📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ຂຸທ຺ທກນິກາເຍ

ມິລິນ຺ທປຎ຺ຫປາຬິ

໑.

ມິລິນ຺ໂທ ນາມ ໂສ ຣາຊາ, ສາຄລາຍໍ ປຸຣຸຕ຺ຕເມ;

ອຸປຄຎ຺ຉິ ນາຄເສນໍ, ຄງ຺ຄາ ຈ [ຄງ຺ຄາວ (ສີ. ປີ.)] ຍຖາ ສາຄຣໍ.

ອາສຊ຺ຊ ຣາຊາ ຈິຕ຺ຣກຖິໍ, ອຸກ຺ກາຘາຣໍ ຕໂມນຸທໍ;

ອປຸຈ຺ຉິ ນິປຸເຓ ປຎ຺ເຫ, ຐານາຏ຺ຐານຄເຕ ປຸຖູ.

ປຸຈ຺ຉາ ວິສຊ຺ຊນາ [ວິສ຺ສຊ຺ຊນາ (ສີ. ປີ.)] ເຈວ, ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຖູປນິສ຺ສິຕາ;

ຫທຍງ຺ຄມາ ກຓ຺ຓສຸຂາ, ອພ຺ຠຸຕາ ໂລມຫໍສນາ.

ອຠິຘມ຺ມວິນໂຍຄາຬ຺ຫາ, ສຸຕ຺ຕຊາລສມຕ຺ຕິຕາ;

ນາຄເສນກຖາ ຈິຕ຺ຣາ, ໂອປມ຺ເມຫິ ນເຍຫິ ຈ.

ຕຕ຺ຖ ຎາຓໍ ປຓິຘາຍ, ຫາສຍິຕ຺ວານ ມານສໍ;

ສຸຓາຖ ນິປຸເຓ ປຎ຺ເຫ, ກງ຺ຂາຏ຺ຐານວິທາລເນຕິ.

໒. ຕໍ ຍຖານຸສູຍເຕ – ອຕ຺ຖິ ໂຍນການໍ ນານາປຸຏເຠທນໍ ສາຄລໍ ນາມ ນຄຣໍ ນທີປພ຺ພຕໂສຠິຕໍ ຣມຓີຍຠູມິປ຺ປເທສຠາຄໍ ອາຣາມຸຍ຺ຍາໂນປວນຕຬາກໂປກ຺ຂຣຓິສມ຺ປນ຺ນໍ ນທີປພ຺ພຕວນຣາມເຓຍ຺ຍກໍ ສຸຕວນ຺ຕນິມ຺ມິຕໍ ນິຫຕປຈ຺ຈຕ຺ຖິກໍ [ນິປ຺ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກໍ (ກ.)] ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕານຸປປີຬິຕໍ ວິວິຘວິຈິຕ຺ຣທຬ຺ຫມຏ຺ຏາລໂກຏ຺ຐກໍ ວຣປວຣໂຄປຸຣ [ປວຣປຈຸຣໂຄປຸຣ (ສີ.)] ໂຕຣຓໍ ຄມ຺ຠີຣປຣິຂາປຓ຺ຑຣປາກາຣປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕນ຺ເຕປຸຣໍ. ສຸວິຠຕ຺ຕວີຖິຈຈ຺ຈຣຈຕຸກ຺ກສິງ຺ຆາຏກໍ ສຸປ຺ປສາຣິຕາເນກວິຘວຣຠຓ຺ຑປຣິປູຣິຕນ຺ຕຣາປຓໍ ວິວິຘທານຄ຺ຄສຕສມຸປໂສຠິຕໍ [ສຕສມຸປໂສຠິຕໍ (ສີ. ປີ.)] ຫິມຄິຣິສິຂຣສງ຺ກາສວຣຠວນສຕສຫສ຺ສປ຺ປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ຄຊຫຍຣຖປຕ຺ຕິສມາກຸລໍ ອຠິຣູປນຣນາຣິຄຓານຸຈຣິຕໍ ອາກິຓ຺ຓຊນມນຸສ຺ສໍ ປຸຖຸຂຕ຺ຕິຍພ຺ຣາຫ຺ມຓເວສ຺ສສຸທ຺ທໍ ວິວິຘສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓສຠາຊນ [ສຠາຊນ (ສີ. ປີ.), ສມ຺ມາຠາຊນ (ກ.)] ສງ຺ຆຏິຕໍ ພຫຸວິຘວິຊ຺ຊາວນ຺ຕ [ວິຊ຺ຊາຘຣ (ກ.)] ນຣຈິຣ [ນຣວິຣ (ສີ. ປີ.)] ນິເສວິຕໍ ກາສິກໂກຏຸມ຺ພຣິກາທິນານາວິຘວຕ຺ຖາປຓສມ຺ປນ຺ນໍ ສຸປ຺ປສາຣິຕຣຸຈິຣພຫຸວິຘປຸປ຺ຜຄນ຺ຘາປຓໍ ຄນ຺ຘຄນ຺ຘິຕໍ ອາສີສນີຍພຫຸຣຕນປຣິປູຣິຕໍ ທິສາມຸຂສຸປ຺ປສາຣິຕາປຓໍ ສິງ຺ຄາຣວາຓິຊຄຓານຸຈຣິຕໍ ກຫາປຓຣຊຕສຸວຓ຺ຓກໍສປຕ຺ຖຣປຣິປູຣໍ ປຊ຺ໂຊຕມານນິຘິນິເກຕໍ ປຫູຕຘນຘຎ຺ຎວິຕ຺ຕູປກຣຓໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໂກສໂກຏ຺ຐາຄາຣໍ ພຫ຺ວນ຺ນປານໍ ພຫຸວິຘຂຊ຺ຊໂຠຊ຺ຊເລຍ຺ຍເປຍ຺ຍສາຍນີຍໍ ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸສງ຺ກາສໍ ສມ຺ປນ຺ນສສ຺ສໍ ອາຬກມນ຺ທາ ວິຍ ເທວປຸຣໍ.

ເອຕ຺ຖ ຐຕ຺ວາ ເຕສໍ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ ກເຖຕພ຺ພໍ, ກເຖນ຺ເຕນ ຈ ຉຘາ ວິຠຊິຕ຺ວາ ກເຖຕພ຺ພໍ. ເສຍ຺ຍຖີທໍ – ປຸພ຺ພໂຍໂຄ ມິລິນ຺ທປຎ຺ຫໍ ລກ຺ຂຓປຎ຺ຫໍ ເມຓ຺ຑກປຎ຺ຫໍ ອນຸມານປຎ຺ຫໍ ໂອປມ຺ມກຖາປຎ຺ຫນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມິລິນ຺ທປຎ຺ໂຫ ລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ, ວິມຕິຈ຺ເຉທນປຎ຺ໂຫຕິ ທຸວິໂຘ. ເມຓ຺ຑກປຎ຺ໂຫປິ ມຫາວຄ຺ໂຄ, ໂຍຄິກຖາປຎ຺ໂຫຕິ ທຸວິໂຘ.

ປຸພ຺ພໂຍໂຄຕິ ເຕສໍ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ.

໑. ພາຫິຣກຖາ

ປຸພ຺ພໂຍຄາທິ

໓. ອຕີເຕ ກິຣ ກສ຺ສປສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສາສເນ ວຕ຺ຕມາເນ ຄງ຺ຄາຍ ສມີເປ ເອກສ຺ມິໍ ອາວາເສ ມຫາຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ປຏິວສຕິ, ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຕສີລສມ຺ປນ຺ນາ ຠິກ຺ຂູ ປາໂຕວ ອຸຏ຺ຐາຍ ຍຏ຺ຐິສມ຺ມຊ຺ຊນິໂຍ [ຍຏ຺ຐິສມ຺ມຸຎ຺ຊນິໂຍ (ສີ. ປີ.)] ອາທາຍ ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ອາວຊ຺ເຊນ຺ຕາ ອງ຺ຄຓໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ກຈວຣພ຺ຍູຫໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ອເຖໂກ ຠິກ຺ຂຸ ເອກໍ ສາມເຓຣໍ ‘‘ເອຫິ ສາມເຓຣ, ອິມໍ ກຈວຣໍ ຉຑ຺ເຑຫີ’’ຕິ ອາຫ, ໂສ ອສຸຓນ຺ໂຕ ວິຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ໂສ ທຸຕິຍມ຺ປິ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ອາມນ຺ຕິຍມາໂນ ອສຸຓນ຺ໂຕ ວິຍ ຄຈ຺ຉເຕວ. ຕໂຕ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ທຸພ຺ພໂຈ ວຕາຍໍ ສາມເຓໂຣ’’ຕິ ກຸທ຺ໂຘ ສມ຺ມຊ຺ຊນິທຓ຺ເຑນ ປຫາຣໍ ອທາສິ. ຕໂຕ ໂສ ໂຣທນ຺ໂຕ ຠເຍນ ກຈວຣໍ ຉຑ຺ເຑນ຺ໂຕ ‘‘ອິມິນາ ກຈວຣຉຑ຺ຑນປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ຍາວາຫໍ ນິພ຺ພານໍ ປາປຸຓາມິ [ນ ປາປຸຓາມິ (ສ຺ຍາ.)], ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສູຣິໂຍ [ສຸຣິໂຍ (ສີ. ປີ.)] ວິຍ ມເຫສກ຺ໂຂ ມຫາເຕໂຊ ຠເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ປຐມໍ ປຕ຺ຖນໍ ປຏ຺ຐເປສິ. ກຈວຣໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ນຫານຕ຺ຖາຍ ຄງ຺ຄາຕິຕ຺ຖໍ ຄໂຕ ຄງ຺ຄາຍ ອູມິເວຄໍ ຄຄ຺ຄຣາຍມານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຍາວາຫໍ ນິພ຺ພານໍ ປາປຸຓາມິ [ນ ປາປຸຓາມິ (ສ຺ຍາ.)], ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ອຍໍ ອູມິເວໂຄ ວິຍ ຐານຸປ຺ປຕ຺ຕິກປຏິຠາໂນ ຠເວຍ຺ຍໍ ອກ຺ຂຍປຏິຠາໂນ’’ຕິ ທຸຕິຍມ຺ປິ ປຕ຺ຖນໍ ປຏ຺ຐເປສິ.

ໂສປິ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ມຊ຺ຊນິສາລາຍ ສມ຺ມຊ຺ຊນິໍ ຐເປຕ຺ວາ ນຫານຕ຺ຖາຍ ຄງ຺ຄາຕິຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສາມເຓຣສ຺ສ ປຕ຺ຖນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ເອສ ມຍາ ປໂຍຊິໂຕປິ ຕາວ ເອວໍ ປຕ຺ເຖຕິ, ມຍ຺ຫໍ ກິໍ ນ ສມິຊ຺ຌິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຍາວາຫໍ ນິພ຺ພານໍ ປາປຸຓາມິ [ນ ປາປຸຓາມິ (ສ຺ຍາ.)], ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ອຍໍ ຄງ຺ຄາອູມິເວໂຄ ວິຍ ອກ຺ຂຍປຏິຠາໂນ ຠເວຍ຺ຍໍ, ອິມິນາ ປຸຈ຺ຉິຕປຸຈ຺ຉິຕໍ ສພ຺ພໍ ປຎ຺ຫປຏິຠານໍ ວິຊເຏຕຸໍ ນິພ຺ເພເຐຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ຠເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ປຏ຺ຐເປສິ.

ເຕ ອຸໂຠປິ ເທເວສຸ ຈ ມນຸສ຺ເສສຸ ຈ ສໍສຣນ຺ຕາ ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ເຂເປສຸໍ. ອຖ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວຕາປິ ຍຖາ ໂມຄ຺ຄລິປຸຕ຺ຕຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ທິສ຺ສຕິ, ເອວເມເຕປິ ທິສ຺ສນ຺ຕິ ມມ ປຣິນິພ຺ພານໂຕ ປຎ຺ຈວສ຺ສສເຕ ອຕິກ຺ກນ຺ເຕ ເອເຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕິ, ຍໍ ມຍາ ສຸຂຸມໍ ກຕ຺ວາ ເທສິຕໍ ຘມ຺ມວິນຍໍ, ຕໍ ເອເຕ ປຎ຺ຫປຸຈ຺ຉນໂອປມ຺ມຍຸຕ຺ຕິວເສນ ນິຊ຺ຊຏໍ ນິຄ຺ຄຸມ຺ພໍ ກຕ຺ວາ ວິຠຊິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ.

໔. ເຕສຸ ສາມເຓໂຣ ຊມ຺ພຸທີເປ ສາຄລນຄເຣ ມິລິນ຺ໂທ ນາມ ຣາຊາ ອໂຫສິ ປຓ຺ຑິໂຕ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ເມຘາວີ ປຏິພໂລ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ມນ຺ຕໂຍຄວິຘານກິຣິຍານໍ [ສມນ຺ຕໂຍຄ … (ສີ. ປີ.)], ກຣຓກາເລ ນິສມ຺ມກາຣີ ໂຫຕິ, ພຫູນິ ຈສ຺ສ ສຕ຺ຖານິ ອຸຄ຺ຄຫິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ສຸຕິ ສມ຺ມຸຕິ ສງ຺ຂ຺ຍາ ໂຍຄາ ນີຕິ ວິເສສິກາ ຄຓິກາ ຄນ຺ຘພ຺ພາ ຕິກິຈ຺ຉາ ຘນຸພ຺ເພທາ [ຈຕຸພ຺ເພທາ (ສີ. ປີ.)] ປຸຣາຓາ ອິຕິຫາສາ ໂຊຕິສາ ມາຍາ ເກຕຸ [ເຫຕຸ (ສີ. ປີ.)] ມນ຺ຕນາ ຍຸທ຺ຘາ ຉນ຺ທສາ ພຸທ຺ຘວຈເນນ [ຉນ຺ທສາມຸທ຺ທວຈເນນ (ສີ. ປີ.)] ເອກູນວີສຕິ, ວິຕຓ຺ຑວາທີ [ວາທີ (ສີ. ປີ.)] ທຸຣາສໂທ ທຸປ຺ປສໂຫ ປຸຖຸຕິຕ຺ຖກຣານໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ, ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ມິລິນ຺ເທນ ຣຎ຺ຎາ ສໂມ ໂກຈິ ນາໂຫສິ ຍທິທໍ ຖາເມນ ຊເວນ ສູເຣນ ປຎ຺ຎາຍ, ອຑ຺ໂຒ ມຫທ຺ຘໂນ ມຫາໂຠໂຄ ອນນ຺ຕພລວາຫໂນ.

໕. ອເຖກທິວສໍ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ອນນ຺ຕພລວາຫນໍ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິໍ ພລຄ຺ຄເສນາພ຺ຍູຫໍ ທສ຺ສນກມ຺ຍຕາຍ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພຫິນຄເຣ ເສນງ຺ຄທສ຺ສນໍ ກຕ຺ວາ [ເສນາຄຓນໍ ກາເຣຕ຺ວາ (ສີ. ປີ.)] ສາເຣຕ຺ວາ ໂສ ຣາຊາ ຠສ຺ສປ຺ປວາທໂກ ໂລກາຍຕວິຕຓ຺ຑ [ປວຕ຺ຕ (ສີ. ປີ.)] ຊນສລ຺ລາປປ຺ລວ ຈິຕ຺ຕໂກຕູຫໂລ ວິສາຣໂທ ວິຊມ຺ຠໂກ ສູຣິຍໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອມຈ຺ເຈ ອາມນ຺ເຕສິ ‘‘ພຫຸ ຠເຓ ຕາວ ທິວສາວເສໂສ ກິໍ ກຣິສ຺ສາມ, ອິທາເນວ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຕ຺ຖິ ໂກຈິ ປຓ຺ຑິໂຕ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ສງ຺ຆີ ຄຓີ ຄຓາຈຣິໂຍ ອປິ ອຣຫນ຺ຕໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ປຏິຊານມາໂນ, ໂຍ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ ກງ຺ຂໍ ປຏິວິເນຕຸໍ, ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມ, ກງ຺ຂໍ ປຏິວິນຍິສ຺ສາມາ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ປຎ຺ຈສຕາ ໂຍນກາ ຣາຊານໍ ມິລິນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈຸໍ ‘‘ອຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ຉ ສຕ຺ຖາໂຣ ປູຣໂຓ ກສ຺ສໂປ ມກ຺ຂລິໂຄສາໂລ ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ [ນາຖປຸຕ຺ໂຕ (ສີ. ປີ.)] ສຎ຺ຊໂຍ ເພລຏ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ອຊິໂຕ ເກສກມ຺ພໂລ ປກຸໂຘ ກຈ຺ຈາຍໂນ, ເຕ ສງ຺ຆິໂນ ຄຓິໂນ ຄຓາຈຣິຍກາ ຎາຕາ ຍສສ຺ສິໂນ ຕິຕ຺ຖກຣາ ສາຘຸສມ຺ມຕາ ພຫຸຊນສ຺ສ, ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ ມຫາຣາຊ, ເຕ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉສ຺ສຸ, ກງ຺ຂໍ ປຏິວິນຍສ຺ສູ’’ຕິ.

໖. ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ປຎ຺ຈຫິ ໂຍນກສເຕຫິ ປຣິວຸໂຕ ຠທ຺ຣວາຫນໍ ຣຖວຣມາຣຸຍ຺ຫ ເຍນ ປູຣໂຓ ກສ຺ສໂປ ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປູຣເຓນ ກສ຺ສເປນ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ, ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ, ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ປູຣຓໍ ກສ຺ສປໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ໂກ, ຠນ຺ເຕ ກສ຺ສປ, ໂລກໍ ປາເລຕີ’’ຕິ? ‘‘ປຖວີ, ມຫາຣາຊ, ໂລກໍ ປາເລຕີ’’ຕິ. ‘‘ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ກສ຺ສປ, ປຖວີ [ປຐວີ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ໂລກໍ ປາເລຕິ, ອຖ ກສ຺ມາ ອວີຈິນິຣຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ສຕ຺ຕາ ປຖວິໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ? ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ປູຣໂຓ ກສ຺ສໂປ ເນວ ສກ຺ຂິ ໂອຄິລິຕຸໍ, ໂນ ສກ຺ຂິ ອຸຄ຺ຄິລິຕຸໍ, ອໂຘມຸໂຂ ປຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ໂຘ ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕ ປຊ຺ຌາຍນ຺ໂຕ ນິສີທິ.

໗. ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ມກ຺ຂລິໍ ໂຄສາລໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ ໂຄສາລ, ກຸສລາກຸສລານິ ກມ຺ມານິ, ອຕ຺ຖິ ສຸກຕທຸກ຺ກຏານໍ ກມ຺ມານໍ ຜລໍ ວິປາໂກ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ກຸສລາກຸສລານິ ກມ຺ມານິ, ນຕ຺ຖິ ສຸກຕທຸກ຺ກຏານໍ ກມ຺ມານໍ ຜລໍ ວິປາໂກ. ເຍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ອິຘ ໂລເກ ຂຕ຺ຕິຍາ, ເຕ ປຣໂລກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ປຸນ ຂຕ຺ຕິຍາວ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຍ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເວສ຺ສາ ສຸທ຺ທາ ຈຓ຺ຑາລາ ປຸກ຺ກຸສາ, ເຕ ປຣໂລກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ປຸນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເວສ຺ສາ ສຸທ຺ທາ ຈຓ຺ຑາລາ ປຸກ຺ກຸສາວ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ກິໍ ກຸສລາກຸສເລຫິ ກມ຺ເມຫີ’’ຕິ? ‘‘ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ໂຄສາລ, ອິຘ ໂລເກ ຂຕ຺ຕິຍາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເວສ຺ສາ ສຸທ຺ທາ ຈຓ຺ຑາລາ ປຸກ຺ກຸສາ, ເຕ ປຣໂລກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ປຸນ ຂຕ຺ຕິຍາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເວສ຺ສາ ສຸທ຺ທາ ຈຓ຺ຑາລາ ປຸກ຺ກຸສາວ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ນຕ຺ຖິ ກຸສລາກຸສເລຫິ ກມ຺ເມຫິ ກຣຓີຍໍ. ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ ໂຄສາລ, ເຍ ເຕ ອິຘ ໂລເກ ຫຕ຺ຖຈ຺ຉິນ຺ນາ, ເຕ ປຣໂລກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ປຸນ ຫຕ຺ຖຈ຺ຉິນ຺ນາວ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ເຍ ປາທຈ຺ຉິນ຺ນາ, ເຕ ປາທຈ຺ຉິນ຺ນາວ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ເຍ ຫຕ຺ຖປາທຈ຺ຉິນ຺ນາ, ເຕ ຫຕ຺ຖປາທຈ຺ຉິນ຺ນາວ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ເຍ ກຓ຺ຓຈ຺ຉິນ຺ນາ, ເຕ ກຓ຺ຓຈ຺ຉິນ຺ນາວ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ເຍ ນາສຈ຺ຉິນ຺ນາ, ເຕ ນາສຈ຺ຉິນ຺ນາວ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ເຍ ກຓ຺ຓນາສຈ຺ຉິນ຺ນາ, ເຕ ກຓ຺ຓນາສຈ຺ຉິນ຺ນາວ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ໂຄສາໂລ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ.

ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ທສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ເອຕທໂຫສິ ‘‘ຕຸຈ຺ໂຉ ວຕ ໂຠ ຊມ຺ພຸທີໂປ, ປລາໂປ ວຕ ໂຠ ຊມ຺ພຸທີໂປ, ນຕ຺ຖິ ໂກຈິ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ, ໂຍ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ ກງ຺ຂໍ ປຏິວິເນຕຸ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ອມຈ຺ເຈ ອາມນ຺ເຕສິ ‘‘ຣມຓີຍາ ວຕ ໂຠ ໂທສິນາ ຣຕ຺ຕິ, ກໍ ນຸ ຂ຺ວຊ຺ຊ ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ອຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍາມ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ, ໂກ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ ກງ຺ຂໍ ປຏິວິເນຕຸ’’ນ຺ຕິ? ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອມຈ຺ຈາ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕາ ຣຎ຺ໂຎ ມຸຂໍ ໂອໂລກຍມານາ ອຏ຺ຐໍສຸ.

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສາຄລນຄຣໍ ທ຺ວາທສ ວສ຺ສານິ ສຸຎ຺ຎໍ ອໂຫສິ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິປຓ຺ຑິເຕຫິ, ຍຕ຺ຖ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິປຓ຺ຑິຕາ ປຏິວສນ຺ຕີຕິ ສຸຓາຕິ, ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊາ ເຕ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ເຕ ສພ຺ເພປິ ປຎ຺ຫວິສຊ຺ຊເນນ ຣາຊານໍ ອາຣາເຘຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ເຍນ ວາ ເຕນ ວາ ປກ຺ກມນ຺ຕິ. ເຍ ອຎ຺ຎໍ ທິສໍ ນ ປກ຺ກມນ຺ຕິ, ເຕ ສພ຺ເພ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕາ ອຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂູ ປນ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຫິມວນ຺ຕເມວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

໘. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ໂກຏິສຕາ ອຣຫນ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ເຕ ປພ຺ພເຕ ຣກ຺ຂິຕຕເລ ປຏິວສນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອສ຺ສຄຸຕ຺ໂຕ ທິພ຺ພາຍ ໂສຕຘາຕຸຍາ ມິລິນ຺ທສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຍຸຄນ຺ຘຣມຕ຺ຖເກ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ອຕ຺ຖາວຸໂສ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ປຏິພໂລ ມິລິນ຺ເທນ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປິຕຸໍ ກງ຺ຂໍ ປຏິວິເນຕຸ’’ນ຺ຕິ?

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ໂກຏິສຕາ ອຣຫນ຺ໂຕ ຕຸຓ຺ຫີ ອເຫສຸໍ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ຕຕິຍມ຺ປິ ປຸຏ຺ຐາ ຕຸຓ຺ຫີ ອເຫສຸໍ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອສ຺ສຄຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ອຕ຺ຖາວຸໂສ ຕາວຕິໍສຠວເນ ເວຊຍນ຺ຕສ຺ສ ປາຈີນໂຕ ເກຕຸມຕີ ນາມ ວິມານໍ, ຕຕ຺ຖ ມຫາເສໂນ ນາມ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ປຏິວສຕິ, ໂສ ປຏິພໂລ ເຕນ ມິລິນ຺ເທນ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປິຕຸໍ ກງ຺ຂໍ ປຏິວິເນຕຸ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ໂກຏິສຕາ ອຣຫນ຺ໂຕ ຍຸຄນ຺ຘຣປພ຺ພເຕ ອນ຺ຕຣຫິຕາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ປາຕຸຣເຫສຸໍ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ, ທິສ຺ວານ ເຍນາຍສ຺ມາ ອສ຺ສຄຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອສ຺ສຄຸຕ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ, ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອສ຺ສຄຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ມຫາ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ອຫໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ອາຣາມິໂກ, ເກນຕ຺ໂຖ, ກິໍ ມຍາ ກຣຓີຍ’’ນ຺ຕິ?

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອສ຺ສຄຸຕ຺ໂຕ ສກ຺ກໍ ເທວານມິນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ອຍໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຊມ຺ພຸທີເປ ສາຄລນຄເຣ ມິລິນ຺ໂທ ນາມ ຣາຊາ ວິຕຓ຺ຑວາທີ ທຸຣາສໂທ ທຸປ຺ປສໂຫ ປຸຖຸຕິຕ຺ຖກຣານໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ, ໂສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ທິຏ຺ຐິວາເທນ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ວິເຫເຐຕີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອສ຺ສຄຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ອຍໍ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ອິໂຕ ຈຸໂຕ ມນຸສ຺ເສສຸ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ເອໂສ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເກຕຸມຕິວິມາເນ ມຫາເສໂນ ນາມ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ປຏິວສຕິ, ໂສ ປຏິພໂລ ເຕນ ມິລິນ຺ເທນ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປິຕຸໍ ກງ຺ຂໍ ປຏິວິເນຕຸໍ, ຕໍ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ຍາຈິສ຺ສາມ ມນຸສ຺ສໂລກູປປຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ເກຕຸມຕິວິມານໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມຫາເສນໍ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ອາລິງ຺ຄິຕ຺ວາ ເອຕທໂວຈ ‘‘ຍາຈຕິ ຕໍ, ມາຣິສ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ມນຸສ຺ສໂລກູປປຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ. ‘‘ນ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ມນຸສ຺ສໂລເກນຕ຺ໂຖ ກມ຺ມພຫຸເລນ, ຕິພ຺ໂພ ມນຸສ຺ສໂລໂກ, ອິເຘວາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເທວໂລເກ ອຸປຣູປຣູປປຕ຺ຕິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ສກ຺ເກນ ເທວານມິນ຺ເທນ ຍາຈິໂຕ ມຫາເສໂນ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ເອວມາຫ ‘‘ນ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ມນຸສ຺ສໂລເກນຕ຺ໂຖ ກມ຺ມພຫຸເລນ, ຕິພ຺ໂພ ມນຸສ຺ສໂລໂກ, ອິເຘວາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເທວໂລເກ ອຸປຣູປຣູປປຕ຺ຕິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອສ຺ສຄຸຕ຺ໂຕ ມຫາເສນໍ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ອິຘ ມຍໍ, ມາຣິສ, ສເທວກໍ ໂລກໍ ອນຸວິໂລກຍມານາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຕຍາ ມິລິນ຺ທສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ວາທໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ສາສນໍ ປຄ຺ຄເຫຕຸໍ ສມຕ຺ຖໍ ອຎ຺ຎໍ ກຎ຺ຈິ ນ ປສ຺ສາມ, ຍາຈຕິ ຕໍ, ມາຣິສ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ, ສາຘຸ ສປ຺ປຸຣິສ ມນຸສ຺ສໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ທສພລສ຺ສ ສາສນໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ມຫາເສໂນ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ‘‘ອຫໍ ກິຣ ມິລິນ຺ທສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ວາທໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘສາສນໍ ປຄ຺ຄເຫຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຫຏ຺ຐປຫຏ຺ໂຐ ອຸທຄ຺ຄຸທຄ຺ໂຄ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ, ມນຸສ຺ສໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎໍ ອທາສິ.

໙. ອຖ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເທວໂລເກ ຕໍ ກຣຓີຍໍ ຕີເຣຕ຺ວາ ເທເວສຸ ຕາວຕິໍເສສຸ ອນ຺ຕຣຫິຕາ ຫິມວນ຺ເຕ ປພ຺ພເຕ ຣກ຺ຂິຕຕເລ ປາຕຸຣເຫສຸໍ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອສ຺ສຄຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ອຕ຺ຖາວຸໂສ, ອິມສ຺ມິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ສນ຺ນິປາຕໍ ອນາຄໂຕ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອສ຺ສຄຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ໂຣຫໂຓ ອິໂຕ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ຫິມວນ຺ຕໍ ປພ຺ພຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິໂຣຘໍ ສມາປນ຺ໂນ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ທູຕໍ ປາເຫຖາ’’ຕິ. ອາຍສ຺ມາປິ ໂຣຫໂຓ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ນິໂຣຘາ ວຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ສງ຺ໂຆ ມໍ ປຏິມາເນຕີ’’ຕິ ຫິມວນ຺ເຕ ປພ຺ພເຕ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ຣກ຺ຂິຕຕເລ ໂກຏິສຕານໍ ອຣຫນ຺ຕານໍ ປຸຣໂຕ ປາຕຸຣໂຫສິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອສ຺ສຄຸຕ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ໂຣຫຓໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ໂຣຫຓ ພຸທ຺ຘສາສເນ ຠິຊ຺ຊນ຺ເຕ [ປລຸຊ຺ຊນ຺ເຕ (ສີ. ປີ.)] ນ ປສ຺ສສິ ສງ຺ຆສ຺ສ ກຣຓີຍານີ’’ຕິ. ‘‘ອມນສິກາໂຣ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ອໂຫສີ’’ຕິ.

‘‘ເຕນ, ຫາວຸໂສ ໂຣຫຓ, ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ, ກໂຣມີ’’ຕິ? ‘‘ອຕ຺ຖາວຸໂສ ໂຣຫຓ, ຫິມວນ຺ຕປພ຺ພຕປສ຺ເສ ຄຊງ຺ຄລໍ [ກຊງ຺ຄລໍ (ສີ. ປີ.)] ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາໂມ, ຕຕ຺ຖ ໂສຓຸຕ຺ຕໂຣ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປຏິວສຕິ, ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ ນາຄເສໂນຕິ ນາມ ທາຣໂກ, ເຕນ ຫິ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ ໂຣຫຓ, ທສມາສາຘິການິ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ຕໍ ກຸລໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິຕ຺ວາ ນາຄເສນໍ ທາຣກໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຫິ, ປພ຺ພຊິເຕວ ຕສ຺ມິໍ ທຓ຺ຑກມ຺ມໂຕ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສສີ’’ຕິ. ອາຍສ຺ມາປິ ໂຂ ໂຣຫໂຓ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ.

໑໐. ມຫາເສໂນປິ ໂຂ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ເທວໂລກາ ຈວິຕ຺ວາ ໂສຓຸຕ຺ຕຣພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຠຣິຍາຍ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອຄ຺ຄເຫສິ, ສຫ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓາ ຕໂຍ ອຈ຺ຉຣິຍາ ອພ຺ຠຸຕາ ຘມ຺ມາ ປາຕຸຣເຫສຸໍ, ອາວຸຘຠຓ຺ຑານິ ປຊ຺ຊລິໍສຸ, ອຄ຺ຄສສ຺ສໍ ອຠິນິປ຺ຜນ຺ນໍ, ມຫາເມໂຆ ອຠິປ຺ປວສ຺ສິ. ອາຍສ຺ມາປິ ໂຂ ໂຣຫໂຓ ຕສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທສມາສາຘິການິ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ຕໍ ກຸລໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສນ຺ໂຕ ເອກທິວສມ຺ປິ ກຏຈ຺ຉຸມຕ຺ຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ວາ ອຸຬຸງ຺ກມຕ຺ຕໍ ຍາຄຸໍ ວາ ອຠິວາທນໍ ວາ ອຎ຺ຊລິກມ຺ມໍ ວາ ສາມີຈິກມ຺ມໍ ວາ ນາລຕ຺ຖ, ອຖ ໂຂ ອກ຺ໂກສຎ຺ເຎວ ປຣິຠາສຎ຺ເຎວ ປຏິລຠຕິ ‘‘ອຕິຈ຺ຉຖ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຈນມຕ຺ຕມ຺ປິ ວຕ຺ຕາ ນາມ ນາໂຫສິ, ທສມາສາຘິການໍ ປນ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ວສ຺ສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ເອກທິວສໍ ‘‘ອຕິຈ຺ຉຖ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຈນມຕ຺ຕໍ ອລຕ຺ຖ. ຕໍ ທິວສເມວ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓປິ ພຫິ ກມ຺ມນ຺ຕາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຏິປເຖ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ໂຠ ປພ຺ພຊິຕ, ອມ຺ຫາກໍ ເຄຫໍ ອຄມິຕ຺ຖາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອາມ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຄມມ຺ຫາ’’ຕິ. ‘‘ອປິ ກິຎ຺ຈິ ລຠິຕ຺ຖາ’’ຕິ. ‘‘ອາມ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ລຠິມ຺ຫາ’’ຕິ. ໂສ ອນຕ຺ຕມໂນ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ຕສ຺ສ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ອທຕ຺ຖາ’’ຕິ. ‘‘ນ ກິຎ຺ຈິ ອທມ຺ຫາ’’ຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ທຸຕິຍທິວເສ ຆຣທ຺ວາເຣ ເຍວ ນິສີທິ ‘‘ອຊ຺ຊ ປພ຺ພຊິຕໍ ມຸສາວາເທນ ນິຄ຺ຄເຫສ຺ສາມີ’’ຕິ. ເຖໂຣ ທຸຕິຍທິວເສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຆຣທ຺ວາຣໍ ສມ຺ປຕ຺ໂຕ.

ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາວ ເອວມາຫ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ຫິຍ຺ໂຍ ອມ຺ຫາກໍ ເຄເຫ ກິຎ຺ຈິ ອລຠິຕ຺ວາວ ‘‘ລຠິມ຺ຫາ’’ຕິ ອໂວຈຸຕ຺ຖ, ວຏ຺ຏຕິ ນຸ ໂຂ ຕຸມ຺ຫາກໍ ມຸສາວາໂທ’’ຕິ. ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ມຍໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເຄເຫ ( ) [(ປວິສນ຺ຕາ) (ກ.)] ທສມາສາຘິການິ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ‘ອຕິຈ຺ຉຖາ’ຕິ ວຈນມຕ຺ຕມ຺ປິ ອລຠິຕ຺ວາ ຫິຍ຺ໂຍ ‘ອຕິຈ຺ຉຖາ’ຕິ ວຈນມຕ຺ຕໍ ລຠິມ຺ຫາ, ອເຖຕໍ ວາຈາປຏິສນ຺ຘາຣໍ [ປຏິສນ຺ຕາຣໍ (ສີ. ປີ.)] ອຸປາທາຍ ເອວມໂວຈຸມ຺ຫາ’’ຕິ.

ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອິເມ ວາຈາປຏິສນ຺ຘາຣມຕ຺ຕມ຺ປິ ລຠິຕ຺ວາ ຊນມຊ຺ເຌ ‘ລຠິມ຺ຫາ’ຕິ ປສໍສນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ຂາທນີຍໍ ວາ ໂຠຊນີຍໍ ວາ ລຠິຕ຺ວາ ກສ຺ມາ ນປ຺ປສໍສນ຺ຕີ’’ຕິ ປສີທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ປຏິຍາທິຕຠຕ຺ຕໂຕ ກຏຈ຺ຉຸຠິກ຺ຂໍ, ຕທຸປິຍຎ຺ຈ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ທາເປຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ຠິກ຺ຂໍ ສພ຺ພກາລໍ ຕຸມ຺ເຫ ລຠິສ຺ສຖາ’’ຕິ ອາຫ.

ໂສ ປຸນທິວສໂຕ ປຠຸຕິ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ອຸປສມໍ ທິສ຺ວາ ຠິຍ຺ໂຍໂສ ມຕ຺ຕາຍ ປສີທິຕ຺ວາ ເຖຣໍ ນິຈ຺ຈກາລໍ ອຕ຺ຕໂນ ຆເຣ ຠຕ຺ຕວິສ຺ສຄ຺ຄກຣຓຕ຺ຖາຍ ຍາຈິ. ເຖໂຣ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນ ອຘິວາເສຕ຺ວາ ທິວເສ ທິວເສ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ໂຖກໍ ໂຖກໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ກເຖຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ. ສາປິ ໂຂ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ທສມາສຈ຺ຈເຍນ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິ, ‘‘ນາຄເສໂນ’’ຕິສ຺ສ ນາມມກໍສຸ, ໂສ ອນຸກ຺ກເມນ ວຑ຺ຒນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕວສ຺ສິໂກ ຊາໂຕ.

໑໑. ອຖ ໂຂ ນາຄເສນສ຺ສ ທາຣກສ຺ສ ປິຕາ ນາຄເສນໍ ທາຣກໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ໂຂ, ຕາຕ ນາຄເສນ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ສິກ຺ຂານິ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ‘‘ກຕມານິ, ຕາຕ, ອິມສ຺ມິໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ສິກ຺ຂານິ ນາມາ’’ຕິ? ‘‘ຕໂຍ ໂຂ, ຕາຕ ນາຄເສນ, ເວທາ ສິກ຺ຂານິ ນາມ, ອວເສສານິ ສິປ຺ປານິ ສິປ຺ປໍ ນາມາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຕາຕ, ສິກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ໂສຓຸຕ຺ຕໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອາຈຣິຍພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອາຈຣິຍຠາຄໍ ສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕປາສາເທ ເອກສ຺ມິໍ ຄພ຺ເຠ ເອກໂຕ ມຎ຺ຈກໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ອາຈຣິຍພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ສຊ຺ຌາເປຫິ ໂຂ, ຕ຺ວໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອິມໍ ທາຣກໍ ມນ຺ຕານີຕິ. ເຕນ ຫິ ‘ຕາຕ ທາຣກ’ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຫິ ມນ຺ຕານີ’’ຕິ. ອາຈຣິຍພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສຊ຺ຌາຍຕິ ນາຄເສນສ຺ສ ທາຣກສ຺ສ ເອເກເນວ ອຸທ຺ເທເສນ ຕໂຍ ເວທາ ຫທຍງ຺ຄຕາ ວາຈຸຄ຺ຄຕາ ສູປຘາຣິຕາ ສຸວວຕ຺ຖາປິຕາ ສຸມນສິກຕາ ອເຫສຸໍ, ສກິເມວ ຈກ຺ຂຸໍ ອຸທປາທິ ຕີສຸ ເວເທສຸ ສນິຆຓ຺ຑຸເກຏຸເຠສຸ [ສນິຆຓ຺ຏຸເກຏຸເຠສຸ (ກ.)] ສາກ຺ຂຣປ຺ປເຠເທສຸ ອິຕິຫາສປຎ຺ຈເມສຸ ປທໂກ ເວຍ຺ຍາກຣໂຓ ໂລກາຍຕມຫາປຸຣິສລກ຺ຂເຓສຸ ອນວໂຍ ອໂຫສິ.

ອຖ ໂຂ ນາຄເສໂນ ທາຣໂກ ປິຕຣໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ, ຕາຕ, ອິມສ຺ມິໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ອິໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິມ຺ປິ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພານິ, ອຸທາຫຸ ເອຕ຺ຕກາເນວາ’’ຕິ. ‘‘ນຕ຺ຖິ, ຕາຕ ນາຄເສນ, ອິມສ຺ມິໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ອິໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພານິ, ເອຕ຺ຕກາເນວ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພານີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ນາຄເສໂນ ທາຣໂກ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອນຸໂຍຄໍ ທຕ຺ວາ ປາສາທາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ປຸພ຺ພວາສນາຍ ໂຈທິຕຫທໂຍ ຣໂຫຄໂຕ ປຏິສລ຺ລີໂນ ອຕ຺ຕໂນ ສິປ຺ປສ຺ສ ອາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສານໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອາທິມ຺ຫິ ວາ ມຊ຺ເຌ ວາ ປຣິໂຍສາເນ ວາ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ສາຣໍ ອທິສ຺ວາ ‘‘ຕຸຈ຺ຉາ ວຕ ໂຠ ອິເມ ເວທາ, ປລາປາ ວຕ ໂຠ ອິເມ ເວທາ ອສາຣາ ນິສ຺ສາຣາ’’ຕິ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ອນຕ຺ຕມໂນ ອໂຫສິ.

໑໒. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ໂຣຫໂຓ ວຕ຺ຕນິເຍ ເສນາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ນາຄເສນສ຺ສ ທາຣກສ຺ສ ເຈຕສາ ເຈໂຕປຣິວິຕກ຺ກມຎ຺ຎາຍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ວຕ຺ຕນິເຍ ເສນາສເນ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ຄຊງ຺ຄລພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາມສ຺ສ ປຸຣໂຕ ປາຕຸຣໂຫສິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ນາຄເສໂນ ທາຣໂກ ອຕ຺ຕໂນ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ຐິໂຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ໂຣຫຓໍ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ, ທິສ຺ວານ ອຕ຺ຕມໂນ ອຸທຄ຺ໂຄ ປມຸທິໂຕ ປີຕິໂສມນສ຺ສຊາໂຕ ‘‘ອປ຺ເປວ ນາມາຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ກຎ຺ຈິ ສາຣໍ ຊາເນຍ຺ຍາ’’ຕິ ເຍນາຍສ຺ມາ ໂຣຫໂຓ ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ໂຣຫຓໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ຕ຺ວໍ ມາຣິສ, ເອທິໂສ ຠຓ຺ຑຸກາສາວວສໂນ’’ຕິ. ‘‘ປພ຺ພຊິໂຕ [ປາປການໍ ມລານໍ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ປພ຺ພຊິໂຕ (ສີ. ປີ.)] ນາມາຫໍ ທາຣກາ’’ຕິ. ‘‘ເກນ, ຕ຺ວໍ ມາຣິສ, ປພ຺ພຊິໂຕ ນາມາສີ’’ຕິ? ‘‘ປາປການິ ມລານິ ປພ຺ພາເຊຕິ, ຕສ຺ມາຫໍ, ທາຣກ, ປພ຺ພຊິໂຕ ນາມາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍກາຣຓາ, ມາຣິສ, ເກສາ ເຕ ນ ຍຖາ ອຎ຺ເຎສ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ໂສຬສິເມ, ທາຣກ, ປລິໂພເຘ ທິສ຺ວາ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ. ‘‘ກຕເມ ໂສຬສ’’? ‘‘ອລງ຺ກາຣປລິໂພໂຘ ມຓ຺ຑນປລິໂພໂຘ ເຕລມກ຺ຂນປລິໂພໂຘ ໂຘວນປລິໂພໂຘ ມາລາປລິໂພໂຘ ຄນ຺ຘປລິໂພໂຘ ວາສນປລິໂພໂຘ ຫຣີຏກປລິໂພໂຘ ອາມລກປລິໂພໂຘ ຣງ຺ຄປລິໂພໂຘ ພນ຺ຘນປລິໂພໂຘ ໂກຈ຺ຉປລິໂພໂຘ ກປ຺ປກປລິໂພໂຘ ວິຊຏນປລິໂພໂຘ ອູກາປລິໂພໂຘ, ເກເສສຸ ວິລູເນສຸ ໂສຈນ຺ຕິ ກິລມນ຺ຕິ ປຣິເທວນ຺ຕິ ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ທນ຺ຕິ ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອິເມສຸ ໂຂ, ທາຣກ, ໂສຬສສຸ ປລິໂພເຘສຸ ປລິຄຸຓ຺ຐິຕາ ມນຸສ຺ສາ ສພ຺ພານິ ອຕິສຸຂຸມານິ ສິປ຺ປານິ ນາເສນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍກາຣຓາ, ມາຣິສ, ວຕ຺ຖານິປິ ເຕ ນ ຍຖາ ອຎ຺ເຎສ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ກາມນິສ຺ສິຕານິ ໂຂ, ທາຣກ, ວຕ຺ຖານິ, ກາມນິສ຺ສິຕານິ ຄິຫິພ຺ຍຎ຺ຊນຠຓ຺ຑານິ [ກມນີຍານິ ຄິຫິພ຺ຍຎ຺ຊນານິ (ສີ. ປີ.)], ຍານິ ການິຈິ ໂຂ ຠຍານິ ວຕ຺ຖໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕານິ ກາສາວວສນສ຺ສ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ວຕ຺ຖານິປິ ເມ ນ ຍຖາ ອຎ຺ເຎສ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຊານາສິ ໂຂ, ຕ຺ວໍ ມາຣິສ, ສິປ຺ປານິ ນາມາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ທາຣກ, ຊານາມຫໍ ສິປ຺ປານິ, ຍໍ ໂລເກ ອຸຕ຺ຕມໍ ມນ຺ຕໍ, ຕມ຺ປິ ຊານາມີ’’ຕິ. ‘‘ມຍ຺ຫມ຺ປິ ຕໍ, ມາຣິສ, ທາຕຸໍ ສກ຺ກາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ທາຣກ, ສກ຺ກາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ເມ ເທຫີ’’ຕິ. ‘‘ອກາໂລ ໂຂ, ທາຣກ, ອນ຺ຕຣຆຣໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ຐມ຺ຫາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ນາຄເສໂນ ທາຣໂກ ອາຍສ຺ມໂຕ ໂຣຫຓສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຆຣໍ ປເວເສຕ຺ວາ ປຓີເຕນ ຂາທນີເຍນ ໂຠຊນີເຍນ ສຫຕ຺ຖາ ສນ຺ຕປ຺ເປຕ຺ວາ ສມ຺ປວາເຣຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ໂຣຫຓໍ ຠຸຕ຺ຕາວິໍ ໂອນີຕປຕ຺ຕປາຓິໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ເທຫິ ເມ ທານິ, ມາຣິສ, ມນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຍທາ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ທາຣກ, ນິປ຺ປລິໂພໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ມາຕາປິຕໂຣ ອນຸຊານາເປຕ຺ວາ ມຍາ ຄຫິຕໍ ປພ຺ພຊິຕເວສໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສສິ, ຕທາ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ.

ອຖ ໂຂ ນາຄເສໂນ ທາຣໂກ ມາຕາປິຕໂຣ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ອມ຺ມຕາຕາ, ອຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ‘ຍໍ ໂລເກ ອຸຕ຺ຕມໍ ມນ຺ຕໍ, ຕໍ ຊານາມີ’ຕິ ວທຕິ, ນ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິເກ ອປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ເທຕິ, ອຫໍ ເອຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຕໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ມນ຺ຕໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ‘‘ປພ຺ພຊິຕ຺ວາປິ ໂນ ປຸຕ຺ໂຕ ມນ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຕຸ, ຄເຫຕ຺ວາ ປຸນ ອາຄຈ຺ຉິສ຺ສຕີ’’ຕິ ມຎ຺ຎມານາ ‘‘ຄຓ຺ຫ ປຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ອນຸຊານິໍສຸ.

໑໓. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ໂຣຫໂຓ ນາຄເສນໍ ທາຣກໍ ອາທາຍ ເຍນ ວຕ຺ຕນິຍໍ ເສນາສນໍ, ເຍນ ວິຊມ຺ຠວຕ຺ຖຸ ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວິຊມ຺ຠວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ເສນາສເນ ເອກຣຕ຺ຕໍ ວສິຕ຺ວາ ເຍນ ຣກ຺ຂິຕຕລໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ໂກຏິສຕານໍ ອຣຫນ຺ຕານໍ ມຊ຺ເຌ ນາຄເສນໍ ທາຣກໍ ປພ຺ພາເຊສິ. ປພ຺ພຊິໂຕ ຈ ປນາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ໂຣຫຓໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ຄຫິໂຕ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຕວ ເວໂສ, ເທຖ ເມ ທານິ ມນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ໂຣຫໂຓ ‘‘ກິມ຺ຫິ ນຸ ໂຂຫໍ ນາຄເສນໍ ວິເນຍ຺ຍໍ ປຐມໍ ວິນເຍ ວາ ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ວາ ອຠິຘມ຺ເມ ວາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ປຓ຺ຑິໂຕ ໂຂ ອຍໍ ນາຄເສໂນ, ສກ຺ໂກຕິ ສຸເຂເນວ ອຠິຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓິຕຸ’’ນ຺ຕິ ປຐມໍ ອຠິຘມ຺ເມ ວິເນສິ.

ອາຍສ຺ມາ ຈ ນາຄເສໂນ ‘‘ກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ອພ຺ຍາກຕາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ຕິກທຸກປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ຘມ຺ມສງ຺ຄຓີປກຣຓໍ, ຂນ຺ຘວິຠງ຺ຄາທິ ອຏ຺ຐາຣສ ວິຠງ຺ຄປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ວິຠງ຺ຄປ຺ປກຣຓໍ, ‘‘ສງ຺ຄໂຫ ອສງ຺ຄໂຫ’’ຕິ ອາທິນາ ຈຸທ຺ທສວິເຘນ ວິຠຕ຺ຕໍ ຘາຕຸກຖາປກຣຓໍ, ‘‘ຂນ຺ຘປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອາຍຕນປຎ຺ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ ອາທິນາ ຉພ຺ພິເຘນ ວິຠຕ຺ຕໍ ປຸຄ຺ຄລປຎ຺ຎຕ຺ຕິປ຺ປກຣຓໍ, ສກວາເທ ປຎ຺ຈສຸຕ຺ຕສຕານິ ປຣວາເທ ປຎ຺ຈສຸຕ຺ຕສຕານີຕິ ສຸຕ຺ຕສຫສ຺ສໍ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ວິຠຕ຺ຕໍ ກຖາວຕ຺ຖຸປ຺ປກຣຓໍ, ‘‘ມູລຍມກໍ ຂນ຺ຘຍມກ’’ນ຺ຕິ ອາທິນາ ທສວິເຘນ ວິຠຕ຺ຕໍ ຍມກປ຺ປກຣຓໍ, ‘‘ເຫຕຸປຈ຺ຈໂຍ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ອາທິນາ ຈຕຸວີສຕິວິເຘນ ວິຠຕ຺ຕໍ ປຏ຺ຐານປ຺ປກຣຓນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ຕໍ ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ ເອເກເນວ ສຊ຺ຌາເຍນ ປຄຸຓໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ຕິຏ຺ຐຖ ຠນ຺ເຕ, ນ ປຸນ ໂອສາເຣຖ, ເອຕ຺ຕເກເນວາຫໍ ສຊ຺ຌາຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ.

໑໔. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ເຍນ ໂກຏິສຕາ ອຣຫນ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ໂກຏິສເຕ ອຣຫນ຺ເຕ ເອຕທໂວຈ ‘‘ອຫໍ ໂຂ ຠນ຺ເຕ ‘ກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ອພ຺ຍາກຕາ ຘມ຺ມາ’ຕິ ອິເມສຸ ຕີສຸ ປເທສຸ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ຕໍ ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ໂອສາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ນາຄເສນ, ໂອສາເຣຫີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ສຕ຺ຕ ມາສານິ ສຕ຺ຕ ປກຣຓານິ ວິຕ຺ຖາເຣນ ໂອສາເຣສິ, ປຖວີ ອຸນ຺ນທິ, ເທວຕາ ສາຘຸກາຣມທໍສຸ, ພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ອປ຺ໂຜເຏສຸໍ, ທິພ຺ພານິ ຈນ຺ທນຈຸຓ຺ຓານິ ທິພ຺ພານິ ຈ ມນ຺ທາຣວປຸປ຺ຜານິ ອຠິປ຺ປວສ຺ສິໍສຸ.

໑໕. ອຖ ໂຂ ໂກຏິສຕາ ອຣຫນ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ປຣິປຸຓ຺ຓວີສຕິວສ຺ສໍ ຣກ຺ຂິຕຕເລ ອຸປສມ຺ປາເທສຸໍ. ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ປນາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ຕສ຺ສາ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຈ຺ຈເຍນ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ສທ຺ຘິໍ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສນ຺ໂຕ ເອວຣູປໍ ປຣິວິຕກ຺ກໍ ອຸປ຺ປາເທສິ ‘‘ຕຸຈ຺ໂຉ ວຕ ເມ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ, ພາໂລ ວຕ ເມ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ, ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ປຐມໍ ມໍ ອຠິຘມ຺ເມ ວິເນສີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ໂຣຫໂຓ ອາຍສ຺ມໂຕ ນາຄເສນສ຺ສ ເຈຕສາ ເຈໂຕປຣິວິຕກ຺ກມຎ຺ຎາຍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ອນນຸຈ຺ຉວິກໍ ໂຂ ນາຄເສນ ປຣິວິຕກ຺ກໍ ວິຕກ຺ເກສິ, ນ ໂຂ ປເນຕໍ ນາຄເສນ ຕວານຸຈ຺ຉວິກ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ນາຄເສນສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ ວຕ ໂຠ, ອພ຺ຠຸຕໍ ວຕ ໂຠ, ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ເມ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ເຈຕສາ ເຈໂຕປຣິວິຕກ຺ກໍ ຊານິສ຺ສຕິ, ປຓ຺ຑິໂຕ ວຕ ເມ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ, ຍໍນູນາຫໍ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ຂມາເປຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ໂຣຫຓໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ຂມຖ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ນ ປຸນ ເອວຣູປໍ ວິຕກ຺ເກສ຺ສາມີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ໂຣຫໂຓ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ນ ໂຂ ຕ຺ຍາຫໍ ນາຄເສນ ເອຕ຺ຕາວຕາ ຂມາມິ, ອຕ຺ຖິ ໂຂ ນາຄເສນ ສາຄລໍ ນາມ ນຄຣໍ, ຕຕ຺ຖ ມິລິນ຺ໂທ ນາມ ຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕິ, ໂສ ທິຏ຺ຐິວາເທນ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ວິເຫເຐຕິ, ສເຈ ຕ຺ວໍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ຣາຊານໍ ທເມຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘສາສເນ ປສາເທສ຺ສສິ, ເອວາຫໍ ຕໍ ຂມິສ຺ສາມີ’’ຕິ.

‘‘ຕິຏ຺ຐຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ເອໂກ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ; ສເຈ, ຠນ຺ເຕ, ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ສພ຺ເພ ຣາຊາໂນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ວິສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສມ຺ປທາເລສ຺ສາມິ, ‘ຂມຖ ເມ ຠນ຺ເຕ’ຕິ ວຕ຺ວາ, ‘ນ ຂມາມີ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອິມໍ ເຕມາສໍ ກສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ວສິສ຺ສາມີ’ຕິ ອາຫ’’. ອຍໍ ໂຂ, ນາຄເສນ, ອາຍສ຺ມາ ອສ຺ສຄຸຕ຺ໂຕ ວຕ຺ຕນິເຍ ເສນາສເນ ວິຫຣຕິ, ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ, ນາຄເສນ, ເຍນາຍສ຺ມາ ອສ຺ສຄຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມມ ວຈເນນ ອາຍສ຺ມໂຕ ອສ຺ສຄຸຕ຺ຕສ຺ສ ປາເທ ສິຣສາ ວນ຺ທ, ເອວຎ຺ຈ ນໍ ວເທຫິ ‘ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປາເທ ສິຣສາ ວນ຺ທຕິ, ອປ຺ປາພາຘໍ ອປ຺ປາຕງ຺ກໍ ລຫຸຏ຺ຐານໍ ພລໍ ຜາສຸວິຫາຣໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ອິມໍ ເຕມາສໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິເກ ວສິຕຸໍ ມໍ ປຫິຓີ’ຕິ, ‘ໂກນາໂມ ເຕ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ‘ໂຣຫຓຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວເທຍ຺ຍາສິ, ‘ອຫໍ ໂກນາໂມ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍາສິ ‘ມມ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ນາມໍ ຊານາຕີ’’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ໂຣຫຓໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ເຍນ ວຕ຺ຕນິຍໍ ເສນາສນໍ, ເຍນາຍສ຺ມາ ອສ຺ສຄຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອສ຺ສຄຸຕ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ, ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອສ຺ສຄຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປາເທ ສິຣສາ ວນ຺ທຕິ, ເອວຎ຺ຈ ວເທຕິ ອປ຺ປາພາຘໍ ອປ຺ປາຕງ຺ກໍ ລຫຸຏ຺ຐານໍ ພລໍ ຜາສຸວິຫາຣໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ອິມໍ ເຕມາສໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິເກ ວສິຕຸໍ ມໍ ປຫິຓີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອສ຺ສຄຸຕ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ຕ຺ວໍ ກິນ຺ນາໂມສີ’’ຕິ. ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ນາຄເສໂນ ນາມາ’’ຕິ. ‘‘ໂກນາໂມ ເຕ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ’’ຕິ? ‘‘ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ໂຣຫໂຓ ນາມາ’’ຕິ. ‘‘ອຫໍ ໂກນາໂມ’’ຕິ. ‘‘ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ນາມໍ ຊານາຕີ’’ຕິ.

‘‘ສາຘຸ, ນາຄເສນ, ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ປຏິສາເມຫີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ປຣິເວຓໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ມຸໂຂທກໍ ທນ຺ຕໂປຓໍ ອຸປຏ຺ຐເປສິ. ເຖໂຣ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕຏ຺ຐານໍ ປຏິສມ຺ມຊ຺ຊິ, ຕໍ ອຸທກໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ອຸທກໍ ອາຫຣິ, ຕຎ຺ຈ ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ອປເນຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ຄຓ຺ຫິ, ນ ອາລາປສລ຺ລາປໍ ອກາສິ, ເອວໍ ສຕ຺ຕ ທິວສານິ ກຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ປຸນ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຸນ ເຕນ ຕເຖວ ວຸຕ຺ເຕ ວສ຺ສວາສໍ ອນຸຊານິ.

໑໖. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ເອກາ ມຫາອຸປາສິກາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອສ຺ສຄຸຕ຺ຕໍ ຕິໍສມຕ຺ຕານິ ວສ຺ສານິ ອຸປຏ຺ຐາສິ. ອຖ ໂຂ ສາ ມຫາອຸປາສິກາ ເຕມາສຈ຺ຈເຍນ ເຍນາຍສ຺ມາ ອສ຺ສຄຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອສ຺ສຄຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ, ຕາຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິເກ ອຎ຺ໂຎ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ. ‘‘ອຕ຺ຖິ, ມຫາອຸປາສິເກ, ອມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິເກ ນາຄເສໂນ ນາມ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຕາຕ ອສ຺ສຄຸຕ຺ຕ, ອຘິວາເສຫິ ນາຄເສເນນ ສທ຺ຘິໍ ສ຺ວາຕນາຍ ຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ອຘິວາເສສິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອສ຺ສຄຸຕ຺ໂຕ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອສ຺ສຄຸຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຈ຺ຈເຍນ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ອາຍສ຺ມຕາ ນາຄເສເນນ ສທ຺ຘິໍ ປຈ຺ຉາສມເຓນ ເຍນ ມຫາອຸປາສິກາຍ ນິເວສນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ອຖ ໂຂ ສາ ມຫາອຸປາສິກາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອສ຺ສຄຸຕ຺ຕໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕຎ຺ຈ ນາຄເສນໍ ປຓີເຕນ ຂາທນີເຍນ ໂຠຊນີເຍນ ສຫຕ຺ຖາ ສນ຺ຕປ຺ເປສິ ສມ຺ປວາເຣສິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອສ຺ສຄຸຕ຺ໂຕ ຠຸຕ຺ຕາວິໍ ໂອນີຕປຕ຺ຕປາຓິໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ຕ຺ວໍ, ນາຄເສນ, ມຫາອຸປາສິກາຍ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ອິທໍ ວຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກາມິ.

ອຖ ໂຂ ສາ ມຫາອຸປາສິກາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ມຫລ຺ລິກາ ໂຂຫໍ, ຕາຕ ນາຄເສນ, ຄມ຺ຠີຣາຍ ຘມ຺ມກຖາຍ ມຍ຺ຫໍ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ຕສ຺ສາ ມຫາອຸປາສິກາຍ ຄມ຺ຠີຣາຍ ຘມ຺ມກຖາຍ ໂລກຸຕ຺ຕຣາຍ ສຸຎ຺ຎຕປ຺ປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາຍ ອນຸໂມທນໍ ອກາສິ. ອຖ ໂຂ ຕສ຺ສາ ມຫາອຸປາສິກາຍ ຕສ຺ມິໍເຍວ ອາສເນ ວິຣຊໍ ວີຕມລໍ ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸໍ ອຸທປາທິ ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ສມຸທຍຘມ຺ມໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ນິໂຣຘຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ. ອາຍສ຺ມາປິ ໂຂ ນາຄເສໂນ ຕສ຺ສາ ມຫາອຸປາສິກາຍ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ເທສິຕໍ ຘມ຺ມໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ອາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາສິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອສ຺ສຄຸຕ຺ໂຕ ມຓ຺ຑລມາເຬ ນິສິນ຺ໂນ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸປຏິລາຠໍ ຎຕ຺ວາ ສາຘຸກາຣໍ ປວຕ຺ເຕສິ ‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ ນາຄເສນ, ເອເກນ ກຓ຺ຑປ຺ປຫາເຣນ ທ຺ເວ ມຫາກາຍາ ປທາລິຕາ’’ຕິ, ອເນການິ ຈ ເທວຕາສຫສ຺ສານິ ສາຘຸກາຣໍ ປວຕ຺ເຕສຸໍ.

໑໗. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ເຍນາຍສ຺ມາ ອສ຺ສຄຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອສ຺ສຄຸຕ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ, ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ອາຍສ຺ມາ ອສ຺ສຄຸຕ຺ໂຕ ເອຕທໂວຈ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ຕ຺ວໍ ນາຄເສນ, ປາຏລິປຸຕ຺ຕໍ, ປາຏລິປຸຕ຺ຕນຄເຣ ອໂສກາຣາເມ ອາຍສ຺ມາ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິໂຕ ປຏິວສຕິ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ປຣິຍາປຸຓາຫີ’’ຕິ. ‘‘ກີວ ທູໂຣ, ຠນ຺ເຕ, ອິໂຕ ປາຏລິປຸຕ຺ຕນຄຣ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ໂຍຊນສຕານິ ໂຂ ນາຄເສນາ’’ຕິ. ‘‘ທູໂຣ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ມຄ຺ໂຄ. ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຠິກ຺ຂາ ທຸລ຺ລຠາ, ກຖາຫໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ? ‘‘ຄຈ຺ຉ, ຕ຺ວໍ ນາຄເສນ, ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ລຠິສ຺ສສິ ສາລີນໍ ໂອທນໍ ວິຄຕກາຬກໍ ອເນກສູປໍ ອເນກພ຺ຍຎ຺ຊນ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອວໍ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອສ຺ສຄຸຕ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເຍນ ປາຏລິປຸຕ຺ຕໍ ເຕນ ຈາຣິກໍ ປກ຺ກາມິ.

໑໘. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ປາຏລິປຸຕ຺ຕໂກ ເສຏ຺ຐິ ປຎ຺ຈຫິ ສກຏສເຕຫິ ປາຏລິປຸຕ຺ຕຄາມິມຄ຺ຄໍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ປາຏລິປຸຕ຺ຕໂກ ເສຏ຺ຐິ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ, ທິສ຺ວານ ເຍນາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ‘‘ກຸຫິໍ ຄຈ຺ຉສິ ຕາຕາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ປາຏລິປຸຕ຺ຕໍ ຄຫປຕີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ ຕາຕ, ມຍມ຺ປິ ປາຏລິປຸຕ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉາມ. ອມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ສຸຂໍ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ປາຏລິປຸຕ຺ຕໂກ ເສຏ຺ຐິ ອາຍສ຺ມໂຕ ນາຄເສນສ຺ສ ອິຣິຍາປເຖ ປສີທິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ປຓີເຕນ ຂາທນີເຍນ ໂຠຊນີເຍນ ສຫຕ຺ຖາ ສນ຺ຕປ຺ເປຕ຺ວາ ສມ຺ປວາເຣຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ຠຸຕ຺ຕາວິໍ ໂອນີຕປຕ຺ຕປາຓິໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ນີຈໍ ອາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ, ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ປາຏລິປຸຕ຺ຕໂກ ເສຏ຺ຐິ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ກິນ຺ນາໂມສິ ຕ຺ວໍ ຕາຕາ’’ຕິ. ‘‘ອຫໍ, ຄຫປຕິ, ນາຄເສໂນ ນາມາ’’ຕິ. ‘‘ຊານາສິ ໂຂ, ຕ຺ວໍ ຕາຕ, ພຸທ຺ຘວຈນໍ ນາມາ’’ຕິ? ‘‘ຊານາມິ ໂຂຫໍ, ຄຫປຕິ, ອຠິຘມ຺ມປທານີ’’ຕິ. ‘‘ລາຠາ ໂນ ຕາຕ, ສຸລທ຺ຘໍ ໂນ ຕາຕ, ອຫມ຺ປິ ໂຂ, ຕາຕ, ອາຠິຘມ຺ມິໂກ, ຕ຺ວມ຺ປິ ອາຠິຘມ຺ມິໂກ, ຠຓ, ຕາຕ, ອຠິຘມ຺ມປທານີ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ປາຏລິປຸຕ຺ຕກສ຺ສ ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ອຠິຘມ຺ມໍ ເທເສສິ, ເທເສນ຺ເຕ ເຍວ ປາຏລິປຸຕ຺ຕກສ຺ສ ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ວິຣຊໍ ວີຕມລໍ ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸໍ ອຸທປາທິ ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ສມຸທຍຘມ຺ມໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ນິໂຣຘຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ປາຏລິປຸຕ຺ຕໂກ ເສຏ຺ຐິ ປຎ຺ຈມຕ຺ຕານິ ສກຏສຕານິ ປຸຣໂຕ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ສຍໍ ປຈ຺ຉໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປາຏລິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອວິທູເຣ ທ຺ເວຘາປເຖ ຐຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ອຍໍ ໂຂ, ຕາຕ ນາຄເສນ, ອໂສກາຣາມສ຺ສ ມຄ຺ໂຄ, ອິທໍ ໂຂ, ຕາຕ, ອມ຺ຫາກໍ ກມ຺ພລຣຕນໍ ໂສຬສຫຕ຺ຖໍ ອາຍາເມນ, ອຏ຺ຐຫຕ຺ຖໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ, ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຫິ ໂຂ, ຕາຕ, ອິທໍ ກມ຺ພລຣຕນໍ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍາ’’ຕິ. ປຏິຄ຺ຄເຫສິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ຕໍ ກມ຺ພລຣຕນໍ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ. ອຖ ໂຂ ປາຏລິປຸຕ຺ຕໂກ ເສຏ຺ຐິ ອຕ຺ຕມໂນ ອຸທຄ຺ໂຄ ປມຸທິໂຕ ປີຕິໂສມນສ຺ສຊາໂຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

໑໙. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ເຍນ ອໂສກາຣາໂມ ເຍນາຍສ຺ມາ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອາຄຕກາຣຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມໂຕ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ເຕປິຏກໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ເອເກເນວ ອຸທ຺ເທເສນ ຕີຫິ ມາເສຫິ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂສ ປຣິຍາປຸຓິຕ຺ວາ ປຸນ ຕີຫິ ມາເສຫິ ອຕ຺ຖໂສ ມນສາກາສິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິໂຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ນາຄເສນ, ໂຄປາລໂກ ຄາໂວ ຣກ຺ຂຕິ, ອຎ຺ເຎ ໂຄຣສໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ຕ຺ວໍ ນາຄເສນ, ເຕປິຏກໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ຘາເຣນ຺ໂຕປິ ນ ຠາຄີ ສາມຎ຺ຎສ຺ສາ’’ຕິ. ‘‘ໂຫຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ອລໍ ເອຕ຺ຕເກນາ’’ຕິ. ເຕເນວ ທິວສຠາເຄນ ເຕນ ຣຕ຺ຕິຠາເຄນ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ, ສຫ ສຈ຺ຈປ຺ປຏິເວເຘນ ອາຍສ຺ມໂຕ ນາຄເສນສ຺ສ ສພ຺ເພ ເທວາ ສາຘຸກາຣມທໍສຸ, ປຖວີ ອຸນ຺ນທິ, ພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ອປ຺ໂຜເຏສຸໍ, ທິພ຺ພານິ ຈນ຺ທນຈຸຓ຺ຓານິ ທິພ຺ພານິ ຈ ມນ຺ທາຣວປຸປ຺ຜານິ ອຠິປ຺ປວສ຺ສິໍສຸ.

໒໐. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ໂກຏິສຕາ ອຣຫນ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ເຕ ປພ຺ພເຕ ຣກ຺ຂິຕຕເລ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມໂຕ ນາຄເສນສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ທູຕໍ ປາເຫສຸໍ ‘‘ອາຄຈ຺ຉຕຸ ນາຄເສໂນ, ທສ຺ສນກາມາ ມຍໍ ນາຄເສນ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ທູຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ອໂສກາຣາເມ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ຫິມວນ຺ເຕ ປພ຺ພເຕ ຣກ຺ຂິຕຕເລ ໂກຏິສຕານໍ ອຣຫນ຺ຕານໍ ປຸຣໂຕ ປາຕຸຣໂຫສິ.

ອຖ ໂຂ ໂກຏິສຕາ ອຣຫນ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ເອຕທໂວຈຸໍ ‘‘ເອໂສ ໂຂ, ນາຄເສນ, ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ວິເຫເຐຕິ ວາທປ຺ປຏິວາເທນ ປຎ຺ຫປຸຈ຺ຉາຍ. ສາຘຸ, ນາຄເສນ, ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ ມິລິນ຺ທໍ ຣາຊານໍ ທເມຫີ’’ຕິ. ‘‘ຕິຏ຺ຐຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ເອໂກ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ; ສເຈ, ຠນ຺ເຕ, ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ຣາຊາໂນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ວິສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສມ຺ປທາເລສ຺ສາມິ, ຄຈ຺ຉຖ ໂວ, ຠນ຺ເຕ, ອຈ຺ຉມ຺ຠິຕາ ສາຄລນຄຣ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ສາຄລນຄຣໍ ກາສາວປ຺ປຊ຺ໂຊຕໍ ອິສິວາຕປຏິວາຕໍ ອກໍສຸ.

໒໑. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ອາຍຸປາໂລ ສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍປຣິເວເຓ ປຏິວສຕິ. ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ອມຈ຺ເຈ ເອຕທໂວຈ ‘‘ຣມຓີຍາ ວຕ ໂຠ ໂທສິນາ ຣຕ຺ຕິ, ກນ຺ນຸ ຂ຺ວຊ຺ຊ ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ອຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍາມ ສາກຈ຺ຉາຍ ປຎ຺ຫປຸຈ຺ຉນາຍ, ໂກ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປິຕຸໍ ອຸສ຺ສຫຕິ ກງ຺ຂໍ ປຏິວິເນຕຸ’’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ປຎ຺ຈສຕາ ໂຍນກາ ຣາຊານໍ ມິລິນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈຸໍ ‘‘ອຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ອາຍຸປາໂລ ນາມ ເຖໂຣ ເຕປິຏໂກ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ອາຄຕາຄໂມ, ໂສ ເອຕຣຫິ ສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍປຣິເວເຓ ປຏິວສຕິ; ຄຈ຺ຉ, ຕ຺ວໍ ມຫາຣາຊ, ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອາຍຸປາລໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉສ຺ສູ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠເຓ, ຠທນ຺ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈຖາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ເນມິຕ຺ຕິໂກ ອາຍສ຺ມໂຕ ອາຍຸປາລສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ທູຕໍ ປາເຫສິ ‘‘ຣາຊາ, ຠນ຺ເຕ, ມິລິນ຺ໂທ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອາຍຸປາລໍ ທສ຺ສນກາໂມ’’ຕິ. ອາຍສ຺ມາປິ ໂຂ ອາຍຸປາໂລ ເອວມາຫ ‘‘ເຕນ ຫິ ອາຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ປຎ຺ຈມຕ຺ເຕຫິ ໂຍນກສເຕຫິ ປຣິວຸໂຕ ຣຖວຣມາຣຸຍ຺ຫ ເຍນ ສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍປຣິເວຓໍ ເຍນາຍສ຺ມາ ອາຍຸປາໂລ ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມຕາ ອາຍຸປາເລນ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ, ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ, ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອາຍຸປາລໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ກິມຕ຺ຖິຍາ, ຠນ຺ເຕ ອາຍຸປາລ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ, ໂກ ຈ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຣມຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ຘມ຺ມຈຣິຍສມຈຣິຍຕ຺ຖາ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປພ຺ພຊ຺ຊາ, ສາມຎ຺ຎຜລໍ ໂຂ ປນ ອມ຺ຫາກໍ ປຣມຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ໂກຈິ ຄິຫີປິ ຘມ຺ມຈາຣີ ສມຈາຣີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຖິ ຄິຫີປິ ຘມ຺ມຈາຣີ ສມຈາຣີ, ຠຄວຕິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ພາຣາຓສິຍໍ ອິສິປຕເນ ມິຄທາເຍ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕນ຺ເຕ ອຏ຺ຐາຣສນ຺ນໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂກຏີນໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ, ເທວຕານໍ ປນ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ຄຓນປຖໍ ວີຕິວຕ຺ໂຕ, ສພ຺ເພເຕ ຄິຫິຠູຕາ, ນ ປພ຺ພຊິຕາ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ໂຂ ມຫາສມຍສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ເທສິຍມາເນ, ມຫາມງ຺ຄລສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ເທສິຍມາເນ, ສມຈິຕ຺ຕປຣິຍາຍສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ເທສິຍມາເນ, ຣາຫຸໂລວາທສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ເທສິຍມາເນ, ປຣາຠວສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ເທສິຍມາເນ ຄຓນປຖໍ ວີຕິວຕ຺ຕານໍ ເທວຕານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ, ສພ຺ເພເຕ ຄິຫິຠູຕາ, ນ ປພ຺ພຊິຕາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ ອາຍຸປາລ, ນິຣຕ຺ຖິກາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ, ປຸພ຺ເພ ກຕສ຺ສ ປາປກມ຺ມສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ສມຓາ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິຍາ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ ຘຸຕງ຺ຄານິ ຈ ປຣິຫຣນ຺ຕິ. ເຍ ໂຂ ເຕ, ຠນ຺ເຕ ອາຍຸປາລ, ຠິກ຺ຂູ ເອກາສນິກາ, ນູນ ເຕ ປຸພ຺ເພ ປເຣສໍ ໂຠຄຫາຣກາ ໂຈຣາ, ເຕ ປເຣສໍ ໂຠເຄ ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ເອຕຣຫິ ເອກາສນິກາ ຠວນ຺ຕິ, ນ ລຠນ຺ຕິ ກາເລນ ກາລໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ, ນຕ຺ຖິ ເຕສໍ ສີລໍ, ນຕ຺ຖິ ຕໂປ, ນຕ຺ຖິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ. ເຍ ໂຂ ປນ ເຕ, ຠນ຺ເຕ ອາຍຸປາລ, ຠິກ຺ຂູ ອພ຺ໂຠກາສິກາ, ນູນ ເຕ ປຸພ຺ເພ ຄາມຆາຕກາ ໂຈຣາ, ເຕ ປເຣສໍ ເຄຫານິ ວິນາເສຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ເອຕຣຫິ ອພ຺ໂຠກາສິກາ ຠວນ຺ຕິ, ນ ລຠນ຺ຕິ ເສນາສນານິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ, ນຕ຺ຖິ ເຕສໍ ສີລໍ, ນຕ຺ຖິ ຕໂປ, ນຕ຺ຖິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ. ເຍ ໂຂ ປນ ເຕ, ຠນ຺ເຕ ອາຍຸປາລ, ຠິກ຺ຂູ ເນສຊ຺ຊິກາ, ນູນ ເຕ ປຸພ຺ເພ ປນ຺ຖທູສກາ ໂຈຣາ, ເຕ ປເຣສໍ ປຖິເກ ຊເນ ຄເຫຕ຺ວາ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ເອຕຣຫິ ເນສຊ຺ຊິກາ ຠວນ຺ຕິ, ນ ລຠນ຺ຕິ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕຸໍ, ນຕ຺ຖິ ເຕສໍ ສີລໍ, ນຕ຺ຖິ ຕໂປ, ນຕ຺ຖິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍ’’ນ຺ຕິ ອາຫ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອາຍສ຺ມາ ອາຍຸປາໂລ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ, ນ ກິຎ຺ຈິ ປຏິຠາສິ. ອຖ ໂຂ ປຎ຺ຈສຕາ ໂຍນກາ ຣາຊານໍ ມິລິນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈຸໍ ‘‘ປຓ຺ຑິໂຕ, ມຫາຣາຊ, ເຖໂຣ, ອປິ ຈ ໂຂ ອວິສາຣໂທ ນ ກິຎ຺ຈິ ປຏິຠາສຕີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອາຍຸປາລໍ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕໍ ທິສ຺ວາ ອປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຸຏ຺ຐິໍ ກຕ຺ວາ ໂຍນເກ ເອຕທໂວຈ ‘‘ຕຸຈ຺ໂຉ ວຕ ໂຠ ຊມ຺ພຸທີໂປ, ປລາໂປ ວຕ ໂຠ ຊມ຺ພຸທີໂປ, ນຕ຺ຖິ ໂກຈິ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ, ໂຍ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປິຕຸໍ ອຸສ຺ສຫຕິ ກງ຺ຂໍ ປຏິວິເນຕຸ’’ນ຺ຕິ.

໒໒. ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ທສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ສພ຺ພໍ ຕໍ ປຣິສໍ ອນຸວິໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ອຠີເຕ ອມງ຺ກຸຠູເຕ ໂຍນເກ ທິສ຺ວາ ເອຕທໂຫສິ ‘‘ນິສ຺ສໍສຍໍ ອຕ຺ຖິ ມຎ຺ເຎ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ປຓ຺ຑິໂຕ ຠິກ຺ຂຸ, ໂຍ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປິຕຸໍ ອຸສ຺ສຫຕິ, ເຍນິເມ ໂຍນກາ ນ ມງ຺ກຸຠູຕາ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ໂຍນເກ ເອຕທໂວຈ ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠເຓ, ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ປຓ຺ຑິໂຕ ຠິກ຺ຂຸ, ໂຍ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປິຕຸໍ ອຸສ຺ສຫຕິ ກງ຺ຂໍ ປຏິວິເນຕຸ’’ນ຺ຕິ.

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ສມຓຄຓປຣິວຸໂຕ ສງ຺ຆີ ຄຓີ ຄຓາຈຣິໂຍ ຎາໂຕ ຍສສ຺ສີ ສາຘຸສມ຺ມໂຕ ພຫຸຊນສ຺ສ ປຓ຺ຑິໂຕ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ເມຘາວີ ນິປຸໂຓ ວິຎ຺ຎູ ວິຠາວີ ວິນີໂຕ ວິສາຣໂທ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ເຕປິຏໂກ ເວທຄູ ປຠິນ຺ນພຸທ຺ຘິມາ ອາຄຕາຄໂມ ປຠິນ຺ນປຏິສມ຺ຠິໂທ ນວງ຺ຄສຕ຺ຖຸສາສເນ ປຣິຍຕ຺ຕິຘໂຣ ປາຣມິປ຺ປຕ຺ໂຕ ຊິນວຈເນ ຘມ຺ມຕ຺ຖເທສນາປຏິເວຘກຸສໂລ ອກ຺ຂຍວິຈິຕ຺ຣປຏິຠາໂນ ຈິຕ຺ຣກຖີ ກລ຺ຍາຓວາກ຺ກຣໂຓ ທຸຣາສໂທ ທຸປ຺ປສໂຫ ທຸຣຸຕ຺ຕໂຣ ທຸຣາວຣໂຓ ທຸນ຺ນິວາຣໂຍ, ສາຄໂຣ ວິຍ ອກ຺ໂຂໂຠ, ຄິຣິຣາຊາ ວິຍ ນິຈ຺ຈໂລ, ຣຓຎ຺ຊໂຫ ຕໂມນຸໂທ ປຠງ຺ກໂຣ ມຫາກຖີ ປຣຄຓິຄຓມຖໂນ ປຣຕິຕ຺ຖິຍມທ຺ທໂນ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອຸປາສການໍ ອຸປາສິການໍ ຣາຊູນໍ ຣາຊມຫາມຕ຺ຕານໍ ສກ຺ກໂຕ ຄຣຸກໂຕ ມານິໂຕ ປູຊິໂຕ ອປຈິໂຕ ລາຠີ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານໍ ລາຠຄ຺ຄຍສຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ວຸທ຺ຘານໍ ວິຎ຺ຎູນໍ ໂສຕາວຘາເນນ ສມນ຺ນາຄຕານໍ ສນ຺ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ນວງ຺ຄໍ ຊິນສາສນຣຕນໍ, ອຸປທິສນ຺ໂຕ ຘມ຺ມມຄ຺ຄໍ, ຘາເຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມປ຺ປຊ຺ໂຊຕໍ, ອຸສ຺ສາເປນ຺ໂຕ ຘມ຺ມຍູປໍ, ຍຊນ຺ໂຕ ຘມ຺ມຍາຄໍ, ປຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຘມ຺ມທ຺ຘຊໍ, ອຸສ຺ສາເປນ຺ໂຕ ຘມ຺ມເກຕຸໍ, ຘເມນ຺ໂຕ [ອຸປ຺ປຬາເສນ຺ໂຕ (ສີ. ປີ.)] ຘມ຺ມສງ຺ຂໍ, ອາຫນນ຺ໂຕ ຘມ຺ມເຠຣິໍ, ນທນ຺ໂຕ ສີຫນາທໍ, ຄຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອິນ຺ທຄຊ຺ຊິຕໍ, ມຘຸຣຄິຣຄຊ຺ຊິເຕນ ຎາຓວຣວິຊ຺ຊຸຊາລປຣິເວຐິເຕນ ກຣຸຓາຊລຠຣິເຕນ ມຫຕາ ຘມ຺ມາມຕເມເຆນ ສກລໂລກມຠິຕປ຺ປຍນ຺ໂຕ ຄາມນິຄມຣາຊຘານີສຸ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ອນຸປຸພ຺ເພນ ສາຄລນຄຣໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣ ສຸທໍ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ອສີຕິຍາ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍປຣິເວເຓ ປຏິວສຕິ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ຈິຕ຺ຣກຖີ, ນິປຸໂຓ ຈ ວິສາຣໂທ;

ສາມຍິໂກ ຈ ກຸສໂລ, ປຏິຠາເນ ຈ ໂກວິໂທ.

‘‘ເຕ ຈ ເຕປິຏກາ ຠິກ຺ຂູ, ປຎ຺ຈເນກາຍິກາປິ ຈ;

ຈຕຸເນກາຍິກາ ເຈວ, ນາຄເສນໍ ປຸຣກ຺ຂຣຸໍ.

‘‘ຄມ຺ຠີຣປຎ຺ໂຎ ເມຘາວີ, ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄສ຺ສ ໂກວິໂທ;

ອຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ນາຄເສໂນ ວິສາຣໂທ.

‘‘ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ປຣິວຸໂຕ, ນິປຸເຓຫິ ສຈ຺ຈວາທິຠິ;

ຈຣນ຺ໂຕ ຄາມນິຄມໍ, ສາຄລໍ ອຸປສງ຺ກມິ.

‘‘ສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍປຣິເວຓສ຺ມິໍ, ນາຄເສໂນ ຕທາ ວສິ;

ກເຖຕິ ໂສ ມນຸສ຺ເສຫິ, ປພ຺ພເຕ ເກສຣີ ຍຖາ’’ຕິ.

໒໓. ອຖ ໂຂ ເທວມນ຺ຕິໂຍ ຣາຊານໍ ມິລິນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ອາຄເມຫິ, ຕ຺ວໍ ມຫາຣາຊ; ອຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ນາຄເສໂນ ນາມ ເຖໂຣ ປຓ຺ຑິໂຕ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ເມຘາວີ ວິນີໂຕ ວິສາຣໂທ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ຈິຕ຺ຣກຖີ ກລ຺ຍາຓປຏິຠາໂນ ອຕ຺ຖຘມ຺ມນິຣຸຕ຺ຕິປຏິຠານປຏິສມ຺ຠິທາສຸ ປາຣມິປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ເອຕຣຫິ ສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍປຣິເວເຓ ປຏິວສຕິ, ຄຈ຺ຉ, ຕ຺ວໍ ມຫາຣາຊ, ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉສ຺ສຸ, ອຸສ຺ສຫຕິ ໂສ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປິຕຸໍ ກງ຺ຂໍ ປຏິວິເນຕຸ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ທສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ສຫສາ ‘‘ນາຄເສໂນ’’ຕິ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາວ ອຫຸເທວ ຠຍໍ, ອຫຸເທວ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ, ອຫຸເທວ ໂລມຫໍໂສ. ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ເທວມນ຺ຕິຍໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ອຸສ຺ສຫຕິ ໂຠ ນາຄເສໂນ ຠິກ຺ຂຸ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປິຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອຸສ຺ສຫຕິ, ມຫາຣາຊ, ອປິ ອິນ຺ທຍມວຣຸຓກຸເວຣປຊາປຕິ ສຸຍາມ ສນ຺ຕຸສິຕໂລກປາເລຫິປິ ປິຕຸປິຕາມເຫນ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມຸນາປິ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປິຕຸໍ, ກິມງ຺ຄໍ ປນ ມນຸສ຺ສຠູເຕນາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ເທວມນ຺ຕິຍໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ເຕນ ຫິ, ຕ຺ວໍ ເທວມນ຺ຕິຍ, ຠທນ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ທູຕໍ ເປເສຫີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ ເທວາ’’ຕິ ໂຂ ເທວມນ຺ຕິໂຍ ອາຍສ຺ມໂຕ ນາຄເສນສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ທູຕໍ ປາເຫສິ ‘‘ຣາຊາ, ຠນ຺ເຕ, ມິລິນ຺ໂທ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ທສ຺ສນກາໂມ’’ຕິ. ອາຍສ຺ມາປິ ໂຂ ນາຄເສໂນ ເອວມາຫ ‘‘ເຕນ ຫິ ອາຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ປຎ຺ຈມຕ຺ເຕຫິ ໂຍນກສເຕຫິ ປຣິວຸໂຕ ຣຖວຣມາຣຸຍ຺ຫ ມຫຕາ ພລກາເຍນ ສທ຺ຘິໍ ເຍນ ສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍປຣິເວຓໍ ເຍນາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ອສີຕິຍາ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ມຓ຺ຑລມາເຬ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ອາຍສ຺ມໂຕ ນາຄເສນສ຺ສ ປຣິສໍ ທູຣໂຕວ, ທິສ຺ວານ ເທວມນ຺ຕິຍໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ກສ຺ເສສາ, ເທວມນ຺ຕິຍ, ມຫຕີ ປຣິສາ’’ຕິ? ‘‘ອາຍສ຺ມໂຕ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນາຄເສນສ຺ສ ປຣິສາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ທສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ອາຍສ຺ມໂຕ ນາຄເສນສ຺ສ ປຣິສໍ ທູຣໂຕວ ທິສ຺ວາ ອຫຸເທວ ຠຍໍ, ອຫຸເທວ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ, ອຫຸເທວ ໂລມຫໍໂສ. ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ຂຄ຺ຄປຣິວາຣິໂຕ ວິຍ ຄໂຊ, ຄຣຸຬປຣິວາຣິໂຕ ວິຍ ນາໂຄ, ອຊຄຣປຣິວາຣິໂຕ ວິຍ ໂກຕ຺ຖຸໂກ [ໂກຕ຺ຖຸໂກ (ສີ. ປີ.)], ມຫິໍສປຣິວຸໂຕ ວິຍ ອຈ຺ໂຉ, ນາຄານຸພທ຺ໂຘ ວິຍ ມຓ຺ຑູໂກ, ສທ຺ທູລານຸພທ຺ໂຘ ວິຍ ມິໂຄ, ອຫິຕຸຓ຺ຑິກສມາຄໂຕ [ອຠິຄຸຓ຺ຐິກສມາຄໂຕ (ສີ. ປີ.)] ວິຍ ປນ຺ນໂຄ, ມຊ຺ຊາຣສມາຄໂຕ ວິຍ ອຸນ຺ທູໂຣ, ຠູຕເວຊ຺ຊສມາຄໂຕ ວິຍ ປິສາໂຈ, ຣາຫຸມຂຄໂຕ ວິຍ ຈນ຺ໂທ, ປນ຺ນໂຄ ວິຍ ເປຬນ຺ຕຣຄໂຕ, ສກຸໂຓ ວິຍ ປຎ຺ຊຣນ຺ຕຣຄໂຕ, ມຈ຺ໂຉ ວິຍ ຊາລນ຺ຕຣຄໂຕ, ວາຬວນມນຸປ຺ປວິຏ຺ໂຐ ວິຍ ປຸຣິໂສ, ເວສ຺ສວຓາປຣາຘິໂກ ວິຍ ຍກ຺ໂຂ, ປຣິກ຺ຂີຓາຍຸໂກ ວິຍ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຠີໂຕ ອຸພ຺ພິຄ຺ໂຄ ອຸຕ຺ຣສ຺ໂຕ ສໍວິຄ຺ໂຄ ໂລມຫຏ຺ຐຊາໂຕ ວິມໂນ ທຸມ຺ມໂນ ຠນ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ວິປຣິຓຕມານໂສ ‘‘ມາ ມໍ ອຍໍ ປຣິຊໂນ ປຣິຠວີ’’ຕິ ສຕິໍ [ຘີຕິໍ (ສີ. ປີ.)] ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ເທວມນ຺ຕິຍໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ມາ ໂຂ, ຕ຺ວໍ ເທວມນ຺ຕິຍ, ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ມຍ຺ຫໍ ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍາສິ, ອນກ຺ຂາຕຎ຺ເຎວາຫໍ ນາຄເສນໍ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ມຫາຣາຊ, ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ຊານາຫີ’’ຕິ.

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ຕສ຺ສາ ຠິກ຺ຂຸປຣິສາຍ ປຸຣໂຕ ຈຕ຺ຕາລີສາຍ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສານໍ ນວກຕໂຣ ໂຫຕິ ປຈ຺ຉໂຕ ຈຕ຺ຕາລີສາຍ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສານໍ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ.

ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ສພ຺ພໍ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຸຣໂຕ ຈ ປຈ຺ຉໂຕ ຈ ມຊ຺ຌໂຕ ຈ ອນຸວິໂລເກນ຺ໂຕ ອທ຺ທສາ ໂຂ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ທູຣໂຕວ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ນິສິນ຺ນໍ ເກສຣສີຫໍ ວິຍ ວິຄຕຠຍເຠຣວໍ ວິຄຕໂລມຫໍສໍ ວິຄຕຠຍສາຣຊ຺ຊໍ, ທິສ຺ວານ ອາກາເຣເນວ ອຎ຺ຎາສິ ‘‘ເອໂສ ໂຂ ເອຕ຺ຖ ນາຄເສໂນ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ເທວມນ຺ຕິຍໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ເອໂສ ໂຂ, ເທວມນ຺ຕິຍ, ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ’’ຕິ. ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ເອໂສ ໂຂ ນາຄເສໂນ, ສຸຏ຺ຐຸ ໂຂ, ຕ຺ວໍ ມຫາຣາຊ, ນາຄເສນໍ ອຎ຺ຎາສີ’’ຕິ. ຕໂຕ ຣາຊາ ຕຸຏ຺ໂຐ ອໂຫສິ ‘‘ອນກ຺ຂາໂຕວ ມຍາ ນາຄເສໂນ ອຎ຺ຎາໂຕ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ທສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ທິສ຺ວາວ ອຫຸເທວ ຠຍໍ, ອຫຸເທວ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ, ອຫຸເທວ ໂລມຫໍໂສ.

ເຕນາຫຸ –

‘‘ຈຣເຓນ ຈ ສມ຺ປນ຺ນໍ, ສຸທນ຺ຕໍ ອຸຕ຺ຕເມ ທເມ;

ທິສ຺ວາ ຣາຊາ ນາຄເສນໍ, ອິທໍ ວຈນມພ຺ຣວິ.

‘‘ກຖິຕາ [ກຖິກາ (ສີ. ປີ.)] ມຍາ ພຫູ ທິຏ຺ຐາ, ສາກຈ຺ຉາ ໂອສຏາ ພຫູ;

ນ ຕາທິສໍ ຠຍໍ ອາສິ, ອຊ຺ຊ ຕາໂສ ຍຖາ ມມ.

‘‘ນິສ຺ສໍສຍໍ ປຣາຊໂຍ, ມມ ອຊ຺ຊ ຠວິສ຺ສຕິ;

ຊໂຍ ຈ ນາຄເສນສ຺ສ, ຍຖາ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ສຓ຺ຐິຕ’’ນ຺ຕິ.

ພາຫິຣກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒-໓. ມິລິນ຺ທປຎ຺ໂຫ

໑. ມຫາວຄ຺ໂຄ

໑. ປຎ຺ຎຕ຺ຕິປຎ຺ໂຫ

໑. ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ເຍນາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມຕາ ນາຄເສເນນ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ, ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ອາຍສ຺ມາປິ ໂຂ ນາຄເສໂນ ປຏິສມ຺ໂມທນີເຍເນວ [ປຏິສມ຺ໂມທິ, ເຕເນວ (ສີ.)] ມິລິນ຺ທສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣາເຘສິ. ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ກຖໍ ຠທນ຺ໂຕ ຎາຍຕິ, ກິນ຺ນາໂມສິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ? ‘‘ນາຄເສໂນ’’ຕິ ໂຂ ອຫໍ, ມຫາຣາຊ, ຎາຍາມິ, ‘‘ນາຄເສໂນ’’ຕິ ໂຂ ມໍ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ, ອປິ ຈ ມາຕາປິຕໂຣ ນາມໍ ກໂຣນ຺ຕິ ‘‘ນາຄເສໂນ’’ຕິ ວາ ‘‘ສູຣເສໂນ’’ຕິ ວາ ‘‘ວີຣເສໂນ’’ຕິ ວາ ‘‘ສີຫເສໂນ’’ຕິ ວາ, ອປິ ຈ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສງ຺ຂາ ສມຎ຺ຎາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ໂວຫາໂຣ ນາມມຕ຺ຕໍ ຍທິທໍ ນາຄເສໂນຕິ, ນ ເຫຕ຺ຖ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປລພ຺ຠຕີຕິ.

ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ເອວມາຫ ‘‘ສຸຓນ຺ຕຸ ເມ ໂຠນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈສຕາ ໂຍນກາ ອສີຕິສຫສ຺ສາ ຈ ຠິກ຺ຂູ, ອຍໍ ນາຄເສໂນ ເອວມາຫ ‘ນ ເຫຕ຺ຖ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປລພ຺ຠຕີ’ຕິ, ກລ຺ລໍ ນຸ ໂຂ ຕທຠິນນ຺ທິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ສເຈ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຸຄ຺ຄໂລ ນູປລພ຺ຠຕິ, ໂກ ຈຣຫິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣໍ ເທຕິ, ໂກ ຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ໂກ ສີລໍ ຣກ຺ຂຕິ, ໂກ ຠາວນມນຸຍຸຎ຺ຊຕິ, ໂກ ມຄ຺ຄຜລນິພ຺ພານານິ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ, ໂກ ປາຓໍ ຫນຕິ, ໂກ ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍຕິ, ໂກ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣໍ ຈຣຕິ, ໂກ ມຸສາ ຠຓຕິ, ໂກ ມຊ຺ຊໍ ປິວຕິ, ໂກ ປຎ຺ຈານນ຺ຕຣິຍກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ມາ ນຕ຺ຖິ ກຸສລໍ, ນຕ຺ຖິ ອກຸສລໍ, ນຕ຺ຖິ ກຸສລາກຸສລານໍ ກມ຺ມານໍ ກຕ຺ຕາ ວາ ກາເຣຕາ ວາ, ນຕ຺ຖິ ສຸກຕທຸກ຺ກຏານໍ ກມ຺ມານໍ ຜລໍ ວິປາໂກ, ສເຈ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂຍ ຕຸມ຺ເຫ ມາເຣຕິ, ນຕ຺ຖິ ຕສ຺ສາປິ ປາຓາຕິປາໂຕ, ຕຸມ຺ຫາກມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ນຕ຺ຖິ ອາຈຣິໂຍ, ນຕ຺ຖິ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ, ນຕ຺ຖິ ອຸປສມ຺ປທາ. ‘ນາຄເສໂນຕິ ມໍ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ສມຸທາຈຣນ຺ຕີ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ‘ກຕໂມ ເອຕ຺ຖ ນາຄເສໂນ? ກິນ຺ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເກສາ ນາຄເສໂນ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ໂລມາ ນາຄເສໂນ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ນຂາ…ເປ… ທນ຺ຕາ…ເປ… ຕໂຈ…ເປ… ມໍສໍ…ເປ… ນ຺ຫາຣຸ…ເປ… ອຏ຺ຐິ…ເປ… ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊໍ…ເປ… ວກ຺ກໍ…ເປ… ຫທຍໍ…ເປ… ຍກນໍ…ເປ… ກິໂລມກໍ…ເປ… ປິຫກໍ…ເປ… ປປ຺ຜາສໍ…ເປ… ອນ຺ຕໍ…ເປ… ອນ຺ຕຄຸຓໍ…ເປ… ອຸທຣິຍໍ…ເປ… ກຣີສໍ…ເປ… ປິຕ຺ຕໍ…ເປ… ເສມ຺ຫໍ…ເປ… ປຸພ຺ໂພ…ເປ… ໂລຫິຕໍ…ເປ… ເສໂທ…ເປ… ເມໂທ…ເປ… ອສ຺ສຸ…ເປ… ວສາ…ເປ… ເຂໂຬ…ເປ… ສິງ຺ຆາຓິກາ…ເປ… ລສິກາ…ເປ… ມຸຕ຺ຕໍ…ເປ… ມຕ຺ຖເກ ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄໍ ນາຄເສໂນ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຣູປໍ ນາຄເສໂນ’’ຕິ? ‘‘ນຫິ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ເວທນາ ນາຄເສໂນ’’ຕິ?‘‘ນ ຫິ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ສຎ຺ຎາ ນາຄເສໂນ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ສງ຺ຂາຣາ ນາຄເສໂນ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ວິຎ຺ຎາຓໍ ນາຄເສໂນ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຣູປເວທນາສຎ຺ຎາສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓໍ ນາຄເສໂນ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຣູປເວທນາສຎ຺ຎາສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓໍ ນາຄເສໂນ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ຕມຫໍ ຠນ຺ເຕ, ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນ ປສ຺ສາມິ ນາຄເສນໍ. ນາຄເສນສທ຺ໂທ ເຍວ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ນາຄເສໂນ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ໂກ ປເນຕ຺ຖ ນາຄເສໂນ, ອລິກໍ ຕ຺ວໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠາສສິ ມຸສາວາທໍ, ນຕ຺ຖິ ນາຄເສໂນ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ມິລິນ຺ທໍ ຣາຊານໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ຕ຺ວໍ ໂຂສິ, ມຫາຣາຊ, ຂຕ຺ຕິຍສຸຂຸມາໂລ ອຈ຺ຈນ຺ຕສຸຂຸມາໂລ, ຕສ຺ສ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສມຍໍ ຕຕ຺ຕາຍ ຠູມິຍາ ອຸຓ຺ຫາຍ ວາລິກາຍ ຂຣາຍ ສກ຺ຂຣກຖລິກາຍ [ຂຣາ ສກ຺ຂຣກຐລວາລິກາ (ສີ. ປີ.)] ມທ຺ທິຕ຺ວາ ປາເທນາຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ປາທາ ຣຸຊ຺ຊນ຺ຕິ, ກາໂຍ ກິລມຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຫຎ຺ຎຕິ, ທຸກ຺ຂສຫຄຕໍ ກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ຕ຺ວໍ ປາເທນາຄໂຕສິ, ອຸທາຫຸ ວາຫເນນາ’’ຕິ? ‘‘ນາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປາເທນາຄຈ຺ຉາມິ, ຣເຖນາຫໍ ອາຄໂຕສ຺ມີ’’ຕິ. ‘‘ສເຈ, ຕ຺ວໍ ມຫາຣາຊ, ຣເຖນາຄໂຕສິ, ຣຖໍ ເມ ອາໂຣເຈຫິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອີສາ ຣໂຖ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ອກ຺ໂຂ ຣໂຖ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຈກ຺ການິ ຣໂຖ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຣຖປຎ຺ຊຣໍ ຣໂຖ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຣຖທຓ຺ຑໂກ ຣໂຖ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຍຸຄໍ ຣໂຖ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຣສ຺ມິໂຍ ຣໂຖ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ປໂຕທລຏ຺ຐິ ຣໂຖ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອີສາອກ຺ຂຈກ຺ກຣຖປຎ຺ຊຣຣຖທຓ຺ຑຍຸຄຣສ຺ມິປໂຕທາ ຣໂຖ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ, ມຫາຣາຊ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອີສາອກ຺ຂຈກ຺ກຣຖປຎ຺ຊຣຣຖທຓ຺ຑຍຸຄຣສ຺ມິປໂຕທາ ຣໂຖ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຕມຫໍ, ມຫາຣາຊ, ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນ ປສ຺ສາມິ ຣຖໍ. ຣຖສທ຺ໂທເຍວ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຣໂຖ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ໂກ ປເນຕ຺ຖ ຣໂຖ, ອລິກໍ, ຕ຺ວໍ ມຫາຣາຊ, ຠາສສິ ມຸສາວາທໍ, ນຕ຺ຖິ ຣໂຖ, ຕ຺ວໍສິ, ມຫາຣາຊ, ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ອຄ຺ຄຣາຊາ, ກສ຺ສ ປນ ຕ຺ວໍ ຠາຍິຕ຺ວາ ມຸສາວາທໍ ຠາສສິ, ສຸຓນ຺ຕຸ ເມ ໂຠນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈສຕາ ໂຍນກາ ອສີຕິສຫສ຺ສາ ຈ ຠິກ຺ຂູ, ອຍໍ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ເອວມາຫ ‘ຣເຖນາຫໍ ອາຄໂຕສ຺ມີ’ຕິ, ສເຈ ຕ຺ວໍ, ມຫາຣາຊ, ຣເຖນາຄໂຕ‘ສິ, ຣຖໍ ເມ ອາໂຣເຈຫີ’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ຣຖໍ ນ ສມ຺ປາເທຕິ, ກລ຺ລໍ ນຸ ໂຂ ຕທຠິນນ຺ທິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ປຎ຺ຈສຕາ ໂຍນກາ ອາຍສ຺ມໂຕ ນາຄເສນສ຺ສ ສາຘຸກາຣໍ ທຕ຺ວາ ມິລິນ຺ທໍ ຣາຊານໍ ເອຕທໂວຈຸໍ ‘‘ອິທານິ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ມຫາຣາຊ, ສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຠາສສ຺ສູ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ນາຫໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ມຸສາ ຠຓາມິ, ອີສຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ອກ຺ຂຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຈກ຺ການິ ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຣຖປຎ຺ຊຣຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຣຖທຓ຺ຑກຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ‘ຣໂຖ’ຕິ ສງ຺ຂາ ສມຎ຺ຎາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ໂວຫາໂຣ ນາມມຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ.

‘‘ສາຘຸ ໂຂ, ຕ຺ວໍ ມຫາຣາຊ, ຣຖໍ ຊານາສິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ເກເສ ຈ ປຏິຈ຺ຈ ໂລເມ ຈ ປຏິຈ຺ຈ…ເປ… ມຕ຺ຖເກ ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ເວທນຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ສຎ຺ຎຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ສງ຺ຂາເຣ ຈ ປຏິຈ຺ຈ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ‘ນາຄເສໂນ’ຕິ ສງ຺ຂາ ສມຎ຺ຎາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ໂວຫາໂຣ ນາມມຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ປຣມຕ຺ຖໂຕ ປເນຕ຺ຖ ປຸຄ຺ຄໂລ ນູປລພ຺ຠຕິ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ວຊິຣາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຠຄວໂຕ ສມ຺ມຸຂາ –

‘‘‘ຍຖາ ຫິ ອງ຺ຄສມ຺ຠາຣາ, ໂຫຕິ ສທ຺ໂທ ຣໂຖ ອິຕິ;

ເອວໍ ຂນ຺ເຘສຸ ສນ຺ເຕສຸ, ໂຫຕິ ‘‘ສຕ຺ໂຕ’’ຕິ ສມ຺ມຸຕີ’’’ຕິ [ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໑.໑໗໑].

‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຕິຈິຕ຺ຣານິ ປຎ຺ຫປຏິຠານານິ ວິສຊ຺ຊິຕານິ, ຍທິ ພຸທ຺ໂຘ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ ສາຘຸກາຣໍ ທເທຍ຺ຍ, ສາຘຸ ສາຘຸ ນາຄເສນ, ອຕິຈິຕ຺ຣານິ ປຎ຺ຫປຏິຠານານິ ວິສຊ຺ຊິຕານີ’’ຕິ.

ປຎ຺ຎຕ຺ຕິປຎ຺ໂຫ ປຐໂມ.

໒. ວສ຺ສຄຓນປຎ຺ໂຫ

໒. ‘‘ກຕິວສ຺ໂສສິ ຕ຺ວໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ? ‘‘ສຕ຺ຕວສ຺ໂສຫໍ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ເກ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ສຕ຺ຕ, ຕ຺ວໍ ວາ ສຕ຺ຕ, ຄຓນາ ວາ ສຕ຺ຕາ’’ຕິ?

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ມິລິນ຺ທສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ສພ຺ພາຠຣຓປຏິມຓ຺ຑິຕສ຺ສ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕສ຺ສ ປຖວິຍໍ ຉາຍາ ທິສ຺ສຕິ, ອຸທກມຓິເກ ຈ ຉາຍາ ທິສ຺ສຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ມິລິນ຺ທໍ ຣາຊານໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ອຍໍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ຉາຍາ ປຖວິຍໍ ອຸທກມຓິເກ ຈ ທິສ຺ສຕິ, ກິໍ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຕ຺ວໍ ວາ ຣາຊາ, ຉາຍາ ວາ ຣາຊາ’’ຕິ? ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຣາຊາ, ນາຍໍ ຉາຍາ ຣາຊາ, ມໍ ປນ ນິສ຺ສາຍ ຉາຍາ ປວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ວສ຺ສານໍ ຄຓນາ ສຕ຺ຕ, ນ ປນາຫໍ ສຕ຺ຕ, ມໍ ປນ ນິສ຺ສາຍ ສຕ຺ຕ ປວຕ຺ຕຕິ, ຉາຍູປມໍ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຕິຈິຕ຺ຣານິ ປຎ຺ຫປຏິຠານານິ ວິສຊ຺ຊິຕານີ’’ຕິ.

ວສ຺ສຄຓນປຎ຺ໂຫ ທຸຕິໂຍ.

໓. ວີມໍສນປຎ຺ໂຫ

໓. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສລ຺ລປິສ຺ສສິ ມຍາ ສທ຺ຘິ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ສເຈ, ຕ຺ວໍ ມຫາຣາຊ, ປຓ຺ຑິຕວາທໍ [ປຓ຺ຑິຕວາທາ (ສີ. ປີ.)] ສລ຺ລປິສ຺ສສິ ສລ຺ລປິສ຺ສາມິ, ສເຈ ປນ ຣາຊວາທໍ ສລ຺ລປິສ຺ສສິ ນ ສລ຺ລປິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ກຖໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຓ຺ຑິຕາ ສລ຺ລປນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ປຓ຺ຑິຕານໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສລ຺ລາເປ ອາເວຐນມ຺ປິ ກຍິຣຕິ, ນິພ຺ເພຐນມ຺ປິ ກຍິຣຕິ, ນິຄ຺ຄໂຫປິ ກຍິຣຕິ, ປຏິກມ຺ມມ຺ປິ ກຍິຣຕິ, ວິສ຺ສາໂສປິ [ວິເສໂສປິ (ສີ. ປີ.)] ກຍິຣຕິ, ປຏິວິສ຺ສາໂສປິ ກຍິຣຕິ, ນ ຈ ເຕນ ປຓ຺ຑິຕາ ກຸປ຺ປນ຺ຕິ, ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຓ຺ຑິຕາ ສລ຺ລປນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ກຖໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຣາຊາໂນ ສລ຺ລປນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ຣາຊາໂນ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສລ຺ລາເປ ເອກໍ ວຕ຺ຖຸໍ ປຏິຊານນ຺ຕິ, ໂຍ ຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ ວິໂລເມຕິ, ຕສ຺ສ ທຓ຺ຑໍ ອາຓາເປນ຺ຕິ ‘ອິມສ຺ສ ທຓ຺ຑໍ ປເຓຖາ’ຕິ, ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຣາຊາໂນ ສລ຺ລປນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ປຓ຺ຑິຕວາທາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສລ຺ລປິສ຺ສາມິ, ໂນ ຣາຊວາທໍ, ວິສ຺ສຏ຺ໂຐ ຠທນ຺ໂຕ ສລ຺ລປຕຸ ຍຖາ ຠິກ຺ຂຸນາ ວາ ສາມເຓເຣນ ວາ ອຸປາສເກນ ວາ ອາຣາມິເກນ ວາ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປຕິ, ເອວໍ ວິສ຺ສຏ຺ໂຐ ຠທນ຺ໂຕ ສລ຺ລປຕຸ ມາ ຠາຍຕູ’’ຕິ. ‘‘ສຸຏ຺ຐຸ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ເຖໂຣ ອພ຺ຠານຸໂມທິ.

ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ປຸຈ຺ຉ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ປຸຈ຺ຉິໂຕສິ ເມ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ວິສຊ຺ຊິຕໍ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຕຍາ ວິສຊ຺ຊິຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ກິໍ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຕຍາ ປຸຈ຺ຉິຕ’’ນ຺ຕິ.

ວີມໍສນປຎ຺ໂຫ ຕຕິໂຍ.

໔. ອນນ຺ຕກາຍປຎ຺ໂຫ

໔. ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ທສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ເອຕທໂຫສິ ‘‘ປຓ຺ຑິໂຕ ໂຂ ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ປຏິພໂລ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປິຕຸໍ, ພຫຸການິ ຈ ເມ ຐານານິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພານິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ຍາວ ອປຸຈ຺ຉິຕານິ ເຍວ ຕານິ ຐານານິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ອຖ ສູຣິໂຍ ອຕ຺ຖໍ ຄມິສ຺ສຕິ, ຍໍນູນາຫໍ ສ຺ເວ ອນ຺ເຕປຸເຣ ສລ຺ລເປຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ຣາຊາ ເທວມນ຺ຕິຍໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ເຕນ ຫິ, ຕ຺ວໍ ເທວມນ຺ຕິຍ, ຠທນ຺ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈຍ຺ຍາສິ ‘ສ຺ເວ ອນ຺ເຕປຸເຣ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລາໂປ ຠວິສ຺ສຕີ’’’ຕິ. ອິທໍ ວຕ຺ວາ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ເຖຣໍ ນາຄເສນໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຣຖໍ ອຠິຣູຫິຕ຺ວາ ‘‘ນາຄເສໂນ ນາຄເສໂນ’’ຕິ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປກ຺ກາມິ.

ອຖ ໂຂ ເທວມນ຺ຕິໂຍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ຣາຊາ, ຠນ຺ເຕ, ມິລິນ຺ໂທ ເອວມາຫ ‘ສ຺ເວ ອນ຺ເຕປຸເຣ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລາໂປ ຠວິສ຺ສຕີ’’’ຕິ. ‘‘ສຸຏ຺ຐູ’’ຕິ ເຖໂຣ ອພ຺ຠານຸໂມທິ. ອຖ ໂຂ ຕສ຺ສາ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຈ຺ຈເຍນ ເທວມນ຺ຕິໂຍ ຈ ອນນ຺ຕກາໂຍ ຈ ມງ຺ກຸໂຣ ຈ ສພ຺ພທິນ຺ໂນ ຈ ເຍນ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ມິລິນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈຸໍ ‘‘ອາຄຈ຺ຉຕຸ, ມຫາຣາຊ, ຠທນ຺ໂຕ ນາຄເສໂນ’’ຕິ? ‘‘ອາມ ອາຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ. ‘‘ກິຕ຺ຕເກຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ອາຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ? ‘‘ຍຕ຺ຕເກ ຠິກ຺ຂູ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕຕ຺ຕເກຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ອາຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ສພ຺ພທິນ຺ໂນ ອາຫ ‘‘ອາຄຈ຺ຉຕຸ, ມຫາຣາຊ, ທສຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິ’’ນ຺ຕິ, ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຍຕ຺ຕເກ ຠິກ຺ຂູ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕຕ຺ຕເກຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ອາຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ສພ຺ພທິນ຺ໂນ ອາຫ ‘‘ອາຄຈ຺ຉຕຸ, ມຫາຣາຊ, ທສຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິ’’ນ຺ຕິ. ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຍຕ຺ຕເກ ຠິກ຺ຂູ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕຕ຺ຕເກຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ອາຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ. ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ສພ຺ພທິນ຺ໂນ ອາຫ ‘‘ອາຄຈ຺ຉຕຸ, ມຫາຣາຊ, ທສຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ສພ຺ໂພ ປນາຍໍ ສກ຺ກາໂຣ ປຏິຍາທິໂຕ, ອຫໍ ຠຓາມິ ‘ຍຕ຺ຕເກ ຠິກ຺ຂູ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕຕ຺ຕເກຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ອາຄຈ຺ຉຕູ’ຕິ. ອຍໍ, ຠເຓ ສພ຺ພທິນ຺ໂນ, ອຎ຺ຎຖາ ຠຓຕິ, ກິໍ ນຸ ມຍໍ ນປ຺ປຏິພລາ ຠິກ຺ຂູນໍ ໂຠຊນໍ ທາຕຸ’’ນ຺ຕິ? ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ສພ຺ພທິນ຺ໂນ ມງ຺ກຸ ອໂຫສິ.

ອຖ ໂຂ ເທວມນ຺ຕິໂຍ ຈ ອນນ຺ຕກາໂຍ ຈ ມງ຺ກຸໂຣ ຈ ເຍນາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ເອຕທໂວຈຸໍ ‘‘ຣາຊາ, ຠນ຺ເຕ, ມິລິນ຺ໂທ ເອວມາຫ ‘ຍຕ຺ຕເກ ຠິກ຺ຂູ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕຕ຺ຕເກຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ອາຄຈ຺ຉຕູ’’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ອສີຕິຍາ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ສາຄລໍ ປາວິສິ.

ອຖ ໂຂ ອນນ຺ຕກາໂຍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ນິສ຺ສາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍໍ ປເນຕໍ ພ຺ຣູສິ ‘ນາຄເສໂນ’ຕິ, ກຕໂມ ເອຕ຺ຖ, ນາຄເສໂນ’’ຕິ? ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ໂກ ປເນຕ຺ຖ ‘ນາຄເສໂນ’ຕິ ມຎ຺ຎສີ’’ຕິ? ‘‘ໂຍ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ວາໂຕ ຊີໂວ ປວິສຕິ ຈ ນິກ຺ຂມຕິ ຈ, ໂສ ‘ນາຄເສໂນ’ຕິ ມຎ຺ຎາມີ’’ຕິ. ‘‘ຍທິ ປເນໂສ ວາໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ນປ຺ປວິເສຍ຺ຍ, ປວິສິຕ຺ວາ ນ ນິກ຺ຂເມຍ຺ຍ, ຊີເວຍ຺ຍ ນຸ ໂຂ ໂສ ປຸຣິໂສ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເຍ ປນິເມ ສງ຺ຂຘມກາ ສງ຺ຂໍ ຘເມນ຺ຕິ, ເຕສໍ ວາໂຕ ປຸນ ປວິສຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເຍ ປນິເມ ວໍສຘມກາ ວໍສໍ ຘເມນ຺ຕິ, ເຕສໍ ວາໂຕ ປຸນ ປວິສຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເຍ ປນິເມ ສິງ຺ຄຘມກາ ສິງ຺ຄໍ ຘເມນ຺ຕິ, ເຕສໍ ວາໂຕ ປຸນ ປວິສຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ອຖ ກິສ຺ສ ປນ ເຕນ ນ ມຣນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ນາຫໍ ປຏິພໂລ ຕຍາ ວາທິນາ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປິຕຸໍ, ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ, ອຕ຺ຖໍ ຊປ຺ເປຫີ’’ຕິ. ‘‘ເນໂສ ຊີໂວ, ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ນາເມເຕ ກາຍສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ ເຖໂຣ ອຠິຘມ຺ມກຖໍ ກເຖສິ. ອຖ ອນນ຺ຕກາໂຍ ອຸປາສກຕ຺ຕໍ ປຏິເວເທສີຕິ.

ອນນ຺ຕກາຍປຎ຺ໂຫ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

໕. ປພ຺ພຊ຺ຊປຎ຺ໂຫ

໕. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ເຍນ ມິລິນ຺ທສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ນິເວສນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ສປຣິສໍ ປຓີເຕນ ຂາທນີເຍນ ໂຠຊນີເຍນ ສຫຕ຺ຖາ ສນ຺ຕປ຺ເປຕ຺ວາ ສມ຺ປວາເຣຕ຺ວາ ເອກເມກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເອກເມເກນ ທຸສ຺ສຍຸເຄນ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ຕິຈີວເຣນ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ ທສຫິ, ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ອິຘ ນິສີທຖ, ອວເສສາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕູ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ຠຸຕ຺ຕາວິໍ ໂອນີຕປຕ຺ຕປາຓິໍ ວິທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ນີຈໍ ອາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ, ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກິມ຺ຫິ ໂຫຕິ ກຖາສລ຺ລາໂປ’’ຕິ? ‘‘ອຕ຺ເຖນ ມຍໍ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຖິກາ, ອຕ຺ເຖ ໂຫຕຸ ກຖາສລ຺ລາໂປ’’ຕິ.

ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ກິມຕ຺ຖິຍາ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ, ໂກ ຈ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຣມຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ກິນ຺ຕິ, ມຫາຣາຊ, ອິທໍ ທຸກ຺ຂໍ ນິຣຸຊ຺ເຌຍ຺ຍ, ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂໍ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ. ເອຕທຕ຺ຖາ, ມຫາຣາຊ, ອມ຺ຫາກໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ, ອນຸປາທາ ປຣິນິພ຺ພານໍ ໂຂ ປນ ອມ຺ຫາກໍ ປຣມຕ຺ໂຖ’’ຕິ.

‘‘ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສພ຺ເພ ເອຕທຕ຺ຖາຍ ປພ຺ພຊນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ເກຈິ ເອຕທຕ຺ຖາຍ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ, ເກຈິ ຣາຊາຠິນີຕາ [ຣາຊຠີຕິຕາ (ສີ.)] ປພ຺ພຊນ຺ຕິ, ເກຈິ ໂຈຣາຠິນີຕາ [ໂຈຣຠີຕິຕາ (ສີ.)] ປພ຺ພຊນ຺ຕິ, ເກຈິ ອິຓຏ຺ຏາ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ, ເກຈິ ອາຊີວິກຕ຺ຖາຍ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ, ເຍ ປນ ສມ຺ມາ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ, ເຕ ເອຕທຕ຺ຖາຍ ປພ຺ພຊນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ຕ຺ວໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕທຕ຺ຖາຍ ປພ຺ພຊິໂຕສີ’’ຕິ? ‘‘ອຫໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ທຫຣໂກ ສນ຺ໂຕ ປພ຺ພຊິໂຕ, ນ ຊານາມິ ອິມສ຺ສ ນາມຕ຺ຖາຍ ປພ຺ພຊາມີຕິ, ອປິ ຈ ໂຂ ເມ ເອວໍ ອໂຫສິ ‘ປຓ຺ຑິຕາ ອິເມ ສມຓາ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິຍາ, ເຕ ມໍ ສິກ຺ຂາເປສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ, ສ຺ວາຫໍ ເຕຫິ ສິກ຺ຂາປິໂຕ ຊານາມິ ຈ ປສ຺ສາມິ ຈ ‘ອິມສ຺ສ ນາມຕ຺ຖາຍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ’’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ປພ຺ພຊ຺ຊປຎ຺ໂຫ ປຎ຺ຈໂມ.

໖. ປຏິສນ຺ຘິປຎ຺ໂຫ

໖. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຕ຺ຖິ ໂກຈິ ມໂຕ ນ ປຏິສນ຺ທຫຕີ’’ຕິ. ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ໂກຈິ ປຏິສນ຺ທຫຕິ, ໂກຈິ ນ ປຏິສນ຺ທຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ໂກ ປຏິສນ຺ທຫຕິ, ໂກ ນ ປຏິສນ຺ທຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ສກິເລໂສ, ມຫາຣາຊ, ປຏິສນ຺ທຫຕິ, ນິກ຺ກິເລໂສ ນ ປຏິສນ຺ທຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ຕ຺ວໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຏິສນ຺ທຫິສ຺ສສີ’’ຕິ? ‘‘ສເຈ, ມຫາຣາຊ, ສອຸປາທາໂນ ຠວິສ຺ສາມິ ປຏິສນ຺ທຫິສ຺ສາມິ, ສເຈ ອນຸປາທາໂນ ຠວິສ຺ສາມິ ນ ປຏິສນ຺ທຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ປຏິສນ຺ຘິປຎ຺ໂຫ ຉຏ຺ໂຐ.

໗. ໂຍນິໂສມນສິກາຣປຎ຺ໂຫ

໗. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂຍ ນ ປຏິສນ຺ທຫຕິ, ນນຸ ໂສ ໂຍນິໂສ ມນສິກາເຣນ ນ ປຏິສນ຺ທຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ໂຍນິໂສ ຈ ມຫາຣາຊ, ມນສິກາເຣນ ປຎ຺ຎາຍ ຈ ອຎ຺ເຎຫິ ຈ ກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫີ’’ຕິ. ‘‘ນນຸ, ຠນ຺ເຕ, ໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ ເຍວ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ອຎ຺ໂຎ ມນສິກາໂຣ, ອຎ຺ຎາ ປຎ຺ຎາ, ອິເມສໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອເຊຬກໂຄຓມຫິໍສໂອຏ຺ຐຄທ຺ຣຠານມ຺ປິ ມນສິກາໂຣ ອຕ຺ຖິ, ປຎ຺ຎາ ປນ ເຕສໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ໂຍນິໂສມນສິກາຣປຎ຺ໂຫ ສຕ຺ຕໂມ.

໘. ມນສິກາຣລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ

໘. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ກິໍລກ຺ຂໂຓ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ມນສິກາໂຣ, ກິໍລກ຺ຂຓາ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ? ‘‘ອູຫນລກ຺ຂໂຓ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ມນສິກາໂຣ, ເຉທນລກ຺ຂຓາ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ.

‘‘ກຖໍ ອູຫນລກ຺ຂໂຓ ມນສິກາໂຣ, ກຖໍ ເຉທນລກ຺ຂຓາ ປຎ຺ຎາ, ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຊານາສິ, ຕ຺ວໍ ມຫາຣາຊ, ຍວລາວເກ’’ຕິ. ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຊານາມີ’’ຕິ. ‘‘ກຖໍ, ມຫາຣາຊ, ຍວລາວກາ ຍວໍ ລຸນນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ວາເມນ, ຠນ຺ເຕ, ຫຕ຺ເຖນ ຍວກລາປໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທກ຺ຂິເຓນ ຫຕ຺ເຖນ ທາຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທາຕ຺ເຕນ ຉິນ຺ທນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຍວລາວໂກ ວາເມນ ຫຕ຺ເຖນ ຍວກລາປໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທກ຺ຂິເຓນ ຫຕ຺ເຖນ ທາຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຍວໍ ຉິນ຺ທຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄາວຈໂຣ ມນສິກາເຣນ ມານສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາຍ ກິເລເສ ຉິນ຺ທຕິ, ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອູຫນລກ຺ຂໂຓ ມນສິກາໂຣ, ເອວໍ ເຉທນລກ຺ຂຓາ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ມນສິກາຣລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ ອຏ຺ຐໂມ.

໙. ສີລລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ

໙. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍໍ ປເນຕໍ ພ຺ຣູສິ ‘ອຎ຺ເຎຫິ ຈ ກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫີ’ຕິ, ກຕເມ ເຕ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ? ‘‘ສີລໍ, ມຫາຣາຊ, ສທ຺ຘາ ວີຣິຍໍ ສຕິ ສມາຘິ, ອິເມ ເຕ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍລກ຺ຂຓໍ, ຠນ຺ເຕ, ສີລ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ປຕິຏ຺ຐານລກ຺ຂຓໍ, ມຫາຣາຊ, ສີລໍ ສພ຺ເພສໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍພລໂພຊ຺ຌງ຺ຄມຄ຺ຄງ຺ຄສຕິປຏ຺ຐານສມ຺ມປ຺ປຘານອິທ຺ຘິປາທຌານວິໂມກ຺ຂສ- ມາຘິສມາປຕ຺ຕີນໍ ສີລໍ ປຕິຏ຺ຐໍ, ສີເລ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄາວຈໂຣ ສີລໍ ນິສ຺ສາຍ ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຠາເວຕິ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ນ ປຣິຫາຍນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເກຈິ ພີຊຄາມຠູຕຄາມາ ວຸຑ຺ຒິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ເຕ ປຖວິໍ ນິສ຺ສາຍ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐາຍ ວຸຑ຺ຒິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄາວຈໂຣ ສີລໍ ນິສ຺ສາຍ ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຠາເວຕິ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເກຈິ ພລກຣຓີຍາ ກມ຺ມນ຺ຕາ ກຍິຣນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ເຕ ປຖວິໍ ນິສ຺ສາຍ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐາຍ ກຍິຣນ຺ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄາວຈໂຣ ສີລໍ ນິສ຺ສາຍ ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຠາເວຕິ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ນຄຣວຑ຺ຒກີ ນຄຣໍ ມາເປຕຸກາໂມ ປຐມໍ ນຄຣຏ຺ຐານໍ ໂສຘາເປຕ຺ວາ ຂາຓຸກຓ຺ຏກໍ ອປກຑ຺ຒາເປຕ຺ວາ ຠູມິໍ ສມໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ຕໂຕ ອປຣຠາເຄ ວີຖິຈຕຸກ຺ກສິງ຺ຆາຏກາທິປຣິຈ຺ເຉເທນ ວິຠຊິຕ຺ວາ ນຄຣໍ ມາເປຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄາວຈໂຣ ສີລໍ ນິສ຺ສາຍ ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຠາເວຕິ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ລງ຺ຆໂກ ສິປ຺ປໍ ທສ຺ເສຕຸກາໂມ ປຖວິໍ ຂຓາເປຕ຺ວາ ສກ຺ຂຣກຖລໍ ອປກຑ຺ຒາເປຕ຺ວາ ຠູມິໍ ສມໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ມຸທຸກາຍ ຠູມິຍາ ສິປ຺ປໍ ທສ຺ເສຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄາວຈໂຣ ສີລໍ ນິສ຺ສາຍ ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຠາເວຕິ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ –

‘‘‘ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ນໂຣ ສປຎ຺ໂຎ, ຈິຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ຠາວຍໍ;

ອາຕາປີ ນິປໂກ ຠິກ຺ຂຸ, ໂສ ອິມໍ ວິຊຏເຍ ຊຏ’ນ຺ຕິ [ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໑.໒໓].

‘‘‘ອຍໍ ປຕິຏ຺ຐາ ຘຣຓີວ ປາຓິນໍ, ອິທຎ຺ຈ ມູລໍ ກຸສລາຠິວຸຑ຺ຒິຍາ;

ມຸຂຎ຺ຈິທໍ ສພ຺ພຊິນານຸສາສເນ, ໂຍ ສີລກ຺ຂນ຺ໂຘ ວຣປາຕິໂມກ຺ຂິໂຍ’’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ສີລລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ ນວໂມ.

໑໐. ສມ຺ປສາທນລກ຺ຂຓສທ຺ຘາປຎ຺ໂຫ

໑໐. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກິໍລກ຺ຂຓາ ສທ຺ຘາ’’ຕິ? ‘‘ສມ຺ປສາທນລກ຺ຂຓາ ຈ, ມຫາຣາຊ, ສທ຺ຘາ, ສມ຺ປກ຺ຂນ຺ທນລກ຺ຂຓາ ຈາ’’ຕິ. ‘‘ກຖໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ປສາທນລກ຺ຂຓາ ສທ຺ຘາ’’ຕິ? ‘‘ສທ຺ຘາ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ນີວຣເຓ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕິ, ວິນີວຣຓໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ອຈ຺ຉໍ ວິປ຺ປສນ຺ນໍ ອນາວິລໍ. ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສມ຺ປສາທນລກ຺ຂຓາ ສທ຺ຘາ’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍ ສທ຺ຘິໍ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ປຣິຕ຺ຕໍ ອຸທກໍ ຕເຣຍ຺ຍ, ຕໍ ອຸທກໍ ຫຕ຺ຖີຫິ ຈ ອສ຺ເສຫິ ຈ ຣເຖຫິ ຈ ປຕ຺ຕີຫິ ຈ ຂຸຠິຕໍ ຠເວຍ຺ຍ ອາວິລໍ ລຸຬິຕໍ ກລລີຠູຕໍ. ອຸຕ຺ຕິຓ຺ໂຓ ຈ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ມນຸສ຺ເສ ອາຓາເປຍ຺ຍ ‘ປານີຍໍ, ຠເຓ, ອາຫຣຖ, ປິວິສ຺ສາມີ’ຕິ, ຣຎ຺ໂຎ ຈ ອຸທກປ຺ປສາທໂກ ມຓິ ຠເວຍ຺ຍ. ‘ເອວໍ ເທວາ’ຕິ ໂຂ ເຕ ມນຸສ຺ສາ ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ຕໍ ອຸທກປ຺ປສາທກໍ ມຓິໍ ອຸທເກ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ມິໍ ອຸທເກ ປກ຺ຂິຕ຺ຕມຕ຺ເຕ ສງ຺ຂເສວາລປຓກໍ ວິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ກທ຺ທໂມ ຈ ສນ຺ນິສີເທຍ຺ຍ, ອຈ຺ຉໍ ຠເວຍ຺ຍ ອຸທກໍ ວິປ຺ປສນ຺ນໍ ອນາວິລໍ. ຕໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ປານີຍໍ ອຸປນາເມຍ຺ຍຸໍ ‘ປິວຕຸ, ເທວ, ປານີຍ’ນ຺ຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອຸທກໍ, ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ຍຖາ ເຕ ມນຸສ຺ສາ, ເອວໍ ໂຍຄາວຈໂຣ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ຍຖາ ສງ຺ຂເສວາລປຓກໍ ກທ຺ທໂມ ຈ, ເອວໍ ກິເລສາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ຍຖາ ອຸທກປ຺ປສາທໂກ ມຓິ, ເອວໍ ສທ຺ຘາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ, ຍຖາ ອຸທກປ຺ປສາທເກ ມຓິມ຺ຫິ ອຸທເກ ປກ຺ຂິຕ຺ຕມຕ຺ເຕ ສງ຺ຂເສວາລປຓກໍ ວິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ກທ຺ທໂມ ຈ ສນ຺ນິສີເທຍ຺ຍ, ອຈ຺ຉໍ ຠເວຍ຺ຍ ອຸທກໍ ວິປ຺ປສນ຺ນໍ ອນາວິລໍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສທ຺ຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ນີວຣເຓ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕິ, ວິນີວຣຓໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ອຈ຺ຉໍ ວິປ຺ປສນ຺ນໍ ອນາວິລໍ, ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສມ຺ປສາທນລກ຺ຂຓາ ສທ຺ຘາ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ສມ຺ປສາທນລກ຺ຂຓສທ຺ຘາປຎ຺ໂຫ ທສໂມ.

໑໑. ສມ຺ປກ຺ຂນ຺ທນລກ຺ຂຓສທ຺ຘາປຎ຺ໂຫ

໑໑. ‘‘ກຖໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ປກ຺ຂນ຺ທນລກ຺ຂຓາ ສທ຺ຘາ’’ຕິ,? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄາວຈໂຣ ອຎ຺ເຎສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຕ຺ຕໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ວາ ສກທາຄາມິຜເລ ວາ ອນາຄາມິຜເລ ວາ ອຣຫຕ຺ເຕ ວາ ສມ຺ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ໂຍຄໍ ກໂຣຕິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ. ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສມ຺ປກ຺ຂນ຺ທນລກ຺ຂຓາ ສທ຺ຘາ’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອຸປຣິປພ຺ພເຕ ມຫາເມໂຆ ອຠິປ຺ປວສ຺ເສຍ຺ຍ, ຕໍ ອຸທກໍ ຍຖານິນ຺ນໍ ປວຕ຺ຕມານໍ ປພ຺ພຕກນ຺ທຣປທຣສາຂາ ປຣິປູເຣຕ຺ວາ ນທິໍ ປຣິປູເຣຍ຺ຍ, ສາ ອຸຠໂຕ ກູລານິ ສໍວິສ຺ສນ຺ທນ຺ຕີ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ອຖ ມຫາຊນກາໂຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ນທິຍາ ອຸຕ຺ຕານຕໍ ວາ ຄມ຺ຠີຣຕໍ ວາ ອຊານນ຺ໂຕ ຠີໂຕ ວິຕ຺ຖໂຕ ຕີເຣ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ, ອຖຎ຺ຎຕໂຣ ປຸຣິໂສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຖາມຎ຺ຈ ພລຎ຺ຈ ສມ຺ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຄາຬ຺ຫໍ ກຈ຺ຉໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ຕເຣຍ຺ຍ, ຕໍ ຕິຓ຺ຓໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ມຫາຊນກາໂຍປິ ຕເຣຍ຺ຍ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄາວຈໂຣ ອຎ຺ເຎສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຕ຺ຕໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ວາ ສກທາຄາມິຜເລ ວາ ອນາຄາມິຜເລ ວາ ອຣຫຕ຺ເຕ ວາ ສມ຺ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ໂຍຄໍ ກໂຣຕິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ. ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສມ຺ປກ຺ຂນ຺ທນລກ຺ຂຓາ ສທ຺ຘາຕິ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍວເຣ –

‘‘‘ສທ຺ຘາຍ ຕຣຕີ ໂອຆໍ, ອປ຺ປມາເທນ ອຓ຺ຓວໍ;

ວີຣິເຍນ ທຸກ຺ຂມຈ຺ເຈຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ປຣິສຸຊ຺ຌຕີ’’’ຕິ [ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໑.໒໔໖].

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ສມ຺ປກ຺ຂນ຺ທນລກ຺ຂຓສທ຺ຘາປຎ຺ໂຫ ເອກາທສໂມ.

໑໒. ວີຣິຍລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ

໑໒. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກິໍລກ຺ຂຓໍ ວີຣິຍ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນລກ຺ຂຓໍ, ມຫາຣາຊ, ວີຣິຍໍ, ວີຣິຍູປຕ຺ຖມ຺ຠິຕາ ສພ຺ເພ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ນ ປຣິຫາຍນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ເຄເຫ ປຕນ຺ເຕ ອຎ຺ເຎນ ທາຣຸນາ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠຍ຺ຍ, ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠິຕໍ ສນ຺ຕໍ ເອວໍ ຕໍ ເຄຫໍ ນ ປເຕຍ຺ຍ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນລກ຺ຂຓໍ ວີຣິຍໍ, ວີຣິຍູປຕ຺ຖມ຺ຠິຕາ ສພ຺ເພ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ນ ປຣິຫາຍນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຣິຕ຺ຕກໍ ເສນໍ ມຫຕີ ເສນາ ຠຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ຕໂຕ ຣາຊາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອນຸສ຺ສາເຣຍ຺ຍ ອນຸເປເສຍ຺ຍ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິຕ຺ຕກາຍ ເສນາຍ ພລໍ ອນຸປທໍ ທເທຍ຺ຍ, ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ປຣິຕ຺ຕກາ ເສນາ ມຫຕິໍ ເສນໍ ຠຎ຺ເຊຍ຺ຍ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນລກ຺ຂຓໍ ວີຣິຍໍ, ວີຣິຍູປຕ຺ຖມ຺ຠິຕາ ສພ຺ເພ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ນ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ – ‘ວີຣິຍວາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ອກຸສລໍ ປຊຫຕິ, ກຸສລໍ ຠາເວຕິ. ສາວຊ຺ຊໍ ປຊຫຕິ, ອນວຊ຺ຊໍ ຠາເວຕິ. ສຸທ຺ຘມຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕີ’’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ວີຣິຍລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ ທ຺ວາທສໂມ.

໑໓. ສຕິລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ

໑໓. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກິໍລກ຺ຂຓາ ສຕີ’’ຕິ? ‘‘ອປິລາປນລກ຺ຂຓາ, ມຫາຣາຊ, ສຕິ, ອຸປຄ຺ຄຓ຺ຫນລກ຺ຂຓາ ຈາ’’ຕິ. ‘‘ກຖໍ, ຠນ຺ເຕ, ອປິລາປນລກ຺ຂຓາ ສຕີ’’ຕິ? ‘‘ສຕິ, ມຫາຣາຊ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ກຸສລາກຸສລສາວຊ຺ຊານວຊ຺ຊຫີນປ຺ປຓີຕກຓ຺ຫສຸກ຺ກສປ຺ປຏິຠາຄຘມ຺ເມ ອປິລາເປຕິ ‘ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ, ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ, ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ, ອິມານິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ອິມານິ ປຎ຺ຈ ພລານິ, ອິເມ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ, ອຍໍ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ, ອຍໍ ສມໂຖ, ອຍໍ ວິປສ຺ສນາ, ອຍໍ ວິຊ຺ຊາ, ອຍໍ ວິມຸຕ຺ຕີ’ຕິ. ຕໂຕ ໂຍຄາວຈໂຣ ເສວິຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ເສວຕິ, ອເສວິຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ນ ເສວຕິ. ຠຊິຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ຠຊຕິ ອຠຊິຕ຺ຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ນ ຠຊຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອປິລາປນລກ຺ຂຓາ ສຕີ’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ ຣາຊານໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໍ ສາຍໍ ປາຕໍ ຍສໍ ສຣາເປຕິ ‘ເອຕ຺ຕກາ, ເທວ, ເຕ ຫຕ຺ຖີ, ເອຕ຺ຕກາ ອສ຺ສາ, ເອຕ຺ຕກາ ຣຖາ, ເອຕ຺ຕກາ ປຕ຺ຕີ, ເອຕ຺ຕກໍ ຫິຣຎ຺ຎໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ສຸວຓ຺ຓໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ສາປເຕຍ຺ຍໍ, ຕໍ ເທໂວ ສຣຕູ’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ສາປເຕຍ຺ຍໍ ອປິລາເປຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ກຸສລາກຸສລສາວຊ຺ຊານວຊ຺ຊຫີນປ຺ປຓີຕກຓ຺ຫສຸກ຺ກສປ຺ປຏິຠາຄຘມ຺ເມ ອປິລາເປຕິ ‘ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ, ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ, ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ, ອິມານິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ອິມານິ ປຎ຺ຈ ພລານິ, ອິເມ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ, ອຍໍ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ, ອຍໍ ສມໂຖ, ອຍໍ ວິປສ຺ສນາ, ອຍໍ ວິຊ຺ຊາ, ອຍໍ ວິມຸຕ຺ຕີ’ຕິ. ຕໂຕ ໂຍຄາວຈໂຣ ເສວິຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ເສວຕິ, ອເສວິຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ນ ເສວຕິ. ຠຊິຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ຠຊຕິ, ອຠຊິຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ນ ຠຊຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອປິລາປນລກ຺ຂຓາ ສຕີ’’ຕິ.

‘‘ກຖໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປຄ຺ຄຓ຺ຫນລກ຺ຂຓາ ສຕີ’’ຕິ? ‘‘ສຕິ, ມຫາຣາຊ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ຫິຕາຫິຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ຄຕິໂຍ ສມນ຺ເວຕິ ‘ອິເມ ຘມ຺ມາ ຫິຕາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ອຫິຕາ. ອິເມ ຘມ຺ມາ ອຸປກາຣາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ອນຸປກາຣາ’ຕິ. ຕໂຕ ໂຍຄາວຈໂຣ ອຫິເຕ ຘມ຺ເມ ອປນຸເທຕິ, ຫິເຕ ຘມ຺ເມ ອຸປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ອນຸປກາເຣ ຘມ຺ເມ ອປນຸເທຕິ, ອຸປກາເຣ ຘມ຺ເມ ອຸປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຸປຄ຺ຄຓ຺ຫນລກ຺ຂຓາ ສຕີ’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ປຣິຓາຍກຣຕນໍ ຣຎ຺ໂຎ ຫິຕາຫິເຕ ຊານາຕິ ‘ອິເມ ຣຎ຺ໂຎ ຫິຕາ, ອິເມ ອຫິຕາ. ອິເມ ອຸປກາຣາ, ອິເມ ອນຸປກາຣາ’ຕິ. ຕໂຕ ອຫິເຕ ອປນຸເທຕິ, ຫິເຕ ອຸປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ອນຸປກາເຣ ອປນຸເທຕິ, ອຸປກາເຣ ອຸປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ຫິຕາຫິຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ຄຕິໂຍ ສມນ຺ເວຕິ ‘ອິເມ ຘມ຺ມາ ຫິຕາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ອຫິຕາ. ອິເມ ຘມ຺ມາ ອຸປກາຣາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ອນຸປກາຣາ’ຕິ. ຕໂຕ ໂຍຄາວຈໂຣ ອຫິເຕ ຘມ຺ເມ ອປນຸເທຕິ, ຫິເຕ ຘມ຺ເມ ອຸປຄ຺ຄຓ຺ຫາ’ຕິ. ອນຸປກາເຣ ຘມ຺ເມ ອປນຸເທຕິ, ອຸປກາເຣ ທມ຺ເມ ອຸປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຸປຄ຺ຄຓ຺ຫນລກ຺ຂຓາ ສຕິ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ – ‘ສຕິຎ຺ຈ ຂ຺ວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສພ຺ພຕ຺ຖິກໍ ວທາມີ’’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ສຕິລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ ເຕຣສໂມ.

໑໔. ສມາຘິປຎ຺ໂຫ

໑໔. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກິໍລກ຺ຂໂຓ ສມາຘີ’’ຕິ? ‘‘ປມຸຂລກ຺ຂໂຓ, ມຫາຣາຊ, ສມາຘິ, ເຍ ເກຈິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ສພ຺ເພ ເຕ ສມາຘິປມຸຂາ ໂຫນ຺ຕິ ສມາຘິນິນ຺ນາ ສມາຘິໂປຓາ ສມາຘິປພ຺ຠາຣາ’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ກູຏາຄາຣສ຺ສ ຍາ ຍາຈິ ໂຄປານສິໂຍ, ສພ຺ພາ ຕາ ກູຏງ຺ຄມາ ໂຫນ຺ຕິ ກູຏນິນ຺ນາ ກູຏສໂມສຣຓາ, ກູຏໍ ຕາສໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເກຈິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ສພ຺ເພ ເຕ ສມາຘິປມຸຂາ ໂຫນ຺ຕິ ສມາຘິນິນ຺ນາ ສມາຘິໂປຓາ ສມາຘິປພ຺ຠາຣາຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິ ຣາຊາ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍ ສທ຺ຘິໍ ສງ຺ຄາມໍ ໂອຕເຣຍ຺ຍ, ສພ຺ພາວ ເສນາ ຫຕ຺ຖີ ຈ ອສ຺ສາ ຈ ຣຖາ ຈ ປຕ຺ຕີ ຈ ຕປ຺ປມຸຂາ [ຕມ຺ປມຸຂາ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ຠເວຍ຺ຍຸໍ ຕນ຺ນິນ຺ນາ ຕປ຺ໂປຓາ ຕປ຺ປພ຺ຠາຣາ ຕໍ ເຍວ ອນຸປຣິຍາເຍຍ຺ຍຸໍ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເກຈິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ສພ຺ເພ ເຕ ສມາຘິປມຸຂາ ໂຫນ຺ຕິ ສມາຘິນິນ຺ນາ ສມາຘິໂປຓາ ສມາຘິປພ຺ຠາຣາ. ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປມຸຂລກ຺ຂໂຓ ສມາຘິ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ – ‘‘ສມາຘິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠາເວຖ, ສມາຫິໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ສມາຘິປຎ຺ໂຫ ຈຸທ຺ທສໂມ.

໑໕. ປຎ຺ຎາລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ

໑໕. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກິໍລກ຺ຂຓາ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ? ‘‘ປຸພ຺ເພວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ມຍາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘ເຉທນລກ຺ຂຓາ ປຎ຺ຎາ’ຕິ, ອປິ ຈ ໂອຠາສນລກ຺ຂຓາ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ. ‘‘ກຖໍ, ຠນ຺ເຕ, ໂອຠາສນລກ຺ຂຓາ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ? ‘‘ປຎ຺ຎາ, ມຫາຣາຊ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອວິຊ຺ຊນ຺ຘກາຣໍ ວິຘເມຕິ, ວິຊ຺ໂຊຠາສໍ ຊເນຕິ, ຎາຓາໂລກໍ ວິທໍເສຕິ, ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ປາກຏານິ ກໂຣຕິ. ຕໂຕ ໂຍຄາວຈໂຣ ‘ອນິຈ຺ຈ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ອນຕ຺ຕາ’ຕິ ວາ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ອນ຺ຘກາເຣ ເຄເຫ ປທີປໍ ປເວເສຍ຺ຍ, ປວິຏ຺ໂຐ ປທີໂປ ອນ຺ຘກາຣໍ ວິຘເມຕິ, ໂອຠາສໍ ຊເນຕິ, ອາໂລກໍ ວິທໍເສຕິ, ຣູປານິ ປາກຏານິ ກໂຣຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຎ຺ຎາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອວິຊ຺ຊນ຺ຘກາຣໍ ວິຘເມຕິ, ວິຊ຺ໂຊຠາສໍ ຊເນຕິ, ຎາຓາໂລກໍ ວິທໍເສຕິ, ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ປາກຏານິ ກໂຣຕິ. ຕໂຕ ໂຍຄາວຈໂຣ ‘ອນິຈ຺ຈ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ອນຕ຺ຕາ’ຕິ ວາ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂອຠາສນລກ຺ຂຓາ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ປຎ຺ຎາລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ ປນ຺ນຣສໂມ.

໑໖. ນານາຘມ຺ມານໍ ເອກກິຈ຺ຈອຠິນິປ຺ຜາທນປຎ຺ໂຫ

໑໖. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ນານາ ສນ຺ຕາ ເອກໍ ອຕ຺ຖໍ ອຠິນິປ຺ຜາເທນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ນານາ ສນ຺ຕາ ເອກໍ ອຕ຺ຖໍ ອຠິນິປ຺ຜາເທນ຺ຕິ, ກິເລເສ ຫນນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ກຖໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ນານາ ສນ຺ຕາ ເອກໍ ອຕ຺ຖໍ ອຠິນິປ຺ຜາເທນ຺ຕິ, ກິເລເສ ຫນນ຺ຕິ? ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ເສນາ ນານາ ສນ຺ຕາ ຫຕ຺ຖີ ຈ ອສ຺ສາ ຈ ຣຖາ ຈ ປຕ຺ຕີ ຈ ເອກໍ ອຕ຺ຖໍ ອຠິນິປ຺ຜາເທນ຺ຕິ, ສງ຺ຄາເມ ປຣເສນໍ ອຠິວິຊິນນ຺ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ນານາ ສນ຺ຕາ ເອກໍ ອຕ຺ຖໍ ອຠິນິປ຺ຜາເທນ຺ຕິ, ກິເລເສ ຫນນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ນານາຘມ຺ມານໍ ເອກກິຈ຺ຈອຠິນິປ຺ຜາທນປຎ຺ໂຫ ໂສຬສໂມ.

ມຫາວຄ຺ໂຄ ປຐໂມ.

ອິມສ຺ມິໍ ວຄ຺ເຄ ໂສຬສ ປຎ຺ຫາ.

໒. ອທ຺ຘານວຄ຺ໂຄ

໑. ຘມ຺ມສນ຺ຕຕິປຎ຺ໂຫ

໑. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ໂສ ເອວ ໂສ, ອຸທາຫຸ ອຎ຺ໂຎ’’ຕິ? ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ນ ຈ ໂສ, ນ ຈ ອຎ຺ໂຎ’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ຍທາ ຕ຺ວໍ ທຫໂຣ ຕຣຸໂຓ ມນ຺ໂທ ອຸຕ຺ຕານເສຍ຺ຍໂກ ອໂຫສິ, ໂສ ເຍວ ຕ຺ວໍ ເອຕຣຫິ ມຫນ຺ໂຕ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ໂຎ ໂສ ທຫໂຣ ຕຣຸໂຓ ມນ຺ໂທ ອຸຕ຺ຕານເສຍ຺ຍໂກ ອໂຫສິ, ອຎ຺ໂຎ ອຫໍ ເອຕຣຫິ ມຫນ຺ໂຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ມາຕາຕິປິ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ປິຕາຕິປິ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ອາຈຣິໂຍຕິປິ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ສິປ຺ປວາຕິປິ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ສີລວາຕິປິ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ປຎ຺ຎວາຕິປິ ນ ຠວິສ຺ສຕິ. ກິໍ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຎ຺ຎາ ເອວ ກລລສ຺ສ ມາຕາ, ອຎ຺ຎາ ອພ຺ພຸທສ຺ສ ມາຕາ, ອຎ຺ຎາ ເປສິຍາ ມາຕາ, ອຎ຺ຎາ ຆນສ຺ສ ມາຕາ, ອຎ຺ຎາ ຂຸທ຺ທກສ຺ສ ມາຕາ, ອຎ຺ຎາ ມຫນ຺ຕສ຺ສ ມາຕາ, ອຎ຺ໂຎ ສິປ຺ປໍ ສິກ຺ຂຕິ, ອຎ຺ໂຎ ສິກ຺ຂິໂຕ ຠວຕິ, ອຎ຺ໂຎ ປາປກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາທາ ຉິຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ. ຕ຺ວໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ກິໍ ວເທຍ຺ຍາສີ’’ຕິ? ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ອຫຎ຺ເຎວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ທຫໂຣ ອໂຫສິໍ ຕຣຸໂຓ ມນ຺ໂທ ອຸຕ຺ຕານເສຍ຺ຍໂກ, ອຫຎ຺ເຎວ ເອຕຣຫິ ມຫນ຺ໂຕ, ອິມເມວ ກາຍໍ ນິສ຺ສາຍ ສພ຺ເພ ເຕ ເອກສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິເທວ ປຸຣິໂສ ປທີປໍ ປທີເປຍ຺ຍ, ກິໍ ໂສ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ປທີເປຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ປທີເປຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຍາ ປຸຣິເມ ຍາເມ ອຈ຺ຈິ, ສາ ມຊ຺ຌິເມ ຍາເມ ອຈ຺ຈີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຍາ ມຊ຺ຌິເມ ຍາເມ ອຈ຺ຈິ, ສາ ປຈ຺ຉິເມ ຍາເມ ອຈ຺ຈີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຎ຺ໂຎ ໂສ ອໂຫສິ ປຸຣິເມ ຍາເມ ປທີໂປ, ອຎ຺ໂຎ ມຊ຺ຌິເມ ຍາເມ ປທີໂປ, ອຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຉິເມ ຍາເມ ປທີໂປ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ, ຕໍ ເຍວ ນິສ຺ສາຍ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ປທີປິໂຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຘມ຺ມສນ຺ຕຕິ ສນ຺ທຫຕິ, ອຎ຺ໂຎ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຎ຺ໂຎ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ວິຍ ສນ຺ທຫຕິ, ເຕນ ນ ຈ ໂສ, ນ ຈ ອຎ຺ໂຎ, ປຸຣິມວິຎ຺ຎາເຓ ປຈ຺ຉິມວິຎ຺ຎາຓໍ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຂີຣໍ ທຸຍ຺ຫມານໍ ກາລນ຺ຕເຣນ ທຘິ ປຣິວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ທຘິໂຕ ນວນີຕໍ, ນວນີຕໂຕ ຆຕໍ ປຣິວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ໂຍ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ‘ຍໍ ເຍວ ຂີຣໍ ຕໍ ເຍວ ທຘິ, ຍໍ ເຍວ ທຘິ ຕໍ ເຍວ ນວນີຕໍ, ຍໍ ເຍວ ນວນີຕໍ ຕໍ ເຍວ ຆຕ’ນ຺ຕິ, ສມ຺ມາ ນຸ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ, ຕໍເຍວ ນິສ຺ສາຍ ສມ຺ຠູຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຘມ຺ມສນ຺ຕຕິ ສນ຺ທຫຕິ, ອຎ຺ໂຎ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຎ຺ໂຎ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ວິຍ ສນ຺ທຫຕິ, ເຕນ ນ ຈ ໂສ, ນ ຈ ອຎ຺ໂຎ, ປຸຣິມວິຎ຺ຎາເຓ ປຈ຺ຉິມວິຎ຺ຎາຓໍ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ຘມ຺ມສນ຺ຕຕິປຎ຺ໂຫ ປຐໂມ.

໒. ປຏິສນ຺ທຫນປຎ຺ໂຫ

໒. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂຍ ນ ປຏິສນ຺ທຫຕິ, ຊານາຕິ ໂສ ‘ນ ປຏິສນ຺ທຫິສ຺ສາມີ’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ນ ປຏິສນ຺ທຫຕິ, ຊານາຕິ ໂສ ‘ນ ປຏິສນ຺ທຫິສ຺ສາມີ’ຕິ. ‘‘ກຖໍ, ຠນ຺ເຕ, ຊານາຕີ’’ຕິ? ‘‘ໂຍ ເຫຕຸ ໂຍ ປຈ຺ຈໂຍ, ມຫາຣາຊ, ປຏິສນ຺ທຫນາຍ, ຕສ຺ສ ເຫຕຸສ຺ສ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ອຸປຣມາ ຊານາຕິ ໂສ ‘ນ ປຏິສນ຺ທຫິສ຺ສາມີ’’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ກສ຺ສໂກ ຄຫປຕິໂກ ກສິຕ຺ວາ ຈ ວປິຕ຺ວາ ຈ ຘຎ຺ຎາຄາຣໍ ປຣິປູເຣຍ຺ຍ. ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ເນວ ກສ຺ເສຍ຺ຍ ນ ວປ຺ເປຍ຺ຍ, ຍຖາສມ຺ຠຕຎ຺ຈ ຘຎ຺ຎໍ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ ວາ ວິສຊ຺ເຊຍ຺ຍ ວາ ຍຖາ ປຈ຺ຈຍໍ ວາ ກເຣຍ຺ຍ, ຊາເນຍ຺ຍ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ກສ຺ສໂກ ຄຫປຕິໂກ ‘ນ ເມ ຘຎ຺ຎາຄາຣໍ ປຣິປູເຣສ຺ສຕີ’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຊາເນຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ກຖໍ ຊາເນຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ໂຍ ເຫຕຸ ໂຍ ປຈ຺ຈໂຍ ຘຎ຺ຎາຄາຣສ຺ສ ປຣິປູຣຓາຍ, ຕສ຺ສ ເຫຕຸສ຺ສ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ອຸປຣມາ ຊານາຕິ ‘ນ ເມ ຘຎ຺ຎາຄາຣໍ ປຣິປູເຣສ຺ສຕີ’’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ເຫຕຸ ໂຍ ປຈ຺ຈໂຍ ປຏິສນ຺ທຫນາຍ, ຕສ຺ສ ເຫຕຸສ຺ສ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ອຸປຣມາ ຊານາຕິ ໂສ ‘ນ ປຏິສນ຺ທຫິສ຺ສາມີ’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ປຏິສນ຺ທຫນປຎ຺ໂຫ ທຸຕິໂຍ.

໓. ຎາຓປຎ຺ຎາປຎ຺ໂຫ

໓. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍສ຺ສ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕສ຺ສ ປຎ຺ຎາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ຍສ຺ສ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕສ຺ສ ປຎ຺ຎາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ, ຍຎ຺ເຎວ ຎາຓໍ ສາ ເຍວ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ຍຎ຺ເຎວ ຎາຓໍ ສາ ເຍວ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ. ‘‘ຍສ຺ສ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຕຎ຺ເຎວ ຎາຓໍ ສາ ເຍວ ປຎ຺ຎາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ກິໍ ສມ຺ມຸຍ຺ເຫຍ຺ຍ ໂສ, ອຸທາຫຸ ນ ສມ຺ມຸຍ຺ເຫຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ກຕ຺ຖຈິ, ມຫາຣາຊ, ສມ຺ມຸຍ຺ເຫຍ຺ຍ, ກຕ຺ຖຈິ ນ ສມ຺ມຸຍ຺ເຫຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ກຸຫິໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ມຸຍ຺ເຫຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ອຎ຺ຎາຕປຸພ຺ເພສຸ ວາ, ມຫາຣາຊ, ສິປ຺ປຏ຺ຐາເນສຸ, ອຄຕປຸພ຺ພາຍ ວາ ທິສາຍ, ອສ຺ສຸຕປຸພ຺ພາຍ ວາ ນາມປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ສມ຺ມຸຍ຺ເຫຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ກຸຫິໍ ນ ສມ຺ມຸຍ຺ເຫຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ຍໍ ໂຂ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຕາຍ ປຎ຺ຎາຍ ກຕໍ ‘ອນິຈ຺ຈ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ອນຕ຺ຕາ’ຕິ ວາ, ຕຫິໍ ນ ສມ຺ມຸຍ຺ເຫຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ໂມໂຫ ປນສ຺ສ, ຠນ຺ເຕ, ກຸຫິໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ? ‘‘ໂມໂຫ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຎາເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນມຕ຺ເຕ ຕຕ຺ເຖວ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິເທວ ປຸຣິໂສ ອນ຺ຘກາຣເຄເຫ ປທີປໍ ອາໂຣເປຍ຺ຍ, ຕໂຕ ອນ຺ຘກາໂຣ ນິຣຸຊ຺ເຌຍ຺ຍ, ອາໂລໂກ ປາຕຸຠເວຍ຺ຍ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຎາເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນມຕ຺ເຕ ໂມໂຫ ຕຕ຺ເຖວ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ.

‘‘ປຎ຺ຎາ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ກຸຫິໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ? ‘‘ປຎ຺ຎາປິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສກິຈ຺ຈຍໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຍໍ ປນ ຕາຍ ປຎ຺ຎາຍ ກຕໍ ‘ອນິຈ຺ຈ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ອນຕ຺ຕາ’ຕິ ວາ, ຕໍ ນ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍໍ ປເນຕໍ ພ຺ຣູສິ ‘ປຎ຺ຎາ ສກິຈ຺ຈຍໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຍໍ ປນ ຕາຍ ປຎ຺ຎາຍ ກຕໍ ‘ອນິຈ຺ຈ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ອນຕ຺ຕາ’ຕິ ວາ, ຕໍ ນ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’ຕິ, ຕສ຺ສ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ໂກຈິ ປຸຣິໂສ ຣຕ຺ຕິໍ ເລຂໍ ເປເສຕຸກາໂມ ເລຂກໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ປທີປໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ເລຂໍ ລິຂາເປຍ຺ຍ, ລິຂິເຕ ປນ ເລເຂ ປທີປໍ ວິຊ຺ຌາເປຍ຺ຍ, ວິຊ຺ຌາປິເຕປິ ປທີເປ ເລຂໍ ນ ວິນສ຺ເສຍ຺ຍ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຎ຺ຎາ ສກິຈ຺ຈຍໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຍໍ ປນ ຕາຍ ປຎ຺ຎາຍ ກຕໍ ‘ອນິຈ຺ຈ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ອນຕ຺ຕາ’ຕິ ວາ, ຕໍ ນ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣຕ຺ຖິເມສຸ ຊນປເທສຸ ມນຸສ຺ສາ ອນຸຆຣໍ ປຎ຺ຈ ປຎ຺ຈ ອຸທກຆຏການິ ຐເປນ຺ຕິ ອາລິມ຺ປນໍ ວິຊ຺ຌາເປຕຸໍ, ຆເຣ ປທິຕ຺ເຕ ຕານິ ປຎ຺ຈ ອຸທກຆຏການິ ຆຣສ຺ສູປຣິ ຂິປນ຺ຕິ, ຕໂຕ ອຄ຺ຄິ ວິຊ຺ຌາຍຕິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຕສໍ ມນຸສ຺ສານໍ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘ປຸນ ເຕຫິ ຆເຏຫິ ຆຏກິຈ຺ຈໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອລໍ ເຕຫິ ຆເຏຫິ, ກິໍ ເຕຫິ ຆເຏຫີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຎ຺ຈ ອຸທກຆຏການິ, ເອວໍ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ທຏ຺ຐພ຺ພານິ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຍຖາ ເຕ ມນຸສ຺ສາ, ເອວໍ ໂຍຄາວຈໂຣ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຍຖາ ອຄ຺ຄິ, ເອວໍ ກິເລສາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ຍຖາ ປຎ຺ຈຫິ ອຸທກຆຏເກຫິ ອຄ຺ຄິ ວິຊ຺ຌາປີຍຕິ, ເອວໍ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ກິເລສາ ວິຊ຺ຌາປິຍນ຺ຕິ, ວິຊ຺ຌາປິຕາປິ ກິເລສາ ນ ປຸນ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຎ຺ຎາ ສກິຈ຺ຈຍໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຍໍ ປນ ຕາຍ ປຎ຺ຎາຍ ກຕໍ ‘ອນິຈ຺ຈ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ອນຕ຺ຕາ’ຕິ ວາ, ຕໍ ນ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ເວຊ຺ໂຊ ປຎ຺ຈມູລເຠສຊ຺ຊານິ ຄເຫຕ຺ວາ ຄິລານກໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕານິ ປຎ຺ຈມູລເຠສຊ຺ຊານິ ປິສິຕ຺ວາ [ປິໍສິຕ຺ວາ (ສີ. ປີ.)] ຄິລານກໍ ປາເຍຍ຺ຍ, ເຕຫິ ຈ ໂທສາ ນິທ຺ຘເມຍ຺ຍຸໍ, ກິໍ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕສ຺ສ ເວຊ຺ຊສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘ປຸນ ເຕຫິ ປຎ຺ຈມູລເຠສຊ຺ເຊຫິ ເຠສຊ຺ຊກິຈ຺ຈໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອລໍ ເຕຫິ ປຎ຺ຈມູລເຠສຊ຺ເຊຫິ, ກິໍ ເຕຫິ ປຎ຺ຈມູລເຠສຊ຺ເຊຫີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຎ຺ຈມູລເຠສຊ຺ຊານິ, ເອວໍ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ທຏ຺ຐພ຺ພານິ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ຍຖາ ເວຊ຺ໂຊ, ເອວໍ ໂຍຄາວຈໂຣ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຍຖາ ພ຺ຍາຘິ, ເອວໍ ກິເລສາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ຍຖາ ພ຺ຍາຘິໂຕ ປຸຣິໂສ, ເອວໍ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຍຖາ ປຎ຺ຈມູລເຠສຊ຺ເຊຫິ ຄິລານສ຺ສ ໂທສາ ນິທ຺ຘນ຺ຕາ, ໂທເສ ນິທ຺ຘນ຺ເຕ ຄິລາໂນ ອໂຣໂຄ ໂຫຕິ, ເອວໍ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ກິເລສາ ນິທ຺ຘມີຍນ຺ຕິ, ນິທ຺ຘມິຕາ ຈ ກິເລສາ ນ ປຸນ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຎ຺ຎາ ສກິຈ຺ຈຍໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຍໍ ປນ ຕາຍ ປຎ຺ຎາຍ ກຕໍ ‘ອນິຈ຺ຈ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ອນຕ຺ຕາ’ຕິ ວາ, ຕໍ ນ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ສງ຺ຄາມາວຈໂຣ ໂຍໂຘ ປຎ຺ຈ ກຓ຺ຑານິ ຄເຫຕ຺ວາ ສງ຺ຄາມໍ ໂອຕເຣຍ຺ຍ ປຣເສນໍ ວິເຊຕຸໍ, ໂສ ສງ຺ຄາມຄໂຕ ຕານິ ປຎ຺ຈ ກຓ຺ຑານິ ຂິເປຍ຺ຍ, ເຕຫິ ຈ ປຣເສນາ ຠິຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ກິໍ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕສ຺ສ ສງ຺ຄາມາວຈຣສ຺ສ ໂຍຘສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘ປຸນ ເຕຫິ ກຓ຺ເຑຫິ ກຓ຺ຑກິຈ຺ຈໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອລໍ ເຕຫິ ກຓ຺ເຑຫິ, ກິໍ ເຕຫິ ກຓ຺ເຑຫີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຎ຺ຈ ກຓ຺ຑານິ, ເອວໍ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ທຏ຺ຐພ຺ພານິ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ສງ຺ຄາມາວຈໂຣ ໂຍໂຘ, ເອວໍ ໂຍຄາວຈໂຣ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຍຖາ ປຣເສນາ, ເອວໍ ກິເລສາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ຍຖາ ປຎ຺ຈຫິ ກຓ຺ເຑຫິ ປຣເສນາ ຠິຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ກິເລສາ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຠຄ຺ຄາ ຈ ກິເລສາ ນ ປຸນ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຎ຺ຎາ ສກິຈ຺ຈຍໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຍໍ ປນ ຕາຍ ປຎ຺ຎາຍ ກຕໍ ‘ອນິຈ຺ຈ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ອນຕ຺ຕາ’ຕິ ວາ, ຕໍ ນ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ຎາຓປຎ຺ຎາປຎ຺ໂຫ ຕຕິໂຍ.

໔. ປຏິສນ຺ທຫນປຸຄ຺ຄລເວທິຍນປຎ຺ໂຫ

໔. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂຍ ນ ປຏິສນ຺ທຫຕິ, ເວເທຕິ ໂສ ກິຎ຺ຈິ ທຸກ຺ຂໍ ເວທນ’’ນ຺ຕິ? ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ກິຎ຺ຈິ ເວເທຕິ, ກິຎ຺ຈິ ນ ເວເທຕີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ເວເທຕິ, ກິໍ ນ ເວເທຕີ’’ຕິ? ‘‘ກາຍິກໍ, ມຫາຣາຊ, ເວທນໍ ເວເທຕິ, ເຈຕສິກໍ ເວທນໍ ນ ເວເທຕີ’’ຕິ. ‘‘ກຖໍ, ຠນ຺ເຕ, ກາຍິກໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ, ກຖໍ ເຈຕສິກໍ ເວທນໍ ນ ເວເທຕີ’’ຕິ? ‘‘ໂຍ ເຫຕຸ ໂຍ ປຈ຺ຈໂຍ ກາຍິກາຍ ທຸກ຺ຂເວທນາຍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ, ຕສ຺ສ ເຫຕຸສ຺ສ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ອນຸປຣມາ ກາຍິກໍ ທຸກ຺ຂເວທນໍ ເວເທຕິ, ໂຍ ເຫຕຸ ໂຍ ປຈ຺ຈໂຍ ເຈຕສິກາຍ ທຸກ຺ຂເວທນາຍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ, ຕສ຺ສ ເຫຕຸສ຺ສ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ອຸປຣມາ ເຈຕສິກໍ ທຸກ຺ຂເວທນໍ ນ ເວເທຕິ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ – ‘ໂສ ເອກໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ ກາຍິກໍ ນ ເຈຕສິກ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂຍ ທຸກ຺ຂໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ, ກສ຺ມາ ໂສ ນ ປຣິນິພ຺ພາຍຕີ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ອຣຫໂຕ ອນຸນໂຍ ວາ ປຏິໂຆ ວາ, ນ ຈ ອຣຫນ຺ໂຕ ອປກ຺ກໍ ປາເຕນ຺ຕິ ປຣິປາກໍ ອາຄເມນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເຖເຣນ ສາຣິປຸຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ –

‘‘‘ນາຠິນນ຺ທາມິ ມຣຓໍ, ນາຠິນນ຺ທາມິ ຊີວິຕໍ;

ກາລຎ຺ຈ ປຏິກງ຺ຂາມິ, ນິພ຺ພິສໍ ຠຕໂກ ຍຖາ.

‘‘‘ນາຠິນນ຺ທາມິ ມຣຓໍ, ນາຠິນນ຺ທາມິ ຊີວິຕໍ;

ກາລຎ຺ຈ ປຏິກງ຺ຂາມິ, ສມ຺ປຊາໂນ ປຕິສ຺ສໂຕ’’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ [ປສ຺ສ ເຖຣຄາ. ໖໕໔].

ປຏິສນ຺ທຫນປຸຄ຺ຄລເວທິຍນປຎ຺ໂຫ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

໕. ເວທນາປຎ຺ໂຫ

໕. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສຸຂາ ເວທນາ ກຸສລາ ວາ ອກຸສລາ ວາ ອພ຺ຍາກຕາ ວາ’’ຕິ? ‘‘ສິຍາ, ມຫາຣາຊ, ກຸສລາ, ສິຍາ ອກຸສລາ, ສິຍາ ອພ຺ຍາກຕາ’’ຕິ. ‘‘ຍທິ, ຠນ຺ເຕ, ກຸສລາ ນ ທຸກ຺ຂາ, ຍທິ ທຸກ຺ຂາ ນ ກຸສລາ, ກຸສລໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ອິຘ ປຸຣິສສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຕຕ຺ຕໍ ອໂຍຄຸຬໍ ນິກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ທຸຕິເຍ ຫຕ຺ເຖ ສີຕໍ ຫິມປິຓ຺ຑໍ ນິກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ກິໍ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຸໂຠປິ ເຕ ທເຫຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ອຸໂຠປິ ເຕ ທເຫຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ເຕ ມຫາຣາຊ, ອຸໂຠປິ ອຸຓ຺ຫາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ອຸໂຠປິ ສີຕລາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ອາຊານາຫິ ນິຄ຺ຄຫໍ ຍທິ ຕຕ຺ຕໍ ທຫຕິ, ນ ຈ ເຕ ອຸໂຠປິ ອຸຓ຺ຫາ, ເຕນ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍທິ ສີຕລໍ ທຫຕິ, ນ ຈ ເຕ ອຸໂຠປິ ສີຕລາ, ເຕນ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ກິສ຺ສ ປນ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ອຸໂຠປິ ທຫນ຺ຕິ, ນ ຈ ເຕ ອຸໂຠປິ ອຸຓ຺ຫາ, ນ ຈ ເຕ ອຸໂຠປິ ສີຕລາ? ເອກໍ ອຸຓ຺ຫໍ, ເອກໍ ສີຕລໍ, ອຸໂຠປິ ເຕ ທຫນ຺ຕິ, ເຕນ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ‘‘ນາຫໍ ປຏິພໂລ ຕຍາ ວາທິນາ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປິຕຸໍ, ສາຘຸ ອຕ຺ຖໍ ຊປ຺ເປຫີ’’ຕິ. ຕໂຕ ເຖໂຣ ອຠິຘມ຺ມສໍຍຸຕ຺ຕາຍ ກຖາຍ ຣາຊານໍ ມິລິນ຺ທໍ ສຎ຺ຎາເປສິ –

‘‘ຉຍິມານິ, ມຫາຣາຊ, ເຄຫນິສ຺ສິຕານິ ໂສມນສ຺ສານິ, ຉ ເນກ຺ຂມ຺ມນິສ຺ສິຕານິ ໂສມນສ຺ສານິ, ຉ ເຄຫນິສ຺ສິຕານິ ໂທມນສ຺ສານິ, ຉ ເນກ຺ຂມ຺ມນິສ຺ສິຕານິ ໂທມນສ຺ສານິ, ຉ ເຄຫນິສ຺ສິຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ຉ ເນກ຺ຂມ຺ມນິສ຺ສິຕາ ອຸເປກ຺ຂາຕິ, ອິມານິ ຉ ຉກ຺ການິ, ອຕີຕາປິ ຉຕ຺ຕິໍສວິຘາ ເວທນາ, ອນາຄຕາປິ ຉຕ຺ຕິໍສວິຘາ ເວທນາ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາປິ ຉຕ຺ຕິໍສວິຘາ ເວທນາ, ຕເທກຊ຺ຌໍ ອຠິສຎ຺ຎຸຫິຕ຺ວາ ອຠິສມ຺ປິຓ຺ເຑຕ຺ວາ ອຏ຺ຐສຕໍ ເວທນາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ເວທນາປຎ຺ໂຫ ປຎ຺ຈໂມ.

໖. ນາມຣູປເອກຕ຺ຕນານຕ຺ຕປຎ຺ໂຫ

໖. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂກ ປຏິສນ຺ທຫຕີ’’ຕິ? ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ນາມຣູປໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຏິສນ຺ທຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ອິມໍ ເຍວ ນາມຣູປໍ ປຏິສນ຺ທຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອິມໍ ເຍວ ນາມຣູປໍ ປຏິສນ຺ທຫຕິ, ອິມິນາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ນາມຣູເປນ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ ໂສຠນໍ ວາ ປາປກໍ ວາ, ເຕນ ກມ຺ເມນ ອຎ຺ຎໍ ນາມຣູປໍ ປຏິສນ຺ທຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ຍທິ, ຠນ຺ເຕ, ນ ອິມໍ ເຍວ ນາມຣູປໍ ປຏິສນ຺ທຫຕິ, ນນຸ ໂສ ມຸຕ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ ປາປເກຫິ ກມ຺ເມຫີ’’ຕິ? ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ຍທິ ນ ປຏິສນ຺ທເຫຍ຺ຍ, ມຸຕ຺ໂຕ ຠເວຍ຺ຍ ປາປເກຫິ ກມ຺ເມຫິ. ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຏິສນ຺ທຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ມຸຕ຺ໂຕ ປາປເກຫິ ກມ຺ເມຫີ’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິເທວ ປຸຣິໂສ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ອມ຺ພໍ ອວຫເຣຍ຺ຍ, ຕເມນໍ ອມ຺ພສາມິໂກ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສຍ຺ຍ ‘ອິມິນາ ເທວ ປຸຣິເສນ ມຍ຺ຫໍ ອມ຺ພາ ອວຫຏາ’ຕິ, ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ‘ນາຫໍ, ເທວ, ອິມສ຺ສ ອມ຺ເພ ອວຫຣາມິ, ອຎ຺ເຎ ເຕ ອມ຺ພາ, ເຍ ອິມິນາ ໂຣປິຕາ, ອຎ຺ເຎ ເຕ ອມ຺ພາ, ເຍ ມຍາ ອວຫຏາ, ນາຫໍ ທຓ຺ຑປ຺ປຕ຺ໂຕ’ຕິ. ກິໍ ນຸ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ທຓ຺ຑປ຺ປຕ຺ໂຕ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ທຓ຺ຑປ຺ປຕ຺ໂຕ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ເກນ ກາຣເຓນາ’’ຕິ? ‘‘ກິຎ຺ຈາປິ ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ, ປຸຣິມໍ, ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ພໍ ອປ຺ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ປຈ຺ຉິເມນ ອມ຺ເພນ ໂສ ປຸຣິໂສ ທຓ຺ຑປ຺ປຕ຺ໂຕ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອິມິນາ ນາມຣູເປນ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ ໂສຠນໍ ວາ ປາປກໍ ວາ, ເຕນ ກມ຺ເມນ ອຎ຺ຎໍ ນາມຣູປໍ ປຏິສນ຺ທຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ມຸຕ຺ໂຕ ປາປເກຫິ ກມ຺ເມຫີ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິເທວ ປຸຣິໂສ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ສາລິໍ ອວຫເຣຍ຺ຍ…ເປ… ອຸຈ຺ຉຸໍ ອວຫເຣຍ຺ຍ…ເປ… ຍຖາ ມຫາຣາຊ ໂກຈິ ປຸຣິໂສ ເຫມນ຺ຕກາເລ ອຄ຺ຄິໍ ຊາເລຕ຺ວາ ວິສິພ຺ເພຕ຺ວາ [ວິສີເວຕ຺ວາ (ສີ. ປີ.)] ອວິຊ຺ຌາເປຕ຺ວາ ປກ຺ກເມຍ຺ຍ, ອຖ ໂຂ ໂສ ອຄ຺ຄິ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ເຂຕ຺ຕໍ ຑເຫຍ຺ຍ [ອຸປຑເຫຍ຺ຍ (ກ.)], ຕເມນໍ ເຂຕ຺ຕສາມິໂກ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສຍ຺ຍ ‘ອິມິນາ, ເທວ, ປຸຣິເສນ ມຍ຺ຫໍ ເຂຕ຺ຕໍ ທຑ຺ຒ’ນ຺ຕິ. ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ‘ນາຫໍ, ເທວ, ອິມສ຺ສ ເຂຕ຺ຕໍ ຌາເປມິ, ອຎ຺ໂຎ ໂສ ອຄ຺ຄິ, ໂຍ ມຍາ ອວິຊ຺ຌາປິໂຕ, ອຎ຺ໂຎ ໂສ ອຄ຺ຄິ, ເຍນິມສ຺ສ ເຂຕ຺ຕໍ ທຑ຺ຒໍ, ນາຫໍ ທຓ຺ຑປ຺ປຕ຺ໂຕ’ຕິ. ກິໍ ນຸ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ທຓ຺ຑປ຺ປຕ຺ໂຕ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ທຓ຺ຑປ຺ປຕ຺ໂຕ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ເກນ ກາຣເຓນາ’’ຕິ? ‘‘ກິຎ຺ຈາປິ ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ, ປຸຣິມໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຄ຺ຄິໍ ອປ຺ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ປຈ຺ຉິເມນ ອຄ຺ຄິນາ ໂສ ປຸຣິໂສ ທຓ຺ຑປ຺ປຕ຺ໂຕ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອິມິນາ ນາມຣູເປນ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ ໂສຠນໍ ວາ ປາປກໍ ວາ, ເຕນ ກມ຺ເມນ ອຎ຺ຎໍ ນາມຣູປໍ ປຏິສນ຺ທຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ມຸຕ຺ໂຕ ປາປເກຫິ ກມ຺ເມຫີ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິເທວ ປຸຣິໂສ ປທີປໍ ອາທາຍ ປາສາທໍ ອຠິຣູຫິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ປທີໂປ ຌາຍມາໂນ ຕິຓໍ ຌາເປຍ຺ຍ, ຕິຓໍ ຌາຍມານໍ ຆຣໍ ຌາເປຍ຺ຍ, ຆຣໍ ຌາຍມານໍ ຄາມໍ ຌາເປຍ຺ຍ, ຄາມຊໂນ ຕໍ ປຸຣິສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ‘ກິສ຺ສ ຕ຺ວໍ, ໂຠ ປຸຣິສ, ຄາມໍ ຌາເປສີ’ຕິ, ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ‘ນາຫໍ, ໂຠ, ຄາມໍ ຌາເປມິ, ອຎ຺ໂຎ ໂສ ປທີປຄ຺ຄິ, ຍສ຺ສາຫໍ ອາໂລເກນ ຠຸຎ຺ຊິໍ, ອຎ຺ໂຎ ໂສ ອຄ຺ຄິ, ເຍນ ຄາໂມ ຌາປິໂຕ’ຕິ, ເຕ ວິວທມານາ ຕວ ສນ຺ຕິເກ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ, ກສ຺ສ ຕ຺ວໍ, ມຫາຣາຊ, ອຏ຺ຏໍ [ອຕ຺ຖໍ (ສີ. ປີ.)] ຘາເຣຍ຺ຍາສີ’’ຕິ? ‘‘ຄາມຊນສ຺ສ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ກາຣຓາ’’ຕິ? ‘‘ກິຎ຺ຈາປິ ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ, ອປິ ຈ ຕໂຕ ເອວ ໂສ ອຄ຺ຄິ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ກິຎ຺ຈາປິ ອຎ຺ຎໍ ມາຣຓນ຺ຕິກໍ ນາມຣູປໍ, ອຎ຺ຎໍ ປຏິສນ຺ຘິສ຺ມິໍ ນາມຣູປໍ, ອປິ ຈ ຕໂຕ ເຍວ ຕໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ນ ມຸຕ຺ໂຕ ປາປເກຫິ ກມ຺ເມຫີ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິເທວ ປຸຣິໂສ ທຫຣິໍ ທາຣິກໍ ວາເຣຕ຺ວາ ສຸງ຺ກໍ ທຕ຺ວາ ປກ຺ກເມຍ຺ຍ. ສາ ອປເຣນ ສມເຍນ ມຫຕີ ອສ຺ສ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ, ຕໂຕ ອຎ຺ໂຎ ປຸຣິໂສ ສຸງ຺ກໍ ທຕ຺ວາ ວິວາຫໍ ກເຣຍ຺ຍ, ອິຕໂຣ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ‘ກິສ຺ສ ປນ ເມ ຕ຺ວໍ, ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ຠຣິຍໍ ເນສີ’ຕິ? ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ‘ນາຫໍ ຕວ ຠຣິຍໍ ເນມິ, ອຎ຺ຎາ ສາ ທາຣິກາ ທຫຣີ ຕຣຸຓີ, ຍາ ຕຍາ ວາຣິຕາ ຈ ທິນ຺ນສຸງ຺ກາ ຈ, ອຎ຺ຎາຍໍ ທາຣິກາ ມຫຕີ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ມຍາ ວາຣິຕາ ຈ ທິນ຺ນສຸງ຺ກາ ຈາ’ຕິ, ເຕ ວິວທມານາ ຕວ ສນ຺ຕິເກ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ. ກສ຺ສ ຕ຺ວໍ, ມຫາຣາຊ, ອຏ຺ຏໍ ຘາເຣຍ຺ຍາສີ’’ຕິ? ‘‘ປຸຣິມສ຺ສ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ກາຣຓາ’’ຕິ? ‘‘ກິຎ຺ຈາປິ ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ, ອປິ ຈ ຕໂຕ ເຍວ ສາ ມຫຕີ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ກິຎ຺ຈາປິ ອຎ຺ຎໍ ມາຣຓນ຺ຕິກໍ ນາມຣູປໍ, ອຎ຺ຎໍ ປຏິສນ຺ຘິສ຺ມິໍ ນາມຣູປໍ, ອປິ ຈ ຕໂຕ ເຍວ ຕໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ນປຣິມຸຕ຺ໂຕ ປາປເກຫິ ກມ຺ເມຫີ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິເທວ ປຸຣິໂສ ໂຄປາລກສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ຂີຣຆຏໍ ກິຓິຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ຫຕ຺ເຖ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປກ຺ກເມຍ຺ຍ ‘ສ຺ເວ ຄເຫຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມີ’ຕິ, ຕໍ ອປຣຊ຺ຊຸ ທຘິ ສມ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ໂສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ‘ເທຫິ ເມ ຂີຣຆຏ’ນ຺ຕິ. ໂສ ທຘິໍ ທສ຺ເສຍ຺ຍ. ອິຕໂຣ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ‘ນາຫໍ ຕວ ຫຕ຺ຖໂຕ ທຘິໍ ກິຓາມິ, ເທຫິ ເມ ຂີຣຆຏ’ນ຺ຕິ. ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ‘ອຊານໂຕ ເຕ ຂີຣໍ ທຘິຠູຕ’ນ຺ຕິ ເຕ ວິວທມານາ ຕວ ສນ຺ຕິເກ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ, ກສ຺ສ ຕ຺ວໍ ມຫາຣາຊ, ອຏ຺ຏໍ ຘາເຣຍ຺ຍາສີ’’ຕິ? ‘‘ໂຄປາລກສ຺ສ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ກາຣຓາ’’ຕິ? ‘‘ກິຎ຺ຈາປິ ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ, ອປິ ຈ ຕໂຕ ເຍວ ຕໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ກິຎ຺ຈາປິ ອຎ຺ຎໍ ມາຣຓນ຺ຕິກໍ ນາມຣູປໍ, ອຎ຺ຎໍ ປຏິສນ຺ຘິສ຺ມິໍ ນາມຣູປໍ, ອປິ ຈ ຕໂຕ ເຍວ ຕໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ນ ປຣິມຸຕ຺ໂຕ ປາປເກຫິ ກມ຺ເມຫີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ນາມຣູປເອກຕ຺ຕນານຕ຺ຕປຎ຺ໂຫ ຉຏ຺ໂຐ.

໗. ເຖຣປຏິສນ຺ທຫນາປຏິສນ຺ທຫນປຎ຺ໂຫ

໗. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕ຺ວໍ ປນ ປຏິສນ຺ທຫິສ຺ສສີ’’ຕິ? ‘‘ອລໍ, ມຫາຣາຊ, ກິໍ ເຕ ເຕນ ປຸຈ຺ຉິເຕນ, ນນຸ ມຍາ ປຏິກຈ຺ເຈວ ອກ຺ຂາຕໍ ‘ສເຈ, ມຫາຣາຊ, ສອຸປາທາໂນ ຠວິສ຺ສາມິ, ປຏິສນ຺ທຫິສ຺ສາມິ, ສເຈ ອນຸປາທາໂນ ຠວິສ຺ສາມິ, ນ ປຏິສນ຺ທຫິສ຺ສາມີ’’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິເທວ ປຸຣິໂສ ຣຎ຺ໂຎ ອຘິກາຣໍ ກເຣຍ຺ຍ. ຣາຊາ ຕຸຏ຺ໂຐ ອຘິກາຣໍ ທເທຍ຺ຍ, ໂສ ເຕນ ອຘິກາເຣນ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ສມປ຺ປິໂຕ ສມງ຺ຄິຠູໂຕ ປຣິຈເຣຍ຺ຍ, ໂສ ເຈ ຊນສ຺ສ ອາໂຣເຈຍ຺ຍ ‘ນ ເມ ຣາຊາ ກິຎ຺ຈິ ປຏິກໂຣຕີ’ ຕິ. ກິໍ ນຸ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ຍຸຕ຺ຕກາຣີ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ກິໍ ເຕ ເຕນ ປຸຈ຺ຉິເຕນ, ນນຸ ມຍາ ປຏິກຈ຺ເຈວ ອກ຺ຂາຕໍ ‘ສເຈ ສອຸປາທາໂນ ຠວິສ຺ສາມິ, ປຏິສນ຺ທຫິສ຺ສາມິ, ສເຈ ອນຸປາທາໂນ ຠວິສ຺ສາມິ, ນ ປຏິສນ຺ທຫິສ຺ສາມີ’’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ເຖຣປຏິສນ຺ທຫນາປຏິສນ຺ທຫນປຎ຺ໂຫ ສຕ຺ຕໂມ.

໘. ນາມຣູປປຏິສນ຺ທຫນປຎ຺ໂຫ

໘. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍໍ ປເນຕໍ ພ຺ຣູສິ ‘ນາມຣູປ’ນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ນາມໍ, ກຕມໍ ຣູປ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຍໍ ຕຕ຺ຖ, ມຫາຣາຊ, ໂອຬາຣິກໍ, ເອຕໍ ຣູປໍ, ເຍ ຕຕ຺ຖ ສຸຂຸມາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ, ເອຕໍ ນາມ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເກນ ກາຣເຓນ ນາມໍ ເຍວ ນ ປຏິສນ຺ທຫຕິ, ຣູປໍ ເຍວ ວາ’’ຕິ? ‘‘ອຎ຺ຎມຎ຺ຎູປນິສ຺ສິຕາ, ມຫາຣາຊ, ເອເຕ ຘມ຺ມາ ເອກໂຕວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ກຸກ຺ກຸຏິຍາ ກລລໍ ນ ຠເວຍ຺ຍ, ອຓ຺ຑມ຺ປິ ນ ຠເວຍ຺ຍ, ຍຎ຺ຈ ຕຕ຺ຖ ກລລໍ, ຍຎ຺ຈ ອຓ຺ຑໍ, ອຸໂຠເປເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎູປນິສ຺ສິຕາ, ເອກໂຕວ ເນສໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຍທິ ຕຕ຺ຖ ນາມໍ ນ ຠເວຍ຺ຍ, ຣູປມ຺ປິ ນ ຠເວຍ຺ຍ, ຍຎ຺ເຈວ ຕຕ຺ຖ ນາມໍ, ຍຎ຺ເຈວ ຣູປໍ, ອຸໂຠເປເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎູປນິສ຺ສິຕາ, ເອກໂຕວ ເນສໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ເອວເມຕໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ ສນ຺ຘາວິຕ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ນາມຣູປປຏິສນ຺ທຫນປຎ຺ໂຫ ອຏ຺ຐໂມ.

໙. ອທ຺ຘານປຎ຺ໂຫ

໙. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍໍ ປເນຕໍ ພ຺ຣູສິ ‘ທີຆມທ຺ຘານ’ນ຺ຕິ, ກິເມຕໍ ອທ຺ຘານໍ ນາມາ’’ຕິ? ‘‘ອຕີໂຕ, ມຫາຣາຊ, ອທ຺ຘາ, ອນາຄໂຕ ອທ຺ຘາ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ໂນ ອທ຺ຘາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ສພ຺ເພ ອທ຺ຘາ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ? ‘‘ໂກຈິ, ມຫາຣາຊ, ອທ຺ຘາ ອຕ຺ຖິ, ໂກຈິ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ກຕໂມ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອຕ຺ຖິ, ກຕໂມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ? ‘‘ເຍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ສງ຺ຂາຣາ ອຕີຕາ ວິຄຕາ ນິຣຸທ຺ຘາ ວິປຣິຓຕາ, ໂສ ອທ຺ຘາ ນຕ຺ຖິ, ເຍ ຘມ຺ມາ ວິປາກາ, ເຍ ຈ ວິປາກຘມ຺ມຘມ຺ມາ, ເຍ ຈ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປຏິສນ຺ຘິໍ ເທນ຺ຕິ, ໂສ ອທ຺ຘາ ອຕ຺ຖິ. ເຍ ສຕ຺ຕາ ກາລງ຺ກຕາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ໂສ ຈ ອທ຺ຘາ ອຕ຺ຖິ. ເຍ ສຕ຺ຕາ ກາລງ຺ກຕາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ, ໂສ ອທ຺ຘາ ນຕ຺ຖິ. ເຍ ຈ ສຕ຺ຕາ ປຣິນິພ຺ພຸຕາ, ໂສ ຈ ອທ຺ຘາ ນຕ຺ຖິ ປຣິນິພ຺ພຸຕຕ຺ຕາ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ອທ຺ຘານປຎ຺ໂຫ ນວໂມ.

ອທ຺ຘານວຄ຺ໂຄ ທຸຕິໂຍ.

ອິມສ຺ມິໍ ວຄ຺ເຄ ນວ ປຎ຺ຫາ.

໓. ວິຈາຣວຄ຺ໂຄ

໑. ອທ຺ຘານມູລປຎ຺ໂຫ

໑. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຕີຕສ຺ສ ອທ຺ຘານສ຺ສ ກິໍ ມູລໍ, ອນາຄຕສ຺ສ ອທ຺ຘານສ຺ສ ກິໍ ມູລໍ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອທ຺ຘານສ຺ສ ກິໍ ມູລ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອຕີຕສ຺ສ ຈ, ມຫາຣາຊ, ອທ຺ຘານສ຺ສ ອນາຄຕສ຺ສ ຈ ອທ຺ຘານສ຺ສ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຈ ອທ຺ຘານສ຺ສ ອວິຊ຺ຊາ ມູລໍ. ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ, ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປໍ, ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ສຬາຍຕນໍ, ສຬາຍຕນປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ໂສ, ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາ, ເວທນາປຈ຺ຈຍາ ຕຓ຺ຫາ, ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາ ອຸປາທານໍ, ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຠໂວ, ຠວປຈ຺ຈຍາ ຊາຕິ, ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ. ເອວເມຕສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອທ຺ຘານສ຺ສ [ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອທ຺ຘານສ຺ສ (ສີ.)] ປຸຣິມາ ໂກຏິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ອທ຺ຘານມູລປຎ຺ໂຫ ປຐໂມ.

໒. ປຸຣິມໂກຏິປຎ຺ໂຫ

໒. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍໍ ປເນຕໍ ພ຺ຣູສິ ‘ປຸຣິມາ ໂກຏິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕີ’ຕິ, ຕສ຺ສ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ປຣິຕ຺ຕໍ [ປຣິປກ຺ກໍ (ກ.)] ພີຊໍ ປຖວິຍໍ ນິກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ຕໂຕ ອງ຺ກຸໂຣ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ວຸຑ຺ຒິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຜລໍ ທເທຍ຺ຍ. ຕໂຕ ພີຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸນ ໂຣເປຍ຺ຍ, ຕໂຕປິ ອງ຺ກຸໂຣ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ວຸຑ຺ຒິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຜລໍ ທເທຍ຺ຍ. ເອວເມຕິສ຺ສາ ສນ຺ຕຕິຍາ ອຕ຺ຖິ ອນ຺ໂຕ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອທ຺ຘານສ຺ສາປິ ປຸຣິມາ ໂກຏິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ກຸກ຺ກຸຏິຍາ ອຓ຺ຑໍ ຠເວຍ຺ຍ, ອຓ຺ຑໂຕ ກຸກ຺ກຸຏີ ກຸກ຺ກຸຏິຍາ ອຓ຺ຑນ຺ຕິ. ເອວເມຕິສ຺ສາ ສນ຺ຕຕິຍາ ອຕ຺ຖິ ອນ຺ໂຕ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອທ຺ຘານສ຺ສາປິ ປຸຣິມາ ໂກຏິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ເຖໂຣ ປຖວິຍາ ຈກ຺ກໍ ລິຂິຕ຺ວາ ມິລິນ຺ທໍ ຣາຊານໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ອຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ອິມສ຺ສ ຈກ຺ກສ຺ສ ອນ຺ໂຕ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອິມານິ ຈກ຺ການິ ວຸຕ຺ຕານິ ຠຄວຕາ ‘ຈກ຺ຂຸຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຣູເປ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ, ຕິຓ຺ຓໍ ສງ຺ຄຕິ ຜສ຺ໂສ, ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາ, ເວທນາປຈ຺ຈຍາ ຕຓ຺ຫາ, ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາ ອຸປາທານໍ, ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ກມ຺ມໍ, ກມ຺ມໂຕ ປຸນ ຈກ຺ຂຸໍ ຊາຍຕີ’ຕິ. ເອວເມຕິສ຺ສາ ສນ຺ຕຕິຍາ ອຕ຺ຖິ ອນ຺ໂຕ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ.

‘‘‘ໂສຕຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ສທ຺ເທ ຈ…ເປ… ມນຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຘມ຺ເມ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ, ຕິຓ຺ຓໍ ສງ຺ຄຕິ ຜສ຺ໂສ, ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາ, ເວທນາປຈ຺ຈຍາ ຕຓ຺ຫາ, ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາ ອຸປາທານໍ, ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ກມ຺ມໍ, ກມ຺ມໂຕ ປຸນ ມໂນ ຊາຍຕີ’ຕິ. ເອວເມຕິສ຺ສາ ສນ຺ຕຕິຍາ ອຕ຺ຖິ ອນ຺ໂຕ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອທ຺ຘານສ຺ສາປິ ປຸຣິມາ ໂກຏິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ປຸຣິມໂກຏິປຎ຺ໂຫ ທຸຕິໂຍ.

໓. ໂກຏິປຎ຺ຎາຍນປຎ຺ໂຫ

໓. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍໍ ປເນຕໍ ພ຺ຣູສິ ‘ປຸຣິມາ ໂກຏິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕີ’ຕິ, ກຕມາ ຈ ສາ ປຸຣິມາ ໂກຏີ’’ຕິ? ‘‘ໂຍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຕີໂຕ ອທ຺ຘາ, ເອສາ ປຸຣິມາ ໂກຏີ’’ຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍໍ ປເນຕໍ ພ຺ຣູສິ ‘ປຸຣິມາ ໂກຏິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕີ’ຕິ, ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ສພ຺ພາປິ ປຸຣິມາ ໂກຏິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ? ‘‘ກາຈິ, ມຫາຣາຊ, ປຎ຺ຎາຍຕິ, ກາຈິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ. ‘‘ກຕມາ, ຠນ຺ເຕ, ປຎ຺ຎາຍຕິ, ກຕມາ ນ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ? ‘‘ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ສພ຺ພຖາ ສພ຺ພໍ ອວິຊ຺ຊາ ນາໂຫສີຕິ ເອສາ ປຸຣິມາ ໂກຏິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຍໍ ອຫຸຕ຺ວາ ສມ຺ໂຠຕິ, ຫຸຕ຺ວາ ປຏິວິຄຈ຺ຉຕິ, ເອສປ ປຸຣິມາ ໂກຏິ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍໍ ອຫຸຕ຺ວາ ສມ຺ໂຠຕິ, ຫຸຕ຺ວາ ປຏິວິຄຈ຺ຉຕິ, ນນຸ ຕໍ ອຸຠໂຕ ຉິນ຺ນໍ ອຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ? ‘‘ຍທິ, ມຫາຣາຊ, ອຸຠໂຕ ຉິນ຺ນໍ ອຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຸຠໂຕ ຉິນ຺ນາ ສກ຺ກາ ວຑ຺ເຒຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ສາປິ ສກ຺ກາ ວຑ຺ເຒຕຸ’’ນ຺ຕິ.’’ນາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕໍ ປຸຈ຺ຉາມິ ໂກຏິໂຕ ສກ຺ກາ ວຑ຺ເຒຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ ສກ຺ກາ ວຑ຺ເຒຕຸ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ເຖໂຣ ຕສ຺ສ ຣຸກ຺ຂູປມໍ ອກາສິ, ຂນ຺ຘາ ຈ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ພີຊານີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ໂກຏິປຎ຺ຎາຍນປຎ຺ໂຫ ຕຕິໂຍ.

໔. ສງ຺ຂາຣຊາຍມານປຎ຺ໂຫ

໔. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຕ຺ຖິ ເກຈິ ສງ຺ຂາຣາ, ເຍ ຊາຍນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຖິ ສງ຺ຂາຣາ, ເຍ ຊາຍນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ກຕເມ ເຕ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ? ‘‘ຈກ຺ຂຸສ຺ມິຎ຺ຈ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສຕິ ຣູເປສຸ ຈ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ໂຫຕິ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓ ສຕິ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ, ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ເສ ສຕິ ເວທນາ ໂຫຕິ, ເວທນາຍ ສຕິ ຕຓ຺ຫາ ໂຫຕິ, ຕຓ຺ຫາຍ ສຕິ ອຸປາທານໍ ໂຫຕິ, ອຸປາທາເນ ສຕິ ຠໂວ ໂຫຕິ, ຠເວ ສຕິ ຊາຕິ ໂຫຕິ, ຊາຕິຍາ ສຕິ ຊຣາມຣຓໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ເອວເມຕສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ສມຸທໂຍ ໂຫຕິ. ຈກ຺ຂຸສ຺ມິຎ຺ຈ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອສຕິ ຣູເປສຸ ຈ ອສຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ນ ໂຫຕິ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓ ອສຕິ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ໂສ ນ ໂຫຕິ, ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ເສ ອສຕິ ເວທນາ ນ ໂຫຕິ, ເວທນາຍ ອສຕິ ຕຓ຺ຫາ ນ ໂຫຕິ, ຕຓ຺ຫາຍ ອສຕິ ອຸປາທານໍ ນ ໂຫຕິ, ອຸປາທາເນ ອສຕິ ຠໂວ ນ ໂຫຕິ, ຠເວ ອສຕິ ຊາຕິ ນ ໂຫຕິ, ຊາຕິຍາ ອສຕິ ຊຣາມຣຓໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວເມຕສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ນິໂຣໂຘ ໂຫຕີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ສງ຺ຂາຣຊາຍມານປຎ຺ໂຫ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

໕. ຠວນ຺ຕສງ຺ຂາຣຊາຍມານປຎ຺ໂຫ

໕. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຕ຺ຖິ ເກຈິ ສງ຺ຂາຣາ, ເຍ ອຠວນ຺ຕາ ຊາຍນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ເກຈິ ສງ຺ຂາຣາ, ເຍ ອຠວນ຺ຕາ ຊາຍນ຺ຕິ, ຠວນ຺ຕາ ເຍວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສງ຺ຂາຣາ ຊາຍນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ອິທໍ ເຄຫໍ ອຠວນ຺ຕໍ ຊາຕໍ, ຍຕ຺ຖ ຕ຺ວໍ ນິສິນ຺ໂນສີ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈິ, ຠນ຺ເຕ, ອິຘ ອຠວນ຺ຕໍ ຊາຕໍ, ຠວນ຺ຕໍ ເຍວ ຊາຕໍ, ອິມານິ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ທາຣູນິ ວເນ ອເຫສຸໍ, ອຍຎ຺ຈ ມຕ຺ຕິກາ ປຖວິຍໍ ອໂຫສິ, ອິຕ຺ຖີນຎ຺ຈ ປຸຣິສານຎ຺ຈ ຕຊ຺ເຊນ ວາຍາເມນ ເອວມິທໍ ເຄຫໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນຕ຺ຖິ ເກຈິ ສງ຺ຂາຣາ, ເຍ ອຠວນ຺ຕາ ຊາຍນ຺ຕິ, ຠວນ຺ຕາ ເຍວ ສງ຺ຂາຣາ ຊາຍນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເກຈິ ພີຊຄາມຠູຕຄາມາ ປຖວິຍໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ວຸຑ຺ຒິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊມານາ ປຸປ຺ຜານິ ຈ ຜລານິ ຈ ທເທຍ຺ຍຸໍ, ນ ເຕ ຣຸກ຺ຂາ ອຠວນ຺ຕາ ຊາຕາ, ຠວນ຺ຕາ ເຍວ ເຕ ຣຸກ຺ຂາ ຊາຕາ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນຕ຺ຖິ ເກຈິ ສງ຺ຂາຣາ, ເຍ ອຠວນ຺ຕາ ຊາຍນ຺ຕິ, ຠວນ຺ຕາ ເຍວ ເຕ ສງ຺ຂາຣາ ຊາຍນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ກຸມ຺ຠກາໂຣ ປຖວິຍາ ມຕ຺ຕິກໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ນານາຠາຊນານິ ກໂຣຕິ, ນ ຕານິ ຠາຊນານິ ອຠວນ຺ຕານິ ຊາຕານິ, ຠວນ຺ຕານິ ເຍວ ຊາຕານິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນຕ຺ຖິ ເກຈິ ສງ຺ຂາຣາ, ເຍ ອຠວນ຺ຕາ ຊາຍນ຺ຕິ, ຠວນ຺ຕາ ເຍວ ສງ຺ຂາຣາ ຊາຍນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ວີຓາຍ ປຕ຺ຕໍ ນ ສິຍາ, ຈມ຺ມໍ ນ ສິຍາ, ໂທຓິ ນ ສິຍາ, ທຓ຺ໂຑ ນ ສິຍາ, ອຸປວີໂຓ ນ ສິຍາ, ຕນ຺ຕິໂຍ ນ ສິຍຸໍ, ໂກໂຓ ນ ສິຍາ, ປຸຣິສສ຺ສ ຈ ຕຊ຺ໂຊ ວາຍາໂມ ນ ສິຍາ, ຊາເຍຍ຺ຍ ສທ຺ໂທ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ວີຓາຍ ປຕ຺ຕໍ ສິຍາ, ຈມ຺ມໍ ສິຍາ, ໂທຓິ ສິຍາ, ທຓ຺ໂຑ ສິຍາ, ອຸປວີໂຓ ສິຍາ, ຕນ຺ຕິໂຍ ສິຍຸໍ, ໂກໂຓ ສິຍາ, ປຸຣິສສ຺ສ ຈ ຕຊ຺ໂຊ ວາຍາໂມ ສິຍາ, ຊາເຍຍ຺ຍ ສທ຺ໂທ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຊາເຍຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນຕ຺ຖິ ເກຈິ ສງ຺ຂາຣາ, ເຍ ອຠວນ຺ຕາ ຊາຍນ຺ຕິ, ຠວນ຺ຕາ ເຍວ ໂຂ ສງ຺ຂາຣາ ຊາຍນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອຣຓິ ນ ສິຍາ, ອຣຓິໂປຕໂກ ນ ສິຍາ, ອຣຓິໂຍຕ຺ຕກໍ ນ ສິຍາ, ອຸຕ຺ຕຣາຣຓິ ນ ສິຍາ, ໂຈຬກໍ ນ ສິຍາ, ປຸຣິສສ຺ສ ຈ ຕຊ຺ໂຊ ວາຍາໂມ ນ ສິຍາ, ຊາເຍຍ຺ຍ ໂສ ອຄ຺ຄີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຣຓິ ສິຍາ, ອຣຓິໂປຕໂກ ສິຍາ, ອຣຓິໂຍຕ຺ຕກໍ ສິຍາ, ອຸຕ຺ຕຣາຣຓິ ສິຍາ, ໂຈຬກໍ ສິຍາ, ປຸຣິສສ຺ສ ຈ ຕຊ຺ໂຊ ວາຍາໂມ ສິຍາ, ຊາເຍຍ຺ຍ ໂສ ອຄ຺ຄີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຊາເຍຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນຕ຺ຖິ ເກຈິ ສງ຺ຂາຣາ, ເຍ ອຠວນ຺ຕາ ຊາຍນ຺ຕິ, ຠວນ຺ຕາ ເຍວ ໂຂ ສງ຺ຂາຣາ ຊາຍນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມຓິ ນ ສິຍາ, ອາຕໂປ ນ ສິຍາ, ໂຄມຍໍ ນ ສິຍາ, ຊາເຍຍ຺ຍ ໂສ ອຄ຺ຄີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ມຓິ ສິຍາ, ອາຕໂປ ສິຍາ, ໂຄມຍໍ ສິຍາ, ຊາເຍຍ຺ຍ ໂສ ອຄ຺ຄີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຊາເຍຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນຕ຺ຖິ ເກຈິ ສງ຺ຂາຣາ ເຍ ອຠວນ຺ຕາ ຊາຍນ຺ຕິ, ຠວນ຺ຕາ ເຍວ ໂຂ ສງ຺ຂາຣາ ຊາຍນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອາທາໂສ ນ ສິຍາ, ອາຠາ ນ ສິຍາ, ມຸຂໍ ນ ສິຍາ, ຊາເຍຍ຺ຍ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອາທາໂສ ສິຍາ, ອາຠາ ສິຍາ, ມຸຂໍ ສິຍາ, ຊາເຍຍ຺ຍ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຊາເຍຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນຕ຺ຖິ ເກຈິ ສງ຺ຂາຣາ, ເຍ ອຠວນ຺ຕາ ຊາຍນ຺ຕິ, ຠວນ຺ຕາ ເຍວ ໂຂ ສງ຺ຂາຣາ ຊາຍນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ຠວນ຺ຕສງ຺ຂາຣຊາຍມານປຎ຺ໂຫ ປຎ຺ຈໂມ.

໖. ເວທຄູປຎ຺ໂຫ

໖. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເວທຄູ ອຸປລພ຺ຠຕີ’’ຕິ? ‘‘ໂກ ປເນສ, ມຫາຣາຊ, ເວທຄູ ນາມາ’’ຕິ? ‘‘ໂຍ, ຠນ຺ເຕ, ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຊີໂວ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ປສ຺ສຕິ, ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຓາຕິ, ຆາເນນ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍຕິ, ຊິວ຺ຫາຍ ຣສໍ ສາຍຕິ, ກາເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ຜຸສຕິ, ມນສາ ຘມ຺ມໍ ວິຊານາຕິ, ຍຖາ ມຍໍ ອິຘ ປາສາເທ ນິສິນ຺ນາ ເຍນ ເຍນ ວາຕປາເນນ ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍາມ ປສ຺ສິຕຸໍ, ເຕນ ເຕນ ວາຕປາເນນ ປສ຺ເສຍ຺ຍາມ, ປຸຣຕ຺ຖິເມນປິ ວາຕປາເນນ ປສ຺ເສຍ຺ຍາມ, ປຈ຺ຉິເມນປິ ວາຕປາເນນ ປສ຺ເສຍ຺ຍາມ, ອຸຕ຺ຕເຣນປິ ວາຕປາເນນ ປສ຺ເສຍ຺ຍາມ, ທກ຺ຂິເຓນປິ ວາຕປາເນນ ປສ຺ເສຍ຺ຍາມ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ອຍໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຊີໂວ ເຍນ ເຍນ ທ຺ວາເຣນ ອິຈ຺ຉຕິ ປສ຺ສິຕຸໍ, ເຕນ ເຕນ ທ຺ວາເຣນ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ປຎ຺ຈທ຺ວາຣໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຓິສ຺ສາມິ, ຕໍ ສຸໂຓຫິ, ສາຘຸກໍ ມນສິກໂຣຫິ, ຍທິ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຊີໂວ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ປສ຺ສຕິ, ຍຖາ ມຍໍ ອິຘ ປາສາເທ ນິສິນ຺ນາ ເຍນ ເຍນ ວາຕປາເນນ ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍາມ ປສ຺ສິຕຸໍ, ເຕນ ເຕນ ວາຕປາເນນ ຣູປໍ ເຍວ ປສ຺ເສຍ຺ຍາມ, ປຸຣຕ຺ຖິເມນປິ ວາຕປາເນນ ຣູປໍ ເຍວ ປສ຺ເສຍ຺ຍາມ, ປຈ຺ຉິເມນປິ ວາຕປາເນນ ຣູປໍ ເຍວ ປສ຺ເສຍ຺ຍາມ, ອຸຕ຺ຕເຣນປິ ວາຕປາເນນ ຣູປໍ ເຍວ ປສ຺ເສຍ຺ຍາມ, ທກ຺ຂິເຓນປິ ວາຕປາເນນ ຣູປໍ ເຍວ ປສ຺ເສຍ຺ຍາມ, ເອວເມເຕນ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຊີເວນ ໂສເຕນປິ ຣູປໍ ເຍວ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ, ຆາເນນປິ ຣູປໍ ເຍວ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ, ຊິວ຺ຫາຍປິ ຣູປໍ ເຍວ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ, ກາເຍນປິ ຣູປໍ ເຍວ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ, ມນສາປິ ຣູປໍ ເຍວ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ; ຈກ຺ຂຸນາປິ ສທ຺ໂທ ເຍວ ໂສຕພ຺ໂພ, ຆາເນນປິ ສທ຺ໂທ ເຍວ ໂສຕພ຺ໂພ, ຊິວ຺ຫາຍປິ ສທ຺ໂທ ເຍວ ໂສຕພ຺ໂພ, ກາເຍນປິ ສທ຺ໂທ ເຍວ ໂສຕພ຺ໂພ, ມນສາປິ ສທ຺ໂທ ເຍວ ໂສຕພ຺ໂພ; ຈກ຺ຂຸນາປິ ຄນ຺ໂຘ ເຍວ ຆາຍິຕພ຺ໂພ, ໂສເຕນປິ ຄນ຺ໂຘ ເຍວ ຆາຍິຕພ຺ໂພ, ຊິວ຺ຫາຍປິ ຄນ຺ໂຘ ເຍວ ຆາຍິຕພ຺ໂພ, ກາເຍນປິ ຄນ຺ໂຘ ເຍວ ຆາຍິຕພ຺ໂພ, ມນສາປິ ຄນ຺ໂຘ ເຍວ ຆາຍິຕພ຺ໂພ; ຈກ຺ຂຸນາປິ ຣໂສ ເຍວ ສາຍິຕພ຺ໂພ, ໂສເຕນປິ ຣໂສ ເຍວ ສາຍິຕພ຺ໂພ, ຆາເນນປິ ຣໂສ ເຍວ ສາຍິຕພ຺ໂພ, ກາເຍນປິ ຣໂສ ເຍວ ສາຍິຕພ຺ໂພ, ມນສາປິ ຣໂສ ເຍວ ສາຍິຕພ຺ໂພ; ຈກ຺ຂຸນາປິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ເຍວ ຜຸສິຕພ຺ພໍ, ໂສເຕນປິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ເຍວ ຜຸສິຕພ຺ພໍ, ຆາເນນປິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ເຍວ ຜຸສິຕພ຺ພໍ, ຊິວ຺ຫາຍປິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ເຍວ ຜຸສິຕພ຺ພໍ, ມນສາປິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ເຍວ ຜຸສິຕພ຺ພໍ; ຈກ຺ຂຸນາປິ ຘມ຺ມໍ ເຍວ ວິຊານິຕພ຺ພໍ, ໂສເຕນປິ ຘມ຺ມໍ ເຍວ ວິຊານິຕພ຺ພໍ, ຆາເນນປິ ຘມ຺ມໍ ເຍວ ວິຊານິຕພ຺ພໍ, ຊິວ຺ຫາຍປິ ຘມ຺ມໍ ເຍວ ວິຊານິຕພ຺ພໍ, ກາເຍນປິ ຘມ຺ມໍ ເຍວ ວິຊານິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ.

‘‘ນ ໂຂ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ຍຸຊ຺ຊຕິ ປຸຣິເມນ ວາ ປຈ຺ຉິມໍ, ປຈ຺ຉິເມນ ວາ ປຸຣິມໍ, ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ມຍໍ ອິຘ ປາສາເທ ນິສິນ຺ນາ ອິເມສຸ ຊາລວາຕປາເນສຸ ອຸຄ຺ຆາຏິເຕສຸ ມຫນ຺ເຕນ ອາກາເສນ ພຫິມຸຂາ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ຣູປໍ ປສ຺ສາມ, ເອວເມເຕນ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຊີເວນາປິ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣສຸ ອຸຄ຺ຆາຏິເຕສຸ ມຫນ຺ເຕນ ອາກາເສນ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ຣູປໍ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ, ໂສເຕສຸ ອຸຄ຺ຆາຏິເຕສຸ…ເປ… ຆາເນ ອຸຄ຺ຆາຏິເຕ…ເປ… ຊິວ຺ຫາຍ ອຸຄ຺ຆາຏິຕາຍ…ເປ… ກາເຍ ອຸຄ຺ຆາຏິເຕ ມຫນ຺ເຕນ ອາກາເສນ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ສທ຺ໂທ ໂສຕພ຺ໂພ, ຄນ຺ໂຘ ຆາຍິຕພ຺ໂພ, ຣໂສ ສາຍິຕພ຺ໂພ, ໂຜຏ຺ຐພ຺ໂພ ຜຸສິຕພ຺ໂພ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ.

‘‘ນ ໂຂ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ຍຸຊ຺ຊຕິ ປຸຣິເມນ ວາ ປຈ຺ຉິມໍ, ປຈ຺ຉິເມນ ວາ ປຸຣິມໍ, ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ອຍໍ ທິນ຺ໂນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພຫິທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ, ຊານາສິ ຕ຺ວໍ, ມຫາຣາຊ, ‘ອຍໍ ທິນ຺ໂນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພຫິທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ຐິໂຕ’’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຊານາມີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ອຍໍ ທິນ຺ໂນ ອນ຺ໂຕ ປວິສິຕ຺ວາ ຕວ ປຸຣໂຕ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ, ຊານາສິ ຕ຺ວໍ, ມຫາຣາຊ, ‘ອຍໍ ທິນ຺ໂນ ອນ຺ໂຕ ປວິສິຕ຺ວາ ມມ ປຸຣໂຕ ຐິໂຕ’’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຊານາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ໂສ ຊີໂວ ຊິວ຺ຫາຍ ຣເສ ນິກ຺ຂິຕ຺ເຕ ຊາເນຍ຺ຍ ອມ຺ພິລຕ຺ຕໍ ວາ ລວຓຕ຺ຕໍ ວາ ຕິຕ຺ຕກຕ຺ຕໍ ວາ ກຏຸກຕ຺ຕໍ ວາ ກສາຍຕ຺ຕໍ ວາ ມຘຸຣຕ຺ຕໍ ວາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຊາເນຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ເຕ ຣເສ ອນ຺ໂຕ ປວິຏ຺ເຐ ຊາເນຍ຺ຍ ອມ຺ພິລຕ຺ຕໍ ວາ ລວຓຕ຺ຕໍ ວາ ຕິຕ຺ຕກຕ຺ຕໍ ວາ ກຏຸກຕ຺ຕໍ ວາ ກສາຍຕ຺ຕໍ ວາ ມຘຸຣຕ຺ຕໍ ວາ’’ຕິ. ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ.

‘‘ນ ໂຂ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ຍຸຊ຺ຊຕິ ປຸຣິເມນ ວາ ປຈ຺ຉິມໍ, ປຈ຺ຉິເມນ ວາ ປຸຣິມໍ, ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິເທວ ປຸຣິໂສ ມຘຸຆຏສຕໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ມຘຸໂທຓິໍ ປູຣາເປຕ຺ວາ ປຸຣິສສ຺ສ ມຸຂໍ ປິທຫິຕ຺ວາ [ປິທຫິຕ຺ວາວ (ກ.)] ມຘຸໂທຓິຍາ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ຊາເນຍ຺ຍ, ມຫາຣາຊ, ໂສ ປຸຣິໂສ ມຘຸໍ ສມ຺ປນ຺ນໍ ວາ ນ ສມ຺ປນ຺ນໍ ວາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເກນ ກາຣເຓນາ’’ຕິ. ‘‘ນ ຫິ ຕສ຺ສ, ຠນ຺ເຕ, ມຸເຂ ມຘຸ ປວິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ນ ໂຂ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ຍຸຊ຺ຊຕິ ປຸຣິເມນ ວາ ປຈ຺ຉິມໍ, ປຈ຺ຉິເມນ ວາ ປຸຣິມ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ນາຫໍ ປຏິພໂລ ຕຍາ ວາທິນາ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປິຕຸໍ; ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ, ອຕ຺ຖໍ ຊປ຺ເປຫີ’’ຕິ.

ເຖໂຣ ອຠິຘມ຺ມສໍຍຸຕ຺ຕາຍ ກຖາຍ ຣາຊານໍ ມິລິນ຺ທໍ ສຎ຺ຎາເປສິ – ‘‘ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ຈກ຺ຂຸຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຣູເປ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ, ຕໍສຫຊາຕາ ຜສ຺ໂສ ເວທນາ ສຎ຺ຎາ ເຈຕນາ ເອກຄ຺ຄຕາ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ມນສິກາໂຣຕິ ເອວເມເຕ ຘມ຺ມາ ປຈ຺ຈຍໂຕ ຊາຍນ຺ຕິ, ນ ເຫຕ຺ຖ ເວທຄູ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ໂສຕຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ສທ຺ເທ ຈ…ເປ… ມນຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຘມ຺ເມ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ, ຕໍສຫຊາຕາ ຜສ຺ໂສ ເວທນາ ສຎ຺ຎາ ເຈຕນາ ເອກຄ຺ຄຕາ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ມນສິກາໂຣຕິ ເອວເມເຕ ຘມ຺ມາ ປຈ຺ຈຍໂຕ ຊາຍນ຺ຕິ, ນ ເຫຕ຺ຖ ເວທຄູ ອຸປລພ຺ຠຕີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ເວທຄູປຎ຺ໂຫ ຉຏ຺ໂຐ.

໗. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທິປຎ຺ໂຫ

໗. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ມໂນວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ຍຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ມໂນວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຐມໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ປຈ຺ຉາ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ, ອຸທາຫຸ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ ປຐມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ປຈ຺ຉາ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ປຐມໍ, ມຫາຣາຊ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ປຈ຺ຉາ ມໂນວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ ອາຓາເປຕິ ‘ຍຕ຺ຖາຫໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊາມິ, ຕ຺ວມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊາຫີ’ຕິ, ອຸທາຫຸ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອາຓາເປຕິ ‘ຍຕ຺ຖ ຕ຺ວໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສສິ, ອຫມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສາມີ’’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ອນາລາໂປ ເຕສໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎຫີ’’ຕິ.

‘‘ກຖໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ມໂນວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ? ‘‘ນິນ຺ນຕ຺ຕາ ຈ, ມຫາຣາຊ, ທ຺ວາຣຕ຺ຕາ ຈ ຈິຓ຺ຓຕ຺ຕາ ຈ ສມຸທາຈຣິຕຕ຺ຕາ ຈາ’’ຕິ.

‘‘ກຖໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ນິນ຺ນຕ຺ຕາ ຍຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ມໂນວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ? ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ກຕເມນ ອຸທກໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ເຍນ, ຠນ຺ເຕ, ນິນ຺ນໍ, ເຕນ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ອຖາປເຣນ ສມເຍນ ເທໂວ ວສ຺ເສຍ຺ຍ, ກຕເມນ ຕໍ ອຸທກໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ເຍນ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣິມໍ ອຸທກໍ ຄຕໍ, ຕມ຺ປິ ເຕນ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ.

‘‘ກິໍ ນຸໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິມໍ ອຸທກໍ ປຈ຺ຉິມໍ ອຸທກໍ ອາຓາເປຕິ ‘ເຍນາຫໍ ຄຈ຺ຉາມິ, ຕ຺ວມ຺ປິ ເຕນ ຄຈ຺ຉາຫີ’ຕິ, ປຈ຺ຉິມໍ ວາ ອຸທກໍ ປຸຣິມໍ ອຸທກໍ ອາຓາເປຕິ ‘ເຍນ ຕ຺ວໍ ຄຈ຺ຉິສ຺ສສິ, ອຫມ຺ປິ ເຕນ ຄຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’’ຕິ. ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອນາລາໂປ ເຕສໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎຫິ, ນິນ຺ນຕ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນິນ຺ນຕ຺ຕາ ຍຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ມໂນວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ ອາຓາເປຕິ ‘ຍຕ຺ຖາຫໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊາມິ, ຕ຺ວມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊາຫີ’ຕິ, ນາປິ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອາຓາເປຕິ ‘ຍຕ຺ຖ ຕ຺ວໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສສິ, ອຫມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສາມີ’ຕິ, ອນາລາໂປ ເຕສໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎຫິ, ນິນ຺ນຕ຺ຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’’ຕິ.

‘‘ກຖໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ທ຺ວາຣຕ຺ຕາ ຍຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ມໂນວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ? ອເປປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ຕິມໍ ນຄຣໍ ອສ຺ສ ທຬ຺ຫປາກາຣໂຕຣຓໍ ເອກທ຺ວາຣໍ, ຕໂຕ ປຸຣິໂສ ນິກ຺ຂມິຕຸກາໂມ ຠເວຍ຺ຍ, ກຕເມນ ນິກ຺ຂເມຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ທ຺ວາເຣນ, ຠນ຺ເຕ, ນິກ຺ຂເມຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ອຖາປໂຣ ປຸຣິໂສ ນິກ຺ຂມິຕຸກາໂມ ຠເວຍ຺ຍ, ກຕເມນ ໂສ ນິກ຺ຂເມຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ເຍນ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣິໂມ ປຸຣິໂສ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ, ໂສປິ ເຕນ ນິກ຺ຂເມຍ຺ຍາ’’ຕິ.

‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂມ ປຸຣິໂສ ປຈ຺ຉິມໍ ປຸຣິສໍ ອາຓາເປຕິ ‘ເຍນາຫໍ ຄຈ຺ຉາມິ, ຕ຺ວມ຺ປິ ເຕນ ຄຈ຺ຉາຫີ’ຕິ, ປຈ຺ຉິໂມ ວາ ປຸຣິໂສ ປຸຣິມໍ ປຸຣິສໍ ອາຓາເປຕິ ‘ເຍນ ຕ຺ວໍ ຄຈ຺ຉິສ຺ສສິ, ອຫມ຺ປິ ເຕນ ຄຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’ຕິ. ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອນາລາໂປ ເຕສໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎຫິ, ທ຺ວາຣຕ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ທ຺ວາຣຕ຺ຕາ ຍຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ມໂນວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ ອາຓາເປຕິ ‘ຍຕ຺ຖາຫໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊາມິ, ຕ຺ວມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊາຫີ’ຕິ, ນາປິ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອາຓາເປຕິ ‘ຍຕ຺ຖ ຕ຺ວໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສສິ, ອຫມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສາມີ’ຕິ, ອນາລາໂປ ເຕສໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎຫິ, ທ຺ວາຣຕ຺ຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ກຖໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຈິຓ຺ຓຕ຺ຕາ ຍຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ມໂນວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ?ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ປຐມໍ ເອກໍ ສກຏໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ອຖ ທຸຕິຍໍ ສກຏໍ ກຕເມນ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ເຍນ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣິມໍ ສກຏໍ ຄຕໍ, ຕມ຺ປິ ເຕນ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ.

‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິມໍ ສກຏໍ ປຈ຺ຉິມໍ ສກຏໍ ອາຓາເປຕິ ‘ເຍນາຫໍ ຄຈ຺ຉາມິ, ຕ຺ວມ຺ປິ ເຕນ ຄຈ຺ຉາຫີ’ຕິ, ປຈ຺ຉິມໍ ວາ ສກຏໍ ປຸຣິມໍ ສກຏໍ ອາຓາເປຕິ ‘ເຍນ ຕ຺ວໍ ຄຈ຺ຉິສ຺ສສິ, ອຫມ຺ປິ ເຕນ ຄຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’’ຕິ. ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອນາລາໂປ ເຕສໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎຫິ, ຈິຓ຺ຓຕ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຈິຓ຺ຓຕ຺ຕາ ຍຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ມໂນວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ ອາຓາເປຕິ ‘ຍຕ຺ຖາຫໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊາມິ, ຕ຺ວມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊາຫີ’ຕິ, ນາປິ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອາຓາເປຕິ ‘ຍຕ຺ຖ ຕ຺ວໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສສິ, ອຫມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສາມີ’ຕິ, ອນາລາໂປ ເຕສໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎຫິ, ຈິຓ຺ຓຕ຺ຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ກຖໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສມຸທາຈຣິຕຕ຺ຕາ ຍຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ມໂນວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ? ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມຸທ຺ທາຄຓນາສງ຺ຂ຺ຍາເລຂາສິປ຺ປຏ຺ຐາເນສຸ ອາທິກມ຺ມິກສ຺ສ ທນ຺ຘາຍນາ ຠວຕິ, ອຖາປເຣນ ສມເຍນ ນິສມ຺ມກິຣິຍາຍ ສມຸທາຈຣິຕຕ຺ຕາ ອທນ຺ຘາຍນາ ຠວຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສມຸທາຈຣິຕຕ຺ຕາ ຍຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ມໂນວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ ອາຓາເປຕິ ‘ຍຕ຺ຖາຫໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊາມິ, ຕ຺ວມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊາຫີ’ຕິ, ນາປິ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອາຓາເປຕິ ‘ຍຕ຺ຖ ຕ຺ວໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສສິ, ອຫມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສາມີ’ຕິ, ອນາລາໂປ ເຕສໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎຫິ, ສມຸທາຈຣິຕຕ຺ຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍຕ຺ຖ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ມໂນວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ…ເປ… ຍຕ຺ຖ ຆານວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ…ເປ… ຍຕ຺ຖ ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ …ເປ… ຍຕ຺ຖ ກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ມໂນວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ຍຕ຺ຖ ກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ມໂນວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຐມໍ ກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ປຈ຺ຉາ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ, ອຸທາຫຸ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ ປຐມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ປຈ຺ຉາ ກາຍວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ, ມຫາຣາຊ, ປຐມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ປຈ຺ຉາ ມໂນວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ,…ເປ… ອນາລາໂປ ເຕສໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎຫິ, ສມຸທາຈຣິຕຕ຺ຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທິປຎ຺ໂຫ ສຕ຺ຕໂມ.

໘. ຜສ຺ສລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ

໘. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍຕ຺ຖ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຜສ຺ໂສປິ ເວທນາປິ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ຍຕ຺ຖ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຜສ຺ໂສປິ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເວທນາປິ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສຎ຺ຎາປິ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເຈຕນາປິ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ວິຕກ຺ໂກປິ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ວິຈາໂຣປິ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສພ຺ເພປິ ຜສ຺ສປ຺ປມຸຂາ ຘມ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກິໍລກ຺ຂໂຓ ຜສ຺ໂສ’’ຕິ? ‘‘ຜຸສນລກ຺ຂໂຓ, ມຫາຣາຊ, ຜສ຺ໂສ’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ທ຺ເວ ເມຓ຺ຑາ ຍຸຊ຺ເຌຍ຺ຍຸໍ, ເຕສຸ ຍຖາ ເອໂກ ເມຓ຺ໂຑ, ເອວໍ ຈກ຺ຂຸ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ ຍຖາ ທຸຕິໂຍ ເມຓ຺ໂຑ, ເອວໍ ຣູປໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍຖາ ເຕສໍ ສນ຺ນິປາໂຕ, ເອວໍ ຜສ຺ໂສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ທ຺ເວ ປາຓີ ວຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ເຕສຸ ຍຖາ ເອໂກ ປາຓິ, ເອວໍ ຈກ຺ຂຸ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍຖາ ທຸຕິໂຍ ປາຓິ, ເອວໍ ຣູປໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍຖາ ເຕສໍ ສນ຺ນິປາໂຕ, ເອວໍ ຜສ຺ໂສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ທ຺ເວ ສມ຺ມາ ວຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ເຕສຸ ຍຖາ ເອໂກ ສມ຺ໂມ, ເອວໍ ຈກ຺ຂຸ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍຖາ ທຸຕິໂຍ ສມ຺ໂມ, ເອວໍ ຣູປໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍຖາ ເຕສໍ ສນ຺ນິປາໂຕ, ເອວໍ ຜສ຺ໂສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ຜສ຺ສລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ ອຏ຺ຐໂມ.

໙. ເວທນາລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ

໙. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກິໍລກ຺ຂຓາ ເວທນາ’’ຕິ? ‘‘ເວທຍິຕລກ຺ຂຓາ, ມຫາຣາຊ, ເວທນາ ອນຸຠວນລກ຺ຂຓາ ຈາ’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິເທວ ປຸຣິໂສ ຣຎ຺ໂຎ ອຘິກາຣໍ ກເຣຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ຣາຊາ ຕຸຏ຺ໂຐ ອຘິກາຣໍ ທເທຍ຺ຍ, ໂສ ເຕນ ອຘິກາເຣນ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ສມປ຺ປິໂຕ ສມງ຺ຄິຠູໂຕ ປຣິຈເຣຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ເອວມສ຺ສ ‘ມຍາ ໂຂ ປຸພ຺ເພ ຣຎ຺ໂຎ ອຘິກາໂຣ ກໂຕ, ຕສ຺ສ ເມ ຣາຊາ ຕຸຏ຺ໂຐ ອຘິກາຣໍ ອທາສິ, ສ຺ວາຫໍ ຕໂຕນິທານໍ ອິມໍ ເອວຣູປໍ ເວທນໍ ເວທຍາມີ’ຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິເທວ ປຸຣິໂສ ກຸສລໍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ໂສ ຈ ຕຕ຺ຖ ທິພ຺ເພຫິ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ສມປ຺ປິໂຕ ສມງ຺ຄິຠູໂຕ ປຣິຈເຣຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ເອວມສ຺ສ ‘ສ຺ວາຫໍ ໂຂ ປຸພ຺ເພ ກຸສລໍ ກມ຺ມໍ ອກາສິໍ, ໂສຫໍ ຕໂຕນິທານໍ ອິມໍ ເອວຣູປໍ ເວທນໍ ເວທຍາມີ’ຕິ, ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເວທຍິຕລກ຺ຂຓາ ເວທນາ ອນຸຠວນລກ຺ຂຓາ ຈາ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ເວທນາລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ ນວໂມ.

໑໐. ສຎ຺ຎາລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ

໑໐. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກິໍລກ຺ຂຓາ ສຎ຺ຎາ’’ຕິ? ‘‘ສຎ຺ຊານນລກ຺ຂຓາ, ມຫາຣາຊ, ສຎ຺ຎາ. ກິໍ ສຎ຺ຊານາຕິ? ນີລມ຺ປິ ສຎ຺ຊານາຕິ, ປີຕມ຺ປິ ສຎ຺ຊານາຕິ, ໂລຫິຕມ຺ປິ ສຎ຺ຊານາຕິ, ໂອທາຕມ຺ປິ ສຎ຺ຊານາຕິ, ມຎ຺ຊິຏ຺ຐມ຺ປິ [ມຎ຺ເຊຏ຺ຐມ຺ປິ (ສີ. ປີ.)] ສຎ຺ຊານາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສຎ຺ຊານນລກ຺ຂຓາ ສຎ຺ຎາ’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຣຎ຺ໂຎ ຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ ຠຓ຺ຑາຄາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນີລປີຕໂລຫິໂຕທາຕມຎ຺ຊິຏ຺ຐານິ [ມຎ຺ເຊຏ຺ຐານິ (ສີ. ປີ.)] ຣາຊໂຠຄານິ ຣູປານິ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ສຎ຺ຊານາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສຎ຺ຊານນລກ຺ຂຓາ ສຎ຺ຎາ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ສຎ຺ຎາລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ ທສໂມ.

໑໑. ເຈຕນາລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ

໑໑. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກິໍລກ຺ຂຓາ ເຈຕນາ’’ຕິ? ‘‘ເຈຕຍິຕລກ຺ຂຓາ, ມຫາຣາຊ, ເຈຕນາ ອຠິສງ຺ຂຣຓລກ຺ຂຓາ ຈາ’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິເທວ ປຸຣິໂສ ວິສໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ຈ ປິເວຍ຺ຍ, ປເຣ ຈ ປາເຍຍ຺ຍ, ໂສ ອຕ຺ຕນາປິ ທຸກ຺ຂິໂຕ ຠເວຍ຺ຍ, ປເຣປິ ທຸກ຺ຂິຕາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອກຸສລໍ ກມ຺ມໍ ເຈຕນາຍ ເຈຕຍິຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ເຍປິ ຕສ຺ສ ອນຸສິກ຺ຂນ຺ຕິ, ເຕປິ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິເທວ ປຸຣິໂສ ສປ຺ປິນວນີຕເຕລມຘຸຜາຓິຕໍ ເອກຊ຺ຌໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ຈ ປິເວຍ຺ຍ, ປເຣ ຈ ປາເຍຍ຺ຍ, ໂສ ອຕ຺ຕນາ ສຸຂິໂຕ ຠເວຍ຺ຍ, ປເຣປິ ສຸຂິຕາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ກຸສລໍ ກມ຺ມໍ ເຈຕນາຍ ເຈຕຍິຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ເຍປິ ຕສ຺ສ ອນຸສິກ຺ຂນ຺ຕິ, ເຕປິ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຈຕຍິຕລກ຺ຂຓາ ເຈຕນາ ອຠິສງ຺ຂຣຓລກ຺ຂຓາ ຈາ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ເຈຕນາລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ ເອກາທສໂມ.

໑໒. ວິຎ຺ຎາຓລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ

໑໒. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກິໍລກ຺ຂຓໍ ວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ວິຊານນລກ຺ຂຓໍ, ມຫາຣາຊ, ວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ນຄຣຄຸຕ຺ຕິໂກ ມຊ຺ເຌ ນຄຣສິງ຺ຆາຏເກ ນິສິນ຺ໂນ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ປຸຣຕ຺ຖິມທິສໂຕ ປຸຣິສໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ, ປສ຺ເສຍ຺ຍ ທກ຺ຂິຓທິສໂຕ ປຸຣິສໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ, ປສ຺ເສຍ຺ຍ ປຈ຺ຉິມທິສໂຕ ປຸຣິສໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ, ປສ຺ເສຍ຺ຍ ອຸຕ຺ຕຣທິສໂຕ ປຸຣິສໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຍຎ຺ຈ ປຸຣິໂສ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ປສ຺ສຕິ, ຕໍ ວິຎ຺ຎາເຓນ ວິຊານາຕິ. ຍຎ຺ຈ ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຓາຕິ, ຕໍ ວິຎ຺ຎາເຓນ ວິຊານາຕິ. ຍຎ຺ຈ ຆາເນນ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍຕິ, ຕໍ ວິຎ຺ຎາເຓນ ວິຊານາຕິ. ຍຎ຺ຈ ຊິວ຺ຫາຍ ຣສໍ ສາຍຕິ, ຕໍ ວິຎ຺ຎາເຓນ ວິຊານາຕິ. ຍຎ຺ຈ ກາເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ຜຸສຕິ, ຕໍ ວິຎ຺ຎາເຓນ ວິຊານາຕິ, ຍຎ຺ຈ ມນສາ ຘມ຺ມໍ ວິຊານາຕິ, ຕໍ ວິຎ຺ຎາເຓນ ວິຊານາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ວິຊານນລກ຺ຂຓໍ ວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ວິຎ຺ຎາຓລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ ທ຺ວາທສໂມ.

໑໓. ວິຕກ຺ກລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ

໑໓. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກິໍລກ຺ຂໂຓ ວິຕກ຺ໂກ’’ຕິ? ‘‘ອປ຺ປນາລກ຺ຂໂຓ ມຫາຣາຊ, ວິຕກ຺ໂກ’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ວຑ຺ຒກີ ສຸປຣິກມ຺ມກຕໍ ທາຣຸໍ ສນ຺ຘິສ຺ມິໍ ອປ຺ເປຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອປ຺ປນາລກ຺ຂໂຓ ວິຕກ຺ໂກ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ວິຕກ຺ກລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ ເຕຣສໂມ.

໑໔. ວິຈາຣລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ

໑໔. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກິໍລກ຺ຂໂຓ ວິຈາໂຣ’’ຕິ? ‘‘ອນຸມຊ຺ຊນລກ຺ຂໂຓ, ມຫາຣາຊ, ວິຈາໂຣ’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ກໍສຖາລໍ ອາໂກຏິຕໍ ປຈ຺ຉາ ອນຸຣວຕິ ອນຸສນ຺ທຫຕິ [ອນຸສທ຺ທາຍຕິ (ກ.)], ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອາໂກຏນາ, ເອວໍ ວິຕກ຺ໂກ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຍຖາ ອນຸຣວນາ [ອນຸມຊ຺ຊນາ (ກ.)], ເອວໍ ວິຈາໂຣ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ວິຈາຣລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ ຈຸທ຺ທສໂມ.

ວິຈາຣວຄ຺ໂຄ ຕຕິໂຍ.

ອິມສ຺ມິໍ ວຄ຺ເຄ ຈຸທ຺ທສ ປຎ຺ຫາ.

໔. ນິພ຺ພານວຄ຺ໂຄ

໑. ຜສ຺ສາທິວິນິພ຺ຠຸຊນປຎ຺ໂຫ

໑. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສກ຺ກາ ອິເມສໍ ຘມ຺ມານໍ ເອກໂຕຠາວຄຕານໍ ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາ ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາ ນານາກຣຓໍ ປຎ຺ຎາເປຕຸໍ ‘ອຍໍ ຜສ຺ໂສ, ອຍໍ ເວທນາ, ອຍໍ ສຎ຺ຎາ, ອຍໍ ເຈຕນາ, ອິທໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ອຍໍ ວິຕກ຺ໂກ, ອຍໍ ວິຈາໂຣ’ຕິ’’? ‘‘ນ ສກ຺ກາ, ມຫາຣາຊ, ອິເມສໍ ຘມ຺ມານໍ ເອກໂຕຠາວຄຕານໍ ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາ ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາ ນານາກຣຓໍ ປຎ຺ຎາເປຕຸໍ ‘ອຍໍ ຜສ຺ໂສ, ອຍໍ ເວທນາ, ອຍໍ ສຎ຺ຎາ, ອຍໍ ເຈຕນາ, ອິທໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ອຍໍ ວິຕກ຺ໂກ, ອຍໍ ວິຈາໂຣ’’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຣຎ຺ໂຎ ສູໂທ ອຣສໍ ວາ ຣສໍ ວາ [ຍູສໍ ວາ ຣສໍ ວາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ກເຣຍ຺ຍ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ທຘິມ຺ປິ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ໂລຓມ຺ປິ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ສິງ຺ຄິເວຣມ຺ປິ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ຊີຣກມ຺ປິ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ມຣິຈມ຺ປິ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ອຎ຺ຎານິປິ ປກາຣານິ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ຕເມນໍ ຣາຊາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ, ‘ທຘິສ຺ສ ເມ ຣສໍ ອາຫຣ, ໂລຓສ຺ສ ເມ ຣສໍ ອາຫຣ, ສິງ຺ຄິເວຣສ຺ສ ເມ ຣສໍ ອາຫຣ, ຊີຣກສ຺ສ ເມ ຣສໍ ອາຫຣ, ມຣິຈສ຺ສ ເມ ຣສໍ ອາຫຣ, ສພ຺ເພສໍ ເມ ປກ຺ຂິຕ຺ຕານໍ ຣສໍ ອາຫຣາ’ຕິ. ສກ຺ກາ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຕສໍ ຣສານໍ ເອກໂຕຠາວຄຕານໍ ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາ ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາ ຣສໍ ອາຫຣິຕຸໍ ອມ຺ພິລຕ຺ຕໍ ວາ ລວຓຕ຺ຕໍ ວາ ຕິຕ຺ຕກຕ຺ຕໍ ວາ ກຏຸກຕ຺ຕໍ ວາ ກສາຍຕ຺ຕໍ ວາ ມຘຸຣຕ຺ຕໍ ວາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ສກ຺ກາ ເຕສໍ ຣສານໍ ເອກໂຕຠາວຄຕານໍ ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາ ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາ ຣສໍ ອາຫຣິຕຸໍ ອມ຺ພິລຕ຺ຕໍ ວາ ລວຓຕ຺ຕໍ ວາ ຕິຕ຺ຕກຕ຺ຕໍ ວາ ກຏຸກຕ຺ຕໍ ວາ ກສາຍຕ຺ຕໍ ວາ ມຘຸຣຕ຺ຕໍ ວາ, ອປິ ຈ ໂຂ ປນ ສເກນ ສເກນ ລກ຺ຂເຓນ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນ ສກ຺ກາ ອິເມສໍ ຘມ຺ມານໍ ເອກໂຕຠາວຄຕານໍ ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາ ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາ ນານາກຣຓໍ ປຎ຺ຎາເປຕຸໍ ‘ອຍໍ ຜສ຺ໂສ, ອຍໍ ເວທນາ, ອຍໍ ສຎ຺ຎາ, ອຍໍ ເຈຕນາ, ອິທໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ອຍໍ ວິຕກ຺ໂກ, ອຍໍ ວິຈາໂຣ’ຕິ, ອປິ ຈ ໂຂ ປນ ສເກນ ສເກນ ລກ຺ຂເຓນ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ຜສ຺ສາທິວິນິພ຺ຠຸຊນປຎ຺ໂຫ ປຐໂມ.

໒. ນາຄເສນປຎ຺ໂຫ

໒. ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ໂລຓໍ, ມຫາຣາຊ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ສຸຏ຺ຐຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຊານາຫີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ເຎຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ເຎຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ສພ຺ພໍ ໂລຓໍ ຊິວ຺ຫາຍ ວິຊານາຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ພໍ ໂລຓໍ ຊິວ຺ຫາຍ ວິຊານາຕິ’’.

‘‘ຍທິ, ຠນ຺ເຕ, ສພ຺ພໍ ໂລຓໍ ຊິວ຺ຫາຍ ວິຊານາຕິ, ກິສ຺ສ ປນ ຕໍ ສກເຏຫິ ພລີພທ຺ທາ [ພລິພທ຺ທາ (ສີ. ປີ.)] ອາຫຣນ຺ຕິ, ນນຸ ໂລຓເມວ ອາຫຣິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ສກ຺ກາ, ມຫາຣາຊ, ໂລຓເມວ ອາຫຣິຕຸໍ ເອກໂຕຠາວຄຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ ໂຄຈຣນານຕ຺ຕຄຕາ ໂລຓໍ ຄຣຸຠາໂວ ຈາຕິ. ສກ຺ກາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ໂລຓໍ ຕຸລາຍ ຕຸລຍິຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ສກ຺ກາ’’ຕິ. ‘‘ນ ສກ຺ກາ, ມຫາຣາຊ, ໂລຓໍ ຕຸລາຍ ຕຸລຍິຕຸໍ, ຄຣຸຠາໂວ ຕຸລາຍ ຕຸລິຍຕີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ນາຄເສນປຎ຺ໂຫ ທຸຕິໂຍ.

໓. ປຎ຺ຈາຍຕນກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕປຎ຺ໂຫ

໓. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍານິມານິ ປຎ຺ຈາຍຕນານິ, ກິໍ ນຸ ຕານິ ນານາກມ຺ເມຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕານິ, ອຸທາຫຸ ເອເກນ ກມ຺ເມນາ’’ຕິ? ‘‘ນານາກມ຺ເມຫິ, ມຫາຣາຊ, ນິພ຺ພຕ຺ຕານິ, ນ ເອເກນ ກມ຺ເມນາ’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ເອກສ຺ມິໍ ເຂຕ຺ເຕ ນານາພີຊານິ ວປ຺ເປຍ຺ຍຸໍ, ເຕສໍ ນານາພີຊານໍ ນານາຜລານິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຍານິ ຍານິ ປຎ຺ຈາຍຕນານິ, ຕານິ ຕານິ ນານາກມ຺ເມຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕານິ, ນ ເອເກນ ກມ຺ເມນາ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ປຎ຺ຈາຍຕນກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕປຎ຺ໂຫ ຕຕິໂຍ.

໔. ກມ຺ມນານາກຣຓປຎ຺ໂຫ

໔. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເກນ ກາຣເຓນ ມນຸສ຺ສາ ນ ສພ຺ເພ ສມກາ, ອຎ຺ເຎ ອປ຺ປາຍຸກາ, ອຎ຺ເຎ ທີຆາຍຸກາ, ອຎ຺ເຎ ພຫ຺ວາພາຘາ ອຎ຺ເຎ ອປ຺ປາພາຘາ, ອຎ຺ເຎ ທຸພ຺ພຓ຺ຓາ, ອຎ຺ເຎ ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ, ອຎ຺ເຎ ອປ຺ເປສກ຺ຂາ, ອຎ຺ເຎ ມເຫສກ຺ຂາ, ອຎ຺ເຎ ອປ຺ປໂຠຄາ, ອຎ຺ເຎ ມຫາໂຠຄາ, ອຎ຺ເຎ ນີຈກຸລີນາ, ອຎ຺ເຎ ມຫາກຸລີນາ, ອຎ຺ເຎ ທຸປ຺ປຎ຺ຎາ, ອຎ຺ເຎ ປຎ຺ຎວນ຺ໂຕ’’ຕິ?

ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ກິສ຺ສ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຣຸກ຺ຂາ ນ ສພ຺ເພ ສມກາ, ອຎ຺ເຎ ອມ຺ພິລາ, ອຎ຺ເຎ ລວຓາ, ອຎ຺ເຎ ຕິຕ຺ຕກາ, ອຎ຺ເຎ ກຏຸກາ, ອຎ຺ເຎ ກສາວາ, ອຎ຺ເຎ ມຘຸຣາ’’ຕິ? ‘‘ມຎ຺ຎາມິ, ຠນ຺ເຕ, ພີຊານໍ ນານາກຣເຓນາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ກມ຺ມານໍ ນານາກຣເຓນ ມນຸສ຺ສາ ນ ສພ຺ເພ ສມກາ, ອຎ຺ເຎ ອປ຺ປາຍຸກາ, ອຎ຺ເຎ ທີຆາຍຸກາ, ອຎ຺ເຎ ພຫ຺ວາພາຘາ, ອຎ຺ເຎ ອປ຺ປາພາຘາ, ອຎ຺ເຎ ທຸພ຺ພຓ຺ຓາ, ອຎ຺ເຎ ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ, ອຎ຺ເຎ ອປ຺ເປສກ຺ຂາ, ອຎ຺ເຎ ມເຫສກ຺ຂາ, ອຎ຺ເຎ ອປ຺ປໂຠຄາ, ອຎ຺ເຎ ມຫາໂຠຄາ, ອຎ຺ເຎ ນີຈກຸລີນາ, ອຎ຺ເຎ ມຫາກຸລີນາ, ອຎ຺ເຎ ທຸປ຺ປຎ຺ຎາ, ອຎ຺ເຎ ປຎ຺ຎວນ຺ໂຕ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ມຫາຣາຊ ຠຄວຕາ – ‘ກມ຺ມສ຺ສກາ, ມາຓວ, ສຕ຺ຕາ ກມ຺ມທາຍາທາ ກມ຺ມໂຍນີ ກມ຺ມພນ຺ຘູ ກມ຺ມປ຺ປຏິສຣຓາ, ກມ຺ມໍ ສຕ຺ເຕ ວິຠຊຕິ ຍທິທໍ ຫີນປ຺ປຓີຕຕາຍາ’’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ກມ຺ມນານາກຣຓປຎ຺ໂຫ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

໕. ວາຍາມກຣຓປຎ຺ໂຫ

໕. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຸມ຺ເຫ ຠຓຖ ‘ກິນ຺ຕິ ອິມໍ ທຸກ຺ຂໍ ນິຣຸຊ຺ເຌຍ຺ຍ, ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂໍ ນຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’ຕິ. ເອຕທຕ຺ຖາ, ມຫາຣາຊ, ອມ຺ຫາກໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປຏິກຈ຺ເຈວ ວາຍມິເຕນ, ນນຸ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ກາເລ ວາຍມິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ສມ຺ປຕ຺ເຕ ກາເລ, ມຫາຣາຊ, ວາຍາໂມ ອກິຈ຺ຈກໂຣ ຠວຕິ, ປຏິກຈ຺ເຈວ ວາຍາໂມ ກິຈ຺ຈກໂຣ ຠວຕີ’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ຍທາ ຕ຺ວໍ ປິປາສິໂຕ ຠເວຍ຺ຍາສິ, ຕທາ ຕ຺ວໍ ອຸທປານໍ ຂຓາເປຍ຺ຍາສິ, ຕຬາກໍ ຂຓາເປຍ຺ຍາສິ ‘ປານີຍໍ ປິວິສ຺ສາມີ’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສມ຺ປຕ຺ເຕ ກາເລ ວາຍາໂມ ອກິຈ຺ຈກໂຣ ຠວຕິ, ປຏິກຈ຺ເຈວ ວາຍາໂມ ກິຈ຺ຈກໂຣ ຠວຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ຍທາ ຕ຺ວໍ ພຸຠຸກ຺ຂິໂຕ ຠເວຍ຺ຍາສິ, ຕທາ ຕ຺ວໍ ເຂຕ຺ຕໍ ກສາເປຍ຺ຍາສິ, ສາລິໍ ໂຣປາເປຍ຺ຍາສິ, ຘຎ຺ຎໍ ອຕິຫຣາເປຍ຺ຍາສິ ‘ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມີ’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສມ຺ປຕ຺ເຕ ກາເລ ວາຍາໂມ ອກິຈ຺ຈກໂຣ ຠວຕິ, ປຏິກຈ຺ເຈວ ວາຍາໂມ ກິຈ຺ຈກໂຣ ຠວຕີຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ຍທາ ເຕ ສງ຺ຄາໂມ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິໂຕ ຠເວຍ຺ຍ, ຕທາ ຕ຺ວໍ ປຣິຂໍ ຂຓາເປຍ຺ຍາສິ, ປາກາຣໍ ກາຣາເປຍ຺ຍາສິ, ໂຄປຸຣໍ ກາຣາເປຍ຺ຍາສິ, ອຏ຺ຏາລກໍ ກາຣາເປຍ຺ຍາສິ, ຘຎ຺ຎໍ ອຕິຫຣາເປຍ຺ຍາສິ, ຕທາ ຕ຺ວໍ ຫຕ຺ຖິສ຺ມິໍ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍາສິ, ອສ຺ສສ຺ມິໍ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍາສິ, ຣຖສ຺ມິໍ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍາສິ, ຘນຸສ຺ມິໍ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍາສິ, ຖຣຸສ຺ມິໍ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍາສີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສມ຺ປຕ຺ເຕ ກາເລ ວາຍາໂມ ອກິຈ຺ຈກໂຣ ຠວຕິ, ປຏິກຈ຺ເຈວ ວາຍາໂມ ກິຈ຺ຈກໂຣ ຠວຕິ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ມຫາຣາຊ ຠຄວຕາ –

‘‘‘ປຏິກຈ຺ເຈວ ຕໍ ກຍິຣາ, ຍໍ ຊຎ຺ຎາ ຫິຕມຕ຺ຕໂນ;

ນ ສາກຏິກຈິນ຺ຕາຍ, ມນ຺ຕາ ຘີໂຣ ປຣກ຺ກເມ.

‘‘‘ຍຖາ ສາກຏິໂກ ມຏ຺ຐໍ [ນາມ (ສີ. ປີ. ກ.) ສໍ. ນິ. ໑.໑໐໓], ສມໍ ຫິຕ຺ວາ ມຫາປຖໍ;

ວິສມໍ ມຄ຺ຄມາຣຸຍ຺ຫ, ອກ຺ຂຈ຺ຉິນ຺ໂນວ ຌາຍຕິ.

‘‘‘ເອວໍ ຘມ຺ມາ ອປກ຺ກມ຺ມ, ອຘມ຺ມມນຸວຕ຺ຕິຍ;

ມນ຺ໂທ ມຈ຺ຈຸ ມຸຂໍ ປຕ຺ໂຕ, ອກ຺ຂຈ຺ຉິນ຺ໂນວ ຌາຍຕີ’’’ຕິ [ໂສຈຕີຕິ (ສພ຺ພຕ຺ຖ)].

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ວາຍາມກຣຓປຎ຺ໂຫ ປຎ຺ຈໂມ.

໖. ເນຣຍິກຄ຺ຄິອຸຓ຺ຫຠາວປຎ຺ໂຫ

໖. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຸມ຺ເຫ ຠຓຖ ‘ປາກຕິກອຄ຺ຄິໂຕ ເນຣຍິໂກ ອຄ຺ຄິ ມຫາຠິຕາປຕໂຣ ໂຫຕິ, ຂຸທ຺ທໂກປິ ປາສາໂຓ ປາກຕິເກ ອຄ຺ຄິມ຺ຫິ ປກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ທິວສມ຺ປິ ປຈ຺ຈມາໂນ [ຘມມາໂນ (ສີ. ປີ.)] ນ ວິລຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ກູຏາຄາຣມຕ຺ໂຕປິ ປາສາໂຓ ເນຣຍິກຄ຺ຄິມ຺ຫິ ປກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ຂເຓນ ວິລຍໍ ຄຈ຺ຉຕີ’ຕິ, ເອຕໍ ວຈນໍ ນ ສທ຺ທຫາມິ, ເອວຎ຺ຈ ປນ ວເທຖ ‘ເຍ ຈ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສຕ຺ຕາ, ເຕ ອເນການິປິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈມານາ ນ ວິລຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’ຕິ, ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ນ ສທ຺ທຫາມີ’’ຕິ.

ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ຍາ ຕາ ສນ຺ຕິ ມກຣິນິໂຍປິ ສຸສຸມາຣິນິໂຍປິ ກຈ຺ຉປິນິໂຍປິ ໂມຣິນິໂຍປິ ກໂປຕິນິໂຍປິ, ກິໍນຸ ຕາ ກກ຺ຂຬານິ ປາສາຓານິ ສກ຺ຂຣາໂຍ ຈ ຂາທນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຂາທນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ຕານິ ຕາສໍ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ໂກຏ຺ຐພ຺ຠນ຺ຕຣຄຕານິ ວິລຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ວິລຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ໂຍ ປນ ຕາສໍ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ຄພ຺ໂຠ, ໂສປິ ວິລຍໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເກນ ກາຣເຓນາ’’ຕິ? ‘‘ມຎ຺ຎາມິ, ຠນ຺ເຕ, ກມ຺ມາຘິກເຕນ ນ ວິລຍໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ກມ຺ມາຘິກເຕນ ເນຣຍິກາ ສຕ຺ຕາ ອເນການິປິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈມານາ ນ ວິລຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ – ‘ໂສ ນ ຕາວ ກາລໍ ກໂຣຕິ, ຍາວ ນ ຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ພ຺ຍນ຺ຕີໂຫຕີ’’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ຍາ ຕາ ສນ຺ຕິ ສີຫິນິໂຍປິ ພ຺ຍຄ຺ຆິນິໂຍປິ ທີປິນິໂຍປິ ກຸກ຺ກຸຣິນິໂຍປິ, ກິໍນຸ ຕາ ກກ຺ຂຬານິ ອຏ຺ຐິການິ ມໍສານິ ຂາທນ຺ຕີຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຂາທນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ຕານິ ຕາສໍ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ໂກຏ຺ຐພ຺ຠນ຺ຕຣຄຕານິ ວິລຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ວິລຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ໂຍ ປນ ຕາສໍ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ຄພ຺ໂຠ, ໂສປິ ວິລຍໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເກນ ກາຣເຓນາ’’ຕິ? ‘‘ມຎ຺ຎາມິ, ຠນ຺ເຕ, ກມ຺ມາຘິກເຕນ ນ ວິລຍໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ກມ຺ມາຘິກເຕນ ເນຣຍິກາ ສຕ຺ຕາ ອເນການິປິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈມານາ ນ ວິລຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ຍາ ຕາ ສນ຺ຕິ ໂຍນກສຸຂຸມາລິນິໂຍປິ ຂຕ຺ຕິຍສຸຂຸມາລິນິໂຍປິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສຸຂຸມາລິນິໂຍປິ ຄຫປຕິສຸຂຸມາລິນິໂຍປິ, ກິໍນຸ ຕາ ກກ຺ຂຬານິ ຂຊ຺ຊການິ ມໍສານິ ຂາທນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຂາທນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ຕານິ ຕາສໍ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ໂກຏ຺ຐພ຺ຠນ຺ຕຣຄຕານິ ວິລຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ວິລຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ໂຍ ປນ ຕາສໍ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ຄພ຺ໂຠ ໂສປິ ວິລຍໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເກນ ກາຣເຓນາ’’ຕິ. ‘‘ມຎ຺ຎາມິ, ຠນ຺ເຕ, ກມ຺ມາຘິກເຕນ ນ ວິລຍໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ກມ຺ມາຘິກເຕນ ເນຣຍິກາ ສຕ຺ຕາ ອເນການິປິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈມານາ ນ ວິລຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ – ‘‘ໂສ ນ ຕາວ ກາລໍ ກໂຣຕິ, ຍາວ ນ ຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ພ຺ຍນ຺ຕີໂຫຕີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ເນຣຍິກຄ຺ຄິອຸຓ຺ຫຠາວປຎ຺ໂຫ ຉຏ຺ໂຐ.

໗. ປຖວິສນ຺ຘາຣກປຎ຺ໂຫ

໗. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຸມ຺ເຫ ຠຓຖ ‘ອຍໍ ມຫາ ປຖວີ ອຸທເກ ປຕິຏ຺ຐິຕາ, ອຸທກໍ ວາເຕ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ, ວາໂຕ ອາກາເສ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ’ຕິ, ເອຕມ຺ປິ ວຈນໍ ນ ສທ຺ທຫາມີ’’ຕິ. ເຖໂຣ ຘມ຺ມກຣເກນ [ຘມ຺ມກຣເຓນ (ກ.)] ອຸທກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ມິລິນ຺ທໍ ສຎ຺ຎາເປສິ ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອິມໍ ອຸທກໍ ວາເຕນ ອາຘາຣິຕໍ, ເອວໍ ຕມ຺ປິ ອຸທກໍ ວາເຕນ ອາຘາຣິຕ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ປຖວິສນ຺ຘາຣກປຎ຺ໂຫ ສຕ຺ຕໂມ.

໘. ນິໂຣຘນິພ຺ພານປຎ຺ໂຫ

໘. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ນິໂຣໂຘ ນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ນິໂຣໂຘ ນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ກຖໍ, ຠນ຺ເຕ, ນາຄເສນ, ນິໂຣໂຘ ນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ສພ຺ເພ ພາລປຸຖຸຊ຺ຊນາ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິເຣ ອາຍຕເນ ອຠິນນ຺ທນ຺ຕິ ອຠິວທນ຺ຕິ ອຊ຺ໂຌສາຍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ເຕ ເຕນ ໂສເຕນ ວຸຍ຺ຫນ຺ຕິ, ນ ປຣິມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ມຣເຓນ ໂສເກນ ປຣິເທເວນ ທຸກ຺ເຂຫິ ໂທມນສ຺ເສຫິ ອຸປາຍາເສຫິ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ມາຕິ ວທາມິ. ສຸຕວາ ຈ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຣິຍສາວໂກ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິເຣ ອາຍຕເນ ນາຠິນນ຺ທຕິ ນາຠິວທຕິ ນາຊ຺ໂຌສາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ອນຠິນນ຺ທໂຕ ອນຠິວທໂຕ ອນຊ຺ໂຌສາຍ ຕິຏ຺ຐໂຕ ຕຓ຺ຫາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕຓ຺ຫານິໂຣຘາ ອຸປາທານນິໂຣໂຘ, ອຸປາທານນິໂຣຘາ ຠວນິໂຣໂຘ, ຠວນິໂຣຘາ ຊາຕິນິໂຣໂຘ, ຊາຕິນິໂຣຘາ ຊຣາມຣຓໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ເອວເມຕສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ນິໂຣໂຘ ໂຫຕິ, ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນິໂຣໂຘ ນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ນິໂຣຘນິພ຺ພານປຎ຺ໂຫ ອຏ຺ຐໂມ.

໙. ນິພ຺ພານລຠນປຎ຺ໂຫ

໙. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສພ຺ເພວ ລຠນ຺ຕິ ນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ເພວ ລຠນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ, ອປິ ຈ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ສມ຺ມາ ປຏິປນ຺ໂນ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ເຍ ຘມ຺ເມ ອຠິຊານາຕິ, ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ເຍ ຘມ຺ເມ ປຣິຊານາຕິ, ປຫາຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ປຊຫຕິ, ຠາເວຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ຠາເວຕິ, ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ, ໂສ ລຠຕິ ນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ນິພ຺ພານລຠນປຎ຺ໂຫ ນວໂມ.

໑໐. ນິພ຺ພານສຸຂຊານນປຎ຺ໂຫ

໑໐. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂຍ ນ ລຠຕິ ນິພ຺ພານໍ, ຊານາຕິ ໂສ ‘ສຸຂໍ ນິພ຺ພານ’’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ນ ລຠຕິ ນິພ຺ພານໍ, ຊານາຕິ ໂສ ‘ສຸຂໍ ນິພ຺ພານ’’’ນ຺ຕິ. ‘‘ກຖໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອລຠນ຺ໂຕ ຊານາຕິ ‘ສຸຂໍ ນິພ຺ພານ’’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ເຍສໍ ນຈ຺ຉິນ຺ນາ ຫຕ຺ຖປາທາ, ຊາເນຍ຺ຍຸໍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ‘ທຸກ຺ຂໍ ຫຕ຺ຖປາທຈ຺ເຉທນ’’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຊາເນຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ກຖໍ ຊາເນຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອຎ຺ເຎສໍ, ຠນ຺ເຕ, ຉິນ຺ນຫຕ຺ຖປາທານໍ ປຣິເທວິຕສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ຊານນ຺ຕິ ‘ທຸກ຺ຂໍ ຫຕ຺ຖປາທຈ຺ເຉທນ’’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຍສໍ ທິຏ຺ຐໍ ນິພ຺ພານໍ, ເຕສໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ຊານາຕິ ‘ສຸຂໍ ນິພ຺ພານ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ນິພ຺ພານສຸຂຊານນປຎ຺ໂຫ ທສໂມ.

ນິພ຺ພານວຄ຺ໂຄ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

ອິມສ຺ມິໍ ວຄ຺ເຄ ທສ ປຎ຺ຫາ.

໕. ພຸທ຺ຘວຄ຺ໂຄ

໑. ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຕ຺ຖິນຕ຺ຖິຠາວປຎ຺ໂຫ

໑. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ພຸທ຺ໂຘ ຕຍາ ທິຏ຺ໂຐ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ອຖ ເຕ ອາຈຣິເຍຫິ ພຸທ຺ໂຘ ທິຏ຺ໂຐ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ນຕ຺ຖິ ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຫິມວຕິ ອູຫາ ນທີ ຕຍາ ທິຏ຺ຐາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ອຖ ເຕ ປິຕຣາ ອູຫາ ນທີ ທິຏ຺ຐາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ນຕ຺ຖິ ອູຫາ ນທີ’’ຕິ. ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ, ກິຎ຺ຈາປິ ມຍາ ອູຫາ ນທີ ນ ທິຏ຺ຐາ, ປິຕຣາປິ ເມ ອູຫາ ນທີ ນ ທິຏ຺ຐາ, ອປິ ຈ ອຕ຺ຖິ ອູຫາ ນທີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ກິຎ຺ຈາປິ ມຍາ ຠຄວາ ນ ທິຏ຺ໂຐ, ອາຈຣິເຍຫິປິ ເມ ຠຄວາ ນ ທິຏ຺ໂຐ, ອປິ ຈ ອຕ຺ຖິ ຠຄວາ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຕ຺ຖິນຕ຺ຖິຠາວປຎ຺ໂຫ ປຐໂມ.

໒. ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອນຸຕ຺ຕຣຠາວປຎ຺ໂຫ

໒. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ພຸທ຺ໂຘ ອນຸຕ຺ຕໂຣ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ອນຸຕ຺ຕໂຣ’’ຕິ. ‘‘ກຖໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອທິຏ຺ຐປຸພ຺ພໍ ຊານາສິ ‘ພຸທ຺ໂຘ ອນຸຕ຺ຕໂຣ’’’ຕິ? ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ເຍຫິ ອທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ ມຫາສມຸທ຺ໂທ, ຊາເນຍ຺ຍຸໍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ມຫນ຺ໂຕ ໂຂ ມຫາສມຸທ຺ໂທ ຄມ຺ຠີໂຣ ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ ທຸປ຺ປຣິໂຍຄາໂຫ, ຍຕ຺ຖິມາ ປຎ຺ຈ ມຫານທິໂຍ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ອປ຺ເປນ຺ຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ຄງ຺ຄາ ຍມຸນາ ອຈິຣວຕີ ສຣຠູ ມຫີ, ເນວ ຕສ຺ສ ອູນຕ຺ຕໍ ວາ ປູຣຕ຺ຕໍ ວາ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຊາເນຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສາວເກ ມຫນ຺ເຕ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ຊານາມິ ‘ຠຄວາ ອນຸຕ຺ຕໂຣ’’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອນຸຕ຺ຕຣຠາວປຎ຺ໂຫ ທຸຕິໂຍ.

໓. ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອນຸຕ຺ຕຣຠາວຊານນປຎ຺ໂຫ

໓. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສກ຺ກາ ຊານິຕຸໍ ‘ພຸທ຺ໂຘ ອນຸຕ຺ຕໂຣ’’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ສກ຺ກາ ຊານິຕຸໍ ‘ຠຄວາ ອນຸຕ຺ຕໂຣ’’’ຕິ. ‘‘ກຖໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສກ຺ກາ ຊານິຕຸໍ ‘ພຸທ຺ໂຘ ອນຸຕ຺ຕໂຣ’’’ຕິ. ‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ມຫາຣາຊ, ຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ເລຂາຈຣິໂຍ ອໂຫສິ, ພຫູນິ ວສ຺ສານິ ອພ຺ຠຕີຕານິ ກາລງ຺ກຕສ຺ສ ກຖໍ ໂສ ຎາຍຕີ’’ຕິ. ‘‘ເລເຂນ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ຘມ຺ມໍ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ຠຄວນ຺ຕໍ ປສ຺ສຕິ, ຘມ຺ໂມ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທສິໂຕ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອນຸຕ຺ຕຣຠາວຊານນປຎ຺ໂຫ ຕຕິໂຍ.

໔. ຘມ຺ມທິຏ຺ຐປຎ຺ໂຫ

໔. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຘມ຺ໂມ ຕຍາ ທິຏ຺ໂຐ’’ຕິ. ‘‘ພຸທ຺ຘເນຕ຺ຕິຍາ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ພຸທ຺ຘປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ຍາວຊີວໍ ສາວເກຫິ ວຕ຺ຕິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ຘມ຺ມທິຏ຺ຐປຎ຺ໂຫ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

໕. ອສງ຺ກມນປຏິສນ຺ທຫນປຎ຺ໂຫ

໕. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ນ ຈ ສງ຺ກມຕິ ປຏິສນ຺ທຫຕິ ຈາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ນ ຈ ສງ຺ກມຕິ ປຏິສນ຺ທຫຕິ ຈາ’’ຕິ. ‘‘ກຖໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ນ ຈ ສງ຺ກມຕິ ປຏິສນ຺ທຫຕິ ຈ, ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິເທວ ປຸຣິໂສ ປທີປໂຕ ປທີປໍ ປທີເປຍ຺ຍ, ກິໍນຸ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ປທີໂປ ປທີປມ຺ຫາ ສງ຺ກນ຺ໂຕ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນ ຈ ສງ຺ກມຕິ ປຏິສນ຺ທຫຕິ ຈາ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ອຠິຊານາສິ ນຸ, ຕ຺ວໍ ມຫາຣາຊ, ທຫຣໂກ ສນ຺ໂຕ ສິໂລກາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ກິຎ຺ຈິ ສິໂລກໍ ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂສ ສິໂລໂກ ອາຈຣິຍມ຺ຫາ ສງ຺ກນ຺ໂຕ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນ ຈ ສງ຺ກມຕິ ປຏິສນ຺ທຫຕິ ຈາຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ອສງ຺ກມນປຏິສນ຺ທຫນປຎ຺ໂຫ ປຎ຺ຈໂມ.

໖. ເວທຄູປຎ຺ໂຫ

໖. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເວທຄູ ອຸປລພ຺ຠຕີ’’ຕິ? ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ປຣມຕ຺ເຖນ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເວທຄູ ນຸປລພ຺ຠຕີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ເວທຄູປຎ຺ໂຫ ຉຏ຺ໂຐ.

໗. ອຎ຺ຎກາຍສງ຺ກມນປຎ຺ໂຫ

໗. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຕ຺ຖິ ໂກຈິ ສຕ຺ໂຕ ໂຍ ອິມມ຺ຫາ ກາຍາ ອຎ຺ຎໍ ກາຍໍ ສງ຺ກມຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອິມມ຺ຫາ ກາຍາ ອຎ຺ຎໍ ກາຍໍ ສງ຺ກມນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ, ນນຸ ມຸຕ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ ປາປເກຫິ ກມ຺ເມຫີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ຍທິ ນ ປຏິສນ຺ທເຫຍ຺ຍ, ມຸຕ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ ປາປເກຫິ ກມ຺ເມຫີຕິ, ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຏິສນ຺ທຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ປຣິມຸຕ຺ໂຕ ປາປເກຫິ ກມ຺ເມຫີ’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິເທວ ປຸຣິໂສ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ອມ຺ພໍ ອວຫເຣຍ຺ຍ, ກິໍ ໂສ ທຓ຺ຑປ຺ປຕ຺ໂຕ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ທຓ຺ຑປ຺ປຕ຺ໂຕ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ນ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ຕານິ ອມ຺ພານິ ອວຫຣິ, ຍານິ ເຕນ ໂຣປິຕານິ, ກສ຺ມາ ທຓ຺ຑປ຺ປຕ຺ໂຕ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ຕານິ, ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ພານິ ນິສ຺ສາຍ ຊາຕານິ, ຕສ຺ມາ ທຓ຺ຑປ຺ປຕ຺ໂຕ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອິມິນາ ນາມຣູເປນ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ ໂສຠນໍ ວາ ອໂສຠນໍ ວາ, ເຕນ ກມ຺ເມນ ອຎ຺ຎໍ ນາມຣູປໍ ປຏິສນ຺ທຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ປຣິມຸຕ຺ໂຕ ປາປເກຫິ ກມ຺ເມຫີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ອຎ຺ຎກາຍສງ຺ກມນປຎ຺ໂຫ ສຕ຺ຕໂມ.

໘. ກມ຺ມຜລອຕ຺ຖິຠາວປຎ຺ໂຫ

໘. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອິມິນາ ນາມຣູເປນ ກມ຺ມໍ ກຕໍ ກຸສລໍ ວາ ອກຸສລໍ ວາ, ກຸຫິໍ ຕານິ ກມ຺ມານິ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ອນຸພນ຺ເຘຍ຺ຍຸໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕານິ ກມ຺ມານິ ຉາຍາວ ອນປາຍິນີ’’ຕິ [ອນຸປາຍິນີຕິ (ກ.)]. ‘‘ສກ຺ກາ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຕານິ ກມ຺ມານິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ອິຘ ວາ ອິຘ ວາ ຕານິ ກມ຺ມານິ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີ’’’ຕິ? ‘‘ນ ສກ຺ກາ, ມຫາຣາຊ, ຕານິ ກມ຺ມານິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ອິຘ ວາ ອິຘ ວາ ຕານິ ກມ຺ມານິ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີ’’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ຍານິມານິ ຣຸກ຺ຂານິ ອນິພ຺ພຕ຺ຕຜລານິ, ສກ຺ກາ ເຕສໍ ຜລານິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ອິຘ ວາ ອິຘ ວາ ຕານິ ຜລານິ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີ’’’ຕິ. ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອພ຺ໂພຈ຺ຉິນ຺ນາຍ ສນ຺ຕຕິຍາ ນ ສກ຺ກາ ຕານິ ກມ຺ມານິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ອິຘ ວາ ອິຘ ວາ ຕານິ ກມ຺ມານິ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີ’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ກມ຺ມຜລອຕ຺ຖິຠາວປຎ຺ໂຫ ອຏ຺ຐໂມ.

໙. ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິຊານນປຎ຺ໂຫ

໙. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຊານາຕິ ໂສ ‘ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສາມີ’’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຊານາຕິ ໂສ ‘ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສາມີ’’’ຕິ. ‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ກສ຺ສໂກ ຄຫປຕິໂກ ພີຊານິ ປຖວິຍໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສມ຺ມາ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ຊານາຕິ ‘ຘຎ຺ຎໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕີ’’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຊາເນຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຊານາຕິ ໂສ ‘ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສາມີ’’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິຊານນປຎ຺ໂຫ ນວໂມ.

໑໐. ພຸທ຺ຘນິທສ຺ສນປຎ຺ໂຫ

໑໐. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ພຸທ຺ໂຘ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ສກ຺ກາ ປນ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ພຸທ຺ໂຘ ນິທສ຺ເສຕຸໍ ອິຘວາ ອິຘວາ’’ຕິ? ‘‘ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ, ນ ສກ຺ກາ ຠຄວາ ນິທສ຺ເສຕຸໍ ‘ອິຘ ວາ ອິຘ ວາ’’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ມຫໂຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ຊລມານສ຺ສ ຍາ ອຈ຺ຈິ ອຕ຺ຖງ຺ຄຕາ, ສກ຺ກາ ສາ ອຈ຺ຈິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ອິຘ ວາ ອິຘ ວາ’’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ນິຣຸທ຺ຘາ ສາ ອຈ຺ຈິ ອປ຺ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ຄຕາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂຕ, ນ ສກ຺ກາ ຠຄວາ ນິທສ຺ເສຕຸໍ ‘ອິຘ ວາ ອິຘ ວາ’ ຕິ, ຘມ຺ມກາເຍນ ປນ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສກ຺ກາ ຠຄວາ ນິທສ຺ເສຕຸໍ. ຘມ຺ໂມ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທສິໂຕ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ພຸທ຺ຘນິທສ຺ສນປຎ຺ໂຫ ທສໂມ.

ພຸທ຺ຘວຄ຺ໂຄ ປຎ຺ຈໂມ.

ອິມສ຺ມິໍ ວຄ຺ເຄ ທສ ປຎ຺ຫາ.

໖. ສຕິວຄ຺ໂຄ

໑. ກາຍປິຍາຍນປຎ຺ໂຫ

໑. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປິໂຍ ປພ຺ພຊິຕານໍ ກາໂຍ’’ຕິ? ‘‘ນ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປິໂຍ ປພ຺ພຊິຕານໍ ກາໂຍ’’ຕິ. ‘‘ອຖ ກິສ຺ສ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເກລາຍຖ ມມາຍຖາ’’ຕິ? ‘‘ກິໍ ປນ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ກທາຈິ ກຣຫຈິ ສງ຺ຄາມຄຕສ຺ສ ກຓ຺ຑປ຺ປຫາໂຣ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂສ ວໂຓ ອາເລເປນ ຈ ອາລິມ຺ປີຍຕິ ເຕເລນ ຈ ມກ຺ຂີຍຕິ ສຸຂຸເມນ ຈ ໂຈຬປຏ຺ເຏນ ປລິເວຐີຍຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ອາເລເປນ ຈ ອາລິມ຺ປີຍຕິ ເຕເລນ ຈ ມກ຺ຂີຍຕິ ສຸຂຸເມນ ຈ ໂຈຬປຏ຺ເຏນ ປລິເວຐີຍຕີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປິໂຍ ເຕ ວໂຓ, ເຕນ ອາເລເປນ ຈ ອາລິມ຺ປີຍຕິ ເຕເລນ ຈ ມກ຺ຂີຍຕິ ສຸຂຸເມນ ຈ ໂຈຬປຏ຺ເຏນ ປລິເວຐີຍຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ປິໂຍ ວໂຓ, ອປິ ຈ ມໍສສ຺ສ ຣຸຫນຕ຺ຖາຍ ອາເລເປນ ຈ ອາລິມ຺ປີຍຕິ ເຕເລນ ຈ ມກ຺ຂີຍຕິ ສຸຂຸເມນ ຈ ໂຈຬປຏ຺ເຏນ ປລິເວຐີຍຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອປ຺ປິໂຍ ປພ຺ພຊິຕານໍ ກາໂຍ, ອຖ ຈ ປພ຺ພຊິຕາ ອນຊ຺ໂຌສິຕາ ກາຍໍ ປຣິຫຣນ຺ຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍານຸຄ຺ຄຫາຍ. ອປິ ຈ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ວຓູປໂມ ກາໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ ຠຄວຕາ, ເຕນ ປພ຺ພຊິຕາ ວຓມິວ ກາຍໍ ປຣິຫຣນ຺ຕິ ອນຊ຺ໂຌສິຕາ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ມຫາຣາຊ ຠຄວຕາ –

‘‘‘ອລ຺ລຈມ຺ມປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ, ນວທ຺ວາໂຣ ມຫາວໂຓ;

ສມນ຺ຕໂຕ ປຄ຺ຆຣຕິ, ອສຸຈິປູຕິຄນ຺ຘິໂຍ’’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ກາຍປິຍາຍນປຎ຺ໂຫ ປຐໂມ.

໒. ສພ຺ພຎ຺ຎູຠາວປຎ຺ໂຫ

໒. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ພຸທ຺ໂຘ ສພ຺ພຎ຺ຎູ ສພ຺ພທສ຺ສາວີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ສພ຺ພຎ຺ຎູ ສພ຺ພທສ຺ສາວີ’’ຕິ. ‘‘ອຖ ກິສ຺ສ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສາວການໍ ອນຸປຸພ຺ເພນ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎເປສີ’’ຕິ? ‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ ເຕ ມຫາຣາຊ, ໂກຈິ ເວຊ຺ໂຊ, ໂຍ ອິມິສ຺ສໍ ປຖວິຍໍ ສພ຺ພເຠສຊ຺ຊານິ ຊານາຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂສ ເວຊ຺ໂຊ ຄິລານກໍ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ກາເລ ເຠສຊ຺ຊໍ ປາເຍຕິ, ອຸທາຫຸ ອສມ຺ປຕ຺ເຕ ກາເລ’’ຕິ? ‘‘ສມ຺ປຕ຺ເຕ ກາເລ, ຠນ຺ເຕ, ຄິລານກໍ ເຠສຊ຺ຊໍ ປາເຍຕິ, ໂນ ອສມ຺ປຕ຺ເຕ ກາເລ’’ຕິ? ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ສພ຺ພຎ຺ຎູ ສພ຺ພທສ຺ສາວີ ນ ອສມ຺ປຕ຺ເຕ ກາເລ ສາວການໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎາເປຕິ, ສມ຺ປຕ຺ເຕ ກາເລ ສາວການໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎາເປຕິ ຍາວຊີວໍ ອນຕິກ຺ກມນີຍ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ສພ຺ພຎ຺ຎູຠາວປຎ຺ໂຫ ທຸຕິໂຍ.

໓. ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ

໓. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ພຸທ຺ໂຘ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສລກ຺ຂເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອສີຕິຍາ ຈ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ປຣິຣຎ຺ຊິໂຕ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ກຎ຺ຈນສນ຺ນິຠຕ຺ຕໂຈ ພ຺ຍາມປ຺ປໂຠ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສລກ຺ຂເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອສີຕິຍາ ຈ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ປຣິຣຎ຺ຊິໂຕ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ກຎ຺ຈນສນ຺ນິຠຕ຺ຕໂຈ ພ຺ຍາມປ຺ປໂຠ’’ຕິ.

‘‘ກິໍ ປນສ຺ສ, ຠນ຺ເຕ, ມາຕາປິຕໂຣປິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສລກ຺ຂເຓຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ອສີຕິຍາ ຈ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ປຣິຣຎ຺ຊິຕາ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາ ກຎ຺ຈນສນ຺ນິຠຕ຺ຕຈາ ພ຺ຍາມປ຺ປຠາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ຈສ຺ສ, ມຫາຣາຊ, ມາຕາປິຕໂຣ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສລກ຺ຂເຓຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ອສີຕິຍາ ຈ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ປຣິຣຎ຺ຊິຕາ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາ ກຎ຺ຈນສນ຺ນິຠຕ຺ຕຈາ ພ຺ຍາມປ຺ປຠາ’’ຕິ.

‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ພຸທ຺ໂຘ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສລກ຺ຂເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອສີຕິຍາ ຈ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ປຣິຣຎ຺ຊິໂຕ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ກຎ຺ຈນສນ຺ນິຠຕ຺ຕໂຈ ພ຺ຍາມປ຺ປໂຠຕິ, ອປິ ຈ ມາຕຸສທິໂສ ວາ ປຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ມາຕຸປກ຺ໂຂ ວາ, ປິຕຸສທິໂສ ວາ ປຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ປິຕຸປກ຺ໂຂ ວາ’’ຕິ. ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ, ມຫາຣາຊ, ກິຎ຺ຈິ ປທຸມໍ ສຕປຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ຕສ຺ສ ປນ ກຸຫິໍ ສມ຺ຠໂວ’’ຕິ? ‘‘ກທ຺ທເມ ຊາຍຕິ ອຸທເກ ອາສີຍຕີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປທຸມໍ ກທ຺ທເມນ ສທິສໍ ວຓ຺ເຓນ ວາ ຄນ຺ເຘນ ວາ ຣເສນ ວາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ອຖ ອຸທເກນ ວາ ຄນ຺ເຘນ ວາ ຣເສນ ວາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສລກ຺ຂເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອສີຕິຍາ ຈ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ປຣິຣຎ຺ຊິໂຕ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ກຎ຺ຈນສນ຺ນິຠຕ຺ຕໂຈ ພ຺ຍາມປ຺ປໂຠ, ໂນ ຈສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສລກ຺ຂເຓຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ອສີຕິຍາ ຈ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ປຣິຣຎ຺ຊິຕາ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາ ກຎ຺ຈນສນ຺ນິຠຕ຺ຕຈາ ພ຺ຍາມປ຺ປຠາ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ ຕຕິໂຍ.

໔. ຠຄວໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິປຎ຺ໂຫ

໔. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ພຸທ຺ໂຘ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ພຸທ຺ໂຘ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ສິສ຺ໂສ’’ຕິ? ‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ຫຕ຺ຖິປາໂມກ຺ໂຂ’’ຕິ? ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂສ ຫຕ຺ຖີ ກທາຈິ ກຣຫຈິ ໂກຎ຺ຈນາທໍ ນທຕີຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ນທຕີ’’ຕິ ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ໂສ ຫຕ຺ຖີ ໂກຎ຺ຈສກຸຓສ຺ສ ສິສ຺ໂສ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ, ມຫາຣາຊ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ສພຸທ຺ຘິໂກ ອພຸທ຺ຘິໂກ’’ຕິ? ‘‘ສພຸທ຺ຘິໂກ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ຠຄວໂຕ ສິສ຺ໂສ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ຠຄວໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິປຎ຺ໂຫ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

໕. ຠຄວໂຕ ອຸປສມ຺ປທາປຎ຺ໂຫ

໕. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຸປສມ຺ປທາ ສຸນ຺ທຣາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ອຸປສມ຺ປທາ ສຸນ຺ທຣາ’’ຕິ. ‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທາ, ອຸທາຫຸ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ? ‘‘ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ໂພຘິຣຸກ຺ຂມູເລ ສຫ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາເຓນ, ນຕ຺ຖິ ຠຄວໂຕ ອຸປສມ຺ປທາ ອຎ຺ເຎຫິ ທິນ຺ນາ, ຍຖາ ສາວການໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎເປຕິ ຍາວຊີວໍ ອນຕິກ຺ກມນີຍ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ຠຄວໂຕ ອຸປສມ຺ປທາປຎ຺ໂຫ ປຎ຺ຈໂມ.

໖. ອສ຺ສຸເຠສຊ຺ຊາເຠສຊ຺ຊປຎ຺ໂຫ

໖. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂຍ ຈ ມາຕຣິ ມຕາຍ ໂຣທຕິ, ໂຍ ຈ ຘມ຺ມເປເມນ ໂຣທຕິ, ອຸຠິນ຺ນໍ ເຕສໍ ໂຣທນ຺ຕານໍ ກສ຺ສ ອສ຺ສຸ ເຠສຊ຺ຊໍ, ກສ຺ສ ນ ເຠສຊ຺ຊ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອກສ຺ສ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອສ຺ສຸ ຣາຄໂທສໂມເຫຫິ ສມລໍ ອຸຓ຺ຫໍ, ເອກສ຺ສ ປີຕິໂສມນສ຺ເສນ ວິມລໍ ສີຕລໍ. ຍໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສີຕລໍ, ຕໍ ເຠສຊ຺ຊໍ, ຍໍ ອຸຓ຺ຫໍ, ຕໍ ນ ເຠສຊ຺ຊ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ອສ຺ສຸເຠສຊ຺ຊາເຠສຊ຺ຊປຎ຺ໂຫ ຉຏ຺ໂຐ.

໗. ສຣາຄວີຕຣາຄນານາກຣຓປຎ຺ໂຫ

໗. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກິໍ ນານາກຣຓໍ ສຣາຄສ຺ສ ຈ ວີຕຣາຄສ຺ສ ຈາ’’ຕິ? ‘‘ເອໂກ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຊ຺ໂຌສິໂຕ, ເອໂກ ອນຊ຺ໂຌສິໂຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ເອຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຊ຺ໂຌສິໂຕ ອນຊ຺ໂຌສິໂຕ ນາມາ’’ຕິ? ‘‘ເອໂກ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຖິໂກ, ເອໂກ ອນຕ຺ຖິໂກ’’ຕິ. ‘‘ປສ຺ສາມຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວຣູປໍ ໂຍ ຈ ສຣາໂຄ, ໂຍ ຈ ວີຕຣາໂຄ, ສພ຺ໂພເປໂສ ໂສຠນໍ ເຍວ ອິຈ຺ຉຕິ ຂາທນີຍໍ ວາ ໂຠຊນີຍໍ ວາ, ນ ໂກຈິ ປາປກໍ ອິຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. ‘‘ອວີຕຣາໂຄ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຣສປຏິສໍເວທີ ຈ ຣສຣາຄປຏິສໍເວທີ ຈ ໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ວີຕຣາໂຄ ປນ ຣສປຏິສໍເວທີ ໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ໂນ ຈ ໂຂ ຣສຣາຄປຏິສໍເວທີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ສຣາຄວີຕຣາຄນານາກຣຓປຎ຺ໂຫ ສຕ຺ຕໂມ.

໘. ປຎ຺ຎາປຕິຏ຺ຐານປຎ຺ໂຫ

໘. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຎ຺ຎາ ກຸຫິໍ ປຏິວສຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ກຕ຺ຖຈິ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ນຕ຺ຖິ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ. ‘‘ວາໂຕ, ມຫາຣາຊ, ກຸຫິໍ ປຏິວສຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ກຕ຺ຖຈິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ນຕ຺ຖິ ວາໂຕ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ປຎ຺ຎາປຕິຏ຺ຐານປຎ຺ໂຫ ອຏ຺ຐໂມ.

໙. ສໍສາຣປຎ຺ໂຫ

໙. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍໍ ປເນຕໍ ພ຺ຣູສິ ‘ສໍສາໂຣ’ຕິ, ກຕໂມ ໂສ ສໍສາໂຣ’’ຕິ? ‘‘ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ຊາໂຕ ອິເຘວ ມຣຕິ, ອິຘ ມໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຫິໍ ຊາໂຕ ຕຫິໍ ເຍວ ມຣຕິ, ຕຫິໍ ມໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສໍສາໂຣ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິເທວ ປຸຣິໂສ ປກ຺ກໍ ອມ຺ພໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐິໍ ໂຣເປຍ຺ຍ, ຕໂຕ ມຫນ຺ໂຕ ອມ຺ພຣຸກ຺ໂຂ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຜລານິ ທເທຍ຺ຍ, ອຖ ໂສ ປຸຣິໂສ ຕໂຕປິ ປກ຺ກໍ ອມ຺ພໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐິໍ ໂຣເປຍ຺ຍ, ຕໂຕປິ ມຫນ຺ໂຕ ອມ຺ພຣຸກ຺ໂຂ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຜລານິ ທເທຍ຺ຍ, ເອວເມເຕສໍ ຣຸກ຺ຂານໍ ໂກຏິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອິຘ ຊາໂຕ ອິເຘວ ມຣຕິ, ອິຘ ມໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຫິໍ ຊາໂຕ ຕຫິໍ ເຍວ ມຣຕິ, ຕຫິໍ ມໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສໍສາໂຣ ໂຫຕີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ສໍສາຣປຎ຺ໂຫ ນວໂມ.

໑໐. ຈິຣກຕສຣຓປຎ຺ໂຫ

໑໐. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເກນ ອຕີຕໍ ຈິຣກຕໍ ສຣຕີ’’ຕິ? ‘‘ສຕິຍາ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ນນຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຈິຕ຺ເຕນ ສຣຕິ ໂນ ສຕິຍາ’’ຕິ? ‘‘ອຠິຊານາສິ ນຸ, ຕ຺ວໍ ມຫາຣາຊ, ກິຎ຺ຈິເທວ ກຣຓີຍໍ ກຕ຺ວາ ປມຸຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຕ຺ວໍ ມຫາຣາຊ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຈິຕ຺ຕໂກ ອໂຫສີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ສຕິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ນາໂຫສີ’’ຕິ. ‘‘ອຖ ກສ຺ມາ, ຕ຺ວໍ ມຫາຣາຊ, ເອວມາຫ ‘ຈິຕ຺ເຕນ ສຣຕິ, ໂນ ສຕິຍາ’’’ຕິ?

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ຈິຣກຕສຣຓປຎ຺ໂຫ ທສໂມ.

໑໑. ອຠິຊານນ຺ຕສຕິປຎ຺ໂຫ

໑໑. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສພ຺ພາ ສຕິ ອຠິຊານນ຺ຕີ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸທາຫຸ ກຏຸມິກາວ ສຕີ’’ຕິ? ‘‘ອຠິຊານນ຺ຕີປິ, ມຫາຣາຊ, ກຏຸມິກາປິ ສຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວຎ຺ຫິ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສພ຺ພາ ສຕິ ອຠິຊານນ຺ຕີ, ນຕ຺ຖິ ກຏຸມິກາ ສຕີ’’ຕິ? ‘‘ຍທິ ນຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ກຏຸມິກາ ສຕິ, ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈິ ສິປ຺ປິການໍ ກມ຺ມາຍຕເນຫິ ວາ ສິປ຺ປາຍຕເນຫິ ວາ ວິຊ຺ຊາຏ຺ຐາເນຫິ ວາ ກຣຓີຍໍ, ນິຣຕ຺ຖກາ ອາຈຣິຍາ, ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຖິ ກຏຸມິກາ ສຕິ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຖິ ກມ຺ມາຍຕເນຫິ ວາ ສິປ຺ປາຍຕເນຫິ ວາ ວິຊ຺ຊາຏ຺ຐາເນຫິ ວາ ກຣຓີຍໍ, ອຕ຺ໂຖ ຈ ອາຈຣິເຍຫີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ອຠິຊານນ຺ຕສຕິປຎ຺ໂຫ ເອກາທສໂມ.

ສຕິວຄ຺ໂຄ ຉຏ຺ໂຐ.

ອິມສ຺ມິໍ ວຄ຺ເຄ ເອກາທສ ປຎ຺ຫາ.

໗. ອຣູປຘມ຺ມວວຕ຺ຕນວຄ຺ໂຄ

໑. ສຕິອຸປ຺ປຊ຺ຊນປຎ຺ໂຫ

໑. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກຕິຫາກາເຣຫິ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ? ‘‘ສຕ຺ຕຣສຫາກາເຣຫິ, ມຫາຣາຊ, ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ‘‘ກຕເມຫິ ສຕ຺ຕຣສຫາກາເຣຫີ’’ຕິ? ‘‘ອຠິຊານໂຕປິ, ມຫາຣາຊ, ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ກຏຸມິກາຍປິ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ໂອຬາຣິກວິຎ຺ຎາຓໂຕປິ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຫິຕວິຎ຺ຎາຓໂຕປິ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຫິຕວິຎ຺ຎາຓໂຕປິ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສຠາຄນິມິຕ຺ຕໂຕປິ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ວິສຠາຄນິມິຕ຺ຕໂຕປິ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ກຖາຠິຎ຺ຎາຓໂຕປິ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ລກ຺ຂຓໂຕປິ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສາຣຓໂຕປິ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ມຸທ຺ທາໂຕປິ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຄຓນາໂຕປິ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຘາຣຓໂຕປິ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຠາວນໂຕປິ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ໂປຕ຺ຖກນິພນ຺ຘນໂຕປິ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸປນິກ຺ເຂປໂຕປິ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອນຸຠູຕໂຕປິ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ.

‘‘ກຖໍ ອຠິຊານໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ? ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອາຍສ຺ມາ ຈ ອານນ຺ໂທ ຂຸຊ຺ຊຸຕ຺ຕຣາ ຈ ອຸປາສິກາ, ເຍ ວາ ປນ ອຎ຺ເຎປິ ເກຈິ ຊາຕິສ຺ສຣາ ຊາຕິໍ ສຣນ຺ຕິ, ເອວໍ ອຠິຊານໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ກຖໍ ກຏຸມິກາຍ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ? ໂຍ ປກຕິຍາ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິໂກ, ປເຣ ຈ ຕໍ ສຣາປນຕ຺ຖໍ ນິພນ຺ຘນ຺ຕິ, ເອວໍ ກຏຸມິກາຍ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ກຖໍ ໂອຬາຣິກວິຎ຺ຎາຓໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ? ຍທາ ຣຊ຺ເຊ ວາ ອຠິສິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ວາ ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ເອວໍ ໂອຬາຣິກວິຎ຺ຎາຓໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ກຖໍ ຫິຕວິຎ຺ຎາຓໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ? ຍມ຺ຫິ ສຸຂາປິໂຕ, ‘ອມຸກສ຺ມິໍ ເອວໍ ສຸຂາປິໂຕ’ຕິ ສຣຕິ, ເອວໍ ຫິຕວິຎ຺ຎາຓໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ກຖໍ ອຫິຕວິຎ຺ຎາຓໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ? ຍມ຺ຫິ ທຸກ຺ຂາປິໂຕ, ‘ອມຸກສ຺ມິໍ ເອວໍ ທຸກ຺ຂາປິໂຕ’ຕິ ສຣຕິ, ເອວໍ ອຫິຕວິຎ຺ຎາຓໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ກຖໍ ສຠາຄນິມິຕ຺ຕໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ? ສທິສໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ທິສ຺ວາ ມາຕຣໍ ວາ ປິຕຣໍ ວາ ຠາຕຣໍ ວາ ຠຄິນິໍ ວາ ສຣຕິ, ໂອຏ຺ຐໍ ວາ ໂຄຓໍ ວາ ຄທ຺ຣຠໍ ວາ ທິສ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ຕາທິສໍ ໂອຏ຺ຐໍ ວາ ໂຄຓໍ ວາ ຄທ຺ຣຠໍ ວາ ສຣຕິ, ເອວໍ ສຠາຄນິມິຕ຺ຕໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ກຖໍ ວິສຠາຄນິມຕ຺ຕໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ? ອສຸກສ຺ສ ນາມ ວຓ຺ໂຓ ເອທິໂສ, ສທ຺ໂທ ເອທິໂສ, ຄນ຺ໂຘ ເອທິໂສ, ຣໂສ ເອທິໂສ, ໂຜຏ຺ຐພ຺ໂພ ເອທິໂສຕິ ສຣຕິ, ເອວມ຺ປິ ວິສຠາຄນິມິຕ຺ຕໂຕປິ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ກຖໍ ກຖາຠິຎ຺ຎາຓໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ? ໂຍ ປກຕິຍາ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິໂກ ໂຫຕິ, ຕໍ ປເຣ ສຣາເປນ຺ຕິ, ເຕນ ໂສ ສຣຕິ, ເອວໍ ກຖາຠິຎ຺ຎາຓໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ກຖໍ ລກ຺ຂຓໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ? ໂຍ ປກຕິຍາ ພລີພທ຺ທານໍ ອງ຺ເຄນ ຊານາຕິ, ລກ຺ຂເຓນ ຊານາຕິ, ເອວໍ ລກ຺ຂຓໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ກຖໍ ສາຣຓໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ? ໂຍ ປກຕິຍາ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິໂກ ໂຫຕິ, ໂຍ ຕໍ ‘ສຣາຫິ ໂຠ, ສຣາຫິ ໂຠ’ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ສຣາເປຕິ, ເອວໍ ສາຣຓໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ກຖໍ ມຸທ຺ທາໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ? ລິປິຍາ ສິກ຺ຂິຕຕ຺ຕາ ຊານາຕິ ‘ອິມສ຺ສ ອກ຺ຂຣສ຺ສ ອນນ຺ຕຣໍ ອິມໍ ອກ຺ຂຣໍ ກາຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ ເອວໍ ມຸທ຺ທາໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ກຖໍ ຄຓນາໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ? ຄຓນາຍ ສິກ຺ຂິຕຕ຺ຕາ ຄຓກາ ພຫຸມ຺ປິ ຄເຓນ຺ຕິ, ເອວໍ ຄຓນາໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ກຖໍ ຘາຣຓໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ? ຘາຣຓາຍ ສິກ຺ຂິຕຕ຺ຕາ ຘາຣຓກາ ພຫຸມ຺ປິ ຘາເຣນ຺ຕິ, ເອວໍ ຘາຣຓໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ກຖໍ ຠາວນາໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ? ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ເສຍ຺ຍຖີທໍ, ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ…ເປ… ອິຕິ ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ເອວໍ ຠາວນາໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ກຖໍ ໂປຕ຺ຖກນິພນ຺ຘນໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ? ຣາຊາໂນ ອນຸສາສນິຍໍ ອສ຺ສຣນ຺ຕາ [ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕາ (ສພ຺ພຕ຺ຖ)] ເອຕໍ ໂປຕ຺ຖກໍ ອາຫຣຖາຕິ, ເຕນ ໂປຕ຺ຖເກນ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕິ, ເອວໍ ໂປຕ຺ຖກນິພນ຺ຘນໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ກຖໍ ອຸປນິກ຺ເຂປໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ? ອຸປນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ຠຓ຺ຑໍ ທິສ຺ວາ ສຣຕິ, ເອວໍ ອຸປນິກ຺ເຂປໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ກຖໍ ອນຸຠູຕໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ? ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ຣູປໍ ສຣຕິ, ສຸຕຕ຺ຕາ ສທ຺ທໍ ສຣຕິ, ຆາຍິຕຕ຺ຕາ ຄນ຺ຘໍ ສຣຕິ, ສາຍິຕຕ຺ຕາ ຣສໍ ສຣຕິ, ຜຸຏ຺ຐຕ຺ຕາ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ສຣຕິ, ວິຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ຘມ຺ມໍ ສຣຕິ, ເອວໍ ອນຸຠູຕໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສຕ຺ຕຣສຫາກາເຣຫິ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ສຕິອຸປ຺ປຊ຺ຊນປຎ຺ໂຫ ປຐໂມ.

໒. ພຸທ຺ຘຄຸຓສຕິປຏິລາຠປຎ຺ໂຫ

໒. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຸມ຺ເຫ ເອຕໍ ຠຓຖ ‘ໂຍ ວສ຺ສສຕໍ ອກຸສລໍ ກເຣຍ຺ຍ, ມຣຓກາເລ ຈ ເອກໍ ພຸທ຺ຘຄຸຓໍ ສຕິໍ ປຏິລເຠຍ຺ຍ, ໂສ ເທເວສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’ຕິ ເອຕໍ ນ ສທ຺ທຫາມິ, ເອວຎ຺ຈ ປນ ວເທຖ ‘ເອເຕນ ປາຓາຕິປາເຕນ ນິຣເຍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’ຕິ ເອຕມ຺ປິ ນ ສທ຺ທຫາມີ’’ຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ຂຸທ຺ທໂກປິ ປາສາໂຓ ວິນາ ນາວາຍ ອຸທເກ ອຸປ຺ປິລເວຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ວາຫສຕມ຺ປິ ປາສາຓານໍ ນາວາຍ ອາໂຣປິຕໍ ອຸທເກ ອຸປ຺ປິລເວຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ນາວາ, ເອວໍ ກຸສລານິ ກມ຺ມານິ ທຏ຺ຐພ຺ພານີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ພຸທ຺ຘຄຸຓສຕິປຏິລາຠປຎ຺ໂຫ ທຸຕິໂຍ.

໓. ທຸກ຺ຂປ຺ປຫານວາຍມປຎ຺ໂຫ

໓. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກິໍ ຕຸມ຺ເຫ ອຕີຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຫານາຍ ວາຍມຖາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອນາຄຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຫານາຍ ວາຍມຖາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຫານາຍ ວາຍມຖາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ຍທິ ຕຸມ຺ເຫ ນ ອຕີຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຫານາຍ ວາຍມຖ, ນ ອນາຄຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຫານາຍ ວາຍມຖ, ນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຫານາຍ ວາຍມຖ, ອຖ ກິມຕ຺ຖາຍ ວາຍມຖາ’’ຕິ. ເຖໂຣ ອາຫ ‘ກິນ຺ຕິ, ມຫາຣາຊ, ອິທຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂໍ ນິຣຸຊ຺ເຌຍ຺ຍ, ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂໍ ນຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’ຕິ ເອຕທຕ຺ຖາຍ ວາຍມາມາ’’ຕິ.

‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ ເຕ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອນາຄຕໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ [ກຖາ. ໘໒໘, ໘໒໙ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ], ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຕິປຓ຺ຑິຕາ, ເຍ ຕຸມ຺ເຫ ອສນ຺ຕານໍ ອນາຄຕານໍ ທຸກ຺ຂານໍ ປຫານາຍ ວາຍມຖາ’’ຕິ? ‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ເກຈິ ປຏິຣາຊາໂນ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕທາ ຕຸມ຺ເຫ ປຣິຂໍ ຂຓາເປຍ຺ຍາຖ, ປາກາຣໍ ຈິນາເປຍ຺ຍາຖ ໂຄປຸຣໍ ກາຣາເປຍ຺ຍາຖ, ອຏ຺ຏາລກໍ ກາຣາເປຍ຺ຍາຖ, ຘຎ຺ຎໍ ອຕິຫຣາເປຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ປຏິກຈ຺ເຈວ ຕໍ ປຏິຍຕ຺ຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ຕຸມ຺ເຫ, ມຫາຣາຊ, ຕທາ ຫຕ຺ຖິສ຺ມິໍ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍາຖ, ອສ຺ສສ຺ມິໍ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍາຖ, ຣຖສ຺ມິໍ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍາຖ, ຘນຸສ຺ມິໍ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍາຖ, ຖຣຸສ຺ມິໍ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ປຏິກຈ຺ເຈວ ຕໍ ສິກ຺ຂິຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ກິສ຺ສຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ? ‘‘ອນາຄຕານໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຍານໍ ປຏິພາຫນຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຖິ ອນາຄຕໍ ຠຍ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ຈ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຕິປຓ຺ຑິຕາ, ເຍ ຕຸມ຺ເຫ ອສນ຺ຕານໍ ອນາຄຕານໍ ຠຍານໍ ປຏິພາຫນຕ຺ຖາຍ ປຏິຍາເທຖາ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີຕິ. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ຍທາ ຕ຺ວໍ ປິປາສິໂຕ ຠເວຍ຺ຍາສິ, ຕທາ ຕ຺ວໍ ອຸທປານໍ ຂຓາເປຍ຺ຍາສິ, ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ຂຓາເປຍ຺ຍາສິ, ຕຬາກໍ ຂຓາເປຍ຺ຍາສິ ‘ປານີຍໍ ປິວິສ຺ສາມີ’’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ປຏິກຈ຺ເຈວ ຕໍ ປຏິຍຕ຺ຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ກິສ຺ສຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ? ‘‘ອນາຄຕານໍ, ຠນ຺ເຕ, ປິປາສານໍ ປຏິພາຫນຕ຺ຖາຍ ປຏິຍຕ຺ຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ, ມຫາຣາຊ, ອນາຄຕາ ປິປາສາ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຕິປຓ຺ຑິຕາ, ເຍ ຕຸມ຺ເຫ ອສນ຺ຕານໍ ອນາຄຕານໍ ປິປາສານໍ ປຏິພາຫນຕ຺ຖາຍ ຕໍ ປຏິຍາເທຖາ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ຍທາ ຕ຺ວໍ ພຸຠຸກ຺ຂິໂຕ ຠເວຍ຺ຍາສິ, ຕທາ ຕ຺ວໍ ເຂຕ຺ຕໍ ກສາເປຍ຺ຍາສິ, ສາລິໍ ວປາເປຍ຺ຍາສິ ‘ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມີ’’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ປຏິກຈ຺ເຈວ ຕໍ ປຏິຍຕ຺ຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ກິສ຺ສຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ. ‘‘ອນາຄຕານໍ, ຠນ຺ເຕ, ພຸຠຸກ຺ຂານໍ ປຏິພາຫນຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ. ‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ, ມຫາຣາຊ, ອນາຄຕາ ພຸຠຸກ຺ຂາ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຕິປຓ຺ຑິຕາ, ເຍ ຕຸມ຺ເຫ ອສນ຺ຕານໍ ອນາຄຕານໍ ພຸຠຸກ຺ຂານໍ ປຏິພາຫນຕ຺ຖາຍ ປຏິຍາເທຖາ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ທຸກ຺ຂປ຺ປຫານວາຍມປຎ຺ໂຫ ຕຕິໂຍ.

໔. ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຎ຺ໂຫ

໔. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກີວທູໂຣ ອິໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມໂລໂກ’’ຕິ? ‘‘ທູໂຣ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອິໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມໂລໂກ ກູຏາຄາຣມຕ຺ຕາ ສິລາ ຕມ຺ຫາ ປຕິຕາ ອໂຫຣຕ຺ເຕນ ອຏ຺ຐຈຕ຺ຕາລີສໂຍຊນສຫສ຺ສານິ ຠສ຺ສມານາ ຈຕູຫິ ມາເສຫິ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐເຫຍ຺ຍາ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຸມ຺ເຫ ເອວໍ ຠຓຖ ‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ພລວາ ປຸຣິໂສ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ວາ ພາຫໍ ປສາເຣຍ຺ຍ, ປສາຣິຕໍ ວາ ພາຫໍ ສມິຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ເອວເມວ ອິທ຺ຘິມາ ຠິກ຺ຂຸ ເຈໂຕວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ຊມ຺ພຸທີເປ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ປາຕຸຠເວຍ຺ຍາ’ຕິ ເອຕໍ ວຈນໍ ນ ສທ຺ທຫາມິ, ເອວໍ ອຕິສີຆໍ ຕາວ ພຫູນິ ໂຍຊນສຕານິ ຄຈ຺ຉິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ກຸຫິໍ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຕວ ຊາຕຠູມີ’’ຕິ? ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ, ອລສນ຺ໂທ ນາມ ທີໂປ, ຕຕ຺ຖາຫໍ ຊາໂຕ’’ຕິ. ‘‘ກີວ ທູໂຣ, ມຫາຣາຊ, ອິໂຕ ອລສນ຺ໂທ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ທ຺ວິມຕ຺ຕານິ, ຠນ຺ເຕ, ໂຍຊນສຕານີ’’ຕິ. ‘‘ອຠິຊານາສິ ນຸ ຕ຺ວໍ, ມຫາຣາຊ, ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈິເທວ ກຣຓີຍໍ ກຣິຕ຺ວາ ສຣິຕາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ສຣາມີ’’ຕິ. ‘‘ລຫຸໍ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ມຫາຣາຊ, ຄໂຕສິ ທ຺ວິມຕ຺ຕານິ ໂຍຊນສຕານີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຎ຺ໂຫ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

໕. ທ຺ວິນ຺ນໍ ໂລກຸປ຺ປນ຺ນານໍ ສມກຠາວປຎ຺ໂຫ

໕. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂຍ ອິຘ ກາລງ຺ກໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ໂຍ ຈ ອິຘ ກາລງ຺ກໂຕ ກສ຺ມີເຣ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ໂກ ຈິຣຕຣໍ ໂກ ສີຆຕຣ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ສມກໍ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ກຸຫິໍ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຕວ ຊາຕນຄຣ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ, ກລສິຄາໂມ ນາມ, ຕຕ຺ຖາຫໍ ຊາໂຕ’’ຕິ. ‘‘ກີວ ທູໂຣ, ມຫາຣາຊ, ອິໂຕ ກລສິຄາໂມ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ທ຺ວິມຕ຺ຕານິ, ຠນ຺ເຕ, ໂຍຊນສຕານີ’’ຕິ. ‘‘ກີວ ທູຣໍ, ມຫາຣາຊ, ອິໂຕ ກສ຺ມີຣໍ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ທ຺ວາທສ, ຠນ຺ເຕ, ໂຍຊນານີ’’ຕິ. ‘‘ອິງ຺ຆ, ຕ຺ວໍ ມຫາຣາຊ, ກລສິຄາມໍ ຈິນ຺ເຕຫີ’’ຕິ. ‘‘ຈິນ຺ຕິໂຕ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ອິງ຺ຆ, ຕ຺ວໍ ມຫາຣາຊ, ກສ຺ມີຣໍ ຈິນ຺ເຕຫີ’’ຕິ. ‘‘ຈິນ຺ຕິຕໍ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກຕມໍ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຈິເຣນ ຈິນ຺ຕິຕໍ, ກຕມໍ ສີຆຕຣ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ສມກໍ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ອິຘ ກາລງ຺ກໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ໂຍ ຈ ອິຘ ກາລງ຺ກໂຕ ກສ຺ມີເຣ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ສມກໍ ເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ທ຺ເວ ສກຸຓາ ອາກາເສນ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ, ເຕສຸ ເອໂກ ອຸຈ຺ເຈ ຣຸກ຺ເຂ ນິສີເທຍ຺ຍ, ເອໂກ ນີເຈ ຣຸກ຺ເຂ ນິສີເທຍ຺ຍ, ເຕສໍ ສມກໍ ປຕິຏ຺ຐິຕານໍ ກຕມສ຺ສ ຉາຍາ ປຐມຕຣໍ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐເຫຍ຺ຍ, ກຕມສ຺ສ ຉາຍາ ຈິເຣນ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐເຫຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ສມກໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ອິຘ ກາລງ຺ກໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ໂຍ ຈ ອິຘ ກາລງ຺ກໂຕ ກສ຺ມີເຣ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ສມກໍ ເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ທ຺ວິນ຺ນໍ ໂລກຸປ຺ປນ຺ນານໍ ສມກຠາວປຎ຺ໂຫ ປຎ຺ຈໂມ.

໖. ໂພຊ຺ຌງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໖. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ກຕິ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ’’ຕິ? ‘‘ສຕ຺ຕ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ’’ຕິ. ‘‘ກຕິຫິ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄຫິ ພຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ? ‘‘ເອເກນ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄນ ພຸຊ຺ຌຕິ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄນາ’’ຕິ. ‘‘ອຖ ກິສ຺ສ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ‘ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ’’’ຕິ? ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ອສິ ໂກສິຍາ ປກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ອຄ຺ຄຫິໂຕ ຫຕ຺ເຖນ ອຸສ຺ສຫຕິ ເຉຊ຺ຊໍ ຉິນ຺ທິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄນ ວິນາ ຉຫິ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄຫິ ນ ພຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ໂພຊ຺ຌງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ຉຏ຺ໂຐ.

໗. ປາປປຸຎ຺ຎານໍ ອປ຺ປານປ຺ປຠາວປຎ຺ໂຫ

໗. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກຕຣໍ ນຸ ໂຂ ພຫຸຕຣໍ ປຸຎ຺ຎໍ ວາ ອປຸຎ຺ຎໍ ວາ’’ຕິ? ‘‘ປຸຎ຺ຎໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ພຫຸຕຣໍ, ອປຸຎ຺ຎໍ ໂຖກ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເກນ ກາຣເຓນາ’’ຕິ? ‘‘ອປຸຎ຺ຎໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ກໂຣນ຺ໂຕ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ໂຫຕິ ‘ປາປກມ຺ມໍ ມຍາ ກຕ’ນ຺ຕິ, ເຕນ ປາປໍ ນ ວຑ຺ຒຕິ. ປຸຎ຺ຎໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ກໂຣນ຺ໂຕ ອວິປ຺ປຏິສາຣີ ໂຫຕິ, ອວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ປາໂມຊ຺ຊໍ ຊາຍຕິ, ປມຸທິຕສ຺ສ ປີຕິ ຊາຍຕິ, ປີຕິມນສ຺ສ ກາໂຍ ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ປສ຺ສທ຺ຘກາໂຍ ສຸຂໍ ເວເທຕິ, ສຸຂິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ, ສມາຫິໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ເຕນ ກາຣເຓນ ປຸຎ຺ຎໍ ວຑ຺ຒຕິ. ປຸຣິໂສ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຉິນ຺ນຫຕ຺ຖປາໂທ ຠຄວໂຕ ເອກໍ ອຸປ຺ປລຫຕ຺ຖໍ ທຕ຺ວາ ເອກນວຸຕິກປ຺ປານິ ວິນິປາຕໍ ນ ຄຈ຺ຉິສ຺ສຕິ. ອິມິນາປິ, ມຫາຣາຊ, ກາຣເຓນ ຠຓາມິ ‘ປຸຎ຺ຎໍ ພຫຸຕຣໍ, ອປຸຎ຺ຎໍ ໂຖກ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ປາປປຸຎ຺ຎານໍ ອປ຺ປານປ຺ປຠາວປຎ຺ໂຫ ສຕ຺ຕໂມ.

໘. ຊານນ຺ຕາຊານນ຺ຕປາປກຣຓປຎ຺ໂຫ

໘. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂຍ ຊານນ຺ໂຕ ປາປກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ໂຍ ອຊານນ຺ໂຕ ປາປກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ກສ຺ສ ພຫຸຕຣໍ ອປຸຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ? ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ໂຍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຊານນ຺ໂຕ ປາປກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ພຫຸຕຣໍ ອປຸຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂຍ ອມ຺ຫາກໍ ຣາຊປຸຕ຺ໂຕ ວາ ຣາຊມຫາມຕ຺ໂຕ ວາ ອຊານນ຺ໂຕ ປາປກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ຕໍ ມຍໍ ທິຄຸຓໍ ທຓ຺ເຑມາ’’ຕິ? ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ຕຕ຺ຕໍ ອໂຍຄຸຬໍ ອາທິຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕໍ ສໂຊຕິຠູຕໍ ເອໂກ ຊານນ຺ໂຕ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ເອໂກ ອຊານນ຺ໂຕ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ກຕໂມ [ກສ຺ສ (ກ.)] ພລວຕຣໍ ຑຍ຺ເຫຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ໂຍ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ອຊານນ຺ໂຕ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ໂສ [ຕສ຺ສ (ປີ. ກ.)] ພລວຕຣໍ ຑຍ຺ເຫຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ອຊານນ຺ໂຕ ປາປກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ພຫຸຕຣໍ ອປຸຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ຊານນ຺ຕາຊານນ຺ຕປາປກຣຓປຎ຺ໂຫ ອຏ຺ຐໂມ.

໙. ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸກາທິຄມນປຎ຺ໂຫ

໙. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຕ຺ຖິ ໂກຈິ, ໂຍ ອິມິນາ ສຣີເຣນ ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸໍ ວາ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ວາ, ອຎ຺ຎໍ ວາ ປນ ທີປ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ອິມິນາ ຈາຕຸມ຺ມຫາຠູຕິເກນ ກາເຍນ ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸໍ ວາ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ວາ, ອຎ຺ຎໍ ວາ ປນ ທີປ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກຖໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອິມິນາ ຈາຕຸມ຺ມຫາຠູຕິເກນ ກາເຍນ ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸໍ ວາ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ວາ, ອຎ຺ຎໍ ວາ ປນ ທີປ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອຠິຊານາສິ ນຸ, ຕ຺ວໍ ມຫາຣາຊ, ອິມິສ຺ສາ ປຖວິຍາ ວິທຕ຺ຖິໍ ວາ ຣຕນໍ ວາ ລງ຺ຆິຕາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ອຠິຊານາມິ ‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຏ຺ຐປິ ຣຕນິໂຍ ລງ຺ເຆມີ’’’ຕິ. ‘‘ກຖໍ, ຕ຺ວໍ ມຫາຣາຊ, ອຏ຺ຐປິ ຣຕນິໂຍ ລງ຺ເຆສີ’’ຕິ? ‘‘ອຫຎ຺ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທມິ ‘ເອຕ຺ຖ ນິປຕິສ຺ສາມີ’ຕິ ສຫ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທນ ກາໂຍ ເມ ລຫຸໂກ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອິທ຺ຘິມາ ຠິກ຺ຂຸ ເຈໂຕວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ກາຍໍ ຈິຕ຺ເຕ ສມາໂຣເປຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕວເສນ ເວຫາສໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸກາທິຄມນປຎ຺ໂຫ ນວໂມ.

໑໐. ທີຆຏ຺ຐິປຎ຺ໂຫ

໑໐. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຸມ຺ເຫ ເອວໍ ຠຓຖ ‘ອຏ຺ຐິການິ ທີຆານິ ໂຍຊນສຕິການິປີ’ຕິ, ຣຸກ຺ໂຂປິ ຕາວ ນຕ຺ຖິ ໂຍຊນສຕິໂກ, ກຸໂຕ ປນ ອຏ຺ຐິການິ ທີຆານິ ໂຍຊນສຕິການິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ?

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ສຸຕໍ ເຕ ‘ມຫາສມຸທ຺ເທ ປຎ຺ຈໂຍຊນສຕິກາປິ ມຈ຺ຉາ ອຕ຺ຖີ’’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ສຸຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ນນຸ ມຫາຣາຊ, ປຎ຺ຈໂຍຊນສຕິກສ຺ສ ມຈ຺ຉສ຺ສ ອຏ຺ຐິການິ ທີຆານິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ໂຍຊນສຕິການິປີ’’ຕິ?

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ທີຆຏ຺ຐິປຎ຺ໂຫ ທສໂມ.

໑໑. ອສ຺ສາສປສ຺ສາສນິໂຣຘປຎ຺ໂຫ

໑໑. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຸມ຺ເຫ ເອວໍ ຠຓຖ ‘ສກ຺ກາ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສ ນິໂຣເຘຕຸ’’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ສກ຺ກາ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສ ນິໂຣເຘຕຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ກຖໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສກ຺ກາ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສ ນິໂຣເຘຕຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ສຸຕປຸພ຺ໂພ ເຕ ໂກຈິ ກາກຈ຺ຉມາໂນ’’ຕິ. ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ສຸຕປຸພ຺ໂພ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂສ ສທ຺ໂທ ກາເຍ ນມິເຕ ວິຣເມຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ວິຣເມຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ໂສ ຫິ ນາມ, ມຫາຣາຊ, ສທ຺ໂທ ອຠາວິຕກາຍສ຺ສ ອຠາວິຕສີລສ຺ສ ອຠາວິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຠາວິຕປຎ຺ຎສ຺ສ ກາເຍ ນມິເຕ ວິຣມິສ຺ສຕິ, ກິໍ ປນ ຠາວິຕກາຍສ຺ສ ຠາວິຕສີລສ຺ສ ຠາວິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠາວິຕປຎ຺ຎສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ນ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ອສ຺ສາສປສ຺ສາສນິໂຣຘປຎ຺ໂຫ ເອກາທສໂມ.

໑໒. ສມຸທ຺ທປຎ຺ໂຫ

໑໒. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ສມຸທ຺ໂທ ສມຸທ຺ໂທ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເກນ ກາຣເຓນ ອຸທກໍ ‘ສມຸທ຺ໂທ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ? ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ຍຕ຺ຕກໍ, ມຫາຣາຊ, ອຸທກໍ, ຕຕ຺ຕກໍ ໂລຓໍ. ຍຕ຺ຕກໍ ໂລຓໍ, ຕຕ຺ຕກໍ ອຸທກໍ. ຕສ຺ມາ ‘ສມຸທ຺ໂທ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ສມຸທ຺ທປຎ຺ໂຫ ທ຺ວາທສໂມ.

໑໓. ສມຸທ຺ທເອກຣສປຎ຺ໂຫ

໑໓. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເກນ ກາຣເຓນ ສມຸທ຺ໂທ ເອກຣໂສ ໂລຓຣໂສ’’ຕິ? ‘‘ຈິຣສຓ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຸທກສ຺ສ ສມຸທ຺ໂທ ເອກຣໂສ ໂລຓຣໂສ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ສມຸທ຺ທເອກຣສປຎ຺ໂຫ ເຕຣສໂມ.

໑໔. ສຸຂຸມປຎ຺ໂຫ

໑໔. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສກ຺ກາ ສພ຺ພໍ ສຸຂຸມໍ ຉິນ຺ທິຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ສກ຺ກາ ສພ຺ພໍ ສຸຂຸມໍ ຉິນ຺ທິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ສພ຺ພໍ ສຸຂຸມ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຘມ຺ໂມ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ພສຸຂຸໂມ, ນ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຘມ຺ມາ ສພ຺ເພ ສຸຂຸມາ, ‘ສຸຂຸມ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ຖູລ’ນ຺ຕິ ວາ ຘມ຺ມານເມຕມຘິວຈນໍ. ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຉິນ຺ທິຕພ຺ພໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ປຎ຺ຎາຍ ຉິນ຺ທຕິ, ນຕ຺ຖິ ທຸຕິຍໍ ປຎ຺ຎາຍ ເຉທນ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ສຸຂຸມປຎ຺ໂຫ ຈຸທ຺ທສໂມ.

໑໕. ວິຎ຺ຎາຓນານຕ຺ຖປຎ຺ໂຫ

໑໕. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ປຎ຺ຎາ’ຕິ ວາ ‘ຠູຕສ຺ມິໍ ຊີໂວ’ຕິ ວາ ອິເມ ຘມ຺ມາ ນານຕ຺ຖາ ເຈວ ນານາພ຺ຍຎ຺ຊນາ ຈ, ອຸທາຫຸ ເອກຕ຺ຖາ ພ຺ຍຎ຺ຊນເມວ ນານ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ວິຊານນລກ຺ຂຓໍ, ມຫາຣາຊ, ວິຎ຺ຎາຓໍ, ປຊານນລກ຺ຂຓາ ປຎ຺ຎາ, ຠູຕສ຺ມິໍ ຊີໂວ ນຸປລພ຺ຠຕີ’’ຕິ. ‘‘ຍທິ ຊີໂວ ນຸປລພ຺ຠຕິ, ອຖ ໂກ ຈຣຫິ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ປສ຺ສຕິ, ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຓາຕິ, ຆາເນນ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍຕິ, ຊິວ຺ຫາຍ ຣສໍ ສາຍຕິ, ກາເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ຜຸສຕິ, ມນສາ ຘມ຺ມໍ ວິຊານາຕີ’’ຕິ? ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ຍທິ ຊີໂວ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ປສ຺ສຕິ…ເປ… ມນສາ ຘມ຺ມໍ ວິຊານາຕິ, ໂສ ຊີໂວ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣສຸ ອຸປ຺ປາຏິເຕສຸ ມຫນ຺ເຕນ ອາກາເສນ ພຫິມຸໂຂ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ຣູປໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ, ໂສເຕສຸ ອຸປ຺ປາຏິເຕສຸ, ຆາເນ ອຸປ຺ປາຏິເຕ, ຊິວ຺ຫາຍ ອຸປ຺ປາຏິຕາຍ, ກາເຍ ອຸປ຺ປາຏິເຕ ມຫນ຺ເຕນ ອາກາເສນ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ສທ຺ທໍ ສຸເຓຍ຺ຍ, ຄນ຺ຘໍ ຆາເຍຍ຺ຍ, ຣສໍ ສາເຍຍ຺ຍ, ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ຜຸເສຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ຠູຕສ຺ມິໍ ຊີໂວ ນຸປລພ຺ຠຕີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ວິຎ຺ຎາຓນານຕ຺ຖປຎ຺ໂຫ ປນ຺ນຣສໂມ.

໑໖. ອຣູປຘມ຺ມວວຕ຺ຖານທຸກ຺ກຣປຎ຺ໂຫ

໑໖. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ທຸກ຺ກຣໍ ນຸ ໂຂ ຠຄວຕາ ກຕ’’ນ຺ຕິ? ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ທຸກ຺ກຣໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ກຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວຕາ ທຸກ຺ກຣໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ທຸກ຺ກຣໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ກຕໍ ອິເມສໍ ອຣູປີນໍ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ຘມ຺ມານໍ ເອກາຣມ຺ມເຓ ວຕ຺ຕມານານໍ ວວຕ຺ຖານໍ ອກ຺ຂາຕໍ ‘ອຍໍ ຜສ຺ໂສ, ອຍໍ ເວທນາ, ອຍໍ ສຎ຺ຎາ, ອຍໍ ເຈຕນາ, ອິທໍ ຈິຕ຺ຕ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິເທວ ປຸຣິໂສ ນາວາຍ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖປຸເຏນ ອຸທກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຊິວ຺ຫາຍ ສາຍິຕ຺ວາ ຊາເນຍ຺ຍ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂສ ປຸຣິໂສ ‘‘ອິທໍ ຄງ຺ຄາຍ ອຸທກໍ, ອິທໍ ຍມຸນາຍ ອຸທກໍ, ອິທໍ ອຈິຣວຕິຍາ ອຸທກໍ, ອິທໍ ສຣຠຸຍາ ອຸທກໍ, ອິທໍ ມຫິຍາ ອຸທກ’’’ນ຺ຕິ? ‘‘ທຸກ຺ກຣໍ, ຠນ຺ເຕ, ຊານິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອິໂຕ ທຸກ຺ກຣຕຣໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ກຕໍ ອິເມສໍ ອຣູປີນໍ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ຘມ຺ມານໍ ເອກາຣມ຺ມເຓ ວຕ຺ຕມານານໍ ວວຕ຺ຖານໍ ອກ຺ຂາຕໍ ‘ອຍໍ ຜສ຺ໂສ, ອຍໍ ເວທນາ, ອຍໍ ສຎ຺ຎາ, ອຍໍ ເຈຕນາ, ອິທໍ ຈິຕ຺ຕ’’’ນ຺ຕິ. ‘‘ສຸຏ຺ຐຸ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ຣາຊາ ອພ຺ຠານຸໂມທີຕິ.

ອຣູປຘມ຺ມວວຕ຺ຖານທຸກ຺ກຣປຎ຺ໂຫ ໂສຬສໂມ.

ອຣູປຘມ຺ມວວຕ຺ຖານວຄ຺ໂຄ ສຕ຺ຕໂມ.

ອິມສ຺ມິໍ ວຄ຺ເຄ ໂສຬສ ປຎ຺ຫາ.

ມິລິນ຺ທປຎ຺ຫປຸຈ຺ຉາວິສຊ຺ຊນາ

ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ຊານາສິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສມ຺ປຕິ ກາ ເວລາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຊານາມິ ‘ສມ຺ປຕິ ປຐໂມ ຍາໂມ ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕ, ມຊ຺ຌິໂມ ຍາໂມ ປວຕ຺ຕຕິ, ອຸກ຺ກາ ປທີປີຍນ຺ຕິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ປຏາການິ ອາຓຕ຺ຕານິ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ ຠຓ຺ຑໂຕ ຣາຊເທຍ຺ຍານີ’’’ຕິ.

ໂຍນກາ ເອວມາຫໍສຸ ‘‘ກລ຺ໂລສິ, ມຫາຣາຊ, ປຓ຺ຑິໂຕ ເຖໂຣ’’ຕິ. ‘‘ອາມ, ຠເຓ, ປຓ຺ຑິໂຕ ເຖໂຣ, ເອທິໂສ ອາຈຣິໂຍ ຠເວຍ຺ຍ ມາທິໂສ ຈ ອນ຺ເຕວາສີ, ນຈິຣສ຺ເສວ ປຓ຺ຑິໂຕ ຘມ຺ມໍ ອາຊາເນຍ຺ຍາ’’ຕິ. ຕສ຺ສ ປຎ຺ຫເວຍ຺ຍາກຣເຓນ ຕຸຏ຺ໂຐ ຣາຊາ ເຖຣໍ ນາຄເສນໍ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນເກນ ກມ຺ພເລນ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ເຕ ອຏ຺ຐສຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎເປມິ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອນ຺ເຕປຸເຣ ກປ຺ປິຍໍ, ເຕນ ຈ ປວາເຣມີ’’ຕິ ອາຫ. ອລໍ ມຫາຣາຊ ຊີວາມີ’’ຕິ. ‘‘ຊານາມິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຊີວສິ, ອປິ ຈ ອຕ຺ຕານຎ຺ຈ ຣກ຺ຂ, ມມຎ຺ຈ ຣກ຺ຂາຫີ’’ຕິ. ‘‘ກຖໍ ອຕ຺ຕານໍ ຣກ຺ຂສິ, ‘ນາຄເສໂນ ມິລິນ຺ທໍ ຣາຊານໍ ປສາເທຕິ, ນ ຈ ກິຎ຺ຈິ ອລຠີ’ຕິ ປຣາປວາໂທ [ປຣປ຺ປວາໂທ (ກ.)] ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ, ເອວໍ ອຕ຺ຕານໍ ຣກ຺ຂ. ກຖໍ ມມໍ ຣກ຺ຂສິ, ‘ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ປສນ຺ໂນ ປສນ຺ນາກາຣໍ ນ ກໂຣຕີ’ຕິ ປຣາປວາໂທ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ, ເອວໍ ມມໍ ຣກ຺ຂາຫີ’’ຕິ. ‘‘ຕຖາ ໂຫຕຸ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕ, ສີໂຫ ມິຄຣາຊາ ສຸວຓ຺ຓປຎ຺ຊເຣ ປກ຺ຂິຕ຺ໂຕປິ ພຫິມຸໂຂ ເຍວ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ກິຎ຺ຈາປິ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສາມິ ພຫິມຸໂຂ ເຍວ ປນ ອຈ຺ຉາມິ. ສເຈ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຄາຣສ຺ມາ ອນາຄາຣິຍໍ ປພ຺ພເຊຍ຺ຍໍ, ນ ຈິຣໍ ຊີເວຍ຺ຍໍ, ພຫູ ເມ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ມິລິນ຺ທສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ປຎ຺ຫໍ ວິສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ສງ຺ຆາຣາມໍ ອຄມາສິ. ອຈິຣປກ຺ກນ຺ເຕ ຈ ອາຍສ຺ມນ຺ເຕ ນາຄເສເນ ມິລິນ຺ທສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ເອຕທໂຫສິ ‘‘ກິໍ ມຍາ ປຸຈ຺ຉິຕໍ, ກິໍ ຠທນ຺ເຕນ ນາຄເສເນນ ວິສຊ຺ຊິຕ’’ນ຺ຕິ? ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ທສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ເອຕທໂຫສິ ‘‘ສພ຺ພໍ ມຍາ ສຸປຸຈ຺ຉິຕໍ, ສພ຺ພໍ ຠທນ຺ເຕນ ນາຄເສເນນ ສຸວິສຊ຺ຊິຕ’’ນ຺ຕິ. ອາຍສ຺ມໂຕປິ ນາຄເສນສ຺ສ ສງ຺ຆາຣາມຄຕສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ ‘‘ກິໍ ມິລິນ຺ເທນ ຣຎ຺ຎາ ປຸຈ຺ຉິຕໍ, ກິໍ ມຍາ ວິສຊ຺ຊິຕ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ນາຄເສນສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ ‘‘ສພ຺ພໍ ມິລິນ຺ເທນ ຣຎ຺ຎາ ສຸປຸຈ຺ຉິຕໍ, ສພ຺ພໍ ມຍາ ສຸວິສຊ຺ຊິຕ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ຕສ຺ສາ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຈ຺ຈເຍນ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເຍນ ມິລິນ຺ທສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ນິເວສນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ, ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ມາ ໂຂ ຠທນ຺ຕສ຺ສ ເອວໍ ອໂຫສິ ‘ນາຄເສໂນ ມຍາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິໂຕ’ຕິ ເຕເນວ ໂສມນສ຺ເສນ ຕໍ ຣຕ຺ຕາວເສສໍ ວີຕິນາເມສີຕິ ນ ເຕ ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕໍ ຣຕ຺ຕາວເສສໍ ເອຕທໂຫສິ ‘ກິໍ ມຍາ ປຸຈ຺ຉິຕໍ, ກິໍ ຠທນ຺ເຕນ ວິສຊ຺ຊິຕ’ນ຺ຕິ, ‘ສພ຺ພໍ ມຍາ ສຸປຸຈ຺ຉິຕໍ, ສພ຺ພໍ ຠທນ຺ເຕນ ສຸວິສຊ຺ຊິຕ’’’ນ຺ຕິ.

ເຖໂຣປິ ເອວມາຫ – ‘‘ມາ ໂຂ ມຫາຣາຊສ຺ສ ເອວໍ ອໂຫສິ ‘ມິລິນ຺ທສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ມຍາ ປຎ຺ໂຫ ວິສຊ຺ຊິໂຕ’ຕິ ເຕເນວ ໂສມນສ຺ເສນ ຕໍ ຣຕ຺ຕາວເສສໍ ວີຕິນາເມສີຕິ ນ ເຕ ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ມຫາຣາຊ, ຕໍ ຣຕ຺ຕາວເສສໍ ເອຕທໂຫສິ ‘ກິໍ ມິລິນ຺ເທນ ຣຎ຺ຎາ ປຸຈ຺ຉິຕໍ, ກິໍ ມຍາ ວິສຊ຺ຊິຕ’ນ຺ຕິ, ‘ສພ຺ພໍ ມິລິນ຺ເທນ ຣຎ຺ຎາ ສຸປຸຈ຺ຉິຕໍ, ສພ຺ພໍ ມຍາ ສຸວິສຊ຺ຊິຕ’’’ນ຺ຕິ ອິຕິຫ ເຕ ມຫານາຄາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ສຸຠາສິຕໍ ສມນຸໂມທິໍສູຕິ.

ມິລິນ຺ທປຎ຺ຫປຸຈ຺ຉາວິສຊ຺ຊນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ເມຓ຺ຑກປຎ຺ຫາຣມ຺ຠກຖາ

ອຏ຺ຐມນ຺ຕປຣິວຊ຺ຊນີຍຏ຺ຐານານິ

ຠສ຺ສປ຺ປວາໂທ [ຠສ຺ສປ຺ປເວທີ (ສີ. ປີ.)] ເວຕຓ຺ຑີ, ອຕິພຸທ຺ຘິ ວິຈກ຺ຂໂຓ;

ມິລິນ຺ໂທ ຎາຓເຠທາຍ, ນາຄເສນມຸປາຄມິ.

ວສນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ຉາຍາຍ, ປຣິປຸຈ຺ຉໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ;

ປຠິນ຺ນພຸທ຺ຘິ ຫຸຕ຺ວານ, ໂສປິ ອາສິ ຕິເປຏໂກ.

ນວງ຺ຄໍ ອນຸມຊ຺ຊນ຺ໂຕ, ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ຣໂຫຄໂຕ;

ອທ຺ທກ຺ຂິ ເມຓ຺ຑເກ ປຎ຺ເຫ, ທຸນ຺ນິເວເຐ ສນິຄ຺ຄເຫ.

‘‘ປຣິຍາຍຠາສິຕໍ ອຕ຺ຖິ, ອຕ຺ຖິ ສນ຺ຘາຍຠາສິຕໍ;

ສຠາວຠາສິຕໍ ອຕ຺ຖິ, ຘມ຺ມຣາຊສ຺ສ ສາສເນ.

‘‘ເຕສມຕ຺ຖໍ ອວິຎ຺ຎາຍ, ເມຓ຺ຑເກ ຊິນຠາສິເຕ;

ອນາຄຕມ຺ຫິ ອທ຺ຘາເນ, ວິຄ຺ຄໂຫ ຕຕ຺ຖ ເຫສ຺ສຕິ.

‘‘ຫນ຺ທ ກຖິໍ ປສາເທຕ຺ວາ, ເຉຊ຺ຊາເປສ຺ສາມິ ເມຓ຺ຑເກ;

ຕສ຺ສ ນິທ຺ທິຏ຺ຐມຄ຺ເຄນ, ນິທ຺ທິສິສ຺ສນ຺ຕ຺ຍນາຄເຕ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ປຠາຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຸທ຺ຘສ຺ເຕ [ອຸຏ຺ຐິເຕ (ສ຺ຍາ.), ອຸຄ຺ຄເຕ (ສີ. ປີ.)] ອຣຸເຓ ສີສໍ ນ຺ຫຕ຺ວາ ສິຣສິ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐ ວຕ຺ຕປທານິ ສມາທິຍິ ‘‘ອິໂຕ ເມ ອນາຄຕານິ ສຕ຺ຕ ທິວສານິ ອຏ຺ຐ ຄຸເຓ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ຕໂປ ຈຣິຕພ຺ໂພ ຠວິສ຺ສຕິ, ໂສຫໍ ຈິຓ຺ຓຕໂປ ສມາໂນ ອາຈຣິຍໍ ອາຣາເຘຕ຺ວາ ເມຓ຺ຑເກ ປຎ຺ເຫ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ປກຕິທຸສ຺ສຍຸຄໍ ອປເນຕ຺ວາ ອາຠຣຓານິ ຈ ໂອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ກາສາວໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ມຸຓ຺ຑກປຏິສີສກໍ ສີເສ ປຏິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ມຸນິຠາວມຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ອຏ຺ຐ ຄຸເຓ ສມາທິຍິ ‘‘ອິມໍ ສຕ຺ຕາຫໍ ມຍາ ນ ຣາຊຕ຺ໂຖ ອນຸສາສິຕພ຺ໂພ, ນ ຣາຄູປສຎ຺ຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພໍ, ນ ໂທສູປສຎ຺ຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພໍ, ນ ໂມຫູປສຎ຺ຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພໍ, ທາສກມ຺ມກຣໂປຣິເສ ຊເນປິ ນິວາຕວຸຕ຺ຕິນາ ຠວິຕພ຺ພໍ, ກາຍິກໍ ວາຈສິກໍ ອນຸຣກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ຉປິ ອາຍຕນານິ ນິຣວເສສໂຕ ອນຸຣກ຺ຂິຕພ຺ພານິ, ເມຕ຺ຕາຠາວນາຍ ມານສໍ ປກ຺ຂິປິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ອິເມ ອຏ຺ຐ ຄຸເຓ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ເຕສ຺ເວວ ອຏ຺ຐສຸ ຄຸເຓສຸ ມານສໍ ປຕິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ພຫິ ອນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ອຏ຺ຐເມ ທິວເສ ປຠາຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ປເຄວ ປາຕຣາສໍ ກຕ຺ວາ ໂອກ຺ຂິຕ຺ຕຈກ຺ຂຸ ມິຕຠາຓີ ສຸສຓ຺ຐິເຕນ ອິຣິຍາປເຖນ ອວິກ຺ຂິຕ຺ເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ຫຏ຺ເຐນ ອຸທຄ຺ເຄນ ວິປ຺ປສນ຺ເນນ ເຖຣໍ ນາຄເສນໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ປາເທ ສິຣສາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ອິທມໂວຈ –

‘‘ອຕ຺ຖິ ເມ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂກຈິ ອຕ຺ໂຖ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ຕຍິຕພ຺ໂພ, ນ ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ຕຕິໂຍ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ສຸຎ຺ເຎ ໂອກາເສ ປວິວິຕ຺ເຕ ອຣຎ຺ເຎ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸປາຄເຕ ສມຓສາຣຸປ຺ເປ. ຕຕ຺ຖ ໂສ ປຎ຺ໂຫ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕຕ຺ຖ ເມ ຄຸຍ຺ຫໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ ນ ຣຫສ຺ສກໍ, ອຣຫາມຫໍ ຣຫສ຺ສກໍ ສຸຓິຕຸໍ ສຸມນ຺ຕເນ ອຸປຄເຕ, ອຸປມາຍປິ ໂສ ອຕ຺ໂຖ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕພ຺ໂພ, ຍຖາ ກິໍ ວິຍ, ຍຖາ ນາມ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ມຫາປຖວີ ນິກ຺ເຂປໍ ອຣຫຕິ ນິກ຺ເຂເປ ອຸປຄເຕ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຣຫາມຫໍ ຣຫສ຺ສກໍ ສຸຓິຕຸໍ ສຸມນ຺ຕເນ ອຸປຄເຕ’’ຕິ. ຄຣຸນາ ສຫ ປວິວິຕ຺ຕປວນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອິທມໂວຈ – ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອິຘ ປຸຣິເສນ ມນ຺ຕຍິຕຸກາເມນ ອຏ຺ຐ ຐານານິ ປຣິວຊ຺ຊຍິຕພ຺ພານິ ຠວນ຺ຕິ, ນ ເຕສຸ ຐາເນສຸ ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ອຕ຺ຖໍ ມນ຺ເຕຕິ, ມນ຺ຕິໂຕປິ ອຕ຺ໂຖ ປຣິປຕຕິ ນ ສມ຺ຠວຕິ. ກຕມານິ ອຏ຺ຐ ຐານານິ? ວິສມຏ຺ຐານໍ ປຣິວຊ຺ຊນີຍໍ, ສຠຍໍ ປຣິວຊ຺ຊນີຍໍ, ອຕິວາຕຏ຺ຐານໍ ປຣິວຊ຺ຊນີຍໍ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐານໍ ປຣິວຊ຺ຊນີຍໍ, ເທວຏ຺ຐານໍ ປຣິວຊ຺ຊນີຍໍ, ປນ຺ໂຖ ປຣິວຊ຺ຊນີໂຍ, ສງ຺ຄາໂມ [ສງ຺ກໂມ (ສີ. ປີ.)] ປຣິວຊ຺ຊນີໂຍ, ອຸທກຕິຕ຺ຖໍ ປຣິວຊ຺ຊນີຍໍ. ອິມານິ ອຏ຺ຐ ຐານານິ ປຣິວຊ຺ຊນີຍານີ’’ຕິ.

ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ໂກ ໂທໂສ ວິສມຏ຺ຐາເນ, ສຠເຍ, ອຕິວາເຕ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນ, ເທວຏ຺ຐາເນ, ປນ຺ເຖ, ສງ຺ຄາເມ, ອຸທກຕິຕ຺ເຖ’’ຕິ? ‘‘ວິສເມ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ມນ຺ຕິໂຕ ອຕ຺ໂຖ ວິກິຣຕິ ວິຘມຕິ ປຄ຺ຆຣຕິ ນ ສມ຺ຠວຕິ, ສຠເຍ ມໂນ ສນ຺ຕສ຺ສຕິ, ສນ຺ຕສ຺ສິໂຕ ນ ສມ຺ມາ ອຕ຺ຖໍ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ອຕິວາເຕ ສທ຺ໂທ ອວິຠູໂຕ ໂຫຕິ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນ ອຸປສ຺ສຸຕິໍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ເທວຏ຺ຐາເນ ມນ຺ຕິໂຕ ອຕ຺ໂຖ ຄຣຸກໍ ປຣິຓມຕິ, ປນ຺ເຖ ມນ຺ຕິໂຕ ອຕ຺ໂຖ ຕຸຈ຺ໂຉ ຠວຕິ, ສງ຺ຄາເມ ຈຎ຺ຈໂລ ຠວຕິ, ອຸທກຕິຕ຺ເຖ ປາກໂຏ ຠວຕິ. ຠວຕີຫ –

‘‘‘ວິສມໍ ສຠຍໍ ອຕິວາໂຕ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ເທວນິສ຺ສິຕໍ;

ປນ຺ໂຖ ຈ ສງ຺ຄາໂມ ຕິຕ຺ຖໍ, ອຏ຺ເຐເຕ ປຣິວຊ຺ຊິຍາ’’’ຕິ.

ອຏ຺ຐ ມນ຺ຕນສ຺ສ ປຣິວຊ຺ຊນີຍຏ຺ຐານານິ.

ອຏ຺ຐມນ຺ຕວິນາສກປຸຄ຺ຄລາ

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຏ຺ຐິເມ ປຸຄ຺ຄລາ ມນ຺ຕິຍມານາ ມນ຺ຕິຕໍ ອຕ຺ຖໍ ພ຺ຍາປາເທນ຺ຕິ. ກຕເມ ອຏ຺ຐ? ຣາຄຈຣິໂຕ ໂທສຈຣິໂຕ ໂມຫຈຣິໂຕ ມານຈຣິໂຕ ລຸທ຺ໂຘ ອລໂສ ເອກຈິນ຺ຕີ ພາໂລຕິ. ອິເມ ອຏ຺ຐ ປຸຄ຺ຄລາ ມນ຺ຕິຕໍ ອຕ຺ຖໍ ພ຺ຍາປາເທນ຺ຕີ’’ຕິ.

ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ເຕສໍ ໂກ ໂທໂສ’’ຕິ? ‘‘ຣາຄຈຣິໂຕ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຣາຄວເສນ ມນ຺ຕິຕໍ ອຕ຺ຖໍ ພ຺ຍາປາເທຕິ, ໂທສຈຣິໂຕ ໂທສວເສນ ມນ຺ຕິຕໍ ອຕ຺ຖໍ ພ຺ຍາປາເທຕິ, ໂມຫຈຣິໂຕ ໂມຫວເສນ ມນ຺ຕິຕໍ ອຕ຺ຖໍ ພ຺ຍາປາເທຕິ, ມານຈຣິໂຕ ມານວເສນ ມນ຺ຕິຕໍ ອຕ຺ຖໍ ພ຺ຍາປາເທຕິ, ລຸທ຺ໂຘ ໂລຠວເສນ ມນ຺ຕິຕໍ ອຕ຺ຖໍ ພ຺ຍາປາເທຕິ, ອລໂສ ອລສຕາຍ ມນ຺ຕິຕໍ ອຕ຺ຖໍ ພ຺ຍາປາເທຕິ, ເອກຈິນ຺ຕີ ເອກຈິນ຺ຕິຕາຍ ມນ຺ຕິຕໍ ອຕ຺ຖໍ ພ຺ຍາປາເທຕິ, ພາໂລ ພາລຕາຍ ມນ຺ຕິຕໍ ອຕ຺ຖໍ ພ຺ຍາປາເທຕິ. ຠວຕີຫ –

‘‘‘ຣຕ຺ໂຕ ທຸຏ຺ໂຐ ຈ ມູຬ຺ໂຫ ຈ, ມານີ ລຸທ຺ໂຘ ຕຖາລໂສ;

ເອກຈິນ຺ຕີ ຈ ພາໂລ ຈ, ເອເຕ ອຕ຺ຖວິນາສກາ’’’ຕິ.

ອຏ຺ຐ ມນ຺ຕວິນາສກປຸຄ຺ຄລາ.

ນວຄຸຍ຺ຫມນ຺ຕວິຘໍສກໍ

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ນວິເມ ປຸຄ຺ຄລາ ມນ຺ຕິຕໍ ຄຸຍ຺ຫໍ ວິວຣນ຺ຕິ ນ ຘາເຣນ຺ຕິ. ກຕເມ ນວ? ຣາຄຈຣິໂຕ ໂທສຈຣິໂຕ ໂມຫຈຣິໂຕ ຠີຣຸໂກ ອາມິສຄຣຸໂກ ອິຕ຺ຖີ ໂສຓ຺ໂຑ ປຓ຺ຑໂກ ທາຣໂກ’’ຕິ.

ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ເຕສໍ ໂກ ໂທໂສ’’ຕິ? ‘‘ຣາຄຈຣິໂຕ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຣາຄວເສນ ມນ຺ຕິຕໍ ຄຸຍ຺ຫໍ ວິວຣຕິ ນ ຘາເຣຕິ, ໂທສຈຣິໂຕ, ຠນ຺ເຕ, ໂທສວເສນ ມນ຺ຕິຕໍ ຄຸຍ຺ຫໍ ວິວຣຕິ ນ ຘາເຣຕິ, ມູຬ຺ໂຫ ໂມຫວເສນ ມນ຺ຕິຕໍ ຄຸຍ຺ຫໍ ວິວຣຕິ ນ ຘາເຣຕິ, ຠີຣຸໂກ ຠຍວເສນ ມນ຺ຕິຕໍ ຄຸຍ຺ຫໍ ວິວຣຕິ ນ ຘາເຣຕິ, ອາມິສຄຣຸໂກ ອາມິສເຫຕຸ ມນ຺ຕິຕໍ ຄຸຍ຺ຫໍ ວິວຣຕິ ນ ຘາເຣຕິ, ອິຕ຺ຖີ ປຎ຺ຎາຍ ອິຕ຺ຕຣຕາຍ ມນ຺ຕິຕໍ ຄຸຍ຺ຫໍ ວິວຣຕິ ນ ຘາເຣຕິ, ໂສຓ຺ຑິໂກ ສຸຣາໂລລຕາຍ ມນ຺ຕິຕໍ ຄຸຍ຺ຫໍ ວິວຣຕິ ນ ຘາເຣຕິ, ປຓ຺ຑໂກ ອເນກໍສິກຕາຍ ມນ຺ຕິຕໍ ຄຸຍ຺ຫໍ ວິວຣຕິ ນ ຘາເຣຕິ, ທາຣໂກ ຈປລຕາຍ ມນ຺ຕິຕໍ ຄຸຍ຺ຫໍ ວິວຣຕິ ນ ຘາເຣຕິ. ຠວຕີຫ –

‘‘‘ຣຕ຺ໂຕ ທຸຏ຺ໂຐ ຈ ມູຬ຺ໂຫ ຈ, ຠີຣຸ ອາມິສຄຣຸໂກ [ອາມິສຈກ຺ຂຸໂກ (ສີ. ປີ.)];

ອິຕ຺ຖີ ໂສຓ຺ໂຑ ປຓ຺ຑໂກ ຈ, ນວໂມ ຠວຕິ ທາຣໂກ.

‘‘ນເວເຕ ປຸຄ຺ຄລາ ໂລເກ, ອິຕ຺ຕຣາ ຈລິຕາ ຈລາ;

ເອເຕຫິ ມນ຺ຕິຕໍ ຄຸຍ຺ຫໍ, ຂິປ຺ປໍ ຠວຕິ ປາກຏ’’’ນ຺ຕິ.

ນວ ຄຸຍ຺ຫມນ຺ຕວິຘໍສກາ ປຸຄ຺ຄລາ.

ອຏ຺ຐ ປຎ຺ຎາປຏິລາຠກາຣຓໍ

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຏ຺ຐຫິ ກາຣເຓຫິ ພຸທ຺ຘິ ປຣິຓມຕິ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ກຕເມຫິ ອຏ຺ຐຫິ? ວຍປຣິຓາເມນ ພຸທ຺ຘິ ປຣິຓມຕິ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຍສປຣິຓາເມນ ພຸທ຺ຘິ ປຣິຓມຕິ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ປຣິປຸຈ຺ຉາຍ ພຸທ຺ຘິ ປຣິຓມຕິ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕິຕ຺ຖສໍວາເສນ ພຸທ຺ຘິ ປຣິຓມຕິ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ໂຍນິໂສ ມນສິກາເຣນ ພຸທ຺ຘິ ປຣິຓມຕິ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ສາກຈ຺ຉາຍ ພຸທ຺ຘິ ປຣິຓມຕິ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ສ຺ເນຫູປເສວເນນ ພຸທ຺ຘິ ປຣິຓມຕິ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ປຕິຣູປເທສວາເສນ ພຸທ຺ຘິ ປຣິຓມຕິ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຠວຕີຫ –

‘‘‘ວເຍນ ຍສປຸຈ຺ຉາຫິ, ຕິຕ຺ຖວາເສນ ໂຍນິໂສ;

ສາກຈ຺ຉາ ສ຺ເນຫສໍເສວາ, ປຕິຣູປວເສນ ຈ.

‘‘ເອຕານິ ອຏ຺ຐ ຐານານິ, ພຸທ຺ຘິວິສທກາຣຓາ;

ເຍສໍ ເອຕານິ ສມ຺ໂຠນ຺ຕິ, ເຕສໍ ພຸທ຺ຘິ ປຠິຊ຺ຊຕີ’’’ຕິ.

ອຏ຺ຐ ປຎ຺ຎາປຏິລາຠກາຣຓານິ.

ອາຈຣິຍຄຸຓໍ

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຍໍ ຠູມິຠາໂຄ ອຏ຺ຐ ມນ຺ຕໂທສວິວຊ຺ຊິໂຕ, ອຫຎ຺ຈ ໂລເກ ປຣໂມ ມນ຺ຕິສຫາໂຍ [ມນ຺ຕສຫາໂຍ (ສີ.)], ຄຸຍ຺ຫມນຸຣກ຺ຂີ ຈາຫໍ ຍາວາຫໍ ຊີວິສ຺ສາມິ ຕາວ ຄຸຍ຺ຫມນຸຣກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ອຏ຺ຐຫິ ຈ ເມ ກາຣເຓຫິ ພຸທ຺ຘິ ປຣິຓາມໍ ຄຕາ, ທຸລ຺ລໂຠ ເອຕຣຫິ ມາທິໂສ ອນ຺ເຕວາສີ, ສມ຺ມາ ປຏິປນ຺ເນ ອນ຺ເຕວາສິເກ ເຍ ອາຈຣິຍານໍ ປຎ຺ຈວີສຕິ ອາຈຣິຍຄຸຓາ, ເຕຫິ ຄຸເຓຫິ ອາຈຣິເຍນ ສມ຺ມາ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ກຕເມ ປຎ຺ຈວີສຕິ ຄຸຓາ?

‘‘ອິຘ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອາຈຣິເຍນ ອນ຺ເຕວາສິມ຺ຫິ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ອາຣກ຺ຂາ ອຸປຏ຺ຐເປຕພ຺ພາ, ອເສວນເສວນາ ຊານິຕພ຺ພາ, ປມຕ຺ຕາປ຺ປມຕ຺ຕາ ຊານິຕພ຺ພາ, ເສຍ຺ຍວກາໂສ ຊານິຕພ຺ໂພ, ເຄລຎ຺ຎໍ ຊານິຕພ຺ພໍ, ໂຠຊນສ຺ສ [ໂຠຊນີຍໍ (ສ຺ຍາ.)] ລທ຺ຘາລທ຺ຘໍ ຊານິຕພ຺ພໍ, ວິເສໂສ ຊານິຕພ຺ໂພ, ປຕ຺ຕຄຕໍ ສໍວິຠຊິຕພ຺ພໍ, ອສ຺ສາສິຕພ຺ໂພ ‘ມາ ຠາຍິ, ອຕ຺ໂຖ ເຕ ອຠິກ຺ກມຕີ’ຕິ, ‘ອິມິນາ ປຸຄ຺ຄເລນ ປຏິຈຣຕີ’ຕິ [ປຏິຈຣາຫີຕິ (ກ.)] ປຏິຈາໂຣ ຊານິຕພ຺ໂພ, ຄາເມ ປຏິຈາໂຣ ຊານິຕພ຺ໂພ, ວິຫາເຣ ປຏິຈາໂຣ ຊານິຕພ຺ໂພ, ນ ເຕນ ຫາໂສ ທໂວ ກາຕພ຺ໂພ [ນ ເຕນ ສຫ ສລ຺ລາໂປ ກາຕພ຺ໂພ (ສີ. ປີ.)], ເຕນ ສຫ ອາລາໂປ ກາຕພ຺ໂພ, ຉິທ຺ທໍ ທິສ຺ວາ ອຘິວາເສຕພ຺ພໍ, ສກ຺ກຈ຺ຈກາຣິນາ ຠວິຕພ຺ພໍ, ອຂຓ຺ຑກາຣິນາ ຠວິຕພ຺ພໍ, ອຣຫສ຺ສກາຣິນາ ຠວິຕພ຺ພໍ, ນິຣວເສສກາຣິນາ ຠວິຕພ຺ພໍ, ‘ຊເນມິມໍ [ຊາເນມິມໍ (ສ຺ຍາ.)] ສິປ຺ເປສູ’ຕິ ຊນກຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕພ຺ພໍ, ‘ກຖໍ ອຍໍ ນ ປຣິຫາເຍຍ຺ຍາ’ຕິ ວຑ຺ຒິຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕພ຺ພໍ, ‘ພລວໍ ອິມໍ ກໂຣມິ ສິກ຺ຂາພເລນາ’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕພ຺ພໍ, ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕພ຺ພໍ, ອາປທາສຸ ນ ວິຊຫິຕພ຺ພໍ, ກຣຓີເຍ ນປ຺ປມຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ຂລິເຕ ຘມ຺ເມນ ປຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ປຎ຺ຈວີສຕິ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອາຈຣິຍຄຸຓາ, ເຕຫິ ຄຸເຓຫິ ມຍິ ສມ຺ມາ ປຏິປຊ຺ຊສ຺ສຸ, ສໍສໂຍ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ອຕ຺ຖິ ເມຓ຺ຑກປຎ຺ຫາ ຊິນຠາສິຕາ, ອນາຄເຕ ອທ຺ຘາເນ ຕຕ຺ຖ ວິຄ຺ຄໂຫ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ອນາຄເຕ ຈ ອທ຺ຘາເນ ທຸລ຺ລຠາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ຕຸມ຺ຫາທິສາ ພຸທ຺ຘິມນ຺ໂຕ, ເຕສຸ ເມ ປຎ຺ເຫສຸ ຈກ຺ຂຸໍ ເທຫິ ປຣວາທານໍ ນິຄ຺ຄຫາຍາ’’ຕິ.

ອຸປາສກຄຸຓໍ

ເຖໂຣ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ທສ ອຸປາສກສ຺ສ ອຸປາສກຄຸເຓ ປຣິທີເປສິ. ‘‘ທສ ອິເມ, ມຫາຣາຊ, ອຸປາສກສ຺ສ ອຸປາສກຄຸຓາ. ກຕເມ ທສ, ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ອຸປາສໂກ ສງ຺ເຆນ ສມານສຸຂທຸກ຺ໂຂ ໂຫຕິ, ຘມ຺ມາຘິປເຕຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ, ຍຖາພລໍ ສໍວິຠາຄຣໂຕ ໂຫຕິ, ຊິນສາສນປຣິຫານິໍ ທິສ຺ວາ ອຠິວຑ຺ຒິຍາ ວາຍມຕິ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ, ອປຄຕໂກຕູຫລມງ຺ຄລິໂກ ຊີວິຕເຫຕຸປິ ນ ອຎ຺ຎໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸທ຺ທິສຕິ, ກາຍິກວາຈສິກຎ຺ຈສ຺ສ ຣກ຺ຂິຕໍ ໂຫຕິ, ສມຄ຺ຄາຣາໂມ ໂຫຕິ ສມຄ຺ຄຣໂຕ, ອນຸສູຍໂກ ໂຫຕິ, ນ ຈ ກຸຫນວເສນ ສາສເນ ຈຣຕິ, ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ, ຘມ຺ມໍ ສຣຓໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ, ສງ຺ຆໍ ສຣຓໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ. ອິເມ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ທສ ອຸປາສກສ຺ສ ອຸປາສກຄຸຓາ, ເຕ ສພ຺ເພ ຄຸຓາ ຕຍິ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕໍ ເຕ ຍຸຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕໍ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ປຕິຣູປໍ ຍໍ ຕ຺ວໍ ຊິນສາສນປຣິຫານິໍ ທິສ຺ວາ ອຠິວຑ຺ຒິໍ ອິຈ຺ຉສິ, ກໂຣມິ ເຕ ໂອກາສໍ, ປຸຈ຺ຉ ມໍ ຕ຺ວໍ ຍຖາສຸຂ’’ນ຺ຕິ.

ເມຓ຺ຑກປຎ຺ຫາຣມ຺ຠກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ເມຓ຺ຑກປຎ຺ໂຫ

໑. ອິທ຺ຘິພລວຄ຺ໂຄ

໑. ກຕາຘິກາຣສຜລປຎ຺ໂຫ

໑. ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ກຕາວກາໂສ ນິປຈ຺ຈ ຄຣຸໂນ ປາເທ ສິຣສິ ອຎ຺ຊລິໍ ກຕ຺ວາ ເອຕທໂວຈ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອິເມ ຕິຕ຺ຖິຍາ ເອວໍ ຠຓນ຺ຕິ [ວຎ຺ໂຈ ຠວຕິ ອຜໂລ (ສີ. ປີ. ກ.)] ‘ຍທິ ພຸທ຺ໂຘ ປູຊໍ ສາທິຍຕິ, ນ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ພຸທ຺ໂຘ ສໍຍຸຕ຺ໂຕ ໂລເກນ ອນ຺ໂຕຠວິໂກ ໂລກສ຺ມິໍ ໂລກສາຘາຣໂຓ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ກໂຕ ອຘິກາໂຣ ອວຎ຺ໂຌ ຠວຕິ ສຜໂລ. ຍທິ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ໂລເກນ ນິສ຺ສໂຏ ສພ຺ພຠເວຫິ, ຕສ຺ສ ປູຊາ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ນ ກິຎ຺ຈິ ສາທິຍຕິ, ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ສ ກໂຕ ອຘິກາໂຣ ວຎ຺ໂຌ ຠວຕິ ອຜໂລ’ຕິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ເອໂສ ປຎ຺ໂຫ, ເນໂສ ວິສໂຍ ອປ຺ປຕ຺ຕມານສານໍ, ມຫນ຺ຕານໍ ເຍເວໂສ ວິສໂຍ, ຠິນ຺ເທຕໍ ທິຏ຺ຐິຊາລໍ ເອກໍເສ ຐປຍ, ຕເວໂສ ປຎ຺ໂຫ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ອນາຄຕານໍ ຊິນປຸຕ຺ຕານໍ ຈກ຺ຂຸໍ ເທຫິ ປຣວາທນິຄ຺ຄຫາຍາ’’ຕິ.

ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ, ນ ຈ ຠຄວາ ປູຊໍ ສາທິຍຕິ, ໂພຘິມູເລ ເຍວ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສາທິຍນາ ປຫີນາ, ກິໍ ປນ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເຖເຣນ ສາຣິປຸຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ –

‘‘‘ປູຊິຍນ຺ຕາ [ປູຊິຕາ (ສ຺ຍາ.)] ອສມສມາ, ສເທວມານຸເສຫິ ເຕ;

ນ ສາທິຍນ຺ຕິ ສກ຺ກາຣໍ, ພຸທ຺ຘານໍ ເອສ ຘມ຺ມຕາ’’’ຕິ.

ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຸຕ຺ໂຕ ວາ ປິຕຸໂນ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ປິຕາ ວາ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ນ ເຈຕໍ ກາຣຓໍ ປຣວາທານໍ ນິຄ຺ຄຫາຍ, ປສາທປ຺ປກາສນໍ ນາເມຕໍ, ອິງ຺ຆ ເມ ຕ຺ວໍ ຕຕ຺ຖ ກາຣຓໍ ສມ຺ມາ ພ຺ຣູຫິ ສກວາທສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐາປນາຍ ທິຏ຺ຐິຊາລວິນິເວຐນາຍາ’’ຕິ.

ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ, ນ ຈ ຠຄວາ ປູຊໍ ສາທິຍຕິ, ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ເສວ ຕຖາຄຕສ຺ສ ເທວມນຸສ຺ສາ ຘາຕຸຣຕນໍ ວຕ຺ຖຸໍ ກຣິຕ຺ວາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຎາຓຣຕນາຣມ຺ມເຓນ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິໍ ເສວນ຺ຕາ ຕິສ຺ໂສ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ປຏິລຠນ຺ຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມຫຕິມຫາອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປຊ຺ຊລິຕ຺ວາ ນິພ຺ພາເຍຍ຺ຍ, ອປິ ນຸ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ມຫາອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ສາທິຍຕິ ຕິຓກຏ຺ຐຸປາທານ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຊລມາໂນປິ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ມຫາອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ຕິຓກຏ຺ຐຸປາທານໍ ນ ສາທິຍຕິ, ກິໍ ປນ ນິພ຺ພຸໂຕ ອຸປສນ຺ໂຕ ອເຈຕໂນ ສາທິຍຕິ? ‘‘ຕສ຺ມິໍ ປນ, ມຫາຣາຊ, ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ເຘ ອຸປຣເຕ ອຸປສນ຺ເຕ ໂລເກ ອຄ຺ຄິ ສຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ກຏ຺ຐໍ ອຄ຺ຄິສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ໂຫຕິ ອຸປາທານໍ, ເຍ ເກຈິ ມນຸສ຺ສາ ອຄ຺ຄິກາມາ, ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ຖາມພລວີຣິເຍນ ປຈ຺ຈຕ຺ຕປຸຣິສກາເຣນ ກຏ຺ຐໍ ມນ຺ຖຍິຕ຺ວາ [ມທ຺ທິຕ຺ວາ (ກ.)] ອຄ຺ຄິໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເຕນ ອຄ຺ຄິນາ ອຄ຺ຄິກຣຓີຍານິ ກມ຺ມານິ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ ຠວຕິ ‘ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ສ ກໂຕ ອຘິກາໂຣ ວຎ຺ໂຌ ຠວຕິ ອຜໂລ’ຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມຫຕິມຫາອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປຊ຺ຊລິ, ເອວເມວ ຠຄວາ ທສສຫສ຺ສິຍາ [ທສສຫສ຺ສິມ຺ຫິ (ສີ. ປີ. ກ.)] ໂລກຘາຕຸຍາ ພຸທ຺ຘສິຣິຍາ ປຊ຺ຊລິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມຫຕິມຫາອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປຊ຺ຊລິຕ຺ວາ ນິພ຺ພຸໂຕ, ເອວເມວ ຠຄວາ ທສສຫສ຺ສິຍາ ໂລກຘາຕຸຍາ ພຸທ຺ຘສິຣິຍາ ປຊ຺ຊລິຕ຺ວາ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ນິພ຺ພຸໂຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ຕິຓກຏ຺ຐຸປາທານໍ ນ ສາທິຍຕິ, ເອວເມວ ໂຂ ໂລກຫິຕສ຺ສ ສາທິຍນາ ປຫີນາ ອຸປສນ຺ຕາ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມນຸສ຺ສາ ນິພ຺ພຸເຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ເຘ ອນຸປາທາເນ ອຕ຺ຕໂນ ຖາມພລວີຣິເຍນ ປຈ຺ຈຕ຺ຕປຸຣິສກາເຣນ ກຏ຺ຐໍ ມນ຺ຖຍິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເຕນ ອຄ຺ຄິນາ ອຄ຺ຄິກຣຓີຍານິ ກມ຺ມານິ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອວເມວ ໂຂ ເທວມນຸສ຺ສາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ເສວ ຘາຕຸຣຕນໍ ວຕ຺ຖຸໍ ກຣິຕ຺ວາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຎາຓຣຕນາຣມ຺ມເຓນ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິໍ ເສວນ຺ຕາ ຕິສ຺ໂສ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ປຏິລຠນ຺ຕິ, ອິມິນາປິ, ມຫາຣາຊ, ກາຣເຓນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ເສວ ກໂຕ ອຘິກາໂຣ ອວຎ຺ໂຌ ຠວຕິ ສຜໂລ.

‘‘ອປຣມ຺ປິ, ມຫາຣາຊ, ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກາຣຓໍ ສຸໂຓຫິ ເຍນ ກາຣເຓນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ເສວ ກໂຕ ອຘິກາໂຣ ອວຎ຺ໂຌ ຠວຕິ ສຜໂລ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມຫຕິມຫາວາໂຕ ວາຍິຕ຺ວາ ອຸປຣເມຍ຺ຍ, ອປິ ນຸ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ອຸປຣໂຕ ວາໂຕ ສາທິຍຕິ ປຸນ ນິພ຺ພຕ຺ຕາປນ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປຣຕສ຺ສ ວາຕສ຺ສ ອາໂຠໂຄ ວາ ມນສິກາໂຣ ວາ ປຸນ ນິພ຺ພຕ຺ຕາປນາຍ’’. ‘‘ກິໍ ກາຣຓໍ’’? ‘‘ອເຈຕນາ ສາ ວາໂຍຘາຕູ’’ຕິ. ‘‘ອປິ ນຸ ຕສ຺ສ, ມຫາຣາຊ, ອຸປຣຕສ຺ສ ວາຕສ຺ສ ວາໂຕຕິ ສມຎ຺ຎາ ອປຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຕາລວຓ຺ຏວິຘູປນານິ ວາຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈຍາ, ເຍ ເກຈິ ມນຸສ຺ສາ ອຸຓ຺ຫາຠິຕຕ຺ຕາ ປຣິຬາຫປຣິປີຬິຕາ, ເຕ ຕາລວຓ຺ເຏນ ວາ ວິຘູປເນນ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຖາມພລວີຣິເຍນ ປຈ຺ຈຕ຺ຕປຸຣິສກາເຣນ ຕໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເຕນ ວາເຕນ ອຸຓ຺ຫໍ ນິພ຺ພາເປນ຺ຕິ ປຣິຬາຫໍ ວູປສເມນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ ຠວຕິ ‘ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ສ ກໂຕ ອຘິກາໂຣ ວຎ຺ໂຌ ຠວຕິ ອຜໂລ’ຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມຫຕິມຫາວາໂຕ ວາຍິ, ເອວເມວ ຠຄວາ ທສສຫສ຺ສິຍາ ໂລກຘາຕຸຍາ ສີຕລມຘຸຣສນ຺ຕສຸຂຸມເມຕ຺ຕາວາເຕນ ອຸປວາຍິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມຫຕິມຫາວາໂຕ ວາຍິຕ຺ວາ ອຸປຣໂຕ, ເອວເມວ ຠຄວາ ສີຕລມຘຸຣສນ຺ຕສຸຂຸມເມຕ຺ຕາວາເຕນ ອຸປວາຍິຕ຺ວາ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອຸປຣໂຕ ວາໂຕ ປຸນ ນິພ຺ພຕ຺ຕາປນໍ ນ ສາທິຍຕິ, ເອວເມວ ໂລກຫິຕສ຺ສ ສາທິຍນາ ປຫີນາ ອຸປສນ຺ຕາ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ເຕ ມນຸສ຺ສາ ອຸຓ຺ຫາຠິຕຕ຺ຕາ ປຣິຬາຫປຣິປີຬິຕາ, ເອວເມວ ເທວມນຸສ຺ສາ ຕິວິຘຄ຺ຄິສນ຺ຕາປປຣິຬາຫປຣິປີຬິຕາ. ຍຖາ ຕາລວຓ຺ຏວິຘູປນານິ ວາຕສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວເມວ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຘາຕຸ ຈ ຎາຓຣຕນຎ຺ຈ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ ຕິສ຺ສນ຺ນໍ ສມ຺ປຕ຺ຕີນໍ ປຏິລາຠາຍ. ຍຖາ ມນຸສ຺ສາ ອຸຓ຺ຫາຠິຕຕ຺ຕາ ປຣິຬາຫປຣິປີຬິຕາ ຕາລວຓ຺ເຏນ ວາ ວິຘູປເນນ ວາ ວາຕໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸຓ຺ຫໍ ນິພ຺ພາເປນ຺ຕິ ປຣິຬາຫໍ ວູປສເມນ຺ຕິ, ເອວເມວ ເທວມນຸສ຺ສາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ເສວ ຘາຕຸຎ຺ຈ ຎາຓຣຕນຎ຺ຈ ປູເຊຕ຺ວາ ກຸສລໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເຕນ ກຸສເລນ ຕິວິຘຄ຺ຄິສນ຺ຕາປປຣິຬາຫໍ ນິພ຺ພາເປນ຺ຕິ ວູປສເມນ຺ຕິ. ອິມິນາປິ, ມຫາຣາຊ, ກາຣເຓນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ເສວ ກໂຕ ອຘິກາໂຣ ອວຎ຺ໂຌ ຠວຕິ ສຜໂລຕິ.

‘‘ອປຣມ຺ປິ, ມຫາຣາຊ, ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກາຣຓໍ ສຸໂຓຫິ ປຣວາທານໍ ນິຄ຺ຄຫາຍ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ເຠຣິໍ ອາໂກເຏຕ຺ວາ ສທ຺ທໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ໂຍ ໂສ ເຠຣິສທ຺ໂທ ປຸຣິເສນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໂຕ, ໂສ ສທ຺ໂທ ອນ຺ຕຣຘາເຍຍ຺ຍ, ອປິ ນຸ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ສທ຺ໂທ ສາທິຍຕິ ປຸນ ນິພ຺ພຕ຺ຕາປນ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ໂສ ສທ຺ໂທ, ນຕ຺ຖິ ຕສ຺ສ ປຸນ ອຸປ຺ປາທາຍ ອາໂຠໂຄ ວາ ມນສິກາໂຣ ວາ, ສກິໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕ ເຠຣິສທ຺ເທ ອນ຺ຕຣຫິເຕ ໂສ ເຠຣິສທ຺ໂທ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ເຠຣີ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ ສທ຺ທສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຍາ, ອຖ ປຸຣິໂສ ປຈ຺ຈເຍ ສຕິ ອຕ຺ຕເຊນ ວາຍາເມນ ເຠຣິໍ ອໂກເຏຕ຺ວາ ສທ຺ທໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ສີລສມາຘິປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນປຣິຠາວິຕໍ ຘາຕຸຣຕນຎ຺ຈ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ວິນຍຎ຺ຈ ອນຸສິຏ຺ຐຎ຺ຈ [ອນຸສຕ຺ຖິຎ຺ຈ (ສີ. ປີ.)] ສຕ຺ຖາຣໍ ຐປຍິຕ຺ວາ ສຍໍ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ນ ຈ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຠຄວຕິ ສມ຺ປຕ຺ຕິລາໂຠ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ຠວທຸກ຺ຂປຏິປີຬິຕາ ສຕ຺ຕາ ຘາຕຸຣຕນຎ຺ຈ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ວິນຍຎ຺ຈ ອນຸສິຏ຺ຐຎ຺ຈ ປຈ຺ຈຍໍ ກຣິຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕິກາມາ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ປຏິລຠນ຺ຕິ, ອິມິນາປິ, ມຫາຣາຊ, ກາຣເຓນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ເສວ ກໂຕ ອຘິກາໂຣ ອວຎ຺ໂຌ ຠວຕິ ສຜໂລຕິ.

‘‘ທິຏ຺ຐຎ຺ເຈຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ. ກຖິຕຎ຺ຈ ຠຓິຕຎ຺ຈ ອາຈິກ຺ຂິຕຎ຺ຈ ‘ສິຍາ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເອວມສ຺ສ ອຕີຕສຕ຺ຖຸກໍ ປາວຈນໍ ນຕ຺ຖິ ໂນ ສຕ຺ຖາຕິ, ນ ໂຂ ປເນຕໍ, ອານນ຺ທ, ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ໂຍ ໂວ, ອານນ຺ທ, ມຍາ ຘມ຺ໂມ ຈ ວິນໂຍ ຈ ເທສິໂຕ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ, ໂສ ໂວ ມມຈ຺ຈເຍນ ສຕ຺ຖາ’ຕິ. ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ສ ກໂຕ ອຘິກາໂຣ ວຎ຺ໂຌ ຠວຕິ ອຜໂລຕິ, ຕໍ ເຕສໍ ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ ອຠູຕໍ ວິຕຖໍ ອລິກໍ ວິຣຸທ຺ຘໍ ວິປຣີຕໍ ທຸກ຺ຂທາຍກໍ ທຸກ຺ຂວິປາກໍ ອປາຍຄມນີຍນ຺ຕິ.

‘‘ອປຣມ຺ປິ, ມຫາຣາຊ, ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກາຣຓໍ ສຸໂຓຫິ ເຍນ ກາຣເຓນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ເສວ ກໂຕ ອຘິກາໂຣ ອວຎ຺ໂຌ ຠວຕິ ສຜໂລ. ສາທິຍຕິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຍໍ ມຫາປຖວີ ‘ສພ຺ພພີຊານິ ມຍິ ສໍວິຣຸຫນ຺ຕູ’’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິສ຺ສ ປນ ຕານິ, ມຫາຣາຊ, ພີຊານິ ອສາທິຍນ຺ຕິຍາ ມຫາປຖວິຍາ ສໍວິຣຸຫິຕ຺ວາ ທຬ຺ຫມູລຊຏາປຕິຏ຺ຐິຕາ ຂນ຺ຘສາຣສາຂາປຣິວິຕ຺ຖິຓ຺ຓາ ປຸປ຺ຜຜລຘຣາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ອສາທິຍນ຺ຕີປິ, ຠນ຺ເຕ, ມຫາປຖວີ ເຕສໍ ພີຊານໍ ວຕ຺ຖຸໍ ໂຫຕິ ປຈ຺ຈຍໍ ເທຕິ ວິຣຸຫນາຍ, ຕານິ ພີຊານິ ຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ ນິສ຺ສາຍ ເຕນ ປຈ຺ຈເຍນ ສໍວິຣຸຫິຕ຺ວາ ທຬ຺ຫມູລຊຏາປຕິຏ຺ຐິຕາ ຂນ຺ຘສາຣສາຂາປຣິວິຕ຺ຖິຓ຺ຓາ ປຸປ຺ຜຜລຘຣາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ຕິຕ຺ຖິຍາ ສເກ ວາເທ ນຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ ຫຕາ ວິຣຸທ຺ຘາ, ສເຈ ເຕ ຠຓນ຺ຕິ ‘ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ສ ກໂຕ ອຘິກາໂຣ ວຎ຺ໂຌ ຠວຕິ ອຜໂລ’ ຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມຫາປຖວີ, ເອວໍ ຕຖາຄໂຕ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມຫາປຖວີ ນ ກິຎ຺ຈິ ສາທິຍຕິ, ເອວໍ ຕຖາຄໂຕ ນ ກິຎ຺ຈິ ສາທິຍຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຕານິ ພີຊານິ ປຖວິໍ ນິສ຺ສາຍ ສໍວິຣຸຫິຕ຺ວາ ທຬ຺ຫມູລຊຏາປຕິຏ຺ຐິຕາ ຂນ຺ຘສາຣສາຂາປຣິວິຕ຺ຖິຓ຺ຓາ ປຸປ຺ຜຜລຘຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ເທວມນຸສ຺ສາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ເສວ ຘາຕຸຎ຺ຈ ຎາຓຣຕນຎ຺ຈ ນິສ຺ສາຍ ທຬ຺ຫກຸສລມູລປຕິຏ຺ຐິຕາ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ຘຘມ຺ມສາຣສີລສາຂາປຣິວິຕ຺ຖິຓ຺ຓາ ວິມຸຕ຺ຕິປຸປ຺ຜສາມຎ຺ຎຜລຘຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ອິມິນາປິ, ມຫາຣາຊ, ກາຣເຓນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ເສວ ກໂຕ ອຘິກາໂຣ ອວຎ຺ໂຌ ຠວຕິ ສຜໂລຕິ.

‘‘ອປຣມ຺ປິ, ມຫາຣາຊ, ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກາຣຓໍ ສຸໂຓຫິ ເຍນ ກາຣເຓນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ເສວ ກໂຕ ອຘິກາໂຣ ອວຎ຺ໂຌ ຠວຕິ ສຜໂລ. ສາທິຍນ຺ຕິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອິເມ ໂອຏ຺ຐາ ໂຄຓາ ຄທ຺ຣຠາ ອຊາ ປສູ ມນຸສ຺ສາ ອນ຺ໂຕກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ກິມິກຸລານໍ ສມ຺ຠວ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິສ຺ສ ປນ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ກິມໂຍ ເຕສໍ ອສາທິຍນ຺ຕານໍ ອນ຺ໂຕກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ສມ຺ຠວິຕ຺ວາ ພຫຸປຸຕ຺ຕນຕ຺ຕາ ເວປຸລ຺ລຕໍ ປາປຸຓນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ປາປສ຺ສ, ຠນ຺ເຕ, ກມ຺ມສ຺ສ ພລວຕາຍ ອສາທິຍນ຺ຕານໍ ເຍວ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ອນ຺ໂຕກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ກິມໂຍ ສມ຺ຠວິຕ຺ວາ ພຫຸປຸຕ຺ຕນຕ຺ຕາ ເວປຸລ຺ລຕໍ ປາປຸຓນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ເສວ ຘາຕຸສ຺ສ ຈ ຎາຓາຣມ຺ມຓສ຺ສ ຈ ພລວຕາຍ ຕຖາຄເຕ ກໂຕ ອຘິກາໂຣ ອວຎ຺ໂຌ ຠວຕິ ສຜໂລຕິ.

‘‘ອປຣມ຺ປິ, ມຫາຣາຊ, ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກາຣຓໍ ສຸໂຓຫິ ເຍນ ກາຣເຓນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ເສວ ກໂຕ ອຘິກາໂຣ ອວຎ຺ໂຌ ຠວຕິ ສຜໂລ. ສາທິຍນ຺ຕິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອິເມ ມນຸສ຺ສາ ອິເມ ອຏ຺ຐນວຸຕິ ໂຣຄາ ກາເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕູ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິສ຺ສ ປນ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ໂຣຄາ ອສາທິຍນ຺ຕານໍ ກາເຍ ນິປຕນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ປຸພ຺ເພ ກເຕນ, ຠນ຺ເຕ, ທຸຈ຺ຈຣິເຕນາ’’ຕິ. ‘‘ຍທິ, ມຫາຣາຊ, ປຸພ຺ເພ ກຕໍ ອກຸສລໍ ອິຘ ເວທນີຍໍ ໂຫຕິ, ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ປຸພ຺ເພ ກຕມ຺ປິ ອິຘ ກຕມ຺ປິ ກຸສລາກຸສລໍ ກມ຺ມໍ ອວຎ຺ຌໍ ຠວຕິ ສຜລນ຺ຕິ. ອິມິນາປິ, ມຫາຣາຊ, ກາຣເຓນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ເສວ ກໂຕ ອຘິກາໂຣ ອວຎ຺ໂຌ ຠວຕິ ສຜໂລຕິ.

‘‘ສຸຕປຸພ຺ພໍ ປນ ຕຍາ, ມຫາຣາຊ, ນນ຺ທໂກ ນາມ ຍກ຺ໂຂ ເຖຣໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ອາສາທຍິຕ຺ວາ ປຖວິໍ ປວິຏ຺ໂຐ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ສຸຍ຺ຍຕິ, ໂລເກ ປາກໂຏ ເອໂສ’’ຕິ. ‘‘ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຖໂຣ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ສາທິຍິ ນນ຺ທກສ຺ສ ຍກ຺ຂສ຺ສ ມຫາປຖວິຄິລນ’’ນ຺ຕິ [ປວຕ຺ຕມາເນປິ (ສ຺ຍາ.)]. ‘‘ອຸພ຺ພຕ຺ຕິຍນ຺ເຕປິ, ຠນ຺ເຕ, ສເທວເກ ໂລເກ ປຕມາເນປິ ຉມາຍໍ ຈນ຺ທິມສູຣິເຍ ວິກິຣນ຺ເຕປິ ສິເນຣຸປພ຺ພຕຣາເຊ ເຖໂຣ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ນ ປຣສ຺ສ ທຸກ຺ຂໍ ສາທິເຍຍ຺ຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ເຍນ ເຫຕຸນາ ເຖໂຣ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ກຸຊ຺ເຌຍ຺ຍ ວາ ທຸສ຺ເສຍ຺ຍ ວາ, ໂສ ເຫຕຸ ເຖຣສ຺ສ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສມູຫໂຕ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ໂນ, ເຫຕຸໂນ ສມຸຄ຺ຆາຕິຕຕ຺ຕາ, ຠນ຺ເຕ, ເຖໂຣ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຊີວິຕຫາຣເກປິ ໂກປໍ ນ ກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ຍທິ, ມຫາຣາຊ, ເຖໂຣ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ນນ຺ທກສ຺ສ ຍກ຺ຂສ຺ສ ປຖວິຄິລນໍ ນ ສາທິຍິ, ກິສ຺ສ ປນ ນນ຺ທໂກ ຍກ຺ໂຂ ປຖວິໍ ປວິຏ຺ໂຐ’’ຕິ? ‘‘ອກຸສລສ຺ສ, ຠນ຺ເຕ, ກມ຺ມສ຺ສ ພລວຕາຍາ’’ຕິ. ‘‘ຍທິ, ມຫາຣາຊ, ອກຸສລສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ພລວຕາຍ ນນ຺ທໂກ ຍກ຺ໂຂ ປຖວິໍ ປວິຏ຺ໂຐ, ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ສາປິ ກໂຕ ອປຣາໂຘ ອວຎ຺ໂຌ ຠວຕິ ສຜໂລ. ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ອກຸສລສ຺ສປິ ກມ຺ມສ຺ສ ພລວຕາຍ ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ສ ກໂຕ ອຘິກາໂຣ ອວຎ຺ໂຌ ຠວຕິ ສຜໂລຕິ. ອິມິນາປິ, ມຫາຣາຊ, ກາຣເຓນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ເສວ ກໂຕ ອຘິກາໂຣ ອວຎ຺ໂຌ ຠວຕິ ສຜໂລຕິ.

‘‘ກຕິ ນຸ ໂຂ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ມນຸສ຺ສາ, ເຍ ເອຕຣຫິ ມຫາປຖວິໍ ປວິຏ຺ຐາ, ອຕ຺ຖິ ເຕ ຕຕ຺ຖ ສວຓ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ສຸຍ຺ຍຕີ’’ຕິ. ‘‘ອິງ຺ຆ ຕ຺ວໍ, ມຫາຣາຊ, ສາເວຫີ’’ຕິ? ‘‘ຈິຎ຺ຈມາຓວິກາ, ຠນ຺ເຕ, ສຸປ຺ປພຸທ຺ໂຘ ຈ ສກ຺ໂກ, ເທວທຕ຺ໂຕ ຈ ເຖໂຣ, ນນ຺ທໂກ ຈ ຍກ຺ໂຂ, ນນ຺ໂທ ຈ ມາຓວໂກຕິ. ສຸຕເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິເມ ປຎ຺ຈ ຊນາ ມຫາປຖວິໍ ປວິຏ຺ຐາ’’ຕິ. ‘‘ກິສ຺ມິໍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ອປຣທ຺ຘາ’’ຕິ? ‘‘ຠຄວຕິ ຈ, ຠນ຺ເຕ, ສາວເກສຸ ຈາ’’ຕິ. ‘‘ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ວາ ສາວກາ ວາ ສາທິຍິໍສຸ ອິເມສໍ ມຫາປຖວິປວິສນ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ເສວ ກໂຕ ອຘິກາໂຣ ອວຎ຺ໂຌ ຠວຕິ ສຜໂລ’’ຕິ. ‘‘ສຸວິຎ຺ຎາປິໂຕ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຎ຺ໂຫ ຄມ຺ຠີໂຣ ອຸຕ຺ຕານີກໂຕ, ຄຸຍ຺ຫໍ ວິທໍສິຕໍ, ຄຓ຺ຐິ ຠິນ຺ໂນ, ຄຫນໍ ອຄຫນໍ ກຕໍ, ນຏ຺ຐາ ປຣວາທາ, ຠຄ຺ຄາ ກຸທິຏ຺ຐີ, ນິປ຺ປຠາ ຊາຕາ ກຸຕິຕ຺ຖິຍາ, ຕ຺ວໍ ຄຓີວຣປວຣມາສຊ຺ຊາ’’ຕິ.

ກຕາຘິກາຣສຜລປຎ຺ໂຫ ປຐໂມ.

໒. ສພ຺ພຎ຺ຎຸຠາວປຎ຺ໂຫ

໒. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ພຸທ຺ໂຘ ສພ຺ພຎ຺ຎູ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ສພ຺ພຎ຺ຎູ, ນ ຈ ຠຄວໂຕ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ຎາຓທສ຺ສນໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ, ອາວຊ຺ຊນປຏິພທ຺ຘໍ ຠຄວໂຕ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓໍ, ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຍທິຈ຺ຉກໍ ຊານາຕີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ພຸທ຺ໂຘ ອສພ຺ພຎ຺ຎູຕິ. ຍທິ ຕສ຺ສ ປຣິເຍສນາຍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ວາຫສຕໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ວີຫີນໍ ອຑ຺ຒຈູຬຎ຺ຈ ວາຫາ ວີຫິສຕ຺ຕມ຺ພຓານິ ທ຺ເວ ຈ ຕຸມ຺ພາ ເອກຈ຺ຉຣາກ຺ຂເຓ ປວຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອຕ຺ຕກາ ວີຫີ ລກ຺ຂໍ ຐປີຍມານາ [ຐປີຍມາເນ (ສີ. ປີ.)] ປຣິກ຺ຂຍໍ ປຣິຍາທານໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ?

‘‘ຕຕ຺ຣິເມ ສຕ຺ຕວິຘາ ຈິຕ຺ຕາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເຍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ສຣາຄາ ສໂທສາ ສໂມຫາ ສກິເລສາ ອຠາວິຕກາຍາ ອຠາວິຕສີລາ ອຠາວິຕຈິຕ຺ຕາ ອຠາວິຕປຎ຺ຎາ, ເຕສໍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຄຣຸກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ທນ຺ຘໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ອຠາວິຕຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ວໍສນາຬສ຺ສ ວິຕຕສ຺ສ ວິສາລສ຺ສ ວິຕ຺ຖິຓ຺ຓສ຺ສ ສໍສິພ຺ພິຕວິສິພ຺ພິຕສ຺ສ ສາຂາຊຏາຊຏິຕສ຺ສ ອາກຑ຺ຒິຍນ຺ຕສ຺ສ ຄຣຸກໍ ໂຫຕິ ອາຄມນໍ ທນ຺ຘໍ. ກິໍ ກາຣຓາ? ສໍສິພ຺ພິຕວິສິພ຺ພິຕຕ຺ຕາ ສາຂານໍ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເຕ ສຣາຄາ ສໂທສາ ສໂມຫາ ສກິເລສາ ອຠາວິຕກາຍາ ອຠາວິຕສີລາ ອຠາວິຕຈິຕ຺ຕາ ອຠາວິຕປຎ຺ຎາ, ເຕສໍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຄຣຸກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ທນ຺ຘໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ສໍສິພ຺ພິຕວິສິພ຺ພິຕຕ຺ຕາ ກິເລເສຫິ, ອິທໍ ປຐມໍ ຈິຕ຺ຕໍ.

‘‘ຕຕ຺ຣິທໍ ທຸຕິຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຠຕ຺ຕມາປຊ຺ຊຕິ – ເຍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ໂສຕາປນ຺ນາ ປິຫິຕາປາຍາ ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ຕາ ວິຎ຺ຎາຕສຕ຺ຖຸສາສນາ, ເຕສໍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ລຫຸກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ລຫຸກໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ອຸປຣິຠູມີສຸ ຄຣຸກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ທນ຺ຘໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ຕີສຸ ຐາເນສຸ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ອຸປຣິ ກິເລສານໍ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ວໍສນາຬສ຺ສ ຕິປພ຺ພຄຓ຺ຐິປຣິສຸທ຺ຘສ຺ສ ອຸປຣິ ສາຂາຊຏາຊຏິຕສ຺ສ ອາກຑ຺ຒິຍນ຺ຕສ຺ສ ຍາວ ຕິປພ຺ພໍ ຕາວ ລຫຸກໍ ເອຕິ, ຕໂຕ ອຸປຣິ ຖທ຺ຘໍ. ກິໍ ກາຣຓາ? ເຫຏ຺ຐາ ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ອຸປຣິ ສາຂາຊຏາຊຏິຕຕ຺ຕາ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເຕ ໂສຕາປນ຺ນາ ປິຫິຕາປາຍາ ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ຕາ ວິຎ຺ຎາຕສຕ຺ຖຸສາສນາ, ເຕສໍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ລຫຸກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ລຫຸກໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ອຸປຣິຠູມີສຸ ຄຣຸກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ທນ຺ຘໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ຕີສຸ ຐາເນສຸ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ອຸປຣິ ກິເລສານໍ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ, ອິທໍ ທຸຕິຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ.

‘‘ຕຕ຺ຣິທໍ ຕຕິຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຠຕ຺ຕມາປຊ຺ຊຕິ – ເຍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ສກທາຄາມິໂນ, ເຍສໍ ຣາຄໂທສໂມຫາ ຕນຸຠູຕາ, ເຕສໍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຈສຸ ຐາເນສຸ ລຫຸກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ລຫຸກໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ອຸປຣິຠູມີສຸ ຄຣຸກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ທນ຺ຘໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ປຎ຺ຈສຸ ຐາເນສຸ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ອຸປຣິ ກິເລສານໍ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ວໍສນາຬສ຺ສ ປຎ຺ຈປພ຺ພຄຓ຺ຐິປຣິສຸທ຺ຘສ຺ສ ອຸປຣິ ສາຂາຊຏາຊຏິຕສ຺ສ ອາກຑ຺ຒິຍນ຺ຕສ຺ສ ຍາວ ປຎ຺ຈປພ຺ພໍ ຕາວ ລຫຸກໍ ເອຕິ, ຕໂຕ ອຸປຣິ ຖທ຺ຘໍ. ກິໍ ກາຣຓາ? ເຫຏ຺ຐາ ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ອຸປຣິ ສາຂາຊຏາຊຏິຕຕ຺ຕາ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເຕ ສກທາຄາມິໂນ, ເຍສໍ ຣາຄໂທສໂມຫາ ຕນຸຠູຕາ, ເຕສໍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຈສຸ ຐາເນສຸ ລຫຸກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ລຫຸກໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ອຸປຣິຠູມີສຸ ຄຣຸກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ທນ຺ຘໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ປຎ຺ຈສຸ ຐາເນສຸ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ອຸປຣິ ກິເລສານໍ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ, ອິທໍ ຕຕິຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ.

‘‘ຕຕ຺ຣິທໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຠຕ຺ຕມາປຊ຺ຊຕິ – ເຍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ອນາຄາມິໂນ, ເຍສໍ ປຎ຺ໂຈຣມ຺ຠາຄິຍານິ ສຎ຺ໂຎຊນານິ ປຫີນານິ, ເຕສໍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ທສສຸ ຐາເນສຸ ລຫຸກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ລຫຸກໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ອຸປຣິຠູມີສຸ ຄຣຸກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ທນ຺ຘໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ທສສຸ ຐາເນສຸ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ອຸປຣິ ກິເລສານໍ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ວໍສນາຬສ຺ສ ທສປພ຺ພຄຓ຺ຐິປຣິສຸທ຺ຘສ຺ສ ອຸປຣິ ສາຂາຊຏາຊຏິຕສ຺ສ ອາກຑ຺ຒິຍນ຺ຕສ຺ສ ຍາວ ທສປພ຺ພໍ ຕາວ ລຫຸກໍ ເອຕິ, ຕໂຕ ອຸປຣິ ຖທ຺ຘໍ. ກິໍ ກາຣຓາ? ເຫຏ຺ຐາ ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ອຸປຣິ ສາຂາຊຏາຊຏິຕຕ຺ຕາ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເຕ ອນາຄາມິໂນ, ເຍສໍ ປຎ຺ໂຈຣມ຺ຠາຄິຍານິ ສຎ຺ໂຎຊນານິ ປຫີນານິ, ເຕສໍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ທສສຸ ຐາເນສຸ ລຫຸກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ລຫຸກໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ອຸປຣິຠູມີສຸ ຄຣຸກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ທນ຺ຘໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ທສສຸ ຐາເນສຸ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ອຸປຣິ ກິເລສານໍ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ, ອິທໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຈິຕ຺ຕໍ.

‘‘ຕຕ຺ຣິທໍ ປຎ຺ຈມໍ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຠຕ຺ຕມາປຊ຺ຊຕິ – ເຍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ອຣຫນ຺ໂຕ ຂີຓາສວາ ໂຘຕມລາ ວນ຺ຕກິເລສາ ວຸສິຕວນ຺ໂຕ ກຕກຣຓີຍາ ໂອຫິຕຠາຣາ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕສທຕ຺ຖາ ປຣິກ຺ຂີຓຠວສຎ຺ໂຎຊນາ ປຕ຺ຕປຏິສມ຺ຠິທາ ສາວກຠູມີສຸ ປຣິສຸທ຺ຘາ, ເຕສໍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສາວກວິສເຍ ລຫຸກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ລຫຸກໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘຠູມີສຸ ຄຣຸກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ທນ຺ຘໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ສາວກວິສເຍ, ອປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘວິສເຍ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ວໍສນາຬສ຺ສ ສພ຺ພປພ຺ພຄຓ຺ຐິປຣິສຸທ຺ຘສ຺ສ ອາກຑ຺ຒິຍນ຺ຕສ຺ສ ລຫຸກໍ ໂຫຕິ ອາຄມນໍ ອທນ຺ຘໍ. ກິໍ ກາຣຓາ? ສພ຺ພປພ຺ພຄຓ຺ຐິປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ອຄຫນຕ຺ຕາ ວໍສສ຺ສ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເຕ ອຣຫນ຺ໂຕ ຂີຓາສວາ ໂຘຕມລາ ວນ຺ຕກິເລສາ ວຸສິຕວນ຺ໂຕ ກຕກຣຓີຍາ ໂອຫິຕຠາຣາ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕສທຕ຺ຖາ ປຣິກ຺ຂີຓຠວສຎ຺ໂຎຊນາ ປຕ຺ຕປຏິສມ຺ຠິທາ ສາວກຠູມີສຸ ປຣິສຸທ຺ຘາ, ເຕສໍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສາວກວິສເຍ ລຫຸກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ລຫຸກໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘຠູມີສຸ ຄຣຸກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ທນ຺ຘໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ສາວກວິສເຍ, ອປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘວິສເຍ, ອິທໍ ປຎ຺ຈມໍ ຈິຕ຺ຕໍ.

‘‘ຕຕ຺ຣິທໍ ຉຏ຺ຐໍ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຠຕ຺ຕມາປຊ຺ຊຕິ – ເຍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ສຍມ຺ຠຸໂນ ອນາຈຣິຍກາ ເອກຈາຣິໂນ ຂຄ຺ຄວິສາຓກປ຺ປາ ສກວິສເຍ ປຣິສຸທ຺ຘວິມລຈິຕ຺ຕາ, ເຕສໍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສກວິສເຍ ລຫຸກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ລຫຸກໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘຠູມີສຸ ຄຣຸກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ທນ຺ຘໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ສກວິສເຍ ມຫນ຺ຕຕ຺ຕາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘວິສຍສ຺ສ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ສກວິສຍໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ນທິໍ ຣຕ຺ຕິມ຺ປິ ທິວາປິ ຍທິຈ຺ຉກ ອຈ຺ຉມ຺ຠິໂຕ ໂອຕເຣຍ຺ຍ, ອຖ ປຣໂຕ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ຄມ຺ຠີຣໍ ວິຕ຺ຖຕໍ ອຄາຘມປາຣໍ ທິສ຺ວາ ຠາເຍຍ຺ຍ, ທນ຺ຘາເຍຍ຺ຍ ນ ວິສເຫຍ຺ຍ ໂອຕຣິຕຸໍ. ກິໍ ກາຣຓາ? ຕິຓ຺ຓຕ຺ຕາ [ຈິຓ຺ຓຕ຺ຕາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ສກວິສຍສ຺ສ, ມຫນ຺ຕຕ຺ຕາ ຈ ມຫາສມຸທ຺ທສ຺ສ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເຕ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ສຍມ຺ຠຸໂນ ອນາຈຣິຍກາ ເອກຈາຣິໂນ ຂຄ຺ຄວິສາຓກປ຺ປາ ສກວິສເຍ ປຣິສຸທ຺ຘວິມລຈິຕ຺ຕາ, ເຕສໍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສກວິສເຍ ລຫຸກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ລຫຸກໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘຠູມີສຸ ຄຣຸກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ທນ຺ຘໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ສກວິສເຍ ມຫນ຺ຕຕ຺ຕາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘວິສຍສ຺ສ, ອິທໍ ຉຏ຺ຐໍ ຈິຕ຺ຕໍ.

‘‘ຕຕ຺ຣິທໍ ສຕ຺ຕມໍ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຠຕ຺ຕມາປຊ຺ຊຕິ – ເຍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸໂນ ທສພລຘຣາ ຈຕຸເວສາຣຊ຺ຊວິສາຣທາ ອຏ຺ຐາຣສຫິ ພຸທ຺ຘຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ອນນ຺ຕຊິນາ ອນາວຣຓຎາຓາ, ເຕສໍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ລຫຸກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ລຫຸກໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ສພ຺ພຕ຺ຖ ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ. ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນາຣາຈສ຺ສ ສຸໂຘຕສ຺ສ ວິມລສ຺ສ ນິຄ຺ຄຓ຺ຐິສ຺ສ ສຸຂຸມຘາຣສ຺ສ ອຊິມ຺ຫສ຺ສ ອວງ຺ກສ຺ສ ອກຸຏິລສ຺ສ ທຬ຺ຫຈາປສມາຣູຬ຺ຫສ຺ສ ໂຂມສຸຂຸເມ ວາ ກປ຺ປາສສຸຂຸເມ ວາ ກມ຺ພລສຸຂຸເມ ວາ ພລວນິປາຕິຕສ຺ສ ທນ຺ຘາຍິຕຕ຺ຕໍ ວາ ລຄ຺ຄນໍ ວາ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ‘‘ກິໍ ກາຣຓາ’’? ‘‘ສຸຂຸມຕ຺ຕາ ວຕ຺ຖານໍ ສຸໂຘຕຕ຺ຕາ ນາຣາຈສ຺ສ ນິປາຕສ຺ສ ຈ ພລວຕ຺ຕາ’’ຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸໂນ ທສພລຘຣາ ຈຕຸເວສາຣຊ຺ຊວິສາຣທາ ອຏ຺ຐາຣສຫິ ພຸທ຺ຘຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ອນນ຺ຕຊິນາ ອນາວຣຓຎາຓາ, ເຕສໍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ລຫຸກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ລຫຸກໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ສພ຺ພຕ຺ຖ ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ, ອິທໍ ສຕ຺ຕມໍ ຈິຕ຺ຕໍ.

‘‘ຕຕ຺ຣ, ມຫາຣາຊ, ຍທິທໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘານໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ຕໍ ຉນ຺ນມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕານໍ ຄຓນໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ເຍນ ຄຸເຓນ ປຣິສຸທ຺ຘຎ຺ຈ ລຫຸກຎ຺ຈ. ຍສ຺ມາ ຈ ຠຄວໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິສຸທ຺ຘຎ຺ຈ ລຫຸກຎ຺ຈ, ຕສ຺ມາ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ຍມກປາຏິຫີຣໍ ທສ຺ເສຕິ. ຍມກປາຏິຫີເຣ, ມຫາຣາຊ, ຎາຕພ຺ພໍ ພຸທ຺ຘານໍ ຠຄວນ຺ຕານໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເອວໍ ລຫຸປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ນ ຕຕ຺ຖ ສກ຺ກາ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກາຣຓໍ ວຕ຺ຕຸໍ, ເຕປິ, ມຫາຣາຊ, ປາຏິຫີຣາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘານໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປາທາຍ ຄຓນມ຺ປິ ສງ຺ຂມ຺ປິ ກລມ຺ປິ ກລຠາຄມ຺ປິ ນ ອຸເປນ຺ຕິ, ອາວຊ຺ຊນປຏິພທ຺ຘໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວໂຕ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓໍ, ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຍທິຈ຺ຉກໍ ຊານາຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ຫຕ຺ເຖ ຐປິຕໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ທຸຕິເຍ ຫຕ຺ເຖ ຐເປຍ຺ຍ ວິວເຏນ ມຸເຂນ ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣຍ຺ຍ, ມຸຂຄຕໍ ໂຠຊນໍ ຄິເລຍ຺ຍ, ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ວາ ນິມີເລຍ຺ຍ, ນິມີເລຕ຺ວາ ວາ ອຸມ຺ມີເລຍ຺ຍ, ສມິຎ຺ຊິຕໍ ວາ ພາຫໍ ປສາເຣຍ຺ຍ, ປສາຣິຕໍ ວາ ພາຫໍ ສມິຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ຈິຣຕຣໍ ເອຕໍ, ມຫາຣາຊ, ລຫຸຕຣໍ ຠຄວໂຕ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓໍ, ລຫຸຕຣໍ ອາວຊ຺ຊນໍ, ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຍທິຈ຺ຉກໍ ຊານາຕິ, ອາວຊ຺ຊນວິກລມຕ຺ຕເກນ ນ ຕາວຕາ ພຸທ຺ຘາ ຠຄວນ຺ໂຕ ອສພ຺ພຎ຺ຎຸໂນ ນາມ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ອາວຊ຺ຊນມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຣິເຍສນາຍ ກາຕພ຺ພໍ, ອິງ຺ຆ ມໍ ຕຕ຺ຖ ກາຣເຓນ ສຎ຺ຎາເປຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິສສ຺ສ ອຑ຺ຒສ຺ສ ມຫທ຺ຘນສ຺ສ ມຫາໂຠຄສ຺ສ ປຫູຕຊາຕຣູປຣຊຕສ຺ສ ປຫູຕວິຕ຺ຕູປກຣຓສ຺ສ ປຫູຕຘນຘຎ຺ຎສ຺ສ ສາລິວີຫິຍວຕຓ຺ຑຸລຕິລມຸຄ຺ຄມາສປຸພ຺ພຓ຺ຓາປຣຓ຺ຓສປ຺ປິເຕລນວນີຕຂີຣທຘິມຘຸຄຸຬຜາຓິຕາ ຈ ຂໂຬປິກຸມ຺ຠິປີຐຣໂກຏ຺ຐຠາຊນຄຕາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ສ ຈ ປຸຣິສສ຺ສ ປາຫຸນໂກ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ຠຕ຺ຕາຣໂຫ ຠຕ຺ຕາຠິກງ຺ຂີ, ຕສ຺ສ ຈ ເຄເຫ ຍໍ ຣນ຺ຘໍ ໂຠຊນໍ, ຕໍ ປຣິນິຏ຺ຐິຕໍ ຠເວຍ຺ຍ, ກຸມ຺ຠິໂຕ ຕຓ຺ຑຸເລ ນີຫຣິຕ຺ວາ ໂຠຊນໍ ຣນ຺ເຘຍ຺ຍ, ອປິ ຈ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ຕາວຕເກນ ໂຠຊນເວກລ຺ລມຕ຺ຕເກນ ອຘໂນ ນາມ ກປໂຓ ນາມ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣຎ຺ໂຎ ຆເຣປິ, ຠນ຺ເຕ, ອກາເລ ໂຠຊນເວກລ຺ລໍ ໂຫຕິ, ກິໍ ປນ ຄຫປຕິກສ຺ສາ’’ຕິ? ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ອາວຊ຺ຊນວິກລມຕ຺ຕກໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓໍ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຍທິຈ຺ຉກໍ ຊານາຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຣຸກ຺ໂຂ ອສ຺ສ ຜລິໂຕ ໂອຓຕວິນໂຕ ປິຓ຺ຑິຠາຣຠຣິໂຕ, ນ ກິຎ຺ຈິ ຕຕ຺ຖ ປຕິຕໍ ຜລໍ ຠເວຍ຺ຍ, ອປິ ນຸ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ຣຸກ຺ໂຂ ຕາວຕເກນ ປຕິຕຜລເວກລ຺ລມຕ຺ຕເກນ ອຜໂລ ນາມ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ປຕນປຏິພທ຺ຘານິ ຕານິ ຣຸກ຺ຂຜລານິ, ປຕິເຕ ຍທິຈ຺ຉກໍ ລຠຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ອາວຊ຺ຊນປຏິພທ຺ຘໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓໍ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຍທິຈ຺ຉກໍ ຊານາຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ພຸທ຺ໂຘ ຍທິຈ຺ຉກໍ ຊານາຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຍທິຈ຺ຉກໍ ຊານາຕີ’’ຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຣາຊາ ຍທາ ຈກ຺ກຣຕນໍ ສຣຕິ ‘ອຸເປຕຸ ເມ ຈກ຺ກຣຕນ’ນ຺ຕິ, ສຣິເຕ ຈກ຺ກຣຕນໍ ອຸເປຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຍທິຈ຺ຉກໍ ຊານາຕີ’’ຕິ. ‘‘ທຬ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກາຣຓໍ, ພຸທ຺ໂຘ ສພ຺ພຎ຺ຎູ, ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມ ພຸທ຺ໂຘ ສພ຺ພຎ຺ຎູ’’ຕິ.

ພຸທ຺ຘສພ຺ພຎ຺ຎຸຠາວປຎ຺ໂຫ ທຸຕິໂຍ.

໓. ເທວທຕ຺ຕປພ຺ພຊ຺ຊປຎ຺ໂຫ

໓. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເທວທຕ຺ໂຕ ເກນ ປພ຺ພາຊິໂຕ’’ຕິ? ‘‘ຉ ຍິເມ, ມຫາຣາຊ, ຂຕ຺ຕິຍກຸມາຣາ ຠທ຺ທິໂຍ ຈ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ຈ ອານນ຺ໂທ ຈ ຠຄຸ ຈ ກິມິໂລ [ກິມ຺ພິໂລ (ສີ. ປີ.) ມ. ນິ. ໒.໑໖໖ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ຈ ເທວທຕ຺ໂຕ ຈ ອຸປາລິກປ຺ປໂກ ສຕ຺ຕໂມ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ເຘ ສຕ຺ຖຣິ ສກ຺ຍກຸລານນ຺ທຊນເນ ຠຄວນ຺ຕໍ ອນຸປພ຺ພຊນ຺ຕາ ນິກ຺ຂມິໍສຸ, ເຕ ຠຄວາ ປພ຺ພາເຊສີ’’ຕິ. ‘‘ນນຸ, ຠນ຺ເຕ, ເທວທຕ຺ເຕນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສງ຺ໂຆ ຠິນ຺ໂນ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ເທວທຕ຺ເຕນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສງ຺ໂຆ ຠິນ຺ໂນ, ນ ຄິຫີ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທຕິ, ນ ຠິກ຺ຂຸນີ, ນ ສິກ຺ຂມານາ, ນ ສາມເຓໂຣ, ນ ສາມເຓຣີ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ປກຕຕ຺ໂຕ ສມານສໍວາສໂກ ສມານສີມາຍໍ ຐິໂຕ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທຕີຕິ. ສງ຺ຆເຠທໂກ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຄ຺ຄໂລ ກິໍ ກມ຺ມໍ ຜຸສຕີ’’ຕິ? ‘‘ກປ຺ປຏ຺ຐິຕິກໍ, ມຫາຣາຊ, ກມ຺ມໍ ຜຸສຕີ’’ຕິ.

‘‘ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ພຸທ຺ໂຘ ຊານາຕິ ‘ເທວທຕ຺ໂຕ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທິສ຺ສຕິ, ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ກປ຺ປໍ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈິສ຺ສຕີ’’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ຊານາຕິ ‘ເທວທຕ຺ໂຕ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທິສ຺ສຕິ, ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ກປ຺ປໍ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈິສ຺ສຕີ’’’ຕິ. ‘‘ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ພຸທ຺ໂຘ ຊານາຕິ ‘ເທວທຕ຺ໂຕ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທິສ຺ສຕິ, ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ກປ຺ປໍ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈິສ຺ສຕີ’ຕິ, ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ພຸທ຺ໂຘ ກາຣຸຓິໂກ ອນຸກມ຺ປໂກ ຫິເຕສີ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ອຫິຕໍ ອປເນຕ຺ວາ ຫິຕມຸປທຫຕີຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ຕໍ ອຊານິຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊສິ, ເຕນ ຫິ ພຸທ຺ໂຘ ອສພ຺ພຎ຺ຎູຕິ, ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ວິຊເຏຫິ ເອຕໍ ມຫາຊຏໍ, ຠິນ຺ທ ປຣາປວາທໍ, ອນາຄເຕ ອທ຺ຘາເນ ຕຍາ ສທິສາ ພຸທ຺ຘິມນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂູ ທຸລ຺ລຠາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ເອຕ຺ຖ ຕວ ພລໍ ປກາເສຫີ’’ຕິ.

‘‘ກາຣຸຓິໂກ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ສພ຺ພຎ຺ຎູ ຈ, ກາຣຸຎ຺ເຎນ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາເຓນ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ຄຕິໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອທ຺ທສ ເທວທຕ຺ຕໍ ອາປາຍິກໍ ກມ຺ມໍ [ອປຣາປຣິຍກມ຺ມໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ອາຍູຫິຕ຺ວາ ອເນການິ ກປ຺ປໂກຏິສຕສຫສ຺ສານິ ນິຣເຍນ ນິຣຍໍ ວິນິປາເຕນ ວິນິປາຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ, ຕໍ ຠຄວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາເຓນ ຊານິຕ຺ວາ ອິມສ຺ສ ອປຣິຍນ຺ຕກຕໍ ກມ຺ມໍ ມມ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ປຣິຍນ຺ຕກຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ປຸຣິມໍ ອຸປາທາຍ ປຣິຍນ຺ຕກຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ອປພ຺ພຊິໂຕປິ ອຍໍ ໂມຆປຸຣິໂສ ກປ຺ປຏ຺ຐິຍເມວ ກມ຺ມໍ ອາຍູຫິສ຺ສຕີຕິ ກາຣຸຎ຺ເຎນ ເທວທຕ຺ຕໍ ປພ຺ພາເຊສີ’’ຕິ.

‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ພຸທ຺ໂຘ ວຘິຕ຺ວາ ເຕເລນ ມກ຺ເຂຕິ, ປປາເຕ ປາເຕຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖໍ ເທຕິ, ມາເຣຕ຺ວາ ຊີວິຕໍ ປຣິເຍສຕິ, ຍໍ ໂສ ປຐມໍ ທຸກ຺ຂໍ ທຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ສຸຂໍ ອຸປທຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ວເຘຕິປິ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ສຕ຺ຕານໍ ຫິຕວເສນ, ປາເຕຕິປິ ສຕ຺ຕານໍ ຫິຕວເສນ, ມາເຣຕິປິ ສຕ຺ຕານໍ ຫິຕວເສນ, ວຘິຕ຺ວາປິ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ສຕ຺ຕານໍ ຫິຕເມວ ອຸປທຫຕິ, ປາເຕຕ຺ວາປິ ສຕ຺ຕານໍ ຫິຕເມວ ອຸປທຫຕິ, ມາເຣຕ຺ວາປິ ສຕ຺ຕານໍ ຫິຕເມວ ອຸປທຫຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມາຕາປິຕໂຣ ນາມ ວຘິຕ຺ວາປິ ປາຕຍິຕ຺ວາປິ ປຸຕ຺ຕານໍ ຫິຕເມວ ອຸປທຫນ຺ຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ວເຘຕິປິ ສຕ຺ຕານໍ ຫິຕວເສນ, ປາເຕຕິປິ ສຕ຺ຕານໍ ຫິຕວເສນ, ມາເຣຕິປິ ສຕ຺ຕານໍ ຫິຕວເສນ, ວຘິຕ຺ວາປິ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ສຕ຺ຕານໍ ຫິຕເມວ ອຸປທຫຕິ, ປາເຕຕ຺ວາປິ ສຕ຺ຕານໍ ຫິຕເມວ ອຸປທຫຕິ, ມາເຣຕ຺ວາປິ ສຕ຺ຕານໍ ຫິຕເມວ ອຸປທຫຕິ, ເຍນ ເຍນ ໂຍເຄນ ສຕ຺ຕານໍ ຄຸຓວຸຑ຺ຒິ ໂຫຕິ, ເຕນ ເຕນ ໂຍເຄນ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ຫິຕເມວ ອຸປທຫຕິ. ສເຈ, ມຫາຣາຊ, ເທວທຕ຺ໂຕ ນ ປພ຺ພາເຊຍ຺ຍ, ຄິຫິຠູໂຕ ສມາໂນ ນິຣຍສໍວຕ຺ຕນິກໍ ພຫຸໍ ປາປກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອເນການິ ກປ຺ປໂກຏິສຕສຫສ຺ສານິ ນິຣເຍນ ນິຣຍໍ ວິນິປາເຕນ ວິນິປາຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ພຫຸໍ ທຸກ຺ຂໍ ເວທຍິສ຺ສຕິ, ຕໍ ຠຄວາ ຊານມາໂນ ກາຣຸຎ຺ເຎນ ເທວທຕ຺ຕໍ ປພ຺ພາເຊສິ, ‘ມມ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຍນ຺ຕກຕໍ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ກາຣຸຎ຺ເຎນ ຄຣຸກໍ ທຸກ຺ຂໍ ລຫຸກໍ ອກາສິ.

‘‘ຍຖາ ວາ, ມຫາຣາຊ, ຘນຍສສິຣິຎາຕິພເລນ ພລວາ ປຸຣິໂສ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຕິໍ ວາ ມິຕ຺ຕໍ ວາ ຣຎ຺ຎາ ຄຣຸກໍ ທຓ຺ຑໍ ຘາເຣນ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ພຫຸວິສ຺ສຕ຺ຖຠາເວນ ສມຕ຺ຖຕາຍ ຄຣຸກໍ ທຓ຺ຑໍ ລຫຸກໍ ອກາສິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ພຫູນິ ກປ຺ປໂກຏິສຕສຫສ຺ສານິ ທຸກ຺ຂໍ ເວທຍມານໍ ເທວທຕ຺ຕໍ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ສີລສມາຘິປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິພລສມຕ຺ຖຠາເວນ ຄຣຸກໍ ທຸກ຺ຂໍ ລຫຸກໍ ອກາສິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ກຸສໂລ ຠິສກ຺ໂກ ສລ຺ລກຕ຺ໂຕ ຄຣຸກໍ ໂຣຄໍ ພລໂວສຘພເລນ ລຫຸກໍ ກໂຣຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ພຫູນິ ກປ຺ປໂກຏິສຕສຫສ຺ສານິ ທຸກ຺ຂໍ ເວທຍມານໍ ເທວທຕ຺ຕໍ ຠຄວາ ໂຣຄຎ຺ຎຸຕາຍ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ກາຣຸຎ຺ຎພໂລ ປຕ຺ຖທ຺ຘຘມ຺ໂມສຘພເລນ ຄຣຸກໍ ທຸກ຺ຂໍ ລຫຸກໍ ອກາສິ. ອປິ ນຸ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ພຫຸເວທນີຍໍ ເທວທຕ຺ຕໍ ອປ຺ປເວທນີຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ກິຎ຺ຈິ ອປຸຎ຺ຎໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ກິຎ຺ຈິ, ຠນ຺ເຕ, ອປຸຎ຺ຎໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ອນ຺ຕມໂສ ຄທ຺ທູຫນມຕ຺ຕມ຺ປີ’’ຕິ. ‘‘ອິມມ຺ປິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ກາຣຓໍ ອຕ຺ຖໂຕ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉ, ເຍນ ກາຣເຓນ ຠຄວາ ເທວທຕ຺ຕໍ ປພ຺ພາເຊສິ.

‘‘ອປຣມ຺ປິ, ມຫາຣາຊ, ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກາຣຓໍ ສຸໂຓຫິ, ເຍນ ກາຣເຓນ ຠຄວາ ເທວທຕ຺ຕໍ ປພ຺ພາເຊສິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂຈຣໍ ອາຄຸຈາຣິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສຍ຺ຍຸໍ, ‘ອຍໍ ໂຂ, ເທວ, ໂຈໂຣ ອາຄຸຈາຣີ, ອິມສ຺ສ ຍໍ ອິຈ຺ຉສິ, ຕໍ ທຓ຺ຑໍ ປເຓຫີ’ຕິ. ຕເມນໍ ຣາຊາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ‘ເຕນ ຫິ, ຠເຓ, ອິມໍ ໂຈຣໍ ພຫິນຄຣໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ອາຆາຕເນ ສີສໍ ຉິນ຺ທຖາ’’ຕິ, ‘ເອວໍ ເທວາ’ຕິ ໂຂ ເຕ ຣຎ຺ໂຎ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ຕໍ ພຫິນຄຣໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ອາຆາຕນໍ ນເຍຍ຺ຍຸໍ. ຕເມນໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ໂກຈິເທວ ປຸຣິໂສ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກາ ລທ຺ຘວໂຣ ລທ຺ຘຍສຘນໂຠໂຄ ອາເທຍ຺ຍວຈໂນ ພລວິຈ຺ຉິຕກາຣີ, ໂສ ຕສ຺ສ ກາຣຸຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ ເຕ ປຸຣິເສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ‘ອລໍ, ໂຠ, ກິໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອິມສ຺ສ ສີສຈ຺ເຉທເນນ, ເຕນ ຫິ ໂຠ ອິມສ຺ສ ຫຕ຺ຖໍ ວາ ປາທໍ ວາ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຊີວິຕໍ ຣກ຺ຂຖ, ອຫເມຕສ຺ສ ກາຣຓາ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກ ປຏິວຈນໍ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ. ເຕ ຕສ຺ສ ພລວໂຕ ວຈເນນ ຕສ຺ສ ໂຈຣສ຺ສ ຫຕ຺ຖໍ ວາ ປາທໍ ວາ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຊີວິຕໍ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍຸໍ. ອປິ ນຸ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ເອວໍ ກາຣີ ຕສ຺ສ ໂຈຣສ຺ສ ກິຈ຺ຈກາຣີ ອສ຺ສາ’’ຕິ? ‘‘ຊີວິຕທາຍໂກ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣິໂສ ຕສ຺ສ ໂຈຣສ຺ສ, ຊີວິເຕ ທິນ຺ເນ ກິໍ ຕສ຺ສ ອກຕໍ ນາມ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ? ‘‘ຍາ ປນ ຫຕ຺ຖປາທຈ຺ເຉທເນ ເວທນາ, ໂສ ຕາຍ ເວທນາຍ ກິຎ຺ຈິ ອປຸຎ຺ຎໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ກເຕນ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ໂຈໂຣ ທຸກ຺ຂເວທນໍ ເວທຍຕິ, ຊີວິຕທາຍໂກ ປນ ປຸຣິໂສ ນ ກິຎ຺ຈິ ອປຸຎ຺ຎໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ກາຣຸຎ຺ເຎນ ເທວທຕ຺ຕໍ ປພ຺ພາເຊສິ ‘ມມ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຍນ຺ຕກຕໍ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ. ປຣິຍນ຺ຕກຕຎ຺ຈ, ມຫາຣາຊ, ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂໍ, ເທວທຕ຺ໂຕ, ມຫາຣາຊ, ມຣຓກາເລ –

‘‘‘ອິເມຫິ ອຏ຺ຐີຫິ ຕມຄ຺ຄປຸຄ຺ຄລໍ, ເທວາຕິເທວໍ ນຣທມ຺ມສາຣຖິໍ;

ສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸໍ ສຕປຸຎ຺ຎລກ຺ຂຓໍ, ປາເຓຫິ ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ອຸເປມີ’ຕິ.

‘‘ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓມຄມາສິ. ເທວທຕ຺ໂຕ, ມຫາຣາຊ, ຉ ໂກຏ຺ຐາເສ ກເຕ ກປ຺ເປ ອຕິກ຺ກນ຺ເຕ ປຐມໂກຏ຺ຐາເສ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທິ, ປຎ຺ຈ ໂກຏ຺ຐາເສ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ຕໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐິສ຺ສໂຣ ນາມ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕິ. ອປິ ນຸ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ເອວໍ ກາຣີ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ກິຈ຺ຈກາຣີ ອສ຺ສາ’’ຕິ? ‘‘ສພ຺ພທໂທ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄໂຕ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ, ຍໍ ຕຖາຄໂຕ ເທວທຕ຺ຕໍ ປຈ຺ເຈກໂພຘິໍ ປາເປສ຺ສຕິ, ກິໍ ຕຖາຄເຕນ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ອກຕໍ ນາມ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ? ‘‘ຍໍ ປນ, ມຫາຣາຊ, ເທວທຕ຺ໂຕ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ນິຣເຍ ທຸກ຺ຂເວທນໍ ເວທຍຕິ, ອປິ ນຸ ໂຂ ຠຄວາ ຕໂຕນິທານໍ ກິຎ຺ຈິ ອປຸຎ຺ຎໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອຕ຺ຕນາ ກເຕນ, ຠນ຺ເຕ, ເທວທຕ຺ໂຕ ກປ຺ປໍ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈຕິ, ທຸກ຺ຂປຣິຍນ຺ຕກາຣໂກ ສຕ຺ຖາ ນ ກິຎ຺ຈິ ອປຸຎ຺ຎໍ ອາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ‘‘ອິມມ຺ປິ ໂຂ, ຕ຺ວໍ ມຫາຣາຊ, ກາຣຓໍ ອຕ຺ຖໂຕ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉ, ເຍນ ກາຣເຓນ ຠຄວາ ເທວທຕ຺ຕໍ ປພ຺ພາເຊສິ.

‘‘ອປຣມ຺ປິ, ມຫາຣາຊ, ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກາຣຓໍ ສຸໂຓຫິ, ເຍນ ກາຣເຓນ ຠຄວາ ເທວທຕ຺ຕໍ ປພ຺ພາເຊສິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ກຸສໂລ ຠິສກ຺ໂກ ສລ຺ລກຕ຺ໂຕ ວາຕປິຕ຺ຕເສມ຺ຫສນ຺ນິປາຕອຸຕຸປຣິຓາມວິສມປຣິຫາຣໂອປກ຺ກມິໂກປກ຺ກນ຺ຕໍ ປູຕິກຸຓປທຸຄ຺ຄນ຺ຘາຠິສຎ຺ຉນ຺ນໍ ອນ຺ໂຕສລ຺ລໍ ສຸສິຣຄຕໍ ປຸພ຺ພຣຸຫິຣສມ຺ປຸຓ຺ຓໍ ວຓໍ ວູປສເມນ຺ໂຕ ວຓມຸຂໍ ກກ຺ຂຬຕິຂິຓຂາຣກຏຸເກນ ເຠສຊ຺ເຊນ ອນຸລິມ຺ປຕິ ປຣິປຈ຺ຈນາຍ, ປຣິປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ມຸທຸຠາວມຸປຄຕໍ ສຕ຺ເຖນ ວິກນ຺ຕຍິຕ຺ວາ ຑຫຕິ ສລາກາຍ, ທຑ຺ເຒ ຂາຣລວຓໍ ເທຕິ, ເຠສຊ຺ເຊນ ອນຸລິມ຺ປຕິ ວຓຣຸຫນາຍ ພ຺ຍາຘິຕສ຺ສ ໂສຕ຺ຖິຠາວມນຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ, ອປິ ນຸ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ຠິສກ຺ໂກ ສລ຺ລກຕ຺ໂຕ ອຫິຕຈິຕ຺ໂຕ ເຠສຊ຺ເຊນ ອນຸລິມ຺ປຕິ, ສຕ຺ເຖນ ວິກນ຺ເຕຕິ, ຑຫຕິ ສລາກາຍ, ຂາຣລວຓໍ ເທຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຫິຕຈິຕ຺ໂຕ ໂສຕ຺ຖິກາໂມ ຕານິ ກິຣິຍານິ ກໂຣຕີ’’ຕິ. ‘‘ຍາ ປນສ຺ສ ເຠສຊ຺ຊກິຣິຍາກຣເຓນ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ທຸກ຺ຂເວທນາ, ຕໂຕນິທານໍ ໂສ ຠິສກ຺ໂກ ສລ຺ລກຕ຺ໂຕ ກິຎ຺ຈິ ອປຸຎ຺ຎໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ຫິຕຈິຕ຺ໂຕ, ຠນ຺ເຕ, ໂສຕ຺ຖິກາໂມ ຠິສກ຺ໂກ ສລ຺ລກຕ຺ໂຕ ຕານິ ກິຣິຍານິ ກໂຣຕິ, ກິໍ ໂສ ຕໂຕນິທານໍ ອປຸຎ຺ຎໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ສຄ຺ຄຄາມີ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ຠິສກ຺ໂກ ສລ຺ລກຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ກາຣຸຎ຺ເຎນ ຠຄວາ ເທວທຕ຺ຕໍ ປພ຺ພາເຊສິ ທຸກ຺ຂປຣິມຸຕ຺ຕິຍາ.

‘‘ອປຣມ຺ປິ, ມຫາຣາຊ, ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກາຣຓໍ ສຸໂຓຫິ, ເຍນ ກາຣເຓນ ຠຄວາ ເທວທຕ຺ຕໍ ປພ຺ພາເຊສິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ກຓ຺ຏເກນ ວິທ຺ໂຘ ອສ຺ສ, ອຖຎ຺ຎຕໂຣ ປຸຣິໂສ ຕສ຺ສ ຫິຕກາໂມ ໂສຕ຺ຖິກາໂມ ຕິຓ຺ເຫນ ກຓ຺ຏເກນວາ ສຕ຺ຖມຸເຂນ ວາ ສມນ຺ຕໂຕ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຄ຺ຆຣນ຺ເຕນ ໂລຫິເຕນ ຕໍ ກຓ຺ຏກໍ ນີຫເຣຍ຺ຍ, ອປິ ນຸ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ອຫິຕກາໂມ ຕໍ ກຓ຺ຏກໍ ນີຫຣຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຫິຕກາໂມ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣິໂສ ໂສຕ຺ຖິກາໂມ ຕໍ ກຓ຺ຏກໍ ນີຫຣຕິ. ສເຈ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ຕໍ ກຓ຺ຏກໍ ນ ນີຫເຣຍ຺ຍ, ມຣຓໍ ວາ ໂສ ເຕນ ປາປຸເຓຍ຺ຍ ມຣຓມຕ຺ຕໍ ວາ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ກາຣຸຎ຺ເຎນ ເທວທຕ຺ຕໍ ປພ຺ພາເຊສິ ທຸກ຺ຂປຣິມຸຕ຺ຕິຍາ. ສເຈ ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ເທວທຕ຺ຕໍ ນ ປພ຺ພາເຊຍ຺ຍ, ກປ຺ປໂກຏິສຕສຫສ຺ສມ຺ປິ ເທວທຕ຺ໂຕ ຠວປຣມ຺ປຣາຍ ນິຣເຍ ປຈ຺ເຈຍ຺ຍາ’’ຕິ.

‘‘ອນຸໂສຕຄາມິໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເທວທຕ຺ຕໍ ຕຖາຄໂຕ ປຏິໂສຕໍ ປາເປສິ, ວິປນ຺ຖປຏິປນ຺ນໍ ເທວທຕ຺ຕໍ ປນ຺ເຖ ປຏິປາເທສິ, ປປາເຕ ປຕິຕສ຺ສ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐໍ ອທາສິ, ວິສມຄຕໍ ເທວທຕ຺ຕໍ ຕຖາຄໂຕ ສມໍ ອາໂຣເປສິ, ອິເມ ຈ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເຫຕູ ອິມານິ ຈ ກາຣຓານິ ນ ສກ຺ກາ ອຎ຺ເຎນ ສນ຺ທສ຺ເສຕຸໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຕວາທິເສນ ພຸທ຺ຘິມຕາ’’ຕິ.

ເທວທຕ຺ຕປພ຺ພຊ຺ຊປຎ຺ໂຫ ຕຕິໂຍ.

໔. ປຖວິຈລນປຎ຺ໂຫ

໔. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ – ‘ອຏ຺ຐິເມ, ຠິກ຺ຂເວ [ອຏ຺ຐິເມ ອານນ຺ທ (ອ. ນິ. ໘.໗໐)], ເຫຕູ ອຏ຺ຐ ປຈ຺ຈຍາ ມຫໂຕ ຠູມິຈາລສ຺ສ ປາຕຸຠາວາຍາ’ຕິ. ອເສສວຈນໍ ອິທໍ, ນິສ຺ເສສວຈນໍ ອິທໍ, ນິປ຺ປຣິຍາຍວຈນໍ ອິທໍ, ນຕ຺ຖຎ຺ໂຎ ນວໂມ ເຫຕຸ ມຫໂຕ ຠູມິຈາລສ຺ສ ປາຕຸຠາວາຍ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຎ຺ໂຎ ນວໂມ ເຫຕຸ ຠເວຍ຺ຍ ມຫໂຕ ຠູມິຈາລສ຺ສ ປາຕຸຠາວາຍ, ຕມ຺ປິ ເຫຕຸໍ ຠຄວາ ກເຖຍ຺ຍ. ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ນຕ຺ຖຎ຺ໂຎ ນວໂມ ເຫຕຸ ມຫໂຕ ຠູມິຈາລສ຺ສ ປາຕຸຠາວາຍ, ຕສ຺ມາ ອນາຈິກ຺ຂິໂຕ ຠຄວຕາ, ອຍຎ຺ຈ ນວໂມ ເຫຕຸ ທິສ຺ສຕິ ມຫໂຕ ຠູມິຈາລສ຺ສ ປາຕຸຠາວາຍ, ຍໍ ເວສ຺ສນ຺ຕເຣນ ຣຎ຺ຎາ ມຫາທາເນ ທີຍມາເນ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ມຫາປຖວີ ກມ຺ປິຕາຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຏ຺ເຐວ ເຫຕູ ອຏ຺ຐ ປຈ຺ຈຍາ ມຫໂຕ ຠູມິຈາລສ຺ສ ປາຕຸຠາວາຍ, ເຕນ ຫິ ເວສ຺ສນ຺ຕເຣນ ຣຎ຺ຎາ ມຫາທາເນ ທີຍມາເນ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ມຫາປຖວີ ກມ຺ປິຕາຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ເວສ຺ສນ຺ຕເຣນ ຣຎ຺ຎາ ມຫາທາເນ ທີຍມາເນ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ມຫາປຖວີ ກມ຺ປິຕາ, ເຕນ ຫິ ອຏ຺ເຐວ ເຫຕູ ອຏ຺ຐ ປຈ຺ຈຍາ ມຫໂຕ ຠູມິຈາລສ຺ສ ປາຕຸຠາວາຍາຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ສຸຂຸໂມ ທຸນ຺ນິເວຐິໂຍ ອນ຺ຘກຣໂຓ ເຈວ ຄມ຺ຠີໂຣ ຈ, ໂສ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ເນໂສ ອຎ຺ເຎນ ອິຕ຺ຕຣປຎ຺ເຎນ ສກ຺ກາ ວິສຊ຺ເຊຕຸໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຕວາທິເສນ ພຸທ຺ຘິມຕາ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ – ‘ອຏ຺ຐິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຫຕູ ອຏ຺ຐ ປຈ຺ຈຍາ ມຫໂຕ ຠູມິຈາລສ຺ສ ປາຕຸຠາວາຍາ’ຕິ. ຍໍ ເວສ຺ສນ຺ຕເຣນ ຣຎ຺ຎາ ມຫາທາເນ ທີຍມາເນ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ມຫາປຖວີ ກມ຺ປິຕາ, ຕຎ຺ຈ ປນ ອກາລິກໍ ກທາຈຸປ຺ປຕ຺ຕິກໍ ອຏ຺ຐຫິ ເຫຕູຫິ ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ອຄຓິຕໍ ອຏ຺ຐຫິ ເຫຕູຫິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂລເກ ຕໂຍ ເຍວ ເມຆາ ຄຓີຍນ຺ຕິ ວສ຺ສິໂກ ເຫມນ຺ຕິໂກ ປາວຸສໂກຕິ. ຍທິ ເຕ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຎ຺ໂຎ ເມໂຆ ປວສ຺ສຕິ, ນ ໂສ ເມໂຆ ຄຓີຍຕິ ສມ຺ມເຕຫິ ເມເຆຫິ, ອກາລເມໂຆຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເວສ຺ສນ຺ຕເຣນ ຣຎ຺ຎາ ມຫາທາເນ ທີຍມາເນ ຍໍ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ມຫາປຖວີ ກມ຺ປິຕາ, ອກາລິກໍ ເອຕໍ ກທາຈຸປ຺ປຕ຺ຕິກໍ ອຏ຺ຐຫິ ເຫຕູຫິ ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕໍ, ນ ຕໍ ຄຓີຍຕິ ອຏ຺ຐຫິ ເຫຕູຫິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຫິມວນ຺ຕາ ປພ຺ພຕາ ປຎ຺ຈ ນທິສຕານິ ສນ຺ທນ຺ຕິ, ເຕສໍ, ມຫາຣາຊ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ນທິສຕານໍ ທເສວ ນທິໂຍ ນທິຄຓນາຍ ຄຓີຍນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖີທໍ, ຄງ຺ຄາ ຍມຸນາ ອຈິຣວຕີ ສຣຠູ ມຫີ ສິນ຺ຘຸ ສຣສ຺ສຕີ ເວຕ຺ຣວຕີ ວີຕໍສາ ຈນ຺ທຠາຄາຕິ, ອວເສສາ ນທິໂຍ ນທິຄຓນາຍ ອຄຓິຕາ. ກິໍ ກາຣຓາ? ນ ຕາ ນທິໂຍ ຘຸວສລິລາ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເວສ຺ສນ຺ຕເຣນ ຣຎ຺ຎາ ມຫາທາເນ ທີຍມາເນ ຍໍ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ມຫາປຖວີ ກມ຺ປິຕາ, ອກາລິກໍ ເອຕໍ ກທາຈຸປ຺ປຕ຺ຕິກໍ ອຏ຺ຐຫິ ເຫຕູຫິ ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕໍ, ນ ຕໍ ຄຓີຍຕິ ອຏ຺ຐຫິ ເຫຕູຫິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຣຎ຺ໂຎ ສຕມ຺ປິ ທ຺ວິສຕມ຺ປິ ຕິສຕມ຺ປິ ອມຈ຺ຈາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຉ ເຍວ ຊນາ ອມຈ຺ຈຄຓນາຍ ຄຓີຍນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖີທໍ, ເສນາປຕິ ປຸໂຣຫິໂຕ ອກ຺ຂທສ຺ໂສ ຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ ຉຕ຺ຕຄ຺ຄາຫໂກ ຂຄ຺ຄຄ຺ຄາຫໂກ. ເອເຕ ເຍວ ອມຈ຺ຈຄຓນາຍ ຄຓີຍນ຺ຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຣາຊຄຸເຓຫິ, ອວເສສາ ອຄຓິຕາ, ສພ຺ເພ ອມຈ຺ຈາຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເວສ຺ສນ຺ຕເຣນ ຣຎ຺ຎາ ມຫາທາເນ ທີຍມາເນ ຍໍ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ມຫາປຖວີ ກມ຺ປິຕາ, ອກາລິກໍ ເອຕໍ ກທາຈຸປ຺ປຕ຺ຕິກໍ ອຏ຺ຐຫິ ເຫຕູຫິ ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕໍ, ນ ຕໍ ຄຓີຍຕິ ອຏ຺ຐຫິ ເຫຕູຫິ.

‘‘ສຸຍ຺ຍຕິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເອຕຣຫິ ຊິນສາສເນ ກຕາຘິກາຣານໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂເວທນີຍກມ຺ມໍ, ກິຕ຺ຕິ ຈ ເຍສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຕາ ເທວມນຸສ຺ເສສູ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ສຸຍ຺ຍຕິ ເອຕຣຫິ ຊິນສາສເນ ກຕາຘິກາຣານໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂເວທນີຍກມ຺ມໍ, ກິຕ຺ຕິ ຈ ເຍສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຕາ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສຕ຺ຕ ຊນາຕິ’’. ‘‘ເກ ຈ ເຕ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ? ‘‘ສຸມໂນ ຈ, ຠນ຺ເຕ, ມາລາກາໂຣ, ເອກສາຏໂກ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ, ປຸຓ຺ໂຓ ຈ ຠຕໂກ, ມລ຺ລິກາ ຈ ເທວີ, ໂຄປາລມາຕາ ຈ ເທວີ, ສຸປ຺ປິຍາ ຈ ອຸປາສິກາ, ປຸຓ຺ຓາ ຈ ທາສີຕິ ອິເມ ສຕ຺ຕ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂເວທນີຍາ ສຕ຺ຕາ, ກິຕ຺ຕິ ຈ ອິເມສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຕາ ເທວມນຸສ຺ເສສູ’’ຕິ.

‘‘ອປເຣປິ ສຸຍ຺ຍນ຺ຕິ ນຸ ໂຂ ອຕີເຕ ມານຸສເກເນວ ສຣີຣເທເຫນ ຕິທສຠວນໍ ຄຕາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ສຸຍ຺ຍນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເກ ຈ ເຕ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ? ‘‘ຄຸຕ຺ຕິໂລ ຈ ຄນ຺ຘພ຺ໂພ, ສາຘີໂນ ຈ ຣາຊາ, ນິມິ ຈ ຣາຊາ, ມນ຺ຘາຕາ ຈ ຣາຊາຕິ ອິເມ ຈຕຸໂຣ ຊນາ ສຸຍ຺ຍນ຺ຕິ, ເຕເນວ ມານຸສເກນ ສຣີຣເທເຫນ ຕິທສຠວນໍ ຄຕາ’’ຕິ. ‘‘ສຸຈິຣມ຺ປິ ກຕໍ ສຸຍ຺ຍຕິ ສຸກຕທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ? ສຸຕປຸພ຺ພໍ ປນ ຕຍາ, ມຫາຣາຊ, ອຕີເຕ ວາ ອທ຺ຘາເນ ວຕ຺ຕມາເນ ວາ ອທ຺ຘາເນ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ທາເນ ທີຍມາເນ ສກິໍ ວາ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ມຫາປຖວີ ກມ຺ປິຕາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ອຕ຺ຖິ ເມ, ມຫາຣາຊ, ອາຄໂມ ອຘິຄໂມ ປຣິຍຕ຺ຕິ ສວນໍ ສິກ຺ຂາພລໍ ສຸສ຺ສູສາ ປຣິປຸຈ຺ຉາ ອາຈຣິຍຸປາສນໍ, ມຍາປິ ນ ສຸຕປຸພ຺ພໍ ‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ທາເນ ທີຍມາເນ ສກິໍ ວາ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ມຫາປຖວີ ກມ຺ປິຕາ’ຕິ ຐເປຕ຺ວາ ເວສ຺ສນ຺ຕຣສ຺ສ ຣາຊວສຠສ຺ສ ທານວຣໍ. ຠຄວໂຕ ຈ, ມຫາຣາຊ, ກສ຺ສປສ຺ສ, ຠຄວໂຕ ຈ ສກ຺ຍມຸນິໂນຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ພຸທ຺ຘານໍ ອນ຺ຕເຣ ຄຓນປຖໍ ວີຕິວຕ຺ຕາ ວສ຺ສໂກຏິໂຍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ, ຕຕ຺ຖປິ ເມ ສວນໍ ນຕ຺ຖິ ‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ທາເນ ທີຍມາເນ ສກິໍ ວາ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ມຫາປຖວີ ກມ຺ປິຕາ’ຕິ. ນ, ມຫາຣາຊ, ຕາວຕເກນ ວີຣິເຍນ ຕາວຕເກນ ປຣກ຺ກເມນ ມຫາປຖວີ ກມ຺ປຕິ, ຄຸຓຠາຣຠຣິຕາ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ພໂສເຈຍ຺ຍກິຣິຍຄຸຓຠາຣຠຣິຕາ ຘາເຣຕຸໍ ນ ວິສຫນ຺ຕີ ມຫາປຖວີ ຈລຕິ ກມ຺ປຕິ ປເວຘຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ສກຏສ຺ສ ອຕິຠາຣຠຣິຕສ຺ສ ນາຠິໂຍ ຈ ເນມິໂຍ ຈ ຜລນ຺ຕິ ອກ຺ໂຂ ຠິຊ຺ຊຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ພໂສເຈຍ຺ຍກິຣິຍຄຸຓຠາຣຠຣິຕາ ມຫາປຖວີ ຘາເຣຕຸໍ ນ ວິສຫນ຺ຕີ ຈລຕິ ກມ຺ປຕິ ປເວຘຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຄຄນໍ ອນິລຊລເວຄສຎ຺ຉາທິຕໍ ອຸສ຺ສນ຺ນຊລຠາຣຠຣິຕໍ ອຕິວາເຕນ ຜຸຏິຕຕ຺ຕາ ນທຕິ ຣວຕິ ຄຬຄຬາຍຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ມຫາປຖວີ ຣຎ຺ໂຎ ເວສ຺ສນ຺ຕຣສ຺ສ ທານພລວິປຸລອຸສ຺ສນ຺ນຠາຣຠຣິຕາ ຘາເຣຕຸໍ ນ ວິສຫນ຺ຕີ ຈລຕິ ກມ຺ປຕິ ປເວຘຕິ. ນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ຣຎ຺ໂຎ ເວສ຺ສນ຺ຕຣສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ຣາຄວເສນ ປວຕ຺ຕຕິ, ນ ໂທສວເສນ ປວຕ຺ຕຕິ, ນ ໂມຫວເສນ ປວຕ຺ຕຕິ, ນ ມານວເສນ ປວຕ຺ຕຕິ, ນ ທິຏ຺ຐິວເສນ ປວຕ຺ຕຕິ, ນ ກິເລສວເສນ ປວຕ຺ຕຕິ, ນ ວິຕກ຺ກວເສນ ປວຕ຺ຕຕິ, ນ ອຣຕິວເສນ ປວຕ຺ຕຕິ, ອຖ ໂຂ ທານວເສນ ພຫຸລໍ ປວຕ຺ຕຕິ ‘ກິນ຺ຕິ ອນາຄຕາ ຍາຈກາ ມມ ສນ຺ຕິເກ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ, ອາຄຕາ ຈ ຍາຈກາ ຍຖາກາມໍ ລຠິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕມນາ ຠເວຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ທານໍ ປຕິ ມານສໍ ຐປິຕໍ ໂຫຕິ. ຣຎ຺ໂຎ, ມຫາຣາຊ, ເວສ຺ສນ຺ຕຣສ຺ສ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ທສສຸ ຐາເນສຸ ມານສໍ ຐປິຕໍ ໂຫຕິ ທເມ ສເມ ຂນ຺ຕິຍໍ ສໍວເຣ ຍເມ ນິຍເມ ອກ຺ໂກເຘ ອວິຫິໍສາຍໍ ສຈ຺ເຈ ໂສເຈຍ຺ເຍ. ຣຎ຺ໂຎ, ມຫາຣາຊ, ເວສ຺ສນ຺ຕຣສ຺ສ ກາເມສນາ ປຫີນາ, ຠເວສນາ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘາ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍສນາຍ ເຍວ ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ອາປນ຺ໂນ, ຣຎ຺ໂຎ, ມຫາຣາຊ, ເວສ຺ສນ຺ຕຣສ຺ສ ອຕ຺ຕຣກ຺ຂາ [ປຣຣກ຺ຂາຍ (ສີ. ປີ.)] ປຫີນາ, ສພ຺ພສຕ຺ຕຣກ຺ຂາຍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ອາປນ຺ໂນ ‘ກິນ຺ຕິ ອິເມ ສຕ຺ຕາ ສມຄ຺ຄາ ອສ຺ສຸ ອໂຣຄາ ສຘນາ ທີຆາຍຸກາ’ຕິ ພຫຸລໍ ເຍວ ມານສໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ທທມາໂນ ຈ, ມຫາຣາຊ, ເວສ຺ສນ຺ຕໂຣ ຣາຊາ ຕໍ ທານໍ ນ ຠວສມ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸ ເທຕິ, ນ ຘນເຫຕຸ ເທຕິ, ນ ປຏິທານເຫຕຸ ເທຕິ, ນ ອຸປລາປນເຫຕຸ ເທຕິ, ນ ອາຍຸເຫຕຸ ເທຕິ, ນ ວຓ຺ຓເຫຕຸ ເທຕິ, ນ ສຸຂເຫຕຸ ເທຕິ, ນ ພລເຫຕຸ ເທຕິ, ນ ຍສເຫຕຸ ເທຕິ, ນ ປຸຕ຺ຕເຫຕຸ ເທຕິ, ນ ຘີຕຸເຫຕຸ ເທຕິ, ອຖ ໂຂ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓເຫຕຸ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓຣຕນສ຺ສ ກາຣຓາ ເອວຣູເປ ອຕຸລວິປຸລານຸຕ຺ຕເຣ ທານວເຣ ອທາສິ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ຈ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘‘ຊາລິໍ ກຓ຺ຫາຊິນໍ ຘີຕໍ, ມທ຺ທິເທວິໍ ປຕິພ຺ພຕໍ;

ຈຊມາໂນ ນ ຈິນ຺ເຕສິໍ, ໂພຘິຍາ ເຍວ ກາຣຓາ’ຕິ.

‘‘ເວສ຺ສນ຺ຕໂຣ, ມຫາຣາຊ, ຣາຊາ ອກ຺ໂກເຘນ ໂກຘໍ ຊິນາຕິ, ອສາຘຸໍ ສາຘຸນາ ຊິນາຕິ, ກທຣິຍໍ ທາເນນ ຊິນາຕິ, ອລິກວາທິນໍ ສຈ຺ເຈນ ຊິນາຕິ, ສພ຺ພໍ ອກຸສລໍ ກຸສເລນ ຊິນາຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ທທມານສ຺ສ ຘມ຺ມານຸຄຕສ຺ສ ຘມ຺ມສີສກສ຺ສ [ຘມ຺ມາສີສກສ຺ສ (ກ.)] ທານນິສ຺ສນ຺ທພລວ [ທານນິສ຺ສນ຺ທພລ (ສີ. ປີ.)] ວີຣິຍວິປຸລວິປ຺ຜາເຣນ ເຫຏ຺ຐາ ມຫາວາຕາ ສຎ຺ຈລນ຺ຕິ ສຓິກໍ ສຓິກໍ ສກິໍ ສກິໍ ອາກຸລາກຸລາ ວາຍນ຺ຕິ ໂອນມນ຺ຕິ ອຸນ຺ນມນ຺ຕິ ວິນມນ຺ຕິ, ຉິນ຺ນປຕ຺ຕປາທປາ [ສີນ຺ນປ຺ປຕ຺ຕປາທປາ (ສີ.)] ປປຕນ຺ຕິ, ຄຸມ຺ພໍ ຄຸມ຺ພໍ ວລາຫກາ ຄຄເນ ສນ຺ຘາວນ຺ຕິ, ຣໂຊສຎ຺ຈິຕາ ວາຕາ ທາຣຸຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ຄຄນໍ ອຸປ຺ປີຬິຕາ ວາຕາ ວາຍນ຺ຕິ, ສຫສາ ຘມຘມາຍນ຺ຕິ, ມຫາຠີໂມ ສທ຺ໂທ ນິຈ຺ຉຣຕິ, ເຕສຸ ວາເຕສຸ ກຸປິເຕສຸ ອຸທກໍ ສຓິກໍ ສຓິກໍ ຈລຕິ, ອຸທເກ ຈລິເຕ ຂຸພ຺ຠນ຺ຕິ ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປາ, ຍມກຍມກາ ອູມິໂຍ ຊາຍນ຺ຕິ, ຊລຈຣາ ສຕ຺ຕາ ຕສນ຺ຕິ, ຊລວີຈິ ຍຸຄນທ຺ໂຘ ວຕ຺ຕຕິ, ວີຈິນາໂທ ປວຕ຺ຕຕິ, ໂຆຣາ ພຸພ຺ພຸຬາ [ປຸພ຺ພຸຬາ (ກ.)] ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ເຜຓມາລາ ຠວນ຺ຕິ, ອຸຕ຺ຕຣຕິ ມຫາສມຸທ຺ໂທ, ທິສາວິທິສໍ ຘາວຕິ ອຸທກໍ, ອຸທ຺ຘໍໂສຕປຏິໂສຕມຸຂາ ສນ຺ທນ຺ຕິ ສລິລຘາຣາ, ຕສນ຺ຕິ ອສຸຣາ ຄຣຸຬາ ນາຄາ ຍກ຺ຂາ, ອຸພ຺ພິຊ຺ຊນ຺ຕິ ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ, ສາຄໂຣ ວິປຣິວຕ຺ຕຕີ’ຕິ, ຄມນປຖເມສນ຺ຕິ ຠີຕຈິຕ຺ຕາ, ຂຸຠິເຕ ລຸຬິເຕ ຊລຘາເຣ ປກມ຺ປຕິ ມຫາປຖວີ ສນຄາ ສສາຄຣາ, ປຣິວຕ຺ຕຕິ ສິເນຣຸຄິຣິ ກູຏເສລສິຂໂຣ ວິນມມາໂນ ໂຫຕິ, ວິມນາ ໂຫນ຺ຕິ ອຫິນກຸລພິຬາຣໂກຏ຺ຐຸກສູກຣມິຄປກ຺ຂິໂນ, ຣຸທນ຺ຕິ ຍກ຺ຂາ ອປ຺ເປສກ຺ຂາ, ຫສນ຺ຕິ ຍກ຺ຂາ ມເຫສກ຺ຂາ ກມ຺ປມານາຍ ມຫາປຖວິຍາ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມຫຕິ ມຫາປຣິໂຍເຄ ອຸທ຺ຘນຄເຕ ອຸທກສມ຺ປຸຓ຺ເຓ ອາກິຓ຺ຓຕຓ຺ຑຸເລ ເຫຏ຺ຐໂຕ ອຄ຺ຄິ ຊລມາໂນ ປຐມໍ ຕາວ ປຣິໂຍຄໍ ສນ຺ຕາເປຕິ, ປຣິໂຍໂຄ ສນ຺ຕຕ຺ໂຕ ອຸທກໍ ສນ຺ຕາເປຕິ, ອຸທກໍ ສນ຺ຕຕ຺ຕໍ ຕຓ຺ຑຸລໍ ສນ຺ຕາເປຕິ, ຕຓ຺ຑຸລໍ ສນ຺ຕຕ຺ຕໍ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊຕິ ນິມຸຊ຺ຊຕິ, ພຸພ຺ພຸຬກຊາຕໍ ໂຫຕິ, ເຜຓມາລາ ອຸຕ຺ຕຣຕິ; ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເວສ຺ສນ຺ຕໂຣ ຣາຊາ ຍໍ ໂລເກ ທຸຈ຺ຈຊໍ, ຕໍ ຈຊິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ທຸຈ຺ຈຊໍ ຈຊນ຺ຕສ຺ສ ທານສ຺ສ ສຠາວນິສ຺ສນ຺ເທນ ເຫຏ຺ຐາ ມຫາວາຕາ ຘາເຣຕຸໍ ນ ວິສຫນ຺ຕາ ປຣິກຸປ຺ປິໍສຸ [ປຣິກມ຺ປິໍສຸ (ກ.)], ມຫາວາເຕສຸ ປຣິກຸປິເຕສຸ [ປຣິຂຸພ຺ຠິເຕສຸ (ສ຺ຍາ.)] ອຸທກໍ ກມ຺ປິ, ອຸທເກ ກມ຺ປິເຕ ມຫາປຖວີ ກມ຺ປິ, ອິຕິ ຕທາ ມຫາວາຕາ ຈ ອຸທກຎ຺ຈ ມຫາປຖວີ ຈາຕິ ອິເມ ຕໂຍ ເອກມນາ ວິຍ ອເຫສຸໍ ມຫາທານນິສ຺ສນ຺ເທນ ວິປຸລພລວີຣິເຍນ ນຕ຺ເຖທິໂສ, ມຫາຣາຊ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ທານານຸຠາໂວ, ຍຖາ ເວສ຺ສນ຺ຕຣສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ມຫາທານານຸຠາໂວ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມຫິຍາ ພຫຸວິຘາ ມຓໂຍ ວິຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖີທໍ, ອິນ຺ທນີໂລ ມຫານີໂລ ໂຊຕິຣໂສ ເວຬຸຣິໂຍ ອຸມ຺ມາປຸປ຺ໂຜ ສິຣີສປຸປ຺ໂຜ ມໂນຫໂຣ ສູຣິຍກນ຺ໂຕ ຈນ຺ທກນ຺ໂຕ ວຊິໂຣ ຂຊ຺ໂຊປນໂກ ຜຸສ຺ສຣາໂຄ ໂລຫິຕງ຺ໂຄ ມສາຣຄລ຺ໂລຕິ, ເອເຕ ສພ຺ເພ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິມຓິ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕິມຓິ, ມຫາຣາຊ, ສມນ຺ຕາ ໂຍຊນໍ ໂອຠາເສຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ມຫິຍາ ທານໍ ວິຊ຺ຊຕິ ອປິ ອສທິສທານໍ ປຣມໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ເວສ຺ສນ຺ຕຣສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ມຫາທານໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ, ເວສ຺ສນ຺ຕຣສ຺ສ, ມຫາຣາຊ, ຣຎ຺ໂຎ ມຫາທາເນ ທີຍມາເນ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ມຫາປຖວີ ກມ຺ປິຕາ’’ຕິ.

‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ພຸທ຺ຘານໍ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ພຸທ຺ຘານໍ, ຍໍ ຕຖາຄໂຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ອສໂມ ໂລເກນ ເອວໍຂນ຺ຕິ ເອວໍຈິຕ຺ໂຕ ເອວໍອຘິມຸຕ຺ຕິ ເອວໍອຘິປ຺ປາໂຍ, ໂພຘິສຕ຺ຕານໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຣກ຺ກໂມ ທກ຺ຂາປິໂຕ, ປາຣມີ ຈ ຊິນານໍ ຠິຍ຺ໂຍ ໂອຠາສິຕາ, ຈຣິຍໍ ຈຣໂຕປິ ຕາວ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສເທວເກ ໂລເກ ເສຏ຺ຐຠາໂວ ອນຸທສ຺ສິໂຕ. ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂຖມິຕໍ ຊິນສາສນໍ, ໂຊຕິຕາ ຊິນປາຣມີ, ຉິນ຺ໂນ ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ວາທຄຓ຺ຐິ, ຠິນ຺ໂນ ປຣາປວາທກຸມ຺ໂຠ [ຄຸມ຺ໂພ ຕຍາ ວິທ຺ຘໍສິໂຕ (ສ຺ຍາ.)], ປຎ຺ໂຫ ຄມ຺ຠີໂຣ ອຸຕ຺ຕານີກໂຕ, ຄຫນໍ ອຄຫນໍ ກຕໍ, ສມ຺ມາ ລທ຺ຘໍ ຊິນປຸຕ຺ຕານໍ ນິພ຺ພາຫນໍ [ນິພ຺ພາຍນໍ (ກ.)], ເອວເມຕໍ ຄຓິວຣປວຣ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມາ’’ຕິ.

ປຖວິຈລນປຎ຺ໂຫ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

໕. ສິວິຣາຊຈກ຺ຂຸທານປຎ຺ໂຫ

໕. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຸມ຺ເຫ ເອວໍ ຠຓຖ ‘ສິວິຣາເຊນ ຍາຈກສ຺ສ ຈກ຺ຂູນິ ທິນ຺ນານິ, ອນ຺ຘສ຺ສ ສໂຕ ປຸນ ທິພ຺ພຈກ຺ຂູນິ ອຸປ຺ປນ຺ນານີ’ຕິ, ເອຕມ຺ປິ ວຈນໍ ສກສຏໍ ສນິຄ຺ຄຫໍ ສໂທສໍ ‘ເຫຕຸສມຸຄ຺ຆາເຕ ອເຫຕຸສ຺ມິໍ ອວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ນຕ຺ຖິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ’ຕິ ສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕໍ, ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສິວິຣາເຊນ ຍາຈກສ຺ສ ຈກ຺ຂູນິ ທິນ຺ນານິ, ເຕນ ຫິ ‘ປຸນ ທິພ຺ພຈກ຺ຂູນິ ອຸປ຺ປນ຺ນານີ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ; ຍທິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂູນິ ອຸປ຺ປນ຺ນານິ, ເຕນ ຫິ ‘ສິວິຣາເຊນ ຍາຈກສ຺ສ ຈກ຺ຂູນິ ທິນ຺ນານີ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕມ຺ປິ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຄຓ຺ຐິໂຕປິ ຄຓ຺ຐິຕໂຣ ເວຐໂຕປິ ເວຐຕໂຣ ຄຫນໂຕປິ ຄຫນຕໂຣ, ໂສ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ຕຕ຺ຖ ຉນ຺ທມຠິຊເນຫິ ນິພ຺ພາຫນາຍ ປຣວາທານໍ ນິຄ຺ຄຫາຍາ’’ຕິ.

‘‘ທິນ຺ນານິ, ມຫາຣາຊ, ສິວິຣາເຊນ ຍາຈກສ຺ສ ຈກ຺ຂູນິ, ຕຕ຺ຖ ມາ ວິມຕິໍ ອຸປ຺ປາເທຫິ, ປຸນ ທິພ຺ພານິ ຈ ຈກ຺ຂູນິ ອຸປ຺ປນ຺ນານິ, ຕຕ຺ຖາປິ ມາ ວິມຕິໍ ຊເນຫີ’’ຕິ. ‘‘ອປິ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເຫຕຸສມຸຄ຺ຆາເຕ ອເຫຕຸສ຺ມິໍ ອວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕ຺ຖ ກາຣຓໍ, ເຍນ ກາຣເຓນ ເຫຕຸສມຸຄ຺ຆາເຕ ອເຫຕຸສ຺ມິໍ ອວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອິງ຺ຆ ຕາວ ກາຣເຓນ ມໍ ສຎ຺ຎາເປຫີ’’ຕິ?

‘‘ກິໍ ປນ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຖິ ໂລເກ ສຈ຺ຈໍ ນາມ, ເຍນ ສຈ຺ຈວາທິໂນ ສຈ຺ຈກິຣິຍໍ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ອຕ຺ຖິ ໂລເກ ສຈ຺ຈໍ ນາມ, ສຈ຺ເຈນ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສຈ຺ຈວາທິໂນ ສຈ຺ຈກິຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ເທວໍ ວສ຺ສາເປນ຺ຕິ, ອຄ຺ຄິໍ ນິພ຺ພາເປນ຺ຕິ, ວິສໍ ປຏິຫນນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎມ຺ປິ ວິວິຘໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ຍຸຊ຺ຊຕິ ສເມຕິ ສິວິຣາຊສ຺ສ ສຈ຺ຈພເລນ ທິພ຺ພຈກ຺ຂູນິ ອຸປ຺ປນ຺ນານີຕິ, ສຈ຺ຈພເລນ, ມຫາຣາຊ, ອວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສຈ຺ຈໍ ເຍວ ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸ ຠວຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເກຈິ ສຕ຺ຕາ ສຈ຺ຈມນຸຄາຍນ຺ຕິ ‘ມຫາເມໂຆ ປວສ຺ສຕູ’ຕິ, ເຕສໍ ສຫ ສຈ຺ຈມນຸຄີເຕນ ມຫາເມໂຆ ປວສ຺ສຕິ, ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຖິ ອາກາເສ ວສ຺ສເຫຕຸ ສນ຺ນິຈິໂຕ ‘ເຍນ ເຫຕຸນາ ມຫາເມໂຆ ປວສ຺ສຕີ’’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ສຈ຺ຈໍ ເຍວ ຕຕ຺ຖ ເຫຕຸ ຠວຕິ ມຫໂຕ ເມຆສ຺ສ ປວສ຺ສນາຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນຕ຺ຖິ ຕສ຺ສ ປກຕິເຫຕຸ, ສຈ຺ຈໍ ເຍເວຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸ ຠວຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍາຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເກຈິ ສຕ຺ຕາ ສຈ຺ຈມນຸຄາຍນ຺ຕິ ‘ຊລິຕປຊ຺ຊລິຕມຫາອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປຏິນິວຕ຺ຕຕູ’ຕິ, ເຕສໍ ສຫ ສຈ຺ຈມນຸຄີເຕນ ຊລິຕປຊ຺ຊລິຕມຫາອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ຂເຓນ ປຏິນິວຕ຺ຕຕິ. ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຖິ ຕສ຺ມິໍ ຊລິຕປຊ຺ຊລິເຕ ມຫາອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ເຘ ເຫຕຸ ສນ຺ນິຈິໂຕ ‘ເຍນ ເຫຕຸນາ ຊລິຕປຊ຺ຊລິຕມຫາອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ຂເຓນ ປຏິນິວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ສຈ຺ຈໍ ເຍວ ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸ ໂຫຕິ ຕສ຺ສ ຊລິຕປຊ຺ຊລິຕສ຺ສ ມຫາອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ຂເຓນ ປຏິນິວຕ຺ຕນາຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນຕ຺ຖິ ຕສ຺ສ ປກຕິເຫຕຸ, ສຈ຺ຈໍ ເຍເວຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸ ຠວຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍາຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເກຈິ ສຕ຺ຕາ ສຈ຺ຈມນຸຄາຍນ຺ຕິ ‘ວິສໍ ຫລາຫລໍ ອຄທໍ ຠວຕູ’ຕິ. ເຕສໍ ສຫ ສຈ຺ຈມນຸຄີເຕນ ວິສໍ ຫລາຫລໍ ຂເຓນ ອຄທໍ ຠວຕິ, ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຖິ ຕສ຺ມິໍ ຫລາຫລວິເສ ເຫຕຸ ສນ຺ນິຈິໂຕ ‘ເຍນ ເຫຕຸນາ ວິສໍ ຫລາຫລໍ ຂເຓນ ອຄທໍ ຠວຕີ’’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ສຈ຺ຈໍ ເຍວ ຕຕ຺ຖ ເຫຕຸ ຠວຕິ ວິສສ຺ສ ຫລາຫລສ຺ສ ຂເຓນ ປຏິຆາຕາຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ວິນາ ປກຕິເຫຕຸໍ ສຈ຺ຈໍ ເຍເວຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸ ຠວຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍາຕິ.

‘‘ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ, ມຫາຣາຊ, ອຣິຍສຈ຺ຈານໍ ປຏິເວຘາຍ ນຕ຺ຖຎ຺ຎໍ ວຕ຺ຖຸ, ສຈ຺ຈໍ ວຕ຺ຖຸໍ ກຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ. ອຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ຈີນວິສເຍ ຈີນຣາຊາ, ໂສ ມຫາສມຸທ຺ເທ ກີຬິຕຸກາໂມ [ພລິໍ ກາຕຸກາໂມ (ສີ. ປີ.)] ຈຕຸມາເສ ຈຕຸມາເສ ສຈ຺ຈກິຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ສຫ ຣເຖນ ອນ຺ໂຕມຫາສມຸທ຺ເທ ໂຍຊນໍ ປວິສຕິ, ຕສ຺ສ ຣຖສີສສ຺ສ ປຸຣໂຕ ປຸຣໂຕ ມຫາວາຣິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປຏິກ຺ກມຕິ, ນິກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ປຸນ ໂອຕ຺ຖຣຕິ, ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂສ ມຫາສມຸທ຺ໂທ ສເທວມນຸສ຺ເສນປິ ໂລເກນ ປກຕິກາຍພເລນ ສກ຺ກາ ປຏິກ຺ກມາເປຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອຕິປຣິຕ຺ຕເກປິ, ຠນ຺ເຕ, ຕຬາເກ ອຸທກໍ ນ ສກ຺ກາ ສເທວມນຸສ຺ເສນປິ ໂລເກນ ປກຕິກາຍພເລນ ປຏິກ຺ກມາເປຕຸໍ, ກິໍ ປນ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຸທກ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອິມິນາປິ, ມຫາຣາຊ, ກາຣເຓນ ສຈ຺ຈພລໍ ຎາຕພ຺ພໍ ‘ນຕ຺ຖິ ຕໍ ຐານໍ, ຍໍ ສຈ຺ເຈນ ນ ປຕ຺ຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ.

‘‘ນຄເຣ, ມຫາຣາຊ, ປາຏລິປຸຕ຺ເຕ ອໂສໂກ ຘມ຺ມຣາຊາ ສເນຄມຊານປທອມຈ຺ຈຠຏພລມຫາມຕ຺ເຕຫິ ປຣິວຸໂຕ ຄງ຺ຄໍ ນທິໍ [ຄງ຺ຄານທິໍ (ສີ.)] ນວສລິລສມ຺ປຸຓ຺ຓໍ ສມຕິຕ຺ຖິກໍ ສມ຺ຠຣິຕໍ ປຎ຺ຈໂຍຊນສຕາຍາມໍ ໂຍຊນປຸຖຸລໍ ສນ຺ທມານໍ ທິສ຺ວາ ອມຈ຺ເຈ ເອວມາຫ ‘ອຕ຺ຖິ ໂກຈິ, ຠເຓ, ສມຕ຺ໂຖ, ໂຍ ອິມໍ ມຫາຄງ຺ຄໍ ປຏິໂສຕໍ ສນ຺ທາເປຕຸ’ນ຺ຕິ. ອມຈ຺ຈາ ອາຫໍສຸ ‘ທຸກ຺ກຣໍ ເທວາ’ຕິ.

‘‘ຕສ຺ມິໍ ເຍວ ຄງ຺ຄາກູເລ ຐິຕາ ພນ຺ຘຸມຕີ ນາມ ຄຓິກາ ອສ຺ໂສສິ ຣຎ຺ຎາ ກິຣ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘ສກ຺ກາ ນຸ ໂຂ ອິມໍ ມຫາຄງ຺ຄໍ ປຏິໂສຕໍ ສນ຺ທາເປຕຸ’ນ຺ຕິ, ສາ ເອວມາຫ ‘ອຫຎ຺ຫິ ນຄເຣ ປາຏລິປຸຕ຺ເຕ ຄຓິກາ ຣູປູປຊີວິນີ ອນ຺ຕິມຊີວິກາ, ມມ ຕາວ ຣາຊາ ສຈ຺ຈກິຣິຍໍ ປສ຺ສຕູ’ຕິ. ອຖ ສາ ສຈ຺ຈກິຣິຍໍ ອກາສິ, ສຫ ຕສ຺ສາ ສຈ຺ຈກິຣິຍາຍ ຂເຓນ ສາ ມຫາຄງ຺ຄາ ຄຬຄຬາຍນ຺ຕີ ປຏິໂສຕໍ ສນ຺ທິຕ຺ຖ ມຫໂຕ ຊນກາຍສ຺ສ ປສ຺ສໂຕ.

‘‘ອຖ ຣາຊາ ຄງ຺ຄາຍ ອາວຏ຺ຏອູມິເວຄຊນິຕໍ ຫລາຫລສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ວິມ຺ຫິໂຕ ອຈ຺ຉຣິຍພ຺ຠຸຕຊາໂຕ ອມຈ຺ເຈ ເອວມາຫ ‘ກິສ຺ສາຍໍ, ຠເຓ, ມຫາຄງ຺ຄາ ປຏິໂສຕໍ ສນ຺ທຕີ’ຕິ? ‘ພນ຺ຘຸມຕີ, ມຫາຣາຊ, ຄຓິກາ ຕວ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ສຈ຺ຈກິຣິຍໍ ອກາສິ, ຕສ຺ສາ ສຈ຺ຈກິຣິຍາຍ ມຫາຄງ຺ຄາ ອຸທ຺ຘໍມຸຂາ ສນ຺ທຕີ’ຕິ.

‘‘ອຖ ສໍວິຄ຺ຄຫທໂຍ ຣາຊາ ຕຸຣິຕຕຸຣິໂຕ ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ຄຓິກໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ, ເຊ, ຕຍາ ສຈ຺ຈກິຣິຍາຍ ອຍໍ ຄງ຺ຄາ ປຏິໂສຕໍ ສນ຺ທາປິຕາ’ຕິ? ‘ອາມ ເທວາ’ຕິ. ຣາຊາ ອາຫ ‘ກິໍ ເຕ ຕຕ຺ຖ ພລໍ ອຕ຺ຖິ, ໂກ ວາ ເຕ ວຈນໍ ອາທິຍຕິ ອນຸມ຺ມຕ຺ໂຕ, ເກນ ຕ຺ວໍ ພເລນ ອິມໍ ມຫາຄງ຺ຄໍ ປຏິໂສຕໍ ສນ຺ທາເປສີ’ຕິ? ສາ ອາຫ ‘ສຈ຺ຈພເລນາຫໍ, ມຫາຣາຊ, ອິມໍ ມຫາຄງ຺ຄໍ ປຏິໂສຕໍ ສນ຺ທາເປສິ’ນ຺ຕິ. ຣາຊາ ອາຫ ‘ກິໍ ເຕ ສຈ຺ຈພລໍ ອຕ຺ຖິ ໂຈຣິຍາ ຘຸຕ຺ຕິຍາ ອສຕິຍາ ຉິນ຺ນິກາຍ ປາປິຍາ ຠິນ຺ນສີລາຍ [ປາປິກາຍ ຠິນ຺ນສີມາຍ (ສີ.)] ຫິຣິອຕິກ຺ກນ຺ຕິກາຍ ອນ຺ຘຊນປໂລຠິກາຍາ’ຕິ. ‘ສຈ຺ຈໍ, ມຫາຣາຊ, ຕາທິສິກາ ອຫໍ, ຕາທິສິກາຍປິ ເມ, ມຫາຣາຊ, ສຈ຺ຈກິຣິຍາ ອຕ຺ຖິ, ຍາຍາຫໍ ອິຈ຺ຉມານາ ສເທວກມ຺ປິ ໂລກໍ ປຣິວຕ຺ເຕຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ຣາຊາ ອາຫ ‘ກຕມາ ປນ ສາ ໂຫຕິ ສຈ຺ຈກິຣິຍາ, ອິງ຺ຆ ມໍ ສາເວຫີ’ຕິ. ‘ໂຍ ເມ, ມຫາຣາຊ, ຘນໍ ເທຕິ ຂຕ຺ຕິໂຍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ເວສ຺ໂສ ວາ ສຸທ຺ໂທ ວາ ອຎ຺ໂຎ ວາ ໂກຈິ, ເຕສໍ ສມກໍ ເຍວ ອຸປຏ຺ຐຫາມິ, ‘‘ຂຕ຺ຕິໂຍ’’ຕິ ວິເສໂສ ນຕ຺ຖິ, ‘‘ສຸທ຺ໂທ’’ຕິ ອຕິມຎ຺ຎນາ [ອຕິມຎ຺ຎມາໂນ (ກ.)] ນຕ຺ຖິ, ອນຸນຍປ຺ປຏິຆວິປ຺ປມຸຕ຺ຕາ ຘນສ຺ສາມິກໍ ປຣິຈຣາມິ, ເອສາ ເມ ເທວ ສຈ຺ຈກິຣິຍາ, ຍາຍາຫໍ ອິມໍ ມຫາຄງ຺ຄໍ ປຏິໂສຕໍ ສນ຺ທາເປສິ’ນ຺ຕິ.

‘‘ອິຕິປິ, ມຫາຣາຊ, ສຈ຺ເຈ ຐິຕາ ນ ກິຎ຺ຈິ ອຕ຺ຖໍ ນ ວິນ຺ທນ຺ຕິ. ທິນ຺ນານິ ຈ, ມຫາຣາຊ, ສິວິຣາເຊນ ຍາຈກສ຺ສ ຈກ຺ຂູນິ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂູນິ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນານິ, ຕຎ຺ຈ ສຈ຺ຈກິຣິຍາຍ. ຍໍ ປນ ສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕໍ ‘ມໍສຈກ຺ຂຸສ຺ມິໍ ນຏ຺ເຐ ອເຫຕຸສ຺ມິໍ ອວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ນຕ຺ຖິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ’ຕິ. ຕໍ ຠາວນາມຍໍ ຈກ຺ຂຸໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວເມຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຘາເຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສຸນິພ຺ເພຐິໂຕ ປຎ຺ໂຫ, ສຸນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ ນິຄ຺ຄໂຫ, ສຸມທ຺ທິຕາ ປຣວາທາ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ສິວິຣາຊຈກ຺ຂຸທານປຎ຺ໂຫ ປຎ຺ຈໂມ.

໖. ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິປຎ຺ໂຫ

໖. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ‘ຕິຓ຺ຓໍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສນ຺ນິປາຕາ ຄພ຺ຠສ຺ສ ອວກ຺ກນ຺ຕິ [ຄພ຺ຠສ຺ສາວກ຺ກນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໐໘)] ໂຫຕິ, ອິຘ ມາຕາປິຕໂຣ ຈ ສນ຺ນິປຕິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ມາຕາ ຈ ອຸຕຸນີ ໂຫຕິ, ຄນ຺ຘພ຺ໂພ ຈ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ, ອິເມສໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິຓ຺ຓໍ ສນ຺ນິປາຕາ ຄພ຺ຠສ຺ສ ອວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕີ’ຕິ, ອເສສວຈນເມຕໍ, ນິສ຺ເສສວຈນເມຕໍ, ນິປ຺ປຣິຍາຍວຈນເມຕໍ, ອຣຫສ຺ສວຈນເມຕໍ, ສເທວມນຸສ຺ສານໍ ມຊ຺ເຌ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠຓິຕໍ, ອຍຎ຺ຈ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສນ຺ນິປາຕາ ຄພ຺ຠສ຺ສ ອວກ຺ກນ຺ຕິ ທິສ຺ສຕິ, ທຸກູເລນ ຕາປເສນ ປາຣິກາຍ ຕາປສິຍາ ອຸຕຸນິກາເລ ທກ຺ຂິເຓນ ຫຕ຺ຖງ຺ຄຸຏ຺ເຐນ ນາຠິ ປຣາມຏ຺ຐາ, ຕສ຺ສ ເຕນ ນາຠິປຣາມສເນນ ສາມກຸມາໂຣ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ມາຕງ຺ເຄນາປິ ອິສິນາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຎ຺ຎາຍ ອຸຕຸນິກາເລ ທກ຺ຂິເຓນ ຫຕ຺ຖງ຺ຄຸຏ຺ເຐນ ນາຠິ ປຣາມຏ຺ຐາ, ຕສ຺ສ ເຕນ ນາຠິປຣາມສເນນ ມຓ຺ຑພ຺ໂຍ ນາມ ມາຓວໂກ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ຕິຓ຺ຓໍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສນ຺ນິປາຕາ ຄພ຺ຠສ຺ສ ອວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕີ’ຕິ. ເຕນ ຫິ ສາໂມ ຈ ກຸມາໂຣ ມຓ຺ຑພ຺ໂຍ ຈ ມາຓວໂກ ອຸໂຠປິ ເຕ ນາຠິປຣາມສເນນ ນິພ຺ພຕ຺ຕາຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ, ຕຖາຄເຕນ ຠຓິຕໍ ‘ສາໂມ ຈ ກຸມາໂຣ ມຓ຺ຑພ຺ໂຍ ຈ ມາຓວໂກ ນາຠິປຣາມສເນນ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ’’ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ຕິຓ຺ຓໍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສນ຺ນິປາຕາ ຄພ຺ຠສ຺ສ ອວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕີ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕມ຺ປິ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ສຸຄມ຺ຠີໂຣ ສຸນິປຸໂຓ ວິສໂຍ ພຸທ຺ຘິມນ຺ຕານໍ, ໂສ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ຉິນ຺ທ ວິມຕິປຖໍ, ຘາເຣຫິ ຎາຓວຣປ຺ປຊ຺ໂຊຕ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ຕິຓ຺ຓໍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສນ຺ນິປາຕາ ຄພ຺ຠສ຺ສ ອວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕິ, ອິຘ ມາຕາປິຕໂຣ ຈ ສນ຺ນິປຕິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ມາຕາ ຈ ອຸຕຸນີ ໂຫຕິ, ຄນ຺ຘພ຺ໂພ ຈ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຕິຓ຺ຓໍ ສນ຺ນິປາຕາ ຄພ຺ຠສ຺ສ ອວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕີ’ຕິ. ຠຓິຕຎ຺ຈ ‘ສາໂມ ຈ ກຸມາໂຣ ມຓ຺ຑພ຺ໂຍ ຈ ມາຓວໂກ ນາຠິປຣາມສເນນ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເຍນ ກາຣເຓນ ປຎ຺ໂຫ ສຸວິນິຈ຺ຉິໂຕ ໂຫຕິ, ເຕນ ກາຣເຓນ ມໍ ສຎ຺ຎາເປຫີ’’ຕິ.

‘‘ສຸຕປຸພ຺ພໍ ປນ ຕຍາ, ມຫາຣາຊ, ສໍກິຈ຺ໂຈ ຈ ກຸມາໂຣ ອິສິສິງ຺ໂຄ ຈ ຕາປໂສ ເຖໂຣ ຈ ກຸມາຣກສ຺ສໂປ ‘ອິມິນາ ນາມ ເຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ສຸຍ຺ຍຕິ, ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຕາ ເຕສໍ ຊາຕິ, ທ຺ເວ ມິຄເຘນຸໂຍ ຕາວ ອຸຕຸນິກາເລ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຕາປສານໍ ປສ຺ສາວຏ຺ຐານໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສສມ຺ຠວໍ ປສ຺ສາວໍ ປິວິໍສຸ, ເຕນ ປສ຺ສາວສມ຺ຠເວນ ສໍກິຈ຺ໂຈ ຈ ກຸມາໂຣ ອິສິສິງ຺ໂຄ ຈ ຕາປໂສ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ເຖຣສ຺ສ ອຸທາຍິສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍໍ ອຸປຄຕສ຺ສ ຣຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ອງ຺ຄຊາຕໍ ອຸປນິຊ຺ຌາຍນ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ຠວໍ ກາສາເວ ມຸຈ຺ຈິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອຸທາຍິ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ເອຕທໂວຈ ‘ຄຈ຺ຉ ຠຄິນິ, ອຸທກໍ ອາຫຣ ອນ຺ຕຣວາສກໍ ໂຘວິສ຺ສາມີ’ຕິ. ‘ອາຫຣຍ຺ຍ ອຫເມວ ໂຘວິສ຺ສາມີ’ຕິ. ຕໂຕ ສາ ຠິກ຺ຂຸນີ ອຸຕຸນິສມເຍ ຕໍ ສມ຺ຠວໍ ເອກເທສໍ ມຸເຂນ ອຄ຺ຄເຫສິ, ເອກເທສໍ ອງ຺ຄຊາເຕ ປກ຺ຂິປິ, ເຕນ ເຖໂຣ ກຸມາຣກສ຺ສໂປ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕຕິ ເອຕໍ ຊໂນ ອາຫາ’’ຕິ.

‘‘ອປິ ນຸ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ມຫາຣາຊ, ສທ຺ທຫສິ ຕໍ ວຈນ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ ຠນ຺ເຕ, ພລວໍ ຕຕ຺ຖ ມຍໍ ກາຣຓໍ ອຸປລຠາມ, ເຍນ ມຍໍ ກາຣເຓນ ສທ຺ທຫາມ ‘ອິມິນາ ກາຣເຓນ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປເນຕ຺ຖ, ມຫາຣາຊ, ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ສຸປຣິກມ຺ມກເຕ, ຠນ຺ເຕ, ກລເລ ພີຊໍ ນິປຕິຕ຺ວາ ຂິປ຺ປໍ ສໍວິຣຸຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ອາມ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ສາ ຠິກ຺ຂຸນີ ອຸຕຸນີ ສມານາ ສຓ຺ຐິເຕ ກລເລ ຣຸຫິເຣ ປຈ຺ຉິນ຺ນເວເຄ ຐິຕາຍ ຘາຕຸຍາ ຕໍ ສມ຺ຠວໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ກລເລ ປກ຺ຂິປິ, ເຕນ ຕສ຺ສາ ຄພ຺ໂຠ ສຓ຺ຐາສິ, ເອວໍ ຕຕ຺ຖ ກາຣຓໍ ປຈ຺ເຈມ ເຕສໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມິ, ໂຍນິປ຺ປເວເສນ ຄພ຺ໂຠ ສມ຺ຠວຕີຕິ. ສມ຺ປຏິຈ຺ຉສິ ປນ, ຕ຺ວໍ ມຫາຣາຊ, ເຖຣສ຺ສ ກຸມາຣກສ຺ສປສ຺ສ ຄພ຺ຠາວກ຺ກມນ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ມຫາຣາຊ, ປຈ຺ຈາຄໂຕສິ ມມ ວິສຍໍ, ເອກວິເຘນປິ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິໍ ກຖຍນ຺ໂຕ ມມານຸພລໍ ຠວິສ຺ສສິ, ອຖ ຍາ ປນ ຕາ ທ຺ເວ ມິຄເຘນຸໂຍ ປສ຺ສາວໍ ປິວິຕ຺ວາ ຄພ຺ຠໍ ປຏິລຠິໍສຸ, ຕາສໍ ຕ຺ວໍ ສທ຺ທຫສິ ຄພ຺ຠສ຺ສາວກ຺ກມນ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຠຸຕ຺ຕໍ ປີຕໍ ຂາຍິຕໍ ເລຫິຕໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ກລລໍ ໂອສຣຕິ, ຐານຄຕໍ ວຸຑ຺ຒິມາປຊ຺ຊຕິ. ຍຖາ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍາ ກາຈິ ສຣິຕາ ນາມ, ສພ຺ພາ ຕາ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ໂອສຣນ຺ຕິ, ຐານຄຕາ ວຸຑ຺ຒິມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຠຸຕ຺ຕໍ ປີຕໍ ຂາຍິຕໍ ເລຫິຕໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ກລລໍ ໂອສຣຕິ, ຐານຄຕໍ ວຸຑ຺ຒິມາປຊ຺ຊຕິ, ເຕນາຫໍ ກາຣເຓນ ສທ຺ທຫາມິ ມຸຂຄເຕນປິ ຄພ຺ຠສ຺ສ ອວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ມຫາຣາຊ, ຄາຬ຺ຫຕຣໍ ອຸປຄໂຕສິ ມມ ວິສຍໍ, ມຸຂປາເນນປິ ທ຺ວຍສນ຺ນິປາໂຕ ຠວຕິ. ສໍກິຈ຺ຈສ຺ສ ຈ, ມຫາຣາຊ, ກຸມາຣສ຺ສ ອິສິສິງ຺ຄສ຺ສ ຈ ຕາປສສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ຈ ກຸມາຣກສ຺ສປສ຺ສ ຄພ຺ຠາວກ຺ກມນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉສີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ສນ຺ນິປາໂຕ ໂອສຣຕີ’’ຕິ.

‘‘ສາໂມປິ, ມຫາຣາຊ, ກຸມາໂຣ ມຓ຺ຑພ຺ໂຍປິ ມາຓວໂກ ຕີສຸ ສນ຺ນິປາເຕສຸ ອນ຺ໂຕຄຘາ, ເອກຣສາ ເຍວ ປຸຣິເມນ, ຕຕ຺ຖ ກາຣຓໍ ວກ຺ຂາມິ. ທຸກູໂລ ຈ, ມຫາຣາຊ, ຕາປໂສ ປາຣິກາ ຈ ຕາປສີ ອຸໂຠປິ ເຕ ອຣຎ຺ຎວາສາ ອເຫສຸໍ ປວິເວກາຘິມຸຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕມຕ຺ຖຄເວສກາ, ຕປເຕເຊນ ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ສນ຺ຕາເປສຸໍ. ເຕສໍ ຕທາ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ສາຍໍ ປາຕໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ໂສ ເຕສໍ ຄຣຸກຕເມຕ຺ຕຕາຍ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ອທ຺ທສ ອນາຄຕມທ຺ຘາເນ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ເຕສໍ ຈກ຺ຂູນໍ ອນ຺ຕຣຘານໍ, ທິສ຺ວາ ເຕ ເອວມາຫ ‘ເອກໍ ເມ, ໂຠນ຺ໂຕ, ວຈນໍ ກໂຣຖ, ສາຘຸ ເອກໍ ປຸຕ຺ຕໍ ຊເນຍ຺ຍາຖ, ໂສ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ຠວິສ຺ສຕິ ອາລມ຺ພໂນ ຈາ’ຕິ. ‘ອລໍ, ໂກສິຍ, ມາ ເອວໍ ຠຓີ’ຕິ. ເຕ ຕສ຺ສ ຕໍ ວຈນໍ ນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໍສຸ. ອນຸກມ຺ປໂກ ອຕ຺ຖກາໂມ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ທຸຕິຍມ຺ປິ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ເຕ ເອວມາຫ ‘ເອກໍ ເມ, ໂຠນ຺ໂຕ, ວຈນໍ ກໂຣຖ, ສາຘຸ ເອກໍ ປຸຕ຺ຕໍ ຊເນຍ຺ຍາຖ, ໂສ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ຠວິສ຺ສຕິ ອາລມ຺ພໂນ ຈາ’ຕິ. ຕຕິຍມ຺ປິ ເຕ ອາຫໍສຸ ‘ອລໍ, ໂກສິຍ, ມາ ຕ຺ວໍ ໂຂ ອມ຺ເຫ ອນຕ຺ເຖ ນິໂຍເຊຫິ, ກທາຍໍ ກາໂຍ ນ ຠິຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ຠິຊ຺ຊຕຸ ອຍໍ ກາໂຍ ເຠທນຘມ຺ໂມ, ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິຍາປິ ຘຣຓິຍາ ປຕນ຺ເຕປິ ເສລສິຂເຣ ຜລນ຺ເຕປິ ອາກາເສ ປຕນ຺ເຕປິ ຈນ຺ທິມສູຣິເຍ ເນວ ມຍໍ ໂລກຘມ຺ເມຫິ ມິສ຺ສຍິສ຺ສາມ, ມາ ຕ຺ວໍ ອມ຺ຫາກໍ ສມ຺ມຸຂຠາວໍ ອຸປຄຈ຺ຉ, ອຸປຄຕສ຺ສ ເຕ ເອໂສ ວິສ຺ສາໂສ, ອນຕ຺ຖຈໂຣ ຕ຺ວໍ ມຎ຺ເຎ’ຕິ.

ຕໂຕ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ເຕສໍ ມນໍ ອລຠມາໂນ ຄຣຸກໂຕ ປຎ຺ຊລິໂກ ປຸນ ຍາຈິ ‘ຍທິ ເມ ວຈນໍ ນ ອຸສ຺ສຫຖ ກາຕຸໍ, ຍທາ ຕາປສີ ອຸຕຸນີ ໂຫຕິ ປຸປ຺ຜວຕີ, ຕທາ ຕ຺ວໍ, ຠນ຺ເຕ, ທກ຺ຂິເຓນ ຫຕ຺ຖງ຺ຄຸຏ຺ເຐນ ນາຠິໍ ປຣາມເສຍ຺ຍາສິ, ເຕນ ສາ ຄພ຺ຠໍ ລຈ຺ຉຕິ, ສນ຺ນິປາໂຕ ເຍເວສ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິຍາ’ຕິ. ‘ສກ຺ໂກມຫໍ, ໂກສິຍ, ຕໍ ວຈນໍ ກາຕຸໍ, ນ ຕາວຕເກນ ອມ຺ຫາກໍ ຕໂປ ຠິຊ຺ຊຕິ, ໂຫຕູ’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໍສຸ. ຕາຍ ຈ ປນ ເວລາຍ ເທວຠວເນ ອຕ຺ຖິ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອຸສ຺ສນ຺ນກຸສລມູໂລ ຂີຓາຍຸໂກ ອາຍຸກ຺ຂຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຍທິຈ຺ຉກໍ ສມຕ຺ໂຖ ໂອກ຺ກມິຕຸໍ ອປິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິກຸເລປິ. ອຖ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ຕໍ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວມາຫ ‘ເອຫິ ໂຂ, ມາຣິສ, ສຸປຠາໂຕ ເຕ ທິວໂສ, ອຕ຺ຖສິທ຺ຘິ ອຸປຄຕາ, ຍມຫໍ ເຕ ອຸປຏ຺ຐານມາຄມິໍ, ຣມຓີເຍ ເຕ ໂອກາເສ ວາໂສ ຠວິສ຺ສຕິ, ປຕິຣູເປ ກຸເລ ປຏິສນ຺ຘິ ຠວິສ຺ສຕິ, ສຸນ຺ທເຣຫິ ມາຕາປິຕູຫິ ວຑ຺ເຒຕພ຺ໂພ, ເອຫິ ເມ ວຈນໍ ກໂຣຫີ’ຕິ ຍາຈິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ຍາຈິ ສິຣສິ ປຎ຺ຊລິກໂຕ.

ຕໂຕ ໂສ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ເອວມາຫ ‘ກຕມໍ ຕໍ, ມາຣິສ, ກຸລໍ, ຍໍ ຕ຺ວໍ ອຠິກ຺ຂຓໍ ກິຕ຺ຕຍສິ ປຸນປ຺ປຸນ’ນ຺ຕິ. ‘ທຸກູໂລ ຈ ຕາປໂສ ປາຣິກາ ຈ ຕາປສີ’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຕຸຏ຺ໂຐ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ ‘ສາຘຸ, ມາຣິສ, ໂຍ ຕວ ຉນ຺ໂທ, ໂສ ໂຫຕຸ, ອາກງ຺ຂມາໂນ ອຫໍ, ມາຣິສ, ປຕ຺ຖິເຕ ກຸເລ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍໍ, ກິມ຺ຫິ ກຸເລ ອຸປ຺ປຊ຺ຊາມິ ອຓ຺ຑເຊ ວາ ຊລາພຸເຊ ວາ ສໍເສທເຊ ວາ ໂອປປາຕິເກ ວາ’ຕິ? ‘ຊລາພຸຊາຍ, ມາຣິສ, ໂຍນິຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊາຫີ’ຕິ. ອຖ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິທິວສໍ ວິຄເຓຕ຺ວາ ທຸກູລສ຺ສ ຕາປສສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ ‘ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ທິວເສ ຕາປສີ ອຸຕຸນີ ຠວິສ຺ສຕິ ປຸປ຺ຜວຕີ, ຕທາ ຕ຺ວໍ, ຠນ຺ເຕ, ທກ຺ຂິເຓນ ຫຕ຺ຖງ຺ຄຸຏ຺ເຐນ ນາຠິໍ ປຣາມເສຍ຺ຍາສີ’ຕິ. ຕສ຺ມິໍ, ມຫາຣາຊ, ທິວເສ ຕາປສີ ຈ ອຸຕຸນີ ປຸປ຺ຜວຕີ ອໂຫສິ, ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຈ ຕຕ຺ຖູປໂຄ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິໂຕ ອໂຫສິ, ຕາປໂສ ຈ ທກ຺ຂິເຓນ ຫຕ຺ຖງ຺ຄຸຏ຺ເຐນ ຕາປສິຍາ ນາຠິໍ ປຣາມສິ, ອິຕິ ເຕ ຕໂຍ ສນ຺ນິປາຕາ ອເຫສຸໍ, ນາຠິປຣາມສເນນ ຕາປສິຍາ ຣາໂຄ ອຸທປາທິ, ໂສ ປນສ຺ສາ ຣາໂຄ ນາຠິປຣາມສນໍ ປຏິຈ຺ຈ ມາ ຕ຺ວໍ ສນ຺ນິປາຕໍ ອຊ຺ຌາຈາຣເມວ ມຎ຺ຎິ, ອູຫສນມ຺ປິ [ຫສນມ຺ປິ (ກ.)] ສນ຺ນິປາໂຕ, ອຸລ຺ລປນມ຺ປິ ສນ຺ນິປາໂຕ, ອຸປນິຊ຺ຌາຍນມ຺ປິ ສນ຺ນິປາໂຕ, ປຸພ຺ພຠາຄຠາວໂຕ ຣາຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ອາມສເນນ ສນ຺ນິປາໂຕ ຊາຍຕິ, ສນ຺ນິປາຕາ ໂອກ຺ກມນໍ ໂຫຕີຕິ.

‘‘ອນຊ຺ຌາຈາເຣປິ, ມຫາຣາຊ, ປຣາມສເນນ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອຄ຺ຄິ ຊລມາໂນ ອປຣາມສໂນປິ ອຸປຄຕສ຺ສ ສີຕໍ ພ຺ຍປຫນ຺ຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອນຊ຺ຌາຈາເຣປິ ປຣາມສເນນ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕິ.

‘‘ຈຕຸນ຺ນໍ, ມຫາຣາຊ, ວເສນ ສຕ຺ຕານໍ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕິ ກມ຺ມວເສນ ໂຍນິວເສນ ກຸລວເສນ ອາຍາຈນວເສນ, ອປິ ຈ ສພ຺ເພເປເຕ ສຕ຺ຕາ ກມ຺ມສມ຺ຠວາ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານາ.

‘‘ກຖໍ, ມຫາຣາຊ, ກມ຺ມວເສນ ສຕ຺ຕານໍ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕິ? ອຸສ຺ສນ຺ນກຸສລມູລາ, ມຫາຣາຊ, ສຕ຺ຕາ ຍທິຈ຺ຉກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລກຸເລ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລກຸເລ ວາ ຄຫປຕິມຫາສາລກຸເລ ວາ ເທເວສຸ ວາ ອຓ຺ຑຊາຍ ວາ ໂຍນິຍາ ຊລາພຸຊາຍ ວາ ໂຍນິຍາ ສໍເສທຊາຍ ວາ ໂຍນິຍາ ໂອປປາຕິກາຍ ວາ ໂຍນິຍາ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ອຑ຺ໂຒ ມຫທ຺ຘໂນ ມຫາໂຠໂຄ ປຫູຕຊາຕຣູປຣຊໂຕ ປຫູຕວິຕ຺ຕູປກຣໂຓ ປຫູຕຘນຘຎ຺ໂຎ ປຫູຕຎາຕິປກ຺ໂຂ ທາສິໍ ວາ ທາສໍ ວາ ເຂຕ຺ຕໍ ວາ ວຕ຺ຖຸໍ ວາ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ຊນປທໍ ວາ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ມນສາ ອຠິປຕ຺ຖິຕໍ, ຍທິຈ຺ຉກໍ ທ຺ວິຄຸຓຕິຄຸຓມ຺ປິ ຘນໍ ທຕ຺ວາ ກິຓາຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຸສ຺ສນ຺ນກຸສລມູລາ ສຕ຺ຕາ ຍທິຈ຺ຉກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລກຸເລ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລກຸເລ ວາ ຄຫປຕິມຫາສາລກຸເລ ວາ ເທເວສຸ ວາ ອຓ຺ຑຊາຍ ວາ ໂຍນິຍາ ຊລາພຸຊາຍ ວາ ໂຍນິຍາ ສໍເສທຊຍ ວາ ໂຍນິຍາ ໂອປປາຕິກາຍ ວາ ໂຍນິຍາ. ເອວໍ ກມ຺ມວເສນ ສຕ຺ຕານໍ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖໍ ໂຍນິວເສນ ສຕ຺ຕານໍ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕິ? ກຸກ຺ກຸຏານໍ, ມຫາຣາຊ, ວາເຕນ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕິ. ພລາການໍ ເມຆສທ຺ເທນ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕິ. ສພ຺ເພປິ ເທວາ ອຄພ຺ຠເສຍ຺ຍກາ ສຕ຺ຕາ ເຍວ, ເຕສໍ ນານາວຓ຺ເຓນ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມນຸສ຺ສາ ນານາວຓ຺ເຓນ ມຫິຍາ ຈຣນ຺ຕິ, ເກຈິ ປຸຣໂຕ ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ຕິ, ເກຈິ ປຈ຺ຉໂຕ ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ຕິ, ເກຈິ ນຄ຺ຄາ ໂຫນ຺ຕິ, ເກຈິ ຠຓ຺ຑູ ໂຫນ຺ຕິ ເສຕປຏຘຣາ, ເກຈິ ໂມຬິພທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ, ເກຈິ ຠຓ຺ຑູ ກາສາວວສນາ ໂຫນ຺ຕິ, ເກຈິ ກາສາວວສນາ ໂມຬິພທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ, ເກຈິ ຊຏິໂນ ວາກຈີຣຘຣາ [ວາກຈີຣາ (ກ.)] ໂຫນ຺ຕິ, ເກຈິ ຈມ຺ມວສນາ ໂຫນ຺ຕິ, ເກຈິ ຣສ຺ມິໂຍ ນິວາເສນ຺ຕິ, ສພ຺ເພເປເຕ ມນຸສ຺ສາ ນານາວຓ຺ເຓນ ມຫິຍາ ຈຣນ຺ຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສຕ຺ຕາ ເຍວ ເຕ ສພ຺ເພ, ເຕສໍ ນານາວຓ຺ເຓນ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຍນິວເສນ ສຕ຺ຕານໍ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖໍ ກຸລວເສນ ສຕ຺ຕານໍ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕິ? ກຸລໍ ນາມ, ມຫາຣາຊ, ຈຕ຺ຕາຣິ ກຸລານິ ອຓ຺ຑຊໍ ຊລາພຸຊໍ ສໍເສທຊໍ ໂອປປາຕິກໍ. ຍທິ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຘພ຺ໂພ ຍໂຕ ກຸໂຕຈິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຓ຺ຑເຊ ກຸເລ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ອຓ຺ຑໂຊ ໂຫຕິ…ເປ… ຊລາພຸເຊ ກຸເລ…ເປ… ສໍເສທເຊ ກຸເລ…ເປ… ໂອປປາຕິເກ ກຸເລ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ໂອປປາຕິໂກ ໂຫຕິ. ເຕສຸ ເຕສຸ ກຸເລສຸ ຕາທິສາ ເຍວ ສຕ຺ຕາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຫິມວຕິ ເນຣຸປພ຺ພຕໍ ເຍ ເກຈິ ມິຄປກ຺ຂິໂນ ອຸເປນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ເຕ ສກວຓ຺ຓໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ໂກຈິ ຄນ຺ຘພ຺ໂພ ຍໂຕ ກຸໂຕຈິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຓ຺ຑຊໍ ໂຍນິໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ສຠາວວຓ຺ຓໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ອຓ຺ຑໂຊ ໂຫຕິ…ເປ… ຊລາພຸຊໍ…ເປ… ສໍເສທຊໍ…ເປ… ໂອປປາຕິກໍ ໂຍນິໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ສຠາວວຓ຺ຓໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ໂອປປາຕິໂກ ໂຫຕິ, ເອວໍ ກຸລວເສນ ສຕ຺ຕານໍ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖໍ ອາຍາຈນວເສນ ສຕ຺ຕານໍ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕິ? ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ກຸລໍ ໂຫຕິ ອປຸຕ຺ຕກໍ ພຫຸສາປເຕຍ຺ຍໍ ສທ຺ຘໍ ປສນ຺ນໍ ສີລວນ຺ຕໍ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມໍ ຕປນິສ຺ສິຕໍ, ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຈ ອຸສ຺ສນ຺ນກຸສລມູໂລ ຈວນຘມ຺ໂມ ໂຫຕິ. ອຖ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ຕສ຺ສ ກຸລສ຺ສ ອນຸກມ຺ປາຍ ຕໍ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ອາຍາຈຕິ ‘ປຓິເຘຫິ, ມາຣິສ, ອສຸກສ຺ສ ກຸລສ຺ສ ມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິ’ນ຺ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ອາຍາຈນເຫຕຸ ຕໍ ກຸລໍ ປຓິເຘຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມນຸສ຺ສາ ປຸຎ຺ຎກາມາ ສມຓໍ ມໂນຠາວນີຍໍ ອາຍາຈິຕ຺ວາ ເຄຫໍ ອຸປເນນ຺ຕິ, ອຍໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ພສ຺ສ ກຸລສ຺ສ ສຸຂາວໂຫ ຠວິສ຺ສຕີຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ຕໍ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ອາຍາຈິຕ຺ວາ ຕໍ ກຸລໍ ອຸປເນຕິ. ເອວໍ ອາຍາຈນວເສນ ສຕ຺ຕານໍ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕິ.

‘‘ສາໂມ, ມຫາຣາຊ, ກຸມາໂຣ ສກ຺ເກນ ເທວານມິນ຺ເທນ ອາຍາຈິໂຕ ປາຣິກາຍ ຕາປສິຍາ ກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກນ຺ໂຕ. ສາໂມ, ມຫາຣາຊ, ກຸມາໂຣ ກຕປຸຎ຺ໂຎ, ມາຕາປິຕໂຣ ສີລວນ຺ໂຕ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມາ, ອາຍາຈໂກ ສກ຺ໂກ, ຕິຓ຺ຓໍ ເຈໂຕປຓິຘິຍາ ສາໂມ ກຸມາໂຣ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ນຍກຸສໂລ ປຸຣິໂສ ສຸກຏ຺ເຐ ອນູປເຂຕ຺ເຕ ພີຊໍ ໂຣເປຍ຺ຍ, ອປິ ນຸ ຕສ຺ສ ພີຊສ຺ສ ອນ຺ຕຣາຍໍ ວິວຊ຺ເຊນ຺ຕສ຺ສ ວຸຑ຺ຒິຍາ ໂກຈິ ອນ຺ຕຣາໂຍ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ນິຣຸປຆາຕໍ ພີຊໍ ຂິປ຺ປໍ ສໍວິຣຸເຫຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສາໂມ ກຸມາໂຣ ມຸຕ຺ໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕຣາເຍຫິ ຕິຓ຺ຓໍ ເຈໂຕປຓິຘິຍາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ.

‘‘ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສຸຕປຸພ຺ພໍ ຕຍາ ອິສີນໍ ມໂນປໂທເສນ ອິທ຺ໂຘ ຜີໂຕ ມຫາຊນປໂທ ສຊໂນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ໂນ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ສຸຍ຺ຍຕິ. ມຫິຍາ ທຓ຺ຑກາຣຎ຺ຎໍ [ທຓ຺ຑກີຣຎ຺ຎໍ (ມ. ນິ. ໒.໖໕)] ມຊ຺ຌາຣຎ຺ຎໍ ກາລິງ຺ຄາຣຎ຺ຎໍ ມາຕງ຺ຄາຣຎ຺ຎໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ອຣຎ຺ຎໍ ອຣຎ຺ຎຠູຕໍ, ສພ຺ເພເປເຕ ຊນປທາ ອິສີນໍ ມໂນປໂທເສນ ຂຍໍ ຄຕາ’’ຕິ. ‘‘ຍທິ, ມຫາຣາຊ, ເຕສໍ ມໂນປໂທເສນ ສຸສມິທ຺ຘາ ຊນປທາ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອປິ ນຸ ໂຂ ເຕສໍ ມໂນປສາເທນ ກິຎ຺ຈິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ສາໂມ ກຸມາໂຣ ຕິຓ຺ຓໍ ພລວນ຺ຕານໍ ເຈໂຕປສາເທນ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ອິສິນິມ຺ມິໂຕ ເທວນິມ຺ມິໂຕ ປຸຎ຺ຎນິມ຺ມິໂຕຕິ. ເອວເມຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຘາເຣຫິ.

‘‘ຕໂຍເມ, ມຫາຣາຊ, ເທວປຸຕ຺ຕາ ສກ຺ເກນ ເທວານມິນ຺ເທນ ອາຍາຈິຕາ ກຸລໍ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ກຕເມ ຕໂຍ? ສາໂມ ກຸມາໂຣ ມຫາປນາໂທ ກຸສຣາຊາ, ຕໂຍເປເຕ ໂພຘິສຕ຺ຕາ’’ຕິ. ‘‘ສຸນິທ຺ທິຏ຺ຐາ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິ, ສຸກຖິຕໍ ກາຣຓໍ, ອນ຺ຘກາໂຣ ອາໂລໂກ ກໂຕ, ຊຏາ ວິຊຏິຕາ, ນິຈ຺ຉຸທ຺ຘາ ປຣວາທາ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິປຎ຺ໂຫ ຉຏ຺ໂຐ.

໗. ສທ຺ຘມ຺ມນ຺ຕຣຘານປຎ຺ໂຫ

໗. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ‘ປຎ຺ເຈວ ທານິ, ອານນ຺ທ, ວສ຺ສສຕານິ [ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ (ສີ.) ປສ຺ສ ອ. ນິ. ໘.໕໑] ສທ຺ຘມ຺ໂມ ຐສ຺ສຕີ’ຕິ. ປຸນ ຈ ປຣິນິພ຺ພານສມເຍ ສຸຠທ຺ເທນ ປຣິພ຺ພາຊເກນ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ເຐນ ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ອິເມ ຈ, ສຸຠທ຺ທ [ທີ. ນິ. ໒.໒໑໔ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ], ຠິກ຺ຂູ ສມ຺ມາ ວິຫເຣຍ຺ຍຸໍ, ອສຸຎ຺ໂຎ ໂລໂກ ອຣຫນ຺ເຕຫິ ອສ຺ສາ’ຕິ, ອເສສວຈນເມຕໍ, ນິສ຺ເສສວຈນເມຕໍ, ນິປ຺ປຣິຍາຍວຈນເມຕໍ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄເຕນ ຠຓິຕໍ ‘ປຎ຺ເຈວ ທານິ, ອານນ຺ທ, ວສ຺ສສຕານິ ສທ຺ຘມ຺ໂມ ຐສ຺ສຕີ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ອສຸຎ຺ໂຎ ໂລໂກ ອຣຫນ຺ເຕຫິ ອສ຺ສາ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ຕຖາຄເຕນ ຠຓິຕໍ ‘ອສຸຎ຺ໂຎ ໂລໂກ ອຣຫນ຺ເຕຫິ ອສ຺ສາ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ປຎ຺ເຈວ ທານິ, ອານນ຺ທ, ວສ຺ສສຕານິ ສທ຺ຘມ຺ໂມ ຐສ຺ສຕີ’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຄຫນໂຕປິ ຄຫນຕໂຣ ພລວໂຕປິ ພລວຕໂຣ ຄຓ຺ຐິໂຕປິ ຄຓ຺ຐິຕໂຣ, ໂສ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ຕຕ຺ຖ ເຕ ຎາຓພລວິປ຺ຜາຣໍ ທສ຺ເສຫິ ມກໂຣ ວິຍ ສາຄຣພ຺ຠນ຺ຕຣຄໂຕ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ປຎ຺ເຈວ ທານິ, ອານນ຺ທ, ວສ຺ສສຕານິ ສທ຺ຘມ຺ໂມ ຐສ຺ສຕີ’ຕິ. ປຣິນິພ຺ພານສມເຍ ຈ ສຸຠທ຺ທສ຺ສ ປຣິພ຺ພາຊກສ຺ສ ຠຓິຕໍ ‘ອິເມ ຈ, ສຸຠທ຺ທ, ຠິກ຺ຂູ ສມ຺ມາ ວິຫເຣຍ຺ຍຸໍ, ອສຸຎ຺ໂຎ ໂລໂກ ອຣຫນ຺ເຕຫິ ອສ຺ສາ’ຕິ. ຕຎ຺ຈ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວໂຕ ວຈນໍ ນານຕ຺ຖຎ຺ເຈວ ໂຫຕິ ນານາພ຺ຍຎ຺ຊນຎ຺ຈ, ອຍໍ ສາສນປຣິຈ຺ເຉໂທ, ອຍໍ ປຏິປຕ຺ຕິ ປຣິທີປນາຕິ ທູຣໍ ວິວຊ຺ຊິຕາ ເຕ ອຸໂຠ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ນຠໍ ປຖວິໂຕ ທູຣໍ ວິວຊ຺ຊິຕໍ, ນິຣຍໍ ສຄ຺ຄໂຕ ທູຣໍ ວິວຊ຺ຊິຕໍ, ກຸສລໍ ອກຸສລໂຕ ທູຣໍ ວິວຊ຺ຊິຕໍ, ສຸຂໍ ທຸກ຺ຂໂຕ ທູຣໍ ວິວຊ຺ຊິຕໍ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຕ ອຸໂຠ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ທູຣໍ ວິວຊ຺ຊິຕາ.

‘‘ອປິ ຈ, ມຫາຣາຊ, ມາ ເຕ ປຸຈ຺ຉາ ໂມຆາ ອສ຺ສ [ອສ຺ສຸ (ສີ. ສ຺ຍາ.)], ຣສໂຕ ເຕ ສໍສນ຺ທິຕ຺ວາ ກຖຍິສ຺ສາມິ ‘ປຎ຺ເຈວ ທານິ, ອານນ຺ທ, ວສ຺ສສຕານິ ສທ຺ຘມ຺ໂມ ຐສ຺ສຕີ’ຕິ ຍໍ ຠຄວາ ອາຫ, ຕໍ ຂຍໍ ປຣິທີປຍນ຺ໂຕ ເສສກໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິ, ວສ຺ສສຫສ຺ສໍ, ອານນ຺ທ, ສທ຺ຘມ຺ໂມ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ, ສເຈ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ນ ປພ຺ພາເຊຍ຺ຍຸໍ. ປຎ຺ເຈວ ທານິ, ອານນ຺ທ, ວສ຺ສສຕານິ ສທ຺ຘມ຺ໂມ ຐສ຺ສຕີຕິ. ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ເອວໍ ວທນ຺ໂຕ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ອນ຺ຕຣຘານໍ ວາ ວເທຕິ ອຠິສມຍໍ ວາ ປຏິກ຺ໂກສຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ນຏ຺ຐໍ, ມຫາຣາຊ, ປຣິກິຕ຺ຕຍນ຺ໂຕ ເສສກໍ ປຣິທີປຍນ຺ໂຕ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ນຏ຺ຐາຍິໂກ ສພ຺ພເສສກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຊນສ຺ສ ປຣິທີເປຍ຺ຍ ‘ເອຕ຺ຕກໍ ເມ ຠຓ຺ຑໍ ນຏ຺ຐໍ, ອິທໍ ເສສກ’ນ຺ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ນຏ຺ຐໍ ປຣິທີປຍນ຺ໂຕ ເສສກໍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ກເຖສິ ‘ປຎ຺ເຈວ ທານິ, ອານນ຺ທ, ວສ຺ສສຕານິ ສທ຺ຘມ຺ໂມ ຐສ຺ສຕີ’ຕິ. ຍໍ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ປຎ຺ເຈວ ທານິ, ອານນ຺ທ, ວສ຺ສສຕານິ ສທ຺ຘມ຺ໂມ ຐສ຺ສຕີ’ຕິ, ສາສນປຣິຈ຺ເຉໂທ ເອໂສ.

‘‘ຍໍ ປນ ປຣິນິພ຺ພານສມເຍ ສຸຠທ຺ທສ຺ສ ປຣິພ຺ພາຊກສ຺ສ ສມເຓ ປຣິກິຕ຺ຕຍນ຺ໂຕ ອາຫ ‘ອິເມ ຈ, ສຸຠທ຺ທ, ຠິກ຺ຂູ ສມ຺ມາ ວິຫເຣຍ຺ຍຸໍ, ອສຸຎ຺ໂຎ ໂລໂກ ອຣຫນ຺ເຕຫິ ອສ຺ສາ’ຕິ, ປຏິປຕ຺ຕິປຣິທີປນາ ເອສາ, ຕ຺ວໍ ປນ ຕໍ ປຣິຈ຺ເຉທຎ຺ຈ ປຣິທີປນຎ຺ຈ ເອກຣສໍ ກໂຣສິ. ຍທິ ປນ ເຕ ຉນ຺ໂທ, ເອກຣສໍ ກຕ຺ວາ ກຖຍິສ຺ສາມິ, ສາຘຸກໍ ສຸໂຓຫິ ມນສິກໂຣຫິ ອວິກ຺ຂິຕ຺ຕມານໂສ [ອວິຈລມານໂສ (ສີ.) ອວິມານໂສ (ປີ. ກ.)].

‘‘ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ຕຬາໂກ ຠເວຍ຺ຍ ນວສລິລສມ຺ປຸຓ຺ໂຓ ສມ຺ມຸຂມຸຕ຺ຕຣິຍມາໂນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ ປຣິວຏຸມກໂຕ, ອປຣິຍາທິຓ຺ເຓ ເຍວ ຕສ຺ມິໍ ຕຬາເກ ອຸທກູປຣິ ມຫາເມໂຆ ອປຣາປຣໍ ອນຸປ຺ປພນ຺ໂຘ ອຠິວສ຺ເສຍ຺ຍ, ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕສ຺ມິໍ ຕຬາເກ ອຸທກໍ ປຣິກ຺ຂຍໍ ປຣິຍາທານໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເກນ ກາຣເຓນ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ? ‘‘ເມຆສ຺ສ, ຠນ຺ເຕ, ອນຸປ຺ປພນ຺ຘຕາຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຊິນສາສນວຣສທ຺ຘມ຺ມຕຬາໂກ ອາຈາຣສີລຄຸຓວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິວິມລນວສລິລສມ຺ປຸຓ຺ໂຓ ອຸຕ຺ຕຣິຍມາໂນ ຠວຄ຺ຄມຠິຠວິຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ຍທິ ຕຕ຺ຖ ພຸທ຺ຘປຸຕ຺ຕາ ອາຈາຣສີລຄຸຓວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິເມຆວສ຺ສໍ ອປຣາປຣໍ ອນຸປ຺ປພນ຺ຘາເປຍ຺ຍຸໍ ອຠິວສ຺ສາເປຍ຺ຍຸໍ. ເອວມິທໍ ຊິນສາສນວຣສທ຺ຘມ຺ມຕຬາໂກ ຈິຣໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ, ອຣຫນ຺ເຕຫິ ໂລໂກ ອສຸຎ຺ໂຎ ຠເວຍ຺ຍ, ອິມມຕ຺ຖໍ ຠຄວຕາ ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ ‘ອິເມ ຈ, ສຸຠທ຺ທ, ຠິກ຺ຂູ ສມ຺ມາ ວິຫເຣຍ຺ຍຸໍ, ອສຸຎ຺ໂຎ ໂລໂກ ອຣຫນ຺ເຕຫິ ອສ຺ສາ’ຕິ.

‘‘ອິຘ ປນ, ມຫາຣາຊ, ມຫຕິ ມຫາອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ເຘ ຊລມາເນ ອປຣາປຣໍ ສຸກ຺ຂຕິຓກຏ຺ຐໂຄມຍານິ ອຸປສໍຫເຣຍ຺ຍຸໍ, ອປິ ນຸ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ນິພ຺ພາເຍຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຠິຍ຺ໂຍ ຠິຍ຺ໂຍ ໂສ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ຊເລຍ຺ຍ, ຠິຍ຺ໂຍ ຠິຍ຺ໂຍ ປຠາເສຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ທສສຫສ຺ສິຍາ [ທສສຫສ຺ສິມ຺ຫິ (ພຫູສຸ)] ໂລກຘາຕຸຍາ ຊິນສາສນວຣມ຺ປິ ອາຈາຣສີລຄຸຓວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິຍາ ຊລຕິ ປຠາສຕິ. ຍທິ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຕທຸຕ຺ຕຣິໍ ພຸທ຺ຘປຸຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈຫິ ປຘານິຍງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ສຕຕມປ຺ປມຕ຺ຕາ ປທເຫຍ຺ຍຸໍ, ຕີສຸ ສິກ຺ຂາສຸ ຉນ຺ທຊາຕາ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍຸໍ, ຈາຣິຕ຺ຕຎ຺ຈ ສີລໍ ສມຕ຺ຕໍ ປຣິປູເຣຍ຺ຍຸໍ, ເອວມິທໍ ຊິນສາສນວຣໍ ຠິຍ຺ໂຍ ຠິຍ຺ໂຍ ຈິຣໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ, ອສຸຎ຺ໂຎ ໂລໂກ ອຣຫນ຺ເຕຫິ ອສ຺ສາຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ຠຄວຕາ ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ ‘ອິເມ ຈ, ສຸຠທ຺ທ, ຠິກ຺ຂູ ສມ຺ມາ ວິຫເຣຍ຺ຍຸໍ, ອສຸຎ຺ໂຎ ໂລໂກ ອຣຫນ຺ເຕຫິ ອສ຺ສາ’ຕິ.

‘‘ອິຘ ປນ, ມຫາຣາຊ, ສິນິທ຺ຘສມສຸມຊ຺ຊິຕສປ຺ປຠາສວິມລາທາສໍ [ສປ຺ປຠໍ ສຸວິມລາທາສໍ (ສີ.)] ສຓ຺ຫສຸຂຸມເຄຣຸກຈຸຓ຺ເຓນ ອປຣາປຣໍ ມຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕສ຺ມິໍ ອາທາເສ ມລກທ຺ທມຣໂຊຊລ຺ລໍ ຊາເຍຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ວິມລຕຣໍ ເຍວ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຊິນສາສນວຣໍ ປກຕິນິມ຺ມລໍ ພ຺ຍປຄຕກິເລສມລຣໂຊຊລ຺ລໍ, ຍທິ ຕໍ ພຸທ຺ຘປຸຕ຺ຕາ ອາຈາຣສີລຄຸຓວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິສລ຺ເລຂຘຸຕຄຸເຓນ ຊິນສາສນວຣໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຍ຺ຍຸໍ [ສລ຺ລິກ຺ເຂຍ຺ຍຸໍ (ສີ. ປີ.)], ເອວມິທໍ ຊິນສາສນວຣໍ ຈິຣໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ, ອສຸຎ຺ໂຎ ຈ ໂລໂກ ອຣຫນ຺ເຕຫິ ອສ຺ສາຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ຠຄວຕາ ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ ‘ອິເມ ຈ, ສຸຠທ຺ທ, ຠິກ຺ຂູ ສມ຺ມາ ວິຫເຣຍ຺ຍຸໍ, ອສຸຎ຺ໂຎ ໂລໂກ ອຣຫນ຺ເຕຫິ ອສ຺ສາ’ຕິ. ປຏິປຕ຺ຕິມູລກໍ, ມຫາຣາຊ, ສຕ຺ຖຸສາສນໍ ປຏິປຕ຺ຕິກາຣຓໍ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອນນ຺ຕຣຫິຕາຍ ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ສທ຺ຘມ຺ມນ຺ຕຣຘານ’ນ຺ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມໍ ຕໍ ສທ຺ຘມ຺ມນ຺ຕຣຘານ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຕີຓິມານິ, ມຫາຣາຊ, ສາສນນ຺ຕຣຘານານິ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ອຘິຄມນ຺ຕຣຘານໍ ປຏິປຕ຺ຕນ຺ຕຣຘານໍ ລິງ຺ຄນ຺ຕຣຘານໍ, ອຘິຄເມ, ມຫາຣາຊ, ອນ຺ຕຣຫິເຕ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ນສ຺ສາປິ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ນ ໂຫຕິ, ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອນ຺ຕຣຫິຕາຍ ສິກ຺ຂາປທປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ, ລິງ຺ຄໍເຍວ ຕິຏ຺ຐຕິ, ລິງ຺ເຄ ອນ຺ຕຣຫິເຕ ປເວຓຸປຈ຺ເຉໂທ ໂຫຕິ, ອິມານິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕີຓິ ອນ຺ຕຣຘານານີ’’ຕິ.

‘‘ສຸວິຎ຺ຎາປິໂຕ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຎ຺ໂຫ, ຄມ຺ຠີໂຣ ອຸຕ຺ຕານີກໂຕ, ຄຓ຺ຐິ ຠິນ຺ໂນ, ນຏ຺ຐາ ປຣວາທາ ຠຄ຺ຄາ ນິປ຺ປຠາ ກຕາ, ຕ຺ວໍ ຄຓິວຣວສຠມາສຊ຺ຊາຕິ.

ສທ຺ຘມ຺ມນ຺ຕຣຘານປຎ຺ໂຫ ສຕ຺ຕໂມ.

໘. ອກຸສລຈ຺ເຉທນປຎ຺ໂຫ

໘. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄໂຕ ສພ຺ພໍ ອກຸສລໍ ຌາເປຕ຺ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ, ອຸທາຫຸ ສາວເສເສ ອກຸສເລ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ? ‘‘ສພ຺ພໍ, ມຫາຣາຊ, ອກຸສລໍ ຌາເປຕ຺ວາ ຠຄວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ, ນຕ຺ຖິ ຠຄວໂຕ ເສເສກໍ ອກຸສລ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ກາເຍ ອຸປ຺ປນ຺ນປຸພ຺ພາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ຣາຊຄເຫ ຠຄວໂຕ ປາໂທ ສກລິກາຍ [ສກ຺ຂລິກາຍ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ຂໂຕ, ໂລຫິຕປກ຺ຂນ຺ທິກາພາໂຘ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ກາເຍ ອຠິສນ຺ເນ ຊີວເກນ ວິເຣໂກ ກາຣິໂຕ, ວາຕາພາເຘ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ອຸປຏ຺ຐາເກນ ເຖເຣນ ອຸຓ຺ໂຫທກໍ ປຣິຍິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄໂຕ ສພ຺ພໍ ອກຸສລໍ ຌາເປຕ຺ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ, ເຕນ ຫິ ຠຄວໂຕ ປາໂທ ສກລິກາຍ ຂໂຕ, ໂລຫິຕປກ຺ຂນ຺ທິກາ ຈ ອາພາໂຘ ອຸປ຺ປນ຺ໂນຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປາໂທ ສກລິກາຍ ຂໂຕ, ໂລຫິຕປກ຺ຂນ຺ທິກາ ຈ ອາພາໂຘ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ເຕນ ຫິ ຕຖາຄໂຕ ສພ຺ພໍ ອກຸສລໍ ຌາເປຕ຺ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ນຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ, ວິນາ ກມ຺ເມນ ເວທຍິຕໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ເວທຍິຕໍ ກມ຺ມມູລກໍ, ຕໍ ກມ຺ເມເນວ ເວທຍຕິ, ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ [ນິພ຺ພາຍິຕພ຺ໂພຕິ (ກ.)].

‘‘ນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ເວທຍິຕໍ ກມ຺ມມູລກໍ. ອຏ຺ຐຫິ, ມຫາຣາຊ, ກາຣເຓຫິ ເວທຍິຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເຍຫິ ກາຣເຓຫິ ປຸຖູ ສຕ຺ຕາ ເວທນາ ເວທິຍນ຺ຕິ. ກຕເມຫິ ອຏ຺ຐຫິ? ວາຕສມຸຏ຺ຐານານິປິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອິເຘກຈ຺ຈານິ ເວທຍິຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ປິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານິປິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ…ເປ… ເສມ຺ຫສມຸຏ຺ຐານານິປິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ…ເປ… ສນ຺ນິປາຕິການິປິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ…ເປ… ອຸຕຸປຣິຓາມຊານິປິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ…ເປ… ວິສມປຣິຫາຣຊານິປິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ…ເປ… ໂອປກ຺ກມິການິປິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ…ເປ… ກມ຺ມວິປາກຊານິປິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອິເຘກຈ຺ຈານິ ເວທຍິຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຏ຺ຐຫິ ກາຣເຓຫິ ປຸຖູ ສຕ຺ຕາ ເວທນາ ເວທຍນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ເຍ ເຕ ປຸຄ຺ຄລາ ‘ສຕ຺ເຕ ກມ຺ມໍ ວິພາຘຕີ’ຕິ ວເທຍ຺ຍຸໍ, ເຕ ອິເມ ປຸຄ຺ຄລາ ສຕ຺ຕກາຣຓໍ ປຏິພາຫນ຺ຕິ. ເຕສໍ ຕໍ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ’’ຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍຎ຺ຈ ວາຕິກໍ ຍຎ຺ຈ ປິຕ຺ຕິກໍ ຍຎ຺ຈ ເສມ຺ຫິກໍ ຍຎ຺ຈ ສນ຺ນິປາຕິກໍ ຍຎ຺ຈ ອຸຕຸປຣິຓາມຊໍ ຍຎ຺ຈ ວິສມປຣິຫາຣຊໍ ຍຎ຺ຈ ໂອປກ຺ກມິກໍ, ສພ຺ເພເຕ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານາ ເຍວ, ກມ຺ເມເນວ ເຕ ສພ຺ເພ ສມ຺ຠວນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ຍທິ, ມຫາຣາຊ, ເຕປິ ສພ຺ເພ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານາວ ອາພາຘາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ, ນ ເຕສໍ ໂກຏ຺ຐາສໂຕ ລກ຺ຂຓານິ ຠເວຍ຺ຍຸໍ. ວາໂຕ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ກຸປ຺ປມາໂນ ທສວິເຘນ ກຸປ຺ປຕິ ສີເຕນ ອຸຓ຺ເຫນ ຊິຆຈ຺ຉາຍ ວິປາສາຍ ອຕິຠຸຕ຺ເຕນ ຐາເນນ ປຘາເນນ ອາຘາວເນນ ອຸປກ຺ກເມນ ກມ຺ມວິປາເກນ. ຕຕ຺ຣ ເຍ ເຕ ນວ ວິຘາ, ນ ເຕ ອຕີເຕ, ນ ອນາຄເຕ, ວຕ຺ຕມານເກ ຠເວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ‘ກມ຺ມສມ຺ຠວາ ສພ຺ພາ ເວທນາ’ຕິ. ປິຕ຺ຕໍ, ມຫາຣາຊ, ກຸປ຺ປມານໍ ຕິວິເຘນ ກຸປ຺ປຕິ ສີເຕນ ອຸຓ຺ເຫນ ວິສມໂຠຊເນນ. ເສມ຺ຫໍ, ມຫາຣາຊ, ກຸປ຺ປມານໍ ຕິວິເຘນ ກຸປ຺ປຕິ ສີເຕນ ອຸຓ຺ເຫນ ອນ຺ນປາເນນ. ໂຍ ຈ, ມຫາຣາຊ, ວາໂຕ ຍຎ຺ຈ ປິຕ຺ຕໍ ຍຎ຺ຈ ເສມ຺ຫໍ, ເຕຫິ ເຕຫິ ໂກເປຫິ ກຸປ຺ປິຕ຺ວາ ມິສ຺ສີ ຫຸຕ຺ວາ ສກໍ ສກໍ ເວທນໍ ອາກຑ຺ຒຕິ. ອຸຕຸປຣິຓາມຊາ, ມຫາຣາຊ, ເວທນາ ອຸຕຸປຣິຍາເມນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ວິສມປຣິຫາຣຊາ ເວທນາ ວິສມປຣິຫາເຣນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂອປກ຺ກມິກາ, ມຫາຣາຊ, ເວທນາ ອຕ຺ຖິ ກິຣິຍາ, ອຕ຺ຖິ ກມ຺ມວິປາກາ, ກມ຺ມວິປາກຊາ ເວທນາ ປຸພ຺ເພ ກເຕນ ກມ຺ເມນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິຕິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອປ຺ປໍ ກມ຺ມວິປາກຊໍ, ພຫຸຕຣໍ ອວເສສໍ. ຕຕ຺ຖ ພາລາ ‘ສພ຺ພໍ ກມ຺ມວິປາກຊໍ ເຍວາ’ຕິ ອຕິຘາວນ຺ຕິ. ຕໍ ກມ຺ມໍ ນ ສກ຺ກາ ວິນາ ພຸທ຺ຘຎາເຓນ ວວຕ຺ຖານໍ ກາຕຸໍ.

‘‘ຍໍ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວໂຕ ປາໂທ ສກລິກາຍ ຂໂຕ, ຕໍ ເວທຍິຕໍ ເນວ ວາຕສມຸຏ຺ຐານໍ, ນ ປິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານໍ, ນ ເສມ຺ຫສມຸຏ຺ຐານໍ, ນ ສນ຺ນິປາຕິກໍ, ນ ອຸຕຸປຣິຓາມຊໍ, ນ ວິສມປຣິຫາຣຊໍ, ນ ກມ຺ມວິປາກຊໍ, ໂອປກ຺ກມິກໍ ເຍວ. ເທວທຕ຺ໂຕ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ພຫູນິ ຊາຕິສຕສຫສ຺ສານິ ຕຖາຄເຕ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘິ, ໂສ ເຕນ ອາຆາເຕນ ມຫຕິໍ ຄຣຸໍ ສິລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘ມຕ຺ຖເກ ປາເຕສ຺ສາມີ’ຕິ ມຸຎ຺ຈິ, ອຖຎ຺ເຎ ທ຺ເວ ເສລາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ສິລໍ ຕຖາຄຕໍ ອສມ຺ປຕ຺ຕໍ ເຍວ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໍສຸ, ຕາສໍ ປຫາເຣນ ປປຏິກາ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ປາເທ ປຕິຕ຺ວາ ຣຸຫິຣໍ [ນິປຕິຕ຺ວາ ຣຸຘິຣໍ (ສ຺ຍາ.)] ອຸປ຺ປາເທສິ, ກມ຺ມວິປາກໂຕ ວາ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວໂຕ ເອສາ ເວທນາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ກິຣິຍໂຕ ວາ, ຕຕຸທ຺ຘໍ ນຕ຺ຖຎ຺ຎາ ເວທນາ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ເຂຕ຺ຕທຸຏ຺ຐຕາຍ ວາ ພີຊໍ ນ ສມ຺ຠວຕິ ພີຊທຸຏ຺ຐຕາຍ ວາ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ກມ຺ມວິປາກໂຕ ວາ ຠຄວໂຕ ເອສາ ເວທນາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ກິຣິຍໂຕ ວາ, ຕຕຸທ຺ຘໍ ນຕ຺ຖຎ຺ຎາ ເວທນາ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ໂກຏ຺ຐທຸຏ຺ຐຕາຍ ວາ ໂຠຊນໍ ວິສມໍ ປຣິຓມຕິ ອາຫາຣທຸຏ຺ຐຕາຍ ວາ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ກມ຺ມວິປາກໂຕ ວາ ຠຄວໂຕ ເອສາ ເວທນາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ກິຣິຍໂຕ ວາ, ຕຕຸທ຺ຘໍ ນຕ຺ຖຎ຺ຎາ ເວທນາ. ອປິ ຈ, ມຫາຣາຊ, ນຕ຺ຖິ ຠຄວໂຕ ກມ຺ມວິປາກຊາ ເວທນາ, ນຕ຺ຖິ ວິສມປຣິຫາຣຊາ ເວທນາ, ອວເສເສຫິ ສມຸຏ຺ຐາເນຫິ ຠຄວໂຕ ເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕາຍ ຈ ປນ ເວທນາຍ ນ ສກ຺ກາ ຠຄວນ຺ຕໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕຸໍ.

‘‘ນິປຕນ຺ຕິ, ມຫາຣາຊ, ອິມສ຺ມິໍ ຈາຕຸມຫາຠູຕິເກ [ຈາຕຸມ຺ມຫາຠູຕິເກ (ສີ.)] ກາເຍ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐາ ສຸຠາສຸຠເວທນາ. ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ອາກາເສ ຂິຕ຺ໂຕ ເລຑ຺ຑຸ ມຫາປຖວິຍາ ນິປຕຕິ, ອປິ ນຸ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ເລຑ຺ຑຸ ປຸພ຺ເພ ກເຕນ ມຫາປຖວິຍາ ນິປຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ນຕ຺ຖິ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ເຫຕຸ ມຫາປຖວິຍາ, ເຍນ ເຫຕຸນາ ມຫາປຖວີ ກຸສລາກຸສລວິປາກໍ ປຏິສໍເວເທຍ຺ຍ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນນ, ຠນ຺ເຕ, ອກມ຺ມເກນ ເຫຕຸນາ ໂສ ເລຑ຺ຑຸ ມຫາປຖວິຍໍ ນິປຕຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມຫາປຖວີ, ເອວໍ ຕຖາຄໂຕ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຍຖາ ເລຑ຺ຑຸ ປຸພ຺ເພ ອກເຕນ ມຫາປຖວິຍໍ ນິປຕຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຸພ຺ເພ ອກເຕນ ສາ ສກລິກາປາເທ ນິປຕິຕາ.

‘‘ອິຘ ປນ, ມຫາຣາຊ, ມນຸສ຺ສາ ມຫາປຖວິໍ ຠິນ຺ທນ຺ຕິ ຈ ຂຓນ຺ຕິ ຈ, ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຕ ມນຸສ຺ສາ ປຸພ຺ເພ ກເຕນ ມຫາປຖວິໍ ຠິນ຺ທນ຺ຕິ ຈ ຂຓນ຺ຕິ ຈາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຍາ ສາ ສກລິກາ ຠຄວໂຕ ປາເທ ນິປຕິຕາ, ນ ສາ ສກລິກາ ປຸພ຺ເພ ກເຕນ ຠຄວໂຕ ປາເທ ນິປຕິຕາ. ໂຍປິ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວໂຕ ໂລຫິຕປກ຺ຂນ຺ທິກາພາໂຘ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ໂສປິ ອາພາໂຘ ນ ປຸພ຺ເພ ກເຕນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ສນ຺ນິປາຕິເກເນວ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ເຍ ເກຈິ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວໂຕ ກາຍິກາ ອາພາຘາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ນ ເຕ ກມ຺ມາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ຉນ຺ນໍ ເອເຕສໍ ສມຸຏ຺ຐານານໍ ອຎ຺ຎຕຣໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍວຣລຎ຺ຉເກ ໂມຬິຍສີວເກ [ໂມລິຍສິວເກ (ສ຺ຍາ. ກ.) ສໍ. ນິ. ໔.໒໖໙ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ເວຍ຺ຍາກຣເຓ –

‘‘‘ປິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານິປິ ໂຂ, ສີວກ, ອິເຘກຈ຺ຈານິ ເວທຍິຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ສາມມ຺ປິ ໂຂ ເອຕໍ, ສີວກ, ເວທິຕພ຺ພໍ, ຍຖາ ປິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານິປິ ອິເຘກຈ຺ຈານິ ເວທຍິຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ໂລກສ຺ສປິ ໂຂ ເອຕໍ, ສີວກ, ສຈ຺ຈສມ຺ມຕໍ, ຍຖາ ປິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານິປິ ອິເຘກຈ຺ຈານິ ເວທຍິຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣ, ສີວກ, ເຍ ເຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈາຍໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ປຏິສໍເວເທຕິ ສຸຂໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ວາ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ປຸພ຺ເພ ກຕເຫຕູ’’ຕິ. ຍຎ຺ຈ ສາມໍ ຎາຕໍ, ຕຎ຺ຈ ອຕິຘາວນ຺ຕິ, ຍຎ຺ຈ ໂລເກ ສຈ຺ຈສມ຺ມຕໍ, ຕຎ຺ຈ ອຕິຘາວນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ມິຈ຺ຉາຕິ ວທາມິ.

‘‘‘ເສມ຺ຫສມຸຏ຺ຐານານິປິ ໂຂ, ສີວກ, ອິເຘກຈ຺ຈານິ ເວທຍິຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ວາຕສມຸຏ຺ຐານານິປິ ໂຂ, ສີວກ…ເປ… ສນ຺ນິປາຕິການິປິ ໂຂ, ສີວກ…ເປ… ອຸຕຸປຣິຓາມຊານິປິ ໂຂ, ສີວກ…ເປ… ວິສມປຣິຫາຣຊານິປິ ໂຂ, ສີວກ…ເປ… ໂອປກ຺ກມິການິປິ ໂຂ, ສີວກ…ເປ… ກມ຺ມວິປາກຊານິປິ ໂຂ, ສີວກ, ອິເຘກຈ຺ຈານິ ເວທຍິຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ສາມມ຺ປິ ໂຂ ເອຕໍ, ສີວກ, ເວທິຕພ຺ພໍ, ຍຖາ ກມ຺ມວິປາກຊານິປິ ອິເຘກຈ຺ຈານິ ເວທຍິຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ໂລກສ຺ສປິ ໂຂ ເອຕໍ, ສີວກ, ສຈ຺ຈສມ຺ມຕໍ, ຍຖາ ກມ຺ມວິປາກຊານິປິ ອິເຘກຈ຺ຈານິ ເວທຍິຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣ, ສີວກ, ເຍ ເຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈາຍໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ປຏິສໍເວເທຕິ ສຸຂໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ວາ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ປຸພ຺ເພ ກຕເຫຕູ’’ຕິ. ຍຎ຺ຈ ສາມໍ ຎາຕໍ, ຕຎ຺ຈ ອຕິຘາວນ຺ຕິ, ຍຎ຺ຈ ໂລເກ ສຈ຺ຈສມ຺ມຕໍ, ຕຎ຺ຈ ອຕິຘາວນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ມິຈ຺ຉາຕິ ວທາມີ’’’ຕິ.

‘‘ອິຕິປິ, ມຫາຣາຊ, ນ ສພ຺ພາ ເວທນາ ກມ຺ມວິປາກຊາ, ສພ຺ພໍ, ມຫາຣາຊ, ອກຸສລໍ ຌາເປຕ຺ວາ ຠຄວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕຕິ ເອວເມຕໍ ຘາເຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ອກຸສລຈ຺ເຉທນປຎ຺ໂຫ ອຏ຺ຐໂມ.

໙. ອຸຕ຺ຕຣິກຣຓີຍປຎ຺ໂຫ

໙. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຸມ຺ເຫ ຠຓຖ ‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກຣຓີຍໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ໂພຘິຍາ ເຍວ ມູເລ ປຣິນິຏ຺ຐິຕໍ, ນຕ຺ຖິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກຣຓີຍໍ, ກຕສ຺ສ ວາ ປຕິຈໂຍ’ຕິ, ອິທຎ຺ຈ ເຕມາສໍ ປຏິສລ຺ລານໍ ທິສ຺ສຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກຣຓີຍໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ໂພຘິຍາ ເຍວ ມູເລ ປຣິນິຏ຺ຐິຕໍ, ນຕ຺ຖິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກຣຓີຍໍ, ກຕສ຺ສ ວາ ປຕິຈໂຍ, ເຕນ ຫິ ‘ເຕມາສໍ ປຏິສລ຺ລີໂນ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ເຕມາສໍ ປຏິສລ຺ລີໂນ, ເຕນ ຫິ ‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກຣຓີຍໍ, ຕຖາຄຕສ຺ສ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ໂພຘິຍາ ເຍວ ມູເລ ປຣິນິຏ຺ຐິຕ’ນ຺ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ນຕ຺ຖິ ກຕກຣຓີຍສ຺ສ ປຏິສລ຺ລານໍ, ສກຣຓີຍສ຺ເສວ ປຏິສລ຺ລານໍ ຍຖາ ນາມ ພ຺ຍາຘິຕສ຺ເສວ ເຠສຊ຺ເຊນ ກຣຓີຍໍ ໂຫຕິ, ອພ຺ຍາຘິຕສ຺ສ ກິໍ ເຠສຊ຺ເຊນ. ຉາຕສ຺ເສວ ໂຠຊເນນ ກຣຓີຍໍ ໂຫຕິ, ອຉາຕສ຺ສ ກິໍ ໂຠຊເນນ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ນຕ຺ຖິ ກຕກຣຓີຍສ຺ສ ປຏິສລ຺ລານໍ, ສກຣຓີຍສ຺ເສວ ປຏິສລ຺ລານໍ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ, ມຫາຣາຊ, ກຣຓີຍໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ໂພຘິຍາ ເຍວ ມູເລ ປຣິນິຏ຺ຐິຕໍ, ນຕ຺ຖິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກຣຓີຍໍ, ກຕສ຺ສ ວາ ປຕິຈໂຍ, ຠຄວາ ຈ ເຕມາສໍ ປຏິສລ຺ລີໂນ, ປຏິສລ຺ລານໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ພຫຸຄຸຓໍ, ສພ຺ເພປິ ຕຖາຄຕາ ປຏິສລ຺ລີຍິຕ຺ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ຕາ, ຕໍ ເຕ ສຸກຕຄຸຓມນຸສ຺ສຣນ຺ຕາ ປຏິສລ຺ລານໍ ເສວນ຺ຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກາ ລທ຺ຘວໂຣ ປຏິລທ຺ຘໂຠໂຄ ຕໍ ສຸກຕຄຸຓມນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ ອປຣາປຣໍ ຣຎ຺ໂຎ ອຸປຏ຺ຐານໍ ເອຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ເພປິ ຕຖາຄຕາ ປຏິສລ຺ລີຍິຕ຺ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ຕາ, ຕໍ ເຕ ສຸກຕຄຸຓມນຸສ຺ສຣນ຺ຕາ ປຏິສລ຺ລານໍ ເສວນ຺ຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ອາຕຸໂຣ ທຸກ຺ຂິໂຕ ພາຬ຺ຫຄິລາໂນ ຠິສກ຺ກມຸປເສວິຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິມນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕໍ ສຸກຕຄຸຓມນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ ອປຣາປຣໍ ຠິສກ຺ກມຸປເສວຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ເພປິ ຕຖາຄຕາ ປຏິສລ຺ລີຍິຕ຺ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ຕາ, ຕໍ ເຕ ສຸກຕຄຸຓມນຸສ຺ສຣນ຺ຕາ ປຏິສລ຺ລານໍ ເສວນ຺ຕິ.

‘‘ອຏ຺ຐວີສຕິ ໂຂ ປນິເມ, ມຫາຣາຊ, ປຏິສລ຺ລານຄຸຓາ, ເຍ ຄຸເຓ ສມນຸສ຺ສຣນ຺ຕາ [ສມນຸປສ຺ສນ຺ຕາ (ສີ. ປີ.)] ຕຖາຄຕາ ປຏິສລ຺ລານໍ ເສວນ຺ຕິ. ກຕເມ ອຏ຺ຐວີສຕິ? ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ປຏິສລ຺ລານໍ ປຏິສລ຺ລີຍມານໍ ອຕ຺ຕານໍ ຣກ຺ຂຕິ, ອາຍຸໍ ວຑ຺ເຒຕິ, ພລໍ ເທຕິ, ວຊ຺ຊໍ ປິທຫຕິ, ອຍສມປເນຕິ, ຍສມຸປເນຕິ, ອຣຕິໍ ວິໂນເທຕິ, ຣຕິມຸປທຫຕິ, ຠຍມປເນຕິ, ເວສາຣຊ຺ຊໍ ກໂຣຕິ, ໂກສຊ຺ຊມປເນຕິ, ວີຣິຍມຠິຊເນຕິ, ຣາຄມປເນຕິ, ໂທສມປເນຕິ, ໂມຫມປເນຕິ, ມານໍ ນິຫນ຺ຕິ, ວິຕກ຺ກໍ ຠຎ຺ຊຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ກໂຣຕິ, ມານສໍ ສ຺ເນຫຍຕິ [ໂສຠຍຕິ (ສີ.)], ຫາສໍ ຊເນຕິ, ຄຣຸກໍ ກໂຣຕິ, ລາຠມຸປ຺ປາທຍຕິ, ນມສ຺ສິຍໍ ກໂຣຕິ, ປີຕິໍ ປາເປຕິ, ປາໂມຊ຺ຊໍ ກໂຣຕິ, ສງ຺ຂາຣານໍ ສຠາວໍ ທສ຺ສຍຕິ, ຠວປ຺ປຏິສນ຺ຘິໍ ອຸຄ຺ຆາເຏຕິ, ສພ຺ພສາມຎ຺ຎໍ ເທຕິ. ອິເມ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຏ຺ຐວີສຕິ ປຏິສລ຺ລານຄຸຓາ, ເຍ ຄຸເຓ ສມນຸສ຺ສຣນ຺ຕາ ຕຖາຄຕາ ປຏິສລ຺ລານໍ ເສວນ຺ຕິ.

‘‘ອປິ ຈ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄຕາ ສນ຺ຕໍ ສຸຂໍ ສມາປຕ຺ຕິຣຕິໍ ອນຸຠວິຕຸກາມາ ປຏິສລ຺ລານໍ ເສວນ຺ຕິ ປຣິໂຍສິຕສງ຺ກປ຺ປາ. ຈຕູຫິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ກາຣເຓຫິ ຕຖາຄຕາ ປຏິສລ຺ລານໍ ເສວນ຺ຕິ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ວິຫາຣຜາສຸຕາຍປິ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄຕາ ປຏິສລ຺ລານໍ ເສວນ຺ຕິ, ອນວຊ຺ຊຄຸຓພຫຸລຕາຍປິ ຕຖາຄຕາ ປຏິສລ຺ລານໍ ເສວນ຺ຕິ, ອເສສອຣິຍວີຖິໂຕປິ ຕຖາຄຕາ ປຏິສລ຺ລານໍ ເສວນ຺ຕິ, ສພ຺ພພຸທ຺ຘານໍ ຖຸຕໂຖມິຕວຓ຺ຓິຕປສຕ຺ຖໂຕປິ ຕຖາຄຕາ ປຏິສລ຺ລານໍ ເສວນ຺ຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ຕຖາຄຕາ ປຏິສລ຺ລານໍ ເສວນ຺ຕິ. ອິຕິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄຕາ ປຏິສລ຺ລານໍ ເສວນ຺ຕິ ນ ສກຣຓີຍຕາຍ, ນ ກຕສ຺ສ ວາ ປຕິຈຍາຍ, ອຖ ໂຂ ຄຸຓວິເສສທສ຺ສາວິຕາຍ ຕຖາຄຕາ ປຏິສລ຺ລານໍ ເສວນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ອຸຕ຺ຕຣິກຣຓີຍປຎ຺ໂຫ ນວໂມ.

໑໐. ອິທ຺ຘິພລທສ຺ສນປຎ຺ໂຫ

໑໐. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ‘ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ຍານີກຕາ ວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຸຏ຺ຐິຕາ ປຣິຈິຕາ ສຸສມາຣທ຺ຘາ, ໂສ ອາກງ຺ຂມາໂນ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄໂຕ ກປ຺ປໍ ວາ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ ກປ຺ປາວເສສໍ ວາ’ຕິ. ປຸນ ຈ ຠຓິຕໍ ‘ອິໂຕ ຕິຓ຺ຓໍ ມາສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ຕຖາຄໂຕ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສຕີ’ຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ຠາວິຕາ…ເປ… ກປ຺ປາວເສສໍ ວາ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ເຕມາສປຣິຈ຺ເຉໂທ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ, ຕຖາຄເຕນ ຠຓິຕໍ ‘ອິໂຕ ຕິຓ຺ຓໍ ມາສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ຕຖາຄໂຕ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສຕີ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘‘ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ຠາວິຕາ…ເປ… ກປ຺ປາວເສສໍ ວາ’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ນຕ຺ຖິ ຕຖາຄຕານໍ ອຏ຺ຐາເນ ຄຊ຺ຊິຕໍ. ອໂມຆວຈນາ ພຸທ຺ຘາ ຠຄວນ຺ໂຕ ຕຖວຈນາ ອທ຺ເວຊ຺ຌວຈນາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຄມ຺ຠີໂຣ ສຸນິປຸໂຓ ທຸນ຺ນິຊ຺ຌາປໂຍ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ຠິນ຺ເທຕໍ ທິຏ຺ຐິຊາລໍ, ເອກໍເສ ຐປຍ, ຠິນ຺ທ ປຣວາທ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ຠາວິຕາ…ເປ… ກປ຺ປາວເສສໍ ວາ’ຕິ, ເຕມາສປຣິຈ຺ເຉໂທ ຈ ຠຓິໂຕ, ໂສ ຈ ປນ ກປ຺ໂປ ອາຍຸກປ຺ໂປ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ອຕ຺ຕໂນ ພລໍ ກິຕ຺ຕຍມາໂນ ເອວມາຫ, ອິທ຺ຘິພລໍ ປນ ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ປຣິກິຕ຺ຕຍມາໂນ ເອວມາຫ ‘ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ຠາວິຕາ…ເປ… ກປ຺ປາວເສສໍ ວາ’ຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຣຎ຺ໂຎ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ຠເວຍ຺ຍ ສີຆຄຕິ ອນິລຊໂວ, ຕສ຺ສ ຣາຊາ ຊວພລໍ ປຣິກິຕ຺ຕຍນ຺ໂຕ ສເນຄມຊານປທຠຏພລພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກອມຈ຺ຈຊນມຊ຺ເຌ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ‘ອາກງ຺ຂມາໂນ ເມ, ໂຠ, ອຍໍ ຫຍວໂຣ ສາຄຣຊລປຣິຍນ຺ຕໍ ມຫິໍ ອນຸວິຈຣິຕ຺ວາ ຂເຓນ ອິຘາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’ຕິ, ນ ຈ ຕໍ ຊວຄຕິໍ ຕສ຺ສໍ ປຣິສາຍໍ ທສ຺ເສຍ຺ຍ, ວິຊ຺ຊຕິ ຈ ໂສ ຊໂວ ຕສ຺ສ, ສມຕ຺ໂຖ ຈ ໂສ ຂເຓນ ສາຄຣຊລປຣິຍນ຺ຕໍ ມຫິໍ ອນຸວິຈຣິຕຸໍ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ອຕ຺ຕໂນ ອິທ຺ຘິພລໍ ປຣິກິຕ຺ຕຍມາໂນ ເອວມາຫ, ຕມ຺ປິ ເຕວິຊ຺ຊານໍ ຉຬຠິຎ຺ຎານໍ ອຣຫນ຺ຕານໍ ວິມລຂີຓາສວານໍ ເທວມນຸສ຺ສານຎ຺ຈ ມຊ຺ເຌ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠຓິຕໍ ‘ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ຍານີກຕາ ວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຸຏ຺ຐິຕາ ປຣິຈິຕາ ສຸສມາຣທ຺ຘາ, ໂສ ອາກງ຺ຂມາໂນ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄໂຕ ກປ຺ປໍ ວາ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ ກປ຺ປາວເສສໍ ວາ’ຕິ. ວິຊ຺ຊຕິ ຈ ຕໍ, ມຫາຣາຊ, ອິທ຺ຘິພລໍ ຠຄວໂຕ, ສມຕ຺ໂຖ ຈ ຠຄວາ ອິທ຺ຘິພເລນ ກປ຺ປໍ ວາ ຐາຕຸໍ ກປ຺ປາວເສສໍ ວາ, ນ ຈ ຠຄວາ ຕໍ ອິທ຺ຘິພລໍ ຕສ຺ສໍ ປຣິສາຍໍ ທສ຺ເສຕິ, ອນຕ຺ຖິໂກ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ສພ຺ພຠເວຫິ, ຄຣຫິຕາ ຈ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສພ຺ພຠວາ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກປິ ຄູໂຖ ທຸຄ຺ຄນ຺ໂຘ ໂຫຕິ. ເອວເມວ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ຠວໍ ນ ວຓ຺ເຓມິ ອນ຺ຕມໂສ ອຈ຺ຉຣາສງ຺ຆາຕມຕ຺ຕມ຺ປີ’ຕິ ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ສພ຺ພຠວຄຕິໂຍນິໂຍ ຄູຖສມໍ ທິສ຺ວາ ອິທ຺ຘິພລໍ ນິສ຺ສາຍ ຠເວສຸ ຉນ຺ທຣາຄໍ ກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ອິທ຺ຘິພລໍ ປຣິກິຕ຺ຕຍມາໂນ ເອວຣູປໍ ພຸທ຺ຘສີຫນາທມຠິນທີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ອິທ຺ຘິພລທສ຺ສນປຎ຺ໂຫ ທສໂມ.

ອິທ຺ຘິພລວຄ຺ໂຄ ປຐໂມ.

ອິມສ຺ມິໍ ວຄ຺ເຄ ທສ ປຎ຺ຫາ.

໒. ອເຠຊ຺ຊວຄ຺ໂຄ

໑. ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທກປຎ຺ໂຫ

໑. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ‘ອຠິຎ຺ຎາຍາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມໍ ເທເສມິ ໂນ ອນຠິຎ຺ຎາຍາ’ຕິ. ປຸນ ຈ ວິນຍປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ເອວໍ ຠຓິຕໍ ‘ອາກງ຺ຂມາໂນ, ອານນ຺ທ, ສງ຺ໂຆ ມມຈ຺ຈເຍນ ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທການິ ສິກ຺ຂາປທານິ ສມູຫນຕູ’ຕິ. ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທການິ ສິກ຺ຂາປທານິ ທຸປ຺ປຎ຺ຎຕ຺ຕານິ, ອຸທາຫຸ ອວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອຊານິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕານິ, ຍໍ ຠຄວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຈ຺ຈເຍນ ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທການິ ສິກ຺ຂາປທານິ ສມູຫນາເປຕິ? ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ອຠິຎ຺ຎາຍາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມໍ ເທເສມິ ໂນ ອນຠິຎ຺ຎາຍາ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ອາກງ຺ຂມາໂນ, ອານນ຺ທ, ສງ຺ໂຆ ມມຈ຺ຈເຍນ ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທການິ ສິກ຺ຂາປທານິ ສມູຫນຕູ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ຕຖາຄເຕ ວິນຍປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ເອວໍ ຠຓິຕໍ ‘ອາກງ຺ຂມາໂນ, ອານນ຺ທ, ສງ຺ໂຆ ມມຈ຺ຈເຍນ ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທການິ ສິກ຺ຂາປທານິ ສມູຫນຕູ’ຕິ ເຕນ ຫິ ‘ອຠິຎ຺ຎາຍາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມໍ ເທເສມິ ໂນ ອນຠິຎ຺ຎາຍາ’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ສຸຂຸໂມ ນິປຸໂຓ ຄມ຺ຠີໂຣ ສຸຄມ຺ຠີໂຣ ທຸນ຺ນິຊ຺ຌາປໂຍ, ໂສ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ຕຕ຺ຖ ເຕ ຎາຓພລວິປ຺ຜາຣໍ ທສ຺ເສຫີ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ອຠິຎ຺ຎາຍາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມໍ ເທເສມິ ໂນ ອນຠິຎ຺ຎາຍາ’ຕິ, ວິນຍປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາປິ ເອວໍ ຠຓິຕໍ ‘ອາກງ຺ຂມາໂນ, ອານນ຺ທ, ສງ຺ໂຆ ມມຈ຺ຈເຍນ ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທການິ ສິກ຺ຂາປທານິ ສມູຫນຕູ’ຕິ, ຕໍ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ຠິກ຺ຂູ ວີມໍສມາໂນ ອາຫ ‘ອຸກ຺ກເລສ຺ສນ຺ຕິ [ອຸກ຺ກຑ຺ຒິສ຺ສນ຺ຕິ (ສີ.), ອຸສ຺ສກ຺ກິສ຺ສນ຺ຕິ (ສ຺ຍາ.)] ນຸ ໂຂ ມມ ສາວກາ ມຍາ ວິສ຺ສຊ຺ຊາປີຍມານາ ມມຈ຺ຈເຍນ ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທການິ ສິກ຺ຂາປທານິ, ອຸທາຫຸ ອາທິຍິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຣາຊາ ປຸຕ຺ເຕ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ‘ອຍໍ ໂຂ, ຕາຕາ, ມຫາຊນປໂທ ສພ຺ພທິສາສຸ ສາຄຣປຣິຍນ຺ໂຕ, ທຸກ຺ກໂຣ, ຕາຕາ, ຕາວຕເກນ ພເລນ ຘາເຣຕຸໍ, ເອຖ ຕຸມ຺ເຫ, ຕາຕາ, ມມຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈນ຺ເຕ ປຈ຺ຈນ຺ເຕ ເທເສ ປຊຫຖາ’ຕິ. ອປິ ນຸ ໂຂ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ກຸມາຣາ ປິຕຸອຈ຺ຈເຍນ ຫຕ຺ຖຄເຕ ຊນປເທ ສພ຺ເພ ເຕ ປຈ຺ຈນ຺ເຕ ປຈ຺ຈນ຺ເຕ ເທເສ ມຸຎ຺ເຈຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ, ຣາຊໂຕ [ຣາຊາໂນ (ສີ. ປີ.)], ຠນ຺ເຕ, ລຸທ຺ຘຕຣາ [ລທ຺ຘຕຣາ (ກ.)] ກຸມາຣາ ຣຊ຺ຊໂລເຠນ ຕທຸຕ຺ຕຣິໍ ທິຄຸຓຕິຄຸຓໍ ຊນປທໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍຸໍ [ປຣິກຑ຺ເຒຍ຺ຍຸໍ (ສີ. ປີ.)], ກິໍ ປນ ເຕ ຫຕ຺ຖຄຕໍ ຊນປທໍ ມຸຎ຺ເຈຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ຠິກ຺ຂູ ວີມໍສມາໂນ ເອວມາຫ ‘ອາກງ຺ຂມາໂນ, ອານນ຺ທ, ສງ຺ໂຆ ມມຈ຺ຈເຍນ ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທການິ ສິກ຺ຂາປທານິ ສມູຫນຕູ’ຕິ. ທຸກ຺ຂປຣິມຸຕ຺ຕິຍາ, ມຫາຣາຊ, ພຸທ຺ຘປຸຕ຺ຕາ ຘມ຺ມໂລເຠນ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ທິຍຑ຺ຒສິກ຺ຂາປທສຕໍ ໂຄເປຍ຺ຍຸໍ, ກິໍ ປນ ປກຕິປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ມຸຎ຺ເຈຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍໍ ຠຄວາ ອາຫ ‘ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທການິ ສິກ຺ຂາປທານີ’ຕິ, ເອຕ຺ຖາຍໍ ຊໂນ ສມ຺ມູຬ຺ໂຫ ວິມຕິຊາໂຕ ອຘິກໂຕ ສໍສຍປກ຺ຂນ຺ໂທ. ກຕມານິ ຕານິ ຂຸທ຺ທການິ ສິກ຺ຂາປທານິ, ກຕມານິ ອນຸຂຸທ຺ທການິ ສິກ຺ຂາປທານີຕິ? ທຸກ຺ກຏໍ, ມຫາຣາຊ, ຂຸທ຺ທກໍ ສິກ຺ຂາປທໍ, ທຸພ຺ຠາສິຕໍ ອນຸຂຸທ຺ທກໍ ສິກ຺ຂາປທໍ, ອິມານິ ທ຺ເວ ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທການິ ສິກ຺ຂາປທານິ, ປຸພ຺ພເກຫິປິ, ມຫາຣາຊ, ມຫາເຖເຣຫິ ເອຕ຺ຖ ວິມຕິ ອຸປ຺ປາທິຕາ, ເຕຫິປິ ເອກຊ຺ຌໍ ນ ກໂຕ ຘມ຺ມສຓ຺ຐິຕິປຣິຍາເຍ ຠຄວຕາ ເອໂສ ປຎ຺ໂຫ ອຸປທິຏ຺ໂຐຕິ. ຈິຣນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຊິນຣຫສ຺ສໍ ອຊ຺ເຊຕຣຫິ ໂລເກ ວິວຏໍ ປາກຏໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ.

ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທກປຎ຺ໂຫ ປຐໂມ.

໒. ອພ຺ຍາກຣຓີຍປຎ຺ໂຫ

໒. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ‘ນຕ຺ຖານນ຺ທ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຘມ຺ເມສຸ ອາຈຣິຍມຸຏ຺ຐີ’ຕິ, ປຸນ ຈ ເຖເຣນ ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ເຕນ [ມາລຸງ຺ກ຺ຍປຸຕ຺ເຕນ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.) ສໍ. ນິ. ໔.໙໕; ອ. ນິ. ໑.໔.໒໕໗ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ນ ພ຺ຍາກາສິ. ເອໂສ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຎ຺ໂຫ ທ຺ວຍນ຺ໂຕ [ທ຺ວຍໂຕ (ສີ.)] ເອກນ຺ຕນິສ຺ສິໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ ອຊານເນນ ວາ ຄຸຍ຺ຫກຣເຓນ ວາ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ນຕ຺ຖານນ຺ທ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຘມ຺ເມສຸ ອາຈຣິຍມຸຏ຺ຐີ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ເຖຣສ຺ສ ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຊານນ຺ເຕນ ນ ພ຺ຍາກຕໍ. ຍທິ ຊານນ຺ເຕນ ນ ພ຺ຍາກຕໍ, ເຕນ ຫິ ອຕ຺ຖິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຘມ຺ເມສຸ ອາຈຣິຍມຸຏ຺ຐິ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ນຕ຺ຖານນ຺ທ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຘມ຺ເມສຸ ອາຈຣິຍມຸຏ຺ຐີ’ຕິ, ອພ຺ຍາກໂຕ ຈ ເຖເຣນ ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ເຕນ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ປຎ຺ໂຫ, ຕຎ຺ຈ ປນ ນ ອຊານນ຺ເຕນ ນ ຄຸຍ຺ຫກຣເຓນ. ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ມຫາຣາຊ, ປຎ຺ຫພ຺ຍາກຣຓານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ເອກໍສພ຺ຍາກຣຓີໂຍ ປຎ຺ໂຫ ວິຠຊ຺ຊພ຺ຍາກຣຓີໂຍ ປຎ຺ໂຫ ປຏິປຸຈ຺ຉາພ຺ຍາກຣຓີໂຍ ປຎ຺ໂຫ ຐປນີໂຍ ປຎ຺ໂຫຕິ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ມຫາຣາຊ, ເອກໍສພ຺ຍາກຣຓີໂຍ ປຎ຺ໂຫ? ‘ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈ’ນ຺ຕິ ເອກໍສພ຺ຍາກຣຓີໂຍ ປຎ຺ໂຫ, ‘ເວທນາ ອນິຈ຺ຈາ’ຕິ…ເປ… ‘ສຎ຺ຎາ ອນິຈ຺ຈາ’ຕິ…ເປ… ‘ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາ’ຕິ…ເປ… ‘ວິຎ຺ຎາຓໍ ອນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ເອກໍສພ຺ຍາກຣຓີໂຍ ປຎ຺ໂຫ, ອຍໍ ເອກໍສພ຺ຍາກຣຓີໂຍ ປຎ຺ໂຫ.

‘‘ກຕໂມ ວິຠຊ຺ຊພ຺ຍາກຣຓີໂຍ ປຎ຺ໂຫ? ‘ອນິຈ຺ຈໍ ປນ ຣູປ’ນ຺ຕິ ວິຠຊ຺ຊພ຺ຍາກຣຓີໂຍ ປຎ຺ໂຫ, ‘ອນິຈ຺ຈາ ປນ ເວທນາ’ຕິ…ເປ… ‘ອນິຈ຺ຈາ ປນ ສຎ຺ຎາ’ຕິ…ເປ… ‘ອນິຈ຺ຈາ ປນ ສງ຺ຂາຣາ’ຕິ…ເປ… ‘ອນິຈ຺ຈໍ ປນ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ ວິຠຊ຺ຊພ຺ຍາກຣຓີໂຍ ປຎ຺ໂຫ, ອຍໍ ວິຠຊ຺ຊພ຺ຍາກຣຓີໂຍ ປຎ຺ໂຫ.

‘‘ກຕໂມ ປຏິປຸຈ຺ຉາພ຺ຍາກຣຓີໂຍ ປຎ຺ໂຫ? ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ຈກ຺ຂຸນາ ສພ຺ພໍ ວິຊານາຕີ’ຕິ ອຍໍ ປຏິປຸຈ຺ຉາພ຺ຍາກຣຓີໂຍ ປຎ຺ໂຫ.

‘‘ກຕໂມ ຐປນີໂຍ ປຎ຺ໂຫ? ‘ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’ຕິ ຐປນີໂຍ ປຎ຺ໂຫ, ‘ອສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’ຕິ. ‘ອນ຺ຕວາ ໂລໂກ’ຕິ. ‘ອນນ຺ຕວາ ໂລໂກ’ຕິ. ‘ອນ຺ຕວາ ຈ ອນນ຺ຕວາ ຈ ໂລໂກ’ຕິ. ‘ເນວນ຺ຕວາ ນານນ຺ຕວາ ໂລໂກ’ຕິ. ‘ຕໍ ຊີວໍ ຕໍ ສຣີຣ’ນ຺ຕິ. ‘ອຎ຺ຎໍ ຊີວໍ ອຎ຺ຎໍ ສຣີຣ’ນ຺ຕິ. ‘ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ. ‘ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ. ‘ໂຫຕິ ຈ ນ ຈ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ. ‘ເນວ ໂຫຕິ ນ ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ ຐປນີໂຍ ປຎ຺ໂຫ, ອຍໍ ຐປນີໂຍ ປຎ຺ໂຫ.

‘‘ຠຄວາ, ມຫາຣາຊ, ເຖຣສ຺ສ ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຕໍ ຐປນີຍໍ ປຎ຺ຫໍ ນ ພ຺ຍາກາສິ. ໂສ ປນ ປຎ຺ໂຫ ກິໍ ກາຣຓາ ຐປນີໂຍ? ນ ຕສ຺ສ ທີປນາຍ ເຫຕຸ ວາ ກາຣຓໍ ວາ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ໂສ ປຎ຺ໂຫ ຐປນີໂຍ. ນຕ຺ຖິ ພຸທ຺ຘານໍ ຠຄວນ຺ຕານໍ ອກາຣຓມເຫຕຸກໍ ຄິຣມຸທີຣຓ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ອພ຺ຍາກຣຓີຍປຎ຺ໂຫ ທຸຕິໂຍ.

໓. ມຈ຺ຈຸຠາຍນາຠາຍນປຎ຺ໂຫ

໓. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ‘ສພ຺ເພ ຕສນ຺ຕິ ທຓ຺ຑສ຺ສ, ສພ຺ເພ ຠາຍນ຺ຕິ ມຈ຺ຈຸໂນ’ຕິ, ປຸນ ຠຓິຕໍ ‘ອຣຫາ ສພ຺ພຠຍມຕິກ຺ກນ຺ໂຕ’ຕິ. ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຣຫາ ທຓ຺ຑຠຍາ ຕສຕິ, ນິຣເຍ ວາ ເນຣຍິກາ ສຕ຺ຕາ ຊລິຕາ ກຸຖິຕາ ຕຕ຺ຕາ ສນ຺ຕຕ຺ຕາ ຕມ຺ຫາ ຊລິຕຄ຺ຄິຊາລກາ ມຫານິຣຍາ ຈວມານາ ມຈ຺ຈຸໂນ ຠາຍນ຺ຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ສພ຺ເພ ຕສນ຺ຕິ ທຓ຺ຑສ຺ສ, ສພ຺ເພ ຠາຍນ຺ຕິ ມຈ຺ຈຸໂນ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ອຣຫາ ສພ຺ພຠຍມຕິກ຺ກນ຺ໂຕ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ອຣຫາ ສພ຺ພຠຍມຕິກ຺ກນ຺ໂຕ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ສພ຺ເພ ຕສນ຺ຕິ ທຓ຺ຑສ຺ສ, ສພ຺ເພ ຠາຍນ຺ຕິ ມຈ຺ຈຸໂນ’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍໍ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ເນຕໍ, ມຫາຣາຊ, ວຈນໍ ຠຄວຕາ ອຣຫນ຺ເຕ ອຸປາທາຍ ຠຓິຕໍ ‘ສພ຺ເພ ຕສນ຺ຕິ ທຓ຺ຑສ຺ສ, ສພ຺ເພ ຠາຍນ຺ຕິ ມຈ຺ຈຸໂນ’ຕິ. ຐປິໂຕ ອຣຫາ ຕສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ, ສມູຫໂຕ ຠຍເຫຕຸ ອຣຫໂຕ. ເຍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ສຕ຺ຕາ ສກິເລສາ, ເຍສຎ຺ຈ ອຘິມຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕານຸທິຏ຺ຐິ, ເຍ ຈ ສຸຂທຸກ຺ເຂສຸ ອຸນ຺ນຕາວນຕາ, ເຕ ອຸປາທາຍ ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ສພ຺ເພ ຕສນ຺ຕິ ທຓ຺ຑສ຺ສ, ສພ຺ເພ ຠາຍນ຺ຕິ ມຈ຺ຈຸໂນ’ຕິ. ອຣຫໂຕ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ພຄຕິ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ນາ, ໂຍນິ ວິທ຺ຘໍສິຕາ, ປຏິສນ຺ຘິ ອຸປຫຕາ, ຠຄ຺ຄາ ຜາສຸກາ, ສມູຫຕາ ສພ຺ພຠວາລຍາ, ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນາ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣາ, ຫຕໍ ກຸສລາກຸສລໍ, ວິຫຕາ ອວິຊ຺ຊາ, ອພີຊໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ກຕໍ, ທຑ຺ຒາ ສພ຺ພກິເລສາ, ອຕິວຕ຺ຕາ ໂລກຘມ຺ມາ, ຕສ຺ມາ ອຣຫາ ນ ຕສຕິ ສພ຺ພຠເຍຫິ.

‘‘ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ຣຎ຺ໂຎ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາມຕ຺ຕາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ ອນຸຣກ຺ຂາ ລທ຺ຘຍສາ ວິສ຺ສາສິກາ ຐປິຕາ ມຫຕິ ອິສ຺ສຣິເຍ ຐາເນ. ອຖ ຣາຊາ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ເທວ ກຣຓີເຍ ສມຸປ຺ປນ຺ເນ ຍາວຕາ ສກວິຊິເຕ ສພ຺ພຊນສ຺ສ ອາຓາເປຍ຺ຍ ‘ສພ຺ເພວ ເມ ພລິໍ ກໂຣນ຺ຕຸ, ສາເຘຖ ຕຸມ຺ເຫ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາມຕ຺ຕາ ຕໍ ກຣຓີຍ’ນ຺ຕິ. ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຕສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາມຕ຺ຕານໍ ພລິຠຍາ ສນ຺ຕາໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເກນ ກາຣເຓນ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ຐປິຕາ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ຣຎ຺ຎາ ອຸຕ຺ຕມຏ຺ຐາເນ, ນຕ຺ຖິ ເຕສໍ ພລິ, ສມຕິກ຺ກນ຺ຕພລິໂນ ເຕ, ອວເສເສ ອຸປາທາຍ ຣຎ຺ຎາ ອາຓາປິຕໍ ‘ສພ຺ເພວ ເມ ພລິໍ ກໂຣນ຺ຕູ’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເນຕໍ ວຈນໍ ຠຄວຕາ ອຣຫນ຺ເຕ ອຸປາທາຍ ຠຓິຕໍ, ຐປິໂຕ ອຣຫາ ຕສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ, ສມູຫໂຕ ຠຍເຫຕຸ ອຣຫໂຕ, ເຍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ສຕ຺ຕາ ສກິເລສາ, ເຍສຎ຺ຈ ອຘິມຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕານຸທິຏ຺ຐິ, ເຍ ຈ ສຸຂທຸກ຺ເຂສຸ ອຸນ຺ນຕາວນຕາ, ເຕ ອຸປາທາຍ ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ສພ຺ເພ ຕສນ຺ຕິ ທຓ຺ຑສ຺ສ, ສພ຺ເພ ຠາຍນ຺ຕິ ມຈ຺ຈຸໂນ’ຕິ. ຕສ຺ມາ ອຣຫາ ນ ຕສຕິ ສພ຺ພຠເຍຫີ’’ຕິ.

‘‘ເນຕໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ວຈນໍ ສາວເສສໍ, ນິຣວເສສວຈນເມຕໍ ‘ສພ຺ເພ’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ເມ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກາຣຓໍ ພ຺ຣູຫິ ຕໍ ວຈນໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕຸ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ຄາເມ ຄາມສ຺ສາມິໂກ ອາຓາປກໍ ອາຓາເປຍ຺ຍ ‘ເອຫິ, ໂຠ ອາຓາປກ, ຍາວຕາ ຄາເມ ຄາມິກາ, ເຕ ສພ຺ເພ ສີຆໍ ມມ ສນ຺ຕິເກ ສນ຺ນິປາເຕຫີ’ຕິ. ໂສ ‘ສາຘຸ ສາມີ’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຄາມມຊ຺ເຌ ຐຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສທ຺ທມນຸສ຺ສາເວຍ຺ຍ ‘ຍາວຕາ ຄາເມ ຄາມິກາ, ເຕ ສພ຺ເພ ສີຆສີຆໍ ສາມິໂນ ສນ຺ຕິເກ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕູ’ຕິ. ຕໂຕ ເຕ ຄາມິກາ ອາຓາປກສ຺ສ ວຈເນນ ຕຸຣິຕຕຸຣິຕາ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຄາມສ຺ສາມິກສ຺ສ ອາໂຣເຈນ຺ຕິ ‘ສນ຺ນິປຕິຕາ, ສາມິ, ສພ຺ເພ ຄາມິກາ, ຍໍ ເຕ ກຣຓີຍໍ ຕໍ ກໂຣຫີ’ຕິ. ອິຕິ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ຄາມສ຺ສາມິໂກ ກຸຏິປຸຣິເສ ສນ຺ນິປາເຕນ຺ໂຕ ສພ຺ເພ ຄາມິເກ ອາຓາເປຕິ, ເຕ ຈ ອາຓຕ຺ຕາ ນ ສພ຺ເພ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ, ກຸຏິປຸຣິສາ ເຍວ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ, ‘ເອຕ຺ຕກາ ເຍວ ເມ ຄາມິກາ’ຕິ ຄາມສ຺ສາມິໂກ ຈ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕິ, ອຎ຺ເຎ ພຫຸຕຣາ ອນາຄຕາ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສາ ທາສິທາສາ ຠຕກາ ກມ຺ມກຣາ ຄາມິກາ ຄິລານາ ໂຄມຫິໍສາ ອເຊຬກາ ສຸວານາ, ເຍ ອນາຄຕາ, ສພ຺ເພ ເຕ ອຄຓິຕາ, ກຸຏິປຸຣິເສ ເຍວ ອຸປາທາຍ ອາຓາປິຕຕ຺ຕາ ‘ສພ຺ເພ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕູ’ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເນຕໍ ວຈນໍ ຠຄວຕາ ອຣຫນ຺ເຕ ອຸປາທາຍ ຠຓິຕໍ, ຐປິໂຕ ອຣຫາ ຕສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ, ສມູຫໂຕ ຠຍເຫຕຸ ອຣຫໂຕ, ເຍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ສຕ຺ຕາ ສກິເລສາ, ເຍສຎ຺ຈ ອຘິມຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕານຸທິຏ຺ຐິ, ເຍ ຈ ສຸຂທຸກ຺ເຂສຸ ອຸນ຺ນຕາວນຕາ, ເຕ ອຸປາທາຍ ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ສພ຺ເພ ຕສນ຺ຕິ ທຓ຺ຑສ຺ສ, ສພ຺ເພ ຠາຍນ຺ຕິ ມຈ຺ຈຸໂນ’ຕິ. ຕສ຺ມາ ອຣຫາ ນ ຕສຕິ ສພ຺ພຠເຍຫິ.

‘‘ອຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ສາວເສສໍ ວຈນໍ ສາວເສໂສ ອຕ຺ໂຖ, ອຕ຺ຖິ ສາວເສສໍ ວຈນໍ ນິຣວເສໂສ ອຕ຺ໂຖ, ອຕ຺ຖິ ນິຣວເສສໍ ວຈນໍ ສາວເສໂສ ອຕ຺ໂຖ, ອຕ຺ຖິ ນິຣວເສສໍ ວຈນໍ ນິຣວເສໂສ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນ ເຕນ ອຕ຺ໂຖ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ.

‘‘ປຎ຺ຈວິເຘຫິ, ມຫາຣາຊ, ກາຣເຓຫິ ອຕ຺ໂຖ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ ອາຫຈ຺ຈປເທນ ຣເສນ ອາຈຣິຍວໍເສນ [ອາຈຣິຍວໍສຕາຍ (ປີ. ກ.)] ອຘິປ຺ປາຍາ ກາຣຓຸຕ຺ຕຣິຍຕາຍ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ອາຫຈ຺ຈປທນ຺ຕິ ສຸຕ຺ຕໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ຣໂສຕິ ສຸຕ຺ຕານຸໂລມໍ. ອາຈຣິຍວໍໂສຕິ ອາຈຣິຍວາໂທ. ອຘິປ຺ປາໂຍຕິ ອຕ຺ຕໂນ ມຕິ. ກາຣຓຸຕ຺ຕຣິຍຕາຕິ ອິເມຫິ ຈຕູຫິ ສເມນ຺ຕໍ [ສເມຕໍ (ສີ.)] ກາຣຓໍ. ອິເມຫິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຎ຺ຈຫິ ກາຣເຓຫິ ອຕ຺ໂຖ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ເອວເມໂສ ປຎ຺ໂຫ ສຸວິນິຈ຺ຉິໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ.

‘‘ໂຫຕຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາ ຕໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມິ. ຐປິໂຕ ໂຫຕຸ ອຣຫາ ຕສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ, ຕສນ຺ຕຸ ອວເສສາ ສຕ຺ຕາ, ນິຣເຍ ປນ ເນຣຍິກາ ສຕ຺ຕາ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທຍມານາ ຊລິຕປຊ຺ຊລິຕສພ຺ພງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄາ ຣຸຓ຺ຓກາຣຸຎ຺ຎກນ຺ທິຕປຣິເທວິຕລາລປ຺ປິຕມຸຂາ ອສຍ຺ຫຕິພ຺ພທຸກ຺ຂາຠິຠູຕາ ອຕາຓາ ອສຣຓາ ອສຣຓີຠູຕາ ອນປ຺ປໂສກາຕຸຣາ ອນ຺ຕິມປຈ຺ຉິມຄຕິກາ ເອກນ຺ຕໂສກປຣາຍຓາ ອຸຓ຺ຫຕິຂິຓຈຓ຺ຑຂຣຕປນເຕຊວນ຺ໂຕ ຠີມຠຍຊນກນິນາທມຫາສທ຺ທາ ສໍສິພ຺ພິຕຉພ຺ພິຘຊາລາມາລາກຸລາ ສມນ຺ຕາ ສຕໂຍຊນານຸຜຣຓຈ຺ຈິເວຄາ ກທຣິຍາ ຕປນາ ມຫານິຣຍາ ຈວມານາ ມຈ຺ຈຸໂນ ຠາຍນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ.

‘‘ນນຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ນິຣໂຍ ເອກນ຺ຕທຸກ຺ຂເວທນີໂຍ, ກິສ຺ສ ປນ ເຕ ເນຣຍິກາ ສຕ຺ຕາ ເອກນ຺ຕທຸກ຺ຂເວທນີຍາ ນິຣຍາ ຈວມານາ ມຈ຺ຈຸໂນ ຠາຍນ຺ຕິ, ກິສ຺ສ ນິຣເຍ ຣມນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ເນຣຍິກາ ສຕ຺ຕາ ນິຣເຍ ຣມນ຺ຕິ, ມຸຎ຺ຈິຕຸກາມາວ ເຕ ນິຣຍາ. ມຣຓສ຺ເສວ ໂສ [ມຣຓສ຺ເສໂສ (ສີ. ປີ.)], ມຫາຣາຊ, ອານຸຠາໂວ, ເຍນ ເຕສໍ ສນ຺ຕາໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອຕໍ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ນ ສທ຺ທຫາມິ, ຍໍ ມຸຈ຺ຈິຕຸກາມານໍ ຈຸຕິຍາ ສນ຺ຕາໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ, ຫາສນີຍໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕໍ ຐານໍ, ຍໍ ເຕ ປຕ຺ຖິຕໍ ລຠນ຺ຕິ, ກາຣເຓນ ມໍ ສຎ຺ຎາເປຫີ’’ຕິ.

‘‘ມຣຓນ຺ຕິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເອຕໍ ອທິຏ຺ຐສຈ຺ຈານໍ ຕາສນີຍຏ຺ຐານໍ, ເອຕ຺ຖາຍໍ ຊໂນ ຕສຕິ ຈ ອຸພ຺ພິຊ຺ຊຕິ ຈ. ໂຍ ຈ, ມຫາຣາຊ, ກຓ຺ຫສປ຺ປສ຺ສ ຠາຍຕິ, ໂສ ມຣຓສ຺ສ ຠາຍນ຺ໂຕ ກຓ຺ຫສປ຺ປສ຺ສ ຠາຍຕິ. ໂຍ ຈ ຫຕ຺ຖິສ຺ສ ຠາຍຕິ…ເປ… ສີຫສ຺ສ…ເປ… ພ຺ຍຄ຺ຆສ຺ສ…ເປ… ທີປິສ຺ສ…ເປ… ອຈ຺ຉສ຺ສ…ເປ… ຕຣຈ຺ຉສ຺ສ…ເປ… ມຫິໍສສ຺ສ…ເປ… ຄວຍສ຺ສ…ເປ… ອຄ຺ຄິສ຺ສ…ເປ… ອຸທກສ຺ສ…ເປ… ຂາຓຸກສ຺ສ…ເປ… ກຓ຺ຏກສ຺ສ ຠາຍຕິ. ໂຍ ຈ ສຕ຺ຕິຍາ ຠາຍຕິ, ໂສ ມຣຓສ຺ສ ຠາຍນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕິຍາ ຠາຍຕິ. ມຣຓສ຺ເສວ ໂສ [ມຣຓສ຺ເສໂສ (ສີ. ປີ.)], ມຫາຣາຊ, ສຣສສຠາວເຕໂຊ [ສຣສຠາວເຕໂຊ (ສີ. ປີ.)], ຕສ຺ສ ສຣສສຠາວເຕເຊນ ສກິເລສາ ສຕ຺ຕາ ມຣຓສ຺ສ ຕສນ຺ຕິ ຠາຍນ຺ຕິ, ມຸຈ຺ຈິຕຸກາມາປິ, ມຫາຣາຊ, ເນຣຍິກາ ສຕ຺ຕາ ມຣຓສ຺ສ ຕສນ຺ຕິ ຠາຍນ຺ຕິ.

‘‘ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິສສ຺ສ ກາເຍ ເມໂທ ຄຓ຺ຐິ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ໂສ ເຕນ ໂຣເຄນ ທຸກ຺ຂິໂຕ ອຸປທ຺ທວາ ປຣິມຸຈ຺ຈິຕຸກາໂມ ຠິສກ຺ກໍ ສລ຺ລກຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ຕາເປຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ວຈນໍ ໂສ ຠິສກ຺ໂກ ສລ຺ລກຕ຺ໂຕ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ໂຣຄສ຺ສ ອຸທ຺ຘຣຓາຍ ອຸປກຣຓໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຍ຺ຍ, ສຕ຺ຖກໍ ຕິຂິຓໍ ກເຣຍ຺ຍ, ຍມກສລາກາ [ທຫນສລາກໍ (ກ.)] ອຄ຺ຄິມ຺ຫິ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ຂາຣລວຓໍ ນິສທາຍ ປິສາເປຍ຺ຍ, ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕສ຺ສ ອາຕຸຣສ຺ສ ຕິຂິຓສຕ຺ຖກຈ຺ເຉທເນນ ຍມກສລາກາທຫເນນ ຂາຣໂລຓປ຺ປເວສເນນ ຕາໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ອິຕິ, ມຫາຣາຊ, ຕສ຺ສ ອາຕຸຣສ຺ສ ໂຣຄາ ມຸຈ຺ຈິຕຸກາມສ຺ສາປິ ເວທນາຠຍາ ສນ຺ຕາໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນິຣຍາ ມຸຈ຺ຈິຕຸກາມານມ຺ປິ ເນຣຍິການໍ ສຕ຺ຕານໍ ມຣຓຠຍາ ສນ຺ຕາໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ອິສ຺ສຣາປຣາຘິໂກ ພທ຺ໂຘ ສງ຺ຂລິກພນ຺ຘເນນ ຄພ຺ເຠ ປກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ປຣິມຸຈ຺ຈິຕຸກາໂມ ອສ຺ສ, ຕເມນໍ ໂສ ອິສ຺ສໂຣ ໂມເຈຕຸກາໂມ ປກ຺ໂກສາເປຍ຺ຍ. ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕສ຺ສ ອິສ຺ສຣາປຣາຘິກສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ‘ກຕໂທໂສ ອຫ’ນ຺ຕິ ຊານນ຺ຕສ຺ສ ອິສ຺ສຣທສ຺ສເນນ ສນ຺ຕາໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ອິຕິ, ມຫາຣາຊ, ຕສ຺ສ ອິສ຺ສຣາປຣາຘິກສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ປຣິມຸຈ຺ຈິຕຸກາມາສ຺ສາປິ ອິສ຺ສຣຠຍາ ສນ຺ຕາໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນິຣຍາ ມຸຈ຺ຈິຕຸກາມານມ຺ປິ ເນຣຍິການໍ ສຕ຺ຕານໍ ມຣຓຠຍາ ສນ຺ຕາໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

‘‘ອປຣມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກາຣຓໍ ພ຺ຣູຫິ, ເຍນາຫໍ ກາຣເຓນ ໂອກປ຺ເປຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ທຏ຺ຐວິເສນ ອາສີວິເສນ ທຏ຺ໂຐ ຠເວຍ຺ຍ, ໂສ ເຕນ ວິສວິກາເຣນ ປເຕຍ຺ຍ ອຸປ຺ປເຕຍ຺ຍ ວຏ຺ເຏຍ຺ຍ ປວຏ຺ເຏຍ຺ຍ, ອຖຎ຺ຎຕໂຣ ປຸຣິໂສ ພລວນ຺ເຕນ ມນ຺ຕປເທນ ຕໍ ທຏ຺ຐວິສໍ ອາສີວິສໍ ອາເນຕ຺ວາ ຕໍ ທຏ຺ຐວິສໍ ປຈ຺ຈາຈມາເປຍ຺ຍ, ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕສ຺ສ ວິສຄຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ທຏ຺ຐວິເສ ສປ຺ເປ ໂສຕ຺ຖິເຫຕຸ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ສນ຺ຕາໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ອິຕິ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຣູເປ ອຫິມ຺ຫິ ໂສຕ຺ຖິເຫຕຸປິ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕາໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນິຣຍາ ມຸຈ຺ຈິຕຸກາມານມ຺ປິ ເນຣຍິການໍ ສນ຺ຕານໍ ມຣຓຠຍາ ສນ຺ຕາໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອນິຏ຺ຐໍ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ມຣຓໍ, ຕສ຺ມາ ເນຣຍິກາ ສຕ຺ຕາ ນິຣຍາ ປຣິມຸຈ຺ຈິຕຸກາມາປິ ມຈ຺ຈຸໂນ ຠາຍນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ມຈ຺ຈຸຠາຍນາຠາຍນປຎ຺ໂຫ ຕຕິໂຍ.

໔. ມຈ຺ຈຸປາສມຸຕ຺ຕິປຎ຺ໂຫ

໔. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘‘ນ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ນ ສມຸທ຺ທມຊ຺ເຌ, ນ ປພ຺ພຕານໍ ວິວຣໍ ປວິສ຺ສ;

ນ ວິຊ຺ຊຕີ ໂສ ຊຄຕິປ຺ປເທໂສ, ຍຕ຺ຖຏ຺ຐິໂຕ ມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ ມຈ຺ຈຸປາສາ’ຕິ.

‘‘ປຸນ ຠຄວຕາ ປຣິຕ຺ຕາ ຈ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐາ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ຣຕນສຸຕ຺ຕໍ ເມຕ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ ຂນ຺ຘປຣິຕ຺ຕໍ ໂມຣປຣິຕ຺ຕໍ ຘຊຄ຺ຄປຣິຕ຺ຕໍ ອາຏານາຏິຍປຣິຕ຺ຕໍ ອງ຺ຄຸລິມາລປຣິຕ຺ຕໍ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອາກາສຄໂຕປິ ສມຸທ຺ທມຊ຺ຌຄໂຕປິ ປາສາທກຸຏິເລຓຄຸຫາປພ຺ຠາຣທຣິພິລຄິຣິ ວິວຣປພ຺ພຕນ຺ຕຣຄໂຕປິ ນ ມຸຈ຺ຈຕິ ມຈ຺ຈຸປາສາ, ເຕນ ຫິ ປຣິຕ຺ຕກມ຺ມໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ປຣິຕ຺ຕກຣເຓນ ມຈ຺ຈຸປາສາ ປຣິມຸຕ຺ຕິ ຠວຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ນ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ…ເປ… ມຈ຺ຈຸປາສາ’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຄຓ຺ຐິໂຕປິ ຄຓ຺ຐິຕໂຣ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ນ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ…ເປ… ມຈ຺ຈຸປາສາ’ຕິ, ປຣິຕ຺ຕາ ຈ ຠຄວຕາ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐາ, ຕຎ຺ຈ ປນ ສາວເສສາຍຸກສ຺ສ ວຍສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອເປຕກມ຺ມາວຣຓສ຺ສ, ນຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ຂີຓາຍຸກສ຺ສ ຐິຕິຍາ ກິຣິຍາ ວາ ອຸປກ຺ກໂມ ວາ.

‘‘ຍຖາ ມຫາຣາຊ ມຕສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ສຸກ຺ຂສ຺ສ ໂກຬາປສ຺ສ ນິສ຺ເນຫສ຺ສ ອຸປຣຸທ຺ຘຊີວິຕສ຺ສ ຄຕາຍຸສງ຺ຂາຣສ຺ສ ກຸມ຺ຠສຫສ຺ເສນປິ ອຸທເກ ອາກິຣນ຺ເຕ ອລ຺ລຕ຺ຕໍ ວາ ປລ຺ລວິຕຫຣິຕຠາໂວ ວາ ນ ຠເວຍ຺ຍ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຠສຊ຺ຊປຣິຕ຺ຕກມ຺ເມນ ນຕ຺ຖິ ຂີຓາຍຸກສ຺ສ ຐິຕິຍາ ກິຣິຍາ ວາ ອຸປກ຺ກໂມ ວາ, ຍານິ ຕານິ, ມຫາຣາຊ, ມຫິຍາ ໂອສຘານິ ເຠສຊ຺ຊານິ, ຕານິປິ ຂີຓາຍຸກສ຺ສ ອກິຈ຺ຈກຣານິ ຠວນ຺ຕິ. ສາວເສສາຍຸກໍ, ມຫາຣາຊ, ວຍສມ຺ປນ຺ນໍ ອເປຕກມ຺ມາວຣຓໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ຣກ຺ຂຕິ ໂຄເປຕິ, ຕສ຺ສຕ຺ຖາຍ ຠຄວຕາ ປຣິຕ຺ຕາ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐາ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ກສ຺ສໂກ ປຣິປກ຺ເກ ຘຎ຺ເຎ ມເຕ ສສ຺ສນາເຬ ອຸທກປ຺ປເວສນໍ ວາເຣຍ຺ຍ, ຍໍ ປນ ສສ຺ສໍ ຕຣຸຓໍ ເມຆສນ຺ນິຠໍ ວຍສມ຺ປນ຺ນໍ, ຕໍ ອຸທກວຑ຺ຒິຍາ ວຑ຺ຒຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຂີຓາຍຸກສ຺ສ ເຠສຊ຺ຊປຣິຕ຺ຕກິຣິຍາ ຐປິຕາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ, ເຍ ປນ ເຕ ມນຸສ຺ສາ ສາວເສສາຍຸກາ ວຍສມ຺ປນ຺ນາ, ເຕສໍ ອຕ຺ຖາຍ ປຣິຕ຺ຕເຠສຊ຺ຊານິ ຠຓິຕານິ, ເຕ ປຣິຕ຺ຕເຠສຊ຺ເຊຫິ ວຑ຺ຒນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຂີຓາຍຸໂກ ມຣຕິ, ສາວເສສາຍຸໂກ ຊີວຕິ, ເຕນ ຫິ ປຣິຕ຺ຕເຠສຊ຺ຊານິ ນິຣຕ຺ຖການິ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ ປນ ຕຍາ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິ ໂຣໂຄ ເຠສຊ຺ເຊຫິ ປຏິນິວຕ຺ຕິໂຕ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ອເນກສຕານິ ທິຏ຺ຐານີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ‘ປຣິຕ຺ຕເຠສຊ຺ຊກິຣິຍາ ນິຣຕ຺ຖກາ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ ຠວຕີ’’ຕິ.

‘‘ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເວຊ຺ຊານໍ ອຸປກ຺ກມາ ເຠສຊ຺ຊປານານຸເລປາ, ເຕນ ເຕສໍ ອຸປກ຺ກເມນ ໂຣໂຄ ປຏິນິວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ. ‘‘ປຣິຕ຺ຕານມ຺ປິ, ມຫາຣາຊ, ປວຕ຺ຕີຍມານານໍ ສທ຺ໂທ ສຸຍ຺ຍຕິ, ຊິວ຺ຫາ ສຸກ຺ຂຕິ, ຫທຍໍ ພ຺ຍາວຏ຺ຏຕິ, ກຓ຺ໂຐ ອາຕຸຣຕິ. ເຕນ ເຕສໍ ປວຕ຺ເຕນ ສພ຺ເພ ພ຺ຍາຘໂຍ ວູປສມນ຺ຕິ, ສພ຺ພາ ອີຕິໂຍ ອປຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ.

‘‘ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ ປນ ຕຍາ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິ ອຫິນາ ທຏ຺ໂຐ ມນ຺ຕປເທນ ວິສໍ ປາຕີຍມາໂນ ວິສໍ ຈິກ຺ຂສ຺ສນ຺ໂຕ ອຸທ຺ຘມໂຘ ອາຈມຍມາໂນ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ອຊ຺ເຊຕຣຫິປິ ຕໍ ໂລເກ ວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ‘ປຣິຕ຺ຕເຠສຊ຺ຊກິຣິຍາ ນິຣຕ຺ຖກາ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ ຠວຕິ. ກຕປຣິຕ຺ຕຎ຺ຫິ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິສໍ ຑໍສິຕຸກາໂມ ອຫິ ນ ຑໍສຕິ, ວິວຏໍ ມຸຂໍ ປິທຫຕິ, ໂຈຣານໍ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕລຄຸຬມ຺ປິ ນ ສມ຺ຠວຕິ, ເຕ ລຄຸຬໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ເປມໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ກຸປິໂຕປິ ຫຕ຺ຖິນາໂຄ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸປຣມຕິ, ປຊ຺ຊລິຕມຫາອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘປິ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ນິພ຺ພາຍຕິ, ວິສໍ ຫລາຫລມ຺ປິ ຂາຍິຕໍ ອຄທໍ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອາຫາຣຕ຺ຖໍ ວາ ຜຣຕິ, ວຘກາ ຫນ຺ຕຸກາມາ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ທາສຠູຕາ ສມ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອກ຺ກນ຺ໂຕປິ ປາໂສ ນ ສໍວຣຕິ [ນ ສໍຈຣຕິ (ສີ.)].

‘‘ສຸຕປຸພ຺ພໍ ປນ ຕຍາ, ມຫາຣາຊ, ‘ໂມຣສ຺ສ ກຕປຣິຕ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕວສ຺ສສຕານິ ລຸທ຺ທໂກ ນາສກ຺ຂິ ປາສໍ ອຸປເນຕຸໍ, ອກຕປຣິຕ຺ຕສ຺ສ ຕໍ ເຍວ ທິວສໍ ປາສໍ ອຸປເນສີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ສຸຍ຺ຍຕິ, ອພ຺ຠຸຄ຺ຄໂຕ ໂສ ສທ຺ໂທ ສເທວເກ ໂລເກ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ ‘ປຣິຕ຺ຕເຠສຊ຺ຊກິຣິຍາ ນິຣຕ຺ຖກາ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ ຠວຕິ.

‘‘ສຸຕປຸພ຺ພໍ ປນ ຕຍາ, ມຫາຣາຊ, ‘ທານໂວ ຠຣິຍໍ ປຣິຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ສມຸຄ຺ເຄ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄິລິຕ຺ວາ ກຸຈ຺ຉິນາ ປຣິຫຣຕິ, ອເຖໂກ ວິຊ຺ຊາຘໂຣ ຕສ຺ສ ທານວສ຺ສ ມຸເຂນ ປວິສິຕ຺ວາ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ອຠິຣມຕິ, ຍທາ ໂສ ທານໂວ ອຎ຺ຎາສິ, ອຖ ສມຸຄ຺ຄໍ ວມິຕ຺ວາ ວິວຣິ, ສຫ ສມຸຄ຺ເຄ ວິວເຏ ວິຊ຺ຊາຘໂຣ ຍຖາກາມໍ [ເຍນ ກາມໍ (ກ.)] ປກ຺ກາມີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ສຸຍ຺ຍຕິ, ອພ຺ຠຸຄ຺ຄໂຕ ໂສປິ ສທ຺ໂທ ສເທວເກ ໂລເກ’’ຕິ. ‘‘ນນຸ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ວິຊ຺ຊາຘໂຣ ປຣິຕ຺ຕພເລນ [ມນ຺ຕພເລນ (?)] ຄຫຓາ ມຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ‘‘ອາມ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຖິ ປຣິຕ຺ຕພລໍ.

‘‘ສຸຕປຸພ຺ພໍ ປນ ຕຍາ, ມຫາຣາຊ, ‘ອປໂຣປິ ວິຊ຺ຊາຘໂຣ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ອນ຺ເຕປຸເຣ ມເຫສິຍາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ປທຸຏ຺ໂຐ [ສໍສຏ຺ໂຐ (ສີ.)] ຄຫຓປ຺ປຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ຂເຓນ ອທສ຺ສນໍ ຄໂຕ ມນ຺ຕພເລນາ’’ຕິ. ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ສຸຍ຺ຍຕີ’’ຕິ. ‘‘ນນຸ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ວິຊ຺ຊາຘໂຣ ປຣິຕ຺ຕພເລນ ຄຫຓາ ມຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ? ‘‘ອາມ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຖິ ປຣິຕ຺ຕພລ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ກິໍ ສພ຺ເພ ເຍວ ປຣິຕ຺ຕໍ ຣກ຺ຂຕີ’ຕິ? ‘‘ເອກຈ຺ເຈ, ມຫາຣາຊ, ຣກ຺ຂຕິ, ເອກຈ຺ເຈ ນ ຣກ຺ຂຕີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຣິຕ຺ຕໍ ນ ສພ຺ພຕ຺ຖິກ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຠຊນໍ ສພ຺ເພສໍ ຊີວິຕໍ ຣກ຺ຂຕີ’’ຕິ? ‘‘ເອກຈ຺ເຈ, ຠນ຺ເຕ, ຣກ຺ຂຕິ, ເອກຈ຺ເຈ ນ ຣກ຺ຂຕີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ກາຣຓາ’’ຕິ. ‘‘ຍໂຕ, ຠນ຺ເຕ, ເອກຈ຺ເຈ ຕໍ ເຍວ ໂຠຊນໍ ອຕິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ວິສູຈິກາຍ ມຣນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ໂຠຊນໍ ນ ສພ຺ເພສໍ ຊີວິຕໍ ຣກ຺ຂຕີ’’ຕິ? ‘‘ທ຺ວີຫິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກາຣເຓຫິ ໂຠຊນໍ ຊີວິຕໍ ຫຣຕິ ອຕິຠຸຕ຺ເຕນ ວາ ອຸສ຺ມາທຸພ຺ພລຕາຍ ວາ, ອາຍຸທທໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂຠຊນໍ ທຸຣຸປຈາເຣນ ຊີວິຕໍ ຫຣຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຣິຕ຺ຕໍ ເອກຈ຺ເຈ ຣກ຺ຂຕິ, ເອກຈ຺ເຈ ນ ຣກ຺ຂຕິ.

‘‘ຕີຫິ, ມຫາຣາຊ, ກາຣເຓຫິ ປຣິຕ຺ຕໍ ນ ຣກ຺ຂຕິ ກມ຺ມາວຣເຓນ, ກິເລສາວຣເຓນ, ອສທ຺ທຫນຕາຍ. ສຕ຺ຕານຸຣກ຺ຂຓໍ, ມຫາຣາຊ, ປຣິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕນາ ກເຕນ ອາຣກ຺ຂໍ ຊຫຕິ, ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມາຕາ ປຸຕ຺ຕໍ ກຸຈ຺ຉິຄຕໍ ໂປເສຕິ, ຫິເຕນ ອຸປຈາເຣນ ຊເນຕິ, ຊນຍິຕ຺ວາ ອສຸຈິມລສິງ຺ຆາຓິກມປເນຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕມວຣສຸຄນ຺ຘໍ ອຸປລິມ຺ປຕິ, ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ປເຣສໍ ປຸຕ຺ເຕ ອກ຺ໂກສນ຺ເຕ ວາ ປຫຣນ຺ເຕ ວາ ປຫາຣໍ ເທຕິ. ເຕ ຕສ຺ສ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຣິສາຍ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສາມິໂນ ອຸປເນນ຺ຕິ, ຍທິ ປນ ຕສ຺ສາ ປຸຕ຺ໂຕ ອປຣທ຺ໂຘ ໂຫຕິ ເວລາຕິວຕ຺ໂຕ. ອຖ ນໍ ສາມິໂນ ມນຸສ຺ສາ ອາກຑ຺ຒຍມານາ ທຓ຺ຑມຸຄ຺ຄຣຊາຓຸມຸຏ຺ຐີຫິ ຕາເຬນ຺ຕິ ໂປເຖນ຺ຕິ, ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕສ຺ສ ມາຕາ ລຠຕິ ອາກຑ຺ຒນປຣິກຑ຺ຒນໍ ຄາຫໍ ສາມິໂນ ອຸປນຍນໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເກນ ກາຣເຓນ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ອຕ຺ຕໂນ, ຠນ຺ເຕ, ອປຣາເຘນາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສຕ຺ຕານໍ ອາຣກ຺ຂໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ອປຣາເຘນ ວຎ຺ຌໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ [ກາເຣຕີຕິ (ສີ.)]. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສຸວິນິຈ຺ຉິໂຕ ປຎ຺ໂຫ, ຄຫນໍ ອຄຫນໍ ກຕໍ, ອນ຺ຘກາໂຣ ອາໂລໂກ ກໂຕ, ວິນິເວຐິຕໍ ທິຏ຺ຐິຊາລໍ, ຕ຺ວໍ ຄຓິວຣປວຣມາສຊ຺ຊາ’’ຕິ.

ມຈ຺ຈຸປາສມຸຕ຺ຕິປຎ຺ໂຫ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

໕. ພຸທ຺ຘລາຠນ຺ຕຣາຍປຎ຺ໂຫ

໕. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຸມ຺ເຫ ຠຓຖ ‘ລາຠີ ຕຖາຄໂຕ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານ’ນ຺ຕິ. ປຸນ ຈ ຕຖາຄໂຕ ປຎ຺ຈສາລໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິເທວ ອລຠິຕ຺ວາ ຍຖາໂຘເຕນ ປຕ຺ເຕນ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄໂຕ ລາຠີ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານໍ, ເຕນ ຫິ ປຎ຺ຈສາລໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິເທວ ອລຠິຕ຺ວາ ຍຖາໂຘເຕນ ປຕ຺ເຕນ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ປຎ຺ຈສາລໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິເທວ ອລຠິຕ຺ວາ ຍຖາໂຘເຕນ ປຕ຺ເຕນ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ, ເຕນ ຫິ ລາຠີ ຕຖາຄໂຕ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານນ຺ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ສຸມຫນ຺ໂຕ ທຸນ຺ນິພ຺ເພໂຐ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ລາຠີ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານໍ, ປຎ຺ຈສາລຎ຺ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິເທວ ອລຠິຕ຺ວາ ຍຖາໂຘເຕນ ປຕ຺ເຕນ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ, ຕຎ຺ຈ ປນ ມາຣສ຺ສ ປາປິມໂຕ ກາຣຓາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວໂຕ ຄຓນປຖໍ ວີຕິວຕ຺ຕກປ຺ເປ [ຄຓນປຖວີຕິວຕ຺ເຕ ກປ຺ເປ (ສີ.)] ອຠິສງ຺ຂຕໍ ກຸສລໍ ກິນ຺ຕິ ນິຏ຺ຐິຕໍ, ອຘຸນຸຏ຺ຐິເຕນ ມາເຣນ ປາປິມຕາ ຕສ຺ສ ກຸສລສ຺ສ ພລເວຄໍ [ຕໍ ກຸສລພລເວຄວິປ຺ຜາຣໍ (ສີ.)] ກິນ຺ຕິ ປິຫິຕໍ, ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ອຸປວາໂທ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ກຸສລໂຕປິ ອກຸສລໍ ພລວຕຣໍ ໂຫຕິ, ພຸທ຺ຘພລໂຕປິ ມາຣພລໍ ພລວຕຣໍ ໂຫຕີຕິ, ເຕນ ຫິ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ມູລໂຕປິ ອຄ຺ຄໍ ຠາຣຕຣໍ ໂຫຕິ, ຄຸຓສມ຺ປຣິກິຓ຺ຓໂຕປິ ປາປິຍໍ ພລວຕຣໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ນ, ມຫາຣາຊ, ຕາວຕເກນ ກຸສລໂຕປິ ອກຸສລໍ ພລວຕຣໍ ນາມ ໂຫຕິ, ນ ພຸທ຺ຘພລໂຕປິ ມາຣພລໍ ພລວຕຣໍ ນາມ ໂຫຕິ. ອປິ ເຈຕ຺ຖ ກາຣຓໍ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ມຘຸໍ ວາ ມຘຸປິຓ຺ຑິກໍ ວາ ອຎ຺ຎໍ ວາ ອຸປາຍນໍ ອຠິຫເຣຍ຺ຍ, ຕເມນໍ ຣຎ຺ໂຎ ທ຺ວາຣປາໂລ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ‘ອກາໂລ, ໂຠ, ອຍໍ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ສນາຍ, ເຕນ ຫິ, ໂຠ, ຕວ ອຸປາຍນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສີຆສີຆໍ ປຏິນິວຕ຺ຕ, ປຸເຣ ຕວ ຣາຊາ ທຓ຺ຑໍ ຘາເຣສ຺ສຕີ’ຕິ [ມາ ເຕ ຣາຊາ ທຓ຺ຑໍ ປາເປຍ຺ຍາຕິ (ສີ.)]. ຕໂຕ ໂສ ປຸຣິໂສ ທຓ຺ຑຠຍາ ຕສິໂຕ ອຸພ຺ພິຄ຺ໂຄ ຕໍ ອຸປາຍນໍ ອາທາຍ ສີຆສີຆໍ ປຏິນິວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ອປິ ນຸ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຕາວຕເກນ ອຸປາຍນວິກລມຕ຺ຕເກນ ທ຺ວາຣປາລໂຕ ທຸພ຺ພລຕໂຣ ນາມ ໂຫຕິ, ອຎ຺ຎໍ ວາ ປນ ກິຎ຺ຈິ ອຸປາຍນໍ ນ ລເຠຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອິສ຺ສາປກໂຕ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ທ຺ວາຣປາໂລ ອຸປາຍນໍ ນິວາເຣສິ, ອຎ຺ເຎນ ປນ ທ຺ວາເຣນ ສຕສຫສ຺ສຄຸຓມ຺ປິ ຣຎ຺ໂຎ ອຸປາຍນໍ ອຸເປຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອິສ຺ສາປກໂຕ ມາໂຣ ປາປິມາ ປຎ຺ຈສາລເກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິເກ ອນ຺ວາວິສິ, ອຎ຺ຎານິ ປນ ອເນການິ ເທວຕາສຕສຫສ຺ສານິ ອມຕໍ ທິພ຺ພໍ ໂອຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປຄຕານິ ‘ຠຄວໂຕ ກາເຍ ໂອຊໍ ໂອທຫິສ຺ສາມາ’ຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ນມສ຺ສມານານິ ປຎ຺ຊລິການິ ຐິຕານີ’’ຕິ.

‘‘ໂຫຕຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສຸລຠາ ຠຄວໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈຍາ ໂລເກ ອຸຕ຺ຕມປຸຣິສສ຺ສ, ຍາຈິໂຕວ ຠຄວາ ເທວມນຸສ຺ໂສຫິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ອປິ ຈ ໂຂ ປນ ມາຣສ຺ສ ໂຍ ອຘິປ຺ປາໂຍ, ໂສ ຕາວຕເກນ ສິທ຺ໂຘ, ຍໍ ໂສ ຠຄວໂຕ ໂຠຊນສ຺ສ ອນ຺ຕຣາຍມກາສິ. ເອຕ຺ຖ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ກງ຺ຂາ ນ ຉິຊ຺ຊຕິ, ວິມຕິຊາໂຕຫໍ ຕຕ຺ຖ ສໍສຍປກ຺ຂນ຺ໂທ. ນ ເມ ຕຕ຺ຖ ມານສໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ, ຍໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສເທວເກ ໂລເກ ອຄ຺ຄປຸຄ຺ຄລວຣສ຺ສ ກຸສລວຣປຸຎ຺ຎສມ຺ຠວສ຺ສ ອສມສມສ຺ສ ອນຸປມສ຺ສ ອປ຺ປຏິສມສ຺ສ ຉວກໍ ລາມກໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ປາປໍ ອນຣິຍໍ ວິປນ຺ນໍ ມາໂຣ ລາຠນ຺ຕຣາຍມກາສີ’’ຕິ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອນ຺ຕຣາຍາ ອທິຏ຺ຐນ຺ຕຣາໂຍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ກຕນ຺ຕຣາໂຍ ອຸປກ຺ຂຏນ຺ຕຣາໂຍ ປຣິໂຠຄນ຺ຕຣາໂຍຕິ. ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ອທິຏ຺ຐນ຺ຕຣາໂຍ? ອໂນທິສ຺ສ ອທສ຺ສເນນ ອນຠິສງ຺ຂຕໍ ໂກຈິ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກໂຣຕິ ‘ກິໍ ປຣສ຺ສ ທິນ຺ເນນາ’ຕິ, ອຍໍ ອທິຏ຺ຐນ຺ຕຣາໂຍ ນາມ.

‘‘ກຕໂມ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ກຕນ຺ຕຣາໂຍ? ອິເຘກຈ຺ຈໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຸປທິສິຕ຺ວາ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ໂຠຊນໍ ປຏິຍຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ໂກຈິ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກໂຣຕິ, ອຍໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ກຕນ຺ຕຣາໂຍ ນາມ.

‘‘ກຕໂມ ອຸປກ຺ຂຏນ຺ຕຣາໂຍ? ອິຘ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອຸປກ຺ຂຏໍ ໂຫຕິ ອປ຺ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ, ຕຕ຺ຖ ໂກຈິ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກໂຣຕິ, ອຍໍ ອຸປກ຺ຂຏນ຺ຕຣາໂຍ ນາມ.

‘‘ກຕໂມ ປຣິໂຠຄນ຺ຕຣາໂຍ? ອິຘ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປຣິໂຠຄໍ, ຕຕ຺ຖ ໂກຈິ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກໂຣຕິ, ອຍໍ ປຣິໂຠຄນ຺ຕຣາໂຍ ນາມ. ອິເມ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອນ຺ຕຣາຍາ.

‘‘ຍໍ ປນ ມາໂຣ ປາປິມາ ປຎ຺ຈສາລເກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິເກ ອນ຺ວາວິສິ, ຕໍ ເນວ ຠຄວໂຕ ປຣິໂຠຄໍ ນ ອຸປກ຺ຂຏໍ ນ ອຸທ຺ທິສ຺ສກຕໍ, ອນາຄຕໍ ອສມ຺ປຕ຺ຕໍ ອທສ຺ສເນນ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກຕໍ, ຕໍ ປນ ເນກສ຺ສ ຠຄວໂຕ ເຍວ, ອຖ ໂຂ ເຍ ເຕ ເຕນ ສມເຍນ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ ອພ຺ຠາຄຕາ, ສພ຺ເພປິ ເຕ ຕໍ ທິວສໍ ໂຠຊນໍ ນ ລຠິໍສຸ, ນາຫໍ ຕໍ, ມຫາຣາຊ, ປສ຺ສາມິ ສເທວເກ ໂລເກ ສມາຣເກ ສພ຺ຣຫ຺ມເກ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ, ໂຍ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ກຕໍ ອຸປກ຺ຂຏໍ ປຣິໂຠຄໍ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກເຣຍ຺ຍ. ສເຈ ໂກຈິ ອິສ຺ສາຍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ກຕໍ ອຸປກ຺ຂຏໍ ປຣິໂຠຄໍ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກເຣຍ຺ຍ, ຜເລຍ຺ຍ ຕສ຺ສ ມຸທ຺ຘາ ສຕຘາ ວາ ສຫສ຺ສຘາ ວາ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ເກນຈິ ອນາວຣຓີຍາ ຄຸຓາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ລາໂຠ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວໂຕ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ກໂຕ ອຸປກ຺ຂໂຏ ນ ສກ຺ກາ ເກນຈິ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກາຕຸໍ; ສຣີຣານຸຄຕາ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວໂຕ ພ຺ຍາມປ຺ປຠາ ນ ສກ຺ກາ ເກນຈິ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກາຕຸໍ; ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວໂຕ ຎາຓຣຕນໍ ນ ສກ຺ກາ ເກນຈິ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກາຕຸໍ; ຊີວິຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວໂຕ ນ ສກ຺ກາ ເກນຈິ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກາຕຸໍ. ອິເມ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຕຖາຄຕສ຺ສ ເກນຈິ ອນາວຣຓີຍາ ຄຸຓາ, ສພ຺ເພເປເຕ, ມຫາຣາຊ, ຄຸຓາ ເອກຣສາ ອໂຣຄາ ອກຸປ຺ປາ ອປຣູປກ຺ກມາ ອຜຸສານິ ກິຣິຍານິ. ອທສ຺ສເນນ, ມຫາຣາຊ, ມາໂຣ ປາປິມາ ນິລີຍິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສາລເກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິເກ ອນ຺ວາວິສິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ເຕ ເທເສ ວິສເມ ອທສ຺ສເນນ ນິລີຍິຕ຺ວາ ໂຈຣາ ປນ຺ຖໍ ທູເສນ຺ຕິ. ຍທິ ປນ ຣາຊາ ເຕ ໂຈເຣ ປສ຺ເສຍ຺ຍ, ອປິ ນຸ ໂຂ ເຕ ໂຈຣາ ໂສຕ຺ຖິໍ ລເຠຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຜຣສຸນາ ຜາລາເປຍ຺ຍ ສຕຘາ ວາ ສຫສ຺ສຘາ ວາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອທສ຺ສເນນ ມາໂຣ ປາປິມາ ນິລີຍິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສາລເກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິເກ ອນ຺ວາວິສິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ອິຕ຺ຖີ ສປຕິກາ ອທສ຺ສເນນ ນິລີຍິຕ຺ວາ ປຣປຸຣິສໍ ເສວຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອທສ຺ສເນນ ມາໂຣ ປາປິມາ ນິລີຍິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສາລເກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິເກ ອນ຺ວາວິສິ. ຍທິ, ມຫາຣາຊ, ອິຕ຺ຖີ ສາມິກສ຺ສ ສມ຺ມຸຂາ ປຣປຸຣິສໍ ເສວຕິ, ອປິ ນຸ ໂຂ ສາ ອິຕ຺ຖີ ໂສຕ຺ຖິໍ ລເຠຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຫເນຍ຺ຍາປິ ຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ສາມິໂກ ວເຘຍ຺ຍາປິ ພນ຺ເຘຍ຺ຍາປິ ທາສິຕ຺ຕໍ ວາ ອຸປເນຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອທສ຺ສເນນ ມາໂຣ ປາປິມາ ນິລີຍິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສາລເກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິເກ ອນ຺ວາວິສິ. ຍທິ, ມຫາຣາຊ, ມາໂຣ ປາປິມາ ຠຄວໂຕ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ກຕໍ ອຸປກ຺ຂຏໍ ປຣິໂຠຄໍ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກເຣຍ຺ຍ, ຜເລຍ຺ຍ ຕສ຺ສ ມຸທ຺ຘາ ສຕຘາ ວາ ສຫສ຺ສຘາ ວາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂຈຣິກາຍ ກຕໍ ມາເຣນ ປາປິມຕາ, ນິລີຍິຕ຺ວາ ມາໂຣ ປາປິມາ ປຎ຺ຈສາລເກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິເກ ອນ຺ວາວິສິ. ສເຈ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ມາໂຣ ປາປິມາ ຠຄວໂຕ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ກຕໍ ອຸປກ຺ຂຏໍ ປຣິໂຠຄໍ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກເຣຍ຺ຍ, ມຸທ຺ຘາ ວາສ຺ສ ຜເລຍ຺ຍ ສຕຘາ ວາ ສຫສ຺ສຘາ ວາ, ກາໂຍ ວາສ຺ສ ຠຸສມຸຏ຺ຐິ ວິຍ ວິກິເຣຍ຺ຍ, ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ພຸທ຺ຘລາຠນ຺ຕຣາຍປຎ຺ໂຫ ປຎ຺ຈໂມ.

໖. ອປຸຎ຺ຎປຎ຺ໂຫ

໖. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຸມ຺ເຫ ຠຓຖ ‘ໂຍ ອຊານນ຺ໂຕ ປາຓາຕິປາຕໍ ກໂຣຕິ, ໂສ ພລວຕຣໍ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕີ’ຕິ. ປຸນ ຈ ຠຄວຕາ ວິນຍປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ຠຓິຕໍ ‘ອນາປຕ຺ຕິ ອຊານນ຺ຕສ຺ສາ’ຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຊານິຕ຺ວາ ປາຓາຕິປາຕໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ພລວຕຣໍ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ອນາປຕ຺ຕິ ອຊານນ຺ຕສ຺ສາ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ອນາປຕ຺ຕິ ອຊານນ຺ຕສ຺ສ, ເຕນ ຫິ ‘ອຊານິຕ຺ວາ ປາຓາຕິປາຕໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ພລວຕຣໍ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕີ’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ທຸຣຸຕ຺ຕໂຣ ທຸຣຕິກ຺ກໂມ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ໂຍ ອຊານນ຺ໂຕ ປາຓາຕິປາຕໍ ກໂຣຕິ, ໂສ ພລວຕຣໍ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕີ’ຕິ. ປຸນ ຈ ວິນຍປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ອນາປຕ຺ຕິ ອຊານນ຺ຕສ຺ສາ’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖນ຺ຕຣໍ ອຕ຺ຖິ. ກຕມໍ ອຕ຺ຖນ຺ຕຣໍ? ອຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ອາປຕ຺ຕິ ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂາ, ອຕ຺ຖິ ອາປຕ຺ຕິ ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂາ. ຍາຍໍ, ມຫາຣາຊ, ອາປຕ຺ຕິ ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂາ, ຕໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາຣພ຺ຠ ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ອນາປຕ຺ຕິ ອຊານນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ອປຸຎ຺ຎປຎ຺ໂຫ ຉຏ຺ໂຐ.

໗. ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິຫຣຓປຎ຺ໂຫ

໗. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ‘ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ນ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘‘ອຫໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຣິຫຣິສ຺ສາມີ’’’ຕິ ວາ, ‘‘ມມຸທ຺ເທສິໂກ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ’’ຕິ ວາ’ຕິ. ປຸນ ຈ ເມຕ຺ເຕຍ຺ຍສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສຠາວຄຸຓໍ ປຣິທີປຍມາເນນ ຠຄວຕາ ເອວໍ ຠຓິຕໍ ‘‘ໂສ ອເນກສຫສ຺ສໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຣິຫຣິສ຺ສຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ອຫໍ ເອຕຣຫິ ອເນກສຕໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຣິຫຣາມີ’’ຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ນ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘‘ອຫໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຣິຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວາ, ‘‘ມມຸທ຺ເທສິໂກ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ’’ຕິ ວາ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ອເນກສຕໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຣິຫຣາມີຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ຕຖາຄເຕນ ຠຓິຕໍ ‘ໂສ ອເນກສຫສ຺ສໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຣິຫຣິສ຺ສຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ອຫໍ ເອຕຣຫິ ອເນກສຕໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຣິຫຣາມີ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ນ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘ອຫໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຣິຫຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ວາ, ‘ມມຸທ຺ເທສິໂກ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ’ຕິ ວາຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ, ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ນ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘‘ອຫໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຣິຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວາ, ‘‘ມມຸທ຺ເທສິໂກ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ’’ຕິ ວາ’ຕິ. ປຸນ ຈ ເມຕ຺ເຕຍ຺ຍສ຺ສາປິ ຠຄວໂຕ ສຠາວຄຸຓໍ ປຣິທີປຍມາເນນ ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ໂສ ອເນກສຫສ຺ສໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຣິຫຣິສ຺ສຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ອຫໍ ເອຕຣຫິ ອເນກສຕໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຣິຫຣາມີ’ຕິ. ເອຕສ຺ມິຎ຺ຈ, ມຫາຣາຊ, ປຎ຺ເຫ ເອໂກ ອຕ຺ໂຖ ສາວເສໂສ, ເອໂກ ອຕ຺ໂຖ ນິຣວເສໂສ. ນ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ປຣິສາຍ ອນຸຄາມິໂກ, ປຣິສາ ປນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອນຸຄາມິກາ. ສມ຺ມຸຕິ, ມຫາຣາຊ, ເອສາ ‘ອຫ’ນ຺ຕິ ‘ມມາ’ຕິ, ນ ປຣມຕ຺ໂຖ ເອໂສ, ວິຄຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ເປມໍ, ວິຄໂຕ ສິເນໂຫ, ‘ມຍ຺ຫ’ນ຺ຕິປິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຄຫຓໍ ນຕ຺ຖິ, ອຸປາທາຍ ປນ ອວສ຺ສໂຍ ໂຫຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຖວີ ຠູມຏ຺ຐານໍ ສຕ຺ຕານໍ ປຕິຏ຺ຐາ ໂຫຕິ ອຸປສ຺ສຍໍ, ປຖວິຏ຺ຐາ ເຈເຕ ສຕ຺ຕາ, ນ ຈ ມຫາປຖວິຍາ ‘ມຍ຺ເຫເຕ’ຕິ ອເປກ຺ຂາ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ປຕິຏ຺ຐາ ໂຫຕິ ອຸປສ຺ສຍໍ, ຕຖາຄຕຏ຺ຐາ [ຕຖາຄຕປຕິຏ຺ຐາ ເອວ (ສີ.)] ເຈເຕ ສຕ຺ຕາ, ນ ຈ ຕຖາຄຕສ຺ສ ‘ມຍ຺ເຫເຕ’ຕິ ອເປກ຺ຂາ ໂຫຕິ. ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ມຫຕິມຫາເມໂຆ ອຠິວສ຺ສນ຺ໂຕ ຕິຓຣຸກ຺ຂປສຸມນຸສ຺ສານໍ ວຸຑ຺ຒິໍ ເທຕິ ສນ຺ຕຕິໍ ອນຸປາເລຕິ. ວຸຏ຺ຐູປຊີວິໂນ ເຈເຕ ສຕ຺ຕາ ສພ຺ເພ, ນ ຈ ມຫາເມຆສ຺ສ ‘ມຍ຺ເຫເຕ’ຕິ ອເປກ຺ຂາ ໂຫຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ກຸສລຘມ຺ເມ ຊເນຕິ ອນຸປາເລຕິ, ສຕ຺ຖູປຊີວິໂນ ເຈເຕ ສຕ຺ຕາ ສພ຺ເພ, ນ ຈ ຕຖາຄຕສ຺ສ ‘ມຍ຺ເຫເຕ’ຕິ ອເປກ຺ຂາ ໂຫຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອຕ຺ຕານຸທິຏ຺ຐິຍາ ປຫີນຕ຺ຕາ’’ຕິ.

‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສຸນິພ຺ເພຐິໂຕ ປຎ຺ໂຫ ພຫຸວິເຘຫິ ກາຣເຓຫິ, ຄມ຺ຠີໂຣ ອຸຕ຺ຕານີກໂຕ, ຄຓ຺ຐິ ຠິນ຺ໂນ, ຄຫນໍ ອຄຫນໍ ກຕໍ, ອນ຺ຘກາໂຣ ອາໂລໂກ ກໂຕ, ຠຄ຺ຄາ ປຣວາທາ, ຊິນປຸຕ຺ຕານໍ ຈກ຺ຂຸໍ ອຸປ຺ປາທິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິຫຣຓປຎ຺ໂຫ ສຕ຺ຕໂມ.

໘. ອເຠຊ຺ຊປຣິສປຎ຺ໂຫ

໘. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຸມ຺ເຫ ຠຓຖ ‘ຕຖາຄໂຕ ອເຠຊ຺ຊປຣິໂສ’ຕິ, ປຸນ ຈ ຠຓຖ ‘ເທວທຕ຺ເຕນ ເອກປ຺ປຫາຣໍ ປຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສຕານິ ຠິນ຺ນານີ’ຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄໂຕ ອເຠຊ຺ຊປຣິໂສ, ເຕນ ຫິ ເທວທຕ຺ເຕນ ເອກປ຺ປຫາຣໍ ປຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສຕານິ ຠິນ຺ນານີຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ເທວທຕ຺ເຕນ ເອກປ຺ປຫາຣໍ ປຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສຕານິ ຠິນ຺ນານິ, ເຕນ ຫິ ‘ຕຖາຄໂຕ ອເຠຊ຺ຊປຣິໂສ’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ຄມ຺ຠີໂຣ ທຸນ຺ນິເວຐິໂຍ, ຄຓ຺ຐິໂຕປິ ຄຓ຺ຐິຕໂຣ, ເອຕ຺ຖາຍໍ ຊໂນ ອາວໂຏ ນິວຸໂຕ ໂອວຸໂຕ ປິຫິໂຕ ປຣິໂຍນທ຺ໂຘ, ເອຕ຺ຖ ຕວ ຎາຓພລໍ ທສ຺ເສຫິ ປຣວາເທສູ’’ຕິ.

‘‘ອເຠຊ຺ຊປຣິໂສ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ, ເທວທຕ຺ເຕນ ຈ ເອກປ຺ປຫາຣໍ ປຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສຕານິ ຠິນ຺ນານິ, ຕຎ຺ຈ ປນ ເຠທກສ຺ສ ພເລນ, ເຠທເກ ວິຊ຺ຊມາເນ ນຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ອເຠຊ຺ຊໍ ນາມ. ເຠທເກ ສຕິ ມາຕາປິ ປຸຕ຺ເຕນ ຠິຊ຺ຊຕິ, ປຸຕ຺ໂຕປິ ມາຕຣາ ຠິຊ຺ຊຕິ, ປິຕາປິ ປຸຕ຺ເຕນ ຠິຊ຺ຊຕິ, ປຸຕ຺ໂຕປິ ປິຕຣາ ຠິຊ຺ຊຕິ, ຠາຕາປິ ຠຄິນິຍາ ຠິຊ຺ຊຕິ, ຠຄິນີປິ ຠາຕຣາ ຠິຊ຺ຊຕິ, ສຫາໂຍປິ ສຫາເຍນ ຠິຊ຺ຊຕິ, ນາວາປິ ນານາທາຣຸສງ຺ຆຏິຕາ ອູມິເວຄສມ຺ປຫາເຣນ ຠິຊ຺ຊຕິ, ຣຸກ຺ໂຂປິ ມຘຸກປ຺ປສມ຺ປນ຺ນຜໂລ ອນິລພລເວຄາຠິຫໂຕ ຠິຊ຺ຊຕິ, ສຸວຓ຺ຓມ຺ປິ ຊາຕິມນ຺ຕໍ [ຊາຕຣູປມ຺ປິ (ສີ.)] ໂລເຫນ ຠິຊ຺ຊຕິ. ອປິ ຈ, ມຫາຣາຊ, ເນໂສ ອຘິປ຺ປາໂຍ ວິຎ຺ຎູນໍ, ເນສາ ພຸທ຺ຘານໍ ອຘິມຸຕ຺ຕິ, ເນໂສ ປຓ຺ຑິຕານໍ ຉນ຺ໂທ ‘ຕຖາຄໂຕ ເຠຊ຺ຊປຣິໂສ’ຕິ. ອປິ ເຈຕ຺ຖ ກາຣຓໍ ອຕ຺ຖິ, ເຍນ ກາຣເຓນ ຕຖາຄໂຕ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘ອເຠຊ຺ຊປຣິໂສ’ຕິ. ກຕມໍ ເອຕ຺ຖ ກາຣຓໍ? ຕຖາຄຕສ຺ສ, ມຫາຣາຊ, ກເຕນ ອທາເນນ ວາ ອປ຺ປິຍວຈເນນ ວາ ອນຕ຺ຖຈຣິຍາຍ ວາ ອສມານຕ຺ຕຕາຍ ວາ ຍໂຕ ກຸໂຕຈິ ຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕສ຺ສປິ ປຣິສາ ຠິນ຺ນາຕິ ນ ສຸຕປຸພ຺ພໍ, ເຕນ ກາຣເຓນ ຕຖາຄໂຕ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘ອເຠຊ຺ຊປຣິໂສ’ຕິ. ຕຍາເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຎາຕພ຺ພໍ ‘ອຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈິ ນວງ຺ເຄ ພຸທ຺ຘວຈເນ ສຸຕ຺ຕາຄຕໍ, ອິມິນາ ນາມ ກາຣເຓນ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ກເຕນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຣິສາ ຠິນ຺ນາ’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ ຠນ຺ເຕ, ໂນ ເຈຕໍ ໂລເກ ທິສ຺ສຕິ ໂນປິ ສຸຍ຺ຍຕິ. ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ອເຠຊ຺ຊປຣິສປຎ຺ໂຫ ອຏ຺ຐໂມ.

ອເຠຊ຺ຊວຄ຺ໂຄ ທຸຕິໂຍ.

ອິມສ຺ມິໍ ວຄ຺ເຄ ອຏ຺ຐ ປຎ຺ຫາ.

໓. ປຓາມິຕວຄ຺ໂຄ

໑. ເສຏ຺ຐຘມ຺ມປຎ຺ໂຫ

໑. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ‘ຘມ຺ໂມ ຫິ, ວາເສຏ຺ຐ, ເສຏ຺ໂຐ ຊເນຕສ຺ມິໍ ທິຏ຺ເຐ ເຈວ ຘມ຺ເມ ອຠິສມ຺ປຣາເຍ ຈາ’ຕິ. ປຸນ ຈ ‘ອຸປາສໂກ ຄິຫີ ໂສຕາປນ຺ໂນ ປິຫິຕາປາໂຍ ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ໂຕ ວິຎ຺ຎາຕສາສໂນ ຠິກ຺ຂຸໍ ວາ ສາມເຓຣໍ ວາ ປຸຖຸຊ຺ຊນໍ ອຠິວາເທຕິ ປຈ຺ຈຸຏ຺ເຐຕີ’ຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ຘມ຺ໂມ ຫິ, ວາເສຏ຺ຐ, ເສຏ຺ໂຐ ຊເນຕສ຺ມິໍ ທິຏ຺ເຐ ເຈວ ຘມ຺ເມ ອຠິສມ຺ປຣາເຍ ຈາ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ອຸປາສໂກ ຄິຫີ ໂສຕາປນ຺ໂນ ປິຫິຕາປາໂຍ ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ໂຕ ວິຎ຺ຎາຕສາສໂນ ຠິກ຺ຂຸໍ ວາ ສາມເຓຣໍ ວາ ປຸຖຸຊ຺ຊນໍ ອຠິວາເທຕິ ປຈ຺ຈຸຏ຺ເຐຕີ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ‘ອຸປາສໂກ ຄິຫີ ໂສຕາປນ຺ໂນ ປິຫິຕາປາໂຍ ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ໂຕ ວິຎ຺ຎາຕສາສໂນ ຠິກ຺ຂຸໍ ວາ ສາມເຓຣໍ ວາ ປຸຖຸຊ຺ຊນໍ ອຠິວາເທຕິ ປຈ຺ຈຸຏ຺ເຐຕິ’, ເຕນ ຫິ ‘ຘມ຺ໂມ ຫິ, ວາເສຏ຺ຐ, ເສຏ຺ໂຐ ຊເນຕສ຺ມິໍ ທິຏ຺ເຐ ເຈວ ຘມ຺ເມ ອຠິສມ຺ປຣາເຍ ຈາຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ຘມ຺ໂມ ຫິ, ວາເສຏ຺ຐ, ເສຏ຺ໂຐ ຊເນຕສ຺ມິໍ ທິຏ຺ເຐ ເຈວ ຘມ຺ເມ ອຠິສມ຺ປຣາເຍ ຈາ’ຕິ, ‘ອຸປາສໂກ ຈ ຄິຫີ ໂສຕາປນ຺ໂນ ປິຫິຕາປາໂຍ ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ໂຕ ວິຎ຺ຎາຕສາສໂນ ຠິກ຺ຂຸໍ ວາ ສາມເຓຣໍ ວາ ປຸຖຸຊ຺ຊນໍ ອຠິວາເທຕິ ປຈ຺ຈຸຏ຺ເຐຕິ’. ຕຕ຺ຖ ປນ ກາຣຓໍ ອຕ຺ຖິ. ກຕມໍ ຕໍ ກາຣຓໍ?

‘‘ວີສຕິ ໂຂ ປນິເມ, ມຫາຣາຊ, ສມຓສ຺ສ ສມຓກຣຓາ ຘມ຺ມາ ທ຺ເວ ຈ ລິງ຺ຄານິ, ເຍຫິ ສມໂຓ ອຠິວາທນປຈ຺ຈຸຏ຺ຐານສມານນປູຊນາຣໂຫ ໂຫຕິ. ກຕເມ ວີສຕິ ສມຓສ຺ສ ສມຓກຣຓາ ຘມ຺ມາ ທ຺ເວ ຈ ລິງ຺ຄານິ? ເສຏ຺ໂຐ [ເສຏ຺ຐຠູມິສໂຍ (ສີ. ສ຺ຍາ.), ເສຏ຺ໂຐ ຍໂມ (ປີ.)] ຘມ຺ມາຣາໂມ, ອຄ຺ໂຄ ນິຍໂມ, ຈາໂຣ ວິຫາໂຣ ສໍຍໂມ ສໍວໂຣ ຂນ຺ຕິ ໂສຣຈ຺ຈໍ ເອກຕ຺ຕຈຣິຍາ ເອກຕ຺ຕາຠິຣຕິ ປຏິສລ຺ລານໍ ຫິຣິໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ວີຣິຍໍ ອປ຺ປມາໂທ ສິກ຺ຂາສມາທານໍ [ສິກ຺ຂາປຘານໍ (ສີ. ສ຺ຍາ.), ສຸກ຺ກາວທານໍ (ກ.)] ອຸທ຺ເທໂສ ປຣິປຸຈ຺ຉາ ສີລາທິອຠິຣຕິ ນິຣາລຍຕາ ສິກ຺ຂາປທປາຣິປູຣິຕາ, ກາສາວຘາຣຓໍ, ຠຓ຺ຑຸຠາໂວ. ອິເມ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ວີສຕິ ສມຓສ຺ສ ສມຓກຣຓາ ຘມ຺ມາ ທ຺ເວ ຈ ລິງ຺ຄານິ. ເອເຕ ຄຸເຓ ຠິກ຺ຂຸ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕຕິ, ໂສ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ອນູນຕ຺ຕາ ປຣິປຸຓ຺ຓຕ຺ຕາ ສມ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ອເສກ຺ຂຠູມິໍ ອຣຫນ຺ຕຠູມິໍ ໂອກ຺ກມຕິ, ເສຏ຺ຐໍ ຠູມນ຺ຕຣໍ ໂອກ຺ກມຕິ, ອຣຫຕ຺ຕາສນ຺ນຄໂຕຕິ ອຣຫຕິ ອຸປາສໂກ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນໍ ອຠິວາເທຕຸໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາຕຸໍ.

‘‘‘ຂີຓາສເວຫິ ໂສ ສາມຎ຺ຎໍ ອຸປຄໂຕ, ນຕ຺ຖິ ເມ ໂສ ສມໂຍ’ຕິ [ຕໍ ສາມຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ (?)] ອຣຫຕິ ອຸປາສໂກ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນໍ ອຠິວາເທຕຸໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາຕຸໍ.

‘‘‘ອຄ຺ຄປຣິສໍ ໂສ ອຸປຄໂຕ, ນາຫໍ ຕໍ ຐານໍ ອຸປຄໂຕ’ຕິ ອຣຫຕິ ອຸປາສໂກ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນໍ ອຠິວາເທຕຸໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາຕຸໍ.

‘‘‘ລຠຕິ ໂສ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສໍ ໂສຕຸໍ, ນາຫໍ ຕໍ ລຠາມິ ໂສຕຸ’ນ຺ຕິ ອຣຫຕິ ອຸປາສໂກ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນໍ ອຠິວາເທຕຸໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາຕຸໍ.

‘‘‘ໂສ ອຎ຺ເຎ ປພ຺ພາເຊຕິ ອຸປສມ຺ປາເທຕິ ຊິນສາສນໍ ວຑ຺ເຒຕິ, ອຫເມຕໍ ນ ລຠາມິ ກາຕຸ’ນ຺ຕິ ອຣຫຕິ ອຸປາສໂກ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນໍ ອຠິວາເທຕຸໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາຕຸໍ.

‘‘‘ອປ຺ປມາເຓສຸ ໂສ ສິກ຺ຂາປເທສຸ ສມຕ຺ຕກາຣີ, ນາຫໍ ເຕສຸ ວຕ຺ຕາມີ’ຕິ ອຣຫຕິ ອຸປາສໂກ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນໍ ອຠິວາເທຕຸໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາຕຸໍ.

‘‘‘ອຸປຄໂຕ ໂສ ສມຓລິງ຺ຄໍ, ພຸທ຺ຘາຘິປ຺ປາເຍ ຐິໂຕ, ເຕນາຫໍ ລິງ຺ເຄນ ທູຣມປຄໂຕ’ຕິ ອຣຫຕິ ອຸປາສໂກ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນໍ ອຠິວາເທຕຸໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາຕຸໍ.

‘‘‘ປຣູຬ຺ຫກຈ຺ຉໂລໂມ ໂສ ອນຎ຺ຊິຕອມຓ຺ຑິໂຕ ອນຸລິຕ຺ຕສີລຄນ຺ໂຘ, ອຫໍ ປນ ມຓ຺ຑນວິຠູສນາຠິຣໂຕ’ຕິ ອຣຫຕິ ອຸປາສໂກ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນໍ ອຠິວາເທຕຸໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາຕຸໍ.

‘‘ອປິ ຈ, ມຫາຣາຊ, ‘ເຍ ເຕ ວີສຕິ ສມຓກຣຓາ ຘມ຺ມາ ທ຺ເວ ຈ ລິງ຺ຄານິ, ສພ຺ເພເປເຕ ຘມ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ໂສ ເຍວ ເຕ ຘມ຺ເມ ຘາເຣຕິ, ອຎ຺ເຎປິ ຕຕ຺ຖ ສິກ຺ຂາເປຕິ, ໂສ ເມ ອາຄໂມ ສິກ຺ຂາປນຎ຺ຈ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ອຣຫຕິ ອຸປາສໂກ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນໍ ອຠິວາເທຕຸໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາຕຸໍ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຣາຊກຸມາໂຣ ປຸໂຣຫິຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ວິຊ຺ຊໍ ອຘີຍຕິ, ຂຕ຺ຕິຍຘມ຺ມໍ ສິກ຺ຂຕິ, ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ອຠິສິຕ຺ໂຕ ອາຈຣິຍໍ ອຠິວາເທຕິ ປຈ຺ຈຸຏ຺ເຐຕິ ‘ສິກ຺ຂາປໂກ ເມ ອຍ’ນ຺ຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ‘ຠິກ຺ຂຸ ສິກ຺ຂາປໂກ ວໍສຘໂຣ’ຕິ ອຣຫຕິ ອຸປາສໂກ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນໍ ອຠິວາເທຕຸໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາຕຸໍ.

‘‘ອປິ ຈ, ມຫາຣາຊ, ອິມິນາເປຕໍ ປຣິຍາເຍນ ຊານາຫິ ຠິກ຺ຂຸຠູມິຍາ ມຫນ຺ຕຕໍ ອສມວິປຸລຠາວໍ. ຍທິ, ມຫາຣາຊ, ອຸປາສໂກ ໂສຕາປນ຺ໂນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ, ທ຺ເວວ ຕສ຺ສ ຄຕິໂຍ ຠວນ຺ຕິ ອນຎ຺ຎາ ຕສ຺ມິໍ ເຍວ ທິວເສ ປຣິນິພ຺ພາເຍຍ຺ຍ ວາ, ຠິກ຺ຂຸຠາວໍ ວາ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ອຈລາ ຫິ ສາ, ມຫາຣາຊ, ປພ຺ພຊ຺ຊາ, ມຫຕີ ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄຕາ, ຍທິທໍ ຠິກ຺ຂຸຠູມີ’’ຕິ. ‘‘ຎາຓຄໂຕ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຎ຺ໂຫ ສຸນິພ຺ເພຐິໂຕ ພລວຕາ ອຕິພຸທ຺ຘິນາ ຕຍາ, ນ ຍິມໍ ປຎ຺ຫໍ ສມຕ຺ໂຖ ອຎ຺ໂຎ ເອວໍ ວິນິເວເຐຕຸໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຕວາທິເສນ ພຸທ຺ຘິມຕາ’’ຕິ.

ເສຏ຺ຐຘມ຺ມປຎ຺ໂຫ ປຐໂມ.

໒. ສພ຺ພສຕ຺ຕຫິຕຜຣຓປຎ຺ໂຫ

໒. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຸມ຺ເຫ ຠຓຖ ‘ຕຖາຄໂຕ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ອຫິຕມປເນຕ຺ວາ ຫິຕມຸປທຫຕີ’ຕິ. ປຸນ ຈ ຠຓຖ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘູປເມ ຘມ຺ມປຣິຍາເຍ ຠຎ຺ຎມາເນ ‘ສຏ຺ຐິມຕ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຸຓ຺ຫໍ ໂລຫິຕໍ ມຸຂໂຕ ອຸຄ຺ຄຕ’ນ຺ຕິ. ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘູປມໍ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມປຣິຍາຍໍ ເທເສນ຺ເຕນ ຕຖາຄເຕນ ສຏ຺ຐິມຕ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຫິຕມປເນຕ຺ວາ ອຫິຕມຸປທຫິຕໍ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄໂຕ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ອຫິຕມປເນຕ຺ວາ ຫິຕມຸປທຫຕິ, ເຕນ ຫິ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘູປເມ ຘມ຺ມປຣິຍາເຍ ຠຎ຺ຎມາເນ ສຏ຺ຐິມຕ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຸຓ຺ຫໍ ໂລຫິຕໍ ມຸຂໂຕ ອຸຄ຺ຄຕນ຺ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘູປເມ ຘມ຺ມປຣິຍາເຍ ຠຎ຺ຎມາເນ ສຏ຺ຐິມຕ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຸຓ຺ຫໍ ໂລຫິຕໍ ມຸຂໂຕ ອຸຄ຺ຄຕໍ, ເຕນ ຫິ ຕຖາຄໂຕ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ອຫິຕມປເນຕ຺ວາ ຫິຕມຸປທຫຕີຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຕຖາຄໂຕ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ອຫິຕມປເນຕ຺ວາ ຫິຕມຸປທຫຕິ, ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘູປເມ ຘມ຺ມປຣິຍາເຍ ຠຎ຺ຎມາເນ ສຏ຺ຐິມຕ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຸຓ຺ຫໍ ໂລຫິຕໍ ມຸຂໂຕ ອຸຄ຺ຄຕໍ, ຕຎ຺ຈ ປນ ນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ກເຕນ, ເຕສໍ ເຍວ ອຕ຺ຕໂນ ກເຕນາ’’ຕິ.

‘‘ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄໂຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘູປມໍ ຘມ຺ມປຣິຍາຍໍ ນ ຠາເສຍ຺ຍ, ອປິ ນຸ ເຕສໍ ອຸຓ຺ຫໍ ໂລຫິຕໍ ມຸຂໂຕ ອຸຄ຺ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ, ນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ນານໍ ເຕສໍ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມປຣິຍາຍໍ ສຸຕ຺ວາ ປຣິຬາໂຫ ກາເຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ເຕນ ເຕສໍ ປຣິຬາເຫນ ອຸຓ຺ຫໍ ໂລຫິຕໍ ມຸຂໂຕ ອຸຄ຺ຄຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄຕສ຺ເສວ ກເຕນ ເຕສໍ ອຸຓ຺ຫໍ ໂລຫິຕໍ ມຸຂໂຕ ອຸຄ຺ຄຕໍ, ຕຖາຄໂຕ ເຍວ ຕຕ຺ຖ ອຘິກາໂຣ ເຕສໍ ນາສນາຍ, ຍຖາ ນາມ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຫິ ວມ຺ມິກໍ ປວິເສຍ຺ຍ, ອຖຎ຺ຎຕໂຣ ປໍສຸກາໂມ ປຸຣິໂສ ວມ຺ມິກໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປໍສຸໍ ຫເຣຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ປໍສຸຫຣເຓນ ວມ຺ມິກສ຺ສ ສຸສິຣໍ ປິທເຫຍ຺ຍ, ອຖ ຕຕ຺ເຖວ ໂສ ອສ຺ສາສໍ ອລຠມາໂນ ມເຣຍ຺ຍ, ນນຸ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ອຫິ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ກເຕນ ມຣຓປ຺ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ‘‘ອາມ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄໂຕ ເຍວ ຕຕ຺ຖ ອຘິກາໂຣ ເຕສໍ ນາສນາຍາ’’ຕິ.

‘‘ຕຖາຄໂຕ, ມຫາຣາຊ, ຘມ຺ມໍ ເທສຍມາໂນ ອນຸນຍປ຺ປຏິຆໍ ນ ກໂຣຕິ, ອນຸນຍປ຺ປຏິຆວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ເອວໍ ຘມ຺ເມ ເທສີຍມາເນ ເຍ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ນາ, ເຕ ພຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ເຍ ປນ ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ນາ, ເຕ ປຕນ຺ຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິສສ຺ສ ອມ຺ພໍ ວາ ຊມ຺ພຸໍ ວາ ມຘຸກໍ ວາ ຈາລຍມານສ຺ສ ຍານິ ຕຕ຺ຖ ຜລານິ ສາຣານິ ທຬ຺ຫພນ຺ຘນານິ, ຕານິ ຕຕ຺ເຖວ ອຈ຺ຈຸຕານິ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ຍານິ ຕຕ຺ຖ ຜລານິ ປູຕິວຓ຺ຏມູລານິ ທຸພ຺ພລພນ຺ຘນານິ, ຕານິ ປຕນ຺ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທສຍມາໂນ ອນຸນຍປ຺ປຏິຆໍ ນ ກໂຣຕິ, ອນຸນຍປ຺ປຏິຆວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ເອວໍ ຘມ຺ເມ ເທສີຍມາເນ ເຍ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ນາ, ເຕ ພຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ເຍ ປນ ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ນາ, ເຕ ປຕນ຺ຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ກສ຺ສໂກ ຘຎ຺ຎໍ ໂຣເປຕຸກາໂມ ເຂຕ຺ຕໍ ກສຕິ, ຕສ຺ສ ກສນ຺ຕສ຺ສ ອເນກສຕສຫສ຺ສານິ ຕິຓານິ ມຣນ຺ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ປຣິປກ຺ກມານເສ ສຕ຺ເຕ ໂພເຘນ຺ໂຕ [ໂພເຘຕຸໍ (ສີ.)] ອນຸນຍປ຺ປຏິຆວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ເອວໍ ຘມ຺ເມ ເທສີຍມາເນ ເຍ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ນາ, ເຕ ພຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ເຍ ປນ ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ນາ, ເຕ ຕິຓານິ ວິຍ ມຣນ຺ຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ມນຸສ຺ສາ ຣສເຫຕຸ ຍນ຺ເຕນ ອຸຈ຺ຉຸໍ ປີຬຍນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອຸຈ຺ຉຸໍ ປີຬຍມານານໍ ເຍ ຕຕ຺ຖ ຍນ຺ຕມຸຂຄຕາ ກິມໂຍ, ເຕ ປີຬິຍນ຺ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ປຣິປກ຺ກມານເສ ສຕ຺ເຕ ໂພເຘນ຺ໂຕ ຘມ຺ມຍນ຺ຕມຠິປີຬຍຕິ [ຘມ຺ມຍນ຺ຕມຕິປີຬຍຕິ (ກ.)], ເຍ ຕຕ຺ຖ ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ນາ, ເຕ ກິມີ ວິຍ ມຣນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ນນຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຕາຍ ຘມ຺ມເທສນາຍ ປຕິຕາ’’ຕິ? ‘‘ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຈ຺ຉໂກ ຣຸກ຺ຂໍ ຕຈ຺ຉນ຺ໂຕ [ຣກ຺ຂນ຺ໂຕ (ສີ. ປີ.] ອຸຊຸກໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ວຊ຺ຊນີຍໍ ອປເນຕ຺ວາ ຕຈ຺ຉໂກ ຣຸກ຺ຂໍ ອຸຊຸກໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ປຣິສໍ ຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ນ ສກ຺ໂກຕິ ໂພຘເນຍ຺ເຍ [ອໂພຘນີເຍ (ສ຺ຍາ.)] ສຕ຺ເຕ ໂພເຘຕຸໍ, ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ເນ ປນ ສຕ຺ເຕ ອປເນຕ຺ວາ ໂພຘເນຍ຺ເຍ ສຕ຺ເຕ ໂພເຘຕິ, ອຕ຺ຕກເຕນ ປນ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ນາ ປຕນ຺ຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ກທລີ ເວຬຸ ອສ຺ສຕຣີ ອຕ຺ຕເຊນ [ອຕ຺ຕເຊນ ຜເລນ (ສີ.)] ຫຎ຺ຎຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເຕ ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ນາ, ເຕ ອຕ຺ຕກເຕນ ຫຎ຺ຎນ຺ຕິ ປຕນ຺ຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂຈຣາ ອຕ຺ຕກເຕນ ຈກ຺ຂຸປ຺ປາຏນໍ ສູລາໂຣປນໍ ສີສຈ຺ເຉທນໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເຕ ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ນາ, ເຕ ອຕ຺ຕກເຕນ ຫຎ຺ຎນ຺ຕິ ປຕນ຺ຕິ [ຊິນສາສນາ ປຕນ຺ຕິ (ສີ. ປີ.)]. ເຍສໍ, ມຫາຣາຊ, ສຏ຺ຐິມຕ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຸຓ຺ຫໍ ໂລຫິຕໍ ມຸຂໂຕ ອຸຄ຺ຄຕໍ, ເຕສໍ ຕໍ ເນວ ຠຄວໂຕ ກເຕນ, ນ ປເຣສໍ ກເຕນ, ອຖ ໂຂ ອຕ຺ຕໂນ ເຍວ ກເຕນ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ສພ຺ພຊນສ຺ສ ອມຕໍ ທເທຍ຺ຍ, ເຕ ຕໍ ອມຕໍ ອສິຕ຺ວາ ອໂຣຄາ ທີຆາຍຸກາ ສພ຺ພີຕິໂຕ [ສພ຺ພີຕິຍາ (ສີ.)] ປຣິມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍຸໍ, ອຖຎ຺ຎຕໂຣ ປຸຣິໂສ ທຸຣຸປຈາເຣນ ຕໍ ອສິຕ຺ວາ ມຣຓໍ ປາປຸເຓຍ຺ຍ, ອປິ ນຸ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ອມຕທາຍໂກ ປຸຣິໂສ ຕໂຕນິທານໍ ກິຎ຺ຈິ ອປຸຎ຺ຎໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ທສສຫສ຺ສິຍາ ໂລກຘາຕຸຍາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ອມຕໍ ຘມ຺ມທານໍ ເທຕິ, ເຍ ເຕ ສຕ຺ຕາ ຠພ຺ພາ, ເຕ ຘມ຺ມາມເຕນ ພຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ເຍ ປນ ເຕ ສຕ຺ຕາ ອຠພ຺ພາ, ເຕ ຘມ຺ມາມເຕນ ຫຎ຺ຎນ຺ຕິ ປຕນ຺ຕິ. ໂຠຊນໍ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ຊີວິຕໍ ຣກ຺ຂຕິ, ຕເມກຈ຺ເຈ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ວິສູຈິກາຍ ມຣນ຺ຕິ, ອປິ ນຸ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ໂຠຊນທາຍໂກ ປຸຣິໂສ ຕໂຕນິທານໍ ກິຎ຺ຈິ ອປຸຎ຺ຎໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ທສສຫສ຺ສິຍາ ໂລກຘາຕຸຍາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ອມຕໍ ຘມ຺ມທານໍ ເທຕິ, ເຍ ເຕ ສຕ຺ຕາ ຠພ຺ພາ, ເຕ ຘມ຺ມາມເຕນ ພຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ເຍ ປນ ເຕ ສຕ຺ຕາ ອຠພ຺ພາ, ເຕ ຘມ຺ມາມເຕນ ຫຎ຺ຎນ຺ຕິ ປຕນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ສພ຺ພສຕ຺ຕຫິຕຜຣຓປຎ຺ໂຫ ທຸຕິໂຍ.

໓. ວຕ຺ຖຄຸຍ຺ຫນິທສ຺ສນປຎ຺ໂຫ

໓. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຕຖາຄເຕນ –

‘‘‘ກາເຍນ ສໍວໂຣ ສາຘຸ [ຘ. ປ. ໓໖໑], ສາຘຸ ວາຈາຍ ສໍວໂຣ;

ມນສາ ສໍວໂຣ ສາຘຸ, ສາຘຸ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສໍວໂຣ’ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈ ຕຖາຄໂຕ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຣິສານໍ ມຊ຺ເຌ ນິສີທິຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ເສລສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ໂກໂສຫິຕໍ ວຕ຺ຖຄຸຍ຺ຫໍ ທສ຺ເສສິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ກາເຍນ ສໍວໂຣ ສາຘູ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ເສລສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ໂກໂສຫິຕໍ ວຕ຺ຖຄຸຍ຺ຫໍ ທສ຺ເສສີຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ເສລສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ໂກໂສຫິຕໍ ວຕ຺ຖຄຸຍ຺ຫໍ ທສ຺ເສຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ກາເຍນ ສໍວໂຣ ສາຘູ’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ກາເຍນ ສໍວໂຣ ສາຘູ’ຕິ, ເສລສ຺ສ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ໂກໂສຫິຕໍ ວຕ຺ຖຄຸຍ຺ຫໍ ທສ຺ສິຕໍ. ຍສ຺ສ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄເຕ ກງ຺ຂາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ຕສ຺ສ ໂພຘນຕ຺ຖາຍ ຠຄວາ ອິທ຺ຘິຍາ ຕປ຺ປຏິຠາຄໍ ກາຍໍ ທສ຺ເສຕິ, ໂສ ເຍວ ຕໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ.

‘‘ໂກ ປເນຕໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສທ຺ທຫິສ຺ສຕິ, ຍໍ ປຣິສຄໂຕ ເອໂກ ເຍວ ຕໍ ຄຸຍ຺ຫໍ ປສ຺ສຕິ, ອວເສສາ ຕຕ຺ເຖວ ວສນ຺ຕາ ນ ປສ຺ສນ຺ຕີຕິ. ອິງ຺ຆ ເມ ຕ຺ວໍ ຕຕ຺ຖ ກາຣຓໍ ອຸປທິສ, ກາຣເຓນ ມໍ ສຎ຺ຎາເປຫີ’’ຕິ. ‘‘ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ ປນ ຕຍາ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິ ພ຺ຍາຘິໂຕ ປຸຣິໂສ ປຣິກິຓ຺ໂຓ ຎາຕິມິຕ຺ເຕຫີ’’ຕິ. ‘‘ອາມ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ອປິ ນຸ ໂຂ ສາ, ມຫາຣາຊ, ປຣິສາ ປສ຺ສເຕຕໍ ເວທນໍ, ຍາຍ ໂສ ປຸຣິໂສ ເວທນາຍ ເວທຍຕີ’’ຕິ. ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ, ອຕ຺ຕນາ ເຍວ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣິໂສ ເວທຍຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຍສ຺ເສວ ຕຖາຄເຕ ກງ຺ຂາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ຕສ຺ເສວ ຕຖາຄໂຕ ໂພຘນຕ຺ຖາຍ ອິທ຺ຘິຍາ ຕປ຺ປຏິຠາຄໍ ກາຍໍ ທສ຺ເສຕິ, ໂສ ເຍວ ຕໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ປສ຺ສຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ກຎ຺ຈິເທວ ປຸຣິສໍ ຠູໂຕ ອາວິເສຍ຺ຍ, ອປິ ນຸ ໂຂ ສາ, ມຫາຣາຊ, ປຣິສາ ປສ຺ສຕິ ຕໍ ຠູຕາຄມນ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ໂສ ເຍວ ອາຕຸໂຣ ຕສ຺ສ ຠູຕສ຺ສ ອາຄມນໍ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຍສ຺ເສວ ຕຖາຄເຕ ກງ຺ຂາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ຕສ຺ເສວ ຕຖາຄໂຕ ໂພຘນຕ຺ຖາຍ ອິທ຺ຘິຍາ ຕປ຺ປຏິຠາຄໍ ກາຍໍ ທສ຺ເສຕິ, ໂສ ເຍວ ຕໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ.

‘‘ທຸກ຺ກຣໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວຕາ ກຕໍ, ຍໍ ເອກສ຺ສປິ ອທສ຺ສນີຍໍ, ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ເຕນາ’’ຕິ. ‘‘ນ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ຄຸຍ຺ຫໍ ທສ຺ເສສິ, ອິທ຺ຘິຍາ ປນ ຉາຍໍ ທສ຺ເສສີ’’ຕິ. ‘‘ຉາຍາຍປິ, ຠນ຺ເຕ, ທິຏ຺ຐາຍ ທິຏ຺ຐໍ ເຍວ ໂຫຕິ ຄຸຍ຺ຫໍ, ຍໍ ທິສ຺ວາ ນິຏ຺ຐໍ ຄໂຕ’’ຕິ. ‘‘ທຸກ຺ກຣຎ຺ຈາປິ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ກໂຣຕິ ໂພຘເນຍ຺ເຍ ສຕ຺ເຕ ໂພເຘຕຸໍ. ຍທິ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ກິຣິຍໍ ຫາເປຍ຺ຍ, ໂພຘເນຍ຺ຍາ ສຕ຺ຕາ ນ ພຸຊ຺ເຌຍ຺ຍຸໍ. ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄຎ຺ຎູ ຕຖາຄໂຕ ໂພຘເນຍ຺ເຍ ສຕ຺ເຕ ໂພເຘຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ຕຖາຄໂຕ ເຍນ ເຍນ ໂຍເຄນ ໂພຘເນຍ຺ຍາ ພຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ເຕນ ເຕນ ໂຍເຄນ ໂພຘເນຍ຺ເຍ ໂພເຘຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຠິສກ຺ໂກ ສລ຺ລກຕ຺ໂຕ ເຍນ ເຍນ ເຠສຊ຺ເຊນ ອາຕຸໂຣ ອໂຣໂຄ ໂຫຕິ, ເຕນ ເຕນ ເຠສຊ຺ເຊນ ອາຕຸຣໍ ອຸປສງ຺ກມຕິ, ວມນີຍໍ ວເມຕິ, ວິເຣຈນີຍໍ ວິເຣເຈຕິ, ອນຸເລປນີຍໍ ອນຸລິມ຺ເປຕິ, ອນຸວາສນີຍໍ ອນຸວາເສຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ເຍນ ເຍນ ໂຍເຄນ ໂພຘເນຍ຺ຍາ ສຕ຺ຕາ ພຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ເຕນ ເຕນ ໂຍເຄນ ໂພເຘຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ອິຕ຺ຖີ ມູຬ຺ຫຄພ຺ຠາ ຠິສກ຺ກສ຺ສ ອທສ຺ສນີຍໍ ຄຸຍ຺ຫໍ ທສ຺ເສຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ໂພຘເນຍ຺ເຍ ສຕ຺ເຕ ໂພເຘຕຸໍ ອທສ຺ສນີຍໍ ຄຸຍ຺ຫໍ ອິທ຺ຘິຍາ ຉາຍໍ ທສ຺ເສສິ. ນຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ອທສ຺ສນີໂຍ ນາມ ໂອກາໂສ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຸປາທາຍ. ຍທິ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິ ຠຄວໂຕ ຫທຍໍ ທິສ຺ວາ ພຸຊ຺ເຌຍ຺ຍ, ຕສ຺ສປິ ຠຄວາ ໂຍເຄນ ຫທຍໍ ທສ຺ເສຍ຺ຍ, ໂຍຄຎ຺ຎູ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ເທສນາກຸສໂລ.

‘‘ນນຸ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ເຖຣສ຺ສ ນນ຺ທສ຺ສ ອຘິມຸຕ຺ຕິໍ ຊານິຕ຺ວາ ຕໍ ເທວຠວນໍ ເນຕ຺ວາ ເທວກຎ຺ຎາໂຍ ທສ຺ເສສິ ‘ອິມິນາຍໍ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ພຸຊ຺ຌິສ຺ສຕີ’ຕິ, ເຕນ ຈ ໂສ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ພຸຊ຺ຌິ. ອິຕິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ອເນກປຣິຍາເຍນ ສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ ຫີເຬນ຺ໂຕ ຄຣຫນ຺ໂຕ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ໂພຘນເຫຕຸ ກກຸຏປາທິນິໂຍ ອຈ຺ຉຣາໂຍ ທສ຺ເສສິ. ເອວມ຺ປິ ຕຖາຄໂຕ ໂຍຄຎ຺ຎູ ເທສນາກຸສໂລ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ເຖຣສ຺ສ ຈູຬປນ຺ຖກສ຺ສ ຠາຕຣາ ນິກ຺ກຑ຺ຒິຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂິຕສ຺ສ ທຸມ຺ມນສ຺ສ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸຂຸມໍ ໂຈຬຂຓ຺ຑໍ ອທາສິ ‘ອິມິນາຍໍ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ພຸຊ຺ຌິສ຺ສຕີ’ຕິ, ໂສ ຈ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ເຕນ ກາຣເຓນ ຊິນສາສເນ ວສີຠາວໍ ປາປຸຓິ. ເອວມ຺ປິ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ໂຍຄຎ຺ຎູ ເທສນາກຸສໂລ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ໂມຆຣາຊສ຺ສ ຍາວ ຕຕິຍໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ນ ພ຺ຍາກາສິ ‘ເອວມິມສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ມາໂນ ອຸປສມິສ຺ສຕິ, ມານູປສມາ ອຠິສມໂຍ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ, ເຕນ ຈ ຕສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ມາໂນ ອຸປສມິ, ມານູປສມາ ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຉສຸ ອຠິຎ຺ຎາສຸ ວສີຠາວໍ ປາປຸຓິ. ເອວມ຺ປິ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ໂຍຄຎ຺ຎູ ເທສນາກຸສໂລ’’ຕິ.

‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສຸນິພ຺ເພຐິໂຕ ປຎ຺ໂຫ ພຫຸວິເຘຫິ ກາຣເຓຫິ, ຄຫນໍ ອຄຫນໍ ກຕໍ, ອນ຺ຘກາໂຣ ອາໂລໂກ ກໂຕ, ຄຓ຺ຐິ ຠິນ຺ໂນ, ຠຄ຺ຄາ ປຣວາທາ, ຊິນປຸຕ຺ຕານໍ ຈກ຺ຂຸໍ ຕຍາ ອຸປ຺ປາທິຕໍ, ນິປ຺ປຏິຠານາ ຕິຕ຺ຖິຍາ, ຕ຺ວໍ ຄຓິວຣປວຣມາສຊ຺ຊາ’’ຕິ.

ວຕ຺ຖຄຸຍ຺ຫນິທສ຺ສນປຎ຺ໂຫ ຕຕິໂຍ.

໔. ຜຣຸສວາຈາຠາວປຎ຺ໂຫ

໔. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ເຖເຣນ ສາຣິປຸຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ ‘ປຣິສຸທ຺ຘວຈີສມາຈາໂຣ ອາວຸໂສ ຕຖາຄໂຕ, ນຕ຺ຖິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ຍໍ ຕຖາຄໂຕ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ ‘ມາ ເມ ອິທໍ ປໂຣ ອຎ຺ຎາສີ’ຕິ. ປຸນ ຈ ຕຖາຄໂຕ ເຖຣສ຺ສ ສຸທິນ຺ນສ຺ສ ກລນ຺ທປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອປຣາເຘ ປາຣາຊິກໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕ ຜຣຸສາຫິ ວາຈາຫິ ໂມຆປຸຣິສວາເທນ ສມຸທາຈຣິ, ເຕນ ຈ ໂສ ເຖໂຣ ໂມຆປຸຣິສວາເທນ ມງ຺ກຸຈິຕ຺ຕວເສນ ຣຸນ຺ຘິຕຕ຺ຕາ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ນາສກ຺ຂິ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຣິສຸທ຺ຘວຈີສມາຈາໂຣ ຕຖາຄໂຕ, ນຕ຺ຖິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ເຕນ ຫິ ຕຖາຄເຕນ ເຖຣສ຺ສ ສຸທິນ຺ນສ຺ສ ກລນ຺ທປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອປຣາເຘ ໂມຆປຸຣິສວາເທນ ສມຸທາຈິຓ຺ຓນ຺ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ຠຄວຕາ ເຖຣສ຺ສ ສຸທິນ຺ນສ຺ສ ກລນ຺ທປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອປຣາເຘ ໂມຆປຸຣິສວາເທນ ສມຸທາຈິຓ຺ຓໍ, ເຕນ ຫິ ປຣິສຸທ຺ຘວຈີສມາຈາໂຣ ຕຖາຄໂຕ, ນຕ຺ຖິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕນ຺ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເຖເຣນ ສາຣິປຸຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ ‘ປຣິສຸທ຺ຘວຈີສມາຈາໂຣ ອາວຸໂສ ຕຖາຄໂຕ, ນຕ຺ຖິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ຍໍ ຕຖາຄໂຕ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ ‘ມາ ເມ ອິທໍ ປໂຣ ອຎ຺ຎາສີ’ຕິ. ອາຍສ຺ມໂຕ ຈ ສຸທິນ຺ນສ຺ສ ກລນ຺ທປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອປຣາເຘ ປາຣາຊິກໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ເຕນ ຠຄວຕາ ໂມຆປຸຣິສວາເທນ ສມຸທາຈິຓ຺ຓໍ, ຕຎ຺ຈ ປນ ອທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ເຕນ ອສາຣມ຺ເຠນ ຍາຖາວລກ຺ຂເຓນ. ກິຎ຺ຈ ຕຕ຺ຖ ຍາຖາວລກ຺ຂຓໍ, ຍສ຺ສ, ມຫາຣາຊ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ຈຕຸສຈ຺ຈາຠິສມໂຍ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ປຸຣິສຕ຺ຕນໍ ໂມຆໍ ອຎ຺ຎໍ ກຍິຣມານໍ ອຎ຺ເຎນ ສມ຺ຠວຕິ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘ໂມຆປຸຣິໂສ’ຕິ. ອິຕິ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ອາຍສ຺ມໂຕ ສຸທິນ຺ນສ຺ສ ກລນ຺ທປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສຕາວວຈເນນ ສມຸທາຈິຓ຺ຓໍ, ໂນ ອຠູຕວາເທນາ’’ຕິ.

‘‘ສຠາວມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂຍ ອກ຺ໂກສນ຺ໂຕ ຠຓຕິ, ຕສ຺ສ ມຍໍ ກຫາປຓໍ ທຓ຺ຑໍ ຘາເຣມ, ອປຣາໂຘ ເຍວ ໂສ ວຕ຺ຖຸໍ ນິສ຺ສາຍ ວິສຸໍ ໂວຫາຣໍ ອາຈຣນ຺ໂຕ ອກ຺ໂກສຕີ’’ຕິ. ‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ, ມຫາຣາຊ, ສຸຕປຸພ຺ພໍ ຕຍາ ຂລິຕສ຺ສ ອຠິວາທນໍ ວາ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐານໍ ວາ ສກ຺ກາຣໍ ວາ ອຸປາຍນານຸປ຺ປທານໍ ວາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຍໂຕ ກຸໂຕຈິ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຂລິໂຕ, ໂສ ປຣິຠາສນາຣໂຫ ໂຫຕິ ຕຊ຺ຊນາຣໂຫ, ອຸຕ຺ຕມງ຺ຄມ຺ປິສ຺ສ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ ຫນນ຺ຕິປິ ພນ຺ຘນ຺ຕິປິ ຆາເຕນ຺ຕິປິ ຌາເປນ຺ຕິປີ’’ຕິ [ຊາເປນ຺ຕິປີຕິ (ສີ. ປີ.)]. ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ກິຣິຍາ ເຍວ ກຕາ, ໂນ ອກິຣິຍາ’’ຕິ.

‘‘ກິຣິຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກຸຣຸມາເນນ ປຕິຣູເປນ ກາຕພ຺ພໍ ອນຸຈ຺ຉວິເກນ, ສວເນນປິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ສເທວໂກ ໂລໂກ ໂອຕ຺ຕປ຺ປຕິ ຫິຣິຍຕິ ຠິຍ຺ໂຍ ທສ຺ສເນນ ຕຕຸຕ຺ຕຣິໍ ອຸປສງ຺ກມເນນ ປຍິຣຸປາສເນນາ’’ຕິ. ‘‘ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕິກິຈ຺ຉໂກ ອຠິສນ຺ເນ ກາເຍ ກຸປິເຕ ໂທເສ ສິເນຫນີຍານິ ເຠສຊ຺ຊານິ ເທຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຕິຓ຺ຫານິ ເລຂນີຍານິ ເຠສຊ຺ຊານິ ເທຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ສພ຺ພກິເລສພ຺ຍາຘິວູປສມາຍ ອນຸສິຏ຺ຐິໍ ເທຕິ, ຜຣຸສາປິ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ວາຈາ ສຕ຺ເຕ ສິເນຫຍຕິ, ມຸທຸເກ ກໂຣຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອຸຓ຺ຫມ຺ປິ ອຸທກໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ສິເນຫນີຍໍ ສິເນຫຍຕິ, ມຸທຸກໍ ກໂຣຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຜຣຸສາປິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ວາຈາ ອຕ຺ຖວຕີ ໂຫຕິ ກຣຸຓາສຫຄຕາ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປິຕຸວຈນໍ ປຸຕ຺ຕານໍ ອຕ຺ຖວນ຺ຕໍ ໂຫຕິ ກຣຸຓາສຫຄຕໍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຜຣຸສາປິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ວາຈາ ອຕ຺ຖວຕີ ໂຫຕິ ກຣຸຓາສຫຄຕາ. ຜຣຸສາປິ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ວາຈາ ສຕ຺ຕານໍ ກິເລສປ຺ປຫານາ [ກິເລສປ຺ປຫານາຍ (ສີ.)] ໂຫຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ທຸຄ຺ຄນ຺ຘມ຺ປິ ໂຄມຸຕ຺ຕໍ ປີຕໍ ວິຣສມ຺ປິ ອຄທໍ ຂາຍິຕໍ ສຕ຺ຕານໍ ພ຺ຍາຘິໍ ຫນຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຜຣຸສາປິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ວາຈາ ອຕ຺ຖວຕີ ກຣຸຓາສຫຄຕາ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມຫນ຺ໂຕປິ ຕູລປຸຎ຺ໂຊ [ຕູລປິຈຸ (ສີ. ສ຺ຍາ.)] ປຣສ຺ສ ກາເຍ ນິປຕິຕ຺ວາ ຣຸຊໍ ນ ກໂຣຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຜຣຸສາປິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ວາຈາ ນ ກສ຺ສຈິ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາເທຕີ’’ຕິ. ‘‘ສຸວິນິຈ຺ຉິໂຕ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຎ຺ໂຫ ພຫູຫິ ກາຣເຓຫິ, ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ຜຣຸສວາຈາຠາວປຎ຺ໂຫ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

໕. ຣຸກ຺ຂອເຈຕນາຠາວປຎ຺ໂຫ

໕. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຕຖາຄເຕນ –

‘‘‘ອເຈຕນໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ອສ຺ສຸຓນ຺ຕໍ, ຊາໂນ ອຊານນ຺ຕມິມໍ ປລາສໍ;

ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ຘຸວໍ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ, ສຸຂເສຍ຺ຍໍ ປຸຈ຺ຉສິ ກິສ຺ສ ເຫຕູ’ຕິ [ຊາ. ໑.໔.໒໕].

ປຸນ ຈ ຠຓິຕໍ –

‘‘‘ອິຕິ ຜນ຺ທນຣຸກ຺ໂຂປິ, ຕາວເທ ອຊ຺ຌຠາສຖ;

ມຍ຺ຫມ຺ປິ ວຈນໍ ອຕ຺ຖິ, ຠາຣທ຺ວາຊ ສຸໂຓຫິ ເມ’ຕິ [ຊາ. ໑.໑໓.໒໐].

‘‘ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຣຸກ຺ໂຂ ອເຈຕໂນ, ເຕນ ຫິ ຜນ຺ທເນນ ຣຸກ຺ເຂນ ຠາຣທ຺ວາເຊນ ສຫ ສລ຺ລປິຕນ຺ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ຜນ຺ທເນນ ຣຸກ຺ເຂນ ຠາຣທ຺ວາເຊນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປິຕໍ, ເຕນ ຫິ ຣຸກ຺ໂຂ ອເຈຕໂນຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ຣຸກ຺ໂຂ ອເຈຕໂນ’ຕິ, ຜນ຺ທເນນ ຈ ຣຸກ຺ເຂນ ຠາຣທ຺ວາເຊນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປິຕໍ, ຕຎ຺ຈ ປນ ວຈນໍ ໂລກສມຎ຺ຎາຍ ຠຓິຕໍ. ນຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ອເຈຕນສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ສລ຺ລາໂປ ນາມ, ອປິ ຈ, ມຫາຣາຊ, ຕສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ເຂ ອຘິວຕ຺ຖາຍ ເທວຕາເຍຕໍ ອຘິວຈນໍ ຣຸກ຺ໂຂຕິ, ຣຸກ຺ໂຂ ສລ຺ລປຕີຕິ ເຈສາ ໂລກປຓ຺ຓຕ຺ຕິ, ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ສກຏໍ ຘຎ຺ຎສ຺ສ ປຣິປູຣິຕໍ ຘຎ຺ຎສກຏນ຺ຕິ ຊໂນ ໂວຫຣຕິ, ນ ຈ ຕໍ ຘຎ຺ຎມຍໍ ສກຏໍ, ຣຸກ຺ຂມຍໍ ສກຏໍ, ຕສ຺ມິໍ ສກເຏ ຘຎ຺ຎສ຺ສ ປນ ອາກິຣິຕຕ຺ຕາ ຘຎ຺ຎສກຏນ຺ຕິ ຊໂນ ໂວຫຣຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນ ຣຸກ຺ໂຂ ສລ຺ລປຕິ, ຣຸກ຺ໂຂ ອເຈຕໂນ, ຍາ ປນ ຕສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ເຂ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ, ຕສ຺ສາ ເຍວ ຕໍ ອຘິວຈນໍ ຣຸກ຺ໂຂຕິ, ຣຸກ຺ໂຂ ສລ຺ລປຕີຕິ ເຈສາ ໂລກປຓ຺ຓຕ຺ຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ທຘິໍ ມນ຺ຖຍມາໂນ ຕກ຺ກໍ ມນ຺ເຖມີຕິ ໂວຫຣຕິ, ນ ຕໍ ຕກ຺ກໍ, ຍໍ ໂສ ມນ຺ເຖຕິ, ທຘິໍ ເຍວ ໂສ ມນ຺ເຖນ຺ໂຕ ຕກ຺ກໍ ມນ຺ເຖມີຕິ ໂວຫຣຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນ ຣຸກ຺ໂຂ ສລ຺ລປຕິ, ຣຸກ຺ໂຂ ອເຈຕໂນ. ຍາ ປນ ຕສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ເຂ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ, ຕສ຺ສາເຍວ ຕໍ ອຘິວຈນໍ ຣຸກ຺ໂຂຕິ, ຣຸກ຺ໂຂ ສລ຺ລປຕີຕິ ເຈສາ ໂລກປຓ຺ຓຕ຺ຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ອສນ຺ຕໍ ສາເຘຕຸກາໂມ ສນ຺ຕໍ ສາເຘມີຕິ ໂວຫຣຕິ, ອສິທ຺ຘໍ ສິທ຺ຘນ຺ຕິ ໂວຫຣຕິ, ເອວເມສາ ໂລກສມຎ຺ຎາ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນ ຣຸກ຺ໂຂ ສລ຺ລປຕິ, ຣຸກ຺ໂຂ ອເຈຕໂນ. ຍາ ປນ ຕສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ເຂ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ, ຕສ຺ສາເຍວ ຕໍ ອຘິວຈນໍ ຣຸກ຺ໂຂຕິ, ຣຸກ຺ໂຂ ສລ຺ລປຕີຕິ ເຈສາ ໂລກປຓ຺ຓຕ຺ຕິ, ຍາຍ, ມຫາຣາຊ, ໂລກສມຎ຺ຎາຍ ຊໂນ ໂວຫຣຕິ, ຕຖາຄໂຕປິ ຕາເຍວ ໂລກສມຎ຺ຎາຍ ສຕ຺ຕານໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ຣຸກ຺ຂອເຈຕນາຠາວປຎ຺ໂຫ ປຎ຺ຈໂມ.

໖. ປິຓ຺ຑປາຕມຫປ຺ຜລປຎ຺ໂຫ

໖. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຘມ຺ມສງ຺ຄີຕິກາຣເກຫິ ເຖເຣຫິ –

‘‘‘ຈຸນ຺ທສ຺ສ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ, ກມ຺ມາຣສ຺ສາຕິ ເມ ສຸຕໍ;

ອາພາຘໍ ສມ຺ຜຸສີ ຘີໂຣ, ປພາຬ຺ຫໍ ມາຣຓນ຺ຕິກ’ນ຺ຕິ [ທີ. ນິ. ໒.໑໙໐].

‘‘ປຸນ ຈ ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ທ຺ເວເມ, ອານນ຺ທ, ປິຓ຺ຑປາຕາ ສມສມຜລາ ສມວິປາກາ ອຕິວິຍ ອຎ຺ເຎຫິ ປິຓ຺ຑປາເຕຫິ ມຫປ຺ຜລຕຣາ ຈ ມຫານິສໍສຕຣາ ຈ. ກຕເມ ທ຺ເວ? ຍຎ຺ຈ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຕຖາຄໂຕ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌິ, ຍຎ຺ຈ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຕຖາຄໂຕ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ. ອິເມ ທ຺ເວ ປິຓ຺ຑປາຕາ ສມສມຜລາ ສມວິປາກາ, ອຕິວິຍ ອຎ຺ເຎຫິ ປິຓ຺ຑປາເຕຫິ ມຫປ຺ຜລຕຣາ ຈ ມຫານິສໍສຕຣາ ຈາ’ຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວໂຕ ຈຸນ຺ທສ຺ສ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຕ຺ຕາວິສ຺ສ [ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ (ສີ.)] ຂໂຣ ອາພາໂຘ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ປພາຬ຺ຫາ ຈ ເວທນາ ປວຕ຺ຕາ ມາຣຓນ຺ຕິກາ, ເຕນ ຫິ ‘ທ຺ເວເມ, ອານນ຺ທ, ປິຓ຺ຑປາຕາ ສມສມຜລາ ສມວິປາກາ ອຕິວິຍ ອຎ຺ເຎຫິ ປິຓ຺ຑປາເຕຫິ ມຫປ຺ຜລຕຣາ ຈ ມຫານິສໍສຕຣາ ຈາ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ທ຺ເວເມ ປິຓ຺ຑປາຕາ ສມສມຜລາ ສມວິປາກາ ອຕິວິຍ ອຎ຺ເຎຫິ ປິຓ຺ຑປາເຕຫິ ມຫປ຺ຜລຕຣາ ຈ ມຫານິສໍສຕຣາ ຈ, ເຕນ ຫິ ຠຄວໂຕ ຈຸນ຺ທສ຺ສ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຕ຺ຕາວິສ຺ສ [ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ (ສີ.)] ຂໂຣ ອາພາໂຘ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ປພາຬ຺ຫາ ຈ ເວທນາ ປວຕ຺ຕາ ມາຣຓນ຺ຕິກາຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ກິໍນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂສ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ວິສຄຕຕາຍ ມຫປ຺ຜໂລ, ໂຣຄຸປ຺ປາທກຕາຍ ມຫປ຺ຜໂລ, ອາຍຸວິນາສກຕາຍ ມຫປ຺ຜໂລ, ຠຄວໂຕ ຊີວິຕຫຣຓຕາຍ ມຫປ຺ຜໂລ? ຕຕ຺ຖ ເມ ກາຣຓໍ ພ຺ຣູຫິ ປຣວາທານໍ ນິຄ຺ຄຫາຍ, ເອຕ຺ຖາຍໍ ຊໂນ ສມ຺ມູຬ຺ໂຫ ໂລຠວເສນ ອຕິພຫຸໍ ຂາຍິເຕນ ໂລຫິຕປກ຺ຂນ຺ທິກາ ອຸປ຺ປນ຺ນາຕິ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຘມ຺ມສງ຺ຄີຕິກາຣເກຫິ ເຖເຣຫິ –

‘‘‘ຈຸນ຺ທສ຺ສ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ, ກມ຺ມາຣສ຺ສາຕິ ເມ ສຸຕໍ;

ອາພາຘໍ ສມ຺ຜຸສີ ຘີໂຣ, ປພາຬ຺ຫໍ ມາຣຓນ຺ຕິກ’ນ຺ຕິ.

‘‘ຠຄວຕາ ຈ ຠຓິຕໍ ‘ທ຺ເວເມ, ອານນ຺ທ, ປິຓ຺ຑປາຕາ ສມສມຜລາ ສມວິປາກາ ອຕິວິຍ ອຎ຺ເຎຫິ ປິຓ຺ຑປາເຕຫິ ມຫປ຺ຜລຕຣາ ຈ ມຫານິສໍສຕຣາ ຈ. ກຕເມ ທ຺ເວ? ຍຎ຺ຈ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຕຖາຄໂຕ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌິ, ຍຎ຺ຈ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຕຖາຄໂຕ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ [ປຣິນິພ຺ພາຍິ (ສີ.)], ອິເມ ທ຺ເວ ປິຓ຺ຑປາຕາ ສມສມຜລາ ສມວິປາກາ, ອຕິວິຍ ອຎ຺ເຎຫິ ປິຓ຺ຑປາເຕຫິ ມຫປ຺ຜລຕຣາ ຈ ມຫານິສໍສຕຣາ ຈາ’ຕິ.

‘‘ໂສ ປນ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ພຫຸຄຸໂຓ ອເນການິສໍໂສ. ເທວຕາ, ມຫາຣາຊ, ຫຏ຺ຐາ ປສນ຺ນມານສາ ‘ອຍໍ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຉິໂມ ປິຓ຺ຑປາໂຕ’ຕິ ທິພ຺ພໍ ໂອຊໍ ສູກຣມທ຺ທເວ ອາກິຣິໍສຸ. ຕຎ຺ຈ ປນ ສມ຺ມາປາກໍ ລຫຸປາກໍ [ພຫຸປາກໍ (ສີ.)] ມນຸຎ຺ຎໍ ພຫຸຣສໍ ຊຏ຺ຐຣຄ຺ຄິເຕຊສ຺ສ ຫິຕໍ. ນ, ມຫາຣາຊ, ຕໂຕນິທານໍ ຠຄວໂຕ ໂກຈິ ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຣໂຄ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ອປິ ຈ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວໂຕ ປກຕິທຸພ຺ພເລ ສຣີເຣ ຂີເຓ ອາຍຸສງ຺ຂາເຣ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຣໂຄ ຠິຍ຺ໂຍ ອຠິວຑ຺ຒິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປກຕິຍາ ຊລມາໂນ ອຄ຺ຄິ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ອຸປາທາເນ ທິນ຺ເນ ຠິຍ຺ໂຍ ປຊ຺ຊລຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວໂຕ ປກຕິທຸພ຺ພເລ ສຣີເຣ ຂີເຓ ອາຍຸສງ຺ຂາເຣ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຣໂຄ ຠິຍ຺ໂຍ ອຠິວຑ຺ຒິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ໂສໂຕ ປກຕິຍາ ສນ຺ທມາໂນ ອຠິວຸຏ຺ເຐ ມຫາເມເຆ ຠິຍ຺ໂຍ ມໂຫໂຆ ອຸທກວາຫໂກ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວໂຕ ປກຕິທຸພ຺ພເລ ສຣີເຣ ຂີເຓ ອາຍຸສງ຺ຂາເຣ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຣໂຄ ຠິຍ຺ໂຍ ອຠິວຑ຺ຒິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ປກຕິຍາ ອຠິສນ຺ນຘາຕຸ ກຸຈ຺ຉິ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ອຊ຺ໂຌຫຣິເຕ ຠິຍ຺ໂຍ ອາຍເມຍ຺ຍ [ອາມເຍຍ຺ຍ (ສີ.)], ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວໂຕ ປກຕິທຸພ຺ພເລ ສຣີເຣ ຂີເຓ ອາຍຸສງ຺ຂາເຣ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຣໂຄ ຠິຍ຺ໂຍ ອຠິວຑ຺ຒິ, ນຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ຕສ຺ມິໍ ປິຓ຺ຑປາເຕ ໂທໂສ, ນ ຈ ຕສ຺ສ ສກ຺ກາ ໂທສໍ ອາໂຣເປຕຸ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເກນ ກາຣເຓນ ເຕ ທ຺ເວ ປິຓ຺ຑປາຕາ ສມສມຜລາ ສມວິປາກາ ອຕິວິຍ ອຎ຺ເຎຫິ ປິຓ຺ຑປາເຕຫິ ມຫປ຺ຜລຕຣາ ຈ ມຫານິສໍສຕຣາ ຈາ’’ຕິ? ‘‘ຘມ຺ມານຸມຊ຺ຊນສມາປຕ຺ຕິວເສນ, ມຫາຣາຊ, ເຕ ທ຺ເວ ປິຓ຺ຑປາຕາ ສມສມຜລາ ສມວິປາກາ ອຕິວິຍ ອຎ຺ເຎຫິ ປິຓ຺ຑປາເຕຫິ ມຫປ຺ຜລຕຣາ ຈ ມຫານິສໍສຕຣາ ຈາ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກຕເມສໍ ຘມ຺ມານໍ ອນຸມຊ຺ຊນສມາປຕ຺ຕິວເສນ ເຕ ທ຺ເວ ປິຓ຺ຑປາຕາ ສມສມຜລາ ສມວິປາກາ ອຕິວິຍ ອຎ຺ເຎຫິ ປິຓ຺ຑປາເຕຫິ ມຫປ຺ຜລຕຣາ ຈ ມຫານິສໍສຕຣາ ຈາ’’ຕິ? ‘‘ນວນ຺ນໍ, ມຫາຣາຊ, ອນຸປຸພ຺ພວິຫາຣສມາປຕ຺ຕີນໍ ອນຸໂລມປ຺ປຏິໂລມສມາປຊ຺ຊນວເສນ ເຕ ທ຺ເວ ປິຓ຺ຑປາຕາ ສມສມຜລາ ສມວິປາກາ ອຕິວິຍ ອຎ຺ເຎຫິ ປິຓ຺ຑປາເຕຫິ ມຫປ຺ຜລຕຣາ ຈ ມຫານິສໍສຕຣາ ຈາ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ທ຺ວີສຸ ເຍວ ທິວເສສຸ ອຘິມຕ຺ຕໍ ຕຖາຄໂຕ ນວານຸປຸພ຺ພວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິໂຍ ອນຸໂລມປ຺ປຏິໂລມໍ ສມາປຊ຺ຊີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອພ຺ຠຸຕໍ ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ. ຍໍ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘກ຺ເຂຕ຺ເຕ ອສທິສໍ ປຣມທານໍ, ຕມ຺ປິ ອິເມຫິ ທ຺ວີຫິ ປິຓ຺ຑປາເຕຫິ ອຄຓິຕໍ. ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ. ຍາວ ມຫນ຺ຕາ ນວານຸປຸພ຺ພວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິໂຍ, ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ນວານຸປຸພ຺ພວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິວເສນ ທານໍ ມຫປ຺ຜລຕຣໍ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສຕຣຎ຺ຈ. ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ປິຓ຺ຑປາຕມຫປ຺ຜລປຎ຺ໂຫ ຉຏ຺ໂຐ.

໗. ພຸທ຺ຘປູຊນປຎ຺ໂຫ

໗. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຕຖາຄເຕນ ‘ອພ຺ຍາວຏາ ຕຸມ຺ເຫ, ອານນ຺ທ, ໂຫຖ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຣີຣປູຊາຍາ’ຕິ. ປຸນ ຈ ຠຓິຕໍ –

‘‘‘ປູເຊຖ ນໍ ປູຊນິຍສ຺ສ ຘາຕຸໍ;

ເອວໍ ກິຣ ສຄ຺ຄມິໂຕ ຄມິສ຺ສຖາ’ຕິ.

‘‘ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄເຕນ ຠຓິຕໍ ‘ອພ຺ຍາວຏາ ຕຸມ຺ເຫ, ອານນ຺ທ, ໂຫຖ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຣີຣປູຊາຍາ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ປູເຊຖ ນໍ ປູຊນິຍສ຺ສ ຘາຕຸໍ, ເອວໍ ກຣາ ສຄ຺ຄມິໂຕ ຄມິສ຺ສຖາ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ຕຖາຄເຕນ ຠຓິຕໍ ‘ປູເຊຖ ນໍ ປູຊນິຍສ຺ສ ຘາຕຸໍ, ເອວໍ ກຣາ ສຄ຺ຄມິໂຕ ຄມິສ຺ສຖາ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ອພ຺ຍາວຏາ ຕຸມ຺ເຫ ອານນ຺ທ, ໂຫຖ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຣີຣປູຊາຍາ’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ອພ຺ຍາວຏາ ຕຸມ຺ເຫ, ອານນ຺ທ, ໂຫຖ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຣີຣປູຊາຍາ’ຕິ, ປຸນ ຈ ຠຓິຕໍ ‘ປູເຊຖ ນໍ ປູຊນິຍສ຺ສ ຘາຕຸໍ, ເອວໍ ກຣາ ສຄ຺ຄມິໂຕ ຄມິສ຺ສຖາ’ຕິ, ຕຎ຺ຈ ປນ ນ ສພ຺ເພສໍ ຊິນປຸຕ຺ຕານໍ ເຍວ ອາຣພ຺ຠ ຠຓິຕໍ ‘ອພ຺ຍາວຏາ ຕຸມ຺ເຫ, ອານນ຺ທ, ໂຫຖ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຣີຣປູຊາຍາ’ຕິ. ອກມ຺ມໍ ເຫຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຊິນປຸຕ຺ຕານໍ ຍທິທໍ ປູຊາ, ສມ຺ມສນໍ ສງ຺ຂາຣານໍ, ໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ, ສຕິປຏ຺ຐານານຸປສ຺ສນາ, ອາຣມ຺ມຓສາຣຄ຺ຄາໂຫ, ກິເລສຍຸທ຺ຘໍ, ສທຕ຺ຖມນຸຍຸຎ຺ຊນາ, ເອຕໍ ຊິນປຸຕ຺ຕານໍ ກຣຓີຍໍ, ອວເສສານໍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ປູຊາ ກຣຓີຍາ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມຫິຍາ ຣາຊປຸຕ຺ຕານໍ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສຣຖຘນຸຖຣຸເລຂມຸທ຺ທາສິກ຺ຂາຂຄ຺ຄມນ຺ຕສຸຕິ- ສມ຺ມຸຕິຍຸທ຺ຘຍຸຊ຺ຌາປນກິຣິຍາ ກຣຓີຍາ, ອວເສສານໍ ປຸຖຸເວສ຺ສສຸທ຺ທານໍ ກສິ ວຓິຊ຺ຊາ ໂຄຣກ຺ຂາ ກຣຓີຍາ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອກມ຺ມໍ ເຫຕໍ ຊິນປຸຕ຺ຕານໍ ຍທິທໍ ປູຊາ, ສມ຺ມສນໍ ສງ຺ຂາຣານໍ, ໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ, ສຕິປຏ຺ຐານານຸປສ຺ສນາ, ອາຣມ຺ມຓສາຣຄ຺ຄາໂຫ, ກິເລສຍຸທ຺ຘໍ, ສທຕ຺ຖມນຸຍຸຎ຺ຊນາ, ເອຕໍ ຊິນປຸຕ຺ຕານໍ ກຣຓີຍໍ, ອວເສສານໍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ປູຊາ ກຣຓີຍາ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓມາຓວການໍ ອິຣຸເວທໍ ຍຊຸເວທໍ ສາມເວທໍ ອຖພ຺ພຓເວທໍ ລກ຺ຂຓໍ ອິຕິຫາສໍ ປຸຣາຓໍ ນິຆຓ຺ຑຸ ເກຏຸຠໍ ອກ຺ຂຣປ຺ປເຠທໍ ປທໍ ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ ຠາສມຄ຺ຄໍ ອຸປ຺ປາຕໍ ສຸປິນໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ຉຬງ຺ຄໍ ຈນ຺ທຄ຺ຄາຫໍ ສູຣິຍຄ຺ຄາຫໍ ສຸກ຺ກຣາຫຸຈຣິຕໍ ອຸຬຸຄ຺ຄຫຍຸທ຺ຘໍ [ໂອຬຸຄ຺ຄຫຍຸທ຺ຘໍ (ກ.)] ເທວທຸນ຺ທຸຠິສ຺ສຣໍ ໂອກ຺ກນ຺ຕິ ອຸກ຺ກາປາຕໍ ຠູມິກມ຺ມໍ [ຠູມິກມ຺ປໍ (ສີ. ປີ.)] ທິສາທາຫໍ ຠຸມ຺ມນ຺ຕລິກ຺ຂໍ ໂຊຕິສໍ ໂລກາຍຕິກໍ ສາຈກ຺ກໍ ມິຄຈກ຺ກໍ ອນ຺ຕຣຈກ຺ກໍ ມິສ຺ສກຸປ຺ປາທໍ ສກຸຓຣຸຕຣວິຕໍ [ສກຸຓຣຸຕໍ (ສີ.)] ສິກ຺ຂາ ກຣຓີຍາ, ອວເສສານໍ ປຸຖຸເວສ຺ສສຸທ຺ທານໍ ກສິ ວຓິຊ຺ຊາ ໂຄຣກ຺ຂາ ກຣຓີຍາ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອກມ຺ມໍ ເຫຕໍ ຊິນປຸຕ຺ຕານໍ ຍທິທໍ ປູຊາ, ສມ຺ມສນໍ ສງ຺ຂາຣານໍ, ໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ, ສຕິປຏ຺ຐານານຸປສ຺ສນາ, ອາຣມ຺ມຓສາຣຄ຺ຄາໂຫ, ກິເລສຍຸທ຺ຘໍ, ສທຕ຺ຖມນຸຍຸຎ຺ຊນາ, ເອຕໍ ຊິນປຸຕ຺ຕານໍ ກຣຓີຍໍ, ອວເສສານໍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ປູຊາ ກຣຓີຍາ, ຕສ຺ມາ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ‘ມາ ອິເມ ອກມ຺ເມ ຍຸຎ຺ຊນ຺ຕຸ, ກມ຺ເມ ອິເມ ຍຸຎ຺ຊນ຺ຕູ’ຕິ ອາຫ ‘ອພ຺ຍາວຏາ ຕຸມ຺ເຫ, ອານນ຺ທ, ໂຫຖ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຣີຣປູຊາຍາ’ຕິ. ຍເທຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ນ ຠເຓຍ຺ຍ, ປຕ຺ຕຈີວຣມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິຍາທາເປຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ພຸທ຺ຘປູຊໍ ເຍວ ກເຣຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ພຸທ຺ຘປູຊນປຎ຺ໂຫ ສຕ຺ຕໂມ.

໘. ປາທສກລິກາຫຕປຎ຺ໂຫ

໘. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຸມ຺ເຫ ຠຓຖ ‘ຠຄວໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ອຍໍ ອເຈຕນາ ມຫາປຖວີ ນິນ຺ນໍ ອຸນ຺ນມຕິ, ອຸນ຺ນຕໍ ໂອນມຕີ’ຕິ, ປຸນ ຈ ຠຓຖ ‘ຠຄວໂຕ ປາໂທ ສກລິກາຍ ຂໂຕ’ຕິ. ຍາ ສາ ສກລິກາ ຠຄວໂຕ ປາເທ ປຕິຕາ, ກິສ຺ສ ປນ ສາ ສກລິກາ ຠຄວໂຕ ປາທາ ນ ນິວຕ຺ຕາ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ອຍໍ ອເຈຕນາ ມຫາປຖວີ ນິນ຺ນໍ ອຸນ຺ນມຕິ, ອຸນ຺ນຕໍ ໂອນມຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ຠຄວໂຕ ປາໂທ ສກລິກາຍ ຂໂຕ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ຠຄວໂຕ ປາໂທ ສກລິກາຍ ຂໂຕ, ເຕນ ຫິ ‘ຠຄວໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ອຍໍ ອເຈຕນາ ມຫາປຖວີ ນິນ຺ນໍ ອຸນ຺ນມຕິ ອຸນ຺ນຕໍ ໂອນມຕີ’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ສຈ຺ຈໍ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ເຖຕໍ ຠຄວໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ອຍໍ ອເຈຕນາ ມຫາປຖວີ ນິນ຺ນໍ ອຸນ຺ນມຕິ ອຸນ຺ນຕໍ ໂອນມຕິ, ຠຄວໂຕ ຈ ປາໂທ ສກລິກາຍ ຂໂຕ, ນ ຈ ປນ ສາ ສກລິກາ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ປຕິຕາ, ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກເມນ ປຕິຕາ. ເທວທຕ຺ໂຕ, ມຫາຣາຊ, ພຫູນິ ຊາຕິສຕສຫສ຺ສານິ ຠຄວຕິ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘິ, ໂສ ເຕນ ອາຆາເຕນ ‘ມຫນ຺ຕໍ ກູຏາຄາຣປ຺ປມາຓໍ ປາສາຓໍ ຠຄວໂຕ ອຸປຣິ ປາເຕສ຺ສາມີ’ຕິ ມຸຎ຺ຈິ. ອຖ ທ຺ເວ ເສລາ ປຖວິໂຕ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຕໍ ປາສາຓໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໍສຸ, ອຖ ເນສໍ ສມ຺ປຫາເຣນ ປາສາຓໂຕ ປປຏິກາ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເຍນ ວາ ເຕນ ວາ ປຕນ຺ຕີ ຠຄວໂຕ ປາເທ ປຕິຕາ’’ຕິ.

‘‘ຍຖາ ຈ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ທ຺ເວ ເສລາ ປາສາຓໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໍສຸ, ຕເຖວ ປປຏິກາປິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພາ’’ຕິ? ‘‘ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕມ຺ປິ, ມຫາຣາຊ, ອິເຘກຈ຺ຈໍ ປຄ຺ຆຣຕິ ປສວຕິ ນ ຐານມຸປຄຈ຺ຉຕິ, ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອຸທກໍ ປາຓິນາ ຄຫິຕໍ ອງ຺ຄຸລນ຺ຕຣິກາຫິ ປຄ຺ຆຣຕິ ປສວຕິ ນ ຐານມຸປຄຈ຺ຉຕິ, ຂີຣໍ ຕກ຺ກໍ ມຘຸໍ ສປ຺ປິ ເຕສໍ ມຈ຺ຉຣສໍ ມໍສຣສໍ ປາຓິນາ ຄຫິຕໍ ອງ຺ຄຸລນ຺ຕຣິກາຫິ ປຄ຺ຆຣຕິ ປສວຕິ ນ ຐານມຸປຄຈ຺ຉຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນຕ຺ຖໍ ອຸປຄຕານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເສລານໍ ສມ຺ປຫາເຣນ ປາສາຓໂຕ ປປຏິກາ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເຍນ ວາ ເຕນ ວາ ປຕນ຺ຕີ ຠຄວໂຕ ປາເທ ປຕິຕາ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ສຓ຺ຫສຸຂຸມອຓຸຣຊສມໍ ປຸຬິນໍ ມຸຏ຺ຐິນາ ຄຫິຕໍ ອງ຺ຄຸລນ຺ຕຣິກາຫິ ປຄ຺ຆຣຕິ ປສວຕິ ນ ຐານມຸປຄຈ຺ຉຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນຕ຺ຖໍ ອຸປຄຕານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເສລານໍ ສມ຺ປຫາເຣນ ປາສາຓໂຕ ປປຏິກາ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເຍນ ວາ ເຕນ ວາ ປຕນ຺ຕີ ຠຄວໂຕ ປາເທ ປຕິຕາ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ກພໂຬ ມຸເຂນ ຄຫິໂຕ ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ມຸຂໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ປຄ຺ຆຣຕິ ປສວຕິ ນ ຐານມຸປຄຈ຺ຉຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນຕ຺ຖໍ ອຸປຄຕານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເສລານໍ ສມ຺ປຫາເຣນ ປາສາຓໂຕ ປປຏິກາ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເຍນ ວາ ເຕນ ວາ ປຕນ຺ຕີ ຠຄວໂຕ ປາເທ ປຕິຕາ’’ຕິ.

‘‘ໂຫຕຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເສເລຫິ ປາສາໂຓ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໂຕ, ອຖ ປປຏິກາຍປິ ອປຈິຕິ ກາຕພ຺ພາ ຍເຖວ ມຫາປຖວິຍາ’’ຕິ? ‘‘ທ຺ວາທສິເມ, ມຫາຣາຊ, ອປຈິຕິໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ. ກຕເມ ທ຺ວາທສ? ຣຕ຺ໂຕ ຣາຄວເສນ ອປຈິຕິໍ ນ ກໂຣຕິ, ທຸຏ຺ໂຐ ໂທສວເສນ, ມູຬ຺ໂຫ ໂມຫວເສນ, ອຸນ຺ນໂຕ ມານວເສນ, ນິຄ຺ຄຸໂຓ ອວິເສສຕາຍ, ອຕິຖທ຺ໂຘ ອນິເສຘນຕາຍ, ຫີໂນ ຫີນສຠາວຕາຍ, ວຈນກໂຣ ອນິສ຺ສຣຕາຍ, ປາໂປ ກທຣິຍຕາຍ, ທຸກ຺ຂາປິໂຕ ປຏິທຸກ຺ຂາປນຕາຍ, ລຸທ຺ໂຘ ໂລຠາຠິຠູຕຕາຍ, ອາຍູຫິໂຕ ອຕ຺ຖສາຘນຕາຍ [ອຕ຺ຖສາຘເນນ (ສ຺ຍາ. ປີ. ກ.)] ອປຈິຕິໍ ນ ກໂຣຕິ. ອິເມ ໂຂ ມຫາຣາຊ ທ຺ວາທສ ອປຈິຕິໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ. ສາ ຈ ປນ ປປຏິກາ ປາສາຓສມ຺ປຫາເຣນ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອນິມິຕ຺ຕກຕທິສາ ເຍນ ວາ ເຕນ ວາ ປຕມານາ ຠຄວໂຕ ປາເທ ປຕິຕາ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ສຓ຺ຫສຸຂຸມອຓຸຣໂຊ ອນິລພລສມາຫໂຕ ອນິມິຕ຺ຕກຕທິໂສ ເຍນ ວາ ເຕນ ວາ ອຠິກິຣຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສາ ປປຏິກາ ປາສາຓສມ຺ປຫາເຣນ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອນິມິຕ຺ຕກຕທິສາ ເຍນ ວາ ເຕນ ວາ ປຕມານາ ຠຄວໂຕ ປາເທ ປຕິຕາ. ຍທິ ປນ, ມຫາຣາຊ, ສາ ປປຏິກາ ປາສາຓໂຕ ວິສຸໍ ນ ຠເວຍ຺ຍ, ຕມ຺ປິ ເຕ ເສລາ ປາສາຓປປຏິກໍ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍຸໍ. ເອສາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ປປຏິກາ ນ ຠູມຏ຺ຐາ ນ ອາກາສຏ຺ຐາ, ປາສາຓສມ຺ປຫາຣເວເຄນ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອນິມິຕ຺ຕກຕທິສາ ເຍນ ວາ ເຕນ ວາ ປຕມານາ ຠຄວໂຕ ປາເທ ປຕິຕາ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ວາຕມຓ຺ຑລິກາຍ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ປຸຣາຓປຓ຺ຓໍ ອນິມິຕ຺ຕກຕທິສໍ ເຍນ ວາ ເຕນ ວາ ປຕຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເອສາ ປປຏິກາ ປາສາຓສມ຺ປຫາຣເວເຄນ ອນິມິຕ຺ຕກຕທິສາ ເຍນ ວາ ເຕນ ວາ ປຕມານາ ຠຄວໂຕ ປາເທ ປຕິຕາ. ອປິ ຈ, ມຫາຣາຊ, ອກຕຎ຺ຎຸສ຺ສ ກທຣິຍສ຺ສ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂານຸຠວນາຍ ປປຏິກາ ຠຄວໂຕ ປາເທ ປຕິຕາ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ປາທສກລິກາຫຕປຎ຺ໂຫ ອຏ຺ຐໂມ.

໙. ອຄ຺ຄຄ຺ຄສມຓປຎ຺ໂຫ

໙. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ‘ອາສວານໍ ຂຍາ ສມໂຓ ໂຫຕີ’ຕິ. ປຸນ ຈ ຠຓິຕໍ –

‘‘‘ຈຕຸພ຺ຠິ ຘມ຺ເມຫິ ສມງ຺ຄິຠູຕໍ, ຕໍ ເວ ນຣໍ ສມຓໍ ອາຫຸ ໂລເກ’ຕິ.

ຕຕ຺ຣິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ຂນ຺ຕິ ອປ຺ປາຫາຣຕາ ຣຕິວິປ຺ປຫານໍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎໍ. ສພ຺ພານິ ປເນຕານິ ອປຣິກ຺ຂີຓາສວສ຺ສ ສກິເລສສ຺ເສວ ໂຫນ຺ຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອາສວານໍ ຂຍາ ສມໂຓ ໂຫຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ຈຕຸພ຺ຠິ ຘມ຺ເມຫິ ສມງ຺ຄິຠູຕໍ, ຕໍ ເວ ນຣໍ ສມຓໍ ອາຫຸ ໂລເກ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ຈຕຸພ຺ຠິ ຘມ຺ເມຫິ ສມງ຺ຄິຠູໂຕ ສມໂຓ ໂຫຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ອາສວານໍ ຂຍາ ສມໂຓ ໂຫຕີ’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ, ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ອາສວານໍ ຂຍາ ສມໂຓ ໂຫຕີ’ຕິ. ປຸນ ຈ ຠຓິຕໍ ‘ຈຕຸພ຺ຠິ ຘມ຺ເມຫິ ສມງ຺ຄິຠູຕໍ, ຕໍ ເວ ນຣໍ ສມຓໍ ອາຫຸ ໂລເກ’ຕິ. ຕທິທໍ, ມຫາຣາຊ, ວຈນໍ ເຕສໍ ເຕສໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ຄຸຓວເສນ ຠຓິຕໍ ‘ຈຕຸພ຺ຠິ ຘມ຺ເມຫິ ສມງ຺ຄິຠູຕໍ, ຕໍ ເວ ນຣໍ ສມຓໍ ອາຫຸ ໂລເກ’ຕິ, ອິທໍ ປນ ນິຣວເສສວຈນໍ ‘ອາສວານໍ ຂຍາ ສມໂຓ ໂຫຕີ’ຕິ.

‘‘ອປິ ຈ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເກຈິ ກິເລສູປສມາຍ ປຏິປນ຺ນາ, ເຕ ສພ຺ເພ ອຸປາທາຍຸປາທາຍ ສມໂຓ ຂີຓາສໂວ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຍານິ ການິຈິ ຊລຊຖລຊປຸປ຺ຜານິ, ວສ຺ສິກໍ ເຕສໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ, ອວເສສານິ ຍານິ ການິຈິ ວິວິຘານິ ປຸປ຺ຜຊາຕານິ, ສພ຺ພານິ ຕານິ ປຸປ຺ຜານິ ເຍວ, ອຸປາທາຍຸປາທາຍ ປນ ວສ຺ສິກໍ ເຍວ ປຸປ຺ຜໍ ຊນສ຺ສ ປຕ຺ຖິຕໍ ປິຫຍິຕໍ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເກຈິ ກິເລສູປສມາຍ ປຏິປນ຺ນາ, ເຕ ສພ຺ເພ ອຸປາທາຍຸປາທາຍ ສມໂຓ ຂີຓາສໂວ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ພຘຎ຺ຎານໍ ສາລິ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ, ຍາ ກາຈິ ອວເສສາ ວິວິຘາ ຘຎ຺ຎຊາຕິໂຍ, ຕາ ສພ຺ພາ ອຸປາທາຍຸປາທາຍ ໂຠຊນານິ ສຣີຣຍາປນາຍ, ສາລິ ເຍວ ເຕສໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເກຈິ ກິເລສູປສມາຍ ປຏິປນ຺ນາ, ເຕ ສພ຺ເພ ອຸປາທາຍຸປາທາຍ ສມໂຓ ຂີຓາສໂວ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ອຄ຺ຄຄ຺ຄສມຓປຎ຺ໂຫ ນວໂມ.

໑໐. ວຓ຺ຓຠຓນປຎ຺ໂຫ

໑໐. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ‘ມມໍ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປເຣ ວຓ຺ຓໍ ຠາເສຍ຺ຍຸໍ, ຘມ຺ມສ຺ສ ວາ, ສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ວຓ຺ຓໍ ຠາເສຍ຺ຍຸໍ, ຕຕ຺ຣ ຕຸມ຺ເຫຫິ ນ ອານນ຺ໂທ, ນ ໂສມນສ຺ສໍ, ນ ເຈຕໂສ ອຸປ຺ປິລາວິຕຕ຺ຕໍ ກຣຓີຍ’ນ຺ຕິ ປຸນ ຈ ຕຖາຄໂຕ ເສລສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຍຖາຠຸຈ຺ເຈ ວຓ຺ເຓ ຠຎ຺ຎມາເນ ອານນ຺ທິໂຕ ສຸມໂນ ອຸປ຺ປິລາວິໂຕ ຠິຍ຺ໂຍ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ສກຄຸຓໍ ປກິຕ຺ເຕສິ –

‘‘‘ຣາຊາຫມສ຺ມິ ເສລາຕິ, ຘມ຺ມຣາຊາ ອນຸຕ຺ຕໂຣ;

ຘມ຺ເມນ ຈກ຺ກໍ ວຕ຺ເຕມິ, ຈກ຺ກໍ ອປ຺ປຏິວຕ຺ຕິຍ’ນ຺ຕິ [ມ. ນິ. ໒.໓໙໙].

‘‘ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ມມໍ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປເຣ ວຓ຺ຓໍ ຠາເສຍ຺ຍຸໍ, ຘມ຺ມສ຺ສ ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ວຓ຺ຓໍ ຠາເສຍ຺ຍຸໍ, ຕຕ຺ຣ ຕຸມ຺ເຫຫິ ນ ອານນ຺ໂທ, ນ ໂສມນສ຺ສໍ, ນ ເຈຕໂສ ອຸປ຺ປິລາວິຕຕ຺ຕໍ ກຣຓີຍ’ນ຺ຕິ, ເຕນ ຫິ ເສລສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຍຖາຠຸຈ຺ເຈ ວຓ຺ເຓ ຠຎ຺ຎມາເນ ອານນ຺ທິໂຕ ສຸມໂນ ອຸປ຺ປິລາວິໂຕ ຠິຍ຺ໂຍ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ສກຄຸຓໍ ປກິຕ຺ເຕສີຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ເສລສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຍຖາຠຸຈ຺ເຈ ວຓ຺ເຓ ຠຎ຺ຎມາເນ ອານນ຺ທິໂຕ ສຸມໂນ ອຸປ຺ປິລາວິໂຕ ຠິຍ຺ໂຍ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ສກຄຸຓໍ ປກິຕ຺ເຕສິ, ເຕນ ຫິ ‘ມມໍ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປເຣ ວຓ຺ຓໍ ຠາເສຍ຺ຍຸໍ, ຘມ຺ມສ຺ສ ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ວຓ຺ຓໍ ຠາເສຍ຺ຍຸໍ, ຕຕ຺ຣ ຕຸມ຺ເຫຫິ ນ ອານນ຺ໂທ, ນ ໂສມນສ຺ສໍ, ນ ເຈຕໂສ ອຸປ຺ປິລາວິຕຕ຺ຕໍ ກຣຓີຍ’ນ຺ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ມມໍ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປເຣ ວຓ຺ຓໍ ຠາເສຍ຺ຍຸໍ, ຘມ຺ມສ຺ສ ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ວຓ຺ຓໍ ຠາເສຍ຺ຍຸໍ, ຕຕ຺ຣ ຕຸມ຺ເຫຫິ ນ ອານນ຺ໂທ, ນ ໂສມນສ຺ສໍ, ນ ເຈຕໂສ ອຸປ຺ປິລາວິຕຕ຺ຕໍ ກຣຓີຍ’ນ຺ຕິ. ເສລສ຺ສ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຍຖາຠຸຈ຺ເຈ ວຓ຺ເຓ ຠຎ຺ຎມາເນ ຠິຍ຺ໂຍ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ສກຄຸຓໍ ປກິຕ຺ຕິຕໍ –

‘‘‘ຣາຊາຫມສ຺ມິ ເສລາຕິ, ຘມ຺ມຣາຊາ ອນຸຕ຺ຕໂຣ;

ຘມ຺ເມນ ຈກ຺ກໍ ວຕ຺ເຕມິ, ຈກ຺ກໍ ອປ຺ປຏິວຕ຺ຕິຍ’ນ຺ຕິ.

‘‘ປຐມໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ຘມ຺ມສ຺ສ ສຠາວສຣສລກ຺ຂຓໍ ສຠາວໍ ອວິຕຖໍ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ຕຖຕ຺ຖໍ ປຣິທີປຍມາເນນ ຠຓິຕໍ ‘ມມໍ ວາ ຠິກ຺ຂເວ, ປເຣ ວຓ຺ຓໍ ຠາເສຍ຺ຍຸໍ, ຘມ຺ມສ຺ສ ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ວຓ຺ຓໍ ຠາເສຍ຺ຍຸໍ, ຕຕ຺ຣ ຕຸມ຺ເຫຫິ ນ ອານນ຺ໂທ, ນ ໂສມນສ຺ສໍ, ນ ເຈຕໂສ ອຸປ຺ປິລາວິຕຕ຺ຕໍ ກຣຓີຍ’ນ຺ຕິ. ຍໍ ປນ ຠຄວຕາ ເສລສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຍຖາຠຸຈ຺ເຈ ວຓ຺ເຓ ຠຎ຺ຎມາເນ ຠິຍ຺ໂຍ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ສກຄຸຓໍ ປກິຕ຺ຕິຕໍ ‘ຣາຊາຫມສ຺ມິ ເສລາຕິ, ຘມ຺ມຣາຊາ ອນຸຕ຺ຕໂຣ’ຕິ ຕໍ ນ ລາຠເຫຕຸ, ນ ຍສເຫຕຸ, ນ ອຕ຺ຕເຫຕຸ, ນ ປກ຺ຂເຫຕຸ, ນ ອນ຺ເຕວາສິກມ຺ຍຕາຍ, ອຖ ໂຂ ອນຸກມ຺ປາຍ ກາຣຸຎ຺ເຎນ ຫິຕວເສນ ເອວໍ ອິມສ຺ສ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ຠວິສ຺ສຕິ ຕິຓ຺ຓຎ຺ຈ ມາຓວກສຕານນ຺ຕິ, ເອວໍ ຠິຍ຺ໂຍ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ສກຄຸຓໍ ຠຓິຕໍ ‘ຣາຊາຫມສ຺ມິ ເສລາຕິ, ຘມ຺ມຣາຊາ ອນຸຕ຺ຕໂຣ’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ວຓ຺ຓຠຓນປຎ຺ໂຫ ທສໂມ.

໑໑. ອຫິໍສານິຄ຺ຄຫປຎ຺ໂຫ

໑໑. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ‘ອຫິໍສຍໍ ປຣໍ ໂລເກ, ປິໂຍ ໂຫຫິສິ ມາມໂກ’ຕິ. ປຸນ ຈ ຠຓິຕໍ ‘ນິຄ຺ຄຓ຺ເຫ ນິຄ຺ຄຫາຣຫໍ, ປຄ຺ຄຓ຺ເຫ ປຄ຺ຄຫາຣຫ’ນ຺ຕິ. ນິຄ຺ຄໂຫ ນາມ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຫຕ຺ຖຈ຺ເຉໂທ ປາທຈ຺ເຉໂທ ວໂຘ ພນ຺ຘນໍ ກາຣຓາ ມາຣຓໍ ສນ຺ຕຕິວິໂກປນໍ, ນ ເອຕໍ ວຈນໍ ຠຄວໂຕ ຍຸຕ຺ຕໍ, ນ ຈ ຠຄວາ ອຣຫຕິ ເອຕໍ ວຈນໍ ວຕ຺ຕຸໍ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ອຫິໍສຍໍ ປຣໍ ໂລເກ, ປິໂຍ ໂຫຫິສິ ມາມໂກ’’ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘‘ນິຄ຺ຄຓ຺ເຫ ນິຄ຺ຄຫາຣຫໍ, ປຄ຺ຄຓ຺ເຫ ປຄ຺ຄຫາຣຫ’’ນ຺ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ຕຖາຄເຕນ ຠຓິຕໍ ‘‘ນິຄ຺ຄຓ຺ເຫ ນິຄ຺ຄຫາຣຫໍ, ປຄ຺ຄຓ຺ເຫ ປຄ຺ຄຫາຣຫ’’ນ຺ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘‘ອຫິໍສຍໍ ປຣໍ ໂລເກ, ປິໂຍ ໂຫຫິສິ ມາມໂກ’’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ອຫິໍສຍໍ ປຣໍ ໂລເກ, ປິໂຍ ໂຫຫິສິ ມາມໂກ’ຕິ, ຠຓິຕຎ຺ຈ ‘ນິຄ຺ຄຓ຺ເຫ ນິຄ຺ຄຫາຣຫໍ, ປຄ຺ຄຓ຺ເຫ ປຄ຺ຄຫາຣຫ’ນ຺ຕິ. ‘ອຫິໍສຍໍ ປຣໍ ໂລເກ, ປິໂຍ ໂຫຫິສິ ມາມໂກ’ຕິ ສພ຺ເພສໍ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄຕານໍ ອນຸມຕໍ ເອຕໍ, ເອສາ ອນຸສິຏ຺ຐິ, ເອສາ ຘມ຺ມເທສນາ, ຘມ຺ໂມ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ອຫິໍສາລກ຺ຂໂຓ, ສຠາວວຈນໍ ເອຕໍ. ຍໍ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ອາຫ ‘ນິຄ຺ຄຓ຺ເຫ ນິຄ຺ຄຫາຣຫໍ, ປຄ຺ຄຓ຺ເຫ ປຄ຺ຄຫາຣຫ’ນ຺ຕິ, ຠາສາ ເອສາ, ອຸທ຺ຘຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຈິຕ຺ຕໍ ນິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ, ລີນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອກຸສລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ, ກຸສລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ ນິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ, ໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ ປຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ. ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ໂນ ນິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ, ສມ຺ມາປຏິປນ຺ໂນ ປຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ. ອນຣິໂຍ ນິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ ອຣິໂຍ ປຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ. ໂຈໂຣ ນິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ, ອໂຈໂຣ ປຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ໂຫຕຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອິທານິ ຕ຺ວໍ ປຈ຺ຈາຄໂຕສິ ມມ ວິສຍໍ, ຍມຫໍ ປຸຈ຺ຉາມິ, ໂສ ເມ ອຕ຺ໂຖ ອຸປຄໂຕ. ໂຈໂຣ ປນ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ນິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ເຕນ ກຖໍ ນິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ’’ຕິ? ‘‘ໂຈໂຣ, ມຫາຣາຊ, ນິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ເຕນ ເອວໍ ນິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ, ປຣິຠາສນີໂຍ ປຣິຠາສິຕພ຺ໂພ, ທຓ຺ຑນີໂຍ ທຓ຺ເຑຕພ຺ໂພ, ປພ຺ພາຊນີໂຍ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ, ພນ຺ຘນີໂຍ ພນ຺ຘິຕພ຺ໂພ, ຆາຕນີໂຍ ຆາເຕຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ‘‘ຍໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂຈຣານໍ ຆາຕນໍ, ຕໍ ຕຖາຄຕານໍ ອນຸມຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ກິສ຺ສ ປນ ໂຈໂຣ ອນຸສາສນີໂຍ ອນຸມໂຕ ຕຖາຄຕານ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ໂຍ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ຆາຕີຍຕິ, ນ ໂສ ຕຖາຄຕານໍ ອນຸມຕິຍາ ຆາຕີຍຕິ, ສຍໍກເຕນ ໂສ ຆາຕີຍຕິ, ອປິ ຈ ຘມ຺ມານຸສິຏ຺ຐິຍາ ອນຸສາສີຍຕິ, ສກ຺ກາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຕຍາ ປຸຣິສໍ ອກາຣກໍ ອນປຣາຘໍ ວີຖິຍໍ ຈຣນ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຆາຕຍິຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ສກ຺ກາ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເກນ ກາຣເຓນ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ? ‘‘ອກາຣກຕ຺ຕາ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນ ໂຈໂຣ ຕຖາຄຕານໍ ອນຸມຕິຍາ ຫຎ຺ຎຕິ, ສຍໍກເຕນ ໂສ ຫຎ຺ຎຕິ, ກິໍ ປເນຕ຺ຖ ອນຸສາສໂກ ກິຎ຺ຈິ ໂທສໍ ອາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄຕານໍ ອນຸສິຏ຺ຐິ ສມ຺ມານຸສິຏ຺ຐິ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ອຫິໍສານິຄ຺ຄຫປຎ຺ໂຫ ເອກາທສໂມ.

໑໒. ຠິກ຺ຂຸປຓາມິຕປຎ຺ໂຫ

໑໒. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ‘ອກ຺ໂກຘໂນ ວິຄຕຂິໂລຫມສ຺ມີ’ຕິ, ປຸນ ຈ ຕຖາຄໂຕ ເຖເຣ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນ ສປຣິເສ ປຓາເມສິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄໂຕ ກຸປິໂຕ ປຣິສໍ ປຓາເມສິ, ອຸທາຫຸ ຕຸຏ຺ໂຐ ປຓາເມສິ, ເອຕໍ ຕາວ ຊານາຫິ ອິມໍ ນາມາຕິ? ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກຸປິໂຕ ປຣິສໍ ປຓາເມສິ, ເຕນ ຫິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂກໂຘ ອປ຺ປຏິວຕ຺ຕິໂຕ, ຍທິ ຕຸຏ຺ໂຐ ປຓາເມສິ, ເຕນ ຫິ ອວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອຊານນ຺ເຕນ ປຓາມິຕາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ອກ຺ໂກຘໂນ ວິຄຕຂິໂລຫມສ຺ມີ’ຕິ, ປຓາມິຕາ ຈ ເຖຣາ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານາ ສປຣິສາ, ຕຎ຺ຈ ປນ ນ ໂກເປນ, ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິເທວ ປຸຣິໂສ ມຫາປຖວິຍາ ມູເລ ວາ ຂາຓຸເກ ວາ ປາສາເຓ ວາ ກຐເລ ວາ ວິສເມ ວາ ຠູມິຠາເຄ ຂລິຕ຺ວາ ປຕຕິ, ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ມຫາປຖວີ ກຸປິຕາ ຕໍ ປາເຕຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ນຕ຺ຖິ ມຫາປຖວິຍາ ໂກໂປ ວາ ປສາໂທ ວາ, ອນຸນຍປ຺ປຏິຆວິປ຺ປມຸຕ຺ຕາ ມຫາປຖວີ, ສຍເມວ ໂສ ອລໂສ ຂລິຕ຺ວາ ປຕິໂຕຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນຕ຺ຖິ ຕຖາຄຕານໍ ໂກໂປ ວາ ປສາໂທ ວາ, ອນຸນຍປ຺ປຏິຆວິປ຺ປມຸຕ຺ຕາ ຕຖາຄຕາ ອຣຫນ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ອຖ ໂຂ ສຍໍ ກເຕເນວ ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ອປຣາເຘນ ປຓາມິຕາ.

‘‘ອິຘ ປນ, ມຫາຣາຊ, ມຫາສມຸທ຺ໂທ ນ ມເຕນ ກຸຓເປນ ສໍວສຕິ, ຍໍ ໂຫຕິ ມຫາສມຸທ຺ເທ ມຕໍ ກຸຓປໍ, ຕໍ ຂິປ຺ປເມວ ນິຈ຺ຉຸຠຕິ ຖລໍ ອຸສ຺ສາເຣຕິ. ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ມຫາສມຸທ຺ໂທ ກຸປິໂຕ ຕໍ ກຸຓປໍ ນິຈ຺ຉຸຠຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ນຕ຺ຖິ ມຫາສມຸທ຺ທສ຺ສ ໂກໂປ ວາ ປສາໂທ ວາ, ອນຸນຍປ຺ປຏິຆວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ ມຫາສມຸທ຺ໂທ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນຕ຺ຖິ ຕຖາຄຕານໍ ໂກໂປ ວາ ປສາໂທ ວາ, ອນຸນຍປ຺ປຏິຆວິປ຺ປມຸຕ຺ຕາ ຕຖາຄຕາ ອຣຫນ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ອຖ ໂຂ ສຍໍ ກເຕເນວ ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ອປຣາເຘນ ປຓາມິຕາ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຖວິຍາ ຂລິໂຕ ປຕີຍຕິ, ເອວໍ ຊິນສາສນວເຣ ຂລິໂຕ ປຓາມີຍຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ສມຸທ຺ເທ ມຕໍ ກຸຓປໍ ນິຈ຺ຉຸຠີຍຕິ, ເອວໍ ຊິນສາສນວເຣ ຂລິໂຕ ປຓາມີຍຕິ. ຍໍ ປນ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ປຓາເມສິ, ເຕສໍ ອຕ຺ຖກາໂມ ຫິຕກາໂມ ສຸຂກາໂມ ວິສຸທ຺ຘິກາໂມ ‘ເອວໍ ອິເມ ຊາຕິຊຣາພ຺ຍາຘິມຣເຓຫິ ປຣິມຸຈ຺ຈິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ ປຓາເມສີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ຠິກ຺ຂຸປຓາມິຕປຎ຺ໂຫ ທ຺ວາທສໂມ.

ປຓາມິຕວຄ຺ໂຄ ຕຕິໂຍ.

ອິມສ຺ມິໍ ວຄ຺ເຄ ທ຺ວາທສ ປຎ຺ຫາ.

໔. ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓວຄ຺ໂຄ

໑. ອິທ຺ຘິກມ຺ມວິປາກປຎ຺ໂຫ

໑. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອິທ຺ຘິມນ຺ຕານໍ ຍທິທໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ’ຕິ. ປຸນ ຈ ກິຣ ໂສ ລຄຸເຬຫິ ປຣິໂປຖິໂຕ ຠິນ຺ນສີໂສ ສຎ຺ຈຸຓ຺ຓິຕຏ຺ຐິມໍສຘມນິຉິນ຺ນປຣິຄຕ຺ໂຕ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ [ຘມນິມຊ຺ຊປຣິກຕ຺ໂຕ (ສີ. ປີ.), ຘມ຺ມນິມິຎ຺ຊປຣິຄຕ຺ໂຕ (ສ຺ຍາ.)]. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເຖໂຣ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ອິທ຺ຘິຍາ ໂກຏິໍ ຄໂຕ, ເຕນ ຫິ ລຄຸເຬຫິ ໂປຖິໂຕ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ລຄຸເຬຫິ ປຣິໂປຖິໂຕ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ເຕນ ຫິ ອິທ຺ຘິຍາ ໂກຏິໍ ຄໂຕຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ກິໍ ນ ສມຕ຺ໂຖ ອິທ຺ຘິຍາ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຆາຕໍ ອປນຍິຕຸໍ, ສເທວກສ຺ສປິ ໂລກສ຺ສ ປຏິສຣຓໍ ຠວິຕຸໍ ອຣໂຫຕິ? ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອິທ຺ຘິມນ຺ຕານໍ ຍທິທໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ’ຕິ. ອາຍສ຺ມາ ຈ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ລຄຸຬຫໂຕ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ຕຎ຺ຈ ປນ ກມ຺ມາຘິຄ຺ຄຫິເຕນາ’’ຕິ.

‘‘ນນຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອິທ຺ຘິມໂຕ ອິທ຺ຘິວິສໂຍປິ ກມ຺ມວິປາໂກປິ ທ຺ເວ ອຈິນ຺ຕິຍາ, ອຈິນ຺ຕິເຍນ ອຈິນ຺ຕິຍໍ ອປນຍິຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ນາມ, ຠນ຺ເຕ, ເກຈິ ຜລກາມາ ກປິຕ຺ເຖນ ກປິຕ຺ຖໍ ໂປເຖນ຺ຕິ, ອມ຺ເພນ ອມ຺ພໍ ໂປເຖນ຺ຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຈິນ຺ຕິເຍນ ອຈິນ຺ຕິຍໍ ໂປຖຍິຕ຺ວາ ອປເນຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອຈິນ຺ຕິຍານມ຺ປິ, ມຫາຣາຊ, ເອກໍ ອຘິມຕ຺ຕໍ ພລວຕຣໍ, ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມຫິຍາ ຣາຊາໂນ ໂຫນ຺ຕິ ສມຊຈ຺ຈາ, ສມຊຈ຺ຈານມ຺ປິ ເຕສໍ ເອໂກ ສພ຺ເພ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ອາຓໍ ປວຕ຺ເຕຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຕສໍ ອຈິນ຺ຕິຍານໍ ກມ຺ມວິປາກໍ ເຍວ ອຘິມຕ຺ຕໍ ພລວຕຣໍ, ກມ຺ມວິປາກໍ ເຍວ ສພ຺ເພ ອຠິຠວິຍ ອາຓໍ ປວຕ຺ເຕຕິ, ກມ຺ມາຘິຄ຺ຄຫິຕສ຺ສ ອວເສສາ ກິຣິຍາ ໂອກາສໍ ນ ລຠນ຺ຕິ.

‘‘ອິຘ ປນ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິ ປຸຣິໂສ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິເທວ ປກຣເຓ ອປຣຊ຺ຌຕິ, ນ ຕສ຺ສ ມາຕາ ວາ ປິຕາ ວາ ຠຄິນີ ວາ ຠາຕໂຣ ວາ ສຂີ ວາ ສຫາຍກາ ວາ [ຠຄິນິຠາຕໂຣ ວາ ສຂິສຫາຍກາ ວາ (ສີ. ປີ. ກ.)] ຕາຍນ຺ຕິ, ອຖ ໂຂ ຣາຊາ ເຍວ ຕຕ຺ຖ ອຠິຠວິຍ ອາຓໍ ປວຕ຺ເຕຕິ. ກິໍ ຕຕ຺ຖ ກາຣຓໍ? ອປຣາຘິກຕາ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຕສໍ ອຈິນ຺ຕິຍານໍ ກມ຺ມວິປາກໍ ເຍວ ອຘິມຕ຺ຕໍ ພລວຕຣໍ, ກມ຺ມວິປາກໍ ເຍວ ສພ຺ເພ ອຠິຠວິຍ ອາຓໍ ປວຕ຺ເຕຕິ, ກມ຺ມາຘິຄ຺ຄຫິຕສ຺ສ ອວເສສາ ກິຣິຍາ ໂອກາສໍ ນ ລຠນ຺ຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ມຫິຍາ ທວຑາເຫ ສມຸຏ຺ຐິເຕ ຆຏສຫສ຺ສມ຺ປິ ອຸທກໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ ນິພ຺ພາເປຕຸໍ, ອຖ ໂຂ ອຄ຺ຄິ ເຍວ ຕຕ຺ຖ ອຠິຠວິຍ ອາຓໍ ປວຕ຺ເຕຕິ. ກິໍ ຕຕ຺ຖ ກາຣຓໍ? ພລວຕາ ເຕຊສ຺ສ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຕສໍ ອຈິນ຺ຕິຍານໍ ກມ຺ມວິປາກໍ ເຍວ ອຘິມຕ຺ຕໍ ພລວຕຣໍ, ກມ຺ມວິປາກໍ ເຍວ ສພ຺ເພ ອຠິຠວິຍ ອາຓໍ ປວຕ຺ເຕຕິ, ກມ຺ມາຘິຄ຺ຄຫິຕສ຺ສ ອວເສສາ ກິຣິຍາ ໂອກາສໍ ນ ລຠນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ, ມຫາຣາຊ, ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານສ຺ສ ກມ຺ມາຘິຄ຺ຄຫິຕສ຺ສ ລຄຸເຬຫິ ໂປຖິຍມານສ຺ສ ອິທ຺ຘິຍາ ສມນ຺ນາຫາໂຣ ນາໂຫສີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ອິທ຺ຘິກມ຺ມວິປາກປຎ຺ໂຫ ປຐໂມ.

໒. ຘມ຺ມວິນຍປຏິຈ຺ຉນ຺ນາປຏິຈ຺ຉນ຺ນປຎ຺ໂຫ

໒. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ‘ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມວິນໂຍ ວິວໂຏ ວິໂຣຈຕິ ໂນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ’ຕິ. ປຸນ ຈ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທໂສ ເກວລຎ຺ຈ ວິນຍປິຏກໍ ປິຫິຕໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຊິນສາສເນ ຍຸຕ຺ຕໍ ວາ ປຕ຺ຕໍ ວາ ສມຍໍ ລເຠຖ, ວິນຍປຓ຺ຓຕ຺ຕິ ວິວຏາ ໂສເຠຍ຺ຍ. ເກນ ກາຣເຓນ? ເກວລໍ ຕຕ຺ຖ ສິກ຺ຂາ ສໍຍໂມ ນິຍໂມ ສີລຄຸຓອາຈາຣປຓ຺ຓຕ຺ຕິ ອຕ຺ຖຣໂສ ຘມ຺ມຣໂສ ວິມຸຕ຺ຕິຣໂສ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມວິນໂຍ ວິວໂຏ ວິໂຣຈຕິ ໂນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທໂສ ເກວລຎ຺ຈ ວິນຍປິຏກໍ ປິຫິຕໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນ’ນ຺ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທໂສ ເກວລຎ຺ຈ ວິນຍປິຏກໍ ປິຫິຕໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ, ເຕນ ຫິ ‘ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມວິນໂຍ ວິວໂຏ ວິໂຣຈຕິ ໂນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມວິນໂຍ ວິວໂຏ ວິໂຣຈຕິ ໂນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ’ຕິ. ປຸນ ຈ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທໂສ ເກວລຎ຺ຈ ວິນຍປິຏກໍ ປິຫິຕໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ, ຕຎ຺ຈ ປນ ນ ສພ຺ເພສໍ, ສີມໍ ກຕ຺ວາ ປິຫິຕໍ.

‘‘ຕິວິເຘນ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທໂສ ສີມໍ ກຕ຺ວາ ປິຫິໂຕ, ປຸພ຺ພການໍ ຕຖາຄຕານໍ ວໍສວເສນ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທໂສ ສີມໍ ກຕ຺ວາ ປິຫິໂຕ, ຘມ຺ມສ຺ສ ຄຣຸກຕ຺ຕາ ປິຫິໂຕ, ຠິກ຺ຂຸຠູມິຍາ ຄຣຸກຕ຺ຕາ ປິຫິໂຕ.

‘‘ກຖໍ ປຸພ຺ພການໍ ຕຖາຄຕານໍ ວໍສວເສນ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທໂສ ສີມໍ ກຕ຺ວາ ປິຫິໂຕ, ເອໂສ ວໍໂສ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ເພສໍ ປຸພ຺ພການໍ ຕຖາຄຕານໍ ຍທິທໍ ຠິກ຺ຂຸມຊ຺ເຌ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທໂສ ອວເສສານໍ ປິຫິໂຕ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຂຕ຺ຕິຍານໍ ຂຕ຺ຕິຍມາຍາ ຂຕ຺ຕິເຍສຸ ເຍວ ຈຣຕິ, ເອວເມຕໍ ຂຕ຺ຕິຍານໍ ໂລກສ຺ສ ປເວຓີ ອວເສສານໍ ປິຫິຕາ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເອໂສ ວໍໂສ ສພ຺ເພສໍ ປຸພ຺ພການໍ ຕຖາຄຕານໍ ຍທິທໍ ຠິກ຺ຂຸມຊ຺ເຌ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທໂສ ອວເສສານໍ ປິຫິໂຕ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ມຫິຍາ ຄຓາ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ມລ຺ລາ ອໂຕຓາ ປພ຺ພຕາ ຘມ຺ມຄິຣິຍາ ພ຺ຣຫ຺ມຄິຣິຍາ ນຏກາ ນຈ຺ຈກາ ລງ຺ຆກາ ປິສາຈາ ມຓິຠທ຺ທາ ປຸຓ຺ຓພທ຺ຘາ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ສິຣິເທວຕາ ກາລິເທວຕາ, ສິວາ ວສຸເທວາ ຆນິກາ ອສິປາສາ ຠທ຺ທິປຸຕ຺ຕາຕິ, ເຕສໍ ເຕສໍ ຣຫສ຺ສໍ ເຕສຸ ເຕສຸ ຄເຓສຸ ເຍວ ຈຣຕິ, ອວເສສານໍ ປິຫິຕໍ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເອໂສ ວໍໂສ ສພ຺ເພສໍ ປຸພ຺ພການໍ ຕຖາຄຕານໍ ຍທິທໍ ຠິກ຺ຂຸມຊ຺ເຌ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທໂສ ອວເສສານໍ ປິຫິໂຕ. ເອວໍ ປຸພ຺ພການໍ ຕຖາຄຕານໍ ວໍສວເສນ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທໂສ ສີມໍ ກຕ຺ວາ ປິຫິໂຕ.

‘‘ກຖໍ ຘມ຺ມສ຺ສ ຄຣຸກຕ຺ຕາ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທໂສ ສີມໍ ກຕ຺ວາ ປິຫິໂຕ? ຘມ຺ໂມ, ມຫາຣາຊ, ຄຣຸໂກ ຠາຣິໂຍ, ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມຕ຺ຕກາຣີ ອຎ຺ຎໍ ອາຣາເຘຕິ, ຕໍ ຕຕ຺ຖ ປຣມ຺ປຣາສມ຺ມຕ຺ຕກາຣິຕາຍ ປາປຸຓາຕິ, ນ ຕໍ ຕຕ຺ຖ ປຣມ຺ປຣາສມ຺ມຕ຺ຕກາຣິຕາຍ ປາປຸຓາຕິ, ມາ ຈາຍໍ ສາຣຘມ຺ໂມ ວຣຘມ຺ໂມ ອສມ຺ມຕ຺ຕກາຣີນໍ ຫຕ຺ຖຄໂຕ ໂອຎ຺ຎາໂຕ ອວຎ຺ຎາໂຕ ຫີຬິໂຕ ຂີຬິໂຕ ຄຣຫິໂຕ ຠວຕຸ, ມາ ຈາຍໍ ສາຣຘມ຺ໂມ ວຣຘມ຺ໂມ ທຸຊ຺ຊນຄໂຕ ໂອຎ຺ຎາໂຕ ອວຎ຺ຎາໂຕ ຫີຬິໂຕ ຂີຬິໂຕ ຄຣຫິໂຕ ຠວຕູຕິ. ເອວໍ ຘມ຺ມສ຺ສ ຄຣຸກຕ຺ຕາ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທໂສ ສີມໍ ກຕ຺ວາ ປິຫິໂຕ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ສາຣວຣປວຣອຠິຊາຕຊາຕິມນ຺ຕຣຕ຺ຕໂລຫິຕຈນ຺ທນໍ ນາມ ສວຣປຸຣມນຸຄຕໍ ໂອຎ຺ຎາຕໍ ອວຎ຺ຎາຕໍ ຫີຬິຕໍ ຂີຬິຕໍ ຄຣຫິຕໍ ຠວຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ມາ ຈາຍໍ ສາຣຘມ຺ໂມ ວຣຘມ຺ໂມ ປຣມ຺ປຣາອສມ຺ມຕ຺ຕກາຣີນໍ ຫຕ຺ຖຄໂຕ ໂອຎ຺ຎາໂຕ ອວຎ຺ຎາໂຕ ຫີຬິໂຕ ຂີຬິໂຕ ຄຣຫິໂຕ ຠວຕຸ, ມາ ຈາຍໍ ສາຣຘມ຺ໂມ ວຣຘມ຺ໂມ ທຸຊ຺ຊນຄໂຕ ໂອຎ຺ຎາໂຕ ອວຎ຺ຎາໂຕ ຫີຬິໂຕ ຂີຬິໂຕ ຄຣຫິໂຕ ຠວຕູຕິ. ເອວໍ ຘມ຺ມສ຺ສ ຄຣຸກຕ຺ຕາ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທໂສ ສີມໍ ກຕ຺ວາ ປິຫິໂຕ.

‘‘ກຖໍ ຠິກ຺ຂຸຠູມິຍາ ຄຣຸກຕ຺ຕາ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທໂສ ສີມໍ ກຕ຺ວາ ປິຫິໂຕ, ຠິກ຺ຂຸຠາໂວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂລເກ ອຕຸລິໂຍ ອປ຺ປມາໂຓ ອນຄ຺ຆິໂຍ, ນ ສກ຺ກາ ເກນຈິ ອຄ຺ຆາເປຕຸໍ ຕຸເລຕຸໍ ປຣິເມຕຸໍ, ມາຍໍ ເອວຣູເປ ຠິກ຺ຂຸຠາເວ ຐິໂຕ ໂລເກນ ສມສໂມ ຠວຕູຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ເຍວ ອນ຺ຕເຣ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທໂສ ຈຣຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂລເກ ວຣປວຣຠຓ຺ຑໍ ວຕ຺ຖໍ ວາ ອຕ຺ຖຣຓໍ ວາ ຄຊຕຸຣງ຺ຄຣຖສຸວຓ຺ຓຣຊຕມຓິມຸຕ຺ຕາອິຕ຺ຖິຣຕນາທີນິ ວາ ວິຊິຕກມ຺ມສູຣາ ວາ [ນິຊ຺ຊິຕກມ຺ມສູຣາ ວາ (ສີ. ປີ.)] ສພ຺ເພ ເຕ ຣາຊານມຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຍາວຕາ ໂລເກ [ໂລເກ ສິກ຺ຂາ (ສີ. ປີ.)] ສຸຄຕາຄມປຣິຍຕ຺ຕິອາຈາຣສໍຍມສີລສໍວຣຄຸຓາ, ສພ຺ເພ ເຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆມຸປຄຕາ ຠວນ຺ຕິ. ເອວໍ ຠິກ຺ຂຸຠູມິຍາ ຄຣຸກຕ຺ຕາ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທໂສ ສີມໍ ກຕ຺ວາ ປິຫິໂຕ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປິຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ຘມ຺ມວິນຍປຏິຈ຺ຉນ຺ນາປຏິຈ຺ຉນ຺ນປຎ຺ໂຫ ທຸຕິໂຍ.

໓. ມຸສາວາທຄຣຸລຫຸຠາວປຎ຺ໂຫ

໓. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ‘ສມ຺ປຊານມຸສາວາເທ ປາຣາຊິໂກ ໂຫຕີ’ຕິ. ປຸນ ຈ ຠຓິຕໍ ‘ສມ຺ປຊານມຸສາວາເທ ລຫຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ເອກສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ເທສນາວຕ຺ຖຸກ’ນ຺ຕິ. ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂກ ປເນຕ຺ຖ ວິເສໂສ, ກິໍ ກາຣຓໍ, ຍຎ຺ເຈເກນ ມຸສາວາເທນ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ, ຍຎ຺ເຈເກນ ມຸສາວາເທນ ສເຕກິຈ຺ໂຉ ໂຫຕິ? ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ສມ຺ປຊານມຸສາວາເທ ປາຣາຊິໂກ ໂຫຕີ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ສມ຺ປຊານມຸສາວາເທ ລຫຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ເອກສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ເທສນາວຕ຺ຖຸກ’ນ຺ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ຕຖາຄເຕນ ຠຓິຕໍ ‘ສມ຺ປຊານມຸສາວາເທ ລຫຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ເອກສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ເທສນາວຕ຺ຖຸກ’ນ຺ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ສມ຺ປຊານມຸສາວາເທ ປາຣາຊິໂກ ໂຫຕີ’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ສມ຺ປຊານມຸສາວາເທ ປາຣາຊິໂກ ໂຫຕີ’ຕິ. ຠຓິຕຎ຺ຈ ‘ສມ຺ປຊານມຸສາວາເທ ລຫຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ເອກສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ເທສນາວຕ຺ຖຸກ’ນ຺ຕິ, ຕຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ຖຸວເສນ ຄຣຸກລຫຸກໍ ໂຫຕິ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ອິຘ ໂກຈິ ປຸຣິໂສ ປຣສ຺ສ ປາຓິນາ ປຫາຣໍ ທເທຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ຕຸມ຺ເຫ ກິໍ ທຓ຺ຑໍ ຘາເຣຖາ’’ຕິ? ‘‘ຍທິ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ອາຫ ‘ນກ຺ຂມາມີ’ຕິ, ຕສ຺ສ ມຍໍ ອກ຺ຂມມາເນ ກຫາປຓໍ ຫຣາເປມາ’’ຕິ ‘‘ອິຘ ປນ, ມຫາຣາຊ, ໂສ ເຍວ ປຸຣິໂສ ຕວ ປາຓິນາ ປຫາຣໍ ທເທຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ປນ ໂກ ທຓ຺ໂຑ’’ຕິ? ‘‘ຫຕ຺ຖມ຺ປິສ຺ສ, ຠນ຺ເຕ, ເຉທາເປຍ຺ຍາມ, ປາທມ຺ປິ ເຉທາເປຍ຺ຍາມ, ຍາວ ສີສໍ ກຬີຣຈ຺ເຉຊ຺ຊໍ ເຉທາເປຍ຺ຍາມ, ສພ຺ພມ຺ປິ ຕໍ ເຄຫໍ ວິລຸມ຺ປາເປຍ຺ຍາມ, ອຸຠໂຕປກ຺ເຂ [ອຸຠໂຕປສ຺ເສ (ສີ. ປີ. ກ.)] ຍາວ ສຕ຺ຕມໍ ກຸລໍ ສມຸຄ຺ຆາຕາເປຍ຺ຍາມາ’’ຕິ. ‘‘ໂກ ປເນຕ຺ຖ, ມຫາຣາຊ, ວິເສໂສ, ກິໍ ກາຣຓໍ, ຍໍ ເອກສ຺ສ ປາຓິປ຺ປຫາເຣ ສຸຂຸໂມ ກຫາປໂຓ ທຓ຺ໂຑ, ຍໍ ຕວ ປາຓິປ຺ປຫາເຣ ຫຕ຺ຖຈ຺ເຉຊ຺ຊໍ ປາທຈ຺ເຉຊ຺ຊໍ ຍາວ ກຬີຣຈ຺ເຉຊ຺ຊໍ ສພ຺ພເຄຫາທານໍ ອຸຠໂຕປກ຺ເຂ ຍາວ ສຕ຺ຕມກຸລາ ສມຸຄ຺ຆາໂຕ’’ຕິ? ‘‘ມນຸສ຺ສນ຺ຕເຣນ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສມ຺ປຊານມຸສາວາໂທ ວຕ຺ຖຸວເສນ ຄຣຸກລຫຸໂກ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ມຸສາວາທຄຣຸລຫຸຠາວປຎ຺ໂຫ ຕຕິໂຍ.

໔. ໂພຘິສຕ຺ຕຘມ຺ມຕາປຎ຺ໂຫ

໔. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ຘມ຺ມຕາຘມ຺ມປຣິຍາເຍ ‘ປຸພ຺ເພວ ໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ມາຕາປິຕໂຣ ນິຍຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ໂພຘິ ນິຍຕາ ໂຫຕິ, ອຄ຺ຄສາວກາ ນິຍຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຸຕ຺ໂຕ ນິຍໂຕ ໂຫຕິ, ອຸປຏ຺ຐາໂກ ນິຍໂຕ ໂຫຕີ’ຕິ. ປຸນ ຈ ຕຸມ຺ເຫ ຠຓຖ ‘ຕຸສິເຕ ກາເຍ ຐິໂຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຏ຺ຐ ມຫາວິໂລກນານິ ວິໂລເກຕິ, ກາລໍ ວິໂລເກຕິ, ທີປໍ ວິໂລເກຕິ, ເທສໍ ວິໂລເກຕິ, ກຸລໍ ວິໂລເກຕິ, ຊເນຕ຺ຕິໍ ວິໂລເກຕິ, ອາຍຸໍ ວິໂລເກຕິ, ມາສໍ ວິໂລເກຕິ, ເນກ຺ຂມ຺ມໍ ວິໂລເກຕີ’ຕິ. ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອປຣິປກ຺ເກ ຎາເຓ ພຸຊ຺ຌນໍ ນຕ຺ຖິ, ປຣິປກ຺ເກ ຎາເຓ ນ ສກ຺ກາ ນິເມສນ຺ຕຣມ຺ປິ ອາຄເມຕຸໍ, ອນຕິກ຺ກມນີຍໍ ປຣິປກ຺ກມານສໍ. ກສ຺ມາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກາລໍ ວິໂລເກຫິ ‘ກມ຺ຫິ ກາເລ ອຸປ຺ປຊ຺ຊາມີ’ຕິ. ອປຣິປກ຺ເກ ຎາເຓ ພຸຊ຺ຌນໍ ນຕ຺ຖິ, ປຣິປກ຺ເກ ຎາເຓ ນ ສກ຺ກາ ນິເມສນ຺ຕຣມ຺ປິ ອາຄເມຕຸໍ, ກສ຺ມາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກຸລໍ ວິໂລເກຕິ ‘ກຸມ຺ຫິ ກຸເລ ອຸປ຺ປຊ຺ຊາມີ’ຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຸພ຺ເພວ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ນິຍຕາ, ເຕນ ຫິ ‘ກຸລໍ ວິໂລເກຕີ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ກຸລໍ ວິໂລເກຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ປຸພ຺ເພວ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ນິຍຕາ’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ນິຍຕາ, ມຫາຣາຊ, ປຸພ຺ເພວ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ, ກຸລຎ຺ຈ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ວິໂລເກຕິ. ກິນ຺ຕິ ປນ ກຸລໍ ວິໂລເກຕິ ‘ເຍ ເມ ມາຕາປິຕໂຣ, ເຕ ຂຕ຺ຕິຍາ ອຸທາຫຸ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’ຕິ. ເອວໍ ກຸລໍ ວິໂລເກຕິ.

‘‘ອຏ຺ຐນ຺ນໍ, ມຫາຣາຊ, ປຸພ຺ເພວ ອນາຄຕໍ ໂອໂລເກຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ກຕເມສໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ? ວາຓິຊສ຺ສ, ມຫາຣາຊ, ປຸພ຺ເພວ ວິກ຺ກຍຠຓ຺ຑໍ ໂອໂລເກຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ຫຕ຺ຖິນາຄສ຺ສ ປຸພ຺ເພວ ໂສຓ຺ຑາຍ ອນາຄໂຕ ມຄ຺ໂຄ ໂອໂລເກຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ, ສາກຏິກສ຺ສ ປຸພ຺ເພວ ອນາຄຕໍ ຕິຕ຺ຖໍ ໂອໂລເກຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ນິຍາມກສ຺ສ ປຸພ຺ເພວ ອນາຄຕໍ ຕີຣໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ນາວາ ເປເສຕພ຺ພາ ໂຫຕິ, ຠິສກ຺ກສ຺ສ ປຸພ຺ເພວ ອາຍຸໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອາຕຸໂຣ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ, ອຸຕ຺ຕຣເສຕຸສ຺ສ ປຸພ຺ເພວ ຖິຣາຖິຣຠາວໍ ຊານິຕ຺ວາ ອຠິຣຸຫິຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ປຸພ຺ເພວ ອນາຄຕໍ ກາລໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ປຸພ຺ເພວ ກຸລໍ ໂອໂລເກຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ ‘ຂຕ຺ຕິຍກຸລໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸລໍ ວາ’ຕິ. ອິເມສໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ປຸພ຺ເພວ ອນາຄຕໍ ໂອໂລເກຕພ຺ພໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ຕຘມ຺ມຕາປຎ຺ໂຫ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

໕. ອຕ຺ຕນິປາຕນປຎ຺ໂຫ

໕. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຕານໍ ປາເຕຕພ຺ພໍ, ໂຍ ປາເຕຍ຺ຍ, ຍຖາຘມ຺ໂມ ກາເຣຕພ຺ໂພ’ຕິ. ປຸນ ຈ ຕຸມ຺ເຫ ຠຓຖ ‘ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຠຄວາ ສາວການໍ ຘມ຺ມໍ ເທສຍມາໂນ ອເນກປຣິຍາເຍນ ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ພ຺ຍາຘິໂນ ມຣຓສ຺ສ ສມຸຈ຺ເຉທາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ໂຍ ຫິ ໂກຈິ ຊາຕິຊຣາພ຺ຍາຘິມຣຓໍ ສມຕິກ຺ກມຕິ, ຕໍ ປຣມາຍ ປສໍສາຍ ປສໍສຕີ’ຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຕານໍ ປາເຕຕພ຺ພໍ, ໂຍ ປາເຕຍ຺ຍ, ຍຖາຘມ຺ໂມ ກາເຣຕພ຺ໂພ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ພ຺ຍາຘິໂນ ມຣຓສ຺ສ ສມຸຈ຺ເຉທາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕີ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ພ຺ຍາຘິໂນ ມຣຓສ຺ສ ສມຸຈ຺ເຉທາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຕານໍ ປາເຕຕພ຺ພໍ, ໂຍ ປາເຕຍ຺ຍ, ຍຖາຘມ຺ໂມ ກາເຣຕພ຺ໂພ’’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຕານໍ ປາເຕຕພ຺ພໍ, ໂຍ ປາເຕຍ຺ຍ, ຍຖາຘມ຺ໂມ ກາເຣຕພ຺ໂພ’ຕິ. ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຠຄວຕາ ສາວການໍ ຘມ຺ມໍ ເທສຍາມາເນນ ຈ ອເນກປຣິຍາເຍນ ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ພ຺ຍາຘິໂນ ມຣຓສ຺ສ ສມຸຈ຺ເຉທາຍ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ, ຕຕ຺ຖ ປນ ກາຣຓໍ ອຕ຺ຖິ, ເຍນ ຠຄວາ ກາຣເຓນ ປຏິກ຺ຂິປິ ສມາທເປສິ ຈາ’’ຕິ.

‘‘ກິໍ ປເນຕ຺ຖ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກາຣຓໍ, ເຍນ ຠຄວາ ກາຣເຓນ ປຏິກ຺ຂິປິ ສມາທເປສິ ຈາ’’ຕິ? ‘‘ສີລວາ, ມຫາຣາຊ, ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ອຄທສໂມ ສຕ຺ຕານໍ ກິເລສວິສວິນາສເນ, ໂອສຘສໂມ ສຕ຺ຕານໍ ກິເລສພ຺ຍາຘິວູປສເມ, ອຸທກສໂມ ສຕ຺ຕານໍ ກິເລສຣໂຊຊລ຺ລາປຫຣເຓ, ມຓິຣຕນສໂມ ສຕ຺ຕານໍ ສພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິທາເນ, ນາວາສໂມ ສຕ຺ຕານໍ ຈຕຸໂຣຆປາຣຄມເນ, ສຕ຺ຖວາຫສໂມ ສຕ຺ຕານໍ ຊາຕິກນ຺ຕາຣຕາຣເຓ, ວາຕສໂມ ສຕ຺ຕານໍ ຕິວິຘຄ຺ຄິສນ຺ຕາປນິພ຺ພາປເນ, ມຫາເມຆສໂມ ສຕ຺ຕານໍ ມານສປຣິປູຣເຓ, ອາຈຣິຍສໂມ ສຕ຺ຕານໍ ກຸສລສິກ຺ຂາປເນ, ສຸເທສກສໂມ ສຕ຺ຕານໍ ເຂມປຖມາຈິກ຺ຂເຓ. ເອວຣູໂປ, ມຫາຣາຊ, ພຫຸຄຸໂຓ ອເນກຄຸໂຓ ອປ຺ປມາຓຄຸໂຓ ຄຸຓຣາສິ ຄຸຓປຸຎ຺ໂຊ ສຕ຺ຕານໍ ວຑ຺ຒິກໂຣ ສີລວາ ‘ມາ ວິນສ຺ສີ’ຕິ ສຕ຺ຕານໍ ອນຸກມ຺ປາຍ ຠຄວາ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎເປສິ ‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຕານໍ ປາເຕຕພ຺ພໍ, ໂຍ ປາເຕຍ຺ຍ, ຍຖາຘມ຺ໂມ ກາເຣຕພ຺ໂພ’ຕິ. ອິທເມຕ຺ຖ, ມຫາຣາຊ, ກາຣຓໍ, ເຍນ ກາຣເຓນ ຠຄວາ ປຏິກ຺ຂິປິ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເຖເຣນ ກຸມາຣກສ຺ສເປນ ວິຈິຕ຺ຣກຖິເກນ ປາຍາສິຣາຊຎ຺ຎສ຺ສ ປຣໂລກໍ ທີປຍມາເນນ ‘ຍຖາ ຍຖາ ໂຂ ຣາຊຎ຺ຎ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສີລວນ຺ໂຕ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມາ ຈິຣໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ຕຖາ ຕຖາ ພຫຸໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວນ຺ຕິ, ພຫຸຊນຫິຕາຍ ຈ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານ’ນ຺ຕິ.

‘‘ເກນ ປນ ກາຣເຓນ ຠຄວາ ສມາທເປສິ? ຊາຕິປິ, ມຫາຣາຊ, ທຸກ຺ຂາ, ຊຣາປິ ທຸກ຺ຂາ, ພ຺ຍາຘິປິ ທຸກ຺ໂຂ, ມຣຓມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ໂສໂກປິ ທຸກ຺ໂຂ, ປຣິເທໂວປິ ທຸກ຺ໂຂ, ທຸກ຺ຂມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ໂທມນສ຺ສມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ອຸປາຍາໂສປິ ທຸກ຺ໂຂ, ອປ຺ປິເຍຫິ ສມ຺ປໂຍໂຄປິ ທຸກ຺ໂຂ, ປິເຍຫິ ວິປ຺ປໂຍໂຄປິ ທຸກ຺ໂຂ, ມາຕຸມຣຓມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ປິຕຸມຣຓມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ຠາຕຸມຣຓມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ຠຄິນິມຣຓມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ປຸຕ຺ຕມຣຓມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ທາຣມຣຓມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ທາສມຣຓມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ [ອິທໍ ວາກ຺ຍໍ ສີ. ປີ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ ນຕ຺ຖິ], ຎາຕິມຣຓມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ຎາຕິພ຺ຍສນມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ໂຣຄພ຺ຍສນມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ໂຠຄພ຺ຍສນມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ສີລພ຺ຍສນມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ທິຏ຺ຐິພ຺ຍສນມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ຣາຊຠຍມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ໂຈຣຠຍມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ເວຣິຠຍມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ທຸພ຺ຠິກ຺ຂຠຍມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ອຄ຺ຄິຠຍມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ອຸທກຠຍມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ອູມິຠຍມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ອາວຏ຺ຏຠຍມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ກຸມ຺ຠີລຠຍມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ສຸສຸກາຠຍມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ອຕ຺ຕານຸວາທຠຍມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ປຣານຸວາທຠຍມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ທຓ຺ຑຠຍມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ທຸຄ຺ຄຕິຠຍມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ປຣິສາສາຣຊ຺ຊຠຍມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ອາຊີວກຠຍມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ມຣຓຠຍມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ເວຕ຺ເຕຫິ ຕາຬນມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ກສາຫິ ຕາຬນມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ອທ຺ຘທຓ຺ຑເກຫິ ຕາຬນມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ຫຕ຺ຖຈ຺ເຉທນມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ປາທຈ຺ເຉທນມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ຫຕ຺ຖປາທຈ຺ເຉທນມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ກຓ຺ຓຈ຺ເຉທນມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ນາສຈ຺ເຉທນມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ກຓ຺ຓນາສຈ຺ເຉທນມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ພິລງ຺ຄຖາລິກມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ສງ຺ຂມຸຓ຺ຑິກມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ຣາຫຸມຸຂມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ໂຊຕິມາລິກມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ຫຕ຺ຖປຊ຺ໂຊຕິກມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ເອຣກວຕ຺ຕິກມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ຈີຣກວາສິກມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ເອເຓຍ຺ຍກມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ພຬິສມໍສິກມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ກຫາປຓິກມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ຂາຣາປຕຈ຺ຉິກມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ປລິຆປຣິວຕ຺ຕິກມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ປລາລປີຐກມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ຕຕ຺ເຕນ ເຕເລນ ໂອສິຎ຺ຈນມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ສຸນເຂຫິ ຂາທາປນມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ຊີວສູລາໂຣປນມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ອສິນາ ສີສຈ຺ເຉທນມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ເອວຣູປານິ, ມຫາຣາຊ, ພຫຸວິຘານິ ອເນກວິຘານິ ທຸກ຺ຂານິ ສໍສາຣຄໂຕ ອນຸຠວຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຫິມວນ຺ຕປພ຺ພເຕ ອຠິວຸຏ຺ຐໍ ອຸທກໍ ຄງ຺ຄາຍ ນທິຍາ ປາສາຓ ສກ຺ຂຣ ຂຣ ມຣຸມ຺ພ ອາວຏ຺ຏ ຄຄ຺ຄລກ ອູມິກວງ຺ກຈທິກ ອາວຣຓນີວຣຓມູລກສາຂາສຸ ປຣິໂຍຕ຺ຖຣຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເອວຣູປານິ ພຫຸວິຘານິ ອເນກວິຘານິ ທຸກ຺ຂານິ ສໍສາຣຄໂຕ ອນຸຠວຕິ. ປວຕ຺ຕໍ, ມຫາຣາຊ, ທຸກ຺ຂໍ, ອປ຺ປວຕ຺ຕໍ ສຸຂໍ. ອປ຺ປວຕ຺ຕສ຺ສ ຄຸຓໍ ປວຕ຺ຕສ຺ສ [ປວຕ຺ເຕ (ສີ. ປີ. ກ.)] ຈ ຠຍໍ ທີປຍມາໂນ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ອປ຺ປວຕ຺ຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ຊາຕິຊຣາພ຺ຍາຘິມຣຓສມຕິກ຺ກມາຍ ສມາທເປສິ, ອິທເມຕ຺ຖ, ມຫາຣາຊ, ກາຣຓໍ, ເຍນ ກາຣເຓນ ຠຄວາ ສມາທເປສີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສຸນິພ຺ເພຐິໂຕ ປຎ຺ໂຫ, ສຸກຖິຕໍ ກາຣຓໍ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ອຕ຺ຕນິປາຕນປຎ຺ໂຫ ປຎ຺ຈໂມ.

໖. ເມຕ຺ຕາຠາວນານິສໍສປຎ຺ໂຫ

໖. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ‘ເມຕ຺ຕາຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ອາເສວິຕາຍ ຠາວິຕາຍ ພຫຸລີກຕາຍ ຍານີກຕາຍ ວຕ຺ຖຸກຕາຍ ອນຸຏ຺ຐິຕາຍ ປຣິຈິຕາຍ ສຸສມາຣທ຺ຘາຍ ເອກາທສານິສໍສາ ປາຏິກງ຺ຂາ. ກຕເມ ເອກາທສ? ສຸຂໍ ສຸປຕິ, ສຸຂໍ ປຏິພຸຊ຺ຌຕິ, ນ ປາປກໍ ສຸປິນໍ ປສ຺ສຕິ, ມນຸສ຺ສານໍ ປິໂຍ ໂຫຕິ, ອມນຸສ຺ສານໍ ປິໂຍ ໂຫຕິ, ເທວຕາ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ, ນາສ຺ສ ອຄ຺ຄິ ວາ ວິສໍ ວາ ສຕ຺ຖໍ ວາ ກມຕິ [ສຕ຺ຖໍ ກມຕິ (ສ຺ຍາ.) ອ. ນິ. ໑໑.໑໕ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ], ຕຸວຏໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ, ມຸຂວຓ຺ໂຓ ວິປ຺ປສີທຕິ, ອສມ຺ມູຬ຺ໂຫ ກາລໍ ກໂຣຕິ, ອຸຕ຺ຕຣິໍ ອປ຺ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປໂຄ ໂຫຕີ’ຕິ. ປຸນ ຈ ຕຸມ຺ເຫ ຠຓຖ ‘ສາໂມ ກຸມາໂຣ ເມຕ຺ຕາວິຫາຣີ ມິຄສງ຺ເຆນ ປຣິວຸໂຕ ປວເນ ວິຈຣນ຺ໂຕ ປີຬິຍກ຺ເຂນ ຣຎ຺ຎາ ວິທ຺ໂຘ ວິສປີເຕນ ສລ຺ເລນ ຕຕ຺ເຖວ ມຸຈ຺ຉິໂຕ ປຕິໂຕ’ຕິ.

‘‘ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ເມຕ຺ຕາຍ ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປໂຄ ໂຫຕີ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘‘ສາໂມ ກຸມາໂຣ ເມຕ຺ຕາວິຫາຣີ ມິຄສງ຺ເຆນ ປຣິວຸໂຕ ປວເນ ວິຈຣນ຺ໂຕ ປີຬິຍກ຺ເຂນ ຣຎ຺ຎາ ວິທ຺ໂຘ ວິສປີເຕນ ສລ຺ເລນ ຕຕ຺ເຖວ ມຸຈ຺ຉິໂຕ ປຕິໂຕ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ສາໂມ ກຸມາໂຣ ເມຕ຺ຕາວິຫາຣີ ມິຄສງ຺ເຆນ ປຣິວຸໂຕ ປວເນ ວິຈຣນ຺ໂຕ ປີຬິຍກ຺ເຂນ ຣຎ຺ຎາ ວິທ຺ໂຘ ວິສປີເຕນ ສລ຺ເລນ ຕຕ຺ເຖວ ມຸຈ຺ຉິໂຕ ປຕິໂຕ, ເຕນ ຫິ ‘ເມຕ຺ຕາຍ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ສຕ຺ຖໍ ວາ ກມຕີ’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ສຸນິປຸໂຓ ປຣິສຓ຺ໂຫ ສຸຂຸໂມ ຄມ຺ຠີໂຣ, ອປິ ສຸນິປຸຓານໍ ມນຸຊານໍ ຄຕ຺ເຕ ເສທໍ ໂມເຈຍ຺ຍ, ໂສ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ວິຊເຏຫິ ຕໍ ມຫາຊຏາຊຏິຕໍ, ອນາຄຕານໍ ຊິນປຸຕ຺ຕານໍ ຈກ຺ຂຸໍ ເທຫິ ນິພ຺ພາຫນາຍາ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ເມຕ຺ຕາຍ ຠິກ຺ຂເວ…ເປ... ສຕ຺ຖໍ ວາ ກມຕີ’ຕິ. ສາໂມ ຈ ກຸມາໂຣ ເມຕ຺ຕາວິຫາຣີ ມິຄສງ຺ເຆນ ປຣິວຸໂຕ ປວເນ ວິຈຣນ຺ໂຕ ປີຬິຍກ຺ເຂນ ຣຎ຺ຎາ ວິທ຺ໂຘ ວິສປີເຕນ ສລ຺ເລນ ຕຕ຺ເຖວ ມຸຈ຺ຉິໂຕ ປຕິໂຕ, ຕຕ຺ຖ ປນ, ມຫາຣາຊ, ກາຣຓໍ ອຕ຺ຖິ. ກຕມໍ ຕຕ຺ຖ ກາຣຓໍ? ເນເຕ, ມຫາຣາຊ, ຄຸຓາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ, ເມຕ຺ຕາຠາວນາເຍເຕ ຄຸຓາ, ສາໂມ, ມຫາຣາຊ, ກຸມາໂຣ ຆຏໍ ອຸກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ເມຕ຺ຕາຠາວນາຍ ປມຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ.

‘‘ຍສ຺ມິໍ, ມຫາຣາຊ, ຂເຓ ປຸຄ຺ຄໂລ ເມຕ຺ຕໍ ສມາປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ນ ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ອຄ຺ຄິ ວາ ວິສໍ ວາ ສຕ຺ຖໍ ວາ ກມຕິ. ຕສ຺ສ ເຍ ເກຈິ ອຫິຕກາມາ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ນ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ນ ຕສ຺ມິໍ ໂອກາສໍ ລຠນ຺ຕິ. ເນເຕ, ມຫາຣາຊ, ຄຸຓາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ, ເມຕ຺ຕາຠາວນາເຍເຕ ຄຸຓາ. ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ສງ຺ຄາມສູໂຣ ອເຠຊ຺ຊກວຈຊາລິກໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ສງ຺ຄາມໍ ໂອຕເຣຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ສຣາ ຂິຕ຺ຕາ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕນ຺ຕິ ວິກິຣນ຺ຕິ, ນ ຕສ຺ມິໍ ໂອກາສໍ ລຠນ຺ຕິ, ເນໂສ, ມຫາຣາຊ, ຄຸໂຓ ສງ຺ຄາມສູຣສ຺ສ, ອເຠຊ຺ຊກວຈຊາລິກາເຍໂສ ຄຸໂຓ, ຍສ຺ສ ສຣາ ຂິຕ຺ຕາ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕນ຺ຕິ ວິກິຣນ຺ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເນເຕ ຄຸຓາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ, ເມຕ຺ຕາຠາວນາເຍເຕ ຄຸຓາ.

‘‘ຍສ຺ມິໍ, ມຫາຣາຊ, ຂເຓ ປຸຄ຺ຄໂລ ເມຕ຺ຕໍ ສມາປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ນ ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ອຄ຺ຄິ ວາ ວິສໍ ວາ ສຕ຺ຖໍ ວາ ກມຕິ. ຕສ຺ສ ເຍ ເກຈິ ອຫິຕກາມາ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ນ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມິໍ ໂອກາສໍ ນ ລຠນ຺ຕິ, ເນເຕ, ມຫາຣາຊ, ຄຸຓາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ, ເມຕ຺ຕາຠາວນາເຍເຕ ຄຸຓາ. ອິຘ ປນ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ທິພ຺ພໍ ອນ຺ຕຣຘານໍ ມູລໍ ຫຕ຺ເຖ ກເຣຍ຺ຍ, ຍາວ ຕໍ ມູລໍ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖຄຕໍ ໂຫຕິ, ຕາວ ນ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ປກຕິມນຸສ຺ໂສ ຕໍ ປຸຣິສໍ ປສ຺ສຕິ. ເນໂສ, ມຫາຣາຊ, ຄຸໂຓ ປຸຣິສສ຺ສ, ມູລສ຺ເສໂສ ຄຸໂຓ ອນ຺ຕຣຘານສ຺ສ, ຍໍ ໂສ ປກຕິມນຸສ຺ສານໍ ຈກ຺ຂຸປເຖ ນ ທິສ຺ສຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເນເຕ ຄຸຓາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ, ເມຕ຺ຕາຠາວນາເຍເຕ ຄຸຓາ.

‘‘ຍສ຺ມິໍ, ມຫາຣາຊ, ຂເຓ ປຸຄ຺ຄໂລ ເມຕ຺ຕໍ ສມາປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ນ ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ອຄ຺ຄິ ວາ ວິສໍ ວາ ສຕ຺ຖໍ ວາ ກມຕິ. ຕສ຺ສ ເຍ ເກຈິ ອຫິຕກາມາ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ນ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ນ ຕສ຺ມິໍ ໂອກາສໍ ລຠນ຺ຕິ. ເນເຕ, ມຫາຣາຊ, ຄຸຓາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ, ເມຕ຺ຕາຠາວນາເຍເຕ ຄຸຓາ. ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິສໍ ສຸກຕໍ ມຫາເລຓມນຸປ຺ປວິຏ຺ຐໍ ມຫຕິມຫາເມໂຆ ອຠິວສ຺ສນ຺ໂຕ ນ ສກ຺ໂກຕິ ເຕມຍິຕຸໍ, ເນໂສ, ມຫາຣາຊ, ຄຸໂຓ ປຸຣິສສ຺ສ, ມຫາເລຓສ຺ເສໂສ ຄຸໂຓ, ຍໍ ມຫາເມໂຆ ອຠິວສ຺ສມາໂນ ນ ຕໍ ເຕເມຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເນເຕ ຄຸຓາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ, ເມຕ຺ຕາຠາວນາເຍເຕ ຄຸຓາ.

‘‘ຍສ຺ມິໍ, ມຫາຣາຊ, ຂເຓ ປຸຄ຺ຄໂລ ເມຕ຺ຕໍ ສມາປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ນ ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ອຄ຺ຄິ ວາ ວິສໍ ວາ ສຕ຺ຖໍ ວາ ກມຕິ. ຕສ຺ສ ເຍ ເກຈິ ອຫິຕກາມາ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ນ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ນ ຕສ຺ສ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ ອຫິຕໍ ກາຕຸໍ ເນເຕ, ມຫາຣາຊ, ຄຸຓາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ, ເມຕ຺ຕາຠາວນາເຍເຕ ຄຸຓາ’’ຕິ. ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອພ຺ຠຸຕໍ ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສພ຺ພປາປນິວາຣຓາ ເມຕ຺ຕາຠາວນາ’’ຕິ. ‘‘ສພ຺ພກຸສລຄຸຓາວຫາ, ມຫາຣາຊ, ເມຕ຺ຕາຠາວນາ ຫິຕານມ຺ປິ ອຫິຕານມ຺ປິ, ເຍ ເຕ ສຕ຺ຕາ ວິຎ຺ຎາຓພທ຺ຘາ, ສພ຺ເພສໍ ມຫານິສໍສາ ເມຕ຺ຕາຠາວນາ ສໍວິຠຊິຕພ຺ພາ’’ຕິ.

ເມຕ຺ຕາຠາວນານິສໍສປຎ຺ໂຫ ຉຏ຺ໂຐ.

໗. ກຸສລາກຸສລສມວິສມປຎ຺ໂຫ

໗. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ ‘ກຸສລກາຣິສ຺ສປິ ອກຸສລກາຣິສ຺ສປິ ວິປາໂກ ສມສໂມ, ອຸທາຫຸ ໂກຈິ ວິເສໂສ ອຕ຺ຖີ’ຕິ? ‘‘ອຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ກຸສລສ຺ສ ຈ ອກຸສລສ຺ສ ຈ ວິເສໂສ, ກຸສລໍ, ມຫາຣາຊ, ສຸຂວິປາກໍ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິກໍ, ອກຸສລໍ ທຸກ຺ຂວິປາກໍ ນິຣຍສໍວຕ຺ຕນິກ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຸມ຺ເຫ ຠຓຖ ‘ເທວທຕ຺ໂຕ ເອກນ຺ຕກຓ຺ໂຫ, ເອກນ຺ຕກຓ຺ເຫຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກນ຺ຕສຸກ຺ໂກ, ເອກນ຺ຕສຸກ຺ເກຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ’ຕິ. ປຸນ ຈ ເທວທຕ຺ໂຕ ຠເວ ຠເວ ຍເສນ ຈ ປກ຺ເຂນ ຈ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ສມສໂມ ໂຫຕິ, ກທາຈິ ອຘິກຕໂຣ ວາ. ຍທາ ເທວທຕ຺ໂຕ ນຄເຣ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ປຸໂຣຫິຕປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຉວກຈຓ຺ຑາໂລ ອໂຫສິ ວິຊ຺ຊາຘໂຣ, ວິຊ຺ຊໍ ປຣິຊປ຺ປິຕ຺ວາ ອກາເລ ອມ຺ພຜລານິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສິ, ເອຕ຺ຖ ຕາວ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕໂຕ ຊາຕິຍາ ນິຫີໂນ ຍເສນ ຈ ນິຫີໂນ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ ຍທາ ເທວທຕ຺ໂຕ ຣາຊາ ອໂຫສິ ມຫາ ມຫີປຕິ ສພ຺ພກາມສມງ຺ຄີ, ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສູປໂຠໂຄ ອໂຫສິ ຫຕ຺ຖິນາໂຄ ສພ຺ພລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ໂນ, ຕສ຺ສ ຈາຣຸຄຕິວິລາສໍ ອສຫມາໂນ ຣາຊາ ວຘມິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖາຈຣິຍໍ ເອວມໂວຈ ‘ອສິກ຺ຂິໂຕ ເຕ, ອາຈຣິຍ, ຫຕ຺ຖິນາໂຄ, ຕສ຺ສ ອາກາສຄມນໍ ນາມ ກາຣຓໍ ກໂຣຫີ’ຕິ, ຕຕ຺ຖປິ ຕາວ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕໂຕ ຊາຕິຍາ ນິຫີໂນ ລາມໂກ ຕິຣຈ຺ຉານຄໂຕ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ ຍທາ ເທວທຕ຺ໂຕ ມນຸສ຺ໂສ ອໂຫສິ ປວເນ ນຏ຺ຐາຍິໂກ, ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມຫາປຖວີ ນາມ ມກ຺ກໂຏ ອໂຫສິ, ເອຕ຺ຖປິ ຕາວ ທິສ຺ສຕິ ວິເສໂສ ມນຸສ຺ສສ຺ສ ຈ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕສ຺ສ ຈ, ຕຕ຺ຖປິ ຕາວ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕໂຕ ຊາຕິຍາ ນິຫີໂນ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ ຍທາ ເທວທຕ຺ໂຕ ມນຸສ຺ໂສ ອໂຫສິ ໂສຓຸຕ຺ຕໂຣ ນາມ ເນສາໂທ ພລວາ ພລວຕໂຣ ນາຄພໂລ, ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຉທ຺ທນ຺ໂຕ ນາມ ນາຄຣາຊາ ອໂຫສິ. ຕທາ ໂສ ລຸທ຺ທໂກ ຕໍ ຫຕ຺ຖິນາຄໍ ຆາເຕສິ, ຕຕ຺ຖປິ ຕາວ ເທວທຕ຺ໂຕວ ອຘິກຕໂຣ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ ຍທາ ເທວທຕ຺ໂຕ ມນຸສ຺ໂສ ອໂຫສິ ວນຈຣໂກ ອນິເກຕວາສີ, ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສກຸໂຓ ອໂຫສິ ຕິຕ຺ຕິໂຣ ມນ຺ຕຊ຺ຌາຍີ, ຕທາປິ ໂສ ວນຈຣໂກ ຕໍ ສກຸຓໍ ຆາເຕສິ, ຕຕ຺ຖປິ ຕາວ ເທວທຕ຺ໂຕວ ຊາຕິຍາ ອຘິກຕໂຣ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ ຍທາ ເທວທຕ຺ໂຕ ກລາພຸ ນາມ ກາສິຣາຊາ [ກາສິກຣາຊາ (ກ.)] ອໂຫສິ, ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕາປໂສ ອໂຫສິ ຂນ຺ຕິວາທີ. ຕທາ ໂສ ຣາຊາ ຕສ຺ສ ຕາປສສ຺ສ ກຸທ຺ໂຘ ຫຕ຺ຖປາເທ ວໍສກຬີເຣ ວິຍ ເຉທາເປສິ, ຕຕ຺ຖປິ ຕາວ ເທວທຕ຺ໂຕ ເຍວ ອຘິກຕໂຣ ຊາຕິຍາ ຈ ຍເສນ ຈ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ ຍທາ ເທວທຕ຺ໂຕ ມນຸສ຺ໂສ ອໂຫສິ ວນຈໂຣ, ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ນນ຺ທິໂຍ ນາມ ວານຣິນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ຕທາປິ ໂສ ວນຈໂຣ ຕໍ ວານຣິນ຺ທໍ ຆາເຕສິ ສທ຺ຘິໍ ມາຕຣາ ກນິຏ຺ຐຠາຕິເກນ ຈ, ຕຕ຺ຖປິ ຕາວ ເທວທຕ຺ໂຕ ເຍວ ອຘິກຕໂຣ ຊາຕິຍາ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ ຍທາ ເທວທຕ຺ໂຕ ມນຸສ຺ໂສ ອໂຫສິ ອເຈລໂກ ກາຣມ຺ຠິໂຍ ນາມ, ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຓ຺ຑຣໂກ ນາມ ນາຄຣາຊາ ອໂຫສິ, ຕຕ຺ຖປິ ຕາວ ເທວທຕ຺ໂຕ ເຍວ ອຘິກຕໂຣ ຊາຕິຍາ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ ຍທາ ເທວທຕ຺ໂຕ ມນຸສ຺ໂສ ອໂຫສິ ປວເນ ຊຏິລໂກ, ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕຈ຺ຉໂກ ນາມ ມຫາສູກໂຣ ອໂຫສິ, ຕຕ຺ຖປິ ຕາວ ເທວທຕ຺ໂຕ ເຍວ ຊາຕິຍາ ອຘິກຕໂຣ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ ຍທາ ເທວທຕ຺ໂຕ ເຈຕີສຸ ສູຣປຣິຈໂຣ ນາມ ຣາຊາ ອໂຫສິ ອຸປຣິ ປຸຣິສມຕ຺ເຕ ຄຄເນ ເວຫາສງ຺ຄໂມ, ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກປິໂລ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອໂຫສິ, ຕຕ຺ຖປິ ຕາວ ເທວທຕ຺ໂຕ ເຍວ ອຘິກຕໂຣ ຊາຕິຍາ ຈ ຍເສນ ຈ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ ຍທາ ເທວທຕ຺ໂຕ ມນຸສ຺ໂສ ອໂຫສິ ສາໂມ ນາມ, ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຣຸຣຸ ນາມ ມິຄຣາຊາ ອໂຫສິ, ຕຕ຺ຖປິ ຕາວ ເທວທຕ຺ໂຕ ເຍວ ຊາຕິຍາ ອຘິກຕໂຣ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ ຍທາ ເທວທຕ຺ໂຕ ມນຸສ຺ໂສ ອໂຫສິ ລຸທ຺ທໂກ ປວນຈໂຣ, ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖິນາໂຄ ອໂຫສິ, ໂສ ລຸທ຺ທໂກ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖິນາຄສ຺ສ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ທນ຺ເຕ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຫຣິ, ຕຕ຺ຖປິ ຕາວ ເທວທຕ຺ໂຕ ເຍວ ໂຍນິຍາ ອຘິກຕໂຣ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ ຍທາ ເທວທຕ຺ໂຕ ສິງ຺ຄາໂລ ອໂຫສິ ຂຕ຺ຕິຍຘມ຺ໂມ, ໂສ ຍາວຕາ ຊມ຺ພຸທີເປ ປເທສຣາຊາໂນ ເຕ ສພ຺ເພ ອນຸຍຸຕ຺ເຕ ອກາສິ, ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ວິຘຸໂຣ ນາມ ປຓ຺ຑິໂຕ ອໂຫສິ, ຕຕ຺ຖປິ ຕາວ ເທວທຕ຺ໂຕ ເຍວ ຍເສນ ອຘິກຕໂຣ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ ຍທາ ເທວທຕ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖິນາໂຄ ຫຸຕ຺ວາ ລຏຸກິກາຍ ສກຸຓິກາຍ ປຸຕ຺ຕເກ ຆາເຕສິ, ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຫຕ຺ຖິນາໂຄ ອໂຫສິ ຍູຖປຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕາວ ອຸໂຠປິ ເຕ ສມສມາ ອເຫສຸໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ ຍທາ ເທວທຕ຺ໂຕ ຍກ຺ໂຂ ອໂຫສິ ອຘມ຺ໂມ ນາມ, ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຍກ຺ໂຂ ອໂຫສິ ຘມ຺ໂມ ນາມ, ຕຕ຺ຖປິ ຕາວ ອຸໂຠປິ ສມສມາ ອເຫສຸໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ ຍທາ ເທວທຕ຺ໂຕ ນາວິໂກ ອໂຫສິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ກຸລສຕານໍ ອິສ຺ສໂຣ, ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ນາວິໂກ ອໂຫສິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ກຸລສຕານໍ ອິສ຺ສໂຣ, ຕຕ຺ຖປິ ຕາວ ອຸໂຠປິ ສມສມາ ອເຫສຸໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ ຍທາ ເທວທຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຖວາໂຫ ອໂຫສິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ສກຏສຕານໍ ອິສ຺ສໂຣ, ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ສຕ຺ຖວາໂຫ ອໂຫສິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ສກຏສຕານໍ ອິສ຺ສໂຣ, ຕຕ຺ຖປິ ຕາວ ອຸໂຠປິ ສມສມາ ອເຫສຸໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ ຍທາ ເທວທຕ຺ໂຕ ສາໂຂ ນາມ ມິຄຣາຊາ ອໂຫສິ, ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ນິຄ຺ໂຣໂຘ ນາມ ມິຄຣາຊາ ອໂຫສິ, ຕຕ຺ຖປິ ຕາວ ອຸໂຠປິ ສມສມາ ອເຫສຸໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ ຍທາ ເທວທຕ຺ໂຕ ສາໂຂ ນາມ ເສນາປຕິ ອໂຫສິ, ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ນິຄ຺ໂຣໂຘ ນາມ ຣາຊາ ອໂຫສິ, ຕຕ຺ຖປິ ຕາວ ອຸໂຠປິ ສມສມາ ອເຫສຸໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ ຍທາ ເທວທຕ຺ໂຕ ຂຓ຺ຑຫາໂລ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອໂຫສິ, ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈນ຺ໂທ ນາມ ຣາຊກຸມາໂຣ ອໂຫສິ, ຕທາ ໂສ ຂຓ຺ຑຫາໂລ ເຍວ ອຘິກຕໂຣ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ ຍທາ ເທວທຕ຺ໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ໂຕ ນາມ ຣາຊາ ອໂຫສິ, ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ມຫາປທຸໂມ ນາມ ກຸມາໂຣ ອໂຫສິ, ຕທາ ໂສ ຣາຊາ ສກປຸຕ຺ຕໍ ໂຈຣປປາເຕ ຂິປາເປສິ, ຍໂຕ ກຸໂຕຈິ ປິຕາວ ປຸຕ຺ຕານໍ ອຘິກຕໂຣ ໂຫຕິ ວິສິຏ຺ໂຐຕິ, ຕຕ຺ຖປິ ຕາວ ເທວທຕ຺ໂຕ ເຍວ ອຘິກຕໂຣ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ ຍທາ ເທວທຕ຺ໂຕ ມຫາປຕາໂປ ນາມ ຣາຊາ ອໂຫສິ, ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ຘມ຺ມປາໂລ ນາມ ກຸມາໂຣ ອໂຫສິ, ຕທາ ໂສ ຣາຊາ ສກປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາເທ ສີສຎ຺ຈ ເຉທາເປສິ, ຕຕ຺ຖປິ ຕາວ ເທວທຕ຺ໂຕ ເຍວ ອຸຕ຺ຕໂຣ ອຘິກຕໂຣ.

ອຊ຺ເຊຕຣຫິ ອຸໂຠປິ ສກ຺ຍກຸເລ ຊາຍິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພຸທ຺ໂຘ ອໂຫສິ ສພ຺ພຎ຺ຎູ ໂລກນາຍໂກ, ເທວທຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ເທວາຕິເທວສ຺ສ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອິທ຺ຘິໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘາລຍໍ ອກາສິ. ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍໍ ມຍາ ຠຓິຕໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ຕຖໍ ອຸທາຫຸ ວິຕຖ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ຍໍ ຕ຺ວໍ, ມຫາຣາຊ, ພຫຸວິຘໍ ກາຣຓໍ ໂອສາເຣສິ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ຕເຖວ, ໂນ ອຎ຺ຎຖາ’’ຕິ. ‘‘ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກຓ຺ໂຫປິ ສຸກ຺ໂກປິ ສມສມຄຕິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕນ ຫິ ກຸສລມ຺ປິ ອກຸສລມ຺ປິ ສມສມວິປາກໍ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ກຸສລມ຺ປິ ອກຸສລມ຺ປິ ສມສມວິປາກໍ ໂຫຕິ, ນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ເທວທຕ຺ໂຕ ສພ຺ພຊເນຫິ ປຏິວິຣຸທ຺ໂຘ, ໂພຘິສຕ຺ເຕເນວ ປຏິວິຣຸທ຺ໂຘ. ໂຍ ຕສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ປຏິວິຣຸທ຺ໂຘ, ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ເຍວ ຠເວ ປຈ຺ຈຕິ ຜລໍ ເທຕິ. ເທວທຕ຺ໂຕປິ, ມຫາຣາຊ, ອິສ຺ສຣິເຍ ຐິໂຕ ຊນປເທສຸ ອາຣກ຺ຂໍ ເທຕິ, ເສຕຸໍ ສຠໍ ປຸຎ຺ຎສາລໍ ກາເຣຕິ, ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ກປຓທ຺ຘິກວຓິພ຺ພການໍ ນາຖານາຖານໍ ຍຖາປຓິຫິຕໍ ທານໍ ເທຕິ. ຕສ຺ສ ໂສ ວິປາເກນ ຠເວ ຠເວ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ປຏິລຠຕິ. ກສ຺ເສຕໍ, ມຫາຣາຊ, ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ ວິນາ ທາເນນ ທເມນ ສໍຍເມນ ອຸໂປສຖກມ຺ເມນ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິສ຺ສຕີຕິ?

‘‘ຍໍ ປນ ຕ຺ວໍ, ມຫາຣາຊ, ເອວໍ ວເທສິ ‘ເທວທຕ຺ໂຕ ຈ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈ ເອກໂຕ ອນຸປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕີ’ຕິ, ໂສ ນ ຊາຕິສຕສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນ ສມາຄໂມ ອໂຫສິ, ນ ຊາຕິສຫສ຺ສສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນ, ນ ຊາຕິສຕສຫສ຺ສສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນ, ກທາຈິ ກຣຫຈິ ພຫູນໍ ອໂຫຣຕ຺ຕານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ສມາຄໂມ ອໂຫສິ. ຍໍ ປເນຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ກາຓກຈ຺ຉໂປປມໍ ອຸປທສ຺ສິຕໍ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕປ຺ປຏິລາຠາຍ, ຕຖູປມໍ, ມຫາຣາຊ, ອິເມສໍ ສມາຄມໍ ຘາເຣຫິ.

‘‘ນ, ມຫາຣາຊ, ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ເທວທຕ຺ເຕເນວ ສທ຺ຘິໍ ສມາຄໂມ ອໂຫສິ, ເຖໂຣປິ, ມຫາຣາຊ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອເນເກສຸ ຊາຕິສຕສຫສ຺ເສສຸ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປິຕາ ອໂຫສິ, ມຫາປິຕາ ອໂຫສິ, ຈູຬປິຕາ ອໂຫສິ, ຠາຕາ ອໂຫສິ, ປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ຠາຄິເນຍ຺ໂຍ ອໂຫສິ, ມິຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ.

‘‘ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ, ມຫາຣາຊ, ອເນເກສຸ ຊາຕິສຕສຫສ຺ເສສຸ ເຖຣສ຺ສ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປິຕາ ອໂຫສິ, ມຫາປິຕາ ອໂຫສິ, ຈູຬປິຕາ ອໂຫສິ, ຠາຕາ ອໂຫສິ, ປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ຠາຄິເນຍ຺ໂຍ ອໂຫສິ, ມິຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ສພ຺ເພປິ, ມຫາຣາຊ, ສຕ຺ຕນິກາຍປຣິຍາປນ຺ນາ ສໍສາຣໂສຕມນຸຄຕາ ສໍສາຣໂສເຕນ ວຸຍ຺ຫນ຺ຕາ ອປ຺ປິເຍຫິປິ ປິເຍຫິປິ ສມາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອຸທກໍ ໂສເຕນ ວຸຍ຺ຫມານໍ ສຸຈິອສຸຈິກລ຺ຍາຓປາປເກນ ສມາຄຈ຺ຉຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ເພປິ ສຕ຺ຕນິກາຍປຣິຍາປນ຺ນາ ສໍສາຣໂສຕມນຸຄຕາ ສໍສາຣໂສເຕນ ວຸຍ຺ຫນ຺ຕາ ອປ຺ປິເຍຫິປິ ປິເຍຫິປິ ສມາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເທວທຕ຺ໂຕ, ມຫາຣາຊ, ຍກ຺ໂຂ ສມາໂນ ອຕ຺ຕນາ ອຘມ຺ໂມ ປເຣ ອຘມ຺ເມ ນິໂຍເຊຕ຺ວາ ສຕ຺ຕປຎ຺ຎາສວສ຺ສໂກຏິໂຍ ສຏ຺ຐິ ຈ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານິ ມຫານິຣເຍ ປຈ຺ຈິ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ, ມຫາຣາຊ, ຍກ຺ໂຂ ສມາໂນ ອຕ຺ຕນາ ຘມ຺ໂມ ປເຣ ຘມ຺ເມ ນິໂຍເຊຕ຺ວາ ສຕ຺ຕປຎ຺ຎາສວສ຺ສໂກຏິໂຍ ສຏ຺ຐິ ຈ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານິ ສຄ຺ເຄ ໂມທິ ສພ຺ພກາມສມງ຺ຄີ, ອປິ ຈ, ມຫາຣາຊ, ເທວທຕ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ຠເວ ພຸທ຺ຘໍ ອນາສາທນີຍມາສາທຍິຕ຺ວາ ສມຄ຺ຄຎ຺ຈ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຖວິໍ ປາວິສິ, ຕຖາຄໂຕ ພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ສພ຺ພຘມ຺ເມ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ອຸປຘິສງ຺ຂເຍ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ກຸສລາກຸສລສມວິສມປຎ຺ໂຫ ສຕ຺ຕໂມ.

໘. ອມຣາເທວີປຎ຺ໂຫ

໘. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘‘ສເຈ ລເຠຖ ຂຓໍ ວາ ຣໂຫ ວາ, ນິມນ຺ຕກໍ [ນິວາຕກໍ (ກຸຓາລຊາຕເກ)] ວາປິ ລເຠຖ ຕາທິສໍ;

ສພ຺ພາວ [ສພ຺ພາປິ (ສີ. ປີ.)] ອິຕ຺ຖີ ກຍິຣຸໍ [ກເຣຍ຺ຍຸໍ (ສີ. ປີ. ກ.)] ນຸ ປາປໍ, ອຎ຺ຎໍ ອລທ຺ຘາ ປີຐສປ຺ປິນາ ສທ຺ຘິ’ນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈ ກຖີຍຕິ ‘ມໂຫສຘສ຺ສ ຠຣິຍາ ອມຣາ ນາມ ອິຕ຺ຖີ ຄາມເກ ຐປິຕາ ປວຸຕ຺ຖປຕິກາ ຣໂຫ ນິສິນ຺ນາ ວິວິຕ຺ຕາ ຣາຊປ຺ປຏິສມໍ ສາມິກໍ ກຣິຕ຺ວາ ສຫສ຺ເສນ ນິມນ຺ຕີຍມານາ ປາປໍ ນາກາສີ’ຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ສເຈ…ເປ… ສທ຺ຘິ’ນ຺ຕິ ເຕນ ຫິ ‘ມໂຫສຘສ຺ສ ຠຣິຍາ…ເປ… ນາກາສີ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ມໂຫສຘສ຺ສ ຠຣິຍາ…ເປ… ນາກາສິ, ເຕນ ຫິ ‘ສເຈ…ເປ… ສທ຺ຘິ’ນ຺ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ສເຈ…ເປ… ສທ຺ຘິ’ນ຺ຕິ. ກຖີຍຕິ ຈ ‘ມໂຫສຘສ຺ສ ຠຣິຍາ …ເປ… ນາກາສີ’ຕິ. ກເຣຍ຺ຍ ສາ, ມຫາຣາຊ, ອິຕ຺ຖີ ສຫສ຺ສໍ ລຠມານາ ຕາທິເສນ ປຸຣິເສນ ສທ຺ຘິໍ ປາປກມ຺ມໍ, ນ ສາ ກເຣຍ຺ຍ ສເຈ ຂຓໍ ວາ ຣໂຫ ວາ ນິມນ຺ຕກໍ ວາປິ ຕາທິສໍ ລເຠຍ຺ຍ, ວິຈິນນ຺ຕີ ສາ, ມຫາຣາຊ, ອມຣາ ອິຕ຺ຖີ ນ ອທ຺ທສ ຂຓໍ ວາ ຣໂຫ ວາ ນິມນ຺ຕກໍ ວາປິ ຕາທິສໍ.

‘‘ອິຘ ໂລເກ ຄຣຫຠຍາ ຂຓໍ ນ ປສ຺ສິ, ປຣໂລເກ ນິຣຍຠຍາ ຂຓໍ ນ ປສ຺ສິ, ກຏຸກວິປາກໍ ປາປນ຺ຕິ ຂຓໍ ນ ປສ຺ສິ, ປິຍໍ ອມຸຎ຺ຈິຕຸກາມາ ຂຓໍ ນ ປສ຺ສິ, ສາມິກສ຺ສ ຄຣຸກຕາຍ ຂຓໍ ນ ປສ຺ສິ, ຘມ຺ມໍ ອປຈາຍນ຺ຕີ ຂຓໍ ນ ປສ຺ສິ, ອນຣິຍໍ ຄຣຫນ຺ຕີ ຂຓໍ ນ ປສ຺ສິ, ກິຣິຍໍ ອຠິນ຺ທິຕຸກາມາ ຂຓໍ ນ ປສ຺ສິ. ເອວຣູເປຫິ ພຫູຫິ ກາຣເຓຫິ ຂຓໍ ນ ປສ຺ສິ.

‘‘ຣໂຫປິ ສາ ໂລເກ ວິຈິນິຕ຺ວາ ອປສ຺ສນ຺ຕີ ປາປໍ ນາກາສິ. ສເຈ ສາ ມນຸສ຺ເສຫິ ຣໂຫ ລເຠຍ຺ຍ, ອຖ ອມນຸສ຺ເສຫິ ຣໂຫ ນ ລເຠຍ຺ຍ. ສເຈ ອມນຸສ຺ເສຫິ ຣໂຫ ລເຠຍ຺ຍ, ອຖ ປຣຈິຕ຺ຕວິທູຫິ ປພ຺ພຊິເຕຫິ ຣໂຫ ນ ລເຠຍ຺ຍ. ສເຈ ປຣຈິຕ຺ຕວິທູຫິ ປພ຺ພຊິເຕຫິ ຣໂຫ ລເຠຍ຺ຍ, ອຖ ປຣຈິຕ຺ຕວິທູນີຫິ ເທວຕາຫິ ຣໂຫ ນ ລເຠຍ຺ຍ. ສເຈ ປຣຈິຕ຺ຕວິທູນີຫິ ເທວຕາຫິ ຣໂຫ ລເຠຍ຺ຍ, ອຕ຺ຕນາວ ປາເປຫິ ຣໂຫ ນ ລເຠຍ຺ຍ. ສເຈ ອຕ຺ຕນາວ ປາເປຫິ ຣໂຫ ລເຠຍ຺ຍ, ອຖ ອຘມ຺ເມນ ຣໂຫ ນ ລເຠຍ຺ຍ. ເອວຣູເປຫິ ພຫຸວິເຘຫິ ກາຣເຓຫິ ຣໂຫ ອລຠິຕ຺ວາ ປາປໍ ນາກາສິ.

‘‘ນິມນ຺ຕກມ຺ປິ ສາ ໂລເກ ວິຈິນິຕ຺ວາ ຕາທິສໍ ອລຠນ຺ຕີ ປາປໍ ນາກາສິ. ມໂຫສໂຘ, ມຫາຣາຊ, ປຓ຺ຑິໂຕ ອຏ຺ຐວີສຕິຍາ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ກຕເມຫິ ອຏ຺ຐວີສຕິຍາ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ? ມໂຫສໂຘ, ມຫາຣາຊ, ສູໂຣ ຫິຣິມາ ໂອຕ຺ຕປ຺ປີ ສປກ຺ໂຂ ມິຕ຺ຕສມ຺ປນ຺ໂນ ຂໂມ ສີລວາ ສຈ຺ຈວາທີ ໂສເຈຍ຺ຍສມ຺ປນ຺ໂນ ອກ຺ໂກຘໂນ ອນຕິມານີ ອນຸສູຍໂກ ວີຣິຍວາ ອາຍູຫໂກ ສງ຺ຄາຫໂກ ສໍວິຠາຄີ ສຂິໂລ ນິວາຕວຸຕ຺ຕິ ສຓ຺ໂຫ ອສໂຐ ອມາຍາວີ ອຕິພຸທ຺ຘິສມ຺ປນ຺ໂນ ກິຕ຺ຕິມາ ວິຊ຺ຊາສມ຺ປນ຺ໂນ ຫິເຕສີ ອຸປນິສ຺ສິຕານໍ ປຕ຺ຖິໂຕ ສພ຺ພຊນສ຺ສ ຘນວາ ຍສວາ. ມໂຫສໂຘ, ມຫາຣາຊ, ປຓ຺ຑິໂຕ ອິເມຫິ ອຏ຺ຐວີສຕິຍາ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ສາ ອຎ຺ຎໍ ຕາທິສໍ ນິມນ຺ຕກໍ ອລຠິຕ຺ວາ ປາປໍ ນາກາສີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ອມຣາເທວີປຎ຺ໂຫ ອຏ຺ຐໂມ.

໙. ອຣຫນ຺ຕອຠາຍນປຎ຺ໂຫ

໙. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ‘ວິຄຕຠຍສນ຺ຕາສາ ອຣຫນ຺ໂຕ’ຕິ. ປຸນ ຈ ນຄເຣ ຣາຊຄເຫ ຘນປາລກໍ ຫຕ຺ຖິໍ ຠຄວຕິ ໂອປຕນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ປຎ຺ຈ ຂີຓາສວສຕານິ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ຊິນວຣໍ ປກ຺ກນ຺ຕານິ ທິສາວິທິສໍ ເອກໍ ຐເປຕ຺ວາ ເຖຣໍ ອານນ຺ທໍ. ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເຕ ອຣຫນ຺ໂຕ ຠຍາ ປກ຺ກນ຺ຕາ, ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕິ ສເກນ ກມ຺ເມນາຕິ ທສພລໍ ປາເຕຕຸກາມາ ປກ຺ກນ຺ຕາ, ອຸທາຫຸ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອຕຸລໍ ວິປຸລມສມໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ທຏ຺ຐຸກາມາ ປກ຺ກນ຺ຕາ? ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ວິຄຕຠຍສນ຺ຕາສາ ອຣຫນ຺ໂຕ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ນຄເຣ…ເປ… ອານນ຺ທ’ນ຺ຕິ ຍໍ ວຈນໍ ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ນຄເຣ ຣາຊຄເຫ ຘນປາລກໍ ຫຕ຺ຖິໍ ຠຄວຕິ ໂອປຕນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ປຎ຺ຈ ຂີຓາສວສຕານິ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ຊິນວຣໍ ປກ຺ກນ຺ຕານິ ທິສາວິທິສໍ ເອກໍ ຐເປຕ຺ວາ ເຖຣໍ ອານນ຺ທໍ, ເຕນ ຫິ ‘ວິຄຕຠຍສນ຺ຕາສາ ອຣຫນ຺ໂຕ’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ວິຄຕຠຍສນ຺ຕາສາ ອຣຫນ຺ໂຕ’ຕິ, ນຄເຣ ຣາຊຄເຫ ຘນປາລກໍ ຫຕ຺ຖິໍ ຠຄວຕິ ໂອປຕນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ປຎ຺ຈ ຂີຓາສວສຕານິ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ຊິນວຣໍ ປກ຺ກນ຺ຕານິ ທິສາວິທິສໍ ເອກໍ ຐເປຕ຺ວາ ເຖຣໍ ອານນ຺ທໍ, ຕຎ຺ຈ ປນ ນ ຠຍາ, ນາປິ ຠຄວນ຺ຕໍ ປາເຕຕຸກາມຕາຍ.

‘‘ເຍນ ປນ, ມຫາຣາຊ, ເຫຕຸນາ ອຣຫນ຺ໂຕ ຠາເຍຍ຺ຍຸໍ ວາ ຕາເສຍ຺ຍຸໍ ວາ, ໂສ ເຫຕຸ ອຣຫນ຺ຕານໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ໂນ, ຕສ຺ມາ ວິຄຕຠຍສນ຺ຕາສາ ອຣຫນ຺ໂຕ, ຠາຍຕິ ນຸ, ມຫາຣາຊ, ມຫາປຖວີ ຂຓນ຺ເຕປິ ຠິນ຺ທນ຺ເຕປິ ຘາເຣນ຺ເຕປິ ສມຸທ຺ທປພ຺ພຕຄິຣິສິຂເຣຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເກນ ກາຣເຓນ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ, ມຫາປຖວິຍາ ໂສ ເຫຕຸ, ເຍນ ເຫຕຸນາ ມຫາປຖວີ ຠາເຍຍ຺ຍ ວາ ຕາເສຍ຺ຍ ວາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນຕ຺ຖິ ອຣຫນ຺ຕານໍ ໂສ ເຫຕຸ, ເຍນ ເຫຕຸນາ ອຣຫນ຺ໂຕ ຠາເຍຍ຺ຍຸໍ ວາ ຕາເສຍ຺ຍຸໍ ວາ.

‘‘ຠາຍຕິ ນຸ, ມຫາຣາຊ, ຄິຣິສິຂຣໍ ຉິນ຺ທນ຺ເຕ ວາ ຠິນ຺ທນ຺ເຕ ວາ ປຕນ຺ເຕ ວາ ອຄ຺ຄິນາ ທຫນ຺ເຕ ວາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເກນ ກາຣເຓນ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ, ຄິຣິສິຂຣສ຺ສ ໂສ ເຫຕຸ, ເຍນ ເຫຕຸນາ ຄິຣິສິຂຣໍ ຠາເຍຍ຺ຍ ວາ ຕາເສຍ຺ຍ ວາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນຕ຺ຖິ ອຣຫນ຺ຕານໍ ໂສ ເຫຕຸ, ເຍນ ເຫຕຸນາ ອຣຫນ຺ໂຕ ຠາເຍຍ຺ຍຸໍ ວາ ຕາເສຍ຺ຍຸໍ ວາ.

‘‘ຍທິປິ, ມຫາຣາຊ, ໂລກຘາຕຸສຕສຫສ຺ເສສຸ ເຍ ເກຈິ ສຕ຺ຕນິກາຍປຣິຍາປນ຺ນາ ສພ຺ເພປິ ເຕ ສຕ຺ຕິຫຕ຺ຖາ ເອກໍ ອຣຫນ຺ຕໍ ອຸປຘາວິຕ຺ວາ ຕາເສຍ຺ຍຸໍ, ນ ຠເວຍ຺ຍ ອຣຫໂຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ. ກິໍ ກາຣຓໍ? ອຏ຺ຐານມນວກາສຕາຍ.

‘‘ອປິ ຈ, ມຫາຣາຊ, ເຕສໍ ຂີຓາສວານໍ ເອວໍ ເຈໂຕປຣິວິຕກ຺ໂກ ອໂຫສິ ‘ອຊ຺ຊ ນຣວຣປວເຣ ຊິນວຣວສເຠ ນຄຣວຣມນຸປ຺ປວິຏ຺ເຐ ວີຖິຍາ ຘນປາລໂກ ຫຕ຺ຖີ ອາປຕິສ຺ສຕິ, ອສໍສຍມຕິເທວເທວໍ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ນ ປຣິຈ຺ຈຊິສ຺ສຕິ, ຍທິ ມຍໍ ສພ຺ເພປິ ຠຄວນ຺ຕໍ ນ ປຣິຈ຺ຈຊິສ຺ສາມ, ອານນ຺ທສ຺ສ ຄຸໂຓ ປາກໂຏ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ນ ເຫວ ຈ ຕຖາຄຕໍ ສມຸປຄມິສ຺ສຕິ ຫຕ຺ຖິນາໂຄ, ຫນ຺ທ ມຍໍ ອປຄຈ຺ຉາມ, ເອວມິທໍ ມຫໂຕ ຊນກາຍສ຺ສ ກິເລສພນ຺ຘນໂມກ຺ໂຂ ຠວິສ຺ສຕິ, ອານນ຺ທສ຺ສ ຈ ຄຸໂຓ ປາກໂຏ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ. ເອວໍ ເຕ ອຣຫນ຺ໂຕ ອານິສໍສໍ ທິສ຺ວາ ທິສາວິທິສໍ ປກ຺ກນ຺ຕາ’’ຕິ. ‘‘ສຸວິຠຕ຺ໂຕ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຎ຺ໂຫ, ເອວເມຕໍ ນຕ຺ຖິ ອຣຫນ຺ຕານໍ ຠຍໍ ວາ ສນ຺ຕາໂສ ວາ, ອານິສໍສໍ ທິສ຺ວາ ອຣຫນ຺ໂຕ ປກ຺ກນ຺ຕາ ທິສາວິທິສ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫນ຺ຕອຠາຍນປຎ຺ໂຫ ນວໂມ.

໑໐. ພຸທ຺ຘສພ຺ພຎ຺ຎຸຠາວປຎ຺ໂຫ

໑໐. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຸມ຺ເຫ ຠຓຖ ‘ຕຖາຄໂຕ ສພ຺ພຎ຺ຎູ’ຕິ. ປຸນ ຈ ຠຓຖ ‘ຕຖາຄເຕນ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານປ຺ປມຸເຂ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ປຓາມິເຕ ຈາຕຸເມຍ຺ຍກາ ຈ ສກ຺ຍາ ພ຺ຣຫ຺ມາ ຈ ສຫມ຺ປຕິ ພີຊູປມຎ຺ຈ ວຈ຺ຉຕຣຸຓູປມຎ຺ຈ ອຸປທສ຺ເສຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ປສາເທສຸໍ ຂມາເປສຸໍ ນິຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອກໍສູ’ຕິ. ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຎ຺ຎາຕາ ຕາ ອຸປມາ ຕຖາຄຕສ຺ສ, ຍາຫິ ຕຖາຄໂຕ ອຸປມາຫິ ໂອຣໂຕ ຂມິໂຕ ອຸປສນ຺ໂຕ ນິຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຄໂຕ? ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕາ ອຸປມາ ອຎ຺ຎາຕາ, ເຕນ ຫິ ພຸທ຺ໂຘ ອສພ຺ພຎ຺ຎູ, ຍທິ ຎາຕາ, ເຕນ ຫິ ໂອກສ຺ສ ປສຍ຺ຫ ວີມໍສາເປກ຺ໂຂ ປຓາເມສິ, ເຕນ ຫິ ຕສ຺ສ ອກາຣຸຎ຺ຎຕາ ສມ຺ຠວຕິ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ສພ຺ພຎ຺ຎູ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ, ຕາຫິ ຈ ອຸປມາຫິ ຠຄວາ ປສນ຺ໂນ ໂອຣໂຕ ຂມິໂຕ ອຸປສນ຺ໂຕ ນິຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຄໂຕ. ຘມ຺ມສ຺ສາມີ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ, ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕເຫວ ເຕ ໂອປມ຺ເມຫິ ຕຖາຄຕໍ ອາຣາເຘສຸໍ ໂຕເສສຸໍ ປສາເທສຸໍ, ເຕສຎ຺ຈ ຕຖາຄໂຕ ປສນ຺ໂນ ‘ສາຘູ’ຕິ ອພ຺ຠານຸໂມທິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອິຕ຺ຖີ ສາມິກສ຺ສ ສນ຺ຕເກເນວ ຘເນນ ສາມິກໍ ອາຣາເຘຕິ ໂຕເສຕິ ປສາເທຕິ, ຕຎ຺ຈ ສາມິໂກ ‘ສາຘູ’ຕິ ອພ຺ຠານຸໂມທຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຈາຕຸເມຍ຺ຍກາ ຈ ສກ຺ຍາ ພ຺ຣຫ຺ມາ ຈ ສຫມ຺ປຕິ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕເຫວ ໂອປມ຺ເມຫິ ຕຖາຄຕໍ ອາຣາເຘສຸໍ ໂຕເສສຸໍ ປສາເທສຸໍ, ເຕສຎ຺ຈ ຕຖາຄໂຕ ປສນ຺ໂນ ‘ສາຘູ’ຕິ ອພ຺ຠານຸໂມທິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ກປ຺ປໂກ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕເກເນວ ສຸວຓ຺ຓຜຓເກນ ຣຎ຺ໂຎ ອຸຕ຺ຕມງ຺ຄໍ ປສາຘຍມາໂນ ຣາຊານໍ ອາຣາເຘຕິ ໂຕເສຕິ ປສາເທຕິ, ຕສ຺ສ ຈ ຣາຊາ ປສນ຺ໂນ ‘ສາຘູ’ຕິ ອພ຺ຠານຸໂມທຕິ, ຍຖິຈ຺ຉິຕມນຸປ຺ປເທຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຈາຕຸເມຍ຺ຍກາ ຈ ສກ຺ຍາ ພ຺ຣຫ຺ມາ ຈ ສຫມ຺ປຕິ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕເຫວ ໂອປມ຺ເມຫິ ຕຖາຄຕໍ ອາຣາເຘສຸໍ ໂຕເສສຸໍ ປສາເທສຸໍ, ເຕສຎ຺ຈ ຕຖາຄໂຕ ປສນ຺ໂນ ‘ສາຘູ’ຕິ ອພ຺ຠານຸໂມທິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ສທ຺ຘິວິຫາຣິໂກ ອຸປຊ຺ຌາຍາຠຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ອຸປນາເມນ຺ໂຕ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ອາຣາເຘຕິ ໂຕເສຕິ ປສາເທຕິ, ຕຎ຺ຈ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ປສນ຺ໂນ ‘ສາຘູ’ຕິ ອພ຺ຠານຸໂມທຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຈາຕຸເມຍ຺ຍກາ ຈ ສກ຺ຍາ ພ຺ຣຫ຺ມາ ຈ ສຫມ຺ປຕິ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕເຫວ ໂອປມ຺ເມຫິ ຕຖາຄຕໍ ອາຣາເຘສຸໍ ໂຕເສສຸໍ ປສາເທສຸໍ, ເຕສຎ຺ຈ ຕຖາຄໂຕ ປສນ຺ໂນ ‘ສາຘູ’ຕິ ອພ຺ຠານຸໂມທິຕ຺ວາ ສພ຺ພທຸກ຺ຂປຣິມຸຕ຺ຕິຍາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີຕິ.

ພຸທ຺ຘສພ຺ພຎ຺ຎຸຠາວປຎ຺ໂຫ ທສໂມ.

ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓວຄ຺ໂຄ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

ອິມສ຺ມິໍ ວຄ຺ເຄ ທສ ປຎ຺ຫາ.

໕. ສນ຺ຖວວຄ຺ໂຄ

໑. ສນ຺ຖວປຎ຺ໂຫ

໑. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘‘ສນ຺ຖວໂຕ ຠຍໍ ຊາຕໍ, ນິເກຕາ ຊາຍເຕ ຣໂຊ;

ອນິເກຕມສນ຺ຖວໍ, ເອຕໍ ເວ ມຸນິທສ຺ສນ’ນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈ ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ວິຫາເຣ ກາຣເຍ ຣມ຺ເມ, ວາສເຍຕ຺ຖ ພຫຸສ຺ສຸເຕ’ຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄເຕນ ຠຓິຕໍ ‘ສນ຺ຖວໂຕ ຠຍໍ ຊາຕໍ, ນິເກຕາ ຊາຍເຕ ຣໂຊ. ອນິເກຕມສນ຺ຖວໍ, ເອຕໍ ເວ ມຸນິທສ຺ສນ’ນ຺ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ວິຫາເຣ ກາຣເຍ ຣມ຺ເມ, ວາສເຍຕ຺ຖ ພຫຸສ຺ສຸເຕ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ຕຖາຄເຕນ ຠຓິຕໍ ‘ວິຫາເຣ ກາຣເຍ ຣມ຺ເມ, ວາສເຍຕ຺ຖ ພຫຸສ຺ສຸເຕ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ສນ຺ຖວໂຕ ຠຍໍ ຊາຕໍ, ນິເກຕາ ຊາຍເຕ ຣໂຊ. ອນິເກຕມສນ຺ຖວໍ, ເອຕໍ ເວ ມຸນິທສ຺ສນ’ນ຺ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ສນ຺ຖວໂຕ ຠຍໍ ຊາຕໍ, ນິເກຕາ ຊາຍເຕ ຣໂຊ. ອນິເກຕມສນ຺ຖວໍ, ເອຕໍ ເວ ມຸນິທສ຺ສນ’ນ຺ຕິ. ຠຓິຕຎ຺ຈ ‘ວິຫາເຣ ກາຣເຍ ຣມ຺ເມ, ວາສເຍຕ຺ຖ ພຫຸສ຺ສຸເຕ’ຕິ. ຍໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ສນ຺ຖວໂຕ ຠຍໍ ຊາຕໍ, ນິເກຕາ ຊາຍເຕ ຣໂຊ. ອນິເກຕມສນ຺ຖວໍ, ເອຕໍ ເວ ມຸນິທສ຺ສນ’ນ຺ຕິ, ຕໍ ສຠາວວຈນໍ ອເສສວຈນໍ ນິສ຺ເສສວຈນໍ ນິປ຺ປຣິຍາຍວຈນໍ ສມຓານຸຈ຺ຉວໍ ສມຓສາຣຸປ຺ປໍ ສມຓປ຺ປຕິຣູປໍ ສມຓາຣຫໍ ສມຓໂຄຈຣໍ ສມຓປ຺ປຏິປທາ ສມຓປ຺ປຏິປຕ຺ຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອາຣຎ຺ຎໂກ ມິໂຄ ອຣຎ຺ເຎ ປວເນ ຈຣມາໂນ ນິຣາລໂຍ ອນິເກໂຕ ຍຖິຈ຺ຉກໍ ສຍຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠິກ຺ຂຸນາ ‘ສນ຺ຖວໂຕ ຠຍໍ ຊາຕໍ, ນິເກຕາ ຊາຍເຕ ຣໂຊ. ອນິເກຕມສນ຺ຖວໍ, ເອຕໍ ເວ ມຸນິທສ຺ສນ’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕພ຺ພໍ.

‘‘ຍໍ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ວິຫາເຣ ກາຣເຍ ຣມ຺ເມ, ວາສເຍຕ຺ຖ ພຫຸສ຺ສຸເຕ’ຕິ, ຕໍ ທ຺ເວ ອຕ຺ຖວເສ ສມ຺ປສ຺ສມາເນນ ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ. ກຕເມ ທ຺ເວ? ວິຫາຣທານໍ ນາມ ສພ຺ພພຸທ຺ເຘຫິ ວຓ຺ຓິຕໍ ອນຸມຕໍ ໂຖມິຕໍ ປສຕ຺ຖໍ, ຕໍ ເຕ ວິຫາຣທານໍ ທຕ຺ວາ ຊາຕິຊຣາມຣຓາ ປຣິມຸຈ຺ຈິສ຺ສນ຺ຕີຕິ. ອຍໍ ຕາວ ປຐໂມ ອານິສໍໂສ ວິຫາຣທາເນ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ ວິຫາເຣ ວິຊ຺ຊມາເນ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ພ຺ຍຕ຺ຕສງ຺ເກຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ສຸລຠໍ ທສ຺ສນໍ ທສ຺ສນກາມານໍ, ອນິເກເຕ ທຸທ຺ທສ຺ສນາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ. ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ອານິສໍໂສ ວິຫາຣທາເນ. ອິເມ ທ຺ເວ ອຕ຺ຖວເສ ສມ຺ປສ຺ສມາເນນ ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ວິຫາເຣ ກາຣເຍ ຣມ຺ເມ, ວາສເຍຕ຺ຖ ພຫຸສ຺ສຸເຕ’ຕິ, ນ ຕຕ຺ຖ ພຸທ຺ຘປຸຕ຺ເຕນ ອາລໂຍ ກຣຓີໂຍ ນິເກເຕ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ສນ຺ຖວປຎ຺ໂຫ ປຐໂມ.

໒. ອຸທຣສໍຍຕປຎ຺ໂຫ

໒. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘‘ອຸຕ຺ຕິຏ຺ເຐ ນປ຺ປມຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ອຸທເຣ ສໍຍໂຕ ສິຍາ’ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈ ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ອຫໍ ໂຂ ປນຸທາຍິ, ອປ຺ເປກທາ ອິມິນາ ປຕ຺ເຕນ ສມຕິຕ຺ຕິກມ຺ປິ ຠຸຎ຺ຊາມິ, ຠິຍ຺ໂຍປິ ຠຸຎ຺ຊາມີ’ຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ອຸຕ຺ຕິຏ຺ເຐ ນປ຺ປມຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ອຸທເຣ ສໍຍໂຕ ສິຍາ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ອຫໍ ໂຂ ປນຸທາຍິ, ອປ຺ເປກທາ ອິມິນາ ປຕ຺ເຕນ ສມຕິຕ຺ຖິກມ຺ປິ ຠຸຎ຺ຊາມິ, ຠິຍ຺ໂຍປິ ຠຸຎ຺ຊາມີ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ຕຖາຄເຕນ ຠຓິຕໍ ‘ອຫໍ ໂຂ ປນຸທາຍິ, ອປ຺ເປກທາ ອິມິນາ ປຕ຺ເຕນ ສມຕິຕ຺ຖິກມ຺ປິ ຠຸຎ຺ຊາມິ, ຠິຍ຺ໂຍປິ ຠຸຎ຺ຊາມີ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ອຸຕ຺ຕິຏ຺ເຐ ນປ຺ປມຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ອຸທເຣ ສໍຍໂຕ ສິຍາ’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ອຸຕ຺ຕິຏ຺ເຐ ນປ຺ປມຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ອຸທເຣ ສໍຍໂຕ ສິຍາ’ຕິ, ຠຓິຕຎ຺ຈ ‘ອຫໍ ໂຂ ປນຸທາຍິ, ອປ຺ເປກທາ ອິມິນາ ປຕ຺ເຕນ ສມຕິຕ຺ຕິກມ຺ປິ ຠຸຎ຺ຊາມິ, ຠິຍ຺ໂຍປິ ຠຸຎ຺ຊາມີ’ຕິ. ຍໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ອຸຕ຺ຕິຏ຺ເຐ ນປ຺ປມຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ອຸທເຣ ສໍຍໂຕ ສິຍາ’ຕິ, ຕໍ ສຠາວວຈນໍ ອເສສວຈນໍ ນິສ຺ເສສວຈນໍ ນິປ຺ປຣິຍາຍວຈນໍ ຠູຕວຈນໍ ຕຈ຺ຉວຈນໍ ຍາຖາວວຈນໍ ອວິປຣີຕວຈນໍ ອິສິວຈນໍ ມຸນິວຈນໍ ຠຄວນ຺ຕວຈນໍ ອຣຫນ຺ຕວຈນໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘວຈນໍ ຊິນວຈນໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸວຈນໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ວຈນໍ.

‘‘ອຸທເຣ ອສໍຍໂຕ, ມຫາຣາຊ, ປາຓມ຺ປິ ຫນຕິ, ອທິນ຺ນມ຺ປິ ອາທິຍຕິ, ປຣທາຣມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ, ມຸສາປິ ຠຓຕິ, ມຊ຺ຊມ຺ປິ ປິວຕິ, ມາຕຣມ຺ປິ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕິ, ປິຕຣມ຺ປິ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕິ, ອຣຫນ຺ຕມ຺ປິ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕິ, ສງ຺ຆມ຺ປິ ຠິນ຺ທຕິ, ທຸຏ຺ເຐນ ຈິຕ຺ເຕນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂລຫິຕມ຺ປິ ອຸປ຺ປາເທຕິ. ນນຸ, ມຫາຣາຊ, ເທວທຕ຺ໂຕ ອຸທເຣ ອສໍຍໂຕ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ກປ຺ປຏ຺ຐິຍໍ ກມ຺ມໍ ອາຍູຫິ [ອາຍູຫຕິ (ກ.)]. ເອວຣູປານິ, ມຫາຣາຊ, ອຎ຺ຎານິປິ ພຫຸວິຘານິ ກາຣຓານິ ທິສ຺ວາ ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ອຸຕ຺ຕິຏ຺ເຐ ນປ຺ປມຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ອຸທເຣ ສໍຍໂຕ ສິຍາ’ຕິ.

‘‘ອຸທເຣ ສໍຍໂຕ, ມຫາຣາຊ, ຈຕຸສຈ຺ຈາຠິສມຍໍ ອຠິສເມຕິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ສາມຎ຺ຎຜລານິ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ, ຈຕູສຸ ປຏິສມ຺ຠິທາສຸ ອຏ຺ຐສຸ ສມາປຕ຺ຕີສຸ ຉສຸ ອຠິຎ຺ຎາສຸ ວສີຠາວໍ ປາປຸຓາຕິ, ເກວລຎ຺ຈ ສມຓຘມ຺ມໍ ປູເຣຕິ. ນນຸ, ມຫາຣາຊ, ສຸກໂປຕໂກ ອຸທເຣ ສໍຍໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຍາວ ຕາວຕິໍສຠວນໍ ກມ຺ເປຕ຺ວາ ສກ຺ກໍ ເທວານມິນ຺ທໍ ອຸປຏ຺ຐານມຸປເນສິ, ເອວຣູປານິ, ມຫາຣາຊ, ອຎ຺ຎານິປິ ພຫຸວິຘານິ ກາຣຓານິ ທິສ຺ວາ ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ອຸຕ຺ຕິຏ຺ເຐ ນປ຺ປມຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ອຸທເຣ ສໍຍໂຕ ສິຍາ’ຕິ.

‘‘ຍໍ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ອຫໍ ໂຂ ປນຸທາຍິ ອປ຺ເປກທາ ອິມິນາ ປຕ຺ເຕນ ສມຕິຕ຺ຕິກມ຺ປິ ຠຸຎ຺ຊາມິ, ຠິຍ຺ໂຍປິ ຠຸຎ຺ຊາມີ’ຕິ, ຕໍ ກຕກິຈ຺ເຈນ ນິຏ຺ຐິຕກິຣິເຍນ ສິທ຺ຘຕ຺ເຖນ ວຸສິຕໂວສາເນນ ນິຣາວຣເຓນ ສພ຺ພຎ຺ຎຸນາ ສຍມ຺ຠຸນາ ຕຖາຄເຕນ ອຕ຺ຕານໍ ອຸປາທາຍ ຠຓິຕໍ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ວນ຺ຕສ຺ສ ວິຣິຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸວາສິຕສ຺ສ ອາຕຸຣສ຺ສ ສປ຺ປາຍກິຣິຍາ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສກິເລສສ຺ສ ອທິຏ຺ຐສຈ຺ຈສ຺ສ ອຸທເຣ ສໍຍໂມ ກຣຓີໂຍ ໂຫຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມຓິຣຕນສ຺ສ ສປ຺ປຠາສສ຺ສ ຊາຕິມນ຺ຕສ຺ສ ອຠິຊາຕິປຣິສຸທ຺ຘສ຺ສ ມຊ຺ຊນນິຆໍສນປຣິໂສຘເນນ ກຣຓີຍໍ ນ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ພຸທ຺ຘວິສເຍ ປາຣມິໍ ຄຕສ຺ສ ກິຣິຍາກຣເຓສຸ ອາວຣຓໍ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ອຸທຣສໍຍຕປຎ຺ໂຫ ທຸຕິໂຍ.

໓. ພຸທ຺ຘອປ຺ປາພາຘປຎ຺ໂຫ

໓. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ‘ອຫມສ຺ມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຍາຈໂຍໂຄ ສທາ ປຍຕປາຓິ ອນ຺ຕິມເທຫຘໂຣ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ຠິສກ຺ໂກ ສລ຺ລກຕ຺ໂຕ’ຕິ. ປຸນ ຈ ຠຓິຕໍ ຠຄວຕາ ‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອປ຺ປາພາຘານໍ ຍທິທໍ ພາກຸໂລ’ຕິ. ຠຄວໂຕ ຈ ສຣີເຣ ພຫຸກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອາພາໂຘ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ທິສ຺ສຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄໂຕ ອນຸຕ຺ຕໂຣ, ເຕນ ຫິ ‘ເອຕທຄ຺ຄໍ…ເປ… ພາກຸໂລ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ເຖໂຣ ພາກຸໂລ ອປ຺ປາພາຘານໍ ອຄ຺ໂຄ, ເຕນ ຫິ ‘ອຫມສ຺ມິ…ເປ… ສລ຺ລກຕ຺ໂຕ’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ອຫມສ຺ມິ…ເປ… ສລ຺ລກຕ຺ໂຕ’ຕິ, ຠຓິຕຎ຺ຈ ‘ເອຕທຄ຺ຄໍ…ເປ… ພາກຸໂລ’ຕິ, ຕຎ຺ຈ ປນ ພາຫິຣານໍ ອາຄມານໍ ອຘິຄມານໍ ປຣິຍຕ຺ຕີນໍ ອຕ຺ຕນິ ວິຊ຺ຊມານຕໍ ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ.

‘‘ສນ຺ຕິ ໂຂ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວໂຕ ສາວກາ ຐານຈງ຺ກມິກາ, ເຕ ຐາເນນ ຈງ຺ກເມນ ທິວາຣຕ຺ຕິໍ ວີຕິນາເມນ຺ຕິ, ຠຄວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຐາເນນ ຈງ຺ກເມນ ນິສຊ຺ຊາຍ ສຍເນນ ທິວາຣຕ຺ຕິໍ ວີຕິນາເມຕິ, ເຍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ຠິກ຺ຂູ ຐານຈງ຺ກມິກາ, ເຕ ເຕນ ອງ຺ເຄນ ອຕິເຣກາ.

‘‘ສນ຺ຕິ ໂຂ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວໂຕ ສາວກາ ເອກາສນິກາ, ເຕ ຊີວິຕເຫຕຸປິ ທຸຕິຍໍ ໂຠຊນໍ ນ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ຠຄວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ທຸຕິຍມ຺ປິ ຍາວ ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ເຍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ຠິກ຺ຂູ ເອກາສນິກາ, ເຕ ເຕນ ອງ຺ເຄນ ອຕິເຣກາ, ອເນກວິຘານິ, ມຫາຣາຊ, ຕານິ ກາຣຓານິ ເຕສໍ ເຕສໍ ຕໍ ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ຠຓິຕານິ. ຠຄວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ອນຸຕ຺ຕໂຣ ສີເລນ ສມາຘິນາ ປຎ຺ຎາຍ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສເນນ ທສຫິ ຈ ພເລຫິ ຈຕູຫິ ເວສາຣຊ຺ເຊຫິ ອຏ຺ຐາຣສຫິ ພຸທ຺ຘຘມ຺ເມຫິ ຉຫິ ອສາຘາຣເຓຫິ ຎາເຓຫິ, ເກວເລ ຈ ພຸທ຺ຘວິສເຍ ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ຠຓິຕໍ ‘ອຫມສ຺ມິ…ເປ… ສລ຺ລກຕ຺ໂຕ’ຕິ.

‘‘ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ມນຸສ຺ເສສຸ ເອໂກ ຊາຕິມາ ໂຫຕິ, ເອໂກ ຘນວາ, ເອໂກ ວິຊ຺ຊວາ, ເອໂກ ສິປ຺ປວາ, ເອໂກ ສູໂຣ, ເອໂກ ວິຈກ຺ຂໂຓ, ສພ຺ເພເປເຕ ອຠິຠວິຍ ຣາຊາ ເຍວ ເຕສໍ ອຸຕ຺ຕໂມ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ອຄ຺ໂຄ ເຊຏ຺ໂຐ ເສຏ຺ໂຐ.

‘‘ຍໍ ປນ ອາຍສ຺ມາ ພາກຸໂລ ອປ຺ປາພາໂຘ ອໂຫສິ, ຕໍ ອຠິນີຫາຣວເສນ, ໂສ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ອໂນມທສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຸທຣວາຕາພາເຘ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ຈ ຠຄວໂຕ ອຏ຺ຐສຏ຺ຐິຍາ ຈ ຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສານໍ ຕິຓປຸປ຺ຜກໂຣເຄ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ສຍໍ ຕາປໂສ ສມາໂນ ນານາເຠສຊ຺ເຊຫິ ຕໍ ພ຺ຍາຘິໍ ອປເນຕ຺ວາ ອປ຺ປາພາຘຕໍ ປຕ຺ໂຕ, ຠຓິໂຕ ຈ ‘ເອຕທຄ຺ຄໍ…ເປ… ພາກຸໂລ’ຕິ.

‘‘ຠຄວໂຕ, ມຫາຣາຊ, ພ຺ຍາຘິມ຺ຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ເຕປິ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ເຕປິ ຘຸຕງ຺ຄໍ ອາທິຍນ຺ເຕປິ ອນາທິຍນ຺ເຕປິ ນຕ຺ຖິ ຠຄວຕາ ສທິໂສ ໂກຈິ ສຕ຺ໂຕ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ມຫາຣາຊ ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍວຣລຎ຺ຉເກ –

‘‘‘ຍາວຕາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ອປທາ ວາ ທ຺ວິປທາ ວາ ຈຕຸປ຺ປທາ ວາ ພຫຸປ຺ປທາ ວາ ຣູປິໂນ ວາ ອຣູປິໂນ ວາ ສຎ຺ຎິໂນ ວາ ອສຎ຺ຎິໂນ ວາ ເນວສຎ຺ຎີນາສຎ຺ຎິໂນ ວາ, ຕຖາຄໂຕ ເຕສໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’ຕິ. ‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’’ຕິ.

ພຸທ຺ຘອປ຺ປາພາຘປຎ຺ໂຫ ຕຕິໂຍ.

໔. ມຄ຺ຄຸປ຺ປາທນປຎ຺ໂຫ

໔. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ‘ຕຖາຄໂຕ ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາເທຕາ’ຕິ. ປຸນ ຈ ຠຓິຕໍ ‘ອທ຺ທສໍ ຂ຺ວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣາຓໍ ມຄ຺ຄໍ ປຸຣາຓໍ ອຎ຺ຊສໍ ປຸພ຺ພເກຫິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘຫິ ອນຸຍາຕ’ນ຺ຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄໂຕ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາເທຕາ, ເຕນ ຫິ ‘ອທ຺ທສໍ ຂ຺ວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣາຓໍ ມຄ຺ຄໍ ປຸຣາຓໍ ອຎ຺ຊສໍ ປຸພ຺ພເກຫິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘຫິ ອນຸຍາຕ’ນ຺ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ຕຖາຄເຕນ ຠຓິຕໍ ‘ອທ຺ທສໍ ຂ຺ວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣາຓໍ ມຄ຺ຄໍ ປຸຣາຓໍ ອຎ຺ຊສໍ ປຸພ຺ພເກຫິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘຫິ ອນຸຍາຕ’ນ຺ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ຕຖາຄໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາເທຕາ’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ຕຖາຄໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາເທຕາ’ຕິ. ຠຓິຕຎ຺ຈ ‘ອທ຺ທສໍ ຂ຺ວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣາຓໍ ມຄ຺ຄໍ ປຸຣາຓໍ ອຎ຺ຊສໍ ປຸພ຺ພເກຫິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘຫິ ອນຸຍາຕ’ນ຺ຕິ, ຕໍ ທ຺ວຍມ຺ປິ ສຠາວວຈນເມວ, ປຸພ຺ພການໍ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄຕານໍ ອນ຺ຕຣຘາເນນ ອສຕິ ອນຸສາສເກ ມຄ຺ໂຄ ອນ຺ຕຣຘາຍິ, ຕໍ [ໂສ ຕໍ (ສີ. ປີ. ກ.)] ຕຖາຄໂຕ ມຄ຺ຄໍ ລຸຄ຺ຄໍ ປລຸຄ຺ຄໍ ຄູຬ຺ຫໍ ປິຫິຕໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ອສຎ຺ຈຣຓໍ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸນາ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ [ສມ຺ມສມາໂນ (ສີ. ປີ.)] ອທ຺ທສ ປຸພ຺ພເກຫິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘຫິ ອນຸຍາຕໍ, ຕໍກາຣຓາ ອາຫ ‘ອທ຺ທສໍ ຂ຺ວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣາຓໍ ມຄ຺ຄໍ ປຸຣາຓໍ ອຎ຺ຊສໍ ປຸພ຺ພເກຫິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘຫິ ອນຸຍາຕ’ນ຺ຕິ.

‘‘ປຸພ຺ພການໍ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄຕານໍ ອນ຺ຕຣຘາເນນ ອສຕິ ອນຸສາສເກ ລຸຄ຺ຄໍ ປລຸຄ຺ຄໍ ຄູຬ຺ຫໍ ປິຫິຕໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ອສຎ຺ຈຣຓໍ ມຄ຺ຄໍ ຍໍ ທານິ ຕຖາຄໂຕ ສຎ຺ຈຣຓໍ ອກາສິ, ຕໍກາຣຓາ ອາຫ ‘ຕຖາຄໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາເທຕາ’ຕິ.

‘‘ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ອນ຺ຕຣຘາເນນ ມຓິຣຕນໍ ຄິຣິສິຂນ຺ຕເຣ ນິລີຍຕິ, ອປຣສ຺ສ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ, ອປິ ນຸ ໂຂ ຕໍ, ມຫາຣາຊ, ມຓິຣຕນໍ ຕສ຺ສ ປກຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ປາກຕິກໍ ເຍວ ຕໍ ມຓິຣຕນໍ, ເຕນ ປນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ’’ນ຺ຕິ [ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ (ສີ. ປີ.)]. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປາກຕິກໍ ປຸພ຺ພເກຫິ ຕຖາຄເຕຫິ ອນຸຈິຓ຺ຓໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ສິວໍ ມຄ຺ຄໍ ອສຕິ ອນຸສາສເກ ລຸຄ຺ຄໍ ປລຸຄ຺ຄໍ ຄູຬ຺ຫໍ ປິຫິຕໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ອສຎ຺ຈຣຓໍ ຠຄວາ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸນາ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ອຸປ຺ປາເທສິ, ສຎ຺ຈຣຓໍ ອກາສິ, ຕໍກາຣຓາ ອາຫ ‘ຕຖາຄໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາເທຕາ’ຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ສນ຺ຕໍ ເຍວ ປຸຕ຺ຕໍ ໂຍນິຍາ ຊນຍິຕ຺ວາ ມາຕາ ‘ຊນິກາ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ສນ຺ຕໍ ເຍວ ມຄ຺ຄໍ ລຸຄ຺ຄໍ ປລຸຄ຺ຄໍ ຄູຬ຺ຫໍ ປິຫິຕໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ອສຎ຺ຈຣຓໍ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸນາ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ອຸປ຺ປາເທສິ, ສຎ຺ຈຣຓໍ ອກາສິ, ຕໍກາຣຓາ ອາຫ ‘ຕຖາຄໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາເທຕາ’ຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິ ປຸຣິໂສ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ນຏ຺ຐໍ ປສ຺ສຕິ, ‘ເຕນ ຕໍ ຠຓ຺ຑໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ’ນ຺ຕິ ຊໂນ ໂວຫຣຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ສນ຺ຕໍ ເຍວ ມຄ຺ຄໍ ລຸຄ຺ຄໍ ປລຸຄ຺ຄໍ ຄູຬ຺ຫໍ ປິຫິຕໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ອສຎ຺ຈຣຓໍ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸນາ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ອຸປ຺ປາເທສິ, ສຎ຺ຈຣຓໍ ອກາສິ, ຕໍກາຣຓາ ອາຫ ‘ຕຖາຄໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາເທຕາ’ຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິ ປຸຣິໂສ ວນໍ ໂສເຘຕ຺ວາ ຠູມິໍ ນີຫຣຕິ, ‘ຕສ຺ສ ສາ ຠູມີ’ຕິ ຊໂນ ໂວຫຣຕິ, ນ ເຈສາ ຠູມິ ເຕນ ປວຕ຺ຕິຕາ, ຕໍ ຠູມິໍ ກາຣຓໍ ກຕ຺ວາ ຠູມິສາມິໂກ ນາມ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ສນ຺ຕໍ ເຍວ ມຄ຺ຄໍ ລຸຄ຺ຄໍ ປລຸຄ຺ຄໍ ຄູຬ຺ຫໍ ປິຫິຕໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ອສຎ຺ຈຣຓໍ ປຎ຺ຎາຍ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ອຸປ຺ປາເທສິ, ສຎ຺ຈຣຓໍ ອກາສິ, ຕໍກາຣຓາ ອາຫ ‘ຕຖາຄໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາເທຕາ’’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ມຄ຺ຄຸປ຺ປາທນປຎ຺ໂຫ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

໕. ພຸທ຺ຘອວິເຫຐກປຎ຺ໂຫ

໕. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ‘ປຸພ຺ເພ ວາຫໍ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ສມາໂນ ສຕ຺ຕານໍ ອວິເຫຐກຊາຕິໂກ ອໂຫສິ’ນ຺ຕິ. ປຸນ ຈ ຠຓິຕໍ ‘ໂລມສກສ຺ສໂປ ນາມ ອິສິ ສມາໂນ ອເນກສເຕ ປາເຓ ຆາຕຍິຕ຺ວາ ວາຊເປຍ຺ຍໍ ມຫາຍຎ຺ຎໍ ຍຊີ’ຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ປຸພ຺ເພ ວາຫໍ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ສມາໂນ ສຕ຺ຕານໍ ອວິເຫຐກຊາຕິໂກ ອໂຫສິ’ນ຺ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ໂລມສກສ຺ສເປນ ອິສິນາ ອເນກສເຕ ປາເຓ ຆາຕຍິຕ຺ວາ ວາຊເປຍ຺ຍໍ ມຫາຍຎ຺ຎໍ ຍຊິຕ’ນ຺ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ‘ໂລມສກສ຺ສເປນ ອິສິນາ ອເນກສເຕ ປາເຓ ຆາຕຍິຕ຺ວາ ວາຊເປຍ຺ຍໍ ມຫາຍຎ຺ຎໍ ຍຊິຕໍ’, ເຕນ ຫິ ‘ປຸພ຺ເພ ວາຫໍ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ສມາໂນ ສຕ຺ຕານໍ ອວິເຫຐກຊາຕິໂກ ອໂຫສິ’ນ຺ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ປຸພ຺ເພ ວາຫໍ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ສມາໂນ ສຕ຺ຕານໍ ອວິເຫຐກຊາຕິໂກ ອໂຫສິ’ນ຺ຕິ, ‘ໂລມສກສ຺ສເປນ ອິສິນາ ອເນກສເຕ ປາເຓ ຆາຕຍິຕ຺ວາ ວາຊເປຍ຺ຍໍ ມຫາຍຎ຺ຎໍ ຍຊິຕໍ’, ຕຎ຺ຈ ປນ ຣາຄວເສນ ວິສຎ຺ຎິນາ, ໂນ ສເຈຕເນນາ’’ຕິ.

‘‘ອຏ຺ຐິເມ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຸຄ຺ຄລາ ປາຓໍ ຫນນ຺ຕິ. ກຕເມ ອຏ຺ຐ? ຣຕ຺ໂຕ ຣາຄວເສນ ປາຓໍ ຫນຕິ, ທຸຏ຺ໂຐ ໂທສວເສນ ປາຓໍ ຫນຕິ, ມູຬ຺ໂຫ ໂມຫວເສນ ປາຓໍ ຫນຕິ, ມານີ ມານວເສນ ປາຓໍ ຫນຕິ, ລຸທ຺ໂຘ ໂລຠວເສນ ປາຓໍ ຫນຕິ, ອກິຎ຺ຈໂນ ຊີວິກຕ຺ຖາຍ ປາຓໍ ຫນຕິ, ພາໂລ ຫສ຺ສວເສນ [ອຎ຺ຎາຓວເສນ (ກ. ສີ.)] ປາຓໍ ຫນຕິ, ຣາຊາ ວິນຍນວເສນ ປາຓໍ ຫນຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຏ຺ຐ ປຸຄ຺ຄລາ ປາຓໍ ຫນນ຺ຕິ. ປາກຕິກໍ ເຍວ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ກຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ນ, ມຫາຣາຊ, ປາກຕິກໍ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ກຕໍ, ຍທິ, ມຫາຣາຊ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປກຕິຠາເວນ ໂອນເມຍ຺ຍ ມຫາຍຎ຺ຎໍ ຍຊິຕຸໍ, ນ ຍິມໍ ຄາຖໍ ຠເຓຍ຺ຍ –

‘‘‘ສສມຸທ຺ທປຣິຍາຍໍ, ມຫິໍ ສາຄຣກຸຓ຺ຑລໍ;

ນ ອິຈ຺ເຉ ສຫ ນິນ຺ທາຍ, ເອວໍ ເສຍ຺ຫ [ສຍ຺ຫ (ສີ. ປີ.)] ວິຊານຫີ’ຕິ.

‘‘ເອວໍວາທີ, ມຫາຣາຊ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສຫ ທສ຺ສເນນ ຈນ຺ທວຕິຍາ ຣາຊກຎ຺ຎາຍ ວິສຎ຺ຎີ ອໂຫສິ ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ຣຕ຺ໂຕ ວິສຎ຺ຎິຠູໂຕ ອາກຸລາກຸໂລ ຕຸຣິຕຕຸຣິໂຕ ເຕນ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕຠນ຺ຕລຸຬິຕຈິຕ຺ເຕນ ມຫຕິມຫາປສຸຆາຕຄລຣຸຫິຣສຎ຺ຈຍໍ ວາຊເປຍ຺ຍໍ ມຫາຍຎ຺ຎໍ ຍຊິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ຊລິຕມ຺ປິ ຊາຕເວທໍ ອກ຺ກມຕິ, ກຸປິຕມ຺ປິ ອາສີວິສໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ມຕ຺ຕມ຺ປິ ຫຕ຺ຖິໍ ອຸເປຕິ, ສມຸທ຺ທມ຺ປິ ອຕີຣທສ຺ສິໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ, ຈນ຺ທນິກມ຺ປິ ໂອຬິຄລ຺ລມ຺ປິ ໂອມທ຺ທຕິ, ກຓ຺ຏກາຘານມ຺ປິ ອຠິຣຸຫຕິ, ປປາເຕປິ ປຕຕິ, ອສຸຈິມ຺ປິ ຠກ຺ເຂຕິ, ນຄ຺ໂຄປິ ຣຖິຍາ ຈຣຕິ, ອຎ຺ຎມ຺ປິ ພຫຸວິຘໍ ອກິຣິຍໍ ກໂຣຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສຫ ທສ຺ສເນນ ຈນ຺ທວຕິຍາ ຣາຊກຎ຺ຎາຍ ວິສຎ຺ຎີ ອໂຫສິ ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ຣຕ຺ໂຕ ວິສຎ຺ຎິຠູໂຕ ອາກຸລາກຸໂລ ຕຸຣິຕຕຸຣິໂຕ, ເຕນ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕຠນ຺ຕລຸຬິຕຈິຕ຺ເຕນ ມຫຕິມຫາປສຸຆາຕຄລຣຸຫິຣສຎ຺ຈຍໍ ວາຊເປຍ຺ຍໍ ມຫາຍຎ຺ຎໍ ຍຊິ.

‘‘ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ, ມຫາຣາຊ, ກຕໍ ປາປໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ເມປິ ນ ມຫາສາວຊ຺ຊໍ ໂຫຕິ, ສມ຺ປຣາເຍ ວິປາເກນປິ ໂນ ຕຖາ. ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິ ອຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ວຊ຺ຌມາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ຕຸມ຺ເຫ ກິໍ ທຓ຺ຑໍ ຘາເຣຖາ’’ຕິ? ‘‘ໂກ, ຠນ຺ເຕ, ອຸມ຺ມຕ຺ຕກສ຺ສ ທຓ຺ໂຑ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕໍ ມຍໍ ໂປຖາເປຕ຺ວາ ນີຫຣາເປມ, ເອໂສວ ຕສ຺ສ ທຓ຺ໂຑ’’ຕິ. ‘‘ອິຕິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຸມ຺ມຕ຺ຕກສ຺ສ ອປຣາເຘ ທຓ຺ໂຑປິ ນ ຠວຕິ, ຕສ຺ມາ ອຸມ຺ມຕ຺ຕກສ຺ສ ກເຕປິ ນ ໂທໂສ ຠວຕິ ສເຕກິຈ຺ໂຉ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂລມສກສ຺ສໂປ ອິສິ ສຫ ທສ຺ສເນນ ຈນ຺ທວຕິຍາ ຣາຊກຎ຺ຎາຍ ວິສຎ຺ຎີ ອໂຫສິ ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ຣຕ຺ໂຕ ວິສຎ຺ຎິຠູໂຕ ວິສຏປຍາໂຕ ອາກຸລາກຸໂລ ຕຸຣິຕຕຸຣິໂຕ, ເຕນ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕຠນ຺ຕລຸຬິຕຈິຕ຺ເຕນ ມຫຕິມຫາປສຸຆາຕຄລຣຸຫິຣສຎ຺ຈຍໍ ວາຊເປຍ຺ຍໍ ມຫາຍຎ຺ຎໍ ຍຊິ. ຍທາ ຈ ປນ ປກຕິຈິຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ ປຏິລທ຺ຘສ຺ສຕິ, ຕທາ ປຸນເທວ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈາຠິຎ຺ຎາໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປໂຄ ອໂຫສີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ພຸທ຺ຘອວິເຫຐກປຎ຺ໂຫ ປຎ຺ຈໂມ.

໖. ຉທ຺ທນ຺ຕໂຊຕິປາລາຣພ຺ຠປຎ຺ໂຫ

໖. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ຉທ຺ທນ຺ໂຕ ນາຄຣາຊາ –

‘‘‘ວຘິສ຺ສເມຕນ຺ຕິ ປຣາມສນ຺ໂຕ, ກາສາວມທ຺ທກ຺ຂິ ຘຊໍ ອິສີນໍ;

ທຸກ຺ເຂນ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສຸທປາທິ ສຎ຺ຎາ, ອຣຫທ຺ຘໂຊ ສພ຺ຠິ ອວຊ຺ຌຣູໂປ’ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈ ຠຓິຕໍ ‘ໂຊຕິປາລມາຓໂວ ສມາໂນ ກສ຺ສປໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຣຫນ຺ຕໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ມຸຓ຺ຑກວາເທນ ສມຓກວາເທນ ອສພ຺ຠາຫິ ຜຣຸສາຫິ ວາຈາຫິ ອກ຺ໂກສິ ປຣິຠາສີ’ຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕິຣຈ຺ຉານຄໂຕ ສມາໂນ ກາສາວໍ ອຠິປູຊຍິ, ເຕນ ຫິ ‘ໂຊຕິປາເລນ ມາຓເວນ ກສ຺ສໂປ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ມຸຓ຺ຑກວາເທນ ສມຓກວາເທນ ອສພ຺ຠາຫິ ຜຣຸສາຫິ ວາຈາຫິ ອກ຺ກຸຏ຺ໂຐ ປຣິຠາສິໂຕ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ໂຊຕິປາເລນ ມາຓເວນ ກສ຺ສໂປ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ມຸຓ຺ຑກວາເທນ ສມຓກວາເທນ ອສພ຺ຠາຫິ ຜຣຸສາຫິ ວາຈາຫິ ອກ຺ກຸຏ຺ໂຐ ປຣິຠາສິໂຕ, ເຕນ ຫິ ‘ຉທ຺ທນ຺ເຕນ ນາຄຣາເຊນ ກາສາວໍ ປູຊິຕ’ນ຺ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ຕິຣຈ຺ຉານຄເຕນ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ກກ຺ຂຬຂຣກຏຸກເວທນໍ ເວທຍມາເນນ ລຸທ຺ທເກນ ນິວຕ຺ຖໍ ກາສາວໍ ປູຊິຕໍ, ກິໍ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ສມາໂນ ປຣິປກ຺ກຎາໂຓ ປຣິປກ຺ກາຍ ໂພຘິຍາ ກສ຺ສປໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຣຫນ຺ຕໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ທສພລໍ ໂລກນາຍກໍ ອຸທິໂຕທິຕໍ ຊລິຕພ຺ຍາໂມຠາສໍ ປວຣຸຕ຺ຕມໍ ປວຣຣຸຈິຣກາສິກກາສາວມຠິປາຣຸຕໍ ທິສ຺ວາ ນ ປູຊຍິ? ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ຉທ຺ທນ຺ໂຕ ນາຄຣາຊາ ‘ວຘິສ຺ສເມຕນ຺ຕິ…ເປ… ອວຊ຺ຌຣູໂປ’ຕິ. ໂຊຕິປາເລນ ຈ ມາຓເວນ ກສ຺ສໂປ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ມຸຓ຺ຑກວາເທນ ສມຓກວາເທນ ອສພ຺ຠາຫິ ຜຣຸສາຫິ ວາຈາຫິ ອກ຺ກຸຏ຺ໂຐ ປຣິຠາສິໂຕ, ຕຎ຺ຈ ປນ ຊາຕິວເສນ ກຸລວເສນ. ໂຊຕິປາໂລ, ມຫາຣາຊ, ມາຓໂວ ອສ຺ສທ຺ເຘ ອປ຺ປສນ຺ເນ ກຸເລ ປຈ຺ຈາຊາໂຕ, ຕສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ຠຄິນິຠາຕໂຣ ທາສິທາສເຈຏກປຣິວາຣກມນຸສ຺ສາ ພ຺ຣຫ຺ມເທວຕາ ພ຺ຣຫ຺ມຄຣຸກາ, ເຕ ‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວ ອຸຕ຺ຕມາ ປວຣາ’ຕິ ອວເສເສ ປພ຺ພຊິເຕ ຄຣຫນ຺ຕິ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຕໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ໂຊຕິປາໂລ ມາຓໂວ ຆຏິກາເຣນ ກຸມ຺ຠກາເຣນ ສຕ຺ຖາຣໍ ທສ຺ສນາຍ ປກ຺ໂກສິໂຕ ເອວມາຫ ‘ກິໍ ປນ ເຕນ ມຸຓ຺ຑເກນ ສມຓເກນ ທິຏ຺ເຐນາ’ຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອມຕໍ ວິສມາສຊ຺ຊ ຕິຕ຺ຕກໍ ໂຫຕິ, ຍຖາ ຈ ສີໂຕທກໍ ອຄ຺ຄິມາສຊ຺ຊ ອຸຓ຺ຫໍ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຊຕິປາໂລ ມາຓໂວ ອສ຺ສທ຺ເຘ ອປ຺ປສນ຺ເນ ກຸເລ ປຈ຺ຈາຊາໂຕ, ໂສ ກຸລວເສນ ອນ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ [ໂສ ກຸລຊາຕິວເສນ ອນ຺ໂຘ ຠວິຕ຺ວາ (ສ຺ຍາ.)] ຕຖາຄຕໍ ອກ຺ໂກສິ ປຣິຠາສິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຊລິຕປຊ຺ຊລິໂຕ ມຫາອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ສປ຺ປຠາໂສ ອຸທກມາສຊ຺ຊ ອຸປຫຕປ຺ປຠາເຕໂຊ ສີຕໂລ ກາຬໂກ ຠວຕິ ປຣິປກ຺ກນິຄ຺ຄຸຓ຺ຑິຜລສທິໂສ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຊຕິປາໂລ ມາຓໂວ ປຸຎ຺ຎວາ ສທ຺ໂຘ ຎາຓວິປຸລສປ຺ປຠາໂສ ອສ຺ສທ຺ເຘ ອປ຺ປສນ຺ເນ ກຸເລ ປຈ຺ຈາຊາໂຕ, ໂສ ກຸລວເສນ ອນ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ຕຖາຄຕໍ ອກ຺ໂກສິ ປຣິຠາສິ, ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຈ ພຸທ຺ຘຄຸຓມຎ຺ຎາຍ ເຈຏກຠູໂຕ ວິຍ ອໂຫສິ, ຊິນສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປໂຄ ອໂຫສີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ຉທ຺ທນ຺ຕໂຊຕິປາລາຣພ຺ຠປຎ຺ໂຫ ຉຏ຺ໂຐ.

໗. ຆຏິກາຣປຎ຺ໂຫ

໗. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ‘ຆຏິກາຣສ຺ສ ກຸມ຺ຠກາຣສ຺ສ ອາເວສນໍ ສພ຺ພໍ ເຕມາສໍ ອາກາສຈ຺ຉທນໍ ອຏ຺ຐາສິ, ນ ເທໂວຕິວສ຺ສີ’ຕິ. ປຸນ ຈ ຠຓິຕໍ ‘ກສ຺ສປສ຺ສ ຕຖາຄຕສ຺ສ [ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ (ມ. ນິ. ໒.໒໘໙)] ກຸຏິ ໂອວສ຺ສຕີ’ຕິ. ກິສ຺ສ ປນ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ເອວມຸສ຺ສນ຺ນກຸສລມູລສ຺ສ [ເອວຣູປສ຺ສ ອຸສ຺ສນ຺ນກຸສລມູລສ຺ສ (ກ.)] ກຸຏິ ໂອວສ຺ສຕິ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ນາມ ໂສ ອານຸຠາໂວ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ? ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຆຏິກາຣສ຺ສ ກຸມ຺ຠກາຣສ຺ສ ອາເວສນໍ ອໂນວສ຺ສໍ ອາກາສຈ຺ຉທນໍ ອໂຫສິ, ເຕນ ຫິ ‘ຕຖາຄຕສ຺ສ ກຸຏິ ໂອວສ຺ສຕີ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ກຸຏິ ໂອວສ຺ສຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ຆຏິກາຣສ຺ສ ກຸມ຺ຠກາຣສ຺ສ ອາເວສນໍ ອໂນວສ຺ສກໍ ອໂຫສິ ອາກາສຈ຺ຉທນ’ນ຺ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ຆຏິກາຣສ຺ສ ກຸມ຺ຠກາຣສ຺ສ ອາເວສນໍ ສພ຺ພໍ ເຕມາສໍ ອາກາສຈ຺ຉທນໍ ອຏ຺ຐາສິ, ນ ເທໂວຕິວສ຺ສີ’ຕິ. ຠຓິຕຎ຺ຈ ‘ກສ຺ສປສ຺ສ ຕຖາຄຕສ຺ສ ກຸຏິ ໂອວສ຺ສຕີ’ຕິ. ຆຏິກາໂຣ, ມຫາຣາຊ, ກຸມ຺ຠກາໂຣ ສີລວາ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ໂມ ອຸສ຺ສນ຺ນກຸສລມູໂລ ອນ຺ເຘ ຊິຓ຺ເຓ ມາຕາປິຕໂຣ ໂປເສຕິ, ຕສ຺ສ ອສມ຺ມຸຂາ ອນາປຸຈ຺ຉາເຍວສ຺ສ ຆເຣ ຕິຓໍ ຫຣິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ກຸຏິໍ ຉາເທສຸໍ, ໂສ ເຕນ ຕິຓຫຣເຓນ ອກມ຺ປິຕໍ ອສຎ຺ຈລິຕໍ ສຸສຓ຺ຐິຕໍ ວິປຸລມສມໍ ປີຕິໍ ປຏິລຠຕິ, ຠິຍ຺ໂຍ ໂສມນສ຺ສຎ຺ຈ ອຕຸລໍ ອຸປ຺ປາເທສິ ‘ອໂຫ ວຕ ເມ ຠຄວາ ໂລກຸຕ຺ຕໂມ ສຸວິສ຺ສຕ຺ໂຖ’ຕິ, ເຕນ ຕສ຺ສ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິໂກ ວິປາໂກ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ຕາວຕເກນ ວິກາເຣນ ຈລຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ສິເນຣຸ ຄິຣິຣາຊາ ອເນກສຕສຫສ຺ສວາຕສມ຺ປຫາເຣນປິ ນ ກມ຺ປຕິ ນ ຈລຕິ, ມໂຫທຘິ ວຣປ຺ປວຣສາຄໂຣ ອເນກສຕນຫຸຕມຫາຄງ຺ຄາສຕສຫສ຺ເສຫິປິ ນ ປູຣຕິ ນ ວິກາຣມາປຊ຺ຊຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ນ ຕາວຕເກນ ວິກາເຣນ ຈລຕິ.

‘‘ຍໍ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ກຸຏິ ໂອວສ຺ສຕິ, ຕໍ ມຫໂຕ ຊນກາຍສ຺ສ ອນຸກມ຺ປາຍ. ທ຺ເວເມ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຖວເສ ສມ຺ປສ຺ສມານາ ຕຖາຄຕາ ສຍໍ ນິມ຺ມິຕໍ ປຈ຺ຈຍໍ ນປ຺ປຏິເສວນ຺ຕິ, ‘ອຍໍ ອຄ຺ຄທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ສຕ຺ຖາ’ຕິ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈຍໍ ທຕ຺ວາ ເທວມນຸສ຺ສາ ສພ຺ພທຸຄ຺ຄຕິໂຕ ປຣິມຸຈ຺ຈິສ຺ສນ຺ຕີຕິ, ທສ຺ເສຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕິໍ ປຣິເຍສນ຺ຕີຕິ ‘ມາ ອຎ຺ເຎ ອຸປວເທຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ. ອິເມ ທ຺ເວ ອຕ຺ຖວເສ ສມ຺ປສ຺ສມານາ ຕຖາຄຕາ ສຍໍ ນິມ຺ມິຕໍ ປຈ຺ຈຍໍ ນປ຺ປຏິເສວນ຺ຕິ. ຍທິ, ມຫາຣາຊ, ສກ຺ໂກ ວາ ຕໍ ກຸຏິໍ ອໂນວສ຺ສໍ ກເຣຍ຺ຍ ພ຺ຣຫ຺ມາ ວາ ສຍໍ ວາ, ສາວຊ຺ຊໍ ຠເວຍ຺ຍ ຕໍ ເຍວ ກຣຓໍ [ກາຣຓໍ (ສີ. ປີ.)] ສໂທສໍ ສນິຄ຺ຄຫໍ, ອິເມ ວິຠູຕໍ [ວິຠູສໍ (ສີ. ປີ.)] ກຕ຺ວາ ໂລກໍ ສມ຺ໂມເຫນ຺ຕິ ອຘິກຕໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ກຣຓໍ ວຊ຺ຊນີຍໍ. ນ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄຕາ ວຕ຺ຖຸໍ ຍາຈນ຺ຕິ, ຕາຍ ອວຕ຺ຖຸຍາຈນາຍ ອປຣິຠາສິຍາ ຠວນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ຆຏິກາຣປຎ຺ໂຫ ສຕ຺ຕໂມ.

໘. ພ຺ຣາຫ຺ມຓຣາຊວາທປຎ຺ໂຫ

໘. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຕຖາຄເຕນ ‘ອຫມສ຺ມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຍາຈໂຍໂຄ’ຕິ. ປຸນ ຈ ຠຓິຕໍ ‘ຣາຊາຫມສ຺ມິ ເສລາ’ຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ອຫມສ຺ມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຍາຈໂຍໂຄ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ຣາຊາຫມສ຺ມິ ເສລາ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ຕຖາຄເຕນ ຠຓິຕໍ ‘ຣາຊາຫມສ຺ມິ ເສລາ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ອຫມສ຺ມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຍາຈໂຍໂຄ’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ຂຕ຺ຕິໂຍ ວາ ຫິ ຠເວຍ຺ຍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ, ນຕ຺ຖິ ເອກາຍ ຊາຕິຍາ ທ຺ເວ ວຓ຺ຓາ ນາມ, ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ອຫມສ຺ມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຍາຈໂຍໂຄ’ຕິ, ປຸນ ຈ ຠຓິຕໍ ‘ຣາຊາຫມສ຺ມິ ເສລາ’ຕິ, ຕຕ຺ຖ ກາຣຓໍ ອຕ຺ຖິ, ເຍນ ກາຣເຓນ ຕຖາຄໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຈ ຣາຊາ ຈ ໂຫຕີ’’ຕິ.

‘‘ກິໍ ປນ ຕໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກາຣຓໍ, ເຍນ ກາຣເຓນ ຕຖາຄໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຈ ຣາຊາ ຈ ໂຫຕິ’’? ‘‘ສພ຺ເພ, ມຫາຣາຊ, ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ພາຫິຕາ ປຫີນາ ອປຄຕາ ພ຺ຍປຄຕາ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນາ ຂີຓາ ຂຍໍ ປຕ຺ຕາ ນິພ຺ພຸຕາ ອຸປສນ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ຕຖາຄໂຕ ‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ນາມ ສໍສຍມເນກໍສໍ ວິມຕິປຖໍ ວີຕິວຕ຺ໂຕ, ຠຄວາປິ, ມຫາຣາຊ, ສໍສຍມເນກໍສໍ ວິມຕິປຖໍ ວີຕິວຕ຺ໂຕ, ເຕນ ກາຣເຓນ ຕຖາຄໂຕ ‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ນາມ ສພ຺ພຠວຄຕິໂຍນິນິສ຺ສໂຏ ມລຣຊຄຕວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ ອສຫາໂຍ, ຠຄວາປິ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ພຠວຄຕິໂຍນິນິສ຺ສໂຏ ມລຣຊຄຕວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ ອສຫາໂຍ, ເຕນ ກາຣເຓນ ຕຖາຄໂຕ ‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ນາມ ອຄ຺ຄເສຏ຺ຐວຣປວຣທິພ຺ພວິຫາຣພຫຸໂລ, ຠຄວາປິ, ມຫາຣາຊ, ອຄ຺ຄເສຏ຺ຐວຣປວຣທິພ຺ພວິຫາຣພຫຸໂລ, ເຕນາປິ ກປຣເຓນ ຕຖາຄໂຕ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ນາມ ອຊ຺ຌຍນ ອຊ຺ຌາປນ ທານປ຺ປຏິຄ຺ຄຫຓ ທມ ສໍຍມນິຍມປຸພ຺ພມນຸສິຏ຺ຐິ ປເວຓິ ວໍສ ຘຣໂຓ, ຠຄວາປິ, ມຫາຣາຊ, ອຊ຺ຌຍນ ອຊ຺ຌາປນ ທານປ຺ປຏິຄ຺ຄຫຓ ທມ ສໍຍມ ນິຍມ ປຸພ຺ພຊິນາຈິຓ຺ຓ ອນຸສິຏ຺ຐິ ປເວຓິ ວໍສ ຘຣໂຓ ເຕນາປິ ກາຣເຓນ ຕຖາຄໂຕ ‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ນາມ ພ຺ຣຫາສຸຂວິຫາຣຊ຺ຌານຌາຍີ; ຠຄວາປິ, ມຫາຣາຊ, ພ຺ຣຫາສຸຂວິຫາຣຊ຺ຌານຌາຍີ, ເຕນາປິ ກາຣເຓນ ຕຖາຄໂຕ ‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ນາມ ສພ຺ພຠວາຠວຄຕີສຸ ອຠິຊາຕິວຕ຺ຕິຕມນຸຈຣິຕໍ ຊານາຕິ, ຠຄວາປິ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ພຠວາຠວຄຕີສຸ ອຠິຊາຕິວຕ຺ຕິຕມນຸຈຣິຕໍ ຊານາຕິ, ເຕນາປິ ກາຣເຓນ ຕຖາຄໂຕ ‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓຕິ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວໂຕ ເນຕໍ ນາມໍ ມາຕຣາ ກຕໍ, ນ ປິຕຣາ ກຕໍ, ນ ຠາຕຣາ ກຕໍ, ນ ຠຄິນິຍາ ກຕໍ, ນ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ເຈຫິ ກຕໍ, ນ ຎາຕິສາໂລຫິເຕຫິ ກຕໍ, ນ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ກຕໍ, ນ ເທວຕາຫິ ກຕໍ, ວິໂມກ຺ຂນ຺ຕິກເມຕໍ ພຸທ຺ຘານໍ ຠຄວນ຺ຕານໍ ນາມໍ ໂພຘິຍາ ເຍວ ມູເລ ມາຣເສນໍ ວິຘມິຕ຺ວາ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ປາປເກ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມ ພາເຫຕ຺ວາ ສຫ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓສ຺ສ ປຏິລາຠາ ປຏິລທ຺ຘປາຕຸຠູຕສມຸປ຺ປນ຺ນມຕ຺ເຕ ສຈ຺ຉິກາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຍທິທໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓຕິ, ເຕນ ກາຣເຓນ ຕຖາຄໂຕ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’’’ຕິ.

‘‘ເກນ ປນ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກາຣເຓນ ຕຖາຄໂຕ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘ຣາຊາ’’’ຕິ? ‘‘ຣາຊາ ນາມ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ໂກຈິ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕິ ໂລກມນຸສາສຕິ, ຠຄວາປິ, ມຫາຣາຊ, ທສສຫສ຺ສິຍາ ໂລກຘາຕຸຍາ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕິ, ສເທວກໍ ໂລກໍ ສມາຣກໍ ສພ຺ຣຫ຺ມກໍ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ປຊໍ ສເທວມນຸສ຺ສໍ ອນຸສາສຕິ, ເຕນາປິ ກາຣເຓນ ຕຖາຄໂຕ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘ຣາຊາ’ຕິ.

‘‘ຣາຊາ ນາມ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ພຊນມນຸສ຺ເສ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ນນ຺ທຍນ຺ໂຕ ຎາຕິສງ຺ຆໍ, ໂສຈຍນ຺ໂຕ ອມິຕ຺ຕສງ຺ຆໍ, ມຫຕິມຫາຍສສິຣິຫຣໍ ຖິຣສາຣທຓ຺ຑໍ ອນູນສຕສລາກາລງ຺ກຕໍ ອຸສ຺ສາເປຕິ ປຓ຺ຑຣວິມລເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ, ຠຄວາປິ, ມຫາຣາຊ, ໂສຈຍນ຺ໂຕ ມາຣເສນໍ ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ນໍ, ນນ຺ທຍນ຺ໂຕ ເທວມນຸສ຺ເສ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ເນ ທສສຫສ຺ສິຍາ ໂລກຘາຕຸຍາ ມຫຕິມຫາຍສສິຣິຫຣໍ ຂນ຺ຕິຖິຣສາຣທຓ຺ຑໍ ຎາຓວຣສຕສລາກາລງ຺ກຕໍ ອຸສ຺ສາເປຕິ ອຄ຺ຄວຣວິມຸຕ຺ຕິປຓ຺ຑຣວິມລເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ, ເຕນາປິ ກາຣເຓນ ຕຖາຄໂຕ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘ຣາຊາ’ຕິ.

‘‘ຣາຊາ ນາມ ອຸປຄຕສມ຺ປຕ຺ຕຊນານໍ ພຫູນມຠິວນ຺ທນີໂຍ ຠວຕິ, ຠຄວາປິ, ມຫາຣາຊ, ອຸປຄຕສມ຺ປຕ຺ຕເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຫູນມຠິວນ຺ທນີໂຍ, ເຕນາປິ ກາຣເຓນ ຕຖາຄໂຕ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘ຣາຊາ’ຕິ.

‘‘ຣາຊາ ນາມ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອາຣາຘກສ຺ສ ປສີທິຕ຺ວາ ວຣິຕໍ ວຣໍ ທຕ຺ວາ ກາເມນ ຕປ຺ປຍຕິ, ຠຄວາປິ, ມຫາຣາຊ, ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ກາເຍນ ວາຈາຍ ມນສາ ອາຣາຘກສ຺ສ ປສີທິຕ຺ວາ ວຣິຕໍ ວຣມນຸຕ຺ຕຣໍ ສພ຺ພທຸກ຺ຂປຣິມຸຕ຺ຕິໍ ທຕ຺ວາ ອເສສກາມວເຣນ ຈ ຕປ຺ປຍຕິ, ເຕນາປິ ກາຣເຓນ ຕຖາຄໂຕ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘ຣາຊາ’ຕິ.

‘‘ຣາຊາ ນາມ ອາຓໍ ວີຕິກ຺ກມນ຺ຕໍ ວິຄຣຫຕິ ຌາເປຕິ [ຊາເປຕິ (ສີ. ປີ.)] ຘໍເສຕິ, ຠຄວໂຕປິ, ມຫາຣາຊ, ສາສນວເຣ ອາຓໍ ອຕິກ຺ກມນ຺ໂຕ ອລຊ຺ຊີ ມງ຺ກຸຠາເວນ ໂອຎ຺ຎາໂຕ ຫີຬິໂຕ ຄຣຫິໂຕ ຠວິຕ຺ວາ ວຊ຺ຊຕິ ຊິນສາສນວຣມ຺ຫາ, ເຕນາປິ ກາຣເຓນ ຕຖາຄໂຕ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘ຣາຊາ’ຕິ.

‘‘ຣາຊາ ນາມ ປຸພ຺ພການໍ ຘມ຺ມິການໍ ຣາຊູນໍ ປເວຓິມນຸສິຏ຺ຐິຍາ ຘມ຺ມາຘມ຺ມມນຸທີປຍິຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາຣຍມາໂນ ປິຫຍິໂຕ ປິໂຍ ປຕ຺ຖິໂຕ ຠວຕິ ຊນມນຸສ຺ສານໍ, ຈິຣໍ ຣາຊກຸລວໍສໍ ຐປຍຕິ ຘມ຺ມຄຸຓພເລນ, ຠຄວາປິ, ມຫາຣາຊ, ປຸພ຺ພການໍ ສຍມ຺ຠູນໍ ປເວຓິມນຸສິຏ຺ຐິຍາ ຘມ຺ມາຘມ຺ມມນຸທີປຍິຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ໂລກມນຸສາສມາໂນ ປິຫຍິໂຕ ປິໂຍ ປຕ຺ຖິໂຕ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ຈິຣໍ ສາສນໍ ປວຕ຺ເຕຕິ ຘມ຺ມຄຸຓພເລນ, ເຕນາປິ ກາຣເຓນ ຕຖາຄໂຕ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘ຣາຊາ’ຕິ. ເອວມເນກວິຘໍ, ມຫາຣາຊ, ກາຣຓໍ, ເຍນ ກາຣເຓນ ຕຖາຄໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓປິ ຠເວຍ຺ຍ ຣາຊາປິ ຠເວຍ຺ຍ, ສຸນິປຸໂຓ ຠິກ຺ຂຸ ກປ຺ປມ຺ປິ ໂນ ນໍ ສມ຺ປາເທຍ຺ຍ, ກິໍ ອຕິພຫຸໍ ຠຓິເຕນ, ສໍຂິຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ພ຺ຣາຫ຺ມຓຣາຊວາທປຎ຺ໂຫ ອຏ຺ຐໂມ.

໙. ຄາຖາຠິຄີຕໂຠຊນກຖາປຎ຺ໂຫ

໙. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘‘ຄາຖາຠິຄີຕໍ ເມ ອໂຠຊເນຍ຺ຍໍ [ອໂຠຊນີຍໍ (ກ.) ສຸ. ນິ. ໘໑ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ], ສມ຺ປສ຺ສຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ເນສ ຘມ຺ມາ;

ຄາຖາຠິຄີຕໍ ປນຸທນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘາ, ຘມ຺ເມ ສຕີ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ວຸຕ຺ຕິເຣສາ’ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈ ຠຄວາ ປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ກເຖນ຺ໂຕ ອນຸປຸພ຺ພິກຖໍ ປຐມໍ ຕາວ ທານກຖໍ ກເຖຕິ, ປຈ຺ຉາ ສີລກຖໍ, ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສພ຺ພໂລກິສ຺ສຣສ຺ສ ຠາສິຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເທວມນຸສ຺ສາ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ທານໍ ເທນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ອຸຍ຺ໂຍຊິຕໍ ທານໍ ສາວກາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ຄາຖາຠິຄີຕໍ ເມ ອໂຠຊເນຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ຠຄວາ ທານກຖໍ ປຐມໍ ກເຖຕີ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ທານກຖໍ ປຐມໍ ກເຖຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ຄາຖາຠິຄີຕໍ ເມ ອໂຠຊເນຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ກິໍ ກາຣຓໍ? ໂຍ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ຄິຫີນໍ ປິຓ຺ຑປາຕທານສ຺ສ ວິປາກໍ ກເຖຕິ, ຕສ຺ສ ເຕ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ອປຣາປຣໍ ທານໍ ເທນ຺ຕິ, ເຍ ຕໍ ທານໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ເຕ ຄາຖາຠິຄີຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ນິປຸໂຓ ຄມ຺ຠີໂຣ ຕປານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ຄາຖາຠິຄີຕໍ ເມ ອໂຠຊເນຍ຺ຍໍ, ສມ຺ປສ຺ສຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ເນສ ຘມ຺ໂມ. ຄາຖາຠິຄີຕໍ ປນຸທນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘາ, ຘມ຺ເມ ສຕີ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ວຸຕ຺ຕິເຣສາ’ຕິ, ກເຖຕິ ຈ ຠຄວາ ປຐມໍ ທານກຖໍ, ຕຎ຺ຈ ປນ ກິຣິຍໍ ສພ຺ເພສໍ ຕຖາຄຕານໍ ປຐມໍ ທານກຖາຍ, ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິຣມາເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ສີເລ ນິໂຍເຊນ຺ຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມນຸສ຺ສາ ຕຣຸຓທາຣການໍ ປຐມໍ ຕາວ ກີຬາຠຓ຺ຑການິ ເທນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ວງ຺ກກໍ ຆຏິກໍ ຈິງ຺ຄຸລກໍ ປຕ຺ຕາຬ຺ຫກໍ ຣຖກໍ ຘນຸກໍ, ປຈ຺ຉາ ເຕ ສເກ ສເກ ກມ຺ເມ ນິໂຍເຊນ຺ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ປຐມໍ ທານກຖາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິຣມາເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ສີເລ ນິໂຍເຊຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຠິສກ຺ໂກ ນາມ ອາຕຸຣານໍ ປຐມໍ ຕາວ ຈຕູຫປຎ຺ຈາຫໍ ເຕລໍ ປາເຍຕິ ພລກຣຓາຍ ສິເນຫນາຍ, ປຈ຺ຉາ ວິເຣເຈຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ປຐມໍ ຕາວ ທານກຖາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິຣມາເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ສີເລ ນິໂຍເຊຕິ. ທາຍການໍ, ມຫາຣາຊ, ທານປຕີນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ມຸທຸກໍ ໂຫຕິ ມທ຺ທວໍ ສິນິທ຺ຘໍ, ເຕນ ເຕ ທານເສຕຸສງ຺ກເມນ ທານນາວາຍ ສໍສາຣສາຄຣປາຣມນຸຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ປຐມໍ ກມ຺ມຠູມິມນຸສາສຕິ, ນ ຈ ເກນຈິ [ເຕນ (ສີ. ປີ.)] ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິມາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ’ນ຺ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕິ ປນ ຕາ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍ’’ຕິ? ‘‘ທ຺ເວມາ, ມຫາຣາຊ, ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈາຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖິ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສາວຊ຺ຊາ, ອຕ຺ຖິ ອນວຊ຺ຊາ. ອຕ຺ຖິ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສາວຊ຺ຊາ, ອຕ຺ຖິ ອນວຊ຺ຊາ.

‘‘ກຕມາ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສາວຊ຺ຊາ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ກຸລານິ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ອໂນກາເສ ຐິໂຕ ຐານໍ ຠຎ຺ຊຕິ, ອຍໍ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສາວຊ຺ຊາ. ຕາຍ ຈ ວິຎ຺ຎາປິຕໍ ອຣິຍາ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ໂສ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຣິຍານໍ ສມເຍ ໂອຎ຺ຎາໂຕ ໂຫຕິ ຫີຬິໂຕ ຂີຬິໂຕ ຄຣຫິໂຕ ປຣິຠູໂຕ ອຈິຕ຺ຕີກໂຕ, ຠິນ຺ນາຊີໂວຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ກຸລານິ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ອໂນກາເສ ຐິໂຕ ຄລໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ໂມຣເປກ຺ຂິຕໍ ເປກ຺ຂຕິ ‘ເອວໍ ອິເມ ປສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ, ເຕນ ຈ ເຕ ປສ຺ສນ຺ຕິ. ອຍມ຺ປິ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສາວຊ຺ຊາ. ຕາຍ ຈ ວິຎ຺ຎາປິຕໍ ອຣິຍາ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ໂສ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຣິຍານໍ ສມເຍ ໂອຎ຺ຎາໂຕ ໂຫຕິ ຫີຬິໂຕ ຂີຬິໂຕ ຄຣຫິໂຕ ປຣິຠູໂຕ ອຈິຕ຺ຕີກໂຕ, ຠິນ຺ນາຊີໂວຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ຫນຸກາຍ ວາ ຠມຸກາຍ ວາ ອງ຺ຄຸຏ຺ເຐນ ວາ ວິຎ຺ຎາເປຕິ, ອຍມ຺ປິ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສາວຊ຺ຊາ, ຕາຍ ຈ ວິຎ຺ຎາປິຕໍ ອຣິຍາ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ໂສ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຣິຍານໍ ສມເຍ ໂອຎ຺ຎາໂຕ ໂຫຕິ ຫີຬິໂຕ ຂີຬິໂຕ ຄຣຫິໂຕ ປຣິຠູໂຕ ອຈິຕ຺ຕີກໂຕ, ຠິນ຺ນາຊີໂວຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ກຕມາ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອນວຊ຺ຊາ? ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ກຸລານິ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ສໂຕ ສມາຫິໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ຐາເນປິ ອຏ຺ຐາເນປິ ຍຖານຸສິຏ຺ຐິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຐາເນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ທາຕຸກາເມສຸ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອທາຕຸກາເມສຸ ປກ຺ກມຕິ. ອຍໍ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອນວຊ຺ຊາ, ຕາຍ ຈ ວິຎ຺ຎາປິຕໍ ອຣິຍາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ໂສ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຣິຍານໍ ສມເຍ ວຓ຺ຓິໂຕ ໂຫຕິ ຖຸໂຕ ປສຕ຺ໂຖ ສລ຺ເລຂິຕາຈາໂຣ, ປຣິສຸທ຺ຘາຊີໂວຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ –

‘ນ ເວ ຍາຈນ຺ຕິ ສປ຺ປຎ຺ຎາ, ຘີໂຣ ຈ ເວທິຕຸມຣຫຕິ [ອຣິຍາ ຄຣຫນ຺ຕິ ຍາຈນໍ (ສີ. ປີ.)];

ອຸທ຺ທິສ຺ສ ອຣິຍາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ເອສາ ອຣິຍານ ຍາຈນາ’ຕິ.

‘‘ກຕມາ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສາວຊ຺ຊາ? ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ຠິກ຺ຂຸ ວາຈາຍ ພຫຸວິຘໍ ວິຎ຺ຎາເປຕິ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣໍ, ອຍໍ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສາວຊ຺ຊາ, ຕາຍ ຈ ວິຎ຺ຎາປິຕໍ ອຣິຍາ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ໂສ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຣິຍານໍ ສມເຍ ໂອຎ຺ຎາໂຕ ໂຫຕິ ຫີຬິໂຕ ຂີຬິໂຕ ຄຣຫິໂຕ ປຣິຠູໂຕ ອຈິຕ຺ຕີກໂຕ, ຠິນ຺ນາຊີໂວຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ປເຣສໍ ສາເວນ຺ໂຕ ເອວໍ ຠຓຕິ ‘ອິມິນາ ເມ ອຕ຺ໂຖ’ຕິ, ຕາຍ ຈ ວາຈາຍ ປເຣສໍ ສາວິຕາຍ ຕສ຺ສ ລາໂຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຍມ຺ປິ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສາວຊ຺ຊາ, ຕາຍ ຈ ວິຎ຺ຎາປິຕໍ ອຣິຍາ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ໂສ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຣິຍານໍ ສມເຍ ໂອຎ຺ຎາໂຕ ໂຫຕິ ຫີຬິໂຕ ຂີຬິໂຕ ຄຣຫິໂຕ ປຣິຠູໂຕ ອຈິຕ຺ຕີກໂຕ, ຠິນ຺ນາຊີໂວຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ວຈີວິປ຺ຜາເຣນ ປຣິສາຍ ສາເວຕິ ‘ເອວຎ຺ຈ ເອວຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູນໍ ທາຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ, ຕຎ຺ຈ ເຕ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ປຣິກິຕ຺ຕິຕໍ ອຠິຫຣນ຺ຕິ, ອຍມ຺ປິ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສາວຊ຺ຊາ, ຕາຍ ຈ ວິຎ຺ຎາປິຕໍ ອຣິຍາ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ໂສ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຣິຍານໍ ສມເຍ ໂອຎ຺ຎາໂຕ ໂຫຕິ ຫີຬິໂຕ ຂີຬິໂຕ ຄຣຫິໂຕ ປຣິຠູໂຕ ອຈິຕ຺ຕີກໂຕ, ຠິນ຺ນາຊີໂວຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ນນຸ, ມຫາຣາຊ, ເຖໂຣປິ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຖງ຺ຄເຕ ສູຣິເຍ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ຄິລາໂນ ສມາໂນ ເຖເຣນ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນນ ເຠສຊ຺ຊໍ ປຸຈ຺ຉີຍມາໂນ ວາຈໍ ຠິນ຺ທິ, ຕສ຺ສ ເຕນ ວຈີເຠເທນ ເຠສຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ອຖ ເຖໂຣ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ‘ວຈີເຠເທນ ເມ ອິມໍ ເຠສຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ມາ ເມ ອາຊີໂວ ຠິຊ຺ຊີ’ຕິ ອາຊີວເຠທຠຍາ ຕໍ ເຠສຊ຺ຊໍ ປຊຫິ ນ ອຸປຊີວິ. ເອວມ຺ປິ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສາວຊ຺ຊາ, ຕາຍ ຈ ວິຎ຺ຎາປິຕໍ ອຣິຍາ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ. ໂສ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຣິຍານໍ ສມເຍ ໂອຎ຺ຎາໂຕ ໂຫຕິ ຫີຬິໂຕ ຂີຬິໂຕ ຄຣຫິໂຕ ປຣິຠູໂຕ ອຈິຕ຺ຕີກໂຕ, ຠິນ຺ນາຊີໂວຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ກຕມາ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອນວຊ຺ຊາ? ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕິ ປຈ຺ຈເຍ ເຠສຊ຺ຊໍ ວິຎ຺ຎາເປຕິ ຎາຕິປວາຣິເຕສຸ ກຸເລສຸ, ອຍໍ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອນວຊ຺ຊາ, ຕາຍ ຈ ວິຎ຺ຎາປິຕໍ ອຣິຍາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ໂສ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຣິຍານໍ ສມເຍ ວຓ຺ຓິໂຕ ໂຫຕິ ໂຖມິໂຕ ປສຕ຺ໂຖ, ປຣິສຸທ຺ຘາຊີໂວຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອນຸມໂຕ ຕຖາຄເຕຫິ ອຣຫນ຺ເຕຫິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘຫິ.

‘‘ຍໍ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ກສິຠາຣທ຺ວາຊສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ໂຠຊນໍ ປຊຫິ [ປຊຫຕິ (ກ.)], ຕໍ ອາເວຐນວິນິເວຐນກຑ຺ຒນນິຄ຺ຄຫປ຺ປຏິກມ຺ເມນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕຖາຄໂຕ ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຏິກ຺ຂິປິ ນ ອຸປຊີວີ’’ຕິ.

‘‘ສພ຺ພກາລໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄເຕ ຠຸຎ຺ຊມາເນ ເທວຕາ ທິພ຺ພໍ ໂອຊໍ ປຕ຺ເຕ ອາກິຣນ຺ຕິ, ອຸທາຫຸ ‘ສູກຣມທ຺ທເວ ຈ ມຘຸປາຍາເສ ຈາ’ຕິ ທ຺ວີສຸ ເຍວ ປິຓ຺ຑປາເຕສຸ ອາກິຣິໍສູ’’ຕິ? ‘‘ສພ຺ພກາລໍ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄເຕ ຠຸຎ຺ຊມາເນ ເທວຕາ ທິພ຺ພໍ ໂອຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປຕິຏ຺ຐິຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘຏຸທ຺ຘເຏ ອາໂລເປ ອາກິຣນ຺ຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຣຎ຺ໂຎ ສູໂທ ຣຎ຺ໂຎ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ສູປໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປຕິຏ຺ຐິຕ຺ວາ ກພເຬ ກພເຬ ສູປໍ ອາກິຣຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ພກາລໍ ຕຖາຄເຕ ຠຸຎ຺ຊມາເນ ເທວຕາ ທິພ຺ພໍ ໂອຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປຕິຏ຺ຐິຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘຏຸທ຺ຘເຏ ອາໂລເປ ທິພ຺ພໍ ໂອຊໍ ອາກິຣນ຺ຕິ. ເວຣຎ຺ຊາຍມ຺ປິ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຸກ຺ຂຍວປຸລເກ [ສຸກ຺ຂຍວມູລເກ (ກ.)] ຠຸຎ຺ຊມານສ຺ສ ເທວຕາ ທິພ຺ເພນ ໂອເຊນ ເຕມຍິຕ຺ວາ ເຕມຍິຕ຺ວາ ອຸປສໍຫຣິໍສຸ, ເຕນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ກາໂຍ ອຸປຈິໂຕ ອໂຫສີ’’ຕິ. ‘‘ລາຠາ ວຕ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕາສໍ ເທວຕານໍ, ຍາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຣີຣປ຺ປຏິຊຄ຺ຄເນ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກມາປນ຺ນາ. ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ຄາຖາຠິຄີຕໂຠຊນກຖາປຎ຺ໂຫ ນວໂມ.

໑໐. ຘມ຺ມເທສນາຍ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກປຎ຺ໂຫ

໑໐. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຸມ຺ເຫ ຠຓຖ ‘ຕຖາຄເຕນ ຈຕູຫິ ຈ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ເຍຫິ ກປ຺ປານໍ ສຕສຫສ຺ເສນ ຈ ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓໍ ປຣິປາຈິຕໍ ມຫໂຕ ຊນກາຍສ຺ສ ສມຸທ຺ຘຣຓາຍາ’ຕິ. ປຸນ ຈ ‘ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກຕາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມິ, ໂນ ຘມ຺ມເທສນາຍາ’ຕິ.

‘‘ຍຖາ ນາມ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອິສ຺ສາໂສ ວາ ອິສ຺ສາສນ຺ເຕວາສີ ວາ ພຫຸເກ ທິວເສ ສງ຺ຄາມຕ຺ຖາຍ ອຸປາສນໍ ສິກ຺ຂິຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ມຫາຍຸທ຺ເຘ ໂອສກ຺ເກຍ຺ຍ, ເອວເມວ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄເຕນ ຈຕູຫິ ຈ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ເຍຫິ ກປ຺ປານໍ ສຕສຫສ຺ເສນ ຈ ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓໍ ປຣິປາເຈຕ຺ວາ ມຫໂຕ ຊນກາຍສ຺ສ ສມຸທ຺ຘຣຓາຍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມເທສນາຍ ໂອສກ຺ກິຕໍ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ມລ຺ໂລ ວາ ມລ຺ລນ຺ເຕວາສີ ວາ ພຫຸເກ ທິວເສ ນິພ຺ພຸທ຺ຘໍ ສິກ຺ຂິຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ມລ຺ລຍຸທ຺ເຘ ໂອສກ຺ເກຍ຺ຍ, ເອວເມວ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄເຕນ ຈຕູຫິ ຈ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ເຍຫິ ກປ຺ປານໍ ສຕສຫສ຺ເສນ ຈ ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓໍ ປຣິປາເຈຕ຺ວາ ມຫໂຕ ຊນກາຍສ຺ສ ສມຸທ຺ຘຣຓາຍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມເທສນາຍ ໂອສກ຺ກິຕໍ.

‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄເຕນ ຠຍາ ໂອສກ຺ກິຕໍ, ອຸທາຫຸ ອປາກຏຕາຍ ໂອສກ຺ກິຕໍ, ອຸທາຫຸ ທຸພ຺ພລຕາຍ ໂອສກ຺ກິຕໍ, ອຸທາຫຸ ອສພ຺ພຎ຺ຎຸຕາຍ ໂອສກ຺ກິຕໍ, ກິໍ ຕຕ຺ຖ ກາຣຓໍ, ອິງ຺ຆ ເມ ຕ຺ວໍ ກາຣຓໍ ພ຺ຣູຫິ ກງ຺ຂາວິຕຣຓາຍ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄເຕນ ຈຕູຫິ ຈ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ເຍຫິ ກປ຺ປານໍ ສຕສຫສ຺ເສນ ຈ ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓໍ ປຣິປາຈິຕໍ ມຫໂຕ ຊນກາຍສ຺ສ ສມຸທ຺ຘຣຓາຍ, ເຕນ ຫິ ‘ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກຕາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມິ, ໂນ ຘມ຺ມເທສນາຍາ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກຕາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມິ ໂນ ຘມ຺ມເທສນາຍ, ເຕນ ຫິ ‘ຕຖາຄເຕນ ຈຕູຫິ ຈ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ເຍຕິ ກປ຺ປານໍ ສຕສຫສ຺ເສນ ຈ ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓໍ ປຣິປາຈິຕໍ ມຫໂຕ ຊນກາຍສ຺ສ ສມຸທ຺ຘຣຓາຍາ’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຄມ຺ຠີໂຣ ທຸນ຺ນິພ຺ເພໂຐ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ປຣິປາຈິຕຎ຺ຈ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄເຕນ ຈຕູຫິ ຈ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ເຍຫິ ກປ຺ປານໍ ສຕສຫສ຺ເສນ ຈ ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓໍ ມຫໂຕ ຊນກາຍສ຺ສ ສມຸທ຺ຘຣຓາຍ, ປຕ຺ຕສພ຺ພຎ຺ຎຸຕສ຺ສ ຈ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກຕາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມິ, ໂນ ຘມ຺ມເທສນາຍ. ຕຎ຺ຈ ປນ ຘມ຺ມສ຺ສ ຄມ຺ຠີຣນິປຸຓທຸທ຺ທສທຸຣນຸໂພຘສຸຂຸມທຸປ຺ປຏິເວຘຕໍ ສຕ຺ຕານຎ຺ຈ ອາລຍາຣາມຕໍ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິຍາ ທຬ຺ຫສຸຄ຺ຄຫິຕຕຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ’ຕິ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກຕາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມິ, ໂນ ຘມ຺ມເທສນາຍ, ສຕ຺ຕານໍ ປຏິເວຘຈິນ຺ຕນມານສໍ ເຍເວຕໍ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຠິສກ຺ໂກ ສລ຺ລກຕ຺ໂຕ ອເນກພ຺ຍາຘິປຣິປີຬິຕໍ ນຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວໍ ຈິນ຺ຕຍຕິ ‘ເກນ ນຸ ໂຂ ອຸປກ຺ກເມນ ກຕເມນ ວາ ເຠສຊ຺ເຊນ ອິມສ຺ສ ພ຺ຍາຘິ ວູປສເມຍ຺ຍາ’ຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ສພ຺ພກິເລສພ຺ຍາຘິປຣິປີຬິຕໍ ຊນໍ ຘມ຺ມສ຺ສ ຈ ຄມ຺ຠີຣນິປຸຓທຸທ຺ທສທຸຣນຸໂພຘສຸຂຸມທຸປ຺ປຏິເວຘຕໍ ທິສ຺ວາ ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ’ຕິ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກຕາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມິ, ໂນ ຘມ຺ມເທສນາຍ, ສຕ຺ຕານໍ ປຏິເວຘຈິນ຺ຕນມານສໍ ເຍເວຕໍ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຣຎ຺ໂຎ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ຕສ຺ສ ໂທວາຣິກອນີກຏ຺ຐປາຣິສຊ຺ຊເນຄມຠຏພລ [ພລຕ຺ຖ (ສີ. ປີ.)] ອມຈ຺ຈຣາຊຎ຺ຎຣາຊູປຊີວິເນ ຊເນ ທິສ຺ວາ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕມຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ ອິເມ ສງ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’ຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ຄມ຺ຠີຣນິປຸຓທຸທ຺ທສທຸຣນຸໂພຘສຸຂຸມທຸປ຺ປຏິເວຘຕໍ ສຕ຺ຕານຎ຺ຈ ອາລຍາຣາມຕໍ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິຍາ ທຬ຺ຫສຸຄ຺ຄຫິຕຕຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ’ຕິ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກຕາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມິ, ໂນ ຘມ຺ມເທສນາຍ, ສຕ຺ຕານໍ ປຏິເວຘຈິນ຺ຕນມານສໍ ເຍເວຕໍ.

‘‘ອປິ ຈ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ເພສໍ ຕຖາຄຕານໍ ຘມ຺ມຕາ ເອສາ, ຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ອາຍາຈິຕາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ປນ ກິໍ ກາຣຓໍ? ເຍ ເຕນ ສມເຍນ ມນຸສ຺ສາ ຕາປສປຣິພ຺ພາຊກາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ, ສພ຺ເພເຕ ພ຺ຣຫ຺ມເທວຕາ ໂຫນ຺ຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຄຣຸກາ ພ຺ຣຫ຺ມປຣາຍຓາ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ພລວໂຕ ຍສວໂຕ ຎາຕສ຺ສ ປຎ຺ຎາຕສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄຕສ຺ສ ໂອນມເນນ ສເທວໂກ ໂລໂກ ໂອນມິສ຺ສຕິ ໂອກປ຺ເປສ຺ສຕິ ອຘິມຸຈ຺ຈິສ຺ສຕີຕິ ອິມິນາ ຈ, ມຫາຣາຊ, ກາຣເຓນ ຕຖາຄຕາ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ອາຍາຈິຕາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິ ຣາຊາ ວາ ຣາຊມຫາມຕ຺ໂຕ ວາ ຍສ຺ສ ໂອນມຕິ ອປຈິຕິໍ ກໂຣຕິ, ພລວຕຣສ຺ສ ຕສ຺ສ ໂອນມເນນ ອວເສສາ ຊນຕາ ໂອນມຕິ ອປຈິຕິໍ ກໂຣຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ພ຺ຣຫ຺ເມ ໂອນມິເຕ ຕຖາຄຕານໍ ສເທວໂກ ໂລໂກ ໂອນມິສ຺ສຕິ, ປູຊິຕປູຊໂກ ມຫາຣາຊ, ໂລໂກ, ຕສ຺ມາ ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສພ຺ເພສໍ ຕຖາຄຕານໍ ອາຍາຈຕິ ຘມ຺ມເທສນາຍ, ເຕນ ຈ ກາຣເຓນ ຕຖາຄຕາ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ອາຍາຈິຕາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສຸນິພ຺ເພຐິໂຕ ປຎ຺ໂຫ, ອຕິຠທ຺ຣກໍ ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ຘມ຺ມເທສນາຍ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກປຎ຺ໂຫ ທສໂມ.

໑໑. ອາຈຣິຍານາຈຣິຍປຎ຺ໂຫ

໑໑. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘‘ນ ເມ ອາຈຣິໂຍ ອຕ຺ຖິ, ສທິໂສ ເມ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ສເທວກສ຺ມິໍ ໂລກສ຺ມິໍ, ນຕ຺ຖິ ເມ ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ’ຕິ [ມຫາວ. ໑໑].

‘‘ປຸນ ຈ ຠຓິຕໍ ‘ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຬາໂຣ ກາລາໂມ ອາຈຣິໂຍ ເມ ສມາໂນ ອນ຺ເຕວາສິໍ ມໍ ສມານໍ ອຕ຺ຕນາ ສມສມໍ ຐເປສິ, ອຸຬາຣາຍ ຈ ມໍ ປູຊາຍ ປູເຊສີ’ຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄເຕນ ຠຓິຕໍ ‘ນ ເມ ອາຈຣິໂຍ ອຕ຺ຖິ, ສທິໂສ ເມ ນ ວິຊ຺ຊຕິ. ສເທວກສ຺ມິໍ ໂລກສ຺ມິໍ, ນຕ຺ຖິ ເມ ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຬາໂຣ ກາລາໂມ ອາຈຣິໂຍ ເມ ສມາໂນ ອນ຺ເຕວາສິໍ ມໍ ສມານໍ ອຕ຺ຕນາ ສມສມໍ ຐເປສີ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ຕຖາຄເຕນ ຠຓິຕໍ ‘ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຬາໂຣ ກາລາໂມ ອາຈຣິໂຍ ເມ ສມາໂນ ອນ຺ເຕວາສິໍ ມໍ ສມານໍ ອຕ຺ຕນາ ສມສມໍ ຐເປສີ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ນ ເມ ອາຈຣິໂຍ ອຕ຺ຖິ, ສທິໂສ ເມ ນ ວິຊ຺ຊຕິ. ສເທວກສ຺ມິໍ ໂລກສ຺ມິໍ, ນຕ຺ຖິ ເມ ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄເຕນ ‘ນ ເມ ອາຈຣິໂຍ ອຕ຺ຖິ, ສທິໂສ ເມ ນ ວິຊ຺ຊຕິ. ສເທວກສ຺ມິໍ ໂລກສ຺ມິໍ, ນຕ຺ຖິ ເມ ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ’ຕິ, ຠຓິຕຎ຺ຈ ‘ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຬາໂຣ ກາລາໂມ ອາຈຣິໂຍ ເມ ສມາໂນ ອນ຺ເຕວາສິໍ ມໍ ສມານໍ ອຕ຺ຕນາ ສມສມໍ ຐເປສິ, ອຸຬາຣາຍ ຈ ມໍ ປູຊາຍ ປູເຊສີ’ຕິ.

‘‘ຕຎ຺ຈ ປນ ວຈນໍ ປຸພ຺ເພວ ສມ຺ໂພຘາ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ເສວ ສໂຕ ອາຈຣິຍຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ.

‘ປຎ຺ຈິເມ, ມຫາຣາຊ, ປຸພ຺ເພວ ສມ຺ໂພຘາ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສໂຕ ອາຈຣິຍາ, ເຍຫິ ອນຸສິຏ຺ໂຐ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ທິວສໍ ວີຕິນາເມສິ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ເຍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ອຏ຺ຐ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຊາຕມຕ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ເຕ ລກ຺ຂຓານິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິໍສຸ, ເສຍ຺ຍຖີທໍ, ຣາໂມ ຘໂຊ ລກ຺ຂໂຓ ມນ຺ຕີ ຍຎ຺ໂຎ ສຸຍາໂມ ສຸໂຠໂຊ ສຸທຕ຺ໂຕຕິ. ເຕ ຕສ຺ສ ໂສຕ຺ຖິໍ ປເວທຍິຕ຺ວາ ຣກ຺ຂາກມ຺ມໍ ອກໍສຸ, ເຕ ຈ ປຐມໍ ອາຈຣິຍາ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປິຕາ ສຸທ຺ໂຘທໂນ ຣາຊາ ຍໍ ເຕນ ສມເຍນ ອຠິຊາຕໍ ອຸທິຈ຺ຈຊາຕິມນ຺ຕໍ ປທກໍ ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ ຉຬງ຺ຄວນ຺ຕໍ ສພ຺ພມິຕ຺ຕໍ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອຸປເນຕ຺ວາ ໂສວຓ຺ເຓນ ຠິງ຺ຄາເຣນ [ຠິງ຺ກາເຣນ (ສີ. ປີ.)] ອຸທກໍ ໂອໂຓເຊຕ຺ວາ ‘ອິມໍ ກຸມາຣໍ ສິກ຺ຂາເປຫີ’ຕິ ອທາສິ, ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ອາຈຣິໂຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ຍາ ສາ ເທວຕາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ສໍເວເຊສີ, ຍສ຺ສາ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສໍວິຄ຺ໂຄ ອຸພ຺ພິຄ຺ໂຄ ຕສ຺ມິໍ ເຍວ ຂເຓ ເນກ຺ຂມ຺ມໍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິ, ອຍໍ ຕຕິໂຍ ອາຈຣິໂຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ອາຬາໂຣ ກາລາໂມ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສ຺ສ ປຣິກມ຺ມໍ ອາຈິກ຺ຂິ, ອຍໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ອາຈຣິໂຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ອຸທໂກ ຣາມປຸຕ຺ໂຕ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສ຺ສ ປຣິກມ຺ມໍ ອາຈິກ຺ຂິ [ອາຈິກ຺ຂຕິ (ກ.)], ອຍໍ ປຎ຺ຈໂມ ອາຈຣິໂຍ. ອິເມ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຸພ຺ເພວ ສມ຺ໂພຘາ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສໂຕ ປຎ຺ຈ ອາຈຣິຍາ. ເຕ ຈ ປນ ອາຈຣິຍາ ໂລກິເຍ ຘມ຺ເມ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ປນ, ມຫາຣາຊ, ໂລກຸຕ຺ຕເຣ ຘມ຺ເມ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓປ຺ປຏິເວຘາຍ ນຕ຺ຖິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ອນຸສາສໂກ, ສຍມ຺ຠູ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ອນາຈຣິຍໂກ, ຕສ຺ມາ ກາຣຓາ ຕຖາຄເຕນ ຠຓິຕໍ ‘ນ ເມ ອາຈຣິໂຍ ອຕ຺ຖິ, ສທິໂສ ເມ ນ ວິຊ຺ຊຕິ. ສເທວກສ຺ມິໍ ໂລກສ຺ມິໍ, ນຕ຺ຖິ ເມ ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ອາຈຣິຍານາຈຣິຍປຎ຺ໂຫ ເອກາທສໂມ.

ສນ຺ຖວວຄ຺ໂຄ ປຎ຺ຈໂມ.

ອິມສ຺ມິໍ ວຄ຺ເຄ ເອກາທສ ປຎ຺ໂຫ.

ເມຓ຺ຑກປຎ຺ໂຫ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

໕. ອນຸມານປຎ຺ໂຫ

໑. ພຸທ຺ຘວຄ຺ໂຄ

໑. ທ຺ວິນ຺ນໍ ພຸທ຺ຘານໍ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊມານປຎ຺ໂຫ

໑. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນວກາໂສ, ຍໍ ເອກິສ຺ສາ ໂລກຘາຕຸຍາ ທ຺ເວ ອຣຫນ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ. ເທເສນ຺ຕາ ຈ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສພ຺ເພປິ ຕຖາຄຕາ ສຕ຺ຕຕິໍສ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ເມ ເທເສນ຺ຕິ, ກຖຍມານາ ຈ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ກເຖນ຺ຕິ, ສິກ຺ຂາເປນ຺ຕາ ຈ ຕີສຸ ສິກ຺ຂາສຸ ສິກ຺ຂາເປນ຺ຕິ, ອນຸສາສມານາ ຈ ອປ຺ປມາທປ຺ປຏິປຕ຺ຕິຍໍ ອນຸສາສນ຺ຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຕຖາຄຕານໍ ເອກາ ເທສນາ ເອກາ ກຖາ ເອກາ ສິກ຺ຂາ ເອກາ ອນຸສິຏ຺ຐິ, ເກນ ກາຣເຓນ ທ຺ເວ ຕຖາຄຕາ ເອກກ຺ຂເຓ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ? ເອເກນປິ ຕາວ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທນ ອຍໍ ໂລໂກ ໂອຠາສຊາໂຕ, ຍທິ ທຸຕິໂຍ ພຸທ຺ໂຘ ຠເວຍ຺ຍ, ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຠາຍ ອຍໍ ໂລໂກ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ໂອຠາສຊາໂຕ ຠເວຍ຺ຍ, ໂອວທມານາ ຈ ທ຺ເວ ຕຖາຄຕາ ສຸຂໍ ໂອວເທຍ຺ຍຸໍ, ອນຸສາສມານາ ຈ ສຸຂໍ ອນຸສາເສຍ຺ຍຸໍ, ຕຕ຺ຖ ເມ ກາຣຓໍ ພ຺ຣູຫິ, ຍຖາຫໍ ນິສ຺ສໍສໂຍ ຠເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ອຍໍ, ມຫາຣາຊ, ທສສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕຸ ເອກພຸທ຺ຘຘາຣຓີ, ເອກສ຺ເສວ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຄຸຓໍ ຘາເຣຕິ, ຍທິ ທຸຕິໂຍ ພຸທ຺ໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ນາຍໍ ທສສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕຸ ຘາເຣຍ຺ຍ, ຈເລຍ຺ຍ ກມ຺ເປຍ຺ຍ ນເມຍ຺ຍ ໂອນເມຍ຺ຍ ວິນເມຍ຺ຍ ວິກິເຣຍ຺ຍ ວິຘເມຍ຺ຍ ວິທ຺ຘໍເສຍ຺ຍ, ນ ຐານມຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ນາວາ ເອກປຸຣິສສນ຺ຘາຣຓີ [ເອກປຸຣິສສນ຺ຕາຣຓີ (ສີ. ປີ.)] ຠເວຍ຺ຍ, ເອກສ຺ມິໍ ປຸຣິເສ ອຠິຣູຬ຺ເຫ ສາ ນາວາ ສມຸປາທິກາ [ສມຸທກາ (ກ.)] ຠເວຍ຺ຍ. ອຖ ທຸຕິໂຍ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ຕາທິໂສ ອາຍຸນາ ວຓ຺ເຓນ ວເຍນ ປມາເຓນ ກິສຖູເລນ ສພ຺ພງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ເຄນ, ໂສ ຕໍ ນາວໍ ອຠິຣູເຫຍ຺ຍ, ອປິ ນຸ ສາ, ມຫາຣາຊ, ນາວາ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ຘາເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຈເລຍ຺ຍ ກມ຺ເປຍ຺ຍ ນເມຍ຺ຍ ໂອນເມຍ຺ຍ ວິນເມຍ຺ຍ ວິກິເຣຍ຺ຍ ວິຘເມຍ຺ຍ ວິທ຺ຘໍເສຍ຺ຍ, ນ ຐານມຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ໂອສີເທຍ຺ຍ ອ