວນວວຕ຺ຖານກຣຓສມຕ຺ຖໍ ອຕ຺ເຖ ປເຠທຄຕໍ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ. ຘມ຺ມປ຺ປເຠທສ຺ສ ສລ຺ລກ຺ຂຓວິຠາວນວວຕ຺ຖານກຣຓສມຕ຺ຖໍ ຘມ຺ເມ ປເຠທຄຕໍ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ. ນິຣຸຕ຺ຕິປ຺ປເຠທສ຺ສ ສລ຺ລກ຺ຂຓວິຠາວນວວຕ຺ຖານກຣຓສມຕ຺ຖໍ ນິຣຸຕ຺ຕາຠິລາເປ ປເຠທຄຕໍ ຎາຓໍ ນິຣຸຕ຺ຕິປຏິສມ຺ຠິທາ. ປຏິຠານປ຺ປເຠທສ຺ສ ສລ຺ລກ຺ຂຓວິຠາວນວວຕ຺ຖານກຣຓສມຕ຺ຖໍ ປຏິຠາເນ ປເຠທຄຕໍ ຎາຓໍ ປຏິຠານປຏິສມ຺ຠິທາ.

ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖຕິ ສງ຺ເຂປໂຕ ເຫຕຸຜລໍ. ຕຎ຺ຫິ ຍສ຺ມາ ເຫຕຸອນຸສາເຣນ ອຣີຍຕິ ອຘິຄມີຍຕິ ປາປຸຓີຍຕິ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ໂຖຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປເຠທໂຕ ປນ ຍໍກິຎ຺ຈິ ປຈ຺ຈຍສມຸປ຺ປນ຺ນໍ, ນິພ຺ພານໍ, ຠາສິຕຕ຺ໂຖ, ວິປາໂກ, ກິຣິຍາຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ອຕ຺ໂຖຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕໍ ອຕ຺ຖໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ປເຠທຄຕໍ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ.

ຘມ຺ໂມຕິ ສງ຺ເຂປໂຕ ປຈ຺ຈໂຍ. ໂສ ຫິ ຍສ຺ມາ ຕໍ ຕໍ ວິທຫຕິ ປວຕ຺ເຕຕິ ເຈວ ປາເປຕິ ຈ, ຕສ຺ມາ ຘມ຺ໂມຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປເຠທໂຕ ປນ ໂຍ ໂກຈິ ຜລນິພ຺ພຕ຺ຕໂກ ເຫຕຸ, ອຣິຍມຄ຺ໂຄ, ຠາສິຕໍ, ກຸສລໍ, ອກຸສລນ຺ຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ຘມ຺ໂມຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕໍ ຘມ຺ມໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ປເຠທຄຕໍ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ. ອຍເມວ ຫິ ອຕ຺ໂຖ ອຠິຘມ຺ເມ (ວິຠ. ໗໑໙-໗໒໕) –

‘‘ທຸກ຺ເຂ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ, ທຸກ຺ຂສມຸທເຍ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ, ທຸກ຺ຂນິໂຣເຘ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິຍາ ປຏິປທາຍ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ. ເຫຕຸມ຺ຫິ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ, ເຫຕຸຜເລ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ.

‘‘ເຍ ຘມ຺ມາ ຊາຕາ ຠູຕາ ສຎ຺ຊາຕາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາ ປາຕຸຠູຕາ, ອິເມສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ, ຍມ຺ຫາ ຘມ຺ມາ ເຕ ຘມ຺ມາ ຊາຕາ ຠູຕາ ສຎ຺ຊາຕາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາ ປາຕຸຠູຕາ, ເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ.

‘‘ຊຣາມຣເຓ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ, ຊຣາມຣຓສມຸທເຍ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ, ຊຣາມຣຓນິໂຣເຘ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ, ຊຣາມຣຓນິໂຣຘຄາມິນິຍາ ປຏິປທາຍ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ.

‘‘ຊາຕິຍາ ຎາຓໍ…ເປ… ຠເວ ຎາຓໍ…ເປ… ອຸປາທາເນ ຎາຓໍ…ເປ… ຕຓ຺ຫາຍ ຎາຓໍ…ເປ… ເວທນາຍ ຎາຓໍ…ເປ… ຜສ຺ເສ ຎາຓໍ….ເປ… ສຬາຍຕເນ ຎາຓໍ….ເປ… ນາມຣູເປ ຎາຓໍ…ເປ… ວິຎ຺ຎາເຓ ຎາຓໍ…ເປ… ສງ຺ຂາເຣສຸ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ, ສງ຺ຂາຣສມຸທເຍ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ, ສງ຺ຂາຣນິໂຣເຘ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ, ສງ຺ຂາຣນິໂຣຘຄາມິນິຍາ ປຏິປທາຍ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ.

‘‘ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມໍ ຊານາຕິ – ສຸຕ຺ຕໍ ເຄຍ຺ຍໍ ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ ຄາຖໍ ອຸທານໍ ອິຕິວຸຕ຺ຕກໍ ຊາຕກໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ເວທລ຺ລໍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ. ໂສ ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ຊານາຕິ ‘ອຍໍ ອິມສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ, ອຍໍ ອິມສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ’ຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ.

‘‘ກຕເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ? ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາມາວຈຣໍ ກຸສລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕໍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ວາ…ເປ… ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ ວາ ຍໍ ຍໍ ວາ ປນາຣພ຺ຠ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ…ເປ… ອວິກ຺ເຂໂປ ໂຫຕິ. ອິເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ. ອິເມສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ, ເຕສໍ ວິປາເກ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວິຠຊິຕ຺ວາ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ສິໂຕ.

ຕຕ຺ຣ ຘມ຺ມນິຣຸຕ຺ຕາຠິລາເປ ຎາຓນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ຈ ຘມ຺ເມ ຈ ຍາ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕິ ອພ຺ຍຠິຈາຣິໂວຫາໂຣ, ຕສ຺ສ ອຠິລາເປ ຠາສເນ ອຸທີຣເຓ ຕໍ ລປິຕໍ ຠາສິຕໍ ອຸທີຣິຕໍ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕິສທ຺ທໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕາຠິລາເປ ‘‘ອຍໍ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕິ, ອຍໍ ນ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕີ’’ຕິ ເອວໍ ຕສ຺ສາ ຘມ຺ມນິຣຸຕ຺ຕິສຎ຺ຎິຕາຍ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕິຍາ ມາຄຘິກາຍ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ມູລຠາສາຍ ປເຠທຄຕໍ ຎາຓໍ ນິຣຸຕ຺ຕິປຏິສມ຺ຠິທາ. ເອວມຍໍ ນິຣຸຕ຺ຕິປຏິສມ຺ຠິທາ ສທ຺ທາຣມ຺ມຓາ ນາມ ຊາຕາ, ນ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິອາຣມ຺ມຓາ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕິ, ອຍໍ ນ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕີ’’ຕິ ຊານາຕິ. ປຏິສມ຺ຠິທາປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫິ ‘‘ຜສ຺ໂສ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຍໍ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕີ’’ຕິ ຊານາຕິ, ‘‘ຜສ຺ສາ’’ຕິ ວາ ‘‘ຜສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ວາ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ‘‘ອຍໍ ນ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕີ’’ຕິ ຊານາຕິ. ເວທນາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຎ຺ຎໍ ປເນສ ນາມາຂ຺ຍາຕອຸປສຄ຺ຄນິປາຕພ຺ຍຎ຺ຊນສທ຺ທໍ ຊານາຕິ ນ ຊານາຕີຕິ? ຍທຄ຺ເຄນ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕິ, ອຍໍ ນ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕີ’’ຕິ ຊານາຕິ, ຕທຄ຺ເຄນ ຕມ຺ປິ ຊານິສ຺ສຕິ. ຕໍ ປນ ນຍິທໍ ປຏິສມ຺ຠິທາກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ຠາສໍ ນາມ ສຕ຺ຕາ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິທໍ ກຖິຕໍ – ມາຕາປິຕໂຣ ຫິ ທຫຣກາເລ ກຸມາຣເກ ມຎ຺ເຈ ວາ ປີເຐ ວາ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ຕໍ ຕໍ ກຖຍມານາ ຕານິ ຕານິ ກິຈ຺ຈານິ ກໂຣນ຺ຕິ, ທາຣກາ ເຕສໍ ຕໍ ຕໍ ຠາສໍ ວວຕ຺ຖາເປນ຺ຕິ ‘‘ອິມິນາ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິມິນາ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ກາເລ ສພ຺ພມ຺ປິ ຠາສໍ ຊານນ຺ຕິ. ມາຕາ ທມິຬີ, ປິຕາ ອນ຺ຘໂກ. ເຕສໍ ຊາຕທາຣໂກ ສເຈ ມາຕຸ ກຖໍ ປຐມໍ ສຸຓາຕິ, ທມິຬຠາສໍ ຠາສິສ຺ສຕິ. ສເຈ ປິຕຸ ກຖໍ ປຐມໍ ສຸຓາຕິ, ອນ຺ຘກຠາສໍ ຠາສິສ຺ສຕິ. ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ປນ ກຖໍ ອສຸຓນ຺ໂຕ ມາຄຘິກຠາສໍ ຠາສິສ຺ສຕິ.

ໂຍປິ ອຄາມເກ ມຫາອຣຎ຺ເຎ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ໂຎ ກເຖນ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ໂສປິ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ວຈນໍ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ໂຕ ມາຄຘິກຠາສເມວ ຠາສິສ຺ສຕິ. ນິຣເຍ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍໍ ເປຕ຺ຕິວິສເຍ ມນຸສ຺ສໂລເກ ເທວໂລເກຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ມາຄຘິກຠາສາວ ອຸສ຺ສນ຺ນາ. ຕຕ຺ຖ ເສສາ ໂອຏ຺ຏກິຣາຕອນ຺ຘກໂຍນກທມິຬຠາສາທິກາ ຠາສາ ປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຍເມເວກາ ຍຖາຠຸຈ຺ຈພ຺ຣຫ຺ມໂວຫາຣອຣິຍໂວຫາຣສງ຺ຂາຕາ ມາຄຘິກຠາສາ ນ ປຣິວຕ຺ຕຕິ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘປິ ເຕປິຏກໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ຕນ຺ຕິໍ ອາໂຣເປນ຺ໂຕ ມາຄຘິກຠາສາຍ ເອວ ອາໂຣເປສິ. ກສ຺ມາ? ເອວຎ຺ຫິ ອຕ຺ຖໍ ອາຫຣິຕຸໍ ສຸຂໍ ໂຫຕິ. ມາຄຘິກຠາສາຍ ຫິ ຕນ຺ຕິໍ ອາຣຸຬ຺ຫສ຺ສ ພຸທ຺ຘວຈນສ຺ສ ປຏິສມ຺ຠິທາປ຺ປຕ຺ຕານໍ ໂສຕປຖາຄມນເມວ ປປຎ຺ໂຈ. ໂສເຕ ປນ ສງ຺ຆຏ຺ຏິຕມຕ຺ເຕເຍວ ນຍສເຕນ ນຍສຫສ຺ເສນ ອຕ຺ໂຖ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ອຎ຺ຎາຍ ປນ ຠາສາຍ ຕນ຺ຕິໍ ອາຣຸຬ຺ຫກໍ ໂປເຖຕ຺ວາ ໂປເຖຕ຺ວາ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ພຫຸມ຺ປິ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປນ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ປຏິສມ຺ຠິທາປ຺ປຕ຺ຕິ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອຣິຍສາວໂກ ໂນ ປຏິສມ຺ຠິທາປ຺ປຕ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

ຎາເຓສຸ ຎາຓນ຺ຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖກຎາຓມາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ຎາເຓ ປເຠທຄຕໍ ຎາຓໍ, ຍຖາວຸຕ຺ເຕສຸ ວາ ເຕສຸ ຕີສຸ ຎາເຓສຸ ໂຄຈຣກິຈ຺ຈາທິວເສນ ວິຕ຺ຖາຣຄຕໍ ຎາຓໍ ປຏິຠານປຏິສມ຺ຠິທາ.

ອິມາ ປນ ຈຕສ຺ໂສ ປຏິສມ຺ຠິທາ ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ປເຠທໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ປຎ຺ຈຫິ ກາຣເຓຫິ ວິສທາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ກຕເມສຸ ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ປເຠທໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ? ເສກ຺ຂຠູມິຍຎ຺ຈ ອເສກ຺ຂຠູມິຍຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣສ຺ສ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖຣສ຺ສ ມຫາກຈ຺ຈາຍນຕ຺ເຖຣສ຺ສ ມຫາໂກຏ຺ຐິຕຕ຺ເຖຣສ຺ສາຕິ ເອວມາທີນໍ ອສີຕິຍາປິ ມຫາເຖຣານໍ ປຏິສມ຺ຠິທາ ອເສກ຺ຂຠູມິຍໍ ປເຠທໍ ຄຕາ, ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຄຫປຕິໂນ, ຘມ຺ມິກສ຺ສ ອຸປາສກສ຺ສ, ອຸປາລິສ຺ສ ຄຫປຕິໂນ, ຂຸຊ຺ຊຸຕ຺ຕຣາຍ ອຸປາສິກາຍາຕິເອວມາທີນໍ ປຏິສມ຺ຠິທາ ເສກ຺ຂຠູມິຍໍ ປເຠທໍ ຄຕາຕິ ອິມາສຸ ທ຺ວີສຸ ຠູມີສຸ ປເຠທໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ກາຣເຓຫິ ວິສທາ ໂຫນ຺ຕິ? ອຘິຄເມນ, ປຣິຍຕ຺ຕິຍາ, ສວເນນ, ປຣິປຸຈ຺ຉາຍ, ປຸພ຺ພໂຍເຄນ. ຕຕ຺ຖ ອຘິຄໂມ ນາມ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິ. ອຣຫຕ຺ຕຎ຺ຫິ ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຏິສມ຺ຠິທາ ວິສທາ ໂຫນ຺ຕິ. ປຣິຍຕ຺ຕິ ນາມ ພຸທ຺ຘວຈນໍ. ຕຎ຺ຫິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ປຏິສມ຺ຠິທາ ວິສທາ ໂຫນ຺ຕິ. ສວນໍ ນາມ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ. ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຏ຺ຐິໍ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕສ຺ສ ຫິ ປຏິສມ຺ຠິທາ ວິສທາ ໂຫນ຺ຕິ. ປຣິປຸຈ຺ຉາ ນາມ ປາຬິອຏ຺ຐກຖາທີສຸ ຄຓ຺ຐິປທອຕ຺ຖປທວິນິຈ຺ຉຍກຖາ. ອຸຄ຺ຄຫິຕປາຬິອາທີສຸ ຫິ ອຕ຺ຖໍ ປຣິປຸຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ປຏິສມ຺ຠິທາ ວິສທາ ໂຫນ຺ຕິ. ປຸພ຺ພໂຍໂຄ ນາມ ປຸພ຺ພພຸທ຺ຘານໍ ສາສເນ ໂຍຄາວຈຣຕາ ຄຕປຈ຺ຈາຄຕິກຠາເວນ ຍາວ ອນຸໂລມໂຄຕ຺ຣຠຸສມີປໍ ປຕ຺ຕວິປສ຺ສນານຸໂຍໂຄ. ປຸພ຺ພໂຍຄາວຈຣສ຺ສ ຫິ ປຏິສມ຺ຠິທາ ວິສທາ ໂຫນ຺ຕິ. ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ກາຣເຓຫິ ວິສທາ ໂຫນ຺ຕີຕິ.

ເອເຕສຸ ປນ ກາຣເຓສຸ ປຣິຍຕ຺ຕິ ສວນໍ ປຣິປຸຈ຺ຉາຕິ ອິມານິ ຕີຓິ ປເຠທສ຺ເສວ ພລວກາຣຓານິ. ປຸພ຺ພໂຍໂຄ ອຘິຄມສ຺ສ ພລວປຈ຺ຈໂຍ, ປເຠທສ຺ສ ໂຫຕິ ນ ໂຫຕີຕິ? ໂຫຕິ, ນ ປນ ຕຖາ. ປຣິຍຕ຺ຕິສວນປຣິປຸຈ຺ຉາ ຫິ ປຸພ຺ເພ ໂຫນ຺ຕຸ ວາ ມາ ວາ, ປຸພ຺ພໂຍເຄນ ປນ ປຸພ຺ເພ ເຈວ ເອຕຣຫິ ຈ ສງ຺ຂາຣສມ຺ມສນໍ ວິນາ ປຏິສມ຺ຠິທາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອິເມ ປນ ທ຺ເວປິ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປຏິສມ຺ຠິທາ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠຕ຺ວາ ວິສທາ ກໂຣນ຺ຕີຕິ. ອປເຣ ອາຫຸ –

‘‘ປຸພ຺ພໂຍໂຄ ພາຫຸສຈ຺ຈໍ, ເທສຠາສາ ຈ ອາຄໂມ;

ປຣິປຸຈ຺ຉາ ອຘິຄໂມ, ຄຣຸສນ຺ນິສ຺ສໂຍ ຕຖາ;

ມິຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິ ເຈວາຕິ, ປຏິສມ຺ຠິທປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຸພ຺ພໂຍໂຄ ວຸຕ຺ຕນໂຍວ. ພາຫຸສຈ຺ຈໍ ນາມ ເຕສຸ ເຕສຸ ສຕ຺ເຖສຸ ຈ ສິປ຺ປາຍຕເນສຸ ຈ ກຸສລຕາ. ເທສຠາສາ ນາມ ເອກສຕໂວຫາຣກຸສລຕາ, ວິເສເສນ ປນ ມາຄຘິເກ ໂກສລ຺ລໍ. ອາຄໂມ ນາມ ອນ຺ຕມໂສ ໂອປມ຺ມວຄ຺ຄມຕ຺ຕສ຺ສປິ ພຸທ຺ຘວຈນສ຺ສ ປຣິຍາປຸຓນໍ. ປຣິປຸຈ຺ຉາ ນາມ ເອກຄາຖາຍປິ ອຕ຺ຖວິນິຈ຺ຉຍປຸຈ຺ຉນໍ. ອຘິຄໂມ ນາມ ໂສຕາປນ຺ນຕາ ວາ ສກທາຄາມິຕາ ວາ ອນາຄາມິຕາ ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ວາ. ຄຣຸສນ຺ນິສ຺ສໂຍ ນາມ ສຸຕປຏິຠານພຫຸລານໍ ຄຣູນໍ ສນ຺ຕິເກ ວາໂສ. ມິຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິ ນາມ ຕຖາຣູປານໍເຍວ ມິຕ຺ຕານໍ ປຏິລາໂຠຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພຸທ຺ຘາ ຈ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ຈ ປຸພ຺ພໂຍຄຎ຺ເຈວ ອຘິຄມຎ຺ຈ ນິສ຺ສາຍ ປຏິສມ຺ຠິທາ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ສາວກາ ສພ຺ພານິປິ ເອຕານິ ກາຣຓານິ. ປຏິສມ຺ຠິທາປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ກມ຺ມຏ຺ຐານຠາວນານຸໂຍໂຄ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເສກ຺ຂານໍ ປນ ເສກ຺ຂຜລວິໂມກ຺ຂນ຺ຕິກາ, ອເສກ຺ຂານໍ ອເສກ຺ຂຜລວິໂມກ຺ຂນ຺ຕິກາ ຈ ປຏິສມ຺ຠິທາປ຺ປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ຕຖາຄຕານຎ຺ຫິ ທສ ພລານິ ວິຍ ອຣິຍານໍ ອຣິຍຜເລເຫວ ປຏິສມ຺ຠິທາ ອິຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ. ອິມາສໍ ຈຕສ຺ສນ຺ນໍ ປຏິສມ຺ຠິທານໍ ມຄ຺ໂຄຕິ ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ໂຄ, ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ໂຄ ເອວ ປກຣຓໍ ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ຄປ຺ປກຣຓໍ, ປກາເຣນ ກຣີຍນ຺ເຕ ວຸຈ຺ຈນ຺ເຕ ເອຕ຺ຖ ນານາເຠທຠິນ຺ນາ ຄມ຺ຠີຣາ ອຕ຺ຖາ ອິຕິ ປກຣຓໍ.

ຕເທຕໍ ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ຄປ຺ປກຣຓໍ ອຕ຺ຖສມ຺ປນ຺ນໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນສມ຺ປນ຺ນໍ ຄມ຺ຠີຣໍ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຖໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣປ຺ປກາສນໍ ສຸຎ຺ຎຕາປຏິສຎ຺ຎຸຕ຺ຕໍ ປຏິປຕ຺ຕິຜລວິເສສສາຘນໍ ປຏິປຕ຺ຕິປຏິປກ຺ຂປຏິເສຘນໍ ໂຍຄາວຈຣານໍ ຎາຓວຣຣຕນາກຣຠູຕໍ ຘມ຺ມກຖິການໍ ຘມ຺ມກຖາວິລາສວິເສສເຫຕຸຠູຕໍ ສໍສາຣຠີຣຸການໍ ທຸກ຺ຂນິສ຺ສຣຓໍ ຕທຸປາຍທສ຺ສເນນ ອສ຺ສາສຊນນຕ຺ຖໍ ຕປ຺ປຏິປກ຺ຂນາສນຕ຺ຖຎ຺ຈ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຖານຎ຺ຈ ອເນເກສໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປທານໍ ອຕ຺ຖວິວຣເຓນ ສຸຊນຫທຍປຣິໂຕສຊນນຕ຺ຖໍ ຕຖາຄເຕນ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອປ຺ປຏິຫຕສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓມຫາປທີປາວຠາເສນ ສກລຊນວິຕ຺ຖຕມຫາກຣຸຓາສິເນຫສິນິທ຺ຘຫທເຍນ ເວເນຍ຺ຍຊນຫທຍຄຕກິເລສນ຺ຘກາຣວິຘມນຕ຺ຖມຸຊ຺ຊລິຕສ຺ສ ສທ຺ຘມ຺ມມຫາປທີປສ຺ສ ຕທຘິປ຺ປາຍວິກາສນສິເນຫປຣິເສເກນ ປຎ຺ຈວສ຺ສສຫສ຺ສມວິຣຕມຸຊ຺ຊລນມິຈ຺ຉຕາ ໂລການຸກມ຺ປເກນ ສຕ຺ຖຸກປ຺ເປນ ຘມ຺ມຣາຊສ຺ສ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ ອາຍສ຺ມຕາ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖເຣນ ຠາສິຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມຕາ ອານນ຺ເທນ ປຐມມຫາສງ຺ຄີຕິກາເລ ຍຖາສຸຕເມວ ສງ຺ຄີຕິໍ ອາໂຣປິຕໍ.

ຕເທຕໍ ວິນຍປິຏກໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປິຏກໍ ອຠິຘມ຺ມປິຏກນ຺ຕິ ຕີສຸ ປິຏເກສຸ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປິຏກປຣິຍາປນ຺ນໍ. ທີຆນິກາໂຍ ມຊ຺ຌິມນິກາໂຍ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາໂຍ ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣນິກາໂຍ ຂຸທ຺ທກນິກາໂຍຕິ ປຎ຺ຈສຸ ມຫານິກາເຍສຸ ຂຸທ຺ທກມຫານິກາຍປຣິຍາປນ຺ນໍ. ສຸຕ຺ຕໍ ເຄຍ຺ຍໍ ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ ຄາຖາ ອຸທານໍ ອິຕິວຸຕ຺ຕກໍ ຊາຕກໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ເວທລ຺ລນ຺ຕິ ນວສຸ ສຕ຺ຖຸ ສາສນງ຺ເຄສຸ ຍຖາສມ຺ຠວໍ ເຄຍ຺ຍເວຍ຺ຍາກຣຓງ຺ຄທ຺ວຍສງ຺ຄຫິຕໍ.

‘‘ທ຺ວາສີຕິ ພຸທ຺ຘໂຕ ຄຓ຺ຫິໍ, ທ຺ເວ ສຫສ຺ສານິ ຠິກ຺ຂຸໂຕ;

ຈຕຸຣາສີຕິ ສຫສ຺ສານິ, ເຍ ເມ ຘມ຺ມາ ປວຕ຺ຕິໂນ’’ຕິ. (ເຖຣຄາ. ໑໐໒໗) –

ຘມ຺ມຠຓ຺ຑາຄາຣິກຕ຺ເຖເຣນ ປນ ປຎ຺ຈສຸ ຐາເນສຸ ເອຕທຄ຺ຄໍ ອາໂຣປິເຕນ ປຏິຎ຺ຎາຕານໍ ຈຕຸຣາສີຕິຍາ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘສຫສ຺ສານໍ ຠິກ຺ຂຸໂຕ ຄຫິເຕສຸ ທ຺ວີສຸ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘສຫສ຺ເສສຸ ອເນກສຕຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຄຫິຕໍ. ຕສ຺ສ ຕໂຍ ວຄ຺ຄາ – ມຫາວຄ຺ໂຄ, ມຊ຺ຌິມວຄ຺ໂຄ, ຈູຬວຄ຺ໂຄຕິ. ເອເກກສ຺ມິໍ ວຄ຺ຄສ຺ມິໍ ທສທສກໍ ກຕ຺ວາ ຎາຓກຖາທິກາ ມາຕິກາກຖາປຣິໂຍສານາ ສມຕິໍສ ກຖາ. ເອວມເນກຘາ ວວຕ຺ຖາປິຕສ຺ສ ອິມສ຺ສ ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ຄປ຺ປກຣຓສ຺ສ ອນຸປຸພ຺ພໍ ອປຸພ຺ພປທຕ຺ຖວຓ຺ຓນໍ ກຣິສ຺ສາມ. ອິມຎ຺ຫິ ປກຣຓໍ ປາຐໂຕ ອຕ຺ຖໂຕ ອຸທ຺ທິສນ຺ເຕນ ຈ ນິທ຺ທິສນ຺ເຕນ ຈ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຸທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພຎ຺ຈ, ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ເຕນາປິ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ ຘາເຣຕພ຺ພຎ຺ຈ. ຕໍ ກິສ຺ສເຫຕຸ? ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຕາ ອິມສ຺ສ ປກຣຓສ຺ສ ໂລກຫິຕາຍ ໂລເກ ຈິຣຏ຺ຐິຕຕ຺ຖໍ.

ຕຕ຺ຖ ສມຕິໍສາຍ ກຖາສຸ ຎາຓກຖາ ກສ຺ມາ ອາທິໂຕ ກຖິຕາຕິ ເຈ? ຎາຓສ຺ສ ປຏິປຕ຺ຕິມລວິໂສຘກຕ຺ເຕນ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອາທິຠູຕຕ຺ຕາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຠຄວຕາ –

‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ, ອາທິເມວ ວິໂສເຘຫິ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ. ໂກ ຈາທິ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ, ສີລຎ຺ຈ ສຸວິສຸທ຺ຘໍ ທິຏ຺ຐິ ຈ ອຸຊຸກາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໓໖໙)?

ອຸຊຸກາ ທິຏ຺ຐີຕິ ຫິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສງ຺ຂາຕໍ ຎາຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາປິ ຎາຓກຖາ ອາທິໂຕ ກຖິຕາ.

ອປຣມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ໂຫຕິ. ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ໂຫຕິ? ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ‘ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີ’ຕິ ປຊານາຕິ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ‘ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐີ’ຕິ ປຊານາຕິ. ສາສ຺ສ ໂຫຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປໍ ‘ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ’ຕິ ປຊານາຕິ, ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປໍ ‘ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ໂປ’ຕິ ປຊານາຕິ. ສມ຺ມາວາຈໍ ‘ສມ຺ມາວາຈາ’ຕິ ປຊານາຕິ, ມິຈ຺ຉາວາຈໍ ‘ມິຈ຺ຉາວາຈາ’ຕິ ປຊານາຕິ. ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕໍ ‘ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ’ຕິ ປຊານາຕິ, ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ຕໍ ‘ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ໂຕ’ຕິ ປຊານາຕິ. ສມ຺ມາອາຊີວໍ ‘ສມ຺ມາອາຊີໂວ’ຕິ ປຊານາຕິ, ມິຈ຺ຉາອາຊີວໍ ‘ມິຈ຺ຉາອາຊີໂວ’ຕິ ປຊານາຕິ. ສມ຺ມາວາຍາມໍ ‘ສມ຺ມາວາຍາໂມ’ຕິ ປຊານາຕິ, ມິຈ຺ຉາວາຍາມໍ ‘ມິຈ຺ຉາວາຍາໂມ’ຕິ ປຊານາຕິ. ສມ຺ມາສຕິໍ ‘ສມ຺ມາສຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ, ມິຈ຺ຉາສຕິໍ ‘ມິຈ຺ຉາສຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ. ສມ຺ມາສມາຘິໍ ‘ສມ຺ມາສມາຘີ’ຕິ ປຊານາຕິ, ມິຈ຺ຉາສມາຘິໍ ‘ມິຈ຺ຉາສມາຘີ’ຕິ ປຊານາຕິ. ສາສ຺ສ ໂຫຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໑໓໖ ອາທໂຍ).

ປຸພ຺ພງ຺ຄມຠູຕາຍ ຫິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ສິທ຺ຘາຍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐີນມ຺ປິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຠາວໍ ຊານິສ຺ສຕີຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສງ຺ຂາຕໍ ຎາຓໍ ຕາວ ໂສເຘຕຸໍ ຎາຓກຖາ ອາທິໂຕ ກຖິຕາ.

‘‘ອປິຈຸທາຍິ, ຕິຏ຺ຐຕຸ ປຸພ຺ພນ຺ໂຕ, ຕິຏ຺ຐຕຸ ອປຣນ຺ໂຕ, ຘມ຺ມໍ ເຕ ເທເສສ຺ສາມິ – ອິມສ຺ມິໍ ສຕິ ອິທໍ ໂຫຕິ, ອິມສ຺ສຸປ຺ປາທາ ອິທໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ອສຕິ ອິທໍ ນ ໂຫຕິ, ອິມສ຺ສ ນິໂຣຘາ ອິທໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໒໗໑) ຈ –

ປຸພ຺ພນ຺ຕາປຣນ຺ຕທິຏ຺ຐິໂຍ ຐເປຕ຺ວາ ຎາຓສ຺ເສວ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຎາຓກຖາ ອາທິໂຕ ກຖິຕາ.

‘‘ອລໍ, ສຸຠທ຺ທ, ຕິຏ຺ຐເຕຕໍ ‘ສພ຺ເພ ເຕ ສກາຍ ປຏິຎ຺ຎາຍ ອພ຺ຠຎ຺ຎິໍສຸ, ສພ຺ເພວ ນ ອພ຺ຠຎ຺ຎິໍສຸ, ອຸທາຫຸ ເອກຈ຺ເຈ ອພ຺ຠຎ຺ຎິໍສຸ, ເອກຈ຺ເຈ ນ ອພ຺ຠຎ຺ຎິໍສູ’ຕິ. ຘມ຺ມໍ ເຕ, ສຸຠທ຺ທ, ເທເສສ຺ສາມິ, ຕໍ ສຸຓາຫິ ສາຘຸກໍ ມນສິກໂຣຫິ, ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໒໑໓) ຈ –

ປຸຖຸສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓປຣປ຺ປວາທານໍ ວາເທ ຐເປຕ຺ວາ ອຣິຍສ຺ສ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ເທສິຕຕ຺ຕາ, ອຏ຺ຐງ຺ຄິເກ ຈ ມຄ຺ເຄ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສງ຺ຂາຕສ຺ສ ຎາຓສ຺ສ ປຘານຕ຺ຕາ ຎາຓກຖາ ອາທິໂຕ ກຖິຕາ.

‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສຕາປຕ຺ຕິຍງ຺ຄານິ ສປ຺ປຸຣິສສໍເສໂວ, ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ, ໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ, ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປຏິປຕ຺ຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໔໖; ທີ. ນິ. ໓.໓໑໑) ຈ –

‘‘ສທ຺ຘາຊາໂຕ ອຸປສງ຺ກມຕິ, ອຸປສງ຺ກມນ຺ໂຕ ປຍິຣຸປາສຕິ, ປຍິຣຸປາສນ຺ໂຕ ໂສຕໍ ໂອທຫຕິ, ໂອຫິຕໂສໂຕ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ, ສຸຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ຘາເຣຕິ, ຘາຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຎ຺ຎາຍ ອຕ຺ຖໍ ອຸປປຣິກ຺ຂຕິ, ອຕ຺ຖໍ ອຸປປຣິກ຺ຂໂຕ ຘມ຺ມາ ນິຊ຺ຌານໍ ຂມນ຺ຕິ, ຘມ຺ມນິຊ຺ຌານກ຺ຂນ຺ຕິຍາ ຉນ຺ໂທ ຊາຍຕິ, ຉນ຺ທຊາໂຕ ອຸສ຺ສຫຕິ, ອຸສ຺ສຫິຕ຺ວາ ຕຸເລຕິ, ຕຸລຍິຕ຺ວາ ປທຫຕິ, ປຫິຕຕ຺ໂຕ ກາເຍນ ເຈວ ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ຈໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ຈ ນໍ ປຏິວິຊ຺ຌ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໑໘໓, ໔໓໒) ຈ –

‘‘ອິຘ ຕຖາຄໂຕ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ…ເປ… ໂສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອາທິກລ຺ຍາຓ’’ນ຺ຕິ ອາທີນິ (ທີ. ນິ. ໑.໑໙໐) ຈ –

ອເນການິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປທານິ ອນຸໂລເມນ຺ເຕນ ສຸຕມເຍ ຎາຓໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຍຖາກ຺ກເມນ ຎາຓກຖາ ອາທິໂຕ ກຖິຕາ.

ສາ ປນາຍໍ ຎາຓກຖາ ອຸທ຺ເທສນິທ຺ເທສວເສນ ທ຺ວິຘາ ຐິຕາ. ອຸທ຺ເທເສ ‘‘ໂສຕາວຘາເນ ປຎ຺ຎາ ສຸຕມເຍ ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ເຕສຕ຺ຕຕິ ຎາຓານິ ມາຕິກາວເສນ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ນິທ຺ເທເສ ‘‘ກຖໍ ໂສຕາວຘາເນ ປຎ຺ຎາ ສຸຕມເຍ ຎາຓໍ. ‘ອິເມ ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ’ຕິ ໂສຕາວຘານໍ, ຕໍປຊານນາ ປຎ຺ຎາ ສຸຕມເຍ ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຕານິເຍວ ເຕສຕ຺ຕຕິ ຎາຓານິ ວິຕ຺ຖາຣວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານີຕິ.

ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

(໑) ມຫາວຄ຺ໂຄ

໑. ຎາຓກຖາ

ມາຕິກາວຓ຺ຓນາ

໑. ຕຕ຺ຖ ອຸທ຺ເທເສ ຕາວ ໂສຕາວຘາເນ ປຎ຺ຎາ ສຸຕມເຍ ຎາຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ໂສຕສທ຺ໂທ ອເນກຕ຺ຖປ຺ປເຠໂທ. ຕຖາ ເຫສ –

ມໍສວິຎ຺ຎາຓຎາເຓສຸ, ຕຓ຺ຫາທີສຸ ຈ ທິສ຺ສຕິ;

ຘາຣາຍໍ ອຣິຍມຄ຺ເຄ, ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕຕິຍມ຺ປິ ຈ.

‘‘ໂສຕາຍຕນໍ ໂສຕຘາຕຸ ໂສຕິນ຺ທ຺ຣິຍ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ວິຠ. ໑໕໗) ຫິ ອຍໍ ໂສຕສທ຺ໂທ ມໍສໂສເຕ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໒໙໕) ໂສຕວິຎ຺ຎາເຓ. ‘‘ທິພ຺ພາຍ ໂສຕຘາຕຸຍາ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໓.໓໕໖) ຎາຓໂສເຕ. ‘‘ຍານິ ໂສຕານິ ໂລກສ຺ມິນ຺ຕິ ຍານິ ເອຕານິ ໂສຕານິ ມຍາ ກິຕ຺ຕິຕານິ ປກິຕ຺ຕິຕານິ ອາຈິກ຺ຂິຕານິ ເທສິຕານິ ປຎ຺ຎປິຕານິ ປຏ຺ຐປິຕານິ ວິວຣິຕານິ ວິຠຕ຺ຕານິ ອຸຕ຺ຕານີກຕານິ ປກາສິຕານິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຕຓ຺ຫາໂສໂຕ ທິຏ຺ຐິໂສໂຕ ກິເລສໂສໂຕ ທຸຈ຺ຈຣິຕໂສໂຕ ອວິຊ຺ຊາໂສໂຕ’’ຕິອາທີສຸ (ຈູຬນິ. ອຊິຕມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໔) ຕຓ຺ຫາທີສຸ ປຎ຺ຈສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ‘‘ອທ຺ທສາ ໂຂ ຠຄວາ ມຫນ຺ຕໍ ທາຣຸກ຺ຂນ຺ຘໍ ຄງ຺ຄາຍ ນທິຍາ ໂສເຕນ ວຸຍ຺ຫມານ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໔.໒໔໑) ອຸທກຘາຣາຍໍ. ‘‘ອຣິຍສ຺ເສຕໍ, ອາວຸໂສ, ອຏ຺ຐງ຺ຄິກສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອຘິວຈນໍ, ຍທິທໍ ໂສໂຕ’’ຕິອາທີສຸ ອຣິຍມຄ຺ເຄ. ‘‘ປຸຣິສສ຺ສ ຈ ວິຎ຺ຎາຓໂສຕໍ ປຊານາຕິ ອຸຠຍໂຕ ອພ຺ໂພຈ຺ຉິນ຺ນໍ ອິຘ ໂລເກ ປຕິຏ຺ຐິຕຎ຺ຈ ປຣໂລເກ ປຕິຏ຺ຐິຕຎ຺ຈາ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໓.໑໔໙) ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕຕິຍໍ. ອິຘ ປນາຍໍ ມໍສໂສເຕ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເຕນ ໂສເຕນ ເຫຕຸຠູເຕນ, ກຣຓຠູເຕນ ວາ ອວຘີຍຕິ ອວຕ຺ຖາປີຍຕິ ອປ຺ປີຍຕີຕິ ໂສຕາວຘານໍ. ກິໍ ຕໍ? ສຸຕໍ. ສຸຕຎ຺ຈ ນາມ ‘‘ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ ສຸຕຘໂຣ ສຸຕສນ຺ນິຈໂຍ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໓໓໙) ວິຍ ໂສຕທ຺ວາຣານຸສາເຣນ ວິຎ຺ຎາຕໍ ອວຘາຣິຕໍ ຘມ຺ມຊາຕໍ, ຕໍ ອິຘ ໂສຕາວຘານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມິໍ ໂສຕາວຘານສງ຺ຂາເຕ ສຸເຕ ປວຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາ ໂສຕາວຘາເນ ປຎ຺ຎາ. ປຎ຺ຎາຕິ ຈ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ປາກຏກຣຓສງ຺ຂາເຕນ ປຎ຺ຎາປນຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຎາ, ເຕນ ເຕນ ວາ ອນິຈ຺ຈາທິນາ ປກາເຣນ ຘມ຺ເມ ຊານາຕີຕິປິ ປຎ຺ຎາ.

ສຸຕມເຍ ຎາຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສຸຕສທ຺ໂທ ຕາວ ສອຸປສຄ຺ໂຄ ອນຸປສຄ຺ໂຄ ຈ –

ຄມເນ ວິສ຺ສຸເຕ ຕິນ຺ເຕນຸໂຍໂຄປຈິເຕປິ ຈ;

ສທ຺ເທ ຈ ໂສຕທ຺ວາຣານຸສາຣຎາເຕ ຈ ທິສ຺ສຕິ.

ຕຖາ ຫິສ຺ສ ‘‘ເສນາຍ ປສຸໂຕ’’ຕິອາທີສຸ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ສຸຕຘມ຺ມສ຺ສ ປສ຺ສໂຕ’’ຕິອາທີສຸ (ອຸທາ. ໑໑; ມຫາວ. ໕) ວິສ຺ສຸຕຘມ຺ມສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອວສ຺ສຸຕາ ອວສ຺ສຸຕສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສາ’’ຕິອາທີສຸ (ປາຈິ. ໖໕໗) ຕິນ຺ຕາ ຕິນ຺ຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ເຍ ຌານປສຸຕາ ຘີຣາ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ປ. ໑໘໑) ອນຸຍຸຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ປຸຎ຺ຎໍ ປສຸຕໍ ອນປ຺ປກ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ຂຸ. ປາ. ໗.໑໒; ເປ. ວ. ໒໕) ອຸປຈິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ທິຏ຺ຐໍ ສຸຕໍ ມຸຕໍ ວິຎ຺ຎາຕ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໒໔໑) ສທ຺ໂທຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ ສຸຕຘໂຣ ສຸຕສນ຺ນິຈໂຍ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໓໓໙) ໂສຕທ຺ວາຣານຸສາຣວິຎ຺ຎາຕຘໂຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຘ ປນສ຺ສ ໂສຕທ຺ວາຣານຸສາເຣນ ວິຎ຺ຎາຕໍ ອຸປຘາຣິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸຕມເຍ ຎາຓນ຺ຕິ ຍາ ເອສາ ເອຕໍ ສຸຕໍ ວິຎ຺ຎາຕໍ ອວຘາຣິຕໍ ສທ຺ຘມ຺ມໍ ອາຣພ຺ຠ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພປຐມຎ຺ຈ ອປຣາປຣຎ຺ຈ ປວຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາ, ຕໍ ‘‘ສຸຕມເຍ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ສຸຕມຍໍ ຎາຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸຕມເຍຕິ ຈ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນເມຕໍ, ຍຖາ ‘‘ນ ເຫວໍ ວຕ຺ຕພ຺ເພ’’ (ກຖາ. ໑, ໑໕-໑໘). ‘‘ວນປ຺ປຄຸມ຺ເພ ຍຖາ ຜຸສ຺ສິຕຄ຺ເຄ’’ (ຂຸ. ປາ. ໖.໑໓; ສຸ. ນິ. ໒໓໖). ‘‘ນຕ຺ຖິ ອຕ຺ຕກາເຣ ນຕ຺ຖິ ປຣກາເຣ ນຕ຺ຖິ ປຸຣິສກາເຣ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໑.໑໖໘) ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນໍ, ເອວມິຘາປິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສຸຕມຍໍ ຎາຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ.

ອຖ ວາ ສຸເຕນ ປກໂຕ ຜສ຺ສາທິໂກ ຘມ຺ມປຸຎ຺ໂຊ ສຸຕມໂຍ, ຕສ຺ມິໍ ສຸຕມເຍ ຘມ຺ມປຸຎ຺ເຊ ປວຕ຺ຕໍ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ ສຸຕມເຍ ຎາຓໍ. ສຠາວສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓວເສນ ຘມ຺ເມ ຊານາຕີຕິ ຎາຓໍ. ຕໍເຍວ ຎາຓໍ ປຣິຍາຍວຈເນນ ອຘິປ຺ປາຍປກາສນຕ຺ຖໍ ອນິຍເມນ ‘‘ປຎ຺ຎາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອຘິປ຺ເປຕໍ ‘‘ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ນິຍເມຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຎາຓຎ຺ຈ ນາມ ສຠາວປຏິເວຘລກ຺ຂຓໍ, ອກ຺ຂລິຕປຏິເວຘລກ຺ຂຓໍ ວາ ກຸສລິສ຺ສາສຂິຕ຺ຕອຸສຸປຏິເວໂຘ ວິຍ, ວິສໂຍຠາສນຣສໍ ປທີໂປ ວິຍ, ອສມ຺ໂມຫປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ ອຣຎ຺ຎຄຕສຸເທສໂກ ວິຍ. ‘‘ສມາຫິໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໗໑) ວຈນໂຕ ສມາຘິປທຏ຺ຐານໍ. ລກ຺ຂຓາທີສຸ ຫິ ສຠາໂວ ວາ ສາມຎ຺ຎໍ ວາ ລກ຺ຂຓໍ ນາມ, ກິຈ຺ຈໍ ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ວາ ຣໂສ ນາມ, ອຸປຏ຺ຐານາກາໂຣ ວາ ຜລໍ ວາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ ນາມ, ອາສນ຺ນກາຣຓໍ ປທຏ຺ຐານໍ ນາມາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໒. ສຸຕ຺ວານ ສໍວເຣ ປຎ຺ຎາຕິ –

ປາຕິໂມກ຺ໂຂ ສຕີ ເຈວ, ຎາຓໍ ຂນ຺ຕິ ຕເຖວ ຈ;

ວີຣິຍໍ ປຎ຺ຈິເມ ຘມ຺ມາ, ສໍວຣາຕິ ປກາສິຕາ.

‘‘ອິມິນາ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວເຣນ ອຸເປໂຕ ໂຫຕິ ສມຸເປໂຕ ອຸປາຄໂຕ ສມຸປາຄໂຕ ອຸປປນ຺ໂນ ສມ຺ປນ຺ໂນ ສມນ຺ນາຄໂຕ’’ຕິ (ວິຠ. ໕໑໑) ອາຄໂຕ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວໂຣ. ‘‘ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ ໂຫຕິ ນານຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄາຫີ. ຍຕ຺ວາຘິກຣຓເມນໍ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອສໍວຸຕໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ສ ສໍວຣາຍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ຣກ຺ຂຕິ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິອາທິນາ (ທີ. ນິ. ໑.໒໑໓; ມ. ນິ. ໑.໒໙໕; ສໍ. ນິ. ໔.໒໓໙; ອ. ນິ. ໓.໑໖) ນເຍນ ອາຄໂຕ ສຕິສໍວໂຣ.

‘‘ຍານິ ໂສຕານິ ໂລກສ຺ມິໍ (ອຊິຕາຕິ ຠຄວາ),

ສຕິ ເຕສໍ ນິວາຣຓໍ;

ໂສຕານໍ ສໍວຣໍ ພ຺ຣູມິ, ປຎ຺ຎາເຍເຕ ປິຘີຍເຣ’’ຕິ . (ຈູຬນິ. ອຊິຕມາຓວປຸຈ຺ຉາ ໖໐; ສຸ. ນິ. ໑໐໔໑) –

ອາຄໂຕ ຎາຓສໍວໂຣ. ‘‘ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວາ ປຏິເສວນາ ປຫາຕພ຺ພາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ຈີວຣໍ ປຏິເສວຕີ’’ຕິອາທິນາ (ມ. ນິ. ໑.໒໓; ອ. ນິ. ໖.໕໘) ນເຍນ ອາຄໂຕ ປຈ຺ຈຍປຏິເສວນາສໍວໂຣ, ໂສປິ ຎາຓສໍວເຣເນວ ສງ຺ຄຫິໂຕ. ‘‘ຂໂມ ໂຫຕິ ສີຕສ຺ສ ອຸຓ຺ຫສ຺ສ ຊິຆຈ຺ຉາຍ ປິປາສາຍ ຑໍສມກສວາຕາຕປສຣິສປສມ຺ຜສ຺ສານໍ ທຸຣຸຕ຺ຕານໍ ທຸຣາຄຕານໍ ວຈນປຖານໍ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ສາຣີຣິການໍ ເວທນານໍ ທຸກ຺ຂານໍ ຕິພ຺ພານໍ ຂຣານໍ ກຏຸການໍ ອສາຕານໍ ອມນາປານໍ ປາຓຫຣານໍ ອຘິວາສກຊາຕິໂກ ໂຫຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໔; ອ. ນິ. ໔.໑໑໔; ໖.໕໘) ອາຄໂຕ ຂນ຺ຕິສໍວໂຣ. ‘‘ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກາມວິຕກ຺ກໍ ນາຘິວາເສຕິ ປຊຫຕິ ວິໂນເທຕິ ພ຺ຍນ຺ຕີກໂຣຕິ ອນຠາວໍ ຄເມຕີ’’ຕິອາທິນາ (ມ. ນິ. ໑.໒໖; ອ. ນິ. ໔.໑໑໔; ໖.໕໘) ນເຍນ ອາຄໂຕ ວີຣິຍສໍວໂຣ. ‘‘ອິຘ ອຣິຍສາວໂກ ມິຈ຺ຉາອາຊີວໍ ປຫາຍ ສມ຺ມາອາຊີເວນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໘) ອາຄໂຕ ອາຊີວປາຣິສຸທ຺ຘິສໍວໂຣ, ໂສປິ ວີຣິຍສໍວເຣເນວ ສງ຺ຄຫິໂຕ. ເຕສຸ ສຕ຺ຕສຸ ສໍວເຣສຸ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣອາຊີວປາຣິສຸທ຺ຘິປຈ຺ຈຍປຏິເສວນສງ຺ຂາຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສໍວຣາ ອິຘາຘິປ຺ເປຕາ, ເຕສຸ ຈ ວິເສເສນ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວໂຣ. ສພ຺ໂພປິ ຈາຍໍ ສໍວໂຣ ຍຖາສກໍ ສໍວຣິຕພ຺ພານໍ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີນໍ ສໍວຣຓໂຕ ສໍວໂຣຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສຸຕມຍຎາເຓ ວຸຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ສໍວຣນ຺ຕສ຺ສ ສໍວຣໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສໍວເຣ ປວຕ຺ຕາ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາ ‘‘ສຸຕ຺ວານ ສໍວເຣ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ອຖ ວາ ເຫຕຸອຕ຺ເຖ ສຸຕ຺ວາຕິ ວຈນສ຺ສ ສມ຺ຠວໂຕ ສຸຕເຫຕຸນາ ສໍວເຣ ປຎ຺ຎາຕິປິ ອຕ຺ໂຖ.

ສີລມເຍ ຎາຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສີລນ຺ຕິ ສີລນຏ຺ເຐນ ສີລໍ. ກິມິທໍ ສີລນໍ ນາມ? ສມາຘານໍ ວາ, ກາຍກມ຺ມາທີນໍ ສຸສີລ຺ຍວເສນ ອວິປ຺ປກິຓ຺ຓຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປຘາຣຓໍ ວາ, ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຕິຏ຺ຐາວເສນ ອາຘາຣຠາໂວຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕເທວ ຫິ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ຖທ຺ວຍໍ ສທ຺ທລກ຺ຂຓວິທູ ອນຸຊານນ຺ຕິ. ອຎ຺ເຎ ປນ ‘‘ອຘິເສວນຏ຺ເຐນ ອາຈາຣຏ຺ເຐນ ຕສ຺ສີລຏ຺ເຐນ ສິຣຏ຺ເຐນ ສີຕລຏ຺ເຐນ ສິວຏ຺ເຐນ ສີລ’’ນ຺ຕິ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ.

ສີລນໍ ລກ຺ຂຓໍ ຕສ຺ສ, ຠິນ຺ນສ຺ສາປິ ອເນກຘາ;

ສນິທສ຺ສນຕ຺ຕໍ ຣູປສ຺ສ, ຍຖາ ຠິນ຺ນສ຺ສ ເນກຘາ.

ຍຖາ ຫິ ນີລປີຕາທິເຠເທນ ອເນກຘາ ຠິນ຺ນສ຺ສາປິ ຣູປາຍຕນສ຺ສ ສນິທສ຺ສນຕ຺ຕໍ ລກ຺ຂຓໍ ນີລາທິເຠເທນ ຠິນ຺ນສ຺ສາປິ ສນິທສ຺ສນຠາວານຕິກ຺ກມນໂຕ, ຕຖາ ສີລສ຺ສ ເຈຕນາທິເຠເທນ ອເນກຘາ ຠິນ຺ນສ຺ສາປິ ຍເທຕໍ ກາຍກມ຺ມາທີນໍ ສມາຘານວເສນ ກຸສລານຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ປຕິຏ຺ຐານວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ ສີລນໍ, ຕເທວ ລກ຺ຂຓໍ ເຈຕນາທິເຠເທນ ຠິນ຺ນສ຺ສາປິ ສມາຘານປຕິຏ຺ຐານຠາວານຕິກ຺ກມນໂຕ. ເອວໍລກ຺ຂຓສ຺ສ ປນສ຺ສ –

‘‘ທຸສ຺ສີລ຺ຍວິທ຺ຘໍສນຕາ, ອນວຊ຺ຊຄຸໂຓ ຕຖາ;

ກິຈ຺ຈສມ຺ປຕ຺ຕິ ອຕ຺ເຖນ, ຣໂສ ນາມ ປວຸຈ຺ຈຕິ’’.

ຕສ຺ມາ ອິທໍ ສີລໍ ນາມ ກິຈ຺ຈຏ຺ເຐນ ຣເສນ ທຸສ຺ສີລ຺ຍວິທ຺ຘໍສນຣສໍ, ສມ຺ປຕ຺ຕິອຕ຺ເຖນ ຣເສນ ອນວຊ຺ຊຣສນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ໂສເຈຍ຺ຍປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ຕຍິທໍ ຕສ຺ສ ວິຎ຺ຎຸຫິ;

ໂອຕ຺ຕປ຺ປຎ຺ຈ ຫິຣີ ເຈວ, ປທຏ຺ຐານນ຺ຕິ ວຓ຺ຓິຕໍ. –

ຕຍິທໍ ສີລໍ ‘‘ກາຍໂສເຈຍ຺ຍໍ ວຈີໂສເຈຍ຺ຍໍ ມໂນໂສເຈຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ (ອິຕິວຸ. ໖໖) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໂສເຈຍ຺ຍປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ສຸຈິຠາເວນ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາຕິ ຄຫຓຠາວໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປຎ຺ຈ ປນ ຕສ຺ສ ວິຎ຺ຎູຫິ ປທຏ຺ຐານນ຺ຕິ ວຓ຺ຓິຕໍ, ອາສນ຺ນກາຣຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ເປ ຫິ ສຕິ ສີລໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເຈວ ຕິຏ຺ຐຕິ ຈ, ອສຕິ ເນວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ນ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ເອວໍວິເຘນ ສີເລນ ສຫຄຕໍ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ ສີລມເຍ ຎາຓໍ. ອຖ ວາ ສີລເມວ ປກຕໍ ສີລມຍໍ, ຕສ຺ມິໍ ສີລມເຍ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ. ອສໍວເຣ ອາທີນວປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ຈ, ສໍວເຣ ອານິສໍສປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ຈ, ສໍວຣປາຣິສຸທ຺ຘິປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ຈ, ສໍວຣສໍກິເລສໂວທານປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ຈ ສີລມຍຎາເຓເນວ ສງ຺ຄຫິຕາ.

໓. ສໍວຣິຕ຺ວາ ສມາທຫເນ ປຎ຺ຎາຕິ ສີລມຍຎາເຓ ວຸຕ຺ຕສີລສໍວເຣນ ສໍວຣິຕ຺ວາ ສໍວຣໍ ກຕ຺ວາ ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ສມາທຫນ຺ຕສ຺ສ ອຸປຈາຣປ຺ປນາວເສນ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມາທຫເນ ປວຕ຺ຕາ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາ. ສມໍ ສມ຺ມາ ຈ ອາທຫນໍ ຐປນນ຺ຕິ ຈ ສມາທຫນໍ, ສມາຘິສ຺ເສເວຕໍ ປຣິຍາຍວຈນໍ.

ສມາຘິຠາວນາມເຍ ຎາຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກຸສລຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ສມາຘິ. ເກນຏ຺ເຐນ ສມາຘິ? ສມາຘານຏ຺ເຐນ ສມາຘິ. ກິມິທໍ ສມາຘານໍ ນາມ? ເອກາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ສມໍ ສມ຺ມາ ຈ ອາຘານໍ, ຐປນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຍສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສານຸຠາເວນ ເອກາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ສມໍ ສມ຺ມາ ຈ ອວິກ຺ຂິປມານາ ອວິປ຺ປກິຓ຺ຓາ ຈ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ອິທໍ ສມາຘານນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ສ ໂຂ ປນ ສມາຘິສ຺ສ –

ລກ຺ຂຓໍ ຕຸ ອວິກ຺ເຂໂປ, ວິກ຺ເຂປວິທ຺ຘໍສນໍ ຣໂສ;

ອກມ຺ປນມຸປຏ຺ຐານໍ, ປທຏ຺ຐານໍ ສຸຂໍ ປນ.

ຠາວີຍຕິ ວຑ຺ຒີຍຕີຕິ ຠາວນາ, ສມາຘິ ເອວ ຠາວນາ ສມາຘິຠາວນາ, ສມາຘິສ຺ສ ວາ ຠາວນາ ວຑ຺ຒນາ ສມາຘິຠາວນາ. ສມາຘິຠາວນາວຈເນນ ອຎ຺ຎໍ ຠາວນໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ປຸພ຺ເພ ວິຍ ອຸປຈາຣປ຺ປນາວເສນ ສມາຘິຠາວນາມເຍ ຎາຓໍ.

໔. ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄເຫ ປຎ຺ຎາຕິ ເອຕ຺ຖ ປຏິຈ຺ຈ ຜລເມຕີຕິ ປຈ຺ຈໂຍ. ປຏິຈ຺ຈາຕິ ນ ວິນາ ເຕນ, ອປຈ຺ຈກ຺ຂິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເຈວ ປວຕ຺ຕຕິ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປິຈ ອຸປກາຣກຕ຺ໂຖ ປຈ຺ຈຍຕ຺ໂຖ, ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ພຫຸວິຘຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈຍານໍ ປຣິຄ຺ຄເຫ ວວຕ຺ຖາປເນ ຈ ປຎ຺ຎາ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄເຫ ປຎ຺ຎາ.

ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຘມ຺ມສທ຺ໂທ ຕາວ ສຠາວປຎ຺ຎາປຸຎ຺ຎປຎ຺ຎຕ຺ຕິອາປຕ຺ຕິປຣິຍຕ຺ຕິນິສ຺ສຕ຺ຕຕາວິກາຣຄຸຓປຈ຺ຈຍປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນາທີສຸ ທິສ຺ສຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ‘‘ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອພ຺ຍາກຕາ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ຕິກມາຕິກາ ໑) ສຠາເວ ທິສ຺ສຕິ.

‘‘ຍສ຺ເສເຕ ຈຕຸໂຣ ຘມ຺ມາ, ສທ຺ຘສ຺ສ ຆຣເມສິໂນ;

ສຈ຺ຈໍ ຘມ຺ໂມ ຘິຕິ ຈາໂຄ, ສ ເວ ເປຈ຺ຈ ນ ໂສຈຕີ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໑໙໐) –

ອາທີສຸ ປຎ຺ຎາຍໍ.

‘‘ນ ຫິ ຘມ຺ໂມ ອຘມ຺ໂມ ຈ, ອຸໂຠ ສມວິປາກິໂນ;

ອຘມ຺ໂມ ນິຣຍໍ ເນຕິ, ຘມ຺ໂມ ປາເປຕິ ສຸຄ຺ຄຕິ’’ນ຺ຕິ. (ເຖຣຄາ. ໓໐໔) –

ອາທີສຸ ປຸຎ຺ເຎ. ‘‘ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຘມ຺ມາ ນິຣຸຕ຺ຕິຘມ຺ມາ ອຘິວຈນຘມ຺ມາ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ທຸກມາຕິກາ ໑໐໖-໑໐໘) ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍໍ. ‘‘ປາຣາຊິກາ ຘມ຺ມາ ສງ຺ຆາທິເສສາ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທີສຸ (ປາຣາ. ໒໓໓-໒໓໔) ອາປຕ຺ຕິຍໍ. ‘‘ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມໍ ຊານາຕິ ສຸຕ຺ຕໍ ເຄຍ຺ຍໍ ເວຍ຺ຍາກຣຓ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໕.໗໓) ປຣິຍຕ຺ຕິຍໍ. ‘‘ຕສ຺ມິໍ ໂຂ ປນ ສມເຍ ຘມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ໑໒໑). ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໒.໓໗໓; ມ. ນິ. ໑.໑໑໕) ນິສ຺ສຕ຺ຕຕາຍໍ. ‘‘ຊາຕິຘມ຺ມາ ຊຣາຘມ຺ມາ ມຣຓຘມ຺ມາ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໑໐.໑໐໗) ວິກາເຣ. ‘‘ຉນ຺ນໍ ພຸທ຺ຘຘມ຺ມານ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ມຫານິ. ໕໐) ຄຸເຓ. ‘‘ເຫຕຸມ຺ຫິ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ’’ຕິອາທີສຸ (ວິຠ. ໗໒໐) ປຈ຺ຈເຍ. ‘‘ຐິຕາວ ສາ ຘາຕຸ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕຕາ ຘມ຺ມນິຍາມຕາ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໒.໒໐; ອ. ນິ. ໓.໑໓໗) ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ເນ. ສ຺ວາຍມິຘາປິ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ເນ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາວໍ ຘາເຣນ຺ຕີຕິ ວາ, ປຈ຺ຈເຍຫິ ຘາຣີຍນ຺ຕີຕິ ວາ, ອຕ຺ຕໂນ ຜລໍ ຘາເຣນ຺ຕີຕິ ວາ, ອຕ຺ຕໂນ ປຣິປູຣກໍ ອປາເຍສຸ ອປຕມານໍ ຘາເຣນ຺ຕີຕິ ວາ, ສກສກລກ຺ຂເຓ ຘາເຣນ຺ຕີຕິ ວາ, ຈິຕ຺ເຕນ ອວຘາຣີຍນ຺ຕີຕິ ວາ ຍຖາໂຍຄໍ ຘມ຺ມາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອິຘ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈເຍຫິ ຘາຣີຍນ຺ຕີຕິ ຘມ຺ມາ, ປຈ຺ຈຍສມຸປ຺ປນ຺ນາ ຘມ຺ມາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ເຈວ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈ ເອຕາຍາຕິ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິ, ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕສ຺ສໍ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຍໍ ຎາຓໍ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓໍ. ອິທຎ຺ຫິ ສມາຘິຠາວນາມຍຎາເຓ ວຸຕ຺ຕສມາຘິນາ ສມາຫິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ໂຍຄມາຣຠິຕ຺ວາ ວວຕ຺ຖາປິຕນາມຣູປສ຺ສ ເຕສໍ ນາມຣູປານໍ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄຫປຣິຍາຍໍ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ‘‘ນາມຣູປວວຕ຺ຖາເນ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ອວຕ຺ວາ ເອວ ກສ຺ມາ ‘‘ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເຈ? ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄເຫເນວ ປຈ຺ຈຍສມຸປ຺ປນ຺ນປຣິຄ຺ຄຫສ຺ສ ສິທ຺ຘຕ຺ຕາ. ປຈ຺ຈຍສມຸປ຺ປນ຺ເນ ຫິ ອປຣິຄ຺ຄຫິເຕ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄໂຫ ນ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ກາຕຸໍ. ຕສ຺ມາ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓຄຫເຓເນວ ຕສ຺ສ ເຫຕຸຠູຕໍ ປຸພ຺ເພ ສິທ຺ຘໍ ນາມຣູປວວຕ຺ຖານຎາຓໍ ວຸຕ຺ຕເມວ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ກສ຺ມາ ທຸຕິຍຕຕິຍຎາຓໍ ວິຍ ‘‘ສມາທຫິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄເຫ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເຈ? ສມຖວິປສ຺ສນານໍ ຍຸຄນທ຺ຘຕ຺ຕາ.

‘‘ສມາທຫິຕ຺ວາ ຍຖາ ເຈ ວິປສ຺ສຕິ, ວິປສ຺ສມາໂນ ຕຖາ ເຈ ສມາທເຫ;

ວິປສ຺ສນາ ຈ ສມໂຖ ຕທາ ອຫຸ, ສມານຠາຄາ ຍຸຄນທ຺ຘາ ວຕ຺ຕເຣ’’ຕິ. –

ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ສມາຘິໍ ອວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສມາຘິຎ຺ຈ ຎາຓຎ຺ຈ ຍຸຄນທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ຍາວ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ, ຕາວ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕພ຺ພນ຺ຕິ ຎາປນຕ຺ຖໍ ‘‘ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄເຫ ປຎ຺ຎາ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓ’’ມິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໕. ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ຘມ຺ມານໍ ສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວວຕ຺ຖາເນ ປຎ຺ຎາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາວໍ, ອຸປ຺ປາທາທິກ຺ຂຓໍ ວາ ປຕ຺ວາ ອຕິ ອິຕາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາຕິ ອຕີຕາ, ຕທຸຠຍມ຺ປິ ນ ອາຄຕາ ນ ສມ຺ປຕ຺ຕາຕິ ອນາຄຕາ, ຕໍ ຕໍ ກາຣຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປາທາທິອຸທ຺ຘໍ ປນ຺ນາ ຄຕາ ປວຕ຺ຕາຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ. ອທ຺ຘາ ສນ຺ຕຕິຂຓປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ສນ຺ຕຕິປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອິຘາຘິປ຺ເປຕໍ. ເຕສໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘຘມ຺ມານໍ ເອເກກກ຺ຂນ຺ຘລກ຺ຂເຓ ສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກລາປວເສນ ຣາສິໍ ກຕ຺ວາ ວວຕ຺ຖາເນ ນິຈ຺ຉຍເນ ສນ຺ນິຏ຺ຐາປເນ ປຎ຺ຎາ.

ສມ຺ມສເນ ຎາຓນ຺ຕິ ສມ຺ມາ ອາມສເນ ອນຸມຊ຺ຊເນ ເປກ຺ຂເຓ ຎາຓໍ, ກລາປສມ຺ມສນຎາຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທຎ຺ຫິ ນາມຣູປວວຕ຺ຖານຎາຓານນ຺ຕຣໍ ນາມຣູປປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄເຫ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາເຓ ຐິຕສ຺ສ ‘‘ຍໍກິຎ຺ຈິ ຣູປໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວາ ໂອຬາຣິກໍ ວາ ສຸຂຸມໍ ວາ ຫີນໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາ ຍໍ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ວາ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ວວຕ຺ຖເປຕິ, ເອກໍ ສມ຺ມສນໍ, ທຸກ຺ຂໂຕ ວວຕ຺ຖເປຕິ, ເອກໍ ສມ຺ມສນໍ, ອນຕ຺ຕໂຕ ວວຕ຺ຖເປຕິ, ເອກໍ ສມ຺ມສນ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ປຏິ. ມ. ໑.໔໘) ນເຍນ ວຸຕ຺ຕສມ຺ມສນວເສນ ປຸພ຺ເພ ວວຕ຺ຖາປິເຕ ເອເກກສ຺ມິໍ ຂນ຺ເຘ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ອນິຈ຺ຈໂຕ ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຕ຺ຕໂຕ ວິປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ກລາປສມ຺ມສນຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

໖. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ຘມ຺ມານໍ ວິປຣິຓາມານຸປສ຺ສເນ ປຎ຺ຎາຕິ ສນ຺ຕຕິວເສນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘຘມ຺ມານໍ ວິປຣິຓາມທສ຺ສເນ ຠງ຺ຄທສ຺ສເນ ປຎ຺ຎາ. ຍສ຺ມາ ‘‘ອິເມ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ອຸທຍໍ ຄເຫຕ຺ວາປິ ເຠເທເຍວ ຈິຕ຺ຕໍ ຐເປຕິ, ຕສ຺ມາ ອວຸຕ຺ໂຕປິ ອຸທໂຍ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ຘມ຺ມານໍ ທສ຺ສເນນ ວາ ອຸທຍທສ຺ສນສ຺ສ ສິທ຺ຘຕ຺ຕາ ອຸທໂຍ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ ໂຫຕິ. ນ ຫິ ອຸທຍໍ ວິນາ ຘມ຺ມານໍ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕໍ ສິຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປ຺ປາທວິປຣິຓາມານຸປສ຺ສເນ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ ອວຸຕ຺ເຕປິ ວຸຕ຺ຕເມວ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ‘‘ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສເນ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ນິຍມິຕຕ຺ຕາ ຈ ອຸທຍທສ຺ສນໍ ສິທ຺ຘເມວ ໂຫຕີຕິ ອນນ຺ຕຣໍ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ມສນຎາຓສ຺ສ ປາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍສມ຺ມສເນເຍວ ປາກຏີຠູເຕ ອຸທຍພ຺ພເຍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ສງ຺ຂາຣານໍ ປຣິຈ຺ເຉທກຣຓຕ຺ຖໍ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສນໍ ອາຣຠນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ. ຕຎ຺ຫິ ອຸທຍພ຺ພເຍ ອນຸປສ຺ສນໂຕ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສນາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໗. ອາຣມ຺ມຓໍ ປຏິສງ຺ຂາຕິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທິອາຣມ຺ມຓໍ ຠງ຺ຄໂຕ ປຏິສງ຺ຂາຍ ຊານິຕ຺ວາ ປສ຺ສິຕ຺ວາ. ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສເນ ປຎ຺ຎາ ວິປສ຺ສເນ ຎາຓນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ຠງ຺ຄໂຕ ປຏິສງ຺ຂາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຎາຓສ຺ສ ຠງ຺ຄໍ ອນຸປສ຺ສເນ ຍາ ປຎ຺ຎາ, ຕໍ ‘‘ວິປສ຺ສເນ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ວິປສ຺ສນາຕິ ຈ ວິວິຘາ ປສ຺ສນາ ວິປສ຺ສນາ. ອາຣມ຺ມຓປຏິສງ຺ຂາຕິປິ ປາໂຐ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ປຏິສງ຺ຂາ ຊານນາ ປສ຺ສນາຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອາຣມ຺ມຓປຏິສງ຺ຂາ ‘‘ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສເນ ປຎ຺ຎາ ວິປສ຺ສເນ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນາຍ ເອວ ວິປສ຺ສນາ ສິຂໍ ປາປຸຓາຕິ, ຕສ຺ມາ ວິເສເສຕ຺ວາ ອິທເມວ ‘‘ວິປສ຺ສເນ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສນາຍ ຐິຕສ຺ສ ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສາ ສິທ຺ຘາຍ ຕໍ ສິທ຺ຘເມວ ໂຫຕີຕິ ຕໍ ອວຕ຺ວາວ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນາຍ ເອວ ວິປສ຺ສນາສິຂໍ ຎາຓໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສນາຍ ສຸປຣິທິຏ຺ຐອຸທຍພ຺ພຍສ຺ສ ສຸປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນສຸ ສງ຺ຂາເຣສຸ ລຫຸໍ ລຫຸໍ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ເຕສຸ ຎາເຓ ຕິກ຺ເຂ ວຫນ຺ເຕ ອຸທຍໍ ປຫາຍ ຠງ຺ເຄ ເອວ ສຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕສ຺ສ ‘‘ເອວໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເອວໍ ນາມ ສງ຺ຂາຣາ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ປສ຺ສໂຕ ເອຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

໘. ຠຍຕຸປຏ຺ຐາເນ ປຎ຺ຎາຕິ ອຸປ຺ປາທປວຕ຺ຕນິມິຕ຺ຕອາຍູຫນາປຏິສນ຺ຘີນໍ ຠຍໂຕ ອຸປຏ຺ຐາເນ ປີຬາໂຍຄໂຕ ສປ຺ປຏິຠຍວເສນ ຄຫຓູປຄມເນ ປຎ຺ຎາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠຍໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕີຕິ ຠຍຕຸປຏ຺ຐານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ, ຕສ຺ມິໍ ຠຍຕຸປຏ຺ຐາເນ. ອຖ ວາ ຠຍໂຕ ອຸປຕິຏ຺ຐຕີຕິ ຠຍຕຸປຏ຺ຐານໍ, ປຎ຺ຎາ, ຕໍ ‘‘ຠຍຕຸປຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ອາທີນເວ ຎາຓນ຺ຕິ ຠຸມ຺ມວຈນເມວ. ‘‘ຍາ ຈ ຠຍຕຸປຏ຺ຐາເນ ປຎ຺ຎາ, ຍຎ຺ຈ ອາທີນເວ ຎາຓໍ, ຍາ ຈ ນິພ຺ພິທາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ເອກຏ຺ຐາ, ພ຺ຍຎ຺ຊນເມວ ນານ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໒໗) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເອກມິວ ວຸຈ຺ຈມານມ຺ປິ ອວຕ຺ຖາເຠເທນ ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາທິ ວິຍ ຕິວິຘເມວ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຠຍຕຸປຏ຺ຐານອາທີນວານຸປສ຺ສນາສຸ ສິທ຺ຘາສຸ ນິພ຺ພິທານຸປສ຺ສນາ ສິທ຺ຘາ ໂຫຕີຕິ ກຕ຺ວາ ອວຸຕ຺ຕາປິ ວຸຕ຺ຕາວ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ສພ຺ພສງ຺ຂາຣານໍ ຠງ຺ຄາຣມ຺ມຓໍ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນໍ ອາເສວນ຺ຕສ຺ສ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສ ພຫຸລີກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຕິຠວຈຕຸໂຍນິປຎ຺ຈຄຕິສຕ຺ຕວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິນວສຕ຺ຕາວາເສສຸ ປເຠທກາ ສງ຺ຂາຣາ ສຸເຂນ ຊີວິຕຸກາມສ຺ສ ຠີຣຸກປຸຣິສສ຺ສ ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆທີປິອຈ຺ຉຕຣຈ຺ຉຍກ຺ຂຣກ຺ຂສຈຓ຺ຑໂຄຓຈຓ຺ຑກຸກ຺ກຸຣປຠິນ຺ນ- ມທຈຓ຺ຑຫຕ຺ຖິໂຆຣອາສິວິສອສນິວິຈກ຺ກສຸສານຣຓຠູມິຊລິຕອງ຺ຄາຣກາສຸອາທໂຍ ວິຍ ມຫາຠຍໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ‘‘ອຕີຕາ ສງ຺ຂາຣາ ນິຣຸທ຺ຘາ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ອນາຄຕາປິ ເອວເມວ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ປສ຺ສໂຕ ເອຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ຠຍຕຸປຏ຺ຐານໍ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ຠຍຕຸປຏ຺ຐານຎາຓໍ ອາເສວນ຺ຕສ຺ສ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສ ພຫຸລີກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ພຠວໂຍນິຄຕິຐິຕິສຕ຺ຕາວາເສສຸ ເນວ ຕາຓໍ ນ ເລຓໍ ນ ຄຕິ ນ ປຏິສຣຓໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ສພ຺ພຠວໂຍນິຄຕິຐິຕິນິວາສຄເຕສຸ ສງ຺ຂາເຣສຸ ເອກສງ຺ຂາເຣປິ ປຕ຺ຖນາ ວາ ປຣາມາໂສ ວາ ນ ໂຫຕິ, ຕໂຍ ຠວາ ວີຕຈ຺ຈິຕງ຺ຄາຣປຸຓ຺ຓາ ອງ຺ຄາຣກາສຸໂຍ ວິຍ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຠູຕາ ໂຆຣວິສາ ອາສິວິສາ ວິຍ, ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕາສິກາ ວຘກາ ວິຍ, ຉ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາຍຕນານິ ສຸຎ຺ຎຄາໂມ ວິຍ, ຉ ພາຫິຣາຍຕນານິ ຄາມຆາຕກໂຈຣາ ວິຍ, ສຕ຺ຕວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍ ນວ ຈ ສຕ຺ຕາວາສາ ເອກາທສຫິ ອຄ຺ຄີຫິ ອາທິຕ຺ຕາ ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕາ ສໂຊຕິຠູຕາ ວິຍ ຈ, ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ຄຓ຺ຑຠູຕາ ໂຣຄຠູຕາ ສລ຺ລຠູຕາ ອຆຠູຕາ ອາພາຘຠູຕາ ວິຍ ຈ ນິຣສ຺ສາທາ ນິຣສາ ມຫາອາທີນວຣາສິຠູຕາ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ສຸເຂນ ຊີວິຕຸກາມສ຺ສ ຠີຣຸກປຸຣິສສ຺ສ ຣມຓີຍາກາຣສຓ຺ຐິຕມ຺ປິ ສວາຬກມິວ ວນຄຫນໍ, ສສທ຺ທູລາ ວິຍ ຄຸຫາ, ສຄາຫຣກ຺ຂສໍ ວິຍ ອຸທກໍ, ສມຸສ຺ສິຕຂຄ຺ຄາ ວິຍ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ, ສວິສໍ ວິຍ ໂຠຊນໍ, ສໂຈໂຣ ວິຍ ມຄ຺ໂຄ, ອາທິຕ຺ຕມິວ ອຄາຣໍ, ອຸຍ຺ຍຸຕ຺ຕເສນາ ວິຍ ຣຓຠູມິ. ຍຖາ ຫິ ໂສ ປຸຣິໂສ ເອຕານິ ສວາຬກວນຄຫນາທີນິ ອາຄມ຺ມ ຠີໂຕ ສໍວິຄ຺ໂຄ ໂລມຫຏ຺ຐຊາໂຕ ສມນ຺ຕໂຕ ອາທີນວເມວ ປສ຺ສຕິ, ເອວເມວ ໂສ ໂຍຄາວຈໂຣ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນາວເສນ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ ຠຍໂຕ ອຸປຏ຺ຐິເຕສຸ ສມນ຺ຕໂຕ ນິຣສໍ ນິຣສ຺ສາທໍ ອາທີນວເມວ ປສ຺ສຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ປສ຺ສໂຕ ອາທີນວານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ໂສ ເອວໍ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣ ອາທີນວໂຕ ສມ຺ປສ຺ສນ຺ໂຕ ສພ຺ພຠວໂຍນິຄຕິວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິສຕ຺ຕາວາສຄເຕ ສເຠທເກ ສງ຺ຂາຣຄເຕ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ ອຸກ຺ກຓ຺ຐຕິ ນາຠິຣມຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ຈິຕ຺ຕກູຏປພ຺ພຕປາທາຠິຣໂຕ ສຸວຓ຺ຓຣາຊຫໍໂສ ອສຸຈິມ຺ຫິ ຈຓ຺ຑາລຄາມທ຺ວາຣອາວາເຏ ນາຠິຣມຕິ, ສຕ຺ຕສຸ ມຫາສເຣສຸເຍວ ອຠິຣມຕິ, ເອວເມວ ອຍໍ ໂຍຄີຣາຊຫໍໂສ ສຸປຣິທິຏ຺ຐາທີນເວ ສເຠທເກ ສງ຺ຂາຣຄເຕ ນາຠິຣມຕິ, ຠາວນາຣາມຕາຍ ປນ ຠາວນາຣຕິຍາ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕສຸ ອນຸປສ຺ສນາສຸເຍວ ອຠິຣມຕິ. ຍຖາ ຈ ສຸວຓ຺ຓປຎ຺ຊເຣປິ ປກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ສີໂຫ ມິຄຣາຊາ ນາຠິຣມຕິ, ຕິໂຍຊນສຫສ຺ສວິຕ຺ຖເຕ ປນ ຫິມວນ຺ເຕເຍວ ຣມຕິ, ເອວມຍມ຺ປິ ໂຍຄີສີໂຫ ຕິວິເຘ ສຸຄຕິຠເວປິ ນາຠິຣມຕິ, ຕີສຸ ອນຸປສ຺ສນາສຸເຍວ ຣມຕິ. ຍຖາ ຈ ສພ຺ພເສໂຕ ສຕ຺ຕປ຺ປຕິຏ຺ໂຐ ອິທ຺ຘິມາ ເວຫາສງ຺ຄໂມ ຉທ຺ທນ຺ໂຕ ນາຄຣາຊາ ນຄຣມຊ຺ເຌ ນາຠິຣມຕິ, ຫິມວຕິ ຉທ຺ທນ຺ຕຣຫເທເຍວ ຣມຕິ, ເອວມຍໍ ໂຍຄີວຣວາຣໂຓ ສພ຺ພສ຺ມິມ຺ປິ ສງ຺ຂາຣຄເຕ ນາຠິຣມຕິ, ‘‘ອນຸປ຺ປາໂທ ເຂມ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ປຏິ. ມ. ໑.໕໓) ນເຍນ ນິທ຺ທິຏ຺ເຐ ສນ຺ຕິປເທເຍວ ຣມຕິ, ຕນ຺ນິນ຺ນຕປ຺ໂປຓຕປ຺ປພ຺ຠາຣມານໂສ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຕສ຺ສ ນິພ຺ພິທານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕີຕິ.

໙. ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາປຏິສງ຺ຂາສນ຺ຕິຏ຺ຐນາ ປຎ຺ຎາ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາສຸ ຎາຓນ຺ຕິ ມຸຎ຺ຈິຕຸໍ ຈຊິຕຸໍ ກາເມຕິ ອິຈ຺ຉຕີຕິ ມຸຎ຺ຈິຕຸກາໂມ, ມຸຎ຺ຈິຕຸກາມສ຺ສ ຠາໂວ ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາ. ປຏິສງ຺ຂາຕິ ອຸປປຣິກ຺ຂຕີຕິ ປຏິສງ຺ຂາ, ປຏິສງ຺ຂານໍ ວາ ປຏິສງ຺ຂາ. ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕີຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐນາ, ສນ຺ຕິຏ຺ຐນໍ ວາ ສນ຺ຕິຏ຺ຐນາ. ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາ ຈ ສາ ປຏິສງ຺ຂາ ຈ ສນ຺ຕິຏ຺ຐນາ ຈາຕິ ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາປຏິສງ຺ຂາສນ຺ຕິຏ຺ຐນາ. ອິຕິ ປຸພ຺ພຠາເຄ ນິພ຺ພິທາຎາເຓນ ນິພ຺ພິນ຺ນສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາທີນິ ປຣິຈ຺ຈຊິຕຸກາມຕາ ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາ. ມຸຎ຺ຈນສ຺ສ ອຸປາຍກຣຓຕ຺ຖໍ ມຊ຺ເຌ ປຏິສງ຺ຂານໍ ປຏິສງ຺ຂາ. ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອວສາເນ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂນໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐນາ. ເອວໍ ອວຕ຺ຖາເຠເທນ ຕິປ຺ປກາຣາ ປຎ຺ຎາ ສງ຺ຂາຣານໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂນາສຸ ຎາຓໍ, ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາປຏິສງ຺ຂາສນ຺ຕິຏ຺ຐນາສງ຺ຂາຕານໍ ອວຕ຺ຖາເຠເທນ ຠິນ຺ນານໍ ຕິສ຺ສນ຺ນມ຺ປິ ປຎ຺ຎານໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂຕໍ ອິຈ຺ຉນ຺ເຕນ ປນ ‘‘ປຎ຺ຎາ’’ຕິ ຈ ‘‘ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາສູ’’ຕິ ຈ ພຫຸວຈນໍ ກຕໍ, ອວຕ຺ຖາເຠເທນ ຠິນ຺ນສ຺ສາປິ ເອກຕ຺ຕາ ‘‘ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ເອກວຈນໍ ກຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ – ‘‘ຍາ ຈ ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາ ຍາ ຈ ປຏິສງ຺ຂານຸປສ຺ສນາ ຍາ ຈ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ເອກຏ຺ຐາ, ພ຺ຍຎ຺ຊນເມວ ນານ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໒໗). ເກຈິ ປນ ‘‘ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາສູຕິ ພຫຸວຈນໍ ສມຖວິປສ຺ສນາວເສນ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂານໍ ພຫຸຕ຺ຕາ’’ຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາສູຕິ ຈ ກິຣິຍາເປກ຺ຂນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອວຕ຺ຖາເຠເທນ ປນ ເຕນ ນິພ຺ພິທາຎາເຓນ ນິພ຺ພິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ອຸກ຺ກຓ຺ຐນ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ພຠວໂຍນິຄຕິວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິສຕ຺ຕາວາສຄເຕສຸ ສເຠທເກສຸ ສງ຺ຂາເຣສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ສຊ຺ຊຕິ ນ ລຄ຺ຄຕິ ນ ພຊ຺ຌຕິ, ສພ຺ພສງ຺ຂາຣຄຕໍ ມຸຎ຺ຈິຕຸກາມໍ ຉຑ຺ເຑຕຸກາມໍ ໂຫຕິ.

ອຖ ວາ ຍຖາ ຊາລພ຺ຠນ຺ຕຣຄໂຕ ມຈ຺ໂຉ, ສປ຺ປມຸຂຄໂຕ ມຓ຺ຑູໂກ, ປຎ຺ຊຣປກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ວນກຸກ຺ກຸໂຏ, ທຬ຺ຫປາສວສໍຄໂຕ ມິໂຄ, ອຫິຕຸຓ຺ຑິກຫຕ຺ຖຄໂຕ ສປ຺ໂປ, ມຫາປງ຺ກປກ຺ຂນ຺ໂທ ກຸຎ຺ຊໂຣ, ສຸປຓ຺ຓມຸຂຄໂຕ ນາຄຣາຊາ, ຣາຫຸມຸຂປວິຏ຺ໂຐ ຈນ຺ໂທ, ສປຕ຺ຕປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ປຸຣິໂສຕິເອວມາທໂຍ ຕໂຕ ຕໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕຸກາມາ ນິສ຺ສຣິຕຸກາມາວ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ຕສ຺ສ ໂຍຄິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສພ຺ພສ຺ມາ ສງ຺ຂາຣຄຕາ ມຸຈ຺ຈິຕຸກາມໍ ນິສ຺ສຣິຕຸກາມໍ ໂຫຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ວຸຈ຺ຈມາເນ ‘‘ມຸຈ຺ຈິຕຸກາມສ຺ສ ມຸຈ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາ’’ຕິ ປາໂຐ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ເອວຎ຺ຈ ສຕິ ‘‘ອຸປ຺ປາທໍ ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາ’’ຕິອາທີສຸ ‘‘ອຸປ຺ປາທາ ມຸຈ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາ’’ຕິອາທິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ປຸຣິໂມ ເອວ ອຕ຺ໂຖ ສຸນ຺ທຣຕໂຣ. ອຖສ຺ສ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ ວິຄຕາລຍສ຺ສ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣຄຕໍ ມຸຎ຺ຈິຕຸກາມສ຺ສ ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ເອວໍ ສພ຺ພຠວໂຍນິຄຕິວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິສຕ຺ຕາວາສຄເຕ ສເຠທເກ ສງ຺ຂາເຣ ມຸຎ຺ຈິຕຸກາໂມ ມຸຎ຺ຈນສ຺ສ ອຸປາຍສມ຺ປາທນຕ຺ຖໍ ປຸນ ເຕ ເອວ ສງ຺ຂາເຣ ປຏິສງ຺ຂານຸປສ຺ສນາຎາເຓນ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ວິປສ຺ສຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ວິປສ຺ສໂຕ ຈສ຺ສ ອນິຈ຺ຈວເສນ ນິມິຕ຺ຕໍ ປຏິສງ຺ຂາຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ທຸກ຺ຂວເສນ ປວຕ຺ຕໍ ປຏິສງ຺ຂາຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອນຕ຺ຕວເສນ ນິມິຕ຺ຕຎ຺ຈ ປວຕ຺ຕຎ຺ຈ ປຏິສງ຺ຂາຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ປຏິສງ຺ຂານຸປສ຺ສນາຎາເຓນ ‘‘ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ສຸຎ຺ຎາ’’ຕິ ທິສ຺ວາ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສງ຺ຂາເຣ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຠຍຎ຺ຈ ນນ຺ທິຎ຺ຈ ວິປ຺ປຫາຍ ຠຣິຍາຍ ໂທສໍ ທິສ຺ວາ ວິສ຺ສຏ຺ຐຠຣິໂຍ ວິຍ ປຸຣິໂສ ຕສ຺ສາ ຠຣິຍາຍ ສງ຺ຂາເຣສຸ ອຸທາສີໂນ ໂຫຕິ ມຊ຺ຌຕ຺ໂຕ, ‘‘ອຫ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ມມ’’ນ຺ຕິ ວາ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ຊານໂຕ ເອວໍ ປສ຺ສໂຕ ຕີສຸ ຠເວສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ປຕິລີຍຕິ ປຏິກຸຏຕິ ປຏິວຕ຺ຕຕິ ນ ສມ຺ປສາຣິຍຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ປທຸມປລາເສ ອີສກໍ ໂປເຓ ອຸທກຜຸສິຕານິ ປຕິລີຍນ຺ຕິ ປຏິກຸຏນ຺ຕິ ປຏິວຕ຺ຕນ຺ຕິ ນ ສມ຺ປສາຣິຍນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ວາ ປນ ກຸກ຺ກຸຏປຕ຺ຕໍ ວາ ນ຺ຫາຣຸທທ຺ທຸລໍ ວາ ອຄ຺ຄິມ຺ຫິ ປກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ປຕິລີຍຕິ ປຏິກຸຏຕິ ປຏິວຕ຺ຕຕິ ນ ສມ຺ປສາຣິຍຕິ, ເອວໍ ຕສ຺ສ ຕີສຸ ຠເວສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ປຕິລີຍຕິ ປຏິກຸຏຕິ ປຏິວຕ຺ຕຕິ ນ ສມ຺ປສາຣິຍຕິ, ອຸເປກ຺ຂາ ສຓ຺ຐາຕິ. ເອວມສ຺ສ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຎາຓໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ. ອິມິນາ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຎາເຓນ ສທ຺ຘິໍ ອຸປຣິ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓສ຺ສ ສາຘກໍ ອນຸໂລມຎາຓໍ ປຸພ຺ພາປຣຎາເຓຫິ ອວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕເມວ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຠຄວຕາ –

‘‘ໂສ ວຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກຎ຺ຈິ ສງ຺ຂາຣໍ ນິຈ຺ຈໂຕ ສມນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ອນຸໂລມິກາຍ ຂນ຺ຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ, ອນຸໂລມິກາຍ ຂນ຺ຕິຍາ ອສມນ຺ນາຄໂຕ ສມ຺ມຕ຺ຕນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມິສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ, ສມ຺ມຕ຺ຕນິຍາມໍ ອໂນກ຺ກມມາໂນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ວາ ສກທາຄາມິຜລໍ ວາ ອນາຄາມິຜລໍ ວາ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ວາ ສຈ຺ຉິກຣິສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິອາທິ (ອ. ນິ. ໖.໙໘; ປຏິ. ມ. ໓.໓໖).

ວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ –

‘‘ກຕິຫາກາເຣຫິ ອນຸໂລມິກໍ ຂນ຺ຕິໍ ປຏິລຠຕິ? ກຕິຫາກາເຣຫິ ສມ຺ມຕ຺ຕນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມຕິ? ຈຕ຺ຕາລີສາຍ ອາກາເຣຫິ ອນຸໂລມິກໍ ຂນ຺ຕິໍ ປຏິລຠຕິ, ຈຕ຺ຕາລີສາຍ ອາກາເຣຫິ ສມ຺ມຕ຺ຕນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມຕີ’’ຕິອາທິ (ປຏິ. ມ. ໓.໓໗).

ປຏ຺ຐາເນ ເຈຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘ອນຸໂລມໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸສ຺ສ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ. ອນຸໂລມໍ ໂວທານສ຺ສ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິອາທິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໑໗).

ຕສ຺ສ ຫິ ຕໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຎາຓໍ ອາເສວນ຺ຕສ຺ສ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສ ພຫຸລີກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອຘິໂມກ຺ຂສທ຺ຘາ ພລວຕຣາ ໂຫຕິ, ວີຣິຍໍ ສຸປຄ຺ຄຫິຕໍ, ສຕິ ສູປຏ຺ຐິຕາ, ຈິຕ຺ຕໍ ສຸສມາຫິຕໍ, ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຎາຓໍ ຕິກ຺ຂຕຣໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ຕສ຺ສ ອິທານິ ມຄ຺ໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຍ ສງ຺ຂາເຣ ‘‘ອນິຈ຺ຈາ’’ຕິ ວາ ‘‘ທຸກ຺ຂາ’’ຕິ ວາ ‘‘ອນຕ຺ຕາ’’ຕິ ວາ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ຠວງ຺ຄໍ ໂອຕຣຕິ. ຠວງ຺ຄານນ຺ຕຣໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຍ ກຕນເຍເນວ ສງ຺ຂາເຣ ‘‘ອນິຈ຺ຈາ’’ຕິ ວາ ‘‘ທຸກ຺ຂາ’’ຕິ ວາ ‘‘ອນຕ຺ຕາ’’ຕິ ວາ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຸຣຸມານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນໍ. ຕທນນ຺ຕຣໍ ຕເຖວ ສງ຺ຂາເຣ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຕີຓິ ຈຕ຺ຕາຣິ ວາ ຊວນຈິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ ອນຸໂລມຎາຓໍ. ຕຎ຺ຫິ ປຸຣິມານຎ຺ຈ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ວິປສ຺ສນາຎາຓານໍ ຕຖກິຈ຺ຈຕາຍ ອນຸໂລເມຕິ, ອຸປຣິ ຈ ປຕ຺ຕພ຺ພານໍ ສຕ຺ຕຕິໍສາຍ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມານໍ ອນຸໂລເມຕິ. ຍຖາ ຫິ ຘມ຺ມິໂກ ຣາຊາ ວິນິຈ຺ຉຍຏ຺ຐາເນ ນິສິນ຺ໂນ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ໂວຫາຣິກມຫາມຕ຺ຕານໍ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ສຸຕ຺ວາ ອຄຕິຄມນໍ ປຫາຍ ມຊ຺ຌຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ອນຸໂມທມາໂນ ເຕສຎ຺ຈ ວິນິຈ຺ຉຍສ຺ສ ອນຸໂລເມຕິ, ໂປຣາຓສ຺ສ ຈ ຣາຊຘມ຺ມສ຺ສ. ຕຕ຺ຖ ຣາຊາ ວິຍ ອນຸໂລມຎາຓໍ, ອຏ຺ຐ ໂວຫາຣິກມຫາມຕ຺ຕາ ວິຍ ອຏ຺ຐ ວິປສ຺ສນາຎາຓານິ, ໂປຣາຓຣາຊຘມ຺ໂມ ວິຍ ສຕ຺ຕຕິໍສ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມາ, ຍຖາ ຣາຊາ ‘‘ເອວໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ອນຸໂມທມາໂນ ໂວຫາຣິການຎ຺ຈ ວິນິຈ຺ຉຍສ຺ສ ຣາຊຘມ຺ມສ຺ສ ຈ ອນຸໂລເມຕິ, ເອວມິທໍ ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ສງ຺ຂາເຣ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານໍ ອຏ຺ຐນ຺ນຎ຺ຈ ວິປສ຺ສນາຎາຓານໍ ຕຖກິຈ຺ຈຕາຍ ອນຸໂລເມຕິ, ອຸປຣິ ຈ ປຕ຺ຕພ຺ພານໍ ສຕ຺ຕຕິໍສາຍ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມານໍ. ຕສ຺ມາ ອນຸໂລມຎາຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໑໐. ພຫິທ຺ຘາ ວຸຏ຺ຐານວິວຏ຺ຏເນ ປຎ຺ຎາ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ພຫິທ຺ຘາຕິ ສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕໍ. ຕຎ຺ຫິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສນ຺ຕາເນ ອກຸສລກ຺ຂນ຺ເຘ ອຸປາທາຍ ພຫິທ຺ຘາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ພຫິທ຺ຘາ ສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕມ຺ຫາ ວຸຏ຺ຐາຕິ ວິຄຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘໍ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ວຸຏ຺ຐານໍ, ວິວຏ຺ຏຕິ ປຣາວຏ຺ຏຕິ ປຣມ຺ມຸຂໍ ໂຫຕີຕິ ວິວຏ຺ຏນໍ, ວຸຏ຺ຐານຎ຺ຈ ຕໍ ວິວຏ຺ຏນຎ຺ຈາຕິ ວຸຏ຺ຐານວິວຏ຺ຏນໍ. ເຕເນວາຫ –

‘‘ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓໍ ສມຸທຍສ຺ສ ອສມຸຈ຺ຉິນ຺ທນໂຕ ປວຕ຺ຕາ ນ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓໂຕ ປນ ນິມິຕ຺ຕາ ວຸຏ຺ຐາຕີຕິ ເອກໂຕ ວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕີ’’ຕິ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໘໒໗).

ປຸຖຸຊ຺ຊນໂຄຕ຺ຕາຠິຠວນໂຕ ອຣິຍໂຄຕ຺ຕຠາວນໂຕ ໂຄຕ຺ຣຠຸ. ອິທຎ຺ຫິ ອນຸໂລມຎາເຓຫິ ປທຸມປລາສໂຕ ອຸທກມິວ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣໂຕ ປຕິລີຍມານຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸໂລມຎາຓສ຺ສ ອາເສວນນ຺ເຕ ອນິມິຕ຺ຕໍ ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຸຣຸມານໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນໂຄຕ຺ຕໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນສງ຺ຂໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນຠູມິໍ ອຕິກ຺ກມມານໍ ອຣິຍໂຄຕ຺ຕໍ ອຣິຍສງ຺ຂໍ ອຣິຍຠູມິໍ ໂອກ຺ກມມານໍ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມເຓ ປຐມາວຕ຺ຕນປຐມາໂຠຄປຐມສມນ຺ນາຫາຣຠູຕໍ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອນນ຺ຕຣສມນນ຺ຕຣາເສວນອຸປນິສ຺ສຍນຕ຺ຖິວິຄຕວເສນ ຉຫິ ອາກາເຣຫິ ປຈ຺ຈຍຠາວໍ ສາຘຍມານໍ ສິຂາປ຺ປຕ຺ຕໍ ວິປສ຺ສນາຍ ມຸທ຺ຘຠູຕໍ ອປຸນຣາວຕ຺ຕກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

໑໑. ທຸຠໂຕ ວຸຏ຺ຐານວິວຏ຺ຏເນ ປຎ຺ຎາ ມຄ຺ເຄ ຎາຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ທຸຠໂຕຕິ ອຸຠໂຕ, ທ຺ວຍໂຕຕິ ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກິເລສານໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທນໂຕ ກິເລເສຫິ ຈ ຕທນຸວຕ຺ຕກກ຺ຂນ຺ເຘຫິ ຈ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓກຣຓໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ເຕຫິ ຈ ວຸຏ຺ຐາຕິ ວິວຏ຺ຏຕີຕິ ທຸຠໂຕ ວຸຏ຺ຐານວິວຏ຺ຏເນ ປຎ຺ຎາ. ເຕເນວາຫ –

‘‘ຈຕ຺ຕາຣິປິ ມຄ຺ຄຎາຓານິ ອນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ນິມິຕ຺ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ສມຸທຍສ຺ສ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທນໂຕ ປວຕ຺ຕາ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕີຕິ ທຸຠໂຕ ວຸຏ຺ຐານານິ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໘໒໗).

ມຄ຺ເຄ ຎາຓນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ ມຄ຺ຄຕິ ເປກ຺ຂຕິ, ນິພ຺ພານຕ຺ຖິເກຫິ ວາ ມຄ຺ຄີຍຕິ ອນ຺ເວສີຍຕິ, ກິເລເສ ວາ ມາເຣນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ມຄ຺ໂຄ, ຕສ຺ມິໍ ມຄ຺ເຄ ຎາຓໍ. ຊາຕິຄ຺ຄຫເຓນ ເອກວຈນໍ ກຕໍ. ຕຎ຺ຫິ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓສ຺ສ ອນນ຺ຕຣໍ ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຸຣຸມານໍ ສຍໍວຊ຺ເຌ ກິເລເສ ນິຣວເສສໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທມານໍ ອນມຕຄ຺ຄສໍສາຣວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສມຸທ຺ທໍ ໂສສຍມານໍ ສພ຺ພາປາຍທ຺ວາຣານິ ປິທຫມານໍ ສຕ຺ຕອຣິຍຘນສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ກຸຣຸມານໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມິຈ຺ຉາມຄ຺ຄໍ ປຊຫມານໍ ສພ຺ພເວຣຠຍານິ ວູປສມຍມານໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ໂອຣສປຸຕ຺ຕຠາວມຸປນຍມານໍ ອຎ຺ຎານິ ຈ ອເນການິ ອານິສໍສສຕານິ ປຏິລາຠຍມານໍ ມຄ຺ຄຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ຐາຕຸໍ ອິຈ຺ຉໍ ປຸຣິໂສ, ລງ຺ຆິຕ຺ວາ ມາຕິກາຍ ປຣຕີເຣ;

ເວເຄນາຄມ຺ມ ຍຖາ, ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ໂອຣິມຕິຣຕຣຸພທ຺ຘໍ.

ຣຊ຺ຊຸໍ ວາ ທຓ຺ຑໍ ວາ, ອຸລ຺ລງ຺ຆິຕ຺ວານ ປາຣນິນ຺ນຕນຸ;

ປາຣາປນ຺ໂນ ປນ ຕໍ, ມຸຎ຺ຈິຍ ເວຘໍ ປຕິຏ຺ຐຫຕິ ປາເຣ.

ເອວໍ ໂຍຄາວຈໂຣ, ສກ຺ກາຍມຍມ຺ຫິ ໂອຣິເມ ຕີເຣ;

ທິຏ຺ຐຠໂຍ ອຠເຍ ປນ, ຐາຕຸໍ ອິຈ຺ຉໍ ອມຕປາເຣ.

ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສ, ປຠຸຕິກເວເຄນ ອາຄໂຕ ຣຊ຺ຊຸໍ;

ຣູປາວ຺ຫໍ ທຓ຺ຑໍ ວາ, ຕທິຕຣຂນ຺ຘາວ຺ຫຍໍ ສມ຺ມາ.

ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອາວຊ຺ຊນ, ຈິຕ຺ເຕນ ຫິ ປຸພ຺ພວຸຕ຺ຕນຍໂຕວ;

ອນຸໂລເມຫຸລ຺ລງ຺ຆິຍ, ນິພ຺ພຸຕິນິນ຺ໂນ ຕທາສໂນປຄໂຕ.

ຕໍ ມຸຎ຺ຈິຍ ໂຄຕ຺ຣຠຸນາ, ອລທ຺ຘອາເສວເນນ ຕຸ ປເວຘໍ;

ປຕິໂຕ ສງ຺ຂຕປາເຣ, ຕໂຕ ປຕິຏ຺ຐາຕິ ມຄ຺ຄຎາເຓນ.

ປສ຺ສິຕຸກາໂມ ຈນ຺ທໍ, ຈນ຺ເທ ຉນ຺ນມ຺ຫິ ອພ຺ຠປຏເລຫິ;

ຖຸລກສຸຂຸມສຸຂຸເມສຸ, ອພ຺ເຠສຸ ຫເຏສຸ ວາຍຸນາ ກມໂຕ.

ຈນ຺ທໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ນໂຣ, ຍຖາ ຕເຖວານຸໂລມຎາເຓຫິ ກມາ;

ສຈ຺ຈຈ຺ຉາທກໂມເຫ, ວິນາສິເຕ ເປກ຺ຂເຕ ຫິ ໂຄຕ຺ຣຠຸ ອມຕໍ.

ວາຕາ ວິຍ ເຕ ຈນ຺ທໍ, ອມຕໍ ນ ຫິ ເປກ຺ຂເຣນຸໂລມານິ;

ປຸຣິໂສ ອພ຺ຠານິ ຍຖາ, ໂຄຕ຺ຣຠຸ ນ ຕມໍ ວິໂນເທຕິ.

ຠມິຕມ຺ຫິ ຈກ຺ກຍນ຺ເຕ, ຐິໂຕ ນໂຣ ອຎ຺ຎທິນ຺ນສຎ຺ຎາຍ;

ອຸສຸປາເຕ ຜລກສຕໍ, ອເປກ຺ຂມາໂນ ຍຖາ ວິຊ຺ເຌ.

ເອວມິຘ ມຄ຺ຄຎາຓໍ, ໂຄຕ຺ຣຠຸນາ ທິນ຺ນສຎ຺ຎມວິຫາຍ;

ນິພ຺ພາເນ ວຕ຺ຕນ຺ຕໍ, ໂລຠກ຺ຂນ຺ຘາທິເກ ປທາເລຕິ.

ສໍສາຣທຸກ຺ຂຊລຘິໍ, ໂສສຍຕິ ປິທຫຕິ ທຸຄ຺ຄຕິທ຺ວາຣໍ;

ກຸຣຸເຕ ຈ ອຣິຍຘນິນໍ, ມິຈ຺ຉາມຄ຺ຄຎ຺ຈ ປຊຫາຕິ.

ເວຣຠຍານິ ສມຍເຕ, ກໂຣຕິ ນາຖສ຺ສ ໂອຣສສຸຕຕ຺ຕໍ;

ອຎ຺ເຎ ຈ ອເນກສເຕ, ອານີສໍເສ ທທາຕິ ຎາຓມິທນ຺ຕິ.

໑໒. ປໂຍຄປ຺ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິປຎ຺ຎາ ຜເລ ຎາຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປໂຍໂຄຕິ ຠຸໂສ ໂຍໂຄ, ຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ມຄ຺ຄຠາວນາຍ ອຸຠໂຕ ວຸຏ຺ຐານປໂຍໂຄ, ຕສ຺ສ ປໂຍຄສ຺ສ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠນໍ ນິຏ຺ຐານໍ ປໂຍຄປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິ. ກິໍ ຕໍ? ຈຕຸມຄ຺ຄກິຈ຺ຈປຣິໂຍສານໍ. ຕສ຺ສາ ປໂຍຄປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ເຫຕຸຠູຕາຍ ປວຕ຺ຕາ ຜເລ ປຎ຺ຎາ ປໂຍຄປ຺ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິປຎ຺ຎາ. ຜລຕິ ວິປຈ຺ຈຕີຕິ ຜລໍ, ຕສ຺ມິໍ ຜເລ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ. ເອເກກສ຺ສ ຫິ ມຄ຺ຄຎາຓສ຺ສ ອນນ຺ຕຣາ ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ວິປາກຠູຕານິ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓານິ ຕີຓິ ວາ ທ຺ເວ ວາ ເອກໍ ວາ ຜລຈິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອນນ຺ຕຣວິປາກຕ຺ຕາເຍວ ໂລກຸຕ຺ຕຣກຸສລານໍ ‘‘ສມາຘິມານນ຺ຕຣິກຎ຺ຎມາຫູ’’ຕິ (ຂຸ. ປາ. ໖.໕; ສຸ. ນິ. ໒໒໘) ຈ, ‘‘ທນ຺ຘໍ ອານນ຺ຕຣິກໍ ປາປຸຓາຕິ ອາສວານໍ ຂຍາຍາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໑໖໒) ຈ ອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ສ ທ຺ເວ ອນຸໂລມານິ, ຕສ຺ສ ຕຕິຍໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ, ຕີຓິ ຜລຈິຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຍສ຺ສ ຕີຓິ ອນຸໂລມານິ, ຕສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸ, ປຎ຺ຈມໍ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ, ທ຺ເວ ຜລຈິຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຍສ຺ສ ຈຕ຺ຕາຣິ ອນຸໂລມານິ, ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈມໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸ, ຉຏ຺ຐໍ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ, ເອກໍ ຜລຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອິທໍ ມຄ຺ຄວີຖິຍໍ ຜລໍ. ກາລນ຺ຕຣຜລໍ ປນ ສມາປຕ຺ຕິວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ນິໂຣຘາ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານຎ຺ຈ ເອເຕເນວ ສງ຺ຄຫິຕໍ.

໑໓. ຉິນ຺ນວຏຸມານຸປສ຺ສເນ ປຎ຺ຎາຕິ ເຕນ ເຕນ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນໍ ຕໍ ຕໍ ອຸປກ຺ກິເລສໍ ປຈ຺ຉາ ປສ຺ສເນ ປຎ຺ຎາ. ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓນ຺ຕິ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ຎາຓໍ. ວິມຸຕ຺ຕີຕິ ຈ ອຸປກ຺ກິເລເສຫິ ວິມຸຕ຺ຕໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ວິມຸຕ຺ຕຠາໂວ ວາ. ຕສ຺ສາ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ຊານນໍ ຎາຓໍ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓໍ. ກິເລເສຫິ ວິມຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕຕິມ຺ປິ ກິເລເສຫິ ວິມຸຕ຺ຕຠາວມ຺ປິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕ ກິເລເສຫິ ນ ວິນາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕີຕິ ເອເຕນ ປຫີນກິເລສປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ວິມຸຕ຺ຕສ຺ມິໍ ວິມຸຕ຺ຕມິຕິ ຎາຓໍ ໂຫຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໓; ທີ. ນິ. ໑.໒໔໘) ຫິ ອິທເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອວສິຏ຺ຐກິເລສປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓໍ ປນ ອວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ອິມິນາວ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ –

‘‘ວຸຕ຺ຕມ຺ຫິ ເອກຘມ຺ເມ, ເຍ ຘມ຺ມາ ເອກລກ຺ຂຓາ ເຕນ;

ວຸຕ຺ຕາ ຠວນ຺ຕິ ສພ຺ເພ, ອິຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ລກ຺ຂໂຓ ຫາໂຣ’’ຕິ. (ເນຕ຺ຕິ. ໔.໕ ນິທ຺ເທສວາຣ);

ອຖ ວາ ອຣຫໂຕ ອວສິຏ຺ຐກິເລສປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາຠາວາ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍານໍ ລພ຺ຠມານໍ ປຫີນກິເລສປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓເມວ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໑໔. ຕທາ ສມຸທາຄເຕ ຘມ຺ເມ ປສ຺ສເນ ປຎ຺ຎາຕິ ຕທາ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ຜລກ຺ຂເຓ ຈ ສມຸທາຄເຕ ປຏິລາຠວເສນ ຈ ປຏິເວຘວເສນ ຈ ສມາຄເຕ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ສມງ຺ຄິຠູເຕ ມຄ຺ຄຜລຘມ຺ເມ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ເມ ຈ ປສ຺ສນາ ເປກ຺ຂຓາ ປຊານນາ ປຎ຺ຎາ. ປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓ ຎາຓນ຺ຕິ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຠຸສໍ ປສ຺ສນໍ ຊານນໍ ຎາຓໍ. ອິມິນາ ຈ ຎາຓທ຺ວເຍນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓານິ ວຸຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ຫິ ມຄ຺ຄວີຖິຍໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລປຣິໂຍສາເນ ຈິຕ຺ຕໍ ຠວງ຺ຄໍ ໂອຕຣຕິ, ຕໂຕ ຠວງ຺ຄໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມິໍ ນິຣຸທ຺ເຘ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕ ມຄ຺ຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຊວນານີຕິ. ປຸນ ຠວງ຺ຄໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ເຕເນວ ນເຍນ ຜລາທີນໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ອາວຊ຺ຊນາທີນິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເຍສໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ເອສ ມຄ຺ຄໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ, ຜລໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ, ປຫີນກິເລເສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ, ອວສິຏ຺ຐກິເລເສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ, ນິພ຺ພານໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ໂສ ຫິ ‘‘ອິມິນາ ວຕາຫໍ ມຄ຺ເຄນ ອາຄໂຕ’’ຕິ ມຄ຺ຄໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ, ຕໂຕ ‘‘ອຍໍ ເມ ອານິສໍໂສ ລທ຺ໂຘ’’ຕິ ຜລໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ, ຕໂຕ ‘‘ອິເມ ນາມ ເມ ກິເລສາ ປຫີນາ’’ຕິ ປຫີນກິເລເສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ, ຕໂຕ ‘‘ອິເມ ນາມ ເມ ກິເລສາ ອວສິຏ຺ຐາ’’ຕິ ອຸປຣິມຄ຺ຄວຊ຺ເຌ ກິເລເສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ, ອວສາເນ ‘‘ອຍໍ ເມ ຘມ຺ໂມ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ປຏິລທ຺ໂຘ’’ຕິ ອມຕໍ ນິພ຺ພານໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ອິຕິ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ປຎ຺ຈ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຍຖາ ຈ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ, ເອວໍ ສກທາຄາມິອນາຄາມີນມ຺ປິ. ອຣຫໂຕ ປນ ອວສິຏ຺ຐກິເລສປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ຈຕ຺ຕາຣິເຍວ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓານິ. ເອວໍ ສພ຺ພານິ ເອກູນວີສຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓານິ. ອຸກ຺ກຏ຺ຐປຣິຈ຺ເຉໂທເຍວ ເຈໂສ. ປຫີນາວສິຏ຺ຐກິເລສປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓໍ ເສກ຺ຂານໍ ໂຫຕິ ວາ ນ ວາ. ຕສ຺ສ ຫິ ອຠາວໂຕເຍວ ມຫານາໂມ ສກ຺ໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ໂກສຸ ນາມ ເມ ຘມ຺ໂມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫີໂນ, ເຍນ ເມ ເອກທາ ໂລຠຘມ຺ມາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີ’’ຕິອາທິ (ມ. ນິ. ໑.໑໗໕).

ເອຕ຺ຖ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຎາຓາທີນໍ ເອກາທສນ຺ນໍ ຎາຓານໍ ວິຠາວນຕ຺ຖາຍ ອຍໍ ອຸປມາ ເວທິຕພ຺ພາ – ຍຖາ ປຸຣິໂສ ‘‘ມຈ຺ເຉ ຄເຫສ຺ສາມີ’’ຕິ ມຈ຺ຉຂິປ຺ປໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕທນຸຣູເປ ອຸທເກ ໂອສາເຣຕ຺ວາ ຂິປ຺ປມຸເຂນ ຫຕ຺ຖໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕອຸທເກ ກຓ຺ຫສປ຺ປໍ ມຈ຺ຉສຎ຺ຎາຍ ຄີວາຍ ທຬ຺ຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ມຫາ ວຕ ມຍາ ມຈ຺ໂຉ ລທ຺ໂຘ’’ຕິ ຕຸຏ຺ໂຐ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ໂສວຕ຺ຖິກຕ຺ຕຍທສ຺ສເນນ ‘‘ສປ຺ໂປ’’ຕິ ສຎ຺ຊານິຕ຺ວາ ຠີໂຕ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ຄຫເຓ ນິພ຺ພິນ຺ໂນ ມຸຎ຺ຈິຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ມຸຎ຺ຈນສ຺ສ ອຸປາຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຄ຺ຄນງ຺ຄຸຏ຺ຐໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຫຕ຺ຖໍ ນິພ຺ເພເຐຕ຺ວາ ພາຫໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸປຣິສີເສ ທ຺ເວ ຕໂຍ ວາເຣ ປຣິພ຺ຠເມຕ຺ວາ ສປ຺ປໍ ທຸພ຺ພລໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ ເຣ ທຸຏ຺ຐສປ຺ປາ’’ຕິ ນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເວເຄນ ຖລໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ຐິໂຕວ ‘‘ມຫນ຺ຕສ຺ສ ວຕ ໂຠ ສປ຺ປສ຺ສ ມຸຂໂຕ ມຸຕ຺ໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ຫຏ຺ໂຐ ອາຄຕມຄ຺ຄໍ ໂອໂລເກຍ຺ຍ.

ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ມຈ຺ຉສຎ຺ຎາຍ ກຓ຺ຫສປ຺ປໍ ທຬ຺ຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຸສ຺ສນໍ ວິຍ ອິມສ຺ສ ໂຍຄິໂນ ອາທິໂຕ ພາລປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ອນິຈ຺ຈຕາທິວເສນ ຠຍານກໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ນິຈ຺ຈາທິສຎ຺ຎາຍ ‘‘ອຫໍ ມມາ’’ຕິ ທິຏ຺ຐິຕຓ຺ຫາຫິ ທຬ຺ຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຸສ຺ສນໍ, ຕສ຺ສ ຂິປ຺ປມຸຂໂຕ ສປ຺ປໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ໂສວຕ຺ຖິກຕ຺ຕຍໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສປ຺ໂປ’’ຕິ ສຎ຺ຊານນໍ ວິຍ ສປ຺ປຈ຺ຈຍນາມຣູປປຣິຄ຺ຄເຫນ ຆນວິນິພ຺ໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ ກລາປສມ຺ມສນາທີຫິ ຎາເຓຫິ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກສ຺ສ ອນິຈ຺ຈຕາທິລກ຺ຂຓຕ຺ຕຍໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ’’ຕິ ຕສ຺ສ ວວຕ຺ຖາປນໍ, ຕສ຺ສ ຠາຍນໍ ວິຍ ອິມສ຺ສ ຠຍຕຸປຏ຺ຐານຎາຓໍ, ສປ຺ເປ ອາທີນວທສ຺ສນໍ ວິຍ ອາທີນວານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ, ສປ຺ປຄຫເຓ ນິພ຺ພິນ຺ທນໍ ວິຍ ນິພ຺ພິທານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ, ສປ຺ປໍ ມຸຎ຺ຈິຕຸກາມຕາ ວິຍ ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາຎາຓໍ, ມຸຎ຺ຈນສ຺ສ ອຸປາຍກຣຓໍ ວິຍ ປຏິສງ຺ຂານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ, ສປ຺ປໍ ປຣິພ຺ຠເມຕ຺ວາ ທຸພ຺ພລໍ ກຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຑໍສິຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຠາວປາປນໍ ວິຍ ຕິລກ຺ຂຓາໂຣປເນນ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂານຸໂລມຎາເຓຫິ ສງ຺ຂາເຣ ປຣິພ຺ຠເມຕ຺ວາ ທຸພ຺ພລໍ ກຕ຺ວາ ປຸນ ນິຈ຺ຈສຸຂຕ຺ຕາກາເຣນ ອຸປຏ຺ຐາຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຕາປາປນໍ, ສປ຺ປວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ວິຍ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓໍ, ສປ຺ປໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຖລໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ຐານໍ ວິຍ ນິພ຺ພານຖລໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ຐິຕໍ ມຄ຺ຄຜລຎາຓໍ, ຫຏ຺ຐສ຺ສ ອາຄຕມຄ຺ໂຄໂລກນໍ ວິຍ ມຄ຺ຄາທິປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓນ຺ຕິ.

ອິເມສຎ຺ຈ ສຸຕມຍຎາຓາທີນໍ ຈຸທ຺ທສນ຺ນໍ ຎາຓານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ກເມນ ປຏິປຕ຺ຕິກ຺ກເມນ ຈ ເທສນກ຺ກມສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓສຸ ປຐມໍ ກິເລສປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓໍ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ມຄ຺ຄຜລນິພ຺ພານປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓານີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

‘‘ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ຌານໍ ຠາເວຕິ ນິຍ຺ຍານິກໍ ອປຈຍຄາມິໍ ທິຏ຺ຐິຄຕານໍ ປຫານາຍ, ກາມຣາຄພ຺ຍາປາທານໍ ຕນຸຠາວາຍ, ກາມຣາຄພ຺ຍາປາທານໍ ອນວເສສປ຺ປຫານາຍ, ຣູປຣາຄອຣູປຣາຄມານອຸທ຺ຘຈ຺ຈອວິຊ຺ຊານໍ ອນວເສສປ຺ປຫານາຍາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໒໗໗, ໓໖໑-໓໖໓) ຈ ກິເລສປ຺ປຫານໍເຍວ ອຘິກໍ ກຕ຺ວາ ມຄ຺ຄປຏິປຕ຺ຕິຍາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຏິປຕ຺ຕານຸຣູເປເນວ ກິເລສປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓສ຺ສ ອາທິຠາໂວ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕກ຺ກໂມ ປນ ທສ຺ສິໂຕເຍວ. ໂສ ປນ ກໂມ ປຎ຺ຈວິໂຘ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ກໂມ ປຫານກ຺ກໂມ ປຏິປຕ຺ຕິກ຺ກໂມ ຠູມິກ຺ກໂມ ເທສນກ຺ກໂມຕິ.

‘‘ປຐມໍ ກລລໍ ໂຫຕິ, ກລລາ ໂຫຕິ ອພ຺ພຸທໍ;

ອພ຺ພຸທາ ຊາຍເຕ ເປສິ, ເປສິ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕີ ຆໂນ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໒໓໕) –

ເອວມາທິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ກໂມ. ‘‘ທສ຺ສເນນ ປຫາຕພ຺ພາ ຘມ຺ມາ, ຠາວນາຍ ປຫາຕພ຺ພາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ຕິກມາຕິກາ ໘) ເອວມາທິ ປຫານກ຺ກໂມ. ‘‘ສີລວິສຸທ຺ຘິ ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘິ ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິ ກງ຺ຂາວິຕຣຓວິສຸທ຺ຘິ ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘີ’’ຕິ ເອວມາທິ ປຏິປຕ຺ຕິກ຺ກໂມ. ‘‘ກາມາວຈຣາ ຘມ຺ມາ, ຣູປາວຈຣາ ຘມ຺ມາ, ອຣູປາວຈຣາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ທຸກມາຕິກາ ໙໓-໙໕) ເອວມາທິ ຠູມິກ຺ກໂມ. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຎ຺ຈ ພລານິ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໔໓; ມຫານິ. ໑໙໑; ຈູຬນິ. ເມຕ຺ຕຄູມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໒໒) ວາ, ‘‘ອນຸປຸພ຺ພິກຖໍ ກເຖສິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ທານກຖໍ ສີລກຖໍ ສຄ຺ຄກຖໍ ກາມານໍ ອາທີນວໍ ໂອກາຣໍ ສໍກິເລສໍ ເນກ຺ຂມ຺ເມ ອານິສໍສໍ ປກາເສສີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໓໑; ທີ. ນິ. ໑.໒໙໘; ໒.໘໓) ວາ ເອວມາທິ ເທສນກ຺ກໂມ. ອິຘ ປນ ຈຸທ຺ທສນ຺ນໍ ຎາຓານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ກໂມ ປຏິປຕ຺ຕິກ຺ກໂມ ຈ ຕທຸຠຍວເສນ ປຏິປາຏິຍາ ເທສິຕຕ຺ຕາ ເທສນກ຺ກໂມ ຈາຕິ ຕໂຍ ກມາ ເວທິຕພ຺ພາ.

໑໕. ອິທານິ ຍສ຺ມາ ເຫຏ຺ຐາ ສຣູເປນ ນາມຣູປວວຕ຺ຖານຎາຓໍ ນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ປຎ຺ຈຘາ ນາມຣູປປ຺ປເຠທໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕວວຕ຺ຖາເນ ປຎ຺ຎາ ວຕ຺ຖຸນານຕ຺ເຕ ຎາຓນ຺ຕິອາທີນິ ປຎ຺ຈ ຎາຓານິ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ສກເລ ຫິ ນາມຣູເປ ວຸຕ຺ເຕ ຍໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ສກ຺ກາ, ຍຎ຺ຈ ປຣິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ, ຕໍ ປຣິຄ຺ຄເຫສ຺ສຕິ. ໂລກຸຕ຺ຕຣນາມຎ຺ຫິ ປຣິຄ຺ຄເຫຕຸຎ຺ຈ ນ ສກ຺ກາ ອນຘິຄຕຕ຺ຕາ, ນ ຈ ປຣິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ ອວິປສ຺ສນູປຄຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ອຊ຺ຌຕ຺ຕວວຕ຺ຖາເນຕິ ‘‘ເອວໍ ປວຕ຺ຕມານາ ມຍໍ ອຕ຺ຕາຕິ ຄຫຓໍ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອິມິນາ ວິຍ ອຘິປ຺ປາເຍນ ອຕ຺ຕານໍ ອຘິກາຣໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕາຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕສທ຺ໂທ ປນາຍໍ ໂຄຈຣຊ຺ຌຕ຺ເຕ ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ເຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຊ຺ຌຕ຺ເຕ ວິສຍຊ຺ຌຕ຺ເຕຕິ ຈຕູສຸ ອຕ຺ເຖສຸ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ເຕນ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸນາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ປຸຣິມສ຺ມິໍ ສມາຘິນິມິຕ຺ເຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ສຓ຺ຐເປຕພ຺ພໍ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕຣໂຕ ສມາຫິໂຕ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ປ. ໓໖໒) ຫິ ອຍໍ ໂຄຈຣຊ຺ຌຕ຺ເຕ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ປສາທນໍ (ທີ. ນິ. ໑.໒໒໘; ຘ. ສ. ໑໖໑), ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໒.໓໗໓) ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ເຕ. ‘‘ຉ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການິ ອາຍຕນານິ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ຕິກມາຕິກາ ໒໐) ອຊ຺ຌຕ຺ຕຊ຺ຌຕ຺ເຕ. ‘‘ອຍໍ ໂຂ, ປນານນ຺ທ, ວິຫາໂຣ ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຍທິທໍ ສພ຺ພນິມິຕ຺ຕານໍ ອມນສິກາຣາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຎ຺ຎຕໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໑໘໗) ວິສຍຊ຺ຌຕ຺ເຕ, ອິສ຺ສຣິຍຏ຺ຐາເນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຜລສມາປຕ຺ຕິ ຫິ ພຸທ຺ຘານໍ ອິສ຺ສຣິຍຏ຺ຐານໍ ນາມ. ອິຘ ປນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຊ຺ຌຕ຺ເຕ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເຕສໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕານໍ ວວຕ຺ຖາເນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕວວຕ຺ຖາເນ. ວຕ຺ຖຸນານຕ຺ເຕຕິ ວຕ຺ຖູນໍ ນານາຠາເວ, ນານາວຕ຺ຖູສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖ ຊວນມໂນວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠູໂຕ ຠວງ຺ຄມໂນປິ ຈກ຺ຂາທິປຎ຺ຈກໍ ວິຍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ວຕ຺ຖູຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອາວຊ຺ຊນມ຺ປິ ຕນ຺ນິສ຺ສິຕເມວ ກາຕພ຺ພໍ.

໑໖.

ພຫິທ຺ຘາຕິ ຉຫິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຊ຺ຌຕ຺ເຕຫິ ພຫິຠູເຕສຸ ເຕສໍ ວິສເຍສຸ. ໂຄຈຣນານຕ຺ເຕຕິ ວິສຍນານຕ຺ເຕ.

໑໗. ຈຣິຍາວວຕ຺ຖາເນຕິ ວິຎ຺ຎາຓຈຣິຍາອຎ຺ຎາຓຈຣິຍາຎາຓຈຣິຍາວເສນ ຈຣິຍານໍ ວວຕ຺ຖາເນ. ‘‘ຈຣິຍວວຕ຺ຖາເນ’’ຕິ ຣສ຺ສໍ ກຕ຺ວາປິ ປຐນ຺ຕິ.

໑໘. ຈຕຸຘມ຺ມວວຕ຺ຖາເນຕິ ກາມາວຈຣຠູມິອາທີນໍ ຈຸທ຺ທສນ຺ນໍ ຈຕຸກ຺ການໍ ວເສນ ຈຕຸນ຺ນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຘມ຺ມານໍ ວວຕ຺ຖາເນ. ຠູມີຕິ ຈ ‘‘ຠູມິຄຕຎ຺ຈ ເວຫາສຏ຺ຐຎ຺ຈາ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໓໖) ປຖວິຍໍ ວຕ຺ຕຕິ. ‘‘ອຠູມິໍ ຕາຕ, ມາ ເສວາ’’ຕິອາທີສຸ (ຊາ. ໑.໖.໓໔) ວິສເຍ. ‘‘ສຸຂຠູມິຍໍ ກາມາວຈເຣ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ໙໘໘) ອຸປ຺ປຊ຺ຊນຏ຺ຐາເນ. ອິຘ ປນ ໂກຏ຺ຐາເສ ວຕ຺ຕຕິ. ປຣິຈ຺ເຉເທຕິປິ ວທນ຺ຕິ.

໑໙. ນວຘມ຺ມວວຕ຺ຖາເນຕິ ກາມາວຈຣກຸສລາທິວເສນ ປາໂມຊ຺ຊມູລກວເສນ ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣມູລກວເສນ ຈ ນວນ຺ນໍ ນວນ຺ນໍ ຘມ຺ມານໍ ວວຕ຺ຖາເນ. ອິເມສຸ ຈ ປຎ຺ຈສຸ ຎາເຓສຸ ປຐມໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຘມ຺ມາ ວວຕ຺ຖາເປຕພ຺ພາຕິ ວຕ຺ຖຸນານຕ຺ເຕ ຎາຓໍ ປຐມໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໂຕ ເຕສໍ ວິສຍາ ວວຕ຺ຖາເປຕພ຺ພາຕິ ຕທນນ຺ຕຣໍ ໂຄຈຣນານຕ຺ເຕ ຎາຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໂຕ ປຣານິ ຕີຓິ ຎາຓານິ ຕິຓ຺ຓໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ນວນ຺ນໍ ວເສນ ຄຓນານຸໂລເມນ ວຸຕ຺ຕານິ.

໒໐. ອິທານິ ຍສ຺ມາ ນາມຣູປສ຺ເສວ ປເຠທໂຕ ວວຕ຺ຖາປນຎາຓໍ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ປຫານປຣິຎ຺ຎາຕິ ຕິສ຺ໂສ ປຣິຎ຺ຎາ. ຕໍສມ຺ພນ຺ຘາ ຈ ຠາວນາສຈ຺ຉິກິຣິຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຘມ຺ມນານຕ຺ຕຎາຓານນ຺ຕຣໍ ຎາຕຏ຺ເຐ ຎາຓາທີນິ ປຎ຺ຈ ຎາຓານິ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ຕິສ຺ໂສ ຫິ ປຣິຎ຺ຎາ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາ ປຫານປຣິຎ຺ຎາ ຈ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຣຸປ຺ປນລກ຺ຂຓໍ ຣູປໍ, ເວທຍິຕລກ຺ຂຓາ ເວທນາ’’ຕິ ເອວໍ ເຕສໍ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕລກ຺ຂຓສລ຺ລກ຺ຂຓວເສນ ປວຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາ ນາມ. ‘‘ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາ, ເວທນາ ອນິຈ຺ຈາ ທຸກ຺ຂາ ອນຕ຺ຕາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ເຕສໍ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕາ ລກ຺ຂຓາຣມ຺ມຓິກວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາ ນາມ. ເຕສຸເຍວ ປນ ຘມ຺ເມສຸ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາທິປຊຫນວເສນ ປວຕ຺ຕາ ລກ຺ຂຓາຣມ຺ມຓິກວິປສ຺ສນາວ ປຫານປຣິຎ຺ຎາ ນາມ.

ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຂາຣປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄຫາ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາຍ ຠູມິ. ເອຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ອນ຺ຕເຣ ຘມ຺ມານໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕລກ຺ຂຓປຏິເວຘສ຺ເສວ ອາຘິປຈ຺ຈໍ ໂຫຕິ. ກລາປສມ຺ມສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສນາ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາຍ ຠູມິ. ເອຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ອນ຺ຕເຣ ສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓປຏິເວຘສ຺ເສວ ອາຘິປຈ຺ຈໍ ໂຫຕິ. ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ອຸປຣິ ປຫານປຣິຎ຺ຎາຍ ຠູມິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຫິ ‘‘ອນິຈ຺ຈໂຕ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎໍ ປຊຫຕິ, ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ສຸຂສຎ຺ຎໍ ປຊຫຕິ, ອນຕ຺ຕໂຕ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕສຎ຺ຎໍ ປຊຫຕິ, ນິພ຺ພິນ຺ທນ຺ໂຕ ນນ຺ທິໍ ປຊຫຕິ, ວິຣຊ຺ຊນ຺ໂຕ ຣາຄໍ ປຊຫຕິ, ນິໂຣເຘນ຺ໂຕ ສມຸທຍໍ ປຊຫຕິ, ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອາທານໍ ປຊຫຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໕໒) ເອວໍ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາທິປຫານສາຘິການໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ອນຸປສ຺ສນານໍ ອາຘິປຈ຺ຈໍ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຠິຎ຺ຎາປຎ຺ຎາຕິ ຘມ຺ມານໍ ຣຸປ຺ປນາທິສຠາເວນ ຊານນປຎ຺ຎາ. ສາ ຫິ ໂສຠນຏ຺ເຐນ ອຠິສທ຺ເທນ ‘‘ເຕສໍ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ສຠາວຊານນວເສນ ໂສຠນໍ ຊານນ’’ນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຎາຕຏ຺ເຐ ຎາຓນ຺ຕິ ຊານນສຠາວໍ ຎາຓໍ.

໒໑. ປຣິຎ຺ຎາປຎ຺ຎາຕິ ຊານນປຎ຺ຎາ. ສາ ຫິ ພ຺ຍາປນຏ຺ເຐນ ປຣິສທ຺ເທນ ‘‘ອນິຈ຺ຈາທິສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓວເສນ ສກິຈ຺ຈສມາປນວເສນ ວາ ພ຺ຍາປິຕໍ ຊານນ’’ນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ປຣິຎ຺ຎາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕີຣຓຏ຺ເຐ ຎາຓນ຺ຕິ ອຸປປຣິກ຺ຂຓສຠາວໍ, ສມ຺ມສນສຠາວໍ ວາ ຎາຓໍ.

໒໒. ປຫາເນ ປຎ຺ຎາຕິ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາທີນໍ ປຊຫນາ ປຎ຺ຎາ, ປຊຫຕີຕິ ວາ, ປຊຫນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ວາ ປຫານໍ. ປຣິຈ຺ຈາຄຏ຺ເຐ ຎາຓນ຺ຕິ ປຣິຈ຺ຈຊນສຠາວໍ ຎາຓໍ.

໒໓. ຠາວນາປຎ຺ຎາຕິ ວຑ຺ຒນປຎ຺ຎາ. ເອກຣສຏ຺ເຐ ຎາຓນ຺ຕິ ເອກກິຈ຺ຈສຠາວໍ ຎາຓໍ, ວິມຸຕ຺ຕິຣເສນ ວາ ເອກຣສສຠາວໍ ຎາຓໍ.

໒໔. ສຈ຺ຉິກິຣິຍາປຎ຺ຎາຕິ ປຏິເວຘວເສນ ປຏິລາຠວເສນ ວາ ປຈ຺ຈກ຺ຂກຣຓປຎ຺ຎາ. ຜສ຺ສນຏ຺ເຐ ຎາຓນ຺ຕິ ຕທຸຠຍວເສເນວ ວິນ຺ທນສຠາວໍ ຎາຓໍ.

໒໕-໒໘. ອິທານິ ຍສ຺ມາ ປຫານຠາວນາສຈ຺ຉິກິຣິຍຎາຓານິ ອຣິຍມຄ຺ຄຜລສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານິປິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕທນນ຺ຕຣໍ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລານໍເຍວ ລພ຺ຠມານານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຏິສມ຺ຠິທາຎາຓານິ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ຕຕ຺ຖາປິ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ໂນ ອຕ຺ໂຖ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ວິຍ ປາກໂຏ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ຈາຕິ ປຐມໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາຎາຓໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ, ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ເຫຕຸຘມ຺ມວິສຍຕ຺ຕາ ຕທນນ຺ຕຣໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາຎາຓໍ, ຕທຸຠຍສ຺ສ ນິຣຸຕ຺ຕິວິສຍຕ຺ຕາ ຕທນນ຺ຕຣໍ ນິຣຸຕ຺ຕິປຏິສມ຺ຠິທາຎາຓໍ, ເຕສຸ ຕີສຸປິ ຎາເຓສຸ ປວຕ຺ຕນໂຕ ຕທນນ຺ຕຣໍ ປຏິຠານປຏິສມ຺ຠິທາຎາຓໍ. ປ-ກາຣໍ ທີຆໍ ກຕ຺ວາ ຈ ປຐນ຺ຕິ.

໒໙-໓໑. ອິໂຕ ປຣານິ ວິຫາຣຏ຺ເຐ ຎາຓາທີນິ ຕີຓິ ຎາຓານິ ອຣິຍານໍເຍວ ສມ຺ຠວໂຕ ປຏິສມ຺ຠິທາປເຠທໂຕ ຈ ປຏິສມ຺ຠິທາຎາຓານນ຺ຕຣໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ວິຫາຣຏ຺ເຐ ຎາຓຎ຺ຫິ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ ໂຫຕິ, ສມາປຕ຺ຕຏ຺ເຐ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ. ຘມ຺ມສຠາເວ ຎາຓຎ຺ຫິ ປຏິສມ຺ຠິທາກຖາຍໍ (ປຏິ. ມ. ໒.໓໐) ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນິພ຺ພາເນ ຎາຓໍ ປນ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ ເອວ. ຕຕ຺ຖ ວິຫາຣນານຕ຺ເຕຕິ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາທິວເສນ ນານາວິປສ຺ສນາວິຫາເຣ. ວິຫາຣຏ຺ເຐຕິ ວິປສ຺ສນາວິຫາຣສຠາເວ. ວິຫາໂຣຕິ ຈ ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ວິປສ຺ສນາ ເອວ. ສມາປຕ຺ຕິນານຕ຺ເຕຕິ ອນິມິຕ຺ຕາທິວເສນ ນານາຜລສມາປຕ຺ຕິຍໍ. ສມາປຕ຺ຕີຕິ ຈ ໂລກຸຕ຺ຕຣຜລຠູຕາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກຘມ຺ມາ. ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິນານຕ຺ເຕຕິ ອຸຠຍວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ.

໓໒. ຕໂຕ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິຎາຓສາຘກສ຺ສ ‘‘ທຸຠໂຕ ວຸຏ຺ຐານວິວຏ຺ຏເນ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕສ຺ສາປິ ມຄ຺ຄຎາຓສ຺ສ ອາສວສມຸຈ຺ເຉທສມຕ຺ຖຕໍ ອນນ຺ຕຣຜລທາຍກຕ຺ຕຎ຺ຈ ກາຣເຓນ ວິເສເສຕ຺ວາ ອປເຣນາກາເຣນ ວຕ຺ຕຸກາເມນ ຕເທວ ‘‘ອານນ຺ຕຣິກສມາຘິມ຺ຫິ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ຕຕ຺ຖ ອວິກ຺ເຂປປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາຕິ ວິກ຺ຂິປຕິ ເຕນ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວິກ຺ເຂໂປ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ນ ວິກ຺ເຂໂປ ອວິກ຺ເຂໂປ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈປຏິປກ຺ຂສ຺ສ ສມາຘິສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ປຣິສຸທ຺ຘສ຺ສ ຠາໂວ ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕໍ, ອວິກ຺ເຂປສ຺ສ ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕໍ ອວິກ຺ເຂປປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ອວິກ຺ເຂປປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ສມາຘິສ຺ສ ປຣິສຸທ຺ຘຠາເວນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທຎ຺ຫິ ອາສວສມຸຈ຺ເຉທສ຺ສ ອນນ຺ຕຣຜລທາຍກຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ກາຣຓວຈນໍ. ອາສວສມຸຈ຺ເຉເທຕິ ເອຕ຺ຖ ອາສວນ຺ຕີຕິ ອາສວາ, ຈກ຺ຂຸໂຕປິ…ເປ… ມນໂຕປິ ສນ຺ທນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຘມ຺ມໂຕ ຍາວ ໂຄຕ຺ຣຠຸໍ, ໂອກາສໂຕ ຍາວ ຠວຄ຺ຄໍ ສວນ຺ຕີຕິ ວາ ອາສວາ, ເອຕໍ ຘມ຺ມໍ ເອຕຎ຺ຈ ໂອກາສໍ ອນ຺ໂຕກຣິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນ຺ໂຕກຣຓຕ຺ໂຖ ຫິ ອຍໍ ອາ-ກາໂຣ. ຈິຣປາຣິວາສິກຏ຺ເຐນ ມທິຣາທໂຍ ອາສວາ ວິຍາຕິປິ ອາສວາ. ໂລກສ຺ມິຎ຺ຫິ ຈິຣປາຣິວາສິກາ ມທິຣາທໂຍ ອາສວາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຍທິ ຈ ຈິຣປາຣິວາສິກຏ຺ເຐນ ອາສວາ, ເອເຕເຍວ ຠວິຕຸມຣຫນ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ປຸຣິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂກຏິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ ອວິຊ຺ຊາຍ, ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ອວິຊ຺ຊາ ນາໂຫສິ, ອຖ ປຈ຺ຉາ ສມຠວີ’’ຕິອາທິ.

ອາຍຕໍ ວາ ສໍສາຣທຸກ຺ຂໍ ສວນ຺ຕິ ປສວນ຺ຕີຕິປິ ອາສວາ, ສມຸຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ ເອເຕນາຕິ ສມຸຈ຺ເຉໂທ. ປຎ຺ຎາຕິ ກາມາສວາທີນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອາສວານໍ ສມຸຈ຺ເຉເທ ປຎ຺ຎາ.

ອານນ຺ຕຣິກສມາຘິມ຺ຫິ ຎາຓນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປວຕ຺ຕິສມນນ຺ຕຣໍ ນິຍເມເນວ ຜລປ຺ປທານໂຕ ອານນ຺ຕຣິໂກຕິ ລທ຺ຘນາໂມ ມຄ຺ຄສມາຘິ. ນ ຫິ ມຄ຺ຄສມາຘິມ຺ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຕສ຺ສ ຜລຸປ຺ປຕ຺ຕິນິເສຘໂກ ໂກຈິ ອນ຺ຕຣາໂຍ ອຕ຺ຖິ. ຍຖາຫ –

‘‘ອຍຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ອສ຺ສ, ກປ຺ປສ຺ສ ຈ ອຸຑ຺ຑຍ຺ຫນເວລາ ອສ຺ສ, ເນວ ຕາວ ກປ຺ໂປ ອຸຑ຺ຑຍ຺ເຫຍ຺ຍ, ຍາວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ຐິຕກປ຺ປີ. ສພ຺ເພປິ ມຄ຺ຄສມງ຺ຄິໂນ ປຸຄ຺ຄລາ ຐິຕກປ຺ປິໂນ’’ຕິ (ປຸ. ປ. ໑໗).

ອິທໍ ເຕນ ອານນ຺ຕຣິກສມາຘິນາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ.

໓໓. ອິມິນາ ມຄ຺ຄຎາເຓນ ຜລປ຺ປຕ຺ຕານໍ ອຣິຍານໍເຍວ ສມ຺ຠວໂຕ ອິມສ຺ສ ຎາຓສ຺ສ ອນນ຺ຕຣໍ ອຣຓວິຫາຣຎາຓາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຎາຓານິ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ຕຕ຺ຣາປິ ຈ ອຣຫໂຕເຍວ ສຕຕເມວ ຈ ສມ຺ຠວໂຕ ອຣຓວິຫາເຣ ຎາຓໍ ປຐມໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ນິໂຣຘສ຺ສ ອນາຄາມິອຣຫນ຺ຕານໍ ສມ຺ຠເວປິ ພຫຸສມ຺ຠາຣຕ຺ຕາ ວິເສເສນ ຈ ນິໂຣຘສ຺ສ ນິພ຺ພານສມ຺ມຕຕ຺ຕາ ຈ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິຍາ ຎາຓໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ປຣິນິພ຺ພານສ຺ສ ກາລນ຺ຕເຣ ປຣິນິພ຺ພານກາລໍ ອາຫຈ຺ຈ ຐິຕຕ຺ຕາ ທີຆກາລິກນ຺ຕິ ປຣິນິພ຺ພາເນ ຎາຓໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ສມສີສຏ຺ຐສ຺ສ ສພ຺ພກິເລສຂຍານນ຺ຕຣໍ ປຣິນິພ຺ພານກາລໍ ອາຫຈ຺ຈ ຐິຕຕ຺ຕາ ຣສ຺ສກາລິກນ຺ຕິ ສມສີສຏ຺ເຐ ຎາຓໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ຕຕ຺ຖ ສນ຺ໂຕ ຈາຕິ ຈ-ກາໂຣ ທສ຺ສນາຘິປເຕຍ຺ຍຎ຺ຈ ສນ຺ໂຕ ວິຫາຣາຘິຄໂມ ຈ ປຓີຕາຘິມຸຕ຺ຕຕາ ຈາຕິ ຕີຫິປິ ປເທຫິ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ໂພ. ທສ຺ສນນ຺ຕິ ວິປສ຺ສນາຎາຓໍ, ອຘິປຕິເຍວ ອາຘິປເຕຍ຺ຍໍ, ອຘິປຕິໂຕ ວາ ອາຄຕຕ຺ຕາ ອາຘິປເຕຍ຺ຍໍ, ທສ຺ສນຎ຺ຈ ຕໍ ອາຘິປເຕຍ຺ຍຎ຺ຈາຕິ ທສ຺ສນາຘິປເຕຍ຺ຍໍ. ວິຫຣຕີຕິ ວິຫາໂຣ, ວິຫຣນ຺ຕິ ເຕນ ວາຕິ ວິຫາໂຣ, ອຘິຄມ຺ມຕິ ປາປຸຓີຍຕີຕິ ອຘິຄໂມ, ວິຫາໂຣ ເອວ ອຘິຄໂມ ວິຫາຣາຘິຄໂມ. ໂສ ຈ ກິເລສປຣິຬາຫວິຣຫິຕຕ຺ຕາ ນິພ຺ພຸໂຕຕິ ສນ຺ໂຕ. ໂສ ຈ ອຣຫຕ຺ຕຜລສມາປຕ຺ຕິປຎ຺ຎາ. ອຸຕ຺ຕມຏ຺ເຐນ ອຕປ຺ປກຏ຺ເຐນ ຈ ປຓີໂຕ, ປຘານຠາວໍ ນີໂຕຕິ ວາ ປຓີໂຕ, ປຓີເຕ ອຘິມຸຕ຺ໂຕ ວິສຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ຕປ຺ປຣໂມ ປຓີຕາຘິມຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ປຓີຕາຘິມຸຕ຺ຕຕາ. ສາ ຈ ຜລສມາປຕ຺ຕາຘິມຸຕ຺ຕາ ປຸພ຺ພຠາຄປຎ຺ຎາ ເອວ.

ອຣຓວິຫາເຣຕິ ນິກ຺ກິເລສວິຫາເຣ. ຣາຄາທໂຍ ຫິ ຣຓນ຺ຕິ ສຕ຺ເຕ ຈຸຓ຺ເຓນ຺ຕິ ປີເຬນ຺ຕີຕິ ຣຓາ, ຣຓນ຺ຕິ ເອເຕຫິ ສຕ຺ຕາ ກນ຺ທນ຺ຕິ ປຣິເທວນ຺ຕີຕິ ວາ ຣຓາ. ວຸຕ຺ໂຕ ຕິວິໂຘປິ ວິຫາໂຣ. ນຕ຺ຖິ ເອຕສ຺ສ ຣຓາຕິ ອຣໂຓ. ວິວິເຘ ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ເມ ຫຣນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ວິຫາໂຣ. ຕສ຺ມິໍ ອຣເຓ ວິຫາເຣ. ນິທ຺ເທສວາເຣ (ປຏິ. ມ. ໑.໘໒) ວຸຕ຺ຕປຐມຊ຺ຌານາທີນິ ຈ ປຓີຕາຘິມຸຕ຺ຕຕາຍ ເອວ ສງ຺ຄຫິຕານິ. ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕຸກາມຕາຍ ຫິ ປຐມຊ຺ຌານາທິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ຌານສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ວິປສ຺ສຕິ, ຍາ ຈ ອຣຓວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ (ມ. ນິ. ໓.໓໒໓ ອາທໂຍ) ຠຄວຕາ ເທສິຕາ ອຣຓປຏິປທາ, ສາປິ ອິມິນາວ ສງ຺ຄຫິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ຠຄວຕາ –

‘‘ອຣຓວິຠງ຺ຄໍ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທເສສ຺ສາມິ…ເປ… ນ ກາມສຸຂໍ ອນຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ ຫີນໍ ຄມ຺ມໍ ໂປຖຸຊ຺ຊນິກໍ ອນຣິຍໍ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕໍ, ນ ຈ ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍຄໍ ອນຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຣິຍໍ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕໍ. ເອເຕ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸໂຠ ອນ຺ເຕ ອນຸປຄມ຺ມ ມຊ຺ຌິມາ ປຏິປທາ ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘາ ຈກ຺ຂຸກຣຓີ ຎາຓກຣຓີ ອຸປສມາຍ ອຠິຎ຺ຎາຍ ສມ຺ໂພຘາຍ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ອຸສ຺ສາທນຎ຺ຈ ຊຎ຺ຎາ, ອປສາທນຎ຺ຈ ຊຎ຺ຎາ, ອຸສ຺ສາທນຎ຺ຈ ຎຕ຺ວາ ອປສາທນຎ຺ຈ ຎຕ຺ວາ ເນວຸສ຺ສາເທຍ຺ຍ ນ ອປສາເທຍ຺ຍ, ຘມ຺ມເມວ ເທເສຍ຺ຍ. ສຸຂວິນິຈ຺ຉຍໍ ຊຎ຺ຎາ, ສຸຂວິນິຈ຺ຉຍໍ ຎຕ຺ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຂມນຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ຣໂຫວາທໍ ນ ຠາເສຍ຺ຍ, ສມ຺ມຸຂາ ນ ຂີຓໍ ຠເຓ, ອຕຣມາໂນວ ຠາເສຍ຺ຍ ໂນ ຕຣມາໂນ, ຊນປທນິຣຸຕ຺ຕິໍ ນາຠິນິເວເສຍ຺ຍ, ສມຎ຺ຎໍ ນາຕິຘາເວຍ຺ຍາຕິ. ອຍມຸທ຺ເທໂສ ອຣຓວິຠງ຺ຄສ຺ສ …ເປ… ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຍ ກາມປຏິສນ຺ຘິສຸຂິໂນ ໂສມນສ຺ສານຸໂຍຄໍ ອນນຸໂຍໂຄ ຫີນໍ…ເປ… ອນຕ຺ຖສໍຫິຕໍ, ອທຸກ຺ໂຂ ເອໂສ ຘມ຺ໂມ ອວິຆາໂຕ ອນຸປາຍາໂສ ອປຣິຬາໂຫ ສມ຺ມາປຏິປທາ. ຕສ຺ມາ ເອໂສ ຘມ຺ໂມ ອຣໂຓ…ເປ… ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຍ ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍຄໍ ອນນຸໂຍໂຄ ທຸກ຺ຂໍ ອນຣິຍໍ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕໍ. ອທຸກ຺ໂຂ ເອໂສ ຘມ຺ໂມ …ເປ… ຕສ຺ມາ ເອໂສ ຘມ຺ໂມ ອຣໂຓ. ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍາຍໍ ມຊ຺ຌິມາ ປຏິປທາ ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘາ…ເປ… ອທຸກ຺ໂຂ ເອໂສ ຘມ຺ໂມ…ເປ… ຕສ຺ມາ ເອໂສ ຘມ຺ໂມ ອຣໂຓ…ເປ… ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍາຍໍ ເນວຸສ຺ສາທນາ ນ ອປສາທນາ ຘມ຺ມເທສນາ ຈ, ອທຸກ຺ໂຂ ເອໂສ ຘມ຺ໂມ…ເປ… ຕສ຺ມາ ເອໂສ ຘມ຺ໂມ ອຣໂຓ…ເປ… ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍທິທໍ ເນກ຺ຂມ຺ມສຸຂໍ ປວິເວກສຸຂໍ ອຸປສມສຸຂໍ ສມ຺ໂພຘິສຸຂໍ, ອທຸກ຺ໂຂ ເອໂສ ຘມ຺ໂມ…ເປ… ຕສ຺ມາ ເອໂສ ຘມ຺ໂມ ອຣໂຓ…ເປ… ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍ຺ວາຍໍ ຣໂຫວາໂທ ຠູໂຕ ຕຈ຺ໂຉ ອຕ຺ຖສໍຫິໂຕ, ອທຸກ຺ໂຂ ເອໂສ ຘມ຺ໂມ…ເປ… ຕສ຺ມາ ເອໂສ ຘມ຺ໂມ ອຣໂຓ …ເປ… ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍ຺ວາຍໍ ສມ຺ມຸຂາ ຂີຓວາໂທ ຠູໂຕ ຕຈ຺ໂຉ ອຕ຺ຖສໍຫິໂຕ, ອທຸກ຺ໂຂ ເອໂສ ຘມ຺ໂມ…ເປ… ຕສ຺ມາ ເອໂສ ຘມ຺ໂມ ອຣໂຓ…ເປ… ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍທິທໍ ອຕຣມານສ຺ສ ຠາສິຕໍ, ອທຸກ຺ໂຂ ເອໂສ ຘມ຺ໂມ…ເປ… ຕສ຺ມາ ເອໂສ ຘມ຺ໂມ ອຣໂຓ…ເປ… ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍ຺ວາຍໍ ຊນປທນິຣຸຕ຺ຕິຍາ ຈ ອນຠິນິເວໂສ ສມຎ຺ຎາຍ ຈ ອນຕິສາໂຣ, ອທຸກ຺ໂຂ ເອໂສ ຘມ຺ໂມ…ເປ… ຕສ຺ມາ ເອໂສ ຘມ຺ໂມ ອຣໂຓຕິ. ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຣຓຎ຺ຈ ຘມ຺ມໍ ຊານິສ຺ສາມ, ອຣຓຎ຺ຈ ຘມ຺ມໍ ຊານິສ຺ສາມ. ສຣຓຎ຺ຈ ຘມ຺ມໍ ຎຕ຺ວາ ອຣຓຎ຺ຈ ຘມ຺ມໍ ຎຕ຺ວາ ອຣຓໍ ປຏິປທໍ ປຏິປຊ຺ຊິສ຺ສາມາຕິ ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ສຸຠູຕິ ຈ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ອຣຓປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມຊ຺ຌິມາ ປຏິປທາ ທສ຺ສນາຘິປເຕຍ຺ເຍນ ຈ ສນ຺ເຕນ ວິຫາຣາຘິຄເມນ ຈ ສງ຺ຄຫິຕາ. ກາມສຸຂໍ ອຕ຺ຕກິລມຖໍ ອນນຸໂຍໂຄ ມຊ຺ຌິມາ ປຏິປທາ ເອວ. ອຣຫໂຕ ຫິ ວິປສ຺ສນາປຸພ຺ພຠາຄມຊ຺ຌິມາ ປຏິປທາ ໂຫຕິ, ອຣຫຕ຺ຕຜລສມາປຕ຺ຕິ ອຏ຺ຐງ຺ຄມຄ຺ຄວເສນ ມຊ຺ຌິມາ ປຏິປທາ ຈ. ເສສາ ປນ ປຓີຕາຘິມຸຕ຺ຕຕາຍ ເອວ ສງ຺ຄຫິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ກິຎ຺ຈາປິ ສພ຺ເພປິ ອຣຫນ຺ໂຕ ອຣຓວິຫາຣິໂນ, ອຎ຺ເຎ ອຣຫນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕາ ‘‘ສມ຺ມາປຏິປນ຺ເນ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ນາ’’ຕິ ‘‘ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ເນ ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຄ຺ຄລວເສນາປິ ອຸສ຺ສາທນາປສາທນານິ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕິ. ສຸຠູຕິຕ຺ເຖໂຣ ປນ ‘‘ອຍໍ ມິຈ຺ຉາປຏິປທາ, ອຍໍ ສມ຺ມາປຏິປທາ’’ຕິ ຘມ຺ມວເສເນວ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ເຕເນວ ຠຄວາ ຕໍເຍວ ອຣຓປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ໂນຕິ ຈ ວຓ຺ເຓສິ, ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຣຓວິຫາຣີນໍ ຍທິທໍ ສຸຠູຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໑໙໘, ໒໐໑) ຈ ອຣຓວິຫາຣີນໍ ອຄ຺ຄຏ຺ຐາເນ ຐເປສີຕິ.

໓໔. ທ຺ວີຫິ ພເລຫີຕິ ສມຖພລວິປສ຺ສນາພເລຫິ. ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາຕິ ຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຣິປຸຓ຺ຓຕ຺ຕາ ວາ. ຕໂຍ ຈາຕິ ວິຠຕ຺ຕິວິປລ຺ລາໂສ, ຕິຓ຺ຓຎ຺ຈາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສງ຺ຂາຣານນ຺ຕິ ວຈີສງ຺ຂາຣກາຍສງ຺ຂາຣຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣານໍ. ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາຕິ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘຕ຺ຖໍ ນິໂຣຘຕ຺ຖໍ, ອປ຺ປວຕ຺ຕຕ຺ຖນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ໂສຬສຫີຕິ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາທີນິ ອຏ຺ຐ, ມຄ຺ຄຜລານິ ອຏ຺ຐາຕິ ໂສຬສຫິ. ຎາຓຈຣິຍາຫີຕິ ຎາຓປ຺ປວຕ຺ຕີຫິ. ນວຫີຕິ ຣູປາຣູປາວຈຣສມາຘິ ຕທຸປຈາໂຣ ຈາຕິ ນວຫິ. ວສິຠາວຕາ ປຎ຺ຎາຕິ ລຫຸຕາ, ຍຖາສຸຂວຕ຺ຕນໍ ອິສ຺ສຣິຍໍ ວໂສ, ໂສ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ວສີ, ວສິໂນ ຠາໂວ ວສິຠາໂວ, ວສິຠາໂວ ເອວ ວສິຠາວຕາ, ຍຖາ ປາຏິກຸລ຺ຍເມວ ປາຏິກຸລ຺ຍຕາ. ເອວໍວິຘາ ປຎ຺ຎາ ວສິຠາວຕາຍ ປຎ຺ຎາຕິ ວາ ອຕ຺ໂຖ. ສິ-ກາຣໍ ທີຆໍ ກຕ຺ວາ ຈ ປຐນ຺ຕິ. ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ຈ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ຈ ຎາຓຈຣິຍາຫິ ຈ ສມາຘິຈຣິຍາຫິ ຈາຕິ ຈ-ກາໂຣ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ໂພ.

ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິຍາ ຎາຓນ຺ຕິ ອນາຄາມິອຣຫນ຺ຕານໍ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ, ຍຖາ ອຊິນມ຺ຫິ ຫຎ຺ຎເຕ ທີປີຕິ. ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕີຕິ ຈ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສ຺ສ ອຠາວມຕ຺ຕໍ, ນ ໂກຈິ ຘມ຺ໂມ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕິມຕ຺ຕໍ ອຠາວມຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນິໂຣໂຘຕິ ຈ. ສມາປຊ຺ຊນ຺ເຕນ ສມາປຊ຺ຊີຍຕິ ນາມາຕິ ສມາປຕ຺ຕີຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໓໕. ສມ຺ປຊານສ຺ສາຕິ ສມ຺ມາ ປກາເຣຫິ ຊານາຕີຕິ ສມ຺ປຊາໂນ. ຕສ຺ສ ສມ຺ປຊານສ຺ສ. ປວຕ຺ຕປຣິຍາທາເນຕິ ປວຕ຺ຕນໍ ປວຕ຺ຕໍ, ສມຸທາຈາໂຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິເລສປວຕ຺ຕໍ ຂນ຺ຘປວຕ຺ຕຎ຺ຈ. ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິຍາທານໍ ປຣິກ຺ຂໂຍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິ ປວຕ຺ຕປຣິຍາທານໍ. ຕສ຺ມິໍ ປວຕ຺ຕປຣິຍາທາເນ. ປຣິນິພ຺ພາເນ ຎາຓນ຺ຕິ ອຣຫໂຕ ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທີນໍ ປຣິນິພ຺ພານໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕໍ ອນຸປາທິເສສປຣິນິພ຺ພານຎ຺ຈ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ກິເລສປຣິນິພ຺ພາເນ ຂນ຺ຘປຣິນິພ຺ພາເນ ຈ ປວຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ.

໓໖. ສພ຺ພຘມ຺ມານນ຺ຕິ ສພ຺ເພສໍ ເຕຠູມກຘມ຺ມານໍ. ສມ຺ມາ ສມຸຈ຺ເຉເທຕິ ສນ຺ຕຕິສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ສຸຏ຺ຐຸ ນິໂຣເຘ. ນິໂຣເຘ ຈ ອນຸປຏ຺ຐານຕາຕິ ນິໂຣເຘ ຄເຕ ປຸນ ນ ອຸປຏ຺ຐານຕາຍ, ປຸນ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມ຺ມາສມຸຈ຺ເຉເທ ຈ ນິໂຣເຘ ຈ ອນຸປຏ຺ຐານຕາ ຈາຕິ ຈ-ກາໂຣ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ໂພ.

ສມສີສຏ຺ເຐ ຎາຓນ຺ຕິ ເນກ຺ຂມ຺ມາທີນິ ສຕ຺ຕຕິໍສ ສມານິ, ຕຓ຺ຫາທີນິ ເຕຣສ ສີສານິ. ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ມານໍ ສມິຕຕ຺ຕາ ສມານິ, ຍຖາໂຍຄໍ ປຘານຕ຺ຕາ ຈ ໂກຏິຕ຺ຕາ ຈ ສີສານິ. ເອກສ຺ມິໍ ອິຣິຍາປເຖ ວາ ເອກສ຺ມິໍ ໂຣເຄ ວາ ສຠາຄສນ຺ຕຕິວເສນ ເອກສ຺ມິໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິເຍ ວາ ເນກ຺ຂມ຺ມາທີນິ ສມານິ ຈ ສທ຺ຘາທີນິ ສີສານິ ຈ ອສ຺ສ ສນ຺ຕີຕິ ສມສີສີ, ສມສີສິສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ສມສີສຏ຺ໂຐ. ຕສ຺ມິໍ ສມສີສຏ຺ເຐ, ສມສີສິຠາເວຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກສ຺ມິໍ ອິຣິຍາປເຖ ໂຣເຄ ວາ ສຠາຄສນ຺ຕຕິວເສນ ຊີວິເຕ ວາ ວິປສ຺ສນໍ ອາຣຠິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ອິຣິຍາປເຖ ໂຣເຄ ສຠາຄຊີວິເຕ ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ມຄ຺ຄຜລານິ ປຕ຺ວາ, ຕສ຺ມິໍເຍວ ປຣິນິພ຺ພາຍນ຺ຕສ຺ສ ອຣຫໂຕເຍວ ສມສີສິຠາໂວ ໂຫຕີຕິ ຕສ຺ມິໍ ສມສີສິຠາເວ ຎາຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄລປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍໍ (ປຸ. ປ. ໑໖), ຕສ຺ສາ ຈ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ປຸ. ປ. ອຏ຺ຐ. ໑໖) –

‘‘ກຕໂມ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສມສີສີ? ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ອາສວປຣິຍາທານຎ຺ຈ ໂຫຕິ ຊີວິຕປຣິຍາທານຎ຺ຈ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ສມສີສີ’’ຕິ (ປຸ. ປ. ໑໖).

‘‘ສມສີສິນິທ຺ເທເສ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມນ຺ຕິ ອປຸເຣ ອປຈ຺ຉາ, ສນ຺ຕຕິປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວເສນ ເອກວາຣໍເຍວ, ເອກກາລໍເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣິຍາທານນ຺ຕິ ປຣິກ຺ຂໂຍ. ອຍນ຺ຕິ ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ສມສີສີ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂສ ປເນສ ຕິວິໂຘ ໂຫຕິ ອິຣິຍາປຖສມສີສີ ໂຣຄສມສີສີ ຊີວິຕສມສີສີຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕວ ວິປສ຺ສນໍ ອາຣຠິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕວ ປຣິນິພ຺ພາຕິ, ໂຍ ຐິຕໂກວ ວິປສ຺ສນໍ ອາຣຠິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ຐິຕໂກວ ປຣິນິພ຺ພາຕິ, ໂຍ ນິສິນ຺ໂນວ ວິປສ຺ສນໍ ອາຣຠິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນວ ປຣິນິພ຺ພາຕິ, ໂຍ ນິປນ຺ໂນວ ວິປສ຺ສນໍ ອາຣຠິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ນິປນ຺ໂນວ ປຣິນິພ຺ພາຕິ, ອຍໍ ອິຣິຍາປຖສມສີສີ ນາມ. ໂຍ ປນ ເອກໍ ໂຣຄໍ ປຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕໂຣເຄເຍວ ວິປສ຺ສນໍ ອາຣຠິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ເຕເນວ ໂຣເຄນ ປຣິນິພ຺ພາຕິ, ອຍໍ ໂຣຄສມສີສີ ນາມ. ກຕໂຣ ຊີວິຕສມສີສີ? ເຕຣສ ສີສານິ. ຕຕ຺ຖ ກິເລສສີສໍ ອວິຊ຺ຊໍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ປຣິຍາທິຍຕິ, ປວຕ຺ຕສີສໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທິຍຕິ, ອວິຊ຺ຊາປຣິຍາທາຍກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຣິຍາທາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍປຣິຍາທາຍກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອວິຊ຺ຊໍ ປຣິຍາທາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ອວິຊ຺ຊາປຣິຍາທາຍກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຎ຺ຎໍ, ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍປຣິຍາທາຍກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຎ຺ຎໍ. ຍສ຺ສ ເຈຕໍ ສີສທ຺ວຍໍ ສມໍ ປຣິຍາທານໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ໂສ ຊີວິຕສມສີສີ ນາມ. ກຖມິທໍ ສມໍ ໂຫຕີຕິ? ວາຣສມຕາຍ. ຍສ຺ມິຎ຺ຫິ ວາເຣ ມຄ຺ຄວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ. ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄ ປຎ຺ຈ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓານິ, ສກທາຄາມິມຄ຺ເຄ ປຎ຺ຈ, ອນາຄາມິມຄ຺ເຄ ປຎ຺ຈ, ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄ ຈຕ຺ຕາຣີຕິ ເອກູນວີສຕິເມ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາເຓ ປຕິຏ຺ຐາຍ ຠວງ຺ຄໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ. ອິມາຍ ວາຣສມຕາຍ ເອວ ອຸຠຍສີສປຣິຍາທານມ຺ປິ ສມໍ ໂຫຕິ ນາມ. ເຕນາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ‘ຊີວິຕສມສີສີ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຍເມວ ຈ ອິຘ ອຘິປ຺ເປໂຕ’’ຕິ.

໓໗. ອິທານິ ຍສ຺ມາ ສຸຕມຍສີລມຍຠາວນາມຍຎາຓານິ ວຏ຺ຏປາທການິ ສລ຺ເລຂາ ນາມ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ໂລກຸຕ຺ຕຣປາທກາເນວ ເອຕານິ ຈ ອຎ຺ຎານິ ຈ ຎາຓານິ ສລ຺ເລຂາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ປຈ຺ຈນີກສລ຺ເລຂນາກາເຣນ ປວຕ຺ຕານິ ຎາຓານິ ທສ຺ເສຕຸໍ ສມສີສຏ຺ເຐ ຎາຓານນ຺ຕຣໍ ສລ຺ເລຂຏ຺ເຐ ຎາຓໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ຕຕ຺ຖ ປຸຖຸນານຕ຺ຕເຕຊປຣິຍາທາເນ ປຎ຺ຎາຕິ ໂລກຸຕ຺ຕເຣຫິ ອສມ຺ມິສ຺ສຏ຺ເຐນ ປຸຖູນໍ ຣາຄາທີນຎ຺ຈ ນານຕ຺ຕານໍ ນານາສຠາວານໍ ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທີນຎ຺ຈ ສນ຺ຕາປນຏ຺ເຐນ ‘‘ເຕຊາ’’ຕິ ລທ຺ຘນາມານໍ ທຸສ຺ສີລ຺ຍາທີນຎ຺ຈ ປຣິຍາທາເນ ເຂປເນ ປຎ຺ຎາ, ເນກ຺ຂມ຺ມາທິມ຺ຫິ ສຕ຺ຕຕິໍສເຠເທ ຘມ຺ເມ ປຎ຺ຎາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຖ ວາ ປຸຖຸຠູຕາ ນານຕ຺ຕຠູຕາ ຈ ເຕຊາ ເອວ ເຕສໍ ປຸຖຸຠູຕານໍ ນານຕ຺ຕຠູຕານໍ ທຸສ຺ສີລ຺ຍາທີນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ເຕຊານໍ ປຣິຍາທາເນ ປຎ຺ຎາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕເຊຫິເຍວ ປຸຖູນໍ ນານຕ຺ຕານຎ຺ຈ ສງ຺ຄຫໍ ນິທ຺ເທສວາເຣ ປກາສຍິສ຺ສາມ.

ສລ຺ເລຂຏ຺ເຐ ຎາຓນ຺ຕິ ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ເມ ສລ຺ເລຂຕິ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທຕີຕິ ສລ຺ເລໂຂ, ຕສ຺ມິໍ ເນກ຺ຂມ຺ມາທິເກ ສຕ຺ຕຕິໍສປ຺ປເຠເທ ສລ຺ເລຂສຠາເວ ຎາຓໍ. ‘‘ປເຣ ວິຫິໍສກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ອວິຫິໍສກາ ຠວິສ຺ສາມາຕິ ສລ຺ເລໂຂ ກຣຓີໂຍ’’ຕິອາທິນາ (ມ. ນິ. ໑.໘໓) ນເຍນ ຠຄວຕາ ສລ຺ເລຂສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ວຸຕ຺ໂຕ ຈຕຸຈຕ຺ຕາລີສເຠໂທປິ ສລ຺ເລໂຂ ອິມິນາ ສງ຺ຄຫິໂຕເຍວາຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໓໘. ອິທານິ ສລ຺ເລເຂ ຐິເຕນ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ສມ຺ມປ຺ປຘານວີຣິຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຕທນນ຺ຕຣໍ ວີຣິຍາຣມ຺ເຠ ຎາຓໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ຕຕ຺ຖ ອສລ຺ລີນຕ຺ຕປຫິຕຕ຺ຕປຄ຺ຄຫຏ຺ເຐຕິ ໂກສຊ຺ຊວເສນ ອສລ຺ລີໂນ ອສງ຺ກຸຈິໂຕ ອຕ຺ຕາ ອສ຺ສາຕິ ອສລ຺ລີນຕ຺ໂຕ. ອຕ຺ຕາຕິ ຈິຕ຺ຕໍ. ຍຖາຫ –

‘‘ອຸທກຎ຺ຫິ ນຍນ຺ຕິ ເນຕ຺ຕິກາ, ອຸສຸກາຣາ ນມຍນ຺ຕິ ເຕຊນໍ;

ທາຣຸໍ ນມຍນ຺ຕິ ຕຈ຺ຉກາ, ອຕ຺ຕານໍ ທມຍນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ’’ຕິ. ອາທິ (ຘ. ປ. ໘໐-໘໒) –

ກາເຍ ຈ ຊີວິເຕ ຈ ອນເປກ຺ຂຕາຍ ປຫິໂຕ ເປສິໂຕ ວິສ຺ສຏ຺ໂຐ ອຕ຺ຕາ ເອເຕນາຕິ ປຫິຕຕ຺ໂຕ. ອຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ຕຠາໂວ. ຍຖາຫ – ‘‘ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ອຕ຺ຕານໍ ວຘິຕ຺ວາ ວຘິຕ຺ວາ ໂຣເທຍ຺ຍາ’’ຕິອາທິ (ປາຈິ. ໘໘໐). ອສລ຺ລີນຕ຺ໂຕ ຈ ໂສ ປຫິຕຕ຺ໂຕ ຈາຕິ ອສລ຺ລີນຕ຺ຕປຫິຕຕ຺ໂຕ. ສຫຊາຕຘມ຺ເມ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠຕີຕິ ປຄ຺ຄໂຫ, ປຄ຺ຄໂຫ ເອວ ອຕ຺ໂຖ ປຄ຺ຄຫຏ຺ໂຐ, ປຄ຺ຄຫສຠາໂວຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອສລ຺ລີນຕ຺ຕປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ປຄ຺ຄຫຏ຺ໂຐ ອສລ຺ລີນຕ຺ຕປຫິຕຕ຺ຕປຄ຺ຄຫຏ຺ໂຐ. ຕສ຺ມິໍ ອສລ຺ລີນຕ຺ຕປຫິຕຕ຺ຕປຄ຺ຄຫຏ຺ເຐ. ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ເຫປິ ອປ຺ປຏິວານໍ ປທເຫຍ຺ຍາຖ. ກາມໍ ຕໂຈ ຈ ນ຺ຫາຣຸ ຈ ອຏ຺ຐິ ຈ ອວສິສ຺ສຕຸ, ອຸປສຸສ຺ສຕຸ ສຣີເຣ ມໍສໂລຫິຕໍ. ຍໍ ຕໍ ປຸຣິສຖາເມນ ປຸຣິສວີຣິເຍນ ປຸຣິສປຣກ຺ກເມນ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ, ນ ຕໍ ອປາປຸຓິຕ຺ວາ ວີຣິຍສ຺ສ ສຓ຺ຐານໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໒.໕) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອສລ຺ລີນຕ຺ຕປຫິຕຕ຺ຕວຈເນນ ປຘານສ຺ມິໍ ອປ຺ປຏິວານິຕາ ອນິວຕ຺ຕນຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ປຄ຺ຄຫຏ຺ຐວຈເນນ ປນ ໂກສຊ຺ຊຸທ຺ຘຈ຺ຈວິມຸຕ຺ຕໍ ສມປ຺ປວຕ຺ຕໍ ວີຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ວີຣິຍາຣມ຺ເຠ ຎາຓນ຺ຕິ ວີຣຠາໂວ ວີຣິຍໍ, ວີຣານໍ ວາ ກມ຺ມໍ, ວິຘິນາ ວາ ນເຍນ ອຸປາເຍນ ອີຣຍິຕພ຺ພໍ ປວຕ຺ຕຍິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວີຣິຍໍ. ຕເທຕໍ ອຸສ຺ສາຫລກ຺ຂຓໍ, ສຫຊາຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນຣສໍ, ອສໍສີທນຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ‘‘ສໍວິຄ຺ໂຄ ໂຍນິໂສ ປທຫຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໑໑໓) ວຈນໂຕ ສໍເວຄປທຏ຺ຐານໍ, ວີຣິຍາຣມ຺ຠວຕ຺ຖຸປທຏ຺ຐານໍ ວາ. ສມ຺ມາ ອາຣທ຺ຘໍ ສພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕີນໍ ມູລໍ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ວີຣິຍສງ຺ຂາໂຕ ອາຣມ຺ໂຠ ວີຣິຍາຣມ຺ໂຠ. ອິມິນາ ເສສາຣມ຺ເຠ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ອາຣມ຺ຠສທ຺ໂທ ກມ຺ເມ ອາປຕ຺ຕິຍໍ ກິຣິຍາຍໍ ວີຣິເຍ ຫິໍສາຍໍ ວິໂກປເນຕິ ອເນເກສຸ ອຕ຺ເຖສຸ ອາຄໂຕ.

‘‘ຍໍກິຎ຺ຈິ ທຸກ຺ຂໍ ສມ຺ໂຠຕິ, ສພ຺ພໍ ອາຣມ຺ຠປຈ຺ຈຍາ;

ອາຣມ຺ຠານໍ ນິໂຣເຘນ, ນຕ຺ຖິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ສມ຺ຠໂວ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໗໔໙) –

ເອຕ຺ຖ ຫິ ກມ຺ມໍ ອາຣມ຺ໂຠຕິ ອາຄຕໍ. ‘‘ອາຣມ຺ຠຕິ ຈ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ຈ ໂຫຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໕.໑໔໒; ປຸ. ປ. ໑໙໑) ເອຕ຺ຖ ອາປຕ຺ຕິ. ‘‘ມຫາຍຎ຺ຎາ ມຫາຣມ຺ຠາ, ນ ເຕ ໂຫນ຺ຕິ ມຫປ຺ຜລາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໓໙; ສໍ. ນິ. ໑.໑໒໐) ເອຕ຺ຖ ຍູປຸສ຺ສາປນາທິກິຣິຍາ. ‘‘ອາຣມ຺ຠຖ ນິກ຺ກມຖ, ຍຸຎ຺ຊຖ ພຸທ຺ຘສາສເນ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໘໕) ເອຕ຺ຖ ວີຣິຍໍ. ‘‘ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປາຓໍ ອາຣມ຺ຠນ຺ຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໕໑-໕໒) ເອຕ຺ຖ ຫິໍສາ. ‘‘ພີຊຄາມຠູຕຄາມສມາຣມ຺ຠາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໑໐; ມ. ນິ. ໑.໒໙໓) ເອຕ຺ຖ ເຉທນຠຎ຺ຊນາທິກໍ ວິໂກປນໍ. ອິຘ ປນ ວີຣິຍເມວ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວີຣິຍສງ຺ຂາໂຕ ອາຣມ຺ໂຠ ວີຣິຍາຣມ຺ໂຠ’’ຕິ. ວີຣິຍຎ຺ຫິ ອາຣຠນກວເສນ ອາຣມ຺ໂຠຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ມິໍ ວີຣິຍາຣມ຺ເຠ ຎາຓໍ. ອສລ຺ລີນຕ຺ຕາ ປຫິຕຕ຺ຕາຕິປິ ປຐນ຺ຕິ, ອສລ຺ລີນຠາເວນ ປຫິຕຠາເວນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸຣິມປາໂຐເຍວ ສຸນ຺ທໂຣ. ເກຈິ ປນ ‘‘ສຕິຘມ຺ມວິຈຍວີຣິຍປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ສມຕາ ອສລ຺ລີນຕ຺ຕຕາ, ສຕິສມາຘິປສ຺ສທ຺ຘິອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ສມຕາ ປຫິຕຕ຺ຕຕາ, ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ສມຕາ ປຄ຺ຄຫຏ຺ໂຐ’’ຕິ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ.

໓໙. ອິທານິ ສມ຺ມາວາຍາມສິທ຺ຘໍ ມຄ຺ຄຜລໍ ປຕ຺ເຕນ ໂລກຫິຕຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມເທສນາ ກາຕພ຺ພາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ຕທນນ຺ຕຣໍ ອຕ຺ຖສນ຺ທສ຺ສເນ ຎາຓໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ຕຕ຺ຖ ນານາຘມ຺ມປ຺ປກາສນຕາຕິ ສພ຺ພສງ຺ຂຕາສງ຺ຂຕວເສນ ນານາຘມ຺ມານໍ ປກາສນຕາ ທີປນຕາ ເທສນຕາ. ປກາສນຕາຕິ ຈ ປກາສນາ ເອວ. ອຕ຺ຖສນ຺ທສ຺ສເນຕິ ນານາອຕ຺ຖານໍ ປເຣສໍ ສນ຺ທສ຺ສເນ. ຘມ຺ມາ ຈ ອຕ຺ຖາ ຈ ເຕ ເອວ.

໔໐. ອິທານິ ປເຣສໍ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຍຖາສຠາວຘມ຺ມເທສນາກາຣຓໍ ທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຕທນນ຺ຕຣໍ ທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິຎາຓໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພຘມ຺ມານໍ ເອກສງ຺ຄຫຕາ ນານຕ຺ເຕກຕ຺ຕປຏິເວເຘຕິ ສພ຺ເພສໍ ສງ຺ຂຕາສງ຺ຂຕຘມ຺ມານໍ ເອກສງ຺ຄຫຕາຍ ຈ ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທີນໍ ນານຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ເນກ຺ຂມ຺ມາທີນໍ ເອກຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ປຏິເວໂຘ, ອຠິສມໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ປນ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາ ຜລປຎ຺ຎາ ຈ. ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາ ສຈ຺ຈາຠິສມຍກ຺ຂເຓ ສຈ຺ຈາຠິສມຍວເສນ ປຏິວິຊ຺ຌຕີຕິ ປຏິເວໂຘ, ຜລປຎ຺ຎາ ປຏິວິທ຺ຘຕ຺ຕາ ປຏິເວໂຘ. ເອກສງ຺ຄຫຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ຊາຕິສງ຺ຄໂຫ, ສຎ຺ຊາຕິສງ຺ຄໂຫ, ກິຣິຍາສງ຺ຄໂຫ, ຄຓນສງ຺ຄໂຫຕິ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ສງ຺ຄໂຫ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ສພ຺ເພ ຂຕ຺ຕິຍາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ, ສພ຺ເພ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ, ສພ຺ເພ ເວສ຺ສາ, ສພ຺ເພ ສຸທ຺ທາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ’’, ‘‘ຍາ, ຈາວຸໂສ ວິສາຂ, ສມ຺ມາວາຈາ, ໂຍ ຈ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ, ໂຍ ຈ ສມ຺ມາອາຊີໂວ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘ ສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໖໒) ອຍໍ ຊາຕິສງ຺ຄໂຫ ນາມ. ‘‘ເອກຊາຕິກາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ວິຍ ຫິ ອິຘ ສພ຺ເພ ຊາຕິຍາ ເອກສງ຺ຄຫິຕາ. ‘‘ສພ຺ເພ ໂກສລກາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ, ສພ຺ເພ ມາຄຘິກາ, ສພ຺ເພ ຠາຣຸກຈ຺ຉກາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ’’, ‘‘ໂຍ, ຈາວຸໂສ ວິສາຂ, ສມ຺ມາວາຍາໂມ, ຍາ ຈ ສມ຺ມາສຕິ, ໂຍ ຈ ສມ຺ມາສມາຘິ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ເຘ ສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໖໒) ອຍໍ ສຎ຺ຊາຕິສງ຺ຄໂຫ ນາມ. ‘‘ເອກຏ຺ຐາເນ ຊາຕາ ສໍວຑ຺ຒາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ວິຍ ຫິ ອິຘ ສພ຺ເພ ຊາຕິຏ຺ຐາເນນ ນິວຸຕ຺ໂຖກາເສນ ເອກສງ຺ຄຫິຕາ. ‘‘ສພ຺ເພ ຫຕ຺ຖາໂຣຫາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ, ສພ຺ເພ ອສ຺ສາໂຣຫາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ, ສພ຺ເພ ຣຖິກາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ’’, ‘‘ຍາ, ຈາວຸໂສ ວິສາຂ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ໂຍ ຈ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ເຘ ສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໖໒) ອຍໍ ກິຣິຍາສງ຺ຄໂຫ ນາມ. ສພ຺ເພວ ຫິ ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ກິຣິຍາກຣເຓນ ເອກສງ຺ຄຫິຕາ. ‘‘ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ກຕມໍ ຂນ຺ຘຄຓນໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘຄຓນໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຫຎ຺ຈິ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘຄຓນໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເຕນ ວຕ ເຣ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘນ ສງ຺ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ (ກຖາ. ໔໗໑) ອຍໍ ຄຓນສງ຺ຄໂຫ ນາມ. ອຍມິຘ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຕຖຏ຺ຐາທີສຸ ທ຺ວາທສສຸ ອາກາເຣສຸ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ເອເກນ ສງ຺ຄໂຫ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉໂທ ເອເຕສນ຺ຕິ ເອກສງ຺ຄຫາ, ເອກສງ຺ຄຫານໍ ຠາໂວ ເອກສງ຺ຄຫຕາ.

ທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິຎາຓນ຺ຕິ ມຄ຺ຄຜລຎາຓໍ ທສ຺ສນໍ. ທສ຺ສນເມວ ວິສຸທ຺ຘິ ທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ, ທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ ເອວ ຎາຓໍ ທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິຎາຓໍ. ມຄ຺ຄຎາຓໍ ວິສຸຊ຺ຌຕີຕິ ທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ, ຜລຎາຓໍ ວິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ.

໔໑. ອິທານິ ທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິສາຘການິ ວິປສ຺ສນາຎາຓານິ ທ຺ວິຘາ ທສ຺ເສຕຸໍ ຕທນນ຺ຕຣໍ ຂນ຺ຕິຎາຓປຣິໂຍຄາຫຓຎາຓານິ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ຕຕ຺ຖ ວິທິຕຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາຕິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທີນໍ ອນິຈ຺ຈາທິໂຕ ວິທິຕຕ຺ຕາ ປວຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາ. ຂນ຺ຕິຎາຓນ຺ຕິ ວິທິຕເມວ ຂມຕີຕິ ຂນ຺ຕິ, ຂນ຺ຕິ ເອວ ຎາຓໍ ຂນ຺ຕິຎາຓໍ. ເອເຕນ ອຘິວາສນຂນ຺ຕິໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ເອຕໍ ກລາປສມ຺ມສນາທິວເສນ ປວຕ຺ຕໍ ຕຣຸຓວິປສ຺ສນາຎາຓໍ.

໔໒. ຜຸຏ຺ຐຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາຕິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທີນໍ ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ຎາຓຜສ຺ເສນ ຜຸຏ຺ຐຕ຺ຕາ ປວຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາ. ປຣິໂຍຄາຫເຓ ຎາຓນ຺ຕິ ຜຸຏ຺ຐເມວ ປຣິໂຍຄາຫຕິ ປວິສຕີຕິ ປຣິໂຍຄາຫຓໍ ຎາຓໍ. ຄາ-ກາຣໍ ຣສ຺ສໍ ກຕ຺ວາປິ ປຐນ຺ຕິ. ເອຕໍ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນາທິວເສນ ປວຕ຺ຕໍ ຕິກ຺ຂວິປສ຺ສນາຎາຓໍ. ເກຈິ ປນ ‘‘ວິປສ຺ສນາຎາຓເມວ ສທ຺ຘາວາຫິສ຺ສ ຂນ຺ຕິຎາຓໍ, ປຎ຺ຎາວາຫິສ຺ສ ປຣິໂຍຄາຫຓຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ເອຕານິ ທ຺ເວ ຎາຓານິ ເອກສ຺ສ ນ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ຕທສມ຺ຠເວ ເອກສ຺ສ ສາວກສ຺ສ ສຕ຺ຕສຏ຺ຐິ ສາວກສາຘາຣຓຎາຓານິ ນ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ.

໔໓. ອິທານິ ຍສ຺ມາ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ເສກ຺ຂາ ຈ ວິປສ຺ສນູປເຄ ຂນ຺ຘາທໂຍ ຘມ຺ເມ ສກເລ ເອວ ສມ຺ມສນ຺ຕິ, ນ ເຕສໍ ເອກເທສໍ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ປເທສວິຫາໂຣ ນ ລພ຺ຠຕິ, ອຣຫໂຕເຍວ ຍຖາຣຸຈິ ປເທສວິຫາໂຣ ລພ຺ຠຕີຕິ ທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິສາຘການິ ຎາຓານິ ວຕ຺ວາ ຕທນນ຺ຕຣໍ ອຣຫໂຕ ທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິສິທ຺ຘໍ ປເທສວິຫາຣຎາຓໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ຕຕ຺ຖ ສໂມທຫເນ ປຎ຺ຎາຕິ ຂນ຺ຘາທີນໍ ເອກເທສສ຺ສ ເວທນາຘມ຺ມສ຺ສ ສໂມທຫນປຎ຺ຎາ, ສມ຺ປິຓ຺ຑນປຎ຺ຎາ ຣາສິກຣຓປຎ຺ຎາ. ສໂມຘາເນ ປຎ຺ຎາຕິປິ ປາໂຐ, ໂສເຍວ ອຕ຺ໂຖ.

ປເທສວິຫາເຣ ຎາຓນ຺ຕິ ຂນ຺ຘາທີນໍ ປເທເສນ ເອກເທເສນ ອວຍເວນ ວິຫາໂຣ ປເທສວິຫາໂຣ, ຕສ຺ມິໍ ປເທສວິຫາເຣ ຎາຓໍ. ຕຕ຺ຖ ປເທໂສ ນາມ ຂນ຺ຘປເທໂສ ອາຍຕນຘາຕຸສຈ຺ຈອິນ຺ທ຺ຣິຍປຈ຺ຈຍາກາຣສຕິປຏ຺ຐານຌານນາມຣູປຘມ຺ມປເທໂສຕິ ນານາວິໂຘ. ເອວໍ ນານາວິໂຘ ເຈສ ເວທນາ ເອວ. ກຖໍ? ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘວເສນ ຂນ຺ເຘກເທໂສ, ທ຺ວາທສນ຺ນໍ ອາຍຕນານໍ ເວທນາວເສນ ຘມ຺ມາຍຕເນກເທໂສ, ອຏ຺ຐາຣສນ຺ນໍ ຘາຕູນໍ ເວທນາວເສນ ຘມ຺ມຘາເຕກເທໂສ, ຈຕຸນ຺ນໍ ສຈ຺ຈານໍ ເວທນາວເສນ ທຸກ຺ຂສຈ຺ເຈກເທໂສ, ພາວີສຕິຍາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປຎ຺ຈເວທນິນ຺ທ຺ຣິຍວເສນ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍກເທໂສ, ທ຺ວາທສນ຺ນໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທງ຺ຄານໍ ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາວເສນ ປຈ຺ຈຍາກາເຣກເທໂສ, ຈຕຸນ຺ນໍ ສຕິປຏ຺ຐານານໍ ເວທນານຸປສ຺ສນາວເສນ ສຕິປຏ຺ຐາເນກເທໂສ, ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ສຸຂອຸເປກ຺ຂາວເສນ ຌາເນກເທໂສ, ນາມຣູປານໍ ເວທນາວເສນ ນາມຣູເປກເທໂສ, ກຸສລາທີນໍ ສພ຺ພຘມ຺ມານໍ ເວທນາວເສນ ຘມ຺ເມກເທໂສຕິ ເອວໍ ເວທນາ ເອວ ຂນ຺ຘາທີນໍ ປເທໂສ, ຕສ຺ສາ ເວທນາຍ ເອວ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວເສນ ປເທສວິຫາໂຣ.

໔໔. ອິທານິ ຍສ຺ມາ ສມາຘິຠາວນາມຍຎາຓາທີນິ ຠາເວນ຺ຕາ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ເສກ຺ຂາ ຈ ເຕ ເຕ ຠາເວຕພ຺ພຠາວນາຘມ຺ເມ ອຘິປຕີ ເຊຏ຺ຐເກ ກຕ຺ວາ ເຕນ ເຕນ ປຫາຕພ຺ເພ ຕປ຺ປຈ຺ຈນີເກ ນານາສຠາເວ ຘມ຺ເມ ອເນກາທີນເວ ອາທີນວໂຕ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຠາວນາຘມ຺ມສ຺ສ ວເສນ ຈິຕ຺ຕໍ ປຕິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ເຕ ເຕ ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ເມ ປຊຫນ຺ຕິ. ປຊຫນ຺ຕາ ວິປສ຺ສນາກາເລ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣ ສຸຎ຺ຎໂຕ ທິສ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ສມຸຈ຺ເຉເທນ ປຊຫນ຺ຕິ, ຕຖາ ປຊຫນ຺ຕາ ຈ ເອກາຠິສມຍວເສນ ສຈ຺ຈານິ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕາ ປຊຫນ຺ຕິ. ຍຖາວຸຕ຺ເຕເຫວ ອາກາເຣຫິ ສພ຺ເພປິ ອຣິຍາ ຍຖາໂຍຄໍ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ປເທສວິຫາຣຎາຓານນ຺ຕຣໍ ສຎ຺ຎາວິວຏ຺ຏຎາຓາທີນິ ຉ ຎາຓານິ ຍຖາກ຺ກເມນ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ຕຕ຺ຖ ອຘິປຕຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາຕິ ເນກ຺ຂມ຺ມາທີນໍ ອຘິປຕິຠາເວນ ເນກ຺ຂມ຺ມາທີນິ ອຘິການິ ກຕ຺ວາ ຕທຘິກຠາເວນ ປວຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຎ຺ຎາວິວຏ຺ເຏ ຎາຓນ຺ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ວິວຏ຺ຏນໍ ປຣາວຏ຺ຏນໍ ປຣມ຺ມຸຂຠາໂວຕິ ສຎ຺ຎາວິວຏ຺ໂຏ, ຍາຍ ສຎ຺ຎາຍ ເຕ ເຕ ຠາວນາຘມ຺ເມ ອຘິປຕິໍ ກໂຣຕິ, ຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ ເຫຕຸຠູຕາຍ, ກຣຓຠູຕາຍ ວາ ຕໂຕ ຕໂຕ ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທິໂຕ ວິວຏ຺ຏເນ ຎາຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ໂຕ ວິວຏ຺ໂຏຕິ ອວຸຕ຺ເຕປິ ຍໂຕ ວິວຏ຺ຏຕິ, ຕໂຕ ເອວ ວິວຏ຺ໂຏຕິ ຄຍ຺ຫຕິ ຍຖາ ວິວຏ຺ຏນານຸປສ຺ສນາຍ. ສາ ປນ ສຎ຺ຎາ ສຎ຺ຊານນລກ຺ຂຓາ, ຕເທເວຕນ຺ຕິ ປຸນ ສຎ຺ຊານນປຈ຺ຈຍນິມິຕ຺ຕກຣຓຣສາ ທາຣຸອາທີສຸ ຕຈ຺ຉກາທໂຍ ວິຍ, ຍຖາຄຫິຕນິມິຕ຺ຕວເສນ ອຠິນິເວສກຣຓປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ຫຕ຺ຖິທສ຺ສກອນ຺ຘາ ວິຍ, ອາຣມ຺ມເຓ ອໂນຄາຬ຺ຫວຸຕ຺ຕິຕາຍ ອຈິຣຏ຺ຐານປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ວາ ວິຊ຺ຊຸ ວິຍ, ຍຖາອຸປຏ຺ຐິຕວິສຍປທຏ຺ຐານາ ຕິຓປຸຣິສເກສຸ ມິຄໂປຕການໍ ປຸຣິສາຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນສຎ຺ຎາ ວິຍ.

໔໕. ນານຕ຺ເຕ ປຎ຺ຎາຕິ ນານາສຠາເວ ຠາເວຕພ຺ພໂຕ ອຎ຺ຎສຠາເວ ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທິເກ ອາທີນວທສ຺ສເນນ ປວຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາ. ນານຕ຺ເຕຕິ ຈ ນິມິຕ຺ຕຕ຺ເຖ ຠຸມ຺ມວຈນໍ. ນານຕ຺ຕປ຺ປຫານໍ ວາ ນານຕ຺ຕໍ, ນານຕ຺ຕປ຺ປຫານນິມິຕ຺ຕໍ ນານຕ຺ຕປ຺ປຫານເຫຕຸ ເນກ຺ຂມ຺ມາທີສຸ ປຎ຺ຎາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຈໂຕວິວຏ຺ເຏ ຎາຓນ຺ຕິ ເຈຕໂສ ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທິໂຕ ວິວຏ຺ຏນໍ ເນກ຺ຂມ຺ມາທີສຸ ຎາຓໍ. ເຈໂຕຕິ ເຈຕ຺ຖ ເຈຕນາ ອຘິປ຺ເປຕາ. ສາ ເຈຕນາຠາວລກ຺ຂຓາ, ອຠິສນ຺ທຫນລກ຺ຂຓາ ວາ, ອາຍູຫນຣສາ, ສໍວິທຫນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ສກິຈ຺ຈປຣກິຈ຺ຈສາຘກາ ເຊຏ຺ຐສິສ຺ສມຫາວຑ຺ຒກິອາທໂຍ ວິຍ. ອຈ຺ຈາຍິກກມ຺ມານຸສ຺ສຣຓາທີສຸ ຈ ປນາຍໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ອຸສ຺ສາຫນຠາເວນ ປາກຏາ ໂຫຕິ.

໔໖. ອຘິຏ຺ຐາເນ ປຎ຺ຎາຕິ ເນກ຺ຂມ຺ມາທິວເສນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐາປເນ ປຎ຺ຎາ. ຈິຕ຺ຕວິວຏ຺ເຏ ຎາຓນ຺ຕິ ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທິປຫານວເສນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິວຏ຺ຏເນ ຎາຓໍ. ຈິຕ຺ຕຎ຺ເຈຕ຺ຖ ວິຊານນລກ຺ຂຓໍ, ປຸພ຺ພງ຺ຄມຣສໍ, ສນ຺ຘານປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ນາມຣູປປທຏ຺ຐານໍ.

໔໗. ສຸຎ຺ຎເຕ ປຎ຺ຎາຕິ ອຕ຺ຕຕ຺ຕນິຍສຸຎ຺ຎຕາຍ ອນຕ຺ຕານຕ຺ຕນິເຍ ປວຕ຺ຕາ ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາ ປຎ຺ຎາ. ຎາຓວິວຏ຺ເຏ ຎາຓນ຺ຕິ ຎາຓເມວ ອຠິນິເວສໂຕ ວິວຏ຺ຏຕີຕິ ວິວຏ຺ໂຏ, ຕໍ ຎາຓວິວຏ຺ຏຠູຕໍ ຎາຓໍ.

໔໘. ໂວສຄ຺ເຄ ປຎ຺ຎາຕິ ເອຕ຺ຖ ໂວສຊ຺ຊຕີຕິ ໂວສຄ຺ໂຄ, ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທີນໍ ໂວສຄ຺ໂຄ ເນກ຺ຂມ຺ມາທິມ຺ຫິ ປຎ຺ຎາ. ວິໂມກ຺ຂວິວຏ຺ເຏ ຎາຓນ຺ຕິ ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທິເກຫິ ວິມຸຈ຺ຈຕີຕິ ວິໂມກ຺ໂຂ, ວິໂມກ຺ໂຂ ເອວ ວິວຏ຺ໂຏ ວິໂມກ຺ຂວິວຏ຺ໂຏ, ໂສ ເອວ ຎາຓໍ.

໔໙. ຕຖຏ຺ເຐ ປຎ຺ຎາຕິ ເອເກກສ຺ສ ສຈ຺ຈສ຺ສ ຈຕຸພ຺ພິເຘ ຈຕຸພ຺ພິເຘ ອວິປຣີຕສຠາເວ ກິຈ຺ຈວເສນ ອສມ຺ໂມຫໂຕ ປວຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາ. ສຈ຺ຈວິວຏ຺ເຏ ຎາຓນ຺ຕິ ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ທຸຠໂຕ ວຸຏ຺ຐານວເສນ ວິວຏ຺ຏຕີຕິ ສຈ຺ຈວິວຏ຺ໂຏ, ໂສ ເອວ ຎາຓໍ. ເອກເມວ ຎາຓໍ ອຘິປຕິກຕຘມ຺ມວເສນ ສຎ຺ຎາວິວຏ຺ໂຏຕິ, ປຫາຕພ຺ພຘມ຺ມວເສນ ເຈໂຕວິວຏ຺ໂຏຕິ, ຈິຕ຺ຕປຕິຏ຺ຐາປນວເສນ ຈິຕ຺ຕວິວຏ຺ໂຏຕິ, ປຈ຺ຈນີກປຫານວເສນ ວິໂມກ຺ຂວິວຏ຺ໂຏຕິ ເອວໍ ຈຕຸຘາ ວຸຕ຺ຕໍ. ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາວ ສຸຎ຺ຎຕາກາຣວເສນ ‘‘ຎາຓວິວຏ຺ເຏ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ມຄ຺ຄຎາຓເມວ ເຫຏ຺ຐາ ‘‘ມຄ຺ເຄ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ຈ, ‘‘ອານນ຺ຕຣິກສມາຘິມ຺ຫິ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ຈ ທ຺ວິຘາ ວຸຕ຺ຕໍ, ວິວຏ຺ຏນາກາຣວເສນ ‘‘ສຈ຺ຈວິວຏ຺ເຏ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໕໐. ອິທານິ ຕສ຺ສ ສຈ຺ຈວິວຏ຺ຏຎາຓວເສນ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ອາສວານໍ ຂເຍ ຎາຓສ຺ສ ວເສນ ປວຕ຺ຕານິ ກມໂຕ ຉ ອຠິຎ຺ຎາຎາຓານິ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ຕຕ຺ຖາປິ ໂລກປາກຏານຸຠາວຕ຺ຕາ ອຕິວິມ຺ຫາປນນ຺ຕິ ປຐມໍ ອິທ຺ຘິວິຘຎາຓໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ, ເຈໂຕປຣິຍຎາຓສ຺ສ ວິສຍໂຕ ທິພ຺ພໂສຕຎາຓໍ ໂອຬາຣິກວິສຍນ຺ຕິ ທຸຕິຍໍ ທິພ຺ພໂສຕຎາຓໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ, ສຸຂຸມວິສຍຕ຺ຕາ ຕຕິຍໍ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ຕີສຸ ວິຊ຺ຊາສຸ ປຸພ຺ເພນິວາສຈ຺ຉາທກາຕີຕຕມວິໂນທກຕ຺ຕາ ປຐມໍ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານາຄຕຕມວິໂນທກຕ຺ຕາ ທຸຕິຍໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ, ສພ຺ພຕມສມຸຈ຺ເຉທກຕ຺ຕາ ຕຕິຍໍ ອາສວານໍ ຂເຍ ຎາຓໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ຕຕ຺ຖ ກາຍມ຺ປີຕິ ຣູປກາຍມ຺ປິ. ຈິຕ຺ຕມ຺ປີຕິ ປາທກຊ຺ຌານຈິຕ຺ຕມ຺ປິ. ເອກວວຕ຺ຖານຕາຕິ ປຣິກມ຺ມຈິຕ຺ເຕນ ເອກໂຕ ຐປນຕາຍ ຈ ທິສ຺ສມານກາເຍນ, ອທິສ຺ສມານກາເຍນ ວາ ຄນ຺ຕຸກາມກາເລ ຍຖາໂຍຄໍ ກາຍສ຺ສປິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສປິ ມິສ຺ສີກຣຓຕາຍ ຈາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກາໂຍຕິ ເຈຕ຺ຖ ສຣີຣໍ. ສຣີຣຎ຺ຫິ ອສຸຈິສຎ຺ຈຍໂຕ ກຸຈ຺ຉິຕານໍ ເກສາທີນຎ຺ເຈວ ຈກ຺ຂຸໂຣຄາທີນໍ ໂຣຄສຕານຎ຺ຈ ອາຍຠູຕໂຕ ກາໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສຸຂສຎ຺ຎຎ຺ຈ ລຫຸສຎ຺ຎຎ຺ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ເອກໍເຍວ ສຎ຺ຎໍ ອາກາຣນານຕ຺ຕໂຕ ທ຺ວິຘາ ກຕ຺ວາ ສມຸຈ຺ຈຍຕ຺ໂຖ ຈ-ສທ຺ໂທ ປຍຸຕ຺ໂຕ. ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສ຺ມິຎ຺ຫິ ອຸເປກ຺ຂາ ສນ຺ຕຕ຺ຕາ ສຸຂນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສຎ຺ຎາ ສຸຂສຎ຺ຎາ. ສາເຍວ ນີວຣເຓຫິ ເຈວ ວິຕກ຺ກາທິປຈ຺ຈນີເກຫິ ຈ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ລຫຸສຎ຺ຎາ. ອຘິຏ຺ຐານວເສນາຕິ ອຘິກໍ ກຕ຺ວາ ຐານວເສນ, ປວິສນວເສນາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອຘິຏ຺ຐານວເສນ ຈາຕິ ຈ-ສທ຺ໂທ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ໂພ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ສພ຺ພປ຺ປກາຣສ຺ສ ອິທ຺ຘິວິຘສ຺ສ ຍຖາໂຍຄໍ ກາຣຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອິຊ຺ຌນຏ຺ເຐ ປຎ຺ຎາຕິ ອິຊ຺ຌນສຠາເວ ປຎ຺ຎາ. ອິທ຺ຘິວິເຘ ຎາຓນ຺ຕິ ອິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ ອິທ຺ຘິ, ນິປ຺ຜຕ຺ຕິອຕ຺ເຖນ ປຏິລາຠຏ຺ເຐນ ຈາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍຎ຺ຫິ ນິປ຺ຜຊ຺ຊຕິ ປຏິລພ຺ຠຕິ ຈ, ຕໍ ອິຊ຺ຌຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ກາມໍ ກາມຍມານສ຺ສ, ຕສ຺ສ ເຈຕໍ ສມິຊ຺ຌຕີ’’ຕິ (ສຸ. ນິ. ໗໗໒). ຕຖາ ‘‘ເນກ຺ຂມ຺ມໍ ອິຊ຺ຌຕີຕິ ອິທ຺ຘິ, ປຏິຫຣຕີຕິ ປາຏິຫາຣິຍໍ, ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ອິຊ຺ຌຕີຕິ ອິທ຺ຘິ, ປຏິຫຣຕີຕິ ປາຏິຫາຣິຍ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໓.໓໒). ອປໂຣ ນໂຍ – ອິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ ອິທ຺ຘິ, ອຸປາຍສມ຺ປທາເຍຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອຸປາຍສມ຺ປທາ ຫິ ອິຊ຺ຌຕິ ອຘິປ຺ເປຕຜລປ຺ປສວນໂຕ. ຍຖາຫ – ‘‘ອຍໍ ໂຂ ຈິຕ຺ໂຕ ຄຫປຕິ ສີລວາ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ໂມ, ສເຈ ປຓິທຫິສ຺ສຕິ, ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ ຣາຊາ ອສ຺ສໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີຕິ. ອິຊ຺ຌິສ຺ສຕິ ຫິ ສີລວໂຕ ເຈໂຕປຓິຘິ ວິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໓໕໒). ອປໂຣ ນໂຍ – ເອຕາຍ ສຕ຺ຕາ ອິຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ອິທ຺ຘິ, ອິຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ອິທ຺ຘາ ວຸທ຺ຘາ ອຸກ຺ກໍສຄຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອິທ຺ຘິ ເອວ ວິຘໍ ອິທ຺ຘິວິຘໍ, ອິທ຺ຘິໂກຏ຺ຐາໂສ ອິທ຺ຘິວິກປ຺ໂປຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໍ ອິທ຺ຘິວິຘໍ ຎາຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໕໑. ວິຕກ຺ກວິປ຺ຜາຣວເສນາຕິ ທິພ຺ພໂສຕຘາຕຸອຸປ຺ປາທນຕ຺ຖໍ ປຣິກມ຺ມກຣຓກາເລ ສທ຺ທນິມິຕ຺ເຕສຸ ອຕ຺ຕໂນ ວິຕກ຺ກວິປ຺ຜາຣວເສນ ວິຕກ຺ກເວຄວເສນ. ວິຕກ຺ໂກຕິ ເຈຕ຺ຖ ວິຕກ຺ເກຕີຕິ ວິຕກ຺ໂກ, ວິຕກ຺ກນໍ ວາ ວິຕກ຺ໂກ, ອູຫນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສ຺ວາຍໍ ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຠິນິໂຣປນລກ຺ຂໂຓ, ອາຫນນປຣິຍາຫນນຣໂສ. ຕຖາ ຫິ ເຕນ ໂຍຄາວຈໂຣ ອາຣມ຺ມຓໍ ວິຕກ຺ກາຫຕໍ ວິຕກ຺ກປຣິຍາຫຕໍ ກໂຣຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອານຍນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ, ຕຊ຺ຊາສມນ຺ນາຫາເຣນ ປນ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ຈ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ເຕ ວິສເຍ ອນນ຺ຕຣາເຍນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ອາປາຖຄຕວິສຍປທຏ຺ຐາໂນຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນານຕ຺ເຕກຕ຺ຕສທ຺ທນິມິຕ຺ຕານນ຺ຕິ ນານາສຠາວານໍ ເອກສຠາວານຎ຺ຈ ສທ຺ທນິມິຕ຺ຕານໍ. ສທ຺ທາ ເອວ ເຈຕ຺ຖ ວິຕກ຺ກຸປ຺ປຕ຺ຕິກາຣຓຕ຺ຕາ ສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຈ ນິມິຕ຺ຕານິ. ເຠຣິສທ຺ທາທິວເສນ ເອກຄ຺ຆນີຠູຕາ, ອເນກາ ວາ ສທ຺ທາ, ນານາທິສາສຸ ວາ ສທ຺ທາ, ນານາສຕ຺ຕານໍ ວາ ສທ຺ທາ ນານຕ຺ຕສທ຺ທາ, ເອກທິສາຍ ສທ຺ທາ, ເອກສຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ສທ຺ທາ, ເຠຣິສທ຺ທາທິວເສນ ເອເກກສທ຺ທາ ວາ ເອກຕ຺ຕສທ຺ທາ. ສທ຺ໂທຕິ ເຈຕ຺ຖ ສປ຺ປຕີຕິ ສທ຺ໂທ, ກຖີຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣິໂຍຄາຫເຓ ປຎ຺ຎາຕິ ປວິສນປຎ຺ຎາ, ປຊານນປຎ຺ຎາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສຕຘາຕຸວິສຸທ຺ຘິຎາຓນ຺ຕິ ສວນຏ຺ເຐນ ຈ ນິຊ຺ຊີວຏ຺ເຐນ ຈ ໂສຕຘາຕຸ, ໂສຕຘາຕຸກິຈ຺ຈກຣຓວເສນ ຈ ໂສຕຘາຕຸ ວິຍາຕິປິ ໂສຕຘາຕຸ, ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ນິຣຸປກ຺ກິເລສຕ຺ຕາ ວິສຸທ຺ຘິ, ໂສຕຘາຕຸ ເອວ ວິສຸທ຺ຘິ ໂສຕຘາຕຸວິສຸທ຺ຘິ, ໂສຕຘາຕຸວິສຸທ຺ຘິ ເອວ ຎາຓໍ ໂສຕຘາຕຸວິສຸທ຺ຘິຎາຓໍ.

໕໒. ຕິຓ຺ຓນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕານນ຺ຕິ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕໂທມນສ຺ສສຫຄຕອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕວເສນ ຕິຓ຺ຓນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕານໍ. ວິປ຺ຜາຣຕ຺ຕາຕິ ວິປ຺ຜາຣຠາເວນ ເວເຄນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຫຕຸອຕ຺ເຖ ນິສ຺ສກ຺ກວຈນໍ, ເຈໂຕປຣິຍຎາຓຸປ຺ປາທນຕ຺ຖໍ ປຣິກມ຺ມກຣຓກາເລ ປເຣສໍ ຕິຓ຺ຓນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕານໍ ວິປ຺ຜາຣເຫຕຸນາ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປສາທວເສນາຕິ ຈກ຺ຂາທີນໍ ຉນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປສາທວເສນ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປຕິຏ຺ຐິໂຕກາສາ ເຈຕ຺ຖ ຜລູປຈາເຣນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ຍຖາ ‘‘ວິປ຺ປສນ຺ນານິ ໂຂ ເຕ, ອາວຸໂສ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ຉວິວຓ຺ໂຓ ປຣິໂຍທາໂຕ’’ຕິ (ມຫາວ. ໖໐). ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຕິຏ຺ຐິໂຕກາເສສຸປິ ຫທຍວຕ຺ຖຸ ເອວ ອິຘາຘິປ຺ເປຕໍ. ປສາທວເສນາຕິ ຈ ອນາວິລຠາວວເສນ. ‘‘ປສາທປ຺ປສາທວເສນາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ອປ຺ປສາທສທ຺ທສ຺ສ ໂລໂປ ກໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຖ ວາ ອິທມປ຺ປສນ຺ນນ຺ຕິ ຄຫຓສ຺ສ ປສາທມເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ເອວ ສມ຺ຠວໂຕ ‘‘ປສາທວເສນາ’’ຕິ ວຈເນເນວ ອປ຺ປສາໂທປິ ວຸຕ຺ໂຕວ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ນານຕ຺ເຕກຕ຺ຕວິຎ຺ຎາຓຈຣິຍາ ປຣິໂຍຄາຫເຓ ປຎ຺ຎາຕິ ຍຖາສມ຺ຠວໍ ນານາສຠາວເອກສຠາວເອກູນນວຸຕິວິຎ຺ຎາຓປວຕ຺ຕິວິຊານນປຎ຺ຎາ. ເອຕ຺ຖ ອສມາຫິຕສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓຈຣິຍາ ນານຕ຺ຕາ, ສມາຫິຕສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓຈຣິຍາ ເອກຕ຺ຕາ. ສຣາຄາທິຈິຕ຺ຕໍ ວາ ນານຕ຺ຕໍ, ວີຕຣາຄາທິຈິຕ຺ຕໍ ເອກຕ຺ຕໍ. ເຈໂຕປຣິຍຎາຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຣິຍາຕີຕິ ປຣິຍໍ, ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຈຕໂສ ປຣິຍໍ ເຈໂຕປຣິຍໍ, ເຈໂຕປຣິຍຎ຺ຈ ຕໍ ຎາຓຎ຺ຈາຕິ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓໍ. ວິປ຺ຜາຣຕາຕິປິ ປາໂຐ, ວິປ຺ຜາຣຕາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໕໓. ປຈ຺ຈຍປ຺ປວຕ຺ຕານໍ ຘມ຺ມານນ຺ຕິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທວເສນ ປຈ຺ຈຍໂຕ ປວຕ຺ຕານໍ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ມານໍ. ນານຕ຺ເຕກຕ຺ຕກມ຺ມວິປ຺ຜາຣວເສນາຕິ ເອຕ຺ຖ ອກຸສລໍ ກມ຺ມໍ ນານຕ຺ຕໍ, ກຸສລໍ ກມ຺ມໍ ເອກຕ຺ຕໍ. ກາມາວຈຣໍ ວາ ກມ຺ມໍ ນານຕ຺ຕໍ, ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣໍ ກມ຺ມໍ ເອກຕ຺ຕໍ. ນານຕ຺ເຕກຕ຺ຕກມ຺ມວິປ຺ຜາຣວເສນ ປຈ຺ຈຍປວຕ຺ຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຣິໂຍຄາຫເຓ ປຎ຺ຎາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພ ອຕີຕຊາຕີສຸ ນິວຸຕ຺ຖຂນ຺ຘາ ປຸພ຺ເພນິວາໂສ. ນິວຸຕ຺ຖາຕິ ອຊ຺ຌາວຸຕ຺ຖາ ອນຸຠູຕາ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ຘາ. ປຸພ຺ເພ ອຕີຕຊາຕີສຸ ນິວຸຕ຺ຖຘມ຺ມາ ວາ ປຸພ຺ເພນິວາໂສ. ນິວຸຕ຺ຖາຕິ ໂຄຈຣນິວາເສນ ນິວຸຕ຺ຖາ ອຕ຺ຕໂນ ວິຎ຺ຎາເຓນ ວິຎ຺ຎາຕາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ, ປຣວິຎ຺ຎາເຓນ ວິຎ຺ຎາຕາປິ ວາ. ຉິນ຺ນວຏຸມການຸສ຺ສຣຓາທີສຸ ເຕ ພຸທ຺ຘານໍເຍວ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕີຕິ ຍາຍ ສຕິຍາ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ສາ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິ, ຎາຓນ຺ຕິ ຕາຍ ສຕິຍາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ.

໕໔. ໂອຠາສວເສນາຕິ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ປສາຣິຕສ຺ສ ເຕໂຊກສິຓໂອທາຕກສິຓອາໂລກກສິຓານໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານາຣມ຺ມຓສ຺ສ ກສິໂຓຠາສສ຺ສ ວເສນ. ນານຕ຺ເຕກຕ຺ຕຣູປນິມິຕ຺ຕານນ຺ຕິ ນານາສຕ຺ຕານໍ ຣູປານິ, ນານຕ຺ຕກາຍໍ ອຸປປນ຺ນານໍ ວາ ສຕ຺ຕານໍ ຣູປານິ, ນານາທິສາສຸ ວາ ຣູປານິ, ອສມ຺ມິສ຺ສານິ ວາ ຣູປານິ ນານຕ຺ຕຣູປານິ, ເອກສຕ຺ຕສ຺ສ ຣູປານິ, ເອກຕ຺ຕກາຍໍ ອຸປປນ຺ນສ຺ສ ວາ ຣູປານິ, ເອກທິສາຍ ວາ ຣູປານິ, ນານາທິສາທີນໍ ສມ຺ມິສ຺ສີຠູຕານິ ວາ ຣູປານິ ເອກຕ຺ຕຣູປານິ. ຣູປນ຺ຕິ ເຈຕ຺ຖ ວຓ຺ຓາຍຕນເມວ. ຕຎ຺ຫິ ຣູປຍຕີຕິ ຣູປໍ, ວຓ຺ຓວິກາຣໍ ອາປຊ຺ຊມານໍ ຫທຍງ຺ຄຕຠາວໍ ປກາເສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣູປເມວ ຣູປນິມິຕ຺ຕໍ. ເຕສໍ ນານຕ຺ເຕກຕ຺ຕຣູປນິມິຕ຺ຕານໍ. ທສ຺ສນຏ຺ເຐ ປຎ຺ຎາຕິ ທສ຺ສນສຠາເວ ປຎ຺ຎາ.

ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓນ຺ຕິ ທິພ຺ພສທິສຕ຺ຕາ ທິພ຺ພໍ. ເທວານຎ຺ຫິ ສຸຈຣິຕກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ປິຕ຺ຕເສມ຺ຫຣຸຫິຣາທີຫິ ອປລິພຸທ຺ຘໍ ອຸປກ຺ກິເລສວິມຸຕ຺ຕຕາຍ ທູເຣປິ ອາຣມ຺ມຓສມ຺ປຏິຈ຺ຉນສມຕ຺ຖໍ ທິພ຺ພໍ ປສາທຈກ຺ຂຸ ໂຫຕິ. ອິທຎ຺ຈາປິ ວີຣິຍຠາວນາພລນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ຎາຓຈກ຺ຂຸ ຕາທິສເມວາຕິ ທິພ຺ພສທິສຕ຺ຕາ ທິພ຺ພໍ, ທິພ຺ພວິຫາຣວເສນ ປຏິລທ຺ຘຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕນາ ທິພ຺ພວິຫາຣສນ຺ນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາປິ ທິພ຺ພໍ, ອາໂລກປຣິຄ຺ຄເຫນ ມຫາຊຸຕິກຕ຺ຕາປິ ທິພ຺ພໍ, ຕິໂຣກຸຏ຺ຏາທິຄຕຣູປທສ຺ສເນນ ມຫາຄຕິກຕ຺ຕາປິ ທິພ຺ພໍ. ຕໍ ສພ຺ພໍ ສທ຺ທສຕ຺ຖານຸສາເຣນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ທສ຺ສນຏ຺ເຐນ ຈກ຺ຂຸ, ຈກ຺ຂຸກິຈ຺ຈກຣເຓນ ຈກ຺ຂຸມິວາຕິປິ ຈກ຺ຂຸ, ທິພ຺ພຎ຺ຈ ຕໍ ຈກ຺ຂຸ ຈາຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ຈ ຕໍ ຎາຓຎ຺ຈາຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓໍ.

໕໕. ຈຕຸສຏ຺ຐິຍາ ອາກາເຣຫີຕິ ອຏ຺ຐສຸ ມຄ຺ຄຜເລສຸ ເອເກກສ຺ມິໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ວເສນ ຈຕຸສຏ຺ຐິຍາ ອາກາເຣຫິ. ຕິຓ຺ຓນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານນ຺ຕິ ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຎ຺ຎາຕາວິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ, ອິເມສໍ ຕິຓ຺ຓນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ. ວສິຠາວຕາ ປຎ຺ຎາຕິ ວສິຠາວຕາຍ ປວຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາ, ອຣຫຕ຺ຕຜເລ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ວເສນ ອຏ຺ຐຫິ ອາກາເຣຫິ ອຎ຺ຎາຕາວິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ເສວ ວສິຠາວຕາຍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ອຠາເວປິ ກາຣຓສິທ຺ຘິວເສນ ຕທຕ຺ຖສາຘນຕາຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອາສວານໍ ຂເຍ ຎາຓນ຺ຕິ ອຕ຺ຕນາ ວຊ຺ຌານໍ ອາສວານໍ ຂຍກຣໍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາຓໍ.

໕໖-໕໙. ອິທານິ ອາສວານໍ ຂຍຎາຓສງ຺ຂາຕອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາຓສມ຺ພນ຺ເຘ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ມຄ຺ຄຎາຓານໍ ເອເກກສ຺ສ ມຄ຺ຄຎາຓສ຺ສ ເອກາຠິສມຍຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ປຣິຎ຺ຎຏ຺ເຐ ປຎ຺ຎາ’’ຕິອາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຎາຓານິ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ຕຕ຺ຖາປິ ໂອຬາຣິກຕ຺ຕາ ສພ຺ພສຕ຺ຕສາຘາຣຓຕ຺ຕາ ຈ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ປຐມໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ເສວ ເຫຕຸທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຕທນນ຺ຕຣໍ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ເຫຕຸນິໂຣຘາ ຜລນິໂຣໂຘຕິ ຎາປນຕ຺ຖໍ ຕທນນ຺ຕຣໍ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ, ຕທຘິຄມູປາຍທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອນ຺ເຕ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ. ຠວສຸຂສ຺ສາທຄຘິຕານໍ ວາ ສຕ຺ຕານໍ ສໍເວຄຊນນຕ຺ຖໍ ປຐມໍ ທຸກ຺ຂມາຫ, ຕໍ ເນວ ອກຕໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ນ ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານາທິໂຕ ໂຫຕິ, ອິໂຕ ປນ ໂຫຕີຕິ ຎາປນຕ຺ຖໍ ຕທນນ຺ຕຣໍ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ຕໂຕ ສເຫຕຸເກນ ທຸກ຺ເຂນ ອຠິຠູຕຕ຺ຕາ ສໍວິຄ຺ຄມານສານໍ ທຸກ຺ຂນິສ຺ສຣຓຄເວສີນໍ ນິສ຺ສຣຓທສ຺ສເນນ ອສ຺ສາສຊນນຕ຺ຖໍ ນິໂຣຘໍ, ຕໂຕ ນິໂຣຘາຘິຄມຕ຺ຖໍ ນິໂຣຘສມ຺ປາປກໍ ມຄ຺ຄນ຺ຕິ. ອິທານິ ຕພ຺ພິສຍານິ ຎາຓານິ ເຕເນວ ກເມນ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ຕຕ຺ຖ ປຣິຎ຺ຎຏ຺ເຐຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປີຬນຏ຺ຐາທິເກ ຈຕຸພ຺ພິເຘ ປຣິຊານິຕພ຺ພສຠາເວ. ປຫານຏ຺ເຐຕິ ສມຸທຍສ຺ສ ອາຍູຫນຏ຺ຐາທິເກ ຈຕຸພ຺ພິເຘ ປຫາຕພ຺ພສຠາເວ. ສຈ຺ຉິກິຣິຍຏ຺ເຐຕິ ນິໂຣຘສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓຏ຺ຐາທິເກ ຈຕຸພ຺ພິເຘ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພສຠາເວ. ຠາວນຏ຺ເຐຕິ ມຄ຺ຄສ຺ສ ນິຍ຺ຍານຏ຺ຐາທິເກ ຈຕຸພ຺ພິເຘ ຠາເວຕພ຺ພສຠາເວ.

໖໐-໖໓. ອິທານິ ຠາວິຕມຄ຺ຄສ຺ສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວເສນ ວາ ອຠາວິຕມຄ຺ຄສ຺ສ ອນຸສ຺ສວວເສນ ວາ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ສຈ຺ຈຎາຓານິ ທສ຺ເສຕຸໍ ທຸກ຺ເຂ ຎາຓາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຎາຓານິ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ເຂຕິ ເອຕ຺ຖ ທຸ-ອິຕິ ອຍໍ ສທ຺ໂທ ກຸຈ຺ຉິເຕ ທິສ຺ສຕິ. ກຸຈ຺ຉິຕຎ຺ຫິ ປຸຕ຺ຕໍ ທຸປຸຕ຺ໂຕຕິ ວທນ຺ຕິ. ຂໍ-ສທ຺ໂທ ປນ ຕຸຈ຺ເຉ. ຕຸຈ຺ຉຎ຺ຫິ ອາກາສໍ ‘ຂ’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິທຎ຺ຈ ປຐມສຈ຺ຈໍ ກຸຈ຺ຉິຕໍ ອເນກຸປທ຺ທວາຘິຏ຺ຐານໂຕ, ຕຸຈ຺ຉໍ ພາລຊນປຣິກປ຺ປິຕຘຸວສຸຠສຸຂຕ຺ຕຠາວວິຣຫິຕໂຕ. ຕສ຺ມາ ກຸຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ ຕຸຈ຺ຉຕ຺ຕາ ຈ ‘‘ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ທຸກ຺ຂສມຸທເຍຕິ ເອຕ຺ຖ ສໍ-ອິຕິ ອຍໍ ສທ຺ໂທ ‘‘ສມາຄໂມ ສເມຕ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ວິຠ. ໑໙໙; ທີ. ນິ. ໒.໓໙໖) ວິຍ ສໍໂຍຄໍ ທີເປຕິ. ອຸ-ອິຕິ ອຍໍ ສທ຺ໂທ ‘‘ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຸທິຕ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ປາຣາ. ໑໗໒; ຈູຬນິ. ຂຄ຺ຄວິສາຓສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສ ໑໔໑) ວິຍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ. ອຍ-ສທ຺ໂທ ປນ ກາຣຓໍ ທີເປຕິ. ອິທຎ຺ຈາປິ ທຸຕິຍສຈ຺ຈໍ ອວເສສປຈ຺ຈຍສມາໂຍເຄ ສຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກາຣຓໍ. ອິຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ສໍໂຍເຄ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກາຣຓຕ຺ຕາ ‘‘ທຸກ຺ຂສມຸທຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ທຸກ຺ຂນິໂຣເຘຕິ ເອຕ຺ຖ ນິ-ສທ຺ໂທ ອຠາວໍ, ໂຣຘ-ສທ຺ໂທ ຈ ຈາຣກໍ ທີເປຕິ. ຕສ຺ມາ ອຠາໂວ ເອຕ຺ຖ ສໍສາຣຈາຣກສງ຺ຂາຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂໂຣຘສ຺ສ ສພ຺ພຄຕິສຸຎ຺ຎຕ຺ຕາ, ສມຘິຄເຕ ວາ ຕສ຺ມິໍ ສໍສາຣຈາຣກສ຺ສ ທຸກ຺ຂໂຣຘສ຺ສ ອຠາໂວ ໂຫຕິ ຕປ຺ປຏິປກ຺ຂຕ຺ຕາຕິປິ ‘‘ທຸກ຺ຂນິໂຣຘ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ທຸກ຺ຂສ຺ສ ວາ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິນິໂຣຘປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິຍາ ປຏິປທາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ອຍໍ ເອຕໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘໍ ຄຈ຺ຉຕິ ອາຣມ຺ມຓກຣຓວເສນ ຕທຠິມຸຂີຠູຕຕ຺ຕາ, ປຏິປທາ ຈ ໂຫຕິ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘປ຺ປຕ຺ຕິຍາ, ຕສ຺ມາ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິປຏິປທາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຈຕ຺ຕາຣິ ມຄ຺ຄຎາຓາເນວ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຏ຺ຐານາກາຣທີປນວເສນ ‘‘ມຄ຺ເຄ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕານິ, ອນນ຺ຕຣຜລທາຍກຕ຺ຕສ຺ສ ກາຣຓປຣິທີປນວເສນ ‘‘ອານນ຺ຕຣິກສມາຘິມ຺ຫິ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕານິ, ວິວຏ຺ຏນາກາຣທີປນວເສນ ‘‘ສຈ຺ຈວິວຏ຺ເຏ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕານິ, ມຄ຺ຄປຏິປາຏິກ຺ກເມເນວ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາຓຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ, ຕສ຺ສ ຈ ຎາຓສ຺ສ ອຠິຎ຺ຎາຠາວໍ ທີເປຕຸໍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາຓເມວ ‘‘ອາສວານໍ ຂເຍ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຸນ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ມຄ຺ຄຎາຓານໍ ເອກາຠິສມຍຕໍ ທີເປຕຸໍ ‘‘ປຣິຎ຺ຎຏ຺ເຐ ປຎ຺ຎາ ທຸກ຺ເຂ ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຎາຓານິ ວຸຕ຺ຕານິ. ປຸນ ເອເກກສ຺ມິໍ ສຈ຺ເຈ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິທີປນວເສນ ‘‘ທຸກ຺ເຂ ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຎາຓານິ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານີຕິ ເອວໍ ປຸພ຺ພາປຣວິເສໂສ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ.

໖໔-໖໗. ອິທານິ ສພ຺ເພສໍ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລານໍ ອຣິຍມຄ຺ຄານຸຠາເວເນວ ປຏິສມ຺ຠິທາຎາຓານິ ສິທ຺ຘານີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິເທ ຎາຓນ຺ຕິອາທີນິ ປຸນ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຏິສມ຺ຠິທາຎາຓານິ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ອິມານິ ຫິ ປຏິສມ຺ຠິທາປເຠທາຠາເວປິ ສພ຺ພອຣິຍປຸຄ຺ຄລສາຘາຣຓານິ ສຸທ຺ຘິກປຏິສມ຺ຠິທາຎາຓານິ, ເຫຏ຺ຐາ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານິ ປນ ປຠິນ຺ນປຏິສມ຺ຠິທານໍ ປເຠທປ຺ປຕ຺ຕານິ ປຏິສມ຺ຠິທາຎາຓານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານີຕິ ອຍເມເຕສໍ ອຸຠຍຕ຺ຖວຈເນ ວິເສໂສ. ຍສ຺ມາ ວາ ອນນ຺ຕຣໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ ທຸກ຺ຂາຣມ຺ມຓໍ ນິໂຣຘາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ ໂຫຕິ, ສມຸທຍາຣມ຺ມຓໍ ມຄ຺ຄາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ, ຕທຠິລາເປ ຎາຓໍ ນິຣຸຕ຺ຕິປຏິສມ຺ຠິທາ, ເຕສຸ ຎາເຓສຸ ຎາຓໍ ປຏິຠານປຏິສມ຺ຠິທາ, ຕສ຺ມາ ຕມ຺ປິ ອຕ຺ຖວິເສສໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ສຸທ຺ຘິກປຏິສມ຺ຠິທາຎາຓານິ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ຕສ຺ມາເຍວ ຈ ເຫຏ຺ຐາ ນານຕ຺ຕສທ຺ເທນ ວິເສເສຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕານິ. ອິຘ ຕຖາ ອວິເສເສຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕານີຕິ.

໖໘. ເອວໍ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕສຏ຺ຐິ ສາວກສາຘາຣຓຎາຓານິ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ອິທານິ ສາວເກຫິ ອສາຘາຣຓານິ ຕຖາຄຕານໍເຍວ ອາເວຓິການິ ຎາຓານິ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕຎາຓາທີນິ ຉ ອສາຘາຣຓຎາຓານິ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ຕຕ຺ຖປິ ຍສ຺ມາ ຕຖາຄຕາ ສຕ຺ຕານໍ ຘມ຺ມເທສນາຍ ຠາຊນາຠາຊນຕ຺ຕໍ ໂອໂລເກນ຺ຕາ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາ ໂອໂລເກນ຺ຕິ. ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸ ນາມ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕາສຍານຸສຍຎາຓທ຺ວຍເມວ. ຍຖາຫ –

‘‘ອທ຺ທສາ ໂຂ ຠຄວາ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ສຕ຺ເຕ ອປ຺ປຣຊກ຺ເຂ ມຫາຣຊກ຺ເຂ ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິເຍ ມຸທິນ຺ທ຺ຣິເຍ’’ຕິອາທິ (ມຫາວ. ໙; ມ. ນິ. ໑.໒໘໓; ໒.໓໓໙).

ສຕ຺ຕສນ຺ຕາເນ ຈ ໂອໂລເກນ຺ຕາ ປຐມໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຣິປາກາປຣິປາກໍ ໂອໂລເກນ຺ຕິ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຣິປາກຎ຺ຈ ຎຕ຺ວາ ອາສຍາທີນໍ ອນຸຣູເປນ ຘມ຺ມເທສນຕ຺ຖໍ ຕໂຕ ອາສຍານຸສຍຈຣິຕານິ ໂອໂລເກນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາປິ ປຐມໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕຎາຓໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ອາສຍານຸສຍຎາຓໍ. ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕາ ຈ ຍສ຺ມາ ປາຏິຫາຣິເຍນ ວິເນຕພ຺ພານໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອາສຍານຸສຍຎາຓານນ຺ຕຣໍ ຍມກປາຏິຫາຣິເຍ ຎາຓໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ອິເມສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຎາຓານໍ ເຫຕຸປຣິທີປນຕ຺ຖໍ ຕທນນ຺ຕຣໍ ມຫາກຣຸຓາຎາຓໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ມຫາກຣຸຓາຎາຓສ຺ສ ປຣິສຸທ຺ຘຠາວປຣິທີປນຕ຺ຖໍ ຕທນນ຺ຕຣໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ສພ຺ພຎ຺ຎຸສ຺ສາປິ ສພ຺ພຘມ຺ມານໍ ອາວຊ຺ຊນປຏິພທ຺ຘຠາວປຣິທີປນຕ຺ຖໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອນາວຣິຍຠາວປຣິທີປນຕ຺ຖຎ຺ຈ ຕທນນ຺ຕຣໍ ອນາວຣຓຎາຓໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕຎາຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸປຣິ ‘‘ສຕ຺ຕານ’’ນ຺ຕິ ປທໍ ອິເຘວ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ສຕ຺ຕານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕຎາຓ’’ນ຺ຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ປຣານິ ຈ ອປຣານິ ຈ ປຣາປຣານີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ສນ຺ຘິວເສນ ໂຣ-ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ປໂຣປຣານີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປໂຣປຣານໍ ຠາໂວ ປໂຣປຣິຍໍ, ປໂຣປຣິຍເມວ ປໂຣປຣິຍຕ຺ຕໍ, ເວເນຍ຺ຍສຕ຺ຕານໍ ສທ຺ຘາທີນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປໂຣປຣິຍຕ຺ຕໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕໍ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕສ຺ສ ຎາຓໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕຎາຓໍ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອຸຕ຺ຕມານຸຕ຺ຕມຠາວຎາຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອິນ຺ທ຺ຣິຍວໂຣວຣິຍຕ຺ຕຎາຓ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ. ວຣານິ ຈ ອວຣິຍານິ ຈ ວໂຣວຣິຍານິ, ວໂຣວຣິຍານໍ ຠາໂວ ວໂຣວຣິຍຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ອວຣິຍານີຕິ ຈ ນ ອຸຕ຺ຕມານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ປຣານິ ຈ ໂອປຣານິ ຈ ປໂຣປຣານິ, ເຕສໍ ຠາໂວ ປໂຣປຣິຍຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ໂອປຣານີຕິ ຈ ໂອຣານີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ລາມການີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ‘‘ປໂຣປຣາ ຍສ຺ສ ສເມຈ຺ຈ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທີສຸ (ສຸ. ນິ. ໔໗໙) ວິຍ. ‘‘ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ເຕ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ຠຸມ຺ມວຈເນນາປິ ປາໂຐ.

໖໙. ສຕ຺ຕານໍ ອາສຍານຸສເຍ ຎາຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຣູປາທີສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ຉນ຺ທຣາເຄນ ສຕ຺ຕາ ວິສຕ຺ຕາຕິ ສຕ຺ຕາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘ຣູເປ ໂຂ, ຣາຘ, ໂຍ ຉນ຺ໂທ ໂຍ ຣາໂຄ ຍາ ນນ຺ທີ ຍາ ຕຓ຺ຫາ, ຕຕ຺ຣ ສຕ຺ໂຕ ຕຕ຺ຣ ວິສຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ‘ສຕ຺ໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເວທນາຍ ສຎ຺ຎາຍ ສງ຺ຂາເຣສຸ ວິຎ຺ຎາເຓ ໂຍ ຉນ຺ໂທ ໂຍ ຣາໂຄ ຍາ ນນ຺ທີ ຍາ ຕຓ຺ຫາ, ຕຕ຺ຣ ສຕ຺ໂຕ ຕຕ຺ຣ ວິສຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ‘ສຕ຺ໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໑໖໑).

ອກ຺ຂຣຈິນ຺ຕກາ ປນ ອຕ຺ຖໍ ອວິຈາເຣຕ຺ວາ ‘‘ນາມມຕ຺ຕເມຕ’’ນ຺ຕິ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຍປິ ອຕ຺ຖໍ ວິຈາເຣນ຺ຕິ, ເຕ ສຕ຺ວໂຍເຄນ ສຕ຺ຕາຕິ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ. ອາສຍນ຺ຕິ ນິສ຺ສຍນ຺ຕິ ເອຕໍ ອິຕິ ອາສໂຍ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ວາ ກາມາທີຫິ, ເນກ຺ຂມ຺ມາທີຫິ ວາ ປຣິຠາວິຕສ຺ສ ສນ຺ຕານສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ສຕ຺ຕສນ຺ຕາເນ ອນຸເສນ຺ຕິ ອນຸປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອນຸສຍາ, ຖາມຄຕານໍ ກາມຣາຄາທີນໍ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອາສໂຍ ຈ ອນຸສໂຍ ຈ ອາສຍານຸສໂຍ. ຊາຕິຄ຺ຄຫເຓນ ຈ ທ຺ວນ຺ທສມາສວເສນ ຈ ເອກວຈນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍສ຺ມາ ຈຣິຕາຘິມຸຕ຺ຕິໂຍ ອາສຍານຸສຍສງ຺ຄຫິຕາ, ຕສ຺ມາ ອຸທ຺ເທເສ ຈຣິຕາຘິມຸຕ຺ຕີສຸ ຎາຓານິ ອາສຍານຸສຍຎາເຓເນວ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອາສຍານຸສເຍ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຍເນວ ຫິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ອຸທ຺ເທໂສ ກໂຕ, ເຕເນວ ອຘິປ຺ປາເຍນ ນິທ຺ເທໂສ ກໂຕຕິ.

໗໐. ຍມກປາຏິຫີເຣ ຎາຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘອຸທກຘາຣາທີນໍ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ສກິໍເຍວ ປວຕ຺ຕິໂຕ ຍມກໍ, ອສ຺ສທ຺ຘິຍາທີນໍ ປຏິປກ຺ຂຘມ຺ມານໍ ຫຣຓໂຕ ປາຏິຫີຣໍ, ຍມກຎ຺ຈ ຕໍ ປາຏິຫີຣຎ຺ຈາຕິ ຍມກປາຏິຫີຣໍ.

໗໑. ມຫາກຣຸຓາສມາປຕ຺ຕິຍາ ຎາຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຣທຸກ຺ເຂ ສຕິ ສາຘູນໍ ຫທຍກມ຺ປນໍ ກໂຣຕີຕິ ກຣຸຓາ, ກິນາຕິ ວາ ປຣທຸກ຺ຂໍ ຫິໍສຕິ ວິນາເສຕີຕິ ກຣຸຓາ, ກິຣີຍຕິ ວາ ທຸກ຺ຂິເຕສຸ ຜຣຓວເສນ ປສາຣີຍຕີຕິ ກຣຸຓາ, ຜຣຓກມ຺ມວເສນ ກມ຺ມຄຸຓວເສນ ຈ ມຫຕີ ກຣຸຓາ ມຫາກຣຸຓາ, ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ ເອຕໍ ມຫາກາຣຸຓິກາຕິ ສມາປຕ຺ຕິ, ມຫາກຣຸຓາ ຈ ສາ ສມາປຕ຺ຕິ ຈາຕິ ມຫາກຣຸຓາສມາປຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສໍ ມຫາກຣຸຓາສມາປຕ຺ຕິຍໍ, ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ.

໗໒-໗໓. ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ອນາວຣຓຎາຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ຈເນຍ຺ຍປຖປ຺ປເຠທໍ ສພ຺ພໍ ອຎ຺ຎາສີຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎູ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸສ຺ສ ຠາໂວ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕາ, ສາ ເອວ ຎາຓໍ ‘‘ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕາຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘‘ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສງ຺ຂຕາສງ຺ຂຕາທິເຠທາ ສພ຺ພຘມ຺ມາ ຫິ ສງ຺ຂາໂຣ ວິກາໂຣ ລກ຺ຂຓໍ ນິພ຺ພານໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ປຎ຺ເຈວ ເນຍ຺ຍປຖາ ໂຫນ຺ຕິ. ສພ຺ພຎ຺ຎູຕິ ຈ ກມສພ຺ພຎ຺ຎູ, ສກິໍສພ຺ພຎ຺ຎູ, ສຕຕສພ຺ພຎ຺ຎູ, ສຕ຺ຕິສພ຺ພຎ຺ຎູ, ຎາຕສພ຺ພຎ຺ຎູຕິ ປຎ຺ຈວິຘາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸໂນ ສິຍຸໍ. ກເມນ ສພ຺ພຊານນກາລາສມ຺ຠວໂຕ ກມສພ຺ພຎ຺ຎຸຕາ ນ ໂຫຕິ, ສກິໍ ສພ຺ພາຣມ຺ມຓຄຫຓາຠາວໂຕ ສກິໍສພ຺ພຎ຺ຎຸຕາ ນ ໂຫຕິ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ຍຖາຣມ຺ມຓຈິຕ຺ຕສມ຺ຠວໂຕ ຠວງ຺ຄຈິຕ຺ຕວິໂຣຘໂຕ ຍຸຕ຺ຕິອຠາວໂຕ ຈ ສຕຕສພ຺ພຎ຺ຎຸຕາ ນ ໂຫຕິ, ປຣິເສສໂຕ ສພ຺ພຊານນສມຕ຺ຖຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕິສພ຺ພຎ຺ຎຸຕາ ວາ ສິຍາ, ວິທິຕສພ຺ພຘມ຺ມຕ຺ຕາ ຎາຕສພ຺ພຎ຺ຎຸຕາ ວາ ສິຍາ. ສຕ຺ຕິສພ຺ພຎ຺ຎຸໂນ ສພ຺ພຊານນຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖີຕິ ຕມ຺ປິ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ.

‘‘ນ ຕສ຺ສ ອທ຺ທິຏ຺ຐມິຘຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈິ, ອໂຖ ອວິຎ຺ຎາຕມຊານິຕພ຺ພໍ;

ສພ຺ພໍ ອຠິຎ຺ຎາສິ ຍທຕ຺ຖິ ເນຍ຺ຍໍ, ຕຖາຄໂຕ ເຕນ ສມນ຺ຕຈກ຺ຂູ’’ຕິ. (ມຫານິ. ໑໕໖; ຈູຬນິ. ໂມຆຣາຊມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໘໕; ປຏິ. ມ. ໑.໒໐໘) –

ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຎາຕສພ຺ພຎ຺ຎຸຕ຺ຕເມວ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ສຕິ ກິຈ຺ຈໂຕ ອສມ຺ໂມຫໂຕ ກາຣຓສິທ຺ຘິໂຕ ອາວຊ຺ຊນປຏິພທ຺ຘໂຕ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕ຺ຕເມວ ໂຫຕີຕິ. ອາວຊ຺ຊນປຏິພທ຺ຘຕ຺ຕາ ເອວ ຫິ ນຕ຺ຖິ ເອຕສ຺ສ ອາວຣຓນ຺ຕິ ອນາວຣຓໍ, ຕເທວ ອນາວຣຓຎາຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ.

ອິມານິ ເຕສຕ຺ຕຕິ ຎາຓານີຕິ ສາວເກຫິ ສາຘາຣຓາສາຘາຣຓວເສນ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານິ ອິມານິ ເຕສຕ຺ຕຕິ ຎາຓານິ. ອິເມສໍ ເຕສຕ຺ຕຕິຍາ ຎາຓານນ຺ຕິ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວຸຕ຺ຕານໍ ອິເມສໍ ເຕສຕ຺ຕຕິຎາຓານໍ. ອຸພ຺ພາຫນຕ຺ເຖ ເຈຕໍ ສາມິວຈນໍ. ເຕສຕ຺ຕຕີນນ຺ຕິປິ ປາໂຐ. ‘‘ເຕສຕ຺ຕຕິຍາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ເອກສ຺ມິໍ ພຫຸວຈນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສຕ຺ຕສຏ຺ຐິ ຎາຓານີຕິອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຕ຺ຕສຏ຺ຐິ ຎາຓານິ. ສາວກສາຘາຣຓານີຕິ ສວນນ຺ເຕ ອຣິຍາຍ ຊາຕິຍາ ຊາຕຕ຺ຕາ ສາວກາ, ສມານໍ ຘາຣຓເມເຕສນ຺ຕິ ສາຘາຣຓານິ, ຕຖາຄຕານໍ ສາວເກຫິ ສາຘາຣຓານິ ສາວກສາຘາຣຓານິ. ຉ ຎາຓານີຕິ ອນ຺ເຕ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານິ ຉ ຎາຓານິ. ອສາຘາຣຓານິ ສາວເກຫີຕິ ສາວເກຫິ ອສາຘາຣຓານິ ຕຖາຄຕານໍເຍວ ຎາຓານີຕິ.

ສທ຺ຘມ຺ມປ຺ປກາສິນິຍາ ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ຄ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ຎາຓກຖາມາຕິກຸທ຺ເທສວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑. ສຸຕມຍຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

ວິສ຺ສຊ຺ຊນຸທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໑. ອິທານິ ຍຖານິກ຺ຂິຕ຺ເຕນ ອຸທ຺ເທເສນ ສງ຺ຄຫິເຕ ຘມ຺ເມ ປເຠທໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ກຖໍ ໂສຕາວຘາເນ ປຎ຺ຎາ ສຸຕມເຍ ຎາຓນ຺ຕິອາທິ ນິທ຺ເທສວາໂຣ ອາຣທ຺ໂຘ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ‘‘ໂສຕາວຘາເນ ປຎ຺ຎາ ສຸຕມເຍ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ, ຕໍ ກຖໍ ໂຫຕີຕິ? ອຍໍ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາ. ປຎ຺ຈວິຘາ ຫິ ປຸຈ຺ຉາ – ອທິຏ຺ຐໂຊຕນາປຸຈ຺ຉາ, ທິຏ຺ຐສໍສນ຺ທນາປຸຈ຺ຉາ, ວິມຕິຈ຺ເຉທນາປຸຈ຺ຉາ, ອນຸມຕິປຸຈ຺ຉາ, ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາຕິ. ຕາສໍ ອິທໍ ນານຕ຺ຕໍ –

ກຕມາ ອທິຏ຺ຐໂຊຕນາປຸຈ຺ຉາ? (ມຫານິ. ໑໕໐; ຈູຬນິ. ປຸຓ຺ຓກມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໑໒) ປກຕິຍາ ລກ຺ຂຓໍ ອຎ຺ຎາຕໍ ໂຫຕິ ອທິຏ຺ຐໍ ອຕຸລິຕໍ ອຕີຣິຕໍ ອວິຠູຕໍ ອວິຠາວິຕໍ, ຕສ຺ສ ຎາຓາຍ ທສ຺ສນາຍ ຕຸລນາຍ ຕີຣຓາຍ ວິຠູຕາຍ ວິຠາວນຕ຺ຖາຍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ອທິຏ຺ຐໂຊຕນາປຸຈ຺ຉາ.

ກຕມາ ທິຏ຺ຐສໍສນ຺ທນາປຸຈ຺ຉາ? (ມຫານິ. ໑໕໐; ຈູຬນິ. ປຸຓ຺ຓກມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໑໒) ປກຕິຍາ ລກ຺ຂຓໍ ຎາຕໍ ໂຫຕິ ທິຏ຺ຐໍ ຕຸລິຕໍ ຕີຣິຕໍ ວິຠູຕໍ ວິຠາວິຕໍ, ໂສ ອຎ຺ເຎຫິ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໍສນ຺ທນຕ຺ຖາຍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ທິຏ຺ຐສໍສນ຺ທນາປຸຈ຺ຉາ.

ກຕມາ ວິມຕິຈ຺ເຉທນາປຸຈ຺ຉາ? (ມຫານິ. ໑໕໐; ຈູຬນິ. ປຸຓ຺ຓກມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໑໒) ປກຕິຍາ ສໍສຍປກ຺ຂນ຺ໂທ ໂຫຕິ ວິມຕິປກ຺ຂນ຺ໂທ ທ຺ເວຬ຺ຫກຊາໂຕ ‘‘ເອວໍ ນຸ ໂຂ, ນນຸ ໂຂ, ກິໍ ນຸ ໂຂ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ’’ຕິ? ໂສ ວິມຕິຈ຺ເຉທນຕ຺ຖາຍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ວິມຕິຈ຺ເຉທນາປຸຈ຺ຉາ.

ກຕມາ ອນຸມຕິປຸຈ຺ຉາ? ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ອນຸມຕິຍາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ – ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣູປໍ ນິຈ຺ຈໍ ວາ ອນິຈ຺ຈໍ ວາ’’ຕິ? ‘‘ອນິຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຍໍ ປນານິຈ຺ຈໍ, ທຸກ຺ຂໍ ວາ ຕໍ ສຸຂໍ ວາ’’ຕິ? ‘‘ທຸກ຺ຂໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຍໍ ປນານິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ວິປຣິຓາມຘມ຺ມໍ, ກລ຺ລໍ ນຸ ຕໍ ສມນຸປສ຺ສິຕຸໍ ‘ເອຕໍ ມມ, ເອໂສຫມສ຺ມິ, ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໑), ອຍໍ ອນຸມຕິປຸຈ຺ຉາ.

ກຕມາ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາ? ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາຍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ – ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິປຏ຺ຐານາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໓໙໐)? ອຍໍ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາຕິ. ຕາສຸ ອຍໍ ເຖຣສ຺ສ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອິທານິ ສມາຕິກຸທ຺ເທສາຍ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາຍ ‘‘ອິເມ ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາຕິ ໂສຕາວຘານໍ, ຕໍປຊານນາ ປຎ຺ຎາ ສຸຕມເຍ ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທໂຍ ໂສຬສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນຸທ຺ເທສາ. ຕຕ຺ຖ ອິເມ ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາຕິ ‘‘ເທສຍນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ປາຐເສໂສ. ອິເມ ຘມ຺ມາ ອຠິຊານິຕພ຺ພາຕິ ສຕ຺ຖຸໂນ, ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ວາ ຄຣຸຏ຺ຐານິຍສ຺ສ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທສຍນ຺ຕສ຺ສ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ໂສຕາວຘານໍ ສຸຕໍ ໂສຕາວຘານໍ ນາມ. ຕໍປຊານນາ ປຎ຺ຎາ ຕສ຺ສ ສຸຕສ຺ສ ປຊານນາ ປຣິຍາຍປຣິຈ຺ຉິນ຺ທກປຎ຺ຎາ ສຸຕມເຍ ຎາຓໍ ນາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ສ ປຊານນາ ຕໍປຊານນາຕິ ສາມິວຈນສມາໂສ. ຕໍ ປຊານນາຕິ ວິຠຕ຺ຕິວິປລ຺ລາສວເສນ ອຸປໂຍຄວຈນໍ ວາ. ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາຕິ ຈ ສຠາວລກ຺ຂຓາວໂພຘວເສນ ໂສຠເນນາກາເຣນ ຊານິຕພ຺ພາ. ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍາຕິ ສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓາວໂພຘວເສນ ກິຈ຺ຈສມາປນວເສນ ຈ ພ຺ຍາປິຕ຺ວາ ຊານິຕພ຺ພາ. ຠາເວຕພ຺ພາຕິ ວຑ຺ເຒຕພ຺ພາ. ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາຕິ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກາຕພ຺ພາ. ທຸວິຘາ ຫິ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາ ປຏິລາຠສຈ຺ຉິກິຣິຍາ ອາຣມ຺ມຓສຈ຺ຉິກິຣິຍາ ຈ. ປຈ຺ຈນີກສມຸທາຈາຣວເສນ ປຣິຫານິຍສງ຺ຂາຕໍ ຫານໍ ຠຊນ຺ຕີຕິ ຫານຠາຄິຍາ. ຕທນຸຘມ຺ມຕາຍ ສຕິຍາ ສຓ຺ຐານວເສນ ຐານສງ຺ຂາຕໍ ຐິຕິໍ ຠຊນ຺ຕີຕິ ຐິຕິຠາຄິຍາ. ອຸປຣິວິເສສາຘິຄມວເສນ ວິເສສໍ ຠຊນ຺ຕີຕິ ວິເສສຠາຄິຍາ. ອນິພ຺ພິທ຺ຘປຸພ຺ພໍ ອປ຺ປທາລິຕປຸພ຺ພໍ ໂລຠກ຺ຂນ຺ຘໍ ໂທສກ຺ຂນ຺ຘໍ ໂມຫກ຺ຂນ຺ຘໍ ນິພ຺ພິຊ຺ຌຕິ ປທາເລຕີຕິ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ນິພ຺ເພໂຘ ນາມ, ນິພ຺ພິທາສຫຄຕານໍ ສຎ຺ຎາມນສິກາຣານໍ ສມຸທາຈາຣວເສນ ຕໍ ນິພ຺ເພຘໍ ຠຊນ຺ຕີຕິ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍາ.

ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາຕິ ສພ຺ເພ ສປ຺ປຈ຺ຈຍາ ຘມ຺ມາ. ເຕ ຫິ ສງ຺ຂຕສງ຺ຂາຣາ ນາມ. ປຈ຺ຈເຍຫິ ສງ຺ຄມ຺ມ ກຣີຍນ຺ຕີຕິ ສງ຺ຂາຣາ, ເຕ ເອວ ປຈ຺ຈເຍຫິ ສງ຺ຄມ຺ມ ກຕຕ຺ຕາ ສງ຺ຂຕາຕິ ວິເສເສຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕາ. ກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕາ ເຕຠູມກຣູປາຣູປຘມ຺ມາ ອຠິສງ຺ຂຕສງ຺ຂາຣາຕິ ອຏ຺ຐກຖາສຸ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໕໘໗; ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໒໒໖ ສງ຺ຂາຣປທນິທ຺ເທສ) ວຸຕ຺ຕາ. ເຕປິ ‘‘ອນິຈ຺ຈາ ວ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໘໖; ໒.໑໔໓; ທີ. ນິ. ໒.໒໒໑, ໒໗໒) ສງ຺ຂຕສງ຺ຂາເຣສຸ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ‘‘ອວິຊ຺ຊາຄໂຕ ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ປຸຎ຺ຎຎ຺ເຈວ ສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໒.໕໑) ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາວ ອາຄຕາ ເຕຠູມິກກຸສລາກຸສລເຈຕນາ ອຠິສງ຺ຂຣຓກສງ຺ຂາຣາ ນາມ. ‘‘ຍາວຕິກາ ອຠິສງ຺ຂາຣສ຺ສ ຄຕິ, ຕາວຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອກ຺ຂາຫຕໍ ມຎ຺ເຎ ອຏ຺ຐາສີ’’ຕິອາທີສຸ ອາຄຕໍ ກາຍິກໍ ເຈຕສິກໍ ວີຣິຍໍ ປໂຍຄາຠິສງ຺ຂາໂຣ ນາມ. ‘‘ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຐມໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ ວຈີສງ຺ຂາໂຣ, ຕໂຕ ກາຍສງ຺ຂາໂຣ, ຕໂຕ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໔໖໔) ອາຄຕາ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາ. ວາຈໍ ສງ຺ຂໂຣນ຺ຕີຕິ ວຈີສງ຺ຂາຣາ. ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ກາເຍນ ສງ຺ຂຣີຍນ຺ຕີຕິ ກາຍສງ຺ຂາຣາ. ສຎ຺ຎາ ຈ ເວທນາ ຈ ຈິຕ຺ເຕນ ສງ຺ຂຣີຍນ຺ຕີຕິ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣາ. ອິຘ ປນ ສງ຺ຂຕສງ຺ຂາຣາ ອຘິປ຺ເປຕາ.

ອນິຈ຺ຈາຕິ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວຏ຺ເຐນ. ທຸກ຺ຂາຕິ ປີຬນຏ຺ເຐນ. ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາຕິ ນິພ຺ພານມ຺ປິ ອນ຺ໂຕກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕາ. ອນຕ຺ຕາຕິ ອວສວຕ຺ຕນຏ຺ເຐນ. ອິທໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈນ຺ຕິອາທີສຸ ‘‘ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘‘ທຸກ຺ຂສມຸທຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘ’’ນ຺ຕິ ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາໂສ ກໂຕ. ຍສ຺ມາ ປນ ພຸທ຺ຘາທໂຍ ອຣິຍາ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອຣິຍສຈ຺ຈານີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຍຖາຫ ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສຈ຺ຈານິ…ເປ… ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ. ອຣິຍາ ອິມານິ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອຣິຍສຈ຺ຈານີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີ’’ຕິ. ອຣິຍສ຺ສ ສຈ຺ຈານີຕິປິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ. ຍຖາຫ ‘‘ສເທວເກ ໂລເກ…ເປ… ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ຕຖາຄໂຕ ອຣິໂຍ, ຕສ຺ມາ ອຣິຍສຈ຺ຈານີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໙໘). ເອເຕສໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ອຣິຍຠາວສິທ຺ຘິໂຕປິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ. ຍຖາຫ ‘‘ອິເມສໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍສຈ຺ຈານໍ ຍຖາຠູຕໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ຕຖາຄໂຕ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອຣິໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໙໓). ອຣິຍານິ ສຈ຺ຈານີຕິປິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ. ອຣິຍານີຕິ ອວິຕຖານິ, ອວິສໍວາທການີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາຫ ‘‘ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ຕຖານິ ອວິຕຖານິ ອນຎ຺ຎຖານິ, ຕສ຺ມາ ອຣິຍສຈ຺ຈານີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໙໗). ສຈ຺ຈານີຕິ ໂກ ສຈ຺ຈຏ຺ໂຐຕິ ເຈ? ໂຍ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸນາ ອຸປປຣິກ຺ຂມານານໍ ມາຍາວ ວິປຣີໂຕ, ມຣີຈີວ ວິສໍວາທໂກ, ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ປຣິກປ຺ປິຕອຕ຺ຕາວ ອນຸປລພ຺ຠສຠາໂວ ຈ ນ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ພາຘນປຠວສນ຺ຕິນິຍ຺ຍານປ຺ປກາເຣນ ຕຈ຺ຉາວິປຣີຕຠູຕຠາເວນ ອຣິຍຎາຓສ຺ສ ໂຄຈໂຣ ໂຫຕິເຍວ. ເອສ ອຄ຺ຄິລກ຺ຂຓໍ ວິຍ ໂລກປກຕິ ວິຍ ຈ ຕຈ຺ຉາວິປຣີຕຠູຕຠາໂວ ສຈ຺ຈຏ຺ໂຐຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍຖາຫ ‘‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖເມຕໍ ອວິຕຖເມຕໍ ອນຎ຺ຎຖເມຕ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໙໐) ວິຕ຺ຖາໂຣ. ອປິຈ –

ນາພາຘກໍ ຍໂຕ ທຸກ຺ຂໍ, ທຸກ຺ຂາ ອຎ຺ຎໍ ນ ພາຘກໍ;

ພາຘກຕ຺ຕນິຍາເມນ, ຕໂຕ ສຈ຺ຈມິທໍ ມຕໍ.

ຕໍ ວິນາ ນາຎ຺ຎໂຕ ທຸກ຺ຂໍ, ນ ໂຫຕິ ນ ຈ ຕໍ ຕໂຕ;

ທຸກ຺ຂເຫຕຸ ນິຍາເມນ, ອິຕິ ສຈ຺ຈໍ ວິສຕ຺ຕິກາ.

ນາຎ຺ຎາ ນິພ຺ພານໂຕ ສນ຺ຕິ, ສນ຺ຕໍ ນ ຈ ນ ຕໍ ຍໂຕ;

ສນ຺ຕຠາວນິຍາເມນ, ຕໂຕ ສຈ຺ຈມິທໍ ມຕໍ.

ມຄ຺ຄາ ອຎ຺ຎໍ ນ ນິຍ຺ຍານໍ, ອນິຍ຺ຍາໂນ ນ ຈາປິ ໂສ;

ຕຈ຺ຉນິຍ຺ຍານຠາເວນ, ອິຕິ ໂສ ສຈ຺ຈສມ຺ມໂຕ.

ອິຕິ ຕຈ຺ຉາວິປລ຺ລາສ-ຠູຕຠາວໍ ຈຕູສ຺ວປິ;

ທຸກ຺ຂາທີສ຺ວວິເສເສນ, ສຈ຺ຈຏ຺ຐໍ ອາຫຸ ປຓ຺ຑິຕາຕິ.

ໂສ ປນາຍໍ ສຈ຺ຈສທ຺ໂທ ອເນເກສຸ ອຕ຺ເຖສຸ ທິສ຺ສຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ‘‘ສຈ຺ຈໍ ຠເຓ ນ ກຸຊ຺ເຌຍ຺ຍາ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ປ. ໒໒໔) ວາຈາສຈ຺ເຈ. ‘‘ສຈ຺ເຈ ຐິຕາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຈາ’’ຕິອາທີສຸ (ຊາ. ໒.໒໑.໔໓໓) ວິຣຕິສຈ຺ເຈ. ‘‘ກສ຺ມາ ນຸ ສຈ຺ຈານິ ວທນ຺ຕິ ນານາ, ປວາທິຍາເສ ກຸສລາວທານາ’’ຕິອາທີສຸ (ສຸ. ນິ. ໘໙໑) ທິຏ຺ຐິສຈ຺ເຈ. ‘‘ເອກຎ຺ຫິ ສຈ຺ຈໍ ນ ທຸຕີຍມຕ຺ຖິ, ຍສ຺ມິໍ ປຊາ ໂນ ວິວເທ ປຊານ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ສຸ. ນິ. ໘໙໐; ມຫານິ. ໑໑໙) ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ເຈ ນິພ຺ພາເນ ເຈວ ມຄ຺ເຄ ຈ. ‘‘ຈຕຸນ຺ນໍ ສຈ຺ຈານໍ ກຕິ ກຸສລາ ກຕິ ອກຸສລາ’’ຕິອາທີສຸ (ວິຠ. ໒໑໖) ອຣິຍສຈ຺ເຈ. ສ຺ວາຍມິຘາປິ ອຣິຍສຈ຺ເຈ ປວຕ຺ຕຕີຕິ.

ນິທ຺ເທສວາຣສງ຺ຄຫິຕສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນຸທ຺ເທສສ຺ສ

ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໒. ອິທານິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນຸທ຺ເທສສງ຺ຄຫິເຕ ຘມ຺ເມ ປເຠທໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ກຖໍ ອິເມ ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາຕິອາທິ ນິທ຺ເທສວາໂຣ ອາຣທ຺ໂຘ. ຕຕ຺ຖ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍນິທ຺ເທສາທີສຸ ປຎ຺ຈສຸ ອາທິໂຕ ເອກກາທິວເສນ ທສ ທສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ທສຸຕ຺ຕຣປຣິຍາເຍນ ສໍສນ຺ເທຕ຺ວາ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ເຕສຸ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍນິທ຺ເທເສ ຕາວ ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາຕິ ກາມຠວາທີສຸ ສຎ຺ຎາຠວາທີສຸ ເອກໂວກາຣຠວາທີສຸ ຈ ສພ຺ພຠເວສຸ ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ. ອາຫາຣຏ຺ຐິຕິກາຕິ ອາຫາຣໂຕ ຐິຕິ ເອເຕສນ຺ຕິ ອາຫາຣຏ຺ຐິຕິກາ. ຐິຕີຕິ ເຈຕ຺ຖ ສກກ຺ຂເຓ ອຕ຺ຖິຕາ ອຘິປ຺ເປຕາ. ອິຕິ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ຐິຕິເຫຕຸ ອາຫາໂຣ ນາ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ອຘິເກນ ຎາເຓນ ຊານິຕພ຺ໂພ. ປຈ຺ຈເຍ ຫິ ອຠິຎ຺ຎາເຕ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນາປິ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ໂຫນ຺ຕິ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎາເປກ຺ຂຕ຺ຕາ. ເອເຕນ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາ ວຸຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ນນຸ ຈ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕາ ເທວາ ອເຫຕຸກາ ອນາຫາຣາ ອຜສ຺ສກາ’’ຕິອາທິ (ວິຠ. ໑໐໑໗), ຕໍ ວິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ. ຕຎ຺ຈ ນ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ. ເຕສຎ຺ຫິ ຌານໍ ອາຫາໂຣຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຫາຣາ ຠູຕານໍ ວາ ສຕ຺ຕານໍ ຐິຕິຍາ, ສມ຺ຠເວສີນໍ ວາ ອນຸຄ຺ຄຫາຍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ ໂອຬາຣິໂກ ວາ ສຸຂຸໂມ ວາ, ຜສ຺ໂສ ທຸຕິໂຍ, ມໂນສຎ຺ເຈຕນາ ຕຕິຍາ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ຈຕຸຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໑໑) ອິທໍ ວິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ. ອິທມ຺ປິ ນ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ. ເອຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ສຸຕ຺ເຕ ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ອາຫາຣລກ຺ຂຓາວ ຘມ຺ມາ ອາຫາຣາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ອິຘ ປນ ປຣິຍາເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ ອາຫາໂຣຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ສພ຺ພສງ຺ຂຕຘມ຺ມານຎ຺ຫິ ປຈ຺ຈໂຍ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ໂສ ຈ ຍໍ ຍໍ ຜລໍ ຊເນຕິ, ຕໍ ຕໍ ອາຫຣຕິ ນາມ. ຕສ຺ມາ ອາຫາໂຣຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕເນວາຫ –

‘‘ອວິຊ຺ຊມ຺ປາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຫາຣໍ ວທາມິ, ໂນ ອນາຫາຣໍ. ໂກ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອວິຊ຺ຊາຍ ອາຫາໂຣ? ‘ປຎ຺ຈ ນີວຣຓາ’ຕິສ຺ສ ວຈນີຍໍ. ປຎ຺ຈ ນີວຣເຓປາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຫາເຣ ວທາມິ, ໂນ ອນາຫາເຣ. ໂກ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ນີວຣຓານໍ ອາຫາໂຣ. ‘ອໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ’ຕິສ຺ສ ວຈນີຍ’’ນ຺ຕິອາທິ (ອ. ນິ. ໑໐.໖໑). ອຍໍ ອິຘ ອຘິປ຺ເປໂຕ.

ເອຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ປຈ຺ຈຍາຫາເຣ ຄຫິເຕ ປຣິຍາຍາຫາໂຣປິ ນິປ຺ປຣິຍາຍາຫາໂຣປິ ສພ຺ໂພ ຄຫິໂຕວ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອສຎ຺ຎຠເວ ປຈ຺ຈຍາຫາໂຣ ລພ຺ຠຕິ. ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ຫິ ພຸທ຺ເຘ ຕິຕ຺ຖາຍຕເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວາໂຍກສິເຓ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ຘີ ຈິຕ຺ຕໍ, ຘີ ຈິຕ຺ຕໍ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນາມ ອຠາໂວເຍວ ສາຘຸ. ຈິຕ຺ຕຎ຺ຫິ ນິສ຺ສາຍ ວຘພນ຺ຘນາທິປຈ຺ຈຍໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຈິຕ຺ເຕ ອສຕິ ນຕ຺ເຖຕ’’ນ຺ຕິ ຂນ຺ຕິໍ ຣຸຈິໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອປຣິຫີນຊ຺ຌານາ ກາລໍກຕ຺ວາ ອສຎ຺ຎຠເວ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ໂຍ ຍສ຺ສ ອິຣິຍາປໂຖ ມນຸສ຺ສໂລເກ ປຓິຫິໂຕ ອໂຫສິ, ໂສ ເຕນ ອິຣິຍາປເຖນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ກປ຺ປສຕານິ ຕິຏ຺ຐຕິ. ເອຕ຺ຕກໍ ອທ຺ຘານໍ ນິປນ຺ໂນ ວິຍ ນິສິນ຺ໂນ ວິຍ ຐິໂຕ ວິຍ ໂຫຕິ. ເອວຣູປານຎ຺ຈ ສຕ຺ຕານໍ ປຈ຺ຈຍາຫາໂຣ ລພ຺ຠຕິ. ເຕ ຫິ ຍໍ ຌານໍ ຠາເວຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ຕເທ ເນສໍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ຍຖາ ຊິຍາເວເຄນ ຂິຕ຺ຕສໂຣ ຍາວ ຊິຍາເວໂຄ ອຕ຺ຖິ, ຕາວ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອວໍ ຍາວ ຌານປຈ຺ຈໂຍ ອຕ຺ຖິ, ຕາວ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ຕສ຺ມິໍ ນິຏ຺ຐິເຕ ຂີຓເວໂຄ ສໂຣ ວິຍ ປຕນ຺ຕິ.

ເຍ ປນ ເຕ ເນຣຍິກາ ‘‘ເນວຸຏ຺ຐານຜລູປຊີວິໂນ ນ ປຸຎ຺ຎຜລູປຊີວິໂນ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕສໍ ໂກ ອາຫາໂຣຕິ? ເຕສໍ ກມ຺ມເມວ ອາຫາໂຣຕິ. ກິໍ ປຎ຺ຈ ອາຫາຣາ ອຕ຺ຖີຕິ? ‘‘ປຎ຺ຈ, ນ ປຎ຺ຈາ’’ຕິ ອິທໍ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ນນຸ ‘‘ປຈ຺ຈໂຍ ອາຫາໂຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ເຍນ ກມ຺ເມນ ເຕ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ຕເທວ ເຕສໍ ຐິຕິປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ອາຫາໂຣ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນ ຕາວ ກາລໍ ກໂຣຕິ, ຍາວ ນ ຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ພ຺ຍນ຺ຕີ ໂຫຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໓໖; ມ. ນິ. ໓.໒໕໐). ຕສ຺ມາ ອາຫາຣຏ຺ຐິຕິກາຕິ ປຈ຺ຈຍຏ຺ຐິຕິກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກພຬີກາຣໍ ອາຫາຣໍ ອາຣພ຺ຠາຕິ ເຈຕ຺ຖ ວິວາໂທ ນ ກາຕພ຺ໂພ. ມຸເຂ ອຸປ຺ປນ຺ນເຂໂຬປິ ຫິ ເຕສໍ ອາຫາຣກິຈ຺ຈໍ ສາເຘຕິ. ເຂໂຬ ຫິ ນິຣເຍ ທຸກ຺ຂເວທນີໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ສຄ຺ເຄ ສຸຂເວທນີໂຍ. ອິຕິ ກາມຠເວ ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຫາຣາ, ຣູປາຣູປຠເວສຸ ຐເປຕ຺ວາ ອສຎ຺ຎຠວໍ ເສສານໍ ຕໂຍ, ອສຎ຺ຎານຎ຺ເຈວ ອວເສສານຎ຺ຈ ປຈ຺ຈຍາຫາໂຣຕິ ອິມິນາ ອາຫາເຣນ ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ອາຫາຣຏ຺ຐິຕິກາ.

ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາຕິ ຈ ປຸຄ຺ຄລາຘິຏ຺ຐານາ ຘມ຺ມເທສນາ, ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຠຄວໂຕປິ ຫິ ຘມ຺ມປຸຄ຺ຄລານໍ ວເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘາ ເທສນາ – ຘມ຺ມາຘິຏ຺ຐານາ ຘມ຺ມເທສນາ, ຘມ຺ມາຘິຏ຺ຐານາ ປຸຄ຺ຄລເທສນາ, ປຸຄ຺ຄລາຘິຏ຺ຐານາ ປຸຄ຺ຄລເທສນາ, ປຸຄ຺ຄລາຘິຏ຺ຐານາ ຘມ຺ມເທສນາຕິ. ‘‘ນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎໍ ເອກຘມ຺ມມ຺ປິ ສມນຸປສ຺ສາມິ, ຍໍ ເອວໍ ຠາວິຕໍ ກມ຺ມນິຍໍ ໂຫຕິ, ຍຖຍິທໍ ຈິຕ຺ຕໍ. ຈິຕ຺ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠາວິຕໍ ກມ຺ມນິຍໍ ໂຫຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໒໒) ເອວຣູປີ ຘມ຺ມາຘິຏ຺ຐານາ ຘມ຺ມເທສນາ. ‘‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນວກາໂສ ຍໍ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ກຎ຺ຈິ ສງ຺ຂາຣໍ ນິຈ຺ຈໂຕ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໒໖໘) ເອວຣູປີ ຘມ຺ມາຘິຏ຺ຐານາ ປຸຄ຺ຄລເທສນາ. ‘‘ເອກປຸຄ຺ຄໂລ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໑໗໐, ໓໐໙), ເອວຣູປີ ປຸຄ຺ຄລາຘິຏ຺ຐານາ ປຸຄ຺ຄລເທສນາ. ‘‘ເອກປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຠິກ຺ຂເວ, ປາຕຸຠາວາ ມຫໂຕ ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ປາຕຸຠາໂວ ໂຫຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໑໗໕-໑໘໖) ເອວຣູປີ ປຸຄ຺ຄລາຘິຏ຺ຐານາ ຘມ຺ມເທສນາ. ຕາສຸ ອິຘ ປຸຄ຺ຄລາຘິຏ຺ຐານາ ຘມ຺ມເທສນາ. ອຸປຣິ ຍາວ ທສກາ ຘມ຺ມານໍເຍວ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕຄ຺ຄຫເຓນ ຘມ຺ມຄ຺ຄຫຓໍ ກຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ, ວິເສເສນ ວາ ສຕ຺ຕສນ຺ຕານປຣິຍາປນ຺ນຘມ຺ມານໍເຍວ ອຘິເກນ ຎາເຓນ ສຠາວໂຕ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓໍ ກຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ, ສງ຺ຂາເຣ ອຸປາທາຍ ສຕ຺ໂຕຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິມຕ຺ຕສມ຺ຠວໂຕ ວາ ຜໂລປຈາເຣນ ສງ຺ຂາຣາ ‘‘ສຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ນ ຫິ ໂກຈິ ສຕ຺ໂຕ ປຈ຺ຈຍຏ຺ຐິຕິໂກ ອຕ຺ຖິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສງ຺ຂາເຣຫິ, ໂວຫາຣວເສນ ປນ ເອວໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວເມເຕນ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາ ວຸຕ຺ຕາ ໂຫຕິ.

ທ຺ເວ ຘາຕຸໂຍຕິ ສງ຺ຂຕາ ຈ ຘາຕຸ ອສງ຺ຂຕາ ຈ ຘາຕຸ. ຕຕ຺ຖ ອເນເກຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ສງ຺ຄມ຺ມ ກຕາ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ສງ຺ຂຕາ ຘາຕຸ, ເກຫິຈິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອກຕໍ ນິພ຺ພານໍ ອສງ຺ຂຕາ ຘາຕຸ.

ຕິສ຺ໂສ ຘາຕຸໂຍຕິ ກາມຘາຕຸ ຣູປຘາຕຸ ອຣູປຘາຕຸ (ວິຠ. ໑໘໑-໑໘໒). ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ກາມຘາຕຸ? ເຫຏ຺ຐໂຕ ອວີຈິນິຣຍໍ ປຣິຍນ຺ຕໍ ກຣິຕ຺ວາ ອຸປຣິໂຕ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີ ເທເວ ອນ຺ໂຕກຣິຕ຺ວາ ຍໍ ເອຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕເຣ ເອຕ຺ຖາວຈຣາ ເອຕ຺ຖ ປຣິຍາປນ຺ນາ ຂນ຺ຘາ ຘາຕູ ອາຍຕນາ ຣູປາ ເວທນາ ສຎ຺ຎາ ສງ຺ຂາຣາ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ກາມຘາຕຸ (ວິຠ. ໑໘໒; ຘ. ສ. ໑໒໘໗). ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ຣູປຘາຕຸ? ເຫຏ຺ຐໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ປຣິຍນ຺ຕໍ ກຣິຕ຺ວາ ອຸປຣິໂຕ ອກນິຏ຺ເຐ ເທເວ ອນ຺ໂຕກຣິຕ຺ວາ ຍໍ ເອຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕເຣ ເອຕ຺ຖາວຈຣາ ເອຕ຺ຖ ປຣິຍາປນ຺ນາ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ວາ ອຸປປນ຺ນສ຺ສ ວາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣິສ຺ສ ວາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຣູປຘາຕຸ. ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ອຣູປຘາຕຸ? ເຫຏ຺ຐໂຕ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນູປເຄ ເທເວ ປຣິຍນ຺ຕໍ ກຣິຕ຺ວາ ອຸປຣິໂຕ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນູປເຄ ເທເວ ອນ຺ໂຕກຣິຕ຺ວາ ຍໍ ເອຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕເຣ ເອຕ຺ຖາວຈຣາ ເອຕ຺ຖ ປຣິຍາປນ຺ນາ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ວາ ອຸປປນ຺ນສ຺ສ ວາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣິສ຺ສ ວາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຣູປຘາຕຸ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ກາມຘາຕູຕິ ກາມຠໂວ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ຣູປຘາຕູຕິ ຣູປຠໂວ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ອຣູປຘາຕູຕິ ອຣູປຠໂວ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ ລພ຺ຠນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍໍ ທສຸຕ຺ຕຣປຣິຍາເຍນ ໂຍຊນາ.

ສງ຺ຄີຕິປຣິຍາເຍນ ປນ ‘‘ຕິສ຺ໂສ ກຸສລຘາຕຸໂຍ – ເນກ຺ຂມ຺ມຘາຕຸ ອພ຺ຍາປາທຘາຕຸ ອວິຫິໍສາຘາຕຸ. ອປຣາປິ ຕິສ຺ໂສ ຘາຕຸໂຍ – ຣູປຘາຕຸ ອຣູປຘາຕຸ ນິໂຣຘຘາຕຸ. ອປຣາປິ ຕິສ຺ໂສ ຘາຕຸໂຍ – ຫີນາ ຘາຕຸ ມຊ຺ຌິມາ ຘາຕຸ ປຓີຕາ ຘາຕູ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໓.໓໐໕) ວຸຕ຺ຕາ ຘາຕຸໂຍປິ ເອຕ຺ຖ ຍຸຊ຺ຊນ຺ຕິ (ວິຠ. ໑໘໑-໑໘໒). ເນກ຺ຂມ຺ມປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ຕກ຺ໂກ ວິຕກ຺ໂກ…ເປ… ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ເນກ຺ຂມ຺ມຘາຕຸ. ສພ຺ເພປິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ເນກ຺ຂມ຺ມຘາຕຸ. ອພ຺ຍາປາທປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ຕກ຺ໂກ ວິຕກ຺ໂກ…ເປ… ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ອພ຺ຍາປາທຘາຕຸ. ຍາ ສຕ຺ເຕສຸ ເມຕ຺ຕິ ເມຕ຺ຕາຍນາ ເມຕ຺ຕາຍິຕຕ຺ຕໍ ເມຕ຺ຕາເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອພ຺ຍາປາທຘາຕຸ. ອວິຫິໍສາປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ຕກ຺ໂກ ວິຕກ຺ໂກ…ເປ… ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ອວິຫິໍສາຘາຕຸ. ຍາ ສຕ຺ເຕສຸ ກຣຸຓາ ກຣຸຓາຍນາ ກຣຸຓາຍິຕຕ຺ຕໍ ກຣຸຓາເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອວິຫິໍສາຘາຕຸ (ວິຠ. ໑໘໒). ຣູປາຣູປຘາຕຸໂຍ ວຸຕ຺ຕາເຍວ. ນິໂຣຘຘາຕຸ ນິພ຺ພານໍ. ຫີນາ ຘາຕຸ ທ຺ວາທສາກຸສລຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ, ມຊ຺ຌິມາ ຘາຕຸ ອວເສສາ ເຕຠູມກຘມ຺ມາ. ປຓີຕາ ຘາຕຸ ນວ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມາ. ສພ຺ພາປິ ຈ ນິຊ຺ຊີວຏ຺ເຐນ ຘາຕຸ.

ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານີຕິ ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ, ທຸກ຺ຂສມຸທຍໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ. ອິເມສໍ ວຓ຺ຓນາ ສຈ຺ຈວິສ຺ສຊ຺ຊເນສຸເຍວ ຠວິສ຺ສຕິ.

ປຎ຺ຈ ວິມຸຕ຺ຕາຍຕນານີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຫິຕຕ຺ຖາຍ ປເຣຫິ ປວຕ຺ຕິຕຘມ຺ມເທສນາສວນໍ, ປເຣສໍ ຫິຕຕ຺ຖາຍ ອຕ຺ຕໂນ ຍຖາສຸຕຘມ຺ມເທສນາ, ຍຖາສຸຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ສຊ຺ຌາຍກຣຓໍ, ຍຖາສຸຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ເຈຕສາ ອນຸວິຕກ຺ກນໍ, ກສິຓາສຸຠາທີສຸ ອນຸກູລໍ ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ, ອິມານິ ປຎ຺ຈ ວິມຸຈ຺ຈນກາຣຓານິ. ຍຖາຫ –

‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອຎ຺ຎຕໂຣ ວາ ຄຣຸຏ຺ຐານິໂຍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ, ຍຖາ ຍຖາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອຎ຺ຎຕໂຣ ວາ ຄຣຸຏ຺ຐານິໂຍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ, ຕຖາ ຕຖາ ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ອຕ຺ຖປຏິສໍເວທີ ຈ ໂຫຕິ ຘມ຺ມປຏິສໍເວທີ ຈ, ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖປຏິສໍເວທິໂນ ຘມ຺ມປຏິສໍເວທິໂນ ປາໂມຊ຺ຊໍ ຊາຍຕິ, ປມຸທິຕສ຺ສ ປີຕິ ຊາຍຕິ, ປີຕິມນສ຺ສ ກາໂຍ ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ປສ຺ສທ຺ຘກາໂຍ ສຸຂໍ ເວເທຕິ, ສຸຂິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ, ອິທໍ ປຐມໍ ວິມຸຕ຺ຕາຍຕນໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ນ ເຫວ ໂຂ ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອຎ຺ຎຕໂຣ ວາ ຄຣຸຏ຺ຐານິໂຍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ, ອປິ ຈ ໂຂ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປເຣສໍ ເທເສຕິ. ຍຖາ ຍຖາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ…ເປ… ສຸຂິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ. ອິທໍ ທຸຕິຍໍ ວິມຸຕ຺ຕາຍຕນໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ນເຫວ ໂຂ ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອຎ຺ຎຕໂຣ ວາ ຄຣຸຏ຺ຐານິໂຍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ, ນາປິ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປເຣສໍ ເທເສຕິ, ອປິ ຈ ໂຂ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣຕິ. ຍຖາ ຍຖາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ…ເປ… ສຸຂິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ. ອິທໍ ຕຕິຍໍ ວິມຸຕ຺ຕາຍຕນໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ນເຫວ ໂຂ ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອຎ຺ຎຕໂຣ ວາ ຄຣຸຏ຺ຐານິໂຍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ, ນາປິ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປເຣສໍ ເທເສຕິ, ນາປິ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣຕິ, ອປິ ຈ ໂຂ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ເຈຕສາ ອນຸວິຕກ຺ເກຕິ ອນຸວິຈາເຣຕິ ມນສານຸເປກ຺ຂຕິ. ຍຖາ ຍຖາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ…ເປ… ສຸຂິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ. ອິທໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ວິມຸຕ຺ຕາຍຕນໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ນເຫວ ໂຂ ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອຎ຺ຎຕໂຣ ວາ ຄຣຸຏ຺ຐານິໂຍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ, ນາປິ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປເຣສໍ ເທເສຕິ, ນາປິ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣຕິ, ນາປິ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ເຈຕສາ ອນຸວິຕກ຺ເກຕິ ອນຸວິຈາເຣຕິ ມນສານຸເປກ຺ຂຕິ, ອປິ ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສມາຘິນິມິຕ຺ຕໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ ສຸມນສິກຕໍ ສູປຘາຣິຕໍ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘໍ ປຎ຺ຎາຍ, ຍຖາ ຍຖາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສມາຘິນິມິຕ຺ຕໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ ສຸມນສິກຕໍ ສູປຘາຣິຕໍ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘໍ ປຎ຺ຎາຍ ຕຖາ ຕຖາ ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ອຕ຺ຖປຏິສໍເວທີ ຈ ໂຫຕິ ຘມ຺ມປຏິສໍເວທີ ຈ. ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖປຏິສໍເວທິໂນ ຘມ຺ມປຏິສໍເວທິໂນ ປາໂມຊ຺ຊໍ ຊາຍຕິ, ປມຸທິຕສ຺ສ ປີຕິ ຊາຍຕິ, ປີຕິມນສ຺ສ ກາໂຍ ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ປສ຺ສທ຺ຘກາໂຍ ສຸຂໍ ເວເທຕິ, ສຸຂິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ. ອິທໍ ປຎ຺ຈມໍ ວິມຸຕ຺ຕາຍຕນ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໕.໒໖; ທີ. ນິ. ໓.໓໒໒).

ຉ ອນຸຕ຺ຕຣິຍານີຕິ ເອຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ ເອເຕສໍ ອຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ອນຸຕ຺ຕຣານິ, ອນຸຕ຺ຕຣານິ ເອວ ອນຸຕ຺ຕຣິຍານິ, ເຊຏ຺ຐການີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘ຉຍິມານິ (ອ. ນິ. ໖.໘, ໓໐), ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸຕ຺ຕຣິຍານິ. ກຕມານິ ຉ? ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ສວນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ລາຠານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ສິກ຺ຂານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ປາຣິຈຣິຍານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ອນຸສ຺ສຕານຸຕ຺ຕຣິຍນ຺ຕິ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ຫຕ຺ຖິຣຕນມ຺ປິ ທສ຺ສນາຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອສ຺ສຣຕນມ຺ປິ ທສ຺ສນາຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ມຓິຣຕນມ຺ປິ ທສ຺ສນາຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຸຈ຺ຈາວຈໍ ວາ ປນ ທສ຺ສນາຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກໍ ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ນໍ ທສ຺ສນາຍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຕ຺ເຖຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທສ຺ສນໍ, ເນຕໍ ນຕ຺ຖີຕິ ວທາມິ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ເອຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທສ຺ສນໍ ຫີນໍ ຄມ຺ມໍ ໂປຖຸຊ຺ຊນິກໍ ອນຣິຍໍ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕໍ ນ ນິພ຺ພິທາຍ ນ ວິຣາຄາຍ ນ ນິໂຣຘາຍ ນ ອຸປສມາຍ ນ ອຠິຎ຺ຎາຍ ນ ສມ຺ໂພຘາຍ ນ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ໂຍ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕໍ ວາ ຕຖາຄຕສາວກໍ ວາ ທສ຺ສນາຍ ຄຈ຺ຉຕິ ນິວິຏ຺ຐສທ຺ໂຘ ນິວິຏ຺ຐເປໂມ ເອກນ຺ຕຄໂຕ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ. ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທສ຺ສນານໍ ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ ໂສກປຣິເທວານໍ ສມຕິກ຺ກມາຍ ທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາຍ ຎາຍສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ, ຍທິທໍ ຕຖາຄຕໍ ວາ ຕຖາຄຕສາວກໍ ວາ ທສ຺ສນາຍ ຄຈ຺ຉຕິ ນິວິຏ຺ຐສທ຺ໂຘ ນິວິຏ຺ຐເປໂມ ເອກນ຺ຕຄໂຕ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ. ອິຕິ ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ.

‘‘ສວນານຸຕ຺ຕຣິຍຎ຺ຈ ກຖໍ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ເຠຣິສທ຺ທມ຺ປິ ສວນາຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ວີຓາສທ຺ທມ຺ປິ ສວນາຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຄີຕສທ຺ທມ຺ປິ ສວນາຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຸຈ຺ຈາວຈໍ ວາ ປນ ສວນາຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ສມຓສ຺ສ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ວາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກສ຺ສ ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ນສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສວນາຍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຕ຺ເຖຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສວນໍ, ເນຕໍ ນຕ຺ຖີຕິ ວທາມິ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ເອຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສວນໍ ຫີນໍ…ເປ… ນ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ໂຍ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ວາ ຕຖາຄຕສາວກສ຺ສ ວາ ຘມ຺ມສ຺ສວນາຍ ຄຈ຺ຉຕິ ນິວິຏ຺ຐສທ຺ໂຘ ນິວິຏ຺ຐເປໂມ ເອກນ຺ຕຄໂຕ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ. ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສວນານໍ ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ…ເປ… ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ, ຍທິທໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ວາ ຕຖາຄຕສາວກສ຺ສ ວາ ຘມ຺ມສ຺ສວນາຍ ຄຈ຺ຉຕິ ນິວິຏ຺ຐສທ຺ໂຘ ນິວິຏ຺ຐເປໂມ ເອກນ຺ຕຄໂຕ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສວນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ. ອິຕິ ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ສວນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ.

‘‘ລາຠານຸຕ຺ຕຣິຍຎ຺ຈ ກຖໍ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຕ຺ຕລາຠມ຺ປິ ລຠຕິ, ທາຣລາຠມ຺ປິ ລຠຕິ, ຘນລາຠມ຺ປິ ລຠຕິ, ອຸຈ຺ຈາວຈໍ ວາ ປນ ລາຠມ຺ປິ ລຠຕິ. ສມເຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ວາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິເກ ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ເນ ສທ຺ຘໍ ປຏິລຠຕິ. ອຕ຺ເຖໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ລາໂຠ, ເນໂສ ນຕ຺ຖີຕິ ວທາມິ. ໂສ ຈ ໂຂ ເອໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ລາໂຠ ຫີໂນ…ເປ… ນ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ໂຍ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄເຕ ວາ ຕຖາຄຕສາວເກ ວາ ສທ຺ຘໍ ປຏິລຠຕິ ນິວິຏ຺ຐສທ຺ໂຘ ນິວິຏ຺ຐເປໂມ ເອກນ຺ຕຄໂຕ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ. ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ລາຠານໍ ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ…ເປ… ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ, ຍທິທໍ ຕຖາຄເຕ ວາ ຕຖາຄຕສາວເກ ວາ ສທ຺ຘໍ ປຏິລຠຕິ ນິວິຏ຺ຐສທ຺ໂຘ ນິວິຏ຺ຐເປໂມ ເອກນ຺ຕຄໂຕ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ລາຠານຸຕ຺ຕຣິຍໍ. ອິຕິ ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ສວນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ລາຠານຸຕ຺ຕຣິຍໍ.

‘‘ສິກ຺ຂານຸຕ຺ຕຣິຍຎ຺ຈ ກຖໍ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ຫຕ຺ຖິສ຺ມິມ຺ປິ ສິກ຺ຂຕິ, ອສ຺ສສ຺ມິມ຺ປິ ສິກ຺ຂຕິ, ຣຖສ຺ມິມ຺ປິ ສິກ຺ຂຕິ, ຘນຸສ຺ມິມ຺ປິ ສິກ຺ຂຕິ, ຖຣຸສ຺ມິມ຺ປິ ສິກ຺ຂຕິ, ອຸຈ຺ຈາວຈໍ ວາ ປນ ສິກ຺ຂຕິ, ສມຓສ຺ສ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ວາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກສ຺ສ ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ນສ຺ສ ສິກ຺ຂຕິ. ອຕ຺ເຖສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂາ, ເນສາ ນຕ຺ຖີຕິ ວທາມິ. ສາ ຈ ໂຂ ເອສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂາ ຫີນາ…ເປ… ນ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ໂຍ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຘິສີລມ຺ປິ ສິກ຺ຂຕິ, ອຘິຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ສິກ຺ຂຕິ, ອຘິປຎ຺ຎມ຺ປິ ສິກ຺ຂຕິ ນິວິຏ຺ຐສທ຺ໂຘ ນິວິຏ຺ຐເປໂມ ເອກນ຺ຕຄໂຕ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ. ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂານໍ ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ…ເປ… ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ, ຍທິທໍ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຘິສີລມ຺ປິ ສິກ຺ຂຕິ, ອຘິຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ສິກ຺ຂຕິ, ອຘິປຎ຺ຎມ຺ປິ ສິກ຺ຂຕິ ນິວິຏ຺ຐສທ຺ໂຘ ນິວິຏ຺ຐເປໂມ ເອກນ຺ຕຄໂຕ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂານຸຕ຺ຕຣິຍໍ. ອິຕິ ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ສວນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ລາຠານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ສິກ຺ຂານຸຕ຺ຕຣິຍໍ.

‘‘ປາຣິຈຣິຍານຸຕ຺ຕຣິຍຎ຺ຈ ກຖໍ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ຂຕ຺ຕິຍມ຺ປິ ປຣິຈຣຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓມ຺ປິ ປຣິຈຣຕິ, ຄຫປຕິມ຺ປິ ປຣິຈຣຕິ, ອຸຈ຺ຈາວຈໍ ວາ ປນ ປຣິຈຣຕິ, ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກໍ ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ນໍ ປຣິຈຣຕິ. ອຕ຺ເຖສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິຈຣິຍາ, ເນສາ ນຕ຺ຖີຕິ ວທາມິ. ສາ ຈ ໂຂ ເອສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິຈຣິຍາ ຫີນາ…ເປ… ນ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ໂຍ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕໍ ວາ ຕຖາຄຕສາວກໍ ວາ ປຣິຈຣຕິ ນິວິຏ຺ຐສທ຺ໂຘ ນິວິຏ຺ຐເປໂມ ເອກນ຺ຕຄໂຕ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ. ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິຈຣິຍານໍ ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ…ເປ… ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ, ຍທິທໍ ຕຖາຄຕໍ ວາ ຕຖາຄຕສາວກໍ ວາ ປຣິຈຣຕິ ນິວິຏ຺ຐສທ຺ໂຘ ນິວິຏ຺ຐເປໂມ ເອກນ຺ຕຄໂຕ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິຈຣິຍານຸຕ຺ຕຣິຍໍ. ອິຕິ ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ສວນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ລາຠານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ສິກ຺ຂານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ປາຣິຈຣິຍານຸຕ຺ຕຣິຍໍ.

‘‘ອນຸສ຺ສຕານຸຕ຺ຕຣິຍຎ຺ຈ ກຖໍ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຕ຺ຕລາຠມ຺ປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ທາຣລາຠມ຺ປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ຘນລາຠມ຺ປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ອຸຈ຺ຈາວຈໍ ວາ ປນ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກໍ ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ນໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ. ອຕ຺ເຖສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸສ຺ສຕິ, ເນສາ ນຕ຺ຖີຕິ ວທາມິ. ສາ ຈ ໂຂ ເອສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸສ຺ສຕິ ຫີນາ…ເປ… ນ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ໂຍ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕໍ ວາ ຕຖາຄຕສາວກໍ ວາ ອນຸສ຺ສຣຕິ ນິວິຏ຺ຐສທ຺ໂຘ ນິວິຏ຺ຐເປໂມ ເອກນ຺ຕຄໂຕ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ. ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸສ຺ສຕີນໍ ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ…ເປ… ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ, ຍທິທໍ ຕຖາຄຕໍ ວາ ຕຖາຄຕສາວກໍ ວາ ອນຸສ຺ສຣຕິ ນິວິຏ຺ຐສທ຺ໂຘ ນິວິຏ຺ຐເປໂມ ເອກນ຺ຕຄໂຕ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸສ຺ສຕານຸຕ຺ຕຣິຍໍ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ອນຸຕ຺ຕຣິຍານີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໖.໓໐).

ສຕ຺ຕ ນິທ຺ທສວຕ຺ຖູນີຕິ ເອຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ ເອຕສ຺ສ ທສາຕິ ນິທ຺ທໂສ. ນິທ຺ທສສ຺ສ ນິທ຺ທສຠາວສ຺ສ ວຕ຺ຖູນິ ກາຣຓານິ ນິທ຺ທສວຕ຺ຖູນິ. ຂີຓາສໂວ ຫິ ທສວສ຺ສກາເລ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ປຸນ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ອຠາວາ ປຸນ ທສວສ຺ໂສ ນ ໂຫຕີຕິ ນິທ຺ທໂສຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ທສວສ຺ໂສວ ນ ໂຫຕິ, ນວວສ຺ໂສປິ…ເປ… ເອກມຸຫຸຕ຺ຕິໂກປິ ນ ໂຫຕິເຍວ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ທສວສ຺ສກາເລ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ສຕ຺ຕວສ຺ສິກກາເລ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕປິ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ນິທ຺ທໂສ ນິມຸຫຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິເຍວ. ຕິຕ຺ຖິຍສມເຍ ອຸປ຺ປນ຺ນໂວຫາຣໍ ປນ ສາສເນ ຂີຓາສວສ຺ສ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕາທິສສ຺ສ ອຠາວໍ, ອິຘ ຈ ສພ຺ຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຠຄວາ ຕາທິສສຠາວສ຺ສ ກາຣຓານິ ‘‘ສຕ຺ຕ ນິທ຺ທສວຕ຺ຖູນີ’’ຕິ ອາຫ. ຍຖາຫ –

‘‘ສຕ຺ຕິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິທ຺ທສວຕ຺ຖູນິ. ກຕມານິ ສຕ຺ຕ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສິກ຺ຂາສມາທາເນ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂທ ໂຫຕິ, ອາຍຕິຎ຺ຈ ສິກ຺ຂາສມາທາເນ ອວິຄຕເປໂມ. ຘມ຺ມນິສນ຺ຕິຍາ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂທ ໂຫຕິ, ອາຍຕິຎ຺ຈ ຘມ຺ມນິສນ຺ຕິຍາ ອວິຄຕເປໂມ. ອິຈ຺ຉາວິນເຍ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂທ ໂຫຕິ, ອາຍຕິຎ຺ຈ ອິຈ຺ຉາວິນເຍ ອວິຄຕເປໂມ. ປຏິສລ຺ລາເນ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂທ ໂຫຕິ, ອາຍຕິຎ຺ຈ ປຏິສລ຺ລາເນ ອວິຄຕເປໂມ. ວີຣິຍາຣມ຺ເຠ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂທ ໂຫຕິ, ອາຍຕິຎ຺ຈ ວີຣິຍາຣມ຺ເຠ ອວິຄຕເປໂມ. ສຕິເນປກ຺ເກ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂທ ໂຫຕິ, ອາຍຕິຎ຺ຈ ສຕິເນປກ຺ເກ ອວິຄຕເປໂມ. ທິຏ຺ຐິປຏິເວເຘ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂທ ໂຫຕິ, ອາຍຕິຎ຺ຈ ທິຏ຺ຐິປຏິເວເຘ ອວິຄຕເປໂມ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕ ນິທ຺ທສວຕ຺ຖູນີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໗.໒໐).

ເຖໂຣປິ ຕເຖວ ເທສນໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ‘‘ສຕ຺ຕ ນິທ຺ທສວຕ຺ຖູນີ’’ຕິ ອາຫ.

ອຏ຺ຐ ອຠິຠາຍຕນານີຕິ ເອຕ຺ຖ ອຠິຠຸຍ຺ຍມານານິ ອາຍຕນານິ ເອເຕສໍ ຌານານນ຺ຕິ ອຠິຠາຍຕນານິ, ຌານານິ. ອາຍຕນານີຕິ ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ອາຍຕນສງ຺ຂາຕານິ ກສິຓາຣມ຺ມຓານິ. ຎາຓຸຕ຺ຕຣິໂກ ຫິ ປຸຄ຺ຄໂລ ວິສທຎາໂຓ ‘‘ກິໍ ເອຕ຺ຖ ອາຣມ຺ມເຓ ສມາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ນ ມຍ຺ຫໍ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາກຣເຓ ຠາໂຣ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ, ຕານິ ອາຣມ຺ມຓານິ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ສຫ ນິມິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທເນເວຕ຺ຖ ອປ຺ປນໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ອຸປ຺ປາທິຕານິ ຌານານິ ‘‘ອຠິຠາຍຕນານີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

‘‘ກຕມານິ (ອ. ນິ. ໘.໖໕) ອຏ຺ຐ? ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ປຣິຕ຺ຕານິ ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓານິ, ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອິທໍ ປຐມໍ ອຠິຠາຍຕນໍ.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ອປ຺ປມາຓານິ ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓານິ, ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອິທໍ ທຸຕິຍໍ ອຠິຠາຍຕນໍ.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ປຣິຕ຺ຕານິ ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓານິ, ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອິທໍ ຕຕິຍໍ ອຠິຠາຍຕນໍ.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ອປ຺ປມາຓານິ ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓານິ, ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອິທໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອຠິຠາຍຕນໍ.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ນີລານິ ນີລວຓ຺ຓານິ ນີລນິທສ຺ສນານິ ນີລນິຠາສານິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ອຸມາປຸປ຺ຜໍ ນີລໍ ນີລວຓ຺ຓໍ ນີລນິທສ຺ສນໍ ນີລນິຠາສໍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ວາ ປນ ຕໍ ວຕ຺ຖໍ ພາຣາຓເສຍ຺ຍກໍ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຏ຺ຐໍ ນີລໍ ນີລວຓ຺ຓໍ ນີລນິທສ຺ສນໍ ນີລນິຠາສໍ, ເອວເມວ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ນີລານິ ນີລວຓ຺ຓານິ ນີລນິທສ຺ສນານິ ນີລນິຠາສານິ, ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອິທໍ ປຎ຺ຈມໍ ອຠິຠາຍຕນໍ.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ປີຕານິ ປີຕວຓ຺ຓານິ ປີຕນິທສ຺ສນານິ ປີຕນິຠາສານິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ກຓິກາຣປຸປ຺ຜໍ ປີຕໍ ປີຕວຓ຺ຓໍ ປີຕນິທສ຺ສນໍ ປີຕນິຠາສໍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ວາ ປນ ຕໍ ວຕ຺ຖໍ ພາຣາຓເສຍ຺ຍກໍ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຏ຺ຐໍ ປີຕໍ ປີຕວຓ຺ຓໍ ປີຕນິທສ຺ສນໍ ປີຕນິຠາສໍ, ເອວເມວ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ປີຕານິ ປີຕວຓ຺ຓານິ ປີຕນິທສ຺ສນານິ ປີຕນິຠາສານິ, ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອິທໍ ຉຏ຺ຐໍ ອຠິຠາຍຕນໍ.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ໂລຫິຕການິ ໂລຫິຕກວຓ຺ຓານິ ໂລຫິຕກນິທສ຺ສນານິ ໂລຫິຕກນິຠາສານິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພນ຺ຘຸຊີວກປຸປ຺ຜໍ ໂລຫິຕກໍ ໂລຫິຕກວຓ຺ຓໍ ໂລຫິຕກນິທສ຺ສນໍ ໂລຫິຕກນິຠາສໍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ວາ ປນ ຕໍ ວຕ຺ຖໍ ພາຣາຓເສຍ຺ຍກໍ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຏ຺ຐໍ ໂລຫິຕກໍ ໂລຫິຕກວຓ຺ຓໍ ໂລຫິຕກນິທສ຺ສນໍ ໂລຫິຕກນິຠາສໍ, ເອວເມວ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ໂລຫິຕການິ ໂລຫິຕກວຓ຺ຓານິ ໂລຫິຕກນິທສ຺ສນານິ ໂລຫິຕກນິຠາສານິ, ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອິທໍ ສຕ຺ຕມໍ ອຠິຠາຍຕນໍ.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ໂອທາຕານິ ໂອທາຕວຓ຺ຓານິ ໂອທາຕນິທສ຺ສນານິ ໂອທາຕນິຠາສານິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ໂອສຘິຕາຣກາ ໂອທາຕາ ໂອທາຕວຓ຺ຓາ ໂອທາຕນິທສ຺ສນາ ໂອທາຕນິຠາສາ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ວາ ປນ ຕໍ ວຕ຺ຖໍ ພາຣາຓເສຍ຺ຍກໍ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຏ຺ຐໍ ໂອທາຕໍ ໂອທາຕວຓ຺ຓໍ ໂອທາຕນິທສ຺ສນໍ ໂອທາຕນິຠາສໍ, ເອວເມວ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ໂອທາຕານິ ໂອທາຕວຓ຺ຓານິ ໂອທາຕນິທສ຺ສນານິ ໂອທາຕນິຠາສານິ, ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອິທໍ ອຏ຺ຐມໍ ອຠິຠາຍຕນໍ. ອິມານິ ອຏ຺ຐ ອຠິຠາຍຕນານິ (ອ. ນິ. ໘.໖໕; ທີ. ນິ. ໓.໓໕໘).

ນວ ອນຸປຸພ຺ພວິຫາຣາຕິ ປຸພ຺ພໍ ປຸພ຺ພໍ ອນຸ ອນຸປຸພ຺ພໍ, ອນຸປຸພ຺ພໍ ວິຫຣິຕພ຺ພໂຕ ສມາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໂຕ ວິຫາຣາ ອນຸປຸພ຺ພວິຫາຣາ, ອນຸປຏິປາຏິຍາ ສມາປຊ຺ຊິຕພ຺ພວິຫາຣາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

‘‘ກຕເມ ນວ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ປສາທນໍ ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວໍ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣໍ ສມາຘິຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ, ສຸຂຎ຺ຈ ກາເຍນ ປຏິສໍເວເທຕິ, ຍໍ ຕໍ ອຣິຍາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ ‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີ’ຕິ, ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ປຸພ຺ເພວ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາ ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາ ‘ອນນ຺ໂຕ ອາກາໂສ’ຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ສພ຺ພໂສ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ອນນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ສພ຺ພໂສ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ສພ຺ພໂສ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ສພ຺ພໂສ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໙.໓໓; ທີ. ນິ. ໓.໓໔໓, ໓໕໙) ວຸຕ຺ຕາ ນວ ອນຸປຸພ຺ພວິຫາຣາວ.

ທສ ນິຊ຺ຊຣວຕ຺ຖູນີຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐາທີນິ ນິຊ຺ຊຣຍນ຺ຕິ ນາສຍນ຺ຕີຕິ ນິຊ຺ຊຣານິ. ວຕ຺ຖູນີຕິ ກາຣຓານິ. ນິຊ຺ຊຣານິ ຈ ຕານິ ວຕ຺ຖູນິ ຈາຕິ ນິຊ຺ຊຣວຕ຺ຖູນິ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐາທີນໍ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ.

‘‘ກຕມານິ (ອ. ນິ. ໑໐.໑໐໖; ທີ. ນິ. ໓.໓໖໐) ທສ? ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ໂຫຕິ. ເຍ ຈ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິປຈ຺ຈຍາ ອເນເກ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ເຕ ຈສ຺ສ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິປຈ຺ຈຍາ ຈ ອເນເກ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

‘‘ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ໂປ ນິຊ຺ຊິຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ. ເຍ ຈ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປປຈ຺ຈຍາ ອເນເກ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ເຕ ຈສ຺ສ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປປຈ຺ຈຍາ ຈ ອເນເກ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

‘‘ສມ຺ມາວາຈສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາວາຈາ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ໂຫຕິ. ເຍ ຈ ມິຈ຺ຉາວາຈາປຈ຺ຈຍາ ອເນເກ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ເຕ ຈສ຺ສ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ສມ຺ມາວາຈາປຈ຺ຈຍາ ຈ ອເນເກ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

‘‘ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ໂຕ ນິຊ຺ຊິຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ. ເຍ ຈ ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ຕປຈ຺ຈຍາ ອເນເກ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ເຕ ຈສ຺ສ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕປຈ຺ຈຍາ ຈ ອເນເກ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

‘‘ສມ຺ມາອາຊີວສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາອາຊີໂວ ນິຊ຺ຊິຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ. ເຍ ຈ ມິຈ຺ຉາອາຊີວປຈ຺ຈຍາ ອເນເກ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ເຕ ຈສ຺ສ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ສມ຺ມາອາຊີວປຈ຺ຈຍາ ຈ ອເນເກ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

‘‘ສມ຺ມາວາຍາມສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາວາຍາໂມ ນິຊ຺ຊິຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ. ເຍ ຈ ມິຈ຺ຉາວາຍາມປຈ຺ຈຍາ ອເນເກ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ເຕ ຈສ຺ສ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ສມ຺ມາວາຍາມປຈ຺ຈຍາ ຈ ອເນເກ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

‘‘ສມ຺ມາສຕິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາສຕິ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ໂຫຕິ. ເຍ ຈ ມິຈ຺ຉາສຕິປຈ຺ຈຍາ ອເນເກ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ເຕ ຈສ຺ສ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ສມ຺ມາສຕິປຈ຺ຈຍາ ຈ ອເນເກ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

‘‘ສມ຺ມາສມາຘິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາສມາຘິ ນິຊ຺ຊິຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ. ເຍ ຈ ມິຈ຺ຉາສມາຘິປຈ຺ຈຍາ ອເນເກ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ເຕ ຈສ຺ສ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ສມ຺ມາສມາຘິປຈ຺ຈຍາ ຈ ອເນເກ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

‘‘ສມ຺ມາຎາຓິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາຎາຓໍ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ. ເຍ ຈ ມິຈ຺ຉາຎາຓປຈ຺ຈຍາ ອເນເກ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ເຕ ຈສ຺ສ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ສມ຺ມາຎາຓປຈ຺ຈຍາ ຈ ອເນເກ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

‘‘ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາວິມຸຕ຺ຕິ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ໂຫຕິ. ເຍ ຈ ມິຈ຺ຉາວິມຸຕ຺ຕິປຈ຺ຈຍາ ອເນເກ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ເຕ ຈສ຺ສ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິປຈ຺ຈຍາ ຈ ອເນເກ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑໐.໑໐໖; ທີ. ນິ. ໓.໓໖໐) ວຸຕ຺ຕານິ ທສ ນິຊ຺ຊຣວຕ຺ຖູນິ.

໓. ສພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍນ຺ຕິອາທິ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ອິຘ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ກິຎ຺ຈ-ອິຕິ ຈ-ກາໂຣ ປທປູຣຓມຕ຺ເຕ ນິປາໂຕ. ຈກ຺ຂາທີນິ ຕິໍສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ເອເກກສ຺ມິໍ ປຎ຺ຈ ປຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓປວຕ຺ຕິກ຺ກເມນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ຕຕ຺ຖ ທຸວິຘໍ ຈກ຺ຂຸ – ມໍສຈກ຺ຂຸ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸ ຈ. ເຕສຸ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸ ສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸ ຎາຓຈກ຺ຂຸ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ຘມ຺ມຈກ຺ຂູຕິ ປຎ຺ຈວິຘໍ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸ. ‘‘ອທ຺ທສໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໘໓; ໒.໓໓໙; ມຫາວ. ໙) ອິທໍ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸ ນາມ. ‘‘ສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸ ວຸຈ຺ຈຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬນິ. ໂຘຕກມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໓໒; ໂມຆຣາຊມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໘໕) ອິທໍ ສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸ ນາມ. ‘‘ຈກ຺ຂຸໍ ອຸທປາທິ ຎາຓໍ ອຸທປາທີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໘໑; ມຫາວ. ໑໕) ອິທໍ ຎາຓຈກ຺ຂຸ ນາມ. ‘‘ອທ຺ທສໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໘໕) ອິທໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ນາມ. ‘‘ວິຣຊໍ ວີຕມລໍ ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸໍ ອຸທປາທີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໓໙໕) ອິທໍ ເຫຏ຺ຐິມມຄ຺ຄຕ຺ຕຍສງ຺ຂາຕໍ ຎາຓໍ ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸ ນາມ.

ມໍສຈກ຺ຂຸປິ ສສມ຺ຠາຣຈກ຺ຂຸ, ປສາທຈກ຺ຂູຕິ ທຸວິຘໍ ໂຫຕິ. ຍ຺ວາຍໍ ອກ຺ຂິກູປເກ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ອກ຺ຂິກູປກຏ຺ຐິເກນ ອຸປຣິ ຠມຸກຏ຺ຐິເກນ ອຸຠໂຕ ອກ຺ຂິກູເຏຫິ ພຫິທ຺ຘາ ອກ຺ຂິປຂຸເມຫິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ ອກ຺ຂິກູປກມຊ຺ຌາ ນິກ຺ຂນ຺ເຕນ ນ຺ຫາຣຸສຸຕ຺ຕເກນ ມຕ຺ຖລຸງ຺ເຄ ອາພທ຺ໂຘ ເສຕກຓ຺ຫາຕິກຓ຺ຫມຓ຺ຑລວິຈິຕ຺ໂຕ ມໍສປິຓ຺ໂຑ, ອິທໍ ສສມ຺ຠາຣຈກ຺ຂຸ ນາມ. ໂຍ ປນ ເອຕ຺ຖ ສິໂຕ ເອຕ຺ຖ ປຏິພທ຺ໂຘ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍ ປສາໂທ, ອິທໍ ປສາທຈກ຺ຂຸ ນາມ. ອິທມິຘາຘິປ຺ເປຕໍ. ຕເທຕໍ ຕສ຺ສ ສສມ຺ຠາຣຈກ຺ຂຸໂນ ເສຕມຓ຺ຑລປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ກຓ຺ຫມຓ຺ຑລສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ອຠິມຸເຂ ຐິຕານໍ ສຣີຣສຓ຺ຐານຸປ຺ປຕ຺ຕິເທເສ ທິຏ຺ຐິມຓ຺ຑເລ ສຕ຺ຕສຸ ປິຈຸປຏເລສຸ ອາສິຕ຺ຕເຕລໍ ປິຈຸປຏລານິ ວິຍ ສຕ຺ຕ ອກ຺ຂິປຏລານິ ພ຺ຍາເປຕ຺ວາ ປມາຓໂຕ ມຸຄ຺ຄວິທລມຕ຺ຕໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ຍຖາຣຫໍ ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣຠາວໍ ສາຘຍມານໍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຕໍ ຈກ຺ຂຕີຕິ ຈກ຺ຂຸ, ຣູປໍ ອສ຺ສາເທຕິ ວິຠາເວຕິ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣູປຍນ຺ຕີຕິ ຣູປາ, ວຓ຺ຓວິກາຣໍ ອາປຊ຺ຊມານາ ຫທຍງ຺ຄຕຠາວໍ ປກາເສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈກ຺ຂຸໂຕ ປວຕ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ວາ ວິຎ຺ຎາຓໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ. ຜຸສຕີຕິ ຜສ຺ໂສ. ອຸປສຄ຺ເຄນ ປທໍ ມຓ຺ເຑຕ຺ວາ ສມ຺ຜສ຺ໂສຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຈກ຺ຂຸໂຕ ປວຕ຺ໂຕ ສມ຺ຜສ຺ໂສ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ໂສ. ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ. ເວທຍິຕນ຺ຕິ ວິນ຺ທນໍ, ເວທນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕເທວ ສຸຂຍຕີຕິ ສຸຂໍ, ຍສ຺ສຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ສຸຂິຕໍ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸຏ຺ຐຸ ວາ ຂາທຕິ, ຂນຕິ ຈ ກາຍຈິຕ຺ຕາພາຘນ຺ຕິ ສຸຂໍ. ທຸກ຺ຂຍຕີຕິ ທຸກ຺ຂໍ, ຍສ຺ສຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ທຸກ຺ຂິຕໍ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ທຸກ຺ຂໍ ນ ສຸຂນ຺ຕິ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ. ມ-ກາໂຣ ປທສນ຺ຘິວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ. ໂສ ປນ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ໂສ ອຕ຺ຕນາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຍ ເວທນາຍ ສຫຊາຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎນິສ຺ສຍ ວິປາກອາຫາຣສມ຺ປຍຸຕ຺ຕອຕ຺ຖິອວິຄຕວເສນ ອຏ຺ຐຘາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຍ ອນນ຺ຕຣສມນນ຺ຕຣອນນ຺ຕຣູປນິສ຺ສຍນຕ຺ຖິວິຄຕວເສນປຎ຺ຈຘາ, ສນ຺ຕີຣຓາທິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ອຸປນິສ຺ສຍວເສເນວ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ.

ສຸຓາຕີຕິ ໂສຕໍ. ຕໍ ສສມ຺ຠາຣໂສຕພິລສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ຕນຸຕມ຺ພໂລມາຈິເຕ ອງ຺ຄຸລິເວຘກສຓ຺ຐາເນ ປເທເສ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ຍຖາຣຫໍ ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣຠາວໍ ສາຘຍມານໍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ສປ຺ປນ຺ຕີຕິ ສທ຺ທາ, ອຸທາຫຣີຍນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຆາຍຕີຕິ ຆານໍ. ຕໍ ສສມ຺ຠາຣຆານພິລສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ອຊປທສຓ຺ຐາເນ ປເທເສ ຆານວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ຍຖາຣຫໍ ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣຠາວໍ ສາຘຍມານໍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຄນ຺ຘຍນ຺ຕີຕິ ຄນ຺ຘາ, ອຕ຺ຕໂນ ວຕ຺ຖຸໍ ສູເຈນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຊີວິຕມວ຺ຫາຍຕີຕິ ຊິວ຺ຫາ, ສາຍນຏ຺ເຐນ ວາ ຊິວ຺ຫາ. ສາ ສສມ຺ຠາຣຊິວ຺ຫາຍ ອຕິອຄ຺ຄມູລປສ຺ສານິ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຸປຣິມຕລມຊ຺ເຌ ຠິນ຺ນອຸປ຺ປລທລຄ຺ຄສຓ຺ຐາເນ ປເທເສ ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ຍຖາຣຫໍ ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣຠາວໍ ສາຘຍມານາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຣສນ຺ຕິ ເຕ ສຕ຺ຕາຕິ ຣສາ, ອສ຺ສາເທນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຸຈ຺ຉິຕານໍ ສາສວຘມ຺ມານໍ ອາໂຍຕິ ກາໂຍ. ອາໂຍຕິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິເທໂສ. ໂສ ຍາວຕາ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ອຸປາທິຓ຺ຓປ຺ປວຕ຺ຕິ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ກາຍປສາໂທ ກາຍວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ຍຖາຣຫໍ ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣຠາວໍ ສາຘຍມາໂນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຜຸສີຍນ຺ຕີຕິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາ. ມຸນາຕີຕິ ມໂນ, ວິຊານາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຕໂນ ລກ຺ຂຓໍ ຘາເຣນ຺ຕີຕິ ຘມ຺ມາ. ມໂນຕິ ສຫາວຊ຺ຊນໍ ຠວງ຺ຄໍ. ຘມ຺ມາຕິ ທ຺ວາທສປເຠທາ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓາ ຘມ຺ມາ. ມໂນວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ຊວນມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ. ມໂນສມ຺ຜສ຺ໂສຕິ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ຜສ຺ໂສ. ໂສ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຍ ເວທນາຍ ວິປາກປຈ຺ຈຍວຊ຺ເຊຫິ ເສເສຫິ ສຕ຺ຕຫິ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ອນນ຺ຕຣາຍ ເຕເຫວ, ເສສານໍ ອຸປນິສ຺ສຍວເສເນວ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ.

ຣູປາທີນິ ປຎ຺ຈ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ຂນ຺ຘວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ສີຕາທີຫິ ຣຸປ຺ປຕິ ປີຬີຍຕີຕິ ຣູປໍ. ເວທຍຕີຕິ ເວທນາ. ສຎ຺ຊານາຕີຕິ ສຎ຺ຎາ. ສງ຺ຂໂຣນ຺ຕີຕິ ສງ຺ຂາຣາ. ວິຊານາຕີຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ຈກ຺ຂາທີນິ ຘມ຺ມວິຈາຣປຣິຍນ຺ຕານິ ທສ ຉກ຺ກວເສນ, ສຏ຺ຐິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ປິຍຣູປສາຕຣູປວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊາທິກາ ເວທນາ ຕໍຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ. ຣູເປສຸ ສຎ຺ຎາ ຣູປສຎ຺ຎາ. ສຎ຺ເຈຕຍຕີຕິ ສຎ຺ເຈຕນາ, ອຠິສນ຺ທຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສຕີຕິ ຕຓ຺ຫາ, ປິປາສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິຕກ຺ເກຕີຕິ ວິຕກ຺ໂກ, ວິຕກ຺ກນໍ ວາ ວິຕກ຺ໂກ, ອູຫນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອາຣມ຺ມເຓ ເຕນ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຈຣຕີຕິ ວິຈາໂຣ, ວິຈຣຓໍ ວາ ວິຈາໂຣ, ອນຸສຎ຺ຈຣຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໔. ປຖວີຘາຕາທີນິ ຉ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ນາມຣູປວວຕ຺ຖານວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ປຕ຺ຖຏຕ຺ຕາ ປຖວີ. ອປ຺ເປຕິ, ອາປີຍຕິ, ອປ຺ປາຍຕີຕິ ວາ ອາໂປ. ເຕຊຍຕີຕິ ເຕໂຊ. ວາຍຕີຕິ ວາໂຍ. ນ ກສ຺ສຕິ ນ ນິກສ຺ສຕິ, ກສິຕຸໍ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ຠິນ຺ທິຕຸໍ ວາ ນ ສກ຺ກາຕິ ອາກາໂສ. ນິສ຺ສຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ຘາຕຸ.

ປຖວີກສິຓາທີນິ ທສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ກສິຓຠາວນາວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ກສິຓນ຺ຕິ ສກລຜຣຓວເສນ ກສິຓມຓ຺ຑລມ຺ປິ ຕສ຺ມິໍ ອຸປຏ຺ຐິຕນິມິຕ຺ຕມ຺ປິ ຕທາຣມ຺ມຓໍ ຌານມ຺ປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິຘ ປນ ຌານໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ອາທິມ຺ຫິ ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາຠູຕກສິຓາຣມ຺ມຓານິ ຌານານິ, ຕໂຕ ປຣານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ວຓ຺ຓກສິຓາຣມ຺ມຓານິ. ອາກາສກສິຓນ຺ຕິ ປຣິຈ຺ເຉທາກາໂສ, ຕທາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ຌານໍ, ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາກາໂສ, ຕທາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ. ວິຎ຺ຎາຓກສິຓນ຺ຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນວິຎ຺ຎາຓໍ, ຕທາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ.

ເກສາທີນິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣກມ຺ມຏ຺ຐານວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ເຕສຸ ປນ ເກສາທີສຸ ປຏິກູລໂຕ ອຸປຏ຺ຐິເຕສຸ ກາຍຄຕາສຕິວເສນ ອສຸຠກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ, ວຓ຺ຓໂຕ ອຸປຏ຺ຐິເຕສຸ ກສິຓກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ, ຘາຕຸໂຕ ອຸປຏ຺ຐິເຕສຸ ຈຕຸຘາຕຸວວຕ຺ຖານກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ, ເກສາຕິອາທີນິ ຈ ປຏິກູລໂຕ ວຓ຺ຓໂຕ ວາ ອຸປຏ຺ຐິຕານໍ ຕທາຣມ຺ມຓານິ ຌານານິ, ຘາຕຸໂຕ ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສ ເຕ ຈ ໂກຏ຺ຐາສາ ຕທາຣມ຺ມຓາ ຈ ຘາຕຸຠາວນາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເກສາ ອຸໂຠສຸ ປສ຺ເສສຸ ກຓ຺ຓຈູຬິກາຫິ ປຸຣໂຕ ນລາຏນ຺ເຕນ, ປຈ຺ຉໂຕ ຈ ຄລວາຏເກນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ ສີສກຏາຫເວຐນຈມ຺ເມ ວີຫຄ຺ຄມຕ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຐິຕາ ອເນກສຕສຫສ຺ສສງ຺ຂາ.

ໂລມາ ຐເປຕ຺ວາ ເກສາທີນໍ ປຕິຏ຺ຐິໂຕກາສໍ ຫຕ຺ຖຕລປາທຕລານິ ຈ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ສຣີຣຈມ຺ເມ ນວນວຸຕິຍາ ໂລມກູປສຫສ຺ເສສຸ ລິກ຺ຂາມຕ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຐິຕາ.

ນຂາ ອງ຺ຄຸລີນໍ ອຄ຺ຄປິຏ຺ເຐສຸ ຐິຕາ ວີສຕິ.

ທນ຺ຕາ ທ຺ວີສຸ ຫຓຸກຏ຺ຐິເກສຸ ຐິຕາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ.

ຕໂຈ ສກລສຣີຣໍ ປຣິໂຍນນ຺ຘິຕ຺ວາ ປາກຏກິໂລມກສ຺ສ ອຸປຣິ ຉວິຍາ ເຫຏ຺ຐາ ຐິຕໍ ຈມ຺ມໍ.

ມໍສໍ ສາຘິການິ ຕີຓິ ອຏ຺ຐິສຕານິ ອນຸລິມ຺ປິຕ຺ວາ ຐິຕານິ ນວມໍສເປສິສຕານິ.

ນ຺ຫາຣູ ສກລສຣີເຣ ອຏ຺ຐີນິ ອາພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐິຕານິ ນວ ນ຺ຫາຣຸສຕານິ.

ອຏ຺ຐີ ສກລສຣີເຣ ເຫຏ຺ຐາ ອຏ຺ຐີນໍ ອຸປຣິ ຐິຕານິ ສາຘິການິ ຕີຓິ ອຏ຺ຐິສຕານິ.

ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊາ ເຕສໍ ເຕສໍ ອຏ຺ຐີນໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຐິຕາ ມິຎ຺ຊາ.

ວກ຺ກໍ ຄລວາຏກາ ນິກ຺ຂນ຺ເຕນ ເອກມູເລນ ໂຖກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ວິຘາ ຠິນ຺ເນນ ຖູລນ຺ຫາຣຸນາ ວິນິພທ຺ຘາ ຫຸຕ຺ວາ ຫທຍມໍສໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕາ ທ຺ເວ ມໍສປິຓ຺ຑິກາ.

ຫທຍໍ ສຣີຣພ຺ຠນ຺ຕເຣ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຖນານໍ ມຊ຺ເຌ ຐິຕໍ ອນ຺ໂຕ ຈິຕ຺ຕສນ຺ນິສ຺ສຍໍ ອຑ຺ຒປສຕມຕ຺ຕໂລຫິຕປຸຓ຺ຓໍ ປຸນ຺ນາຄຏ຺ຐິປຕິຏ຺ຐານມຕ຺ຕາວາຏກໍ ຫທຍມໍສໍ.

ຍກນໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຖນານໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ທກ຺ຂິຓປສ຺ສໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິຕໍ ຍມກມໍສປຏລໍ.

ກິໂລມກໍ ຫທຍວກ຺ການິ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ຐິຕໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນກິໂລມກສງ຺ຂາຕຎ຺ຈ ສກລສຣີເຣ ຈມ຺ມສ຺ສ ເຫຏ຺ຐໂຕ ມໍສໍ ປຣິໂຍນນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐິຕໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນກິໂລມກສງ຺ຂາຕຎ຺ຈາຕິ ທຸວິຘໍ ປຣິໂຍນຫນມໍສໍ.

ປິຫກໍ ຫທຍສ຺ສ ວາມປສ຺ເສ ອຸທຣປຏລສ຺ສ ມຕ຺ຖກປສ຺ສໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິຕໍ ອຸທຣຊິວ຺ຫາມໍສໍ.

ປປ຺ຜາສໍ ສຣີຣພ຺ຠນ຺ຕເຣ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຖນານໍ ອນ຺ຕເຣ ຫທຍຍກນານໍ ອຸປຣິ ຉາເທຕ຺ວາ ໂອລມ຺ພນ຺ຕໍ ຐິຕໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມໍສຂຓ຺ຑປ຺ປເຠທໍ ປປ຺ຜາສມໍສໍ.

ອນ຺ຕໍ ອຸປຣິ ຄລວາຏເກ ເຫຏ຺ຐາ ກຣີສມຄ຺ເຄ ວິນິພນ຺ຘຕ຺ຕາ ຄລວາຏກກຣີສມຄ຺ຄປຣິຍນ຺ເຕ ສຣີຣພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຐິຕາ ປຸຣິສສ຺ສ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສຫຕ຺ຖາ ອິຕ຺ຖິຍາ ອຏ຺ຐວີສຕິຫຕ຺ຖາ ເອກວີສຕິຍາ ຐາເນສຸ ໂອຠຄ຺ຄາ ອນ຺ຕວຏ຺ຏິ.

ອນ຺ຕຄຸຓໍ ອນ຺ຕໂຠເຄ ເອກໂຕ ອຄລນ຺ເຕ ອາພນ຺ຘິຕ຺ວາ ເອກວີສຕິຍາ ອນ຺ຕໂຠຄານໍ ອນ຺ຕຣາ ຐິຕໍ ພນ຺ຘນໍ.

ອຸທຣິຍໍ ທນ຺ຕມຸສລສຎ຺ຈຸຓ຺ຓິຕໍ ຊິວ຺ຫາຫຕ຺ຖປຣິວຕ຺ຕິຕໍ ເຂຬລາລາປລິພຸທ຺ຘໍ ຕໍຂຓວິຄຕວຓ຺ຓຄນ຺ຘຣສາທິສມ຺ປທໍ ຕນ຺ຕວາຍຂລິສຸວານວມຖຸສທິສໍ ນິປຕິຕ຺ວາ ປິຕ຺ຕເສມ຺ຫວາຕປລິເວຐິຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸທຣຄ຺ຄິສນ຺ຕາປເວຄກຸຖິຕໍ ກິມິກຸລາກຸລໍ ອຸປຣູປຣິ ເຜຓພຸພ຺ພຸຬການິ ມຸຎ຺ຈນ຺ຕໍ ປຣມກສມ຺ພຸກທຸຄ຺ຄນ຺ຘເຊຄຸຈ຺ຉຠາວໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອາມາສຍສງ຺ຂາເຕ ອຸປຣິນາຠິອນ຺ຕປຏເລ ຐິຕໍ ນານປ຺ປກາຣກໍ ອສິຕປີຕຂາຍິຕສາຍິຕໍ.

ກຣີສໍ ປກ຺ກາສຍສງ຺ຂາເຕ ເຫຏ຺ຐາ ນາຠິປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏກມູລານໍ ອນ຺ຕເຣ ອຸພ຺ເພເຘນ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລມຕ຺ເຕ ອນ຺ຕາວສາເນ ຐິຕໍ ວຈ຺ຈໍ.

ປິຕ຺ຕໍ ຫທຍມໍສປປ຺ຜາສານໍ ອນ຺ຕເຣ ຍກນມໍສໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິຕໍ ມຫາໂກສາຕກີໂກສກສທິເສ ປິຕ຺ຕໂກສເກ ຐິຕໍ ພທ຺ຘປິຕ຺ຕສງ຺ຂາຕຎ຺ຈ, ເກສໂລມນຂທນ຺ຕານໍ ມໍສວິນິມຸຕ຺ຕຏ຺ຐານຎ຺ເຈວ ຖທ຺ຘສຸກ຺ຂຈມ຺ມຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສໍ ສຣີຣໍ ພ຺ຍາເປຕ຺ວາ ຐິຕໍ ອພທ຺ຘປິຕ຺ຕສງ຺ຂາຕຎ຺ຈາຕິ ທຸວິຘໍ ປິຕ຺ຕໍ.

ເສມ຺ຫໍ ອຸທຣປຏເລ ຐິຕໍ ເອກປຕ຺ຖປູຣປ຺ປມາຓໍ ເສມ຺ຫໍ.

ປຸພ຺ໂພ ຂາຓຸກຓ຺ຏກປຫຣຓຄ຺ຄິຊາລາທີຫິ ອຠິຫເຕ ວາ ສຣີຣປ຺ປເທເສ ອພ຺ຠນ຺ຕຣຘາຕຸກ຺ໂຂຠວເສນ ວາ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຄຓ຺ຑປີຬກາທີສຸ ປຣິປກ຺ກໂລຫິຕປຣິຓາໂມ. ໂລຫິຕໍ ຍກນສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາຠາຄໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຫທຍວກ຺ກປປ຺ຜາສານໍ ອຸປຣິ ໂຖກໍ ໂຖກໍ ປຄ຺ຆຣນ຺ຕໍ ວກ຺ກຫທຍຍກນປປ຺ຜາເສ ເຕມຍມານໍ ຐິຕໍ ເອກປຕ຺ຖປູຣມຕ຺ຕໍ ສນ຺ນິຈິຕໂລຫິຕສງ຺ຂາຕຎ຺ຈ, ເກສໂລມນຂທນ຺ຕານໍ ມໍສວິນິມຸຕ຺ຕຏ຺ຐານຎ຺ເຈວ ຖທ຺ຘສຸກ຺ຂຈມ຺ມຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາ ຘມນິຊາລານຸສາເຣນ ສພ຺ພໍ ອຸປາທິຓ຺ຓສຣີຣໍ ຜຣິຕ຺ວາ ຐິຕໍ ສໍສຣຓໂລຫິຕສງ຺ຂາຕຎ຺ຈາຕິ ທຸວິຘໍ ໂລຫິຕໍ.

ເສໂທ ອຄ຺ຄິສນ຺ຕາປສູຣິຍສນ຺ຕາປອຸຕຸວິກາຣາທີຫິ ສນ຺ຕຕ຺ເຕ ສຣີເຣ ສພ຺ພເກສໂລມກູປວິວເຣຫິ ປຄ຺ຆຣຓກອາໂປຘາຕຸ.

ເມໂທ ຖູລສ຺ສ ສກລສຣີເຣ ຈມ຺ມມໍສນ຺ຕເຣ ກິສສ຺ສ ຊງ຺ຆມໍສາທີນິ ນິສ຺ສາຍ ຐິໂຕ ຖິນສິເນໂຫ.

ອສ຺ສຸ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສວິສຠາຄາຫາຣອຸຕູຫິ ສມຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອກ຺ຂິກູປເກ ປູເຣຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີ ວາ ປຄ຺ຆຣນ຺ຕີ ວາ ອາໂປຘາຕຸ.

ວສາ ອຄ຺ຄິສນ຺ຕາປສູຣິຍສນ຺ຕາປອຸຕຸວິສຠາເຄຫິ ອຸສ຺ມາຊາເຕສຸ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຫຕ຺ຖຕລຫຕ຺ຖປິຏ຺ຐິປາທຕລປາທປິຏ຺ຐິນາສາປຸຏນລາຏອໍສກູເຏສຸ ຐິໂຕ ວິລີນສິເນໂຫ.

ເຂໂຬ ຕຖາຣູປໍ ອາຫາຣໍ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ວາ ສຣນ຺ຕສ຺ສ ວາ ມຸເຂ ວາ ຐເປນ຺ຕສ຺ສ ຫທຍໍ ວາ ອາກິລາຍນ຺ຕສ຺ສ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິເທວ ວາ ຊິຄຸຈ຺ຉໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸໂຠຫິ ກໂປລປສ຺ເສຫິ ໂອຣຸຍ຺ຫ ຊິວ຺ຫາຍ ຕິຏ຺ຐມານາ ເຜຓມິສ຺ສາ ອາໂປຘາຕຸ.

ສິງ຺ຆາຓິກາ ວິສຠາຄາຫາຣອຸຕຸວເສນ ສຎ຺ຊາຕຘາຕຸກ຺ໂຂຠສ຺ສ ວາ ໂຣທນ຺ຕສ຺ສ ວາ ອນ຺ໂຕສີເສ ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄໂຕ ຄລິຕ຺ວາ ຕາລຸມຕ຺ຖກວິວເຣນ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ນາສາປຸເຏ ປູເຣຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕໍ ວາ ປຄ຺ຆຣນ຺ຕໍ ວາ ປູຕິ ອສຸຈິ ປິຈ຺ຉິລໍ.

ລສິກາ ອຏ຺ຐິສນ຺ຘີນໍ ອພ຺ຠຎ຺ຊນກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມານໍ ອສີຕິສຕສນ຺ຘີນໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຐິຕໍ ປິຈ຺ຉິລກຸຓປໍ.

ມຸຕ຺ຕໍ ອາຫາຣອຸຕຸວເສນ ວຕ຺ຖິປຸຏພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຐິຕາ ອາໂປຘາຕຸ.

ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄໍ ສີສກຏາຫພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສິພ຺ພິນິມຄ຺ເຄ ນິສ຺ສາຍ ຐິໂຕ ຈຕຸປິຓ຺ຑສໂມຘາໂນ ມິຎ຺ຊຣາສິ.

ຈກ຺ຂາຍຕນາທີນິ ທ຺ວາທສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ທ຺ວາທສາຍຕນວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ອາຍຕນໂຕ, ອາຍານໍ ຕນນໂຕ, ອາຍຕສ຺ສ ຈ ນຍນໂຕ ອາຍຕນໍ. ຈກ຺ຂຸຣູປາທີສຸ ຫິ ຕໍຕໍທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ ເສນ ເສນ ອນຸຠວນາທິນາ ກິຈ຺ເຈນ ອາຍຕນ຺ຕິ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ ຆຏນ຺ຕິ, ວາຍມນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເຕ ຈ ປນ ອາຍຠູເຕ ຘມ຺ເມ ເອຕານິ ຕໂນນ຺ຕິ, ວິຕ຺ຖາເຣນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອິທຎ຺ຈ ອນມຕຄ຺ເຄ ສໍສາເຣ ປວຕ຺ຕໍ ອຕີວ ອາຍຕໍ ສໍສາຣທຸກ຺ຂໍ ຍາວ ນ ນິວຕ຺ຕຕິ, ຕາວ ນຍນ຺ຕິ, ປວຕ຺ຕຍນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ອປິຈ ນິວາສຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ອາກຣຏ຺ເຐນ ສໂມສຣຓຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ສຎ຺ຊາຕິເທສຏ຺ເຐນ ກາຣຓຏ຺ເຐນ ຈ ອາຍຕນໍ. ຕຖາ ຫິ ໂລເກ ‘‘ອິສ຺ສຣາຍຕນໍ ວາສຸເທວາຍຕນ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ນິວາສຏ຺ຐານໍ ‘‘ອາຍຕນ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ສຸວຓ຺ຓາຍຕນໍ ຣຊຕາຍຕນ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ອາກໂຣ. ສາສເນ ປນ ‘‘ມໂນຣເມ ອາຍຕເນ, ເສວນ຺ຕິ ນໍ ວິຫງ຺ຄມາ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໕.໓໘) ສໂມສຣຓຏ຺ຐານໍ. ‘‘ທກ຺ຂິຓາປໂຖ ຄຸນ຺ນໍ ອາຍຕນ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ສຎ຺ຊາຕິເທໂສ. ‘‘ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓາຕິ ສຕິ ສຕິອາຍຕເນ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໓.໑໐໒; ໕.໒໓) ກາຣຓໍ. ຈກ຺ຂຸອາທີສຸ ຈາປິ ເຕ ເຕ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ ນິວສນ຺ຕິ ຕທາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕາຍາຕິ ຈກ຺ຂາທໂຍ ເນສໍ ນິວາສຏ຺ຐານໍ, ຈກ຺ຂາທີສຸ ຈ ເຕ ອາກິຓ຺ຓາ ຕນ຺ນິສ຺ສຍຕ຺ຕາ ຕທາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ຈາຕິ ຈກ຺ຂາທໂຍ ຈ ເນສໍ ອາກໂຣ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓວເສນ ສໂມສຣຓໂຕ ຈກ຺ຂາທໂຍ ຈ ເນສໍ ສໂມສຣຓຏ຺ຐານໍ, ຕໍນິສ຺ສຍາຣມ຺ມຓຠາເວນ ຕຕ຺ເຖວ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ຈກ຺ຂາທໂຍ ຈ ເນສໍ ສຎ຺ຊາຕິເທໂສ, ຈກ຺ຂາທີນໍ ອຠາເວ ອຠາວໂຕ ຈກ຺ຂາທໂຍ ຈ ເນສໍ ກາຣຓນ຺ຕິ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນຕ຺ເຖນ ຈກ຺ຂຸ ຈ ຕໍ ອາຍຕນຎ຺ຈາຕິ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ. ເອວໍ ເສສານິປິ.

ຈກ຺ຂຸຘາຕາທີນິ ອຏ຺ຐາຣສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ອຏ຺ຐາຣສຘາຕຸວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ຈກ຺ຂາທີສຸ ເອເກໂກ ຘມ຺ໂມ ຍຖາສມ຺ຠວໍ ວິທຫຕິ, ຘີຍເຕ, ວິຘານໍ ວິຘີຍເຕ, ເອຕາຍ, ເອຕ຺ຖ ວາ ຘີຍຕີຕິ ຘາຕຸ. ໂລກິຍາ ຫິ ຘາຕຸໂຍ ກາຣຓຠາເວນ ວວຕ຺ຖິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕາທິຘາຕຸໂຍ ວິຍ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕາທິໍ, ອເນກປ຺ປກາຣໍ ສໍສາຣທຸກ຺ຂໍ ວິທຫນ຺ຕິ. ຠາຣຫາເຣຫິ ຈ ຠາໂຣ ວິຍ ສຕ຺ເຕຫິ ຘີຍນ຺ເຕ, ຘາຣີຍນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸກ຺ຂວິຘານມຕ຺ຕເມວ ເຈຕາ ອວສວຕ຺ຕນໂຕ. ເອຕາຫິ ຈ ກຣຓຠູຕາຫິ ສໍສາຣທຸກ຺ຂໍ ສຕ຺ເຕຫິ ອນຸວິຘີຍຕິ. ຕຖາວິຫິຕຎ຺ເຈຕໍ ເອຕາສ຺ເວວ ຘີຍຕິ, ຐປີຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປິຈ ຍຖາ ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ອຕ຺ຕາ ນາມ ສຠາວໂຕ ນຕ຺ຖິ, ນ ເອວເມຕາ. ເອຕາ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາວໍ ຘາເຣນ຺ຕີຕິ ຘາຕຸໂຍ. ຍຖາ ຈ ໂລເກ ວິຈິຕ຺ຕາ ຫຣິຕາລມໂນສິລາທໂຍ ເສລາວຍວາ ຘາຕຸໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ເອວເມຕາປິ ຘາຕຸໂຍ ວິຍາຕິ ຘາຕຸໂຍ. ວິຈິຕ຺ຕາ ເຫຕາ ຎາຓເນຍ຺ຍາວຍວາຕິ. ຍຖາ ວາ ສຣີຣສງ຺ຂາຕສ຺ສ ສມຸທາຍສ຺ສ ອວຍວຠູເຕສຸ ຣສໂສຓິຕາທີສຸ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎວິສຠາຄລກ຺ຂຓປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນສຸ ຘາຕຸສມຎ຺ຎາ, ເອວເມເວເຕສຸປິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ອວຍເວສຸ ຘາຕຸສມຎ຺ຎາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎວິສຠາຄລກ຺ຂຓປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ ເຫເຕ ຈກ຺ຂາທໂຍຕິ. ອປິຈ ຘາຕູຕິ ນິຊ຺ຊີວມຕ຺ຕສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕຖາ ຫິ ຠຄວາ ‘‘ຉຘາຕຸໂຣ ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ປຸຣິໂສ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໓໔໓-໓໔໔) ຊີວສຎ຺ຎາສມູຫນນຕ຺ຖໍ ຘາຕຸເທສນໍ ອກາສີຕິ. ຍຖາວຸຕ຺ເຕນຕ຺ເຖນ ຈກ຺ຂຸ ຈ ຕໍ ຘາຕຸ ຈາຕິ ຈກ຺ຂຸຘາຕຸ. ເອວໍ ເສສາປິ. ມໂນຘາຕູຕິ ຈ ຕິສ຺ໂສ ມໂນຘາຕຸໂຍ. ຘມ຺ມຘາຕູຕິ ເວທນາສຎ຺ຎາສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘາ ໂສຬສ ສຸຂຸມຣູປານິ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ. ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕູຕິ ຉສຕ຺ຕຕິ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸໂຍ.

ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍາທີນິ ພາວີສຕິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ພາວີສຕິນ຺ທ຺ຣິຍວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ຈກ຺ຂຸເມວ ທສ຺ສນລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ໂສຕເມວ ສວນລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ໂສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຆານເມວ ຆາຍນລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ຆານິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຊິວ຺ຫາ ເອວ ສາຍນລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ຊິວ຺ຫິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ກາໂຍ ເອວ ຜຸສນລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ກາຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ມນເຕ ອິຕິ ມໂນ, ວິຊານາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍາ ປນາຫຸ – ນາລິຍາ ມິນມາໂນ ວິຍ ມຫາຕຸລາຍ ຘາຣຍມາໂນ ວິຍ ຈ ອາຣມ຺ມຓໍ ມນຕິ ຊານາຕີຕິ ມໂນ, ຕເທວ ມນນລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ.

ຊີວນ຺ຕິ ເຕນ ຕໍສຫຊາຕາ ຘມ຺ມາຕິ ຊີວິຕໍ, ຕເທວ ອນຸປາລນລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຕໍ ຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ ທຸວິຘໍ. ສພ຺ພກມ຺ມຊຣູປສຫຊໍ ສຫຊຣູປານຸປາລນໍ ຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ສພ຺ພຈິຕ຺ຕສຫຊໍ ສຫຊອຣູປານຸປາລນໍ ອຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ.

ຖີຍຕິ ສງ຺ຆາຕໍ ຄຈ຺ຉຕິ ເອຕິສ຺ສາ ຄພ຺ໂຠຕິ ອິຕ຺ຖີ, ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄາທີສຸ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ນິຍມໂຕ ອິຕ຺ຖິຍາ ເອວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍໍ.

ປຸໍ-ວຸຈ຺ຈຕິ ນິຣໂຍ, ປຸໍ ສງ຺ຂາເຕ ນິຣເຍ ຣິສີຍຕິ ຫິໍສີຍຕີຕິ ປຸຣິໂສ, ປຸຣິສລິງ຺ຄາທີສຸ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ນິຍມໂຕ ປຸຣິສສ຺ເສວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ທ຺ວີສຸເປເຕສຸ ເອເກກໍ ສຠາວກສ຺ສ ເອເກກສ຺ສ ກມ຺ມຊຣູປສຫຊໍ ໂຫຕິ.

ກຸສລວິປາກກາຍວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ສຸຂໍ, ກາຍິກສາຕລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ສຸຂເມວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ.

ອກຸສລວິປາກກາຍວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ, ກາຍິກອສາຕລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ທຸກ຺ຂເມວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ.

ປີຕິໂສມນສ຺ສໂຍຄໂຕ ໂສຠນໍ ມໂນ ອສ຺ສາຕິ ສຸມໂນ, ສຸມນສ຺ສ ຠາໂວ ໂສມນສ຺ສໍ, ເຈຕສິກສາຕລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ໂສມນສ຺ສເມວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ.

ໂທມນສ຺ສໂຍຄໂຕ ທຸຏ຺ຐຸ ມໂນ ອສ຺ສາຕິ, ຫີນເວທນຕ຺ຕາ ວາ ກຸຈ຺ຉິຕໍ ມໂນ ອສ຺ສາຕິ ທຸມ຺ມໂນ, ທຸມ຺ມນສ຺ສ ຠາໂວ ໂທມນສ຺ສໍ, ເຈຕສິກອສາຕລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ໂທມນສ຺ສເມວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ສຸຂທຸກ຺ຂາກາຣປວຕ຺ຕິໍ ອຸເປກ຺ຂຕິ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາກາຣສຓ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ເຕນາກາເຣນ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອຸເປກ຺ຂາ, ມຊ຺ຌຕ຺ຕລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ອຸເປກ຺ຂາ ເອວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຸເປກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ.

ສທ຺ທຫນ຺ຕິ ເອຕາຍ, ສຍໍ ວາ ສທ຺ທຫຕິ, ສທ຺ທຫນມຕ຺ຕເມວ ວາ ເອສາຕິ ສທ຺ຘາ, ອສ຺ສທ຺ຘິຍສ຺ສ ອຠິຠວນໂຕ ອຘິປຕິອຕ຺ເຖນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ອຘິໂມກ຺ຂລກ຺ຂເຓ ວາ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ສທ຺ຘາເຍວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ.

ວີຣຠາໂວ ວີຣິຍໍ, ວີຣານໍ ວາ ກມ຺ມໍ, ວິຘິນາ ວາ ນເຍນ ອີຣຍິຕພ຺ພໍ ປວຕ຺ຕຍິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວີຣິຍໍ, ໂກສຊ຺ຊສ຺ສ ອຠິຠວນໂຕ ອຘິປຕິອຕ຺ເຖນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ປຄ຺ຄຫຓລກ຺ຂເຓ ວາ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ວີຣິຍເມວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ.

ສຣນ຺ຕິ ຕາຍ, ສຍໍ ວາ ສຣຕິ, ສຣຓມຕ຺ຕເມວ ວາ ເອສາຕິ ສຕິ, ມຸຏ຺ຐສຈ຺ຈສ຺ສ ອຠິຠວນໂຕ ອຘິປຕິອຕ຺ເຖນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ອຸປຏ຺ຐານລກ຺ຂເຓ ວາ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ສຕິ ເອວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ.

ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ມາ ອາຘິຍຕິ ຐເປຕີຕິ ສມາຘິ, ວິກ຺ເຂປສ຺ສ ອຠິຠວນໂຕ ອຘິປຕິອຕ຺ເຖນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂເຓ ວາ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ສມາຘິ ເອວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ.

‘‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ປຊານາຕີຕິ ປຎ຺ຎາ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາຕິ ປຎ຺ຎາປນວເສນ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອວິຊ຺ຊາຍ ອຠິຠວນໂຕ ອຘິປຕິອຕ຺ເຖນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ທສ຺ສນລກ຺ຂເຓ ວາ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ປຎ຺ຎາ ເອວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ.

ອນມຕຄ຺ເຄ ສໍສາຣວຏ຺ເຏ ອນຎ຺ຎາຕໍ ອມຕໍ ປທໍ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມເມວ ວາ ຊານິສ຺ສາມີຕິ ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຏ຺ຐສມ຺ຠວໂຕ ຈ ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຎາຓສ຺ເສຕໍ ນາມໍ.

ປຐມມຄ຺ເຄນ ຎາຕໍ ມຣິຍາທໍ ອນຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ເຕສໍເຍວ ເຕນ ມຄ຺ເຄນ ຎາຕານໍ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມານເມວ ຊານນໂຕ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຏ຺ຐສມ຺ຠວໂຕ ຈ ອາຊານນກໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີສຸ ຉສຸ ຐາເນສຸ ຎາຓສ຺ເສຕໍ ນາມໍ.

ອຎ຺ຎາຕາວິໂນ ຈຕຸສຈ຺ເຈສຸ ນິຏ຺ຐິຕຎາຓກິຈ຺ຈສ຺ສ ຂີຓາສວສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຏ຺ຐສມ຺ຠວໂຕ ຈ ອຎ຺ຎາຕາວິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ອຎ຺ຎາຕາວີນໍ ວາ ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ນິຏ຺ຐິຕກິຈ຺ຈານໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຐິຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອິນ຺ທຏ຺ຐສາຘເນນ ອຎ຺ຎາຕາວິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ອຣຫຕ຺ຕຜລຎາຓສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ສພ຺ພານິເປຕານິ ຍຖາໂຍຄໍ ອິນ຺ທລິງ຺ຄຏ຺ເຐນ ອິນ຺ທເທສິຕຏ຺ເຐນ ອິນ຺ທທິຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ອິນ຺ທສິຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ອິນ຺ທຊຸຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ຈ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ. ຠຄວາ ຫິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ປຣມິສ຺ສຣິຍຠາວໂຕ ອິນ຺ໂທ, ກຸສລາກຸສລຎ຺ຈ ກມ຺ມໍ ກມ຺ເມສຸ ກສ຺ສຈິ ອິສ຺ສຣິຍາຠາວໂຕ. ເຕເນເວຕ຺ຖ ກມ຺ມຊນິຕານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ກຸສລາກຸສລກມ຺ມໍ ອຸລ຺ລິງ຺ເຄນ຺ຕິ, ເຕນ ຈ ສິຏ຺ຐານີຕິ ອິນ຺ທລິງ຺ຄຏ຺ເຐນ ອິນ຺ທສິຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ຈ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ. ສພ຺ພາເນວ ປເນຕານິ ຠຄວຕາ ມຸນິນ຺ເທນ ຍຖາຠູຕໂຕ ປກາສິຕານິ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘານິ ຈາຕິ ອິນ຺ທເທສິຕຏ຺ເຐນ ອິນ຺ທທິຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ຈ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ. ເຕເນວ ຈ ຠຄວຕາ ມຸນິນ຺ເທນ ການິຈິ ໂຄຈຣາເສວນາຍ, ການິຈິ ຠາວນາເສວນາຍ ເສວິຕານີຕິ ອິນ຺ທຊຸຏ຺ຐຏ຺ເຐນປິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ. ອປິ ຈ ອາຘິປຈ຺ຈສງ຺ຂາເຕນ ອິສ຺ສຣິຍຏ຺ເຐນປິ ເອຕານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທິປວຕ຺ຕິຍຎ຺ຫິ ຈກ຺ຂາທີນໍ ສິທ຺ຘມາຘິປຈ຺ຈໍ ຕສ຺ມິໍ ຕິກ຺ເຂ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕາ ມນ຺ເທ ຈ ມນ຺ທຕ຺ຕາຕິ.

໕.

ກາມຘາຕຸອາທີນິ ທ຺ວາທສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ຠວປ຺ປເຠທວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ກາມຣາຄສງ຺ຂາເຕນ ກາເມນ ຍຸຕ຺ຕາ ຘາຕຸ ກາມຘາຕຸ, ກາມສງ຺ຂາຕາ ວາ ຘາຕຸ ກາມຘາຕຸ.

ກາມໍ ປຫາຍ ຣູເປນ ຍຸຕ຺ຕາ ຘາຕຸ ຣູປຘາຕຸ, ຣູປສງ຺ຂາຕາ ວາ ຘາຕຸ ຣູປຘາຕຸ.

ກາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ ປຫາຍ ອຣູເປນ ຍຸຕ຺ຕາ ຘາຕຸ ອຣູປຘາຕຸ, ອຣູປສງ຺ຂາຕາ ວາ ຘາຕຸ ອຣູປຘາຕຸ.

ຕາ ເອວ ຘາຕຸໂຍ ປຸນ ຠວປຣິຍາເຍນ ວຸຕ຺ຕາ. ຠວຕີຕິ ຫິ ຠໂວຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສຎ຺ຎາຍ ຍຸຕ຺ໂຕ ຠໂວ ສຎ຺ຎາຠໂວ, ສຎ຺ຎາສຫຄໂຕ ວາ ຠໂວ ສຎ຺ຎາຠໂວ, ສຎ຺ຎາ ວາ ເອຕ຺ຖ ຠເວ ອຕ຺ຖີຕິ ສຎ຺ຎາຠໂວ. ໂສ ກາມຠໂວ ຈ ອສຎ຺ຎາຠວມຸຕ຺ໂຕ ຣູປຠໂວ ຈ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຠວມຸຕ຺ໂຕ ອຣູປຠໂວ ຈ ໂຫຕິ.

ນ ສຎ຺ຎາຠໂວ ອສຎ຺ຎາຠໂວ, ໂສ ຣູປຠເວກເທໂສ.

ໂອຬາຣິກຕ຺ຕາຠາວໂຕ ເນວສຎ຺ຎາ, ສຸຂຸມຕ຺ເຕນ ສມ຺ຠວໂຕ ນາສຎ຺ຎາຕິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາ, ຕາຍ ຍຸຕ຺ໂຕ ຠໂວ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຠໂວ. ອຖ ວາ ໂອຬາຣິກາຍ ສຎ຺ຎາຍ ອຠາວາ, ສຸຂຸມາຍ ຈ ຠາວາ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາ ອສ຺ມິໍ ຠເວຕິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຠໂວ, ໂສ ອຣູປຠເວກເທໂສ.

ເອເກນ ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘນ ໂວກິຓ຺ໂຓ ຠໂວ ເອເກນ ໂວກາໂຣ ອສ຺ສ ຠວສ຺ສາຕິ ເອກໂວກາຣຠໂວ, ໂສ ອສຎ຺ຎຠໂວວ.

ຈຕູຫິ ອຣູປກ຺ຂນ຺ເຘຫິ ໂວກິຓ຺ໂຓ ຠໂວ ຈຕູຫິ ໂວກາໂຣ ອສ຺ສ ຠວສ຺ສາຕິ ຈຕຸໂວກາຣຠໂວ, ໂສ ອຣູປຠໂວ ເອວ.

ປຎ຺ຈຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ໂວກິຓ຺ໂຓ ຠໂວ ປຎ຺ຈຫິ ໂວກາໂຣ ອສ຺ສ ຠວສ຺ສາຕິ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠໂວ, ໂສ ກາມຠໂວ ຈ ຣູປຠເວກເທໂສ ຈ ໂຫຕິ.

໖. ປຐມຊ຺ຌານາທີນິ ທ຺ວາທສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ຌານສມາປຕ຺ຕິວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ຌານນ຺ຕິ ອິຘ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣມຕ຺ຕໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ວິຕກ຺ກວິຈາຣປີຕິສຸຂຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ປຐມໍ ຌານໍ. ປີຕິສຸຂຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ. ສຸຂຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຕຕິຍໍ ຌານໍ. ອຸເປກ຺ຂາຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ.

ເມທຕິ ເມຊ຺ຊຕີຕິ ເມຕ຺ຕາ, ສິນິຍ຺ຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມິຕ຺ເຕ ວາ ຠວາ, ມິຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ເອສາ ປວຕ຺ຕີຕິ ເມຕ຺ຕາ, ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ເມຫິ ມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອາຣມ຺ມເຓ ຈາຘິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິມຸຕ຺ຕິ, ເຈຕໂສ ວິມຸຕ຺ຕິ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ, ເມຕ຺ຕາ ເອວ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ເມຕ຺ຕາເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ.

ກຣຸຓາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາ ເອວ.

ໂມທນ຺ຕິ ຕາຍ ຕໍສມງ຺ຄິໂນ, ສຍໍ ວາ ໂມທຕິ, ໂມທນມຕ຺ຕເມວ ວາ ຕນ຺ຕິ ມຸທິຕາ. ‘‘ອເວຣາ ໂຫນ຺ຕູ’’ຕິອາທິພ຺ຍາປາຣປ຺ປຫາເນນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຠາວູປຄມເນນ ຈ ອຸເປກ຺ຂຕີຕິ ອຸເປກ຺ຂາ. ເມຕ຺ຕາທໂຍ ຕໂຍ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣາ ປຐມາທີຫິ ຕີຫິ ຌາເນຫິ ຍຸຕ຺ຕາ. ອຸເປກ຺ຂາພ຺ຣຫ຺ມວິຫາໂຣ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນນ ຍຸຕ຺ໂຕ.

ຜຣຓວເສນ ນຕ຺ຖິ ເອຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕຕິ ອນນ຺ໂຕ. ອາກາໂສ ອນນ຺ໂຕ ອາກາສານນ຺ໂຕ, ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາກາໂສ. ອາກາສານນ຺ໂຕເຍວ ອາກາສານຎ຺ຈໍ, ຕໍ ອາກາສານຎ຺ຈໍ ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ອາຍຕນມສ຺ສ ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ‘‘ເທວານໍ ເທວາຍຕນມິວາ’’ຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ. ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນເມວ ສມາປຕ຺ຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສມາປຕ຺ຕິ. ຜຣຓວເສນ ຈ ນຕ຺ຖິ ເອຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕຕິ ອນນ຺ຕໍ, ຕໍ ອາກາສາຣມ຺ມຓໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ອນນ຺ຕເມວ ອານຎ຺ຈໍ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ອານຎ຺ຈໍ ‘‘ວິຎ຺ຎາຓານຎ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ຣຸຬ຺ຫິສທ຺ໂທ. ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈໍ ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ອາຍຕນມສ຺ສ ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ‘‘ເທວານໍ ເທວາຍຕນມິວາ’’ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ. ນຕ຺ຖິ ເອຕສ຺ສ ກິຎ຺ຈນນ຺ຕິ ອກິຎ຺ຈນໍ, ອນ຺ຕມໂສ ຠງ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ອສ຺ສ ອວສິຏ຺ຐໍ ນຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອກິຎ຺ຈນສ຺ສ ຠາໂວ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎໍ. ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນວິຎ຺ຎາຓາຠາວສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕໍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎໍ. ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ອາຍຕນມສ຺ສ ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ‘‘ເທວານໍ ເທວາຍຕນມິວາ’’ຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ. ໂອຬາຣິກາຍ ສຎ຺ຎາຍ ອຠາວໂຕ, ສຸຂຸມາຍ ຈ ຠາວໂຕ ເນວສ຺ສ ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ສຎ຺ຎາ ນາສຎ຺ຎາຕິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎໍ. ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎຎ຺ຈ ຕໍ ມນາຍຕນຘມ຺ມາຍຕນປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ ອາຍຕນຎ຺ຈາຕິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ. ອຖ ວາ ຍາຍເມຕ຺ຖ ສຎ຺ຎາ ສາ ປຏຸສຎ຺ຎາກິຈ຺ຈໍ ກາຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຕາຍ ເນວສຎ຺ຎາ, ສງ຺ຂາຣາວເສສສຸຂຸມຠາເວນ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ ນາສຎ຺ຎາຕິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາ, ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາ ຈ ສາ ເສສຘມ຺ມານໍ ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ອາຍຕນຎ຺ຈາຕິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ. ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນາຣມ຺ມຓາຍ ສມາປຕ຺ຕິຍາ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ນ ເກວລໍ ເອຕ຺ຖ ສຎ຺ຎາ ເອທິສີ, ອຖ ໂຂ ເວທນາປິ ເນວເວທນາ ນາເວທນາ. ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ເນວຈິຕ຺ຕໍ ນາຈິຕ຺ຕໍ. ຜສ຺ໂສປິ ເນວຜສ຺ໂສ ນາຜສ຺ໂສ. ເອສ ນໂຍ ເສສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸ. ສຎ຺ຎາສີເສນ ປນາຍໍ ເທສນາ ກຕາຕິ.

ອວິຊ຺ຊາທີນິ ທ຺ວາທສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທງ຺ຄວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ປູເຣຕຸໍ ອຍຸຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທິ ອວິນ຺ທິຍໍ ນາມ, ອລທ຺ຘພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໍ ອວິນ຺ທິຍໍ ວິນ຺ທຕີຕິ ອວິຊ຺ຊາ. ຕພ຺ພິປຣີຕໂຕ ກາຍສຸຈຣິຕາທິ ວິນ຺ທິຍໍ ນາມ, ຕໍ ວິນ຺ທິຍໍ ນ ວິນ຺ທຕີຕິ ອວິຊ຺ຊາ. ຂນ຺ຘານໍ ຣາສຏ຺ຐໍ, ອາຍຕນານໍ ອາຍຕນຏ຺ຐໍ, ຘາຕູນໍ ສຸຎ຺ຎຏ຺ຐໍ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອຘິປຕິຍຏ຺ຐໍ, ສຈ຺ຈານໍ ຕຖຏ຺ຐໍ ອວິທິຕໍ ກໂຣຕີຕິ ອວິຊ຺ຊາ. ທຸກ຺ຂາທີນໍ ປີຬນາທິວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ອຕ຺ຖໍ ອວິທິຕໍ ກໂຣຕີຕິປິ ອວິຊ຺ຊາ, ອນ຺ຕວິຣຫິເຕ ສໍສາເຣ ສພ຺ພໂຍນິຄຕິຠວວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິສຕ຺ຕາວາເສສຸ ສຕ຺ເຕ ຊວາເປຕີຕິ ອວິຊ຺ຊາ, ປຣມຕ຺ຖໂຕ ອວິຊ຺ຊມາເນສຸ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສາທີສຸ ຊວຕິ, ວິຊ຺ຊມາເນສຸປິ ຂນ຺ຘາທີສຸ ນ ຊວຕີຕິ ອວິຊ຺ຊາ, ອປິ ຈ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓານໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນານຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ຉາທນໂຕປິ ອວິຊ຺ຊາ. ສງ຺ຂຕມຠິສງ຺ຂໂຣນ຺ຕີຕິ ສງ຺ຂາຣາ. ວິຊານາຕີຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ນມຕີຕິ ນາມໍ, ນາມຍຕີຕິ ວາ ນາມໍ. ຣຸປ຺ປຕີຕິ ຣູປໍ. ອາເຍ ຕໂນຕິ, ອາຍຕຎ຺ຈ ນຍຕີຕິ ອາຍຕນໍ. ຜຸສຕີຕິ ຜສ຺ໂສ. ເວທຍຕີຕິ ເວທນາ. ປຣິຕສ຺ສຕີຕິ ຕຓ຺ຫາ. ອຸປາທິຍຕິ ຠຸສໍ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ອຸປາທານໍ. ຠວຕິ, ຠາວຍຕີຕິ ວາ ຠໂວ. ຊນນໍ ຊາຕິ. ຊີຣຓໍ ຊຣາ. ມຣນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ມຣຓໍ.

໗. ທຸກ຺ຂາທີນິ ອຏ຺ຐສຕານິ ອຏ຺ຐ ຈ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ຈຕຸສຈ຺ຈໂຍຊນາວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ‘‘ທຸກ຺ຂໍ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ຫິ ຉນ຺ນໍ ຈຕຸກ຺ການໍ ວເສນ ຈຕຸວີສຕິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ‘‘ຈກ຺ຂຸ ຊຣາມຣຓ’’ນ຺ຕິ ເປຍ຺ຍາເລ ‘‘ຈກ຺ຂຸ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ໂສຕໍ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ‘‘ຊາຕິ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ’’ຕິ ປຣິໂຍສາເນນ ປຎ຺ຈນວຸຕາຘິເກນ ວິສ຺ສຊ຺ຊນສເຕນ ໂຍເຊຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕານິ. ປຎ຺ຈນວຸຕາຘິກໍ ຈຕຸກ຺ກສຕໍ ໂຫຕິ, ເຕສໍ ຈຕຸກ຺ການໍ ວເສນ ອສີຕິອຘິການິ ສຕ຺ຕ ວິສ຺ສຊ຺ຊນສຕານິ. ‘‘ຊຣາມຣຓໍ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິອາທິເກ ຈຕຸກ຺ເກ ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານີ’’ຕິ ເອວໍ ສພ຺ພານິ ອຏ຺ຐ ຈ ສຕານິ ອຏ຺ຐ ຈ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ໂຫນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ປຘານຠູໂຕ ປຈ຺ຈໂຍ ສມຸທໂຍຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣຫິ ສຸຎ຺ຎໍ ນິພ຺ພານໍ ນິໂຣໂຘຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນໍ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ຫິ ໂລກຸຕ຺ຕຣິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ເອຕ຺ຖ ອຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍນິໂຣໂຘຕິອາທິ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ນິໂຣຘຄາມິນິປຏິປທາຕິ ຈ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ເອວ. ເອວຎ຺ຫິ ວຸຈ຺ຈມາເນ ຜເລປິ ມຄ຺ຄໂວຫາຣສມ຺ຠວໂຕ ອຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍອຎ຺ຎາຕາວິນ຺ທ຺ຣິຍານມ຺ປິ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ປຸນ ທຸກ຺ຂາທີນໍ ປຣິຎ຺ຎຏ຺ຐາທິວເສນ ອຏ຺ຐສຕານິ ອຏ຺ຐ ຈ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ, ປຸນ ທຸກ຺ຂາທີນໍ ປຣິຎ຺ຎາປຏິເວຘຏ຺ຐາທິວເສນ ອຏ຺ຐສຕານິ ອຏ຺ຐ ຈ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ປຣິຎ຺ຎາ ຈ ສາ ປຏິວິຊ຺ຌິຕພ຺ພຏ຺ເຐນ ປຏິເວໂຘ ຈາຕິ ປຣິຎ຺ຎາປຏິເວໂຘ. ປຣິຎ຺ຎາປຏິເວໂຘວ ອຕ຺ໂຖ ປຣິຎ຺ຎາປຏິເວຘຏ຺ໂຐ.

໘. ປຸນ ຕາເນວ ທຸກ຺ຂາທີນິ ຊຣາມຣຓປຣິຍນ຺ຕານິ ທ຺ວິອຘິການິ ທ຺ເວ ປທສຕານິ ສມຸທຍາທີຫິ ສຕ຺ຕຫິ ສຕ຺ຕຫິ ປເທຫິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ທ຺ວິອຘິການໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຏ຺ຐກສຕານໍ ວເສນ ສຫສ຺ສຎ຺ຈ ຉ ຈ ສຕານິ ໂສຬສ ຈ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ຕຕ຺ຖ ປຘານຠູໂຕ ປຈ຺ຈໂຍ ສມຸທໂຍ, ຕສ຺ສ ນິໂຣໂຘ ສມຸທຍນິໂຣໂຘ. ຉນ຺ໂທ ເອວ ຣາໂຄ ຉນ຺ທຣາໂຄ, ທຸກ຺ເຂ ສຸຂສຎ຺ຎາຍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຉນ຺ທຣາໂຄ, ຕສ຺ສ ນິໂຣໂຘ ຉນ຺ທຣາຄນິໂຣໂຘ. ທຸກ຺ຂໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສໍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອສ຺ສາໂທ. ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນິຈ຺ຈຕາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ວິປຣິຓາມຘມ຺ມຕາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອາທີນໂວ. ທຸກ຺ເຂ ຉນ຺ທຣາຄວິນໂຍ ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫານໍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ. ‘‘ຍໍ ໂຂ ປນ ກິຎ຺ຈິ ຠູຕໍ ສງ຺ຂຕໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນໍ ນິໂຣໂຘ ຕສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໔) ວຈນໂຕ ນິພ຺ພານເມວ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ. ‘‘ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ ສມຸທຍນິໂຣໂຘ ຉນ຺ທຣາຄນິໂຣໂຘ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓ’’ນ຺ຕິ ນານາສງ຺ຂຕປຏິປກ຺ຂວເສນ ນານາປຣິຍາຍວຈເນຫິ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ນິພ຺ພານເມວ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເກຈິ ປນ ‘‘ອາຫາຣສມຸທຍາ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ ອາຫາຣນິໂຣຘາ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ ສຣສວເສນ ສມຸທຍນິໂຣໂຘ, ອຖ ວາ ອຸທຍພ຺ພຍທສ຺ສເນນ ສມຸທຍນິໂຣໂຘ ສຫ ວິປສ຺ສນາຍ ມຄ຺ໂຄ ຉນ຺ທຣາຄນິໂຣໂຘ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເອວຎ຺ຈ ວຸຈ຺ຈມາເນ ໂລກຸຕ຺ຕຣິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອວິປສ຺ສນູປຄຕ຺ຕາ ນ ສພ຺ພສາຘາຣຓໍ ໂຫຕີຕິ ປຐມໍ ວຸຕ຺ຕນໂຍວ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ໂລກຸຕ຺ຕຣິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຫິ ຉນ຺ທຣາຄາຠາວໂຕເຍວ ຉນ຺ທຣາຄນິໂຣໂຘຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ສຣີເຣ ຉນ຺ທຣາເຄເນວ ສຣີເຣກເທເສສຸ ເກສາທີສຸປິ ຉນ຺ທຣາໂຄ ກໂຕວ ໂຫຕິ, ຊຣາມຣຓວນ຺ເຕສຸ ຉນ຺ທຣາເຄເນວ ຊຣາມຣເຓສຸປິ ຉນ຺ທຣາໂຄ ກໂຕວ ໂຫຕິ. ເອວໍ ອສ຺ສາທາທີນວາປິ ໂຍເຊຕພ຺ພາ. ປຸນ ທຸກ຺ຂາທີນິ ຊຣາມຣຓປຣິຍນ຺ຕານິ ທ຺ວິອຘິການິ ທ຺ເວ ປທສຕານິ ສມຸທຍາທີຫິ ຉຫິ ຉຫິ ປເທຫິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ທ຺ວິອຘິການໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສຕ຺ຕກສຕານໍ ວເສນ ນຍສຫສ຺ສຎ຺ຈ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ສຕານິ ຈຸທ຺ທສ ຈ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ.

໙. ອິທານິ ຣູປາທີນິ ຊຣາມຣຓປຣິຍນ຺ຕານິ ເອກາຘິການິ ທ຺ເວ ປທສຕານິ ສຕ຺ຕຫິ ອນຸປສ຺ສນາຫິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ນິທ຺ທິສິຕຸໍ ປຐມໍ ຕາວ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາທໂຍ ສຕ຺ຕ ອນຸປສ຺ສນາ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ. ຕານິ ສພ຺ພານິ ສຕ຺ຕຫິ ສຸທ຺ຘິກອນຸປສ຺ສນາວິສ຺ສຊ຺ຊເນຫິ ສທ຺ຘິໍ ສຫສ຺ສຎ຺ຈ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ສຕານິ ຈຸທ຺ທສ ຈ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ໂຫນ຺ຕິ. ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ອນຸປສ຺ສນາ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາ. ສາ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາປຏິປກ຺ຂາ. ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ອນຸປສ຺ສນາ ທຸກ຺ຂານຸປສ຺ສນາ. ສາ ສຸຂສຎ຺ຎາປຏິປກ຺ຂາ. ອນຕ຺ຕາຕິ ອນຸປສ຺ສນາ ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາ. ສາ ອຕ຺ຕສຎ຺ຎາປຏິປກ຺ຂາ. ຕິສ຺ສນ຺ນໍ ອນຸປສ຺ສນານໍ ປຣິປູຣຕ຺ຕາ ນິພ຺ພິນ຺ທຕີຕິ ນິພ຺ພິທາ, ນິພ຺ພິທາ ຈ ສາ ອນຸປສ຺ສນາ ຈາຕິ ນິພ຺ພິທານຸປສ຺ສນາ. ສາ ນນ຺ທິປຏິປກ຺ຂາ. ຈຕສ຺ສນ຺ນໍ ອນຸປສ຺ສນານໍ ປຣິປູຣຕ຺ຕາ ວິຣຊ຺ຊຕີຕິ ວິຣາໂຄ, ວິຣາໂຄ ຈ ໂສ ອນຸປສ຺ສນາ ຈາຕິ ວິຣາຄານຸປສ຺ສນາ. ສາ ຣາຄປຏິປກ຺ຂາ. ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອນຸປສ຺ສນານໍ ປຣິປູຣຕ຺ຕາ ຣາຄໍ ນິໂຣເຘຕີຕິ ນິໂຣໂຘ, ນິໂຣໂຘ ຈ ໂສ ອນຸປສ຺ສນາ ຈາຕິ ນິໂຣຘານຸປສ຺ສນາ. ສາ ສມຸທຍປຏິປກ຺ຂາ. ຉນ຺ນໍ ອນຸປສ຺ສນານໍ ປຣິປູຣຕ຺ຕາ ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊຕີຕິ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ, ປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ຈ ໂສ ອນຸປສ຺ສນາ ຈາຕິ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສນາ. ສາ ອາທານປຏິປກ຺ຂາ. ໂລກຸຕ຺ຕຣິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອສຕິປິ ວິປສ຺ສນູປຄຕ຺ເຕ ‘‘ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາ, ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ທຸກ຺ຂາ, ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ ອນຕ຺ຕາ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໒໗໗-໒໗໙; ປຏິ. ມ. ໑.໓໑) ວຈນໂຕ ເຕສມ຺ປິ ອນິຈ຺ຈທຸກ຺ຂານຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ນິຈ຺ຈສຸຂຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ນນ຺ທິຍາ ຣາຄສ຺ສ ຈ ອຠາວາ ນິໂຣຘວນ຺ຕານີຕິ ອນຸປສ຺ສນໂຕ ປຣິຈ຺ຈາຄປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄປກ຺ຂນ຺ທນປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄສມ຺ຠວໂຕ ຈ ເຕຫິປິ ສຕ຺ຕ ອນຸປສ຺ສນາ ໂຍຊິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຊຣາມຣຓວນ຺ເຕສຸ ອນິຈ຺ຈາທິໂຕ ທິຏ຺ເຐສຸ ຊຣາມຣຓມ຺ປິ ອນິຈ຺ຈາທິໂຕ ທິຏ຺ຐໍ ນາມ ໂຫຕິ, ຊຣາມຣຓວນ຺ເຕສຸ ນິພ຺ພິນ຺ທນ຺ໂຕ ວິຣຊ຺ຊນ຺ໂຕ ຊຣາມຣເຓ ນິພ຺ພິນ຺ໂນ ຈ ວິຣຕ຺ໂຕ ຈ ໂຫຕິ, ຊຣາມຣຓວນ຺ເຕສຸ ນິໂຣຘໂຕ ທິຏ຺ເຐສຸ ຊຣາມຣຓມ຺ປິ ນິໂຣຘໂຕ ທິຏ຺ຐໍ ນາມ ໂຫຕິ, ຊຣາມຣຓວນ຺ເຕສຸ ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊນ຺ໂຕ ຊຣາມຣຓໍ ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊນ຺ໂຕວ ໂຫຕີຕິ ຊຣາມຣເຓຫິ ສຕ຺ຕ ອນຸປສ຺ສນາ ໂຍຊິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໑໐. ອິທານິ ອາທີນວຎາຓສ຺ສ ວຕ຺ຖຸຠູຕານໍ ອຸປ຺ປາທາທີນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອາຣມ຺ມຓານໍ ວເສນ ອຸປ຺ປາທາທີນິ ເຕສໍ ເວວຈນານິ ປຎ຺ຈທສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ, ສນ຺ຕິປທຎາຓສ຺ສ ຕປ຺ປຏິປກ຺ຂາຣມ຺ມຓວເສນ ອນຸປ຺ປາທາທີນິ ປຎ຺ຈທສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ, ປຸນ ຕາເນວ ອຸປ຺ປາທານຸປ຺ປາທາທີນິ ປທານິ ຍຸຄຬກວເສນ ໂຍເຊຕ຺ວາ ຕິໍສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ເອວໍ ອິມສ຺ມິໍ ນເຍວ ສຏ຺ຐິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປາໂທຕິ ປຸຣິມກມ຺ມປຈ຺ຈຍາ ອິຘ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ. ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕຖາອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປວຕ຺ຕິ. ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ສພ຺ພມ຺ປິ ສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕໍ. ໂຍຄາວຈຣສ຺ສ ຫິ ສງ຺ຂາຣາ ສສຓ຺ຐານາ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອາຍູຫນາຕິ ອາຍຕິໍ ປຏິສນ຺ຘິເຫຕຸຠູຕໍ ກມ຺ມໍ. ຕຎ຺ຫິ ອຠິສງ຺ຂຣຓຏ຺ເຐນ ອາຍູຫນາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ປຏິສນ຺ຘີຕິ ອາຍຕິໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ. ສາ ຫິ ຠວນ຺ຕຣປຏິສນ຺ຘານໂຕ ປຏິສນ຺ຘີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຄຕີຕິ ຍາຍ ຄຕິຍາ ສາ ປຏິສນ຺ຘິ ໂຫຕິ. ສາ ຫິ ຄນ຺ຕພ຺ພໂຕ ຄຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນິພ຺ພຕ຺ຕີຕິ ຂນ຺ຘານໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕນໍ. ອຸປປຕ຺ຕີຕິ ‘‘ສມາປນ຺ນສ຺ສ ວາ ອຸປປນ຺ນສ຺ສ ວາ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໗໒) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາ ວິປາກປວຕ຺ຕິ. ຊາຕີຕິ ຊນນໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕມານານໍ ສຕ຺ຕານໍ ເຍ ເຍ ຂນ຺ຘາ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ, ເຕສໍ ເຕສໍ ປຐມໍ ປາຕຸຠາໂວ. ຊຣາຕິ ຊີຣຓໍ. ສາ ທຸວິຘາ ຐິຕຎ຺ຎຖຕ຺ຕລກ຺ຂຓສງ຺ຂາຕໍ ສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓຎ຺ຈ ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈາທິສມ຺ມໂຕ ສນ຺ຕຕິຍໍ ເອກຠວປຣິຍາປນ຺ນຂນ຺ຘານໍ ປຸຣາຓຠາໂວ ຈ. ສາ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາ. ພ຺ຍາຘີຕິ ຘາຕຸກ຺ໂຂຠປຈ຺ຈຍສມຸຏ຺ຐິໂຕ ປິຕ຺ຕເສມ຺ຫວາຕສນ຺ນິປາຕອຸຕຸວິປຣິຓາມວິສມປຣິຫາຣອຸປກ຺ກມກມ຺ມວິປາກວເສນ ອຏ຺ຐວິໂຘ ອາພາໂຘ. ວິວິຘໍ ທຸກ຺ຂໍ ອາທຫຕິ ວິທຫຕີຕິ ພ຺ຍາຘິ, ພ຺ຍາຘຍຕິ ຕາເປຕິ, ກມ຺ປຍຕີຕິ ວາ ພ຺ຍາຘິ. ມຣຓນ຺ຕິ ມຣນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ມຣຓໍ. ຕໍ ທຸວິຘໍ ວຍລກ຺ຂຓສງ຺ຂາຕໍ ສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓຎ຺ຈ ເອກຠວປຣິຍາປນ຺ນຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍປ຺ປພນ຺ຘວິຈ຺ເຉໂທ ຈ. ຕໍ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕໍ.

ໂສໂກຕິ ໂສຈນໍ. ຎາຕິໂຠຄໂຣຄສີລທິຏ຺ຐິພ຺ຍສເນຫິ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕາໂປ. ປຣິເທໂວຕິ ປຣິເທວນໍ. ຎາຕິພ຺ຍສນາທີຫິເຍວ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ວຈີປລາໂປ. ອຸປາຍາໂສຕິ ຠຸໂສ ອາຍາໂສ. ຎາຕິພ຺ຍສນາທີຫິເຍວ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ອຘິມຕ຺ຕເຈໂຕທຸກ຺ຂປ຺ປຠາວິໂຕ ໂທໂສເຍວ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອຸປ຺ປາທາທໂຍ ປຎ຺ເຈວ ອາທີນວຎາຓສ຺ສ ວຕ຺ຖຸວເສນ ວຸຕ຺ຕາ, ເສສາ ເຕສໍ ເວວຈນວເສນ. ‘‘ນິພ຺ພຕ຺ຕີ’’ຕິ ຫິ ອຸປ຺ປາທສ຺ສ, ‘‘ຊາຕີ’’ຕິ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ເວວຈນໍ, ‘‘ຄຕິ ອຸປປຕ຺ຕີ’’ຕິ ອິທໍ ທ຺ວຍໍ ປວຕ຺ຕສ຺ສ, ຊຣາທໂຍ ນິມິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ. ອນຸປ຺ປາທາທິວຈເນຫິ ປນ ນິພ຺ພານເມວ ວຸຕ຺ຕໍ.

ປຸນ ຕາເນວ ອຸປ຺ປາທານຸປ຺ປາທາທີນິ ສຏ຺ຐິ ປທານິ ທຸກ຺ຂສຸຂປເທຫິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ສຏ຺ຐິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ, ຠຍເຂມປເທຫິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ສຏ຺ຐິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ, ສາມິສນິຣາມິສປເທຫິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ສຏ຺ຐິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ, ສງ຺ຂາຣນິພ຺ພານປເທຫິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ສຏ຺ຐິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ອນິຈ຺ຈຕ຺ຕາ ທຸກ຺ຂໍ. ທຸກ຺ຂປຏິປກ຺ຂໂຕ ສຸຂໍ. ຍໍ ທຸກ຺ຂໍ, ຕໍ ຠຍໍ. ຠຍປຏິປກ຺ຂໂຕ ເຂມໍ. ຍໍ ຠຍໍ, ຕໍ ວຏ຺ຏາມິສໂລກາມິເສຫິ ອວິປ຺ປມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສາມິສໍ. ສາມິສປຏິປກ຺ຂໂຕ ນິຣາມິສໍ. ຍໍ ສາມິສໍ, ຕໍ ສງ຺ຂາຣມຕ຺ຕເມວ. ສງ຺ຂາຣປຏິປກ຺ຂໂຕ ສນ຺ຕຕ຺ຕາ ນິພ຺ພານໍ. ສງ຺ຂາຣາ ຫິ ອາທິຕ຺ຕາ, ນິພ຺ພານໍ ສນ຺ຕນ຺ຕິ. ທຸກ຺ຂາກາເຣນ ຠຍາກາເຣນ ສາມິສາກາເຣນ ສງ຺ຂາຣາກາເຣນາຕິ ເອວໍ ເຕນ ເຕນ ອາກາເຣນ ປວຕ຺ຕິໍ ສນ຺ຘາຍ ຕຖາ ຕຖາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

໑໑. ປຣິຄ຺ຄຫຏ຺ຐາທີນິ ເອກຕິໍສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ອຣິຍມຄ຺ຄກ຺ຂຓວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ອຣິຍມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຫິ ຘມ຺ມາ ອາທິໂຕ ປຠຸຕິ ອຸປ຺ປາທນຕ຺ຖໍ ປຣິຄ຺ຄຍ຺ຫນ຺ເຕ ອິຕິ ປຣິຄ຺ຄຫາ, ເຕສໍ ສຠາໂວ ປຣິຄ຺ຄຫຏ຺ໂຐ. ເຕສໍເຍວ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຣິວາຣຠາເວນ ປຣິວາຣຏ຺ໂຐ. ຠາວນາປາຣິປູຣິວເສນ ປຣິປູຣຏ຺ໂຐ. ເຕສໍເຍວ ສມາຘິວເສນ ເອກາຣມ຺ມຓປຣິຄ຺ຄຫມເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ເອກຄ຺ຄຏ຺ໂຐ. ນານາຣມ຺ມຓວິກ຺ເຂປາຠາວມເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ອວິກ຺ເຂປຏ຺ໂຐ. ວີຣິຍວເສນ ປຄ຺ຄຫຏ຺ໂຐ. ສມາຘິວເສນ ອຸທເກນ ນ຺ຫານີຍຈຸຓ຺ຓານໍ ວິຍ ອວິປ຺ປກິຓ຺ຓຕາ ອວິສາຣຏ຺ໂຐ. ສມາຘິໂຍເຄນ ອລຸລິຕຕ຺ຕາ ອນາວິລຏ຺ໂຐ. ອວິກມ຺ປິຕຕ຺ຕາ ອນິຎ຺ຊນຏ຺ໂຐ. ເອກຕ຺ຕຸປຏ຺ຐານວເສນາຕິ ສມາຘິໂຍເຄນ ຈ ເອກາຣມ຺ມເຓ ຠຸສໍ ປຕິຏ຺ຐານວເສນ ຈ. ຐິຕຏ຺ໂຐຕິ ອາຣມ຺ມເຓ ນິຈ຺ຈລຠາເວນ ປຕິຏ຺ຐິຕຏ຺ໂຐ. ຕສ຺ສ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອາລມ຺ພນຠາເວນ ອາຣມ຺ມຓຏ຺ໂຐ. ຕຕ຺ເຖວ ນິກາມຈາຣຠາເວນ ໂຄຈຣຏ຺ໂຐ. ນິສ຺ສຣຓປຫານຠາເວນ ນິພ຺ພານສ຺ສ ປຫານຏ຺ໂຐ. ກິເລສປຣິຈ຺ຈາຄວເສນ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ປຣິຈ຺ຈາຄຏ຺ໂຐ. ທຸຠໂຕ ວຸຏ຺ຐານວເສນ ວຸຏ຺ຐານຏ຺ໂຐ. ນິມິຕ຺ຕປວຕ຺ເຕຫິ ນິວຕ຺ຕນວເສນ ນິວຕ຺ຕນຏ຺ໂຐ. ນິພ຺ພຸຕຕ຺ຕາ ສນ຺ຕຏ຺ໂຐ. ອຕປ຺ປກຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕມຕ຺ຕາ ຈ ປຓີຕຏ຺ໂຐ. ກິເລເສຫິ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ອາຣມ຺ມເຓ ຈ ອຘິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິມຸຕ຺ຕຏ຺ໂຐ. ອາສວານໍ ອວິສຍຠາເວນ ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ອນາສວຏ຺ໂຐ. ກິເລສກນ຺ຕາຣສໍສາຣກນ຺ຕາຣາຕິກ຺ກມເນນ ຕຣຓຏ຺ໂຐ. ສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕາຠາເວນ ອນິມິຕ຺ຕຏ຺ໂຐ. ຕຓ຺ຫາປຓິຘິອຠາເວນ ອປ຺ປຓິຫິຕຏ຺ໂຐ. ອຕ຺ຕສາຣາຠາເວນ ສຸຎ຺ຎຕຏ຺ໂຐ. ວິມຸຕ຺ຕິຣເສນ ເອກຣສຕາຍ, ສມຖວິປສ຺ສນານໍ ເອກຣສຕາຍ ວາ ເອກຣສຏ຺ໂຐ. ສມຖວິປສ຺ສນານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອນຕິວຕ຺ຕນຏ຺ໂຐ. ເຕສໍເຍວ ຍຸຄນທ຺ຘຏ຺ໂຐ. ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ສງ຺ຂາຣໂຕ ນິຄ຺ຄມເນ ນິຍ຺ຍານຏ຺ໂຐ. ນິພ຺ພານສມ຺ປາປເນນ ເຫຕຸຏ຺ໂຐ. ນິພ຺ພານປຈ຺ຈກ຺ຂກຣເຓນ ທສ຺ສນຏ຺ໂຐ. ອຘິປຕິຠາເວນ ອາຘິປເຕຍ຺ຍຏ຺ໂຐຕິ.

໑໒. ສມຖາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ສມຖວິປສ຺ສນາວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ອນຸ ອນຸ ປສ຺ສນໂຕ ອນຸປສ຺ສນຏ຺ໂຐ. ຍຸຄນທ຺ຘສ຺ສ ສມຖວິປສ຺ສນາທ຺ວຍສ຺ສ ເອກຣສຠາເວນ ອນຕິວຕ຺ຕນຏ຺ໂຐ. ສິກ຺ຂາທີນິ ນວ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ອາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສານວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ສິກ຺ຂິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ສິກ຺ຂາ. ຕສ຺ສາ ສມາທາຕພ຺ພໂຕ ສມາທານຏ຺ໂຐ. ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ກມ຺ມຏ຺ຐານວເສນ ຄຫິຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ຠາວນາປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ໂຄຈຣຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ຈ ໂຄຈຣຏ຺ໂຐ. ສມຖກາເລ ວິປສ຺ສນາກາເລ ວາ ໂກສຊ຺ຊວເສນ ລີນສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມວິຈຍວີຣິຍປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຠາວນາວເສນ ອຸສ຺ສາຫນຏ຺ໂຐ ປຄ຺ຄຫຏ຺ໂຐ. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈວເສນ ອຸທ຺ຘຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປສ຺ສທ຺ຘິສມາຘິອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຠາວນາວເສນ ສນ຺ນິສີທາປນຏ຺ໂຐ ນິຄ຺ຄຫຏ຺ໂຐ. ອຸໂຠ ວິສຸທ຺ຘານນ຺ຕິ ອຸຠໂຕ ວິສຸທ຺ຘານໍ, ລີນຸທ຺ຘຕປກ຺ຂໂຕ ນິວາເຣຕ຺ວາ ວິສຸທ຺ຘານໍ ຈິຕ຺ຕານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຊ຺ຌິມຠາເວ ຐິຕານໍ ສນ຺ຕຕິວເສນ ປວຕ຺ຕມານານໍ ຈິຕ຺ຕານໍ ວເສນ ພຫຸວຈນໍ ກຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຸສ຺ສາຫນສນ຺ນິສີທາປເນສຸ ສພ຺ຍາປາຣາຠາໂວ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂນຏ຺ໂຐ. ສມປ຺ປວຕ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວເສນ ຠາວນາ ວິເສສາຘິຄມຏ຺ໂຐ. ອຣິຍມຄ຺ຄປາຕຸຠາວວເສນ ອຸຕ຺ຕຣິປຏິເວຘຏ຺ໂຐ. ອຣິຍມຄ຺ຄສິທ຺ຘຈຕຸສຈ຺ຈປຏິເວຘວເສນ ສຈ຺ຈາຠິສມຍຏ຺ໂຐ. ຜລສມາປຕ຺ຕິວເສນ ນິໂຣເຘ ປຕິຏ຺ຐາປກຏ຺ໂຐ. ສາ ຫິ ຕໍສມງ຺ຄິປຸຄ຺ຄລໍ ນິໂຣຘສງ຺ຂາເຕ ນິພ຺ພາເນ ປຕິຏ຺ຐາເປຕິ.

ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນິ ປຎ຺ຈ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຏ຺ຐວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ. ອຘິໂມກ຺ຂຏ຺ໂຐຕິ ອຘິມຸຈ຺ຈນຏ຺ໂຐ. ອຸປຏ຺ຐານຏ຺ໂຐຕິ ອາຣມ຺ມຓໍ ອຸເປຈ຺ຈ ປຕິຏ຺ຐານຏ຺ໂຐ. ທສ຺ສນຏ຺ໂຐຕິ ສຠາວເປກ຺ຂນຏ຺ໂຐ. ສທ຺ຘາພລາທີນິ ປຎ຺ຈ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ພລຏ຺ຐວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ອກມ຺ປິຍຏ຺ເຐນ ສທ຺ຘາວ ພລນ຺ຕິ ສທ຺ຘາພລໍ. ອສ຺ສທ຺ຘິເຍຕິ ອສ຺ສທ຺ຘິເຍນ. ອສ຺ສທ຺ຘິຍນ຺ຕິ ຈ ສທ຺ຘາປຏິປກ຺ຂຠູໂຕ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ. ອກມ຺ປິຍຏ຺ໂຐຕິ ອກມ຺ເປຕພ຺ພຏ຺ໂຐ, ກມ຺ເປຕຸໍ ນ ສກ຺ກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂກສຊ຺ເຊຕິ ກຸສີຕຠາວສງ຺ຂາເຕນ ຖິນມິທ຺ເຘນ. ປມາເທຕິ ສຕິປຏິປກ຺ເຂນ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທນ. ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈຕິ ອວູປສມສງ຺ຂາເຕນ ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈນ. ອວິຊ຺ຊາຍາຕິ ໂມເຫນ. ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາທີນິ ສຕ຺ຕ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຏ຺ຐວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ພຸຊ຺ຌນກສ຺ສ ອງ຺ໂຄ ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ. ປສຕ຺ໂຖ ສຸນ຺ທໂຣ ຈ ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ສຕິເຍວ ສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ. ຘມ຺ເມ ວິຈິນາຕີຕິ ຘມ຺ມວິຈໂຍ. ປຎ຺ຎາເຍຕໍ ນາມໍ. ປວິຈຍຏ຺ໂຐຕິ ວິຈາຣຏ຺ໂຐ. ປີນຍຕີຕິ ປີຕິ. ຜຣຓຏ຺ໂຐຕິ ວິສຣຓຏ຺ໂຐ. ປສ຺ສມ຺ຠນໍ ປສ຺ສທ຺ຘິ. ອຸປສມຏ຺ໂຐຕິ ນິທ຺ທຣຖຏ຺ໂຐ. ອຸປປຕ຺ຕິໂຕ ອິກ຺ຂຕີຕິ ອຸເປກ຺ຂາ, ສມໍ ເປກ຺ຂຕິ ອປກ຺ຂປຕິຕາວ ຫຸຕ຺ວາ ເປກ຺ຂຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາ ອິຘ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາ, ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຸເປກ຺ຂາຕິປິ ຕສ຺ສາ ນາມໍ. ສມວາຫິຕລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ປຏິສງ຺ຂານຏ຺ໂຐ.

ສມ຺ມາທິຏ຺ຐາທີນິ ອຏ຺ຐ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ມຄ຺ຄວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ສມ຺ມາ ປສ຺ສຕິ, ສມ຺ມາ ວາ ຕາຍ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ປສຕ຺ຖາ ສຸນ຺ທຣາ ວາ ທິຏ຺ຐີຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ຕສ຺ສາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ. ສມ຺ມາ ສງ຺ກປ຺ເປຕິ, ສມ຺ມາ ວາ ເຕນ ສງ຺ກປ຺ເປນ຺ຕິ, ປສຕ຺ໂຖ ສຸນ຺ທໂຣ ວາ ສງ຺ກປ຺ໂປຕິ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ. ອຠິໂຣປນຏ຺ໂຐຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓາໂຣປນຏ຺ໂຐ. ອາຣມ຺ມຓາຠິນິໂຣປນຏ຺ໂຐຕິປິ ປາໂຐ. ສມ຺ມາ ວທຕິ, ສມ຺ມາ ວາ ຕາຍ ວທນ຺ຕິ, ປສຕ຺ຖາ ສຸນ຺ທຣາ ວາ ວາຈາຕິ ສມ຺ມາວາຈາ. ມິຈ຺ຉາວາຈາວິຣຕິຍາ ເອຕໍ ນາມໍ. ປຣິຄ຺ຄຫຏ຺ໂຐຕິ ຈຕຸພ຺ພິຘວຈີສໍວຣປຣິຄ຺ຄຫຏ຺ໂຐ. ສມ຺ມາ ກໂຣຕິ, ສມ຺ມາ ວາ ເຕນ ກໂຣນ຺ຕິ, ປສຕ຺ຖໍ ສຸນ຺ທຣໍ ວາ ກມ຺ມນ຺ຕິ ສມ຺ມາກມ຺ມໍ, ສມ຺ມາກມ຺ມເມວ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ. ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ຕວິຣຕິຍາ ເອຕໍ ນາມໍ. ສມຸຏ຺ຐານຏ຺ໂຐຕິ ຕິວິຘກາຍສໍວຣສມຸຏ຺ຐານຏ຺ໂຐ. ສມ຺ມາ ອາຊີວຕິ, ສມ຺ມາ ວາ ເຕນ ອາຊີວນ຺ຕິ, ປສຕ຺ໂຖ ສຸນ຺ທໂຣ ວາ ອາຊີໂວຕິ ສມ຺ມາອາຊີໂວ. ມິຈ຺ຉາຊີວວິຣຕິຍາ ເອຕໍ ນາມໍ. ໂວທານຏ຺ໂຐຕິ ປຣິສຸທ຺ຘຏ຺ໂຐ. ສມ຺ມາ ວາຍມຕິ, ສມ຺ມາ ວາ ເຕນ ວາຍມນ຺ຕິ, ປສຕ຺ໂຖ ສຸນ຺ທໂຣ ວາ ວາຍາໂມຕິ ສມ຺ມາວາຍາໂມ. ສມ຺ມາ ສຣຕິ, ສມ຺ມາ ວາ ຕາຍ ສຣນ຺ຕິ, ປສຕ຺ຖາ ສຸນ຺ທຣາ ວາ ສຕີຕິ ສມ຺ມາສຕິ. ສມ຺ມາ ສມາຘິຍຕິ, ສມ຺ມາ ວາ ເຕນ ສມາຘິຍນ຺ຕິ, ປສຕ຺ໂຖ ສຸນ຺ທໂຣ ວາ ສມາຘີຕິ ສມ຺ມາສມາຘິ.

໑໓. ອິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນິ ທສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ຣາສິກຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ພປຏິປາຏິວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ອາຘິປເຕຍ຺ຍຏ຺ໂຐຕິ ອິນ຺ທຏ຺ຐກຣຓວເສນ ອຘິປຕິອຕ຺ໂຖ. ອກມ຺ປິຍຏ຺ໂຐຕິ ປຏິປກ຺ເຂຫິ ກມ຺ເປຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຏ຺ໂຐ. ນິຍ຺ຍານຏ຺ໂຐຕິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣານມ຺ປິ ປຏິປກ຺ຂໂຕ ນິຄ຺ຄມນຏ຺ໂຐ. ເຫຕຸຏ຺ໂຐຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐາທີນໍ ປຫານາຍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐາທໂຍ ເຫຕູຕິ ວາ ສພ຺ເພປິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐາທໂຍ ນິພ຺ພານສມ຺ປາປກເຫຕູຕິ ວາ ເຫຕຸຏ຺ໂຐ. ສຕິປຏ຺ຐາເນສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ໂອກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐານໂຕ ອຸປຏ຺ຐານໍ, ສຕິເຍວ ອຸປຏ຺ຐານໍ ສຕິປຏ຺ຐານໍ. ກາຍເວທນາຈິຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸ ປນສ຺ສາ ອສຸຠທຸກ຺ຂານິຈ຺ຈານຕ຺ຕາກາຣຄຫຓວເສ ສຸຠສຸຂນິຈ຺ຈຕ຺ຕສຎ຺ຎາປຫານກິຈ຺ຈສາຘນວເສນ ຈ ປວຕ຺ຕິໂຕ ຈຕຸຘາ ເຠໂທ ໂຫຕິ. ເອຕານິ ປຸພ຺ພຠາເຄ ນານາຈິຕ຺ເຕສຸ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ເອກາເຍວ ສຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ນາມານິ ລຠຕິ.

ສມ຺ມປ຺ປຘາເນສຸ ປທຫນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ປຘານໍ, ໂສຠນໍ ປຘານໍ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ. ສມ຺ມາ ວາ ປທຫນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ, ໂສຠນໍ ວາ ຕໍ ກິເລສວິຣູປຕ຺ຕວິຣຫໂຕ ປຘານຎ຺ຈ ຫິຕສຸຂນິປ຺ຜາທກຕ຺ເຕນ ເສຏ຺ຐຠາວາວຫນໂຕ ປຘານຠາວກຣຓໂຕ ວາ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ. ວີຣິຍສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອຸປ຺ປນ຺ນານຸປ຺ປນ຺ນານໍ ອນຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ນານຎ຺ຈ ອກຸສລກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານານຸປ຺ປຕ຺ຕິອຸປ຺ປາທຏ຺ຐິຕິກິຈ຺ຈສາຘນວເສນ ປວຕ຺ຕິໂຕ ປນສ຺ສ ຈຕຸຘາ ເຠໂທ ໂຫຕິ. ເອຕານິປິ ປຸພ຺ພຠາເຄ ນານາຈິຕ຺ເຕສຸ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ເອກເມວ ວີຣິຍໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ນາມານິ ລຠຕິ. ປທຫນຏ຺ໂຐຕິ ອຸສ຺ສາຫນຏ຺ໂຐ. ປຘານຏ຺ໂຐຕິປິ ປາໂຐ, ໂສເຍວຕ຺ໂຖ.

ອິທ຺ຘິປາທານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຉນ຺ທວີຣິຍຈິຕ຺ຕວີມໍສາສຸ ເອເກໂກ ອິຊ຺ຌຕີຕິ ອິທ຺ຘິ, ສມິຊ຺ຌຕິ ນິປ຺ຜຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຊ຺ຌນ຺ຕິ ວາ ເອຕາຍ ສຕ຺ຕາ ອິທ຺ຘາ ວຸທ຺ຘາ ອຸກ຺ກໍສຄຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອິທ຺ຘິ, ປຐເມນຕ຺ເຖນ ອິທ຺ຘິ ເອວ ປາໂທ ອິທ຺ຘິປາໂທ, ອິທ຺ຘິໂກຏ຺ຐາໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸຕິເຍນຕ຺ເຖນ ອິທ຺ຘິຍາ ປາໂທຕິ ອິທ຺ຘິປາໂທ. ປາໂທຕິ ປຕິຏ຺ຐາ, ອຘິຄມູປາໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນ ຫິ ຍສ຺ມາ ອຸປຣູປຣິ ວິເສສສງ຺ຂາຕໍ ອິທ຺ຘິໍ ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ປາໂທຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອເຕ ຉນ຺ທາທໂຍ ປຸພ຺ພຠາເຄ ອຘິປຕິວເສນ ນານາຈິຕ຺ເຕສຸ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ສເຫວ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ອິຊ຺ຌນຏ຺ໂຐຕິ ນິປ຺ຜຊ຺ຊນຏ຺ໂຐ ປຕິຏ຺ຐານຏ຺ໂຐ ວາ. ສຈ຺ຈານນ຺ຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍສຈ຺ຈານໍ. ຕຖຏ຺ໂຐຕິ ຍຖາສຠາວຏ຺ໂຐ. ອິມານິ ອຏ຺ຐ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສການິ. ປໂຍຄານນ຺ຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍມຄ຺ຄປໂຍຄານໍ. ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘຏ຺ໂຐຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍຜລານໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘຏ຺ໂຐ. ມຄ຺ຄປໂຍໂຄ ຫິ ຜລກ຺ຂເຓ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ ນິຏ຺ຐິຕກິຈ຺ຈຕ຺ຕາ. ມຄ຺ຄປໂຍຄານໍ ຜໂລທເຍນ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘຠາໂວ ວາ. ຜລານໍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍຏ຺ໂຐຕິ ອຣິຍຜລານໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວເສນ ປຈ຺ຈກ຺ຂກຣຓຏ຺ໂຐ. ອາຣມ຺ມຓສຈ຺ຉິກິຣິຍາ ວຸຕ຺ຕາ ໂຫຕິ, ຜລກ຺ຂເຓ ປຏິລາຠສຈ຺ຉິກິຣິຍາ ວາ. ວິຕກ຺ກາທີນິ ປຎ຺ຈ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ຌານງ຺ຄວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ວິຕກ຺ກນໍ ວິຕກ຺ໂກ, ອູຫນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ວິຈຣຓໍ ວິຈາໂຣ, ອນຸສຎ຺ຈຣຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຸປວິຈາຣຏ຺ໂຐຕິ ອນຸມຊ຺ຊນຏ຺ໂຐ. ອຠິສນ຺ທນຏ຺ໂຐຕິ ເຕມນຏ຺ໂຐ ສມາຘິວເສນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອກຄ຺ຄຏ຺ໂຐ.

ອາວຊ຺ຊນາທີນິ ປຎ຺ຈທສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ປກິຓ຺ຓກວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ປຎ຺ຈທ຺ວາຣມໂນທ຺ວາເຣສຸ ຠວງ຺ຄາຣມ຺ມຓໂຕ ອຎ຺ຎາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານໍ ນເມນ຺ຕານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕານໍ ອາວຊ຺ຊນຏ຺ໂຐ. ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ວິຊານນຏ຺ໂຐ. ປຎ຺ຎາຍ ປຊານນຏ຺ໂຐ. ສຎ຺ຎາຍ ສຎ຺ຊານນຏ຺ໂຐ. ສມາຘິສ຺ສ ເອໂກທຏ຺ໂຐ. ທຸຕິຍຊ຺ຌານສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມາຘິ ເອໂກ ອຸເທຕີຕິ ເອໂກທີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ວິຕກ຺ກວິຈາເຣຫິ ອນຊ຺ຌາຣຸຬ຺ຫຕ຺ຕາ ອຄ຺ໂຄ ເສຏ຺ໂຐ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສຏ຺ໂຐປິ ຫິ ໂລເກ ເອໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວິຕກ຺ກວິຈາຣວິຣຫິໂຕ ວາ ເອໂກ ອສຫາໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸເທຕີຕິປິ ວຏ຺ຏຕິ. ສພ຺ໂພປິ ວາ ກຸສລສມາຘິ ນີວຣຓາທີນໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສ຺ເສວ ວາ ປຏິປກ຺ຂຕ຺ຕາ ເຕຫິ ອນຊ຺ຌາຣຸຬ຺ໂຫຕິ ອຄ຺ໂຄ ຫຸຕ຺ວາ ອຸເທຕີຕິ ວາ ເຕຫິ ວິຣຫິໂຕຕິ ອສຫາໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸເທຕີຕິ ວາ ເອໂກທີຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ອຠິຎ຺ຎາຍ ຎາຕຏ຺ໂຐຕິ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາຍ ສຠາວຊານນຏ຺ໂຐ. ປຣິຎ຺ຎາຍ ຕີຣຓຏ຺ໂຐຕິ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາຍ ອນິຈ຺ຈາທິໂຕ ອຸປປຣິກ຺ຂຓຏ຺ໂຐ. ປຫານສ຺ສ ປຣິຈ຺ຈາຄຏ຺ໂຐຕິ ປຫານປຣິຎ຺ຎາຍ ປຏິປກ຺ຂປຊຫນຏ຺ໂຐ. ສມປ຺ປວຕ຺ຕາຍ ຠາວນາຍ ເອກຣສຏ຺ໂຐ. ຜສ຺ສນຏ຺ໂຐຕິ ຜຸສນຏ຺ໂຐ ວິນ຺ທນຏ຺ໂຐ. ປີຬາຠາຣວຫນາທິນາ ຂນ຺ຘຏ຺ໂຐ. ສຸຎ຺ຎາທິນາ ຘາຕຸຏ຺ໂຐ. ສກສກມຣິຍາທາຍຕນາທິນາ ອາຍຕນຏ຺ໂຐ. ປຈ຺ຈເຍຫິ ສງ຺ຄມ຺ມ ກຕວເສນ ສງ຺ຂຕຏ຺ໂຐ. ຕພ຺ພິປຣີເຕນ ອສງ຺ຂຕຏ຺ໂຐ.

໑໔. ຈິຕ຺ຕຏ຺ຐາທີນິ ປຎ຺ຈທສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ຈິຕ຺ຕສມ຺ພນ຺ເຘນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ຈິຕ຺ຕຏ຺ໂຐຕິ ເອຕ຺ຖ ອາຣມ຺ມຓໍ ຈິນ຺ເຕຕີຕິ ຈິຕ຺ຕໍ, ວິຊານາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍໍ ປເນຕ຺ຖ ຊວນໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ຊວນວີຖິວເສນ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕານໍ ຈິໂນຕີຕິປິ ຈິຕ຺ຕໍ, ຍໍ ວິປາກໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ກມ຺ມກິເລເສຫິ ຈິຕນ຺ຕິປິ ຈິຕ຺ຕໍ, ສພ຺ພມ຺ປິ ຍຖານຸຣູປໍ ຈິຕ຺ຕຕາຍ ຈິຕ຺ຕໍ, ຈິຕ຺ຕກຣຓຕາຍ ຈິຕ຺ຕໍ, ຍໍ ວຏ຺ຏສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຕໍ ສໍສາຣທຸກ຺ຂໍ ຈິໂນຕີຕິປິ ຈິຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕຕາທິໂຕ ຈິຕ຺ຕຏ຺ໂຐ. ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທເນ ຜລຸປ຺ປາທເນ ວາ ນາສ຺ສ ອນ຺ຕຣມຕ຺ຖີຕິ ອນນ຺ຕຣໍ, ອນນ຺ຕຣສ຺ສ ຠາໂວ ອານນ຺ຕຣິຍໍ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອານນ຺ຕຣິຍໍ ຈິຕ຺ຕານນ຺ຕຣິຍໍ, ໂສ ຈິຕ຺ຕານນ຺ຕຣິຍຏ຺ໂຐ. ອຣຫໂຕ ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ສມນນ຺ຕຣນິຣຸທ຺ຘສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນນ຺ຕຣຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທເນ ສມຕ຺ຖຠາໂວ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນນ຺ຕຣໍ ຜລຸປ຺ປາທເນ ສມຕ຺ຖຠາໂວຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວຸຏ຺ຐານຏ຺ໂຐຕິ ໂຄຕ຺ຣຠຸຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕໂຕ, ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕປວຕ຺ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐານຏ຺ໂຐ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິວຏ຺ຏນຏ຺ໂຐຕິ ຕສ຺ເສວ ຈິຕ຺ຕທ຺ວຍສ຺ສ ຍຖາວຸຕ຺ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ນິພ຺ພາເນ ວິວຏ຺ຏນຏ຺ໂຐ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເຫຕຸຏ຺ໂຐຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍຠູຕານໍ ນວນ຺ນໍ ເຫຕູນໍ ເຫຕຸຏ຺ໂຐ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຏ຺ໂຐຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓາທີນໍ ອເນເກສໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ປຈ຺ຈຍຏ຺ໂຐ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸຏ຺ໂຐຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸຠູຕານໍ ຈກ຺ຂຸໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍຫທຍວຕ຺ຖູນໍ ວຕ຺ຖຸຏ຺ໂຐ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠູມຏ຺ໂຐຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິເທສວເສນ ກາມາວຈຣາທິຠູມິອຕ຺ໂຖ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓຏ຺ໂຐຕິ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓຏ຺ໂຐ. ປຣິຈິຕສ຺ສາຣມ຺ມຓສ຺ສ ສຎ຺ຈຣຓຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ໂຄຈຣຏ຺ໂຐ. ອຸປຣິ ວຸຕ຺ຕວິຎ຺ຎາຓຈຣິຍາວເສນ ຈຣິຍຏ຺ໂຐ. ອຖ ວາ ປໂຍຄສມຸທາຈາຣຏ຺ໂຐ ຈຣິຍຏ຺ໂຐ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຄມນາຠາເວປິ ທູຣສນ຺ຕິກາຣມ຺ມຓຄຫຓວເສນ ຄຕຏ຺ໂຐ. ອຠິນີຫາຣຏ຺ໂຐຕິ ຄຫິຕາຣມ຺ມຓໂຕ ອຎ຺ຎາຣມ຺ມຓມນສິກາຣຕ຺ຖໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຠິນີຫຣຓຏ຺ໂຐ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນິຍ຺ຍານຏ຺ໂຐຕິ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວຏ຺ຏໂຕ ນິຍ຺ຍານຏ຺ໂຐ. ‘‘ເນກ຺ຂມ຺ມໍ ປຏິລທ຺ຘສ຺ສ ກາມຈ຺ຉນ຺ທໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ນິສ຺ສຏໍ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິນາ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໔, ໑໙໑ ໂຖກໍ ວິສທິສໍ) ນເຍນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓຏ຺ໂຐ.

໑໕. ເອກຕ຺ຕາທີນິ ທ຺ວາຈຕ຺ຕາລີສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ເອກຕ຺ຕສມ຺ພນ຺ເຘນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ເອກຕ຺ເຕຕິ ອາຣມ຺ມເຓກຕ຺ເຕ, ເອກາຣມ຺ມເຓຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຐມຊ຺ຌານວເສນ ປກ຺ຂນ຺ທນຏ຺ໂຐ. ທຸຕິຍຊ຺ຌານວເສນ ປສີທນຏ຺ໂຐ. ຕຕິຍຊ຺ຌານວເສນ ສນ຺ຕິຏ຺ຐນຏ຺ໂຐ. ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານວເສນ ມຸຈ຺ຈນຏ຺ໂຐ. ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວເສນ ເອຕໍ ສນ຺ຕນ຺ຕິ ປສ຺ສນຏ຺ໂຐ. ຍານີກຕຏ຺ຐາທໂຍ ປຎ຺ຈ ສມາຘິສ຺ສ ວສີຠາວວິເສສາ. ຍານີກຕຏ຺ໂຐຕິ ຍຸຕ຺ຕຍານສທິສກຕຏ຺ໂຐ. ວຕ຺ຖຸກຕຏ຺ໂຐຕິ ປຕິຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ວຕ຺ຖຸ ວິຍ ກຕຏ຺ໂຐ. ອນຸຏ຺ຐິຕຏ຺ໂຐຕິ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕຏ຺ໂຐ. ປຣິຈິຕຏ຺ໂຐຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ຈິຕຏ຺ໂຐ. ສຸສມາຣທ຺ຘຏ຺ໂຐຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ສມາຣທ຺ຘຏ຺ໂຐ, ສຸກຕຏ຺ໂຐຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາວຊ຺ຊນສມາປຊ຺ຊນອຘິຏ຺ຐານວຸຏ຺ຐານປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວສິຕາວເສນ ວາ ປຏິປາຏິຍາ ປຎ຺ຈ ປທານິ ໂຍເຊຕພ຺ພານິ. ກສິຓາທິອາຣມ຺ມຓຠາວນາຍ ສິຂາປ຺ປຕ຺ຕກາເລ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ປຣິຄ຺ຄຫປຣິວາຣປຣິປູຣຏ຺ໂຐ. ເຕສໍເຍວ ສມ຺ມາ ສມາຫິຕຕ຺ຕາ ເອກາຣມ຺ມເຓ ສໂມສຣເຓນ ສໂມຘານຏ຺ໂຐ. ເຕສໍເຍວ ພລປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອາຣມ຺ມຓໍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ປຕິຏ຺ຐານວເສນ ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ໂຐ. ສມຖສ຺ສ ວິປສ຺ສນາຍ ວາ ອາທິໂຕ, ອາທເຣນ ວາ ເສວນວເສນ ອາເສວນຏ຺ໂຐ. ວຑ຺ຒນວເສນ ຠາວນຏ຺ໂຐ. ປຸນປ຺ປຸນໍ ກຣຓວເສນ ພຫຸລີກມ຺ມຏ຺ໂຐ. ພຫຸລີກຕສ຺ສ ສຸຏ຺ຐຸ ສມຸຏ຺ຐິຕວເສນ ສຸສມຸຄ຺ຄຕຏ຺ໂຐ. ສຸສມຸຄ຺ຄຕສ຺ສ ປຈ຺ຈນີເກຫິ ສຸຏ຺ຐຸ ວິມຸຕ຺ຕິວເສນ ອາຣມ຺ມເຓ ຈ ສຸຏ຺ຐຸ ອຘິມຸຕ຺ຕິວເສນ ສຸວິມຸຕ຺ຕຏ຺ໂຐ.

ພຸຊ຺ຌນຏ຺ຐາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ປທານິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ. ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ພຸຊ຺ຌນຏ຺ໂຐ. ສກທາຄາມິມຄ຺ຄໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ອນຸພຸຊ຺ຌນຏ຺ໂຐ. ອນາຄາມິມຄ຺ຄໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ປຏິພຸຊ຺ຌນຏ຺ໂຐ. ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ສມ຺ພຸຊ຺ຌນຏ຺ໂຐ. ວິປສ຺ສນາໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ວາ ພຸຊ຺ຌນຏ຺ໂຐ. ທສ຺ສນມຄ຺ຄໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ອນຸພຸຊ຺ຌນຏ຺ໂຐ. ຠາວນາມຄ຺ຄໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ປຏິພຸຊ຺ຌນຏ຺ໂຐ. ຜລໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ສມ຺ພຸຊ຺ຌນຏ຺ໂຐ. ຍຖາວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ໂພຘນາທິກຣເຓນ ໂພຘນຏ຺ຐາທໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຕ຺ຖາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຍຖາວຸຕ຺ຕານໍເຍວ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ພຸຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ ‘‘ໂພໂຘ’’ຕິ ລທ຺ຘນາມສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປກ຺ເຂ ຠວຕ຺ຕາ ໂພຘິປກ຺ຂິຍາ ນາມ. ເຕສໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕານໍເຍວ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຏ຺ຐາທໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຕ຺ຖາ ເວທິຕພ຺ພາ. ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາວເສນ ໂຊຕນຏ຺ໂຐ. ກມໂຕ ຈຕຸມຄ຺ຄປຎ຺ຎາວເສນ ອຸຊ຺ໂຊຕນານຸຊ຺ໂຊຕນປຏິຊ຺ໂຊຕນສຎ຺ໂຊຕນຏ຺ໂຐ. ກມໂຕ ຈຕຸມຄ຺ຄປຎ຺ຎາວເສນ ວາ ໂຊຕນຏ຺ຐາທໂຍ, ຜລປຎ຺ຎາວເສນ ສຎ຺ໂຊຕນຏ຺ໂຐ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໑໖. ປຕາປນຏ຺ຐາທີນິ ອຏ຺ຐາຣສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ອຣິຍມຄ຺ຄວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ຫິ ຍສ຺ສຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ປຕາເປຕິ ປຠາເສຕິ ວິໂຣຈາເປຕີຕິ ປຕາປໂນ, ຕສ຺ສ ປຕາປນຏ຺ໂຐ. ຕສ຺ເສວ ອຕິປຠສ຺ສຣຠາເວນ ສຍໍ ວິໂຣຈນຏ຺ໂຐ. ກິເລສານໍ ວິໂສສເນນ ສນ຺ຕາປນຏ຺ໂຐ. ອມລນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ອມລຏ຺ໂຐ. ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕມລາຠາເວນ ວິມລຏ຺ໂຐ. ອາຣມ຺ມຓກຣຓມລາຠາເວ ນິມ຺ມລຏ຺ໂຐ. ອຖ ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສ຺ສ ອມລຏ຺ໂຐ. ສກທາຄາມິອນາຄາມິມຄ຺ຄານໍ ວິມລຏ຺ໂຐ. ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄສ຺ສ ນິມ຺ມລຏ຺ໂຐ. ອຖ ວາ ສາວກມຄ຺ຄສ຺ສ ອມລຏ຺ໂຐ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘມຄ຺ຄສ຺ສ ວິມລຏ຺ໂຐ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘມຄ຺ຄສ຺ສ ນິມ຺ມລຏ຺ໂຐ. ກິເລສວິສມາຠາເວນ ສມຏ຺ໂຐ. ‘‘ສມ຺ມາ ມານາຠິສມຍາ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໒໘; ອ. ນິ. ໓.໓໓; ໕.໒໐໐) ວິຍ ກິເລສປ຺ປຫານຏ຺ເຐນ ສມຍຏ຺ໂຐ. ວິກ຺ຂມ຺ຠນຕທງ຺ຄສມຸຈ຺ເຉທປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິນິສ຺ສຣຓສງ຺ຂາເຕສຸ ປຎ຺ຈສຸ ວິເວເກສຸ ສມຸຈ຺ເຉທວິເວກຕ຺ຕາ ວິເວກຏ຺ໂຐ, ວິນາຠາວຏ຺ໂຐ. ນິສ຺ສຣຓວິເວເກ ນິພ຺ພາເນ ຈຣຓໂຕ ວິເວກຈຣິຍຏ຺ໂຐ. ປຎ຺ຈສຸ ວິຣາເຄສຸ ສມຸຈ຺ເຉທວິຣາຄຕ຺ຕາ ວິຣາຄຏ຺ໂຐ, ວິຣຊ຺ຊນຏ຺ໂຐ. ນິສ຺ສຣຓວິຣາເຄ ນິພ຺ພາເນ ຈຣຓໂຕ ວິຣາຄຈຣິຍຏ຺ໂຐ. ປຎ຺ຈສຸ ນິໂຣເຘສຸ ສມຸຈ຺ເຉທນິໂຣຘຕ຺ຕາ ນິໂຣຘຏ຺ໂຐ. ທຸກ຺ຂນິໂຣເຘ ນິພ຺ພາເນ ຈຣຓໂຕ ນິໂຣຘຈຣິຍຏ຺ໂຐ. ປຣິຈ຺ຈາຄປກ຺ຂນ຺ທນໂວສຄ຺ຄຕ຺ຕາ ໂວສຄ຺ຄຏ຺ໂຐ. ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ຫິ ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ກິເລສປ຺ປຫານໂຕ ປຣິຈ຺ຈາຄໂວສຄ຺ໂຄ, ອາຣມ຺ມຓກຣເຓນ ນິພ຺ພານປກ຺ຂນ຺ທນໂຕ ປກ຺ຂນ຺ທນໂວສຄ຺ໂຄ ຈ. ວິປສ຺ສນາ ປນ ຕທງ຺ຄວເສນ ກິເລສປ຺ປຫານໂຕ ປຣິຈ຺ຈາຄໂວສຄ຺ໂຄ, ຕນ຺ນິນ຺ນຠາເວນ ນິພ຺ພານປກ຺ຂນ຺ທນໂຕ ປກ຺ຂນ຺ທນໂວສຄ຺ໂຄ. ນ ໂສ ອິຘ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ໂວສຄ຺ຄຠາເວນ ຈຣຓໂຕ ໂວສຄ຺ຄຈຣິຍຏ຺ໂຐ. ປຎ຺ຈສຸ ວິມຸຕ຺ຕີສຸ ສມຸຈ຺ເຉທວິມຸຕ຺ຕິຕ຺ຕາ ວິມຸຕ຺ຕຏ຺ໂຐ. ນິສ຺ສຣຓວິມຸຕ຺ຕິຍໍ ຈຣຓໂຕ ວິມຸຕ຺ຕິຈຣິຍຏ຺ໂຐ.

ຉນ຺ທວີຣິຍຈິຕ຺ຕວີມໍສາສງ຺ຂາເຕສຸ ຈຕູສຸ ອິທ຺ຘິປາເທສຸ ເອເກກອິທ຺ຘິປາທວເສນ ທສ ທສ ກຕ຺ວາ ຈຕຸຣິທ຺ຘິປາທວເສນ ຉນ຺ທຏ຺ຐາທີນິ ຈຕ຺ຕາລີສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕຏ຺ໂຐ ຉນ຺ທຏ຺ໂຐ. ຉນ຺ທໍ ສີສໍ ກຕ຺ວາ ຠາວນາຣມ຺ຠກາເລ ມູລຏ຺ໂຐ. ສຫຊາຕານໍ ປຕິຏ຺ຐາຠາເວນ ປາທຏ຺ໂຐ. ປທຏ຺ໂຐຕິ ວາ ປາໂຐ. ອິທ຺ຘິປາທຕ຺ຕາ ອຘິປຕິຠາເວນ ປຘານຏ຺ໂຐ. ປໂຍຄກາເລ ອິຊ຺ຌນຏ຺ໂຐ. ສທ຺ຘາສມ຺ປໂຍເຄນ ອຘິໂມກ຺ຂຏ຺ໂຐ. ວີຣິຍສມ຺ປໂຍເຄນ ປຄ຺ຄຫຏ຺ໂຐ. ສຕິສມ຺ປໂຍເຄນ ອຸປຏ຺ຐານຏ຺ໂຐ. ສມາຘິສມ຺ປໂຍເຄນ ອວິກ຺ເຂປຏ຺ໂຐ. ປຎ຺ຎາສມ຺ປໂຍເຄນ ທສ຺ສນຏ຺ໂຐ. ປຄ຺ຄຫຏ຺ໂຐ ວີຣິຍຏ຺ໂຐ. ວີຣິຍໍ ສີສໍ ກຕ຺ວາ ຠາວນາຣມ຺ຠກາເລ ມູລຏ຺ໂຐ. ສຍໍ ວີຣິຍຕ຺ຕາ ປຄ຺ຄຫຏ຺ໂຐ. ຈິນ຺ຕນຏ຺ຐາທິໂກ ຈິຕ຺ຕຏ຺ໂຐ. ຈິຕ຺ຕໍ ສີສໍ ກຕ຺ວາ ຠາວນາຣມ຺ຠກາເລ ມູລຏ຺ໂຐ. ອຸປປຣິກ຺ຂນຏ຺ໂຐ ວີມໍສຏ຺ໂຐ. ວີມໍສໍ ສີສໍ ກຕ຺ວາ ຠາວນາຣມ຺ຠກາເລ ມູລຏ຺ໂຐ. ສຍໍ ວີມໍສຕ຺ຕາ ທສ຺ສນຏ຺ໂຐ.

໑໗. ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປີຬນຏ຺ໂຐຕິອາທີນິ ໂສຬສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ສຈ຺ຈານໍ ຕຖລກ຺ຂຓວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ທຸກ຺ຂທສ຺ສເນເນວ ປີຬນຏ຺ໂຐ. ທຸກ຺ຂາຍູຫນສມຸທຍທສ຺ສເນນ ສງ຺ຂຕຏ຺ໂຐ. ສພ຺ພກິເລສສນ຺ຕາປຫຣສຸສີຕລມຄ຺ຄທສ຺ສເນນ ສນ຺ຕາປຏ຺ໂຐ. ອວິປຣິຓາມຘມ຺ມນິໂຣຘທສ຺ສເນນ ວິປຣິຓາມຏ຺ໂຐ. ສມຸທຍທສ຺ສເນເນວ ອາຍູຫນຏ຺ໂຐ. ສມຸທຍາຍູຫິຕທຸກ຺ຂທສ຺ສເນນ ນິທານຏ຺ໂຐ. ວິສຎ຺ໂຎຄຠູຕນິໂຣຘທສ຺ສເນນ ສຎ຺ໂຎຄຏ຺ໂຐ. ນິຍ຺ຍານຠູຕມຄ຺ຄທສ຺ສເນນ ປລິໂພຘຏ຺ໂຐ. ນິໂຣຘທສ຺ສເນເນວ ນິສ຺ສຣຓຏ຺ໂຐ. ອວິເວກຠູຕສມຸທຍທສ຺ສເນນ ວິເວກຏ຺ໂຐ. ສງ຺ຂຕຠູຕມຄ຺ຄທສ຺ສເນນ ອສງ຺ຂຕຏ຺ໂຐ. ວິສຠູຕທຸກ຺ຂທສ຺ສເນນ ອມຕຏ຺ໂຐ. ມຄ຺ຄທສ຺ສເນເນວ ນິຍ຺ຍານຏ຺ໂຐ. ນິພ຺ພານສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອເຫຕຸຠູຕສມຸທຍທສ຺ສເນນ ເຫຕຸຏ຺ໂຐ. ສຸທຸທ຺ທສນິໂຣຘທສ຺ສເນນ ທສ຺ສນຏ຺ໂຐ. ກປຓຊນສທິສທຸກ຺ຂທສ຺ສເນນ ອຸຬາຣກຸລສທິໂສ ອາຘິປເຕຍ຺ຍຏ຺ໂຐ ປາຕຸຠວຕີຕິ. ເອວໍ ຕໍຕໍສຈ຺ຈທສ຺ສເນນ ຕທຎ຺ຎສຈ຺ຈທສ຺ສເນນ ຈ ເອເກກສ຺ສ ສຈ຺ຈສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ລກ຺ຂຓຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕາ.

ຕຖຏ຺ຐາທີນິ ທ຺ວາທສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ສພ຺ພຘມ຺ມສງ຺ຄາຫກທ຺ວາທສປທວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ຕຖຏ຺ໂຐຕິ ຍຖາສຠາວຏ຺ໂຐ. ອນຕ຺ຕຏ຺ໂຐຕິ ອຕ຺ຕວິຣຫິຕຏ຺ໂຐ. ສຈ຺ຈຏ຺ໂຐຕິ ອວິສໍວາທນຏ຺ໂຐ. ປຏິເວຘຏ຺ໂຐຕິ ປຏິວິຊ຺ຌິຕພ຺ພຏ຺ໂຐ. ອຠິຊານນຏ຺ໂຐຕິ ອຠິຊານິຕພ຺ພຏ຺ໂຐ. ປຣິຊານນຏ຺ໂຐຕິ ຎາຕຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາຍ ປຣິຊານິຕພ຺ພຏ຺ໂຐ. ຘມ຺ມຏ຺ໂຐຕິ ສຠາວຘາຣຓາທິອຕ຺ໂຖ. ຘາຕຸຏ຺ໂຐຕິ ສຸຎ຺ຎາທິອຕ຺ໂຖ. ຎາຕຏ຺ໂຐຕິ ຊານິຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຏ຺ໂຐ. ສຈ຺ຉິກິຣິຍຏ຺ໂຐຕິ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພຏ຺ໂຐ. ຜສ຺ສນຏ຺ໂຐຕິ ຎາເຓນ ຜຸສິຕພ຺ພຏ຺ໂຐ. ອຠິສມຍຏ຺ໂຐຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາເຓນ ອຠິສມ຺ມາຄນ຺ຕພ຺ພຏ຺ໂຐ, ຎາເຓນ ປຏິລຠິຕພ຺ພຏ຺ໂຐ ວາ. ປຏິລາໂຠປິ ຫິ ‘‘ອຕ຺ຖາຠິສມຍາ ຘີໂຣ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໓໐) ວິຍ ອຠິສມໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໑໘. ເນກ຺ຂມ຺ມາທີນິ ສຕ຺ຕ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ອຸປຈາຣຊ຺ຌານວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ເນກ຺ຂມ຺ມນ຺ຕິ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ປຏິປກ຺ໂຂ ອໂລໂຠ. ອາໂລກສຎ຺ຎາຕິ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ປຏິປກ຺ເຂ ອາໂລກນິມິຕ຺ເຕ ສຎ຺ຎາ. ອວິກ຺ເຂໂປຕິ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສ຺ສ ປຏິປກ຺ໂຂ ສມາຘິ. ຘມ຺ມວວຕ຺ຖານນ຺ຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ປຏິປກ຺ຂໍ ຎາຓໍ. ຎາຓນ຺ຕິ ອວິຊ຺ຊາຍ ປຏິປກ຺ຂໍ ຎາຓໍ. ປາໂມຊ຺ຊນ຺ຕິ ອຣຕິປຏິປກ຺ຂາ ປີຕິ. ປຐມຊ຺ຌານາທີນິ ອຏ຺ຐ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ຣູປາຣູປສມາປຕ຺ຕິວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ເຫຏ຺ຐາ ປນ ຣູປສມາປຕ຺ຕິອນນ຺ຕຣໍ ຣູປຊ຺ຌານສມ຺ພນ຺ເຘນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣາ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ.

ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາທີນິ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາເຄ ອຏ຺ຐາຣສມຫາວິປສ຺ສນາວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ເຫຏ຺ຐາ ປນ ຣູປາທີຫິ ໂຍຊນູປຄາ ສຕ຺ຕ ອນຸປສ຺ສນາ ເອວ ວຸຕ຺ຕາ, ອິຘ ປນ ສພ຺ພາປິ ວຸຕ຺ຕາ. ກລາປສມ຺ມສນອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສນາ ກສ຺ມາ ນ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເຈ? ຕາສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວເສນ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາທີນໍ ສິຊ຺ຌນໂຕ ອິມາສຸ ວຸຕ຺ຕາສຸ ຕາ ທ຺ເວປິ ວຸຕ຺ຕາວ ໂຫນ຺ຕິ, ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາທີຫິ ວາ ວິນາ ຕາສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ອິມາສຸ ວຸຕ຺ຕາສຸ ຕາ ທ຺ເວປິ ວຸຕ຺ຕາວ ໂຫນ຺ຕິ. ຂຍານຸປສ຺ສນາຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທີນໍ ຠງ຺ຄທສ຺ສນຎາຓຎ຺ຈ ຕໍຕໍຂນ຺ຘຠງ຺ຄທສ຺ສນານນ຺ຕຣໍ ຕທາຣມ຺ມຓຈິຕ຺ຕເຈຕສິກຠງ຺ຄທສ຺ສນຎາຓຎ຺ຈ. ວຍານຸປສ຺ສນາຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ຂນ຺ຘານໍ ຠງ຺ຄທສ຺ສນານນ຺ຕຣໍ ຕທນ຺ວເຍເນວ ອຕີຕານາຄຕຂນ຺ຘານໍ ຠງ຺ຄທສ຺ສນຎາຓໍ. ວິປຣິຓາມານຸປສ຺ສນາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຠງ຺ຄສງ຺ຂາເຕ ນິໂຣເຘ ອຘິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ອຖ ສພ຺ເພປິ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ ຂນ຺ຘາ ວິປຣິຓາມວນ຺ໂຕຕິ ສພ຺ເພສໍ ວິປຣິຓາມທສ຺ສນຎາຓໍ. ອນິມິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາຕິ ເອວໍ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣານໍ ວິປຣິຓາມໍ ທິສ຺ວາ ອນິຈ຺ຈໂຕ ວິປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາວ ນິຈ຺ຈນິມິຕ຺ຕປຊຫນວເສນ ນິຈ຺ຈນິມິຕ຺ຕາຠາວາ ອນິມິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາ ນາມ ໂຫຕິ. ອປ຺ປຓິຫິຕານຸປສ຺ສນາຕິ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນານນ຺ຕຣໍ ປວຕ຺ຕາ ທຸກ຺ຂານຸປສ຺ສນາວ ສຸຂປຕ຺ຖນາປຊຫນວເສນ ປຓິຘິອຠາວາ ອປ຺ປຓິຫິຕານຸປສ຺ສນາ ນາມ ໂຫຕິ.

ສຸຎ຺ຎຕານຸປສ຺ສນາຕິ ທຸກ຺ຂານຸປສ຺ສນານນ຺ຕຣໍ ປວຕ຺ຕາ ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາວ ອຕ຺ຕາຠິນິເວສປຊຫນວເສນ ອຕ຺ຕສຸຎ຺ຎຕາທສ຺ສນໂຕ ສຸຎ຺ຎຕານຸປສ຺ສນາ ນາມ ໂຫຕິ. ອຘິປຎ຺ຎາຘມ຺ມວິປສ຺ສນາຕິ ເອວໍ ສງ຺ຂາຣານໍ ຠງ຺ຄໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ອນິຈ຺ຈາທິໂຕ ວິປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ສງ຺ຂາຣາວ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ສງ຺ຂາຣານໍ ມຣຓໍ ນ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ອຕ຺ຖີຕິ ຠງ຺ຄວເສນ ສຸຎ຺ຎຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕາ ວິປສ຺ສນາ. ສາ ຫິ ອຘິປຎ຺ຎາ ຈ ຘມ຺ເມສຸ ຈ ວິປສ຺ສນາຕິ ກຕ຺ວາ ອຘິປຎ຺ຎາຘມ຺ມວິປສ຺ສນາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນນ຺ຕິ ຠງ຺ຄໍ ທິສ຺ວາ ທິສ຺ວາ ‘‘ສຠຍາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ ປວຕ຺ຕໍ ຠຍຕຸປຏ຺ຐານຎາຓໍ. ອາທີນວານຸປສ຺ສນາຕິ ຠຍຕຸປຏ຺ຐານວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ສພ຺ພຠວາທີສຸ ອາທີນວທສ຺ສນຎາຓໍ. ‘‘ຍາ ຈ ຠຍຕຸປຏ຺ຐາເນ ປຎ຺ຎາ ຍຎ຺ຈ ອາທີນເວ ຎາຓໍ ຍາ ຈ ນິພ຺ພິທາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ເອກຕ຺ຖາ, ພ຺ຍຎ຺ຊນເມວ ນານ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໒໗) ວຈນໂຕ ຠຍຕຸປຏ຺ຐານາທີນວານຸປສ຺ສນາສຸ ວຸຕ຺ຕາສຸ ນິພ຺ພິທານຸປສ຺ສນາ ອິຘາປິ ວຸຕ຺ຕາວ ໂຫຕິ. ອາທິໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປນິຘ ນ ວຸຕ຺ຕາ. ປຏິສງ຺ຂານຸປສ຺ສນາຕິ ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາຎາຓວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ມຸຎ຺ຈນສ຺ສ ອຸປາຍກຣຓໍ ປຏິສງ຺ຂານຸປສ຺ສນາສຎ຺ຎິຕໍ ອນິຈ຺ຈທຸກ຺ຂານຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ. ‘‘ຍາ ຈ ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາ ຍາ ຈ ປຏິສງ຺ຂານຸປສ຺ສນາ ຍາ ຈ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ເອກຕ຺ຖາ, ພ຺ຍຎ຺ຊນເມວ ນານ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໒໗) ວຈນໂຕ ປຏິສງ຺ຂານຸປສ຺ສນາຍ ວຸຕ຺ຕາຍ ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຎາຓານິ ວຸຕ຺ຕາເນວ ໂຫນ຺ຕິ. ວິວຏ຺ຏນານຸປສ຺ສນາຕິ ອນຸໂລມຎາຓວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓໍ. ອນຸໂລມຎາເຓນ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓສ຺ສ ສິຊ຺ຌນໂຕ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາເຓ ວຸຕ຺ເຕ ອນຸໂລມຎາຓໍ ວຸຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ອຏ຺ຐາຣສນ຺ນໍ ມຫາວິປສ຺ສນານໍ ປຏິປາຏິ ວຸຈ຺ຈມານາ ປາຬິຍາ ສເມຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍກຖາຍໍ –

‘‘ປຸພ຺ພຠາເຄ ປຎ຺ຈຫິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ປຐມຊ຺ຌານວເສນ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ນິສ຺ສຏານິ ໂຫນ຺ຕິ, ປຐເມ ຌາເນ ປຎ຺ຈຫິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ທຸຕິຍຊ຺ຌານວເສນ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ນິສ຺ສຏານິ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໙໒) –

ອາທິນາ ນເຍນ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕຜລາ ອຸຕ຺ຕຣຸຕ຺ຕຣິປຏິປາຏິຍາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ວຸຕ຺ຕານິ. ຕສ຺ມາ ອຏ຺ຐາຣສ ມຫາວິປສ຺ສນາ ຍຖາວຸຕ຺ຕກ຺ກເມນ ປາຬິຍາ ຍຸຊ຺ຊນ຺ຕິ. ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ປນ –

‘‘ຂຍານຸປສ຺ສນາຕິ ຆນວິນິພ຺ໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ ອນິຈ຺ຈໍ ຂຍຏ຺ເຐນາຕິ ເອວໍ ຂຍໍ ປສ຺ສໂຕ ຎາຓໍ. ວິປຣິຓາມານຸປສ຺ສນາຕິ ຣູປສຕ຺ຕກອຣູປສຕ຺ຕກາທິວເສນ ຕໍ ຕໍ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ອຎ຺ຎຖາ ປວຕ຺ຕິທສ຺ສນໍ. ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ຊຣາຍ ເຈວ ມຣເຓນ ຈ ທ຺ວີຫາກາເຣຫິ ວິປຣິຓາມທສ຺ສນໍ. ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນນ຺ຕິ ສປຈ຺ຈຍນາມຣູປປຣິຄ຺ຄໂຫ’’ຕິ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໘໕໐) –

ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ຕາຍ ປາຬິຍາ ວິຣຸທ຺ຘໍ ວິຍ ທິສ຺ສຕິ. ວິວຏ຺ຏນານຸປສ຺ສນາຕິ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ເຈວ ອນຸໂລມຎ຺ຈາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຎ຺ຈ ປາຬິຍາ ວິຣຸທ຺ຘໍ ວິຍ ທິສ຺ສຕິ. ຈຣິຍາກຖາຍຎ຺ຫິ –

‘‘ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ອາວຊ຺ຊນກິຣິຍາພ຺ຍາກຕາ ວິຎ຺ຎາຓຈຣິຍາ. ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາ ຎາຓຈຣິຍາ…ເປ… ປຏິສງ຺ຂານຸປສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ອາວຊ຺ຊນກິຣິຍາພ຺ຍາກຕາ ວິຎ຺ຎາຓຈຣິຍາ. ປຏິສງ຺ຂານຸປສ຺ສນາ ຎາຓຈຣິຍາ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໗໑) –

ຍສ຺ສ ຍສ຺ສ ຎາຓສ຺ສ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ອາວຊ຺ຊນໍ ລພ຺ຠຕິ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ອາວຊ຺ຊນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິວຏ຺ຏນານຸປສ຺ສນາຍ ປນ ອາວຊ຺ຊນໍ ອວຕ຺ວາວ ‘‘ວິວຏ຺ຏນານຸປສ຺ສນາ ຎາຓຈຣິຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍທິ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂານຸໂລມຎາຓານິ ວິວຏ຺ຏນານຸປສ຺ສນາ ນາມ ສິຍຸໍ, ຕທາວຊ຺ຊນສມ຺ຠວາ ຕທຕ຺ຖາຍ ຈ ອາວຊ຺ຊນໍ ວເທຍ຺ຍ, ນ ຈ ຕທຕ຺ຖາຍ ອາວຊ຺ຊນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓສ຺ສ ປນ ວິສຸໍ ອາວຊ຺ຊນໍ ນຕ຺ຖິ ອນຸໂລມາວຊ຺ຊນວີຖິຍໍເຍວ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ. ຕສ຺ມາ ວິວຏ຺ຏນານຸປສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ອາວຊ຺ຊນສ຺ສ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓເມວ ‘‘ວິວຏ຺ຏນານຸປສ຺ສນາ’’ຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ.

໑໙. ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄາທີນິ ອຏ຺ຐ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄຜລວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ໂສຕສ຺ສ ອາປຊ຺ຊນໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິ, ໂສຕາປຕ຺ຕິ ເອວ ມຄ຺ໂຄ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ. ໂສຕາປຕ຺ຕິຍາ ຜລໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ, ສມາປຊ຺ຊີຍຕີຕິ ສມາປຕ຺ຕິ, ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລເມວ ສມາປຕ຺ຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສມາປຕ຺ຕິ. ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ສກິໍເຍວ ອິມໍ ໂລກໍ ອາຄຈ຺ຉຕີຕິ ສກທາຄາມີ, ຕສ຺ສ ມຄ຺ໂຄ ສກທາຄາມິມຄ຺ໂຄ. ສກທາຄາມິສ຺ສ ຜລໍ ສກທາຄາມິຜລໍ. ປຏິສນ຺ຘິວເສເນວ ກາມຠວໍ ນ ອາຄຈ຺ຉຕີຕິ ອນາຄາມີ, ຕສ຺ສ ມຄ຺ໂຄ ອນາຄາມິມຄ຺ໂຄ. ອນາຄາມິສ຺ສ ຜລໍ ອນາຄາມິຜລໍ. ກິເລເສຫິ ອາຣກຕ຺ຕາ, ກິເລສາຣີນໍ ຫຕຕ຺ຕາ, ສໍສາຣຈກ຺ກສ຺ສ ອຣານໍ ຫຕຕ຺ຕາ, ປາປກຣເຓ ຣຫາຠາວາ, ປຈ຺ຈຍາທີນໍ ອຣຫຕ຺ຕາ ອຣຫໍ, ອຣຫໂຕ ຠາໂວ ອຣຫຕ຺ຕໍ. ກິໍ ຕໍ? ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ. ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ມຄ຺ໂຄ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ. ອຣຫຕ຺ຕເມວ ຜລໍ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ.

‘‘ອຘິໂມກ຺ຂຏ຺ເຐນ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ‘‘ຕຖຏ຺ເຐນ ສຈ຺ຈາ’’ຕິປຣິຍນ຺ຕານິ ເຕຕ຺ຕິໍສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ເຫຏ຺ຐາ ‘‘ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອຘິໂມກ຺ຂຏ຺ໂຐ’’ຕິອາທີຫິ ເຕຕ຺ຕິໍສາຍ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນຫິ ສມານານິ. ເກວລຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ເມຫິ ອຕ຺ຖາ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ, ອິຘ ອຕ຺ເຖຫິ ຘມ຺ມາ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາຕິ ອຍໍ ວິເສໂສ. ‘‘ອວິກ຺ເຂປຏ຺ເຐນ ສມໂຖ’’ຕິອາທີນຎ຺ຈ ຈຕຸນ຺ນໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານໍ ເຫຏ຺ຐາ ‘‘ສມຖສ຺ສ ອວິກ຺ເຂປຏ຺ໂຐ’’ຕິອາທີນຎ຺ຈ ຈຕຸນ຺ນໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານໍ ວິເສໂສ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ສໍວຣຏ຺ເຐນາຕິອາທີນິ ອຏ຺ຐ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ສີລາທິພລປຣິໂຍສານຘມ຺ມວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ສີລວິສຸທ຺ຘີຕິ ສຸປຣິສຸທ຺ຘປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣາທິຈຕຸພ຺ພິຘໍ ສີລໍ ທຸສ຺ສີລ຺ຍມລວິໂສຘນໂຕ. ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘີຕິ ສອຸປຈາຣາ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ. ຈິຕ຺ຕສີເສນ ເຫຕ຺ຖ ສມາຘິ ວຸຕ຺ໂຕ. ໂສ ຈິຕ຺ຕມລວິໂສຘນໂຕ ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘິ. ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘີຕິ ນາມຣູປານໍ ຍຖາສຠາວທສ຺ສນໍ ສຕ຺ຕທິຏ຺ຐິມລວິໂສຘນໂຕ ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິ. ມຸຕ຺ຕຏ຺ເຐນາຕິ ຕທງ຺ຄວເສນ ອຸປກ຺ກິເລສໂຕ ວິມຸຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ອາຣມ຺ມເຓ ຈ ອຘິມຸຕ຺ຕຏ຺ເຐນ. ວິໂມກ຺ໂຂຕິ ຕທງ຺ຄວິໂມກ຺ໂຂ. ປຏິເວຘຏ຺ເຐນ ວິຊ຺ຊາຕິ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓໍ ປຸຣິມຠວປຏິເວຘຏ຺ເຐນ ວິຊ຺ຊາ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓໍ ສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕູປປາຕປຏິເວຘຏ຺ເຐນ ວິຊ຺ຊາ, ອາສວານໍ ຂເຍ ຎາຓໍ ສຈ຺ຈປຏິເວຘຏ຺ເຐນ ວິຊ຺ຊາ. ປຏິເວຘຏ຺ເຐນາຕິ ຊານນຏ຺ເຐນ. ປຣິຈ຺ຈາຄຏ຺ເຐນ ວິມຸຕ຺ຕີຕິ ຍໍ ຍໍ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕໍ, ຕໂຕ ຕໂຕ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຜລວິມຸຕ຺ຕິ. ສມຸຈ຺ເຉທຏ຺ເຐນ ຂເຍ ຎາຓນ຺ຕິ ກິເລສສມຸຈ຺ຉິນ຺ທນຕ຺ເຖນ ກິເລສກ຺ຂຍກເຣ ອຣິຍມຄ຺ເຄ ຎາຓໍ. ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘຏ຺ເຐນ ອນຸປ຺ປາເທ ຎາຓນ຺ຕິ ມຄ຺ຄກິຈ຺ຈສງ຺ຂາຕປໂຍຄປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘຕ຺ຕາ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ອນຸປ຺ປາທຠູເຕ ຕໍຕໍມຄ຺ຄວຊ຺ຌກິເລສານໍ ອນຸປ຺ປາທປຣິໂຍສາເນ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ອຣິຍຜເລ ຎາຓໍ.

໒໐. ຉນ຺ໂທ ມູລຏ຺ເຐນາຕິອາທີນິ ນວ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ອາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສານວເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ຉນ຺ໂທ ມູລຏ຺ເຐນາຕິ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາຉນ຺ໂທ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ຈ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິຍາ ຈ ມູລຕ຺ຕາ ມູລຏ຺ເຐນ. ມນສິກາໂຣ ສມຸຏ຺ຐານຏ຺ເຐນາຕິ ໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ ສພ຺ພກຸສລຘມ຺ເມ ສມຸຏ຺ຐາເປຕີຕິ ສມຸຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ. ຜສ຺ໂສ ສໂມຘານຏ຺ເຐນາຕິ ຍສ຺ມາ ຕຓ຺ຫາຍ ວິເສເສນ ເວທນາ ປຘານກາຣຓໍ, ຕຓ຺ຫາ ຈ ປຫີຍມານາ ວິເສເສນ ເວທນາຍ ປຣິຎ຺ຎາຕາຍ ປຫີຍຕິ, ຕສ຺ສາ ຈ ເວທນາຍ ຜສ຺ໂສວ ປຘານກາຣຓໍ, ຕສ຺ມິໍ ປຣິຎ຺ຎາເຕ ເວທນາ ປຣິຎ຺ຎາຕາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ສຕ຺ຕສຸ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍວຕ຺ຖູສຸ ຜສ຺ໂສ ປຐມໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ໂສ ຈ ຕິກສນ຺ນິປາຕສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ກາຣຓສ຺ສ ວເສນ ປເວທິຕຕ຺ຕາ ‘‘ຕິກສນ຺ນິປາຕປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສໂມຘານຏ຺ເຐນ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ. ເກຈິ ປນ ‘‘ຎາຓຜສ຺ໂສ ຜສ຺ໂສ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ.

ຍສ຺ມາ ປນ ເວທນາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິເກ ອຕ຺ຕໂນ ວເສ ວຕ຺ຕາປຍມານາ ຕຕ຺ຖ ສໂມສຣຕິ ປວິສຕິ, ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານເມວ ວາ ປວິສຕິ, ຕສ຺ມາ ສໂມສຣຓຏ຺ເຐນ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເກຈິ ປນ ‘‘ສພ຺ພານິປິ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍານິ ເວທນາສຸ ສໂມສຣນ຺ຕິ, ເວທນາສຸ ປຣິຎ຺ຎາຕາສຸ ສພ຺ພໍ ຕຓ຺ຫາວຕ຺ຖຸ ປຣິຎ຺ຎາຕໍ ໂຫຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ເວທນາປຈ຺ຈຍາ ຫິ ສພ຺ພາປິ ຕຓ຺ຫາ. ຕສ຺ມາ ເວທນາ ສໂມສຣຓຏ຺ເຐນ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຍສ຺ມາ ສພ຺ພໂຄປານສີນໍ ອາພນ຺ຘນໂຕ ກູຏາຄາຣກຓ຺ຓິກາ ວິຍ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ສມ຺ປິຓ຺ຑນໂຕ ສມາຘິ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປມຸໂຂ ໂຫຕິ ເຊຏ຺ຐໂກ, ຕສ຺ມາ ສມາຘິ ປມຸຂຏ຺ເຐນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປາມຸຂຏ຺ເຐນາຕິປິ ປາໂຐ. ຍສ຺ມາ ສມຖວິປສ຺ສນໍ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓູປຏ຺ຐານາຘິປຕິ ໂຫຕິ ສຕິ, ສຕິຍາ ອຸປຏ຺ຐິເຕ ອາຣມ຺ມເຓ ສພ຺ເພປິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສກໍ ສກໍ ກິຈ຺ຈໍ ສາເຘນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສຕິ ອາຘິປເຕຍ຺ຍຏ຺ເຐນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຎ຺ຎາ ຕທຸຕ຺ຕຣຏ຺ເຐນາຕິ ອຣິຍມຄ຺ຄປຎ຺ຎາ ເຕສໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸຕ຺ຕຣຏ຺ເຐນ ເສຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ. ອຖ ວາ ຕໂຕ ກິເລເສຫິ, ສໍສາຣວຏ຺ຏໂຕ ວາ ອຸຕ຺ຕຣຕິ ສມຕິກ຺ກມຕີຕິ ຕທຸຕ຺ຕຣາ, ຕສ຺ສາ ອຕ຺ໂຖ ຕທຸຕ຺ຕຣຏ຺ໂຐ. ເຕນ ຕທຸຕ຺ຕຣຏ຺ເຐນ. ຕຕຸຕ຺ຕຣຏ຺ເຐນາຕິປິ ປາໂຐ, ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣຏ຺ເຐນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິມຸຕ຺ຕິ ສາຣຏ຺ເຐນາຕິ ຜລວິມຸຕ຺ຕິ ອປຣິຫານິວເສນ ຖິຣຕ຺ຕາ ສາໂຣ, ຕໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ປຣິເຍສິຕພ຺ພສ຺ສ ອຠາວໂຕປິ ສາໂຣ. ສາ ວິມຸຕ຺ຕິ ເຕນ ສາຣຏ຺ເຐນ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ. ອມໂຕຄຘໍ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ນຕ຺ຖິ ເອຕສ຺ສ ມຣຓສງ຺ຂາຕໍ ມຕນ຺ຕິ ອມຕໍ, ກິເລສວິສປຏິປກ຺ຂຕ຺ຕາ ອຄທນ຺ຕິປິ ອມຕໍ, ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ສຕ຺ຕານໍ ປຕິຏ຺ຐາຠູຕນ຺ຕິ ໂອຄຘໍ, ສໍສາຣທຸກ຺ຂສນ຺ຕິຠູຕຕ຺ຕາ ນິພ຺ພຸຕນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ, ນຕ຺ເຖຕ຺ຖ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂາຕໍ ວານນ຺ຕິປິ ນິພ຺ພານໍ. ຕໍ ສາສນສ຺ສ ນິຏ຺ຐາຠູຕຕ຺ຕາ ປຣິໂຍສານຏ຺ເຐນ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ. ເອວໍ ອິມສ຺ມິໍ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍນິທ຺ເທເສ ສຕ຺ຕສຫສ຺ສານິ ສຕ຺ຕສຕານິ ຈຕ຺ຕາລີສຎ຺ຈ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ໂຫນ຺ຕິ.

ອິທານິ ເຕສໍ ເອວໍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານໍ ຘມ຺ມານໍ ‘‘ເຍ ເຍ ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ, ເຕ ເຕ ຘມ຺ມາ ຎາຕາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ນິຄມນໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ອຠິມຸຂໍ ກຕ຺ວາ ຎາຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕໍຎາຕຏ຺ເຐນ ຎາຓນ຺ຕິ ເຕສໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣານໍ ຘມ຺ມານໍ ຊານນຏ຺ເຐນ ຎາຓໍ. ປຊານນຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຎາຕິ ປກາຣໂຕ ຊານນຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຎາ. ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕີຕິອາທິໂຕ ປຸຈ຺ຉິຕປຸຈ຺ຉາ ນິຄເມຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕາ. ເຕນ ກາຣເຓນ ‘‘ອິເມ ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາຕິ ໂສຕາວຘານໍ, ຕໍປຊານນາ ປຎ຺ຎາ ສຸຕມເຍ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຕ຺ໂຖຕິ.

ສທ຺ຘມ຺ມປ຺ປກາສິນິຍາ ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ຄຏ຺ຐກຖາຍ

ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໒໑. ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍນິທ຺ເທເສ ກິຎ຺ຈາປິ ປຣິຎ຺ຎາສທ຺ເທນ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາ, ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາ, ປຫານປຣິຎ຺ຎາຕິ ຕິສ຺ໂສ ປຣິຎ຺ຎາ ສງ຺ຄຫິຕາ. ເຫຏ຺ຐາ ‘‘ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ’’ຕິ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາຍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຸປຣິ ‘‘ປຫາຕພ຺ພາ’’ຕິ ປຫານປຣິຎ຺ຎາຍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາວ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາ. ຜສ຺ໂສ ສາສໂວ ອຸປາທານິໂຍຕິ ອາສວານຎ຺ເຈວ ອຸປາທານານຎ຺ຈ ປຈ຺ຈຍຠູໂຕ ເຕຠູມກຜສ຺ໂສ. ໂສປິ ຫິ ອຕ຺ຕານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕມາເນຫິ ສຫ ອາສເວຫີຕິ ສາສໂວ, ອາຣມ຺ມຓຠາວໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸປາທານສມ຺ພນ຺ຘເນນ ອຸປາທານານໍ ຫິໂຕຕິ ອຸປາທານິໂຍ. ຍສ຺ມາ ຜສ຺ເສ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາຍ ປຣິຎ຺ຎາເຕ ຜສ຺ສມຸເຂນ ເສສາປິ ອຣູປຘມ຺ມາ ຕທນຸສາເຣນ ຈ ຣູປຘມ຺ມາ ປຣິຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເອໂກວ ຜສ຺ໂສ ວຸຕ຺ໂຕ. ເອວໍ ເສເສສຸປິ ຍຖາໂຍຄໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ນາມນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ ອຣູປິໂນ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ. ຣູປນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ມຫາຠູຕານິ ຈຕຸນ຺ນຎ຺ຈ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍຣູປານິ ຈຕຸວີສຕິ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ ນມນຏ຺ເຐນ ນາມໍ. ເຕ ຫິ ອາຣມ຺ມຓາຠິມຸຂາ ນມນ຺ຕິ. ສພ຺ພມ຺ປິ ນາມນຏ຺ເຐນ ນາມໍ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ຫິ ຂນ຺ຘາ ອາຣມ຺ມເຓ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນາເມນ຺ຕິ, ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓາຘິປຕິປຈ຺ຈຍຕາຍ ອຕ຺ຕນິ ອນວຊ຺ຊຘມ຺ເມ ນາເມຕິ. ສນ຺ຕຕິວເສນ ສີຕາທີຫິ ຣຸປ຺ປນຏ຺ເຐນ ຣູປໍ. ຣຸປ຺ປນຏ຺ເຐນາຕິ ກຸປ຺ປນຏ຺ເຐນ. ສນ຺ຕຕິວິປຣິຓາມວເສນ ຫິ ສີຕາທີຫິ ຆຏ຺ຏນີຍໍ ຘມ຺ມຊາຕໍ ຣູປນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິຘ ປນ ນາມນ຺ຕິ ໂລກິກເມວ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ຣູປໍ ປນ ເອກນ຺ເຕນ ໂລກິກເມວ.

ຕິສ຺ໂສ ເວທນາຕິ ສຸຂາ ເວທນາ, ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ. ຕາ ໂລກິກາ ເອວ. ອາຫາຣາຕິ ປຈ຺ຈຍາ. ປຈ຺ຈຍາ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຜລໍ ອາຫຣນ຺ຕີຕິ ອາຫາຣາ. ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ ຜສ຺ສາຫາໂຣ ມໂນສຎ຺ເຈຕນາຫາໂຣ ວິຎ຺ຎາຓາຫາໂຣຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ. ວຕ຺ຖຸວເສນ ກພຬີກາຕພ຺ພຕ຺ຕາ ກພຬີກາໂຣ, ອຊ຺ໂຌຫຣິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອາຫາໂຣ. ໂອທນກຸມ຺ມາສາທິວຕ຺ຖຸກາຍ ໂອຊາເຍຕໍ ນາມໍ. ສາ ຫິ ໂອຊຏ຺ຐມກຣູປານິ ອາຫຣຕີຕິ ອາຫາໂຣ. ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສາທິໂກ ຉພ຺ພິໂຘ ຜສ຺ໂສ ຕິສ຺ໂສ ເວທນາ ອາຫຣຕີຕິ ອາຫາໂຣ. ມນໂສ ສຎ຺ເຈຕນາ, ນ ສຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ມໂນສຎ຺ເຈຕນາ ຍຖາ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ. ມນສາ ວາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສຎ຺ເຈຕນາ ມໂນສຎ຺ເຈຕນາ ຍຖາ ອາຊຎ຺ຎຣໂຖ. ເຕຠູມກກຸສລາກຸສລເຈຕນາ. ສາ ຫິ ຕໂຍ ຠເວ ອາຫຣຕີຕິ ອາຫາໂຣ. ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ເອກູນວີສຕິເຠທໍ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓໍ. ຕຎ຺ຫິ ປຏິສນ຺ຘິນາມຣູປໍ ອາຫຣຕີຕິ ອາຫາໂຣ. ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາຕິ ອຸປາທານໂຄຈຣາ ຂນ຺ຘາ, ມຊ຺ຌປທໂລໂປ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອຸປາທານສມ຺ຠູຕາ ວາ ຂນ຺ຘາ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ຍຖາ ຕິຓຄ຺ຄິ ຖຸສຄ຺ຄິ. ອຸປາທານວິເຘຍ຺ຍາ ວາ ຂນ຺ຘາ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ຍຖາ ຣາຊປຸຣິໂສ. ອຸປາທານປ຺ປຠວາ ວາ ຂນ຺ຘາ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ຍຖາ ປຸປ຺ຜຣຸກ຺ໂຂ ຜລຣຸກ຺ໂຂ. ອຸປາທານານິ ປນ ກາມຸປາທານໍ ທິຏ຺ຐຸປາທານໍ ສີລພ຺ພຕຸປາທານໍ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ. ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ຠຸສໍ ອາທານນ຺ຕິ ອຸປາທານໍ. ຣູປຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ, ເວທນຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ, ສຎ຺ຎຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ, ສງ຺ຂາຣຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ, ວິຎ຺ຎາຓຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ປຎ຺ຈ.

ຉ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການິ ອາຍຕນານີຕິ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ, ໂສຕາຍຕນໍ, ຆານາຍຕນໍ, ຊິວ຺ຫາຍຕນໍ, ກາຍາຍຕນໍ, ມນາຍຕນໍ.

ສຕ຺ຕ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍຕິ ກຕມາ ສຕ຺ຕ? ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ (ອ. ນິ. ໗.໔໔; ທີ. ນິ. ໓.໓໓໒), ສຕ຺ຕາ ນານຕ຺ຕກາຍາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ມນຸສ຺ສາ ເອກຈ຺ເຈ ຈ ເທວາ ເອກຈ຺ເຈ ຈ ວິນິປາຕິກາ. ອຍໍ ປຐມາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ.

‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ນານຕ຺ຕກາຍາ ເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທວາ ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິກາ ປຐມາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ອຍໍ ທຸຕິຍາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ.

‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ເອກຕ຺ຕກາຍາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທວາ ອາຠສ຺ສຣາ. ອຍໍ ຕຕິຍາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ.

‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ເອກຕ຺ຕກາຍາ ເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທວາ ສຸຠກິຓ຺ຫາ. ອຍໍ ຈຕຸຕ຺ຖາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ.

‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາ ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາ ‘ອນນ຺ໂຕ ອາກາໂສ’ຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນູປຄາ. ອຍໍ ປຎ຺ຈມີ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ.

‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ສພ຺ພໂສ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ອນນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນູປຄາ. ອຍໍ ຉຏ຺ຐາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ.

‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ສພ຺ພໂສ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນູປຄາ. ອຍໍ ສຕ຺ຕມີ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ. ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໗.໔໔; ທີ. ນິ. ໓.໓໓໒).

ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍຕິ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຐານານິ ສວິຎ຺ຎາຓກາ ຂນ຺ຘາ ເອວ. ຕຕ຺ຖ ເສຍ຺ຍຖາປີຕິ ນິທສ຺ສນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ມນຸສ຺ສາຕິ ອປຣິມາເຓສຸປິ ຈກ຺ກວາເຬສຸ ອປຣິມາຓານໍ ມນຸສ຺ສານໍ ວຓ຺ຓສຓ຺ຐານາທິວເສນ ທ຺ເວປິ ເອກສທິສາ ນຕ຺ຖິ. ເຍປິ ວຓ຺ເຓນ ວາ ສຓ຺ຐາເນນ ວາ ສທິສາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕປິ ອາໂລກິຕວິໂລກິຕາທີຫິ ວິສທິສາວ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ນານຕ຺ຕກາຍາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ປຏິສນ຺ຘິສຎ຺ຎາ ປນ ເນສໍ ຕິເຫຕຸກາປິ ທຸເຫຕຸກາປິ ອເຫຕຸກາປິ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເອກຈ຺ເຈ ຈ ເທວາຕິ ຉ ກາມາວຈຣເທວາ. ເຕສຸ ຫິ ເກສຎ຺ຈິ ກາໂຍ ນີໂລ ໂຫຕິ, ເກສຎ຺ຈິ ປີຕກາທິວຓ຺ໂຓ, ສຎ຺ຎາ ປນ ເນສໍ ຕິເຫຕຸກາປິ ທຸເຫຕຸກາປິ ໂຫຕິ, ອເຫຕຸກາ ນ ໂຫຕິ. ເອກຈ຺ເຈ ຈ ວິນິປາຕິກາຕິ ຈຕຸອປາຍວິນິມຸຕ຺ຕາ ປຸນພ຺ພສຸມາຕາ ຍກ຺ຂິນີ, ປິຍງ຺ກຣມາຕາ, ຜຸສ຺ສມິຕ຺ຕາ, ຘມ຺ມຄຸຕ຺ຕາຕິ ເອວມາທໂຍ ອຎ຺ເຎ ຈ ເວມານິກາ ເປຕາ. ເອເຕສຎ຺ຫິ ໂອທາຕກາຬມງ຺ຄຸຣຈ຺ຉວິສາມວຓ຺ຓາທິວເສນ ເຈວ ກິສຖູລຣສ຺ສທີຆວເສນ ຈ ກາໂຍ ນານາ ໂຫຕິ, ມນຸສ຺ສານໍ ວິຍ ຕິເຫຕຸກທ຺ວິເຫຕຸກາເຫຕຸກວເສນ ສຎ຺ຎາປິ. ເຕ ປນ ເທວາ ວິຍ ນ ມເຫສກ຺ຂາ, ກປຓມນຸສ຺ສາ ວິຍ ອປ຺ເປສກ຺ຂາ ທຸລ຺ລຠຆາສຈ຺ຉາທນາ ທຸກ຺ຂປີຬິຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ. ເອກຈ຺ເຈ ກາຬປກ຺ເຂ ທຸກ຺ຂິຕາ ຊຸຓ຺ຫປກ຺ເຂ ສຸຂິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສຸຂສມຸສ຺ສຍໂຕ ວິນິປຕິຕຕ຺ຕາ ວິນິປາຕິກາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເຍ ປເນຕ຺ຖ ຕິເຫຕຸກາ, ເຕສໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍປິ ໂຫຕິ ປິຍງ຺ກຣມາຕາທີນໍ ວິຍ.

ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິກາຕິ ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ຊພ຺ຣຫ຺ມປຸໂຣຫິຕມຫາພ຺ຣຫ຺ມາໂນ. ປຐມາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາຕິ ເຕ ສພ຺ເພປິ ປຐມຊ຺ຌາເນນ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ຊາ ປນ ປຣິຕ຺ເຕນ, ພ຺ຣຫ຺ມປຸໂຣຫິຕາ ມຊ຺ຌິເມນ, ກາໂຍ ຈ ເຕສໍ ວິປ຺ຜາຣິກຕໂຣ ໂຫຕິ. ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ປຓີເຕນ, ກາໂຍ ປນ ເນສໍ ອຕິວິປ຺ຜາຣິກຕໂຣ ໂຫຕິ. ອິຕິ ເຕ ກາຍສ຺ສ ນານຕ຺ຕາ, ປຐມຊ຺ຌານວເສນ ສຎ຺ຎາຍ ເອກຕ຺ຕາ ນານຕ຺ຕກາຍາ ເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຍຖາ ຈ ເຕ, ເອວໍ ຈຕູສຸ ອປາເຍສຸ ສຕ຺ຕາ. ນິຣເຍສຸ ຫິ ເກສຎ຺ຈິ ຄາວຸຕໍ, ເກສຎ຺ຈິ ອຑ຺ຒໂຍຊນໍ, ເກສຎ຺ຈິ ຕິຄາວຸຕໍ ອຕ຺ຕຠາໂວ ໂຫຕິ, ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ໂຍຊນສຕິໂກ ຊາໂຕ. ຕິຣຈ຺ຉາເນສຸປິ ເກຈິ ຂຸທ຺ທກາ ໂຫນ຺ຕິ, ເກຈິ ມຫນ຺ຕາ. ເປຕ຺ຕິວິສເຍສຸປິ ເກຈິ ສຏ຺ຐິຫຕ຺ຖາ ເກຈິ ອສີຕິຫຕ຺ຖາ ໂຫນ຺ຕິ ເກຈິ ສຸວຓ຺ຓາ ເກຈິ ທຸພ຺ພຓ຺ຓາ. ຕຖາ ກາລກຎ຺ຈິກາ ອສຸຣາ. ອປິເຈຕ຺ຖ ທີຆປິຏ຺ຐິກາ ເປຕາ ນາມ ສຏ຺ຐິໂຍຊນິກາປິ ໂຫນ຺ຕິ, ສຎ຺ຎາ ປນ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ອກຸສລວິປາກາເຫຕຸກາວ ໂຫຕິ. ອິຕິ ອປາຍິກາປິ ‘‘ນານຕ຺ຕກາຍາ ເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ’’ຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

ອາຠສ຺ສຣາຕິ ທຓ຺ຑອຸກ຺ກາຍ ອຈ຺ຈິ ວິຍ ເອເຕສໍ ສຣີຣໂຕ ອາຠາ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຕນ຺ຕີ ວິຍ ສຣຕິ ວິສຣຕີຕິ ອາຠສ຺ສຣາ. ເຕສຸ ປຎ຺ຈກນເຍ ທຸຕິຍຕຕິຍຊ຺ຌານທ຺ວຍໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ປຣິຕ຺ຕາຠາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ມຊ຺ຌິມໍ ຠາເວຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອປ຺ປມາຓາຠາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ປຓີຕໍ ຠາເວຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອາຠສ຺ສຣາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ອິຘ ປນ ອຸກ຺ກຏ຺ຐປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ສພ຺ເພວ ເຕ ຄຫິຕາ. ສພ຺ເພສຎ຺ຫິ ເຕສໍ ກາໂຍ ເອກວິປ຺ຜາໂຣວ ໂຫຕິ, ສຎ຺ຎາ ປນ ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ຕາ ຈ ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣາ ຈາຕິ ນານາ.

ສຸຠກິຓ຺ຫາຕິ ສຸເຠນ ໂວກິຓ຺ຓາ ວິກິຓ຺ຓາ, ສຸເຠນ ສຣີຣປ຺ປຠາວຓ຺ເຓນ ເອກຄ຺ຆນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕສຎ຺ຫິ ນ ອາຠສ຺ສຣານໍ ວິຍ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຠາ ຄຈ຺ຉຕີຕິ. ຈຕຸກ຺ກນເຍ ຕຕິຍສ຺ສ, ປຎ຺ຈກນເຍ ຈຕຸຕ຺ຖສ຺ສ ປຣິຕ຺ຕມຊ຺ຌິມປຓີຕສ຺ສ ຌານສ຺ສວເສນ ປຣິຕ຺ຕສຸຠອປ຺ປມາຓສຸຠສຸຠກິຓ຺ຫາ ນາມ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອິຕິ ສພ຺ເພປິ ເຕ ເອກຕ຺ຕກາຍາ ເຈວ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສຎ຺ຎາຍ ເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ ຈາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເວຫປ຺ຜລາປິ ຈຕຸຕ຺ຖວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິເມວ ຠຊນ຺ຕິ. ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕາ ວິຎ຺ຎາຓາຠາວາ ເອຕ຺ຖ ສງ຺ຄຫໍ ນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ສຕ຺ຕາວາເສສຸ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

ສຸທ຺ຘາວາສາ ວິວຏ຺ຏປກ຺ເຂ ຐິຕາ ນ ສພ຺ພກາລິກາ, ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສມ຺ປິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍມ຺ປິ ພຸທ຺ຘສຸຎ຺ເຎ ໂລເກ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ໂສຬສກປ຺ປສຫສ຺ສພ຺ຠນ຺ຕເຣ ພຸທ຺ເຘສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຂນ຺ຘາວາຣສທິສາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເນວ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໍ, ນ ຈ ສຕ຺ຕາວາສໍ ຠຊນ຺ຕິ. ມຫາສີວຕ຺ເຖໂຣ ປນ – ‘‘ນ ໂຂ ປນ ໂສ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສຕ຺ຕາວາໂສ ສຸລຠຣູໂປ, ໂຍ ມຍາ ອນາວຸຕ຺ຖປຸພ຺ໂພ ອິມິນາ ທີເຆນ ອທ຺ຘຸນາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສຸທ຺ຘາວາເສຫິ ເທເວຫີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໖໐) ອິມິນາ ສຸຕ຺ເຕນ ສຸທ຺ຘາວາສາປິ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ສຕ຺ຕາວາສຎ຺ຈ ຠຊນ຺ຕີຕິ ວທຕິ, ຕໍ ອປ຺ປຏິພາຫິຕຕ຺ຕາ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ.

ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ຍເຖວ ສຎ຺ຎາຍ, ເອວໍ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສາປິ ສຸຂຸມຕ຺ຕາ ເນວວິຎ຺ຎາຓໍ ນາວິຎ຺ຎາຓໍ, ຕສ຺ມາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕີສຸ ນ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອຏ຺ຐ ໂລກຘມ຺ມາຕິ ລາໂຠ, ອລາໂຠ, ຍໂສ, ອຍໂສ, ນິນ຺ທາ, ປສໍສາ, ສຸຂໍ, ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ອິເມ ອຏ຺ຐ ໂລກປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ສຕິ ອນຸປຣມຘມ຺ມກຕ຺ຕາ ໂລກສ຺ສ ຘມ຺ມາຕິ ໂລກຘມ຺ມາ. ເອເຕຫິ ມຸຕ຺ໂຕ ສຕ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ພຸທ຺ຘານມ຺ປິ ໂຫນ຺ຕິເຍວ. ຍຖາຫ –

‘‘ອຏ຺ຐິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລກຘມ຺ມາ ໂລກໍ ອນຸປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂລໂກ ຈ ອຏ຺ຐ ໂລກຘມ຺ເມ ອນຸປຣິວຕ຺ຕຕິ. ກຕເມ ອຏ຺ຐ? ລາໂຠ ຈ ອລາໂຠ ຈ ຍໂສ ຈ ອຍໂສ ຈ ນິນ຺ທາ ຈ ປສໍສາ ຈ ສຸຂຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂຎ຺ຈ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐ ໂລກຘມ຺ມາ ໂລກໍ ອນຸປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂລໂກ ຈ ອິເມ ອຏ຺ຐ ໂລກຘມ຺ເມ ອນຸປຣິວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໘.໖).

ຕຕ຺ຖ ອນຸປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອນຸພນ຺ຘນ຺ຕິ ນປ຺ປຊຫນ຺ຕິ, ໂລກໂຕ ນ ນິວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ລາໂຠຕິ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ຈີວຣາທິ, ຄຫຏ຺ຐສ຺ສ ຘນຘຎ຺ຎາທິ ລາໂຠ. ໂສເຍວ ອລພ຺ຠມາໂນ ລາໂຠ ອລາໂຠ. ນ ລາໂຠ ອລາໂຠຕິ ວຸຈ຺ຈມາເນ ອຕ຺ຖາຠາວາປຕ຺ຕິໂຕ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ນ ສິຍາ. ຍໂສຕິ ປຣິວາໂຣ. ໂສເຍວ ອລພ຺ຠມານາ ຍໂສ ອຍໂສ. ນິນ຺ທາຕິ ອວຓ຺ຓຠຓນໍ. ປສໍສາຕິ ວຓ຺ຓຠຓນໍ. ສຸຂນ຺ຕິ ກາມາວຈຣານໍ ກາຍິກເຈຕສິກໍ. ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນໂສຕາປນ຺ນສກທາຄາມີນໍ ກາຍິກເຈຕສິກໍ, ອນາຄາມິອຣຫນ຺ຕານໍ ກາຍິກເມວ.

ນວ ສຕ຺ຕາວາສາຕິ ສຕ຺ຕານໍ ອາວາສາ, ວສນຏ຺ຐານານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕານິ ປນ ຕຖາປກາສິຕາ ຂນ຺ຘາ ເອວ. ກຕເມ ນວ? ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘ນວຍິເມ, ຠິກ຺ຂເວ (ອ. ນິ. ໙.໒໔; ທີ. ນິ. ໓.໓໔໑), ສຕ຺ຕາວາສາ. ກຕເມ ນວ? ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ນານຕ຺ຕກາຍາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ມນຸສ຺ສາ ເອກຈ຺ເຈ ຈ ເທວາ ເອກຈ຺ເຈ ຈ ວິນິປາຕິກາ. ອຍໍ ປຐໂມ ສຕ຺ຕາວາໂສ.

‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ນານຕ຺ຕກາຍາ ເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທວາ ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິກາ ປຐມາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ສຕ຺ຕາວາໂສ.

‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ເອກຕ຺ຕກາຍາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທວາ ອາຠສ຺ສຣາ. ອຍໍ ຕຕິໂຍ ສຕ຺ຕາວາໂສ.

‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ເອກຕ຺ຕກາຍາ ເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທວາ ສຸຠກິຓ຺ຫາ. ອຍໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ສຕ຺ຕາວາໂສ.

‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ອສຎ຺ຎິໂນ ອປ຺ປຏິສໍເວທິໂນ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທວາ ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕາ. ອຍໍ ປຎ຺ຈໂມ ສຕ຺ຕາວາໂສ.

‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາ ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາ ‘ອນນ຺ໂຕ ອາກາໂສ’ຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນູປຄາ. ອຍໍ ຉຏ຺ໂຐ ສຕ຺ຕາວາໂສ.

‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ສພ຺ພໂສ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ອນນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນູປຄາ. ອຍໍ ສຕ຺ຕໂມ ສຕ຺ຕາວາໂສ.

‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ສພ຺ພໂສ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນູປຄາ. ອຍໍ ອຏ຺ຐໂມ ສຕ຺ຕາວາໂສ.

‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ສພ຺ພໂສ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນູປຄາ. ອຍໍ ນວໂມ ສຕ຺ຕາວາໂສ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ນວ ສຕ຺ຕາວາສາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໙.໒໔; ທີ. ນິ. ໓.໓໔໑).

ທສາຍຕນານີຕິ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ຣູປາຍຕນໍ ໂສຕາຍຕນໍ ສທ຺ທາຍຕນໍ ຆານາຍຕນໍ ຄນ຺ຘາຍຕນໍ ຊິວ຺ຫາຍຕນໍ ຣສາຍຕນໍ ກາຍາຍຕນໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຍຕນນ຺ຕິ ເອວໍ ທສ. ມນາຍຕນຘມ຺ມາຍຕນານິ ປນ ໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກຕ຺ຕາ ນ ຄຫິຕານິ. ອິເມສຸ ທສສຸ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນສຸ ວິປສ຺ສນາວເສນ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາ ວຸຕ຺ຕາ, ‘‘ສພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ປນ ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນໍ ຕິຓ຺ຓໍ, ນິໂຣຘປຏິປທານໍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຠາວນຏ຺ຐານໍ ເຕສໍເຍວ ປຏິເວຘຏ຺ຐານໍ ທຸກ຺ຂາທີນໍ ນິສ຺ສຣຓສ຺ສ ອນຸປ຺ປາທາທີນໍ ປຎ຺ຈທສນ຺ນໍ, ປຣິຄ຺ຄຫຏ຺ຐາທີນໍ ເອກຕິໍສາຍ, ອຸຕ຺ຕຣິປຏິເວຘຏ຺ຐາທີນໍ ຕິຓ຺ຓໍ, ມຄ຺ຄງ຺ຄານໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ, ‘‘ປໂຍຄານໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘຏ຺ໂຐ’’ຕິອາທີນໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ, ອສງ຺ຂຕຏ຺ຐສ຺ສ ວຸຏ຺ຐານຏ຺ຐາທີນໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ, ນິຍ຺ຍານຏ຺ຐສ຺ສ ອນຸພຸຊ຺ຌນຏ຺ຐາທີນໍ ຕິຓ຺ຓໍ, ອນຸໂພຘນຏ຺ຐາທີນໍ ຕິຓ຺ຓໍ, ອນຸໂພຘປກ຺ຂິຍາທີນໍ ຕິຓ຺ຓໍ, ອຸຊ຺ໂຊຕນຏ຺ຐາທີນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ, ປຕາປນຏ຺ຐາທີນໍ ອຏ຺ຐາຣສນ຺ນໍ, ວິວຏ຺ຏນານຸປສ຺ສນາທີນໍ ນວນ຺ນໍ, ຂເຍຎາຓອນຸປ຺ປາເທຎາຓານໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິນິພ຺ພານານນ຺ຕິ ອິເມສໍ ຘມ຺ມານໍ ປຏິລາຠວເສນ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາ ວຸຕ຺ຕາ, ເສສານໍ ຍຖາໂຍຄໍ ວິປສ຺ສນາວເສນ ຈ ປຏິລາຠວເສນ ຈ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເຍສໍ ເຍສໍ ຘມ຺ມານໍ ປຏິລາຠຕ຺ຖາຍ ວາຍມນ຺ຕສ຺ສ, ເຕ ເຕ ຘມ຺ມາ ປຏິລທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ເຕ ຘມ຺ມາ ປຣິຎ຺ຎາຕາ ເຈວ ໂຫນ຺ຕິ ຕີຣິຕາ ຈາຕິ ຫິ ກິຈ຺ຈສມາປນຏ຺ເຐນ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາ ວຸຕ຺ຕາ. ກິຈ຺ເຈ ຫິ ສມາປິເຕ ເຕ ຘມ຺ມາ ປຏິລທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ອວິປສ຺ສນູປຄານໍ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ເຍນ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາຍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຕໍ ນ ສຸນ຺ທຣໍ. ປຣິຎ຺ຎາຕາ ເຈວ ໂຫນ຺ຕິ ຕີຣິຕາ ຈາຕິ ເຕ ປຏິລທ຺ຘາ ເອວ ຘມ຺ມາ ປຣິຎ຺ຎາຕາ ຈ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ຕີຣິຕາ ຈ ນາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ກິຈ຺ຈສມາປນຕ຺ຖວເສນ ປຣິຎ຺ຎາຕຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ.

໒໒. ອິທານິ ຕເມວຕ຺ຖໍ ເອເກກຘມ຺ເມ ປຏິລາຠວເສນ ໂຍເຊຕ຺ວາ ອນ຺ເຕ ຈ ນິຄເມຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ເນກ຺ຂມ຺ມນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕໍ ສພ຺ພໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕານຸສາເຣເນວ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຫາຕພ຺ພນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໒໓. ປຫາຕພ຺ພນິທ຺ເທເສ ອສ຺ມິມາໂນຕິ ຣູປາທີສຸ ປຎ຺ຈສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ອສ຺ມີຕິ ມາໂນ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ປຫີເນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຣູປຣາຄາທີສຸ ວິຊ຺ຊມາເນສຸປິ ເສສານິ ອວຕ຺ວາ ອສ຺ມິມານສ຺ເສວ ວຈນໍ ທິຏ຺ຐິປຕິຣູປກຕ຺ເຕນ ຕສ຺ສ ໂອຬາຣິກຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອວິຊ຺ຊາຕິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຣິຍາເຍນ ທຸກ຺ຂາທີສຸ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ອຎ຺ຎາຓໍ, ອຠິຘມ຺ມປຣິຍາເຍນ ປຸພ຺ພນ຺ຕາທີຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຏ຺ຐສຸ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ອວິຊ຺ຊາ? ທຸກ຺ເຂ ອຎ຺ຎາຓໍ, ທຸກ຺ຂສມຸທເຍ ອຎ຺ຎາຓໍ, ທຸກ຺ຂນິໂຣເຘ ອຎ຺ຎາຓໍ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິຍາ ປຏິປທາຍ ອຎ຺ຎາຓໍ, ປຸພ຺ພນ຺ເຕ ອຎ຺ຎາຓໍ, ອປຣນ຺ເຕ ອຎ຺ຎາຓໍ, ປຸພ຺ພນ຺ຕາປຣນ຺ເຕ ອຎ຺ຎາຓໍ, ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ໑໑໐໖; ວິຠ. ໒໒໖).

ຠວຕຓ຺ຫາຕິ ກາມຠວາທີສຸ ຠເວສຸ ປຕ຺ຖນາ. ຍຖາຫ –

‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ຠວຕຓ຺ຫາ? ໂຍ ຠເວສຸ ຠວຈ຺ຉນ຺ໂທ ຠວຣາໂຄ ຠວນນ຺ທີ ຠວຕຓ຺ຫາ ຠວສິເນໂຫ ຠວປຣິຬາໂຫ ຠວມຸຈ຺ຉາ ຠວຊ຺ໂຌສານ’’ນ຺ຕິ (ວິຠ. ໘໙໕).

ຕິສ຺ໂສ ຕຓ຺ຫາຕິ ກາມຕຓ຺ຫາ, ຠວຕຓ຺ຫາ, ວິຠວຕຓ຺ຫາ. ຕາສໍ ອຠິຘມ຺ເມ ເອວໍ ນິທ຺ເທໂສ ກໂຕ – ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ຠວຕຓ຺ຫາ? ຠວທິຏ຺ຐິສຫຄໂຕ ຣາໂຄ…ເປ… ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສາຣາໂຄ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຠວຕຓ຺ຫາ. ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ວິຠວຕຓ຺ຫາ? ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິສຫຄໂຕ ຣາໂຄ…ເປ… ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສາຣາໂຄ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ວິຠວຕຓ຺ຫາ. ອວເສສາ ຕຓ຺ຫາ ກາມຕຓ຺ຫາ. ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ກາມຕຓ຺ຫາ? ກາມຘາຕຸປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ຣາໂຄ…ເປ… ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສາຣາໂຄ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ກາມຕຓ຺ຫາ. ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ຠວຕຓ຺ຫາ? ຣູປຘາຕຸອຣູປຘາຕຸປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ຣາໂຄ…ເປ… ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ວິຠວຕຓ຺ຫາ? ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິສຫຄໂຕ ຣາໂຄ…ເປ… (ວິຠ. ໙໑໖).

ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ປຎ຺ຈກາມຄຸຓິໂກ ຣາໂຄ ກາມຕຓ຺ຫາ, ຣູປາຣູປຠເວສຸ ຣາໂຄ ຌານນິກນ຺ຕິສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິສຫຄໂຕ ຣາໂຄ ຠວວເສນ ປຕ຺ຖນາ ຠວຕຓ຺ຫາ, ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິສຫຄໂຕ ຣາໂຄ ວິຠວຕຓ຺ຫາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍໍ ທສຸຕ຺ຕຣສຸຕ຺ຕປຣິຍາເຍນ ໂຍຊນາ. ສງ຺ຄີຕິປຣິຍາເຍນ ປນ ອຠິຘມ຺ມປຣິຍາເຍນ ຈ ‘‘ອປຣາປິ ຕິສ຺ໂສ ຕຓ຺ຫາ ກາມຕຓ຺ຫາ ຣູປຕຓ຺ຫາ ອຣູປຕຓ຺ຫາ. ອປຣາປິ ຕິສ຺ໂສ ຕຓ຺ຫາ ຣູປຕຓ຺ຫາ ອຣູປຕຓ຺ຫາ ນິໂຣຘຕຓ຺ຫາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໓໐໕; ວິຠ. ໙໑໗-໙໑໘) ວຸຕ຺ຕາ ຕຓ຺ຫາປິ ເອຕ຺ຖ ຍຸຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕາສຸ ປຎ຺ຈ ກາມຘາຕຸຣູປຘາຕຸອຣູປຘາຕຸປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ, ອນ຺ຕິມາ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິສຫຄຕາ.

ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂອຆາຕິ ກາໂມໂຆ, ຠໂວໂຆ, ທິຏ຺ໂຐໂຆ, ອວິຊ຺ໂຊໂຆ. ຍສ຺ສ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕໍ ວຏ຺ຏສ຺ມິໍ ໂອຫນນ຺ຕິ ໂອສີທາເປນ຺ຕີຕິ ໂອຆາ. ພລວກິເລສາ ເອເຕ. ກາມຄຸຓສງ຺ຂາເຕ ກາເມ ໂອໂຆ ກາໂມໂຆ. ກາມຕຓ຺ຫາເຍຕໍ ນາມໍ. ຣູປາຣູປສງ຺ຂາເຕ ກມ຺ມໂຕ ຈ ອຸປປຕ຺ຕິໂຕ ຈ ທຸວິເຘປິ ຠເວ ໂອໂຆ ຠໂວໂຆ. ຠວຕຓ຺ຫາເຍຕໍ ນາມໍ. ທິຏ຺ຐິ ເອວ ໂອໂຆ ທິຏ຺ໂຐໂຆ. ‘‘ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’’ຕິອາທິກາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ເອຕໍ ນາມໍ. ອວິຊ຺ຊາ ເອວ ໂອໂຆ ອວິຊ຺ໂຊໂຆ, ທຸກ຺ຂາທີສຸ ອຎ຺ຎາຓສ຺ເສຕໍ ນາມໍ.

ປຎ຺ຈ ນີວຣຓານີຕິ ກາມຈ຺ຉນ຺ທນີວຣຓໍ ພ຺ຍາປາທນີວຣຓໍ ຖິນມິທ຺ຘນີວຣຓໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈນີວຣຓໍ ວິຈິກິຈ຺ຉານີວຣຓໍ. ຈິຕ຺ຕໍ ນີວຣນ຺ຕິ ປຣິໂຍນນ຺ຘນ຺ຕີຕິ ນີວຣຓານິ. ກາມີຍນ຺ຕີຕິ ກາມາ. ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ. ກາເມສຸ ຉນ຺ໂທ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ. ກາມຍຕີຕິ ວາ ກາໂມ, ກາໂມ ເອວ ຉນ຺ໂທ, ນ ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາຉນ຺ໂທ ນ ຘມ຺ມຈ຺ຉນ຺ໂທຕິ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ. ກາມຕຓ຺ຫາເຍຕໍ ນາມໍ. ພ຺ຍາປຊ຺ຊຕິ ເຕນ ຈິຕ຺ຕໍ ປູຕິຠາວໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ພ຺ຍາປາທຍຕິ ວາ ວິນຍາຈາຣຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິຫິຕສຸຂານີຕິ ພ຺ຍາປາໂທ. ໂທສສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ຖິນນຕາ ຖິນໍ, ມິທ຺ຘນຕາ ມິທ຺ຘໍ, ອນຸສ຺ສາຫສໍຫນນຕາ ອສຕ຺ຕິວິຆາໂຕ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸສ຺ສາໂຫ ຖິນໍ, ເຈຕສິການໍ ອກມ຺ມຎ຺ຎຕາ ມິທ຺ຘໍ, ຖິນຎ຺ຈ ມິທ຺ຘຎ຺ຈ ຖິນມິທ຺ຘໍ. ອຸທ຺ຘຕສ຺ສ ຠາໂວ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ, ອວູປສໂມຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິກ຺ເຂປສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ກຸຈ຺ຉິຕໍ ກຕໍ ກຸກຕໍ, ກຸກຕສ຺ສ ຠາໂວ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ, ຄຣຫິຕກິຣິຍຠາໂວຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຈ຺ຉານຸຕາປສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ວິຄຕາ ຈິກິຈ຺ຉາຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາ, ວິຄຕປຎ຺ຎາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຠາວໍ ວາ ວິຈິນນ຺ໂຕ ເອຕາຍ ກິຈ຺ຉຕິ ກິລມຕີຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາ. ພຸທ຺ຘາທີສຸ ສໍສຍສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ເອວ ນີວຣຓໍ ກາມຈ຺ຉນ຺ທນີວຣຓໍ. ເອວໍ ເສເສສຸປິ.

ຉ ຘມ຺ມາ, ຉທ຺ຘມ຺ມາຕິ ວາ ປາໂຐ. ຉ ຕຓ຺ຫາກາຍາຕິ ຣູປຕຓ຺ຫາ ສທ຺ທຕຓ຺ຫາ ຄນ຺ຘຕຓ຺ຫາ ຣສຕຓ຺ຫາ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພຕຓ຺ຫາ ຘມ຺ມຕຓ຺ຫາ. ຣູເປ ຕຓ຺ຫາ ຣູປຕຓ຺ຫາ. ສາ ເອວ ກາມຕຓ຺ຫາທິເຠເທນ ອເນກເຠທຕ຺ຕາ ຣາສຏ຺ເຐນ ກາໂຍຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເອວໍ ເສເສສຸປິ.

ສຕ຺ຕານຸສຍາຕິ ກາມຣາຄານຸສໂຍ ປຏິຆານຸສໂຍ ມານານຸສໂຍ ທິຏ຺ຐານຸສໂຍ ວິຈິກິຈ຺ຉານຸສໂຍ ຠວຣາຄານຸສໂຍ ອວິຊ຺ຊານຸສໂຍ. ອປ຺ປຫີນຏ຺ເຐນ ອນຸເສນ຺ຕີຕິ ອນຸສຍາ. ກາເມສຸ ຣາໂຄ ກາມຣາໂຄ, ກາໂມ ເອວ ວາ ຣາໂຄຕິ ກາມຣາໂຄ. ອາຣມ຺ມຓສ຺ມິໍ ປຏິຫຎ຺ຎຕີຕິ ປຏິຆໍ. ອຍາຖາວທສ຺ສນຏ຺ເຐນ ທິຏ຺ຐິ. ເສຍ຺ຍາທິວເສນ ມຎ຺ຎຕີຕິ ມາໂນ. ຠເວສຸ ຣາໂຄ ຠວຣາໂຄ. ຖາມຄໂຕ ກາມຣາໂຄ ກາມຣາຄານຸສໂຍ. ເອວໍ ເສເສສຸປິ.

ອຏ຺ຐ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕາຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ໂປ ມິຈ຺ຉາວາຈາ ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ໂຕ ມິຈ຺ຉາອາຊີໂວ ມິຈ຺ຉາວາຍາໂມ ມິຈ຺ຉາສຕິ ມິຈ຺ຉາສມາຘິ. ‘‘ຫິຕສຸຂາວຫາ ເມ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ເອວໍ ອາສີສິຕາປິ ຕຖາອຠາວໂຕ ອສຸຠາທີສຸເຍວ ສຸຠນ຺ຕິອາທິວິປຣີຕປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ຈ ມິຈ຺ຉາສຠາວາຕິ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕາ. ມິຈ຺ຉາ ປສ຺ສຕິ, ມິຈ຺ຉາ ວາ ເອຕາຍ ປສ຺ສນ຺ຕີຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ. ອຖ ວາ ວິປຣີຕາ ທິຏ຺ຐີຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ, ອຍາຖາວທິຏ຺ຐີຕິ ວາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ, ວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຄຫຓໂຕ ວາ ວິຕຖາ ທິຏ຺ຐີຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ, ອນຕ຺ຕາວຫຕ຺ຕາ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ກຸຈ຺ຉິຕາ ທິຏ຺ຐີຕິ ວາມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ. ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐີຕິ ສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉທາຠິນິເວໂສ. ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ໂປຕິ ກາມວິຕກ຺ກາທິຕິວິໂຘ ວິຕກ຺ໂກ. ມິຈ຺ຉາວາຈາຕິ ມຸສາວາທາທິຈຕຸພ຺ພິຘາ ເຈຕນາ. ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ໂຕຕິ ປາຓາຕິປາຕາທິຕິວິຘາ ເຈຕນາ. ມິຈ຺ຉາອາຊີໂວຕິ ມິຈ຺ຉາຊີວປໂຍຄສມຸຏ຺ຐາປິກາ ເຈຕນາ. ມິຈ຺ຉາວາຍາໂມຕິ ອກຸສລຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ວີຣິຍໍ. ມິຈ຺ຉາສຕີຕິ ສຕິປຏິປກ຺ຂຠູໂຕ ອກຸສລຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ. ມິຈ຺ຉາສມາຘີຕິ ອກຸສລສມາຘິ.

ນວ ຕຓ຺ຫາມູລກາຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໑໐໓; ໓.໓໕໙) ຕຓ຺ຫໍ ປຏິຈ຺ຈ ປຣິເຍສນາ, ປຣິເຍສນໍ ປຏິຈ຺ຈ ລາໂຠ, ລາຠໍ ປຏິຈ຺ຈ ວິນິຈ຺ຉໂຍ, ວິນິຈ຺ຉຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ຉນ຺ທຣາໂຄ, ຉນ຺ທຣາຄໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຊ຺ໂຌສານໍ, ອຊ຺ໂຌສານໍ ປຏິຈ຺ຈ ປຣິຄ຺ຄໂຫ, ປຣິຄ຺ຄຫໍ ປຏິຈ຺ຈ ມຈ຺ຉຣິຍໍ, ມຈ຺ຉຣິຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ອາຣກ຺ໂຂ, ອາຣກ຺ຂາຘິກຣຓໍ ທຓ຺ຑາທານສຕ຺ຖາທານກລຫວິຄ຺ຄຫວິວາທຕຸວໍຕຸວໍເປສຸຎ຺ຎມຸສາວາທາ ອເນເກ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໑໐໔; ໓.໓໕໙). ອິເມ ນວ ຕຓ຺ຫາມູລກາ ຘມ຺ມາ. ຕຓ຺ຫາ ມູລໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາມູລກາ. ປຣິເຍສນາທໂຍ ອກຸສລາ ເອວ. ຕຓ຺ຫໍ, ປຏິຈ຺ຈາຕິ ຕຓ຺ຫໍ ນິສ຺ສາຍ. ປຣິເຍສນາຕິ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓປຣິເຍສນາ. ສາ ຫິ ຕຓ຺ຫາຍ ສຕິ ໂຫຕິ. ລາໂຠຕິ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓປຏິລາໂຠ, ໂສ ຫິ ປຣິເຍສນາຍ ສຕິ ໂຫຕິ. ວິນິຈ຺ຉໂຍ ປນ ຎາຓຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິວິຕກ຺ກວເສນ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ສຸຂວິນິຈ຺ຉຍໍ ຊຎ຺ຎາ, ສຸຂວິນິຈ຺ຉຍໍ ຎຕ຺ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຂມນຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໓໒໓) ອຍໍ ຎາຓວິນິຈ຺ຉໂຍ. ‘‘ວິນິຈ຺ຉໂຍຕິ ທ຺ເວ ວິນິຈ຺ຉຍາ ຕຓ຺ຫາວິນິຈ຺ຉໂຍ ຈ ທິຏ຺ຐິວິນິຈ຺ຉໂຍ ຈາ’’ຕິ (ມຫານິ. ໑໐໒) ເອວໍ ອາຄຕານິ ອຏ຺ຐສຕຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕານິ ຕຓ຺ຫາວິນິຈ຺ຉໂຍ. ທ຺ວາສຏ຺ຐິ ທິຏ຺ຐິໂຍ ທິຏ຺ຐິວິນິຈ຺ຉໂຍ. ‘‘ຉນ຺ໂທ ໂຂ, ເທວານມິນ຺ທ, ວິຕກ຺ກນິທາໂນ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໓໕໘) ອິມສ຺ມິໍ ປນ ສຸຕ຺ເຕ ອິຘ ວິນິຈ຺ຉໂຍຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ວິຕກ຺ໂກເຍວ ອາຄໂຕ. ລາຠໍ ລຠິຕ຺ວາ ຫິ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐໍ ສຸນ຺ທຣາສຸນ຺ທຣຎ຺ຈ ວິຕກ຺ເກເນວ ວິນິຈ຺ຉິນາຕິ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ເມ ຣູປາຣມ຺ມຓຕ຺ຖາຍ ຠວິສ຺ສຕິ, ເອຕ຺ຕກໍ ສທ຺ທາທິອາຣມ຺ມຓຕ຺ຖາຍ, ເອຕ຺ຕກໍ ມຍ຺ຫໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ເອຕ຺ຕກໍ ປຣສ຺ສ, ເອຕ຺ຕກໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມິ, ເອຕ຺ຕກໍ ນິທຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ລາຠໍ ປຏິຈ຺ຈ ວິນິຈ຺ຉໂຍ’’ຕິ. ຉນ຺ທຣາໂຄຕິ ເອວໍ ອກຸສລວິຕກ຺ເກນ ວິຕກ຺ກິເຕ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ທຸພ຺ພລຣາໂຄ ຈ ພລວຣາໂຄ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຉນ຺ໂທຕິ ເອຕ຺ຖ ທຸພ຺ພລຣາຄສ຺ສາຘິວຈນໍ, ຣາໂຄຕິ ພລວຣາຄສ຺ສ. ອຊ຺ໂຌສານນ຺ຕິ ອຫໍ ມມາຕິ ພລວສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ. ປຣິຄ຺ຄໂຫຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິວເສນ ປຣິຄ຺ຄຫກຣຓໍ. ມຈ຺ຉຣິຍນ຺ຕິ ປເຣຫິ ສາຘາຣຓຠາວສ຺ສ ອສຫນຕາ. ເຕເນວສ຺ສ ໂປຣາຓາ ເອວໍ ວຈນຕ຺ຖໍ ວທນ຺ຕິ ‘‘ອິທໍ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ມຍ຺ຫເມວ ໂຫຕຸ, ມາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ໂຫຕູຕິ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ມຈ຺ຉຣິຍນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. ອາຣກ຺ໂຂຕິ ທ຺ວາຣປິທຫນມຎ຺ຊູສໂຄປນາທິວເສນ ສຸຏ຺ຐຸ ຣກ຺ຂຓໍ. ອຘິກໂຣຕີຕິ ອຘິກຣຓໍ. ກາຣຓສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ອາຣກ຺ຂາຘິກຣຓນ຺ຕິ ຠາວນປຸໍສກໍ, ອາຣກ຺ຂເຫຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຓ຺ຑາທານາທີສຸ ປຣນິເສຘນຕ຺ຖໍ ທຓ຺ຑສ຺ສ ອາທານໍ ທຓ຺ຑາທານໍ. ເອກໂຕຘາຣາທິນາ ສຕ຺ຖສ຺ສ ອາທານໍ ສຕ຺ຖາທານໍ. ກາຍກລໂຫປິ ວາຈາກລໂຫປິ ກລໂຫ. ປຸຣິໂມ ປຸຣິໂມ ວິໂຣໂຘ ວິຄ຺ຄໂຫ. ປຈ຺ຉິໂມ ປຈ຺ຉິໂມ ວິວາໂທ. ຕຸວໍຕຸວນ຺ຕິ ອຄາຣວວເສນ ຕຸວໍຕຸວໍວຈນໍ.

ທສ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕາຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ…ເປ… ມິຈ຺ຉາສມາຘິ ມິຈ຺ຉາຎາຓໍ ມິຈ຺ຉາວິມຸຕ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ມິຈ຺ຉາຎາຓນ຺ຕິ ປາປກິຣິຍາສຸ ອຸປາຍຈິນ຺ຕາວເສນ ປາປໍ ກຕ຺ວາ ສຸກຕໍ ມຍາຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາກາເຣນ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂມໂຫ. ມິຈ຺ຉາວິມຸຕ຺ຕີຕິ ອວິມຸຕ຺ຕສ຺ເສວ ສໂຕ ວິມຸຕ຺ຕິສຎ຺ຎິຕາ.

໒໔.

ອິທານິ ອເນກເຠເທນ ປຫາເນນ ປຫາຕພ຺ເພ ທສ຺ເສຕຸໍ ທ຺ເວ ປຫານານີຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ປຫາເນສຸ ຫິ ວິຎ຺ຎາເຕສຸ ເຕນ ເຕນ ປຫາຕພ຺ພາ ຘມ຺ມາ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈສຸ ປຫາເນສຸ ໂລກິການິ ຈ ທ຺ເວ ປຫານານິ ອປ຺ປໂຍຄໍ ນິສ຺ສຣຓປ຺ປຫານຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາ ອປ຺ປໂຍຄາເນວ ທ຺ເວ ໂລກຸຕ຺ຕຣປຫານານິ ປຐມໍ ວຸຕ຺ຕານິ. ສມ຺ມາ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊນ຺ຕິ ເອເຕນ ກິເລສາຕິ ສມຸຈ຺ເຉໂທ, ປຫີຍນ຺ຕິ ເອເຕນ ກິເລສາຕິ ປຫານໍ. ສມຸຈ຺ເຉທສງ຺ຂາຕໍ ປຫານໍ, ນ ເສສປ຺ປຫານນ຺ຕິ ສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫານໍ. ກິເລສານໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘຕ຺ຕາ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິ, ປຫີນຕ຺ຕາ ປຫານໍ, ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິສງ຺ຂາຕໍ ປຫານໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິປ຺ປຫານໍ. ໂລກໍ ອຸຕ຺ຕຣຕີຕິ ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ. ນິພ຺ພານສງ຺ຂາຕໍ ຂຍໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ຂຍຄາມີ, ຂຍຄາມີ ຈ ໂສ ມຄ຺ໂຄ ຈາຕິ ຂຍຄາມິມຄ຺ໂຄ, ຕໍ ຠາວຍໂຕ ໂສ ມຄ຺ໂຄ ສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຖາ ຜລກ຺ຂເຓ ໂລກຸຕ຺ຕຣຜລເມວ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິປ຺ປຫານໍ.

ກາມານເມຕໍ ນິສ຺ສຣຓນ຺ຕິອາທີສຸ ກາມໂຕ ຣູປໂຕ ສງ຺ຂຕໂຕ ນິສ຺ສຣນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ນິສ຺ສຣຓໍ, ເຕຫິ ວາ ນິສ຺ສຏຕ຺ຕາ ນິສ຺ສຣຓໍ. ອສຸຠຊ຺ຌານໍ. ກາເມຫິ ນິກ຺ຂນ຺ຕຕ຺ຕາ ເນກ຺ຂມ຺ມໍ. ອນາຄາມິມຄ຺ໂຄ ວາ. ອສຸຠຊ຺ຌານຎ຺ຫິ ວິກ຺ຂມ຺ຠນໂຕ ກາມານໍ ນິສ຺ສຣຓໍ, ຕໍ ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປາທິຕອນາຄາມິມຄ຺ໂຄ ປນ ສມຸຈ຺ເຉທໂຕ ສພ຺ພໂສ ກາມານໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕນິສ຺ສຣຓໍ. ຣຸປ຺ປຕີຕິ ຣູປໍ, ນ ຣູປໍ ອຣູປໍ ມິຕ຺ຕປຏິປກ຺ຂາ ອມິຕ຺ຕາ ວິຍ, ໂລຠາທິປຏິປກ຺ຂາ ອໂລຠາທໂຍ ວິຍ ຈ ຣູປປຏິປກ຺ໂຂຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຜລວເສນ ວາ ນຕ຺ເຖຕ຺ຖ ຣູປນ຺ຕິ ອຣູປໍ, ອຣູປເມວ ອາຣຸປ຺ປໍ. ອຣູປຊ຺ຌານານິ. ຕານິ ຣູປານໍ ນິສ຺ສຣຓໍ ນາມ. ອຣູເປຫິປິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ປຸນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິນິວາຣຓໂຕ ສພ຺ພໂສ ຣູປານໍ ນິສ຺ສຣຓໍ ນາມ. ຠູຕນ຺ຕິ ຊາຕໍ. ສງ຺ຂຕນ຺ຕິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ສງ຺ຄມ຺ມ ກຕໍ. ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ເຕ ເຕ ປຈ຺ຈເຍ ປຏິຈ຺ຈ ສມ຺ມາ ສຫ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ. ປຐເມນ ສຎ຺ຊາຕຕ຺ຕທີປເນນ ອນິຈ຺ຈຕາ, ທຸຕິເຍນ ອນິຈ຺ຈສ຺ສາປິ ສໂຕ ປຈ຺ຈຍານຸຠາວທີປເນນ ປຣາຍຕ຺ຕຕາ, ຕຕິເຍນ ປຣາຍຕ຺ຕສ຺ສາປິ ສໂຕ ປຈ຺ຈຍານໍ ອພ຺ຍາປາຣຕ຺ຕທີປເນນ ເອວໍຘມ຺ມຕາ ທີປິຕາ ໂຫຕິ. ນິໂຣໂຘຕິ ນິພ຺ພານໍ. ນິພ຺ພານຎ຺ຫິ ອາຄມ຺ມ ທຸກ຺ຂໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ນິໂຣໂຘຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂສ ເອວ ຈ ສພ຺ພສງ຺ຂຕໂຕ ນິສ຺ສຏຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ ສງ຺ຂຕສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ ນາມ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ –

‘‘ນິໂຣໂຘ ຕສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓນ຺ຕິ ອິຘ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ນິໂຣໂຘຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ອຣຫຕ຺ຕຜເລນ ຫິ ນິພ຺ພາເນ ທິຏ຺ເຐ ປຸນ ອາຍຕິໍ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣາ ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຣຫຕ຺ຕສງ຺ຂາຕສ຺ສ ນິໂຣຘສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ນິໂຣໂຘຕິ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເນກ຺ຂມ຺ມໍ ປຏິລທ຺ຘສ຺ສາຕິອາທີສຸ ອສຸຠຊ຺ຌານສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓຕ຺ເຕ ວິກ຺ຂມ຺ຠນປ຺ປຫາເນນ, ອນາຄາມິມຄ຺ຄສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓຕ຺ເຕ ສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫາເນນ ກາມາ ປຫີນາ ເຈວ ໂຫນ຺ຕິ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕາ ຈ. ອຣູປຊ຺ຌານານໍ ນິສ຺ສຣຓຕ຺ເຕ ຈ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓຕ຺ເຕ ຈ ເອວເມວ ຣູປາ ໂຍເຊຕພ຺ພາ. ຣູເປສຸ ຫິ ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫາເນນ ຣູປານໍ ສມຸຈ຺ເຉໂທ ໂຫຕິ. ຣູປາຕິ ເຈຕ຺ຖ ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາໂສ ກໂຕ. ນິພ຺ພານສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓຕ຺ເຕ ນິສ຺ສຣຓປ຺ປຫາເນນ, ອຣຫຕ຺ຕຜລສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓຕ຺ເຕ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິປ຺ປຫາເນນ ສງ຺ຂາຣາ ປຫີນາ ເຈວ ໂຫນ຺ຕິ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕາ ຈ. ນິພ຺ພານສ຺ສ ຈ ນິສ຺ສຣຓຕ຺ເຕ ອາຣມ຺ມຓກຣຓວເສນ ປຏິລາໂຠ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈນ຺ຕິອາທີສຸ ປຣິຎ຺ຎາປຏິເວຘນ຺ຕິອາທິ ຠາວນປຸໍສກວຈນໍ. ປຣິຎ຺ຎາຍ ປຏິເວໂຘ ປຣິຎ຺ຎາປຏິເວໂຘ. ຕໍ ປຣິຎ຺ຎາປຏິເວຘໍ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸປິ. ປຊຫາຕີຕິ ຕຖາ ຕຖາ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ໂຕ ປຫາຕພ຺ເພ ກິເລເສ ປຊຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕເຣສຸປິ ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫາເນນ ວາ ຕານິ ປຊຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຊຫຕີຕິປິ ປາໂຐ. ຍຖາ ນາວາ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ເອກກ຺ຂເຓ ຈຕ຺ຕາຣິ ກິຈ຺ຈານິ ກໂຣຕິ, ໂອຣິມໍ ຕີຣໍ ປຊຫຕິ, ໂສຕໍ ຉິນ຺ທຕິ, ຠຓ຺ຑໍ ວຫຕິ, ປາຣິມໍ ຕີຣໍ ອປ຺ເປຕິ, ເອວເມວໍ ມຄ຺ຄຎາຓໍ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ເອກກ຺ຂເຓ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ອຠິສເມຕິ, ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຎ຺ຎາຠິສມເຍນ ອຠິສເມຕິ, ສມຸທຍໍ ປຫານາຠິສມເຍນ ອຠິສເມຕິ, ມຄ຺ຄໍ ຠາວນາຠິສມເຍນ ອຠິສເມຕິ, ນິໂຣຘໍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຠິສມເຍນ ອຠິສເມຕິ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ‘‘ນິໂຣຘໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ປາປຸຓາຕິ ປສ຺ສຕິ ປຏິວິຊ຺ຌຕີ’’ຕິ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໘໓໙) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເອກກ຺ຂເຓປິ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ວິຍ ປຫານານິ ວຸຕ຺ຕານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ປຎ຺ຈສຸ ປຫາເນສຸ ຍໍ ສເສວາເລ ອຸທເກ ປກ຺ຂິຕ຺ເຕນ ຆເຏນ ເສວາລສ຺ສ ວິຍ ເຕນ ເຕນ ໂລກິຍສມາຘິນາ ນີວຣຓາທີນໍ ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ມານໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠນໍ ທູຣີກຣຓໍ, ອິທໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠນປ຺ປຫານໍ ນາມ. ວິກ຺ຂມ຺ຠນປ຺ປຫານຎ຺ຈ ນີວຣຓານໍ ປຐມໍ ຌານໍ ຠາວຍໂຕຕິ ນີວຣຓານໍເຍວ ປຫານໍ ປາກຏຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ນີວຣຓານິ ຫິ ຌານສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາເຄປິ ປຈ຺ຉາຠາເຄປິ ນ ສຫສາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣນ຺ຕິ, ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖເຏສຸ ຈ ເຕສຸ ຌານໍ ປຣິຫາຍຕິ, ວິຕກ຺ກາທໂຍ ປນ ທຸຕິຍຊ຺ຌານາທິໂຕ ປຸພ຺ເພ ປຈ຺ຉາ ຈ ອປ຺ປຏິປກ຺ຂາ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ນີວຣຓານໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠນໍ ປາກຏໍ. ຍໍ ປນ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ສມຸຊ຺ຊລິເຕນ ປທີເປນ ອນ຺ຘກາຣສ຺ສ ວິຍ ເຕນ ເຕນ ວິປສ຺ສນາຍ ອວຍວຠູເຕນ ຌານງ຺ເຄນ ປຏິປກ຺ຂວເສເນວ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຈ ປຫາຕພ຺ພຘມ຺ມສ຺ສ ປຫານໍ, ອິທໍ ຕທງ຺ຄປ຺ປຫານໍ ນາມ. ຕທງ຺ຄປ຺ປຫານຎ຺ຈ ທິຏ຺ຐິຄຕານໍ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍໍ ສມາຘິໍ ຠາວຍໂຕຕິ ທິຏ຺ຐິຄຕານໍເຍວ ປຫານໍ ໂອຬາຣິກວເສນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ທິຏ຺ຐິຄຕຎ຺ຫິ ໂອຬາຣິກໍ, ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາທໂຍ ສຸຂຸມາ. ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐິຄຕານນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐິເຍວ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ‘‘ຄູຖຄຕໍ ມຸຕ຺ຕຄຕ’’ນ຺ຕິອາທີນິ (ອ. ນິ. ໙.໑໑) ວິຍ. ຄນ຺ຕພ຺ພາຠາວໂຕ ຈ ທິຏ຺ຐິຍາ ຄຕມຕ຺ຕເມເວຕນ຺ຕິປິ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ, ທ຺ວາສຏ຺ຐິທິຏ຺ຐີສຸ ອນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐີສຸ ຄຕນ຺ຕິປິ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ. ພຫຸວຈເນນ ເຕສໍ ທິຏ຺ຐິຄຕານໍ. ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍໍ ສມາຘິນ຺ຕິ ວິປສ຺ສນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ສມາຘິໍ. ຍໍ ປນ ອສນິວິຈກ຺ກາຠິຫຕສ຺ສ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໘໕໑) ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ວິຍ ອຣິຍມຄ຺ຄຎາເຓນ ສໍໂຍຊນານໍ ຘມ຺ມານໍ ຍຖາ ນ ປຸນ ປວຕ຺ຕຕິ, ເອວໍ ປຫານໍ, ອິທໍ ສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫານໍ ນາມ. ນິໂຣໂຘ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ນິໂຣຘສງ຺ຂາຕໍ ນິພ຺ພານໍ.

ເອວໍ ປຫານວເສນ ປຫາຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ສຣູເປເນວ ປຸນ ປຫາຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ທສ຺ເສຕຸໍ ສພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຫາຕພ຺ພນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂາທີນິ ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫາເນນ ປຫາຕພ຺ພານິ. ຣູປໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ປຊຫາຕີຕິອາທີສຸ ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈາທິໂຕ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ປຫາຕພ຺ເພ ກິເລເສ ປຊຫາຕິ. ຈກ຺ຂຸໍ…ເປ… ຊຣາມຣຓໍ…ເປ… ອມໂຕຄຘໍ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ເປຍ຺ຍາລທ຺ວເຍ ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ‘‘ປສ຺ສນ຺ໂຕ ປຊຫາຕີ’’ຕິອາທີສຸ ເຕສຸ ໂລກຸຕ຺ຕເຣສຸ ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ອຸທິກ຺ຂນ຺ໂຕ ອເປກ຺ຂມາໂນ ອິຈ຺ຉມາໂນ ວິປສ຺ສນາກ຺ຂເຓສຸ ປຫາຕພ຺ເພ ກິເລເສ ປຊຫາຕີຕິ ຕໍຕໍຘມ຺ມານຸຣູເປນ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ປຫາຕພ຺ພນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຠາເວຕພ຺ພນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໒໕. ຠາເວຕພ຺ພນິທ຺ເທເສ ກາຍຄຕາສຕີຕິ ກາຍຄຕາສຕິສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ (ມ. ນິ. ໓.໑໕໓ ອາທໂຍ) ວຸຕ຺ຕາ ອານາປານຈຕຸອິຣິຍາປຖຂຸທ຺ທກອິຣິຍາປຖທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣຈຕຸຘາຕຸນວສິວຖິກາປຏິກູລ- ວວຕ຺ຖາປກມນສິກາຣສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຍຖານຸຣູປໍ ຣູປຊ຺ຌານສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຈ ສຕິ. ສາ ຫິ ເຕສຸ ກາເຍສຸ ຄຕາ ປວຕ຺ຕາຕິ ກາຍຄຕາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສາຕສຫຄຕາຕິ ມຘຸຣສຸຂເວທຍິຕສງ຺ຂາເຕນ ສາເຕນ ສຫ ເອກຸປ຺ປາທາທິຠາວໍ ຄຕາ. ຕພ຺ຠາເວ ໂວກິຓ຺ເຓ ອາຣມ຺ມເຓ ນິສ຺ສເຍ ສໍສຏ຺ເຐ ທິສ຺ສຕິ ສຫຄຕສທ຺ໂທ ປຎ຺ຈສຸ ອຕ຺ເຖສຸ ຊິນວຈເນ. ‘‘ຍາຍໍ ຕຓ຺ຫາ ໂປໂນພ຺ຠວິກາ ນນ຺ທິຣາຄສຫຄຕາ’’ຕິ (ວິຠ. ໒໐໓) ເອຕ຺ຖ ຕພ຺ຠາເວ, ນນ຺ທິຣາຄຠູຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຍາ, ຠິກ຺ຂເວ, ວີມໍສາ ໂກສຊ຺ຊສຫຄຕາ ໂກສຊ຺ຊສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໘໓໒) ເອຕ຺ຖ ໂວກິຓ຺ເຓ, ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນນ ໂກສຊ຺ເຊນ ໂວກິຓ຺ຓາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ລາຠີ ໂຫຕິ ຣູປສຫຄຕານໍ ວາ ສມາປຕ຺ຕີນໍ ອຣູປສຫຄຕານໍ ວາ ສມາປຕ຺ຕີນ’’ນ຺ຕິ (ປຸ. ປ. ໓-໘) ເອຕ຺ຖ ອາຣມ຺ມເຓ, ຣູປາຣູປາຣມ຺ມຓານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອຏ຺ຐິກສຎ຺ຎາສຫຄຕໍ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໘) ເອຕ຺ຖ ນິສ຺ສເຍ, ອຏ຺ຐິກສຎ຺ຎານິສ຺ສຍໍ ອຏ຺ຐິກສຎ຺ຎໍ ຠາເວຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອິທໍ ສຸຂໍ ອິມາຍ ປີຕິຍາ ສຫຄຕໍ ໂຫຕິ ສຫຊາຕໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ວິຠ. ໕໗໘) ເອຕ຺ຖ ສໍສຏ຺ເຐ, ສມ຺ມິສ຺ສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ປເທ ສໍສຏ຺ໂຐ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ສາຕສໍສຏ຺ຐາ ຫິ ສາຕສຫຄຕາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ສາ ຫິ ຐເປຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ເສເສສຸ ສາຕສຫຄຕາ ໂຫຕິ, ສຕິປິ ຈ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕຕ຺ເຕ ເຍຠຸຍ຺ຍວເສນ ສາຕສຫຄຕາຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ປຸຣິມຊ຺ຌານມູລກຕ຺ຕາ ວາ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສ຺ສ ສາຕສຫຄຕາຍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາປິ ວຸຕ຺ຕາວ ໂຫຕິ, ອຸເປກ຺ຂາຍ ປນ ສນ຺ເຕ ສຸເຂ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ສາຕສຫຄຕາຕິ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາປິ ວຸຕ຺ຕາວ ໂຫຕິ.

ສມໂຖ ຈ ວິປສ຺ສນາ ຈາຕິ ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທໂຍ ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ເມ ສເມຕິ ວິນາເສຕີຕິ ສມໂຖ. ສມາຘິສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ອນິຈ຺ຈຕາທິວເສນ ວິວິເຘຫິ ອາກາເຣຫິ ຘມ຺ເມ ປສ຺ສຕີຕິ ວິປສ຺ສນາ. ປຎ຺ຎາເຍຕໍ ນາມໍ. ອິເມ ປນ ທ຺ເວ ທສຸຕ຺ຕຣປຣິຍາເຍ ປຸພ຺ພຠາຄາຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ສງ຺ຄີຕິປຣິຍາເຍ ຈ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກາຕິ. ຕໂຍ ສມາຘີຕິ ສວິຕກ຺ໂກ ສວິຈາໂຣ ສມາຘິ, ອວິຕກ຺ໂກ ວິຈາຣມຕ຺ໂຕ ສມາຘິ, ອວິຕກ຺ໂກ ອວິຈາໂຣ ສມາຘິ. ສມ຺ປໂຍຄວເສນ ວຕ຺ຕມາເນນ ສຫ ວິຕກ຺ເກນ ສວິຕກ຺ໂກ, ສຫ ວິຈາເຣນ ສວິຈາໂຣ. ໂສ ຂຓິກສມາຘິ, ວິປສ຺ສນາສມາຘິ, ອຸປຈາຣສມາຘິ, ປຐມຊ຺ຌານສມາຘິ. ນຕ຺ຖິ ເອຕສ຺ສ ວິຕກ຺ໂກຕິ ອວິຕກ຺ໂກ. ວິຕກ຺ກວິຈາເຣສຸ ວິຈາໂຣ ມຕ຺ຕາ ປຣມາ ປມາຓໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ວິຈາຣມຕ຺ໂຕ, ວິຈາຣໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ວິຕກ຺ເກນ ສມ຺ປໂຍຄໍ ນ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ປຎ຺ຈກນເຍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານສມາຘິ, ຕທຸຠຍວິຣຫິໂຕ ອວິຕກ຺ໂກ ອວິຈາໂຣ ສມາຘິ. ໂສ ຈຕຸກ຺ກນເຍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານາທິ, ປຎ຺ຈກນເຍ ຕຕິຍຊ຺ຌານາທິ ຣູປາວຈຣສມາຘິ. ອິເມ ຕໂຍປິ ໂລກິຍາ ເອວ. ສງ຺ຄີຕິປຣິຍາເຍ ອປເຣປິ ຕໂຍ ສມາຘີ ວຸຕ຺ຕາ – ‘‘ສຸຎ຺ຎໂຕ ສມາຘິ, ອນິມິຕ຺ໂຕ ສມາຘິ, ອປ຺ປຓິຫິໂຕ ສມາຘີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໓໐໕). ນ ເຕ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາ.

ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາຕິ ກາຍານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ, ເວທນານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ, ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ, ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ. ປຸພ຺ພຠາເຄ ຈຸທ຺ທສວິເຘນ ກາຍໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫໂຕ ກາຍານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ, ນວວິເຘນ ເວທນໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫໂຕ ເວທນານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ, ໂສຬສວິເຘນ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫໂຕ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ, ປຎ຺ຈວິເຘນ ຘມ຺ເມ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫໂຕ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ປນ ອິຘ ນ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ປຎ຺ຈງ຺ຄິໂກ ສມາຘີຕິ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ ອສ຺ສ ສນ຺ຕີຕິ ປຎ຺ຈງ຺ຄິໂກ, ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສມາຘິ. ປີຕິຜຣຓຕາ, ສຸຂຜຣຓຕາ, ເຈໂຕຜຣຓຕາ, ອາໂລກຜຣຓຕາ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ. ປີຕິໍ ຜຣມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ທ຺ວີສຸ ຌາເນສຸ ປຎ຺ຎາ ປີຕິຜຣຓຕາ ນາມ. ສຸຂໍ ຜຣມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ຕີສຸ ຌາເນສຸ ປຎ຺ຎາ ສຸຂຜຣຓຕາ ນາມ. ປເຣສໍ ເຈໂຕ ຜຣມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ເຈໂຕປຣິຍປຎ຺ຎາ ເຈໂຕຜຣຓຕາ ນາມ. ອາໂລກໍ ຜຣມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸປຎ຺ຎາ ອາໂລກຜຣຓຕາ ນາມ. ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓນິມິຕ຺ຕໍ ນາມ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ທ຺ວີສຸ ຌາເນສຸ ປຎ຺ຎາ ປີຕິຜຣຓຕາ, ຕີສຸ ຌາເນສຸ ປຎ຺ຎາ ສຸຂຜຣຓຕາ, ປຣຈິຕ຺ຕປຎ຺ຎາ ເຈໂຕຜຣຓຕາ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸປຎ຺ຎາ ອາໂລກຜຣຓຕາ, ຕມ຺ຫາ ຕມ຺ຫາ ສມາຘິມ຺ຫາ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓນິມິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ວິຠ. ໘໐໔).

ຕຎ຺ຫິ ວຸຏ຺ຐິຕສມາຘິສ຺ສ ປວຕ຺ຕາກາຣຄຫຓໂຕ ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຈ ປີຕິຜຣຓຕາ ສຸຂຜຣຓຕາ ທ຺ເວ ປາທາ ວິຍ, ເຈໂຕຜຣຓຕາ ອາໂລກຜຣຓຕາ ທ຺ເວ ຫຕ຺ຖາ ວິຍ, ອຠິຎ຺ຎາປາທກໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ມຊ຺ຌິມກາໂຍ ວິຍ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓນິມິຕ຺ຕໍ ສີສໍ ວິຍ. ອິຕິ ອາຍສ຺ມາ ຘມ຺ມເສນາປຕິ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ປຎ຺ຈງ຺ຄິກໍ ສມ຺ມາສມາຘິໍ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄສມ຺ປນ຺ນໍ ປຸຣິສໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ.

ຉ ອນຸສ຺ສຕິຏ຺ຐານານີຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ສຕິໂຍ ເອວ ອນຸສ຺ສຕິໂຍ, ປວຕ຺ຕິຕພ຺ພຏ຺ຐານສ຺ມິໍເຍວ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສທ຺ຘາປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸຣູປາ ສຕິໂຍຕິປິ ອນຸສ຺ສຕິໂຍ, ອນຸສ຺ສຕິໂຍ ເອວ ປີຕິອາທີນໍ ຐານຕ຺ຕາ ອນຸສ຺ສຕິຏ຺ຐານານິ. ກຕມານິ ຉ? ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິ ຘມ຺ມານຸສ຺ສຕິ ສງ຺ຆານຸສ຺ສຕິ ສີລານຸສ຺ສຕິ ຈາຄານຸສ຺ສຕິ ເທວຕານຸສ຺ສຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໓໒໗). ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາຕິ ໂພຘິຍາ, ໂພຘິສ຺ສ ວາ ອງ຺ຄາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍາ ເອສາ ຘມ຺ມສາມຄ຺ຄີ ຍາຍ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາຍ ລີນຸທ຺ຘຈ຺ຈປຕິຏ຺ຐານາຍູຫນກາມສຸຂຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍຄອຸຈ຺ເຉທສສ຺ສຕາຠິນິເວສາທີນໍ ອເນເກສໍ ອຸປທ຺ທວານໍ ປຏິປກ຺ຂຠູຕາຍ ສຕິຘມ຺ມວິຈຍວີຣິຍປີຕິປສ຺ສທ຺ຘິສມາຘິອຸເປກ຺ຂາສງ຺ຂາຕາຍ ຘມ຺ມສາມຄ຺ຄິຍາ ອຣິຍສາວໂກ ພຸຊ຺ຌຕີຕິ ກຕ຺ວາ ໂພຘີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ພຸຊ຺ຌຕີຕິ ກິເລສສນ຺ຕານນິທ຺ທາຍ ວຸຏ຺ຐຫຕິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ວາ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ, ນິພ຺ພານເມວ ວາ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ, ຕສ຺ສາ ຘມ຺ມສາມຄ຺ຄິສງ຺ຂາຕາຍ ໂພຘິຍາ ອງ຺ຄາຕິປິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ຌານງ຺ຄມຄ຺ຄງ຺ຄາທໂຍ ວິຍ. ໂຍ ປເນສ ຍຖາວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາຍ ເອຕາຍ ຘມ຺ມສາມຄ຺ຄິຍາ ພຸຊ຺ຌຕີຕິ ກຕ຺ວາ ອຣິຍສາວໂກ ໂພຘີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ສ ໂພຘິສ຺ສ ອງ຺ຄາຕິປິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ເສນງ຺ຄຣຖງ຺ຄາທໂຍ ວິຍ. ເຕນາຫຸ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍາ ‘‘ພຸຊ຺ຌນກສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອງ຺ຄາຕິ ວາ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ’’ຕິ. ອປິຈ ‘‘ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາຕິ ເກນຏ຺ເຐນ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ, ໂພຘາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ’’ຕິອາທິນາ (ປຏິ. ມ. ໒.໑໗) ນເຍນ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຏ຺ໂຐ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄຕິ ຕໍຕໍມຄ຺ຄວຊ຺ຌກິເລເສຫິ ອາຣກຕ຺ຕາ ອຣິຍຠາວກຣຕ຺ຕາ ອຣິຍຜລປຏິລາຠກຣຕ຺ຕາ ຈ ອຣິໂຍ. ອຏ຺ຐ ອງ຺ຄານິ ອສ຺ສາຕິ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ. ໂສຍໍ ຈຕຸຣງ຺ຄິກາ ວິຍ ເສນາ, ປຎ຺ຈງ຺ຄິກໍ ວິຍ ຈ ຕູຣິຍໍ ອງ຺ຄມຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ, ອງ຺ຄວິນິມຸຕ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ. ໂພຊ຺ຌງ຺ຄມຄ຺ຄງ຺ຄາ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ, ທສຸຕ຺ຕຣປຣິຍາເຍນ ປຸພ຺ພຠາຄາປິ ລພ຺ຠນ຺ຕິ.

ນວ ປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄານີຕິ ສີລວິສຸທ຺ຘິ ປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄໍ, ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘິ ປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄໍ, ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິ ປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄໍ, ກງ຺ຂາວິຕຣຓວິສຸທ຺ຘິ ປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄໍ, ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ ປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄໍ, ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ ປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄໍ, ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ ປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄໍ, ປຎ຺ຎາ ປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄໍ, ວິມຸຕ຺ຕິ ປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄໍ (ທີ. ນິ. ໓.໓໕໙). ສີລວິສຸທ຺ຘີຕິ ວິສຸທ຺ຘິໍ ປາເປຕຸໍ ສມຕ຺ຖໍ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ. ຕຎ຺ຫິ ທຸສ຺ສີລ຺ຍມລໍ ວິໂສເຘຕິ. ປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄນ຺ຕິ ປຣິສຸທ຺ຘຠາວສ຺ສ ປຘານໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ອງ຺ຄໍ. ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘີຕິ ວິປສ຺ສນາຍ ປທຏ຺ຐານຠູຕາ ປຄຸຓາ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ. ຕາ ຫິ ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທິຈິຕ຺ຕມລໍ ວິໂສເຘນ຺ຕິ. ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘີຕິ ສປ຺ປຈ຺ຈຍນາມຣູປທສ຺ສນໍ. ຕຎ຺ຫິ ສຕ຺ຕທິຏ຺ຐິມລໍ ວິໂສເຘຕິ. ກງ຺ຂາວິຕຣຓວິສຸທ຺ຘີຕິ ປຈ຺ຈຍາກາຣຎາຓໍ. ເຕນ ຫິ ຕີສຸ ອທ຺ຘາສຸ ປຈ຺ຈຍວເສນ ຘມ຺ມາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຕີສຸປິ ອທ຺ຘາສຸ ສຕ຺ຕກງ຺ຂາມລໍ ວິຕຣນ຺ໂຕ ວິສຸຊ຺ຌຕິ. ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘີຕິ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສນກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ໂອຠາສຎາຓປີຕິປສ຺ສທ຺ຘິສຸຂອຘິໂມກ຺ຂປຄ຺ຄຫອຸປຏ຺ຐານອຸເປກ຺ຂານິກນ຺ຕີຕິ ທສ ວິປສ຺ສນຸປກ຺ກິເລສາ, ນ ມຄ຺ໂຄ, ວີຖິປຏິປນ຺ນໍ ອຸທຍພ຺ພຍຎາຓໍ ມຄ຺ໂຄຕິ ເອວໍ ມຄ຺ຄາມຄ຺ເຄ ຎາຓໍ ນາມ. ເຕນ ຫິ ອມຄ຺ຄມລໍ ວິໂສເຘຕິ. ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘີຕິ ວີຖິປຏິປນ຺ນໍ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ ຠຍຕຸປຏ຺ຐານານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ ອາທີນວານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ ນິພ຺ພິທານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ ມຸຎ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາຎາຓໍ ປຏິສງ຺ຂານຸປສ຺ສນາຎາຓໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຎາຓໍ ອນຸໂລມຎາຓນ຺ຕິ ອິມານິ ນວ ວິປສ຺ສນາຎາຓານິ. ຕານິ ຫິ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາທິມລໍ ວິໂສເຘນ຺ຕິ. ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘີຕິ ຈຕຸອຣິຍມຄ຺ຄປຎ຺ຎາ. ສາ ຫິ ສມຸຈ຺ເຉທໂຕ ສກສກມຄ຺ຄວຊ຺ຌກິເລສມລໍ ວິໂສເຘຕິ. ປຎ຺ຎາຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລປຎ຺ຎາ. ວິມຸຕ຺ຕີຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລວິມຸຕ຺ຕິ.

ທສ ກສິຓາຍຕນານີຕິ ‘‘ປຖວີກສິຓເມໂກ ສຎ຺ຊານາຕິ ອຸທ຺ຘໍ ອໂຘ ຕິຣິຍໍ ອທ຺ວຍໍ ອປ຺ປມາຓໍ, ອາໂປກສິຓເມໂກ ສຎ຺ຊານາຕິ…ເປ… ເຕໂຊກສິຓເມໂກ ສຎ຺ຊານາຕິ…ເປ… ວາໂຍກສິຓເມໂກ ສຎ຺ຊານາຕິ…ເປ… ນີລກສິຓເມໂກ ສຎ຺ຊານາຕິ…ເປ… ປີຕກສິຓເມໂກ ສຎ຺ຊານາຕິ…ເປ… ໂລຫິຕກສິຓເມໂກ ສຎ຺ຊານາຕິ…ເປ… ໂອທາຕກສິຓເມໂກ ສຎ຺ຊານາຕິ…ເປ… ອາກາສກສິຓເມໂກ ສຎ຺ຊານາຕິ…ເປ… ວິຎ຺ຎາຓກສິຓເມໂກ ສຎ຺ຊານາຕິ ອຸທ຺ຘໍ ອໂຘ ຕິຣິຍໍ ອທ຺ວຍໍ ອປ຺ປມາຓ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໑໐.໒໕; ທີ. ນິ. ໓.໓໖໐) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕານິ ທສ. ເອຕານິ ຫິ ສກລຜຣຓຏ຺ເຐນ ກສິຓານິ, ຕທາຣມ຺ມຓານໍ ຘມ຺ມານໍ ເຂຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ວາ ອາຍຕນານິ. ອຸທ຺ຘນ຺ຕິ ອຸປຣິຄຄນຕລາຠິມຸຂໍ. ອໂຘຕິ ເຫຏ຺ຐາຠູມິຕລາຠິມຸຂໍ. ຕິຣິຍນ຺ຕິ ເຂຕ຺ຕມຓ຺ຑລມິວ ສມນ຺ຕາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ. ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ ອຸທ຺ຘເມວ ກສິຓໍ ວຑ຺ເຒຕິ ເອກຈ຺ໂຈ ອໂຘ, ເອກຈ຺ໂຈ ສມນ຺ຕໂຕ. ເອໂກປິ ເຕນ ເຕນ ວາ ກາຣເຓນ ເອວໍ ປສາເຣຕິ ອາໂລກມິວ ຣູປທສ຺ສນກາໂມ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ປຖວີກສິຓເມໂກ ສຎ຺ຊານາຕິ ອຸທ຺ຘໍ ອໂຘ ຕິຣິຍ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໑໐.໒໕; ທີ. ນິ. ໓.໓໖໐). ອທ຺ວຍນ຺ຕິ ອິທໍ ປນ ເອກສ຺ສ ອຎ຺ຎຠາວານຸປຄມນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ຫິ ອຸທກໍ ປວິຏ຺ຐສ຺ສ ສພ຺ພທິສາສຸ ອຸທກເມວ ໂຫຕິ ນ ອຎ຺ຎໍ, ເອວເມວ ປຖວີກສິຓໍ ປຖວີກສິຓເມວ ໂຫຕິ, ນຕ຺ຖິ ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎກສິຓສມ຺ເຠໂທຕິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ອປ຺ປມາຓນ຺ຕິ ອິທໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຜຣຓອປ຺ປມາຓວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຎ຺ຫິ ມນສາ ຜຣນ຺ໂຕ ສກລເມວ ຜຣຕິ, ນ ‘‘ອຍມສ຺ສ ອາທິ ອິທໍ ມຊ຺ຌ’’ນ຺ຕິ ປມາຓໍ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ. ອາກາສກສິຓນ຺ຕິ ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາກາໂສ ປຣິຈ຺ເຉທາກາສກສິຓຎ຺ຈ. ວິຎ຺ຎາຓກສິຓນ຺ຕິ ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາກາເສ ປວຕ຺ຕວິຎ຺ຎາຓໍ. ຕຕ຺ຖ ກສິຓວເສນ ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາກາເສ, ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາກາສວເສນ ຕຕ຺ຖ ປວຕ຺ຕວິຎ຺ຎາເຓ ອຸທ຺ຘໍອໂຘຕິຣິຍຕາ ເວທິຕພ຺ພາ, ປຣິຈ຺ເຉທາກາສກສິຓສ຺ສປິ ວຑ຺ຒນີຍຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ ວເສນປີຕິ.

໒໖. ອິທານິ ຠາວນາປເຠທໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຠາວນາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ໂລກິຍາຕິອາທີສຸ ໂລໂກ ວຸຈ຺ຈຕິ ລຸຊ຺ຊນປລຸຊ຺ຊນຏ຺ເຐນ ວຏ຺ຏໍ, ຕສ຺ມິໍ ປຣິຍາປນ຺ນຠາເວນ ໂລເກ ນິຍຸຕ຺ຕາຕິ ໂລກິຍາ, ໂລກິຍານໍ ຘມ຺ມານໍ ຠາວນາ ໂລກິຍາ. ກິຎ຺ຈາປິ ຘມ຺ມານໍ ຠາວນາຕິ ໂວຫາຣວເສນ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເຕຫິ ປນ ວິສຸໍ ຠາວນາ ນຕ຺ຖິ. ເຕ ເອວ ຫິ ຘມ຺ມາ ຠາວິຍມານາ ຠາວນາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອຸຕ຺ຕິຓ຺ຓາຕິ ອຸຕ຺ຕຣາ, ໂລເກ ອປຣິຍາປນ຺ນຠາເວນ ໂລກໂຕ ອຸຕ຺ຕຣາຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ.

ຣູປຠວສງ຺ຂາເຕ ຣູເປ ອວຈຣນ຺ຕີຕິ ຣູປາວຈຣາ. ກຸສລສທ຺ໂທ ປເນຕ຺ຖ ອາໂຣຄ຺ຍອນວຊ຺ຊເຉກສຸຂວິປາເກສຸ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ກຈ຺ຈິ ນຸ ໂຠໂຕ ກຸສລໍ? ກຈ຺ຈິ ໂຠໂຕ ອນາມຍ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ຊາ. ໑.໑໕.໑໔໖; ໒.໒໐.໑໒໙) ອາໂຣຄ຺ເຍ. ‘‘ກຕໂມ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ກາຍສມາຈາໂຣ ກຸສໂລ? ໂຍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ກາຍສມາຈາໂຣ ອນວຊ຺ໂຊ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໓໖໑) ຈ ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຍຖາ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສູ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໑໔໕) ຈ ເອວມາທີສຸ ອນວຊ຺ເຊ. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ຣາຊກຸມາຣ, ກຸສໂລ ຕ຺ວໍ ຣຖສ຺ສ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄານ’’ນ຺ຕິ? (ມ. ນິ. ໒.໘໗) ‘‘ກຸສລາ ນຈ຺ຈຄີຕສ຺ສ ສິກ຺ຂິຕາ ຈາຕຸຣິຕ຺ຖິໂຍ’’ຕິ (ຊາ. ໒.໒໒.໙໔) ຈ ອາທີສຸ ເຉເກ. ‘‘ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ສມາທານເຫຕຸ ເອວມິທໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປວຑ຺ຒຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໘໐) ‘‘ກຸສລສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ອຸປຈິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໔໓໑) ຈ ອາທີສຸ ສຸຂວິປາເກ. ສ຺ວາຍມິຘ ອາໂຣຄ຺ເຍປິ ອນວຊ຺ເຊປິ ສຸຂວິປາເກປິ ວຏ຺ຏຕິ. ວຈນຕ຺ໂຖ ປເນຕ຺ຖ ກຸຈ຺ຉິເຕ ປາປເກ ຘມ຺ເມ ສລຍນ຺ຕິ ຈລຍນ຺ຕິ ກມ຺ເປນ຺ຕິ ວິທ຺ຘໍເສນ຺ຕີຕິ ກຸສລາ, ກຸຈ຺ຉິເຕນ ວາ ອາກາເຣນ ສຍນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ກຸສາ, ເຕ ອກຸສລສງ຺ຂາເຕ ກຸເສ ລຸນນ຺ຕິ ຉິນ຺ທນ຺ຕີຕິ ກຸສລາ, ກຸຈ຺ຉິຕານໍ ວາ ສານໂຕ ຕນຸກຣຓໂຕ ກຸສໍ, ຎາຓໍ. ເຕນ ກຸເສນ ລາຕພ຺ພາ ຄເຫຕພ຺ພາ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ພາຕິ ກຸສລາ, ຍຖາ ວາ ກຸສາ ອຸຠຍຠາຄຄຕໍ ຫຕ຺ຖປ຺ປເທສໍ ລຸນນ຺ຕິ, ເອວມິເມປິ ອຸປ຺ປນ຺ນານຸປ຺ປນ຺ນຠາເວນ ອຸຠຍຠາຄຄຕໍ ສໍກິເລສປກ຺ຂໍ ລຸນນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ກຸສາ ວິຍ ລຸນນ຺ຕີຕິ ກຸສລາ. ເຕສໍ ຣູປາວຈຣກຸສລານໍ ຠາວນາ. ອຣູປຠວສງ຺ຂາເຕ ອຣູເປ ອວຈຣນ຺ຕີຕິ ອຣູປາວຈຣາ. ເຕຠູມກວຏ຺ເຏ ປຣິຍາປນ຺ນາ ອນ຺ໂຕຄຘາຕິ ປຣິຍາປນ຺ນາ, ຕສ຺ມິໍ ນ ປຣິຍາປນ຺ນາຕິ ອປຣິຍາປນ຺ນາ, ໂລກຸຕ຺ຕຣາ.

ກາມາວຈຣກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ຠາວນາ ກສ຺ມາ ນ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເຈ? ອປ຺ປນາປ຺ປຕ຺ຕາຍ ເອວ ຠາວນາຍ ອຠິຘມ຺ເມ ຠາວນາຕິ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ –

‘‘ໂຍຄວິຫິເຕສຸ ວາ ກມ຺ມາຍຕເນສຸ ໂຍຄວິຫິເຕສຸ ວາ ສິປ຺ປາຍຕເນສຸ ໂຍຄວິຫິເຕສຸ ວາ ວິຊ຺ຊາຏ຺ຐາເນສຸ ກມ຺ມສ຺ສກຕໍ ວາ ສຈ຺ຈານຸໂລມິກໍ ວາ ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ວາ, ເວທນາ ອນິຈ຺ຈາຕິ ວາ, ສຎ຺ຎາ ອນິຈ຺ຈາຕິ ວາ, ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາຕິ ວາ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ວາ ຍໍ ເອວຣູປໍ ອນຸໂລມິກໍ ຂນ຺ຕິໍ ທິຏ຺ຐິໍ ຣຸຈິໍ ມຸທິໍ ເປກ຺ຂໍ ຘມ຺ມນິຊ຺ຌານກ຺ຂນ຺ຕິໍ ປຣໂຕ ອສຸຕ຺ວາ ປຏິລຠຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຈິນ຺ຕາມຍາ ປຎ຺ຎາ. ໂຍຄວິຫິເຕສຸ ວາ ກມ຺ມາຍຕເນສຸ…ເປ… ຘມ຺ມນິຊ຺ຌານກ຺ຂນ຺ຕິໍ ປຣໂຕ ສຸຕ຺ວາ ປຏິລຠຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສຸຕມຍາ ປຎ຺ຎາ. ສພ຺ພາປິ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ປຎ຺ຎາ ຠາວນາມຍາ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ (ວິຠ. ໗໖໘).

ສາ ປນ ກາມາວຈຣຠາວນາ ອາວຊ຺ຊນຠວງ຺ຄປາເຕຫິ ອນ຺ຕຣິຕຕ຺ຕາ ຠາວນາຕິ ນ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ສພ຺ເພສໍ ປນ ປຸຎ຺ຎານໍ ຕິວິຘປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖູນໍ ອນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາ ອຸປຈາຣສມາຘິວິປສ຺ສນາສມາຘີນໍ ຠາວນາມຍປຸຎ຺ຎຕາ ສິທ຺ຘາ. ອິຘ ປນ ໂລກິຍຠາວນາຍ ເອວ ສງ຺ຄຫິຕາ. ຣູປາຣູປາວຈຣານໍ ຕິວິຘຠາເວ ຫີນາຕິ ລາມກາ. ຫີນຸຕ຺ຕມານໍ ມຊ຺ເຌ ຠວາ ມຊ຺ຌາ, ມຊ຺ຌິມາຕິປິ ປາໂຐ. ປຘານຠາວໍ ນີຕາຕິ ປຓີຕາ, ອຸຕ຺ຕມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາຍູຫນວເສນ ອຍໍ ຫີນມຊ຺ຌິມປຓີຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຍສ຺ສາ ຫິ ອາຍູຫນກ຺ຂເຓ ຉນ຺ໂທ ວາ ຫີໂນ ໂຫຕິ ວີຣິຍໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ວາ ວີມໍສາ ວາ, ສາ ຫີນາ ນາມ. ຍສ຺ສາ ເຕ ຘມ຺ມາ ມຊ຺ຌິມາ, ສາ ມຊ຺ຌິມາ ນາມ. ຍສ຺ສາ ເຕ ຘມ຺ມາ ປຓີຕາ, ສາ ປຓີຕາ ນາມ. ມຸທຸເກຫິ ວາ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຫີນາ ນາມ, ມຊ຺ຌິເມຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ມຊ຺ຌິມາ, ອຘິມຕ຺ເຕຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ປຓີຕາ ນາມ. ອປຣິຍາປນ຺ນາຍ ຫີນມຊ຺ຌິມຕ຺ຕາຠາວາ ປຓີຕຕາ ເອວ ວຸຕ຺ຕາ. ສາ ຫິ ອຸຕ຺ຕມຏ຺ເຐນ ອຕປ຺ປກຏ຺ເຐນ ຈ ປຓີຕາ.

໒໗. ປຐມຠາວນາຈຕຸກ຺ເກ ຠາເວຕີຕິ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ຂເຓ ຕຖາ ຕຖາ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ໂຕ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕິ. ທຸຕິຍຠາວນາຈຕຸກ຺ເກ ເອສນາຠາວນາຕິ ອປ຺ປນາປຸພ຺ພຠາເຄ ຠາວນາ. ສາ ຫິ ອປ຺ປນໍ ເອສນ຺ຕິ ເອຕາຍາຕິ ເອສນາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ປຏິລາຠຠາວນາຕິ ອປ຺ປນາຠາວນາ. ສາ ຫິ ຕາຍ ເອສນາຍ ປຏິລພ຺ຠຕີຕິ ປຏິລາໂຠຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເອກຣສາຠາວນາຕິ ປຏິລາເຠ ວສີຠາວໍ ປຕ຺ຕຸກາມສ຺ສ ປໂຍຄກາເລ ຠາວນາ. ສາ ຫິ ເຕນ ເຕນ ປຫາເນນ ເຕຫິ ເຕຫິ ກິເລເສຫິ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິມຸຕ຺ຕິຣເສນ ເອກຣສາຕິ ກຕ຺ວາ ເອກຣສາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ອາເສວນາຠາວນາຕິ ປຏິລາເຠ ວສິປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ຍຖາຣຸຈິ ປຣິໂຠຄກາເລ ຠາວນາ. ສາ ຫິ ຠຸສໍ ເສວີຍຕີຕິ ອາເສວນາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເກຈິ ປນ ‘‘ອາເສວນາຠາວນາ ວສີກມ຺ມໍ, ເອກຣສາຠາວນາ ສພ຺ພຕ຺ຖິກາ’’ຕິ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ. ຈຕຸກ຺ກວິຠາເຄ ສມາຘິໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕານນ຺ຕິ ວຕ຺ຕມານສມີເປ ວຕ຺ຕມານວຈນໍ. ຕຕ຺ຖ ຊາຕາຕິ ຕສ຺ມິໍ ປຸພ຺ພຠາເຄ ຊາຕາ. ເອກຣສາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອປ຺ປນຸປ຺ປາທເນ ສມານກິຈ຺ຈາ ໂຫນ຺ຕິ. ສມາຘິໍ ສມາປນ຺ນານນ຺ຕິ ອປ຺ປິຕປ຺ປນານໍ. ຕຕ຺ຖ ຊາຕາຕິ ຕສ຺ສາ ອປ຺ປນາຍ ຊາຕາ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນາຕິວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ສມປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນາຕິກ຺ກມນ຺ຕິ. ອຘິໂມກ຺ຂຏ຺ເຐນ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຠາວຍໂຕຕິອາທີສຸ ເອກກ຺ຂເຓປິ ເອເກກສ຺ສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ສກສກກິຈ຺ຈກຣເຓ ຕໍຕໍນິສ຺ສຍວເສນ ສກສກກິຈ຺ຈກາຣການິ ເສສານິປິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ວິມຸຕ຺ຕິຣເສນ ເອກຣສາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ວິມຸຕ຺ຕິຣເສເນວ ເອກຣສຏ຺ເຐນ ຠາວນາ. ພລໂພຊ຺ຌງ຺ຄມຄ຺ຄງ຺ເຄສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອກຣສາຕິ ຈ ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາໂສ ກໂຕ.

ອິຘ ຠິກ຺ຂູຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ຠິກ຺ຂຸ. ສໍສາເຣ ຠຍໍ ອິກ຺ຂຕີຕິ ຠິກ຺ຂຸ. ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍນ຺ຕິອາທີສຸ ອຈ຺ຈນ຺ຕສໍໂຍຄຕ຺ເຖ ອຸປໂຍຄວຈນໍ, ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ຠຸມ຺ມເມວ, ທິວສສ຺ສ ປຸພ຺ພກາເລຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາເສວຕີຕິ ວສິປ຺ປຕ຺ຕໍ ສມາຘິໍ ຠຸສໍ ເສວຕິ. ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສມຍນ຺ຕິ ທິວສສ຺ສ ມຊ຺ຌກາເລ. ສາຍນ຺ຫສມຍນ຺ຕິ ທິວສສ຺ສ ສາຍນ຺ຫກາເລ. ປຸເຣຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ທິວາຠຕ຺ຕໂຕ ປຸເຣກາເລ. ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ທິວາຠຕ຺ຕໂຕ ປຈ຺ຉາກາເລ. ປຸຣິເມປິ ຍາເມຕິ ຣຕ຺ຕິຍາ ປຐເມ ໂກຏ຺ຐາເສ. ກາເຬຕິ ກາຬປກ຺ເຂ. ຊຸຓ຺ເຫຕິ ສຸກ຺ກປກ຺ເຂ. ປຸຣິເມປິ ວໂຍຂນ຺ເຘຕິ ປຐເມ ວໂຍໂກຏ຺ຐາເສ, ປຐມວເຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕີສຸ ຈ ວເຍສຸ ວສ຺ສສຕາຍຸກສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ເອເກກສ຺ມິໍ ວເຍ ຈຕຸມາສາຘິການິ ເຕຕ຺ຕິໍສ ວສ຺ສານິ ໂຫນ຺ຕິ.

໒໘. ຕຕິຍຠາວນາຈຕຸກ຺ເກ ຕຕ຺ຖ ຊາຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ອນຕິວຕ຺ຕນຏ຺ເຐນາຕິ ຕຕ຺ຖ ເນກ຺ຂມ຺ມາທີສຸ ຠາວນາວິເສເສສຸ ຊາຕານໍ ສມາຘິປຎ຺ຎາສງ຺ຂາຕານໍ ຍຸຄນທ຺ຘຘມ຺ມານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອນຕິກ຺ກມນຠາເວນ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ເອກຣສຏ຺ເຐນາຕິ ຕຕ຺ເຖວ ສທ຺ຘາທີນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ນານາກິເລເສຫິ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິມຸຕ຺ຕິຣເສນ ເອກຣສຠາເວນ. ຕທຸປຄວີຣິຍວາຫນຏ຺ເຐນາຕິ ເຕສໍ ອນຕິວຕ຺ຕນເອກຣສຠາວານໍ ອນຸຈ຺ຉວິກສ຺ສ ວີຣິຍສ຺ສ ວາຫນຠາເວນ. ອາເສວນຏ຺ເຐນາຕິ ຍາ ຕສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ປວຕ຺ຕາ ອາເສວນາ. ຕສ຺ສາ ອາເສວນາຍ ອາເສວນຠາເວນ.

ຣູປສຎ຺ຎນ຺ຕິ ກຸສລວິປາກກິຣິຍວເສນ ປຎ຺ຈທສວິຘໍ ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານສງ຺ຂາຕໍ ຣູປສຎ຺ຎໍ. ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານມ຺ປິ ຫິ ຣູປນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ຣູປີ ຣູປານິ ປສ຺ສຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໒.໑໗໔; ອ. ນິ. ໘.໖໖; ຘ. ສ. ໒໔໘), ຕສ຺ສ ຌານສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ‘‘ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓານີ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໒.໑໗໓; ອ. ນິ. ໘.໖໕-໖໖; ຘ. ສ. ໒໔໗, ໒໔໙). ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານຎ຺ຫິ ສຎ຺ຎາສີເສນ ຣູເປ ສຎ຺ຎາຕິ ກຕ຺ວາ ຣູປສຎ຺ຎາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຏິຆສຎ຺ຎນ຺ຕິ ກຸສລວິປາກາ ປຎ຺ຈ, ອກຸສລວິປາກາ ປຎ຺ຈາຕິ ເອວໍ ທສວິຘໍ ປຏິຆສຎ຺ຎໍ. ທ຺ວິປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຫິ ສຎ຺ຎາ ຈກ຺ຂາທີນໍ ວຕ຺ຖູນໍ ຣູປາທີນໍ ອາຣມ຺ມຓານຎ຺ຈ ປຏິຆາເຕນ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ປຏິຆສຎ຺ຎາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຣູປສຎ຺ຎາ ສທ຺ທສຎ຺ຎາ ຄນ຺ຘສຎ຺ຎາ ຣສສຎ຺ຎາ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພສຎ຺ຎາຕິປິ ເອຕິສ຺ສາ ເອວ ນາມໍ. ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎນ຺ຕິ ອຏ຺ຐ ກາມາວຈຣກຸສລສຎ຺ຎາ, ທ຺ວາທສ ອກຸສລສຎ຺ຎາ, ເອກາທສ ກາມາວຈຣກຸສລວິປາກສຎ຺ຎາ, ທ຺ເວ ອກຸສລວິປາກສຎ຺ຎາ, ເອກາທສ ກາມາວຈຣກິຣິຍສຎ຺ຎາຕິ ເອວໍ ຈຕຸຈຕ຺ຕາລີສວິຘໍ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎໍ. ສາ ຫິ ນານຕ຺ເຕ ນານາສຠາເວ ຣູປສທ຺ທາທິເຠເທ ໂຄຈເຣ ປວຕ຺ຕາ ສຎ຺ຎາຕິ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎາ, ຈຕຸຈຕ຺ຕາລີສເຠທໂຕ ນານຕ຺ຕາ ນານາສຠາວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອສທິສາ ສຎ຺ຎາຕິ ວາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສຎ຺ຎາພຫຸກຕ຺ເຕປິ ຊາຕິຄ຺ຄຫເຓນ ເອກວຈນໍ ກຕໍ.

ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎນ຺ຕິ ນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ສຎ຺ຎໍ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎໍ. ເອວໍ ສຸຂສຎ຺ຎໍ ອຕ຺ຕສຎ຺ຎໍ. ນນ຺ທິນ຺ຕິ ສປ຺ປີຕິກໍ ຕຓ຺ຫໍ. ຣາຄນ຺ຕິ ນິປ຺ປີຕິກໍ ຕຓ຺ຫໍ. ສມຸທຍນ຺ຕິ ຣາຄສ຺ສ ສມຸທຍໍ. ອຖ ວາ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນາຍ ຠງ຺ຄສ຺ເສວ ທສ຺ສນໂຕ ສງ຺ຂາຣານໍ ອຸທຍໍ. ອາທານນ຺ຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕນວເສນ ກິເລສານໍ, ອໂທສທສ຺ສາວິຕາຍ ສງ຺ຂຕາຣມ຺ມຓສ຺ສ ວາ ອາທານໍ. ຆນສຎ຺ຎນ຺ຕິ ສນ຺ຕຕິວເສນ ຆນນ຺ຕິ ສຎ຺ຎໍ. ອາຍູຫນນ຺ຕິ ສງ຺ຂາຣານໍ ອຕ຺ຖາຍ ປໂຍຄກຣຓໍ. ຘຸວສຎ຺ຎນ຺ຕິ ຖິຣນ຺ຕິ ສຎ຺ຎໍ. ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ນິຈ຺ຈນິມິຕ຺ຕໍ. ປຓິຘິນ຺ຕິ ສຸຂປຕ຺ຖນໍ. ອຠິນິເວສນ຺ຕິ ອຕ຺ຖິ ອຕ຺ຕາຕິ ອຠິນິເວສໍ. ສາຣາທານາຠິນິເວສນ຺ຕິ ນິຈ຺ຈສາຣຕ຺ຕສາຣຄຫຓາຠິນິເວສໍ. ສມ຺ໂມຫາຠິນິເວສນ຺ຕິ ‘‘ອໂຫສິໍ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ອຕີຕມທ຺ຘານ’’ນ຺ຕິອາທິວເສນ (ສໍ. ນິ. ໒.໒໐) ‘‘ອິສ຺ສຣໂຕ ໂລໂກ ສມ຺ໂຠຕີ’’ຕິອາທິວເສນ ຈ ສມ຺ໂມຫາຠິນິເວສໍ. ອາລຍາຠິນິເວສນ຺ຕິ ອາທີນວາທສ຺ສເນນ ອລ຺ລີຍິຕພ຺ພມິທນ຺ຕິ ອຠິນິເວສໍ. ອປ຺ປຏິສງ຺ຂນ຺ຕິ ອນຸປາຍຄຫຓໍ. ສຎ຺ໂຎຄາຠິນິເວສນ຺ຕິ ກາມໂຍຄາທິກໍ ກິເລສປ຺ປວຕ຺ຕິໍ.

ທິຏ຺ເຐກຏ຺ເຐຕິ ທິຏ຺ຐີຫິ ສຫ ເອກສ຺ມິໍ ຐິຕາຕິ ທິຏ຺ເຐກຏ຺ຐາ. ເຕ ທິຏ຺ເຐກຏ຺ເຐ. ກິເລເສນ຺ຕິ ອຸປຕາເປນ຺ຕິ, ວິພາເຘນ຺ຕິ ວາຕິ ກິເລສາ. ເຕ ກິເລເສ. ທຸວິຘຎ຺ຫິ ເອກຏ຺ຐໍ ປຫາເນກຏ຺ຐໍ ສຫເຊກຏ຺ຐຎ຺ຈ. ປຫາເນກຏ຺ຐໍ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິປມຸຂາຫິ ເຕສຏ຺ຐິຍາ ທິຏ຺ຐີຫິ ສຫ (ປຏິ. ມ. ອຏ຺ຐ. ໒.໑.໑໑໘) ຍາວ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ປຫານາ, ຕາວ ເອກສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ຐິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທມິຘາຘິປ຺ເປຕໍ. ທສສຸ ຫິ ກິເລເສສຸ ອິຘ ທິຏ຺ຐິກິເລໂສເຍວ ອາຄໂຕ. ເສເສສຸ ປນ ອປາຍຄມນີໂຍ ໂລໂຠ ໂທໂສ ໂມໂຫ ມາໂນ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ຖິນໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ອຫິຣິກໍ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປນ຺ຕິ ນວ ກິເລສາ ທິຏ຺ຐິຍາ ສຫ ປຫາເນກຏ຺ຐາ ຫຸຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ປຫີຍນ຺ຕິ, ຣາຄໂທສໂມຫປມຸເຂສຸ ວາ ທິຍຑ຺ເຒສຸ ກິເລສສຫສ຺ເສສຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ທິຏ຺ຐິຍາ ປຫີຍມານາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ສຫ ອປາຍຄມນີຍາ ສພ຺ພກິເລສາ ປຫາເນກຏ຺ຐວເສນ ປຫີຍນ຺ຕິ, ສຫເຊກຏ຺ເຐ ທິຏ຺ຐິຍາ ສຫ ເອກສ຺ມິໍ ຈິຕ຺ເຕ ຐິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ຫິ ທ຺ວີສຸ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕອສງ຺ຂາຣິກຈິຕ຺ເຕສຸ ປຫີຍມາເນສຸ ເຕຫິ ສຫຊາໂຕ ໂລໂຠ ໂມໂຫ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ອຫິຣິກໍ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປນ຺ຕິ ອິເມ ກິເລສາ ສຫເຊກຏ຺ຐວເສນ ປຫີຍນ຺ຕິ, ທ຺ວີສຸ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສສງ຺ຂາຣິກຈິຕ຺ເຕສຸ ປຫີຍມາເນສຸ ເຕຫິ ສຫຊາໂຕ ໂລໂຠ ໂມໂຫ ຖິນໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ອຫິຣິກໍ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປນ຺ຕິ ອິເມ ກິເລສາ ສຫເຊກຏ຺ຐວເສນ ປຫີຍນ຺ຕິ. ໂອຬາຣິເກ ກິເລເສຕິ ໂອຬາຣິກຠູເຕ ກາມຣາຄພ຺ຍາປາເທ. ອນຸສຫຄເຕ ກິເລເສຕິ ສຸຂຸມຠູເຕ ກາມຣາຄພ຺ຍາປາເທ. ສພ຺ພກິເລເສຕິ ມຄ຺ຄຕ຺ຕເຍນ ປຫີນາວເສເສ.

ວີຣິຍໍ ວາເຫຕີຕິ ໂຍຄາວຈໂຣ ວີຣິຍໍ ປວຕ຺ເຕຕິ. ເຫຏ຺ຐາ ເອສນາປຏິລາຠເອກຣສອາເສວນວຈນານິ ຠາວນານໍ ວິເສສທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕານິ ‘‘ເອວໍຠູຕາ ຈ ຠາວນາ’’ຕິ. ອິຘ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຊາຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ອນຕິວຕ຺ຕນຏ຺ເຐນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ເອກຣສຏ຺ເຐນ ຕທຸປຄວີຣິຍວາຫນຏ຺ເຐນ ອາເສວນຏ຺ເຐນາ’’ຕິ ວຈນານິ ຠາວນາເຫຕຸທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕານິ ‘‘ອິມິນາ ຈ ອິມິນາ ຈ ເຫຕຸນາ ຠາວນາ’’ຕິ. ເຫຏ຺ຐາ ອາເສວນາຠາວນາຕິ ນານາກ຺ຂຓວເສນ ວຸຕ຺ຕາ, ອິຘ ອາເສວນຏ຺ເຐນ ຠາວນາຕິ ເອກກ຺ຂຓວເສນາຕິ ວິເສໂສ. ຣູປໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຠາເວຕີຕິອາທີສຸ ຣູປາທີນິ ປສ຺ສິຕພ຺ພາກາເຣນ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຠາເວຕພ຺ພໍ ຠາວນໍ ຠາເວຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກຣສາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ວິມຸຕ຺ຕິຣເສນ, ກິຈ຺ຈຣເສນ ວາ ເອກຣສາ ໂຫນ຺ຕິ. ວິມຸຕ຺ຕິຣໂສຕິ ສມ຺ປຕ຺ຕິຣໂສ. ກິຈ຺ຈສມ຺ປຕ຺ຕິອຕ຺ເຖນ ຣໂສ ນາມ ປວຸຈ຺ຈຕີຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ຠາເວຕພ຺ພນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໒໙. ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພນິທ຺ເທເສ ທສ ເອກຸຕ຺ຕຣວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ປຏິລາຠສຈ຺ຉິກິຣິຍາວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ. ຕຕ຺ຖ ອກຸປ຺ປາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕີຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລວິມຸຕ຺ຕິ. ສາ ຫິ ນ ກຸປ຺ປຕິ ນ ຈລຕິ ນ ປຣິຫາຍຕີຕິ ອກຸປ຺ປາ, ສພ຺ພກິເລເສຫິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວິຊ຺ຊາຕິ ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ. ວິມຸຕ຺ຕີຕິ ທສຸຕ຺ຕຣປຣິຍາເຍນ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ສງ຺ຄີຕິປຣິຍາເຍນ ປນ ‘‘ວິມຸຕ຺ຕີຕິ ທ຺ເວ ວິມຸຕ຺ຕິໂຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ອຘິມຸຕ຺ຕິ ນິພ຺ພານຎ຺ຈາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໓.໓໐໔) ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນີວຣຓາທີຫິ ສຸຏ຺ຐຸ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິມຸຕ຺ຕິ ນາມ, ນິພ຺ພານໍ ສພ຺ພສງ຺ຂຕໂຕ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິມຸຕ຺ຕິ ນາມ. ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາຕິ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓໍ ວິຊ຺ຊາ ສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕູປປາເຕ ຎາຓໍ ວິຊ຺ຊາ ອາສວານໍ ຂເຍ ຎາຓໍ ວິຊ຺ຊາ. ຕມວິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ ວິຊ຺ຊາ, ວິທິຕກຣຓຏ຺ເຐນາປິ ວິຊ຺ຊາ. ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓຎ຺ຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ຉາເທຕ຺ວາ ຐິຕໍ ຕມໍ ວິຊ຺ຌຕິ, ປຸພ຺ເພນິວາສຎ຺ຈ ວິທິຕໍ ກໂຣຕີຕິ ວິຊ຺ຊາ. ຈຸຕູປປາເຕ ຎາຓໍ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິຈ຺ຉາທກໍ ຕມໍ ວິຊ຺ຌຕິ, ຈຸຕູປປາຕຎ຺ຈ ວິທິຕໍ ກໂຣຕີຕິ ວິຊ຺ຊາ. ອາສວານໍ ຂເຍ ຎາຓໍ ຈຕຸສຈ຺ຈຈ຺ຉາທກໍ ຕມໍ ວິຊ຺ຌຕິ, ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ເມ ຈ ວິທິຕໍ ກໂຣຕີຕິ ວິຊ຺ຊາ. ຈຕ຺ຕາຣິ ສາມຎ຺ຎຜລານີຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ, ສກທາຄາມິຜລໍ, ອນາຄາມິຜລໍ, ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ. ປາປຘມ຺ເມ ສເມຕິ ວິນາເສຕີຕິ ສມໂຓ, ສມຓສ຺ສ ຠາໂວ ສາມຎ຺ຎໍ. ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍມຄ຺ຄານເມຕໍ ນາມໍ. ສາມຎ຺ຎສ຺ສ ຜລານິ ສາມຎ຺ຎຜລານິ.

ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘາຕິ ສີລກ຺ຂນ຺ໂຘ, ສມາຘິກ຺ຂນ຺ໂຘ, ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ, ວິມຸຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ໂຘ, ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນກ຺ຂນ຺ໂຘ. ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘາຕິ ຘມ຺ມວິຠາຄາ ຘມ຺ມໂກຏ຺ຐາສາ. ສີລກ຺ຂນ຺ຘາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣາ ສີລສມາຘິປຎ຺ຎາ ເອວ ສີລສມາຘິປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ຘາ. ສມຸຈ຺ເຉທປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິນິສ຺ສຣຓວິມຸຕ຺ຕິໂຍ ເອວ ວິມຸຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ໂຘ. ຕິວິຘາ ວິມຸຕ຺ຕິປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ເອວ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນກ຺ຂນ຺ໂຘ. ໂສ ໂລກິໂຍ ເອວ. ຊານນຏ຺ເຐນ ຎາຓເມວ ທສ຺ສນຏ຺ເຐນ ທສ຺ສນນ຺ຕິ ຎາຓທສ຺ສນໍ, ວິມຸຕ຺ຕີນໍ ຎາຓທສ຺ສນໍ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວິກ຺ຂມ຺ຠນຕທງ຺ຄວິມຸຕ຺ຕິໂຍ ປນ ສມາຘິປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ເຘເຫວ ສງ຺ຄຫິຕາ. ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘາ ເສກ຺ຂານໍ ເສກ຺ຂາ, ອເສກ຺ຂານໍ ອເສກ຺ຂາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເອເຕສຸ ຫິ ໂລກິຍາ ຈ ນິສ຺ສຣຓວິມຸຕ຺ຕິ ຈ ເນວເສກ຺ຂານາເສກ຺ຂາ. ເສກ຺ຂາ ໂຫນ຺ຕາປິ ເສກ຺ຂານໍ ອິເມ ອິຕິ ເສກ຺ຂາ, ອເສກ຺ຂານໍ ອິເມ ອິຕິ ອເສກ຺ຂາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ‘‘ເສກ຺ເຂນ ວິມຸຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ນິສ຺ສຣຓວິມຸຕ຺ຕິຍາ ອາຣມ຺ມຓກຣຓວເສນ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຉ ອຠິຎ຺ຎາຕິ ຉ ອຘິການິ ຎາຓານິ. ກຕມາ ຉ? ອິທ຺ຘິວິຘຎາຓໍ, ທິພ຺ພໂສຕຘາຕຸຎາຓໍ, ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓໍ, ເຈໂຕປຣິຍຎາຓໍ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓໍ, ອາສວານໍ ຂເຍ ຎາຓນ຺ຕິ ອິມາ ຉ.

ສຕ຺ຕ ຂີຓາສວພລານີຕິ ຂີຓາ ອາສວາ ອສ຺ສາຕິ ຂີຓາສໂວ, ຂີຓາສວສ຺ສ ພລານິ ຂີຓາສວພລານິ. ກຕມານິ ສຕ຺ຕ? ວຸຕ຺ຕານິ ຠຄວຕາ –

‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນິຈ຺ຈໂຕ ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ສຸທິຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ. ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນິຈ຺ຈໂຕ ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ສຸທິຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ, ອິທມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ພລໍ ໂຫຕິ, ຍໍ ພລໍ ອາຄມ຺ມ ຂີຓາສໂວ ຠິກ຺ຂຸ ອາສວານໍ ຂຍໍ ປຏິຊານາຕິ ‘ຂີຓາ ເມ ອາສວາ’ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອງ຺ຄາຣກາສູປມາ ກາມາຕິ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ສຸທິຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ. ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ອິທມ຺ປິ ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ພລໍ ໂຫຕິ…ເປ….

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວິເວກນິນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ວິເວກໂປຓໍ ວິເວກປພ຺ຠາຣໍ ວິເວກຏ຺ຐໍ ເນກ຺ຂມ຺ມາຠິຣຕໍ ພ຺ຍນ຺ຕີຠູຕໍ ສພ຺ພໂສ ອາສວຏ຺ຐານິເຍຫິ ຘມ຺ເມຫິ. ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ອິທມ຺ປິ ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ພລໍ ໂຫຕິ…ເປ….

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ຠາວິຕາ ໂຫນ຺ຕິ ສຸຠາວິຕາ. ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຠາວິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ ສຸຠາວິຕານິ. ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ຠາວິຕາ ໂຫນ຺ຕິ ສຸຠາວິຕາ. ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ຠາວິໂຕ ໂຫຕິ ສຸຠາວິໂຕ. ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ຠາວິໂຕ ໂຫຕິ ສຸຠາວິໂຕ, ອິທມ຺ປິ ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ພລໍ ໂຫຕິ, ຍໍ ພລໍ ອາຄມ຺ມ ຂີຓາສໂວ ຠິກ຺ຂຸ ອາສວານໍ ຂຍໍ ປຏິຊານາຕິ ‘ຂີຓາ ເມ ອາສວາ’’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑໐.໙໐; ທີ. ນິ. ໓.໓໕໗; ປຏິ. ມ. ໒.໔໔).

ຕຕ຺ຖ ປຐເມນ ພເລນ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈປຏິເວໂຘ, ທຸຕິເຍນ ສມຸທຍສຈ຺ຈປຏິເວໂຘ, ຕຕິເຍນ ນິໂຣຘສຈ຺ຈປຏິເວໂຘ, ຈຕູຫິ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈປຏິເວໂຘ ປກາສິໂຕ ໂຫຕິ.

ອຏ຺ຐ ວິໂມກ຺ຂາຕິ ອາຣມ຺ມເຓ ອຘິມຸຈ຺ຈນຏ຺ເຐນ ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ເມຫິ ຈ ສຸຏ຺ຐຸ ມຸຈ຺ຈນຏ຺ເຐນ ວິໂມກ຺ຂາ. ‘‘ກຕເມ ອຏ຺ຐ? ຣູປີ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ, ອຍໍ ປຐໂມ ວິໂມກ຺ໂຂ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ, ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ວິໂມກ຺ໂຂ. ‘ສຸຠ’ນ຺ເຕວ ອຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ອຍໍ ຕຕິໂຍ ວິໂມກ຺ໂຂ. ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາ ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາ ‘ອນນ຺ໂຕ ອາກາໂສ’ຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ອຍໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ວິໂມກ຺ໂຂ. ສພ຺ພໂສ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ອນນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ອຍໍ ປຎ຺ຈໂມ ວິໂມກ຺ໂຂ. ສພ຺ພໂສ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ອຍໍ ຉຏ຺ໂຐ ວິໂມກ຺ໂຂ. ສພ຺ພໂສ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ອຍໍ ສຕ຺ຕໂມ ວິໂມກ຺ໂຂ. ສພ຺ພໂສ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ອຍໍ ອຏ຺ຐໂມ ວິໂມກ຺ໂຂ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໑໗໔; ໓.໓໕໘; ອ. ນິ. ໘.໖໖).

ນວ ອນຸປຸພ຺ພນິໂຣຘາຕິ ນວ ອນຸປຏິປາຏິຍາ ນິໂຣຘາ. ‘‘ກຕເມ ນວ? ປຐມໍ ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ກາມສຎ຺ຎາ ນິຣຸທ຺ຘາ ໂຫຕິ, ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາ ນິຣຸທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຕິຍໍ ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ປີຕິ ນິຣຸທ຺ຘາ ໂຫຕິ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ນິຣຸທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ, ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ຣູປສຎ຺ຎາ ນິຣຸທ຺ຘາ ໂຫຕິ, ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎາ ນິຣຸທ຺ຘາ ໂຫຕິ, ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນສຎ຺ຎາ ນິຣຸທ຺ຘາ ໂຫຕິ, ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສຎ຺ຎາ ນິຣຸທ຺ຘາ ໂຫຕິ, ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ສຎ຺ຎາ ຈ ເວທນາ ຈ ນິຣຸທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໙.໓໑; ທີ. ນິ. ໓.໓໔໔, ໓໕໙).

ທສ ອເສກ຺ຂາ ຘມ຺ມາຕິ ອຸປຣິ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພາຠາວໂຕ ນ ສິກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ອເສກ຺ຂາ. ອຖ ວາ ຕີສຸ ສິກ຺ຂາສຸ ສິກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ເສກ຺ຂາ, ວຸທ຺ຘິປ຺ປຕ຺ຕາ ເສກ຺ຂາຕິ ອເສກ຺ຂາ, ອຣຫນ຺ໂຕ. ອເສກ຺ຂານໍ ອິເມ ອິຕິ ອເສກ຺ຂາ. ‘‘ກຕເມ ທສ? ອເສກ຺ຂາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ອເສກ຺ໂຂ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ, ອເສກ຺ຂາ ສມ຺ມາວາຈາ, ອເສກ຺ໂຂ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ, ອເສກ຺ໂຂ ສມ຺ມາອາຊີໂວ, ອເສກ຺ໂຂ ສມ຺ມາວາຍາໂມ, ອເສກ຺ຂາ ສມ຺ມາສຕິ, ອເສກ຺ໂຂ ສມ຺ມາສມາຘິ, ອເສກ຺ຂໍ ສມ຺ມາຎາຓໍ, ອເສກ຺ຂາ ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໓໔໘, ໓໖໐). ອເສກ຺ຂໍ ສມ຺ມາຎາຓນ຺ຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລປຎ຺ຎໍ ຐເປຕ຺ວາ ເສສໂລກິຍປຎ຺ຎາ. ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕີຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລວິມຸຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໓.໓໔໘) ປນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ອເສກ຺ຂາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີຕິອາທໂຍ ສພ຺ເພປິ ຜລສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາ ເອວ. ເອຕ຺ຖ ຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ສມ຺ມາຎາຓນ຺ຕິ ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ປຎ຺ຎາວ ກຖິຕາ. ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕີຕິ ອິມິນາ ປນ ປເທນ ວຸຕ຺ຕາວເສສາ ຜລສມາປຕ຺ຕິຘມ຺ມາ ສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ.

ສພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພນ຺ຕິອາທີສຸ ອາຣມ຺ມຓສຈ຺ຉິກິຣິຍາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຣູປໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ສຈ຺ຉິກໂຣຕີຕິອາທີສຸ ຣູປາທີນິ ໂລກິຍານິ ປສ຺ສິຕພ຺ພາກາເຣນ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຕາເນວ ຣູປາທີນິ ອາຣມ຺ມຓສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ, ຣູປາທີນິ ວາ ປສ຺ສິຕພ຺ພາກາເຣນ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ເຕນ ເຫຕຸນາ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພໍ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ. ປສ຺ສນ຺ໂຕຕິ ຫິ ປທໍ ເຫຕຸອຕ຺ເຖປິ ອກ຺ຂຣຈິນ຺ຕກາ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນິ ປນ ໂລກຸຕ຺ຕຣານິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວເສນ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຕາເນວ ອາຣມ຺ມຓສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ. ‘‘ອມໂຕຄຘໍ ນິພ຺ພານໍ ປຣິໂຍສານຏ຺ເຐນ ສຈ຺ຉິກໂຣຕີ’’ຕິ ອິທໍ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍປຫາຕພ຺ພສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພຠາເວຕພ຺ເພສຸ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອຸຊຸກເມວ. ເຍ ເຍ ຘມ຺ມາ ສຈ຺ຉິກຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ເຕ ຘມ຺ມາ ຜສ຺ສິຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອາຣມ຺ມຓສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ສຈ຺ຉິກຕາ ອາຣມ຺ມຓຜສ຺ເສນ ຜຸຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຏິລາຠສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ສຈ຺ຉິກຕາ ປຏິລາຠຜສ຺ເສນ ຜຸຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕີຕິ.

ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຫານຠາຄິຍຈຕຸກ຺ກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໓໐. ອິທານິ ຍສ຺ມາ ຫານຠາຄິຍາທິຕາ ເອເກກສ຺ເສວ ສມາຘິສ຺ສ ອວຕ຺ຖາເຠເທນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຫານຠາຄິຍຈຕຸກ຺ກໍ ເອກໂຕເຍວ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ຕຕ຺ຖ ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ລາຠິນ຺ຕິ ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ລາຠິໂນ. ສາມິອຕ຺ເຖ ອຸປໂຍຄວຈນໍ. ລາໂຠ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ລາຠີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກາມສຫຄຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ສຫຄຕສທ຺ທສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓຕ຺ໂຖ ອຘິປ຺ເປໂຕ, ວຕ຺ຖຸກາມກິເລສກາມາຣມ຺ມຓາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຎ຺ຎາມນສິກາຣາຕິ ຊວນສຎ຺ຎາ ຈ ຕທາວຊ຺ຊນມນສິກາໂຣ ຈ, ສຎ຺ຎາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕມນສິກາໂຣປິ ວຏ຺ຏຕິ. ສມຸທາຈຣນ຺ຕີຕິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຘມ຺ໂມຕິ ປຐມຊ຺ຌານຘມ຺ໂມ. ຌານາ ປຣິຫາຍນ຺ໂຕ ຕີຫິ ກາຣເຓຫິ ປຣິຫາຍຕິ ກິເລສສມຸທາຈາເຣນ ວາ ອສປ຺ປາຍກິຣິຍາຍ ວາ ອນນຸໂຍເຄນ ວາ. ກິເລສສມຸທາຈາເຣນ ປຣິຫາຍນ຺ໂຕ ສີຆໍ ປຣິຫາຍຕິ, ກມ຺ມາຣາມຕາຠສ຺ສາຣາມຕານິທ຺ທາຣາມຕາສງ຺ຄຓິກາຣາມຕານຸໂຍຄວເສນ ອສປ຺ປາຍກິຣິຍາຍ ປຣິຫາຍນ຺ໂຕ ທນ຺ຘໍ ປຣິຫາຍຕິ, ເຄລຎ຺ຎປຈ຺ຈຍເວກລ຺ລາທິນາ ປລິໂພເຘນ ອຠິກ຺ຂຓໍ ອສມາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອນນຸໂຍເຄນ ປຣິຫາຍນ຺ໂຕປິ ທນ຺ຘໍ ປຣິຫາຍຕິ. ອິຘ ປນ ພລວກາຣຓເມວ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ກິເລສສມຸທາຈາຣເມວາຫ. ທຸຕິຍຊ຺ຌານາທີຫິ ປນ ປຣິຫາຍນ຺ໂຕ ເຫຏ຺ຐິມເຫຏ຺ຐິມຊ຺ຌານນິກນ຺ຕິສມຸທາຈາເຣນປິ ປຣິຫາຍຕິ. ກິຕ຺ຕາວຕາ ປຣິຫີໂນ ໂຫຕີຕິ? ຍທາ ນ ສກ຺ໂກຕິ ສມາປຊ຺ຊິຕຸໍ, ເອຕ຺ຕາວຕາ ປຣິຫີໂນ ໂຫຕີຕິ. ຕທນຸຘມ຺ມຕາຕິ ອນຸປວຕ຺ໂຕ ຘມ຺ໂມ ອນຸຘມ຺ໂມ, ຌານໍ ອຘິກໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ນິກນ຺ຕິຘມ຺ມສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອນຸຘມ຺ໂມ ເອວ ອນຸຘມ຺ມຕາ, ຕສ຺ສ ຌານສ຺ສ ອນຸຘມ຺ມຕາ ຕທນຸຘມ຺ມຕາ. ສຕີຕິ ນິກນ຺ຕິ. ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ຕໍ ປຐມຊ຺ຌານໍ ອນຸວຕ຺ຕມານາ ນິກນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອວິຕກ຺ກສຫຄຕາຕິ ທຸຕິຍຊ຺ຌານາຣມ຺ມຓາ. ຕຎ຺ຫິ ນຕ຺ເຖຕ຺ຖ ວິຕກ຺ໂກຕິ ອວິຕກ຺ກນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນິພ຺ພິທາສຫຄຕາຕິ ວິປສ຺ສນາຣມ຺ມຓາ. ສາ ຫິ ສງ຺ຂາເຣສຸ ນິພ຺ພິນ຺ທນໂຕ ນິພ຺ພິທາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ນິພ຺ພິນ຺ທໍ ວິຣຊ຺ຊຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໓; ສໍ. ນິ. ໓.໖໑) ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິຣາຄູປສໍຫິຕາຕິ ອຣິຍມຄ຺ຄປຏິສຎ຺ຎຸຕ຺ຕາ ວິປສ຺ສນາ. ວິປສ຺ສນາ ຫິ ສິຂາປ຺ປຕ຺ຕາ ມຄ຺ຄວຸຏ຺ຐານໍ ປາເປຕິ. ຕສ຺ມາ ວິປສ຺ສນາຣມ຺ມຓາ ສຎ຺ຎາມນສິກາຣາ ‘‘ວິຣາຄູປສໍຫິຕາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ‘‘ວິຣາຄາ ວິມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ວິຕກ຺ກສຫຄຕາຕິ ວິຕກ຺ກວເສນ ປຐມຊ຺ຌານາຣມ຺ມຓາ. ອຸເປກ຺ຂາສຸຂສຫຄຕາຕິ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາຍ ຈ ສຸຂເວທນາຍ ຈ ວເສນ ຕຕິຍຊ຺ຌານາຣມ຺ມຓາ. ປີຕິສຸຂສຫຄຕາຕິ ປີຕິຍາ ຈ ສຸຂເວທນາຍ ຈ ວເສນ ທຸຕິຍຊ຺ຌານາຣມ຺ມຓາ. ອທຸກ຺ຂມສຸຂສຫຄຕາຕິ ອຸເປກ຺ຂາເວທນາວເສນ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານາຣມ຺ມຓາ. ສາ ຫິ ເວທນາ ນ ທຸກ຺ຂາ ນ ສຸຂາຕິ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ມ-ກາໂຣ ປເນຕ຺ຖ ປທສນ຺ຘິວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ. ຣູປສຫຄຕາຕິ ຣູປຊ຺ຌານາຣມ຺ມຓາ. ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕເນ ຐິຕສ຺ສ ຫານຠາຄິຍຐິຕິຠາຄິຍນິພ຺ເພຘຠາຄິຍຕ຺ເຕສຸ ວິຊ຺ຊມາເນສຸປິ ວິເສສຠາຄິຍຕ຺ຕາຠາວາ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ສພ຺ໂພປິ ເຈສ ໂລກິໂຍ ສມາຘິ ປມາທວິຫາຣິສ຺ສ ມຸທິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ຫານຠາຄິໂຍ ໂຫຕິ, ອປ຺ປມາທວິຫາຣິສ຺ສ ມຸທິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ຐິຕິຠາຄິໂຍ ໂຫຕິ, ຕຓ຺ຫາຈຣິຕສ຺ສ ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ວິເສສຠາຄິໂຍ ໂຫຕິ, ທິຏ຺ຐິຈຣິຕສ຺ສ ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ນິພ຺ເພຘຠາຄິໂຍ ໂຫຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຫານຠາຄິຍຈຕຸກ຺ກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ລກ຺ຂຓຕ຺ຕິກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໓໑. ອິທານິ ຍສ຺ມາ ເອເກໂກປິ ໂລກິຍຘມ຺ໂມ ຕິລກ຺ຂຓພ຺ຠາຫໂຕ, ຕສ຺ມາ ລກ຺ຂຓຕ຺ຕິກໍ ເອກໂຕ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ຕຕ຺ຖ ອນິຈ຺ຈໍ ຂຍຏ຺ເຐນາຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ຂີຍນຠາເວນ ອນິຈ຺ຈໍ. ‘‘ຂຍຘມ຺ມຕ຺ຕາ, ວຍຘມ຺ມຕ຺ຕາ, ວິຣາຄຘມ຺ມຕ຺ຕາ, ນິໂຣຘຘມ຺ມຕ຺ຕາ ອນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ເອເກ. ທຸກ຺ຂໍ ຠຍຏ຺ເຐນາຕິ ສປ຺ປຏິຠຍຕາຍ ທຸກ຺ຂໍ. ຍຎ຺ຫິ ອນິຈ຺ຈໍ, ຕໍ ຠຍາວຫໍ ໂຫຕິ ສີໂຫປມສຸຕ຺ເຕ (ສໍ. ນິ. ໓.໗໘) ເທວານໍ ວິຍ. ‘‘ຊາຕິຊຣາພ຺ຍາຘິມຣຓຠຍຏ຺ເຐນ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ເອເກ. ອນຕ຺ຕາ ອສາຣກຏ຺ເຐນາຕິ ‘‘ອຕ຺ຕາ ນິວາສີ ກາຣໂກ ເວທໂກ ສຍໍວສີ’’ຕິ ເອວໍ ປຣິກປ຺ປິຕສ຺ສ ອຕ຺ຕສາຣສ຺ສ ອຠາເວນ ອນຕ຺ຕາ. ຍຎ຺ຫິ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ, ຕໍ ອຕ຺ຕໂນປິ ອນິຈ຺ຈຕໍ ວາ ອຸທຍພ຺ພຍປີຬນໍ ວາ ຘາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ກຸໂຕ ຕສ຺ສ ກາຣກາທິຠາໂວ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ‘‘ຣູປຎ຺ຈ ຫິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຕາ ອຠວິສ຺ສ, ນຍິທໍ ຣູປໍ ອາພາຘາຍ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍາ’’ຕິອາທິ (ມຫາວ. ໒໐). ‘‘ອຕ຺ຕສາຣນິຈ຺ຈສາຣວິຣຫິຕຕ຺ຕາ ອນຕ຺ຕາ’’ຕິ ເອເກ.

ລກ຺ຂຓຕ຺ຕິກນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໓໒-໓໓.

ອຣິຍສຈ຺ຈຈຕຸກ຺ກມ຺ປິ ຕຖຏ຺ເຐນ ສຈ຺ຈານໍ ເອກສມ຺ພນ຺ຘຕ຺ຕາ ເອກໂຕ ເອວ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ຈຕູສຸ ອຣິຍສຈ຺ເຈສຸ. ກຕມນ຺ຕິ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາ. ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕຘມ຺ມນິທສ຺ສນໍ. ຕຕ຺ຖ ຊາຕິປິ ທຸກ຺ຂາຕິອາທີສຸ ຊາຕິສທ຺ທສ຺ສ ຕາວ ອເນເກ ອຕ຺ຖາ ປເວທິຕາ. ຍຖາຫ –

‘‘ຠໂວ ກຸລໍ ນິກາໂຍ ຈ, ສີລໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ລກ຺ຂຓໍ;

ປສູຕິ ສນ຺ຘິ ເຈວາຕິ, ຊາຕິອຕ຺ຖາ ປເວທິຕາ’’.

ຕຖາ ຫິສ຺ສ ‘‘ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ’’ຕິອາທີສຸ (ປາຣາ. ໑໒) ຠໂວ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ອນຸປກ຺ກຸຏ຺ໂຐ ຊາຕິວາເທນາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໓໓໑) ເອຕ຺ຖ ກຸລໍ. ‘‘ອຕ຺ຖິ, ວິສາເຂ, ນິຄຓ຺ຐາ ນາມ ສມຓຊາຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໗໑) ເອຕ຺ຖ ນິກາໂຍ. ‘‘ຍໂຕຫໍ, ຠຄິນິ, ອຣິຍາຍ ຊາຕິຍາ ຊາໂຕ ນາຠິຊານາມີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໓໕໑) ເອຕ຺ຖ ອຣິຍສີລໍ. ‘‘ຕິຣິຍາ ນາມ ຕິຓຊາຕິ ນາຠິຍາ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ນຠໍ ອາຫຈ຺ຈ ຐິຕາ ອໂຫສີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໕.໑໙໖) ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ‘‘ຊາຕິ ທ຺ວີຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ (ຘາຕຸ. ໗໑) ເອຕ຺ຖ ສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓໍ. ‘‘ສມ຺ປຕິຊາໂຕ, ອານນ຺ທ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໒໐໗) ເອຕ຺ຖ ປສູຕິ. ‘‘ຠວປຈ຺ຈຍາ ຊາຕີ’’ຕິ (ວິຠ. ໓໕໔) ຈ ‘‘ຊາຕິປິ ທຸກ຺ຂາ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໓໓; ວິຠ. ໑໙໐) ຈ ເອຕ຺ຖ ປຣິຍາຍໂຕ ປຏິສນ຺ຘິຂນ຺ຘາ. ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ປນ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕມານານໍ ສຕ຺ຕານໍ ເຍ ເຍ ຂນ຺ຘາ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ, ເຕສໍ ເຕສໍ ປຐມໍ ປາຕຸຠາໂວ.

ກສ຺ມາ ປເນສາ ຊາຕິ ທຸກ຺ຂາຕິ ເຈ? ອເນເກສໍ ທຸກ຺ຂານໍ ວຕ຺ຖຸຠາວໂຕ. ອເນການິ ຫິ ທຸກ຺ຂານິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂໍ, ວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂໍ, ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂໍ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນທຸກ຺ຂໍ, ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນທຸກ຺ຂໍ, ປຣິຍາຍທຸກ຺ຂໍ, ນິປ຺ປຣິຍາຍທຸກ຺ຂນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ກາຍິກເຈຕສິກາ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາສຠາວໂຕ ຈ ນາມໂຕ ຈ ທຸກ຺ຂຕ຺ຕາ ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສຸຂາ ເວທນາ ວິປຣິຓາເມນ ທຸກ຺ຂຸປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸໂຕ ວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂໍ. ອຸເປກ຺ຂາເວທນາ ເຈວ ອວເສສາ ຈ ເຕຠູມກສງ຺ຂາຣາ ອຸທຍພ຺ພຍປຏິປີຬິຕຕ຺ຕາ ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂໍ. ກຓ຺ຓສູລທນ຺ຕສູລຣາຄຊປຣິຬາຫໂທສຊປຣິຬາຫາທິ ກາຍິກເຈຕສິໂກ ອາພາໂຘ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຊານິຕພ຺ພໂຕ ອຸປກ຺ກມສ຺ສ ຈ ອປາກຏຠາວໂຕ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນທຸກ຺ຂໍ. ທ຺ວຕ຺ຕິໍສກມ຺ມກາຣຓາທິສມຸຏ຺ຐາໂນ ອາພາໂຘ ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ຊານິຕພ຺ພໂຕ ອຸປກ຺ກມສ຺ສ ຈ ປາກຏຠາວໂຕ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນທຸກ຺ຂໍ. ຐເປຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂໍ ເສສໍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈວິຠງ຺ເຄ (ວິຠ. ໑໙໐ ອາທໂຍ) ອາຄຕໍ ຊາຕິອາທິ ສພ຺ພມ຺ປິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ວຕ຺ຖຸຠາວໂຕ ປຣິຍາຍທຸກ຺ຂໍ. ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂໍ ປນ ນິປ຺ປຣິຍາຍທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ຊາຕິ ຍໍ ຕໍ ພາລປຓ຺ຑິຕສຸຕ຺ຕາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໒໔໖ ອາທໂຍ) ຠຄວຕາປິ ອຸປມາວເສນ ປກາສິຕໍ ອາປາຍິກໍ ທຸກ຺ຂໍ, ຍຎ຺ຈ ສຸຄຕິຍມ຺ປິ ມນຸສ຺ສໂລເກ ຄພ຺ໂຠກ຺ກນ຺ຕິມູລກາທິເຠທໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸຠາວໂຕ ທຸກ຺ຂາ. ຕຕ຺ຣິທໍ ຄພ຺ໂຠກ຺ກນ຺ຕິມູລກາທິເຠທໍ ທຸກ຺ຂໍ – ອຍຎ຺ຫິ ສຕ຺ໂຕ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕມາໂນ ນ ອຸປ຺ປລປທຸມປຸຓ຺ຑຣີກາທີສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ອຖ ໂຂ ເຫຏ຺ຐາ ອາມາສຍສ຺ສ ອຸປຣິ ປກ຺ກາສຍສ຺ສ ອຸທຣປຏລປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏການໍ ເວມຊ຺ເຌ ປຣມສມ຺ພາເຘ ຕິພ຺ພນ຺ຘກາເຣ ນານາກຸຓປຄນ຺ຘປຣິຠາວິຕປຣມທຸຄ຺ຄນ຺ຘປວນວິຈຣິເຕ ອຘິມຕ຺ຕເຊຄຸຈ຺ເຉ ກຸຈ຺ຉິປ຺ປເທເສ ປູຕິມຈ຺ຉປູຕິກຸມ຺ມາສຈນ຺ທນິກາທີສຸ ກິມິ ວິຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ທສ ມາເສ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສມ຺ຠເວນ ອຸສ຺ມນາ ປຸຏປາກໍ ວິຍ ປຈ຺ຈມາໂນ ປິຏ຺ຐປິຓ຺ຑິ ວິຍ ເສທິຍມາໂນ ສມິຎ຺ຊນປສາຣຓາທິວິຣຫິໂຕ ອຘິມຕ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠຕີຕິ. ອິທໍ ຕາວ ຄພ຺ໂຠກ຺ກນ຺ຕິມູລກໍ ທຸກ຺ຂໍ.

ຍໍ ປນ ໂສ ມາຕຸ ສຫສາ ອຸປກ຺ຂລນຄມນນິສີທນອຸຏ຺ຐານປຣິວຕ຺ຕນາທີສຸ ສຸຣາຘຸຕ຺ຕຫຕ຺ຖຄໂຕ ເອຬໂກ ວິຍ ອຫິຕຸຓ຺ຑິກຫຕ຺ຖຄໂຕ ສປ຺ປໂປຕໂກ ວິຍ ຈ ອາກຑ຺ຒນປຣິກຑ຺ຒນໂອຘຸນນນິທ຺ຘຸນນາທິນາ ອຸປກ຺ກເມນ ອຘິມຕ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂມນຸໂຠຕິ, ຍຎ຺ຈ ມາຕຸ ສີຕຸທກປານກາເລ ສີຕນຣກູປປນ຺ໂນ ວິຍ ອຸຓ຺ຫຍາຄຸຠຕ຺ຕາທິອຊ຺ໂຌຫຣຓກາເລ ອງ຺ຄາຣວຸຏ຺ຐິສມ຺ປຣິກິຓ຺ໂຓ ວິຍ ໂລຓມ຺ພິລາທິອຊ຺ໂຌຫຣຓກາເລ ຂາຣາປຕຈ຺ຉິກາທິກມ຺ມກາຣຓປ຺ປຕ຺ໂຕ ວິຍ ອຘິມຕ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂມນຸໂຠຕິ. ອິທໍ ຄພ຺ຠປຣິຫຣຓມູລກໍ ທຸກ຺ຂໍ.

ຍໍ ປນສ຺ສ ມູຬ຺ຫຄພ຺ຠາຍ ມາຕຸຍາ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈສຸຫຊ຺ຊາທີຫິປິ ອທສ຺ສນາຣເຫ ທຸກ຺ຂຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ ເຉທນຜາລນາທີຫິ ທຸກ຺ຂມນຸຠວຕິ. ອິທໍ ຄພ຺ຠວິປຕ຺ຕິມູລກໍ ທຸກ຺ຂໍ.

ຍໍ ວິຊາຍມານາຍ ມາຕຸຍາ ກມ຺ມເຊຫິ ວາເຕຫິ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ນຣກປ຺ປປາຕໍ ວິຍ ອຕິຠຍານກໍ ໂຍນິມຄ຺ຄໍ ປຏິປາທິຍມານສ຺ສ ປຣມສມ຺ພາເຘນ ຈ ໂຍນິມຸເຂນ ຕາຬຈ຺ຉິຄ຺ຄເຬນ ວິຍ ນິກຑ຺ຒິຍມານສ຺ສ ມຫານາຄສ຺ສ ນຣກສຕ຺ຕສ຺ສ ວິຍ ຈ ສງ຺ຆາຕປພ຺ພເຕຫິ ວິຈຸຓ຺ຓິຍມານສ຺ສ ທຸກ຺ຂມຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິທໍ ວິຊາຍນມູລກໍ ທຸກ຺ຂໍ.

ຍໍ ປນ ຊາຕສ຺ສ ຕຣຸຓວຓສທິສສ຺ສ ສຸກຸມາຣສຣີຣສ຺ສ ຫຕ຺ຖຄຫຓນ຺ຫາປນໂຘວນໂຈຬປຣິມຊ຺ຊນາທິກາເລ ສູຈິມຸຂຂຸຣຘາຣາວິຊ຺ຌນຜາລນສທິສໍ ທຸກ຺ຂມຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິທໍ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ພຫິ ນິກ຺ຂມນມູລກໍ ທຸກ຺ຂໍ.

ຍໍ ຕໂຕ ປຣໍ ປວຕ຺ຕິຍໍ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ວເຘນ຺ຕສ຺ສ ອເຈລກວຕາທິວເສນ ອາຕາປນປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂກຘວເສນ ອຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອຸພ຺ພນ຺ຘນ຺ຕສ຺ສ ຈ ທຸກ຺ຂໍ ໂຫຕິ. ອິທໍ ອຕ຺ຕຸປກ຺ກມມູລກໍ ທຸກ຺ຂໍ.

ຍໍ ປນ ປຣໂຕ ວຘພນ຺ຘນາທີນິ ອນຸຠວນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິທໍ ປຣູປກ຺ກມມູລກໍທຸກ຺ຂນ຺ຕິ. ອິຕິ ອິມສ຺ສ ສພ຺ພສ຺ສາປິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອຍໍ ຊາຕິ ວຕ຺ຖຸເມວ ໂຫຕິ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ຊາເຍຖ ໂນ ເຈ ນຣເກສຸ ສຕ຺ໂຕ, ຕຕ຺ຖຄ຺ຄິທາຫາທິກມປ຺ປສຍ຺ຫໍ;

ລເຠຖ ທຸກ຺ຂໍ ນຸ ກຸຫິໍ ປຕິຏ຺ຐໍ, ອິຈ຺ຈາຫ ທຸກ຺ຂາຕິ ມຸນີຘ ຊາຕິໍ.

‘‘ທຸກ຺ຂໍ ຕິຣຈ຺ເຉສຸ ກສາປໂຕທ-

ທຓ຺ຑາຠິຆາຕາທິຠວໍ ອເນກໍ;

ຍໍ ຕໍ ກຖໍ ຕຕ຺ຖ ຠເວຍ຺ຍ ຊາຕິໍ,

ວິນາ ຕຫິໍ ຊາຕິ ຕໂຕປິ ທຸກ຺ຂາ.

‘‘ເປເຕສຸ ທຸກ຺ຂໍ ປນ ຂຸປ຺ປິປາສາ-

ວາຕາຕປາທິປ຺ປຠວໍ ວິຈິຕ຺ຕໍ;

ຍສ຺ມາ ອຊາຕສ຺ສ ນ ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖິ,

ຕສ຺ມາປິ ທຸກ຺ຂໍ ມຸນິ ຊາຕິມາຫ.

‘‘ຕິພ຺ພນ຺ຘກາເຣ ຈ ອສຍ຺ຫສີເຕ,

ໂລກນ຺ຕເຣ ຍໍ ອສຸເຣສຸ ທຸກ຺ຂໍ;

ນ ຕໍ ຠເວ ຕຕ຺ຖ ນ ຈສ຺ສ ຊາຕິ,

ຍໂຕ ອຍໍ ຊາຕິ ຕໂຕປິ ທຸກ຺ຂາ.

‘‘ຍຎ຺ຈາປິ ຄູຖນຣເກ ວິຍ ມາຕຸຄພ຺ເຠ,

ສຕ຺ໂຕ ວສໍ ຈິຣມໂຕ ພຫິ ນິກ຺ຂມຎ຺ຈ;

ປປ຺ໂປຕິ ທຸກ຺ຂມຕິໂຆຣມິທມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ,

ຊາຕິໍ ວິນາ ອິຕິປິ ຊາຕິ ອຍຎ຺ຫິ ທຸກ຺ຂາ.

‘‘ກິໍ ຠາສິເຕນ ພຫຸນາ ນນຸ ຍໍ ກຸຫິຎ຺ຈິ,

ອຕ຺ຖີຘ ກິຎ຺ຈິທປິ ທຸກ຺ຂມິທໍ ກທາຈິ;

ເນວຕ຺ຖິ ຊາຕິວິຣເຫ ຍທໂຕ ມເຫສີ,

ທຸກ຺ຂາຕິ ສພ຺ພປຐມໍ ອິມມາຫ ຊາຕິ’’ນ຺ຕິ.

ຊຣາປິ ທຸກ຺ຂາຕິ ເອຕ຺ຖ ທຸວິຘາ ຊຣາ ສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓຎ຺ຈ, ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈາທິສມ຺ມໂຕ ສນ຺ຕຕິຍໍ ເອກຠວປຣິຍາປນ຺ນຂນ຺ຘປຸຣາຓຠາໂວ ຈ. ສາ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາ. ສາ ປເນສາ ທຸກ຺ຂາ ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂຠາວໂຕ ເຈວ ທຸກ຺ຂວຕ຺ຖຸໂຕ ຈ. ຍໍ ຫິທໍ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄສິຖິລີຠາວອິນ຺ທ຺ຣິຍວິກາຣວິຣູປຕາ ໂຍພ຺ພນວິນາສພລູປຆາຕສຕິມຕິວິປ຺ປວາສປຣປຣິຠວາທິອເນກປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ກາຍິກເຈຕສິກໍ ທຸກ຺ຂມຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຊຣາ ຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ອງ຺ຄານໍ ສິຖິລີຠາວາ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ວິກາຣໂຕ;

ໂຍພ຺ພນສ຺ສ ວິນາເສນ, ພລສ຺ສ ອຸປຆາຕໂຕ.

‘‘ວິປ຺ປວາສາ ສຕາທີນໍ, ປຸຕ຺ຕທາເຣຫິ ອຕ຺ຕໂນ;

ອປ຺ປສາທນີຍໂຕ ເຈວ, ຠິຍ຺ໂຍ ພາລຕ຺ຕປຕ຺ຕິຍາ.

‘‘ປປ຺ໂປຕິ ທຸກ຺ຂໍ ຍໍ ມຈ຺ໂຈ, ກາຍິກໍ ມານສໍ ຕຖາ;

ສພ຺ພເມຕໍ ຊຣາເຫຕຸ, ຍສ຺ມາ ຕສ຺ມາ ຊຣາ ທຸຂາ’’ຕິ.

ຊຣາທຸກ຺ຂານນ຺ຕຣໍ ພ຺ຍາຘິທຸກ຺ເຂ ວຕ຺ຕພ຺ເພປິ ກາຍິກທຸກ຺ຂຄຫເຓເນວ ພ຺ຍາຘິທຸກ຺ຂໍ ຄຫິຕໍ ໂຫຕີຕິ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ມຣຓມ຺ປິ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ທຸວິຘໍ ມຣຓໍ – ສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓຎ຺ຈ, ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຊຣາມຣຓໍ ທ຺ວີຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ສງ຺ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ (ຘາຕຸ. ໗໑). ເອກຠວປຣິຍາປນ຺ນຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍປ຺ປພນ຺ຘວິຈ຺ເຉໂທ ຈ, ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ນິຈ຺ຈໍ ມຣຓໂຕ ຠຍ’’ນ຺ຕິ (ສຸ. ນິ. ໕໘໑). ຕໍ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ຊາຕິປຈ຺ຈຍມຣຓໍ ອຸປກ຺ກມມຣຓໍ ສຣສມຣຓໍ ອາຍຸກ຺ຂຍມຣຓໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ຂຍມຣຓນ຺ຕິປິ ຕສ຺ເສວ ນາມໍ. ປຸນ ຂຓິກມຣຓໍ ສມ຺ມຸຕິມຣຓໍ ສມຸຈ຺ເຉທມຣຓນ຺ຕິ ອຍມ຺ເປຕ຺ຖ ເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປວຕ຺ເຕ ຣູປາຣູປຘມ຺ມານໍ ເຠໂທ ຂຓິກມຣຓໍ ນາມ. ‘‘ຕິສ຺ໂສ ມໂຕ, ຜຸສ຺ໂສ ມໂຕ’’ຕິ ອິທໍ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ສຕ຺ຕສ຺ສ ອຠາວາ, ‘‘ສສ຺ສໍ ມຕໍ, ຣຸກ຺ໂຂ ມໂຕ’’ຕິ ອິທໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອຠາວາ ສມ຺ມຸຕິມຣຓໍ ນາມ. ຂີຓາສວສ຺ສ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິກາ ກາລກິຣິຍາ ສມຸຈ຺ເຉທມຣຓໍ ນາມ. ພາຫິຣກໍ ສມ຺ມຸຕິມຣຓໍ ຐເປຕ຺ວາ ອິຕຣໍ ສມ຺ມຸຕິມຣຓຎ຺ຈ ສມຸຈ຺ເຉທມຣຓຎ຺ຈ ຍຖາວຸຕ຺ຕປພນ຺ຘວິຈ຺ເຉເທເນວ ສງ຺ຄຫິຕໍ. ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປນ ວຕ຺ຖຸຠາວໂຕ ທຸກ຺ຂໍ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ປາປສ຺ສ ປາປກມ຺ມາທິນິມິຕ຺ຕມນຸປສ຺ສໂຕ;

ຠທ຺ທສ຺ສາປສຫນ຺ຕສ຺ສ, ວິໂຍຄໍ ປິຍວຕ຺ຖຸກໍ;

ມີຍມານສ຺ສ ຍໍ ທຸກ຺ຂໍ, ມານສໍ ອວິເສສໂຕ.

‘‘ສພ຺ເພສຎ຺ຈາປິ ຍໍ ສນ຺ຘິພນ຺ຘນຈ຺ເຉທນາທິກໍ;

ວິຕຸຊ຺ຊມານມມ຺ມານໍ, ໂຫຕິ ທຸກ຺ຂໍ ສຣີຣຊໍ.

‘‘ອສຍ຺ຫມປ຺ປຏິກາຣໍ, ທຸກ຺ຂສ຺ເສຕສ຺ສິທໍ ຍໂຕ;

ມຣຓໍ ວຕ຺ຖຸ ເຕເນຕໍ, ທຸກ຺ຂມິຈ຺ເຈວ ຠາສິຕ’’ນ຺ຕິ.

ໂສກາທີສຸ ໂສໂກ ນາມ ຎາຕິພ຺ຍສນາທີຫິ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ອນ຺ໂຕນິຊ຺ຌານລກ຺ຂໂຓ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕາໂປ. ທຸກ຺ໂຂ ປນ ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂໂຕ ທຸກ຺ຂວຕ຺ຖຸໂຕ ຈ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ສຕ຺ຕານໍ ຫທຍໍ ໂສໂກ, ວິສສລ຺ລໍວ ຕຸຊ຺ຊຕິ;

ອຄ຺ຄິຕຕ຺ໂຕວ ນາຣາໂຈ, ຠຸສໍວ ທຫເຕ ປຸນ.

‘‘ສມາວຫຕິ ພ຺ຍາຘິຎ຺ຈ, ຊຣາມຣຓເຠທນໍ;

ທຸກ຺ຂມ຺ປິ ວິວິຘໍ ຍສ຺ມາ, ຕສ຺ມາ ທຸກ຺ໂຂຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ປຣິເທໂວ ນາມ ຎາຕິພ຺ຍສນາທີຫິ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ວຈີປລາໂປ. ທຸກ຺ໂຂ ປນ ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂຠາວໂຕ ທຸກ຺ຂວຕ຺ຖຸໂຕ ຈ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ຍໍ ໂສກສລ຺ລວິຫໂຕ ປຣິເທວມາໂນ, ກຓ຺ໂຐຏ຺ຐຕາລຸຕລໂສສຊມປ຺ປສຍ຺ຫໍ;

ຠິຍ຺ໂຍຘິມຕ຺ຕມຘິຄຈ຺ຉຕິເຍວ ທຸກ຺ຂໍ, ທຸກ຺ໂຂຕິ ເຕນ ຠຄວາ ປຣິເທວມາຫາ’’ຕິ.

ທຸກ຺ຂໍ ນາມ ກາຍປີຬນລກ຺ຂຓໍ ກາຍິກທຸກ຺ຂໍ. ທຸກ຺ຂໍ ປນ ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂໂຕ ມານສທຸກ຺ຂາວຫນໂຕ ຈ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ປີເຬຕິ ກາຍິກມິທໍ, ທຸກ຺ຂໍ ທຸກ຺ຂຎ຺ຈ ມານສໍ ຠິຍ຺ໂຍ;

ຊນຍຕິ ຍສ຺ມາ ຕສ຺ມາ, ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວິເສສໂຕ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

ໂທມນສ຺ສໍ ນາມ ຈິຕ຺ຕປີຬນລກ຺ຂຓໍ ມານສໍ ທຸກ຺ຂໍ. ທຸກ຺ຂໍ ປນ ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂໂຕ ກາຍິກທຸກ຺ຂາວຫນໂຕ ຈ. ເຈໂຕທຸກ຺ຂສມປ຺ປິຕາ ຫິ ເກເສ ປກິຣິຍ ກນ຺ທນ຺ຕິ, ອຸຣານິ ປຏິປິສນ຺ຕິ, ອາວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ວິວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ອຸທ຺ຘໍປາທໍ ປປຕນ຺ຕິ, ສຕ຺ຖໍ ອາຫຣນ຺ຕິ, ວິສໍ ຂາທນ຺ຕິ, ຣຊ຺ຊຸຍາ ອຸພ຺ພນ຺ຘນ຺ຕິ, ອຄ຺ຄິໍ ປວິສນ຺ຕີຕິ ນານປ຺ປກາຣກໍ ທຸກ຺ຂມນຸຠວນ຺ຕິ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ປີເຬຕິ ຍໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ, ກາຍສ຺ສ ຈ ປີຬນໍ ສມາວຫຕິ;

ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ໂທມນສ຺ສໍ, ວິໂທມນສ຺ສາ ຕໂຕ ອາຫູ’’ຕິ.

ອຸປາຍາໂສ ນາມ ຎາຕິພ຺ຍສນາທີຫິ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ອຘິມຕ຺ຕເຈໂຕທຸກ຺ຂປ຺ປຠາວິໂຕ ໂທໂສເຍວ. ‘‘ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘປຣິຍາປນ຺ໂນ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ’’ຕິ ເອເກ. ທຸກ຺ໂຂ ປນ ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂຠາວໂຕ ຈິຕ຺ຕປຣິທຫນໂຕ ກາຍວິສາທນໂຕ ຈ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ປຣິທຫນາ, ກາຍສ຺ສ ວິສາທນາ ຈ ອຘິມຕ຺ຕໍ;

ຍໍ ທຸກ຺ຂມຸປາຍາໂສ, ຊເນຕິ ທຸກ຺ໂຂ ຕໂຕ ວຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ມນ຺ທຄ຺ຄິນາ ອນ຺ໂຕຠາຊເນ ປາໂກ ວິຍ ໂສໂກ, ຕິກ຺ຂຄ຺ຄິນາ ປຈ຺ຈມານສ຺ສ ຠາຊນໂຕ ພຫິນິກ຺ຂມນໍ ວິຍ ປຣິເທໂວ, ພຫິນິກ຺ຂນ຺ຕາວເສສສ຺ສ ນິກ຺ຂມິຕຸມ຺ປິ ອປ຺ປໂຫນ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕຠາຊເນເຍວ ຍາວ ປຣິກ຺ຂຍາ ປາໂກ ວິຍ ອຸປາຍາໂສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ອປ຺ປິຍສມ຺ປໂຍໂຄ ນາມ ອປ຺ປິເຍຫິ ສຕ຺ຕສງ຺ຂາເຣຫິ ສໂມຘານໍ. ທຸກ຺ໂຂ ປນ ທຸກ຺ຂວຕ຺ຖຸໂຕ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ທິສ຺ວາວ ອປ຺ປິເຍ ທຸກ຺ຂໍ, ປຐມໍ ໂຫຕິ ເຈຕສິ;

ຕທຸປກ຺ກມສມ຺ຠູຕມຖ ກາເຍ ຍໂຕ ອິຘ.

‘‘ຕໂຕ ທຸກ຺ຂທ຺ວຍສ຺ສາປິ, ວຕ຺ຖຸໂຕ ໂສ ມເຫສິນາ;

ທຸກ຺ໂຂ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ, ອປ຺ປິເຍຫິ ສມາຄໂມ’’ຕິ.

ປິຍວິປ຺ປໂຍໂຄ ນາມ ປິເຍຫິ ສຕ຺ຕສງ຺ຂາເຣຫິ ວິນາຠາໂວ. ທຸກ຺ໂຂ ປນ ທຸກ຺ຂວຕ຺ຖຸໂຕ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ຎາຕິຘນາທິວິໂຍຄາ, ໂສກສຣສມປ຺ປິຕາ ວິຕຸຊ຺ຊນ຺ຕິ;

ພາລາ ຍໂຕ ຕໂຕຍໍ, ທຸກ຺ໂຂຕິ ມໂຕ ປິຍວິໂຍໂຄ’’ຕິ.

ອິຈ຺ຉິຕາລາເຠ ອລພ຺ຠເນຍ຺ຍວຕ຺ຖູສຸ ອິຈ຺ຉາວ ຍມ຺ປິຈ຺ຉໍ ນ ລຠຕິ, ຕມ຺ປິ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເຍນປິ ຘມ຺ເມນ ອລພ຺ຠເນຍ຺ຍໍ ວຕ຺ຖຸໍ ອິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນ ລຠຕິ, ຕມ຺ປິ ອລພ຺ຠເນຍ຺ຍວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ອິຈ຺ຉນໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸກ຺ຂໍ ປນ ທຸກ຺ຂວຕ຺ຖຸໂຕ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ຕໍ ຕໍ ປຕ຺ຖຍມານານໍ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອລາຠໂຕ;

ຍໍ ວິຆາຕມຍໍ ທຸກ຺ຂໍ, ສຕ຺ຕານໍ ອິຘ ຊາຍຕິ.

‘‘ອລພ຺ຠເນຍ຺ຍວຕ຺ຖູນໍ, ປຕ຺ຖນາ ຕສ຺ສ ກາຣຓໍ;

ຍສ຺ມາ ຕສ຺ມາ ຊິໂນ ທຸກ຺ຂໍ, ອິຈ຺ຉິຕາລາຠມພ຺ຣວີ’’ຕິ.

ສງ຺ຂິຕ຺ເຕນ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ສງ຺ຂິຕ຺ເຕນາຕິ ເທສນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ທຸກ຺ຂຎ຺ຫິ ເອຕ຺ຕການິ ທຸກ຺ຂສຕານີຕິ ວາ ເອຕ຺ຕການິ ທຸກ຺ຂສຫສ຺ສານີຕິ ວາ ສງ຺ຂິປິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ເທສນາ ປນ ສກ຺ກາ. ຕສ຺ມາ ‘‘ທຸກ຺ຂໍ ນາມ ນ ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ, ສໍຂິຕ຺ເຕນ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ທຸກ຺ຂາ’’ຕິ ເທສນໍ ສງ຺ຂິປນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ປຎ຺ຈາຕິ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉໂທ. ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາຕິ ອຸປາທານໂຄຈຣາ ຂນ຺ຘາ.

ຊາຕິປ຺ປຠຸຕິກໍ ທຸກ຺ຂໍ, ຍໍ ວຸຕ຺ຕມິຘ ຕາທິນາ;

ອວຸຕ຺ຕໍ ຍຎ຺ຈ ຕໍ ສພ຺ພໍ, ວິນາ ເອເຕນ ວິຊ຺ຊຕິ.

ຍສ຺ມາ ຕສ຺ມາ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ສງ຺ເຂປໂຕ ອິເມ;

ທຸກ຺ຂາຕິ ວຸຕ຺ຕາ ທຸກ຺ຂນ຺ຕ-ເທສເກນ ມເຫສິນາ.

ຕຖາ ຫິ ອິນ຺ຘນມິວ ປາວໂກ, ລກ຺ຂມິວ ປຫຣຓານິ, ໂຄຣູປໍ ວິຍ ຑໍສມກສາທໂຍ, ເຂຕ຺ຕມິວ ລາຍກາ, ຄາມໍ ວິຍ ຄາມຆາຕກາ, ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກເມວ ຊາຕິອາທໂຍ ນານປ຺ປກາເຣຫິ ວິພາເຘນ຺ຕາ ຕິຓລຕາທີນິ ວິຍ ຠູມິຍໍ, ປຸປ຺ຜຜລປລ຺ລວານິ ວິຍ ຣຸກ຺ເຂສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸເຍວ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘານຎ຺ຈ ອາທິທຸກ຺ຂໍ ຊາຕິ, ມຊ຺ເຌທຸກ຺ຂໍ ຊຣາ, ປຣິໂຍສານທຸກ຺ຂໍ ມຣຓໍ, ມາຣຓນ຺ຕິກທຸກ຺ຂາຠິຆາເຕນ ປຣິຑຍ຺ຫນທຸກ຺ຂໍ ໂສໂກ, ຕທສຫນໂຕ ລາລປ຺ປນທຸກ຺ຂໍ ປຣິເທໂວ, ຕໂຕ ຘາຕຸກ຺ໂຂຠສງ຺ຂາຕອນິຏ຺ຐໂຜຏ຺ຐພ຺ພສມາໂຍຄໂຕ ກາຍສ຺ສ ອາພາຘນທຸກ຺ຂໍ ທຸກ຺ຂໍ, ເຕນ ອາພາຘິຍມານານໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ຕຕ຺ຖ ປຏິຆຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ເຈໂຕພາຘນທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ, ໂສກາທິວຸທ຺ຘິຍາ ຊນິຕວິສາທານໍ ອນຸຕ຺ຖຸນນທຸກ຺ຂໍ ອຸປາຍາໂສ, ມໂນຣຖວິຆາຕປ຺ປຕ຺ຕານໍ ອິຈ຺ຉາວິຆາຕທຸກ຺ຂໍ ອິຈ຺ຉິຕາລາໂຠຕິ ເອວໍ ນານປ຺ປກາຣໂຕ ອຸປປຣິກ຺ຂິຍມານາ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາວ ທຸກ຺ຂາຕິ ຍເທຕໍ ເອກເມກໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ວຸຈ຺ຈມານໍ ອເນເກຫິປິ ກປ຺ເປຫິ ນ ສກ຺ກາ ອນວເສສໂຕ ວຕ຺ຕຸໍ, ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ ເອກຊລພິນ຺ທຸມ຺ຫິ ສກລສມຸທ຺ທຊລຣສໍ ວິຍ ເຍສຸ ເກສຸຈິ ປຎ຺ຈສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສງ຺ຂິຕ຺ເຕນ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ທຸກ຺ຂາ’’ຕິ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕເມວ ເຖໂຣ ອໂວຈາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ຊາຕີຕິອາທີສຸ ປທຠາຊນີເຍສຸ ຕຕ຺ຖາຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ເຕສຸ ຊາຕິອາທີສຸ. ຍາ ເຕສໍ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານນ຺ຕິ ສງ຺ເຂປໂຕ ອເນເກສໍ ສຕ຺ຕານໍ ສາຘາຣຓນິທ຺ເທໂສ. ຍາ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ຊາຕິ, ຍາ ໂສມທຕ຺ຕສ຺ສ ຊາຕີຕິ ເອວຎ຺ຫິ ທິວສມ຺ປິ ກຖິຍມາເນ ເນວ ສຕ຺ຕາ ປຣິຍາທານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ນ ສພ຺ພໍ ອປຣຕ຺ຖທີປນໍ ສິຊ຺ຌຕິ, ອິເມຫິ ປນ ທ຺ວີຫິ ປເທຫິ ນ ໂກຈິ ສຕ຺ໂຕ ອປຣິຍາທິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ນ ກິຎ຺ຈິ ອປຣຕ຺ຖທີປນໍ ນ ສິຊ຺ຌຕິ. ຕມ຺ຫິ ຕມ຺ຫີຕິ ອຍໍ ຄຕິຊາຕິວເສນ ອເນເກສໍ ສຕ຺ຕນິກາຍານໍ ສາຘາຣຓນິທ຺ເທໂສ. ສຕ຺ຕນິກາເຍຕິ ສຕ຺ຕານໍ ນິກາເຍ, ສຕ຺ຕຆຏາຍໍ ສຕ຺ຕສມູເຫຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຊາຕີຕິ ຊາຍນວເສນ. ອິທເມຕ຺ຖ ສຠາວປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ. ສຎ຺ຊາຕີຕິ ສຎ຺ຊາຍນວເສນ. ອຸປສຄ຺ເຄນ ປທໍ ວຑ຺ຒິຕໍ. ໂອກ຺ກນ຺ຕີຕິ ໂອກ຺ກມນວເສນ. ຊາຍນຏ຺ເຐນ ວາ ຊາຕິ, ສາ ອປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນວເສນ ວຸຕ຺ຕາ. ສຎ຺ຊາຍນຏ຺ເຐນ ສຎ຺ຊາຕິ, ສາ ປຣິປຸຓ຺ຓາຍຕນວເສນ ວຸຕ຺ຕາ. ໂອກ຺ກມນຏ຺ເຐນ ໂອກ຺ກນ຺ຕິ, ສາ ອຓ຺ຑຊຊລາພຸຊວເສນ ວຸຕ຺ຕາ. ເຕ ຫິ ອຓ຺ຑໂກສໍ ວຕ຺ຖິໂກສຎ຺ຈ ໂອກ຺ກມນ຺ຕິ, ໂອກ຺ກມນ຺ຕາ ປວິສນ຺ຕາ ວິຍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕນຏ຺ເຐນ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ສາ ສໍເສທຊໂອປປາຕິກວເສນ ວຸຕ຺ຕາ. ເຕ ຫິ ປາກຏາ ເອວ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ອຍໍ ຕາວ ສມ຺ມຸຕິກຖາ.

ອິທານິ ຂນ຺ຘານໍ ປາຕຸຠາໂວ, ອາຍຕນານໍ ປຏິລາໂຠຕິ ປຣມຕ຺ຖກຖາ ໂຫຕິ. ຂນ຺ຘາ ເອວ ຫິ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ, ນ ສຕ຺ຕາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຂນ຺ຘານນ຺ຕິ ເອກໂວກາຣຠເວ ເອກສ຺ສ, ຈຕຸໂວກາຣຠເວ ຈຕຸນ຺ນໍ, ປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວ ປຎ຺ຈນ຺ນມ຺ປິ ຄຫຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປາຕຸຠາໂວຕິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ. ອາຍຕນານນ຺ຕິ ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາຍຕນວເສນ ສງ຺ຄໂຫ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປຏິລາໂຠຕິ ສນ຺ຕຕິຍໍ ປາຕຸຠາໂວເຍວ. ປາຕຸຠວນ຺ຕາເນວ ຫິ ຕານິ ປຏິລທ຺ຘານິ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຊາຕີຕິ ອຍໍ ຊາຕິ ນາມ ກຖີຍຕິ.

ຊຣານິທ຺ເທເສ ຊຣາຕິ ສຠາວປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ. ຊີຣຓຕາຕິ ອາກາຣນິທ຺ເທໂສ. ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈນ຺ຕິອາທໂຍ ຕໂຍ ກາລາຕິກ຺ກເມ ກິຈ຺ຈນິທ຺ເທສາ, ປຈ຺ຉິມາ ທ຺ເວ ປກຕິນິທ຺ເທສາ. ອຍຎ຺ຫິ ຊຣາຕິ ອິມິນາ ປເທນ ສຠາວໂຕ ທີປິຕາ, ເຕນສ຺ສາ ອິທໍ ສຠາວປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ. ຊີຣຓຕາຕິ ອິມິນາ ອາກາຣໂຕ, ເຕນສ຺ສາຍໍ ອາກາຣນິທ຺ເທໂສ. ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈນ຺ຕິ ອິມິນາ ກາລາຕິກ຺ກເມ ທນ຺ຕນຂານໍ ຂຓ຺ຑິຕຠາວກຣຓກິຈ຺ຈໂຕ. ປາລິຈ຺ຈນ຺ຕິ ອິມິນາ ເກສໂລມານໍ ປລິຕຠາວກຣຓກິຈ຺ຈໂຕ. ວລິຕ຺ຕຈຕາຕິ ອິມິນາ ມໍສໍ ມິລາເປຕ຺ວາ ຕເຈ ວລິຠາວກຣຓກິຈ຺ຈໂຕ ທີປິຕາ. ເຕນສ຺ສາ ອິເມ ຕໂຍ ກາລາຕິກ຺ກເມ ກິຈ຺ຈນິທ຺ເທສາ. ເຕຫິ ອິເມສໍ ວິກາຣານໍ ທສ຺ສນວເສນ ປາກຏີຠູຕາ ປາກຏຊຣາ ທສ຺ສິຕາ. ຍເຖວ ຫິ ອຸທກສ຺ສ ວາ ວາຕສ຺ສ ວາ ອຄ຺ຄິໂນ ວາ ຕິຓຣຸກ຺ຂາທີນໍ ສມ຺ຠຄ຺ຄປລິຠຄ຺ຄຕາຍ ວາ ຌາມຕາຍ ວາ ຄຕມຄ຺ໂຄ ປາກໂຏ ໂຫຕິ, ນ ຈ ໂສ ຄຕມຄ຺ໂຄ ຕາເນວ ອຸທກາທີນິ, ເອວເມວ ຊຣາຍ ທນ຺ຕາທີສຸ ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈາທິວເສນ ຄຕມຄ຺ໂຄ ປາກໂຏ ຈກ຺ຂຸໍ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາປິ ຄຍ຺ຫຕິ, ນ ຈ ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈາທີເນວ ຊຣາ. ນ ຫິ ຊຣາ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ໂຫຕິ.

ອາຍຸໂນ ສໍຫານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປຣິປາໂກຕິ ອິເມຫິ ປນ ປເທຫິ ກາລາຕິກ຺ກເມເຍວ ອຠິພ຺ຍຕ຺ຕາຍ ອາຍຸກ຺ຂຍຈກ຺ຂາທິອິນ຺ທ຺ຣິຍປຣິປາກສງ຺ຂາຕາຍ ປກຕິຍາ ທີປິຕາ, ເຕນສ຺ສິເມ ທ຺ເວ ປກຕິນິທ຺ເທສາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ຊຣໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ອາຍຸ ຫາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ຊຣາ ‘‘ອາຍຸໂນ ສໍຫານີ’’ຕິ ຜລູປຈາເຣນ ວຸຕ຺ຕາ. ຍສ຺ມາ ຈ ທຫຣກາເລ ສຸປ຺ປສນ຺ນານິ ສຸຂຸມມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ວິສຍໍ ສຸເຂເນວ ຄຓ຺ຫນສມຕ຺ຖານິ ຈກ຺ຂາທີນິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຊຣໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິປກ຺ການິ ອາລຸຬິຕານິ ອວິສທານິ ໂອຬາຣິກມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ວິສຍໍ ຄເຫຕຸໍ ອສມຕ຺ຖານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປຣິປາໂກ’’ຕິ ຜລູປຈາເຣເນວ ວຸຕ຺ຕາ.

ສາ ປເນສາ ເອວໍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ ສພ຺ພາປິ ຊຣາ ປາກຏາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຕິ ທຸວິຘາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ທນ຺ຕາທີສຸ ຂຓ຺ຑາທິຠາວທສ຺ສນໂຕ ຣູປຘມ຺ເມສຸ ຊຣາ ປາກຏຊຣາ ນາມ. ອຣູປຘມ຺ເມສຸ ປນ ຊຣາ ຕາທິສສ຺ສ ວິກາຣສ຺ສ ອທສ຺ສນໂຕ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຊຣາ ນາມ. ຕຕ຺ຣ ຍ຺ວາຍໍ ຂຓ຺ຑາທິຠາໂວ ທິສ຺ສຕິ, ໂສ ຕາທິສານໍ ທນ຺ຕາທີນໍ ວຓ຺ໂຓເຍວ. ຕໍ ຈກ຺ຂຸນາ ທິສ຺ວາ ມໂນທ຺ວາເຣນ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອິເມ ທນ຺ຕາ ຊຣາຍ ປຫຏາ’’ຕິ ຊຣໍ ຊານາຕິ, ອຸທກຏ຺ຐາເນ ພທ຺ຘານິ ໂຄສິງ຺ຄາທີນິ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ອຸທກສ຺ສ ອຕ຺ຖິຠາວຊານນໍ ວິຍ. ປຸນ ອຍໍ ຊຣາ ສວີຈິ ອວີຈີຕິ ເອວມ຺ປິ ທຸວິຘາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ມຓິກນກຣຊຕປວາຬຈນ຺ທສູຣິຍາທີນໍ ມນ຺ທທສກາທີສຸ ປາຓີນໍ ວິຍ, ປຸປ຺ຜຜລປລ຺ລວາທີສຸ ອປາຓີນໍ ວິຍ ຈ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ວຓ຺ຓວິເສສາທີນໍ ທຸພ຺ພິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ ຊຣາ ອວີຈິຊຣາ ນາມ, ນິຣນ຺ຕຣຊຣາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໂຕ ອຎ຺ເຎສຸ ປນ ຍຖາວຸຕ຺ເຕສຸ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ວຓ຺ຓວິເສສາທີນໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ ຊຣາ ສວີຈິຊຣາ ນາມ.

ຕຕ຺ຖ ສວີຈິຊຣາ ອຸປາທິຓ຺ຓກອນຸປາທິຓ຺ຓກວເສນ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ພາ – ທຫຣກຸມາຣການຎ຺ຫິ ປຐມເມວ ຂີຣທນ຺ຕາ ນາມ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ນ ເຕ ຖິຣາ. ເຕສຸ ປນ ປຕິເຕສຸ ປຸນ ທນ຺ຕາ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ເຕ ປຐມເມວ ເສຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຊຣາວາເຕນ ປຫຏກາເລ ກາຬກາ ໂຫນ຺ຕິ. ເກສາ ປຐມເມວ ຕມ຺ພາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໂຕ ກາຬກາ, ຕໂຕ ເສຕາ. ຉວິ ປນ ສໂລຫິຕິກາ ໂຫຕິ. ວຑ຺ຒນ຺ຕານໍ ວຑ຺ຒນ຺ຕານໍ ໂອທາຕານໍ ໂອທາຕຠາໂວ, ກາຬການໍ ກາຬກຠາໂວ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຊຣາວາເຕນ ປນ ປຫຏກາເລ ວລິໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ສພ຺ພມ຺ປິ ສສ຺ສໍ ວປິຕກາເລ ເສຕໍ ໂຫຕິ, ປຈ຺ຉາ ນີລໍ. ຊຣາວາເຕນ ປນ ປຫຏກາເລ ປຓ຺ຑຸກໍ ໂຫຕິ. ອມ຺ພງ຺ກຸເຣນາປິ ທີເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ມຣຓນິທ຺ເທເສ ຈຸຕີຕິ ຈວນວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອກຈຕຸປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘານໍ ສາມຎ຺ຎວຈນເມຕໍ. ຈວນຕາຕິ ຠາວວຈເນນ ລກ຺ຂຓນິທສ຺ສນໍ. ເຠໂທຕິ ຈຸຕິຂນ຺ຘານໍ ຠງ຺ຄຸປ຺ປຕ຺ຕິປຣິທີປນໍ. ອນ຺ຕຣຘານນ຺ຕິ ຆຏສ຺ສ ວິຍ ຠິນ຺ນສ຺ສ ຠິນ຺ນານໍ ຈຸຕິຂນ຺ຘານໍ ເຍນ ເກນຈິ ປຣິຍາເຍນ ຐານາຠາວປຣິທີປນໍ. ມຈ຺ຈຸ ມຣຓນ຺ຕິ ມຈ຺ຈຸສງ຺ຂາຕໍ ມຣຓໍ, ນ ຂຓິກມຣຓໍ. ກາໂລ ນາມ ອນ຺ຕໂກ, ຕສ຺ສ ກິຣິຍາຕິ ກາລກິຣິຍາ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ສມ຺ມຸຕິຍາ ມຣຓໍ ທີປິຕໍ.

ອິທານິ ປຣມຕ຺ເຖນ ທີເປຕຸໍ ຂນ຺ຘານໍ ເຠໂທຕິອາທິມາຫ. ປຣມຕ຺ເຖນ ຫິ ຂນ຺ຘາເຍວ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນ ສຕ຺ໂຕ ນາມ ໂກຈິ ມຣຕິ. ຂນ຺ເຘສຸ ປນ ຠິຊ຺ຊມາເນສຸ ສຕ຺ໂຕ ມຣຕິ, ຠິນ຺ເນສຸ ມໂຕຕິ ໂວຫາໂຣ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຈຕຸໂວກາຣປຎ຺ຈໂວກາຣວເສນ ຂນ຺ຘານໍ ເຠໂທ, ເອກໂວກາຣວເສນ ກເຬວຣສ຺ສ ນິກ຺ເຂໂປ, ຈຕຸໂວກາຣວເສນ ວາ ຂນ຺ຘານໍ ເຠໂທ, ເສສທ຺ວຍວເສນ ກເຬວຣສ຺ສ ນິກ຺ເຂໂປ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກສ຺ມາ? ຠວທ຺ວເຍປິ ຣູປກາຍສງ຺ຂາຕສ຺ສ ກເຬວຣສ຺ສ ສມ຺ຠວໂຕ. ຍສ຺ມາ ວາ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກາທີສຸປິ ຂນ຺ຘາ ຠິຊ຺ຊນ຺ເຕວ, ນ ກິຎ຺ຈິ ນິກ຺ຂິປຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ວເສນ ຂນ຺ຘານໍ ເຠໂທ, ມນຸສ຺ສາທີສຸ ກເຬວຣສ຺ສ ນິກ຺ເຂໂປ. ເອຕ຺ຖ ຈ ກເຬວຣສ຺ສ ນິກ຺ເຂປກຣຓໂຕ ມຣຓໍ ‘‘ກເຬວຣສ຺ສ ນິກ຺ເຂໂປ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສຸປຈ຺ເຉໂທຕິ ອິມິນາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘສ຺ເສວ ມຣຓໍ ນາມ ໂຫຕິ, ອນິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘສ຺ສ ມຣຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ສສ຺ສໍ ມຕໍ, ຣຸກ຺ໂຂ ມໂຕ’’ຕິ ອິທໍ ປນ ໂວຫາຣມຕ຺ຕເມວ, ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ເອວຣູປານິ ວຈນານິ ສສ຺ສາທີນໍ ຂຍວຍຠາວເມວ ທີເປນ຺ຕິ.

ອປິຈ ອິມານິ ຊາຕິຊຣາມຣຓານິ ນາມ ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ວຘກປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕາ ວິຍ ໂອຕາຣໍ ຄເວສນ຺ຕານິ ວິຈຣນ຺ຕິ. ຍຖາ ຫິ ປຸຣິສສ຺ສ ຕີສຸ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ເຕສຸ ໂອຕາຣາເປກ຺ເຂສຸ ວິຈຣນ຺ເຕສຸ ເອໂກ ວເທຍ຺ຍ ‘‘ອຫໍ ອສຸກອຣຎ຺ຎສ຺ສ ນາມ ວຓ຺ຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ເອຕໍ ອາທາຍ ຕຕ຺ຖ ຄມິສ຺ສາມິ, ເອຕ຺ຖ ມຍ຺ຫໍ ທຸກ຺ກຣໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ທຸຕິໂຍ ວເທຍ຺ຍ ‘‘ອຫໍ ຕວ ເອຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຕກາເລ ໂປເຖຕ຺ວາ ທຸພ຺ພລໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ເອຕ຺ຖ ມຍ຺ຫໍ ທຸກ຺ກຣໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ຕຕິໂຍ ວເທຍ຺ຍ ‘‘ຕຍາ ເອຕສ຺ມິໍ ໂປເຖຕ຺ວາ ທຸພ຺ພເລ ກເຕ ຕິຓ຺ເຫນ ອສິນາ ສີສຈ຺ເຉທນໍ ນາມ ມຍ຺ຫໍ ຠາໂຣ ໂຫຕູ’’ຕິ ເຕ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ຕຖາ ກເຣຍ຺ຍຸໍ. ຕຕ຺ຖ ປຐມປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕສ຺ສ ອຣຎ຺ຎວຓ຺ຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ຕໍ ອາທາຍ ຕຕ຺ຖ ຄຕກາໂລ ວິຍ ສຸຫຊ຺ຊຎາຕິມຓ຺ຑລໂຕ ນິກ຺ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ນິພ຺ພຕ຺ຕາປນໍ ນາມ ຊາຕິຍາ ກິຈ຺ຈໍ, ທຸຕິຍສ຺ສ ໂປເຖຕ຺ວາ ທຸພ຺ພລກຣຓໍ ວິຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ນິປຕິຕ຺ວາ ປຣາຘີນມຎ຺ຈປຣາຍຓຠາວກຣຓໍ ຊຣາຍ ກິຈ຺ຈໍ, ຕຕິຍສ຺ສ ຕິຓ຺ເຫນ ອສິນາ ສີສຈ຺ເຉທນໍ ວິຍ ຊີວິຕກ຺ຂຍປາປນໍ ມຣຓສ຺ສ ກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອປິເຈຕ຺ຖ ຊາຕິທຸກ຺ຂໍ ສາທີນວມຫາກນ຺ຕາຣປ຺ປເວໂສ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ຊຣາທຸກ຺ຂໍ ຕຕ຺ຖ ອນ຺ນປານຣຫິຕສ຺ສ ທຸພ຺ພລໍ ວິຍ, ມຣຓທຸກ຺ຂໍ ທຸພ຺ພລສ຺ສ ອິຣິຍາປຖປວຕ຺ຕເນ ວິຫຕປຣກ຺ກມສ຺ສ ວາຬາທີຫິ ອນຍພ຺ຍສນາປາທນໍ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ພນ຺ຕິ.

ໂສກນິທ຺ເທເສ ວິຍສຕີຕິ ພ຺ຍສນໍ, ຫິຕສຸຂໍ ຂິປຕິ ວິທ຺ຘໍເສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຎາຕີນໍ ພ຺ຍສນໍ ຎາຕິພ຺ຍສນໍ, ໂຈຣໂຣຄຠຍາທີຫິ ຎາຕິກ຺ຂໂຍ ຎາຕິວິນາໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນ ຎາຕິພ຺ຍສເນນ. ຜຸຏ຺ຐສ຺ສາຕິ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຏສ຺ສ ອຠິຠູຕສ຺ສ, ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ໂຠຄານໍ ພ຺ຍສນໍ ໂຠຄພ຺ຍສນໍ, ຣາຊໂຈຣາທິວເສນ ໂຠຄກ຺ຂໂຍ ໂຠຄວິນາໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຣໂຄເຍວ ພ຺ຍສນໍ ໂຣຄພ຺ຍສນໍ. ໂຣໂຄ ຫິ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ວິຍສຕິ ວິນາເສຕີຕິ ພ຺ຍສນໍ. ສີລສ຺ສ ພ຺ຍສນໍ ສີລພ຺ຍສນໍ. ທຸສ຺ສີລ຺ຍສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ວິນາສຍມານາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ທິຏ຺ຐິ ເອວ ພ຺ຍສນໍ ທິຏ຺ຐິພ຺ຍສນໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຸຣິມານິ ທ຺ເວ ອນິປ຺ຜນ຺ນານິ, ປຈ຺ຉິມານິ ຕີຓິ ນິປ຺ຜນ຺ນານິ ຕິລກ຺ຂຓພ຺ຠາຫຕານິ. ປຸຣິມານິ ຈ ຕີຓິ ເນວ ກຸສລານິ ນ ອກຸສລານິ, ສີລທິຏ຺ຐິພ຺ຍສນທ຺ວຍໍ ອກຸສລໍ.

ອຎ຺ຎຕຣຎ຺ຎຕເຣນາຕິ ຄຫິເຕສຸ ວາ ເຍນ ເກນຈິ ອຄ຺ຄຫິເຕສຸ ວາ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈພ຺ຍສນາທີສຸ ເຍນ ເກນຈິ. ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສາຕິ ສມນຸພນ຺ຘສ຺ສ ອປຣິມຸຈ຺ຈມານສ຺ສ. ອຎ຺ຎຕຣຎ຺ຎຕເຣນ ທຸກ຺ຂຘມ຺ເມນາຕິ ເຍນ ເກນຈິ ໂສກທຸກ຺ຂສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸນາ. ໂສໂກຕິ ໂສຈນກວເສນ ໂສໂກ. ອິທໍ ເຕຫິ ກາຣເຓຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກໂສກສ຺ສ ສຠາວປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ. ໂສຈນາຕິ ໂສຈນາກາໂຣ. ໂສຈິຕຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂສຈິຕຠາໂວ. ອນ຺ໂຕໂສໂກຕິ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໂສໂກ. ທຸຕິຍປທໍ ອຸປສຄ຺ເຄນ ວຑ຺ຒິຕໍ. ໂສ ຫິ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ສຸກ຺ຂາເປນ຺ໂຕ ວິຍ ປຣິສຸກ຺ຂາເປນ຺ໂຕ ວິຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ‘‘ອນ຺ໂຕໂສໂກ ອນ຺ໂຕປຣິໂສໂກ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຈຕໂສ ປຣິຊ຺ຌາຍນາຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິຊ຺ຌາຍນາກາໂຣ. ໂສໂກ ຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ອຄ຺ຄິ ວິຍ ຈິຕ຺ຕໍ ຌາເປຕິ ທຫຕິ, ‘‘ຈິຕ຺ຕໍ ເມ ຌາມໍ, ນ ເມ ກິຎ຺ຈິ ປຏິຠາຕີ’’ຕິ ວທາເປຕິ. ທຸກ຺ຂິໂຕ ມໂນ ທຸມ຺ມໂນ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ໂທມນສ຺ສໍ. ອນຸປວິຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ໂສໂກວ ສລ຺ລນ຺ຕິ ໂສກສລ຺ລໍ.

ປຣິເທວນິທ຺ເທເສ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຘີຕາ, ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ເອວໍ ອາທິສ຺ສ ອາທິສ຺ສ ເທວນ຺ຕິ ໂຣທນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ອາເທໂວ. ຕໍ ຕໍ ວຓ຺ຓໍ ປຣິກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຣິກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເທວນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ປຣິເທໂວ. ຕໂຕ ປຣານິ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ປທານິ ປຸຣິມທ຺ວຍສ຺ເສວ ອາກາຣຠາວນິທ຺ເທສວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ. ວາຈາຕິ ວຈນໍ. ປລາໂປຕິ ຕຸຈ຺ຉໍ ນິຣຕ຺ຖກວຈນໍ. ອຸປຑ຺ຒຠຓິຕອຎ຺ຎຠຓິຕາທິວເສນ ວິຣູໂປ ປລາໂປຕິ ວິປ຺ປລາໂປ. ລາລປ຺ໂປຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ລປນໍ. ລາລປ຺ປນາກາໂຣ ລາລປ຺ປນາ. ລາລປ຺ປິຕສ຺ສ ຠາໂວ ລາລປ຺ປິຕຕ຺ຕໍ.

ທຸກ຺ຂນິທ຺ເທເສ ກາຍນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ກາຍິກໍ. ອມຘຸຣຏ຺ເຐນ ອສາຕໍ. ກາຍິກປເທນ ເຈຕສິກອສາຕໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ອສາຕປເທນ ກາຍິກສາຕໍ. ຕເທວ ທຸກ຺ຂຍຕີຕິ ທຸກ຺ຂໍ, ຍສ຺ສຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ທຸກ຺ຂິຕໍ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸກ຺ຂມຕ຺ຕາ ວາ ທຸກ຺ຂໍ. ກາຍສມ຺ຜສ຺ສຊນ຺ຕິ ກາຍສມ຺ຜສ຺ເສ ຊາຕໍ. ອສາຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ເວທຍິຕນ຺ຕິ ອສາຕໍ ເວທຍິຕໍ ນ ສາຕໍ, ທຸກ຺ຂໍ ເວທຍິຕໍ ນ ສຸຂໍ. ປຣໂຕ ຕີຓິ ປທານິ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ. ອສາຕາ ເວທນາ ນ ສາຕາ, ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ນ ສຸຂາຕິ ອຍເມວ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ຍໍ ກາຍິກໍ ອສາຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ເວທຍິຕໍ, ຍາ ກາຍສມ຺ຜສ຺ສຊາ ອສາຕາ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ເອວໍ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ໂທມນສ຺ສນິທ຺ເທເສ ທຸຏ຺ຐຸ ມໂນຕິ ທຸມ຺ມໂນ, ຫີນເວທນຕ຺ຕາ ວາ ກຸຈ຺ຉິຕໍ ມໂນຕິ ທຸມ຺ມໂນ, ທຸມ຺ມນສ຺ສ ຠາໂວ ໂທມນສ຺ສໍ. ຈິຕ຺ຕນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ເຈຕສິກໍ. ເຈໂຕສມ຺ຜສ຺ສຊນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕສມ຺ຜສ຺ເສ ຊາຕໍ.

ອຸປາຍາສນິທ຺ເທເສ ອາຍາສນຏ຺ເຐນ ອາຍາໂສ. ສໍສີທນວິສີທນາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕກິລມຖສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ພລວອາຍາໂສ ອຸປາຍາໂສ. ອາຍາສິຕຠາໂວ ອາຍາສິຕຕ຺ຕໍ. ອຸປາຍາສິຕຠາໂວ ອຸປາຍາສິຕຕ຺ຕໍ.

ອປ຺ປິຍສມ຺ປໂຍຄນິທ຺ເທເສ ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ. ຍສ຺ສາຕິ ເຍ ອສ຺ສ. ອນິຏ຺ຐາຕິ ອປຣິເຍສິຕາ. ປຣິເຍສິຕາ ວາ ໂຫນ຺ຕຸ ອປຣິເຍສິຕາ ວາ, ນາມເມເວຕໍ ອມນາປາຣມ຺ມຓານໍ. ມນສ຺ມິໍ ນ ກມນ຺ຕິ ນ ປວິສນ຺ຕີຕິ ອກນ຺ຕາ. ມນສ຺ມິໍ ນ ອປ຺ປິຍນ຺ຕິ, ນ ວາ ມນໍ ວຑ຺ເຒນ຺ຕີຕິ ອມນາປາ. ຣູປາຕິອາທິ ເຕສໍ ສຠາວນິທສ຺ສນໍ. ອນຕ຺ຖໍ ກາເມນ຺ຕິ ອິຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອນຕ຺ຖກາມາ. ອຫິຕໍ ກາເມນ຺ຕິ ອິຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຫິຕກາມາ. ອຜາສຸໍ ທຸກ຺ຂວິຫາຣໍ ກາເມນ຺ຕິ ອິຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຜາສຸກາມາ. ຈຕູຫິ ໂຍເຄຫິ ເຂມໍ ນິພ຺ຠຍໍ ວິວຏ຺ຏໍ ນ ກາເມນ຺ຕິ, ສຠຍໍ ວຏ຺ຏເມວ ເນສໍ ກາເມນ຺ຕິ ອິຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອໂຍຄກ຺ເຂມກາມາ. ອປິຈ ສທ຺ຘາທີນໍ ວຸທ຺ຘິສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ອກາມນໂຕ, ເຕສໍເຍວ ຫານິສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອນຕ຺ຖສ຺ສ ຈ ກາມນໂຕ ອນຕ຺ຖກາມາ. ສທ຺ຘາທີນໍເຍວ ອຸປາຍຠູຕສ຺ສ ຫິຕສ຺ສ ອກາມນໂຕ, ສທ຺ຘາຫານິອາທີນໍ ອຸປາຍຠູຕສ຺ສ ອຫິຕສ຺ສ ຈ ກາມນໂຕ ອຫິຕກາມາ. ຜາສຸວິຫາຣສ຺ສ ອກາມນໂຕ, ອຜາສຸວິຫາຣສ຺ສ ຈ ກາມນໂຕ ອຜາສຸກາມາ. ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ນິພ຺ຠຍສ຺ສ ອກາມນໂຕ, ຠຍສ຺ສ ຈ ກາມນໂຕ ອໂຍຄກ຺ເຂມກາມາຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ສງ຺ຄຕີຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສໍໂຍໂຄ. ສມາຄໂມຕິ ອາຄເຕຫິ ສໍໂຍໂຄ. ສໂມຘານນ຺ຕິ ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ສຫຠາໂວ. ມິສ຺ສີຠາໂວຕິ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານໍ ສຫກຣຓໍ. ອຍໍ ສຕ຺ຕວເສນ ໂຍຊນາ. ສງ຺ຂາຣວເສນ ປນ ຍໍ ລພ຺ຠຕິ, ຕໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ໂສ ປນ ອປ຺ປິຍສມ຺ປໂຍໂຄ ອຕ຺ຖໂຕ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເກວລໍ ອປ຺ປິຍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ທຸວິຘສ຺ສາປິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ວຕ຺ຖຸຠາວໂຕ ທຸກ຺ໂຂຕິ ວຸຕ຺ໂຕ.

ປິຍວິປ຺ປໂຍຄນິທ຺ເທໂສ ວຸຕ຺ຕປຏິປກ຺ຂນເຍນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ມາຕາ ວາຕິອາທິ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ຖກາເມ ສຣູເປນ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ມມາຍຕີຕິ ມາຕາ, ປິຍາຍຕີຕິ ປິຕາ. ຠຊຕີຕິ ຠາຕາ, ຕຖາ ຠຄິນີ. ເມຕ຺ຕາຍນ຺ຕີຕິ ມິຕ຺ຕາ, ມິນນ຺ຕິ ວາ ສພ຺ພຄຸຍ຺ເຫສຸ ອນ຺ໂຕ ປກ຺ຂິປນ຺ຕີຕິ ມິຕ຺ຕາ. ກິຈ຺ຈກຣຓີເຍສຸ ສຫຠາວຏ຺ເຐນ ອມາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອມຈ຺ຈາ. ‘‘ອຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິໂກ’’ຕິ ເອວໍ ຊານນ຺ຕິ, ຎາຍນ຺ຕີຕິ ວາ ຎາຕີ. ໂລຫິເຕນ ສມ຺ພນ຺ຘາຕິ ສາໂລຫິຕາ. ປິຕຸປກ຺ຂິກາ ຎາຕີ, ມາຕຸປກ຺ຂິກາ ສາໂລຫິຕາ. ມາຕາປິຕຸປກ຺ຂິກາ ວາ ຎາຕີ, ສສ຺ສຸສສຸຣປກ຺ຂິກາ ສາໂລຫິຕາ. ອຍມ຺ປິ ປິຍວິປ຺ປໂຍໂຄ ອຕ຺ຖໂຕ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເກວລໍ ປິຍວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ທຸວິຘສ຺ສາປິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ວຕ຺ຖຸຠາວໂຕ ທຸກ຺ໂຂຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອິທເມຕ຺ຖ ສພ຺ພອຏ຺ຐກຖາວຈນໍ. ສຈ຺ຈານໍ ປນ ຕຖລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ສມ຺ປໂຍຄວິປ຺ປໂຍຄວຈເນຫິ ອປ຺ປິຍປິຍວຕ຺ຖູນິເຍວ ວິເສສິຕານີຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ຍຸຊ຺ຊຕີຕິ.

ອິຈ຺ຉິຕາລາຠນິທ຺ເທເສ ຊາຕິຘມ຺ມານນ຺ຕິ ຊາຕິສຠາວານໍ ຊາຕິປກຕິການໍ. ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອໂຫ ວຕາຕິ ປຕ຺ຖນາ. ອສ຺ສາມາຕິ ຠເວຍ຺ຍາມ. ນ ໂຂ ປເນຕໍ ອິຈ຺ຉາຍ ປຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ຍໍ ເອຕໍ ‘‘ອໂຫ ວຕ ມຍໍ ນ ຊາຕິຘມ຺ມາ ອສ຺ສາມ, ນ ຈ ວຕ ໂນ ຊາຕິ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ ເອວໍ ປຫີນສມຸທເຍສຸ ສາຘູສຸ ວິຊ຺ຊມານໍ ອຊາຕິຘມ຺ມຕ຺ຕໍ ປຣິນິພ຺ພຸເຕສຸ ຈ ວິຊ຺ຊມານໍ ຊາຕິຍາ ອນາຄມນໍ ອິຈ຺ຉິຕໍ, ຕໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສາປິ ມຄ຺ຄຠາວນາຍ ວິນາ ອປ຺ປຕ຺ຕພ຺ພໂຕ, ອນິຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສາປິ ຈ ຠາວນາຍ ປຕ຺ຕພ຺ພໂຕ ນ ອິຈ຺ຉາຍ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ ນາມ ໂຫຕິ. ອິທມ຺ປີຕິ ເອຕມ຺ປິ. ອຸປຣິ ເສສານິ ອຸປາທາຍ ອປິສທ຺ໂທ.

ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘນິທ຺ເທເສ ເສຍ຺ຍຖິທນ຺ຕິ ນິປາໂຕ, ຕສ຺ສ ເຕ ກຕເມ ອິຕິ ເຈຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣູປເມວ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ຣູປຸປາທານກ຺ຂນ຺ໂຘ. ເອເສວ ນໂຍ ເສເສສຸປິ.

ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສມຸທຍສຈ຺ຈນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໓໔. ສມຸທຍສຈ຺ຈນິທ຺ເທເສ ຍາຍໍ ຕຓ຺ຫາຕິ ຍາ ອຍໍ ຕຓ຺ຫາ. ໂປໂນຠວິກາຕິ ປຸນພ຺ຠວກຣຓໍ ປຸໂນຠໂວ, ປຸໂນຠໂວ ສີລມສ຺ສາຕິ ໂປໂນຠວິກາ. ອປິຈ ປຸນພ຺ຠວໍ ເທຕິ, ປຸນພ຺ຠວາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ຠເວ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕີຕິ ໂປໂນຠວິກາ. ສາ ປເນສາ ປຸນພ຺ຠວສ຺ສ ທາຍິກາປິ ອຕ຺ຖິ ອທາຍິກາປິ, ປຸນພ຺ຠວາຍ ສໍວຕ຺ຕນິກາປິ ອຕ຺ຖິ ອສໍວຕ຺ຕນິກາປິ, ທິນ຺ນາຍ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ອຸປຘິເວປກ຺ກມຕ຺ຕາປິ. ສາ ຕິປ຺ປກາຣາປິ ໂປໂນຠວິກາຕິ ນາມໍ ລຠຕິ. ໂປນພ຺ຠວິກາຕິປິ ປາໂຐ, ໂສເຍວຕ຺ໂຖ. ອຠິນນ຺ທນສງ຺ຂາເຕນ ນນ຺ທິຣາເຄນ ສຫ ຄຕາຕິ ນນ຺ທິຣາຄສຫຄຕາ. ນນ຺ທິຣາເຄນ ສທ຺ຘິໍ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກຕ຺ຕເມວ ຄຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ຣາຠິນນ຺ທິນີຕິ ຍຕ຺ຣ ຍຕ຺ຣ ອຕ຺ຕຠາໂວ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ຣ ອຠິນນ຺ທິນີ. ຣູປາທີສຸ ວາ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ຣາຠິນນ຺ທິນີ, ຣູປາຠິນນ຺ທິນີ ສທ຺ທຄນ຺ຘຣສໂຜຏ຺ຐພ຺ພຘມ຺ມາຠິນນ຺ທິນີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ຣາຠິນນ຺ທີຕິປິ ປາໂຐ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ຣ ອຠິນນ຺ທຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສຍ຺ຍຖິທນ຺ຕິ ນິປາໂຕ, ຕສ຺ສ ສາ ກຕມາ ອິຕິ ເຈຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາມຕຓ຺ຫາຕິ ກາເມ ຕຓ຺ຫາ, ປຎ຺ຈກາມຄຸຓິກຣາຄສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຠວຕຓ຺ຫາຕິ ຠເວ ຕຓ຺ຫາ. ຠວປຕ຺ຖນາວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິສຫຄຕສ຺ສ ຣາຄສ຺ສ ຣູປາຣູປຠວຣາຄສ຺ສ ຈ ຌານນິກນ຺ຕິຍາ ຈ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ວິຠວຕຓ຺ຫາຕິ ວິຠເວ ຕຓ຺ຫາ. ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິສຫຄຕຣາຄສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ.

ອິທານິ ຕສ຺ສາ ຕຓ຺ຫາຍ ວຕ຺ຖຸໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ສາ ໂຂ ປເນສາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ຊາຍຕິ. ນິວິສຕີຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປວຕ຺ຕິວເສນ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ກຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນິວິສມານາ ກຕ຺ຖ ນິວິສຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຍໍ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປນ຺ຕິ ຍໍ ໂລກສ຺ມິໍ ປິຍສຠາວຎ຺ເຈວ ມຘຸຣສຠາວຎ຺ຈ. ຈກ຺ຂຸ ໂລເກຕິອາທີສຸ ໂລກສ຺ມິຎ຺ຫິ ຈກ຺ຂຸອາທີສຸ ມມຕ຺ເຕນ ອຠິນິວິຏ຺ຐາ ສຕ຺ຕາ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ປຕິຏ຺ຐິຕາ ອຕ຺ຕໂນ ຈກ຺ຂຸໍ ອາທາສາທີສຸ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓານຸສາເຣນ ວິປ຺ປສນ຺ນໍ ປຎ຺ຈປສາທໍ ສຸວຓ຺ຓວິມາເນ ອຸຄ຺ຆາຏິຕມຓິສີຫປຎ຺ຊຣໍ ວິຍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ໂສຕໍ ຣຊຕປນາຬິກໍ ວິຍ ປາມງ຺ຄສຸຕ຺ຕກໍ ວິຍ ຈ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ຕຸງ຺ຄນາສາຕິ ລທ຺ຘໂວຫາຣໍ ຆານໍ ວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຐປິຕຫຣິຕາລວຏ຺ຏິໍ ວິຍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ຊິວ຺ຫໍ ຣຕ຺ຕກມ຺ພລປຏລໍ ວິຍ ມຸທຸສິນິທ຺ຘມຘຸຣຣສທໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ກາຍໍ ສາລລຏ຺ຐິໍ ວິຍ ສຸວຓ຺ຓໂຕຣຓໍ ວິຍ ຈ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ມນໍ ອຎ຺ເຎສໍ ມເນນ ອສທິສໍ ອຸຬາຣໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ຣູປໍ ສຸວຓ຺ຓກຓິກາຣປຸປ຺ຜາທິວຓ຺ຓໍ ວິຍ, ສທ຺ທໍ ມຕ຺ຕກຣວີກໂກກິລມນ຺ທຘມິຕມຓິວໍສນິຄ຺ໂຆສໍ ວິຍ, ອຕ຺ຕນາ ປຏິລທ຺ຘານິ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານິກຄນ຺ຘາຣມ຺ມຓາທີນິ ‘‘ກສ຺ສຎ຺ຎສ຺ສ ເອວຣູປານິ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ເຕສໍ ເອວໍ ມຎ຺ຎມານານໍ ຕານິ ຈກ຺ຂາທີນິ ປິຍຣູປານິ ເຈວ ສາຕຣູປານິ ຈ ໂຫນ຺ຕິ. ອຖ ເນສໍ ຕຕ຺ຖ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ເຈວ ຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຈ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປວຕ຺ຕິວເສນ ນິວິສຕິ. ຕສ຺ມາ ເຖໂຣ ‘‘ຈກ຺ຂຸ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປໍ, ເອຕ຺ເຖສາ ຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາຕິ ຍທາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕທາ ເອຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສມຸທຍສຈ຺ຈນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິໂຣຘສຈ຺ຈນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໓໕.

ນິໂຣຘສຈ຺ຈນິທ຺ເທເສ ໂຍ ຕສ຺ສາເຍວ ຕຓ຺ຫາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ໂຍ ຕສ຺ເສວ ທຸກ຺ຂສ຺ສາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ຍສ຺ມາ ສມຸທຍນິໂຣເຘເນວ ທຸກ຺ຂໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ໂນ ອຎ຺ຎຖາ. ຍຖາຫ –

‘‘ຍຖາປິ ມູເລ ອນຸປທ຺ທເວ ທຬ຺ເຫ, ຉິນ຺ໂນປິ ຣຸກ຺ໂຂ ປຸນເຣວ ຣູຫຕິ;

ເອວມ຺ປິ ຕຓ຺ຫານຸສເຍ ອນູຫເຕ, ນິພ຺ພຕ຺ຕຕີ ທຸກ຺ຂມິທໍ ປຸນປ຺ປຸນ’’ນ຺ຕິ. (ຘ. ປ. ໓໓໘);

ຕສ຺ມາ ຕໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສມຸທຍນິໂຣເຘນ ທສ຺ເສຕຸໍ ເອວມາຫ. ສີຫສມານວຸຕ຺ຕິໂນ ຫິ ຕຖາຄຕາ, ເຕ ທຸກ຺ຂໍ ນິໂຣເຘນ຺ຕາ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຎ຺ຈ ທສ຺ເສນ຺ຕາ ເຫຕຸມ຺ຫິ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນ ຜເລ. ສຸວານວຸຕ຺ຕິໂນ ປນ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ, ເຕ ທຸກ຺ຂໍ ນິໂຣເຘນ຺ຕາ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຎ຺ຈ ທສ຺ເສນ຺ຕາ ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍເຄນ ເຈວ ຕສ຺ເສວ ຈ ເທສນາຍ ຜເລ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນ ເຫຕຸມ຺ຫີຕິ. ສີຫສມານວຸຕ຺ຕິຕາຍ ສຕ຺ຖາ ເຫຕຸມ຺ຫິ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ‘‘ໂຍ ຕສ຺ສາເຍວາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຘມ຺ມເສນາປຕິປິ ສຕ຺ຖາຣາ ວຸຕ຺ຕກ຺ກເມເນວາຫ.

ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ສາເຍວ ຕຓ຺ຫາຍາຕິ ຍາ ສາ ຕຓ຺ຫາ ‘‘ໂປໂນຠວິກາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ກາມຕຓ຺ຫາທິວເສນ ວິຠຕ຺ຕາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິນິເວສນວເສນ ຈ ເຫຏ຺ຐາ ປກາສິຕາ, ຕສ຺ສາເຍວ ຕຓ຺ຫາຍ. ອເສສວິຣາຄນິໂຣໂຘຕິ ວິຣາໂຄ ວຸຈ຺ຈຕິ ມຄ຺ໂຄ, ‘‘ວິຣາຄາ ວິມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໔໕; ສໍ. ນິ. ໓.໑໒; ມຫາວ. ໒໓) ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິຣາເຄນ ນິໂຣໂຘ ວິຣາຄນິໂຣໂຘ, ອນຸສຍສມຸຄ຺ຆາຕໂຕ ອເສໂສ ວິຣາຄນິໂຣໂຘ ອເສສວິຣາຄນິໂຣໂຘ. ອຖ ວາ ວິຣາໂຄຕິ ຫິ ປຫານໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມາ ອເສໂສ ວິຣາໂຄ ອເສໂສ ນິໂຣໂຘຕິ ເອວມ຺ເປຕ຺ຖ ໂຍຊນາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ສພ຺ພາເນວ ປເນຕານິ ອເສສວິຣາຄນິໂຣໂຘຕິອາທີນິ ນິພ຺ພານສ຺ເສວ ເວວຈນານິ. ປຣມຕ຺ຖໂຕ ຫິ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘໍ ອຣິຍສຈ຺ຈນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ຕໍ ອາຄມ຺ມ ຕຓ຺ຫາ ອເສສາ ວິຣຊ຺ຊຕິ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ‘‘ຕສ຺ສາເຍວ ຕຓ຺ຫາຍ ອເສສວິຣາຄນິໂຣໂຘ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ອາຄມ຺ມ ຕຓ຺ຫາ ຈຊີຍຕິ ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊີຍຕິ ມຸຈ຺ຈຕິ ນ ອລ຺ລີຍຕິ, ກາມຄຸຓາລເຍສຸ ເຈຕ຺ຖ ເອໂກປິ ອາລໂຍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ນິພ຺ພານໍ ຈາໂຄ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ມຸຕ຺ຕິ ອນາລໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອກເມວ ຫິ ນິພ຺ພານໍ, ນາມານິ ປນສ຺ສ ສພ຺ພສງ຺ຂຕານໍ ນາມປຏິປກ຺ຂວເສນ ອເນການິ ໂຫນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ອເສສວິຣາໂຄ ອເສສນິໂຣໂຘ ຈາໂຄ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ມຸຕ຺ຕິ ອນາລໂຍ ຣາຄກ຺ຂໂຍ ໂທສກ຺ຂໂຍ ໂມຫກ຺ຂໂຍ ຕຓ຺ຫາກ຺ຂໂຍ ອນຸປ຺ປາໂທ ອປ຺ປວຕ຺ຕໍ ອນິມິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຓິຫິຕໍ ອນາຍູຫນໍ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິ ອນຸປປຕ຺ຕິ ອຄຕິ ອຊາຕໍ ອຊຣໍ ອພ຺ຍາຘິ ອມຕໍ ອໂສກໍ ອປຣິເທວໍ ອນຸປາຍາສໍ ອສໍກິລິຏ຺ຐນ຺ຕິອາທີນິ.

ອິທານິ ມຄ຺ເຄນ ຉິນ຺ນາຍ ນິພ຺ພານໍ ອາຄມ຺ມ ອປ຺ປວຕ຺ຕິປ຺ປຕ຺ຕາຍປິ ຈ ຕຓ຺ຫາຍ ເຍສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ຕສ຺ສາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ທສ຺ສິຕາ, ຕຕ຺ເຖວ ອຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ສາ ໂຂ ປເນສາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ປຸຣິໂສ ເຂຕ຺ເຕ ຊາຕໍ ຕິຕ຺ຕກາລາພຸວລ຺ລິໍ ທິສ຺ວາ ອຄ຺ຄໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມູລໍ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ, ສາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ມິລາຍິຕ຺ວາ ອປ຺ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຕໂຕ ຕສ຺ມິໍ ເຂຕ຺ເຕ ຕິຕ຺ຕກາລາພຸ ນິຣຸທ຺ຘາ ປຫີນາຕິ ວຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ, ເອວເມວ ເຂຕ຺ເຕ ຕິຕ຺ຕກາລາພຸ ວິຍ ຈກ຺ຂາທີສຸ ຕຓ຺ຫາ. ສາ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ມູລຈ຺ຉິນ຺ນາ ນິພ຺ພານໍ ອາຄມ຺ມ ອປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວໍ ຄຕາ ປນ ເຕສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ເຂຕ຺ເຕ ຕິຕ຺ຕກາລາພຸ ວິຍ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຍຖາ ຈ ອຏວິໂຕ ໂຈເຣ ອາເນຕ຺ວາ ນຄຣສ຺ສ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາເຣ ຆາເຕຍ຺ຍຸໍ, ຕໂຕ ອຏວິຍໍ ໂຈຣາ ມຕາຕິ ວາ ມາຣິຕາຕິ ວາ ວຸຈ຺ເຈຍ຺ຍຸໍ, ເອວເມວ ອຏວິຍໍ ໂຈຣາ ວິຍ ຍາ ຈກ຺ຂາທີສຸ ຕຓ຺ຫາ, ສາ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາເຣ ໂຈຣາ ວິຍ ນິພ຺ພານໍ ອາຄມ຺ມ ນິຣຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ນິພ຺ພາເນ ນິຣຸທ຺ຘາ. ເອວໍ ນິຣຸທ຺ຘາ ປນ ເຕສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ອຏວິຍໍ ໂຈຣາ ວິຍ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ເຕນສ຺ສາ ຕຕ຺ເຖວ ນິໂຣຘໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຈກ຺ຂຸ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປໍ, ເອຕ຺ເຖສາ ຕຓ຺ຫາ ປຫີຍມານາ ປຫີຍຕີ’’ຕິອາທິມາຫ. ອຖ ວາ ຕຓ຺ຫຸປ຺ປາທວຕ຺ຖຸສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ປຣິຎ຺ຎາຕວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ປຸນ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ອນຸປ຺ປາທນິໂຣຘວເສນ ຕຓ຺ຫຸປ຺ປາທວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍເຍວ ນິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນປຏິປກ຺ຂວເສນ ປຫີຍຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ນິວິສນປຏິປກ຺ຂວເສນ ນິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ.

ນິໂຣຘສຈ຺ຈນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ມຄ຺ຄສຈ຺ຈນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໓໖.

ມຄ຺ຄສຈ຺ຈນິທ຺ເທເສ ອຍເມວາຕິ ອຎ຺ຎມຄ຺ຄປຏິກ຺ເຂປນຕ຺ຖໍ ນິຍມນໍ (ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໒໐໕). ອຣິໂຍຕິ ຕໍຕໍມຄ຺ຄວຊ຺ຌກິເລເສຫິ ອາຣກຕ຺ຕາ, ອຣິຍຠາວກຣຕ຺ຕາ, ອຣິຍຜລປຏິລາຠກຣຕ຺ຕາ ຈ ອຣິໂຍ. ອຏ຺ຐ ອງ຺ຄານິ ອສ຺ສາຕິ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ. ສ຺ວາຍໍ ຈຕຸຣງ຺ຄິກາ ວິຍ ເສນາ, ປຎ຺ຈງ຺ຄິກໍ ວິຍ ຕູຣິຍໍ ອງ຺ຄມຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ, ອງ຺ຄວິນິມຸຕ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ.

ອິທານິ ອງ຺ຄມຕ຺ຕເມວ ມຄ຺ໂຄ ອງ຺ຄວິນິມຸຕ຺ໂຕ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ…ເປ… ສມ຺ມາສມາຘີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມາ ທສ຺ສນລກ຺ຂຓາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ສມ຺ມາ ອຠິນິໂຣປນລກ຺ຂໂຓ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ. ສມ຺ມາ ປຣິຄ຺ຄຫລກ຺ຂຓາ ສມ຺ມາວາຈາ. ສມ຺ມາ ສມຸຏ຺ຐາປນລກ຺ຂໂຓ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ. ສມ຺ມາ ໂວທາປນລກ຺ຂໂຓ ສມ຺ມາອາຊີໂວ. ສມ຺ມາ ປຄ຺ຄຫລກ຺ຂໂຓ ສມ຺ມາວາຍາໂມ. ສມ຺ມາ ອຸປຏ຺ຐານລກ຺ຂຓາ ສມ຺ມາສຕິ. ສມ຺ມາ ສມາຘານລກ຺ຂໂຓ ສມ຺ມາສມາຘິ. ເຕສຸ ເອເກກສ຺ສ ຕີຓິ ຕີຓິ ກິຈ຺ຈານິ ໂຫນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ຕາວ ອຎ຺ເຎຫິປິ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈນີກກິເລເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ປຊຫຕິ, ນິໂຣຘຎ຺ຈ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ຈ ປສ຺ສຕິ ຕປ຺ປຏິຈ຺ຉາທກໂມຫວິຘມນວເສນ ອສມ຺ໂມຫໂຕ. ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປາທໂຍປິ ຕເຖວ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປາທີນິ ຈ ປຊຫນ຺ຕິ, ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ວິເສສໂຕ ປເນຕ຺ຖ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ສຫຊາຕຘມ຺ເມ ສມ຺ມາ ອຠິນິໂຣເປຕິ, ສມ຺ມາວາຈາ ສມ຺ມາ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ສມ຺ມາ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ, ສມ຺ມາອາຊີໂວ ສມ຺ມາ ໂວທາເປຕິ, ສມ຺ມາວາຍາໂມ ສມ຺ມາ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ສມ຺ມາສຕິ ສມ຺ມາ ອຸປຏ຺ຐາເປຕິ, ສມ຺ມາສມາຘິ ສມ຺ມາ ສມາທຫຕິ.

ອປິເຈສາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ນາມ ປຸພ຺ພຠາເຄ ນານາກ຺ຂຓາ ນານາຣມ຺ມຓາ ໂຫຕິ, ມຄ຺ຄກາເລ ເອກກ຺ຂຓາ ເອກາຣມ຺ມຓາ. ກິຈ຺ຈໂຕ ປນ ‘‘ທຸກ຺ເຂ ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ນາມານິ ລຠຕິ. ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປາທໂຍປິ ປຸພ຺ພຠາເຄ ນານາກ຺ຂຓາ ນານາຣມ຺ມຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ມຄ຺ຄກາເລ ເອກກ຺ຂຓາ ເອກາຣມ຺ມຓາ. ເຕສຸ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ກິຈ຺ຈໂຕ ເນກ຺ຂມ຺ມສງ຺ກປ຺ໂປຕິອາທີນິ ຕີຓິ ນາມານິ ລຠຕິ. ສມ຺ມາວາຈາທໂຍ ຕໂຍ ປຸພ຺ພຠາເຄ ວິຣຕິໂຍປິ ໂຫນ຺ຕິ ເຈຕນາໂຍປິ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ວິຣຕິໂຍເຍວ. ສມ຺ມາວາຍາໂມ ສມ຺ມາສຕີຕິ ອິທມ຺ປິ ທ຺ວຍໍ ກິຈ຺ຈໂຕ ສມ຺ມປ຺ປຘານສຕິປຏ຺ຐານວເສນ ຈຕ຺ຕາຣິ ນາມານິ ລຠຕິ. ສມ຺ມາສມາຘິ ປນ ປຸພ຺ພຠາເຄປິ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓປິ ສມ຺ມາສມາຘິເຍວ.

ອິຕິ ອິເມສຸ ອຏ຺ຐສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຠຄວຕາ ນິພ຺ພານາຘິຄມາຍ ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ໂຍຄິໂນ ພຫູປກາຣຕ຺ຕາ ປຐມໍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ເທສິຕາ. ອຍຎ຺ຫິ ‘‘ປຎ຺ຎາປຊ຺ໂຊໂຕ ປຎ຺ຎາສຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ໑໖, ໒໐, ໒໙) ຈ ວຸຕ຺ຕາ. ຕສ຺ມາ ເອຕາຍ ປຸພ຺ພຠາເຄ ວິປສ຺ສນາຎາຓສງ຺ຂາຕາຍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ອວິຊ຺ຊນ຺ຘກາຣໍ ວິຘມິຕ຺ວາ ກິເລສໂຈເຣ ຆາເຕນ຺ໂຕ ເຂເມນ ໂຍຄາວຈໂຣ ນິພ຺ພານໍ ປາປຸຓາຕິ. ຕສ຺ມາ ປຐມໍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ເທສິຕາ.

ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ປນ ຕສ຺ສາ ພຫູປກາໂຣ. ຕສ຺ມາ ຕທນນ຺ຕຣໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ຍຖາ ຫິ ເຫຣຎ຺ຎິໂກ ຫຕ຺ເຖນ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຈກ຺ຂຸນາ ກຫາປຓໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ອຍໍ ກູໂຏ ອຍໍ ເຉໂກ’’ຕິ ຊານາຕິ, ເອວໍ ໂຍຄາວຈໂຣປິ ປຸພ຺ພຠາເຄ ວິຕກ຺ເກນ ວິຕກ຺ເກຕ຺ວາ ວິຕກ຺ເກຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາຍ ໂອໂລກຍມາໂນ ‘‘ອິເມ ຘມ຺ມາ ກາມາວຈຣາ, ອິເມ ຣູປາວຈຣາທໂຍ’’ຕິ ຊານາຕິ. ຍຖາ ວາ ປນ ປຸຣິເສນ ໂກຏິຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ມຫາຣຸກ຺ຂໍ ຕຈ຺ຉໂກ ວາສິຍາ ຕຈ຺ເຉຕ຺ວາ ກມ຺ເມ ອຸປເນຕິ, ເອວໍ ວິຕກ຺ເກນ ວິຕກ຺ເກຕ຺ວາ ວິຕກ຺ເກຕ຺ວາ ທິນ຺ນຘມ຺ເມ ໂຍຄາວຈໂຣ ປຎ຺ຎາຍ ‘‘ອິເມ ຘມ຺ມາ ກາມາວຈຣາ, ອິເມ ຣູປາວຈຣາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກມ຺ເມ ອຸປເນຕິ. ຕສ຺ມາ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐານນ຺ຕຣໍ ວຸຕ຺ໂຕ.

ສ຺ວາຍໍ ຍຖາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ, ເອວໍ ສມ຺ມາວາຈາຍປິ ອຸປກາຣໂກ. ຍຖາຫ – ‘‘ປຸພ຺ເພ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ວິຕກ຺ເກຕ຺ວາ ວິຈາເຣຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ວາຈໍ ຠິນ຺ທຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໖໓). ຕສ຺ມາ ຕທນນ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາວາຈາ ວຸຕ຺ຕາ.

ຍສ຺ມາ ປນ ‘‘ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ປຐມໍ ວາຈາຍ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ ໂລເກ ກມ຺ມນ຺ເຕ ປໂຍເຊນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ວາຈາ ກາຍກມ຺ມສ຺ສ ອຸປກາຣິກາຕິ ສມ຺ມາວາຈາຍ ອນນ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ວຸຕ຺ໂຕ.

ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ປນ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ຕິວິຘໍ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ປຫາຍ ອຸຠຍໍ ສຸຈຣິຕໍ ປູເຣນ຺ຕສ຺ເສວ ຍສ຺ມາ ອາຊີວຏ຺ຐມກສີລໍ ປູຣຕິ, ນ ອິຕຣສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕທຸຠຍານນ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາອາຊີໂວ ວຸຕ຺ໂຕ.

ເອວໍ ວິສຸທ຺ຘາຊີເວນ ປນ ‘‘ປຣິສຸທ຺ໂຘ ເມ ອາຊີໂວ’’ຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາ ປຣິໂຕສໍ ກຕ຺ວາ ສຸຕ຺ຕປ຺ປມຕ຺ເຕນ ວິຫຣິຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ, ອຖ ໂຂ ສພ຺ພອິຣິຍາປເຖສຸ ອິທໍ ວີຣິຍມາຣຠິຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ຕທນນ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາວາຍາໂມ ວຸຕ຺ໂຕ.

ຕໂຕ ອາຣທ຺ຘວີຣິເຍນາປິ ກາຍາທີສຸ ຈຕູສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ສຕິ ສູປຏ຺ຐິຕາ ກາຕພ຺ພາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ຕທນນ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

ຍສ຺ມາ ປນ ເອວໍ ສູປຏ຺ຐິຕາຍ ສຕິຍາ ສມາຘິສ຺ສ ອຸປກາຣານຸປກາຣານໍ ຘມ຺ມານໍ ຄຕິໂຍ ສມນ຺ເວສິຕ຺ວາ ປໂຫຕິ ເອກຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘາຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ສມ຺ມາສຕິອນນ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມາຘິ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ.

ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິນິທ຺ເທເສ ‘‘ທຸກ຺ເຂ ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ຈຕຸສຈ຺ຈກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ທສ຺ສິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປຸຣິມານິ ທ຺ເວ ສຈ຺ຈານິ ວຏ຺ຏໍ, ປຈ຺ຉິມານິ ທ຺ເວ ວິວຏ຺ຏໍ. ເຕສຸ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວຏ຺ເຏ ກມ຺ມຏ຺ຐານາຠິນິເວໂສ ໂຫຕິ, ວິວຏ຺ເຏ ນຕ຺ຖິ ອຠິນິເວໂສ. ປຸຣິມານິ ຫິ ທ຺ເວ ສຈ຺ຈານິ ‘‘ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ທຸກ຺ຂໍ, ຕຓ຺ຫາ ສມຸທໂຍ’’ຕິ ເອວໍ ສງ຺ເຂເປນ ຈ, ‘‘ກຕເມ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ? ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວິຕ຺ຖາເຣນ ຈ ອາຈຣິຍສນ຺ຕິເກ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ວາຈາຍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປຣິວຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ໂຍຄາວຈໂຣ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ. ອິຕເຣສຸ ປນ ທ຺ວີສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ‘‘ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ ອິຏ຺ຐໍ ກນ຺ຕໍ ມນາປໍ, ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ ອິຏ຺ຐໍ ກນ຺ຕໍ ມນາປ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ສວເນເນວ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ. ໂສ ເອວໍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ເອກປຏິເວເຘນ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ, ເອກາຠິສມເຍນ ອຠິສເມຕິ. ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຎ຺ຎາປຏິເວເຘນ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ, ສມຸທຍໍ ປຫານປຏິເວເຘນ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ. ນິໂຣຘໍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາປຏິເວເຘນ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ, ມຄ຺ຄໍ ຠາວນາປຏິເວເຘນ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ. ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຎ຺ຎາຠິສມເຍນ…ເປ… ມຄ຺ຄໍ ຠາວນາຠິສມເຍນ ອຠິສເມຕິ.

ເອວມສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາເຄ ທ຺ວີສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ອຸຄ຺ຄຫປຣິປຸຈ຺ຉາສວນຘາຣຓສມ຺ມສນປຏິເວໂຘ ໂຫຕິ, ທ຺ວີສຸ ສວນປຏິເວໂຘເຍວ. ອປຣຠາເຄ ຕີສຸ ກິຈ຺ຈໂຕ ປຏິເວໂຘ ໂຫຕິ ນິໂຣເຘ ອາຣມ຺ມຓປຏິເວໂຘ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພມ຺ປິ ປຏິເວຘຎາຓໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ, ສວນຘາຣຓສມ຺ມສນຎາຓໍ ໂລກິຍໍ ກາມາວຈຣໍ. ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ປນ ປຕ຺ຕສຈ຺ຈສ຺ສ ໂຫຕິ, ອຍຎ຺ຈ ອາທິກມ຺ມິໂກ. ຕສ຺ມາ ສາ ອິຘ ນ ວຸຕ຺ຕາ. ອິມສ຺ສ ຈ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຸພ຺ເພ ປຣິຄ຺ຄຫໂຕ ‘‘ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຊານາມິ, ສມຸທຍໍ ປຊຫາມິ, ນິໂຣຘໍ ສຈ຺ຉິກໂຣມິ, ມຄ຺ຄໍ ຠາເວມີ’’ຕິ ອາໂຠຄສມນ຺ນາຫາຣມນສິກາຣປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ນຕ຺ຖິ, ປຣິຄ຺ຄຫໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂຫຕິ. ອປຣຠາເຄ ປນ ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຎ຺ຎາຕເມວ ໂຫຕິ…ເປ… ມຄ຺ໂຄ ຠາວິໂຕວ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທ຺ເວ ສຈ຺ຈານິ ທຸທ຺ທສຕ຺ຕາ ຄມ຺ຠີຣານິ, ທ຺ເວ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຕາ ທຸທ຺ທສານິ. ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈຎ຺ຫິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປາກຏໍ, ຂາຓຸກຓ຺ຏກປ຺ປຫາຣາທີສຸ ‘‘ອໂຫ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕມ຺ປິ ອາປຊ຺ຊຕິ. ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ ຂາທິຕຸກາມຕາຠຸຎ຺ຊິຕຸກາມຕາທິວເສນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປາກຏໍ. ລກ຺ຂຓປຏິເວຘໂຕ ປນ ອຸຠຍມ຺ປິ ຄມ຺ຠີຣໍ. ອິຕິ ຕານິ ທຸທ຺ທສຕ຺ຕາ ຄມ຺ຠີຣານິ. ອິຕເຣສໍ ປນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ປໂຍໂຄ ຠວຄ຺ຄຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ຫຕ຺ຖປສາຣຓໍ ວິຍ, ອວີຈິຜຸສນຕ຺ຖໍ ປາທປສາຣຓໍ ວິຍ, ສຕຘາ ຠິນ຺ນສ຺ສ ວາລສ຺ສ ໂກຏິຍາ ໂກຏິປຏິປາທນໍ ວິຍ ຈ ໂຫຕິ. ອິຕິ ຕານິ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຕາ ທຸທ຺ທສານິ. ເອວໍ ທຸທ຺ທສຕ຺ຕາ ຄມ຺ຠີເຣສຸ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຕາ ຈ ທຸທ຺ທເສສຸ ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ອຸຄ຺ຄຫາທິວເສນ ປຸພ຺ພຠາຄຎາຓຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ສນ຺ຘາຍ ອິທໍ ‘‘ທຸກ຺ເຂ ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຏິເວຘກ຺ຂເຓ ປນ ເອກເມວ ຕໍ ຎາຓໍ ໂຫຕິ.

ອປເຣ ປນາຫຸ – ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ສຈ຺ເຈສຸ ຎາຓໍ ສຸຕມຍຎາຓໍ ວວຕ຺ຖານຎາຓໍ ສມ຺ມສນຎາຓໍ ອຠິສມຍຎາຓນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ສຸຕມຍຎາຓໍ? ສໍຂິຕ຺ເຕນ ວາ ວິຕ຺ຖາເຣນ ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ສຸຕ຺ວາ ຊານາຕິ ‘‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂໍ, ອຍໍ ສມຸທໂຍ, ອຍໍ ນິໂຣໂຘ, ອຍໍ ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ. ອິທໍ ສຸຕມຍຎາຓໍ. ກຕມໍ ວວຕ຺ຖານຎາຓໍ? ໂສ ສຸຕານໍ ອຕ຺ຖໍ ອຸປປຣິກ຺ຂຕິ ຘມ຺ມໂຕ ຈ ລກ຺ຂຓໂຕ ຈ, ‘‘ອິເມ ຘມ຺ມາ ອິມສ຺ມິໍ ສຈ຺ເຈ ປຣິຍາປນ຺ນາ, ອິມສ຺ສ ສຈ຺ຈສ຺ສ ອິທໍ ລກ຺ຂຓ’’ນ຺ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກໂຣຕິ. ອິທໍ ວວຕ຺ຖານຎາຓໍ. ກຕມໍ ສມ຺ມສນຎາຓໍ? ໂສ ເອວໍ ຍຖານຸປຸພ຺ພໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ອຖ ທຸກ຺ຂເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ຍາວ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຕ຺ຕໂຕ ສມ຺ມສຕິ. ອິທໍ ສມ຺ມສນຎາຓໍ. ກຕມໍ ອຠິສມຍຎາຓໍ? ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ເອເກນ ຎາເຓນ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ອຠິສເມຕິ ‘‘ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຎ຺ຎາຠິສມເຍນ, ສມຸທຍໍ ປຫານາຠິສມເຍນ, ນິໂຣຘໍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຠິສມເຍນ ມຄ຺ຄໍ ຠາວນາຠິສມເຍນ ອຠິສເມຕີ’’ຕິ. ອິທໍ ອຠິສມຍຎາຓນ຺ຕິ.

ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປນິທ຺ເທເສ ກາມໂຕ ນິສ຺ສໂຏຕິ ເນກ຺ຂມ຺ມສງ຺ກປ຺ໂປ. ພ຺ຍາປາທໂຕ ນິສ຺ສໂຏຕິ ອພ຺ຍາປາທສງ຺ກປ຺ໂປ. ວິຫິໍສາຍ ນິສ຺ສໂຏຕິ ອວິຫິໍສາສງ຺ກປ຺ໂປ. ຕຕ຺ຖ ເນກ຺ຂມ຺ມວິຕກ຺ໂກ ກາມວິຕກ຺ກສ຺ສ ປທຆາຕໍ ປທຈ຺ເຉທໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ໂກ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກສ຺ສ, ອວິຫິໍສາວິຕກ຺ໂກ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກສ຺ສ. ຕຖາ ເນກ຺ຂມ຺ມອພ຺ຍາປາທອວິຫິໍສາວິຕກ຺ກາ ກາມພ຺ຍາປາທວິຫິໍສາວິຕກ຺ການໍ ປຈ຺ຈນີກາ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂຍຄາວຈໂຣ ກາມວິຕກ຺ກສ຺ສ ປທຆາຕນຕ຺ຖໍ ກາມວິຕກ຺ກໍ ວາ ສມ຺ມສຕິ ອຎ຺ຎໍ ວາ ປນ ກິຎ຺ຈິ ສງ຺ຂາຣໍ. ອຖສ຺ສ ວິປສ຺ສນາກ຺ຂເຓ ວິປສ຺ສນາສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ສງ຺ກປ຺ໂປ ຕທງ຺ຄວເສນ ກາມວິຕກ຺ກສ຺ສ ປທຆາຕໍ ປທຈ຺ເຉທໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ວິປສ຺ສນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ປາເປຕິ. ອຖສ຺ສ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ສງ຺ກປ຺ໂປ ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ກາມວິຕກ຺ກສ຺ສ ປທຆາຕໍ ປທຈ຺ເຉທໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກສ຺ສປິ ປທຆາຕນຕ຺ຖໍ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກໍ ວາ ອຎ຺ຎໍ ວາ ສງ຺ຂາຣໍ, ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກສ຺ສ ປທຆາຕນຕ຺ຖໍ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກໍ ວາ ອຎ຺ຎໍ ວາ ສງ຺ຂາຣໍ ສມ຺ມສຕິ. ອຖສ຺ສ ວິປສ຺ສນາກ຺ຂເຓຕິ ສພ຺ພໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ກາມວິຕກ຺ກາທີນໍ ປນ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ປາຬິຍໍ ວິຠຕ຺ເຕສຸ ອຏ຺ຐຕິໍສາຣມ຺ມເຓສຸ ເອກກມ຺ມຏ຺ຐານມ຺ປິ ອປຈ຺ຈນີກໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເອກນ຺ຕໂຕ ປນ ກາມວິຕກ຺ກສ຺ສ ຕາວ ອສຸເຠສຸ ປຐມຊ຺ຌານເມວ ປຈ຺ຈນີກໍ, ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກສ຺ສ ເມຕ຺ຕາຍ ຕິກຈຕຸກ຺ກຊ຺ຌານານິ, ວິຫິໍສອາວິຕກ຺ກສ຺ສ ກຣຸຓາຍ ຕິກຈຕຸກ຺ກຊ຺ຌານານິ. ຕສ຺ມາ ອສຸຠປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ສມາປຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ຌານສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ວິຕກ຺ໂກ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວເສນ ກາມວິຕກ຺ກສ຺ສ ປຈ຺ຈນີໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປນ຺ຕສ຺ສ ວິປສ຺ສນາກ຺ຂເຓ ວິປສ຺ສນາສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ສງ຺ກປ຺ໂປ ຕທງ຺ຄວເສນ ກາມວິຕກ຺ກສ຺ສ ປຈ຺ຈນີໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ວິປສ຺ສນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ປາເປນ຺ຕສ຺ສ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ສງ຺ກປ຺ໂປ ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ກາມວິຕກ຺ກສ຺ສ ປຈ຺ຈນີໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ເນກ຺ຂມ຺ມສງ຺ກປ຺ໂປຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເມຕ຺ຕາຍ ປນ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ, ກຣຸຓາຍ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສາຕິ ສພ຺ພໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ອພ຺ຍາປາທສງ຺ກປ຺ໂປຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອວິຫິໍສາສງ຺ກປ຺ໂປຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອວເມເຕ ເນກ຺ຂມ຺ມສງ຺ກປ຺ປາທໂຍ ວິປສ຺ສນາຌານວເສນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕີນໍ ນານຕ຺ຕາ ປຸພ຺ພຠາເຄ ນານາ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ອິເມສຸ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອກຸສລສງ຺ກປ຺ປສ຺ສ ປທຈ຺ເຉທໂຕ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິສາຘນວເສນ ມຄ຺ຄງ຺ຄໍ ປູຣຍມາໂນ ເອໂກວ ກຸສລສງ຺ກປ຺ໂປ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ນາມ.

ສມ຺ມາວາຈານິທ຺ເທເສປິ ຍສ຺ມາ ອຎ຺ເຎເນວ ຈິຕ຺ເຕນ ມຸສາວາທາ ວິຣມຕິ, ອຎ຺ເຎນ ອຎ຺ເຎນ ປິສຸຓາວາຈາທີຫິ, ຕສ຺ມາ ຈຕສ຺ໂສເປຕາ ເວຣມຓິໂຍ ປຸພ຺ພຠາເຄ ນານາ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ມິຈ຺ຉາວາຈາສງ຺ຂາຕາຍ ຈຕຸພ຺ພິຘາຍ ອກຸສລທຸສ຺ສີລ຺ຍເຈຕນາຍ ປທຈ຺ເຉທໂຕ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິສາຘນວເສນ ມຄ຺ຄງ຺ຄໍ ປູຣຍມານາ ເອກາວ ສມ຺ມາວາຈາສງ຺ຂາຕາ ກຸສລເວຣມຓິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ສມ຺ມາວາຈາ ນາມ.

ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕນິທ຺ເທເສປິ ຍສ຺ມາ ອຎ຺ເຎເນວ ຈິຕ຺ເຕນ ປາຓາຕິປາຕາ ວິຣມຕິ, ອຎ຺ເຎນ ອທິນ຺ນາທານາ, ອຎ຺ເຎນ ມິຈ຺ຉາຈາຣາ, ຕສ຺ມາ ຕິສ຺ໂສເປຕາ ເວຣມຓິໂຍ ປຸພ຺ພຠາເຄ ນານາ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ຕສງ຺ຂາຕາຍ ຕິວິຘາຍ ອກຸສລທຸສ຺ສີລ຺ຍເຈຕນາຍ ປທຈ຺ເຉທໂຕ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິສາຘນວເສນ ມຄ຺ຄງ຺ຄໍ ປູຣຍມານາ ເອກາວ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕສງ຺ຂາຕາ ກຸສລເວຣມຓິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ນາມ.

ສມ຺ມາອາຊີວນິທ຺ເທເສ ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ. ອຣິຍສາວໂກຕິ ອຣິຍສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາວໂກ. ມິຈ຺ຉາອາຊີວໍ ປຫາຍາຕິ ປາປກໍ ອາຊີວໍ ປຊຫິຕ຺ວາ. ສມ຺ມາອາຊີເວນາຕິ ພຸທ຺ຘປ຺ປສຕ຺ເຖນ ກຸສລອາຊີເວນ. ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕີຕິ ຊີວິຕປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ປວຕ຺ເຕຕິ. ອິຘາປິ ຍສ຺ມາ ອຎ຺ເຎເນວ ຈິຕ຺ເຕນ ກາຍທ຺ວາຣວີຕິກ຺ກມາ ວິຣມຕິ, ອຎ຺ເຎເນວ ວຈີທ຺ວາຣວີຕິກ຺ກມາ, ຕສ຺ມາ ປຸພ຺ພຠາເຄ ນານາກ຺ຂເຓສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ທ຺ວີສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ກມ຺ມປຖານໍ ວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ມິຈ຺ຉາອາຊີວທຸສ຺ສີລ຺ຍເຈຕນາຍ ປທຈ຺ເຉທໂຕ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິສາຘນວເສນ ມຄ຺ຄງ຺ຄໍ ປູຣຍມານາ ເອກາວ ສມ຺ມາອາຊີວສງ຺ຂາຕາ ກຸສລເວຣມຓິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ສມ຺ມາອາຊີໂວ ນາມ.

ສມ຺ມາວາຍາມນິທ຺ເທເສ ອິຘ ຠິກ຺ຂູຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ປຏິປນ຺ນໂກ ຠິກ຺ຂຸ. ອນຸປ຺ປນ຺ນານນ຺ຕິ ອນິພ຺ພຕ຺ຕານໍ. ປາປການນ຺ຕິ ລາມການໍ. ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານນ຺ຕິ ອໂກສລ຺ລສມ຺ຠູຕານໍ ຘມ຺ມານໍ. ອນຸປ຺ປາທາຍາຕິ ນ ອຸປ຺ປາທນຕ຺ຖາຍ. ຉນ຺ທໍ ຊເນຕີຕິ ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາສງ຺ຂາຕໍ ກຸສລຈ຺ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ ອຸປ຺ປາເທຕິ. ວາຍມຕີຕິ ປໂຍຄໍ ຊເນຕິ ປຣກ຺ກມໍ ກໂຣຕິ. ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕີຕິ ກາຍິກໍ ເຈຕສິກໍ ວີຣິຍໍ ກໂຣຕິ. ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ເຕເນວ ສຫຊາຕວີຣິເຍນ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸກ຺ຂິປຕິ. ປທຫຕີຕິ ປຘານວີຣິຍໍ ກໂຣຕິ. ປຏິປາຏິຍາ ປເນຕານິ ຈຕ຺ຕາຣິປິ ປທານິ ອາເສວນາຠາວນາພຫຸລີກມ຺ມສາຕຈ຺ຈກິຣິຍາຫິ ໂຍເຊຕພ຺ພານິ.

ອຸປ຺ປນ຺ນານນ຺ຕິ ອນຸປ຺ປນ຺ນານນ຺ຕິ ອວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອາປນ຺ນານໍ. ປຫານາຍາຕິ ປຊຫນຕ຺ຖາຍ. ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານນ຺ຕິ ອນິພ຺ພຕ຺ຕານໍ ໂກສລ຺ລສມ຺ຠູຕານໍ ຘມ຺ມານໍ. ອຸປ຺ປາທາຍາຕິ ອຸປ຺ປາທນຕ຺ຖາຍ. ອຸປ຺ປນ຺ນານນ຺ຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕານໍ. ຐິຕິຍາຕິ ຐິຕຕ຺ຖາຍ. ອສມ຺ໂມສາຍາຕິ ອນສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍາຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຠາວາຍ. ເວປຸລ຺ລາຍາຕິ ວິປຸລຠາວາຍ. ຠາວນາຍາຕິ ວຑ຺ຒິຍາ. ປາຣິປູຣິຍາຕິ ປຣິປູຣຓຕ຺ຖາຍ.

ເອເຕ ປນ ສມ຺ມາວາຍາມສງ຺ຂາຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ ປຸພ຺ພຠາເຄ ໂລກິຍາ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ. ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ເອກເມວ ວີຣິຍໍ ຈຕຸກິຈ຺ຈສາຘນວເສນ ຈຕ຺ຕາຣິ ນາມານິ ລຠຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂລກິຍາ ກສ຺ສປສໍຍຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ –

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ອາວຸໂສ, ສມ຺ມປ຺ປຘານາ; ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ‘ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ເມ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອນຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ ອາຕປ຺ປໍ ກໂຣຕິ, ‘ອຸປ຺ປນ຺ນາ ເມ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອປ຺ປຫີຍມານາ ອນຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ ອາຕປ຺ປໍ ກໂຣຕິ, ‘ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ເມ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອນຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ ອາຕປ຺ປໍ ກໂຣຕິ, ‘ອຸປ຺ປນ຺ນາ ເມ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ນິຣຸຊ຺ຌມານາ ອນຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ ອາຕປ຺ປໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໑໔໕);

ຕຕ຺ຖ ຈ ອນຸປ຺ປນ຺ນາຕິ ອສມຸທາຈາຣວເສນ ວາ ອນນຸຠູຕາຣມ຺ມຓວເສນ ວາ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ. ອຎ຺ຎຖາ ຫິ ອນມຕຄ຺ເຄ ສໍສາເຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ປນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາປິ ເອເຕເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ປຫີຍມານາປິ ເອເຕເຍວ ປຫີຍນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ວຕ຺ຕຄນ຺ຖຘຸຕງ຺ຄສມາຘິວິປສ຺ສນານວກມ຺ມຠວານໍ ອຎ຺ຎຕຣວເສນ ກິເລສາ ນ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ. ກຖໍ? ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ ວຕ຺ຕສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ອສີຕິ ຂນ຺ຘກວຕ຺ຕານິ ຈຸທ຺ທສ ມຫາວຕ຺ຕານິ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໂພຘິຍງ຺ຄຓປານີຍມາຬກອຸໂປສຖາຄາຣອາຄນ຺ຕຸກຄມິກວຕ຺ຕານິ ຈ ກໂຣນ຺ຕສ຺ເສວ ກິເລສາ ໂອກາສໍ ນ ລຠນ຺ຕິ. ອປຣຠາເຄ ປນສ຺ສ ວຕ຺ຕານິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຠິນ຺ນວຕ຺ຕສ຺ສ ຈຣໂຕ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣໍ ສຕິໂວສ຺ສຄ຺ຄຎ຺ຈ ອາຄມ຺ມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອວມ຺ປິ ອສມຸທາຈາຣວເສນ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ນາມ.

ເອກຈ຺ໂຈ ຄນ຺ຖຍຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ເອກມ຺ປິ ນິກາຍໍ ຄຓ຺ຫາຕິ ທ຺ເວປິ ຕໂຍປິ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ປຎ຺ຈປິ. ຕສ຺ສ ເຕປິຏກໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອຕ຺ຖວເສນ ປາຬິວເສນ ອນຸສນ຺ຘິວເສນ ປຸພ຺ພາປຣວເສນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ສຊ຺ຌາຍນ຺ຕສ຺ສ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ວາເຈນ຺ຕສ຺ສ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ປກາເສນ຺ຕສ຺ສ ກິເລສາ ໂອກາສໍ ນ ລຠນ຺ຕິ. ອປຣຠາເຄ ປນສ຺ສ ຄນ຺ຖກມ຺ມໍ ປຫາຍ ກຸສີຕສ຺ສ ຈຣໂຕ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣສຕິໂວສ຺ສຄ຺ເຄ ອາຄມ຺ມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອວມ຺ປິ ອສມຸທາຈາຣວເສນ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ນາມ.

ເອກຈ຺ໂຈ ປນ ຘຸຕງ຺ຄຘໂຣ ໂຫຕິ, ເຕຣສ ຘຸຕງ຺ຄຄຸເຓ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ສ ຘຸຕງ຺ຄຄຸເຓ ປຣິຫຣນ຺ຕສ຺ສ ກິເລສາ ໂອກາສໍ ນ ລຠນ຺ຕິ. ອປຣຠາເຄ ປນສ຺ສ ຘຸຕງ຺ຄານິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ພາຫຸລ຺ລາຍ ອາວຕ຺ຕສ຺ສ ຈຣໂຕ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣສຕິໂວສ຺ສຄ຺ເຄ ອາຄມ຺ມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອວມ຺ປິ ອສມຸທາຈາຣວເສນ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ນາມ.

ເອກຈ຺ໂຈ ອຏ຺ຐສຸ ສມາປຕ຺ຕີສຸ ຈິຓ຺ຓວສີ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ປຐມຊ຺ຌານາທີສຸ ອາວຊ຺ຊນວສີອາທີນໍ ວເສນ ວິຫຣນ຺ຕສ຺ສ ກິເລສາ ໂອກາສໍ ນ ລຠນ຺ຕິ. ອປຣຠາເຄ ປນສ຺ສ ປຣິຫີນຊ຺ຌານສ຺ສ ວາ ວິສ຺ສຏ຺ຐຊ຺ຌານສ຺ສ ວາ ຠສ຺ສາທີສຸ ອນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣສຕິໂວສ຺ສຄ຺ເຄ ອາຄມ຺ມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອວມ຺ປິ ອສມຸທາຈາຣວເສນ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ນາມ.

ເອກຈ຺ໂຈ ປນ ວິປສ຺ສໂກ ໂຫຕິ, ສຕ຺ຕສຸ ວາ ອນຸປສ຺ສນາສຸ (ປຏິ. ມ. ໓.໓໕) ອຏ຺ຐາຣສສຸ ວາ ມຫາວິປສ຺ສນາສຸ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໒) ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ, ຕສ຺ສ ເອວໍ ວິຫຣໂຕ ກິເລສາ ໂອກາສໍ ນ ລຠນ຺ຕິ. ອປຣຠາເຄ ປນສ຺ສ ວິປສ຺ສນາກມ຺ມໍ ປຫາຍ ກາຍທຬ຺ຫີພຫຸລສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣສຕິໂວສ຺ສຄ຺ເຄ ອາຄມ຺ມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອວມ຺ປິ ອສມຸທາຈາຣວເສນ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ນາມ.

ເອກຈ຺ໂຈ ນວກມ຺ມິໂກ ໂຫຕິ, ອຸໂປສຖາຄາຣໂຠຊນສາລາທີນິ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ເຕສໍ ອຸປກຣຓານິ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ກິເລສາ ໂອກາສໍ ນ ລຠນ຺ຕິ. ອປຣຠາເຄ ປນສ຺ສ ນວກມ຺ເມ ນິຏ຺ຐິເຕ ວາ ວິສ຺ສຏ຺ເຐ ວາ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣສຕິໂວສ຺ສຄ຺ເຄ ອາຄມ຺ມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອວມ຺ປິ ອສມຸທາຈາຣວເສນ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ນາມ.

ເອກຈ຺ໂຈ ປນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໂຕ ອາຄໂຕ ສຸທ຺ຘສຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ອນາເສວນາຍ ກິເລສາ ໂອກາສໍ ນ ລຠນ຺ຕິ. ອປຣຠາເຄ ປນສ຺ສ ລທ຺ຘາເສວນສ຺ສ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣສຕິໂວສ຺ສຄ຺ເຄ ອາຄມ຺ມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອວມ຺ປິ ອສມຸທາຈາຣວເສນ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ນາມ. ເອວໍ ຕາວ ອສມຸທາຈາຣວເສນ ອນຸປ຺ປນ຺ນຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ກຖໍ ອນນຸຠູຕາຣມ຺ມຓວເສນ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອນນຸຠູຕປຸພ຺ພໍ ມນາປິກາທິເຠທໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ລຠຕິ, ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣສຕິໂວສ຺ສຄ຺ເຄ ອາຄມ຺ມ ຣາຄາທໂຍ ກິເລສາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອວໍ ອນນຸຠູຕາຣມ຺ມຓວເສນ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ນາມ. ເອວໍ ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ອກຸສລານໍ ອຸປ຺ປາເທ ສຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອນຕ຺ຖໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ເຕສໍ ອນຸປ຺ປາທາຍ ສຕິປຏ຺ຐານຠາວນານຸໂຍເຄນ ປຐມໍ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ ຠາເວຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ປນ ເຕສຸ ເຕສໍ ອປ຺ປຫານໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ອນຕ຺ຖໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ເຕສໍ ປຫານາຍ ທຸຕິຍໍ ຕເຖວ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ ຠາເວຕິ.

ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ກຸສລາ ຘມ຺ມາຕິ ສມຖວິປສ຺ສນາ ເຈວ ມຄ຺ໂຄ ຈ. ເຕສໍ ອນຸປ຺ປາເທ ອຕ຺ຕໂນ ອນຕ຺ຖໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ເຕສໍ ອຸປ຺ປາທນຕ຺ຖາຍ ຕເຖວ ຕຕິຍໍ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ ຠາເວຕິ. ອຸປ຺ປນ຺ນາ ກຸສລາ ຘມ຺ມາຕິ ສມຖວິປສ຺ສນາວ. ມຄ຺ໂຄ ປນ ສກິໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌມາໂນ ອນຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕນໂກ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ໂສ ຫິ ຜລສ຺ສ ປຈ຺ຈຍໍ ທຕ຺ວາວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ຕາສໍ ສມຖວິປສ຺ສນານໍ ນິໂຣຘໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ອນຕ຺ຖໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ຕາສໍ ຐິຕິຍາ ຕເຖວ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ ຠາເວຕິ. ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ເອກເມວ ວີຣິຍໍ.

ເຍ ເອວໍ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ເຕ ຍຖາ ເນວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເອວໍ ເຕສໍ ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ອນຸປ຺ປາທກິຈ຺ຈໍ, ອຸປ຺ປນ຺ນານຎ຺ຈ ປຫານກິຈ຺ຈໍ ສາເຘຕິ. ອຸປ຺ປນ຺ນາຕິ ເຈຕ຺ຖ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ວຕ຺ຕມານຸປ຺ປນ຺ນໍ ຠູຕາປຄຕຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂອກາສກຕຸປ຺ປນ຺ນໍ ຠູມິລທ຺ຘຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພມ຺ປິ ອຸປ຺ປາທຊຣາຠງ຺ຄສມງ຺ຄິສງ຺ຂາຕໍ ວຕ຺ຕມານຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ອາຣມ຺ມຓຣສໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ຘໍ ອນຸຠູຕາປຄຕສງ຺ຂາຕໍ ກຸສລາກຸສລໍ ອຸປ຺ປາທາທິຕ຺ຕຍມນຸປ຺ປຕ຺ວາ ນິຣຸທ຺ຘໍ ຠຸຕ຺ວາປຄຕສງ຺ຂາຕໍ ເສສສງ຺ຂຕຎ຺ຈ ຠູຕາປຄຕຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ‘‘ຍານິສ຺ສ ຕານິ ປຸພ຺ເພ ກຕານິ ກມ຺ມານີ’’ຕິ ເອວມາທິນາ (ມ. ນິ. ໓.໒໔໘) ນເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ ກມ຺ມໍ ອຕີຕມ຺ປິ ສມານໍ ອຎ຺ຎໍ ວິປາກໍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວິປາກສ຺ສ ໂອກາສໍ ກຕ຺ວາ ຐິຕຕ຺ຕາ ຕຖາ ກໂຕກາສຎ຺ຈ ວິປາກໍ ອນຸປ຺ປນ຺ນມ຺ປິ ສມານໍ ເອວໍ ກເຕ ໂອກາເສ ເອກນ຺ເຕນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ໂອກາສກຕຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ຕາສຸ ຕາສຸ ຠູມີສຸ ອສມູຫຕໍ ອກຸສລໍ ຠູມິລທ຺ຘຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ຠູມິຍາ ຠູມິລທ຺ຘສ຺ສ ຈ ນານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ – ຠູມີຕິ ຫິ ວິປສ຺ສນາຍ ອາຣມ຺ມຓຠູຕາ ເຕຠູມກາ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ. ຠູມິລທ຺ຘໍ ນາມ ເຕສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຣຫໍ ກິເລສຊາຕໍ. ເຕນ ຫິ ສາ ຠູມິລທ຺ຘາ ນາມ ໂຫຕີຕິ ຕສ຺ມາ ຠູມິລທ຺ຘນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສາ ຈ ໂຂ ນ ອາຣມ຺ມຓວເສນ. ອາຣມ຺ມຓວເສນ ຫິ ສພ຺ເພປິ ອຕີຕານາຄເຕ ປຣິຎ຺ຎາເຕປິ ຈ ຂີຓາສວານໍ ຂນ຺ເຘ ອາຣພ຺ຠ ກິເລສາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຍທິ ຈ ຕໍ ຠູມິລທ຺ຘໍ ນາມ ສິຍາ, ຕສ຺ສ ອປ຺ປເຫຍ຺ຍໂຕ ນ ໂກຈິ ຠວມູລໍ ປຊເຫຍ຺ຍ. ວຕ຺ຖຸວເສນ ປນ ຠູມິລທ຺ຘໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ຫິ ວິປສ຺ສນາຍ ອປຣິຎ຺ຎາຕາ ຂນ຺ຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປາທໂຕ ປຠຸຕິ ເຕສຸ ວຏ຺ຏມູລໍ ກິເລສຊາຕໍ ອນຸເສຕິ. ຕໍ ອປ຺ປຫີນຏ຺ເຐນ ຠູມິລທ຺ຘນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຖ ຈ ຍສ຺ສ ເຍສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ອປ຺ປຫີນຏ຺ເຐນ ອນຸສຍິຕາ ກິເລສາ, ຕສ຺ສ ເຕ ເອວ ຂນ຺ຘາ ເຕສໍ ກິເລສານໍ ວຕ຺ຖຸ, ນ ອຎ຺ເຎສໍ ສນ຺ຕກາ ຂນ຺ຘາ. ອຕີຕກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ຈ ອປ຺ປຫີນານຸສຍິຕານໍ ກິເລສານໍ ອຕີຕກ຺ຂນ຺ຘາວ ວຕ຺ຖຸ, ນ ອິຕເຣ. ເອສ ນໂຍ ອນາຄຕາທີສຸ. ຕຖາ ກາມາວຈຣກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ອປ຺ປຫີນານຸສຍິຕານໍ ກິເລສານໍ ກາມາວຈຣກ຺ຂນ຺ຘາ ເອວ ວຕ຺ຖຸ, ນ ອິຕເຣ. ເອສ ນໂຍ ຣູປາຣູປາວຈເຣສຸ. ໂສຕາປນ຺ນາທີສຸ ປນ ຍສ຺ສ ຍສ຺ສ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຂນ຺ເຘສຸ ຕໍ ຕໍ ວຏ຺ຏມູລໍ ກິເລສຊາຕໍ ເຕນ ເຕນ ມຄ຺ເຄນ ປຫີນໍ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ເຕ ເຕ ຂນ຺ຘາ ປຫີນານໍ ເຕສໍ ເຕສໍ ວຏ຺ຏມູລການໍ ກິເລສານໍ ອວຕ຺ຖຸໂຕ ຠູມີຕິ ສງ຺ຂໍ ນ ລຠນ຺ຕິ. ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ສພ຺ພໂສ ວຏ຺ຏມູລກິເລສານໍ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ ຍໍກິຎ຺ຈິ ກຣິຍມານໍ ກມ຺ມໍ ກຸສລມກຸສລໍ ວາ ໂຫຕິ, ອິຈ຺ຈສ຺ສ ກມ຺ມກິເລສປຈ຺ຈຍາວ ວຏ຺ຏໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ຕໍ ວຏ຺ຏມູລໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘເຍວ, ນ ເວທນາທີສຸ. ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ເຘເຍວ ວາ, ນ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທີສູຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ກສ຺ມາ? ອວິເສເສນ ປຎ຺ຈສຸປິ ຂນ຺ເຘສຸ ອນຸສຍິຕຕ຺ຕາ. ກຖໍ? ປຖວີຣສາທິ ວິຍ ຣຸກ຺ເຂ. ຍຖາ ຫິ ມຫາຣຸກ຺ເຂ ປຖວີຕລໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ ປຖວີຣສຎ຺ຈ ອາໂປຣສຎ຺ຈ ນິສ຺ສາຍ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ມູລຂນ຺ຘສາຂາປສາຂາປລ຺ລວປລາສປຸປ຺ຜຜເລຫິ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ນຠໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຍາວ ກປ຺ປາວສານາ ພີຊປຣມ຺ປຣາຍ ຣຸກ຺ຂປເວຓິໍ ສນ຺ຕານຍມາເນ ຐິເຕ ຕໍ ປຖວີຣສາທິມູເລເຍວ, ນ ຂນ຺ຘາທີສຸ. ຜເລເຍວ ວາ, ນ ມູລາທີສູຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ກສ຺ມາ? ອວິເສເສນ ສພ຺ເພສຸ ມູລາທີສຸ ອນຸຄຕຕ຺ຕາຕິ. ຍຖາ ປນ ຕສ຺ເສວ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ປຸປ຺ຜຜລາທີສຸ ນິພ຺ພິນ຺ໂນ ໂກຈິ ປຸຣິໂສ ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ມຓ຺ຑູກກຓ຺ຏກໍ ນາມ ວິສກຓ຺ຏກໍ ອາໂກເຏຍ຺ຍ, ອຖ ໂສ ຣຸກ຺ໂຂ ເຕນ ວິສສມ຺ຜສ຺ເສນ ຜຸຏ຺ໂຐ ປຖວີຣສອາໂປຣສານໍ ປຣິຍາທິນ຺ນຕ຺ຕາ ອປ຺ປສວຘມ຺ມຕໍ ອາຄມ຺ມ ປຸນ ສນ຺ຕານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ນ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ, ເອວເມວ ຂນ຺ຘປ຺ປວຕ຺ຕິຍໍ ນິພ຺ພິນ຺ໂນ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ຣຸກ຺ເຂ ວິສໂຍຊນໍ ວິຍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ຈຕຸມຄ຺ຄຠາວນໍ ອາຣຠຕິ. ອຖສ຺ສ ໂສ ຂນ຺ຘສນ຺ຕາໂນ ເຕນ ຈຕຸມຄ຺ຄວິສສມ຺ຜສ຺ເສນ ສພ຺ພໂສ ວຏ຺ຏມູລກິເລສານໍ ປຣິຍາທິນ຺ນຕ຺ຕາ ກິຣິຍສຠາວມຕ຺ຕໍ ອຸປຄຕກາຍກມ຺ມາທິສພ຺ພກມ຺ມປ຺ປເຠໂທ ຫຸຕ຺ວາ ອາຍຕິໍ ປຸນພ຺ຠວານຠິນິພ຺ພຕ຺ຕນຘມ຺ມຕໍ ອາຄມ຺ມ ຠວນ຺ຕຣສນ຺ຕານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເກວລໍ ຈຣິມວິຎ຺ຎາຓນິໂຣເຘນ ນິຣິນ຺ຘໂນ ວິຍ ຊາຕເວໂທ ອນຸປາທາໂນ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ. ເອວໍ ຠູມິຍາ ຠູມິລທ຺ຘສ຺ສ ຈ ນານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອປຣມ຺ປິ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ສມຸທາຈາຣຸປ຺ປນ຺ນໍ ອາຣມ຺ມຓາຘິຄ຺ຄຫິຕຸປ຺ປນ຺ນໍ ອວິກ຺ຂມ຺ຠິຕຸປ຺ປນ຺ນໍ ອສມູຫຕຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຕມານຸປ຺ປນ຺ນເມວ ສມຸທາຈາຣຸປ຺ປນ຺ນໍ. ຈກ຺ຂາທີນໍ ປນ ອາປາຖຄເຕ ອາຣມ຺ມເຓ ປຸພ຺ພຠາເຄ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊມານມ຺ປິ ກິເລສຊາຕໍ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອຘິຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ເອວ ອປຣຠາເຄ ເອກນ຺ເຕນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ອາຣມ຺ມຓາຘິຄ຺ຄຫິຕຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສມຖວິປສ຺ສນານໍ ອຎ຺ຎຕຣວເສນ ອວິກ຺ຂມ຺ຠິຕໍ ກິເລສຊາຕໍ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕຕິມນາຣູຬ຺ຫມ຺ປິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິນິວາຣກສ຺ສ ເຫຕຸໂນ ອຠາວາ ອວິກ຺ຂມ຺ຠິຕຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ສມຖວິປສ຺ສນາວເສນ ປນ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕມ຺ປິ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ອສມູຫຕຕ຺ຕາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຘມ຺ມຕໍ ອນຕີຕຕ຺ຕາ ອສມູຫຕຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕິວິຘມ຺ປິ ເຈຕໍ ອາຣມ຺ມຓາຘິຄ຺ຄຫິຕາວິກ຺ຂມ຺ຠິຕາສມູຫຕຸປ຺ປນ຺ນໍ ຠູມິລທ຺ເຘເນວ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອິຈ຺ເຈຕສ຺ມິໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປເຠເທ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຍເທຕໍ ວຕ຺ຕມານຠູຕາປຄໂຕກາສກຕສມຸທາຈາຣສງ຺ຂາຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕໍ ອມຄ຺ຄວຊ຺ຌຕ຺ຕາ ເກນຈິ ມຄ຺ຄຎາເຓນ ປຫາຕພ຺ພໍ ນ ໂຫຕິ. ຍໍ ປເນຕໍ ຠູມິລທ຺ຘາຣມ຺ມຓາຘິຄ຺ຄຫິຕາວິກ຺ຂມ຺ຠິຕາສມູຫຕສງ຺ຂາຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕສ຺ສ ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນຠາວໍ ນາສຍມານໍ ຍສ຺ມາ ຕໍ ຕໍ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ປຫາຕພ຺ພໍ ໂຫຕີຕິ. ເອວໍ ເຍ ມຄ຺ໂຄ ກິເລເສ ປຊຫຕິ, ເຕ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອຸປ຺ປນ຺ນານ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອຖ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ກຖໍ ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກຸສລານໍ ອຸປ຺ປາທາຍ ຠາວນາ ໂຫຕິ, ກຖຎ຺ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ຐິຕິຍາຕິ? ມຄ຺ຄປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ເອວ. ມຄ຺ໂຄ ຫິ ປວຕ຺ຕມາໂນ ປຸພ຺ເພ ອນຸປ຺ປນ຺ນປຸພ຺ພຕ຺ຕາ ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອນາຄຕປຸພ຺ພຎ຺ຫິ ຐານໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອນນຸຠູຕປຸພ຺ພໍ ວາ ອາຣມ຺ມຓໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ວຕ຺ຕາໂຣ ຠວນ຺ຕິ ‘‘ອນາຄຕຏ຺ຐານໍ ອາຄຕມ຺ຫ, ອນນຸຠູຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອນຸຠວາມາ’’ຕິ. ຍາວສ຺ສ ປວຕ຺ຕິ, ອຍເມວ ຐິຕິ ນາມາຕິ ຐິຕິຍາ ຠາເວຕີຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວເມຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອິທໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ເອກເມວ ວີຣິຍໍ ‘‘ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອນຸປ຺ປາທາຍາ’’ຕິອາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ນາມານິ ລຠຕິ. ອຍໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ສມ຺ມປ຺ປຘານກຖາ. ເອວເມຕ຺ຖ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກາ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາຕິ.

ສມ຺ມາສຕິນິທ຺ເທເສ ກາເຍຕິ ຣູປກາເຍ. ຣູປກາໂຍ ຫິ ອິຘ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄານໍ ເກສາທີນຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ສມູຫຏ຺ເຐນ ຫຕ຺ຖິກາຍຣຖກາຍາທໂຍ ວິຍ ກາໂຍຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຍຖາ ຈ ສມູຫຏ຺ເຐນ, ເອວໍ ກຸຈ຺ຉິຕານໍ ອາຍຏ຺ເຐນ. ກຸຈ຺ຉິຕານຎ຺ຫິ ປຣມເຊຄຸຈ຺ຉານໍ ໂສ ອາໂຍຕິປິ ກາໂຍ. ອາໂຍຕິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິເທໂສ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວຈນຕ຺ໂຖ – ອາຍນ຺ຕິ ຕໂຕຕິ ອາໂຍ. ເກ ອາຍນ຺ຕິ? ກຸຈ຺ຉິຕາ ເກສາທໂຍ. ອິຕິ ກຸຈ຺ຉິຕານໍ ອາໂຍຕິ ກາໂຍ.

ກາຍານຸປສ຺ສີຕິ ກາຍໍ ອນຸປສ຺ສນສີໂລ, ກາຍໍ ວາ ອນຸປສ຺ສມາໂນ. ກາເຍຕິ ຈ ວຕ຺ວາປິ ປຸນ ກາຍານຸປສ຺ສີຕິ ທຸຕິຍໍ ກາຍຄ຺ຄຫຓໍ ອສມ຺ມິສ຺ສໂຕ ວວຕ຺ຖານຆນວິນິພ຺ໂຠຄາທິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ກຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຕນ ນ ກາເຍ ເວທນານຸປສ຺ສີ ຈິຕ຺ຕຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວາ, ອຖ ໂຂ ກາຍານຸປສ຺ສີເຍວາຕິ ກາຍສງ຺ຂາເຕ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ກາຍານຸປສ຺ສນາກາຣສ຺ເສວ ທສ຺ສເນນ ອສມ຺ມິສ຺ສໂຕ ວວຕ຺ຖານໍ ທສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ. ຕຖາ ນ ກາເຍ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄວິນິມຸຕ຺ຕເອກຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ, ນາປິ ເກສໂລມາທິວິນິມຸຕ຺ຕອິຕ຺ຖິປຸຣິສານຸປສ຺ສີ. ໂຍປິ ເຈຕ຺ຖ ເກສໂລມາທິໂກ ຠູຕຸປາທາຍສມູຫສງ຺ຂາໂຕ ກາໂຍ, ຕຕ຺ຖາປິ ນ ຠູຕຸປາທາຍວິນິມຸຕ຺ຕເອກຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ, ອຖ ໂຂ ຣຖສມ຺ຠາຣານຸປສ຺ສໂກ ວິຍ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄສມູຫານຸປສ຺ສີ, ນຄຣາວຍວານຸປສ຺ສໂກ ວິຍ ເກສໂລມາທິສມູຫານຸປສ຺ສີ, ກທລິກ຺ຂນ຺ຘປຕ຺ຕວຏ຺ຏິວິນິຠຸຊ຺ຊໂກ ວິຍ ຣິຕ຺ຕມຸຏ຺ຐິວິນິເວຐໂກ ວິຍ ຈ ຠູຕຸປາທາຍສມູຫານຸປສ຺ສີເຍວາຕິ ສມູຫວເສເນວ ກາຍສງ຺ຂາຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸໂນ ນານປ຺ປກາຣໂຕ ທສ຺ສເນນ ຆນວິນິພ຺ໂຠໂຄ ທສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ. ນ ເຫຕ຺ຖ ຍຖາວຸຕ຺ຕສມູຫວິນິມຸຕ຺ໂຕ ກາໂຍ ວາ ອິຕ຺ຖີ ວາ ປຸຣິໂສ ວາ ອຎ຺ໂຎ ວາ ໂກຈິ ຘມ຺ໂມ ທິສ຺ສຕິ, ຍຖາວຸຕ຺ຕຘມ຺ມສມູຫມຕ຺ເຕເຍວ ປນ ຕຖາ ຕຖາ ສຕ຺ຕາ ມິຈ຺ຉາຠິນິເວສໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ຍໍ ປສ຺ສຕິ ນ ຕໍ ທິຏ຺ຐໍ, ຍໍ ທິຏ຺ຐໍ ຕໍ ນ ປສ຺ສຕິ;

ອປສ຺ສໍ ພຊ຺ຌເຕ ມູຬ຺ໂຫ, ພຊ຺ຌມາໂນ ນ ມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຆນວິນິພ຺ໂຠຄາທິທສ຺ສນຕ຺ຖນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາທິສທ຺ເທນ ເຈຕ຺ຖ ອຍມ຺ປິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ – ອຍຎ຺ຫິ ເອຕສ຺ມິໍ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີເຍວ, ນ ອຎ຺ຎຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ຍຖາ ອນຸທກຠູຕາຍປິ ມຣີຈິຍາ ອຸທການຸປສ຺ສິໂນ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ເອວໍ ອນິຈ຺ຈທຸກ຺ຂານຕ຺ຕາສຸຠຠູເຕເຍວ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ນິຈ຺ຈສຸຂຕ຺ຕສຸຠຠາວານຸປສ຺ສີ, ອຖ ໂຂ ກາຍານຸປສ຺ສີ

ອນິຈ຺ຈທຸກ຺ຂານຕ຺ຕາສຸຠາກາຣສມູຫານຸປສ຺ສີເຍວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຖ ວາ ຍ຺ວາຍໍ ມຫາສຕິປຏ຺ຐາເນ ‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣຎ຺ຎຄໂຕ ວາ ຣຸກ຺ຂມູລຄໂຕ ວາ…ເປ… ໂສ ສໂຕວ ອສ຺ສສຕີ’’ຕິອາທິນາ (ທີ. ນິ. ໒.໓໗໔; ມ. ນິ. ໑.໑໐໗) ນເຍນ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາທິ ຈຸຓ຺ຓກຊາຕອຏ຺ຐິກປຣິໂຍສາໂນ ກາໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂຍ ຈ ປຣໂຕ ສຕິປຏ຺ຐານກຖາຍໍ ‘‘ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຖວີກາຍໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ອນຸປສ຺ສຕິ, ອາໂປກາຍໍ, ເຕໂຊກາຍໍ, ວາໂຍກາຍໍ, ເກສກາຍໍ, ໂລມກາຍໍ, ຉວິກາຍໍ, ຈມ຺ມກາຍໍ, ມໍສກາຍໍ, ຣຸຫິຣກາຍໍ, ນ຺ຫາຣຸກາຍໍ, ອຏ຺ຐິກາຍໍ, ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊກາຍ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໓.໓໕) ກາໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ສ ສພ຺ພສ຺ສ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ກາເຍ ອນຸປສ຺ສນໂຕ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີຕິ ເອວມ຺ປິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ອຖ ວາ ກາເຍ ອຫນ຺ຕິ ວາ ມມນ຺ຕິ ວາ ເອວໍ ຄເຫຕພ຺ພສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອນນຸປສ຺ສນໂຕ ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ປນ ເກສໂລມາທິກສ຺ສ ນານາຘມ຺ມສມູຫສ຺ສ ອນຸປສ຺ສນໂຕ ກາເຍ ເກສາທິຘມ຺ມສມູຫສງ຺ຂາຕກາຍານຸປສ຺ສີຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອປິຈ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ອນຸປສ຺ສຕິ, ໂນ ນິຈ຺ຈໂຕ’’ຕິອາທິນາ ອນຸກ຺ກເມນ ປຣໂຕ ອາຄຕນຍສ຺ສ ສພ຺ພສ຺ເສວ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓາທິໂນ ອາກາຣສມູຫສງ຺ຂາຕສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ອນຸປສ຺ສນໂຕປິ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີຕິ ເອວມ຺ປິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອຍໍ ປນ ຈຕຸສຕິປຏ຺ຐານສາຘາຣໂຓ ອຕ຺ໂຖ.

ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີຕິ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສກາຍາທິເກ ພຫຸຘາ ວຸຕ຺ເຕ ກາເຍ ເອເກກກາຍານຸປສ຺ສີ. ວິຫຣຕີຕິ ຈຕູສຸ ອິຣິຍາປຖວິຫາເຣສຸ ອຎ຺ຎຕຣວິຫາຣສມາໂຍຄປຣິທີປນເມຕໍ, ເອກໍ ອິຣິຍາປຖພາຘນໍ ອຎ຺ເຎນ ອິຣິຍາປເຖນ ວິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອປຕມານໍ ອຕ຺ຕານໍ ຫຣຕິ ປວຕ຺ເຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາຕາປີຕິ ກາຍປຣິຄ຺ຄາຫກວີຣິຍສມາໂຍຄປຣິທີປນເມຕໍ. ໂສ ຫິ ຍສ຺ມາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຍໍ ຕໍ ວີຣິຍໍ ຕີສຸ ຠເວສຸ ກິເລສານໍ ອາຕາປນໂຕ ອາຕາໂປຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເຕນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອາຕາປີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສມ຺ປຊາໂນຕິ ກາຍປຣິຄ຺ຄາຫເກນ ສມ຺ປຊຎ຺ຎສງ຺ຂາເຕນ ຎາເຓນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ສຕິມາຕິ ກາຍປຣິຄ຺ຄາຫິກາຍ ສຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ອຍໍ ປນ ຍສ຺ມາ ສຕິຍາ ອາຣມ຺ມຓໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາຍ ອນຸປສ຺ສຕິ. ນ ຫິ ສຕິວິຣຫິຕສ຺ສ ອນຸປສ຺ສນາ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ສຕິຎ຺ຈ ຂ຺ວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສພ຺ພຕ຺ຖິກໍ ວທາມີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໔). ຕສ຺ມາ ເອຕ຺ຖ ‘‘ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາ ກາຍານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຖ ວາ ຍສ຺ມາ ອນາຕາປິໂນ ອນ຺ໂຕສງ຺ເຂໂປ ອນ຺ຕຣາຍກໂຣ ໂຫຕິ, ອສມ຺ປຊາໂນ ອຸປາຍປຣິຄ຺ຄເຫ ອນຸປາຍປຣິວຊ຺ຊເນ ຈ ສມ຺ມຸຍ຺ຫຕິ, ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິ ອຸປາຍາປຣິຈ຺ຈາເຄ ອນຸປາຍາປຣິຄ຺ຄເຫ ຈ ອສມຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ເຕນສ຺ສ ຕໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ເຍສໍ ຘມ຺ມານໍ ອານຸຠາເວນ ຕໍ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເຕສໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ’’ຕິ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອິຕິ ກາຍານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ ສມ຺ປໂຍຄງ຺ຄຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ປຫານງ຺ຄໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ວິເນຍ຺ຍາຕິ ຕທງ຺ຄວິນເຍນ ວາ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວິນເຍນ ວາ ວິນຍິຕ຺ວາ. ໂລເກຕິ ຍ຺ວາຍໍ ກາໂຍ ປຸພ຺ເພ ປຣິຄ຺ຄຫິໂຕ, ສ຺ເວວ ອິຘ ລຸຊ຺ຊນປລຸຊ຺ຊນຏ຺ເຐນ ໂລໂກ ນາມ. ຕສ຺ມິໍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌໍ ໂທມນສ຺ສຎ຺ຈ ປຊຫິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍສ຺ມາ ປນສ຺ສ ນ ກາຍມຕ຺ເຕເຍວ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ ປຫີຍຕິ, ເວທນາທີສຸປິ ປຫີຍຕິເຍວ, ຕສ຺ມາ ‘‘ປຎ຺ຈປິ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ໂລໂກ’’ຕິ (ວິຠ. ໓໖໒) ວິຠງ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂລກສງ຺ຂາຕຕ຺ຕາເຍວ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖຸທ຺ຘາຣວເສເນຕໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍໍ ປນາຫ – ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ໂລໂກ (ວິຠ. ໕໓໘), ສ຺ເວວ ກາໂຍ ໂລໂກ’’ຕິ ອຍເມເວຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສນ຺ຕິ ຈ ສມາເສຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ສໍຍຸຕ຺ຕງ຺ຄຸຕ຺ຕຣປາຐນ຺ຕເຣສຸ ປນ ວິສຸໍ ກຕ຺ວາ ປຐນ຺ຕິ. ສາ ປນ ອຠິຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ ປຕ຺ຖຍນ຺ຕິ ເອຕາຍ, ສຍໍ ວາ ອຠິຊ຺ຌາຍຕິ, ອຠິຊ຺ຌາຍນມຕ຺ຕເມວ ວາ ເອສາຕິ ອຠິຊ຺ຌາ. ຍສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ອຠິຊ຺ຌາຄຫເຓນ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ, ໂທມນສ຺ສຄຫເຓນ ພ຺ຍາປາໂທ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມາ ນີວຣຓປຣິຍາປນ຺ນພລວຘມ຺ມທ຺ວຍທສ຺ສເນນ ນີວຣຓປ຺ປຫານໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ວິເສເສນ ປເນຕ຺ຖ ອຠິຊ຺ຌາວິນເຍນ ກາຍສມ຺ປຕ຺ຕິມູລກສ຺ສ ອນຸໂຣຘສ຺ສ, ໂທມນສ຺ສວິນເຍນ ກາຍວິປຕ຺ຕິມູລກສ຺ສ ວິໂຣຘສ຺ສ, ອຠິຊ຺ຌາວິນເຍນ ຈ ກາເຍ ອຠິຣຕິຍາ, ໂທມນສ຺ສວິນເຍນ ກາຍຠາວນາຍ ອນຠິຣຕິຍາ, ອຠິຊ຺ຌາວິນເຍນ ກາເຍ ອຠູຕານໍ ສຸຠສຸຂຠາວາທີນໍ ປກ຺ເຂປສ຺ສ, ໂທມນສ຺ສວິນເຍນ ກາເຍ ຠູຕານໍ ອສຸຠາສຸຂຠາວາທີນໍ ອປນຍນສ຺ສ ປຫານໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນ ໂຍຄາວຈຣສ຺ສ ໂຍຄານຸຠາໂວ ໂຍຄສມຕ຺ຖຕາ ຈ ທີປິຕາ ໂຫຕິ. ໂຍຄານຸຠາໂວ ຫິ ເອສ, ຍທຍໍ ອນຸໂຣຘວິໂຣຘວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ ອຣຕິຣຕິສໂຫ ອຠູຕປກ຺ເຂປຠູຕາປນຍນວິຣຫິໂຕ ຈ ໂຫຕິ. ອນຸໂຣຘວິໂຣຘວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ ເຈສ ອຣຕິຣຕິສໂຫ ອຠູຕໍ ອປກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ຠູຕຎ຺ຈ ອນປເນນ຺ໂຕ ໂຍຄສມຕ຺ໂຖ ໂຫຕີຕິ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ‘‘ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອນຸປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ວິຫຣຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕວິຫາເຣນ ກມ຺ມຏ຺ຐານິກສ຺ສ ກາຍປຣິຫຣຓໍ. ‘‘ອາຕາປີ’’ຕິອາທີສຸ ອາຕາເປນ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ, ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ສພ຺ພຕ຺ຖກກມ຺ມຏ຺ຐານໍ, ກມ຺ມຏ຺ຐານປຣິຫຣຓູປາໂຍ ວາ. ສຕິຍາ ວາ ກາຍານຸປສ຺ສນາວເສນ ປຏິລທ຺ຘສມໂຖ, ສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ວິປສ຺ສນາ, ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສວິນເຍນ ຠາວນາຜລໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເວທນາສຸ ເວທນານຸປສ຺ສີຕິອາທີສຸ ຈ ເວທນາທີນໍ ປຸນ ວຈເນ ປໂຍຊນໍ ກາຍານຸປສ຺ສນາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຍຖາໂຍຄໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ປນ ອສາຘາຣຓຕ຺ໂຖ – ສຸຂາທີສຸ ອເນກປ຺ປເຠທາສຸ ເວທນາສຸ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ອນິຈ຺ຈາທິໂຕ ເອເກກເວທນານຸປສ຺ສີຕິ, ສຣາຄາທິເກ ໂສຬສປ຺ປເຠເທ ຈິຕ຺ເຕ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ອນິຈ຺ຈາທິໂຕ ເອເກກຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສີຕິ, ກາຍເວທນາຈິຕ຺ຕານິ ຐເປຕ຺ວາ ເສສເຕຠູມກຘມ຺ເມສຸ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ອນິຈ຺ຈາທິໂຕ ເອເກກຘມ຺ມານຸປສ຺ສີຕິ, ສຕິປຏ຺ຐານສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ (ທີ. ນິ. ໒.໓໘໒; ມ. ນິ. ໑.໑໑໕) ວຸຕ຺ຕນເຍນ ນີວຣຓາທິຘມ຺ມານຸປສ຺ສີຕິ ວາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ກາເຍ’’ຕິ ເອກວຈນໍ ສຣີຣສ຺ສ ເອກຕ຺ຕາ, ‘‘ຈິຕ຺ເຕ’’ຕິ ເອກວຈນໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສຠາວເຠທາຠາວໂຕ ຊາຕິຄ຺ຄຫເຓນ ກຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ຈ ເວທນາທໂຍ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາ, ຕຖາ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ເວທນາສຸ ເວທນານຸປສ຺ສີ, ຈິຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສີ, ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກຖໍ ຕາວ ເວທນາ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາ? ສຸຂາ ຕາວ ເວທນາ ທຸກ຺ຂໂຕ, ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ສລ຺ລໂຕ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ ອນິຈ຺ຈໂຕ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາ. ຍຖາຫ –

‘‘ໂຍ ສຸຂໍ ທຸກ຺ຂໂຕ ອທ຺ທ, ທຸກ຺ຂມທ຺ທກ຺ຂິ ສລ຺ລໂຕ;

ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ສນ຺ຕໍ, ອທ຺ທກ຺ຂິ ນໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ;

ສ ເວ ສມ຺ມທ຺ທໂສ ຠິກ຺ຂຸ, ປຣິຊານາຕິ ເວທນາ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໔.໒໕໓);

ສພ຺ພາ ເອວ ເຈຕາ ທຸກ຺ຂໂຕປິ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ຍໍກິຎ຺ຈິ ເວທຍິຕໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ທຸກ຺ຂສ຺ມິນ຺ຕິ ວທາມີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໒໕໙). ສຸຂທຸກ຺ຂໂຕປິ ຈ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາ. ຍຖາຫ – ‘‘ສຸຂາ ເວທນາ ຐິຕິສຸຂາ ວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂາ. ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ຐິຕິທຸກ຺ຂາ ວິປຣິຓາມສຸຂາ. ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ ຎາຓສຸຂາ ອຎ຺ຎາຓທຸກ຺ຂາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໖໕). ອປິຈ ອນິຈ຺ຈາທິສຕ຺ຕອນຸປສ຺ສນາວເສນາປິ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາ.

ຈິຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸປິ ຈິຕ຺ຕໍ ຕາວ ອາຣມ຺ມຓາຘິປຕິສຫຊາຕຠູມິກມ຺ມວິປາກກິຣິຍາທິນານຕ຺ຕເຠທານໍ ອນິຈ຺ຈາທິສຕ຺ຕອນຸປສ຺ສນານໍ ສຣາຄາທິໂສຬສເຠທານຎ຺ຈ ວເສນ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພໍ, ຘມ຺ມາ ສລກ຺ຂຓສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓານໍ ສຸຎ຺ຎຕາຘມ຺ມສ຺ສ ອນິຈ຺ຈາທິສຕ຺ຕອນຸປສ຺ສນານໍ ສນ຺ຕາສນ຺ຕາທີນຎ຺ຈ ວເສນ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາ. ກາມຎ຺ເຈຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ກາຍສງ຺ຂາເຕ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ ປຫີນໍ, ຕສ຺ສ ເວທນາທິໂລເກສຸປິ ຕໍ ປຫີນເມວ, ນານາປຸຄ຺ຄລວເສນ ປນ ນານາກ຺ຂຓິກສຕິປຏ຺ຐານຠາວນາວເສນ ຈ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍໂຕ ວາ ເອກຕ຺ຖ ປຫີນໍ, ເສເສສຸປິ ປຫີນໍ ໂຫຕິ. ເຕເນວສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ປຫານທສ຺ສນຕ຺ຖມ຺ປິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອິຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ປຸພ຺ພຠາເຄ ນານາຈິຕ຺ເຕສຸ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ອຎ຺ເຎເນວ ຫິ ຈິຕ຺ເຕນ ກາຍໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຎ຺ເຎນ ເວທນໍ, ອຎ຺ເຎນ ຈິຕ຺ຕໍ, ອຎ຺ເຎນ ຘມ຺ເມ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ເອກຈິຕ຺ເຕເຍວ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ອາທິໂຕ ຫິ ກາຍໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອາຄຕສ຺ສ ວິປສ຺ສນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສຕິ ກາຍານຸປສ຺ສນາ ນາມ, ຕາຍ ສຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ກາຍານຸປສ຺ສີ ນາມ. ວິປສ຺ສນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສຕິ ກາຍານຸປສ຺ສນາ ນາມ, ຕາຍ ສຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ກາຍານຸປສ຺ສີ ນາມ. ເວທນໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຘມ຺ເມ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອາຄຕສ຺ສ ວິປສ຺ສນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສຕິ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາ ນາມ, ຕາຍ ສຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ນາມ. ວິປສ຺ສນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສຕິ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາ ນາມ, ຕາຍ ສຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ນາມ. ເອວໍ ຕາວ ເທສນາ ປຸຄ຺ຄເລ ຕິຏ຺ຐຕິ. ກາເຍ ປນ ‘‘ສຸຠ’’ນ຺ຕິ ວິປລ຺ລາສປ຺ປຫານາ ກາຍປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ສຕິ ມຄ຺ເຄນ ສມິຊ຺ຌຕີຕິ ກາຍານຸປສ຺ສນາ ນາມ. ເວທນາຍ ‘‘ສຸຂາ’’ຕິ ວິປລ຺ລາສປ຺ປຫານາ ເວທນາປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ສຕິ ມຄ຺ເຄນ ສມິຊ຺ຌຕີຕິ ເວທນານຸປສ຺ສນາ ນາມ. ຈິຕ຺ເຕ ‘‘ນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວິປລ຺ລາສປ຺ປຫານາ ຈິຕ຺ຕປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ສຕິ ມຄ຺ເຄນ ສມິຊ຺ຌຕີຕິ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາ ນາມ. ຘມ຺ເມສຸ ‘‘ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ວິປລ຺ລາສປ຺ປຫານາ ຘມ຺ມປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ສຕິ ມຄ຺ເຄນ ສມິຊ຺ຌຕີຕິ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາ ນາມ. ອິຕິ ເອກາວ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສຕິ ຈຕຸກິຈ຺ຈສາຘກຕ຺ເຕນ ຈຕ຺ຕາຣິ ນາມານິ ລຠຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ເອກຈິຕ຺ເຕເຍວ ລພ຺ຠນ຺ຕີ’’ຕິ.

ສມ຺ມາສມາຘິນິທ຺ເທເສ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫີຕິ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິນາ ຫຸຕ຺ວາ ອປກ຺ກມິຕ຺ວາ. ໂຍ ປນາຍເມຕ຺ຖ ເອວກາໂຣ, ໂສ ນິຍມຕ຺ໂຖຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍສ຺ມາ ຈ ນິຍມຕ຺ໂຖ, ຕສ຺ມາ ປຐມຊ຺ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຓສມເຍ ອວິຊ຺ຊມານານມ຺ປິ ກາມານໍ ຕສ຺ສ ປຐມຊ຺ຌານສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂຠາວໍ ກາມປຣິຈ຺ຈາເຄເນວ ຈສ຺ສ ອຘິຄມໍ ທີເປຕິ. ກຖໍ? ‘‘ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫີ’’ຕິ ເອວຎ຺ຫິ ນິຍເມ ກຍິຣມາເນ ອິທໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ – ນູນິມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ກາມາ ປຏິປກ຺ຂຠູຕາ, ເຍສຸ ສຕິ ອິທໍ ນ ປວຕ຺ຕຕິ, ອນ຺ຘກາເຣ ສຕິ ປທີໂປຠາໂສ ວິຍ, ເຕສໍ ປຣິຈ຺ຈາເຄເນວ ຈສ຺ສ ອຘິຄໂມ ໂຫຕິ ໂອຣິມຕີຣປຣິຈ຺ຈາເຄນ ປາຣິມຕີຣສ຺ສ ວິຍ. ຕສ຺ມາ ນິຍມໍ ກໂຣຕີຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສິຍາ, ກສ຺ມາ ປເນສ ປຸພ຺ພປເທເຍວ ວຸຕ຺ໂຕ, ນ ອຸຕ຺ຕຣປເທ, ກິໍ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ອວິວິຈ຺ຈາປິ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍາຕິ? ນ ໂຂ ປເນຕໍ ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຕໍນິສ຺ສຣຓໂຕ ຫິ ປຸພ຺ພປເທ ເອສ ວຸຕ຺ໂຕ. ກາມຘາຕຸສມຕິກ຺ກມນໂຕ ຫິ ກາມຣາຄປຏິປກ຺ຂໂຕ ຈ ອິທໍ ຌານໍ ກາມານເມວ ນິສ຺ສຣຓໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ກາມານເມຕໍ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍທິທໍ ເນກ຺ຂມ຺ມ’’ນ຺ຕິ (ອິຕິວຸ. ໗໒). ອຸຕ຺ຕຣປເທປິ ປນ ຍຖາ ‘‘ອິເຘວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມໂຓ, ອິຘ ທຸຕິໂຍ ສມໂຓ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໓໙; ອ. ນິ. ໔.໒໔໑) ເອຕ຺ຖ ເອວກາໂຣ ອາເນຕ຺ວາ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ນ ຫິ ສກ຺ກາ ອິໂຕ ອຎ຺ເຎຫິປິ ນີວຣຓສງ຺ຂາເຕຫິ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ອວິວິຈ຺ຈ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິຕຸໍ. ຕສ຺ມາ ‘‘ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ເຈວ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫີ’’ຕິ ເອວໍ ປທທ຺ວເຍປິ ເອສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ປທທ຺ວເຍປິ ຈ ກິຎ຺ຈາປິ ວິວິຈ຺ຈາຕິ ອິມິນາ ສາຘາຣຓວຈເນນ ຕທງ຺ຄວິກ຺ຂມ຺ຠນສມຸຈ຺ເຉທປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິນິສ຺ສຣຓວິເວກາ ຈິຕ຺ຕກາຍອຸປຘິວິເວກາ ຈ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕຖາປິ ປຸພ຺ພຠາເຄ ກາຍວິເວກຈິຕ຺ຕວິເວກວິກ຺ຂມ຺ຠນວິເວກາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ, ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ກາຍວິເວກຈິຕ຺ຕວິເວກສມຸຈ຺ເຉທວິເວກປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິວິເວກນິສ຺ສຣຓວິເວກາ.

ກາເມຫີຕິ ອິມິນາ ປນ ປເທນ ເຍ ຈ ມຫານິທ຺ເທເສ ‘‘ກຕເມ ວຕ຺ຖຸກາມາ ມນາປິກາ ຣູປາ’’ຕິອາທິນາ (ມຫານິ. ໑) ນເຍນ ວຕ຺ຖຸກາມາ ວຸຕ຺ຕາ, ເຍ ຈ ຕຕ຺ເຖວ ວິຠງ຺ເຄ ຈ ‘‘ຉນ຺ໂທ ກາໂມ, ຣາໂຄ ກາໂມ, ຉນ຺ທຣາໂຄ ກາໂມ, ສງ຺ກປ຺ໂປ ກາໂມ, ຣາໂຄ ກາໂມ, ສງ຺ກປ຺ປຣາໂຄ ກາໂມ’’ຕິ (ມຫານິ. ໑; ວິຠ. ໕໖໔) ເອວໍ ກິເລສກາມາ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕ ສພ຺ເພປິ ສງ຺ຄຫິຕາ ອິຈ຺ເຈວ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ເອວຎ຺ຫິ ສຕິ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫີຕິ ວຕ຺ຖຸກາເມຫິປິ ວິວິຈ຺ເຈວາຕິ ອຕ຺ໂຖ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ເຕນ ກາຍວິເວໂກ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ.

ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫີຕິ ກິເລສກາເມຫິ ສພ຺ພາກຸສເລຫິ ວາ ວິວິຈ຺ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ເຕນ ຈິຕ຺ຕວິເວໂກ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ປຸຣິເມນ ເຈຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸກາເມຫິ ວິເວກວຈນໂຕ ເອວ ກາມສຸຂປຣິຈ຺ຈາໂຄ, ທຸຕິເຍນ ກິເລສກາເມຫິ ວິເວກວຈນໂຕ ເນກ຺ຂມ຺ມສຸຂປຣິຄ຺ຄໂຫ ວິຠາວິໂຕ ໂຫຕິ. ເອວໍ ວຕ຺ຖຸກາມກິເລສກາມວິເວກວຈນໂຕເຍວ ຈ ເອເຕສໍ ປຐເມນ ສໍກິເລສວຕ຺ຖຸປ຺ປຫານໍ, ທຸຕິເຍນ ສໍກິເລສປ຺ປຫານໍ. ປຐເມນ ໂລລຠາວສ຺ສ ເຫຕຸປຣິຈ຺ຈາໂຄ, ທຸຕິເຍນ ພາລຠາວສ຺ສ. ປຐເມນ ຈ ປໂຍຄສຸທ຺ຘິ, ທຸຕິເຍນ ອາສຍໂປສນໍ ວິຠາວິຕໍ ໂຫຕີຕິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ. ເອສ ຕາວ ນໂຍ ກາເມຫີຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕກາເມສຸ ວຕ຺ຖຸກາມປກ຺ເຂ.

ກິເລສກາມປກ຺ເຂ ປນ ຉນ຺ໂທຕິ ຈ ຣາໂຄຕິ ຈ ເອວມາທີຫິ ອເນກເຠໂທ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທວ ກາໂມຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ໂສ ຈ ອກຸສລປຣິຍາປນ຺ໂນປິ ສມາໂນ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕເມ ກາມາ, ຉນ຺ໂທ ກາໂມ’’ຕິອາທິນາ (ວິຠ. ໕໖໔) ນເຍນ ວິຠງ຺ເຄ ອຸປຣິ ຌານງ຺ຄປຏິປກ຺ຂໂຕ ວິສຸໍ ວຸຕ຺ໂຕ, ກິເລສກາມຕ຺ຕາ ວາ ປຸຣິມປເທ ວຸຕ຺ໂຕ, ອກຸສລປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ ທຸຕິຍປເທ. ອເນກເຠທໂຕ ຈສ຺ສ ກາມໂຕຕິ ອວຕ຺ວາ ກາເມຫີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ຈ ຘມ຺ມານໍ ອກຸສລຠາເວ ວິຊ຺ຊມາເນ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕເມ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ’’ຕິອາທິນາ (ວິຠ. ໕໖໔) ນເຍນ ວິຠງ຺ເຄ ອຸປຣິ ຌານງ຺ຄປຈ຺ຈນີກປຏິປກ຺ຂຠາວທສ຺ສນໂຕ ນີວຣຓາເນວ ວຸຕ຺ຕານິ. ນີວຣຓານິ ຫິ ຌານງ຺ຄປຈ຺ຈນີການິ, ເຕສໍ ຌານງ຺ຄາເນວ ປຏິປກ຺ຂານິ ວິທ຺ຘໍສການິ ວິນາສການີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຖາ ຫິ ‘‘ສມາຘິ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ປຏິປກ຺ໂຂ, ປີຕິ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ, ວິຕກ຺ໂກ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ, ສຸຂໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ, ວິຈາໂຣ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍາ’’ຕິ ເປຏເກ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເອວເມຕ຺ຖ ‘‘ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫີ’’ຕິ ອິມິນາ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວິເວໂກ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ‘‘ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫີ’’ຕິ ອິມິນາ ປຎ຺ຈນ຺ນມ຺ປິ ນີວຣຓານໍ. ອຄຫິຕຄ຺ຄຫເຓນ ປນ ປຐເມນ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ, ທຸຕິເຍນ ເສສນີວຣຓານໍ. ຕຖາ ປຐເມນ ຕີສຸ ອກຸສລມູເລສຸ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓເຠທວິສຍສ຺ສ ໂລຠສ຺ສ, ທຸຕິເຍນ ອາຆາຕວຕ຺ຖຸເຠທາທິວິສຍານໍ ໂທສໂມຫານໍ. ໂອຆາທີສຸ ວາ ຘມ຺ເມສຸ ປຐເມນ ກາໂມຆກາມໂຍຄກາມາສວກາມຸປາທານອຠິຊ຺ຌາກາຍຄນ຺ຖ ກາມຣາຄສຎ຺ໂຎຊນານໍ, ທຸຕິເຍນ ອວເສສໂອຆໂຍຄາສວອຸປາທານຄນ຺ຖສໍໂຍຊນານໍ. ປຐເມນ ຕຓ຺ຫາຍ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການຎ຺ຈ, ທຸຕິເຍນ ອວິຊ຺ຊາຍ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕການຎ຺ຈ. ອປິຈ ປຐເມນ ໂລຠສມ຺ປຍຸຕ຺ຕອຏ຺ຐຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທານໍ, ທຸຕິເຍນ ເສສານໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອກຸສລຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທານໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວິເວໂກ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ປຫານງ຺ຄໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ສມ຺ປໂຍຄງ຺ຄໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຠິນິໂຣປນລກ຺ຂໂຓ ວິຕກ຺ໂກ. ອາຣມ຺ມຓານຸມຊ຺ຊນລກ຺ຂໂຓ ວິຈາໂຣ. ສນ຺ເຕປິ ຈ ເນສໍ ກຕ຺ຖຈິ ອວິປ຺ປໂຍເຄ ໂອຬາຣິກຏ຺ເຐນ ປຸພ຺ພງ຺ຄມຏ຺ເຐນ ຈ ຆຓ຺ຑາຠິຆາໂຕ ວິຍ ເຈຕໂສ ປຐມາຠິນິປາໂຕ ວິຕກ຺ໂກ, ສຸຂຸມຏ຺ເຐນ ອນຸມຊ຺ຊນສຠາເວນ ຈ ຆຓ຺ຑານຸຣໂວ ວິຍ ອນຸປ຺ປພນ຺ໂຘ ວິຈາໂຣ. ວິປ຺ຜາຣວາ ເຈຕ຺ຖ ວິຕກ຺ໂກ ປຐມຸປ຺ປຕ຺ຕິກາເລ ປຣິປ຺ຜນ຺ທນຠູໂຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕຸກາມສ຺ສ ປກ຺ຂິໂນ ປກ຺ຂວິກ຺ເຂໂປ ວິຍ, ປທຸມາຠິມຸຂປາໂຕ ວິຍ ຈ ຄນ຺ຘານຸພນ຺ຘເຈຕໂສ ຠມຣສ຺ສ. ສນ຺ຕວຸຕ຺ຕິ ວິຈາໂຣ ນາຕິປຣິປ຺ຜນ຺ທນຠູໂຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕສ຺ສ ປກ຺ຂິໂນ ປກ຺ຂປ຺ປສາຣຓໍ ວິຍ, ປຣິພ຺ຠມນໍ ວິຍ ຈ ປທຸມາຠິມຸຂປຕິຕສ຺ສ ຠມຣສ຺ສ ປທຸມສ຺ສ ອຸປຣິຠາເຄ.

ທຸກນິປາຕຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ອາກາເສ ຄຈ຺ຉໂຕ ມຫາສກຸຓສ຺ສ ອຸໂຠຫິ ປກ຺ເຂຫິ ວາຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປກ຺ເຂ ສນ຺ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຄມນໍ ວິຍ ອາຣມ຺ມເຓ ເຈຕໂສ ອຠິນິໂຣປນຠາເວນ ປວຕ຺ໂຕ ວິຕກ຺ໂກ, ວາຕຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ປກ຺ເຂ ຜນ຺ທາປຍມານສ຺ສ ຄມນໍ ວິຍ ອນຸມຊ຺ຊນຠາເວນ ປວຕ຺ໂຕ ວິຈາໂຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ອນຸປ຺ປພນ຺ເຘນ ປວຕ຺ຕິຍໍ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ໂສ ປນ ເຕສໍ ວິເສໂສ ປຐມທຸຕິຍຊ຺ຌາເນສຸ ປາກໂຏ ໂຫຕິ. ອປິຈ ມລຄ຺ຄຫິຕໍ ກໍສຠາຊນໍ ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ທຬ຺ຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອິຕເຣນ ຫຕ຺ເຖນ ຈຸຓ຺ຓເຕລວາລຓ຺ຑຸປເກນ ປຣິມຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ທຬ຺ຫຄ຺ຄຫຓຫຕ຺ໂຖ ວິຍ ວິຕກ຺ໂກ, ປຣິມຊ຺ຊນຫຕ຺ໂຖ ວິຍ ວິຈາໂຣ. ຕຖາ ກຸມ຺ຠກາຣສ຺ສ ທຓ຺ຑປ຺ປຫາເຣນ ຈກ຺ກໍ ຠມຍິຕ຺ວາ ຠາຊນໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປີຬນຫຕ຺ໂຖ ວິຍ ວິຕກ຺ໂກ, ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ສໍສຣຓຫຕ຺ໂຖ ວິຍ ວິຈາໂຣ. ຕຖາ ມຓ຺ຑລໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ສນ຺ນິຣຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຐິຕກຓ຺ຏໂກ ວິຍ ອຠິນິໂຣປໂນ ວິຕກ຺ໂກ, ພຫິ ປຣິພ຺ຠມນກຓ຺ຏໂກ ວິຍ ອນຸມຊ຺ຊໂນ ວິຈາໂຣ. ອິຕິ ອິມິນາ ຈ ວິຕກ຺ເກນ ອິມິນາ ຈ ວິຈາເຣນ ສຫ ວຕ຺ຕຕິ ຣຸກ຺ໂຂ ວິຍ ປຸປ຺ເຜນ ຜເລນ ຈາຕິ ອິທໍ ຌານໍ ‘‘ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ວິເວກຊນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ວິວິຕ຺ຕິ ວິເວໂກ, ນີວຣຓວິຄໂມຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິວິຕ຺ໂຕຕິ ວາ ວິເວໂກ, ນີວຣຓວິວິຕ຺ໂຕ ຌານສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມຣາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມາ ວິເວກາ, ຕສ຺ມິໍ ວາ ວິເວເກ ຊາຕນ຺ຕິ ວິເວກຊໍ. ປີຕິສຸຂນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປີຓຍຕີຕິ ປີຕິ, ສາ ສມ຺ປິຍາຍນລກ຺ຂຓາ. ສາ ປເນສາ ຂຸທ຺ທິກາ ປີຕິ, ຂຓິກາ ປີຕິ, ໂອກ຺ກນ຺ຕິກາ ປີຕິ, ອຸພ຺ເພຄາ ປີຕິ, ຜຣຓາ ປີຕີຕິ ປຎ຺ຈວິຘາ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຂຸທ຺ທິກາ ປີຕິ ສຣີເຣ ໂລມຫໍສນມຕ຺ຕເມວ ກາຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ຂຓິກາ ປີຕິ ຂເຓ ຂເຓ ວິຊ຺ຊຸປ຺ປາທສທິສາ ໂຫຕິ. ໂອກ຺ກນ຺ຕິກາ ປີຕິ ສມຸທ຺ທຕີຣໍ ວີຈິ ວິຍ ກາຍໍ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ຠິຊ຺ຊຕິ. ອຸພ຺ເພຄາ ປີຕິ ພລວຕີ ໂຫຕິ ກາຍໍ ອຸທ຺ຘຄ຺ຄໍ ກຕ຺ວາ ອາກາເສ ລງ຺ຆາປນປ຺ປມາຓປ຺ປຕ຺ຕາ. ຜຣຓາ ປີຕິ ອຕິພລວຕີ ໂຫຕິ. ຕາຍ ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ສກລສຣີຣໍ ຘມິຕ຺ວາ ປູຣິຕວຕ຺ຖິ ວິຍ ມຫຕາ ອຸທໂກເຆນ ປກ຺ຂນ຺ທປພ຺ພຕກຸຈ຺ຉິ ວິຍ ຈ ອນຸປຣິຜຸຏໍ ໂຫຕິ. ສາ ປເນສາ ປຎ຺ຈວິຘາ ປີຕິ ຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ທຸວິຘໍ ປສ຺ສທ຺ຘິໍ ປຣິປູເຣຕິ ກາຍປສ຺ສທ຺ຘິຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕປສ຺ສທ຺ຘິຎ຺ຈ. ປສ຺ສທ຺ຘິ ຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ທຸວິຘມ຺ປິ ສຸຂໍ ປຣິປູເຣຕິ ກາຍິກຎ຺ຈ ເຈຕສິກຎ຺ຈ. ສຸຂໍ ຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕໍ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ຕິວິຘໍ ສມາຘິໍ ປຣິປູເຣຕິ – ຂຓິກສມາຘິໍ, ອຸປຈາຣສມາຘິໍ, ອປ຺ປນາສມາຘິຎ຺ຈາຕິ. ຕາສຸ ຈ ຍາ ອປ຺ປນາສມາຘິສ຺ສ ມູລໍ ຫຸຕ຺ວາ ວຑ຺ຒມານາ ສມາຘິສມ຺ປໂຍຄໍ ຄຕາ ຜຣຓາ ປີຕິ, ອຍໍ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ອຘິປ຺ເປຕາ ປີຕີຕິ.

ອິຕຣໍ ປນ ສຸຂຍຕີຕິ ສຸຂໍ, ຍສ຺ສຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ສຸຂິຕໍ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸຂນໍ ວາ ສຸຂໍ, ສຸຏ຺ຐຸ ວາ ຂາທຕິ, ຂຓຕິ ຈ ກາຍຈິຕ຺ຕາພາຘນ຺ຕິ ສຸຂໍ, ໂສມນສ຺ສເວທນາເຍຕໍ ນາມໍ. ຕໍ ສາຕລກ຺ຂຓໍ. ສນ຺ເຕປິ ຈ ເນສໍ ກຕ຺ຖຈິ ອວິປ຺ປໂຍເຄ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓປຏິລາຠຕຸຏ຺ຐິ ປີຕິ, ປຏິລທ຺ຘຣສານຸຠວນໍ ສຸຂໍ. ຍຕ຺ຖ ປີຕິ, ຕຕ຺ຖ ສຸຂໍ. ຍຕ຺ຖ ສຸຂໍ, ຕຕ຺ຖ ນ ນິຍມໂຕ ປີຕິ. ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຄຫິຕາ ປີຕິ, ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຄຫິຕໍ ສຸຂໍ. ກນ຺ຕາຣຂິນ຺ນສ຺ສ ວນນ຺ຕຸທກທສ຺ສນສວເນສຸ ວິຍ ປີຕິ, ວນຈ຺ຉາຍາປເວສນອຸທກປຣິໂຠເຄສຸ ວິຍ ສຸຂໍ. ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ປາກຏຠາວໂຕ ເຈຕໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິຕິ ອຍຎ຺ຈ ປີຕິ ອິທຎ຺ຈ ສຸຂໍ ອສ຺ສ ຌານສ຺ສ, ອສ຺ມິໍ ວາ ຌາເນ ອຕ຺ຖີຕິ ອິທໍ ຌານໍ ‘‘ປີຕິສຸຂ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຖ ວາ ປີຕິ ຈ ສຸຂຎ຺ຈ ປີຕິສຸຂໍ ຘມ຺ມວິນຍາທໂຍ ວິຍ. ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ອສ຺ສ ຌານສ຺ສ, ອສ຺ມິໍ ວາ ຌາເນ ອຕ຺ຖີຕິ ເອວມ຺ປິ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ. ຍເຖວ ຫິ ຌານໍ, ເອວໍ ປີຕິສຸຂມ຺ເປຕ຺ຖ ວິເວກຊເມວ ໂຫຕິ. ຕຎ຺ຈສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ຕສ຺ມາ ອໂລປສມາສໍ ກຕ຺ວາ ເອກປເທເນວ ‘‘ວິເວກຊໍປີຕິສຸຂ’’ນ຺ຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ຍຸຊ຺ຊຕິ.

ປຐມນ຺ຕິ ຄຓນານຸປຸພ຺ພຕາ ປຐມໍ, ປຐມໍ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິປິ ປຐມໍ. ຌານນ຺ຕິ ທຸວິຘໍ ຌານໍ ອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌານຎ຺ຈ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ປຖວີກສິຓາທິອາຣມ຺ມຓໍ ອຸປນິຊ຺ຌາຍນ຺ຕີຕິ ‘‘ອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌານ’’ນ຺ຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຕາ. ວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄຜລານິ ປນ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານໍ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ວິປສ຺ສນາ ອນິຈ຺ຈາທິລກ຺ຂຓສ຺ສ ອຸປນິຊ຺ຌານໂຕ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານໍ, ວິປສ຺ສນາຍ ກຕກິຈ຺ຈສ຺ສ ມຄ຺ເຄນ ອິຊ຺ຌນໂຕ ມຄ຺ໂຄ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານໍ, ຜລໍ ປນ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ ຕຖລກ຺ຂຓໍ ອຸປນິຊ຺ຌາຍຕີຕິ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານໍ. ເຕສຸ ອິຘ ປຸພ຺ພຠາເຄ ອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌານໍ, ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ຕສ຺ມາ ອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌານໂຕ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານໂຕ ປຈ຺ຈນີກຊ຺ຌາປນໂຕ ຈ ‘‘ຌານ’’ນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊາຕິ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ, ປາປຸຓິຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຸປສມ຺ປາທຍິຕ຺ວາ ວາ, ນິປ຺ຜາເທຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ວິຫຣຕີຕິ ຕທນຸຣູເປນ ອິຣິຍາປຖວິຫາເຣນ ອິຣິຍຕິ, ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣຌານສມງ຺ຄີ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ວຸຕ຺ຕິໍ ອຠິນິປ຺ຜາເທຕິ.

ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາຕິ ເອຕ຺ຖ ວິຕກ຺ກສ຺ສ ຈ ວິຈາຣສ຺ສ ຈາຕິ ອິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວູປສມາ ສມຕິກ຺ກມາ, ທຸຕິຍຊ຺ຌານກ຺ຂເຓ ອປາຕຸຠາວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ທຸຕິຍຊ຺ຌາເນ ສພ຺ເພປິ ປຐມຊ຺ຌານຘມ຺ມາ ນ ສນ຺ຕິ, ອຎ຺ເຎເຍວ ຫິ ປຐມຊ຺ຌາເນ ຜສ຺ສາທໂຍ, ອຎ຺ເຎ ອິຘາຕິ. ໂອຬາຣິກສ຺ສ ປນ ໂອຬາຣິກສ຺ສ ອງ຺ຄສ຺ສ ສມຕິກ຺ກມາ ປຐມຊ຺ຌານໂຕ ປເຣສໍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານາທີນໍ ອຘິຄໂມ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິຘ ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕນິ ຊາຕໍ, ອຕ຺ຕສນ຺ຕາເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສມ຺ປສາທນນ຺ຕິ ສມ຺ປສາທນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສທ຺ຘາ. ສມ຺ປສາທນໂຍຄໂຕ ຌານມ຺ປິ ສມ຺ປສາທນໍ ນີລວຓ຺ຓໂຍຄໂຕ ນີລວຕ຺ຖໍ ວິຍ. ຍສ຺ມາ ວາ ຕໍ ຌານໍ ສມ຺ປສາທນສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ວິຕກ຺ກວິຈາຣກ຺ໂຂຠວູປສມເນນ ຈ ເຈໂຕ ສມ຺ປສາທຍຕິ, ຕສ຺ມາປິ ສມ຺ປສາທນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ອຕ຺ຖວິກປ຺ເປ ສມ຺ປສາທນໍ ເຈຕໂສຕິ ເອວໍ ປທສມ຺ພນ຺ໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ, ປຸຣິມສ຺ມິໍ ປນ ອຕ຺ຖວິກປ຺ເປ ເຈຕໂສຕິ ເອຕໍ ເອໂກທິຠາເວນ ສທ຺ຘິໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ – ເອໂກ ອຸເທຕີຕິ ເອໂກທິ, ວິຕກ຺ກວິຈາເຣຫິ ອນຊ຺ຌາຣູຬ຺ຫຕ຺ຕາ ອຄ຺ໂຄ ເສຏ຺ໂຐ ຫຸຕ຺ວາ ອຸເທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສຏ຺ໂຐປິ ຫິ ໂລເກ ເອໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວິຕກ຺ກວິຈາຣວິຣຫິໂຕ ວາ ເອໂກ ອສຫາໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ອິຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຖ ວາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ອຸທາຍຕີຕິ ອຸທິ, ອຸຏ຺ຐເປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ເອໂກ ຈ ໂສ ອຸທິ ຈາຕິ ເອໂກທິ. ສມາຘິສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອິຕິ ອິມໍ ເອໂກທິໍ ຠາເວຕິ ວຑ຺ເຒຕີຕິ ອິທໍ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ເອໂກທິຠາວໍ. ໂສ ປນາຍໍ ເອໂກທິ ຍສ຺ມາ ເຈຕໂສ, ນ ສຕ຺ຕສ຺ສ ນ ຊີວສ຺ສ. ຕສ຺ມາ ເອຕໍ ‘‘ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ນນຸ ຈາຍໍ ສທ຺ຘາ ປຐມຊ຺ຌາເນປິ ອຕ຺ຖິ, ອຍຎ຺ຈ ເອໂກທິນາມໂກ ສມາຘິ. ອຖ ກສ຺ມາ ອິທເມວ ‘‘ສມ຺ປສາທນໍ ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວ’’ນ຺ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ອທຸຎ຺ຫິ ປຐມຊ຺ຌານໍ ວິຕກ຺ກວິຈາຣກ຺ໂຂເຠນ ວີຈິຕຣງ຺ຄສມາກຸລມິວ ຊລໍ ນ ສຸປ຺ປສນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ສຕິຍາປິ ສທ຺ຘາຍ ‘‘ສມ຺ປສາທນ’’ນ຺ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ສຸປ຺ປສນ຺ນຕ຺ຕາເຍວ ເຈຕ຺ຖ ສມາຘິປິ ນ ສຸຏ຺ຐຸ ປາກໂຏ. ຕສ຺ມາ ‘‘ເອໂກທິຠາວ’’ນ຺ຕິປິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຌາເນ ວິຕກ຺ກວິຈາຣປລິໂພຘາຠາເວນ ລທ຺ໂຘກາສາ ພລວຕີ ສທ຺ຘາ, ພລວສທ຺ຘາສຫາຍປຏິລາເຠເນວ ຈ ສມາຘິປິ ປາກໂຏ, ຕສ຺ມາ ອິທເມວ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣນ຺ຕິ ຠາວນາຍ ປຫີນຕ຺ຕາ ເອຕສ຺ມິໍ, ເອຕສ຺ສ ວາ ວິຕກ຺ໂກ ນຕ຺ຖີຕິ ອວິຕກ຺ກໍ. ອິມິນາວ ນເຍນ ອວິຈາຣໍ. ເອຕ຺ຖາຫ – ‘‘ນນຸ ຈ ‘ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ’ຕິ ອິມິນາປິ ອຍມຕ຺ໂຖ ສິທ຺ໂຘ. ອຖ ກສ຺ມາ ປຸນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣ’ນ຺ຕິ’’? ວຸຈ຺ຈເຕ – ເອວເມຕໍ, ສິທ຺ໂຘວາຍມຕ຺ໂຖ, ນ ປເນຕໍ ຕທຕ຺ຖທີປກໍ, ນນຸ ອໂວຈຸມ຺ຫ ‘‘ໂອຬາຣິກສ຺ສ ປນ ໂອຬາຣິກສ຺ສ ອງ຺ຄສ຺ສ ສມຕິກ຺ກມາ ປຐມຊ຺ຌານໂຕ ປເຣສໍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານາທີນໍ ສມຘິຄໂມ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

ອປິຈ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອິທໍ ສມ຺ປສາທນໍ, ນ ກິເລສກາລຸສ຺ສິຍສ຺ສ. ວິຕກ຺ກວິຈາຣານຎ຺ຈ ວູປສມາ ເອໂກທິຠາວໍ, ນ ອຸປຈາຣຊ຺ຌານມິວ ນີວຣຓປ຺ປຫານາ, ນ ປຐມຊ຺ຌານມິວ ຈ ອງ຺ຄປາຕຸຠາວາຕິ ເອວໍ ສມ຺ປສາທນເອໂກທິຠາວານໍ ເຫຕຸປຣິທີປກມິທໍ ວຈນໍ. ຕຖາ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອິທໍ ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣໍ, ນ ຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານານິ ວິຍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນິ ວິຍ ຈ ອຠາວາຕິ ເອວໍ ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣຠາວສ຺ສ ເຫຕຸປຣິທີປກຎ຺ຈ. ນ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາຠາວມຕ຺ຕປຣິທີປກໍ, ວິຕກ຺ກວິຈາຣາຠາວມຕ຺ຕປຣິທີປກເມວ ປນ ‘‘ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ວຈນໍ. ຕສ຺ມາ ປຸຣິມໍ ວຕ຺ວາປິ ປຸນ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວາຕິ.

ສມາຘິຊນ຺ຕິ ປຐມຊ຺ຌານສມາຘິໂຕ, ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສມາຘິໂຕ ວາ ຊາຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ປຐມຊ຺ຌານມ຺ປິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສມາຘິໂຕ ຊາຕໍ, ອຖ ໂຂ ອຍເມວ ສມາຘິ ‘‘ສມາຘີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອຣຫຕິ ວິຕກ຺ກວິຈາຣກ຺ໂຂຠວິຣເຫນ ອຕິວິຍ ອຈລຕ຺ຕາ ສຸປ຺ປສນ຺ນຕ຺ຕາ ຈ. ຕສ຺ມາ ອິມສ຺ສ ວຓ຺ຓຠຓນຕ຺ຖໍ ອິທເມວ ‘‘ສມາຘິຊ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປີຕິສຸຂນ຺ຕິ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ທຸຕິຍນ຺ຕິ ຄຓນານຸປຸພ຺ພຕາ ທຸຕິຍໍ, ອິທໍ ທຸຕິຍໍ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິປິ ທຸຕິຍໍ.

ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາຕິ ວິຣາໂຄ ນາມ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາຍ ປີຕິຍາ ຊິຄຸຈ຺ຉນໍ ວາ ສມຕິກ຺ກໂມ ວາ, ອຸຠິນ຺ນໍ ປນ ອນ຺ຕຣາ ຈສທ຺ໂທ ສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ໂຖ, ໂສ ວູປສມໍ ວາ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕິ ວິຕກ຺ກວິຈາຣວູປສມໍ ວາ. ຕຕ຺ຖ ຍທາ ວູປສມເມວ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕິ, ຕທາ ປີຕິຍາ ວິຣາຄາ ຈ, ກິຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍ ວູປສມາ ຈາຕິ ເອວໍ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິມິສ຺ສາ ຈ ໂຍຊນາຍ ວິຣາໂຄ ຊິຄຸຈ຺ຉນຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ປີຕິຍາ ຊິຄຸຈ຺ຉນາ ຈ ສມຕິກ຺ກມາ ຈາຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຍທາ ປນ ວິຕກ຺ກວິຈາຣວູປສມໍ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕິ, ຕທາ ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ, ກິຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານຎ຺ຈ ວູປສມາຕິ ເອວໍ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິມິສ຺ສາ ຈ ໂຍຊນາຍ ວິຣາໂຄ ສມຕິກ຺ກມນຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ປີຕິຍາ ຈ ສມຕິກ຺ກມາ, ວິຕກ຺ກວິຈາຣານຎ຺ຈ ວູປສມາຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ກາມຎ຺ເຈເຕ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາ ທຸຕິຍຊ຺ຌາເນເຍວ ວູປສນ຺ຕາ, ອິມສ຺ສ ປນ ຌານສ຺ສ ມຄ຺ຄປຣິທີປນຕ຺ຖໍ ວຓ຺ຓຠຓນຕ຺ຖຎ຺ເຈຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາຕິ ຫິ ວຸຕ຺ເຕ ອິທໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ ‘‘ນູນ ວິຕກ຺ກວິຈາຣວູປສໂມ ມຄ຺ໂຄ ອິມສ຺ສ ຌານສ຺ສາ’’ຕິ. ຍຖາ ຈ ຕຕິເຍ ອຣິຍມຄ຺ເຄ ອປ຺ປຫີນານມ຺ປິ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐາທີນໍ ‘‘ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຫານາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໓໗໓; ມ. ນິ. ໒.໑໓໓; ສໍ. ນິ. ໕.໑໘໔; ອ. ນິ. ໓.໘໘) ເອວໍ ປຫານໍ ວຸຈ຺ຈມານໍ ວຓ຺ຓຠຓນໍ ໂຫຕິ, ຕທຘິຄມາຍ ອຸສ຺ສຸກ຺ການໍ ອຸສ຺ສາຫຊນກໍ, ເອວເມວ ອິຘ ອວູປສນ຺ຕານມ຺ປິ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສໂມ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ວຓ຺ຓຠຓນໍ ໂຫຕິ. ເຕນາຍມຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ປີຕິຍາ ຈ ສມຕິກ຺ກມາ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານຎ຺ຈ ວູປສມາ’’ຕິ.

ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸປປຕ຺ຕິໂຕ ອິກ຺ຂຕີຕິ ອຸເປກ຺ຂາ, ສມໍ ປສ຺ສຕິ ອປກ຺ຂປຕິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ປສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕາຍ ວິສທາຍ ວິປຸລາຍ ຖາມຄຕາຍ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ຕຕິຍຊ຺ຌານສມງ຺ຄີ ‘‘ອຸເປກ຺ຂໂກ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ອຸເປກ຺ຂາ ປນ ທສວິຘາ ໂຫຕິ ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣຸເປກ຺ຂາ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ ວີຣິຍຸເປກ຺ຂາ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ເວທນຸເປກ຺ຂາ ວິປສ຺ສນຸເປກ຺ຂາ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາ ຌານຸເປກ຺ຂາ ປາຣິສຸທ຺ຘຸເປກ຺ຂາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍາ ‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂີຓາສໂວ ຠິກ຺ຂຸ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ເນວ ສຸມໂນ ໂຫຕິ ນ ທຸມ຺ມໂນ, ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໖.໑) ເອວມາຄຕາ ຂີຓາສວສ຺ສ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐຉຬາຣມ຺ມຓາປາເຖ ປຣິສຸທ຺ຘປກຕິຠາວາວິຊຫນາກາຣຠູຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ ນາມ.

ຍາ ປນ ‘‘ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໕໕໖; ມ. ນິ. ໑.໗໗) ເອວມາຄຕາ ສຕ຺ເຕສຸ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາກາຣຠູຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣຸເປກ຺ຂາ ນາມ.

ຍາ ປນ ‘‘ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ ວິເວກນິສ຺ສິຕ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໒໔໗) ເອວມາຄຕາ ສຫຊາຕຘມ຺ມານໍ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາກາຣຠູຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ ນາມ.

ຍາ ປນ ‘‘ກາເລນ ກາລໍ ອຸເປກ຺ຂານິມິຕ຺ຕໍ ມນສິກໂຣຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໑໐໓) ເອວມາຄຕາ ອນຈ຺ຈາຣທ຺ຘນາຕິສິຖິລວີຣິຍສງ຺ຂາຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ວີຣິຍຸເປກ຺ຂາ ນາມ.

ຍາ ປນ ‘‘ກຕິ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ສມຖວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ກຕິ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ວິປສ຺ສນາວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ? ອຏ຺ຐ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ສມຖວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ທສ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ວິປສ຺ສນາວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໕໗) ເອວມາຄຕາ ນີວຣຓາທິປຏິສງ຺ຂາສນ຺ຕິຏ຺ຐນາຄຫເຓ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຠູຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ນາມ.

ຍາ ປນ ‘‘ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາມາວຈຣໍ ກຸສລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ໑໕໐) ເອວມາຄຕາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂສຎ຺ຎິຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ເວທນຸເປກ຺ຂາ ນາມ.

ຍາ ‘‘ຍທຕ຺ຖິ ຍໍ ຠູຕໍ, ຕໍ ປຊຫຕິ, ອຸເປກ຺ຂໍ ປຏິລຠຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໗໑; ອ. ນິ. ໗.໕໕) ເອວມາຄຕາ ວິຈິນເນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຠູຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ວິປສ຺ສນຸເປກ຺ຂາ ນາມ.

ຍາ ປນ ຉນ຺ທາທີສຸ ເຍວາປນເກສຸ ອາຄຕາ ສຫຊາຕານໍ ສມວາຫິຕຠູຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາ ນາມ.

ຍາ ປນ ‘‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣຕີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໖໓; ທີ. ນິ. ໑.໒໓໐) ເອວມາຄຕາ ອຄ຺ຄສຸເຂປິ ຕສ຺ມິໍ ອປກ຺ຂປາຕຊນນີ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ຌານຸເປກ຺ຂາ ນາມ.

ຍາ ປນ ‘‘ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ໑໖໕; ທີ. ນິ. ໑.໒໓໒) ເອວມາຄຕາ ສພ຺ພປຈ຺ຈນີກປຣິສຸທ຺ຘາ ປຈ຺ຈນີກວູປສມເນປິ ອພ຺ຍາປາຣຠູຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ອຍໍ ປາຣິສຸທ຺ຘຸເປກ຺ຂາ ນາມ.

ຕຕ຺ຖ ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣຸເປກ຺ຂາ ຈ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ ຈ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາ ຈ ຌານຸເປກ຺ຂາ ຈ ປາຣິສຸທ຺ຘຸເປກ຺ຂາ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກາ, ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາວ ໂຫຕິ. ເຕນ ເຕນ ອວຕ຺ຖາເຠເທນ ປນສ຺ສາຍໍ ເຠໂທ. ເອກສ຺ສາປິ ສໂຕ ສຕ຺ຕສ຺ສ ກຸມາຣຍຸວຕ຺ເຖຣເສນາປຕິຣາຊາທິວເສນ ເຠໂທ ວິຍ, ຕສ຺ມາ ຕາສຸ ຍຕ຺ຖ ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ, ນ ຕຕ຺ຖ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຸເປກ຺ຂາທໂຍ. ຍຕ຺ຖ ວາ ປນ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ, ນ ຕຕ຺ຖ ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາທໂຍ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຍຖາ ເຈຕາສໍ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກີຠາໂວ, ເອວໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາວິປສ຺ສນຸເປກ຺ຂານມ຺ປິ. ປຎ຺ຎາ ເອວ ຫິ ສາ, ກິຈ຺ຈວເສນ ທ຺ວິຘາ ຠິນ຺ນາ. ຍຖາ ຫິ ປຸຣິສສ຺ສ ສາຍໍ ເຄຫໍ ປວິຏ຺ຐໍ ສປ຺ປໍ ອຊປທທຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິເຍສມານສ຺ສ ຕໍ ຖຸສໂກຏ຺ຐເກ ນິປນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສປ຺ໂປ ນຸ ໂຂ, ໂນ’’ຕິ ອວໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ໂສວຕ຺ຖິກຕ຺ຕຍໍ ທິສ຺ວາ ນິພ຺ເພມຕິກສ຺ສ ‘‘ສປ຺ໂປ, ນ ສປ຺ໂປ’’ຕິ ວິຈິນເນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອວເມວ ຍາ ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສກສ຺ສ ວິປສ຺ສນາຎາເຓນ ລກ຺ຂຓຕ຺ຕເຍ ທິຏ຺ເຐ ສງ຺ຂາຣານໍ ອນິຈ຺ຈຠາວາທິວິຈິນເນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຍໍ ວິປສ຺ສນຸເປກ຺ຂາ. ຍຖາ ປນ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ອຊປທທຓ຺ເຑນ ຄາຬ຺ຫໍ ສປ຺ປໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ກິນ຺ຕາຫໍ ອິມໍ ສປ຺ປໍ ອວິເຫເຐນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕານຎ຺ຈ ອິມິນາ ອຑໍສາເປນ຺ໂຕ ມຸຎ຺ເຈຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ມຸຎ຺ຈນາກາຣເມວ ປຣິເຍສໂຕ ຄຫເຓ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ຍາ ລກ຺ຂຓຕ຺ຕຍສ຺ສ ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ອາທິຕ຺ເຕ ວິຍ ຕໂຍ ຠເວ ປສ຺ສໂຕ ສງ຺ຂາຣຄຫເຓ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ, ອຍໍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ. ອິຕິ ວິປສ຺ສນຸເປກ຺ຂາຍ ສິທ຺ຘາຍ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາປິ ສິທ຺ຘາວ ໂຫຕິ. ອິມິນາ ປເນສາ ວິຈິນນຄຫເຓສຸ ມຊ຺ຌຕ຺ຕສງ຺ຂາເຕນ ກິຈ຺ເຈນ ທ຺ວິຘາ ຠິນ຺ນາຕິ. ວີຣິຍຸເປກ຺ຂາ ປນ ເວທນຸເປກ຺ຂາ ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎຎ຺ຈ ອວເສສາຫິ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ຠິນ຺ນາ ເອວາຕິ. ອາຫ ເຈຕ຺ຖ –

‘‘ມຊ຺ຌຕ຺ຕພ຺ຣຫ຺ມໂພຊ຺ຌງ຺ຄຉຬງ຺ຄຌານສຸທ຺ຘິໂຍ;

ວິປສ຺ສນາ ຈ ສງ຺ຂາຣເວທນາ ວີຣິຍໍ ອິຕິ.

ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ທໂສເປກ຺ຂາ, ຉ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາທິໂຕ ຕໂຕ;

ທຸເວ ປຎ຺ຎາ ຕໂຕ ທ຺ວີຫິ, ຈຕສ຺ໂສວ ຠວນ຺ຕິມາ’’ຕິ.

ອິຕິ ອິມາສຸ ອຸເປກ຺ຂາສຸ ຌານຸເປກ຺ຂາ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາ. ສາ ມຊ຺ຌຕ຺ຕລກ຺ຂຓາ. ເອຕ຺ຖາຫ – ‘‘ນນຸ ຈາຍໍ ອຕ຺ຖໂຕ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາວ ໂຫຕິ, ສາ ຈ ປຐມທຸຕິຍຊ຺ຌາເນສຸປິ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຣປິ ‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣຕີ’ຕິ ເອວມຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ສິຍາ, ສາ ກສ຺ມາ ນ ວຸຕ຺ຕາ’’ຕິ? ອປຣິພ຺ຍຕ຺ຕກິຈ຺ຈໂຕ. ອປຣິພ຺ຍຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ກິຈ຺ຈໍ ວິຕກ຺ກາທີຫິ ອຠິຠູຕຕ຺ຕາ, ອິຘ ປນາຍໍ ວິຕກ຺ກວິຈາຣປີຕີຫິ ອນຠິຠູຕຕ຺ຕາ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕສິຣາ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິພ຺ຍຕ຺ຕກິຈ຺ຈາ ຊາຕາ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາຕິ.

ອິທານິ ສໂຕ ຈ ສມ຺ປຊາໂນຕິ ເອຕ຺ຖ ສຣຕີຕິ ສໂຕ. ສມ຺ປຊານາຕີຕິ ສມ຺ປຊາໂນ. ອິຕິ ປຸຄ຺ຄເລນ ສຕິ ຈ ສມ຺ປຊຎ຺ຎຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສຣຓລກ຺ຂຓາ ສຕິ. ອສມ຺ໂມຫລກ຺ຂຓໍ ສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ອິທໍ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ປຸຣິມຊ຺ຌາເນສຸປິ ອຕ຺ຖິ, ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິສ຺ສ ຫິ ອສມ຺ປຊານສ຺ສ ອຸປຈາຣມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ປເຄວ ອປ຺ປນາ. ໂອຬາຣິກຕ຺ຕາ ປນ ເຕສໍ ຌານານໍ ຠູມິຍໍ ວິຍ ປຸຣິສສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຄຕິ ສຸຂາ ໂຫຕິ, ອພ຺ຍຕ຺ຕໍ ຕຕ຺ຖ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎກິຈ຺ຈໍ. ໂອຬາຣິກງ຺ຄປ຺ປຫາເນນ ປນ ສຸຂຸມຕ຺ຕາ ອິມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຂຸຣຘາຣາຍໍ ວິຍ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎກິຈ຺ຈປຣິຄ຺ຄຫິຕາ ເອວ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຄຕິ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາຕິ ອິເຘວ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍ – ຍຖາ ເຘນຸປໂຄ ວຈ຺ໂຉ ເຘນຸໂຕ ອປນີໂຕ ອຣກ຺ຂິຍມາໂນ ປຸນເທວ ເຘນຸໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ, ເອວມິທໍ ຕຕິຍຊ຺ຌານສຸຂໍ ປີຕິໂຕ ອປນີຕມ຺ປິ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎາຣກ຺ເຂນ ອຣກ຺ຂິຍມານໍ ປຸນເທວ ປີຕິໍ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ປີຕິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເມວ ສິຍາ. ສຸເຂ ວາປິ ສຕ຺ຕາ ສາຣຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອິທຎ຺ຈ ອຕິມຘຸຣໍ ສຸຂໍ ຕໂຕ ປຣໍ ສຸຂາຠາວາ. ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎານຸຠາເວນ ປເນຕ຺ຖ ສຸເຂ ອສາຣຊ຺ຊນາ ໂຫຕິ, ໂນ ອຎ຺ຎຖາຕິ ອິມມ຺ປິ ອຕ຺ຖວິເສສໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິທໍ ອິເຘວ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອິທານິ ສຸຂຎ຺ຈ ກາເຍນ ປຏິສໍເວເທຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ຕຕິຍຊ຺ຌານສມງ຺ຄິໂນ ສຸຂປຏິສໍເວທນາໂຠໂຄ ນຕ຺ຖິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ຍສ຺ມາ ຕສ຺ສ ນາມກາເຍນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ສຸຂໍ, ຍໍ ວາ ຕໍ ນາມກາຍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ສຸຂໍ, ຕໍສມຸຏ຺ຐາເນນສ຺ສ ຍສ຺ມາ ອຕິປຓີເຕນ ຣູເປນ ຣູປກາໂຍ ຜຸຏ຺ໂຐ, ຍສ຺ສ ຜຸຏ຺ຐຕ຺ຕາ ຌານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕປິ ສຸຂໍ ປຏິສໍເວເທຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ສຸຂຎ຺ຈ ກາເຍນ ປຏິສໍເວເທຫີ’’ຕິ ອາຫ.

ອິທານິ ຍໍ ຕໍ ອຣິຍາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີຕິ ເອຕ຺ຖ ຍໍຌານເຫຕຸ ຍໍຌານກາຣຓາ ຕໍ ຕຕິຍຊ຺ຌານສມງ຺ຄິປຸຄ຺ຄລໍ ພຸທ຺ຘາທໂຍ ອຣິຍາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ ເທເສນ຺ຕິ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ປຏ຺ຐເປນ຺ຕິ ວິວຣນ຺ຕິ ວິຠຊນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕານີກໂຣນ຺ຕິ ປກາເສນ຺ຕິ, ປສໍສນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ກິນ຺ຕິ? ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີຕິ. ຕໍ ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ກສ຺ມາ ປນ ຕໍ ເຕ ເອວໍ ປສໍສນ຺ຕີຕິ? ປສໍສາຣຫໂຕ. ອຍຎ຺ຫິ ຍສ຺ມາ ອຕິມຘຸຣສຸເຂ ສຸຂປາຣມິປ຺ປຕ຺ເຕປິ ຕຕິຍຊ຺ຌາເນ ອຸເປກ຺ຂໂກ, ນ ຕຕ຺ຖ ສຸຂາຠິສງ຺ເຄນ ອາກຑ຺ຒີຍຕິ. ຍຖາ ຈ ປີຕິ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕິຕາຍ ສຕິມາ. ຍສ຺ມາ ຈ ອຣິຍກນ຺ຕໍ ອຣິຍຊນເສວິຕເມວ ຈ ອສໍກິລິຏ຺ຐໍ ສຸຂໍ ນາມກາເຍນ ປຏິສໍເວເທຕິ, ຕສ຺ມາ ປສໍສາຣໂຫ ໂຫຕິ. ອິຕິ ປສໍສາຣຫໂຕ ນໍ ອຣິຍາ ເຕ ເອວໍ ປສໍສາຣຫເຫຕຸຠູເຕ ຄຸເຓ ປກາເສນ຺ຕາ ‘‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີ’’ຕິ ເອວໍ ປສໍສນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຕິຍນ຺ຕິ ຄຓນານຸປຸພ຺ພຕາ ຕຕິຍໍ, ຕຕິຍໍ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິປິ ຕຕິຍໍ.

ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາຕິ ກາຍິກສຸຂສ຺ສ ຈ ກາຍິກທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ. ປຸພ຺ເພວາຕິ ຕຎ຺ຈ ໂຂ ປຸພ຺ເພວ, ນ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານກ຺ຂເຓ. ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາຕິ ເຈຕສິກສຸຂສ຺ສ ເຈຕສິກທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈາຕິ ອິເມສມ຺ປິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຸພ຺ເພວ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ, ປຫານາ ອິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກທາ ປນ ເນສໍ ປຫານໍ ໂຫຕິ? ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ອຸປຈາຣກ຺ຂເຓ. ໂສມນສ຺ສຎ຺ຫິ ຈຕຸຕ຺ຖສ຺ສ ຌານສ຺ສ ອຸປຈາຣກ຺ຂເຓເຍວ ປຫີຍຕິ, ທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສສຸຂານິ ປຐມທຸຕິຍຕຕິຍານໍ ອຸປຈາຣກ຺ຂເຓສຸ. ເອວເມເຕສໍ ປຫານກ຺ກເມນ ອວຸຕ຺ຕານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍວິຠງ຺ເຄ (ວິຠ. ໒໑໙ ອາທໂຍ) ປນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອຸທ຺ເທສກ຺ກເມເນວ ອິຘາປິ ວຸຕ຺ຕານໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ປຫານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຍທິ ປເນຕານິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຌານສ຺ສ ອຸປຈາຣກ຺ຂເຓເຍວ ປຫີຍນ຺ຕິ, ອຖ ກສ຺ມາ ‘‘ກຕ຺ຖ ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອປຣິເສສໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ…ເປ… ປຐມຊ຺ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອປຣິເສສໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ກຕ຺ຖ ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອປຣິເສສໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອປຣິເສສໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໕໑໐) ເອວໍ ຌາເນສ຺ເວວ ນິໂຣໂຘ ວຸຕ຺ໂຕຕິ? ອຕິສຍນິໂຣຘຕ຺ຕາ. ອຕິສຍນິໂຣໂຘ ຫິ ເຕສໍ ປຐມຊ຺ຌານາທີສຸ, ນ ນິໂຣໂຘເຍວ. ນິໂຣໂຘເຍວ ປນ ອຸປຈາຣກ຺ຂເຓ, ນາຕິສຍນິໂຣໂຘ. ຕຖາ ຫິ ນານາວຊ຺ຊເນ ປຐມຊ຺ຌານູປຈາເຣ ນິຣຸທ຺ຘສ຺ສາປິ ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ຑໍສມກສາທິສມ຺ຜສ຺ເສນ ວາ ວິສມາສນູປຕາເປນ ວາ ສິຍາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ນ ຕ຺ເວວ ອນ຺ໂຕອປ຺ປນາຍໍ. ອຸປຈາເຣ ວາ ນິຣຸທ຺ຘມ຺ເປຕໍ ນ ສຸຏ຺ຐຸ ນິຣຸທ຺ຘໍ ໂຫຕິ ປຏິປກ຺ເຂນ ອວິຫຕຕ຺ຕາ. ອນ຺ໂຕອປ຺ປນາຍໍ ປນ ປີຕິຜຣເຓນ ສພ຺ໂພ ກາໂຍ ສຸໂຂກ຺ກນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ສຸໂຂກ຺ກນ຺ຕກາຍສ຺ສ ຈ ສຸຏ຺ຐຸ ນິຣຸທ຺ຘໍ ໂຫຕິ ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຏິປກ຺ເຂນ ວິຫຕຕ຺ຕາ. ນານາວຊ຺ຊເນເຍວ ຈ ທຸຕິຍຊ຺ຌານູປຈາເຣ ປຫີນສ຺ສາປິ ໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ, ຍສ຺ມາ ເອຕໍ ວິຕກ຺ກວິຈາຣປຈ຺ຈເຍປິ ກາຍກິລມເຖ ຈິຕ຺ຕູປຆາເຕ ຈ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ວິຕກ຺ກວິຈາຣາຠາເວ ເນວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍຕ຺ຖ ປນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ວິຕກ຺ກວິຈາຣຠາເວ. ອປ຺ປຫີນາເຍວ ຈ ທຸຕິຍຊ຺ຌານູປຈາເຣ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາຕິ ຕຕ຺ຖສ຺ສ ສິຍາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ນຕ຺ເວວ ທຸຕິຍຊ຺ຌາເນ ປຫີນປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ. ຕຖາ ຕຕິຍຊ຺ຌານູປຈາເຣ ປຫີນສ຺ສາປິ ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ປີຕິສມຸຏ຺ຐານປຓີຕຣູປຜຸຏ຺ຐກາຍສ຺ສ ສິຍາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ນຕ຺ເວວ ຕຕິຍຊ຺ຌາເນ. ຕຕິຍຊ຺ຌາເນ ຫິ ສຸຂສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠູຕາ ປີຕິ ສພ຺ພໂສ ນິຣຸທ຺ຘາ ໂຫຕິ. ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານູປຈາເຣ ປຫີນສ຺ສາປິ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອາສນ຺ນຕ຺ຕາ, ອປ຺ປນາປ຺ປຕ຺ຕາຍ ອຸເປກ຺ຂາຍ ອຠາເວນ ສມ຺ມາ ອນຕິກ຺ກນ຺ຕຕ຺ຕາ ຈ ສິຍາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ນຕ຺ເວວ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນ. ຕສ຺ມາ ເອວ ຈ ‘‘ເອຕ຺ຖຸປ຺ປນ຺ນໍ ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອປຣິເສສໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອປຣິເສສຄ຺ຄຫຓໍ ກຕນ຺ຕິ.

ເອຕ຺ຖາຫ – ‘‘ອເຖວໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຌານສ຺ສູປຈາເຣ ປຫີນາປິ ເອຕາ ເວທນາ ອິຘ ກສ຺ມາ ສມາຫຣີ’’ຕິ? ສຸຂຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ. ຍາ ຫິ ອຍໍ ‘‘ອທຸກ຺ຂມສຸຂ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ ສຸຂຸມາ ທຸພ຺ພິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ນ ສກ຺ກາ ສຸເຂນ ຄເຫຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ຍຖາ ນາມ ທຸຏ຺ຐສ຺ສ ຍຖາ ຕຖາ ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຄເຫຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍສ຺ສ ໂຄຓສ຺ສ ຄຫຓຕ຺ຖໍ ໂຄໂປ ເອກສ຺ມິໍ ວເຊ ສພ຺ພາ ຄາໂວ ສມາຫຣຕິ, ອເຖເກກໍ ນີຫຣນ຺ໂຕ ປຏິປາຏິຍາ ອາຄຕໍ ‘‘ອຍໍ ໂສ ຄຓ຺ຫຖ ນ’’ນ຺ຕິ ຕມ຺ປິ ຄາຫາເປຕິ, ເອວເມວໍ ສຸຂຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ສພ຺ພາປິ ເອຕາ ສມາຫຣິ. ເອວຎ຺ຫິ ສມາຫຏາ ເອຕາ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ຍໍ ເນວ ສຸຂໍ, ນ ທຸກ຺ຂໍ, ນ ໂສມນສ຺ສໍ, ນ ໂທມນສ຺ສໍ, ອຍໍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາເວທນາ’’ຕິ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ເອສາ ຄາຫຍິຕຸໍ.

ອປິຈ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈຍທສ຺ສນຕ຺ຖຎ຺ຈາປິ ເອຕາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ສຸຂທຸກ຺ຂປ຺ປຫານາທໂຍ ຫິ ຕສ຺ສາ ປຈ຺ຈຍາ. ຍຖາຫ – ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຈ຺ຈຍາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ສມາປຕ຺ຕິຍາ. ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິເມ ໂຂ ອາວຸໂສ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈຍາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ສມາປຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໕໘). ຍຖາ ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປຫີນາປິ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິອາທໂຍ ຕຕິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ວຓ຺ຓຠຓນຕ຺ຖໍ ຕຕ຺ຖ ປຫີນາຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ເອວໍ ວຓ຺ຓຠຓນຕ຺ຖມ຺ເປຕສ຺ສ ຌານສ຺ເສຕາ ອິຘ ວຸຕ຺ຕາຕິປິ ເວທິຕພ຺ພາ. ປຈ຺ຈຍຆາເຕນ ວາ ເອຕ຺ຖ ຣາຄໂທສານໍ ອຕິທູຣຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸມ຺ເປຕາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອຕາສຸ ຫິ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ, ໂສມນສ຺ສໍ ຣາຄສ຺ສ, ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສສ຺ສ, ໂທມນສ຺ສໍ ໂທສສ຺ສ. ສຸຂາທິຆາເຕນ ຈ ສປ຺ປຈ຺ຈຍາ ຣາຄໂທສາ ຫຕາຕິ ອຕິທູເຣ ໂຫນ຺ຕີຕິ.

ອທຸກ຺ຂມສຸຂນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂາຠາເວນ ອທຸກ຺ຂໍ. ສຸຂາຠາເວນ ອສຸຂໍ. ເອເຕເນຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂສຸຂປຏິປກ຺ຂຠູຕໍ ຕຕິຍເວທນໍ ທີເປຕິ, ນ ທຸກ຺ຂສຸຂາຠາວມຕ຺ຕໍ. ຕຕິຍເວທນາ ນາມ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ, ອຸເປກ຺ຂາຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສາ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐວິປຣີຕານຸຠວນລກ຺ຂຓາ. ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິນ຺ຕິ ອຸເປກ຺ຂາຍ ຊນິຕສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ຌາເນ ສຸປຣິສຸທ຺ຘາ ສຕິ, ຍາ ຈ ຕສ຺ສາ ສຕິຍາ ປາຣິສຸທ຺ຘິ, ສາ ອຸເປກ຺ຂາຍ ກຕາ, ນ ອຎ຺ເຎນ. ຕສ຺ມາ ເອຕໍ ‘‘ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍາຍ ຈ ອຸເປກ຺ຂາຍ ເອຕ຺ຖ ສຕິຍາ ປາຣິສຸທ຺ຘິ ໂຫຕິ, ສາ ອຕ຺ຖໂຕ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ນ ເກວລຎ຺ເຈຕ຺ຖ ຕາຍ ສຕິເຍວ ປຣິສຸທ຺ຘາ, ອປິຈ ໂຂ ສພ຺ເພປິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາ, ສຕິສີເສນ ປນ ເທສນາ ວຸຕ຺ຕາ.

ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ອຍໍ ອຸເປກ຺ຂາ ເຫຏ຺ຐາປິ ຕີສຸ ຌາເນສຸ ວິຊ຺ຊຕິ, ຍຖາ ປນ ທິວາ ສູຣິຍປ຺ປຠາຠິຠວາ ໂສມ຺ມຠາເວນ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປກາຣກຕ຺ເຕນ ວາ ສຠາຄາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອລາຠາ ທິວາ ວິຊ຺ຊມານາປິ ຈນ຺ທເລຂາ ອປຣິສຸທ຺ຘາ ໂຫຕິ ອປຣິໂຍທາຕາ, ເອວມຍມ຺ປິ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາຈນ຺ທເລຂາ ວິຕກ຺ກາທິປຈ຺ຈນີກຘມ຺ມເຕຊາຠິຠວາ ສຠາຄາຍ ຈ ອຸເປກ຺ຂາເວທນາຣຕ຺ຕິຍາ ອລາຠາ ວິຊ຺ຊມານາປິ ປຐມຊ຺ຌານາທິເຠເທ ອປຣິສຸທ຺ຘາ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສາ ຈ ອປຣິສຸທ຺ຘາຍ ທິວາ ອປຣິສຸທ຺ຘຈນ຺ທເລຂາຍ ປຠາ ວິຍ ສຫຊາຕາປິ ສຕິອາທໂຍ ອປຣິສຸທ຺ຘາວ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເຕສຸ ເອກມ຺ປິ ‘‘ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິ’’ນ຺ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຘ ປນ ວິຕກ຺ກາທິປຈ຺ຈນີກເຕຊາຠິຠວາຠາວາ ສຠາຄາຍ ຈ ອຸເປກ຺ຂາເວທນາຣຕ຺ຕິຍາ ປຏິລາຠາ ອຍໍ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາຈນ຺ທເລຂາ ອຕິວິຍ ປຣິສຸທ຺ຘາ. ຕສ຺ສາ ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ປຣິສຸທ຺ຘຈນ຺ທເລຂາຍ ປຠາ ວິຍ ສຫຊາຕາປິ ສຕິອາທໂຍ ປຣິສຸທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ ປຣິໂຍທາຕາ. ຕສ຺ມາ ອິທເມວ ‘‘ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຈຕຸຕ຺ຖນ຺ຕິ ຄຓນານຸປຸພ຺ພຕາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິປິ ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຌານານິ ປຸພ຺ພຠາເຄປິ ນານາ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓປິ. ປຸພ຺ພຠາເຄ ສມາປຕ຺ຕິວເສນ ນານາ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ນານາມຄ຺ຄວເສນ. ເອກສ຺ສ ຫິ ປຐມມຄ຺ໂຄ ປຐມຊ຺ຌານິໂກ ໂຫຕິ, ທຸຕິຍມຄ຺ຄາທໂຍປິ ປຐມຊ຺ຌານິກາ ວາ ທຸຕິຍາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣຊ຺ຌານິກາ ວາ. ເອກສ຺ສ ປຐມມຄ຺ໂຄ ທຸຕິຍາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣຊ຺ຌານິໂກ ໂຫຕິ, ທຸຕິຍາທໂຍປິ ທຸຕິຍາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣຊ຺ຌານິກາ ວາ ປຐມຊ຺ຌານິກາ ວາ. ເອວໍ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ມຄ຺ຄາ ຌານວເສນ ສທິສາ ວາ ອສທິສາ ວາ ເອກຈ຺ຈສທິສາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຍໍ ປນສ຺ສ ວິເສໂສ ປາທກຊ຺ຌານນິຍເມນ ໂຫຕິ. ປຐມຊ຺ຌານລາຠິໂນ ຫິ ປຐມຊ຺ຌານາ ວຸຏ຺ຐາຍ ວິປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນມຄ຺ໂຄ ປຐມຊ຺ຌານິໂກ ໂຫຕິ, ມຄ຺ຄງ຺ຄໂພຊ຺ຌງ຺ຄານິ ປເນຕ຺ຖ ປຣິປຸຓ຺ຓາເນວ ໂຫນ຺ຕິ. ທຸຕິຍຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ວິປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ທຸຕິຍຊ຺ຌານິໂກ ໂຫຕິ, ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ປເນຕ຺ຖ ສຕ຺ຕ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕິຍຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ວິປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ຕຕິຍຊ຺ຌານິໂກ, ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ປເນຕ຺ຖ ສຕ຺ຕ, ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານິ ຉ ໂຫນ຺ຕິ. ເອສ ນໂຍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນາ. ອາຣຸປ຺ເປ ຈຕຸກ຺ກປຎ຺ຈກຊ຺ຌານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ, ນ ໂລກິຍນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖ ກຖນ຺ຕິ? ເອຕ຺ຖປິ ປຐມຊ຺ຌານາທີສຸ ຍໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ອຣູປສມາປຕ຺ຕິໍ ຠາເວຕ຺ວາ ໂຍ ອາຣຸປ຺ເປ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຕໍຌານິກາວ ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ຕໂຍ ມຄ຺ຄາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອວໍ ປາທກຊ຺ຌານເມວ ນິຍເມຕິ. ເກຈິ ປນ ເຖຣາ ‘‘ວິປສ຺ສນາຍ ອາຣມ຺ມຓຠູຕາ ຂນ຺ຘາ ນິຍເມນ຺ຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເກຈິ ‘‘ປຸຄ຺ຄລຊ຺ຌາສໂຍ ນິຍເມຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເກຈິ ‘‘ວຸຏ຺ຐານຄາມິນີ ວິປສ຺ສນາ ນິຍເມຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອນຸປຸພ຺ພິກຖາ – ວິປສ຺ສນານິຍເມນ ຫິ ສຸກ຺ຂວິປສ຺ສກສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນມຄ຺ໂຄປິ, ສມາປຕ຺ຕິລາຠິໂນ ຌານໍ ປາທກໍ ອກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນມຄ຺ໂຄປິ, ປຐມຊ຺ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ປກິຓ຺ຓກສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປາທິຕມຄ຺ໂຄປິ ປຐມຊ຺ຌານິໂກວ ໂຫຕິ, ສພ຺ເພສຸ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານິ ອຏ຺ຐ ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ປຎ຺ຈ ຌານງ຺ຄານິ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສຎ຺ຫິ ປຸພ຺ພຠາຄວິປສ຺ສນາ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາປິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາປິ ຫຸຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐານກາເລ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຠາວໍ ປຕ຺ຕາ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາວ ໂຫຕິ.

ປຎ຺ຈກນເຍ ທຸຕິຍຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານານິ ປາທການິ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປາທິຕມຄ຺ເຄສຸ ຍຖາກ຺ກເມເນວ ຌານໍ ຈຕຸຣງ຺ຄິກໍ ຕິວງ຺ຄິກໍ ທຸວງ຺ຄິກຎ຺ຈ ໂຫຕິ, ສພ຺ເພສຸ ປນ ສຕ຺ຕ ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຈຕຸຕ຺ເຖ ຉ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານິ. ອຍໍ ວິເສໂສ ປາທກຊ຺ຌານນິຍເມນ ເຈວ ວິປສ຺ສນານິຍເມນ ຈ ໂຫຕິ. ເຕສມ຺ປິ ຫິ ປຸພ຺ພຠາຄວິປສ຺ສນາ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາປິ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາປິ ໂຫຕິ, ວຸຏ຺ຐານຄາມິນີ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາວ.

ປຎ຺ຈມຊ຺ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕມຄ຺ເຄ ປນ ອຸເປກ຺ຂາຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາວເສນ ທ຺ເວ ຌານງ຺ຄານິ, ໂພຊ຺ຌງ຺ຄມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ຉ ສຕ຺ຕ ເຈວ. ອຍມ຺ປິ ວິເສໂສ ອຸຠຍນິຍມວເສນ ໂຫຕິ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ນເຍ ປຸພ຺ພຠາຄວິປສ຺ສນາ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາ ວາ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາ ວາ ໂຫຕິ, ວຸຏ຺ຐານຄາມິນີ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາວ ໂຫຕິ. ອຣູປຊ຺ຌານານິ ປາທການິ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປາທິຕມຄ຺ເຄປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິຘ ປນ ຈຕຸກ຺ກນເຍ ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ຕສ຺ສ ທຸຕິຍຊ຺ຌານສ຺ສ ອຠາວາ ຕໍ ອປເນຕ຺ວາ ເສສານໍ ວເສນ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ປາທກຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ເຍ ເກຈິ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕມຄ຺ຄສ຺ສ ອາສນ຺ນປເທເສ ວຸຏ຺ຐິຕສມາປຕ຺ຕິ ອຕ຺ຕນາ ສທິສຠາວໍ ກໂຣຕິ ຠູມິວຓ຺ໂຓ ວິຍ ໂຄຘາວຓ຺ຓສ຺ສ.

ທຸຕິຍຕ຺ເຖຣວາເທ ປນ ຍໂຕ ຍໂຕ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ເຍ ເຍ ສມາປຕ຺ຕິຘມ຺ເມ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ມຄ຺ໂຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໂຕ ໂຫຕິ, ຕໍຕໍສມາປຕ຺ຕິສທິໂສວ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣາປິ ຈ ວິປສ຺ສນານິຍໂມ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຕິຍຕ຺ເຖຣວາເທ ອຕ຺ຕໂນ ອຊ຺ຌາສຍານຸຣູເປນ ຍໍ ຍໍ ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ເຍ ເຍ ຌານຘມ຺ເມ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ມຄ຺ໂຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໂຕ, ຕໍຕໍຌານສທິໂສວ ໂຫຕິ. ປາທກຊ຺ຌານໍ ປນ ສມ຺ມສິຕຊ຺ຌານໍ ວາ ວິນາ ອຊ຺ຌາສຍມຕ຺ເຕເນວ ຕໍ ນ ອິຊ຺ຌຕິ. ເອຕ຺ຖາປິ ຈ ວິປສ຺ສນານິຍໂມ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສມ຺ມາສມາຘີຕິ ຍາ ອິເມສຸ ຈຕູສຸ ຌາເນສຸ ເອກຄ຺ຄຕາ, ອຍໍ ປຸພ຺ພຠາເຄ ໂລກິໂຍ, ອປຣຠາເຄ ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ ສມ຺ມາສມາຘິ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວໍ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣວເສນ ຘມ຺ມເສນາປຕິ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ ເທເສຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂລກິຍມຄ຺ເຄ ສພ຺ພາເນວ ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ຍຖານຸຣູປໍ ຉສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ອຎ຺ຎຕຣາຣມ຺ມຓານິ ໂຫນ຺ຕິ. ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ເຄ ປນ ຈຕຸສຈ຺ຈປ຺ປຏິເວຘາຍ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓໍ ອວິຊ຺ຊານຸສຍສມຸຄ຺ຆາຕກໍ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ຕຖາ ສມ຺ປນ຺ນທິຏ຺ຐິສ຺ສ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ຕິວິຘມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປສມຸຄ຺ຆາຕໂກ ເຈຕໂສ ນິພ຺ພານປທາຠິນິໂຣປໂນ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ, ຕຖາ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ວິຕກ຺ເກນ຺ຕສ຺ສ ຈ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ ຈຕຸພ຺ພິຘວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕສມຸຄ຺ຆາຕິກາ ມິຈ຺ຉາວາຈາຍ ວິຣຕິ ສມ຺ມາວາຈາ, ຕຖາ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ ຕິວິຘມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ຕສມຸຈ຺ເຉທິກາ ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ຕາ ວິຣຕິ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ, ເຕສໍເຍວ ຈສ຺ສ ວາຈາກມ຺ມນ຺ຕານໍ ໂວທານຠູຕາ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ ກຸຫນາທິສມຸຈ຺ເຉທິກາ ມິຈ຺ຉາອາຊີວາ ວິຣຕິ ສມ຺ມາອາຊີໂວ, ຕສ຺ສາເຍວສ຺ສ ສມ຺ມາວາຈາກມ຺ມນ຺ຕາຊີວສງ຺ຂາຕາຍ ສີລຠູມິຍໍ ປຕິຏ຺ຐມານສ຺ສ ຕທນຸຣູໂປ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕວ ໂກສຊ຺ຊສມຸຈ຺ເຉທໂກ, ອນຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ອກຸສລກຸສລານໍ ອນຸປ຺ປາທປ຺ປຫານຸປ຺ປາທຏ຺ຐິຕິສາຘໂກ ຈ ວີຣິຍາຣມ຺ໂຠ ສມ຺ມາວາຍາໂມ, ເອວໍ ວາຍມນ຺ຕສ຺ສ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕວ ມິຈ຺ຉາສຕິວິນິທ຺ຘຸນໂກ, ກາຍາທີສຸ ກາຍານຸປສ຺ສນາທິສາຘໂກ ຈ ເຈຕໂສ ອສມ຺ໂມໂສ ສມ຺ມາສຕິ. ເອວໍ ອນຸຕ຺ຕຣາຍ ສຕິຍາ ສຸວິຫິຕຈິຕ຺ຕາຣກ຺ຂສ຺ສ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ ມິຈ຺ຉາສມາຘິວິທ຺ຘໍສິກາ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ສມ຺ມາສມາຘິ. ເອສ ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ.

ໂຍ ສຫ ໂລກິເຍນ ມຄ຺ເຄນ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິປຏິປທາຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄໂຕ, ໂສ ໂຂ ປເນສ ມຄ຺ໂຄ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສງ຺ກປ຺ປານໍ ວິຊ຺ຊາຍ ເສສຘມ຺ມານໍ ຈຣເຓນ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ວິຊ຺ຊາ ເຈວ ຈຣຓຎ຺ຈ. ຕຖາ ເຕສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວິປສ຺ສນາຍາເນນ ອິຕເຣສໍ ສມຖຍາເນນ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ສມໂຖ ເຈວ ວິປສ຺ສນາ ຈ. ເຕສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ເຘນ ຕທນນ຺ຕຣານໍ ຕິຓ຺ຓໍ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘນ ອວເສສານໍ ຕິຓ຺ຓໍ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ເຘນ ອຘິປຎ຺ຎາອຘິສີລອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາຫິ ຈ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ຂນ຺ຘຕ຺ຕຍຎ຺ເຈວ ສິກ຺ຂຕ຺ຕຍຎ຺ຈ ໂຫຕິ. ເຍນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຣິຍສາວໂກ ທສ຺ສນສມຕ຺ເຖຫິ ຈກ຺ຂູຫິ ຄມນສມຕ຺ເຖຫິ ຈ ປາເທຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອທ຺ຘິໂກ ວິຍ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາຍາເນນ ກາມສຸຂລ຺ລິການຸໂຍຄໍ ສມຖຍາເນນ ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍຄນ຺ຕິ ອນ຺ຕທ຺ວຍໍ ປຣິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ໂນ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ເຘນ ໂມຫກ຺ຂນ຺ຘໍ, ສີລກ຺ຂນ຺ເຘນ ໂທສກ຺ຂນ຺ຘໍ, ສມາຘິກ຺ຂນ຺ເຘນ ຈ ໂລຠກ຺ຂນ຺ຘໍ ປທາເລນ຺ໂຕ ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາຍ ປຎ຺ຎາສມ຺ປທໍ, ອຘິສີລສິກ຺ຂາຍ ສີລສມ຺ປທໍ, ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາຍ ສມາຘິສມ຺ປທນ຺ຕິ ຕິສ຺ໂສ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ປຕ຺ວາ ອມຕໍ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ. ອາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓໍ ສຕ຺ຕຕິໍສໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມຣຕນວິຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ມຕ຺ຕນິຍາມສງ຺ຂາຕໍ ອຣິຍຠູມິໍ ໂອກ຺ກນ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິ.

ມຄ຺ຄສຈ຺ຈນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສຈ຺ຈປກິຓ຺ຓກວຓ຺ຓນາ

ຈຕູສຸ ປນ ສຈ຺ເຈສຸ ພາຘນລກ຺ຂຓໍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ, ປຠວລກ຺ຂຓໍ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ສນ຺ຕິລກ຺ຂຓໍ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ, ນິຍ຺ຍານລກ຺ຂຓໍ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ, ອປິຈ ປວຕ຺ຕິປວຕ຺ຕກນິວຕ຺ຕິນິວຕ຺ຕກລກ຺ຂຓານິ ປຏິປາຏິຍາ. ຕຖາ ສງ຺ຂຕຕຓ຺ຫາອສງ຺ຂຕທສ຺ສນລກ຺ຂຓານິ ຈ.

ກສ຺ມາ ປນ ຈຕ຺ຕາເຣວ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ວຸຕ຺ຕານິ ອນູນານິ ອນຘິການີຕິ ເຈ? ອຎ຺ຎສ຺ສ ອສມ຺ຠວໂຕ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ຈ ອນປເນຍ຺ຍຠາວໂຕ. ນ ຫິ ເອເຕຫິ ອຎ຺ຎໍ ອຘິກໍ ວາ, ເອເຕສໍ ວາ ເອກມ຺ປິ ອປເນຕພ຺ພໍ ສມ຺ໂຠຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ‘ເນຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ, ອຎ຺ຎໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ. ຍໍ ສມເຓນ ໂຄຕເມນ ເທສິຕໍ, ອຫເມຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ປຎ຺ຎເປສ຺ສາມີ’ຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິອາທິ.

ຍຖາ ຈາຫ –

‘‘ໂຍ ຫິ ໂກຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ‘ເນຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ປຐມໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ, ຍໍ ສມເຓນ ໂຄຕເມນ ເທສິຕໍ, ອຫເມຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ປຐມໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ອຎ຺ຎໍ ທຸກ຺ຂໍ ປຐມໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ປຎ຺ຎເປສ຺ສາມີ’ຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິອາທິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໘໖).

ອປິຈ ປວຕ຺ຕິມາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ຠຄວາ ສເຫຕຸກໍ ອາຈິກ຺ຂິ, ນິວຕ຺ຕິຎ຺ຈ ສອຸປາຍໍ. ອິຕິ ປວຕ຺ຕິນິວຕ຺ຕິຕທຸຠຍເຫຕູນໍ ເອຕປ຺ປຣມໂຕ ຈຕ຺ຕາເຣວ ວຸຕ຺ຕານິ. ຕຖາ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍປຫາຕພ຺ພສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພຠາເວຕພ຺ພານໍ, ຕຓ຺ຫາວຕ຺ຖຸຕຓ຺ຫາຕຓ຺ຫານິໂຣຘຕຓ຺ຫານິໂຣຘູປາຍານໍ, ອາລຍອາລຍຣາມຕາອາລຍສມຸຄ຺ຆາຕອາລຍສມຸຄ຺ຆາຕູປາຍານຎ຺ຈ ວເສນາປິ ຈຕ຺ຕາເຣວ ວຸຕ຺ຕານີຕິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ໂອຬາຣິກຕ຺ຕາ ສພ຺ພສຕ຺ຕສາຘາຣຓຕ຺ຕາ ຈ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ປຐມໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ເສວ ເຫຕຸທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຕທນນ຺ຕຣໍ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ເຫຕຸນິໂຣຘາ ຜລນິໂຣໂຘຕິ ຎາປນຕ຺ຖໍ ຕໂຕ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ, ຕທຘິຄມູປາຍທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອນ຺ເຕ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ. ຠວສຸຂສ຺ສາທຄຘິຕານໍ ວາ ສຕ຺ຕານໍ ສໍເວຄຊນນຕ຺ຖໍ ປຐມໍ ທຸກ຺ຂມາຫ. ຕໍ ເນວ ອກຕໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ນ ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານາທິໂຕ ໂຫຕິ, ອິໂຕ ປນ ໂຫຕີຕິ ຎາປນຕ຺ຖໍ ຕທນນ຺ຕຣໍ ສມຸທຍໍ. ຕໂຕ ສເຫຕຸເກນ ທຸກ຺ເຂນ ອຠິຠູຕຕ຺ຕາ ສໍວິຄ຺ຄມານສານໍ ທຸກ຺ຂນິສ຺ສຣຓຄເວສີນໍ ນິສ຺ສຣຓທສ຺ສເນນ ອສ຺ສາສຊນນຕ຺ຖໍ ນິໂຣຘໍ. ຕໂຕ ນິໂຣຘາຘິຄມນຕ຺ຖໍ ນິໂຣຘສມ຺ປາປກໍ ມຄ຺ຄນ຺ຕິ ອຍເມເຕສໍ ກໂມ.

ເອເຕສຸ ປນ ຠາໂຣ ວິຍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ຠາຣາທານມິວ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ຠາຣນິກ຺ເຂປນມິວ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ, ຠາຣນິກ຺ເຂປນູປາໂຍ ວິຍ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ. ໂຣໂຄ ວິຍ ວາ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ, ໂຣຄນິທານມິວ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ໂຣຄວູປສໂມ ວິຍ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ, ເຠສຊ຺ຊມິວ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ. ທຸພ຺ຠິກ຺ຂມິວ ວາ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ, ທຸພ຺ພຸຏ຺ຐິ ວິຍ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ສຸຠິກ຺ຂມິວ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ, ສຸວຸຏ຺ຐິ ວິຍ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ. ອປິຈ ເວຣີເວຣມູລເວຣສມຸຄ຺ຆາຕເວຣສມຸຄ຺ຆາຕູປາເຍຫິ, ວິສຣຸກ຺ຂຣຸກ຺ຂມູລມູລູປຈ຺ເຉທຕທຸປຈ຺ເຉທູປາເຍຫິ, ຠຍຠຍມູລນິພ຺ຠຍຕທຘິຄມູປາເຍຫິ, ໂອຣິມຕີຣມໂຫຆປາຣິມຕີຣຕໍສມ຺ປາປກວາຍາເມຫິ ຈ ໂຍເຊຕ຺ວາເປຕານິ ອຸປມາໂຕ ເວທິຕພ຺ພານີຕິ.

ສພ຺ພາເນວ ປເນຕານິ ສຈ຺ຈານິ ປຣມຕ຺ເຖນ ເວທກກາຣກນິພ຺ພຸຕຄມກາຠາວໂຕ ສຸຎ຺ຎານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ທຸກ຺ຂເມວ ຫິ ນ ໂກຈິ ທຸກ຺ຂິໂຕ, ກາຣໂກ ນ ກິຣິຍາວ ວິຊ຺ຊຕິ;

ອຕ຺ຖິ ນິພ຺ພຸຕິ ນ ນິພ຺ພຸໂຕ ປຸມາ, ມຄ຺ຄມຕ຺ຖິ ຄມໂກ ນ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

ອຖ ວາ –

ຘຸວສຸຠສຸຂຕ຺ຕສຸຎ຺ຎໍ, ປຸຣິມທ຺ວຍມຕ຺ຕສຸຎ຺ຎມມຕປທໍ;

ຘຸວສຸຂອຕ຺ຕວິຣຫິໂຕ, ມຄ຺ໂຄ ອິຕິ ສຸຎ຺ຎຕາ ເຕສຸ.

ນິໂຣຘສຸຎ຺ຎານິ ວາ ຕີຓິ, ນິໂຣໂຘ ຈ ເສສຕ຺ຕຍສຸຎ຺ໂຎ. ຜລສຸຎ຺ໂຎ ວາ ເອຕ຺ຖ ເຫຕຸ ສມຸທເຍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອຠາວໂຕ, ມຄ຺ເຄ ຈ ນິໂຣຘສ຺ສ, ນ ຜເລນ ສຄພ຺ໂຠ ປກຕິວາທີນໍ ປກຕິ ວິຍ. ເຫຕຸສຸຎ຺ຎຎ຺ຈ ຜລໍ ທຸກ຺ຂສມຸທຍານໍ ນິໂຣຘມຄ຺ຄານຎ຺ຈ ອສມວາຍາ, ນ ເຫຕຸສມເວຕໍ ເຫຕຸຜລໍ ສມວາຍວາທີນໍ ທ຺ວິອຓຸກາທິ ວິຍ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ຕຍມິຘ ນິໂຣຘສຸຎ຺ຎໍ, ຕເຍນ ເຕນາປິ ນິພ຺ພຸຕີ ສຸຎ຺ຎາ;

ສຸຎ຺ໂຎ ຜເລນ ເຫຕຸ, ຜລມ຺ປິ ຕໍເຫຕຸນາ ສຸຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ.

ສພ຺ພາເນວ ສຈ຺ຈານິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສຠາຄານິ ອວິຕຖໂຕ ອຕ຺ຕສຸຎ຺ຎໂຕ ທຸກ຺ກຣປຏິເວຘໂຕ ຈ. ຍຖາຫ –

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ອານນ຺ທ, ກຕມໍ ນຸ ໂຂ ທຸກ຺ກຣຕຣໍ ວາ ທຸຣຠິສມ຺ຠວຕຣໍ ວາ, ໂຍ ທູຣໂຕວ ສຸຂຸເມນ ຕາຬຈ຺ຉິຄ຺ຄເຬນ ອສນໍ ອຕິປາເຕຍ຺ຍ ໂປງ຺ຂານຸໂປງ຺ຂໍ ອວິຣາຘິຕໍ, ໂຍ ວາ ສຕ຺ຕຘາ ຠິນ຺ນສ຺ສ ວາລສ຺ສ ໂກຏິຍາ ໂກຏິໍ ປຏິວິຊ຺ເຌຍ຺ຍາຕິ? ເອຕເທວ, ຠນ຺ເຕ, ທຸກ຺ກຣຕຣຎ຺ເຈວ ທຸຣຠິສມ຺ຠວຕຣຎ຺ຈ; ໂຍ ວາ ສຕ຺ຕຘາ ຠິນ຺ນສ຺ສ ວາລສ຺ສ ໂກຏິຍາ ໂກຏິໍ ປຏິວິຊ຺ເຌຍ຺ຍາຕິ; ອຖ ໂຂ ເຕ, ອານນ຺ທ, ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ຌຕຣໍ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕິ, ເຍ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕິ…ເປ… ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໑໑໕);

ວິສຠາຄານິ ສລກ຺ຂຓວວຕ຺ຖານໂຕ. ປຸຣິມານິ ຈ ທ຺ເວ ສຠາຄານິ ທຸຣວຄາຫຕ຺ເຖນ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຕາ ໂລກິຍຕ຺ຕາ ສາສວຕ຺ຕາ ຈ, ວິສຠາຄານິ ຜລເຫຕຸເຠທໂຕ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍປຫາຕພ຺ພໂຕ ຈ. ປຈ຺ຉິມານິປິ ທ຺ເວ ສຠາຄານິ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ເຕນ ທຸຣວຄາຫຕ຺ຕາ ໂລກຸຕ຺ຕຣຕ຺ຕາ ອນາສວຕ຺ຕາ ຈ, ວິສຠາຄານິ ວິສຍວິສຍີເຠທໂຕ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພຠາເວຕພ຺ພໂຕ ຈ. ປຐມຕຕິຍານິ ຈາປິ ສຠາຄານິ ຜລາປເທສໂຕ, ວິສຠາຄານິ ສງ຺ຂຕາສງ຺ຂຕໂຕ. ທຸຕິຍຈຕຸຕ຺ຖານິ ຈາປິ ສຠາຄານິ ເຫຕຸອປເທສໂຕ, ວິສຠາຄານິ ເອກນ຺ຕກຸສລາກຸສລໂຕ. ປຐມຈຕຸຕ຺ຖານິ ຈາປິ ສຠາຄານິ ສງ຺ຂຕໂຕ, ວິສຠາຄານິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣໂຕ. ທຸຕິຍຕຕິຍານິ ຈາປິ ສຠາຄານິ ເນວເສກ຺ຂນາເສກ຺ຂຠາວໂຕ, ວິສຠາຄານິ ສາຣມ຺ມຓານາຣມ຺ມຓໂຕ.

‘‘ອິຕິ ເອວໍ ປກາເຣຫິ, ນເຍຫິ ຈ ວິຈກ຺ຂໂຓ;

ວິຊຎ຺ຎາ ອຣິຍສຈ຺ຈານໍ, ສຠາຄວິສຠາຄຕ’’ນ຺ຕິ.

ສພ຺ພເມວ ເຈຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂໍ ເອກວິຘໍ ປວຕ຺ຕິຠາວໂຕ, ທຸວິຘໍ ນາມຣູປໂຕ, ຕິວິຘໍ ກາມຣູປາຣູປູປປຕ຺ຕິຠວເຠທໂຕ, ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ຈຕຸອາຫາຣເຠທໂຕ, ປຎ຺ຈວິຘໍ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘເຠທໂຕ. ສມຸທໂຍປິ ເອກວິໂຘ ປວຕ຺ຕກຠາວໂຕ, ທຸວິໂຘ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໂຕ, ຕິວິໂຘ ກາມຠວວິຠວຕຓ຺ຫາເຠທໂຕ, ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ຈຕຸມຄ຺ຄປ຺ປເຫຍ຺ຍໂຕ, ປຎ຺ຈວິໂຘ ຣູປາຠິນນ຺ທນາທິເຠທໂຕ, ຉພ຺ພິໂຘ ຉຕຓ຺ຫາກາຍເຠທໂຕ. ນິໂຣໂຘປິ ເອກວິໂຘ ອສງ຺ຂຕຘາຕຸຠາວໂຕ, ປຣິຍາຍໂຕ ປນ ທຸວິໂຘ ສອຸປາທິເສສອນຸປາທິເສສໂຕ, ຕິວິໂຘ ຠວຕ຺ຕຍວູປສມໂຕ, ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ຈຕຸມຄ຺ຄາຘິຄມນີຍໂຕ, ປຎ຺ຈວິໂຘ ປຎ຺ຈາຠິນນ຺ທນວູປສມໂຕ, ຉພ຺ພິໂຘ ຉຕຓ຺ຫາກາຍກ຺ຂຍເຠທໂຕ. ມຄ຺ໂຄປິ ເອກວິໂຘ ຠາເວຕພ຺ພໂຕ, ທຸວິໂຘ ສມຖວິປສ຺ສນາເຠທໂຕ, ທສ຺ສນຠາວນາເຠທໂຕ ວາ, ຕິວິໂຘ ຂນ຺ຘຕ຺ຕຍເຠທໂຕ. ອຍຎ຺ຫິ ສປ຺ປເທສຕ຺ຕາ ນຄຣໍ ວິຍ ຣຊ຺ເຊນ ນິປ຺ປເທເສຫິ ຕີຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ສງ຺ຄຫິໂຕ. ຍຖາຫ –

‘‘ນ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ອຣິເຍນ ອຏ຺ຐງ຺ຄິເກນ ມຄ຺ເຄນ ຕໂຍ ຂນ຺ຘາ ສງ຺ຄຫິຕາ, ຕີຫິ ຈ ໂຂ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ຂນ຺ເຘຫິ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ສງ຺ຄຫິໂຕ. ຍາ, ຈາວຸໂສ ວິສາຂ, ສມ຺ມາວາຈາ ໂຍ ຈ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ໂຍ ຈ ສມ຺ມາອາຊີໂວ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘ ສງ຺ຄຫິຕາ. ໂຍ ຈ ສມ຺ມາວາຍາໂມ ຍາ ຈ ສມ຺ມາສຕິ ໂຍ ຈ ສມ຺ມາສມາຘິ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ເຘ ສງ຺ຄຫິຕາ. ຍາ ຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຍ ຈ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ເຘ ສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໖໒).

ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄາທິວເສນ.

ອປິຈ ສພ຺ພາເນວ ສຈ຺ຈານິ ເອກວິຘານິ ອວິຕຖຕ຺ຕາ, ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ ວາ. ທຸວິຘານິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣໂຕ, ສງ຺ຂຕາສງ຺ຂຕໂຕ ວາ. ຕິວິຘານິ ທສ຺ສນຠາວນາຫິ ປຫາຕພ຺ພໂຕ ອປ຺ປຫາຕພ຺ພໂຕ ເນວປຫາຕພ຺ພນາປຫາຕພ຺ພໂຕ ຈ. ຈຕຸພ຺ພິຘານິ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍປຫາຕພ຺ພສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພຠາເວຕພ຺ພໂຕຕິ.

‘‘ເອວໍ ອຣິຍສຈ຺ຈານໍ, ທຸພ຺ໂພຘານໍ ພຸໂຘ ວິຘິໍ;

ອເນກເຠທໂຕ ຊຎ຺ຎາ, ຫິຕາຍ ຈ ສຸຂາຍ ຈາ’’ຕິ.

ສຈ຺ຈປກິຓ຺ຓກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອິທານິ ຘມ຺ມເສນາປຕິ ຠຄວຕາ ເທສິຕກ຺ກເມເນວ ອນ຺ເຕ ສຈ຺ຈຈຕຸກ຺ກໍ ນິທ຺ທິສິຕ຺ວາ ‘‘ຕໍ ຎາຕຏ຺ເຐນ ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ສຈ຺ຈຈຕຸກ຺ກວເສນ ສຸຕມເຍ ຎາຓໍ ນິຄເມຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕິ. ເອວໍ ‘‘ໂສຕາວຘາເນ ປຎ຺ຎາ ສຸຕມເຍ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕໍ ສພ຺ພໍ ນິຄເມຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕີຕິ.

ສທ຺ຘມ຺ມປ຺ປກາສິນິຍາ ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ຄຏ຺ຐກຖາຍ

ສຸຕມຍຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ສີລມຍຎາຓນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ

໓໗. ສີລມຍຎາຓນິທ຺ເທເສ ປຎ຺ຈາຕິ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉໂທ. ສີລານີຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຘມ຺ມນິທສ຺ສນໍ. ປຣິຍນ຺ຕປາຣິສຸທ຺ຘິສີລນ຺ຕິອາທິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ສຣູປໂຕ ທສ຺ສນໍ. ປຣິຍນ຺ຕປາຣິສຸທ຺ຘີຕິອາທີສຸ ຍຖາ ນີລວຓ຺ຓໂຍຄໂຕ ວຕ຺ຖມ຺ປິ ນີລມສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ນີລນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ຄຓນວເສນ ປຣິຍນ຺ໂຕ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ອສ຺ສາ ອຕ຺ຖີຕິ ປຣິຍນ຺ຕາ, ອຸປສມ຺ປນ຺ນສີເລ ປຕ຺ໂຕ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສີລສ຺ສ ອວສານສພ຺ຠາວໂຕ ວາ ປຣິຍນ຺ໂຕ ອວສານໍ ອສ຺ສາ ອຕ຺ຖີຕິ ປຣິຍນ຺ຕາ. ສປຣິຍນ຺ຕາຕິ ວາ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ສກາຣໂລໂປ ກໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ ‘‘ທກໍ ທກາສຍາ ປວິສນ຺ຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໗໘; ອ. ນິ. ໔.໓໓) ເອຕ຺ຖ ອຸກາຣໂລໂປ ວິຍ. ປຣິສຸທ຺ຘຠາໂວ ປາຣິສຸທ຺ຘິ, ປຣິຍນ຺ຕາ ຈ ສາ ປາຣິສຸທ຺ຘິ ຈາຕິ ປຣິຍນ຺ຕປາຣິສຸທ຺ຘິ, ປຣິຍນ຺ຕປາຣິສຸທ຺ຘິສງ຺ຂາຕໍ ສີລໍ ປຣິຍນ຺ຕປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ. ວຸຕ຺ຕປຏິປກ຺ເຂນ ນ ປຣິຍນ຺ຕາຕິ ອປຣິຍນ຺ຕາ, ນຕ຺ຖິ ເອຕິສ຺ສາ ປຣິຍນ຺ໂຕຕິປິ ອປຣິຍນ຺ຕາ, ວຸທ຺ໂຘ ເອຕິສ຺ສາ ປຣິຍນ຺ໂຕຕິປິ ອປຣິຍນ຺ຕາ. ສມາທານໂຕ ປຠຸຕິ ອຂຓ຺ຑິຕຕ຺ຕາ ຂຓ຺ຑິຕາປິ ກຕປຏິກມ຺ມຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທມຕ຺ຕເກນາປິ ມເລນ ວິຣຫິຕຕ຺ຕາ ຈ ປຣິສຸທ຺ຘຊາຕິມຓິ ວິຍ ສຸຘນ຺ຕສຸປຣິກມ຺ມກຕສຸວຓ຺ຓໍ ວິຍ ຈ ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ປທຏ຺ຐານຠູຕາ ອນູນຏ຺ເຐນ ປຣິປູຓ຺ຓາ. ທິຏ຺ຐິຍາ ປຫີນຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐິປຣາມາເສນ ອຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ອປຣາມຏ຺ຐາ.ອຍໍ ເຕ ສີເລ ໂທໂສຕິ ເກນຈິ ໂຈທເກນ ປຣາມສິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕ຺ຕາ ວາ ອປຣາມຏ຺ຐາ. ອຣຫຕ຺ຕຜລກ຺ຂເຓ ສພ຺ພທຣຖປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິ. ອນຸປສມ຺ປນ຺ນານນ຺ຕິ ອນວເສສສມາທານວເສນ ສີລສມ຺ປທາຍ ຠຸສໍ ສມ຺ປນ຺ນາຕິ ອຸປສມ຺ປນ຺ນາ, ນ ອຸປສມ຺ປນ຺ນາ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນາ. ເຕສໍ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນານໍ.

ປຣິຍນ຺ຕສິກ຺ຂາປທານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພຏ຺ເຐນ ສິກ຺ຂາ, ໂກຏ຺ຐາສຏ຺ເຐນ ປທານິ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໂກຏ຺ຐາສານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປິຈ ສີເລ ປຕິຏ຺ຐິເຕນ ອຸປຣິປຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ສພ຺ເພ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສິກ຺ຂາ, ສີລານິ ຕາສໍ ສິກ຺ຂານໍ ປຕິຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ປທານີຕິ ສິກ຺ຂານໍ ປທຕ຺ຕາ ສິກ຺ຂາປທານິ, ປຣິຍນ຺ຕານິ ສິກ຺ຂາປທານິ ເອເຕສນ຺ຕິ ປຣິຍນ຺ຕສິກ຺ຂາປທາ. ເຕສໍ ປຣິຍນ຺ຕສິກ຺ຂາປທານໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ທ຺ເວ ປຣິຍນ຺ຕາ ສິກ຺ຂາປທປຣິຍນ຺ໂຕ ຈ ກາລປຣິຍນ຺ໂຕ ຈ. ກຕໂມ ສິກ຺ຂາປທປຣິຍນ຺ໂຕ? ອຸປາສໂກປາສິການໍ ຍຖາສມາທານວເສນ ເອກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ຕີຓິ ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ວາ ປຎ຺ຈ ວາ ອຏ຺ຐ ວາ ທສ ວາ ສິກ຺ຂາປທານິ ໂຫນ຺ຕິ, ສິກ຺ຂມານສາມເຓຣສາມເຓຣີນໍ ທສ ສິກ຺ຂາປທານິ. ອຍໍ ສິກ຺ຂາປທປຣິຍນ຺ໂຕ. ກຕໂມ ກາລປຣິຍນ຺ໂຕ? ອຸປາສໂກປາສິກາ ທານໍ ທທມານາ ປຣິເວສນປຣິຍນ຺ຕໍ ສີລໍ ສມາທິຍນ຺ຕິ, ວິຫາຣຄຕາ ວິຫາຣປຣິຍນ຺ຕໍ ສີລໍ ສມາທິຍນ຺ຕິ, ເອກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ຕໂຍ ວາ ຠິຍ຺ໂຍ ວາ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວານິ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ສີລໍ ສມາທິຍນ຺ຕິ. ອຍໍ ກາລປຣິຍນ຺ໂຕ. ອິເມສຸ ທ຺ວີສຸ ປຣິຍນ຺ເຕສຸ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຣິຍນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິນ຺ນໍ ສີລໍ ວີຕິກ຺ກມເນນ ວາ ມຣເຓນ ວາ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ກາລໍ ປຣິຍນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິນ຺ນໍ ຕໍຕໍກາລາຕິກ຺ກເມນ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ.

ອປຣິຍນ຺ຕສິກ຺ຂາປທານນ຺ຕິ –

‘‘ນວ ໂກຏິສຫສ຺ສານິ, ອສີຕິ ສຕໂກຏິໂຍ;

ປຎ຺ຎາສ ສຕສຫສ຺ສານິ, ຉຕ຺ຕິໍສ ຈ ປຸນາປເຣ.

‘‘ເອເຕ ສໍວຣວິນຍາ, ສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ປກາສິຕາ;

ເປຍ຺ຍາລມຸເຂນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ, ສິກ຺ຂາ ວິນຍສໍວເຣ’’ຕິ. –

ເອວໍ ຄຓນວເສນ ປຣິຍນ຺ຕານມ຺ປິ ສິກ຺ຂາປທານໍ ອນວເສສສມາທານຠາວວເສນ ລາຠຍສຎາຕິອງ຺ຄຊີວິຕເຫຕຸ ອທິຏ຺ຐປຣິຍນ຺ຕຠາວວເສນ ອຸປຣິ ຣກ຺ຂິຕພ຺ພສີລປຣິຈ຺ເຉທາຠາວວເສນ ຈ ນຕ຺ຖິ ເອເຕສໍ ປຣິຍນ຺ໂຕຕິ ອປຣິຍນ຺ຕານິ. ອປຣິຍນ຺ຕານິ ສິກ຺ຂາປທານິ ເອເຕສນ຺ຕິ ອປຣິຍນ຺ຕສິກ຺ຂາປທາ. ເຕສໍ ອປຣິຍນ຺ຕສິກ຺ຂາປທານໍ, ວຸທ຺ຘປຣິຍນ຺ຕສິກ຺ຂາປທານນ຺ຕິ ວາ ອຕ຺ໂຖ.

ປຸຖຸຊ຺ຊນກລ຺ຍາຓການນ຺ຕິອາທີສຸ –

‘‘ປຸຖູນໍ ຊນນາທີຫິ, ກາຣເຓຫິ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ;

ປຸຖຸຊ຺ຊນນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາ, ປຸຖຸວາຍໍ ຊໂນ ອິຕິ’’. –

ວຸຕ຺ຕປຸຖຸຊ຺ຊນລກ຺ຂຓານຕິກ຺ກເມປິ –

‘‘ທຸເວ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ວຸຕ຺ຕາ, ພຸທ຺ເຘນາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸນາ;

ອນ຺ໂຘ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ເອໂກ, ກລ຺ຍາເຓໂກ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ’’ຕິ. –

ວຸຕ຺ຕປຸຖຸຊ຺ຊນທ຺ວເຍ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມສມາຄເມນ ອນ຺ຘປຸຖຸຊ຺ຊນຠາວໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ກລ຺ຍາຓປຸຖຸຊ຺ຊນຠາເວ ຐິຕານໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນກລ຺ຍາຓການໍ ກລ຺ຍາຓປຸຖຸຊ຺ຊນານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປຸຖຸຊ຺ຊເນສຸ ວາ ກລ຺ຍາຓການໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນກລ຺ຍາຓການໍ.

ກຸສລຘມ຺ເມ ຍຸຕ຺ຕານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກຸສລສທ຺ໂທ ຕາວ ອາໂຣຄ຺ຍານວຊ຺ຊເຉກສຸຂວິປາເກສຸ ທິສ຺ສຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ‘‘ກຈ຺ຈິ ນຸ ໂຠໂຕ ກຸສລໍ, ກຈ຺ຈິ ໂຠໂຕ ອນາມຍ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ຊາ. ໑.໑໕.໑໔໖; ໒.໒໐.໑໒໙) ອາໂຣຄ຺ເຍ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ກຕໂມ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ກາຍສມາຈາໂຣ ກຸສໂລ? ໂຍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ກາຍສມາຈາໂຣ ອນວຊ຺ໂຊ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໓໖໑) ຈ ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ ຍຖາ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສູ’’ຕິ ຈ (ທີ. ນິ. ໓.໑໔໕) ເອວມາທີສຸ ອນວຊ຺ເຊ. ‘‘ກຸສໂລ ຕ຺ວໍ ຣຖສ຺ສ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄານໍ (ມ. ນິ. ໒.໘໗), ກຸສລາ ນຈ຺ຈຄີຕສ຺ສ ສິກ຺ຂິຕາ ຈາຕຸຣິຕ຺ຖິໂຍ’’ຕິອາທີສຸ (ຊາ. ໒.໒໒.໙໔) ເຉເກ. ‘‘ກຸສລານໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມານໍ ສມາທານເຫຕຸ (ທີ. ນິ. ໓.໘໐). ກຸສລສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ອຸປຈິຕຕ຺ຕາ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ໔໓໑) ສຸຂວິປາເກ. ສ຺ວາຍມິຘ ອາໂຣຄ຺ເຍປິ ອນວຊ຺ເຊປິ ສຸຂວິປາເກປິ ວຏ຺ຏຕິ.

ວຈນຕ຺ໂຖ ປເນຕ຺ຖ ກຸຈ຺ຉິເຕ ປາປເກ ຘມ຺ເມ ສລຍນ຺ຕິ ຈລຍນ຺ຕິ ກມ຺ເປນ຺ຕິ ວິທ຺ຘໍເສນ຺ຕີຕິ ກຸສລາ. ກຸຈ຺ຉິເຕນ ວາ ອາກາເຣນ ສຍນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ກຸສາ, ເຕ ກຸເສ ລຸນນ຺ຕິ ຉິນ຺ທນ຺ຕີຕິ ກຸສລາ. ກຸຈ຺ຉິຕານໍ ວາ ສານໂຕ ຕນຸກຣຓໂຕ ກຸສໍ ຎາຓໍ. ເຕນ ກຸເສນ ລາຕພ຺ພາ ຄເຫຕພ຺ພາ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ພາຕິ ກຸສລາ, ຍຖາ ວາ ກຸສາ ອຸຠຍຠາຄຄຕໍ ຫຕ຺ຖປ຺ປເທສໍ ລຸນນ຺ຕິ, ເອວມິເມປິ ອຸປ຺ປນ຺ນານຸປ຺ປນ຺ນຠາເວນ ອຸຠຍຠາຄຄຕໍ ສໍກິເລສປກ຺ຂໍ ລຸນນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ກຸສາ ວິຍ ລຸນນ຺ຕີຕິ ກຸສລາ. ອປິຈ ອາໂຣຄ຺ຍຏ຺ເຐນ ອນວຊ຺ຊຏ຺ເຐນ ໂກສລ຺ລສມ຺ຠູຕຏ຺ເຐນ ວາ ກຸສລາ. ອິຘ ປນ ຍສ຺ມາ ວິປສ຺ສນາກຸສລເມວ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ຕສ຺ມາ ເສເສ ວິຫາຍ ຕສ຺ເສວ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ກຸສລຘມ຺ເມ’’ຕິ ເອກວຈນໍ ກຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວິປສ຺ສນາກຸສລຘມ຺ເມ ສາຕຈ຺ຈກິຣິຍຕາຍ ສກ຺ກຈ຺ຈກາຣິຕາຍ ຈ ຍຸຕ຺ຕານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເສກ຺ຂປຣິຍນ຺ເຕ ປຣິປູຣກາຣີນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕີສຸ ສິກ຺ຂາສຸ ຊາຕາຕິປິ ເສກ຺ຂາ, ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ເສກ຺ຂານໍ ເອເຕຕິປິ ເສກ຺ຂາ, ສຍເມວ ສິກ຺ຂນ຺ຕີຕິປິ ເສກ຺ຂາ. ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຜລສກທາຄາມິມຄ຺ຄຜລອນາຄາມິມຄ຺ຄຜລອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຘມ຺ມາ. ເຕ ເສກ຺ຂາ ຘມ຺ມາ ປຣິຍນ຺ເຕ ອວສາເນ ເອຕສ຺ສ, ເຕ ວາ ເສກ຺ຂາ ຘມ຺ມາ ປຣິຍນ຺ໂຕ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ເອຕສ຺ສາຕິ ເສກ຺ຂປຣິຍນ຺ໂຕ. ຕສ຺ມິໍ ເສກ຺ຂປຣິຍນ຺ເຕ ຘມ຺ເມຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປຣິປູຣໍ ປຣິປຸຓ຺ຓຕໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ປຣິປູຣກາຣິໂນ, ປຣິປູຣກາໂຣ ປຣິປູຣກິຣິຍາ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິ ວາ ປຣິປູຣກາຣິໂນ. ເຕສໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາຄຠູເຕ ເສກ຺ຂປຣິຍນ຺ເຕ ປຏິປທາຘມ຺ເມ ວິປສ຺ສນາປາຣິປູຣິຍາ ປຣິປູຣກາຣີນໍ. ກາເຍ ຈ ຊີວິເຕ ຈ ອນເປກ຺ຂານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກາເຍຕິ ສຣີເຣ. ສຣີຣຎ຺ຫິ ອສຸຈິສຎ຺ຈຍໂຕ ກຸຈ຺ຉິຕານຎ຺ຈ ເກສາທີນໍ ຈກ຺ຂຸໂຣຄາທີນຎ຺ຈ ໂຣຄສຕານໍ ອາຍຠູຕຕ຺ຕາ ກາໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຊີວິເຕຕິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິເຍ. ຕຎ຺ຫິ ຊີວນ຺ຕິ ເຕນາຕິ ຊີວິຕນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນຕ຺ຖິ ເອເຕສໍ ອເປກ຺ຂາຕິ ອນເປກ຺ຂາ, ນິສ຺ສິເນຫາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕສໍ ຕສ຺ມິໍ ກາເຍ ຈ ຊີວິເຕ ຈ ອນເປກ຺ຂານໍ.

ອິທານິ ເຕສໍ ເຕສຸ ອນເປກ຺ຂຕ຺ຕສ຺ສ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕຊີວິຕານນ຺ຕິ ອາຫ. ຠຄວໂຕ ອາຈຣິຍສ຺ສ ວາ ສກຊີວິຕປຣິຈ຺ຈາເຄເນວ ຫິ ເຕ ກິລມມາເນປິ ກາເຍ ວິນສ຺ສມາເນປິ ຊີວິເຕ ອນເປກ຺ຂາ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ເສກ຺ຂານນ຺ຕິ ສິກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ເສກ຺ຂາຕິ ລທ຺ຘນາມານໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຏ຺ຐາທີນໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລານໍ. ຕຖາຄຕສາວການນ຺ຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສາວການໍ. ອຏ຺ຐປິ ຫິ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລາ ສວນນ຺ເຕ ອຣິຍາຍ ຊາຕິຍາ ຊາຕຕ຺ຕາ ຠຄວໂຕ ເທສນໍ ອນຸສິຏ຺ຐິໍ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາທໂຍເຄນ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ສຸຓນ຺ຕີຕິ ສາວກາ. ເຕສຸປິ ອຣຫຕ຺ຕຜລຏ຺ເຐເຍວ ວິເສເສຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຂີຓາສວານນ຺ຕິ ອາຫ, ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາເຓນ ປຣິກ຺ຂີຓສພ຺ພາສວານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານນ຺ຕິ ຕໍ ຕໍ ກາຣຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ເອໂກວ ອນາຈຣິຍໂກ ຈຕຸສຈ຺ຈໍ ພຸຊ຺ຌິຕວາຕິ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ. ຕາທິສານໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ.

ຕຖາຄຕານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຏ຺ຐຫິ ກາຣເຓຫິ ຠຄວາ ຕຖາຄໂຕ – ຕຖາ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖາ ຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖລກ຺ຂຓໍ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖຘມ຺ເມ ຍາຖາວໂຕ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖທສ຺ສິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖວາທິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖາ ກາຣິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ, ອຠິຠວນຏ຺ເຐນ ຕຖາຄໂຕ.

ກຖໍ ຠຄວາ ຕຖາ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ? ຍຖາ ສພ຺ພໂລກຫິຕາຍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກມາປນ຺ນາ ປຸຣິມກາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ອາຄຕາ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ເຍນາຠິນີຫາເຣນ ປຸຣິມກາ ຠຄວນ຺ໂຕ ອາຄຕາ, ເຕເນວ ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ຠຄວາ ອາຄໂຕ. ອຖ ວາ ຍຖາ ປຸຣິມກາ ຠຄວນ຺ໂຕ ທານສີລເນກ຺ຂມ຺ມປຎ຺ຎາວີຣິຍຂນ຺ຕິສຈ຺ຈາຘິຏ຺ຐານເມຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາສງ຺ຂາຕາ ທສ ປາຣມິໂຍ, ທສ ອຸປປາຣມິໂຍ, ທສ ປຣມຕ຺ຖປາຣມິໂຍຕິ ສມຕິໍສ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ອງ຺ຄປຣິຈ຺ຈາຄໍ ນຍນຘນຣຊ຺ຊປຸຕ຺ຕທາຣປຣິຈ຺ຈາຄນ຺ຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ມຫາປຣິຈ຺ຈາເຄ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ, ປຸພ຺ພໂຍຄປຸພ຺ພຈຣິຍຘມ຺ມກ຺ຂານຎາຕຕ຺ຖຈຣິຍາທໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘິຈຣິຍາຍ ໂກຏິໍ ປຕ຺ວາ ອາຄຕາ, ຕຖາ ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ຠຄວາ ອາຄໂຕ. ຍຖາ ຈ ປຸຣິມກາ ຠຄວນ຺ໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐາເນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘາເນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາເທ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຎ຺ຈ ພລານິ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ອຣິຍໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕ຺ວາ ພ຺ຣູເຫຕ຺ວາ ອາຄຕາ, ຕຖາ ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ຠຄວາ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ.

‘‘ຍເຖວ ທີປງ຺ກຣພຸທ຺ຘອາທໂຍ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຠາວໍ ມຸນໂຍ ອິຘາຄຕາ;

ຕຖາ ອຍໍ ສກ຺ຍມຸນີປິ ອາຄໂຕ, ຕຖາຄໂຕ ວຸຈ຺ຈຕິ ເຕນ ຈກ຺ຂຸມາ’’ຕິ.

ກຖໍ ຕຖາ ຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ? ຍຖາ ສມ຺ປຕິຊາຕາ ປຸຣິມກາ ຠຄວນ຺ໂຕ ຄຕາ. ກຖຎ຺ຈ ເຕ ຄຕາ? ເຕ ຫິ ສມ຺ປຕິຊາຕາ ສເມຫິ ປາເທຫິ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐາຍ ອຸຕ຺ຕເຣນມຸຂາ ສຕ຺ຕປທວີຕິຫາເຣນ ຄຕາ. ຍຖາຫ ‘‘ສມ຺ປຕິຊາໂຕ, ອານນ຺ທ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສເມຫິ ປາເທຫິ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣາຠິມຸໂຂ ສຕ຺ຕປທວີຕິຫາເຣນ ຄຈ຺ຉຕິ ເສຕມ຺ຫິ ຉຕ຺ເຕ ອນຸຘາຣຍມາເນ, ສພ຺ພາ ຈ ທິສາ ອນຸວິໂລເກຕິ, ອາສຠິຎ຺ຈ ວາຈໍ ຠາສຕິ ‘ອຄ຺ໂຄຫມສ຺ມິ ໂລກສ຺ສ, ເຊຏ຺ໂຐຫມສ຺ມິ ໂລກສ຺ສ, ເສຏ຺ໂຐຫມສ຺ມິ ໂລກສ຺ສ, ອຍມນ຺ຕິມາ ຊາຕິ, ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ’’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໒໐໗; ທີ. ນິ. ໒.໓໑). ຕຎ຺ຈສ຺ສ ຄມນໍ ຕຖໍ ອໂຫສິ ອວິຕຖໍ ອເນເກສໍ ວິເສສາຘິຄມານໍ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕຠາເວນ. ຍຎ຺ຫິ ໂສ ສມ຺ປຕິຊາໂຕ ສເມຫິ ປາເທຫິ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ອິທມສ຺ສ ຈຕຸຣິທ຺ຘິປາທປຏິລາຠສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ອຸຕ຺ຕຣມຸຂຠາໂວ ປນສ຺ສ ສພ຺ພໂລກຸຕ຺ຕຣຠາວສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ສຕ຺ຕປທວີຕິຫາໂຣ ສຕ຺ຕໂພຊ຺ຌງ຺ຄຣຕນປຏິລາຠສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ‘‘ສຸວຓ຺ຓທຓ຺ຑາ ວີຕິປຕນ຺ຕິ ຈາມຣາ’’ຕິ (ສຸ. ນິ. ໖໙໓) ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕຈາມຣຸກ຺ເຂໂປ ປນ ສພ຺ພຕິຕ຺ຖິຍນິມ຺ມຖນສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕຘາຣຓໍ ອຣຫຕ຺ຕຜລວິມຸຕ຺ຕິວຣວິມລເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕປຏິລາຠສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ສພ຺ພາທິສານຸວິໂລກນໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕານາວຣຓຎາຓປຏິລາຠສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ອາສຠິວາຈາຠາສນໍ ປນ ອປ຺ປຏິວຕ຺ຕິຍວຣຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ. ຕຖາຍໍ ຠຄວາປິ ຄໂຕ. ຕຎ຺ຈສ຺ສ ຄມນໍ ຕຖໍ ອໂຫສິ ອວິຕຖໍ ເຕສໍເຍວ ວິເສສາຘິຄມານໍ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕຠາເວນ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ມຸຫຸຕ຺ຕຊາໂຕວ ຄວໍປຕີ ຍຖາ, ສເມຫິ ປາເທຫິ ຜຸສີ ວສຸນ຺ຘຣໍ;

ໂສ ວິກ຺ກມີ ສຕ຺ຕ ປທານິ ໂຄຕໂມ, ເສຕຎ຺ຈ ຉຕ຺ຕໍ ອນຸຘາຣຍຸໍ ມຣູ.

‘‘ຄນ຺ຕ຺ວານ ໂສ ສຕ຺ຕ ປທານິ ໂຄຕໂມ, ທິສາ ວິໂລເກສິ ສມາ ສມນ຺ຕໂຕ;

ອຏ຺ຐງ຺ຄຸເປຕໍ ຄິຣມພ຺ຠຸທີຣຍິ, ສີໂຫ ຍຖາ ປພ຺ພຕມຸທ຺ຘນິຏ຺ຐິໂຕ’’ຕິ.

ເອວໍ ຕຖາ ຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ.

ອຖ ວາ ຍຖາ ປຸຣິມກາ ຠຄວນ຺ໂຕ, ອຍມ຺ປິ ຠຄວາ ຕເຖວ ເນກ຺ຂມ຺ເມນ ກາມຈ຺ຉນ຺ທໍ…ເປ… ປຐມຊ຺ຌາເນນ ນີວຣເຓ…ເປ… ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາຍ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎໍ…ເປ… ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ສພ຺ພກິເລເສ ປຫາຍ ຄໂຕ. ເອວມ຺ປິ ຕຖາ ຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ.

ກຖໍ ຕຖລກ຺ຂຓໍ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ? ປຖວີຘາຕຸຍາ ກກ຺ຂຬຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ ຕຖໍ ອວິຕຖໍ, ອາໂປຘາຕຸຍາ ປຄ຺ຆຣຓລກ຺ຂຓໍ, ເຕໂຊຘາຕຸຍາ ອຸຓ຺ຫຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ, ວາໂຍຘາຕຸຍາ ວິຕ຺ຖມ຺ຠນລກ຺ຂຓໍ, ອາກາສຘາຕຸຍາ ອສມ຺ຜຸຏ຺ຐລກ຺ຂຓໍ, ວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ວິຊານນລກ຺ຂຓໍ.

ຣູປສ຺ສ ຣຸປ຺ປນລກ຺ຂຓໍ, ເວທນາຍ ເວທຍິຕລກ຺ຂຓໍ, ສຎ຺ຎາຍ ສຎ຺ຊານນລກ຺ຂຓໍ, ສງ຺ຂາຣານໍ ອຠິສງ຺ຂຣຓລກ຺ຂຓໍ, ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ວິຊານນລກ຺ຂຓໍ.

ວິຕກ຺ກສ຺ສ ອຠິນິໂຣປນລກ຺ຂຓໍ, ວິຈາຣສ຺ສ ອນຸມຊ຺ຊນລກ຺ຂຓໍ, ປີຕິຍາ ຜຣຓລກ຺ຂຓໍ, ສຸຂສ຺ສ ສາຕລກ຺ຂຓໍ, ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາຍ ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂຓໍ, ຜສ຺ສສ຺ສ ຜຸສນລກ຺ຂຓໍ.

ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອຘິໂມກ຺ຂລກ຺ຂຓໍ, ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ປຄ຺ຄຫລກ຺ຂຓໍ, ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐານລກ຺ຂຓໍ, ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂຓໍ, ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ປຊານນລກ຺ຂຓໍ.

ສທ຺ຘາພລສ຺ສ ອສ຺ສທ຺ຘິເຍ ອກມ຺ປິຍລກ຺ຂຓໍ, ວີຣິຍພລສ຺ສ ໂກສຊ຺ເຊ, ສຕິພລສ຺ສ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຈ຺ເຈ, ສມາຘິພລສ຺ສ ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈ, ປຎ຺ຎາພລສ຺ສ ອວິຊ຺ຊາຍ ອກມ຺ປິຍລກ຺ຂຓໍ.

ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐານລກ຺ຂຓໍ, ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ປວິຈຍລກ຺ຂຓໍ, ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ປຄ຺ຄຫລກ຺ຂຓໍ, ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຜຣຓລກ຺ຂຓໍ, ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປສມລກ຺ຂຓໍ, ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂຓໍ, ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ປຏິສງ຺ຂານລກ຺ຂຓໍ.

ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ທສ຺ສນລກ຺ຂຓໍ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປສ຺ສ ອຠິນິໂຣປນລກ຺ຂຓໍ, ສມ຺ມາວາຈາຍ ປຣິຄ຺ຄຫລກ຺ຂຓໍ, ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ສມຸຏ຺ຐານລກ຺ຂຓໍ, ສມ຺ມາອາຊີວສ຺ສ ໂວທານລກ຺ຂຓໍ, ສມ຺ມາວາຍາມສ຺ສ ປຄ຺ຄຫລກ຺ຂຓໍ, ສມ຺ມາສຕິຍາ ອຸປຏ຺ຐານລກ຺ຂຓໍ, ສມ຺ມາສມາຘິສ຺ສ ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂຓໍ.

ອວິຊ຺ຊາຍ ອຎ຺ຎາຓລກ຺ຂຓໍ, ສງ຺ຂາຣານໍ ເຈຕນາລກ຺ຂຓໍ, ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ວິຊານນລກ຺ຂຓໍ, ນາມສ຺ສ ນມນລກ຺ຂຓໍ, ຣູປສ຺ສ ຣຸປ຺ປນລກ຺ຂຓໍ, ສຬາຍຕນສ຺ສ ອາຍຕນລກ຺ຂຓໍ, ຜສ຺ສສ຺ສ ຜຸສນລກ຺ຂຓໍ, ເວທນາຍ ເວທຍິຕລກ຺ຂຓໍ, ຕຓ຺ຫາຍ ເຫຕຸລກ຺ຂຓໍ, ອຸປາທານສ຺ສ ຄຫຓລກ຺ຂຓໍ, ຠວສ຺ສ ອາຍູຫນລກ຺ຂຓໍ, ຊາຕິຍາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິລກ຺ຂຓໍ, ຊຣາຍ ຊີຣຓລກ຺ຂຓໍ, ມຣຓສ຺ສ ຈຸຕິລກ຺ຂຓໍ.

ຘາຕູນໍ ສຸຎ຺ຎຕາລກ຺ຂຓໍ, ອາຍຕນານໍ ອາຍຕນລກ຺ຂຓໍ, ສຕິປຏ຺ຐານານໍ ອຸປຏ຺ຐານລກ຺ຂຓໍ, ສມ຺ມປ຺ປຘານານໍ ປທຫນລກ຺ຂຓໍ, ອິທ຺ຘິປາທານໍ ອິຊ຺ຌນລກ຺ຂຓໍ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອຘິປຕິລກ຺ຂຓໍ, ພລານໍ ອກມ຺ປິຍລກ຺ຂຓໍ, ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ນິຍ຺ຍານລກ຺ຂຓໍ, ມຄ຺ຄສ຺ສ ເຫຕຸລກ຺ຂຓໍ.

ສຈ຺ຈານໍ ຕຖລກ຺ຂຓໍ, ສມຖສ຺ສ ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂຓໍ, ວິປສ຺ສນາຍ ອນຸປສ຺ສນາລກ຺ຂຓໍ, ສມຖວິປສ຺ສນານໍ ເອກຣສລກ຺ຂຓໍ, ຍຸຄນທ຺ຘານໍ ອນຕິວຕ຺ຕນລກ຺ຂຓໍ.

ສີລວິສຸທ຺ຘິຍາ ສໍວຣລກ຺ຂຓໍ, ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘິຍາ ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂຓໍ, ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິຍາ ທສ຺ສນລກ຺ຂຓໍ.

ຂເຍ ຎາຓສ຺ສ ສມຸຈ຺ເຉທລກ຺ຂຓໍ, ອນຸປ຺ປາເທ ຎາຓສ຺ສ ປສ຺ສທ຺ຘິລກ຺ຂຓໍ.

ຉນ຺ທສ຺ສ ມູລລກ຺ຂຓໍ, ມນສິກາຣສ຺ສ ສມຸຏ຺ຐານລກ຺ຂຓໍ, ຜສ຺ສສ຺ສ ສໂມຘານລກ຺ຂຓໍ, ເວທນາຍ ສໂມສຣຓລກ຺ຂຓໍ, ສມາຘິສ຺ສ ປມຸຂລກ຺ຂຓໍ, ສຕິຍາ ອາຘິປເຕຍ຺ຍລກ຺ຂຓໍ, ປຎ຺ຎາຍ ຕຕຸຕ຺ຕຣິລກ຺ຂຓໍ, ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ສາຣລກ຺ຂຓໍ, ອມໂຕຄຘສ຺ສ ນິພ຺ພານສ຺ສ ປຣິໂຍສານລກ຺ຂຓໍ ຕຖໍ ອວິຕຖໍ. ເອຕໍ ຕຖລກ຺ຂຓໍ ຎາຓຄຕິຍາ ອາຄໂຕ ອວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຕ຺ໂຕ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ. ເອວໍ ຕຖລກ຺ຂຓໍ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ.

ກຖໍ ຕຖຘມ຺ເມ ຍາຖາວໂຕ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ຕຖາຄໂຕ? ຕຖຘມ຺ມາ ນາມ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ. ຍຖາຫ – ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖານິ ອວິຕຖານິ ອນຎ຺ຎຖານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖເມຕໍ ອວິຕຖເມຕໍ ອນຎ຺ຎຖເມຕ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໙໐) ວິຕ຺ຖາໂຣ. ຕານິ ຈ ຠຄວາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ຕຖານໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ຕຖາຄໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຠິສມ຺ໂພຘຕ຺ໂຖ ຫິ ເອຕ຺ຖ ຄຕສທ຺ໂທ.

ອປິຈ ຊຣາມຣຓສ຺ສ ຊາຕິປຈ຺ຈຍສມ຺ຠູຕສມຸທາຄຕຏ຺ໂຐ ຕໂຖ ອວິຕໂຖ ອນຎ຺ຎໂຖ…ເປ… ສງ຺ຂາຣານໍ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍສມ຺ຠູຕສມຸທາຄຕຏ຺ໂຐ ຕໂຖ ອວິຕໂຖ ອນຎ຺ຎໂຖ. ຕຖາ ອວິຊ຺ຊາຍ ສງ຺ຂາຣານໍ ປຈ຺ຈຍຏ຺ໂຐ ຕໂຖ ອວິຕໂຖ ອນຎ຺ຎໂຖ…ເປ… ຊາຕິຍາ ຊຣາມຣຓສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຏ຺ໂຐ ຕໂຖ ອວິຕໂຖ ອນຎ຺ຎໂຖ. ຕໍ ສພ຺ພໍ ຠຄວາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ຕສ຺ມາປິ ຕຖານໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ຕຖາຄໂຕ. ເອວໍ ຕຖຘມ຺ເມ ຍາຖາວໂຕ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ຕຖາຄໂຕ.

ກຖໍ ຕຖທສ຺ສິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ? ຠຄວາ ຍໍ ສເທວເກ ໂລເກ…ເປ… ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ອປຣິມາຓາສຸ ໂລກຘາຕູສຸ ອປຣິມາຓານໍ ສຕ຺ຕານໍ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ສພ຺ພາກາເຣນ ຊານາຕິ ປສ຺ສຕິ. ເອວໍ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ຈ ເຕນ ຕໍ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐາທິວເສນ ວາ ທິຏ຺ຐສຸຕມຸຕວິຎ຺ຎາເຕສຸ ລພ຺ຠມານກປທວເສນ ວາ ‘‘ກຕມໍ ຕໍ ຣູປໍ ຣູປາຍຕນໍ? ຍໍ ຣູປໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍ ວຓ຺ຓນິຠາ ສນິທສ຺ສນໍ ສປ຺ປຏິຆໍ ນີລໍ ປີຕກ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ໖໑໖) ນເຍນ ອເນເກຫິ ນາເມຫິ ເຕຣສຫິ ວາເຣຫິ ທ຺ວິປຎ຺ຎາສາຍ ນເຍຫິ ວິຠຊ຺ຊມານໍ ຕຖເມວ ໂຫຕິ, ວິຕຖໍ ນຕ຺ຖິ. ເອສ ນໂຍ ໂສຕທ຺ວາຣາທີສຸປິ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉນ຺ເຕສຸ ສທ຺ທາທີສຸ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ຠຄວຕາ ‘‘ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ…ເປ… ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ທິຏ຺ຐໍ ສຸຕໍ ມຸຕໍ ວິຎ຺ຎາຕໍ ປຕ຺ຕໍ ປຣິເຍສິຕໍ ອນຸວິຈຣິຕໍ ມນສາ, ຕມຫໍ ຊານາມິ, ຕມຫໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ, ຕໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ວິທິຕໍ, ຕໍ ຕຖາຄໂຕ ນ ອຸປຏ຺ຐາສີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໔). ເອວໍ ຕຖທສ຺ສິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ. ຕຕ຺ຖ ຕຖທສ຺ສີອຕ຺ເຖ ຕຖາຄໂຕຕິ ປທສມ຺ຠໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ກຖໍ ຕຖວາທິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ? ຍໍ ຣຕ຺ຕິໍ ຠຄວາ ໂພຘິມຓ຺ເຑ ອປຣາຊິຕປລ຺ລງ຺ເກ ນິສິນ຺ໂນ ຈຕຸນ຺ນໍ ມາຣານໍ ມຕ຺ຖກໍ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ຍຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕິໍ ຍມກສາລານມນ຺ຕເຣ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພາຍິ, ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ປຎ຺ຈຈຕ຺ຕາລີສວສ຺ສປຣິມາເຓ ກາເລ ປຐມໂພຘິຍາປິ ມຊ຺ຌິມໂພຘິຍາປິ ປຈ຺ຉິມໂພຘິຍາປິ ຍໍ ຠຄວຕາ ຠາສິຕໍ ສຸຕ຺ຕໍ ເຄຍ຺ຍໍ…ເປ… ເວທລ຺ລໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ອຕ຺ຖໂຕ ຈ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ຈ ອນວຊ຺ຊໍ ອນຸປວຊ຺ຊໍ ອນູນມນຘິກໍ ສພ຺ພາກາຣປຣິປຸຓ຺ຓໍ ຣາຄມທນິມ຺ມທນໍ ໂທສໂມຫມທນິມ຺ມທນໍ, ນຕ຺ຖິ ຕຕ຺ຖ ວາລຄ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ປກ຺ຂລິຕໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ເອກມຸທ຺ທິກາຍ ລຎ຺ຉິຕໍ ວິຍ, ເອກນາຬິກາຍ ມິຕໍ ວິຍ, ເອກຕຸລາຍ ຕຸລິຕໍ ວິຍ, ຈ ຕຖເມວ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ ‘‘ຍຎ຺ຈ, ຈຸນ຺ທ, ຣຕ຺ຕິໍ ຕຖາຄໂຕ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌຕິ, ຍຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕິໍ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ, ຍໍ ເອຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕເຣ ຠາສຕິ ລປຕິ ນິທ຺ທິສຕິ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ຕຖເມວ ໂຫຕິ, ໂນ ອຎ຺ຎຖາ. ຕສ຺ມາ ‘ຕຖາຄໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໑໘໘). ຄທອຕ຺ໂຖ ຫິ ເອຕ຺ຖ ຄຕສທ຺ໂທ. ເອວໍ ຕຖວາທິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ.

ອປິຈ ອາຄທນໍ ອາຄໂທ, ວຈນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໂຖ ອວິປຣີໂຕ ອາຄໂທ ອສ຺ສາຕິ ທກາຣສ຺ສ ຕກາຣໍ ກຕ຺ວາ ຕຖາຄໂຕຕິ ເອວເມຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ປທສິທ຺ຘິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ກຖໍ ຕຖາກາຣິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ? ຠຄວໂຕ ຫິ ວາຈາຍ ກາໂຍ ອນຸໂລເມຕິ, ກາຍສ຺ສາປິ ວາຈາ, ຕສ຺ມາ ຍຖາວາທີ ຕຖາກາຣີ ຍຖາກາຣີ ຕຖາວາທີ ຈ ໂຫຕິ. ເອວໍຠູຕສ຺ສ ຈສ຺ສ ຍຖາ ວາຈາ, ກາໂຍປິ ຕຖາ ຄໂຕ ປວຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາ ຈ ກາໂຍ, ວາຈາປິ ຕຖາ ຄຕາ ປວຕ຺ຕາຕິ ຕຖາຄໂຕ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ຍຖາວາທີ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ຕຖາກາຣີ, ຍຖາກາຣີ ຕຖາວາທີ. ອິຕິ ຍຖາວາທີ ຕຖາກາຣີ, ຍຖາກາຣີ ຕຖາວາທີ. ຕສ຺ມາ ‘ຕຖາຄໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ຕຖາກາຣິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ.

ກຖໍ ອຠິຠວນຏ຺ເຐນ ຕຖາຄໂຕ? ອຸປຣິ ຠວຄ຺ຄໍ ເຫຏ຺ຐາ ອວີຈິໍ ປຣິຍນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ຕິຣິຍໍ ອປຣິມາຓາສຸ ໂລກຘາຕູສຸ ສພ຺ພສຕ຺ເຕ ອຠິຠວຕິ ສີເລນ ສມາຘິນາ ປຎ຺ຎາຍ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສເນນ, ນ ຕສ຺ສ ຕຸລາ ວາ ປມາຓໍ ວາ ອຕ຺ຖິ, ອຕຸໂລ ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ຣາຊາຘິຣາຊາ ເທວານໍ ອຕິເທໂວ ສກ຺ການໍ ອຕິສກ຺ໂກ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ອຕິພ຺ຣຫ຺ມາ. ເຕນາຫ – ‘‘ສເທວເກ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລເກ…ເປ… ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ຕຖາຄໂຕ ອຠິຠູ ອນຠິຠູໂຕ ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ທໂສ ວສວຕ຺ຕີ. ຕສ຺ມາ ‘ຕຖາຄໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໓).

ຕຕ຺ເຖວໍ ປທສິທ຺ຘິ ເວທິຕພ຺ພາ – ອຄໂທ ວິຍ ອຄໂທ. ໂກ ປເນສ? ເທສນາວິລາໂສ ເຈວ ປຸຎ຺ຎຸສ຺ສໂຍ ຈ. ເຕນ ເຫສ ມຫານຸຠາໂວ ຠິສກ຺ໂກ ທິພ຺ພາຄເທນ ສປ຺ເປ ວິຍ ສພ຺ພປຣປ຺ປວາທິໂນ ສເທວກຎ຺ຈ ໂລກໍ ອຠິຠວຕິ. ອິຕິ ສພ຺ພໂລກາຠິຠວເນ ຕໂຖ ອວິປຣີໂຕ ເທສນາວິລາສມໂຍ ເຈວ ປຸຎ຺ຎມໂຍ ຈ ອຄໂທ ອສ຺ສາຕິ ທກາຣສ຺ສ ຕກາຣໍ ກຕ຺ວາ ຕຖາຄໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ອຠິຠວນຏ຺ເຐນ ຕຖາຄໂຕ.

ອປິຈ ຕຖາຍ ຄໂຕຕິປິ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖໍ ຄໂຕຕິປິ ຕຖາຄໂຕຕິ. ຄໂຕຕິ ອວຄໂຕ ອຕີໂຕ ປຕ຺ໂຕ ປຏິປນ຺ໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ສກລໍ ໂລກໍ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາຍ ຕຖາຍ ຄໂຕ ອວຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ, ໂລກສມຸທຍໍ ປຫານປຣິຎ຺ຎາຍ ຕຖາຍ ຄໂຕ ອຕີໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ, ໂລກນິໂຣຘໍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ຕຖາຍ ຄໂຕ ປຕ຺ໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ, ໂລກນິໂຣຘຄາມິນິປຏິປທໍ ຕຖໍ ຄໂຕ ປຏິປນ຺ໂນຕິ ຕຖາຄໂຕ. ເຕນ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ – ‘‘ໂລໂກ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ໂລກສ຺ມາ ຕຖາຄໂຕ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ. ໂລກສມຸທໂຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ໂລກສມຸທໂຍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຫີໂນ. ໂລກນິໂຣໂຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ໂລກນິໂຣໂຘ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກໂຕ. ໂລກນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ໂລກນິໂຣຘຄາມິນີປຏິປທາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຠາວິຕາ. ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ…ເປ… ອນຸວິຈຣິຕໍ ມນສາ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘໍ. ຕສ຺ມາ ‘ຕຖາຄໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໓). ຕສ຺ສ ເອວມ຺ປິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິທມ຺ປິ ຈ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕຖາຄຕຠາວທີປເນ ມຸຂມຕ຺ຕເມວ. ສພ຺ພາກາເຣນ ປນ ຕຖາຄໂຕວ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕຖາຄຕຠາວໍ ວຓ຺ເຓຍ຺ຍ. ຍສ຺ມາ ປນ ສພ຺ພພຸທ຺ຘາ ຕຖາຄຕຄຸເຓນາປິ ສມສມາ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ເພສໍ ວເສນ ຕຖາຄຕານນ຺ຕິ ອາຫ.

ອຣຫນ຺ຕານນ຺ຕິ ກິເລເສຫິ ອາຣກຕ຺ຕາ, ອຣີນໍ ອຣານຎ຺ຈ ຫຕຕ຺ຕາ, ປຈ຺ຈຍາທີນໍ ອຣຫຕ຺ຕາ, ປາປກຣເຓ ຣຫາຠາວາ ຕຖາຄໂຕ ອຣຫໍ. ອາຣກາ ຫິ ໂສ ສພ຺ພກິເລເສຫິ ສຸວິທູຣວິທູເຣ ຐິໂຕ ມຄ຺ເຄນ ສວາສນານໍ ກິເລສານໍ ປຫີນຕ຺ຕາຕິ ອຣຫໍ.

ໂສ ຕໂຕ ອາຣກາ ນາມ, ຍສ຺ສ ເຍນາສມງ຺ຄິຕາ;

ອສມງ຺ຄີ ຈ ໂທເສຫິ, ນາໂຖ ເຕນາຣຫໍ ມໂຕ.

ເຕ ຈາເນນ ກິເລສາຣໂຍ ມຄ຺ເຄນ ຫຕາຕິ ອຣີນໍ ຫຕຕ຺ຕາປິ ອຣຫໍ.

ຍສ຺ມາ ຣາຄາທິສງ຺ຂາຕາ, ສພ຺ເພປິ ອຣໂຍ ຫຕາ;

ປຎ຺ຎາສຕ຺ເຖນ ນາເຖນ, ຕສ຺ມາປິ ອຣຫໍ ມໂຕ.

ຍຎ຺ເຈຕໍ ອວິຊ຺ຊາຠວຕຓ຺ຫາມຍນາຠິປຸຎ຺ຎາທິອຠິສງ຺ຂາຣານໍ ຊຣາມຣຓເນມິ ອາສວສມຸທຍມເຍນ ອກ຺ເຂນ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຕິຠວຣເຖ ສມາໂຍຊິຕໍ ອນາທິກາລປ຺ປວຕ຺ຕໍ ສໍສາຣຈກ຺ກໍ, ຕສ຺ສາເນນ ໂພຘິມຓ຺ເຑ ວີຣິຍປາເທຫິ ສີລປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐາຍ ສທ຺ຘາຫຕ຺ເຖນ ກມ຺ມກ຺ຂຍກຣໍ ຎາຓຜຣສຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ອຣາ ຫຕາຕິ ອຣານໍ ຫຕຕ຺ຕາປິ ອຣຫໍ.

ອຣາ ສໍສາຣຈກ຺ກສ຺ສ, ຫຕາ ຎາຓາສິນາ ຍໂຕ;

ໂລກນາເຖນ ເຕເນສ, ອຣຫນ຺ຕິ ປວຸຈ຺ຈຕິ.

ອຄ຺ຄທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍຕ຺ຕາ ຈ ຈີວຣາທິປຈ຺ຈເຍ ອຣຫຕິ ປູຊາວິເສສຎ຺ຈ. ເຕເນວ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຕຖາຄເຕ ເຍ ເກຈິ ມເຫສກ຺ຂາ ເທວມນຸສ຺ສາ, ນ ເຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປູຊໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຕຖາ ຫິ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສຫມ຺ປຕິ ສິເນຣຸມຕ຺ເຕນ ຣຕນທາເມນ ຕຖາຄຕໍ ປູເຊສິ, ຍຖາພລຎ຺ຈ ອຎ຺ເຎ ເທວາ ມນຸສ຺ສາ ຈ ພິມ຺ພິສາຣໂກສລຣາຊາທໂຍ. ປຣິນິພ຺ພຸຕມ຺ປິ ຈ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຉນ຺ນວຸຕິໂກຏິຘນໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອໂສກມຫາຣາຊາ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ຈຕຸຣາສີຕິ ວິຫາຣສຫສ຺ສານິ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ, ໂກ ປນ ວາໂທ ອຎ຺ເຎສໍ ປູຊາວິເສສານນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຍາທີນໍ ອຣຫຕ຺ຕາປິ ອຣຫໍ.

ປູຊາວິເສສໍ ສຫ ປຈ຺ຈເຍຫິ, ຍສ຺ມາ ອຍໍ ອຣຫຕິ ໂລກນາໂຖ;

ອຕ຺ຖານຸຣູປໍ ອຣຫນ຺ຕິ ໂລເກ, ຕສ຺ມາ ຊິໂນ ອຣຫຕິ ນາມເມຕໍ.

ຍຖາ ຈ ໂລເກ ເຍ ເກຈິ ປຓ຺ຑິຕມານິໂນ ພາລາ ອສິໂລກຠເຍນ ຣໂຫ ປາປໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອວເມສ ນ ກທາຈິ ກໂຣຕີຕິ ປາປກຣເຓ ຣຫາຠາວໂຕປິ ອຣຫໍ.

ຍສ຺ມາ ນຕ຺ຖິ ຣໂຫ ນາມ, ປາປກມ຺ເມສຸ ຕາທິໂນ;

ຣຫາຠາເວນ ເຕເນສ, ອຣຫໍ ອິຕິ ວິສ຺ສຸໂຕ.

ເອວໍ ສພ຺ພຖາປິ –

ອາຣກຕ຺ຕາ ຫຕຕ຺ຕາ ຈ, ກິເລສາຣີນ ໂສ ມຸນິ;

ຫຕສໍສາຣຈກ຺ກາໂຣ, ປຈ຺ຈຍາທີນ ຈາຣໂຫ;

ນ ຣໂຫ ກໂຣຕິ ປາປານິ, ອຣຫໍ ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ.

ຍສ຺ມາ ປນ ສພ຺ພພຸທ຺ຘາ ອຣຫຕ຺ຕຄຸເຓນາປິ ສມສມາ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ເພສໍ ວເສນ ‘‘ອຣຫນ຺ຕານ’’ນ຺ຕິ ອາຫ.

ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘານນ຺ຕິ ສມ຺ມາ ສາມຎ຺ຈ ສພ຺ພຘມ຺ມານໍ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ຕຖາ ເຫສ ສພ຺ພຘມ຺ເມ ສມ຺ມາ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ເຍ ຘມ຺ເມ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍໂຕ ພຸທ຺ໂຘ, ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ເຍ ຘມ຺ເມ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍໂຕ, ປຫາຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ປຫາຕພ຺ພໂຕ, ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພໂຕ, ຠາເວຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ຠາເວຕພ຺ພໂຕ. ເຕເນວາຫ –

‘‘ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ອຠິຎ຺ຎາຕໍ, ຠາເວຕພ຺ພຎ຺ຈ ຠາວິຕໍ;

ປຫາຕພ຺ພໍ ປຫີນໍ ເມ, ຕສ຺ມາ ພຸທ຺ໂຘສ຺ມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ. (ມ. ນິ. ໒.໓໙໙; ສຸ. ນິ. ໕໖໓);

ອຖ ວາ ຈກ຺ຂຸ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ, ຕສ຺ສ ມູລກາຣຓຠາເວນ ສມຸຏ຺ຐາປິກາ ປຸຣິມຕຓ຺ຫາ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ອຸຠິນ຺ນໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ, ນິໂຣຘປ຺ປຊານນາ ປຏິປທາ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອວໍ ເອເກກປທຸທ຺ຘາເຣນາປິ ສພ຺ພຘມ຺ເມ ສມ຺ມາ ສາມຎ຺ຈ ພຸທ຺ໂຘ. ເອສ ນໂຍ ໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍມເນສຸ. ເອເຕເນວ ນເຍນ ຣູປາທີນິ ຉ ອາຍຕນານິ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທໂຍ ຉ ວິຎ຺ຎາຓກາຍາ, ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສາທໂຍ ຉ ຜສ຺ສາ, ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊາທໂຍ ຉ ເວທນາ, ຣູປສຎ຺ຎາທໂຍ ຉ ສຎ຺ຎາ, ຣູປສຎ຺ເຈຕນາທໂຍ ຉ ເຈຕນາ, ຣູປຕຓ຺ຫາທໂຍ ຉ ຕຓ຺ຫາກາຍາ, ຣູປວິຕກ຺ກາທໂຍ ຉ ວິຕກ຺ກາ, ຣູປວິຈາຣາທໂຍ ຉ ວິຈາຣາ, ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທໂຍ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ, ທສ ກສິຓານິ, ທສ ອນຸສ຺ສຕິໂຍ, ອຸທ຺ຘຸມາຕກສຎ຺ຎາທິວເສນ ທສ ສຎ຺ຎາ, ເກສາທໂຍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣາ, ທ຺ວາທສາຍຕນານິ, ອຏ຺ຐາຣສ ຘາຕຸໂຍ, ກາມຠວາທໂຍ ນວ ຠວາ, ປຐມາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຌານານິ, ເມຕ຺ຕາຠາວນາທໂຍ ຈຕສ຺ໂສ ອປ຺ປມຎ຺ຎາ, ຈຕສ຺ໂສ ອຣູປສມາປຕ຺ຕິໂຍ, ປຏິໂລມໂຕ ຊຣາມຣຓາທີນິ, ອນຸໂລມໂຕ ອວິຊ຺ຊາທີນິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທງ຺ຄານິ ຈ ໂຍເຊຕພ຺ພານິ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ເອກປທໂຍຊນາ – ຊຣາມຣຓໍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ, ຊາຕິ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ອຸຠິນ຺ນໍ ນິສ຺ສຣຓໍ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ, ນິໂຣຘປ຺ປຊານນາ ປຏິປທາ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອວໍ ເອເກກປທຸທ຺ຘາເຣນ ສພ຺ພຘມ຺ເມ ສມ຺ມາ ສາມຎ຺ຈ ພຸທ຺ໂຘ ອນຸພຸທ຺ໂຘ ປຏິວິທ຺ໂຘ. ຍໍ ວາ ປນ ກິຎ຺ຈິ ອຕ຺ຖິ ເນຍ຺ຍໍ ນາມ, ສພ຺ພສ຺ສ ສມ຺ມາ ສມ຺ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ວິໂມກ຺ຂນ຺ຕິກຎາຓວເສນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ຕສ຺ສ ປນ ວິຠາໂຄ ອຸປຣິ ອາວິ ຠວິສ຺ສຕີຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ສພ຺ພພຸທ຺ຘາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘຄຸເຓນາປິ ສມສມາ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ເພສໍ ວເສນ ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘານ’’ນ຺ຕິ ອາຫ.

໓໘. ອິທານິ ປຣິຍນ຺ຕປາຣິສຸທ຺ຘິອປຣິຍນ຺ຕປາຣິສຸທ຺ຘິສີລທ຺ວເຍ ເອເກກເມວ ສີລໍ ປຎ຺ຈຘາ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຕ຺ຖິ ສີລໍ ປຣິຍນ຺ຕໍ, ອຕ຺ຖິ ສີລໍ ອປຣິຍນ຺ຕນ຺ຕິອາທິມາຫ. ອິຕເຣສຸ ປນ ຕີສຸ ສີເລສຸ ຕຖາວິໂຘ ເຠໂທ ນຕ຺ຖີຕິ. ຕຕ຺ຖ ລາຠປຣິຍນ຺ຕນ຺ຕິ ລາເຠນ ປຣິຍນ຺ໂຕ ເຠໂທ ເອຕສ຺ສາຕິ ລາຠປຣິຍນ຺ຕໍ. ເອວໍ ເສສານິປິ. ຍໂສຕິ ປເນຕ຺ຖ ປຣິວາໂຣ. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ. ເອກຈ຺ໂຈຕິ ເອໂກ. ລາຠເຫຕູຕິ ລາໂຠເຍວ ເຫຕຸ ລາຠເຫຕຸ, ຕສ຺ມາ ລາຠເຫຕຸໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເຫຕ຺ວຕ຺ເຖ ນິສ຺ສກ຺ກວຈນໍ. ‘‘ລາຠປຈ຺ຈຍາ ລາຠກາຣຓາ’’ຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ເຫຕຸເມວ ຫິ ປຏິຈ຺ຈ ເອຕໍ ຜລເມຕີຕິ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ຈ, ຜລຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກາຣຍຕີຕິ ກາຣຓນ຺ຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຍຖາສມາທິນ຺ນນ຺ຕິ ຍໍ ຍໍ ສມາທິນ຺ນໍ ຄຫິຕໍ. ວີຕິກ຺ກມຕີຕິ ອຊ຺ຌາຈຣຕິ. ເອວຣູປານີຕິ ເອວໍສຠາວານິ, ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣານີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສີລານີຕິ ຄຫຏ຺ຐສີລານິ ວາ ໂຫນ຺ຕຸ ປພ຺ພຊິຕສີລານິ ວາ, ເຍສໍ ອາທິມ຺ຫິ ວາ ອນ຺ເຕ ວາ ເອກໍ ຠິນ຺ນໍ, ຕານິ ປຣິຍນ຺ເຕ ຉິນ຺ນສາຏໂກ ວິຍ ຂຓ຺ຑານິ. ເຍສໍ ເວມຊ຺ເຌ ເອກໍ ຠິນ຺ນໍ, ຕານິ ມຊ຺ເຌ ວິນິວິທ຺ຘສາຏໂກ ວິຍ ຉິທ຺ທານິ. ເຍສໍ ປຏິປາຏິຍາ ທ຺ເວ ວາ ຕີຓິ ວາ ຠິນ຺ນານິ, ຕານິ ປິຏ຺ຐິຍາ ວາ ກຸຈ຺ຉິຍາ ວາ ອຸຏ຺ຐິເຕນ ທີຆວຏ຺ຏາທິສຓ຺ຐາເນນ ວິສຠາຄວຓ຺ເຓນ ກາຬຣຕ຺ຕາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣສຣີຣວຓ຺ຓາ ຄາວີ ວິຍ ສພລານິ. ເຍສໍ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ເອເກການິ ຠິນ຺ນານິ, ຕານິ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ວິສຠາຄວຓ຺ຓພິນ຺ທຸວິຈິຕ຺ຣາ ຄາວີ ວິຍ ກມ຺ມາສານິ. ອວິເສເສນ ວາ ສພ຺ພານິປິ ສຕ຺ຕວິເຘນ ເມຖຸນສໍໂຍເຄນ ໂກຘູປນາຫາທີຫິ ຈ ປາປຘມ຺ເມຫິ ອຸປຫຕຕ຺ຕາ ຂຓ຺ຑານິ ຉິທ຺ທານິ ສພລານິ ກມ຺ມາສານີຕິ. ຕານິເຍວ ຕຓ຺ຫາທາສພ຺ຍໂຕ ໂມເຈຕ຺ວາ ຠຸຊິສ຺ສຠາວາກຣເຓນ ນ ຠຸຊິສ຺ສານິ. ພຸທ຺ຘາທີຫິ ວິຎ຺ຎູຫິ ນ ປສຕ຺ຖຕ຺ຕາ ນ ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ຖານິ. ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐີຫິ ປຣາມຏ຺ຐຕ຺ຕາ, ເກນຈິ ວາ ‘‘ອຍໍ ເຕ ສີເລສຸ ໂທໂສ’’ຕິ ປຣາມຏ຺ຐຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕາຍ ປຣາມຏ຺ຐານິ. ອຸປຈາຣສມາຘິໍ ອປ຺ປນາສມາຘິໍ ວາ, ອຖ ວາ ມຄ຺ຄສມາຘິໍ ຜລສມາຘິໍ ວາ ນ ສໍວຕ຺ຕຍນ຺ຕີຕິ ອສມາຘິສໍວຕ຺ຕນິການິ. ນ ສມາຘິສໍວຕ຺ຕນິການີຕິປິ ປາໂຐ.

ເກຈິ ປນ ‘‘ຂຓ຺ຑານີຕິ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐາຠູຕຕ຺ຕາ, ຉິທ຺ທານີຕິປິ ເອວໍ. ສພລານີຕິ ວິວຓ຺ຓກຣຓຕ຺ຕາ, ກມ຺ມາສານີຕິປິ ເອວໍ. ນ ຠຸຊິສ຺ສານີຕິ ຕຓ຺ຫາທາສພ຺ຍໍ ຄຕຕ຺ຕາ. ນ ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ຖານີຕິ ກຸສເລຫິ ຄຣຫິຕຕ຺ຕາ. ປຣາມຏ຺ຐານີຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ຄຫິຕຕ຺ຕາ. ອສມາຘິສໍວຕ຺ຕນິການີຕິ ວິປ຺ປຏິສາຣວຕ຺ຖຸຠູຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ເອວມຕ຺ຖໍ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ.

ນ ອວິປ຺ປຏິສາຣວຕ຺ຖຸການີຕິ ວິປ຺ປຏິສາຣາວຫຕ຺ຕາ ອວິປ຺ປຏິສາຣສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐາ ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ປາໂມຊ຺ຊວຕ຺ຖຸການີຕິ ອວິປ຺ປຏິສາຣຊາຍ ທຸພ຺ພລປີຕິຍາ ນ ວຕ຺ຖຸຠູຕານິ ຕສ຺ສາ ອນາວຫຕ຺ຕາ. ເອວໍ ເສເສສຸປິ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ນ ປີຕິວຕ຺ຖຸການີຕິ ທຸພ຺ພລປີຕິຊາຍ ພລວປີຕິຍາ ນ ວຕ຺ຖຸຠູຕານິ. ນ ປສ຺ສທ຺ຘິວຕ຺ຖຸການີຕິ ພລວປີຕິຊາຍ ກາຍຈິຕ຺ຕປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ນ ວຕ຺ຖຸຠູຕານິ. ນ ສຸຂວຕ຺ຖຸການີຕິ ປສ຺ສທ຺ຘິຊສ຺ສ ກາຍິກເຈຕສິກສຸຂສ຺ສ ນ ວຕ຺ຖຸຠູຕານິ. ນ ສມາຘິວຕ຺ຖຸການີຕິ ສຸຂຊສ຺ສ ສມາຘິສ຺ສ ນ ວຕ຺ຖຸຠູຕານິ. ນ ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນວຕ຺ຖຸການີຕິ ສມາຘິປທຏ຺ຐານສ຺ສ ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນສ຺ສ ນ ວຕ຺ຖຸຠູຕານິ.

ນ ເອກນ຺ຕນິພ຺ພິທາຍາຕິອາທີສຸ ນ-ກາຣເມວ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ນ ວິຣາຄາຍາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ເສສປເທຫິປິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ນ ວິຣາຄາຍາຕິອາທີສຸ ສນກາໂຣ ວາ ປາໂຐ. ຕຕ຺ຖ ເອກນ຺ຕນິພ຺ພິທາຍາຕິ ເອກນ຺ເຕນ ວຏ຺ເຏ ນິພ຺ພິນ຺ທນຕ຺ຖາຍ ນ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອວໍ ເສເສສຸປິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ວິຣາຄາຍາຕິ ວຏ຺ເຏ ວິຣຊ຺ຊນຕ຺ຖາຍ. ນິໂຣຘາຍາຕິ ວຏ຺ຏສ຺ສ ນິໂຣຘນຕ຺ຖາຍ. ອຸປສມາຍາຕິ ນິໂຣຘິຕສ຺ສ ປຸນ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິວເສນ ວຏ຺ຏສ຺ສ ອຸປສມນຕ຺ຖາຍ. ອຠິຎ຺ຎາຍາຕິ ວຏ຺ຏສ຺ສ ອຠິຊານນຕ຺ຖາຍ. ສມ຺ໂພຘາຍາຕິ ກິເລສນິທ຺ທາວິຄເມນ ວຏ຺ຏໂຕ ປພຸຊ຺ຌນຕ຺ຖາຍ. ນິພ຺ພານາຍາຕິ ອມຕນິພ຺ພານຕ຺ຖາຍ.

ຍຖາສມາທິນ຺ນໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ວີຕິກ຺ກມາຍາຕິ ຍຖາສມາທິນ຺ນສ຺ສ ສິກ຺ຂາປທສ຺ສ ວີຕິກ຺ກມນຕ຺ຖາຍ. ວິຠຕ຺ຕິວິປລ຺ລາສວເສນ ປເນຕ຺ຖ ອຸປໂຍຄວຈນໍ ກຕໍ. ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ອຸປ຺ປາເທຕີຕິ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທສຸທ຺ຘິຍາ ສີລສ຺ສ ອຕິວິສຸທ຺ຘຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ປນ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທມຕ຺ເຕນ ສີລໍ ຠິຊ຺ຊຕິ. ກິໍ ໂສ ວີຕິກ຺ກມິສ຺ສຕີຕິ ກິມຕ຺ຖໍ ວີຕິກ຺ກມໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ເນວ ວີຕິກ຺ກມໍ ກຣິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຂຓ຺ຑານີຕິອາທີນິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕປຏິປກ຺ຂນເຍນ ເວທິຕພ຺ພານິ. ນ ຂຓ຺ຑານີຕິປິ ປາໂຐ. ‘‘ເອກນ຺ຕນິພ຺ພິທາຍາ’’ຕິອາທີສຸ ເອກນ຺ເຕນ ວຏ຺ເຏ ນິພ຺ພິນ຺ທນຕ຺ຖາຍາຕິອາທິນາ ນເຍນ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖ ປນ ນິພ຺ພິທາຍາຕິ ວິປສ຺ສນາ. ວິຣາຄາຍາຕິ ມຄ຺ໂຄ. ນິໂຣຘາຍ ອຸປສມາຍາຕິ ນິພ຺ພານໍ. ອຠິຎ຺ຎາຍ ສມ຺ໂພຘາຍາຕິ ມຄ຺ໂຄ. ນິພ຺ພານາຍາຕິ ນິພ຺ພານເມວ. ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ວິປສ຺ສນາ, ທ຺ວີສຸ ມຄ຺ໂຄ, ຕີສຸ ນິພ຺ພານໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອວໍ ອວຕ຺ຖານກຖາ ເວທິຕພ຺ພາ. ປຣິຍາເຍນ ປນ ສພ຺ພານິເປຕານິ ມຄ຺ຄເວວຈນານິປິ ນິພ຺ພານເວວຈນານິປິ ໂຫນ຺ຕິເຍວ.

໓໙. ອິທານິ ປຣິຍນ຺ຕາປຣິຍນ຺ຕວເສນ ວິຊ຺ຊມານປເຠທໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຸນ ຘມ຺ມວເສນ ຊາຕິວເສນ ປຈ຺ຈຍວເສນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວເສນ ສີລສ຺ສ ປເຠທໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ກິໍ ສີລນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສມຸຏ຺ຐາຕິ ເອເຕນາຕິ ສມຸຏ຺ຐານໍ. ປຈ຺ຈຍສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ກິໍ ສມຸຏ຺ຐານມສ຺ສາຕິ ກິໍສມຸຏ຺ຐານໍ. ກຕິນໍ ຘມ຺ມານໍ ສໂມຘານໍ ສມວາໂຍ ອສ຺ສາຕິ ກຕິຘມ຺ມສໂມຘານໍ.

ເຈຕນາ ສີລນ຺ຕິ ປາຓາຕິປາຕາທີຫິ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ, ວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິໍ ວາ ປູເຣນ຺ຕສ຺ສ ເຈຕນາ. ເຈຕສິກໍ ສີລນ຺ຕິ ປາຓາຕິປາຕາທີຫິ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ ວິຣຕິ. ອປິຈ ເຈຕນາ ສີລໍ ນາມ ປາຓາຕິປາຕາທີນິ ປຊຫນ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕກມ຺ມປຖເຈຕນາ. ເຈຕສິກໍ ສີລໍ ນາມ ‘‘ອຠິຊ຺ຌໍ ໂລເກ ປຫາຍ ວິຄຕາຠິຊ຺ເຌນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕີ’’ຕິອາທິນາ (ທີ. ນິ. ໑.໒໑໗) ນເຍນ ວຸຕ຺ຕາ ອນຠິຊ຺ຌາອພ຺ຍາປາທສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຘມ຺ມາ. ສໍວໂຣ ສີລນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ຈວິໂຘ ສໍວໂຣ ເວທິຕພ຺ໂພ – ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວໂຣ, ສຕິສໍວໂຣ, ຎາຓສໍວໂຣ, ຂນ຺ຕິສໍວໂຣ, ວີຣິຍສໍວໂຣຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອິມິນາ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວເຣນ ອຸເປໂຕ ໂຫຕິ ສມຸເປໂຕ’’ຕິ (ວິຠ. ໕໑໑) ອຍໍ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວໂຣ. ‘‘ຣກ຺ຂຕິ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໒໑໓; ມ. ນິ. ໑.໒໙໕; ສໍ. ນິ. ໔.໒໓໙; ອ. ນິ. ໓.໑໖) ອຍໍ ສຕິສໍວໂຣ.

‘‘ຍານິ ໂສຕານິ ໂລກສ຺ມິໍ, (ອຊິຕາຕິ ຠຄວາ;)

ສຕິ ເຕສໍ ນິວາຣຓໍ;

ໂສຕານໍ ສໍວຣໍ ພ຺ຣູມິ, ປຎ຺ຎາເຍເຕ ປິຘີຍເຣ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໑໐໔໑) –

ອຍໍ ຎາຓສໍວໂຣ. ປຈ຺ຈຍປຏິເສວນມ຺ປິ ເອຕ຺ເຖວ ສໂມຘານໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ໂຍ ປນາຍໍ ‘‘ຂໂມ ໂຫຕິ ສີຕສ຺ສ ອຸຓ຺ຫສ຺ສາ’’ຕິອາທິນາ (ມ. ນິ. ໑.໒໔; ອ. ນິ. ໔.໑໑໔; ໖.໕໘) ນເຍນ ອາຄໂຕ, ອຍໍ ຂນ຺ຕິສໍວໂຣ ນາມ. ໂຍ ຈາຍໍ ‘‘ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກາມວິຕກ຺ກໍ ນາຘິວາເສຕີ’’ຕິອາທິນາ (ມ. ນິ. ໑.໒໖; ອ. ນິ. ໔.໑໑໔; ໖.໕໘) ນເຍນ ອາຄໂຕ, ອຍໍ ວີຣິຍສໍວໂຣ ນາມ. ອາຊີວປາຣິສຸທ຺ຘິປິ ເອຕ຺ເຖວ ສໂມຘານໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອິຕິ ອຍໍ ປຎ຺ຈວິໂຘປິ ສໍວໂຣ, ຍາ ຈ ປາປຠີຣຸການໍ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ສມ຺ປຕ຺ຕວຕ຺ຖຸໂຕ ວິຣຕິ, ສພ຺ພເມຕໍ ສໍວຣສີລນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອວີຕິກ຺ກໂມ ສີລນ຺ຕິ ສມາທິນ຺ນສີລສ຺ສ ກາຍິກວາຈສິໂກ ອວີຕິກ຺ກໂມ. ອິທໍ ຕາວ ກິໍ ສີລນ຺ຕິ ປຎ຺ຫສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ.

ກຕິ ສີລານີຕິ ປຎ຺ຫສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ກຸສລສີລໍ ອກຸສລສີລໍ ອພ຺ຍາກຕສີລນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ໂລເກ ເຕສໍ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ປກຕິ ສີລນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອຍໍ ສຸຂສີໂລ, ອຍໍ ທຸກ຺ຂສີໂລ, ອຍໍ ກລຫສີໂລ, ອຍໍ ມຓ຺ຑນສີໂລ’’ຕິ ຠຓນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເຕນ ປຣິຍາເຍນ ອຕ຺ຖຸທ຺ຘາຣວເສນ ອກຸສລສີລມປິ ສີລນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ປນ ‘‘ສຸຕ຺ວານ ສໍວເຣ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໓໗) ວຈນໂຕ ອິຘາຘິປ຺ເປຕສີລໍ ນ ໂຫຕີຕິ.

ຍສ຺ມາ ປນ ເຈຕນາທິເຠທສ຺ສ ສີລສ຺ສ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ສມຸຏ຺ຐານໍ, ຕສ຺ມາ ກຸສລຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານໍ ກຸສລສີລນ຺ຕິອາທິມາຫ.

ສໍວຣສໂມຘານໍ ສີລນ຺ຕິ ສໍວຣສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຂນ຺ຘາ. ເຕ ຫິ ສໍວເຣນ ສມາຄຕາ ມິສ຺ສີຠູຕາຕິ ສໍວຣສໂມຘານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເອວໍ ອວີຕິກ຺ກມສໂມຘານໍ ສີລມ຺ປິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຖາຠາເວ ຊາຕເຈຕນາ ສໂມຘານໍ ສີລນ຺ຕິ ສໍວຣຠາເວ ອວີຕິກ຺ກມຠາເວ ຊາຕເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຂນ຺ຘາ. ຍສ຺ມາ ຈ ຕີສຸປິ ເຈເຕສຸ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຘມ຺ມາ ອຘິປ຺ເປຕາ, ຕສ຺ມາ ເຈຕນາສໂມຘາເນນ ເຈຕສິການມ຺ປິ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ເຈຕສິກສໂມຘານສີລໍ ວິສຸໍ ນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຫຏ຺ຐາ ເຈຕນາທໂຍ ຘມ຺ມາ ‘‘ສີລ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ນ ເກວລໍ ເຕ ເອວ ສີລໍ, ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຘມ຺ມາປິ ສີລເມວາຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອຍໍ ຕິໂກ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໔໐. ອິທານິ ຍສ຺ມາ ເຈຕນາເຈຕສິກາ ສໍວຣາວີຕິກ຺ກມາເຍວ ໂຫນ຺ຕິ ນ ວິສຸໍ, ຕສ຺ມາ ສໍວຣາວີຕິກ຺ກເມເຍວ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄາ ສາຘາຣຓກ຺ກເມນ ໂຍເຊນ຺ໂຕ ປາຓາຕິປາຕໍ ສໍວຣຏ຺ເຐນ ສີລໍ, ອວີຕິກ຺ກມຏ຺ເຐນ ສີລນ຺ຕິອາທິມາຫ. ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓິອາທໂຍ ຫິ ຍສ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈນີກໍ ສໍວຣນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ວີຕິກ຺ກມນ຺ຕິ ຈ, ຕສ຺ມາ ສໍວຣຓໂຕ ອວີຕິກ຺ກມນໂຕ ຈ ສໍວຣຏ຺ເຐນ ສີລໍ ອວີຕິກ຺ກມຏ຺ເຐນ ສີລໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ປາຓາຕິປາຕໍ ສໍວຣຏ຺ເຐນາຕິ ປາຓາຕິປາຕສ຺ສ ປິທຫນຏ຺ເຐນ ສີລໍ. ກິໍ ຕໍ? ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓີ. ສາ ຈ ຕໍ ສໍວຣນ຺ຕີເຍວ ຕໍ ນ ວີຕິກ຺ກມຕີຕິ ອວີຕິກ຺ກມຏ຺ເຐນ ສີລໍ. ເອວເມວ ອທິນ຺ນາທານາ ເວຣມຓິອາທໂຍ ອນຠິຊ຺ຌາອພ຺ຍາປາທສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂຍ ໂຍເຊຕພ຺ພາ.

ປາຓາຕິປາຕນ຺ຕິອາທີສຸ ປນ ທສສຸ ອກຸສລກມ຺ມປເຖສຸ ປາຓສ຺ສ ອຕິປາໂຕ ປາຓາຕິປາໂຕ. ປາຓວໂຘ ປາຓຆາໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປາໂຓຕິ ເຈຕ຺ຖ ໂວຫາຣໂຕ ສຕ຺ໂຕ, ປຣມຕ຺ຖໂຕ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ປາເຓ ປາຓສຎ຺ຎິໂນ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍຸປຈ຺ເຉທກອຸປກ຺ກມສມຸຏ຺ຐາປິກາ ກາຍວຈີທ຺ວາຣານໍ ອຎ຺ຎຕຣທ຺ວາຣປ຺ປວຕ຺ຕາ ວຘກເຈຕນາ ປາຓາຕິປາໂຕ. ໂສ ຄຸຓວິຣຫິເຕສຸ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕາທີສຸ ປາເຓສຸ ຂຸທ຺ທເກ ປາເຓ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ມຫາສຣີເຣ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ກສ຺ມາ? ປໂຍຄມຫນ຺ຕຕາຍ. ປໂຍຄສມຕ຺ເຕປິ ວຕ຺ຖຸມຫນ຺ຕຕາຍ. ຄຸຓວນ຺ເຕສຸ ມນຸສ຺ສາທີສຸ ອປ຺ປຄຸເຓ ປາເຓ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ມຫາຄຸເຓ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ສຣີຣຄຸຓານໍ ປນ ສມຠາເວ ສຕິ ກິເລສານໍ ອຸປກ຺ກມານຎ຺ຈ ມຸທຸຕາຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ຕິພ຺ພຕາຍ ມຫາສາວຊ຺ໂຊຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈ ສມ຺ຠາຣາ – ປາໂຓ, ປາຓສຎ຺ຎິຕາ, ວຘກຈິຕ຺ຕໍ, ອຸປກ຺ກໂມ, ເຕນ ມຣຓນ຺ຕິ.

ອທິນ຺ນສ຺ສ ອາທານໍ ອທິນ຺ນາທານໍ, ປຣສໍຫຣຓໍ, ເຖຍ຺ຍໍ, ໂຈຣິກາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ອທິນ຺ນນ຺ຕິ ປຣປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ, ຍຕ຺ຖ ປໂຣ ຍຖາກາມກາຣິຕໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອທຓ຺ຑາຣໂຫ ອນຸປວຊ຺ໂຊ ຈ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ປຣປຣິຄ຺ຄຫິເຕ ປຣປຣິຄ຺ຄຫິຕສຎ຺ຎິໂນ ຕທາທາຍກອຸປກ຺ກມສມຸຏ຺ຐາປິກາ ກາຍວຈີທ຺ວາຣານໍ ອຎ຺ຎຕຣທ຺ວາຣປ຺ປວຕ຺ຕາ ເຖຍ຺ຍເຈຕນາ ອທິນ຺ນາທານໍ. ຕໍ ຫີເນ ປຣສນ຺ຕເກ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊໍ, ປຓີເຕ ມຫາສາວຊ຺ຊໍ. ກສ຺ມາ? ວຕ຺ຖຸປຓີຕຕາຍ. ວຕ຺ຖຸສມຕ຺ເຕ ສຕິ ຄຸຓາຘິການໍ ສນ຺ຕເກ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ມຫາສາວຊ຺ຊໍ, ຕໍ ຕໍ ຄຸຓາຘິກໍ ອຸປາທາຍ ຕໂຕ ຕໂຕ ຫີນຄຸຓສ຺ສ ສນ຺ຕເກ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊໍ. ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈ ສມ຺ຠາຣາ – ປຣປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ, ປຣປຣິຄ຺ຄຫິຕສຎ຺ຎິຕາ ເຖຍ຺ຍຈິຕ຺ຕໍ, ອຸປກ຺ກໂມ, ເຕນ ຫຣຓນ຺ຕິ.

ກາເມສູຕິ ເມຖຸນສມາຈາເຣສຸ. ມິຈ຺ຉາຈາໂຣຕິ ເອກນ຺ຕນິນ຺ທິໂຕ ລາມກາຈາໂຣ. ລກ຺ຂຓໂຕ ປນ ອສທ຺ຘມ຺ມາຘິປ຺ປາເຍນ ກາຍທ຺ວາຣປ຺ປວຕ຺ຕາ ອຄມນີຍຏ຺ຐານວີຕິກ຺ກມເຈຕນາ ກາເມສຸ ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ.

ຕຕ຺ຖ ອຄມນີຍຏ຺ຐານໍ ນາມ ປຸຣິສານໍ ຕາວ ມາຕຸຣກ຺ຂິຕາ, ປິຕຸຣກ຺ຂິຕາ, ມາຕາປິຕຸຣກ຺ຂິຕາ, ຠາຕຸຣກ຺ຂິຕາ, ຠຄິນິຣກ຺ຂິຕາ, ຎາຕິຣກ຺ຂິຕາ, ໂຄຕ຺ຕຣກ຺ຂິຕາ, ຘມ຺ມຣກ຺ຂິຕາ, ສາຣກ຺ຂາ, ສປຣິທຓ຺ຑາຕິ ມາຕຸຣກ຺ຂິຕາທໂຍ ທສ, ຘນກ຺ກີຕາ, ຉນ຺ທວາສິນີ, ໂຠຄວາສິນີ, ປຏວາສິນີ, ໂອທປຕ຺ຕກິນີ, ໂອຠຕຈຸມ຺ພຏາ, ທາສີ ຈ, ຠຣິຍາ ຈ, ກມ຺ມກາຣີ ຈ ຠຣິຍາ ຈ, ຘຊາຫຏາ ມຸຫຸຕ຺ຕິກາຕິ ຘນກ຺ກີຕາທໂຍ ທສາຕິ ວີສຕິ ອິຕ຺ຖິໂຍ. ອິຕ຺ຖີສຸ ປນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສາຣກ຺ຂສປຣິທຓ຺ຑານໍ ທສນ຺ນຎ຺ຈ ຘນກ຺ກີຕາທີນນ຺ຕິ ທ຺ວາທສນ຺ນໍ ອິຕ຺ຖີນໍ ອຎ຺ເຎ ປຸຣິສາ, ອິທໍ ອຄມນີຍຏ຺ຐານໍ ນາມ.

ໂສ ປເນສ ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ສີລາທິຄຸຓຣຫິເຕ ອຄມນີຍຏ຺ຐາເນ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ສີລາທິຄຸຓສມ຺ປນ຺ເນ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ຕສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ຠາຣາ – ອຄມນີຍວຕ຺ຖຸ, ຕສ຺ມິໍ ເສວນຈິຕ຺ຕໍ, ເສວນປໂຍໂຄ, ມຄ຺ເຄນມຄ຺ຄປຏິປຕ຺ຕິອຘິວາສນນ຺ຕິ.

ມຸສາຕິ ວິສໍວາທນປຸເຣກ຺ຂາຣສ຺ສ ອຕ຺ຖຠຎ຺ຊໂກ ວຈີປໂຍໂຄ, ກາຍປໂຍໂຄ ວາ. ວິສໍວາທນາຘິປ຺ປາເຍນ ປນສ຺ສ ປຣວິສໍວາທກກາຍວຈີປໂຍຄສມຸຏ຺ຐາປິກາ ເຈຕນາ ມຸສາວາໂທ. ອປໂຣ ນໂຍ – ມຸສາຕິ ອຠູຕໍ ອຕຈ຺ຉໍ ວຕ຺ຖຸ. ວາໂທຕິ ຕສ຺ສ ຠູຕໂຕ ຕຈ຺ຉໂຕ ວິຎ຺ຎາປນໍ. ລກ຺ຂຓໂຕ ປນ ອຕຖໍ ວຕ຺ຖຸໍ ຕຖໂຕ ປຣໍ ວິຎ຺ຎາເປຕຸກາມສ຺ສ ຕຖາວິຎ຺ຎຕ຺ຕິສມຸຏ຺ຐາປິກາ ເຈຕນາ ມຸສາວາໂທ. ໂສ ຍມຕ຺ຖໍ ຠຎ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ອປ຺ປຕາຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ມຫນ຺ຕຕາຍ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ອປິຈ ຄຫຏ຺ຐານໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ອທາຕຸກາມຕາຍ ນຕ຺ຖີຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ໂຕ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ສກ຺ຂິນາ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຖຠຎ຺ຊນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ໂຕ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ປພ຺ພຊິຕານໍ ອປ຺ປກມ຺ປິ ເຕລໍ ວາ ສປ຺ປິໍ ວາ ລຠິຕ຺ວາ ຫສາຘິປ຺ປາເຍນ ‘‘ອຊ຺ຊ ຄາເມ ເຕລໍ ນທີ ມຎ຺ເຎ ສນ຺ທຕີ’’ຕິ ປູຣຓກຖານເຍນ ປວຕ຺ໂຕ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ອທິຏ຺ຐໍເຍວ ປນ ທິຏ຺ຐນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວທນ຺ຕານໍ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ຕສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ຠາຣາ – ອຕຖໍ ວຕ຺ຖຸ, ວິສໍວາທນຈິຕ຺ຕໍ, ຕຊ຺ໂຊ ວາຍາໂມ, ປຣສ຺ສ ຕທຕ຺ຖວິຊານນນ຺ຕິ.

ຍາຍ ວາຈາຍ ຍສ຺ສ ຕໍ ວາຈໍ ຠາສຕິ, ຕສ຺ສ ຫທເຍ ອຕ຺ຕໂນ ປິຍຠາວໍ, ປຣສ຺ສ ຈ ສຸຎ຺ຎຠາວໍ ກໂຣຕິ, ສາ ປິສຸຓາ ວາຈາ. ຍາຍ ປນ ອຕ຺ຕານມ຺ປິ ປຣມ຺ປິ ຜຣຸສໍ ກໂຣຕິ, ຍາ ວາຈາ ສຍມ຺ປິ ຜຣຸສາ ເນວ ກຓ຺ຓສຸຂາ ນ ຫທຍສຸຂາ ວາ, ອຍໍ ຜຣຸສາ ວາຈາ. ເຍນ ສມ຺ຜໍ ປລປຕິ ນິຣຕ຺ຖກໍ, ໂສ ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ. ເຕສໍ ມູລຠູຕາ ເຈຕນາປິ ປິສຸຓາວາຈາທິນາມເມວ ລຠຕິ. ສາ ເອວ ຈ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສໍກິລິຏ຺ຐຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປເຣສໍ ວາ ເຠທາຍ ອຕ຺ຕໂນ ປິຍກມ຺ຍຕາຍ ວາ ກາຍວຈີປໂຍຄສມຸຏ຺ຐາປິກາ ເຈຕນາ ປິສຸຓາ ວາຈາ. ສາ ຍສ຺ສ ເຠທໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ອປ຺ປຄຸຓຕາຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊາ, ມຫາຄຸຓຕາຍ ມຫາສາວຊ຺ຊາ. ຕສ຺ສາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ຠາຣາ – ຠິນ຺ທິຕພ຺ໂພ ປໂຣ, ‘‘ອິຕິ ອິເມ ນານາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ເຠທປຸເຣກ຺ຂາຣຕາ ວາ ‘‘ອິຕິ ອຫໍ ປິໂຍ ຠວິສ຺ສາມິ ວິສ຺ສາສິໂກ’’ຕິ ປິຍກມ຺ຍຕາ ວາ, ຕຊ຺ໂຊ ວາຍາໂມ, ຕສ຺ສ ຕທຕ຺ຖວິຊານນນ຺ຕິ. ປເຣ ປນ ອຠິນ຺ເນ ກມ຺ມປຖເຠໂທ ນຕ຺ຖິ, ຠິນ຺ເນເຍວ ໂຫຕິ.

ປຣສ຺ສ ມມ຺ມຈ຺ເຉທກກາຍວຈີປໂຍຄສມຸຏ຺ຐາປິກາ ເອກນ຺ຕຜຣຸສເຈຕນາ ຜຣຸສາ ວາຈາ. ມມ຺ມຈ຺ເຉທໂກປິ ປນ ປໂຍໂຄ ຈິຕ຺ຕສຓ຺ຫຕາຍ ຜຣຸສາ ວາຈາ ນ ໂຫຕິ. ມາຕາປິຕໂຣ ຫິ ກທາຈິ ປຸຕ຺ຕເກ ເອວມ຺ປິ ວທນ຺ຕິ ‘‘ໂຈຣາ ໂວ ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑິກໍ ກໂຣນ຺ຕູ’’ຕິ. ອຸປ຺ປລປຕ຺ຕມ຺ປິ ຈ ເນສໍ ອຸປຣິ ປຕນ຺ຕໍ ນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍາ ຈ ກທາຈິ ນິສ຺ສິຕເກ ເອວໍ ວທນ຺ຕິ ‘‘ກິໍ ອິເມ ອຫິຣິກາ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປິໂນ, ນິທ຺ຘມຖ ເນ’’ຕິ. ອຖ ຈ ເນສໍ ອາຄມາຘິຄມສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຍຖາ ຈ ຈິຕ຺ຕສຓ຺ຫຕາຍ ຜຣຸສາ ວາຈາ ນ ໂຫຕິ, ເອວໍ ວຈນສຓ຺ຫຕາຍ ອຜຣຸສາ ວາຈາປິ ນ ໂຫຕິ. ນ ຫິ ມາຣາເປຕຸກາມສ຺ສ ‘‘ອິມໍ ສຸຂໍ ສຍາເປຖາ’’ຕິ ວຈນໍ ອຜຣຸສາ ວາຈາ ໂຫຕິ, ຈິຕ຺ຕຜຣຸສຕາຍ ປເນສາ ຜຣຸສາ ວາຈາວ. ສາ ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ປວຕ຺ຕິຕາ, ຕສ຺ສ ອປ຺ປຄຸຓຕາຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊາ, ມຫາຄຸຓຕາຍ ມຫາສາວຊ຺ຊາ. ຕສ຺ສາ ຕໂຍ ສມ຺ຠາຣາ – ອກ຺ໂກສິຕພ຺ໂພ ປໂຣ, ກຸປິຕຈິຕ຺ຕໍ, ອກ຺ໂກສນາຕິ.

ອນຕ຺ຖວິຎ຺ຎາປິກາ ກາຍວຈີປໂຍຄສມຸຏ຺ຐາປິກາ ອກຸສລເຈຕນາ ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ. ໂສ ອາເສວນມນ຺ທຕາຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ອາເສວນມຫນ຺ຕຕາຍ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ຕສ຺ສ ທ຺ເວ ສມ຺ຠາຣາ – ຠາຣຕຍຸທ຺ຘສີຕາຫຣຓາທິນິຣຕ຺ຖກກຖາປຸເຣກ຺ຂາຣຕາ, ຕຖາຣູປິກຖາກຖນຎ຺ຈາຕິ. ປເຣ ປນ ຕໍ ກຖໍ ອຄຓ຺ຫນ຺ເຕ ກມ຺ມປຖເຠໂທ ນຕ຺ຖິ, ປເຣນ ສມ຺ຜປ຺ປລາເປ ຄຫິເຕເຍວ ໂຫຕິ.

ອຠິຊ຺ຌາຍຕີຕິ ອຠິຊ຺ຌາ, ປຣຠຓ຺ຑາຠິມຸຂີ ຫຸຕ຺ວາ ຕນ຺ນິນ຺ນຕາຍ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາ ‘‘ອໂຫ ວຕ ອິທໍ ມມສ຺ສາ’’ຕິ ເອວໍ ປຣຠຓ຺ຑາຠິຊ຺ຌາຍນລກ຺ຂຓາ, ອທິນ຺ນາທານໍ ວິຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊາ ມຫາສາວຊ຺ຊາ ຈ. ຕສ຺ສ ທ຺ເວ ສມ຺ຠາຣາ – ປຣຠຓ຺ຑໍ, ອຕ຺ຕໂນ ປຣິຓາມນຎ຺ຈາຕິ. ປຣຠຓ຺ຑວຕ຺ຖຸເກ ຫິ ໂລເຠ ອຸປ຺ປນ຺ເນປິ ນ ຕາວ ກມ຺ມປຖເຠໂທ ໂຫຕິ, ຍາວ ‘‘ອໂຫ ວຕ ອິທໍ ມມສ຺ສາ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ນ ປຣິຓາເມຕິ.

ຫິຕສຸຂໍ ພ຺ຍາປາທຍຕີຕິ ພ຺ຍາປາໂທ. ໂສ ປຣວິນາສາຍ ມໂນປໂທສລກ຺ຂໂຓ, ຜຣຸສາ ວາຈາ ວິຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ ຈ. ຕສ຺ສ ທ຺ເວ ສມ຺ຠາຣາ – ປຣສຕ຺ໂຕ ຈ, ຕສ຺ສ ຈ ວິນາສຈິນ຺ຕາຕິ. ປຣສຕ຺ຕວຕ຺ຖຸເກ ຫິ ໂກເຘ ອຸປ຺ປນ຺ເນປິ ນ ຕາວ ກມ຺ມປຖເຠໂທ ໂຫຕິ, ຍາວ ‘‘ອໂຫ ວຕາຍໍ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ເຊຍ຺ຍ ວິນສ຺ເສຍ຺ຍາ’’ຕິ ຕສ຺ສ ວິນາສໍ ນ ຈິນ຺ເຕຕິ.

ຍຖາຠຸຈ຺ຈຄຫຓາຠາເວນ ມິຈ຺ຉາ ປສ຺ສຕີຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ. ສາ ‘‘ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວິປຣີຕທສ຺ສນລກ຺ຂຓາ, ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ ວິຍ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊາ, ມຫາສາວຊ຺ຊາ ຈ. ອປິຈ ອນິຍຕາ ອປ຺ປສາວຊ຺ຊາ, ນິຍຕາ ມຫາສາວຊ຺ຊາ. ຕສ຺ສາ ທ຺ເວ ສມ຺ຠາຣາ – ວຕ຺ຖຸໂນ ຈ ຄຫິຕາກາຣວິປຣີຕຕາ, ຍຖາ ຈ ຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕຖາຠາເວນ ຕສ຺ສູປຏ຺ຐານນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິກາເຫຕຸກອກິຣິຍທິຏ຺ຐີຫິ ເອວ ກມ຺ມປຖເຠໂທ ໂຫຕິ, ນ ອຎ຺ຎທິຏ຺ຐີຫິ.

ອິເມສໍ ປນ ທສນ຺ນໍ ອກຸສລກມ຺ມປຖານໍ ຘມ຺ມໂຕ, ໂກຏ຺ຐາສໂຕ, ອາຣມ຺ມຓໂຕ, ເວທນາໂຕ, ມູລໂຕຕິ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມໂຕຕິ ເອເຕສຸ ຫິ ສຕ຺ຕ ປຏິປາຏິຍາ ເຈຕນາຘມ຺ມາວ ໂຫນ຺ຕິ, ອຠິຊ຺ຌາທໂຍ ຕໂຍ ເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ.

ໂກຏ຺ຐາສໂຕຕິ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ຈາຕິ ອິເມ ອຏ຺ຐ ກມ຺ມປຖາ ເອວ ໂຫນ຺ຕິ, ໂນ ມູລານິ. ອຠິຊ຺ຌາພ຺ຍາປາທາ ກມ຺ມປຖາ ເຈວ ມູລານິ ຈ. ອຠິຊ຺ຌາ ຫິ ມູລໍ ປຕ຺ວາ ໂລໂຠ ອກຸສລມູລໍ ໂຫຕິ, ພ຺ຍາປາໂທ ໂທໂສ ອກຸສລມູລໍ.

ອາຣມ຺ມຓໂຕຕິ ປາຓາຕິປາໂຕ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍາຣມ຺ມຓໂຕ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມໂຓ. ອທິນ຺ນາທານໍ ສຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ວາ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມຓໍ ວາ. ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພວເສນ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມໂຓ, ສຕ຺ຕາຣມ຺ມໂຓຕິປິ ເອເກ. ມຸສາວາໂທ ສຕ຺ຕາຣມ຺ມໂຓ ວາ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມໂຓ ວາ. ຕຖາ ປິສຸຓາ ວາຈາ. ຜຣຸສາ ວາຈາ ສຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາວ ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ ທິຏ຺ຐສຸຕມຸຕວິຎ຺ຎາຕວເສນ ສຕ຺ຕາຣມ຺ມໂຓ ວາ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມໂຓ ວາ. ຕຖາ ອຠິຊ຺ຌາ. ພ຺ຍາປາໂທ ສຕ຺ຕາຣມ຺ມໂຓວ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ເຕຠູມກຘມ຺ມວເສນ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມຓາວ.

ເວທນາໂຕຕິ ປາຓາຕິປາໂຕ ທຸກ຺ຂເວທໂນ ໂຫຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ຣາຊາໂນ ໂຈຣໍ ທິສ຺ວາ ຫສມານາປິ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ ຠເຓ, ມາເຣຖ ນ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ສນ຺ນິຏ຺ຐາປກເຈຕນາ ປນ ເນສໍ ທຸກ຺ຂສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ ໂຫຕິ. ອທິນ຺ນາທານໍ ຕິເວທນໍ. ຕຎ຺ຫິ ປຣຠຓ຺ຑໍ ທິສ຺ວາ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐສ຺ສ ຄຓ຺ຫໂຕ ສຸຂເວທນໍ ໂຫຕິ, ຠີຕຕສິຕສ຺ສ ຄຓ຺ຫໂຕ ທຸກ຺ຂເວທນໍ, ຕຖາ ວິປາກນິສ຺ສນ຺ທຜລານິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ. ຄຫຓກາເລ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຠາເວ ຐິຕສ຺ສ ປນ ຄຓ຺ຫໂຕ ອທຸກ຺ຂມສຸຂເວທນໍ ໂຫຕິ. ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ສຸຂມຊ຺ຌຕ຺ຕວເສນ ທ຺ວິເວທໂນ, ສນ຺ນິຏ຺ຐາປກຈິຕ຺ເຕ ປນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕເວທໂນ ນ ໂຫຕິ. ມຸສາວາໂທ ອທິນ຺ນາທາເນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຕິເວທໂນ, ຕຖາ ປິສຸຓາ ວາຈາ. ຜຣຸສາ ວາຈາ ທຸກ຺ຂເວທນາ. ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ ຕິເວທໂນ. ປເຣສຸ ຫິ ສາຘຸກາຣໍ ເທນ຺ເຕສຸ ເຈລາທີນິ ອຸກ຺ຂິປນ຺ເຕສຸ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐສ຺ສ ສີຕາຫຣຓຠາຣຕຍຸທ຺ຘາທີນິ ກຖນກາເລ ໂສ ສຸຂເວທໂນ ໂຫຕິ, ປຐມໍ ທິນ຺ນເວຕເນນ ເອເກນ ປຈ຺ຉາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກເຖຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນິຣວເສສໍ ຍຖານຸສນ຺ຘິກໍ ປກິຓ຺ຓກກຖໍ ກເຖສ຺ສາມິ ນຸ ໂຂ, ໂນ’’ຕິ ໂທມນສ຺ສິຕສ຺ສ ກຖນກາເລ ທຸກ຺ຂເວທໂນ ໂຫຕິ, ມຊ຺ຌຕ຺ຕສ຺ສ ກຖຍໂຕ ອທຸກ຺ຂມສຸຂເວທໂນ ໂຫຕິ. ອຠິຊ຺ຌາ ສຸຂມຊ຺ຌຕ຺ຕວເສນ ທ຺ວິເວທນາ, ຕຖາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ. ພ຺ຍາປາໂທ ທຸກ຺ຂເວທໂນ.

ມູລໂຕຕິ ປາຓາຕິປາໂຕ ໂທສໂມຫວເສນ ທ຺ວິມູລໂກ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທານໍ ໂທສໂມຫວເສນ ວາ ໂລຠໂມຫວເສນ ວາ, ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ໂລຠໂມຫວເສນ, ມຸສາວາໂທ ໂທສໂມຫວເສນ ວາ ໂລຠໂມຫວເສນ ວາ. ຕຖາ ປິສຸຓາ ວາຈາ ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ ຈ. ຜຣຸສາ ວາຈາ ໂທສໂມຫວເສນ, ອຠິຊ຺ຌາ ໂມຫວເສນ ເອກມູລາ, ຕຖາ ພ຺ຍາປາໂທ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ໂລຠໂມຫວເສນ ທ຺ວິມູລາຕິ.

ອກຸສລກມ຺ມປຖກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປາຓາຕິປາຕາທີຫິ ປນ ວິຣຕິໂຍ, ອນຠິຊ຺ຌາອພ຺ຍາປາທສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂຍ ຈາຕິ ອິເມ ທສ ກຸສລກມ຺ມປຖາ ນາມ. ປາຓາຕິປາຕາທີຫິ ເອຕາຍ ວິຣມນ຺ຕິ, ສຍໍ ວາ ວິຣມຕິ, ວິຣມຓມຕ຺ຕເມວ ວາ ເອຕນ຺ຕິ ວິຣຕິ. ຍາ ປາຓາຕິປາຕາທີຫິ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ ກຸສລຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ວິຣຕິ, ສາ ປເຠທໂຕ ຕິວິຘາ ໂຫຕິ ສມ຺ປຕ຺ຕວິຣຕິ ສມາທານວິຣຕິ ສມຸຈ຺ເຉທວິຣຕີຕິ. ຕຕ຺ຖ ອສມາທິນ຺ນສິກ຺ຂາປທານໍ ອຕ຺ຕໂນ ຊາຕິວຍພາຫຸສຈ຺ຈາທີນິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ອຍຸຕ຺ຕໍ ອມ຺ຫາກໍ ເອວຣູປໍ ປາປໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ສມ຺ປຕ຺ຕວຕ຺ຖຸໍ ອວີຕິກ຺ກມນ຺ຕານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ວິຣຕິ ສມ຺ປຕ຺ຕວິຣຕິ ນາມ. ສມາທິນ຺ນສິກ຺ຂາປທານໍ ປນ ສິກ຺ຂາປທສມາທາເນ ຈ ຕຕຸຕ຺ຕຣິ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ຊີວິຕມ຺ປິ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ວຕ຺ຖຸໍ ອວີຕິກ຺ກມນ຺ຕານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ວິຣຕິ ສມາທານວິຣຕິ ນາມ. ອຣິຍມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ປນ ວິຣຕິ ສມຸຈ຺ເຉທວິຣຕິ ນາມ, ຍສ຺ສາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປຠຸຕິ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລານໍ ‘‘ປາຓໍ ຆາເຕສ຺ສາມາ’’ຕິອາທິຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ.

ອິທານິ ອກຸສລກມ຺ມປຖານໍ ວິຍ ອິເມສໍ ກຸສລກມ຺ມປຖານໍ ຘມ຺ມໂຕ, ໂກຏ຺ຐາສໂຕ, ອາຣມ຺ມຓໂຕ, ເວທນາໂຕ, ມູລໂຕຕິ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມໂຕຕິ ເອເຕສຸປິ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕ ເຈຕນາປິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ ວິຣຕິໂຍປິ, ອນ຺ເຕ ຕໂຍ ເຈຕນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ.

ໂກຏ຺ຐາສໂຕຕິ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕ ກມ຺ມປຖາ ເອວ, ໂນ ມູລານິ, ອນ຺ເຕ ຕໂຍ ກມ຺ມປຖາ ເຈວ ມູລານິ ຈ. ອນຠິຊ຺ຌາ ຫິ ມູລໍ ປຕ຺ວາ ອໂລໂຠ ກຸສລມູລໍ ໂຫຕິ, ອພ຺ຍາປາໂທ ອໂທໂສ ກຸສລມູລໍ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ອໂມໂຫ ກຸສລມູລໍ.

ອາຣມ຺ມຓໂຕຕິ ປາຓາຕິປາຕາທີນໍ ອາຣມ຺ມຓາເນວ ເອເຕສໍ ອາຣມ຺ມຓານິ. ວີຕິກ຺ກມິຕພ຺ພໂຕເຍວ ຫິ ເວຣມຓີ ນາມ ໂຫຕິ. ຍຖາ ປນ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມໂຓ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ກິເລເສ ປຊຫຕິ, ເອວໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍາທິອາຣມ຺ມຓາເປເຕ ກມ຺ມປຖາ ປາຓາຕິປາຕາທີນິ ທຸສ຺ສີລ຺ຍານິ ປຊຫນ຺ຕີຕິ.

ເວທນາໂຕຕິ ສພ຺ເພ ສຸຂເວທນາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ ມຊ຺ຌຕ຺ຕເວທນາ ວາ. ກຸສລໍ ປຕ຺ວາ ຫິ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

ມູລໂຕຕິ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ ອໂລຠອໂທສອໂມຫວເສນ ຕິມູລາ ໂຫນ຺ຕິ. ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ ອໂລຠາໂທສວເສນ ທ຺ວິມູລາ. ອນຠິຊ຺ຌາ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ ອໂທສອໂມຫວເສນ ທ຺ວິມູລາ. ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ວິຣມນ຺ຕສ຺ສ ອໂທສວເສນ ເອກມູລາ. ອໂລໂຠ ປນ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕໂນ ມູລໍ ນ ໂຫຕິ. ອພ຺ຍາປາເທປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ອໂລຠາໂທສວເສນ ທ຺ວິມູລາວາຕິ.

ກຸສລກມ຺ມປຖກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔໑.

ເອວໍ ທສກຸສລກມ຺ມປຖວເສນ ສີລໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ເນກ຺ຂມ຺ມາທີນໍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄປຣິໂຍສານານໍ ສຕ຺ຕຕິໍສຘມ຺ມານໍ ວເສນ ທສ຺ເສຕຸໍ ເນກ຺ຂມ຺ເມນ ກາມຈ຺ຉນ຺ທໍ ສໍວຣຏ຺ເຐນ ສີລໍ, ອວີຕິກ຺ກມຏ຺ເຐນ ສີລນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ເນກ຺ຂມ຺ເມນ ກາມຈ຺ຉນ຺ທໍ ສໍວຣຕິ ນ ວີຕິກ຺ກມຕິ, ຕສ຺ມາ ເນກ຺ຂມ຺ມໍ ສີລນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ປຈ຺ຈຕ຺ຕຕ຺ເຖ ວາ ກຣຓວຈນໍ, ເນກ຺ຂມ຺ມນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸ. ປາຬິຍໍ ປນ ເນກ຺ຂມ຺ມອພ຺ຍາປາເທ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ ເສສໍ ສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອນ຺ເຕ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄເຍວ ທສ຺ສິໂຕ.

ເອວໍ ສໍວຣອວີຕິກ຺ກມວເສນ ສີລໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ເຕສໍເຍວ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປເຠທທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ປຎ຺ຈ ສີລານິ ປາຓາຕິປາຕສ຺ສ ປຫານໍ ສີລນ຺ຕິອາທິມາຫ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປາຓາຕິປາຕສ຺ສ ປຫານໍ ສີລໍ, ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓີ ສີລໍ, ປາຓາຕິປາຕສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂເຈຕນາ ສີລໍ, ປາຓາຕິປາຕສ຺ສ ສໍວໂຣ ສີລໍ, ປາຓາຕິປາຕສ຺ສ ອວີຕິກ຺ກໂມ ສີລນ຺ຕິ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ປຫານນ຺ຕິ ຈ ໂກຈິ ຘມ຺ໂມ ນາມ ນຕ຺ຖິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣານໍ ປາຓາຕິປາຕາທີນໍ ອນຸປ຺ປາທມຕ຺ຕໂຕ. ຍສ຺ມາ ປນ ຕໍ ຕໍ ປຫານໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ກຸສລສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ອຸປຘາຣຓໍ ໂຫຕິ, ວິປ຺ປກິຓ຺ຓສຠາວາກຣເຓນ ຈ ສໂມຘານໍ, ຕສ຺ມາ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ເຕເນວ ອຸປຘາຣຓສໂມຘານສງ຺ຂາເຕນ ສີລນຏ຺ເຐນ ສີລນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຕເຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ຕໂຕ ຕໂຕ ເວຣມຓິວເສນ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ສໍວຣວເສນ ຕທຸຠຍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເຈຕນາວເສນ ຕໍ ຕໍ ອວີຕິກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ອວີຕິກ຺ກມວເສນ ຈ ເຈຕໂສ ປວຕ຺ຕິສຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາ.

ອຖ ວາ ປຫານມ຺ປິ ຘມ຺ມໂຕ ອຕ຺ຖິເຍວ. ກຖໍ? ປຫີຍເຕ ອເນນ ປາຓາຕິປາຕາທິປຏິປກ຺ໂຂ, ປຊຫຕິ ວາ ຕໍ ປຏິປກ຺ຂນ຺ຕິ ປຫານໍ. ກິໍ ຕໍ? ສພ຺ເພປິ ກຸສລາ ຂນ຺ຘາ. ອຎ຺ເຎ ປນ ອາຈຣິຍາ ‘‘ເນກ຺ຂມ຺ມາທີສຸປິ ‘ເວຣມຓີ ສີລ’ນ຺ຕິ ວຈນມຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສພ຺ພກຸສເລສຸປິ ນິຍຕເຍວາປນກຠູຕາ ວິຣຕິ ນາມ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ນ ຕຖາ ອິຘາຕິ. ເອວມິເມຫິ ປຫານາທີຫິ ປຎ຺ຈຫິ ປເທຫິ ວິເສເສຕ຺ວາ ປຣິຍນ຺ຕາປຣິຍນ຺ຕສີລທ຺ວເຍ ອປຣິຍນ຺ຕສີລເມວ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ເອວ ຫິ ເອວຣູປານິ ສີລານິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອວິປ຺ປຏິສາຣາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ…ເປ… ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພໍ ສຈ຺ຉິກໂຣນ຺ໂຕ ສິກ຺ຂຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ອວິປ຺ປຏິສາຣາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ‘‘ສໍວໂຣ ອວິປ຺ປຏິສາຣຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ (ປຣິ. ໓໖໖) ຈ ‘‘ອວິປ຺ປຏິສາຣຕ຺ຖານິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ກຸສລານິ ສີລານິ ອວິປ຺ປຏິສາຣານິສໍສານີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑໐.໑; ໑໑.໑) ຈ ວຈນໂຕ ອວິປ຺ປຏິສາຣຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ‘‘ອວິປ຺ປຏິສາໂຣ ປາໂມຊ຺ຊຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ (ປຣິ. ໓໖໖) ຈ ‘‘ໂຍນິໂສ ມນສິກໂຣໂຕ ປາໂມຊ຺ຊໍ ຊາຍຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໗໔) ຈ ວຈນໂຕ ປາໂມຊ຺ຊາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ‘‘ປາໂມຊ຺ຊໍ ປີຕຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ (ປຣິ. ໓໖໖) ຈ ‘‘ປມຸທິຕສ຺ສ ປີຕິ ຊາຍຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໕.໒໖; ສໍ. ນິ. ໕.໓໗໖; ທີ. ນິ. ໓.໓໒໒) ຈ ວຈນໂຕ ປີຕິຍາ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ‘‘ປີຕິ ປສ຺ສທ຺ຘຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ (ປຣິ. ໓໖໖) ຈ ‘‘ປີຕິມນສ຺ສ ກາໂຍ ປສ຺ສມ຺ຠຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໕.໒໖; ສໍ. ນິ. ໕.໓໗໖; ທີ. ນິ. ໓.໓໒໒) ຈ ວຈນໂຕ ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ‘‘ປສ຺ສທ຺ຘິ ສຸຂຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ (ປຣິ. ໓໖໖) ຈ ‘‘ປສ຺ສທ຺ຘກາໂຍ ສຸຂໍ ເວເທຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໕.໒໖; ສໍ. ນິ. ໕.໓໗໖; ທີ. ນິ. ໓.໓໒໒) ຈ ວຈນໂຕ ໂສມນສ຺ສາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເຈຕສິກໍ ສຸຂຎ຺ຫິ ໂສມນສ຺ສນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອາເສວນາຍາຕິ ຠຸສາ ເສວນາ ອາເສວນາ. ກສ຺ສ ອາເສວນາ? ອນນ຺ຕຣໍ ໂສມນສ຺ສວຈເນນ ສຸຂສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສຸຂໍ ສິທ຺ຘໍ. ‘‘ສຸຂິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໕.໒໖; ສໍ. ນິ. ໕.໓໗໖; ທີ. ນິ. ໓.໓໒໒) ຈ ວຈນໂຕ ເຕນ ສຸເຂນ ສມາຘິ ສິທ຺ໂຘ ໂຫຕິ. ເອວໍ ສິທ຺ຘສ຺ສ ສມາຘິສ຺ສ ອາເສວນາ. ຕສ຺ສ ສມາຘິສ຺ສ ອາເສວນາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ປຄຸຓພລວຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠາວນາຍາຕິ ຕສ຺ເສວ ສມາຘິສ຺ສ ວຸທ຺ຘິຍາ. ພຫຸລີກມ຺ມາຍາຕິ ຕສ຺ເສວ ສມາຘິສ຺ສ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກິຣິຍາຍ. ອວິປ຺ປຏິສາຣາທິປວຕ຺ຕິຍາ ມູລກາຣຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ສມາຘິສ຺ສ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍາທິອລງ຺ກາຣສາຘເນນ ອລງ຺ກາຣາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອວິປ຺ປຏິສາຣາທິກສ຺ສ ສມາຘິສມ຺ຠາຣສ຺ສ ສາ