📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ຂຸທ຺ທກນິກາເຍ

ມິລິນ຺ທປຎ຺ຫປາຬິ

໑.

ມິລິນ຺ໂທ ນາມ ໂສ ຣາຊາ, ສາຄລາຍໍ ປຸຣຸຕ຺ຕເມ;

ອຸປຄຎ຺ຉິ ນາຄເສນໍ, ຄງ຺ຄາ ຈ [ຄງ຺ຄາວ (ສີ. ປີ.)] ຍຖາ ສາຄຣໍ.

ອາສຊ຺ຊ ຣາຊາ ຈິຕ຺ຣກຖິໍ, ອຸກ຺ກາຘາຣໍ ຕໂມນຸທໍ;

ອປຸຈ຺ຉິ ນິປຸເຓ ປຎ຺ເຫ, ຐານາຏ຺ຐານຄເຕ ປຸຖູ.

ປຸຈ຺ຉາ ວິສຊ຺ຊນາ [ວິສ຺ສຊ຺ຊນາ (ສີ. ປີ.)] ເຈວ, ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຖູປນິສ຺ສິຕາ;

ຫທຍງ຺ຄມາ ກຓ຺ຓສຸຂາ, ອພ຺ຠຸຕາ ໂລມຫໍສນາ.

ອຠິຘມ຺ມວິນໂຍຄາຬ຺ຫາ, ສຸຕ຺ຕຊາລສມຕ຺ຕິຕາ;

ນາຄເສນກຖາ ຈິຕ຺ຣາ, ໂອປມ຺ເມຫິ ນເຍຫິ ຈ.

ຕຕ຺ຖ ຎາຓໍ ປຓິຘາຍ, ຫາສຍິຕ຺ວານ ມານສໍ;

ສຸຓາຖ ນິປຸເຓ ປຎ຺ເຫ, ກງ຺ຂາຏ຺ຐານວິທາລເນຕິ.

໒. ຕໍ ຍຖານຸສູຍເຕ – ອຕ຺ຖິ ໂຍນການໍ ນານາປຸຏເຠທນໍ ສາຄລໍ ນາມ ນຄຣໍ ນທີປພ຺ພຕໂສຠິຕໍ ຣມຓີຍຠູມິປ຺ປເທສຠາຄໍ ອາຣາມຸຍ຺ຍາໂນປວນຕຬາກໂປກ຺ຂຣຓິສມ຺ປນ຺ນໍ ນທີປພ຺ພຕວນຣາມເຓຍ຺ຍກໍ ສຸຕວນ຺ຕນິມ຺ມິຕໍ ນິຫຕປຈ຺ຈຕ຺ຖິກໍ [ນິປ຺ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກໍ (ກ.)] ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕານຸປປີຬິຕໍ ວິວິຘວິຈິຕ຺ຣທຬ຺ຫມຏ຺ຏາລໂກຏ຺ຐກໍ ວຣປວຣໂຄປຸຣ [ປວຣປຈຸຣໂຄປຸຣ (ສີ.)] ໂຕຣຓໍ ຄມ຺ຠີຣປຣິຂາປຓ຺ຑຣປາກາຣປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕນ຺ເຕປຸຣໍ. ສຸວິຠຕ຺ຕວີຖິຈຈ຺ຈຣຈຕຸກ຺ກສິງ຺ຆາຏກໍ ສຸປ຺ປສາຣິຕາເນກວິຘວຣຠຓ຺ຑປຣິປູຣິຕນ຺ຕຣາປຓໍ ວິວິຘທານຄ຺ຄສຕສມຸປໂສຠິຕໍ [ສຕສມຸປໂສຠິຕໍ (ສີ. ປີ.)] ຫິມຄິຣິສິຂຣສງ຺ກາສວຣຠວນສຕສຫສ຺ສປ຺ປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ຄຊຫຍຣຖປຕ຺ຕິສມາກຸລໍ ອຠິຣູປນຣນາຣິຄຓານຸຈຣິຕໍ ອາກິຓ຺ຓຊນມນຸສ຺ສໍ ປຸຖຸຂຕ຺ຕິຍພ຺ຣາຫ຺ມຓເວສ຺ສສຸທ຺ທໍ ວິວິຘສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓສຠາຊນ [ສຠາຊນ (ສີ. ປີ.), ສມ຺ມາຠາຊນ (ກ.)] ສງ຺ຆຏິຕໍ ພຫຸວິຘວິຊ຺ຊາວນ຺ຕ [ວິຊ຺ຊາຘຣ (ກ.)] ນຣຈິຣ [ນຣວິຣ (ສີ. ປີ.)] ນິເສວິຕໍ ກາສິກໂກຏຸມ຺ພຣິກາທິນານາວິຘວຕ຺ຖາປຓສມ຺ປນ຺ນໍ ສຸປ຺ປສາຣິຕຣຸຈິຣພຫຸວິຘປຸປ຺ຜຄນ຺ຘາປຓໍ ຄນ຺ຘຄນ຺ຘິຕໍ ອາສີສນີຍພຫຸຣຕນປຣິປູຣິຕໍ ທິສາມຸຂສຸປ຺ປສາຣິຕາປຓໍ ສິງ຺ຄາຣວາຓິຊຄຓານຸຈຣິຕໍ ກຫາປຓຣຊຕສຸວຓ຺ຓກໍສປຕ຺ຖຣປຣິປູຣໍ ປຊ຺ໂຊຕມານນິຘິນິເກຕໍ ປຫູຕຘນຘຎ຺ຎວິຕ຺ຕູປກຣຓໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໂກສໂກຏ຺ຐາຄາຣໍ ພຫ຺ວນ຺ນປານໍ ພຫຸວິຘຂຊ຺ຊໂຠຊ຺ຊເລຍ຺ຍເປຍ຺ຍສາຍນີຍໍ ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸສງ຺ກາສໍ ສມ຺ປນ຺ນສສ຺ສໍ ອາຬກມນ຺ທາ ວິຍ ເທວປຸຣໍ.

ເອຕ຺ຖ ຐຕ຺ວາ ເຕສໍ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ ກເຖຕພ຺ພໍ, ກເຖນ຺ເຕນ ຈ ຉຘາ ວິຠຊິຕ຺ວາ ກເຖຕພ຺ພໍ. ເສຍ຺ຍຖີທໍ – ປຸພ຺ພໂຍໂຄ ມິລິນ຺ທປຎ຺ຫໍ ລກ຺ຂຓປຎ຺ຫໍ ເມຓ຺ຑກປຎ຺ຫໍ ອນຸມານປຎ຺ຫໍ ໂອປມ຺ມກຖາປຎ຺ຫນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມິລິນ຺ທປຎ຺ໂຫ ລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ, ວິມຕິຈ຺ເຉທນປຎ຺ໂຫຕິ ທຸວິໂຘ. ເມຓ຺ຑກປຎ຺ໂຫປິ ມຫາວຄ຺ໂຄ, ໂຍຄິກຖາປຎ຺ໂຫຕິ ທຸວິໂຘ.

ປຸພ຺ພໂຍໂຄຕິ ເຕສໍ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ.

໑. ພາຫິຣກຖາ

ປຸພ຺ພໂຍຄາທິ

໓. ອຕີເຕ ກິຣ ກສ຺ສປສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສາສເນ ວຕ຺ຕມາເນ ຄງ຺ຄາຍ ສມີເປ ເອກສ຺ມິໍ ອາວາເສ ມຫາຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ປຏິວສຕິ, ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຕສີລສມ຺ປນ຺ນາ ຠິກ຺ຂູ ປາໂຕວ ອຸຏ຺ຐາຍ ຍຏ຺ຐິສມ຺ມຊ຺ຊນິໂຍ [ຍຏ຺ຐິສມ຺ມຸຎ຺ຊນິໂຍ (ສີ. ປີ.)] ອາທາຍ ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ອາວຊ຺ເຊນ຺ຕາ ອງ຺ຄຓໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ກຈວຣພ຺ຍູຫໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ອເຖໂກ ຠິກ຺ຂຸ ເອກໍ ສາມເຓຣໍ ‘‘ເອຫິ ສາມເຓຣ, ອິມໍ ກຈວຣໍ ຉຑ຺ເຑຫີ’’ຕິ ອາຫ, ໂສ ອສຸຓນ຺ໂຕ ວິຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ໂສ ທຸຕິຍມ຺ປິ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ອາມນ຺ຕິຍມາໂນ ອສຸຓນ຺ໂຕ ວິຍ ຄຈ຺ຉເຕວ. ຕໂຕ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ທຸພ຺ພໂຈ ວຕາຍໍ ສາມເຓໂຣ’’ຕິ ກຸທ຺ໂຘ ສມ຺ມຊ຺ຊນິທຓ຺ເຑນ ປຫາຣໍ ອທາສິ. ຕໂຕ ໂສ ໂຣທນ຺ໂຕ ຠເຍນ ກຈວຣໍ ຉຑ຺ເຑນ຺ໂຕ ‘‘ອິມິນາ ກຈວຣຉຑ຺ຑນປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ຍາວາຫໍ ນິພ຺ພານໍ ປາປຸຓາມິ [ນ ປາປຸຓາມິ (ສ຺ຍາ.)], ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສູຣິໂຍ [ສຸຣິໂຍ (ສີ. ປີ.)] ວິຍ ມເຫສກ຺ໂຂ ມຫາເຕໂຊ ຠເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ປຐມໍ ປຕ຺ຖນໍ ປຏ຺ຐເປສິ. ກຈວຣໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ນຫານຕ຺ຖາຍ ຄງ຺ຄາຕິຕ຺ຖໍ ຄໂຕ ຄງ຺ຄາຍ ອູມິເວຄໍ ຄຄ຺ຄຣາຍມານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຍາວາຫໍ ນິພ຺ພານໍ ປາປຸຓາມິ [ນ ປາປຸຓາມິ (ສ຺ຍາ.)], ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ອຍໍ ອູມິເວໂຄ ວິຍ ຐານຸປ຺ປຕ຺ຕິກປຏິຠາໂນ ຠເວຍ຺ຍໍ ອກ຺ຂຍປຏິຠາໂນ’’ຕິ ທຸຕິຍມ຺ປິ ປຕ຺ຖນໍ ປຏ຺ຐເປສິ.

ໂສປິ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ມຊ຺ຊນິສາລາຍ ສມ຺ມຊ຺ຊນິໍ ຐເປຕ຺ວາ ນຫານຕ຺ຖາຍ ຄງ຺ຄາຕິຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສາມເຓຣສ຺ສ ປຕ຺ຖນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ເອສ ມຍາ ປໂຍຊິໂຕປິ ຕາວ ເອວໍ ປຕ຺ເຖຕິ, ມຍ຺ຫໍ ກິໍ ນ ສມິຊ຺ຌິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຍາວາຫໍ ນິພ຺ພານໍ ປາປຸຓາມິ [ນ ປາປຸຓາມິ (ສ຺ຍາ.)], ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ອຍໍ ຄງ຺ຄາອູມິເວໂຄ ວິຍ ອກ຺ຂຍປຏິຠາໂນ ຠເວຍ຺ຍໍ, ອິມິນາ ປຸຈ຺ຉິຕປຸຈ຺ຉິຕໍ ສພ຺ພໍ ປຎ຺ຫປຏິຠານໍ ວິຊເຏຕຸໍ ນິພ຺ເພເຐຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ຠເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ປຏ຺ຐເປສິ.

ເຕ ອຸໂຠປິ ເທເວສຸ ຈ ມນຸສ຺ເສສຸ ຈ ສໍສຣນ຺ຕາ ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ເຂເປສຸໍ. ອຖ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວຕາປິ ຍຖາ ໂມຄ຺ຄລິປຸຕ຺ຕຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ທິສ຺ສຕິ, ເອວເມເຕປິ ທິສ຺ສນ຺ຕິ ມມ ປຣິນິພ຺ພານໂຕ ປຎ຺ຈວສ຺ສສເຕ ອຕິກ຺ກນ຺ເຕ ເອເຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕິ, ຍໍ ມຍາ ສຸຂຸມໍ ກຕ຺ວາ ເທສິຕໍ ຘມ຺ມວິນຍໍ, ຕໍ ເອເຕ ປຎ຺ຫປຸຈ຺ຉນໂອປມ຺ມຍຸຕ຺ຕິວເສນ ນິຊ຺ຊຏໍ ນິຄ຺ຄຸມ຺ພໍ ກຕ຺ວາ ວິຠຊິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ.

໔. ເຕສຸ ສາມເຓໂຣ ຊມ຺ພຸທີເປ ສາຄລນຄເຣ ມິລິນ຺ໂທ ນາມ ຣາຊາ ອໂຫສິ ປຓ຺ຑິໂຕ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ເມຘາວີ ປຏິພໂລ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ມນ຺ຕໂຍຄວິຘານກິຣິຍານໍ [ສມນ຺ຕໂຍຄ … (ສີ. ປີ.)], ກຣຓກາເລ ນິສມ຺ມກາຣີ ໂຫຕິ, ພຫູນິ ຈສ຺ສ ສຕ຺ຖານິ ອຸຄ຺ຄຫິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ສຸຕິ ສມ຺ມຸຕິ ສງ຺ຂ຺ຍາ ໂຍຄາ ນີຕິ ວິເສສິກາ ຄຓິກາ ຄນ຺ຘພ຺ພາ ຕິກິຈ຺ຉາ ຘນຸພ຺ເພທາ [ຈຕຸພ຺ເພທາ (ສີ. ປີ.)] ປຸຣາຓາ ອິຕິຫາສາ ໂຊຕິສາ ມາຍາ ເກຕຸ [ເຫຕຸ (ສີ. ປີ.)] ມນ຺ຕນາ ຍຸທ຺ຘາ ຉນ຺ທສາ ພຸທ຺ຘວຈເນນ [ຉນ຺ທສາມຸທ຺ທວຈເນນ (ສີ. ປີ.)] ເອກູນວີສຕິ, ວິຕຓ຺ຑວາທີ [ວາທີ (ສີ. ປີ.)] ທຸຣາສໂທ ທຸປ຺ປສໂຫ ປຸຖຸຕິຕ຺ຖກຣານໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ, ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ມິລິນ຺ເທນ ຣຎ຺ຎາ ສໂມ ໂກຈິ ນາໂຫສິ ຍທິທໍ ຖາເມນ ຊເວນ ສູເຣນ ປຎ຺ຎາຍ, ອຑ຺ໂຒ ມຫທ຺ຘໂນ ມຫາໂຠໂຄ ອນນ຺ຕພລວາຫໂນ.

໕. ອເຖກທິວສໍ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ອນນ຺ຕພລວາຫນໍ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິໍ ພລຄ຺ຄເສນາພ຺ຍູຫໍ ທສ຺ສນກມ຺ຍຕາຍ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພຫິນຄເຣ ເສນງ຺ຄທສ຺ສນໍ ກຕ຺ວາ [ເສນາຄຓນໍ ກາເຣຕ຺ວາ (ສີ. ປີ.)] ສາເຣຕ຺ວາ ໂສ ຣາຊາ ຠສ຺ສປ຺ປວາທໂກ ໂລກາຍຕວິຕຓ຺ຑ [ປວຕ຺ຕ (ສີ. ປີ.)] ຊນສລ຺ລາປປ຺ລວ ຈິຕ຺ຕໂກຕູຫໂລ ວິສາຣໂທ ວິຊມ຺ຠໂກ ສູຣິຍໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອມຈ຺ເຈ ອາມນ຺ເຕສິ ‘‘ພຫຸ ຠເຓ ຕາວ ທິວສາວເສໂສ ກິໍ ກຣິສ຺ສາມ, ອິທາເນວ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຕ຺ຖິ ໂກຈິ ປຓ຺ຑິໂຕ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ສງ຺ຆີ ຄຓີ ຄຓາຈຣິໂຍ ອປິ ອຣຫນ຺ຕໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ປຏິຊານມາໂນ, ໂຍ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ ກງ຺ຂໍ ປຏິວິເນຕຸໍ, ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມ, ກງ຺ຂໍ ປຏິວິນຍິສ຺ສາມາ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ປຎ຺ຈສຕາ ໂຍນກາ ຣາຊານໍ ມິລິນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈຸໍ ‘‘ອຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ຉ ສຕ຺ຖາໂຣ ປູຣໂຓ ກສ຺ສໂປ ມກ຺ຂລິໂຄສາໂລ ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ [ນາຖປຸຕ຺ໂຕ (ສີ. ປີ.)] ສຎ຺ຊໂຍ ເພລຏ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ອຊິໂຕ ເກສກມ຺ພໂລ ປກຸໂຘ ກຈ຺ຈາຍໂນ, ເຕ ສງ຺ຆິໂນ ຄຓິໂນ ຄຓາຈຣິຍກາ ຎາຕາ ຍສສ຺ສິໂນ ຕິຕ຺ຖກຣາ ສາຘຸສມ຺ມຕາ ພຫຸຊນສ຺ສ, ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ ມຫາຣາຊ, ເຕ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉສ຺ສຸ, ກງ຺ຂໍ ປຏິວິນຍສ຺ສູ’’ຕິ.

໖. ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ປຎ຺ຈຫິ ໂຍນກສເຕຫິ ປຣິວຸໂຕ ຠທ຺ຣວາຫນໍ ຣຖວຣມາຣຸຍ຺ຫ ເຍນ ປູຣໂຓ ກສ຺ສໂປ ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປູຣເຓນ ກສ຺ສເປນ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ, ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ, ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ປູຣຓໍ ກສ຺ສປໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ໂກ, ຠນ຺ເຕ ກສ຺ສປ, ໂລກໍ ປາເລຕີ’’ຕິ? ‘‘ປຖວີ, ມຫາຣາຊ, ໂລກໍ ປາເລຕີ’’ຕິ. ‘‘ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ກສ຺ສປ, ປຖວີ [ປຐວີ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ໂລກໍ ປາເລຕິ, ອຖ ກສ຺ມາ ອວີຈິນິຣຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ສຕ຺ຕາ ປຖວິໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ? ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ປູຣໂຓ ກສ຺ສໂປ ເນວ ສກ຺ຂິ ໂອຄິລິຕຸໍ, ໂນ ສກ຺ຂິ ອຸຄ຺ຄິລິຕຸໍ, ອໂຘມຸໂຂ ປຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ໂຘ ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕ ປຊ຺ຌາຍນ຺ໂຕ ນິສີທິ.

໗. ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ມກ຺ຂລິໍ ໂຄສາລໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ ໂຄສາລ, ກຸສລາກຸສລານິ ກມ຺ມານິ, ອຕ຺ຖິ ສຸກຕທຸກ຺ກຏານໍ ກມ຺ມານໍ ຜລໍ ວິປາໂກ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ກຸສລາກຸສລານິ ກມ຺ມານິ, ນຕ຺ຖິ ສຸກຕທຸກ຺ກຏານໍ ກມ຺ມານໍ ຜລໍ ວິປາໂກ. ເຍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ອິຘ ໂລເກ ຂຕ຺ຕິຍາ, ເຕ ປຣໂລກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ປຸນ ຂຕ຺ຕິຍາວ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຍ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເວສ຺ສາ ສຸທ຺ທາ ຈຓ຺ຑາລາ ປຸກ຺ກຸສາ, ເຕ ປຣໂລກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ປຸນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເວສ຺ສາ ສຸທ຺ທາ ຈຓ຺ຑາລາ ປຸກ຺ກຸສາວ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ກິໍ ກຸສລາກຸສເລຫິ ກມ຺ເມຫີ’’ຕິ? ‘‘ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ໂຄສາລ, ອິຘ ໂລເກ ຂຕ຺ຕິຍາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເວສ຺ສາ ສຸທ຺ທາ ຈຓ຺ຑາລາ ປຸກ຺ກຸສາ, ເຕ ປຣໂລກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ປຸນ ຂຕ຺ຕິຍາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເວສ຺ສາ ສຸທ຺ທາ ຈຓ຺ຑາລາ ປຸກ຺ກຸສາວ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ນຕ຺ຖິ ກຸສລາກຸສເລຫິ ກມ຺ເມຫິ ກຣຓີຍໍ. ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ ໂຄສາລ, ເຍ ເຕ ອິຘ ໂລເກ ຫຕ຺ຖຈ຺ຉິນ຺ນາ, ເຕ ປຣໂລກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ປຸນ ຫຕ຺ຖຈ຺ຉິນ຺ນາວ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ເຍ ປາທຈ຺ຉິນ຺ນາ, ເຕ ປາທຈ຺ຉິນ຺ນາວ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ເຍ ຫຕ຺ຖປາທຈ຺ຉິນ຺ນາ, ເຕ ຫຕ຺ຖປາທຈ຺ຉິນ຺ນາວ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ເຍ ກຓ຺ຓຈ຺ຉິນ຺ນາ, ເຕ ກຓ຺ຓຈ຺ຉິນ຺ນາວ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ເຍ ນາສຈ຺ຉິນ຺ນາ, ເຕ ນາສຈ຺ຉິນ຺ນາວ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ເຍ ກຓ຺ຓນາສຈ຺ຉິນ຺ນາ, ເຕ ກຓ຺ຓນາສຈ຺ຉິນ຺ນາວ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ໂຄສາໂລ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ.

ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ທສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ເອຕທໂຫສິ ‘‘ຕຸຈ຺ໂຉ ວຕ ໂຠ ຊມ຺ພຸທີໂປ, ປລາໂປ ວຕ ໂຠ ຊມ຺ພຸທີໂປ, ນຕ຺ຖິ ໂກຈິ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ, ໂຍ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ ກງ຺ຂໍ ປຏິວິເນຕຸ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ອມຈ຺ເຈ ອາມນ຺ເຕສິ ‘‘ຣມຓີຍາ ວຕ ໂຠ ໂທສິນາ ຣຕ຺ຕິ, ກໍ ນຸ ຂ຺ວຊ຺ຊ ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ອຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍາມ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ, ໂກ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ ກງ຺ຂໍ ປຏິວິເນຕຸ’’ນ຺ຕິ? ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອມຈ຺ຈາ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕາ ຣຎ຺ໂຎ ມຸຂໍ ໂອໂລກຍມານາ ອຏ຺ຐໍສຸ.

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສາຄລນຄຣໍ ທ຺ວາທສ ວສ຺ສານິ ສຸຎ຺ຎໍ ອໂຫສິ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິປຓ຺ຑິເຕຫິ, ຍຕ຺ຖ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິປຓ຺ຑິຕາ ປຏິວສນ຺ຕີຕິ ສຸຓາຕິ, ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊາ ເຕ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ເຕ ສພ຺ເພປິ ປຎ຺ຫວິສຊ຺ຊເນນ ຣາຊານໍ ອາຣາເຘຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ເຍນ ວາ ເຕນ ວາ ປກ຺ກມນ຺ຕິ. ເຍ ອຎ຺ຎໍ ທິສໍ ນ ປກ຺ກມນ຺ຕິ, ເຕ ສພ຺ເພ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕາ ອຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂູ ປນ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຫິມວນ຺ຕເມວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

໘. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ໂກຏິສຕາ ອຣຫນ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ເຕ ປພ຺ພເຕ ຣກ຺ຂິຕຕເລ ປຏິວສນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອສ຺ສຄຸຕ຺ໂຕ ທິພ຺ພາຍ ໂສຕຘາຕຸຍາ ມິລິນ຺ທສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຍຸຄນ຺ຘຣມຕ຺ຖເກ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ອຕ຺ຖາວຸໂສ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ປຏິພໂລ ມິລິນ຺ເທນ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປິຕຸໍ ກງ຺ຂໍ ປຏິວິເນຕຸ’’ນ຺ຕິ?

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ໂກຏິສຕາ ອຣຫນ຺ໂຕ ຕຸຓ຺ຫີ ອເຫສຸໍ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ຕຕິຍມ຺ປິ ປຸຏ຺ຐາ ຕຸຓ຺ຫີ ອເຫສຸໍ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອສ຺ສຄຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ອຕ຺ຖາວຸໂສ ຕາວຕິໍສຠວເນ ເວຊຍນ຺ຕສ຺ສ ປາຈີນໂຕ ເກຕຸມຕີ ນາມ ວິມານໍ, ຕຕ຺ຖ ມຫາເສໂນ ນາມ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ປຏິວສຕິ, ໂສ ປຏິພໂລ ເຕນ ມິລິນ຺ເທນ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປິຕຸໍ ກງ຺ຂໍ ປຏິວິເນຕຸ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ໂກຏິສຕາ ອຣຫນ຺ໂຕ ຍຸຄນ຺ຘຣປພ຺ພເຕ ອນ຺ຕຣຫິຕາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ປາຕຸຣເຫສຸໍ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ, ທິສ຺ວານ ເຍນາຍສ຺ມາ ອສ຺ສຄຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອສ຺ສຄຸຕ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ, ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອສ຺ສຄຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ມຫາ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ອຫໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ອາຣາມິໂກ, ເກນຕ຺ໂຖ, ກິໍ ມຍາ ກຣຓີຍ’’ນ຺ຕິ?

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອສ຺ສຄຸຕ຺ໂຕ ສກ຺ກໍ ເທວານມິນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ອຍໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຊມ຺ພຸທີເປ ສາຄລນຄເຣ ມິລິນ຺ໂທ ນາມ ຣາຊາ ວິຕຓ຺ຑວາທີ ທຸຣາສໂທ ທຸປ຺ປສໂຫ ປຸຖຸຕິຕ຺ຖກຣານໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ, ໂສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ທິຏ຺ຐິວາເທນ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ວິເຫເຐຕີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອສ຺ສຄຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ອຍໍ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ອິໂຕ ຈຸໂຕ ມນຸສ຺ເສສຸ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ເອໂສ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເກຕຸມຕິວິມາເນ ມຫາເສໂນ ນາມ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ປຏິວສຕິ, ໂສ ປຏິພໂລ ເຕນ ມິລິນ຺ເທນ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປິຕຸໍ ກງ຺ຂໍ ປຏິວິເນຕຸໍ, ຕໍ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ຍາຈິສ຺ສາມ ມນຸສ຺ສໂລກູປປຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ເກຕຸມຕິວິມານໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມຫາເສນໍ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ອາລິງ຺ຄິຕ຺ວາ ເອຕທໂວຈ ‘‘ຍາຈຕິ ຕໍ, ມາຣິສ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ມນຸສ຺ສໂລກູປປຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ. ‘‘ນ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ມນຸສ຺ສໂລເກນຕ຺ໂຖ ກມ຺ມພຫຸເລນ, ຕິພ຺ໂພ ມນຸສ຺ສໂລໂກ, ອິເຘວາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເທວໂລເກ ອຸປຣູປຣູປປຕ຺ຕິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ສກ຺ເກນ ເທວານມິນ຺ເທນ ຍາຈິໂຕ ມຫາເສໂນ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ເອວມາຫ ‘‘ນ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ມນຸສ຺ສໂລເກນຕ຺ໂຖ ກມ຺ມພຫຸເລນ, ຕິພ຺ໂພ ມນຸສ຺ສໂລໂກ, ອິເຘວາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເທວໂລເກ ອຸປຣູປຣູປປຕ຺ຕິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອສ຺ສຄຸຕ຺ໂຕ ມຫາເສນໍ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ອິຘ ມຍໍ, ມາຣິສ, ສເທວກໍ ໂລກໍ ອນຸວິໂລກຍມານາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຕຍາ ມິລິນ຺ທສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ວາທໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ສາສນໍ ປຄ຺ຄເຫຕຸໍ ສມຕ຺ຖໍ ອຎ຺ຎໍ ກຎ຺ຈິ ນ ປສ຺ສາມ, ຍາຈຕິ ຕໍ, ມາຣິສ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ, ສາຘຸ ສປ຺ປຸຣິສ ມນຸສ຺ສໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ທສພລສ຺ສ ສາສນໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ມຫາເສໂນ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ‘‘ອຫໍ ກິຣ ມິລິນ຺ທສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ວາທໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘສາສນໍ ປຄ຺ຄເຫຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຫຏ຺ຐປຫຏ຺ໂຐ ອຸທຄ຺ຄຸທຄ຺ໂຄ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ, ມນຸສ຺ສໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎໍ ອທາສິ.

໙. ອຖ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເທວໂລເກ ຕໍ ກຣຓີຍໍ ຕີເຣຕ຺ວາ ເທເວສຸ ຕາວຕິໍເສສຸ ອນ຺ຕຣຫິຕາ ຫິມວນ຺ເຕ ປພ຺ພເຕ ຣກ຺ຂິຕຕເລ ປາຕຸຣເຫສຸໍ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອສ຺ສຄຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ອຕ຺ຖາວຸໂສ, ອິມສ຺ມິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ສນ຺ນິປາຕໍ ອນາຄໂຕ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອສ຺ສຄຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ໂຣຫໂຓ ອິໂຕ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ຫິມວນ຺ຕໍ ປພ຺ພຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິໂຣຘໍ ສມາປນ຺ໂນ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ທູຕໍ ປາເຫຖາ’’ຕິ. ອາຍສ຺ມາປິ ໂຣຫໂຓ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ນິໂຣຘາ ວຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ສງ຺ໂຆ ມໍ ປຏິມາເນຕີ’’ຕິ ຫິມວນ຺ເຕ ປພ຺ພເຕ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ຣກ຺ຂິຕຕເລ ໂກຏິສຕານໍ ອຣຫນ຺ຕານໍ ປຸຣໂຕ ປາຕຸຣໂຫສິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອສ຺ສຄຸຕ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ໂຣຫຓໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ໂຣຫຓ ພຸທ຺ຘສາສເນ ຠິຊ຺ຊນ຺ເຕ [ປລຸຊ຺ຊນ຺ເຕ (ສີ. ປີ.)] ນ ປສ຺ສສິ ສງ຺ຆສ຺ສ ກຣຓີຍານີ’’ຕິ. ‘‘ອມນສິກາໂຣ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ອໂຫສີ’’ຕິ.

‘‘ເຕນ, ຫາວຸໂສ ໂຣຫຓ, ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ, ກໂຣມີ’’ຕິ? ‘‘ອຕ຺ຖາວຸໂສ ໂຣຫຓ, ຫິມວນ຺ຕປພ຺ພຕປສ຺ເສ ຄຊງ຺ຄລໍ [ກຊງ຺ຄລໍ (ສີ. ປີ.)] ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາໂມ, ຕຕ຺ຖ ໂສຓຸຕ຺ຕໂຣ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປຏິວສຕິ, ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ ນາຄເສໂນຕິ ນາມ ທາຣໂກ, ເຕນ ຫິ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ ໂຣຫຓ, ທສມາສາຘິການິ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ຕໍ ກຸລໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິຕ຺ວາ ນາຄເສນໍ ທາຣກໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຫິ, ປພ຺ພຊິເຕວ ຕສ຺ມິໍ ທຓ຺ຑກມ຺ມໂຕ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສສີ’’ຕິ. ອາຍສ຺ມາປິ ໂຂ ໂຣຫໂຓ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ.

໑໐. ມຫາເສໂນປິ ໂຂ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ເທວໂລກາ ຈວິຕ຺ວາ ໂສຓຸຕ຺ຕຣພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຠຣິຍາຍ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອຄ຺ຄເຫສິ, ສຫ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓາ ຕໂຍ ອຈ຺ຉຣິຍາ ອພ຺ຠຸຕາ ຘມ຺ມາ ປາຕຸຣເຫສຸໍ, ອາວຸຘຠຓ຺ຑານິ ປຊ຺ຊລິໍສຸ, ອຄ຺ຄສສ຺ສໍ ອຠິນິປ຺ຜນ຺ນໍ, ມຫາເມໂຆ ອຠິປ຺ປວສ຺ສິ. ອາຍສ຺ມາປິ ໂຂ ໂຣຫໂຓ ຕສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທສມາສາຘິການິ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ຕໍ ກຸລໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສນ຺ໂຕ ເອກທິວສມ຺ປິ ກຏຈ຺ຉຸມຕ຺ຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ວາ ອຸຬຸງ຺ກມຕ຺ຕໍ ຍາຄຸໍ ວາ ອຠິວາທນໍ ວາ ອຎ຺ຊລິກມ຺ມໍ ວາ ສາມີຈິກມ຺ມໍ ວາ ນາລຕ຺ຖ, ອຖ ໂຂ ອກ຺ໂກສຎ຺ເຎວ ປຣິຠາສຎ຺ເຎວ ປຏິລຠຕິ ‘‘ອຕິຈ຺ຉຖ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຈນມຕ຺ຕມ຺ປິ ວຕ຺ຕາ ນາມ ນາໂຫສິ, ທສມາສາຘິການໍ ປນ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ວສ຺ສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ເອກທິວສໍ ‘‘ອຕິຈ຺ຉຖ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຈນມຕ຺ຕໍ ອລຕ຺ຖ. ຕໍ ທິວສເມວ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓປິ ພຫິ ກມ຺ມນ຺ຕາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຏິປເຖ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ໂຠ ປພ຺ພຊິຕ, ອມ຺ຫາກໍ ເຄຫໍ ອຄມິຕ຺ຖາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອາມ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຄມມ຺ຫາ’’ຕິ. ‘‘ອປິ ກິຎ຺ຈິ ລຠິຕ຺ຖາ’’ຕິ. ‘‘ອາມ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ລຠິມ຺ຫາ’’ຕິ. ໂສ ອນຕ຺ຕມໂນ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ຕສ຺ສ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ອທຕ຺ຖາ’’ຕິ. ‘‘ນ ກິຎ຺ຈິ ອທມ຺ຫາ’’ຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ທຸຕິຍທິວເສ ຆຣທ຺ວາເຣ ເຍວ ນິສີທິ ‘‘ອຊ຺ຊ ປພ຺ພຊິຕໍ ມຸສາວາເທນ ນິຄ຺ຄເຫສ຺ສາມີ’’ຕິ. ເຖໂຣ ທຸຕິຍທິວເສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຆຣທ຺ວາຣໍ ສມ຺ປຕ຺ໂຕ.

ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາວ ເອວມາຫ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ຫິຍ຺ໂຍ ອມ຺ຫາກໍ ເຄເຫ ກິຎ຺ຈິ ອລຠິຕ຺ວາວ ‘‘ລຠິມ຺ຫາ’’ຕິ ອໂວຈຸຕ຺ຖ, ວຏ຺ຏຕິ ນຸ ໂຂ ຕຸມ຺ຫາກໍ ມຸສາວາໂທ’’ຕິ. ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ມຍໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເຄເຫ ( ) [(ປວິສນ຺ຕາ) (ກ.)] ທສມາສາຘິການິ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ‘ອຕິຈ຺ຉຖາ’ຕິ ວຈນມຕ຺ຕມ຺ປິ ອລຠິຕ຺ວາ ຫິຍ຺ໂຍ ‘ອຕິຈ຺ຉຖາ’ຕິ ວຈນມຕ຺ຕໍ ລຠິມ຺ຫາ, ອເຖຕໍ ວາຈາປຏິສນ຺ຘາຣໍ [ປຏິສນ຺ຕາຣໍ (ສີ. ປີ.)] ອຸປາທາຍ ເອວມໂວຈຸມ຺ຫາ’’ຕິ.

ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອິເມ ວາຈາປຏິສນ຺ຘາຣມຕ຺ຕມ຺ປິ ລຠິຕ຺ວາ ຊນມຊ຺ເຌ ‘ລຠິມ຺ຫາ’ຕິ ປສໍສນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ຂາທນີຍໍ ວາ ໂຠຊນີຍໍ ວາ ລຠິຕ຺ວາ ກສ຺ມາ ນປ຺ປສໍສນ຺ຕີ’’ຕິ ປສີທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ປຏິຍາທິຕຠຕ຺ຕໂຕ ກຏຈ຺ຉຸຠິກ຺ຂໍ, ຕທຸປິຍຎ຺ຈ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ທາເປຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ຠິກ຺ຂໍ ສພ຺ພກາລໍ ຕຸມ຺ເຫ ລຠິສ຺ສຖາ’’ຕິ ອາຫ.

ໂສ ປຸນທິວສໂຕ ປຠຸຕິ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ອຸປສມໍ ທິສ຺ວາ ຠິຍ຺ໂຍໂສ ມຕ຺ຕາຍ ປສີທິຕ຺ວາ ເຖຣໍ ນິຈ຺ຈກາລໍ ອຕ຺ຕໂນ ຆເຣ ຠຕ຺ຕວິສ຺ສຄ຺ຄກຣຓຕ຺ຖາຍ ຍາຈິ. ເຖໂຣ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນ ອຘິວາເສຕ຺ວາ ທິວເສ ທິວເສ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ໂຖກໍ ໂຖກໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ກເຖຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ. ສາປິ ໂຂ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ທສມາສຈ຺ຈເຍນ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິ, ‘‘ນາຄເສໂນ’’ຕິສ຺ສ ນາມມກໍສຸ, ໂສ ອນຸກ຺ກເມນ ວຑ຺ຒນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕວສ຺ສິໂກ ຊາໂຕ.

໑໑. ອຖ ໂຂ ນາຄເສນສ຺ສ ທາຣກສ຺ສ ປິຕາ ນາຄເສນໍ ທາຣກໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ໂຂ, ຕາຕ ນາຄເສນ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ສິກ຺ຂານິ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ‘‘ກຕມານິ, ຕາຕ, ອິມສ຺ມິໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ສິກ຺ຂານິ ນາມາ’’ຕິ? ‘‘ຕໂຍ ໂຂ, ຕາຕ ນາຄເສນ, ເວທາ ສິກ຺ຂານິ ນາມ, ອວເສສານິ ສິປ຺ປານິ ສິປ຺ປໍ ນາມາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຕາຕ, ສິກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ໂສຓຸຕ຺ຕໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອາຈຣິຍພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອາຈຣິຍຠາຄໍ ສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕປາສາເທ ເອກສ຺ມິໍ ຄພ຺ເຠ ເອກໂຕ ມຎ຺ຈກໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ອາຈຣິຍພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ສຊ຺ຌາເປຫິ ໂຂ, ຕ຺ວໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອິມໍ ທາຣກໍ ມນ຺ຕານີຕິ. ເຕນ ຫິ ‘ຕາຕ ທາຣກ’ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຫິ ມນ຺ຕານີ’’ຕິ. ອາຈຣິຍພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສຊ຺ຌາຍຕິ ນາຄເສນສ຺ສ ທາຣກສ຺ສ ເອເກເນວ ອຸທ຺ເທເສນ ຕໂຍ ເວທາ ຫທຍງ຺ຄຕາ ວາຈຸຄ຺ຄຕາ ສູປຘາຣິຕາ ສຸວວຕ຺ຖາປິຕາ ສຸມນສິກຕາ ອເຫສຸໍ, ສກິເມວ ຈກ຺ຂຸໍ ອຸທປາທິ ຕີສຸ ເວເທສຸ ສນິຆຓ຺ຑຸເກຏຸເຠສຸ [ສນິຆຓ຺ຏຸເກຏຸເຠສຸ (ກ.)] ສາກ຺ຂຣປ຺ປເຠເທສຸ ອິຕິຫາສປຎ຺ຈເມສຸ ປທໂກ ເວຍ຺ຍາກຣໂຓ ໂລກາຍຕມຫາປຸຣິສລກ຺ຂເຓສຸ ອນວໂຍ ອໂຫສິ.

ອຖ ໂຂ ນາຄເສໂນ ທາຣໂກ ປິຕຣໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ, ຕາຕ, ອິມສ຺ມິໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ອິໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິມ຺ປິ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພານິ, ອຸທາຫຸ ເອຕ຺ຕກາເນວາ’’ຕິ. ‘‘ນຕ຺ຖິ, ຕາຕ ນາຄເສນ, ອິມສ຺ມິໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ອິໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພານິ, ເອຕ຺ຕກາເນວ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພານີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ນາຄເສໂນ ທາຣໂກ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອນຸໂຍຄໍ ທຕ຺ວາ ປາສາທາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ປຸພ຺ພວາສນາຍ ໂຈທິຕຫທໂຍ ຣໂຫຄໂຕ ປຏິສລ຺ລີໂນ ອຕ຺ຕໂນ ສິປ຺ປສ຺ສ ອາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສານໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອາທິມ຺ຫິ ວາ ມຊ຺ເຌ ວາ ປຣິໂຍສາເນ ວາ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ສາຣໍ ອທິສ຺ວາ ‘‘ຕຸຈ຺ຉາ ວຕ ໂຠ ອິເມ ເວທາ, ປລາປາ ວຕ ໂຠ ອິເມ ເວທາ ອສາຣາ ນິສ຺ສາຣາ’’ຕິ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ອນຕ຺ຕມໂນ ອໂຫສິ.

໑໒. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ໂຣຫໂຓ ວຕ຺ຕນິເຍ ເສນາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ນາຄເສນສ຺ສ ທາຣກສ຺ສ ເຈຕສາ ເຈໂຕປຣິວິຕກ຺ກມຎ຺ຎາຍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ວຕ຺ຕນິເຍ ເສນາສເນ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ຄຊງ຺ຄລພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາມສ຺ສ ປຸຣໂຕ ປາຕຸຣໂຫສິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ນາຄເສໂນ ທາຣໂກ ອຕ຺ຕໂນ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ຐິໂຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ໂຣຫຓໍ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ, ທິສ຺ວານ ອຕ຺ຕມໂນ ອຸທຄ຺ໂຄ ປມຸທິໂຕ ປີຕິໂສມນສ຺ສຊາໂຕ ‘‘ອປ຺ເປວ ນາມາຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ກຎ຺ຈິ ສາຣໍ ຊາເນຍ຺ຍາ’’ຕິ ເຍນາຍສ຺ມາ ໂຣຫໂຓ ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ໂຣຫຓໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ຕ຺ວໍ ມາຣິສ, ເອທິໂສ ຠຓ຺ຑຸກາສາວວສໂນ’’ຕິ. ‘‘ປພ຺ພຊິໂຕ [ປາປການໍ ມລານໍ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ປພ຺ພຊິໂຕ (ສີ. ປີ.)] ນາມາຫໍ ທາຣກາ’’ຕິ. ‘‘ເກນ, ຕ຺ວໍ ມາຣິສ, ປພ຺ພຊິໂຕ ນາມາສີ’’ຕິ? ‘‘ປາປການິ ມລານິ ປພ຺ພາເຊຕິ, ຕສ຺ມາຫໍ, ທາຣກ, ປພ຺ພຊິໂຕ ນາມາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍກາຣຓາ, ມາຣິສ, ເກສາ ເຕ ນ ຍຖາ ອຎ຺ເຎສ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ໂສຬສິເມ, ທາຣກ, ປລິໂພເຘ ທິສ຺ວາ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ. ‘‘ກຕເມ ໂສຬສ’’? ‘‘ອລງ຺ກາຣປລິໂພໂຘ ມຓ຺ຑນປລິໂພໂຘ ເຕລມກ຺ຂນປລິໂພໂຘ ໂຘວນປລິໂພໂຘ ມາລາປລິໂພໂຘ ຄນ຺ຘປລິໂພໂຘ ວາສນປລິໂພໂຘ ຫຣີຏກປລິໂພໂຘ ອາມລກປລິໂພໂຘ ຣງ຺ຄປລິໂພໂຘ ພນ຺ຘນປລິໂພໂຘ ໂກຈ຺ຉປລິໂພໂຘ ກປ຺ປກປລິໂພໂຘ ວິຊຏນປລິໂພໂຘ ອູກາປລິໂພໂຘ, ເກເສສຸ ວິລູເນສຸ ໂສຈນ຺ຕິ ກິລມນ຺ຕິ ປຣິເທວນ຺ຕິ ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ທນ຺ຕິ ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອິເມສຸ ໂຂ, ທາຣກ, ໂສຬສສຸ ປລິໂພເຘສຸ ປລິຄຸຓ຺ຐິຕາ ມນຸສ຺ສາ ສພ຺ພານິ ອຕິສຸຂຸມານິ ສິປ຺ປານິ ນາເສນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍກາຣຓາ, ມາຣິສ, ວຕ຺ຖານິປິ ເຕ ນ ຍຖາ ອຎ຺ເຎສ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ກາມນິສ຺ສິຕານິ ໂຂ, ທາຣກ, ວຕ຺ຖານິ, ກາມນິສ຺ສິຕານິ ຄິຫິພ຺ຍຎ຺ຊນຠຓ຺ຑານິ [ກມນີຍານິ ຄິຫິພ຺ຍຎ຺ຊນານິ (ສີ. ປີ.)], ຍານິ ການິຈິ ໂຂ ຠຍານິ ວຕ຺ຖໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕານິ ກາສາວວສນສ຺ສ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ວຕ຺ຖານິປິ ເມ ນ ຍຖາ ອຎ຺ເຎສ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຊານາສິ ໂຂ, ຕ຺ວໍ ມາຣິສ, ສິປ຺ປານິ ນາມາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ທາຣກ, ຊານາມຫໍ ສິປ຺ປານິ, ຍໍ ໂລເກ ອຸຕ຺ຕມໍ ມນ຺ຕໍ, ຕມ຺ປິ ຊານາມີ’’ຕິ. ‘‘ມຍ຺ຫມ຺ປິ ຕໍ, ມາຣິສ, ທາຕຸໍ ສກ຺ກາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ທາຣກ, ສກ຺ກາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ເມ ເທຫີ’’ຕິ. ‘‘ອກາໂລ ໂຂ, ທາຣກ, ອນ຺ຕຣຆຣໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ຐມ຺ຫາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ນາຄເສໂນ ທາຣໂກ ອາຍສ຺ມໂຕ ໂຣຫຓສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຆຣໍ ປເວເສຕ຺ວາ ປຓີເຕນ ຂາທນີເຍນ ໂຠຊນີເຍນ ສຫຕ຺ຖາ ສນ຺ຕປ຺ເປຕ຺ວາ ສມ຺ປວາເຣຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ໂຣຫຓໍ ຠຸຕ຺ຕາວິໍ ໂອນີຕປຕ຺ຕປາຓິໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ເທຫິ ເມ ທານິ, ມາຣິສ, ມນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຍທາ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ທາຣກ, ນິປ຺ປລິໂພໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ມາຕາປິຕໂຣ ອນຸຊານາເປຕ຺ວາ ມຍາ ຄຫິຕໍ ປພ຺ພຊິຕເວສໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສສິ, ຕທາ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ.

ອຖ ໂຂ ນາຄເສໂນ ທາຣໂກ ມາຕາປິຕໂຣ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ອມ຺ມຕາຕາ, ອຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ‘ຍໍ ໂລເກ ອຸຕ຺ຕມໍ ມນ຺ຕໍ, ຕໍ ຊານາມີ’ຕິ ວທຕິ, ນ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິເກ ອປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ເທຕິ, ອຫໍ ເອຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຕໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ມນ຺ຕໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ‘‘ປພ຺ພຊິຕ຺ວາປິ ໂນ ປຸຕ຺ໂຕ ມນ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຕຸ, ຄເຫຕ຺ວາ ປຸນ ອາຄຈ຺ຉິສ຺ສຕີ’’ຕິ ມຎ຺ຎມານາ ‘‘ຄຓ຺ຫ ປຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ອນຸຊານິໍສຸ.

໑໓. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ໂຣຫໂຓ ນາຄເສນໍ ທາຣກໍ ອາທາຍ ເຍນ ວຕ຺ຕນິຍໍ ເສນາສນໍ, ເຍນ ວິຊມ຺ຠວຕ຺ຖຸ ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວິຊມ຺ຠວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ເສນາສເນ ເອກຣຕ຺ຕໍ ວສິຕ຺ວາ ເຍນ ຣກ຺ຂິຕຕລໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ໂກຏິສຕານໍ ອຣຫນ຺ຕານໍ ມຊ຺ເຌ ນາຄເສນໍ ທາຣກໍ ປພ຺ພາເຊສິ. ປພ຺ພຊິໂຕ ຈ ປນາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ໂຣຫຓໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ຄຫິໂຕ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຕວ ເວໂສ, ເທຖ ເມ ທານິ ມນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ໂຣຫໂຓ ‘‘ກິມ຺ຫິ ນຸ ໂຂຫໍ ນາຄເສນໍ ວິເນຍ຺ຍໍ ປຐມໍ ວິນເຍ ວາ ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ວາ ອຠິຘມ຺ເມ ວາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ປຓ຺ຑິໂຕ ໂຂ ອຍໍ ນາຄເສໂນ, ສກ຺ໂກຕິ ສຸເຂເນວ ອຠິຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓິຕຸ’’ນ຺ຕິ ປຐມໍ ອຠິຘມ຺ເມ ວິເນສິ.

ອາຍສ຺ມາ ຈ ນາຄເສໂນ ‘‘ກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ອພ຺ຍາກຕາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ຕິກທຸກປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ຘມ຺ມສງ຺ຄຓີປກຣຓໍ, ຂນ຺ຘວິຠງ຺ຄາທິ ອຏ຺ຐາຣສ ວິຠງ຺ຄປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ວິຠງ຺ຄປ຺ປກຣຓໍ, ‘‘ສງ຺ຄໂຫ ອສງ຺ຄໂຫ’’ຕິ ອາທິນາ ຈຸທ຺ທສວິເຘນ ວິຠຕ຺ຕໍ ຘາຕຸກຖາປກຣຓໍ, ‘‘ຂນ຺ຘປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອາຍຕນປຎ຺ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ ອາທິນາ ຉພ຺ພິເຘນ ວິຠຕ຺ຕໍ ປຸຄ຺ຄລປຎ຺ຎຕ຺ຕິປ຺ປກຣຓໍ, ສກວາເທ ປຎ຺ຈສຸຕ຺ຕສຕານິ ປຣວາເທ ປຎ຺ຈສຸຕ຺ຕສຕານີຕິ ສຸຕ຺ຕສຫສ຺ສໍ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ວິຠຕ຺ຕໍ ກຖາວຕ຺ຖຸປ຺ປກຣຓໍ, ‘‘ມູລຍມກໍ ຂນ຺ຘຍມກ’’ນ຺ຕິ ອາທິນາ ທສວິເຘນ ວິຠຕ຺ຕໍ ຍມກປ຺ປກຣຓໍ, ‘‘ເຫຕຸປຈ຺ຈໂຍ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ອາທິນາ ຈຕຸວີສຕິວິເຘນ ວິຠຕ຺ຕໍ ປຏ຺ຐານປ຺ປກຣຓນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ຕໍ ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ ເອເກເນວ ສຊ຺ຌາເຍນ ປຄຸຓໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ຕິຏ຺ຐຖ ຠນ຺ເຕ, ນ ປຸນ ໂອສາເຣຖ, ເອຕ຺ຕເກເນວາຫໍ ສຊ຺ຌາຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ.

໑໔. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ເຍນ ໂກຏິສຕາ ອຣຫນ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ໂກຏິສເຕ ອຣຫນ຺ເຕ ເອຕທໂວຈ ‘‘ອຫໍ ໂຂ ຠນ຺ເຕ ‘ກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ອພ຺ຍາກຕາ ຘມ຺ມາ’ຕິ ອິເມສຸ ຕີສຸ ປເທສຸ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ຕໍ ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ໂອສາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ນາຄເສນ, ໂອສາເຣຫີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ສຕ຺ຕ ມາສານິ ສຕ຺ຕ ປກຣຓານິ ວິຕ຺ຖາເຣນ ໂອສາເຣສິ, ປຖວີ ອຸນ຺ນທິ, ເທວຕາ ສາຘຸກາຣມທໍສຸ, ພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ອປ຺ໂຜເຏສຸໍ, ທິພ຺ພານິ ຈນ຺ທນຈຸຓ຺ຓານິ ທິພ຺ພານິ ຈ ມນ຺ທາຣວປຸປ຺ຜານິ ອຠິປ຺ປວສ຺ສິໍສຸ.

໑໕. ອຖ ໂຂ ໂກຏິສຕາ ອຣຫນ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ປຣິປຸຓ຺ຓວີສຕິວສ຺ສໍ ຣກ຺ຂິຕຕເລ ອຸປສມ຺ປາເທສຸໍ. ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ປນາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ຕສ຺ສາ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຈ຺ຈເຍນ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ສທ຺ຘິໍ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສນ຺ໂຕ ເອວຣູປໍ ປຣິວິຕກ຺ກໍ ອຸປ຺ປາເທສິ ‘‘ຕຸຈ຺ໂຉ ວຕ ເມ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ, ພາໂລ ວຕ ເມ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ, ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ປຐມໍ ມໍ ອຠິຘມ຺ເມ ວິເນສີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ໂຣຫໂຓ ອາຍສ຺ມໂຕ ນາຄເສນສ຺ສ ເຈຕສາ ເຈໂຕປຣິວິຕກ຺ກມຎ຺ຎາຍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ອນນຸຈ຺ຉວິກໍ ໂຂ ນາຄເສນ ປຣິວິຕກ຺ກໍ ວິຕກ຺ເກສິ, ນ ໂຂ ປເນຕໍ ນາຄເສນ ຕວານຸຈ຺ຉວິກ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ນາຄເສນສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ ວຕ ໂຠ, ອພ຺ຠຸຕໍ ວຕ ໂຠ, ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ເມ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ເຈຕສາ ເຈໂຕປຣິວິຕກ຺ກໍ ຊານິສ຺ສຕິ, ປຓ຺ຑິໂຕ ວຕ ເມ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ, ຍໍນູນາຫໍ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ຂມາເປຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ໂຣຫຓໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ຂມຖ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ນ ປຸນ ເອວຣູປໍ ວິຕກ຺ເກສ຺ສາມີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ໂຣຫໂຓ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ນ ໂຂ ຕ຺ຍາຫໍ ນາຄເສນ ເອຕ຺ຕາວຕາ ຂມາມິ, ອຕ຺ຖິ ໂຂ ນາຄເສນ ສາຄລໍ ນາມ ນຄຣໍ, ຕຕ຺ຖ ມິລິນ຺ໂທ ນາມ ຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕິ, ໂສ ທິຏ຺ຐິວາເທນ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ວິເຫເຐຕິ, ສເຈ ຕ຺ວໍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ຣາຊານໍ ທເມຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘສາສເນ ປສາເທສ຺ສສິ, ເອວາຫໍ ຕໍ ຂມິສ຺ສາມີ’’ຕິ.

‘‘ຕິຏ຺ຐຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ເອໂກ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ; ສເຈ, ຠນ຺ເຕ, ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ສພ຺ເພ ຣາຊາໂນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ວິສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສມ຺ປທາເລສ຺ສາມິ, ‘ຂມຖ ເມ ຠນ຺ເຕ’ຕິ ວຕ຺ວາ, ‘ນ ຂມາມີ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອິມໍ ເຕມາສໍ ກສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ວສິສ຺ສາມີ’ຕິ ອາຫ’’. ອຍໍ ໂຂ, ນາຄເສນ, ອາຍສ຺ມາ ອສ຺ສຄຸຕ຺ໂຕ ວຕ຺ຕນິເຍ ເສນາສເນ ວິຫຣຕິ, ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ, ນາຄເສນ, ເຍນາຍສ຺ມາ ອສ຺ສຄຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມມ ວຈເນນ ອາຍສ຺ມໂຕ ອສ຺ສຄຸຕ຺ຕສ຺ສ ປາເທ ສິຣສາ ວນ຺ທ, ເອວຎ຺ຈ ນໍ ວເທຫິ ‘ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປາເທ ສິຣສາ ວນ຺ທຕິ, ອປ຺ປາພາຘໍ ອປ຺ປາຕງ຺ກໍ ລຫຸຏ຺ຐານໍ ພລໍ ຜາສຸວິຫາຣໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ອິມໍ ເຕມາສໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິເກ ວສິຕຸໍ ມໍ ປຫິຓີ’ຕິ, ‘ໂກນາໂມ ເຕ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ‘ໂຣຫຓຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວເທຍ຺ຍາສິ, ‘ອຫໍ ໂກນາໂມ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍາສິ ‘ມມ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ນາມໍ ຊານາຕີ’’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ໂຣຫຓໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ເຍນ ວຕ຺ຕນິຍໍ ເສນາສນໍ, ເຍນາຍສ຺ມາ ອສ຺ສຄຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອສ຺ສຄຸຕ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ, ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອສ຺ສຄຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປາເທ ສິຣສາ ວນ຺ທຕິ, ເອວຎ຺ຈ ວເທຕິ ອປ຺ປາພາຘໍ ອປ຺ປາຕງ຺ກໍ ລຫຸຏ຺ຐານໍ ພລໍ ຜາສຸວິຫາຣໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ອິມໍ ເຕມາສໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິເກ ວສິຕຸໍ ມໍ ປຫິຓີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອສ຺ສຄຸຕ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ຕ຺ວໍ ກິນ຺ນາໂມສີ’’ຕິ. ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ນາຄເສໂນ ນາມາ’’ຕິ. ‘‘ໂກນາໂມ ເຕ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ’’ຕິ? ‘‘ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ໂຣຫໂຓ ນາມາ’’ຕິ. ‘‘ອຫໍ ໂກນາໂມ’’ຕິ. ‘‘ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ນາມໍ ຊານາຕີ’’ຕິ.

‘‘ສາຘຸ, ນາຄເສນ, ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ປຏິສາເມຫີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ປຣິເວຓໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ມຸໂຂທກໍ ທນ຺ຕໂປຓໍ ອຸປຏ຺ຐເປສິ. ເຖໂຣ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕຏ຺ຐານໍ ປຏິສມ຺ມຊ຺ຊິ, ຕໍ ອຸທກໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ອຸທກໍ ອາຫຣິ, ຕຎ຺ຈ ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ອປເນຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ຄຓ຺ຫິ, ນ ອາລາປສລ຺ລາປໍ ອກາສິ, ເອວໍ ສຕ຺ຕ ທິວສານິ ກຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ປຸນ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຸນ ເຕນ ຕເຖວ ວຸຕ຺ເຕ ວສ຺ສວາສໍ ອນຸຊານິ.

໑໖. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ເອກາ ມຫາອຸປາສິກາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອສ຺ສຄຸຕ຺ຕໍ ຕິໍສມຕ຺ຕານິ ວສ຺ສານິ ອຸປຏ຺ຐາສິ. ອຖ ໂຂ ສາ ມຫາອຸປາສິກາ ເຕມາສຈ຺ຈເຍນ ເຍນາຍສ຺ມາ ອສ຺ສຄຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອສ຺ສຄຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ, ຕາຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິເກ ອຎ຺ໂຎ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ. ‘‘ອຕ຺ຖິ, ມຫາອຸປາສິເກ, ອມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິເກ ນາຄເສໂນ ນາມ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຕາຕ ອສ຺ສຄຸຕ຺ຕ, ອຘິວາເສຫິ ນາຄເສເນນ ສທ຺ຘິໍ ສ຺ວາຕນາຍ ຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ອຘິວາເສສິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອສ຺ສຄຸຕ຺ໂຕ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອສ຺ສຄຸຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຈ຺ຈເຍນ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ອາຍສ຺ມຕາ ນາຄເສເນນ ສທ຺ຘິໍ ປຈ຺ຉາສມເຓນ ເຍນ ມຫາອຸປາສິກາຍ ນິເວສນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ອຖ ໂຂ ສາ ມຫາອຸປາສິກາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອສ຺ສຄຸຕ຺ຕໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕຎ຺ຈ ນາຄເສນໍ ປຓີເຕນ ຂາທນີເຍນ ໂຠຊນີເຍນ ສຫຕ຺ຖາ ສນ຺ຕປ຺ເປສິ ສມ຺ປວາເຣສິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອສ຺ສຄຸຕ຺ໂຕ ຠຸຕ຺ຕາວິໍ ໂອນີຕປຕ຺ຕປາຓິໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ຕ຺ວໍ, ນາຄເສນ, ມຫາອຸປາສິກາຍ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ອິທໍ ວຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກາມິ.

ອຖ ໂຂ ສາ ມຫາອຸປາສິກາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ມຫລ຺ລິກາ ໂຂຫໍ, ຕາຕ ນາຄເສນ, ຄມ຺ຠີຣາຍ ຘມ຺ມກຖາຍ ມຍ຺ຫໍ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ຕສ຺ສາ ມຫາອຸປາສິກາຍ ຄມ຺ຠີຣາຍ ຘມ຺ມກຖາຍ ໂລກຸຕ຺ຕຣາຍ ສຸຎ຺ຎຕປ຺ປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາຍ ອນຸໂມທນໍ ອກາສິ. ອຖ ໂຂ ຕສ຺ສາ ມຫາອຸປາສິກາຍ ຕສ຺ມິໍເຍວ ອາສເນ ວິຣຊໍ ວີຕມລໍ ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸໍ ອຸທປາທິ ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ສມຸທຍຘມ຺ມໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ນິໂຣຘຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ. ອາຍສ຺ມາປິ ໂຂ ນາຄເສໂນ ຕສ຺ສາ ມຫາອຸປາສິກາຍ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ເທສິຕໍ ຘມ຺ມໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ອາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາສິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອສ຺ສຄຸຕ຺ໂຕ ມຓ຺ຑລມາເຬ ນິສິນ຺ໂນ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸປຏິລາຠໍ ຎຕ຺ວາ ສາຘຸກາຣໍ ປວຕ຺ເຕສິ ‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ ນາຄເສນ, ເອເກນ ກຓ຺ຑປ຺ປຫາເຣນ ທ຺ເວ ມຫາກາຍາ ປທາລິຕາ’’ຕິ, ອເນການິ ຈ ເທວຕາສຫສ຺ສານິ ສາຘຸກາຣໍ ປວຕ຺ເຕສຸໍ.

໑໗. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ເຍນາຍສ຺ມາ ອສ຺ສຄຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອສ຺ສຄຸຕ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ, ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ອາຍສ຺ມາ ອສ຺ສຄຸຕ຺ໂຕ ເອຕທໂວຈ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ຕ຺ວໍ ນາຄເສນ, ປາຏລິປຸຕ຺ຕໍ, ປາຏລິປຸຕ຺ຕນຄເຣ ອໂສກາຣາເມ ອາຍສ຺ມາ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິໂຕ ປຏິວສຕິ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ປຣິຍາປຸຓາຫີ’’ຕິ. ‘‘ກີວ ທູໂຣ, ຠນ຺ເຕ, ອິໂຕ ປາຏລິປຸຕ຺ຕນຄຣ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ໂຍຊນສຕານິ ໂຂ ນາຄເສນາ’’ຕິ. ‘‘ທູໂຣ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ມຄ຺ໂຄ. ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຠິກ຺ຂາ ທຸລ຺ລຠາ, ກຖາຫໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ? ‘‘ຄຈ຺ຉ, ຕ຺ວໍ ນາຄເສນ, ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ລຠິສ຺ສສິ ສາລີນໍ ໂອທນໍ ວິຄຕກາຬກໍ ອເນກສູປໍ ອເນກພ຺ຍຎ຺ຊນ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອວໍ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອສ຺ສຄຸຕ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເຍນ ປາຏລິປຸຕ຺ຕໍ ເຕນ ຈາຣິກໍ ປກ຺ກາມິ.

໑໘. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ປາຏລິປຸຕ຺ຕໂກ ເສຏ຺ຐິ ປຎ຺ຈຫິ ສກຏສເຕຫິ ປາຏລິປຸຕ຺ຕຄາມິມຄ຺ຄໍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ປາຏລິປຸຕ຺ຕໂກ ເສຏ຺ຐິ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ, ທິສ຺ວານ ເຍນາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ‘‘ກຸຫິໍ ຄຈ຺ຉສິ ຕາຕາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ປາຏລິປຸຕ຺ຕໍ ຄຫປຕີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ ຕາຕ, ມຍມ຺ປິ ປາຏລິປຸຕ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉາມ. ອມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ສຸຂໍ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ປາຏລິປຸຕ຺ຕໂກ ເສຏ຺ຐິ ອາຍສ຺ມໂຕ ນາຄເສນສ຺ສ ອິຣິຍາປເຖ ປສີທິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ປຓີເຕນ ຂາທນີເຍນ ໂຠຊນີເຍນ ສຫຕ຺ຖາ ສນ຺ຕປ຺ເປຕ຺ວາ ສມ຺ປວາເຣຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ຠຸຕ຺ຕາວິໍ ໂອນີຕປຕ຺ຕປາຓິໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ນີຈໍ ອາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ, ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ປາຏລິປຸຕ຺ຕໂກ ເສຏ຺ຐິ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ກິນ຺ນາໂມສິ ຕ຺ວໍ ຕາຕາ’’ຕິ. ‘‘ອຫໍ, ຄຫປຕິ, ນາຄເສໂນ ນາມາ’’ຕິ. ‘‘ຊານາສິ ໂຂ, ຕ຺ວໍ ຕາຕ, ພຸທ຺ຘວຈນໍ ນາມາ’’ຕິ? ‘‘ຊານາມິ ໂຂຫໍ, ຄຫປຕິ, ອຠິຘມ຺ມປທານີ’’ຕິ. ‘‘ລາຠາ ໂນ ຕາຕ, ສຸລທ຺ຘໍ ໂນ ຕາຕ, ອຫມ຺ປິ ໂຂ, ຕາຕ, ອາຠິຘມ຺ມິໂກ, ຕ຺ວມ຺ປິ ອາຠິຘມ຺ມິໂກ, ຠຓ, ຕາຕ, ອຠິຘມ຺ມປທານີ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ປາຏລິປຸຕ຺ຕກສ຺ສ ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ອຠິຘມ຺ມໍ ເທເສສິ, ເທເສນ຺ເຕ ເຍວ ປາຏລິປຸຕ຺ຕກສ຺ສ ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ວິຣຊໍ ວີຕມລໍ ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸໍ ອຸທປາທິ ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ສມຸທຍຘມ຺ມໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ນິໂຣຘຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ປາຏລິປຸຕ຺ຕໂກ ເສຏ຺ຐິ ປຎ຺ຈມຕ຺ຕານິ ສກຏສຕານິ ປຸຣໂຕ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ສຍໍ ປຈ຺ຉໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປາຏລິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອວິທູເຣ ທ຺ເວຘາປເຖ ຐຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ອຍໍ ໂຂ, ຕາຕ ນາຄເສນ, ອໂສກາຣາມສ຺ສ ມຄ຺ໂຄ, ອິທໍ ໂຂ, ຕາຕ, ອມ຺ຫາກໍ ກມ຺ພລຣຕນໍ ໂສຬສຫຕ຺ຖໍ ອາຍາເມນ, ອຏ຺ຐຫຕ຺ຖໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ, ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຫິ ໂຂ, ຕາຕ, ອິທໍ ກມ຺ພລຣຕນໍ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍາ’’ຕິ. ປຏິຄ຺ຄເຫສິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ຕໍ ກມ຺ພລຣຕນໍ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ. ອຖ ໂຂ ປາຏລິປຸຕ຺ຕໂກ ເສຏ຺ຐິ ອຕ຺ຕມໂນ ອຸທຄ຺ໂຄ ປມຸທິໂຕ ປີຕິໂສມນສ຺ສຊາໂຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

໑໙. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ເຍນ ອໂສກາຣາໂມ ເຍນາຍສ຺ມາ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອາຄຕກາຣຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມໂຕ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ເຕປິຏກໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ເອເກເນວ ອຸທ຺ເທເສນ ຕີຫິ ມາເສຫິ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂສ ປຣິຍາປຸຓິຕ຺ວາ ປຸນ ຕີຫິ ມາເສຫິ ອຕ຺ຖໂສ ມນສາກາສິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິໂຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ນາຄເສນ, ໂຄປາລໂກ ຄາໂວ ຣກ຺ຂຕິ, ອຎ຺ເຎ ໂຄຣສໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ຕ຺ວໍ ນາຄເສນ, ເຕປິຏກໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ຘາເຣນ຺ໂຕປິ ນ ຠາຄີ ສາມຎ຺ຎສ຺ສາ’’ຕິ. ‘‘ໂຫຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ອລໍ ເອຕ຺ຕເກນາ’’ຕິ. ເຕເນວ ທິວສຠາເຄນ ເຕນ ຣຕ຺ຕິຠາເຄນ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ, ສຫ ສຈ຺ຈປ຺ປຏິເວເຘນ ອາຍສ຺ມໂຕ ນາຄເສນສ຺ສ ສພ຺ເພ ເທວາ ສາຘຸກາຣມທໍສຸ, ປຖວີ ອຸນ຺ນທິ, ພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ອປ຺ໂຜເຏສຸໍ, ທິພ຺ພານິ ຈນ຺ທນຈຸຓ຺ຓານິ ທິພ຺ພານິ ຈ ມນ຺ທາຣວປຸປ຺ຜານິ ອຠິປ຺ປວສ຺ສິໍສຸ.

໒໐. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ໂກຏິສຕາ ອຣຫນ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ເຕ ປພ຺ພເຕ ຣກ຺ຂິຕຕເລ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມໂຕ ນາຄເສນສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ທູຕໍ ປາເຫສຸໍ ‘‘ອາຄຈ຺ຉຕຸ ນາຄເສໂນ, ທສ຺ສນກາມາ ມຍໍ ນາຄເສນ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ທູຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ອໂສກາຣາເມ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ຫິມວນ຺ເຕ ປພ຺ພເຕ ຣກ຺ຂິຕຕເລ ໂກຏິສຕານໍ ອຣຫນ຺ຕານໍ ປຸຣໂຕ ປາຕຸຣໂຫສິ.

ອຖ ໂຂ ໂກຏິສຕາ ອຣຫນ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ເອຕທໂວຈຸໍ ‘‘ເອໂສ ໂຂ, ນາຄເສນ, ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ວິເຫເຐຕິ ວາທປ຺ປຏິວາເທນ ປຎ຺ຫປຸຈ຺ຉາຍ. ສາຘຸ, ນາຄເສນ, ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ ມິລິນ຺ທໍ ຣາຊານໍ ທເມຫີ’’ຕິ. ‘‘ຕິຏ຺ຐຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ເອໂກ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ; ສເຈ, ຠນ຺ເຕ, ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ຣາຊາໂນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ວິສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສມ຺ປທາເລສ຺ສາມິ, ຄຈ຺ຉຖ ໂວ, ຠນ຺ເຕ, ອຈ຺ຉມ຺ຠິຕາ ສາຄລນຄຣ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ສາຄລນຄຣໍ ກາສາວປ຺ປຊ຺ໂຊຕໍ ອິສິວາຕປຏິວາຕໍ ອກໍສຸ.

໒໑. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ອາຍຸປາໂລ ສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍປຣິເວເຓ ປຏິວສຕິ. ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ອມຈ຺ເຈ ເອຕທໂວຈ ‘‘ຣມຓີຍາ ວຕ ໂຠ ໂທສິນາ ຣຕ຺ຕິ, ກນ຺ນຸ ຂ຺ວຊ຺ຊ ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ອຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍາມ ສາກຈ຺ຉາຍ ປຎ຺ຫປຸຈ຺ຉນາຍ, ໂກ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປິຕຸໍ ອຸສ຺ສຫຕິ ກງ຺ຂໍ ປຏິວິເນຕຸ’’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ປຎ຺ຈສຕາ ໂຍນກາ ຣາຊານໍ ມິລິນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈຸໍ ‘‘ອຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ອາຍຸປາໂລ ນາມ ເຖໂຣ ເຕປິຏໂກ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ອາຄຕາຄໂມ, ໂສ ເອຕຣຫິ ສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍປຣິເວເຓ ປຏິວສຕິ; ຄຈ຺ຉ, ຕ຺ວໍ ມຫາຣາຊ, ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອາຍຸປາລໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉສ຺ສູ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠເຓ, ຠທນ຺ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈຖາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ເນມິຕ຺ຕິໂກ ອາຍສ຺ມໂຕ ອາຍຸປາລສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ທູຕໍ ປາເຫສິ ‘‘ຣາຊາ, ຠນ຺ເຕ, ມິລິນ຺ໂທ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອາຍຸປາລໍ ທສ຺ສນກາໂມ’’ຕິ. ອາຍສ຺ມາປິ ໂຂ ອາຍຸປາໂລ ເອວມາຫ ‘‘ເຕນ ຫິ ອາຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ປຎ຺ຈມຕ຺ເຕຫິ ໂຍນກສເຕຫິ ປຣິວຸໂຕ ຣຖວຣມາຣຸຍ຺ຫ ເຍນ ສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍປຣິເວຓໍ ເຍນາຍສ຺ມາ ອາຍຸປາໂລ ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມຕາ ອາຍຸປາເລນ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ, ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ, ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອາຍຸປາລໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ກິມຕ຺ຖິຍາ, ຠນ຺ເຕ ອາຍຸປາລ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ, ໂກ ຈ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຣມຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ຘມ຺ມຈຣິຍສມຈຣິຍຕ຺ຖາ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປພ຺ພຊ຺ຊາ, ສາມຎ຺ຎຜລໍ ໂຂ ປນ ອມ຺ຫາກໍ ປຣມຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ໂກຈິ ຄິຫີປິ ຘມ຺ມຈາຣີ ສມຈາຣີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຖິ ຄິຫີປິ ຘມ຺ມຈາຣີ ສມຈາຣີ, ຠຄວຕິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ພາຣາຓສິຍໍ ອິສິປຕເນ ມິຄທາເຍ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕນ຺ເຕ ອຏ຺ຐາຣສນ຺ນໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂກຏີນໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ, ເທວຕານໍ ປນ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ຄຓນປຖໍ ວີຕິວຕ຺ໂຕ, ສພ຺ເພເຕ ຄິຫິຠູຕາ, ນ ປພ຺ພຊິຕາ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ໂຂ ມຫາສມຍສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ເທສິຍມາເນ, ມຫາມງ຺ຄລສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ເທສິຍມາເນ, ສມຈິຕ຺ຕປຣິຍາຍສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ເທສິຍມາເນ, ຣາຫຸໂລວາທສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ເທສິຍມາເນ, ປຣາຠວສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ເທສິຍມາເນ ຄຓນປຖໍ ວີຕິວຕ຺ຕານໍ ເທວຕານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ, ສພ຺ເພເຕ ຄິຫິຠູຕາ, ນ ປພ຺ພຊິຕາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ ອາຍຸປາລ, ນິຣຕ຺ຖິກາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ, ປຸພ຺ເພ ກຕສ຺ສ ປາປກມ຺ມສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ສມຓາ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິຍາ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ ຘຸຕງ຺ຄານິ ຈ ປຣິຫຣນ຺ຕິ. ເຍ ໂຂ ເຕ, ຠນ຺ເຕ ອາຍຸປາລ, ຠິກ຺ຂູ ເອກາສນິກາ, ນູນ ເຕ ປຸພ຺ເພ ປເຣສໍ ໂຠຄຫາຣກາ ໂຈຣາ, ເຕ ປເຣສໍ ໂຠເຄ ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ເອຕຣຫິ ເອກາສນິກາ ຠວນ຺ຕິ, ນ ລຠນ຺ຕິ ກາເລນ ກາລໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ, ນຕ຺ຖິ ເຕສໍ ສີລໍ, ນຕ຺ຖິ ຕໂປ, ນຕ຺ຖິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ. ເຍ ໂຂ ປນ ເຕ, ຠນ຺ເຕ ອາຍຸປາລ, ຠິກ຺ຂູ ອພ຺ໂຠກາສິກາ, ນູນ ເຕ ປຸພ຺ເພ ຄາມຆາຕກາ ໂຈຣາ, ເຕ ປເຣສໍ ເຄຫານິ ວິນາເສຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ເອຕຣຫິ ອພ຺ໂຠກາສິກາ ຠວນ຺ຕິ, ນ ລຠນ຺ຕິ ເສນາສນານິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ, ນຕ຺ຖິ ເຕສໍ ສີລໍ, ນຕ຺ຖິ ຕໂປ, ນຕ຺ຖິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ. ເຍ ໂຂ ປນ ເຕ, ຠນ຺ເຕ ອາຍຸປາລ, ຠິກ຺ຂູ ເນສຊ຺ຊິກາ, ນູນ ເຕ ປຸພ຺ເພ ປນ຺ຖທູສກາ ໂຈຣາ, ເຕ ປເຣສໍ ປຖິເກ ຊເນ ຄເຫຕ຺ວາ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ເອຕຣຫິ ເນສຊ຺ຊິກາ ຠວນ຺ຕິ, ນ ລຠນ຺ຕິ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕຸໍ, ນຕ຺ຖິ ເຕສໍ ສີລໍ, ນຕ຺ຖິ ຕໂປ, ນຕ຺ຖິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍ’’ນ຺ຕິ ອາຫ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອາຍສ຺ມາ ອາຍຸປາໂລ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ, ນ ກິຎ຺ຈິ ປຏິຠາສິ. ອຖ ໂຂ ປຎ຺ຈສຕາ ໂຍນກາ ຣາຊານໍ ມິລິນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈຸໍ ‘‘ປຓ຺ຑິໂຕ, ມຫາຣາຊ, ເຖໂຣ, ອປິ ຈ ໂຂ ອວິສາຣໂທ ນ ກິຎ຺ຈິ ປຏິຠາສຕີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອາຍຸປາລໍ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕໍ ທິສ຺ວາ ອປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຸຏ຺ຐິໍ ກຕ຺ວາ ໂຍນເກ ເອຕທໂວຈ ‘‘ຕຸຈ຺ໂຉ ວຕ ໂຠ ຊມ຺ພຸທີໂປ, ປລາໂປ ວຕ ໂຠ ຊມ຺ພຸທີໂປ, ນຕ຺ຖິ ໂກຈິ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ, ໂຍ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປິຕຸໍ ອຸສ຺ສຫຕິ ກງ຺ຂໍ ປຏິວິເນຕຸ’’ນ຺ຕິ.

໒໒. ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ທສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ສພ຺ພໍ ຕໍ ປຣິສໍ ອນຸວິໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ອຠີເຕ ອມງ຺ກຸຠູເຕ ໂຍນເກ ທິສ຺ວາ ເອຕທໂຫສິ ‘‘ນິສ຺ສໍສຍໍ ອຕ຺ຖິ ມຎ຺ເຎ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ປຓ຺ຑິໂຕ ຠິກ຺ຂຸ, ໂຍ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປິຕຸໍ ອຸສ຺ສຫຕິ, ເຍນິເມ ໂຍນກາ ນ ມງ຺ກຸຠູຕາ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ໂຍນເກ ເອຕທໂວຈ ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠເຓ, ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ປຓ຺ຑິໂຕ ຠິກ຺ຂຸ, ໂຍ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປິຕຸໍ ອຸສ຺ສຫຕິ ກງ຺ຂໍ ປຏິວິເນຕຸ’’ນ຺ຕິ.

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ສມຓຄຓປຣິວຸໂຕ ສງ຺ຆີ ຄຓີ ຄຓາຈຣິໂຍ ຎາໂຕ ຍສສ຺ສີ ສາຘຸສມ຺ມໂຕ ພຫຸຊນສ຺ສ ປຓ຺ຑິໂຕ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ເມຘາວີ ນິປຸໂຓ ວິຎ຺ຎູ ວິຠາວີ ວິນີໂຕ ວິສາຣໂທ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ເຕປິຏໂກ ເວທຄູ ປຠິນ຺ນພຸທ຺ຘິມາ ອາຄຕາຄໂມ ປຠິນ຺ນປຏິສມ຺ຠິໂທ ນວງ຺ຄສຕ຺ຖຸສາສເນ ປຣິຍຕ຺ຕິຘໂຣ ປາຣມິປ຺ປຕ຺ໂຕ ຊິນວຈເນ ຘມ຺ມຕ຺ຖເທສນາປຏິເວຘກຸສໂລ ອກ຺ຂຍວິຈິຕ຺ຣປຏິຠາໂນ ຈິຕ຺ຣກຖີ ກລ຺ຍາຓວາກ຺ກຣໂຓ ທຸຣາສໂທ ທຸປ຺ປສໂຫ ທຸຣຸຕ຺ຕໂຣ ທຸຣາວຣໂຓ ທຸນ຺ນິວາຣໂຍ, ສາຄໂຣ ວິຍ ອກ຺ໂຂໂຠ, ຄິຣິຣາຊາ ວິຍ ນິຈ຺ຈໂລ, ຣຓຎ຺ຊໂຫ ຕໂມນຸໂທ ປຠງ຺ກໂຣ ມຫາກຖີ ປຣຄຓິຄຓມຖໂນ ປຣຕິຕ຺ຖິຍມທ຺ທໂນ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອຸປາສການໍ ອຸປາສິການໍ ຣາຊູນໍ ຣາຊມຫາມຕ຺ຕານໍ ສກ຺ກໂຕ ຄຣຸກໂຕ ມານິໂຕ ປູຊິໂຕ ອປຈິໂຕ ລາຠີ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານໍ ລາຠຄ຺ຄຍສຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ວຸທ຺ຘານໍ ວິຎ຺ຎູນໍ ໂສຕາວຘາເນນ ສມນ຺ນາຄຕານໍ ສນ຺ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ນວງ຺ຄໍ ຊິນສາສນຣຕນໍ, ອຸປທິສນ຺ໂຕ ຘມ຺ມມຄ຺ຄໍ, ຘາເຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມປ຺ປຊ຺ໂຊຕໍ, ອຸສ຺ສາເປນ຺ໂຕ ຘມ຺ມຍູປໍ, ຍຊນ຺ໂຕ ຘມ຺ມຍາຄໍ, ປຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຘມ຺ມທ຺ຘຊໍ, ອຸສ຺ສາເປນ຺ໂຕ ຘມ຺ມເກຕຸໍ, ຘເມນ຺ໂຕ [ອຸປ຺ປຬາເສນ຺ໂຕ (ສີ. ປີ.)] ຘມ຺ມສງ຺ຂໍ, ອາຫນນ຺ໂຕ ຘມ຺ມເຠຣິໍ, ນທນ຺ໂຕ ສີຫນາທໍ, ຄຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອິນ຺ທຄຊ຺ຊິຕໍ, ມຘຸຣຄິຣຄຊ຺ຊິເຕນ ຎາຓວຣວິຊ຺ຊຸຊາລປຣິເວຐິເຕນ ກຣຸຓາຊລຠຣິເຕນ ມຫຕາ ຘມ຺ມາມຕເມເຆນ ສກລໂລກມຠິຕປ຺ປຍນ຺ໂຕ ຄາມນິຄມຣາຊຘານີສຸ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ອນຸປຸພ຺ເພນ ສາຄລນຄຣໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣ ສຸທໍ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ອສີຕິຍາ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍປຣິເວເຓ ປຏິວສຕິ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ຈິຕ຺ຣກຖີ, ນິປຸໂຓ ຈ ວິສາຣໂທ;

ສາມຍິໂກ ຈ ກຸສໂລ, ປຏິຠາເນ ຈ ໂກວິໂທ.

‘‘ເຕ ຈ ເຕປິຏກາ ຠິກ຺ຂູ, ປຎ຺ຈເນກາຍິກາປິ ຈ;

ຈຕຸເນກາຍິກາ ເຈວ, ນາຄເສນໍ ປຸຣກ຺ຂຣຸໍ.

‘‘ຄມ຺ຠີຣປຎ຺ໂຎ ເມຘາວີ, ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄສ຺ສ ໂກວິໂທ;

ອຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ນາຄເສໂນ ວິສາຣໂທ.

‘‘ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ປຣິວຸໂຕ, ນິປຸເຓຫິ ສຈ຺ຈວາທິຠິ;

ຈຣນ຺ໂຕ ຄາມນິຄມໍ, ສາຄລໍ ອຸປສງ຺ກມິ.

‘‘ສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍປຣິເວຓສ຺ມິໍ, ນາຄເສໂນ ຕທາ ວສິ;

ກເຖຕິ ໂສ ມນຸສ຺ເສຫິ, ປພ຺ພເຕ ເກສຣີ ຍຖາ’’ຕິ.

໒໓. ອຖ ໂຂ ເທວມນ຺ຕິໂຍ ຣາຊານໍ ມິລິນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ອາຄເມຫິ, ຕ຺ວໍ ມຫາຣາຊ; ອຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ນາຄເສໂນ ນາມ ເຖໂຣ ປຓ຺ຑິໂຕ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ເມຘາວີ ວິນີໂຕ ວິສາຣໂທ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ຈິຕ຺ຣກຖີ ກລ຺ຍາຓປຏິຠາໂນ ອຕ຺ຖຘມ຺ມນິຣຸຕ຺ຕິປຏິຠານປຏິສມ຺ຠິທາສຸ ປາຣມິປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ເອຕຣຫິ ສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍປຣິເວເຓ ປຏິວສຕິ, ຄຈ຺ຉ, ຕ຺ວໍ ມຫາຣາຊ, ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉສ຺ສຸ, ອຸສ຺ສຫຕິ ໂສ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປິຕຸໍ ກງ຺ຂໍ ປຏິວິເນຕຸ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ທສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ສຫສາ ‘‘ນາຄເສໂນ’’ຕິ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາວ ອຫຸເທວ ຠຍໍ, ອຫຸເທວ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ, ອຫຸເທວ ໂລມຫໍໂສ. ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ເທວມນ຺ຕິຍໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ອຸສ຺ສຫຕິ ໂຠ ນາຄເສໂນ ຠິກ຺ຂຸ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປິຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອຸສ຺ສຫຕິ, ມຫາຣາຊ, ອປິ ອິນ຺ທຍມວຣຸຓກຸເວຣປຊາປຕິ ສຸຍາມ ສນ຺ຕຸສິຕໂລກປາເລຫິປິ ປິຕຸປິຕາມເຫນ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມຸນາປິ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປິຕຸໍ, ກິມງ຺ຄໍ ປນ ມນຸສ຺ສຠູເຕນາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ເທວມນ຺ຕິຍໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ເຕນ ຫິ, ຕ຺ວໍ ເທວມນ຺ຕິຍ, ຠທນ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ທູຕໍ ເປເສຫີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ ເທວາ’’ຕິ ໂຂ ເທວມນ຺ຕິໂຍ ອາຍສ຺ມໂຕ ນາຄເສນສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ທູຕໍ ປາເຫສິ ‘‘ຣາຊາ, ຠນ຺ເຕ, ມິລິນ຺ໂທ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ທສ຺ສນກາໂມ’’ຕິ. ອາຍສ຺ມາປິ ໂຂ ນາຄເສໂນ ເອວມາຫ ‘‘ເຕນ ຫິ ອາຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ປຎ຺ຈມຕ຺ເຕຫິ ໂຍນກສເຕຫິ ປຣິວຸໂຕ ຣຖວຣມາຣຸຍ຺ຫ ມຫຕາ ພລກາເຍນ ສທ຺ຘິໍ ເຍນ ສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍປຣິເວຓໍ ເຍນາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ອສີຕິຍາ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ມຓ຺ຑລມາເຬ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ອາຍສ຺ມໂຕ ນາຄເສນສ຺ສ ປຣິສໍ ທູຣໂຕວ, ທິສ຺ວານ ເທວມນ຺ຕິຍໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ກສ຺ເສສາ, ເທວມນ຺ຕິຍ, ມຫຕີ ປຣິສາ’’ຕິ? ‘‘ອາຍສ຺ມໂຕ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນາຄເສນສ຺ສ ປຣິສາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ທສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ອາຍສ຺ມໂຕ ນາຄເສນສ຺ສ ປຣິສໍ ທູຣໂຕວ ທິສ຺ວາ ອຫຸເທວ ຠຍໍ, ອຫຸເທວ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ, ອຫຸເທວ ໂລມຫໍໂສ. ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ຂຄ຺ຄປຣິວາຣິໂຕ ວິຍ ຄໂຊ, ຄຣຸຬປຣິວາຣິໂຕ ວິຍ ນາໂຄ, ອຊຄຣປຣິວາຣິໂຕ ວິຍ ໂກຕ຺ຖຸໂກ [ໂກຕ຺ຖຸໂກ (ສີ. ປີ.)], ມຫິໍສປຣິວຸໂຕ ວິຍ ອຈ຺ໂຉ, ນາຄານຸພທ຺ໂຘ ວິຍ ມຓ຺ຑູໂກ, ສທ຺ທູລານຸພທ຺ໂຘ ວິຍ ມິໂຄ, ອຫິຕຸຓ຺ຑິກສມາຄໂຕ [ອຠິຄຸຓ຺ຐິກສມາຄໂຕ (ສີ. ປີ.)] ວິຍ ປນ຺ນໂຄ, ມຊ຺ຊາຣສມາຄໂຕ ວິຍ ອຸນ຺ທູໂຣ, ຠູຕເວຊ຺ຊສມາຄໂຕ ວິຍ ປິສາໂຈ, ຣາຫຸມຂຄໂຕ ວິຍ ຈນ຺ໂທ, ປນ຺ນໂຄ ວິຍ ເປຬນ຺ຕຣຄໂຕ, ສກຸໂຓ ວິຍ ປຎ຺ຊຣນ຺ຕຣຄໂຕ, ມຈ຺ໂຉ ວິຍ ຊາລນ຺ຕຣຄໂຕ, ວາຬວນມນຸປ຺ປວິຏ຺ໂຐ ວິຍ ປຸຣິໂສ, ເວສ຺ສວຓາປຣາຘິໂກ ວິຍ ຍກ຺ໂຂ, ປຣິກ຺ຂີຓາຍຸໂກ ວິຍ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຠີໂຕ ອຸພ຺ພິຄ຺ໂຄ ອຸຕ຺ຣສ຺ໂຕ ສໍວິຄ຺ໂຄ ໂລມຫຏ຺ຐຊາໂຕ ວິມໂນ ທຸມ຺ມໂນ ຠນ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ວິປຣິຓຕມານໂສ ‘‘ມາ ມໍ ອຍໍ ປຣິຊໂນ ປຣິຠວີ’’ຕິ ສຕິໍ [ຘີຕິໍ (ສີ. ປີ.)] ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ເທວມນ຺ຕິຍໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ມາ ໂຂ, ຕ຺ວໍ ເທວມນ຺ຕິຍ, ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ມຍ຺ຫໍ ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍາສິ, ອນກ຺ຂາຕຎ຺ເຎວາຫໍ ນາຄເສນໍ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ມຫາຣາຊ, ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ຊານາຫີ’’ຕິ.

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ຕສ຺ສາ ຠິກ຺ຂຸປຣິສາຍ ປຸຣໂຕ ຈຕ຺ຕາລີສາຍ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສານໍ ນວກຕໂຣ ໂຫຕິ ປຈ຺ຉໂຕ ຈຕ຺ຕາລີສາຍ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສານໍ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ.

ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ສພ຺ພໍ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຸຣໂຕ ຈ ປຈ຺ຉໂຕ ຈ ມຊ຺ຌໂຕ ຈ ອນຸວິໂລເກນ຺ໂຕ ອທ຺ທສາ ໂຂ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ທູຣໂຕວ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ນິສິນ຺ນໍ ເກສຣສີຫໍ ວິຍ ວິຄຕຠຍເຠຣວໍ ວິຄຕໂລມຫໍສໍ ວິຄຕຠຍສາຣຊ຺ຊໍ, ທິສ຺ວານ ອາກາເຣເນວ ອຎ຺ຎາສິ ‘‘ເອໂສ ໂຂ ເອຕ຺ຖ ນາຄເສໂນ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ເທວມນ຺ຕິຍໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ເອໂສ ໂຂ, ເທວມນ຺ຕິຍ, ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ’’ຕິ. ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ເອໂສ ໂຂ ນາຄເສໂນ, ສຸຏ຺ຐຸ ໂຂ, ຕ຺ວໍ ມຫາຣາຊ, ນາຄເສນໍ ອຎ຺ຎາສີ’’ຕິ. ຕໂຕ ຣາຊາ ຕຸຏ຺ໂຐ ອໂຫສິ ‘‘ອນກ຺ຂາໂຕວ ມຍາ ນາຄເສໂນ ອຎ຺ຎາໂຕ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ທສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ທິສ຺ວາວ ອຫຸເທວ ຠຍໍ, ອຫຸເທວ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ, ອຫຸເທວ ໂລມຫໍໂສ.

ເຕນາຫຸ –

‘‘ຈຣເຓນ ຈ ສມ຺ປນ຺ນໍ, ສຸທນ຺ຕໍ ອຸຕ຺ຕເມ ທເມ;

ທິສ຺ວາ ຣາຊາ ນາຄເສນໍ, ອິທໍ ວຈນມພ຺ຣວິ.

‘‘ກຖິຕາ [ກຖິກາ (ສີ. ປີ.)] ມຍາ ພຫູ ທິຏ຺ຐາ, ສາກຈ຺ຉາ ໂອສຏາ ພຫູ;

ນ ຕາທິສໍ ຠຍໍ ອາສິ, ອຊ຺ຊ ຕາໂສ ຍຖາ ມມ.

‘‘ນິສ຺ສໍສຍໍ ປຣາຊໂຍ, ມມ ອຊ຺ຊ ຠວິສ຺ສຕິ;

ຊໂຍ ຈ ນາຄເສນສ຺ສ, ຍຖາ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ສຓ຺ຐິຕ’’ນ຺ຕິ.

ພາຫິຣກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒-໓. ມິລິນ຺ທປຎ຺ໂຫ

໑. ມຫາວຄ຺ໂຄ

໑. ປຎ຺ຎຕ຺ຕິປຎ຺ໂຫ

໑. ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ເຍນາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມຕາ ນາຄເສເນນ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ, ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ອາຍສ຺ມາປິ ໂຂ ນາຄເສໂນ ປຏິສມ຺ໂມທນີເຍເນວ [ປຏິສມ຺ໂມທິ, ເຕເນວ (ສີ.)] ມິລິນ຺ທສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣາເຘສິ. ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ກຖໍ ຠທນ຺ໂຕ ຎາຍຕິ, ກິນ຺ນາໂມສິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ? ‘‘ນາຄເສໂນ’’ຕິ ໂຂ ອຫໍ, ມຫາຣາຊ, ຎາຍາມິ, ‘‘ນາຄເສໂນ’’ຕິ ໂຂ ມໍ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ, ອປິ ຈ ມາຕາປິຕໂຣ ນາມໍ ກໂຣນ຺ຕິ ‘‘ນາຄເສໂນ’’ຕິ ວາ ‘‘ສູຣເສໂນ’’ຕິ ວາ ‘‘ວີຣເສໂນ’’ຕິ ວາ ‘‘ສີຫເສໂນ’’ຕິ ວາ, ອປິ ຈ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສງ຺ຂາ ສມຎ຺ຎາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ໂວຫາໂຣ ນາມມຕ຺ຕໍ ຍທິທໍ ນາຄເສໂນຕິ, ນ ເຫຕ຺ຖ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປລພ຺ຠຕີຕິ.

ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ເອວມາຫ ‘‘ສຸຓນ຺ຕຸ ເມ ໂຠນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈສຕາ ໂຍນກາ ອສີຕິສຫສ຺ສາ ຈ ຠິກ຺ຂູ, ອຍໍ ນາຄເສໂນ ເອວມາຫ ‘ນ ເຫຕ຺ຖ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປລພ຺ຠຕີ’ຕິ, ກລ຺ລໍ ນຸ ໂຂ ຕທຠິນນ຺ທິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ສເຈ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຸຄ຺ຄໂລ ນູປລພ຺ຠຕິ, ໂກ ຈຣຫິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣໍ ເທຕິ, ໂກ ຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ໂກ ສີລໍ ຣກ຺ຂຕິ, ໂກ ຠາວນມນຸຍຸຎ຺ຊຕິ, ໂກ ມຄ຺ຄຜລນິພ຺ພານານິ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ, ໂກ ປາຓໍ ຫນຕິ, ໂກ ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍຕິ, ໂກ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣໍ ຈຣຕິ, ໂກ ມຸສາ ຠຓຕິ, ໂກ ມຊ຺ຊໍ ປິວຕິ, ໂກ ປຎ຺ຈານນ຺ຕຣິຍກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ມາ ນຕ຺ຖິ ກຸສລໍ, ນຕ຺ຖິ ອກຸສລໍ, ນຕ຺ຖິ ກຸສລາກຸສລານໍ ກມ຺ມານໍ ກຕ຺ຕາ ວາ ກາເຣຕາ ວາ, ນຕ຺ຖິ ສຸກຕທຸກ຺ກຏານໍ ກມ຺ມານໍ ຜລໍ ວິປາໂກ, ສເຈ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂຍ ຕຸມ຺ເຫ ມາເຣຕິ, ນຕ຺ຖິ ຕສ຺ສາປິ ປາຓາຕິປາໂຕ, ຕຸມ຺ຫາກມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ນຕ຺ຖິ ອາຈຣິໂຍ, ນຕ຺ຖິ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ, ນຕ຺ຖິ ອຸປສມ຺ປທາ. ‘ນາຄເສໂນຕິ ມໍ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ສມຸທາຈຣນ຺ຕີ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ‘ກຕໂມ ເອຕ຺ຖ ນາຄເສໂນ? ກິນ຺ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເກສາ ນາຄເສໂນ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ໂລມາ ນາຄເສໂນ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ນຂາ…ເປ… ທນ຺ຕາ…ເປ… ຕໂຈ…ເປ… ມໍສໍ…ເປ… ນ຺ຫາຣຸ…ເປ… ອຏ຺ຐິ…ເປ… ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊໍ…ເປ… ວກ຺ກໍ…ເປ… ຫທຍໍ…ເປ… ຍກນໍ…ເປ… ກິໂລມກໍ…ເປ… ປິຫກໍ…ເປ… ປປ຺ຜາສໍ…ເປ… ອນ຺ຕໍ…ເປ… ອນ຺ຕຄຸຓໍ…ເປ… ອຸທຣິຍໍ…ເປ… ກຣີສໍ…ເປ… ປິຕ຺ຕໍ…ເປ… ເສມ຺ຫໍ…ເປ… ປຸພ຺ໂພ…ເປ… ໂລຫິຕໍ…ເປ… ເສໂທ…ເປ… ເມໂທ…ເປ… ອສ຺ສຸ…ເປ… ວສາ…ເປ… ເຂໂຬ…ເປ… ສິງ຺ຆາຓິກາ…ເປ… ລສິກາ…ເປ… ມຸຕ຺ຕໍ…ເປ… ມຕ຺ຖເກ ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄໍ ນາຄເສໂນ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຣູປໍ ນາຄເສໂນ’’ຕິ? ‘‘ນຫິ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ເວທນາ ນາຄເສໂນ’’ຕິ?‘‘ນ ຫິ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ສຎ຺ຎາ ນາຄເສໂນ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ສງ຺ຂາຣາ ນາຄເສໂນ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ວິຎ຺ຎາຓໍ ນາຄເສໂນ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຣູປເວທນາສຎ຺ຎາສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓໍ ນາຄເສໂນ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຣູປເວທນາສຎ຺ຎາສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓໍ ນາຄເສໂນ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ຕມຫໍ ຠນ຺ເຕ, ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນ ປສ຺ສາມິ ນາຄເສນໍ. ນາຄເສນສທ຺ໂທ ເຍວ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ນາຄເສໂນ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ໂກ ປເນຕ຺ຖ ນາຄເສໂນ, ອລິກໍ ຕ຺ວໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠາສສິ ມຸສາວາທໍ, ນຕ຺ຖິ ນາຄເສໂນ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ມິລິນ຺ທໍ ຣາຊານໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ຕ຺ວໍ ໂຂສິ, ມຫາຣາຊ, ຂຕ຺ຕິຍສຸຂຸມາໂລ ອຈ຺ຈນ຺ຕສຸຂຸມາໂລ, ຕສ຺ສ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສມຍໍ ຕຕ຺ຕາຍ ຠູມິຍາ ອຸຓ຺ຫາຍ ວາລິກາຍ ຂຣາຍ ສກ຺ຂຣກຖລິກາຍ [ຂຣາ ສກ຺ຂຣກຐລວາລິກາ (ສີ. ປີ.)] ມທ຺ທິຕ຺ວາ ປາເທນາຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ປາທາ ຣຸຊ຺ຊນ຺ຕິ, ກາໂຍ ກິລມຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຫຎ຺ຎຕິ, ທຸກ຺ຂສຫຄຕໍ ກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ຕ຺ວໍ ປາເທນາຄໂຕສິ, ອຸທາຫຸ ວາຫເນນາ’’ຕິ? ‘‘ນາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປາເທນາຄຈ຺ຉາມິ, ຣເຖນາຫໍ ອາຄໂຕສ຺ມີ’’ຕິ. ‘‘ສເຈ, ຕ຺ວໍ ມຫາຣາຊ, ຣເຖນາຄໂຕສິ, ຣຖໍ ເມ ອາໂຣເຈຫິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອີສາ ຣໂຖ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ອກ຺ໂຂ ຣໂຖ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຈກ຺ການິ ຣໂຖ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຣຖປຎ຺ຊຣໍ ຣໂຖ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຣຖທຓ຺ຑໂກ ຣໂຖ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຍຸຄໍ ຣໂຖ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຣສ຺ມິໂຍ ຣໂຖ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ປໂຕທລຏ຺ຐິ ຣໂຖ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອີສາອກ຺ຂຈກ຺ກຣຖປຎ຺ຊຣຣຖທຓ຺ຑຍຸຄຣສ຺ມິປໂຕທາ ຣໂຖ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ, ມຫາຣາຊ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອີສາອກ຺ຂຈກ຺ກຣຖປຎ຺ຊຣຣຖທຓ຺ຑຍຸຄຣສ຺ມິປໂຕທາ ຣໂຖ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຕມຫໍ, ມຫາຣາຊ, ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນ ປສ຺ສາມິ ຣຖໍ. ຣຖສທ຺ໂທເຍວ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຣໂຖ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ໂກ ປເນຕ຺ຖ ຣໂຖ, ອລິກໍ, ຕ຺ວໍ ມຫາຣາຊ, ຠາສສິ ມຸສາວາທໍ, ນຕ຺ຖິ ຣໂຖ, ຕ຺ວໍສິ, ມຫາຣາຊ, ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ອຄ຺ຄຣາຊາ, ກສ຺ສ ປນ ຕ຺ວໍ ຠາຍິຕ຺ວາ ມຸສາວາທໍ ຠາສສິ, ສຸຓນ຺ຕຸ ເມ ໂຠນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈສຕາ ໂຍນກາ ອສີຕິສຫສ຺ສາ ຈ ຠິກ຺ຂູ, ອຍໍ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ເອວມາຫ ‘ຣເຖນາຫໍ ອາຄໂຕສ຺ມີ’ຕິ, ສເຈ ຕ຺ວໍ, ມຫາຣາຊ, ຣເຖນາຄໂຕ‘ສິ, ຣຖໍ ເມ ອາໂຣເຈຫີ’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ຣຖໍ ນ ສມ຺ປາເທຕິ, ກລ຺ລໍ ນຸ ໂຂ ຕທຠິນນ຺ທິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ປຎ຺ຈສຕາ ໂຍນກາ ອາຍສ຺ມໂຕ ນາຄເສນສ຺ສ ສາຘຸກາຣໍ ທຕ຺ວາ ມິລິນ຺ທໍ ຣາຊານໍ ເອຕທໂວຈຸໍ ‘‘ອິທານິ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ມຫາຣາຊ, ສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຠາສສ຺ສູ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ນາຫໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ມຸສາ ຠຓາມິ, ອີສຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ອກ຺ຂຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຈກ຺ການິ ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຣຖປຎ຺ຊຣຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຣຖທຓ຺ຑກຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ‘ຣໂຖ’ຕິ ສງ຺ຂາ ສມຎ຺ຎາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ໂວຫາໂຣ ນາມມຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ.

‘‘ສາຘຸ ໂຂ, ຕ຺ວໍ ມຫາຣາຊ, ຣຖໍ ຊານາສິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ເກເສ ຈ ປຏິຈ຺ຈ ໂລເມ ຈ ປຏິຈ຺ຈ…ເປ… ມຕ຺ຖເກ ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ເວທນຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ສຎ຺ຎຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ສງ຺ຂາເຣ ຈ ປຏິຈ຺ຈ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ‘ນາຄເສໂນ’ຕິ ສງ຺ຂາ ສມຎ຺ຎາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ໂວຫາໂຣ ນາມມຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ປຣມຕ຺ຖໂຕ ປເນຕ຺ຖ ປຸຄ຺ຄໂລ ນູປລພ຺ຠຕິ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ວຊິຣາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຠຄວໂຕ ສມ຺ມຸຂາ –

‘‘‘ຍຖາ ຫິ ອງ຺ຄສມ຺ຠາຣາ, ໂຫຕິ ສທ຺ໂທ ຣໂຖ ອິຕິ;

ເອວໍ ຂນ຺ເຘສຸ ສນ຺ເຕສຸ, ໂຫຕິ ‘‘ສຕ຺ໂຕ’’ຕິ ສມ຺ມຸຕີ’’’ຕິ [ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໑.໑໗໑].

‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຕິຈິຕ຺ຣານິ ປຎ຺ຫປຏິຠານານິ ວິສຊ຺ຊິຕານິ, ຍທິ ພຸທ຺ໂຘ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ ສາຘຸກາຣໍ ທເທຍ຺ຍ, ສາຘຸ ສາຘຸ ນາຄເສນ, ອຕິຈິຕ຺ຣານິ ປຎ຺ຫປຏິຠານານິ ວິສຊ຺ຊິຕານີ’’ຕິ.

ປຎ຺ຎຕ຺ຕິປຎ຺ໂຫ ປຐໂມ.

໒. ວສ຺ສຄຓນປຎ຺ໂຫ

໒. ‘‘ກຕິວສ຺ໂສສິ ຕ຺ວໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ? ‘‘ສຕ຺ຕວສ຺ໂສຫໍ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ເກ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ສຕ຺ຕ, ຕ຺ວໍ ວາ ສຕ຺ຕ, ຄຓນາ ວາ ສຕ຺ຕາ’’ຕິ?

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ມິລິນ຺ທສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ສພ຺ພາຠຣຓປຏິມຓ຺ຑິຕສ຺ສ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕສ຺ສ ປຖວິຍໍ ຉາຍາ ທິສ຺ສຕິ, ອຸທກມຓິເກ ຈ ຉາຍາ ທິສ຺ສຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ມິລິນ຺ທໍ ຣາຊານໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ອຍໍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ຉາຍາ ປຖວິຍໍ ອຸທກມຓິເກ ຈ ທິສ຺ສຕິ, ກິໍ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຕ຺ວໍ ວາ ຣາຊາ, ຉາຍາ ວາ ຣາຊາ’’ຕິ? ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຣາຊາ, ນາຍໍ ຉາຍາ ຣາຊາ, ມໍ ປນ ນິສ຺ສາຍ ຉາຍາ ປວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ວສ຺ສານໍ ຄຓນາ ສຕ຺ຕ, ນ ປນາຫໍ ສຕ຺ຕ, ມໍ ປນ ນິສ຺ສາຍ ສຕ຺ຕ ປວຕ຺ຕຕິ, ຉາຍູປມໍ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຕິຈິຕ຺ຣານິ ປຎ຺ຫປຏິຠານານິ ວິສຊ຺ຊິຕານີ’’ຕິ.

ວສ຺ສຄຓນປຎ຺ໂຫ ທຸຕິໂຍ.

໓. ວີມໍສນປຎ຺ໂຫ

໓. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສລ຺ລປິສ຺ສສິ ມຍາ ສທ຺ຘິ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ສເຈ, ຕ຺ວໍ ມຫາຣາຊ, ປຓ຺ຑິຕວາທໍ [ປຓ຺ຑິຕວາທາ (ສີ. ປີ.)] ສລ຺ລປິສ຺ສສິ ສລ຺ລປິສ຺ສາມິ, ສເຈ ປນ ຣາຊວາທໍ ສລ຺ລປິສ຺ສສິ ນ ສລ຺ລປິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ກຖໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຓ຺ຑິຕາ ສລ຺ລປນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ປຓ຺ຑິຕານໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສລ຺ລາເປ ອາເວຐນມ຺ປິ ກຍິຣຕິ, ນິພ຺ເພຐນມ຺ປິ ກຍິຣຕິ, ນິຄ຺ຄໂຫປິ ກຍິຣຕິ, ປຏິກມ຺ມມ຺ປິ ກຍິຣຕິ, ວິສ຺ສາໂສປິ [ວິເສໂສປິ (ສີ. ປີ.)] ກຍິຣຕິ, ປຏິວິສ຺ສາໂສປິ ກຍິຣຕິ, ນ ຈ ເຕນ ປຓ຺ຑິຕາ ກຸປ຺ປນ຺ຕິ, ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຓ຺ຑິຕາ ສລ຺ລປນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ກຖໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຣາຊາໂນ ສລ຺ລປນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ຣາຊາໂນ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສລ຺ລາເປ ເອກໍ ວຕ຺ຖຸໍ ປຏິຊານນ຺ຕິ, ໂຍ ຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ ວິໂລເມຕິ, ຕສ຺ສ ທຓ຺ຑໍ ອາຓາເປນ຺ຕິ ‘ອິມສ຺ສ ທຓ຺ຑໍ ປເຓຖາ’ຕິ, ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຣາຊາໂນ ສລ຺ລປນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ປຓ຺ຑິຕວາທາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສລ຺ລປິສ຺ສາມິ, ໂນ ຣາຊວາທໍ, ວິສ຺ສຏ຺ໂຐ ຠທນ຺ໂຕ ສລ຺ລປຕຸ ຍຖາ ຠິກ຺ຂຸນາ ວາ ສາມເຓເຣນ ວາ ອຸປາສເກນ ວາ ອາຣາມິເກນ ວາ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປຕິ, ເອວໍ ວິສ຺ສຏ຺ໂຐ ຠທນ຺ໂຕ ສລ຺ລປຕຸ ມາ ຠາຍຕູ’’ຕິ. ‘‘ສຸຏ຺ຐຸ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ເຖໂຣ ອພ຺ຠານຸໂມທິ.

ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ປຸຈ຺ຉ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ປຸຈ຺ຉິໂຕສິ ເມ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ວິສຊ຺ຊິຕໍ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຕຍາ ວິສຊ຺ຊິຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ກິໍ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຕຍາ ປຸຈ຺ຉິຕ’’ນ຺ຕິ.

ວີມໍສນປຎ຺ໂຫ ຕຕິໂຍ.

໔. ອນນ຺ຕກາຍປຎ຺ໂຫ

໔. ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ທສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ເອຕທໂຫສິ ‘‘ປຓ຺ຑິໂຕ ໂຂ ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ປຏິພໂລ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປິຕຸໍ, ພຫຸການິ ຈ ເມ ຐານານິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພານິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ຍາວ ອປຸຈ຺ຉິຕານິ ເຍວ ຕານິ ຐານານິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ອຖ ສູຣິໂຍ ອຕ຺ຖໍ ຄມິສ຺ສຕິ, ຍໍນູນາຫໍ ສ຺ເວ ອນ຺ເຕປຸເຣ ສລ຺ລເປຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ຣາຊາ ເທວມນ຺ຕິຍໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ເຕນ ຫິ, ຕ຺ວໍ ເທວມນ຺ຕິຍ, ຠທນ຺ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈຍ຺ຍາສິ ‘ສ຺ເວ ອນ຺ເຕປຸເຣ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລາໂປ ຠວິສ຺ສຕີ’’’ຕິ. ອິທໍ ວຕ຺ວາ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ເຖຣໍ ນາຄເສນໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຣຖໍ ອຠິຣູຫິຕ຺ວາ ‘‘ນາຄເສໂນ ນາຄເສໂນ’’ຕິ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປກ຺ກາມິ.

ອຖ ໂຂ ເທວມນ຺ຕິໂຍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ຣາຊາ, ຠນ຺ເຕ, ມິລິນ຺ໂທ ເອວມາຫ ‘ສ຺ເວ ອນ຺ເຕປຸເຣ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລາໂປ ຠວິສ຺ສຕີ’’’ຕິ. ‘‘ສຸຏ຺ຐູ’’ຕິ ເຖໂຣ ອພ຺ຠານຸໂມທິ. ອຖ ໂຂ ຕສ຺ສາ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຈ຺ຈເຍນ ເທວມນ຺ຕິໂຍ ຈ ອນນ຺ຕກາໂຍ ຈ ມງ຺ກຸໂຣ ຈ ສພ຺ພທິນ຺ໂນ ຈ ເຍນ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ມິລິນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈຸໍ ‘‘ອາຄຈ຺ຉຕຸ, ມຫາຣາຊ, ຠທນ຺ໂຕ ນາຄເສໂນ’’ຕິ? ‘‘ອາມ ອາຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ. ‘‘ກິຕ຺ຕເກຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ອາຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ? ‘‘ຍຕ຺ຕເກ ຠິກ຺ຂູ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕຕ຺ຕເກຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ອາຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ສພ຺ພທິນ຺ໂນ ອາຫ ‘‘ອາຄຈ຺ຉຕຸ, ມຫາຣາຊ, ທສຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິ’’ນ຺ຕິ, ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຍຕ຺ຕເກ ຠິກ຺ຂູ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕຕ຺ຕເກຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ອາຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ສພ຺ພທິນ຺ໂນ ອາຫ ‘‘ອາຄຈ຺ຉຕຸ, ມຫາຣາຊ, ທສຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິ’’ນ຺ຕິ. ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຍຕ຺ຕເກ ຠິກ຺ຂູ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕຕ຺ຕເກຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ອາຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ. ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ສພ຺ພທິນ຺ໂນ ອາຫ ‘‘ອາຄຈ຺ຉຕຸ, ມຫາຣາຊ, ທສຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ສພ຺ໂພ ປນາຍໍ ສກ຺ກາໂຣ ປຏິຍາທິໂຕ, ອຫໍ ຠຓາມິ ‘ຍຕ຺ຕເກ ຠິກ຺ຂູ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕຕ຺ຕເກຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ອາຄຈ຺ຉຕູ’ຕິ. ອຍໍ, ຠເຓ ສພ຺ພທິນ຺ໂນ, ອຎ຺ຎຖາ ຠຓຕິ, ກິໍ ນຸ ມຍໍ ນປ຺ປຏິພລາ ຠິກ຺ຂູນໍ ໂຠຊນໍ ທາຕຸ’’ນ຺ຕິ? ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ສພ຺ພທິນ຺ໂນ ມງ຺ກຸ ອໂຫສິ.

ອຖ ໂຂ ເທວມນ຺ຕິໂຍ ຈ ອນນ຺ຕກາໂຍ ຈ ມງ຺ກຸໂຣ ຈ ເຍນາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ເອຕທໂວຈຸໍ ‘‘ຣາຊາ, ຠນ຺ເຕ, ມິລິນ຺ໂທ ເອວມາຫ ‘ຍຕ຺ຕເກ ຠິກ຺ຂູ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕຕ຺ຕເກຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ອາຄຈ຺ຉຕູ’’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ອສີຕິຍາ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ສາຄລໍ ປາວິສິ.

ອຖ ໂຂ ອນນ຺ຕກາໂຍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ນິສ຺ສາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍໍ ປເນຕໍ ພ຺ຣູສິ ‘ນາຄເສໂນ’ຕິ, ກຕໂມ ເອຕ຺ຖ, ນາຄເສໂນ’’ຕິ? ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ໂກ ປເນຕ຺ຖ ‘ນາຄເສໂນ’ຕິ ມຎ຺ຎສີ’’ຕິ? ‘‘ໂຍ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ວາໂຕ ຊີໂວ ປວິສຕິ ຈ ນິກ຺ຂມຕິ ຈ, ໂສ ‘ນາຄເສໂນ’ຕິ ມຎ຺ຎາມີ’’ຕິ. ‘‘ຍທິ ປເນໂສ ວາໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ນປ຺ປວິເສຍ຺ຍ, ປວິສິຕ຺ວາ ນ ນິກ຺ຂເມຍ຺ຍ, ຊີເວຍ຺ຍ ນຸ ໂຂ ໂສ ປຸຣິໂສ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເຍ ປນິເມ ສງ຺ຂຘມກາ ສງ຺ຂໍ ຘເມນ຺ຕິ, ເຕສໍ ວາໂຕ ປຸນ ປວິສຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເຍ ປນິເມ ວໍສຘມກາ ວໍສໍ ຘເມນ຺ຕິ, ເຕສໍ ວາໂຕ ປຸນ ປວິສຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເຍ ປນິເມ ສິງ຺ຄຘມກາ ສິງ຺ຄໍ ຘເມນ຺ຕິ, ເຕສໍ ວາໂຕ ປຸນ ປວິສຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ອຖ ກິສ຺ສ ປນ ເຕນ ນ ມຣນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ນາຫໍ ປຏິພໂລ ຕຍາ ວາທິນາ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປິຕຸໍ, ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ, ອຕ຺ຖໍ ຊປ຺ເປຫີ’’ຕິ. ‘‘ເນໂສ ຊີໂວ, ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ນາເມເຕ ກາຍສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ ເຖໂຣ ອຠິຘມ຺ມກຖໍ ກເຖສິ. ອຖ ອນນ຺ຕກາໂຍ ອຸປາສກຕ຺ຕໍ ປຏິເວເທສີຕິ.

ອນນ຺ຕກາຍປຎ຺ໂຫ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

໕. ປພ຺ພຊ຺ຊປຎ຺ໂຫ

໕. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ເຍນ ມິລິນ຺ທສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ນິເວສນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ສປຣິສໍ ປຓີເຕນ ຂາທນີເຍນ ໂຠຊນີເຍນ ສຫຕ຺ຖາ ສນ຺ຕປ຺ເປຕ຺ວາ ສມ຺ປວາເຣຕ຺ວາ ເອກເມກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເອກເມເກນ ທຸສ຺ສຍຸເຄນ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ຕິຈີວເຣນ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ ທສຫິ, ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ອິຘ ນິສີທຖ, ອວເສສາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕູ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ຠຸຕ຺ຕາວິໍ ໂອນີຕປຕ຺ຕປາຓິໍ ວິທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ນີຈໍ ອາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ, ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກິມ຺ຫິ ໂຫຕິ ກຖາສລ຺ລາໂປ’’ຕິ? ‘‘ອຕ຺ເຖນ ມຍໍ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຖິກາ, ອຕ຺ເຖ ໂຫຕຸ ກຖາສລ຺ລາໂປ’’ຕິ.

ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ກິມຕ຺ຖິຍາ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ, ໂກ ຈ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຣມຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ກິນ຺ຕິ, ມຫາຣາຊ, ອິທໍ ທຸກ຺ຂໍ ນິຣຸຊ຺ເຌຍ຺ຍ, ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂໍ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ. ເອຕທຕ຺ຖາ, ມຫາຣາຊ, ອມ຺ຫາກໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ, ອນຸປາທາ ປຣິນິພ຺ພານໍ ໂຂ ປນ ອມ຺ຫາກໍ ປຣມຕ຺ໂຖ’’ຕິ.

‘‘ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສພ຺ເພ ເອຕທຕ຺ຖາຍ ປພ຺ພຊນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ເກຈິ ເອຕທຕ຺ຖາຍ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ, ເກຈິ ຣາຊາຠິນີຕາ [ຣາຊຠີຕິຕາ (ສີ.)] ປພ຺ພຊນ຺ຕິ, ເກຈິ ໂຈຣາຠິນີຕາ [ໂຈຣຠີຕິຕາ (ສີ.)] ປພ຺ພຊນ຺ຕິ, ເກຈິ ອິຓຏ຺ຏາ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ, ເກຈິ ອາຊີວິກຕ຺ຖາຍ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ, ເຍ ປນ ສມ຺ມາ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ, ເຕ ເອຕທຕ຺ຖາຍ ປພ຺ພຊນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ຕ຺ວໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕທຕ຺ຖາຍ ປພ຺ພຊິໂຕສີ’’ຕິ? ‘‘ອຫໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ທຫຣໂກ ສນ຺ໂຕ ປພ຺ພຊິໂຕ, ນ ຊານາມິ ອິມສ຺ສ ນາມຕ຺ຖາຍ ປພ຺ພຊາມີຕິ, ອປິ ຈ ໂຂ ເມ ເອວໍ ອໂຫສິ ‘ປຓ຺ຑິຕາ ອິເມ ສມຓາ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິຍາ, ເຕ ມໍ ສິກ຺ຂາເປສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ, ສ຺ວາຫໍ ເຕຫິ ສິກ຺ຂາປິໂຕ ຊານາມິ ຈ ປສ຺ສາມິ ຈ ‘ອິມສ຺ສ ນາມຕ຺ຖາຍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ’’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ປພ຺ພຊ຺ຊປຎ຺ໂຫ ປຎ຺ຈໂມ.

໖. ປຏິສນ຺ຘິປຎ຺ໂຫ

໖. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຕ຺ຖິ ໂກຈິ ມໂຕ ນ ປຏິສນ຺ທຫຕີ’’ຕິ. ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ໂກຈິ ປຏິສນ຺ທຫຕິ, ໂກຈິ ນ ປຏິສນ຺ທຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ໂກ ປຏິສນ຺ທຫຕິ, ໂກ ນ ປຏິສນ຺ທຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ສກິເລໂສ, ມຫາຣາຊ, ປຏິສນ຺ທຫຕິ, ນິກ຺ກິເລໂສ ນ ປຏິສນ຺ທຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ຕ຺ວໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຏິສນ຺ທຫິສ຺ສສີ’’ຕິ? ‘‘ສເຈ, ມຫາຣາຊ, ສອຸປາທາໂນ ຠວິສ຺ສາມິ ປຏິສນ຺ທຫິສ຺ສາມິ, ສເຈ ອນຸປາທາໂນ ຠວິສ຺ສາມິ ນ ປຏິສນ຺ທຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ປຏິສນ຺ຘິປຎ຺ໂຫ ຉຏ຺ໂຐ.

໗. ໂຍນິໂສມນສິກາຣປຎ຺ໂຫ

໗. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂຍ ນ ປຏິສນ຺ທຫຕິ, ນນຸ ໂສ ໂຍນິໂສ ມນສິກາເຣນ ນ ປຏິສນ຺ທຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ໂຍນິໂສ ຈ ມຫາຣາຊ, ມນສິກາເຣນ ປຎ຺ຎາຍ ຈ ອຎ຺ເຎຫິ ຈ ກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫີ’’ຕິ. ‘‘ນນຸ, ຠນ຺ເຕ, ໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ ເຍວ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ອຎ຺ໂຎ ມນສິກາໂຣ, ອຎ຺ຎາ ປຎ຺ຎາ, ອິເມສໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອເຊຬກໂຄຓມຫິໍສໂອຏ຺ຐຄທ຺ຣຠານມ຺ປິ ມນສິກາໂຣ ອຕ຺ຖິ, ປຎ຺ຎາ ປນ ເຕສໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ໂຍນິໂສມນສິກາຣປຎ຺ໂຫ ສຕ຺ຕໂມ.

໘. ມນສິກາຣລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ

໘. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ກິໍລກ຺ຂໂຓ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ມນສິກາໂຣ, ກິໍລກ຺ຂຓາ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ? ‘‘ອູຫນລກ຺ຂໂຓ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ມນສິກາໂຣ, ເຉທນລກ຺ຂຓາ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ.

‘‘ກຖໍ ອູຫນລກ຺ຂໂຓ ມນສິກາໂຣ, ກຖໍ ເຉທນລກ຺ຂຓາ ປຎ຺ຎາ, ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຊານາສິ, ຕ຺ວໍ ມຫາຣາຊ, ຍວລາວເກ’’ຕິ. ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຊານາມີ’’ຕິ. ‘‘ກຖໍ, ມຫາຣາຊ, ຍວລາວກາ ຍວໍ ລຸນນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ວາເມນ, ຠນ຺ເຕ, ຫຕ຺ເຖນ ຍວກລາປໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທກ຺ຂິເຓນ ຫຕ຺ເຖນ ທາຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທາຕ຺ເຕນ ຉິນ຺ທນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຍວລາວໂກ ວາເມນ ຫຕ຺ເຖນ ຍວກລາປໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທກ຺ຂິເຓນ ຫຕ຺ເຖນ ທາຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຍວໍ ຉິນ຺ທຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄາວຈໂຣ ມນສິກາເຣນ ມານສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາຍ ກິເລເສ ຉິນ຺ທຕິ, ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອູຫນລກ຺ຂໂຓ ມນສິກາໂຣ, ເອວໍ ເຉທນລກ຺ຂຓາ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ມນສິກາຣລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ ອຏ຺ຐໂມ.

໙. ສີລລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ

໙. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍໍ ປເນຕໍ ພ຺ຣູສິ ‘ອຎ຺ເຎຫິ ຈ ກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫີ’ຕິ, ກຕເມ ເຕ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ? ‘‘ສີລໍ, ມຫາຣາຊ, ສທ຺ຘາ ວີຣິຍໍ ສຕິ ສມາຘິ, ອິເມ ເຕ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍລກ຺ຂຓໍ, ຠນ຺ເຕ, ສີລ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ປຕິຏ຺ຐານລກ຺ຂຓໍ, ມຫາຣາຊ, ສີລໍ ສພ຺ເພສໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍພລໂພຊ຺ຌງ຺ຄມຄ຺ຄງ຺ຄສຕິປຏ຺ຐານສມ຺ມປ຺ປຘານອິທ຺ຘິປາທຌານວິໂມກ຺ຂສ- ມາຘິສມາປຕ຺ຕີນໍ ສີລໍ ປຕິຏ຺ຐໍ, ສີເລ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄາວຈໂຣ ສີລໍ ນິສ຺ສາຍ ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຠາເວຕິ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ນ ປຣິຫາຍນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເກຈິ ພີຊຄາມຠູຕຄາມາ ວຸຑ຺ຒິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ເຕ ປຖວິໍ ນິສ຺ສາຍ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐາຍ ວຸຑ຺ຒິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄາວຈໂຣ ສີລໍ ນິສ຺ສາຍ ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຠາເວຕິ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເກຈິ ພລກຣຓີຍາ ກມ຺ມນ຺ຕາ ກຍິຣນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ເຕ ປຖວິໍ ນິສ຺ສາຍ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐາຍ ກຍິຣນ຺ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄາວຈໂຣ ສີລໍ ນິສ຺ສາຍ ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຠາເວຕິ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ນຄຣວຑ຺ຒກີ ນຄຣໍ ມາເປຕຸກາໂມ ປຐມໍ ນຄຣຏ຺ຐານໍ ໂສຘາເປຕ຺ວາ ຂາຓຸກຓ຺ຏກໍ ອປກຑ຺ຒາເປຕ຺ວາ ຠູມິໍ ສມໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ຕໂຕ ອປຣຠາເຄ ວີຖິຈຕຸກ຺ກສິງ຺ຆາຏກາທິປຣິຈ຺ເຉເທນ ວິຠຊິຕ຺ວາ ນຄຣໍ ມາເປຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄາວຈໂຣ ສີລໍ ນິສ຺ສາຍ ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຠາເວຕິ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ລງ຺ຆໂກ ສິປ຺ປໍ ທສ຺ເສຕຸກາໂມ ປຖວິໍ ຂຓາເປຕ຺ວາ ສກ຺ຂຣກຖລໍ ອປກຑ຺ຒາເປຕ຺ວາ ຠູມິໍ ສມໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ມຸທຸກາຍ ຠູມິຍາ ສິປ຺ປໍ ທສ຺ເສຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄາວຈໂຣ ສີລໍ ນິສ຺ສາຍ ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຠາເວຕິ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ –

‘‘‘ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ນໂຣ ສປຎ຺ໂຎ, ຈິຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ຠາວຍໍ;

ອາຕາປີ ນິປໂກ ຠິກ຺ຂຸ, ໂສ ອິມໍ ວິຊຏເຍ ຊຏ’ນ຺ຕິ [ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໑.໒໓].

‘‘‘ອຍໍ ປຕິຏ຺ຐາ ຘຣຓີວ ປາຓິນໍ, ອິທຎ຺ຈ ມູລໍ ກຸສລາຠິວຸຑ຺ຒິຍາ;

ມຸຂຎ຺ຈິທໍ ສພ຺ພຊິນານຸສາສເນ, ໂຍ ສີລກ຺ຂນ຺ໂຘ ວຣປາຕິໂມກ຺ຂິໂຍ’’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ສີລລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ ນວໂມ.

໑໐. ສມ຺ປສາທນລກ຺ຂຓສທ຺ຘາປຎ຺ໂຫ

໑໐. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກິໍລກ຺ຂຓາ ສທ຺ຘາ’’ຕິ? ‘‘ສມ຺ປສາທນລກ຺ຂຓາ ຈ, ມຫາຣາຊ, ສທ຺ຘາ, ສມ຺ປກ຺ຂນ຺ທນລກ຺ຂຓາ ຈາ’’ຕິ. ‘‘ກຖໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ປສາທນລກ຺ຂຓາ ສທ຺ຘາ’’ຕິ? ‘‘ສທ຺ຘາ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ນີວຣເຓ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕິ, ວິນີວຣຓໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ອຈ຺ຉໍ ວິປ຺ປສນ຺ນໍ ອນາວິລໍ. ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສມ຺ປສາທນລກ຺ຂຓາ ສທ຺ຘາ’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍ ສທ຺ຘິໍ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ປຣິຕ຺ຕໍ ອຸທກໍ ຕເຣຍ຺ຍ, ຕໍ ອຸທກໍ ຫຕ຺ຖີຫິ ຈ ອສ຺ເສຫິ ຈ ຣເຖຫິ ຈ ປຕ຺ຕີຫິ ຈ ຂຸຠິຕໍ ຠເວຍ຺ຍ ອາວິລໍ ລຸຬິຕໍ ກລລີຠູຕໍ. ອຸຕ຺ຕິຓ຺ໂຓ ຈ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ມນຸສ຺ເສ ອາຓາເປຍ຺ຍ ‘ປານີຍໍ, ຠເຓ, ອາຫຣຖ, ປິວິສ຺ສາມີ’ຕິ, ຣຎ຺ໂຎ ຈ ອຸທກປ຺ປສາທໂກ ມຓິ ຠເວຍ຺ຍ. ‘ເອວໍ ເທວາ’ຕິ ໂຂ ເຕ ມນຸສ຺ສາ ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ຕໍ ອຸທກປ຺ປສາທກໍ ມຓິໍ ອຸທເກ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ມິໍ ອຸທເກ ປກ຺ຂິຕ຺ຕມຕ຺ເຕ ສງ຺ຂເສວາລປຓກໍ ວິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ກທ຺ທໂມ ຈ ສນ຺ນິສີເທຍ຺ຍ, ອຈ຺ຉໍ ຠເວຍ຺ຍ ອຸທກໍ ວິປ຺ປສນ຺ນໍ ອນາວິລໍ. ຕໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ປານີຍໍ ອຸປນາເມຍ຺ຍຸໍ ‘ປິວຕຸ, ເທວ, ປານີຍ’ນ຺ຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອຸທກໍ, ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ຍຖາ ເຕ ມນຸສ຺ສາ, ເອວໍ ໂຍຄາວຈໂຣ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ຍຖາ ສງ຺ຂເສວາລປຓກໍ ກທ຺ທໂມ ຈ, ເອວໍ ກິເລສາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ຍຖາ ອຸທກປ຺ປສາທໂກ ມຓິ, ເອວໍ ສທ຺ຘາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ, ຍຖາ ອຸທກປ຺ປສາທເກ ມຓິມ຺ຫິ ອຸທເກ ປກ຺ຂິຕ຺ຕມຕ຺ເຕ ສງ຺ຂເສວາລປຓກໍ ວິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ກທ຺ທໂມ ຈ ສນ຺ນິສີເທຍ຺ຍ, ອຈ຺ຉໍ ຠເວຍ຺ຍ ອຸທກໍ ວິປ຺ປສນ຺ນໍ ອນາວິລໍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສທ຺ຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ນີວຣເຓ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕິ, ວິນີວຣຓໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ອຈ຺ຉໍ ວິປ຺ປສນ຺ນໍ ອນາວິລໍ, ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສມ຺ປສາທນລກ຺ຂຓາ ສທ຺ຘາ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ສມ຺ປສາທນລກ຺ຂຓສທ຺ຘາປຎ຺ໂຫ ທສໂມ.

໑໑. ສມ຺ປກ຺ຂນ຺ທນລກ຺ຂຓສທ຺ຘາປຎ຺ໂຫ

໑໑. ‘‘ກຖໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ປກ຺ຂນ຺ທນລກ຺ຂຓາ ສທ຺ຘາ’’ຕິ,? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄາວຈໂຣ ອຎ຺ເຎສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຕ຺ຕໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ວາ ສກທາຄາມິຜເລ ວາ ອນາຄາມິຜເລ ວາ ອຣຫຕ຺ເຕ ວາ ສມ຺ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ໂຍຄໍ ກໂຣຕິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ. ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສມ຺ປກ຺ຂນ຺ທນລກ຺ຂຓາ ສທ຺ຘາ’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອຸປຣິປພ຺ພເຕ ມຫາເມໂຆ ອຠິປ຺ປວສ຺ເສຍ຺ຍ, ຕໍ ອຸທກໍ ຍຖານິນ຺ນໍ ປວຕ຺ຕມານໍ ປພ຺ພຕກນ຺ທຣປທຣສາຂາ ປຣິປູເຣຕ຺ວາ ນທິໍ ປຣິປູເຣຍ຺ຍ, ສາ ອຸຠໂຕ ກູລານິ ສໍວິສ຺ສນ຺ທນ຺ຕີ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ອຖ ມຫາຊນກາໂຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ນທິຍາ ອຸຕ຺ຕານຕໍ ວາ ຄມ຺ຠີຣຕໍ ວາ ອຊານນ຺ໂຕ ຠີໂຕ ວິຕ຺ຖໂຕ ຕີເຣ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ, ອຖຎ຺ຎຕໂຣ ປຸຣິໂສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຖາມຎ຺ຈ ພລຎ຺ຈ ສມ຺ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຄາຬ຺ຫໍ ກຈ຺ຉໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ຕເຣຍ຺ຍ, ຕໍ ຕິຓ຺ຓໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ມຫາຊນກາໂຍປິ ຕເຣຍ຺ຍ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄາວຈໂຣ ອຎ຺ເຎສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຕ຺ຕໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ວາ ສກທາຄາມິຜເລ ວາ ອນາຄາມິຜເລ ວາ ອຣຫຕ຺ເຕ ວາ ສມ຺ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ໂຍຄໍ ກໂຣຕິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ. ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສມ຺ປກ຺ຂນ຺ທນລກ຺ຂຓາ ສທ຺ຘາຕິ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍວເຣ –

‘‘‘ສທ຺ຘາຍ ຕຣຕີ ໂອຆໍ, ອປ຺ປມາເທນ ອຓ຺ຓວໍ;

ວີຣິເຍນ ທຸກ຺ຂມຈ຺ເຈຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ປຣິສຸຊ຺ຌຕີ’’’ຕິ [ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໑.໒໔໖].

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ສມ຺ປກ຺ຂນ຺ທນລກ຺ຂຓສທ຺ຘາປຎ຺ໂຫ ເອກາທສໂມ.

໑໒. ວີຣິຍລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ

໑໒. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກິໍລກ຺ຂຓໍ ວີຣິຍ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນລກ຺ຂຓໍ, ມຫາຣາຊ, ວີຣິຍໍ, ວີຣິຍູປຕ຺ຖມ຺ຠິຕາ ສພ຺ເພ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ນ ປຣິຫາຍນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ເຄເຫ ປຕນ຺ເຕ ອຎ຺ເຎນ ທາຣຸນາ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠຍ຺ຍ, ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠິຕໍ ສນ຺ຕໍ ເອວໍ ຕໍ ເຄຫໍ ນ ປເຕຍ຺ຍ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນລກ຺ຂຓໍ ວີຣິຍໍ, ວີຣິຍູປຕ຺ຖມ຺ຠິຕາ ສພ຺ເພ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ນ ປຣິຫາຍນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຣິຕ຺ຕກໍ ເສນໍ ມຫຕີ ເສນາ ຠຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ຕໂຕ ຣາຊາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອນຸສ຺ສາເຣຍ຺ຍ ອນຸເປເສຍ຺ຍ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິຕ຺ຕກາຍ ເສນາຍ ພລໍ ອນຸປທໍ ທເທຍ຺ຍ, ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ປຣິຕ຺ຕກາ ເສນາ ມຫຕິໍ ເສນໍ ຠຎ຺ເຊຍ຺ຍ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນລກ຺ຂຓໍ ວີຣິຍໍ, ວີຣິຍູປຕ຺ຖມ຺ຠິຕາ ສພ຺ເພ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ນ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ – ‘ວີຣິຍວາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ອກຸສລໍ ປຊຫຕິ, ກຸສລໍ ຠາເວຕິ. ສາວຊ຺ຊໍ ປຊຫຕິ, ອນວຊ຺ຊໍ ຠາເວຕິ. ສຸທ຺ຘມຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕີ’’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ວີຣິຍລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ ທ຺ວາທສໂມ.

໑໓. ສຕິລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ

໑໓. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກິໍລກ຺ຂຓາ ສຕີ’’ຕິ? ‘‘ອປິລາປນລກ຺ຂຓາ, ມຫາຣາຊ, ສຕິ, ອຸປຄ຺ຄຓ຺ຫນລກ຺ຂຓາ ຈາ’’ຕິ. ‘‘ກຖໍ, ຠນ຺ເຕ, ອປິລາປນລກ຺ຂຓາ ສຕີ’’ຕິ? ‘‘ສຕິ, ມຫາຣາຊ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ກຸສລາກຸສລສາວຊ຺ຊານວຊ຺ຊຫີນປ຺ປຓີຕກຓ຺ຫສຸກ຺ກສປ຺ປຏິຠາຄຘມ຺ເມ ອປິລາເປຕິ ‘ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ, ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ, ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ, ອິມານິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ອິມານິ ປຎ຺ຈ ພລານິ, ອິເມ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ, ອຍໍ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ, ອຍໍ ສມໂຖ, ອຍໍ ວິປສ຺ສນາ, ອຍໍ ວິຊ຺ຊາ, ອຍໍ ວິມຸຕ຺ຕີ’ຕິ. ຕໂຕ ໂຍຄາວຈໂຣ ເສວິຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ເສວຕິ, ອເສວິຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ນ ເສວຕິ. ຠຊິຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ຠຊຕິ ອຠຊິຕ຺ຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ນ ຠຊຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອປິລາປນລກ຺ຂຓາ ສຕີ’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ ຣາຊານໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໍ ສາຍໍ ປາຕໍ ຍສໍ ສຣາເປຕິ ‘ເອຕ຺ຕກາ, ເທວ, ເຕ ຫຕ຺ຖີ, ເອຕ຺ຕກາ ອສ຺ສາ, ເອຕ຺ຕກາ ຣຖາ, ເອຕ຺ຕກາ ປຕ຺ຕີ, ເອຕ຺ຕກໍ ຫິຣຎ຺ຎໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ສຸວຓ຺ຓໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ສາປເຕຍ຺ຍໍ, ຕໍ ເທໂວ ສຣຕູ’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ສາປເຕຍ຺ຍໍ ອປິລາເປຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ກຸສລາກຸສລສາວຊ຺ຊານວຊ຺ຊຫີນປ຺ປຓີຕກຓ຺ຫສຸກ຺ກສປ຺ປຏິຠາຄຘມ຺ເມ ອປິລາເປຕິ ‘ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ, ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ, ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ, ອິມານິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ອິມານິ ປຎ຺ຈ ພລານິ, ອິເມ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ, ອຍໍ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ, ອຍໍ ສມໂຖ, ອຍໍ ວິປສ຺ສນາ, ອຍໍ ວິຊ຺ຊາ, ອຍໍ ວິມຸຕ຺ຕີ’ຕິ. ຕໂຕ ໂຍຄາວຈໂຣ ເສວິຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ເສວຕິ, ອເສວິຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ນ ເສວຕິ. ຠຊິຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ຠຊຕິ, ອຠຊິຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ນ ຠຊຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອປິລາປນລກ຺ຂຓາ ສຕີ’’ຕິ.

‘‘ກຖໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປຄ຺ຄຓ຺ຫນລກ຺ຂຓາ ສຕີ’’ຕິ? ‘‘ສຕິ, ມຫາຣາຊ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ຫິຕາຫິຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ຄຕິໂຍ ສມນ຺ເວຕິ ‘ອິເມ ຘມ຺ມາ ຫິຕາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ອຫິຕາ. ອິເມ ຘມ຺ມາ ອຸປກາຣາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ອນຸປກາຣາ’ຕິ. ຕໂຕ ໂຍຄາວຈໂຣ ອຫິເຕ ຘມ຺ເມ ອປນຸເທຕິ, ຫິເຕ ຘມ຺ເມ ອຸປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ອນຸປກາເຣ ຘມ຺ເມ ອປນຸເທຕິ, ອຸປກາເຣ ຘມ຺ເມ ອຸປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຸປຄ຺ຄຓ຺ຫນລກ຺ຂຓາ ສຕີ’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ປຣິຓາຍກຣຕນໍ ຣຎ຺ໂຎ ຫິຕາຫິເຕ ຊານາຕິ ‘ອິເມ ຣຎ຺ໂຎ ຫິຕາ, ອິເມ ອຫິຕາ. ອິເມ ອຸປກາຣາ, ອິເມ ອນຸປກາຣາ’ຕິ. ຕໂຕ ອຫິເຕ ອປນຸເທຕິ, ຫິເຕ ອຸປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ອນຸປກາເຣ ອປນຸເທຕິ, ອຸປກາເຣ ອຸປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ຫິຕາຫິຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ຄຕິໂຍ ສມນ຺ເວຕິ ‘ອິເມ ຘມ຺ມາ ຫິຕາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ອຫິຕາ. ອິເມ ຘມ຺ມາ ອຸປກາຣາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ອນຸປກາຣາ’ຕິ. ຕໂຕ ໂຍຄາວຈໂຣ ອຫິເຕ ຘມ຺ເມ ອປນຸເທຕິ, ຫິເຕ ຘມ຺ເມ ອຸປຄ຺ຄຓ຺ຫາ’ຕິ. ອນຸປກາເຣ ຘມ຺ເມ ອປນຸເທຕິ, ອຸປກາເຣ ທມ຺ເມ ອຸປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຸປຄ຺ຄຓ຺ຫນລກ຺ຂຓາ ສຕິ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ – ‘ສຕິຎ຺ຈ ຂ຺ວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສພ຺ພຕ຺ຖິກໍ ວທາມີ’’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ສຕິລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ ເຕຣສໂມ.

໑໔. ສມາຘິປຎ຺ໂຫ

໑໔. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກິໍລກ຺ຂໂຓ ສມາຘີ’’ຕິ? ‘‘ປມຸຂລກ຺ຂໂຓ, ມຫາຣາຊ, ສມາຘິ, ເຍ ເກຈິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ສພ຺ເພ ເຕ ສມາຘິປມຸຂາ ໂຫນ຺ຕິ ສມາຘິນິນ຺ນາ ສມາຘິໂປຓາ ສມາຘິປພ຺ຠາຣາ’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ກູຏາຄາຣສ຺ສ ຍາ ຍາຈິ ໂຄປານສິໂຍ, ສພ຺ພາ ຕາ ກູຏງ຺ຄມາ ໂຫນ຺ຕິ ກູຏນິນ຺ນາ ກູຏສໂມສຣຓາ, ກູຏໍ ຕາສໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເກຈິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ສພ຺ເພ ເຕ ສມາຘິປມຸຂາ ໂຫນ຺ຕິ ສມາຘິນິນ຺ນາ ສມາຘິໂປຓາ ສມາຘິປພ຺ຠາຣາຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິ ຣາຊາ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍ ສທ຺ຘິໍ ສງ຺ຄາມໍ ໂອຕເຣຍ຺ຍ, ສພ຺ພາວ ເສນາ ຫຕ຺ຖີ ຈ ອສ຺ສາ ຈ ຣຖາ ຈ ປຕ຺ຕີ ຈ ຕປ຺ປມຸຂາ [ຕມ຺ປມຸຂາ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ຠເວຍ຺ຍຸໍ ຕນ຺ນິນ຺ນາ ຕປ຺ໂປຓາ ຕປ຺ປພ຺ຠາຣາ ຕໍ ເຍວ ອນຸປຣິຍາເຍຍ຺ຍຸໍ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເກຈິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ສພ຺ເພ ເຕ ສມາຘິປມຸຂາ ໂຫນ຺ຕິ ສມາຘິນິນ຺ນາ ສມາຘິໂປຓາ ສມາຘິປພ຺ຠາຣາ. ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປມຸຂລກ຺ຂໂຓ ສມາຘິ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ – ‘‘ສມາຘິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠາເວຖ, ສມາຫິໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ສມາຘິປຎ຺ໂຫ ຈຸທ຺ທສໂມ.

໑໕. ປຎ຺ຎາລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ

໑໕. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກິໍລກ຺ຂຓາ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ? ‘‘ປຸພ຺ເພວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ມຍາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘ເຉທນລກ຺ຂຓາ ປຎ຺ຎາ’ຕິ, ອປິ ຈ ໂອຠາສນລກ຺ຂຓາ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ. ‘‘ກຖໍ, ຠນ຺ເຕ, ໂອຠາສນລກ຺ຂຓາ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ? ‘‘ປຎ຺ຎາ, ມຫາຣາຊ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອວິຊ຺ຊນ຺ຘກາຣໍ ວິຘເມຕິ, ວິຊ຺ໂຊຠາສໍ ຊເນຕິ, ຎາຓາໂລກໍ ວິທໍເສຕິ, ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ປາກຏານິ ກໂຣຕິ. ຕໂຕ ໂຍຄາວຈໂຣ ‘ອນິຈ຺ຈ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ອນຕ຺ຕາ’ຕິ ວາ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ອນ຺ຘກາເຣ ເຄເຫ ປທີປໍ ປເວເສຍ຺ຍ, ປວິຏ຺ໂຐ ປທີໂປ ອນ຺ຘກາຣໍ ວິຘເມຕິ, ໂອຠາສໍ ຊເນຕິ, ອາໂລກໍ ວິທໍເສຕິ, ຣູປານິ ປາກຏານິ ກໂຣຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຎ຺ຎາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອວິຊ຺ຊນ຺ຘກາຣໍ ວິຘເມຕິ, ວິຊ຺ໂຊຠາສໍ ຊເນຕິ, ຎາຓາໂລກໍ ວິທໍເສຕິ, ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ປາກຏານິ ກໂຣຕິ. ຕໂຕ ໂຍຄາວຈໂຣ ‘ອນິຈ຺ຈ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ອນຕ຺ຕາ’ຕິ ວາ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂອຠາສນລກ຺ຂຓາ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ປຎ຺ຎາລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ ປນ຺ນຣສໂມ.

໑໖. ນານາຘມ຺ມານໍ ເອກກິຈ຺ຈອຠິນິປ຺ຜາທນປຎ຺ໂຫ

໑໖. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ນານາ ສນ຺ຕາ ເອກໍ ອຕ຺ຖໍ ອຠິນິປ຺ຜາເທນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ນານາ ສນ຺ຕາ ເອກໍ ອຕ຺ຖໍ ອຠິນິປ຺ຜາເທນ຺ຕິ, ກິເລເສ ຫນນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ກຖໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ນານາ ສນ຺ຕາ ເອກໍ ອຕ຺ຖໍ ອຠິນິປ຺ຜາເທນ຺ຕິ, ກິເລເສ ຫນນ຺ຕິ? ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ເສນາ ນານາ ສນ຺ຕາ ຫຕ຺ຖີ ຈ ອສ຺ສາ ຈ ຣຖາ ຈ ປຕ຺ຕີ ຈ ເອກໍ ອຕ຺ຖໍ ອຠິນິປ຺ຜາເທນ຺ຕິ, ສງ຺ຄາເມ ປຣເສນໍ ອຠິວິຊິນນ຺ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ນານາ ສນ຺ຕາ ເອກໍ ອຕ຺ຖໍ ອຠິນິປ຺ຜາເທນ຺ຕິ, ກິເລເສ ຫນນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ນານາຘມ຺ມານໍ ເອກກິຈ຺ຈອຠິນິປ຺ຜາທນປຎ຺ໂຫ ໂສຬສໂມ.

ມຫາວຄ຺ໂຄ ປຐໂມ.

ອິມສ຺ມິໍ ວຄ຺ເຄ ໂສຬສ ປຎ຺ຫາ.

໒. ອທ຺ຘານວຄ຺ໂຄ

໑. ຘມ຺ມສນ຺ຕຕິປຎ຺ໂຫ

໑. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ໂສ ເອວ ໂສ, ອຸທາຫຸ ອຎ຺ໂຎ’’ຕິ? ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ນ ຈ ໂສ, ນ ຈ ອຎ຺ໂຎ’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ຍທາ ຕ຺ວໍ ທຫໂຣ ຕຣຸໂຓ ມນ຺ໂທ ອຸຕ຺ຕານເສຍ຺ຍໂກ ອໂຫສິ, ໂສ ເຍວ ຕ຺ວໍ ເອຕຣຫິ ມຫນ຺ໂຕ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ໂຎ ໂສ ທຫໂຣ ຕຣຸໂຓ ມນ຺ໂທ ອຸຕ຺ຕານເສຍ຺ຍໂກ ອໂຫສິ, ອຎ຺ໂຎ ອຫໍ ເອຕຣຫິ ມຫນ຺ໂຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ມາຕາຕິປິ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ປິຕາຕິປິ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ອາຈຣິໂຍຕິປິ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ສິປ຺ປວາຕິປິ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ສີລວາຕິປິ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ປຎ຺ຎວາຕິປິ ນ ຠວິສ຺ສຕິ. ກິໍ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຎ຺ຎາ ເອວ ກລລສ຺ສ ມາຕາ, ອຎ຺ຎາ ອພ຺ພຸທສ຺ສ ມາຕາ, ອຎ຺ຎາ ເປສິຍາ ມາຕາ, ອຎ຺ຎາ ຆນສ຺ສ ມາຕາ, ອຎ຺ຎາ ຂຸທ຺ທກສ຺ສ ມາຕາ, ອຎ຺ຎາ ມຫນ຺ຕສ຺ສ ມາຕາ, ອຎ຺ໂຎ ສິປ຺ປໍ ສິກ຺ຂຕິ, ອຎ຺ໂຎ ສິກ຺ຂິໂຕ ຠວຕິ, ອຎ຺ໂຎ ປາປກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາທາ ຉິຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ. ຕ຺ວໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ກິໍ ວເທຍ຺ຍາສີ’’ຕິ? ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ອຫຎ຺ເຎວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ທຫໂຣ ອໂຫສິໍ ຕຣຸໂຓ ມນ຺ໂທ ອຸຕ຺ຕານເສຍ຺ຍໂກ, ອຫຎ຺ເຎວ ເອຕຣຫິ ມຫນ຺ໂຕ, ອິມເມວ ກາຍໍ ນິສ຺ສາຍ ສພ຺ເພ ເຕ ເອກສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິເທວ ປຸຣິໂສ ປທີປໍ ປທີເປຍ຺ຍ, ກິໍ ໂສ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ປທີເປຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ປທີເປຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຍາ ປຸຣິເມ ຍາເມ ອຈ຺ຈິ, ສາ ມຊ຺ຌິເມ ຍາເມ ອຈ຺ຈີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຍາ ມຊ຺ຌິເມ ຍາເມ ອຈ຺ຈິ, ສາ ປຈ຺ຉິເມ ຍາເມ ອຈ຺ຈີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຎ຺ໂຎ ໂສ ອໂຫສິ ປຸຣິເມ ຍາເມ ປທີໂປ, ອຎ຺ໂຎ ມຊ຺ຌິເມ ຍາເມ ປທີໂປ, ອຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຉິເມ ຍາເມ ປທີໂປ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ, ຕໍ ເຍວ ນິສ຺ສາຍ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ປທີປິໂຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຘມ຺ມສນ຺ຕຕິ ສນ຺ທຫຕິ, ອຎ຺ໂຎ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຎ຺ໂຎ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ວິຍ ສນ຺ທຫຕິ, ເຕນ ນ ຈ ໂສ, ນ ຈ ອຎ຺ໂຎ, ປຸຣິມວິຎ຺ຎາເຓ ປຈ຺ຉິມວິຎ຺ຎາຓໍ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຂີຣໍ ທຸຍ຺ຫມານໍ ກາລນ຺ຕເຣນ ທຘິ ປຣິວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ທຘິໂຕ ນວນີຕໍ, ນວນີຕໂຕ ຆຕໍ ປຣິວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ໂຍ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ‘ຍໍ ເຍວ ຂີຣໍ ຕໍ ເຍວ ທຘິ, ຍໍ ເຍວ ທຘິ ຕໍ ເຍວ ນວນີຕໍ, ຍໍ ເຍວ ນວນີຕໍ ຕໍ ເຍວ ຆຕ’ນ຺ຕິ, ສມ຺ມາ ນຸ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ, ຕໍເຍວ ນິສ຺ສາຍ ສມ຺ຠູຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຘມ຺ມສນ຺ຕຕິ ສນ຺ທຫຕິ, ອຎ຺ໂຎ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຎ຺ໂຎ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ວິຍ ສນ຺ທຫຕິ, ເຕນ ນ ຈ ໂສ, ນ ຈ ອຎ຺ໂຎ, ປຸຣິມວິຎ຺ຎາເຓ ປຈ຺ຉິມວິຎ຺ຎາຓໍ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ຘມ຺ມສນ຺ຕຕິປຎ຺ໂຫ ປຐໂມ.

໒. ປຏິສນ຺ທຫນປຎ຺ໂຫ

໒. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂຍ ນ ປຏິສນ຺ທຫຕິ, ຊານາຕິ ໂສ ‘ນ ປຏິສນ຺ທຫິສ຺ສາມີ’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ນ ປຏິສນ຺ທຫຕິ, ຊານາຕິ ໂສ ‘ນ ປຏິສນ຺ທຫິສ຺ສາມີ’ຕິ. ‘‘ກຖໍ, ຠນ຺ເຕ, ຊານາຕີ’’ຕິ? ‘‘ໂຍ ເຫຕຸ ໂຍ ປຈ຺ຈໂຍ, ມຫາຣາຊ, ປຏິສນ຺ທຫນາຍ, ຕສ຺ສ ເຫຕຸສ຺ສ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ອຸປຣມາ ຊານາຕິ ໂສ ‘ນ ປຏິສນ຺ທຫິສ຺ສາມີ’’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ກສ຺ສໂກ ຄຫປຕິໂກ ກສິຕ຺ວາ ຈ ວປິຕ຺ວາ ຈ ຘຎ຺ຎາຄາຣໍ ປຣິປູເຣຍ຺ຍ. ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ເນວ ກສ຺ເສຍ຺ຍ ນ ວປ຺ເປຍ຺ຍ, ຍຖາສມ຺ຠຕຎ຺ຈ ຘຎ຺ຎໍ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ ວາ ວິສຊ຺ເຊຍ຺ຍ ວາ ຍຖາ ປຈ຺ຈຍໍ ວາ ກເຣຍ຺ຍ, ຊາເນຍ຺ຍ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ກສ຺ສໂກ ຄຫປຕິໂກ ‘ນ ເມ ຘຎ຺ຎາຄາຣໍ ປຣິປູເຣສ຺ສຕີ’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຊາເນຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ກຖໍ ຊາເນຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ໂຍ ເຫຕຸ ໂຍ ປຈ຺ຈໂຍ ຘຎ຺ຎາຄາຣສ຺ສ ປຣິປູຣຓາຍ, ຕສ຺ສ ເຫຕຸສ຺ສ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ອຸປຣມາ ຊານາຕິ ‘ນ ເມ ຘຎ຺ຎາຄາຣໍ ປຣິປູເຣສ຺ສຕີ’’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ເຫຕຸ ໂຍ ປຈ຺ຈໂຍ ປຏິສນ຺ທຫນາຍ, ຕສ຺ສ ເຫຕຸສ຺ສ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ອຸປຣມາ ຊານາຕິ ໂສ ‘ນ ປຏິສນ຺ທຫິສ຺ສາມີ’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ປຏິສນ຺ທຫນປຎ຺ໂຫ ທຸຕິໂຍ.

໓. ຎາຓປຎ຺ຎາປຎ຺ໂຫ

໓. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍສ຺ສ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕສ຺ສ ປຎ຺ຎາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ຍສ຺ສ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕສ຺ສ ປຎ຺ຎາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ, ຍຎ຺ເຎວ ຎາຓໍ ສາ ເຍວ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ຍຎ຺ເຎວ ຎາຓໍ ສາ ເຍວ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ. ‘‘ຍສ຺ສ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຕຎ຺ເຎວ ຎາຓໍ ສາ ເຍວ ປຎ຺ຎາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ກິໍ ສມ຺ມຸຍ຺ເຫຍ຺ຍ ໂສ, ອຸທາຫຸ ນ ສມ຺ມຸຍ຺ເຫຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ກຕ຺ຖຈິ, ມຫາຣາຊ, ສມ຺ມຸຍ຺ເຫຍ຺ຍ, ກຕ຺ຖຈິ ນ ສມ຺ມຸຍ຺ເຫຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ກຸຫິໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ມຸຍ຺ເຫຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ອຎ຺ຎາຕປຸພ຺ເພສຸ ວາ, ມຫາຣາຊ, ສິປ຺ປຏ຺ຐາເນສຸ, ອຄຕປຸພ຺ພາຍ ວາ ທິສາຍ, ອສ຺ສຸຕປຸພ຺ພາຍ ວາ ນາມປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ສມ຺ມຸຍ຺ເຫຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ກຸຫິໍ ນ ສມ຺ມຸຍ຺ເຫຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ຍໍ ໂຂ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຕາຍ ປຎ຺ຎາຍ ກຕໍ ‘ອນິຈ຺ຈ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ອນຕ຺ຕາ’ຕິ ວາ, ຕຫິໍ ນ ສມ຺ມຸຍ຺ເຫຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ໂມໂຫ ປນສ຺ສ, ຠນ຺ເຕ, ກຸຫິໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ? ‘‘ໂມໂຫ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຎາເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນມຕ຺ເຕ ຕຕ຺ເຖວ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິເທວ ປຸຣິໂສ ອນ຺ຘກາຣເຄເຫ ປທີປໍ ອາໂຣເປຍ຺ຍ, ຕໂຕ ອນ຺ຘກາໂຣ ນິຣຸຊ຺ເຌຍ຺ຍ, ອາໂລໂກ ປາຕຸຠເວຍ຺ຍ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຎາເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນມຕ຺ເຕ ໂມໂຫ ຕຕ຺ເຖວ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ.

‘‘ປຎ຺ຎາ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ກຸຫິໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ? ‘‘ປຎ຺ຎາປິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສກິຈ຺ຈຍໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຍໍ ປນ ຕາຍ ປຎ຺ຎາຍ ກຕໍ ‘ອນິຈ຺ຈ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ອນຕ຺ຕາ’ຕິ ວາ, ຕໍ ນ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍໍ ປເນຕໍ ພ຺ຣູສິ ‘ປຎ຺ຎາ ສກິຈ຺ຈຍໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຍໍ ປນ ຕາຍ ປຎ຺ຎາຍ ກຕໍ ‘ອນິຈ຺ຈ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ອນຕ຺ຕາ’ຕິ ວາ, ຕໍ ນ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’ຕິ, ຕສ຺ສ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ໂກຈິ ປຸຣິໂສ ຣຕ຺ຕິໍ ເລຂໍ ເປເສຕຸກາໂມ ເລຂກໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ປທີປໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ເລຂໍ ລິຂາເປຍ຺ຍ, ລິຂິເຕ ປນ ເລເຂ ປທີປໍ ວິຊ຺ຌາເປຍ຺ຍ, ວິຊ຺ຌາປິເຕປິ ປທີເປ ເລຂໍ ນ ວິນສ຺ເສຍ຺ຍ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຎ຺ຎາ ສກິຈ຺ຈຍໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຍໍ ປນ ຕາຍ ປຎ຺ຎາຍ ກຕໍ ‘ອນິຈ຺ຈ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ອນຕ຺ຕາ’ຕິ ວາ, ຕໍ ນ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣຕ຺ຖິເມສຸ ຊນປເທສຸ ມນຸສ຺ສາ ອນຸຆຣໍ ປຎ຺ຈ ປຎ຺ຈ ອຸທກຆຏການິ ຐເປນ຺ຕິ ອາລິມ຺ປນໍ ວິຊ຺ຌາເປຕຸໍ, ຆເຣ ປທິຕ຺ເຕ ຕານິ ປຎ຺ຈ ອຸທກຆຏການິ ຆຣສ຺ສູປຣິ ຂິປນ຺ຕິ, ຕໂຕ ອຄ຺ຄິ ວິຊ຺ຌາຍຕິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຕສໍ ມນຸສ຺ສານໍ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘ປຸນ ເຕຫິ ຆເຏຫິ ຆຏກິຈ຺ຈໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອລໍ ເຕຫິ ຆເຏຫິ, ກິໍ ເຕຫິ ຆເຏຫີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຎ຺ຈ ອຸທກຆຏການິ, ເອວໍ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ທຏ຺ຐພ຺ພານິ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຍຖາ ເຕ ມນຸສ຺ສາ, ເອວໍ ໂຍຄາວຈໂຣ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຍຖາ ອຄ຺ຄິ, ເອວໍ ກິເລສາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ຍຖາ ປຎ຺ຈຫິ ອຸທກຆຏເກຫິ ອຄ຺ຄິ ວິຊ຺ຌາປີຍຕິ, ເອວໍ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ກິເລສາ ວິຊ຺ຌາປິຍນ຺ຕິ, ວິຊ຺ຌາປິຕາປິ ກິເລສາ ນ ປຸນ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຎ຺ຎາ ສກິຈ຺ຈຍໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຍໍ ປນ ຕາຍ ປຎ຺ຎາຍ ກຕໍ ‘ອນິຈ຺ຈ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ອນຕ຺ຕາ’ຕິ ວາ, ຕໍ ນ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ເວຊ຺ໂຊ ປຎ຺ຈມູລເຠສຊ຺ຊານິ ຄເຫຕ຺ວາ ຄິລານກໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕານິ ປຎ຺ຈມູລເຠສຊ຺ຊານິ ປິສິຕ຺ວາ [ປິໍສິຕ຺ວາ (ສີ. ປີ.)] ຄິລານກໍ ປາເຍຍ຺ຍ, ເຕຫິ ຈ ໂທສາ ນິທ຺ຘເມຍ຺ຍຸໍ, ກິໍ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕສ຺ສ ເວຊ຺ຊສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘ປຸນ ເຕຫິ ປຎ຺ຈມູລເຠສຊ຺ເຊຫິ ເຠສຊ຺ຊກິຈ຺ຈໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອລໍ ເຕຫິ ປຎ຺ຈມູລເຠສຊ຺ເຊຫິ, ກິໍ ເຕຫິ ປຎ຺ຈມູລເຠສຊ຺ເຊຫີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຎ຺ຈມູລເຠສຊ຺ຊານິ, ເອວໍ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ທຏ຺ຐພ຺ພານິ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ຍຖາ ເວຊ຺ໂຊ, ເອວໍ ໂຍຄາວຈໂຣ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຍຖາ ພ຺ຍາຘິ, ເອວໍ ກິເລສາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ຍຖາ ພ຺ຍາຘິໂຕ ປຸຣິໂສ, ເອວໍ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຍຖາ ປຎ຺ຈມູລເຠສຊ຺ເຊຫິ ຄິລານສ຺ສ ໂທສາ ນິທ຺ຘນ຺ຕາ, ໂທເສ ນິທ຺ຘນ຺ເຕ ຄິລາໂນ ອໂຣໂຄ ໂຫຕິ, ເອວໍ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ກິເລສາ ນິທ຺ຘມີຍນ຺ຕິ, ນິທ຺ຘມິຕາ ຈ ກິເລສາ ນ ປຸນ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຎ຺ຎາ ສກິຈ຺ຈຍໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຍໍ ປນ ຕາຍ ປຎ຺ຎາຍ ກຕໍ ‘ອນິຈ຺ຈ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ອນຕ຺ຕາ’ຕິ ວາ, ຕໍ ນ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ສງ຺ຄາມາວຈໂຣ ໂຍໂຘ ປຎ຺ຈ ກຓ຺ຑານິ ຄເຫຕ຺ວາ ສງ຺ຄາມໍ ໂອຕເຣຍ຺ຍ ປຣເສນໍ ວິເຊຕຸໍ, ໂສ ສງ຺ຄາມຄໂຕ ຕານິ ປຎ຺ຈ ກຓ຺ຑານິ ຂິເປຍ຺ຍ, ເຕຫິ ຈ ປຣເສນາ ຠິຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ກິໍ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕສ຺ສ ສງ຺ຄາມາວຈຣສ຺ສ ໂຍຘສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘ປຸນ ເຕຫິ ກຓ຺ເຑຫິ ກຓ຺ຑກິຈ຺ຈໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອລໍ ເຕຫິ ກຓ຺ເຑຫິ, ກິໍ ເຕຫິ ກຓ຺ເຑຫີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຎ຺ຈ ກຓ຺ຑານິ, ເອວໍ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ທຏ຺ຐພ຺ພານິ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ສງ຺ຄາມາວຈໂຣ ໂຍໂຘ, ເອວໍ ໂຍຄາວຈໂຣ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຍຖາ ປຣເສນາ, ເອວໍ ກິເລສາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ຍຖາ ປຎ຺ຈຫິ ກຓ຺ເຑຫິ ປຣເສນາ ຠິຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ກິເລສາ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຠຄ຺ຄາ ຈ ກິເລສາ ນ ປຸນ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຎ຺ຎາ ສກິຈ຺ຈຍໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຍໍ ປນ ຕາຍ ປຎ຺ຎາຍ ກຕໍ ‘ອນິຈ຺ຈ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ອນຕ຺ຕາ’ຕິ ວາ, ຕໍ ນ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ຎາຓປຎ຺ຎາປຎ຺ໂຫ ຕຕິໂຍ.

໔. ປຏິສນ຺ທຫນປຸຄ຺ຄລເວທິຍນປຎ຺ໂຫ

໔. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂຍ ນ ປຏິສນ຺ທຫຕິ, ເວເທຕິ ໂສ ກິຎ຺ຈິ ທຸກ຺ຂໍ ເວທນ’’ນ຺ຕິ? ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ກິຎ຺ຈິ ເວເທຕິ, ກິຎ຺ຈິ ນ ເວເທຕີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ເວເທຕິ, ກິໍ ນ ເວເທຕີ’’ຕິ? ‘‘ກາຍິກໍ, ມຫາຣາຊ, ເວທນໍ ເວເທຕິ, ເຈຕສິກໍ ເວທນໍ ນ ເວເທຕີ’’ຕິ. ‘‘ກຖໍ, ຠນ຺ເຕ, ກາຍິກໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ, ກຖໍ ເຈຕສິກໍ ເວທນໍ ນ ເວເທຕີ’’ຕິ? ‘‘ໂຍ ເຫຕຸ ໂຍ ປຈ຺ຈໂຍ ກາຍິກາຍ ທຸກ຺ຂເວທນາຍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ, ຕສ຺ສ ເຫຕຸສ຺ສ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ອນຸປຣມາ ກາຍິກໍ ທຸກ຺ຂເວທນໍ ເວເທຕິ, ໂຍ ເຫຕຸ ໂຍ ປຈ຺ຈໂຍ ເຈຕສິກາຍ ທຸກ຺ຂເວທນາຍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ, ຕສ຺ສ ເຫຕຸສ຺ສ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ອຸປຣມາ ເຈຕສິກໍ ທຸກ຺ຂເວທນໍ ນ ເວເທຕິ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ – ‘ໂສ ເອກໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ ກາຍິກໍ ນ ເຈຕສິກ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂຍ ທຸກ຺ຂໍ ເວທນໍ ເວເທຕິ, ກສ຺ມາ ໂສ ນ ປຣິນິພ຺ພາຍຕີ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ອຣຫໂຕ ອນຸນໂຍ ວາ ປຏິໂຆ ວາ, ນ ຈ ອຣຫນ຺ໂຕ ອປກ຺ກໍ ປາເຕນ຺ຕິ ປຣິປາກໍ ອາຄເມນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເຖເຣນ ສາຣິປຸຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ –

‘‘‘ນາຠິນນ຺ທາມິ ມຣຓໍ, ນາຠິນນ຺ທາມິ ຊີວິຕໍ;

ກາລຎ຺ຈ ປຏິກງ຺ຂາມິ, ນິພ຺ພິສໍ ຠຕໂກ ຍຖາ.

‘‘‘ນາຠິນນ຺ທາມິ ມຣຓໍ, ນາຠິນນ຺ທາມິ ຊີວິຕໍ;

ກາລຎ຺ຈ ປຏິກງ຺ຂາມິ, ສມ຺ປຊາໂນ ປຕິສ຺ສໂຕ’’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ [ປສ຺ສ ເຖຣຄາ. ໖໕໔].

ປຏິສນ຺ທຫນປຸຄ຺ຄລເວທິຍນປຎ຺ໂຫ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

໕. ເວທນາປຎ຺ໂຫ

໕. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສຸຂາ ເວທນາ ກຸສລາ ວາ ອກຸສລາ ວາ ອພ຺ຍາກຕາ ວາ’’ຕິ? ‘‘ສິຍາ, ມຫາຣາຊ, ກຸສລາ, ສິຍາ ອກຸສລາ, ສິຍາ ອພ຺ຍາກຕາ’’ຕິ. ‘‘ຍທິ, ຠນ຺ເຕ, ກຸສລາ ນ ທຸກ຺ຂາ, ຍທິ ທຸກ຺ຂາ ນ ກຸສລາ, ກຸສລໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ອິຘ ປຸຣິສສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຕຕ຺ຕໍ ອໂຍຄຸຬໍ ນິກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ທຸຕິເຍ ຫຕ຺ເຖ ສີຕໍ ຫິມປິຓ຺ຑໍ ນິກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ກິໍ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຸໂຠປິ ເຕ ທເຫຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ອຸໂຠປິ ເຕ ທເຫຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ເຕ ມຫາຣາຊ, ອຸໂຠປິ ອຸຓ຺ຫາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ອຸໂຠປິ ສີຕລາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ອາຊານາຫິ ນິຄ຺ຄຫໍ ຍທິ ຕຕ຺ຕໍ ທຫຕິ, ນ ຈ ເຕ ອຸໂຠປິ ອຸຓ຺ຫາ, ເຕນ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍທິ ສີຕລໍ ທຫຕິ, ນ ຈ ເຕ ອຸໂຠປິ ສີຕລາ, ເຕນ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ກິສ຺ສ ປນ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ອຸໂຠປິ ທຫນ຺ຕິ, ນ ຈ ເຕ ອຸໂຠປິ ອຸຓ຺ຫາ, ນ ຈ ເຕ ອຸໂຠປິ ສີຕລາ? ເອກໍ ອຸຓ຺ຫໍ, ເອກໍ ສີຕລໍ, ອຸໂຠປິ ເຕ ທຫນ຺ຕິ, ເຕນ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ‘‘ນາຫໍ ປຏິພໂລ ຕຍາ ວາທິນາ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປິຕຸໍ, ສາຘຸ ອຕ຺ຖໍ ຊປ຺ເປຫີ’’ຕິ. ຕໂຕ ເຖໂຣ ອຠິຘມ຺ມສໍຍຸຕ຺ຕາຍ ກຖາຍ ຣາຊານໍ ມິລິນ຺ທໍ ສຎ຺ຎາເປສິ –

‘‘ຉຍິມານິ, ມຫາຣາຊ, ເຄຫນິສ຺ສິຕານິ ໂສມນສ຺ສານິ, ຉ ເນກ຺ຂມ຺ມນິສ຺ສິຕານິ ໂສມນສ຺ສານິ, ຉ ເຄຫນິສ຺ສິຕານິ ໂທມນສ຺ສານິ, ຉ ເນກ຺ຂມ຺ມນິສ຺ສິຕານິ ໂທມນສ຺ສານິ, ຉ ເຄຫນິສ຺ສິຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ຉ ເນກ຺ຂມ຺ມນິສ຺ສິຕາ ອຸເປກ຺ຂາຕິ, ອິມານິ ຉ ຉກ຺ການິ, ອຕີຕາປິ ຉຕ຺ຕິໍສວິຘາ ເວທນາ, ອນາຄຕາປິ ຉຕ຺ຕິໍສວິຘາ ເວທນາ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາປິ ຉຕ຺ຕິໍສວິຘາ ເວທນາ, ຕເທກຊ຺ຌໍ ອຠິສຎ຺ຎຸຫິຕ຺ວາ ອຠິສມ຺ປິຓ຺ເຑຕ຺ວາ ອຏ຺ຐສຕໍ ເວທນາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ເວທນາປຎ຺ໂຫ ປຎ຺ຈໂມ.

໖. ນາມຣູປເອກຕ຺ຕນານຕ຺ຕປຎ຺ໂຫ

໖. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂກ ປຏິສນ຺ທຫຕີ’’ຕິ? ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ນາມຣູປໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຏິສນ຺ທຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ອິມໍ ເຍວ ນາມຣູປໍ ປຏິສນ຺ທຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອິມໍ ເຍວ ນາມຣູປໍ ປຏິສນ຺ທຫຕິ, ອິມິນາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ນາມຣູເປນ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ ໂສຠນໍ ວາ ປາປກໍ ວາ, ເຕນ ກມ຺ເມນ ອຎ຺ຎໍ ນາມຣູປໍ ປຏິສນ຺ທຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ຍທິ, ຠນ຺ເຕ, ນ ອິມໍ ເຍວ ນາມຣູປໍ ປຏິສນ຺ທຫຕິ, ນນຸ ໂສ ມຸຕ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ ປາປເກຫິ ກມ຺ເມຫີ’’ຕິ? ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ຍທິ ນ ປຏິສນ຺ທເຫຍ຺ຍ, ມຸຕ຺ໂຕ ຠເວຍ຺ຍ ປາປເກຫິ ກມ຺ເມຫິ. ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຏິສນ຺ທຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ມຸຕ຺ໂຕ ປາປເກຫິ ກມ຺ເມຫີ’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິເທວ ປຸຣິໂສ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ອມ຺ພໍ ອວຫເຣຍ຺ຍ, ຕເມນໍ ອມ຺ພສາມິໂກ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສຍ຺ຍ ‘ອິມິນາ ເທວ ປຸຣິເສນ ມຍ຺ຫໍ ອມ຺ພາ ອວຫຏາ’ຕິ, ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ‘ນາຫໍ, ເທວ, ອິມສ຺ສ ອມ຺ເພ ອວຫຣາມິ, ອຎ຺ເຎ ເຕ ອມ຺ພາ, ເຍ ອິມິນາ ໂຣປິຕາ, ອຎ຺ເຎ ເຕ ອມ຺ພາ, ເຍ ມຍາ ອວຫຏາ, ນາຫໍ ທຓ຺ຑປ຺ປຕ຺ໂຕ’ຕິ. ກິໍ ນຸ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ທຓ຺ຑປ຺ປຕ຺ໂຕ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ທຓ຺ຑປ຺ປຕ຺ໂຕ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ເກນ ກາຣເຓນາ’’ຕິ? ‘‘ກິຎ຺ຈາປິ ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ, ປຸຣິມໍ, ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ພໍ ອປ຺ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ປຈ຺ຉິເມນ ອມ຺ເພນ ໂສ ປຸຣິໂສ ທຓ຺ຑປ຺ປຕ຺ໂຕ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອິມິນາ ນາມຣູເປນ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ ໂສຠນໍ ວາ ປາປກໍ ວາ, ເຕນ ກມ຺ເມນ ອຎ຺ຎໍ ນາມຣູປໍ ປຏິສນ຺ທຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ມຸຕ຺ໂຕ ປາປເກຫິ ກມ຺ເມຫີ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິເທວ ປຸຣິໂສ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ສາລິໍ ອວຫເຣຍ຺ຍ…ເປ… ອຸຈ຺ຉຸໍ ອວຫເຣຍ຺ຍ…ເປ… ຍຖາ ມຫາຣາຊ ໂກຈິ ປຸຣິໂສ ເຫມນ຺ຕກາເລ ອຄ຺ຄິໍ ຊາເລຕ຺ວາ ວິສິພ຺ເພຕ຺ວາ [ວິສີເວຕ຺ວາ (ສີ. ປີ.)] ອວິຊ຺ຌາເປຕ຺ວາ ປກ຺ກເມຍ຺ຍ, ອຖ ໂຂ ໂສ ອຄ຺ຄິ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ເຂຕ຺ຕໍ ຑເຫຍ຺ຍ [ອຸປຑເຫຍ຺ຍ (ກ.)], ຕເມນໍ ເຂຕ຺ຕສາມິໂກ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສຍ຺ຍ ‘ອິມິນາ, ເທວ, ປຸຣິເສນ ມຍ຺ຫໍ ເຂຕ຺ຕໍ ທຑ຺ຒ’ນ຺ຕິ. ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ‘ນາຫໍ, ເທວ, ອິມສ຺ສ ເຂຕ຺ຕໍ ຌາເປມິ, ອຎ຺ໂຎ ໂສ ອຄ຺ຄິ, ໂຍ ມຍາ ອວິຊ຺ຌາປິໂຕ, ອຎ຺ໂຎ ໂສ ອຄ຺ຄິ, ເຍນິມສ຺ສ ເຂຕ຺ຕໍ ທຑ຺ຒໍ, ນາຫໍ ທຓ຺ຑປ຺ປຕ຺ໂຕ’ຕິ. ກິໍ ນຸ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ທຓ຺ຑປ຺ປຕ຺ໂຕ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ທຓ຺ຑປ຺ປຕ຺ໂຕ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ເກນ ກາຣເຓນາ’’ຕິ? ‘‘ກິຎ຺ຈາປິ ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ, ປຸຣິມໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຄ຺ຄິໍ ອປ຺ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ປຈ຺ຉິເມນ ອຄ຺ຄິນາ ໂສ ປຸຣິໂສ ທຓ຺ຑປ຺ປຕ຺ໂຕ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອິມິນາ ນາມຣູເປນ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ ໂສຠນໍ ວາ ປາປກໍ ວາ, ເຕນ ກມ຺ເມນ ອຎ຺ຎໍ ນາມຣູປໍ ປຏິສນ຺ທຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ມຸຕ຺ໂຕ ປາປເກຫິ ກມ຺ເມຫີ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິເທວ ປຸຣິໂສ ປທີປໍ ອາທາຍ ປາສາທໍ ອຠິຣູຫິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ປທີໂປ ຌາຍມາໂນ ຕິຓໍ ຌາເປຍ຺ຍ, ຕິຓໍ ຌາຍມານໍ ຆຣໍ ຌາເປຍ຺ຍ, ຆຣໍ ຌາຍມານໍ ຄາມໍ ຌາເປຍ຺ຍ, ຄາມຊໂນ ຕໍ ປຸຣິສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ‘ກິສ຺ສ ຕ຺ວໍ, ໂຠ ປຸຣິສ, ຄາມໍ ຌາເປສີ’ຕິ, ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ‘ນາຫໍ, ໂຠ, ຄາມໍ ຌາເປມິ, ອຎ຺ໂຎ ໂສ ປທີປຄ຺ຄິ, ຍສ຺ສາຫໍ ອາໂລເກນ ຠຸຎ຺ຊິໍ, ອຎ຺ໂຎ ໂສ ອຄ຺ຄິ, ເຍນ ຄາໂມ ຌາປິໂຕ’ຕິ, ເຕ ວິວທມານາ ຕວ ສນ຺ຕິເກ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ, ກສ຺ສ ຕ຺ວໍ, ມຫາຣາຊ, ອຏ຺ຏໍ [ອຕ຺ຖໍ (ສີ. ປີ.)] ຘາເຣຍ຺ຍາສີ’’ຕິ? ‘‘ຄາມຊນສ຺ສ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ກາຣຓາ’’ຕິ? ‘‘ກິຎ຺ຈາປິ ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ, ອປິ ຈ ຕໂຕ ເອວ ໂສ ອຄ຺ຄິ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ກິຎ຺ຈາປິ ອຎ຺ຎໍ ມາຣຓນ຺ຕິກໍ ນາມຣູປໍ, ອຎ຺ຎໍ ປຏິສນ຺ຘິສ຺ມິໍ ນາມຣູປໍ, ອປິ ຈ ຕໂຕ ເຍວ ຕໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ນ ມຸຕ຺ໂຕ ປາປເກຫິ ກມ຺ເມຫີ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິເທວ ປຸຣິໂສ ທຫຣິໍ ທາຣິກໍ ວາເຣຕ຺ວາ ສຸງ຺ກໍ ທຕ຺ວາ ປກ຺ກເມຍ຺ຍ. ສາ ອປເຣນ ສມເຍນ ມຫຕີ ອສ຺ສ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ, ຕໂຕ ອຎ຺ໂຎ ປຸຣິໂສ ສຸງ຺ກໍ ທຕ຺ວາ ວິວາຫໍ ກເຣຍ຺ຍ, ອິຕໂຣ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ‘ກິສ຺ສ ປນ ເມ ຕ຺ວໍ, ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ຠຣິຍໍ ເນສີ’ຕິ? ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ‘ນາຫໍ ຕວ ຠຣິຍໍ ເນມິ, ອຎ຺ຎາ ສາ ທາຣິກາ ທຫຣີ ຕຣຸຓີ, ຍາ ຕຍາ ວາຣິຕາ ຈ ທິນ຺ນສຸງ຺ກາ ຈ, ອຎ຺ຎາຍໍ ທາຣິກາ ມຫຕີ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ມຍາ ວາຣິຕາ ຈ ທິນ຺ນສຸງ຺ກາ ຈາ’ຕິ, ເຕ ວິວທມານາ ຕວ ສນ຺ຕິເກ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ. ກສ຺ສ ຕ຺ວໍ, ມຫາຣາຊ, ອຏ຺ຏໍ ຘາເຣຍ຺ຍາສີ’’ຕິ? ‘‘ປຸຣິມສ຺ສ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ກາຣຓາ’’ຕິ? ‘‘ກິຎ຺ຈາປິ ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ, ອປິ ຈ ຕໂຕ ເຍວ ສາ ມຫຕີ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ກິຎ຺ຈາປິ ອຎ຺ຎໍ ມາຣຓນ຺ຕິກໍ ນາມຣູປໍ, ອຎ຺ຎໍ ປຏິສນ຺ຘິສ຺ມິໍ ນາມຣູປໍ, ອປິ ຈ ຕໂຕ ເຍວ ຕໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ນປຣິມຸຕ຺ໂຕ ປາປເກຫິ ກມ຺ເມຫີ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິເທວ ປຸຣິໂສ ໂຄປາລກສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ຂີຣຆຏໍ ກິຓິຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ຫຕ຺ເຖ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປກ຺ກເມຍ຺ຍ ‘ສ຺ເວ ຄເຫຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມີ’ຕິ, ຕໍ ອປຣຊ຺ຊຸ ທຘິ ສມ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ໂສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ‘ເທຫິ ເມ ຂີຣຆຏ’ນ຺ຕິ. ໂສ ທຘິໍ ທສ຺ເສຍ຺ຍ. ອິຕໂຣ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ‘ນາຫໍ ຕວ ຫຕ຺ຖໂຕ ທຘິໍ ກິຓາມິ, ເທຫິ ເມ ຂີຣຆຏ’ນ຺ຕິ. ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ‘ອຊານໂຕ ເຕ ຂີຣໍ ທຘິຠູຕ’ນ຺ຕິ ເຕ ວິວທມານາ ຕວ ສນ຺ຕິເກ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ, ກສ຺ສ ຕ຺ວໍ ມຫາຣາຊ, ອຏ຺ຏໍ ຘາເຣຍ຺ຍາສີ’’ຕິ? ‘‘ໂຄປາລກສ຺ສ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ກາຣຓາ’’ຕິ? ‘‘ກິຎ຺ຈາປິ ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ, ອປິ ຈ ຕໂຕ ເຍວ ຕໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ກິຎ຺ຈາປິ ອຎ຺ຎໍ ມາຣຓນ຺ຕິກໍ ນາມຣູປໍ, ອຎ຺ຎໍ ປຏິສນ຺ຘິສ຺ມິໍ ນາມຣູປໍ, ອປິ ຈ ຕໂຕ ເຍວ ຕໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ນ ປຣິມຸຕ຺ໂຕ ປາປເກຫິ ກມ຺ເມຫີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ນາມຣູປເອກຕ຺ຕນານຕ຺ຕປຎ຺ໂຫ ຉຏ຺ໂຐ.

໗. ເຖຣປຏິສນ຺ທຫນາປຏິສນ຺ທຫນປຎ຺ໂຫ

໗. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕ຺ວໍ ປນ ປຏິສນ຺ທຫິສ຺ສສີ’’ຕິ? ‘‘ອລໍ, ມຫາຣາຊ, ກິໍ ເຕ ເຕນ ປຸຈ຺ຉິເຕນ, ນນຸ ມຍາ ປຏິກຈ຺ເຈວ ອກ຺ຂາຕໍ ‘ສເຈ, ມຫາຣາຊ, ສອຸປາທາໂນ ຠວິສ຺ສາມິ, ປຏິສນ຺ທຫິສ຺ສາມິ, ສເຈ ອນຸປາທາໂນ ຠວິສ຺ສາມິ, ນ ປຏິສນ຺ທຫິສ຺ສາມີ’’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິເທວ ປຸຣິໂສ ຣຎ຺ໂຎ ອຘິກາຣໍ ກເຣຍ຺ຍ. ຣາຊາ ຕຸຏ຺ໂຐ ອຘິກາຣໍ ທເທຍ຺ຍ, ໂສ ເຕນ ອຘິກາເຣນ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ສມປ຺ປິໂຕ ສມງ຺ຄິຠູໂຕ ປຣິຈເຣຍ຺ຍ, ໂສ ເຈ ຊນສ຺ສ ອາໂຣເຈຍ຺ຍ ‘ນ ເມ ຣາຊາ ກິຎ຺ຈິ ປຏິກໂຣຕີ’ ຕິ. ກິໍ ນຸ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ຍຸຕ຺ຕກາຣີ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ກິໍ ເຕ ເຕນ ປຸຈ຺ຉິເຕນ, ນນຸ ມຍາ ປຏິກຈ຺ເຈວ ອກ຺ຂາຕໍ ‘ສເຈ ສອຸປາທາໂນ ຠວິສ຺ສາມິ, ປຏິສນ຺ທຫິສ຺ສາມິ, ສເຈ ອນຸປາທາໂນ ຠວິສ຺ສາມິ, ນ ປຏິສນ຺ທຫິສ຺ສາມີ’’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ເຖຣປຏິສນ຺ທຫນາປຏິສນ຺ທຫນປຎ຺ໂຫ ສຕ຺ຕໂມ.

໘. ນາມຣູປປຏິສນ຺ທຫນປຎ຺ໂຫ

໘. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍໍ ປເນຕໍ ພ຺ຣູສິ ‘ນາມຣູປ’ນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ນາມໍ, ກຕມໍ ຣູປ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຍໍ ຕຕ຺ຖ, ມຫາຣາຊ, ໂອຬາຣິກໍ, ເອຕໍ ຣູປໍ, ເຍ ຕຕ຺ຖ ສຸຂຸມາ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຘມ຺ມາ, ເອຕໍ ນາມ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເກນ ກາຣເຓນ ນາມໍ ເຍວ ນ ປຏິສນ຺ທຫຕິ, ຣູປໍ ເຍວ ວາ’’ຕິ? ‘‘ອຎ຺ຎມຎ຺ຎູປນິສ຺ສິຕາ, ມຫາຣາຊ, ເອເຕ ຘມ຺ມາ ເອກໂຕວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ກຸກ຺ກຸຏິຍາ ກລລໍ ນ ຠເວຍ຺ຍ, ອຓ຺ຑມ຺ປິ ນ ຠເວຍ຺ຍ, ຍຎ຺ຈ ຕຕ຺ຖ ກລລໍ, ຍຎ຺ຈ ອຓ຺ຑໍ, ອຸໂຠເປເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎູປນິສ຺ສິຕາ, ເອກໂຕວ ເນສໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຍທິ ຕຕ຺ຖ ນາມໍ ນ ຠເວຍ຺ຍ, ຣູປມ຺ປິ ນ ຠເວຍ຺ຍ, ຍຎ຺ເຈວ ຕຕ຺ຖ ນາມໍ, ຍຎ຺ເຈວ ຣູປໍ, ອຸໂຠເປເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎູປນິສ຺ສິຕາ, ເອກໂຕວ ເນສໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ເອວເມຕໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ ສນ຺ຘາວິຕ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ນາມຣູປປຏິສນ຺ທຫນປຎ຺ໂຫ ອຏ຺ຐໂມ.

໙. ອທ຺ຘານປຎ຺ໂຫ

໙. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍໍ ປເນຕໍ ພ຺ຣູສິ ‘ທີຆມທ຺ຘານ’ນ຺ຕິ, ກິເມຕໍ ອທ຺ຘານໍ ນາມາ’’ຕິ? ‘‘ອຕີໂຕ, ມຫາຣາຊ, ອທ຺ຘາ, ອນາຄໂຕ ອທ຺ຘາ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ໂນ ອທ຺ຘາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ສພ຺ເພ ອທ຺ຘາ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ? ‘‘ໂກຈິ, ມຫາຣາຊ, ອທ຺ຘາ ອຕ຺ຖິ, ໂກຈິ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ກຕໂມ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອຕ຺ຖິ, ກຕໂມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ? ‘‘ເຍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ສງ຺ຂາຣາ ອຕີຕາ ວິຄຕາ ນິຣຸທ຺ຘາ ວິປຣິຓຕາ, ໂສ ອທ຺ຘາ ນຕ຺ຖິ, ເຍ ຘມ຺ມາ ວິປາກາ, ເຍ ຈ ວິປາກຘມ຺ມຘມ຺ມາ, ເຍ ຈ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປຏິສນ຺ຘິໍ ເທນ຺ຕິ, ໂສ ອທ຺ຘາ ອຕ຺ຖິ. ເຍ ສຕ຺ຕາ ກາລງ຺ກຕາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ໂສ ຈ ອທ຺ຘາ ອຕ຺ຖິ. ເຍ ສຕ຺ຕາ ກາລງ຺ກຕາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ, ໂສ ອທ຺ຘາ ນຕ຺ຖິ. ເຍ ຈ ສຕ຺ຕາ ປຣິນິພ຺ພຸຕາ, ໂສ ຈ ອທ຺ຘາ ນຕ຺ຖິ ປຣິນິພ຺ພຸຕຕ຺ຕາ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ອທ຺ຘານປຎ຺ໂຫ ນວໂມ.

ອທ຺ຘານວຄ຺ໂຄ ທຸຕິໂຍ.

ອິມສ຺ມິໍ ວຄ຺ເຄ ນວ ປຎ຺ຫາ.

໓. ວິຈາຣວຄ຺ໂຄ

໑. ອທ຺ຘານມູລປຎ຺ໂຫ

໑. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຕີຕສ຺ສ ອທ຺ຘານສ຺ສ ກິໍ ມູລໍ, ອນາຄຕສ຺ສ ອທ຺ຘານສ຺ສ ກິໍ ມູລໍ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອທ຺ຘານສ຺ສ ກິໍ ມູລ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອຕີຕສ຺ສ ຈ, ມຫາຣາຊ, ອທ຺ຘານສ຺ສ ອນາຄຕສ຺ສ ຈ ອທ຺ຘານສ຺ສ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຈ ອທ຺ຘານສ຺ສ ອວິຊ຺ຊາ ມູລໍ. ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ, ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປໍ, ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ສຬາຍຕນໍ, ສຬາຍຕນປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ໂສ, ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາ, ເວທນາປຈ຺ຈຍາ ຕຓ຺ຫາ, ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາ ອຸປາທານໍ, ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຠໂວ, ຠວປຈ຺ຈຍາ ຊາຕິ, ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ. ເອວເມຕສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອທ຺ຘານສ຺ສ [ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອທ຺ຘານສ຺ສ (ສີ.)] ປຸຣິມາ ໂກຏິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ອທ຺ຘານມູລປຎ຺ໂຫ ປຐໂມ.

໒. ປຸຣິມໂກຏິປຎ຺ໂຫ

໒. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍໍ ປເນຕໍ ພ຺ຣູສິ ‘ປຸຣິມາ ໂກຏິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕີ’ຕິ, ຕສ຺ສ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ປຣິຕ຺ຕໍ [ປຣິປກ຺ກໍ (ກ.)] ພີຊໍ ປຖວິຍໍ ນິກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ຕໂຕ ອງ຺ກຸໂຣ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ວຸຑ຺ຒິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຜລໍ ທເທຍ຺ຍ. ຕໂຕ ພີຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸນ ໂຣເປຍ຺ຍ, ຕໂຕປິ ອງ຺ກຸໂຣ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ວຸຑ຺ຒິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຜລໍ ທເທຍ຺ຍ. ເອວເມຕິສ຺ສາ ສນ຺ຕຕິຍາ ອຕ຺ຖິ ອນ຺ໂຕ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອທ຺ຘານສ຺ສາປິ ປຸຣິມາ ໂກຏິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ກຸກ຺ກຸຏິຍາ ອຓ຺ຑໍ ຠເວຍ຺ຍ, ອຓ຺ຑໂຕ ກຸກ຺ກຸຏີ ກຸກ຺ກຸຏິຍາ ອຓ຺ຑນ຺ຕິ. ເອວເມຕິສ຺ສາ ສນ຺ຕຕິຍາ ອຕ຺ຖິ ອນ຺ໂຕ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອທ຺ຘານສ຺ສາປິ ປຸຣິມາ ໂກຏິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ເຖໂຣ ປຖວິຍາ ຈກ຺ກໍ ລິຂິຕ຺ວາ ມິລິນ຺ທໍ ຣາຊານໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ອຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ອິມສ຺ສ ຈກ຺ກສ຺ສ ອນ຺ໂຕ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອິມານິ ຈກ຺ການິ ວຸຕ຺ຕານິ ຠຄວຕາ ‘ຈກ຺ຂຸຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຣູເປ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ, ຕິຓ຺ຓໍ ສງ຺ຄຕິ ຜສ຺ໂສ, ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາ, ເວທນາປຈ຺ຈຍາ ຕຓ຺ຫາ, ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາ ອຸປາທານໍ, ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ກມ຺ມໍ, ກມ຺ມໂຕ ປຸນ ຈກ຺ຂຸໍ ຊາຍຕີ’ຕິ. ເອວເມຕິສ຺ສາ ສນ຺ຕຕິຍາ ອຕ຺ຖິ ອນ຺ໂຕ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ.

‘‘‘ໂສຕຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ສທ຺ເທ ຈ…ເປ… ມນຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຘມ຺ເມ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ, ຕິຓ຺ຓໍ ສງ຺ຄຕິ ຜສ຺ໂສ, ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາ, ເວທນາປຈ຺ຈຍາ ຕຓ຺ຫາ, ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາ ອຸປາທານໍ, ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ກມ຺ມໍ, ກມ຺ມໂຕ ປຸນ ມໂນ ຊາຍຕີ’ຕິ. ເອວເມຕິສ຺ສາ ສນ຺ຕຕິຍາ ອຕ຺ຖິ ອນ຺ໂຕ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອທ຺ຘານສ຺ສາປິ ປຸຣິມາ ໂກຏິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ປຸຣິມໂກຏິປຎ຺ໂຫ ທຸຕິໂຍ.

໓. ໂກຏິປຎ຺ຎາຍນປຎ຺ໂຫ

໓. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍໍ ປເນຕໍ ພ຺ຣູສິ ‘ປຸຣິມາ ໂກຏິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕີ’ຕິ, ກຕມາ ຈ ສາ ປຸຣິມາ ໂກຏີ’’ຕິ? ‘‘ໂຍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຕີໂຕ ອທ຺ຘາ, ເອສາ ປຸຣິມາ ໂກຏີ’’ຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍໍ ປເນຕໍ ພ຺ຣູສິ ‘ປຸຣິມາ ໂກຏິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕີ’ຕິ, ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ສພ຺ພາປິ ປຸຣິມາ ໂກຏິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ? ‘‘ກາຈິ, ມຫາຣາຊ, ປຎ຺ຎາຍຕິ, ກາຈິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ. ‘‘ກຕມາ, ຠນ຺ເຕ, ປຎ຺ຎາຍຕິ, ກຕມາ ນ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ? ‘‘ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ສພ຺ພຖາ ສພ຺ພໍ ອວິຊ຺ຊາ ນາໂຫສີຕິ ເອສາ ປຸຣິມາ ໂກຏິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຍໍ ອຫຸຕ຺ວາ ສມ຺ໂຠຕິ, ຫຸຕ຺ວາ ປຏິວິຄຈ຺ຉຕິ, ເອສປ ປຸຣິມາ ໂກຏິ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍໍ ອຫຸຕ຺ວາ ສມ຺ໂຠຕິ, ຫຸຕ຺ວາ ປຏິວິຄຈ຺ຉຕິ, ນນຸ ຕໍ ອຸຠໂຕ ຉິນ຺ນໍ ອຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ? ‘‘ຍທິ, ມຫາຣາຊ, ອຸຠໂຕ ຉິນ຺ນໍ ອຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຸຠໂຕ ຉິນ຺ນາ ສກ຺ກາ ວຑ຺ເຒຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ສາປິ ສກ຺ກາ ວຑ຺ເຒຕຸ’’ນ຺ຕິ.’’ນາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕໍ ປຸຈ຺ຉາມິ ໂກຏິໂຕ ສກ຺ກາ ວຑ຺ເຒຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ ສກ຺ກາ ວຑ຺ເຒຕຸ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ເຖໂຣ ຕສ຺ສ ຣຸກ຺ຂູປມໍ ອກາສິ, ຂນ຺ຘາ ຈ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ພີຊານີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ໂກຏິປຎ຺ຎາຍນປຎ຺ໂຫ ຕຕິໂຍ.

໔. ສງ຺ຂາຣຊາຍມານປຎ຺ໂຫ

໔. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຕ຺ຖິ ເກຈິ ສງ຺ຂາຣາ, ເຍ ຊາຍນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຖິ ສງ຺ຂາຣາ, ເຍ ຊາຍນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ກຕເມ ເຕ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ? ‘‘ຈກ຺ຂຸສ຺ມິຎ຺ຈ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສຕິ ຣູເປສຸ ຈ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ໂຫຕິ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓ ສຕິ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ, ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ເສ ສຕິ ເວທນາ ໂຫຕິ, ເວທນາຍ ສຕິ ຕຓ຺ຫາ ໂຫຕິ, ຕຓ຺ຫາຍ ສຕິ ອຸປາທານໍ ໂຫຕິ, ອຸປາທາເນ ສຕິ ຠໂວ ໂຫຕິ, ຠເວ ສຕິ ຊາຕິ ໂຫຕິ, ຊາຕິຍາ ສຕິ ຊຣາມຣຓໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ເອວເມຕສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ສມຸທໂຍ ໂຫຕິ. ຈກ຺ຂຸສ຺ມິຎ຺ຈ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອສຕິ ຣູເປສຸ ຈ ອສຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ນ ໂຫຕິ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓ ອສຕິ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ໂສ ນ ໂຫຕິ, ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ເສ ອສຕິ ເວທນາ ນ ໂຫຕິ, ເວທນາຍ ອສຕິ ຕຓ຺ຫາ ນ ໂຫຕິ, ຕຓ຺ຫາຍ ອສຕິ ອຸປາທານໍ ນ ໂຫຕິ, ອຸປາທາເນ ອສຕິ ຠໂວ ນ ໂຫຕິ, ຠເວ ອສຕິ ຊາຕິ ນ ໂຫຕິ, ຊາຕິຍາ ອສຕິ ຊຣາມຣຓໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວເມຕສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ນິໂຣໂຘ ໂຫຕີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ສງ຺ຂາຣຊາຍມານປຎ຺ໂຫ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

໕. ຠວນ຺ຕສງ຺ຂາຣຊາຍມານປຎ຺ໂຫ

໕. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຕ຺ຖິ ເກຈິ ສງ຺ຂາຣາ, ເຍ ອຠວນ຺ຕາ ຊາຍນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ເກຈິ ສງ຺ຂາຣາ, ເຍ ອຠວນ຺ຕາ ຊາຍນ຺ຕິ, ຠວນ຺ຕາ ເຍວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສງ຺ຂາຣາ ຊາຍນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ອິທໍ ເຄຫໍ ອຠວນ຺ຕໍ ຊາຕໍ, ຍຕ຺ຖ ຕ຺ວໍ ນິສິນ຺ໂນສີ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈິ, ຠນ຺ເຕ, ອິຘ ອຠວນ຺ຕໍ ຊາຕໍ, ຠວນ຺ຕໍ ເຍວ ຊາຕໍ, ອິມານິ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ທາຣູນິ ວເນ ອເຫສຸໍ, ອຍຎ຺ຈ ມຕ຺ຕິກາ ປຖວິຍໍ ອໂຫສິ, ອິຕ຺ຖີນຎ຺ຈ ປຸຣິສານຎ຺ຈ ຕຊ຺ເຊນ ວາຍາເມນ ເອວມິທໍ ເຄຫໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນຕ຺ຖິ ເກຈິ ສງ຺ຂາຣາ, ເຍ ອຠວນ຺ຕາ ຊາຍນ຺ຕິ, ຠວນ຺ຕາ ເຍວ ສງ຺ຂາຣາ ຊາຍນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເກຈິ ພີຊຄາມຠູຕຄາມາ ປຖວິຍໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ວຸຑ຺ຒິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊມານາ ປຸປ຺ຜານິ ຈ ຜລານິ ຈ ທເທຍ຺ຍຸໍ, ນ ເຕ ຣຸກ຺ຂາ ອຠວນ຺ຕາ ຊາຕາ, ຠວນ຺ຕາ ເຍວ ເຕ ຣຸກ຺ຂາ ຊາຕາ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນຕ຺ຖິ ເກຈິ ສງ຺ຂາຣາ, ເຍ ອຠວນ຺ຕາ ຊາຍນ຺ຕິ, ຠວນ຺ຕາ ເຍວ ເຕ ສງ຺ຂາຣາ ຊາຍນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ກຸມ຺ຠກາໂຣ ປຖວິຍາ ມຕ຺ຕິກໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ນານາຠາຊນານິ ກໂຣຕິ, ນ ຕານິ ຠາຊນານິ ອຠວນ຺ຕານິ ຊາຕານິ, ຠວນ຺ຕານິ ເຍວ ຊາຕານິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນຕ຺ຖິ ເກຈິ ສງ຺ຂາຣາ, ເຍ ອຠວນ຺ຕາ ຊາຍນ຺ຕິ, ຠວນ຺ຕາ ເຍວ ສງ຺ຂາຣາ ຊາຍນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ວີຓາຍ ປຕ຺ຕໍ ນ ສິຍາ, ຈມ຺ມໍ ນ ສິຍາ, ໂທຓິ ນ ສິຍາ, ທຓ຺ໂຑ ນ ສິຍາ, ອຸປວີໂຓ ນ ສິຍາ, ຕນ຺ຕິໂຍ ນ ສິຍຸໍ, ໂກໂຓ ນ ສິຍາ, ປຸຣິສສ຺ສ ຈ ຕຊ຺ໂຊ ວາຍາໂມ ນ ສິຍາ, ຊາເຍຍ຺ຍ ສທ຺ໂທ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ວີຓາຍ ປຕ຺ຕໍ ສິຍາ, ຈມ຺ມໍ ສິຍາ, ໂທຓິ ສິຍາ, ທຓ຺ໂຑ ສິຍາ, ອຸປວີໂຓ ສິຍາ, ຕນ຺ຕິໂຍ ສິຍຸໍ, ໂກໂຓ ສິຍາ, ປຸຣິສສ຺ສ ຈ ຕຊ຺ໂຊ ວາຍາໂມ ສິຍາ, ຊາເຍຍ຺ຍ ສທ຺ໂທ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຊາເຍຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນຕ຺ຖິ ເກຈິ ສງ຺ຂາຣາ, ເຍ ອຠວນ຺ຕາ ຊາຍນ຺ຕິ, ຠວນ຺ຕາ ເຍວ ໂຂ ສງ຺ຂາຣາ ຊາຍນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອຣຓິ ນ ສິຍາ, ອຣຓິໂປຕໂກ ນ ສິຍາ, ອຣຓິໂຍຕ຺ຕກໍ ນ ສິຍາ, ອຸຕ຺ຕຣາຣຓິ ນ ສິຍາ, ໂຈຬກໍ ນ ສິຍາ, ປຸຣິສສ຺ສ ຈ ຕຊ຺ໂຊ ວາຍາໂມ ນ ສິຍາ, ຊາເຍຍ຺ຍ ໂສ ອຄ຺ຄີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຣຓິ ສິຍາ, ອຣຓິໂປຕໂກ ສິຍາ, ອຣຓິໂຍຕ຺ຕກໍ ສິຍາ, ອຸຕ຺ຕຣາຣຓິ ສິຍາ, ໂຈຬກໍ ສິຍາ, ປຸຣິສສ຺ສ ຈ ຕຊ຺ໂຊ ວາຍາໂມ ສິຍາ, ຊາເຍຍ຺ຍ ໂສ ອຄ຺ຄີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຊາເຍຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນຕ຺ຖິ ເກຈິ ສງ຺ຂາຣາ, ເຍ ອຠວນ຺ຕາ ຊາຍນ຺ຕິ, ຠວນ຺ຕາ ເຍວ ໂຂ ສງ຺ຂາຣາ ຊາຍນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມຓິ ນ ສິຍາ, ອາຕໂປ ນ ສິຍາ, ໂຄມຍໍ ນ ສິຍາ, ຊາເຍຍ຺ຍ ໂສ ອຄ຺ຄີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ມຓິ ສິຍາ, ອາຕໂປ ສິຍາ, ໂຄມຍໍ ສິຍາ, ຊາເຍຍ຺ຍ ໂສ ອຄ຺ຄີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຊາເຍຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນຕ຺ຖິ ເກຈິ ສງ຺ຂາຣາ ເຍ ອຠວນ຺ຕາ ຊາຍນ຺ຕິ, ຠວນ຺ຕາ ເຍວ ໂຂ ສງ຺ຂາຣາ ຊາຍນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອາທາໂສ ນ ສິຍາ, ອາຠາ ນ ສິຍາ, ມຸຂໍ ນ ສິຍາ, ຊາເຍຍ຺ຍ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອາທາໂສ ສິຍາ, ອາຠາ ສິຍາ, ມຸຂໍ ສິຍາ, ຊາເຍຍ຺ຍ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຊາເຍຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນຕ຺ຖິ ເກຈິ ສງ຺ຂາຣາ, ເຍ ອຠວນ຺ຕາ ຊາຍນ຺ຕິ, ຠວນ຺ຕາ ເຍວ ໂຂ ສງ຺ຂາຣາ ຊາຍນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ຠວນ຺ຕສງ຺ຂາຣຊາຍມານປຎ຺ໂຫ ປຎ຺ຈໂມ.

໖. ເວທຄູປຎ຺ໂຫ

໖. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເວທຄູ ອຸປລພ຺ຠຕີ’’ຕິ? ‘‘ໂກ ປເນສ, ມຫາຣາຊ, ເວທຄູ ນາມາ’’ຕິ? ‘‘ໂຍ, ຠນ຺ເຕ, ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຊີໂວ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ປສ຺ສຕິ, ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຓາຕິ, ຆາເນນ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍຕິ, ຊິວ຺ຫາຍ ຣສໍ ສາຍຕິ, ກາເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ຜຸສຕິ, ມນສາ ຘມ຺ມໍ ວິຊານາຕິ, ຍຖາ ມຍໍ ອິຘ ປາສາເທ ນິສິນ຺ນາ ເຍນ ເຍນ ວາຕປາເນນ ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍາມ ປສ຺ສິຕຸໍ, ເຕນ ເຕນ ວາຕປາເນນ ປສ຺ເສຍ຺ຍາມ, ປຸຣຕ຺ຖິເມນປິ ວາຕປາເນນ ປສ຺ເສຍ຺ຍາມ, ປຈ຺ຉິເມນປິ ວາຕປາເນນ ປສ຺ເສຍ຺ຍາມ, ອຸຕ຺ຕເຣນປິ ວາຕປາເນນ ປສ຺ເສຍ຺ຍາມ, ທກ຺ຂິເຓນປິ ວາຕປາເນນ ປສ຺ເສຍ຺ຍາມ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ອຍໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຊີໂວ ເຍນ ເຍນ ທ຺ວາເຣນ ອິຈ຺ຉຕິ ປສ຺ສິຕຸໍ, ເຕນ ເຕນ ທ຺ວາເຣນ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ປຎ຺ຈທ຺ວາຣໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຓິສ຺ສາມິ, ຕໍ ສຸໂຓຫິ, ສາຘຸກໍ ມນສິກໂຣຫິ, ຍທິ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຊີໂວ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ປສ຺ສຕິ, ຍຖາ ມຍໍ ອິຘ ປາສາເທ ນິສິນ຺ນາ ເຍນ ເຍນ ວາຕປາເນນ ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍາມ ປສ຺ສິຕຸໍ, ເຕນ ເຕນ ວາຕປາເນນ ຣູປໍ ເຍວ ປສ຺ເສຍ຺ຍາມ, ປຸຣຕ຺ຖິເມນປິ ວາຕປາເນນ ຣູປໍ ເຍວ ປສ຺ເສຍ຺ຍາມ, ປຈ຺ຉິເມນປິ ວາຕປາເນນ ຣູປໍ ເຍວ ປສ຺ເສຍ຺ຍາມ, ອຸຕ຺ຕເຣນປິ ວາຕປາເນນ ຣູປໍ ເຍວ ປສ຺ເສຍ຺ຍາມ, ທກ຺ຂິເຓນປິ ວາຕປາເນນ ຣູປໍ ເຍວ ປສ຺ເສຍ຺ຍາມ, ເອວເມເຕນ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຊີເວນ ໂສເຕນປິ ຣູປໍ ເຍວ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ, ຆາເນນປິ ຣູປໍ ເຍວ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ, ຊິວ຺ຫາຍປິ ຣູປໍ ເຍວ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ, ກາເຍນປິ ຣູປໍ ເຍວ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ, ມນສາປິ ຣູປໍ ເຍວ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ; ຈກ຺ຂຸນາປິ ສທ຺ໂທ ເຍວ ໂສຕພ຺ໂພ, ຆາເນນປິ ສທ຺ໂທ ເຍວ ໂສຕພ຺ໂພ, ຊິວ຺ຫາຍປິ ສທ຺ໂທ ເຍວ ໂສຕພ຺ໂພ, ກາເຍນປິ ສທ຺ໂທ ເຍວ ໂສຕພ຺ໂພ, ມນສາປິ ສທ຺ໂທ ເຍວ ໂສຕພ຺ໂພ; ຈກ຺ຂຸນາປິ ຄນ຺ໂຘ ເຍວ ຆາຍິຕພ຺ໂພ, ໂສເຕນປິ ຄນ຺ໂຘ ເຍວ ຆາຍິຕພ຺ໂພ, ຊິວ຺ຫາຍປິ ຄນ຺ໂຘ ເຍວ ຆາຍິຕພ຺ໂພ, ກາເຍນປິ ຄນ຺ໂຘ ເຍວ ຆາຍິຕພ຺ໂພ, ມນສາປິ ຄນ຺ໂຘ ເຍວ ຆາຍິຕພ຺ໂພ; ຈກ຺ຂຸນາປິ ຣໂສ ເຍວ ສາຍິຕພ຺ໂພ, ໂສເຕນປິ ຣໂສ ເຍວ ສາຍິຕພ຺ໂພ, ຆາເນນປິ ຣໂສ ເຍວ ສາຍິຕພ຺ໂພ, ກາເຍນປິ ຣໂສ ເຍວ ສາຍິຕພ຺ໂພ, ມນສາປິ ຣໂສ ເຍວ ສາຍິຕພ຺ໂພ; ຈກ຺ຂຸນາປິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ເຍວ ຜຸສິຕພ຺ພໍ, ໂສເຕນປິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ເຍວ ຜຸສິຕພ຺ພໍ, ຆາເນນປິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ເຍວ ຜຸສິຕພ຺ພໍ, ຊິວ຺ຫາຍປິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ເຍວ ຜຸສິຕພ຺ພໍ, ມນສາປິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ເຍວ ຜຸສິຕພ຺ພໍ; ຈກ຺ຂຸນາປິ ຘມ຺ມໍ ເຍວ ວິຊານິຕພ຺ພໍ, ໂສເຕນປິ ຘມ຺ມໍ ເຍວ ວິຊານິຕພ຺ພໍ, ຆາເນນປິ ຘມ຺ມໍ ເຍວ ວິຊານິຕພ຺ພໍ, ຊິວ຺ຫາຍປິ ຘມ຺ມໍ ເຍວ ວິຊານິຕພ຺ພໍ, ກາເຍນປິ ຘມ຺ມໍ ເຍວ ວິຊານິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ.

‘‘ນ ໂຂ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ຍຸຊ຺ຊຕິ ປຸຣິເມນ ວາ ປຈ຺ຉິມໍ, ປຈ຺ຉິເມນ ວາ ປຸຣິມໍ, ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ມຍໍ ອິຘ ປາສາເທ ນິສິນ຺ນາ ອິເມສຸ ຊາລວາຕປາເນສຸ ອຸຄ຺ຆາຏິເຕສຸ ມຫນ຺ເຕນ ອາກາເສນ ພຫິມຸຂາ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ຣູປໍ ປສ຺ສາມ, ເອວເມເຕນ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຊີເວນາປິ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣສຸ ອຸຄ຺ຆາຏິເຕສຸ ມຫນ຺ເຕນ ອາກາເສນ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ຣູປໍ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ, ໂສເຕສຸ ອຸຄ຺ຆາຏິເຕສຸ…ເປ… ຆາເນ ອຸຄ຺ຆາຏິເຕ…ເປ… ຊິວ຺ຫາຍ ອຸຄ຺ຆາຏິຕາຍ…ເປ… ກາເຍ ອຸຄ຺ຆາຏິເຕ ມຫນ຺ເຕນ ອາກາເສນ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ສທ຺ໂທ ໂສຕພ຺ໂພ, ຄນ຺ໂຘ ຆາຍິຕພ຺ໂພ, ຣໂສ ສາຍິຕພ຺ໂພ, ໂຜຏ຺ຐພ຺ໂພ ຜຸສິຕພ຺ໂພ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ.

‘‘ນ ໂຂ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ຍຸຊ຺ຊຕິ ປຸຣິເມນ ວາ ປຈ຺ຉິມໍ, ປຈ຺ຉິເມນ ວາ ປຸຣິມໍ, ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ອຍໍ ທິນ຺ໂນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພຫິທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ, ຊານາສິ ຕ຺ວໍ, ມຫາຣາຊ, ‘ອຍໍ ທິນ຺ໂນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພຫິທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ຐິໂຕ’’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຊານາມີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ອຍໍ ທິນ຺ໂນ ອນ຺ໂຕ ປວິສິຕ຺ວາ ຕວ ປຸຣໂຕ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ, ຊານາສິ ຕ຺ວໍ, ມຫາຣາຊ, ‘ອຍໍ ທິນ຺ໂນ ອນ຺ໂຕ ປວິສິຕ຺ວາ ມມ ປຸຣໂຕ ຐິໂຕ’’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຊານາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ໂສ ຊີໂວ ຊິວ຺ຫາຍ ຣເສ ນິກ຺ຂິຕ຺ເຕ ຊາເນຍ຺ຍ ອມ຺ພິລຕ຺ຕໍ ວາ ລວຓຕ຺ຕໍ ວາ ຕິຕ຺ຕກຕ຺ຕໍ ວາ ກຏຸກຕ຺ຕໍ ວາ ກສາຍຕ຺ຕໍ ວາ ມຘຸຣຕ຺ຕໍ ວາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຊາເນຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ເຕ ຣເສ ອນ຺ໂຕ ປວິຏ຺ເຐ ຊາເນຍ຺ຍ ອມ຺ພິລຕ຺ຕໍ ວາ ລວຓຕ຺ຕໍ ວາ ຕິຕ຺ຕກຕ຺ຕໍ ວາ ກຏຸກຕ຺ຕໍ ວາ ກສາຍຕ຺ຕໍ ວາ ມຘຸຣຕ຺ຕໍ ວາ’’ຕິ. ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ.

‘‘ນ ໂຂ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ຍຸຊ຺ຊຕິ ປຸຣິເມນ ວາ ປຈ຺ຉິມໍ, ປຈ຺ຉິເມນ ວາ ປຸຣິມໍ, ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິເທວ ປຸຣິໂສ ມຘຸຆຏສຕໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ມຘຸໂທຓິໍ ປູຣາເປຕ຺ວາ ປຸຣິສສ຺ສ ມຸຂໍ ປິທຫິຕ຺ວາ [ປິທຫິຕ຺ວາວ (ກ.)] ມຘຸໂທຓິຍາ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ຊາເນຍ຺ຍ, ມຫາຣາຊ, ໂສ ປຸຣິໂສ ມຘຸໍ ສມ຺ປນ຺ນໍ ວາ ນ ສມ຺ປນ຺ນໍ ວາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເກນ ກາຣເຓນາ’’ຕິ. ‘‘ນ ຫິ ຕສ຺ສ, ຠນ຺ເຕ, ມຸເຂ ມຘຸ ປວິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ນ ໂຂ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ຍຸຊ຺ຊຕິ ປຸຣິເມນ ວາ ປຈ຺ຉິມໍ, ປຈ຺ຉິເມນ ວາ ປຸຣິມ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ນາຫໍ ປຏິພໂລ ຕຍາ ວາທິນາ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປິຕຸໍ; ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ, ອຕ຺ຖໍ ຊປ຺ເປຫີ’’ຕິ.

ເຖໂຣ ອຠິຘມ຺ມສໍຍຸຕ຺ຕາຍ ກຖາຍ ຣາຊານໍ ມິລິນ຺ທໍ ສຎ຺ຎາເປສິ – ‘‘ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ຈກ຺ຂຸຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຣູເປ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ, ຕໍສຫຊາຕາ ຜສ຺ໂສ ເວທນາ ສຎ຺ຎາ ເຈຕນາ ເອກຄ຺ຄຕາ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ມນສິກາໂຣຕິ ເອວເມເຕ ຘມ຺ມາ ປຈ຺ຈຍໂຕ ຊາຍນ຺ຕິ, ນ ເຫຕ຺ຖ ເວທຄູ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ໂສຕຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ສທ຺ເທ ຈ…ເປ… ມນຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຘມ຺ເມ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ, ຕໍສຫຊາຕາ ຜສ຺ໂສ ເວທນາ ສຎ຺ຎາ ເຈຕນາ ເອກຄ຺ຄຕາ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ມນສິກາໂຣຕິ ເອວເມເຕ ຘມ຺ມາ ປຈ຺ຈຍໂຕ ຊາຍນ຺ຕິ, ນ ເຫຕ຺ຖ ເວທຄູ ອຸປລພ຺ຠຕີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ເວທຄູປຎ຺ໂຫ ຉຏ຺ໂຐ.

໗. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທິປຎ຺ໂຫ

໗. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ມໂນວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ຍຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ມໂນວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຐມໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ປຈ຺ຉາ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ, ອຸທາຫຸ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ ປຐມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ປຈ຺ຉາ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ປຐມໍ, ມຫາຣາຊ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ປຈ຺ຉາ ມໂນວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ ອາຓາເປຕິ ‘ຍຕ຺ຖາຫໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊາມິ, ຕ຺ວມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊາຫີ’ຕິ, ອຸທາຫຸ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອາຓາເປຕິ ‘ຍຕ຺ຖ ຕ຺ວໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສສິ, ອຫມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສາມີ’’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ອນາລາໂປ ເຕສໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎຫີ’’ຕິ.

‘‘ກຖໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ມໂນວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ? ‘‘ນິນ຺ນຕ຺ຕາ ຈ, ມຫາຣາຊ, ທ຺ວາຣຕ຺ຕາ ຈ ຈິຓ຺ຓຕ຺ຕາ ຈ ສມຸທາຈຣິຕຕ຺ຕາ ຈາ’’ຕິ.

‘‘ກຖໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ນິນ຺ນຕ຺ຕາ ຍຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ມໂນວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ? ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ກຕເມນ ອຸທກໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ເຍນ, ຠນ຺ເຕ, ນິນ຺ນໍ, ເຕນ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ອຖາປເຣນ ສມເຍນ ເທໂວ ວສ຺ເສຍ຺ຍ, ກຕເມນ ຕໍ ອຸທກໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ເຍນ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣິມໍ ອຸທກໍ ຄຕໍ, ຕມ຺ປິ ເຕນ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ.

‘‘ກິໍ ນຸໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິມໍ ອຸທກໍ ປຈ຺ຉິມໍ ອຸທກໍ ອາຓາເປຕິ ‘ເຍນາຫໍ ຄຈ຺ຉາມິ, ຕ຺ວມ຺ປິ ເຕນ ຄຈ຺ຉາຫີ’ຕິ, ປຈ຺ຉິມໍ ວາ ອຸທກໍ ປຸຣິມໍ ອຸທກໍ ອາຓາເປຕິ ‘ເຍນ ຕ຺ວໍ ຄຈ຺ຉິສ຺ສສິ, ອຫມ຺ປິ ເຕນ ຄຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’’ຕິ. ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອນາລາໂປ ເຕສໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎຫິ, ນິນ຺ນຕ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນິນ຺ນຕ຺ຕາ ຍຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ມໂນວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ ອາຓາເປຕິ ‘ຍຕ຺ຖາຫໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊາມິ, ຕ຺ວມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊາຫີ’ຕິ, ນາປິ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອາຓາເປຕິ ‘ຍຕ຺ຖ ຕ຺ວໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສສິ, ອຫມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສາມີ’ຕິ, ອນາລາໂປ ເຕສໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎຫິ, ນິນ຺ນຕ຺ຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’’ຕິ.

‘‘ກຖໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ທ຺ວາຣຕ຺ຕາ ຍຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ມໂນວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ? ອເປປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ຕິມໍ ນຄຣໍ ອສ຺ສ ທຬ຺ຫປາກາຣໂຕຣຓໍ ເອກທ຺ວາຣໍ, ຕໂຕ ປຸຣິໂສ ນິກ຺ຂມິຕຸກາໂມ ຠເວຍ຺ຍ, ກຕເມນ ນິກ຺ຂເມຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ທ຺ວາເຣນ, ຠນ຺ເຕ, ນິກ຺ຂເມຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ອຖາປໂຣ ປຸຣິໂສ ນິກ຺ຂມິຕຸກາໂມ ຠເວຍ຺ຍ, ກຕເມນ ໂສ ນິກ຺ຂເມຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ເຍນ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣິໂມ ປຸຣິໂສ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ, ໂສປິ ເຕນ ນິກ຺ຂເມຍ຺ຍາ’’ຕິ.

‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂມ ປຸຣິໂສ ປຈ຺ຉິມໍ ປຸຣິສໍ ອາຓາເປຕິ ‘ເຍນາຫໍ ຄຈ຺ຉາມິ, ຕ຺ວມ຺ປິ ເຕນ ຄຈ຺ຉາຫີ’ຕິ, ປຈ຺ຉິໂມ ວາ ປຸຣິໂສ ປຸຣິມໍ ປຸຣິສໍ ອາຓາເປຕິ ‘ເຍນ ຕ຺ວໍ ຄຈ຺ຉິສ຺ສສິ, ອຫມ຺ປິ ເຕນ ຄຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’ຕິ. ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອນາລາໂປ ເຕສໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎຫິ, ທ຺ວາຣຕ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ທ຺ວາຣຕ຺ຕາ ຍຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ມໂນວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ ອາຓາເປຕິ ‘ຍຕ຺ຖາຫໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊາມິ, ຕ຺ວມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊາຫີ’ຕິ, ນາປິ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອາຓາເປຕິ ‘ຍຕ຺ຖ ຕ຺ວໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສສິ, ອຫມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສາມີ’ຕິ, ອນາລາໂປ ເຕສໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎຫິ, ທ຺ວາຣຕ຺ຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ກຖໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຈິຓ຺ຓຕ຺ຕາ ຍຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ມໂນວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ?ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ປຐມໍ ເອກໍ ສກຏໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ອຖ ທຸຕິຍໍ ສກຏໍ ກຕເມນ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ເຍນ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣິມໍ ສກຏໍ ຄຕໍ, ຕມ຺ປິ ເຕນ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ.

‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິມໍ ສກຏໍ ປຈ຺ຉິມໍ ສກຏໍ ອາຓາເປຕິ ‘ເຍນາຫໍ ຄຈ຺ຉາມິ, ຕ຺ວມ຺ປິ ເຕນ ຄຈ຺ຉາຫີ’ຕິ, ປຈ຺ຉິມໍ ວາ ສກຏໍ ປຸຣິມໍ ສກຏໍ ອາຓາເປຕິ ‘ເຍນ ຕ຺ວໍ ຄຈ຺ຉິສ຺ສສິ, ອຫມ຺ປິ ເຕນ ຄຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’’ຕິ. ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອນາລາໂປ ເຕສໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎຫິ, ຈິຓ຺ຓຕ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຈິຓ຺ຓຕ຺ຕາ ຍຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ມໂນວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ ອາຓາເປຕິ ‘ຍຕ຺ຖາຫໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊາມິ, ຕ຺ວມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊາຫີ’ຕິ, ນາປິ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອາຓາເປຕິ ‘ຍຕ຺ຖ ຕ຺ວໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສສິ, ອຫມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສາມີ’ຕິ, ອນາລາໂປ ເຕສໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎຫິ, ຈິຓ຺ຓຕ຺ຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ກຖໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສມຸທາຈຣິຕຕ຺ຕາ ຍຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ມໂນວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ? ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມຸທ຺ທາຄຓນາສງ຺ຂ຺ຍາເລຂາສິປ຺ປຏ຺ຐາເນສຸ ອາທິກມ຺ມິກສ຺ສ ທນ຺ຘາຍນາ ຠວຕິ, ອຖາປເຣນ ສມເຍນ ນິສມ຺ມກິຣິຍາຍ ສມຸທາຈຣິຕຕ຺ຕາ ອທນ຺ຘາຍນາ ຠວຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສມຸທາຈຣິຕຕ຺ຕາ ຍຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ມໂນວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ ອາຓາເປຕິ ‘ຍຕ຺ຖາຫໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊາມິ, ຕ຺ວມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊາຫີ’ຕິ, ນາປິ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອາຓາເປຕິ ‘ຍຕ຺ຖ ຕ຺ວໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສສິ, ອຫມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສາມີ’ຕິ, ອນາລາໂປ ເຕສໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎຫິ, ສມຸທາຈຣິຕຕ຺ຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍຕ຺ຖ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ມໂນວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ…ເປ… ຍຕ຺ຖ ຆານວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ…ເປ… ຍຕ຺ຖ ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ …ເປ… ຍຕ຺ຖ ກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ມໂນວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ຍຕ຺ຖ ກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ມໂນວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຐມໍ ກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ປຈ຺ຉາ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ, ອຸທາຫຸ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ ປຐມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ປຈ຺ຉາ ກາຍວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ກາຍວິຎ຺ຎາຓໍ, ມຫາຣາຊ, ປຐມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ປຈ຺ຉາ ມໂນວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ,…ເປ… ອນາລາໂປ ເຕສໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎຫິ, ສມຸທາຈຣິຕຕ຺ຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທິປຎ຺ໂຫ ສຕ຺ຕໂມ.

໘. ຜສ຺ສລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ

໘. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍຕ຺ຖ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຜສ຺ໂສປິ ເວທນາປິ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ຍຕ຺ຖ ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຜສ຺ໂສປິ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເວທນາປິ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສຎ຺ຎາປິ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເຈຕນາປິ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ວິຕກ຺ໂກປິ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ວິຈາໂຣປິ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສພ຺ເພປິ ຜສ຺ສປ຺ປມຸຂາ ຘມ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກິໍລກ຺ຂໂຓ ຜສ຺ໂສ’’ຕິ? ‘‘ຜຸສນລກ຺ຂໂຓ, ມຫາຣາຊ, ຜສ຺ໂສ’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ທ຺ເວ ເມຓ຺ຑາ ຍຸຊ຺ເຌຍ຺ຍຸໍ, ເຕສຸ ຍຖາ ເອໂກ ເມຓ຺ໂຑ, ເອວໍ ຈກ຺ຂຸ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ ຍຖາ ທຸຕິໂຍ ເມຓ຺ໂຑ, ເອວໍ ຣູປໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍຖາ ເຕສໍ ສນ຺ນິປາໂຕ, ເອວໍ ຜສ຺ໂສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ທ຺ເວ ປາຓີ ວຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ເຕສຸ ຍຖາ ເອໂກ ປາຓິ, ເອວໍ ຈກ຺ຂຸ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍຖາ ທຸຕິໂຍ ປາຓິ, ເອວໍ ຣູປໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍຖາ ເຕສໍ ສນ຺ນິປາໂຕ, ເອວໍ ຜສ຺ໂສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ທ຺ເວ ສມ຺ມາ ວຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ເຕສຸ ຍຖາ ເອໂກ ສມ຺ໂມ, ເອວໍ ຈກ຺ຂຸ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍຖາ ທຸຕິໂຍ ສມ຺ໂມ, ເອວໍ ຣູປໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍຖາ ເຕສໍ ສນ຺ນິປາໂຕ, ເອວໍ ຜສ຺ໂສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ຜສ຺ສລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ ອຏ຺ຐໂມ.

໙. ເວທນາລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ

໙. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກິໍລກ຺ຂຓາ ເວທນາ’’ຕິ? ‘‘ເວທຍິຕລກ຺ຂຓາ, ມຫາຣາຊ, ເວທນາ ອນຸຠວນລກ຺ຂຓາ ຈາ’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິເທວ ປຸຣິໂສ ຣຎ຺ໂຎ ອຘິກາຣໍ ກເຣຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ຣາຊາ ຕຸຏ຺ໂຐ ອຘິກາຣໍ ທເທຍ຺ຍ, ໂສ ເຕນ ອຘິກາເຣນ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ສມປ຺ປິໂຕ ສມງ຺ຄິຠູໂຕ ປຣິຈເຣຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ເອວມສ຺ສ ‘ມຍາ ໂຂ ປຸພ຺ເພ ຣຎ຺ໂຎ ອຘິກາໂຣ ກໂຕ, ຕສ຺ສ ເມ ຣາຊາ ຕຸຏ຺ໂຐ ອຘິກາຣໍ ອທາສິ, ສ຺ວາຫໍ ຕໂຕນິທານໍ ອິມໍ ເອວຣູປໍ ເວທນໍ ເວທຍາມີ’ຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິເທວ ປຸຣິໂສ ກຸສລໍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ໂສ ຈ ຕຕ຺ຖ ທິພ຺ເພຫິ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ສມປ຺ປິໂຕ ສມງ຺ຄິຠູໂຕ ປຣິຈເຣຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ເອວມສ຺ສ ‘ສ຺ວາຫໍ ໂຂ ປຸພ຺ເພ ກຸສລໍ ກມ຺ມໍ ອກາສິໍ, ໂສຫໍ ຕໂຕນິທານໍ ອິມໍ ເອວຣູປໍ ເວທນໍ ເວທຍາມີ’ຕິ, ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເວທຍິຕລກ຺ຂຓາ ເວທນາ ອນຸຠວນລກ຺ຂຓາ ຈາ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ເວທນາລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ ນວໂມ.

໑໐. ສຎ຺ຎາລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ

໑໐. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກິໍລກ຺ຂຓາ ສຎ຺ຎາ’’ຕິ? ‘‘ສຎ຺ຊານນລກ຺ຂຓາ, ມຫາຣາຊ, ສຎ຺ຎາ. ກິໍ ສຎ຺ຊານາຕິ? ນີລມ຺ປິ ສຎ຺ຊານາຕິ, ປີຕມ຺ປິ ສຎ຺ຊານາຕິ, ໂລຫິຕມ຺ປິ ສຎ຺ຊານາຕິ, ໂອທາຕມ຺ປິ ສຎ຺ຊານາຕິ, ມຎ຺ຊິຏ຺ຐມ຺ປິ [ມຎ຺ເຊຏ຺ຐມ຺ປິ (ສີ. ປີ.)] ສຎ຺ຊານາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສຎ຺ຊານນລກ຺ຂຓາ ສຎ຺ຎາ’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຣຎ຺ໂຎ ຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ ຠຓ຺ຑາຄາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນີລປີຕໂລຫິໂຕທາຕມຎ຺ຊິຏ຺ຐານິ [ມຎ຺ເຊຏ຺ຐານິ (ສີ. ປີ.)] ຣາຊໂຠຄານິ ຣູປານິ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ສຎ຺ຊານາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສຎ຺ຊານນລກ຺ຂຓາ ສຎ຺ຎາ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ສຎ຺ຎາລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ ທສໂມ.

໑໑. ເຈຕນາລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ

໑໑. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກິໍລກ຺ຂຓາ ເຈຕນາ’’ຕິ? ‘‘ເຈຕຍິຕລກ຺ຂຓາ, ມຫາຣາຊ, ເຈຕນາ ອຠິສງ຺ຂຣຓລກ຺ຂຓາ ຈາ’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິເທວ ປຸຣິໂສ ວິສໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ຈ ປິເວຍ຺ຍ, ປເຣ ຈ ປາເຍຍ຺ຍ, ໂສ ອຕ຺ຕນາປິ ທຸກ຺ຂິໂຕ ຠເວຍ຺ຍ, ປເຣປິ ທຸກ຺ຂິຕາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອກຸສລໍ ກມ຺ມໍ ເຈຕນາຍ ເຈຕຍິຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ເຍປິ ຕສ຺ສ ອນຸສິກ຺ຂນ຺ຕິ, ເຕປິ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິເທວ ປຸຣິໂສ ສປ຺ປິນວນີຕເຕລມຘຸຜາຓິຕໍ ເອກຊ຺ຌໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ຈ ປິເວຍ຺ຍ, ປເຣ ຈ ປາເຍຍ຺ຍ, ໂສ ອຕ຺ຕນາ ສຸຂິໂຕ ຠເວຍ຺ຍ, ປເຣປິ ສຸຂິຕາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ກຸສລໍ ກມ຺ມໍ ເຈຕນາຍ ເຈຕຍິຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ເຍປິ ຕສ຺ສ ອນຸສິກ຺ຂນ຺ຕິ, ເຕປິ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຈຕຍິຕລກ຺ຂຓາ ເຈຕນາ ອຠິສງ຺ຂຣຓລກ຺ຂຓາ ຈາ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ເຈຕນາລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ ເອກາທສໂມ.

໑໒. ວິຎ຺ຎາຓລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ

໑໒. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກິໍລກ຺ຂຓໍ ວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ວິຊານນລກ຺ຂຓໍ, ມຫາຣາຊ, ວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ນຄຣຄຸຕ຺ຕິໂກ ມຊ຺ເຌ ນຄຣສິງ຺ຆາຏເກ ນິສິນ຺ໂນ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ປຸຣຕ຺ຖິມທິສໂຕ ປຸຣິສໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ, ປສ຺ເສຍ຺ຍ ທກ຺ຂິຓທິສໂຕ ປຸຣິສໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ, ປສ຺ເສຍ຺ຍ ປຈ຺ຉິມທິສໂຕ ປຸຣິສໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ, ປສ຺ເສຍ຺ຍ ອຸຕ຺ຕຣທິສໂຕ ປຸຣິສໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຍຎ຺ຈ ປຸຣິໂສ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ປສ຺ສຕິ, ຕໍ ວິຎ຺ຎາເຓນ ວິຊານາຕິ. ຍຎ຺ຈ ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຓາຕິ, ຕໍ ວິຎ຺ຎາເຓນ ວິຊານາຕິ. ຍຎ຺ຈ ຆາເນນ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍຕິ, ຕໍ ວິຎ຺ຎາເຓນ ວິຊານາຕິ. ຍຎ຺ຈ ຊິວ຺ຫາຍ ຣສໍ ສາຍຕິ, ຕໍ ວິຎ຺ຎາເຓນ ວິຊານາຕິ. ຍຎ຺ຈ ກາເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ຜຸສຕິ, ຕໍ ວິຎ຺ຎາເຓນ ວິຊານາຕິ, ຍຎ຺ຈ ມນສາ ຘມ຺ມໍ ວິຊານາຕິ, ຕໍ ວິຎ຺ຎາເຓນ ວິຊານາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ວິຊານນລກ຺ຂຓໍ ວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ວິຎ຺ຎາຓລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ ທ຺ວາທສໂມ.

໑໓. ວິຕກ຺ກລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ

໑໓. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກິໍລກ຺ຂໂຓ ວິຕກ຺ໂກ’’ຕິ? ‘‘ອປ຺ປນາລກ຺ຂໂຓ ມຫາຣາຊ, ວິຕກ຺ໂກ’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ວຑ຺ຒກີ ສຸປຣິກມ຺ມກຕໍ ທາຣຸໍ ສນ຺ຘິສ຺ມິໍ ອປ຺ເປຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອປ຺ປນາລກ຺ຂໂຓ ວິຕກ຺ໂກ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ວິຕກ຺ກລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ ເຕຣສໂມ.

໑໔. ວິຈາຣລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ

໑໔. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກິໍລກ຺ຂໂຓ ວິຈາໂຣ’’ຕິ? ‘‘ອນຸມຊ຺ຊນລກ຺ຂໂຓ, ມຫາຣາຊ, ວິຈາໂຣ’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ກໍສຖາລໍ ອາໂກຏິຕໍ ປຈ຺ຉາ ອນຸຣວຕິ ອນຸສນ຺ທຫຕິ [ອນຸສທ຺ທາຍຕິ (ກ.)], ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອາໂກຏນາ, ເອວໍ ວິຕກ຺ໂກ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຍຖາ ອນຸຣວນາ [ອນຸມຊ຺ຊນາ (ກ.)], ເອວໍ ວິຈາໂຣ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ວິຈາຣລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ ຈຸທ຺ທສໂມ.

ວິຈາຣວຄ຺ໂຄ ຕຕິໂຍ.

ອິມສ຺ມິໍ ວຄ຺ເຄ ຈຸທ຺ທສ ປຎ຺ຫາ.

໔. ນິພ຺ພານວຄ຺ໂຄ

໑. ຜສ຺ສາທິວິນິພ຺ຠຸຊນປຎ຺ໂຫ

໑. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສກ຺ກາ ອິເມສໍ ຘມ຺ມານໍ ເອກໂຕຠາວຄຕານໍ ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາ ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາ ນານາກຣຓໍ ປຎ຺ຎາເປຕຸໍ ‘ອຍໍ ຜສ຺ໂສ, ອຍໍ ເວທນາ, ອຍໍ ສຎ຺ຎາ, ອຍໍ ເຈຕນາ, ອິທໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ອຍໍ ວິຕກ຺ໂກ, ອຍໍ ວິຈາໂຣ’ຕິ’’? ‘‘ນ ສກ຺ກາ, ມຫາຣາຊ, ອິເມສໍ ຘມ຺ມານໍ ເອກໂຕຠາວຄຕານໍ ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາ ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາ ນານາກຣຓໍ ປຎ຺ຎາເປຕຸໍ ‘ອຍໍ ຜສ຺ໂສ, ອຍໍ ເວທນາ, ອຍໍ ສຎ຺ຎາ, ອຍໍ ເຈຕນາ, ອິທໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ອຍໍ ວິຕກ຺ໂກ, ອຍໍ ວິຈາໂຣ’’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຣຎ຺ໂຎ ສູໂທ ອຣສໍ ວາ ຣສໍ ວາ [ຍູສໍ ວາ ຣສໍ ວາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ກເຣຍ຺ຍ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ທຘິມ຺ປິ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ໂລຓມ຺ປິ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ສິງ຺ຄິເວຣມ຺ປິ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ຊີຣກມ຺ປິ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ມຣິຈມ຺ປິ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ອຎ຺ຎານິປິ ປກາຣານິ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ຕເມນໍ ຣາຊາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ, ‘ທຘິສ຺ສ ເມ ຣສໍ ອາຫຣ, ໂລຓສ຺ສ ເມ ຣສໍ ອາຫຣ, ສິງ຺ຄິເວຣສ຺ສ ເມ ຣສໍ ອາຫຣ, ຊີຣກສ຺ສ ເມ ຣສໍ ອາຫຣ, ມຣິຈສ຺ສ ເມ ຣສໍ ອາຫຣ, ສພ຺ເພສໍ ເມ ປກ຺ຂິຕ຺ຕານໍ ຣສໍ ອາຫຣາ’ຕິ. ສກ຺ກາ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຕສໍ ຣສານໍ ເອກໂຕຠາວຄຕານໍ ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາ ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາ ຣສໍ ອາຫຣິຕຸໍ ອມ຺ພິລຕ຺ຕໍ ວາ ລວຓຕ຺ຕໍ ວາ ຕິຕ຺ຕກຕ຺ຕໍ ວາ ກຏຸກຕ຺ຕໍ ວາ ກສາຍຕ຺ຕໍ ວາ ມຘຸຣຕ຺ຕໍ ວາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ສກ຺ກາ ເຕສໍ ຣສານໍ ເອກໂຕຠາວຄຕານໍ ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາ ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາ ຣສໍ ອາຫຣິຕຸໍ ອມ຺ພິລຕ຺ຕໍ ວາ ລວຓຕ຺ຕໍ ວາ ຕິຕ຺ຕກຕ຺ຕໍ ວາ ກຏຸກຕ຺ຕໍ ວາ ກສາຍຕ຺ຕໍ ວາ ມຘຸຣຕ຺ຕໍ ວາ, ອປິ ຈ ໂຂ ປນ ສເກນ ສເກນ ລກ຺ຂເຓນ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນ ສກ຺ກາ ອິເມສໍ ຘມ຺ມານໍ ເອກໂຕຠາວຄຕານໍ ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາ ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາ ນານາກຣຓໍ ປຎ຺ຎາເປຕຸໍ ‘ອຍໍ ຜສ຺ໂສ, ອຍໍ ເວທນາ, ອຍໍ ສຎ຺ຎາ, ອຍໍ ເຈຕນາ, ອິທໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ອຍໍ ວິຕກ຺ໂກ, ອຍໍ ວິຈາໂຣ’ຕິ, ອປິ ຈ ໂຂ ປນ ສເກນ ສເກນ ລກ຺ຂເຓນ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ຜສ຺ສາທິວິນິພ຺ຠຸຊນປຎ຺ໂຫ ປຐໂມ.

໒. ນາຄເສນປຎ຺ໂຫ

໒. ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ໂລຓໍ, ມຫາຣາຊ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ສຸຏ຺ຐຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຊານາຫີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ເຎຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ເຎຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ສພ຺ພໍ ໂລຓໍ ຊິວ຺ຫາຍ ວິຊານາຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ພໍ ໂລຓໍ ຊິວ຺ຫາຍ ວິຊານາຕິ’’.

‘‘ຍທິ, ຠນ຺ເຕ, ສພ຺ພໍ ໂລຓໍ ຊິວ຺ຫາຍ ວິຊານາຕິ, ກິສ຺ສ ປນ ຕໍ ສກເຏຫິ ພລີພທ຺ທາ [ພລິພທ຺ທາ (ສີ. ປີ.)] ອາຫຣນ຺ຕິ, ນນຸ ໂລຓເມວ ອາຫຣິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ສກ຺ກາ, ມຫາຣາຊ, ໂລຓເມວ ອາຫຣິຕຸໍ ເອກໂຕຠາວຄຕາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ ໂຄຈຣນານຕ຺ຕຄຕາ ໂລຓໍ ຄຣຸຠາໂວ ຈາຕິ. ສກ຺ກາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ໂລຓໍ ຕຸລາຍ ຕຸລຍິຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ສກ຺ກາ’’ຕິ. ‘‘ນ ສກ຺ກາ, ມຫາຣາຊ, ໂລຓໍ ຕຸລາຍ ຕຸລຍິຕຸໍ, ຄຣຸຠາໂວ ຕຸລາຍ ຕຸລິຍຕີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ນາຄເສນປຎ຺ໂຫ ທຸຕິໂຍ.

໓. ປຎ຺ຈາຍຕນກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕປຎ຺ໂຫ

໓. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍານິມານິ ປຎ຺ຈາຍຕນານິ, ກິໍ ນຸ ຕານິ ນານາກມ຺ເມຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕານິ, ອຸທາຫຸ ເອເກນ ກມ຺ເມນາ’’ຕິ? ‘‘ນານາກມ຺ເມຫິ, ມຫາຣາຊ, ນິພ຺ພຕ຺ຕານິ, ນ ເອເກນ ກມ຺ເມນາ’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ເອກສ຺ມິໍ ເຂຕ຺ເຕ ນານາພີຊານິ ວປ຺ເປຍ຺ຍຸໍ, ເຕສໍ ນານາພີຊານໍ ນານາຜລານິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຍານິ ຍານິ ປຎ຺ຈາຍຕນານິ, ຕານິ ຕານິ ນານາກມ຺ເມຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕານິ, ນ ເອເກນ ກມ຺ເມນາ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ປຎ຺ຈາຍຕນກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕປຎ຺ໂຫ ຕຕິໂຍ.

໔. ກມ຺ມນານາກຣຓປຎ຺ໂຫ

໔. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເກນ ກາຣເຓນ ມນຸສ຺ສາ ນ ສພ຺ເພ ສມກາ, ອຎ຺ເຎ ອປ຺ປາຍຸກາ, ອຎ຺ເຎ ທີຆາຍຸກາ, ອຎ຺ເຎ ພຫ຺ວາພາຘາ ອຎ຺ເຎ ອປ຺ປາພາຘາ, ອຎ຺ເຎ ທຸພ຺ພຓ຺ຓາ, ອຎ຺ເຎ ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ, ອຎ຺ເຎ ອປ຺ເປສກ຺ຂາ, ອຎ຺ເຎ ມເຫສກ຺ຂາ, ອຎ຺ເຎ ອປ຺ປໂຠຄາ, ອຎ຺ເຎ ມຫາໂຠຄາ, ອຎ຺ເຎ ນີຈກຸລີນາ, ອຎ຺ເຎ ມຫາກຸລີນາ, ອຎ຺ເຎ ທຸປ຺ປຎ຺ຎາ, ອຎ຺ເຎ ປຎ຺ຎວນ຺ໂຕ’’ຕິ?

ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ກິສ຺ສ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຣຸກ຺ຂາ ນ ສພ຺ເພ ສມກາ, ອຎ຺ເຎ ອມ຺ພິລາ, ອຎ຺ເຎ ລວຓາ, ອຎ຺ເຎ ຕິຕ຺ຕກາ, ອຎ຺ເຎ ກຏຸກາ, ອຎ຺ເຎ ກສາວາ, ອຎ຺ເຎ ມຘຸຣາ’’ຕິ? ‘‘ມຎ຺ຎາມິ, ຠນ຺ເຕ, ພີຊານໍ ນານາກຣເຓນາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ກມ຺ມານໍ ນານາກຣເຓນ ມນຸສ຺ສາ ນ ສພ຺ເພ ສມກາ, ອຎ຺ເຎ ອປ຺ປາຍຸກາ, ອຎ຺ເຎ ທີຆາຍຸກາ, ອຎ຺ເຎ ພຫ຺ວາພາຘາ, ອຎ຺ເຎ ອປ຺ປາພາຘາ, ອຎ຺ເຎ ທຸພ຺ພຓ຺ຓາ, ອຎ຺ເຎ ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ, ອຎ຺ເຎ ອປ຺ເປສກ຺ຂາ, ອຎ຺ເຎ ມເຫສກ຺ຂາ, ອຎ຺ເຎ ອປ຺ປໂຠຄາ, ອຎ຺ເຎ ມຫາໂຠຄາ, ອຎ຺ເຎ ນີຈກຸລີນາ, ອຎ຺ເຎ ມຫາກຸລີນາ, ອຎ຺ເຎ ທຸປ຺ປຎ຺ຎາ, ອຎ຺ເຎ ປຎ຺ຎວນ຺ໂຕ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ມຫາຣາຊ ຠຄວຕາ – ‘ກມ຺ມສ຺ສກາ, ມາຓວ, ສຕ຺ຕາ ກມ຺ມທາຍາທາ ກມ຺ມໂຍນີ ກມ຺ມພນ຺ຘູ ກມ຺ມປ຺ປຏິສຣຓາ, ກມ຺ມໍ ສຕ຺ເຕ ວິຠຊຕິ ຍທິທໍ ຫີນປ຺ປຓີຕຕາຍາ’’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ກມ຺ມນານາກຣຓປຎ຺ໂຫ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

໕. ວາຍາມກຣຓປຎ຺ໂຫ

໕. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຸມ຺ເຫ ຠຓຖ ‘ກິນ຺ຕິ ອິມໍ ທຸກ຺ຂໍ ນິຣຸຊ຺ເຌຍ຺ຍ, ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂໍ ນຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’ຕິ. ເອຕທຕ຺ຖາ, ມຫາຣາຊ, ອມ຺ຫາກໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປຏິກຈ຺ເຈວ ວາຍມິເຕນ, ນນຸ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ກາເລ ວາຍມິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ສມ຺ປຕ຺ເຕ ກາເລ, ມຫາຣາຊ, ວາຍາໂມ ອກິຈ຺ຈກໂຣ ຠວຕິ, ປຏິກຈ຺ເຈວ ວາຍາໂມ ກິຈ຺ຈກໂຣ ຠວຕີ’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ຍທາ ຕ຺ວໍ ປິປາສິໂຕ ຠເວຍ຺ຍາສິ, ຕທາ ຕ຺ວໍ ອຸທປານໍ ຂຓາເປຍ຺ຍາສິ, ຕຬາກໍ ຂຓາເປຍ຺ຍາສິ ‘ປານີຍໍ ປິວິສ຺ສາມີ’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສມ຺ປຕ຺ເຕ ກາເລ ວາຍາໂມ ອກິຈ຺ຈກໂຣ ຠວຕິ, ປຏິກຈ຺ເຈວ ວາຍາໂມ ກິຈ຺ຈກໂຣ ຠວຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ຍທາ ຕ຺ວໍ ພຸຠຸກ຺ຂິໂຕ ຠເວຍ຺ຍາສິ, ຕທາ ຕ຺ວໍ ເຂຕ຺ຕໍ ກສາເປຍ຺ຍາສິ, ສາລິໍ ໂຣປາເປຍ຺ຍາສິ, ຘຎ຺ຎໍ ອຕິຫຣາເປຍ຺ຍາສິ ‘ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມີ’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສມ຺ປຕ຺ເຕ ກາເລ ວາຍາໂມ ອກິຈ຺ຈກໂຣ ຠວຕິ, ປຏິກຈ຺ເຈວ ວາຍາໂມ ກິຈ຺ຈກໂຣ ຠວຕີຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ຍທາ ເຕ ສງ຺ຄາໂມ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິໂຕ ຠເວຍ຺ຍ, ຕທາ ຕ຺ວໍ ປຣິຂໍ ຂຓາເປຍ຺ຍາສິ, ປາກາຣໍ ກາຣາເປຍ຺ຍາສິ, ໂຄປຸຣໍ ກາຣາເປຍ຺ຍາສິ, ອຏ຺ຏາລກໍ ກາຣາເປຍ຺ຍາສິ, ຘຎ຺ຎໍ ອຕິຫຣາເປຍ຺ຍາສິ, ຕທາ ຕ຺ວໍ ຫຕ຺ຖິສ຺ມິໍ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍາສິ, ອສ຺ສສ຺ມິໍ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍາສິ, ຣຖສ຺ມິໍ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍາສິ, ຘນຸສ຺ມິໍ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍາສິ, ຖຣຸສ຺ມິໍ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍາສີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສມ຺ປຕ຺ເຕ ກາເລ ວາຍາໂມ ອກິຈ຺ຈກໂຣ ຠວຕິ, ປຏິກຈ຺ເຈວ ວາຍາໂມ ກິຈ຺ຈກໂຣ ຠວຕິ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ມຫາຣາຊ ຠຄວຕາ –

‘‘‘ປຏິກຈ຺ເຈວ ຕໍ ກຍິຣາ, ຍໍ ຊຎ຺ຎາ ຫິຕມຕ຺ຕໂນ;

ນ ສາກຏິກຈິນ຺ຕາຍ, ມນ຺ຕາ ຘີໂຣ ປຣກ຺ກເມ.

‘‘‘ຍຖາ ສາກຏິໂກ ມຏ຺ຐໍ [ນາມ (ສີ. ປີ. ກ.) ສໍ. ນິ. ໑.໑໐໓], ສມໍ ຫິຕ຺ວາ ມຫາປຖໍ;

ວິສມໍ ມຄ຺ຄມາຣຸຍ຺ຫ, ອກ຺ຂຈ຺ຉິນ຺ໂນວ ຌາຍຕິ.

‘‘‘ເອວໍ ຘມ຺ມາ ອປກ຺ກມ຺ມ, ອຘມ຺ມມນຸວຕ຺ຕິຍ;

ມນ຺ໂທ ມຈ຺ຈຸ ມຸຂໍ ປຕ຺ໂຕ, ອກ຺ຂຈ຺ຉິນ຺ໂນວ ຌາຍຕີ’’’ຕິ [ໂສຈຕີຕິ (ສພ຺ພຕ຺ຖ)].

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ວາຍາມກຣຓປຎ຺ໂຫ ປຎ຺ຈໂມ.

໖. ເນຣຍິກຄ຺ຄິອຸຓ຺ຫຠາວປຎ຺ໂຫ

໖. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຸມ຺ເຫ ຠຓຖ ‘ປາກຕິກອຄ຺ຄິໂຕ ເນຣຍິໂກ ອຄ຺ຄິ ມຫາຠິຕາປຕໂຣ ໂຫຕິ, ຂຸທ຺ທໂກປິ ປາສາໂຓ ປາກຕິເກ ອຄ຺ຄິມ຺ຫິ ປກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ທິວສມ຺ປິ ປຈ຺ຈມາໂນ [ຘມມາໂນ (ສີ. ປີ.)] ນ ວິລຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ກູຏາຄາຣມຕ຺ໂຕປິ ປາສາໂຓ ເນຣຍິກຄ຺ຄິມ຺ຫິ ປກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ຂເຓນ ວິລຍໍ ຄຈ຺ຉຕີ’ຕິ, ເອຕໍ ວຈນໍ ນ ສທ຺ທຫາມິ, ເອວຎ຺ຈ ປນ ວເທຖ ‘ເຍ ຈ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສຕ຺ຕາ, ເຕ ອເນການິປິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈມານາ ນ ວິລຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’ຕິ, ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ນ ສທ຺ທຫາມີ’’ຕິ.

ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ຍາ ຕາ ສນ຺ຕິ ມກຣິນິໂຍປິ ສຸສຸມາຣິນິໂຍປິ ກຈ຺ຉປິນິໂຍປິ ໂມຣິນິໂຍປິ ກໂປຕິນິໂຍປິ, ກິໍນຸ ຕາ ກກ຺ຂຬານິ ປາສາຓານິ ສກ຺ຂຣາໂຍ ຈ ຂາທນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຂາທນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ຕານິ ຕາສໍ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ໂກຏ຺ຐພ຺ຠນ຺ຕຣຄຕານິ ວິລຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ວິລຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ໂຍ ປນ ຕາສໍ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ຄພ຺ໂຠ, ໂສປິ ວິລຍໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເກນ ກາຣເຓນາ’’ຕິ? ‘‘ມຎ຺ຎາມິ, ຠນ຺ເຕ, ກມ຺ມາຘິກເຕນ ນ ວິລຍໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ກມ຺ມາຘິກເຕນ ເນຣຍິກາ ສຕ຺ຕາ ອເນການິປິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈມານາ ນ ວິລຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ – ‘ໂສ ນ ຕາວ ກາລໍ ກໂຣຕິ, ຍາວ ນ ຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ພ຺ຍນ຺ຕີໂຫຕີ’’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ຍາ ຕາ ສນ຺ຕິ ສີຫິນິໂຍປິ ພ຺ຍຄ຺ຆິນິໂຍປິ ທີປິນິໂຍປິ ກຸກ຺ກຸຣິນິໂຍປິ, ກິໍນຸ ຕາ ກກ຺ຂຬານິ ອຏ຺ຐິການິ ມໍສານິ ຂາທນ຺ຕີຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຂາທນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ຕານິ ຕາສໍ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ໂກຏ຺ຐພ຺ຠນ຺ຕຣຄຕານິ ວິລຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ວິລຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ໂຍ ປນ ຕາສໍ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ຄພ຺ໂຠ, ໂສປິ ວິລຍໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເກນ ກາຣເຓນາ’’ຕິ? ‘‘ມຎ຺ຎາມິ, ຠນ຺ເຕ, ກມ຺ມາຘິກເຕນ ນ ວິລຍໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ກມ຺ມາຘິກເຕນ ເນຣຍິກາ ສຕ຺ຕາ ອເນການິປິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈມານາ ນ ວິລຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ຍາ ຕາ ສນ຺ຕິ ໂຍນກສຸຂຸມາລິນິໂຍປິ ຂຕ຺ຕິຍສຸຂຸມາລິນິໂຍປິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສຸຂຸມາລິນິໂຍປິ ຄຫປຕິສຸຂຸມາລິນິໂຍປິ, ກິໍນຸ ຕາ ກກ຺ຂຬານິ ຂຊ຺ຊການິ ມໍສານິ ຂາທນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຂາທນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ຕານິ ຕາສໍ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ໂກຏ຺ຐພ຺ຠນ຺ຕຣຄຕານິ ວິລຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ວິລຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ໂຍ ປນ ຕາສໍ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ຄພ຺ໂຠ ໂສປິ ວິລຍໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເກນ ກາຣເຓນາ’’ຕິ. ‘‘ມຎ຺ຎາມິ, ຠນ຺ເຕ, ກມ຺ມາຘິກເຕນ ນ ວິລຍໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ກມ຺ມາຘິກເຕນ ເນຣຍິກາ ສຕ຺ຕາ ອເນການິປິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈມານາ ນ ວິລຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ – ‘‘ໂສ ນ ຕາວ ກາລໍ ກໂຣຕິ, ຍາວ ນ ຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ພ຺ຍນ຺ຕີໂຫຕີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ເນຣຍິກຄ຺ຄິອຸຓ຺ຫຠາວປຎ຺ໂຫ ຉຏ຺ໂຐ.

໗. ປຖວິສນ຺ຘາຣກປຎ຺ໂຫ

໗. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຸມ຺ເຫ ຠຓຖ ‘ອຍໍ ມຫາ ປຖວີ ອຸທເກ ປຕິຏ຺ຐິຕາ, ອຸທກໍ ວາເຕ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ, ວາໂຕ ອາກາເສ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ’ຕິ, ເອຕມ຺ປິ ວຈນໍ ນ ສທ຺ທຫາມີ’’ຕິ. ເຖໂຣ ຘມ຺ມກຣເກນ [ຘມ຺ມກຣເຓນ (ກ.)] ອຸທກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ມິລິນ຺ທໍ ສຎ຺ຎາເປສິ ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອິມໍ ອຸທກໍ ວາເຕນ ອາຘາຣິຕໍ, ເອວໍ ຕມ຺ປິ ອຸທກໍ ວາເຕນ ອາຘາຣິຕ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ປຖວິສນ຺ຘາຣກປຎ຺ໂຫ ສຕ຺ຕໂມ.

໘. ນິໂຣຘນິພ຺ພານປຎ຺ໂຫ

໘. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ນິໂຣໂຘ ນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ນິໂຣໂຘ ນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ກຖໍ, ຠນ຺ເຕ, ນາຄເສນ, ນິໂຣໂຘ ນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ສພ຺ເພ ພາລປຸຖຸຊ຺ຊນາ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິເຣ ອາຍຕເນ ອຠິນນ຺ທນ຺ຕິ ອຠິວທນ຺ຕິ ອຊ຺ໂຌສາຍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ເຕ ເຕນ ໂສເຕນ ວຸຍ຺ຫນ຺ຕິ, ນ ປຣິມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ມຣເຓນ ໂສເກນ ປຣິເທເວນ ທຸກ຺ເຂຫິ ໂທມນສ຺ເສຫິ ອຸປາຍາເສຫິ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ມາຕິ ວທາມິ. ສຸຕວາ ຈ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຣິຍສາວໂກ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິເຣ ອາຍຕເນ ນາຠິນນ຺ທຕິ ນາຠິວທຕິ ນາຊ຺ໂຌສາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ອນຠິນນ຺ທໂຕ ອນຠິວທໂຕ ອນຊ຺ໂຌສາຍ ຕິຏ຺ຐໂຕ ຕຓ຺ຫາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕຓ຺ຫານິໂຣຘາ ອຸປາທານນິໂຣໂຘ, ອຸປາທານນິໂຣຘາ ຠວນິໂຣໂຘ, ຠວນິໂຣຘາ ຊາຕິນິໂຣໂຘ, ຊາຕິນິໂຣຘາ ຊຣາມຣຓໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ເອວເມຕສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ນິໂຣໂຘ ໂຫຕິ, ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນິໂຣໂຘ ນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ນິໂຣຘນິພ຺ພານປຎ຺ໂຫ ອຏ຺ຐໂມ.

໙. ນິພ຺ພານລຠນປຎ຺ໂຫ

໙. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສພ຺ເພວ ລຠນ຺ຕິ ນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ເພວ ລຠນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ, ອປິ ຈ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ສມ຺ມາ ປຏິປນ຺ໂນ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ເຍ ຘມ຺ເມ ອຠິຊານາຕິ, ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ເຍ ຘມ຺ເມ ປຣິຊານາຕິ, ປຫາຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ປຊຫຕິ, ຠາເວຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ຠາເວຕິ, ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ, ໂສ ລຠຕິ ນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ນິພ຺ພານລຠນປຎ຺ໂຫ ນວໂມ.

໑໐. ນິພ຺ພານສຸຂຊານນປຎ຺ໂຫ

໑໐. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂຍ ນ ລຠຕິ ນິພ຺ພານໍ, ຊານາຕິ ໂສ ‘ສຸຂໍ ນິພ຺ພານ’’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ນ ລຠຕິ ນິພ຺ພານໍ, ຊານາຕິ ໂສ ‘ສຸຂໍ ນິພ຺ພານ’’’ນ຺ຕິ. ‘‘ກຖໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອລຠນ຺ໂຕ ຊານາຕິ ‘ສຸຂໍ ນິພ຺ພານ’’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ເຍສໍ ນຈ຺ຉິນ຺ນາ ຫຕ຺ຖປາທາ, ຊາເນຍ຺ຍຸໍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ‘ທຸກ຺ຂໍ ຫຕ຺ຖປາທຈ຺ເຉທນ’’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຊາເນຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ກຖໍ ຊາເນຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອຎ຺ເຎສໍ, ຠນ຺ເຕ, ຉິນ຺ນຫຕ຺ຖປາທານໍ ປຣິເທວິຕສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ຊານນ຺ຕິ ‘ທຸກ຺ຂໍ ຫຕ຺ຖປາທຈ຺ເຉທນ’’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຍສໍ ທິຏ຺ຐໍ ນິພ຺ພານໍ, ເຕສໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ຊານາຕິ ‘ສຸຂໍ ນິພ຺ພານ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ນິພ຺ພານສຸຂຊານນປຎ຺ໂຫ ທສໂມ.

ນິພ຺ພານວຄ຺ໂຄ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

ອິມສ຺ມິໍ ວຄ຺ເຄ ທສ ປຎ຺ຫາ.

໕. ພຸທ຺ຘວຄ຺ໂຄ

໑. ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຕ຺ຖິນຕ຺ຖິຠາວປຎ຺ໂຫ

໑. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ພຸທ຺ໂຘ ຕຍາ ທິຏ຺ໂຐ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ອຖ ເຕ ອາຈຣິເຍຫິ ພຸທ຺ໂຘ ທິຏ຺ໂຐ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ນຕ຺ຖິ ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຫິມວຕິ ອູຫາ ນທີ ຕຍາ ທິຏ຺ຐາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ອຖ ເຕ ປິຕຣາ ອູຫາ ນທີ ທິຏ຺ຐາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ນຕ຺ຖິ ອູຫາ ນທີ’’ຕິ. ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ, ກິຎ຺ຈາປິ ມຍາ ອູຫາ ນທີ ນ ທິຏ຺ຐາ, ປິຕຣາປິ ເມ ອູຫາ ນທີ ນ ທິຏ຺ຐາ, ອປິ ຈ ອຕ຺ຖິ ອູຫາ ນທີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ກິຎ຺ຈາປິ ມຍາ ຠຄວາ ນ ທິຏ຺ໂຐ, ອາຈຣິເຍຫິປິ ເມ ຠຄວາ ນ ທິຏ຺ໂຐ, ອປິ ຈ ອຕ຺ຖິ ຠຄວາ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຕ຺ຖິນຕ຺ຖິຠາວປຎ຺ໂຫ ປຐໂມ.

໒. ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອນຸຕ຺ຕຣຠາວປຎ຺ໂຫ

໒. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ພຸທ຺ໂຘ ອນຸຕ຺ຕໂຣ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ອນຸຕ຺ຕໂຣ’’ຕິ. ‘‘ກຖໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອທິຏ຺ຐປຸພ຺ພໍ ຊານາສິ ‘ພຸທ຺ໂຘ ອນຸຕ຺ຕໂຣ’’’ຕິ? ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ເຍຫິ ອທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ ມຫາສມຸທ຺ໂທ, ຊາເນຍ຺ຍຸໍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ມຫນ຺ໂຕ ໂຂ ມຫາສມຸທ຺ໂທ ຄມ຺ຠີໂຣ ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ ທຸປ຺ປຣິໂຍຄາໂຫ, ຍຕ຺ຖິມາ ປຎ຺ຈ ມຫານທິໂຍ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ອປ຺ເປນ຺ຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ຄງ຺ຄາ ຍມຸນາ ອຈິຣວຕີ ສຣຠູ ມຫີ, ເນວ ຕສ຺ສ ອູນຕ຺ຕໍ ວາ ປູຣຕ຺ຕໍ ວາ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຊາເນຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສາວເກ ມຫນ຺ເຕ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ຊານາມິ ‘ຠຄວາ ອນຸຕ຺ຕໂຣ’’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອນຸຕ຺ຕຣຠາວປຎ຺ໂຫ ທຸຕິໂຍ.

໓. ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອນຸຕ຺ຕຣຠາວຊານນປຎ຺ໂຫ

໓. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສກ຺ກາ ຊານິຕຸໍ ‘ພຸທ຺ໂຘ ອນຸຕ຺ຕໂຣ’’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ສກ຺ກາ ຊານິຕຸໍ ‘ຠຄວາ ອນຸຕ຺ຕໂຣ’’’ຕິ. ‘‘ກຖໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສກ຺ກາ ຊານິຕຸໍ ‘ພຸທ຺ໂຘ ອນຸຕ຺ຕໂຣ’’’ຕິ. ‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ມຫາຣາຊ, ຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ເລຂາຈຣິໂຍ ອໂຫສິ, ພຫູນິ ວສ຺ສານິ ອພ຺ຠຕີຕານິ ກາລງ຺ກຕສ຺ສ ກຖໍ ໂສ ຎາຍຕີ’’ຕິ. ‘‘ເລເຂນ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ຘມ຺ມໍ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ຠຄວນ຺ຕໍ ປສ຺ສຕິ, ຘມ຺ໂມ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທສິໂຕ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອນຸຕ຺ຕຣຠາວຊານນປຎ຺ໂຫ ຕຕິໂຍ.

໔. ຘມ຺ມທິຏ຺ຐປຎ຺ໂຫ

໔. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຘມ຺ໂມ ຕຍາ ທິຏ຺ໂຐ’’ຕິ. ‘‘ພຸທ຺ຘເນຕ຺ຕິຍາ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ພຸທ຺ຘປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ຍາວຊີວໍ ສາວເກຫິ ວຕ຺ຕິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ຘມ຺ມທິຏ຺ຐປຎ຺ໂຫ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

໕. ອສງ຺ກມນປຏິສນ຺ທຫນປຎ຺ໂຫ

໕. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ນ ຈ ສງ຺ກມຕິ ປຏິສນ຺ທຫຕິ ຈາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ນ ຈ ສງ຺ກມຕິ ປຏິສນ຺ທຫຕິ ຈາ’’ຕິ. ‘‘ກຖໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ນ ຈ ສງ຺ກມຕິ ປຏິສນ຺ທຫຕິ ຈ, ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິເທວ ປຸຣິໂສ ປທີປໂຕ ປທີປໍ ປທີເປຍ຺ຍ, ກິໍນຸ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ປທີໂປ ປທີປມ຺ຫາ ສງ຺ກນ຺ໂຕ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນ ຈ ສງ຺ກມຕິ ປຏິສນ຺ທຫຕິ ຈາ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ອຠິຊານາສິ ນຸ, ຕ຺ວໍ ມຫາຣາຊ, ທຫຣໂກ ສນ຺ໂຕ ສິໂລກາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ກິຎ຺ຈິ ສິໂລກໍ ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂສ ສິໂລໂກ ອາຈຣິຍມ຺ຫາ ສງ຺ກນ຺ໂຕ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນ ຈ ສງ຺ກມຕິ ປຏິສນ຺ທຫຕິ ຈາຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ອສງ຺ກມນປຏິສນ຺ທຫນປຎ຺ໂຫ ປຎ຺ຈໂມ.

໖. ເວທຄູປຎ຺ໂຫ

໖. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເວທຄູ ອຸປລພ຺ຠຕີ’’ຕິ? ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ປຣມຕ຺ເຖນ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເວທຄູ ນຸປລພ຺ຠຕີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ເວທຄູປຎ຺ໂຫ ຉຏ຺ໂຐ.

໗. ອຎ຺ຎກາຍສງ຺ກມນປຎ຺ໂຫ

໗. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຕ຺ຖິ ໂກຈິ ສຕ຺ໂຕ ໂຍ ອິມມ຺ຫາ ກາຍາ ອຎ຺ຎໍ ກາຍໍ ສງ຺ກມຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອິມມ຺ຫາ ກາຍາ ອຎ຺ຎໍ ກາຍໍ ສງ຺ກມນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ, ນນຸ ມຸຕ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ ປາປເກຫິ ກມ຺ເມຫີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ຍທິ ນ ປຏິສນ຺ທເຫຍ຺ຍ, ມຸຕ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ ປາປເກຫິ ກມ຺ເມຫີຕິ, ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຏິສນ຺ທຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ປຣິມຸຕ຺ໂຕ ປາປເກຫິ ກມ຺ເມຫີ’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິເທວ ປຸຣິໂສ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ອມ຺ພໍ ອວຫເຣຍ຺ຍ, ກິໍ ໂສ ທຓ຺ຑປ຺ປຕ຺ໂຕ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ທຓ຺ຑປ຺ປຕ຺ໂຕ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ນ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ຕານິ ອມ຺ພານິ ອວຫຣິ, ຍານິ ເຕນ ໂຣປິຕານິ, ກສ຺ມາ ທຓ຺ຑປ຺ປຕ຺ໂຕ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ຕານິ, ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ພານິ ນິສ຺ສາຍ ຊາຕານິ, ຕສ຺ມາ ທຓ຺ຑປ຺ປຕ຺ໂຕ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອິມິນາ ນາມຣູເປນ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ ໂສຠນໍ ວາ ອໂສຠນໍ ວາ, ເຕນ ກມ຺ເມນ ອຎ຺ຎໍ ນາມຣູປໍ ປຏິສນ຺ທຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ປຣິມຸຕ຺ໂຕ ປາປເກຫິ ກມ຺ເມຫີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ອຎ຺ຎກາຍສງ຺ກມນປຎ຺ໂຫ ສຕ຺ຕໂມ.

໘. ກມ຺ມຜລອຕ຺ຖິຠາວປຎ຺ໂຫ

໘. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອິມິນາ ນາມຣູເປນ ກມ຺ມໍ ກຕໍ ກຸສລໍ ວາ ອກຸສລໍ ວາ, ກຸຫິໍ ຕານິ ກມ຺ມານິ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ອນຸພນ຺ເຘຍ຺ຍຸໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕານິ ກມ຺ມານິ ຉາຍາວ ອນປາຍິນີ’’ຕິ [ອນຸປາຍິນີຕິ (ກ.)]. ‘‘ສກ຺ກາ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຕານິ ກມ຺ມານິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ອິຘ ວາ ອິຘ ວາ ຕານິ ກມ຺ມານິ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີ’’’ຕິ? ‘‘ນ ສກ຺ກາ, ມຫາຣາຊ, ຕານິ ກມ຺ມານິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ອິຘ ວາ ອິຘ ວາ ຕານິ ກມ຺ມານິ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີ’’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ຍານິມານິ ຣຸກ຺ຂານິ ອນິພ຺ພຕ຺ຕຜລານິ, ສກ຺ກາ ເຕສໍ ຜລານິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ອິຘ ວາ ອິຘ ວາ ຕານິ ຜລານິ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີ’’’ຕິ. ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອພ຺ໂພຈ຺ຉິນ຺ນາຍ ສນ຺ຕຕິຍາ ນ ສກ຺ກາ ຕານິ ກມ຺ມານິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ອິຘ ວາ ອິຘ ວາ ຕານິ ກມ຺ມານິ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີ’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ກມ຺ມຜລອຕ຺ຖິຠາວປຎ຺ໂຫ ອຏ຺ຐໂມ.

໙. ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິຊານນປຎ຺ໂຫ

໙. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຊານາຕິ ໂສ ‘ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສາມີ’’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຊານາຕິ ໂສ ‘ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສາມີ’’’ຕິ. ‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ກສ຺ສໂກ ຄຫປຕິໂກ ພີຊານິ ປຖວິຍໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສມ຺ມາ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ຊານາຕິ ‘ຘຎ຺ຎໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕີ’’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຊາເນຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຊານາຕິ ໂສ ‘ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສາມີ’’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິຊານນປຎ຺ໂຫ ນວໂມ.

໑໐. ພຸທ຺ຘນິທສ຺ສນປຎ຺ໂຫ

໑໐. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ພຸທ຺ໂຘ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ສກ຺ກາ ປນ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ພຸທ຺ໂຘ ນິທສ຺ເສຕຸໍ ອິຘວາ ອິຘວາ’’ຕິ? ‘‘ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ, ນ ສກ຺ກາ ຠຄວາ ນິທສ຺ເສຕຸໍ ‘ອິຘ ວາ ອິຘ ວາ’’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ມຫໂຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ຊລມານສ຺ສ ຍາ ອຈ຺ຈິ ອຕ຺ຖງ຺ຄຕາ, ສກ຺ກາ ສາ ອຈ຺ຈິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ອິຘ ວາ ອິຘ ວາ’’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ນິຣຸທ຺ຘາ ສາ ອຈ຺ຈິ ອປ຺ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ຄຕາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂຕ, ນ ສກ຺ກາ ຠຄວາ ນິທສ຺ເສຕຸໍ ‘ອິຘ ວາ ອິຘ ວາ’ ຕິ, ຘມ຺ມກາເຍນ ປນ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສກ຺ກາ ຠຄວາ ນິທສ຺ເສຕຸໍ. ຘມ຺ໂມ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທສິໂຕ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ພຸທ຺ຘນິທສ຺ສນປຎ຺ໂຫ ທສໂມ.

ພຸທ຺ຘວຄ຺ໂຄ ປຎ຺ຈໂມ.

ອິມສ຺ມິໍ ວຄ຺ເຄ ທສ ປຎ຺ຫາ.

໖. ສຕິວຄ຺ໂຄ

໑. ກາຍປິຍາຍນປຎ຺ໂຫ

໑. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປິໂຍ ປພ຺ພຊິຕານໍ ກາໂຍ’’ຕິ? ‘‘ນ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປິໂຍ ປພ຺ພຊິຕານໍ ກາໂຍ’’ຕິ. ‘‘ອຖ ກິສ຺ສ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເກລາຍຖ ມມາຍຖາ’’ຕິ? ‘‘ກິໍ ປນ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ກທາຈິ ກຣຫຈິ ສງ຺ຄາມຄຕສ຺ສ ກຓ຺ຑປ຺ປຫາໂຣ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂສ ວໂຓ ອາເລເປນ ຈ ອາລິມ຺ປີຍຕິ ເຕເລນ ຈ ມກ຺ຂີຍຕິ ສຸຂຸເມນ ຈ ໂຈຬປຏ຺ເຏນ ປລິເວຐີຍຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ອາເລເປນ ຈ ອາລິມ຺ປີຍຕິ ເຕເລນ ຈ ມກ຺ຂີຍຕິ ສຸຂຸເມນ ຈ ໂຈຬປຏ຺ເຏນ ປລິເວຐີຍຕີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປິໂຍ ເຕ ວໂຓ, ເຕນ ອາເລເປນ ຈ ອາລິມ຺ປີຍຕິ ເຕເລນ ຈ ມກ຺ຂີຍຕິ ສຸຂຸເມນ ຈ ໂຈຬປຏ຺ເຏນ ປລິເວຐີຍຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ປິໂຍ ວໂຓ, ອປິ ຈ ມໍສສ຺ສ ຣຸຫນຕ຺ຖາຍ ອາເລເປນ ຈ ອາລິມ຺ປີຍຕິ ເຕເລນ ຈ ມກ຺ຂີຍຕິ ສຸຂຸເມນ ຈ ໂຈຬປຏ຺ເຏນ ປລິເວຐີຍຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອປ຺ປິໂຍ ປພ຺ພຊິຕານໍ ກາໂຍ, ອຖ ຈ ປພ຺ພຊິຕາ ອນຊ຺ໂຌສິຕາ ກາຍໍ ປຣິຫຣນ຺ຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍານຸຄ຺ຄຫາຍ. ອປິ ຈ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ວຓູປໂມ ກາໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ ຠຄວຕາ, ເຕນ ປພ຺ພຊິຕາ ວຓມິວ ກາຍໍ ປຣິຫຣນ຺ຕິ ອນຊ຺ໂຌສິຕາ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ມຫາຣາຊ ຠຄວຕາ –

‘‘‘ອລ຺ລຈມ຺ມປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ, ນວທ຺ວາໂຣ ມຫາວໂຓ;

ສມນ຺ຕໂຕ ປຄ຺ຆຣຕິ, ອສຸຈິປູຕິຄນ຺ຘິໂຍ’’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ກາຍປິຍາຍນປຎ຺ໂຫ ປຐໂມ.

໒. ສພ຺ພຎ຺ຎູຠາວປຎ຺ໂຫ

໒. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ພຸທ຺ໂຘ ສພ຺ພຎ຺ຎູ ສພ຺ພທສ຺ສາວີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ສພ຺ພຎ຺ຎູ ສພ຺ພທສ຺ສາວີ’’ຕິ. ‘‘ອຖ ກິສ຺ສ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສາວການໍ ອນຸປຸພ຺ເພນ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎເປສີ’’ຕິ? ‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ ເຕ ມຫາຣາຊ, ໂກຈິ ເວຊ຺ໂຊ, ໂຍ ອິມິສ຺ສໍ ປຖວິຍໍ ສພ຺ພເຠສຊ຺ຊານິ ຊານາຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂສ ເວຊ຺ໂຊ ຄິລານກໍ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ກາເລ ເຠສຊ຺ຊໍ ປາເຍຕິ, ອຸທາຫຸ ອສມ຺ປຕ຺ເຕ ກາເລ’’ຕິ? ‘‘ສມ຺ປຕ຺ເຕ ກາເລ, ຠນ຺ເຕ, ຄິລານກໍ ເຠສຊ຺ຊໍ ປາເຍຕິ, ໂນ ອສມ຺ປຕ຺ເຕ ກາເລ’’ຕິ? ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ສພ຺ພຎ຺ຎູ ສພ຺ພທສ຺ສາວີ ນ ອສມ຺ປຕ຺ເຕ ກາເລ ສາວການໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎາເປຕິ, ສມ຺ປຕ຺ເຕ ກາເລ ສາວການໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎາເປຕິ ຍາວຊີວໍ ອນຕິກ຺ກມນີຍ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ສພ຺ພຎ຺ຎູຠາວປຎ຺ໂຫ ທຸຕິໂຍ.

໓. ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ

໓. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ພຸທ຺ໂຘ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສລກ຺ຂເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອສີຕິຍາ ຈ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ປຣິຣຎ຺ຊິໂຕ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ກຎ຺ຈນສນ຺ນິຠຕ຺ຕໂຈ ພ຺ຍາມປ຺ປໂຠ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສລກ຺ຂເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອສີຕິຍາ ຈ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ປຣິຣຎ຺ຊິໂຕ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ກຎ຺ຈນສນ຺ນິຠຕ຺ຕໂຈ ພ຺ຍາມປ຺ປໂຠ’’ຕິ.

‘‘ກິໍ ປນສ຺ສ, ຠນ຺ເຕ, ມາຕາປິຕໂຣປິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສລກ຺ຂເຓຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ອສີຕິຍາ ຈ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ປຣິຣຎ຺ຊິຕາ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາ ກຎ຺ຈນສນ຺ນິຠຕ຺ຕຈາ ພ຺ຍາມປ຺ປຠາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ຈສ຺ສ, ມຫາຣາຊ, ມາຕາປິຕໂຣ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສລກ຺ຂເຓຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ອສີຕິຍາ ຈ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ປຣິຣຎ຺ຊິຕາ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາ ກຎ຺ຈນສນ຺ນິຠຕ຺ຕຈາ ພ຺ຍາມປ຺ປຠາ’’ຕິ.

‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ພຸທ຺ໂຘ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສລກ຺ຂເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອສີຕິຍາ ຈ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ປຣິຣຎ຺ຊິໂຕ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ກຎ຺ຈນສນ຺ນິຠຕ຺ຕໂຈ ພ຺ຍາມປ຺ປໂຠຕິ, ອປິ ຈ ມາຕຸສທິໂສ ວາ ປຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ມາຕຸປກ຺ໂຂ ວາ, ປິຕຸສທິໂສ ວາ ປຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ປິຕຸປກ຺ໂຂ ວາ’’ຕິ. ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ, ມຫາຣາຊ, ກິຎ຺ຈິ ປທຸມໍ ສຕປຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ຕສ຺ສ ປນ ກຸຫິໍ ສມ຺ຠໂວ’’ຕິ? ‘‘ກທ຺ທເມ ຊາຍຕິ ອຸທເກ ອາສີຍຕີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປທຸມໍ ກທ຺ທເມນ ສທິສໍ ວຓ຺ເຓນ ວາ ຄນ຺ເຘນ ວາ ຣເສນ ວາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ອຖ ອຸທເກນ ວາ ຄນ຺ເຘນ ວາ ຣເສນ ວາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສລກ຺ຂເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອສີຕິຍາ ຈ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ປຣິຣຎ຺ຊິໂຕ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ກຎ຺ຈນສນ຺ນິຠຕ຺ຕໂຈ ພ຺ຍາມປ຺ປໂຠ, ໂນ ຈສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສລກ຺ຂເຓຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ອສີຕິຍາ ຈ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ປຣິຣຎ຺ຊິຕາ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາ ກຎ຺ຈນສນ຺ນິຠຕ຺ຕຈາ ພ຺ຍາມປ຺ປຠາ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓປຎ຺ໂຫ ຕຕິໂຍ.

໔. ຠຄວໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິປຎ຺ໂຫ

໔. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ພຸທ຺ໂຘ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ພຸທ຺ໂຘ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ສິສ຺ໂສ’’ຕິ? ‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ຫຕ຺ຖິປາໂມກ຺ໂຂ’’ຕິ? ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂສ ຫຕ຺ຖີ ກທາຈິ ກຣຫຈິ ໂກຎ຺ຈນາທໍ ນທຕີຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ນທຕີ’’ຕິ ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ໂສ ຫຕ຺ຖີ ໂກຎ຺ຈສກຸຓສ຺ສ ສິສ຺ໂສ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ, ມຫາຣາຊ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ສພຸທ຺ຘິໂກ ອພຸທ຺ຘິໂກ’’ຕິ? ‘‘ສພຸທ຺ຘິໂກ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ຠຄວໂຕ ສິສ຺ໂສ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ຠຄວໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິປຎ຺ໂຫ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

໕. ຠຄວໂຕ ອຸປສມ຺ປທາປຎ຺ໂຫ

໕. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຸປສມ຺ປທາ ສຸນ຺ທຣາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ອຸປສມ຺ປທາ ສຸນ຺ທຣາ’’ຕິ. ‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທາ, ອຸທາຫຸ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ? ‘‘ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ໂພຘິຣຸກ຺ຂມູເລ ສຫ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາເຓນ, ນຕ຺ຖິ ຠຄວໂຕ ອຸປສມ຺ປທາ ອຎ຺ເຎຫິ ທິນ຺ນາ, ຍຖາ ສາວການໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎເປຕິ ຍາວຊີວໍ ອນຕິກ຺ກມນີຍ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ຠຄວໂຕ ອຸປສມ຺ປທາປຎ຺ໂຫ ປຎ຺ຈໂມ.

໖. ອສ຺ສຸເຠສຊ຺ຊາເຠສຊ຺ຊປຎ຺ໂຫ

໖. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂຍ ຈ ມາຕຣິ ມຕາຍ ໂຣທຕິ, ໂຍ ຈ ຘມ຺ມເປເມນ ໂຣທຕິ, ອຸຠິນ຺ນໍ ເຕສໍ ໂຣທນ຺ຕານໍ ກສ຺ສ ອສ຺ສຸ ເຠສຊ຺ຊໍ, ກສ຺ສ ນ ເຠສຊ຺ຊ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອກສ຺ສ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອສ຺ສຸ ຣາຄໂທສໂມເຫຫິ ສມລໍ ອຸຓ຺ຫໍ, ເອກສ຺ສ ປີຕິໂສມນສ຺ເສນ ວິມລໍ ສີຕລໍ. ຍໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສີຕລໍ, ຕໍ ເຠສຊ຺ຊໍ, ຍໍ ອຸຓ຺ຫໍ, ຕໍ ນ ເຠສຊ຺ຊ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ອສ຺ສຸເຠສຊ຺ຊາເຠສຊ຺ຊປຎ຺ໂຫ ຉຏ຺ໂຐ.

໗. ສຣາຄວີຕຣາຄນານາກຣຓປຎ຺ໂຫ

໗. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກິໍ ນານາກຣຓໍ ສຣາຄສ຺ສ ຈ ວີຕຣາຄສ຺ສ ຈາ’’ຕິ? ‘‘ເອໂກ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຊ຺ໂຌສິໂຕ, ເອໂກ ອນຊ຺ໂຌສິໂຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ເອຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຊ຺ໂຌສິໂຕ ອນຊ຺ໂຌສິໂຕ ນາມາ’’ຕິ? ‘‘ເອໂກ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຖິໂກ, ເອໂກ ອນຕ຺ຖິໂກ’’ຕິ. ‘‘ປສ຺ສາມຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວຣູປໍ ໂຍ ຈ ສຣາໂຄ, ໂຍ ຈ ວີຕຣາໂຄ, ສພ຺ໂພເປໂສ ໂສຠນໍ ເຍວ ອິຈ຺ຉຕິ ຂາທນີຍໍ ວາ ໂຠຊນີຍໍ ວາ, ນ ໂກຈິ ປາປກໍ ອິຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. ‘‘ອວີຕຣາໂຄ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຣສປຏິສໍເວທີ ຈ ຣສຣາຄປຏິສໍເວທີ ຈ ໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ວີຕຣາໂຄ ປນ ຣສປຏິສໍເວທີ ໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ໂນ ຈ ໂຂ ຣສຣາຄປຏິສໍເວທີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ສຣາຄວີຕຣາຄນານາກຣຓປຎ຺ໂຫ ສຕ຺ຕໂມ.

໘. ປຎ຺ຎາປຕິຏ຺ຐານປຎ຺ໂຫ

໘. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຎ຺ຎາ ກຸຫິໍ ປຏິວສຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ກຕ຺ຖຈິ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ນຕ຺ຖິ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ. ‘‘ວາໂຕ, ມຫາຣາຊ, ກຸຫິໍ ປຏິວສຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ກຕ຺ຖຈິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ນຕ຺ຖິ ວາໂຕ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ປຎ຺ຎາປຕິຏ຺ຐານປຎ຺ໂຫ ອຏ຺ຐໂມ.

໙. ສໍສາຣປຎ຺ໂຫ

໙. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍໍ ປເນຕໍ ພ຺ຣູສິ ‘ສໍສາໂຣ’ຕິ, ກຕໂມ ໂສ ສໍສາໂຣ’’ຕິ? ‘‘ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ຊາໂຕ ອິເຘວ ມຣຕິ, ອິຘ ມໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຫິໍ ຊາໂຕ ຕຫິໍ ເຍວ ມຣຕິ, ຕຫິໍ ມໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສໍສາໂຣ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິເທວ ປຸຣິໂສ ປກ຺ກໍ ອມ຺ພໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐິໍ ໂຣເປຍ຺ຍ, ຕໂຕ ມຫນ຺ໂຕ ອມ຺ພຣຸກ຺ໂຂ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຜລານິ ທເທຍ຺ຍ, ອຖ ໂສ ປຸຣິໂສ ຕໂຕປິ ປກ຺ກໍ ອມ຺ພໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐິໍ ໂຣເປຍ຺ຍ, ຕໂຕປິ ມຫນ຺ໂຕ ອມ຺ພຣຸກ຺ໂຂ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຜລານິ ທເທຍ຺ຍ, ເອວເມເຕສໍ ຣຸກ຺ຂານໍ ໂກຏິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອິຘ ຊາໂຕ ອິເຘວ ມຣຕິ, ອິຘ ມໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຫິໍ ຊາໂຕ ຕຫິໍ ເຍວ ມຣຕິ, ຕຫິໍ ມໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສໍສາໂຣ ໂຫຕີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ສໍສາຣປຎ຺ໂຫ ນວໂມ.

໑໐. ຈິຣກຕສຣຓປຎ຺ໂຫ

໑໐. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເກນ ອຕີຕໍ ຈິຣກຕໍ ສຣຕີ’’ຕິ? ‘‘ສຕິຍາ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ນນຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຈິຕ຺ເຕນ ສຣຕິ ໂນ ສຕິຍາ’’ຕິ? ‘‘ອຠິຊານາສິ ນຸ, ຕ຺ວໍ ມຫາຣາຊ, ກິຎ຺ຈິເທວ ກຣຓີຍໍ ກຕ຺ວາ ປມຸຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຕ຺ວໍ ມຫາຣາຊ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຈິຕ຺ຕໂກ ອໂຫສີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ສຕິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ນາໂຫສີ’’ຕິ. ‘‘ອຖ ກສ຺ມາ, ຕ຺ວໍ ມຫາຣາຊ, ເອວມາຫ ‘ຈິຕ຺ເຕນ ສຣຕິ, ໂນ ສຕິຍາ’’’ຕິ?

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ຈິຣກຕສຣຓປຎ຺ໂຫ ທສໂມ.

໑໑. ອຠິຊານນ຺ຕສຕິປຎ຺ໂຫ

໑໑. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສພ຺ພາ ສຕິ ອຠິຊານນ຺ຕີ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸທາຫຸ ກຏຸມິກາວ ສຕີ’’ຕິ? ‘‘ອຠິຊານນ຺ຕີປິ, ມຫາຣາຊ, ກຏຸມິກາປິ ສຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວຎ຺ຫິ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສພ຺ພາ ສຕິ ອຠິຊານນ຺ຕີ, ນຕ຺ຖິ ກຏຸມິກາ ສຕີ’’ຕິ? ‘‘ຍທິ ນຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ກຏຸມິກາ ສຕິ, ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈິ ສິປ຺ປິການໍ ກມ຺ມາຍຕເນຫິ ວາ ສິປ຺ປາຍຕເນຫິ ວາ ວິຊ຺ຊາຏ຺ຐາເນຫິ ວາ ກຣຓີຍໍ, ນິຣຕ຺ຖກາ ອາຈຣິຍາ, ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຖິ ກຏຸມິກາ ສຕິ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຖິ ກມ຺ມາຍຕເນຫິ ວາ ສິປ຺ປາຍຕເນຫິ ວາ ວິຊ຺ຊາຏ຺ຐາເນຫິ ວາ ກຣຓີຍໍ, ອຕ຺ໂຖ ຈ ອາຈຣິເຍຫີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ອຠິຊານນ຺ຕສຕິປຎ຺ໂຫ ເອກາທສໂມ.

ສຕິວຄ຺ໂຄ ຉຏ຺ໂຐ.

ອິມສ຺ມິໍ ວຄ຺ເຄ ເອກາທສ ປຎ຺ຫາ.

໗. ອຣູປຘມ຺ມວວຕ຺ຕນວຄ຺ໂຄ

໑. ສຕິອຸປ຺ປຊ຺ຊນປຎ຺ໂຫ

໑. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກຕິຫາກາເຣຫິ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ? ‘‘ສຕ຺ຕຣສຫາກາເຣຫິ, ມຫາຣາຊ, ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ‘‘ກຕເມຫິ ສຕ຺ຕຣສຫາກາເຣຫີ’’ຕິ? ‘‘ອຠິຊານໂຕປິ, ມຫາຣາຊ, ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ກຏຸມິກາຍປິ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ໂອຬາຣິກວິຎ຺ຎາຓໂຕປິ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຫິຕວິຎ຺ຎາຓໂຕປິ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຫິຕວິຎ຺ຎາຓໂຕປິ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສຠາຄນິມິຕ຺ຕໂຕປິ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ວິສຠາຄນິມິຕ຺ຕໂຕປິ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ກຖາຠິຎ຺ຎາຓໂຕປິ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ລກ຺ຂຓໂຕປິ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສາຣຓໂຕປິ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ມຸທ຺ທາໂຕປິ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຄຓນາໂຕປິ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຘາຣຓໂຕປິ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຠາວນໂຕປິ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ໂປຕ຺ຖກນິພນ຺ຘນໂຕປິ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸປນິກ຺ເຂປໂຕປິ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອນຸຠູຕໂຕປິ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ.

‘‘ກຖໍ ອຠິຊານໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ? ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອາຍສ຺ມາ ຈ ອານນ຺ໂທ ຂຸຊ຺ຊຸຕ຺ຕຣາ ຈ ອຸປາສິກາ, ເຍ ວາ ປນ ອຎ຺ເຎປິ ເກຈິ ຊາຕິສ຺ສຣາ ຊາຕິໍ ສຣນ຺ຕິ, ເອວໍ ອຠິຊານໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ກຖໍ ກຏຸມິກາຍ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ? ໂຍ ປກຕິຍາ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິໂກ, ປເຣ ຈ ຕໍ ສຣາປນຕ຺ຖໍ ນິພນ຺ຘນ຺ຕິ, ເອວໍ ກຏຸມິກາຍ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ກຖໍ ໂອຬາຣິກວິຎ຺ຎາຓໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ? ຍທາ ຣຊ຺ເຊ ວາ ອຠິສິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ວາ ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ເອວໍ ໂອຬາຣິກວິຎ຺ຎາຓໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ກຖໍ ຫິຕວິຎ຺ຎາຓໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ? ຍມ຺ຫິ ສຸຂາປິໂຕ, ‘ອມຸກສ຺ມິໍ ເອວໍ ສຸຂາປິໂຕ’ຕິ ສຣຕິ, ເອວໍ ຫິຕວິຎ຺ຎາຓໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ກຖໍ ອຫິຕວິຎ຺ຎາຓໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ? ຍມ຺ຫິ ທຸກ຺ຂາປິໂຕ, ‘ອມຸກສ຺ມິໍ ເອວໍ ທຸກ຺ຂາປິໂຕ’ຕິ ສຣຕິ, ເອວໍ ອຫິຕວິຎ຺ຎາຓໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ກຖໍ ສຠາຄນິມິຕ຺ຕໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ? ສທິສໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ທິສ຺ວາ ມາຕຣໍ ວາ ປິຕຣໍ ວາ ຠາຕຣໍ ວາ ຠຄິນິໍ ວາ ສຣຕິ, ໂອຏ຺ຐໍ ວາ ໂຄຓໍ ວາ ຄທ຺ຣຠໍ ວາ ທິສ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ຕາທິສໍ ໂອຏ຺ຐໍ ວາ ໂຄຓໍ ວາ ຄທ຺ຣຠໍ ວາ ສຣຕິ, ເອວໍ ສຠາຄນິມິຕ຺ຕໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ກຖໍ ວິສຠາຄນິມຕ຺ຕໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ? ອສຸກສ຺ສ ນາມ ວຓ຺ໂຓ ເອທິໂສ, ສທ຺ໂທ ເອທິໂສ, ຄນ຺ໂຘ ເອທິໂສ, ຣໂສ ເອທິໂສ, ໂຜຏ຺ຐພ຺ໂພ ເອທິໂສຕິ ສຣຕິ, ເອວມ຺ປິ ວິສຠາຄນິມິຕ຺ຕໂຕປິ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ກຖໍ ກຖາຠິຎ຺ຎາຓໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ? ໂຍ ປກຕິຍາ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິໂກ ໂຫຕິ, ຕໍ ປເຣ ສຣາເປນ຺ຕິ, ເຕນ ໂສ ສຣຕິ, ເອວໍ ກຖາຠິຎ຺ຎາຓໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ກຖໍ ລກ຺ຂຓໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ? ໂຍ ປກຕິຍາ ພລີພທ຺ທານໍ ອງ຺ເຄນ ຊານາຕິ, ລກ຺ຂເຓນ ຊານາຕິ, ເອວໍ ລກ຺ຂຓໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ກຖໍ ສາຣຓໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ? ໂຍ ປກຕິຍາ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິໂກ ໂຫຕິ, ໂຍ ຕໍ ‘ສຣາຫິ ໂຠ, ສຣາຫິ ໂຠ’ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ສຣາເປຕິ, ເອວໍ ສາຣຓໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ກຖໍ ມຸທ຺ທາໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ? ລິປິຍາ ສິກ຺ຂິຕຕ຺ຕາ ຊານາຕິ ‘ອິມສ຺ສ ອກ຺ຂຣສ຺ສ ອນນ຺ຕຣໍ ອິມໍ ອກ຺ຂຣໍ ກາຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ ເອວໍ ມຸທ຺ທາໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ກຖໍ ຄຓນາໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ? ຄຓນາຍ ສິກ຺ຂິຕຕ຺ຕາ ຄຓກາ ພຫຸມ຺ປິ ຄເຓນ຺ຕິ, ເອວໍ ຄຓນາໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ກຖໍ ຘາຣຓໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ? ຘາຣຓາຍ ສິກ຺ຂິຕຕ຺ຕາ ຘາຣຓກາ ພຫຸມ຺ປິ ຘາເຣນ຺ຕິ, ເອວໍ ຘາຣຓໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ກຖໍ ຠາວນາໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ? ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ເສຍ຺ຍຖີທໍ, ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ…ເປ… ອິຕິ ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ເອວໍ ຠາວນາໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ກຖໍ ໂປຕ຺ຖກນິພນ຺ຘນໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ? ຣາຊາໂນ ອນຸສາສນິຍໍ ອສ຺ສຣນ຺ຕາ [ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕາ (ສພ຺ພຕ຺ຖ)] ເອຕໍ ໂປຕ຺ຖກໍ ອາຫຣຖາຕິ, ເຕນ ໂປຕ຺ຖເກນ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕິ, ເອວໍ ໂປຕ຺ຖກນິພນ຺ຘນໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ກຖໍ ອຸປນິກ຺ເຂປໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ? ອຸປນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ຠຓ຺ຑໍ ທິສ຺ວາ ສຣຕິ, ເອວໍ ອຸປນິກ຺ເຂປໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ກຖໍ ອນຸຠູຕໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ? ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ຣູປໍ ສຣຕິ, ສຸຕຕ຺ຕາ ສທ຺ທໍ ສຣຕິ, ຆາຍິຕຕ຺ຕາ ຄນ຺ຘໍ ສຣຕິ, ສາຍິຕຕ຺ຕາ ຣສໍ ສຣຕິ, ຜຸຏ຺ຐຕ຺ຕາ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ສຣຕິ, ວິຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ຘມ຺ມໍ ສຣຕິ, ເອວໍ ອນຸຠູຕໂຕ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສຕ຺ຕຣສຫາກາເຣຫິ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ສຕິອຸປ຺ປຊ຺ຊນປຎ຺ໂຫ ປຐໂມ.

໒. ພຸທ຺ຘຄຸຓສຕິປຏິລາຠປຎ຺ໂຫ

໒. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຸມ຺ເຫ ເອຕໍ ຠຓຖ ‘ໂຍ ວສ຺ສສຕໍ ອກຸສລໍ ກເຣຍ຺ຍ, ມຣຓກາເລ ຈ ເອກໍ ພຸທ຺ຘຄຸຓໍ ສຕິໍ ປຏິລເຠຍ຺ຍ, ໂສ ເທເວສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’ຕິ ເອຕໍ ນ ສທ຺ທຫາມິ, ເອວຎ຺ຈ ປນ ວເທຖ ‘ເອເຕນ ປາຓາຕິປາເຕນ ນິຣເຍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’ຕິ ເອຕມ຺ປິ ນ ສທ຺ທຫາມີ’’ຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ຂຸທ຺ທໂກປິ ປາສາໂຓ ວິນາ ນາວາຍ ອຸທເກ ອຸປ຺ປິລເວຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ວາຫສຕມ຺ປິ ປາສາຓານໍ ນາວາຍ ອາໂຣປິຕໍ ອຸທເກ ອຸປ຺ປິລເວຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ນາວາ, ເອວໍ ກຸສລານິ ກມ຺ມານິ ທຏ຺ຐພ຺ພານີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ພຸທ຺ຘຄຸຓສຕິປຏິລາຠປຎ຺ໂຫ ທຸຕິໂຍ.

໓. ທຸກ຺ຂປ຺ປຫານວາຍມປຎ຺ໂຫ

໓. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກິໍ ຕຸມ຺ເຫ ອຕີຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຫານາຍ ວາຍມຖາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອນາຄຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຫານາຍ ວາຍມຖາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຫານາຍ ວາຍມຖາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ຍທິ ຕຸມ຺ເຫ ນ ອຕີຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຫານາຍ ວາຍມຖ, ນ ອນາຄຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຫານາຍ ວາຍມຖ, ນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຫານາຍ ວາຍມຖ, ອຖ ກິມຕ຺ຖາຍ ວາຍມຖາ’’ຕິ. ເຖໂຣ ອາຫ ‘ກິນ຺ຕິ, ມຫາຣາຊ, ອິທຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂໍ ນິຣຸຊ຺ເຌຍ຺ຍ, ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂໍ ນຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’ຕິ ເອຕທຕ຺ຖາຍ ວາຍມາມາ’’ຕິ.

‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ ເຕ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອນາຄຕໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ [ກຖາ. ໘໒໘, ໘໒໙ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ], ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຕິປຓ຺ຑິຕາ, ເຍ ຕຸມ຺ເຫ ອສນ຺ຕານໍ ອນາຄຕານໍ ທຸກ຺ຂານໍ ປຫານາຍ ວາຍມຖາ’’ຕິ? ‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ເກຈິ ປຏິຣາຊາໂນ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕທາ ຕຸມ຺ເຫ ປຣິຂໍ ຂຓາເປຍ຺ຍາຖ, ປາກາຣໍ ຈິນາເປຍ຺ຍາຖ ໂຄປຸຣໍ ກາຣາເປຍ຺ຍາຖ, ອຏ຺ຏາລກໍ ກາຣາເປຍ຺ຍາຖ, ຘຎ຺ຎໍ ອຕິຫຣາເປຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ປຏິກຈ຺ເຈວ ຕໍ ປຏິຍຕ຺ຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ຕຸມ຺ເຫ, ມຫາຣາຊ, ຕທາ ຫຕ຺ຖິສ຺ມິໍ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍາຖ, ອສ຺ສສ຺ມິໍ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍາຖ, ຣຖສ຺ມິໍ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍາຖ, ຘນຸສ຺ມິໍ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍາຖ, ຖຣຸສ຺ມິໍ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ປຏິກຈ຺ເຈວ ຕໍ ສິກ຺ຂິຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ກິສ຺ສຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ? ‘‘ອນາຄຕານໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຍານໍ ປຏິພາຫນຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຖິ ອນາຄຕໍ ຠຍ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ຈ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຕິປຓ຺ຑິຕາ, ເຍ ຕຸມ຺ເຫ ອສນ຺ຕານໍ ອນາຄຕານໍ ຠຍານໍ ປຏິພາຫນຕ຺ຖາຍ ປຏິຍາເທຖາ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີຕິ. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ຍທາ ຕ຺ວໍ ປິປາສິໂຕ ຠເວຍ຺ຍາສິ, ຕທາ ຕ຺ວໍ ອຸທປານໍ ຂຓາເປຍ຺ຍາສິ, ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ຂຓາເປຍ຺ຍາສິ, ຕຬາກໍ ຂຓາເປຍ຺ຍາສິ ‘ປານີຍໍ ປິວິສ຺ສາມີ’’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ປຏິກຈ຺ເຈວ ຕໍ ປຏິຍຕ຺ຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ກິສ຺ສຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ? ‘‘ອນາຄຕານໍ, ຠນ຺ເຕ, ປິປາສານໍ ປຏິພາຫນຕ຺ຖາຍ ປຏິຍຕ຺ຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ, ມຫາຣາຊ, ອນາຄຕາ ປິປາສາ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຕິປຓ຺ຑິຕາ, ເຍ ຕຸມ຺ເຫ ອສນ຺ຕານໍ ອນາຄຕານໍ ປິປາສານໍ ປຏິພາຫນຕ຺ຖາຍ ຕໍ ປຏິຍາເທຖາ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ຍທາ ຕ຺ວໍ ພຸຠຸກ຺ຂິໂຕ ຠເວຍ຺ຍາສິ, ຕທາ ຕ຺ວໍ ເຂຕ຺ຕໍ ກສາເປຍ຺ຍາສິ, ສາລິໍ ວປາເປຍ຺ຍາສິ ‘ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມີ’’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ປຏິກຈ຺ເຈວ ຕໍ ປຏິຍຕ຺ຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ກິສ຺ສຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ. ‘‘ອນາຄຕານໍ, ຠນ຺ເຕ, ພຸຠຸກ຺ຂານໍ ປຏິພາຫນຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ. ‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ, ມຫາຣາຊ, ອນາຄຕາ ພຸຠຸກ຺ຂາ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຕິປຓ຺ຑິຕາ, ເຍ ຕຸມ຺ເຫ ອສນ຺ຕານໍ ອນາຄຕານໍ ພຸຠຸກ຺ຂານໍ ປຏິພາຫນຕ຺ຖາຍ ປຏິຍາເທຖາ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ທຸກ຺ຂປ຺ປຫານວາຍມປຎ຺ໂຫ ຕຕິໂຍ.

໔. ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຎ຺ໂຫ

໔. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກີວທູໂຣ ອິໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມໂລໂກ’’ຕິ? ‘‘ທູໂຣ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອິໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມໂລໂກ ກູຏາຄາຣມຕ຺ຕາ ສິລາ ຕມ຺ຫາ ປຕິຕາ ອໂຫຣຕ຺ເຕນ ອຏ຺ຐຈຕ຺ຕາລີສໂຍຊນສຫສ຺ສານິ ຠສ຺ສມານາ ຈຕູຫິ ມາເສຫິ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐເຫຍ຺ຍາ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຸມ຺ເຫ ເອວໍ ຠຓຖ ‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ພລວາ ປຸຣິໂສ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ວາ ພາຫໍ ປສາເຣຍ຺ຍ, ປສາຣິຕໍ ວາ ພາຫໍ ສມິຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ເອວເມວ ອິທ຺ຘິມາ ຠິກ຺ຂຸ ເຈໂຕວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ຊມ຺ພຸທີເປ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ປາຕຸຠເວຍ຺ຍາ’ຕິ ເອຕໍ ວຈນໍ ນ ສທ຺ທຫາມິ, ເອວໍ ອຕິສີຆໍ ຕາວ ພຫູນິ ໂຍຊນສຕານິ ຄຈ຺ຉິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ກຸຫິໍ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຕວ ຊາຕຠູມີ’’ຕິ? ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ, ອລສນ຺ໂທ ນາມ ທີໂປ, ຕຕ຺ຖາຫໍ ຊາໂຕ’’ຕິ. ‘‘ກີວ ທູໂຣ, ມຫາຣາຊ, ອິໂຕ ອລສນ຺ໂທ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ທ຺ວິມຕ຺ຕານິ, ຠນ຺ເຕ, ໂຍຊນສຕານີ’’ຕິ. ‘‘ອຠິຊານາສິ ນຸ ຕ຺ວໍ, ມຫາຣາຊ, ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈິເທວ ກຣຓີຍໍ ກຣິຕ຺ວາ ສຣິຕາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ສຣາມີ’’ຕິ. ‘‘ລຫຸໍ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ມຫາຣາຊ, ຄໂຕສິ ທ຺ວິມຕ຺ຕານິ ໂຍຊນສຕານີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຎ຺ໂຫ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

໕. ທ຺ວິນ຺ນໍ ໂລກຸປ຺ປນ຺ນານໍ ສມກຠາວປຎ຺ໂຫ

໕. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂຍ ອິຘ ກາລງ຺ກໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ໂຍ ຈ ອິຘ ກາລງ຺ກໂຕ ກສ຺ມີເຣ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ໂກ ຈິຣຕຣໍ ໂກ ສີຆຕຣ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ສມກໍ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ກຸຫິໍ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຕວ ຊາຕນຄຣ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ, ກລສິຄາໂມ ນາມ, ຕຕ຺ຖາຫໍ ຊາໂຕ’’ຕິ. ‘‘ກີວ ທູໂຣ, ມຫາຣາຊ, ອິໂຕ ກລສິຄາໂມ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ທ຺ວິມຕ຺ຕານິ, ຠນ຺ເຕ, ໂຍຊນສຕານີ’’ຕິ. ‘‘ກີວ ທູຣໍ, ມຫາຣາຊ, ອິໂຕ ກສ຺ມີຣໍ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ທ຺ວາທສ, ຠນ຺ເຕ, ໂຍຊນານີ’’ຕິ. ‘‘ອິງ຺ຆ, ຕ຺ວໍ ມຫາຣາຊ, ກລສິຄາມໍ ຈິນ຺ເຕຫີ’’ຕິ. ‘‘ຈິນ຺ຕິໂຕ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ອິງ຺ຆ, ຕ຺ວໍ ມຫາຣາຊ, ກສ຺ມີຣໍ ຈິນ຺ເຕຫີ’’ຕິ. ‘‘ຈິນ຺ຕິຕໍ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກຕມໍ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຈິເຣນ ຈິນ຺ຕິຕໍ, ກຕມໍ ສີຆຕຣ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ສມກໍ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ອິຘ ກາລງ຺ກໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ໂຍ ຈ ອິຘ ກາລງ຺ກໂຕ ກສ຺ມີເຣ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ສມກໍ ເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ທ຺ເວ ສກຸຓາ ອາກາເສນ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ, ເຕສຸ ເອໂກ ອຸຈ຺ເຈ ຣຸກ຺ເຂ ນິສີເທຍ຺ຍ, ເອໂກ ນີເຈ ຣຸກ຺ເຂ ນິສີເທຍ຺ຍ, ເຕສໍ ສມກໍ ປຕິຏ຺ຐິຕານໍ ກຕມສ຺ສ ຉາຍາ ປຐມຕຣໍ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐເຫຍ຺ຍ, ກຕມສ຺ສ ຉາຍາ ຈິເຣນ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐເຫຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ສມກໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ອິຘ ກາລງ຺ກໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ໂຍ ຈ ອິຘ ກາລງ຺ກໂຕ ກສ຺ມີເຣ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ສມກໍ ເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ທ຺ວິນ຺ນໍ ໂລກຸປ຺ປນ຺ນານໍ ສມກຠາວປຎ຺ໂຫ ປຎ຺ຈໂມ.

໖. ໂພຊ຺ຌງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໖. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ກຕິ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ’’ຕິ? ‘‘ສຕ຺ຕ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ’’ຕິ. ‘‘ກຕິຫິ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄຫິ ພຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ? ‘‘ເອເກນ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄນ ພຸຊ຺ຌຕິ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄນາ’’ຕິ. ‘‘ອຖ ກິສ຺ສ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ‘ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ’’’ຕິ? ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ອສິ ໂກສິຍາ ປກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ອຄ຺ຄຫິໂຕ ຫຕ຺ເຖນ ອຸສ຺ສຫຕິ ເຉຊ຺ຊໍ ຉິນ຺ທິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄນ ວິນາ ຉຫິ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄຫິ ນ ພຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ໂພຊ຺ຌງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ຉຏ຺ໂຐ.

໗. ປາປປຸຎ຺ຎານໍ ອປ຺ປານປ຺ປຠາວປຎ຺ໂຫ

໗. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກຕຣໍ ນຸ ໂຂ ພຫຸຕຣໍ ປຸຎ຺ຎໍ ວາ ອປຸຎ຺ຎໍ ວາ’’ຕິ? ‘‘ປຸຎ຺ຎໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ພຫຸຕຣໍ, ອປຸຎ຺ຎໍ ໂຖກ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເກນ ກາຣເຓນາ’’ຕິ? ‘‘ອປຸຎ຺ຎໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ກໂຣນ຺ໂຕ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ໂຫຕິ ‘ປາປກມ຺ມໍ ມຍາ ກຕ’ນ຺ຕິ, ເຕນ ປາປໍ ນ ວຑ຺ຒຕິ. ປຸຎ຺ຎໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ກໂຣນ຺ໂຕ ອວິປ຺ປຏິສາຣີ ໂຫຕິ, ອວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ປາໂມຊ຺ຊໍ ຊາຍຕິ, ປມຸທິຕສ຺ສ ປີຕິ ຊາຍຕິ, ປີຕິມນສ຺ສ ກາໂຍ ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ປສ຺ສທ຺ຘກາໂຍ ສຸຂໍ ເວເທຕິ, ສຸຂິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ, ສມາຫິໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ເຕນ ກາຣເຓນ ປຸຎ຺ຎໍ ວຑ຺ຒຕິ. ປຸຣິໂສ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຉິນ຺ນຫຕ຺ຖປາໂທ ຠຄວໂຕ ເອກໍ ອຸປ຺ປລຫຕ຺ຖໍ ທຕ຺ວາ ເອກນວຸຕິກປ຺ປານິ ວິນິປາຕໍ ນ ຄຈ຺ຉິສ຺ສຕິ. ອິມິນາປິ, ມຫາຣາຊ, ກາຣເຓນ ຠຓາມິ ‘ປຸຎ຺ຎໍ ພຫຸຕຣໍ, ອປຸຎ຺ຎໍ ໂຖກ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ປາປປຸຎ຺ຎານໍ ອປ຺ປານປ຺ປຠາວປຎ຺ໂຫ ສຕ຺ຕໂມ.

໘. ຊານນ຺ຕາຊານນ຺ຕປາປກຣຓປຎ຺ໂຫ

໘. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂຍ ຊານນ຺ໂຕ ປາປກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ໂຍ ອຊານນ຺ໂຕ ປາປກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ກສ຺ສ ພຫຸຕຣໍ ອປຸຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ? ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ໂຍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຊານນ຺ໂຕ ປາປກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ພຫຸຕຣໍ ອປຸຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂຍ ອມ຺ຫາກໍ ຣາຊປຸຕ຺ໂຕ ວາ ຣາຊມຫາມຕ຺ໂຕ ວາ ອຊານນ຺ໂຕ ປາປກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ຕໍ ມຍໍ ທິຄຸຓໍ ທຓ຺ເຑມາ’’ຕິ? ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ຕຕ຺ຕໍ ອໂຍຄຸຬໍ ອາທິຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕໍ ສໂຊຕິຠູຕໍ ເອໂກ ຊານນ຺ໂຕ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ເອໂກ ອຊານນ຺ໂຕ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ກຕໂມ [ກສ຺ສ (ກ.)] ພລວຕຣໍ ຑຍ຺ເຫຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ໂຍ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ອຊານນ຺ໂຕ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ໂສ [ຕສ຺ສ (ປີ. ກ.)] ພລວຕຣໍ ຑຍ຺ເຫຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ອຊານນ຺ໂຕ ປາປກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ພຫຸຕຣໍ ອປຸຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ຊານນ຺ຕາຊານນ຺ຕປາປກຣຓປຎ຺ໂຫ ອຏ຺ຐໂມ.

໙. ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸກາທິຄມນປຎ຺ໂຫ

໙. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຕ຺ຖິ ໂກຈິ, ໂຍ ອິມິນາ ສຣີເຣນ ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸໍ ວາ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ວາ, ອຎ຺ຎໍ ວາ ປນ ທີປ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ອິມິນາ ຈາຕຸມ຺ມຫາຠູຕິເກນ ກາເຍນ ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸໍ ວາ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ວາ, ອຎ຺ຎໍ ວາ ປນ ທີປ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກຖໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອິມິນາ ຈາຕຸມ຺ມຫາຠູຕິເກນ ກາເຍນ ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸໍ ວາ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ວາ, ອຎ຺ຎໍ ວາ ປນ ທີປ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອຠິຊານາສິ ນຸ, ຕ຺ວໍ ມຫາຣາຊ, ອິມິສ຺ສາ ປຖວິຍາ ວິທຕ຺ຖິໍ ວາ ຣຕນໍ ວາ ລງ຺ຆິຕາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ອຠິຊານາມິ ‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຏ຺ຐປິ ຣຕນິໂຍ ລງ຺ເຆມີ’’’ຕິ. ‘‘ກຖໍ, ຕ຺ວໍ ມຫາຣາຊ, ອຏ຺ຐປິ ຣຕນິໂຍ ລງ຺ເຆສີ’’ຕິ? ‘‘ອຫຎ຺ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທມິ ‘ເອຕ຺ຖ ນິປຕິສ຺ສາມີ’ຕິ ສຫ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທນ ກາໂຍ ເມ ລຫຸໂກ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອິທ຺ຘິມາ ຠິກ຺ຂຸ ເຈໂຕວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ກາຍໍ ຈິຕ຺ເຕ ສມາໂຣເປຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕວເສນ ເວຫາສໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸກາທິຄມນປຎ຺ໂຫ ນວໂມ.

໑໐. ທີຆຏ຺ຐິປຎ຺ໂຫ

໑໐. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຸມ຺ເຫ ເອວໍ ຠຓຖ ‘ອຏ຺ຐິການິ ທີຆານິ ໂຍຊນສຕິການິປີ’ຕິ, ຣຸກ຺ໂຂປິ ຕາວ ນຕ຺ຖິ ໂຍຊນສຕິໂກ, ກຸໂຕ ປນ ອຏ຺ຐິການິ ທີຆານິ ໂຍຊນສຕິການິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ?

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ສຸຕໍ ເຕ ‘ມຫາສມຸທ຺ເທ ປຎ຺ຈໂຍຊນສຕິກາປິ ມຈ຺ຉາ ອຕ຺ຖີ’’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ສຸຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ນນຸ ມຫາຣາຊ, ປຎ຺ຈໂຍຊນສຕິກສ຺ສ ມຈ຺ຉສ຺ສ ອຏ຺ຐິການິ ທີຆານິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ໂຍຊນສຕິການິປີ’’ຕິ?

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ທີຆຏ຺ຐິປຎ຺ໂຫ ທສໂມ.

໑໑. ອສ຺ສາສປສ຺ສາສນິໂຣຘປຎ຺ໂຫ

໑໑. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຸມ຺ເຫ ເອວໍ ຠຓຖ ‘ສກ຺ກາ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສ ນິໂຣເຘຕຸ’’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ສກ຺ກາ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສ ນິໂຣເຘຕຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ກຖໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສກ຺ກາ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສ ນິໂຣເຘຕຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ສຸຕປຸພ຺ໂພ ເຕ ໂກຈິ ກາກຈ຺ຉມາໂນ’’ຕິ. ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ສຸຕປຸພ຺ໂພ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂສ ສທ຺ໂທ ກາເຍ ນມິເຕ ວິຣເມຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ວິຣເມຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ໂສ ຫິ ນາມ, ມຫາຣາຊ, ສທ຺ໂທ ອຠາວິຕກາຍສ຺ສ ອຠາວິຕສີລສ຺ສ ອຠາວິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຠາວິຕປຎ຺ຎສ຺ສ ກາເຍ ນມິເຕ ວິຣມິສ຺ສຕິ, ກິໍ ປນ ຠາວິຕກາຍສ຺ສ ຠາວິຕສີລສ຺ສ ຠາວິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠາວິຕປຎ຺ຎສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ນ ນິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ອສ຺ສາສປສ຺ສາສນິໂຣຘປຎ຺ໂຫ ເອກາທສໂມ.

໑໒. ສມຸທ຺ທປຎ຺ໂຫ

໑໒. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ສມຸທ຺ໂທ ສມຸທ຺ໂທ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເກນ ກາຣເຓນ ອຸທກໍ ‘ສມຸທ຺ໂທ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ? ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ຍຕ຺ຕກໍ, ມຫາຣາຊ, ອຸທກໍ, ຕຕ຺ຕກໍ ໂລຓໍ. ຍຕ຺ຕກໍ ໂລຓໍ, ຕຕ຺ຕກໍ ອຸທກໍ. ຕສ຺ມາ ‘ສມຸທ຺ໂທ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ສມຸທ຺ທປຎ຺ໂຫ ທ຺ວາທສໂມ.

໑໓. ສມຸທ຺ທເອກຣສປຎ຺ໂຫ

໑໓. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເກນ ກາຣເຓນ ສມຸທ຺ໂທ ເອກຣໂສ ໂລຓຣໂສ’’ຕິ? ‘‘ຈິຣສຓ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຸທກສ຺ສ ສມຸທ຺ໂທ ເອກຣໂສ ໂລຓຣໂສ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ສມຸທ຺ທເອກຣສປຎ຺ໂຫ ເຕຣສໂມ.

໑໔. ສຸຂຸມປຎ຺ໂຫ

໑໔. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສກ຺ກາ ສພ຺ພໍ ສຸຂຸມໍ ຉິນ຺ທິຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ສກ຺ກາ ສພ຺ພໍ ສຸຂຸມໍ ຉິນ຺ທິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ສພ຺ພໍ ສຸຂຸມ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຘມ຺ໂມ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ພສຸຂຸໂມ, ນ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຘມ຺ມາ ສພ຺ເພ ສຸຂຸມາ, ‘ສຸຂຸມ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ຖູລ’ນ຺ຕິ ວາ ຘມ຺ມານເມຕມຘິວຈນໍ. ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຉິນ຺ທິຕພ຺ພໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ປຎ຺ຎາຍ ຉິນ຺ທຕິ, ນຕ຺ຖິ ທຸຕິຍໍ ປຎ຺ຎາຍ ເຉທນ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ສຸຂຸມປຎ຺ໂຫ ຈຸທ຺ທສໂມ.

໑໕. ວິຎ຺ຎາຓນານຕ຺ຖປຎ຺ໂຫ

໑໕. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ປຎ຺ຎາ’ຕິ ວາ ‘ຠູຕສ຺ມິໍ ຊີໂວ’ຕິ ວາ ອິເມ ຘມ຺ມາ ນານຕ຺ຖາ ເຈວ ນານາພ຺ຍຎ຺ຊນາ ຈ, ອຸທາຫຸ ເອກຕ຺ຖາ ພ຺ຍຎ຺ຊນເມວ ນານ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ວິຊານນລກ຺ຂຓໍ, ມຫາຣາຊ, ວິຎ຺ຎາຓໍ, ປຊານນລກ຺ຂຓາ ປຎ຺ຎາ, ຠູຕສ຺ມິໍ ຊີໂວ ນຸປລພ຺ຠຕີ’’ຕິ. ‘‘ຍທິ ຊີໂວ ນຸປລພ຺ຠຕິ, ອຖ ໂກ ຈຣຫິ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ປສ຺ສຕິ, ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຓາຕິ, ຆາເນນ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍຕິ, ຊິວ຺ຫາຍ ຣສໍ ສາຍຕິ, ກາເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ຜຸສຕິ, ມນສາ ຘມ຺ມໍ ວິຊານາຕີ’’ຕິ? ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ຍທິ ຊີໂວ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ປສ຺ສຕິ…ເປ… ມນສາ ຘມ຺ມໍ ວິຊານາຕິ, ໂສ ຊີໂວ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣສຸ ອຸປ຺ປາຏິເຕສຸ ມຫນ຺ເຕນ ອາກາເສນ ພຫິມຸໂຂ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ຣູປໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ, ໂສເຕສຸ ອຸປ຺ປາຏິເຕສຸ, ຆາເນ ອຸປ຺ປາຏິເຕ, ຊິວ຺ຫາຍ ອຸປ຺ປາຏິຕາຍ, ກາເຍ ອຸປ຺ປາຏິເຕ ມຫນ຺ເຕນ ອາກາເສນ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ສທ຺ທໍ ສຸເຓຍ຺ຍ, ຄນ຺ຘໍ ຆາເຍຍ຺ຍ, ຣສໍ ສາເຍຍ຺ຍ, ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ຜຸເສຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ຠູຕສ຺ມິໍ ຊີໂວ ນຸປລພ຺ຠຕີ’’ຕິ.

‘‘ກລ຺ໂລສິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນາ’’ຕິ.

ວິຎ຺ຎາຓນານຕ຺ຖປຎ຺ໂຫ ປນ຺ນຣສໂມ.

໑໖. ອຣູປຘມ຺ມວວຕ຺ຖານທຸກ຺ກຣປຎ຺ໂຫ

໑໖. ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ທຸກ຺ກຣໍ ນຸ ໂຂ ຠຄວຕາ ກຕ’’ນ຺ຕິ? ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ທຸກ຺ກຣໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ກຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວຕາ ທຸກ຺ກຣໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ທຸກ຺ກຣໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ກຕໍ ອິເມສໍ ອຣູປີນໍ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ຘມ຺ມານໍ ເອກາຣມ຺ມເຓ ວຕ຺ຕມານານໍ ວວຕ຺ຖານໍ ອກ຺ຂາຕໍ ‘ອຍໍ ຜສ຺ໂສ, ອຍໍ ເວທນາ, ອຍໍ ສຎ຺ຎາ, ອຍໍ ເຈຕນາ, ອິທໍ ຈິຕ຺ຕ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິເທວ ປຸຣິໂສ ນາວາຍ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖປຸເຏນ ອຸທກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຊິວ຺ຫາຍ ສາຍິຕ຺ວາ ຊາເນຍ຺ຍ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂສ ປຸຣິໂສ ‘‘ອິທໍ ຄງ຺ຄາຍ ອຸທກໍ, ອິທໍ ຍມຸນາຍ ອຸທກໍ, ອິທໍ ອຈິຣວຕິຍາ ອຸທກໍ, ອິທໍ ສຣຠຸຍາ ອຸທກໍ, ອິທໍ ມຫິຍາ ອຸທກ’’’ນ຺ຕິ? ‘‘ທຸກ຺ກຣໍ, ຠນ຺ເຕ, ຊານິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອິໂຕ ທຸກ຺ກຣຕຣໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ກຕໍ ອິເມສໍ ອຣູປີນໍ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ຘມ຺ມານໍ ເອກາຣມ຺ມເຓ ວຕ຺ຕມານານໍ ວວຕ຺ຖານໍ ອກ຺ຂາຕໍ ‘ອຍໍ ຜສ຺ໂສ, ອຍໍ ເວທນາ, ອຍໍ ສຎ຺ຎາ, ອຍໍ ເຈຕນາ, ອິທໍ ຈິຕ຺ຕ’’’ນ຺ຕິ. ‘‘ສຸຏ຺ຐຸ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ຣາຊາ ອພ຺ຠານຸໂມທີຕິ.

ອຣູປຘມ຺ມວວຕ຺ຖານທຸກ຺ກຣປຎ຺ໂຫ ໂສຬສໂມ.

ອຣູປຘມ຺ມວວຕ຺ຖານວຄ຺ໂຄ ສຕ຺ຕໂມ.

ອິມສ຺ມິໍ ວຄ຺ເຄ ໂສຬສ ປຎ຺ຫາ.

ມິລິນ຺ທປຎ຺ຫປຸຈ຺ຉາວິສຊ຺ຊນາ

ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ຊານາສິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສມ຺ປຕິ ກາ ເວລາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຊານາມິ ‘ສມ຺ປຕິ ປຐໂມ ຍາໂມ ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕ, ມຊ຺ຌິໂມ ຍາໂມ ປວຕ຺ຕຕິ, ອຸກ຺ກາ ປທີປີຍນ຺ຕິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ປຏາການິ ອາຓຕ຺ຕານິ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ ຠຓ຺ຑໂຕ ຣາຊເທຍ຺ຍານີ’’’ຕິ.

ໂຍນກາ ເອວມາຫໍສຸ ‘‘ກລ຺ໂລສິ, ມຫາຣາຊ, ປຓ຺ຑິໂຕ ເຖໂຣ’’ຕິ. ‘‘ອາມ, ຠເຓ, ປຓ຺ຑິໂຕ ເຖໂຣ, ເອທິໂສ ອາຈຣິໂຍ ຠເວຍ຺ຍ ມາທິໂສ ຈ ອນ຺ເຕວາສີ, ນຈິຣສ຺ເສວ ປຓ຺ຑິໂຕ ຘມ຺ມໍ ອາຊາເນຍ຺ຍາ’’ຕິ. ຕສ຺ສ ປຎ຺ຫເວຍ຺ຍາກຣເຓນ ຕຸຏ຺ໂຐ ຣາຊາ ເຖຣໍ ນາຄເສນໍ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນເກນ ກມ຺ພເລນ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ເຕ ອຏ຺ຐສຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎເປມິ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອນ຺ເຕປຸເຣ ກປ຺ປິຍໍ, ເຕນ ຈ ປວາເຣມີ’’ຕິ ອາຫ. ອລໍ ມຫາຣາຊ ຊີວາມີ’’ຕິ. ‘‘ຊານາມິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຊີວສິ, ອປິ ຈ ອຕ຺ຕານຎ຺ຈ ຣກ຺ຂ, ມມຎ຺ຈ ຣກ຺ຂາຫີ’’ຕິ. ‘‘ກຖໍ ອຕ຺ຕານໍ ຣກ຺ຂສິ, ‘ນາຄເສໂນ ມິລິນ຺ທໍ ຣາຊານໍ ປສາເທຕິ, ນ ຈ ກິຎ຺ຈິ ອລຠີ’ຕິ ປຣາປວາໂທ [ປຣປ຺ປວາໂທ (ກ.)] ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ, ເອວໍ ອຕ຺ຕານໍ ຣກ຺ຂ. ກຖໍ ມມໍ ຣກ຺ຂສິ, ‘ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ປສນ຺ໂນ ປສນ຺ນາກາຣໍ ນ ກໂຣຕີ’ຕິ ປຣາປວາໂທ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ, ເອວໍ ມມໍ ຣກ຺ຂາຫີ’’ຕິ. ‘‘ຕຖາ ໂຫຕຸ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕ, ສີໂຫ ມິຄຣາຊາ ສຸວຓ຺ຓປຎ຺ຊເຣ ປກ຺ຂິຕ຺ໂຕປິ ພຫິມຸໂຂ ເຍວ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ກິຎ຺ຈາປິ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສາມິ ພຫິມຸໂຂ ເຍວ ປນ ອຈ຺ຉາມິ. ສເຈ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຄາຣສ຺ມາ ອນາຄາຣິຍໍ ປພ຺ພເຊຍ຺ຍໍ, ນ ຈິຣໍ ຊີເວຍ຺ຍໍ, ພຫູ ເມ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ມິລິນ຺ທສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ປຎ຺ຫໍ ວິສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ສງ຺ຆາຣາມໍ ອຄມາສິ. ອຈິຣປກ຺ກນ຺ເຕ ຈ ອາຍສ຺ມນ຺ເຕ ນາຄເສເນ ມິລິນ຺ທສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ເອຕທໂຫສິ ‘‘ກິໍ ມຍາ ປຸຈ຺ຉິຕໍ, ກິໍ ຠທນ຺ເຕນ ນາຄເສເນນ ວິສຊ຺ຊິຕ’’ນ຺ຕິ? ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ທສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ເອຕທໂຫສິ ‘‘ສພ຺ພໍ ມຍາ ສຸປຸຈ຺ຉິຕໍ, ສພ຺ພໍ ຠທນ຺ເຕນ ນາຄເສເນນ ສຸວິສຊ຺ຊິຕ’’ນ຺ຕິ. ອາຍສ຺ມໂຕປິ ນາຄເສນສ຺ສ ສງ຺ຆາຣາມຄຕສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ ‘‘ກິໍ ມິລິນ຺ເທນ ຣຎ຺ຎາ ປຸຈ຺ຉິຕໍ, ກິໍ ມຍາ ວິສຊ຺ຊິຕ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ນາຄເສນສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ ‘‘ສພ຺ພໍ ມິລິນ຺ເທນ ຣຎ຺ຎາ ສຸປຸຈ຺ຉິຕໍ, ສພ຺ພໍ ມຍາ ສຸວິສຊ຺ຊິຕ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ຕສ຺ສາ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຈ຺ຈເຍນ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເຍນ ມິລິນ຺ທສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ນິເວສນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ, ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ມາ ໂຂ ຠທນ຺ຕສ຺ສ ເອວໍ ອໂຫສິ ‘ນາຄເສໂນ ມຍາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິໂຕ’ຕິ ເຕເນວ ໂສມນສ຺ເສນ ຕໍ ຣຕ຺ຕາວເສສໍ ວີຕິນາເມສີຕິ ນ ເຕ ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕໍ ຣຕ຺ຕາວເສສໍ ເອຕທໂຫສິ ‘ກິໍ ມຍາ ປຸຈ຺ຉິຕໍ, ກິໍ ຠທນ຺ເຕນ ວິສຊ຺ຊິຕ’ນ຺ຕິ, ‘ສພ຺ພໍ ມຍາ ສຸປຸຈ຺ຉິຕໍ, ສພ຺ພໍ ຠທນ຺ເຕນ ສຸວິສຊ຺ຊິຕ’’’ນ຺ຕິ.

ເຖໂຣປິ ເອວມາຫ – ‘‘ມາ ໂຂ ມຫາຣາຊສ຺ສ ເອວໍ ອໂຫສິ ‘ມິລິນ຺ທສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ມຍາ ປຎ຺ໂຫ ວິສຊ຺ຊິໂຕ’ຕິ ເຕເນວ ໂສມນສ຺ເສນ ຕໍ ຣຕ຺ຕາວເສສໍ ວີຕິນາເມສີຕິ ນ ເຕ ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ມຫາຣາຊ, ຕໍ ຣຕ຺ຕາວເສສໍ ເອຕທໂຫສິ ‘ກິໍ ມິລິນ຺ເທນ ຣຎ຺ຎາ ປຸຈ຺ຉິຕໍ, ກິໍ ມຍາ ວິສຊ຺ຊິຕ’ນ຺ຕິ, ‘ສພ຺ພໍ ມິລິນ຺ເທນ ຣຎ຺ຎາ ສຸປຸຈ຺ຉິຕໍ, ສພ຺ພໍ ມຍາ ສຸວິສຊ຺ຊິຕ’’’ນ຺ຕິ ອິຕິຫ ເຕ ມຫານາຄາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ສຸຠາສິຕໍ ສມນຸໂມທິໍສູຕິ.

ມິລິນ຺ທປຎ຺ຫປຸຈ຺ຉາວິສຊ຺ຊນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ເມຓ຺ຑກປຎ຺ຫາຣມ຺ຠກຖາ

ອຏ຺ຐມນ຺ຕປຣິວຊ຺ຊນີຍຏ຺ຐານານິ

ຠສ຺ສປ຺ປວາໂທ [ຠສ຺ສປ຺ປເວທີ (ສີ. ປີ.)] ເວຕຓ຺ຑີ, ອຕິພຸທ຺ຘິ ວິຈກ຺ຂໂຓ;

ມິລິນ຺ໂທ ຎາຓເຠທາຍ, ນາຄເສນມຸປາຄມິ.

ວສນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ຉາຍາຍ, ປຣິປຸຈ຺ຉໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ;

ປຠິນ຺ນພຸທ຺ຘິ ຫຸຕ຺ວານ, ໂສປິ ອາສິ ຕິເປຏໂກ.

ນວງ຺ຄໍ ອນຸມຊ຺ຊນ຺ໂຕ, ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ຣໂຫຄໂຕ;

ອທ຺ທກ຺ຂິ ເມຓ຺ຑເກ ປຎ຺ເຫ, ທຸນ຺ນິເວເຐ ສນິຄ຺ຄເຫ.

‘‘ປຣິຍາຍຠາສິຕໍ ອຕ຺ຖິ, ອຕ຺ຖິ ສນ຺ຘາຍຠາສິຕໍ;

ສຠາວຠາສິຕໍ ອຕ຺ຖິ, ຘມ຺ມຣາຊສ຺ສ ສາສເນ.

‘‘ເຕສມຕ຺ຖໍ ອວິຎ຺ຎາຍ, ເມຓ຺ຑເກ ຊິນຠາສິເຕ;

ອນາຄຕມ຺ຫິ ອທ຺ຘາເນ, ວິຄ຺ຄໂຫ ຕຕ຺ຖ ເຫສ຺ສຕິ.

‘‘ຫນ຺ທ ກຖິໍ ປສາເທຕ຺ວາ, ເຉຊ຺ຊາເປສ຺ສາມິ ເມຓ຺ຑເກ;

ຕສ຺ສ ນິທ຺ທິຏ຺ຐມຄ຺ເຄນ, ນິທ຺ທິສິສ຺ສນ຺ຕ຺ຍນາຄເຕ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ປຠາຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຸທ຺ຘສ຺ເຕ [ອຸຏ຺ຐິເຕ (ສ຺ຍາ.), ອຸຄ຺ຄເຕ (ສີ. ປີ.)] ອຣຸເຓ ສີສໍ ນ຺ຫຕ຺ວາ ສິຣສິ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐ ວຕ຺ຕປທານິ ສມາທິຍິ ‘‘ອິໂຕ ເມ ອນາຄຕານິ ສຕ຺ຕ ທິວສານິ ອຏ຺ຐ ຄຸເຓ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ຕໂປ ຈຣິຕພ຺ໂພ ຠວິສ຺ສຕິ, ໂສຫໍ ຈິຓ຺ຓຕໂປ ສມາໂນ ອາຈຣິຍໍ ອາຣາເຘຕ຺ວາ ເມຓ຺ຑເກ ປຎ຺ເຫ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ປກຕິທຸສ຺ສຍຸຄໍ ອປເນຕ຺ວາ ອາຠຣຓານິ ຈ ໂອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ກາສາວໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ມຸຓ຺ຑກປຏິສີສກໍ ສີເສ ປຏິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ມຸນິຠາວມຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ອຏ຺ຐ ຄຸເຓ ສມາທິຍິ ‘‘ອິມໍ ສຕ຺ຕາຫໍ ມຍາ ນ ຣາຊຕ຺ໂຖ ອນຸສາສິຕພ຺ໂພ, ນ ຣາຄູປສຎ຺ຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພໍ, ນ ໂທສູປສຎ຺ຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພໍ, ນ ໂມຫູປສຎ຺ຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພໍ, ທາສກມ຺ມກຣໂປຣິເສ ຊເນປິ ນິວາຕວຸຕ຺ຕິນາ ຠວິຕພ຺ພໍ, ກາຍິກໍ ວາຈສິກໍ ອນຸຣກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ຉປິ ອາຍຕນານິ ນິຣວເສສໂຕ ອນຸຣກ຺ຂິຕພ຺ພານິ, ເມຕ຺ຕາຠາວນາຍ ມານສໍ ປກ຺ຂິປິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ອິເມ ອຏ຺ຐ ຄຸເຓ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ເຕສ຺ເວວ ອຏ຺ຐສຸ ຄຸເຓສຸ ມານສໍ ປຕິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ພຫິ ອນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ອຏ຺ຐເມ ທິວເສ ປຠາຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ປເຄວ ປາຕຣາສໍ ກຕ຺ວາ ໂອກ຺ຂິຕ຺ຕຈກ຺ຂຸ ມິຕຠາຓີ ສຸສຓ຺ຐິເຕນ ອິຣິຍາປເຖນ ອວິກ຺ຂິຕ຺ເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ຫຏ຺ເຐນ ອຸທຄ຺ເຄນ ວິປ຺ປສນ຺ເນນ ເຖຣໍ ນາຄເສນໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ປາເທ ສິຣສາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ອິທມໂວຈ –

‘‘ອຕ຺ຖິ ເມ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂກຈິ ອຕ຺ໂຖ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ຕຍິຕພ຺ໂພ, ນ ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ຕຕິໂຍ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ສຸຎ຺ເຎ ໂອກາເສ ປວິວິຕ຺ເຕ ອຣຎ຺ເຎ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸປາຄເຕ ສມຓສາຣຸປ຺ເປ. ຕຕ຺ຖ ໂສ ປຎ຺ໂຫ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕຕ຺ຖ ເມ ຄຸຍ຺ຫໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ ນ ຣຫສ຺ສກໍ, ອຣຫາມຫໍ ຣຫສ຺ສກໍ ສຸຓິຕຸໍ ສຸມນ຺ຕເນ ອຸປຄເຕ, ອຸປມາຍປິ ໂສ ອຕ຺ໂຖ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕພ຺ໂພ, ຍຖາ ກິໍ ວິຍ, ຍຖາ ນາມ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ມຫາປຖວີ ນິກ຺ເຂປໍ ອຣຫຕິ ນິກ຺ເຂເປ ອຸປຄເຕ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຣຫາມຫໍ ຣຫສ຺ສກໍ ສຸຓິຕຸໍ ສຸມນ຺ຕເນ ອຸປຄເຕ’’ຕິ. ຄຣຸນາ ສຫ ປວິວິຕ຺ຕປວນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອິທມໂວຈ – ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອິຘ ປຸຣິເສນ ມນ຺ຕຍິຕຸກາເມນ ອຏ຺ຐ ຐານານິ ປຣິວຊ຺ຊຍິຕພ຺ພານິ ຠວນ຺ຕິ, ນ ເຕສຸ ຐາເນສຸ ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ອຕ຺ຖໍ ມນ຺ເຕຕິ, ມນ຺ຕິໂຕປິ ອຕ຺ໂຖ ປຣິປຕຕິ ນ ສມ຺ຠວຕິ. ກຕມານິ ອຏ຺ຐ ຐານານິ? ວິສມຏ຺ຐານໍ ປຣິວຊ຺ຊນີຍໍ, ສຠຍໍ ປຣິວຊ຺ຊນີຍໍ, ອຕິວາຕຏ຺ຐານໍ ປຣິວຊ຺ຊນີຍໍ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐານໍ ປຣິວຊ຺ຊນີຍໍ, ເທວຏ຺ຐານໍ ປຣິວຊ຺ຊນີຍໍ, ປນ຺ໂຖ ປຣິວຊ຺ຊນີໂຍ, ສງ຺ຄາໂມ [ສງ຺ກໂມ (ສີ. ປີ.)] ປຣິວຊ຺ຊນີໂຍ, ອຸທກຕິຕ຺ຖໍ ປຣິວຊ຺ຊນີຍໍ. ອິມານິ ອຏ຺ຐ ຐານານິ ປຣິວຊ຺ຊນີຍານີ’’ຕິ.

ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ໂກ ໂທໂສ ວິສມຏ຺ຐາເນ, ສຠເຍ, ອຕິວາເຕ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນ, ເທວຏ຺ຐາເນ, ປນ຺ເຖ, ສງ຺ຄາເມ, ອຸທກຕິຕ຺ເຖ’’ຕິ? ‘‘ວິສເມ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ມນ຺ຕິໂຕ ອຕ຺ໂຖ ວິກິຣຕິ ວິຘມຕິ ປຄ຺ຆຣຕິ ນ ສມ຺ຠວຕິ, ສຠເຍ ມໂນ ສນ຺ຕສ຺ສຕິ, ສນ຺ຕສ຺ສິໂຕ ນ ສມ຺ມາ ອຕ຺ຖໍ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ອຕິວາເຕ ສທ຺ໂທ ອວິຠູໂຕ ໂຫຕິ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນ ອຸປສ຺ສຸຕິໍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ເທວຏ຺ຐາເນ ມນ຺ຕິໂຕ ອຕ຺ໂຖ ຄຣຸກໍ ປຣິຓມຕິ, ປນ຺ເຖ ມນ຺ຕິໂຕ ອຕ຺ໂຖ ຕຸຈ຺ໂຉ ຠວຕິ, ສງ຺ຄາເມ ຈຎ຺ຈໂລ ຠວຕິ, ອຸທກຕິຕ຺ເຖ ປາກໂຏ ຠວຕິ. ຠວຕີຫ –

‘‘‘ວິສມໍ ສຠຍໍ ອຕິວາໂຕ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ເທວນິສ຺ສິຕໍ;

ປນ຺ໂຖ ຈ ສງ຺ຄາໂມ ຕິຕ຺ຖໍ, ອຏ຺ເຐເຕ ປຣິວຊ຺ຊິຍາ’’’ຕິ.

ອຏ຺ຐ ມນ຺ຕນສ຺ສ ປຣິວຊ຺ຊນີຍຏ຺ຐານານິ.

ອຏ຺ຐມນ຺ຕວິນາສກປຸຄ຺ຄລາ

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຏ຺ຐິເມ ປຸຄ຺ຄລາ ມນ຺ຕິຍມານາ ມນ຺ຕິຕໍ ອຕ຺ຖໍ ພ຺ຍາປາເທນ຺ຕິ. ກຕເມ ອຏ຺ຐ? ຣາຄຈຣິໂຕ ໂທສຈຣິໂຕ ໂມຫຈຣິໂຕ ມານຈຣິໂຕ ລຸທ຺ໂຘ ອລໂສ ເອກຈິນ຺ຕີ ພາໂລຕິ. ອິເມ ອຏ຺ຐ ປຸຄ຺ຄລາ ມນ຺ຕິຕໍ ອຕ຺ຖໍ ພ຺ຍາປາເທນ຺ຕີ’’ຕິ.

ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ເຕສໍ ໂກ ໂທໂສ’’ຕິ? ‘‘ຣາຄຈຣິໂຕ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຣາຄວເສນ ມນ຺ຕິຕໍ ອຕ຺ຖໍ ພ຺ຍາປາເທຕິ, ໂທສຈຣິໂຕ ໂທສວເສນ ມນ຺ຕິຕໍ ອຕ຺ຖໍ ພ຺ຍາປາເທຕິ, ໂມຫຈຣິໂຕ ໂມຫວເສນ ມນ຺ຕິຕໍ ອຕ຺ຖໍ ພ຺ຍາປາເທຕິ, ມານຈຣິໂຕ ມານວເສນ ມນ຺ຕິຕໍ ອຕ຺ຖໍ ພ຺ຍາປາເທຕິ, ລຸທ຺ໂຘ ໂລຠວເສນ ມນ຺ຕິຕໍ ອຕ຺ຖໍ ພ຺ຍາປາເທຕິ, ອລໂສ ອລສຕາຍ ມນ຺ຕິຕໍ ອຕ຺ຖໍ ພ຺ຍາປາເທຕິ, ເອກຈິນ຺ຕີ ເອກຈິນ຺ຕິຕາຍ ມນ຺ຕິຕໍ ອຕ຺ຖໍ ພ຺ຍາປາເທຕິ, ພາໂລ ພາລຕາຍ ມນ຺ຕິຕໍ ອຕ຺ຖໍ ພ຺ຍາປາເທຕິ. ຠວຕີຫ –

‘‘‘ຣຕ຺ໂຕ ທຸຏ຺ໂຐ ຈ ມູຬ຺ໂຫ ຈ, ມານີ ລຸທ຺ໂຘ ຕຖາລໂສ;

ເອກຈິນ຺ຕີ ຈ ພາໂລ ຈ, ເອເຕ ອຕ຺ຖວິນາສກາ’’’ຕິ.

ອຏ຺ຐ ມນ຺ຕວິນາສກປຸຄ຺ຄລາ.

ນວຄຸຍ຺ຫມນ຺ຕວິຘໍສກໍ

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ນວິເມ ປຸຄ຺ຄລາ ມນ຺ຕິຕໍ ຄຸຍ຺ຫໍ ວິວຣນ຺ຕິ ນ ຘາເຣນ຺ຕິ. ກຕເມ ນວ? ຣາຄຈຣິໂຕ ໂທສຈຣິໂຕ ໂມຫຈຣິໂຕ ຠີຣຸໂກ ອາມິສຄຣຸໂກ ອິຕ຺ຖີ ໂສຓ຺ໂຑ ປຓ຺ຑໂກ ທາຣໂກ’’ຕິ.

ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ເຕສໍ ໂກ ໂທໂສ’’ຕິ? ‘‘ຣາຄຈຣິໂຕ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຣາຄວເສນ ມນ຺ຕິຕໍ ຄຸຍ຺ຫໍ ວິວຣຕິ ນ ຘາເຣຕິ, ໂທສຈຣິໂຕ, ຠນ຺ເຕ, ໂທສວເສນ ມນ຺ຕິຕໍ ຄຸຍ຺ຫໍ ວິວຣຕິ ນ ຘາເຣຕິ, ມູຬ຺ໂຫ ໂມຫວເສນ ມນ຺ຕິຕໍ ຄຸຍ຺ຫໍ ວິວຣຕິ ນ ຘາເຣຕິ, ຠີຣຸໂກ ຠຍວເສນ ມນ຺ຕິຕໍ ຄຸຍ຺ຫໍ ວິວຣຕິ ນ ຘາເຣຕິ, ອາມິສຄຣຸໂກ ອາມິສເຫຕຸ ມນ຺ຕິຕໍ ຄຸຍ຺ຫໍ ວິວຣຕິ ນ ຘາເຣຕິ, ອິຕ຺ຖີ ປຎ຺ຎາຍ ອິຕ຺ຕຣຕາຍ ມນ຺ຕິຕໍ ຄຸຍ຺ຫໍ ວິວຣຕິ ນ ຘາເຣຕິ, ໂສຓ຺ຑິໂກ ສຸຣາໂລລຕາຍ ມນ຺ຕິຕໍ ຄຸຍ຺ຫໍ ວິວຣຕິ ນ ຘາເຣຕິ, ປຓ຺ຑໂກ ອເນກໍສິກຕາຍ ມນ຺ຕິຕໍ ຄຸຍ຺ຫໍ ວິວຣຕິ ນ ຘາເຣຕິ, ທາຣໂກ ຈປລຕາຍ ມນ຺ຕິຕໍ ຄຸຍ຺ຫໍ ວິວຣຕິ ນ ຘາເຣຕິ. ຠວຕີຫ –

‘‘‘ຣຕ຺ໂຕ ທຸຏ຺ໂຐ ຈ ມູຬ຺ໂຫ ຈ, ຠີຣຸ ອາມິສຄຣຸໂກ [ອາມິສຈກ຺ຂຸໂກ (ສີ. ປີ.)];

ອິຕ຺ຖີ ໂສຓ຺ໂຑ ປຓ຺ຑໂກ ຈ, ນວໂມ ຠວຕິ ທາຣໂກ.

‘‘ນເວເຕ ປຸຄ຺ຄລາ ໂລເກ, ອິຕ຺ຕຣາ ຈລິຕາ ຈລາ;

ເອເຕຫິ ມນ຺ຕິຕໍ ຄຸຍ຺ຫໍ, ຂິປ຺ປໍ ຠວຕິ ປາກຏ’’’ນ຺ຕິ.

ນວ ຄຸຍ຺ຫມນ຺ຕວິຘໍສກາ ປຸຄ຺ຄລາ.

ອຏ຺ຐ ປຎ຺ຎາປຏິລາຠກາຣຓໍ

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຏ຺ຐຫິ ກາຣເຓຫິ ພຸທ຺ຘິ ປຣິຓມຕິ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ກຕເມຫິ ອຏ຺ຐຫິ? ວຍປຣິຓາເມນ ພຸທ຺ຘິ ປຣິຓມຕິ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຍສປຣິຓາເມນ ພຸທ຺ຘິ ປຣິຓມຕິ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ປຣິປຸຈ຺ຉາຍ ພຸທ຺ຘິ ປຣິຓມຕິ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕິຕ຺ຖສໍວາເສນ ພຸທ຺ຘິ ປຣິຓມຕິ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ໂຍນິໂສ ມນສິກາເຣນ ພຸທ຺ຘິ ປຣິຓມຕິ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ສາກຈ຺ຉາຍ ພຸທ຺ຘິ ປຣິຓມຕິ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ສ຺ເນຫູປເສວເນນ ພຸທ຺ຘິ ປຣິຓມຕິ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ປຕິຣູປເທສວາເສນ ພຸທ຺ຘິ ປຣິຓມຕິ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຠວຕີຫ –

‘‘‘ວເຍນ ຍສປຸຈ຺ຉາຫິ, ຕິຕ຺ຖວາເສນ ໂຍນິໂສ;

ສາກຈ຺ຉາ ສ຺ເນຫສໍເສວາ, ປຕິຣູປວເສນ ຈ.

‘‘ເອຕານິ ອຏ຺ຐ ຐານານິ, ພຸທ຺ຘິວິສທກາຣຓາ;

ເຍສໍ ເອຕານິ ສມ຺ໂຠນ຺ຕິ, ເຕສໍ ພຸທ຺ຘິ ປຠິຊ຺ຊຕີ’’’ຕິ.

ອຏ຺ຐ ປຎ຺ຎາປຏິລາຠກາຣຓານິ.

ອາຈຣິຍຄຸຓໍ

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຍໍ ຠູມິຠາໂຄ ອຏ຺ຐ ມນ຺ຕໂທສວິວຊ຺ຊິໂຕ, ອຫຎ຺ຈ ໂລເກ ປຣໂມ ມນ຺ຕິສຫາໂຍ [ມນ຺ຕສຫາໂຍ (ສີ.)], ຄຸຍ຺ຫມນຸຣກ຺ຂີ ຈາຫໍ ຍາວາຫໍ ຊີວິສ຺ສາມິ ຕາວ ຄຸຍ຺ຫມນຸຣກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ອຏ຺ຐຫິ ຈ ເມ ກາຣເຓຫິ ພຸທ຺ຘິ ປຣິຓາມໍ ຄຕາ, ທຸລ຺ລໂຠ ເອຕຣຫິ ມາທິໂສ ອນ຺ເຕວາສີ, ສມ຺ມາ ປຏິປນ຺ເນ ອນ຺ເຕວາສິເກ ເຍ ອາຈຣິຍານໍ ປຎ຺ຈວີສຕິ ອາຈຣິຍຄຸຓາ, ເຕຫິ ຄຸເຓຫິ ອາຈຣິເຍນ ສມ຺ມາ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ກຕເມ ປຎ຺ຈວີສຕິ ຄຸຓາ?

‘‘ອິຘ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອາຈຣິເຍນ ອນ຺ເຕວາສິມ຺ຫິ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ອາຣກ຺ຂາ ອຸປຏ຺ຐເປຕພ຺ພາ, ອເສວນເສວນາ ຊານິຕພ຺ພາ, ປມຕ຺ຕາປ຺ປມຕ຺ຕາ ຊານິຕພ຺ພາ, ເສຍ຺ຍວກາໂສ ຊານິຕພ຺ໂພ, ເຄລຎ຺ຎໍ ຊານິຕພ຺ພໍ, ໂຠຊນສ຺ສ [ໂຠຊນີຍໍ (ສ຺ຍາ.)] ລທ຺ຘາລທ຺ຘໍ ຊານິຕພ຺ພໍ, ວິເສໂສ ຊານິຕພ຺ໂພ, ປຕ຺ຕຄຕໍ ສໍວິຠຊິຕພ຺ພໍ, ອສ຺ສາສິຕພ຺ໂພ ‘ມາ ຠາຍິ, ອຕ຺ໂຖ ເຕ ອຠິກ຺ກມຕີ’ຕິ, ‘ອິມິນາ ປຸຄ຺ຄເລນ ປຏິຈຣຕີ’ຕິ [ປຏິຈຣາຫີຕິ (ກ.)] ປຏິຈາໂຣ ຊານິຕພ຺ໂພ, ຄາເມ ປຏິຈາໂຣ ຊານິຕພ຺ໂພ, ວິຫາເຣ ປຏິຈາໂຣ ຊານິຕພ຺ໂພ, ນ ເຕນ ຫາໂສ ທໂວ ກາຕພ຺ໂພ [ນ ເຕນ ສຫ ສລ຺ລາໂປ ກາຕພ຺ໂພ (ສີ. ປີ.)], ເຕນ ສຫ ອາລາໂປ ກາຕພ຺ໂພ, ຉິທ຺ທໍ ທິສ຺ວາ ອຘິວາເສຕພ຺ພໍ, ສກ຺ກຈ຺ຈກາຣິນາ ຠວິຕພ຺ພໍ, ອຂຓ຺ຑກາຣິນາ ຠວິຕພ຺ພໍ, ອຣຫສ຺ສກາຣິນາ ຠວິຕພ຺ພໍ, ນິຣວເສສກາຣິນາ ຠວິຕພ຺ພໍ, ‘ຊເນມິມໍ [ຊາເນມິມໍ (ສ຺ຍາ.)] ສິປ຺ເປສູ’ຕິ ຊນກຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕພ຺ພໍ, ‘ກຖໍ ອຍໍ ນ ປຣິຫາເຍຍ຺ຍາ’ຕິ ວຑ຺ຒິຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕພ຺ພໍ, ‘ພລວໍ ອິມໍ ກໂຣມິ ສິກ຺ຂາພເລນາ’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕພ຺ພໍ, ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕພ຺ພໍ, ອາປທາສຸ ນ ວິຊຫິຕພ຺ພໍ, ກຣຓີເຍ ນປ຺ປມຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ຂລິເຕ ຘມ຺ເມນ ປຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ປຎ຺ຈວີສຕິ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອາຈຣິຍຄຸຓາ, ເຕຫິ ຄຸເຓຫິ ມຍິ ສມ຺ມາ ປຏິປຊ຺ຊສ຺ສຸ, ສໍສໂຍ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ອຕ຺ຖິ ເມຓ຺ຑກປຎ຺ຫາ ຊິນຠາສິຕາ, ອນາຄເຕ ອທ຺ຘາເນ ຕຕ຺ຖ ວິຄ຺ຄໂຫ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ອນາຄເຕ ຈ ອທ຺ຘາເນ ທຸລ຺ລຠາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ຕຸມ຺ຫາທິສາ ພຸທ຺ຘິມນ຺ໂຕ, ເຕສຸ ເມ ປຎ຺ເຫສຸ ຈກ຺ຂຸໍ ເທຫິ ປຣວາທານໍ ນິຄ຺ຄຫາຍາ’’ຕິ.

ອຸປາສກຄຸຓໍ

ເຖໂຣ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ທສ ອຸປາສກສ຺ສ ອຸປາສກຄຸເຓ ປຣິທີເປສິ. ‘‘ທສ ອິເມ, ມຫາຣາຊ, ອຸປາສກສ຺ສ ອຸປາສກຄຸຓາ. ກຕເມ ທສ, ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ອຸປາສໂກ ສງ຺ເຆນ ສມານສຸຂທຸກ຺ໂຂ ໂຫຕິ, ຘມ຺ມາຘິປເຕຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ, ຍຖາພລໍ ສໍວິຠາຄຣໂຕ ໂຫຕິ, ຊິນສາສນປຣິຫານິໍ ທິສ຺ວາ ອຠິວຑ຺ຒິຍາ ວາຍມຕິ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ, ອປຄຕໂກຕູຫລມງ຺ຄລິໂກ ຊີວິຕເຫຕຸປິ ນ ອຎ຺ຎໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸທ຺ທິສຕິ, ກາຍິກວາຈສິກຎ຺ຈສ຺ສ ຣກ຺ຂິຕໍ ໂຫຕິ, ສມຄ຺ຄາຣາໂມ ໂຫຕິ ສມຄ຺ຄຣໂຕ, ອນຸສູຍໂກ ໂຫຕິ, ນ ຈ ກຸຫນວເສນ ສາສເນ ຈຣຕິ, ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ, ຘມ຺ມໍ ສຣຓໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ, ສງ຺ຆໍ ສຣຓໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ. ອິເມ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ທສ ອຸປາສກສ຺ສ ອຸປາສກຄຸຓາ, ເຕ ສພ຺ເພ ຄຸຓາ ຕຍິ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕໍ ເຕ ຍຸຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕໍ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ປຕິຣູປໍ ຍໍ ຕ຺ວໍ ຊິນສາສນປຣິຫານິໍ ທິສ຺ວາ ອຠິວຑ຺ຒິໍ ອິຈ຺ຉສິ, ກໂຣມິ ເຕ ໂອກາສໍ, ປຸຈ຺ຉ ມໍ ຕ຺ວໍ ຍຖາສຸຂ’’ນ຺ຕິ.

ເມຓ຺ຑກປຎ຺ຫາຣມ຺ຠກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ເມຓ຺ຑກປຎ຺ໂຫ

໑. ອິທ຺ຘິພລວຄ຺ໂຄ

໑. ກຕາຘິກາຣສຜລປຎ຺ໂຫ

໑. ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ກຕາວກາໂສ ນິປຈ຺ຈ ຄຣຸໂນ ປາເທ ສິຣສິ ອຎ຺ຊລິໍ ກຕ຺ວາ ເອຕທໂວຈ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອິເມ ຕິຕ຺ຖິຍາ ເອວໍ ຠຓນ຺ຕິ [ວຎ຺ໂຈ ຠວຕິ ອຜໂລ (ສີ. ປີ. ກ.)] ‘ຍທິ ພຸທ຺ໂຘ ປູຊໍ ສາທິຍຕິ, ນ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ພຸທ຺ໂຘ ສໍຍຸຕ຺ໂຕ ໂລເກນ ອນ຺ໂຕຠວິໂກ ໂລກສ຺ມິໍ ໂລກສາຘາຣໂຓ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ກໂຕ ອຘິກາໂຣ ອວຎ຺ໂຌ ຠວຕິ ສຜໂລ. ຍທິ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ໂລເກນ ນິສ຺ສໂຏ ສພ຺ພຠເວຫິ, ຕສ຺ສ ປູຊາ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ນ ກິຎ຺ຈິ ສາທິຍຕິ, ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ສ ກໂຕ ອຘິກາໂຣ ວຎ຺ໂຌ ຠວຕິ ອຜໂລ’ຕິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ເອໂສ ປຎ຺ໂຫ, ເນໂສ ວິສໂຍ ອປ຺ປຕ຺ຕມານສານໍ, ມຫນ຺ຕານໍ ເຍເວໂສ ວິສໂຍ, ຠິນ຺ເທຕໍ ທິຏ຺ຐິຊາລໍ ເອກໍເສ ຐປຍ, ຕເວໂສ ປຎ຺ໂຫ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ອນາຄຕານໍ ຊິນປຸຕ຺ຕານໍ ຈກ຺ຂຸໍ ເທຫິ ປຣວາທນິຄ຺ຄຫາຍາ’’ຕິ.

ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ, ນ ຈ ຠຄວາ ປູຊໍ ສາທິຍຕິ, ໂພຘິມູເລ ເຍວ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສາທິຍນາ ປຫີນາ, ກິໍ ປນ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເຖເຣນ ສາຣິປຸຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ –

‘‘‘ປູຊິຍນ຺ຕາ [ປູຊິຕາ (ສ຺ຍາ.)] ອສມສມາ, ສເທວມານຸເສຫິ ເຕ;

ນ ສາທິຍນ຺ຕິ ສກ຺ກາຣໍ, ພຸທ຺ຘານໍ ເອສ ຘມ຺ມຕາ’’’ຕິ.

ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຸຕ຺ໂຕ ວາ ປິຕຸໂນ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ປິຕາ ວາ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ນ ເຈຕໍ ກາຣຓໍ ປຣວາທານໍ ນິຄ຺ຄຫາຍ, ປສາທປ຺ປກາສນໍ ນາເມຕໍ, ອິງ຺ຆ ເມ ຕ຺ວໍ ຕຕ຺ຖ ກາຣຓໍ ສມ຺ມາ ພ຺ຣູຫິ ສກວາທສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐາປນາຍ ທິຏ຺ຐິຊາລວິນິເວຐນາຍາ’’ຕິ.

ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ, ນ ຈ ຠຄວາ ປູຊໍ ສາທິຍຕິ, ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ເສວ ຕຖາຄຕສ຺ສ ເທວມນຸສ຺ສາ ຘາຕຸຣຕນໍ ວຕ຺ຖຸໍ ກຣິຕ຺ວາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຎາຓຣຕນາຣມ຺ມເຓນ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິໍ ເສວນ຺ຕາ ຕິສ຺ໂສ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ປຏິລຠນ຺ຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມຫຕິມຫາອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປຊ຺ຊລິຕ຺ວາ ນິພ຺ພາເຍຍ຺ຍ, ອປິ ນຸ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ມຫາອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ສາທິຍຕິ ຕິຓກຏ຺ຐຸປາທານ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຊລມາໂນປິ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ມຫາອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ຕິຓກຏ຺ຐຸປາທານໍ ນ ສາທິຍຕິ, ກິໍ ປນ ນິພ຺ພຸໂຕ ອຸປສນ຺ໂຕ ອເຈຕໂນ ສາທິຍຕິ? ‘‘ຕສ຺ມິໍ ປນ, ມຫາຣາຊ, ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ເຘ ອຸປຣເຕ ອຸປສນ຺ເຕ ໂລເກ ອຄ຺ຄິ ສຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ກຏ຺ຐໍ ອຄ຺ຄິສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ໂຫຕິ ອຸປາທານໍ, ເຍ ເກຈິ ມນຸສ຺ສາ ອຄ຺ຄິກາມາ, ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ຖາມພລວີຣິເຍນ ປຈ຺ຈຕ຺ຕປຸຣິສກາເຣນ ກຏ຺ຐໍ ມນ຺ຖຍິຕ຺ວາ [ມທ຺ທິຕ຺ວາ (ກ.)] ອຄ຺ຄິໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເຕນ ອຄ຺ຄິນາ ອຄ຺ຄິກຣຓີຍານິ ກມ຺ມານິ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ ຠວຕິ ‘ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ສ ກໂຕ ອຘິກາໂຣ ວຎ຺ໂຌ ຠວຕິ ອຜໂລ’ຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມຫຕິມຫາອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປຊ຺ຊລິ, ເອວເມວ ຠຄວາ ທສສຫສ຺ສິຍາ [ທສສຫສ຺ສິມ຺ຫິ (ສີ. ປີ. ກ.)] ໂລກຘາຕຸຍາ ພຸທ຺ຘສິຣິຍາ ປຊ຺ຊລິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມຫຕິມຫາອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປຊ຺ຊລິຕ຺ວາ ນິພ຺ພຸໂຕ, ເອວເມວ ຠຄວາ ທສສຫສ຺ສິຍາ ໂລກຘາຕຸຍາ ພຸທ຺ຘສິຣິຍາ ປຊ຺ຊລິຕ຺ວາ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ນິພ຺ພຸໂຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ຕິຓກຏ຺ຐຸປາທານໍ ນ ສາທິຍຕິ, ເອວເມວ ໂຂ ໂລກຫິຕສ຺ສ ສາທິຍນາ ປຫີນາ ອຸປສນ຺ຕາ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມນຸສ຺ສາ ນິພ຺ພຸເຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ເຘ ອນຸປາທາເນ ອຕ຺ຕໂນ ຖາມພລວີຣິເຍນ ປຈ຺ຈຕ຺ຕປຸຣິສກາເຣນ ກຏ຺ຐໍ ມນ຺ຖຍິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເຕນ ອຄ຺ຄິນາ ອຄ຺ຄິກຣຓີຍານິ ກມ຺ມານິ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອວເມວ ໂຂ ເທວມນຸສ຺ສາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ເສວ ຘາຕຸຣຕນໍ ວຕ຺ຖຸໍ ກຣິຕ຺ວາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຎາຓຣຕນາຣມ຺ມເຓນ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິໍ ເສວນ຺ຕາ ຕິສ຺ໂສ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ປຏິລຠນ຺ຕິ, ອິມິນາປິ, ມຫາຣາຊ, ກາຣເຓນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ເສວ ກໂຕ ອຘິກາໂຣ ອວຎ຺ໂຌ ຠວຕິ ສຜໂລ.

‘‘ອປຣມ຺ປິ, ມຫາຣາຊ, ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກາຣຓໍ ສຸໂຓຫິ ເຍນ ກາຣເຓນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ເສວ ກໂຕ ອຘິກາໂຣ ອວຎ຺ໂຌ ຠວຕິ ສຜໂລ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມຫຕິມຫາວາໂຕ ວາຍິຕ຺ວາ ອຸປຣເມຍ຺ຍ, ອປິ ນຸ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ອຸປຣໂຕ ວາໂຕ ສາທິຍຕິ ປຸນ ນິພ຺ພຕ຺ຕາປນ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປຣຕສ຺ສ ວາຕສ຺ສ ອາໂຠໂຄ ວາ ມນສິກາໂຣ ວາ ປຸນ ນິພ຺ພຕ຺ຕາປນາຍ’’. ‘‘ກິໍ ກາຣຓໍ’’? ‘‘ອເຈຕນາ ສາ ວາໂຍຘາຕູ’’ຕິ. ‘‘ອປິ ນຸ ຕສ຺ສ, ມຫາຣາຊ, ອຸປຣຕສ຺ສ ວາຕສ຺ສ ວາໂຕຕິ ສມຎ຺ຎາ ອປຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຕາລວຓ຺ຏວິຘູປນານິ ວາຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈຍາ, ເຍ ເກຈິ ມນຸສ຺ສາ ອຸຓ຺ຫາຠິຕຕ຺ຕາ ປຣິຬາຫປຣິປີຬິຕາ, ເຕ ຕາລວຓ຺ເຏນ ວາ ວິຘູປເນນ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຖາມພລວີຣິເຍນ ປຈ຺ຈຕ຺ຕປຸຣິສກາເຣນ ຕໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເຕນ ວາເຕນ ອຸຓ຺ຫໍ ນິພ຺ພາເປນ຺ຕິ ປຣິຬາຫໍ ວູປສເມນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ ຠວຕິ ‘ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ສ ກໂຕ ອຘິກາໂຣ ວຎ຺ໂຌ ຠວຕິ ອຜໂລ’ຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມຫຕິມຫາວາໂຕ ວາຍິ, ເອວເມວ ຠຄວາ ທສສຫສ຺ສິຍາ ໂລກຘາຕຸຍາ ສີຕລມຘຸຣສນ຺ຕສຸຂຸມເມຕ຺ຕາວາເຕນ ອຸປວາຍິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມຫຕິມຫາວາໂຕ ວາຍິຕ຺ວາ ອຸປຣໂຕ, ເອວເມວ ຠຄວາ ສີຕລມຘຸຣສນ຺ຕສຸຂຸມເມຕ຺ຕາວາເຕນ ອຸປວາຍິຕ຺ວາ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອຸປຣໂຕ ວາໂຕ ປຸນ ນິພ຺ພຕ຺ຕາປນໍ ນ ສາທິຍຕິ, ເອວເມວ ໂລກຫິຕສ຺ສ ສາທິຍນາ ປຫີນາ ອຸປສນ຺ຕາ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ເຕ ມນຸສ຺ສາ ອຸຓ຺ຫາຠິຕຕ຺ຕາ ປຣິຬາຫປຣິປີຬິຕາ, ເອວເມວ ເທວມນຸສ຺ສາ ຕິວິຘຄ຺ຄິສນ຺ຕາປປຣິຬາຫປຣິປີຬິຕາ. ຍຖາ ຕາລວຓ຺ຏວິຘູປນານິ ວາຕສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວເມວ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຘາຕຸ ຈ ຎາຓຣຕນຎ຺ຈ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ ຕິສ຺ສນ຺ນໍ ສມ຺ປຕ຺ຕີນໍ ປຏິລາຠາຍ. ຍຖາ ມນຸສ຺ສາ ອຸຓ຺ຫາຠິຕຕ຺ຕາ ປຣິຬາຫປຣິປີຬິຕາ ຕາລວຓ຺ເຏນ ວາ ວິຘູປເນນ ວາ ວາຕໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸຓ຺ຫໍ ນິພ຺ພາເປນ຺ຕິ ປຣິຬາຫໍ ວູປສເມນ຺ຕິ, ເອວເມວ ເທວມນຸສ຺ສາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ເສວ ຘາຕຸຎ຺ຈ ຎາຓຣຕນຎ຺ຈ ປູເຊຕ຺ວາ ກຸສລໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເຕນ ກຸສເລນ ຕິວິຘຄ຺ຄິສນ຺ຕາປປຣິຬາຫໍ ນິພ຺ພາເປນ຺ຕິ ວູປສເມນ຺ຕິ. ອິມິນາປິ, ມຫາຣາຊ, ກາຣເຓນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ເສວ ກໂຕ ອຘິກາໂຣ ອວຎ຺ໂຌ ຠວຕິ ສຜໂລຕິ.

‘‘ອປຣມ຺ປິ, ມຫາຣາຊ, ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກາຣຓໍ ສຸໂຓຫິ ປຣວາທານໍ ນິຄ຺ຄຫາຍ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ເຠຣິໍ ອາໂກເຏຕ຺ວາ ສທ຺ທໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ໂຍ ໂສ ເຠຣິສທ຺ໂທ ປຸຣິເສນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໂຕ, ໂສ ສທ຺ໂທ ອນ຺ຕຣຘາເຍຍ຺ຍ, ອປິ ນຸ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ສທ຺ໂທ ສາທິຍຕິ ປຸນ ນິພ຺ພຕ຺ຕາປນ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ໂສ ສທ຺ໂທ, ນຕ຺ຖິ ຕສ຺ສ ປຸນ ອຸປ຺ປາທາຍ ອາໂຠໂຄ ວາ ມນສິກາໂຣ ວາ, ສກິໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕ ເຠຣິສທ຺ເທ ອນ຺ຕຣຫິເຕ ໂສ ເຠຣິສທ຺ໂທ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ເຠຣີ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ ສທ຺ທສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຍາ, ອຖ ປຸຣິໂສ ປຈ຺ຈເຍ ສຕິ ອຕ຺ຕເຊນ ວາຍາເມນ ເຠຣິໍ ອໂກເຏຕ຺ວາ ສທ຺ທໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ສີລສມາຘິປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນປຣິຠາວິຕໍ ຘາຕຸຣຕນຎ຺ຈ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ວິນຍຎ຺ຈ ອນຸສິຏ຺ຐຎ຺ຈ [ອນຸສຕ຺ຖິຎ຺ຈ (ສີ. ປີ.)] ສຕ຺ຖາຣໍ ຐປຍິຕ຺ວາ ສຍໍ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ນ ຈ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຠຄວຕິ ສມ຺ປຕ຺ຕິລາໂຠ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ຠວທຸກ຺ຂປຏິປີຬິຕາ ສຕ຺ຕາ ຘາຕຸຣຕນຎ຺ຈ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ວິນຍຎ຺ຈ ອນຸສິຏ຺ຐຎ຺ຈ ປຈ຺ຈຍໍ ກຣິຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕິກາມາ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ປຏິລຠນ຺ຕິ, ອິມິນາປິ, ມຫາຣາຊ, ກາຣເຓນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ເສວ ກໂຕ ອຘິກາໂຣ ອວຎ຺ໂຌ ຠວຕິ ສຜໂລຕິ.

‘‘ທິຏ຺ຐຎ຺ເຈຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ. ກຖິຕຎ຺ຈ ຠຓິຕຎ຺ຈ ອາຈິກ຺ຂິຕຎ຺ຈ ‘ສິຍາ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເອວມສ຺ສ ອຕີຕສຕ຺ຖຸກໍ ປາວຈນໍ ນຕ຺ຖິ ໂນ ສຕ຺ຖາຕິ, ນ ໂຂ ປເນຕໍ, ອານນ຺ທ, ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ໂຍ ໂວ, ອານນ຺ທ, ມຍາ ຘມ຺ໂມ ຈ ວິນໂຍ ຈ ເທສິໂຕ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ, ໂສ ໂວ ມມຈ຺ຈເຍນ ສຕ຺ຖາ’ຕິ. ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ສ ກໂຕ ອຘິກາໂຣ ວຎ຺ໂຌ ຠວຕິ ອຜໂລຕິ, ຕໍ ເຕສໍ ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ ອຠູຕໍ ວິຕຖໍ ອລິກໍ ວິຣຸທ຺ຘໍ ວິປຣີຕໍ ທຸກ຺ຂທາຍກໍ ທຸກ຺ຂວິປາກໍ ອປາຍຄມນີຍນ຺ຕິ.

‘‘ອປຣມ຺ປິ, ມຫາຣາຊ, ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກາຣຓໍ ສຸໂຓຫິ ເຍນ ກາຣເຓນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ເສວ ກໂຕ ອຘິກາໂຣ ອວຎ຺ໂຌ ຠວຕິ ສຜໂລ. ສາທິຍຕິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຍໍ ມຫາປຖວີ ‘ສພ຺ພພີຊານິ ມຍິ ສໍວິຣຸຫນ຺ຕູ’’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິສ຺ສ ປນ ຕານິ, ມຫາຣາຊ, ພີຊານິ ອສາທິຍນ຺ຕິຍາ ມຫາປຖວິຍາ ສໍວິຣຸຫິຕ຺ວາ ທຬ຺ຫມູລຊຏາປຕິຏ຺ຐິຕາ ຂນ຺ຘສາຣສາຂາປຣິວິຕ຺ຖິຓ຺ຓາ ປຸປ຺ຜຜລຘຣາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ອສາທິຍນ຺ຕີປິ, ຠນ຺ເຕ, ມຫາປຖວີ ເຕສໍ ພີຊານໍ ວຕ຺ຖຸໍ ໂຫຕິ ປຈ຺ຈຍໍ ເທຕິ ວິຣຸຫນາຍ, ຕານິ ພີຊານິ ຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ ນິສ຺ສາຍ ເຕນ ປຈ຺ຈເຍນ ສໍວິຣຸຫິຕ຺ວາ ທຬ຺ຫມູລຊຏາປຕິຏ຺ຐິຕາ ຂນ຺ຘສາຣສາຂາປຣິວິຕ຺ຖິຓ຺ຓາ ປຸປ຺ຜຜລຘຣາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ຕິຕ຺ຖິຍາ ສເກ ວາເທ ນຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ ຫຕາ ວິຣຸທ຺ຘາ, ສເຈ ເຕ ຠຓນ຺ຕິ ‘ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ສ ກໂຕ ອຘິກາໂຣ ວຎ຺ໂຌ ຠວຕິ ອຜໂລ’ ຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມຫາປຖວີ, ເອວໍ ຕຖາຄໂຕ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມຫາປຖວີ ນ ກິຎ຺ຈິ ສາທິຍຕິ, ເອວໍ ຕຖາຄໂຕ ນ ກິຎ຺ຈິ ສາທິຍຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຕານິ ພີຊານິ ປຖວິໍ ນິສ຺ສາຍ ສໍວິຣຸຫິຕ຺ວາ ທຬ຺ຫມູລຊຏາປຕິຏ຺ຐິຕາ ຂນ຺ຘສາຣສາຂາປຣິວິຕ຺ຖິຓ຺ຓາ ປຸປ຺ຜຜລຘຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ເທວມນຸສ຺ສາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ເສວ ຘາຕຸຎ຺ຈ ຎາຓຣຕນຎ຺ຈ ນິສ຺ສາຍ ທຬ຺ຫກຸສລມູລປຕິຏ຺ຐິຕາ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ຘຘມ຺ມສາຣສີລສາຂາປຣິວິຕ຺ຖິຓ຺ຓາ ວິມຸຕ຺ຕິປຸປ຺ຜສາມຎ຺ຎຜລຘຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ອິມິນາປິ, ມຫາຣາຊ, ກາຣເຓນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ເສວ ກໂຕ ອຘິກາໂຣ ອວຎ຺ໂຌ ຠວຕິ ສຜໂລຕິ.

‘‘ອປຣມ຺ປິ, ມຫາຣາຊ, ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກາຣຓໍ ສຸໂຓຫິ ເຍນ ກາຣເຓນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ເສວ ກໂຕ ອຘິກາໂຣ ອວຎ຺ໂຌ ຠວຕິ ສຜໂລ. ສາທິຍນ຺ຕິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອິເມ ໂອຏ຺ຐາ ໂຄຓາ ຄທ຺ຣຠາ ອຊາ ປສູ ມນຸສ຺ສາ ອນ຺ໂຕກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ກິມິກຸລານໍ ສມ຺ຠວ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິສ຺ສ ປນ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ກິມໂຍ ເຕສໍ ອສາທິຍນ຺ຕານໍ ອນ຺ໂຕກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ສມ຺ຠວິຕ຺ວາ ພຫຸປຸຕ຺ຕນຕ຺ຕາ ເວປຸລ຺ລຕໍ ປາປຸຓນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ປາປສ຺ສ, ຠນ຺ເຕ, ກມ຺ມສ຺ສ ພລວຕາຍ ອສາທິຍນ຺ຕານໍ ເຍວ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ອນ຺ໂຕກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ກິມໂຍ ສມ຺ຠວິຕ຺ວາ ພຫຸປຸຕ຺ຕນຕ຺ຕາ ເວປຸລ຺ລຕໍ ປາປຸຓນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ເສວ ຘາຕຸສ຺ສ ຈ ຎາຓາຣມ຺ມຓສ຺ສ ຈ ພລວຕາຍ ຕຖາຄເຕ ກໂຕ ອຘິກາໂຣ ອວຎ຺ໂຌ ຠວຕິ ສຜໂລຕິ.

‘‘ອປຣມ຺ປິ, ມຫາຣາຊ, ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກາຣຓໍ ສຸໂຓຫິ ເຍນ ກາຣເຓນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ເສວ ກໂຕ ອຘິກາໂຣ ອວຎ຺ໂຌ ຠວຕິ ສຜໂລ. ສາທິຍນ຺ຕິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອິເມ ມນຸສ຺ສາ ອິເມ ອຏ຺ຐນວຸຕິ ໂຣຄາ ກາເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕູ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິສ຺ສ ປນ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ໂຣຄາ ອສາທິຍນ຺ຕານໍ ກາເຍ ນິປຕນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ປຸພ຺ເພ ກເຕນ, ຠນ຺ເຕ, ທຸຈ຺ຈຣິເຕນາ’’ຕິ. ‘‘ຍທິ, ມຫາຣາຊ, ປຸພ຺ເພ ກຕໍ ອກຸສລໍ ອິຘ ເວທນີຍໍ ໂຫຕິ, ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ປຸພ຺ເພ ກຕມ຺ປິ ອິຘ ກຕມ຺ປິ ກຸສລາກຸສລໍ ກມ຺ມໍ ອວຎ຺ຌໍ ຠວຕິ ສຜລນ຺ຕິ. ອິມິນາປິ, ມຫາຣາຊ, ກາຣເຓນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ເສວ ກໂຕ ອຘິກາໂຣ ອວຎ຺ໂຌ ຠວຕິ ສຜໂລຕິ.

‘‘ສຸຕປຸພ຺ພໍ ປນ ຕຍາ, ມຫາຣາຊ, ນນ຺ທໂກ ນາມ ຍກ຺ໂຂ ເຖຣໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ອາສາທຍິຕ຺ວາ ປຖວິໍ ປວິຏ຺ໂຐ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ສຸຍ຺ຍຕິ, ໂລເກ ປາກໂຏ ເອໂສ’’ຕິ. ‘‘ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຖໂຣ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ສາທິຍິ ນນ຺ທກສ຺ສ ຍກ຺ຂສ຺ສ ມຫາປຖວິຄິລນ’’ນ຺ຕິ [ປວຕ຺ຕມາເນປິ (ສ຺ຍາ.)]. ‘‘ອຸພ຺ພຕ຺ຕິຍນ຺ເຕປິ, ຠນ຺ເຕ, ສເທວເກ ໂລເກ ປຕມາເນປິ ຉມາຍໍ ຈນ຺ທິມສູຣິເຍ ວິກິຣນ຺ເຕປິ ສິເນຣຸປພ຺ພຕຣາເຊ ເຖໂຣ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ນ ປຣສ຺ສ ທຸກ຺ຂໍ ສາທິເຍຍ຺ຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ເຍນ ເຫຕຸນາ ເຖໂຣ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ກຸຊ຺ເຌຍ຺ຍ ວາ ທຸສ຺ເສຍ຺ຍ ວາ, ໂສ ເຫຕຸ ເຖຣສ຺ສ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສມູຫໂຕ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ໂນ, ເຫຕຸໂນ ສມຸຄ຺ຆາຕິຕຕ຺ຕາ, ຠນ຺ເຕ, ເຖໂຣ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຊີວິຕຫາຣເກປິ ໂກປໍ ນ ກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ຍທິ, ມຫາຣາຊ, ເຖໂຣ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ນນ຺ທກສ຺ສ ຍກ຺ຂສ຺ສ ປຖວິຄິລນໍ ນ ສາທິຍິ, ກິສ຺ສ ປນ ນນ຺ທໂກ ຍກ຺ໂຂ ປຖວິໍ ປວິຏ຺ໂຐ’’ຕິ? ‘‘ອກຸສລສ຺ສ, ຠນ຺ເຕ, ກມ຺ມສ຺ສ ພລວຕາຍາ’’ຕິ. ‘‘ຍທິ, ມຫາຣາຊ, ອກຸສລສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ພລວຕາຍ ນນ຺ທໂກ ຍກ຺ໂຂ ປຖວິໍ ປວິຏ຺ໂຐ, ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ສາປິ ກໂຕ ອປຣາໂຘ ອວຎ຺ໂຌ ຠວຕິ ສຜໂລ. ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ອກຸສລສ຺ສປິ ກມ຺ມສ຺ສ ພລວຕາຍ ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ສ ກໂຕ ອຘິກາໂຣ ອວຎ຺ໂຌ ຠວຕິ ສຜໂລຕິ. ອິມິນາປິ, ມຫາຣາຊ, ກາຣເຓນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ເສວ ກໂຕ ອຘິກາໂຣ ອວຎ຺ໂຌ ຠວຕິ ສຜໂລຕິ.

‘‘ກຕິ ນຸ ໂຂ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ມນຸສ຺ສາ, ເຍ ເອຕຣຫິ ມຫາປຖວິໍ ປວິຏ຺ຐາ, ອຕ຺ຖິ ເຕ ຕຕ຺ຖ ສວຓ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ສຸຍ຺ຍຕີ’’ຕິ. ‘‘ອິງ຺ຆ ຕ຺ວໍ, ມຫາຣາຊ, ສາເວຫີ’’ຕິ? ‘‘ຈິຎ຺ຈມາຓວິກາ, ຠນ຺ເຕ, ສຸປ຺ປພຸທ຺ໂຘ ຈ ສກ຺ໂກ, ເທວທຕ຺ໂຕ ຈ ເຖໂຣ, ນນ຺ທໂກ ຈ ຍກ຺ໂຂ, ນນ຺ໂທ ຈ ມາຓວໂກຕິ. ສຸຕເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິເມ ປຎ຺ຈ ຊນາ ມຫາປຖວິໍ ປວິຏ຺ຐາ’’ຕິ. ‘‘ກິສ຺ມິໍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ອປຣທ຺ຘາ’’ຕິ? ‘‘ຠຄວຕິ ຈ, ຠນ຺ເຕ, ສາວເກສຸ ຈາ’’ຕິ. ‘‘ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ວາ ສາວກາ ວາ ສາທິຍິໍສຸ ອິເມສໍ ມຫາປຖວິປວິສນ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ເສວ ກໂຕ ອຘິກາໂຣ ອວຎ຺ໂຌ ຠວຕິ ສຜໂລ’’ຕິ. ‘‘ສຸວິຎ຺ຎາປິໂຕ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຎ຺ໂຫ ຄມ຺ຠີໂຣ ອຸຕ຺ຕານີກໂຕ, ຄຸຍ຺ຫໍ ວິທໍສິຕໍ, ຄຓ຺ຐິ ຠິນ຺ໂນ, ຄຫນໍ ອຄຫນໍ ກຕໍ, ນຏ຺ຐາ ປຣວາທາ, ຠຄ຺ຄາ ກຸທິຏ຺ຐີ, ນິປ຺ປຠາ ຊາຕາ ກຸຕິຕ຺ຖິຍາ, ຕ຺ວໍ ຄຓີວຣປວຣມາສຊ຺ຊາ’’ຕິ.

ກຕາຘິກາຣສຜລປຎ຺ໂຫ ປຐໂມ.

໒. ສພ຺ພຎ຺ຎຸຠາວປຎ຺ໂຫ

໒. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ພຸທ຺ໂຘ ສພ຺ພຎ຺ຎູ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ສພ຺ພຎ຺ຎູ, ນ ຈ ຠຄວໂຕ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ຎາຓທສ຺ສນໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ, ອາວຊ຺ຊນປຏິພທ຺ຘໍ ຠຄວໂຕ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓໍ, ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຍທິຈ຺ຉກໍ ຊານາຕີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ພຸທ຺ໂຘ ອສພ຺ພຎ຺ຎູຕິ. ຍທິ ຕສ຺ສ ປຣິເຍສນາຍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ວາຫສຕໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ວີຫີນໍ ອຑ຺ຒຈູຬຎ຺ຈ ວາຫາ ວີຫິສຕ຺ຕມ຺ພຓານິ ທ຺ເວ ຈ ຕຸມ຺ພາ ເອກຈ຺ຉຣາກ຺ຂເຓ ປວຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອຕ຺ຕກາ ວີຫີ ລກ຺ຂໍ ຐປີຍມານາ [ຐປີຍມາເນ (ສີ. ປີ.)] ປຣິກ຺ຂຍໍ ປຣິຍາທານໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ?

‘‘ຕຕ຺ຣິເມ ສຕ຺ຕວິຘາ ຈິຕ຺ຕາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເຍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ສຣາຄາ ສໂທສາ ສໂມຫາ ສກິເລສາ ອຠາວິຕກາຍາ ອຠາວິຕສີລາ ອຠາວິຕຈິຕ຺ຕາ ອຠາວິຕປຎ຺ຎາ, ເຕສໍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຄຣຸກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ທນ຺ຘໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ອຠາວິຕຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ວໍສນາຬສ຺ສ ວິຕຕສ຺ສ ວິສາລສ຺ສ ວິຕ຺ຖິຓ຺ຓສ຺ສ ສໍສິພ຺ພິຕວິສິພ຺ພິຕສ຺ສ ສາຂາຊຏາຊຏິຕສ຺ສ ອາກຑ຺ຒິຍນ຺ຕສ຺ສ ຄຣຸກໍ ໂຫຕິ ອາຄມນໍ ທນ຺ຘໍ. ກິໍ ກາຣຓາ? ສໍສິພ຺ພິຕວິສິພ຺ພິຕຕ຺ຕາ ສາຂານໍ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເຕ ສຣາຄາ ສໂທສາ ສໂມຫາ ສກິເລສາ ອຠາວິຕກາຍາ ອຠາວິຕສີລາ ອຠາວິຕຈິຕ຺ຕາ ອຠາວິຕປຎ຺ຎາ, ເຕສໍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຄຣຸກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ທນ຺ຘໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ສໍສິພ຺ພິຕວິສິພ຺ພິຕຕ຺ຕາ ກິເລເສຫິ, ອິທໍ ປຐມໍ ຈິຕ຺ຕໍ.

‘‘ຕຕ຺ຣິທໍ ທຸຕິຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຠຕ຺ຕມາປຊ຺ຊຕິ – ເຍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ໂສຕາປນ຺ນາ ປິຫິຕາປາຍາ ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ຕາ ວິຎ຺ຎາຕສຕ຺ຖຸສາສນາ, ເຕສໍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ລຫຸກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ລຫຸກໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ອຸປຣິຠູມີສຸ ຄຣຸກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ທນ຺ຘໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ຕີສຸ ຐາເນສຸ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ອຸປຣິ ກິເລສານໍ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ວໍສນາຬສ຺ສ ຕິປພ຺ພຄຓ຺ຐິປຣິສຸທ຺ຘສ຺ສ ອຸປຣິ ສາຂາຊຏາຊຏິຕສ຺ສ ອາກຑ຺ຒິຍນ຺ຕສ຺ສ ຍາວ ຕິປພ຺ພໍ ຕາວ ລຫຸກໍ ເອຕິ, ຕໂຕ ອຸປຣິ ຖທ຺ຘໍ. ກິໍ ກາຣຓາ? ເຫຏ຺ຐາ ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ອຸປຣິ ສາຂາຊຏາຊຏິຕຕ຺ຕາ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເຕ ໂສຕາປນ຺ນາ ປິຫິຕາປາຍາ ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ຕາ ວິຎ຺ຎາຕສຕ຺ຖຸສາສນາ, ເຕສໍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ລຫຸກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ລຫຸກໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ອຸປຣິຠູມີສຸ ຄຣຸກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ທນ຺ຘໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ຕີສຸ ຐາເນສຸ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ອຸປຣິ ກິເລສານໍ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ, ອິທໍ ທຸຕິຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ.

‘‘ຕຕ຺ຣິທໍ ຕຕິຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຠຕ຺ຕມາປຊ຺ຊຕິ – ເຍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ສກທາຄາມິໂນ, ເຍສໍ ຣາຄໂທສໂມຫາ ຕນຸຠູຕາ, ເຕສໍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຈສຸ ຐາເນສຸ ລຫຸກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ລຫຸກໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ອຸປຣິຠູມີສຸ ຄຣຸກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ທນ຺ຘໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ປຎ຺ຈສຸ ຐາເນສຸ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ອຸປຣິ ກິເລສານໍ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ວໍສນາຬສ຺ສ ປຎ຺ຈປພ຺ພຄຓ຺ຐິປຣິສຸທ຺ຘສ຺ສ ອຸປຣິ ສາຂາຊຏາຊຏິຕສ຺ສ ອາກຑ຺ຒິຍນ຺ຕສ຺ສ ຍາວ ປຎ຺ຈປພ຺ພໍ ຕາວ ລຫຸກໍ ເອຕິ, ຕໂຕ ອຸປຣິ ຖທ຺ຘໍ. ກິໍ ກາຣຓາ? ເຫຏ຺ຐາ ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ອຸປຣິ ສາຂາຊຏາຊຏິຕຕ຺ຕາ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເຕ ສກທາຄາມິໂນ, ເຍສໍ ຣາຄໂທສໂມຫາ ຕນຸຠູຕາ, ເຕສໍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຈສຸ ຐາເນສຸ ລຫຸກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ລຫຸກໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ອຸປຣິຠູມີສຸ ຄຣຸກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ທນ຺ຘໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ປຎ຺ຈສຸ ຐາເນສຸ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ອຸປຣິ ກິເລສານໍ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ, ອິທໍ ຕຕິຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ.

‘‘ຕຕ຺ຣິທໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຠຕ຺ຕມາປຊ຺ຊຕິ – ເຍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ອນາຄາມິໂນ, ເຍສໍ ປຎ຺ໂຈຣມ຺ຠາຄິຍານິ ສຎ຺ໂຎຊນານິ ປຫີນານິ, ເຕສໍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ທສສຸ ຐາເນສຸ ລຫຸກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ລຫຸກໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ອຸປຣິຠູມີສຸ ຄຣຸກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ທນ຺ຘໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ທສສຸ ຐາເນສຸ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ອຸປຣິ ກິເລສານໍ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ວໍສນາຬສ຺ສ ທສປພ຺ພຄຓ຺ຐິປຣິສຸທ຺ຘສ຺ສ ອຸປຣິ ສາຂາຊຏາຊຏິຕສ຺ສ ອາກຑ຺ຒິຍນ຺ຕສ຺ສ ຍາວ ທສປພ຺ພໍ ຕາວ ລຫຸກໍ ເອຕິ, ຕໂຕ ອຸປຣິ ຖທ຺ຘໍ. ກິໍ ກາຣຓາ? ເຫຏ຺ຐາ ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ອຸປຣິ ສາຂາຊຏາຊຏິຕຕ຺ຕາ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເຕ ອນາຄາມິໂນ, ເຍສໍ ປຎ຺ໂຈຣມ຺ຠາຄິຍານິ ສຎ຺ໂຎຊນານິ ປຫີນານິ, ເຕສໍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ທສສຸ ຐາເນສຸ ລຫຸກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ລຫຸກໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ອຸປຣິຠູມີສຸ ຄຣຸກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ທນ຺ຘໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ທສສຸ ຐາເນສຸ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ອຸປຣິ ກິເລສານໍ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ, ອິທໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຈິຕ຺ຕໍ.

‘‘ຕຕ຺ຣິທໍ ປຎ຺ຈມໍ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຠຕ຺ຕມາປຊ຺ຊຕິ – ເຍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ອຣຫນ຺ໂຕ ຂີຓາສວາ ໂຘຕມລາ ວນ຺ຕກິເລສາ ວຸສິຕວນ຺ໂຕ ກຕກຣຓີຍາ ໂອຫິຕຠາຣາ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕສທຕ຺ຖາ ປຣິກ຺ຂີຓຠວສຎ຺ໂຎຊນາ ປຕ຺ຕປຏິສມ຺ຠິທາ ສາວກຠູມີສຸ ປຣິສຸທ຺ຘາ, ເຕສໍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສາວກວິສເຍ ລຫຸກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ລຫຸກໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘຠູມີສຸ ຄຣຸກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ທນ຺ຘໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ສາວກວິສເຍ, ອປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘວິສເຍ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ວໍສນາຬສ຺ສ ສພ຺ພປພ຺ພຄຓ຺ຐິປຣິສຸທ຺ຘສ຺ສ ອາກຑ຺ຒິຍນ຺ຕສ຺ສ ລຫຸກໍ ໂຫຕິ ອາຄມນໍ ອທນ຺ຘໍ. ກິໍ ກາຣຓາ? ສພ຺ພປພ຺ພຄຓ຺ຐິປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ອຄຫນຕ຺ຕາ ວໍສສ຺ສ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເຕ ອຣຫນ຺ໂຕ ຂີຓາສວາ ໂຘຕມລາ ວນ຺ຕກິເລສາ ວຸສິຕວນ຺ໂຕ ກຕກຣຓີຍາ ໂອຫິຕຠາຣາ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕສທຕ຺ຖາ ປຣິກ຺ຂີຓຠວສຎ຺ໂຎຊນາ ປຕ຺ຕປຏິສມ຺ຠິທາ ສາວກຠູມີສຸ ປຣິສຸທ຺ຘາ, ເຕສໍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສາວກວິສເຍ ລຫຸກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ລຫຸກໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘຠູມີສຸ ຄຣຸກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ທນ຺ຘໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ສາວກວິສເຍ, ອປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘວິສເຍ, ອິທໍ ປຎ຺ຈມໍ ຈິຕ຺ຕໍ.

‘‘ຕຕ຺ຣິທໍ ຉຏ຺ຐໍ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຠຕ຺ຕມາປຊ຺ຊຕິ – ເຍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ສຍມ຺ຠຸໂນ ອນາຈຣິຍກາ ເອກຈາຣິໂນ ຂຄ຺ຄວິສາຓກປ຺ປາ ສກວິສເຍ ປຣິສຸທ຺ຘວິມລຈິຕ຺ຕາ, ເຕສໍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສກວິສເຍ ລຫຸກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ລຫຸກໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘຠູມີສຸ ຄຣຸກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ທນ຺ຘໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ສກວິສເຍ ມຫນ຺ຕຕ຺ຕາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘວິສຍສ຺ສ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ສກວິສຍໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ນທິໍ ຣຕ຺ຕິມ຺ປິ ທິວາປິ ຍທິຈ຺ຉກ ອຈ຺ຉມ຺ຠິໂຕ ໂອຕເຣຍ຺ຍ, ອຖ ປຣໂຕ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ຄມ຺ຠີຣໍ ວິຕ຺ຖຕໍ ອຄາຘມປາຣໍ ທິສ຺ວາ ຠາເຍຍ຺ຍ, ທນ຺ຘາເຍຍ຺ຍ ນ ວິສເຫຍ຺ຍ ໂອຕຣິຕຸໍ. ກິໍ ກາຣຓາ? ຕິຓ຺ຓຕ຺ຕາ [ຈິຓ຺ຓຕ຺ຕາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ສກວິສຍສ຺ສ, ມຫນ຺ຕຕ຺ຕາ ຈ ມຫາສມຸທ຺ທສ຺ສ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເຕ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ສຍມ຺ຠຸໂນ ອນາຈຣິຍກາ ເອກຈາຣິໂນ ຂຄ຺ຄວິສາຓກປ຺ປາ ສກວິສເຍ ປຣິສຸທ຺ຘວິມລຈິຕ຺ຕາ, ເຕສໍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສກວິສເຍ ລຫຸກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ລຫຸກໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘຠູມີສຸ ຄຣຸກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ທນ຺ຘໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ສກວິສເຍ ມຫນ຺ຕຕ຺ຕາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘວິສຍສ຺ສ, ອິທໍ ຉຏ຺ຐໍ ຈິຕ຺ຕໍ.

‘‘ຕຕ຺ຣິທໍ ສຕ຺ຕມໍ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຠຕ຺ຕມາປຊ຺ຊຕິ – ເຍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸໂນ ທສພລຘຣາ ຈຕຸເວສາຣຊ຺ຊວິສາຣທາ ອຏ຺ຐາຣສຫິ ພຸທ຺ຘຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ອນນ຺ຕຊິນາ ອນາວຣຓຎາຓາ, ເຕສໍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ລຫຸກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ລຫຸກໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ສພ຺ພຕ຺ຖ ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ. ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນາຣາຈສ຺ສ ສຸໂຘຕສ຺ສ ວິມລສ຺ສ ນິຄ຺ຄຓ຺ຐິສ຺ສ ສຸຂຸມຘາຣສ຺ສ ອຊິມ຺ຫສ຺ສ ອວງ຺ກສ຺ສ ອກຸຏິລສ຺ສ ທຬ຺ຫຈາປສມາຣູຬ຺ຫສ຺ສ ໂຂມສຸຂຸເມ ວາ ກປ຺ປາສສຸຂຸເມ ວາ ກມ຺ພລສຸຂຸເມ ວາ ພລວນິປາຕິຕສ຺ສ ທນ຺ຘາຍິຕຕ຺ຕໍ ວາ ລຄ຺ຄນໍ ວາ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ‘‘ກິໍ ກາຣຓາ’’? ‘‘ສຸຂຸມຕ຺ຕາ ວຕ຺ຖານໍ ສຸໂຘຕຕ຺ຕາ ນາຣາຈສ຺ສ ນິປາຕສ຺ສ ຈ ພລວຕ຺ຕາ’’ຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸໂນ ທສພລຘຣາ ຈຕຸເວສາຣຊ຺ຊວິສາຣທາ ອຏ຺ຐາຣສຫິ ພຸທ຺ຘຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ອນນ຺ຕຊິນາ ອນາວຣຓຎາຓາ, ເຕສໍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ລຫຸກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ລຫຸກໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ສພ຺ພຕ຺ຖ ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ, ອິທໍ ສຕ຺ຕມໍ ຈິຕ຺ຕໍ.

‘‘ຕຕ຺ຣ, ມຫາຣາຊ, ຍທິທໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘານໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ຕໍ ຉນ຺ນມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕານໍ ຄຓນໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ເຍນ ຄຸເຓນ ປຣິສຸທ຺ຘຎ຺ຈ ລຫຸກຎ຺ຈ. ຍສ຺ມາ ຈ ຠຄວໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິສຸທ຺ຘຎ຺ຈ ລຫຸກຎ຺ຈ, ຕສ຺ມາ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ຍມກປາຏິຫີຣໍ ທສ຺ເສຕິ. ຍມກປາຏິຫີເຣ, ມຫາຣາຊ, ຎາຕພ຺ພໍ ພຸທ຺ຘານໍ ຠຄວນ຺ຕານໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເອວໍ ລຫຸປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ນ ຕຕ຺ຖ ສກ຺ກາ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກາຣຓໍ ວຕ຺ຕຸໍ, ເຕປິ, ມຫາຣາຊ, ປາຏິຫີຣາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘານໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປາທາຍ ຄຓນມ຺ປິ ສງ຺ຂມ຺ປິ ກລມ຺ປິ ກລຠາຄມ຺ປິ ນ ອຸເປນ຺ຕິ, ອາວຊ຺ຊນປຏິພທ຺ຘໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວໂຕ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓໍ, ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຍທິຈ຺ຉກໍ ຊານາຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ຫຕ຺ເຖ ຐປິຕໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ທຸຕິເຍ ຫຕ຺ເຖ ຐເປຍ຺ຍ ວິວເຏນ ມຸເຂນ ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣຍ຺ຍ, ມຸຂຄຕໍ ໂຠຊນໍ ຄິເລຍ຺ຍ, ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ວາ ນິມີເລຍ຺ຍ, ນິມີເລຕ຺ວາ ວາ ອຸມ຺ມີເລຍ຺ຍ, ສມິຎ຺ຊິຕໍ ວາ ພາຫໍ ປສາເຣຍ຺ຍ, ປສາຣິຕໍ ວາ ພາຫໍ ສມິຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ຈິຣຕຣໍ ເອຕໍ, ມຫາຣາຊ, ລຫຸຕຣໍ ຠຄວໂຕ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓໍ, ລຫຸຕຣໍ ອາວຊ຺ຊນໍ, ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຍທິຈ຺ຉກໍ ຊານາຕິ, ອາວຊ຺ຊນວິກລມຕ຺ຕເກນ ນ ຕາວຕາ ພຸທ຺ຘາ ຠຄວນ຺ໂຕ ອສພ຺ພຎ຺ຎຸໂນ ນາມ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ອາວຊ຺ຊນມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຣິເຍສນາຍ ກາຕພ຺ພໍ, ອິງ຺ຆ ມໍ ຕຕ຺ຖ ກາຣເຓນ ສຎ຺ຎາເປຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິສສ຺ສ ອຑ຺ຒສ຺ສ ມຫທ຺ຘນສ຺ສ ມຫາໂຠຄສ຺ສ ປຫູຕຊາຕຣູປຣຊຕສ຺ສ ປຫູຕວິຕ຺ຕູປກຣຓສ຺ສ ປຫູຕຘນຘຎ຺ຎສ຺ສ ສາລິວີຫິຍວຕຓ຺ຑຸລຕິລມຸຄ຺ຄມາສປຸພ຺ພຓ຺ຓາປຣຓ຺ຓສປ຺ປິເຕລນວນີຕຂີຣທຘິມຘຸຄຸຬຜາຓິຕາ ຈ ຂໂຬປິກຸມ຺ຠິປີຐຣໂກຏ຺ຐຠາຊນຄຕາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ສ ຈ ປຸຣິສສ຺ສ ປາຫຸນໂກ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ຠຕ຺ຕາຣໂຫ ຠຕ຺ຕາຠິກງ຺ຂີ, ຕສ຺ສ ຈ ເຄເຫ ຍໍ ຣນ຺ຘໍ ໂຠຊນໍ, ຕໍ ປຣິນິຏ຺ຐິຕໍ ຠເວຍ຺ຍ, ກຸມ຺ຠິໂຕ ຕຓ຺ຑຸເລ ນີຫຣິຕ຺ວາ ໂຠຊນໍ ຣນ຺ເຘຍ຺ຍ, ອປິ ຈ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ຕາວຕເກນ ໂຠຊນເວກລ຺ລມຕ຺ຕເກນ ອຘໂນ ນາມ ກປໂຓ ນາມ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣຎ຺ໂຎ ຆເຣປິ, ຠນ຺ເຕ, ອກາເລ ໂຠຊນເວກລ຺ລໍ ໂຫຕິ, ກິໍ ປນ ຄຫປຕິກສ຺ສາ’’ຕິ? ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ອາວຊ຺ຊນວິກລມຕ຺ຕກໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓໍ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຍທິຈ຺ຉກໍ ຊານາຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຣຸກ຺ໂຂ ອສ຺ສ ຜລິໂຕ ໂອຓຕວິນໂຕ ປິຓ຺ຑິຠາຣຠຣິໂຕ, ນ ກິຎ຺ຈິ ຕຕ຺ຖ ປຕິຕໍ ຜລໍ ຠເວຍ຺ຍ, ອປິ ນຸ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ຣຸກ຺ໂຂ ຕາວຕເກນ ປຕິຕຜລເວກລ຺ລມຕ຺ຕເກນ ອຜໂລ ນາມ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ປຕນປຏິພທ຺ຘານິ ຕານິ ຣຸກ຺ຂຜລານິ, ປຕິເຕ ຍທິຈ຺ຉກໍ ລຠຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ອາວຊ຺ຊນປຏິພທ຺ຘໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓໍ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຍທິຈ຺ຉກໍ ຊານາຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ພຸທ຺ໂຘ ຍທິຈ຺ຉກໍ ຊານາຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຍທິຈ຺ຉກໍ ຊານາຕີ’’ຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຣາຊາ ຍທາ ຈກ຺ກຣຕນໍ ສຣຕິ ‘ອຸເປຕຸ ເມ ຈກ຺ກຣຕນ’ນ຺ຕິ, ສຣິເຕ ຈກ຺ກຣຕນໍ ອຸເປຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຍທິຈ຺ຉກໍ ຊານາຕີ’’ຕິ. ‘‘ທຬ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກາຣຓໍ, ພຸທ຺ໂຘ ສພ຺ພຎ຺ຎູ, ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມ ພຸທ຺ໂຘ ສພ຺ພຎ຺ຎູ’’ຕິ.

ພຸທ຺ຘສພ຺ພຎ຺ຎຸຠາວປຎ຺ໂຫ ທຸຕິໂຍ.

໓. ເທວທຕ຺ຕປພ຺ພຊ຺ຊປຎ຺ໂຫ

໓. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເທວທຕ຺ໂຕ ເກນ ປພ຺ພາຊິໂຕ’’ຕິ? ‘‘ຉ ຍິເມ, ມຫາຣາຊ, ຂຕ຺ຕິຍກຸມາຣາ ຠທ຺ທິໂຍ ຈ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ຈ ອານນ຺ໂທ ຈ ຠຄຸ ຈ ກິມິໂລ [ກິມ຺ພິໂລ (ສີ. ປີ.) ມ. ນິ. ໒.໑໖໖ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ຈ ເທວທຕ຺ໂຕ ຈ ອຸປາລິກປ຺ປໂກ ສຕ຺ຕໂມ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ເຘ ສຕ຺ຖຣິ ສກ຺ຍກຸລານນ຺ທຊນເນ ຠຄວນ຺ຕໍ ອນຸປພ຺ພຊນ຺ຕາ ນິກ຺ຂມິໍສຸ, ເຕ ຠຄວາ ປພ຺ພາເຊສີ’’ຕິ. ‘‘ນນຸ, ຠນ຺ເຕ, ເທວທຕ຺ເຕນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສງ຺ໂຆ ຠິນ຺ໂນ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ເທວທຕ຺ເຕນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສງ຺ໂຆ ຠິນ຺ໂນ, ນ ຄິຫີ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທຕິ, ນ ຠິກ຺ຂຸນີ, ນ ສິກ຺ຂມານາ, ນ ສາມເຓໂຣ, ນ ສາມເຓຣີ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ປກຕຕ຺ໂຕ ສມານສໍວາສໂກ ສມານສີມາຍໍ ຐິໂຕ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທຕີຕິ. ສງ຺ຆເຠທໂກ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຄ຺ຄໂລ ກິໍ ກມ຺ມໍ ຜຸສຕີ’’ຕິ? ‘‘ກປ຺ປຏ຺ຐິຕິກໍ, ມຫາຣາຊ, ກມ຺ມໍ ຜຸສຕີ’’ຕິ.

‘‘ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ພຸທ຺ໂຘ ຊານາຕິ ‘ເທວທຕ຺ໂຕ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທິສ຺ສຕິ, ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ກປ຺ປໍ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈິສ຺ສຕີ’’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ຊານາຕິ ‘ເທວທຕ຺ໂຕ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທິສ຺ສຕິ, ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ກປ຺ປໍ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈິສ຺ສຕີ’’’ຕິ. ‘‘ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ພຸທ຺ໂຘ ຊານາຕິ ‘ເທວທຕ຺ໂຕ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທິສ຺ສຕິ, ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ກປ຺ປໍ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈິສ຺ສຕີ’ຕິ, ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ພຸທ຺ໂຘ ກາຣຸຓິໂກ ອນຸກມ຺ປໂກ ຫິເຕສີ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ອຫິຕໍ ອປເນຕ຺ວາ ຫິຕມຸປທຫຕີຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ຕໍ ອຊານິຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊສິ, ເຕນ ຫິ ພຸທ຺ໂຘ ອສພ຺ພຎ຺ຎູຕິ, ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ວິຊເຏຫິ ເອຕໍ ມຫາຊຏໍ, ຠິນ຺ທ ປຣາປວາທໍ, ອນາຄເຕ ອທ຺ຘາເນ ຕຍາ ສທິສາ ພຸທ຺ຘິມນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂູ ທຸລ຺ລຠາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ເອຕ຺ຖ ຕວ ພລໍ ປກາເສຫີ’’ຕິ.

‘‘ກາຣຸຓິໂກ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ສພ຺ພຎ຺ຎູ ຈ, ກາຣຸຎ຺ເຎນ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາເຓນ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ຄຕິໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອທ຺ທສ ເທວທຕ຺ຕໍ ອາປາຍິກໍ ກມ຺ມໍ [ອປຣາປຣິຍກມ຺ມໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ອາຍູຫິຕ຺ວາ ອເນການິ ກປ຺ປໂກຏິສຕສຫສ຺ສານິ ນິຣເຍນ ນິຣຍໍ ວິນິປາເຕນ ວິນິປາຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ, ຕໍ ຠຄວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາເຓນ ຊານິຕ຺ວາ ອິມສ຺ສ ອປຣິຍນ຺ຕກຕໍ ກມ຺ມໍ ມມ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ປຣິຍນ຺ຕກຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ປຸຣິມໍ ອຸປາທາຍ ປຣິຍນ຺ຕກຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ອປພ຺ພຊິໂຕປິ ອຍໍ ໂມຆປຸຣິໂສ ກປ຺ປຏ຺ຐິຍເມວ ກມ຺ມໍ ອາຍູຫິສ຺ສຕີຕິ ກາຣຸຎ຺ເຎນ ເທວທຕ຺ຕໍ ປພ຺ພາເຊສີ’’ຕິ.

‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ພຸທ຺ໂຘ ວຘິຕ຺ວາ ເຕເລນ ມກ຺ເຂຕິ, ປປາເຕ ປາເຕຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖໍ ເທຕິ, ມາເຣຕ຺ວາ ຊີວິຕໍ ປຣິເຍສຕິ, ຍໍ ໂສ ປຐມໍ ທຸກ຺ຂໍ ທຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ສຸຂໍ ອຸປທຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ວເຘຕິປິ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ສຕ຺ຕານໍ ຫິຕວເສນ, ປາເຕຕິປິ ສຕ຺ຕານໍ ຫິຕວເສນ, ມາເຣຕິປິ ສຕ຺ຕານໍ ຫິຕວເສນ, ວຘິຕ຺ວາປິ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ສຕ຺ຕານໍ ຫິຕເມວ ອຸປທຫຕິ, ປາເຕຕ຺ວາປິ ສຕ຺ຕານໍ ຫິຕເມວ ອຸປທຫຕິ, ມາເຣຕ຺ວາປິ ສຕ຺ຕານໍ ຫິຕເມວ ອຸປທຫຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມາຕາປິຕໂຣ ນາມ ວຘິຕ຺ວາປິ ປາຕຍິຕ຺ວາປິ ປຸຕ຺ຕານໍ ຫິຕເມວ ອຸປທຫນ຺ຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ວເຘຕິປິ ສຕ຺ຕານໍ ຫິຕວເສນ, ປາເຕຕິປິ ສຕ຺ຕານໍ ຫິຕວເສນ, ມາເຣຕິປິ ສຕ຺ຕານໍ ຫິຕວເສນ, ວຘິຕ຺ວາປິ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ສຕ຺ຕານໍ ຫິຕເມວ ອຸປທຫຕິ, ປາເຕຕ຺ວາປິ ສຕ຺ຕານໍ ຫິຕເມວ ອຸປທຫຕິ, ມາເຣຕ຺ວາປິ ສຕ຺ຕານໍ ຫິຕເມວ ອຸປທຫຕິ, ເຍນ ເຍນ ໂຍເຄນ ສຕ຺ຕານໍ ຄຸຓວຸຑ຺ຒິ ໂຫຕິ, ເຕນ ເຕນ ໂຍເຄນ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ຫິຕເມວ ອຸປທຫຕິ. ສເຈ, ມຫາຣາຊ, ເທວທຕ຺ໂຕ ນ ປພ຺ພາເຊຍ຺ຍ, ຄິຫິຠູໂຕ ສມາໂນ ນິຣຍສໍວຕ຺ຕນິກໍ ພຫຸໍ ປາປກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອເນການິ ກປ຺ປໂກຏິສຕສຫສ຺ສານິ ນິຣເຍນ ນິຣຍໍ ວິນິປາເຕນ ວິນິປາຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ພຫຸໍ ທຸກ຺ຂໍ ເວທຍິສ຺ສຕິ, ຕໍ ຠຄວາ ຊານມາໂນ ກາຣຸຎ຺ເຎນ ເທວທຕ຺ຕໍ ປພ຺ພາເຊສິ, ‘ມມ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຍນ຺ຕກຕໍ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ກາຣຸຎ຺ເຎນ ຄຣຸກໍ ທຸກ຺ຂໍ ລຫຸກໍ ອກາສິ.

‘‘ຍຖາ ວາ, ມຫາຣາຊ, ຘນຍສສິຣິຎາຕິພເລນ ພລວາ ປຸຣິໂສ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຕິໍ ວາ ມິຕ຺ຕໍ ວາ ຣຎ຺ຎາ ຄຣຸກໍ ທຓ຺ຑໍ ຘາເຣນ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ພຫຸວິສ຺ສຕ຺ຖຠາເວນ ສມຕ຺ຖຕາຍ ຄຣຸກໍ ທຓ຺ຑໍ ລຫຸກໍ ອກາສິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ພຫູນິ ກປ຺ປໂກຏິສຕສຫສ຺ສານິ ທຸກ຺ຂໍ ເວທຍມານໍ ເທວທຕ຺ຕໍ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ສີລສມາຘິປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິພລສມຕ຺ຖຠາເວນ ຄຣຸກໍ ທຸກ຺ຂໍ ລຫຸກໍ ອກາສິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ກຸສໂລ ຠິສກ຺ໂກ ສລ຺ລກຕ຺ໂຕ ຄຣຸກໍ ໂຣຄໍ ພລໂວສຘພເລນ ລຫຸກໍ ກໂຣຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ພຫູນິ ກປ຺ປໂກຏິສຕສຫສ຺ສານິ ທຸກ຺ຂໍ ເວທຍມານໍ ເທວທຕ຺ຕໍ ຠຄວາ ໂຣຄຎ຺ຎຸຕາຍ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ກາຣຸຎ຺ຎພໂລ ປຕ຺ຖທ຺ຘຘມ຺ໂມສຘພເລນ ຄຣຸກໍ ທຸກ຺ຂໍ ລຫຸກໍ ອກາສິ. ອປິ ນຸ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ພຫຸເວທນີຍໍ ເທວທຕ຺ຕໍ ອປ຺ປເວທນີຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ກິຎ຺ຈິ ອປຸຎ຺ຎໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ກິຎ຺ຈິ, ຠນ຺ເຕ, ອປຸຎ຺ຎໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ອນ຺ຕມໂສ ຄທ຺ທູຫນມຕ຺ຕມ຺ປີ’’ຕິ. ‘‘ອິມມ຺ປິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ກາຣຓໍ ອຕ຺ຖໂຕ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉ, ເຍນ ກາຣເຓນ ຠຄວາ ເທວທຕ຺ຕໍ ປພ຺ພາເຊສິ.

‘‘ອປຣມ຺ປິ, ມຫາຣາຊ, ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກາຣຓໍ ສຸໂຓຫິ, ເຍນ ກາຣເຓນ ຠຄວາ ເທວທຕ຺ຕໍ ປພ຺ພາເຊສິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂຈຣໍ ອາຄຸຈາຣິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສຍ຺ຍຸໍ, ‘ອຍໍ ໂຂ, ເທວ, ໂຈໂຣ ອາຄຸຈາຣີ, ອິມສ຺ສ ຍໍ ອິຈ຺ຉສິ, ຕໍ ທຓ຺ຑໍ ປເຓຫີ’ຕິ. ຕເມນໍ ຣາຊາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ‘ເຕນ ຫິ, ຠເຓ, ອິມໍ ໂຈຣໍ ພຫິນຄຣໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ອາຆາຕເນ ສີສໍ ຉິນ຺ທຖາ’’ຕິ, ‘ເອວໍ ເທວາ’ຕິ ໂຂ ເຕ ຣຎ຺ໂຎ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ຕໍ ພຫິນຄຣໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ອາຆາຕນໍ ນເຍຍ຺ຍຸໍ. ຕເມນໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ໂກຈິເທວ ປຸຣິໂສ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກາ ລທ຺ຘວໂຣ ລທ຺ຘຍສຘນໂຠໂຄ ອາເທຍ຺ຍວຈໂນ ພລວິຈ຺ຉິຕກາຣີ, ໂສ ຕສ຺ສ ກາຣຸຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ ເຕ ປຸຣິເສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ‘ອລໍ, ໂຠ, ກິໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອິມສ຺ສ ສີສຈ຺ເຉທເນນ, ເຕນ ຫິ ໂຠ ອິມສ຺ສ ຫຕ຺ຖໍ ວາ ປາທໍ ວາ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຊີວິຕໍ ຣກ຺ຂຖ, ອຫເມຕສ຺ສ ກາຣຓາ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກ ປຏິວຈນໍ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ. ເຕ ຕສ຺ສ ພລວໂຕ ວຈເນນ ຕສ຺ສ ໂຈຣສ຺ສ ຫຕ຺ຖໍ ວາ ປາທໍ ວາ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຊີວິຕໍ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍຸໍ. ອປິ ນຸ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ເອວໍ ກາຣີ ຕສ຺ສ ໂຈຣສ຺ສ ກິຈ຺ຈກາຣີ ອສ຺ສາ’’ຕິ? ‘‘ຊີວິຕທາຍໂກ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣິໂສ ຕສ຺ສ ໂຈຣສ຺ສ, ຊີວິເຕ ທິນ຺ເນ ກິໍ ຕສ຺ສ ອກຕໍ ນາມ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ? ‘‘ຍາ ປນ ຫຕ຺ຖປາທຈ຺ເຉທເນ ເວທນາ, ໂສ ຕາຍ ເວທນາຍ ກິຎ຺ຈິ ອປຸຎ຺ຎໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ກເຕນ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ໂຈໂຣ ທຸກ຺ຂເວທນໍ ເວທຍຕິ, ຊີວິຕທາຍໂກ ປນ ປຸຣິໂສ ນ ກິຎ຺ຈິ ອປຸຎ຺ຎໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ກາຣຸຎ຺ເຎນ ເທວທຕ຺ຕໍ ປພ຺ພາເຊສິ ‘ມມ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຍນ຺ຕກຕໍ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ. ປຣິຍນ຺ຕກຕຎ຺ຈ, ມຫາຣາຊ, ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂໍ, ເທວທຕ຺ໂຕ, ມຫາຣາຊ, ມຣຓກາເລ –

‘‘‘ອິເມຫິ ອຏ຺ຐີຫິ ຕມຄ຺ຄປຸຄ຺ຄລໍ, ເທວາຕິເທວໍ ນຣທມ຺ມສາຣຖິໍ;

ສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸໍ ສຕປຸຎ຺ຎລກ຺ຂຓໍ, ປາເຓຫິ ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ອຸເປມີ’ຕິ.

‘‘ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓມຄມາສິ. ເທວທຕ຺ໂຕ, ມຫາຣາຊ, ຉ ໂກຏ຺ຐາເສ ກເຕ ກປ຺ເປ ອຕິກ຺ກນ຺ເຕ ປຐມໂກຏ຺ຐາເສ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທິ, ປຎ຺ຈ ໂກຏ຺ຐາເສ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ຕໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐິສ຺ສໂຣ ນາມ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕິ. ອປິ ນຸ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ເອວໍ ກາຣີ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ກິຈ຺ຈກາຣີ ອສ຺ສາ’’ຕິ? ‘‘ສພ຺ພທໂທ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄໂຕ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ, ຍໍ ຕຖາຄໂຕ ເທວທຕ຺ຕໍ ປຈ຺ເຈກໂພຘິໍ ປາເປສ຺ສຕິ, ກິໍ ຕຖາຄເຕນ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ອກຕໍ ນາມ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ? ‘‘ຍໍ ປນ, ມຫາຣາຊ, ເທວທຕ຺ໂຕ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ນິຣເຍ ທຸກ຺ຂເວທນໍ ເວທຍຕິ, ອປິ ນຸ ໂຂ ຠຄວາ ຕໂຕນິທານໍ ກິຎ຺ຈິ ອປຸຎ຺ຎໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອຕ຺ຕນາ ກເຕນ, ຠນ຺ເຕ, ເທວທຕ຺ໂຕ ກປ຺ປໍ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈຕິ, ທຸກ຺ຂປຣິຍນ຺ຕກາຣໂກ ສຕ຺ຖາ ນ ກິຎ຺ຈິ ອປຸຎ຺ຎໍ ອາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ‘‘ອິມມ຺ປິ ໂຂ, ຕ຺ວໍ ມຫາຣາຊ, ກາຣຓໍ ອຕ຺ຖໂຕ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉ, ເຍນ ກາຣເຓນ ຠຄວາ ເທວທຕ຺ຕໍ ປພ຺ພາເຊສິ.

‘‘ອປຣມ຺ປິ, ມຫາຣາຊ, ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກາຣຓໍ ສຸໂຓຫິ, ເຍນ ກາຣເຓນ ຠຄວາ ເທວທຕ຺ຕໍ ປພ຺ພາເຊສິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ກຸສໂລ ຠິສກ຺ໂກ ສລ຺ລກຕ຺ໂຕ ວາຕປິຕ຺ຕເສມ຺ຫສນ຺ນິປາຕອຸຕຸປຣິຓາມວິສມປຣິຫາຣໂອປກ຺ກມິໂກປກ຺ກນ຺ຕໍ ປູຕິກຸຓປທຸຄ຺ຄນ຺ຘາຠິສຎ຺ຉນ຺ນໍ ອນ຺ໂຕສລ຺ລໍ ສຸສິຣຄຕໍ ປຸພ຺ພຣຸຫິຣສມ຺ປຸຓ຺ຓໍ ວຓໍ ວູປສເມນ຺ໂຕ ວຓມຸຂໍ ກກ຺ຂຬຕິຂິຓຂາຣກຏຸເກນ ເຠສຊ຺ເຊນ ອນຸລິມ຺ປຕິ ປຣິປຈ຺ຈນາຍ, ປຣິປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ມຸທຸຠາວມຸປຄຕໍ ສຕ຺ເຖນ ວິກນ຺ຕຍິຕ຺ວາ ຑຫຕິ ສລາກາຍ, ທຑ຺ເຒ ຂາຣລວຓໍ ເທຕິ, ເຠສຊ຺ເຊນ ອນຸລິມ຺ປຕິ ວຓຣຸຫນາຍ ພ຺ຍາຘິຕສ຺ສ ໂສຕ຺ຖິຠາວມນຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ, ອປິ ນຸ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ຠິສກ຺ໂກ ສລ຺ລກຕ຺ໂຕ ອຫິຕຈິຕ຺ໂຕ ເຠສຊ຺ເຊນ ອນຸລິມ຺ປຕິ, ສຕ຺ເຖນ ວິກນ຺ເຕຕິ, ຑຫຕິ ສລາກາຍ, ຂາຣລວຓໍ ເທຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຫິຕຈິຕ຺ໂຕ ໂສຕ຺ຖິກາໂມ ຕານິ ກິຣິຍານິ ກໂຣຕີ’’ຕິ. ‘‘ຍາ ປນສ຺ສ ເຠສຊ຺ຊກິຣິຍາກຣເຓນ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ທຸກ຺ຂເວທນາ, ຕໂຕນິທານໍ ໂສ ຠິສກ຺ໂກ ສລ຺ລກຕ຺ໂຕ ກິຎ຺ຈິ ອປຸຎ຺ຎໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ຫິຕຈິຕ຺ໂຕ, ຠນ຺ເຕ, ໂສຕ຺ຖິກາໂມ ຠິສກ຺ໂກ ສລ຺ລກຕ຺ໂຕ ຕານິ ກິຣິຍານິ ກໂຣຕິ, ກິໍ ໂສ ຕໂຕນິທານໍ ອປຸຎ຺ຎໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ສຄ຺ຄຄາມີ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ຠິສກ຺ໂກ ສລ຺ລກຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ກາຣຸຎ຺ເຎນ ຠຄວາ ເທວທຕ຺ຕໍ ປພ຺ພາເຊສິ ທຸກ຺ຂປຣິມຸຕ຺ຕິຍາ.

‘‘ອປຣມ຺ປິ, ມຫາຣາຊ, ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກາຣຓໍ ສຸໂຓຫິ, ເຍນ ກາຣເຓນ ຠຄວາ ເທວທຕ຺ຕໍ ປພ຺ພາເຊສິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ກຓ຺ຏເກນ ວິທ຺ໂຘ ອສ຺ສ, ອຖຎ຺ຎຕໂຣ ປຸຣິໂສ ຕສ຺ສ ຫິຕກາໂມ ໂສຕ຺ຖິກາໂມ ຕິຓ຺ເຫນ ກຓ຺ຏເກນວາ ສຕ຺ຖມຸເຂນ ວາ ສມນ຺ຕໂຕ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຄ຺ຆຣນ຺ເຕນ ໂລຫິເຕນ ຕໍ ກຓ຺ຏກໍ ນີຫເຣຍ຺ຍ, ອປິ ນຸ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ອຫິຕກາໂມ ຕໍ ກຓ຺ຏກໍ ນີຫຣຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຫິຕກາໂມ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣິໂສ ໂສຕ຺ຖິກາໂມ ຕໍ ກຓ຺ຏກໍ ນີຫຣຕິ. ສເຈ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ຕໍ ກຓ຺ຏກໍ ນ ນີຫເຣຍ຺ຍ, ມຣຓໍ ວາ ໂສ ເຕນ ປາປຸເຓຍ຺ຍ ມຣຓມຕ຺ຕໍ ວາ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ກາຣຸຎ຺ເຎນ ເທວທຕ຺ຕໍ ປພ຺ພາເຊສິ ທຸກ຺ຂປຣິມຸຕ຺ຕິຍາ. ສເຈ ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ເທວທຕ຺ຕໍ ນ ປພ຺ພາເຊຍ຺ຍ, ກປ຺ປໂກຏິສຕສຫສ຺ສມ຺ປິ ເທວທຕ຺ໂຕ ຠວປຣມ຺ປຣາຍ ນິຣເຍ ປຈ຺ເຈຍ຺ຍາ’’ຕິ.

‘‘ອນຸໂສຕຄາມິໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເທວທຕ຺ຕໍ ຕຖາຄໂຕ ປຏິໂສຕໍ ປາເປສິ, ວິປນ຺ຖປຏິປນ຺ນໍ ເທວທຕ຺ຕໍ ປນ຺ເຖ ປຏິປາເທສິ, ປປາເຕ ປຕິຕສ຺ສ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐໍ ອທາສິ, ວິສມຄຕໍ ເທວທຕ຺ຕໍ ຕຖາຄໂຕ ສມໍ ອາໂຣເປສິ, ອິເມ ຈ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເຫຕູ ອິມານິ ຈ ກາຣຓານິ ນ ສກ຺ກາ ອຎ຺ເຎນ ສນ຺ທສ຺ເສຕຸໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຕວາທິເສນ ພຸທ຺ຘິມຕາ’’ຕິ.

ເທວທຕ຺ຕປພ຺ພຊ຺ຊປຎ຺ໂຫ ຕຕິໂຍ.

໔. ປຖວິຈລນປຎ຺ໂຫ

໔. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ – ‘ອຏ຺ຐິເມ, ຠິກ຺ຂເວ [ອຏ຺ຐິເມ ອານນ຺ທ (ອ. ນິ. ໘.໗໐)], ເຫຕູ ອຏ຺ຐ ປຈ຺ຈຍາ ມຫໂຕ ຠູມິຈາລສ຺ສ ປາຕຸຠາວາຍາ’ຕິ. ອເສສວຈນໍ ອິທໍ, ນິສ຺ເສສວຈນໍ ອິທໍ, ນິປ຺ປຣິຍາຍວຈນໍ ອິທໍ, ນຕ຺ຖຎ຺ໂຎ ນວໂມ ເຫຕຸ ມຫໂຕ ຠູມິຈາລສ຺ສ ປາຕຸຠາວາຍ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຎ຺ໂຎ ນວໂມ ເຫຕຸ ຠເວຍ຺ຍ ມຫໂຕ ຠູມິຈາລສ຺ສ ປາຕຸຠາວາຍ, ຕມ຺ປິ ເຫຕຸໍ ຠຄວາ ກເຖຍ຺ຍ. ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ນຕ຺ຖຎ຺ໂຎ ນວໂມ ເຫຕຸ ມຫໂຕ ຠູມິຈາລສ຺ສ ປາຕຸຠາວາຍ, ຕສ຺ມາ ອນາຈິກ຺ຂິໂຕ ຠຄວຕາ, ອຍຎ຺ຈ ນວໂມ ເຫຕຸ ທິສ຺ສຕິ ມຫໂຕ ຠູມິຈາລສ຺ສ ປາຕຸຠາວາຍ, ຍໍ ເວສ຺ສນ຺ຕເຣນ ຣຎ຺ຎາ ມຫາທາເນ ທີຍມາເນ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ມຫາປຖວີ ກມ຺ປິຕາຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຏ຺ເຐວ ເຫຕູ ອຏ຺ຐ ປຈ຺ຈຍາ ມຫໂຕ ຠູມິຈາລສ຺ສ ປາຕຸຠາວາຍ, ເຕນ ຫິ ເວສ຺ສນ຺ຕເຣນ ຣຎ຺ຎາ ມຫາທາເນ ທີຍມາເນ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ມຫາປຖວີ ກມ຺ປິຕາຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ເວສ຺ສນ຺ຕເຣນ ຣຎ຺ຎາ ມຫາທາເນ ທີຍມາເນ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ມຫາປຖວີ ກມ຺ປິຕາ, ເຕນ ຫິ ອຏ຺ເຐວ ເຫຕູ ອຏ຺ຐ ປຈ຺ຈຍາ ມຫໂຕ ຠູມິຈາລສ຺ສ ປາຕຸຠາວາຍາຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ສຸຂຸໂມ ທຸນ຺ນິເວຐິໂຍ ອນ຺ຘກຣໂຓ ເຈວ ຄມ຺ຠີໂຣ ຈ, ໂສ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ເນໂສ ອຎ຺ເຎນ ອິຕ຺ຕຣປຎ຺ເຎນ ສກ຺ກາ ວິສຊ຺ເຊຕຸໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຕວາທິເສນ ພຸທ຺ຘິມຕາ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ – ‘ອຏ຺ຐິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຫຕູ ອຏ຺ຐ ປຈ຺ຈຍາ ມຫໂຕ ຠູມິຈາລສ຺ສ ປາຕຸຠາວາຍາ’ຕິ. ຍໍ ເວສ຺ສນ຺ຕເຣນ ຣຎ຺ຎາ ມຫາທາເນ ທີຍມາເນ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ມຫາປຖວີ ກມ຺ປິຕາ, ຕຎ຺ຈ ປນ ອກາລິກໍ ກທາຈຸປ຺ປຕ຺ຕິກໍ ອຏ຺ຐຫິ ເຫຕູຫິ ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ອຄຓິຕໍ ອຏ຺ຐຫິ ເຫຕູຫິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂລເກ ຕໂຍ ເຍວ ເມຆາ ຄຓີຍນ຺ຕິ ວສ຺ສິໂກ ເຫມນ຺ຕິໂກ ປາວຸສໂກຕິ. ຍທິ ເຕ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຎ຺ໂຎ ເມໂຆ ປວສ຺ສຕິ, ນ ໂສ ເມໂຆ ຄຓີຍຕິ ສມ຺ມເຕຫິ ເມເຆຫິ, ອກາລເມໂຆຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເວສ຺ສນ຺ຕເຣນ ຣຎ຺ຎາ ມຫາທາເນ ທີຍມາເນ ຍໍ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ມຫາປຖວີ ກມ຺ປິຕາ, ອກາລິກໍ ເອຕໍ ກທາຈຸປ຺ປຕ຺ຕິກໍ ອຏ຺ຐຫິ ເຫຕູຫິ ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕໍ, ນ ຕໍ ຄຓີຍຕິ ອຏ຺ຐຫິ ເຫຕູຫິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຫິມວນ຺ຕາ ປພ຺ພຕາ ປຎ຺ຈ ນທິສຕານິ ສນ຺ທນ຺ຕິ, ເຕສໍ, ມຫາຣາຊ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ນທິສຕານໍ ທເສວ ນທິໂຍ ນທິຄຓນາຍ ຄຓີຍນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖີທໍ, ຄງ຺ຄາ ຍມຸນາ ອຈິຣວຕີ ສຣຠູ ມຫີ ສິນ຺ຘຸ ສຣສ຺ສຕີ ເວຕ຺ຣວຕີ ວີຕໍສາ ຈນ຺ທຠາຄາຕິ, ອວເສສາ ນທິໂຍ ນທິຄຓນາຍ ອຄຓິຕາ. ກິໍ ກາຣຓາ? ນ ຕາ ນທິໂຍ ຘຸວສລິລາ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເວສ຺ສນ຺ຕເຣນ ຣຎ຺ຎາ ມຫາທາເນ ທີຍມາເນ ຍໍ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ມຫາປຖວີ ກມ຺ປິຕາ, ອກາລິກໍ ເອຕໍ ກທາຈຸປ຺ປຕ຺ຕິກໍ ອຏ຺ຐຫິ ເຫຕູຫິ ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕໍ, ນ ຕໍ ຄຓີຍຕິ ອຏ຺ຐຫິ ເຫຕູຫິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຣຎ຺ໂຎ ສຕມ຺ປິ ທ຺ວິສຕມ຺ປິ ຕິສຕມ຺ປິ ອມຈ຺ຈາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຉ ເຍວ ຊນາ ອມຈ຺ຈຄຓນາຍ ຄຓີຍນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖີທໍ, ເສນາປຕິ ປຸໂຣຫິໂຕ ອກ຺ຂທສ຺ໂສ ຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ ຉຕ຺ຕຄ຺ຄາຫໂກ ຂຄ຺ຄຄ຺ຄາຫໂກ. ເອເຕ ເຍວ ອມຈ຺ຈຄຓນາຍ ຄຓີຍນ຺ຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຣາຊຄຸເຓຫິ, ອວເສສາ ອຄຓິຕາ, ສພ຺ເພ ອມຈ຺ຈາຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເວສ຺ສນ຺ຕເຣນ ຣຎ຺ຎາ ມຫາທາເນ ທີຍມາເນ ຍໍ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ມຫາປຖວີ ກມ຺ປິຕາ, ອກາລິກໍ ເອຕໍ ກທາຈຸປ຺ປຕ຺ຕິກໍ ອຏ຺ຐຫິ ເຫຕູຫິ ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕໍ, ນ ຕໍ ຄຓີຍຕິ ອຏ຺ຐຫິ ເຫຕູຫິ.

‘‘ສຸຍ຺ຍຕິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເອຕຣຫິ ຊິນສາສເນ ກຕາຘິກາຣານໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂເວທນີຍກມ຺ມໍ, ກິຕ຺ຕິ ຈ ເຍສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຕາ ເທວມນຸສ຺ເສສູ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ສຸຍ຺ຍຕິ ເອຕຣຫິ ຊິນສາສເນ ກຕາຘິກາຣານໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂເວທນີຍກມ຺ມໍ, ກິຕ຺ຕິ ຈ ເຍສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຕາ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສຕ຺ຕ ຊນາຕິ’’. ‘‘ເກ ຈ ເຕ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ? ‘‘ສຸມໂນ ຈ, ຠນ຺ເຕ, ມາລາກາໂຣ, ເອກສາຏໂກ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ, ປຸຓ຺ໂຓ ຈ ຠຕໂກ, ມລ຺ລິກາ ຈ ເທວີ, ໂຄປາລມາຕາ ຈ ເທວີ, ສຸປ຺ປິຍາ ຈ ອຸປາສິກາ, ປຸຓ຺ຓາ ຈ ທາສີຕິ ອິເມ ສຕ຺ຕ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂເວທນີຍາ ສຕ຺ຕາ, ກິຕ຺ຕິ ຈ ອິເມສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຕາ ເທວມນຸສ຺ເສສູ’’ຕິ.

‘‘ອປເຣປິ ສຸຍ຺ຍນ຺ຕິ ນຸ ໂຂ ອຕີເຕ ມານຸສເກເນວ ສຣີຣເທເຫນ ຕິທສຠວນໍ ຄຕາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ສຸຍ຺ຍນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເກ ຈ ເຕ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ? ‘‘ຄຸຕ຺ຕິໂລ ຈ ຄນ຺ຘພ຺ໂພ, ສາຘີໂນ ຈ ຣາຊາ, ນິມິ ຈ ຣາຊາ, ມນ຺ຘາຕາ ຈ ຣາຊາຕິ ອິເມ ຈຕຸໂຣ ຊນາ ສຸຍ຺ຍນ຺ຕິ, ເຕເນວ ມານຸສເກນ ສຣີຣເທເຫນ ຕິທສຠວນໍ ຄຕາ’’ຕິ. ‘‘ສຸຈິຣມ຺ປິ ກຕໍ ສຸຍ຺ຍຕິ ສຸກຕທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ? ສຸຕປຸພ຺ພໍ ປນ ຕຍາ, ມຫາຣາຊ, ອຕີເຕ ວາ ອທ຺ຘາເນ ວຕ຺ຕມາເນ ວາ ອທ຺ຘາເນ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ທາເນ ທີຍມາເນ ສກິໍ ວາ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ມຫາປຖວີ ກມ຺ປິຕາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ອຕ຺ຖິ ເມ, ມຫາຣາຊ, ອາຄໂມ ອຘິຄໂມ ປຣິຍຕ຺ຕິ ສວນໍ ສິກ຺ຂາພລໍ ສຸສ຺ສູສາ ປຣິປຸຈ຺ຉາ ອາຈຣິຍຸປາສນໍ, ມຍາປິ ນ ສຸຕປຸພ຺ພໍ ‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ທາເນ ທີຍມາເນ ສກິໍ ວາ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ມຫາປຖວີ ກມ຺ປິຕາ’ຕິ ຐເປຕ຺ວາ ເວສ຺ສນ຺ຕຣສ຺ສ ຣາຊວສຠສ຺ສ ທານວຣໍ. ຠຄວໂຕ ຈ, ມຫາຣາຊ, ກສ຺ສປສ຺ສ, ຠຄວໂຕ ຈ ສກ຺ຍມຸນິໂນຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ພຸທ຺ຘານໍ ອນ຺ຕເຣ ຄຓນປຖໍ ວີຕິວຕ຺ຕາ ວສ຺ສໂກຏິໂຍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ, ຕຕ຺ຖປິ ເມ ສວນໍ ນຕ຺ຖິ ‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ທາເນ ທີຍມາເນ ສກິໍ ວາ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ມຫາປຖວີ ກມ຺ປິຕາ’ຕິ. ນ, ມຫາຣາຊ, ຕາວຕເກນ ວີຣິເຍນ ຕາວຕເກນ ປຣກ຺ກເມນ ມຫາປຖວີ ກມ຺ປຕິ, ຄຸຓຠາຣຠຣິຕາ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ພໂສເຈຍ຺ຍກິຣິຍຄຸຓຠາຣຠຣິຕາ ຘາເຣຕຸໍ ນ ວິສຫນ຺ຕີ ມຫາປຖວີ ຈລຕິ ກມ຺ປຕິ ປເວຘຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ສກຏສ຺ສ ອຕິຠາຣຠຣິຕສ຺ສ ນາຠິໂຍ ຈ ເນມິໂຍ ຈ ຜລນ຺ຕິ ອກ຺ໂຂ ຠິຊ຺ຊຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ພໂສເຈຍ຺ຍກິຣິຍຄຸຓຠາຣຠຣິຕາ ມຫາປຖວີ ຘາເຣຕຸໍ ນ ວິສຫນ຺ຕີ ຈລຕິ ກມ຺ປຕິ ປເວຘຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຄຄນໍ ອນິລຊລເວຄສຎ຺ຉາທິຕໍ ອຸສ຺ສນ຺ນຊລຠາຣຠຣິຕໍ ອຕິວາເຕນ ຜຸຏິຕຕ຺ຕາ ນທຕິ ຣວຕິ ຄຬຄຬາຍຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ມຫາປຖວີ ຣຎ຺ໂຎ ເວສ຺ສນ຺ຕຣສ຺ສ ທານພລວິປຸລອຸສ຺ສນ຺ນຠາຣຠຣິຕາ ຘາເຣຕຸໍ ນ ວິສຫນ຺ຕີ ຈລຕິ ກມ຺ປຕິ ປເວຘຕິ. ນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ຣຎ຺ໂຎ ເວສ຺ສນ຺ຕຣສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ຣາຄວເສນ ປວຕ຺ຕຕິ, ນ ໂທສວເສນ ປວຕ຺ຕຕິ, ນ ໂມຫວເສນ ປວຕ຺ຕຕິ, ນ ມານວເສນ ປວຕ຺ຕຕິ, ນ ທິຏ຺ຐິວເສນ ປວຕ຺ຕຕິ, ນ ກິເລສວເສນ ປວຕ຺ຕຕິ, ນ ວິຕກ຺ກວເສນ ປວຕ຺ຕຕິ, ນ ອຣຕິວເສນ ປວຕ຺ຕຕິ, ອຖ ໂຂ ທານວເສນ ພຫຸລໍ ປວຕ຺ຕຕິ ‘ກິນ຺ຕິ ອນາຄຕາ ຍາຈກາ ມມ ສນ຺ຕິເກ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ, ອາຄຕາ ຈ ຍາຈກາ ຍຖາກາມໍ ລຠິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕມນາ ຠເວຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ທານໍ ປຕິ ມານສໍ ຐປິຕໍ ໂຫຕິ. ຣຎ຺ໂຎ, ມຫາຣາຊ, ເວສ຺ສນ຺ຕຣສ຺ສ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ທສສຸ ຐາເນສຸ ມານສໍ ຐປິຕໍ ໂຫຕິ ທເມ ສເມ ຂນ຺ຕິຍໍ ສໍວເຣ ຍເມ ນິຍເມ ອກ຺ໂກເຘ ອວິຫິໍສາຍໍ ສຈ຺ເຈ ໂສເຈຍ຺ເຍ. ຣຎ຺ໂຎ, ມຫາຣາຊ, ເວສ຺ສນ຺ຕຣສ຺ສ ກາເມສນາ ປຫີນາ, ຠເວສນາ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘາ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍສນາຍ ເຍວ ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ອາປນ຺ໂນ, ຣຎ຺ໂຎ, ມຫາຣາຊ, ເວສ຺ສນ຺ຕຣສ຺ສ ອຕ຺ຕຣກ຺ຂາ [ປຣຣກ຺ຂາຍ (ສີ. ປີ.)] ປຫີນາ, ສພ຺ພສຕ຺ຕຣກ຺ຂາຍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ອາປນ຺ໂນ ‘ກິນ຺ຕິ ອິເມ ສຕ຺ຕາ ສມຄ຺ຄາ ອສ຺ສຸ ອໂຣຄາ ສຘນາ ທີຆາຍຸກາ’ຕິ ພຫຸລໍ ເຍວ ມານສໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ທທມາໂນ ຈ, ມຫາຣາຊ, ເວສ຺ສນ຺ຕໂຣ ຣາຊາ ຕໍ ທານໍ ນ ຠວສມ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸ ເທຕິ, ນ ຘນເຫຕຸ ເທຕິ, ນ ປຏິທານເຫຕຸ ເທຕິ, ນ ອຸປລາປນເຫຕຸ ເທຕິ, ນ ອາຍຸເຫຕຸ ເທຕິ, ນ ວຓ຺ຓເຫຕຸ ເທຕິ, ນ ສຸຂເຫຕຸ ເທຕິ, ນ ພລເຫຕຸ ເທຕິ, ນ ຍສເຫຕຸ ເທຕິ, ນ ປຸຕ຺ຕເຫຕຸ ເທຕິ, ນ ຘີຕຸເຫຕຸ ເທຕິ, ອຖ ໂຂ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓເຫຕຸ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓຣຕນສ຺ສ ກາຣຓາ ເອວຣູເປ ອຕຸລວິປຸລານຸຕ຺ຕເຣ ທານວເຣ ອທາສິ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ຈ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘‘ຊາລິໍ ກຓ຺ຫາຊິນໍ ຘີຕໍ, ມທ຺ທິເທວິໍ ປຕິພ຺ພຕໍ;

ຈຊມາໂນ ນ ຈິນ຺ເຕສິໍ, ໂພຘິຍາ ເຍວ ກາຣຓາ’ຕິ.

‘‘ເວສ຺ສນ຺ຕໂຣ, ມຫາຣາຊ, ຣາຊາ ອກ຺ໂກເຘນ ໂກຘໍ ຊິນາຕິ, ອສາຘຸໍ ສາຘຸນາ ຊິນາຕິ, ກທຣິຍໍ ທາເນນ ຊິນາຕິ, ອລິກວາທິນໍ ສຈ຺ເຈນ ຊິນາຕິ, ສພ຺ພໍ ອກຸສລໍ ກຸສເລນ ຊິນາຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ທທມານສ຺ສ ຘມ຺ມານຸຄຕສ຺ສ ຘມ຺ມສີສກສ຺ສ [ຘມ຺ມາສີສກສ຺ສ (ກ.)] ທານນິສ຺ສນ຺ທພລວ [ທານນິສ຺ສນ຺ທພລ (ສີ. ປີ.)] ວີຣິຍວິປຸລວິປ຺ຜາເຣນ ເຫຏ຺ຐາ ມຫາວາຕາ ສຎ຺ຈລນ຺ຕິ ສຓິກໍ ສຓິກໍ ສກິໍ ສກິໍ ອາກຸລາກຸລາ ວາຍນ຺ຕິ ໂອນມນ຺ຕິ ອຸນ຺ນມນ຺ຕິ ວິນມນ຺ຕິ, ຉິນ຺ນປຕ຺ຕປາທປາ [ສີນ຺ນປ຺ປຕ຺ຕປາທປາ (ສີ.)] ປປຕນ຺ຕິ, ຄຸມ຺ພໍ ຄຸມ຺ພໍ ວລາຫກາ ຄຄເນ ສນ຺ຘາວນ຺ຕິ, ຣໂຊສຎ຺ຈິຕາ ວາຕາ ທາຣຸຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ຄຄນໍ ອຸປ຺ປີຬິຕາ ວາຕາ ວາຍນ຺ຕິ, ສຫສາ ຘມຘມາຍນ຺ຕິ, ມຫາຠີໂມ ສທ຺ໂທ ນິຈ຺ຉຣຕິ, ເຕສຸ ວາເຕສຸ ກຸປິເຕສຸ ອຸທກໍ ສຓິກໍ ສຓິກໍ ຈລຕິ, ອຸທເກ ຈລິເຕ ຂຸພ຺ຠນ຺ຕິ ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປາ, ຍມກຍມກາ ອູມິໂຍ ຊາຍນ຺ຕິ, ຊລຈຣາ ສຕ຺ຕາ ຕສນ຺ຕິ, ຊລວີຈິ ຍຸຄນທ຺ໂຘ ວຕ຺ຕຕິ, ວີຈິນາໂທ ປວຕ຺ຕຕິ, ໂຆຣາ ພຸພ຺ພຸຬາ [ປຸພ຺ພຸຬາ (ກ.)] ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ເຜຓມາລາ ຠວນ຺ຕິ, ອຸຕ຺ຕຣຕິ ມຫາສມຸທ຺ໂທ, ທິສາວິທິສໍ ຘາວຕິ ອຸທກໍ, ອຸທ຺ຘໍໂສຕປຏິໂສຕມຸຂາ ສນ຺ທນ຺ຕິ ສລິລຘາຣາ, ຕສນ຺ຕິ ອສຸຣາ ຄຣຸຬາ ນາຄາ ຍກ຺ຂາ, ອຸພ຺ພິຊ຺ຊນ຺ຕິ ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ, ສາຄໂຣ ວິປຣິວຕ຺ຕຕີ’ຕິ, ຄມນປຖເມສນ຺ຕິ ຠີຕຈິຕ຺ຕາ, ຂຸຠິເຕ ລຸຬິເຕ ຊລຘາເຣ ປກມ຺ປຕິ ມຫາປຖວີ ສນຄາ ສສາຄຣາ, ປຣິວຕ຺ຕຕິ ສິເນຣຸຄິຣິ ກູຏເສລສິຂໂຣ ວິນມມາໂນ ໂຫຕິ, ວິມນາ ໂຫນ຺ຕິ ອຫິນກຸລພິຬາຣໂກຏ຺ຐຸກສູກຣມິຄປກ຺ຂິໂນ, ຣຸທນ຺ຕິ ຍກ຺ຂາ ອປ຺ເປສກ຺ຂາ, ຫສນ຺ຕິ ຍກ຺ຂາ ມເຫສກ຺ຂາ ກມ຺ປມານາຍ ມຫາປຖວິຍາ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມຫຕິ ມຫາປຣິໂຍເຄ ອຸທ຺ຘນຄເຕ ອຸທກສມ຺ປຸຓ຺ເຓ ອາກິຓ຺ຓຕຓ຺ຑຸເລ ເຫຏ຺ຐໂຕ ອຄ຺ຄິ ຊລມາໂນ ປຐມໍ ຕາວ ປຣິໂຍຄໍ ສນ຺ຕາເປຕິ, ປຣິໂຍໂຄ ສນ຺ຕຕ຺ໂຕ ອຸທກໍ ສນ຺ຕາເປຕິ, ອຸທກໍ ສນ຺ຕຕ຺ຕໍ ຕຓ຺ຑຸລໍ ສນ຺ຕາເປຕິ, ຕຓ຺ຑຸລໍ ສນ຺ຕຕ຺ຕໍ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊຕິ ນິມຸຊ຺ຊຕິ, ພຸພ຺ພຸຬກຊາຕໍ ໂຫຕິ, ເຜຓມາລາ ອຸຕ຺ຕຣຕິ; ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເວສ຺ສນ຺ຕໂຣ ຣາຊາ ຍໍ ໂລເກ ທຸຈ຺ຈຊໍ, ຕໍ ຈຊິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ທຸຈ຺ຈຊໍ ຈຊນ຺ຕສ຺ສ ທານສ຺ສ ສຠາວນິສ຺ສນ຺ເທນ ເຫຏ຺ຐາ ມຫາວາຕາ ຘາເຣຕຸໍ ນ ວິສຫນ຺ຕາ ປຣິກຸປ຺ປິໍສຸ [ປຣິກມ຺ປິໍສຸ (ກ.)], ມຫາວາເຕສຸ ປຣິກຸປິເຕສຸ [ປຣິຂຸພ຺ຠິເຕສຸ (ສ຺ຍາ.)] ອຸທກໍ ກມ຺ປິ, ອຸທເກ ກມ຺ປິເຕ ມຫາປຖວີ ກມ຺ປິ, ອິຕິ ຕທາ ມຫາວາຕາ ຈ ອຸທກຎ຺ຈ ມຫາປຖວີ ຈາຕິ ອິເມ ຕໂຍ ເອກມນາ ວິຍ ອເຫສຸໍ ມຫາທານນິສ຺ສນ຺ເທນ ວິປຸລພລວີຣິເຍນ ນຕ຺ເຖທິໂສ, ມຫາຣາຊ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ທານານຸຠາໂວ, ຍຖາ ເວສ຺ສນ຺ຕຣສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ມຫາທານານຸຠາໂວ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມຫິຍາ ພຫຸວິຘາ ມຓໂຍ ວິຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖີທໍ, ອິນ຺ທນີໂລ ມຫານີໂລ ໂຊຕິຣໂສ ເວຬຸຣິໂຍ ອຸມ຺ມາປຸປ຺ໂຜ ສິຣີສປຸປ຺ໂຜ ມໂນຫໂຣ ສູຣິຍກນ຺ໂຕ ຈນ຺ທກນ຺ໂຕ ວຊິໂຣ ຂຊ຺ໂຊປນໂກ ຜຸສ຺ສຣາໂຄ ໂລຫິຕງ຺ໂຄ ມສາຣຄລ຺ໂລຕິ, ເອເຕ ສພ຺ເພ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິມຓິ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕິມຓິ, ມຫາຣາຊ, ສມນ຺ຕາ ໂຍຊນໍ ໂອຠາເສຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ມຫິຍາ ທານໍ ວິຊ຺ຊຕິ ອປິ ອສທິສທານໍ ປຣມໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ເວສ຺ສນ຺ຕຣສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ມຫາທານໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ, ເວສ຺ສນ຺ຕຣສ຺ສ, ມຫາຣາຊ, ຣຎ຺ໂຎ ມຫາທາເນ ທີຍມາເນ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ມຫາປຖວີ ກມ຺ປິຕາ’’ຕິ.

‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ພຸທ຺ຘານໍ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ພຸທ຺ຘານໍ, ຍໍ ຕຖາຄໂຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ອສໂມ ໂລເກນ ເອວໍຂນ຺ຕິ ເອວໍຈິຕ຺ໂຕ ເອວໍອຘິມຸຕ຺ຕິ ເອວໍອຘິປ຺ປາໂຍ, ໂພຘິສຕ຺ຕານໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຣກ຺ກໂມ ທກ຺ຂາປິໂຕ, ປາຣມີ ຈ ຊິນານໍ ຠິຍ຺ໂຍ ໂອຠາສິຕາ, ຈຣິຍໍ ຈຣໂຕປິ ຕາວ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສເທວເກ ໂລເກ ເສຏ຺ຐຠາໂວ ອນຸທສ຺ສິໂຕ. ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂຖມິຕໍ ຊິນສາສນໍ, ໂຊຕິຕາ ຊິນປາຣມີ, ຉິນ຺ໂນ ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ວາທຄຓ຺ຐິ, ຠິນ຺ໂນ ປຣາປວາທກຸມ຺ໂຠ [ຄຸມ຺ໂພ ຕຍາ ວິທ຺ຘໍສິໂຕ (ສ຺ຍາ.)], ປຎ຺ໂຫ ຄມ຺ຠີໂຣ ອຸຕ຺ຕານີກໂຕ, ຄຫນໍ ອຄຫນໍ ກຕໍ, ສມ຺ມາ ລທ຺ຘໍ ຊິນປຸຕ຺ຕານໍ ນິພ຺ພາຫນໍ [ນິພ຺ພາຍນໍ (ກ.)], ເອວເມຕໍ ຄຓິວຣປວຣ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມາ’’ຕິ.

ປຖວິຈລນປຎ຺ໂຫ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

໕. ສິວິຣາຊຈກ຺ຂຸທານປຎ຺ໂຫ

໕. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຸມ຺ເຫ ເອວໍ ຠຓຖ ‘ສິວິຣາເຊນ ຍາຈກສ຺ສ ຈກ຺ຂູນິ ທິນ຺ນານິ, ອນ຺ຘສ຺ສ ສໂຕ ປຸນ ທິພ຺ພຈກ຺ຂູນິ ອຸປ຺ປນ຺ນານີ’ຕິ, ເອຕມ຺ປິ ວຈນໍ ສກສຏໍ ສນິຄ຺ຄຫໍ ສໂທສໍ ‘ເຫຕຸສມຸຄ຺ຆາເຕ ອເຫຕຸສ຺ມິໍ ອວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ນຕ຺ຖິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ’ຕິ ສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕໍ, ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສິວິຣາເຊນ ຍາຈກສ຺ສ ຈກ຺ຂູນິ ທິນ຺ນານິ, ເຕນ ຫິ ‘ປຸນ ທິພ຺ພຈກ຺ຂູນິ ອຸປ຺ປນ຺ນານີ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ; ຍທິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂູນິ ອຸປ຺ປນ຺ນານິ, ເຕນ ຫິ ‘ສິວິຣາເຊນ ຍາຈກສ຺ສ ຈກ຺ຂູນິ ທິນ຺ນານີ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕມ຺ປິ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຄຓ຺ຐິໂຕປິ ຄຓ຺ຐິຕໂຣ ເວຐໂຕປິ ເວຐຕໂຣ ຄຫນໂຕປິ ຄຫນຕໂຣ, ໂສ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ຕຕ຺ຖ ຉນ຺ທມຠິຊເນຫິ ນິພ຺ພາຫນາຍ ປຣວາທານໍ ນິຄ຺ຄຫາຍາ’’ຕິ.

‘‘ທິນ຺ນານິ, ມຫາຣາຊ, ສິວິຣາເຊນ ຍາຈກສ຺ສ ຈກ຺ຂູນິ, ຕຕ຺ຖ ມາ ວິມຕິໍ ອຸປ຺ປາເທຫິ, ປຸນ ທິພ຺ພານິ ຈ ຈກ຺ຂູນິ ອຸປ຺ປນ຺ນານິ, ຕຕ຺ຖາປິ ມາ ວິມຕິໍ ຊເນຫີ’’ຕິ. ‘‘ອປິ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເຫຕຸສມຸຄ຺ຆາເຕ ອເຫຕຸສ຺ມິໍ ອວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕ຺ຖ ກາຣຓໍ, ເຍນ ກາຣເຓນ ເຫຕຸສມຸຄ຺ຆາເຕ ອເຫຕຸສ຺ມິໍ ອວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອິງ຺ຆ ຕາວ ກາຣເຓນ ມໍ ສຎ຺ຎາເປຫີ’’ຕິ?

‘‘ກິໍ ປນ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຖິ ໂລເກ ສຈ຺ຈໍ ນາມ, ເຍນ ສຈ຺ຈວາທິໂນ ສຈ຺ຈກິຣິຍໍ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ອຕ຺ຖິ ໂລເກ ສຈ຺ຈໍ ນາມ, ສຈ຺ເຈນ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສຈ຺ຈວາທິໂນ ສຈ຺ຈກິຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ເທວໍ ວສ຺ສາເປນ຺ຕິ, ອຄ຺ຄິໍ ນິພ຺ພາເປນ຺ຕິ, ວິສໍ ປຏິຫນນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎມ຺ປິ ວິວິຘໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ຍຸຊ຺ຊຕິ ສເມຕິ ສິວິຣາຊສ຺ສ ສຈ຺ຈພເລນ ທິພ຺ພຈກ຺ຂູນິ ອຸປ຺ປນ຺ນານີຕິ, ສຈ຺ຈພເລນ, ມຫາຣາຊ, ອວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສຈ຺ຈໍ ເຍວ ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸ ຠວຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເກຈິ ສຕ຺ຕາ ສຈ຺ຈມນຸຄາຍນ຺ຕິ ‘ມຫາເມໂຆ ປວສ຺ສຕູ’ຕິ, ເຕສໍ ສຫ ສຈ຺ຈມນຸຄີເຕນ ມຫາເມໂຆ ປວສ຺ສຕິ, ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຖິ ອາກາເສ ວສ຺ສເຫຕຸ ສນ຺ນິຈິໂຕ ‘ເຍນ ເຫຕຸນາ ມຫາເມໂຆ ປວສ຺ສຕີ’’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ສຈ຺ຈໍ ເຍວ ຕຕ຺ຖ ເຫຕຸ ຠວຕິ ມຫໂຕ ເມຆສ຺ສ ປວສ຺ສນາຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນຕ຺ຖິ ຕສ຺ສ ປກຕິເຫຕຸ, ສຈ຺ຈໍ ເຍເວຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸ ຠວຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍາຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເກຈິ ສຕ຺ຕາ ສຈ຺ຈມນຸຄາຍນ຺ຕິ ‘ຊລິຕປຊ຺ຊລິຕມຫາອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປຏິນິວຕ຺ຕຕູ’ຕິ, ເຕສໍ ສຫ ສຈ຺ຈມນຸຄີເຕນ ຊລິຕປຊ຺ຊລິຕມຫາອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ຂເຓນ ປຏິນິວຕ຺ຕຕິ. ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຖິ ຕສ຺ມິໍ ຊລິຕປຊ຺ຊລິເຕ ມຫາອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ເຘ ເຫຕຸ ສນ຺ນິຈິໂຕ ‘ເຍນ ເຫຕຸນາ ຊລິຕປຊ຺ຊລິຕມຫາອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ຂເຓນ ປຏິນິວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ສຈ຺ຈໍ ເຍວ ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸ ໂຫຕິ ຕສ຺ສ ຊລິຕປຊ຺ຊລິຕສ຺ສ ມຫາອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ຂເຓນ ປຏິນິວຕ຺ຕນາຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນຕ຺ຖິ ຕສ຺ສ ປກຕິເຫຕຸ, ສຈ຺ຈໍ ເຍເວຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸ ຠວຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍາຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເກຈິ ສຕ຺ຕາ ສຈ຺ຈມນຸຄາຍນ຺ຕິ ‘ວິສໍ ຫລາຫລໍ ອຄທໍ ຠວຕູ’ຕິ. ເຕສໍ ສຫ ສຈ຺ຈມນຸຄີເຕນ ວິສໍ ຫລາຫລໍ ຂເຓນ ອຄທໍ ຠວຕິ, ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຖິ ຕສ຺ມິໍ ຫລາຫລວິເສ ເຫຕຸ ສນ຺ນິຈິໂຕ ‘ເຍນ ເຫຕຸນາ ວິສໍ ຫລາຫລໍ ຂເຓນ ອຄທໍ ຠວຕີ’’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ສຈ຺ຈໍ ເຍວ ຕຕ຺ຖ ເຫຕຸ ຠວຕິ ວິສສ຺ສ ຫລາຫລສ຺ສ ຂເຓນ ປຏິຆາຕາຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ວິນາ ປກຕິເຫຕຸໍ ສຈ຺ຈໍ ເຍເວຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸ ຠວຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍາຕິ.

‘‘ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ, ມຫາຣາຊ, ອຣິຍສຈ຺ຈານໍ ປຏິເວຘາຍ ນຕ຺ຖຎ຺ຎໍ ວຕ຺ຖຸ, ສຈ຺ຈໍ ວຕ຺ຖຸໍ ກຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ. ອຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ຈີນວິສເຍ ຈີນຣາຊາ, ໂສ ມຫາສມຸທ຺ເທ ກີຬິຕຸກາໂມ [ພລິໍ ກາຕຸກາໂມ (ສີ. ປີ.)] ຈຕຸມາເສ ຈຕຸມາເສ ສຈ຺ຈກິຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ສຫ ຣເຖນ ອນ຺ໂຕມຫາສມຸທ຺ເທ ໂຍຊນໍ ປວິສຕິ, ຕສ຺ສ ຣຖສີສສ຺ສ ປຸຣໂຕ ປຸຣໂຕ ມຫາວາຣິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປຏິກ຺ກມຕິ, ນິກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ປຸນ ໂອຕ຺ຖຣຕິ, ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂສ ມຫາສມຸທ຺ໂທ ສເທວມນຸສ຺ເສນປິ ໂລເກນ ປກຕິກາຍພເລນ ສກ຺ກາ ປຏິກ຺ກມາເປຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອຕິປຣິຕ຺ຕເກປິ, ຠນ຺ເຕ, ຕຬາເກ ອຸທກໍ ນ ສກ຺ກາ ສເທວມນຸສ຺ເສນປິ ໂລເກນ ປກຕິກາຍພເລນ ປຏິກ຺ກມາເປຕຸໍ, ກິໍ ປນ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຸທກ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອິມິນາປິ, ມຫາຣາຊ, ກາຣເຓນ ສຈ຺ຈພລໍ ຎາຕພ຺ພໍ ‘ນຕ຺ຖິ ຕໍ ຐານໍ, ຍໍ ສຈ຺ເຈນ ນ ປຕ຺ຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ.

‘‘ນຄເຣ, ມຫາຣາຊ, ປາຏລິປຸຕ຺ເຕ ອໂສໂກ ຘມ຺ມຣາຊາ ສເນຄມຊານປທອມຈ຺ຈຠຏພລມຫາມຕ຺ເຕຫິ ປຣິວຸໂຕ ຄງ຺ຄໍ ນທິໍ [ຄງ຺ຄານທິໍ (ສີ.)] ນວສລິລສມ຺ປຸຓ຺ຓໍ ສມຕິຕ຺ຖິກໍ ສມ຺ຠຣິຕໍ ປຎ຺ຈໂຍຊນສຕາຍາມໍ ໂຍຊນປຸຖຸລໍ ສນ຺ທມານໍ ທິສ຺ວາ ອມຈ຺ເຈ ເອວມາຫ ‘ອຕ຺ຖິ ໂກຈິ, ຠເຓ, ສມຕ຺ໂຖ, ໂຍ ອິມໍ ມຫາຄງ຺ຄໍ ປຏິໂສຕໍ ສນ຺ທາເປຕຸ’ນ຺ຕິ. ອມຈ຺ຈາ ອາຫໍສຸ ‘ທຸກ຺ກຣໍ ເທວາ’ຕິ.

‘‘ຕສ຺ມິໍ ເຍວ ຄງ຺ຄາກູເລ ຐິຕາ ພນ຺ຘຸມຕີ ນາມ ຄຓິກາ ອສ຺ໂສສິ ຣຎ຺ຎາ ກິຣ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘ສກ຺ກາ ນຸ ໂຂ ອິມໍ ມຫາຄງ຺ຄໍ ປຏິໂສຕໍ ສນ຺ທາເປຕຸ’ນ຺ຕິ, ສາ ເອວມາຫ ‘ອຫຎ຺ຫິ ນຄເຣ ປາຏລິປຸຕ຺ເຕ ຄຓິກາ ຣູປູປຊີວິນີ ອນ຺ຕິມຊີວິກາ, ມມ ຕາວ ຣາຊາ ສຈ຺ຈກິຣິຍໍ ປສ຺ສຕູ’ຕິ. ອຖ ສາ ສຈ຺ຈກິຣິຍໍ ອກາສິ, ສຫ ຕສ຺ສາ ສຈ຺ຈກິຣິຍາຍ ຂເຓນ ສາ ມຫາຄງ຺ຄາ ຄຬຄຬາຍນ຺ຕີ ປຏິໂສຕໍ ສນ຺ທິຕ຺ຖ ມຫໂຕ ຊນກາຍສ຺ສ ປສ຺ສໂຕ.

‘‘ອຖ ຣາຊາ ຄງ຺ຄາຍ ອາວຏ຺ຏອູມິເວຄຊນິຕໍ ຫລາຫລສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ວິມ຺ຫິໂຕ ອຈ຺ຉຣິຍພ຺ຠຸຕຊາໂຕ ອມຈ຺ເຈ ເອວມາຫ ‘ກິສ຺ສາຍໍ, ຠເຓ, ມຫາຄງ຺ຄາ ປຏິໂສຕໍ ສນ຺ທຕີ’ຕິ? ‘ພນ຺ຘຸມຕີ, ມຫາຣາຊ, ຄຓິກາ ຕວ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ສຈ຺ຈກິຣິຍໍ ອກາສິ, ຕສ຺ສາ ສຈ຺ຈກິຣິຍາຍ ມຫາຄງ຺ຄາ ອຸທ຺ຘໍມຸຂາ ສນ຺ທຕີ’ຕິ.

‘‘ອຖ ສໍວິຄ຺ຄຫທໂຍ ຣາຊາ ຕຸຣິຕຕຸຣິໂຕ ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ຄຓິກໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ, ເຊ, ຕຍາ ສຈ຺ຈກິຣິຍາຍ ອຍໍ ຄງ຺ຄາ ປຏິໂສຕໍ ສນ຺ທາປິຕາ’ຕິ? ‘ອາມ ເທວາ’ຕິ. ຣາຊາ ອາຫ ‘ກິໍ ເຕ ຕຕ຺ຖ ພລໍ ອຕ຺ຖິ, ໂກ ວາ ເຕ ວຈນໍ ອາທິຍຕິ ອນຸມ຺ມຕ຺ໂຕ, ເກນ ຕ຺ວໍ ພເລນ ອິມໍ ມຫາຄງ຺ຄໍ ປຏິໂສຕໍ ສນ຺ທາເປສີ’ຕິ? ສາ ອາຫ ‘ສຈ຺ຈພເລນາຫໍ, ມຫາຣາຊ, ອິມໍ ມຫາຄງ຺ຄໍ ປຏິໂສຕໍ ສນ຺ທາເປສິ’ນ຺ຕິ. ຣາຊາ ອາຫ ‘ກິໍ ເຕ ສຈ຺ຈພລໍ ອຕ຺ຖິ ໂຈຣິຍາ ຘຸຕ຺ຕິຍາ ອສຕິຍາ ຉິນ຺ນິກາຍ ປາປິຍາ ຠິນ຺ນສີລາຍ [ປາປິກາຍ ຠິນ຺ນສີມາຍ (ສີ.)] ຫິຣິອຕິກ຺ກນ຺ຕິກາຍ ອນ຺ຘຊນປໂລຠິກາຍາ’ຕິ. ‘ສຈ຺ຈໍ, ມຫາຣາຊ, ຕາທິສິກາ ອຫໍ, ຕາທິສິກາຍປິ ເມ, ມຫາຣາຊ, ສຈ຺ຈກິຣິຍາ ອຕ຺ຖິ, ຍາຍາຫໍ ອິຈ຺ຉມານາ ສເທວກມ຺ປິ ໂລກໍ ປຣິວຕ຺ເຕຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ຣາຊາ ອາຫ ‘ກຕມາ ປນ ສາ ໂຫຕິ ສຈ຺ຈກິຣິຍາ, ອິງ຺ຆ ມໍ ສາເວຫີ’ຕິ. ‘ໂຍ ເມ, ມຫາຣາຊ, ຘນໍ ເທຕິ ຂຕ຺ຕິໂຍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ເວສ຺ໂສ ວາ ສຸທ຺ໂທ ວາ ອຎ຺ໂຎ ວາ ໂກຈິ, ເຕສໍ ສມກໍ ເຍວ ອຸປຏ຺ຐຫາມິ, ‘‘ຂຕ຺ຕິໂຍ’’ຕິ ວິເສໂສ ນຕ຺ຖິ, ‘‘ສຸທ຺ໂທ’’ຕິ ອຕິມຎ຺ຎນາ [ອຕິມຎ຺ຎມາໂນ (ກ.)] ນຕ຺ຖິ, ອນຸນຍປ຺ປຏິຆວິປ຺ປມຸຕ຺ຕາ ຘນສ຺ສາມິກໍ ປຣິຈຣາມິ, ເອສາ ເມ ເທວ ສຈ຺ຈກິຣິຍາ, ຍາຍາຫໍ ອິມໍ ມຫາຄງ຺ຄໍ ປຏິໂສຕໍ ສນ຺ທາເປສິ’ນ຺ຕິ.

‘‘ອິຕິປິ, ມຫາຣາຊ, ສຈ຺ເຈ ຐິຕາ ນ ກິຎ຺ຈິ ອຕ຺ຖໍ ນ ວິນ຺ທນ຺ຕິ. ທິນ຺ນານິ ຈ, ມຫາຣາຊ, ສິວິຣາເຊນ ຍາຈກສ຺ສ ຈກ຺ຂູນິ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂູນິ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນານິ, ຕຎ຺ຈ ສຈ຺ຈກິຣິຍາຍ. ຍໍ ປນ ສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕໍ ‘ມໍສຈກ຺ຂຸສ຺ມິໍ ນຏ຺ເຐ ອເຫຕຸສ຺ມິໍ ອວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ນຕ຺ຖິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ’ຕິ. ຕໍ ຠາວນາມຍໍ ຈກ຺ຂຸໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວເມຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຘາເຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສຸນິພ຺ເພຐິໂຕ ປຎ຺ໂຫ, ສຸນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ ນິຄ຺ຄໂຫ, ສຸມທ຺ທິຕາ ປຣວາທາ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ສິວິຣາຊຈກ຺ຂຸທານປຎ຺ໂຫ ປຎ຺ຈໂມ.

໖. ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິປຎ຺ໂຫ

໖. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ‘ຕິຓ຺ຓໍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສນ຺ນິປາຕາ ຄພ຺ຠສ຺ສ ອວກ຺ກນ຺ຕິ [ຄພ຺ຠສ຺ສາວກ຺ກນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໐໘)] ໂຫຕິ, ອິຘ ມາຕາປິຕໂຣ ຈ ສນ຺ນິປຕິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ມາຕາ ຈ ອຸຕຸນີ ໂຫຕິ, ຄນ຺ຘພ຺ໂພ ຈ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ, ອິເມສໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິຓ຺ຓໍ ສນ຺ນິປາຕາ ຄພ຺ຠສ຺ສ ອວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕີ’ຕິ, ອເສສວຈນເມຕໍ, ນິສ຺ເສສວຈນເມຕໍ, ນິປ຺ປຣິຍາຍວຈນເມຕໍ, ອຣຫສ຺ສວຈນເມຕໍ, ສເທວມນຸສ຺ສານໍ ມຊ຺ເຌ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠຓິຕໍ, ອຍຎ຺ຈ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສນ຺ນິປາຕາ ຄພ຺ຠສ຺ສ ອວກ຺ກນ຺ຕິ ທິສ຺ສຕິ, ທຸກູເລນ ຕາປເສນ ປາຣິກາຍ ຕາປສິຍາ ອຸຕຸນິກາເລ ທກ຺ຂິເຓນ ຫຕ຺ຖງ຺ຄຸຏ຺ເຐນ ນາຠິ ປຣາມຏ຺ຐາ, ຕສ຺ສ ເຕນ ນາຠິປຣາມສເນນ ສາມກຸມາໂຣ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ມາຕງ຺ເຄນາປິ ອິສິນາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຎ຺ຎາຍ ອຸຕຸນິກາເລ ທກ຺ຂິເຓນ ຫຕ຺ຖງ຺ຄຸຏ຺ເຐນ ນາຠິ ປຣາມຏ຺ຐາ, ຕສ຺ສ ເຕນ ນາຠິປຣາມສເນນ ມຓ຺ຑພ຺ໂຍ ນາມ ມາຓວໂກ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ຕິຓ຺ຓໍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສນ຺ນິປາຕາ ຄພ຺ຠສ຺ສ ອວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕີ’ຕິ. ເຕນ ຫິ ສາໂມ ຈ ກຸມາໂຣ ມຓ຺ຑພ຺ໂຍ ຈ ມາຓວໂກ ອຸໂຠປິ ເຕ ນາຠິປຣາມສເນນ ນິພ຺ພຕ຺ຕາຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ, ຕຖາຄເຕນ ຠຓິຕໍ ‘ສາໂມ ຈ ກຸມາໂຣ ມຓ຺ຑພ຺ໂຍ ຈ ມາຓວໂກ ນາຠິປຣາມສເນນ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ’’ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ຕິຓ຺ຓໍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສນ຺ນິປາຕາ ຄພ຺ຠສ຺ສ ອວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕີ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕມ຺ປິ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ສຸຄມ຺ຠີໂຣ ສຸນິປຸໂຓ ວິສໂຍ ພຸທ຺ຘິມນ຺ຕານໍ, ໂສ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ຉິນ຺ທ ວິມຕິປຖໍ, ຘາເຣຫິ ຎາຓວຣປ຺ປຊ຺ໂຊຕ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ຕິຓ຺ຓໍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສນ຺ນິປາຕາ ຄພ຺ຠສ຺ສ ອວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕິ, ອິຘ ມາຕາປິຕໂຣ ຈ ສນ຺ນິປຕິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ມາຕາ ຈ ອຸຕຸນີ ໂຫຕິ, ຄນ຺ຘພ຺ໂພ ຈ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຕິຓ຺ຓໍ ສນ຺ນິປາຕາ ຄພ຺ຠສ຺ສ ອວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕີ’ຕິ. ຠຓິຕຎ຺ຈ ‘ສາໂມ ຈ ກຸມາໂຣ ມຓ຺ຑພ຺ໂຍ ຈ ມາຓວໂກ ນາຠິປຣາມສເນນ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເຍນ ກາຣເຓນ ປຎ຺ໂຫ ສຸວິນິຈ຺ຉິໂຕ ໂຫຕິ, ເຕນ ກາຣເຓນ ມໍ ສຎ຺ຎາເປຫີ’’ຕິ.

‘‘ສຸຕປຸພ຺ພໍ ປນ ຕຍາ, ມຫາຣາຊ, ສໍກິຈ຺ໂຈ ຈ ກຸມາໂຣ ອິສິສິງ຺ໂຄ ຈ ຕາປໂສ ເຖໂຣ ຈ ກຸມາຣກສ຺ສໂປ ‘ອິມິນາ ນາມ ເຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ສຸຍ຺ຍຕິ, ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຕາ ເຕສໍ ຊາຕິ, ທ຺ເວ ມິຄເຘນຸໂຍ ຕາວ ອຸຕຸນິກາເລ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຕາປສານໍ ປສ຺ສາວຏ຺ຐານໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສສມ຺ຠວໍ ປສ຺ສາວໍ ປິວິໍສຸ, ເຕນ ປສ຺ສາວສມ຺ຠເວນ ສໍກິຈ຺ໂຈ ຈ ກຸມາໂຣ ອິສິສິງ຺ໂຄ ຈ ຕາປໂສ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ເຖຣສ຺ສ ອຸທາຍິສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍໍ ອຸປຄຕສ຺ສ ຣຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ອງ຺ຄຊາຕໍ ອຸປນິຊ຺ຌາຍນ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ຠວໍ ກາສາເວ ມຸຈ຺ຈິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອຸທາຍິ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ເອຕທໂວຈ ‘ຄຈ຺ຉ ຠຄິນິ, ອຸທກໍ ອາຫຣ ອນ຺ຕຣວາສກໍ ໂຘວິສ຺ສາມີ’ຕິ. ‘ອາຫຣຍ຺ຍ ອຫເມວ ໂຘວິສ຺ສາມີ’ຕິ. ຕໂຕ ສາ ຠິກ຺ຂຸນີ ອຸຕຸນິສມເຍ ຕໍ ສມ຺ຠວໍ ເອກເທສໍ ມຸເຂນ ອຄ຺ຄເຫສິ, ເອກເທສໍ ອງ຺ຄຊາເຕ ປກ຺ຂິປິ, ເຕນ ເຖໂຣ ກຸມາຣກສ຺ສໂປ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕຕິ ເອຕໍ ຊໂນ ອາຫາ’’ຕິ.

‘‘ອປິ ນຸ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ມຫາຣາຊ, ສທ຺ທຫສິ ຕໍ ວຈນ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ ຠນ຺ເຕ, ພລວໍ ຕຕ຺ຖ ມຍໍ ກາຣຓໍ ອຸປລຠາມ, ເຍນ ມຍໍ ກາຣເຓນ ສທ຺ທຫາມ ‘ອິມິນາ ກາຣເຓນ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປເນຕ຺ຖ, ມຫາຣາຊ, ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ສຸປຣິກມ຺ມກເຕ, ຠນ຺ເຕ, ກລເລ ພີຊໍ ນິປຕິຕ຺ວາ ຂິປ຺ປໍ ສໍວິຣຸຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ອາມ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ສາ ຠິກ຺ຂຸນີ ອຸຕຸນີ ສມານາ ສຓ຺ຐິເຕ ກລເລ ຣຸຫິເຣ ປຈ຺ຉິນ຺ນເວເຄ ຐິຕາຍ ຘາຕຸຍາ ຕໍ ສມ຺ຠວໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ກລເລ ປກ຺ຂິປິ, ເຕນ ຕສ຺ສາ ຄພ຺ໂຠ ສຓ຺ຐາສິ, ເອວໍ ຕຕ຺ຖ ກາຣຓໍ ປຈ຺ເຈມ ເຕສໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມິ, ໂຍນິປ຺ປເວເສນ ຄພ຺ໂຠ ສມ຺ຠວຕີຕິ. ສມ຺ປຏິຈ຺ຉສິ ປນ, ຕ຺ວໍ ມຫາຣາຊ, ເຖຣສ຺ສ ກຸມາຣກສ຺ສປສ຺ສ ຄພ຺ຠາວກ຺ກມນ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ມຫາຣາຊ, ປຈ຺ຈາຄໂຕສິ ມມ ວິສຍໍ, ເອກວິເຘນປິ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິໍ ກຖຍນ຺ໂຕ ມມານຸພລໍ ຠວິສ຺ສສິ, ອຖ ຍາ ປນ ຕາ ທ຺ເວ ມິຄເຘນຸໂຍ ປສ຺ສາວໍ ປິວິຕ຺ວາ ຄພ຺ຠໍ ປຏິລຠິໍສຸ, ຕາສໍ ຕ຺ວໍ ສທ຺ທຫສິ ຄພ຺ຠສ຺ສາວກ຺ກມນ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຠຸຕ຺ຕໍ ປີຕໍ ຂາຍິຕໍ ເລຫິຕໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ກລລໍ ໂອສຣຕິ, ຐານຄຕໍ ວຸຑ຺ຒິມາປຊ຺ຊຕິ. ຍຖາ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍາ ກາຈິ ສຣິຕາ ນາມ, ສພ຺ພາ ຕາ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ໂອສຣນ຺ຕິ, ຐານຄຕາ ວຸຑ຺ຒິມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຠຸຕ຺ຕໍ ປີຕໍ ຂາຍິຕໍ ເລຫິຕໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ກລລໍ ໂອສຣຕິ, ຐານຄຕໍ ວຸຑ຺ຒິມາປຊ຺ຊຕິ, ເຕນາຫໍ ກາຣເຓນ ສທ຺ທຫາມິ ມຸຂຄເຕນປິ ຄພ຺ຠສ຺ສ ອວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ມຫາຣາຊ, ຄາຬ຺ຫຕຣໍ ອຸປຄໂຕສິ ມມ ວິສຍໍ, ມຸຂປາເນນປິ ທ຺ວຍສນ຺ນິປາໂຕ ຠວຕິ. ສໍກິຈ຺ຈສ຺ສ ຈ, ມຫາຣາຊ, ກຸມາຣສ຺ສ ອິສິສິງ຺ຄສ຺ສ ຈ ຕາປສສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ຈ ກຸມາຣກສ຺ສປສ຺ສ ຄພ຺ຠາວກ຺ກມນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉສີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ສນ຺ນິປາໂຕ ໂອສຣຕີ’’ຕິ.

‘‘ສາໂມປິ, ມຫາຣາຊ, ກຸມາໂຣ ມຓ຺ຑພ຺ໂຍປິ ມາຓວໂກ ຕີສຸ ສນ຺ນິປາເຕສຸ ອນ຺ໂຕຄຘາ, ເອກຣສາ ເຍວ ປຸຣິເມນ, ຕຕ຺ຖ ກາຣຓໍ ວກ຺ຂາມິ. ທຸກູໂລ ຈ, ມຫາຣາຊ, ຕາປໂສ ປາຣິກາ ຈ ຕາປສີ ອຸໂຠປິ ເຕ ອຣຎ຺ຎວາສາ ອເຫສຸໍ ປວິເວກາຘິມຸຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕມຕ຺ຖຄເວສກາ, ຕປເຕເຊນ ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ສນ຺ຕາເປສຸໍ. ເຕສໍ ຕທາ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ສາຍໍ ປາຕໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ໂສ ເຕສໍ ຄຣຸກຕເມຕ຺ຕຕາຍ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ອທ຺ທສ ອນາຄຕມທ຺ຘາເນ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ເຕສໍ ຈກ຺ຂູນໍ ອນ຺ຕຣຘານໍ, ທິສ຺ວາ ເຕ ເອວມາຫ ‘ເອກໍ ເມ, ໂຠນ຺ໂຕ, ວຈນໍ ກໂຣຖ, ສາຘຸ ເອກໍ ປຸຕ຺ຕໍ ຊເນຍ຺ຍາຖ, ໂສ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ຠວິສ຺ສຕິ ອາລມ຺ພໂນ ຈາ’ຕິ. ‘ອລໍ, ໂກສິຍ, ມາ ເອວໍ ຠຓີ’ຕິ. ເຕ ຕສ຺ສ ຕໍ ວຈນໍ ນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໍສຸ. ອນຸກມ຺ປໂກ ອຕ຺ຖກາໂມ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ທຸຕິຍມ຺ປິ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ເຕ ເອວມາຫ ‘ເອກໍ ເມ, ໂຠນ຺ໂຕ, ວຈນໍ ກໂຣຖ, ສາຘຸ ເອກໍ ປຸຕ຺ຕໍ ຊເນຍ຺ຍາຖ, ໂສ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ຠວິສ຺ສຕິ ອາລມ຺ພໂນ ຈາ’ຕິ. ຕຕິຍມ຺ປິ ເຕ ອາຫໍສຸ ‘ອລໍ, ໂກສິຍ, ມາ ຕ຺ວໍ ໂຂ ອມ຺ເຫ ອນຕ຺ເຖ ນິໂຍເຊຫິ, ກທາຍໍ ກາໂຍ ນ ຠິຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ຠິຊ຺ຊຕຸ ອຍໍ ກາໂຍ ເຠທນຘມ຺ໂມ, ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິຍາປິ ຘຣຓິຍາ ປຕນ຺ເຕປິ ເສລສິຂເຣ ຜລນ຺ເຕປິ ອາກາເສ ປຕນ຺ເຕປິ ຈນ຺ທິມສູຣິເຍ ເນວ ມຍໍ ໂລກຘມ຺ເມຫິ ມິສ຺ສຍິສ຺ສາມ, ມາ ຕ຺ວໍ ອມ຺ຫາກໍ ສມ຺ມຸຂຠາວໍ ອຸປຄຈ຺ຉ, ອຸປຄຕສ຺ສ ເຕ ເອໂສ ວິສ຺ສາໂສ, ອນຕ຺ຖຈໂຣ ຕ຺ວໍ ມຎ຺ເຎ’ຕິ.

ຕໂຕ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ເຕສໍ ມນໍ ອລຠມາໂນ ຄຣຸກໂຕ ປຎ຺ຊລິໂກ ປຸນ ຍາຈິ ‘ຍທິ ເມ ວຈນໍ ນ ອຸສ຺ສຫຖ ກາຕຸໍ, ຍທາ ຕາປສີ ອຸຕຸນີ ໂຫຕິ ປຸປ຺ຜວຕີ, ຕທາ ຕ຺ວໍ, ຠນ຺ເຕ, ທກ຺ຂິເຓນ ຫຕ຺ຖງ຺ຄຸຏ຺ເຐນ ນາຠິໍ ປຣາມເສຍ຺ຍາສິ, ເຕນ ສາ ຄພ຺ຠໍ ລຈ຺ຉຕິ, ສນ຺ນິປາໂຕ ເຍເວສ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິຍາ’ຕິ. ‘ສກ຺ໂກມຫໍ, ໂກສິຍ, ຕໍ ວຈນໍ ກາຕຸໍ, ນ ຕາວຕເກນ ອມ຺ຫາກໍ ຕໂປ ຠິຊ຺ຊຕິ, ໂຫຕູ’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໍສຸ. ຕາຍ ຈ ປນ ເວລາຍ ເທວຠວເນ ອຕ຺ຖິ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອຸສ຺ສນ຺ນກຸສລມູໂລ ຂີຓາຍຸໂກ ອາຍຸກ຺ຂຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຍທິຈ຺ຉກໍ ສມຕ຺ໂຖ ໂອກ຺ກມິຕຸໍ ອປິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິກຸເລປິ. ອຖ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ຕໍ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວມາຫ ‘ເອຫິ ໂຂ, ມາຣິສ, ສຸປຠາໂຕ ເຕ ທິວໂສ, ອຕ຺ຖສິທ຺ຘິ ອຸປຄຕາ, ຍມຫໍ ເຕ ອຸປຏ຺ຐານມາຄມິໍ, ຣມຓີເຍ ເຕ ໂອກາເສ ວາໂສ ຠວິສ຺ສຕິ, ປຕິຣູເປ ກຸເລ ປຏິສນ຺ຘິ ຠວິສ຺ສຕິ, ສຸນ຺ທເຣຫິ ມາຕາປິຕູຫິ ວຑ຺ເຒຕພ຺ໂພ, ເອຫິ ເມ ວຈນໍ ກໂຣຫີ’ຕິ ຍາຈິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ຍາຈິ ສິຣສິ ປຎ຺ຊລິກໂຕ.

ຕໂຕ ໂສ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ເອວມາຫ ‘ກຕມໍ ຕໍ, ມາຣິສ, ກຸລໍ, ຍໍ ຕ຺ວໍ ອຠິກ຺ຂຓໍ ກິຕ຺ຕຍສິ ປຸນປ຺ປຸນ’ນ຺ຕິ. ‘ທຸກູໂລ ຈ ຕາປໂສ ປາຣິກາ ຈ ຕາປສີ’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຕຸຏ຺ໂຐ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ ‘ສາຘຸ, ມາຣິສ, ໂຍ ຕວ ຉນ຺ໂທ, ໂສ ໂຫຕຸ, ອາກງ຺ຂມາໂນ ອຫໍ, ມາຣິສ, ປຕ຺ຖິເຕ ກຸເລ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍໍ, ກິມ຺ຫິ ກຸເລ ອຸປ຺ປຊ຺ຊາມິ ອຓ຺ຑເຊ ວາ ຊລາພຸເຊ ວາ ສໍເສທເຊ ວາ ໂອປປາຕິເກ ວາ’ຕິ? ‘ຊລາພຸຊາຍ, ມາຣິສ, ໂຍນິຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊາຫີ’ຕິ. ອຖ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິທິວສໍ ວິຄເຓຕ຺ວາ ທຸກູລສ຺ສ ຕາປສສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ ‘ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ທິວເສ ຕາປສີ ອຸຕຸນີ ຠວິສ຺ສຕິ ປຸປ຺ຜວຕີ, ຕທາ ຕ຺ວໍ, ຠນ຺ເຕ, ທກ຺ຂິເຓນ ຫຕ຺ຖງ຺ຄຸຏ຺ເຐນ ນາຠິໍ ປຣາມເສຍ຺ຍາສີ’ຕິ. ຕສ຺ມິໍ, ມຫາຣາຊ, ທິວເສ ຕາປສີ ຈ ອຸຕຸນີ ປຸປ຺ຜວຕີ ອໂຫສິ, ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຈ ຕຕ຺ຖູປໂຄ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິໂຕ ອໂຫສິ, ຕາປໂສ ຈ ທກ຺ຂິເຓນ ຫຕ຺ຖງ຺ຄຸຏ຺ເຐນ ຕາປສິຍາ ນາຠິໍ ປຣາມສິ, ອິຕິ ເຕ ຕໂຍ ສນ຺ນິປາຕາ ອເຫສຸໍ, ນາຠິປຣາມສເນນ ຕາປສິຍາ ຣາໂຄ ອຸທປາທິ, ໂສ ປນສ຺ສາ ຣາໂຄ ນາຠິປຣາມສນໍ ປຏິຈ຺ຈ ມາ ຕ຺ວໍ ສນ຺ນິປາຕໍ ອຊ຺ຌາຈາຣເມວ ມຎ຺ຎິ, ອູຫສນມ຺ປິ [ຫສນມ຺ປິ (ກ.)] ສນ຺ນິປາໂຕ, ອຸລ຺ລປນມ຺ປິ ສນ຺ນິປາໂຕ, ອຸປນິຊ຺ຌາຍນມ຺ປິ ສນ຺ນິປາໂຕ, ປຸພ຺ພຠາຄຠາວໂຕ ຣາຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ອາມສເນນ ສນ຺ນິປາໂຕ ຊາຍຕິ, ສນ຺ນິປາຕາ ໂອກ຺ກມນໍ ໂຫຕີຕິ.

‘‘ອນຊ຺ຌາຈາເຣປິ, ມຫາຣາຊ, ປຣາມສເນນ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອຄ຺ຄິ ຊລມາໂນ ອປຣາມສໂນປິ ອຸປຄຕສ຺ສ ສີຕໍ ພ຺ຍປຫນ຺ຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອນຊ຺ຌາຈາເຣປິ ປຣາມສເນນ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕິ.

‘‘ຈຕຸນ຺ນໍ, ມຫາຣາຊ, ວເສນ ສຕ຺ຕານໍ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕິ ກມ຺ມວເສນ ໂຍນິວເສນ ກຸລວເສນ ອາຍາຈນວເສນ, ອປິ ຈ ສພ຺ເພເປເຕ ສຕ຺ຕາ ກມ຺ມສມ຺ຠວາ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານາ.

‘‘ກຖໍ, ມຫາຣາຊ, ກມ຺ມວເສນ ສຕ຺ຕານໍ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕິ? ອຸສ຺ສນ຺ນກຸສລມູລາ, ມຫາຣາຊ, ສຕ຺ຕາ ຍທິຈ຺ຉກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລກຸເລ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລກຸເລ ວາ ຄຫປຕິມຫາສາລກຸເລ ວາ ເທເວສຸ ວາ ອຓ຺ຑຊາຍ ວາ ໂຍນິຍາ ຊລາພຸຊາຍ ວາ ໂຍນິຍາ ສໍເສທຊາຍ ວາ ໂຍນິຍາ ໂອປປາຕິກາຍ ວາ ໂຍນິຍາ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ອຑ຺ໂຒ ມຫທ຺ຘໂນ ມຫາໂຠໂຄ ປຫູຕຊາຕຣູປຣຊໂຕ ປຫູຕວິຕ຺ຕູປກຣໂຓ ປຫູຕຘນຘຎ຺ໂຎ ປຫູຕຎາຕິປກ຺ໂຂ ທາສິໍ ວາ ທາສໍ ວາ ເຂຕ຺ຕໍ ວາ ວຕ຺ຖຸໍ ວາ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ຊນປທໍ ວາ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ມນສາ ອຠິປຕ຺ຖິຕໍ, ຍທິຈ຺ຉກໍ ທ຺ວິຄຸຓຕິຄຸຓມ຺ປິ ຘນໍ ທຕ຺ວາ ກິຓາຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຸສ຺ສນ຺ນກຸສລມູລາ ສຕ຺ຕາ ຍທິຈ຺ຉກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລກຸເລ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລກຸເລ ວາ ຄຫປຕິມຫາສາລກຸເລ ວາ ເທເວສຸ ວາ ອຓ຺ຑຊາຍ ວາ ໂຍນິຍາ ຊລາພຸຊາຍ ວາ ໂຍນິຍາ ສໍເສທຊຍ ວາ ໂຍນິຍາ ໂອປປາຕິກາຍ ວາ ໂຍນິຍາ. ເອວໍ ກມ຺ມວເສນ ສຕ຺ຕານໍ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖໍ ໂຍນິວເສນ ສຕ຺ຕານໍ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕິ? ກຸກ຺ກຸຏານໍ, ມຫາຣາຊ, ວາເຕນ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕິ. ພລາການໍ ເມຆສທ຺ເທນ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕິ. ສພ຺ເພປິ ເທວາ ອຄພ຺ຠເສຍ຺ຍກາ ສຕ຺ຕາ ເຍວ, ເຕສໍ ນານາວຓ຺ເຓນ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມນຸສ຺ສາ ນານາວຓ຺ເຓນ ມຫິຍາ ຈຣນ຺ຕິ, ເກຈິ ປຸຣໂຕ ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ຕິ, ເກຈິ ປຈ຺ຉໂຕ ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ຕິ, ເກຈິ ນຄ຺ຄາ ໂຫນ຺ຕິ, ເກຈິ ຠຓ຺ຑູ ໂຫນ຺ຕິ ເສຕປຏຘຣາ, ເກຈິ ໂມຬິພທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ, ເກຈິ ຠຓ຺ຑູ ກາສາວວສນາ ໂຫນ຺ຕິ, ເກຈິ ກາສາວວສນາ ໂມຬິພທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ, ເກຈິ ຊຏິໂນ ວາກຈີຣຘຣາ [ວາກຈີຣາ (ກ.)] ໂຫນ຺ຕິ, ເກຈິ ຈມ຺ມວສນາ ໂຫນ຺ຕິ, ເກຈິ ຣສ຺ມິໂຍ ນິວາເສນ຺ຕິ, ສພ຺ເພເປເຕ ມນຸສ຺ສາ ນານາວຓ຺ເຓນ ມຫິຍາ ຈຣນ຺ຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສຕ຺ຕາ ເຍວ ເຕ ສພ຺ເພ, ເຕສໍ ນານາວຓ຺ເຓນ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຍນິວເສນ ສຕ຺ຕານໍ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖໍ ກຸລວເສນ ສຕ຺ຕານໍ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕິ? ກຸລໍ ນາມ, ມຫາຣາຊ, ຈຕ຺ຕາຣິ ກຸລານິ ອຓ຺ຑຊໍ ຊລາພຸຊໍ ສໍເສທຊໍ ໂອປປາຕິກໍ. ຍທິ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຘພ຺ໂພ ຍໂຕ ກຸໂຕຈິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຓ຺ຑເຊ ກຸເລ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ອຓ຺ຑໂຊ ໂຫຕິ…ເປ… ຊລາພຸເຊ ກຸເລ…ເປ… ສໍເສທເຊ ກຸເລ…ເປ… ໂອປປາຕິເກ ກຸເລ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ໂອປປາຕິໂກ ໂຫຕິ. ເຕສຸ ເຕສຸ ກຸເລສຸ ຕາທິສາ ເຍວ ສຕ຺ຕາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຫິມວຕິ ເນຣຸປພ຺ພຕໍ ເຍ ເກຈິ ມິຄປກ຺ຂິໂນ ອຸເປນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ເຕ ສກວຓ຺ຓໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ໂກຈິ ຄນ຺ຘພ຺ໂພ ຍໂຕ ກຸໂຕຈິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຓ຺ຑຊໍ ໂຍນິໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ສຠາວວຓ຺ຓໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ອຓ຺ຑໂຊ ໂຫຕິ…ເປ… ຊລາພຸຊໍ…ເປ… ສໍເສທຊໍ…ເປ… ໂອປປາຕິກໍ ໂຍນິໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ສຠາວວຓ຺ຓໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ໂອປປາຕິໂກ ໂຫຕິ, ເອວໍ ກຸລວເສນ ສຕ຺ຕານໍ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖໍ ອາຍາຈນວເສນ ສຕ຺ຕານໍ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕິ? ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ກຸລໍ ໂຫຕິ ອປຸຕ຺ຕກໍ ພຫຸສາປເຕຍ຺ຍໍ ສທ຺ຘໍ ປສນ຺ນໍ ສີລວນ຺ຕໍ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມໍ ຕປນິສ຺ສິຕໍ, ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຈ ອຸສ຺ສນ຺ນກຸສລມູໂລ ຈວນຘມ຺ໂມ ໂຫຕິ. ອຖ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ຕສ຺ສ ກຸລສ຺ສ ອນຸກມ຺ປາຍ ຕໍ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ອາຍາຈຕິ ‘ປຓິເຘຫິ, ມາຣິສ, ອສຸກສ຺ສ ກຸລສ຺ສ ມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິ’ນ຺ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ອາຍາຈນເຫຕຸ ຕໍ ກຸລໍ ປຓິເຘຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມນຸສ຺ສາ ປຸຎ຺ຎກາມາ ສມຓໍ ມໂນຠາວນີຍໍ ອາຍາຈິຕ຺ວາ ເຄຫໍ ອຸປເນນ຺ຕິ, ອຍໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ພສ຺ສ ກຸລສ຺ສ ສຸຂາວໂຫ ຠວິສ຺ສຕີຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ຕໍ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ອາຍາຈິຕ຺ວາ ຕໍ ກຸລໍ ອຸປເນຕິ. ເອວໍ ອາຍາຈນວເສນ ສຕ຺ຕານໍ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕິ.

‘‘ສາໂມ, ມຫາຣາຊ, ກຸມາໂຣ ສກ຺ເກນ ເທວານມິນ຺ເທນ ອາຍາຈິໂຕ ປາຣິກາຍ ຕາປສິຍາ ກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກນ຺ໂຕ. ສາໂມ, ມຫາຣາຊ, ກຸມາໂຣ ກຕປຸຎ຺ໂຎ, ມາຕາປິຕໂຣ ສີລວນ຺ໂຕ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມາ, ອາຍາຈໂກ ສກ຺ໂກ, ຕິຓ຺ຓໍ ເຈໂຕປຓິຘິຍາ ສາໂມ ກຸມາໂຣ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ນຍກຸສໂລ ປຸຣິໂສ ສຸກຏ຺ເຐ ອນູປເຂຕ຺ເຕ ພີຊໍ ໂຣເປຍ຺ຍ, ອປິ ນຸ ຕສ຺ສ ພີຊສ຺ສ ອນ຺ຕຣາຍໍ ວິວຊ຺ເຊນ຺ຕສ຺ສ ວຸຑ຺ຒິຍາ ໂກຈິ ອນ຺ຕຣາໂຍ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ນິຣຸປຆາຕໍ ພີຊໍ ຂິປ຺ປໍ ສໍວິຣຸເຫຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສາໂມ ກຸມາໂຣ ມຸຕ຺ໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕຣາເຍຫິ ຕິຓ຺ຓໍ ເຈໂຕປຓິຘິຍາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ.

‘‘ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສຸຕປຸພ຺ພໍ ຕຍາ ອິສີນໍ ມໂນປໂທເສນ ອິທ຺ໂຘ ຜີໂຕ ມຫາຊນປໂທ ສຊໂນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ໂນ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ສຸຍ຺ຍຕິ. ມຫິຍາ ທຓ຺ຑກາຣຎ຺ຎໍ [ທຓ຺ຑກີຣຎ຺ຎໍ (ມ. ນິ. ໒.໖໕)] ມຊ຺ຌາຣຎ຺ຎໍ ກາລິງ຺ຄາຣຎ຺ຎໍ ມາຕງ຺ຄາຣຎ຺ຎໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ອຣຎ຺ຎໍ ອຣຎ຺ຎຠູຕໍ, ສພ຺ເພເປເຕ ຊນປທາ ອິສີນໍ ມໂນປໂທເສນ ຂຍໍ ຄຕາ’’ຕິ. ‘‘ຍທິ, ມຫາຣາຊ, ເຕສໍ ມໂນປໂທເສນ ສຸສມິທ຺ຘາ ຊນປທາ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອປິ ນຸ ໂຂ ເຕສໍ ມໂນປສາເທນ ກິຎ຺ຈິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ສາໂມ ກຸມາໂຣ ຕິຓ຺ຓໍ ພລວນ຺ຕານໍ ເຈໂຕປສາເທນ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ອິສິນິມ຺ມິໂຕ ເທວນິມ຺ມິໂຕ ປຸຎ຺ຎນິມ຺ມິໂຕຕິ. ເອວເມຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຘາເຣຫິ.

‘‘ຕໂຍເມ, ມຫາຣາຊ, ເທວປຸຕ຺ຕາ ສກ຺ເກນ ເທວານມິນ຺ເທນ ອາຍາຈິຕາ ກຸລໍ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ກຕເມ ຕໂຍ? ສາໂມ ກຸມາໂຣ ມຫາປນາໂທ ກຸສຣາຊາ, ຕໂຍເປເຕ ໂພຘິສຕ຺ຕາ’’ຕິ. ‘‘ສຸນິທ຺ທິຏ຺ຐາ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິ, ສຸກຖິຕໍ ກາຣຓໍ, ອນ຺ຘກາໂຣ ອາໂລໂກ ກໂຕ, ຊຏາ ວິຊຏິຕາ, ນິຈ຺ຉຸທ຺ຘາ ປຣວາທາ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິປຎ຺ໂຫ ຉຏ຺ໂຐ.

໗. ສທ຺ຘມ຺ມນ຺ຕຣຘານປຎ຺ໂຫ

໗. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ‘ປຎ຺ເຈວ ທານິ, ອານນ຺ທ, ວສ຺ສສຕານິ [ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ (ສີ.) ປສ຺ສ ອ. ນິ. ໘.໕໑] ສທ຺ຘມ຺ໂມ ຐສ຺ສຕີ’ຕິ. ປຸນ ຈ ປຣິນິພ຺ພານສມເຍ ສຸຠທ຺ເທນ ປຣິພ຺ພາຊເກນ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ເຐນ ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ອິເມ ຈ, ສຸຠທ຺ທ [ທີ. ນິ. ໒.໒໑໔ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ], ຠິກ຺ຂູ ສມ຺ມາ ວິຫເຣຍ຺ຍຸໍ, ອສຸຎ຺ໂຎ ໂລໂກ ອຣຫນ຺ເຕຫິ ອສ຺ສາ’ຕິ, ອເສສວຈນເມຕໍ, ນິສ຺ເສສວຈນເມຕໍ, ນິປ຺ປຣິຍາຍວຈນເມຕໍ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄເຕນ ຠຓິຕໍ ‘ປຎ຺ເຈວ ທານິ, ອານນ຺ທ, ວສ຺ສສຕານິ ສທ຺ຘມ຺ໂມ ຐສ຺ສຕີ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ອສຸຎ຺ໂຎ ໂລໂກ ອຣຫນ຺ເຕຫິ ອສ຺ສາ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ຕຖາຄເຕນ ຠຓິຕໍ ‘ອສຸຎ຺ໂຎ ໂລໂກ ອຣຫນ຺ເຕຫິ ອສ຺ສາ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ປຎ຺ເຈວ ທານິ, ອານນ຺ທ, ວສ຺ສສຕານິ ສທ຺ຘມ຺ໂມ ຐສ຺ສຕີ’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຄຫນໂຕປິ ຄຫນຕໂຣ ພລວໂຕປິ ພລວຕໂຣ ຄຓ຺ຐິໂຕປິ ຄຓ຺ຐິຕໂຣ, ໂສ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ຕຕ຺ຖ ເຕ ຎາຓພລວິປ຺ຜາຣໍ ທສ຺ເສຫິ ມກໂຣ ວິຍ ສາຄຣພ຺ຠນ຺ຕຣຄໂຕ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ປຎ຺ເຈວ ທານິ, ອານນ຺ທ, ວສ຺ສສຕານິ ສທ຺ຘມ຺ໂມ ຐສ຺ສຕີ’ຕິ. ປຣິນິພ຺ພານສມເຍ ຈ ສຸຠທ຺ທສ຺ສ ປຣິພ຺ພາຊກສ຺ສ ຠຓິຕໍ ‘ອິເມ ຈ, ສຸຠທ຺ທ, ຠິກ຺ຂູ ສມ຺ມາ ວິຫເຣຍ຺ຍຸໍ, ອສຸຎ຺ໂຎ ໂລໂກ ອຣຫນ຺ເຕຫິ ອສ຺ສາ’ຕິ. ຕຎ຺ຈ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວໂຕ ວຈນໍ ນານຕ຺ຖຎ຺ເຈວ ໂຫຕິ ນານາພ຺ຍຎ຺ຊນຎ຺ຈ, ອຍໍ ສາສນປຣິຈ຺ເຉໂທ, ອຍໍ ປຏິປຕ຺ຕິ ປຣິທີປນາຕິ ທູຣໍ ວິວຊ຺ຊິຕາ ເຕ ອຸໂຠ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ນຠໍ ປຖວິໂຕ ທູຣໍ ວິວຊ຺ຊິຕໍ, ນິຣຍໍ ສຄ຺ຄໂຕ ທູຣໍ ວິວຊ຺ຊິຕໍ, ກຸສລໍ ອກຸສລໂຕ ທູຣໍ ວິວຊ຺ຊິຕໍ, ສຸຂໍ ທຸກ຺ຂໂຕ ທູຣໍ ວິວຊ຺ຊິຕໍ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຕ ອຸໂຠ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ທູຣໍ ວິວຊ຺ຊິຕາ.

‘‘ອປິ ຈ, ມຫາຣາຊ, ມາ ເຕ ປຸຈ຺ຉາ ໂມຆາ ອສ຺ສ [ອສ຺ສຸ (ສີ. ສ຺ຍາ.)], ຣສໂຕ ເຕ ສໍສນ຺ທິຕ຺ວາ ກຖຍິສ຺ສາມິ ‘ປຎ຺ເຈວ ທານິ, ອານນ຺ທ, ວສ຺ສສຕານິ ສທ຺ຘມ຺ໂມ ຐສ຺ສຕີ’ຕິ ຍໍ ຠຄວາ ອາຫ, ຕໍ ຂຍໍ ປຣິທີປຍນ຺ໂຕ ເສສກໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິ, ວສ຺ສສຫສ຺ສໍ, ອານນ຺ທ, ສທ຺ຘມ຺ໂມ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ, ສເຈ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ນ ປພ຺ພາເຊຍ຺ຍຸໍ. ປຎ຺ເຈວ ທານິ, ອານນ຺ທ, ວສ຺ສສຕານິ ສທ຺ຘມ຺ໂມ ຐສ຺ສຕີຕິ. ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ເອວໍ ວທນ຺ໂຕ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ອນ຺ຕຣຘານໍ ວາ ວເທຕິ ອຠິສມຍໍ ວາ ປຏິກ຺ໂກສຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ນຏ຺ຐໍ, ມຫາຣາຊ, ປຣິກິຕ຺ຕຍນ຺ໂຕ ເສສກໍ ປຣິທີປຍນ຺ໂຕ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ນຏ຺ຐາຍິໂກ ສພ຺ພເສສກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຊນສ຺ສ ປຣິທີເປຍ຺ຍ ‘ເອຕ຺ຕກໍ ເມ ຠຓ຺ຑໍ ນຏ຺ຐໍ, ອິທໍ ເສສກ’ນ຺ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ນຏ຺ຐໍ ປຣິທີປຍນ຺ໂຕ ເສສກໍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ກເຖສິ ‘ປຎ຺ເຈວ ທານິ, ອານນ຺ທ, ວສ຺ສສຕານິ ສທ຺ຘມ຺ໂມ ຐສ຺ສຕີ’ຕິ. ຍໍ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ປຎ຺ເຈວ ທານິ, ອານນ຺ທ, ວສ຺ສສຕານິ ສທ຺ຘມ຺ໂມ ຐສ຺ສຕີ’ຕິ, ສາສນປຣິຈ຺ເຉໂທ ເອໂສ.

‘‘ຍໍ ປນ ປຣິນິພ຺ພານສມເຍ ສຸຠທ຺ທສ຺ສ ປຣິພ຺ພາຊກສ຺ສ ສມເຓ ປຣິກິຕ຺ຕຍນ຺ໂຕ ອາຫ ‘ອິເມ ຈ, ສຸຠທ຺ທ, ຠິກ຺ຂູ ສມ຺ມາ ວິຫເຣຍ຺ຍຸໍ, ອສຸຎ຺ໂຎ ໂລໂກ ອຣຫນ຺ເຕຫິ ອສ຺ສາ’ຕິ, ປຏິປຕ຺ຕິປຣິທີປນາ ເອສາ, ຕ຺ວໍ ປນ ຕໍ ປຣິຈ຺ເຉທຎ຺ຈ ປຣິທີປນຎ຺ຈ ເອກຣສໍ ກໂຣສິ. ຍທິ ປນ ເຕ ຉນ຺ໂທ, ເອກຣສໍ ກຕ຺ວາ ກຖຍິສ຺ສາມິ, ສາຘຸກໍ ສຸໂຓຫິ ມນສິກໂຣຫິ ອວິກ຺ຂິຕ຺ຕມານໂສ [ອວິຈລມານໂສ (ສີ.) ອວິມານໂສ (ປີ. ກ.)].

‘‘ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ຕຬາໂກ ຠເວຍ຺ຍ ນວສລິລສມ຺ປຸຓ຺ໂຓ ສມ຺ມຸຂມຸຕ຺ຕຣິຍມາໂນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ ປຣິວຏຸມກໂຕ, ອປຣິຍາທິຓ຺ເຓ ເຍວ ຕສ຺ມິໍ ຕຬາເກ ອຸທກູປຣິ ມຫາເມໂຆ ອປຣາປຣໍ ອນຸປ຺ປພນ຺ໂຘ ອຠິວສ຺ເສຍ຺ຍ, ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕສ຺ມິໍ ຕຬາເກ ອຸທກໍ ປຣິກ຺ຂຍໍ ປຣິຍາທານໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເກນ ກາຣເຓນ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ? ‘‘ເມຆສ຺ສ, ຠນ຺ເຕ, ອນຸປ຺ປພນ຺ຘຕາຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຊິນສາສນວຣສທ຺ຘມ຺ມຕຬາໂກ ອາຈາຣສີລຄຸຓວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິວິມລນວສລິລສມ຺ປຸຓ຺ໂຓ ອຸຕ຺ຕຣິຍມາໂນ ຠວຄ຺ຄມຠິຠວິຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ຍທິ ຕຕ຺ຖ ພຸທ຺ຘປຸຕ຺ຕາ ອາຈາຣສີລຄຸຓວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິເມຆວສ຺ສໍ ອປຣາປຣໍ ອນຸປ຺ປພນ຺ຘາເປຍ຺ຍຸໍ ອຠິວສ຺ສາເປຍ຺ຍຸໍ. ເອວມິທໍ ຊິນສາສນວຣສທ຺ຘມ຺ມຕຬາໂກ ຈິຣໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ, ອຣຫນ຺ເຕຫິ ໂລໂກ ອສຸຎ຺ໂຎ ຠເວຍ຺ຍ, ອິມມຕ຺ຖໍ ຠຄວຕາ ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ ‘ອິເມ ຈ, ສຸຠທ຺ທ, ຠິກ຺ຂູ ສມ຺ມາ ວິຫເຣຍ຺ຍຸໍ, ອສຸຎ຺ໂຎ ໂລໂກ ອຣຫນ຺ເຕຫິ ອສ຺ສາ’ຕິ.

‘‘ອິຘ ປນ, ມຫາຣາຊ, ມຫຕິ ມຫາອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ເຘ ຊລມາເນ ອປຣາປຣໍ ສຸກ຺ຂຕິຓກຏ຺ຐໂຄມຍານິ ອຸປສໍຫເຣຍ຺ຍຸໍ, ອປິ ນຸ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ນິພ຺ພາເຍຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຠິຍ຺ໂຍ ຠິຍ຺ໂຍ ໂສ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ຊເລຍ຺ຍ, ຠິຍ຺ໂຍ ຠິຍ຺ໂຍ ປຠາເສຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ທສສຫສ຺ສິຍາ [ທສສຫສ຺ສິມ຺ຫິ (ພຫູສຸ)] ໂລກຘາຕຸຍາ ຊິນສາສນວຣມ຺ປິ ອາຈາຣສີລຄຸຓວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິຍາ ຊລຕິ ປຠາສຕິ. ຍທິ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຕທຸຕ຺ຕຣິໍ ພຸທ຺ຘປຸຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈຫິ ປຘານິຍງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ສຕຕມປ຺ປມຕ຺ຕາ ປທເຫຍ຺ຍຸໍ, ຕີສຸ ສິກ຺ຂາສຸ ຉນ຺ທຊາຕາ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍຸໍ, ຈາຣິຕ຺ຕຎ຺ຈ ສີລໍ ສມຕ຺ຕໍ ປຣິປູເຣຍ຺ຍຸໍ, ເອວມິທໍ ຊິນສາສນວຣໍ ຠິຍ຺ໂຍ ຠິຍ຺ໂຍ ຈິຣໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ, ອສຸຎ຺ໂຎ ໂລໂກ ອຣຫນ຺ເຕຫິ ອສ຺ສາຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ຠຄວຕາ ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ ‘ອິເມ ຈ, ສຸຠທ຺ທ, ຠິກ຺ຂູ ສມ຺ມາ ວິຫເຣຍ຺ຍຸໍ, ອສຸຎ຺ໂຎ ໂລໂກ ອຣຫນ຺ເຕຫິ ອສ຺ສາ’ຕິ.

‘‘ອິຘ ປນ, ມຫາຣາຊ, ສິນິທ຺ຘສມສຸມຊ຺ຊິຕສປ຺ປຠາສວິມລາທາສໍ [ສປ຺ປຠໍ ສຸວິມລາທາສໍ (ສີ.)] ສຓ຺ຫສຸຂຸມເຄຣຸກຈຸຓ຺ເຓນ ອປຣາປຣໍ ມຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕສ຺ມິໍ ອາທາເສ ມລກທ຺ທມຣໂຊຊລ຺ລໍ ຊາເຍຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ວິມລຕຣໍ ເຍວ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຊິນສາສນວຣໍ ປກຕິນິມ຺ມລໍ ພ຺ຍປຄຕກິເລສມລຣໂຊຊລ຺ລໍ, ຍທິ ຕໍ ພຸທ຺ຘປຸຕ຺ຕາ ອາຈາຣສີລຄຸຓວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິສລ຺ເລຂຘຸຕຄຸເຓນ ຊິນສາສນວຣໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຍ຺ຍຸໍ [ສລ຺ລິກ຺ເຂຍ຺ຍຸໍ (ສີ. ປີ.)], ເອວມິທໍ ຊິນສາສນວຣໍ ຈິຣໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ, ອສຸຎ຺ໂຎ ຈ ໂລໂກ ອຣຫນ຺ເຕຫິ ອສ຺ສາຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ຠຄວຕາ ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ ‘ອິເມ ຈ, ສຸຠທ຺ທ, ຠິກ຺ຂູ ສມ຺ມາ ວິຫເຣຍ຺ຍຸໍ, ອສຸຎ຺ໂຎ ໂລໂກ ອຣຫນ຺ເຕຫິ ອສ຺ສາ’ຕິ. ປຏິປຕ຺ຕິມູລກໍ, ມຫາຣາຊ, ສຕ຺ຖຸສາສນໍ ປຏິປຕ຺ຕິກາຣຓໍ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອນນ຺ຕຣຫິຕາຍ ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ສທ຺ຘມ຺ມນ຺ຕຣຘານ’ນ຺ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມໍ ຕໍ ສທ຺ຘມ຺ມນ຺ຕຣຘານ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຕີຓິມານິ, ມຫາຣາຊ, ສາສນນ຺ຕຣຘານານິ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ອຘິຄມນ຺ຕຣຘານໍ ປຏິປຕ຺ຕນ຺ຕຣຘານໍ ລິງ຺ຄນ຺ຕຣຘານໍ, ອຘິຄເມ, ມຫາຣາຊ, ອນ຺ຕຣຫິເຕ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ນສ຺ສາປິ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ນ ໂຫຕິ, ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອນ຺ຕຣຫິຕາຍ ສິກ຺ຂາປທປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ, ລິງ຺ຄໍເຍວ ຕິຏ຺ຐຕິ, ລິງ຺ເຄ ອນ຺ຕຣຫິເຕ ປເວຓຸປຈ຺ເຉໂທ ໂຫຕິ, ອິມານິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕີຓິ ອນ຺ຕຣຘານານີ’’ຕິ.

‘‘ສຸວິຎ຺ຎາປິໂຕ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຎ຺ໂຫ, ຄມ຺ຠີໂຣ ອຸຕ຺ຕານີກໂຕ, ຄຓ຺ຐິ ຠິນ຺ໂນ, ນຏ຺ຐາ ປຣວາທາ ຠຄ຺ຄາ ນິປ຺ປຠາ ກຕາ, ຕ຺ວໍ ຄຓິວຣວສຠມາສຊ຺ຊາຕິ.

ສທ຺ຘມ຺ມນ຺ຕຣຘານປຎ຺ໂຫ ສຕ຺ຕໂມ.

໘. ອກຸສລຈ຺ເຉທນປຎ຺ໂຫ

໘. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄໂຕ ສພ຺ພໍ ອກຸສລໍ ຌາເປຕ຺ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ, ອຸທາຫຸ ສາວເສເສ ອກຸສເລ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ? ‘‘ສພ຺ພໍ, ມຫາຣາຊ, ອກຸສລໍ ຌາເປຕ຺ວາ ຠຄວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ, ນຕ຺ຖິ ຠຄວໂຕ ເສເສກໍ ອກຸສລ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ກາເຍ ອຸປ຺ປນ຺ນປຸພ຺ພາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ຣາຊຄເຫ ຠຄວໂຕ ປາໂທ ສກລິກາຍ [ສກ຺ຂລິກາຍ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ຂໂຕ, ໂລຫິຕປກ຺ຂນ຺ທິກາພາໂຘ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ກາເຍ ອຠິສນ຺ເນ ຊີວເກນ ວິເຣໂກ ກາຣິໂຕ, ວາຕາພາເຘ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ອຸປຏ຺ຐາເກນ ເຖເຣນ ອຸຓ຺ໂຫທກໍ ປຣິຍິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄໂຕ ສພ຺ພໍ ອກຸສລໍ ຌາເປຕ຺ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ, ເຕນ ຫິ ຠຄວໂຕ ປາໂທ ສກລິກາຍ ຂໂຕ, ໂລຫິຕປກ຺ຂນ຺ທິກາ ຈ ອາພາໂຘ ອຸປ຺ປນ຺ໂນຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປາໂທ ສກລິກາຍ ຂໂຕ, ໂລຫິຕປກ຺ຂນ຺ທິກາ ຈ ອາພາໂຘ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ເຕນ ຫິ ຕຖາຄໂຕ ສພ຺ພໍ ອກຸສລໍ ຌາເປຕ຺ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ນຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ, ວິນາ ກມ຺ເມນ ເວທຍິຕໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ເວທຍິຕໍ ກມ຺ມມູລກໍ, ຕໍ ກມ຺ເມເນວ ເວທຍຕິ, ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ [ນິພ຺ພາຍິຕພ຺ໂພຕິ (ກ.)].

‘‘ນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ເວທຍິຕໍ ກມ຺ມມູລກໍ. ອຏ຺ຐຫິ, ມຫາຣາຊ, ກາຣເຓຫິ ເວທຍິຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເຍຫິ ກາຣເຓຫິ ປຸຖູ ສຕ຺ຕາ ເວທນາ ເວທິຍນ຺ຕິ. ກຕເມຫິ ອຏ຺ຐຫິ? ວາຕສມຸຏ຺ຐານານິປິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອິເຘກຈ຺ຈານິ ເວທຍິຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ປິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານິປິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ…ເປ… ເສມ຺ຫສມຸຏ຺ຐານານິປິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ…ເປ… ສນ຺ນິປາຕິການິປິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ…ເປ… ອຸຕຸປຣິຓາມຊານິປິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ…ເປ… ວິສມປຣິຫາຣຊານິປິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ…ເປ… ໂອປກ຺ກມິການິປິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ…ເປ… ກມ຺ມວິປາກຊານິປິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອິເຘກຈ຺ຈານິ ເວທຍິຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຏ຺ຐຫິ ກາຣເຓຫິ ປຸຖູ ສຕ຺ຕາ ເວທນາ ເວທຍນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ເຍ ເຕ ປຸຄ຺ຄລາ ‘ສຕ຺ເຕ ກມ຺ມໍ ວິພາຘຕີ’ຕິ ວເທຍ຺ຍຸໍ, ເຕ ອິເມ ປຸຄ຺ຄລາ ສຕ຺ຕກາຣຓໍ ປຏິພາຫນ຺ຕິ. ເຕສໍ ຕໍ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ’’ຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍຎ຺ຈ ວາຕິກໍ ຍຎ຺ຈ ປິຕ຺ຕິກໍ ຍຎ຺ຈ ເສມ຺ຫິກໍ ຍຎ຺ຈ ສນ຺ນິປາຕິກໍ ຍຎ຺ຈ ອຸຕຸປຣິຓາມຊໍ ຍຎ຺ຈ ວິສມປຣິຫາຣຊໍ ຍຎ຺ຈ ໂອປກ຺ກມິກໍ, ສພ຺ເພເຕ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານາ ເຍວ, ກມ຺ເມເນວ ເຕ ສພ຺ເພ ສມ຺ຠວນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ຍທິ, ມຫາຣາຊ, ເຕປິ ສພ຺ເພ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານາວ ອາພາຘາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ, ນ ເຕສໍ ໂກຏ຺ຐາສໂຕ ລກ຺ຂຓານິ ຠເວຍ຺ຍຸໍ. ວາໂຕ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ກຸປ຺ປມາໂນ ທສວິເຘນ ກຸປ຺ປຕິ ສີເຕນ ອຸຓ຺ເຫນ ຊິຆຈ຺ຉາຍ ວິປາສາຍ ອຕິຠຸຕ຺ເຕນ ຐາເນນ ປຘາເນນ ອາຘາວເນນ ອຸປກ຺ກເມນ ກມ຺ມວິປາເກນ. ຕຕ຺ຣ ເຍ ເຕ ນວ ວິຘາ, ນ ເຕ ອຕີເຕ, ນ ອນາຄເຕ, ວຕ຺ຕມານເກ ຠເວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ‘ກມ຺ມສມ຺ຠວາ ສພ຺ພາ ເວທນາ’ຕິ. ປິຕ຺ຕໍ, ມຫາຣາຊ, ກຸປ຺ປມານໍ ຕິວິເຘນ ກຸປ຺ປຕິ ສີເຕນ ອຸຓ຺ເຫນ ວິສມໂຠຊເນນ. ເສມ຺ຫໍ, ມຫາຣາຊ, ກຸປ຺ປມານໍ ຕິວິເຘນ ກຸປ຺ປຕິ ສີເຕນ ອຸຓ຺ເຫນ ອນ຺ນປາເນນ. ໂຍ ຈ, ມຫາຣາຊ, ວາໂຕ ຍຎ຺ຈ ປິຕ຺ຕໍ ຍຎ຺ຈ ເສມ຺ຫໍ, ເຕຫິ ເຕຫິ ໂກເປຫິ ກຸປ຺ປິຕ຺ວາ ມິສ຺ສີ ຫຸຕ຺ວາ ສກໍ ສກໍ ເວທນໍ ອາກຑ຺ຒຕິ. ອຸຕຸປຣິຓາມຊາ, ມຫາຣາຊ, ເວທນາ ອຸຕຸປຣິຍາເມນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ວິສມປຣິຫາຣຊາ ເວທນາ ວິສມປຣິຫາເຣນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂອປກ຺ກມິກາ, ມຫາຣາຊ, ເວທນາ ອຕ຺ຖິ ກິຣິຍາ, ອຕ຺ຖິ ກມ຺ມວິປາກາ, ກມ຺ມວິປາກຊາ ເວທນາ ປຸພ຺ເພ ກເຕນ ກມ຺ເມນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິຕິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອປ຺ປໍ ກມ຺ມວິປາກຊໍ, ພຫຸຕຣໍ ອວເສສໍ. ຕຕ຺ຖ ພາລາ ‘ສພ຺ພໍ ກມ຺ມວິປາກຊໍ ເຍວາ’ຕິ ອຕິຘາວນ຺ຕິ. ຕໍ ກມ຺ມໍ ນ ສກ຺ກາ ວິນາ ພຸທ຺ຘຎາເຓນ ວວຕ຺ຖານໍ ກາຕຸໍ.

‘‘ຍໍ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວໂຕ ປາໂທ ສກລິກາຍ ຂໂຕ, ຕໍ ເວທຍິຕໍ ເນວ ວາຕສມຸຏ຺ຐານໍ, ນ ປິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານໍ, ນ ເສມ຺ຫສມຸຏ຺ຐານໍ, ນ ສນ຺ນິປາຕິກໍ, ນ ອຸຕຸປຣິຓາມຊໍ, ນ ວິສມປຣິຫາຣຊໍ, ນ ກມ຺ມວິປາກຊໍ, ໂອປກ຺ກມິກໍ ເຍວ. ເທວທຕ຺ໂຕ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ພຫູນິ ຊາຕິສຕສຫສ຺ສານິ ຕຖາຄເຕ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘິ, ໂສ ເຕນ ອາຆາເຕນ ມຫຕິໍ ຄຣຸໍ ສິລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘ມຕ຺ຖເກ ປາເຕສ຺ສາມີ’ຕິ ມຸຎ຺ຈິ, ອຖຎ຺ເຎ ທ຺ເວ ເສລາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ສິລໍ ຕຖາຄຕໍ ອສມ຺ປຕ຺ຕໍ ເຍວ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໍສຸ, ຕາສໍ ປຫາເຣນ ປປຏິກາ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ປາເທ ປຕິຕ຺ວາ ຣຸຫິຣໍ [ນິປຕິຕ຺ວາ ຣຸຘິຣໍ (ສ຺ຍາ.)] ອຸປ຺ປາເທສິ, ກມ຺ມວິປາກໂຕ ວາ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວໂຕ ເອສາ ເວທນາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ກິຣິຍໂຕ ວາ, ຕຕຸທ຺ຘໍ ນຕ຺ຖຎ຺ຎາ ເວທນາ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ເຂຕ຺ຕທຸຏ຺ຐຕາຍ ວາ ພີຊໍ ນ ສມ຺ຠວຕິ ພີຊທຸຏ຺ຐຕາຍ ວາ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ກມ຺ມວິປາກໂຕ ວາ ຠຄວໂຕ ເອສາ ເວທນາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ກິຣິຍໂຕ ວາ, ຕຕຸທ຺ຘໍ ນຕ຺ຖຎ຺ຎາ ເວທນາ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ໂກຏ຺ຐທຸຏ຺ຐຕາຍ ວາ ໂຠຊນໍ ວິສມໍ ປຣິຓມຕິ ອາຫາຣທຸຏ຺ຐຕາຍ ວາ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ກມ຺ມວິປາກໂຕ ວາ ຠຄວໂຕ ເອສາ ເວທນາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ກິຣິຍໂຕ ວາ, ຕຕຸທ຺ຘໍ ນຕ຺ຖຎ຺ຎາ ເວທນາ. ອປິ ຈ, ມຫາຣາຊ, ນຕ຺ຖິ ຠຄວໂຕ ກມ຺ມວິປາກຊາ ເວທນາ, ນຕ຺ຖິ ວິສມປຣິຫາຣຊາ ເວທນາ, ອວເສເສຫິ ສມຸຏ຺ຐາເນຫິ ຠຄວໂຕ ເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕາຍ ຈ ປນ ເວທນາຍ ນ ສກ຺ກາ ຠຄວນ຺ຕໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕຸໍ.

‘‘ນິປຕນ຺ຕິ, ມຫາຣາຊ, ອິມສ຺ມິໍ ຈາຕຸມຫາຠູຕິເກ [ຈາຕຸມ຺ມຫາຠູຕິເກ (ສີ.)] ກາເຍ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐາ ສຸຠາສຸຠເວທນາ. ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ອາກາເສ ຂິຕ຺ໂຕ ເລຑ຺ຑຸ ມຫາປຖວິຍາ ນິປຕຕິ, ອປິ ນຸ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ເລຑ຺ຑຸ ປຸພ຺ເພ ກເຕນ ມຫາປຖວິຍາ ນິປຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ນຕ຺ຖິ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ເຫຕຸ ມຫາປຖວິຍາ, ເຍນ ເຫຕຸນາ ມຫາປຖວີ ກຸສລາກຸສລວິປາກໍ ປຏິສໍເວເທຍ຺ຍ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນນ, ຠນ຺ເຕ, ອກມ຺ມເກນ ເຫຕຸນາ ໂສ ເລຑ຺ຑຸ ມຫາປຖວິຍໍ ນິປຕຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມຫາປຖວີ, ເອວໍ ຕຖາຄໂຕ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຍຖາ ເລຑ຺ຑຸ ປຸພ຺ເພ ອກເຕນ ມຫາປຖວິຍໍ ນິປຕຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຸພ຺ເພ ອກເຕນ ສາ ສກລິກາປາເທ ນິປຕິຕາ.

‘‘ອິຘ ປນ, ມຫາຣາຊ, ມນຸສ຺ສາ ມຫາປຖວິໍ ຠິນ຺ທນ຺ຕິ ຈ ຂຓນ຺ຕິ ຈ, ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຕ ມນຸສ຺ສາ ປຸພ຺ເພ ກເຕນ ມຫາປຖວິໍ ຠິນ຺ທນ຺ຕິ ຈ ຂຓນ຺ຕິ ຈາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຍາ ສາ ສກລິກາ ຠຄວໂຕ ປາເທ ນິປຕິຕາ, ນ ສາ ສກລິກາ ປຸພ຺ເພ ກເຕນ ຠຄວໂຕ ປາເທ ນິປຕິຕາ. ໂຍປິ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວໂຕ ໂລຫິຕປກ຺ຂນ຺ທິກາພາໂຘ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ໂສປິ ອາພາໂຘ ນ ປຸພ຺ເພ ກເຕນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ສນ຺ນິປາຕິເກເນວ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ເຍ ເກຈິ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວໂຕ ກາຍິກາ ອາພາຘາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ນ ເຕ ກມ຺ມາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ຉນ຺ນໍ ເອເຕສໍ ສມຸຏ຺ຐານານໍ ອຎ຺ຎຕຣໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍວຣລຎ຺ຉເກ ໂມຬິຍສີວເກ [ໂມລິຍສິວເກ (ສ຺ຍາ. ກ.) ສໍ. ນິ. ໔.໒໖໙ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ເວຍ຺ຍາກຣເຓ –

‘‘‘ປິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານິປິ ໂຂ, ສີວກ, ອິເຘກຈ຺ຈານິ ເວທຍິຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ສາມມ຺ປິ ໂຂ ເອຕໍ, ສີວກ, ເວທິຕພ຺ພໍ, ຍຖາ ປິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານິປິ ອິເຘກຈ຺ຈານິ ເວທຍິຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ໂລກສ຺ສປິ ໂຂ ເອຕໍ, ສີວກ, ສຈ຺ຈສມ຺ມຕໍ, ຍຖາ ປິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານິປິ ອິເຘກຈ຺ຈານິ ເວທຍິຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣ, ສີວກ, ເຍ ເຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈາຍໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ປຏິສໍເວເທຕິ ສຸຂໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ວາ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ປຸພ຺ເພ ກຕເຫຕູ’’ຕິ. ຍຎ຺ຈ ສາມໍ ຎາຕໍ, ຕຎ຺ຈ ອຕິຘາວນ຺ຕິ, ຍຎ຺ຈ ໂລເກ ສຈ຺ຈສມ຺ມຕໍ, ຕຎ຺ຈ ອຕິຘາວນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ມິຈ຺ຉາຕິ ວທາມິ.

‘‘‘ເສມ຺ຫສມຸຏ຺ຐານານິປິ ໂຂ, ສີວກ, ອິເຘກຈ຺ຈານິ ເວທຍິຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ວາຕສມຸຏ຺ຐານານິປິ ໂຂ, ສີວກ…ເປ… ສນ຺ນິປາຕິການິປິ ໂຂ, ສີວກ…ເປ… ອຸຕຸປຣິຓາມຊານິປິ ໂຂ, ສີວກ…ເປ… ວິສມປຣິຫາຣຊານິປິ ໂຂ, ສີວກ…ເປ… ໂອປກ຺ກມິການິປິ ໂຂ, ສີວກ…ເປ… ກມ຺ມວິປາກຊານິປິ ໂຂ, ສີວກ, ອິເຘກຈ຺ຈານິ ເວທຍິຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ສາມມ຺ປິ ໂຂ ເອຕໍ, ສີວກ, ເວທິຕພ຺ພໍ, ຍຖາ ກມ຺ມວິປາກຊານິປິ ອິເຘກຈ຺ຈານິ ເວທຍິຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ໂລກສ຺ສປິ ໂຂ ເອຕໍ, ສີວກ, ສຈ຺ຈສມ຺ມຕໍ, ຍຖາ ກມ຺ມວິປາກຊານິປິ ອິເຘກຈ຺ຈານິ ເວທຍິຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣ, ສີວກ, ເຍ ເຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈາຍໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ປຏິສໍເວເທຕິ ສຸຂໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ວາ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ປຸພ຺ເພ ກຕເຫຕູ’’ຕິ. ຍຎ຺ຈ ສາມໍ ຎາຕໍ, ຕຎ຺ຈ ອຕິຘາວນ຺ຕິ, ຍຎ຺ຈ ໂລເກ ສຈ຺ຈສມ຺ມຕໍ, ຕຎ຺ຈ ອຕິຘາວນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ມິຈ຺ຉາຕິ ວທາມີ’’’ຕິ.

‘‘ອິຕິປິ, ມຫາຣາຊ, ນ ສພ຺ພາ ເວທນາ ກມ຺ມວິປາກຊາ, ສພ຺ພໍ, ມຫາຣາຊ, ອກຸສລໍ ຌາເປຕ຺ວາ ຠຄວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕຕິ ເອວເມຕໍ ຘາເຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ອກຸສລຈ຺ເຉທນປຎ຺ໂຫ ອຏ຺ຐໂມ.

໙. ອຸຕ຺ຕຣິກຣຓີຍປຎ຺ໂຫ

໙. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຸມ຺ເຫ ຠຓຖ ‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກຣຓີຍໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ໂພຘິຍາ ເຍວ ມູເລ ປຣິນິຏ຺ຐິຕໍ, ນຕ຺ຖິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກຣຓີຍໍ, ກຕສ຺ສ ວາ ປຕິຈໂຍ’ຕິ, ອິທຎ຺ຈ ເຕມາສໍ ປຏິສລ຺ລານໍ ທິສ຺ສຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກຣຓີຍໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ໂພຘິຍາ ເຍວ ມູເລ ປຣິນິຏ຺ຐິຕໍ, ນຕ຺ຖິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກຣຓີຍໍ, ກຕສ຺ສ ວາ ປຕິຈໂຍ, ເຕນ ຫິ ‘ເຕມາສໍ ປຏິສລ຺ລີໂນ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ເຕມາສໍ ປຏິສລ຺ລີໂນ, ເຕນ ຫິ ‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກຣຓີຍໍ, ຕຖາຄຕສ຺ສ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ໂພຘິຍາ ເຍວ ມູເລ ປຣິນິຏ຺ຐິຕ’ນ຺ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ນຕ຺ຖິ ກຕກຣຓີຍສ຺ສ ປຏິສລ຺ລານໍ, ສກຣຓີຍສ຺ເສວ ປຏິສລ຺ລານໍ ຍຖາ ນາມ ພ຺ຍາຘິຕສ຺ເສວ ເຠສຊ຺ເຊນ ກຣຓີຍໍ ໂຫຕິ, ອພ຺ຍາຘິຕສ຺ສ ກິໍ ເຠສຊ຺ເຊນ. ຉາຕສ຺ເສວ ໂຠຊເນນ ກຣຓີຍໍ ໂຫຕິ, ອຉາຕສ຺ສ ກິໍ ໂຠຊເນນ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ນຕ຺ຖິ ກຕກຣຓີຍສ຺ສ ປຏິສລ຺ລານໍ, ສກຣຓີຍສ຺ເສວ ປຏິສລ຺ລານໍ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ, ມຫາຣາຊ, ກຣຓີຍໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ໂພຘິຍາ ເຍວ ມູເລ ປຣິນິຏ຺ຐິຕໍ, ນຕ຺ຖິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກຣຓີຍໍ, ກຕສ຺ສ ວາ ປຕິຈໂຍ, ຠຄວາ ຈ ເຕມາສໍ ປຏິສລ຺ລີໂນ, ປຏິສລ຺ລານໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ພຫຸຄຸຓໍ, ສພ຺ເພປິ ຕຖາຄຕາ ປຏິສລ຺ລີຍິຕ຺ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ຕາ, ຕໍ ເຕ ສຸກຕຄຸຓມນຸສ຺ສຣນ຺ຕາ ປຏິສລ຺ລານໍ ເສວນ຺ຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກາ ລທ຺ຘວໂຣ ປຏິລທ຺ຘໂຠໂຄ ຕໍ ສຸກຕຄຸຓມນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ ອປຣາປຣໍ ຣຎ຺ໂຎ ອຸປຏ຺ຐານໍ ເອຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ເພປິ ຕຖາຄຕາ ປຏິສລ຺ລີຍິຕ຺ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ຕາ, ຕໍ ເຕ ສຸກຕຄຸຓມນຸສ຺ສຣນ຺ຕາ ປຏິສລ຺ລານໍ ເສວນ຺ຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ອາຕຸໂຣ ທຸກ຺ຂິໂຕ ພາຬ຺ຫຄິລາໂນ ຠິສກ຺ກມຸປເສວິຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິມນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕໍ ສຸກຕຄຸຓມນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ ອປຣາປຣໍ ຠິສກ຺ກມຸປເສວຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ເພປິ ຕຖາຄຕາ ປຏິສລ຺ລີຍິຕ຺ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ຕາ, ຕໍ ເຕ ສຸກຕຄຸຓມນຸສ຺ສຣນ຺ຕາ ປຏິສລ຺ລານໍ ເສວນ຺ຕິ.

‘‘ອຏ຺ຐວີສຕິ ໂຂ ປນິເມ, ມຫາຣາຊ, ປຏິສລ຺ລານຄຸຓາ, ເຍ ຄຸເຓ ສມນຸສ຺ສຣນ຺ຕາ [ສມນຸປສ຺ສນ຺ຕາ (ສີ. ປີ.)] ຕຖາຄຕາ ປຏິສລ຺ລານໍ ເສວນ຺ຕິ. ກຕເມ ອຏ຺ຐວີສຕິ? ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ປຏິສລ຺ລານໍ ປຏິສລ຺ລີຍມານໍ ອຕ຺ຕານໍ ຣກ຺ຂຕິ, ອາຍຸໍ ວຑ຺ເຒຕິ, ພລໍ ເທຕິ, ວຊ຺ຊໍ ປິທຫຕິ, ອຍສມປເນຕິ, ຍສມຸປເນຕິ, ອຣຕິໍ ວິໂນເທຕິ, ຣຕິມຸປທຫຕິ, ຠຍມປເນຕິ, ເວສາຣຊ຺ຊໍ ກໂຣຕິ, ໂກສຊ຺ຊມປເນຕິ, ວີຣິຍມຠິຊເນຕິ, ຣາຄມປເນຕິ, ໂທສມປເນຕິ, ໂມຫມປເນຕິ, ມານໍ ນິຫນ຺ຕິ, ວິຕກ຺ກໍ ຠຎ຺ຊຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ກໂຣຕິ, ມານສໍ ສ຺ເນຫຍຕິ [ໂສຠຍຕິ (ສີ.)], ຫາສໍ ຊເນຕິ, ຄຣຸກໍ ກໂຣຕິ, ລາຠມຸປ຺ປາທຍຕິ, ນມສ຺ສິຍໍ ກໂຣຕິ, ປີຕິໍ ປາເປຕິ, ປາໂມຊ຺ຊໍ ກໂຣຕິ, ສງ຺ຂາຣານໍ ສຠາວໍ ທສ຺ສຍຕິ, ຠວປ຺ປຏິສນ຺ຘິໍ ອຸຄ຺ຆາເຏຕິ, ສພ຺ພສາມຎ຺ຎໍ ເທຕິ. ອິເມ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຏ຺ຐວີສຕິ ປຏິສລ຺ລານຄຸຓາ, ເຍ ຄຸເຓ ສມນຸສ຺ສຣນ຺ຕາ ຕຖາຄຕາ ປຏິສລ຺ລານໍ ເສວນ຺ຕິ.

‘‘ອປິ ຈ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄຕາ ສນ຺ຕໍ ສຸຂໍ ສມາປຕ຺ຕິຣຕິໍ ອນຸຠວິຕຸກາມາ ປຏິສລ຺ລານໍ ເສວນ຺ຕິ ປຣິໂຍສິຕສງ຺ກປ຺ປາ. ຈຕູຫິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ກາຣເຓຫິ ຕຖາຄຕາ ປຏິສລ຺ລານໍ ເສວນ຺ຕິ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ວິຫາຣຜາສຸຕາຍປິ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄຕາ ປຏິສລ຺ລານໍ ເສວນ຺ຕິ, ອນວຊ຺ຊຄຸຓພຫຸລຕາຍປິ ຕຖາຄຕາ ປຏິສລ຺ລານໍ ເສວນ຺ຕິ, ອເສສອຣິຍວີຖິໂຕປິ ຕຖາຄຕາ ປຏິສລ຺ລານໍ ເສວນ຺ຕິ, ສພ຺ພພຸທ຺ຘານໍ ຖຸຕໂຖມິຕວຓ຺ຓິຕປສຕ຺ຖໂຕປິ ຕຖາຄຕາ ປຏິສລ຺ລານໍ ເສວນ຺ຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ຕຖາຄຕາ ປຏິສລ຺ລານໍ ເສວນ຺ຕິ. ອິຕິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄຕາ ປຏິສລ຺ລານໍ ເສວນ຺ຕິ ນ ສກຣຓີຍຕາຍ, ນ ກຕສ຺ສ ວາ ປຕິຈຍາຍ, ອຖ ໂຂ ຄຸຓວິເສສທສ຺ສາວິຕາຍ ຕຖາຄຕາ ປຏິສລ຺ລານໍ ເສວນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ອຸຕ຺ຕຣິກຣຓີຍປຎ຺ໂຫ ນວໂມ.

໑໐. ອິທ຺ຘິພລທສ຺ສນປຎ຺ໂຫ

໑໐. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ‘ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ຍານີກຕາ ວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຸຏ຺ຐິຕາ ປຣິຈິຕາ ສຸສມາຣທ຺ຘາ, ໂສ ອາກງ຺ຂມາໂນ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄໂຕ ກປ຺ປໍ ວາ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ ກປ຺ປາວເສສໍ ວາ’ຕິ. ປຸນ ຈ ຠຓິຕໍ ‘ອິໂຕ ຕິຓ຺ຓໍ ມາສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ຕຖາຄໂຕ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສຕີ’ຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ຠາວິຕາ…ເປ… ກປ຺ປາວເສສໍ ວາ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ເຕມາສປຣິຈ຺ເຉໂທ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ, ຕຖາຄເຕນ ຠຓິຕໍ ‘ອິໂຕ ຕິຓ຺ຓໍ ມາສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ຕຖາຄໂຕ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສຕີ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘‘ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ຠາວິຕາ…ເປ… ກປ຺ປາວເສສໍ ວາ’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ນຕ຺ຖິ ຕຖາຄຕານໍ ອຏ຺ຐາເນ ຄຊ຺ຊິຕໍ. ອໂມຆວຈນາ ພຸທ຺ຘາ ຠຄວນ຺ໂຕ ຕຖວຈນາ ອທ຺ເວຊ຺ຌວຈນາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຄມ຺ຠີໂຣ ສຸນິປຸໂຓ ທຸນ຺ນິຊ຺ຌາປໂຍ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ຠິນ຺ເທຕໍ ທິຏ຺ຐິຊາລໍ, ເອກໍເສ ຐປຍ, ຠິນ຺ທ ປຣວາທ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ຠາວິຕາ…ເປ… ກປ຺ປາວເສສໍ ວາ’ຕິ, ເຕມາສປຣິຈ຺ເຉໂທ ຈ ຠຓິໂຕ, ໂສ ຈ ປນ ກປ຺ໂປ ອາຍຸກປ຺ໂປ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ອຕ຺ຕໂນ ພລໍ ກິຕ຺ຕຍມາໂນ ເອວມາຫ, ອິທ຺ຘິພລໍ ປນ ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ປຣິກິຕ຺ຕຍມາໂນ ເອວມາຫ ‘ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ຠາວິຕາ…ເປ… ກປ຺ປາວເສສໍ ວາ’ຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຣຎ຺ໂຎ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ຠເວຍ຺ຍ ສີຆຄຕິ ອນິລຊໂວ, ຕສ຺ສ ຣາຊາ ຊວພລໍ ປຣິກິຕ຺ຕຍນ຺ໂຕ ສເນຄມຊານປທຠຏພລພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກອມຈ຺ຈຊນມຊ຺ເຌ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ‘ອາກງ຺ຂມາໂນ ເມ, ໂຠ, ອຍໍ ຫຍວໂຣ ສາຄຣຊລປຣິຍນ຺ຕໍ ມຫິໍ ອນຸວິຈຣິຕ຺ວາ ຂເຓນ ອິຘາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’ຕິ, ນ ຈ ຕໍ ຊວຄຕິໍ ຕສ຺ສໍ ປຣິສາຍໍ ທສ຺ເສຍ຺ຍ, ວິຊ຺ຊຕິ ຈ ໂສ ຊໂວ ຕສ຺ສ, ສມຕ຺ໂຖ ຈ ໂສ ຂເຓນ ສາຄຣຊລປຣິຍນ຺ຕໍ ມຫິໍ ອນຸວິຈຣິຕຸໍ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ອຕ຺ຕໂນ ອິທ຺ຘິພລໍ ປຣິກິຕ຺ຕຍມາໂນ ເອວມາຫ, ຕມ຺ປິ ເຕວິຊ຺ຊານໍ ຉຬຠິຎ຺ຎານໍ ອຣຫນ຺ຕານໍ ວິມລຂີຓາສວານໍ ເທວມນຸສ຺ສານຎ຺ຈ ມຊ຺ເຌ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠຓິຕໍ ‘ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ຍານີກຕາ ວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຸຏ຺ຐິຕາ ປຣິຈິຕາ ສຸສມາຣທ຺ຘາ, ໂສ ອາກງ຺ຂມາໂນ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄໂຕ ກປ຺ປໍ ວາ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ ກປ຺ປາວເສສໍ ວາ’ຕິ. ວິຊ຺ຊຕິ ຈ ຕໍ, ມຫາຣາຊ, ອິທ຺ຘິພລໍ ຠຄວໂຕ, ສມຕ຺ໂຖ ຈ ຠຄວາ ອິທ຺ຘິພເລນ ກປ຺ປໍ ວາ ຐາຕຸໍ ກປ຺ປາວເສສໍ ວາ, ນ ຈ ຠຄວາ ຕໍ ອິທ຺ຘິພລໍ ຕສ຺ສໍ ປຣິສາຍໍ ທສ຺ເສຕິ, ອນຕ຺ຖິໂກ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ສພ຺ພຠເວຫິ, ຄຣຫິຕາ ຈ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສພ຺ພຠວາ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກປິ ຄູໂຖ ທຸຄ຺ຄນ຺ໂຘ ໂຫຕິ. ເອວເມວ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ຠວໍ ນ ວຓ຺ເຓມິ ອນ຺ຕມໂສ ອຈ຺ຉຣາສງ຺ຆາຕມຕ຺ຕມ຺ປີ’ຕິ ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ສພ຺ພຠວຄຕິໂຍນິໂຍ ຄູຖສມໍ ທິສ຺ວາ ອິທ຺ຘິພລໍ ນິສ຺ສາຍ ຠເວສຸ ຉນ຺ທຣາຄໍ ກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ອິທ຺ຘິພລໍ ປຣິກິຕ຺ຕຍມາໂນ ເອວຣູປໍ ພຸທ຺ຘສີຫນາທມຠິນທີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ອິທ຺ຘິພລທສ຺ສນປຎ຺ໂຫ ທສໂມ.

ອິທ຺ຘິພລວຄ຺ໂຄ ປຐໂມ.

ອິມສ຺ມິໍ ວຄ຺ເຄ ທສ ປຎ຺ຫາ.

໒. ອເຠຊ຺ຊວຄ຺ໂຄ

໑. ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທກປຎ຺ໂຫ

໑. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ‘ອຠິຎ຺ຎາຍາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມໍ ເທເສມິ ໂນ ອນຠິຎ຺ຎາຍາ’ຕິ. ປຸນ ຈ ວິນຍປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ເອວໍ ຠຓິຕໍ ‘ອາກງ຺ຂມາໂນ, ອານນ຺ທ, ສງ຺ໂຆ ມມຈ຺ຈເຍນ ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທການິ ສິກ຺ຂາປທານິ ສມູຫນຕູ’ຕິ. ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທການິ ສິກ຺ຂາປທານິ ທຸປ຺ປຎ຺ຎຕ຺ຕານິ, ອຸທາຫຸ ອວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອຊານິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕານິ, ຍໍ ຠຄວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຈ຺ຈເຍນ ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທການິ ສິກ຺ຂາປທານິ ສມູຫນາເປຕິ? ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ອຠິຎ຺ຎາຍາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມໍ ເທເສມິ ໂນ ອນຠິຎ຺ຎາຍາ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ອາກງ຺ຂມາໂນ, ອານນ຺ທ, ສງ຺ໂຆ ມມຈ຺ຈເຍນ ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທການິ ສິກ຺ຂາປທານິ ສມູຫນຕູ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ຕຖາຄເຕ ວິນຍປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ເອວໍ ຠຓິຕໍ ‘ອາກງ຺ຂມາໂນ, ອານນ຺ທ, ສງ຺ໂຆ ມມຈ຺ຈເຍນ ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທການິ ສິກ຺ຂາປທານິ ສມູຫນຕູ’ຕິ ເຕນ ຫິ ‘ອຠິຎ຺ຎາຍາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມໍ ເທເສມິ ໂນ ອນຠິຎ຺ຎາຍາ’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ສຸຂຸໂມ ນິປຸໂຓ ຄມ຺ຠີໂຣ ສຸຄມ຺ຠີໂຣ ທຸນ຺ນິຊ຺ຌາປໂຍ, ໂສ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ຕຕ຺ຖ ເຕ ຎາຓພລວິປ຺ຜາຣໍ ທສ຺ເສຫີ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ອຠິຎ຺ຎາຍາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມໍ ເທເສມິ ໂນ ອນຠິຎ຺ຎາຍາ’ຕິ, ວິນຍປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາປິ ເອວໍ ຠຓິຕໍ ‘ອາກງ຺ຂມາໂນ, ອານນ຺ທ, ສງ຺ໂຆ ມມຈ຺ຈເຍນ ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທການິ ສິກ຺ຂາປທານິ ສມູຫນຕູ’ຕິ, ຕໍ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ຠິກ຺ຂູ ວີມໍສມາໂນ ອາຫ ‘ອຸກ຺ກເລສ຺ສນ຺ຕິ [ອຸກ຺ກຑ຺ຒິສ຺ສນ຺ຕິ (ສີ.), ອຸສ຺ສກ຺ກິສ຺ສນ຺ຕິ (ສ຺ຍາ.)] ນຸ ໂຂ ມມ ສາວກາ ມຍາ ວິສ຺ສຊ຺ຊາປີຍມານາ ມມຈ຺ຈເຍນ ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທການິ ສິກ຺ຂາປທານິ, ອຸທາຫຸ ອາທິຍິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຣາຊາ ປຸຕ຺ເຕ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ‘ອຍໍ ໂຂ, ຕາຕາ, ມຫາຊນປໂທ ສພ຺ພທິສາສຸ ສາຄຣປຣິຍນ຺ໂຕ, ທຸກ຺ກໂຣ, ຕາຕາ, ຕາວຕເກນ ພເລນ ຘາເຣຕຸໍ, ເອຖ ຕຸມ຺ເຫ, ຕາຕາ, ມມຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈນ຺ເຕ ປຈ຺ຈນ຺ເຕ ເທເສ ປຊຫຖາ’ຕິ. ອປິ ນຸ ໂຂ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ກຸມາຣາ ປິຕຸອຈ຺ຈເຍນ ຫຕ຺ຖຄເຕ ຊນປເທ ສພ຺ເພ ເຕ ປຈ຺ຈນ຺ເຕ ປຈ຺ຈນ຺ເຕ ເທເສ ມຸຎ຺ເຈຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ, ຣາຊໂຕ [ຣາຊາໂນ (ສີ. ປີ.)], ຠນ຺ເຕ, ລຸທ຺ຘຕຣາ [ລທ຺ຘຕຣາ (ກ.)] ກຸມາຣາ ຣຊ຺ຊໂລເຠນ ຕທຸຕ຺ຕຣິໍ ທິຄຸຓຕິຄຸຓໍ ຊນປທໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍຸໍ [ປຣິກຑ຺ເຒຍ຺ຍຸໍ (ສີ. ປີ.)], ກິໍ ປນ ເຕ ຫຕ຺ຖຄຕໍ ຊນປທໍ ມຸຎ຺ເຈຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ຠິກ຺ຂູ ວີມໍສມາໂນ ເອວມາຫ ‘ອາກງ຺ຂມາໂນ, ອານນ຺ທ, ສງ຺ໂຆ ມມຈ຺ຈເຍນ ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທການິ ສິກ຺ຂາປທານິ ສມູຫນຕູ’ຕິ. ທຸກ຺ຂປຣິມຸຕ຺ຕິຍາ, ມຫາຣາຊ, ພຸທ຺ຘປຸຕ຺ຕາ ຘມ຺ມໂລເຠນ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ທິຍຑ຺ຒສິກ຺ຂາປທສຕໍ ໂຄເປຍ຺ຍຸໍ, ກິໍ ປນ ປກຕິປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ມຸຎ຺ເຈຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍໍ ຠຄວາ ອາຫ ‘ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທການິ ສິກ຺ຂາປທານີ’ຕິ, ເອຕ຺ຖາຍໍ ຊໂນ ສມ຺ມູຬ຺ໂຫ ວິມຕິຊາໂຕ ອຘິກໂຕ ສໍສຍປກ຺ຂນ຺ໂທ. ກຕມານິ ຕານິ ຂຸທ຺ທການິ ສິກ຺ຂາປທານິ, ກຕມານິ ອນຸຂຸທ຺ທການິ ສິກ຺ຂາປທານີຕິ? ທຸກ຺ກຏໍ, ມຫາຣາຊ, ຂຸທ຺ທກໍ ສິກ຺ຂາປທໍ, ທຸພ຺ຠາສິຕໍ ອນຸຂຸທ຺ທກໍ ສິກ຺ຂາປທໍ, ອິມານິ ທ຺ເວ ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທການິ ສິກ຺ຂາປທານິ, ປຸພ຺ພເກຫິປິ, ມຫາຣາຊ, ມຫາເຖເຣຫິ ເອຕ຺ຖ ວິມຕິ ອຸປ຺ປາທິຕາ, ເຕຫິປິ ເອກຊ຺ຌໍ ນ ກໂຕ ຘມ຺ມສຓ຺ຐິຕິປຣິຍາເຍ ຠຄວຕາ ເອໂສ ປຎ຺ໂຫ ອຸປທິຏ຺ໂຐຕິ. ຈິຣນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຊິນຣຫສ຺ສໍ ອຊ຺ເຊຕຣຫິ ໂລເກ ວິວຏໍ ປາກຏໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ.

ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທກປຎ຺ໂຫ ປຐໂມ.

໒. ອພ຺ຍາກຣຓີຍປຎ຺ໂຫ

໒. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ‘ນຕ຺ຖານນ຺ທ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຘມ຺ເມສຸ ອາຈຣິຍມຸຏ຺ຐີ’ຕິ, ປຸນ ຈ ເຖເຣນ ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ເຕນ [ມາລຸງ຺ກ຺ຍປຸຕ຺ເຕນ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.) ສໍ. ນິ. ໔.໙໕; ອ. ນິ. ໑.໔.໒໕໗ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ນ ພ຺ຍາກາສິ. ເອໂສ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຎ຺ໂຫ ທ຺ວຍນ຺ໂຕ [ທ຺ວຍໂຕ (ສີ.)] ເອກນ຺ຕນິສ຺ສິໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ ອຊານເນນ ວາ ຄຸຍ຺ຫກຣເຓນ ວາ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ນຕ຺ຖານນ຺ທ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຘມ຺ເມສຸ ອາຈຣິຍມຸຏ຺ຐີ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ເຖຣສ຺ສ ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຊານນ຺ເຕນ ນ ພ຺ຍາກຕໍ. ຍທິ ຊານນ຺ເຕນ ນ ພ຺ຍາກຕໍ, ເຕນ ຫິ ອຕ຺ຖິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຘມ຺ເມສຸ ອາຈຣິຍມຸຏ຺ຐິ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ນຕ຺ຖານນ຺ທ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຘມ຺ເມສຸ ອາຈຣິຍມຸຏ຺ຐີ’ຕິ, ອພ຺ຍາກໂຕ ຈ ເຖເຣນ ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ເຕນ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ປຎ຺ໂຫ, ຕຎ຺ຈ ປນ ນ ອຊານນ຺ເຕນ ນ ຄຸຍ຺ຫກຣເຓນ. ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ມຫາຣາຊ, ປຎ຺ຫພ຺ຍາກຣຓານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ເອກໍສພ຺ຍາກຣຓີໂຍ ປຎ຺ໂຫ ວິຠຊ຺ຊພ຺ຍາກຣຓີໂຍ ປຎ຺ໂຫ ປຏິປຸຈ຺ຉາພ຺ຍາກຣຓີໂຍ ປຎ຺ໂຫ ຐປນີໂຍ ປຎ຺ໂຫຕິ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ມຫາຣາຊ, ເອກໍສພ຺ຍາກຣຓີໂຍ ປຎ຺ໂຫ? ‘ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈ’ນ຺ຕິ ເອກໍສພ຺ຍາກຣຓີໂຍ ປຎ຺ໂຫ, ‘ເວທນາ ອນິຈ຺ຈາ’ຕິ…ເປ… ‘ສຎ຺ຎາ ອນິຈ຺ຈາ’ຕິ…ເປ… ‘ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາ’ຕິ…ເປ… ‘ວິຎ຺ຎາຓໍ ອນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ເອກໍສພ຺ຍາກຣຓີໂຍ ປຎ຺ໂຫ, ອຍໍ ເອກໍສພ຺ຍາກຣຓີໂຍ ປຎ຺ໂຫ.

‘‘ກຕໂມ ວິຠຊ຺ຊພ຺ຍາກຣຓີໂຍ ປຎ຺ໂຫ? ‘ອນິຈ຺ຈໍ ປນ ຣູປ’ນ຺ຕິ ວິຠຊ຺ຊພ຺ຍາກຣຓີໂຍ ປຎ຺ໂຫ, ‘ອນິຈ຺ຈາ ປນ ເວທນາ’ຕິ…ເປ… ‘ອນິຈ຺ຈາ ປນ ສຎ຺ຎາ’ຕິ…ເປ… ‘ອນິຈ຺ຈາ ປນ ສງ຺ຂາຣາ’ຕິ…ເປ… ‘ອນິຈ຺ຈໍ ປນ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ ວິຠຊ຺ຊພ຺ຍາກຣຓີໂຍ ປຎ຺ໂຫ, ອຍໍ ວິຠຊ຺ຊພ຺ຍາກຣຓີໂຍ ປຎ຺ໂຫ.

‘‘ກຕໂມ ປຏິປຸຈ຺ຉາພ຺ຍາກຣຓີໂຍ ປຎ຺ໂຫ? ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ຈກ຺ຂຸນາ ສພ຺ພໍ ວິຊານາຕີ’ຕິ ອຍໍ ປຏິປຸຈ຺ຉາພ຺ຍາກຣຓີໂຍ ປຎ຺ໂຫ.

‘‘ກຕໂມ ຐປນີໂຍ ປຎ຺ໂຫ? ‘ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’ຕິ ຐປນີໂຍ ປຎ຺ໂຫ, ‘ອສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’ຕິ. ‘ອນ຺ຕວາ ໂລໂກ’ຕິ. ‘ອນນ຺ຕວາ ໂລໂກ’ຕິ. ‘ອນ຺ຕວາ ຈ ອນນ຺ຕວາ ຈ ໂລໂກ’ຕິ. ‘ເນວນ຺ຕວາ ນານນ຺ຕວາ ໂລໂກ’ຕິ. ‘ຕໍ ຊີວໍ ຕໍ ສຣີຣ’ນ຺ຕິ. ‘ອຎ຺ຎໍ ຊີວໍ ອຎ຺ຎໍ ສຣີຣ’ນ຺ຕິ. ‘ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ. ‘ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ. ‘ໂຫຕິ ຈ ນ ຈ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ. ‘ເນວ ໂຫຕິ ນ ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ ຐປນີໂຍ ປຎ຺ໂຫ, ອຍໍ ຐປນີໂຍ ປຎ຺ໂຫ.

‘‘ຠຄວາ, ມຫາຣາຊ, ເຖຣສ຺ສ ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຕໍ ຐປນີຍໍ ປຎ຺ຫໍ ນ ພ຺ຍາກາສິ. ໂສ ປນ ປຎ຺ໂຫ ກິໍ ກາຣຓາ ຐປນີໂຍ? ນ ຕສ຺ສ ທີປນາຍ ເຫຕຸ ວາ ກາຣຓໍ ວາ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ໂສ ປຎ຺ໂຫ ຐປນີໂຍ. ນຕ຺ຖິ ພຸທ຺ຘານໍ ຠຄວນ຺ຕານໍ ອກາຣຓມເຫຕຸກໍ ຄິຣມຸທີຣຓ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ອພ຺ຍາກຣຓີຍປຎ຺ໂຫ ທຸຕິໂຍ.

໓. ມຈ຺ຈຸຠາຍນາຠາຍນປຎ຺ໂຫ

໓. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ‘ສພ຺ເພ ຕສນ຺ຕິ ທຓ຺ຑສ຺ສ, ສພ຺ເພ ຠາຍນ຺ຕິ ມຈ຺ຈຸໂນ’ຕິ, ປຸນ ຠຓິຕໍ ‘ອຣຫາ ສພ຺ພຠຍມຕິກ຺ກນ຺ໂຕ’ຕິ. ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຣຫາ ທຓ຺ຑຠຍາ ຕສຕິ, ນິຣເຍ ວາ ເນຣຍິກາ ສຕ຺ຕາ ຊລິຕາ ກຸຖິຕາ ຕຕ຺ຕາ ສນ຺ຕຕ຺ຕາ ຕມ຺ຫາ ຊລິຕຄ຺ຄິຊາລກາ ມຫານິຣຍາ ຈວມານາ ມຈ຺ຈຸໂນ ຠາຍນ຺ຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ສພ຺ເພ ຕສນ຺ຕິ ທຓ຺ຑສ຺ສ, ສພ຺ເພ ຠາຍນ຺ຕິ ມຈ຺ຈຸໂນ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ອຣຫາ ສພ຺ພຠຍມຕິກ຺ກນ຺ໂຕ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ອຣຫາ ສພ຺ພຠຍມຕິກ຺ກນ຺ໂຕ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ສພ຺ເພ ຕສນ຺ຕິ ທຓ຺ຑສ຺ສ, ສພ຺ເພ ຠາຍນ຺ຕິ ມຈ຺ຈຸໂນ’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍໍ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ເນຕໍ, ມຫາຣາຊ, ວຈນໍ ຠຄວຕາ ອຣຫນ຺ເຕ ອຸປາທາຍ ຠຓິຕໍ ‘ສພ຺ເພ ຕສນ຺ຕິ ທຓ຺ຑສ຺ສ, ສພ຺ເພ ຠາຍນ຺ຕິ ມຈ຺ຈຸໂນ’ຕິ. ຐປິໂຕ ອຣຫາ ຕສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ, ສມູຫໂຕ ຠຍເຫຕຸ ອຣຫໂຕ. ເຍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ສຕ຺ຕາ ສກິເລສາ, ເຍສຎ຺ຈ ອຘິມຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕານຸທິຏ຺ຐິ, ເຍ ຈ ສຸຂທຸກ຺ເຂສຸ ອຸນ຺ນຕາວນຕາ, ເຕ ອຸປາທາຍ ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ສພ຺ເພ ຕສນ຺ຕິ ທຓ຺ຑສ຺ສ, ສພ຺ເພ ຠາຍນ຺ຕິ ມຈ຺ຈຸໂນ’ຕິ. ອຣຫໂຕ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ພຄຕິ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ນາ, ໂຍນິ ວິທ຺ຘໍສິຕາ, ປຏິສນ຺ຘິ ອຸປຫຕາ, ຠຄ຺ຄາ ຜາສຸກາ, ສມູຫຕາ ສພ຺ພຠວາລຍາ, ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນາ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣາ, ຫຕໍ ກຸສລາກຸສລໍ, ວິຫຕາ ອວິຊ຺ຊາ, ອພີຊໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ກຕໍ, ທຑ຺ຒາ ສພ຺ພກິເລສາ, ອຕິວຕ຺ຕາ ໂລກຘມ຺ມາ, ຕສ຺ມາ ອຣຫາ ນ ຕສຕິ ສພ຺ພຠເຍຫິ.

‘‘ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ຣຎ຺ໂຎ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາມຕ຺ຕາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ ອນຸຣກ຺ຂາ ລທ຺ຘຍສາ ວິສ຺ສາສິກາ ຐປິຕາ ມຫຕິ ອິສ຺ສຣິເຍ ຐາເນ. ອຖ ຣາຊາ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ເທວ ກຣຓີເຍ ສມຸປ຺ປນ຺ເນ ຍາວຕາ ສກວິຊິເຕ ສພ຺ພຊນສ຺ສ ອາຓາເປຍ຺ຍ ‘ສພ຺ເພວ ເມ ພລິໍ ກໂຣນ຺ຕຸ, ສາເຘຖ ຕຸມ຺ເຫ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາມຕ຺ຕາ ຕໍ ກຣຓີຍ’ນ຺ຕິ. ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຕສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາມຕ຺ຕານໍ ພລິຠຍາ ສນ຺ຕາໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເກນ ກາຣເຓນ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ຐປິຕາ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ຣຎ຺ຎາ ອຸຕ຺ຕມຏ຺ຐາເນ, ນຕ຺ຖິ ເຕສໍ ພລິ, ສມຕິກ຺ກນ຺ຕພລິໂນ ເຕ, ອວເສເສ ອຸປາທາຍ ຣຎ຺ຎາ ອາຓາປິຕໍ ‘ສພ຺ເພວ ເມ ພລິໍ ກໂຣນ຺ຕູ’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເນຕໍ ວຈນໍ ຠຄວຕາ ອຣຫນ຺ເຕ ອຸປາທາຍ ຠຓິຕໍ, ຐປິໂຕ ອຣຫາ ຕສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ, ສມູຫໂຕ ຠຍເຫຕຸ ອຣຫໂຕ, ເຍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ສຕ຺ຕາ ສກິເລສາ, ເຍສຎ຺ຈ ອຘິມຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕານຸທິຏ຺ຐິ, ເຍ ຈ ສຸຂທຸກ຺ເຂສຸ ອຸນ຺ນຕາວນຕາ, ເຕ ອຸປາທາຍ ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ສພ຺ເພ ຕສນ຺ຕິ ທຓ຺ຑສ຺ສ, ສພ຺ເພ ຠາຍນ຺ຕິ ມຈ຺ຈຸໂນ’ຕິ. ຕສ຺ມາ ອຣຫາ ນ ຕສຕິ ສພ຺ພຠເຍຫີ’’ຕິ.

‘‘ເນຕໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ວຈນໍ ສາວເສສໍ, ນິຣວເສສວຈນເມຕໍ ‘ສພ຺ເພ’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ເມ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກາຣຓໍ ພ຺ຣູຫິ ຕໍ ວຈນໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕຸ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ຄາເມ ຄາມສ຺ສາມິໂກ ອາຓາປກໍ ອາຓາເປຍ຺ຍ ‘ເອຫິ, ໂຠ ອາຓາປກ, ຍາວຕາ ຄາເມ ຄາມິກາ, ເຕ ສພ຺ເພ ສີຆໍ ມມ ສນ຺ຕິເກ ສນ຺ນິປາເຕຫີ’ຕິ. ໂສ ‘ສາຘຸ ສາມີ’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຄາມມຊ຺ເຌ ຐຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສທ຺ທມນຸສ຺ສາເວຍ຺ຍ ‘ຍາວຕາ ຄາເມ ຄາມິກາ, ເຕ ສພ຺ເພ ສີຆສີຆໍ ສາມິໂນ ສນ຺ຕິເກ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕູ’ຕິ. ຕໂຕ ເຕ ຄາມິກາ ອາຓາປກສ຺ສ ວຈເນນ ຕຸຣິຕຕຸຣິຕາ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຄາມສ຺ສາມິກສ຺ສ ອາໂຣເຈນ຺ຕິ ‘ສນ຺ນິປຕິຕາ, ສາມິ, ສພ຺ເພ ຄາມິກາ, ຍໍ ເຕ ກຣຓີຍໍ ຕໍ ກໂຣຫີ’ຕິ. ອິຕິ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ຄາມສ຺ສາມິໂກ ກຸຏິປຸຣິເສ ສນ຺ນິປາເຕນ຺ໂຕ ສພ຺ເພ ຄາມິເກ ອາຓາເປຕິ, ເຕ ຈ ອາຓຕ຺ຕາ ນ ສພ຺ເພ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ, ກຸຏິປຸຣິສາ ເຍວ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ, ‘ເອຕ຺ຕກາ ເຍວ ເມ ຄາມິກາ’ຕິ ຄາມສ຺ສາມິໂກ ຈ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕິ, ອຎ຺ເຎ ພຫຸຕຣາ ອນາຄຕາ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສາ ທາສິທາສາ ຠຕກາ ກມ຺ມກຣາ ຄາມິກາ ຄິລານາ ໂຄມຫິໍສາ ອເຊຬກາ ສຸວານາ, ເຍ ອນາຄຕາ, ສພ຺ເພ ເຕ ອຄຓິຕາ, ກຸຏິປຸຣິເສ ເຍວ ອຸປາທາຍ ອາຓາປິຕຕ຺ຕາ ‘ສພ຺ເພ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕູ’ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເນຕໍ ວຈນໍ ຠຄວຕາ ອຣຫນ຺ເຕ ອຸປາທາຍ ຠຓິຕໍ, ຐປິໂຕ ອຣຫາ ຕສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ, ສມູຫໂຕ ຠຍເຫຕຸ ອຣຫໂຕ, ເຍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ສຕ຺ຕາ ສກິເລສາ, ເຍສຎ຺ຈ ອຘິມຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕານຸທິຏ຺ຐິ, ເຍ ຈ ສຸຂທຸກ຺ເຂສຸ ອຸນ຺ນຕາວນຕາ, ເຕ ອຸປາທາຍ ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ສພ຺ເພ ຕສນ຺ຕິ ທຓ຺ຑສ຺ສ, ສພ຺ເພ ຠາຍນ຺ຕິ ມຈ຺ຈຸໂນ’ຕິ. ຕສ຺ມາ ອຣຫາ ນ ຕສຕິ ສພ຺ພຠເຍຫິ.

‘‘ອຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ສາວເສສໍ ວຈນໍ ສາວເສໂສ ອຕ຺ໂຖ, ອຕ຺ຖິ ສາວເສສໍ ວຈນໍ ນິຣວເສໂສ ອຕ຺ໂຖ, ອຕ຺ຖິ ນິຣວເສສໍ ວຈນໍ ສາວເສໂສ ອຕ຺ໂຖ, ອຕ຺ຖິ ນິຣວເສສໍ ວຈນໍ ນິຣວເສໂສ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນ ເຕນ ອຕ຺ໂຖ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ.

‘‘ປຎ຺ຈວິເຘຫິ, ມຫາຣາຊ, ກາຣເຓຫິ ອຕ຺ໂຖ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ ອາຫຈ຺ຈປເທນ ຣເສນ ອາຈຣິຍວໍເສນ [ອາຈຣິຍວໍສຕາຍ (ປີ. ກ.)] ອຘິປ຺ປາຍາ ກາຣຓຸຕ຺ຕຣິຍຕາຍ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ອາຫຈ຺ຈປທນ຺ຕິ ສຸຕ຺ຕໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ຣໂສຕິ ສຸຕ຺ຕານຸໂລມໍ. ອາຈຣິຍວໍໂສຕິ ອາຈຣິຍວາໂທ. ອຘິປ຺ປາໂຍຕິ ອຕ຺ຕໂນ ມຕິ. ກາຣຓຸຕ຺ຕຣິຍຕາຕິ ອິເມຫິ ຈຕູຫິ ສເມນ຺ຕໍ [ສເມຕໍ (ສີ.)] ກາຣຓໍ. ອິເມຫິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຎ຺ຈຫິ ກາຣເຓຫິ ອຕ຺ໂຖ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ເອວເມໂສ ປຎ຺ໂຫ ສຸວິນິຈ຺ຉິໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ.

‘‘ໂຫຕຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາ ຕໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມິ. ຐປິໂຕ ໂຫຕຸ ອຣຫາ ຕສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ, ຕສນ຺ຕຸ ອວເສສາ ສຕ຺ຕາ, ນິຣເຍ ປນ ເນຣຍິກາ ສຕ຺ຕາ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທຍມານາ ຊລິຕປຊ຺ຊລິຕສພ຺ພງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄາ ຣຸຓ຺ຓກາຣຸຎ຺ຎກນ຺ທິຕປຣິເທວິຕລາລປ຺ປິຕມຸຂາ ອສຍ຺ຫຕິພ຺ພທຸກ຺ຂາຠິຠູຕາ ອຕາຓາ ອສຣຓາ ອສຣຓີຠູຕາ ອນປ຺ປໂສກາຕຸຣາ ອນ຺ຕິມປຈ຺ຉິມຄຕິກາ ເອກນ຺ຕໂສກປຣາຍຓາ ອຸຓ຺ຫຕິຂິຓຈຓ຺ຑຂຣຕປນເຕຊວນ຺ໂຕ ຠີມຠຍຊນກນິນາທມຫາສທ຺ທາ ສໍສິພ຺ພິຕຉພ຺ພິຘຊາລາມາລາກຸລາ ສມນ຺ຕາ ສຕໂຍຊນານຸຜຣຓຈ຺ຈິເວຄາ ກທຣິຍາ ຕປນາ ມຫານິຣຍາ ຈວມານາ ມຈ຺ຈຸໂນ ຠາຍນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ.

‘‘ນນຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ນິຣໂຍ ເອກນ຺ຕທຸກ຺ຂເວທນີໂຍ, ກິສ຺ສ ປນ ເຕ ເນຣຍິກາ ສຕ຺ຕາ ເອກນ຺ຕທຸກ຺ຂເວທນີຍາ ນິຣຍາ ຈວມານາ ມຈ຺ຈຸໂນ ຠາຍນ຺ຕິ, ກິສ຺ສ ນິຣເຍ ຣມນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ເນຣຍິກາ ສຕ຺ຕາ ນິຣເຍ ຣມນ຺ຕິ, ມຸຎ຺ຈິຕຸກາມາວ ເຕ ນິຣຍາ. ມຣຓສ຺ເສວ ໂສ [ມຣຓສ຺ເສໂສ (ສີ. ປີ.)], ມຫາຣາຊ, ອານຸຠາໂວ, ເຍນ ເຕສໍ ສນ຺ຕາໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອຕໍ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ນ ສທ຺ທຫາມິ, ຍໍ ມຸຈ຺ຈິຕຸກາມານໍ ຈຸຕິຍາ ສນ຺ຕາໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ, ຫາສນີຍໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕໍ ຐານໍ, ຍໍ ເຕ ປຕ຺ຖິຕໍ ລຠນ຺ຕິ, ກາຣເຓນ ມໍ ສຎ຺ຎາເປຫີ’’ຕິ.

‘‘ມຣຓນ຺ຕິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເອຕໍ ອທິຏ຺ຐສຈ຺ຈານໍ ຕາສນີຍຏ຺ຐານໍ, ເອຕ຺ຖາຍໍ ຊໂນ ຕສຕິ ຈ ອຸພ຺ພິຊ຺ຊຕິ ຈ. ໂຍ ຈ, ມຫາຣາຊ, ກຓ຺ຫສປ຺ປສ຺ສ ຠາຍຕິ, ໂສ ມຣຓສ຺ສ ຠາຍນ຺ໂຕ ກຓ຺ຫສປ຺ປສ຺ສ ຠາຍຕິ. ໂຍ ຈ ຫຕ຺ຖິສ຺ສ ຠາຍຕິ…ເປ… ສີຫສ຺ສ…ເປ… ພ຺ຍຄ຺ຆສ຺ສ…ເປ… ທີປິສ຺ສ…ເປ… ອຈ຺ຉສ຺ສ…ເປ… ຕຣຈ຺ຉສ຺ສ…ເປ… ມຫິໍສສ຺ສ…ເປ… ຄວຍສ຺ສ…ເປ… ອຄ຺ຄິສ຺ສ…ເປ… ອຸທກສ຺ສ…ເປ… ຂາຓຸກສ຺ສ…ເປ… ກຓ຺ຏກສ຺ສ ຠາຍຕິ. ໂຍ ຈ ສຕ຺ຕິຍາ ຠາຍຕິ, ໂສ ມຣຓສ຺ສ ຠາຍນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕິຍາ ຠາຍຕິ. ມຣຓສ຺ເສວ ໂສ [ມຣຓສ຺ເສໂສ (ສີ. ປີ.)], ມຫາຣາຊ, ສຣສສຠາວເຕໂຊ [ສຣສຠາວເຕໂຊ (ສີ. ປີ.)], ຕສ຺ສ ສຣສສຠາວເຕເຊນ ສກິເລສາ ສຕ຺ຕາ ມຣຓສ຺ສ ຕສນ຺ຕິ ຠາຍນ຺ຕິ, ມຸຈ຺ຈິຕຸກາມາປິ, ມຫາຣາຊ, ເນຣຍິກາ ສຕ຺ຕາ ມຣຓສ຺ສ ຕສນ຺ຕິ ຠາຍນ຺ຕິ.

‘‘ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິສສ຺ສ ກາເຍ ເມໂທ ຄຓ຺ຐິ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ໂສ ເຕນ ໂຣເຄນ ທຸກ຺ຂິໂຕ ອຸປທ຺ທວາ ປຣິມຸຈ຺ຈິຕຸກາໂມ ຠິສກ຺ກໍ ສລ຺ລກຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ຕາເປຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ວຈນໍ ໂສ ຠິສກ຺ໂກ ສລ຺ລກຕ຺ໂຕ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ໂຣຄສ຺ສ ອຸທ຺ຘຣຓາຍ ອຸປກຣຓໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຍ຺ຍ, ສຕ຺ຖກໍ ຕິຂິຓໍ ກເຣຍ຺ຍ, ຍມກສລາກາ [ທຫນສລາກໍ (ກ.)] ອຄ຺ຄິມ຺ຫິ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ຂາຣລວຓໍ ນິສທາຍ ປິສາເປຍ຺ຍ, ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕສ຺ສ ອາຕຸຣສ຺ສ ຕິຂິຓສຕ຺ຖກຈ຺ເຉທເນນ ຍມກສລາກາທຫເນນ ຂາຣໂລຓປ຺ປເວສເນນ ຕາໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ອິຕິ, ມຫາຣາຊ, ຕສ຺ສ ອາຕຸຣສ຺ສ ໂຣຄາ ມຸຈ຺ຈິຕຸກາມສ຺ສາປິ ເວທນາຠຍາ ສນ຺ຕາໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນິຣຍາ ມຸຈ຺ຈິຕຸກາມານມ຺ປິ ເນຣຍິການໍ ສຕ຺ຕານໍ ມຣຓຠຍາ ສນ຺ຕາໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ອິສ຺ສຣາປຣາຘິໂກ ພທ຺ໂຘ ສງ຺ຂລິກພນ຺ຘເນນ ຄພ຺ເຠ ປກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ປຣິມຸຈ຺ຈິຕຸກາໂມ ອສ຺ສ, ຕເມນໍ ໂສ ອິສ຺ສໂຣ ໂມເຈຕຸກາໂມ ປກ຺ໂກສາເປຍ຺ຍ. ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕສ຺ສ ອິສ຺ສຣາປຣາຘິກສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ‘ກຕໂທໂສ ອຫ’ນ຺ຕິ ຊານນ຺ຕສ຺ສ ອິສ຺ສຣທສ຺ສເນນ ສນ຺ຕາໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ອິຕິ, ມຫາຣາຊ, ຕສ຺ສ ອິສ຺ສຣາປຣາຘິກສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ປຣິມຸຈ຺ຈິຕຸກາມາສ຺ສາປິ ອິສ຺ສຣຠຍາ ສນ຺ຕາໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນິຣຍາ ມຸຈ຺ຈິຕຸກາມານມ຺ປິ ເນຣຍິການໍ ສຕ຺ຕານໍ ມຣຓຠຍາ ສນ຺ຕາໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

‘‘ອປຣມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກາຣຓໍ ພ຺ຣູຫິ, ເຍນາຫໍ ກາຣເຓນ ໂອກປ຺ເປຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ທຏ຺ຐວິເສນ ອາສີວິເສນ ທຏ຺ໂຐ ຠເວຍ຺ຍ, ໂສ ເຕນ ວິສວິກາເຣນ ປເຕຍ຺ຍ ອຸປ຺ປເຕຍ຺ຍ ວຏ຺ເຏຍ຺ຍ ປວຏ຺ເຏຍ຺ຍ, ອຖຎ຺ຎຕໂຣ ປຸຣິໂສ ພລວນ຺ເຕນ ມນ຺ຕປເທນ ຕໍ ທຏ຺ຐວິສໍ ອາສີວິສໍ ອາເນຕ຺ວາ ຕໍ ທຏ຺ຐວິສໍ ປຈ຺ຈາຈມາເປຍ຺ຍ, ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕສ຺ສ ວິສຄຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ທຏ຺ຐວິເສ ສປ຺ເປ ໂສຕ຺ຖິເຫຕຸ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ສນ຺ຕາໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ອິຕິ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຣູເປ ອຫິມ຺ຫິ ໂສຕ຺ຖິເຫຕຸປິ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕາໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນິຣຍາ ມຸຈ຺ຈິຕຸກາມານມ຺ປິ ເນຣຍິການໍ ສນ຺ຕານໍ ມຣຓຠຍາ ສນ຺ຕາໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອນິຏ຺ຐໍ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ມຣຓໍ, ຕສ຺ມາ ເນຣຍິກາ ສຕ຺ຕາ ນິຣຍາ ປຣິມຸຈ຺ຈິຕຸກາມາປິ ມຈ຺ຈຸໂນ ຠາຍນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ມຈ຺ຈຸຠາຍນາຠາຍນປຎ຺ໂຫ ຕຕິໂຍ.

໔. ມຈ຺ຈຸປາສມຸຕ຺ຕິປຎ຺ໂຫ

໔. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘‘ນ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ນ ສມຸທ຺ທມຊ຺ເຌ, ນ ປພ຺ພຕານໍ ວິວຣໍ ປວິສ຺ສ;

ນ ວິຊ຺ຊຕີ ໂສ ຊຄຕິປ຺ປເທໂສ, ຍຕ຺ຖຏ຺ຐິໂຕ ມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ ມຈ຺ຈຸປາສາ’ຕິ.

‘‘ປຸນ ຠຄວຕາ ປຣິຕ຺ຕາ ຈ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐາ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ຣຕນສຸຕ຺ຕໍ ເມຕ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ ຂນ຺ຘປຣິຕ຺ຕໍ ໂມຣປຣິຕ຺ຕໍ ຘຊຄ຺ຄປຣິຕ຺ຕໍ ອາຏານາຏິຍປຣິຕ຺ຕໍ ອງ຺ຄຸລິມາລປຣິຕ຺ຕໍ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອາກາສຄໂຕປິ ສມຸທ຺ທມຊ຺ຌຄໂຕປິ ປາສາທກຸຏິເລຓຄຸຫາປພ຺ຠາຣທຣິພິລຄິຣິ ວິວຣປພ຺ພຕນ຺ຕຣຄໂຕປິ ນ ມຸຈ຺ຈຕິ ມຈ຺ຈຸປາສາ, ເຕນ ຫິ ປຣິຕ຺ຕກມ຺ມໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ປຣິຕ຺ຕກຣເຓນ ມຈ຺ຈຸປາສາ ປຣິມຸຕ຺ຕິ ຠວຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ນ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ…ເປ… ມຈ຺ຈຸປາສາ’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຄຓ຺ຐິໂຕປິ ຄຓ຺ຐິຕໂຣ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ນ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ…ເປ… ມຈ຺ຈຸປາສາ’ຕິ, ປຣິຕ຺ຕາ ຈ ຠຄວຕາ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐາ, ຕຎ຺ຈ ປນ ສາວເສສາຍຸກສ຺ສ ວຍສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອເປຕກມ຺ມາວຣຓສ຺ສ, ນຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ຂີຓາຍຸກສ຺ສ ຐິຕິຍາ ກິຣິຍາ ວາ ອຸປກ຺ກໂມ ວາ.

‘‘ຍຖາ ມຫາຣາຊ ມຕສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ສຸກ຺ຂສ຺ສ ໂກຬາປສ຺ສ ນິສ຺ເນຫສ຺ສ ອຸປຣຸທ຺ຘຊີວິຕສ຺ສ ຄຕາຍຸສງ຺ຂາຣສ຺ສ ກຸມ຺ຠສຫສ຺ເສນປິ ອຸທເກ ອາກິຣນ຺ເຕ ອລ຺ລຕ຺ຕໍ ວາ ປລ຺ລວິຕຫຣິຕຠາໂວ ວາ ນ ຠເວຍ຺ຍ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຠສຊ຺ຊປຣິຕ຺ຕກມ຺ເມນ ນຕ຺ຖິ ຂີຓາຍຸກສ຺ສ ຐິຕິຍາ ກິຣິຍາ ວາ ອຸປກ຺ກໂມ ວາ, ຍານິ ຕານິ, ມຫາຣາຊ, ມຫິຍາ ໂອສຘານິ ເຠສຊ຺ຊານິ, ຕານິປິ ຂີຓາຍຸກສ຺ສ ອກິຈ຺ຈກຣານິ ຠວນ຺ຕິ. ສາວເສສາຍຸກໍ, ມຫາຣາຊ, ວຍສມ຺ປນ຺ນໍ ອເປຕກມ຺ມາວຣຓໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ຣກ຺ຂຕິ ໂຄເປຕິ, ຕສ຺ສຕ຺ຖາຍ ຠຄວຕາ ປຣິຕ຺ຕາ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐາ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ກສ຺ສໂກ ປຣິປກ຺ເກ ຘຎ຺ເຎ ມເຕ ສສ຺ສນາເຬ ອຸທກປ຺ປເວສນໍ ວາເຣຍ຺ຍ, ຍໍ ປນ ສສ຺ສໍ ຕຣຸຓໍ ເມຆສນ຺ນິຠໍ ວຍສມ຺ປນ຺ນໍ, ຕໍ ອຸທກວຑ຺ຒິຍາ ວຑ຺ຒຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຂີຓາຍຸກສ຺ສ ເຠສຊ຺ຊປຣິຕ຺ຕກິຣິຍາ ຐປິຕາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ, ເຍ ປນ ເຕ ມນຸສ຺ສາ ສາວເສສາຍຸກາ ວຍສມ຺ປນ຺ນາ, ເຕສໍ ອຕ຺ຖາຍ ປຣິຕ຺ຕເຠສຊ຺ຊານິ ຠຓິຕານິ, ເຕ ປຣິຕ຺ຕເຠສຊ຺ເຊຫິ ວຑ຺ຒນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຂີຓາຍຸໂກ ມຣຕິ, ສາວເສສາຍຸໂກ ຊີວຕິ, ເຕນ ຫິ ປຣິຕ຺ຕເຠສຊ຺ຊານິ ນິຣຕ຺ຖການິ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ ປນ ຕຍາ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິ ໂຣໂຄ ເຠສຊ຺ເຊຫິ ປຏິນິວຕ຺ຕິໂຕ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ອເນກສຕານິ ທິຏ຺ຐານີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ‘ປຣິຕ຺ຕເຠສຊ຺ຊກິຣິຍາ ນິຣຕ຺ຖກາ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ ຠວຕີ’’ຕິ.

‘‘ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເວຊ຺ຊານໍ ອຸປກ຺ກມາ ເຠສຊ຺ຊປານານຸເລປາ, ເຕນ ເຕສໍ ອຸປກ຺ກເມນ ໂຣໂຄ ປຏິນິວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ. ‘‘ປຣິຕ຺ຕານມ຺ປິ, ມຫາຣາຊ, ປວຕ຺ຕີຍມານານໍ ສທ຺ໂທ ສຸຍ຺ຍຕິ, ຊິວ຺ຫາ ສຸກ຺ຂຕິ, ຫທຍໍ ພ຺ຍາວຏ຺ຏຕິ, ກຓ຺ໂຐ ອາຕຸຣຕິ. ເຕນ ເຕສໍ ປວຕ຺ເຕນ ສພ຺ເພ ພ຺ຍາຘໂຍ ວູປສມນ຺ຕິ, ສພ຺ພາ ອີຕິໂຍ ອປຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ.

‘‘ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ ປນ ຕຍາ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິ ອຫິນາ ທຏ຺ໂຐ ມນ຺ຕປເທນ ວິສໍ ປາຕີຍມາໂນ ວິສໍ ຈິກ຺ຂສ຺ສນ຺ໂຕ ອຸທ຺ຘມໂຘ ອາຈມຍມາໂນ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ອຊ຺ເຊຕຣຫິປິ ຕໍ ໂລເກ ວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ‘ປຣິຕ຺ຕເຠສຊ຺ຊກິຣິຍາ ນິຣຕ຺ຖກາ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ ຠວຕິ. ກຕປຣິຕ຺ຕຎ຺ຫິ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິສໍ ຑໍສິຕຸກາໂມ ອຫິ ນ ຑໍສຕິ, ວິວຏໍ ມຸຂໍ ປິທຫຕິ, ໂຈຣານໍ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕລຄຸຬມ຺ປິ ນ ສມ຺ຠວຕິ, ເຕ ລຄຸຬໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ເປມໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ກຸປິໂຕປິ ຫຕ຺ຖິນາໂຄ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸປຣມຕິ, ປຊ຺ຊລິຕມຫາອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘປິ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ນິພ຺ພາຍຕິ, ວິສໍ ຫລາຫລມ຺ປິ ຂາຍິຕໍ ອຄທໍ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອາຫາຣຕ຺ຖໍ ວາ ຜຣຕິ, ວຘກາ ຫນ຺ຕຸກາມາ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ທາສຠູຕາ ສມ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອກ຺ກນ຺ໂຕປິ ປາໂສ ນ ສໍວຣຕິ [ນ ສໍຈຣຕິ (ສີ.)].

‘‘ສຸຕປຸພ຺ພໍ ປນ ຕຍາ, ມຫາຣາຊ, ‘ໂມຣສ຺ສ ກຕປຣິຕ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕວສ຺ສສຕານິ ລຸທ຺ທໂກ ນາສກ຺ຂິ ປາສໍ ອຸປເນຕຸໍ, ອກຕປຣິຕ຺ຕສ຺ສ ຕໍ ເຍວ ທິວສໍ ປາສໍ ອຸປເນສີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ສຸຍ຺ຍຕິ, ອພ຺ຠຸຄ຺ຄໂຕ ໂສ ສທ຺ໂທ ສເທວເກ ໂລເກ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ ‘ປຣິຕ຺ຕເຠສຊ຺ຊກິຣິຍາ ນິຣຕ຺ຖກາ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ ຠວຕິ.

‘‘ສຸຕປຸພ຺ພໍ ປນ ຕຍາ, ມຫາຣາຊ, ‘ທານໂວ ຠຣິຍໍ ປຣິຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ສມຸຄ຺ເຄ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄິລິຕ຺ວາ ກຸຈ຺ຉິນາ ປຣິຫຣຕິ, ອເຖໂກ ວິຊ຺ຊາຘໂຣ ຕສ຺ສ ທານວສ຺ສ ມຸເຂນ ປວິສິຕ຺ວາ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ອຠິຣມຕິ, ຍທາ ໂສ ທານໂວ ອຎ຺ຎາສິ, ອຖ ສມຸຄ຺ຄໍ ວມິຕ຺ວາ ວິວຣິ, ສຫ ສມຸຄ຺ເຄ ວິວເຏ ວິຊ຺ຊາຘໂຣ ຍຖາກາມໍ [ເຍນ ກາມໍ (ກ.)] ປກ຺ກາມີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ສຸຍ຺ຍຕິ, ອພ຺ຠຸຄ຺ຄໂຕ ໂສປິ ສທ຺ໂທ ສເທວເກ ໂລເກ’’ຕິ. ‘‘ນນຸ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ວິຊ຺ຊາຘໂຣ ປຣິຕ຺ຕພເລນ [ມນ຺ຕພເລນ (?)] ຄຫຓາ ມຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ‘‘ອາມ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຖິ ປຣິຕ຺ຕພລໍ.

‘‘ສຸຕປຸພ຺ພໍ ປນ ຕຍາ, ມຫາຣາຊ, ‘ອປໂຣປິ ວິຊ຺ຊາຘໂຣ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ອນ຺ເຕປຸເຣ ມເຫສິຍາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ປທຸຏ຺ໂຐ [ສໍສຏ຺ໂຐ (ສີ.)] ຄຫຓປ຺ປຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ຂເຓນ ອທສ຺ສນໍ ຄໂຕ ມນ຺ຕພເລນາ’’ຕິ. ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ສຸຍ຺ຍຕີ’’ຕິ. ‘‘ນນຸ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ວິຊ຺ຊາຘໂຣ ປຣິຕ຺ຕພເລນ ຄຫຓາ ມຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ? ‘‘ອາມ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຖິ ປຣິຕ຺ຕພລ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ກິໍ ສພ຺ເພ ເຍວ ປຣິຕ຺ຕໍ ຣກ຺ຂຕີ’ຕິ? ‘‘ເອກຈ຺ເຈ, ມຫາຣາຊ, ຣກ຺ຂຕິ, ເອກຈ຺ເຈ ນ ຣກ຺ຂຕີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຣິຕ຺ຕໍ ນ ສພ຺ພຕ຺ຖິກ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຠຊນໍ ສພ຺ເພສໍ ຊີວິຕໍ ຣກ຺ຂຕີ’’ຕິ? ‘‘ເອກຈ຺ເຈ, ຠນ຺ເຕ, ຣກ຺ຂຕິ, ເອກຈ຺ເຈ ນ ຣກ຺ຂຕີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ກາຣຓາ’’ຕິ. ‘‘ຍໂຕ, ຠນ຺ເຕ, ເອກຈ຺ເຈ ຕໍ ເຍວ ໂຠຊນໍ ອຕິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ວິສູຈິກາຍ ມຣນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ໂຠຊນໍ ນ ສພ຺ເພສໍ ຊີວິຕໍ ຣກ຺ຂຕີ’’ຕິ? ‘‘ທ຺ວີຫິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກາຣເຓຫິ ໂຠຊນໍ ຊີວິຕໍ ຫຣຕິ ອຕິຠຸຕ຺ເຕນ ວາ ອຸສ຺ມາທຸພ຺ພລຕາຍ ວາ, ອາຍຸທທໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂຠຊນໍ ທຸຣຸປຈາເຣນ ຊີວິຕໍ ຫຣຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຣິຕ຺ຕໍ ເອກຈ຺ເຈ ຣກ຺ຂຕິ, ເອກຈ຺ເຈ ນ ຣກ຺ຂຕິ.

‘‘ຕີຫິ, ມຫາຣາຊ, ກາຣເຓຫິ ປຣິຕ຺ຕໍ ນ ຣກ຺ຂຕິ ກມ຺ມາວຣເຓນ, ກິເລສາວຣເຓນ, ອສທ຺ທຫນຕາຍ. ສຕ຺ຕານຸຣກ຺ຂຓໍ, ມຫາຣາຊ, ປຣິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕນາ ກເຕນ ອາຣກ຺ຂໍ ຊຫຕິ, ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມາຕາ ປຸຕ຺ຕໍ ກຸຈ຺ຉິຄຕໍ ໂປເສຕິ, ຫິເຕນ ອຸປຈາເຣນ ຊເນຕິ, ຊນຍິຕ຺ວາ ອສຸຈິມລສິງ຺ຆາຓິກມປເນຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕມວຣສຸຄນ຺ຘໍ ອຸປລິມ຺ປຕິ, ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ປເຣສໍ ປຸຕ຺ເຕ ອກ຺ໂກສນ຺ເຕ ວາ ປຫຣນ຺ເຕ ວາ ປຫາຣໍ ເທຕິ. ເຕ ຕສ຺ສ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຣິສາຍ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສາມິໂນ ອຸປເນນ຺ຕິ, ຍທິ ປນ ຕສ຺ສາ ປຸຕ຺ໂຕ ອປຣທ຺ໂຘ ໂຫຕິ ເວລາຕິວຕ຺ໂຕ. ອຖ ນໍ ສາມິໂນ ມນຸສ຺ສາ ອາກຑ຺ຒຍມານາ ທຓ຺ຑມຸຄ຺ຄຣຊາຓຸມຸຏ຺ຐີຫິ ຕາເຬນ຺ຕິ ໂປເຖນ຺ຕິ, ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕສ຺ສ ມາຕາ ລຠຕິ ອາກຑ຺ຒນປຣິກຑ຺ຒນໍ ຄາຫໍ ສາມິໂນ ອຸປນຍນໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເກນ ກາຣເຓນ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ອຕ຺ຕໂນ, ຠນ຺ເຕ, ອປຣາເຘນາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສຕ຺ຕານໍ ອາຣກ຺ຂໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ອປຣາເຘນ ວຎ຺ຌໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ [ກາເຣຕີຕິ (ສີ.)]. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສຸວິນິຈ຺ຉິໂຕ ປຎ຺ໂຫ, ຄຫນໍ ອຄຫນໍ ກຕໍ, ອນ຺ຘກາໂຣ ອາໂລໂກ ກໂຕ, ວິນິເວຐິຕໍ ທິຏ຺ຐິຊາລໍ, ຕ຺ວໍ ຄຓິວຣປວຣມາສຊ຺ຊາ’’ຕິ.

ມຈ຺ຈຸປາສມຸຕ຺ຕິປຎ຺ໂຫ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

໕. ພຸທ຺ຘລາຠນ຺ຕຣາຍປຎ຺ໂຫ

໕. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຸມ຺ເຫ ຠຓຖ ‘ລາຠີ ຕຖາຄໂຕ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານ’ນ຺ຕິ. ປຸນ ຈ ຕຖາຄໂຕ ປຎ຺ຈສາລໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິເທວ ອລຠິຕ຺ວາ ຍຖາໂຘເຕນ ປຕ຺ເຕນ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄໂຕ ລາຠີ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານໍ, ເຕນ ຫິ ປຎ຺ຈສາລໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິເທວ ອລຠິຕ຺ວາ ຍຖາໂຘເຕນ ປຕ຺ເຕນ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ປຎ຺ຈສາລໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິເທວ ອລຠິຕ຺ວາ ຍຖາໂຘເຕນ ປຕ຺ເຕນ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ, ເຕນ ຫິ ລາຠີ ຕຖາຄໂຕ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານນ຺ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ສຸມຫນ຺ໂຕ ທຸນ຺ນິພ຺ເພໂຐ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ລາຠີ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານໍ, ປຎ຺ຈສາລຎ຺ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິເທວ ອລຠິຕ຺ວາ ຍຖາໂຘເຕນ ປຕ຺ເຕນ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ, ຕຎ຺ຈ ປນ ມາຣສ຺ສ ປາປິມໂຕ ກາຣຓາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວໂຕ ຄຓນປຖໍ ວີຕິວຕ຺ຕກປ຺ເປ [ຄຓນປຖວີຕິວຕ຺ເຕ ກປ຺ເປ (ສີ.)] ອຠິສງ຺ຂຕໍ ກຸສລໍ ກິນ຺ຕິ ນິຏ຺ຐິຕໍ, ອຘຸນຸຏ຺ຐິເຕນ ມາເຣນ ປາປິມຕາ ຕສ຺ສ ກຸສລສ຺ສ ພລເວຄໍ [ຕໍ ກຸສລພລເວຄວິປ຺ຜາຣໍ (ສີ.)] ກິນ຺ຕິ ປິຫິຕໍ, ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ອຸປວາໂທ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ກຸສລໂຕປິ ອກຸສລໍ ພລວຕຣໍ ໂຫຕິ, ພຸທ຺ຘພລໂຕປິ ມາຣພລໍ ພລວຕຣໍ ໂຫຕີຕິ, ເຕນ ຫິ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ມູລໂຕປິ ອຄ຺ຄໍ ຠາຣຕຣໍ ໂຫຕິ, ຄຸຓສມ຺ປຣິກິຓ຺ຓໂຕປິ ປາປິຍໍ ພລວຕຣໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ນ, ມຫາຣາຊ, ຕາວຕເກນ ກຸສລໂຕປິ ອກຸສລໍ ພລວຕຣໍ ນາມ ໂຫຕິ, ນ ພຸທ຺ຘພລໂຕປິ ມາຣພລໍ ພລວຕຣໍ ນາມ ໂຫຕິ. ອປິ ເຈຕ຺ຖ ກາຣຓໍ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ມຘຸໍ ວາ ມຘຸປິຓ຺ຑິກໍ ວາ ອຎ຺ຎໍ ວາ ອຸປາຍນໍ ອຠິຫເຣຍ຺ຍ, ຕເມນໍ ຣຎ຺ໂຎ ທ຺ວາຣປາໂລ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ‘ອກາໂລ, ໂຠ, ອຍໍ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ສນາຍ, ເຕນ ຫິ, ໂຠ, ຕວ ອຸປາຍນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສີຆສີຆໍ ປຏິນິວຕ຺ຕ, ປຸເຣ ຕວ ຣາຊາ ທຓ຺ຑໍ ຘາເຣສ຺ສຕີ’ຕິ [ມາ ເຕ ຣາຊາ ທຓ຺ຑໍ ປາເປຍ຺ຍາຕິ (ສີ.)]. ຕໂຕ ໂສ ປຸຣິໂສ ທຓ຺ຑຠຍາ ຕສິໂຕ ອຸພ຺ພິຄ຺ໂຄ ຕໍ ອຸປາຍນໍ ອາທາຍ ສີຆສີຆໍ ປຏິນິວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ອປິ ນຸ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຕາວຕເກນ ອຸປາຍນວິກລມຕ຺ຕເກນ ທ຺ວາຣປາລໂຕ ທຸພ຺ພລຕໂຣ ນາມ ໂຫຕິ, ອຎ຺ຎໍ ວາ ປນ ກິຎ຺ຈິ ອຸປາຍນໍ ນ ລເຠຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອິສ຺ສາປກໂຕ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ທ຺ວາຣປາໂລ ອຸປາຍນໍ ນິວາເຣສິ, ອຎ຺ເຎນ ປນ ທ຺ວາເຣນ ສຕສຫສ຺ສຄຸຓມ຺ປິ ຣຎ຺ໂຎ ອຸປາຍນໍ ອຸເປຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອິສ຺ສາປກໂຕ ມາໂຣ ປາປິມາ ປຎ຺ຈສາລເກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິເກ ອນ຺ວາວິສິ, ອຎ຺ຎານິ ປນ ອເນການິ ເທວຕາສຕສຫສ຺ສານິ ອມຕໍ ທິພ຺ພໍ ໂອຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປຄຕານິ ‘ຠຄວໂຕ ກາເຍ ໂອຊໍ ໂອທຫິສ຺ສາມາ’ຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ນມສ຺ສມານານິ ປຎ຺ຊລິການິ ຐິຕານີ’’ຕິ.

‘‘ໂຫຕຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສຸລຠາ ຠຄວໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈຍາ ໂລເກ ອຸຕ຺ຕມປຸຣິສສ຺ສ, ຍາຈິໂຕວ ຠຄວາ ເທວມນຸສ຺ໂສຫິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ອປິ ຈ ໂຂ ປນ ມາຣສ຺ສ ໂຍ ອຘິປ຺ປາໂຍ, ໂສ ຕາວຕເກນ ສິທ຺ໂຘ, ຍໍ ໂສ ຠຄວໂຕ ໂຠຊນສ຺ສ ອນ຺ຕຣາຍມກາສິ. ເອຕ຺ຖ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ກງ຺ຂາ ນ ຉິຊ຺ຊຕິ, ວິມຕິຊາໂຕຫໍ ຕຕ຺ຖ ສໍສຍປກ຺ຂນ຺ໂທ. ນ ເມ ຕຕ຺ຖ ມານສໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ, ຍໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສເທວເກ ໂລເກ ອຄ຺ຄປຸຄ຺ຄລວຣສ຺ສ ກຸສລວຣປຸຎ຺ຎສມ຺ຠວສ຺ສ ອສມສມສ຺ສ ອນຸປມສ຺ສ ອປ຺ປຏິສມສ຺ສ ຉວກໍ ລາມກໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ປາປໍ ອນຣິຍໍ ວິປນ຺ນໍ ມາໂຣ ລາຠນ຺ຕຣາຍມກາສີ’’ຕິ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອນ຺ຕຣາຍາ ອທິຏ຺ຐນ຺ຕຣາໂຍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ກຕນ຺ຕຣາໂຍ ອຸປກ຺ຂຏນ຺ຕຣາໂຍ ປຣິໂຠຄນ຺ຕຣາໂຍຕິ. ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ອທິຏ຺ຐນ຺ຕຣາໂຍ? ອໂນທິສ຺ສ ອທສ຺ສເນນ ອນຠິສງ຺ຂຕໍ ໂກຈິ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກໂຣຕິ ‘ກິໍ ປຣສ຺ສ ທິນ຺ເນນາ’ຕິ, ອຍໍ ອທິຏ຺ຐນ຺ຕຣາໂຍ ນາມ.

‘‘ກຕໂມ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ກຕນ຺ຕຣາໂຍ? ອິເຘກຈ຺ຈໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຸປທິສິຕ຺ວາ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ໂຠຊນໍ ປຏິຍຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ໂກຈິ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກໂຣຕິ, ອຍໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ກຕນ຺ຕຣາໂຍ ນາມ.

‘‘ກຕໂມ ອຸປກ຺ຂຏນ຺ຕຣາໂຍ? ອິຘ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອຸປກ຺ຂຏໍ ໂຫຕິ ອປ຺ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ, ຕຕ຺ຖ ໂກຈິ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກໂຣຕິ, ອຍໍ ອຸປກ຺ຂຏນ຺ຕຣາໂຍ ນາມ.

‘‘ກຕໂມ ປຣິໂຠຄນ຺ຕຣາໂຍ? ອິຘ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປຣິໂຠຄໍ, ຕຕ຺ຖ ໂກຈິ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກໂຣຕິ, ອຍໍ ປຣິໂຠຄນ຺ຕຣາໂຍ ນາມ. ອິເມ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອນ຺ຕຣາຍາ.

‘‘ຍໍ ປນ ມາໂຣ ປາປິມາ ປຎ຺ຈສາລເກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິເກ ອນ຺ວາວິສິ, ຕໍ ເນວ ຠຄວໂຕ ປຣິໂຠຄໍ ນ ອຸປກ຺ຂຏໍ ນ ອຸທ຺ທິສ຺ສກຕໍ, ອນາຄຕໍ ອສມ຺ປຕ຺ຕໍ ອທສ຺ສເນນ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກຕໍ, ຕໍ ປນ ເນກສ຺ສ ຠຄວໂຕ ເຍວ, ອຖ ໂຂ ເຍ ເຕ ເຕນ ສມເຍນ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ ອພ຺ຠາຄຕາ, ສພ຺ເພປິ ເຕ ຕໍ ທິວສໍ ໂຠຊນໍ ນ ລຠິໍສຸ, ນາຫໍ ຕໍ, ມຫາຣາຊ, ປສ຺ສາມິ ສເທວເກ ໂລເກ ສມາຣເກ ສພ຺ຣຫ຺ມເກ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ, ໂຍ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ກຕໍ ອຸປກ຺ຂຏໍ ປຣິໂຠຄໍ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກເຣຍ຺ຍ. ສເຈ ໂກຈິ ອິສ຺ສາຍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ກຕໍ ອຸປກ຺ຂຏໍ ປຣິໂຠຄໍ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກເຣຍ຺ຍ, ຜເລຍ຺ຍ ຕສ຺ສ ມຸທ຺ຘາ ສຕຘາ ວາ ສຫສ຺ສຘາ ວາ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ເກນຈິ ອນາວຣຓີຍາ ຄຸຓາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ລາໂຠ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວໂຕ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ກໂຕ ອຸປກ຺ຂໂຏ ນ ສກ຺ກາ ເກນຈິ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກາຕຸໍ; ສຣີຣານຸຄຕາ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວໂຕ ພ຺ຍາມປ຺ປຠາ ນ ສກ຺ກາ ເກນຈິ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກາຕຸໍ; ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວໂຕ ຎາຓຣຕນໍ ນ ສກ຺ກາ ເກນຈິ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກາຕຸໍ; ຊີວິຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວໂຕ ນ ສກ຺ກາ ເກນຈິ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກາຕຸໍ. ອິເມ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຕຖາຄຕສ຺ສ ເກນຈິ ອນາວຣຓີຍາ ຄຸຓາ, ສພ຺ເພເປເຕ, ມຫາຣາຊ, ຄຸຓາ ເອກຣສາ ອໂຣຄາ ອກຸປ຺ປາ ອປຣູປກ຺ກມາ ອຜຸສານິ ກິຣິຍານິ. ອທສ຺ສເນນ, ມຫາຣາຊ, ມາໂຣ ປາປິມາ ນິລີຍິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສາລເກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິເກ ອນ຺ວາວິສິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ເຕ ເທເສ ວິສເມ ອທສ຺ສເນນ ນິລີຍິຕ຺ວາ ໂຈຣາ ປນ຺ຖໍ ທູເສນ຺ຕິ. ຍທິ ປນ ຣາຊາ ເຕ ໂຈເຣ ປສ຺ເສຍ຺ຍ, ອປິ ນຸ ໂຂ ເຕ ໂຈຣາ ໂສຕ຺ຖິໍ ລເຠຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຜຣສຸນາ ຜາລາເປຍ຺ຍ ສຕຘາ ວາ ສຫສ຺ສຘາ ວາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອທສ຺ສເນນ ມາໂຣ ປາປິມາ ນິລີຍິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສາລເກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິເກ ອນ຺ວາວິສິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ອິຕ຺ຖີ ສປຕິກາ ອທສ຺ສເນນ ນິລີຍິຕ຺ວາ ປຣປຸຣິສໍ ເສວຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອທສ຺ສເນນ ມາໂຣ ປາປິມາ ນິລີຍິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສາລເກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິເກ ອນ຺ວາວິສິ. ຍທິ, ມຫາຣາຊ, ອິຕ຺ຖີ ສາມິກສ຺ສ ສມ຺ມຸຂາ ປຣປຸຣິສໍ ເສວຕິ, ອປິ ນຸ ໂຂ ສາ ອິຕ຺ຖີ ໂສຕ຺ຖິໍ ລເຠຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຫເນຍ຺ຍາປິ ຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ສາມິໂກ ວເຘຍ຺ຍາປິ ພນ຺ເຘຍ຺ຍາປິ ທາສິຕ຺ຕໍ ວາ ອຸປເນຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອທສ຺ສເນນ ມາໂຣ ປາປິມາ ນິລີຍິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສາລເກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິເກ ອນ຺ວາວິສິ. ຍທິ, ມຫາຣາຊ, ມາໂຣ ປາປິມາ ຠຄວໂຕ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ກຕໍ ອຸປກ຺ຂຏໍ ປຣິໂຠຄໍ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກເຣຍ຺ຍ, ຜເລຍ຺ຍ ຕສ຺ສ ມຸທ຺ຘາ ສຕຘາ ວາ ສຫສ຺ສຘາ ວາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂຈຣິກາຍ ກຕໍ ມາເຣນ ປາປິມຕາ, ນິລີຍິຕ຺ວາ ມາໂຣ ປາປິມາ ປຎ຺ຈສາລເກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິເກ ອນ຺ວາວິສິ. ສເຈ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ມາໂຣ ປາປິມາ ຠຄວໂຕ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ກຕໍ ອຸປກ຺ຂຏໍ ປຣິໂຠຄໍ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກເຣຍ຺ຍ, ມຸທ຺ຘາ ວາສ຺ສ ຜເລຍ຺ຍ ສຕຘາ ວາ ສຫສ຺ສຘາ ວາ, ກາໂຍ ວາສ຺ສ ຠຸສມຸຏ຺ຐິ ວິຍ ວິກິເຣຍ຺ຍ, ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ພຸທ຺ຘລາຠນ຺ຕຣາຍປຎ຺ໂຫ ປຎ຺ຈໂມ.

໖. ອປຸຎ຺ຎປຎ຺ໂຫ

໖. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຸມ຺ເຫ ຠຓຖ ‘ໂຍ ອຊານນ຺ໂຕ ປາຓາຕິປາຕໍ ກໂຣຕິ, ໂສ ພລວຕຣໍ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕີ’ຕິ. ປຸນ ຈ ຠຄວຕາ ວິນຍປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ຠຓິຕໍ ‘ອນາປຕ຺ຕິ ອຊານນ຺ຕສ຺ສາ’ຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຊານິຕ຺ວາ ປາຓາຕິປາຕໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ພລວຕຣໍ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ອນາປຕ຺ຕິ ອຊານນ຺ຕສ຺ສາ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ອນາປຕ຺ຕິ ອຊານນ຺ຕສ຺ສ, ເຕນ ຫິ ‘ອຊານິຕ຺ວາ ປາຓາຕິປາຕໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ພລວຕຣໍ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕີ’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ທຸຣຸຕ຺ຕໂຣ ທຸຣຕິກ຺ກໂມ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ໂຍ ອຊານນ຺ໂຕ ປາຓາຕິປາຕໍ ກໂຣຕິ, ໂສ ພລວຕຣໍ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕີ’ຕິ. ປຸນ ຈ ວິນຍປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ອນາປຕ຺ຕິ ອຊານນ຺ຕສ຺ສາ’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖນ຺ຕຣໍ ອຕ຺ຖິ. ກຕມໍ ອຕ຺ຖນ຺ຕຣໍ? ອຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ອາປຕ຺ຕິ ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂາ, ອຕ຺ຖິ ອາປຕ຺ຕິ ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂາ. ຍາຍໍ, ມຫາຣາຊ, ອາປຕ຺ຕິ ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂາ, ຕໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາຣພ຺ຠ ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ອນາປຕ຺ຕິ ອຊານນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ອປຸຎ຺ຎປຎ຺ໂຫ ຉຏ຺ໂຐ.

໗. ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິຫຣຓປຎ຺ໂຫ

໗. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ‘ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ນ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘‘ອຫໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຣິຫຣິສ຺ສາມີ’’’ຕິ ວາ, ‘‘ມມຸທ຺ເທສິໂກ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ’’ຕິ ວາ’ຕິ. ປຸນ ຈ ເມຕ຺ເຕຍ຺ຍສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສຠາວຄຸຓໍ ປຣິທີປຍມາເນນ ຠຄວຕາ ເອວໍ ຠຓິຕໍ ‘‘ໂສ ອເນກສຫສ຺ສໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຣິຫຣິສ຺ສຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ອຫໍ ເອຕຣຫິ ອເນກສຕໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຣິຫຣາມີ’’ຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ນ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘‘ອຫໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຣິຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວາ, ‘‘ມມຸທ຺ເທສິໂກ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ’’ຕິ ວາ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ອເນກສຕໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຣິຫຣາມີຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ຕຖາຄເຕນ ຠຓິຕໍ ‘ໂສ ອເນກສຫສ຺ສໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຣິຫຣິສ຺ສຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ອຫໍ ເອຕຣຫິ ອເນກສຕໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຣິຫຣາມີ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ນ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘ອຫໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຣິຫຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ວາ, ‘ມມຸທ຺ເທສິໂກ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ’ຕິ ວາຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ, ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ນ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘‘ອຫໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຣິຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວາ, ‘‘ມມຸທ຺ເທສິໂກ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ’’ຕິ ວາ’ຕິ. ປຸນ ຈ ເມຕ຺ເຕຍ຺ຍສ຺ສາປິ ຠຄວໂຕ ສຠາວຄຸຓໍ ປຣິທີປຍມາເນນ ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ໂສ ອເນກສຫສ຺ສໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຣິຫຣິສ຺ສຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ອຫໍ ເອຕຣຫິ ອເນກສຕໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຣິຫຣາມີ’ຕິ. ເອຕສ຺ມິຎ຺ຈ, ມຫາຣາຊ, ປຎ຺ເຫ ເອໂກ ອຕ຺ໂຖ ສາວເສໂສ, ເອໂກ ອຕ຺ໂຖ ນິຣວເສໂສ. ນ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ປຣິສາຍ ອນຸຄາມິໂກ, ປຣິສາ ປນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອນຸຄາມິກາ. ສມ຺ມຸຕິ, ມຫາຣາຊ, ເອສາ ‘ອຫ’ນ຺ຕິ ‘ມມາ’ຕິ, ນ ປຣມຕ຺ໂຖ ເອໂສ, ວິຄຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ເປມໍ, ວິຄໂຕ ສິເນໂຫ, ‘ມຍ຺ຫ’ນ຺ຕິປິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຄຫຓໍ ນຕ຺ຖິ, ອຸປາທາຍ ປນ ອວສ຺ສໂຍ ໂຫຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຖວີ ຠູມຏ຺ຐານໍ ສຕ຺ຕານໍ ປຕິຏ຺ຐາ ໂຫຕິ ອຸປສ຺ສຍໍ, ປຖວິຏ຺ຐາ ເຈເຕ ສຕ຺ຕາ, ນ ຈ ມຫາປຖວິຍາ ‘ມຍ຺ເຫເຕ’ຕິ ອເປກ຺ຂາ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ປຕິຏ຺ຐາ ໂຫຕິ ອຸປສ຺ສຍໍ, ຕຖາຄຕຏ຺ຐາ [ຕຖາຄຕປຕິຏ຺ຐາ ເອວ (ສີ.)] ເຈເຕ ສຕ຺ຕາ, ນ ຈ ຕຖາຄຕສ຺ສ ‘ມຍ຺ເຫເຕ’ຕິ ອເປກ຺ຂາ ໂຫຕິ. ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ມຫຕິມຫາເມໂຆ ອຠິວສ຺ສນ຺ໂຕ ຕິຓຣຸກ຺ຂປສຸມນຸສ຺ສານໍ ວຸຑ຺ຒິໍ ເທຕິ ສນ຺ຕຕິໍ ອນຸປາເລຕິ. ວຸຏ຺ຐູປຊີວິໂນ ເຈເຕ ສຕ຺ຕາ ສພ຺ເພ, ນ ຈ ມຫາເມຆສ຺ສ ‘ມຍ຺ເຫເຕ’ຕິ ອເປກ຺ຂາ ໂຫຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ກຸສລຘມ຺ເມ ຊເນຕິ ອນຸປາເລຕິ, ສຕ຺ຖູປຊີວິໂນ ເຈເຕ ສຕ຺ຕາ ສພ຺ເພ, ນ ຈ ຕຖາຄຕສ຺ສ ‘ມຍ຺ເຫເຕ’ຕິ ອເປກ຺ຂາ ໂຫຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອຕ຺ຕານຸທິຏ຺ຐິຍາ ປຫີນຕ຺ຕາ’’ຕິ.

‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສຸນິພ຺ເພຐິໂຕ ປຎ຺ໂຫ ພຫຸວິເຘຫິ ກາຣເຓຫິ, ຄມ຺ຠີໂຣ ອຸຕ຺ຕານີກໂຕ, ຄຓ຺ຐິ ຠິນ຺ໂນ, ຄຫນໍ ອຄຫນໍ ກຕໍ, ອນ຺ຘກາໂຣ ອາໂລໂກ ກໂຕ, ຠຄ຺ຄາ ປຣວາທາ, ຊິນປຸຕ຺ຕານໍ ຈກ຺ຂຸໍ ອຸປ຺ປາທິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິຫຣຓປຎ຺ໂຫ ສຕ຺ຕໂມ.

໘. ອເຠຊ຺ຊປຣິສປຎ຺ໂຫ

໘. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຸມ຺ເຫ ຠຓຖ ‘ຕຖາຄໂຕ ອເຠຊ຺ຊປຣິໂສ’ຕິ, ປຸນ ຈ ຠຓຖ ‘ເທວທຕ຺ເຕນ ເອກປ຺ປຫາຣໍ ປຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສຕານິ ຠິນ຺ນານີ’ຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄໂຕ ອເຠຊ຺ຊປຣິໂສ, ເຕນ ຫິ ເທວທຕ຺ເຕນ ເອກປ຺ປຫາຣໍ ປຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສຕານິ ຠິນ຺ນານີຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ເທວທຕ຺ເຕນ ເອກປ຺ປຫາຣໍ ປຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສຕານິ ຠິນ຺ນານິ, ເຕນ ຫິ ‘ຕຖາຄໂຕ ອເຠຊ຺ຊປຣິໂສ’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ຄມ຺ຠີໂຣ ທຸນ຺ນິເວຐິໂຍ, ຄຓ຺ຐິໂຕປິ ຄຓ຺ຐິຕໂຣ, ເອຕ຺ຖາຍໍ ຊໂນ ອາວໂຏ ນິວຸໂຕ ໂອວຸໂຕ ປິຫິໂຕ ປຣິໂຍນທ຺ໂຘ, ເອຕ຺ຖ ຕວ ຎາຓພລໍ ທສ຺ເສຫິ ປຣວາເທສູ’’ຕິ.

‘‘ອເຠຊ຺ຊປຣິໂສ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ, ເທວທຕ຺ເຕນ ຈ ເອກປ຺ປຫາຣໍ ປຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສຕານິ ຠິນ຺ນານິ, ຕຎ຺ຈ ປນ ເຠທກສ຺ສ ພເລນ, ເຠທເກ ວິຊ຺ຊມາເນ ນຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ອເຠຊ຺ຊໍ ນາມ. ເຠທເກ ສຕິ ມາຕາປິ ປຸຕ຺ເຕນ ຠິຊ຺ຊຕິ, ປຸຕ຺ໂຕປິ ມາຕຣາ ຠິຊ຺ຊຕິ, ປິຕາປິ ປຸຕ຺ເຕນ ຠິຊ຺ຊຕິ, ປຸຕ຺ໂຕປິ ປິຕຣາ ຠິຊ຺ຊຕິ, ຠາຕາປິ ຠຄິນິຍາ ຠິຊ຺ຊຕິ, ຠຄິນີປິ ຠາຕຣາ ຠິຊ຺ຊຕິ, ສຫາໂຍປິ ສຫາເຍນ ຠິຊ຺ຊຕິ, ນາວາປິ ນານາທາຣຸສງ຺ຆຏິຕາ ອູມິເວຄສມ຺ປຫາເຣນ ຠິຊ຺ຊຕິ, ຣຸກ຺ໂຂປິ ມຘຸກປ຺ປສມ຺ປນ຺ນຜໂລ ອນິລພລເວຄາຠິຫໂຕ ຠິຊ຺ຊຕິ, ສຸວຓ຺ຓມ຺ປິ ຊາຕິມນ຺ຕໍ [ຊາຕຣູປມ຺ປິ (ສີ.)] ໂລເຫນ ຠິຊ຺ຊຕິ. ອປິ ຈ, ມຫາຣາຊ, ເນໂສ ອຘິປ຺ປາໂຍ ວິຎ຺ຎູນໍ, ເນສາ ພຸທ຺ຘານໍ ອຘິມຸຕ຺ຕິ, ເນໂສ ປຓ຺ຑິຕານໍ ຉນ຺ໂທ ‘ຕຖາຄໂຕ ເຠຊ຺ຊປຣິໂສ’ຕິ. ອປິ ເຈຕ຺ຖ ກາຣຓໍ ອຕ຺ຖິ, ເຍນ ກາຣເຓນ ຕຖາຄໂຕ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘ອເຠຊ຺ຊປຣິໂສ’ຕິ. ກຕມໍ ເອຕ຺ຖ ກາຣຓໍ? ຕຖາຄຕສ຺ສ, ມຫາຣາຊ, ກເຕນ ອທາເນນ ວາ ອປ຺ປິຍວຈເນນ ວາ ອນຕ຺ຖຈຣິຍາຍ ວາ ອສມານຕ຺ຕຕາຍ ວາ ຍໂຕ ກຸໂຕຈິ ຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕສ຺ສປິ ປຣິສາ ຠິນ຺ນາຕິ ນ ສຸຕປຸພ຺ພໍ, ເຕນ ກາຣເຓນ ຕຖາຄໂຕ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘ອເຠຊ຺ຊປຣິໂສ’ຕິ. ຕຍາເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຎາຕພ຺ພໍ ‘ອຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈິ ນວງ຺ເຄ ພຸທ຺ຘວຈເນ ສຸຕ຺ຕາຄຕໍ, ອິມິນາ ນາມ ກາຣເຓນ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ກເຕນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຣິສາ ຠິນ຺ນາ’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ ຠນ຺ເຕ, ໂນ ເຈຕໍ ໂລເກ ທິສ຺ສຕິ ໂນປິ ສຸຍ຺ຍຕິ. ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ອເຠຊ຺ຊປຣິສປຎ຺ໂຫ ອຏ຺ຐໂມ.

ອເຠຊ຺ຊວຄ຺ໂຄ ທຸຕິໂຍ.

ອິມສ຺ມິໍ ວຄ຺ເຄ ອຏ຺ຐ ປຎ຺ຫາ.

໓. ປຓາມິຕວຄ຺ໂຄ

໑. ເສຏ຺ຐຘມ຺ມປຎ຺ໂຫ

໑. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ‘ຘມ຺ໂມ ຫິ, ວາເສຏ຺ຐ, ເສຏ຺ໂຐ ຊເນຕສ຺ມິໍ ທິຏ຺ເຐ ເຈວ ຘມ຺ເມ ອຠິສມ຺ປຣາເຍ ຈາ’ຕິ. ປຸນ ຈ ‘ອຸປາສໂກ ຄິຫີ ໂສຕາປນ຺ໂນ ປິຫິຕາປາໂຍ ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ໂຕ ວິຎ຺ຎາຕສາສໂນ ຠິກ຺ຂຸໍ ວາ ສາມເຓຣໍ ວາ ປຸຖຸຊ຺ຊນໍ ອຠິວາເທຕິ ປຈ຺ຈຸຏ຺ເຐຕີ’ຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ຘມ຺ໂມ ຫິ, ວາເສຏ຺ຐ, ເສຏ຺ໂຐ ຊເນຕສ຺ມິໍ ທິຏ຺ເຐ ເຈວ ຘມ຺ເມ ອຠິສມ຺ປຣາເຍ ຈາ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ອຸປາສໂກ ຄິຫີ ໂສຕາປນ຺ໂນ ປິຫິຕາປາໂຍ ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ໂຕ ວິຎ຺ຎາຕສາສໂນ ຠິກ຺ຂຸໍ ວາ ສາມເຓຣໍ ວາ ປຸຖຸຊ຺ຊນໍ ອຠິວາເທຕິ ປຈ຺ຈຸຏ຺ເຐຕີ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ‘ອຸປາສໂກ ຄິຫີ ໂສຕາປນ຺ໂນ ປິຫິຕາປາໂຍ ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ໂຕ ວິຎ຺ຎາຕສາສໂນ ຠິກ຺ຂຸໍ ວາ ສາມເຓຣໍ ວາ ປຸຖຸຊ຺ຊນໍ ອຠິວາເທຕິ ປຈ຺ຈຸຏ຺ເຐຕິ’, ເຕນ ຫິ ‘ຘມ຺ໂມ ຫິ, ວາເສຏ຺ຐ, ເສຏ຺ໂຐ ຊເນຕສ຺ມິໍ ທິຏ຺ເຐ ເຈວ ຘມ຺ເມ ອຠິສມ຺ປຣາເຍ ຈາຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ຘມ຺ໂມ ຫິ, ວາເສຏ຺ຐ, ເສຏ຺ໂຐ ຊເນຕສ຺ມິໍ ທິຏ຺ເຐ ເຈວ ຘມ຺ເມ ອຠິສມ຺ປຣາເຍ ຈາ’ຕິ, ‘ອຸປາສໂກ ຈ ຄິຫີ ໂສຕາປນ຺ໂນ ປິຫິຕາປາໂຍ ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ໂຕ ວິຎ຺ຎາຕສາສໂນ ຠິກ຺ຂຸໍ ວາ ສາມເຓຣໍ ວາ ປຸຖຸຊ຺ຊນໍ ອຠິວາເທຕິ ປຈ຺ຈຸຏ຺ເຐຕິ’. ຕຕ຺ຖ ປນ ກາຣຓໍ ອຕ຺ຖິ. ກຕມໍ ຕໍ ກາຣຓໍ?

‘‘ວີສຕິ ໂຂ ປນິເມ, ມຫາຣາຊ, ສມຓສ຺ສ ສມຓກຣຓາ ຘມ຺ມາ ທ຺ເວ ຈ ລິງ຺ຄານິ, ເຍຫິ ສມໂຓ ອຠິວາທນປຈ຺ຈຸຏ຺ຐານສມານນປູຊນາຣໂຫ ໂຫຕິ. ກຕເມ ວີສຕິ ສມຓສ຺ສ ສມຓກຣຓາ ຘມ຺ມາ ທ຺ເວ ຈ ລິງ຺ຄານິ? ເສຏ຺ໂຐ [ເສຏ຺ຐຠູມິສໂຍ (ສີ. ສ຺ຍາ.), ເສຏ຺ໂຐ ຍໂມ (ປີ.)] ຘມ຺ມາຣາໂມ, ອຄ຺ໂຄ ນິຍໂມ, ຈາໂຣ ວິຫາໂຣ ສໍຍໂມ ສໍວໂຣ ຂນ຺ຕິ ໂສຣຈ຺ຈໍ ເອກຕ຺ຕຈຣິຍາ ເອກຕ຺ຕາຠິຣຕິ ປຏິສລ຺ລານໍ ຫິຣິໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ວີຣິຍໍ ອປ຺ປມາໂທ ສິກ຺ຂາສມາທານໍ [ສິກ຺ຂາປຘານໍ (ສີ. ສ຺ຍາ.), ສຸກ຺ກາວທານໍ (ກ.)] ອຸທ຺ເທໂສ ປຣິປຸຈ຺ຉາ ສີລາທິອຠິຣຕິ ນິຣາລຍຕາ ສິກ຺ຂາປທປາຣິປູຣິຕາ, ກາສາວຘາຣຓໍ, ຠຓ຺ຑຸຠາໂວ. ອິເມ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ວີສຕິ ສມຓສ຺ສ ສມຓກຣຓາ ຘມ຺ມາ ທ຺ເວ ຈ ລິງ຺ຄານິ. ເອເຕ ຄຸເຓ ຠິກ຺ຂຸ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕຕິ, ໂສ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ອນູນຕ຺ຕາ ປຣິປຸຓ຺ຓຕ຺ຕາ ສມ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ອເສກ຺ຂຠູມິໍ ອຣຫນ຺ຕຠູມິໍ ໂອກ຺ກມຕິ, ເສຏ຺ຐໍ ຠູມນ຺ຕຣໍ ໂອກ຺ກມຕິ, ອຣຫຕ຺ຕາສນ຺ນຄໂຕຕິ ອຣຫຕິ ອຸປາສໂກ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນໍ ອຠິວາເທຕຸໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາຕຸໍ.

‘‘‘ຂີຓາສເວຫິ ໂສ ສາມຎ຺ຎໍ ອຸປຄໂຕ, ນຕ຺ຖິ ເມ ໂສ ສມໂຍ’ຕິ [ຕໍ ສາມຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ (?)] ອຣຫຕິ ອຸປາສໂກ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນໍ ອຠິວາເທຕຸໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາຕຸໍ.

‘‘‘ອຄ຺ຄປຣິສໍ ໂສ ອຸປຄໂຕ, ນາຫໍ ຕໍ ຐານໍ ອຸປຄໂຕ’ຕິ ອຣຫຕິ ອຸປາສໂກ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນໍ ອຠິວາເທຕຸໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາຕຸໍ.

‘‘‘ລຠຕິ ໂສ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສໍ ໂສຕຸໍ, ນາຫໍ ຕໍ ລຠາມິ ໂສຕຸ’ນ຺ຕິ ອຣຫຕິ ອຸປາສໂກ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນໍ ອຠິວາເທຕຸໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາຕຸໍ.

‘‘‘ໂສ ອຎ຺ເຎ ປພ຺ພາເຊຕິ ອຸປສມ຺ປາເທຕິ ຊິນສາສນໍ ວຑ຺ເຒຕິ, ອຫເມຕໍ ນ ລຠາມິ ກາຕຸ’ນ຺ຕິ ອຣຫຕິ ອຸປາສໂກ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນໍ ອຠິວາເທຕຸໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາຕຸໍ.

‘‘‘ອປ຺ປມາເຓສຸ ໂສ ສິກ຺ຂາປເທສຸ ສມຕ຺ຕກາຣີ, ນາຫໍ ເຕສຸ ວຕ຺ຕາມີ’ຕິ ອຣຫຕິ ອຸປາສໂກ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນໍ ອຠິວາເທຕຸໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາຕຸໍ.

‘‘‘ອຸປຄໂຕ ໂສ ສມຓລິງ຺ຄໍ, ພຸທ຺ຘາຘິປ຺ປາເຍ ຐິໂຕ, ເຕນາຫໍ ລິງ຺ເຄນ ທູຣມປຄໂຕ’ຕິ ອຣຫຕິ ອຸປາສໂກ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນໍ ອຠິວາເທຕຸໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາຕຸໍ.

‘‘‘ປຣູຬ຺ຫກຈ຺ຉໂລໂມ ໂສ ອນຎ຺ຊິຕອມຓ຺ຑິໂຕ ອນຸລິຕ຺ຕສີລຄນ຺ໂຘ, ອຫໍ ປນ ມຓ຺ຑນວິຠູສນາຠິຣໂຕ’ຕິ ອຣຫຕິ ອຸປາສໂກ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນໍ ອຠິວາເທຕຸໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາຕຸໍ.

‘‘ອປິ ຈ, ມຫາຣາຊ, ‘ເຍ ເຕ ວີສຕິ ສມຓກຣຓາ ຘມ຺ມາ ທ຺ເວ ຈ ລິງ຺ຄານິ, ສພ຺ເພເປເຕ ຘມ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ໂສ ເຍວ ເຕ ຘມ຺ເມ ຘາເຣຕິ, ອຎ຺ເຎປິ ຕຕ຺ຖ ສິກ຺ຂາເປຕິ, ໂສ ເມ ອາຄໂມ ສິກ຺ຂາປນຎ຺ຈ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ອຣຫຕິ ອຸປາສໂກ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນໍ ອຠິວາເທຕຸໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາຕຸໍ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຣາຊກຸມາໂຣ ປຸໂຣຫິຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ວິຊ຺ຊໍ ອຘີຍຕິ, ຂຕ຺ຕິຍຘມ຺ມໍ ສິກ຺ຂຕິ, ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ອຠິສິຕ຺ໂຕ ອາຈຣິຍໍ ອຠິວາເທຕິ ປຈ຺ຈຸຏ຺ເຐຕິ ‘ສິກ຺ຂາປໂກ ເມ ອຍ’ນ຺ຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ‘ຠິກ຺ຂຸ ສິກ຺ຂາປໂກ ວໍສຘໂຣ’ຕິ ອຣຫຕິ ອຸປາສໂກ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນໍ ອຠິວາເທຕຸໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາຕຸໍ.

‘‘ອປິ ຈ, ມຫາຣາຊ, ອິມິນາເປຕໍ ປຣິຍາເຍນ ຊານາຫິ ຠິກ຺ຂຸຠູມິຍາ ມຫນ຺ຕຕໍ ອສມວິປຸລຠາວໍ. ຍທິ, ມຫາຣາຊ, ອຸປາສໂກ ໂສຕາປນ຺ໂນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ, ທ຺ເວວ ຕສ຺ສ ຄຕິໂຍ ຠວນ຺ຕິ ອນຎ຺ຎາ ຕສ຺ມິໍ ເຍວ ທິວເສ ປຣິນິພ຺ພາເຍຍ຺ຍ ວາ, ຠິກ຺ຂຸຠາວໍ ວາ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ອຈລາ ຫິ ສາ, ມຫາຣາຊ, ປພ຺ພຊ຺ຊາ, ມຫຕີ ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄຕາ, ຍທິທໍ ຠິກ຺ຂຸຠູມີ’’ຕິ. ‘‘ຎາຓຄໂຕ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຎ຺ໂຫ ສຸນິພ຺ເພຐິໂຕ ພລວຕາ ອຕິພຸທ຺ຘິນາ ຕຍາ, ນ ຍິມໍ ປຎ຺ຫໍ ສມຕ຺ໂຖ ອຎ຺ໂຎ ເອວໍ ວິນິເວເຐຕຸໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຕວາທິເສນ ພຸທ຺ຘິມຕາ’’ຕິ.

ເສຏ຺ຐຘມ຺ມປຎ຺ໂຫ ປຐໂມ.

໒. ສພ຺ພສຕ຺ຕຫິຕຜຣຓປຎ຺ໂຫ

໒. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຸມ຺ເຫ ຠຓຖ ‘ຕຖາຄໂຕ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ອຫິຕມປເນຕ຺ວາ ຫິຕມຸປທຫຕີ’ຕິ. ປຸນ ຈ ຠຓຖ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘູປເມ ຘມ຺ມປຣິຍາເຍ ຠຎ຺ຎມາເນ ‘ສຏ຺ຐິມຕ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຸຓ຺ຫໍ ໂລຫິຕໍ ມຸຂໂຕ ອຸຄ຺ຄຕ’ນ຺ຕິ. ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘູປມໍ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມປຣິຍາຍໍ ເທເສນ຺ເຕນ ຕຖາຄເຕນ ສຏ຺ຐິມຕ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຫິຕມປເນຕ຺ວາ ອຫິຕມຸປທຫິຕໍ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄໂຕ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ອຫິຕມປເນຕ຺ວາ ຫິຕມຸປທຫຕິ, ເຕນ ຫິ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘູປເມ ຘມ຺ມປຣິຍາເຍ ຠຎ຺ຎມາເນ ສຏ຺ຐິມຕ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຸຓ຺ຫໍ ໂລຫິຕໍ ມຸຂໂຕ ອຸຄ຺ຄຕນ຺ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘູປເມ ຘມ຺ມປຣິຍາເຍ ຠຎ຺ຎມາເນ ສຏ຺ຐິມຕ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຸຓ຺ຫໍ ໂລຫິຕໍ ມຸຂໂຕ ອຸຄ຺ຄຕໍ, ເຕນ ຫິ ຕຖາຄໂຕ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ອຫິຕມປເນຕ຺ວາ ຫິຕມຸປທຫຕີຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຕຖາຄໂຕ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ອຫິຕມປເນຕ຺ວາ ຫິຕມຸປທຫຕິ, ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘູປເມ ຘມ຺ມປຣິຍາເຍ ຠຎ຺ຎມາເນ ສຏ຺ຐິມຕ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຸຓ຺ຫໍ ໂລຫິຕໍ ມຸຂໂຕ ອຸຄ຺ຄຕໍ, ຕຎ຺ຈ ປນ ນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ກເຕນ, ເຕສໍ ເຍວ ອຕ຺ຕໂນ ກເຕນາ’’ຕິ.

‘‘ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄໂຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘູປມໍ ຘມ຺ມປຣິຍາຍໍ ນ ຠາເສຍ຺ຍ, ອປິ ນຸ ເຕສໍ ອຸຓ຺ຫໍ ໂລຫິຕໍ ມຸຂໂຕ ອຸຄ຺ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ, ນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ນານໍ ເຕສໍ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມປຣິຍາຍໍ ສຸຕ຺ວາ ປຣິຬາໂຫ ກາເຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ເຕນ ເຕສໍ ປຣິຬາເຫນ ອຸຓ຺ຫໍ ໂລຫິຕໍ ມຸຂໂຕ ອຸຄ຺ຄຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄຕສ຺ເສວ ກເຕນ ເຕສໍ ອຸຓ຺ຫໍ ໂລຫິຕໍ ມຸຂໂຕ ອຸຄ຺ຄຕໍ, ຕຖາຄໂຕ ເຍວ ຕຕ຺ຖ ອຘິກາໂຣ ເຕສໍ ນາສນາຍ, ຍຖາ ນາມ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຫິ ວມ຺ມິກໍ ປວິເສຍ຺ຍ, ອຖຎ຺ຎຕໂຣ ປໍສຸກາໂມ ປຸຣິໂສ ວມ຺ມິກໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປໍສຸໍ ຫເຣຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ປໍສຸຫຣເຓນ ວມ຺ມິກສ຺ສ ສຸສິຣໍ ປິທເຫຍ຺ຍ, ອຖ ຕຕ຺ເຖວ ໂສ ອສ຺ສາສໍ ອລຠມາໂນ ມເຣຍ຺ຍ, ນນຸ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ອຫິ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ກເຕນ ມຣຓປ຺ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ‘‘ອາມ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄໂຕ ເຍວ ຕຕ຺ຖ ອຘິກາໂຣ ເຕສໍ ນາສນາຍາ’’ຕິ.

‘‘ຕຖາຄໂຕ, ມຫາຣາຊ, ຘມ຺ມໍ ເທສຍມາໂນ ອນຸນຍປ຺ປຏິຆໍ ນ ກໂຣຕິ, ອນຸນຍປ຺ປຏິຆວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ເອວໍ ຘມ຺ເມ ເທສີຍມາເນ ເຍ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ນາ, ເຕ ພຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ເຍ ປນ ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ນາ, ເຕ ປຕນ຺ຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິສສ຺ສ ອມ຺ພໍ ວາ ຊມ຺ພຸໍ ວາ ມຘຸກໍ ວາ ຈາລຍມານສ຺ສ ຍານິ ຕຕ຺ຖ ຜລານິ ສາຣານິ ທຬ຺ຫພນ຺ຘນານິ, ຕານິ ຕຕ຺ເຖວ ອຈ຺ຈຸຕານິ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ຍານິ ຕຕ຺ຖ ຜລານິ ປູຕິວຓ຺ຏມູລານິ ທຸພ຺ພລພນ຺ຘນານິ, ຕານິ ປຕນ຺ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທສຍມາໂນ ອນຸນຍປ຺ປຏິຆໍ ນ ກໂຣຕິ, ອນຸນຍປ຺ປຏິຆວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ເອວໍ ຘມ຺ເມ ເທສີຍມາເນ ເຍ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ນາ, ເຕ ພຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ເຍ ປນ ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ນາ, ເຕ ປຕນ຺ຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ກສ຺ສໂກ ຘຎ຺ຎໍ ໂຣເປຕຸກາໂມ ເຂຕ຺ຕໍ ກສຕິ, ຕສ຺ສ ກສນ຺ຕສ຺ສ ອເນກສຕສຫສ຺ສານິ ຕິຓານິ ມຣນ຺ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ປຣິປກ຺ກມານເສ ສຕ຺ເຕ ໂພເຘນ຺ໂຕ [ໂພເຘຕຸໍ (ສີ.)] ອນຸນຍປ຺ປຏິຆວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ເອວໍ ຘມ຺ເມ ເທສີຍມາເນ ເຍ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ນາ, ເຕ ພຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ເຍ ປນ ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ນາ, ເຕ ຕິຓານິ ວິຍ ມຣນ຺ຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ມນຸສ຺ສາ ຣສເຫຕຸ ຍນ຺ເຕນ ອຸຈ຺ຉຸໍ ປີຬຍນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອຸຈ຺ຉຸໍ ປີຬຍມານານໍ ເຍ ຕຕ຺ຖ ຍນ຺ຕມຸຂຄຕາ ກິມໂຍ, ເຕ ປີຬິຍນ຺ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ປຣິປກ຺ກມານເສ ສຕ຺ເຕ ໂພເຘນ຺ໂຕ ຘມ຺ມຍນ຺ຕມຠິປີຬຍຕິ [ຘມ຺ມຍນ຺ຕມຕິປີຬຍຕິ (ກ.)], ເຍ ຕຕ຺ຖ ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ນາ, ເຕ ກິມີ ວິຍ ມຣນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ນນຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຕາຍ ຘມ຺ມເທສນາຍ ປຕິຕາ’’ຕິ? ‘‘ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຈ຺ຉໂກ ຣຸກ຺ຂໍ ຕຈ຺ຉນ຺ໂຕ [ຣກ຺ຂນ຺ໂຕ (ສີ. ປີ.] ອຸຊຸກໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ວຊ຺ຊນີຍໍ ອປເນຕ຺ວາ ຕຈ຺ຉໂກ ຣຸກ຺ຂໍ ອຸຊຸກໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ປຣິສໍ ຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ນ ສກ຺ໂກຕິ ໂພຘເນຍ຺ເຍ [ອໂພຘນີເຍ (ສ຺ຍາ.)] ສຕ຺ເຕ ໂພເຘຕຸໍ, ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ເນ ປນ ສຕ຺ເຕ ອປເນຕ຺ວາ ໂພຘເນຍ຺ເຍ ສຕ຺ເຕ ໂພເຘຕິ, ອຕ຺ຕກເຕນ ປນ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ນາ ປຕນ຺ຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ກທລີ ເວຬຸ ອສ຺ສຕຣີ ອຕ຺ຕເຊນ [ອຕ຺ຕເຊນ ຜເລນ (ສີ.)] ຫຎ຺ຎຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເຕ ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ນາ, ເຕ ອຕ຺ຕກເຕນ ຫຎ຺ຎນ຺ຕິ ປຕນ຺ຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂຈຣາ ອຕ຺ຕກເຕນ ຈກ຺ຂຸປ຺ປາຏນໍ ສູລາໂຣປນໍ ສີສຈ຺ເຉທນໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເຕ ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ນາ, ເຕ ອຕ຺ຕກເຕນ ຫຎ຺ຎນ຺ຕິ ປຕນ຺ຕິ [ຊິນສາສນາ ປຕນ຺ຕິ (ສີ. ປີ.)]. ເຍສໍ, ມຫາຣາຊ, ສຏ຺ຐິມຕ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຸຓ຺ຫໍ ໂລຫິຕໍ ມຸຂໂຕ ອຸຄ຺ຄຕໍ, ເຕສໍ ຕໍ ເນວ ຠຄວໂຕ ກເຕນ, ນ ປເຣສໍ ກເຕນ, ອຖ ໂຂ ອຕ຺ຕໂນ ເຍວ ກເຕນ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ສພ຺ພຊນສ຺ສ ອມຕໍ ທເທຍ຺ຍ, ເຕ ຕໍ ອມຕໍ ອສິຕ຺ວາ ອໂຣຄາ ທີຆາຍຸກາ ສພ຺ພີຕິໂຕ [ສພ຺ພີຕິຍາ (ສີ.)] ປຣິມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍຸໍ, ອຖຎ຺ຎຕໂຣ ປຸຣິໂສ ທຸຣຸປຈາເຣນ ຕໍ ອສິຕ຺ວາ ມຣຓໍ ປາປຸເຓຍ຺ຍ, ອປິ ນຸ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ອມຕທາຍໂກ ປຸຣິໂສ ຕໂຕນິທານໍ ກິຎ຺ຈິ ອປຸຎ຺ຎໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ທສສຫສ຺ສິຍາ ໂລກຘາຕຸຍາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ອມຕໍ ຘມ຺ມທານໍ ເທຕິ, ເຍ ເຕ ສຕ຺ຕາ ຠພ຺ພາ, ເຕ ຘມ຺ມາມເຕນ ພຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ເຍ ປນ ເຕ ສຕ຺ຕາ ອຠພ຺ພາ, ເຕ ຘມ຺ມາມເຕນ ຫຎ຺ຎນ຺ຕິ ປຕນ຺ຕິ. ໂຠຊນໍ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ຊີວິຕໍ ຣກ຺ຂຕິ, ຕເມກຈ຺ເຈ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ວິສູຈິກາຍ ມຣນ຺ຕິ, ອປິ ນຸ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ໂຠຊນທາຍໂກ ປຸຣິໂສ ຕໂຕນິທານໍ ກິຎ຺ຈິ ອປຸຎ຺ຎໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ທສສຫສ຺ສິຍາ ໂລກຘາຕຸຍາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ອມຕໍ ຘມ຺ມທານໍ ເທຕິ, ເຍ ເຕ ສຕ຺ຕາ ຠພ຺ພາ, ເຕ ຘມ຺ມາມເຕນ ພຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ເຍ ປນ ເຕ ສຕ຺ຕາ ອຠພ຺ພາ, ເຕ ຘມ຺ມາມເຕນ ຫຎ຺ຎນ຺ຕິ ປຕນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ສພ຺ພສຕ຺ຕຫິຕຜຣຓປຎ຺ໂຫ ທຸຕິໂຍ.

໓. ວຕ຺ຖຄຸຍ຺ຫນິທສ຺ສນປຎ຺ໂຫ

໓. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຕຖາຄເຕນ –

‘‘‘ກາເຍນ ສໍວໂຣ ສາຘຸ [ຘ. ປ. ໓໖໑], ສາຘຸ ວາຈາຍ ສໍວໂຣ;

ມນສາ ສໍວໂຣ ສາຘຸ, ສາຘຸ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສໍວໂຣ’ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈ ຕຖາຄໂຕ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຣິສານໍ ມຊ຺ເຌ ນິສີທິຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ເສລສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ໂກໂສຫິຕໍ ວຕ຺ຖຄຸຍ຺ຫໍ ທສ຺ເສສິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ກາເຍນ ສໍວໂຣ ສາຘູ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ເສລສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ໂກໂສຫິຕໍ ວຕ຺ຖຄຸຍ຺ຫໍ ທສ຺ເສສີຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ເສລສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ໂກໂສຫິຕໍ ວຕ຺ຖຄຸຍ຺ຫໍ ທສ຺ເສຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ກາເຍນ ສໍວໂຣ ສາຘູ’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ກາເຍນ ສໍວໂຣ ສາຘູ’ຕິ, ເສລສ຺ສ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ໂກໂສຫິຕໍ ວຕ຺ຖຄຸຍ຺ຫໍ ທສ຺ສິຕໍ. ຍສ຺ສ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄເຕ ກງ຺ຂາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ຕສ຺ສ ໂພຘນຕ຺ຖາຍ ຠຄວາ ອິທ຺ຘິຍາ ຕປ຺ປຏິຠາຄໍ ກາຍໍ ທສ຺ເສຕິ, ໂສ ເຍວ ຕໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ.

‘‘ໂກ ປເນຕໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສທ຺ທຫິສ຺ສຕິ, ຍໍ ປຣິສຄໂຕ ເອໂກ ເຍວ ຕໍ ຄຸຍ຺ຫໍ ປສ຺ສຕິ, ອວເສສາ ຕຕ຺ເຖວ ວສນ຺ຕາ ນ ປສ຺ສນ຺ຕີຕິ. ອິງ຺ຆ ເມ ຕ຺ວໍ ຕຕ຺ຖ ກາຣຓໍ ອຸປທິສ, ກາຣເຓນ ມໍ ສຎ຺ຎາເປຫີ’’ຕິ. ‘‘ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ ປນ ຕຍາ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິ ພ຺ຍາຘິໂຕ ປຸຣິໂສ ປຣິກິຓ຺ໂຓ ຎາຕິມິຕ຺ເຕຫີ’’ຕິ. ‘‘ອາມ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ອປິ ນຸ ໂຂ ສາ, ມຫາຣາຊ, ປຣິສາ ປສ຺ສເຕຕໍ ເວທນໍ, ຍາຍ ໂສ ປຸຣິໂສ ເວທນາຍ ເວທຍຕີ’’ຕິ. ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ, ອຕ຺ຕນາ ເຍວ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣິໂສ ເວທຍຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຍສ຺ເສວ ຕຖາຄເຕ ກງ຺ຂາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ຕສ຺ເສວ ຕຖາຄໂຕ ໂພຘນຕ຺ຖາຍ ອິທ຺ຘິຍາ ຕປ຺ປຏິຠາຄໍ ກາຍໍ ທສ຺ເສຕິ, ໂສ ເຍວ ຕໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ປສ຺ສຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ກຎ຺ຈິເທວ ປຸຣິສໍ ຠູໂຕ ອາວິເສຍ຺ຍ, ອປິ ນຸ ໂຂ ສາ, ມຫາຣາຊ, ປຣິສາ ປສ຺ສຕິ ຕໍ ຠູຕາຄມນ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ໂສ ເຍວ ອາຕຸໂຣ ຕສ຺ສ ຠູຕສ຺ສ ອາຄມນໍ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຍສ຺ເສວ ຕຖາຄເຕ ກງ຺ຂາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ຕສ຺ເສວ ຕຖາຄໂຕ ໂພຘນຕ຺ຖາຍ ອິທ຺ຘິຍາ ຕປ຺ປຏິຠາຄໍ ກາຍໍ ທສ຺ເສຕິ, ໂສ ເຍວ ຕໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ.

‘‘ທຸກ຺ກຣໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວຕາ ກຕໍ, ຍໍ ເອກສ຺ສປິ ອທສ຺ສນີຍໍ, ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ເຕນາ’’ຕິ. ‘‘ນ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ຄຸຍ຺ຫໍ ທສ຺ເສສິ, ອິທ຺ຘິຍາ ປນ ຉາຍໍ ທສ຺ເສສີ’’ຕິ. ‘‘ຉາຍາຍປິ, ຠນ຺ເຕ, ທິຏ຺ຐາຍ ທິຏ຺ຐໍ ເຍວ ໂຫຕິ ຄຸຍ຺ຫໍ, ຍໍ ທິສ຺ວາ ນິຏ຺ຐໍ ຄໂຕ’’ຕິ. ‘‘ທຸກ຺ກຣຎ຺ຈາປິ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ກໂຣຕິ ໂພຘເນຍ຺ເຍ ສຕ຺ເຕ ໂພເຘຕຸໍ. ຍທິ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ກິຣິຍໍ ຫາເປຍ຺ຍ, ໂພຘເນຍ຺ຍາ ສຕ຺ຕາ ນ ພຸຊ຺ເຌຍ຺ຍຸໍ. ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄຎ຺ຎູ ຕຖາຄໂຕ ໂພຘເນຍ຺ເຍ ສຕ຺ເຕ ໂພເຘຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ຕຖາຄໂຕ ເຍນ ເຍນ ໂຍເຄນ ໂພຘເນຍ຺ຍາ ພຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ເຕນ ເຕນ ໂຍເຄນ ໂພຘເນຍ຺ເຍ ໂພເຘຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຠິສກ຺ໂກ ສລ຺ລກຕ຺ໂຕ ເຍນ ເຍນ ເຠສຊ຺ເຊນ ອາຕຸໂຣ ອໂຣໂຄ ໂຫຕິ, ເຕນ ເຕນ ເຠສຊ຺ເຊນ ອາຕຸຣໍ ອຸປສງ຺ກມຕິ, ວມນີຍໍ ວເມຕິ, ວິເຣຈນີຍໍ ວິເຣເຈຕິ, ອນຸເລປນີຍໍ ອນຸລິມ຺ເປຕິ, ອນຸວາສນີຍໍ ອນຸວາເສຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ເຍນ ເຍນ ໂຍເຄນ ໂພຘເນຍ຺ຍາ ສຕ຺ຕາ ພຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ເຕນ ເຕນ ໂຍເຄນ ໂພເຘຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ອິຕ຺ຖີ ມູຬ຺ຫຄພ຺ຠາ ຠິສກ຺ກສ຺ສ ອທສ຺ສນີຍໍ ຄຸຍ຺ຫໍ ທສ຺ເສຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ໂພຘເນຍ຺ເຍ ສຕ຺ເຕ ໂພເຘຕຸໍ ອທສ຺ສນີຍໍ ຄຸຍ຺ຫໍ ອິທ຺ຘິຍາ ຉາຍໍ ທສ຺ເສສິ. ນຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ອທສ຺ສນີໂຍ ນາມ ໂອກາໂສ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຸປາທາຍ. ຍທິ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິ ຠຄວໂຕ ຫທຍໍ ທິສ຺ວາ ພຸຊ຺ເຌຍ຺ຍ, ຕສ຺ສປິ ຠຄວາ ໂຍເຄນ ຫທຍໍ ທສ຺ເສຍ຺ຍ, ໂຍຄຎ຺ຎູ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ເທສນາກຸສໂລ.

‘‘ນນຸ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ເຖຣສ຺ສ ນນ຺ທສ຺ສ ອຘິມຸຕ຺ຕິໍ ຊານິຕ຺ວາ ຕໍ ເທວຠວນໍ ເນຕ຺ວາ ເທວກຎ຺ຎາໂຍ ທສ຺ເສສິ ‘ອິມິນາຍໍ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ພຸຊ຺ຌິສ຺ສຕີ’ຕິ, ເຕນ ຈ ໂສ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ພຸຊ຺ຌິ. ອິຕິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ອເນກປຣິຍາເຍນ ສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ ຫີເຬນ຺ໂຕ ຄຣຫນ຺ໂຕ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ໂພຘນເຫຕຸ ກກຸຏປາທິນິໂຍ ອຈ຺ຉຣາໂຍ ທສ຺ເສສິ. ເອວມ຺ປິ ຕຖາຄໂຕ ໂຍຄຎ຺ຎູ ເທສນາກຸສໂລ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ເຖຣສ຺ສ ຈູຬປນ຺ຖກສ຺ສ ຠາຕຣາ ນິກ຺ກຑ຺ຒິຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂິຕສ຺ສ ທຸມ຺ມນສ຺ສ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸຂຸມໍ ໂຈຬຂຓ຺ຑໍ ອທາສິ ‘ອິມິນາຍໍ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ພຸຊ຺ຌິສ຺ສຕີ’ຕິ, ໂສ ຈ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ເຕນ ກາຣເຓນ ຊິນສາສເນ ວສີຠາວໍ ປາປຸຓິ. ເອວມ຺ປິ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ໂຍຄຎ຺ຎູ ເທສນາກຸສໂລ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ໂມຆຣາຊສ຺ສ ຍາວ ຕຕິຍໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ນ ພ຺ຍາກາສິ ‘ເອວມິມສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ມາໂນ ອຸປສມິສ຺ສຕິ, ມານູປສມາ ອຠິສມໂຍ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ, ເຕນ ຈ ຕສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ມາໂນ ອຸປສມິ, ມານູປສມາ ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຉສຸ ອຠິຎ຺ຎາສຸ ວສີຠາວໍ ປາປຸຓິ. ເອວມ຺ປິ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ໂຍຄຎ຺ຎູ ເທສນາກຸສໂລ’’ຕິ.

‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສຸນິພ຺ເພຐິໂຕ ປຎ຺ໂຫ ພຫຸວິເຘຫິ ກາຣເຓຫິ, ຄຫນໍ ອຄຫນໍ ກຕໍ, ອນ຺ຘກາໂຣ ອາໂລໂກ ກໂຕ, ຄຓ຺ຐິ ຠິນ຺ໂນ, ຠຄ຺ຄາ ປຣວາທາ, ຊິນປຸຕ຺ຕານໍ ຈກ຺ຂຸໍ ຕຍາ ອຸປ຺ປາທິຕໍ, ນິປ຺ປຏິຠານາ ຕິຕ຺ຖິຍາ, ຕ຺ວໍ ຄຓິວຣປວຣມາສຊ຺ຊາ’’ຕິ.

ວຕ຺ຖຄຸຍ຺ຫນິທສ຺ສນປຎ຺ໂຫ ຕຕິໂຍ.

໔. ຜຣຸສວາຈາຠາວປຎ຺ໂຫ

໔. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ເຖເຣນ ສາຣິປຸຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ ‘ປຣິສຸທ຺ຘວຈີສມາຈາໂຣ ອາວຸໂສ ຕຖາຄໂຕ, ນຕ຺ຖິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ຍໍ ຕຖາຄໂຕ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ ‘ມາ ເມ ອິທໍ ປໂຣ ອຎ຺ຎາສີ’ຕິ. ປຸນ ຈ ຕຖາຄໂຕ ເຖຣສ຺ສ ສຸທິນ຺ນສ຺ສ ກລນ຺ທປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອປຣາເຘ ປາຣາຊິກໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕ ຜຣຸສາຫິ ວາຈາຫິ ໂມຆປຸຣິສວາເທນ ສມຸທາຈຣິ, ເຕນ ຈ ໂສ ເຖໂຣ ໂມຆປຸຣິສວາເທນ ມງ຺ກຸຈິຕ຺ຕວເສນ ຣຸນ຺ຘິຕຕ຺ຕາ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ນາສກ຺ຂິ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຣິສຸທ຺ຘວຈີສມາຈາໂຣ ຕຖາຄໂຕ, ນຕ຺ຖິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ເຕນ ຫິ ຕຖາຄເຕນ ເຖຣສ຺ສ ສຸທິນ຺ນສ຺ສ ກລນ຺ທປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອປຣາເຘ ໂມຆປຸຣິສວາເທນ ສມຸທາຈິຓ຺ຓນ຺ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ຠຄວຕາ ເຖຣສ຺ສ ສຸທິນ຺ນສ຺ສ ກລນ຺ທປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອປຣາເຘ ໂມຆປຸຣິສວາເທນ ສມຸທາຈິຓ຺ຓໍ, ເຕນ ຫິ ປຣິສຸທ຺ຘວຈີສມາຈາໂຣ ຕຖາຄໂຕ, ນຕ຺ຖິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕນ຺ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເຖເຣນ ສາຣິປຸຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ ‘ປຣິສຸທ຺ຘວຈີສມາຈາໂຣ ອາວຸໂສ ຕຖາຄໂຕ, ນຕ຺ຖິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ຍໍ ຕຖາຄໂຕ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ ‘ມາ ເມ ອິທໍ ປໂຣ ອຎ຺ຎາສີ’ຕິ. ອາຍສ຺ມໂຕ ຈ ສຸທິນ຺ນສ຺ສ ກລນ຺ທປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອປຣາເຘ ປາຣາຊິກໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ເຕນ ຠຄວຕາ ໂມຆປຸຣິສວາເທນ ສມຸທາຈິຓ຺ຓໍ, ຕຎ຺ຈ ປນ ອທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ເຕນ ອສາຣມ຺ເຠນ ຍາຖາວລກ຺ຂເຓນ. ກິຎ຺ຈ ຕຕ຺ຖ ຍາຖາວລກ຺ຂຓໍ, ຍສ຺ສ, ມຫາຣາຊ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ຈຕຸສຈ຺ຈາຠິສມໂຍ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ປຸຣິສຕ຺ຕນໍ ໂມຆໍ ອຎ຺ຎໍ ກຍິຣມານໍ ອຎ຺ເຎນ ສມ຺ຠວຕິ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘ໂມຆປຸຣິໂສ’ຕິ. ອິຕິ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ອາຍສ຺ມໂຕ ສຸທິນ຺ນສ຺ສ ກລນ຺ທປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສຕາວວຈເນນ ສມຸທາຈິຓ຺ຓໍ, ໂນ ອຠູຕວາເທນາ’’ຕິ.

‘‘ສຠາວມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂຍ ອກ຺ໂກສນ຺ໂຕ ຠຓຕິ, ຕສ຺ສ ມຍໍ ກຫາປຓໍ ທຓ຺ຑໍ ຘາເຣມ, ອປຣາໂຘ ເຍວ ໂສ ວຕ຺ຖຸໍ ນິສ຺ສາຍ ວິສຸໍ ໂວຫາຣໍ ອາຈຣນ຺ໂຕ ອກ຺ໂກສຕີ’’ຕິ. ‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ, ມຫາຣາຊ, ສຸຕປຸພ຺ພໍ ຕຍາ ຂລິຕສ຺ສ ອຠິວາທນໍ ວາ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐານໍ ວາ ສກ຺ກາຣໍ ວາ ອຸປາຍນານຸປ຺ປທານໍ ວາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຍໂຕ ກຸໂຕຈິ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຂລິໂຕ, ໂສ ປຣິຠາສນາຣໂຫ ໂຫຕິ ຕຊ຺ຊນາຣໂຫ, ອຸຕ຺ຕມງ຺ຄມ຺ປິສ຺ສ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ ຫນນ຺ຕິປິ ພນ຺ຘນ຺ຕິປິ ຆາເຕນ຺ຕິປິ ຌາເປນ຺ຕິປີ’’ຕິ [ຊາເປນ຺ຕິປີຕິ (ສີ. ປີ.)]. ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ກິຣິຍາ ເຍວ ກຕາ, ໂນ ອກິຣິຍາ’’ຕິ.

‘‘ກິຣິຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກຸຣຸມາເນນ ປຕິຣູເປນ ກາຕພ຺ພໍ ອນຸຈ຺ຉວິເກນ, ສວເນນປິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ສເທວໂກ ໂລໂກ ໂອຕ຺ຕປ຺ປຕິ ຫິຣິຍຕິ ຠິຍ຺ໂຍ ທສ຺ສເນນ ຕຕຸຕ຺ຕຣິໍ ອຸປສງ຺ກມເນນ ປຍິຣຸປາສເນນາ’’ຕິ. ‘‘ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕິກິຈ຺ຉໂກ ອຠິສນ຺ເນ ກາເຍ ກຸປິເຕ ໂທເສ ສິເນຫນີຍານິ ເຠສຊ຺ຊານິ ເທຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຕິຓ຺ຫານິ ເລຂນີຍານິ ເຠສຊ຺ຊານິ ເທຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ສພ຺ພກິເລສພ຺ຍາຘິວູປສມາຍ ອນຸສິຏ຺ຐິໍ ເທຕິ, ຜຣຸສາປິ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ວາຈາ ສຕ຺ເຕ ສິເນຫຍຕິ, ມຸທຸເກ ກໂຣຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອຸຓ຺ຫມ຺ປິ ອຸທກໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ສິເນຫນີຍໍ ສິເນຫຍຕິ, ມຸທຸກໍ ກໂຣຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຜຣຸສາປິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ວາຈາ ອຕ຺ຖວຕີ ໂຫຕິ ກຣຸຓາສຫຄຕາ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປິຕຸວຈນໍ ປຸຕ຺ຕານໍ ອຕ຺ຖວນ຺ຕໍ ໂຫຕິ ກຣຸຓາສຫຄຕໍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຜຣຸສາປິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ວາຈາ ອຕ຺ຖວຕີ ໂຫຕິ ກຣຸຓາສຫຄຕາ. ຜຣຸສາປິ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ວາຈາ ສຕ຺ຕານໍ ກິເລສປ຺ປຫານາ [ກິເລສປ຺ປຫານາຍ (ສີ.)] ໂຫຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ທຸຄ຺ຄນ຺ຘມ຺ປິ ໂຄມຸຕ຺ຕໍ ປີຕໍ ວິຣສມ຺ປິ ອຄທໍ ຂາຍິຕໍ ສຕ຺ຕານໍ ພ຺ຍາຘິໍ ຫນຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຜຣຸສາປິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ວາຈາ ອຕ຺ຖວຕີ ກຣຸຓາສຫຄຕາ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມຫນ຺ໂຕປິ ຕູລປຸຎ຺ໂຊ [ຕູລປິຈຸ (ສີ. ສ຺ຍາ.)] ປຣສ຺ສ ກາເຍ ນິປຕິຕ຺ວາ ຣຸຊໍ ນ ກໂຣຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຜຣຸສາປິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ວາຈາ ນ ກສ຺ສຈິ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາເທຕີ’’ຕິ. ‘‘ສຸວິນິຈ຺ຉິໂຕ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຎ຺ໂຫ ພຫູຫິ ກາຣເຓຫິ, ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ຜຣຸສວາຈາຠາວປຎ຺ໂຫ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

໕. ຣຸກ຺ຂອເຈຕນາຠາວປຎ຺ໂຫ

໕. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຕຖາຄເຕນ –

‘‘‘ອເຈຕນໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ອສ຺ສຸຓນ຺ຕໍ, ຊາໂນ ອຊານນ຺ຕມິມໍ ປລາສໍ;

ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ຘຸວໍ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ, ສຸຂເສຍ຺ຍໍ ປຸຈ຺ຉສິ ກິສ຺ສ ເຫຕູ’ຕິ [ຊາ. ໑.໔.໒໕].

ປຸນ ຈ ຠຓິຕໍ –

‘‘‘ອິຕິ ຜນ຺ທນຣຸກ຺ໂຂປິ, ຕາວເທ ອຊ຺ຌຠາສຖ;

ມຍ຺ຫມ຺ປິ ວຈນໍ ອຕ຺ຖິ, ຠາຣທ຺ວາຊ ສຸໂຓຫິ ເມ’ຕິ [ຊາ. ໑.໑໓.໒໐].

‘‘ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຣຸກ຺ໂຂ ອເຈຕໂນ, ເຕນ ຫິ ຜນ຺ທເນນ ຣຸກ຺ເຂນ ຠາຣທ຺ວາເຊນ ສຫ ສລ຺ລປິຕນ຺ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ຜນ຺ທເນນ ຣຸກ຺ເຂນ ຠາຣທ຺ວາເຊນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປິຕໍ, ເຕນ ຫິ ຣຸກ຺ໂຂ ອເຈຕໂນຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ຣຸກ຺ໂຂ ອເຈຕໂນ’ຕິ, ຜນ຺ທເນນ ຈ ຣຸກ຺ເຂນ ຠາຣທ຺ວາເຊນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປິຕໍ, ຕຎ຺ຈ ປນ ວຈນໍ ໂລກສມຎ຺ຎາຍ ຠຓິຕໍ. ນຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ອເຈຕນສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ສລ຺ລາໂປ ນາມ, ອປິ ຈ, ມຫາຣາຊ, ຕສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ເຂ ອຘິວຕ຺ຖາຍ ເທວຕາເຍຕໍ ອຘິວຈນໍ ຣຸກ຺ໂຂຕິ, ຣຸກ຺ໂຂ ສລ຺ລປຕີຕິ ເຈສາ ໂລກປຓ຺ຓຕ຺ຕິ, ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ສກຏໍ ຘຎ຺ຎສ຺ສ ປຣິປູຣິຕໍ ຘຎ຺ຎສກຏນ຺ຕິ ຊໂນ ໂວຫຣຕິ, ນ ຈ ຕໍ ຘຎ຺ຎມຍໍ ສກຏໍ, ຣຸກ຺ຂມຍໍ ສກຏໍ, ຕສ຺ມິໍ ສກເຏ ຘຎ຺ຎສ຺ສ ປນ ອາກິຣິຕຕ຺ຕາ ຘຎ຺ຎສກຏນ຺ຕິ ຊໂນ ໂວຫຣຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນ ຣຸກ຺ໂຂ ສລ຺ລປຕິ, ຣຸກ຺ໂຂ ອເຈຕໂນ, ຍາ ປນ ຕສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ເຂ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ, ຕສ຺ສາ ເຍວ ຕໍ ອຘິວຈນໍ ຣຸກ຺ໂຂຕິ, ຣຸກ຺ໂຂ ສລ຺ລປຕີຕິ ເຈສາ ໂລກປຓ຺ຓຕ຺ຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ທຘິໍ ມນ຺ຖຍມາໂນ ຕກ຺ກໍ ມນ຺ເຖມີຕິ ໂວຫຣຕິ, ນ ຕໍ ຕກ຺ກໍ, ຍໍ ໂສ ມນ຺ເຖຕິ, ທຘິໍ ເຍວ ໂສ ມນ຺ເຖນ຺ໂຕ ຕກ຺ກໍ ມນ຺ເຖມີຕິ ໂວຫຣຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນ ຣຸກ຺ໂຂ ສລ຺ລປຕິ, ຣຸກ຺ໂຂ ອເຈຕໂນ. ຍາ ປນ ຕສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ເຂ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ, ຕສ຺ສາເຍວ ຕໍ ອຘິວຈນໍ ຣຸກ຺ໂຂຕິ, ຣຸກ຺ໂຂ ສລ຺ລປຕີຕິ ເຈສາ ໂລກປຓ຺ຓຕ຺ຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ອສນ຺ຕໍ ສາເຘຕຸກາໂມ ສນ຺ຕໍ ສາເຘມີຕິ ໂວຫຣຕິ, ອສິທ຺ຘໍ ສິທ຺ຘນ຺ຕິ ໂວຫຣຕິ, ເອວເມສາ ໂລກສມຎ຺ຎາ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນ ຣຸກ຺ໂຂ ສລ຺ລປຕິ, ຣຸກ຺ໂຂ ອເຈຕໂນ. ຍາ ປນ ຕສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ເຂ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ, ຕສ຺ສາເຍວ ຕໍ ອຘິວຈນໍ ຣຸກ຺ໂຂຕິ, ຣຸກ຺ໂຂ ສລ຺ລປຕີຕິ ເຈສາ ໂລກປຓ຺ຓຕ຺ຕິ, ຍາຍ, ມຫາຣາຊ, ໂລກສມຎ຺ຎາຍ ຊໂນ ໂວຫຣຕິ, ຕຖາຄໂຕປິ ຕາເຍວ ໂລກສມຎ຺ຎາຍ ສຕ຺ຕານໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ຣຸກ຺ຂອເຈຕນາຠາວປຎ຺ໂຫ ປຎ຺ຈໂມ.

໖. ປິຓ຺ຑປາຕມຫປ຺ຜລປຎ຺ໂຫ

໖. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຘມ຺ມສງ຺ຄີຕິກາຣເກຫິ ເຖເຣຫິ –

‘‘‘ຈຸນ຺ທສ຺ສ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ, ກມ຺ມາຣສ຺ສາຕິ ເມ ສຸຕໍ;

ອາພາຘໍ ສມ຺ຜຸສີ ຘີໂຣ, ປພາຬ຺ຫໍ ມາຣຓນ຺ຕິກ’ນ຺ຕິ [ທີ. ນິ. ໒.໑໙໐].

‘‘ປຸນ ຈ ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ທ຺ເວເມ, ອານນ຺ທ, ປິຓ຺ຑປາຕາ ສມສມຜລາ ສມວິປາກາ ອຕິວິຍ ອຎ຺ເຎຫິ ປິຓ຺ຑປາເຕຫິ ມຫປ຺ຜລຕຣາ ຈ ມຫານິສໍສຕຣາ ຈ. ກຕເມ ທ຺ເວ? ຍຎ຺ຈ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຕຖາຄໂຕ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌິ, ຍຎ຺ຈ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຕຖາຄໂຕ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ. ອິເມ ທ຺ເວ ປິຓ຺ຑປາຕາ ສມສມຜລາ ສມວິປາກາ, ອຕິວິຍ ອຎ຺ເຎຫິ ປິຓ຺ຑປາເຕຫິ ມຫປ຺ຜລຕຣາ ຈ ມຫານິສໍສຕຣາ ຈາ’ຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວໂຕ ຈຸນ຺ທສ຺ສ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຕ຺ຕາວິສ຺ສ [ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ (ສີ.)] ຂໂຣ ອາພາໂຘ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ປພາຬ຺ຫາ ຈ ເວທນາ ປວຕ຺ຕາ ມາຣຓນ຺ຕິກາ, ເຕນ ຫິ ‘ທ຺ເວເມ, ອານນ຺ທ, ປິຓ຺ຑປາຕາ ສມສມຜລາ ສມວິປາກາ ອຕິວິຍ ອຎ຺ເຎຫິ ປິຓ຺ຑປາເຕຫິ ມຫປ຺ຜລຕຣາ ຈ ມຫານິສໍສຕຣາ ຈາ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ທ຺ເວເມ ປິຓ຺ຑປາຕາ ສມສມຜລາ ສມວິປາກາ ອຕິວິຍ ອຎ຺ເຎຫິ ປິຓ຺ຑປາເຕຫິ ມຫປ຺ຜລຕຣາ ຈ ມຫານິສໍສຕຣາ ຈ, ເຕນ ຫິ ຠຄວໂຕ ຈຸນ຺ທສ຺ສ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຕ຺ຕາວິສ຺ສ [ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ (ສີ.)] ຂໂຣ ອາພາໂຘ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ປພາຬ຺ຫາ ຈ ເວທນາ ປວຕ຺ຕາ ມາຣຓນ຺ຕິກາຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ກິໍນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂສ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ວິສຄຕຕາຍ ມຫປ຺ຜໂລ, ໂຣຄຸປ຺ປາທກຕາຍ ມຫປ຺ຜໂລ, ອາຍຸວິນາສກຕາຍ ມຫປ຺ຜໂລ, ຠຄວໂຕ ຊີວິຕຫຣຓຕາຍ ມຫປ຺ຜໂລ? ຕຕ຺ຖ ເມ ກາຣຓໍ ພ຺ຣູຫິ ປຣວາທານໍ ນິຄ຺ຄຫາຍ, ເອຕ຺ຖາຍໍ ຊໂນ ສມ຺ມູຬ຺ໂຫ ໂລຠວເສນ ອຕິພຫຸໍ ຂາຍິເຕນ ໂລຫິຕປກ຺ຂນ຺ທິກາ ອຸປ຺ປນ຺ນາຕິ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຘມ຺ມສງ຺ຄີຕິກາຣເກຫິ ເຖເຣຫິ –

‘‘‘ຈຸນ຺ທສ຺ສ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ, ກມ຺ມາຣສ຺ສາຕິ ເມ ສຸຕໍ;

ອາພາຘໍ ສມ຺ຜຸສີ ຘີໂຣ, ປພາຬ຺ຫໍ ມາຣຓນ຺ຕິກ’ນ຺ຕິ.

‘‘ຠຄວຕາ ຈ ຠຓິຕໍ ‘ທ຺ເວເມ, ອານນ຺ທ, ປິຓ຺ຑປາຕາ ສມສມຜລາ ສມວິປາກາ ອຕິວິຍ ອຎ຺ເຎຫິ ປິຓ຺ຑປາເຕຫິ ມຫປ຺ຜລຕຣາ ຈ ມຫານິສໍສຕຣາ ຈ. ກຕເມ ທ຺ເວ? ຍຎ຺ຈ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຕຖາຄໂຕ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌິ, ຍຎ຺ຈ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຕຖາຄໂຕ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ [ປຣິນິພ຺ພາຍິ (ສີ.)], ອິເມ ທ຺ເວ ປິຓ຺ຑປາຕາ ສມສມຜລາ ສມວິປາກາ, ອຕິວິຍ ອຎ຺ເຎຫິ ປິຓ຺ຑປາເຕຫິ ມຫປ຺ຜລຕຣາ ຈ ມຫານິສໍສຕຣາ ຈາ’ຕິ.

‘‘ໂສ ປນ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ພຫຸຄຸໂຓ ອເນການິສໍໂສ. ເທວຕາ, ມຫາຣາຊ, ຫຏ຺ຐາ ປສນ຺ນມານສາ ‘ອຍໍ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຉິໂມ ປິຓ຺ຑປາໂຕ’ຕິ ທິພ຺ພໍ ໂອຊໍ ສູກຣມທ຺ທເວ ອາກິຣິໍສຸ. ຕຎ຺ຈ ປນ ສມ຺ມາປາກໍ ລຫຸປາກໍ [ພຫຸປາກໍ (ສີ.)] ມນຸຎ຺ຎໍ ພຫຸຣສໍ ຊຏ຺ຐຣຄ຺ຄິເຕຊສ຺ສ ຫິຕໍ. ນ, ມຫາຣາຊ, ຕໂຕນິທານໍ ຠຄວໂຕ ໂກຈິ ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຣໂຄ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ອປິ ຈ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວໂຕ ປກຕິທຸພ຺ພເລ ສຣີເຣ ຂີເຓ ອາຍຸສງ຺ຂາເຣ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຣໂຄ ຠິຍ຺ໂຍ ອຠິວຑ຺ຒິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປກຕິຍາ ຊລມາໂນ ອຄ຺ຄິ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ອຸປາທາເນ ທິນ຺ເນ ຠິຍ຺ໂຍ ປຊ຺ຊລຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວໂຕ ປກຕິທຸພ຺ພເລ ສຣີເຣ ຂີເຓ ອາຍຸສງ຺ຂາເຣ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຣໂຄ ຠິຍ຺ໂຍ ອຠິວຑ຺ຒິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ໂສໂຕ ປກຕິຍາ ສນ຺ທມາໂນ ອຠິວຸຏ຺ເຐ ມຫາເມເຆ ຠິຍ຺ໂຍ ມໂຫໂຆ ອຸທກວາຫໂກ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວໂຕ ປກຕິທຸພ຺ພເລ ສຣີເຣ ຂີເຓ ອາຍຸສງ຺ຂາເຣ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຣໂຄ ຠິຍ຺ໂຍ ອຠິວຑ຺ຒິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ປກຕິຍາ ອຠິສນ຺ນຘາຕຸ ກຸຈ຺ຉິ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ອຊ຺ໂຌຫຣິເຕ ຠິຍ຺ໂຍ ອາຍເມຍ຺ຍ [ອາມເຍຍ຺ຍ (ສີ.)], ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວໂຕ ປກຕິທຸພ຺ພເລ ສຣີເຣ ຂີເຓ ອາຍຸສງ຺ຂາເຣ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຣໂຄ ຠິຍ຺ໂຍ ອຠິວຑ຺ຒິ, ນຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ຕສ຺ມິໍ ປິຓ຺ຑປາເຕ ໂທໂສ, ນ ຈ ຕສ຺ສ ສກ຺ກາ ໂທສໍ ອາໂຣເປຕຸ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເກນ ກາຣເຓນ ເຕ ທ຺ເວ ປິຓ຺ຑປາຕາ ສມສມຜລາ ສມວິປາກາ ອຕິວິຍ ອຎ຺ເຎຫິ ປິຓ຺ຑປາເຕຫິ ມຫປ຺ຜລຕຣາ ຈ ມຫານິສໍສຕຣາ ຈາ’’ຕິ? ‘‘ຘມ຺ມານຸມຊ຺ຊນສມາປຕ຺ຕິວເສນ, ມຫາຣາຊ, ເຕ ທ຺ເວ ປິຓ຺ຑປາຕາ ສມສມຜລາ ສມວິປາກາ ອຕິວິຍ ອຎ຺ເຎຫິ ປິຓ຺ຑປາເຕຫິ ມຫປ຺ຜລຕຣາ ຈ ມຫານິສໍສຕຣາ ຈາ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກຕເມສໍ ຘມ຺ມານໍ ອນຸມຊ຺ຊນສມາປຕ຺ຕິວເສນ ເຕ ທ຺ເວ ປິຓ຺ຑປາຕາ ສມສມຜລາ ສມວິປາກາ ອຕິວິຍ ອຎ຺ເຎຫິ ປິຓ຺ຑປາເຕຫິ ມຫປ຺ຜລຕຣາ ຈ ມຫານິສໍສຕຣາ ຈາ’’ຕິ? ‘‘ນວນ຺ນໍ, ມຫາຣາຊ, ອນຸປຸພ຺ພວິຫາຣສມາປຕ຺ຕີນໍ ອນຸໂລມປ຺ປຏິໂລມສມາປຊ຺ຊນວເສນ ເຕ ທ຺ເວ ປິຓ຺ຑປາຕາ ສມສມຜລາ ສມວິປາກາ ອຕິວິຍ ອຎ຺ເຎຫິ ປິຓ຺ຑປາເຕຫິ ມຫປ຺ຜລຕຣາ ຈ ມຫານິສໍສຕຣາ ຈາ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ທ຺ວີສຸ ເຍວ ທິວເສສຸ ອຘິມຕ຺ຕໍ ຕຖາຄໂຕ ນວານຸປຸພ຺ພວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິໂຍ ອນຸໂລມປ຺ປຏິໂລມໍ ສມາປຊ຺ຊີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອພ຺ຠຸຕໍ ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ. ຍໍ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘກ຺ເຂຕ຺ເຕ ອສທິສໍ ປຣມທານໍ, ຕມ຺ປິ ອິເມຫິ ທ຺ວີຫິ ປິຓ຺ຑປາເຕຫິ ອຄຓິຕໍ. ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ. ຍາວ ມຫນ຺ຕາ ນວານຸປຸພ຺ພວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິໂຍ, ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ນວານຸປຸພ຺ພວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິວເສນ ທານໍ ມຫປ຺ຜລຕຣໍ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສຕຣຎ຺ຈ. ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ປິຓ຺ຑປາຕມຫປ຺ຜລປຎ຺ໂຫ ຉຏ຺ໂຐ.

໗. ພຸທ຺ຘປູຊນປຎ຺ໂຫ

໗. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຕຖາຄເຕນ ‘ອພ຺ຍາວຏາ ຕຸມ຺ເຫ, ອານນ຺ທ, ໂຫຖ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຣີຣປູຊາຍາ’ຕິ. ປຸນ ຈ ຠຓິຕໍ –

‘‘‘ປູເຊຖ ນໍ ປູຊນິຍສ຺ສ ຘາຕຸໍ;

ເອວໍ ກິຣ ສຄ຺ຄມິໂຕ ຄມິສ຺ສຖາ’ຕິ.

‘‘ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄເຕນ ຠຓິຕໍ ‘ອພ຺ຍາວຏາ ຕຸມ຺ເຫ, ອານນ຺ທ, ໂຫຖ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຣີຣປູຊາຍາ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ປູເຊຖ ນໍ ປູຊນິຍສ຺ສ ຘາຕຸໍ, ເອວໍ ກຣາ ສຄ຺ຄມິໂຕ ຄມິສ຺ສຖາ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ຕຖາຄເຕນ ຠຓິຕໍ ‘ປູເຊຖ ນໍ ປູຊນິຍສ຺ສ ຘາຕຸໍ, ເອວໍ ກຣາ ສຄ຺ຄມິໂຕ ຄມິສ຺ສຖາ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ອພ຺ຍາວຏາ ຕຸມ຺ເຫ ອານນ຺ທ, ໂຫຖ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຣີຣປູຊາຍາ’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ອພ຺ຍາວຏາ ຕຸມ຺ເຫ, ອານນ຺ທ, ໂຫຖ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຣີຣປູຊາຍາ’ຕິ, ປຸນ ຈ ຠຓິຕໍ ‘ປູເຊຖ ນໍ ປູຊນິຍສ຺ສ ຘາຕຸໍ, ເອວໍ ກຣາ ສຄ຺ຄມິໂຕ ຄມິສ຺ສຖາ’ຕິ, ຕຎ຺ຈ ປນ ນ ສພ຺ເພສໍ ຊິນປຸຕ຺ຕານໍ ເຍວ ອາຣພ຺ຠ ຠຓິຕໍ ‘ອພ຺ຍາວຏາ ຕຸມ຺ເຫ, ອານນ຺ທ, ໂຫຖ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຣີຣປູຊາຍາ’ຕິ. ອກມ຺ມໍ ເຫຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຊິນປຸຕ຺ຕານໍ ຍທິທໍ ປູຊາ, ສມ຺ມສນໍ ສງ຺ຂາຣານໍ, ໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ, ສຕິປຏ຺ຐານານຸປສ຺ສນາ, ອາຣມ຺ມຓສາຣຄ຺ຄາໂຫ, ກິເລສຍຸທ຺ຘໍ, ສທຕ຺ຖມນຸຍຸຎ຺ຊນາ, ເອຕໍ ຊິນປຸຕ຺ຕານໍ ກຣຓີຍໍ, ອວເສສານໍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ປູຊາ ກຣຓີຍາ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມຫິຍາ ຣາຊປຸຕ຺ຕານໍ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສຣຖຘນຸຖຣຸເລຂມຸທ຺ທາສິກ຺ຂາຂຄ຺ຄມນ຺ຕສຸຕິ- ສມ຺ມຸຕິຍຸທ຺ຘຍຸຊ຺ຌາປນກິຣິຍາ ກຣຓີຍາ, ອວເສສານໍ ປຸຖຸເວສ຺ສສຸທ຺ທານໍ ກສິ ວຓິຊ຺ຊາ ໂຄຣກ຺ຂາ ກຣຓີຍາ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອກມ຺ມໍ ເຫຕໍ ຊິນປຸຕ຺ຕານໍ ຍທິທໍ ປູຊາ, ສມ຺ມສນໍ ສງ຺ຂາຣານໍ, ໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ, ສຕິປຏ຺ຐານານຸປສ຺ສນາ, ອາຣມ຺ມຓສາຣຄ຺ຄາໂຫ, ກິເລສຍຸທ຺ຘໍ, ສທຕ຺ຖມນຸຍຸຎ຺ຊນາ, ເອຕໍ ຊິນປຸຕ຺ຕານໍ ກຣຓີຍໍ, ອວເສສານໍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ປູຊາ ກຣຓີຍາ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓມາຓວການໍ ອິຣຸເວທໍ ຍຊຸເວທໍ ສາມເວທໍ ອຖພ຺ພຓເວທໍ ລກ຺ຂຓໍ ອິຕິຫາສໍ ປຸຣາຓໍ ນິຆຓ຺ຑຸ ເກຏຸຠໍ ອກ຺ຂຣປ຺ປເຠທໍ ປທໍ ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ ຠາສມຄ຺ຄໍ ອຸປ຺ປາຕໍ ສຸປິນໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ຉຬງ຺ຄໍ ຈນ຺ທຄ຺ຄາຫໍ ສູຣິຍຄ຺ຄາຫໍ ສຸກ຺ກຣາຫຸຈຣິຕໍ ອຸຬຸຄ຺ຄຫຍຸທ຺ຘໍ [ໂອຬຸຄ຺ຄຫຍຸທ຺ຘໍ (ກ.)] ເທວທຸນ຺ທຸຠິສ຺ສຣໍ ໂອກ຺ກນ຺ຕິ ອຸກ຺ກາປາຕໍ ຠູມິກມ຺ມໍ [ຠູມິກມ຺ປໍ (ສີ. ປີ.)] ທິສາທາຫໍ ຠຸມ຺ມນ຺ຕລິກ຺ຂໍ ໂຊຕິສໍ ໂລກາຍຕິກໍ ສາຈກ຺ກໍ ມິຄຈກ຺ກໍ ອນ຺ຕຣຈກ຺ກໍ ມິສ຺ສກຸປ຺ປາທໍ ສກຸຓຣຸຕຣວິຕໍ [ສກຸຓຣຸຕໍ (ສີ.)] ສິກ຺ຂາ ກຣຓີຍາ, ອວເສສານໍ ປຸຖຸເວສ຺ສສຸທ຺ທານໍ ກສິ ວຓິຊ຺ຊາ ໂຄຣກ຺ຂາ ກຣຓີຍາ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອກມ຺ມໍ ເຫຕໍ ຊິນປຸຕ຺ຕານໍ ຍທິທໍ ປູຊາ, ສມ຺ມສນໍ ສງ຺ຂາຣານໍ, ໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ, ສຕິປຏ຺ຐານານຸປສ຺ສນາ, ອາຣມ຺ມຓສາຣຄ຺ຄາໂຫ, ກິເລສຍຸທ຺ຘໍ, ສທຕ຺ຖມນຸຍຸຎ຺ຊນາ, ເອຕໍ ຊິນປຸຕ຺ຕານໍ ກຣຓີຍໍ, ອວເສສານໍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ປູຊາ ກຣຓີຍາ, ຕສ຺ມາ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ‘ມາ ອິເມ ອກມ຺ເມ ຍຸຎ຺ຊນ຺ຕຸ, ກມ຺ເມ ອິເມ ຍຸຎ຺ຊນ຺ຕູ’ຕິ ອາຫ ‘ອພ຺ຍາວຏາ ຕຸມ຺ເຫ, ອານນ຺ທ, ໂຫຖ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຣີຣປູຊາຍາ’ຕິ. ຍເທຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ນ ຠເຓຍ຺ຍ, ປຕ຺ຕຈີວຣມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິຍາທາເປຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ພຸທ຺ຘປູຊໍ ເຍວ ກເຣຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ພຸທ຺ຘປູຊນປຎ຺ໂຫ ສຕ຺ຕໂມ.

໘. ປາທສກລິກາຫຕປຎ຺ໂຫ

໘. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຸມ຺ເຫ ຠຓຖ ‘ຠຄວໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ອຍໍ ອເຈຕນາ ມຫາປຖວີ ນິນ຺ນໍ ອຸນ຺ນມຕິ, ອຸນ຺ນຕໍ ໂອນມຕີ’ຕິ, ປຸນ ຈ ຠຓຖ ‘ຠຄວໂຕ ປາໂທ ສກລິກາຍ ຂໂຕ’ຕິ. ຍາ ສາ ສກລິກາ ຠຄວໂຕ ປາເທ ປຕິຕາ, ກິສ຺ສ ປນ ສາ ສກລິກາ ຠຄວໂຕ ປາທາ ນ ນິວຕ຺ຕາ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ອຍໍ ອເຈຕນາ ມຫາປຖວີ ນິນ຺ນໍ ອຸນ຺ນມຕິ, ອຸນ຺ນຕໍ ໂອນມຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ຠຄວໂຕ ປາໂທ ສກລິກາຍ ຂໂຕ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ຠຄວໂຕ ປາໂທ ສກລິກາຍ ຂໂຕ, ເຕນ ຫິ ‘ຠຄວໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ອຍໍ ອເຈຕນາ ມຫາປຖວີ ນິນ຺ນໍ ອຸນ຺ນມຕິ ອຸນ຺ນຕໍ ໂອນມຕີ’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ສຈ຺ຈໍ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ເຖຕໍ ຠຄວໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ອຍໍ ອເຈຕນາ ມຫາປຖວີ ນິນ຺ນໍ ອຸນ຺ນມຕິ ອຸນ຺ນຕໍ ໂອນມຕິ, ຠຄວໂຕ ຈ ປາໂທ ສກລິກາຍ ຂໂຕ, ນ ຈ ປນ ສາ ສກລິກາ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ປຕິຕາ, ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກເມນ ປຕິຕາ. ເທວທຕ຺ໂຕ, ມຫາຣາຊ, ພຫູນິ ຊາຕິສຕສຫສ຺ສານິ ຠຄວຕິ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘິ, ໂສ ເຕນ ອາຆາເຕນ ‘ມຫນ຺ຕໍ ກູຏາຄາຣປ຺ປມາຓໍ ປາສາຓໍ ຠຄວໂຕ ອຸປຣິ ປາເຕສ຺ສາມີ’ຕິ ມຸຎ຺ຈິ. ອຖ ທ຺ເວ ເສລາ ປຖວິໂຕ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຕໍ ປາສາຓໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໍສຸ, ອຖ ເນສໍ ສມ຺ປຫາເຣນ ປາສາຓໂຕ ປປຏິກາ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເຍນ ວາ ເຕນ ວາ ປຕນ຺ຕີ ຠຄວໂຕ ປາເທ ປຕິຕາ’’ຕິ.

‘‘ຍຖາ ຈ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ທ຺ເວ ເສລາ ປາສາຓໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໍສຸ, ຕເຖວ ປປຏິກາປິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພາ’’ຕິ? ‘‘ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕມ຺ປິ, ມຫາຣາຊ, ອິເຘກຈ຺ຈໍ ປຄ຺ຆຣຕິ ປສວຕິ ນ ຐານມຸປຄຈ຺ຉຕິ, ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອຸທກໍ ປາຓິນາ ຄຫິຕໍ ອງ຺ຄຸລນ຺ຕຣິກາຫິ ປຄ຺ຆຣຕິ ປສວຕິ ນ ຐານມຸປຄຈ຺ຉຕິ, ຂີຣໍ ຕກ຺ກໍ ມຘຸໍ ສປ຺ປິ ເຕສໍ ມຈ຺ຉຣສໍ ມໍສຣສໍ ປາຓິນາ ຄຫິຕໍ ອງ຺ຄຸລນ຺ຕຣິກາຫິ ປຄ຺ຆຣຕິ ປສວຕິ ນ ຐານມຸປຄຈ຺ຉຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນຕ຺ຖໍ ອຸປຄຕານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເສລານໍ ສມ຺ປຫາເຣນ ປາສາຓໂຕ ປປຏິກາ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເຍນ ວາ ເຕນ ວາ ປຕນ຺ຕີ ຠຄວໂຕ ປາເທ ປຕິຕາ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ສຓ຺ຫສຸຂຸມອຓຸຣຊສມໍ ປຸຬິນໍ ມຸຏ຺ຐິນາ ຄຫິຕໍ ອງ຺ຄຸລນ຺ຕຣິກາຫິ ປຄ຺ຆຣຕິ ປສວຕິ ນ ຐານມຸປຄຈ຺ຉຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນຕ຺ຖໍ ອຸປຄຕານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເສລານໍ ສມ຺ປຫາເຣນ ປາສາຓໂຕ ປປຏິກາ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເຍນ ວາ ເຕນ ວາ ປຕນ຺ຕີ ຠຄວໂຕ ປາເທ ປຕິຕາ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ກພໂຬ ມຸເຂນ ຄຫິໂຕ ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ມຸຂໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ປຄ຺ຆຣຕິ ປສວຕິ ນ ຐານມຸປຄຈ຺ຉຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນຕ຺ຖໍ ອຸປຄຕານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເສລານໍ ສມ຺ປຫາເຣນ ປາສາຓໂຕ ປປຏິກາ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເຍນ ວາ ເຕນ ວາ ປຕນ຺ຕີ ຠຄວໂຕ ປາເທ ປຕິຕາ’’ຕິ.

‘‘ໂຫຕຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເສເລຫິ ປາສາໂຓ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໂຕ, ອຖ ປປຏິກາຍປິ ອປຈິຕິ ກາຕພ຺ພາ ຍເຖວ ມຫາປຖວິຍາ’’ຕິ? ‘‘ທ຺ວາທສິເມ, ມຫາຣາຊ, ອປຈິຕິໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ. ກຕເມ ທ຺ວາທສ? ຣຕ຺ໂຕ ຣາຄວເສນ ອປຈິຕິໍ ນ ກໂຣຕິ, ທຸຏ຺ໂຐ ໂທສວເສນ, ມູຬ຺ໂຫ ໂມຫວເສນ, ອຸນ຺ນໂຕ ມານວເສນ, ນິຄ຺ຄຸໂຓ ອວິເສສຕາຍ, ອຕິຖທ຺ໂຘ ອນິເສຘນຕາຍ, ຫີໂນ ຫີນສຠາວຕາຍ, ວຈນກໂຣ ອນິສ຺ສຣຕາຍ, ປາໂປ ກທຣິຍຕາຍ, ທຸກ຺ຂາປິໂຕ ປຏິທຸກ຺ຂາປນຕາຍ, ລຸທ຺ໂຘ ໂລຠາຠິຠູຕຕາຍ, ອາຍູຫິໂຕ ອຕ຺ຖສາຘນຕາຍ [ອຕ຺ຖສາຘເນນ (ສ຺ຍາ. ປີ. ກ.)] ອປຈິຕິໍ ນ ກໂຣຕິ. ອິເມ ໂຂ ມຫາຣາຊ ທ຺ວາທສ ອປຈິຕິໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ. ສາ ຈ ປນ ປປຏິກາ ປາສາຓສມ຺ປຫາເຣນ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອນິມິຕ຺ຕກຕທິສາ ເຍນ ວາ ເຕນ ວາ ປຕມານາ ຠຄວໂຕ ປາເທ ປຕິຕາ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ສຓ຺ຫສຸຂຸມອຓຸຣໂຊ ອນິລພລສມາຫໂຕ ອນິມິຕ຺ຕກຕທິໂສ ເຍນ ວາ ເຕນ ວາ ອຠິກິຣຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສາ ປປຏິກາ ປາສາຓສມ຺ປຫາເຣນ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອນິມິຕ຺ຕກຕທິສາ ເຍນ ວາ ເຕນ ວາ ປຕມານາ ຠຄວໂຕ ປາເທ ປຕິຕາ. ຍທິ ປນ, ມຫາຣາຊ, ສາ ປປຏິກາ ປາສາຓໂຕ ວິສຸໍ ນ ຠເວຍ຺ຍ, ຕມ຺ປິ ເຕ ເສລາ ປາສາຓປປຏິກໍ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍຸໍ. ເອສາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ປປຏິກາ ນ ຠູມຏ຺ຐາ ນ ອາກາສຏ຺ຐາ, ປາສາຓສມ຺ປຫາຣເວເຄນ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອນິມິຕ຺ຕກຕທິສາ ເຍນ ວາ ເຕນ ວາ ປຕມານາ ຠຄວໂຕ ປາເທ ປຕິຕາ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ວາຕມຓ຺ຑລິກາຍ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ປຸຣາຓປຓ຺ຓໍ ອນິມິຕ຺ຕກຕທິສໍ ເຍນ ວາ ເຕນ ວາ ປຕຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເອສາ ປປຏິກາ ປາສາຓສມ຺ປຫາຣເວເຄນ ອນິມິຕ຺ຕກຕທິສາ ເຍນ ວາ ເຕນ ວາ ປຕມານາ ຠຄວໂຕ ປາເທ ປຕິຕາ. ອປິ ຈ, ມຫາຣາຊ, ອກຕຎ຺ຎຸສ຺ສ ກທຣິຍສ຺ສ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂານຸຠວນາຍ ປປຏິກາ ຠຄວໂຕ ປາເທ ປຕິຕາ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ປາທສກລິກາຫຕປຎ຺ໂຫ ອຏ຺ຐໂມ.

໙. ອຄ຺ຄຄ຺ຄສມຓປຎ຺ໂຫ

໙. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ‘ອາສວານໍ ຂຍາ ສມໂຓ ໂຫຕີ’ຕິ. ປຸນ ຈ ຠຓິຕໍ –

‘‘‘ຈຕຸພ຺ຠິ ຘມ຺ເມຫິ ສມງ຺ຄິຠູຕໍ, ຕໍ ເວ ນຣໍ ສມຓໍ ອາຫຸ ໂລເກ’ຕິ.

ຕຕ຺ຣິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ຂນ຺ຕິ ອປ຺ປາຫາຣຕາ ຣຕິວິປ຺ປຫານໍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎໍ. ສພ຺ພານິ ປເນຕານິ ອປຣິກ຺ຂີຓາສວສ຺ສ ສກິເລສສ຺ເສວ ໂຫນ຺ຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອາສວານໍ ຂຍາ ສມໂຓ ໂຫຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ຈຕຸພ຺ຠິ ຘມ຺ເມຫິ ສມງ຺ຄິຠູຕໍ, ຕໍ ເວ ນຣໍ ສມຓໍ ອາຫຸ ໂລເກ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ຈຕຸພ຺ຠິ ຘມ຺ເມຫິ ສມງ຺ຄິຠູໂຕ ສມໂຓ ໂຫຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ອາສວານໍ ຂຍາ ສມໂຓ ໂຫຕີ’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ, ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ອາສວານໍ ຂຍາ ສມໂຓ ໂຫຕີ’ຕິ. ປຸນ ຈ ຠຓິຕໍ ‘ຈຕຸພ຺ຠິ ຘມ຺ເມຫິ ສມງ຺ຄິຠູຕໍ, ຕໍ ເວ ນຣໍ ສມຓໍ ອາຫຸ ໂລເກ’ຕິ. ຕທິທໍ, ມຫາຣາຊ, ວຈນໍ ເຕສໍ ເຕສໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ຄຸຓວເສນ ຠຓິຕໍ ‘ຈຕຸພ຺ຠິ ຘມ຺ເມຫິ ສມງ຺ຄິຠູຕໍ, ຕໍ ເວ ນຣໍ ສມຓໍ ອາຫຸ ໂລເກ’ຕິ, ອິທໍ ປນ ນິຣວເສສວຈນໍ ‘ອາສວານໍ ຂຍາ ສມໂຓ ໂຫຕີ’ຕິ.

‘‘ອປິ ຈ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເກຈິ ກິເລສູປສມາຍ ປຏິປນ຺ນາ, ເຕ ສພ຺ເພ ອຸປາທາຍຸປາທາຍ ສມໂຓ ຂີຓາສໂວ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຍານິ ການິຈິ ຊລຊຖລຊປຸປ຺ຜານິ, ວສ຺ສິກໍ ເຕສໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ, ອວເສສານິ ຍານິ ການິຈິ ວິວິຘານິ ປຸປ຺ຜຊາຕານິ, ສພ຺ພານິ ຕານິ ປຸປ຺ຜານິ ເຍວ, ອຸປາທາຍຸປາທາຍ ປນ ວສ຺ສິກໍ ເຍວ ປຸປ຺ຜໍ ຊນສ຺ສ ປຕ຺ຖິຕໍ ປິຫຍິຕໍ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເກຈິ ກິເລສູປສມາຍ ປຏິປນ຺ນາ, ເຕ ສພ຺ເພ ອຸປາທາຍຸປາທາຍ ສມໂຓ ຂີຓາສໂວ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ພຘຎ຺ຎານໍ ສາລິ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ, ຍາ ກາຈິ ອວເສສາ ວິວິຘາ ຘຎ຺ຎຊາຕິໂຍ, ຕາ ສພ຺ພາ ອຸປາທາຍຸປາທາຍ ໂຠຊນານິ ສຣີຣຍາປນາຍ, ສາລິ ເຍວ ເຕສໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເກຈິ ກິເລສູປສມາຍ ປຏິປນ຺ນາ, ເຕ ສພ຺ເພ ອຸປາທາຍຸປາທາຍ ສມໂຓ ຂີຓາສໂວ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ອຄ຺ຄຄ຺ຄສມຓປຎ຺ໂຫ ນວໂມ.

໑໐. ວຓ຺ຓຠຓນປຎ຺ໂຫ

໑໐. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ‘ມມໍ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປເຣ ວຓ຺ຓໍ ຠາເສຍ຺ຍຸໍ, ຘມ຺ມສ຺ສ ວາ, ສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ວຓ຺ຓໍ ຠາເສຍ຺ຍຸໍ, ຕຕ຺ຣ ຕຸມ຺ເຫຫິ ນ ອານນ຺ໂທ, ນ ໂສມນສ຺ສໍ, ນ ເຈຕໂສ ອຸປ຺ປິລາວິຕຕ຺ຕໍ ກຣຓີຍ’ນ຺ຕິ ປຸນ ຈ ຕຖາຄໂຕ ເສລສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຍຖາຠຸຈ຺ເຈ ວຓ຺ເຓ ຠຎ຺ຎມາເນ ອານນ຺ທິໂຕ ສຸມໂນ ອຸປ຺ປິລາວິໂຕ ຠິຍ຺ໂຍ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ສກຄຸຓໍ ປກິຕ຺ເຕສິ –

‘‘‘ຣາຊາຫມສ຺ມິ ເສລາຕິ, ຘມ຺ມຣາຊາ ອນຸຕ຺ຕໂຣ;

ຘມ຺ເມນ ຈກ຺ກໍ ວຕ຺ເຕມິ, ຈກ຺ກໍ ອປ຺ປຏິວຕ຺ຕິຍ’ນ຺ຕິ [ມ. ນິ. ໒.໓໙໙].

‘‘ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ມມໍ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປເຣ ວຓ຺ຓໍ ຠາເສຍ຺ຍຸໍ, ຘມ຺ມສ຺ສ ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ວຓ຺ຓໍ ຠາເສຍ຺ຍຸໍ, ຕຕ຺ຣ ຕຸມ຺ເຫຫິ ນ ອານນ຺ໂທ, ນ ໂສມນສ຺ສໍ, ນ ເຈຕໂສ ອຸປ຺ປິລາວິຕຕ຺ຕໍ ກຣຓີຍ’ນ຺ຕິ, ເຕນ ຫິ ເສລສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຍຖາຠຸຈ຺ເຈ ວຓ຺ເຓ ຠຎ຺ຎມາເນ ອານນ຺ທິໂຕ ສຸມໂນ ອຸປ຺ປິລາວິໂຕ ຠິຍ຺ໂຍ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ສກຄຸຓໍ ປກິຕ຺ເຕສີຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ເສລສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຍຖາຠຸຈ຺ເຈ ວຓ຺ເຓ ຠຎ຺ຎມາເນ ອານນ຺ທິໂຕ ສຸມໂນ ອຸປ຺ປິລາວິໂຕ ຠິຍ຺ໂຍ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ສກຄຸຓໍ ປກິຕ຺ເຕສິ, ເຕນ ຫິ ‘ມມໍ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປເຣ ວຓ຺ຓໍ ຠາເສຍ຺ຍຸໍ, ຘມ຺ມສ຺ສ ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ວຓ຺ຓໍ ຠາເສຍ຺ຍຸໍ, ຕຕ຺ຣ ຕຸມ຺ເຫຫິ ນ ອານນ຺ໂທ, ນ ໂສມນສ຺ສໍ, ນ ເຈຕໂສ ອຸປ຺ປິລາວິຕຕ຺ຕໍ ກຣຓີຍ’ນ຺ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ມມໍ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປເຣ ວຓ຺ຓໍ ຠາເສຍ຺ຍຸໍ, ຘມ຺ມສ຺ສ ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ວຓ຺ຓໍ ຠາເສຍ຺ຍຸໍ, ຕຕ຺ຣ ຕຸມ຺ເຫຫິ ນ ອານນ຺ໂທ, ນ ໂສມນສ຺ສໍ, ນ ເຈຕໂສ ອຸປ຺ປິລາວິຕຕ຺ຕໍ ກຣຓີຍ’ນ຺ຕິ. ເສລສ຺ສ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຍຖາຠຸຈ຺ເຈ ວຓ຺ເຓ ຠຎ຺ຎມາເນ ຠິຍ຺ໂຍ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ສກຄຸຓໍ ປກິຕ຺ຕິຕໍ –

‘‘‘ຣາຊາຫມສ຺ມິ ເສລາຕິ, ຘມ຺ມຣາຊາ ອນຸຕ຺ຕໂຣ;

ຘມ຺ເມນ ຈກ຺ກໍ ວຕ຺ເຕມິ, ຈກ຺ກໍ ອປ຺ປຏິວຕ຺ຕິຍ’ນ຺ຕິ.

‘‘ປຐມໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ຘມ຺ມສ຺ສ ສຠາວສຣສລກ຺ຂຓໍ ສຠາວໍ ອວິຕຖໍ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ຕຖຕ຺ຖໍ ປຣິທີປຍມາເນນ ຠຓິຕໍ ‘ມມໍ ວາ ຠິກ຺ຂເວ, ປເຣ ວຓ຺ຓໍ ຠາເສຍ຺ຍຸໍ, ຘມ຺ມສ຺ສ ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ວຓ຺ຓໍ ຠາເສຍ຺ຍຸໍ, ຕຕ຺ຣ ຕຸມ຺ເຫຫິ ນ ອານນ຺ໂທ, ນ ໂສມນສ຺ສໍ, ນ ເຈຕໂສ ອຸປ຺ປິລາວິຕຕ຺ຕໍ ກຣຓີຍ’ນ຺ຕິ. ຍໍ ປນ ຠຄວຕາ ເສລສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຍຖາຠຸຈ຺ເຈ ວຓ຺ເຓ ຠຎ຺ຎມາເນ ຠິຍ຺ໂຍ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ສກຄຸຓໍ ປກິຕ຺ຕິຕໍ ‘ຣາຊາຫມສ຺ມິ ເສລາຕິ, ຘມ຺ມຣາຊາ ອນຸຕ຺ຕໂຣ’ຕິ ຕໍ ນ ລາຠເຫຕຸ, ນ ຍສເຫຕຸ, ນ ອຕ຺ຕເຫຕຸ, ນ ປກ຺ຂເຫຕຸ, ນ ອນ຺ເຕວາສິກມ຺ຍຕາຍ, ອຖ ໂຂ ອນຸກມ຺ປາຍ ກາຣຸຎ຺ເຎນ ຫິຕວເສນ ເອວໍ ອິມສ຺ສ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ຠວິສ຺ສຕິ ຕິຓ຺ຓຎ຺ຈ ມາຓວກສຕານນ຺ຕິ, ເອວໍ ຠິຍ຺ໂຍ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ສກຄຸຓໍ ຠຓິຕໍ ‘ຣາຊາຫມສ຺ມິ ເສລາຕິ, ຘມ຺ມຣາຊາ ອນຸຕ຺ຕໂຣ’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ວຓ຺ຓຠຓນປຎ຺ໂຫ ທສໂມ.

໑໑. ອຫິໍສານິຄ຺ຄຫປຎ຺ໂຫ

໑໑. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ‘ອຫິໍສຍໍ ປຣໍ ໂລເກ, ປິໂຍ ໂຫຫິສິ ມາມໂກ’ຕິ. ປຸນ ຈ ຠຓິຕໍ ‘ນິຄ຺ຄຓ຺ເຫ ນິຄ຺ຄຫາຣຫໍ, ປຄ຺ຄຓ຺ເຫ ປຄ຺ຄຫາຣຫ’ນ຺ຕິ. ນິຄ຺ຄໂຫ ນາມ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຫຕ຺ຖຈ຺ເຉໂທ ປາທຈ຺ເຉໂທ ວໂຘ ພນ຺ຘນໍ ກາຣຓາ ມາຣຓໍ ສນ຺ຕຕິວິໂກປນໍ, ນ ເອຕໍ ວຈນໍ ຠຄວໂຕ ຍຸຕ຺ຕໍ, ນ ຈ ຠຄວາ ອຣຫຕິ ເອຕໍ ວຈນໍ ວຕ຺ຕຸໍ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ອຫິໍສຍໍ ປຣໍ ໂລເກ, ປິໂຍ ໂຫຫິສິ ມາມໂກ’’ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘‘ນິຄ຺ຄຓ຺ເຫ ນິຄ຺ຄຫາຣຫໍ, ປຄ຺ຄຓ຺ເຫ ປຄ຺ຄຫາຣຫ’’ນ຺ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ຕຖາຄເຕນ ຠຓິຕໍ ‘‘ນິຄ຺ຄຓ຺ເຫ ນິຄ຺ຄຫາຣຫໍ, ປຄ຺ຄຓ຺ເຫ ປຄ຺ຄຫາຣຫ’’ນ຺ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘‘ອຫິໍສຍໍ ປຣໍ ໂລເກ, ປິໂຍ ໂຫຫິສິ ມາມໂກ’’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ອຫິໍສຍໍ ປຣໍ ໂລເກ, ປິໂຍ ໂຫຫິສິ ມາມໂກ’ຕິ, ຠຓິຕຎ຺ຈ ‘ນິຄ຺ຄຓ຺ເຫ ນິຄ຺ຄຫາຣຫໍ, ປຄ຺ຄຓ຺ເຫ ປຄ຺ຄຫາຣຫ’ນ຺ຕິ. ‘ອຫິໍສຍໍ ປຣໍ ໂລເກ, ປິໂຍ ໂຫຫິສິ ມາມໂກ’ຕິ ສພ຺ເພສໍ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄຕານໍ ອນຸມຕໍ ເອຕໍ, ເອສາ ອນຸສິຏ຺ຐິ, ເອສາ ຘມ຺ມເທສນາ, ຘມ຺ໂມ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ອຫິໍສາລກ຺ຂໂຓ, ສຠາວວຈນໍ ເອຕໍ. ຍໍ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ອາຫ ‘ນິຄ຺ຄຓ຺ເຫ ນິຄ຺ຄຫາຣຫໍ, ປຄ຺ຄຓ຺ເຫ ປຄ຺ຄຫາຣຫ’ນ຺ຕິ, ຠາສາ ເອສາ, ອຸທ຺ຘຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຈິຕ຺ຕໍ ນິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ, ລີນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອກຸສລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ, ກຸສລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ ນິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ, ໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ ປຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ. ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ໂນ ນິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ, ສມ຺ມາປຏິປນ຺ໂນ ປຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ. ອນຣິໂຍ ນິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ ອຣິໂຍ ປຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ. ໂຈໂຣ ນິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ, ອໂຈໂຣ ປຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ໂຫຕຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອິທານິ ຕ຺ວໍ ປຈ຺ຈາຄໂຕສິ ມມ ວິສຍໍ, ຍມຫໍ ປຸຈ຺ຉາມິ, ໂສ ເມ ອຕ຺ໂຖ ອຸປຄໂຕ. ໂຈໂຣ ປນ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ນິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ເຕນ ກຖໍ ນິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ’’ຕິ? ‘‘ໂຈໂຣ, ມຫາຣາຊ, ນິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ເຕນ ເອວໍ ນິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ, ປຣິຠາສນີໂຍ ປຣິຠາສິຕພ຺ໂພ, ທຓ຺ຑນີໂຍ ທຓ຺ເຑຕພ຺ໂພ, ປພ຺ພາຊນີໂຍ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ, ພນ຺ຘນີໂຍ ພນ຺ຘິຕພ຺ໂພ, ຆາຕນີໂຍ ຆາເຕຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ‘‘ຍໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂຈຣານໍ ຆາຕນໍ, ຕໍ ຕຖາຄຕານໍ ອນຸມຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ກິສ຺ສ ປນ ໂຈໂຣ ອນຸສາສນີໂຍ ອນຸມໂຕ ຕຖາຄຕານ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ໂຍ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ຆາຕີຍຕິ, ນ ໂສ ຕຖາຄຕານໍ ອນຸມຕິຍາ ຆາຕີຍຕິ, ສຍໍກເຕນ ໂສ ຆາຕີຍຕິ, ອປິ ຈ ຘມ຺ມານຸສິຏ຺ຐິຍາ ອນຸສາສີຍຕິ, ສກ຺ກາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຕຍາ ປຸຣິສໍ ອກາຣກໍ ອນປຣາຘໍ ວີຖິຍໍ ຈຣນ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຆາຕຍິຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ສກ຺ກາ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເກນ ກາຣເຓນ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ? ‘‘ອກາຣກຕ຺ຕາ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນ ໂຈໂຣ ຕຖາຄຕານໍ ອນຸມຕິຍາ ຫຎ຺ຎຕິ, ສຍໍກເຕນ ໂສ ຫຎ຺ຎຕິ, ກິໍ ປເນຕ຺ຖ ອນຸສາສໂກ ກິຎ຺ຈິ ໂທສໍ ອາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄຕານໍ ອນຸສິຏ຺ຐິ ສມ຺ມານຸສິຏ຺ຐິ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ອຫິໍສານິຄ຺ຄຫປຎ຺ໂຫ ເອກາທສໂມ.

໑໒. ຠິກ຺ຂຸປຓາມິຕປຎ຺ໂຫ

໑໒. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ‘ອກ຺ໂກຘໂນ ວິຄຕຂິໂລຫມສ຺ມີ’ຕິ, ປຸນ ຈ ຕຖາຄໂຕ ເຖເຣ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນ ສປຣິເສ ປຓາເມສິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄໂຕ ກຸປິໂຕ ປຣິສໍ ປຓາເມສິ, ອຸທາຫຸ ຕຸຏ຺ໂຐ ປຓາເມສິ, ເອຕໍ ຕາວ ຊານາຫິ ອິມໍ ນາມາຕິ? ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກຸປິໂຕ ປຣິສໍ ປຓາເມສິ, ເຕນ ຫິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂກໂຘ ອປ຺ປຏິວຕ຺ຕິໂຕ, ຍທິ ຕຸຏ຺ໂຐ ປຓາເມສິ, ເຕນ ຫິ ອວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອຊານນ຺ເຕນ ປຓາມິຕາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ອກ຺ໂກຘໂນ ວິຄຕຂິໂລຫມສ຺ມີ’ຕິ, ປຓາມິຕາ ຈ ເຖຣາ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານາ ສປຣິສາ, ຕຎ຺ຈ ປນ ນ ໂກເປນ, ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິເທວ ປຸຣິໂສ ມຫາປຖວິຍາ ມູເລ ວາ ຂາຓຸເກ ວາ ປາສາເຓ ວາ ກຐເລ ວາ ວິສເມ ວາ ຠູມິຠາເຄ ຂລິຕ຺ວາ ປຕຕິ, ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ມຫາປຖວີ ກຸປິຕາ ຕໍ ປາເຕຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ນຕ຺ຖິ ມຫາປຖວິຍາ ໂກໂປ ວາ ປສາໂທ ວາ, ອນຸນຍປ຺ປຏິຆວິປ຺ປມຸຕ຺ຕາ ມຫາປຖວີ, ສຍເມວ ໂສ ອລໂສ ຂລິຕ຺ວາ ປຕິໂຕຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນຕ຺ຖິ ຕຖາຄຕານໍ ໂກໂປ ວາ ປສາໂທ ວາ, ອນຸນຍປ຺ປຏິຆວິປ຺ປມຸຕ຺ຕາ ຕຖາຄຕາ ອຣຫນ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ອຖ ໂຂ ສຍໍ ກເຕເນວ ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ອປຣາເຘນ ປຓາມິຕາ.

‘‘ອິຘ ປນ, ມຫາຣາຊ, ມຫາສມຸທ຺ໂທ ນ ມເຕນ ກຸຓເປນ ສໍວສຕິ, ຍໍ ໂຫຕິ ມຫາສມຸທ຺ເທ ມຕໍ ກຸຓປໍ, ຕໍ ຂິປ຺ປເມວ ນິຈ຺ຉຸຠຕິ ຖລໍ ອຸສ຺ສາເຣຕິ. ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ມຫາສມຸທ຺ໂທ ກຸປິໂຕ ຕໍ ກຸຓປໍ ນິຈ຺ຉຸຠຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ນຕ຺ຖິ ມຫາສມຸທ຺ທສ຺ສ ໂກໂປ ວາ ປສາໂທ ວາ, ອນຸນຍປ຺ປຏິຆວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ ມຫາສມຸທ຺ໂທ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນຕ຺ຖິ ຕຖາຄຕານໍ ໂກໂປ ວາ ປສາໂທ ວາ, ອນຸນຍປ຺ປຏິຆວິປ຺ປມຸຕ຺ຕາ ຕຖາຄຕາ ອຣຫນ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ອຖ ໂຂ ສຍໍ ກເຕເນວ ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ອປຣາເຘນ ປຓາມິຕາ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຖວິຍາ ຂລິໂຕ ປຕີຍຕິ, ເອວໍ ຊິນສາສນວເຣ ຂລິໂຕ ປຓາມີຍຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ສມຸທ຺ເທ ມຕໍ ກຸຓປໍ ນິຈ຺ຉຸຠີຍຕິ, ເອວໍ ຊິນສາສນວເຣ ຂລິໂຕ ປຓາມີຍຕິ. ຍໍ ປນ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ປຓາເມສິ, ເຕສໍ ອຕ຺ຖກາໂມ ຫິຕກາໂມ ສຸຂກາໂມ ວິສຸທ຺ຘິກາໂມ ‘ເອວໍ ອິເມ ຊາຕິຊຣາພ຺ຍາຘິມຣເຓຫິ ປຣິມຸຈ຺ຈິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ ປຓາເມສີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ຠິກ຺ຂຸປຓາມິຕປຎ຺ໂຫ ທ຺ວາທສໂມ.

ປຓາມິຕວຄ຺ໂຄ ຕຕິໂຍ.

ອິມສ຺ມິໍ ວຄ຺ເຄ ທ຺ວາທສ ປຎ຺ຫາ.

໔. ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓວຄ຺ໂຄ

໑. ອິທ຺ຘິກມ຺ມວິປາກປຎ຺ໂຫ

໑. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອິທ຺ຘິມນ຺ຕານໍ ຍທິທໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ’ຕິ. ປຸນ ຈ ກິຣ ໂສ ລຄຸເຬຫິ ປຣິໂປຖິໂຕ ຠິນ຺ນສີໂສ ສຎ຺ຈຸຓ຺ຓິຕຏ຺ຐິມໍສຘມນິຉິນ຺ນປຣິຄຕ຺ໂຕ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ [ຘມນິມຊ຺ຊປຣິກຕ຺ໂຕ (ສີ. ປີ.), ຘມ຺ມນິມິຎ຺ຊປຣິຄຕ຺ໂຕ (ສ຺ຍາ.)]. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເຖໂຣ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ອິທ຺ຘິຍາ ໂກຏິໍ ຄໂຕ, ເຕນ ຫິ ລຄຸເຬຫິ ໂປຖິໂຕ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ລຄຸເຬຫິ ປຣິໂປຖິໂຕ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ເຕນ ຫິ ອິທ຺ຘິຍາ ໂກຏິໍ ຄໂຕຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ກິໍ ນ ສມຕ຺ໂຖ ອິທ຺ຘິຍາ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຆາຕໍ ອປນຍິຕຸໍ, ສເທວກສ຺ສປິ ໂລກສ຺ສ ປຏິສຣຓໍ ຠວິຕຸໍ ອຣໂຫຕິ? ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອິທ຺ຘິມນ຺ຕານໍ ຍທິທໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ’ຕິ. ອາຍສ຺ມາ ຈ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ລຄຸຬຫໂຕ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ຕຎ຺ຈ ປນ ກມ຺ມາຘິຄ຺ຄຫິເຕນາ’’ຕິ.

‘‘ນນຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອິທ຺ຘິມໂຕ ອິທ຺ຘິວິສໂຍປິ ກມ຺ມວິປາໂກປິ ທ຺ເວ ອຈິນ຺ຕິຍາ, ອຈິນ຺ຕິເຍນ ອຈິນ຺ຕິຍໍ ອປນຍິຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ນາມ, ຠນ຺ເຕ, ເກຈິ ຜລກາມາ ກປິຕ຺ເຖນ ກປິຕ຺ຖໍ ໂປເຖນ຺ຕິ, ອມ຺ເພນ ອມ຺ພໍ ໂປເຖນ຺ຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຈິນ຺ຕິເຍນ ອຈິນ຺ຕິຍໍ ໂປຖຍິຕ຺ວາ ອປເນຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອຈິນ຺ຕິຍານມ຺ປິ, ມຫາຣາຊ, ເອກໍ ອຘິມຕ຺ຕໍ ພລວຕຣໍ, ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມຫິຍາ ຣາຊາໂນ ໂຫນ຺ຕິ ສມຊຈ຺ຈາ, ສມຊຈ຺ຈານມ຺ປິ ເຕສໍ ເອໂກ ສພ຺ເພ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ອາຓໍ ປວຕ຺ເຕຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຕສໍ ອຈິນ຺ຕິຍານໍ ກມ຺ມວິປາກໍ ເຍວ ອຘິມຕ຺ຕໍ ພລວຕຣໍ, ກມ຺ມວິປາກໍ ເຍວ ສພ຺ເພ ອຠິຠວິຍ ອາຓໍ ປວຕ຺ເຕຕິ, ກມ຺ມາຘິຄ຺ຄຫິຕສ຺ສ ອວເສສາ ກິຣິຍາ ໂອກາສໍ ນ ລຠນ຺ຕິ.

‘‘ອິຘ ປນ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິ ປຸຣິໂສ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິເທວ ປກຣເຓ ອປຣຊ຺ຌຕິ, ນ ຕສ຺ສ ມາຕາ ວາ ປິຕາ ວາ ຠຄິນີ ວາ ຠາຕໂຣ ວາ ສຂີ ວາ ສຫາຍກາ ວາ [ຠຄິນິຠາຕໂຣ ວາ ສຂິສຫາຍກາ ວາ (ສີ. ປີ. ກ.)] ຕາຍນ຺ຕິ, ອຖ ໂຂ ຣາຊາ ເຍວ ຕຕ຺ຖ ອຠິຠວິຍ ອາຓໍ ປວຕ຺ເຕຕິ. ກິໍ ຕຕ຺ຖ ກາຣຓໍ? ອປຣາຘິກຕາ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຕສໍ ອຈິນ຺ຕິຍານໍ ກມ຺ມວິປາກໍ ເຍວ ອຘິມຕ຺ຕໍ ພລວຕຣໍ, ກມ຺ມວິປາກໍ ເຍວ ສພ຺ເພ ອຠິຠວິຍ ອາຓໍ ປວຕ຺ເຕຕິ, ກມ຺ມາຘິຄ຺ຄຫິຕສ຺ສ ອວເສສາ ກິຣິຍາ ໂອກາສໍ ນ ລຠນ຺ຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ມຫິຍາ ທວຑາເຫ ສມຸຏ຺ຐິເຕ ຆຏສຫສ຺ສມ຺ປິ ອຸທກໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ ນິພ຺ພາເປຕຸໍ, ອຖ ໂຂ ອຄ຺ຄິ ເຍວ ຕຕ຺ຖ ອຠິຠວິຍ ອາຓໍ ປວຕ຺ເຕຕິ. ກິໍ ຕຕ຺ຖ ກາຣຓໍ? ພລວຕາ ເຕຊສ຺ສ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຕສໍ ອຈິນ຺ຕິຍານໍ ກມ຺ມວິປາກໍ ເຍວ ອຘິມຕ຺ຕໍ ພລວຕຣໍ, ກມ຺ມວິປາກໍ ເຍວ ສພ຺ເພ ອຠິຠວິຍ ອາຓໍ ປວຕ຺ເຕຕິ, ກມ຺ມາຘິຄ຺ຄຫິຕສ຺ສ ອວເສສາ ກິຣິຍາ ໂອກາສໍ ນ ລຠນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ, ມຫາຣາຊ, ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານສ຺ສ ກມ຺ມາຘິຄ຺ຄຫິຕສ຺ສ ລຄຸເຬຫິ ໂປຖິຍມານສ຺ສ ອິທ຺ຘິຍາ ສມນ຺ນາຫາໂຣ ນາໂຫສີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ອິທ຺ຘິກມ຺ມວິປາກປຎ຺ໂຫ ປຐໂມ.

໒. ຘມ຺ມວິນຍປຏິຈ຺ຉນ຺ນາປຏິຈ຺ຉນ຺ນປຎ຺ໂຫ

໒. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ‘ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມວິນໂຍ ວິວໂຏ ວິໂຣຈຕິ ໂນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ’ຕິ. ປຸນ ຈ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທໂສ ເກວລຎ຺ຈ ວິນຍປິຏກໍ ປິຫິຕໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຊິນສາສເນ ຍຸຕ຺ຕໍ ວາ ປຕ຺ຕໍ ວາ ສມຍໍ ລເຠຖ, ວິນຍປຓ຺ຓຕ຺ຕິ ວິວຏາ ໂສເຠຍ຺ຍ. ເກນ ກາຣເຓນ? ເກວລໍ ຕຕ຺ຖ ສິກ຺ຂາ ສໍຍໂມ ນິຍໂມ ສີລຄຸຓອາຈາຣປຓ຺ຓຕ຺ຕິ ອຕ຺ຖຣໂສ ຘມ຺ມຣໂສ ວິມຸຕ຺ຕິຣໂສ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມວິນໂຍ ວິວໂຏ ວິໂຣຈຕິ ໂນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທໂສ ເກວລຎ຺ຈ ວິນຍປິຏກໍ ປິຫິຕໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນ’ນ຺ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທໂສ ເກວລຎ຺ຈ ວິນຍປິຏກໍ ປິຫິຕໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ, ເຕນ ຫິ ‘ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມວິນໂຍ ວິວໂຏ ວິໂຣຈຕິ ໂນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມວິນໂຍ ວິວໂຏ ວິໂຣຈຕິ ໂນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ’ຕິ. ປຸນ ຈ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທໂສ ເກວລຎ຺ຈ ວິນຍປິຏກໍ ປິຫິຕໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ, ຕຎ຺ຈ ປນ ນ ສພ຺ເພສໍ, ສີມໍ ກຕ຺ວາ ປິຫິຕໍ.

‘‘ຕິວິເຘນ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທໂສ ສີມໍ ກຕ຺ວາ ປິຫິໂຕ, ປຸພ຺ພການໍ ຕຖາຄຕານໍ ວໍສວເສນ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທໂສ ສີມໍ ກຕ຺ວາ ປິຫິໂຕ, ຘມ຺ມສ຺ສ ຄຣຸກຕ຺ຕາ ປິຫິໂຕ, ຠິກ຺ຂຸຠູມິຍາ ຄຣຸກຕ຺ຕາ ປິຫິໂຕ.

‘‘ກຖໍ ປຸພ຺ພການໍ ຕຖາຄຕານໍ ວໍສວເສນ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທໂສ ສີມໍ ກຕ຺ວາ ປິຫິໂຕ, ເອໂສ ວໍໂສ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ເພສໍ ປຸພ຺ພການໍ ຕຖາຄຕານໍ ຍທິທໍ ຠິກ຺ຂຸມຊ຺ເຌ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທໂສ ອວເສສານໍ ປິຫິໂຕ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຂຕ຺ຕິຍານໍ ຂຕ຺ຕິຍມາຍາ ຂຕ຺ຕິເຍສຸ ເຍວ ຈຣຕິ, ເອວເມຕໍ ຂຕ຺ຕິຍານໍ ໂລກສ຺ສ ປເວຓີ ອວເສສານໍ ປິຫິຕາ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເອໂສ ວໍໂສ ສພ຺ເພສໍ ປຸພ຺ພການໍ ຕຖາຄຕານໍ ຍທິທໍ ຠິກ຺ຂຸມຊ຺ເຌ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທໂສ ອວເສສານໍ ປິຫິໂຕ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ມຫິຍາ ຄຓາ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ມລ຺ລາ ອໂຕຓາ ປພ຺ພຕາ ຘມ຺ມຄິຣິຍາ ພ຺ຣຫ຺ມຄິຣິຍາ ນຏກາ ນຈ຺ຈກາ ລງ຺ຆກາ ປິສາຈາ ມຓິຠທ຺ທາ ປຸຓ຺ຓພທ຺ຘາ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ສິຣິເທວຕາ ກາລິເທວຕາ, ສິວາ ວສຸເທວາ ຆນິກາ ອສິປາສາ ຠທ຺ທິປຸຕ຺ຕາຕິ, ເຕສໍ ເຕສໍ ຣຫສ຺ສໍ ເຕສຸ ເຕສຸ ຄເຓສຸ ເຍວ ຈຣຕິ, ອວເສສານໍ ປິຫິຕໍ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເອໂສ ວໍໂສ ສພ຺ເພສໍ ປຸພ຺ພການໍ ຕຖາຄຕານໍ ຍທິທໍ ຠິກ຺ຂຸມຊ຺ເຌ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທໂສ ອວເສສານໍ ປິຫິໂຕ. ເອວໍ ປຸພ຺ພການໍ ຕຖາຄຕານໍ ວໍສວເສນ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທໂສ ສີມໍ ກຕ຺ວາ ປິຫິໂຕ.

‘‘ກຖໍ ຘມ຺ມສ຺ສ ຄຣຸກຕ຺ຕາ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທໂສ ສີມໍ ກຕ຺ວາ ປິຫິໂຕ? ຘມ຺ໂມ, ມຫາຣາຊ, ຄຣຸໂກ ຠາຣິໂຍ, ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມຕ຺ຕກາຣີ ອຎ຺ຎໍ ອາຣາເຘຕິ, ຕໍ ຕຕ຺ຖ ປຣມ຺ປຣາສມ຺ມຕ຺ຕກາຣິຕາຍ ປາປຸຓາຕິ, ນ ຕໍ ຕຕ຺ຖ ປຣມ຺ປຣາສມ຺ມຕ຺ຕກາຣິຕາຍ ປາປຸຓາຕິ, ມາ ຈາຍໍ ສາຣຘມ຺ໂມ ວຣຘມ຺ໂມ ອສມ຺ມຕ຺ຕກາຣີນໍ ຫຕ຺ຖຄໂຕ ໂອຎ຺ຎາໂຕ ອວຎ຺ຎາໂຕ ຫີຬິໂຕ ຂີຬິໂຕ ຄຣຫິໂຕ ຠວຕຸ, ມາ ຈາຍໍ ສາຣຘມ຺ໂມ ວຣຘມ຺ໂມ ທຸຊ຺ຊນຄໂຕ ໂອຎ຺ຎາໂຕ ອວຎ຺ຎາໂຕ ຫີຬິໂຕ ຂີຬິໂຕ ຄຣຫິໂຕ ຠວຕູຕິ. ເອວໍ ຘມ຺ມສ຺ສ ຄຣຸກຕ຺ຕາ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທໂສ ສີມໍ ກຕ຺ວາ ປິຫິໂຕ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ສາຣວຣປວຣອຠິຊາຕຊາຕິມນ຺ຕຣຕ຺ຕໂລຫິຕຈນ຺ທນໍ ນາມ ສວຣປຸຣມນຸຄຕໍ ໂອຎ຺ຎາຕໍ ອວຎ຺ຎາຕໍ ຫີຬິຕໍ ຂີຬິຕໍ ຄຣຫິຕໍ ຠວຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ມາ ຈາຍໍ ສາຣຘມ຺ໂມ ວຣຘມ຺ໂມ ປຣມ຺ປຣາອສມ຺ມຕ຺ຕກາຣີນໍ ຫຕ຺ຖຄໂຕ ໂອຎ຺ຎາໂຕ ອວຎ຺ຎາໂຕ ຫີຬິໂຕ ຂີຬິໂຕ ຄຣຫິໂຕ ຠວຕຸ, ມາ ຈາຍໍ ສາຣຘມ຺ໂມ ວຣຘມ຺ໂມ ທຸຊ຺ຊນຄໂຕ ໂອຎ຺ຎາໂຕ ອວຎ຺ຎາໂຕ ຫີຬິໂຕ ຂີຬິໂຕ ຄຣຫິໂຕ ຠວຕູຕິ. ເອວໍ ຘມ຺ມສ຺ສ ຄຣຸກຕ຺ຕາ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທໂສ ສີມໍ ກຕ຺ວາ ປິຫິໂຕ.

‘‘ກຖໍ ຠິກ຺ຂຸຠູມິຍາ ຄຣຸກຕ຺ຕາ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທໂສ ສີມໍ ກຕ຺ວາ ປິຫິໂຕ, ຠິກ຺ຂຸຠາໂວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂລເກ ອຕຸລິໂຍ ອປ຺ປມາໂຓ ອນຄ຺ຆິໂຍ, ນ ສກ຺ກາ ເກນຈິ ອຄ຺ຆາເປຕຸໍ ຕຸເລຕຸໍ ປຣິເມຕຸໍ, ມາຍໍ ເອວຣູເປ ຠິກ຺ຂຸຠາເວ ຐິໂຕ ໂລເກນ ສມສໂມ ຠວຕູຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ເຍວ ອນ຺ຕເຣ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທໂສ ຈຣຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂລເກ ວຣປວຣຠຓ຺ຑໍ ວຕ຺ຖໍ ວາ ອຕ຺ຖຣຓໍ ວາ ຄຊຕຸຣງ຺ຄຣຖສຸວຓ຺ຓຣຊຕມຓິມຸຕ຺ຕາອິຕ຺ຖິຣຕນາທີນິ ວາ ວິຊິຕກມ຺ມສູຣາ ວາ [ນິຊ຺ຊິຕກມ຺ມສູຣາ ວາ (ສີ. ປີ.)] ສພ຺ເພ ເຕ ຣາຊານມຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຍາວຕາ ໂລເກ [ໂລເກ ສິກ຺ຂາ (ສີ. ປີ.)] ສຸຄຕາຄມປຣິຍຕ຺ຕິອາຈາຣສໍຍມສີລສໍວຣຄຸຓາ, ສພ຺ເພ ເຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆມຸປຄຕາ ຠວນ຺ຕິ. ເອວໍ ຠິກ຺ຂຸຠູມິຍາ ຄຣຸກຕ຺ຕາ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທໂສ ສີມໍ ກຕ຺ວາ ປິຫິໂຕ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປິຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ຘມ຺ມວິນຍປຏິຈ຺ຉນ຺ນາປຏິຈ຺ຉນ຺ນປຎ຺ໂຫ ທຸຕິໂຍ.

໓. ມຸສາວາທຄຣຸລຫຸຠາວປຎ຺ໂຫ

໓. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ‘ສມ຺ປຊານມຸສາວາເທ ປາຣາຊິໂກ ໂຫຕີ’ຕິ. ປຸນ ຈ ຠຓິຕໍ ‘ສມ຺ປຊານມຸສາວາເທ ລຫຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ເອກສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ເທສນາວຕ຺ຖຸກ’ນ຺ຕິ. ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂກ ປເນຕ຺ຖ ວິເສໂສ, ກິໍ ກາຣຓໍ, ຍຎ຺ເຈເກນ ມຸສາວາເທນ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ, ຍຎ຺ເຈເກນ ມຸສາວາເທນ ສເຕກິຈ຺ໂຉ ໂຫຕິ? ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ສມ຺ປຊານມຸສາວາເທ ປາຣາຊິໂກ ໂຫຕີ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ສມ຺ປຊານມຸສາວາເທ ລຫຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ເອກສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ເທສນາວຕ຺ຖຸກ’ນ຺ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ຕຖາຄເຕນ ຠຓິຕໍ ‘ສມ຺ປຊານມຸສາວາເທ ລຫຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ເອກສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ເທສນາວຕ຺ຖຸກ’ນ຺ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ສມ຺ປຊານມຸສາວາເທ ປາຣາຊິໂກ ໂຫຕີ’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ສມ຺ປຊານມຸສາວາເທ ປາຣາຊິໂກ ໂຫຕີ’ຕິ. ຠຓິຕຎ຺ຈ ‘ສມ຺ປຊານມຸສາວາເທ ລຫຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ເອກສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ເທສນາວຕ຺ຖຸກ’ນ຺ຕິ, ຕຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ຖຸວເສນ ຄຣຸກລຫຸກໍ ໂຫຕິ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ອິຘ ໂກຈິ ປຸຣິໂສ ປຣສ຺ສ ປາຓິນາ ປຫາຣໍ ທເທຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ຕຸມ຺ເຫ ກິໍ ທຓ຺ຑໍ ຘາເຣຖາ’’ຕິ? ‘‘ຍທິ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ອາຫ ‘ນກ຺ຂມາມີ’ຕິ, ຕສ຺ສ ມຍໍ ອກ຺ຂມມາເນ ກຫາປຓໍ ຫຣາເປມາ’’ຕິ ‘‘ອິຘ ປນ, ມຫາຣາຊ, ໂສ ເຍວ ປຸຣິໂສ ຕວ ປາຓິນາ ປຫາຣໍ ທເທຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ປນ ໂກ ທຓ຺ໂຑ’’ຕິ? ‘‘ຫຕ຺ຖມ຺ປິສ຺ສ, ຠນ຺ເຕ, ເຉທາເປຍ຺ຍາມ, ປາທມ຺ປິ ເຉທາເປຍ຺ຍາມ, ຍາວ ສີສໍ ກຬີຣຈ຺ເຉຊ຺ຊໍ ເຉທາເປຍ຺ຍາມ, ສພ຺ພມ຺ປິ ຕໍ ເຄຫໍ ວິລຸມ຺ປາເປຍ຺ຍາມ, ອຸຠໂຕປກ຺ເຂ [ອຸຠໂຕປສ຺ເສ (ສີ. ປີ. ກ.)] ຍາວ ສຕ຺ຕມໍ ກຸລໍ ສມຸຄ຺ຆາຕາເປຍ຺ຍາມາ’’ຕິ. ‘‘ໂກ ປເນຕ຺ຖ, ມຫາຣາຊ, ວິເສໂສ, ກິໍ ກາຣຓໍ, ຍໍ ເອກສ຺ສ ປາຓິປ຺ປຫາເຣ ສຸຂຸໂມ ກຫາປໂຓ ທຓ຺ໂຑ, ຍໍ ຕວ ປາຓິປ຺ປຫາເຣ ຫຕ຺ຖຈ຺ເຉຊ຺ຊໍ ປາທຈ຺ເຉຊ຺ຊໍ ຍາວ ກຬີຣຈ຺ເຉຊ຺ຊໍ ສພ຺ພເຄຫາທານໍ ອຸຠໂຕປກ຺ເຂ ຍາວ ສຕ຺ຕມກຸລາ ສມຸຄ຺ຆາໂຕ’’ຕິ? ‘‘ມນຸສ຺ສນ຺ຕເຣນ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສມ຺ປຊານມຸສາວາໂທ ວຕ຺ຖຸວເສນ ຄຣຸກລຫຸໂກ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ມຸສາວາທຄຣຸລຫຸຠາວປຎ຺ໂຫ ຕຕິໂຍ.

໔. ໂພຘິສຕ຺ຕຘມ຺ມຕາປຎ຺ໂຫ

໔. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ຘມ຺ມຕາຘມ຺ມປຣິຍາເຍ ‘ປຸພ຺ເພວ ໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ມາຕາປິຕໂຣ ນິຍຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ໂພຘິ ນິຍຕາ ໂຫຕິ, ອຄ຺ຄສາວກາ ນິຍຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຸຕ຺ໂຕ ນິຍໂຕ ໂຫຕິ, ອຸປຏ຺ຐາໂກ ນິຍໂຕ ໂຫຕີ’ຕິ. ປຸນ ຈ ຕຸມ຺ເຫ ຠຓຖ ‘ຕຸສິເຕ ກາເຍ ຐິໂຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຏ຺ຐ ມຫາວິໂລກນານິ ວິໂລເກຕິ, ກາລໍ ວິໂລເກຕິ, ທີປໍ ວິໂລເກຕິ, ເທສໍ ວິໂລເກຕິ, ກຸລໍ ວິໂລເກຕິ, ຊເນຕ຺ຕິໍ ວິໂລເກຕິ, ອາຍຸໍ ວິໂລເກຕິ, ມາສໍ ວິໂລເກຕິ, ເນກ຺ຂມ຺ມໍ ວິໂລເກຕີ’ຕິ. ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອປຣິປກ຺ເກ ຎາເຓ ພຸຊ຺ຌນໍ ນຕ຺ຖິ, ປຣິປກ຺ເກ ຎາເຓ ນ ສກ຺ກາ ນິເມສນ຺ຕຣມ຺ປິ ອາຄເມຕຸໍ, ອນຕິກ຺ກມນີຍໍ ປຣິປກ຺ກມານສໍ. ກສ຺ມາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກາລໍ ວິໂລເກຫິ ‘ກມ຺ຫິ ກາເລ ອຸປ຺ປຊ຺ຊາມີ’ຕິ. ອປຣິປກ຺ເກ ຎາເຓ ພຸຊ຺ຌນໍ ນຕ຺ຖິ, ປຣິປກ຺ເກ ຎາເຓ ນ ສກ຺ກາ ນິເມສນ຺ຕຣມ຺ປິ ອາຄເມຕຸໍ, ກສ຺ມາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກຸລໍ ວິໂລເກຕິ ‘ກຸມ຺ຫິ ກຸເລ ອຸປ຺ປຊ຺ຊາມີ’ຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຸພ຺ເພວ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ນິຍຕາ, ເຕນ ຫິ ‘ກຸລໍ ວິໂລເກຕີ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ກຸລໍ ວິໂລເກຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ປຸພ຺ເພວ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ນິຍຕາ’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ນິຍຕາ, ມຫາຣາຊ, ປຸພ຺ເພວ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ, ກຸລຎ຺ຈ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ວິໂລເກຕິ. ກິນ຺ຕິ ປນ ກຸລໍ ວິໂລເກຕິ ‘ເຍ ເມ ມາຕາປິຕໂຣ, ເຕ ຂຕ຺ຕິຍາ ອຸທາຫຸ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’ຕິ. ເອວໍ ກຸລໍ ວິໂລເກຕິ.

‘‘ອຏ຺ຐນ຺ນໍ, ມຫາຣາຊ, ປຸພ຺ເພວ ອນາຄຕໍ ໂອໂລເກຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ກຕເມສໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ? ວາຓິຊສ຺ສ, ມຫາຣາຊ, ປຸພ຺ເພວ ວິກ຺ກຍຠຓ຺ຑໍ ໂອໂລເກຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ຫຕ຺ຖິນາຄສ຺ສ ປຸພ຺ເພວ ໂສຓ຺ຑາຍ ອນາຄໂຕ ມຄ຺ໂຄ ໂອໂລເກຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ, ສາກຏິກສ຺ສ ປຸພ຺ເພວ ອນາຄຕໍ ຕິຕ຺ຖໍ ໂອໂລເກຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ນິຍາມກສ຺ສ ປຸພ຺ເພວ ອນາຄຕໍ ຕີຣໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ນາວາ ເປເສຕພ຺ພາ ໂຫຕິ, ຠິສກ຺ກສ຺ສ ປຸພ຺ເພວ ອາຍຸໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອາຕຸໂຣ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ, ອຸຕ຺ຕຣເສຕຸສ຺ສ ປຸພ຺ເພວ ຖິຣາຖິຣຠາວໍ ຊານິຕ຺ວາ ອຠິຣຸຫິຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ປຸພ຺ເພວ ອນາຄຕໍ ກາລໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ປຸພ຺ເພວ ກຸລໍ ໂອໂລເກຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ ‘ຂຕ຺ຕິຍກຸລໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸລໍ ວາ’ຕິ. ອິເມສໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ປຸພ຺ເພວ ອນາຄຕໍ ໂອໂລເກຕພ຺ພໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ຕຘມ຺ມຕາປຎ຺ໂຫ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

໕. ອຕ຺ຕນິປາຕນປຎ຺ໂຫ

໕. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຕານໍ ປາເຕຕພ຺ພໍ, ໂຍ ປາເຕຍ຺ຍ, ຍຖາຘມ຺ໂມ ກາເຣຕພ຺ໂພ’ຕິ. ປຸນ ຈ ຕຸມ຺ເຫ ຠຓຖ ‘ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຠຄວາ ສາວການໍ ຘມ຺ມໍ ເທສຍມາໂນ ອເນກປຣິຍາເຍນ ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ພ຺ຍາຘິໂນ ມຣຓສ຺ສ ສມຸຈ຺ເຉທາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ໂຍ ຫິ ໂກຈິ ຊາຕິຊຣາພ຺ຍາຘິມຣຓໍ ສມຕິກ຺ກມຕິ, ຕໍ ປຣມາຍ ປສໍສາຍ ປສໍສຕີ’ຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຕານໍ ປາເຕຕພ຺ພໍ, ໂຍ ປາເຕຍ຺ຍ, ຍຖາຘມ຺ໂມ ກາເຣຕພ຺ໂພ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ພ຺ຍາຘິໂນ ມຣຓສ຺ສ ສມຸຈ຺ເຉທາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕີ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ພ຺ຍາຘິໂນ ມຣຓສ຺ສ ສມຸຈ຺ເຉທາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຕານໍ ປາເຕຕພ຺ພໍ, ໂຍ ປາເຕຍ຺ຍ, ຍຖາຘມ຺ໂມ ກາເຣຕພ຺ໂພ’’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຕານໍ ປາເຕຕພ຺ພໍ, ໂຍ ປາເຕຍ຺ຍ, ຍຖາຘມ຺ໂມ ກາເຣຕພ຺ໂພ’ຕິ. ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຠຄວຕາ ສາວການໍ ຘມ຺ມໍ ເທສຍາມາເນນ ຈ ອເນກປຣິຍາເຍນ ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ພ຺ຍາຘິໂນ ມຣຓສ຺ສ ສມຸຈ຺ເຉທາຍ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ, ຕຕ຺ຖ ປນ ກາຣຓໍ ອຕ຺ຖິ, ເຍນ ຠຄວາ ກາຣເຓນ ປຏິກ຺ຂິປິ ສມາທເປສິ ຈາ’’ຕິ.

‘‘ກິໍ ປເນຕ຺ຖ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກາຣຓໍ, ເຍນ ຠຄວາ ກາຣເຓນ ປຏິກ຺ຂິປິ ສມາທເປສິ ຈາ’’ຕິ? ‘‘ສີລວາ, ມຫາຣາຊ, ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ອຄທສໂມ ສຕ຺ຕານໍ ກິເລສວິສວິນາສເນ, ໂອສຘສໂມ ສຕ຺ຕານໍ ກິເລສພ຺ຍາຘິວູປສເມ, ອຸທກສໂມ ສຕ຺ຕານໍ ກິເລສຣໂຊຊລ຺ລາປຫຣເຓ, ມຓິຣຕນສໂມ ສຕ຺ຕານໍ ສພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິທາເນ, ນາວາສໂມ ສຕ຺ຕານໍ ຈຕຸໂຣຆປາຣຄມເນ, ສຕ຺ຖວາຫສໂມ ສຕ຺ຕານໍ ຊາຕິກນ຺ຕາຣຕາຣເຓ, ວາຕສໂມ ສຕ຺ຕານໍ ຕິວິຘຄ຺ຄິສນ຺ຕາປນິພ຺ພາປເນ, ມຫາເມຆສໂມ ສຕ຺ຕານໍ ມານສປຣິປູຣເຓ, ອາຈຣິຍສໂມ ສຕ຺ຕານໍ ກຸສລສິກ຺ຂາປເນ, ສຸເທສກສໂມ ສຕ຺ຕານໍ ເຂມປຖມາຈິກ຺ຂເຓ. ເອວຣູໂປ, ມຫາຣາຊ, ພຫຸຄຸໂຓ ອເນກຄຸໂຓ ອປ຺ປມາຓຄຸໂຓ ຄຸຓຣາສິ ຄຸຓປຸຎ຺ໂຊ ສຕ຺ຕານໍ ວຑ຺ຒິກໂຣ ສີລວາ ‘ມາ ວິນສ຺ສີ’ຕິ ສຕ຺ຕານໍ ອນຸກມ຺ປາຍ ຠຄວາ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎເປສິ ‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຕານໍ ປາເຕຕພ຺ພໍ, ໂຍ ປາເຕຍ຺ຍ, ຍຖາຘມ຺ໂມ ກາເຣຕພ຺ໂພ’ຕິ. ອິທເມຕ຺ຖ, ມຫາຣາຊ, ກາຣຓໍ, ເຍນ ກາຣເຓນ ຠຄວາ ປຏິກ຺ຂິປິ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເຖເຣນ ກຸມາຣກສ຺ສເປນ ວິຈິຕ຺ຣກຖິເກນ ປາຍາສິຣາຊຎ຺ຎສ຺ສ ປຣໂລກໍ ທີປຍມາເນນ ‘ຍຖາ ຍຖາ ໂຂ ຣາຊຎ຺ຎ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສີລວນ຺ໂຕ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມາ ຈິຣໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ຕຖາ ຕຖາ ພຫຸໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວນ຺ຕິ, ພຫຸຊນຫິຕາຍ ຈ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານ’ນ຺ຕິ.

‘‘ເກນ ປນ ກາຣເຓນ ຠຄວາ ສມາທເປສິ? ຊາຕິປິ, ມຫາຣາຊ, ທຸກ຺ຂາ, ຊຣາປິ ທຸກ຺ຂາ, ພ຺ຍາຘິປິ ທຸກ຺ໂຂ, ມຣຓມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ໂສໂກປິ ທຸກ຺ໂຂ, ປຣິເທໂວປິ ທຸກ຺ໂຂ, ທຸກ຺ຂມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ໂທມນສ຺ສມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ອຸປາຍາໂສປິ ທຸກ຺ໂຂ, ອປ຺ປິເຍຫິ ສມ຺ປໂຍໂຄປິ ທຸກ຺ໂຂ, ປິເຍຫິ ວິປ຺ປໂຍໂຄປິ ທຸກ຺ໂຂ, ມາຕຸມຣຓມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ປິຕຸມຣຓມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ຠາຕຸມຣຓມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ຠຄິນິມຣຓມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ປຸຕ຺ຕມຣຓມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ທາຣມຣຓມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ທາສມຣຓມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ [ອິທໍ ວາກ຺ຍໍ ສີ. ປີ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ ນຕ຺ຖິ], ຎາຕິມຣຓມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ຎາຕິພ຺ຍສນມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ໂຣຄພ຺ຍສນມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ໂຠຄພ຺ຍສນມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ສີລພ຺ຍສນມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ທິຏ຺ຐິພ຺ຍສນມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ຣາຊຠຍມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ໂຈຣຠຍມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ເວຣິຠຍມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ທຸພ຺ຠິກ຺ຂຠຍມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ອຄ຺ຄິຠຍມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ອຸທກຠຍມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ອູມິຠຍມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ອາວຏ຺ຏຠຍມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ກຸມ຺ຠີລຠຍມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ສຸສຸກາຠຍມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ອຕ຺ຕານຸວາທຠຍມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ປຣານຸວາທຠຍມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ທຓ຺ຑຠຍມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ທຸຄ຺ຄຕິຠຍມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ປຣິສາສາຣຊ຺ຊຠຍມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ອາຊີວກຠຍມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ມຣຓຠຍມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ເວຕ຺ເຕຫິ ຕາຬນມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ກສາຫິ ຕາຬນມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ອທ຺ຘທຓ຺ຑເກຫິ ຕາຬນມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ຫຕ຺ຖຈ຺ເຉທນມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ປາທຈ຺ເຉທນມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ຫຕ຺ຖປາທຈ຺ເຉທນມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ກຓ຺ຓຈ຺ເຉທນມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ນາສຈ຺ເຉທນມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ກຓ຺ຓນາສຈ຺ເຉທນມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ພິລງ຺ຄຖາລິກມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ສງ຺ຂມຸຓ຺ຑິກມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ຣາຫຸມຸຂມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ໂຊຕິມາລິກມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ຫຕ຺ຖປຊ຺ໂຊຕິກມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ເອຣກວຕ຺ຕິກມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ຈີຣກວາສິກມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ເອເຓຍ຺ຍກມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ພຬິສມໍສິກມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ກຫາປຓິກມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ຂາຣາປຕຈ຺ຉິກມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ປລິຆປຣິວຕ຺ຕິກມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ປລາລປີຐກມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ຕຕ຺ເຕນ ເຕເລນ ໂອສິຎ຺ຈນມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ສຸນເຂຫິ ຂາທາປນມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ຊີວສູລາໂຣປນມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ອສິນາ ສີສຈ຺ເຉທນມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ເອວຣູປານິ, ມຫາຣາຊ, ພຫຸວິຘານິ ອເນກວິຘານິ ທຸກ຺ຂານິ ສໍສາຣຄໂຕ ອນຸຠວຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຫິມວນ຺ຕປພ຺ພເຕ ອຠິວຸຏ຺ຐໍ ອຸທກໍ ຄງ຺ຄາຍ ນທິຍາ ປາສາຓ ສກ຺ຂຣ ຂຣ ມຣຸມ຺ພ ອາວຏ຺ຏ ຄຄ຺ຄລກ ອູມິກວງ຺ກຈທິກ ອາວຣຓນີວຣຓມູລກສາຂາສຸ ປຣິໂຍຕ຺ຖຣຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເອວຣູປານິ ພຫຸວິຘານິ ອເນກວິຘານິ ທຸກ຺ຂານິ ສໍສາຣຄໂຕ ອນຸຠວຕິ. ປວຕ຺ຕໍ, ມຫາຣາຊ, ທຸກ຺ຂໍ, ອປ຺ປວຕ຺ຕໍ ສຸຂໍ. ອປ຺ປວຕ຺ຕສ຺ສ ຄຸຓໍ ປວຕ຺ຕສ຺ສ [ປວຕ຺ເຕ (ສີ. ປີ. ກ.)] ຈ ຠຍໍ ທີປຍມາໂນ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ອປ຺ປວຕ຺ຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ຊາຕິຊຣາພ຺ຍາຘິມຣຓສມຕິກ຺ກມາຍ ສມາທເປສິ, ອິທເມຕ຺ຖ, ມຫາຣາຊ, ກາຣຓໍ, ເຍນ ກາຣເຓນ ຠຄວາ ສມາທເປສີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສຸນິພ຺ເພຐິໂຕ ປຎ຺ໂຫ, ສຸກຖິຕໍ ກາຣຓໍ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ອຕ຺ຕນິປາຕນປຎ຺ໂຫ ປຎ຺ຈໂມ.

໖. ເມຕ຺ຕາຠາວນານິສໍສປຎ຺ໂຫ

໖. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ‘ເມຕ຺ຕາຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ອາເສວິຕາຍ ຠາວິຕາຍ ພຫຸລີກຕາຍ ຍານີກຕາຍ ວຕ຺ຖຸກຕາຍ ອນຸຏ຺ຐິຕາຍ ປຣິຈິຕາຍ ສຸສມາຣທ຺ຘາຍ ເອກາທສານິສໍສາ ປາຏິກງ຺ຂາ. ກຕເມ ເອກາທສ? ສຸຂໍ ສຸປຕິ, ສຸຂໍ ປຏິພຸຊ຺ຌຕິ, ນ ປາປກໍ ສຸປິນໍ ປສ຺ສຕິ, ມນຸສ຺ສານໍ ປິໂຍ ໂຫຕິ, ອມນຸສ຺ສານໍ ປິໂຍ ໂຫຕິ, ເທວຕາ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ, ນາສ຺ສ ອຄ຺ຄິ ວາ ວິສໍ ວາ ສຕ຺ຖໍ ວາ ກມຕິ [ສຕ຺ຖໍ ກມຕິ (ສ຺ຍາ.) ອ. ນິ. ໑໑.໑໕ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ], ຕຸວຏໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ, ມຸຂວຓ຺ໂຓ ວິປ຺ປສີທຕິ, ອສມ຺ມູຬ຺ໂຫ ກາລໍ ກໂຣຕິ, ອຸຕ຺ຕຣິໍ ອປ຺ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປໂຄ ໂຫຕີ’ຕິ. ປຸນ ຈ ຕຸມ຺ເຫ ຠຓຖ ‘ສາໂມ ກຸມາໂຣ ເມຕ຺ຕາວິຫາຣີ ມິຄສງ຺ເຆນ ປຣິວຸໂຕ ປວເນ ວິຈຣນ຺ໂຕ ປີຬິຍກ຺ເຂນ ຣຎ຺ຎາ ວິທ຺ໂຘ ວິສປີເຕນ ສລ຺ເລນ ຕຕ຺ເຖວ ມຸຈ຺ຉິໂຕ ປຕິໂຕ’ຕິ.

‘‘ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ເມຕ຺ຕາຍ ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປໂຄ ໂຫຕີ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘‘ສາໂມ ກຸມາໂຣ ເມຕ຺ຕາວິຫາຣີ ມິຄສງ຺ເຆນ ປຣິວຸໂຕ ປວເນ ວິຈຣນ຺ໂຕ ປີຬິຍກ຺ເຂນ ຣຎ຺ຎາ ວິທ຺ໂຘ ວິສປີເຕນ ສລ຺ເລນ ຕຕ຺ເຖວ ມຸຈ຺ຉິໂຕ ປຕິໂຕ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ສາໂມ ກຸມາໂຣ ເມຕ຺ຕາວິຫາຣີ ມິຄສງ຺ເຆນ ປຣິວຸໂຕ ປວເນ ວິຈຣນ຺ໂຕ ປີຬິຍກ຺ເຂນ ຣຎ຺ຎາ ວິທ຺ໂຘ ວິສປີເຕນ ສລ຺ເລນ ຕຕ຺ເຖວ ມຸຈ຺ຉິໂຕ ປຕິໂຕ, ເຕນ ຫິ ‘ເມຕ຺ຕາຍ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ສຕ຺ຖໍ ວາ ກມຕີ’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ສຸນິປຸໂຓ ປຣິສຓ຺ໂຫ ສຸຂຸໂມ ຄມ຺ຠີໂຣ, ອປິ ສຸນິປຸຓານໍ ມນຸຊານໍ ຄຕ຺ເຕ ເສທໍ ໂມເຈຍ຺ຍ, ໂສ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ວິຊເຏຫິ ຕໍ ມຫາຊຏາຊຏິຕໍ, ອນາຄຕານໍ ຊິນປຸຕ຺ຕານໍ ຈກ຺ຂຸໍ ເທຫິ ນິພ຺ພາຫນາຍາ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ເມຕ຺ຕາຍ ຠິກ຺ຂເວ…ເປ... ສຕ຺ຖໍ ວາ ກມຕີ’ຕິ. ສາໂມ ຈ ກຸມາໂຣ ເມຕ຺ຕາວິຫາຣີ ມິຄສງ຺ເຆນ ປຣິວຸໂຕ ປວເນ ວິຈຣນ຺ໂຕ ປີຬິຍກ຺ເຂນ ຣຎ຺ຎາ ວິທ຺ໂຘ ວິສປີເຕນ ສລ຺ເລນ ຕຕ຺ເຖວ ມຸຈ຺ຉິໂຕ ປຕິໂຕ, ຕຕ຺ຖ ປນ, ມຫາຣາຊ, ກາຣຓໍ ອຕ຺ຖິ. ກຕມໍ ຕຕ຺ຖ ກາຣຓໍ? ເນເຕ, ມຫາຣາຊ, ຄຸຓາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ, ເມຕ຺ຕາຠາວນາເຍເຕ ຄຸຓາ, ສາໂມ, ມຫາຣາຊ, ກຸມາໂຣ ຆຏໍ ອຸກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ເມຕ຺ຕາຠາວນາຍ ປມຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ.

‘‘ຍສ຺ມິໍ, ມຫາຣາຊ, ຂເຓ ປຸຄ຺ຄໂລ ເມຕ຺ຕໍ ສມາປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ນ ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ອຄ຺ຄິ ວາ ວິສໍ ວາ ສຕ຺ຖໍ ວາ ກມຕິ. ຕສ຺ສ ເຍ ເກຈິ ອຫິຕກາມາ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ນ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ນ ຕສ຺ມິໍ ໂອກາສໍ ລຠນ຺ຕິ. ເນເຕ, ມຫາຣາຊ, ຄຸຓາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ, ເມຕ຺ຕາຠາວນາເຍເຕ ຄຸຓາ. ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ສງ຺ຄາມສູໂຣ ອເຠຊ຺ຊກວຈຊາລິກໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ສງ຺ຄາມໍ ໂອຕເຣຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ສຣາ ຂິຕ຺ຕາ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕນ຺ຕິ ວິກິຣນ຺ຕິ, ນ ຕສ຺ມິໍ ໂອກາສໍ ລຠນ຺ຕິ, ເນໂສ, ມຫາຣາຊ, ຄຸໂຓ ສງ຺ຄາມສູຣສ຺ສ, ອເຠຊ຺ຊກວຈຊາລິກາເຍໂສ ຄຸໂຓ, ຍສ຺ສ ສຣາ ຂິຕ຺ຕາ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕນ຺ຕິ ວິກິຣນ຺ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເນເຕ ຄຸຓາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ, ເມຕ຺ຕາຠາວນາເຍເຕ ຄຸຓາ.

‘‘ຍສ຺ມິໍ, ມຫາຣາຊ, ຂເຓ ປຸຄ຺ຄໂລ ເມຕ຺ຕໍ ສມາປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ນ ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ອຄ຺ຄິ ວາ ວິສໍ ວາ ສຕ຺ຖໍ ວາ ກມຕິ. ຕສ຺ສ ເຍ ເກຈິ ອຫິຕກາມາ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ນ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມິໍ ໂອກາສໍ ນ ລຠນ຺ຕິ, ເນເຕ, ມຫາຣາຊ, ຄຸຓາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ, ເມຕ຺ຕາຠາວນາເຍເຕ ຄຸຓາ. ອິຘ ປນ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ທິພ຺ພໍ ອນ຺ຕຣຘານໍ ມູລໍ ຫຕ຺ເຖ ກເຣຍ຺ຍ, ຍາວ ຕໍ ມູລໍ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖຄຕໍ ໂຫຕິ, ຕາວ ນ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ປກຕິມນຸສ຺ໂສ ຕໍ ປຸຣິສໍ ປສ຺ສຕິ. ເນໂສ, ມຫາຣາຊ, ຄຸໂຓ ປຸຣິສສ຺ສ, ມູລສ຺ເສໂສ ຄຸໂຓ ອນ຺ຕຣຘານສ຺ສ, ຍໍ ໂສ ປກຕິມນຸສ຺ສານໍ ຈກ຺ຂຸປເຖ ນ ທິສ຺ສຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເນເຕ ຄຸຓາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ, ເມຕ຺ຕາຠາວນາເຍເຕ ຄຸຓາ.

‘‘ຍສ຺ມິໍ, ມຫາຣາຊ, ຂເຓ ປຸຄ຺ຄໂລ ເມຕ຺ຕໍ ສມາປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ນ ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ອຄ຺ຄິ ວາ ວິສໍ ວາ ສຕ຺ຖໍ ວາ ກມຕິ. ຕສ຺ສ ເຍ ເກຈິ ອຫິຕກາມາ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ນ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ນ ຕສ຺ມິໍ ໂອກາສໍ ລຠນ຺ຕິ. ເນເຕ, ມຫາຣາຊ, ຄຸຓາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ, ເມຕ຺ຕາຠາວນາເຍເຕ ຄຸຓາ. ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິສໍ ສຸກຕໍ ມຫາເລຓມນຸປ຺ປວິຏ຺ຐໍ ມຫຕິມຫາເມໂຆ ອຠິວສ຺ສນ຺ໂຕ ນ ສກ຺ໂກຕິ ເຕມຍິຕຸໍ, ເນໂສ, ມຫາຣາຊ, ຄຸໂຓ ປຸຣິສສ຺ສ, ມຫາເລຓສ຺ເສໂສ ຄຸໂຓ, ຍໍ ມຫາເມໂຆ ອຠິວສ຺ສມາໂນ ນ ຕໍ ເຕເມຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເນເຕ ຄຸຓາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ, ເມຕ຺ຕາຠາວນາເຍເຕ ຄຸຓາ.

‘‘ຍສ຺ມິໍ, ມຫາຣາຊ, ຂເຓ ປຸຄ຺ຄໂລ ເມຕ຺ຕໍ ສມາປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ນ ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ອຄ຺ຄິ ວາ ວິສໍ ວາ ສຕ຺ຖໍ ວາ ກມຕິ. ຕສ຺ສ ເຍ ເກຈິ ອຫິຕກາມາ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ນ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ນ ຕສ຺ສ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ ອຫິຕໍ ກາຕຸໍ ເນເຕ, ມຫາຣາຊ, ຄຸຓາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ, ເມຕ຺ຕາຠາວນາເຍເຕ ຄຸຓາ’’ຕິ. ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອພ຺ຠຸຕໍ ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສພ຺ພປາປນິວາຣຓາ ເມຕ຺ຕາຠາວນາ’’ຕິ. ‘‘ສພ຺ພກຸສລຄຸຓາວຫາ, ມຫາຣາຊ, ເມຕ຺ຕາຠາວນາ ຫິຕານມ຺ປິ ອຫິຕານມ຺ປິ, ເຍ ເຕ ສຕ຺ຕາ ວິຎ຺ຎາຓພທ຺ຘາ, ສພ຺ເພສໍ ມຫານິສໍສາ ເມຕ຺ຕາຠາວນາ ສໍວິຠຊິຕພ຺ພາ’’ຕິ.

ເມຕ຺ຕາຠາວນານິສໍສປຎ຺ໂຫ ຉຏ຺ໂຐ.

໗. ກຸສລາກຸສລສມວິສມປຎ຺ໂຫ

໗. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ ‘ກຸສລກາຣິສ຺ສປິ ອກຸສລກາຣິສ຺ສປິ ວິປາໂກ ສມສໂມ, ອຸທາຫຸ ໂກຈິ ວິເສໂສ ອຕ຺ຖີ’ຕິ? ‘‘ອຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ກຸສລສ຺ສ ຈ ອກຸສລສ຺ສ ຈ ວິເສໂສ, ກຸສລໍ, ມຫາຣາຊ, ສຸຂວິປາກໍ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິກໍ, ອກຸສລໍ ທຸກ຺ຂວິປາກໍ ນິຣຍສໍວຕ຺ຕນິກ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຸມ຺ເຫ ຠຓຖ ‘ເທວທຕ຺ໂຕ ເອກນ຺ຕກຓ຺ໂຫ, ເອກນ຺ຕກຓ຺ເຫຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກນ຺ຕສຸກ຺ໂກ, ເອກນ຺ຕສຸກ຺ເກຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ’ຕິ. ປຸນ ຈ ເທວທຕ຺ໂຕ ຠເວ ຠເວ ຍເສນ ຈ ປກ຺ເຂນ ຈ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ສມສໂມ ໂຫຕິ, ກທາຈິ ອຘິກຕໂຣ ວາ. ຍທາ ເທວທຕ຺ໂຕ ນຄເຣ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ປຸໂຣຫິຕປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຉວກຈຓ຺ຑາໂລ ອໂຫສິ ວິຊ຺ຊາຘໂຣ, ວິຊ຺ຊໍ ປຣິຊປ຺ປິຕ຺ວາ ອກາເລ ອມ຺ພຜລານິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສິ, ເອຕ຺ຖ ຕາວ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕໂຕ ຊາຕິຍາ ນິຫີໂນ ຍເສນ ຈ ນິຫີໂນ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ ຍທາ ເທວທຕ຺ໂຕ ຣາຊາ ອໂຫສິ ມຫາ ມຫີປຕິ ສພ຺ພກາມສມງ຺ຄີ, ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສູປໂຠໂຄ ອໂຫສິ ຫຕ຺ຖິນາໂຄ ສພ຺ພລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ໂນ, ຕສ຺ສ ຈາຣຸຄຕິວິລາສໍ ອສຫມາໂນ ຣາຊາ ວຘມິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖາຈຣິຍໍ ເອວມໂວຈ ‘ອສິກ຺ຂິໂຕ ເຕ, ອາຈຣິຍ, ຫຕ຺ຖິນາໂຄ, ຕສ຺ສ ອາກາສຄມນໍ ນາມ ກາຣຓໍ ກໂຣຫີ’ຕິ, ຕຕ຺ຖປິ ຕາວ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕໂຕ ຊາຕິຍາ ນິຫີໂນ ລາມໂກ ຕິຣຈ຺ຉານຄໂຕ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ ຍທາ ເທວທຕ຺ໂຕ ມນຸສ຺ໂສ ອໂຫສິ ປວເນ ນຏ຺ຐາຍິໂກ, ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມຫາປຖວີ ນາມ ມກ຺ກໂຏ ອໂຫສິ, ເອຕ຺ຖປິ ຕາວ ທິສ຺ສຕິ ວິເສໂສ ມນຸສ຺ສສ຺ສ ຈ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕສ຺ສ ຈ, ຕຕ຺ຖປິ ຕາວ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕໂຕ ຊາຕິຍາ ນິຫີໂນ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ ຍທາ ເທວທຕ຺ໂຕ ມນຸສ຺ໂສ ອໂຫສິ ໂສຓຸຕ຺ຕໂຣ ນາມ ເນສາໂທ ພລວາ ພລວຕໂຣ ນາຄພໂລ, ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຉທ຺ທນ຺ໂຕ ນາມ ນາຄຣາຊາ ອໂຫສິ. ຕທາ ໂສ ລຸທ຺ທໂກ ຕໍ ຫຕ຺ຖິນາຄໍ ຆາເຕສິ, ຕຕ຺ຖປິ ຕາວ ເທວທຕ຺ໂຕວ ອຘິກຕໂຣ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ ຍທາ ເທວທຕ຺ໂຕ ມນຸສ຺ໂສ ອໂຫສິ ວນຈຣໂກ ອນິເກຕວາສີ, ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສກຸໂຓ ອໂຫສິ ຕິຕ຺ຕິໂຣ ມນ຺ຕຊ຺ຌາຍີ, ຕທາປິ ໂສ ວນຈຣໂກ ຕໍ ສກຸຓໍ ຆາເຕສິ, ຕຕ຺ຖປິ ຕາວ ເທວທຕ຺ໂຕວ ຊາຕິຍາ ອຘິກຕໂຣ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ ຍທາ ເທວທຕ຺ໂຕ ກລາພຸ ນາມ ກາສິຣາຊາ [ກາສິກຣາຊາ (ກ.)] ອໂຫສິ, ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕາປໂສ ອໂຫສິ ຂນ຺ຕິວາທີ. ຕທາ ໂສ ຣາຊາ ຕສ຺ສ ຕາປສສ຺ສ ກຸທ຺ໂຘ ຫຕ຺ຖປາເທ ວໍສກຬີເຣ ວິຍ ເຉທາເປສິ, ຕຕ຺ຖປິ ຕາວ ເທວທຕ຺ໂຕ ເຍວ ອຘິກຕໂຣ ຊາຕິຍາ ຈ ຍເສນ ຈ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ ຍທາ ເທວທຕ຺ໂຕ ມນຸສ຺ໂສ ອໂຫສິ ວນຈໂຣ, ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ນນ຺ທິໂຍ ນາມ ວານຣິນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ຕທາປິ ໂສ ວນຈໂຣ ຕໍ ວານຣິນ຺ທໍ ຆາເຕສິ ສທ຺ຘິໍ ມາຕຣາ ກນິຏ຺ຐຠາຕິເກນ ຈ, ຕຕ຺ຖປິ ຕາວ ເທວທຕ຺ໂຕ ເຍວ ອຘິກຕໂຣ ຊາຕິຍາ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ ຍທາ ເທວທຕ຺ໂຕ ມນຸສ຺ໂສ ອໂຫສິ ອເຈລໂກ ກາຣມ຺ຠິໂຍ ນາມ, ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຓ຺ຑຣໂກ ນາມ ນາຄຣາຊາ ອໂຫສິ, ຕຕ຺ຖປິ ຕາວ ເທວທຕ຺ໂຕ ເຍວ ອຘິກຕໂຣ ຊາຕິຍາ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ ຍທາ ເທວທຕ຺ໂຕ ມນຸສ຺ໂສ ອໂຫສິ ປວເນ ຊຏິລໂກ, ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕຈ຺ຉໂກ ນາມ ມຫາສູກໂຣ ອໂຫສິ, ຕຕ຺ຖປິ ຕາວ ເທວທຕ຺ໂຕ ເຍວ ຊາຕິຍາ ອຘິກຕໂຣ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ ຍທາ ເທວທຕ຺ໂຕ ເຈຕີສຸ ສູຣປຣິຈໂຣ ນາມ ຣາຊາ ອໂຫສິ ອຸປຣິ ປຸຣິສມຕ຺ເຕ ຄຄເນ ເວຫາສງ຺ຄໂມ, ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກປິໂລ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອໂຫສິ, ຕຕ຺ຖປິ ຕາວ ເທວທຕ຺ໂຕ ເຍວ ອຘິກຕໂຣ ຊາຕິຍາ ຈ ຍເສນ ຈ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ ຍທາ ເທວທຕ຺ໂຕ ມນຸສ຺ໂສ ອໂຫສິ ສາໂມ ນາມ, ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຣຸຣຸ ນາມ ມິຄຣາຊາ ອໂຫສິ, ຕຕ຺ຖປິ ຕາວ ເທວທຕ຺ໂຕ ເຍວ ຊາຕິຍາ ອຘິກຕໂຣ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ ຍທາ ເທວທຕ຺ໂຕ ມນຸສ຺ໂສ ອໂຫສິ ລຸທ຺ທໂກ ປວນຈໂຣ, ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖິນາໂຄ ອໂຫສິ, ໂສ ລຸທ຺ທໂກ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖິນາຄສ຺ສ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ທນ຺ເຕ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຫຣິ, ຕຕ຺ຖປິ ຕາວ ເທວທຕ຺ໂຕ ເຍວ ໂຍນິຍາ ອຘິກຕໂຣ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ ຍທາ ເທວທຕ຺ໂຕ ສິງ຺ຄາໂລ ອໂຫສິ ຂຕ຺ຕິຍຘມ຺ໂມ, ໂສ ຍາວຕາ ຊມ຺ພຸທີເປ ປເທສຣາຊາໂນ ເຕ ສພ຺ເພ ອນຸຍຸຕ຺ເຕ ອກາສິ, ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ວິຘຸໂຣ ນາມ ປຓ຺ຑິໂຕ ອໂຫສິ, ຕຕ຺ຖປິ ຕາວ ເທວທຕ຺ໂຕ ເຍວ ຍເສນ ອຘິກຕໂຣ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ ຍທາ ເທວທຕ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖິນາໂຄ ຫຸຕ຺ວາ ລຏຸກິກາຍ ສກຸຓິກາຍ ປຸຕ຺ຕເກ ຆາເຕສິ, ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຫຕ຺ຖິນາໂຄ ອໂຫສິ ຍູຖປຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕາວ ອຸໂຠປິ ເຕ ສມສມາ ອເຫສຸໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ ຍທາ ເທວທຕ຺ໂຕ ຍກ຺ໂຂ ອໂຫສິ ອຘມ຺ໂມ ນາມ, ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຍກ຺ໂຂ ອໂຫສິ ຘມ຺ໂມ ນາມ, ຕຕ຺ຖປິ ຕາວ ອຸໂຠປິ ສມສມາ ອເຫສຸໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ ຍທາ ເທວທຕ຺ໂຕ ນາວິໂກ ອໂຫສິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ກຸລສຕານໍ ອິສ຺ສໂຣ, ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ນາວິໂກ ອໂຫສິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ກຸລສຕານໍ ອິສ຺ສໂຣ, ຕຕ຺ຖປິ ຕາວ ອຸໂຠປິ ສມສມາ ອເຫສຸໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ ຍທາ ເທວທຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຖວາໂຫ ອໂຫສິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ສກຏສຕານໍ ອິສ຺ສໂຣ, ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ສຕ຺ຖວາໂຫ ອໂຫສິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ສກຏສຕານໍ ອິສ຺ສໂຣ, ຕຕ຺ຖປິ ຕາວ ອຸໂຠປິ ສມສມາ ອເຫສຸໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ ຍທາ ເທວທຕ຺ໂຕ ສາໂຂ ນາມ ມິຄຣາຊາ ອໂຫສິ, ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ນິຄ຺ໂຣໂຘ ນາມ ມິຄຣາຊາ ອໂຫສິ, ຕຕ຺ຖປິ ຕາວ ອຸໂຠປິ ສມສມາ ອເຫສຸໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ ຍທາ ເທວທຕ຺ໂຕ ສາໂຂ ນາມ ເສນາປຕິ ອໂຫສິ, ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ນິຄ຺ໂຣໂຘ ນາມ ຣາຊາ ອໂຫສິ, ຕຕ຺ຖປິ ຕາວ ອຸໂຠປິ ສມສມາ ອເຫສຸໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ ຍທາ ເທວທຕ຺ໂຕ ຂຓ຺ຑຫາໂລ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອໂຫສິ, ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈນ຺ໂທ ນາມ ຣາຊກຸມາໂຣ ອໂຫສິ, ຕທາ ໂສ ຂຓ຺ຑຫາໂລ ເຍວ ອຘິກຕໂຣ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ ຍທາ ເທວທຕ຺ໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ໂຕ ນາມ ຣາຊາ ອໂຫສິ, ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ມຫາປທຸໂມ ນາມ ກຸມາໂຣ ອໂຫສິ, ຕທາ ໂສ ຣາຊາ ສກປຸຕ຺ຕໍ ໂຈຣປປາເຕ ຂິປາເປສິ, ຍໂຕ ກຸໂຕຈິ ປິຕາວ ປຸຕ຺ຕານໍ ອຘິກຕໂຣ ໂຫຕິ ວິສິຏ຺ໂຐຕິ, ຕຕ຺ຖປິ ຕາວ ເທວທຕ຺ໂຕ ເຍວ ອຘິກຕໂຣ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ ຍທາ ເທວທຕ຺ໂຕ ມຫາປຕາໂປ ນາມ ຣາຊາ ອໂຫສິ, ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ຘມ຺ມປາໂລ ນາມ ກຸມາໂຣ ອໂຫສິ, ຕທາ ໂສ ຣາຊາ ສກປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາເທ ສີສຎ຺ຈ ເຉທາເປສິ, ຕຕ຺ຖປິ ຕາວ ເທວທຕ຺ໂຕ ເຍວ ອຸຕ຺ຕໂຣ ອຘິກຕໂຣ.

ອຊ຺ເຊຕຣຫິ ອຸໂຠປິ ສກ຺ຍກຸເລ ຊາຍິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພຸທ຺ໂຘ ອໂຫສິ ສພ຺ພຎ຺ຎູ ໂລກນາຍໂກ, ເທວທຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ເທວາຕິເທວສ຺ສ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອິທ຺ຘິໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘາລຍໍ ອກາສິ. ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍໍ ມຍາ ຠຓິຕໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ຕຖໍ ອຸທາຫຸ ວິຕຖ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ຍໍ ຕ຺ວໍ, ມຫາຣາຊ, ພຫຸວິຘໍ ກາຣຓໍ ໂອສາເຣສິ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ຕເຖວ, ໂນ ອຎ຺ຎຖາ’’ຕິ. ‘‘ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກຓ຺ໂຫປິ ສຸກ຺ໂກປິ ສມສມຄຕິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕນ ຫິ ກຸສລມ຺ປິ ອກຸສລມ຺ປິ ສມສມວິປາກໍ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ກຸສລມ຺ປິ ອກຸສລມ຺ປິ ສມສມວິປາກໍ ໂຫຕິ, ນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ເທວທຕ຺ໂຕ ສພ຺ພຊເນຫິ ປຏິວິຣຸທ຺ໂຘ, ໂພຘິສຕ຺ເຕເນວ ປຏິວິຣຸທ຺ໂຘ. ໂຍ ຕສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ປຏິວິຣຸທ຺ໂຘ, ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ເຍວ ຠເວ ປຈ຺ຈຕິ ຜລໍ ເທຕິ. ເທວທຕ຺ໂຕປິ, ມຫາຣາຊ, ອິສ຺ສຣິເຍ ຐິໂຕ ຊນປເທສຸ ອາຣກ຺ຂໍ ເທຕິ, ເສຕຸໍ ສຠໍ ປຸຎ຺ຎສາລໍ ກາເຣຕິ, ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ກປຓທ຺ຘິກວຓິພ຺ພການໍ ນາຖານາຖານໍ ຍຖາປຓິຫິຕໍ ທານໍ ເທຕິ. ຕສ຺ສ ໂສ ວິປາເກນ ຠເວ ຠເວ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ປຏິລຠຕິ. ກສ຺ເສຕໍ, ມຫາຣາຊ, ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ ວິນາ ທາເນນ ທເມນ ສໍຍເມນ ອຸໂປສຖກມ຺ເມນ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິສ຺ສຕີຕິ?

‘‘ຍໍ ປນ ຕ຺ວໍ, ມຫາຣາຊ, ເອວໍ ວເທສິ ‘ເທວທຕ຺ໂຕ ຈ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈ ເອກໂຕ ອນຸປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕີ’ຕິ, ໂສ ນ ຊາຕິສຕສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນ ສມາຄໂມ ອໂຫສິ, ນ ຊາຕິສຫສ຺ສສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນ, ນ ຊາຕິສຕສຫສ຺ສສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນ, ກທາຈິ ກຣຫຈິ ພຫູນໍ ອໂຫຣຕ຺ຕານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ສມາຄໂມ ອໂຫສິ. ຍໍ ປເນຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ກາຓກຈ຺ຉໂປປມໍ ອຸປທສ຺ສິຕໍ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕປ຺ປຏິລາຠາຍ, ຕຖູປມໍ, ມຫາຣາຊ, ອິເມສໍ ສມາຄມໍ ຘາເຣຫິ.

‘‘ນ, ມຫາຣາຊ, ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ເທວທຕ຺ເຕເນວ ສທ຺ຘິໍ ສມາຄໂມ ອໂຫສິ, ເຖໂຣປິ, ມຫາຣາຊ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອເນເກສຸ ຊາຕິສຕສຫສ຺ເສສຸ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປິຕາ ອໂຫສິ, ມຫາປິຕາ ອໂຫສິ, ຈູຬປິຕາ ອໂຫສິ, ຠາຕາ ອໂຫສິ, ປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ຠາຄິເນຍ຺ໂຍ ອໂຫສິ, ມິຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ.

‘‘ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ, ມຫາຣາຊ, ອເນເກສຸ ຊາຕິສຕສຫສ຺ເສສຸ ເຖຣສ຺ສ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປິຕາ ອໂຫສິ, ມຫາປິຕາ ອໂຫສິ, ຈູຬປິຕາ ອໂຫສິ, ຠາຕາ ອໂຫສິ, ປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ຠາຄິເນຍ຺ໂຍ ອໂຫສິ, ມິຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ສພ຺ເພປິ, ມຫາຣາຊ, ສຕ຺ຕນິກາຍປຣິຍາປນ຺ນາ ສໍສາຣໂສຕມນຸຄຕາ ສໍສາຣໂສເຕນ ວຸຍ຺ຫນ຺ຕາ ອປ຺ປິເຍຫິປິ ປິເຍຫິປິ ສມາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອຸທກໍ ໂສເຕນ ວຸຍ຺ຫມານໍ ສຸຈິອສຸຈິກລ຺ຍາຓປາປເກນ ສມາຄຈ຺ຉຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ເພປິ ສຕ຺ຕນິກາຍປຣິຍາປນ຺ນາ ສໍສາຣໂສຕມນຸຄຕາ ສໍສາຣໂສເຕນ ວຸຍ຺ຫນ຺ຕາ ອປ຺ປິເຍຫິປິ ປິເຍຫິປິ ສມາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເທວທຕ຺ໂຕ, ມຫາຣາຊ, ຍກ຺ໂຂ ສມາໂນ ອຕ຺ຕນາ ອຘມ຺ໂມ ປເຣ ອຘມ຺ເມ ນິໂຍເຊຕ຺ວາ ສຕ຺ຕປຎ຺ຎາສວສ຺ສໂກຏິໂຍ ສຏ຺ຐິ ຈ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານິ ມຫານິຣເຍ ປຈ຺ຈິ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ, ມຫາຣາຊ, ຍກ຺ໂຂ ສມາໂນ ອຕ຺ຕນາ ຘມ຺ໂມ ປເຣ ຘມ຺ເມ ນິໂຍເຊຕ຺ວາ ສຕ຺ຕປຎ຺ຎາສວສ຺ສໂກຏິໂຍ ສຏ຺ຐິ ຈ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານິ ສຄ຺ເຄ ໂມທິ ສພ຺ພກາມສມງ຺ຄີ, ອປິ ຈ, ມຫາຣາຊ, ເທວທຕ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ຠເວ ພຸທ຺ຘໍ ອນາສາທນີຍມາສາທຍິຕ຺ວາ ສມຄ຺ຄຎ຺ຈ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຖວິໍ ປາວິສິ, ຕຖາຄໂຕ ພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ສພ຺ພຘມ຺ເມ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ອຸປຘິສງ຺ຂເຍ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ກຸສລາກຸສລສມວິສມປຎ຺ໂຫ ສຕ຺ຕໂມ.

໘. ອມຣາເທວີປຎ຺ໂຫ

໘. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘‘ສເຈ ລເຠຖ ຂຓໍ ວາ ຣໂຫ ວາ, ນິມນ຺ຕກໍ [ນິວາຕກໍ (ກຸຓາລຊາຕເກ)] ວາປິ ລເຠຖ ຕາທິສໍ;

ສພ຺ພາວ [ສພ຺ພາປິ (ສີ. ປີ.)] ອິຕ຺ຖີ ກຍິຣຸໍ [ກເຣຍ຺ຍຸໍ (ສີ. ປີ. ກ.)] ນຸ ປາປໍ, ອຎ຺ຎໍ ອລທ຺ຘາ ປີຐສປ຺ປິນາ ສທ຺ຘິ’ນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈ ກຖີຍຕິ ‘ມໂຫສຘສ຺ສ ຠຣິຍາ ອມຣາ ນາມ ອິຕ຺ຖີ ຄາມເກ ຐປິຕາ ປວຸຕ຺ຖປຕິກາ ຣໂຫ ນິສິນ຺ນາ ວິວິຕ຺ຕາ ຣາຊປ຺ປຏິສມໍ ສາມິກໍ ກຣິຕ຺ວາ ສຫສ຺ເສນ ນິມນ຺ຕີຍມານາ ປາປໍ ນາກາສີ’ຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ສເຈ…ເປ… ສທ຺ຘິ’ນ຺ຕິ ເຕນ ຫິ ‘ມໂຫສຘສ຺ສ ຠຣິຍາ…ເປ… ນາກາສີ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ມໂຫສຘສ຺ສ ຠຣິຍາ…ເປ… ນາກາສິ, ເຕນ ຫິ ‘ສເຈ…ເປ… ສທ຺ຘິ’ນ຺ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ສເຈ…ເປ… ສທ຺ຘິ’ນ຺ຕິ. ກຖີຍຕິ ຈ ‘ມໂຫສຘສ຺ສ ຠຣິຍາ …ເປ… ນາກາສີ’ຕິ. ກເຣຍ຺ຍ ສາ, ມຫາຣາຊ, ອິຕ຺ຖີ ສຫສ຺ສໍ ລຠມານາ ຕາທິເສນ ປຸຣິເສນ ສທ຺ຘິໍ ປາປກມ຺ມໍ, ນ ສາ ກເຣຍ຺ຍ ສເຈ ຂຓໍ ວາ ຣໂຫ ວາ ນິມນ຺ຕກໍ ວາປິ ຕາທິສໍ ລເຠຍ຺ຍ, ວິຈິນນ຺ຕີ ສາ, ມຫາຣາຊ, ອມຣາ ອິຕ຺ຖີ ນ ອທ຺ທສ ຂຓໍ ວາ ຣໂຫ ວາ ນິມນ຺ຕກໍ ວາປິ ຕາທິສໍ.

‘‘ອິຘ ໂລເກ ຄຣຫຠຍາ ຂຓໍ ນ ປສ຺ສິ, ປຣໂລເກ ນິຣຍຠຍາ ຂຓໍ ນ ປສ຺ສິ, ກຏຸກວິປາກໍ ປາປນ຺ຕິ ຂຓໍ ນ ປສ຺ສິ, ປິຍໍ ອມຸຎ຺ຈິຕຸກາມາ ຂຓໍ ນ ປສ຺ສິ, ສາມິກສ຺ສ ຄຣຸກຕາຍ ຂຓໍ ນ ປສ຺ສິ, ຘມ຺ມໍ ອປຈາຍນ຺ຕີ ຂຓໍ ນ ປສ຺ສິ, ອນຣິຍໍ ຄຣຫນ຺ຕີ ຂຓໍ ນ ປສ຺ສິ, ກິຣິຍໍ ອຠິນ຺ທິຕຸກາມາ ຂຓໍ ນ ປສ຺ສິ. ເອວຣູເປຫິ ພຫູຫິ ກາຣເຓຫິ ຂຓໍ ນ ປສ຺ສິ.

‘‘ຣໂຫປິ ສາ ໂລເກ ວິຈິນິຕ຺ວາ ອປສ຺ສນ຺ຕີ ປາປໍ ນາກາສິ. ສເຈ ສາ ມນຸສ຺ເສຫິ ຣໂຫ ລເຠຍ຺ຍ, ອຖ ອມນຸສ຺ເສຫິ ຣໂຫ ນ ລເຠຍ຺ຍ. ສເຈ ອມນຸສ຺ເສຫິ ຣໂຫ ລເຠຍ຺ຍ, ອຖ ປຣຈິຕ຺ຕວິທູຫິ ປພ຺ພຊິເຕຫິ ຣໂຫ ນ ລເຠຍ຺ຍ. ສເຈ ປຣຈິຕ຺ຕວິທູຫິ ປພ຺ພຊິເຕຫິ ຣໂຫ ລເຠຍ຺ຍ, ອຖ ປຣຈິຕ຺ຕວິທູນີຫິ ເທວຕາຫິ ຣໂຫ ນ ລເຠຍ຺ຍ. ສເຈ ປຣຈິຕ຺ຕວິທູນີຫິ ເທວຕາຫິ ຣໂຫ ລເຠຍ຺ຍ, ອຕ຺ຕນາວ ປາເປຫິ ຣໂຫ ນ ລເຠຍ຺ຍ. ສເຈ ອຕ຺ຕນາວ ປາເປຫິ ຣໂຫ ລເຠຍ຺ຍ, ອຖ ອຘມ຺ເມນ ຣໂຫ ນ ລເຠຍ຺ຍ. ເອວຣູເປຫິ ພຫຸວິເຘຫິ ກາຣເຓຫິ ຣໂຫ ອລຠິຕ຺ວາ ປາປໍ ນາກາສິ.

‘‘ນິມນ຺ຕກມ຺ປິ ສາ ໂລເກ ວິຈິນິຕ຺ວາ ຕາທິສໍ ອລຠນ຺ຕີ ປາປໍ ນາກາສິ. ມໂຫສໂຘ, ມຫາຣາຊ, ປຓ຺ຑິໂຕ ອຏ຺ຐວີສຕິຍາ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ກຕເມຫິ ອຏ຺ຐວີສຕິຍາ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ? ມໂຫສໂຘ, ມຫາຣາຊ, ສູໂຣ ຫິຣິມາ ໂອຕ຺ຕປ຺ປີ ສປກ຺ໂຂ ມິຕ຺ຕສມ຺ປນ຺ໂນ ຂໂມ ສີລວາ ສຈ຺ຈວາທີ ໂສເຈຍ຺ຍສມ຺ປນ຺ໂນ ອກ຺ໂກຘໂນ ອນຕິມານີ ອນຸສູຍໂກ ວີຣິຍວາ ອາຍູຫໂກ ສງ຺ຄາຫໂກ ສໍວິຠາຄີ ສຂິໂລ ນິວາຕວຸຕ຺ຕິ ສຓ຺ໂຫ ອສໂຐ ອມາຍາວີ ອຕິພຸທ຺ຘິສມ຺ປນ຺ໂນ ກິຕ຺ຕິມາ ວິຊ຺ຊາສມ຺ປນ຺ໂນ ຫິເຕສີ ອຸປນິສ຺ສິຕານໍ ປຕ຺ຖິໂຕ ສພ຺ພຊນສ຺ສ ຘນວາ ຍສວາ. ມໂຫສໂຘ, ມຫາຣາຊ, ປຓ຺ຑິໂຕ ອິເມຫິ ອຏ຺ຐວີສຕິຍາ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ສາ ອຎ຺ຎໍ ຕາທິສໍ ນິມນ຺ຕກໍ ອລຠິຕ຺ວາ ປາປໍ ນາກາສີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ອມຣາເທວີປຎ຺ໂຫ ອຏ຺ຐໂມ.

໙. ອຣຫນ຺ຕອຠາຍນປຎ຺ໂຫ

໙. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ‘ວິຄຕຠຍສນ຺ຕາສາ ອຣຫນ຺ໂຕ’ຕິ. ປຸນ ຈ ນຄເຣ ຣາຊຄເຫ ຘນປາລກໍ ຫຕ຺ຖິໍ ຠຄວຕິ ໂອປຕນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ປຎ຺ຈ ຂີຓາສວສຕານິ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ຊິນວຣໍ ປກ຺ກນ຺ຕານິ ທິສາວິທິສໍ ເອກໍ ຐເປຕ຺ວາ ເຖຣໍ ອານນ຺ທໍ. ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເຕ ອຣຫນ຺ໂຕ ຠຍາ ປກ຺ກນ຺ຕາ, ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕິ ສເກນ ກມ຺ເມນາຕິ ທສພລໍ ປາເຕຕຸກາມາ ປກ຺ກນ຺ຕາ, ອຸທາຫຸ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອຕຸລໍ ວິປຸລມສມໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ທຏ຺ຐຸກາມາ ປກ຺ກນ຺ຕາ? ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ວິຄຕຠຍສນ຺ຕາສາ ອຣຫນ຺ໂຕ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ນຄເຣ…ເປ… ອານນ຺ທ’ນ຺ຕິ ຍໍ ວຈນໍ ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ນຄເຣ ຣາຊຄເຫ ຘນປາລກໍ ຫຕ຺ຖິໍ ຠຄວຕິ ໂອປຕນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ປຎ຺ຈ ຂີຓາສວສຕານິ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ຊິນວຣໍ ປກ຺ກນ຺ຕານິ ທິສາວິທິສໍ ເອກໍ ຐເປຕ຺ວາ ເຖຣໍ ອານນ຺ທໍ, ເຕນ ຫິ ‘ວິຄຕຠຍສນ຺ຕາສາ ອຣຫນ຺ໂຕ’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ວິຄຕຠຍສນ຺ຕາສາ ອຣຫນ຺ໂຕ’ຕິ, ນຄເຣ ຣາຊຄເຫ ຘນປາລກໍ ຫຕ຺ຖິໍ ຠຄວຕິ ໂອປຕນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ປຎ຺ຈ ຂີຓາສວສຕານິ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ຊິນວຣໍ ປກ຺ກນ຺ຕານິ ທິສາວິທິສໍ ເອກໍ ຐເປຕ຺ວາ ເຖຣໍ ອານນ຺ທໍ, ຕຎ຺ຈ ປນ ນ ຠຍາ, ນາປິ ຠຄວນ຺ຕໍ ປາເຕຕຸກາມຕາຍ.

‘‘ເຍນ ປນ, ມຫາຣາຊ, ເຫຕຸນາ ອຣຫນ຺ໂຕ ຠາເຍຍ຺ຍຸໍ ວາ ຕາເສຍ຺ຍຸໍ ວາ, ໂສ ເຫຕຸ ອຣຫນ຺ຕານໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ໂນ, ຕສ຺ມາ ວິຄຕຠຍສນ຺ຕາສາ ອຣຫນ຺ໂຕ, ຠາຍຕິ ນຸ, ມຫາຣາຊ, ມຫາປຖວີ ຂຓນ຺ເຕປິ ຠິນ຺ທນ຺ເຕປິ ຘາເຣນ຺ເຕປິ ສມຸທ຺ທປພ຺ພຕຄິຣິສິຂເຣຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເກນ ກາຣເຓນ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ, ມຫາປຖວິຍາ ໂສ ເຫຕຸ, ເຍນ ເຫຕຸນາ ມຫາປຖວີ ຠາເຍຍ຺ຍ ວາ ຕາເສຍ຺ຍ ວາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນຕ຺ຖິ ອຣຫນ຺ຕານໍ ໂສ ເຫຕຸ, ເຍນ ເຫຕຸນາ ອຣຫນ຺ໂຕ ຠາເຍຍ຺ຍຸໍ ວາ ຕາເສຍ຺ຍຸໍ ວາ.

‘‘ຠາຍຕິ ນຸ, ມຫາຣາຊ, ຄິຣິສິຂຣໍ ຉິນ຺ທນ຺ເຕ ວາ ຠິນ຺ທນ຺ເຕ ວາ ປຕນ຺ເຕ ວາ ອຄ຺ຄິນາ ທຫນ຺ເຕ ວາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເກນ ກາຣເຓນ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ, ຄິຣິສິຂຣສ຺ສ ໂສ ເຫຕຸ, ເຍນ ເຫຕຸນາ ຄິຣິສິຂຣໍ ຠາເຍຍ຺ຍ ວາ ຕາເສຍ຺ຍ ວາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນຕ຺ຖິ ອຣຫນ຺ຕານໍ ໂສ ເຫຕຸ, ເຍນ ເຫຕຸນາ ອຣຫນ຺ໂຕ ຠາເຍຍ຺ຍຸໍ ວາ ຕາເສຍ຺ຍຸໍ ວາ.

‘‘ຍທິປິ, ມຫາຣາຊ, ໂລກຘາຕຸສຕສຫສ຺ເສສຸ ເຍ ເກຈິ ສຕ຺ຕນິກາຍປຣິຍາປນ຺ນາ ສພ຺ເພປິ ເຕ ສຕ຺ຕິຫຕ຺ຖາ ເອກໍ ອຣຫນ຺ຕໍ ອຸປຘາວິຕ຺ວາ ຕາເສຍ຺ຍຸໍ, ນ ຠເວຍ຺ຍ ອຣຫໂຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ. ກິໍ ກາຣຓໍ? ອຏ຺ຐານມນວກາສຕາຍ.

‘‘ອປິ ຈ, ມຫາຣາຊ, ເຕສໍ ຂີຓາສວານໍ ເອວໍ ເຈໂຕປຣິວິຕກ຺ໂກ ອໂຫສິ ‘ອຊ຺ຊ ນຣວຣປວເຣ ຊິນວຣວສເຠ ນຄຣວຣມນຸປ຺ປວິຏ຺ເຐ ວີຖິຍາ ຘນປາລໂກ ຫຕ຺ຖີ ອາປຕິສ຺ສຕິ, ອສໍສຍມຕິເທວເທວໍ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ນ ປຣິຈ຺ຈຊິສ຺ສຕິ, ຍທິ ມຍໍ ສພ຺ເພປິ ຠຄວນ຺ຕໍ ນ ປຣິຈ຺ຈຊິສ຺ສາມ, ອານນ຺ທສ຺ສ ຄຸໂຓ ປາກໂຏ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ນ ເຫວ ຈ ຕຖາຄຕໍ ສມຸປຄມິສ຺ສຕິ ຫຕ຺ຖິນາໂຄ, ຫນ຺ທ ມຍໍ ອປຄຈ຺ຉາມ, ເອວມິທໍ ມຫໂຕ ຊນກາຍສ຺ສ ກິເລສພນ຺ຘນໂມກ຺ໂຂ ຠວິສ຺ສຕິ, ອານນ຺ທສ຺ສ ຈ ຄຸໂຓ ປາກໂຏ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ. ເອວໍ ເຕ ອຣຫນ຺ໂຕ ອານິສໍສໍ ທິສ຺ວາ ທິສາວິທິສໍ ປກ຺ກນ຺ຕາ’’ຕິ. ‘‘ສຸວິຠຕ຺ໂຕ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຎ຺ໂຫ, ເອວເມຕໍ ນຕ຺ຖິ ອຣຫນ຺ຕານໍ ຠຍໍ ວາ ສນ຺ຕາໂສ ວາ, ອານິສໍສໍ ທິສ຺ວາ ອຣຫນ຺ໂຕ ປກ຺ກນ຺ຕາ ທິສາວິທິສ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫນ຺ຕອຠາຍນປຎ຺ໂຫ ນວໂມ.

໑໐. ພຸທ຺ຘສພ຺ພຎ຺ຎຸຠາວປຎ຺ໂຫ

໑໐. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຸມ຺ເຫ ຠຓຖ ‘ຕຖາຄໂຕ ສພ຺ພຎ຺ຎູ’ຕິ. ປຸນ ຈ ຠຓຖ ‘ຕຖາຄເຕນ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານປ຺ປມຸເຂ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ປຓາມິເຕ ຈາຕຸເມຍ຺ຍກາ ຈ ສກ຺ຍາ ພ຺ຣຫ຺ມາ ຈ ສຫມ຺ປຕິ ພີຊູປມຎ຺ຈ ວຈ຺ຉຕຣຸຓູປມຎ຺ຈ ອຸປທສ຺ເສຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ປສາເທສຸໍ ຂມາເປສຸໍ ນິຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອກໍສູ’ຕິ. ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຎ຺ຎາຕາ ຕາ ອຸປມາ ຕຖາຄຕສ຺ສ, ຍາຫິ ຕຖາຄໂຕ ອຸປມາຫິ ໂອຣໂຕ ຂມິໂຕ ອຸປສນ຺ໂຕ ນິຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຄໂຕ? ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕາ ອຸປມາ ອຎ຺ຎາຕາ, ເຕນ ຫິ ພຸທ຺ໂຘ ອສພ຺ພຎ຺ຎູ, ຍທິ ຎາຕາ, ເຕນ ຫິ ໂອກສ຺ສ ປສຍ຺ຫ ວີມໍສາເປກ຺ໂຂ ປຓາເມສິ, ເຕນ ຫິ ຕສ຺ສ ອກາຣຸຎ຺ຎຕາ ສມ຺ຠວຕິ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ສພ຺ພຎ຺ຎູ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ, ຕາຫິ ຈ ອຸປມາຫິ ຠຄວາ ປສນ຺ໂນ ໂອຣໂຕ ຂມິໂຕ ອຸປສນ຺ໂຕ ນິຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຄໂຕ. ຘມ຺ມສ຺ສາມີ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ, ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕເຫວ ເຕ ໂອປມ຺ເມຫິ ຕຖາຄຕໍ ອາຣາເຘສຸໍ ໂຕເສສຸໍ ປສາເທສຸໍ, ເຕສຎ຺ຈ ຕຖາຄໂຕ ປສນ຺ໂນ ‘ສາຘູ’ຕິ ອພ຺ຠານຸໂມທິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອິຕ຺ຖີ ສາມິກສ຺ສ ສນ຺ຕເກເນວ ຘເນນ ສາມິກໍ ອາຣາເຘຕິ ໂຕເສຕິ ປສາເທຕິ, ຕຎ຺ຈ ສາມິໂກ ‘ສາຘູ’ຕິ ອພ຺ຠານຸໂມທຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຈາຕຸເມຍ຺ຍກາ ຈ ສກ຺ຍາ ພ຺ຣຫ຺ມາ ຈ ສຫມ຺ປຕິ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕເຫວ ໂອປມ຺ເມຫິ ຕຖາຄຕໍ ອາຣາເຘສຸໍ ໂຕເສສຸໍ ປສາເທສຸໍ, ເຕສຎ຺ຈ ຕຖາຄໂຕ ປສນ຺ໂນ ‘ສາຘູ’ຕິ ອພ຺ຠານຸໂມທິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ກປ຺ປໂກ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕເກເນວ ສຸວຓ຺ຓຜຓເກນ ຣຎ຺ໂຎ ອຸຕ຺ຕມງ຺ຄໍ ປສາຘຍມາໂນ ຣາຊານໍ ອາຣາເຘຕິ ໂຕເສຕິ ປສາເທຕິ, ຕສ຺ສ ຈ ຣາຊາ ປສນ຺ໂນ ‘ສາຘູ’ຕິ ອພ຺ຠານຸໂມທຕິ, ຍຖິຈ຺ຉິຕມນຸປ຺ປເທຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຈາຕຸເມຍ຺ຍກາ ຈ ສກ຺ຍາ ພ຺ຣຫ຺ມາ ຈ ສຫມ຺ປຕິ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕເຫວ ໂອປມ຺ເມຫິ ຕຖາຄຕໍ ອາຣາເຘສຸໍ ໂຕເສສຸໍ ປສາເທສຸໍ, ເຕສຎ຺ຈ ຕຖາຄໂຕ ປສນ຺ໂນ ‘ສາຘູ’ຕິ ອພ຺ຠານຸໂມທິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ສທ຺ຘິວິຫາຣິໂກ ອຸປຊ຺ຌາຍາຠຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ອຸປນາເມນ຺ໂຕ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ອາຣາເຘຕິ ໂຕເສຕິ ປສາເທຕິ, ຕຎ຺ຈ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ປສນ຺ໂນ ‘ສາຘູ’ຕິ ອພ຺ຠານຸໂມທຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຈາຕຸເມຍ຺ຍກາ ຈ ສກ຺ຍາ ພ຺ຣຫ຺ມາ ຈ ສຫມ຺ປຕິ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕເຫວ ໂອປມ຺ເມຫິ ຕຖາຄຕໍ ອາຣາເຘສຸໍ ໂຕເສສຸໍ ປສາເທສຸໍ, ເຕສຎ຺ຈ ຕຖາຄໂຕ ປສນ຺ໂນ ‘ສາຘູ’ຕິ ອພ຺ຠານຸໂມທິຕ຺ວາ ສພ຺ພທຸກ຺ຂປຣິມຸຕ຺ຕິຍາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີຕິ.

ພຸທ຺ຘສພ຺ພຎ຺ຎຸຠາວປຎ຺ໂຫ ທສໂມ.

ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓວຄ຺ໂຄ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

ອິມສ຺ມິໍ ວຄ຺ເຄ ທສ ປຎ຺ຫາ.

໕. ສນ຺ຖວວຄ຺ໂຄ

໑. ສນ຺ຖວປຎ຺ໂຫ

໑. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘‘ສນ຺ຖວໂຕ ຠຍໍ ຊາຕໍ, ນິເກຕາ ຊາຍເຕ ຣໂຊ;

ອນິເກຕມສນ຺ຖວໍ, ເອຕໍ ເວ ມຸນິທສ຺ສນ’ນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈ ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ວິຫາເຣ ກາຣເຍ ຣມ຺ເມ, ວາສເຍຕ຺ຖ ພຫຸສ຺ສຸເຕ’ຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄເຕນ ຠຓິຕໍ ‘ສນ຺ຖວໂຕ ຠຍໍ ຊາຕໍ, ນິເກຕາ ຊາຍເຕ ຣໂຊ. ອນິເກຕມສນ຺ຖວໍ, ເອຕໍ ເວ ມຸນິທສ຺ສນ’ນ຺ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ວິຫາເຣ ກາຣເຍ ຣມ຺ເມ, ວາສເຍຕ຺ຖ ພຫຸສ຺ສຸເຕ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ຕຖາຄເຕນ ຠຓິຕໍ ‘ວິຫາເຣ ກາຣເຍ ຣມ຺ເມ, ວາສເຍຕ຺ຖ ພຫຸສ຺ສຸເຕ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ສນ຺ຖວໂຕ ຠຍໍ ຊາຕໍ, ນິເກຕາ ຊາຍເຕ ຣໂຊ. ອນິເກຕມສນ຺ຖວໍ, ເອຕໍ ເວ ມຸນິທສ຺ສນ’ນ຺ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ສນ຺ຖວໂຕ ຠຍໍ ຊາຕໍ, ນິເກຕາ ຊາຍເຕ ຣໂຊ. ອນິເກຕມສນ຺ຖວໍ, ເອຕໍ ເວ ມຸນິທສ຺ສນ’ນ຺ຕິ. ຠຓິຕຎ຺ຈ ‘ວິຫາເຣ ກາຣເຍ ຣມ຺ເມ, ວາສເຍຕ຺ຖ ພຫຸສ຺ສຸເຕ’ຕິ. ຍໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ສນ຺ຖວໂຕ ຠຍໍ ຊາຕໍ, ນິເກຕາ ຊາຍເຕ ຣໂຊ. ອນິເກຕມສນ຺ຖວໍ, ເອຕໍ ເວ ມຸນິທສ຺ສນ’ນ຺ຕິ, ຕໍ ສຠາວວຈນໍ ອເສສວຈນໍ ນິສ຺ເສສວຈນໍ ນິປ຺ປຣິຍາຍວຈນໍ ສມຓານຸຈ຺ຉວໍ ສມຓສາຣຸປ຺ປໍ ສມຓປ຺ປຕິຣູປໍ ສມຓາຣຫໍ ສມຓໂຄຈຣໍ ສມຓປ຺ປຏິປທາ ສມຓປ຺ປຏິປຕ຺ຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອາຣຎ຺ຎໂກ ມິໂຄ ອຣຎ຺ເຎ ປວເນ ຈຣມາໂນ ນິຣາລໂຍ ອນິເກໂຕ ຍຖິຈ຺ຉກໍ ສຍຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠິກ຺ຂຸນາ ‘ສນ຺ຖວໂຕ ຠຍໍ ຊາຕໍ, ນິເກຕາ ຊາຍເຕ ຣໂຊ. ອນິເກຕມສນ຺ຖວໍ, ເອຕໍ ເວ ມຸນິທສ຺ສນ’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕພ຺ພໍ.

‘‘ຍໍ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ວິຫາເຣ ກາຣເຍ ຣມ຺ເມ, ວາສເຍຕ຺ຖ ພຫຸສ຺ສຸເຕ’ຕິ, ຕໍ ທ຺ເວ ອຕ຺ຖວເສ ສມ຺ປສ຺ສມາເນນ ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ. ກຕເມ ທ຺ເວ? ວິຫາຣທານໍ ນາມ ສພ຺ພພຸທ຺ເຘຫິ ວຓ຺ຓິຕໍ ອນຸມຕໍ ໂຖມິຕໍ ປສຕ຺ຖໍ, ຕໍ ເຕ ວິຫາຣທານໍ ທຕ຺ວາ ຊາຕິຊຣາມຣຓາ ປຣິມຸຈ຺ຈິສ຺ສນ຺ຕີຕິ. ອຍໍ ຕາວ ປຐໂມ ອານິສໍໂສ ວິຫາຣທາເນ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ ວິຫາເຣ ວິຊ຺ຊມາເນ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ພ຺ຍຕ຺ຕສງ຺ເກຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ສຸລຠໍ ທສ຺ສນໍ ທສ຺ສນກາມານໍ, ອນິເກເຕ ທຸທ຺ທສ຺ສນາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ. ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ອານິສໍໂສ ວິຫາຣທາເນ. ອິເມ ທ຺ເວ ອຕ຺ຖວເສ ສມ຺ປສ຺ສມາເນນ ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ວິຫາເຣ ກາຣເຍ ຣມ຺ເມ, ວາສເຍຕ຺ຖ ພຫຸສ຺ສຸເຕ’ຕິ, ນ ຕຕ຺ຖ ພຸທ຺ຘປຸຕ຺ເຕນ ອາລໂຍ ກຣຓີໂຍ ນິເກເຕ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ສນ຺ຖວປຎ຺ໂຫ ປຐໂມ.

໒. ອຸທຣສໍຍຕປຎ຺ໂຫ

໒. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘‘ອຸຕ຺ຕິຏ຺ເຐ ນປ຺ປມຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ອຸທເຣ ສໍຍໂຕ ສິຍາ’ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈ ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ອຫໍ ໂຂ ປນຸທາຍິ, ອປ຺ເປກທາ ອິມິນາ ປຕ຺ເຕນ ສມຕິຕ຺ຕິກມ຺ປິ ຠຸຎ຺ຊາມິ, ຠິຍ຺ໂຍປິ ຠຸຎ຺ຊາມີ’ຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ອຸຕ຺ຕິຏ຺ເຐ ນປ຺ປມຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ອຸທເຣ ສໍຍໂຕ ສິຍາ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ອຫໍ ໂຂ ປນຸທາຍິ, ອປ຺ເປກທາ ອິມິນາ ປຕ຺ເຕນ ສມຕິຕ຺ຖິກມ຺ປິ ຠຸຎ຺ຊາມິ, ຠິຍ຺ໂຍປິ ຠຸຎ຺ຊາມີ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ຕຖາຄເຕນ ຠຓິຕໍ ‘ອຫໍ ໂຂ ປນຸທາຍິ, ອປ຺ເປກທາ ອິມິນາ ປຕ຺ເຕນ ສມຕິຕ຺ຖິກມ຺ປິ ຠຸຎ຺ຊາມິ, ຠິຍ຺ໂຍປິ ຠຸຎ຺ຊາມີ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ອຸຕ຺ຕິຏ຺ເຐ ນປ຺ປມຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ອຸທເຣ ສໍຍໂຕ ສິຍາ’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ອຸຕ຺ຕິຏ຺ເຐ ນປ຺ປມຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ອຸທເຣ ສໍຍໂຕ ສິຍາ’ຕິ, ຠຓິຕຎ຺ຈ ‘ອຫໍ ໂຂ ປນຸທາຍິ, ອປ຺ເປກທາ ອິມິນາ ປຕ຺ເຕນ ສມຕິຕ຺ຕິກມ຺ປິ ຠຸຎ຺ຊາມິ, ຠິຍ຺ໂຍປິ ຠຸຎ຺ຊາມີ’ຕິ. ຍໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ອຸຕ຺ຕິຏ຺ເຐ ນປ຺ປມຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ອຸທເຣ ສໍຍໂຕ ສິຍາ’ຕິ, ຕໍ ສຠາວວຈນໍ ອເສສວຈນໍ ນິສ຺ເສສວຈນໍ ນິປ຺ປຣິຍາຍວຈນໍ ຠູຕວຈນໍ ຕຈ຺ຉວຈນໍ ຍາຖາວວຈນໍ ອວິປຣີຕວຈນໍ ອິສິວຈນໍ ມຸນິວຈນໍ ຠຄວນ຺ຕວຈນໍ ອຣຫນ຺ຕວຈນໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘວຈນໍ ຊິນວຈນໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸວຈນໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ວຈນໍ.

‘‘ອຸທເຣ ອສໍຍໂຕ, ມຫາຣາຊ, ປາຓມ຺ປິ ຫນຕິ, ອທິນ຺ນມ຺ປິ ອາທິຍຕິ, ປຣທາຣມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ, ມຸສາປິ ຠຓຕິ, ມຊ຺ຊມ຺ປິ ປິວຕິ, ມາຕຣມ຺ປິ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕິ, ປິຕຣມ຺ປິ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕິ, ອຣຫນ຺ຕມ຺ປິ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕິ, ສງ຺ຆມ຺ປິ ຠິນ຺ທຕິ, ທຸຏ຺ເຐນ ຈິຕ຺ເຕນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂລຫິຕມ຺ປິ ອຸປ຺ປາເທຕິ. ນນຸ, ມຫາຣາຊ, ເທວທຕ຺ໂຕ ອຸທເຣ ອສໍຍໂຕ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ກປ຺ປຏ຺ຐິຍໍ ກມ຺ມໍ ອາຍູຫິ [ອາຍູຫຕິ (ກ.)]. ເອວຣູປານິ, ມຫາຣາຊ, ອຎ຺ຎານິປິ ພຫຸວິຘານິ ກາຣຓານິ ທິສ຺ວາ ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ອຸຕ຺ຕິຏ຺ເຐ ນປ຺ປມຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ອຸທເຣ ສໍຍໂຕ ສິຍາ’ຕິ.

‘‘ອຸທເຣ ສໍຍໂຕ, ມຫາຣາຊ, ຈຕຸສຈ຺ຈາຠິສມຍໍ ອຠິສເມຕິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ສາມຎ຺ຎຜລານິ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ, ຈຕູສຸ ປຏິສມ຺ຠິທາສຸ ອຏ຺ຐສຸ ສມາປຕ຺ຕີສຸ ຉສຸ ອຠິຎ຺ຎາສຸ ວສີຠາວໍ ປາປຸຓາຕິ, ເກວລຎ຺ຈ ສມຓຘມ຺ມໍ ປູເຣຕິ. ນນຸ, ມຫາຣາຊ, ສຸກໂປຕໂກ ອຸທເຣ ສໍຍໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຍາວ ຕາວຕິໍສຠວນໍ ກມ຺ເປຕ຺ວາ ສກ຺ກໍ ເທວານມິນ຺ທໍ ອຸປຏ຺ຐານມຸປເນສິ, ເອວຣູປານິ, ມຫາຣາຊ, ອຎ຺ຎານິປິ ພຫຸວິຘານິ ກາຣຓານິ ທິສ຺ວາ ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ອຸຕ຺ຕິຏ຺ເຐ ນປ຺ປມຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ອຸທເຣ ສໍຍໂຕ ສິຍາ’ຕິ.

‘‘ຍໍ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ອຫໍ ໂຂ ປນຸທາຍິ ອປ຺ເປກທາ ອິມິນາ ປຕ຺ເຕນ ສມຕິຕ຺ຕິກມ຺ປິ ຠຸຎ຺ຊາມິ, ຠິຍ຺ໂຍປິ ຠຸຎ຺ຊາມີ’ຕິ, ຕໍ ກຕກິຈ຺ເຈນ ນິຏ຺ຐິຕກິຣິເຍນ ສິທ຺ຘຕ຺ເຖນ ວຸສິຕໂວສາເນນ ນິຣາວຣເຓນ ສພ຺ພຎ຺ຎຸນາ ສຍມ຺ຠຸນາ ຕຖາຄເຕນ ອຕ຺ຕານໍ ອຸປາທາຍ ຠຓິຕໍ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ວນ຺ຕສ຺ສ ວິຣິຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸວາສິຕສ຺ສ ອາຕຸຣສ຺ສ ສປ຺ປາຍກິຣິຍາ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສກິເລສສ຺ສ ອທິຏ຺ຐສຈ຺ຈສ຺ສ ອຸທເຣ ສໍຍໂມ ກຣຓີໂຍ ໂຫຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມຓິຣຕນສ຺ສ ສປ຺ປຠາສສ຺ສ ຊາຕິມນ຺ຕສ຺ສ ອຠິຊາຕິປຣິສຸທ຺ຘສ຺ສ ມຊ຺ຊນນິຆໍສນປຣິໂສຘເນນ ກຣຓີຍໍ ນ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ພຸທ຺ຘວິສເຍ ປາຣມິໍ ຄຕສ຺ສ ກິຣິຍາກຣເຓສຸ ອາວຣຓໍ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ອຸທຣສໍຍຕປຎ຺ໂຫ ທຸຕິໂຍ.

໓. ພຸທ຺ຘອປ຺ປາພາຘປຎ຺ໂຫ

໓. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ‘ອຫມສ຺ມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຍາຈໂຍໂຄ ສທາ ປຍຕປາຓິ ອນ຺ຕິມເທຫຘໂຣ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ຠິສກ຺ໂກ ສລ຺ລກຕ຺ໂຕ’ຕິ. ປຸນ ຈ ຠຓິຕໍ ຠຄວຕາ ‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອປ຺ປາພາຘານໍ ຍທິທໍ ພາກຸໂລ’ຕິ. ຠຄວໂຕ ຈ ສຣີເຣ ພຫຸກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອາພາໂຘ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ທິສ຺ສຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄໂຕ ອນຸຕ຺ຕໂຣ, ເຕນ ຫິ ‘ເອຕທຄ຺ຄໍ…ເປ… ພາກຸໂລ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ເຖໂຣ ພາກຸໂລ ອປ຺ປາພາຘານໍ ອຄ຺ໂຄ, ເຕນ ຫິ ‘ອຫມສ຺ມິ…ເປ… ສລ຺ລກຕ຺ໂຕ’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ອຫມສ຺ມິ…ເປ… ສລ຺ລກຕ຺ໂຕ’ຕິ, ຠຓິຕຎ຺ຈ ‘ເອຕທຄ຺ຄໍ…ເປ… ພາກຸໂລ’ຕິ, ຕຎ຺ຈ ປນ ພາຫິຣານໍ ອາຄມານໍ ອຘິຄມານໍ ປຣິຍຕ຺ຕີນໍ ອຕ຺ຕນິ ວິຊ຺ຊມານຕໍ ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ.

‘‘ສນ຺ຕິ ໂຂ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວໂຕ ສາວກາ ຐານຈງ຺ກມິກາ, ເຕ ຐາເນນ ຈງ຺ກເມນ ທິວາຣຕ຺ຕິໍ ວີຕິນາເມນ຺ຕິ, ຠຄວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຐາເນນ ຈງ຺ກເມນ ນິສຊ຺ຊາຍ ສຍເນນ ທິວາຣຕ຺ຕິໍ ວີຕິນາເມຕິ, ເຍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ຠິກ຺ຂູ ຐານຈງ຺ກມິກາ, ເຕ ເຕນ ອງ຺ເຄນ ອຕິເຣກາ.

‘‘ສນ຺ຕິ ໂຂ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວໂຕ ສາວກາ ເອກາສນິກາ, ເຕ ຊີວິຕເຫຕຸປິ ທຸຕິຍໍ ໂຠຊນໍ ນ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ຠຄວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ທຸຕິຍມ຺ປິ ຍາວ ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ເຍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ຠິກ຺ຂູ ເອກາສນິກາ, ເຕ ເຕນ ອງ຺ເຄນ ອຕິເຣກາ, ອເນກວິຘານິ, ມຫາຣາຊ, ຕານິ ກາຣຓານິ ເຕສໍ ເຕສໍ ຕໍ ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ຠຓິຕານິ. ຠຄວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ອນຸຕ຺ຕໂຣ ສີເລນ ສມາຘິນາ ປຎ຺ຎາຍ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສເນນ ທສຫິ ຈ ພເລຫິ ຈຕູຫິ ເວສາຣຊ຺ເຊຫິ ອຏ຺ຐາຣສຫິ ພຸທ຺ຘຘມ຺ເມຫິ ຉຫິ ອສາຘາຣເຓຫິ ຎາເຓຫິ, ເກວເລ ຈ ພຸທ຺ຘວິສເຍ ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ຠຓິຕໍ ‘ອຫມສ຺ມິ…ເປ… ສລ຺ລກຕ຺ໂຕ’ຕິ.

‘‘ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ມນຸສ຺ເສສຸ ເອໂກ ຊາຕິມາ ໂຫຕິ, ເອໂກ ຘນວາ, ເອໂກ ວິຊ຺ຊວາ, ເອໂກ ສິປ຺ປວາ, ເອໂກ ສູໂຣ, ເອໂກ ວິຈກ຺ຂໂຓ, ສພ຺ເພເປເຕ ອຠິຠວິຍ ຣາຊາ ເຍວ ເຕສໍ ອຸຕ຺ຕໂມ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ອຄ຺ໂຄ ເຊຏ຺ໂຐ ເສຏ຺ໂຐ.

‘‘ຍໍ ປນ ອາຍສ຺ມາ ພາກຸໂລ ອປ຺ປາພາໂຘ ອໂຫສິ, ຕໍ ອຠິນີຫາຣວເສນ, ໂສ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ອໂນມທສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຸທຣວາຕາພາເຘ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ຈ ຠຄວໂຕ ອຏ຺ຐສຏ຺ຐິຍາ ຈ ຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສານໍ ຕິຓປຸປ຺ຜກໂຣເຄ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ສຍໍ ຕາປໂສ ສມາໂນ ນານາເຠສຊ຺ເຊຫິ ຕໍ ພ຺ຍາຘິໍ ອປເນຕ຺ວາ ອປ຺ປາພາຘຕໍ ປຕ຺ໂຕ, ຠຓິໂຕ ຈ ‘ເອຕທຄ຺ຄໍ…ເປ… ພາກຸໂລ’ຕິ.

‘‘ຠຄວໂຕ, ມຫາຣາຊ, ພ຺ຍາຘິມ຺ຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ເຕປິ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ເຕປິ ຘຸຕງ຺ຄໍ ອາທິຍນ຺ເຕປິ ອນາທິຍນ຺ເຕປິ ນຕ຺ຖິ ຠຄວຕາ ສທິໂສ ໂກຈິ ສຕ຺ໂຕ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ມຫາຣາຊ ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍວຣລຎ຺ຉເກ –

‘‘‘ຍາວຕາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ອປທາ ວາ ທ຺ວິປທາ ວາ ຈຕຸປ຺ປທາ ວາ ພຫຸປ຺ປທາ ວາ ຣູປິໂນ ວາ ອຣູປິໂນ ວາ ສຎ຺ຎິໂນ ວາ ອສຎ຺ຎິໂນ ວາ ເນວສຎ຺ຎີນາສຎ຺ຎິໂນ ວາ, ຕຖາຄໂຕ ເຕສໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’ຕິ. ‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’’ຕິ.

ພຸທ຺ຘອປ຺ປາພາຘປຎ຺ໂຫ ຕຕິໂຍ.

໔. ມຄ຺ຄຸປ຺ປາທນປຎ຺ໂຫ

໔. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ‘ຕຖາຄໂຕ ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາເທຕາ’ຕິ. ປຸນ ຈ ຠຓິຕໍ ‘ອທ຺ທສໍ ຂ຺ວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣາຓໍ ມຄ຺ຄໍ ປຸຣາຓໍ ອຎ຺ຊສໍ ປຸພ຺ພເກຫິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘຫິ ອນຸຍາຕ’ນ຺ຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄໂຕ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາເທຕາ, ເຕນ ຫິ ‘ອທ຺ທສໍ ຂ຺ວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣາຓໍ ມຄ຺ຄໍ ປຸຣາຓໍ ອຎ຺ຊສໍ ປຸພ຺ພເກຫິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘຫິ ອນຸຍາຕ’ນ຺ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ຕຖາຄເຕນ ຠຓິຕໍ ‘ອທ຺ທສໍ ຂ຺ວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣາຓໍ ມຄ຺ຄໍ ປຸຣາຓໍ ອຎ຺ຊສໍ ປຸພ຺ພເກຫິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘຫິ ອນຸຍາຕ’ນ຺ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ຕຖາຄໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາເທຕາ’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ຕຖາຄໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາເທຕາ’ຕິ. ຠຓິຕຎ຺ຈ ‘ອທ຺ທສໍ ຂ຺ວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣາຓໍ ມຄ຺ຄໍ ປຸຣາຓໍ ອຎ຺ຊສໍ ປຸພ຺ພເກຫິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘຫິ ອນຸຍາຕ’ນ຺ຕິ, ຕໍ ທ຺ວຍມ຺ປິ ສຠາວວຈນເມວ, ປຸພ຺ພການໍ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄຕານໍ ອນ຺ຕຣຘາເນນ ອສຕິ ອນຸສາສເກ ມຄ຺ໂຄ ອນ຺ຕຣຘາຍິ, ຕໍ [ໂສ ຕໍ (ສີ. ປີ. ກ.)] ຕຖາຄໂຕ ມຄ຺ຄໍ ລຸຄ຺ຄໍ ປລຸຄ຺ຄໍ ຄູຬ຺ຫໍ ປິຫິຕໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ອສຎ຺ຈຣຓໍ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸນາ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ [ສມ຺ມສມາໂນ (ສີ. ປີ.)] ອທ຺ທສ ປຸພ຺ພເກຫິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘຫິ ອນຸຍາຕໍ, ຕໍກາຣຓາ ອາຫ ‘ອທ຺ທສໍ ຂ຺ວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣາຓໍ ມຄ຺ຄໍ ປຸຣາຓໍ ອຎ຺ຊສໍ ປຸພ຺ພເກຫິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘຫິ ອນຸຍາຕ’ນ຺ຕິ.

‘‘ປຸພ຺ພການໍ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄຕານໍ ອນ຺ຕຣຘາເນນ ອສຕິ ອນຸສາສເກ ລຸຄ຺ຄໍ ປລຸຄ຺ຄໍ ຄູຬ຺ຫໍ ປິຫິຕໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ອສຎ຺ຈຣຓໍ ມຄ຺ຄໍ ຍໍ ທານິ ຕຖາຄໂຕ ສຎ຺ຈຣຓໍ ອກາສິ, ຕໍກາຣຓາ ອາຫ ‘ຕຖາຄໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາເທຕາ’ຕິ.

‘‘ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ອນ຺ຕຣຘາເນນ ມຓິຣຕນໍ ຄິຣິສິຂນ຺ຕເຣ ນິລີຍຕິ, ອປຣສ຺ສ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ, ອປິ ນຸ ໂຂ ຕໍ, ມຫາຣາຊ, ມຓິຣຕນໍ ຕສ຺ສ ປກຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ປາກຕິກໍ ເຍວ ຕໍ ມຓິຣຕນໍ, ເຕນ ປນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ’’ນ຺ຕິ [ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ (ສີ. ປີ.)]. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປາກຕິກໍ ປຸພ຺ພເກຫິ ຕຖາຄເຕຫິ ອນຸຈິຓ຺ຓໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ສິວໍ ມຄ຺ຄໍ ອສຕິ ອນຸສາສເກ ລຸຄ຺ຄໍ ປລຸຄ຺ຄໍ ຄູຬ຺ຫໍ ປິຫິຕໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ອສຎ຺ຈຣຓໍ ຠຄວາ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸນາ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ອຸປ຺ປາເທສິ, ສຎ຺ຈຣຓໍ ອກາສິ, ຕໍກາຣຓາ ອາຫ ‘ຕຖາຄໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາເທຕາ’ຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ສນ຺ຕໍ ເຍວ ປຸຕ຺ຕໍ ໂຍນິຍາ ຊນຍິຕ຺ວາ ມາຕາ ‘ຊນິກາ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ສນ຺ຕໍ ເຍວ ມຄ຺ຄໍ ລຸຄ຺ຄໍ ປລຸຄ຺ຄໍ ຄູຬ຺ຫໍ ປິຫິຕໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ອສຎ຺ຈຣຓໍ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸນາ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ອຸປ຺ປາເທສິ, ສຎ຺ຈຣຓໍ ອກາສິ, ຕໍກາຣຓາ ອາຫ ‘ຕຖາຄໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາເທຕາ’ຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິ ປຸຣິໂສ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ນຏ຺ຐໍ ປສ຺ສຕິ, ‘ເຕນ ຕໍ ຠຓ຺ຑໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ’ນ຺ຕິ ຊໂນ ໂວຫຣຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ສນ຺ຕໍ ເຍວ ມຄ຺ຄໍ ລຸຄ຺ຄໍ ປລຸຄ຺ຄໍ ຄູຬ຺ຫໍ ປິຫິຕໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ອສຎ຺ຈຣຓໍ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸນາ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ອຸປ຺ປາເທສິ, ສຎ຺ຈຣຓໍ ອກາສິ, ຕໍກາຣຓາ ອາຫ ‘ຕຖາຄໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາເທຕາ’ຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິ ປຸຣິໂສ ວນໍ ໂສເຘຕ຺ວາ ຠູມິໍ ນີຫຣຕິ, ‘ຕສ຺ສ ສາ ຠູມີ’ຕິ ຊໂນ ໂວຫຣຕິ, ນ ເຈສາ ຠູມິ ເຕນ ປວຕ຺ຕິຕາ, ຕໍ ຠູມິໍ ກາຣຓໍ ກຕ຺ວາ ຠູມິສາມິໂກ ນາມ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ສນ຺ຕໍ ເຍວ ມຄ຺ຄໍ ລຸຄ຺ຄໍ ປລຸຄ຺ຄໍ ຄູຬ຺ຫໍ ປິຫິຕໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ອສຎ຺ຈຣຓໍ ປຎ຺ຎາຍ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ອຸປ຺ປາເທສິ, ສຎ຺ຈຣຓໍ ອກາສິ, ຕໍກາຣຓາ ອາຫ ‘ຕຖາຄໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາເທຕາ’’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ມຄ຺ຄຸປ຺ປາທນປຎ຺ໂຫ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

໕. ພຸທ຺ຘອວິເຫຐກປຎ຺ໂຫ

໕. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ‘ປຸພ຺ເພ ວາຫໍ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ສມາໂນ ສຕ຺ຕານໍ ອວິເຫຐກຊາຕິໂກ ອໂຫສິ’ນ຺ຕິ. ປຸນ ຈ ຠຓິຕໍ ‘ໂລມສກສ຺ສໂປ ນາມ ອິສິ ສມາໂນ ອເນກສເຕ ປາເຓ ຆາຕຍິຕ຺ວາ ວາຊເປຍ຺ຍໍ ມຫາຍຎ຺ຎໍ ຍຊີ’ຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ປຸພ຺ເພ ວາຫໍ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ສມາໂນ ສຕ຺ຕານໍ ອວິເຫຐກຊາຕິໂກ ອໂຫສິ’ນ຺ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ໂລມສກສ຺ສເປນ ອິສິນາ ອເນກສເຕ ປາເຓ ຆາຕຍິຕ຺ວາ ວາຊເປຍ຺ຍໍ ມຫາຍຎ຺ຎໍ ຍຊິຕ’ນ຺ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ‘ໂລມສກສ຺ສເປນ ອິສິນາ ອເນກສເຕ ປາເຓ ຆາຕຍິຕ຺ວາ ວາຊເປຍ຺ຍໍ ມຫາຍຎ຺ຎໍ ຍຊິຕໍ’, ເຕນ ຫິ ‘ປຸພ຺ເພ ວາຫໍ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ສມາໂນ ສຕ຺ຕານໍ ອວິເຫຐກຊາຕິໂກ ອໂຫສິ’ນ຺ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ປຸພ຺ເພ ວາຫໍ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ສມາໂນ ສຕ຺ຕານໍ ອວິເຫຐກຊາຕິໂກ ອໂຫສິ’ນ຺ຕິ, ‘ໂລມສກສ຺ສເປນ ອິສິນາ ອເນກສເຕ ປາເຓ ຆາຕຍິຕ຺ວາ ວາຊເປຍ຺ຍໍ ມຫາຍຎ຺ຎໍ ຍຊິຕໍ’, ຕຎ຺ຈ ປນ ຣາຄວເສນ ວິສຎ຺ຎິນາ, ໂນ ສເຈຕເນນາ’’ຕິ.

‘‘ອຏ຺ຐິເມ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຸຄ຺ຄລາ ປາຓໍ ຫນນ຺ຕິ. ກຕເມ ອຏ຺ຐ? ຣຕ຺ໂຕ ຣາຄວເສນ ປາຓໍ ຫນຕິ, ທຸຏ຺ໂຐ ໂທສວເສນ ປາຓໍ ຫນຕິ, ມູຬ຺ໂຫ ໂມຫວເສນ ປາຓໍ ຫນຕິ, ມານີ ມານວເສນ ປາຓໍ ຫນຕິ, ລຸທ຺ໂຘ ໂລຠວເສນ ປາຓໍ ຫນຕິ, ອກິຎ຺ຈໂນ ຊີວິກຕ຺ຖາຍ ປາຓໍ ຫນຕິ, ພາໂລ ຫສ຺ສວເສນ [ອຎ຺ຎາຓວເສນ (ກ. ສີ.)] ປາຓໍ ຫນຕິ, ຣາຊາ ວິນຍນວເສນ ປາຓໍ ຫນຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຏ຺ຐ ປຸຄ຺ຄລາ ປາຓໍ ຫນນ຺ຕິ. ປາກຕິກໍ ເຍວ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ກຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ນ, ມຫາຣາຊ, ປາກຕິກໍ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ກຕໍ, ຍທິ, ມຫາຣາຊ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປກຕິຠາເວນ ໂອນເມຍ຺ຍ ມຫາຍຎ຺ຎໍ ຍຊິຕຸໍ, ນ ຍິມໍ ຄາຖໍ ຠເຓຍ຺ຍ –

‘‘‘ສສມຸທ຺ທປຣິຍາຍໍ, ມຫິໍ ສາຄຣກຸຓ຺ຑລໍ;

ນ ອິຈ຺ເຉ ສຫ ນິນ຺ທາຍ, ເອວໍ ເສຍ຺ຫ [ສຍ຺ຫ (ສີ. ປີ.)] ວິຊານຫີ’ຕິ.

‘‘ເອວໍວາທີ, ມຫາຣາຊ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສຫ ທສ຺ສເນນ ຈນ຺ທວຕິຍາ ຣາຊກຎ຺ຎາຍ ວິສຎ຺ຎີ ອໂຫສິ ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ຣຕ຺ໂຕ ວິສຎ຺ຎິຠູໂຕ ອາກຸລາກຸໂລ ຕຸຣິຕຕຸຣິໂຕ ເຕນ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕຠນ຺ຕລຸຬິຕຈິຕ຺ເຕນ ມຫຕິມຫາປສຸຆາຕຄລຣຸຫິຣສຎ຺ຈຍໍ ວາຊເປຍ຺ຍໍ ມຫາຍຎ຺ຎໍ ຍຊິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ຊລິຕມ຺ປິ ຊາຕເວທໍ ອກ຺ກມຕິ, ກຸປິຕມ຺ປິ ອາສີວິສໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ມຕ຺ຕມ຺ປິ ຫຕ຺ຖິໍ ອຸເປຕິ, ສມຸທ຺ທມ຺ປິ ອຕີຣທສ຺ສິໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ, ຈນ຺ທນິກມ຺ປິ ໂອຬິຄລ຺ລມ຺ປິ ໂອມທ຺ທຕິ, ກຓ຺ຏກາຘານມ຺ປິ ອຠິຣຸຫຕິ, ປປາເຕປິ ປຕຕິ, ອສຸຈິມ຺ປິ ຠກ຺ເຂຕິ, ນຄ຺ໂຄປິ ຣຖິຍາ ຈຣຕິ, ອຎ຺ຎມ຺ປິ ພຫຸວິຘໍ ອກິຣິຍໍ ກໂຣຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສຫ ທສ຺ສເນນ ຈນ຺ທວຕິຍາ ຣາຊກຎ຺ຎາຍ ວິສຎ຺ຎີ ອໂຫສິ ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ຣຕ຺ໂຕ ວິສຎ຺ຎິຠູໂຕ ອາກຸລາກຸໂລ ຕຸຣິຕຕຸຣິໂຕ, ເຕນ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕຠນ຺ຕລຸຬິຕຈິຕ຺ເຕນ ມຫຕິມຫາປສຸຆາຕຄລຣຸຫິຣສຎ຺ຈຍໍ ວາຊເປຍ຺ຍໍ ມຫາຍຎ຺ຎໍ ຍຊິ.

‘‘ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ, ມຫາຣາຊ, ກຕໍ ປາປໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ເມປິ ນ ມຫາສາວຊ຺ຊໍ ໂຫຕິ, ສມ຺ປຣາເຍ ວິປາເກນປິ ໂນ ຕຖາ. ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິ ອຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ວຊ຺ຌມາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ຕຸມ຺ເຫ ກິໍ ທຓ຺ຑໍ ຘາເຣຖາ’’ຕິ? ‘‘ໂກ, ຠນ຺ເຕ, ອຸມ຺ມຕ຺ຕກສ຺ສ ທຓ຺ໂຑ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕໍ ມຍໍ ໂປຖາເປຕ຺ວາ ນີຫຣາເປມ, ເອໂສວ ຕສ຺ສ ທຓ຺ໂຑ’’ຕິ. ‘‘ອິຕິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຸມ຺ມຕ຺ຕກສ຺ສ ອປຣາເຘ ທຓ຺ໂຑປິ ນ ຠວຕິ, ຕສ຺ມາ ອຸມ຺ມຕ຺ຕກສ຺ສ ກເຕປິ ນ ໂທໂສ ຠວຕິ ສເຕກິຈ຺ໂຉ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂລມສກສ຺ສໂປ ອິສິ ສຫ ທສ຺ສເນນ ຈນ຺ທວຕິຍາ ຣາຊກຎ຺ຎາຍ ວິສຎ຺ຎີ ອໂຫສິ ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ຣຕ຺ໂຕ ວິສຎ຺ຎິຠູໂຕ ວິສຏປຍາໂຕ ອາກຸລາກຸໂລ ຕຸຣິຕຕຸຣິໂຕ, ເຕນ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕຠນ຺ຕລຸຬິຕຈິຕ຺ເຕນ ມຫຕິມຫາປສຸຆາຕຄລຣຸຫິຣສຎ຺ຈຍໍ ວາຊເປຍ຺ຍໍ ມຫາຍຎ຺ຎໍ ຍຊິ. ຍທາ ຈ ປນ ປກຕິຈິຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ ປຏິລທ຺ຘສ຺ສຕິ, ຕທາ ປຸນເທວ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈາຠິຎ຺ຎາໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປໂຄ ອໂຫສີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ພຸທ຺ຘອວິເຫຐກປຎ຺ໂຫ ປຎ຺ຈໂມ.

໖. ຉທ຺ທນ຺ຕໂຊຕິປາລາຣພ຺ຠປຎ຺ໂຫ

໖. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ຉທ຺ທນ຺ໂຕ ນາຄຣາຊາ –

‘‘‘ວຘິສ຺ສເມຕນ຺ຕິ ປຣາມສນ຺ໂຕ, ກາສາວມທ຺ທກ຺ຂິ ຘຊໍ ອິສີນໍ;

ທຸກ຺ເຂນ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສຸທປາທິ ສຎ຺ຎາ, ອຣຫທ຺ຘໂຊ ສພ຺ຠິ ອວຊ຺ຌຣູໂປ’ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈ ຠຓິຕໍ ‘ໂຊຕິປາລມາຓໂວ ສມາໂນ ກສ຺ສປໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຣຫນ຺ຕໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ມຸຓ຺ຑກວາເທນ ສມຓກວາເທນ ອສພ຺ຠາຫິ ຜຣຸສາຫິ ວາຈາຫິ ອກ຺ໂກສິ ປຣິຠາສີ’ຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕິຣຈ຺ຉານຄໂຕ ສມາໂນ ກາສາວໍ ອຠິປູຊຍິ, ເຕນ ຫິ ‘ໂຊຕິປາເລນ ມາຓເວນ ກສ຺ສໂປ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ມຸຓ຺ຑກວາເທນ ສມຓກວາເທນ ອສພ຺ຠາຫິ ຜຣຸສາຫິ ວາຈາຫິ ອກ຺ກຸຏ຺ໂຐ ປຣິຠາສິໂຕ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ໂຊຕິປາເລນ ມາຓເວນ ກສ຺ສໂປ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ມຸຓ຺ຑກວາເທນ ສມຓກວາເທນ ອສພ຺ຠາຫິ ຜຣຸສາຫິ ວາຈາຫິ ອກ຺ກຸຏ຺ໂຐ ປຣິຠາສິໂຕ, ເຕນ ຫິ ‘ຉທ຺ທນ຺ເຕນ ນາຄຣາເຊນ ກາສາວໍ ປູຊິຕ’ນ຺ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ຕິຣຈ຺ຉານຄເຕນ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ກກ຺ຂຬຂຣກຏຸກເວທນໍ ເວທຍມາເນນ ລຸທ຺ທເກນ ນິວຕ຺ຖໍ ກາສາວໍ ປູຊິຕໍ, ກິໍ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ສມາໂນ ປຣິປກ຺ກຎາໂຓ ປຣິປກ຺ກາຍ ໂພຘິຍາ ກສ຺ສປໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຣຫນ຺ຕໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ທສພລໍ ໂລກນາຍກໍ ອຸທິໂຕທິຕໍ ຊລິຕພ຺ຍາໂມຠາສໍ ປວຣຸຕ຺ຕມໍ ປວຣຣຸຈິຣກາສິກກາສາວມຠິປາຣຸຕໍ ທິສ຺ວາ ນ ປູຊຍິ? ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ຉທ຺ທນ຺ໂຕ ນາຄຣາຊາ ‘ວຘິສ຺ສເມຕນ຺ຕິ…ເປ… ອວຊ຺ຌຣູໂປ’ຕິ. ໂຊຕິປາເລນ ຈ ມາຓເວນ ກສ຺ສໂປ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ມຸຓ຺ຑກວາເທນ ສມຓກວາເທນ ອສພ຺ຠາຫິ ຜຣຸສາຫິ ວາຈາຫິ ອກ຺ກຸຏ຺ໂຐ ປຣິຠາສິໂຕ, ຕຎ຺ຈ ປນ ຊາຕິວເສນ ກຸລວເສນ. ໂຊຕິປາໂລ, ມຫາຣາຊ, ມາຓໂວ ອສ຺ສທ຺ເຘ ອປ຺ປສນ຺ເນ ກຸເລ ປຈ຺ຈາຊາໂຕ, ຕສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ຠຄິນິຠາຕໂຣ ທາສິທາສເຈຏກປຣິວາຣກມນຸສ຺ສາ ພ຺ຣຫ຺ມເທວຕາ ພ຺ຣຫ຺ມຄຣຸກາ, ເຕ ‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວ ອຸຕ຺ຕມາ ປວຣາ’ຕິ ອວເສເສ ປພ຺ພຊິເຕ ຄຣຫນ຺ຕິ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຕໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ໂຊຕິປາໂລ ມາຓໂວ ຆຏິກາເຣນ ກຸມ຺ຠກາເຣນ ສຕ຺ຖາຣໍ ທສ຺ສນາຍ ປກ຺ໂກສິໂຕ ເອວມາຫ ‘ກິໍ ປນ ເຕນ ມຸຓ຺ຑເກນ ສມຓເກນ ທິຏ຺ເຐນາ’ຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອມຕໍ ວິສມາສຊ຺ຊ ຕິຕ຺ຕກໍ ໂຫຕິ, ຍຖາ ຈ ສີໂຕທກໍ ອຄ຺ຄິມາສຊ຺ຊ ອຸຓ຺ຫໍ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຊຕິປາໂລ ມາຓໂວ ອສ຺ສທ຺ເຘ ອປ຺ປສນ຺ເນ ກຸເລ ປຈ຺ຈາຊາໂຕ, ໂສ ກຸລວເສນ ອນ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ [ໂສ ກຸລຊາຕິວເສນ ອນ຺ໂຘ ຠວິຕ຺ວາ (ສ຺ຍາ.)] ຕຖາຄຕໍ ອກ຺ໂກສິ ປຣິຠາສິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຊລິຕປຊ຺ຊລິໂຕ ມຫາອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ສປ຺ປຠາໂສ ອຸທກມາສຊ຺ຊ ອຸປຫຕປ຺ປຠາເຕໂຊ ສີຕໂລ ກາຬໂກ ຠວຕິ ປຣິປກ຺ກນິຄ຺ຄຸຓ຺ຑິຜລສທິໂສ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຊຕິປາໂລ ມາຓໂວ ປຸຎ຺ຎວາ ສທ຺ໂຘ ຎາຓວິປຸລສປ຺ປຠາໂສ ອສ຺ສທ຺ເຘ ອປ຺ປສນ຺ເນ ກຸເລ ປຈ຺ຈາຊາໂຕ, ໂສ ກຸລວເສນ ອນ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ຕຖາຄຕໍ ອກ຺ໂກສິ ປຣິຠາສິ, ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຈ ພຸທ຺ຘຄຸຓມຎ຺ຎາຍ ເຈຏກຠູໂຕ ວິຍ ອໂຫສິ, ຊິນສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປໂຄ ອໂຫສີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ຉທ຺ທນ຺ຕໂຊຕິປາລາຣພ຺ຠປຎ຺ໂຫ ຉຏ຺ໂຐ.

໗. ຆຏິກາຣປຎ຺ໂຫ

໗. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ‘ຆຏິກາຣສ຺ສ ກຸມ຺ຠກາຣສ຺ສ ອາເວສນໍ ສພ຺ພໍ ເຕມາສໍ ອາກາສຈ຺ຉທນໍ ອຏ຺ຐາສິ, ນ ເທໂວຕິວສ຺ສີ’ຕິ. ປຸນ ຈ ຠຓິຕໍ ‘ກສ຺ສປສ຺ສ ຕຖາຄຕສ຺ສ [ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ (ມ. ນິ. ໒.໒໘໙)] ກຸຏິ ໂອວສ຺ສຕີ’ຕິ. ກິສ຺ສ ປນ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ເອວມຸສ຺ສນ຺ນກຸສລມູລສ຺ສ [ເອວຣູປສ຺ສ ອຸສ຺ສນ຺ນກຸສລມູລສ຺ສ (ກ.)] ກຸຏິ ໂອວສ຺ສຕິ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ນາມ ໂສ ອານຸຠາໂວ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ? ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຆຏິກາຣສ຺ສ ກຸມ຺ຠກາຣສ຺ສ ອາເວສນໍ ອໂນວສ຺ສໍ ອາກາສຈ຺ຉທນໍ ອໂຫສິ, ເຕນ ຫິ ‘ຕຖາຄຕສ຺ສ ກຸຏິ ໂອວສ຺ສຕີ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ກຸຏິ ໂອວສ຺ສຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ຆຏິກາຣສ຺ສ ກຸມ຺ຠກາຣສ຺ສ ອາເວສນໍ ອໂນວສ຺ສກໍ ອໂຫສິ ອາກາສຈ຺ຉທນ’ນ຺ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ຆຏິກາຣສ຺ສ ກຸມ຺ຠກາຣສ຺ສ ອາເວສນໍ ສພ຺ພໍ ເຕມາສໍ ອາກາສຈ຺ຉທນໍ ອຏ຺ຐາສິ, ນ ເທໂວຕິວສ຺ສີ’ຕິ. ຠຓິຕຎ຺ຈ ‘ກສ຺ສປສ຺ສ ຕຖາຄຕສ຺ສ ກຸຏິ ໂອວສ຺ສຕີ’ຕິ. ຆຏິກາໂຣ, ມຫາຣາຊ, ກຸມ຺ຠກາໂຣ ສີລວາ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ໂມ ອຸສ຺ສນ຺ນກຸສລມູໂລ ອນ຺ເຘ ຊິຓ຺ເຓ ມາຕາປິຕໂຣ ໂປເສຕິ, ຕສ຺ສ ອສມ຺ມຸຂາ ອນາປຸຈ຺ຉາເຍວສ຺ສ ຆເຣ ຕິຓໍ ຫຣິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ກຸຏິໍ ຉາເທສຸໍ, ໂສ ເຕນ ຕິຓຫຣເຓນ ອກມ຺ປິຕໍ ອສຎ຺ຈລິຕໍ ສຸສຓ຺ຐິຕໍ ວິປຸລມສມໍ ປີຕິໍ ປຏິລຠຕິ, ຠິຍ຺ໂຍ ໂສມນສ຺ສຎ຺ຈ ອຕຸລໍ ອຸປ຺ປາເທສິ ‘ອໂຫ ວຕ ເມ ຠຄວາ ໂລກຸຕ຺ຕໂມ ສຸວິສ຺ສຕ຺ໂຖ’ຕິ, ເຕນ ຕສ຺ສ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິໂກ ວິປາໂກ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ຕາວຕເກນ ວິກາເຣນ ຈລຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ສິເນຣຸ ຄິຣິຣາຊາ ອເນກສຕສຫສ຺ສວາຕສມ຺ປຫາເຣນປິ ນ ກມ຺ປຕິ ນ ຈລຕິ, ມໂຫທຘິ ວຣປ຺ປວຣສາຄໂຣ ອເນກສຕນຫຸຕມຫາຄງ຺ຄາສຕສຫສ຺ເສຫິປິ ນ ປູຣຕິ ນ ວິກາຣມາປຊ຺ຊຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ນ ຕາວຕເກນ ວິກາເຣນ ຈລຕິ.

‘‘ຍໍ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ກຸຏິ ໂອວສ຺ສຕິ, ຕໍ ມຫໂຕ ຊນກາຍສ຺ສ ອນຸກມ຺ປາຍ. ທ຺ເວເມ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຖວເສ ສມ຺ປສ຺ສມານາ ຕຖາຄຕາ ສຍໍ ນິມ຺ມິຕໍ ປຈ຺ຈຍໍ ນປ຺ປຏິເສວນ຺ຕິ, ‘ອຍໍ ອຄ຺ຄທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ສຕ຺ຖາ’ຕິ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈຍໍ ທຕ຺ວາ ເທວມນຸສ຺ສາ ສພ຺ພທຸຄ຺ຄຕິໂຕ ປຣິມຸຈ຺ຈິສ຺ສນ຺ຕີຕິ, ທສ຺ເສຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕິໍ ປຣິເຍສນ຺ຕີຕິ ‘ມາ ອຎ຺ເຎ ອຸປວເທຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ. ອິເມ ທ຺ເວ ອຕ຺ຖວເສ ສມ຺ປສ຺ສມານາ ຕຖາຄຕາ ສຍໍ ນິມ຺ມິຕໍ ປຈ຺ຈຍໍ ນປ຺ປຏິເສວນ຺ຕິ. ຍທິ, ມຫາຣາຊ, ສກ຺ໂກ ວາ ຕໍ ກຸຏິໍ ອໂນວສ຺ສໍ ກເຣຍ຺ຍ ພ຺ຣຫ຺ມາ ວາ ສຍໍ ວາ, ສາວຊ຺ຊໍ ຠເວຍ຺ຍ ຕໍ ເຍວ ກຣຓໍ [ກາຣຓໍ (ສີ. ປີ.)] ສໂທສໍ ສນິຄ຺ຄຫໍ, ອິເມ ວິຠູຕໍ [ວິຠູສໍ (ສີ. ປີ.)] ກຕ຺ວາ ໂລກໍ ສມ຺ໂມເຫນ຺ຕິ ອຘິກຕໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ກຣຓໍ ວຊ຺ຊນີຍໍ. ນ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄຕາ ວຕ຺ຖຸໍ ຍາຈນ຺ຕິ, ຕາຍ ອວຕ຺ຖຸຍາຈນາຍ ອປຣິຠາສິຍາ ຠວນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ຆຏິກາຣປຎ຺ໂຫ ສຕ຺ຕໂມ.

໘. ພ຺ຣາຫ຺ມຓຣາຊວາທປຎ຺ໂຫ

໘. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຕຖາຄເຕນ ‘ອຫມສ຺ມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຍາຈໂຍໂຄ’ຕິ. ປຸນ ຈ ຠຓິຕໍ ‘ຣາຊາຫມສ຺ມິ ເສລາ’ຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ອຫມສ຺ມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຍາຈໂຍໂຄ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ຣາຊາຫມສ຺ມິ ເສລາ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ຕຖາຄເຕນ ຠຓິຕໍ ‘ຣາຊາຫມສ຺ມິ ເສລາ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ອຫມສ຺ມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຍາຈໂຍໂຄ’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ຂຕ຺ຕິໂຍ ວາ ຫິ ຠເວຍ຺ຍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ, ນຕ຺ຖິ ເອກາຍ ຊາຕິຍາ ທ຺ເວ ວຓ຺ຓາ ນາມ, ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ອຫມສ຺ມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຍາຈໂຍໂຄ’ຕິ, ປຸນ ຈ ຠຓິຕໍ ‘ຣາຊາຫມສ຺ມິ ເສລາ’ຕິ, ຕຕ຺ຖ ກາຣຓໍ ອຕ຺ຖິ, ເຍນ ກາຣເຓນ ຕຖາຄໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຈ ຣາຊາ ຈ ໂຫຕີ’’ຕິ.

‘‘ກິໍ ປນ ຕໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກາຣຓໍ, ເຍນ ກາຣເຓນ ຕຖາຄໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຈ ຣາຊາ ຈ ໂຫຕິ’’? ‘‘ສພ຺ເພ, ມຫາຣາຊ, ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ພາຫິຕາ ປຫີນາ ອປຄຕາ ພ຺ຍປຄຕາ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນາ ຂີຓາ ຂຍໍ ປຕ຺ຕາ ນິພ຺ພຸຕາ ອຸປສນ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ຕຖາຄໂຕ ‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ນາມ ສໍສຍມເນກໍສໍ ວິມຕິປຖໍ ວີຕິວຕ຺ໂຕ, ຠຄວາປິ, ມຫາຣາຊ, ສໍສຍມເນກໍສໍ ວິມຕິປຖໍ ວີຕິວຕ຺ໂຕ, ເຕນ ກາຣເຓນ ຕຖາຄໂຕ ‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ນາມ ສພ຺ພຠວຄຕິໂຍນິນິສ຺ສໂຏ ມລຣຊຄຕວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ ອສຫາໂຍ, ຠຄວາປິ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ພຠວຄຕິໂຍນິນິສ຺ສໂຏ ມລຣຊຄຕວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ ອສຫາໂຍ, ເຕນ ກາຣເຓນ ຕຖາຄໂຕ ‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ນາມ ອຄ຺ຄເສຏ຺ຐວຣປວຣທິພ຺ພວິຫາຣພຫຸໂລ, ຠຄວາປິ, ມຫາຣາຊ, ອຄ຺ຄເສຏ຺ຐວຣປວຣທິພ຺ພວິຫາຣພຫຸໂລ, ເຕນາປິ ກປຣເຓນ ຕຖາຄໂຕ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ນາມ ອຊ຺ຌຍນ ອຊ຺ຌາປນ ທານປ຺ປຏິຄ຺ຄຫຓ ທມ ສໍຍມນິຍມປຸພ຺ພມນຸສິຏ຺ຐິ ປເວຓິ ວໍສ ຘຣໂຓ, ຠຄວາປິ, ມຫາຣາຊ, ອຊ຺ຌຍນ ອຊ຺ຌາປນ ທານປ຺ປຏິຄ຺ຄຫຓ ທມ ສໍຍມ ນິຍມ ປຸພ຺ພຊິນາຈິຓ຺ຓ ອນຸສິຏ຺ຐິ ປເວຓິ ວໍສ ຘຣໂຓ ເຕນາປິ ກາຣເຓນ ຕຖາຄໂຕ ‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ນາມ ພ຺ຣຫາສຸຂວິຫາຣຊ຺ຌານຌາຍີ; ຠຄວາປິ, ມຫາຣາຊ, ພ຺ຣຫາສຸຂວິຫາຣຊ຺ຌານຌາຍີ, ເຕນາປິ ກາຣເຓນ ຕຖາຄໂຕ ‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ນາມ ສພ຺ພຠວາຠວຄຕີສຸ ອຠິຊາຕິວຕ຺ຕິຕມນຸຈຣິຕໍ ຊານາຕິ, ຠຄວາປິ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ພຠວາຠວຄຕີສຸ ອຠິຊາຕິວຕ຺ຕິຕມນຸຈຣິຕໍ ຊານາຕິ, ເຕນາປິ ກາຣເຓນ ຕຖາຄໂຕ ‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓຕິ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວໂຕ ເນຕໍ ນາມໍ ມາຕຣາ ກຕໍ, ນ ປິຕຣາ ກຕໍ, ນ ຠາຕຣາ ກຕໍ, ນ ຠຄິນິຍາ ກຕໍ, ນ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ເຈຫິ ກຕໍ, ນ ຎາຕິສາໂລຫິເຕຫິ ກຕໍ, ນ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ກຕໍ, ນ ເທວຕາຫິ ກຕໍ, ວິໂມກ຺ຂນ຺ຕິກເມຕໍ ພຸທ຺ຘານໍ ຠຄວນ຺ຕານໍ ນາມໍ ໂພຘິຍາ ເຍວ ມູເລ ມາຣເສນໍ ວິຘມິຕ຺ວາ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ປາປເກ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມ ພາເຫຕ຺ວາ ສຫ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓສ຺ສ ປຏິລາຠາ ປຏິລທ຺ຘປາຕຸຠູຕສມຸປ຺ປນ຺ນມຕ຺ເຕ ສຈ຺ຉິກາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຍທິທໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓຕິ, ເຕນ ກາຣເຓນ ຕຖາຄໂຕ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’’’ຕິ.

‘‘ເກນ ປນ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກາຣເຓນ ຕຖາຄໂຕ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘ຣາຊາ’’’ຕິ? ‘‘ຣາຊາ ນາມ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ໂກຈິ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕິ ໂລກມນຸສາສຕິ, ຠຄວາປິ, ມຫາຣາຊ, ທສສຫສ຺ສິຍາ ໂລກຘາຕຸຍາ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕິ, ສເທວກໍ ໂລກໍ ສມາຣກໍ ສພ຺ຣຫ຺ມກໍ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ປຊໍ ສເທວມນຸສ຺ສໍ ອນຸສາສຕິ, ເຕນາປິ ກາຣເຓນ ຕຖາຄໂຕ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘ຣາຊາ’ຕິ.

‘‘ຣາຊາ ນາມ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ພຊນມນຸສ຺ເສ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ນນ຺ທຍນ຺ໂຕ ຎາຕິສງ຺ຆໍ, ໂສຈຍນ຺ໂຕ ອມິຕ຺ຕສງ຺ຆໍ, ມຫຕິມຫາຍສສິຣິຫຣໍ ຖິຣສາຣທຓ຺ຑໍ ອນູນສຕສລາກາລງ຺ກຕໍ ອຸສ຺ສາເປຕິ ປຓ຺ຑຣວິມລເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ, ຠຄວາປິ, ມຫາຣາຊ, ໂສຈຍນ຺ໂຕ ມາຣເສນໍ ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ນໍ, ນນ຺ທຍນ຺ໂຕ ເທວມນຸສ຺ເສ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ເນ ທສສຫສ຺ສິຍາ ໂລກຘາຕຸຍາ ມຫຕິມຫາຍສສິຣິຫຣໍ ຂນ຺ຕິຖິຣສາຣທຓ຺ຑໍ ຎາຓວຣສຕສລາກາລງ຺ກຕໍ ອຸສ຺ສາເປຕິ ອຄ຺ຄວຣວິມຸຕ຺ຕິປຓ຺ຑຣວິມລເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ, ເຕນາປິ ກາຣເຓນ ຕຖາຄໂຕ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘ຣາຊາ’ຕິ.

‘‘ຣາຊາ ນາມ ອຸປຄຕສມ຺ປຕ຺ຕຊນານໍ ພຫູນມຠິວນ຺ທນີໂຍ ຠວຕິ, ຠຄວາປິ, ມຫາຣາຊ, ອຸປຄຕສມ຺ປຕ຺ຕເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຫູນມຠິວນ຺ທນີໂຍ, ເຕນາປິ ກາຣເຓນ ຕຖາຄໂຕ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘ຣາຊາ’ຕິ.

‘‘ຣາຊາ ນາມ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອາຣາຘກສ຺ສ ປສີທິຕ຺ວາ ວຣິຕໍ ວຣໍ ທຕ຺ວາ ກາເມນ ຕປ຺ປຍຕິ, ຠຄວາປິ, ມຫາຣາຊ, ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ກາເຍນ ວາຈາຍ ມນສາ ອາຣາຘກສ຺ສ ປສີທິຕ຺ວາ ວຣິຕໍ ວຣມນຸຕ຺ຕຣໍ ສພ຺ພທຸກ຺ຂປຣິມຸຕ຺ຕິໍ ທຕ຺ວາ ອເສສກາມວເຣນ ຈ ຕປ຺ປຍຕິ, ເຕນາປິ ກາຣເຓນ ຕຖາຄໂຕ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘ຣາຊາ’ຕິ.

‘‘ຣາຊາ ນາມ ອາຓໍ ວີຕິກ຺ກມນ຺ຕໍ ວິຄຣຫຕິ ຌາເປຕິ [ຊາເປຕິ (ສີ. ປີ.)] ຘໍເສຕິ, ຠຄວໂຕປິ, ມຫາຣາຊ, ສາສນວເຣ ອາຓໍ ອຕິກ຺ກມນ຺ໂຕ ອລຊ຺ຊີ ມງ຺ກຸຠາເວນ ໂອຎ຺ຎາໂຕ ຫີຬິໂຕ ຄຣຫິໂຕ ຠວິຕ຺ວາ ວຊ຺ຊຕິ ຊິນສາສນວຣມ຺ຫາ, ເຕນາປິ ກາຣເຓນ ຕຖາຄໂຕ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘ຣາຊາ’ຕິ.

‘‘ຣາຊາ ນາມ ປຸພ຺ພການໍ ຘມ຺ມິການໍ ຣາຊູນໍ ປເວຓິມນຸສິຏ຺ຐິຍາ ຘມ຺ມາຘມ຺ມມນຸທີປຍິຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາຣຍມາໂນ ປິຫຍິໂຕ ປິໂຍ ປຕ຺ຖິໂຕ ຠວຕິ ຊນມນຸສ຺ສານໍ, ຈິຣໍ ຣາຊກຸລວໍສໍ ຐປຍຕິ ຘມ຺ມຄຸຓພເລນ, ຠຄວາປິ, ມຫາຣາຊ, ປຸພ຺ພການໍ ສຍມ຺ຠູນໍ ປເວຓິມນຸສິຏ຺ຐິຍາ ຘມ຺ມາຘມ຺ມມນຸທີປຍິຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ໂລກມນຸສາສມາໂນ ປິຫຍິໂຕ ປິໂຍ ປຕ຺ຖິໂຕ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ຈິຣໍ ສາສນໍ ປວຕ຺ເຕຕິ ຘມ຺ມຄຸຓພເລນ, ເຕນາປິ ກາຣເຓນ ຕຖາຄໂຕ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘ຣາຊາ’ຕິ. ເອວມເນກວິຘໍ, ມຫາຣາຊ, ກາຣຓໍ, ເຍນ ກາຣເຓນ ຕຖາຄໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓປິ ຠເວຍ຺ຍ ຣາຊາປິ ຠເວຍ຺ຍ, ສຸນິປຸໂຓ ຠິກ຺ຂຸ ກປ຺ປມ຺ປິ ໂນ ນໍ ສມ຺ປາເທຍ຺ຍ, ກິໍ ອຕິພຫຸໍ ຠຓິເຕນ, ສໍຂິຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ພ຺ຣາຫ຺ມຓຣາຊວາທປຎ຺ໂຫ ອຏ຺ຐໂມ.

໙. ຄາຖາຠິຄີຕໂຠຊນກຖາປຎ຺ໂຫ

໙. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘‘ຄາຖາຠິຄີຕໍ ເມ ອໂຠຊເນຍ຺ຍໍ [ອໂຠຊນີຍໍ (ກ.) ສຸ. ນິ. ໘໑ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ], ສມ຺ປສ຺ສຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ເນສ ຘມ຺ມາ;

ຄາຖາຠິຄີຕໍ ປນຸທນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘາ, ຘມ຺ເມ ສຕີ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ວຸຕ຺ຕິເຣສາ’ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈ ຠຄວາ ປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ກເຖນ຺ໂຕ ອນຸປຸພ຺ພິກຖໍ ປຐມໍ ຕາວ ທານກຖໍ ກເຖຕິ, ປຈ຺ຉາ ສີລກຖໍ, ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສພ຺ພໂລກິສ຺ສຣສ຺ສ ຠາສິຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເທວມນຸສ຺ສາ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ທານໍ ເທນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ອຸຍ຺ໂຍຊິຕໍ ທານໍ ສາວກາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວຕາ ຠຓິຕໍ ‘ຄາຖາຠິຄີຕໍ ເມ ອໂຠຊເນຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ຠຄວາ ທານກຖໍ ປຐມໍ ກເຖຕີ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ທານກຖໍ ປຐມໍ ກເຖຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ຄາຖາຠິຄີຕໍ ເມ ອໂຠຊເນຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ກິໍ ກາຣຓໍ? ໂຍ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ຄິຫີນໍ ປິຓ຺ຑປາຕທານສ຺ສ ວິປາກໍ ກເຖຕິ, ຕສ຺ສ ເຕ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ອປຣາປຣໍ ທານໍ ເທນ຺ຕິ, ເຍ ຕໍ ທານໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ເຕ ຄາຖາຠິຄີຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ນິປຸໂຓ ຄມ຺ຠີໂຣ ຕປານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ຄາຖາຠິຄີຕໍ ເມ ອໂຠຊເນຍ຺ຍໍ, ສມ຺ປສ຺ສຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ເນສ ຘມ຺ໂມ. ຄາຖາຠິຄີຕໍ ປນຸທນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘາ, ຘມ຺ເມ ສຕີ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ວຸຕ຺ຕິເຣສາ’ຕິ, ກເຖຕິ ຈ ຠຄວາ ປຐມໍ ທານກຖໍ, ຕຎ຺ຈ ປນ ກິຣິຍໍ ສພ຺ເພສໍ ຕຖາຄຕານໍ ປຐມໍ ທານກຖາຍ, ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິຣມາເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ສີເລ ນິໂຍເຊນ຺ຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມນຸສ຺ສາ ຕຣຸຓທາຣການໍ ປຐມໍ ຕາວ ກີຬາຠຓ຺ຑການິ ເທນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ວງ຺ກກໍ ຆຏິກໍ ຈິງ຺ຄຸລກໍ ປຕ຺ຕາຬ຺ຫກໍ ຣຖກໍ ຘນຸກໍ, ປຈ຺ຉາ ເຕ ສເກ ສເກ ກມ຺ເມ ນິໂຍເຊນ຺ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ປຐມໍ ທານກຖາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິຣມາເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ສີເລ ນິໂຍເຊຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຠິສກ຺ໂກ ນາມ ອາຕຸຣານໍ ປຐມໍ ຕາວ ຈຕູຫປຎ຺ຈາຫໍ ເຕລໍ ປາເຍຕິ ພລກຣຓາຍ ສິເນຫນາຍ, ປຈ຺ຉາ ວິເຣເຈຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ປຐມໍ ຕາວ ທານກຖາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິຣມາເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ສີເລ ນິໂຍເຊຕິ. ທາຍການໍ, ມຫາຣາຊ, ທານປຕີນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ມຸທຸກໍ ໂຫຕິ ມທ຺ທວໍ ສິນິທ຺ຘໍ, ເຕນ ເຕ ທານເສຕຸສງ຺ກເມນ ທານນາວາຍ ສໍສາຣສາຄຣປາຣມນຸຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ປຐມໍ ກມ຺ມຠູມິມນຸສາສຕິ, ນ ຈ ເກນຈິ [ເຕນ (ສີ. ປີ.)] ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິມາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ’ນ຺ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕິ ປນ ຕາ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍ’’ຕິ? ‘‘ທ຺ເວມາ, ມຫາຣາຊ, ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈາຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖິ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສາວຊ຺ຊາ, ອຕ຺ຖິ ອນວຊ຺ຊາ. ອຕ຺ຖິ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສາວຊ຺ຊາ, ອຕ຺ຖິ ອນວຊ຺ຊາ.

‘‘ກຕມາ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສາວຊ຺ຊາ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ກຸລານິ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ອໂນກາເສ ຐິໂຕ ຐານໍ ຠຎ຺ຊຕິ, ອຍໍ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສາວຊ຺ຊາ. ຕາຍ ຈ ວິຎ຺ຎາປິຕໍ ອຣິຍາ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ໂສ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຣິຍານໍ ສມເຍ ໂອຎ຺ຎາໂຕ ໂຫຕິ ຫີຬິໂຕ ຂີຬິໂຕ ຄຣຫິໂຕ ປຣິຠູໂຕ ອຈິຕ຺ຕີກໂຕ, ຠິນ຺ນາຊີໂວຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ກຸລານິ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ອໂນກາເສ ຐິໂຕ ຄລໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ໂມຣເປກ຺ຂິຕໍ ເປກ຺ຂຕິ ‘ເອວໍ ອິເມ ປສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ, ເຕນ ຈ ເຕ ປສ຺ສນ຺ຕິ. ອຍມ຺ປິ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສາວຊ຺ຊາ. ຕາຍ ຈ ວິຎ຺ຎາປິຕໍ ອຣິຍາ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ໂສ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຣິຍານໍ ສມເຍ ໂອຎ຺ຎາໂຕ ໂຫຕິ ຫີຬິໂຕ ຂີຬິໂຕ ຄຣຫິໂຕ ປຣິຠູໂຕ ອຈິຕ຺ຕີກໂຕ, ຠິນ຺ນາຊີໂວຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ຫນຸກາຍ ວາ ຠມຸກາຍ ວາ ອງ຺ຄຸຏ຺ເຐນ ວາ ວິຎ຺ຎາເປຕິ, ອຍມ຺ປິ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສາວຊ຺ຊາ, ຕາຍ ຈ ວິຎ຺ຎາປິຕໍ ອຣິຍາ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ໂສ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຣິຍານໍ ສມເຍ ໂອຎ຺ຎາໂຕ ໂຫຕິ ຫີຬິໂຕ ຂີຬິໂຕ ຄຣຫິໂຕ ປຣິຠູໂຕ ອຈິຕ຺ຕີກໂຕ, ຠິນ຺ນາຊີໂວຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ກຕມາ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອນວຊ຺ຊາ? ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ກຸລານິ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ສໂຕ ສມາຫິໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ຐາເນປິ ອຏ຺ຐາເນປິ ຍຖານຸສິຏ຺ຐິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຐາເນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ທາຕຸກາເມສຸ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອທາຕຸກາເມສຸ ປກ຺ກມຕິ. ອຍໍ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອນວຊ຺ຊາ, ຕາຍ ຈ ວິຎ຺ຎາປິຕໍ ອຣິຍາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ໂສ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຣິຍານໍ ສມເຍ ວຓ຺ຓິໂຕ ໂຫຕິ ຖຸໂຕ ປສຕ຺ໂຖ ສລ຺ເລຂິຕາຈາໂຣ, ປຣິສຸທ຺ຘາຊີໂວຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ –

‘ນ ເວ ຍາຈນ຺ຕິ ສປ຺ປຎ຺ຎາ, ຘີໂຣ ຈ ເວທິຕຸມຣຫຕິ [ອຣິຍາ ຄຣຫນ຺ຕິ ຍາຈນໍ (ສີ. ປີ.)];

ອຸທ຺ທິສ຺ສ ອຣິຍາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ເອສາ ອຣິຍານ ຍາຈນາ’ຕິ.

‘‘ກຕມາ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສາວຊ຺ຊາ? ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ຠິກ຺ຂຸ ວາຈາຍ ພຫຸວິຘໍ ວິຎ຺ຎາເປຕິ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣໍ, ອຍໍ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສາວຊ຺ຊາ, ຕາຍ ຈ ວິຎ຺ຎາປິຕໍ ອຣິຍາ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ໂສ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຣິຍານໍ ສມເຍ ໂອຎ຺ຎາໂຕ ໂຫຕິ ຫີຬິໂຕ ຂີຬິໂຕ ຄຣຫິໂຕ ປຣິຠູໂຕ ອຈິຕ຺ຕີກໂຕ, ຠິນ຺ນາຊີໂວຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ປເຣສໍ ສາເວນ຺ໂຕ ເອວໍ ຠຓຕິ ‘ອິມິນາ ເມ ອຕ຺ໂຖ’ຕິ, ຕາຍ ຈ ວາຈາຍ ປເຣສໍ ສາວິຕາຍ ຕສ຺ສ ລາໂຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຍມ຺ປິ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສາວຊ຺ຊາ, ຕາຍ ຈ ວິຎ຺ຎາປິຕໍ ອຣິຍາ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ໂສ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຣິຍານໍ ສມເຍ ໂອຎ຺ຎາໂຕ ໂຫຕິ ຫີຬິໂຕ ຂີຬິໂຕ ຄຣຫິໂຕ ປຣິຠູໂຕ ອຈິຕ຺ຕີກໂຕ, ຠິນ຺ນາຊີໂວຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ວຈີວິປ຺ຜາເຣນ ປຣິສາຍ ສາເວຕິ ‘ເອວຎ຺ຈ ເອວຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູນໍ ທາຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ, ຕຎ຺ຈ ເຕ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ປຣິກິຕ຺ຕິຕໍ ອຠິຫຣນ຺ຕິ, ອຍມ຺ປິ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສາວຊ຺ຊາ, ຕາຍ ຈ ວິຎ຺ຎາປິຕໍ ອຣິຍາ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ໂສ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຣິຍານໍ ສມເຍ ໂອຎ຺ຎາໂຕ ໂຫຕິ ຫີຬິໂຕ ຂີຬິໂຕ ຄຣຫິໂຕ ປຣິຠູໂຕ ອຈິຕ຺ຕີກໂຕ, ຠິນ຺ນາຊີໂວຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ນນຸ, ມຫາຣາຊ, ເຖໂຣປິ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຖງ຺ຄເຕ ສູຣິເຍ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ຄິລາໂນ ສມາໂນ ເຖເຣນ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນນ ເຠສຊ຺ຊໍ ປຸຈ຺ຉີຍມາໂນ ວາຈໍ ຠິນ຺ທິ, ຕສ຺ສ ເຕນ ວຈີເຠເທນ ເຠສຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ອຖ ເຖໂຣ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ‘ວຈີເຠເທນ ເມ ອິມໍ ເຠສຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ມາ ເມ ອາຊີໂວ ຠິຊ຺ຊີ’ຕິ ອາຊີວເຠທຠຍາ ຕໍ ເຠສຊ຺ຊໍ ປຊຫິ ນ ອຸປຊີວິ. ເອວມ຺ປິ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສາວຊ຺ຊາ, ຕາຍ ຈ ວິຎ຺ຎາປິຕໍ ອຣິຍາ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ. ໂສ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຣິຍານໍ ສມເຍ ໂອຎ຺ຎາໂຕ ໂຫຕິ ຫີຬິໂຕ ຂີຬິໂຕ ຄຣຫິໂຕ ປຣິຠູໂຕ ອຈິຕ຺ຕີກໂຕ, ຠິນ຺ນາຊີໂວຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ກຕມາ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອນວຊ຺ຊາ? ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕິ ປຈ຺ຈເຍ ເຠສຊ຺ຊໍ ວິຎ຺ຎາເປຕິ ຎາຕິປວາຣິເຕສຸ ກຸເລສຸ, ອຍໍ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອນວຊ຺ຊາ, ຕາຍ ຈ ວິຎ຺ຎາປິຕໍ ອຣິຍາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ໂສ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຣິຍານໍ ສມເຍ ວຓ຺ຓິໂຕ ໂຫຕິ ໂຖມິໂຕ ປສຕ຺ໂຖ, ປຣິສຸທ຺ຘາຊີໂວຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອນຸມໂຕ ຕຖາຄເຕຫິ ອຣຫນ຺ເຕຫິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘຫິ.

‘‘ຍໍ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ກສິຠາຣທ຺ວາຊສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ໂຠຊນໍ ປຊຫິ [ປຊຫຕິ (ກ.)], ຕໍ ອາເວຐນວິນິເວຐນກຑ຺ຒນນິຄ຺ຄຫປ຺ປຏິກມ຺ເມນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕຖາຄໂຕ ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຏິກ຺ຂິປິ ນ ອຸປຊີວີ’’ຕິ.

‘‘ສພ຺ພກາລໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄເຕ ຠຸຎ຺ຊມາເນ ເທວຕາ ທິພ຺ພໍ ໂອຊໍ ປຕ຺ເຕ ອາກິຣນ຺ຕິ, ອຸທາຫຸ ‘ສູກຣມທ຺ທເວ ຈ ມຘຸປາຍາເສ ຈາ’ຕິ ທ຺ວີສຸ ເຍວ ປິຓ຺ຑປາເຕສຸ ອາກິຣິໍສູ’’ຕິ? ‘‘ສພ຺ພກາລໍ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄເຕ ຠຸຎ຺ຊມາເນ ເທວຕາ ທິພ຺ພໍ ໂອຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປຕິຏ຺ຐິຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘຏຸທ຺ຘເຏ ອາໂລເປ ອາກິຣນ຺ຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຣຎ຺ໂຎ ສູໂທ ຣຎ຺ໂຎ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ສູປໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປຕິຏ຺ຐິຕ຺ວາ ກພເຬ ກພເຬ ສູປໍ ອາກິຣຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ພກາລໍ ຕຖາຄເຕ ຠຸຎ຺ຊມາເນ ເທວຕາ ທິພ຺ພໍ ໂອຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປຕິຏ຺ຐິຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘຏຸທ຺ຘເຏ ອາໂລເປ ທິພ຺ພໍ ໂອຊໍ ອາກິຣນ຺ຕິ. ເວຣຎ຺ຊາຍມ຺ປິ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຸກ຺ຂຍວປຸລເກ [ສຸກ຺ຂຍວມູລເກ (ກ.)] ຠຸຎ຺ຊມານສ຺ສ ເທວຕາ ທິພ຺ເພນ ໂອເຊນ ເຕມຍິຕ຺ວາ ເຕມຍິຕ຺ວາ ອຸປສໍຫຣິໍສຸ, ເຕນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ກາໂຍ ອຸປຈິໂຕ ອໂຫສີ’’ຕິ. ‘‘ລາຠາ ວຕ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕາສໍ ເທວຕານໍ, ຍາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຣີຣປ຺ປຏິຊຄ຺ຄເນ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກມາປນ຺ນາ. ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ຄາຖາຠິຄີຕໂຠຊນກຖາປຎ຺ໂຫ ນວໂມ.

໑໐. ຘມ຺ມເທສນາຍ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກປຎ຺ໂຫ

໑໐. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຸມ຺ເຫ ຠຓຖ ‘ຕຖາຄເຕນ ຈຕູຫິ ຈ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ເຍຫິ ກປ຺ປານໍ ສຕສຫສ຺ເສນ ຈ ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓໍ ປຣິປາຈິຕໍ ມຫໂຕ ຊນກາຍສ຺ສ ສມຸທ຺ຘຣຓາຍາ’ຕິ. ປຸນ ຈ ‘ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກຕາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມິ, ໂນ ຘມ຺ມເທສນາຍາ’ຕິ.

‘‘ຍຖາ ນາມ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອິສ຺ສາໂສ ວາ ອິສ຺ສາສນ຺ເຕວາສີ ວາ ພຫຸເກ ທິວເສ ສງ຺ຄາມຕ຺ຖາຍ ອຸປາສນໍ ສິກ຺ຂິຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ມຫາຍຸທ຺ເຘ ໂອສກ຺ເກຍ຺ຍ, ເອວເມວ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄເຕນ ຈຕູຫິ ຈ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ເຍຫິ ກປ຺ປານໍ ສຕສຫສ຺ເສນ ຈ ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓໍ ປຣິປາເຈຕ຺ວາ ມຫໂຕ ຊນກາຍສ຺ສ ສມຸທ຺ຘຣຓາຍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມເທສນາຍ ໂອສກ຺ກິຕໍ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ມລ຺ໂລ ວາ ມລ຺ລນ຺ເຕວາສີ ວາ ພຫຸເກ ທິວເສ ນິພ຺ພຸທ຺ຘໍ ສິກ຺ຂິຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ມລ຺ລຍຸທ຺ເຘ ໂອສກ຺ເກຍ຺ຍ, ເອວເມວ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄເຕນ ຈຕູຫິ ຈ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ເຍຫິ ກປ຺ປານໍ ສຕສຫສ຺ເສນ ຈ ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓໍ ປຣິປາເຈຕ຺ວາ ມຫໂຕ ຊນກາຍສ຺ສ ສມຸທ຺ຘຣຓາຍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມເທສນາຍ ໂອສກ຺ກິຕໍ.

‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄເຕນ ຠຍາ ໂອສກ຺ກິຕໍ, ອຸທາຫຸ ອປາກຏຕາຍ ໂອສກ຺ກິຕໍ, ອຸທາຫຸ ທຸພ຺ພລຕາຍ ໂອສກ຺ກິຕໍ, ອຸທາຫຸ ອສພ຺ພຎ຺ຎຸຕາຍ ໂອສກ຺ກິຕໍ, ກິໍ ຕຕ຺ຖ ກາຣຓໍ, ອິງ຺ຆ ເມ ຕ຺ວໍ ກາຣຓໍ ພ຺ຣູຫິ ກງ຺ຂາວິຕຣຓາຍ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄເຕນ ຈຕູຫິ ຈ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ເຍຫິ ກປ຺ປານໍ ສຕສຫສ຺ເສນ ຈ ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓໍ ປຣິປາຈິຕໍ ມຫໂຕ ຊນກາຍສ຺ສ ສມຸທ຺ຘຣຓາຍ, ເຕນ ຫິ ‘ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກຕາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມິ, ໂນ ຘມ຺ມເທສນາຍາ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກຕາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມິ ໂນ ຘມ຺ມເທສນາຍ, ເຕນ ຫິ ‘ຕຖາຄເຕນ ຈຕູຫິ ຈ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ເຍຕິ ກປ຺ປານໍ ສຕສຫສ຺ເສນ ຈ ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓໍ ປຣິປາຈິຕໍ ມຫໂຕ ຊນກາຍສ຺ສ ສມຸທ຺ຘຣຓາຍາ’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຄມ຺ຠີໂຣ ທຸນ຺ນິພ຺ເພໂຐ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ປຣິປາຈິຕຎ຺ຈ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄເຕນ ຈຕູຫິ ຈ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ເຍຫິ ກປ຺ປານໍ ສຕສຫສ຺ເສນ ຈ ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓໍ ມຫໂຕ ຊນກາຍສ຺ສ ສມຸທ຺ຘຣຓາຍ, ປຕ຺ຕສພ຺ພຎ຺ຎຸຕສ຺ສ ຈ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກຕາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມິ, ໂນ ຘມ຺ມເທສນາຍ. ຕຎ຺ຈ ປນ ຘມ຺ມສ຺ສ ຄມ຺ຠີຣນິປຸຓທຸທ຺ທສທຸຣນຸໂພຘສຸຂຸມທຸປ຺ປຏິເວຘຕໍ ສຕ຺ຕານຎ຺ຈ ອາລຍາຣາມຕໍ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິຍາ ທຬ຺ຫສຸຄ຺ຄຫິຕຕຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ’ຕິ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກຕາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມິ, ໂນ ຘມ຺ມເທສນາຍ, ສຕ຺ຕານໍ ປຏິເວຘຈິນ຺ຕນມານສໍ ເຍເວຕໍ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຠິສກ຺ໂກ ສລ຺ລກຕ຺ໂຕ ອເນກພ຺ຍາຘິປຣິປີຬິຕໍ ນຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວໍ ຈິນ຺ຕຍຕິ ‘ເກນ ນຸ ໂຂ ອຸປກ຺ກເມນ ກຕເມນ ວາ ເຠສຊ຺ເຊນ ອິມສ຺ສ ພ຺ຍາຘິ ວູປສເມຍ຺ຍາ’ຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ສພ຺ພກິເລສພ຺ຍາຘິປຣິປີຬິຕໍ ຊນໍ ຘມ຺ມສ຺ສ ຈ ຄມ຺ຠີຣນິປຸຓທຸທ຺ທສທຸຣນຸໂພຘສຸຂຸມທຸປ຺ປຏິເວຘຕໍ ທິສ຺ວາ ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ’ຕິ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກຕາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມິ, ໂນ ຘມ຺ມເທສນາຍ, ສຕ຺ຕານໍ ປຏິເວຘຈິນ຺ຕນມານສໍ ເຍເວຕໍ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຣຎ຺ໂຎ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ຕສ຺ສ ໂທວາຣິກອນີກຏ຺ຐປາຣິສຊ຺ຊເນຄມຠຏພລ [ພລຕ຺ຖ (ສີ. ປີ.)] ອມຈ຺ຈຣາຊຎ຺ຎຣາຊູປຊີວິເນ ຊເນ ທິສ຺ວາ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕມຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ ອິເມ ສງ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’ຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ຄມ຺ຠີຣນິປຸຓທຸທ຺ທສທຸຣນຸໂພຘສຸຂຸມທຸປ຺ປຏິເວຘຕໍ ສຕ຺ຕານຎ຺ຈ ອາລຍາຣາມຕໍ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິຍາ ທຬ຺ຫສຸຄ຺ຄຫິຕຕຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ’ຕິ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກຕາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມິ, ໂນ ຘມ຺ມເທສນາຍ, ສຕ຺ຕານໍ ປຏິເວຘຈິນ຺ຕນມານສໍ ເຍເວຕໍ.

‘‘ອປິ ຈ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ເພສໍ ຕຖາຄຕານໍ ຘມ຺ມຕາ ເອສາ, ຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ອາຍາຈິຕາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ປນ ກິໍ ກາຣຓໍ? ເຍ ເຕນ ສມເຍນ ມນຸສ຺ສາ ຕາປສປຣິພ຺ພາຊກາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ, ສພ຺ເພເຕ ພ຺ຣຫ຺ມເທວຕາ ໂຫນ຺ຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຄຣຸກາ ພ຺ຣຫ຺ມປຣາຍຓາ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ພລວໂຕ ຍສວໂຕ ຎາຕສ຺ສ ປຎ຺ຎາຕສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄຕສ຺ສ ໂອນມເນນ ສເທວໂກ ໂລໂກ ໂອນມິສ຺ສຕິ ໂອກປ຺ເປສ຺ສຕິ ອຘິມຸຈ຺ຈິສ຺ສຕີຕິ ອິມິນາ ຈ, ມຫາຣາຊ, ກາຣເຓນ ຕຖາຄຕາ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ອາຍາຈິຕາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິ ຣາຊາ ວາ ຣາຊມຫາມຕ຺ໂຕ ວາ ຍສ຺ສ ໂອນມຕິ ອປຈິຕິໍ ກໂຣຕິ, ພລວຕຣສ຺ສ ຕສ຺ສ ໂອນມເນນ ອວເສສາ ຊນຕາ ໂອນມຕິ ອປຈິຕິໍ ກໂຣຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ພ຺ຣຫ຺ເມ ໂອນມິເຕ ຕຖາຄຕານໍ ສເທວໂກ ໂລໂກ ໂອນມິສ຺ສຕິ, ປູຊິຕປູຊໂກ ມຫາຣາຊ, ໂລໂກ, ຕສ຺ມາ ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສພ຺ເພສໍ ຕຖາຄຕານໍ ອາຍາຈຕິ ຘມ຺ມເທສນາຍ, ເຕນ ຈ ກາຣເຓນ ຕຖາຄຕາ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ອາຍາຈິຕາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສຸນິພ຺ເພຐິໂຕ ປຎ຺ໂຫ, ອຕິຠທ຺ຣກໍ ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ຘມ຺ມເທສນາຍ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກປຎ຺ໂຫ ທສໂມ.

໑໑. ອາຈຣິຍານາຈຣິຍປຎ຺ໂຫ

໑໑. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘‘ນ ເມ ອາຈຣິໂຍ ອຕ຺ຖິ, ສທິໂສ ເມ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ສເທວກສ຺ມິໍ ໂລກສ຺ມິໍ, ນຕ຺ຖິ ເມ ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ’ຕິ [ມຫາວ. ໑໑].

‘‘ປຸນ ຈ ຠຓິຕໍ ‘ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຬາໂຣ ກາລາໂມ ອາຈຣິໂຍ ເມ ສມາໂນ ອນ຺ເຕວາສິໍ ມໍ ສມານໍ ອຕ຺ຕນາ ສມສມໍ ຐເປສິ, ອຸຬາຣາຍ ຈ ມໍ ປູຊາຍ ປູເຊສີ’ຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄເຕນ ຠຓິຕໍ ‘ນ ເມ ອາຈຣິໂຍ ອຕ຺ຖິ, ສທິໂສ ເມ ນ ວິຊ຺ຊຕິ. ສເທວກສ຺ມິໍ ໂລກສ຺ມິໍ, ນຕ຺ຖິ ເມ ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຬາໂຣ ກາລາໂມ ອາຈຣິໂຍ ເມ ສມາໂນ ອນ຺ເຕວາສິໍ ມໍ ສມານໍ ອຕ຺ຕນາ ສມສມໍ ຐເປສີ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ຍທິ ຕຖາຄເຕນ ຠຓິຕໍ ‘ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຬາໂຣ ກາລາໂມ ອາຈຣິໂຍ ເມ ສມາໂນ ອນ຺ເຕວາສິໍ ມໍ ສມານໍ ອຕ຺ຕນາ ສມສມໍ ຐເປສີ’ຕິ, ເຕນ ຫິ ‘ນ ເມ ອາຈຣິໂຍ ອຕ຺ຖິ, ສທິໂສ ເມ ນ ວິຊ຺ຊຕິ. ສເທວກສ຺ມິໍ ໂລກສ຺ມິໍ, ນຕ຺ຖິ ເມ ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ’ຕິ ຕມ຺ປິ ວຈນໍ ມິຈ຺ຉາ. ອຍມ຺ປິ ອຸຠໂຕ ໂກຏິໂກ ປຎ຺ໂຫ ຕວານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕຍາ ນິພ຺ພາຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄເຕນ ‘ນ ເມ ອາຈຣິໂຍ ອຕ຺ຖິ, ສທິໂສ ເມ ນ ວິຊ຺ຊຕິ. ສເທວກສ຺ມິໍ ໂລກສ຺ມິໍ, ນຕ຺ຖິ ເມ ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ’ຕິ, ຠຓິຕຎ຺ຈ ‘ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຬາໂຣ ກາລາໂມ ອາຈຣິໂຍ ເມ ສມາໂນ ອນ຺ເຕວາສິໍ ມໍ ສມານໍ ອຕ຺ຕນາ ສມສມໍ ຐເປສິ, ອຸຬາຣາຍ ຈ ມໍ ປູຊາຍ ປູເຊສີ’ຕິ.

‘‘ຕຎ຺ຈ ປນ ວຈນໍ ປຸພ຺ເພວ ສມ຺ໂພຘາ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ເສວ ສໂຕ ອາຈຣິຍຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ.

‘ປຎ຺ຈິເມ, ມຫາຣາຊ, ປຸພ຺ເພວ ສມ຺ໂພຘາ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສໂຕ ອາຈຣິຍາ, ເຍຫິ ອນຸສິຏ຺ໂຐ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ທິວສໍ ວີຕິນາເມສິ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ເຍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ອຏ຺ຐ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຊາຕມຕ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ເຕ ລກ຺ຂຓານິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິໍສຸ, ເສຍ຺ຍຖີທໍ, ຣາໂມ ຘໂຊ ລກ຺ຂໂຓ ມນ຺ຕີ ຍຎ຺ໂຎ ສຸຍາໂມ ສຸໂຠໂຊ ສຸທຕ຺ໂຕຕິ. ເຕ ຕສ຺ສ ໂສຕ຺ຖິໍ ປເວທຍິຕ຺ວາ ຣກ຺ຂາກມ຺ມໍ ອກໍສຸ, ເຕ ຈ ປຐມໍ ອາຈຣິຍາ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປິຕາ ສຸທ຺ໂຘທໂນ ຣາຊາ ຍໍ ເຕນ ສມເຍນ ອຠິຊາຕໍ ອຸທິຈ຺ຈຊາຕິມນ຺ຕໍ ປທກໍ ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ ຉຬງ຺ຄວນ຺ຕໍ ສພ຺ພມິຕ຺ຕໍ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອຸປເນຕ຺ວາ ໂສວຓ຺ເຓນ ຠິງ຺ຄາເຣນ [ຠິງ຺ກາເຣນ (ສີ. ປີ.)] ອຸທກໍ ໂອໂຓເຊຕ຺ວາ ‘ອິມໍ ກຸມາຣໍ ສິກ຺ຂາເປຫີ’ຕິ ອທາສິ, ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ອາຈຣິໂຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ຍາ ສາ ເທວຕາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ສໍເວເຊສີ, ຍສ຺ສາ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສໍວິຄ຺ໂຄ ອຸພ຺ພິຄ຺ໂຄ ຕສ຺ມິໍ ເຍວ ຂເຓ ເນກ຺ຂມ຺ມໍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິ, ອຍໍ ຕຕິໂຍ ອາຈຣິໂຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ອາຬາໂຣ ກາລາໂມ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສ຺ສ ປຣິກມ຺ມໍ ອາຈິກ຺ຂິ, ອຍໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ອາຈຣິໂຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ອຸທໂກ ຣາມປຸຕ຺ໂຕ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສ຺ສ ປຣິກມ຺ມໍ ອາຈິກ຺ຂິ [ອາຈິກ຺ຂຕິ (ກ.)], ອຍໍ ປຎ຺ຈໂມ ອາຈຣິໂຍ. ອິເມ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຸພ຺ເພວ ສມ຺ໂພຘາ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສໂຕ ປຎ຺ຈ ອາຈຣິຍາ. ເຕ ຈ ປນ ອາຈຣິຍາ ໂລກິເຍ ຘມ຺ເມ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ປນ, ມຫາຣາຊ, ໂລກຸຕ຺ຕເຣ ຘມ຺ເມ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓປ຺ປຏິເວຘາຍ ນຕ຺ຖິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ອນຸສາສໂກ, ສຍມ຺ຠູ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ອນາຈຣິຍໂກ, ຕສ຺ມາ ກາຣຓາ ຕຖາຄເຕນ ຠຓິຕໍ ‘ນ ເມ ອາຈຣິໂຍ ອຕ຺ຖິ, ສທິໂສ ເມ ນ ວິຊ຺ຊຕິ. ສເທວກສ຺ມິໍ ໂລກສ຺ມິໍ, ນຕ຺ຖິ ເມ ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ອາຈຣິຍານາຈຣິຍປຎ຺ໂຫ ເອກາທສໂມ.

ສນ຺ຖວວຄ຺ໂຄ ປຎ຺ຈໂມ.

ອິມສ຺ມິໍ ວຄ຺ເຄ ເອກາທສ ປຎ຺ໂຫ.

ເມຓ຺ຑກປຎ຺ໂຫ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

໕. ອນຸມານປຎ຺ໂຫ

໑. ພຸທ຺ຘວຄ຺ໂຄ

໑. ທ຺ວິນ຺ນໍ ພຸທ຺ຘານໍ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊມານປຎ຺ໂຫ

໑. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນວກາໂສ, ຍໍ ເອກິສ຺ສາ ໂລກຘາຕຸຍາ ທ຺ເວ ອຣຫນ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ. ເທເສນ຺ຕາ ຈ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສພ຺ເພປິ ຕຖາຄຕາ ສຕ຺ຕຕິໍສ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ເມ ເທເສນ຺ຕິ, ກຖຍມານາ ຈ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ກເຖນ຺ຕິ, ສິກ຺ຂາເປນ຺ຕາ ຈ ຕີສຸ ສິກ຺ຂາສຸ ສິກ຺ຂາເປນ຺ຕິ, ອນຸສາສມານາ ຈ ອປ຺ປມາທປ຺ປຏິປຕ຺ຕິຍໍ ອນຸສາສນ຺ຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຕຖາຄຕານໍ ເອກາ ເທສນາ ເອກາ ກຖາ ເອກາ ສິກ຺ຂາ ເອກາ ອນຸສິຏ຺ຐິ, ເກນ ກາຣເຓນ ທ຺ເວ ຕຖາຄຕາ ເອກກ຺ຂເຓ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ? ເອເກນປິ ຕາວ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທນ ອຍໍ ໂລໂກ ໂອຠາສຊາໂຕ, ຍທິ ທຸຕິໂຍ ພຸທ຺ໂຘ ຠເວຍ຺ຍ, ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຠາຍ ອຍໍ ໂລໂກ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ໂອຠາສຊາໂຕ ຠເວຍ຺ຍ, ໂອວທມານາ ຈ ທ຺ເວ ຕຖາຄຕາ ສຸຂໍ ໂອວເທຍ຺ຍຸໍ, ອນຸສາສມານາ ຈ ສຸຂໍ ອນຸສາເສຍ຺ຍຸໍ, ຕຕ຺ຖ ເມ ກາຣຓໍ ພ຺ຣູຫິ, ຍຖາຫໍ ນິສ຺ສໍສໂຍ ຠເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ອຍໍ, ມຫາຣາຊ, ທສສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕຸ ເອກພຸທ຺ຘຘາຣຓີ, ເອກສ຺ເສວ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຄຸຓໍ ຘາເຣຕິ, ຍທິ ທຸຕິໂຍ ພຸທ຺ໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ນາຍໍ ທສສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕຸ ຘາເຣຍ຺ຍ, ຈເລຍ຺ຍ ກມ຺ເປຍ຺ຍ ນເມຍ຺ຍ ໂອນເມຍ຺ຍ ວິນເມຍ຺ຍ ວິກິເຣຍ຺ຍ ວິຘເມຍ຺ຍ ວິທ຺ຘໍເສຍ຺ຍ, ນ ຐານມຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ນາວາ ເອກປຸຣິສສນ຺ຘາຣຓີ [ເອກປຸຣິສສນ຺ຕາຣຓີ (ສີ. ປີ.)] ຠເວຍ຺ຍ, ເອກສ຺ມິໍ ປຸຣິເສ ອຠິຣູຬ຺ເຫ ສາ ນາວາ ສມຸປາທິກາ [ສມຸທກາ (ກ.)] ຠເວຍ຺ຍ. ອຖ ທຸຕິໂຍ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ຕາທິໂສ ອາຍຸນາ ວຓ຺ເຓນ ວເຍນ ປມາເຓນ ກິສຖູເລນ ສພ຺ພງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ເຄນ, ໂສ ຕໍ ນາວໍ ອຠິຣູເຫຍ຺ຍ, ອປິ ນຸ ສາ, ມຫາຣາຊ, ນາວາ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ຘາເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຈເລຍ຺ຍ ກມ຺ເປຍ຺ຍ ນເມຍ຺ຍ ໂອນເມຍ຺ຍ ວິນເມຍ຺ຍ ວິກິເຣຍ຺ຍ ວິຘເມຍ຺ຍ ວິທ຺ຘໍເສຍ຺ຍ, ນ ຐານມຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ໂອສີເທຍ຺ຍ ອຸທເກ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຍໍ ທສສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕຸ ເອກພຸທ຺ຘຘາຣຓີ, ເອກສ຺ເສວ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຄຸຓໍ ຘາເຣຕິ, ຍທິ ທຸຕິໂຍ ພຸທ຺ໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ນາຍໍ ທສສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕຸ ຘາເຣຍ຺ຍ, ຈເລຍ຺ຍ ກມ຺ເປຍ຺ຍ ນເມຍ຺ຍ ໂອນເມຍ຺ຍ ວິນເມຍ຺ຍ ວິກິເຣຍ຺ຍ ວິຘເມຍ຺ຍ ວິທ຺ຘໍເສຍ຺ຍ, ນ ຐານມຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ຍາວທຕ຺ຖໍ ໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ ຉາເທນ຺ຕໍ ຍາວ ກຓ຺ຐມຠິປູຣຍິຕ຺ວາ, ໂສ ຘາໂຕ ປີຓິໂຕ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ ນິຣນ຺ຕໂຣ ຕນ຺ທິກໂຕ ອໂນນມິຕທຓ຺ຑຊາໂຕ ປຸນເທວ ຕຕ຺ຕກໍ ໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ອປິ ນຸ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ສຸຂິໂຕ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ສກິໍ ຠຸຕ຺ໂຕວ ມເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ [ຠຸຕ຺ໂຕ ວເມຍ຺ຍາຕິ (ກ.)]. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຍໍ ທສສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕຸ ເອກພຸທ຺ຘຘາຣຓີ, ເອກສ຺ເສວ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຄຸຓໍ ຘາເຣຕິ, ຍທິ ທຸຕິໂຍ ພຸທ຺ໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ນາຍໍ ທສສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕຸ ຘາເຣຍ຺ຍ, ຈເລຍ຺ຍ ກມ຺ເປຍ຺ຍ ນເມຍ຺ຍ ໂອນເມຍ຺ຍ ວິນເມຍ຺ຍ ວິກິເຣຍ຺ຍ ວິຘເມຍ຺ຍ ວິທ຺ຘໍເສຍ຺ຍ, ນ ຐານມຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ.

‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຕິຘມ຺ມຠາເຣນ ປຖວີ ຈລຕີ’’ຕິ? ‘‘ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ທ຺ເວ ສກຏາ ຣຕນປຣິປູຣິຕາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ ຍາວ ມຸຂສມາ, ເອກສ຺ມາ ສກຏໂຕ ຣຕນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ສກເຏ ອາກິເຣຍ຺ຍຸໍ, ອປິ ນຸ ໂຂ ຕໍ, ມຫາຣາຊ, ສກຏໍ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ສກຏານໍ ຣຕນໍ ຘາເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ນາຠິປິ ຕສ຺ສ ຜເລຍ຺ຍ, ອຣາປິ ຕສ຺ສ ຠິຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ເນມິປິ ຕສ຺ສ ໂອປເຕຍ຺ຍ, ອກ຺ໂຂປິ ຕສ຺ສ ຠິຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຕິຣຕນຠາເຣນ ສກຏໍ ຠິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຕິຘມ຺ມຠາເຣນ ປຖວີ ຈລຕິ.

‘‘ອປິ ຈ, ມຫາຣາຊ, ອິມໍ ກາຣຓໍ ພຸທ຺ຘພລປຣິທີປນາຍ ໂອສາຣິຕໍ. ອຎ຺ຎມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ອຠິຣູປໍ ກາຣຓໍ ສຸໂຓຫິ, ເຍນ ກາຣເຓນ ທ຺ເວ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ເອກກ຺ຂເຓ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຍທິ, ມຫາຣາຊ, ທ຺ເວ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ເອກກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ເຕສໍ ປຣິສາຍ ວິວາໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ພຸທ຺ໂຘ, ອມ຺ຫາກໍ ພຸທ຺ໂຘ’ຕິ, ອຸຠໂຕ ປກ຺ຂຊາຕາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ, ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ທ຺ວິນ຺ນໍ ພລວາມຈ຺ຈານໍ ປຣິສາຍ ວິວາໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ອມຈ຺ໂຈ, ອມ຺ຫາກໍ ອມຈ຺ໂຈ’ຕິ, ອຸຠໂຕ ປກ຺ຂຊາຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຍທິ ທ຺ເວ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ເອກກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ເຕສໍ ປຣິສາຍ ວິວາໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ພຸທ຺ໂຘ, ອມ຺ຫາກໍ ພຸທ຺ໂຘ’ຕິ, ອຸຠໂຕ ປກ຺ຂຊາຕາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ. ອິທໍ ຕາວ, ມຫາຣາຊ, ເອກໍ ກາຣຓໍ, ເຍນ ກາຣເຓນ ທ຺ເວ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ເອກກ຺ຂເຓ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

‘‘ອປຣມ຺ປິ, ມຫາຣາຊ, ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກາຣຓໍ ສຸໂຓຫິ, ເຍນ ກາຣເຓນ ທ຺ເວ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ເອກກ຺ຂເຓ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຍທິ, ມຫາຣາຊ, ທ຺ເວ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ເອກກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ‘ອຄ຺ໂຄ ພຸທ຺ໂຘ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ ຠເວຍ຺ຍ, ‘ເຊຏ຺ໂຐ ພຸທ຺ໂຘ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ ຠເວຍ຺ຍ, ‘ເສຏ຺ໂຐ ພຸທ຺ໂຘ’ຕິ, ‘ວິສິຏ຺ໂຐ ພຸທ຺ໂຘ’ຕິ, ‘ອຸຕ຺ຕໂມ ພຸທ຺ໂຘ’ຕິ, ‘ປວໂຣ ພຸທ຺ໂຘ’ຕິ, ‘ອສໂມ ພຸທ຺ໂຘ’ຕິ, ‘ອສມສໂມ ພຸທ຺ໂຘ’ຕິ, ‘ອປ຺ປຏິໂມ ພຸທ຺ໂຘ’ຕິ, ‘ອປ຺ປຏິຠາໂຄ ພຸທ຺ໂຘ’ຕິ, ‘ອປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ ພຸທ຺ໂຘ’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ ຠເວຍ຺ຍ. ອິທມ຺ປິ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ມຫາຣາຊ, ກາຣຓໍ ອຕ຺ຖໂຕ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉ, ເຍນ ກາຣເຓນ ທ຺ເວ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ເອກກ຺ຂເຓ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

‘‘ອປິ ຈ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ພຸທ຺ຘານໍ ຠຄວນ຺ຕານໍ ສຠາວປກຕິ ເອສາຍໍ, ເອໂກ ເຍວ ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ກສ຺ມາ ກາຣຓາ? ມຫນ຺ຕຕາຍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘຄຸຓານໍ. ອຎ຺ຎມ຺ປິ, ມຫາຣາຊ, ຍໍ ໂລເກ ມຫນ຺ຕໍ, ຕໍ ເອກໍ ເຍວ ໂຫຕິ. ປຖວີ, ມຫາຣາຊ, ມຫນ຺ຕີ, ສາ ເອກາ ເຍວ. ສາຄໂຣ ມຫນ຺ໂຕ, ໂສ ເອໂກ ເຍວ. ສິເນຣຸ ຄິຣິຣາຊາ ມຫນ຺ໂຕ, ໂສ ເອໂກ ເຍວ. ອາກາໂສ ມຫນ຺ໂຕ, ໂສ ເອໂກ ເຍວ. ສກ຺ໂກ ມຫນ຺ໂຕ, ໂສ ເອໂກ ເຍວ. ມາໂຣ ມຫນ຺ໂຕ, ໂສ ເອໂກ ເຍວ. ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ມຫນ຺ໂຕ, ໂສ ເອໂກ ເຍວ. ຕຖາຄໂຕ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ມຫນ຺ໂຕ, ໂສ ເອໂກ ເຍວ ໂລກສ຺ມິໍ. ຍຕ຺ຖ ເຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎສ຺ສ ໂອກາໂສ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ເອໂກ ເຍວ ໂລກສ຺ມິໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

‘‘ສຸກຖິໂຕ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຎ຺ໂຫ ໂອປມ຺ເມຫິ ກາຣເຓຫິ. ອນິປຸໂຓເປຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕມໂນ ຠເວຍ຺ຍ, ກິໍ ປນ ມາທິໂສ ມຫາປຎ຺ໂຎ. ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ທ຺ວິນ຺ນໍ ພຸທ຺ຘານໍ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊມານປຎ຺ໂຫ ປຐໂມ.

໒. ໂຄຕມິວຕ຺ຖທານປຎ຺ໂຫ

໒. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ມາຕຸຈ຺ຉາຍ ມຫາປຊາປຕິຍາ ໂຄຕມິຍາ ວສ຺ສິກສາຏິກາຍ ທີຍມານາຍ ‘ສງ຺ເຆ ໂຄຕມິ ເທຫິ, ສງ຺ເຆ ເຕ ທິນ຺ເນ ອຫຎ຺ເຈວ ປູຊິໂຕ ຠວິສ຺ສາມິ ສງ຺ໂຆ ຈາ’ຕິ. ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄໂຕ ສງ຺ຆຣຕນໂຕ ນ ຠາຣິໂກ ນ ຄຣຸໂກ ນ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ, ຍໍ ຕຖາຄໂຕ ສກາຍ ມາຕຸຈ຺ຉາຍ ສຍໍ ປິຎ຺ຊິຕໍ [ປິຈ຺ຉິຕໍ (ສີ. ປີ.)] ສຍໍ ລຸຎ຺ຈິຕໍ ສຍໍ ໂປຖິຕໍ ສຍໍ ກນ຺ຕິຕໍ ສຍໍ ວາຍິຕໍ ວສ຺ສິກສາຏິກໍ ອຕ຺ຕໂນ ທີຍມານໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ທາເປສິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຖາຄໂຕ ສງ຺ຆຣຕນໂຕ ອຸຕ຺ຕໂຣ ຠເວຍ຺ຍ ອຘິໂກ ວາ ວິສິຏ຺ໂຐ ວາ, ‘ມຍິ ທິນ຺ເນ ມຫປ຺ຜລໍ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ນ ຕຖາຄໂຕ ມາຕຸຈ຺ຉາຍ ສຍໍ ປິຎ຺ຊິຕໍ ສຍໍ ລຸຎ຺ຈິຕໍ ສຍໍ ໂປຖິຕໍ ວສ຺ສິກສາຏິກໍ ສງ຺ເຆ ທາເປຍ຺ຍ, ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ ຕຖາຄໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ນ ປຕ຺ຖຍຕິ [ນ ປຕ຺ຖີຍຕິ (ສີ. ປີ.)] ນ ອຸປນິສ຺ສຍຕິ, ຕສ຺ມາ ຕຖາຄໂຕ ມາຕຸຈ຺ຉາຍ ຕໍ ວສ຺ສິກສາຏິກໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ທາເປສີ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ມາຕຸຈ຺ຉາຍ ມຫາປຊາປຕິຍາ ໂຄຕມິຍາ ວສ຺ສິກສາຏິກາຍ ທີຍມານາຍ ‘ສງ຺ເຆ ໂຄຕມິ ເທຫິ, ສງ຺ເຆ ເຕ ທິນ຺ເນ ອຫຎ຺ເຈວ ປູຊິໂຕ ຠວິສ຺ສາມິ ສງ຺ໂຆ ຈາ’ຕິ. ຕໍ ປນ ນ ອຕ຺ຕໂນ ປຕິມານນສ຺ສ ອວິປາກຕາຍ ນ ອທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍຕາຍ, ອປິ ຈ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຫິຕຕ຺ຖາຍ ອນຸກມ຺ປາຍ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ ສງ຺ໂຆ ມມຈ຺ຈເຍນ ຈິຕ຺ຕີກໂຕ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ວິຊ຺ຊມາເນ ເຍວ ຄຸເຓ ປຣິກິຕ຺ຕຍນ຺ໂຕ ເອວມາຫ ‘ສງ຺ເຆ ໂຄຕມິ ເທຫິ, ສງ຺ເຆ ເຕ ທິນ຺ເນ ອຫຎ຺ເຈວ ປູຊິໂຕ ຠວິສ຺ສາມິ ສງ຺ໂຆ ຈາ’ຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປິຕາ ຘຣມາໂນ ເຍວ ອມຈ຺ຈຠຏພລໂທວາຣິກອນີກຏ຺ຐປາຣິສຊ຺ຊຊນມຊ຺ເຌ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວິຊ຺ຊມານໍ ເຍວ ຄຸຓໍ ປກິຕ຺ເຕຕິ [ປຣິກິຕ຺ເຕຕິ (ກ.)] ‘ອິຘ ຐປິໂຕ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ ຊນມຊ຺ເຌ ປູຊິໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ຫິຕຕ຺ຖາຍ ອນຸກມ຺ປາຍ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ ສງ຺ໂຆ ມມຈ຺ຈເຍນ ຈິຕ຺ຕີກໂຕ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ວິຊ຺ຊມາເນ ເຍວ ຄຸເຓ ປກິຕ຺ຕຍນ຺ໂຕ ເອວມາຫ ‘ສງ຺ເຆ ໂຄຕມິ ເທຫິ, ສງ຺ເຆ ເຕ ທິນ຺ເນ ອຫຎ຺ເຈວ ປຸຊິໂຕ ຠວິສ຺ສາມິ ສງ຺ໂຆ ຈາ’ຕິ.

‘‘ນ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕາວຕເກນ ວສ຺ສິກສາຏິການຸປ຺ປທານມຕ຺ຕເກນ ສງ຺ໂຆ ຕຖາຄຕໂຕ ອຘິໂກ ນາມ ໂຫຕິ ວິສິຏ຺ໂຐ ວາ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມາຕາປິຕໂຣ ປຸຕ຺ຕານໍ ອຸຈ຺ຉາເທນ຺ຕິ ປຣິມທ຺ທນ຺ຕິ ນຫາເປນ຺ຕິ ສມ຺ພາເຫນ຺ຕິ, ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕາວຕເກນ ອຸຈ຺ຉາທນປຣິມທ຺ທນນຫາປນສມ຺ພາຫນມຕ຺ຕເກນ ‘ປຸຕ຺ໂຕ ມາຕາປິຕູຫິ ອຘິໂກ ນາມ ໂຫຕິ ວິສິຏ຺ໂຐ ວາ’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອກາມກຣຓີຍາ ຠນ຺ເຕ ປຸຕ຺ຕາ ມາຕາປິຕູນໍ, ຕສ຺ມາ ມາຕາປິຕໂຣ ປຸຕ຺ຕານໍ ອຸຈ຺ຉາທນປຣິມທ຺ທນນຫາປນສມ຺ພາຫນໍ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນ ຕາວຕເກນ ວສ຺ສິກສາຏິການຸປ຺ປທານມຕ຺ຕເກນ ສງ຺ໂຆ ຕຖາຄຕໂຕ ອຘິໂກ ນາມ ໂຫຕິ ວິສິຏ຺ໂຐ ວາຕິ. ອປິ ຈ ຕຖາຄໂຕ ອກາມກຣຓີຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ມາຕຸຈ຺ຉາຍ ຕໍ ວສ຺ສິກສາຏິກໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ທາເປສິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິເທວ ປຸຣິໂສ ຣຎ຺ໂຎ ອຸປາຍນໍ ອາຫເຣຍ຺ຍ, ຕໍ ຣາຊາ ອຸປາຍນໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ຠຏສ຺ສ ວາ ພລສ຺ສ ວາ ເສນາປຕິສ຺ສ ວາ ປຸໂຣຫິຕສ຺ສ ວາ ທເທຍ຺ຍ. ອປິ ນຸ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ຕາວຕເກນ ອຸປາຍນປຏິລາຠມຕ຺ຕເກນ ຣຎ຺ຎາ ອຘິໂກ ນາມ ໂຫຕິ ວິສິຏ຺ໂຐ ວາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຣາຊຠຕ຺ຕິໂກ, ຠນ຺ເຕ, ໂສ ປຸຣິໂສ ຣາຊູປຊີວີ, ຕຏ຺ຐາເນ ຐເປນ຺ໂຕ ຣາຊາ ອຸປາຍນໍ ເທຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນ ຕາວຕເກນ ວສ຺ສິກສາຏິການຸປ຺ປທານມຕ຺ຕເກນ ສງ຺ໂຆ ຕຖາຄຕໂຕ ອຘິໂກ ນາມ ໂຫຕິ ວິສິຏ຺ໂຐ ວາ, ອຖ ໂຂ ຕຖາຄຕຠຕ຺ຕິໂກ ຕຖາຄຕູປຊີວີ. ຕຏ຺ຐາເນ ຐເປນ຺ໂຕ ຕຖາຄໂຕ ສງ຺ຆສ຺ສ ວສ຺ສິກສາຏິກໍ ທາເປສິ.

‘‘ອປິ ຈ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ເອວໍ ອໂຫສິ ‘ສຠາວປຏິປູຊນີໂຍ ສງ຺ໂຆ, ມມ ສນ຺ຕເກນ ສງ຺ຆໍ ປຏິປູເຊສ຺ສາມີ’ຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ ວສ຺ສິກສາຏິກໍ ທາເປສິ, ນ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ເຍວ ປຏິປູຊນໍ ວຓ຺ເຓຕິ, ອຖ ໂຂ ເຍ ໂລເກ ປຏິປູຊນາຣຫາ, ເຕສມ຺ປິ ຕຖາຄໂຕ ປຏິປູຊນໍ ວຓ຺ເຓຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ ມຊ຺ຌິມນິກາຍວຣລຎ຺ຉເກ ຘມ຺ມທາຍາທຘມ຺ມປຣິຍາເຍ ອປ຺ປິຈ຺ຉປ຺ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປກິຕ຺ຕຍມາເນນ ‘ອສຸ ເຍວ ເມ ປຸຣິໂມ ຠິກ຺ຂຸ ປຸຊ຺ຊຕໂຣ ຈ ປາສໍສຕໂຣ ຈາ’ຕິ. ‘‘ນຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ຠເວສຸ ໂກຈິ ສຕ຺ໂຕ ຕຖາຄຕໂຕ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ວາ ອຸຕ຺ຕໂຣ ວາ ອຘິໂກ ວາ ວິສິຏ຺ໂຐ ວາ, ຕຖາຄໂຕວ ອຸຕ຺ຕໂຣ ອຘິໂກ ວິສິຏ຺ໂຐ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍວເຣ ມາຓວຄາມິເກນ ເທວປຸຕ຺ເຕນ ຠຄວໂຕ ປຸຣໂຕ ຐຕ຺ວາ ເທວມນຸສ຺ສມຊ຺ເຌ –

‘‘‘ວິປຸໂລ ຣາຊຄຫີຍານໍ [ຣາຊຄຫິການໍ (ກ.) ສໍ. ນິ. ໑.໑໑໑ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ], ຄິຣິ ເສຏ຺ໂຐ ປວຸຈ຺ຈຕິ;

ເສໂຕ ຫິມວຕໍ ເສຏ຺ໂຐ, ອາທິຈ຺ໂຈ ອຆຄາມິນໍ.

‘‘‘ສມຸທ຺ໂທ ອຸທຘິນໍ ເສຏ຺ໂຐ, ນກ຺ຂຕ຺ຕານຎ຺ຈ ຈນ຺ທິມາ;

ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ, ພຸທ຺ໂຘ ອຄ຺ໂຄ ປວຸຈ຺ຈຕີ’ຕິ.

‘‘ຕາ ໂຂ ປເນຕາ, ມຫາຣາຊ, ມາຓວຄາມິເກນ ເທວປຸຕ຺ເຕນ ຄາຖາ ສຸຄີຕາ ນ ທຸຄ຺ຄີຕາ, ສຸຠາສິຕາ ນ ທຸພ຺ຠາສິຕາ, ອນຸມຕາ ຈ ຠຄວຕາ, ນນຸ, ມຫາຣາຊ, ເຖເຣນປິ ສາຣິປຸຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ ຠຓິຕໍ –

‘‘‘ເອໂກ ມໂນປສາໂທ; ສຣຓຄມນມຎ຺ຊລິປຓາໂມ ວາ;

ອຸສ຺ສຫເຕ ຕາຣຍິຕຸໍ, ມາຣພລນິສູທເນ ພຸທ຺ເຘ’ຕິ.

‘‘ຠຄວຕາ ຈ ຠຓິຕໍ ເທວາຕິເທເວນ ‘ເອກປຸຄ຺ຄໂລ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ. ກຕໂມ ເອກປຸຄ຺ຄໂລ? ຕຖາຄໂຕ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ…ເປ… ເທວມນຸສ຺ສານ’’’ນ຺ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ໂຄຕມິວຕ຺ຖທານປຎ຺ໂຫ ທຸຕິໂຍ.

໓. ຄິຫິປພ຺ພຊິຕສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິປຎ຺ໂຫ

[໓] ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ‘ຄິຫິໂນ ວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ວາ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິໍ ວຓ຺ເຓມິ, ຄິຫີ ວາ ຠິກ຺ຂເວ ປພ຺ພຊິໂຕ ວາ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ໂນ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕາຘິກຣຓເຫຕຸ ອາຣາຘໂກ ໂຫຕິ ຎາຍໍ ຘມ຺ມໍ ກຸສລ’’ນ຺ຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຄິຫີ ໂອທາຕວສໂນ ກາມໂຠຄີ ປຸຕ຺ຕທາຣສມ຺ພາຘສຍນໍ ອຊ຺ຌາວສນ຺ໂຕ ກາສິກຈນ຺ທນໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠນ຺ໂຕ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນໍ ຘາເຣນ຺ໂຕ ຊາຕຣູປຣຊຕໍ ສາທິຍນ຺ໂຕ ມຓິກຸຓ຺ຑລ [ມຓິກນກ (ສີ. ປີ.)] ວິຈິຕ຺ຕໂມຬິພທ຺ໂຘ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ໂນ ອາຣາຘໂກ ໂຫຕິ ຎາຍໍ ຘມ຺ມໍ ກຸສລໍ, ປພ຺ພຊິໂຕປິ ຠຓ຺ຑຸກາສາວວຕ຺ຖວສໂນ ປຣປິຓ຺ຑມຊ຺ຌຸປຄໂຕ ຈຕູສຸ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ສມ຺ມາປຣິປູຣກາຣີ ທິຍຑ຺ເຒສຸ ສິກ຺ຂາປທສເຕສຸ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕນ຺ໂຕ ເຕຣສສຸ ຘຸຕຄຸເຓສຸ ອນວເສສໍ ວຕ຺ຕນ຺ໂຕ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ໂນ ອາຣາຘໂກ ໂຫຕິ ຎາຍໍ ຘມ຺ມໍ ກຸສລໍ. ຕຕ຺ຖ, ຠນ຺ເຕ, ໂກ ວິເສໂສ ຄິຫິໂນ ວາ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ວາ? ອຜລໍ ໂຫຕິ ຕໂປກມ຺ມໍ, ນິຣຕ຺ຖກາ ປພ຺ພຊ຺ຊາ. ວຎ຺ຌາ ສິກ຺ຂາປທໂຄປນາ, ໂມຆໍ ຘຸຕຄຸຓສມາທານໍ, ກິໍ ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂມນຸຈິຓ຺ເຓນ, ນນຸ ນາມ ສຸເຂເນວ ສຸຂໍ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ‘ຄິຫິໂນ ວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ວາ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິໍ ວຓ຺ເຓມິ, ຄິຫີ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປພ຺ພຊິໂຕ ວາ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ໂນ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕາຘິກຣຓເຫຕຸ ອາຣາຘໂກ ໂຫຕິ ຎາຍໍ ຘມ຺ມໍ ກຸສລ’’ນ຺ຕິ. ເອວເມຕໍ, ມຫາຣາຊ, ສມ຺ມາປຏິປນ຺ໂນວ ເສຏ຺ໂຐ, ປພ຺ພຊິໂຕປິ, ມຫາຣາຊ, ‘ປພ຺ພຊິໂຕມ຺ຫີ’ຕິ ນ ສມ຺ມາ ປຏິປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ອຖ ໂຂ ໂສ ອາຣກາວ ສາມຎ຺ຎາ, ອາຣກາວ ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎາ, ປເຄວ ຄິຫີ ໂອທາຕວສໂນ. ຄິຫີປິ, ມຫາຣາຊ, ສມ຺ມາປຏິປນ຺ໂນ ອາຣາຘໂກ ໂຫຕິ ຎາຍໍ ຘມ຺ມໍ ກຸສລໍ, ປພ຺ພຊິໂຕປິ, ມຫາຣາຊ, ສມ຺ມາປຏິປນ຺ໂນ ອາຣາຘໂກ ໂຫຕິ ຎາຍໍ ຘມ຺ມໍ ກຸສລໍ.

‘‘ອປິ ຈ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປພ຺ພຊິໂຕວ ສາມຎ຺ຎສ຺ສ ອິສ຺ສໂຣ ອຘິປຕິ; ປພ຺ພຊ຺ຊາ, ມຫາຣາຊ, ພຫຸຄຸຓາ ອເນກຄຸຓາ ອປ຺ປມາຓຄຸຓາ, ນ ສກ຺ກາ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ຄຸຓໍ ປຣິມາຓໍ ກາຕຸໍ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ກາມທທສ຺ສ ມຓິຣຕນສ຺ສ ນ ສກ຺ກາ ຘເນນ ອຄ຺ໂຆ ປຣິມາຓໍ ກາຕຸໍ ‘ເອຕ຺ຕກໍ ມຓິຣຕນສ຺ສ ມູລ’ນ຺ຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປພ຺ພຊ຺ຊາ ພຫຸຄຸຓາ ອເນກຄຸຓາ ອປ຺ປມາຓຄຸຓາ, ນ ສກ຺ກາ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ຄຸຓໍ ປຣິມາຓໍ ກາຕຸໍ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ມຫາສມຸທ຺ເທ ອູມິໂຍ ນ ສກ຺ກາ ປຣິມາຓໍ ກາຕຸໍ ‘ເອຕ຺ຕກາ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອູມິໂຍ’ຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປພ຺ພຊ຺ຊາ ພຫຸຄຸຓາ ອເນກຄຸຓາ ອປ຺ປມາຓຄຸຓາ, ນ ສກ຺ກາ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ຄຸຓໍ ປຣິມາຓໍ ກາຕຸໍ.

‘‘ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ, ມຫາຣາຊ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກຣຓີຍໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ຂິປ຺ປເມວ ສມິຊ຺ຌຕິ ໂນ ຈິຣຣຕ຺ຕາຍ. ກິໍ ກາຣຓາ? ປພ຺ພຊິໂຕ, ມຫາຣາຊ, ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ໂຫຕິ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ປວິວິຕ຺ໂຕ ອສໍສຏ຺ໂຐ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ນິຣາລໂຍ ອນິເກໂຕ ປຣິປຸຓ຺ຓສີໂລ ສລ຺ເລຂິຕາຈາໂຣ ຘຸຕປ຺ປຏິປຕ຺ຕິກຸສໂລ ໂຫຕິ, ຕໍ ກາຣຓາ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກຣຓີຍໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ຂິປ຺ປເມວ ສມິຊ຺ຌຕິ ໂນ ຈິຣຣຕ຺ຕາຍ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ນິຄ຺ຄຓ຺ຐິສມສຸໂຘຕອຸຊຸວິມລນາຣາໂຈ ສຸສຊ຺ຊິໂຕ ສມ຺ມາ ວຫຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກຣຓີຍໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ຂິປ຺ປເມວ ສມິຊ຺ຌຕິ ໂນ ຈິຣຣຕ຺ຕາຍາ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ຄິຫິປພ຺ພຊິຕສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິປຎ຺ໂຫ ຕຕິໂຍ.

໔. ປຏິປທາໂທສປຎ຺ໂຫ

໔. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ທຸກ຺ກຣກາຣິກໍ ອກາສິ, ເນຕາທິໂສ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອາຣມ຺ໂຠ ອໂຫສິ ນິກ຺ກໂມ ກິເລສຍຸທ຺ຘໍ ມຈ຺ຈຸເສນໍ ວິຘມນໍ ອາຫາຣປຣິຄ຺ຄໂຫ ທຸກ຺ກຣກາຣິກາ, ເອວຣູເປ ປຣກ຺ກເມ ກິຎ຺ຈິ ອສ຺ສາທໍ ອລຠິຕ຺ວາ ຕເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຫາເປຕ຺ວາ ເອວມໂວຈ ‘ນ ໂຂ ປນາຫໍ ອິມາຍ ກຏຸກາຍ ທຸກ຺ກຣກາຣິກາຍ ອຘິຄຈ຺ຉາມິ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມໍ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສສໍ, ສິຍາ ນຸ ໂຂ ອຎ຺ໂຎ ມຄ຺ໂຄ ໂພຘາຍາ’ຕິ, ຕໂຕ ນິພ຺ພິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎນ ມເຄນ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ, ປຸນ ຕາຍ ປຏິປທາຍ ສາວເກ ອນຸສາສຕິ ສມາທເປຕິ.

‘‘‘ອາຣມ຺ຠຖ ນິກ຺ຂມຖ, ຍຸຎ຺ຊຖ ພຸທ຺ຘສາສເນ;

ຘຸນາຖ ມຈ຺ຈຸໂນ ເສນໍ, ນຬາຄາຣໍວ ກຸຎ຺ຊໂຣ’ຕິ [ສໍ. ນິ. ໑.໑໘໕].

‘‘ເກນ ນ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກາຣເຓນ ຕຖາຄໂຕ ຍາຍ ປຏິປທາຍ ອຕ຺ຕນາ ນິພ຺ພິນ຺ໂນ ວິຣຕ຺ຕຣູໂປ, ຕຕ຺ຖ ສາວເກ ອນຸສາສຕິ ສມາທເປຕີ’’ຕິ?

‘‘ຕທາປິ, ມຫາຣາຊ, ເອຕຣຫິປິ ສາ ເຍວ ປຏິປທາ, ຕໍ ເຍວ ປຏິປທໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ. ອປິ ຈ, ມຫາຣາຊ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຕິວີຣິຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ນິຣວເສສໂຕ ອາຫາຣໍ ອຸປຣຸນ຺ຘິ. ຕສ຺ສ ອາຫາຣູປໂຣເຘນ ຈິຕ຺ຕທຸພ຺ພລ຺ຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ໂສ ເຕນ ທຸພ຺ພລ຺ເຍນ ນາສກ຺ຂິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປາປຸຓິຕຸໍ, ໂສ ມຕ຺ຕມຕ຺ຕໍ ກພຬີກາຣາຫາຣໍ ເສວນ຺ໂຕ ຕາເຍວ ປຏິປທາຍ ນຈິຣສ຺ເສວ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປາປຸຓິ. ໂສ ເຍວ, ມຫາຣາຊ, ປຏິປທາ ສພ຺ເພສໍ ຕຖາຄຕານໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓປ຺ປຏິລາຠາຍ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ເພສໍ ສຕ຺ຕານໍ ອາຫາໂຣ ອຸປຕ຺ຖມ຺ໂຠ, ອາຫາຣູປນິສ຺ສິຕາ ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ສຸຂໍ ອນຸຠວນ຺ຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສາ ເຍວ ປຏິປທາ ສພ຺ເພສໍ ຕຖາຄຕານໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓປ຺ປຏິລາຠາຍ, ເນໂສ, ມຫາຣາຊ, ໂທໂສ ອາຣມ຺ຠສ຺ສ, ນ ນິກ຺ກມສ຺ສ, ນ ກິເລສຍຸທ຺ຘສ຺ສ, ເຍນ ຕຖາຄໂຕ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ນ ປາປຸຓິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓໍ, ອຖ ໂຂ ອາຫາຣູປໂຣຘສ຺ເສເວໂສ ໂທໂສ, ສທາ ປຏິຍຕ຺ຕາ ເຍເວສາ ປຏິປທາ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ອທ຺ຘານໍ ອຕິເວເຄນ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ເຕນ ໂສ ປກ຺ຂຫໂຕ ວາ ຠເວຍ຺ຍ ປີຐສປ຺ປີ ວາ ອສຎ຺ຈໂຣ ປຖວິຕເລ. ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ມຫາປຖວິຍາ ໂທໂສ ອຕ຺ຖິ, ເຍນ ໂສ ປຸຣິໂສ ປກ຺ຂຫໂຕ ອໂຫສີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ; ສທາ ປຏິຍຕ຺ຕາ, ຠນ຺ເຕ, ມຫາປຖວີ, ກຸໂຕ ຕສ຺ສາ ໂທໂສ? ວາຍາມສ຺ເສເວໂສ ໂທໂສ, ເຍນ ໂສ ປຸຣິໂສ ປກ຺ຂຫໂຕ ອໂຫສີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເນໂສ ໂທໂສ ອາຣມ຺ຠສ຺ສ, ນ ນິກ຺ກມສ຺ສ, ນ ກິເລສຍຸທ຺ຘສ຺ສ, ເຍນ ຕຖາຄໂຕ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ນ ປາປຸຓິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓໍ, ອຖ ໂຂ ອາຫາຣູປໂຣຘສ຺ເສເວໂສ ໂທໂສ ສທາ ປຏິຍຕ຺ຕາ ເຍເວສາ ປຏິປທາ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ກິລິຏ຺ຐໍ ສາຏກໍ ນິວາເສຍ຺ຍ, ນ ໂສ ຕໍ ໂຘວາເປຍ຺ຍ, ເນໂສ ໂທໂສ ອຸທກສ຺ສ, ສທາ ປຏິຍຕ຺ຕໍ ອຸທກໍ. ປຸຣິສສ຺ເສເວໂສ ໂທໂສ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເນໂສ ໂທໂສ ອາຣມ຺ຠສ຺ສ, ນ ນິກ຺ກມສ຺ສ, ນ ກິເລສຍຸທ຺ຘສ຺ສ, ເຍນ ຕຖາຄໂຕ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ນ ປາປຸຓິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓໍ, ອຖ ໂຂ ອາຫາຣູປໂຣຘສ຺ເສເວໂສ ໂທໂສ, ສທາ ປຏິຍຕ຺ຕາ ເຍເວສາ ປຏິປທາ, ຕສ຺ມາ ຕຖາຄໂຕ ຕາເຍວ ປຏິປທາຍ ສາວເກ ອນຸສາສຕິ ສມາທເປຕິ, ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສທາ ປຏິຍຕ຺ຕາ ອນວຊ຺ຊາ ສາ ປຏິປທາ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ປຏິປທາໂທສປຎ຺ໂຫ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

໕. ຫີນາຍາວຕ຺ຕນປຎ຺ໂຫ

໕. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ມຫນ຺ຕໍ ອິທໍ ຕຖາຄຕສາສນໍ ສາຣໍ ວຣໍ ເສຏ຺ຐໍ ປວຣໍ ອນຸປມໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ວິມລໍ ປຓ຺ຑຣໍ ອນວຊ຺ຊໍ, ນ ຍຸຕ຺ຕໍ ຄິຫິໍ ຕາວຕກໍ ປພ຺ພເຊຕຸໍ, ຄິຫີ ເຍວ [ຄິຫິໍ ເຍວ (ສີ. ປີ.)] ເອກສ຺ມິໍ ຜເລ ວິເນຕ຺ວາ ຍທາ ອປຸນຣາວຕ຺ຕີ ໂຫຕິ ຕທາ ໂສ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ກິໍ ກາຣຓາ? ອິເມ ທຸຊ຺ຊນາ ຕາວ ຕຕ຺ຖ ສາສເນ ວິສຸທ຺ເຘ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປຏິນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຫີນາຍາວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເຕສໍ ປຈ຺ຈາຄມເນນ ອຍໍ ມຫາຊໂນ ເອວໍ ວິຈິນ຺ເຕຕິ ‘ຕຸຈ຺ຉກໍ ວຕ ໂຠ ເອຕໍ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສາສນໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຍໍ ອິເມ ປຏິນິວຕ຺ຕນ຺ຕີ’ຕິ, ອິທເມຕ຺ຖ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຕຬາໂກ ຠເວຍ຺ຍ ສມ຺ປຸຓ຺ຓສຸຈິວິມລສີຕລສລິໂລ, ອຖ ໂຍ ໂກຈິ ກິລິຏ຺ໂຐ ມລກທ຺ທມຄໂຕ ຕໍ ຕຬາກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອນຫາຍິຕ຺ວາ ກິລິຏ຺ໂຐວ ປຏິນິວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ຕຕ຺ຖ, ມຫາຣາຊ, ກຕມໍ ຊໂນ ຄຣເຫຍ຺ຍ ກິລິຏ຺ຐໍ ວາ ຕຬາກໍ ວາ’’ຕິ? ‘‘ກິລິຏ຺ຐໍ, ຠນ຺ເຕ, ຊໂນ ຄຣເຫຍ຺ຍ ‘ອຍໍ ຕຬາກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອນຫາຍິຕ຺ວາ ກິລິຏ຺ໂຐວ ປຏິນິວຕ຺ໂຕ, ກິໍ ອິມໍ ອນຫາຍິຕຸກາມໍ ຕຬາໂກ ສຍໍ ນຫາເປສ຺ສຕິ, ໂກ ໂທໂສ ຕຬາກສ຺ສາ’ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ວິມຸຕ຺ຕິວຣສລິລສມ຺ປຸຓ຺ຓໍ ສທ຺ຘມ຺ມວຣຕຬາກໍ ມາເປສິ ‘ເຍ ເກຈິ ກິເລສມລກິລິຏ຺ຐາ ສເຈຕນາ ພຸຘາ, ເຕ ອິຘ ນຫາຍິຕ຺ວາ ສພ຺ພກິເລເສ ປວາຫຍິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ. ຍທິ ໂກຈິ ຕໍ ສທ຺ຘມ຺ມວຣຕຬາກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອນຫາຍິຕ຺ວາ ສກິເລໂສວ ປຏິນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕິ ຕໍ ເຍວ ຊໂນ ຄຣຫິສ຺ສຕິ ‘ອຍໍ ຊິນສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປຕິຏ຺ຐໍ ອລຠິຕ຺ວາ ຫີນາຍາວຕ຺ໂຕ, ກິໍ ອິມໍ ອປ຺ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕໍ ຊິນສາສນໍ ສຍໍ ໂພເຘສ຺ສຕິ, ໂກ ໂທໂສ ຊິນສາສນສ຺ສາ’ຕິ?

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ປຣມພ຺ຍາຘິໂຕ ໂຣຄຸປ຺ປຕ຺ຕິກຸສລໍ ອໂມຆຘຸວສິທ຺ຘກມ຺ມໍ ຠິສກ຺ກໍ ສລ຺ລກຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຕິກິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ສພ຺ຍາຘິໂກວ ປຏິນິວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ຊໂນ ຄຣເຫຍ຺ຍ ອາຕຸຣໍ ວາ ຠິສກ຺ກໍ ວາ’’ຕິ? ‘‘ອາຕຸຣໍ, ຠນ຺ເຕ, ຊໂນ ຄຣເຫຍ຺ຍ ‘ອຍໍ ໂຣຄຸປ຺ປຕ຺ຕິກຸສລໍ ອໂມຆຘຸວສິທ຺ຘກມ຺ມໍ ຠິສກ຺ກໍ ສລ຺ລກຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຕິກິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ສພ຺ຍາຘິໂກວ ປຏິນິວຕ຺ໂຕ, ກິໍ ອິມໍ ອຕິກິຈ຺ຉາເປນ຺ຕໍ ຠິສກ຺ໂກ ສຍໍ ຕິກິຈ຺ຉິສ຺ສຕິ, ໂກ ໂທໂສ ຠິສກ຺ກສ຺ສາ’’’ຕິ? ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ອນ຺ໂຕສາສນສມຸຄ຺ເຄ ເກວລໍ ສກລກິເລສພ຺ຍາຘິວູປສມນສມຕ຺ຖໍ ອມໂຕສຘໍ ປກ຺ຂິປິ, ‘ເຍ ເກຈິ ກິເລສພ຺ຍາຘິປີຬິຕາ ສເຈຕນາ ພຸຘາ, ເຕ ອິມໍ ອມໂຕສຘໍ ປິວິຕ຺ວາ ສພ຺ພກິເລສພ຺ຍາຘິໍ ວູປສເມສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ. ຍທິ ໂກຈິ ຍໍ ອມໂຕສຘໍ ອປິວິຕ຺ວາ ສກິເລໂສວ ປຏິນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕິ, ຕໍ ເຍວ ຊໂນ ຄຣຫິສ຺ສຕິ ‘ອຍໍ ຊິນສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປຕິຏ຺ຐໍ ອລຠິຕ຺ວາ ຫີນາຍາວຕ຺ໂຕ, ກິໍ ອິມໍ ອປ຺ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕໍ ຊິນສາສນໍ ສຍໍ ໂພເຘສ຺ສຕິ, ໂກ ໂທໂສ ຊິນສາສນສ຺ສາ’ຕິ?

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຉາໂຕ ປຸຣິໂສ ມຫຕິມຫາປຸຎ຺ຎຠຕ຺ຕປຣິເວສນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ອຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຉາໂຕວ ປຏິນິວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ຊໂນ ຄຣເຫຍ຺ຍ ຉາຕໍ ວາ ປຸຎ຺ຎຠຕ຺ຕໍ ວາ’’ຕິ? ‘‘ຉາຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຊໂນ ຄຣເຫຍ຺ຍ ‘ອຍໍ ຂຸທາປີຬິໂຕ ປຸຎ຺ຎຠຕ຺ຕໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ອຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຉາໂຕວ ປຏິນິວຕ຺ໂຕ, ກິໍ ອິມສ຺ສ ອຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ໂຠຊນໍ ສຍໍ ມຸຂໍ ປວິສິສ຺ສຕິ, ໂກ ໂທໂສ ໂຠຊນສ຺ສາ’’’ຕິ? ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ອນ຺ໂຕສາສນສມຸຄ຺ເຄ ປຣມປວຣໍ ສນ຺ຕໍ ສິວໍ ປຓີຕໍ ອມຕໍ ປຣມມຘຸຣໍ ກາຍຄຕາສຕິໂຠຊນໍ ຐເປສິ ‘ເຍ ເກຈິ ກິເລສຉາຕຊ຺ຌຕ຺ຕາ ຕຓ຺ຫາປເຣຕມານສາ ສເຈຕນາ ພຸຘາ, ເຕ ອິມໍ ໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ກາມຣູປາຣູປຠເວສຸ ສພ຺ພໍ ຕຓ຺ຫມປເນສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ. ຍທິ ໂກຈິ ຕໍ ໂຠຊນໍ ອຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຕຓ຺ຫາສິໂຕວ ປຏິນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕິ, ຕຎ຺ເຎວ ຊໂນ ຄຣຫິສ຺ສຕິ ‘ອຍໍ ຊິນສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປຕິຏ຺ຐໍ ອລຠິຕ຺ວາ ຫີນາຍາວຕ຺ໂຕ, ກິໍ ອິມໍ ອປ຺ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕໍ ຊິນສາສນໍ ສຍໍ ໂພເຘສ຺ສສິ, ໂກ ໂທໂສ ຊິນສາສນສ຺ສາ’ຕິ.

‘‘ຍທິ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ ຄິຫິໍ ເຍວ ເອກສ຺ມິໍ ຜເລ ວິນີຕໍ ປພ຺ພາເຊຍ຺ຍ, ນ ນາມາຍໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ກິເລສປ຺ປຫານາຍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ ວາ, ນຕ຺ຖິ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ກຣຓີຍໍ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ອເນກສເຕນ ກມ຺ເມນ ຕຬາກໍ ຂຓາເປຕ຺ວາ ປຣິສາຍ ເອວມນຸສ຺ສາເວຍ຺ຍ ‘ມາ ເມ, ໂຠນ຺ໂຕ, ເກຈິ ສໍກິລິຏ຺ຐາ ອິມໍ ຕຬາກໍ ໂອຕຣຖ, ປວາຫິຕຣໂຊຊລ຺ລາ ປຣິສຸທ຺ຘາ ວິມລມຏ຺ຐາ ອິມໍ ຕຬາກໍ ໂອຕຣຖາ’ຕິ. ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຕສໍ ປວາຫິຕຣໂຊຊລ຺ລານໍ ປຣິສຸທ຺ຘານໍ ວິມລມຏ຺ຐານໍ ເຕນ ຕຬາເກນ ກຣຓີຍໍ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ເຕ ຕໍ ຕຬາກໍ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ, ຕໍ ອຎ຺ຎຕ຺ເຣວ ເຕສໍ ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ກິໍ ເຕສໍ ເຕນ ຕຬາເກນາ’’ຕິ? ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຍທິ ຕຖາຄໂຕ ຄິຫິໍ ເຍວ ເອກສ຺ມິໍ ຜເລ ວິນີຕໍ ປພ຺ພາເຊຍ຺ຍ, ຕຕ຺ເຖວ ເຕສໍ ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ກິໍ ເຕສໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ສຠາວອິສິຠຕ຺ຕິໂກ ສຸຕມນ຺ຕປທຘໂຣ ອຕກ຺ກິໂກ ໂຣຄຸປ຺ປຕ຺ຕິກຸສໂລ ອໂມຆຘຸວສິທ຺ຘກມ຺ໂມ ຠິສກ຺ໂກ ສລ຺ລກຕ຺ໂຕ ສພ຺ພໂຣຄູປສມເຠສຊ຺ຊໍ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ປຣິສາຍ ເອວມນຸສ຺ສາເວຍ຺ຍ ‘ມາ ໂຂ, ໂຠນ຺ໂຕ, ເກຈິ ສພ຺ຍາຘິກາ ມມ ສນ຺ຕິເກ ອຸປຄຈ຺ຉຖ, ອພ຺ຍາຘິກາ ອໂຣຄາ ມມ ສນ຺ຕິເກ ອຸປຄຈ຺ຉຖາ’ຕິ. ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຕສໍ ອພ຺ຍາຘິການໍ ອໂຣຄານໍ ປຣິປຸຓ຺ຓານໍ ອຸທຄ຺ຄານໍ ເຕນ ຠິສກ຺ເກນ ກຣຓີຍໍ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ເຕ ຕໍ ຠິສກ຺ກໍ ສລ຺ລກຕ຺ຕໍ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ, ຕໍ ອຎ຺ຎຕ຺ເຣວ ເຕສໍ ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ກິໍ ເຕສໍ ເຕນ ຠິສກ຺ເກນາ’’ຕິ? ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຍທິ ຕຖາຄໂຕ ຄິຫິໍ ເຍວ ເອກສ຺ມິໍ ຜເລ ວິນີຕໍ ປພ຺ພາເຊຍ຺ຍ, ຕຕ຺ເຖວ ເຕສໍ ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ກິໍ ເຕສໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ?

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິ ປຸຣິໂສ ອເນກຖາລິປາກສຕໍ ໂຠຊນໍ ປຏິຍາທາເປຕ຺ວາ ປຣິສາຍ ເອວມນຸສ຺ສາເວຍ຺ຍ ‘ມາ ເມ, ໂຠນ຺ໂຕ, ເກຈິ ຉາຕາ ອິມໍ ປຣິເວສນໍ ອຸປຄຈ຺ຉຖ, ສຸຠຸຕ຺ຕາ ຕິຕ຺ຕາ ສຸຫິຕາ ຘາຕາ ປີຓິຕາ ປຣິປຸຓ຺ຓາ ອິມໍ ປຣິເວສນໍ ອຸປຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ. ອປິ ນຸ ໂຂ ມຫາຣາຊ, ເຕສໍ ຠຸຕ຺ຕາວີນໍ ຕິຕ຺ຕານໍ ສຸຫິຕານໍ ຘາຕານໍ ປີຓິຕານໍ ປຣິປຸຓ຺ຓານໍ ເຕນ ໂຠຊເນນ ກຣຓີຍໍ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ເຕ ຕໍ ປຣິເວສນໍ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ, ຕໍ ອຎ຺ຎຕ຺ເຣວ ເຕສໍ ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ກິໍ ເຕສໍ ຕາຍ ປຣິເວສນາຍາ’’ຕິ? ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຍທິ ຕຖາຄໂຕ ຄິຫິໍ ເຍວ ເອກສ຺ມິໍ ຜເລ ວິນີຕໍ ປພ຺ພາເຊຍ຺ຍ, ຕຕ຺ເຖວ ເຕສໍ ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ກິໍ ເຕສໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ?

‘‘ອປິ ຈ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເຕ ຊິນສາສນສ຺ສ ປຎ຺ຈ ອຕຸລິເຍ ຄຸເຓ ທສ຺ເສນ຺ຕິ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ຠູມິມຫນ຺ຕຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິ, ປຣິສຸທ຺ຘວິມລຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິ, ປາເປຫິ ອສໍວາສິຍຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິ, ທຸປ຺ປຏິເວຘຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິ, ພຫຸສໍວຣຣກ຺ຂິຍຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິ.

‘‘ກຖໍ ຠູມິມຫນ຺ຕຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິ? ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ອຘໂນ ຫີນຊຈ຺ໂຈ ນິພ຺ພິເສໂສ ພຸທ຺ຘິປຣິຫີໂນ ມຫາຣຊ຺ຊໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ປຣິປຕຕິ ປຣິຘໍສຕິ ປຣິຫາຍຕິ ຍສໂຕ, ນ ສກ຺ໂກຕິ ອິສ຺ສຣິຍໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ. ກິໍ ກາຣຓໍ? ມຫນ຺ຕຕ຺ຕາ ອິສ຺ສຣິຍສ຺ສ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເກຈິ ນິພ຺ພິເສສາ ອກຕປຸຎ຺ຎາ ພຸທ຺ຘິປຣິຫີນາ ຊິນສາສເນ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ, ເຕ ຕໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປວຣຸຕ຺ຕມໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ອວິສຫນ຺ຕາ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ຊິນສາສນາ ປຣິປຕິຕ຺ວາ ປຣິຘໍສິຕ຺ວາ ປຣິຫາຍິຕ຺ວາ ຫີນາຍາວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ ຊິນສາສນໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ. ກິໍ ກາຣຓໍ? ມຫນ຺ຕຕ຺ຕາ ຊິນສາສນຠູມິຍາ. ເອວໍ ຠູມິມຫນ຺ຕຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິ.

‘‘ກຖໍ ປຣິສຸທ຺ຘວິມລຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິ? ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ວາຣິ ໂປກ຺ຂຣປຕ຺ເຕ ວິກິຣຕິ ວິຘມຕິ ວິຘໍເສຕິ, ນ ຐານມຸປຄຈ຺ຉຕິ ນູປລິມ຺ປຕິ. ກິໍ ກາຣຓໍ? ປຣິສຸທ຺ຘວິມລຕ຺ຕາ ປທຸມສ຺ສ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເກຈິ ສຐາ ກູຏາ ວງ຺ກາ ກຸຏິລາ ວິສມທິຏ຺ຐິໂນ ຊິນສາສເນ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ, ເຕ ປຣິສຸທ຺ຘວິມລນິກ຺ກຓ຺ຏກປຓ຺ຑຣວຣປ຺ປວຣສາສນໂຕ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ວິກິຣິຕ຺ວາ ວິຘມິຕ຺ວາ ວິຘໍເສຕ຺ວາ ອສຓ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອນຸປລິມ຺ປິຕ຺ວາ ຫີນາຍາວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກິໍ ກາຣຓໍ? ປຣິສຸທ຺ຘວິມລຕ຺ຕາ ຊິນສາສນສ຺ສ. ເອວໍ ປຣິສຸທ຺ຘວິມລຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິ.

‘‘ກຖໍ ປາເປຫິ ອສໍວາສິຍຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິ? ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມຫາສມຸທ຺ໂທ ນ ມເຕນ ກຸຓເປນ ສໍວສຕິ, ຍໍ ໂຫຕິ ມຫາສມຸທ຺ເທ ມຕໍ ກຸຓປໍ, ຕໍ ຂິປ຺ປເມວ ຕີຣໍ ອຸປເນຕິ ຖລໍ ວາ ອຸສ຺ສາເຣຕິ. ກິໍ ກາຣຓໍ? ມຫາຠູຕານໍ ຠວນຕ຺ຕາ ມຫາສມຸທ຺ທສ຺ສ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເກຈິ ປາປກາ ອສໍວຸຕາ ອຫິຣິກາ ອກິຣິຍາ ໂອສນ຺ນວີຣິຍາ ກຸສີຕາ ກິລິຏ຺ຐາ ທຸຊ຺ຊນາ ມນຸສ຺ສາ ຊິນສາສເນ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ, ເຕ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ຊິນສາສນໂຕ ອຣຫນ຺ຕວິມລຂີຓາສວມຫາຠູຕຠວນໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອສໍວສິຕ຺ວາ ຫີນາຍາວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກິໍ ກາຣຓໍ? ປາເປຫິ ອສໍວາສິຍຕ຺ຕາ ຊິນສາສນສ຺ສ. ເອວໍ ປາເປຫິ ອສໍວາສິຍຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິ.

‘‘ກຖໍ ທຸປ຺ປຏິເວຘຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິ? ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເກຈິ ອເຉກາ ອສິກ຺ຂິຕາ ອສິປ຺ປິໂນ ມຕິວິປ຺ປຫີນາ ອິສ຺ສາສາ [ອິສ຺ສຕ຺ຖາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ວາລຄ຺ຄເວຘໍ ອວິສຫນ຺ຕາ ວິຄຬນ຺ຕິ ປກ຺ກມນ຺ຕິ. ກິໍ ກາຣຓໍ? ສຓ຺ຫສຸຂຸມທຸປ຺ປຏິເວຘຕ຺ຕາ ວາລຄ຺ຄສ຺ສ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເກຈິ ທຸປ຺ປຎ຺ຎາ ຊຬາ ເອຬມູຄາ ມູຬ຺ຫາ ທນ຺ຘຄຕິກາ ຊນາ ຊິນສາສເນ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ, ເຕ ຕໍ ປຣມສຓ຺ຫສຸຂຸມຈຕຸສຈ຺ຈປ຺ປຏິເວຘໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ອວິສຫນ຺ຕາ ຊິນສາສນາ ວິຄຬິຕ຺ວາ ປກ຺ກມິຕ຺ວາ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ຫີນາຍາວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກິໍ ກາຣຓໍ? ປຣມສຓ຺ຫສຸຂຸມທຸປ຺ປຏິເວຘຕາຍ ສຈ຺ຈານໍ. ເອວໍ ທຸປ຺ປຏິເວຘຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິ.

‘‘ກຖໍ ພຫຸສໍວຣຣກ຺ຂິຍຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິ? ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິເທວ ປຸຣິໂສ ມຫຕິມຫາຍຸທ຺ຘຠູມິມຸປຄໂຕ ປຣເສນາຍ ທິສາວິທິສາຫິ ສມນ຺ຕາ ປຣິວາຣິໂຕ ສຕ຺ຕິຫຕ຺ຖໍ ຊນມຸເປນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຠີໂຕ ໂອສກ຺ກຕິ ປຏິນິວຕ຺ຕຕິ ປລາຍຕິ. ກິໍ ກາຣຓໍ? ພຫຸວິຘຍຸທ຺ຘມຸຂຣກ຺ຂຓຠຍາ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເກຈິ ປາປກາ ອສໍວຸຕາ ອຫິຣິກາ ອກິຣິຍາ ອກ຺ຂນ຺ຕີ ຈປລາ ຈລິຕາ ອິຕ຺ຕຣາ ພາລຊນາ ຊິນສາສເນ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ, ເຕ ພຫຸວິຘໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຣິຣກ຺ຂິຕຸໍ ອວິສຫນ຺ຕາ ໂອສກ຺ກິຕ຺ວາ ປຏິນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປລາຍິຕ຺ວາ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ຫີນາຍາວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກິໍ ກາຣຓໍ? ພຫຸວິຘສໍວຣຣກ຺ຂິຍຠາວຕ຺ຕາ ຊິນສາສນສ຺ສ. ເອວໍ ພຫຸວິຘສໍວຣຣກ຺ຂິຍຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິ.

‘‘ຖລຊຸຕ຺ຕເມປິ, ມຫາຣາຊ, ວສ຺ສິກາຄຸມ຺ເພ ກິມິວິທ຺ຘານິ ປຸປ຺ຜານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕານິ ອງ຺ກຸຣານິ ສງ຺ກຸຏິຕານິ ອນ຺ຕຣາ ເຍວ ປຣິປຕນ຺ຕິ, ນ ຈ ເຕສຸ ປຣິປຕິເຕສຸ ວສ຺ສິກາຄຸມ຺ໂພ ຫີຬິໂຕ ນາມ ໂຫຕິ. ຍານິ ຕຕ຺ຖ ຐິຕານິ ປຸປ຺ຜານິ, ຕານິ ສມ຺ມາ ຄນ຺ເຘນ ທິສາວິທິສໍ ອຠິພ຺ຍາເປນ຺ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເຕ ຊິນສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຫີນາຍາວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເຕ ຊິນສາສເນ ກິມິວິທ຺ຘານິ ວສ຺ສິກາປຸປ຺ຜານິ ວິຍ ວຓ຺ຓຄນ຺ຘຣຫິຕາ ນິພ຺ພຓ຺ຓາກາຣສີລາ ອຠພ຺ພາ ເວປຸລ຺ລາຍ, ນ ຈ ເຕສໍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕເນນ ຊິນສາສນໍ ຫີຬິຕໍ ນາມ ໂຫຕິ. ເຍ ຕຕ຺ຖ ຐິຕາ ຠິກ຺ຂູ, ເຕ ສເທວກໍ ໂລກໍ ສີລວຣຄນ຺ເຘນ ອຠິພ຺ຍາເປນ຺ຕິ.

‘‘ສາລີນມ຺ປິ, ມຫາຣາຊ, ນິຣາຕງ຺ການໍ ໂລຫິຕການໍ ອນ຺ຕເຣ ກຣຸມ຺ຠກໍ ນາມ ສາລິຊາຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາ ເຍວ ວິນສ຺ສຕິ, ນ ຈ ຕສ຺ສາ ວິນຏ຺ຐຕ຺ຕາ ໂລຫິຕກສາລີ ຫີຬິຕາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ເຍ ຕຕ຺ຖ ຐິຕາ ສາລີ, ເຕ ຣາຊູປໂຠຄາ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເຕ ຊິນສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຫີນາຍາວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເຕ ໂລຫິຕກສາລີນມນ຺ຕເຣ ກຣຸມ຺ຠກາ ວິຍ ຊິນສາສເນ ນ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ເວປຸລ຺ລຕໍ ນ ປາປຸຓິຕ຺ວາ [ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ເວປຸລ຺ລຕໍ ອປາປຸຓິຕ຺ວາ (ສີ. ກ.)] ອນ຺ຕຣາ ເຍວ ຫີນາຍາວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ນ ຈ ເຕສໍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕເນນ ຊິນສາສນໍ ຫີຬິຕໍ ນາມ ໂຫຕິ. ເຍ ຕຕ຺ຖ ຐິຕາ ຠິກ຺ຂູ ເຕ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິກາ ໂຫນ຺ຕິ.

‘‘ກາມທທສ຺ສາປິ, ມຫາຣາຊ, ມຓິຣຕນສ຺ສ ເອກເທສໍ [ເອກເທເສ (ກ.)] ກກ຺ກສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ຈ ຕຕ຺ຖ ກກ຺ກສຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ມຓິຣຕນໍ ຫີຬິຕໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຍໍ ຕຕ຺ຖ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ມຓິຣຕນສ຺ສ, ຕໍ ຊນສ຺ສ ຫາສກຣໍ ໂຫຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເຕ ຊິນສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຫີນາຍາວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ກກ຺ກສາ ເຕ ຊິນສາສເນ ປປຏິກາ, ນ ຈ ເຕສໍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕເນນ ຊິນສາສນໍ ຫີຬິຕໍ ນາມ ໂຫຕິ. ເຍ ຕຕ຺ຖ ຐິຕາ ຠິກ຺ຂູ, ເຕ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ຫາສຊນກາ ໂຫນ຺ຕິ.

‘‘ຊາຕິສມ຺ປນ຺ນສ຺ສປິ, ມຫາຣາຊ, ໂລຫິຕຈນ຺ທນສ຺ສ ເອກເທສໍ ປູຕິກໍ ໂຫຕິ ອປ຺ປຄນ຺ຘໍ. ນ ເຕນ ໂລຫິຕຈນ຺ທນໍ ຫີຬິຕໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຍໍ ຕຕ຺ຖ ອປູຕິກໍ ສຸຄນ຺ຘໍ, ຕໍ ສມນ຺ຕາ ວິຘູເປຕິ ອຠິພ຺ຍາເປຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເຕ ຊິນສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຫີນາຍາວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເຕ ໂລຫິຕຈນ຺ທນສາຣນ຺ຕເຣ ປູຕິກເທສມິວ ຉຑ຺ຑນີຍາ ຊິນສາສເນ, ນ ຈ ເຕສໍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕເນນ ຊິນສາສນໍ ຫີຬິຕໍ ນາມ ໂຫຕິ. ເຍ ຕຕ຺ຖ ຐິຕາ ຠິກ຺ຂູ, ເຕ ສເທວກໍ ໂລກໍ ສີລວຣຈນ຺ທນຄນ຺ເຘນ ອນຸລິມ຺ປຍນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເຕນ ເຕນ ອນຸຈ຺ຉວິເກນ ເຕນ ເຕນ ສທິເສນ ກາຣເຓນ ນິຣວຊ຺ຊມນຸປາປິຕໍ ຊິນສາສນໍ ເສຏ຺ຐຠາເວນ ປຣິທີປິຕໍ, ຫີນາຍາວຕ຺ຕມານາປິ ເຕ ຊິນສາສນສ຺ສ ເສຏ຺ຐຠາວໍ ເຍວ ປຣິທີເປນ຺ຕີ’’ຕິ.

ຫີນາຍາວຕ຺ຕນປຎ຺ໂຫ ປຎ຺ຈໂມ.

໖. ອຣຫນ຺ຕເວທນາເວທິຍນປຎ຺ໂຫ

໖. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຸມ຺ເຫ ຠຓຖ ‘ອຣຫາ ເອກໍ ເວທນໍ ເວທຍຕິ ກາຍິກໍ, ນ ເຈຕສິກ’ນ຺ຕິ. ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຣຫໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ຍໍ ກາຍໍ ນິສ຺ສາຍ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕຕ຺ຖ ອຣຫາ ອນິສ຺ສໂຣ ອສ຺ສາມີ ອວສວຕ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ນ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍຸຕ຺ຕເມຕໍ, ຍໍ ໂສ ສກຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕມາເນ ກາເຍ ອນິສ຺ສໂຣ ໂຫຕິ ອສ຺ສາມີ ອວສວຕ຺ຕີ; ສກຸໂຓປິ ຕາວ, ຠນ຺ເຕ, ຍສ຺ມິໍ ກຸລາວເກ ປຏິວສຕິ, ຕຕ຺ຖ ໂສ ອິສ຺ສໂຣ ໂຫຕິ ສາມີ ວສວຕ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ທສຍິເມ, ມຫາຣາຊ, ກາຍານຸຄຕາ ຘມ຺ມາ ຠເວ ຠເວ ກາຍໍ ອນຸຘາວນ຺ຕິ ອນຸປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ທສ? ສີຕໍ ອຸຓ຺ຫໍ ຊິຆຈ຺ຉາ ປິປາສາ ອຸຈ຺ຈາໂຣ ປສ຺ສາໂວ ມິທ຺ຘໍ ຊຣາ ພ຺ຍາຘິ ມຣຓໍ. ອິເມ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ທສ ກາຍານຸຄຕາ ຘມ຺ມາ ຠເວ ຠເວ ກາຍໍ ອນຸຘາວນ຺ຕິ ອນຸປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ອຣຫາ ອນິສ຺ສໂຣ ອສ຺ສາມີ ອວສວຕ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເກນ ກາຣເຓນ ອຣຫໂຕ ກາເຍ ອາຓາ ນປ຺ປວຕ຺ຕຕິ ອິສ຺ສຣິຍໍ ວາ, ຕຕ຺ຖ ເມ ກາຣຓໍ ພ຺ຣູຫີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເກຈິ ປຖວິນິສ຺ສິຕາ ສຕ຺ຕາ, ສພ຺ເພ ເຕ ປຖວິໍ ນິສ຺ສາຍ ຈຣນ຺ຕິ ວິຫຣນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕິໍ ກປ຺ເປນ຺ຕິ, ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຕສໍ ປຖວິຍາ ອາຓາ ປວຕ຺ຕຕິ ອິສ຺ສຣິຍໍ ວາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຣຫໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ກາຍໍ ນິສ຺ສາຍ ປວຕ຺ຕຕິ, ນ ຈ ອຣຫໂຕ ກາເຍ ອາຓາ ປວຕ຺ຕຕິ ອິສ຺ສຣິຍໍ ວາ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເກນ ກາຣເຓນ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ກາຍິກມ຺ປິ ເຈຕສິກມ຺ປິ ເວທນໍ ເວທຍຕີ’’ຕິ? ‘‘ອຠາວິຕຕ຺ຕາ, ມຫາຣາຊ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ກາຍິກມ຺ປິ ເຈຕສິກມ຺ປິ ເວທນໍ ເວທຍຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂຄໂຓ ຉາໂຕ ປຣິຕສິໂຕ ອພລທຸພ຺ພລປຣິຕ຺ຕກຕິເຓສຸ ວາ ລຕາຍ ວາ ອຸປນິພທ຺ໂຘ ອສ຺ສ, ຍທາ ໂສ ໂຄໂຓ ປຣິກຸປິໂຕ ໂຫຕິ, ຕທາ ສຫ ອຸປນິພນ຺ຘເນນ ປກ຺ກມຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຠາວິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂກເປຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິກຸປິຕໍ ກາຍໍ ອາຠຸຊຕິ ນິພ຺ຠຸຊຕິ ສມ຺ປຣິວຕ຺ຕກໍ ກໂຣຕິ. ອຖ ໂຂ ໂສ ອຠາວິຕຈິຕ຺ໂຕ ຕສຕິ ຣວຕິ ເຠຣວຣາວມຠິຣວຕິ, ອິທເມຕ຺ຖ, ມຫາຣາຊ, ກາຣຓໍ, ເຍນ ກາຣເຓນ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ກາຍິກມ຺ປິ ເຈຕສິກມ຺ປິ ເວທນໍ ເວທຍຕີ’’ຕິ.

‘‘ກິໍ ປນ ຕໍ ກາຣຓໍ, ເຍນ ກາຣເຓນ ອຣຫາ ເອກໍ ເວທນໍ ເວທຍຕິ ກາຍິກໍ, ນ ເຈຕສິກ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອຣຫໂຕ, ມຫາຣາຊ, ຈິຕ຺ຕໍ ຠາວິຕໍ ໂຫຕິ ສຸຠາວິຕໍ ທນ຺ຕໍ ສຸທນ຺ຕໍ ອສ຺ສວໍ ວຈນກຣໍ, ໂສ ທຸກ຺ຂາຍ ເວທນາຍ ຜຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ‘ອນິຈ຺ຈ’ນ຺ຕິ ທຬ຺ຫໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ສມາຘິຖມ຺ເຠ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປນິພນ຺ຘຕິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຖມ຺ເຠ ອຸປນິພນ຺ຘນໍ ນ ເວຘຕິ ນ ຈລຕິ, ຐິຕໍ ໂຫຕິ ອວິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ສ ເວທນາວິກາຣວິປ຺ຜາເຣນ ກາໂຍ ອາຠຸຊຕິ ນິພ຺ຠຸຊຕິ ສມ຺ປຣິວຕ຺ຕຕິ, ອິທເມຕ຺ຖ, ມຫາຣາຊ, ກາຣຓໍ, ເຍນ ກາຣເຓນ ອຣຫາ ເອກໍ ເວທນໍ ເວທຍຕິ ກາຍິກໍ, ນ ເຈຕສິກ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕໍ ນາມ ໂລເກ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ຍໍ ກາເຍ ຈລມາເນ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ຈລຕິ, ຕຕ຺ຖ ເມ ກາຣຓໍ ພ຺ຣູຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມຫຕິມຫາຣຸກ຺ເຂ ຂນ຺ຘສາຂາປລາສສມ຺ປນ຺ເນ ອນິລພລສມາຫເຕ ສາຂາ ຈລຕິ, ອປິ ນຸ ຕສ຺ສ ຂນ຺ໂຘປິ ຈລຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຣຫາ ທຸກ຺ຂາຍ ເວທນາຍ ຜຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ‘ອນິຈ຺ຈ’ນ຺ຕິ ທຬ຺ຫໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ສມາຘິຖມ຺ເຠ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປນິພນ຺ຘຕິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຖມ຺ເຠ ອຸປນິພນ຺ຘນໍ ນ ເວຘຕິ ນ ຈລຕິ, ຐິຕໍ ໂຫຕິ ອວິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ສ ເວທນາວິກາຣວິປ຺ຜາເຣນ ກາໂຍ ອາຠຸຊຕິ ນິພ຺ຠຸຊຕິ ສມ຺ປຣິວຕ຺ຕຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ປນ ຕສ຺ສ ນ ເວຘຕິ ນ ຈລຕິ ຂນ຺ໂຘ ວິຍ ມຫາຣຸກ຺ຂສ຺ສາ’’ຕິ. ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ນ ເມ ເອວຣູໂປ ສພ຺ພກາລິໂກ ຘມ຺ມປທີໂປ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ’’ຕິ.

ອຣຫນ຺ຕເວທນາເວທິຍນປຎ຺ໂຫ ຉຏ຺ໂຐ.

໗. ອຠິສມຍນ຺ຕຣາຍກຣປຎ຺ໂຫ

໗. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອິຘ ໂຍ ໂກຈິ ຄິຫີ ປາຣາຊິກໍ ອຊ຺ຌາປນ຺ໂນ ຠເວຍ຺ຍ, ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ປພ຺ພາເຊຍ຺ຍ, ອຕ຺ຕນາປິ ໂສ ນ ຊາເນຍ຺ຍ ‘ຄິຫິປາຣາຊິກໍ ອຊ຺ຌາປນ຺ໂນສ຺ມີ’ຕິ, ນປິ ຕສ຺ສ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍ ‘ຄິຫິປາຣາຊິກໍ ອຊ຺ຌາປນ຺ໂນສີ’ຕິ. ໂສ ຈ ຕຖຕ຺ຕາຍ ປຏິປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ອປິ ນຸ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ເກນ, ຠນ຺ເຕ, ກາຣເຓນາ’’ຕິ? ‘‘ໂຍ ຕສ຺ສ ເຫຕຸ ຘມ຺ມາຠິສມຍາຍ, ໂສ ຕສ຺ສ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ໂນ, ຕສ຺ມາ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ນ ຠວຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຸມ຺ເຫ ຠຓຖ ‘ຊານນ຺ຕສ຺ສ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ໂຫຕິ, ກຸກ຺ກຸຈ຺ເຈ ສຕິ ອາວຣຓໍ ໂຫຕິ, ອາວເຏ ຈິຕ຺ເຕ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ນ ໂຫຕີ’ຕິ. ອິມສ຺ສ ປນ ອຊານນ຺ຕສ຺ສ ອກຸກ຺ກຸຈ຺ຈຊາຕສ຺ສ ສນ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ເກນ ກາຣເຓນ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ນ ໂຫຕິ, ວິສເມນ ວິສເມເນໂສ ປຎ຺ໂຫ ຄຈ຺ຉຕິ, ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ວິສຊ຺ເຊຖາ’’ຕິ.

‘‘ຣຸຫຕິ, ມຫາຣາຊ, ສຸກຏ຺ເຐ ສຸກລເລ ມຓ຺ຑເຂຕ຺ເຕ ສາຣທໍ ສຸຂສຍິຕໍ ພີຊ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ອປິ ນຸ, ມຫາຣາຊ, ຕຎ຺ເຎວ ພີຊໍ ຆນເສລສິລາຕເລ ຣຸເຫຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິສ຺ສ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຕຎ຺ເຎວ ພີຊໍ ກລເລ ຣຸຫຕິ, ກິສ຺ສ ຆນເສເລ ນ ຣຸຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ, ຕສ຺ສ ພີຊສ຺ສ ຣຸຫນາຍ ຆນເສເລ ເຫຕຸ, ອເຫຕຸນາ ພີຊໍ ນ ຣຸຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຍນ ເຫຕຸນາ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ຠເວຍ຺ຍ, ໂສ ຕສ຺ສ ເຫຕຸ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ໂນ, ອເຫຕຸນາ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ນ ໂຫຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ທຓ຺ຑເລຑ຺ຑຸລຄຸຬມຸຄ຺ຄຣາ ປຖວິຍາ ຐານມຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອປິ ນຸ, ມຫາຣາຊ, ເຕ ເຍວ ທຓ຺ຑເລຑ຺ຑຸລຄຸຬມຸຄ຺ຄຣາ ຄຄເນ ຐານມຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປເນຕ຺ຖ, ມຫາຣາຊ, ກາຣຓໍ, ເຍນ ກາຣເຓນ ເຕ ເຍວ ທຓ຺ຑເລຑ຺ຑຸລຄຸຬມຸຄ຺ຄຣາ ປຖວິຍາ ຐານມຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເກນ ກາຣເຓນ ຄຄເນ ນ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ, ເຕສໍ ທຓ຺ຑເລຑ຺ຑຸລຄຸຬມຸຄ຺ຄຣານໍ ປຕິຏ຺ຐານາຍ ອາກາເສ ເຫຕຸ, ອເຫຕຸນາ ນ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕສ຺ສ ເຕນ ໂທເສນ ອຠິສມຍເຫຕຸ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ໂນ, ເຫຕຸສມຸຄ຺ຆາເຕ ອເຫຕຸນາ ອຠິສມໂຍ ນ ໂຫຕີຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຖເລ ອຄ຺ຄິ ຊລຕິ, ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂສ ເຍວ ອຄ຺ຄິ ອຸທເກ ຊລຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປເນຕ຺ຖ, ມຫາຣາຊ, ກາຣຓໍ, ເຍນ ກາຣເຓນ ໂສ ເຍວ ອຄ຺ຄິ ຖເລ ຊລຕິ, ເກນ ກາຣເຓນ ອຸທເກ ນ ຊລຕີ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ, ອຄ຺ຄິສ຺ສ ຊລນາຍ ອຸທເກ ເຫຕຸ, ອເຫຕຸນາ ນ ຊລຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕສ຺ສ ເຕນ ໂທເສນ ອຠິສມຍເຫຕຸ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ໂນ, ເຫຕຸສມຸຄ຺ຆາເຕ ອເຫຕຸນາ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຸນເປຕໍ ອຕ຺ຖໍ ຈິນ຺ເຕຫິ, ນ ເມ ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕສຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຠວຕິ, ອຊານນ຺ຕສ຺ສ ອສຕິ ກຸກ຺ກຸຈ຺ເຈ ອາວຣຓໍ ໂຫຕີຕິ, ກາຣເຓນ ມໍ ສຎ຺ຎາເປຫີ’’ຕິ. ‘‘ອປິ ນຸ, ມຫາຣາຊ, ວິສໍ ຫລາຫລໍ ອຊານນ຺ເຕນ ຂາຍິຕໍ ຊີວິຕໍ ຫຣຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຊານນ຺ເຕນປິ ກຕໍ ປາປໍ ອຠິສມຍນ຺ຕຣາຍກຣໍ ໂຫຕິ.

‘‘ອປິ ນຸ, ມຫາຣາຊ, ອຄ຺ຄິ ອຊານິຕ຺ວາ ອກ຺ກມນ຺ຕໍ ຑຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຊານນ຺ເຕນປິ ກຕໍ ປາປໍ ອຠິສມຍນ຺ຕຣາຍກຣໍ ໂຫຕິ.

‘‘ອປິ ນຸ, ມຫາຣາຊ, ອຊານນ຺ຕໍ ອາສີວິໂສ ຑໍສິຕ຺ວາ ຊີວິຕໍ ຫຣຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຊານນ຺ເຕນປິ ກຕໍ ປາປໍ ອຠິສມຍນ຺ຕຣາຍກຣໍ ໂຫຕິ.

‘‘ນນຸ, ມຫາຣາຊ, ກາລິງ຺ຄຣາຊາ ສມຓໂກລຎ຺ໂຎ ສຕ຺ຕຣຕນປຣິກິຓ຺ໂຓ ຫຕ຺ຖິຣຕນມຠິຣຸຍ຺ຫ ກຸລທສ຺ສນາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຊານນ຺ໂຕປິ ນາສກ຺ຂິ ໂພຘິມຓ຺ຑສ຺ສ ອຸປຣິໂຕ ຄນ຺ຕຸໍ, ອິທເມຕ຺ຖ, ມຫາຣາຊ, ກາຣຓໍ, ເຍນ ກາຣເຓນ ອຊານນ຺ເຕນປິ ກຕໍ ປາປໍ ອຠິສມຍນ຺ຕຣາຍກຣໍ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ຊິນຠາສິຕໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກາຣຓໍ ນ ສກ຺ກາ ປຏິກ຺ໂກສິຕຸໍ, ເອໂສເວຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ອຠິສມຍນ຺ຕຣາຍກຣປຎ຺ໂຫ ສຕ຺ຕໂມ.

໘. ທຸສ຺ສີລປຎ຺ໂຫ

໘. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຄິຫິທຸສ຺ສີລສ຺ສ ຈ ສມຓທຸສ຺ສີລສ຺ສ ຈ ໂກ ວິເສໂສ, ກິໍ ນານາກຣຓໍ, ອຸໂຠເປເຕ ສມສມຄຕິກາ, ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ສມສໂມ ວິປາໂກ ໂຫຕິ, ອຸທາຫຸ ກິຎ຺ຈິ ນານາກາຣຓໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ?

‘‘ທສ ຍິເມ, ມຫາຣາຊ, ຄຸຓາ ສມຓທຸສ຺ສີລສ຺ສ ຄິຫິທຸສ຺ສີລໂຕ ວິເສເສນ ອຕິເຣກາ, ທສຫິ ຈ ກາຣເຓຫິ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ທກ຺ຂິຓໍ ວິໂສເຘຕິ.

‘‘ກຕເມ ທສ ຄຸຓາ ສມຓທຸສ຺ສີລສ຺ສ ຄິຫິທຸສ຺ສີລໂຕ ວິເສເສນ ອຕິເຣກາ? ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ສມຓທຸສ຺ສີໂລ ພຸທ຺ເຘ ສຄາຣໂວ ໂຫຕິ, ຘມ຺ເມ ສຄາຣໂວ ໂຫຕິ, ສງ຺ເຆ ສຄາຣໂວ ໂຫຕິ, ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ສຄາຣໂວ ໂຫຕິ, ອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາຍ ວາຍມຕິ, ສວນພຫຸໂລ ໂຫຕິ, ຠິນ຺ນສີໂລປິ, ມຫາຣາຊ, ທຸສ຺ສີໂລ ປຣິສຄໂຕ ອາກປ຺ປໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕິ, ຄຣຫຠຍາ ກາຍິກໍ ວາຈສິກໍ ຣກ຺ຂຕິ, ປຘານາຠິມຸຂຎ຺ຈສ຺ສ ໂຫຕິ ຈິຕ຺ຕໍ, ຠິກ຺ຂຸສາມຎ຺ຎໍ ອຸປຄໂຕ ໂຫຕິ. ກໂຣນ຺ໂຕປິ, ມຫາຣາຊ, ສມຓທຸສ຺ສີໂລ ປາປໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ອາຈຣຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອິຕ຺ຖີ ສປຕິກາ ນິລີຍິຕ຺ວາ ຣຫສ຺ເສເນວ ປາປມາຈຣຕິ; ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ກໂຣນ຺ໂຕປິ ສມຓທຸສ຺ສີໂລ ປາປໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ອາຈຣຕິ. ອິເມ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ທສ ຄຸຓາ ສມຓທຸສ຺ສີລສ຺ສ ຄິຫິທຸສ຺ສີລໂຕ ວິເສເສນ ອຕິເຣກາ.

‘‘ກຕເມຫິ ທສຫິ ກາຣເຓຫິ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ທກ຺ຂິຓໍ ວິໂສເຘຕິ? ອນວຊ຺ຊກວຈຘາຣຓຕາຍປິ ທກ຺ຂິຓໍ ວິໂສເຘຕິ, ອິສິສາມຎ຺ຎຠຓ຺ຑຸລິງ຺ຄຘາຣຓໂຕປິ ທກ຺ຂິຓໍ ວິໂສເຘຕິ, ສງ຺ຆສມຍມນຸປ຺ປວິຏ຺ຐຕາຍປິ ທກ຺ຂິຓໍ ວິໂສເຘຕິ, ພຸທ຺ຘຘມ຺ມສງ຺ຆສຣຓຄຕຕາຍປິ ທກ຺ຂິຓໍ ວິໂສເຘຕິ, ປຘານາສຍນິເກຕວາສິຕາຍປິ ທກ຺ຂິຓໍ ວິໂສເຘຕິ, ຊິນສາສນຘຣ [ຊິນສາສນຘນ (ສີ. ປີ.)] ປຣິເຍສນໂຕປິ ທກ຺ຂິຓໍ ວິໂສເຘຕິ, ປວຣຘມ຺ມເທສນໂຕປິ ທກ຺ຂິຓໍ ວິໂສເຘຕິ, ຘມ຺ມທີປຄຕິປຣາຍຓຕາຍປິ ທກ຺ຂິຓໍ ວິໂສເຘຕິ, ‘ອຄ຺ໂຄ ພຸທ຺ໂຘ’ຕິ ເອກນ຺ຕອຸຊຸທິຏ຺ຐິຕາຍປິ ທກ຺ຂິຓໍ ວິໂສເຘຕິ, ອຸໂປສຖສມາທານໂຕປິ ທກ຺ຂິຓໍ ວິໂສເຘຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ທສຫິ ກາຣເຓຫິ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ທກ຺ຂິຓໍ ວິໂສເຘຕິ.

‘‘ສຸວິປນ຺ໂນປິ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ສມຓທຸສ຺ສີໂລ ທາຍການໍ ທກ຺ຂິຓໍ ວິໂສເຘຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອຸທກໍ ສຸພຫລມ຺ປິ ກລລກທ຺ທມຣໂຊຊລ຺ລໍ ອປເນຕິ; ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສຸວິປນ຺ໂນປິ ສມຓທຸສ຺ສີໂລ ທາຍການໍ ທກ຺ຂິຓໍ ວິໂສເຘຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ອຸຓ຺ໂຫທກໍ ສຸກຸຘິຕມ຺ປິ [ສຸກຐິຕມ຺ປິ (ສີ. ປີ), ສຸຂຸຐິຕມ຺ປິ (ສ຺ຍາ.)] ຊ຺ຊລນ຺ຕໍ ມຫນ຺ຕໍ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘໍ ນິພ຺ພາເປຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສຸວິປນ຺ໂນປິ ສມຓທຸສ຺ສີໂລ ທາຍການໍ ທກ຺ຂິຓໍ ວິໂສເຘຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ໂຠຊນໍ ວິຣສມ຺ປິ ຂຸທາທຸພ຺ພລ຺ຍໍ ອປເນຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສຸວິປນ຺ໂນປິ ສມຓທຸສ຺ສີໂລ ທາຍການໍ ທກ຺ຂິຓໍ ວິໂສເຘຕິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄເຕນ ເທວາຕິເທເວນ ມຊ຺ຌິມນິກາຍວຣລຎ຺ຉເກ ທກ຺ຂິຓວິຠງ຺ເຄ ເວຍ຺ຍາກຣເຓ –

‘‘‘ໂຍ ສີລວາ ທຸສ຺ສີເລສຸ ທທາຕິ ທານໍ, ຘມ຺ເມນ ລທ຺ຘໍ ສຸປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ;

ອຠິສທ຺ທຫໍ ກມ຺ມຜລໍ ອຸຬາຣໍ, ສາ ທກ຺ຂິຓາ ທາຍກໂຕ ວິສຸຊ຺ຌຕີ’’’ຕິ [ມ. ນິ. ໓.໓໘໒].

‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕາວຕກໍ ມຍໍ ປຎ຺ຫໍ ອປຸຈ຺ຉິມ຺ຫ, ຕໍ ຕ຺ວໍ ໂອປມ຺ເມຫິ ກາຣເຓຫິ ວິຠາເວນ຺ໂຕ ອມຕມຘຸຣໍ ສວນູປຄໍ ອກາສິ. ຍຖາ ນາມ, ຠນ຺ເຕ, ສູໂທ ວາ ສູທນ຺ເຕວາສີ ວາ ຕາວຕກໍ ມໍສໍ ລຠິຕ຺ວາ ນານາວິເຘຫິ ສມ຺ຠາເຣຫິ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ຣາຊູປໂຠຄໍ ກໂຣຕິ; ເອວເມວ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕາວຕກໍ ມຍໍ ປຎ຺ຫໍ ອປຸຈ຺ຉິມ຺ຫ, ຕໍ ຕ຺ວໍ ໂອປມ຺ເມຫິ ກາຣເຓຫິ ວິຠາເວຕ຺ວາ ອມຕມຘຸຣໍ ສວນູປຄໍ ອກາສີ’’ຕິ.

ທຸສ຺ສີລປຎ຺ໂຫ ອຏ຺ຐໂມ.

໙. ອຸທກສຕ຺ຕຊີວປຎ຺ໂຫ

໙. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອິມໍ ອຸທກໍ ອຄ຺ຄິມ຺ຫິ ຕປ຺ປມານໍ ຈິຈ຺ຈິຏາຍຕິ ຈິຏິຈິຏາຍຕິ ສທ຺ທາຍຕິ ພຫຸວິຘໍ, ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຸທກໍ ຊີວຕິ, ກິໍ ກີຬມານໍ ສທ຺ທາຍຕິ, ອຸທາຫຸ ອຎ຺ເຎນ ປຏິປີຬິຕໍ ສທ຺ທາຍຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ອຸທກໍ ຊີວຕິ, ນຕ຺ຖິ ອຸທເກ ຊີໂວ ວາ ສຕ຺ໂຕ ວາ, ອປິ ຈ, ມຫາຣາຊ, ອຄ຺ຄິສນ຺ຕາປເວຄສ຺ສ ມຫນ຺ຕຕາຍ ອຸທກໍ ຈິຈ຺ຈິຏາຍຕິ ຈິຏິຈິຏາຍຕິ ສທ຺ທາຍຕິ ພຫຸວິຘ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອິເຘກຈ຺ເຈ ຕິຕ຺ຖິຍາ ອຸທກໍ ຊີວຕີຕິ ສີໂຕທກໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸທກໍ ຕາເປຕ຺ວາ ເວກຕິກເວກຕິກໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ເຕ ຕຸມ຺ເຫ ຄຣຫນ຺ຕິ ປຣິຠວນ຺ຕິ ‘ເອກິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສມຓາ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິຍາ ຊີວໍ ວິເຫເຐນ຺ຕີ’ຕິ, ຕໍ ເຕສໍ ຄຣຫໍ ປຣິຠວໍ ວິໂນເທຫິ ອປເນຫິ ນິຈ຺ຉາເຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ອຸທກໍ ຊີວຕິ, ນຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ອຸທເກ ຊີໂວ ວາ ສຕ຺ໂຕ ວາ, ອປິ ຈ, ມຫາຣາຊ, ອຄ຺ຄິສນ຺ຕາປເວຄສ຺ສ ມຫນ຺ຕຕາຍ ອຸທກໍ ຈິຈ຺ຈິຏາຍຕິ ຈິຏິຈິຏາຍຕິ ສທ຺ທາຍຕິ ພຫຸວິຘໍ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອຸທກໍ ໂສພ຺ຠສຣສຣິຕທຫຕຬາກກນ຺ທຣປທຣອຸທປານນິນ຺ນໂປກ຺ຂຣຓິຄຕໍ ວາຕາຕປເວຄສ຺ສ ມຫນ຺ຕຕາຍ ປຣິຍາທິຍຕິ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອປິ ນຸ ຕຕ຺ຖ ອຸທກໍ ຈິຈ຺ຈິຏາຍຕິ ຈິຏິຈິຏາຍຕິ ສທ຺ທາຍຕິ ພຫຸວິຘ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຍທິ, ມຫາຣາຊ, ອຸທກໍ ຊີເວຍ຺ຍ, ຕຕ຺ຖາປິ ອຸທກໍ ສທ຺ທາເຍຍ຺ຍ, ອິມິນາປິ, ມຫາຣາຊ, ກາຣເຓນ ຊານາຫິ ‘ນຕ຺ຖິ ອຸທເກ ຊີໂວ ວາ ສຕ຺ໂຕ ວາ, ອຄ຺ຄິສນ຺ຕາປເວຄສ຺ສ ມຫນ຺ຕຕາຍ ອຸທກໍ ຈິຈ຺ຈິຏາຍຕິ ຈິຏິຈິຏາຍຕິ ສທ຺ທາຍຕິ ພຫຸວິຘ’ນ຺ຕິ.

‘‘ອປຣມ຺ປິ, ມຫາຣາຊ, ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກາຣຓໍ ສຸໂຓຫິ ‘ນຕ຺ຖິ ອຸທເກ ຊີໂວ ວາ ສຕ຺ໂຕ ວາ, ອຄ຺ຄິສນ຺ຕາປເວຄສ຺ສ ມຫນ຺ຕຕາຍ ອຸທກໍ ສທ຺ທາຍຕີ’ຕິ. ຍທາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ອຸທກໍ ຕຓ຺ຑຸເລຫິ ສມ຺ມິສ຺ສິຕໍ ຠາຊນຄຕໍ ໂຫຕິ ປິຫິຕໍ ອຸທ຺ຘເນ ອຐປິຕໍ, ອປິ ນຸ ຕຕ຺ຖ ອຸທກໍ ສທ຺ທາຍຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອຈລໍ ໂຫຕິ ສນ຺ຕສນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຕໍ ເຍວ ປນ, ມຫາຣາຊ, ອຸທກໍ ຠາຊນຄຕໍ ອຄ຺ຄິໍ ອຸຊ຺ຊາເລຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘເນ ຐປິຕໍ ໂຫຕິ, ອປິ ນຸ ຕຕ຺ຖ ອຸທກໍ ອຈລໍ ໂຫຕິ ສນ຺ຕສນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຈລຕິ ຂຸພ຺ຠຕິ ລຸຬຕິ ອາວິລຕິ ອູມິຊາຕໍ ໂຫຕິ, ອຸທ຺ຘມໂຘ ທິສາວິທິສໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຸຕ຺ຕຣຕິ ປຕຣຕິ ເຜຓມາລີ ໂຫຕີຕິ. ກິສ຺ສ ປນ ຕໍ, ມຫາຣາຊ, ປາກຕິກໍ ອຸທກໍ ນ ຈລຕິ ສນ຺ຕສນ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ກິສ຺ສ ປນ ອຄ຺ຄິຄຕໍ ຈລຕິ ຂຸພ຺ຠຕິ ລຸຬຕິ ອາວິລຕິ ອູມິຊາຕໍ ໂຫຕິ, ອຸທ຺ຘມໂຘ ທິສາວິທິສໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຸຕ຺ຕຣຕິ ປຕຣຕິ ເຜຓມາລີ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ປາກຕິກໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຸທກໍ ນ ຈລຕິ, ອຄ຺ຄິກຕໍ ປນ ອຸທກໍ ອຄ຺ຄິສນ຺ຕາປເວຄສ຺ສ ມຫນ຺ຕຕາຍ ຈິຈ຺ຈິຏາຍຕິ ຈິຏິຈິຏາຍຕິ ສທ຺ທາຍຕິ ພຫຸວິຘ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອິມິນາປິ ມຫາຣາຊ, ກາຣເຓນ ຊານາຫິ ‘ນຕ຺ຖິ ອຸທເກ ຊີໂວ ວາ ສຕ຺ໂຕ ວາ, ອຄ຺ຄິສນ຺ຕາປເວຄສ຺ສ ມຫນ຺ຕຕາຍ ອຸທກໍ ສທ຺ທາຍຕີ’ຕິ.

‘‘ອປຣມ຺ປິ, ມຫາຣາຊ, ອຸຕ຺ຕຣໍ ກາຣຓໍ ສຸໂຓຫິ, ນຕ຺ຖິ ອຸທເກ ຊີໂວ ວາ ສຕ຺ໂຕ ວາ, ອຄ຺ຄິສນ຺ຕາປເວຄສ຺ສ ມຫນ຺ຕຕາຍ ອຸທກໍ ສທ຺ທາຍຕິ. ໂຫຕິ ຕໍ, ມຫາຣາຊ, ອຸທກໍ ຆເຣ ຆເຣ ອຸທກວາຣກຄຕໍ ປິຫິຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ອປິ ນຸ ຕໍ, ມຫາຣາຊ, ອຸທກໍ ຈລຕິ ຂຸພ຺ຠຕິ ລຸຬຕິ ອາວິລຕິ ອູມິຊາຕໍ ໂຫຕິ, ອຸທ຺ຘມໂຘ ທິສາວິທິສໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຸຕ຺ຕຣຕິ ປຕຣຕິ ເຜຓມາລີ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອຈລໍ ຕໍ ໂຫຕິ ປາກຕິກໍ ອຸທກວາຣກຄຕໍ ອຸທກ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ສຸຕປຸພ຺ພໍ ປນ ຕຍາ, ມຫາຣາຊ, ‘ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຸທກໍ ຈລຕິ ຂຸພ຺ຠຕິ ລຸຬຕິ ອາວິລຕິ ອູມິຊາຕໍ ໂຫຕິ, ອຸທ຺ຘມໂຘ ທິສາວິທິສໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຸຕ຺ຕຣຕິ ປຕຣຕິ ເຜຓມາລີ ໂຫຕິ, ອຸສ຺ສກ຺ກິຕ຺ວາ ໂອສ຺ສກ຺ກິຕ຺ວາ [ໂອສ຺ສກ຺ກິຕ຺ວາ’’ຕິ ປທໍ ສີ. ປີ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ ນຕ຺ຖິ] ເວລາຍ ປຫຣຕິ ສທ຺ທາຍຕິ ພຫຸວິຘ’’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ສຸຕປຸພ຺ພໍ ເອຕໍ ມຍາ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພຎ຺ຈ ‘ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຸທກໍ ຫຕ຺ຖສຕມ຺ປິ ທ຺ເວປິ ຫຕ຺ຖສຕານິ ຄຄເນ ອຸສ຺ສກ຺ກຕີ’’’ຕິ. ‘‘ກິສ຺ສ, ມຫາຣາຊ, ອຸທກວາຣກຄຕໍ ອຸທກໍ ນ ຈລຕິ ນ ສທ຺ທາຍຕິ, ກິສ຺ສ ປນ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຸທກໍ ຈລຕິ ສທ຺ທາຍຕີ’’ຕິ? ‘‘ວາຕເວຄສ຺ສ ມຫນ຺ຕຕາຍ, ຠນ຺ເຕ, ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຸທກໍ ຈລຕິ ສທ຺ທາຍຕິ, ອຸທກວາຣກຄຕໍ ອຸທກໍ ອຆຏ຺ຏິຕໍ ເກຫິຈິ ນ ຈລຕິ ນ ສທ຺ທາຍຕີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ວາຕເວຄສ຺ສ ມຫນ຺ຕຕາຍ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຸທກໍ ຈລຕິ ສທ຺ທາຍຕິ ເອວເມວ ອຄ຺ຄິສນ຺ຕາປເວຄສ຺ສ ມຫນ຺ຕຕາຍ ອຸທກໍ ສທ຺ທາຍຕີ’’ຕິ.

‘‘ນນຸ, ມຫາຣາຊ, ເຠຣິໂປກ຺ຂຣໍ ສຸກ຺ຂໍ ສຸກ຺ເຂນ ໂຄຈມ຺ເມນ ໂອນນ຺ຘນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ອປິ ນຸ, ມຫາຣາຊ, ເຠຣິຍາ ຊີໂວ ວາ ສຕ຺ໂຕ ວາ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິສ຺ສ ປນ, ມຫາຣາຊ, ເຠຣີ ສທ຺ທາຍຕີ’’ຕິ? ‘‘ອິຕ຺ຖິຍາ ວາ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣິສສ຺ສ ວາ ຕຊ຺ເຊນ ວາຍາເມນາ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອິຕ຺ຖິຍາ ວາ ປຸຣິສສ຺ສ ວາ ຕຊ຺ເຊນ ວາຍາເມນ ເຠຣີ ສທ຺ທາຍຕິ, ເອວເມວ ອຄ຺ຄິສນ຺ຕາປເວຄສ຺ສ ມຫນ຺ຕຕາຍ ອຸທກໍ ສທ຺ທາຍຕິ. ອິມິນາປິ, ມຫາຣາຊ, ກາຣເຓນ ຊານາຫິ ‘ນຕ຺ຖິ ອຸທເກ ຊີໂວ ວາ ສຕ຺ໂຕ ວາ, ອຄ຺ຄິສນ຺ຕາປເວຄສ຺ສ ມຫນ຺ຕຕາຍ ອຸທກໍ ສທ຺ທາຍຕີ’ຕິ.

‘‘ມຍ຺ຫມ຺ປິ ຕາວ, ມຫາຣາຊ, ຕວ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖິ, ເອວເມໂສ ປຎ຺ໂຫ ສຸວິນິຈ຺ຉິໂຕ ໂຫຕິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ເພຫິປິ ຠາຊເນຫິ ອຸທກໍ ຕປ຺ປມານໍ ສທ຺ທາຍຕິ, ອຸທາຫຸ ເອກຈ຺ເຈຫິ ເຍວ ຠາຊເນຫິ ຕປ຺ປມານໍ ສທ຺ທາຍຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ສພ຺ເພຫິປິ ຠາຊເນຫິ ອຸທກໍ ຕປ຺ປມານໍ ສທ຺ທາຍຕິ, ເອກຈ຺ເຈຫິ ເຍວ ຠາຊເນຫິ ອຸທກໍ ຕປ຺ປມານໍ ສທ຺ທາຍຕີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ຊຫິໂຕສິ ສກສມຍໍ, ປຈ຺ຈາຄໂຕສິ ມມ ວິສຍໍ, ນຕ຺ຖິ ອຸທເກ ຊີໂວ ວາ ສຕ຺ໂຕ ວາ. ຍທິ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ເພຫິປິ ຠາຊເນຫິ ອຸທກໍ ຕປ຺ປມານໍ ສທ຺ທາເຍຍ຺ຍ, ຍຸຕ຺ຕມິທໍ ‘ອຸທກໍ ຊີວຕີ’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ. ນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ອຸທກໍ ທ຺ວຍໍ ໂຫຕິ, ຍໍ ສທ຺ທາຍຕິ, ຕໍ ຊີວຕິ, ຍໍ ນ ສທ຺ທາຍຕິ, ຕໍ ນ ຊີວຕີຕິ. ຍທິ, ມຫາຣາຊ, ອຸທກໍ ຊີເວຍ຺ຍ, ມຫນ຺ຕານໍ ຫຕ຺ຖິນາຄານໍ ອຸສ຺ສນ຺ນກາຍານໍ ປຠິນ຺ນານໍ ໂສຓ຺ຑາຍ ອຸສ຺ສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ມຸເຂ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກຸຈ຺ຉິໍ ປເວສຍນ຺ຕານໍ, ຕມ຺ປິ ອຸທກໍ ເຕສໍ ທນ຺ຕນ຺ຕເຣ ຈິປ຺ປິຍມານໍ ສທ຺ທາເຍຍ຺ຍ. ຫຕ຺ຖສຕິກາປິ ມຫານາວາ ຄຣຸກາ ຠາຣິກາ ອເນກສຕສຫສ຺ສຠາຣປຣິປູຣາ ມຫາສມຸທ຺ເທ ວິຈຣນ຺ຕິ, ຕາຫິປິ ຈິປ຺ປິຍມານໍ ອຸທກໍ ສທ຺ທາເຍຍ຺ຍ. ມຫຕິມຫນ຺ຕາປິ ມຈ຺ຉາ ອເນກສຕໂຍຊນິກກາຍາ ຕິມີ ຕິມິງ຺ຄລາ ຕິມິຣປິງ຺ຄລາ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ນິມຸຄ຺ຄາ ມຫາສມຸທ຺ເທ ນິວາສຏ຺ຐານຕາຍ ປຏິວສນ຺ຕາ ມຫາອຸທກຘາຣາ ອາຈມນ຺ຕິ ຘມນ຺ຕິ ຈ, ເຕສມ຺ປິ ຕໍ ທນ຺ຕນ຺ຕເຣປິ ອຸທຣນ຺ຕເຣປິ ຈິປ຺ປິຍມານໍ ອຸທກໍ ສທ຺ທາເຍຍ຺ຍ. ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເອວຣູເປຫິ ເອວຣູເປຫິ ມຫນ຺ເຕຫິ ປຏິປີຬເນຫິ ປຏິປີຬິຕໍ ອຸທກໍ ນ ສທ຺ທາຍຕິ ຕສ຺ມາປິ ນຕ຺ຖິ ອຸທເກ ຊີໂວ ວາ ສຕ຺ໂຕ ວາຕິ, ເອວເມຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຘາເຣຫີ’’ຕິ.

‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂທສາຄໂຕ ປຎ຺ໂຫ ອນຸຈ຺ຉວິກາຍ ວິຠຕ຺ຕິຍາ ວິຠຕ຺ໂຕ, ຍຖາ ນາມ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ມຫຄ຺ຆໍ ມຓິຣຕນໍ ເຉກໍ ອາຈຣິຍໍ ກຸສລໍ ສິກ຺ຂິຕໍ ມຓິກາຣໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ກິຕ຺ຕິໍ ລເຠຍ຺ຍ ໂຖມນໍ ປສໍສໍ, ມຸຕ຺ຕາຣຕນໍ ວາ ມຸຕ຺ຕິກໍ ທຸສ຺ສຣຕນໍ ວາ ທຸສ຺ສິກໍ, ໂລຫິຕຈນ຺ທນໍ ວາ ຄນ຺ຘິກໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ກິຕ຺ຕິໍ ລເຠຍ຺ຍ ໂຖມນໍ ປສໍສໍ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂທສາຄໂຕ [ເທສາຄໂຕ (ສີ. ປີ.)] ປຎ຺ໂຫ ອນຸຈ຺ຉວິກາຍ ວິຠຕ຺ຕິຍາ ວິຠຕ຺ໂຕ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ອຸທກສຕ຺ຕຊີວປຎ຺ໂຫ ນວໂມ.

ພຸທ຺ຘວຄ຺ໂຄ ປຐໂມ.

ອິມສ຺ມິໍ ວຄ຺ເຄ ນວ ປຎ຺ຫາ.

໒. ນິປ຺ປປຎ຺ຈວຄ຺ໂຄ

໑. ນິປ຺ປປຎ຺ຈປຎ຺ໂຫ

໑. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ຠຄວຕາ ‘ນິປ຺ປປຎ຺ຈາຣາມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຫຣຖ ນິປ຺ປປຎ຺ຈຣຕິໂນ’ຕິ, ກຕມໍ ຕໍ ນິປ຺ປປຎ຺ຈ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ, ມຫາຣາຊ, ນິປ຺ປປຎ຺ຈໍ, ສກທາຄາມິຜລໍ ນິປ຺ປປຎ຺ຈໍ, ອນາຄາມິຜລໍ ນິປ຺ປປຎ຺ຈໍ, ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ນິປ຺ປປຎ຺ຈ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ນິປ຺ປປຎ຺ຈໍ, ສກທາຄາມິອນາຄາມິອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ນິປ຺ປປຎ຺ຈໍ, ກິສ຺ສ ປນ ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ອຸທ຺ທິສນ຺ຕິ ປຣິປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ ສຸຕ຺ຕໍ ເຄຍ຺ຍໍ ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ ຄາຖໍ ອຸທານໍ ອິຕິວຸຕ຺ຕກໍ ຊາຕກໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ເວທລ຺ລໍ, ນວກມ຺ເມນ ປລິພຸຊ຺ຌນ຺ຕິ ທາເນນ ຈ ປູຊາຍ ຈ, ນນຸ ເຕ ຊິນປ຺ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ?

‘‘ເຍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ຠິກ຺ຂູ ອຸທ຺ທິສນ຺ຕິ ປຣິປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ ສຸຕ຺ຕໍ ເຄຍ຺ຍໍ ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ ຄາຖໍ ອຸທານໍ ອິຕິວຸຕ຺ຕກໍ ຊາຕກໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ເວທລ຺ລໍ, ນວກມ຺ເມນ ປລິພຸຊ຺ຌນ຺ຕິ ທາເນນ ຈ ປູຊາຍ ຈ, ສພ຺ເພ ເຕ ນິປ຺ປປຎ຺ຈສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ກໂຣນ຺ຕິ. ເຍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ສຠາວປຣິສຸທ຺ຘາ ປຸພ຺ເພ ວາສິຕວາສນາ, ເຕ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓນ ນິປ຺ປປຈ ໂຫນ຺ຕິ. ເຍ ປນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ມຫາຣຊກ຺ຂາ, ເຕ ອິເມຫິ ປໂຍເຄຫິ ນິປ຺ປປຎ຺ຈາ ໂຫນ຺ຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ເອໂກ ປຸຣິໂສ ເຂຕ຺ເຕ ພີຊໍ ໂຣເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຍຖາພລວີຣິເຍນ ວິນາ ປາກາຣວຕິຍາ ຘຎ຺ຎໍ ອຸທ຺ຘເຣຍ຺ຍ, ເອໂກ ປຸຣິໂສ ເຂຕ຺ເຕ ພີຊໍ ໂຣເປຕ຺ວາ ວນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ກຏ຺ຐຎ຺ຈ ສາຂຎ຺ຈ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ວຕິປາກາຣໍ ກຕ຺ວາ ຘຎ຺ຎໍ ອຸທ຺ຘເຣຍ຺ຍ. ຍາ ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ສ ວຕິປາກາຣປຣິເຍສນາ, ສາ ຘຎ຺ຎຕ຺ຖາຍ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເຕ ສຠາວປຣິສຸທ຺ຘາ ປຸພ຺ເພ ວາສິຕວາສນາ, ເຕ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓນ ນິປ຺ປປຎ຺ຈາ ໂຫນ຺ຕິ, ວິນາ ວຕິປາກາຣໍ ປຸຣິໂສ ວິຍ ຘຎ຺ຎຸທ຺ຘາໂຣ. ເຍ ປນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ມຫາຣຊກ຺ຂາ, ເຕ ອິເມຫິ ປໂຍເຄຫິ ນິປ຺ປປຎ຺ຈາ ໂຫນ຺ຕິ, ວຕິປາກາຣໍ ກຕ຺ວາ ປຸຣິໂສ ວິຍ ຘຎ຺ຎຸທ຺ຘາໂຣ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ມຫຕິມຫນ຺ເຕ ອມ຺ພຣຸກ຺ຂມຕ຺ຖເກ ຜລປິຓ຺ຑິ ຠເວຍ຺ຍ, ອຖ ຕຕ຺ຖ ໂຍ ໂກຈິ ອິທ຺ຘິມາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຜລໍ ຫເຣຍ຺ຍ, ໂຍ ປນ ຕຕ຺ຖ ອນິທ຺ຘິມາ, ໂສ ກຏ຺ຐຎ຺ຈ ວລ຺ລິຎ຺ຈ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສ຺ເສຓິໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຕາຍ ຕໍ ຣຸກ຺ຂໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ຜລໍ ຫເຣຍ຺ຍ. ຍາ ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ສ ນິສ຺ເສຓິປຣິເຍສນາ, ສາ ຜລຕ຺ຖາຍ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເຕ ສຠາວປຣິສຸທ຺ຘາ ປຸພ຺ເພ ວາສິຕວາສນາ, ເຕ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓນ ນິປ຺ປປຎ຺ຈາ ໂຫນ຺ຕິ, ອິທ຺ຘິມາ ວິຍ ຣຸກ຺ຂຜລໍ ຫຣນ຺ໂຕ. ເຍ ປນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ມຫາຣຊກ຺ຂາ, ເຕ ອິມິນາ ປໂຍເຄນ ສຈ຺ຈານິ ອຠິສເມນ຺ຕິ, ນິສ຺ເສຓິຍາ ວິຍ ປຸຣິໂສ ຣຸກ຺ຂຜລໍ ຫຣນ຺ໂຕ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ເອໂກ ປຸຣິໂສ ອຕ຺ຖກຣຓິໂກ ເອກໂກ ເຍວ ສາມິກໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຖໍ ສາເຘຕິ. ເອໂກ ຘນວາ ຘນວເສນ ປຣິສໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ປຣິສາຍ ອຕ຺ຖໍ ສາເຘຕິ. ຍາ ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ສ ປຣິສປຣິເຍສນາ, ສາ ອຕ຺ຖຕ຺ຖາຍ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເຕ ສຠາວປຣິສຸທ຺ຘາ ປຸພ຺ເພ ວາສິຕວາສນາ, ເຕ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓນ ຉສຸ ອຠິຎ຺ຎາສຸ ວສິຠາວໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ປຸຣິໂສ ວິຍ ເອກໂກ ອຕ຺ຖສິທ຺ຘິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ. ເຍ ປນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ມຫາຣຊກ຺ຂາ, ເຕ ອິເມຫິ ປໂຍເຄຫິ ສາມຎ຺ຎຕ຺ຖມຠິສາເຘນ຺ຕິ, ປຣິສາຍ ວິຍ ປຸຣິໂສ ອຕ຺ຖສິທ຺ຘິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ.

‘‘ອຸທ຺ເທໂສປິ, ມຫາຣາຊ, ພຫຸກາໂຣ, ປຣິປຸຈ຺ຉາປິ ພຫຸກາຣາ, ນວກມ຺ມມ຺ປິ ພຫຸກາຣໍ, ທານມ຺ປິ ພຫຸກາຣໍ, ປູຊາປິ ພຫຸກາຣາ ເຕສຸ ເຕສຸ ກຣຓີເຍສຸ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ຣາຊູປເສວີ ກຕາວີ ອມຈ຺ຈຠຏພລໂທວາຣິກອນີກຏ຺ຐປາຣິສຊ຺ຊຊເນຫິ, ເຕ ຕສ຺ສ ກຣຓີເຍ ອນຸປ຺ປຕ຺ເຕ ສພ຺ເພປິ ອຸປກາຣາ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຸທ຺ເທໂສປິ ພຫຸກາໂຣ, ປຣິປຸຈ຺ຉາປິ ພຫຸກາຣາ, ນວກມ຺ມມ຺ປິ ພຫຸກາຣໍ, ທານມ຺ປິ ພຫຸກາຣໍ, ປູຊາປິ ພຫຸກາຣາ ເຕສຸ ເຕສຸ ກຣຓີເຍສຸ. ຍທິ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ເພປິ ອຠິຊາຕິປຣິສຸທ຺ຘາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ, ອນຸສາສເນນ [ອນຸສາສເກນ (ສີ. ປີ.)] ກຣຓີຍໍ ນ ຠເວຍ຺ຍ. ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສວເນນ ກຣຓີຍໍ ໂຫຕິ, ເຖໂຣ, ມຫາຣາຊ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອປຣິມິຕມສງ຺ເຂຍ຺ຍກປ຺ປໍ ອຸປາທາຍ ອຸປຈິຕກຸສລມູໂລ ປຎ຺ຎາຍ ໂກຏິໍ ຄໂຕ, ໂສປິ ວິນາ ສວເນນ ນາສກ຺ຂິ ອາສວກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓິຕຸໍ. ຕສ຺ມາ, ມຫາຣາຊ, ພຫຸກາຣໍ ສວນໍ, ຕຖາ ອຸທ຺ເທໂສປິ ປຣິປຸຈ຺ຉາປິ. ຕສ຺ມາ ອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາປິ ນິປ຺ປປຎ຺ຈາ ສງ຺ຂຕາ’’ຕິ. ‘‘ສຸນິຊ຺ຌາປິໂຕ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຎ຺ໂຫ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ນິປ຺ປປຎ຺ຈປຎ຺ໂຫ ປຐໂມ.

໒. ຂີຓາສວຠາວປຎ຺ໂຫ

໒. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຸມ຺ເຫ ຠຓຖ ‘ໂຍ ຄິຫີ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ, ທ຺ເວ ວາສ຺ສ ຄຕິໂຍ ຠວນ຺ຕິ ອນຎ຺ຎາ, ຕສ຺ມິໍ ເຍວ ທິວເສ ປພ຺ພຊຕິ ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ ວາ. ນ ໂສ ທິວໂສ ສກ຺ກາ ອຕິກ຺ກເມຕຸ’ນ຺ຕິ. ສເຈ ໂສ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕສ຺ມິໍ ທິວເສ ອາຈຣິຍໍ ວາ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ວາ ນ ລເຠຖ, ອປິ ນຸ ໂຂ ໂສ ອຣຫາ ສຍໍ ວາ ປພ຺ພເຊຍ຺ຍ ທິວສໍ ວາ ອຕິກ຺ກເມຍ຺ຍ, ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ອຣຫາ ອິທ຺ຘິມາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ປພ຺ພາເຊຍ຺ຍ ວາ ປຣິນິພ຺ພາເຍຍ຺ຍ ວາ’’ຕິ? ‘‘ນ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ອຣຫາ ສຍໍ ປພ຺ພເຊຍ຺ຍ, ສຍໍ ປພ຺ພຊນ຺ໂຕ ເຖຍ຺ຍໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ນ ຈ ທິວສໍ ອຕິກ຺ກເມຍ຺ຍ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຣຫນ຺ຕສ຺ສ ອາຄມນໍ ຠເວຍ຺ຍ ວາ ນ ວາ ຠເວຍ຺ຍ, ຕສ຺ມິໍ ເຍວ ທິວເສ ປຣິນິພ຺ພາເຍຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕຠາໂວ ວິຊຫິໂຕ ໂຫຕິ, ເຍນ ອຘິຄຕສ຺ສ ຊີວິຕຫາໂຣ ຠວຕີ’’ຕິ.

‘‘ວິສມໍ, ມຫາຣາຊ, ຄິຫິລິງ຺ຄໍ, ວິສເມ ລິງ຺ເຄ ລິງ຺ຄທຸພ຺ພລຕາຍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ ຄິຫີ ຕສ຺ມິໍ ເຍວ ທິວເສ ປພ຺ພຊຕິ ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ ວາ. ເນໂສ, ມຫາຣາຊ, ໂທໂສ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ, ຄິຫິລິງ຺ຄສ຺ເສເວໂສ ໂທໂສ ຍທິທໍ ລິງ຺ຄທຸພ຺ພລຕາ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂຠຊນໍ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ອາຍຸປາລກໍ ຊີວິຕຣກ຺ຂກໍ ວິສມໂກຏ຺ຐສ຺ສ ມນ຺ທທຸພ຺ພລຄຫຓິກສ຺ສ ອວິປາເກນ ຊີວິຕໍ ຫຣຕິ. ເນໂສ, ມຫາຣາຊ, ໂທໂສ ໂຠຊນສ຺ສ, ໂກຏ຺ຐສ຺ເສເວໂສ ໂທໂສ ຍທິທໍ ອຄ຺ຄິທຸພ຺ພລຕາ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ວິສເມ ລິງ຺ເຄ ລິງ຺ຄທຸພ຺ພລຕາຍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ ຄິຫີ ຕສ຺ມິໍ ເຍວ ທິວເສ ປພ຺ພຊຕິ ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ ວາ. ເນໂສ, ມຫາຣາຊ, ໂທໂສ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ, ຄິຫິລິງ຺ຄສ຺ເສເວໂສ ໂທໂສ ຍທິທໍ ລິງ຺ຄທຸພ຺ພລຕາ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ປຣິຕ຺ຕໍ ຕິຓສລາກໍ ອຸປຣິ ຄຣຸເກ ປາສາເຓ ຐປິເຕ ທຸພ຺ພລຕາຍ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຕຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ ຄິຫີ ເຕນ ລິງ຺ເຄນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ຘາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຕສ຺ມິໍ ເຍວ ທິວເສ ປພ຺ພຊຕິ ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ ວາ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ອພໂລ ທຸພ຺ພໂລ ນິຫີນຊຈ຺ໂຈ ປຣິຕ຺ຕປຸຎ຺ໂຎ ມຫຕິມຫາຣຊ຺ຊໍ ລຠິຕ຺ວາ ຂເຓນ ປຣິປຕຕິ ປຣິຘໍສຕິ ໂອສກ຺ກຕິ, ນ ສກ຺ໂກຕິ ອິສ຺ສຣິຍໍ ຘາເຣຕຸໍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ ຄິຫີ ເຕນ ລິງ຺ເຄນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ຘາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເຕນ ກາຣເຓນ ຕສ຺ມິໍ ເຍວ ທິວເສ ປພ຺ພຊຕິ ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ ວາ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ຂີຓາສວຠາວປຎ຺ໂຫ ທຸຕິໂຍ.

໓. ຂີຓາສວສຕິສມ຺ໂມສປຎ຺ໂຫ

໓. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຕ຺ຖິ ອຣຫໂຕ ສຕິສມ຺ໂມໂສ’’ຕິ? ‘‘ວິຄຕສຕິສມ຺ໂມສາ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຣຫນ຺ໂຕ, ນຕ຺ຖິ ອຣຫນ຺ຕານໍ ສຕິສມ຺ໂມໂສ’’ຕິ. ‘‘ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອຣຫາ ອາປຕ຺ຕິ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ກິສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ກຸຏິກາເຣ, ມຫາຣາຊ, ສຎ຺ຈຣິຕ຺ເຕ, ວິກາເລ ກາລສຎ຺ຎາຍ, ປວາຣິເຕ ອປ຺ປວາຣິຕສຎ຺ຎາຍ, ອນຕິຣິຕ຺ເຕ ອຕິຣິຕ຺ຕສຎ຺ຎາຍາ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຸມ຺ເຫ ຠຓຖ ‘ເຍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເຕ ທ຺ວີຫິ ກາຣເຓຫິ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ ອນາທຣິເຍນ ວາ ອຊານເນນ ວາ’ຕິ. ອປິ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ອຣຫໂຕ ອນາທຣິຍໍ ໂຫຕິ, ຍໍ ອຣຫາ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ.

‘‘ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຣຫາ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ນຕ຺ຖິ ຈ ອຣຫໂຕ ອນາທຣິຍໍ, ເຕນ ຫິ ອຕ຺ຖິ ອຣຫໂຕ ສຕິສມ຺ໂມໂສ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ອຣຫໂຕ ສຕິສມ຺ໂມໂສ, ອາປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ອຣຫາ ອາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ກາຣເຓນ ມໍ ສຎ຺ຎາເປຫິ, ກິໍ ຕຕ຺ຖ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ທ຺ເວເມ, ມຫາຣາຊ, ກິເລສາ ໂລກວຊ຺ຊໍ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊຎ຺ຈາຕິ. ກຕມໍ, ມຫາຣາຊ, ໂລກວຊ຺ຊໍ? ທສ ອກຸສລກມ຺ມປຖາ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ໂລກວຊ຺ຊໍ. ກຕມໍ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ? ຍໍ ໂລເກ ອຕ຺ຖິ ສມຓານໍ ອນນຸຈ຺ຉວິກໍ ອນນຸໂລມິກໍ, ຄິຫີນໍ ອນວຊ຺ຊໍ. ຕຕ຺ຖ ຠຄວາ ສາວການໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎເປຕິ ‘ຍາວຊີວໍ ອນຕິກ຺ກມນີຍ’ນ຺ຕິ. ວິກາລໂຠຊນໍ, ມຫາຣາຊ, ໂລກສ຺ສ ອນວຊ຺ຊໍ, ຕໍ ຊິນສາສເນ ວຊ຺ຊໍ. ຠູຕຄາມວິໂກປນໍ, ມຫາຣາຊ, ໂລກສ຺ສ ອນວຊ຺ຊໍ, ຕໍ ຊິນສາສເນ ວຊ຺ຊໍ. ອຸທເກ ຫສ຺ສຘມ຺ມໍ, ມຫາຣາຊ, ໂລກສ຺ສ ອນວຊ຺ຊໍ, ຕໍ ຊິນສາສເນ ວຊ຺ຊໍ. ອິຕິ ເອວຣູປານິ ເອວຣູປານິ, ມຫາຣາຊ, ຊິນສາສເນ ວຊ຺ຊານິ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ.

‘‘ໂລກວຊ຺ຊໍ ອຠພ຺ໂພ ຂີຓາສໂວ ຕໍ ອຊ຺ຌາຈຣິຕຸໍ, ຍໍ ກິເລສໍ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ຕໍ ອຊານນ຺ໂຕ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ອວິສໂຍ, ມຫາຣາຊ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ອຣຫໂຕ ສພ຺ພໍ ຊານິຕຸໍ, ນ ຫິ ຕສ຺ສ ພລໍ ອຕ຺ຖິ ສພ຺ພໍ ຊານິຕຸໍ. ອນຎ຺ຎາຕໍ, ມຫາຣາຊ, ອຣຫໂຕ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສານໍ ນາມມ຺ປິ ໂຄຕ຺ຕມ຺ປິ, ມຄ຺ໂຄປິ ຕສ຺ສ ມຫິຍາ ອນຎ຺ຎາໂຕ; ວິມຸຕ຺ຕິໍ ເຍວ, ມຫາຣາຊ, ເອກຈ຺ໂຈ ອຣຫາ ຊາເນຍ຺ຍ; ຉຬຠິຎ຺ໂຎ ອຣຫາ ສກວິສຍໍ ຊາເນຍ຺ຍ; ສພ຺ພຎ຺ຎູ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕວ ສພ຺ພໍ ຊານາຕີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ຂີຓາສວສຕິສມ຺ໂມສປຎ຺ໂຫ ຕຕິໂຍ.

໔. ໂລເກ ນຕ຺ຖິຠາວປຎ຺ໂຫ

໔. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ທິສ຺ສນ຺ຕິ ໂລເກ ພຸທ຺ຘາ, ທິສ຺ສນ຺ຕິ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ, ທິສ຺ສນ຺ຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສາວກາ, ທິສ຺ສນ຺ຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣາຊາໂນ, ທິສ຺ສນ຺ຕິ ປເທສຣາຊາໂນ, ທິສ຺ສນ຺ຕິ ເທວມນຸສ຺ສາ, ທິສ຺ສນ຺ຕິ ສຘນາ, ທິສ຺ສນ຺ຕິ ອຘນາ, ທິສ຺ສນ຺ຕິ ສຸຄຕາ, ທິສ຺ສນ຺ຕິ ທຸຄ຺ຄຕາ, ທິສ຺ສຕິ ປຸຣິສສ຺ສ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄໍ ປາຕຸຠູຕໍ, ທິສ຺ສຕິ ອິຕ຺ຖິຍາ ປຸຣິສລິງ຺ຄໍ ປາຕຸຠູຕໍ, ທິສ຺ສຕິ ສຸກຕໍ ທຸກ຺ກຕໍ ກມ຺ມໍ, ທິສ຺ສນ຺ຕິ ກລ຺ຍາຓປາປການໍ ກມ຺ມານໍ ວິປາກູປໂຠຄິໂນ ສຕ຺ຕາ, ອຕ຺ຖິ ໂລເກ ສຕ຺ຕາ ອຓ຺ຑຊາ ຊລາພຸຊາ ສໍເສທຊາ ໂອປປາຕິກາ, ອຕ຺ຖິ ສຕ຺ຕາ ອປທາ ທ຺ວິປທາ ຈຕຸປ຺ປທາ ພຫຸປ຺ປທາ, ອຕ຺ຖິ ໂລເກ ຍກ຺ຂາ ຣກ຺ຂສາ ກຸມ຺ຠຓ຺ຑາ ອສຸຣາ ທານວາ ຄນ຺ຘພ຺ພາ ເປຕາ ປິສາຈາ, ອຕ຺ຖິ ກິນ຺ນຣາ ມໂຫຣຄາ ນາຄາ ສຸປຓ຺ຓາ ສິທ຺ຘາ ວິຊ຺ຊາຘຣາ, ອຕ຺ຖິ ຫຕ຺ຖີ ອສ຺ສາ ຄາໂວ ມຫິໍສາ [ມຫິສາ (ສີ. ປີ.)] ໂອຏ຺ຐາ ຄທ຺ຣຠາ ອຊາ ເອຬກາ ມິຄາ ສູກຣາ ສີຫາ ພ຺ຍຄ຺ຆາ ທີປີ ອຈ຺ຉາ ໂກກາ ຕຣຈ຺ຉາ ໂສຓາ ສິງ຺ຄາລາ, ອຕ຺ຖິ ພຫຸວິຘາ ສກຸຓາ, ອຕ຺ຖິ ສຸວຓ຺ຓໍ ຣຊຕໍ ມຸຕ຺ຕາ ມຓິ ສງ຺ໂຂ ສິລາ ປວາຬໍ ໂລຫິຕງ຺ໂກ ມສາຣຄລ຺ລໍ ເວຬຸຣິໂຍ ວຊິຣໍ ຜລິກໍ ກາຬໂລຫໍ ຕມ຺ພໂລຫໍ ວຏ຺ຏໂລຫໍ ກໍສໂລຫໍ, ອຕ຺ຖິ ໂຂມໍ ໂກເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ປາສິກໍ ສາຓໍ ຠງ຺ຄໍ ກມ຺ພລໍ, ອຕ຺ຖິ ສາລິ ວີຫິ ຍໂວ ກງ຺ຄຸ ກຸທ຺ຣູໂສ ວຣໂກ ໂຄຘູໂມ ມຸຄ຺ໂຄ, ມາໂສ ຕິລໍ ກຸລຕ຺ຖໍ, ອຕ຺ຖິ ມູລຄນ຺ໂຘ ສາຣຄນ຺ໂຘ ເຜຄ຺ຄຸຄນ຺ໂຘ ຕຈຄນ຺ໂຘ ປຕ຺ຕຄນ຺ໂຘ ປຸປ຺ຜຄນ຺ໂຘ ຜລຄນ຺ໂຘ ສພ຺ພຄນ຺ໂຘ, ອຕ຺ຖິ ຕິຓ ລຕາ ຄຈ຺ຉ ຣຸກ຺ຂ ໂອສຘິ ວນປ຺ປຕິ ນທີ ປພ຺ພຕ ສມຸທ຺ທ ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປາ ສພ຺ພໍ ໂລເກ ອຕ຺ຖິ. ຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ໂລເກ ນຕ຺ຖິ, ຕໍ ເມ ກເຖຫີ’’ຕິ.

‘‘ຕີຓິມານິ, ມຫາຣາຊ, ໂລເກ ນຕ຺ຖິ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ສເຈຕນາ ວາ ອເຈຕນາ ວາ ອຊຣາມຣາ ໂລເກ ນຕ຺ຖິ, ສງ຺ຂາຣານໍ ນິຈ຺ຈຕາ ນຕ຺ຖິ, ປຣມຕ຺ເຖນ ສຕ຺ຕູປລທ຺ຘິ ນຕ຺ຖິ, ອິມານິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕີຓິ ໂລເກ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ໂລເກ ນຕ຺ຖິຠາວປຎ຺ໂຫ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

໕. ອກມ຺ມຊາທິປຎ຺ໂຫ

໕. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ທິສ຺ສນ຺ຕິ ໂລເກ ກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ທິສ຺ສນ຺ຕິ ເຫຕຸນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ທິສ຺ສນ຺ຕິ ອຸຕຸນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ຍໍ ໂລເກ ອກມ຺ມຊໍ ອເຫຕຸຊໍ ອນຸຕຸຊໍ, ຕໍ ເມ ກເຖຫີ’’ຕິ. ‘‘ທ຺ເວເມ, ມຫາຣາຊ, ໂລກສ຺ມິໍ ອກມ຺ມຊາ ອເຫຕຸຊາ ອນຸຕຸຊາ. ກຕເມ ທ຺ເວ? ອາກາໂສ, ມຫາຣາຊ, ອກມ຺ມໂຊ ອເຫຕຸໂຊ ອນຸຕຸໂຊ; ນິພ຺ພານໍ, ມຫາຣາຊ, ອກມ຺ມຊໍ ອເຫຕຸຊໍ ອນຸຕຸຊໍ. ອິເມ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ທ຺ເວ ອກມ຺ມຊາ ອເຫຕຸຊາ ອນຸຕຸຊາ’’ຕິ.

‘‘ມາ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຊິນວຈນໍ ມກ຺ເຂຫິ, ມາ ອຊານິຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ພ຺ຍາກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຫໍ ວທາມິ, ຍໍ ມໍ ຕ຺ວໍ ເອວໍ ວເທສິ ‘ມາ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຊິນວຈນໍ ມກ຺ເຂຫິ, ມາ ອຊານິຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ພ຺ຍາກໂຣຫີ’’’ຕິ? ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍຸຕ຺ຕມິທໍ ຕາວ ວຕ຺ຕຸໍ ‘ອາກາໂສ ອກມ຺ມໂຊ ອເຫຕຸໂຊ ອນຸຕຸໂຊ’ຕິ. ອເນກສເຕຫິ ປນ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກາຣເຓຫິ ຠຄວຕາ ສາວການໍ ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ມຄ຺ໂຄ ອກ຺ຂາໂຕ, ອຖ ຈ ປນ ຕ຺ວໍ ເອວໍ ວເທສິ ‘ອເຫຕຸຊໍ ນິພ຺ພານ’’’ນ຺ຕິ. ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ອເນກສເຕຫິ ກາຣເຓຫິ ສາວການໍ ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ມຄ຺ໂຄ ອກ຺ຂາໂຕ, ນ ຈ ປນ ນິພ຺ພານສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ເຫຕຸ ອກ຺ຂາໂຕ’’ຕິ.

‘‘ເອຕ຺ຖ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອນ຺ຘກາຣໂຕ ອນ຺ຘກາຣຕຣໍ ປວິສາມ, ວນໂຕ ວນຕຣໍ ປວິສາມ, ຄຫນໂຕ ຄຫນຕຣໍ [ຄຫນນ຺ຕຣໂຕ ຄຫນນ຺ຕຣໍ (ກ.)] ປວິສາມ, ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ເຫຕຸ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ປນ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ເຫຕຸ ນຕ຺ຖິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ເຫຕຸ ອຕ຺ຖິ, ເຕນ ຫິ ນິພ຺ພານສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍປິ ເຫຕຸ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ.

‘‘ຍຖາ ປນ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປິຕາ ອຕ຺ຖິ, ເຕນ ກາຣເຓນ ປິຕຸໂນປິ ປິຕາ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ຍຖາ ອນ຺ເຕວາສິກສ຺ສ ອາຈຣິໂຍ ອຕ຺ຖິ, ເຕນ ກາຣເຓນ ອາຈຣິຍສ຺ສປິ ອາຈຣິໂຍ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ຍຖາ ອງ຺ກຸຣສ຺ສ ພີຊໍ ອຕ຺ຖິ, ເຕນ ກາຣເຓນ ພີຊສ຺ສປິ ພີຊໍ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍທິ ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ເຫຕຸ ອຕ຺ຖິ, ເຕນ ກາຣເຓນ ນິພ຺ພານສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍປິ ເຫຕຸ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ.

‘‘ຍຖາ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ວາ ລຕາຍ ວາ ອຄ຺ເຄ ສຕິ ເຕນ ກາຣເຓນ ມຊ຺ຌມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ, ມູລມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍທິ ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ເຫຕຸ ອຕ຺ຖິ, ເຕນ ກາຣເຓນ ນິພ຺ພານສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍປິ ເຫຕຸ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ’’’ຕິ.

‘‘ອນຸປ຺ປາທນີຍໍ, ມຫາຣາຊ, ນິພ຺ພານໍ, ຕສ຺ມາ ນ ນິພ຺ພານສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ເຫຕຸ ອກ຺ຂາໂຕ’’ຕິ. ‘‘ອິງ຺ຆ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກາຣຓໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ກາຣເຓນ ມໍ ສຎ຺ຎາເປຫິ, ຍຖາຫໍ ຊາເນຍ຺ຍໍ ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ເຫຕຸ ອຕ຺ຖິ, ນິພ຺ພານສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ເຫຕຸ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ.

‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ໂສຕໍ ໂອທຫ, ສາຘຸກໍ ສຸໂຓຫິ, ວກ຺ຂາມິ ຕຕ຺ຖ ກາຣຓໍ, ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ປາກຕິເກນ ພເລນ ອິໂຕ ຫິມວນ຺ຕໍ ປພ຺ພຕຣາຊໍ ອຸປຄນ຺ຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ ປນ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ປາກຕິເກນ ພເລນ ຫິມວນ຺ຕໍ ປພ຺ພຕຣາຊໍ ອິຘ ອາຫຣິຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສກ຺ກາ ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ມຄ຺ໂຄ ອກ຺ຂາຕຸໍ, ນ ສກ຺ກາ ນິພ຺ພານສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ເຫຕຸ ທສ຺ເສຕຸໍ.

‘‘ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ປາກຕິເກນ ພເລນ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ນາວາຍ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ປາຣິມຕີຣໍ ຄນ຺ຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ? ‘‘ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ ປນ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ປາກຕິເກນ ພເລນ ມຫາສມຸທ຺ທສ຺ສ ປາຣິມຕີຣໍ ອິຘ ອາຫຣິຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສກ຺ກາ ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ມຄ຺ໂຄ ອກ຺ຂາຕຸໍ, ນ ສກ຺ກາ ນິພ຺ພານສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ເຫຕຸ ທສ຺ເສຕຸໍ. ກິໍ ກາຣຓາ? ອສງ຺ຂຕຕ຺ຕາ ຘມ຺ມສ຺ສາ’’ຕິ.

‘‘ອສງ຺ຂຕໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ອສງ຺ຂຕໍ ນິພ຺ພານໍ ນ ເກຫິຈິ ກຕໍ, ນິພ຺ພານໍ, ມຫາຣາຊ, ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ວາ ອນຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ວາ ອຸປ຺ປາທນີຍນ຺ຕິ ວາ ອຕີຕນ຺ຕິ ວາ ອນາຄຕນ຺ຕິ ວາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ວາ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍນ຺ຕິ ວາ ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍນ຺ຕິ ວາ ຆານວິຎ຺ເຎຍ຺ຍນ຺ຕິ ວາ ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ເຎຍ຺ຍນ຺ຕິ ວາ ກາຍວິຎ຺ເຎຍ຺ຍນ຺ຕິ ວາ’’ຕິ. ‘‘ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ນິພ຺ພານໍ ນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ນ ອນຸປ຺ປນ຺ນໍ ນ ອຸປ຺ປາທນີຍໍ ນ ອຕີຕໍ ນ ອນາຄຕໍ ນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ນ ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ນ ຆານວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ນ ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ນ ກາຍວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ, ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຸມ຺ເຫ ນຕ຺ຖິຘມ຺ມໍ ນິພ຺ພານໍ ອປທິສຖ ‘ນຕ຺ຖິ ນິພ຺ພານ’ນ຺ຕິ. ‘‘ອຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ນິພ຺ພານໍ, ມໂນວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ນິພ຺ພານໍ, ວິສຸທ຺ເຘນ ມານເສນ ປຓີເຕນ ອຸຊຸເກນ ອນາວຣເຓນ ນິຣາມິເສນ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ໂນ ອຣິຍສາວໂກ ນິພ຺ພານໍ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ.

‘‘ກີທິສໍ ປນ ຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ນິພ຺ພານໍ, ຍໍ ຕໍ ໂອປມ຺ເມຫິ ອາທີປນີຍໍ ກາຣເຓຫິ ມໍ ສຎ຺ຎາເປຫິ, ຍຖາ ອຕ຺ຖິຘມ຺ມໍ ໂອປມ຺ເມຫິ ອາທີປນີຍ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ວາໂຕ ນາມາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ອິງ຺ຆ, ມຫາຣາຊ, ວາຕໍ ທສ຺ເສຫິ ວຓ຺ຓໂຕ ວາ ສຓ຺ຐານໂຕ ວາ ອຓຸໍ ວາ ຖູລໍ ວາ ທີຆໍ ວາ ຣສ຺ສໍ ວາ’’ຕິ. ‘‘ນ ສກ຺ກາ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ວາໂຕ ອຸປທສ຺ສຍິຕຸໍ, ນ ໂສ ວາໂຕ ຫຕ຺ຖຄ຺ຄຫຓໍ ວາ ນິມ຺ມທ຺ທນໍ ວາ ອຸເປຕິ, ອປິ ຈ ອຕ຺ຖິ ໂສ ວາໂຕ’’ຕິ. ‘‘ຍທິ, ມຫາຣາຊ, ນ ສກ຺ກາ ວາໂຕ ອຸປທສ຺ສຍິຕຸໍ, ເຕນ ຫິ ນຕ຺ຖິ ວາໂຕ’’ຕິ? ‘‘ຊານາມຫໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ວາໂຕ ອຕ຺ຖີຕິ ເມ ຫທເຍ ອນຸປວິຏ຺ຐໍ, ນ ຈາຫໍ ສກ຺ໂກມິ ວາຕໍ ອຸປທສ຺ສຍິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຖິ ນິພ຺ພານໍ, ນ ຈ ສກ຺ກາ ນິພ຺ພານໍ ອຸປທສ຺ສຍິຕຸໍ ວຓ຺ເຓນ ວາ ສຓ຺ຐາເນນ ວາ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສູປທສ຺ສິຕໍ ໂອປມ຺ມໍ, ສຸນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ ກາຣຓໍ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມິ ‘ອຕ຺ຖິ ນິພ຺ພານ’’’ນ຺ຕິ.

ອກມ຺ມຊາທິປຎ຺ໂຫ ປຎ຺ຈໂມ.

໖. ກມ຺ມຊາທິປຎ຺ໂຫ

໖. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກຕເມ ເອຕ຺ຖ ກມ຺ມຊາ, ກຕເມ ເຫຕຸຊາ, ກຕເມ ອຸຕຸຊາ, ກຕເມ ນ ກມ຺ມຊາ, ນ ເຫຕຸຊາ, ນ ອຸຕຸຊາ’’ຕິ? ‘‘ເຍ ເກຈິ, ມຫາຣາຊ, ສຕ຺ຕາ ສເຈຕນາ, ສພ຺ເພ ເຕ ກມ຺ມຊາ; ອຄ຺ຄິ ຈ ສພ຺ພານິ ຈ ພີຊຊາຕານິ ເຫຕຸຊານິ; ປຖວີ ຈ ປພ຺ພຕາ ຈ ອຸທກຎ຺ຈ ວາໂຕ ຈ, ສພ຺ເພ ເຕ ອຸຕຸຊາ; ອາກາໂສ ຈ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ອິເມ ທ຺ເວ ອກມ຺ມຊາ ອເຫຕຸຊາ ອນຸຕຸຊາ. ນິພ຺ພານໍ ປນ, ມຫາຣາຊ, ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ກມ຺ມຊນ຺ຕິ ວາ ເຫຕຸຊນ຺ຕິ ວາ ອຸຕຸຊນ຺ຕິ ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ວາ ອນຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ວາ ອຸປ຺ປາທນີຍນ຺ຕິ ວາ ອຕີຕນ຺ຕິ ວາ ອນາຄຕນ຺ຕິ ວາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ວາ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍນ຺ຕິ ວາ ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍນ຺ຕິ ວາ ຆານວິຎ຺ເຎຍ຺ຍນ຺ຕິ ວາ ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ເຎຍ຺ຍນ຺ຕິ ວາ ກາຍວິຎ຺ເຎຍ຺ຍນ຺ຕິ ວາ, ອປິ ຈ, ມຫາຣາຊ, ມໂນວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ນິພ຺ພານໍ, ຍໍ ໂສ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ໂນ ອຣິຍສາວໂກ ວິສຸທ຺ເຘນ ຎາເຓນ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ. ‘‘ຣມຓີໂຍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຎ຺ໂຫ ສຸວິນິຈ຺ຉິໂຕ ນິສ຺ສໍສໂຍ ເອກນ຺ຕຄໂຕ, ວິມຕິ ອຸປ຺ປຈ຺ຉິນ຺ນາ, ຕ຺ວໍ ຄຓິວຣປວຣມາສຊ຺ຊາ’’ຕິ.

ກມ຺ມຊາທິປຎ຺ໂຫ ຉຏ຺ໂຐ.

໗. ຍກ຺ຂປຎ຺ໂຫ

໗. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຕ຺ຖິ ໂລເກ ຍກ຺ຂາ ນາມາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຖິ ໂລເກ ຍກ຺ຂາ ນາມາ’’ຕິ. ‘‘ຈວນ຺ຕິ ປນ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ຍກ຺ຂາ ຕມ຺ຫາ ໂຍນິຍາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ຈວນ຺ຕິ ເຕ ຍກ຺ຂາ ຕມ຺ຫາ ໂຍນິຍາ’’ຕິ. ‘‘ກິສ຺ສ ປນ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເຕສໍ ມຕານໍ ຍກ຺ຂານໍ ສຣີຣໍ ນ ທິສ຺ສຕິ, ກຸຓປຄນ຺ໂຘປິ ນ ວາຍຕີ’’ຕິ? ‘‘ທິສ຺ສຕິ, ມຫາຣາຊ, ມຕານໍ ຍກ຺ຂານໍ ສຣີຣໍ, ກຸຓປຄນ຺ໂຘປິ ເຕສໍ ວາຍຕິ, ມຕານໍ, ມຫາຣາຊ, ຍກ຺ຂານໍ ສຣີຣໍ ກີຏວຓ຺ເຓນ ວາ ທິສ຺ສຕິ, ກິມິວຓ຺ເຓນ ວາ ທິສ຺ສຕິ, ກິປິລ຺ລິກວຓ຺ເຓນ ວາ ທິສ຺ສຕິ, ປຏງ຺ຄວຓ຺ເຓນ ວາ ທິສ຺ສຕິ, ອຫິວຓ຺ເຓນ ວາ ທິສ຺ສຕິ, ວິຈ຺ຉິກວຓ຺ເຓນ ວາ ທິສ຺ສຕິ, ສຕປທິວຓ຺ເຓນ ວາ ທິສ຺ສຕິ, ທິຊວຓ຺ເຓນ ວາ ທິສ຺ສຕິ, ມິຄວຓ຺ເຓນ ວາ ທິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ‘‘ໂກ ຫິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຎ຺ໂຎ ອິທໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ວິສຊ຺ເຊຍ຺ຍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຕວາທິເສນ ພຸທ຺ຘິມຕາ’’ຕິ.

ຍກ຺ຂປຎ຺ໂຫ ສຕ຺ຕໂມ.

໘. ອນວເສສສິກ຺ຂາປທປຎ຺ໂຫ

໘. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເຍ ເຕ ອເຫສຸໍ ຕິກິຈ຺ຉການໍ ປຸພ຺ພກາ ອາຈຣິຍາ ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ນາຣໂທ ຘມ຺ມນ຺ຕຣີ [ຘນ຺ວນ຺ຕຣີ (?)] ອງ຺ຄິຣໂສ ກປິໂລ ກຓ຺ຑຣຄ຺ຄິ ສາໂມ ອຕຸໂລ ປຸພ຺ພກຈ຺ຈາຍໂນ, ສພ຺ເພເປເຕ ອາຈຣິຍາ ສກິໍ ເຍວ ໂຣຄຸປ຺ປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ນິທານຎ຺ຈ ສຠາວຎ຺ຈ ສມຸຏ຺ຐານຎ຺ຈ ຕິກິຈ຺ຉຎ຺ຈ ກິຣິຍຎ຺ຈ ສິທ຺ຘາສິທ຺ຘຎ຺ຈ ສພ຺ພໍ ຕໍ [ສນ຺ຕໍ (ກ.)] ນິຣວເສສໍ ຊານິຕ຺ວາ ‘ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ເອຕ຺ຕກາ ໂຣຄາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ ເອກປ຺ປຫາເຣນ ກລາປຄ຺ຄາຫໍ ກຣິຕ຺ວາ ສຸຕ຺ຕໍ ພນ຺ຘິໍສຸ, ອສພ຺ພຎ຺ຎຸໂນ ເອເຕ ສພ຺ເພ, ກິສ຺ສ ປນ ຕຖາຄໂຕ ສພ຺ພຎ຺ຎູ ສມາໂນ ອນາຄຕໍ ກິຣິຍໍ ພຸທ຺ຘຎາເຓນ ຊານິຕ຺ວາ ‘ເອຕ຺ຕເກ ນາມ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ເອຕ຺ຕກໍ ນາມ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ພໍ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອນວເສສໂຕ ສິກ຺ຂາປທໍ ນ ປຎ຺ຎເປສິ, ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ເນ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອຍເສ ປາກເຏ ໂທເສ ວິຕ຺ຖາຣິເກ ປຸຖຸຄເຕ ອຸຊ຺ຌາຍນ຺ເຕສຸ ມນຸສ຺ເສສຸ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ສາວການໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎເປສີ’’ຕິ?

‘‘ຎາຕເມຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ‘ອິມສ຺ມິໍ ສມເຍ ອິເມສຸ ມນຸສ຺ເສສຸ ສາຘິກໍ ທິຍຑ຺ຒສິກ຺ຂາປທສຕໍ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ພໍ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ, ອປິ ຈ ຕຖາຄຕສ຺ສ ເອວໍ ອໂຫສິ ‘ສເຈ ໂຂ ອຫໍ ສາຘິກໍ ທິຍຑ຺ຒສິກ຺ຂາປທສຕໍ ເອກປ຺ປຫາຣໍ ປຎ຺ຎເປສ຺ສາມິ, ມຫາຊໂນ ສນ຺ຕາສມາປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ ‘ພຫຸກໍ ອິຘ ຣກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ທຸກ຺ກຣໍ ວຕ ໂຠ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕຸ’ນ຺ຕິ, ປພ຺ພຊິຕຸກາມາປິ ນ ປພ຺ພຊິສ຺ສນ຺ຕິ, ວຈນຎ຺ຈ ເມ ນ ສທ຺ທຫິສ຺ສນ຺ຕິ, ອສທ຺ທຫນ຺ຕາ ເຕ ມນຸສ຺ສາ ອປາຍຄາມິໂນ ຠວິສ຺ສນ຺ນ-ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ເນ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ຘມ຺ມເທສນາຍ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ປາກເຏ ໂທເສ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎເປສ຺ສາມີ’’’ຕິ. ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ພຸທ຺ຘານໍ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ພຸທ຺ຘານໍ, ຍາວ ມຫນ຺ຕໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓໍ, ເອວເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສຸນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ ເອໂສ ອຕ຺ໂຖ ຕຖາຄເຕນ, ‘ພຫຸກໍ ອິຘ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ ສຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຕານໍ ສນ຺ຕາໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ເອໂກປິ ຊິນສາສເນ ນ ປພ຺ພເຊຍ຺ຍ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ອນວເສສສິກ຺ຂາປທປຎ຺ໂຫ ອຏ຺ຐໂມ.

໙. ສູຣິຍຕປນປຎ຺ໂຫ

໙. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຍໍ ສູຣິໂຍ ສພ຺ພກາລໍ ກຐິນໍ ຕປຕິ, ອຸທາຫຸ ກິຎ຺ຈິກາລໍ ມນ຺ທໍ ຕປຕີ’’ຕິ? ‘‘ສພ຺ພກາລໍ, ມຫາຣາຊ, ສູຣິໂຍ ກຐິນໍ ຕປຕິ, ນ ກິຎ຺ຈິກາລໍ ມນ຺ທໍ ຕປຕີ’’ຕິ. ‘‘ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສູຣິໂຍ ສພ຺ພກາລໍ ກຐິນໍ ຕປຕິ, ກິສ຺ສ ປນ ອປ຺ເປກທາ ສູຣິໂຍ ກຐິນໍ ຕປຕິ, ອປ຺ເປກທາ ມນ຺ທໍ ຕປຕີ’’ຕິ? ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ມຫາຣາຊ, ສູຣິຍສ຺ສ ໂຣຄາ, ເຍສໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ໂຣເຄນ ປຏິປີຬິໂຕ ສູຣິໂຍ ມນ຺ທໍ ຕປຕິ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອພ຺ຠໍ, ມຫາຣາຊ, ສູຣິຍສ຺ສ ໂຣໂຄ, ເຕນ ໂຣເຄນ ປຏິປີຬິໂຕ ສູຣິໂຍ ມນ຺ທໍ ຕປຕິ. ມຫິກາ, ມຫາຣາຊ, ສູຣິຍສ຺ສ ໂຣໂຄ, ເຕນ ໂຣເຄນ ປຏິປີຬິໂຕ ສູຣິໂຍ ມນ຺ທໍ ຕປຕິ. ເມໂຆ, ມຫາຣາຊ, ສູຣິຍສ຺ສ ໂຣໂຄ, ເຕນ ໂຣເຄນ ປຏິປີຬິໂຕ ສູຣິໂຍ ມນ຺ທໍ ຕປຕິ. ຣາຫຸ, ມຫາຣາຊ, ສູຣິຍສ຺ສ ໂຣໂຄ, ເຕນ ໂຣເຄນ ປຏິປີຬິໂຕ ສູຣິໂຍ ມນ຺ທໍ ຕປຕິ. ອິເມ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ສູຣິຍສ຺ສ ໂຣຄາ, ເຍສໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ໂຣເຄນ ປຏິປີຬິໂຕ ສູຣິໂຍ ມນ຺ທໍ ຕປຕີ’’ຕິ. ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສູຣິຍສ຺ສປິ ຕາວ ເຕໂຊສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ໂຣໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ກິມງ຺ຄໍ ປນ ອຎ຺ເຎສໍ ສຕ຺ຕານໍ, ນຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ, ເອສາ ວິຠຕ຺ຕິ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຕວາທິເສນ ພຸທ຺ຘິມຕາ’’ຕິ.

ສູຣິຍຕປນປຎ຺ໂຫ ນວໂມ.

໑໐. ກຐິນຕປນປຎ຺ໂຫ

໑໐. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກິສ຺ສ ເຫມນ຺ເຕ ສູຣິໂຍ ກຐິນໍ ຕປຕິ, ໂນ ຕຖາ ຄິມ຺ເຫ’’ຕິ? ‘‘ຄິມ຺ເຫ, ມຫາຣາຊ, ອນຸປຫຕໍ ໂຫຕິ ຣໂຊຊລ຺ລໍ, ວາຕກ຺ຂຸຠິຕາ ເຣຓູ ຄຄນານຸຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ອາກາເສປິ ອພ຺ຠາ ສຸພຫລາ ໂຫນ຺ຕິ, ມຫາວາໂຕ ຈ ອຘິມຕ຺ຕໍ ວາຍຕິ, ເຕ ສພ຺ເພ ນານາກຸລາ ສມາຍຸຕາ ສູຣິຍຣໍສິໂຍ ປິທຫນ຺ຕິ, ເຕນ ຄິມ຺ເຫ ສູຣິໂຍ ມນ຺ທໍ ຕປຕິ.

‘‘ເຫມນ຺ເຕ ປນ, ມຫາຣາຊ, ເຫຏ຺ຐາ ປຖວີ ນິພ຺ພຸຕາ ໂຫຕິ, ອຸປຣິ ມຫາເມໂຆ ອຸປຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ, ອຸປສນ຺ຕໍ ໂຫຕິ ຣໂຊຊລ຺ລໍ, ເຣຓຸ ຈ ສນ຺ຕສນ຺ຕໍ ຄຄເນ ຈຣຕິ, ວິຄຕວລາຫໂກ ຈ ໂຫຕິ ອາກາໂສ, ວາໂຕ ຈ ມນ຺ທມນ຺ທໍ ວາຍຕິ, ເອເຕສໍ ອຸປຣຕິຍາ ວິສຸທ຺ຘາ [ວິສທາ (ສີ. ປີ.)] ໂຫນ຺ຕິ ສູຣິຍຣໍສິໂຍ, ອຸປຆາຕວິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ສູຣິຍສ຺ສ ຕາໂປ ອຕິ ວິຍ ຕປຕິ. ອິທເມຕ຺ຖ, ມຫາຣາຊ, ກາຣຓໍ, ເຍນ ກາຣເຓນ ສູຣິໂຍ ເຫມນ຺ເຕ ກຐິນໍ ຕປຕິ, ໂນ ຕຖາ ຄິມ຺ເຫ’’ຕິ. ‘‘ສພ຺ພີຕິມຸຕ຺ໂຕ, ຠນ຺ເຕ, ສູຣິໂຍ ກຐິນໍ ຕປຕິ, ເມຆາທິສຫຄໂຕ ກຐິນໍ ນ ຕປຕີ’’ຕິ.

ກຐິນຕປນປຎ຺ໂຫ ທສໂມ.

ນິປ຺ປປຎ຺ຈວຄ຺ໂຄ ທຸຕິໂຍ.

ອິມສ຺ມິໍ ວຄ຺ເຄ ທສ ປຎ຺ຫາ.

໓. ເວສ຺ສນ຺ຕຣວຄ຺ໂຄ

໑. ເວສ຺ສນ຺ຕຣປຎ຺ໂຫ

໑. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສພ຺ເພວ ໂພຘິສຕ຺ຕາ ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ເທນ຺ຕິ, ອຸທາຫຸ ເວສ຺ສນ຺ຕເຣເນວ ຣຎ຺ຎາ ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ສພ຺ເພປິ, ມຫາຣາຊ, ໂພຘິສຕ຺ຕາ ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ເທນ຺ຕິ, ນ ເວສ຺ສນ຺ຕເຣເນວ ຣຎ຺ຎາ ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອປິ ຈ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເຕສໍ ອນຸມເຕນ ເທນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ຠຣິຍາ, ມຫາຣາຊ, ອນຸມຕາ, ທາຣກາ ປນ ພາລຕາຍ ວິລປິໍສຸ [ລາລປິໍສຸ (ສີ. ປີ.)], ຍທິ ເຕ ອຕ຺ຖໂຕ ຊາເນຍ຺ຍຸໍ, ເຕປິ ອນຸໂມເທຍ຺ຍຸໍ, ນ ເຕ ວິລເປຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ທຸກ຺ກຣໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ກຕໍ, ຍໍ ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ໂອຣເສ ປິເຍ ປຸຕ຺ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ທາສຕ຺ຖາຍ ອທາສິ.

‘‘ອິທມ຺ປິ ທຸຕິຍໍ ທຸກ຺ກຣໂຕ ທຸກ຺ກຣຕຣໍ, ຍໍ ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ໂອຣເສ ປິເຍ ປຸຕ຺ເຕ ພາລເກ ຕຣຸຓເກ ລຕາຍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ເຕນ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ລຕາຍ ອນຸມຊ຺ຊີຍນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິ.

‘‘ອິທມ຺ປິ ຕຕິຍໍ ທຸກ຺ກຣໂຕ ທຸກ຺ກຣຕຣໍ, ຍໍ ໂສ ສເກນ ພເລນ ພນ຺ຘນາ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ອາຄເຕ ທາຣເກ ສາຣຊ຺ຊມຸປຄເຕ ປຸນເທວ ລຕາຍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອທາສິ.

‘‘ອິທມ຺ປິ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ທຸກ຺ກຣໂຕ ທຸກ຺ກຣຕຣໍ, ຍໍ ໂສ ທາຣເກ ‘ອຍໍ ໂຂ, ຕາຕ, ຍກ຺ໂຂ ຂາທິຕຸໍ ເນຕິ ອມ຺ເຫ’ຕິ ວິລປນ຺ເຕ ‘ມາ ຠາຍິຕ຺ຖາ’ຕິ ນ ອສ຺ສາເສສິ.

‘‘ອິທມ຺ປິ ປຎ຺ຈມໍ ທຸກ຺ກຣໂຕ ທຸກ຺ກຣຕຣໍ, ຍໍ ໂສ ຊາລິສ຺ສ ກຸມາຣສ຺ສ ຣຸທມານສ຺ສ ປາເທສຸ ນິປຕິຕ຺ວາ ‘ອລໍ, ຕາຕ, ກຓ຺ຫາຊິນໍ ນິວຕ຺ເຕຫິ, ອຫເມວ ຄຈ຺ຉາມິ ຍກ຺ເຂນ ສຫ, ຂາທຕຸ ມໍ ຍກ຺ໂຂ’ຕິ ຍາຈມານສ຺ສ ເອວໍ ນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ.

‘‘ອິທມ຺ປິ ຉຏ຺ຐໍ ທຸກ຺ກຣໂຕ ທຸກ຺ກຣຕຣໍ, ຍໍ ໂສ ຊາລິສ຺ສ ກຸມາຣສ຺ສ ‘ປາສາຓສມໍ ນູນ ເຕ, ຕາຕ, ຫທຍໍ, ຍໍ ຕ຺ວໍ ອມ຺ຫາກໍ ທຸກ຺ຂິຕານໍ ເປກ຺ຂມາໂນ ນິມ຺ມນຸສ຺ສເກ ພ຺ຣຫາຣຎ຺ເຎ ຍກ຺ເຂນ ນີຍມາເນ ນ ນິວາເຣສີ’ຕິ ວິລປມານສ຺ສ ກາຣຸຎ຺ຎໍ ນາກາສິ.

‘‘ອິທມ຺ປິ ສຕ຺ຕມໍ ທຸກ຺ກຣໂຕ ທຸກ຺ກຣຕຣໍ, ຍໍ ຕສ຺ສ ຣຸຬຣຸຬສ຺ສ ຠີມຠີມສ຺ສ ນີເຕ ທາຣເກ ອທສ຺ສນໍ ຄມິເຕ ນ ຜລິ ຫທຍໍ ສຕຘາ ວາ ສຫສ຺ສຘາ ວາ, ປຸຎ຺ຎກາເມນ ມນຸເຊນ ກິໍ ປຣທຸກ຺ຂາປເນນ, ນນຸ ນາມ ສກທານໍ ທາຕພ຺ພໍ ໂຫຕີ’’ຕິ?

‘‘ທຸກ຺ກຣສ຺ສ, ມຫາຣາຊ, ກຕຕ຺ຕາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ທສສຫສ຺ສິຍາ ໂລກຘາຕຸຍາ ສເທວມນຸສ຺ເສສຸ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄໂຕ, ເທວາ ເທວຠວເນ ປກິຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ອສຸຣາ ອສຸຣຠວເນ ປກິຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ຄຣຸຬາ ຄຣຸຬຠວເນ ປກິຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ນາຄາ ນາຄຠວເນ ປກິຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ຍກ຺ຂາ ຍກ຺ຂຠວເນ ປກິຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ອນຸປຸພ຺ເພນ ຕສ຺ສ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ປຣມ຺ປຣາຍ ອຊ຺ເຊຕຣຫິ ອິຘ ອມ຺ຫາກໍ ສມຍໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ຕໍ ມຍໍ ທານໍ ປກິຕ຺ເຕນ຺ຕາ ວິໂກເປນ຺ຕາ ນິສິນ຺ນາ ສຸທິນ຺ນໍ, ອຸທາຫຸ ທຸທ຺ທິນ຺ນນ຺ຕິ. ໂສ ໂຂ ປນາຍໍ, ມຫາຣາຊ, ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ນິປຸຓານໍ ວິຎ຺ຎູນໍ ວິທູນໍ ວິຠາວີນໍ ໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ທສ ຄຸເຓ ອນຸທສ຺ສຕິ. ກຕເມ ທສ? ອເຄຘຕາ ນິຣາລຍຕາ ຈາໂຄ ປຫານໍ ອປຸນຣາວຕ຺ຕິຕາ ສຸຂຸມຕາ ມຫນ຺ຕຕາ ທຸຣນຸໂພຘຕາ ທຸລ຺ລຠຕາ ອສທິສຕາ ພຸທ຺ຘຘມ຺ມສ຺ສ, ໂສ ໂຂ ປນາຍໍ, ມຫາຣາຊ, ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ນິປຸຓານໍ ວິຎ຺ຎູນໍ ວິທູນໍ ວິຠາວີນໍ ໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ອິເມ ທສ ຄຸເຓ ອນຸທສ຺ສຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂຍ ປຣໍ ທຸກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ທານໍ ເທຕິ, ອປິ ນຸ ຕໍ ທານໍ ສຸຂວິປາກໍ ໂຫຕິ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິກ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ກິໍ ວຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອິງ຺ຆ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກາຣຓໍ ອຸປທສ຺ເສຫີ’’ຕິ. ‘‘ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ສີລວາ ໂຫຕິ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ໂມ, ໂສ ຠເວຍ຺ຍ ປກ຺ຂຫໂຕ ວາ ປີຐສປ຺ປີ ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວາ ພ຺ຍາຘິໍ ອາປນ຺ໂນ, ຕເມນໍ ໂຍ ໂກຈິ ປຸຎ຺ຎກາໂມ ຍານໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ປຕ຺ຖິຕໍ ເທສມນຸປາເປຍ຺ຍ, ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຕໂຕນິທານໍ ກິຎ຺ຈິ ສຸຂໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິກໍ ຕໍ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ກິໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ? ຫຕ຺ຖິຍານໍ ວາ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣິໂສ ລເຠຍ຺ຍ ອສ຺ສຍານໍ ວາ ຣຖຍານໍ ວາ, ຖເລ ຖລຍານໍ ຊເລ ຊລຍານໍ ເທເວສຸ ເທວຍານໍ ມນຸສ຺ເສສຸ ມນຸສ຺ສຍານໍ, ຕທນຸຈ຺ຉວິກໍ ຕທນຸໂລມິກໍ ຠເວ ຠເວ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ຕທນຸຈ຺ຉວິການິ ຕທນຸໂລມິການິ ຈສ຺ສ ສຸຂານິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍຸໍ, ສຸຄຕິໂຕ ສຸຄຕິໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ເຕເນວ ກມ຺ມາຠິສນ຺ເທນ ອິທ຺ຘິຍານໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ປຕ຺ຖິຕໍ ນິພ຺ພານນຄຣໍ ປາປຸເຓຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ປຣທຸກ຺ຂາປເນນ ທິນ຺ນທານໍ ສຸຂວິປາກໍ ໂຫຕິ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິກໍ, ຍໍ ໂສ ປຸຣິໂສ ພລີພທ຺ເທ ທຸກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ເອວຣູປໍ ສຸຂໍ ອນຸຠວຕິ.

‘‘ອປຣມ຺ປິ, ມຫາຣາຊ, ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກາຣຓໍ ສຸໂຓຫິ, ຍຖາ ປຣທຸກ຺ຂາປເນນ ທິນ຺ນທານໍ ສຸຂວິປາກໍ ໂຫຕິ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິກໍ. ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ໂກຈິ ຣາຊາ ຊນປທໂຕ ຘມ຺ມິກໍ ພລິໍ ອຸທ຺ຘຣາເປຕ຺ວາ ອາຓາປວຕ຺ຕເນນ ທານໍ ທເທຍ຺ຍ, ອປິ ນຸ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ຣາຊາ ຕໂຕນິທານໍ ກິຎ຺ຈິ ສຸຂໍ ອນຸຠເວຍ຺ຍ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິກໍ ຕໍ ທານ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ກິໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໂຕນິທານໍ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ຣາຊາ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ອເນກສຕສຫສ຺ສຄຸຓໍ ລເຠຍ຺ຍ. ຣາຊູນໍ ອຕິຣາຊາ ຠເວຍ຺ຍ, ເທວານໍ ອຕິເທໂວ ຠເວຍ຺ຍ, ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ອຕິພ຺ຣຫ຺ມາ ຠເວຍ຺ຍ, ສມຓານໍ ອຕິສມໂຓ ຠເວຍ຺ຍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ອຕິພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠເວຍ຺ຍ, ອຣຫນ຺ຕານໍ ອຕິອຣຫາ [ອຕິອຣຫນ຺ໂຕ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ປຣທຸກ຺ຂາປເນນ ທິນ຺ນທານໍ ສຸຂວິປາກໍ ໂຫຕິ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິກໍ, ຍໍ ໂສ ຣາຊາ ພລິນາ ຊນໍ ປີເຬຕ຺ວາ ທິນ຺ນທາເນນ ເອວຣູປໍ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ຍສສຸຂໍ ອນຸຠວຕີ’’ຕິ.

‘‘ອຕິທານໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເວສ຺ສນ຺ຕເຣນ ຣຎ຺ຎາ ທິນ຺ນໍ, ຍໍ ໂສ ສກໍ ຠຣິຍໍ ປຣສ຺ສ ຠຣິຍຕ຺ຖາຍ ອທາສິ, ສເກ ໂອຣເສ ປຸຕ຺ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ທາສຕ຺ຖາຍ ອທາສິ, ອຕິທານໍ ນາມ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂລເກ ວິທູຫິ ນິນ຺ທິຕໍ ຄຣຫິຕໍ, ຍຖາ ນາມ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຕິຠາເຣນ ສກຏສ຺ສ ອກ຺ໂຂ ຠິຊ຺ຊຕິ, ອຕິຠາເຣນ ນາວາ ໂອສີທຕິ, ອຕິຠຸຕ຺ເຕນ ໂຠຊນໍ ວິສມໍ ປຣິຓມຕິ, ອຕິວສ຺ເສນ ຘຎ຺ຎໍ ວິນສ຺ສຕິ, ອຕິທາເນນ ໂຠຄກ຺ຂຍໍ ອຸເປຕິ, ອຕິຕາເປນ ປຖວີ ອຸປຑຍ຺ຫຕິ, ອຕິຣາເຄນ ອຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ໂຫຕິ, ອຕິໂທເສນ ວຊ຺ໂຌ ໂຫຕິ, ອຕິໂມເຫນ ອນຍໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອຕິໂລເຠນ ໂຈຣຄ຺ຄຫຓມຸປຄຈ຺ຉຕິ, ອຕິຠເຍນ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ອຕິປູເຣນ ນທີ ອຸຕ຺ຕຣຕິ, ອຕິວາເຕນ ອສນິ ປຕຕິ, ອຕິອຄ຺ຄິນາ ໂອທນໍ ອຸຕ຺ຕຣຕິ, ອຕິສຎ຺ຈຣເຓນ ນ ຈິຣໍ ຊີວຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຕິທານໍ ນາມ ໂລເກ ວິທູຫິ ນິນ຺ທິຕໍ ຄຣຫິຕໍ, ອຕິທານໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເວສ຺ສນ຺ຕເຣນ ຣຎ຺ຎາ ທິນ຺ນໍ, ນ ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈິ ຜລໍ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ອຕິທານໍ, ມຫາຣາຊ, ໂລເກ ວິທູຫິ ວຓ຺ຓິຕໍ ຖຸຕໍ ປສຕ຺ຖໍ, ເຍ ເກຈິ ຍາທິສໍ ກີທິສໍ ທານໍ ເທນ຺ຕິ [ເກຈິ ຍາທິສໍ ຕາທິສໍ ທານໍ ເທນ຺ຕິ (ສ຺ຍາ.)], ອຕິທານທາຍີ ໂລເກ ກິຕ຺ຕິໍ ປາປຸຓາຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອຕິປວຣຕາຍ ທິພ຺ພໍ ວນມູລໍ ຄຫິຕມ຺ປິ ຫຕ຺ຖປາເສ ຐິຕານໍ ປຣຊນານໍ ນ ທສ຺ສຍຕິ, ອຄໂທ ອຕິຊຈ຺ຈຕາຍ [ອຕິອຸສຠຕາຍ (ກ.)] ປີຬາຍ ສມຸຄ຺ຆາຕໂກ ໂຣຄານໍ ອນ຺ຕກໂຣ, ອຄ຺ຄິ ອຕິໂຊຕິຕາຍ ຑຫຕິ, ອຸທກໍ ອຕິສີຕຕາຍ ນິພ຺ພາເປຕິ, ປທຸມໍ ປຣິສຸທ຺ຘຕາຍ ນ ອຸປລິມ຺ປຕິ ວາຣິກທ຺ທເມນ, ມຓິ ອຕິຄຸຓຕາຍ ກາມທໂທ, ວຊິຣໍ ອຕິຕິຂິຓຕາຍ ວິຊ຺ຌຕິ ມຓິມຸຕ຺ຕາຜລິກໍ, ປຖວີ ອຕິມຫນ຺ຕຕາຍ ນໂຣຣຄມິຄປກ຺ຂິຊລເສລປພ຺ພຕທຸເມ ຘາເຣຕິ, ສມຸທ຺ໂທ ອຕິມຫນ຺ຕຕາຍ ອປຣິປູຣໂຓ, ສິເນຣຸ ອຕິຠາຣຕາຍ ອຈໂລ, ອາກາໂສ ອຕິວິຕ຺ຖາຣຕາຍ ອນນ຺ໂຕ, ສູຣິໂຍ ອຕິປ຺ປຠຕາຍ ຕິມິຣໍ ຆາເຕຕິ, ສີໂຫ ອຕິຊາຕິຕາຍ ວິຄຕຠໂຍ, ມລ຺ໂລ ອຕິພລວຕາຍ ປຏິມລ຺ລໍ ຂິປ຺ປໍ ອຸກ຺ຂິປຕິ, ຣາຊາ ອຕິປຸຎ຺ຎຕາຍ ອຘິປຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕິສີລວນ຺ຕຕາຍ ນາຄຍກ຺ຂນຣມຣູຫິ ນມສ຺ສນີໂຍ, ພຸທ຺ໂຘ ອຕິອຄ຺ຄຕາຍ [ອຕິວິສິຏ຺ຐຕາຍ (ສ຺ຍາ.)] ອນຸປໂມ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຕິທານໍ ນາມ ໂລເກ ວິທູຫິ ວຓ຺ຓິຕໍ ຖຸຕໍ ປສຕ຺ຖໍ, ເຍ ເກຈິ ຍາທິສໍ ກີທິສໍ ທານໍ ເທນ຺ຕິ, ອຕິທານທາຍີ ໂລເກ ກິຕ຺ຕິໍ ປາປຸຓາຕິ, ອຕິທາເນນ ເວສ຺ສນ຺ຕໂຣ ຣາຊາ ທສສຫສ຺ສິຍາ ໂລກຘາຕຸຍາ ວຓ຺ຓິໂຕ ຖຸໂຕ ປສຕ຺ໂຖ ມຫິໂຕ ກິຕ຺ຕິໂຕ, ເຕເນວ ອຕິທາເນນ ເວສ຺ສນ຺ຕໂຣ ຣາຊາ ອຊ຺ເຊຕຣຫິ ພຸທ຺ໂຘ ຊາໂຕ ອຄ຺ໂຄ ສເທວເກ ໂລເກ.

‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ, ມຫາຣາຊ, ໂລເກ ຐປນີຍໍ ທານໍ, ຍໍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ເຍ ອນຸປ຺ປຕ຺ເຕ ນ ທາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ທສ ໂຂ ປນິມານິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ທານານິ, ຍານິ ໂລເກ ອທານສມ຺ມຕານິ, ໂຍ ຕານິ ທານານິ ເທຕິ, ໂສ ອປາຍຄາມີ ໂຫຕິ. ກຕມານິ ທສ? ມຊ຺ຊທານໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂລເກ ອທານສມ຺ມຕໍ, ໂຍ ຕໍ ທານໍ ເທຕິ, ໂສ ອປາຍຄາມີ ໂຫຕິ. ສມຊ຺ຊທານໍ…ເປ… ອິຕ຺ຖິທານໍ…ເປ… ອຸສຠທານໍ…ເປ… ຈິຕ຺ຕກມ຺ມທານໍ…ເປ… ສຕ຺ຖທານໍ …ເປ… ວິສທານໍ…ເປ… ສງ຺ຂລິກທານໍ…ເປ… ກຸກ຺ກຸຏສູກຣທານໍ…ເປ… ຕຸລາກູຏມານກູຏທານໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂລເກ ອທານສມ຺ມຕໍ ໂຫຕິ, ໂຍ ຕໍ ທານໍ ເທຕິ, ໂສ ອປາຍຄາມີ ໂຫຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ທສ ທານານິ ໂລເກ ອທານສມ຺ມຕານິ, ໂຍ ຕານິ ທານານິ ເທຕິ, ໂສ ອປາຍຄາມີ ໂຫຕີ’’ຕິ.

‘‘ນາຫໍ ຕໍ, ມຫາຣາຊ, ອທານສມ຺ມຕໍ ປຸຈ຺ຉາມິ, ອິມໍ ຂ຺ວາຫໍ, ມຫາຣາຊ, ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມິ ‘ອຕ຺ຖິ ປນ, ມຫາຣາຊ, ໂລເກ ຐປນີຍໍ ທານໍ, ຍໍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ເຍ ອນຸປ຺ປຕ຺ເຕ ນ ທາຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ. ‘‘ນຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂລເກ ຐປນີຍໍ ທານໍ. ຍໍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ເຍ ອນຸປ຺ປຕ຺ເຕ ນ ທາຕພ຺ພໍ, ຈິຕ຺ຕປ຺ປສາເທ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ເກຈິ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍານໍ ໂຠຊນໍ ເທນ຺ຕິ, ເກຈິ ອຈ຺ຉາທນໍ, ເກຈິ ສຍນໍ, ເກຈິ ອາວສຖໍ, ເກຈິ ອຕ຺ຖຣຓປາວຸຣຓໍ, ເກຈິ ທາສິທາສໍ, ເກຈິ ເຂຕ຺ຕວຕ຺ຖຸໍ, ເກຈິ ທ຺ວິປທຈຕຸປ຺ປທໍ, ເກຈິ ສຕໍ ສຫສ຺ສໍ ສຕສຫສ຺ສໍ, ເກຈິ ມຫາຣຊ຺ຊໍ, ເກຈິ ຊີວິຕມ຺ປິ ເທນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ຍທິ ປນ, ມຫາຣາຊ, ເກຈິ ຊີວິຕມ຺ປິ ເທນ຺ຕິ, ກິໍ ກາຣຓາ ເວສ຺ສນ຺ຕຣໍ ທານປຕິໍ ອຕິພາຬ຺ຫໍ ປຣິປາເຕສິ ສຸທິນ຺ເນ ປຸຕ຺ເຕ ຈ ທາເຣ ຈ?

‘‘ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຖິ ໂລກປກຕິ ໂລກາຈິຓ຺ຓໍ, ລຠຕິ ປິຕາ ປຸຕ຺ຕໍ ອິຓຏ຺ໂຏ ວາ ອາຊີວິກປກໂຕ ວາ ອາວປິຕຸໍ ວາ [ອາຘາເປຕຸໍ ວາ (ສ຺ຍາ.), ອາຘປິຕຸໍ ວາ (ກ.)] ວິກ຺ກິຓິຕຸໍ ວາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ລຠຕິ ປິຕາ ປຸຕ຺ຕໍ ອິຓຏ຺ໂຏ ວາ ອາຊີວິກປກໂຕ ວາ ອາວປິຕຸໍ ວາ ວິກ຺ກິຓິຕຸໍ ວາ’’ຕິ. ‘‘ຍທິ, ມຫາຣາຊ, ລຠຕິ ປິຕາ ປຸຕ຺ຕໍ ອິຓຏ຺ໂຏ ວາ ອາຊີວິກປກໂຕ ວາ ອາວປິຕຸໍ ວາ ວິກ຺ກິຓິຕຸໍ ວາ, ເວສ຺ສນ຺ຕໂຣປິ, ມຫາຣາຊ, ຣາຊາ ອລຠມາໂນ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓໍ ອຸປທ຺ທຸໂຕ ທຸກ຺ຂິໂຕ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມຘນສ຺ສ ປຏິລາຠາຍ ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ອາວເປສິ ຈ ວິກ຺ກິຓິ ຈ. ອິຕິ, ມຫາຣາຊ, ເວສ຺ສນ຺ຕເຣນ ຣຎ຺ຎາ ອຎ຺ເຎສໍ ທິນ຺ນໍ ເຍວ ທິນ຺ນໍ, ກຕໍ ເຍວ ກຕໍ. ກິສ຺ສ ປນ ຕ຺ວໍ, ມຫາຣາຊ, ເຕນ ທາເນນ ເວສ຺ສນ຺ຕຣໍ ທານປຕິໍ ອຕິພາຬ຺ຫໍ ອປສາເທສີ’’ຕິ?

‘‘ນາຫໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເວສ຺ສນ຺ຕຣສ຺ສ ທານປຕິໂນ ທານໍ ຄຣຫາມິ, ອປິ ຈ ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ຍາຈນ຺ເຕ ນິມິນິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ທາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອຕໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອສພ຺ຠິກາຣຓໍ, ຍໍ ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ຍາຈນ຺ເຕ ອຕ຺ຕານໍ ທເທຍ຺ຍ, ຍໍ ຍໍ ຫິ ຍາຈນ຺ເຕ ຕໍ ຕເທວ ທາຕພ຺ພໍ, ເອຕໍ ສປ຺ປຸຣິສານໍ ກມ຺ມໍ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິ ປຸຣິໂສ ປານີຍໍ ອາຫຣາເປຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ໂຍ ໂຠຊນໍ ທເທຍ຺ຍ, ອປິ ນຸ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ຕສ຺ສ ກິຈ຺ຈກາຣີ ອສ຺ສາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຍໍ ໂສ ອາຫຣາເປຕິ, ຕເມວ ຕສ຺ສ ເທນ຺ໂຕ ກິຈ຺ຈກາຣີ ອສ຺ສາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເວສ຺ສນ຺ຕໂຣ ຣາຊາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ຍາຈນ຺ເຕ ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ເຍວ ອທາສິ. ສເຈ, ມຫາຣາຊ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເວສ຺ສນ຺ຕຣສ຺ສ ສຣີຣໍ ຍາເຈຍ຺ຍ, ນ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຕານໍ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ ນ ກມ຺ເປຍ຺ຍ ນ ຣຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ທິນ຺ນໍ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເຍວ ສຣີຣໍ ຠເວຍ຺ຍ. ສເຈ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິ ເວສ຺ສນ຺ຕຣໍ ທານປຕິໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຍາເຈຍ຺ຍ ‘ທາສຕ຺ຕໍ ເມ ອຸເປຫີ’ຕິ, ທິນ຺ນໍ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເຍວສ຺ສ ສຣີຣໍ ຠເວຍ຺ຍ, ນ ໂສ ທຕ຺ວາ ຕເປຍ຺ຍ [ຐເປຍ຺ຍ (ສີ.)], ຣຎ຺ໂຎ, ມຫາຣາຊ, ເວສ຺ສນ຺ຕຣສ຺ສ ກາໂຍ ພຫຸສາຘາຣໂຓ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປກ຺ກາ ມໍສເປສິ ພຫຸສາຘາຣຓາ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຣຎ຺ໂຎ ເວສ຺ສນ຺ຕຣສ຺ສ ກາໂຍ ພຫຸສາຘາຣໂຓ. ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຜລິໂຕ [ຜລິໂນ (?)] ຣຸກ຺ໂຂ ນານາທິຊຄຓສາຘາຣໂຓ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຣຎ຺ໂຎ ເວສ຺ສນ຺ຕຣສ຺ສ ກາໂຍ ພຫຸສາຘາຣໂຓ. ກິໍ ກາຣຓາ? ‘ເອວາຫໍ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສາມີ’ຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ອຘໂນ ຘນຕ຺ຖິໂກ ຘນປຣິເຍສນໍ ຈຣມາໂນ ອຊປຖໍ ສງ຺ກຸປຖໍ ເວຕ຺ຕປຖໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຊລຖລວາຓິຊ຺ຊໍ ກໂຣຕິ, ກາເຍນ ວາຈາຍ ມນສາ ຘນໍ ອາຣາເຘຕິ, ຘນປ຺ປຏິລາຠາຍ ວາຍມຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເວສ຺ສນ຺ຕໂຣ ທານປຕິ ອຘໂນ ພຸທ຺ຘຘເນນ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓຣຕນປ຺ປຏິລາຠາຍ ຍາຈການໍ ຘນຘຎ຺ຎໍ ທາສິທາສໍ ຍານວາຫນໍ ສກລສາປເຕຍ຺ຍໍ ສກໍ ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ອຕ຺ຕານຎ຺ຈ ຈຊິຕ຺ວາ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ເຍວ ປຣິເຍສຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ອມຈ຺ໂຈ ມຸທ຺ທກາໂມ ມຸທ຺ທາຘິກຣຓໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ເຄເຫ ຘນຘຎ຺ຎໍ ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ທຕ຺ວາປິ ມຸທ຺ທປ຺ປຏິລາຠາຍ ວາຍມຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເວສ຺ສນ຺ຕໂຣ ທານປຕິ ສພ຺ພໍ ຕໍ ພາຫິຣພ຺ຠນ຺ຕຣຘນໍ ທຕ຺ວາ ຊີວິຕມ຺ປິ ປເຣສໍ ທຕ຺ວາ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ເຍວ ປຣິເຍສຕິ.

‘‘ອປິ ຈ, ມຫາຣາຊ, ເວສ຺ສນ຺ຕຣສ຺ສ ທານປຕິໂນ ເອວໍ ອໂຫສິ ‘ຍໍ ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຍາຈຕິ, ຕເມວາຫໍ ຕສ຺ສ ເທນ຺ໂຕ ກິຈ຺ຈກາຣີ ນາມ ໂຫມີ’ຕິ, ເອວໍ ໂສ ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ຕທາຣມທາສິ. ນ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເວສ຺ສນ຺ຕໂຣ ທານປຕິ ເທສ຺ສຕາຍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປຸຕ຺ຕທາຣມທາສິ, ນ ອທສ຺ສນກາມຕາຍ ປຸຕ຺ຕທາຣມທາສິ, ນ ອຕິພຫຸກາ ເມ ປຸຕ຺ຕທາຣາ, ‘ນ ສກ຺ໂກມິ ເຕ ໂປເສຕຸ’ນ຺ຕິ ປຸຕ຺ຕທາຣມທາສິ, ນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ ‘ອປ຺ປິຍາ ເມ’ຕິ ນີຫຣິຕຸກາມຕາຍ ປຸຕ຺ຕທາຣມທາສິ. ອຖ ໂຂ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓຣຕນສ຺ເສວ ປິຍຕ຺ຕາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓສ຺ສ ກາຣຓາ ເວສ຺ສນ຺ຕໂຣ ຣາຊາ ເອວຣູປໍ ອຕຸລໍ ວິປຸລມນຸຕ຺ຕຣໍ ປິຍໍ ມນາປໍ ທຍິຕໍ ປາຓສມໍ ປຸຕ຺ຕທາຣທານວຣໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອທາສິ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ ຈຣິຍາປິຏເກ –

‘‘‘ນ ເມ ເທສ຺ສາ ອຸໂຠ ປຸຕ຺ຕາ, ມທ຺ທີ ເທວີ ນ ເທສ຺ສິຍາ;

ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປິຍໍ ມຍ຺ຫໍ, ຕສ຺ມາ ປິເຍ ອທາສຫ’ນ຺ຕິ.

‘‘ຕສ຺ມາ, ມຫາຣາຊ, ເວສ຺ສຕໂຣ ຣາຊາ ປຸຕ຺ຕທານໍ [ປຸຕ຺ຕທາຣໍ (ກ.)] ທຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ. ຕສ຺ສ ອຕິເປເມນ ທຸກ຺ຂິຕສ຺ສ ພລວໂສໂກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ຫທຍວຕ຺ຖຸ ອຸຓ຺ຫມໂຫສິ. ນາສິກາຍ ອປ຺ປໂຫນ຺ຕິຍາ ມຸເຂນ ອຸຓ຺ເຫ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ, ອສ຺ສູນິ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂລຫິຕພິນ຺ທູນິ ຫຸຕ຺ວາ ເນຕ຺ເຕຫິ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ທຸກ຺ເຂນ ເວສ຺ສນ຺ຕໂຣ ຣາຊາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປຸຕ຺ຕທາຣມທາສິ ‘ມາ ເມ ທານປໂຖ ປຣິຫາຍີ’ຕິ.

‘‘ອປິ ຈ, ມຫາຣາຊ, ເວສ຺ສນ຺ຕໂຣ ຣາຊາ ທ຺ເວ ອຕ຺ຖວເສ ປຏິຈ຺ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ທ຺ເວ ທາຣເກ ອທາສິ. ກຕເມ ທ຺ເວ? ທານປໂຖ ຈ ເມ ອປຣິຫີໂນ ຠວິສ຺ສຕິ, ທຸກ຺ຂິເຕ ຈ ເມ ປຸຕ຺ຕເກ ວນມູລຜເລຫິ ອິໂຕນິທານໍ ອຍ຺ຍໂກ ໂມເຈສ຺ສຕີຕິ. ຊານາຕິ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ເວສ຺ສນ຺ຕໂຣ ຣາຊາ ‘ນ ເມ ທາຣກາ ສກ຺ກາ ເກນຈິ ທາສໂຠເຄນ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ, ອິເມ ຈ ທາຣເກ ອຍ຺ຍໂກ ນິກ຺ກິຓິສ຺ສຕິ, ເອວໍ ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ຄມນໍ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ. ອິເມ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ທ຺ເວ ອຕ຺ຖວເສ ປຏິຈ຺ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ທ຺ເວ ທາຣເກ ອທາສິ.

‘‘ອປິ ຈ, ມຫາຣາຊ, ເວສ຺ສນ຺ຕໂຣ ຣາຊາ ຊານາຕິ ‘ອຍໍ ໂຂ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຊິຓ຺ໂຓ ວຸຑ຺ໂຒ ມຫລ຺ລໂກ ທຸພ຺ພໂລ ຠຄ຺ໂຄ ທຓ຺ຑປຣາຍໂຓ ຂີຓາຍຸໂກ ປຣິຕ຺ຕປຸຎ຺ໂຎ, ເນໂສ ສມຕ຺ໂຖ ອິເມ ທາຣເກ ທາສໂຠເຄນ ຠຸຎ຺ຊິຕຸ’ນ຺ຕິ. ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ ປນ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ປາກຕິເກນ ພເລນ ອິເມ ຈນ຺ທິມສູຣິເຍ ເອວໍມຫິທ຺ຘິເກ ເອວໍມຫານຸຠາເວ ຄເຫຕ຺ວາ ເປຬາຍ ວາ ສມຸຄ຺ເຄ ວາ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ນິປ຺ປເຠ ກຕ຺ວາ ຖາລກປຣິໂຠເຄນ [ປທີປປຣິໂຠເຄນ (ສ຺ຍາ.)] ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ຈນ຺ທິມສູຣິຍປ຺ປຏິຠາຄສ຺ສ ເວສ຺ສນ຺ຕຣສ຺ສ ທາຣກາ ນ ສກ຺ກາ ເກນຈິ ທາສໂຠເຄນ ຠຸຎ຺ຊິຕຸນ຺ຕິ.

‘‘ອປຣມ຺ປິ, ມຫາຣາຊ, ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກາຣຓໍ ສຸໂຓຫິ, ເຍນ ກາຣເຓນ ເວສ຺ສນ຺ຕຣສ຺ສ ທາຣກາ ນ ສກ຺ກາ ເກນຈິ ທາສໂຠເຄນ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ມຓິຣຕນໍ ສຸຠໍ ຊາຕິມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐໍສໍ ສຸປຣິກມ຺ມກຕໍ ຈຕຸຫຕ຺ຖາຍາມໍ ສກຏນາຠິປຣິຓາຫໍ ນ ສກ຺ກາ ເກນຈິ ປິໂລຕິກາຍ ເວເຐຕ຺ວາ ເປຬາຍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖກນິສານປຣິໂຠເຄນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂລເກ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣຎ຺ໂຎ ມຓິຣຕນປ຺ປຏິຠາຄສ຺ສ ເວສ຺ສນ຺ຕຣສ຺ສ ທາຣກາ ນ ສກ຺ກາ ເກນຈິ ທາສໂຠເຄນ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ.

‘‘ອປຣມ຺ປິ, ມຫາຣາຊ, ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກາຣຓໍ ສຸໂຓຫິ, ເຍນ ກາຣເຓນ ເວສ຺ສນ຺ຕຣສ຺ສ ທາຣກາ ນ ສກ຺ກາ ເກນຈິ ທາສໂຠເຄນ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຕິຘາ ປຠິນ຺ໂນ ສພ຺ພເສໂຕ ສຕ຺ຕປ຺ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ອຏ຺ຐຣຕນຸພ຺ເພໂຘ ນວຣຕນາຍາມປຣິຓາໂຫ ປາສາທິໂກ ທສ຺ສນີໂຍ ອຸໂປສໂຖ ນາຄຣາຊາ ນ ສກ຺ກາ ເກນຈິ ສຸປ຺ເປນ ວາ ສຣາເວນ ວາ ປິທຫິຕຸໍ, ໂຄວຈ຺ຉໂກ ວິຍ ວຈ຺ຉກສາລາຍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຣິຫຣິຕຸໍ ວາ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂລເກ ອຸໂປສຖນາຄຣາຊປ຺ປຏິຠາຄສ຺ສ ເວສ຺ສນ຺ຕຣສ຺ສ ທາຣກາ ນ ສກ຺ກາ ເກນຈິ ທາສໂຠເຄນ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ.

‘‘ອປຣມ຺ປິ, ມຫາຣາຊ, ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກາຣຓໍ ສຸໂຓຫິ, ເຍນ ກາຣເຓນ ເວສ຺ສນ຺ຕຣສ຺ສ ທາຣກາ ນ ສກ຺ກາ ເກນຈິ ທາສໂຠເຄນ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມຫາສມຸທ຺ໂທ ທີຆປຸຖຸລວິຕ຺ຖິຓ຺ໂຓ ຄມ຺ຠີໂຣ ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ ທຸຣຸຕ຺ຕໂຣ ອປຣິໂຍຄາຬ຺ໂຫ ອນາວໂຏ ນ ສກ຺ກາ ເກນຈິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປິທຫິຕ຺ວາ ເອກຕິຕ຺ເຖນ ປຣິໂຠຄໍ ກາຕຸໍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂລເກ ມຫາສມຸທ຺ທປ຺ປຏິຠາຄສ຺ສ ເວສ຺ສນ຺ຕຣສ຺ສ ທາຣກາ ນ ສກ຺ກາ ເກນຈິ ທາສໂຠເຄນ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ.

‘‘ອປຣມ຺ປິ, ມຫາຣາຊ, ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກາຣຓໍ ສຸໂຓຫິ, ເຍນ ກາຣເຓນ ເວສ຺ສນ຺ຕຣສ຺ສ ທາຣກາ ນ ສກ຺ກາ ເກນຈິ ທາສໂຠເຄນ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຫິມວນ຺ໂຕ ປພ຺ພຕຣາຊາ ປຎ຺ຈໂຍຊນສຕໍ ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄໂຕ ນເຠ ຕິສຫສ຺ສໂຍຊນາຍາມວິຕ຺ຖາໂຣ ຈຕຸຣາສີຕິກູຏສຫສ຺ສປ຺ປຏິມຓ຺ຑິໂຕ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ມຫານທີສຕານໍ ປຠໂວ ມຫາຠູຕຄຓາລໂຍ ນານາວິຘຄນ຺ຘຘໂຣ ທິພ຺ໂພສຘສຕສມລງ຺ກໂຕ ນເຠ ວລາຫໂກ ວິຍ ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄໂຕ ທິສ຺ສຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂລເກ ຫິມວນ຺ຕປພ຺ພຕຣາຊປ຺ປຏິຠາຄສ຺ສ ເວສ຺ສນ຺ຕຣສ຺ສ ທາຣກາ ນ ສກ຺ກາ ເກນຈິ ທາສໂຠເຄນ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ.

‘‘ອປຣມ຺ປິ, ມຫາຣາຊ, ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກາຣຓໍ ສຸໂຓຫິ, ເຍນ ກາຣເຓນ ເວສ຺ສນ຺ຕຣສ຺ສ ທາຣກາ ນ ສກ຺ກາ ເກນຈິ ທາສໂຠເຄນ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຣຕ຺ຕນ຺ຘກາຣຕິມິສາຍໍ ອຸປຣິປພ຺ພຕຄ຺ເຄ ຊລມາໂນ ມຫາອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ສຸວິທູເຣປິ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເວສ຺ສນ຺ຕໂຣ ຣາຊາ ປພ຺ພຕຄ຺ເຄ ຊລມາໂນ ມຫາອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິຍ ສຸວິທູເຣປິ ປາກໂຏ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຕສ຺ສ ທາຣກາ ນ ສກ຺ກາ ເກນຈິ ທາສໂຠເຄນ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ.

‘‘ອປຣມ຺ປິ, ມຫາຣາຊ, ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກາຣຓໍ ສຸໂຓຫິ, ເຍນ ກາຣເຓນ ເວສ຺ສນ຺ຕຣສ຺ສ ທາຣກາ ນ ສກ຺ກາ ເກນຈິ ທາສໂຠເຄນ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຫິມວນ຺ເຕ ປພ຺ພເຕ ນາຄປຸປ຺ຜສມເຍ ອຸຊຸວາເຕ ວາຍນ຺ເຕ ທສ ທ຺ວາທສ ໂຍຊນານິ ປຸປ຺ຜຄນ຺ໂຘ ວາຍຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເວສ຺ສນ຺ຕຣສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ອປິ ໂຍຊນສຫສ຺ເສຫິປິ ຍາວ ອກນິຏ຺ຐຠວນໍ ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ສຸຣາສຸຣຄຣຸຬຄນ຺ຘພ຺ພຍກ຺ຂຣກ຺ຂສມໂຫຣຄກິນ຺ນຣອິນ຺ທຠວເນສຸ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄໂຕ, ສີລວຣຄນ຺ໂຘ ຈສ຺ສ ສມ຺ປວາຍຕິ, ເຕນ ຕສ຺ສ ທາຣກາ ນ ສກ຺ກາ ເກນຈິ ທາສໂຠເຄນ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ. ອນຸສິຏ຺ໂຐ, ມຫາຣາຊ, ຊາລີ ກຸມາໂຣ ປິຕຣາ ເວສ຺ສນ຺ຕເຣນ ຣຎ຺ຎາ ‘ອຍ຺ຍໂກ ເຕ, ຕາຕ, ຕຸມ຺ເຫ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຘນໍ ທຕ຺ວາ ນິກ຺ກິຓນ຺ໂຕ ຕໍ ນິກ຺ຂສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ນິກ຺ກິຓາຕຸ, ກຓ຺ຫາຊິນໍ ນິກ຺ກິຓນ຺ໂຕ ທາສສຕໍ ທາສິສຕໍ ຫຕ຺ຖິສຕໍ ອສ຺ສສຕໍ ເຘນຸສຕໍ ອຸສຠສຕໍ ນິກ຺ຂສຕນ຺ຕິ ສພ຺ພສຕໍ ທຕ຺ວາ ນິກ຺ກິຓາຕຸ, ຍທິ ເຕ, ຕາຕ, ອຍ຺ຍໂກ ຕຸມ຺ເຫ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ອາຓາຍ ພລສາ ມຸຘາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ມາ ຕຸມ຺ເຫ ອຍ຺ຍກສ຺ສ ວຈນໍ ກຣິຕ຺ຖ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ເສວ ອນຸຍາຍິໂນ ໂຫຖາ’ຕິ, ເອວມນຸສາສິຕ຺ວາ ປຸຕ຺ເຕ ເປເສສິ, ຕໂຕ ຊາລີກຸມາໂຣ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຍ຺ຍເກນ ປຸຏ຺ໂຐ ກເຖສິ –

‘‘‘ສຫສ຺ສຄ຺ຆໍ ຫິ ມໍ ຕາຕ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປິຕາ ອທາ;

ອໂຖ ກຓ຺ຫາຊິນໍ ກຎ຺ຎໍ, ຫຕ຺ຖີນຎ຺ຈ ສເຕນ ຈາ’’’ຕິ.

‘‘ສຸນິພ຺ເພຐິໂຕ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຎ຺ໂຫ; ສຸຠິນ຺ນໍ ທິຏ຺ຐິຊາລໍ; ສຸມທ຺ທິໂຕ ປຣວາໂທ; ສກສມໂຍ ສຸທີປິໂຕ; ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ສຸປຣິໂສຘິຕໍ; ສຸວິຠຕ຺ໂຕ ອຕ຺ໂຖ; ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ເວສ຺ສນ຺ຕຣປຎ຺ໂຫ ປຐໂມ.

໒. ທຸກ຺ກຣກາຣິກປຎ຺ໂຫ

໒. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສພ຺ເພວ ໂພຘິສຕ຺ຕາ ທຸກ຺ກຣກາຣິກໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ອຸທາຫຸ ໂຄຕເມເນວ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ທຸກ຺ກຣກາຣິກາ ກຕາ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ເພສໍ ໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ທຸກ຺ກຣກາຣິກາ, ໂຄຕເມເນວ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ທຸກ຺ກຣກາຣິກາ ກຕາ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍທິ ເອວໍ ອຍຸຕ຺ຕໍ, ຍໍ ໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ໂພຘິສຕ຺ເຕຫິ ເວມຕ຺ຕຕາ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ຈຕູຫິ, ມຫາຣາຊ, ຐາເນຫິ ໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ໂພຘິສຕ຺ເຕຫິ ເວມຕ຺ຕຕາ ໂຫຕິ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ກຸລເວມຕ຺ຕຕາ ປຘານເວມຕ຺ຕຕາ [ອທ຺ຘານເວມຕ຺ຕຕາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ອາຍຸເວມຕ຺ຕຕາ ປມາຓເວມຕ຺ຕຕາຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຈຕູຫິ ຐາເນຫິ ໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ໂພຘິສຕ຺ເຕຫິ ເວມຕ຺ຕຕາ ໂຫຕິ. ສພ຺ເພສມ຺ປິ, ມຫາຣາຊ, ພຸທ຺ຘານໍ ຣູເປ ສີເລ ສມາຘິມ຺ຫິ ປຎ຺ຎາຍ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສເນ ຈຕຸເວສາຣຊ຺ເຊ ທສຕຖາຄຕພເລ ຉອສາຘາຣຓຎາເຓ ຈຸທ຺ທສພຸທ຺ຘຎາເຓ ອຏ຺ຐາຣສພຸທ຺ຘຘມ຺ເມ ເກວເລ ຈ ພຸທ຺ຘຄຸເຓ [ພຸທ຺ຘຘມ຺ເມ (ສີ. ປີ.)] ນຕ຺ຖິ ເວມຕ຺ຕຕາ, ສພ຺ເພປິ ພຸທ຺ຘາ ພຸທ຺ຘຘມ຺ເມຫິ ສມສມາ’’ຕິ.

‘‘ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສພ຺ເພປິ ພຸທ຺ຘາ ພຸທ຺ຘຘມ຺ເມຫິ ສມສມາ, ເກນ ກາຣເຓນ ໂຄຕເມເນວ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ທຸກ຺ກຣກາຣິກາ ກຕາ’’ຕິ? ‘‘ອປຣິປກ຺ເກ, ມຫາຣາຊ, ຎາເຓ ອປຣິປກ຺ກາຍ ໂພຘິຍາ ໂຄຕໂມ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເນກ຺ຂມ຺ມມຠິນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ອປຣິປກ຺ກໍ ຎາຓໍ ປຣິປາຈຍມາເນນ ທຸກ຺ກຣກາຣິກາ ກຕາ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເກນ ກາຣເຓນ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອປຣິປກ຺ເກ ຎາເຓ ອປຣິປກ຺ກາຍ ໂພຘິຍາ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ, ນນຸ ນາມ ຎາຓໍ ປຣິປາເຈຕ຺ວາ ປຣິປກ຺ເກ ຎາເຓ ນິກ຺ຂມິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ໂພຘິສຕ຺ໂຕ, ມຫາຣາຊ, ວິປຣີຕໍ ອິຕ຺ຖາຄາຣໍ ທິສ຺ວາ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ອໂຫສິ, ຕສ຺ສ ວິປ຺ປຏິສາຣິສ຺ສ ອຣຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ອຣຕິຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ອຎ຺ຎຕໂຣ ມາຣກາຍິໂກ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ‘ອຍໍ ໂຂ ກາໂລ ອຣຕິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິໂນທນາຍາ’ຕິ ເວຫາເສ ຐຕ຺ວາ ອິທໍ ວຈນມພ຺ຣວິ –

‘‘ມາຣິສ, ມາ ໂຂ ຕ຺ວໍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ ອໂຫສິ, ອິໂຕ ເຕ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ທິພ຺ພໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ປາຕຸຠວິສ຺ສຕິ ສຫສ຺ສາຣໍ ສເນມິກໍ ສນາຠິກໍ ສພ຺ພາກາຣປຣິປູຣໍ, ປຖວິຄຕານິ ຈ ເຕ ຣຕນານິ ອາກາສຏ຺ຐານິ ຈ ສຍເມວ ອຸປຄຈ຺ຉິສ຺ສນ຺ຕິ, ທ຺ວິສຫສ຺ສປຣິຕ຺ຕທີປປຣິວາເຣສຸ ຈຕູສຸ ມຫາທີເປສຸ ເອກມຸເຂນ ອາຓາ ປວຕ຺ຕິສ຺ສຕິ, ປໂຣສຫສ຺ສຎ຺ຈ ເຕ ປຸຕ຺ຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ສູຣາ ວີຣງ຺ຄຣູປາ ປຣເສນປ຺ປມທ຺ທນາ, ເຕຫິ ປຸຕ຺ເຕຫິ ປຣິກິຓ຺ໂຓ ສຕ຺ຕຣຕນສມນ຺ນາຄໂຕ ຈຕຸທ຺ທີປມນຸສາສິສ຺ສສີ’ຕິ.

‘‘ຍຖາ ນາມ ທິວສສນ຺ຕຕ຺ຕໍ ອໂຍສູລໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸປຑຫນ຺ຕໍ ກຓ຺ຓໂສຕໍ ປວິເສຍ຺ຍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຕໍ ວຈນໍ ກຓ຺ຓໂສຕໍ ປວິສິຕ຺ຖ, ອິຕິ ໂສ ປກຕິຍາວ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ ຕສ຺ສາ ເທວຕາຍ ວຈເນນ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ອຸພ຺ພິຊ຺ຊິ ສໍວິຊ຺ຊິ ສໍເວຄມາປຊ຺ຊິ.

‘‘ຍຖາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ມຫຕິມຫາອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ຊລມາໂນ ອຎ຺ເຎນ ກຏ຺ເຐນ ອຸປຑຫິໂຕ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ຊເລຍ຺ຍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປກຕິຍາວ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ ຕສ຺ສາ ເທວຕາຍ ວຈເນນ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ອຸພ຺ພິຊ຺ຊິ ສໍວິຊ຺ຊິ ສໍເວຄມາປຊ຺ຊິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ມຫາປຖວີ ປກຕິຕິນ຺ຕາ ນິພ຺ພຕ຺ຕຫຣິຕສທ຺ທລາ ອາສິຕ຺ໂຕທກາ ຈິກ຺ຂລ຺ລຊາຕາ ປຸນເທວ ມຫາເມເຆ ອຠິວຸຏ຺ເຐ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ຈິກ຺ຂລ຺ລຕຣາ ອສ຺ສ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປກຕິຍາວ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ ຕສ຺ສາ ເທວຕາຍ ວຈເນນ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ອຸພ຺ພິຊ຺ຊິ ສໍວິຊ຺ຊິ ສໍເວຄມາປຊ຺ຊີ’’ຕິ.

‘‘ອປິ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຍທິ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ທິພ຺ພໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ປຏິນິວຕ຺ເຕຍ຺ຍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ທິພ຺ເພ ຈກ຺ກຣຕເນ ນິພ຺ພຕ຺ເຕ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ທິພ຺ພໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ອປິ ຈ ປໂລຠນຕ຺ຖາຍ ຕາຍ ເທວຕາຍ ມຸສາ ຠຓິຕໍ, ຍທິປິ, ມຫາຣາຊ, ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ທິພ຺ພໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ນ ນິວຕ຺ເຕຍ຺ຍ. ກິໍ ກາຣຓໍ? ‘ອນິຈ຺ຈ’ນ຺ຕິ, ມຫາຣາຊ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ທຬ຺ຫໍ ອຄ຺ຄເຫສິ, ‘ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາ’ຕິ ທຬ຺ຫໍ ອຄ຺ຄເຫສິ, ອຸປາທານກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ໂຕ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອໂນຕຕ຺ຕທຫໂຕ ອຸທກໍ ຄງ຺ຄໍ ນທິໍ ປວິສຕິ, ຄງ຺ຄາຍ ນທິຍາ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ປວິສຕິ, ມຫາສມຸທ຺ທໂຕ ປາຕາລມຸຂໍ ປວິສຕິ, ອປິ ນຸ, ມຫາຣາຊ, ຕໍ ອຸທກໍ ປາຕາລມຸຂຄຕໍ ປຏິນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ປວິເສຍ຺ຍ, ມຫາສມຸທ຺ທໂຕ ຄງ຺ຄໍ ນທິໍ ປວິເສຍ຺ຍ, ຄງ຺ຄາຍ ນທິຍາ ປຸນ ອໂນຕຕ຺ຕໍ ປວິເສຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ກປ຺ປານໍ ສຕສຫສ຺ສໍ ຈຕຸໂຣ ຈ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ເຍ ກຸສລໍ ປຣິປາຈິຕໍ ອິມສ຺ສ ຠວສ຺ສ ກາຣຓາ, ໂສຍໍ ອນ຺ຕິມຠໂວ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ ປຣິປກ຺ກໍ ໂພຘິຎາຓໍ ຉຫິ ວສ຺ເສຫິ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎູ ໂລເກ ອຄ຺ຄປຸຄ຺ຄໂລ, ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈກ຺ກຣຕນກາຣຓາ [ຈກ຺ກຣຕນສ຺ສ ກາຣຓາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ປຏິນິວຕ຺ເຕຍ຺ຍາ’’ຕິ [ປຣິນິວຕ຺ເຕຍ຺ຍາຕິ (ສີ. ປີ. ກ.)]? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ.

‘‘ອປິ ຈ, ມຫາຣາຊ, ມຫາປຖວີ ປຣິວຕ຺ເຕຍ຺ຍ ສການນາ ສປພ຺ພຕາ, ນຕ຺ເວວ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຏິນິວຕ຺ເຕຍ຺ຍ ອປຕ຺ວາ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ. ອາໂຣເຫຍ຺ຍປິ ເຈ, ມຫາຣາຊ, ຄງ຺ຄາຍ ອຸທກໍ ປຏິໂສຕໍ, ນຕ຺ເວວ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຏິນິວຕ຺ເຕຍ຺ຍ ອປຕ຺ວາ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ; ວິສຸສ຺ເສຍ຺ຍປິ ເຈ, ມຫາຣາຊ, ມຫາສມຸທ຺ໂທ ອປຣິມິຕຊລຘໂຣ ໂຄປເທ ອຸທກໍ ວິຍ, ນຕ຺ເວວ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຏິນິວຕ຺ເຕຍ຺ຍ ອປຕ຺ວາ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ; ຜເລຍ຺ຍປິ ເຈ, ມຫາຣາຊ, ສິເນຣຸປພ຺ພຕຣາຊາ ສຕຘາ ວາ ສຫສ຺ສຘາ ວາ, ນຕ຺ເວວ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຏິນິວຕ຺ເຕຍ຺ຍ ອປຕ຺ວາ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ; ປເຕຍ຺ຍຸມ຺ປິ ເຈ, ມຫາຣາຊ, ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ສຕາຣກາ ເລຑ຺ຑຸ ວິຍ ຉມາຍໍ, ນຕ຺ເວວ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຏິນິວຕ຺ເຕຍ຺ຍ ອປຕ຺ວາ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ; ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍປິ ເຈ, ມຫາຣາຊ, ອາກາໂສ ກິລຎ຺ຊມິວ, ນຕ຺ເວວ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຏິນິວຕ຺ເຕຍ຺ຍ ອປຕ຺ວາ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ. ກິໍ ກາຣຓາ? ປທາລິຕຕ຺ຕາ ສພ຺ພພນ຺ຘນານ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກຕິ ໂລເກ ພນ຺ຘນານີ’’ຕິ? ‘‘ທສ ໂຂ ປນິມານິ, ມຫາຣາຊ, ໂລເກ ພນ຺ຘນານິ, ເຍຫິ ພນ຺ຘເນຫິ ພທ຺ຘາ ສຕ຺ຕາ ນ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ, ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາປິ ປຏິນິວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕມານິ ທສ? ມາຕາ, ມຫາຣາຊ, ໂລເກ ພນ຺ຘນໍ, ປິຕາ, ມຫາຣາຊ, ໂລເກ ພນ຺ຘນໍ, ຠຣິຍາ, ມຫາຣາຊ, ໂລເກ ພນ຺ຘນໍ, ປຸຕ຺ຕາ, ມຫາຣາຊ, ໂລເກ ພນ຺ຘນໍ, ຎາຕີ, ມຫາຣາຊ, ໂລເກ ພນ຺ຘນໍ, ມິຕ຺ຕໍ, ມຫາຣາຊ, ໂລເກ ພນ຺ຘນໍ, ຘນໍ, ມຫາຣາຊ, ໂລເກ ພນ຺ຘນໍ, ລາຠສກ຺ກາໂຣ, ມຫາຣາຊ, ໂລເກ ພນ຺ຘນໍ, ອິສ຺ສຣິຍໍ, ມຫາຣາຊ, ໂລເກ ພນ຺ຘນໍ, ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ, ມຫາຣາຊ, ໂລເກ ພນ຺ຘນໍ, ອິມານິ ໂຂ ມຫາຣາຊ ທສ ໂລເກ ພນ຺ຘນານິ, ເຍຫິ ພນ຺ຘເນຫິ ພທ຺ຘາ ສຕ຺ຕາ ນ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ, ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາປິ ປຏິນິວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕານິ ທສ ພນ຺ຘນານິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຉິນ຺ນານິ ປທາລິຕານິ, ຕສ຺ມາ, ມຫາຣາຊ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ນ ປຏິນິວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍທິ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ອຣຕິຈິຕ຺ເຕ ເທວຕາຍ ວຈເນນ ອປຣິປກ຺ເກ ຎາເຓ ອປຣິປກ຺ກາຍ ໂພຘິຍາ ເນກ຺ຂມ຺ມມຠິນິກ຺ຂນ຺ໂຕ, ກິໍ ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຣກາຣິກາຍ ກຕາຍ, ນນຸ ນາມ ສພ຺ພຠກ຺ເຂນ ຠວິຕພ຺ພໍ ຎາຓປຣິປາກໍ ອາຄມຍມາເນນາ’’ຕິ?

‘‘ທສ ໂຂ ປນິເມ, ມຫາຣາຊ, ປຸຄ຺ຄລາ ໂລກສ຺ມິໍ ໂອຎ຺ຎາຕາ ອວຎ຺ຎາຕາ ຫີຬິຕາ ຂີຬິຕາ ຄຣຫິຕາ ປຣິຠູຕາ ອຈິຕ຺ຕີກຕາ. ກຕເມ ທສ? ອິຕ຺ຖີ, ມຫາຣາຊ, ວິຘວາ ໂລກສ຺ມິໍ ໂອຎ຺ຎາຕາ ອວຎ຺ຎາຕາ ຫີຬິຕາ ຂີຬິຕາ ຄຣຫິຕາ ປຣິຠູຕາ ອຈິຕ຺ຕີກຕາ. ທຸພ຺ພໂລ, ມຫາຣາຊ, ປຸຄ຺ຄໂລ…ເປ… ອມິຕ຺ຕຎາຕິ, ມຫາຣາຊ, ປຸຄ຺ຄໂລ…ເປ… ມຫຄ຺ຆໂສ, ມຫາຣາຊ, ປຸຄ຺ຄໂລ…ເປ… ອຄຣຸກຸລວາສິໂກ, ມຫາຣາຊ, ປຸຄ຺ຄໂລ…ເປ… ປາປມິຕ຺ໂຕ, ມຫາຣາຊ, ປຸຄ຺ຄໂລ…ເປ… ຘນຫີໂນ, ມຫາຣາຊ, ປຸຄ຺ຄໂລ…ເປ… ອາຈາຣຫີໂນ, ມຫາຣາຊ, ປຸຄ຺ຄໂລ…ເປ… ກມ຺ມຫີໂນ, ມຫາຣາຊ, ປຸຄ຺ຄໂລ…ເປ… ປໂຍຄຫີໂນ, ມຫາຣາຊ, ປຸຄ຺ຄໂລ ໂລກສ຺ມິໍ ໂອຎ຺ຎາໂຕ ອວຎ຺ຎາໂຕ ຫີຬິໂຕ ຂີຬິໂຕ ຄຣຫິໂຕ ປຣິຠູໂຕ ອຈິຕ຺ຕີກໂຕ. ອິເມ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ທສ ປຸຄ຺ຄລາ ໂລກສ຺ມິໍ ໂອຎ຺ຎາຕາ ອວຎ຺ຎາຕາ ຫີຬິຕາ ຂີຬິຕາ ຄຣຫິຕາ ປຣິຠູຕາ ອຈິຕ຺ຕີກຕາ. ອິມານິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ທສ ຐານານິ ອນຸສ຺ສຣມານສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ເອວໍ ສຎ຺ຎາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ‘ມາຫໍ ກມ຺ມຫີໂນ ອສ຺ສໍ ປໂຍຄຫີໂນ ຄຣຫິໂຕ ເທວມນຸສ຺ສານໍ, ຍໍນູນາຫໍ ກມ຺ມສ຺ສາມີ ອສ຺ສໍ ກມ຺ມຄຣຸ ກມ຺ມາຘິປເຕຍ຺ໂຍ ກມ຺ມສີໂລ ກມ຺ມໂຘຣຍ຺ໂຫ ກມ຺ມນິເກຕວາ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ວິຫເຣຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ, ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຎາຓໍ ປຣິປາເຈນ຺ໂຕ ທຸກ຺ກຣກາຣິກໍ ອກາສີ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ທຸກ຺ກຣກາຣິກໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ເອວມາຫ ‘ນ ໂຂ ປນາຫໍ ອິມາຍ ກຏຸກາຍ ທຸກ຺ກຣກາຣິກາຍ ອຘິຄຈ຺ຉາມິ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມໍ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສສໍ, ສິຍາ ນຸ ໂຂ ອຎ຺ໂຎ ມຄ຺ໂຄ ໂພຘາຍາ’ຕິ. ອປິ ນຸ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ມຄ຺ຄໍ ອາຣພ຺ຠ ສຕິສມ຺ໂມໂສ ອໂຫສີ’’ຕິ?

‘‘ປຎ຺ຈວີສຕິ ໂຂ ປນິເມ, ມຫາຣາຊ, ຈິຕ຺ຕທຸພ຺ພລີກຣຓາ ຘມ຺ມາ, ເຍຫິ ທຸພ຺ພລີກຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ສມ຺ມາ ສມາຘິຍຕິ ອາສວານໍ ຂຍາຍ. ກຕເມ ປຎ຺ຈວີສຕິ? ໂກໂຘ, ມຫາຣາຊ, ຈິຕ຺ຕທຸພ຺ພລີກຣໂຓ ຘມ຺ໂມ, ເຍນ ທຸພ຺ພລີກຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ສມ຺ມາ ສມາຘິຍຕິ ອາສວານໍ ຂຍາຍ, ອຸປນາໂຫ…ເປ… ມກ຺ໂຂ…ເປ… ປຬາໂສ…ເປ… ອິສ຺ສາ…ເປ… ມຈ຺ຉຣິຍໍ…ເປ… ມາຍາ…ເປ… ສາເຐຍ຺ຍໍ…ເປ… ຖມ຺ໂຠ…ເປ… ສາຣມ຺ໂຠ…ເປ… ມາໂນ…ເປ… ອຕິມາໂນ …ເປ… ມໂທ…ເປ… ປມາໂທ…ເປ… ຖິນມິທ຺ຘໍ…ເປ… ຕນ຺ທິ [ນນ຺ທີ (ປີ. ກ.)] …ເປ… ອາລສ຺ຍໍ…ເປ… ປາປມິຕ຺ຕຕາ…ເປ… ຣູປາ…ເປ… ສທ຺ທາ…ເປ… ຄນ຺ຘາ…ເປ… ຣສາ…ເປ… ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາ…ເປ… ຂຸທາປິປາສາ…ເປ… ອຣຕິ, ມຫາຣາຊ, ຈິຕ຺ຕທຸພ຺ພລີກຣໂຓ ຘມ຺ໂມ, ເຍນ ທຸພ຺ພລີກຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ສມ຺ມາ ສມາຘິຍຕິ ອາສວານໍ ຂຍາຍ. ອິເມ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຎ຺ຈວີສຕິ ຈິຕ຺ຕທຸພ຺ພລີກຣຓາ ຘມ຺ມາ, ເຍຫິ ທຸພ຺ພລີກຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ສມ຺ມາ ສມາຘິຍຕິ ອາສວານໍ ຂຍາຍ.

ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຂຸທາປິປາສາ [ຂຸທາປິປາສາ (ສີ. ປີ. ກ.)] ກາຍໍ ປຣິຍາທິຍິໍສຸ, ກາເຍ ປຣິຍາທິນ຺ເນ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ສມ຺ມາ ສມາຘິຍຕິ ອາສວານໍ ຂຍາຍ. ສຕສຫສ຺ສໍ, ມຫາຣາຊ, ກປ຺ປານໍ [ກປ຺ເປ (ກ.)] ຈຕຸໂຣ ຈ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ເຍ ກປ຺ເປ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈຕຸນ຺ນໍ ເຍວ ອຣິຍສຈ຺ຈານໍ ອຠິສມຍໍ ອນ຺ເວສິ ຕາສຸ ຕາສຸ ຊາຕີສຸ, ກິໍ ປນສ຺ສ ປຈ຺ຉິເມ ຠເວ ອຠິສມຍຊາຕິຍໍ ມຄ຺ຄໍ ອາຣພ຺ຠ ສຕິສມ຺ໂມໂສ ເຫສ຺ສຕິ? ອປິ ຈ, ມຫາຣາຊ, ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສຎ຺ຎາມຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ‘ສິຍາ ນຸ ໂຂ ອຎ຺ໂຎ ມຄ຺ໂຄ ໂພຘາຍາ’ຕິ. ປຸພ຺ເພ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກມາສິໂກ ສມາໂນ ປິຕຸ ສກ຺ກສ຺ສ ກມ຺ມນ຺ເຕ ສີຕາຍ ຊມ຺ພຸຈ຺ຉາຍາຍ ສິຣິສຍເນ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິຈິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສິ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມິ, ຎາຓໍ ປຣິປາເຈນ຺ໂຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ທຸກ຺ກຣກາຣິກໍ ອກາສີ’’ຕິ.

ທຸກ຺ກຣກາຣິກປຎ຺ໂຫ ທຸຕິໂຍ.

໓. ກຸສລາກຸສລພລວຕຣປຎ຺ໂຫ

໓. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກຕມໍ ອຘິມຕ຺ຕໍ ພລວຕຣໍ ກຸສລໍ ວາ ອກຸສລໍ ວາ’’ຕິ? ‘‘ກຸສລໍ, ມຫາຣາຊ, ອຘິມຕ຺ຕໍ ພລວຕຣໍ, ໂນ ຕຖາ ອກຸສລ’ນ຺ຕິ. ‘‘ນາຫໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕໍ ວຈນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມິ ‘ກຸສລໍ ອຘິມຕ຺ຕໍ ພລວຕຣໍ, ໂນ ຕຖາ ອກຸສລ’ນ຺ຕິ, ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອິຘ ປາຓາຕິປາຕິໂນ ອທິນ຺ນາທາຍິໂນ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣິໂນ ມຸສາວາທິໂນ ຄາມຆາຕິກາ ປນ຺ຖທູສກາ ເນກຕິກາ ວຎ຺ຈນິກາ, ສພ຺ເພ ເຕ ຕາວຕເກນ ປາເປນ ລຠນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖຈ຺ເຉທໍ ປາທຈ຺ເຉທໍ ຫຕ຺ຖປາທຈ຺ເຉທໍ ກຓ຺ຓຈ຺ເຉທໍ ນາສຈ຺ເຉທໍ ກຓ຺ຓນາສຈ຺ເຉທໍ ພິລງ຺ຄຖາລິກໍ ສງ຺ຂມຸຓ຺ຑິກໍ ຣາຫຸມຸຂໍ ໂຊຕິມາລິກໍ ຫຕ຺ຖປຊ຺ໂຊຕິກໍ ເອຣກວຕ຺ຕິກໍ ຈີຣກວາສິກໍ ເອເຓຍ຺ຍກໍ ພຬິສມໍສິກໍ ກຫາປຓິກໍ ຂາຣາປຕຈ຺ຉິກໍ ປລິຆປຣິວຕ຺ຕິກໍ ປລາລປີຐກໍ ຕຕ຺ເຕນປິ ເຕເລນ ໂອສິຎ຺ຈນໍ ສຸນເຂຫິປິ ຂາທາປນໍ ຊີວສູລາໂຣປນໍ ອສິນາປິ ສີສຈ຺ເຉທໍ, ເກຈິ ຣຕ຺ຕິໍ ປາປໍ ກຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິໍ ເຍວ ວິປາກໍ ອນຸຠວນ຺ຕິ, ເກຈິ ຣຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ທິວາ ເຍວ ອນຸຠວນ຺ຕິ, ເກຈິ ທິວາ ກຕ຺ວາ ທິວາ ເຍວ ອນຸຠວນ຺ຕິ, ເກຈິ ທິວາ ກຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິໍ ເຍວ ອນຸຠວນ຺ຕິ, ເກຈິ ທ຺ເວ ຕໂຍ ທິວເສ ວີຕິວຕ຺ເຕ ອນຸຠວນ຺ຕິ, ສພ຺ເພປິ ເຕ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ວິປາກໍ ອນຸຠວນ຺ຕິ. ອຕ຺ຖິ ປນ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂກຈິ ເອກສ຺ສ ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວາ ຕິຓ຺ຓໍ ວາ ຈຕຸນ຺ນໍ ວາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ວາ ທສນ຺ນໍ ວາ ສຕສ຺ສ ວາ ສຫສ຺ສສ຺ສ ວາ ສຕສຫສ຺ສສ຺ສ ວາ ສປຣິວາຣໍ ທານໍ ທຕ຺ວາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກໍ ໂຠຄໍ ວາ ຍສໍ ວາ ສຸຂໍ ວາ ອນຸຠວິຕາ ສີເລນ ວາ ອຸໂປສຖກມ຺ເມນ ວາ’’ຕິ?

‘‘ອຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຣິສາ ທານໍ ທຕ຺ວາ ສີລໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ເຕເນວ ສຣີຣເທເຫນ ຕິທສປຸເຣ ສມນຸປ຺ປຕ຺ຕາ’’ຕິ [ຍສມນຸປຕ຺ຕາຕິ (ສີ. ປີ.)]. ‘‘ໂກ ຈ ໂກ ຈ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ? ‘‘ມນ຺ຘາຕາ, ມຫາຣາຊ, ຣາຊາ, ນິມິ ຣາຊາ, ສາຘີໂນ ຣາຊາ, ຄຸຕ຺ຕິໂລ ຈ ຄນ຺ຘພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອເນເກຫິ ຕໍ ຠວສຫສ຺ເສຫິ ອນ຺ຕຣິຕໍ, ທ຺ວິນ຺ນມ຺ເປຕໍ ອມ຺ຫາກໍ [ທີປິຕໍ, ອມ຺ຫາກມ຺ເປຕໍ (ກ.)] ປໂຣກ຺ຂໍ, ຍທິ ສມຕ຺ໂຖສິ ວຕ຺ຕມານເກ ຠເວ ຠຄວໂຕ ຘຣມານກາເລ ກເຖຫີ’’ຕິ? ‘‘ວຕ຺ຕມານເກປິ, ມຫາຣາຊ, ຠເວ ປຸຓ຺ຓໂກ ທາໂສ ເຖຣສ຺ສ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂຠຊນໍ ທຕ຺ວາ ຕທເຫວ ເສຏ຺ຐິຏ຺ຐານໍ ອຊ຺ຌຸປຄໂຕ, ໂສ ເອຕຣຫິ ປຸຓ຺ຓໂກ ເສຏ຺ຐີຕິ ປຎ຺ຎາຍິ, ໂຄປາລມາຕາ ເທວີ ອຕ຺ຕໂນ ເກເສ ວິກ຺ກິຓິຕ຺ວາ ລທ຺ເຘຫິ ອຏ຺ຐຫິ ກຫາປເຓຫິ ເຖຣສ຺ສ ມຫາກຈ຺ຈາຍນສ຺ສ ອຕ຺ຕຏ຺ຐມກສ຺ສ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ທຕ຺ວາ ຕທເຫວ ຣຎ຺ໂຎ ຈນ຺ທປຊ຺ໂຊຕສ຺ສ [ອຸເທນສ຺ສ (ສີ. ປີ.)] ອຄ຺ຄມເຫສິຏ຺ຐານໍ ປຕ຺ຕາ. ສຸປ຺ປິຍາ ອຸປາສິກາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ຄິລານຠິກ຺ຂຸໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອູຣຸມໍເສນ ປຏິຈ຺ຉາທນີຍໍ ທຕ຺ວາ ທຸຕິຍທິວເສ ເຍວ ຣູຬ຺ຫວຓາ ສຎ຺ຉວີ [ສຈ຺ຉວີ (ສີ. ປີ.)] ອໂຣຄາ ຊາຕາ. ມລ຺ລິກາ ເທວີ ຠຄວໂຕ ອາຠິໂທສິກໍ ກຸມ຺ມາສປິຓ຺ຑໍ ທຕ຺ວາ ຕທເຫວ ຣຎ຺ໂຎ ໂກສລສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສີ ຊາຕາ. ສຸມໂນ ມາລາກາໂຣ ອຏ຺ຐຫິ ສຸມນປຸປ຺ຜມຸຏ຺ຐີຫິ ຠຄວນ຺ຕໍ ປູເຊຕ຺ວາ ຕໍ ທິວສໍ ເຍວ ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ໂຕ. ເອກສາຏໂກ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຸຕ຺ຕຣສາຏເກນ ຠຄວນ຺ຕໍ ປູເຊຕ຺ວາ ຕໍ ທິວສໍ ເຍວ ສພ຺ພຏ຺ຐກໍ ລຠິ, ສພ຺ເພເປເຕ, ມຫາຣາຊ, ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກໍ ໂຠຄຎ຺ຈ ຍສຎ຺ຈ ອນຸຠວິໍສູ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ວິຈິນິຕ຺ວາ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ຉ ຊເນ ເຍວ ອທ຺ທສາສີ’’ຕິ. ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອກຸສລໍ ເຍວ ອຘິມຕ຺ຕໍ ພລວຕຣໍ, ໂນ ຕຖາ ກຸສລໍ. ອຫຎ຺ຫິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອກທິວສໍ ເຍວ ທສປິ ປຸຣິເສ ປສ຺ສາມິ ປາປສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາເກນ ສູເລສຸ ອາໂຣເປນ຺ເຕ, ວີສມ຺ປິ ຕິໍສມ຺ປິ ຈຕ຺ຕາລີສມ຺ປິ ປຎ຺ຎາສມ຺ປິ ປຸຣິສສຕມ຺ປິ ປຸຣິສສຫສ຺ສມ຺ປິ ປສ຺ສາມິ ປາປສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາເກນ ສູເລສຸ ອາໂຣເປນ຺ເຕ. ນນ຺ທກຸລສ຺ສ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠທ຺ທສາໂລ ນາມ ເສນາປຕິປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ເຕນ ຈ ຣຎ຺ຎາ ຈນ຺ທຄຸຕ຺ເຕນ ສງ຺ຄາໂມ ສມຸປພ຺ຍູຬ຺ໂຫ ອໂຫສິ. ຕສ຺ມິໍ ໂຂ ປນ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສງ຺ຄາເມ ອຸຠໂຕ ພລກາເຍ ອສີຕິກພນ຺ຘຣູປານິ ອເຫສຸໍ, ເອກສ຺ມິໍ ກິຣ ສີສກພນ຺ເຘ ປຣິປາເຕ [ປຣິປຸຓ຺ເຓ (ສພ຺ພຕ຺ຖ)] ເອກໍ ກພນ຺ຘຣູປໍ ອຸຏ຺ຐຫຕິ, ສພ຺ເພເປເຕ ປາປສ຺ເສວ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາເກນ ອນຍພ຺ຍສນໍ ອາປນ຺ນາ. ອິມິນາປິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກາຣເຓນ ຠຓາມິ ອກຸສລໍ ເຍວ ອຘິມຕ຺ຕໍ ພລວຕຣໍ, ໂນ ຕຖາ ກຸສລ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ສຸຍ຺ຍຕິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘສາສເນ ໂກສເລນ ຣຎ຺ຎາ ອສທິສທານໍ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ສຸຍ຺ຍຕີ’’ຕິ. ‘‘ອປິ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂກສລຣາຊາ ຕໍ ອສທິສໍ ທານໍ ທຕ຺ວາ ຕໂຕນິທານໍ ກຎ຺ຈິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກໍ ໂຠຄໍ ວາ ຍສໍ ວາ ສຸຂໍ ວາ ປຏິລຠີ’’ຕິ [ປຏິລຠຕີຕິ (ກ.)]? ‘‘ນ ຫິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂກສລຣາຊາ ເອວຣູປໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ທານໍ ທຕ຺ວາປິ ນ ລຠິ [ນ ລຠຕິ (ກ.)] ຕໂຕນິທານໍ ກຎ຺ຈິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກໍ ໂຠຄໍ ວາ ຍສໍ ວາ ສຸຂໍ ວາ, ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອກຸສລໍ ເຍວ ອຘິມຕ຺ຕໍ ພລວຕຣໍ, ໂນ ຕຖາ ກຸສລ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ປຣິຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ມຫາຣາຊ, ອກຸສລໍ ຂິປ຺ປໍ ປຣິຓມຕິ, ວິປຸລຕ຺ຕາ ກຸສລໍ ທີເຆນ ກາເລນ ປຣິຓມຕິ, ອຸປມາຍປິ, ມຫາຣາຊ, ເອຕໍ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອປຣນ຺ເຕ ຊນປເທ ກຸມຸທຠຓ຺ຑິກາ ນາມ ຘຎ຺ຎຊາຕິ ມາສລູນາ [ມາສປູຣາ (ກ.)] ອນ຺ໂຕເຄຫຄຕາ ໂຫຕິ, ສາລໂຍ ຉປ຺ປຎ຺ຈມາເສຫິ ປຣິຓມນ຺ຕິ, ກິໍ ປເນຕ຺ຖ, ມຫາຣາຊ, ອນ຺ຕຣໍ ໂກ ວິເສໂສ ກຸມຸທຠຓ຺ຑິກາຍ ຈ ສາລີນຎ຺ຈາ’’ຕິ? ‘‘ປຣິຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ຠນ຺ເຕ, ກຸມຸທຠຓ຺ຑິກາຍ, ວິປຸລຕ຺ຕາ ຈ ສາລີນໍ. ສາລໂຍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຣາຊາຣຫາ ຣາຊໂຠຊນໍ, ກຸມຸທຠຓ຺ຑິກາ ທາສກມ຺ມກຣານໍ ໂຠຊນ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຣິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອກຸສລໍ ຂິປ຺ປໍ ປຣິຓມຕິ, ວິປຸລຕ຺ຕາ ກຸສລໍ ທີເຆນ ກາເລນ ປຣິຓມຕີ’’ຕິ.

‘‘ຍໍ ຕຕ຺ຖ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຂິປ຺ປໍ ປຣິຓມຕິ, ຕໍ ນາມ ໂລເກ ອຘິມຕ຺ຕໍ ພລວຕຣໍ, ຕສ຺ມາ ອກຸສລໍ ພລວຕຣໍ, ໂນ ຕຖາ ກຸສລໍ. ຍຖາ ນາມ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂຍ ໂກຈິ ໂຍໂຘ ມຫຕິມຫາຍຸທ຺ຘໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປຏິສຕ຺ຕຸໍ ອຸປກຈ຺ຉເກ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ຂິປ຺ປຕຣໍ ສາມິໂນ ອຸປເນຍ຺ຍ, ໂສ ໂຍໂຘ ໂລເກ ສມຕ຺ໂຖ ສູໂຣ ນາມ. ໂຍ ຈ ຠິສກ຺ໂກ ຂິປ຺ປໍ ສລ຺ລໍ ອຸທ຺ຘຣຕິ ໂຣຄມປເນຕິ, ໂສ ຠິສກ຺ໂກ ເຉໂກ ນາມ. ໂຍ ຄຓໂກ ສີຆສີຆໍ ຄເຓຕ຺ວາ ຂິປ຺ປໍ ທສ຺ສຍຕິ, ໂສ ຄຓໂກ ເຉໂກ ນາມ. ໂຍ ມລ຺ໂລ ຂິປ຺ປໍ ປຏິມລ຺ລໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕານກໍ ປາເຕຕິ, ໂສ ມລ຺ໂລ ສມຕ຺ໂຖ ສູໂຣ ນາມ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍໍ ຂິປ຺ປໍ ປຣິຓມຕິ ກຸສລໍ ວາ ອກຸສລໍ ວາ, ຕໍ ໂລເກ ອຘິມຕ຺ຕໍ ພລວຕຣ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ອຸຠຍມ຺ປິ ຕໍ, ມຫາຣາຊ, ກມ຺ມໍ ສມ຺ປຣາຍເວທນີຍເມວ, ອປິ ຈ ໂຂ ອກຸສລໍ ສາວຊ຺ຊຕາຍ ຂເຓນ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍໍ ໂຫຕິ, ປຸພ຺ພເກຫິ, ມຫາຣາຊ, ຂຕ຺ຕິເຍຫິ ຐປິໂຕ ເອໂສ ນິຍໂມ ‘ໂຍ ປາຓໍ ຫນຕິ, ໂສ ທຓ຺ຑາຣໂຫ…ເປ… ໂຍ ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍຕິ…ເປ… ໂຍ ປຣທາຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ…ເປ… ໂຍ ມຸສາ ຠຓຕິ…ເປ… ໂຍ ຄາມໍ ຆາເຕຕິ…ເປ… ໂຍ ປນ຺ຖໍ ທູເສຕິ…ເປ… ໂຍ ນິກຕິໍ ກໂຣຕິ…ເປ… ໂຍ ວຎ຺ຈນໍ ກໂຣຕິ, ໂສ ທຓ຺ຑາຣໂຫ ວຘິຕພ຺ໂພ ເຉຕ຺ຕພ຺ໂພ ເຠຕ຺ຕພ຺ໂພ ຫນ຺ຕພ຺ໂພ’ຕິ. ຕໍ ເຕ ອຸປາທາຍ ວິຈິນິຕ຺ວາ ວິຈິນິຕ຺ວາ ທຓ຺ເຑນ຺ຕິ ວເຘນ຺ຕິ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ ຠິນ຺ທນ຺ຕິ ຫນນ຺ຕິ ຈ, ອປິ ນຸ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຖິ ເກຫິຈິ ຐປິໂຕ ນິຍໂມ ‘ໂຍ ທານໍ ວາ ເທຕິ, ສີລໍ ວາ ຣກ຺ຂຕິ, ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ວາ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ຘນໍ ວາ ຍສໍ ວາ ທາຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ; ອປິ ນຸ ຕໍ ວິຈິນິຕ຺ວາ ວິຈິນິຕ຺ວາ ຘນໍ ວາ ຍສໍ ວາ ເທນ຺ຕິ, ໂຈຣສ຺ສ ກຕກມ຺ມສ຺ສ ວຘພນ຺ຘນໍ ວິຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຍທິ, ມຫາຣາຊ, ທາຍການໍ ວິຈິນິຕ຺ວາ ວິຈິນິຕ຺ວາ ຘນໍ ວາ ຍສໍ ວາ ທເທຍ຺ຍຸໍ, ກຸສລມ຺ປິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍໍ ຠເວຍ຺ຍ, ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ທາຍເກ ນ ວິຈິນນ຺ຕິ ‘ຘນໍ ວາ ຍສໍ ວາ ທສ຺ສາມາ’ຕິ, ຕສ຺ມາ ກຸສລໍ ນ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍໍ. ອິມິນາ, ມຫາຣາຊ, ກາຣເຓນ ອກຸສລໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍໍ, ສມ຺ປຣາເຍວ ໂສ ອຘິມຕ຺ຕໍ ພລວຕຣໍ ເວທນໍ ເວທຍຕີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕວາທິເສນ ພຸທ຺ຘິມນ຺ເຕນ ວິນາ ເນໂສ ປຎ຺ໂຫ ສຸນິພ຺ເພຐິໂຍ, ໂລກິກໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂລກຸຕ຺ຕເຣນ ວິຎ຺ຎາປິຕ’’ນ຺ຕິ.

ກຸສລາກຸສລພລວຕຣປຎ຺ໂຫ ຕຕິໂຍ.

໔. ປຸພ຺ພເປຕາທິສປຎ຺ໂຫ

໔. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອິເມ ທາຍກາ ທານໍ ທຕ຺ວາ ປຸພ຺ພເປຕານໍ ອາທິສນ຺ຕິ [ອຸທ຺ທິສນ຺ຕິ (ກ. ສີ.)] ‘ອິທໍ ເຕສໍ ປາປຸຓາຕູ’ຕິ, ອປິ ນຸ ເຕ ກິຎ຺ຈິ ຕໂຕນິທານໍ ວິປາກໍ ປຏິລຠນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ເກຈິ, ມຫາຣາຊ, ປຏິລຠນ຺ຕິ, ເກຈິ ນປ຺ປຏິລຠນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເກ, ຠນ຺ເຕ, ປຏິລຠນ຺ຕິ, ເກ ນປ຺ປຏິລຠນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ນິຣຍູປປນ຺ນາ, ມຫາຣາຊ, ນປ຺ປຏິລຠນ຺ຕິ, ສຄ຺ຄຄຕາ ນປ຺ປຏິລຠນ຺ຕິ, ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຄຕາ ນປ຺ປຏິລຠນ຺ຕິ, ຈຕຸນ຺ນໍ ເປຕານໍ ຕໂຍ ເປຕາ ນປ຺ປຏິລຠນ຺ຕິ ວນ຺ຕາສິກາ ຂຸປ຺ປິປາສິໂນ ນິຊ຺ຌາມຕຓ຺ຫິກາ, ລຠນ຺ຕິ ເປຕາ ປຣທຕ຺ຕູປຊີວິໂນ, ເຕປິ ສຣມານາ ເຍວ ລຠນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ທາຍການໍ ທານໍ ວິໂສສິຕໍ [ວິໂສຕໍ (ສີ. ປີ.)] ໂຫຕິ ອຜລໍ, ເຍສໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ກຕໍ ຍທິ ເຕ ນປ຺ປຏິລຠນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຕໍ, ມຫາຣາຊ, ທານໍ ອຜລໍ ໂຫຕິ ອວິປາກໍ, ທາຍກາ ເຍວ ຕສ຺ສ ຜລໍ ອນຸຠວນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກາຣເຓນ ມໍ ສຎ຺ຎາເປຫີ’’ຕິ. ‘‘ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ເກຈິ ມນຸສ຺ສາ ມຈ຺ຉມໍສສຸຣາຠຕ຺ຕຂຊ຺ຊການິ ປຏິຍາເທຕ຺ວາ ຎາຕິກຸລໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຍທິ ເຕ ຎາຕກາ ຕໍ ອຸປາຍນໍ ນ ສມ຺ປຏິຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ, ອປິ ນຸ ຕໍ ອຸປາຍນໍ ວິໂສສິຕໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ວິນສ຺ເສຍ຺ຍ ວາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ສາມິການໍ ເຍວ ຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ທາຍກາ ເຍວ ຕສ຺ສ ຜລໍ ອນຸຠວນ຺ຕິ. ຍຖາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ຄພ຺ຠໍ ປວິຏ຺ໂຐ ອສຕິ ປຸຣໂຕ ນິກ຺ຂມນມຸເຂ ເກນ ນິກ຺ຂເມຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ປວິຏ຺ເຐເນວ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ທາຍກາ ເຍວ ຕສ຺ສ ຜລໍ ອນຸຠວນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ໂຫຕຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມິ, ທາຍກາ ເຍວ ຕສ຺ສ ຜລໍ ອນຸຠວນ຺ຕິ, ນ ມຍໍ ຕໍ ກາຣຓໍ ວິໂລເມມາຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍທິ ອິເມສໍ ທາຍການໍ ທິນ຺ນທານໍ ປຸພ຺ພເປຕານໍ ປາປຸຓາຕິ, ເຕ ຈ ຕສ຺ສ ວິປາກໍ ອນຸຠວນ຺ຕິ. ເຕນ ຫິ ໂຍ ປາຓາຕິປາຕີ ລຸທ຺ໂທ ໂລຫິຕປາຓີ ປທຸຏ຺ຐມນສງ຺ກປ຺ໂປ ມນຸສ຺ເສ ຆາເຕຕ຺ວາ ທາຣຸຓໍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ປຸພ຺ພເປຕານໍ ອາທິເສຍ຺ຍ ‘ອິມສ຺ສ ເມ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາໂກ ປຸພ຺ພເປຕານໍ ປາປຸຓາຕູ’ຕິ, ອປິ ນຸ ຕສ຺ສ ວິປາໂກ ປຸພ຺ພເປຕານໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂກ ຕຕ຺ຖ ເຫຕຸ ກິໍ ກາຣຓໍ, ເຍນ ກຸສລໍ ປາປຸຓາຕິ ອກຸສລໍ ນ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ? ‘‘ເນໂສ, ມຫາຣາຊ, ປຎ຺ໂຫ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ມາ ຈ ຕ຺ວໍ, ມຫາຣາຊ, ‘ວິສຊ຺ຊໂກ ອຕ຺ຖີ’ຕິ ອປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ ປຸຈ຺ຉິ, ‘ກິສ຺ສ ອາກາໂສ ນິຣາລມ຺ໂພ, ກິສ຺ສ ຄງ຺ຄາ ອຸທ຺ຘມ຺ມຸຂາ ນ ສນ຺ທຕິ, ກິສ຺ສ ອິເມ ມນຸສ຺ສາ ຈ ທິຊາ ຈ ທ຺ວິປທາ ມິຄາ ຈຕຸປ຺ປທາ’ຕິ ຕມ຺ປິ ມໍ ຕ຺ວໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສສີ’’ຕິ. ‘‘ນາຫໍ ຕໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ວິເຫສາເປກ຺ໂຂ ປຸຈ຺ຉາມິ, ອປິ ຈ ນິພ຺ພາຫນຕ຺ຖາຍ [ນິພ຺ພານຕ຺ຖາຍ (ກ.)] ສນ຺ເທຫສ຺ສ ປຸຈ຺ຉາມິ, ພຫູ ມນຸສ຺ສາ ໂລເກ ວາມຄາມິໂນ [ປາປຄາຫິໂນ (ສ຺ຍາ.)] ວິຈກ຺ຂຸກາ, ‘ກິນ຺ຕິ ເຕ ໂອຕາຣໍ ນ ລເຠຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ ເອວາຫໍ ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມີ’’ຕິ. ‘‘ນ ສກ຺ກາ, ມຫາຣາຊ, ສຫ ອກເຕນ ອນນຸມເຕນ ສຫ ປາປໍ ກມ຺ມໍ ສໍວິຠຊິຕຸໍ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມນຸສ຺ສາ ອຸທກນິພ຺ພາຫເນນ ອຸທກໍ ສຸວິທູຣມ຺ປິ ຫຣນ຺ຕິ, ອປິ ນຸ, ມຫາຣາຊ, ສກ຺ກາ ຆນມຫາເສລປພ຺ພໂຕ [ປພ຺ພຕໂຕ (ກ.)] ນິພ຺ພາຫເນນ ຍຖິຈ຺ຉິຕໍ ຫຣິຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສກ຺ກາ ກຸສລໍ ສໍວິຠຊິຕຸໍ, ນ ສກ຺ກາ ອກຸສລໍ ສໍວິຠຊິຕຸໍ. ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ສກ຺ກາ ເຕເລນ ປທີໂປ ຊາເລຕຸໍ, ອປິ ນຸ, ມຫາຣາຊ, ສກ຺ກາ ອຸທເກນ ປທີໂປ ຊາເລຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສກ຺ກາ ກຸສລໍ ສໍວິຠຊິຕຸໍ, ນ ສກ຺ກາ ອກຸສລໍ ສໍວິຠຊິຕຸໍ. ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ກສ຺ສກາ ຕຬາກໂຕ ອຸທກໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຘຎ຺ຎໍ ປຣິປາເຈນ຺ຕິ, ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສກ຺ກາ ມຫາສມຸທ຺ທໂຕ ອຸທກໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຘຎ຺ຎໍ ປຣິປາເຈຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສກ຺ກາ ກຸສລໍ ສໍວິຠຊິຕຸໍ, ນ ສກ຺ກາ ອກຸສລໍ ສໍວິຠຊິຕຸ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເກນ ກາຣເຓນ ສກ຺ກາ ກຸສລໍ ສໍວິຠຊິຕຸໍ, ນ ສກ຺ກາ ອກຸສລໍ ສໍວິຠຊິຕຸໍ. ກາຣເຓນ ມໍ ສຎ຺ຎາເປຫິ, ນາຫໍ ອນ຺ໂຘ ອນາໂລໂກ ສຸຕ຺ວາ ເວທິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ອກຸສລໍ, ມຫາຣາຊ, ໂຖກໍ, ກຸສລໍ ພຫຸກໍ, ໂຖກຕ຺ຕາ ອກຸສລໍ ກຕ຺ຕາຣໍ ເຍວ ປຣິຍາທິຍຕິ, ພຫຸກຕ຺ຕາ ກຸສລໍ ສເທວກໍ ໂລກໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຕີ’’ຕິ. ‘‘ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຣິຕ຺ຕໍ ເອກໍ ອຸທກພິນ຺ທຸ ປຖວິຍໍ ນິປເຕຍ຺ຍ, ອປິ ນຸ ໂຂ ຕໍ, ມຫາຣາຊ, ອຸທກພິນ຺ທຸ ທສປິ ທ຺ວາທສປິ ໂຍຊນານິ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຍຕ຺ຖ ຕໍ ອຸທກພິນ຺ທຸ ນິປຕິຕໍ, ຕຕ຺ເຖວ ປຣິຍາທິຍຕີ’’ຕິ. ‘‘ເກນ ກາຣເຓນ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ? ‘‘ປຣິຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ຠນ຺ເຕ, ອຸທກພິນ຺ທຸສ຺ສາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຣິຕ຺ຕໍ ອກຸສລໍ ປຣິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ກຕ຺ຕາຣໍ ເຍວ ປຣິຍາທິຍຕິ, ນ ສກ຺ກາ ສໍວິຠຊິຕຸໍ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ມຫຕິມຫາເມໂຆ ອຠິວສ຺ເສຍ຺ຍ ຕປ຺ປຍນ຺ໂຕ ຘຣຓິຕລໍ, ອປິ ນຸ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ມຫາເມໂຆ ສມນ຺ຕໂຕ ໂອຕ຺ຖເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ປູຣຍິຕ຺ວາ ໂສ ມຫາເມໂຆ ໂສພ຺ຠສຣ ສຣິຕສາຂາກນ຺ທຣປທຣທຫຕຬາກ [ມາຕິກາຕຬາກ (ກ.)] ອຸທປານໂປກ຺ຂຣຓິໂຍ ທສປິ ທ຺ວາທສປິ ໂຍຊນານິ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ເກນ ກາຣເຓນ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ? ‘‘ມຫນ຺ຕຕ຺ຕາ, ຠນ຺ເຕ, ເມຆສ຺ສາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ກຸສລໍ ພຫຸກໍ, ພຫຸກຕ຺ຕາ ສກ຺ກາ ເທວມນຸສ຺ເສຫິປິ ສໍວິຠຊິຕຸ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເກນ ກາຣເຓນ ອກຸສລໍ ໂຖກໍ ກຸສລໍ ພຫຸຕຣ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ໂກຈິ ທານໍ ເທຕິ, ສີລໍ ສມາທິຍຕິ, ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ໂສ ຫຏ຺ໂຐ ປຫຏ຺ໂຐ ຫສິໂຕ ປມຸທິໂຕ ປສນ຺ນມານໂສ ເວທຊາໂຕ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ອປຣາປຣໍ ປີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ປີຕິມນສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍ ຠິຍ຺ໂຍ ກຸສລໍ ປວຑ຺ຒຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອຸທປາເນ ພຫຸສລິລສມ຺ປຸຓ຺ເຓ ເອເກນ ເທເສນ ອຸທກໍ ປວິເສຍ຺ຍ, ເອເກນ ນິກ຺ຂເມຍ຺ຍ, ນິກ຺ຂມນ຺ເຕປິ ອປຣາປຣໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ຂຍໍ ປາເປຕຸໍ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ກຸສລໍ ຠິຍ຺ໂຍ ຠິຍ຺ໂຍ ປວຑ຺ຒຕິ. ວສ຺ສສເຕປິ ເຈ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ກຕໍ ກຸສລໍ ອາວຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ອາວຊ຺ຊິເຕ ອາວຊ຺ຊິເຕ ຠິຍ຺ໂຍ ຠິຍ຺ໂຍ ກຸສລໍ ປວຑ຺ຒຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ກຸສລໍ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ຍຖິຈ຺ຉເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໍວິຠຊິຕຸໍ, ອິທເມຕ຺ຖ, ມຫາຣາຊ, ກາຣຓໍ, ເຍນ ກາຣເຓນ ກຸສລໍ ພຫຸຕຣໍ.

‘‘ອກຸສລໍ ປນ, ມຫາຣາຊ, ກໂຣນ຺ໂຕ ປຈ຺ຉາ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ໂຫຕິ, ວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ປຏິລີຍຕິ ປຏິກຸຏຕິ ປຏິວຕ຺ຕຕິ ນ ສມ຺ປສາຣີຍຕິ ໂສຈຕິ ຕປ຺ປຕິ ຫາຍຕິ ຂີຍຕິ ນ ປຣິວຑ຺ຒຕິ ຕຕ຺ເຖວ ປຣິຍາທິຍຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ສຸກ຺ຂາຍ ນທິຍາ ມຫາປຸຬິນາຍ ອຸນ຺ນຕາວນຕາຍ ກຸຏິລສງ຺ກຸຏິລາຍ ອຸປຣິໂຕ ປຣິຕ຺ຕໍ ອຸທກໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ຫາຍຕິ ຂີຍຕິ ນ ປຣິວຑ຺ຒຕິ ຕຕ຺ເຖວ ປຣິຍາທິຍຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອກຸສລໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ປຏິລີຍຕິ ປຏິກຸຏຕິ ປຏິວຕ຺ຕຕິ ນ ສມ຺ປສາຣີຍຕິ ໂສຈຕິ ຕປ຺ປຕິ ຫາຍຕິ ຂີຍຕິ ນ ປຣິວຑ຺ຒຕິ ຕຕ຺ເຖວ ປຣິຍາທິຍຕິ, ອິທເມຕ຺ຖ, ມຫາຣາຊ, ກາຣຓໍ, ເຍນ ກາຣເຓນ ອກຸສລໍ ໂຖກ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ປຸພ຺ພເປຕາທິສປຎ຺ໂຫ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

໕. ສຸປິນປຎ຺ໂຫ

໕. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ນຣນາຣິໂຍ ສຸປິນໍ ປສ຺ສນ຺ຕິ ກລ຺ຍາຓມ຺ປິ ປາປກມ຺ປິ, ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພມ຺ປິ ອທິຏ຺ຐປຸພ຺ພມ຺ປິ, ກຕປຸພ຺ພມ຺ປິ ອກຕປຸພ຺ພມ຺ປິ, ເຂມມ຺ປິ ສຠຍມ຺ປິ, ທູເຣປິ ສນ຺ຕິເກປິ, ພຫຸວິຘານິປິ ອເນກວຓ຺ຓສຫສ຺ສານິ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ກິຎ຺ເຈຕໍ ສຸປິນໍ ນາມ, ໂກ ເຈຕໍ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ? ‘‘ນິມິຕ຺ຕເມຕໍ, ມຫາຣາຊ, ສຸປິນໍ ນາມ, ຍໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາປາຕ [ອາປາຖ (ສີ. ປີ.)] ມຸປຄຈ຺ຉຕິ. ຉຍິເມ, ມຫາຣາຊ, ສຸປິນໍ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ວາຕິໂກ ສຸປິນໍ ປສ຺ສຕິ, ປິຕ຺ຕິໂກ ສຸປິນໍ ປສ຺ສຕິ, ເສມ຺ຫິໂກ ສຸປິນໍ ປສ຺ສຕິ, ເທວຕູປສໍຫາຣໂຕ ສຸປິນໍ ປສ຺ສຕິ, ສມຸທາຈິຓ຺ຓໂຕ ສຸປິນໍ ປສ຺ສຕິ, ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໂຕ ສຸປິນໍ ປສ຺ສຕິ, ຕຕ຺ຣ, ມຫາຣາຊ, ຍໍ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໂຕ ສຸປິນໍ ປສ຺ສຕິ, ຕໍ ເຍວ ສຈ຺ຈໍ, ອວເສສໍ ມິຈ຺ຉາ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂຍ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໂຕ ສຸປິນໍ ປສ຺ສຕິ, ກິໍ ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ວິຈິນາຕິ, ຕໍ ວາ ນິມິຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາປາຕມຸປຄຈ຺ຉຕິ, ອຎ຺ໂຎ ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ, ມຫາຣາຊ, ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ວິຈິນາຕິ, ນາປິ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈຕິ, ອຖ ໂຂ ຕໍ ເຍວ ນິມິຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາປາຕມຸປຄຈ຺ຉຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອາທາໂສ ນ ສຍໍ ກຸຫິຎ຺ຈິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຉາຍໍ ວິຈິນາຕິ, ນາປິ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ຉາຍໍ ອາເນຕ຺ວາ ອາທາສໍ ອາໂຣເປຕິ [ອາໂຣເຈຕິ (ກ.)], ອຖ ໂຂ ຍໂຕ ກຸໂຕຈິ ຉາຍາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອາທາສສ຺ສ ອາປາຕມຸປຄຈ຺ຉຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນ ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ວິຈິນາຕິ, ນາປິ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອາໂຣເຈຕິ, ອຖ ໂຂ ຍໂຕ ກຸໂຕຈິ ນິມິຕ຺ຕໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາປາຕມຸປຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍໍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສຸປິນໍ ປສ຺ສຕິ, ອປິ ນຸ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຊານາຕິ ‘ເອວໍ ນາມ ວິປາໂກ ຠວິສ຺ສຕິ ເຂມໍ ວາ ຠຍໍ ວາ’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຊານາຕິ ‘ເອວໍວິປາໂກ ຠວິສ຺ສຕິ ເຂມໍ ວາ ຠຍໍ ວາ’ຕິ, ນິມິຕ຺ເຕ ປນ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ອຎ຺ເຎສໍ ກເຖຕິ, ຕໂຕ ເຕ ອຕ຺ຖໍ ກເຖນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ອິງ຺ຆ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກາຣຓໍ ເມ ທສ຺ເສຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ສຣີເຣ ຕິລກາ ປີຬກາ ທທ຺ທູນິ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ ລາຠາຍ ວາ ອລາຠາຍ ວາ, ຍສາຍ ວາ ອຍສາຍ ວາ, ນິນ຺ທາຍ ວາ ປສໍສາຍ ວາ, ສຸຂາຍ ວາ ທຸກ຺ຂາຍ ວາ, ອປິ ນຸ ຕາ, ມຫາຣາຊ, ປີຬກາ ຊານິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ‘ອິມໍ ນາມ ມຍໍ ອຕ຺ຖໍ ນິປ຺ຜາເທສ຺ສາມາ’’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຍາທິເສ ຕາ ໂອກາເສ ປີຬກາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕາ ປີຬກາ ທິສ຺ວາ ເນມິຕ຺ຕກາ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ຕິ ‘ເອວໍ ນາມ ວິປາໂກ ຠວິສ຺ສຕີ’’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຍໍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສຸປິນໍ ປສ຺ສຕິ, ນ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຊານາຕິ ‘ເອວໍ ນາມ ວິປາໂກ ຠວິສ຺ສຕິ ເຂມໍ ວາ ຠຍໍ ວາ’ຕິ, ນິມິຕ຺ເຕ ປນ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ອຎ຺ເຎສໍ ກເຖຕິ, ຕໂຕ ເຕ ອຕ຺ຖໍ ກເຖນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂຍ ສຸປິນໍ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ນິທ຺ທາຍນ຺ໂຕ, ອຸທາຫຸ ຊາຄຣນ຺ໂຕ [ຊຄ຺ຄນ຺ໂຕ (ສີ. ປີ.)] ປສ຺ສຕີ’’ຕິ? ‘‘ໂຍ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ສຸປິນໍ ປສ຺ສຕິ, ນ ໂສ ນິທ຺ທາຍນ຺ໂຕ ປສ຺ສຕິ, ນາປິ ຊາຄຣນ຺ໂຕ ປສ຺ສຕິ. ອປິ ຈ ໂອກ຺ກນ຺ເຕ ມິທ຺ເຘ ອສມ຺ປຕ຺ເຕ ຠວງ຺ເຄ ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ສຸປິນໍ ປສ຺ສຕິ. ມິທ຺ຘສມາຣູຬ຺ຫສ຺ສ, ມຫາຣາຊ, ຈິຕ຺ຕໍ ຠວງ຺ຄຄຕໍ ໂຫຕິ, ຠວງ຺ຄຄຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນປ຺ປວຕ຺ຕຕິ, ອປ຺ປວຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ນປ຺ປຊານາຕິ, ອປ຺ປຏິວິຊານນ຺ຕສ຺ສ ສຸປິໂນ ນ ໂຫຕິ, ປວຕ຺ຕມາເນ ຈິຕ຺ເຕ ສຸປິນໍ ປສ຺ສຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຕິມິເຣ ອນ຺ຘກາເຣ ອປ຺ປຠາເສ ສຸປຣິສຸທ຺ເຘປິ ອາທາເສ ຉາຍາ ນ ທິສ຺ສຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ມິທ຺ຘສມາຣູຬ຺ເຫ ຈິຕ຺ເຕ ຠວງ຺ຄຄເຕ ຕິຏ຺ຐມາເນປິ ສຣີເຣ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ອປ຺ປວຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ເຕ ສຸປິນໍ ນ ປສ຺ສຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອາທາໂສ, ເອວໍ ສຣີຣໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ; ຍຖາ ອນ຺ຘກາໂຣ, ເອວໍ ມິທ຺ຘໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ; ຍຖາ ອາໂລໂກ, ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ມຫິໂກຕ຺ຖຏສ຺ສ ສູຣິຍສ຺ສ ປຠາ ນ ທິສ຺ສຕິ ສນ຺ຕາ ເຍວ ສູຣິຍຣສ຺ມິ ອປ຺ປວຕ຺ຕາ ໂຫຕິ, ອປ຺ປວຕ຺ຕາຍ ສູຣິຍຣສ຺ມິຍາ ອາໂລໂກ ນ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ມິທ຺ຘສມາຣູຬ຺ຫສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ຠວງ຺ຄຄຕໍ ໂຫຕິ, ຠວງ຺ຄຄຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນປ຺ປວຕ຺ຕຕິ, ອປ຺ປວຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ເຕ ສຸປິນໍ ນ ປສ຺ສຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ສູຣິໂຍ, ເອວໍ ສຣີຣໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ; ຍຖາ ມຫິໂກຕ຺ຖຣຓໍ, ເອວໍ ມິທ຺ຘໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ; ຍຖາ ສູຣິຍຣສ຺ມິ, ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

‘‘ທ຺ວິນ຺ນໍ, ມຫາຣາຊ, ສນ຺ເຕປິ ສຣີເຣ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ມິທ຺ຘສມາຣູຬ຺ຫສ຺ສ ຠວງ຺ຄຄຕສ຺ສ ສນ຺ເຕປິ ສຣີເຣ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນິໂຣຘສມາປນ຺ນສ຺ສ ສນ຺ເຕປິ ສຣີເຣ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຊາຄຣນ຺ຕສ຺ສ, ມຫາຣາຊ, ຈິຕ຺ຕໍ ໂລລໍ ໂຫຕິ ວິວຏໍ ປາກຏໍ ອນິພທ຺ຘໍ, ເອວຣູປສ຺ສ ຈິຕ຺ເຕ ນິມິຕ຺ຕໍ ອາປາຕໍ ນ ອຸເປຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິສໍ ວິວຏໍ ປາກຏໍ ອກິຣິຍໍ ອຣຫສ຺ສໍ ຣຫສ຺ສກາມາ ປຣິວຊ຺ເຊນ຺ຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຊາຄຣນ຺ຕສ຺ສ ທິພ຺ໂພ ອຕ຺ໂຖ ອາປາຕໍ ນ ອຸເປຕິ, ຕສ຺ມາ ຊາຄຣນ຺ໂຕ ສຸປິນໍ ນ ປສ຺ສຕິ. ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຠິກ຺ຂຸໍ ຠິນ຺ນາຊີວໍ ອນາຈາຣໍ ປາປມິຕ຺ຕໍ ທຸສ຺ສີລໍ ກຸສີຕໍ ຫີນວີຣິຍໍ ກຸສລາ ໂພຘິປກ຺ຂິຍາ ຘມ຺ມາ ອາປາຕໍ ນ ອຸເປນ຺ຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຊາຄຣນ຺ຕສ຺ສ ທິພ຺ໂພ ອຕ຺ໂຖ ອາປາຕໍ ນ ອຸເປຕິ, ຕສ຺ມາ ຊາຄຣນ຺ໂຕ ສຸປິນໍ ນ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຕ຺ຖິ ມິທ຺ຘສ຺ສ ອາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສານ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຖິ ມິທ຺ຘສ຺ສ ອາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສານ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ກຕມໍ ອາທິ, ກຕມໍ ມຊ຺ຌໍ, ກຕມໍ ປຣິໂຍສານ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ໂຍ, ມຫາຣາຊ, ກາຍສ຺ສ ໂອນາໂຫ ປຣິໂຍນາໂຫ ທຸພ຺ພລ຺ຍໍ ມນ຺ທຕາ ອກມ຺ມຎ຺ຎຕາ ກາຍສ຺ສ, ອຍໍ ມິທ຺ຘສ຺ສ ອາທິ; ໂຍ, ມຫາຣາຊ, ກປິນິທ຺ທາປເຣໂຕ ໂວກິຓ຺ຓກໍ ຊຄ຺ຄຕິ [ໂວກິຓ຺ຓຕໍ ຄຈ຺ຉຕິ (ນິສ຺ຍ)], ອິທໍ ມິທ຺ຘສ຺ສ ມຊ຺ຌໍ; ຠວງ຺ຄຄຕິ ປຣິໂຍສນໍ. ມຊ຺ຌູປຄໂຕ, ມຫາຣາຊ, ກປິນິທ຺ທາປເຣໂຕ ສຸປິນໍ ປສ຺ສຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິ ຍຕຈາຣີ ສມາຫິຕຈິຕ຺ໂຕ ຐິຕຘມ຺ໂມ ອຈລພຸທ຺ຘິ ປຫີນໂກຕູຫລສທ຺ທໍ ວນມຊ຺ໂຌຄາຫິຕ຺ວາ ສຸຂຸມໍ ອຕ຺ຖໍ ຈິນ຺ຕຍຕິ, ນ ຈ ໂສ ຕຕ຺ຖ ມິທ຺ຘໍ ໂອກ຺ກມຕິ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ສມາຫິໂຕ ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ໂຕ ສຸຂຸມໍ ອຕ຺ຖໍ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຊາຄໂຣ ນ ມິທ຺ຘສມາປນ຺ໂນ, ມຊ຺ຌູປຄໂຕ ກປິນິທ຺ທາປເຣໂຕ ສຸປິນໍ ປສ຺ສຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂກຕູຫລສທ຺ໂທ, ເອວໍ ຊາຄຣໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ; ຍຖາ ວິວິຕ຺ຕໍ ວນໍ, ເອວໍ ກປິນິທ຺ທາປເຣໂຕ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ; ຍຖາ ໂສ ໂກຕູຫລສທ຺ທໍ ໂອຫາຍ ມິທ຺ຘໍ ວິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຠູໂຕ ສຸຂຸມໍ ອຕ຺ຖໍ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ, ເອວໍ ຊາຄໂຣ ນ ມິທ຺ຘສມາປນ຺ໂນ ກປິນິທ຺ທາປເຣໂຕ ສຸປິນໍ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ສຸປິນປຎ຺ໂຫ ປຎ຺ຈໂມ.

໖. ອກາລມຣຓປຎ຺ໂຫ

໖. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເຍ ເຕ ສຕ຺ຕາ ມຣນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ເຕ ກາເລ ເຍວ ມຣນ຺ຕິ, ອຸທາຫຸ ອກາເລປິ ມຣນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ອຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ກາເລປິ ມຣຓໍ, ອຕ຺ຖິ ອກາເລປິ ມຣຓ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເກ ກາເລ ມຣນ຺ຕິ, ເກ ອກາເລ ມຣນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຕຍາ ອມ຺ພຣຸກ຺ຂາ ວາ ຊມ຺ພຸຣຸກ຺ຂາ ວາ, ອຎ຺ຎສ຺ມາ ວາ ປນ ຜລຣຸກ຺ຂາ ຜລານິ ປຕນ຺ຕານິ ອາມານິ ຈ ປກ຺ການິ ຈາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຍານິ ຕານິ, ມຫາຣາຊ, ຜລານິ ຣຸກ຺ຂໂຕ ປຕນ຺ຕິ, ສພ຺ພານິ ຕານິ ກາເລ ເຍວ ປຕນ຺ຕິ, ອຸທາຫຸ ອກາເລປີ’’ຕິ? ‘‘ຍານິ ຕານິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຜລານິ ປຣິປກ຺ການິ ວິລີນານິ ປຕນ຺ຕິ, ສພ຺ພານິ ຕານິ ກາເລ ປຕນ຺ຕິ. ຍານິ ປນ ຕານິ ອວເສສານິ ຜລານິ ເຕສຸ ການິຈິ ກິມິວິທ຺ຘານິ ປຕນ຺ຕິ, ການິຈິ ລຄຸຬຫຕານິ [ສກຸຓປຫຕາ (ສ຺ຍາ.), ລກຸຏຫຕານິ (ສີ. ປີ. ກ.)] ປຕນ຺ຕິ, ການິຈິ ວາຕປ຺ປຫຕານິ ປຕນ຺ຕິ, ການິຈິ ອນ຺ໂຕປູຕິການິ ຫຸຕ຺ວາ ປຕນ຺ຕິ, ສພ຺ພານິ ຕານິ ອກາເລ ປຕນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເຕ ຊຣາເວຄຫຕາ ມຣນ຺ຕິ, ເຕ ເຍວ ກາເລ ມຣນ຺ຕິ, ອວເສສາ ເກຈິ ກມ຺ມປ຺ປຏິພາຬ຺ຫາ ມຣນ຺ຕິ, ເກຈິ ຄຕິປ຺ປຏິພາຬ຺ຫາ ມຣນ຺ຕິ, ເກຈິ ກິຣິຍປ຺ປຏິພາຬ຺ຫາ ມຣນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເຍ ເຕ ກມ຺ມປ຺ປຏິພາຬ຺ຫາ ມຣນ຺ຕິ, ເຍປິ ເຕ ຄຕິປ຺ປຏິພາຬ຺ຫາ ມຣນ຺ຕິ, ເຍປິ ເຕ ກິຣິຍປ຺ປຏິພາຬ຺ຫາ ມຣນ຺ຕິ, ເຍປິ ເຕ ຊຣາເວຄປ຺ປຏິພາຬ຺ຫາ ມຣນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ເຕ ກາເລ ເຍວ ມຣນ຺ຕິ, ໂຍປິ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຄໂຕ ມຣຕິ, ໂສ ຕສ຺ສ ກາໂລ, ກາເລ ເຍວ ໂສ ມຣຕິ. ໂຍປິ ວິຊາຕຆເຣ ມຣຕິ, ໂສ ຕສ຺ສ ກາໂລ, ໂສປິ ກາເລ ເຍວ ມຣຕິ. ໂຍປິ ມາສິໂກ ມຣຕິ…ເປ… ໂຍປິ ວສ຺ສສຕິໂກ ມຣຕິ, ໂສ ຕສ຺ສ ກາໂລ, ກາເລ ເຍວ ໂສ ມຣຕິ, ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອກາເລ ມຣຓໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ເຍ ເກຈິ ມຣນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ເຕ ກາເລ ເຍວ ມຣນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ສຕ຺ຕິເມ, ມຫາຣາຊ, ວິຊ຺ຊມາເນປິ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ອາຍຸສ຺ມິໍ ອກາເລ ມຣນ຺ຕິ. ກຕເມ ສຕ຺ຕ? ຊິຆຈ຺ຉິໂຕ, ມຫາຣາຊ, ໂຠຊນໍ ອລຠມາໂນ ອຸປຫຕພ຺ຠນ຺ຕໂຣ ວິຊ຺ຊມາເນປິ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ອາຍຸສ຺ມິໍ ອກາເລ ມຣຕິ, ປິປາສິໂຕ, ມຫາຣາຊ, ປານີຍໍ ອລຠມາໂນ ປຣິສຸກ຺ຂຫທໂຍ ວິຊ຺ຊມາເນປິ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ອາຍຸສ຺ມິໍ ອກາເລ ມຣຕິ, ອຫິນາ ທຏ຺ໂຐ, ມຫາຣາຊ, ວິສເວຄາຠິຫໂຕ ຕິກິຈ຺ຉກໍ ອລຠມາໂນ ວິຊ຺ຊມາເນປິ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ອາຍຸສ຺ມິໍ ອກາເລ ມຣຕິ, ວິສມາສິໂຕ, ມຫາຣາຊ, ຑຍ຺ຫນ຺ເຕສຸ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ເຄສຸ ອຄທໍ ອລຠມາໂນ ວິຊ຺ຊມາເນປິ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ອາຍຸສ຺ມິໍ ອກາເລ ມຣຕິ, ອຄ຺ຄິຄໂຕ, ມຫາຣາຊ, ຌາຍມາໂນ ນິພ຺ພາປນໍ ອລຠມາໂນ ວິຊ຺ຊມາເນປິ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ອາຍຸສ຺ມິໍ ອກາເລ ມຣຕິ, ອຸທກຄໂຕ, ມຫາຣາຊ, ປຕິຏ຺ຐໍ ອລຠມາໂນ ວິຊ຺ຊມາເນປິ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ອາຍຸສ຺ມິໍ ອກາເລ ມຣຕິ, ສຕ຺ຕິຫໂຕ, ມຫາຣາຊ, ອາພາຘິໂກ ຠິສກ຺ກໍ ອລຠມາໂນ ວິຊ຺ຊມາເນປິ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ອາຍຸສ຺ມິໍ ອກາເລ ມຣຕິ, ອິເມ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສຕ຺ຕ ວິຊ຺ຊມາເນປິ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ອາຍຸສ຺ມິໍ ອກາເລ ມຣນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣາປາຫໍ, ມຫາຣາຊ, ເອກໍເສນ ວທາມິ.

‘‘ອຏ຺ຐວິເຘນ, ມຫາຣາຊ, ສຕ຺ຕານໍ ກາລງ຺ກິຣິຍາ ໂຫຕິ, ວາຕສມຸຏ຺ຐາເນນ ປິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐາເນນ ເສມ຺ຫສມຸຏ຺ຐາເນນ ສນ຺ນິປາຕິເກນ ອຸຕຸວິປຣິຓາເມນ ວິສມປຣິຫາເຣນ ໂອປກ຺ກມິເກນ ກມ຺ມວິປາເກນ, ມຫາຣາຊ, ສຕ຺ຕານໍ ກາລງ຺ກິຣິຍາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣ, ມຫາຣາຊ, ຍທິທໍ ກມ຺ມວິປາເກນ ກາລງ຺ກິຣິຍາ, ສາ ເຍວ ຕຕ຺ຖ ສາມຍິກາ [ສາມາຍິກາ (ກ.)] ກາລງ຺ກິຣິຍາ, ອວເສສາ ອສາມຍິກາ ກາລງ຺ກິຣິຍາຕິ. ຠວຕິ ຈ –

‘‘‘ຊິຆຈ຺ຉາຍ ປິປາສາຍ, ອຫິທຏ຺ຐາ [ອຫິທຏ຺ໂຐ (ສີ.), ອຫິນາ ທຏ຺ໂຐ (ປີ.)] ວິເສນ ຈ;

ອຄ຺ຄິອຸທກສຕ຺ຕີຫິ, ອກາເລ ຕຕ຺ຖ ມີຍຕິ;

ວາຕປິຕ຺ເຕນ ເສມ຺ເຫນ, ສນ຺ນິປາເຕນຸຕູຫິ ຈ;

ວິສໂມປກ຺ກມກມ຺ເມຫິ, ອກາເລ ຕຕ຺ຖ ມີຍຕີ’ຕິ.

‘‘ເກຈິ, ມຫາຣາຊ, ສຕ຺ຕາ ປຸພ຺ເພ ກເຕນ ເຕນ ເຕນ ອກຸສລກມ຺ມວິປາເກນ ມຣນ຺ຕິ. ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ປຸພ຺ເພ ປເຣ ຊິຆຈ຺ຉາຍ ມາເຣຕິ, ໂສ ພຫູນິ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານິ ຊິຆຈ຺ຉາຍ ປຣິປີຬິໂຕ ຉາໂຕ ປຣິກິລນ຺ໂຕ ສຸກ຺ຂມິລາຕຫທໂຍ ພຸຠຸກ຺ຂິໂຕ [ສຸກ຺ຂິໂຕ (ສີ. ປີ. ກ.)] ວິສຸກ຺ຂິໂຕ ຌາຍນ຺ໂຕ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ປຣິຑຍ຺ຫນ຺ໂຕ ຊິຆຈ຺ຉາຍ ເຍວ ມຣຕິ ທຫໂຣປິ ມຊ຺ຌິໂມປິ ມຫລ຺ລໂກປິ, ອິທມ຺ປິ ຕສ຺ສ ສາມຍິກມຣຓໍ.

‘‘ໂຍ ປຸພ຺ເພ ປເຣ ປິປາສາຍ ມາເຣຕິ, ໂສ ພຫູນິ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານິ ເປໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິຊ຺ຌາມຕຓ຺ຫິໂກ ສມາໂນ ລູໂຂ ກິໂສ ປຣິສຸກ຺ຂິຕຫທໂຍ ປິປາສາຍ ເຍວ ມຣຕິ ທຫໂຣປິ ມຊ຺ຌິໂມປິ ມຫລ຺ລໂກປິ, ອິທມ຺ປິ ຕສ຺ສ ສາມຍິກມຣຓໍ.

‘‘ໂຍ ປຸພ຺ເພ ປເຣ ອຫິນາ ຑໍສາເປຕ຺ວາ ມາເຣຕິ, ໂສ ພຫູນິ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານິ ອຊຄຣມຸເຂເນວ ອຊຄຣມຸຂໍ ກຓ຺ຫສປ຺ປມຸເຂເນວ ກຓ຺ຫສປ຺ປມຸຂໍ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ເຕຫິ ຂາຍິຕຂາຍິໂຕ ອຫີຫິ ທຏ຺ໂຐ ເຍວ ມຣຕິ ທຫໂຣປິ ມຊ຺ຌິໂມປິ ມຫລ຺ລໂກປິ, ອິທມ຺ປິ ຕສ຺ສ ສາມຍິກມຣຓໍ.

‘‘ໂຍ ປຸພ຺ເພ ປເຣ ວິສໍ ທຕ຺ວາ ມາເຣຕິ, ໂສ ພຫູນິ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານິ ຑຍ຺ຫນ຺ເຕຫິ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ເຄຫິ ຠິຊ຺ຊມາເນນ ສຣີເຣນ ກຸຓປຄນ຺ຘໍ ວາຍນ຺ໂຕ ວິເສເນວ ມຣຕິ ທຫໂຣປິ ມຊ຺ຌິໂມປິ ມຫລ຺ລໂກປິ, ອິທມ຺ປິ ຕສ຺ສ ສາມຍິກມຣຓໍ.

‘‘ໂຍ ປຸພ຺ເພ ປເຣ ອຄ຺ຄິນາ ມາເຣຕິ, ໂສ ພຫູນິ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານິ ອງ຺ຄາຣປພ຺ພເຕເນວ ອງ຺ຄາຣປພ຺ພຕໍ ຍມວິສເຍເນວ ຍມວິສຍໍ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ທຑ຺ຒວິທຑ຺ຒຄຕ຺ໂຕ ອຄ຺ຄິນາ ເຍວ ມຣຕິ ທຫໂຣປິ ມຊ຺ຌິໂມປິ ມລລ຺ລໂກປິ, ອິທມ຺ປິ ຕສ຺ສ ສາມຍິກມຣຓໍ.

‘‘ໂຍ ປຸພ຺ເພ ປເຣ ອຸທເກນ ມາເຣຕິ, ໂສ ພຫູນິ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານິ ຫຕວິລຸຕ຺ຕຠຄ຺ຄທຸພ຺ພລຄຕ຺ໂຕ ຂຸພ຺ຠິຕຈິຕ຺ໂຕ [ຂຸຠິຕຈິຕ຺ໂຕ (ສີ. ປີ.)] ອຸທເກເນວ [ອຸທເກ ເຍວ (ພຫູສຸ)] ມຣຕິ ທຫໂຣປິ ມຊ຺ຌິໂມປິ ມຫລ຺ລໂກປິ, ອິທມ຺ປິ ຕສ຺ສ ສາມຍິກມຣຓໍ.

‘‘ໂຍ ປຸພ຺ເພ ປເຣ ສຕ຺ຕິຍາ ມາເຣຕິ, ໂສ ພຫູນິ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານິ ຉິນ຺ນຠິນ຺ນໂກຏ຺ຏິຕວິໂກຏ຺ຏິໂຕ ສຕ຺ຕິມຸຂສມາຫໂຕ ສຕ຺ຕິຍາ ເຍວ ມຣຕິ ທຫໂຣປິ ມຊ຺ຌິໂມປິ ມຫລ຺ລໂກປິ, ອິທມ຺ປິ ຕສ຺ສ ສາມຍິກມຣຓໍ’’.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອກາເລ ມຣຓໍ ອຕ຺ຖີຕິ ຍໍ ວເທຕິ, ອິງ຺ຆ ເມ ຕ຺ວໍ ຕຕ຺ຖ ກາຣຓໍ ອຕິທິສາຕິ’’. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມຫຕິມຫາອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ອາທິນ຺ນຕິຓກຏ຺ຐສາຂາປລາໂສ ປຣິຍາທິນ຺ນຠກ຺ໂຂ ອຸປາທານສງ຺ຂຍາ ນິພ຺ພາຍຕິ, ໂສ ອຄ຺ຄິ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘ອນີຕິໂກ ອນຸປທ຺ທໂວ ສມເຍ ນິພ຺ພຸໂຕ ນາມາ’ຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ໂກຈິ ພຫູນິ ທິວສສຫສ຺ສານິ ຊີວິຕ຺ວາ ຊຣາຊິຓ຺ໂຓ ອາຍຸກ຺ຂຍາ ອນີຕິໂກ ອນຸປທ຺ທໂວ ມຣຕິ, ໂສ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘ສມເຍ ມຣຓມຸປຄໂຕ’ຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ມຫຕິມຫາອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ອາທິນ຺ນຕິຓກຏ຺ຐສາຂາປລາໂສ ອສ຺ສ, ຕໍ ອປຣິຍາທິນ຺ເນ ເຍວ ຕິຓກຏ຺ຐສາຂາປລາເສ ມຫຕິມຫາເມໂຆ ອຠິປ຺ປວສ຺ສິຕ຺ວາ ນິພ຺ພາເປຍ຺ຍ, ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ມຫາອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ສມເຍ ນິພ຺ພຸໂຕ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິສ຺ສ ປນ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ປຈ຺ຉິໂມ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປຸຣິມເກນ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມສມຄຕິໂກ ນາໂຫສີ’’ຕິ? ‘‘ອາຄນ຺ຕຸເກນ, ຠນ຺ເຕ, ເມເຆນ ປຏິປີຬິໂຕ ໂສ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ອສມເຍ ນິພ຺ພຸໂຕ’’ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ໂກຈິ ອກາເລ ມຣຕິ, ໂສ ອາຄນ຺ຕຸເກນ ໂຣເຄນ ປຏິປີຬິໂຕ ວາຕສມຸຏ຺ຐາເນນ ວາ ປິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐາເນນ ວາ ເສມ຺ຫສມຸຏ຺ຐາເນນ ວາ ສນ຺ນິປາຕິເກນ ວາ ອຸຕຸປຣິຓາມເຊນ ວາ ວິສມປຣິຫາຣເຊນ ວາ ໂອປກ຺ກມິເກນ ວາ ຊິຆຈ຺ຉາຍ ວາ ປິປາສາຍ ວາ ສປ຺ປທຏ຺ເຐນ ວາ ວິສມາສິເຕນ ວາ ອຄ຺ຄິນາ ວາ ອຸທເກນ ວາ ສຕ຺ຕິເວຄປ຺ປຏິປີຬິໂຕ ວາ ອກາເລ ມຣຕິ. ອິທເມຕ຺ຖ, ມຫາຣາຊ, ກາຣຓໍ, ເຍນ ກາຣເຓນ ອກາເລ ມຣຓໍ ອຕ຺ຖິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຄຄເນ ມຫຕິມຫາວລາຫໂກ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ນິນ຺ນຎ຺ຈ ຖລຎ຺ຈ ປຣິປູຣຍນ຺ໂຕ ອຠິວສ຺ສຕິ, ໂສ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘ເມໂຆ ອນີຕິໂກ ອນຸປທ຺ທໂວ ວສ຺ສຕີ’ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ໂກຈິ ຈິຣໍ ຊີວິຕ຺ວາ ຊຣາຊິຓ຺ໂຓ ອາຍຸກ຺ຂຍາ ອນີຕິໂກ ອນຸປທ຺ທໂວ ມຣຕິ, ໂສ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘ສມເຍ ມຣຓມຸປຄໂຕ’ຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຄຄເນ ມຫຕິມຫາວລາຫໂກ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາເຍວ ມຫຕາ ວາເຕນ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ອປິ ນຸ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ມຫາວລາຫໂກ ສມເຍ ວິຄໂຕ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິສ຺ສ ປນ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ປຈ຺ຉິໂມ ວລາຫໂກ ປຸຣິເມນ ວລາຫເກນ ສມສມຄຕິໂກ ນາໂຫສີ’’ຕິ? ‘‘ອາຄນ຺ຕຸເກນ, ຠນ຺ເຕ, ວາເຕນ ປຏິປີຬິໂຕ ໂສ ວລາຫໂກ ອສມຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ເຍວ ວິຄໂຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ໂກຈິ ອກາເລ ມຣຕິ, ໂສ ອາຄນ຺ຕຸເກນ ໂຣເຄນ ປຏິປີຬິໂຕ ວາຕສມຸຏ຺ຐາເນນ ວາ…ເປ… ສຕ຺ຕິເວຄປ຺ປຏິປີຬິໂຕ ວາ ອກາເລ ມຣຕິ. ອິທເມຕ຺ຖ, ມຫາຣາຊ, ກາຣຓໍ, ເຍນ ກາຣເຓນ ອກາເລ ມຣຓໍ ອຕ຺ຖີຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ພລວາ ອາສີວິໂສ ກຸປິໂຕ ກິຎ຺ຈິເທວ ປຸຣິສໍ ຑໍເສຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ຕໍ ວິສໍ ອນີຕິກໍ ອນຸປທ຺ທວໍ ມຣຓໍ ປາເປຍ຺ຍ, ຕໍ ວິສໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘ອນີຕິກມນຸປທ຺ທວໍ ໂກຏິຄຕ’ນ຺ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ໂກຈິ ຈິຣໍ ຊີວິຕ຺ວາ ຊຣາຊິຓ຺ໂຓ ອາຍຸກ຺ຂຍາ ອນີຕິໂກ ອນຸປທ຺ທໂວ ມຣຕິ, ໂສ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘ອນີຕິໂກ ອນຸປທ຺ທໂວ ຊີວິຕໂກຏິຄໂຕ ສາມຍິກໍ ມຣຓມຸປຄໂຕ’ຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ພລວຕາ ອາສີວິເສນ ທຏ຺ຐສ຺ສ ອນ຺ຕຣາເຍວ ອາຫິຕຸຓ຺ຑິໂກ ອຄທໍ ທຕ຺ວາ ອວິສໍ ກເຣຍ຺ຍ, ອປິ ນຸ ໂຂ ຕໍ, ມຫາຣາຊ, ວິສໍ ສມເຍ ວິຄຕໍ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິສ຺ສ ປນ ຕໍ, ມຫາຣາຊ, ປຈ຺ຉິມໍ ວິສໍ ປຸຣິມເກນ ວິເສນ ສມສມຄຕິກໍ ນາໂຫສີ’’ຕິ? ‘‘ອາຄນ຺ຕຸເກນ, ຠນ຺ເຕ, ອຄເທນ ປຏິປີຬິຕໍ ວິສໍ ອໂກຏິຄຕໍ ເຍວ ວິຄຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ໂກຈິ ອກາເລ ມຣຕິ, ໂສ ອາຄນ຺ຕຸເກນ ໂຣເຄນ ປຏິປີຬິໂຕ ວາຕສມຸຏ຺ຐາເນນ ວາ…ເປ… ສຕ຺ຕິເວຄປ຺ປຏິປີຬິໂຕ ວາ ອກາເລ ມຣຕິ. ອິທເມຕ຺ຖ, ມຫາຣາຊ, ກາຣຓໍ, ເຍນ ກາຣເຓນ ອກາເລ ມຣຓໍ ອຕ຺ຖີຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ອິສ຺ສາໂສ ສຣໍ ປາເຕຍ຺ຍ, ສເຈ ໂສ ສໂຣ ຍຖາຄຕິຄມນປຖມຕ຺ຖກໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ໂສ ສໂຣ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘ອນີຕິໂກ ອນຸປທ຺ທໂວ ຍຖາຄຕິຄມນປຖມຕ຺ຖກໍ ຄໂຕ ນາມາ’ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ໂກຈິ ຈິຣໍ ຊີວິຕ຺ວາ ຊຣາຊິຓ຺ໂຓ ອາຍຸກ຺ຂຍາ ອນີຕິໂກ ອນຸປທ຺ທໂວ ມຣຕິ, ໂສ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘ອນີຕິໂກ ອນຸປທ຺ທໂວ ສມເຍ ມຣຓມຸປຄໂຕ’ຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ອິສ຺ສາໂສ ສຣໍ ປາເຕຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ຕໍ ສຣໍ ຕສ຺ມິໍ ເຍວ ຂເຓ ໂກຈິ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ອປິ ນຸ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ສໂຣ ຍຖາຄຕິຄມນປຖມຕ຺ຖກໍ ຄໂຕ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິສ຺ສ ປນ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ປຈ຺ຉິໂມ ສໂຣ ປຸຣິມເກນ ສເຣນ ສມສມຄຕິໂກ ນາໂຫສີ’’ຕິ? ‘‘ອາຄນ຺ຕຸເກນ, ຠນ຺ເຕ, ຄຫເຓນ ຕສ຺ສ ສຣສ຺ສ ຄມນໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ໂກຈິ ອກາເລ ມຣຕິ, ໂສ ອາຄນ຺ຕຸເກນ ໂຣເຄນ ປຏິປີຬິໂຕ ວາຕສມຸຏ຺ຐາເນນ ວາ…ເປ… ສຕ຺ຕິເວຄປ຺ປຏິປີຬິໂຕ ວາ ອກາເລ ມຣຕິ. ອິທເມຕ຺ຖ, ມຫາຣາຊ, ກາຣຓໍ, ເຍນ ກາຣເຓນ ອກາເລ ມຣຓໍ ອຕ຺ຖີຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ໂກຈິ ໂລຫມຍໍ ຠາຊນໍ ອາໂກເຏຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ອາໂກຏເນນ ສທ຺ໂທ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຍຖາຄຕິຄມນປຖມຕ຺ຖກໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ໂສ ສທ຺ໂທ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘ອນີຕິໂກ ອນຸປທ຺ທໂວ ຍຖາຄຕິຄມນປຖມຕ຺ຖກໍ ຄໂຕ ນາມາ’ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ໂກຈິ ພຫູນິ ທິວສສຫສ຺ສານິ ຊີວິຕ຺ວາ ຊຣາຊິຓ຺ໂຓ ອາຍຸກ຺ຂຍາ ອນີຕິໂກ ອນຸປທ຺ທໂວ ມຣຕິ, ໂສ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘ອນີຕິໂກ ອນຸປທ຺ທໂວ ສມເຍ ມຣຓມຸປາຄໂຕ’ຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ໂກຈິ ໂລຫມຍໍ ຠາຊນໍ ອາໂກເຏຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ອາໂກຏເນນ ສທ຺ໂທ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ນິພ຺ພຕ຺ເຕ ສທ຺ເທ ອທູຣຄເຕ ໂກຈິ ອາມເສຍ຺ຍ, ສຫ ອາມສເນນ ສທ຺ໂທ ນິຣຸຊ຺ເຌຍ຺ຍ, ອປິ ນຸ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ສທ຺ໂທ ຍຖາຄຕິຄມນປຖມຕ຺ຖກໍ ຄໂຕ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິສ຺ສ ປນ, ມຫາຣາຊ, ປຈ຺ຉິໂມ ສທ຺ໂທ ປຸຣິມເກນ ສທ຺ເທນ ສມສມຄຕິໂກ ນາໂຫສີ’’ຕິ? ‘‘ອາຄນ຺ຕຸເກນ, ຠນ຺ເຕ, ອາມສເນນ ໂສ ສທ຺ໂທ ອຸປຣໂຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ໂກຈິ ອກາເລ ມຣຕິ, ໂສ ອາຄນ຺ຕຸເກນ ໂຣເຄນ ປຏິປີຬິໂຕ ວາຕສມຸຏ຺ຐາເນນ ວາ…ເປ… ສຕ຺ຕິເວຄປ຺ປຏິປີຬິໂຕ ວາ ອກາເລ ມຣຕິ. ອິທເມຕ຺ຖ ມຫາຣາຊ ກາຣຓໍ, ເຍນ ກາຣເຓນ ອກາເລ ມຣຓໍ ອຕ຺ຖີຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ເຂຕ຺ເຕ ສຸວິຣູຬ຺ຫໍ ຘຎ຺ຎພີຊໍ ສມ຺ມາ ປວຕ຺ຕມາເນນ ວສ຺ເສນ ໂອຕຕວິຕຕອາກິຓ຺ຓພຫຸຜລໍ ຫຸຕ຺ວາ [ອຸຏ຺ຐິຕອາກິຓ຺ຓພຫຸຜລໍ ຠວິຕ຺ວາ (ສ຺ຍາ.)] ສສ຺ສຸຏ຺ຐານສມຍໍ ປາປຸຓາຕິ, ຕໍ ຘຎ຺ຎໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘ອນີຕິກມນຸປທ຺ທວໍ ສມຍສມ຺ປຕ຺ຕໍ ນາມ ໂຫຕີ’ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ໂກຈິ ພຫູນິ ທິວສສຫສ຺ສານິ ຊີວິຕ຺ວາ ຊຣາຊິຓ຺ໂຓ ອາຍຸກ຺ຂຍາ ອນີຕິໂກ ອນຸປທ຺ທໂວ ມຣຕິ, ໂສ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘ອນີຕິໂກ ອນຸປທ຺ທໂວ ສມເຍ ມຣຓມຸປຄໂຕ’ຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ເຂຕ຺ເຕ ສຸວິຣູຬ຺ຫໍ ຘຎ຺ຎພີຊໍ ອຸທເກນ ວິກລໍ ມເຣຍ຺ຍ, ອປິ ນຸ ໂຂ ຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຘຎ຺ຎໍ ອສມຍສມ຺ປຕ຺ຕໍ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິສ຺ສ ປນ ຕໍ, ມຫາຣາຊ, ປຈ຺ຉິມໍ ຘຎ຺ຎໍ ປຸຣິມເກນ ຘຎ຺ເຎນ ສມສມຄຕິກໍ ນາໂຫສີ’’ຕິ? ‘‘ອາຄນ຺ຕຸເກນ, ຠນ຺ເຕ, ອຸຓ຺ເຫນ ປຏິປີຬິຕໍ ຕໍ ຘຎ຺ຎໍ ມຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ໂກຈິ ອກາເລ ມຣຕິ, ໂສ ອາຄນ຺ຕຸເກນ ໂຣເຄນ ປຏິປີຬິໂຕ ວາຕສມຸຏ຺ຐາເນນ ວາ…ເປ… ສຕ຺ຕິເວຄປ຺ປຏິປີຬິໂຕ ວາ ອກາເລ ມຣຕິ. ອິທເມຕ຺ຖ, ມຫາຣາຊ, ກາຣຓໍ, ເຍນ ກາຣເຓນ ອກາເລ ມຣຓໍ ອຕ຺ຖີຕິ.

‘‘ສຸຕປຸພ຺ພໍ ປນ ຕຍາ, ມຫາຣາຊ, ‘ສມ຺ປນ຺ນຕຣຸຓສສ຺ສໍ ກິມໂຍ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ສມູລໍ ນາເສນ຺ຕີ’’’ຕິ? ‘‘ສຸຕປຸພ຺ພຎ຺ເຈວ ຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ເຫຫິ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພຎ຺ຈາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ຕໍ, ມຫາຣາຊ, ສສ຺ສໍ ກາເລ ນຏ຺ຐໍ, ອຸທາຫຸ ອກາເລ ນຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອກາເລ, ຠນ຺ເຕ, ຍທິ ໂຂ ຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ສສ຺ສໍ ກິມໂຍ ນ ຂາເທຍ຺ຍຸໍ, ສສ຺ສຸທ຺ຘຣຓສມຍໍ ປາປຸເຓຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ, ມຫາຣາຊ, ອາຄນ຺ຕຸເກນ ອຸປຆາເຕນ ສສ຺ສໍ ວິນສ຺ສຕິ, ນິຣຸປຆາຕໍ ສສ຺ສໍ ສສ຺ສຸທ຺ຘຣຓສມຍໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ໂກຈິ ອກາເລ ມຣຕິ, ໂສ ອາຄນ຺ຕຸເກນ ໂຣເຄນ ປຏິປີຬິໂຕ ວາຕສມຸຏ຺ຐາເນນ ວາ…ເປ… ສຕ຺ຕິເວຄປ຺ປຏິປີຬິໂຕ ວາ ມຣຕິ. ອິທເມຕ຺ຖ, ມຫາຣາຊ, ກາຣຓໍ, ເຍນ ກາຣເຓນ ອກາເລ ມຣຓໍ ອຕ຺ຖີຕິ.

‘‘ສຸຕປຸພ຺ພໍ ປນ ຕຍາ, ມຫາຣາຊ, ‘ສມ຺ປນ຺ເນ ສສ຺ເສ ຜລຠາຣນມິເຕ ມຎ຺ຈຣິຕປຕ຺ເຕ ກຣກວສ຺ສໍ ນາມ ວສ຺ສຊາຕິ ນິປຕິຕ຺ວາ ວິນາເສຕິ ອຜລໍ ກໂຣຕີ’ຕິ? ‘‘ສຸຕປຸພ຺ພຎ຺ເຈວ ຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ເຫຫິ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພຎ຺ຈາ’’ຕິ. ‘‘ອປິ ນຸ ໂຂ ຕໍ, ມຫາຣາຊ, ສສ຺ສໍ ກາເລ ນຏ຺ຐໍ, ອຸທາຫຸ ອກາເລ ນຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອກາເລ, ຠນ຺ເຕ, ຍທິ ໂຂ ຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ສສ຺ສໍ ກຣກວສ຺ສໍ ນ ວສ຺ເສຍ຺ຍ ສສ຺ສຸທ຺ຘຣຓສມຍໍ ປາປຸເຓຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ, ມຫາຣາຊ, ອາຄນ຺ຕຸເກນ ອຸປຆາເຕນ ສສ຺ສໍ ວິນສ຺ສຕິ, ນິຣຸປຆາຕໍ ສສ຺ສໍ ສສ຺ສຸທ຺ຘຣຓສມຍໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ໂກຈິ ອກາເລ ມຣຕິ, ໂສ ອາຄນ຺ຕຸເກນ ໂຣເຄນ ປຏິປີຬິໂຕ ວາຕສມຸຏ຺ຐາເນນ ວາ ປິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐາເນນ ວາ ເສມ຺ຫສມຸຏ຺ຐາເນນ ວາ ສນ຺ນິປາຕິເກນ ວາ ອຸຕຸປຣິຓາມເຊນ ວາ ວິສມປຣິຫາຣເຊນ ວາ ໂອປກ຺ກມິເກນ ວາ ຊິຆຈ຺ຉາຍ ວາ ປິປາສາຍ ວາ ສປ຺ປທຏ຺ເຐນ ວາ ວິສມາສິເຕນ ວາ ອຄ຺ຄິນາ ວາ ອຸທເກນ ວາ ສຕ຺ຕິເວຄປ຺ປຏິປີຬິໂຕ ວາ ອກາເລ ມຣຕິ. ຍທິ ປນ ອາຄນ຺ຕຸເກນ ໂຣເຄນ ປຏິປີຬິໂຕ ນ ຠເວຍ຺ຍ, ສມເຍວ ມຣຓໍ ປາປຸເຓຍ຺ຍ. ອິທເມຕ຺ຖ, ມຫາຣາຊ, ກາຣຓໍ, ເຍນ ກາຣເຓນ ອກາເລ ມຣຓໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ.

‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອພ຺ຠຸຕໍ ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສຸທສ຺ສິຕໍ ກາຣຓໍ, ສຸທສ຺ສິຕໍ ໂອປມ຺ມໍ ອກາເລ ມຣຓສ຺ສ ປຣິທີປນາຍ, ‘ອຕ຺ຖິ ອກາເລ ມຣຓ’ນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕານີກຕໍ ປາກຏໍ ກຕໍ ວິຠູຕໍ ກຕໍ, ອຈິຕ຺ຕວິກ຺ຂິຕ຺ຕໂກປິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ມນຸໂຊ ເອກເມເກນປິ ຕາວ ໂອປມ຺ເມນ ນິຏ຺ຐໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ‘ອຕ຺ຖິ ອກາເລ ມຣຓ’ນ຺ຕິ, ກິໍ ປນ ມນຸໂຊ ສເຈຕໂນ? ປຐໂມປມ຺ເມເນວາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສຎ຺ຎຕ຺ໂຕ ‘ອຕ຺ຖິ ອກາເລ ມຣຓ’ນ຺ຕິ, ອປິ ຈ ອປຣາປຣໍ ນິພ຺ພາຫນໍ ໂສຕຸກາໂມ ນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ’’ນ຺ຕິ.

ອກາລມຣຓປຎ຺ໂຫ ຉຏ຺ໂຐ.

໗. ເຈຕິຍປາຏິຫາຣິຍປຎ຺ໂຫ

໗. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສພ຺ເພສໍ ປຣິນິພ຺ພຸຕານໍ ເຈຕິເຍ ປາຏິຫີຣໍ ໂຫຕິ, ອຸທາຫຸ ເອກຈ຺ຈານໍ ເຍວ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ເອກຈ຺ຈານໍ, ມຫາຣາຊ, ໂຫຕິ, ເອກຈ຺ຈານໍ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ກຕເມສໍ, ຠນ຺ເຕ, ໂຫຕິ, ກຕເມສໍ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ຕິຓ຺ຓນ຺ນໍ, ມຫາຣາຊ, ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ອຘິຏ຺ຐານາ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ເຈຕິເຍ ປາຏິຫີຣໍ ໂຫຕິ. ກຕເມສໍ ຕິຓ຺ຓນ຺ນໍ? ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ອຣຫາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ອນຸກມ຺ປາຍ ຕິຏ຺ຐນ຺ໂຕວ ອຘິຏ຺ຐາຕິ ‘ເອວໍນາມ ເຈຕິເຍ ປາຏິຫີຣໍ ໂຫຕູ’ຕິ, ຕສ຺ສ ອຘິຏ຺ຐານວເສນ ເຈຕິເຍ ປາຏິຫີຣໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ອຣຫໂຕ ອຘິຏ຺ຐານວເສນ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ເຈຕິເຍ ປາຏິຫີຣໍ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ເທວຕາ ມນຸສ຺ສານໍ ອນຸກມ຺ປາຍ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ເຈຕິເຍ ປາຏິຫີຣໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິ ‘ອິມິນາ ປາຏິຫີເຣນ ສທ຺ຘມ຺ໂມ ນິຈ຺ຈສມ຺ປຄ຺ຄຫິໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ມນຸສ຺ສາ ຈ ປສນ຺ນາ ກຸສເລນ ອຠິວຑ຺ຒິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ, ເອວໍ ເທວຕານໍ ອຘິຏ຺ຐານວເສນ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ເຈຕິເຍ ປາຏິຫີຣໍ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ອິຕ຺ຖີ ວາ ປຸຣິໂສ ວາ ສທ຺ໂຘ ປສນ຺ໂນ ປຓ຺ຑິໂຕ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ເມຘາວີ ພຸທ຺ຘິສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຍນິໂສ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘໍ ວາ ມາລໍ ວາ ທຸສ຺ສໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວາ ກິຎ຺ຈິ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ເຈຕິເຍ ອຸກ຺ຂິປຕິ ‘ເອວໍນາມ ໂຫຕູ’ຕິ, ຕສ຺ສປິ ອຘິຏ຺ຐານວເສນ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ເຈຕິເຍ ປາຏິຫີຣໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ມນຸສ຺ສານໍ ອຘິຏ຺ຐານວເສນ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ເຈຕິເຍ ປາຏິຫີຣໍ ໂຫຕິ.

‘‘ອິເມສໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕິຓ຺ຓນ຺ນໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ອຘິຏ຺ຐານວເສນ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ເຈຕິເຍ ປາຏິຫີຣໍ ໂຫຕິ.

‘‘ຍທິ, ມຫາຣາຊ, ເຕສໍ ອຘິຏ຺ຐານໍ ນ ໂຫຕິ, ຂີຓາສວສ຺ສປິ ຉຬຠິຎ຺ຎສ຺ສ ເຈໂຕວສິປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ເຈຕິເຍ ປາຏິຫີຣໍ ນ ໂຫຕິ, ອສຕິປິ, ມຫາຣາຊ, ປາຏິຫີເຣ ຈຣິຕໍ ທິສ຺ວາ ສຸປຣິສຸທ຺ຘໍ ໂອກປ຺ເປຕພ຺ພໍ ນິຏ຺ຐໍ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ ສທ຺ທຫິຕພ຺ພໍ ‘ສຸປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ອຍໍ ພຸທ຺ຘປຸຕ຺ໂຕ’’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ເຈຕິຍປາຏິຫາຣິຍປຎ຺ໂຫ ສຕ຺ຕໂມ.

໘. ຘມ຺ມາຠິສມຍປຎ຺ໂຫ

໘. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເຍ ເຕ ສມ຺ມາ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເຕສໍ ສພ຺ເພສໍ ເຍວ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ໂຫຕິ, ອຸທາຫຸ ກສ຺ສຈິ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ກສ຺ສຈິ, ມຫາຣາຊ, ໂຫຕິ, ກສ຺ສຈິ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ກສ຺ສ ຠນ຺ເຕ ໂຫຕິ, ກສ຺ສ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ຕິຣຈ຺ຉານຄຕສ຺ສ, ມຫາຣາຊ, ສຸປ຺ປຏິປນ຺ນສ຺ສາປິ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ນ ໂຫຕິ, ເປຕ຺ຕິວິສຍູປປນ຺ນສ຺ສ…ເປ… ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກສ຺ສ…ເປ… ກຸຫກສ຺ສ…ເປ… ມາຕຸຆາຕກສ຺ສ…ເປ… ປິຕຸຆາຕກສ຺ສ…ເປ… ອຣຫນ຺ຕຆາຕກສ຺ສ…ເປ… ສງ຺ຆເຠທກສ຺ສ…ເປ… ໂລຫິຕຸປ຺ປາທກສ຺ສ…ເປ… ເຖຍ຺ຍສໍວາສກສ຺ສ…ເປ… ຕິຕ຺ຖິຍປກ຺ກນ຺ຕສ຺ສ…ເປ… ຠິກ຺ຂຸນິທູສກສ຺ສ…ເປ… ເຕຣສນ຺ນໍ ຄຣຸກາປຕ຺ຕີນໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ…ເປ… ປຓ຺ຑກສ຺ສ…ເປ… ອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນກສ຺ສ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ນສ຺ສາປິ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ນ ໂຫຕິ…ເປ… ໂຍປິ ມນຸສ຺ສທຫຣໂກ ອູນກສຕ຺ຕວສ຺ສິໂກ, ຕສ຺ສ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ນສ຺ສາປິ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ນ ໂຫຕິ. ອິເມສໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂສຬສນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ນານມ຺ປິ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເຍ ເຕ ປນ຺ນຣສ ປຸຄ຺ຄລາ ວິຣຸທ຺ຘາ ເຍວ, ເຕສໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ໂຫຕຸ ວາ ມາ ວາ ໂຫຕຸ, ອຖ ເກນ ກາຣເຓນ ມນຸສ຺ສທຫຣກສ຺ສ ອູນກສຕ຺ຕວສ຺ສິກສ຺ສ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ນສ຺ສາປິ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ນ ໂຫຕິ? ເອຕ຺ຖ ຕາວ ປຎ຺ໂຫ ຠວຕິ ‘ນນຸ ນາມ ທຫຣກສ຺ສ ນ ຣາໂຄ ໂຫຕິ, ນ ໂທໂສ ໂຫຕິ, ນ ໂມໂຫ ໂຫຕິ, ນ ມາໂນ ໂຫຕິ, ນ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ, ນ ອຣຕິ ໂຫຕິ, ນ ກາມວິຕກ຺ໂກ ໂຫຕິ, ອມິສ຺ສິໂຕ ກິເລເສຫິ, ໂສ ນາມ ທຫຣໂກ ຍຸຕ຺ໂຕ ຈ ປຕ຺ໂຕ ຈ ອຣຫຕິ ຈ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ເອກປຏິເວເຘນ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຕຎ຺ເຎເວຕ຺ຖ, ມຫາຣາຊ, ກາຣຓໍ, ເຍນາຫໍ ກາຣເຓນ ຠຓາມິ ‘ອູນກສຕ຺ຕວສ຺ສິກສ຺ສ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ນສ຺ສາປິ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ນ ໂຫຕີ’ຕິ. ຍທິ, ມຫາຣາຊ, ອູນກສຕ຺ຕວສ຺ສິໂກ ຣຊນີເຍ ຣຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ທຸສ຺ສນີເຍ ທຸສ຺ເສຍ຺ຍ, ໂມຫນີເຍ ມຸຍ຺ເຫຍ຺ຍ, ມທນີເຍ ມຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ທິຏ຺ຐິໍ ວິຊາເນຍ຺ຍ, ຣຕິຎ຺ຈ ອຣຕິຎ຺ຈ ວິຊາເນຍ຺ຍ, ກຸສລາກຸສລໍ ວິຕກ຺ເກຍ຺ຍ, ຠເວຍ຺ຍ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ, ອປິ ຈ, ມຫາຣາຊ, ອູນກສຕ຺ຕວສ຺ສິກສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອພລໍ ທຸພ຺ພລໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປໍ ໂຖກໍ ມນ຺ທໍ ອວິຠູຕໍ, ອສງ຺ຂຕາ ນິພ຺ພານຘາຕຸ ຄຣຸກາ ຠາຣິກາ ວິປຸລາ ມຫຕີ. ອູນກສຕ຺ຕວສ຺ສິໂກ, ມຫາຣາຊ, ເຕນ ທຸພ຺ພເລນ ຈິຕ຺ເຕນ ປຣິຕ຺ຕເກນ ມນ຺ເທນ ອວິຠູເຕນ ນ ສກ຺ໂກຕິ ຄຣຸກໍ ຠາຣິກໍ ວິປຸລໍ ມຫຕິໍ ອສງ຺ຂຕໍ ນິພ຺ພານຘາຕຸໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ສິເນຣຸປພ຺ພຕຣາຊາ ຄຣຸໂກ ຠາຣິໂກ ວິປຸໂລ ມຫນ຺ໂຕ, ອປິ ນຸ ໂຂ ຕໍ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ອຕ຺ຕໂນ ປາກຕິເກນ ຖາມພລວີຣິເຍນ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ ສິເນຣຸປພ຺ພຕຣາຊານໍ ອຸທ຺ຘຣິຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເກນ ກາຣເຓນ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ? ‘‘ທຸພ຺ພລຕ຺ຕາ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣິສສ຺ສ, ມຫນ຺ຕຕ຺ຕາ ສິເນຣຸປພ຺ພຕຣາຊສ຺ສາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອູນກສຕ຺ຕວສ຺ສິກສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອພລໍ ທຸພ຺ພລໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປໍ ໂຖກໍ ມນ຺ທໍ ອວິຠູຕໍ, ອສງ຺ຂຕາ ນິພ຺ພານຘາຕຸ ຄຣຸກາ ຠາຣິກາ ວິປຸລາ ມຫຕີ. ອູນກສຕ຺ຕວສ຺ສິໂກ ເຕນ ທຸພ຺ພເລນ ຈິຕ຺ເຕນ ປຣິຕ຺ເຕນ ມນ຺ເທນ ອວິຠູເຕນ ນ ສກ຺ໂກຕິ ຄຣຸກໍ ຠາຣິກໍ ວິປຸລໍ ມຫຕິໍ ອສງ຺ຂຕໍ ນິພ຺ພານຘາຕຸໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ, ເຕນ ກາຣເຓນ ອູນກສຕ຺ຕວສ຺ສິກສ຺ສ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ນສ຺ສາປິ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ນ ໂຫຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ອຍໍ ມຫາປຖວີ ທີຆາ ອາຍຕາ ປຸຖຸລາ ວິຕ຺ຖຕາ ວິສາລາ ວິຕ຺ຖິຓ຺ຓາ ວິປຸລາ ມຫນ຺ຕາ, ອປິ ນຸ ໂຂ ຕໍ, ມຫາຣາຊ, ມຫາປຖວິໍ ສກ຺ກາ ປຣິຕ຺ຕເກນ ອຸທກພິນ຺ທຸເກນ ເຕເມຕ຺ວາ ອຸທກຈິກ຺ຂລ຺ລໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເກນ ກາຣເຓນ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ? ‘‘ປຣິຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ຠນ຺ເຕ, ອຸທກພິນ຺ທຸສ຺ສ, ມຫນ຺ຕຕ຺ຕາ ມຫາປຖວິຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອູນກສຕ຺ຕວສ຺ສິກສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອພລໍ ທຸພ຺ພລໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປໍ ໂຖກໍ ມນ຺ທໍ ອວິຠູຕໍ, ອສງ຺ຂຕາ ນິພ຺ພານຘາຕຸ ທີຆາ ອາຍຕາ ປຸຖຸລາ ວິຕ຺ຖຕາ ວິສາລາ ວິຕ຺ຖິຓ຺ຓາ ວິປຸລາ ມຫນ຺ຕາ. ອູນກສຕ຺ຕວສ຺ສິໂກ ເຕນ ທຸພ຺ພເລນ ຈິຕ຺ເຕນ ປຣິຕ຺ຕເກນ ມນ຺ເທນ ອວິຠູເຕນ ນ ສກ຺ໂກຕິ ມຫຕິໍ ອສງ຺ຂຕໍ ນິພ຺ພານຘາຕຸໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ, ເຕນ ກາຣເຓນ ອູນກສຕ຺ຕວສ຺ສິກສ຺ສ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ນສ຺ສາປິ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ນ ໂຫຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ອພລທຸພ຺ພລປຣິຕ຺ຕອປ຺ປໂຖກມນ຺ທຄ຺ຄິ ຠເວຍ຺ຍ, ອປິ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕາວຕເກນ ມນ຺ເທນ ອຄ຺ຄິນາ ສກ຺ກາ ສເທວເກ ໂລເກ ອນ຺ຘກາຣໍ ວິຘມິຕ຺ວາ ອາໂລກໍ ທສ຺ເສຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເກນ ກາຣເຓນ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ? ‘‘ມນ຺ທຕ຺ຕາ, ຠນ຺ເຕ, ອຄ຺ຄິສ຺ສ, ໂລກສ຺ສ ມຫນ຺ຕຕ຺ຕາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອູນກສຕ຺ຕວສ຺ສິກສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອພລໍ ທຸພ຺ພລໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປໍ ໂຖກໍ ມນ຺ທໍ ອວິຠູຕໍ, ມຫຕາ ຈ ອວິຊ຺ຊນ຺ຘກາເຣນ ປິຫິຕໍ. ຕສ຺ມາ ທຸກ຺ກຣໍ ຎາຓາໂລກໍ ທສ຺ສຍິຕຸໍ, ເຕນ ກາຣເຓນ ອູນກສຕ຺ຕວສ຺ສິກສ຺ສ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ນສ຺ສາປິ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ນ ໂຫຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ອາຕຸໂຣ ກິໂສ ອຓຸປຣິມິຕກາໂຍ ສາລກກິມິ ຫຕ຺ຖິນາຄໍ ຕິຘາ ປຠິນ຺ນໍ ນວາຍຕໍ ຕິວິຕ຺ຖຕໍ ທສປຣິຓາຫໍ ອຏ຺ຐຣຕນິກໍ ສກຏ຺ຐານມຸປຄຕໍ ທິສ຺ວາ ຄິລິຕຸໍ ປຣິກຑ຺ເຒຍ຺ຍ, ອປິ ນຸ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ສາລກກິມິ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ ຕໍ ຫຕ຺ຖິນາຄໍ ຄິລິຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເກນ ກາຣເຓນ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ? ‘‘ປຣິຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ຠນ຺ເຕ, ສາລກກິມິສ຺ສ, ມຫນ຺ຕຕ຺ຕາ ຫຕ຺ຖິນາຄສ຺ສາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອູນກສຕ຺ຕວສ຺ສິກສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອພລໍ ທຸພ຺ພລໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປໍ ໂຖກໍ ມນ຺ທໍ ອວິຠູຕໍ, ມຫຕີ ອສງ຺ຂຕາ ນິພ຺ພານຘາຕຸ. ໂສ ເຕນ ທຸພ຺ພເລນ ຈິຕ຺ເຕນ ປຣິຕ຺ຕເກນ ມນ຺ເທນ ອວິຠູເຕນ ນ ສກ຺ໂກຕິ ມຫຕິໍ ອສງ຺ຂຕໍ ນິພ຺ພານຘາຕຸໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ, ເຕນ ກາຣເຓນ ອູນກສຕ຺ຕວສ຺ສິກສ຺ສ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ນສ຺ສາປິ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ຘມ຺ມາຠິສມຍປຎ຺ໂຫ ອຏ຺ຐໂມ.

໙. ເອກນ຺ຕສຸຂນິພ຺ພານປຎ຺ໂຫ

໙. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກິໍ ເອກນ຺ຕສຸຂໍ ນິພ຺ພານໍ, ອຸທາຫຸ ທຸກ຺ເຂນ ມິສ຺ສ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອກນ຺ຕສຸຂໍ, ມຫາຣາຊ, ນິພ຺ພານໍ, ທຸກ຺ເຂນ ອມິສ຺ສ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ນ ມຍໍ ຕໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ວຈນໍ ສທ຺ທຫາມ ‘ເອກນ຺ຕສຸຂໍ ນິພ຺ພານ’ນ຺ຕິ, ເອວເມຕ຺ຖ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຈ຺ເຈມ ‘ນິພ຺ພານໍ ທຸກ຺ເຂນ ມິສ຺ສ’ນ຺ຕິ, ກາຣຓຎ຺ເຈຕ຺ຖ ອຸປລຠາມ ‘ນິພ຺ພານໍ ທຸກ຺ເຂນ ມິສ຺ສ’ນ຺ຕິ. ກຕມໍ ເອຕ຺ຖ ກາຣຓໍ? ເຍ ເຕ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ນິພ຺ພານໍ ປຣິເຍສນ຺ຕິ, ເຕສໍ ທິສ຺ສຕິ ກາຍສ຺ສ ຈ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ອາຕາໂປ ປຣິຕາໂປ ຐານຈງ຺ກມນິສຊ຺ຊາສຍນາຫາຣປຣິຄ຺ຄໂຫ ມິທ຺ຘສ຺ສ ຈ ອຸປໂຣໂຘ ອາຍຕນານຎ຺ຈ ປຏິປີຬນໍ ຘນຘຎ຺ຎປິຍຎາຕິມິຕ຺ຕປ຺ປຊຫນໍ. ເຍ ເກຈິ ໂລເກ ສຸຂິຕາ ສຸຂສມປ຺ປິຕາ, ເຕ ສພ຺ເພປິ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ອາຍຕເນ ຣເມນ຺ຕິ ພ຺ຣູເຫນ຺ຕິ, ມນາປິກມນາປິກພຫຸວິຘສຸຠນິມິຕ຺ເຕນ ຣູເປນ ຈກ຺ຂຸໍ ຣເມນ຺ຕິ ພ຺ຣູເຫນ຺ຕິ, ມນາປິກມນາປິກຄີຕວາທິຕພຫຸວິຘສຸຠນິມິຕ຺ເຕນ ສທ຺ເທນ ໂສຕໍ ຣເມນ຺ຕິ ພ຺ຣູເຫນ຺ຕິ, ມນາປິກມນາປິກປຸປ຺ຜຜລປຕ຺ຕຕຈມູລສາຣພຫຸວິຘສຸຠນິມິຕ຺ເຕນ ຄນ຺ເຘນ ຆານໍ ຣເມນ຺ຕິ ພ຺ຣູເຫນ຺ຕິ, ມນາປິກມນາປິກຂຊ຺ຊໂຠຊ຺ຊເລຍ຺ຍເປຍ຺ຍສາຍນີຍພຫຸວິຘສຸຠນິມິຕ຺ເຕນ ຣເສນ ຊິວ຺ຫໍ ຣເມນ຺ຕິ ພ຺ຣຸເຫນ຺ຕິ, ມນາປິກມນາປິກສຓ຺ຫສຸຂຸມມຸທຸມທ຺ທວພຫຸວິຘສຸຠນິມິຕ຺ເຕນ ຜສ຺ເສນ ກາຍໍ ຣເມນ຺ຕິ ພ຺ຣູເຫນ຺ຕິ, ມນາປິກມນາປິກກລ຺ຍາຓປາປກສຸຠາສຸຠພຫຸວິຘວິຕກ຺ກມນສິກາເຣນ ມນໍ ຣເມນ຺ຕິ ພ຺ຣູເຫນ຺ຕິ. ຕຸມ຺ເຫ ຕໍ ຈກ຺ຂຸໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍມໂນພ຺ຣູຫນໍ ຫນຖ ອຸປຫນຖ, ຉິນ຺ທຖ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທຖ, ຣຸນ຺ຘຖ ອຸປຣຸນ຺ຘຖ. ເຕນ ກາໂຍປິ ປຣິຕປຕິ, ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ປຣິຕປຕິ, ກາເຍ ປຣິຕຕ຺ເຕ ກາຍິກທຸກ຺ຂເວທນໍ ເວທິຍຕິ, ຈິຕ຺ເຕ ປຣິຕຕ຺ເຕ ເຈຕສິກທຸກ຺ຂເວທນໍ ເວທຍຕິ. ນນຸ ມາຄຓ຺ຑິໂຍປິ [ມາຄນ຺ທິໂຍປິ (ສີ. ປີ.)] ປຣິພ຺ພາຊໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄຣຫມາໂນ ເອວມາຫ ‘ຠູນຫຸ [ຠູຕຫຈ຺ໂຈ (ປີ.), ຠູນຫຈ຺ໂຈ (ກ.)] ສມໂຓ ໂຄຕໂມ’ຕິ. ອິທເມຕ຺ຖ ກາຣຓໍ, ເຍນາຫໍ ກາຣເຓນ ພ຺ຣູມິ ‘ນິພ຺ພານໍ ທຸກ຺ເຂນ ມິສ຺ສ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ນິພ຺ພານໍ ທຸກ຺ເຂນ ມິສ຺ສໍ, ເອກນ຺ຕສຸຂໍ ນິພ຺ພານໍ. ຍໍ ປນ ຕ຺ວໍ, ມຫາຣາຊ, ພ຺ຣູສິ ‘ນິພ຺ພານໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ, ເນຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ນິພ຺ພານໍ ນາມ, ນິພ຺ພານສ຺ສ ປນ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປຸພ຺ພຠາໂຄ ເອໂສ, ນິພ຺ພານປຣິເຍສນໍ ເອຕໍ, ເອກນ຺ຕສຸຂໍ ເຍວ, ມຫາຣາຊ, ນິພ຺ພານໍ, ນ ທຸກ຺ເຂນ ມິສ຺ສໍ. ເອຕ຺ຖ ກາຣຓໍ ວທາມິ. ອຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ຣາຊູນໍ ຣຊ຺ຊສຸຂໍ ນາມາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ອຕ຺ຖິ ຣາຊູນໍ ຣຊ຺ຊສຸຂ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອປິ ນຸ ໂຂ ຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຣຊ຺ຊສຸຂໍ ທຸກ຺ເຂນ ມິສ຺ສ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິສ຺ສ ປນ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ຣາຊາໂນ ປຈ຺ຈນ຺ເຕ ກຸປິເຕ ເຕສໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕນິສ຺ສິຕານໍ ປຏິເສຘາຍ ອມຈ຺ເຈຫິ ປຣິຓາຍເກຫິ ຠເຏຫິ ພລຕ຺ເຖຫິ ປຣິວຸຕາ ປວາສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຑໍສມກສວາຕາຕປປຏິປີຬິຕາ ສມວິສເມ ປຣິຘາວນ຺ຕິ, ມຫາຍຸທ຺ຘຎ຺ຈ ກໂຣນ຺ຕິ, ຊີວິຕສໍສຍຎ຺ຈ ປາປຸຓນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ເນຕໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຣຊ຺ຊສຸຂໍ ນາມ, ຣຊ຺ຊສຸຂສ຺ສ ປຣິເຍສນາຍ ປຸພ຺ພຠາໂຄ ເອໂສ, ທຸກ຺ເຂນ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຣາຊາໂນ ຣຊ຺ຊໍ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊສຸຂໍ ອນຸຠວນ຺ຕິ, ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຣຊ຺ຊສຸຂໍ ທຸກ຺ເຂນ ອມິສ຺ສໍ, ອຎ຺ຎໍ ຕໍ ຣຊ຺ຊສຸຂໍ, ອຎ຺ຎໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເອກນ຺ຕສຸຂໍ ນິພ຺ພານໍ, ນ ທຸກ຺ເຂນ ມິສ຺ສໍ. ເຍ ປນ ຕໍ ນິພ຺ພານໍ ປຣິເຍສນ຺ຕິ, ເຕ ກາຍຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ອາຕາເປຕ຺ວາ ຐານຈງ຺ກມນິສຊ຺ຊາສຍນາຫາຣໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ມິທ຺ຘໍ ອຸປຣຸນ຺ຘິຕ຺ວາ ອາຍຕນານິ ປຏິປີເຬຕ຺ວາ ກາຍຎ຺ຈ ຊີວິຕຎ຺ຈ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ທຸກ຺ເຂນ ນິພ຺ພານໍ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ເອກນ຺ຕສຸຂໍ ນິພ຺ພານໍ ອນຸຠວນ຺ຕິ, ນິຫຕປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕາ ວິຍ ຣາຊາໂນ ຣຊ຺ຊສຸຂໍ. ເອວໍ, ມຫາຣາຊ, ເອກນ຺ຕສຸຂໍ ນິພ຺ພານໍ, ນ ທຸກ຺ເຂນ ມິສ຺ສໍ, ອຎ຺ຎໍ ນິພ຺ພານໍ, ອຎ຺ຎໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ.

‘‘ອປຣມ຺ປິ, ມຫາຣາຊ, ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກາຣຓໍ ສຸໂຓຫິ ເອກນ຺ຕສຸຂໍ ນິພ຺ພານໍ, ນ ທຸກ຺ເຂນ ມິສ຺ສໍ, ອຎ຺ຎໍ ທຸກ຺ຂໍ, ອຎ຺ຎໍ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ. ອຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ອາຈຣິຍານໍ ສິປ຺ປວນ຺ຕານໍ ສິປ຺ປສຸຂໍ ນາມາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ອຕ຺ຖິ ອາຈຣິຍານໍ ສິປ຺ປວນ຺ຕານໍ ສິປ຺ປສຸຂ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອປິ ນຸ ໂຂ ຕໍ, ມຫາຣາຊ, ສິປ຺ປສຸຂໍ ທຸກ຺ເຂນ ມິສ຺ສ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິສ຺ສ ປນ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ອາຈຣິຍາ [ອິທໍ ປທໍ ສີ. ປີ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ ນຕ຺ຖິ] ອາຈຣິຍານໍ ອຠິວາທນປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາເນນ ອຸທກາຫຣຓຆຣສມ຺ມຊ຺ຊນທນ຺ຕກຏ຺ຐມຸໂຂທການຸປ຺ປທາເນນ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐປຏິຄ຺ຄຫຓອຸຈ຺ຉາທນນຫາປນປາທປຣິກມ຺ເມນ ສກຈິຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຣຈິຕ຺ຕານຸວຕ຺ຕເນນ ທຸກ຺ຂເສຍ຺ຍາຍ ວິສມໂຠຊເນນ ກາຍໍ ອາຕາເປນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ເນຕໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສິປ຺ປສຸຂໍ ນາມ, ສິປ຺ປປຣິເຍສນາຍ ປຸພ຺ພຠາໂຄ ເອໂສ, ທຸກ຺ເຂນ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອາຈຣິຍາ ສິປ຺ປໍ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ສິປ຺ປສຸຂໍ ອນຸຠວນ຺ຕິ, ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ສິປ຺ປສຸຂໍ ທຸກ຺ເຂນ ອມິສ຺ສໍ, ອຎ຺ຎໍ ຕໍ ສິປ຺ປສຸຂໍ, ອຎ຺ຎໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເອກນ຺ຕສຸຂໍ ນິພ຺ພານໍ, ນ ທຸກ຺ເຂນ ມິສ຺ສໍ. ເຍ ປນ ຕໍ ນິພ຺ພານໍ ປຣິເຍສນ຺ຕິ, ເຕ ກາຍຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ອາຕາເປຕ຺ວາ ຐານຈງ຺ກມນິສຊ຺ຊາສຍນາຫາຣໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ມິທ຺ຘໍ ອຸປຣຸນ຺ຘິຕ຺ວາ ອາຍຕນານິ ປຏິປີເຬຕ຺ວາ ກາຍຎ຺ຈ ຊີວິຕຎ຺ຈ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ທຸກ຺ເຂນ ນິພ຺ພານໍ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ເອກນ຺ຕສຸຂໍ ນິພ຺ພານໍ ອນຸຠວນ຺ຕິ, ອາຈຣິຍາ ວິຍ ສິປ຺ປສຸຂໍ. ເອວໍ, ມຫາຣາຊ, ເອກນ຺ຕສຸຂໍ ນິພ຺ພານໍ, ນ ທຸກ຺ເຂນ ມິສ຺ສໍ, ອຎ຺ຎໍ ທຸກ຺ຂໍ, ອຎ຺ຎໍ ນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ເອກນ຺ຕສຸຂນິພ຺ພານປຎ຺ໂຫ ນວໂມ.

໑໐. ນິພ຺ພານຣູປສຓ຺ຐານປຎ຺ໂຫ

໑໐. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ນິພ຺ພານໍ ນິພ຺ພານ’ນ຺ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ສກ຺ກາ ປນ ຕສ຺ສ ນິພ຺ພານສ຺ສ ຣູປໍ ວາ ສຓ຺ຐານໍ ວາ ວຍໍ ວາ ປມາຓໍ ວາ ໂອປມ຺ເມນ ວາ ກາຣເຓນ ວາ ເຫຕຸນາ ວາ ນເຍນ ວາ ອຸປທສ຺ສຍິຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອປ຺ປຏິຠາຄໍ, ມຫາຣາຊ, ນິພ຺ພານໍ, ນ ສກ຺ກາ ນິພ຺ພານສ຺ສ ຣູປໍ ວາ ສຓ຺ຐານໍ ວາ ວຍໍ ວາ ປມາຓໍ ວາ ໂອປມ຺ເມນ ວາ ກາຣເຓນ ວາ ເຫຕຸນາ ວາ ນເຍນ ວາ ອຸປທສ຺ສຍິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອຕມ຺ປາຫໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມິ, ຍໍ ອຕ຺ຖິຘມ຺ມສ຺ສ ນິພ຺ພານສ຺ສ ຣູປໍ ວາ ສຓ຺ຐານໍ ວາ ວຍໍ ວາ ປມາຓໍ ວາ ໂອປມ຺ເມນ ວາ ກາຣເຓນ ວາ ເຫຕຸນາ ວາ ນເຍນ ວາ ອປຎ຺ຎາປນໍ, ກາຣເຓນ ມໍ ສຎ຺ຎາເປຫີ’’ຕິ. ‘‘ໂຫຕຸ, ມຫາຣາຊ, ກາຣເຓນ ຕໍ ສຎ຺ຎາເປສ຺ສາມິ. ອຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ມຫາສມຸທ຺ໂທ ນາມາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ອຕ຺ເຖໂສ ມຫາສມຸທ຺ໂທ’’ຕິ. ‘‘ສເຈ ຕໍ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິ ເອວໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ ‘ກິຕ຺ຕກໍ, ມຫາຣາຊ, ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຸທກໍ, ກຕິ ປນ ເຕ ສຕ຺ຕາ, ເຍ ມຫາສມຸທ຺ເທ ປຏິວສນ຺ຕີ’ຕິ, ເອວໍ ປຸຏ຺ໂຐ ຕ຺ວໍ, ມຫາຣາຊ, ກິນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍາສີ’’ຕິ? ‘‘ສເຈ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ໂກຈິ ເອວໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ ‘ກິຕ຺ຕກໍ, ມຫາຣາຊ, ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຸທກໍ, ກຕິ ປນ ເຕ ສຕ຺ຕາ, ເຍ ມຫາສມຸທ຺ເທ ປຏິວສນ຺ຕີ’ຕິ, ຕມຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ວເທຍ຺ຍໍ ‘ອປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ ມໍ ຕ຺ວໍ ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ ປຸຈ຺ຉສິ, ເນສາ ປຸຈ຺ຉາ ເກນຈິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພາ, ຐປນີໂຍ ເອໂສ ປຎ຺ໂຫ. ອວິຠຕ຺ໂຕ ໂລກກ຺ຂາຍິເກຫິ ມຫາສມຸທ຺ໂທ, ນ ສກ຺ກາ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຸທກໍ ປຣິມິນິຕຸໍ ສຕ຺ຕາ ວາ ເຍ ຕຕ຺ຖ ວາສມຸປຄຕາຕິ ເອວາຫໍ ຠນ຺ເຕ ຕສ຺ສ ປຏິວຈນໍ ທເທຍ຺ຍ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກິສ຺ສ ປນ, ຕ຺ວໍ ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຖິຘມ຺ເມ ມຫາສມຸທ຺ເທ ເອວໍ ປຏິວຈນໍ ທເທຍ຺ຍາສິ, ນນຸ ວິຄເຓຕ຺ວາ [ມິນິຕ຺ວາ (ກ.)] ຕສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ‘ເອຕ຺ຕກໍ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຸທກໍ, ເອຕ຺ຕກາ ຈ ສຕ຺ຕາ ມຫາສມຸທ຺ເທ ປຏິວສນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ສກ຺ກາ, ຠນ຺ເຕ, ອວິສໂຍ ເອໂສ ປຎ຺ໂຫ’’ຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຖິຘມ຺ເມ ເຍວ ມຫາສມຸທ຺ເທ ນ ສກ຺ກາ ອຸທກໍ ປຣິຄເຓຕຸໍ [ປຣິມິນິຕຸໍ (ກ.)] ສຕ຺ຕາ ວາ ເຍ ຕຕ຺ຖ ວາສມຸປຄຕາ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຖິຘມ຺ມສ຺ເສວ ນິພ຺ພານສ຺ສ ນ ສກ຺ກາ ຣູປໍ ວາ ສຓ຺ຐານໍ ວາ ວຍໍ ວາ ປມາຓໍ ວາ ໂອປມ຺ເມນ ວາ ກາຣເຓນ ວາ ເຫຕຸນາ ວາ ນເຍນ ວາ ອຸປທສ຺ສຍິຕຸໍ, ວິຄເຓຍ຺ຍ, ມຫາຣາຊ, ອິທ຺ຘິມາ ເຈໂຕວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຸທກໍ ຕຕ຺ຣາສເຍ ຈ ສຕ຺ເຕ, ນ ຕ຺ເວວ ໂສ ອິທ຺ຘິມາ ເຈໂຕວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ ນິພ຺ພານສ຺ສ ຣູປໍ ວາ ສຓ຺ຐານໍ ວາ ວຍໍ ວາ ປມາຓໍ ວາ ໂອປມ຺ເມນ ວາ ກາຣເຓນ ວາ ເຫຕຸນາ ວາ ນເຍນ ວາ ອຸປທສ຺ສຍິຕຸໍ.

‘‘ອປຣມ຺ປິ, ມຫາຣາຊ, ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກາຣຓໍ ສຸໂຓຫິ, ອຕ຺ຖິຘມ຺ມສ຺ເສວ ນິພ຺ພານສ຺ສ ນ ສກ຺ກາ ຣູປໍ ວາ ສຓ຺ຐານໍ ວາ ວຍໍ ວາ ປມາຓໍ ວາ ໂອປມ຺ເມນ ວາ ກາຣເຓນ ວາ ເຫຕຸນາ ວາ ນເຍນ ວາ ອຸປທສ຺ສຍິຕຸນ຺ຕິ. ອຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ເທເວສຸ ອຣູປກາຍິກາ ນາມ ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ສຸຍ຺ຍຕິ ‘ອຕ຺ຖິ ເທເວສຸ ອຣູປກາຍິກາ ນາມ ເທວາ’’’ຕິ. ‘‘ສກ຺ກາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ເຕສໍ ອຣູປກາຍິການໍ ເທວານໍ ຣູປໍ ວາ ສຓ຺ຐານໍ ວາ ວຍໍ ວາ ປມາຓໍ ວາ ໂອປມ຺ເມນ ວາ ກາຣເຓນ ວາ ເຫຕຸນາ ວາ ນເຍນ ວາ ອຸປທສ຺ສຍິຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ນຕ຺ຖິ ອຣູປກາຍິກາ ເທວາ’’ຕິ? ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ, ອຣູປກາຍິກາ ເທວາ, ນ ຈ ສກ຺ກາ ເຕສໍ ຣູປໍ ວາ ສຓ຺ຐານໍ ວາ ວຍໍ ວາ ປມາຓໍ ວາ ໂອປມ຺ເມນ ວາ ກາຣເຓນ ວາ ເຫຕຸນາ ວາ ນເຍນ ວາ ອຸປທສ຺ສຍິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຖິສຕ຺ຕານໍ ເຍວ ອຣູປກາຍິການໍ ເທວານໍ ນ ສກ຺ກາ ຣູປໍ ວາ ສຓ຺ຐານໍ ວາ ວຍໍ ວາ ປມາຓໍ ວາ ໂອປມ຺ເມນ ວາ ກາຣເຓນ ວາ ເຫຕຸນາ ວາ ນເຍນ ວາ ອຸປທສ຺ສຍິຕຸໍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຖິຘມ຺ມສ຺ເສວ ນິພ຺ພານສ຺ສ ນ ສກ຺ກາ ຣູປໍ ວາ ສຓ຺ຐານໍ ວາ ວຍໍ ວາ ປມາຓໍ ວາ ໂອປມ຺ເມນ ວາ ກາຣເຓນ ວາ ເຫຕຸນາ ວາ ນເຍນ ວາ ອຸປທສ຺ສຍິຕຸ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂຫຕຸ ເອກນ຺ຕສຸຂໍ ນິພ຺ພານໍ, ນ ຈ ສກ຺ກາ ຕສ຺ສ ຣູປໍ ວາ ສຓ຺ຐານໍ ວາ ວຍໍ ວາ ປມາຓໍ ວາ ໂອປມ຺ເມນ ວາ ກາຣເຓນ ວາ ເຫຕຸນາ ວາ ນເຍນ ວາ ອຸປທສ຺ສຍິຕຸໍ. ອຕ຺ຖິ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ນິພ຺ພານສ຺ສ ຄຸຓໍ ອຎ຺ເຎຫິ ອນຸປວິຏ຺ຐໍ ກິຎ຺ຈິ ໂອປມ຺ມນິທສ຺ສນມຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ສຣູປໂຕ, ມຫາຣາຊ, ນຕ຺ຖິ, ຄຸຓໂຕ ປນ ສກ຺ກາ ກິຎ຺ຈິ ໂອປມ຺ມນິທສ຺ສນມຕ຺ຕໍ ອຸປທສ຺ສຍິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍຖາຫໍ ລຠາມິ ນິພ຺ພານສ຺ສ ຄຸຓໂຕປິ ເອກເທສປຣິທີປນມຕ຺ຕໍ, ຕຖາ ສີຆໍ ພ຺ຣູຫິ, ນິພ຺ພາເປຫິ ເມ ຫທຍປຣິຬາຫໍ ວິນຍ ສີຕລມຘຸຣວຈນມາລຸເຕນາ’’ຕິ.

‘‘ປທຸມສ຺ສ, ມຫາຣາຊ, ເອໂກ ຄຸໂຓ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ໂຐ, ອຸທກສ຺ສ ທ຺ເວ ຄຸຓາ, ອຄທສ຺ສ ຕໂຍ ຄຸຓາ, ມຫາສມຸທ຺ທສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຄຸຓາ, ໂຠຊນສ຺ສ ປຎ຺ຈ ຄຸຓາ, ອາກາສສ຺ສ ທສ ຄຸຓາ, ມຓິຣຕນສ຺ສ ຕໂຍ ຄຸຓາ, ໂລຫິຕຈນ຺ທນສ຺ສ ຕໂຍ ຄຸຓາ, ສປ຺ປິມຓ຺ຑສ຺ສ ຕໂຍ ຄຸຓາ, ຄິຣິສິຂຣສ຺ສ ປຎ຺ຈ ຄຸຓາ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ຐາ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ປທຸມສ຺ສ ເອໂກ ຄຸໂຓ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ໂຐ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕໂມ ປທຸມສ຺ສ ເອໂກ ຄຸໂຓ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ໂຐ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປທຸມໍ ອນຸປລິຕ຺ຕໍ ອຸທເກນ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນິພ຺ພານໍ ສພ຺ພກິເລເສຫິ ອນຸປລິຕ຺ຕໍ. ອຍໍ, ມຫາຣາຊ, ປທຸມສ຺ສ ເອໂກ ຄຸໂຓ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ໂຐ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ອຸທກສ຺ສ ທ຺ເວ ຄຸຓາ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ຐາ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕເມ ອຸທກສ຺ສ ທ຺ເວ ຄຸຓາ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ຐາ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອຸທກໍ ສີຕລໍ ປຣິຬາຫນິພ຺ພາປນໍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນິພ຺ພານໍ ສີຕລໍ ສພ຺ພກິເລສປຣິຬາຫນິພ຺ພາປນໍ. ອຍໍ, ມຫາຣາຊ, ອຸທກສ຺ສ ປຐໂມ ຄຸໂຓ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ໂຐ. ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ອຸທກໍ ກິລນ຺ຕຕສິຕປິປາສິຕຆມ຺ມາຠິຕຕ຺ຕານໍ ຊນປສຸປຊານໍ ປິປາສາວິນຍນໍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນິພ຺ພານໍ ກາມຕຓ຺ຫາຠວຕຓ຺ຫາວິຠວຕຓ຺ຫາປິປາສາວິນຍນໍ. ອຍໍ, ມຫາຣາຊ, ອຸທກສ຺ສ ທຸຕິໂຍ ຄຸໂຓ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ໂຐ. ອິເມ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຸທກສ຺ສ ທ຺ເວ ຄຸຓາ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ຐາ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ອຄທສ຺ສ ຕໂຍ ຄຸຓາ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ຐາ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕເມ ອຄທສ຺ສ ຕໂຍ ຄຸຓາ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ຐາ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອຄໂທ ວິສປີຬິຕານໍ ສຕ຺ຕານໍ ປຏິສຣຓໍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນິພ຺ພານໍ ກິເລສວິສປີຬິຕານໍ ສຕ຺ຕານໍ ປຏິສຣຓໍ. ອຍໍ, ມຫາຣາຊ, ອຄທສ຺ສ ປຐໂມ ຄຸໂຓ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ໂຐ. ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ອຄໂທ ໂຣຄານໍ ອນ຺ຕກໂຣ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນິພ຺ພານໍ ສພ຺ພທຸກ຺ຂານໍ ອນ຺ຕກຣໍ. ອຍໍ, ມຫາຣາຊ, ອຄທສ຺ສ ທຸຕິໂຍ ຄຸໂຓ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ໂຐ. ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ອຄໂທ ອມຕໍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນິພ຺ພານໍ ອມຕໍ. ອຍໍ, ມຫາຣາຊ, ອຄທສ຺ສ ຕຕິໂຍ ຄຸໂຓ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ໂຐ. ອິເມ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຄທສ຺ສ ຕໂຍ ຄຸຓາ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ຐາ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ມຫາສມຸທ຺ທສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຄຸຓາ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ຐາ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕເມ ມຫາສມຸທ຺ທສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຄຸຓາ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ຐາ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມຫາສມຸທ຺ໂທ ສຸຎ຺ໂຎ ສພ຺ພກຸຓເປຫິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນິພ຺ພານໍ ສຸຎ຺ຎໍ ສພ຺ພກິເລສກຸຓເປຫິ. ອຍໍ, ມຫາຣາຊ, ມຫາສມຸທ຺ທສ຺ສ ປຐໂມ ຄຸໂຓ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ໂຐ. ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ມຫາສມຸທ຺ໂທ ມຫນ຺ໂຕ ອໂນຣປາໂຣ, ນ ປຣິປູຣຕິ ສພ຺ພສວນ຺ຕີຫິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນິພ຺ພານໍ ມຫນ຺ຕໍ ອໂນຣປາຣໍ, ນ ປູຣຕິ ສພ຺ພສຕ຺ເຕຫິ. ອຍໍ, ມຫາຣາຊ, ມຫາສມຸທ຺ທສ຺ສ ທຸຕິໂຍ ຄຸໂຓ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ໂຐ. ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ມຫາສມຸທ຺ໂທ ມຫນ຺ຕານໍ ຠູຕານໍ ອາວາໂສ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນິພ຺ພານໍ ມຫນ຺ຕານໍ ອຣຫນ຺ຕານໍ ວິມລຂີຓາສວພລປ຺ປຕ຺ຕວສີຠູຕມຫາຠູຕານໍ ອາວາໂສ. ອຍໍ, ມຫາຣາຊ, ມຫາສມຸທ຺ທສ຺ສ ຕຕິໂຍ ຄຸໂຓ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ໂຐ. ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ມຫາສມຸທ຺ໂທ ອປຣິມິຕວິວິຘວິປຸລວີຈິປຸປ຺ຜສໍກຸສຸມິໂຕ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນິພ຺ພານໍ ອປຣິມິຕວິວິຘວິປຸລປຣິສຸທ຺ຘວິຊ຺ຊາວິມຸຕ຺ຕິປຸປ຺ຜສໍກຸສຸມິຕໍ. ອຍໍ, ມຫາຣາຊ, ມຫາສມຸທ຺ທສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ຄຸໂຓ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ໂຐ. ອິເມ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ມຫາສມຸທ຺ທສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຄຸຓາ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ຐາ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ໂຠຊນສ຺ສ ປຎ຺ຈ ຄຸຓາ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ຐາ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕເມ ໂຠຊນສ຺ສ ປຎ຺ຈ ຄຸຓາ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ຐາ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂຠຊນໍ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ອາຍຸຘາຣຓໍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກຕໍ ຊຣາມຣຓນາສນໂຕ ອາຍຸຘາຣຓໍ. ອຍໍ, ມຫາຣາຊ, ໂຠຊນສ຺ສ ປຐໂມ ຄຸໂຓ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ໂຐ. ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ໂຠຊນໍ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ພລວຑ຺ຒນໍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກຕໍ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ອິທ຺ຘິພລວຑ຺ຒນໍ. ອຍໍ, ມຫາຣາຊ, ໂຠຊນສ຺ສ ທຸຕິໂຍ ຄຸໂຓ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ໂຐ. ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ໂຠຊນໍ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ວຓ຺ຓຊນນໍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກຕໍ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ຄຸຓວຓ຺ຓຊນນໍ. ອຍໍ, ມຫາຣາຊ, ໂຠຊນສ຺ສ ຕຕິໂຍ ຄຸໂຓ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ໂຐ. ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ໂຠຊນໍ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ທຣຖວູປສມນໍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກຕໍ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ສພ຺ພກິເລສທຣຖວູປສມນໍ. ອຍໍ, ມຫາຣາຊ, ໂຠຊນສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ຄຸໂຓ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ໂຐ. ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ໂຠຊນໍ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ຊິຆຈ຺ຉາທຸພ຺ພລ຺ຍປຏິວິໂນທນໍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກຕໍ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ສພ຺ພທຸກ຺ຂຊິຆຈ຺ຉາທຸພ຺ພລ຺ຍປຏິວິໂນທນໍ. ອຍໍ, ມຫາຣາຊ, ໂຠຊນສ຺ສ ປຎ຺ຈໂມ ຄຸໂຓ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ໂຐ. ອິເມ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຠຊນສ຺ສ ປຎ຺ຈ ຄຸຓາ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ຐາ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ອາກາສສ຺ສ ທສ ຄຸຓາ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ຐາ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕເມ ອາກາສສ຺ສ ທສ ຄຸຓາ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ຐາ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອາກາໂສ ນ ຊາຍຕິ, ນ ຊີຍຕິ, ນ ມີຍຕິ, ນ ຈວຕິ, ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ທຸປ຺ປສໂຫ, ອໂຈຣາຫຣໂຓ, ອນິສ຺ສິໂຕ, ວິຫຄຄມໂນ, ນິຣາວຣໂຓ, ອນນ຺ໂຕ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນິພ຺ພານໍ ນ ຊາຍຕິ, ນ ຊີຍຕິ, ນ ມີຍຕິ, ນ ຈວຕິ, ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ທຸປ຺ປສຫໍ, ອໂຈຣາຫຣຓໍ, ອນິສ຺ສິຕໍ, ອຣິຍຄມນໍ, ນິຣາວຣຓໍ, ອນນ຺ຕໍ. ອິເມ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອາກາສສ຺ສ ທສ ຄຸຓາ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ຐາ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ມຓິຣຕນສ຺ສ ຕໂຍ ຄຸຓາ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ຐາ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕເມ ມຓິຣຕນສ຺ສ ຕໂຍ ຄຸຓາ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ຐາ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມຓິຣຕນໍ ກາມທທໍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນິພ຺ພານໍ ກາມທທໍ. ອຍໍ, ມຫາຣາຊ, ມຓິຣຕນສ຺ສ ປຐໂມ ຄຸໂຓ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ໂຐ. ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ມຓິຣຕນໍ ຫາສກຣໍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນິພ຺ພານໍ ຫາສກຣໍ. ອຍໍ, ມຫາຣາຊ, ມຓິຣຕນສ຺ສ ທຸຕິໂຍ ຄຸໂຓ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ໂຐ. ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ມຓິຣຕນໍ ອຸຊ຺ໂຊຕຕ຺ຕກຣໍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນິພ຺ພານໍ ອຸຊ຺ໂຊຕຕ຺ຕກຣໍ [ອຸຊ຺ໂຊຕຕ຺ຖກຣໍ (ສີ. ປີ.), ອຸຊ຺ໂຊຕິຕຕ຺ຖກຣໍ (ສ຺ຍາ.)]. ອຍໍ, ມຫາຣາຊ, ມຓິຣຕນສ຺ສ ຕຕິໂຍ ຄຸໂຓ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ໂຐ. ອິເມ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ມຓິຣຕນສ຺ສ ຕໂຍ ຄຸຓາ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ຐາ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ໂລຫິຕຈນ຺ທນສ຺ສ ຕໂຍ ຄຸຓາ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ຐາ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕເມ ໂລຫິຕຈນ຺ທນສ຺ສ ຕໂຍ ຄຸຓາ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ຐາ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂລຫິຕຈນ຺ທນໍ ທຸລ຺ລຠໍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນິພ຺ພານໍ ທຸລ຺ລຠໍ. ອຍໍ, ມຫາຣາຊ, ໂລຫິຕຈນ຺ທນສ຺ສ ປຐໂມ ຄຸໂຓ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ໂຐ. ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ໂລຫິຕຈນ຺ທນໍ ອສມສຸຄນ຺ຘໍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນິພ຺ພານໍ ອສມສຸຄນ຺ຘໍ. ອຍໍ, ມຫາຣາຊ, ໂລຫິຕຈນ຺ທນສ຺ສ ທຸຕິໂຍ ຄຸໂຓ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ໂຐ. ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ໂລຫິຕຈນ຺ທນໍ ສຊ຺ຊນປສຕ຺ຖໍ [ສພ຺ພຊນປສຕ຺ຖໍ (ສ຺ຍາ.)], ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນິພ຺ພານໍ ອຣິຍສຊ຺ຊນປສຕ຺ຖໍ. ອຍໍ, ມຫາຣາຊ, ໂລຫິຕຈນ຺ທນສ຺ສ ຕຕິໂຍ ຄຸໂຓ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ໂຐ. ອິເມ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂລຫິຕຈນ຺ທນສ຺ສ ຕໂຍ ຄຸຓາ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ຐາ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ສປ຺ປິມຓ຺ຑສ຺ສ ຕໂຍ ຄຸຓາ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ຐາ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕເມ ສປ຺ປິມຓ຺ຑສ຺ສ ຕໂຍ ຄຸຓາ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ຐາ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ສປ຺ປິມຓ຺ໂຑ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນິພ຺ພານໍ ຄຸຓວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ນໍ. ອຍໍ, ມຫາຣາຊ, ສປ຺ປິມຓ຺ຑສ຺ສ ປຐໂມ ຄຸໂຓ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ໂຐ. ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ສປ຺ປິມຓ຺ໂຑ ຄນ຺ຘສມ຺ປນ຺ໂນ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນິພ຺ພານໍ ສີລຄນ຺ຘສມ຺ປນ຺ນໍ. ອຍໍ, ມຫາຣາຊ, ສປ຺ປິມຓ຺ຑສ຺ສ ທຸຕິໂຍ ຄຸໂຓ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ໂຐ. ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ສປ຺ປິມຓ຺ໂຑ ຣສສມ຺ປນ຺ໂນ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນິພ຺ພານໍ ຣສສມ຺ປນ຺ນໍ. ອຍໍ, ມຫາຣາຊ, ສປ຺ປິມຓ຺ຑສ຺ສ ຕຕິໂຍ ຄຸໂຓ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ໂຐ. ອິເມ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສປ຺ປິມຓ຺ຑສ຺ສ ຕໂຍ ຄຸຓາ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ຐາ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ຄິຣິສິຂຣສ຺ສ ປຎ຺ຈ ຄຸຓາ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ຐາ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕເມ ຄິຣິສິຂຣສ຺ສ ປຎ຺ຈ ຄຸຓາ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ຐາ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຄິຣິສິຂຣໍ ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄຕໍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນິພ຺ພານໍ ອຈ຺ຈຸຄຕໍ. ອຍໍ, ມຫາຣາຊ, ຄິຣິສິຂຣສ຺ສ ປຐໂມ ຄຸໂຓ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ໂຐ. ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ຄິຣິສິຂຣໍ ອຈລໍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນິພ຺ພານໍ ອຈລໍ. ອຍໍ, ມຫາຣາຊ, ຄິຣິສິຂຣສ຺ສ ທຸຕິໂຍ ຄຸໂຓ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ໂຐ. ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ຄິຣິສິຂຣໍ ທຸຣຘິໂຣຫໍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນິພ຺ພານໍ ທຸຣຘິໂຣຫໍ ສພ຺ພກິເລສານໍ. ອຍໍ, ມຫາຣາຊ, ຄິຣິສິຂຣສ຺ສ ຕຕິໂຍ ຄຸໂຓ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ໂຐ. ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ຄິຣິສິຂຣໍ ສພ຺ພພີຊານໍ ອວິຣູຫນໍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນິພ຺ພານໍ ສພ຺ພກິເລສານໍ ອວິຣູຫນໍ. ອຍໍ, ມຫາຣາຊ, ຄິຣິສິຂຣສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ຄຸໂຓ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ໂຐ. ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ຄິຣິສິຂຣໍ ອນຸນຍປ຺ປຏິຆວິປ຺ປມຸຕ຺ຕໍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ນິພ຺ພານໍ ອນຸນຍປ຺ປຏິຆວິປ຺ປມຸຕ຺ຕໍ. ອຍໍ, ມຫາຣາຊ, ຄິຣິສິຂຣສ຺ສ ປຎ຺ຈໂມ ຄຸໂຓ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ໂຐ. ອິເມ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຄິຣິສິຂຣສ຺ສ ປຎ຺ຈ ຄຸຓາ ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ຐາ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ນິພ຺ພານຣູປສຓ຺ຐານປຎ຺ໂຫ ທສໂມ.

໑໑. ນິພ຺ພານສຈ຺ຉິກຣຓປຎ຺ໂຫ

໑໑. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຸມ຺ເຫ ຠຓຖ ‘ນິພ຺ພານໍ ນ ອຕີຕໍ, ນ ອນາຄຕໍ, ນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ, ນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ນ ອນຸປ຺ປນ຺ນໍ ນ ອຸປ຺ປາທນີຍ’ນ຺ຕິ. ອິຘ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂຍ ໂກຈິ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ໂນ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ, ໂສ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ, ອຸທາຫຸ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ສຈ຺ຉິກໂຣຕີ’’ຕິ? ‘‘ໂຍ ໂກຈິ, ມຫາຣາຊ, ສມ຺ມາປຏິປນ຺ໂນ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ, ໂສ ນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ, ນ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ, ອປິ ຈ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ເຖສາ ນິພ຺ພານຘາຕຸ, ຍໍ ໂສ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ໂນ ສຈ຺ຉິກໂຣຕີ’’ຕິ.

‘‘ມາ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ກຕ຺ວາ ທີເປຫິ, ວິວຏໍ ປາກຏໍ ກຕ຺ວາ ທີເປຫິ ຉນ຺ທຊາໂຕ ອຸສ຺ສາຫຊາໂຕ, ຍໍ ເຕ ສິກ຺ຂິຕໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ເອຕ຺ເຖວາກິຣາຫິ, ເອຕ຺ຖາຍໍ ຊໂນ ສມ຺ມູຬ຺ໂຫ ວິມຕິຊາໂຕ ສໍສຍປກ຺ຂນ຺ໂທ, ຠິນ຺ເທຕໍ ອນ຺ໂຕໂທສສລ຺ລ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອຕ຺ເຖສາ, ມຫາຣາຊ, ນິພ຺ພານຘາຕຸ ສນ຺ຕາ ສຸຂາ ປຓີຕາ, ຕໍ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ໂນ ຊິນານຸສິຏ຺ຐິຍາ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎາຍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອນ຺ເຕວາສິໂກ ອາຈຣິຍານຸສິຏ຺ຐິຍາ ວິຊ຺ຊໍ ປຎ຺ຎາຍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສມ຺ມາປຏິປນ຺ໂນ ຊິນານຸສິຏ຺ຐິຍາ ປຎ຺ຎາຍ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ.

‘‘ກຖໍ ປນ ຕໍ ນິພ຺ພານໍ ທຏ຺ຐພ຺ພນ຺ຕິ? ອນີຕິໂຕ ນິຣຸປທ຺ທວໂຕ ອຠຍໂຕ ເຂມໂຕ ສນ຺ຕໂຕ ສຸຂໂຕ ສາຕໂຕ ປຓີຕໂຕ ສຸຈິໂຕ ສີຕລໂຕ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ພຫຸກຏ຺ຐປຸຎ຺ເຊນ ຊລິຕກຏ຺ຐິເຕນ ອຄ຺ຄິນາ ທຍ຺ຫມາໂນ ວາຍາເມນ ຕໂຕ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ນິຣຄ຺ຄິໂກກາສໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປຣມສຸຂໍ ລເຠຍ຺ຍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ໂນ, ໂສ ໂຍນິໂສ ມນສິກາເຣນ ພ຺ຍປຄຕຕິວິຘຄ຺ຄິສນ຺ຕາປໍ ປຣມສຸຂໍ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອຄ຺ຄິ, ເອວໍ ຕິວິຘຄ຺ຄິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ; ຍຖາ ອຄ຺ຄິຄໂຕ ປຸຣິໂສ, ເອວໍ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ໂນ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ; ຍຖາ ນິຣຄ຺ຄິໂກກາໂສ, ເອວໍ ນິພ຺ພານໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ອຫິກຸກ຺ກຸຣມນຸສ຺ສກຸຓປສຣີຣວຬຎ຺ຊໂກຏ຺ຐາສຣາສິຄໂຕ ກຸຓປຊຏາຊຏິຕນ຺ຕຣມນຸປວິຏ຺ໂຐ ວາຍາເມນ ຕໂຕ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ນິກ຺ກຸຓໂປກາສໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປຣມສຸຂໍ ລເຠຍ຺ຍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ໂນ, ໂສ ໂຍນິໂສ ມນສິກາເຣນ ພ຺ຍປຄຕກິເລສກຸຓປໍ ປຣມສຸຂໍ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ກຸຓປໍ, ເອວໍ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ; ຍຖາ ກຸຓປຄໂຕ ປຸຣິໂສ, ເອວໍ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ໂນ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ; ຍຖາ ນິກ຺ກຸຓໂປກາໂສ, ເອວໍ ນິພ຺ພານໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ຠີໂຕ ຕສິໂຕ ກມ຺ປິໂຕ ວິປຣີຕວິພ຺ຠນ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ວາຍາເມນ ຕໂຕ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ທຬ຺ຫໍ ຖິຣໍ ອຈລໍ ອຠຍຏ຺ຐານໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປຣມສຸຂໍ ລເຠຍ຺ຍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ໂນ, ໂສ ໂຍນິໂສ ມນສິກາເຣນ ພ຺ຍປຄຕຠຍສນ຺ຕາສໍ ປຣມສຸຂໍ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຠຍໍ, ເອວໍ ຊາຕິຊຣາພ຺ຍາຘິມຣຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ອປຣາປຣໍ ປວຕ຺ຕຠຍໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ; ຍຖາ ຠີໂຕ ປຸຣິໂສ, ເອວໍ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ໂນ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ; ຍຖາ ອຠຍຏ຺ຐານໍ, ເອວໍ ນິພ຺ພານໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ກິລິຏ຺ຐມລິນກລລກທ຺ທມເທເສ ປຕິໂຕ ວາຍາເມນ ຕໍ ກລລກທ຺ທມໍ ອປວາເຫຕ຺ວາ ປຣິສຸທ຺ຘວິມລເທສມຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປຣມສຸຂໍ ລເຠຍ຺ຍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ໂນ, ໂສ ໂຍນິໂສ ມນສິກາເຣນ ພ຺ຍປຄຕກິເລສມລກທ຺ທມໍ ປຣມສຸຂໍ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ກລລໍ, ເອວໍ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລໂກ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ; ຍຖາ ກລລຄໂຕ ປຸຣິໂສ, ເອວໍ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ໂນ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ; ຍຖາ ປຣິສຸທ຺ຘວິມລເທໂສ, ເອວໍ ນິພ຺ພານໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

‘‘ຕຎ຺ຈ ປນ ນິພ຺ພານໍ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ໂນ ກິນ຺ຕິ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ? ໂຍ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ສມ຺ມາປຏິປນ຺ໂນ, ໂສ ສງ຺ຂາຣານໍ ປວຕ຺ຕໍ ສມ຺ມສຕິ. ປວຕ຺ຕໍ ສມ຺ມສມາໂນ ຕຕ຺ຖ ຊາຕິໍ ປສ຺ສຕິ ຊຣໍ ປສ຺ສຕິ ພ຺ຍາຘິໍ ປສ຺ສຕິ ມຣຓໍ ປສ຺ສຕິ, ນ ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈິ ສຸຂໍ ສາຕໍ ປສ຺ສຕິ ອາທິໂຕປິ ມຊ຺ຌໂຕປິ ປຣິໂຍສານໂຕປິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈິ ນ ຄຍ຺ຫູປຄໍ ປສ຺ສຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ທິວສສນ຺ຕຕ຺ເຕ ອໂຍຄຸເຬ ຊລິເຕ ຕຕ຺ເຕ ກຐິເຕ ອາທິໂຕປິ ມຊ຺ຌໂຕປິ ປຣິໂຍສານໂຕປິ ນ ກິຎ຺ຈິ ຄຍ຺ຫູປຄໍ ປເທສໍ ປສ຺ສຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ສງ຺ຂາຣານໍ ປວຕ຺ຕໍ ສມ຺ມສຕິ, ໂສ ປວຕ຺ຕໍ ສມ຺ມສມາໂນ ຕຕ຺ຖ ຊາຕິໍ ປສ຺ສຕິ ຊຣໍ ປສ຺ສຕິ ພ຺ຍາຘິໍ ປສ຺ສຕິ ມຣຓໍ ປສ຺ສຕິ, ນ ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈິ ສຸຂໍ ສາຕໍ ປສ຺ສຕິ ອາທິໂຕປິ ມຊ຺ຌໂຕປິ ປຣິໂຍສານໂຕປິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ [ອິທໍ ປທທ຺ວຍໍ ສີ. ປີ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ ນຕ຺ຖິ] ນ ກິຎ຺ຈິ ຄຍ຺ຫູປຄໍ ປສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ຄຍ຺ຫູປຄໍ ອປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ເຕ ອຣຕິ ສຓ຺ຐາຕິ, ກາຍສ຺ມິໍ ຑາໂຫ ໂອກ຺ກມຕິ, ໂສ ອຕາໂຓ ອສຣໂຓ ອສຣຓີຠູໂຕ ຠເວສຸ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ຊລິຕຊາລໍ ມຫນ຺ຕໍ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘໍ ປວິເສຍ຺ຍ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ອຕາໂຓ ອສຣໂຓ ອສຣຓີຠູໂຕ ອຄ຺ຄິມ຺ຫິ ນິພ຺ພິນ຺ເທຍ຺ຍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕສ຺ສ ຄຍ຺ຫູປຄໍ ອປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ເຕ ອຣຕິ ສຓ຺ຐາຕິ, ກາຍສ຺ມິໍ ຑາໂຫ ໂອກ຺ກມຕິ, ໂສ ອຕາໂຓ ອສຣໂຓ ອສຣຓີຠູໂຕ ຠເວສຸ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ.

‘‘ຕສ຺ສ ປວຕ຺ເຕ ຠຍທສ຺ສາວິສ຺ສ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ‘ສນ຺ຕຕ຺ຕໍ ໂຂ ປເນຕໍ ປວຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕໍ ພຫຸທຸກ຺ຂໍ ພຫູປາຍາສໍ, ຍທິ ໂກຈິ ລເຠຖ ອປ຺ປວຕ຺ຕໍ ເອຕໍ ສນ຺ຕໍ ເອຕໍ ປຓີຕໍ, ຍທິທໍ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣສມໂຖ ສພ຺ພູປຘິປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ຕຓ຺ຫກ຺ຂໂຍ ວິຣາໂຄ ນິໂຣໂຘ ນິພ຺ພານ’ນ຺ຕິ. ອິຕິ ເຫຕໍ [ຫິຕໍ (ສີ.), ຫິ ອິທໍ (ປີ.)] ຕສ຺ສ ອປ຺ປວຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ປສີທຕິ ປຫໍສຍຕິ ຕຸສຍຕິ [ປຫໍສີຍຕິ ກຸຫີຍຕິ (ສີ. ປີ.)]‘ປຏິລທ຺ຘໍ ໂຂ ເມ ນິສ຺ສຣຓ’ນ຺ຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ວິປ຺ປນຏ຺ໂຐ ວິເທສປກ຺ຂນ຺ໂທ ນິພ຺ພາຫນມຄ຺ຄໍ ທິສ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ປສີທຕິ ປຫໍສຍຕິ ຕຸສຍຕິ [ປຫໍສີຍຕິ ກຸຫີຍຕິ (ສີ. ປີ.)] ‘ປຏິລທ຺ໂຘ ເມ ນິພ຺ພາຫນມຄ຺ໂຄ’ຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປວຕ຺ເຕ ຠຍທສ຺ສາວິສ຺ສ ອປ຺ປວຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ປສີທຕິ ປຫໍສຍຕິ ຕຸສຍຕິ [ປຫໍສີຍຕິ ກຸຫີຍຕິ (ສີ. ປີ.)] ‘ປຏິລທ຺ຘໍ ໂຂ ເມ ນິສ຺ສຣຓ’ນ຺ຕິ.

‘‘ໂສ ອປ຺ປວຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ ມຄ຺ຄໍ ອາຍູຫຕິ ຄເວສຕິ ຠາເວຕິ ພຫຸລີກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ຕທຕ຺ຖໍ ສຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕທຕ຺ຖໍ ວີຣິຍໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕທຕ຺ຖໍ ປີຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປຣາປຣໍ ມນສິກໂຣໂຕ ປວຕ຺ຕໍ ສມຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອປ຺ປວຕ຺ຕໍ ໂອກ຺ກມຕິ, ອປ຺ປວຕ຺ຕມນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ມຫາຣາຊ, ສມ຺ມາປຏິປນ຺ໂນ ‘ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕີ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເອວເມຕໍ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ນິພ຺ພານສຈ຺ຉິກຣຓປຎ຺ໂຫ ເອກາທສໂມ.

໑໒. ນິພ຺ພານສນ຺ນິຫິຕປຎ຺ໂຫ

໑໒. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຕ຺ຖິ ໂສ ປເທໂສ ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ວາ ທິສາຍ ທກ຺ຂິຓາຍ ວາ ທິສາຍ ປຈ຺ຉິມາຍ ວາ ທິສາຍ ອຸຕ຺ຕຣາຍ ວາ ທິສາຍ ອຸທ຺ຘໍ ວາ ອໂຘ ວາ ຕິຣິຍໍ ວາ, ຍຕ຺ຖ ນິພ຺ພານໍ ສນ຺ນິຫິຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ໂສ ປເທໂສ ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ວາ ທິສາຍ ທກ຺ຂິຓາຍ ວາ ທິສາຍ ປຈ຺ຉິມາຍ ວາ ທິສາຍ ອຸຕ຺ຕຣາຍ ວາ ທິສາຍ ອຸທ຺ຘໍ ວາ ອໂຘ ວາ ຕິຣິຍໍ ວາ, ຍຕ຺ຖ ນິພ຺ພານໍ ສນ຺ນິຫິຕ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ນຕ຺ຖິ ນິພ຺ພານສ຺ສ ສນ຺ນິຫິໂຕກາໂສ, ເຕນ ຫິ ນຕ຺ຖິ ນິພ຺ພານໍ? ເຍສຎ຺ຈ ຕໍ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກຕໍ, ເຕສມ຺ປິ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາ ມິຈ຺ຉາ, ກາຣຓໍ ຕຕ຺ຖ ວກ຺ຂາມິ, ຍຖາ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ມຫິຍາ ຘຎ຺ຎຸຏ຺ຐານໍ ເຂຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖິ, ຄນ຺ຘຸຏ຺ຐານໍ ປຸປ຺ຜໍ ອຕ຺ຖິ, ປຸປ຺ຜຸຏ຺ຐານໍ ຄຸມ຺ໂພ ອຕ຺ຖິ, ຜລຸຏ຺ຐານໍ ຣຸກ຺ໂຂ ອຕ຺ຖິ, ຣຕນຸຏ຺ຐານໍ ອາກໂຣ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ໂຍ ໂກຈິ ຍໍ ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ຕໍ ຫຣຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍທິ ນິພ຺ພານໍ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ນິພ຺ພານສ຺ສ ອຸຏ຺ຐາໂນກາໂສປິ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ນິພ຺ພານສ຺ສ ອຸຏ຺ຐາໂນກາໂສ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ນຕ຺ຖິ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ພ຺ຣູມິ, ເຍສຎ຺ຈ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກຕໍ, ເຕສມ຺ປິ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາ ມິຈ຺ຉາ’’ຕິ.

‘‘ນຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ນິພ຺ພານສ຺ສ ສນ຺ນິຫິໂຕກາໂສ, ອຕ຺ຖິ ເຈຕໍ ນິພ຺ພານໍ, ສມ຺ມາປຏິປນ຺ໂນ ໂຍນິໂສ ມນສິກາເຣນ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ. ຍຖາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຖິ ອຄ຺ຄິ ນາມ, ນຕ຺ຖິ ຕສ຺ສ ສນ຺ນິຫິໂຕກາໂສ, ທ຺ເວ ກຏ຺ຐານິ ສງ຺ຆຏ຺ເຏນ຺ໂຕ ອຄ຺ຄິໍ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຖິ ນິພ຺ພານໍ, ນຕ຺ຖິ ຕສ຺ສ ສນ຺ນິຫິໂຕກາໂສ, ສມ຺ມາປຏິປນ຺ໂນ ໂຍນິໂສ ມນສິກາເຣນ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຖິ ສຕ຺ຕ ຣຕນານິ ນາມ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ຈກ຺ກຣຕນໍ ຫຕ຺ຖິຣຕນໍ ອສ຺ສຣຕນໍ ມຓິຣຕນໍ ອິຕ຺ຖິຣຕນໍ ຄຫປຕິຣຕນໍ ປຣິຓາຍກຣຕນໍ. ນ ຈ ເຕສໍ ຣຕນານໍ ສນ຺ນິຫິໂຕກາໂສ ອຕ຺ຖິ, ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ປນ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ນສ຺ສ ປຏິປຕ຺ຕິພເລນ ຕານິ ຣຕນານິ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຖິ ນິພ຺ພານໍ, ນຕ຺ຖິ ຕສ຺ສ ສນ຺ນິຫິໂຕກາໂສ, ສມ຺ມາປຏິປນ຺ໂນ ໂຍນິໂສ ມນສິກາເຣນ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ນິພ຺ພານສ຺ສ ສນ຺ນິຫິໂຕກາໂສ ມາ ໂຫຕຸ, ອຕ຺ຖິ ປນ ຕໍ ຐານໍ, ຍຕ຺ຖ ຐິໂຕ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ໂນ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຖິ ຕໍ ຐານໍ, ຍຕ຺ຖ ຐິໂຕ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ໂນ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕີ’’ຕິ.

‘‘ກຕມໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຕໍ ຐານໍ, ຍຕ຺ຖ ຐິໂຕ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ໂນ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕີ’’ຕິ? ‘‘ສີລໍ, ມຫາຣາຊ, ຐານໍ, ສີເລ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ໂຍນິໂສ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ສກ຺ກຍວເນປິ ຈີນວິລາເຕປິ ອລສນ຺ເທປິ ນິຄຸມ຺ເພປິ [ນິກຸມ຺ເພປິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ກາສິໂກສເລປິ ກສ຺ມີເຣປິ ຄນ຺ຘາເຣປິ ນຄມຸທ຺ຘນິປິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກປິ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິປິ ຐິໂຕ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ໂນ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ໂກຈິ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ສກຍວເນປິ ຈີນວິລາເຕປິ ອລສນ຺ເທປິ ນິຄຸມ຺ເພປິ ກາສິໂກສເລປິ ກສ຺ມີເຣປິ ຄນ຺ຘາເຣປິ ນຄມຸທ຺ຘນິປິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກປິ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິປິ ຐິໂຕ ອາກາສໍ ປສ຺ສຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສີເລ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ໂຍນິໂສ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ສກຍວເນປິ…ເປ… ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິປິ ຐິໂຕ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ໂນ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ສກຍວເນປິ…ເປ… ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິປິ ຐິຕສ຺ສ ປຸພ຺ພທິສາ ອຕ຺ຖິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສີເລ ປຕິຏ຺ຐິຕສ຺ສ ໂຍນິໂສ ມນສິກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ສກ຺ກຍວເນປິ…ເປ… ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິປິ ຐິຕສ຺ສ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ນສ຺ສ ອຕ຺ຖິ ນິພ຺ພານສຈ຺ຉິກິຣິຍາ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ເທສິຕໍ ຕຍາ ນິພ຺ພານໍ, ເທສິຕາ ນິພ຺ພານສຈ຺ຉິກິຣິຍາ, ປຣິກ຺ຂຕາ ສີລຄຸຓາ, ທສ຺ສິຕາ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິ, ອຸສ຺ສາປິໂຕ ຘມ຺ມທ຺ຘໂຊ, ສຓ຺ຐປິຕາ ຘມ຺ມເນຕ຺ຕິ, ອວຎ຺ໂຌ ສຸປ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ສມ຺ມາປໂຍໂຄ, ເອວເມຕໍ ຄຓິວຣປວຣ ຕຖາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ນິພ຺ພານສນ຺ນິຫິຕປຎ຺ໂຫ ທ຺ວາທສໂມ.

ເວສ຺ສນ຺ຕຣວຄ຺ໂຄ ຕຕິໂຍ.

ອິມສ຺ມິໍ ວຄ຺ເຄ ທ຺ວາທສ ປຎ຺ຫາ.

໔. ອນຸມານວຄ຺ໂຄ

໑. ອນຸມານປຎ຺ໂຫ

໑. ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ເຍນາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ, ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ຎາຕຸກາໂມ ໂສຕຸກາໂມ ຘາເຣຕຸກາໂມ ຎາຓາໂລກໍ ທຏ຺ຐຸກາໂມ ອຎ຺ຎາຓໍ ຠິນ຺ທິຕຸກາໂມ ຎາຓາໂລກໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸກາໂມ ອວິຊ຺ຊນ຺ຘກາຣໍ ນາເສຕຸກາໂມ ອຘິມຕ຺ຕໍ ຘິຕິຎ຺ຈ ອຸສ຺ສາຫຎ຺ຈ ສຕິຎ຺ຈ ສມ຺ປຊຎ຺ຎຎ຺ຈ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກິໍ ປນ ພຸທ຺ໂຘ ຕຍາ ທິຏ຺ໂຐ’’ຕິ. ‘‘ນ ຫິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ເຕ ອາຈຣິເຍຫິ ພຸທ຺ໂຘ ທິຏ຺ໂຐ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ນ ກິຣ ຕຍາ ພຸທ຺ໂຘ ທິຏ຺ໂຐ, ນາປິ ກິຣ ເຕ ອາຈຣິເຍຫິ ພຸທ຺ໂຘ ທິຏ຺ໂຐ, ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ນຕ຺ຖິ ພຸທ຺ໂຘ, ນ ເຫຕ຺ຖ ພຸທ຺ໂຘ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ.

‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ປຸພ຺ພກາ ຂຕ຺ຕິຍາ, ເຍ ເຕ ຕວ ຂຕ຺ຕິຍວໍສສ຺ສ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ. ໂກ ສໍສໂຍ, ອຕ຺ຖິ ປຸພ຺ພກາ ຂຕ຺ຕິຍາ, ເຍ ມມ ຂຕ຺ຕິຍວໍສສ຺ສ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ’’ຕິ. ‘‘ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພາ ຕຍາ, ມຫາຣາຊ, ປຸພ຺ພກາ ຂຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເຍ ປນ ຕໍ, ມຫາຣາຊ, ອນຸສາສນ຺ຕິ ປຸໂຣຫິຕາ ເສນາປຕິໂນ ອກ຺ຂທສ຺ສາ ມຫາມຕ຺ຕາ, ເຕຫິ ປຸພ຺ພກາ ຂຕ຺ຕິຍາ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຍທິ ປນ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ປຸພ຺ພກາ ຂຕ຺ຕິຍາ ນ ທິຏ຺ຐາ, ນາປິ ກິຣ ເຕ ອນຸສາສເກຫິ ປຸພ຺ພກາ ຂຕ຺ຕິຍາ ທິຏ຺ຐາ, ເຕນ ຫິ ນຕ຺ຖິ ປຸພ຺ພກາ ຂຕ຺ຕິຍາ, ນ ເຫຕ຺ຖ ປຸພ຺ພກາ ຂຕ຺ຕິຍາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ປຸພ຺ພການໍ ຂຕ຺ຕິຍານໍ ອນຸຠູຕານິ ປຣິໂຠຄຠຓ຺ຑານິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ອຸຓ຺ຫີສໍ ປາທຸກາ ວາລພີຊນີ ຂຄ຺ຄຣຕນໍ ມຫາຣຫານິ ຈ ສຍນານິ. ເຍຫິ ມຍໍ ຊາເນຍ຺ຍາມ ສທ຺ທເຫຍ຺ຍາມ ‘ອຕ຺ຖິ ປຸພ຺ພກາ ຂຕ຺ຕິຍາ’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ມຍມ຺ເປຕໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ຊາເນຍ຺ຍາມ ສທ຺ທເຫຍ຺ຍາມ. ອຕ຺ຖິ ຕໍ ກາຣຓໍ, ເຍນ ມຍໍ ກາຣເຓນ ຊາເນຍ຺ຍາມ ສທ຺ທເຫຍ຺ຍາມ ‘ອຕ຺ຖິ ໂສ ຠຄວາ’ຕິ. ກຕມໍ ຕໍ ກາຣຓໍ? ອຕ຺ຖິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ອນຸຠູຕານິ ປຣິໂຠຄຠຓ຺ຑານິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຎ຺ຈ ພລານິ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ, ເຍຫິ ສເທວໂກ ໂລໂກ ຊານາຕິ ສທ຺ທຫຕິ ‘ອຕ຺ຖິ ໂສ ຠຄວາ’ຕິ. ອິມິນາ, ມຫາຣາຊ, ກາຣເຓນ ອິມິນາ ເຫຕຸນາ ອິມິນາ ນເຍນ ອິມິນາ ອນຸມາເນນ ຎາຕພ຺ໂພ ‘ອຕ຺ຖິ ໂສ ຠຄວາ’ຕິ.

‘‘‘ພຫູ ຊເນ ຕາຣຍິຕ຺ວາ, ນິພ຺ພຸໂຕ ອຸປຘິກ຺ຂເຍ;

ອນຸມາເນນ ຎາຕພ຺ພໍ, ອຕ຺ຖິ ໂສ ທ຺ວິປທຸຕ຺ຕໂມ’’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ໂອປມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ນຄຣວຑ຺ຒກີ ນຄຣໍ ມາເປຕຸກາໂມ ປຐມໍ ຕາວ ສມໍ ອນຸນ຺ນຕມໂນນຕໍ ອສກ຺ຂຣປາສາຓໍ ນິຣຸປທ຺ທວມນວຊ຺ຊໍ ຣມຓີຍໍ ຠູມິຠາຄໍ ອນຸວິໂລເກຕ຺ວາ ຍໍ ຕຕ຺ຖ ວິສມໍ, ຕໍ ສມໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ຂາຓຸກຓ຺ຏກໍ ວິໂສຘາເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນຄຣໍ ມາເປຍ຺ຍ ໂສຠນໍ ວິຠຕ຺ຕໍ ຠາຄໂສ ມິຕໍ ອຸກ຺ກິຓ຺ຓປຣິຂາປາກາຣໍ ທຬ຺ຫໂຄປຸຣຏ຺ຏາລໂກຏ຺ຏກໍ ປຸຖຸຈຈ຺ຈຣຈຕຸກ຺ກສນ຺ຘິສິງ຺ຆາຏກໍ ສຸຈິສມຕລຣາຊມຄ຺ຄໍ ສຸວິຠຕ຺ຕອນ຺ຕຣາປຓໍ ອາຣາມຸຍ຺ຍານຕຬາກໂປກ຺ຂຣຓິອຸທປານສມ຺ປນ຺ນໍ ພຫຸວິຘເທວຏ຺ຐານປ຺ປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ສພ຺ພໂທສວິຣຫິຕໍ, ໂສ ຕສ຺ມິໍ ນຄເຣ ສພ຺ພຖາ ເວປຸລ຺ລຕ຺ຕໍ ປຕ຺ເຕ ອຎ຺ຎໍ ເທສໍ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ອຖ ຕໍ ນຄຣໍ ອປເຣນ ສມເຍນ ອິທ຺ຘໍ ຠເວຍ຺ຍ ຜີຕໍ ສຸຠິກ຺ຂໍ ເຂມໍ ສມິທ຺ຘໍ ສິວໍ ອນີຕິກໍ ນິຣຸປທ຺ທວໍ ນານາຊນສມາກຸລໍ, ປຸຖູ ຂຕ຺ຕິຍາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເວສ຺ສາ ສຸທ຺ທາ ຫຕ຺ຖາໂຣຫາ ອສ຺ສາໂຣຫາ ຣຖິກາ ປຕ຺ຕິກາ ຘນຸຄ຺ຄຫາ ຖຣຸຄ຺ຄຫາ ເຈລກາ ຈລກາ ປິຓ຺ຑທາຍກາ ອຸຄ຺ຄາ ຣາຊປຸຕ຺ຕາ ປກ຺ຂນ຺ທິໂນ ມຫານາຄາ ສູຣາ ວມ຺ມິໂນ ໂຍຘິໂນ ທາສິກປຸຕ຺ຕາ ຠຏິປຸຕ຺ຕາ [ທາສປຸຕ຺ຕາ ຠຏ຺ຏິປຸຕ຺ຕາ (ສີ. ປີ.)] ມລ຺ລກາ ຄຓກາ ອາຬາຣິກາ ສູທາ ກປ຺ປກາ ນຫາປກາ ຈຸນ຺ທາ ມາລາກາຣາ ສຸວຓ຺ຓກາຣາ ສຊ຺ຌຸກາຣາ ສີສກາຣາ ຕິປຸກາຣາ ໂລຫກາຣາ ວຏ຺ຏກາຣາ ອໂຍກາຣາ ມຓິກາຣາ ເປສກາຣາ ກຸມ຺ຠກາຣາ ເວຓຸກາຣາ ໂລຓກາຣາ ຈມ຺ມກາຣາ ຣຖກາຣາ ທນ຺ຕກາຣາ ຣຊ຺ຊຸກາຣາ ໂກຈ຺ຉກາຣາ ສຸຕ຺ຕກາຣາ ວິລີວກາຣາ ຘນຸກາຣາ ຊິຍກາຣາ ອຸສຸກາຣາ ຈິຕ຺ຕກາຣາ ຣງ຺ຄກາຣາ ຣຊກາ ຕນ຺ຕວາຍາ ຕຸນ຺ນວາຍາ ເຫຣຎ຺ຎິກາ ທຸສ຺ສິກາ ຄນ຺ຘິກາ ຕິຓຫາຣກາ ກຏ຺ຐຫາຣກາ ຠຕກາ ປຓ຺ຓິກາ ຜລິກາ [ຜລ຺ລິກາ (ສີ. ປີ.)] ມູລິກາ ໂອທນິກາ ປູວິກາ ມຈ຺ຉິກາ ມໍສິກາ ມຊ຺ຊິກາ ນຏກາ ນຈ຺ຈກາ ລງ຺ຆກາ ອິນ຺ທຊາລິກາ ເວຕາລິກາ ມລ຺ລາ ຉວຑາຫກາ ປຸປ຺ຜຉຑ຺ຑກາ ເວນາ ເນສາທາ ຄຓິກາ ລາສິກາ ກຸມ຺ຠທາສິໂຍ ສກ຺ກຍວນຈີນວິລາຕາ ອຸຊ຺ເຊນກາ ຠາຣຸກຈ຺ຉກາ ກາສິໂກສລາ ປຣນ຺ຕກາ ມາຄຘກາ ສາເກຕກາ ໂສເຣຍ຺ຍກາ [ໂສຣຏ຺ຐກາ (ສີ. ປີ.)] ປາເວຍ຺ຍກາ ໂກຏຸມ຺ພຣມາຖຸຣກາ ອລສນ຺ທກສ຺ມີຣຄນ຺ຘາຣາ ຕໍ ນຄຣໍ ວາສາຍ ອຸປຄຕາ ນານາວິສຍິໂນ ຊນາ ນວໍ ສຸວິຠຕ຺ຕໍ ອໂທສມນວຊ຺ຊໍ ຣມຓີຍໍ ຕໍ ນຄຣໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ອນຸມາເນນ ຊານນ຺ຕິ ‘ເຉໂກ ວຕ ໂຠ ໂສ ນຄຣວຑ຺ຒກີ, ໂຍ ອິມສ຺ສ ນຄຣສ຺ສ ມາເປຕາ’ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂສ ຠຄວາ ອສໂມ ອສມສໂມ ອປ຺ປຏິສໂມ ອສທິໂສ ອຕຸໂລ ອສງ຺ຂ຺ເຍໂຍ ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ ອປຣິເມຍ຺ໂຍ ອມິຕຄຸໂຓ ຄຸຓປາຣມິປ຺ປຕ຺ໂຕ ອນນ຺ຕຘິຕິ ອນນ຺ຕເຕໂຊ ອນນ຺ຕວີຣິໂຍ ອນນ຺ຕພໂລ ພຸທ຺ຘພລປາຣມິໍ ຄໂຕ ສເສນມາຣໍ ປຣາເຊຕ຺ວາ ທິຏ຺ຐິຊາລໍ ປທາເລຕ຺ວາ ອວິຊ຺ຊໍ ເຂເປຕ຺ວາ ວິຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຘມ຺ມຸກ຺ກໍ ຘາຣຍິຕ຺ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ວິຊິຕສງ຺ຄາໂມ ຘມ຺ມນຄຣໍ ມາເປສິ.

‘‘ຠຄວໂຕ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຘມ຺ມນຄຣໍ ສີລປາກາຣໍ ຫິຣິປຣິຂໍ ຎາຓທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກໍ ວີຣິຍອຏ຺ຏາລກໍ ສທ຺ຘາເອສິກໍ ສຕິໂທວາຣິກໍ ປຎ຺ຎາປາສາທໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຈຈ຺ຈຣໍ ອຠິຘມ຺ມສິງ຺ຆາຏກໍ ວິນຍວິນິຈ຺ຉຍໍ ສຕິປຏ຺ຐານວີຖິກໍ, ຕສ຺ສ ໂຂ ປນ, ມຫາຣາຊ, ສຕິປຏ຺ຐານວີຖິຍໍ ເອວຣູປາ ອາປຓາ ປສາຣິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖີທໍ, ປຸປ຺ຜາປຓໍ ຄນ຺ຘາປຓໍ ຜລາປຓໍ ອຄທາປຓໍ ໂອສຘາປຓໍ ອມຕາປຓໍ ຣຕນາປຓໍ ສພ຺ພາປຓ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກຕມໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ປຸປ຺ຜາປຓ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອຕ຺ຖິ ໂຂ ປນ, ມຫາຣາຊ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ອາຣມ຺ມຓວິຠຕ຺ຕິໂຍ ອກ຺ຂາຕາ. ເສຍ຺ຍຖີທໍ, ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາ ທຸກ຺ຂສຎ຺ຎາ ອນຕ຺ຕສຎ຺ຎາ ອສຸຠສຎ຺ຎາ ອາທີນວສຎ຺ຎາ ປຫານສຎ຺ຎາ ວິຣາຄສຎ຺ຎາ ນິໂຣຘສຎ຺ຎາ ສພ຺ພໂລເກ ອນຠິຣຕິສຎ຺ຎາ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາ ອານາປານສ຺ສຕິ ອຸທ຺ຘຸມາຕກສຎ຺ຎາ ວິນີລກສຎ຺ຎາ ວິປຸພ຺ພກສຎ຺ຎາ ວິຈ຺ຉິທ຺ທກສຎ຺ຎາ ວິກ຺ຂາຍິຕກສຎ຺ຎາ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕກສຎ຺ຎາ ຫຕວິກ຺ຂິຕ຺ຕກສຎ຺ຎາ ໂລຫິຕກສຎ຺ຎາ ປຸຬວກສຎ຺ຎາ ອຏ຺ຐິກສຎ຺ຎາ ເມຕ຺ຕາສຎ຺ຎາ ກຣຸຓາສຎ຺ຎາ ມຸທິຕາສຎ຺ຎາ ອຸເປກ຺ຂາສຎ຺ຎາ ມຣຓານຸສ຺ສຕິ ກາຍຄຕາສຕິ, ອິເມ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ພຸທ຺ເຘນ ຠຄວຕາ ອາຣມ຺ມຓວິຠຕ຺ຕິໂຍ ອກ຺ຂາຕາ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ໂກຈິ ຊຣາມຣຓາ ມຸຈ຺ຈິຕຸກາໂມ, ໂສ ເຕສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ເຕນ ອາຣມ຺ມເຓນ ຣາຄາ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ໂທສາ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ໂມຫາ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ມານໂຕ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ທິຏ຺ຐິໂຕ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ສໍສາຣໍ ຕຣຕິ, ຕຓ຺ຫາໂສຕໍ ນິວາເຣຕິ, ຕິວິຘໍ ມລໍ ວິໂສເຘຕິ, ສພ຺ພກິເລເສ ອຸປຫນ຺ຕ຺ວາ ອມລໍ ວິຣຊໍ ສຸທ຺ຘໍ ປຓ຺ຑຣໍ ອຊາຕິໍ ອຊຣໍ ອມຣໍ ສຸຂໍ ສີຕິຠູຕໍ ອຠຍໍ ນຄຣຸຕ຺ຕມໍ ນິພ຺ພານນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕໍ ວິໂມເຈຕິ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ມຫາຣາຊ ‘ຠຄວໂຕ ປຸປ຺ຜາປຓ’ນ຺ຕິ.

‘‘‘ກມ຺ມມູລໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ອາປຓໍ ອຸປຄຈ຺ຉຖ;

ອາຣມ຺ມຓໍ ກິຓິຕ຺ວານ, ຕໂຕ ມຸຈ຺ຈຖ ມຸຕ຺ຕິຍາ’’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກຕມໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຄນ຺ຘາປຓ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອຕ຺ຖິ ໂຂ ປນ, ມຫາຣາຊ, ເຕນ ຠຄວຕາ ສີລວິຠຕ຺ຕິໂຍ ອກ຺ຂາຕາ, ເຍນ ສີລຄນ຺ເຘນ ອນຸລິຕ຺ຕາ ຠຄວໂຕ ປຸຕ຺ຕາ ສເທວກໍ ໂລກໍ ສີລຄນ຺ເຘນ ຘູເປນ຺ຕິ ສມ຺ປຘູເປນ຺ຕິ, ທິສມ຺ປິ ອນຸທິສມ຺ປິ ອນຸວາຕມ຺ປິ ປຏິວາຕມ຺ປິ ວາຍນ຺ຕິ ອຕິວາຍນ຺ຕິ, ຜຣິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ກຕມາ ຕາ ສີລວິຠຕ຺ຕິໂຍ? ສຣຓສີລໍ ປຎ຺ຈງ຺ຄສີລໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄສີລໍ ທສງ຺ຄສີລໍ ປຎ຺ຈຸທ຺ເທສປຣິຍາປນ຺ນໍ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສີລໍ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ມຫາຣາຊ, ‘ຠຄວໂຕ ຄນ຺ຘາປຓ’ນ຺ຕິ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ –

‘‘‘ນ ປຸປ຺ຜຄນ຺ໂຘ ປຏິວາຕເມຕິ, ນ ຈນ຺ທນໍ ຕຄ຺ຄຣມລ຺ລິກາ ວາ;

ສຕຎ຺ຈ ຄນ຺ໂຘ ປຏິວາຕເມຕິ, ສພ຺ພາ ທິສາ ສປ຺ປຸຣິໂສ ປວາຍຕິ [ປວາຕິ (ສີ. ປີ.) ຘ. ປ. ໕໔ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ].

‘‘‘ຈນ຺ທນໍ ຕຄຣໍ ວາປິ, ອຸປ຺ປລໍ ອຖ ວສ຺ສິກີ;

ເອເຕສໍ ຄນ຺ຘຊາຕານໍ, ສີລຄນ຺ໂຘ ອນຸຕ຺ຕໂຣ.

‘‘‘ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອຍໍ ຄນ຺ໂຘ, ຍ຺ວາຍໍ ຕຄຣຈນ຺ທນໍ;

ໂຍ ຈ ສີລວຕໍ ຄນ຺ໂຘ, ວາຕິ ເທເວສຸ ອຸຕ຺ຕໂມ’’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກຕມໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຜລາປຓ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຜລານິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ອກ຺ຂາຕານິ. ເສຍ຺ຍຖີທໍ, ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ສກທາຄາມິຜລໍ ອນາຄາມິຜລໍ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ສຸຎ຺ຎຕຜລສມາປຕ຺ຕິ ອນິມິຕ຺ຕຜລສມາປຕ຺ຕິ ອປ຺ປຓິຫິຕຜລສມາປຕ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ໂກຈິ ຍໍ ຜລໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ໂສ ກມ຺ມມູລໍ ທຕ຺ວາ ປຕ຺ຖິຕໍ ຜລໍ ກິຓາຕິ. ຍທິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ, ຍທິ ສກທາຄາມິຜລໍ, ຍທິ ອນາຄາມິຜລໍ, ຍທິ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ, ຍທິ ສຸຎ຺ຎຕຜລສມາປຕ຺ຕິໍ, ຍທິ ອນິມິຕ຺ຕຜລສມາປຕ຺ຕິໍ, ຍທິ ອປ຺ປຓິຫິຕຜລສມາປຕ຺ຕິໍ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ກສ຺ສຈິ ປຸຣິສສ຺ສ ຘຸວຜໂລ ອມ຺ໂພ ຠເວຍ຺ຍ, ໂສ ນ ຕາວ ຕໂຕ ຜລານິ ປາເຕຕິ, ຍາວ ກຍິກາ ນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນຸປ຺ປຕ຺ເຕ ປນ ກຍິເກ ມູລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອວໍ ອາຈິກ຺ຂຕິ ‘ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ ເອໂສ ໂຂ ຘຸວຜໂລ ອມ຺ໂພ, ຕໂຕ ຍໍ ອິຈ຺ຉສິ, ເອຕ຺ຕກໍ ຜລໍ ຄຓ຺ຫາຫິ ສລາຏຸກໍ ວາ ໂທວິລໍ ວາ ເກສິກໍ ວາ ອາມໍ ວາ ປກ຺ກໍ ວາ’ຕິ, ໂສ ເຕນ ອຕ຺ຕນາ ທິນ຺ນມູເລນ ຍທິ ສລາຏຸກໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ສລາຏຸກໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຍທິ ໂທວິລໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ໂທວິລໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຍທິ ເກສິກໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ເກສິກໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຍທິ ອາມກໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ອາມກໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຍທິ ປກ຺ກໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ປກ຺ກໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ຍໍ ຜລໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ໂສ ກມ຺ມມູລໍ ທຕ຺ວາ ປຕ຺ຖິຕໍ ຜລໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຍທິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ…ເປ… ຍທິ ອປ຺ປຓິຫິຕຜລສມາປຕ຺ຕິໍ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ມຫາຣາຊ, ‘ຠຄວໂຕ ຜລາປຓ’ນ຺ຕິ.

‘‘‘ກມ຺ມມູລໍ ຊນາ ທຕ຺ວາ, ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ອມຕມ຺ຜລໍ;

ເຕນ ເຕ ສຸຂິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຍ ກີຕາ ອມຕປ຺ຜລ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກຕມໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຄທາປຓ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອຄທານິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ອກ຺ຂາຕານິ, ເຍຫິ ອຄເທຫິ ໂສ ຠຄວາ ສເທວກໍ ໂລກໍ ກິເລສວິສໂຕ ປຣິໂມເຈຕິ. ກຕມານິ ປນ ຕານິ ອຄທານິ? ຍານິມານິ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ອກ຺ຂາຕານິ. ເສຍ຺ຍຖີທໍ, ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂສມຸທຍໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ, ຕຕ຺ຖ ເຍ ເກຈິ ອຎ຺ຎາເປກ຺ຂາ ຈຕຸສຈ຺ຈໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕິ, ເຕ ຊາຕິຍາ ປຣິມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຊຣາຍ ປຣິມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ມຣຓາ ປຣິມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາເສຫິ ປຣິມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ມຫາຣາຊ ‘ຠຄວໂຕ ອຄທາປຓ’ນ຺ຕິ.

‘‘‘ເຍ ເກຈິ ອຄທາ ໂລເກ [ໂລເກ ອຄທາ (ປີ.)], ວິສານໍ ປຏິພາຫກາ;

ຘມ຺ມາຄທສມໍ ນຕ຺ຖິ, ເອຕໍ ປິວຖ ຠິກ຺ຂໂວ’’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກຕມໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ໂອສຘາປຓ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ໂອສຘານິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ອກ຺ຂາຕານິ, ເຍຫິ ໂອສເຘຫິ ໂສ ຠຄວາ ເທວມນຸສ຺ເສ ຕິກິຈ຺ຉຕິ. ເສຍ຺ຍຖີທໍ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຎ຺ຈ ພລານິ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ, ເອເຕຫິ ໂອສເຘຫິ ຠຄວາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ວິເຣເຈຕິ, ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປໍ ວິເຣເຈຕິ, ມິຈ຺ຉາວາຈໍ ວິເຣເຈຕິ, ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ຕໍ ວິເຣເຈຕິ, ມິຈ຺ຉາອາຊີວໍ ວິເຣເຈຕິ, ມິຈ຺ຉາວາຍາມໍ ວິເຣເຈຕິ, ມິຈ຺ຉາສຕິໍ ວິເຣເຈຕິ, ມິຈ຺ຉາສມາຘິໍ ວິເຣເຈຕິ, ໂລຠວມນໍ ກາເຣຕິ, ໂທສວມນໍ ກາເຣຕິ, ໂມຫວມນໍ ກາເຣຕິ, ມານວມນໍ ກາເຣຕິ, ທິຏ຺ຐິວມນໍ ກາເຣຕິ, ວິຈິກິຈ຺ຉາວມນໍ ກາເຣຕິ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈວມນໍ ກາເຣຕິ, ຖິນມິທ຺ຘວມນໍ ກາເຣຕິ, ອຫິຣິກາໂນຕ຺ຕປ຺ປວມນໍ ກາເຣຕິ, ສພ຺ພກິເລສວມນໍ ກາເຣຕິ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ມຫາຣາຊ, ‘ຠຄວໂຕ ໂອສຘາປຓ’ນ຺ຕິ.

‘‘‘ເຍ ເກຈິ ໂອສຘາ ໂລເກ, ວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ວິວິຘາ ພຫູ;

ຘມ຺ໂມສຘສມໍ ນຕ຺ຖິ, ເອຕໍ ປິວຖ ຠິກ຺ຂໂວ.

‘‘‘ຘມ຺ໂມສຘໍ ປິວິຕ຺ວານ, ອຊຣາມຣຓາ ສິຍຸໍ;

ຠາວຍິຕ຺ວາ ຈ ປສ຺ສິຕ຺ວາ, ນິພ຺ພຸຕາ ອຸປຘິກ຺ຂເຍ’’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກຕມໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອມຕາປຓ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອມຕໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ອກ຺ຂາຕໍ, ເຍນ ອມເຕນ ໂສ ຠຄວາ ສເທວກໍ ໂລກໍ ອຠິສິຎ຺ຈິ, ເຍນ ອມເຕນ ອຠິສິຕ຺ຕາ ເທວມນຸສ຺ສາ ຊາຕິຊຣາພ຺ຍາຘິມຣຓໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາເສຫິ ປຣິມຸຈ຺ຈິໍສຸ. ກຕມໍ ຕໍ ອມຕໍ? ຍທິທໍ ກາຍຄຕາສຕິ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ ‘ອມຕໍ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ເຍ ກາຍຄຕາສຕິໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕີ’ຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ມຫາຣາຊ, ‘ຠຄວໂຕ ອມຕາປຓ’ນ຺ຕິ.

‘‘‘ພ຺ຍາຘິຕໍ ຊນຕໍ ທິສ຺ວາ, ອມຕາປຓໍ ປສາຣຍິ;

ກມ຺ເມນ ຕໍ ກິຓິຕ຺ວານ, ອມຕໍ ອາເທຖ ຠິກ຺ຂໂວ’’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກຕມໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຣຕນາປຓ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຣຕນານິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ອກ຺ຂາຕານິ, ເຍຫິ ຣຕເນຫິ ວິຠູສິຕາ ຠຄວໂຕ ປຸຕ຺ຕາ ສເທວກໍ ໂລກໍ ວິໂຣຈນ຺ຕິ ໂອຠາເສນ຺ຕິ ປຠາເສນ຺ຕິ ຊລນ຺ຕິ ປຊ຺ຊລນ຺ຕິ ອຸທ຺ຘໍ ອໂຘ ຕິຣິຍໍ ອາໂລກໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິ. ກຕມານິ ຕານິ ຣຕນານິ? ສີລຣຕນໍ ສມາຘິຣຕນໍ ປຎ຺ຎາຣຕນໍ ວິມຸຕ຺ຕິຣຕນໍ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນຣຕນໍ ປຏິສມ຺ຠິທາຣຕນໍ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຣຕນໍ.

‘‘ກຕມໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວໂຕ ສີລຣຕນໍ? ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສີລໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສີລໍ ອາຊີວປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ ປຈ຺ຈຍສນ຺ນິສ຺ສິຕສີລໍ ຈູຬສີລໍ ມຊ຺ຌິມສີລໍ ມຫາສີລໍ ມຄ຺ຄສີລໍ ຜລສີລໍ. ສີລຣຕເນນ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ວິຠູສິຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສເທວໂກ ໂລໂກ ສມາຣໂກ ສພ຺ຣຫ຺ມໂກ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ປຊາ ປິຫຍຕິ ປຕ຺ເຖຕິ, ສີລຣຕນປິຬນ຺ໂຘ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠິກ຺ຂຸ ທິສມ຺ປິ ອນຸທິສມ຺ປິ ອຸທ຺ຘມ຺ປິ ອໂຘປິ ຕິຣິຍມ຺ປິ ວິໂຣຈຕິ ອຕິວິໂຣຈຕິ [ອຕິໂຣຈຕິ (ສີ. ປີ.)], ເຫຏ຺ຐໂຕ ອວີຈິໍ ອຸປຣິໂຕ ຠວຄ຺ຄໍ ອຸປາທາຍ ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ສພ຺ພຣຕນານິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ [ອຕິສຍິຕ຺ວາ (ສີ. ປີ.)] ອຠິຠວິຕ຺ວາ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອວຣູປານິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສີລຣຕນານິ ຠຄວໂຕ ຣຕນາປເຓ ປສາຣິຕານິ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ມຫາຣາຊ ‘ຠຄວໂຕ ສີລຣຕນ’ນ຺ຕິ.

‘‘‘ເອວຣູປານິ ສີລານິ, ສນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອາປເຓ;

ກມ຺ເມນ ຕໍ ກິຓິຕ຺ວານ, ຣຕນໍ ໂວ ປິຬນ຺ຘຖາ’ຕິ.

‘‘ກຕມໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວໂຕ ສມາຘິຣຕນໍ? ສວິຕກ຺ກສວິຈາໂຣ ສມາຘິ, ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ໂຕ ສມາຘິ, ອວິຕກ຺ກອວິຈາໂຣ ສມາຘິ, ສຸຎ຺ຎໂຕ ສມາຘິ, ອນິມິຕ຺ໂຕ ສມາຘິ, ອປ຺ປຓິຫິໂຕ ສມາຘິ. ສມາຘິຣຕນໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປິຬນ຺ຘສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເຍ ເຕ ກາມວິຕກ຺ກພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກວິຫິໍສາວິຕກ຺ກມານຸທ຺ຘຈ຺ຈທິຏ຺ຐິວິຈິກິຈ຺ຉາກິເລສວຕ຺ຖູນິ ວິວິຘານິ ຈ ກຸວິຕກ຺ການິ, ເຕ ສພ຺ເພ ສມາຘິໍ ອາສຊ຺ຊ ວິກິຣນ຺ຕິ ວິຘມນ຺ຕິ ວິທ຺ຘໍສນ຺ຕິ ນ ສຓ຺ຐນ຺ຕິ [ນ ສຓ຺ຐຫນ຺ຕິ (ສີ.)] ນ ອຸປລິມ຺ປນ຺ຕິ [ນ ອຸປລິປ຺ປນ຺ຕິ (ສີ. ປີ.)]. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ວາຣິ ໂປກ຺ຂຣປຕ຺ເຕ ວິກິຣຕິ ວິຘມຕິ ວິທ຺ຘໍສຕິ ນ ສຓ຺ຐາຕິ ນ ອຸປລິມ຺ປຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ປທຸມສ຺ສ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສມາຘິຣຕນໍ ປິຬນ຺ຘສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເຍ ເຕ ກາມວິຕກ຺ກພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກວິຫິໍສາວິຕກ຺ກມານຸທ຺ຘຈ຺ຈ ທິຏ຺ຐິວິຈິກິຈ຺ຉາກິເລສວຕ຺ຖູນິ ວິວິຘານິ ຈ ກຸວິຕກ຺ການິ, ເຕ ສພ຺ເພ ສມາຘິໍ ອາສຊ຺ຊ ວິກິຣນ຺ຕິ ວິຘມນ຺ຕິ ວິທ຺ຘໍສນ຺ຕິ ນ ສຓ຺ຐນ຺ຕິ ນ ອຸປລິມ຺ປນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ປຣິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ສມາຘິສ຺ສ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ມຫາຣາຊ, ‘ຠຄວໂຕ ສມາຘິຣຕນ’ນ຺ຕິ, ເອວຣູປານິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສມາຘິຣຕນານິ ຠຄວໂຕ ຣຕນາປເຓ ປສາຣິຕານິ.

‘‘‘ສມາຘິຣຕນມາລສ຺ສ, ກຸວິຕກ຺ກາ ນ ຊາຍເຣ;

ນ ຈ ວິກ຺ຂິປເຕ ຈິຕ຺ຕໍ, ເອຕໍ ຕຸມ຺ເຫ ປິຬນ຺ຘຖາ’ຕິ.

‘‘ກຕມໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວໂຕ ປຎ຺ຎາຣຕນໍ? ຍາຍ, ມຫາຣາຊ, ປຎ຺ຎາຍ ອຣິຍສາວໂກ ‘ອິທໍ ກຸສລ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອິທໍ ອກຸສລ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອິທໍ ສາວຊ຺ຊໍ, ອິທໍ ອນວຊ຺ຊໍ, ອິທໍ ເສວິຕພ຺ພໍ, ອິທໍ ນ ເສວິຕພ຺ພໍ, ອິທໍ ຫີນໍ, ອິທໍ ປຓີຕໍ, ອິທໍ ກຓ຺ຫໍ, ອິທໍ ສຸກ຺ກໍ, ອິທໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກສປ຺ປຏິຠາຄ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ມຫາຣາຊ ‘ຠຄວໂຕ ປຎ຺ຎາຣຕນ’ນ຺ຕິ.

‘‘‘ປຎ຺ຎາຣຕນມາລສ຺ສ, ນ ຈິຣໍ ວຕ຺ຕເຕ ຠໂວ;

ຂິປ຺ປໍ ຜສ຺ເສຕິ [ຜຸສ຺ເສຕິ (ສ຺ຍາ.), ປສ຺ສຕິ (ກ.)] ອມຕໍ, ນ ຈ ໂສ ໂຣຈເຕ ຠເວ’ຕິ.

‘‘ກຕມໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວໂຕ ວິມຸຕ຺ຕິຣຕນໍ’’? ‘‘ວິມຸຕ຺ຕິຣຕນໍ [ວິມຸຕ຺ຕິຣຕນນ຺ຕິ (ສີ. ປີ.)] ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຣຫຕ຺ຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠິກ຺ຂຸ ‘ວິມຸຕ຺ຕິຣຕນໍ ປິຬນ຺ໂຘ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ມຸຕ຺ຕາກລາປມຓິກລາປປວາຬກລາປາຠຣຓປ຺ປຏິມຓ຺ຑິໂຕ [ປວາຬາຠຣຓປຏິປຓ຺ຑິໂຕ (ສີ. ປີ.)] ອຄລຸຕຄຣຕາລີສກໂລຫິຕຈນ຺ທນານຸລິຕ຺ຕຄຕ຺ໂຕ ນາຄປຸນ຺ນາຄສາລສລຬຈມ຺ປກຍູຖິກາຕິມຸຕ຺ຕກປາຏລຸປ຺ປລວສ຺ສິກມລ຺ລິກາວິຈິຕ຺ໂຕ ເສສຊເນ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ວິໂຣຈຕິ ອຕິວິໂຣຈຕິ ໂອຠາສຕິ ປຠາສຕິ ສມ຺ປຠາສຕິ ຊລຕິ ປຊ຺ຊລຕິ ອຠິຠວຕິ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຕິ ມາລາຄນ຺ຘຣຕນາຠຣເຓຫິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ ຂີຓາສໂວ ວິມຸຕ຺ຕິຣຕນປິຬນ຺ໂຘ ອຸປາທາຍຸປາທາຍ ວິມຸຕ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ສມຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ວິໂຣຈຕິ ອຕິວິໂຣຈຕິ ໂອຠາສຕິ ປຠາສຕິ ສມ຺ປຠາສຕິ ຊລຕິ ປຊ຺ຊລຕິ ອຠິຠວຕິ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຕິ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອຄ຺ຄໍ, ມຫາຣາຊ, ເອຕໍ ປິຬນ຺ຘນໍ ສພ຺ພປິຬນ຺ຘນານໍ, ຍທິທໍ ວິມຸຕ຺ຕິປິຬນ຺ຘນໍ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ມຫາຣາຊ, ‘ຠຄວໂຕ ວິມຸຕ຺ຕິຣຕນ’ນ຺ຕິ.

‘‘‘ມຓິມາລາຘຣໍ ເຄຫ, ຊໂນ [ເຄຫໍ, ຊໂນ (ກ.)] ສາມິໍ ອຸທິກ຺ຂຕິ;

ວິມຸຕ຺ຕິຣຕນມາລນ຺ຕຸ, ອຸທິກ຺ຂນ຺ຕິ ສເທວກາ’ຕິ.

‘‘ກຕມໍ ມຫາຣາຊ, ຠຄວໂຕ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນຣຕນໍ? ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວໂຕ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນຣຕນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເຍນ ຎາເຓນ ອຣິຍສາວໂກ ມຄ຺ຄຜລນິພ຺ພານານິ ປຫີນກິເລສາວສິຏ຺ຐກິເລເສ ຈ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ.

‘‘‘ເຍ ຎາເຓນ ພຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ອຣິຍາ ກຕກິຈ຺ຈຕໍ;

ຕໍ ຎາຓຣຕນໍ ລທ຺ຘຸໍ, ວາຍເມຖ ຊິໂນຣສາ’ຕິ.

‘‘ກຕມໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວໂຕ ປຏິສມ຺ຠິທາຣຕນໍ? ຈຕສ຺ໂສ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຏິສມ຺ຠິທາໂຍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ ນິຣຸຕ຺ຕິປຏິສມ຺ຠິທາ ປຏິຠານປຏິສມ຺ຠິທາຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຈຕູຫິ ປຏິສມ຺ຠິທາຣຕເນຫິ ສມລງ຺ກໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຍໍ ຍໍ ປຣິສໍ ອຸປສງ຺ກມຕິ, ຍທິ ຂຕ຺ຕິຍປຣິສໍ, ຍທິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປຣິສໍ, ຍທິ ຄຫປຕິປຣິສໍ, ຍທິ ສມຓປຣິສໍ, ວິສາຣໂທ ອຸປສງ຺ກມຕິ ອມງ຺ກຸຠູໂຕ ອຠີຣຸ ອຈ຺ຉມ຺ຠີ ອນຸຕ຺ຣາສີ ວິຄຕໂລມຫໍໂສ ປຣິສໍ ອຸປສງ຺ກມຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂຍໂຘ ສງ຺ຄາມສູໂຣ ສນ຺ນທ຺ຘປຎ຺ຈາວຸໂຘ ອຈ຺ຉມ຺ຠິໂຕ [ອສມ຺ຠີໂຕ (ສີ. ປີ.)] ສງ຺ຄາມໍ ໂອຕຣຕິ, ‘ສເຈ ອມິຕ຺ຕາ ທູເຣ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ອຸສຸນາ ປາຕຍິສ຺ສາມິ, ຕໂຕ ໂອຣໂຕ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ສຕ຺ຕິຍາ ປຫຣິສ຺ສາມິ, ຕໂຕ ໂອຣໂຕ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ກຓເຍນ ປຫຣິສ຺ສາມິ, ອຸປຄຕໍ ສນ຺ຕໍ ມຓ຺ຑລຄ຺ເຄນ ທ຺ວິຘາ ຉິນ຺ທິສ຺ສາມິ, ກາຍູປຄຕໍ ຉຸຣິກາຍ ວິນິວິຊ຺ຌິສ຺ສາມີ’ຕິ [ວິຊ຺ຌິສ຺ສາມີຕິ (ສີ.)], ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຈຕຸປຏິສມ຺ຠິທາຣຕນມຓ຺ຑິໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອຈ຺ຉມ຺ຠິໂຕ ປຣິສໍ ອຸປສງ຺ກມຕິ. ໂຍ ໂກຈິ ມໍ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິເທ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ອຕ຺ເຖນ ອຕ຺ຖໍ ກຖຍິສ຺ສາມິ, ກາຣເຓນ ກາຣຓໍ ກຖຍິສ຺ສາມິ, ເຫຕຸນາ ເຫຕຸໍ ກຖຍິສ຺ສາມິ, ນເຍນ ນຍໍ ກຖຍິສ຺ສາມິ, ນິສ຺ສໍສຍໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ວິມຕິໍ ວິເວເຈສ຺ສາມິ, ໂຕສຍິສ຺ສາມິ ປຎ຺ຫເວຍ຺ຍາກຣເຓນ.

‘‘ໂຍ ໂກຈິ ມໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິເທ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ຘມ຺ເມນ ຘມ຺ມໍ ກຖຍິສ຺ສາມິ, ອມເຕນ ອມຕໍ ກຖຍິສ຺ສາມິ, ອສງ຺ຂເຕນ ອສງ຺ຂຕໍ ກຖຍິສ຺ສາມິ, ນິພ຺ພາເນນ ນິພ຺ພານໍ ກຖຍິສ຺ສາມິ, ສຸຎ຺ຎເຕນ ສຸຎ຺ຎຕໍ ກຖຍິສ຺ສາມິ, ອນິມິຕ຺ເຕນ ອນິມິຕ຺ຕໍ ກຖຍິສ຺ສາມິ, ອປ຺ປຓິຫິເຕນ ອປ຺ປຓິຫິຕໍ ກຖຍິສ຺ສາມິ, ອເນເຊນ ອເນຊໍ ກຖຍິສ຺ສາມິ, ນິສ຺ສໍສຍໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ວິມຕິໍ ວິເວເຈສ຺ສາມິ, ໂຕສຍິສ຺ສາມິ ປຎ຺ຫາເວຍ຺ຍາກຣເຓນ.

‘‘ໂຍ ໂກຈິ ມໍ ນິຣຸຕ຺ຕິປຏິສມ຺ຠິເທ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ນິຣຸຕ຺ຕິຍາ ນິຣຸຕ຺ຕິໍ ກຖຍິສ຺ສາມິ, ປເທນ ປທໍ ກຖຍິສ຺ສາມິ, ອນຸປເທນ ອນຸປທໍ ກຖຍິສ຺ສາມິ, ອກ຺ຂເຣນ ອກ຺ຂຣໍ ກຖຍິສ຺ສາມິ, ສນ຺ຘິຍາ ສນ຺ຘິໍ ກຖຍິສ຺ສາມິ, ພ຺ຍຎ຺ຊເນນ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ກຖຍິສ຺ສາມິ, ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊເນນ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ກຖຍິສ຺ສາມິ, ວຓ຺ເຓນ ວຓ຺ຓໍ ກຖຍິສ຺ສາມິ, ສເຣນ ສຣໍ ກຖຍິສ຺ສາມິ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ກຖຍິສ຺ສາມິ, ໂວຫາເຣນ ໂວຫາຣໍ ກຖຍິສ຺ສາມິ, ນິສ຺ສໍສຍໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ວິມຕິໍ ວິເວເຈສ຺ສາມິ, ໂຕສຍິສ຺ສາມິ ປຎ຺ຫເວຍ຺ຍາກຣເຓນ.

‘‘ໂຍ ໂກຈິ ມໍ ປຏິຠານປຏິສມ຺ຠິເທ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ປຏິຠາເນນ ປຏິຠານໍ ກຖຍິສ຺ສາມິ, ໂອປມ຺ເມນ ໂອປມ຺ມໍ ກຖຍິສ຺ສາມິ, ລກ຺ຂເຓນ ລກ຺ຂຓໍ ກຖຍິສ຺ສາມິ, ຣເສນ ຣສໍ ກຖຍິສ຺ສາມິ, ນິສ຺ສໍສຍໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ວິມຕິໍ ວິເວເຈສ຺ສາມິ, ໂຕສຍິສ຺ສາມິ ປຎ຺ຫເວຍ຺ຍາກຣເຓນາຕິ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ມຫາຣາຊ, ‘ຠຄວໂຕ ປຏິສມ຺ຠິທາຣຕນ’ນ຺ຕິ.

‘‘‘ປຏິສມ຺ຠິທາ ກິຓິຕ຺ວານ, ຎາເຓນ ຜສ຺ສເຍຍ຺ຍ ໂຍ;

ອຈ຺ຉມ຺ຠິໂຕ ອນຸພ຺ພິຄ຺ໂຄ, ອຕິໂຣຈຕິ ສເທວເກ’ຕິ.

‘‘ກຕມໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວໂຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຣຕນໍ? ສຕ຺ຕິເມ, ມຫາຣາຊ, ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ, ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ. ອິເມຫິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສຕ຺ຕຫິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຣຕເນຫິ ປຏິມຓ຺ຑິໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພໍ ຕມໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ສເທວກໍ ໂລກໍ ໂອຠາເສຕິ ປຠາເສຕິ ອາໂລກໍ ຊເນຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ມຫາຣາຊ, ‘ຠຄວໂຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຣຕນ’ນ຺ຕິ.

‘‘‘ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຣຕນມາລສ຺ສ, ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ [ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ (ກ.), ອຸທິກ຺ຂນ຺ຕິ (ສ຺ຍາ.)] ສເທວກາ;

ກມ຺ເມນ ຕໍ ກິຓິຕ຺ວານ, ຣຕນໍ ໂວ ປິຬນ຺ຘຖາ’’’ຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກຕມໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສພ຺ພາປຓ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ສພ຺ພາປຓໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວໂຕ ນວງ຺ຄໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ສາຣີຣິການິ ປາຣິໂຠຄິການິ ເຈຕິຍານິ ສງ຺ຆຣຕນຎ຺ຈ. ສພ຺ພາປເຓ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ຊາຕິສມ຺ປຕ຺ຕິ ປສາຣິຕາ, ໂຠຄສມ຺ປຕ຺ຕິ ປສາຣິຕາ, ອາຍຸສມ຺ປຕ຺ຕິ ປສາຣິຕາ, ອາໂຣຄ຺ຍສມ຺ປຕ຺ຕິ ປສາຣິຕາ, ວຓ຺ຓສມ຺ປຕ຺ຕິ ປສາຣິຕາ, ປຎ຺ຎາສມ຺ປຕ຺ຕິ ປສາຣິຕາ, ມານຸສິກສມ຺ປຕ຺ຕິ ປສາຣິຕາ, ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິ ປສາຣິຕາ, ນິພ຺ພານສມ຺ປຕ຺ຕິ ປສາຣິຕາ. ຕຕ຺ຖ ເຍ ຕໍ ຕໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕ ກມ຺ມມູລໍ ທຕ຺ວາ ປຕ຺ຖິຕປຕ຺ຖິຕໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ກິຓນ຺ຕິ, ເກຈິ ສີລສມາທາເນນ ກິຓນ຺ຕິ, ເກຈິ ອຸໂປສຖກມ຺ເມນ ກິຓນ຺ຕິ, ອປ຺ປມຕ຺ຕເກນປິ ກມ຺ມມູເລນ ອຸປາທາຍຸປາທາຍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ປຏິລຠນ຺ຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອາປຓິກສ຺ສ ອາປເຓ ຕິລມຸຄ຺ຄມາເສ ປຣິຕ຺ຕເກນປິ ຕຓ຺ຑຸລມຸຄ຺ຄມາເສນ ອປ຺ປເກນປິ ມູເລນ ອຸປາທາຍຸປາທາຍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວໂຕ ສພ຺ພາປເຓ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກນປິ ກມ຺ມມູເລນ ອຸປາທາຍຸປາທາຍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ປຏິລຠນ຺ຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ມຫາຣາຊ, ‘ຠຄວໂຕ ສພ຺ພາປຓ’ນ຺ຕິ.

‘‘‘ອາຍຸ ອໂຣຄຕາ ວຓ຺ຓໍ, ສຄ຺ຄໍ ອຸຈ຺ຈາກຸລີນຕາ;

ອສງ຺ຂຕຎ຺ຈ ອມຕໍ, ອຕ຺ຖິ ສພ຺ພາປເຓ ຊິເນ.

‘‘‘ອປ຺ເປນ ພຫຸເກນາປິ, ກມ຺ມມູເລນ ຄຍ຺ຫຕິ;

ກິຓິຕ຺ວາ ສທ຺ຘາມູເລນ, ສມິທ຺ຘາ ໂຫຖ ຠິກ຺ຂໂວ’ຕິ.

‘‘ຠຄວໂຕ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຘມ຺ມນຄເຣ ເອວຣູປາ ຊນາ ປຏິວສນ຺ຕິ, ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກາ ເວນຍິກາ ອາຠິຘມ຺ມິກາ ຘມ຺ມກຖິກາ ຊາຕກຠາຓກາ ທີຆຠາຓກາ ມຊ຺ຌິມຠາຓກາ ສໍຍຸຕ຺ຕຠາຓກາ ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣຠາຓກາ ຂຸທ຺ທກຠາຓກາ ສີລສມ຺ປນ຺ນາ ສມາຘິສມ຺ປນ຺ນາ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ນາ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຠາວນາຣຕາ ວິປສ຺ສກາ ສທຕ຺ຖມນຸຍຸຕ຺ຕາ ອາຣຎ຺ຎິກາ ຣຸກ຺ຂມູລິກາ ອພ຺ໂຠກາສິກາ ປລາລປຸຎ຺ຊິກາ ໂສສານິກາ ເນສຊ຺ຊິກາ ປຏິປນ຺ນກາ ຜລຏ຺ຐາ ເສກ຺ຂາ ຜລສມງ຺ຄິໂນ ໂສຕາປນ຺ນາ ສກທາຄາມິໂນ ອນາຄາມິໂນ ອຣຫນ຺ໂຕ ເຕວິຊ຺ຊາ ຉຬຠິຎ຺ຎາ ອິທ຺ຘິມນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎາຍ ປາຣມິໍຄຕາ ສຕິປຏ຺ຐານສມ຺ມປ຺ປຘານອິທ຺ຘິປາທອິນ຺ທ຺ຣິຍພລໂພຊ຺ຌງ຺ຄມຄ຺ຄວຣຌານວິໂມກ຺ຂຣູ ປາຣູປສນ຺ຕສຸຂສມາປຕ຺ຕິກຸສລາ, ເຕຫິ ອຣຫນ຺ເຕຫິ ອາກຸລໍ ສມາກຸລໍ ອາກິຓ຺ຓໍ ສມາກິຓ຺ຓໍ ນຬວນສຣວນມິວ ຘມ຺ມນຄຣໍ ອໂຫສິ. ຠວຕີຫ –

‘‘‘ວີຕຣາຄາ ວີຕໂທສາ, ວີຕໂມຫາ ອນາສວາ;

ວີຕຕຓ຺ຫາ ອນາທານາ, ຘມ຺ມນຄເຣ ວສນ຺ຕິ ເຕ.

‘‘‘ອາຣຎ຺ຎິກາ ຘຸຕຘຣາ, ຌາຍິໂນ ລູຂຈີວຣາ;

ວິເວກາຠິຣຕາ ຘີຣາ, ຘມ຺ມນຄເຣ ວສນ຺ຕິ ເຕ.

‘‘‘ເນສຊ຺ຊິກາ ສນ຺ຖຕິກາ, ອໂຖປິ ຐານຈງ຺ກມາ;

ປໍສຸກູລຘຣາ ສພ຺ເພ, ຘມ຺ມນຄເຣ ວສນ຺ຕິ ເຕ.

‘‘‘ຕິຈີວຣຘຣາ ສນ຺ຕາ, ຈມ຺ມຂຓ຺ຑຈຕຸຕ຺ຖກາ;

ຣຕາ ເອກາສເນ ວິຎ຺ຎູ, ຘມ຺ມນຄເຣ ວສນ຺ຕິ ເຕ.

‘‘‘ອປ຺ປິຈ຺ຉາ ນິປກາ ຘີຣາ, ອປ຺ປາຫາຣາ ອໂລລຸປາ;

ລາຠາລາເຠນ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐາ, ຘມ຺ມນຄເຣ ວສນ຺ຕິ ເຕ.

‘‘‘ຌາຍີ ຌານຣຕາ ຘີຣາ, ສນ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ສມາຫິຕາ;

ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎໍ ປຕ຺ຖຍານາ, ຘມ຺ມນຄເຣ ວສນ຺ຕິ ເຕ.

‘‘‘ປຏິປນ຺ນາ ຜລຏ຺ຐາ ຈ, ເສກ຺ຂາ ຜລສມງ຺ຄິໂນ;

ອາສີສກາ [ອາສິໍສກາ (ສີ. ປີ.)] ອຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ, ຘມ຺ມນຄເຣ ວສນ຺ຕິ ເຕ.

‘‘‘ໂສຕາປນ຺ນາ ຈ ວິມລາ, ສກທາຄາມິໂນ ຈ ເຍ;

ອນາຄາມີ ຈ ອຣຫນ຺ໂຕ, ຘມ຺ມນຄເຣ ວສນ຺ຕິ ເຕ.

‘‘‘ສຕິປຏ຺ຐານກຸສລາ, ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຠາວນາຣຕາ;

ວິປສ຺ສກາ ຘມ຺ມຘຣາ, ຘມ຺ມນຄເຣ ວສນ຺ຕິ ເຕ.

‘‘‘ອິທ຺ຘິປາເທສຸ ກຸສລາ, ສມາຘິຠາວນາຣຕາ;

ສມ຺ມປ຺ປຘານານຸຍຸຕ຺ຕາ, ຘມ຺ມນຄເຣ ວສນ຺ຕິ ເຕ.

‘‘‘ອຠິຎ຺ຎາປາຣມິປ຺ປຕ຺ຕາ, ເປຕ຺ຕິເກ ໂຄຈເຣ ຣຕາ;

ອນ຺ຕລິກ຺ຂມ຺ຫິ ຈຣຓາ, ຘມ຺ມນຄເຣ ວສນ຺ຕິ ເຕ.

‘‘‘ໂອກ຺ຂິຕ຺ຕຈກ຺ຂູ ມິຕຠາຓີ, ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣາ ສຸສໍວຸຕາ;

ສຸທນ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕເມ ທມ຺ເມ [ຘມ຺ເມ (ສີ. ປີ.)], ຘມ຺ມນຄເຣ ວສນ຺ຕິ ເຕ.

‘‘‘ເຕວິຊ຺ຊາ ຉຬຠິຎ຺ຎາ ຈ, ອິທ຺ຘິຍາ ປາຣມິໍ ຄຕາ;

ປຎ຺ຎາຍ ປາຣມິປ຺ປຕ຺ຕາ, ຘມ຺ມນຄເຣ ວສນ຺ຕິ ເຕ’ຕິ.

‘‘ເຍ ໂຂ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ຠິກ຺ຂູ ອປຣິມິຕຎາຓວຣຘຣາ ອສງ຺ຄາ ອຕຸລຄຸຓາ [ອຕຸລິຍຄຸຓາ (ສີ. ປີ. ກ.)] ອຕຸລຍສາ ອຕຸລພລາ ອຕຸລເຕຊາ ຘມ຺ມຈກ຺ການຸປ຺ປວຕ຺ຕກາ ປຎ຺ຎາປາຣມິໍ ຄຕາ, ເອວຣູປາ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມນຄເຣ ‘ຘມ຺ມເສນາປຕິໂນ’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

‘‘ເຍ ປນ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ຠິກ຺ຂູ ອິທ຺ຘິມນ຺ໂຕ ອຘິຄຕປ຺ປຏິສມ຺ຠິທາປຕ຺ຕເວສາຣຊ຺ຊາ ຄຄນຈຣາ ທຸຣາສທາ ທຸປ຺ປສຫາ ອນາລມ຺ພຈຣາ ສສາຄຣມຫິຘຣປຖວິກມ຺ປໂກ ຈນ຺ທສູຣິຍປຣິມຊ຺ຊກາ ວິກຸພ຺ພນາຘິຏ຺ຐານາຠິນີຫາຣກຸສລາ ອິທ຺ຘິຍາ ປາຣມິໍ ຄຕາ, ເອວຣູປາ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມນຄເຣ ‘ປຸໂຣຫິຕາ’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

‘‘ເຍ ປນ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ຠິກ຺ຂູ ຘຸຕງ຺ຄມນຸຄຕາ ອປ຺ປິຈ຺ຉາ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐາ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິມເນສນຊິຄຸຈ຺ຉກາ ປິຓ຺ຑາຍ ສປທານຈາຣິໂນ ຠມຣາວ ຄນ຺ຘມນຸຆາຍິຕ຺ວາ ປວິສນ຺ຕິ ວິວິຕ຺ຕການນໍ, ກາເຍ ຈ ຊີວິເຕ ຈ ນິຣເປກ຺ຂາ ອຣຫຕ຺ຕມນຸປ຺ປຕ຺ຕາ ຘຸຕງ຺ຄຄຸເຓ ອຄ຺ຄນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ, ເອວຣູປາ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມນຄເຣ ‘ອກ຺ຂທສ຺ສາ’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

‘‘ເຍ ປນ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ຠິກ຺ຂູ ປຣິສຸທ຺ຘາ ວິມລາ ນິກ຺ກິເລສາ ຈຸຕູປປາຕກຸສລາ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸມ຺ຫິ ປາຣມິໍ ຄຕາ, ເອວຣູປາ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມນຄເຣ ‘ນຄຣໂຊຕກາ’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

‘‘ເຍ ປນ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ຠິກ຺ຂູ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ອາຄຕາຄມາ ຘມ຺ມຘຣາ ວິນຍຘຣາ ມາຕິກາຘຣາ ສິຖິລຘນິຕທີຆຣສ຺ສຄຣຸກລຫຸກກ຺ຂຣປຣິຈ຺ເຉທກຸສລາ ນວງ຺ຄສາສນຘຣາ, ເອວຣູປາ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມນຄເຣ ‘ຘມ຺ມຣກ຺ຂາ’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

‘‘ເຍ ປນ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ຠິກ຺ຂູ ວິນຍຎ຺ຎູ ວິນຍໂກວິທາ ຐານາຏ຺ຐານກຸສລາ [ນິທານປຐນກຸສລາ (ສີ. ປີ.), ນິທານວຕ຺ຖຸກຸສລາ (ສ຺ຍາ.)] ອາປຕ຺ຕານາປຕ຺ຕິຄຣຸກລຫຸກສເຕກິຈ຺ຉອເຕກິຈ຺ຉວຸຏ຺ຐານເທສນານິຄ຺ຄຫ- ປຏິກມ຺ມໂອສາຣຓນິສ຺ສາຣຓປຏິສາຣຓກຸສລາ ວິນເຍ ປາຣມິໍ ຄຕາ, ເອວຣູປາ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມນຄເຣ ‘ຣູປຣກ຺ຂາ’ຕິ [ຣູປທກ຺ຂາຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

‘‘ເຍ ປນ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ຠິກ຺ຂູ ວິມຸຕ຺ຕິວຣກຸສຸມມາລພທ຺ຘາ ວຣປວຣມຫຄ຺ຆເສຏ຺ຐຠາວມນຸປ຺ປຕ຺ຕາ ພຫຸຊນກນ຺ຕມຠິປຕ຺ຖິຕາ, ເອວຣູປາ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມນຄເຣ ‘ປຸປ຺ຜາປຓິກາ’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

‘‘ເຍ ປນ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ຠິກ຺ຂູ ຈຕຸສຈ຺ຈາຠິສມຍປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ ທິຏ຺ຐສຈ຺ຈາ ວິຎ຺ຎາຕສາສນາ ຈຕູສຸ ສາມຎ຺ຎຜເລສຸ ຕິຓ຺ຓວິຈິກິຈ຺ຉາ ປຏິລທ຺ຘຜລສຸຂາ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ປຏິປນ຺ນານໍ ເຕ ຜເລ ສໍວິຠຊນ຺ຕິ, ເອວຣູປາ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມນຄເຣ ‘ຜລາປຓິກາ’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

‘‘ເຍ ປນ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ຠິກ຺ຂູ ສີລສໍວຣຄນ຺ຘມນຸລິຕ຺ຕາ [ສີລວຣສຸຄນ຺ຘມນຸລິຕ຺ຕາ (ສີ. ປີ.)] ອເນກວິຘພຫຸຄຸຓຘຣາ ກິເລສມລທຸຄ຺ຄນ຺ຘວິຘມກາ, ເອວຣູປາ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມນຄເຣ ‘ຄນ຺ຘາປຓິກາ’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

‘‘ເຍ ປນ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມກາມາ ປິຍສມຸທາຫາຣາ ອຠິຘມ຺ເມ ອຠິວິນເຍ ອຸຬາຣປາໂມຊ຺ຊາ ອຣຎ຺ຎຄຕາປິ ຣຸກ຺ຂມູລຄຕາປິ ສຸຎ຺ຎາຄາຣຄຕາປິ ຘມ຺ມວຣຣສໍ ປິວນ຺ຕິ, ກາເຍນ ວາຈາຍ ມນສາ ຘມ຺ມວຣຣສໂມຄາຬ຺ຫາ ອຘິມຕ຺ຕປຏິຠານາ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ເມສນປ຺ປຏິປນ຺ນາ ອິໂຕ ວາ ຕໂຕ ວາ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ອປ຺ປິຈ຺ຉກຖາ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິກຖາ ປວິເວກກຖາ ອສໍສຄ຺ຄກຖາ ວີຣິຍາຣມ຺ຠກຖາ ສີລກຖາ ສມາຘິກຖາ ປຎ຺ຎາກຖາ ວິມຸຕ຺ຕິກຖາ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນກຖາ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ຕໍ ກຖາຣສໍ ປິວນ຺ຕິ, ເອວຣູປາ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມນຄເຣ ‘ໂສຓ຺ຑາ ປິປາສາ’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

‘‘ເຍ ປນ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ຠິກ຺ຂູ ປຸພ຺ພຣຕ຺ຕາປຣຣຕ຺ຕໍ ຊາຄຣິຍານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ຕາ ນິສຊ຺ຊຏ຺ຐານຈງ຺ກເມຫິ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ວີຕິນາເມນ຺ຕິ, ຠາວນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ຕາ ກິເລສປຏິພາຫນາຍ ສທຕ຺ຖປ຺ປສຸຕາ, ເອວຣູປາ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມນຄເຣ ‘ນຄຣຄຸຕ຺ຕິກາ’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

‘‘ເຍ ປນ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ຠິກ຺ຂູ ນວງ຺ຄໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອຕ຺ຖໂຕ ຈ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ຈ ນຍໂຕ ຈ ກາຣຓໂຕ ຈ ເຫຕຸໂຕ ຈ ອຸທາຫຣຓໂຕ ຈ ວາເຈນ຺ຕິ ອນຸວາເຈນ຺ຕິ ຠາສນ຺ຕິ ອນຸຠາສນ຺ຕິ, ເອວຣູປາ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມນຄເຣ ‘ຘມ຺ມາປຓິກາ’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

‘‘ເຍ ປນ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມຣຕນໂຠເຄນ ອາຄມປຣິຍຕ຺ຕິສຸຕໂຠເຄນ ໂຠຄິໂນ ຘນິໂນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐສຣພ຺ຍຎ຺ຊນລກ຺ຂຓປ຺ປຏິເວຘາ ວິຎ຺ຎູ ຜຣຓາ, ເອວຣູປາ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມນຄເຣ ‘ຘມ຺ມເສຏ຺ຐິໂນ’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

‘‘ເຍ ປນ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ຠິກ຺ຂູ ອຸຬາຣເທສນາປຏິເວຘາ ປຣິຈິຓ຺ຓາຣມ຺ມຓວິຠຕ຺ຕິນິທ຺ເທສາ ສິກ຺ຂາຄຸຓປາຣມິປ຺ປຕ຺ຕາ, ເອວຣູປາ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມນຄເຣ ‘ວິສ຺ສຸຕຘມ຺ມິກາ’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

‘‘ເອວໍ ສຸວິຠຕ຺ຕໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມນຄຣໍ ເອວໍ ສຸມາປິຕໍ ເອວໍ ສຸວິຫິຕໍ ເອວໍ ສຸປຣິປູຣິຕໍ ເອວໍ ສຸວວຕ຺ຖາປິຕໍ ເອວໍ ສຸຣກ຺ຂິຕໍ ເອວໍ ສຸໂຄປິຕໍ ເອວໍ ທຸປ຺ປສຍ຺ຫໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກຫິ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ເຕຫິ, ອິມິນາ, ມຫາຣາຊ, ກາຣເຓນ ອິມິນາ ເຫຕຸນາ ອິມິນາ ນເຍນ ອິມິນາ ອນຸມາເນນ ຎາຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖິ ໂສ ຠຄວາຕິ.

‘‘‘ຍຖາປິ ນຄຣໍ ທິສ຺ວາ, ສຸວິຠຕ຺ຕໍ ມໂນຣມໍ;

ອນຸມາເນນ ຊານນ຺ຕິ, ວຑ຺ຒກິສ຺ສ ມຫຕ຺ຕນໍ.

‘‘‘ຕເຖວ ໂລກນາຖສ຺ສ, ທິສ຺ວາ ຘມ຺ມປຸຣໍ ວຣໍ;

ອນຸມາເນນ ຊານນ຺ຕິ, ອຕ຺ຖິ ໂສ ຠຄວາ ອິຕິ.

‘‘‘ອນຸມາເນນ ຊານນ຺ຕິ, ອູມິໍ ທິສ຺ວານ ສາຄເຣ;

ຍຖາຍໍ ທິສ຺ສເຕ ອູມິ, ມຫນ຺ໂຕ ໂສ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘‘ຕຖາ ພຸທ຺ຘໍ ໂສກນຸທໍ, ສພ຺ພຕ຺ຖມປຣາຊິຕໍ;

ຕຓ຺ຫກ຺ຂຍມນຸປ຺ປຕ຺ຕໍ, ຠວສໍສາຣໂມຈນໍ.

‘‘‘ອນຸມາເນນ ຎາຕພ຺ພໍ, ອູມິໍ ທິສ຺ວາ ສເທວເກ;

ຍຖາ ຘມ຺ມູມິວິປ຺ຜາໂຣ, ອຄ຺ໂຄ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘‘ອນຸມາເນນ ຊານນ຺ຕິ, ທິສ຺ວາ ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄຕໍ ຄິຣິໍ;

ຍຖາ ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄໂຕ ເອໂສ, ຫິມວາ ໂສ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘‘ຕຖາ ທິສ຺ວາ ຘມ຺ມຄິຣິໍ, ສີຕີຠູຕໍ ນິຣູປຘິໍ;

ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄຕໍ ຠຄວໂຕ, ອຈລໍ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕໍ.

‘‘‘ອນຸມາເນນ ຎາຕພ຺ພໍ, ທິສ຺ວານ ຘມ຺ມປພ຺ພຕໍ;

ຕຖາ ຫິ ໂສ ມຫາວີໂຣ, ອຄ຺ໂຄ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘‘ຍຖາປິ ຄຊຣາຊສ຺ສ, ປທໍ ທິສ຺ວານ ມານຸສາ;

ອນຸມາເນນ ຊານນ຺ຕິ, ມຫາ ເອໂສ ຄໂຊ ອິຕິ.

‘‘‘ຕເຖວ ພຸທ຺ຘນາຄສ຺ສ, ປທໍ ທິສ຺ວາ ວິຠາວິໂນ;

ອນຸມາເນນ ຊານນ຺ຕິ, ອຸຬາໂຣ ໂສ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘‘ອນຸມາເນນ ຊານນ຺ຕິ, ຠີເຕ ທິສ຺ວານ ກຸມ຺ມິເຄ;

ມິຄຣາຊສ຺ສ ສທ຺ເທນ, ຠີຕາເມ ກຸມ຺ມິຄາ ອິຕິ.

‘‘‘ຕເຖວ ຕິຕ຺ຖິເຍ ທິສ຺ວາ, ວິຕ຺ຖເຕ ຠີຕມານເສ;

ອນຸມາເນນ ຎາຕພ຺ພໍ, ຘມ຺ມຣາເຊນ ຄຊ຺ຊິຕໍ.

‘‘‘ນິພ຺ພຸຕໍ ປຖວິໍ ທິສ຺ວາ, ຫຣິຕປຕ຺ຕໍ ມໂຫທິກໍ;

ອນຸມາເນນ ຊານນ຺ຕິ, ມຫາເມເຆນ ນິພ຺ພຸຕໍ.

‘‘‘ຕເຖວິມໍ ຊນໍ ທິສ຺ວາ, ອາໂມທິຕປໂມທິຕໍ;

ອນຸມາເນນ ຎາຕພ຺ພໍ, ຘມ຺ມເມເຆນ ຕປ຺ປິຕໍ.

‘‘‘ລຄ຺ຄໍ ທິສ຺ວາ ຠຸສໍ ປງ຺ກໍ, ກລລທ຺ທຄຕໍ ມຫິໍ;

ອນຸມາເນນ ຊານນ຺ຕິ, ວາຣິກ຺ຂນ຺ໂຘ ມຫາ ຄໂຕ.

‘‘‘ຕເຖວິມໍ ຊນໍ ທິສ຺ວາ, ຣຊປງ຺ກສໂມຫິຕໍ;

ວຫິຕໍ ຘມ຺ມນທິຍາ, ວິສຏ຺ຐໍ ຘມ຺ມສາຄເຣ.

‘‘‘ຘມ຺ມາມຕຄຕໍ ທິສ຺ວາ, ສເທວກມິມໍ ມຫິໍ;

ອນຸມາເນນ ຎາຕພ຺ພໍ, ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ໂຘ ມຫາ ຄໂຕ.

‘‘‘ອນຸມາເນນ ຊານນ຺ຕິ, ຆາຍິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘມຸຕ຺ຕມໍ;

ຍຖາຍໍ ວາຍເຕ ຄນ຺ໂຘ, ເຫສ຺ສນ຺ຕິ ປຸປ຺ຜິຕາ ທຸມາ.

‘‘‘ຕເຖວາຍໍ ສີລຄນ຺ໂຘ, ປວາຍຕິ ສເທວເກ;

ອນຸມາເນນ ຎາຕພ຺ພໍ, ອຕ຺ຖິ ພຸທ຺ໂຘ ອນຸຕ຺ຕໂຣ’ຕິ.

‘‘ເອວຣູເປນ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ກາຣຓສເຕນ ກາຣຓສຫສ຺ເສນ ເຫຕຸສເຕນ ເຫຕຸສຫສ຺ເສນ ນຍສເຕນ ນຍສຫສ຺ເສນ ໂອປມ຺ມສເຕນ ໂອປມ຺ມສຫສ຺ເສນ ສກ຺ກາ ພຸທ຺ຘພລໍ ອຸປທສ຺ສຍິຕຸໍ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ທກ຺ໂຂ ມາລາກາໂຣ ນານາປຸປ຺ຜຣາສິມ຺ຫາ ອາຈຣິຍານຸສິຏ຺ຐິຍາ ປຈ຺ຈຕ຺ຕປຸຣິສກາເຣນ ວິຈິຕ຺ຕໍ ມາລາຄຸຓຣາສິໍ ກເຣຍ຺ຍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂສ ຠຄວາ ວິຈິຕ຺ຕປຸປ຺ຜຣາສິ ວິຍ ອນນ຺ຕຄຸໂຓ ອປ຺ປເມຍ຺ຍຄຸໂຓ, ອຫເມຕຣຫິ ຊິນສາສເນ ມາລາກາໂຣ ວິຍ ປຸປ຺ຜຄນ຺ຖໂກ ປຸພ຺ພການໍ ອາຈຣິຍານໍ ມຄ຺ເຄນປິ ມຍ຺ຫໍ ພຸທ຺ຘິພເລນປິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ເຍນປິ ກາຣເຓນ ອນຸມາເນນ ພຸທ຺ຘພລໍ ທີປຍິສ຺ສາມິ, ຕ຺ວໍ ປເນຕ຺ຖ ຉນ຺ທໍ ຊເນຫິ ສວນາຍາ’’ຕິ.

‘‘ທຸກ຺ກຣໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຎ຺ເຎສໍ ເອວຣູເປນ ກາຣເຓນ ອນຸມາເນນ ພຸທ຺ຘພລໍ ອຸປທສ຺ສຍິຕຸໍ, ນິພ຺ພຸໂຕສ຺ມິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຣມວິຈິຕ຺ເຕນ ປຎ຺ຫເວຍ຺ຍາກຣເຓນາ’’ຕິ.

ອນຸມານປຎ຺ໂຫ ປຐໂມ.

໒. ຘຸຕງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

‘‘ປສ຺ສຕາຣຎ຺ຎເກ ຠິກ຺ຂູ, ອຊ຺ໂຌຄາຬ຺ເຫ ຘຸເຕ ຄຸເຓ;

ປຸນ ປສ຺ສຕິ ຄິຫີ ຣາຊາ, ອນາຄາມິຜເລ ຐິເຕ.

‘‘ອຸໂຠປິ ເຕ ວິໂລເກຕ຺ວາ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ສໍສໂຍ ມຫາ;

ພຸຊ຺ເຌຍ຺ຍ ເຈ ຄິຫີ ຘມ຺ເມ, ຘຸຕງ຺ຄໍ ນິປ຺ຜລໍ ສິຍາ.

‘‘ປຣວາທິວາທມຖນໍ, ນິປຸຓໍ ປິຏກຕ຺ຕເຍ;

ຫນ຺ທ ປຸຈ຺ເຉ ກຖິເສຏ຺ຐໍ, ໂສ ເມ ກງ຺ຂໍ ວິເນສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ເຍນາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ, ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄເສນໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ອຕ຺ຖິ ໂກຈິ ຄິຫີ ອຄາຣິໂກ ກາມໂຠຄີ ປຸຕ຺ຕທາຣສມ຺ພາຘສຍນໍ ອຊ຺ຌາວສນ຺ໂຕ ກາສິກຈນ຺ທນໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠນ຺ໂຕ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນໍ ຘາຣຍນ຺ໂຕ ຊາຕຣູປຣຊຕໍ ສາທິຍນ຺ໂຕ ມຓິມຸຕ຺ຕາກຎ຺ຈນວິຈິຕ຺ຕໂມຬິພທ຺ໂຘ ເຍນ ສນ຺ຕໍ ປຣມຕ຺ຖໍ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກຕ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ນ, ມຫາຣາຊ, ເອກຎ຺ເຎວ ສຕໍ ນ ທ຺ເວ ສຕານິ ນ ຕີຓິ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຎ຺ຈ ສຕານິ ນ ສຫສ຺ສໍ ນ ສຕສຫສ຺ສໍ ນ ໂກຏິສຕໍ ນ ໂກຏິສຫສ຺ສໍ ນ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສໍ, ຕິຏ຺ຐຕຸ ມຫາຣາຊ ທສນ຺ນໍ ວີສຕິຍາ ສຕສ຺ສ ສຫສ຺ສສ຺ສ ອຠິສມໂຍ, ກຕເມນ ເຕ ປຣິຍາເຍນ ອນຸໂຍຄໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ.

‘‘ຕ຺ວເມເວຕໍ ພ຺ຣູຫີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນຫິ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ກຖຍິສ຺ສາມິ ສເຕນ ວາ ສຫສ຺ເສນ ວາ ສຕສຫສ຺ເສນ ວາ ໂກຏິຍາ ວາ ໂກຏິສເຕນ ວາ ໂກຏິສຫສ຺ເສນ ວາ ໂກຏິສຕສຫສ຺ເສນ ວາ, ຍາ ກາຈິ ນວງ຺ເຄ ພຸທ຺ຘວຈເນ ສລ຺ເລຂິຕາຈາຣປ຺ປຏິປຕ຺ຕິຘຸຕວຣງ຺ຄຄຸຓນິສ຺ສິຕາ [ຘຸຕວຣງ຺ຄຄຸຓນິສ຺ສິຕາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ຖາ, ຕາ ສພ຺ພາ ອິຘ ສໂມສຣິສ຺ສນ຺ຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ນິນ຺ນຸນ຺ນຕສມວິສມຖລາຖລເທສຠາເຄ ອຠິວຸຏ຺ຐໍ ອຸທກໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ຕໂຕ ວິນິຄຬິຕ຺ວາ ມໂຫທຘິໍ ສາຄຣໍ ສໂມສຣຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສມ຺ປາທເກ ສຕິ ຍາ ກາຈິ ນວງ຺ເຄ ພຸທ຺ຘວຈເນ ສລ຺ເລຂິຕາຈາຣປ຺ປຏິປຕ຺ຕິຘຸຕງ຺ຄຄຸຓຘຣນິສ຺ສິຕາ ກຖາ, ຕາ ສພ຺ພາ ອິຘ ສໂມສຣິສ຺ສນ຺ຕິ.

‘‘ມຍ຺ຫມ຺ເປຕ຺ຖ, ມຫາຣາຊ, ປຣິພ຺ຍຕ຺ຕຕາຍ ພຸທ຺ຘິຍາ ກາຣຓປຣິທີປນໍ ສໂມສຣິສ຺ສຕິ, ເຕເນໂສ ອຕ຺ໂຖ ສຸວິຠຕ຺ໂຕ ວິຈິຕ຺ໂຕ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ສມານີໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ. ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ກຸສໂລ ເລຂາຈຣິໂຍ ອນຸສິຏ຺ໂຐ ເລຂໍ ໂອສາເຣນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ພ຺ຍຕ຺ຕຕາຍ ພຸທ຺ຘິຍາ ກາຣຓປຣິທີປເນນ ເລຂໍ ປຣິປູເຣຕິ, ເອວໍ ສາ ເລຂາ ສມຕ຺ຕາ ປຣິປຸຓ຺ຓາ ອນູນິກາ ຠວິສ຺ສຕິ. ເອວເມວ ມຍ຺ຫມ຺ເປຕ຺ຖ ປຣິພ຺ຍຕ຺ຕຕາຍ ພຸທ຺ຘິຍາ ກາຣຓປຣິທີປນໍ ສໂມສຣິສ຺ສຕິ, ເຕເນໂສ ອຕ຺ໂຖ ສຸວິຠຕ຺ໂຕ ວິຈິຕ຺ໂຕ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ສມານີໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘ນຄເຣ, ມຫາຣາຊ, ສາວຕ຺ຖິຍາ ປຎ຺ຈໂກຏິມຕ຺ຕາ ອຣິຍສາວກາ ຠຄວໂຕ ອຸປາສກອຸປາສິກາໂຍ ສຕ຺ຕປຓ຺ຓາສສຫສ຺ສານິ ຕີຓິ ຈ ສຕສຫສ຺ສານິ ອນາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐິຕາ, ເຕ ສພ຺ເພປິ ຄິຫີ ເຍວ, ນ ປພ຺ພຊິຕາ. ປຸນ ຕຕ຺ເຖວ ກຓ຺ຑມ຺ພມູເລ ຍມກປາຏິຫາຣິເຍ ວີສຕິ ປາຓໂກຏິໂຍ ອຠິສມິໍສຸ, ປຸນ ຈູຬຣາຫຸໂລວາເທ [ມຫາຣາຫຸໂລວາເທ (ສີ. ປີ.)], ມຫາມງ຺ຄລສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ, ສມຈິຕ຺ຕປຣິຍາເຍ, ປຣາຠວສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ, ປຸຣາເຠທສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ, ກລຫວິວາທສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ, ຈູຬພ຺ຍູຫສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ, ມຫາພ຺ຍູຫສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ, ຕຸວຏກສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ, ສາຣິປຸຕ຺ຕສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ຄຓນປຖມຕີຕານໍ ເທວຕານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ.

‘‘ນຄເຣ ຣາຊຄເຫ ປຎ຺ຎາສສຫສ຺ສານິ ຕີຓິ ຈ ສຕສຫສ຺ສານິ ອຣິຍສາວກາ ຠຄວໂຕ ອຸປາສກອຸປາສິກາໂຍ, ປຸນ ຕຕ຺ເຖວ ຘນປາລຫຕ຺ຖິນາຄທມເນ ນວຸຕິ ປາຓໂກຏິໂຍ, ປາຣາຍນສມາຄເມ ປາສາຓກເຈຕິເຍ ຈຸທ຺ທສ ປາຓໂກຏິໂຍ, ປຸນ ອິນ຺ທສາລຄຸຫາຍໍ ອສີຕິ ເທວຕາໂກຏິໂຍ, ປຸນ ພາຣາຓສິຍໍ ອິສິປຕເນ ມິຄທາເຍ ປຐເມ ຘມ຺ມເທສເນ ອຏ຺ຐາຣສ ພ຺ຣຫ຺ມໂກຏິໂຍ ອປຣິມາຓາ ຈ ເທວຕາໂຍ, ປຸນ ຕາວຕິໍສຠວເນ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາຍໍ ອຠິຘມ຺ມເທສນາຍ ອສີຕິ ເທວຕາໂກຏິໂຍ, ເທໂວໂຣຫເຓ ສງ຺ກສ຺ສນຄຣທ຺ວາເຣ ໂລກວິວຣຓປາຏິຫາຣິເຍ ປສນ຺ນານໍ ນຣມຣູນໍ ຕິໍສ ໂກຏິໂຍ ອຠິສມິໍສຸ.

ປຸນ ສກ຺ເກສຸ ກປິລວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ນິຄ຺ໂຣຘາຣາເມ ພຸທ຺ຘວໍສເທສນາຍ ມຫາສມຍສຸຕ຺ຕນ຺ຕເທສນາຍ ຈ ຄຓນປຖມຕີຕານໍ ເທວຕານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ. ປຸນ ສຸມນມາລາກາຣສມາຄເມ, ຄຣຫທິນ຺ນສມາຄເມ, ອານນ຺ທເສຏ຺ຐິສມາຄເມ, ຊມ຺ພຸກາຊີວກສມາຄເມ, ມຓ຺ຑຸກເທວປຸຕ຺ຕສມາຄເມ, ມຏ຺ຐກຸຓ຺ຑລິເທວປຸຕ຺ຕສມາຄເມ, ສຸລສານຄຣໂສຠິນິສມາຄເມ, ສິຣິມານຄຣໂສຠິນິສມາຄເມ, ເປສກາຣຘີຕຸສມາຄເມ, ຈູຬສຸຠທ຺ທາສມາຄເມ, ສາເກຕພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອາຬາຫນທສ຺ສນສມາຄເມ, ສູນາປຣນ຺ຕກສມາຄເມ, ສກ຺ກປຎ຺ຫສມາຄເມ, ຕິໂຣກຸຏ຺ຏສມາຄເມ [ຕິໂຣກຸຑ຺ຑສມາຄເມ (ສີ. ປີ.)], ຣຕນສຸຕ຺ຕສມາຄເມ ປຈ຺ເຈກໍ ຈຕຸຣາສີຕິຍາ ປາຓສຫສ຺ສານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ, ຍາວຕາ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວາ ໂລເກ ອຏ຺ຐາສິ, ຕາວ ຕີສຸ ມຓ຺ຑເລສຸ ໂສຬສສຸ ມຫາຊນປເທສຸ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ຠຄວາ ວິຫາສິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ທ຺ເວ ຕໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຎ຺ຈ ສຕໍ ສຫສ຺ສໍ ສຕສຫສ຺ສໍ ເທວາ ຈ ມນຸສ຺ສາ ຈ ສນ຺ຕໍ ປຣມຕ຺ຖໍ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກຣິໍສຸ. ເຍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ເທວາ ຄິຫີ ເຍວ, ນ ເຕ ປພ຺ພຊິຕາ, ເອຕານິ ເຈວ, ມຫາຣາຊ, ອຎ຺ຎານິ ຈ ອເນການິ ເທວຕາໂກຏິສຕສຫສ຺ສານິ ຄິຫີ ອຄາຣິກາ ກາມໂຠຄິໂນ ສນ຺ຕໍ ປຣມຕ຺ຖໍ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກຣິໍສູ’’ຕິ.

‘‘ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຄິຫີ ອຄາຣິກາ ກາມໂຠຄິໂນ ສນ຺ຕໍ ປຣມຕ຺ຖໍ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກໂຣນ຺ຕິ, ອຖ ອິມານິ ຘຸຕງ຺ຄານິ ກິມຕ຺ຖໍ ສາເຘນ຺ຕິ, ເຕນ ກາຣເຓນ ຘຸຕງ຺ຄານິ ອກິຈ຺ຈກຣານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຍທິ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ວິນາ ມນ຺ໂຕສເຘຫິ ພ຺ຍາຘໂຍ ວູປສມນ຺ຕິ, ກິໍ ວມນວິເຣຈນາທິນາ ສຣີຣທຸພ຺ພລກຣເຓນ? ຍທິ ມຸຏ຺ຐີຫິ ປຏິສຕ຺ຕຸນິຄ຺ຄໂຫ ຠວຕິ, ກິໍ ອສິສຕ຺ຕິສຣຘນຸໂກທຓ຺ຑລຄຸຬມຸຄ຺ຄເຣຫິ? ຍທິ ຄຓ຺ຐິກຸຏິລສຸສິຣກຓ຺ຏລຕາສາຂາ ອາລມ຺ພິຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂມຠິຣູຫນໍ ຠວຕິ, ກິໍ ທີຆທຬ຺ຫນິສ຺ເສຓິປຣິເຍສເນນ? ຍທິ ຖຓ຺ຑິລເສຍ຺ຍາຍ ຘາຕຸສມຕາ ຠວຕິ, ກິໍ ສຸຂສມ຺ຜສ຺ສມຫຕິມຫາສິຣິສຍນປຣິເຍສເນນ? ຍທິ ເອກໂກ ສາສງ຺ກສປ຺ປຏິຠຍວິສມກນ຺ຕາຣຕຣຓສມຕ຺ໂຖ ຠວຕິ, ກິໍ ສນ຺ນທ຺ຘສຊ຺ຊມຫຕິມຫາສຕ຺ຖປຣິເຍສເນນ? ຍທິ ນທິສຣໍ ພາຫຸນາ ຕຣິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ຠວຕິ, ກິໍ ຘຸວເສຕຸນາວາປຣິເຍສເນນ? ຍທິ ສກສນ຺ຕເກນ ຆາສຈ຺ຉາທນໍ ກາຕຸໍ ປໂຫຕິ, ກິໍ ປຣູປເສວນປິຍສມຸລ຺ລາປປຈ຺ຉາປຸເຣຘາວເນນ? ຍທິ ອຂາຕຕຬາເກ ອຸທກໍ ລຠຕິ, ກິໍ ອຸທປານຕຬາກໂປກ຺ຂຣຓິຂຓເນນ? ເອວເມວ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍທິ ຄິຫີ ອຄາຣິກາ ກາມໂຠຄິໂນ ສນ຺ຕໍ ປຣມຕ຺ຖໍ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກໂຣນ຺ຕິ, ກິໍ ຘຸຕຄຸຓວຣສມາທິຍເນນາ’’ຕິ?

‘‘ອຏ຺ຐວີສຕິ ໂຂ ປນິເມ, ມຫາຣາຊ, ຘຸຕງ຺ຄຄຸຓາ ຍຖາຠຸຈ຺ຈຄຸຓາ, ເຍຫິ ຄຸເຓຫິ ຘຸຕງ຺ຄານິ ສພ຺ພພຸທ຺ຘານໍ ປິຫຍິຕານິ ປຕ຺ຖິຕານິ. ກຕເມ ອຏ຺ຐວີສຕິ? ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ຘຸຕງ຺ຄໍ ສຸທ຺ຘາຊີວໍ ສຸຂຜລໍ ອນວຊ຺ຊໍ ນ ປຣທຸກ຺ຂາປນໍ ອຠຍໍ ອສມ຺ປີຬນໍ ເອກນ຺ຕວຑ຺ຒິກໍ ອປຣິຫານິຍໍ ອມາຍໍ ອາຣກ຺ຂາ ປຕ຺ຖິຕທທໍ ສພ຺ພສຕ຺ຕທມນໍ ສໍວຣຫິຕໍ ປຕິຣູປໍ ອນິສ຺ສິຕໍ ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕໍ ຣາຄກ຺ຂຍໍ ໂທສກ຺ຂຍໍ ໂມຫກ຺ຂຍໍ ມານປ຺ປຫານໍ ກຸວິຕກ຺ກຈ຺ເຉທນໍ ກງ຺ຂາວິຕຣຓໍ ໂກສຊ຺ຊວິທ຺ຘໍສນໍ ອຣຕິປ຺ປຫານໍ ຂມນໍ ອຕຸລໍ ອປ຺ປມາຓໍ ສພ຺ພທຸກ຺ຂກ຺ຂຍຄມນໍ, ອິເມ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຏ຺ຐວີສຕິ ຘຸຕງ຺ຄຄຸຓາ ຍຖາຠຸຈ຺ຈຄຸຓາ ເຍຫິ ຄຸເຓຫິ ຘຸຕງ຺ຄານິ ສພ຺ພພຸທ຺ຘານໍ ປິຫຍິຕານິ ປຕ຺ຖິຕານິ.

‘‘ເຍ ໂຂ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ຘຸຕຄຸເຓ ສມ຺ມາ ອຸປເສວນ຺ຕິ, ເຕ ອຏ຺ຐາຣສຫິ ຄຸເຓຫິ ສມຸເປຕາ ຠວນ຺ຕິ. ກຕເມຫິ ອຏ຺ຐາຣສຫິ? ອາຈາໂຣ ເຕສໍ ສຸວິສຸທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ປຏິປທາ ສຸປູຣິຕາ ໂຫຕິ, ກາຍິກໍ ວາຈສິກໍ ສຸຣກ຺ຂິຕໍ ໂຫຕິ, ມໂນສມາຈາໂຣ ສຸວິສຸທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ວີຣິຍໍ ສຸປຄ຺ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ, ຠຍໍ ວູປສມ຺ມຕິ, ອຕ຺ຕານຸທິຏ຺ຐິພ຺ຍປຄຕາ ໂຫຕິ, ອາຆາໂຕ ອຸປຣໂຕ ໂຫຕິ, ເມຕ຺ຕາ ອຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ, ອາຫາໂຣ ປຣິຎ຺ຎາໂຕ ໂຫຕິ, ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ຄຣຸກໂຕ ໂຫຕິ, ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ ໂຫຕິ, ຊາຄຣິຍມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ອນິເກໂຕ ໂຫຕິ, ຍຕ຺ຖ ຜາສຸ ຕຕ຺ຖ ວິຫາຣີ ໂຫຕິ, ປາປເຊຄຸຈ຺ຉີ ໂຫຕິ, ວິເວກາຣາໂມ ໂຫຕິ, ສຕຕໍ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ເຍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ຘຸຕຄຸເຓ ສມ຺ມາ ອຸປເສວນ຺ຕິ, ເຕ ອິເມຫິ ອຏ຺ຐາຣສຫິ ຄຸເຓຫິ ສມຸເປຕາ ຠວນ຺ຕິ.

‘‘ທສ ອິເມ, ມຫາຣາຊ, ປຸຄ຺ຄລາ ຘຸຕຄຸຓາຣຫາ. ກຕເມ ທສ? ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ ຫິຣິມາ ຘິຕິມາ ອກຸໂຫ ອຕ຺ຖວສີ ອໂລໂລ ສິກ຺ຂາກາໂມ ທຬ຺ຫສມາທາໂນ ອນຸຊ຺ຌານພຫຸໂລ ເມຕ຺ຕາວິຫາຣີ, ອິເມ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ທສ ປຸຄ຺ຄລາ ຘຸຕຄຸຓາຣຫາ.

‘‘ເຍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ຄິຫີ ອຄາຣິກາ ກາມໂຠຄິໂນ ສນ຺ຕໍ ປຣມຕ຺ຖໍ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກໂຣນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ເຕ ປຸຣິມາສຸ ຊາຕີສຸ ເຕຣສສຸ ຘຸຕຄຸເຓສຸ ກຕູປາສນາ ກຕຠູມິກມ຺ມາ, ເຕ ຕຕ຺ຖ ຈາຣຎ຺ຈ ປຏິປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ໂສຘຍິຕ຺ວາ ອຊ຺ເຊຕຣຫິ ຄິຫີ ເຍວ ສນ຺ຕາ ສນ຺ຕໍ ປຣມຕ຺ຕໍ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກໂຣນ຺ຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ກຸສໂລ ອິສ຺ສາໂສ ອນ຺ເຕວາສິເກ ປຐມໍ ຕາວ ອຸປາສນສາລາຍໍ ຈາປເຠທຈາປາໂຣປນຄ຺ຄຫຓມຸຏ຺ຐິປ຺ປຏິປີຬນອງ຺ຄຸລິວິນາມນປາທຐປນສຣຄ຺ຄຫຓສນ຺ນຫນອາກຑ຺ຒນ ສທ຺ຘາຣຓລກ຺ຂນິຍມນຂິປເນ ຕິຓປຸຣິສກຉກຓ [ຂຓກ (ສີ. ປີ.)] ຕິຓປລາລມຕ຺ຕິກາປຸຎ຺ຊຜລກລກ຺ຂເວເຘ ອນຸສິກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກ ອຸປາສນໍ ອາຣາຘຍິຕ຺ວາ ອາຊຎ຺ຎຣຖຄຊຕຸຣງ຺ຄຘນຘຎ຺ຎຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓທາສິທາສຠຣິຍຄາມວຣໍ ລຠຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເຕ ຄິຫີ ອຄາຣິກາ ກາມໂຠຄິໂນ ສນ຺ຕໍ ປຣມຕ຺ຖໍ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກໂຣນ຺ຕິ, ເຕ ສພ຺ເພ ປຸຣິມາສຸ ຊາຕີສຸ ເຕຣສສຸ ຘຸຕຄຸເຓສຸ ກຕູປາສນາ ກຕຠູມິກມ຺ມາ, ເຕ ຕຕ຺ເຖວ ຈາຣຎ຺ຈ ປຏິປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ໂສຘຍິຕ຺ວາ ອຊ຺ເຊຕຣຫິ ຄິຫີ ເຍວ ສນ຺ຕາ ສນ຺ຕໍ ປຣມຕ຺ຖໍ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກໂຣນ຺ຕິ. ນ, ມຫາຣາຊ, ຘຸຕຄຸເຓສຸ ປຸພ຺ພາເສວນໍ ວິນາ ເອກິສ຺ສາ ເຍວ ຊາຕິຍາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາ ໂຫຕິ, ອຸຕ຺ຕເມນ ປນ ວີຣິເຍນ ອຸຕ຺ຕມາຍ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ຕຖາຣູເປນ ອາຈຣິເຍນ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາ ໂຫຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຠິສກ຺ໂກ ສລ຺ລກຕ຺ໂຕ ອາຈຣິຍໍ ຘເນນ ວາ ວຕ຺ຕປ຺ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ວາ ອາຣາເຘຕ຺ວາ ສຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓເຉທນເລຂນເວຘນສລ຺ລຸທ຺ຘຣຓວຓໂຘວນໂສສນເຠສຊ຺ຊານຸລິມ຺ປນວມນ ວິເຣຈນານຸວາສນກິຣິຍມນຸສິກ຺ຂິຕ຺ວາ ວິຊ຺ຊາສຸ ກຕສິກ຺ໂຂ ກຕູປາສໂນ ກຕຫຕ຺ໂຖ ອາຕຸເຣ ອຸປສງ຺ກມຕິ ຕິກິຈ຺ຉາຍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ເຕ ຄິຫີ ອຄາຣິກາ ກາມໂຠຄິໂນ ສນ຺ຕໍ ປຣມຕ຺ຖໍ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກໂຣນ຺ຕິ, ເຕ ສພ຺ເພ ປຸຣິມາສຸ ຊາຕີສຸ ເຕຣສສຸ ຘຸຕຄຸເຓສຸ ກຕູປາສນາ ກຕຠູມິກມ຺ມາ, ເຕ ຕຕ຺ເຖວ ຈາຣຎ຺ຈ ປຏິປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ໂສຘຍິຕ຺ວາ ອຊ຺ເຊຕຣຫິ ຄິຫີ ເຍວ ສນ຺ຕາ ສນ຺ຕໍ ປຣມຕ຺ຖໍ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກໂຣນ຺ຕິ, ນ, ມຫາຣາຊ, ຘຸຕຄຸເຓຫິ ອວິສຸທ຺ຘານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ໂຫຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອຸທກສ຺ສ ອເສຈເນນ ພີຊານໍ ອວິຣູຫນໍ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຘຸຕຄຸເຓຫິ ອວິສຸທ຺ຘານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ນ ໂຫຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ອກຕກຸສລານໍ ອກຕກລ຺ຍາຓານໍ ສຸຄຕິຄມນໍ ນ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຘຸຕຄຸເຓຫິ ອວິສຸທ຺ຘານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ນ ໂຫຕິ.

‘‘ປຖວິສມໍ, ມຫາຣາຊ, ຘຸຕຄຸຓໍ ວິສຸທ຺ຘິກາມານໍ ປຕິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ. ອາໂປສມໍ, ມຫາຣາຊ, ຘຸຕຄຸຓໍ ວິສຸທ຺ຘິກາມານໍ ສພ຺ພກິເລສມລໂຘວນຏ຺ເຐນ. ເຕໂຊສມໍ, ມຫາຣາຊ, ຘຸຕຄຸຓໍ ວິສຸທ຺ຘິກາມານໍ ສພ຺ພກິເລສວນຊ຺ຌາປນຏ຺ເຐນ. ວາໂຍສມໍ, ມຫາຣາຊ, ຘຸຕຄຸຓໍ ວິສຸທ຺ຘິກາມານໍ ສພ຺ພກິເລສມລຣໂຊປວາຫນຏ຺ເຐນ. ອຄທສມໍ, ມຫາຣາຊ, ຘຸຕຄຸຓໍ ວິສຸທ຺ຘິກາມານໍ ສພ຺ພກິເລສພ຺ຍາຘິວູປສມນຏ຺ເຐນ. ອມຕສມໍ, ມຫາຣາຊ, ຘຸຕຄຸຓໍ ວິສຸທ຺ຘິກາມານໍ ສພ຺ພກິເລສວິສນາສນຏ຺ເຐນ. ເຂຕ຺ຕສມໍ, ມຫາຣາຊ, ຘຸຕຄຸຓໍ ວິສຸທ຺ຘິກາມານໍ ສພ຺ພສາມຎ຺ຎຄຸຓສສ຺ສວິຣູຫນຏ຺ເຐນ. ມໂນຫຣສມໍ, ມຫາຣາຊ, ຘຸຕຄຸຓໍ ວິສຸທ຺ຘິກາມານໍ ປຕ຺ຖິຕິຈ຺ຉິຕສພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິວຣທທຏ຺ເຐນ. ນາວາສມໍ, ມຫາຣາຊ, ຘຸຕຄຸຓໍ ວິສຸທ຺ຘິກາມານໍ ສໍສາຣມຫຓ຺ຓວປາຣຄມນຏ຺ເຐນ. ຠີຣຸຕ຺ຕາຓສມໍ, ມຫາຣາຊ, ຘຸຕຄຸຓໍ ວິສຸທ຺ຘິກາມານໍ ຊຣາມຣຓຠີຕານໍ ອສ຺ສາສກຣຓຏ຺ເຐນ. ມາຕຸສມໍ, ມຫາຣາຊ, ຘຸຕຄຸຓໍ ວິສຸທ຺ຘິກາມານໍ ກິເລສທຸກ຺ຂປ຺ປຏິປີຬິຕານໍ ອນຸຄ຺ຄາຫກຏ຺ເຐນ. ປິຕຸສມໍ, ມຫາຣາຊ, ຘຸຕຄຸຓໍ ວິສຸທ຺ຘິກາມານໍ ກຸສລວຑ຺ຒິກາມານໍ ສພ຺ພສາມຎ຺ຎຄຸຓຊນກຏ຺ເຐນ. ມິຕ຺ຕສມໍ, ມຫາຣາຊ, ຘຸຕຄຸຓໍ ວິສຸທ຺ຘິກາມານໍ ສພ຺ພສາມຎ຺ຎຄຸຓປຣິເຍສນອວິສໍວາທກຏ຺ເຐນ. ປທຸມສມໍ, ມຫາຣາຊ, ຘຸຕຄຸຓໍ ວິສຸທ຺ຘິກາມານໍ ສພ຺ພກິເລສມເລຫິ ອນຸປລິຕ຺ຕຏ຺ເຐນ. ຈຕຸຊ຺ຊາຕິຍວຣຄນ຺ຘສມໍ, ມຫາຣາຊ, ຘຸຕຄຸຓໍ ວິສຸທ຺ຘິກາມານໍ ກິເລສທຸຄ຺ຄນ຺ຘປຏິວິໂນທນຏ຺ເຐນ. ຄິຣິຣາຊວຣສມໍ, ມຫາຣາຊ, ຘຸຕຄຸຓໍ ວິສຸທ຺ຘິກາມານໍ ອຏ຺ຐໂລກຘມ຺ມວາເຕຫິ ອກມ຺ປິຍຏ຺ເຐນ. ອາກາສສມໍ, ມຫາຣາຊ, ຘຸຕຄຸຓໍ ວິສຸທ຺ຘິກາມານໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຄຫຓາປຄຕອຸຣຸວິສຏວິຕ຺ຖຕມຫນ຺ຕຏ຺ເຐນ. ນທີສມໍ, ມຫາຣາຊ, ຘຸຕຄຸຓໍ ວິສຸທ຺ຘິກາມານໍ ກິເລສມລປວາຫນຏ຺ເຐນ. ສຸເທສກສມໍ, ມຫາຣາຊ, ຘຸຕຄຸຓໍ ວິສຸທ຺ຘິກາມານໍ ຊາຕິກນ຺ຕາຣກິເລສວນຄຫນນິຕ຺ຖຣຓຏ຺ເຐນ. ມຫາສຕ຺ຖວາຫສມໍ, ມຫາຣາຊ, ຘຸຕຄຸຓໍ ວິສຸທ຺ຘິກາມານໍ ສພ຺ພຠຍສຸຎ຺ຎເຂມອຠຍວຣປວຣນິພ຺ພານນຄຣສມ຺ປາປນຏ຺ເຐນ. ສຸມຊ຺ຊິຕວິມລາທາສສມໍ, ມຫາຣາຊ, ຘຸຕຄຸຓໍ ວິສຸທ຺ຘິກາມານໍ ສງ຺ຂາຣານໍ ສຠາວທສ຺ສນຏ຺ເຐນ. ຜລກສມໍ, ມຫາຣາຊ, ຘຸຕຄຸຓໍ ວິສຸທ຺ຘິກາມານໍ ກິເລສລຄຸຬສຣສຕ຺ຕິປຏິພາຫນຏ຺ເຐນ. ຉຕ຺ຕສມໍ, ມຫາຣາຊ, ຘຸຕຄຸຓໍ ວິສຸທ຺ຘິກາມານໍ ກິເລສວສ຺ສຕິວິຘຄ຺ຄິສນ຺ຕາປາຕປປຏິພາຫນຏ຺ເຐນ. ຈນ຺ທສມໍ, ມຫາຣາຊ, ຘຸຕຄຸຓໍ ວິສຸທ຺ຘິກາມານໍ ປິຫຍິຕປຕ຺ຖິຕຏ຺ເຐນ. ສູຣິຍສມໍ, ມຫາຣາຊ, ຘຸຕຄຸຓໍ ວິສຸທ຺ຘິກາມານໍ ໂມຫຕມຕິມິຣນາສນຏ຺ເຐນ. ສາຄຣສມໍ, ມຫາຣາຊ, ຘຸຕຄຸຓໍ ວິສຸທ຺ຘິກາມານໍ ອເນກວິຘສາມຎ຺ຎຄຸຓວຣຣຕນຸຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ, ອປຣິມິຕອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍອປ຺ປເມຍ຺ຍຏ຺ເຐນ ຈ. ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຘຸຕຄຸຓໍ ວິສຸທ຺ຘິກາມານໍ ພຫູປກາຣໍ ສພ຺ພທຣຖປຣິຬາຫນຸທໍ ອຣຕິນຸທໍ ຠຍນຸທໍ ຠວນຸທໍ ຂີລນຸທໍ ມລນຸທໍ ໂສກນຸທໍ ທຸກ຺ຂນຸທໍ ຣາຄນຸທໍ ໂທສນຸທໍ ໂມຫນຸທໍ ມານນຸທໍ ທິຏ຺ຐິນຸທໍ ສພ຺ພາກຸສລຘມ຺ມນຸທໍ ຍສາວຫໍ ຫິຕາວຫໍ ສຸຂາວຫໍ ຜາສຸກຣໍ ປີຕິກຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມກຣໍ ອນວຊ຺ຊໍ ອິຏ຺ຐສຸຂວິປາກໍ ຄຸຓຣາສິຄຸຓປຸຎ຺ຊໍ ອປຣິມິຕອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍ ອປ຺ປເມຍ຺ຍຄຸຓໍ ວຣໍ ປວຣໍ ອຄ຺ຄໍ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມນຸສ຺ສາ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠວເສນ ໂຠຊນໍ ອຸປເສວນ຺ຕິ, ຫິຕວເສນ ເຠສຊ຺ຊໍ ອຸປເສວນ຺ຕິ, ອຸປກາຣວເສນ ມິຕ຺ຕໍ ອຸປເສວນ຺ຕິ, ຕາຣຓວເສນ ນາວໍ ອຸປເສວນ຺ຕິ, ສຸຄນ຺ຘວເສນ ມາລາຄນ຺ຘໍ ອຸປເສວນ຺ຕິ, ອຠຍວເສນ ຠີຣຸຕ຺ຕາຓໍ ອຸປເສວນ຺ຕິ, ປຕິຏ຺ຐາວເສນ [ປຕິຏ຺ຐານວເສນ (ກ.)] ປຖວິໍ ອຸປເສວນ຺ຕິ, ສິປ຺ປວເສນ ອາຈຣິຍໍ ອຸປເສວນ຺ຕິ, ຍສວເສນ ຣາຊານໍ ອຸປເສວນ຺ຕິ, ກາມທທວເສນ ມຓິຣຕນໍ ອຸປເສວນ຺ຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ພສາມຎ຺ຎຄຸຓທທວເສນ ອຣິຍາ ຘຸຕຄຸຓໍ ອຸປເສວນ຺ຕິ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ອຸທກໍ ພີຊວິຣູຫນາຍ, ອຄ຺ຄິ ຌາປນາຍ, ອາຫາໂຣ ພລາຫຣຓາຍ, ລຕາ ພນ຺ຘນາຍ, ສຕ຺ຖໍ ເຉທນາຍ, ປານີຍໍ ປິປາສາວິນຍນາຍ, ນິຘິ ອສ຺ສາສກຣຓາຍ, ນາວາ ຕີຣສມ຺ປາປນາຍ, ເຠສຊ຺ຊໍ ພ຺ຍາຘິວູປສມນາຍ, ຍານໍ ສຸຂຄມນາຍ, ຠີຣຸຕ຺ຕາຓໍ ຠຍວິໂນທນາຍ, ຣາຊາ ອາຣກ຺ຂຕ຺ຖາຍ, ຜລກໍ ທຓ຺ຑເລຑ຺ຑຸລຄຸຬສຣສຕ຺ຕິປຏິພາຫນາຍ, ອາຈຣິໂຍ ອນຸສາສນາຍ, ມາຕາ ໂປສນາຍ, ອາທາໂສ ໂອໂລກນາຍ, ອລງ຺ກາໂຣ ໂສຠນາຍ, ວຕ຺ຖໍ ປຏິຈ຺ຉາທນາຍ, ນິສ຺ເສຓີ ອາໂຣຫນາຍ, ຕຸລາ ວິສມວິກ຺ເຂປນາຍ [ນິກ຺ເຂປນາຍ (ສີ. ປີ.)], ມນ຺ຕໍ ປຣິຊປ຺ປນາຍ, ອາວຸຘໍ ຕຊ຺ຊນີຍປຏິພາຫນາຍ, ປທີໂປ ອນ຺ຘກາຣວິຘມນາຍ, ວາໂຕ ປຣິຬາຫນິພ຺ພາປນາຍ, ສິປ຺ປໍ ວຸຕ຺ຕິນິປ຺ຜາທນາຍ, ອຄທໍ ຊີວິຕຣກ຺ຂຓາຍ, ອາກໂຣ ຣຕນຸປ຺ປາທນາຍ, ຣຕນໍ ອລງ຺ກຣາຍ, ອາຓາ ອນຕິກ຺ກມນາຍ, ອິສ຺ສຣິຍໍ ວສວຕ຺ຕນາຍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຘຸຕຄຸຓໍ ສາມຎ຺ຎພີຊວິຣູຫນາຍ, ກິເລສມລຌາປນາຍ, ອິທ຺ຘິພລາຫຣຓາຍ, ສຕິສໍວຣນິພນ຺ຘນາຍ, ວິມຕິວິຈິກິຈ຺ຉາສມຸຈ຺ເຉທນາຍ, ຕຓ຺ຫາປິປາສາວິນຍນາຍ, ອຠິສມຍອສ຺ສາສກຣຓາຍ, ຈຕຸໂຣຆນິຕ຺ຖຣຓາຍ, ກິເລສພ຺ຍາຘິວູປສມາຍ, ນິພ຺ພານສຸຂປ຺ປຏິລາຠາຍ, ຊາຕິຊຣາພ຺ຍາຘິມຣຓໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສຠຍວິໂນທນາຍ, ສາມຎ຺ຎຄຸຓປຣິຣກ຺ຂຓາຍ, ອຣຕິກຸວິຕກ຺ກປຏິພາຫນາຍ, ສກລສາມຎ຺ຎຕ຺ຖານຸສາສນາຍ, ສພ຺ພສາມຎ຺ຎຄຸຓໂປສນາຍ, ສມຖວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄຜລນິພ຺ພານທສ຺ສນາຍ, ສກລໂລກຖຸຕໂຖມິຕມຫຕິມຫາໂສຠນກຣຓາຍ, ສພ຺ພາປາຍປິທຫນາຍ, ສາມຎ຺ຎຕ຺ຖເສລສິຂຣມຸທ຺ຘນິ ອຠິຣູຫນາຍ, ວງ຺ກກຸຏິລວິສມຈິຕ຺ຕວິກ຺ເຂປນາຍ [ຈິຕ຺ຕນິກ຺ເຂປນາຍ (ສີ. ປີ.)], ເສວິຕພ຺ພາເສວິຕພ຺ພຘມ຺ເມ ສາຘຸສຊ຺ຌາຍກຣຓາຍ, ສພ຺ພກິເລສປຏິສຕ຺ຕຸຕຊ຺ຊນາຍ, ອວິຊ຺ຊນ຺ຘກາຣວິຘມນາຍ, ຕິວິຘຄ຺ຄິສນ຺ຕາປປຣິຬາຫນິພ຺ພາປນາຍ, ສຓ຺ຫສຸຂຸມສນ຺ຕສມາປຕ຺ຕິນິປ຺ຜາທນາຍ, ສກລສາມຎ຺ຎຄຸຓປຣິຣກ຺ຂຓາຍ, ໂພຊ຺ຌງ຺ຄວຣຣຕນຸປ຺ປາທນາຍ, ໂຍຄິຊນາລງ຺ກຣຓາຍ, ອນວຊ຺ຊນິປຸຓສຸຂຸມສນ຺ຕິສຸຂມນຕິກ຺ກມນາຍ, ສກລສາມຎ຺ຎອຣິຍຘມ຺ມວສວຕ຺ຕນາຍ. ອິຕິ, ມຫາຣາຊ, ອິເມສໍ ຄຸຓານໍ ອຘິຄມາຍ ຍທິທໍ ເອກເມກໍ ຘຸຕຄຸຓໍ, ເອວໍ, ມຫາຣາຊ, ອຕຸລິຍໍ ຘຸຕຄຸຓໍ ອປ຺ປເມຍ຺ຍໍ ອສມໍ ອປ຺ປຏິສມໍ ອປ຺ປຏິຠາຄໍ ອປ຺ປຏິເສຏ຺ຐໍ ອຸຕ຺ຕຣໍ ເສຏ຺ຐໍ ວິສິຏ຺ຐໍ ອຘິກໍ ອາຍຕໍ ປຸຖຸລໍ ວິສຏໍ ວິຕ຺ຖຕໍ ຄຣຸກໍ ຠາຣິຍໍ ມຫນ຺ຕໍ.

‘‘ໂຍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປາປິຈ຺ໂຉ ອິຈ຺ຉາປກໂຕ ກຸຫໂກ ລຸທ຺ໂຘ ໂອທຣິໂກ ລາຠກາໂມ ຍສກາໂມ ກິຕ຺ຕິກາໂມ ອຍຸຕ຺ໂຕ ອປ຺ປຕ຺ໂຕ ອນນຸຈ຺ຉວິໂກ ອນຣໂຫ ອປ຺ປຕິຣູໂປ ຘຸຕງ຺ຄໍ [ຕຘຸຄຸຓໍ (ກ.) ເອວມຸປຣິປິ] ສມາທິຍຕິ, ໂສ ທິຄຸຓໍ ທຓ຺ຑມາປຊ຺ຊຕິ, ສພ຺ພຄຸຓຆາຕມາປຊ຺ຊຕິ, ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກໍ ຫີຬນໍ ຂີຬນໍ ຄຣຫນໍ ອຸປ຺ປຓ຺ຑນໍ ຂິປນໍ ອສມ຺ໂຠຄໍ ນິສ຺ສາຣຓໍ ນິຈ຺ຉຸຠນໍ ປວາຫນໍ ປພ຺ພາຊນໍ ປຏິລຠຕິ, ສມ຺ປຣາເຍປິ ສຕໂຍຊນິເກ ອວີຈິມຫານິຣເຍ ອຸຓ຺ຫກຐິຕຕຕ຺ຕສນ຺ຕຕ຺ຕອຈ຺ຈິຊາລາມາລເກ ອເນກວສ຺ສໂກຏິສຕສຫສ຺ສານິ ອຸທ຺ຘມໂຘ ຕິຣິຍໍ ເຜຓຸທ຺ເທຫກໍ ສມ຺ປຣິວຕ຺ຕກໍ ປຈ຺ຈຕິ, ຕໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ [ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ (ສີ. ປີ.)] ກິສຜຣຸສກາຬງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ໂຄ ສູນຸທ຺ຘຸມາຕສຸສິຣຸຕ຺ຕມງ຺ໂຄ [ສູນຸທ຺ຘຸມາຕສູຈິມຸຂປມາຓສຸສິຣຸຕ຺ຕມງ຺ໂຄ (ສີ. ປີ.)] ຉາໂຕ ປິປາສິໂຕ ວິສມຠີມຣູປວຓ຺ໂຓ ຠຄ຺ຄກຓ຺ຓໂສໂຕ ອຸມ຺ມີລິຕນິມີລິຕເນຕ຺ຕນຍໂນ ອຣຸຄຕ຺ຕປກ຺ກຄຕ຺ໂຕ ປຸຬວາກິຓ຺ຓສພ຺ພກາໂຍ ວາຕມຸເຂ ຊລມາໂນ ວິຍ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ອນ຺ໂຕ ຊລມາໂນ ປຊ຺ຊລມາໂນ ອຕາໂຓ ອສຣໂຓ ອາຣຸຓ຺ຓຣຸຓ຺ຓກາຣຸຎ຺ຎຣວໍ ປຣິເທວມາໂນ ນິຊ຺ຌາມຕຓ຺ຫິໂກ ສມຓມຫາເປໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອາຫິຓ຺ຑມາໂນ ມຫິຍາ ອຏ຺ຏສ຺ສຣໍ ກໂຣຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈິ ອຍຸຕ຺ໂຕ ອປ຺ປຕ຺ໂຕ ອນນຸຈ຺ຉວິໂກ ອນຣໂຫ ອປ຺ປຕິຣູໂປ ຫີໂນ ກຸຊາຕິໂກ ຂຕ຺ຕິຍາຠິເສເກນ ອຠິສິຎ຺ຈຕິ, ໂສ ລຠຕິ ຫຕ຺ຖຈ຺ເຉທໍ ປາທຈ຺ເຉທໍ ຫຕ຺ຖປາທຈ຺ເຉທໍ ກຓ຺ຓຈ຺ເຉທໍ ນາສຈ຺ເຉທໍ ກຓ຺ຓນາສຈ຺ເຉທໍ ພິລງ຺ຄຖາລິກໍ ສງ຺ຂມຸຓ຺ຑິກໍ ຣາຫຸມຸຂໍ ໂຊຕິມາລິກໍ ຫຕ຺ຖປຊ຺ໂຊຕິກໍ ເອຣກວຕ຺ຕິກໍ ຈີຣກວາສິກໍ ເອເຓຍ຺ຍກໍ ພຬິສມໍສິກໍ ກຫາປຓກໍ ຂາຣາປຕຈ຺ຉິກໍ ປລິຆປຣິວຕ຺ຕິກໍ ປລາລປີຐກໍ ຕຕ຺ເຕນ ເຕເລນ ໂອສິຎ຺ຈນໍ ສຸນເຂຫິ ຂາທາປນໍ ຊີວສູລາໂຣປນໍ ອສິນາ ສີສຈ຺ເຉທໍ ອເນກວິຫິຕມ຺ປິ ກມ຺ມກາຣຓໍ ອນຸຠວຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ອຍຸຕ຺ໂຕ ອປ຺ປຕ຺ໂຕ ອນນຸຈ຺ຉວິໂກ ອນຣໂຫ ອປ຺ປຕິຣູໂປ ຫີໂນ ກຸຊາຕິໂກ ມຫນ຺ເຕ ອິສ຺ສຣິເຍ ຐາເນ ອຕ຺ຕານໍ ຐເປສິ, ເວລໍ ຆາເຕສິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ໂກຈິ ປຸຄ຺ຄໂລ ປາປິຈ຺ໂຉ…ເປ… ມຫິຍາ ອຏ຺ຏສ຺ສຣໍ ກໂຣຕິ.

‘‘ໂຍ ປນ, ມຫາຣາຊ, ປຸຄ຺ຄໂລ ຍຸຕ຺ໂຕ ປຕ຺ໂຕ ອນຸຈ຺ຉວິໂກ ອຣໂຫ ປຕິຣູໂປ ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ປວິວິຕ຺ໂຕ ອສໍສຏ຺ໂຐ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ປຫິຕຕ຺ໂຕ ອສໂຐ ອມາໂຍ ອໂນທຣິໂກ ອລາຠກາໂມ ອຍສກາໂມ ອກິຕ຺ຕິກາໂມ ສທ຺ໂຘ ສທ຺ຘາປພ຺ພຊິໂຕ ຊຣາມຣຓາ ມຸຈ຺ຈິຕຸກາໂມ ‘ສາສນໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’ຕິ ຘຸຕງ຺ຄໍ ສມາທິຍຕິ, ໂສ ທິຄຸຓໍ ປູຊໍ ອຣຫຕິ ເທວານຎ຺ຈ ປິໂຍ ໂຫຕິ ມນາໂປ ປິຫຍິໂຕ ປຕ຺ຖິໂຕ, ຊາຕິສຸມນມລ຺ລິກາທີນໍ ວິຍ ປຸປ຺ຜໍ ນຫາຕານຸລິຕ຺ຕສ຺ສ, ຊິຆຈ຺ຉິຕສ຺ສ ວິຍ ປຓີຕໂຠຊນໍ, ປິປາສິຕສ຺ສ ວິຍ ສີຕລວິມລສຸຣຠິປານີຍໍ, ວິສຄຕສ຺ສ ວິຍ ໂອສຘວຣໍ, ສີຆຄມນກາມສ຺ສ ວິຍ ອາຊຎ຺ຎຣຖວຣຸຕ຺ຕມໍ, ອຕ຺ຖກາມສ຺ສ ວິຍ ມໂນຫຣມຓິຣຕນໍ, ອຠິສິຎ຺ຈິຕຸກາມສ຺ສ ວິຍ ປຓ຺ຑຣວິມລເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ, ຘມ຺ມກາມສ຺ສ ວິຍ ອຣຫຕ຺ຕຜລາຘິຄມມນຸຕ຺ຕຣໍ. ຕສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຎ຺ຈ ພລານິ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ສມຖວິປສ຺ສນາ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ, ອຘິຄມປ຺ປຏິປຕ຺ຕິ ປຣິຓມຕິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ສາມຎ຺ຎຜລານິ ຈຕສ຺ໂສ ປຏິສມ຺ຠິທາ ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ຉຬຠິຎ຺ຎາ ເກວໂລ ຈ ສມຓຘມ຺ໂມ ສພ຺ເພ ຕສ຺ສາເຘຍ຺ຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ວິມຸຕ຺ຕິປຓ຺ຑຣວິມລເສຕຈ຺ຉຕ຺ເຕນ ອຠິສິຎ຺ຈຕິ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຣຎ຺ໂຎ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ອຠິຊາຕກຸລກຸລີນສ຺ສ ຂຕ຺ຕິຍາຠິເສເກນ ອຠິສິຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິຈຣນ຺ຕິ ສຣຏ຺ຐເນຄມຊານປທຠຏພລາ [ພລຕ຺ຖາ (ສີ. ປີ.)] ອຏ຺ຐຕ຺ຕິໍສາ ຈ ຣາຊປຣິສາ ນຏນຈ຺ຈກາ ມຸຂມງ຺ຄລິກາ ໂສຕ຺ຖິວາຈກາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓສພ຺ພປາສຓ຺ຑຄຓາ ອຠິຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປຖວິຍາ ປຏ຺ຏນຣຕນາກຣນຄຣສຸງ຺ກຏ຺ຐານເວຣຊ຺ຊກເຉຊ຺ຊເຠຊ຺ຊຊນມນຸສາສນໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສາມິໂກ ຠວຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍ ໂກຈິ ປຸຄ຺ຄໂລ ຍຸຕ຺ໂຕ ປຕ຺ໂຕ…ເປ… ວິມຸຕ຺ຕິປຓ຺ຑຣວິມລເສຕຈ຺ຉຕ຺ເຕນ ອຠິສິຎ຺ຈຕິ.

‘‘ເຕຣສິມານິ, ມຫາຣາຊ, ຘຸຕງ຺ຄານິ, ເຍຫິ ສຸທ຺ຘິກໂຕ ນິພ຺ພານມຫາສມຸທ຺ທໍ ປວິສິຕ຺ວາ ພຫຸວິຘໍ ຘມ຺ມກີຬມຠິກີຬຕິ, ຣູປາຣູປອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິໂຍ ວຬຎ຺ເຊຕິ, ອິທ຺ຘິວິຘໍ ທິພ຺ພໂສຕຘາຕຸໍ ປຣຈິຕ຺ຕວິຊານນໍ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໍ ສພ຺ພາສວກ຺ຂຍຎ຺ຈ ປາປຸຓາຕິ. ກຕເມ ເຕຣສ? ປໍສຸກູລິກງ຺ຄໍ ເຕຈີວຣິກງ຺ຄໍ ປິຓ຺ຑປາຕິກງ຺ຄໍ ສປທານຈາຣິກງ຺ຄໍ ເອກາສນິກງ຺ຄໍ ປຕ຺ຕປິຓ຺ຑິກງ຺ຄໍ ຂລຸປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕິກງ຺ຄໍ ອາຣຎ຺ຎິກງ຺ຄໍ ຣຸກ຺ຂມູລິກງ຺ຄໍ ອພ຺ໂຠກາສິກງ຺ຄໍ ໂສສານິກງ຺ຄໍ ຍຖາສນ຺ຖຕິກງ຺ຄໍ ເນສຊ຺ຊິກງ຺ຄໍ, ອິເມຫິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຕຣສຫິ ຘຸຕຄຸເຓຫິ ປຸພ຺ເພ ອາເສວິເຕຫິ ນິເສວິເຕຫິ ຈິຓ຺ເຓຫິ ປຣິຈິຓ຺ເຓຫິ ຈຣິເຕຫິ ອຸປຈຣິເຕຫິ ປຣິປູຣິເຕຫິ ເກວລໍ ສາມຎ຺ຎໍ ປຏິລຠຕິ, ຕສ຺ສາເຘຍ຺ຍາ ໂຫນ຺ຕິ ເກວລາ ສນ຺ຕາ ສຸຂາ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ສຘໂນ ນາວິໂກ ປຏ຺ຏເນ ສຸຏ຺ຐຸ ກຕສຸງ຺ໂກ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ປວິສິຕ຺ວາ ວງ຺ຄໍ ຕກ຺ໂກລໍ ຈີນໍ ໂສວີຣໍ ສຸຣຏ຺ຐໍ ອລສນ຺ທໍ ໂກລປຏ຺ຏນໍ ສຸວຓ຺ຓຠູມິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ນາວາສຎ຺ຈຣຓໍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອິເມຫິ ເຕຣສຫິ ຘຸຕຄຸເຓຫິ ປຸພ຺ເພ ອາເສວິເຕຫິ ນິເສວິເຕຫິ ຈິຓ຺ເຓຫິ ປຣິຈິຓ຺ເຓຫິ ຈຣິເຕຫິ ອຸປຈຣິເຕຫິ ປຣິປູຣິເຕຫິ ເກວລໍ ສາມຎ຺ຎໍ ປຏິລຠຕິ, ຕສ຺ສາເຘຍ຺ຍາ ໂຫນ຺ຕິ ເກວລາ ສນ຺ຕາ ສຸຂາ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ກສ຺ສໂກ ປຐມໍ ເຂຕ຺ຕໂທສໍ ຕິຓກຏ຺ຐປາສາຓໍ ອປເນຕ຺ວາ ກສິຕ຺ວາ ວປິຕ຺ວາ ສມ຺ມາ ອຸທກໍ ປເວເສຕ຺ວາ ຣກ຺ຂິຕ຺ວາ ໂຄເປຕ຺ວາ ລວນມທ຺ທເນນ ພຫຸຘຎ຺ຎໂກ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສາເຘຍ຺ຍາ ຠວນ຺ຕິ ເຍ ເກຈິ ອຘນາ ກປຓາ ທລິທ຺ທາ ທຸຄ຺ຄຕຊນາ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອິເມຫິ ເຕຣສຫິ ຘຸຕຄຸເຓຫິ ປຸພ຺ເພ ອາເສວິເຕຫິ…ເປ… ເກວລາ ສນ຺ຕາ ສຸຂາ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ.

‘‘ຍຖາ ວາ ປນ, ມຫາຣາຊ, ຂຕ຺ຕິໂຍ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ໂຕ ອຠິຊາຕກຸລີໂນ ເຉຊ຺ຊເຠຊ຺ຊຊນມນຸສາສເນ ອິສ຺ສໂຣ ໂຫຕິ ວສວຕ຺ຕີ ສາມິໂກ ອິຈ຺ຉາກຣໂຓ, ເກວລາ ຈ ມຫາປຖວີ ຕສ຺ສາເຘຍ຺ຍາ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອິເມຫິ ເຕຣສຫິ ຘຸຕຄຸເຓຫິ ປຸພ຺ເພ ອາເສວິເຕຫິ ນິເສວິເຕຫິ ຈິຓ຺ເຓຫິ ປຣິຈິຓ຺ເຓຫິ ຈຣິເຕຫິ ອຸປຈຣິເຕຫິ ປຣິປູຣິເຕຫິ ຊິນສາສນວເຣ ອິສ຺ສໂຣ ໂຫຕິ ວສວຕ຺ຕີ ສາມິໂກ ອິຈ຺ຉາກຣໂຓ, ເກວລາ ຈ ສມຓຄຸຓາ ຕສ຺ສາເຘຍ຺ຍາ ໂຫນ຺ຕິ.

‘‘ນນຸ, ມຫາຣາຊ, ເຖໂຣ ອຸປເສໂນ ວງ຺ຄນ຺ຕປຸຕ຺ໂຕ ສລ຺ເລຂຘຸຕຄຸເຓ ປຣິປູຣກາຣິຕາຍ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິຍາ ສງ຺ຆສ຺ສ ກຕິກໍ ສປຣິໂສ ນຣທມ຺ມສາຣຖິໍ ປຏິສລ຺ລານຄຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ປາເທ ສິຣສາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ, ຠຄວາ ຈ ຕໍ ສຸວິນີຕໍ ປຣິສໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ໂຐ ປມຸທິໂຕ ອຸທຄ຺ໂຄ ປຣິສາຍ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລາປໍ ສລ຺ລປິຕ຺ວາ ອສມ຺ຠິນ຺ເນນ ພ຺ຣຫ຺ມສ຺ສເຣນ ເອຕທໂວຈ ‘ປາສາທິກາ ໂຂ ປນ ຕ຺ຍາຍໍ ອຸປເສນ ປຣິສາ, ກຕໍ ຕ຺ວໍ ອຸປເສນ ປຣິສໍ ວິເນສີ’ຕິ. ໂສປິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸນາ ທສພເລນ ເທວາຕິເທເວນ ປຸຏ຺ໂຐ ຍຖາຠູຕສຠາວຄຸຓວເສນ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ໂຍ ໂກຈິ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ວາ ນິສ຺ສຍໍ ວາ ຍາຈຕິ, ຕມຫໍ ເອວໍ ວທາມິ ‘‘ອຫໍ ໂຂ ອາວຸໂສ ອາຣຎ຺ຎິໂກ ປິຓ຺ຑປາຕິໂກ ປໍສຸກູລິໂກ ເຕຈີວຣິໂກ. ສເຈ ຕ຺ວມ຺ປິ ອາຣຎ຺ຎິໂກ ຠວິສ຺ສສິ ປິຓ຺ຑປາຕິໂກ ປໍສຸກູລິໂກ ເຕຈີວຣິໂກ, ເອວາຫໍ ຕໍ ປພ຺ພາເຊສ຺ສາມິ ນິສ຺ສຍໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ, ສເຈ ໂສ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ນນ຺ທຕິ ໂອຣມຕິ, ເອວາຫໍ ຕໍ ປພ຺ພາເຊມິ ນິສ຺ສຍໍ ເທມິ, ສເຈ ນ ນນ຺ທຕິ ນ ໂອຣມຕິ, ນ ຕໍ ປພ຺ພາເຊມິ, ນ ນິສ຺ສຍໍ ເທມິ, ເອວາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຣິສໍ ວິເນມີ’’ຕິ. ເອວໍ ໂຂ [ເອວມ຺ປິ (ກ.)], ມຫາຣາຊ, ຘຸຕຄຸຓວຣສມາທິຓ຺ໂຓ ຊິນສາສນວເຣ ອິສ຺ສໂຣ ໂຫຕິ. ວສວຕ຺ຕີ ສາມິໂກ ອິຈ຺ຉາກຣໂຓ, ຕສ຺ສາເຘຍ຺ຍາ ໂຫນ຺ຕິ ເກວລາ ສນ຺ຕາ ສຸຂາ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ.

‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປທຸມໍ ອຠິວຸທ຺ຘປຣິສຸທ຺ຘອຸທິຈ຺ຈຊາຕິປ຺ປຠວໍ ສິນິທ຺ຘໍ ມຸທຸ ໂລຠນີຍໍ ສຸຄນ຺ຘໍ ປິຍໍ ປຕ຺ຖິຕໍ ປສຕ຺ຖໍ ຊລກທ຺ທມມນຸປລິຕ຺ຕໍ ອຓຸປຕ຺ຕເກສຣກຓ຺ຓິກາຠິມຓ຺ຑິຕໍ ຠມຣຄຓເສວິຕໍ ສີຕລສລິລສໍວທ຺ຘໍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອິເມຫິ ເຕຣສຫິ ຘຸຕຄຸເຓຫິ ປຸພ຺ເພ ອາເສວິເຕຫິ ນິເສວິເຕຫິ ຈິຓ຺ເຓຫິ ປຣິຈິຓ຺ເຓຫິ ຈຣິເຕຫິ ອຸປຈຣິເຕຫິ ປຣິປູຣິເຕຫິ ອຣິຍສາວໂກ ຕິໍສຄຸຓວເຣຫິ ສມຸເປໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ກຕເມຫິ ຕິໍສຄຸຓວເຣຫິ? ສິນິທ຺ຘມຸທຸມທ຺ທວເມຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຆາຕິຕຫຕວິຫຕກິເລໂສ ໂຫຕິ, ຫຕນິຫຕມານທພ຺ໂພ ໂຫຕິ, ອຈລທຬ຺ຫນິວິຏ຺ຐນິພ຺ເພມຕິກສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ປຣິປຸຓ຺ຓປີຓິຕປຫຏ຺ຐໂລຠນີຍສນ຺ຕສຸຂສມາປຕ຺ຕິລາຠີ ໂຫຕິ, ສີລວຣປວຣອສມສຸຈິຄນ຺ຘປຣິຠາວິໂຕ ໂຫຕິ, ເທວມນຸສ຺ສານໍ ປິໂຍ ໂຫຕິ ມນາໂປ, ຂີຓາສວອຣິຍວຣປຸຄ຺ຄລປຕ຺ຖິໂຕ, ເທວມນຸສ຺ສານໍ ວນ຺ທິຕປູຊິໂຕ, ພຸຘວິພຸຘປຓ຺ຑິຕຊນານໍ ຖຸຕຖວິຕໂຖມິຕປສຕ຺ໂຖ, ອິຘ ວາ ຫຸຣໍ ວາ ໂລເກນ ອນຸປລິຕ຺ໂຕ, ອປ຺ປໂຖກວຊ຺ເຊປິ [ອປ຺ປສາວຊ຺ເຊປິ (ກ.)] ຠຍທສ຺ສາວີ, ວິປຸລວຣສມ຺ປຕ຺ຕິກາມານໍ ມຄ຺ຄຜລວຣຕ຺ຖສາຘໂນ, ອາຍາຈິຕວິປຸລປຓີຕປຈ຺ຈຍຠາຄີ, ອນິເກຕສຍໂນ, ຌານຊ຺ໂຌສິຕຕປ຺ປວຣວິຫາຣີ, ວິຊຏິຕກິເລສຊາລວຕ຺ຖຸ, ຠິນ຺ນຠຄ຺ຄສງ຺ກຸຏິຕສຎ຺ຉິນ຺ນຄຕິນີວຣໂຓ, ອກຸປ຺ປຘມ຺ໂມ, ອຠິນີຕວາໂສ, ອນວຊ຺ຊໂຠຄີ, ຄຕິວິມຸຕ຺ໂຕ, ອຸຕ຺ຕິຓ຺ຓສພ຺ພວິຈິກິຈ຺ໂຉ, ວິມຸຕ຺ຕິຊ຺ໂຌສິຕຕ຺ໂຖ [ວິມຸຕ຺ຕິຊ຺ຌາສິຕຕ຺ໂຕ (ສີ. ປີ.)], ທິຏ຺ຐຘມ຺ໂມ, ອຈລທຬ຺ຫຠີຣຸຕ຺ຕາຓມຸປຄໂຕ, ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນານຸສໂຍ, ສພ຺ພາສວກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ໂຕ, ສນ຺ຕສຸຂສມາປຕ຺ຕິວິຫາຣພຫຸໂລ, ສພ຺ພສມຓຄຸຓສມຸເປໂຕ, ອິເມຫິ ຕິໍສຄຸຓວເຣຫິ ສມຸເປໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ນນຸ, ມຫາຣາຊ, ເຖໂຣ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸຍາ ອຄ຺ຄປຸຣິໂສ ຐເປຕ຺ວາ ທສພລໍ ໂລກາຈຣິຍໍ, ໂສປິ ອປຣິມິຕມສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍກປ຺ເປ ສມາຈິຕກຸສລມູໂລ [ສມາຈິຓ຺ຓກຸສລມູໂລ (ກ.)] ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸລກຸລີໂນ ມນາປິກໍ ກາມຣຕິໍ ອເນກສຕສງ຺ຂໍ ຘນວຣຎ຺ຈ ໂອຫາຍ ຊິນສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອິເມຫິ ເຕຣສຫິ ຘຸຕຄຸເຓຫິ ກາຍວຈີຈິຕ຺ຕໍ ທມຍິຕ຺ວາ ອຊ຺ເຊຕຣຫິ ອນນ຺ຕຄຸຓສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສາສນວເຣ ຘມ຺ມຈກ຺ກມນຸປ຺ປວຕ຺ຕໂກ ຊາໂຕ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ ເອກງ຺ຄຸຕ຺ຕຣນິກາຍວຣລຎ຺ຉເກ –

‘‘ນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎໍ ເອກປຸຄ຺ຄລມ຺ປິ ສມນຸປສ຺ສາມິ, ໂຍ ເອວໍ ຕຖາຄເຕນ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ຕິຕໍ ສມ຺ມເທວ ອນຸປ຺ປວຕ຺ເຕຕິ, ຍຖຍິທໍ ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ. ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄເຕນ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ຕິຕໍ ສມ຺ມເທວ ອນຸປ຺ປວຕ຺ເຕຕີ’’’ຕິ.

‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ນວງ຺ຄໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ, ຍາ ຈ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ກິຣິຍາ, ຍາ ຈ ໂລເກ ອຘິຄມວິປຸລວຣສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ເຕຣສສຸ ຘຸຕຄຸເຓສຸ ສໂມຘາໂນປຄຕ’’ [ສໂມຘາເນຕພ຺ພໍ (ກ.)] ນ຺ຕິ.

ຘຸຕງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ທຸຕິໂຍ.

ອນຸມານວຄ຺ໂຄ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

໖. ໂອປມ຺ມກຖາປຎ຺ໂຫ

ມາຕິກາ

ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ກຕິຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕີຕິ?

ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ອຣຫຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຉິກາຕຸກາເມນ ຠິກ຺ຂຸນາ –

ຄທ຺ຣຠສ຺ສ [ໂຆຣສ຺ສຣສ຺ສ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ກຸກ຺ກຸຏສ຺ສ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ກລນ຺ທກສ຺ສ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ທີປິນິຍາ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ທີປິກສ຺ສ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ກຸມ຺ມສ຺ສ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ວໍສສ຺ສ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ຈາປສ຺ສ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ວາຍສສ຺ສ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ມກ຺ກຏສ຺ສ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ຄທ຺ຣຠວຄ຺ໂຄ ປຐໂມ.

ລາພຸລຕາຍ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ປທຸມສ຺ສ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ພີຊສ຺ສ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ສາລກລ຺ຍາຓິກາຍ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ນາວາຍ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ນາວາລຄ຺ຄນກສ຺ສ [ນາວາລຄນກສ຺ສ (ສີ. ປີ.)] ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ກູປສ຺ສ [ກູປກສ຺ສ (ກ.)] ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ນິຍາມກສ຺ສ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ກມ຺ມກາຣສ຺ສ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ສມຸທ຺ທສ຺ສ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ສມຸທ຺ທວຄ຺ໂຄ ທຸຕິໂຍ.

ປຖວິຍາ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ອາປສ຺ສ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ເຕຊສ຺ສ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ວາຍຸສ຺ສ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ປພ຺ພຕສ຺ສ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ອາກາສສ຺ສ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ຈນ຺ທສ຺ສ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ສູຣິຍສ຺ສ ສຕ຺ຕ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ສກ຺ກສ຺ສ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ຈຕ຺ຕາຣິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ປຖວີວຄ຺ໂຄ ຕຕິໂຍ.

ອຸປຈິກາຍ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ພິຬາຣສ຺ສ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ອຸນ຺ທູຣສ຺ສ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ວິຈ຺ຉິກສ຺ສ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ນກຸລສ຺ສ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ຊຣສິງ຺ຄາລສ຺ສ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ມິຄສ຺ສ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ໂຄຣູປສ຺ສ ຈຕ຺ຕາຣິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ວຣາຫສ຺ສ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ຫຕ຺ຖິສ຺ສ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ອຸປຈິກາວຄ຺ໂຄ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

ສີຫສ຺ສ ສຕ຺ຕ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ຈກ຺ກວາກສ຺ສ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ເປຓາຫິກາຍ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ຆຣກໂປຕສ຺ສ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ອຸລູກສ຺ສ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ສຕປຕ຺ຕສ຺ສ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ວຄ຺ຄຸລິສ຺ສ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ຊລູກາຍ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ສປ຺ປສ຺ສ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ອຊຄຣສ຺ສ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ສີຫວຄ຺ໂຄ ປຎ຺ຈໂມ.

ປນ຺ຖມກ຺ກຏກສ຺ສ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ຖນສິຕທາຣກສ຺ສ [ຖນປີຕທາຣກສ຺ສ (ສ຺ຍາ.)] ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ຈິຕ຺ຕກຘຣກຸມ຺ມສ຺ສ [ຈິຕ຺ຕກຖລກຸມ຺ມສ຺ສ (ກ.)] ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ປວນສ຺ສ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ເມຆສ຺ສ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ມຓິຣຕນສ຺ສ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ມາຄວິກສ຺ສ ຈຕ຺ຕາຣິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ພາຬິສິກສ຺ສ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ຕຈ຺ຉກສ຺ສ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ມກ຺ກຏວຄ຺ໂຄ ຉຏ຺ໂຐ.

ກຸມ຺ຠສ຺ສ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ກາຬາຍສສ຺ສ [ກາຬຫໍສສ຺ສ (ກ.)] ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ຉຕ຺ຕສ຺ສ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ເຂຕ຺ຕສ຺ສ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ອຄທສ຺ສ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ໂຠຊນສ຺ສ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ອິສ຺ສາສສ຺ສ ຈຕ຺ຕາຣິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ກຸມ຺ຠວຄ຺ໂຄ ສຕ຺ຕໂມ.

ຣຎ຺ໂຎ ຈຕ຺ຕາຣິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ໂທວາຣິກສ຺ສ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ນິສທາຍ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ປທີປສ຺ສ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ມຍູຣສ຺ສ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ຕຸຣງ຺ຄສ຺ສ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ໂສຓ຺ຑິກສ຺ສ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ອິນ຺ທຂີລສ຺ສ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ຕຸລາຍ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ຂຄ຺ຄສ຺ສ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ມຈ຺ຉສ຺ສ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ອິຓຄ຺ຄາຫກສ຺ສ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ພ຺ຍາຘິຕສ຺ສ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ມຕສ຺ສ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ນທິຍາ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ອຸສຠສ຺ສ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ມຄ຺ຄສ຺ສ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ສຸງ຺ກສາຍິກສ຺ສ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ໂຈຣສ຺ສ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ສກຸຓຄ຺ຆິຍາ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ສຸນຂສ຺ສ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ຕິກິຈ຺ຉກສ຺ສ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ຄພ຺ຠິນິຍາ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ຈມຣິຍາ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ກິກິຍາ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ກໂປຕິກາຍ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ເອກນຍນສ຺ສ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ກສ຺ສກສ຺ສ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ຊມ຺ພຸກສິງ຺ຄາລິຍາ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ຈງ຺ຄວາຣກສ຺ສ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ທພ຺ພິຍາ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ອິຓສາຘກສ຺ສ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ອນຸວິຈິນກສ຺ສ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ສາຣຖິສ຺ສ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ໂຠຊກສ຺ສ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ຕຸນ຺ນວາຍສ຺ສ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ນາວິກສ຺ສ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ຠມຣສ຺ສ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີຕິ.

ມາຕິກາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑. ຄທ຺ຣຠວຄ຺ໂຄ

໑. ຄທ຺ຣຠງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໑. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ຄທ຺ຣຠສ຺ສ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມໍ ຕໍ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຄທ຺ຣໂຠ ນາມ ສງ຺ກາຣກູເຏປິ ຈຕຸກ຺ເກປິ ສິງ຺ຆາຏເກປິ ຄາມທ຺ວາເຣປິ ຖຸສຣາສິມ຺ຫິປິ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ສຍຕິ, ນ ສຍນພຫຸໂລ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ຕິຓສນ຺ຖາເຣປິ ປຓ຺ຓສນ຺ຖາເຣປິ ກຏ຺ຐມຎ຺ຈເກປິ ຉມາຍປິ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຈມ຺ມຂຓ຺ຑໍ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ສຍິຕພ຺ພໍ, ນ ສຍນພຫຸເລນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ຄທ຺ຣຠສ຺ສ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ ‘ກລິງ຺ຄຣູປຘານາ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ມມ ສາວກາ ວິຫຣນ຺ຕິ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ອາຕາປິໂນ ປຘານສ຺ມິ’ນ຺ຕິ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເຖເຣນ ສາຣິປຸຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາປິ –

‘‘‘ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສິນ຺ນສ຺ສ, ຊຓ຺ຓຸເກນາຠິວສ຺ສຕິ;

ອລໍ ຜາສຸວິຫາຣາຍ, ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ’’’ຕິ.

ຄທ຺ຣຠງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ປຐໂມ.

໒. ກຸກ຺ກຸຏງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໒. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ກຸກ຺ກຸຏສ຺ສ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມານິ ຕານິ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ກຸກ຺ກຸໂຏ ກາເລນ ສມເຍນ ປຏິສລ຺ລີຍຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ກາເລນ ສມເຍເນວ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປຣິໂຠຊນີຍໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ສຣີຣໍ ປຏິຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ນຫາຍິຕ຺ວາ ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ວຸຑ຺ຒານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ທສ຺ສນາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກາເລນ ສມເຍນ ສຸຎ຺ຎາຄາຣໍ ປວິສິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ກຸກ຺ກຸຏສ຺ສ ປຐມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ກຸກ຺ກຸໂຏ ກາເລນ ສມເຍເນວ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ກາເລນ ສມເຍເນວ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປຣິໂຠຊນີຍໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ສຣີຣໍ ປຏິຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຸນເທວ ສຸຎ຺ຎາຄາຣໍ ປວິສິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ກຸກ຺ກຸຏສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ກຸກ຺ກຸໂຏ ປຖວິໍ ຂຓິຕ຺ວາ ຂຓິຕ຺ວາ ອຊ຺ໂຌຫາຣໍ ອຊ຺ໂຌຫຣຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຊ຺ໂຌຫາຣໍ ອຊ຺ໂຌຫຣິຕພ຺ພໍ ‘ເນວ ທວາຍ ນ ມທາຍ ນ ມຓ຺ຑນາຍ ນ ວິຠູສນາຍ, ຍາວເທວ ອິມສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ຐິຕິຍາ ຍາປນາຍ ວິຫິໍສູປຣຕິຍາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍານຸຄ຺ຄຫາຍ, ອິຕິ ປຸຣາຓຎ຺ຈ ເວທນໍ ປຏິຫງ຺ຂາມິ ນວຎ຺ຈ ເວທນໍ ນ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສາມິ, ຍາຕ຺ຣາ ຈ ເມ ຠວິສ຺ສຕິ ອນວຊ຺ຊຕາ ຈ ຜາສຸວິຫາໂຣ ຈາ’ຕິ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ກຸກ຺ກຸຏສ຺ສ ຕຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ –

‘‘‘ກນ຺ຕາເຣ ປຸຕ຺ຕມໍສໍວ, ອກ຺ຂສ຺ສພ຺ຠຎ຺ຊນໍ ຍຖາ;

ເອວໍ ອາຫຣິ ອາຫາຣໍ, ຍາປນຕ຺ຖມມຸຈ຺ຉິໂຕ’ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ກຸກ຺ກຸໂຏ ສຈກ຺ຂຸໂກປິ ຣຕ຺ຕິໍ ອນ຺ໂຘ ໂຫຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ອນນ຺ເຘເນວ ອນ຺ເຘນ ວິຍ ຠວິຕພ຺ພໍ, ອຣຎ຺ເຎປິ ໂຄຈຣຄາເມ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ເຕນປິ ຣຊນີເຍສຸ ຣູປສທ຺ທຄນ຺ຘຣສໂຜຏ຺ຐພ຺ພຘມ຺ເມສຸ ອນ຺ເຘນ ພຘິເຣນ ມູເຄນ ວິຍ ຠວິຕພ຺ພໍ, ນ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ, ນານຸພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ກຸກ຺ກຸຏສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເຖເຣນ ມຫາກຈ຺ຈາຍເນນ –

‘ຈກ຺ຂຸມາສ຺ສ ຍຖາ ອນ຺ໂຘ, ໂສຕວາ ພຘິໂຣ ຍຖາ;

ປຎ຺ຎວາສ຺ສ [ຊິວ຺ຫາວສ຺ສ (ສີ. ປີ.)] ຍຖາ ມູໂຄ, ພລວາ ທຸພ຺ພໂລຣິວ;

ອຕ຺ຕອຕ຺ເຖ [ອຖ ອຕ຺ເຖ (ສີ. ປີ.)] ສມຸປ຺ປນ຺ເນ, ສເຍຖ ມຕສາຍິກ’ນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ກຸກ຺ກຸໂຏ ເລຑ຺ຑຸທຓ຺ຑລຄຸຬມຸຄ຺ຄເຣຫິ ປຣິປາຕິຍນ຺ໂຕປິ ສກໍ ເຄຫໍ ນ ວິຊຫຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ຈີວຣກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ເຕນປິ ນວກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ເຕນປິ ວຕ຺ຕປ຺ປຏິວຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ເຕນປິ ອຸທ຺ທິສນ຺ເຕນປິ ອຸທ຺ທິສາເປນ຺ເຕນປິ ໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ ນ ວິຊຫິຕພ຺ໂພ, ສກໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິໂນ ເຄຫໍ, ຍທິທໍ ໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ກຸກ຺ກຸຏສ຺ສ ປຎ຺ຈມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ ‘ໂກ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ໂຄຈໂຣ ສໂກ ເປຕ຺ຕິໂກ ວິສໂຍ? ຍທິທໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ’ຕິ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເຖເຣນ ສາຣິປຸຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາປິ –

‘‘‘ຍຖາ ສຸທນ຺ໂຕ ມາຕງ຺ໂຄ, ສກໍ ໂສຓ຺ຑໍ ນ ມທ຺ທຕິ;

ຠກ຺ຂາຠກ຺ຂໍ ວິຊານາຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ວຸຕ຺ຕິກປ຺ປນໍ.

‘‘‘ຕເຖວ ພຸທ຺ຘປຸຕ຺ເຕນ, ອປ຺ປມຕ຺ເຕນ ວາ ປນ;

ຊິນວຈນໍ ນ ມທ຺ທິຕພ຺ພໍ, ມນສິກາຣວຣຸຕ຺ຕມ’’’ນ຺ຕິ.

ກຸກ຺ກຸຏງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ທຸຕິໂຍ.

໓. ກລນ຺ທກງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໓. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ກລນ຺ທກສ຺ສ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມໍ ຕໍ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ກລນ຺ທໂກ ປຏິສຕ຺ຕຸມ຺ຫິ ໂອປຕນ຺ເຕ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ເຕເນວ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐລຄຸເຬນ ປຏິສຕ຺ຕຸໍ ປຏິພາຫຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ກິເລສສຕ຺ຕຸມ຺ຫິ ໂອປຕນ຺ເຕ ສຕິປຏ຺ຐານລຄຸຬໍ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ເຕເນວ ສຕິປຏ຺ຐານລຄຸເຬນ ສພ຺ພກິເລສາ ປຏິພາຫິຕພ຺ພາ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ກລນ຺ທກສ຺ສ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເຖເຣນ ຈູຬປນ຺ຖເກນ –

‘ຍທາ ກິເລສາ ໂອປຕນ຺ຕິ, ສາມຎ຺ຎຄຸຓຘໍສນາ;

ສຕິປຏ຺ຐານລຄຸເຬນ, ຫນ຺ຕພ຺ພາ ເຕ ປຸນປ຺ປຸນ’’’ນ຺ຕິ.

ກລນ຺ທກງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ຕຕິໂຍ.

໔. ທີປິນິຍງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໔. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ທີປິນິຍາ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມໍ ຕໍ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ທີປິນີ ສກິໍ ເຍວ ຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປຸຣິສໍ ອຸເປຕິ? ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ອາຍຕິໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍໍ ຈຸຕິໍ ເຠທໍ ຂຍໍ ວິນາສໍ ສໍສາຣຠຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິສມໍ ສມ຺ປີຬິຕໍ ທິສ຺ວາ ‘ປຸນພ຺ຠເວ ນປ຺ປຏິສນ຺ທຫິສ຺ສາມີ’ຕິ ໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ ກຣຓີໂຍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ທີປິນິຍາ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ ສຸຕ຺ຕນິປາເຕ ຘນິຍໂຄປາລກສຸຕ຺ເຕ –

‘‘‘ອຸສໂຠຣິວ ເຉຕ຺ວ ພນ຺ຘນານິ, ນາໂຄ ປູຕິລຕໍວ ທາລຍິຕ຺ວາ;

ນາຫໍ ປຸນຸເປສ຺ສໍ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍໍ, ອຖ ເຈ ປຕ຺ຖຍສີ ປວສ຺ສ ເທວາ’’’ຕິ.

ທີປິນິຍງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

໕. ທີປິກງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໕. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ທີປິກສ຺ສ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມານິ ຕານິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ທີປິໂກ ອຣຎ຺ເຎ ຕິຓຄຫນໍ ວາ ວນຄຫນໍ ວາ ປພ຺ພຕຄຫນໍ ວາ ນິສ຺ສາຍ ນິລີຍິຕ຺ວາ ມິເຄ ຄຓ຺ຫາຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ວິເວກໍ ເສວິຕພ຺ພໍ ອຣຎ຺ຎໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ປພ຺ພຕໍ ກນ຺ທຣໍ ຄິຣິຄຸຫໍ ສຸສານໍ ວນປຕ຺ຖໍ ອພ຺ໂຠກາສໍ ປລາລປຸຎ຺ຊໍ ອປ຺ປສທ຺ທໍ ອປ຺ປນິຄ຺ໂຆສໍ ວິຊນວາຕໍ ມນຸສ຺ສຣາຫເສຍ຺ຍກໍ ປຏິສລ຺ລານສາຣຸປ຺ປໍ; ວິເວກໍ ເສວມາໂນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄີ ໂຍຄາວຈໂຣ ນຈິຣສ຺ເສວ ຉຬຠິຎ຺ຎາສຸ ຈ ວສິຠາວໍ ປາປຸຓາຕິ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ທີປິກສ຺ສ ປຐມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເຖເຣຫິ ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫເກຫິ –

‘‘‘ຍຖາປິ ທີປິໂກ ນາມ, ນິລີຍິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫເຕ [ຄຓ຺ຫຕີ (ສີ. ປີ.)] ມິເຄ;

ຕເຖວາຍໍ ພຸທ຺ຘປຸຕ຺ໂຕ, ຍຸຕ຺ຕໂຍໂຄ ວິປສ຺ສໂກ;

ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວານ, ຄຓ຺ຫາຕິ ຜລມຸຕ຺ຕມ’ນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ທີປິໂກ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປສຸໍ ວຘິຕ຺ວາ ວາເມນ ປສ຺ເສນ ປຕິຕໍ ນ ຠກ຺ເຂຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ເວຬຸທາເນນ ວາ ປຕ຺ຕທາເນນ ວາ ປຸປ຺ຜທາເນນ ວາ ຜລທາເນນ ວາ ສິນານທາເນນ ວາ ມຕ຺ຕິກາທາເນນ ວາ ຈຸຓ຺ຓທາເນນ ວາ ທນ຺ຕກຏ຺ຐທາເນນ ວາ ມຸໂຂທກທາເນນ ວາ ຈາຕຸກມ຺ຍຕາຍ ວາ ມຸຄ຺ຄສຸປ຺ຍຕາຍ [ມຸຄ຺ຄສຸປ຺ປຕາຍ (ສີ. ປີ.)] ວາ ປາຣິຠຏ [ປາຣິຠຏ຺ຏຕາຍ (ສີ. ປີ.)] ຍຕາຍ ວາ ຊງ຺ຆເປສນີເຍນ ວາ ເວຊ຺ຊກມ຺ເມນ ວາ ທູຕກມ຺ເມນ ວາ ປຫິຓຄມເນນ ວາ ປິຓ຺ຑປຏິປິຓ຺ເຑນ ວາ ທານານຸປ຺ປທາເນນ ວາ ວຕ຺ຖຸວິຊ຺ຊາຍ ວາ ນກ຺ຂຕ຺ຕວິຊ຺ຊາຍ ວາ ອງ຺ຄວິຊ຺ຊາຍ [ນຄວິຊ຺ຊາຍ (ກ.)] ວາ ອຎ຺ຎຕຣຎ຺ຎຕເຣນ ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປຏິກຸຏ຺ເຐນ ມິຈ຺ຉາຊີເວນ ນິປ຺ຜາທິຕໍ ໂຠຊນໍ ນ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ [ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ (ສີ. ປີ.)] ວາເມນ ປສ຺ເສນ ປຕິຕໍ ປສຸໍ ວິຍ ທີປິໂກ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ທີປິກສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເຖເຣນ ສາຣິປຸຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ –

‘‘‘ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິວິປ຺ຜາຣາ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ມຘຸປາຍສໍ;

ສເຈ ຠຸຕ຺ໂຕ ຠເວຍ຺ຍາຫໍ, ສາຊີໂວ ຄຣຫິໂຕ ມມ.

‘‘‘ຍທິປິ ເມ ອນ຺ຕຄຸຓໍ, ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພຫີ ຈເຣ;

ເນວ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍມາຊີວໍ, ຈຊມາໂນປິ ຊີວິຕ’’’ນ຺ຕິ.

ທີປິກງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ປຎ຺ຈໂມ.

໖. ກຸມ຺ມງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໖. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ກຸມ຺ມສ຺ສ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມານິ ຕານິ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ກຸມ຺ໂມ ອຸທກຈໂຣ ອຸທເກເຍວ ວາສໍ ກປ຺ເປຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ສພ຺ພປາຓຠູຕປຸຄ຺ຄລານໍ ຫິຕານຸກມ຺ປິນາ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາປຊ຺ເຊນ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ກຸມ຺ມສ຺ສ ປຐມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ກຸມ຺ໂມ ອຸທເກ ອຸປ຺ປິລວນ຺ໂຕ ສີສໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຍທິ ໂກຈິ ປສ຺ສຕິ, ຕຕ຺ເຖວ ນິມຸຊ຺ຊຕິ ຄາຬ຺ຫໂມຄາຫຕິ ‘ມາ ມໍ ເຕ ປຸນ ປສ຺ເສຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ກິເລເສສຸ ໂອປຕນ຺ເຕສຸ ອາຣມ຺ມຓສເຣ ນິມຸຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ ຄາຬ຺ຫໂມຄາຫິຕພ຺ພໍ ‘ມາ ມໍ ກິເລສາ ປຸນ ປສ຺ເສຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ກຸມ຺ມສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ກຸມ຺ໂມ ອຸທກໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ກາຍໍ ໂອຕາເປຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ນິສຊ຺ຊຏ຺ຐານສຍນຈງ຺ກມໂຕ ມານສໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ສມ຺ມປ຺ປຘາເນ ມານສໍ ໂອຕາເປຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ກຸມ຺ມສ຺ສ ຕຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ກຸມ຺ໂມ ປຖວິໍ ຂຓິຕ຺ວາ ວິວິຕ຺ເຕ ວາສໍ ກປ຺ເປຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກໍ ປຊຫິຕ຺ວາ ສຸຎ຺ຎໍ ວິວິຕ຺ຕໍ ການນໍ ວນປຕ຺ຖໍ ປພ຺ພຕໍ ກນ຺ທຣໍ ຄິຣິຄຸຫໍ ອປ຺ປສທ຺ທໍ ອປ຺ປນິຄ຺ໂຆສໍ ປວິວິຕ຺ຕໂມຄາຫິຕ຺ວາ ວິວິຕ຺ເຕ ເຍວ ວາສໍ ອຸປຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ກຸມ຺ມສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເຖເຣນ ອຸປເສເນນ ວງ຺ຄນ຺ຕປຸຕ຺ເຕນ –

‘‘‘ວິວິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປນິຄ຺ໂຆສໍ, ວາຬມິຄນິເສວິຕໍ;

ເສເວ ເສນາສນໍ ຠິກ຺ຂຸ, ປຏິສລ຺ລານກາຣຓາ’ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ກຸມ຺ໂມ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ຍທິ ກຎ຺ຈິ ປສ຺ສຕິ ວາ, ສທ຺ທໍ ສຸຓາຕິ ວາ, ໂສຓ຺ຑິປຎ຺ຈມານິ ອງ຺ຄານິ ສເກ ກປາເລ ນິທຫິຕ຺ວາ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ໂກ ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕ ຕິຏ຺ຐຕິ ກາຍມນຸຣກ຺ຂນ຺ໂຕ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຣູປສທ຺ທຄນ຺ຘຣສໂຜຏ຺ຐພ຺ພຘມ຺ເມສຸ ອາປຕນ຺ເຕສຸ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ສໍວຣກວາຏໍ ອນຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ມານສໍ ສໂມທຫິຕ຺ວາ ສໍວຣໍ ກຕ຺ວາ ສເຕນ ສມ຺ປຊາເນນ ວິຫາຕພ຺ພໍ ສມຓຘມ຺ມໍ ອນຸຣກ຺ຂມາເນນ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ກຸມ຺ມສ຺ສ ປຎ຺ຈມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍວເຣ ກຸມ຺ມູປມສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ –

‘‘‘ກຸມ຺ໂມວ ອງ຺ຄານິ ສເກ ກປາເລ, ສໂມທຫໍ ຠິກ຺ຂຸ ມໂນວິຕກ຺ເກ;

ອນິສ຺ສິໂຕ ອຎ຺ຎມເຫຐຍາໂນ, ປຣິນິພ຺ພຸໂຕນູປວເທຍ຺ຍ ກຎ຺ຈີ’’’ຕິ.

ກຸມ຺ມງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ຉຏ຺ໂຐ.

໗. ວໍສງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໗. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ວໍສສ຺ສ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມໍ ຕໍ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ວໍໂສ ຍຕ຺ຖ ວາໂຕ, ຕຕ຺ຖ ອນຸໂລເມຕິ, ນາຎ຺ຎຕ຺ຖມນຸຘາວຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ຍໍ ພຸທ຺ເຘນ ຠຄວຕາ ຠາສິຕໍ ນວງ຺ຄໍ ສຕ຺ຖຸ ສາສນໍ, ຕໍ ອນຸໂລມຍິຕ຺ວາ ກປ຺ປິເຍ ອນວຊ຺ເຊ ຐຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ເຍວ ປຣິເຍສິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ວໍສສ຺ສ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ມຫາຣາຊ ເຖເຣນ ຣາຫຸເລນ –

‘‘‘ນວງ຺ຄໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ, ອນຸໂລເມຕ຺ວານ ສພ຺ພທາ;

ກປ຺ປິເຍ ອນວຊ຺ຊສ຺ມິໍ, ຐຕ຺ວາປາຍໍ ສມຸຕ຺ຕຣິ’’’ນ຺ຕິ.

ວໍສງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ສຕ຺ຕໂມ.

໘. ຈາປງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໘. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ຈາປສ຺ສ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມໍ ຕໍ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຈາໂປ ສຸຕຈ຺ຉິໂຕ ນມິໂຕ [ມິໂຕ (ສີ. ປີ. ກ.)] ຍາວຄ຺ຄມູລໍ ສມກເມວ ອນຸນມຕິ ນປ຺ປຏິຕ຺ຖມ຺ຠຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ເຖຣນວມຊ຺ຌິມສມເກສຸ ອນຸນມິຕພ຺ພໍ ນປ຺ປຏິຜຣິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ຈາປສ຺ສ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ ວິຘຸຣ [ປຸຓ຺ຓກ] ຊາຕເກ –

‘‘‘ຈາໂປວູນຸທໂຣ ຘີໂຣ, ວໍໂສ ວາປິ ປກມ຺ປເຍ [ຈາໂປ ວາ ນຸນ ເມ ຘີໂຣ, ວໍໂສວ ອນຸໂລມຍໍ (ສີ. ປີ. ກ.)];

ປຏິໂລມໍ ນ ວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ສ ຣາຊວສຕິໍ ວເສ’’’ຕິ.

ຈາປງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ອຏ຺ຐໂມ.

໙. ວາຍສງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໙. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ວາຍສສ຺ສ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມານິ ຕານິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ວາຍໂສ ອາສງ຺ກິຕປຣິສງ຺ກິໂຕ ຍຕ຺ຕປ຺ປຍຕ຺ໂຕ ຈຣຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ອາສງ຺ກິຕປຣິສງ຺ກິເຕນ ຍຕ຺ຕປຍຕ຺ເຕນ ອຸປຏ຺ຐິຕາຍ ສຕິຍາ ສໍວຸເຕຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ຈຣິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ວາຍສສ຺ສ ປຐມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ວາຍໂສ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ໂຠຊນໍ ທິສ຺ວາ ຎາຕີຫິ ສໍວິຠຊິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ເຍ ເຕ ລາຠາ ຘມ຺ມິກາ ຘມ຺ມລທ຺ຘາ ອນ຺ຕມໂສ ປຕ຺ຕປຣິຍາປນ຺ນມຕ຺ຕມ຺ປິ, ຕຖາຣູເປຫິ ລາເຠຫິ ປຏິວິຠຕ຺ຕໂຠຄິນາ ຠວິຕພ຺ພໍ ສີລວນ຺ເຕຫິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ວາຍສສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເຖເຣນ ສາຣິປຸຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ –

‘‘‘ສເຈ ເມ ອຸປນາເມນ຺ຕິ, ຍຖາລທ຺ຘໍ ຕປສ຺ສິໂນ;

ສພ຺ເພ ສໍວິຠຊິຕ຺ວານ, ຕໂຕ ຠຸຎ຺ຊາມິ ໂຠຊນ’’’ນ຺ຕິ.

ວາຍສງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ນວໂມ.

໑໐. ມກ຺ກຏງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໑໐. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ມກ຺ກຏສ຺ສ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມານິ ຕານິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມກ຺ກໂຏ ວາສມຸປຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕຖາຣູເປ ໂອກາເສ ມຫຕິມຫາຣຸກ຺ເຂ ປວິວິຕ຺ເຕ ສພ຺ພຏ຺ຐກສາເຂ [ສພ຺ພຕ຺ຖກສາເຂ (ສ຺ຍາ.), ສພ຺ພຏ຺ຐສາເຂ (ກ.)] ຠີຣຸຕ຺ຕາເຓ ວາສມຸປຄຈ຺ຉຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ລຊ຺ຊິໍ ເປສລໍ ສີລວນ຺ຕໍ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມໍ ພຫຸສ຺ສຸຕໍ ຘມ຺ມຘຣໍ ວິນຍຘຣໍ ປິຍໍ ຄຣຸຠາວນີຍໍ ວຕ຺ຕາຣໍ ວຈນກ຺ຂມໍ ໂອວາທກໍ ວິຎ຺ຎາປກໍ ສນ຺ທສ຺ສກໍ ສມາທປກໍ ສມຸຕ຺ເຕຊກໍ ສມ຺ປຫໍສກໍ ເອວຣູປໍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕໍ ອາຈຣິຍໍ ນິສ຺ສາຍ ວິຫຣິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ມກ຺ກຏສ຺ສ ປຐມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ມກ຺ກໂຏ ຣຸກ຺ເຂ ເຍວ ຈຣຕິ ຕິຏ຺ຐຕິ ນິສີທຕິ, ຍທິ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມຕິ, ຕຕ຺ເຖວ ຣຕ຺ຕິໍ ວາສມນຸຠວຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ປວນາຠິມຸເຂນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ປວເນ ເຍວ ຐານຈງ຺ກມນິສຊ຺ຊາສຍນໍ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ຕຕ຺ເຖວ ສຕິປຏ຺ຐານມນຸຠວິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ມກ຺ກຏສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເຖເຣນ ສາຣິປຸຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ –

‘‘‘ຈງ຺ກມນ຺ໂຕປິ ຕິຏ຺ຐນ຺ໂຕ, ນິສຊ຺ຊາສຍເນນ ວາ;

ປວເນ ໂສຠເຕ ຠິກ຺ຂຸ, ປວນນ຺ຕໍວ ວຓ຺ຓິຕ’’’ນ຺ຕິ.

ມກ຺ກຏງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ທສໂມ.

ຄທ຺ຣຠວຄ຺ໂຄ ປຐໂມ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ຄທ຺ຣໂຠ ເຈວ [ໂຆຣສ຺ສໂຣ ຈ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ກຸກ຺ກຸໂຏ, ກລນ຺ໂທ ທີປິນິ ທີປິໂກ;

ກຸມ຺ໂມ ວໍໂສ ຈ ຈາໂປ ຈ, ວາຍໂສ ອຖ ມກ຺ກໂຏຕິ.

໒. ສມຸທ຺ທວຄ຺ໂຄ

໑. ລາພຸລຕງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໑. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ລາພຸລຕາຍ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມໍ ຕໍ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ລາພຸລຕາ ຕິເຓ ວາ ກຏ຺ເຐ ວາ ລຕາຍ ວາ ໂສຓ຺ຑິກາຫິ ອາລມ຺ພິຕ຺ວາ ຕສ຺ສູປຣິ ວຑ຺ຒຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ອຣຫຕ຺ເຕ ອຠິວຑ຺ຒິຕຸກາເມນ ມນສາ ອາຣມ຺ມຓໍ ອາລມ຺ພິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ເຕ ອຠິວຑ຺ຒິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ລາພຸລຕາຍ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເຖເຣນ ສາຣິປຸຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ –

‘‘‘ຍຖາ ລາພຸລຕາ ນາມ, ຕິເຓ ກຏ຺ເຐ ລຕາຍ ວາ;

ອາລມ຺ພິຕ຺ວາ ໂສຓ຺ຑິກາຫິ, ຕໂຕ ວຑ຺ຒຕິ ອຸປ຺ປຣິ.

‘‘‘ຕເຖວ ພຸທ຺ຘປຸຕ຺ເຕນ, ອຣຫຕ຺ຕຜລກາມິນາ;

ອາຣມ຺ມຓໍ ອາລມ຺ພິຕ຺ວາ, ວຑ຺ຒິຕພ຺ພໍ ອເສກ຺ຂຜເລ’’’ຕິ.

ລາພຸລຕງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ປຐໂມ.

໒. ປທຸມງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໒. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ປທຸມສ຺ສ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມານິ ຕານິ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປທຸມໍ ອຸທເກ ຊາຕໍ ອຸທເກ ສໍວທ຺ຘໍ ອນຸປລິຕ຺ຕໍ ອຸທເກນ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ກຸເລ ຄເຓ ລາເຠ ຍເສ ສກ຺ກາເຣ ສມ຺ມານນາຍ ປຣິໂຠຄປຈ຺ຈເຍສຸ ຈ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອນຸປລິຕ຺ເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ປທຸມສ຺ສ ປຐມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ປທຸມໍ ອຸທກາ ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄມ຺ມ ຐາຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ສພ຺ພໂລກໍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄມ຺ມ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ເມ ຐາຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ປທຸມສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ປທຸມໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກນປິ ອນິເລນ ເອຣິຕໍ ຈລຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກສຸປິ ກິເລເສສຸ ສໍຍໂມ ກຣຓີໂຍ, ຠຍທສ຺ສາວິນາ ວິຫຣິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ປທຸມສ຺ສ ຕຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ ‘ອຓຸມຕ຺ເຕສຸ ວຊ຺ເຊສຸ ຠຍທສ຺ສາວີ ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສູ’ຕິ.

ປທຸມງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ທຸຕິໂຍ.

໓. ພີຊງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໓. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ພີຊສ຺ສ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມານິ ຕານິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ພີຊໍ ອປ຺ປກມ຺ປິ ສມານໍ ຠທ຺ທເກ ເຂຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕໍ ເທເວ ສມ຺ມາ ຘາຣໍ ປເວຈ຺ຉນ຺ເຕ ສຸພຫູນິ ຜລານິ ອນຸທສ຺ສຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ຍຖາ ປຏິປາທິຕໍ ສີລໍ ເກວລໍ ສາມຎ຺ຎຜລມນຸທສ຺ສຕິ. ເອວໍ ສມ຺ມາ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ພີຊສ຺ສ ປຐມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ພີຊໍ ສຸປຣິໂສຘິເຕ ເຂຕ຺ເຕ ໂຣປິຕໍ ຂິປ຺ປເມວ ສໍວິຣູຫຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ມານສໍ ສຸປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ ສຸຎ຺ຎາຄາເຣ ປຣິໂສຘິຕໍ ສຕິປຏ຺ຐານເຂຕ຺ຕວເຣ ຂິຕ຺ຕໍ ຂິປ຺ປເມວ ວິຣູຫຕິ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ພີຊສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເຖເຣນ ອນຸຣຸທ຺ເຘນ –

‘‘‘ຍຖາປິ ເຂຕ຺ເຕ [ຍຖາ ເຂຕ຺ເຕ (ສີ.)] ປຣິສຸທ຺ເຘ, ພີຊຎ຺ຈສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ;

ວິປຸລໍ ຕສ຺ສ ຜລໍ ໂຫຕິ, ອປິ ໂຕເສຕິ ກສ຺ສກໍ.

‘‘‘ຕເຖວ ໂຍຄິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ, ສຸຎ຺ຎາຄາເຣ ວິໂສຘິຕໍ;

ສຕິປຏ຺ຐານເຂຕ຺ຕມ຺ຫິ, ຂິປ຺ປເມວ ວິຣູຫຕີ’’’ຕິ.

ພີຊງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ຕຕິໂຍ.

໔. ສາລກລ຺ຍາຓິກງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໔. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ສາລກລ຺ຍາຓິກາຍ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມໍ ຕໍ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ສາລກລ຺ຍາຓິກາ ນາມ ອນ຺ໂຕປຖວິຍໍ ເຍວ ອຠິວຑ຺ຒຕິ ຫຕ຺ຖສຕມ຺ປິ ຠິຍ຺ໂຍປິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ຈຕ຺ຕາຣິ ສາມຎ຺ຎຜລານິ ຈຕສ຺ໂສ ປຏິສມ຺ຠິທາ ຉຬຠິຎ຺ຎາໂຍ ເກວລຎ຺ຈ ສມຓຘມ຺ມໍ ສຸຎ຺ຎາຄາເຣ ເຍວ ປຣິປູຣຍິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ສາລກລ຺ຍາຓິກາຍ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເຖເຣນ ຣາຫຸເລນ –

‘‘‘ສາລກລ຺ຍາຓິກາ ນາມ, ປາທໂປ ຘຣຓີຣຸໂຫ;

ອນ຺ໂຕປຖວິຍໍ ເຍວ, ສຕຫຕ຺ໂຖປິ ວຑ຺ຒຕິ.

‘‘‘ຍຖາ ກາລມ຺ຫິ ສມ຺ປຕ຺ເຕ, ປຣິປາເກນ ໂສ ທຸໂມ;

ອຸຄ຺ຄຎ຺ຉິຕ຺ວານ ເອກາຫໍ, ສຕຫຕ຺ໂຖປິ ວຑ຺ຒຕິ.

‘‘‘ເອວເມວາຫໍ ມຫາວີຣ, ສາລກລ຺ຍາຓິກາ ວິຍ;

ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ສຸຎ຺ຎາຄາເຣ, ຘມ຺ມໂຕ ອຠິວຑ຺ຒຍິ’’’ນ຺ຕິ.

ສາລກລ຺ຍາຓິກງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

໕. ນາວງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໕. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ນາວາຍ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມານິ ຕານິ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ນາວາ ພຫຸວິຘທາຣຸສງ຺ຆາຏສມວາເຍນ ພຫຸມ຺ປິ ຊນໍ ຕາຣຍຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ອາຈາຣສີລຄຸຓວຕ຺ຕປ຺ປຏິວຕ຺ຕພຫຸວິຘຘມ຺ມສງ຺ຆາຏສມວາເຍນ ສເທວໂກ ໂລໂກ ຕາຣຍິຕພ຺ໂພ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ນາວາຍ ປຐມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ນາວາ ພຫຸວິຘອູມິຕ຺ຖນິຕເວຄວິສຏມາວຏ຺ຏເວຄໍ ສຫຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ພຫຸວິຘກິເລສອູມິເວຄໍ ລາຠສກ຺ກາຣຍສສິໂລກປູຊນວນ຺ທນາ ປຣກຸເລສຸ ນິນ຺ທາປສໍສາສຸຂທຸກ຺ຂສມ຺ມານນວິມານນພຫຸວິຘໂທສອູມິເວຄຎ຺ຈ ສຫິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ນາວາຍ ທຸຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ນາວາ ອປຣິມິຕມນນ຺ຕມປາຣມກ຺ໂຂຠິຕຄມ຺ຠີເຣ ມຫຕິມຫາໂຆເສ ຕິມິຕິມິງ຺ຄລມກຣມຈ຺ຉຄຓາກຸເລ ມຫຕິມຫາສມຸທ຺ເທ ຈຣຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ຕິປຣິວຏ຺ຏ ທ຺ວາທສາກາຣ ຈຕຸສຈ຺ຈາຠິສມຍປ຺ປຏິເວເຘ ມານສໍ ສຎ຺ຈາຣຍິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ນາວາຍ ຕຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍວເຣ ສຈ຺ຈສໍຍຸຕ຺ເຕ –

‘‘‘ວິຕກ຺ເກນ຺ຕາ ຈ ໂຂ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ‘‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ວິຕກ຺ເກຍ຺ຍາຖ, ‘‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ’’ຕິ ວິຕກ຺ເກຍ຺ຍາຖ, ‘‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ’’ຕິ ວິຕກ຺ເກຍ຺ຍາຖ, ‘‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’’ຕິ ວິຕກ຺ເກຍ຺ຍາຖາ’’’ຕິ.

ນາວງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ປຎ຺ຈໂມ.

໖. ນາວາລຄ຺ຄນກງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໖. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ນາວາລຄ຺ຄນກສ຺ສ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມານິ ຕານິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ນາວາລຄ຺ຄນກໍ ພຫຸອູມິຊາລາກຸລວິກ຺ໂຂຠິຕສລິລຕເລ ມຫຕິມຫາສມຸທ຺ເທ ນາວໍ ລຄ຺ເຄຕິ ຐເປຕິ, ນ ເທຕິ ທິສາວິທິສໍ ຫຣິຕຸໍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ຣາຄໂທສໂມຫູມິຊາເລ ມຫຕິມຫາວິຕກ຺ກສມ຺ປຫາເຣ ຈິຕ຺ຕໍ ລຄ຺ເຄຕພ຺ພໍ, ນ ທາຕພ຺ພໍ ທິສາວິທິສໍ ຫຣິຕຸໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ນາວາລຄ຺ຄນກສ຺ສ ປຐມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ນາວາລຄ຺ຄນກໍ ນ ປ຺ລວຕິ [ນ ປິລວຕິ (ສີ. ປີ.)] ວິສີທຕິ, ຫຕ຺ຖສເຕປິ ອຸທເກ ນາວໍ ລຄ຺ເຄຕິ ຐານມຸປເນຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ລາຠຍສສກ຺ກາຣມານນວນ຺ທນປູຊນອປຈິຕີສຸ ລາຠຄ຺ຄຍສຄ຺ເຄປິ ນ ປ຺ລວິຕພ຺ພໍ, ສຣີຣຍາປນມຕ຺ຕເກ ເຍວ ຈິຕ຺ຕໍ ຐເປຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ນາວາລຄ຺ຄນກສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເຖເຣນ ສາຣິປຸຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ –

‘‘‘ຍຖາ ສມຸທ຺ເທ ລຄ຺ຄນກໍ, ນ ປ຺ລວຕິ ວິສີທຕິ;

ຕເຖວ ລາຠສກ຺ກາເຣ, ມາ ປ຺ລວຖ ວິສີທຖາ’’’ຕິ.

ນາວາລຄ຺ຄນກງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ຉຏ຺ໂຐ.

໗. ກູປງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໗. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ກູປສ຺ສ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມໍ ຕໍ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ກູໂປ ຣຊ຺ຊຸຎ຺ຈ ວຣຕ຺ຕຎ຺ຈ ລງ຺ກາຣຎ຺ຈ ຘາເຣຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎສມນ຺ນາຄເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ອຠິກ຺ກນ຺ເຕ ປຏິກ຺ກນ຺ເຕ ອາໂລກິເຕ ວິໂລກິເຕ ສມິຎ຺ຊິເຕ ປສາຣິເຕ ສງ຺ຆາຏິປຕ຺ຕຈີວຣຘາຣເຓ ອສິເຕ ປີເຕ ຂາຍິເຕ ສາຍິເຕ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວກມ຺ເມ ຄເຕ ຐິເຕ ນິສິນ຺ເນ ສຸຕ຺ເຕ ຊາຄຣິເຕ ຠາສິເຕ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວ ສມ຺ປຊານກາຣິນາ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ກູປສ຺ສ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ ‘ສໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວິຫເຣຍ຺ຍ ສມ຺ປຊາໂນ, ອຍໍ ໂວ ອມ຺ຫາກໍ ອນຸສາສນີ’’’ຕິ.

ກູປງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ສຕ຺ຕໂມ.

໘. ນິຍາມກງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໘. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ນິຍາມກສ຺ສ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມານິ ຕານິ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ນິຍາມໂກ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ຍຕ຺ຕປ຺ປຍຕ຺ໂຕ ນາວໍ ສາເຣຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ຈິຕ຺ຕໍ ນິຍາມຍມາເນນ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ອປ຺ປມຕ຺ເຕນ ຍຕ຺ຕປ຺ປຍຕ຺ເຕນ ໂຍນິໂສ ມນສິກາເຣນ ຈິຕ຺ຕໍ ນິຍາເມຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ນິຍາມກສ຺ສ ປຐມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ ຘມ຺ມປເທ –

‘‘‘ອປ຺ປມາທຣຕາ ໂຫຖ, ສຈິຕ຺ຕມນຸຣກ຺ຂຖ;

ທຸຄ຺ຄາ ອຸທ຺ຘຣຖຕ຺ຕານໍ, ປງ຺ເກ ສນ຺ໂນວ [ສຕ຺ໂຕວ (ສີ. ປີ.)] ກຸຎ຺ຊໂຣ’ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ນິຍາມກສ຺ສ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ມຫາສມຸທ຺ເທ ກລ຺ຍາຓໍ ວາ ປາປກໍ ວາ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ວິທິຕໍ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ກຸສລາກຸສລໍ ສາວຊ຺ຊານວຊ຺ຊໍ ຫີນປ຺ປຓີຕໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກສປ຺ປຏິຠາຄໍ ວິຊານິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ນິຍາມກສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ນິຍາມໂກ ຍນ຺ເຕ ມຸທ຺ທິກໍ ເທຕິ ‘ມາ ໂກຈິ ຍນ຺ຕໍ ອາມສິຕ຺ຖາ’ຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ຈິຕ຺ເຕ ສໍວຣມຸທ຺ທິກາ ທາຕພ຺ພາ ‘ມາ ກິຎ຺ຈິ ປາປກໍ ອກຸສລວິຕກ຺ກໍ ວິຕກ຺ເກສີ’ຕິ, ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ນິຍາມກສ຺ສ ຕຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍວເຣ ‘ມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາປເກ ອກຸສເລ ວິຕກ຺ເກ ວິຕກ຺ເກຍ຺ຍາຖ, ເສຍ຺ຍຖີທໍ, ກາມວິຕກ຺ກໍ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກໍ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກ’’’ນ຺ຕິ.

ນິຍາມກງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ອຏ຺ຐໂມ.

໙. ກມ຺ມກາຣງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໙. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ກມ຺ມກາຣສ຺ສ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມໍ ຕໍ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ກມ຺ມກາໂຣ ເອວໍ ຈິນ຺ຕຍຕິ ‘ຠຕໂກ ອຫໍ ອິມາຍ ນາວາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣມິ, ອິມາຍາຫໍ ນາວາຍ ວາຫສາ ຠຕ຺ຕເວຕນໍ ລຠາມິ, ນ ເມ ປມາໂທ ກຣຓີໂຍ, ອປ຺ປມາເທນ ເມ ອຍໍ ນາວາ ວາເຫຕພ຺ພາ’ຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ເອວໍ ຈິນ຺ຕຍິຕພ຺ພໍ ‘ອິມໍ ໂຂ ອຫໍ ຈາຕຸມຫາຠູຕິກໍ ກາຍໍ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ສມາຫິໂຕ ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ໂຕ ຊາຕິຊຣາພ຺ຍາຘິມຣຓໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາເສຫິ ປຣິມຸຈ຺ຈິສ຺ສາມີຕິ ອປ຺ປມາໂທ ເມ ກຣຓີໂຍ’ຕິ, ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ກມ຺ມກາຣສ຺ສ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເຖເຣນ ສາຣິປຸຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ –

‘‘‘ກາຍໍ ອິມໍ ສມ຺ມສຖ, ປຣິຊານາຖ ປຸນປ຺ປຸນໍ;

ກາເຍ ສຠາວໍ ທິສ຺ວານ, ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສຖາ’ຕິ.

ກມ຺ມກາຣງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ນວໂມ.

໑໐. ສມຸທ຺ທງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໑໐. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ສມຸທ຺ທສ຺ສ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມານິ ຕານິ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມຫາສມຸທ຺ໂທ ມເຕນ ກຸຓເປນ ສທ຺ຘິໍ ນ ສໍວສຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ຣາຄໂທສໂມຫມານທິຏ຺ຐິມກ຺ຂປຬາສອິສ຺ສາມຈ຺ຉຣິຍມາຍາສາເຐຍ຺ຍກຸຏິລວິສມທຸຈ຺ຈຣິຕກິເລສມເລຫິ ສທ຺ຘິໍ ນ ສໍວສິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ສມຸທ຺ທສ຺ສ ປຐມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ມຫາສມຸທ຺ໂທ ມຸຕ຺ຕາມຓິເວຬຸຣິຍສງ຺ຂສິລາປວາຬຜລິກມຓິວິວິຘຣຕນນິຈຍໍ ຘາເຣນ຺ໂຕ ປິທຫຕິ, ນ ພຫິ ວິກິຣຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ມຄ຺ຄຜລຌານວິໂມກ຺ຂສມາຘິສມາປຕ຺ຕິວິປສ຺ສນາຠິຎ຺ຎາວິວິຘຄຸຓຣຕນານິ ອຘິຄນ຺ຕ຺ວາ ປິທຫິຕພ຺ພານິ, ນ ພຫິ ນີຫຣິຕພ຺ພານິ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ສມຸທ຺ທສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ມຫາສມຸທ຺ໂທ ມຫນ຺ເຕຫິ ມຫາຠູເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໍວສຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ອປ຺ປິຈ຺ຉໍ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐໍ ຘຸຕວາທໍ ສລ຺ເລຂວຸຕ຺ຕິໍ ອາຈາຣສມ຺ປນ຺ນໍ ລຊ຺ຊິໍ ເປສລໍ ຄຣຸໍ ຠາວນີຍໍ ວຕ຺ຕາຣໍ ວຈນກ຺ຂມໍ ໂຈທກໍ ປາປຄຣຫິໍ ໂອວາທກໍ ອນຸສາສກໍ ວິຎ຺ຎາປກໍ ສນ຺ທສ຺ສກໍ ສມາທປກໍ ສມຸຕ຺ເຕຊກໍ ສມ຺ປຫໍສກໍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໍ ນິສ຺ສາຍ ວສິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ມຫາສມຸທ຺ທສ຺ສ ຕຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ມຫາສມຸທ຺ໂທ ນວສລິລສມ຺ປຸຓ຺ຓາຫິ ຄງ຺ຄາຍມຸນາອຈິຣວຕີສຣຠູມຫີອາທີຫິ ນທີສຕສຫສ຺ເສຫິ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ສລິລຘາຣາຫິ ຈ ປູຣິໂຕປິ ສກໍ ເວລໍ ນາຕິວຕ຺ຕຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກວນ຺ທນມານນປູຊນກາຣຓາ ຊີວິຕເຫຕຸປິ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ສິກ຺ຂາປທວີຕິກ຺ກໂມ ນ ກຣຓີໂຍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ມຫາສມຸທ຺ທສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ –

‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ມຫາຣາຊ [ປຫາຣາຘ (ສີ. ປີ.)], ມຫາສມຸທ຺ໂທ ຐິຕຘມ຺ໂມ ເວລໍ ນາຕິກ຺ກມຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຍໍ ມຫາ ສາວການໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ຕໍ ມມ ສາວກາ ຊີວິຕເຫຕຸປິ ນາຕິກ຺ກມນ຺ຕີ’ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ມຫາສມຸທ຺ໂທ ສພ຺ພສວນ຺ຕີຫິ ຄງ຺ຄາຍມຸນາອຈິຣວຕີສຣຠູມຫີຫິ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ອຸທກຘາຣາຫິປິ ນ ປຣິປູຣຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາສວນຘາຣຓວິນິຈ຺ຉຍອຠິຘມ຺ມວິນຍຄາຬ຺ຫສຸຕ຺ຕນ຺ຕວິຄ຺ຄຫປທນິກ຺ເຂປປທສນ຺ຘິ ປທວິຠຕ຺ຕິນວງ຺ຄຊິນສາສນວຣໍ ສຸຓນ຺ເຕນາປິ ນ ຕປ຺ປິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ມຫາສມຸທ຺ທສ຺ສ ປຎ຺ຈມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ ສຸຕໂສມຊາຕເກ –

‘‘‘ອຄ຺ຄິ ຍຖາ ຕິຓກຏ຺ຐໍ ທຫນ຺ໂຕ, ນ ຕປ຺ປຕິ ສາຄໂຣ ວາ ນທີຫິ;

ເອວມ຺ປິ ເຈ [ເອວມ຺ປິ ເວ (ສ຺ຍາ.), ເອວໍ ຫິ ເມ (ກ.) ຊາ. ໑ ອສີຕິນິປາເຕ] ປຓ຺ຑິຕາ ຣາຊເສຏ຺ຐ, ສຸຕ຺ວາ ນ ຕປ຺ປນ຺ຕິ ສຸຠາສິເຕນາ’’’ຕິ.

ສມຸທ຺ທງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ທສໂມ.ສມຸທ຺ທວຄ຺ໂຄ ທຸຕິໂຍ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ລາພຸລຕາ ຈ ປທຸມໍ, ພີຊໍ ສາລກລ຺ຍາຓິກາ;

ນາວາ ຈ ນາວາລຄ຺ຄນໍ, ກູໂປ ນິຍາມໂກ ຕຖາ;

ກມ຺ມກາໂຣ ສມຸທ຺ໂທ ຈ, ວຄ຺ໂຄ ເຕນ ປວຸຈ຺ຈຕີຕິ.

໓. ປຖວີວຄ຺ໂຄ

໑. ປຖວີອງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໑. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ປຖວິຍາ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມານິ ຕານິ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປຖວີ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐານິ ກປ຺ປູຣາຄຣຸຕຄຣຈນ຺ທນກຸງ຺ກຸມາທີນິ ອາກິຣນ຺ເຕປິ ປິຕ຺ຕເສມ຺ຫປຸພ຺ພຣຸຫິຣເສທເມທເຂຬສິງ຺ຆາຓິກລສິກ- ມຸຕ຺ຕກຣີສາທີນິ ອາກິຣນ຺ເຕປິ ຕາທິສາ ເຍວ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ເຐ ລາຠາລາເຠ ຍສາຍເສ ນິນ຺ທາປສໍສາຍ ສຸຂທຸກ຺ເຂ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຕາທິນາ ເຍວ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ປຖວິຍາ ປຐມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ປຖວີ ມຓ຺ຑນວິຠູສນາປຄຕາ ສກຄນ຺ຘປຣິຠາວິຕາ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ວິຠູສນາປຄເຕນ ສກສີລຄນ຺ຘປຣິຠາວິເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ປຖວິຍາ ທຸຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ປຖວີ ນິຣນ຺ຕຣາ ອຂຓ຺ຑຈ຺ຉິທ຺ທາ ອສຸສິຣາ ພຫລາ ຆນາ ວິຕ຺ຖິຓ຺ຓາ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ນິຣນ຺ຕຣມຂຓ຺ຑຈ຺ຉິທ຺ທມສຸສິຣພຫລຆນວິຕ຺ຖິຓ຺ຓສີເລນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ປຖວິຍາ ຕຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ປຖວີ ຄາມນິຄມນຄຣຊນປທຣຸກ຺ຂປພ຺ພຕນທີຕຬາກໂປກ຺ຂຣຓີມິຄປກ຺ຂິມນຸຊນຣນາຣິຄຓໍ ຘາເຣນ຺ຕີປິ ອກິລາສຸ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ໂອວທນ຺ເຕນປິ ອນຸສາສນ຺ເຕນປິ ວິຎ຺ຎາເປນ຺ເຕນປິ ສນ຺ທສ຺ເສນ຺ເຕນປິ ສມາທເປນ຺ເຕນປິ ສມຸຕ຺ເຕເຊນ຺ເຕນປິ ສມ຺ປຫໍເສນ຺ເຕນປິ ຘມ຺ມເທສນາສຸ ອກິລາສຸນາ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ປຖວິຍາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ປຖວີ ອນຸນຍປ຺ປຏິຆວິປ຺ປມຸຕ຺ຕາ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ອນຸນຍປ຺ປຏິຆວິປ຺ປມຸຕ຺ເຕນ ປຖວິສເມນ ເຈຕສາ ວິຫຣິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ປຖວິຍາ ປຎ຺ຈມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ອຸປາສິກາຍ ຈູຬສຸຠທ຺ທາຍ ສກສມເຓ ປຣິກິຕ຺ຕຍມານາຍ –

‘‘‘ເອກຎ຺ເຈ ພາຫໍ ວາສິຍາ, ຕຈ຺ເຉ ກຸປິຕມານສາ [ກຸປິຕມານໂສ (ກ.)];

ເອກຎ຺ເຈພາຫໍ ຄນ຺ເຘນ, ອາລິມ຺ເປຍ຺ຍ ປໂມທິຕາ [ປໂມທິໂຕ (ກ.)].

‘‘‘ອມຸສ຺ມິໍ ປຏິໂຆ ນຕ຺ຖິ, ຣາໂຄ ອສ຺ມິໍ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ປຖວີສມຈິຕ຺ຕາ ເຕ, ຕາທິສາ ສມຓາ ມມາ’’’ຕິ.

ປຖວີອງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ປຐໂມ.

໒. ອາປງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໒. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ອາປສ຺ສ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມານິ ຕານິ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອາໂປ ສຸສຓ຺ຐິຕມກມ຺ປິຕມລຸຬິຕສຠາວປຣິສຸທ຺ໂຘ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ກຸຫນລປນເນມິຕ຺ຕກນິປ຺ເປສິກຕໍ ອປເນຕ຺ວາ ສຸສຓ຺ຐິຕມກມ຺ປິຕມລຸຬິຕສຠາວປຣິສຸທ຺ຘາຈາເຣນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ອາປສ຺ສ ປຐມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ອາໂປ ສີຕລສຠາວສຓ຺ຐິໂຕ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ສພ຺ພສຕ຺ເຕສຸ ຂນ຺ຕິເມຕ຺ຕານຸທ຺ທຍສມ຺ປນ຺ເນນ ຫິເຕສິນາ ອນຸກມ຺ປເກນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ອາປສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ອາໂປ ອສຸຈິໍ ສຸຈິໍ ກໂຣຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ຄາເມ ວາ ອຣຎ຺ເຎ ວາ ອຸປຊ຺ຌາເຍ ອຸປຊ຺ຌາຍມຕ຺ເຕສຸ ອາຈຣິເຍ ອາຈຣິຍມຕ຺ເຕສຸ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອນຘິກຣເຓນ ຠວິຕພ຺ພໍ ອນວເສສກາຣິນາ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ອາປສ຺ສ ຕຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ອາໂປ ພຫຸຊນປຕ຺ຖິໂຕ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ອປ຺ປິຈ຺ຉສນ຺ຕຸຏ຺ຐປວິວິຕ຺ຕປຏິສລ຺ລາເນນ ສຕຕໍ ສພ຺ພໂລກມຠິປຕ຺ຖິເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ອາປສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ອາໂປ ນ ກສ຺ສຈິ ອຫິຕມຸປທຫຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ປຣຠຓ຺ຑນກລຫວິຄ຺ຄຫວິວາທຣິຕ຺ຕຊ຺ຌານອຣຕິຊນນໍ ກາຍວຈີຈິຕ຺ເຕຫິ ປາປກໍ ນ ກຣຓີຍໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ອາປສ຺ສ ປຎ຺ຈມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ, ເທວາຕິເທເວນ ກຓ຺ຫຊາຕເກ –

‘‘‘ວຣຎ຺ເຈ ເມ ອໂທ ສກ຺ກ, ສພ຺ພຠູຕານມິສ຺ສຣ;

ນ ມໂນ ວາ ສຣີຣໍ ວາ, ມໍ-ກເຕ ສກ຺ກ ກສ຺ສຈິ;

ກທາຈິ ອຸປຫຎ຺ເຎຖ, ເອຕໍ ສກ຺ກ ວຣໍ ວເຣ’’’ຕິ.

ອາປງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ທຸຕິໂຍ.

໓. ເຕຊງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໓. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ເຕຊສ຺ສ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມານິ ຕານິ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ເຕໂຊ ຕິຓກຏ຺ຐສາຂາປລາສໍ ຑຫຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ເຍ ເຕ ອພ຺ຠນ຺ຕຣາ ວາ ພາຫິຣາ ວາ ກິເລສາ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓານຸຠວນາ, ສພ຺ເພ ເຕ ຎາຓຄ຺ຄິນາ ຑຫິຕພ຺ພາ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ເຕຊສ຺ສ ປຐມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ເຕໂຊ ນິທ຺ທໂຍ ອກາຣຸຓິໂກ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ສພ຺ພກິເລເສສຸ ກາຣຸຎ຺ຎານຸທ຺ທຍາ ນ ກາຕພ຺ພາ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ເຕຊສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ເຕໂຊ ສີຕໍ ປຏິຫນຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ວີຣິຍສນ຺ຕາປເຕຊໍ ອຠິຊເນຕ຺ວາ ກິເລສາ ປຏິຫນ຺ຕພ຺ພາ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ເຕຊສ຺ສ ຕຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ເຕໂຊ ອນຸນຍປ຺ປຏິຆວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ ອຸຓ຺ຫມຠິຊເນຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ອນຸນຍປ຺ປຏິຆວິປ຺ປມຸຕ຺ເຕນ ເຕໂຊສເມນ ເຈຕສາ ວິຫຣິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ເຕຊສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ເຕໂຊ ອນ຺ຘກາຣໍ ວິຘມິຕ຺ວາ [ວິຘມຕິ (ສີ. ປີ. ກ.)] ອາໂລກໍ ທສ຺ສຍຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ອວິຊ຺ຊນ຺ຘກາຣໍ ວິຘມິຕ຺ວາ ຎາຓາໂລກໍ ທສ຺ສຍິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ເຕຊສ຺ສ ປຎ຺ຈມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ ສກໍ ປຸຕ຺ຕໍ ຣາຫຸລໍ ໂອວທນ຺ເຕນ –

‘ເຕໂຊສມໍ [ມ. ນິ. ໒.໑໑໙], ຣາຫຸລ, ຠາວນໍ ຠາເວຫິ, ເຕໂຊສມໍ ຫິ ເຕ, ຣາຫຸລ, ຠາວນໍ ຠາວຍໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນາ? ມນາປາມນາປາ ຜສ຺ສາ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສນ຺ຕີ’’’ຕິ.

ເຕຊງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ຕຕິໂຍ.

໔. ວາຍຸງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໔. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ວາຍຸສ຺ສ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມານິ ຕານິ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ວາຍຸ ສຸປຸປ຺ຜິຕວນສຓ຺ຑນ຺ຕຣໍ ອຠິວາຍຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ວິມຸຕ຺ຕິວຣກຸສຸມປຸປ຺ຜິຕາຣມ຺ມຓວນນ຺ຕເຣ ຣມິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ວາຍຸສ຺ສ ປຐມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ວາຍຸ ຘຣຓີຣຸຫປາທປຄເຓ ມຖຍຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ວນນ຺ຕຣຄເຕນ ສງ຺ຂາເຣ ວິຈິນນ຺ເຕນ ກິເລສາ ມຖຍິຕພ຺ພາ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ວາຍຸສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ວາຍຸ ອາກາເສ ຈຣຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ເມສຸ ມານສໍ ສຎ຺ຈາຣຍິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ວາຍຸສ຺ສ ຕຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ວາຍຸ ຄນ຺ຘໍ ອນຸຠວຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ອຕ຺ຕໂນ ສີລວຣສຸຣຠິຄນ຺ໂຘ [ສີລສຸຣຠິຄນ຺ໂທ (ສີ. ປີ.)] ອນຸຠວິຕພ຺ໂພ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ວາຍຸສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ວາຍຸ ນິຣາລໂຍ ອນິເກຕວາສີ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ນິຣາລຍມນິເກຕມສນ຺ຖເວນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວິມຸຕ຺ເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ວາຍຸສ຺ສ ປຎ຺ຈມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ ສຸຕ຺ຕນິປາເຕ –

‘‘‘ສນ຺ຖວາໂຕ ຠຍໍ ຊາຕໍ, ນິເກຕາ ຊາຍເຕ ຣໂຊ;

ອນິເກຕມສນ຺ຖວໍ, ເອຕໍ ເວ ມຸນິທສ຺ສນ’’’ນ຺ຕິ.

ວາຍຸງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

໕. ປພ຺ພຕງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໕. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ປພ຺ພຕສ຺ສ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມານິ ຕານິ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປພ຺ພໂຕ ອຈໂລ ອກມ຺ປິໂຕ [ອກມ຺ປິໂຍ (ສີ. ປີ.)] ອສມ຺ປເວຘີ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ສມ຺ມານເນ ວິມານເນ ສກ຺ກາເຣ ອສກ຺ກາເຣ ຄຣຸກາເຣ ອຄຣຸກາເຣ ຍເສ ອຍເສ ນິນ຺ທາຍ ປສໍສາຍ ສຸເຂ ທຸກ຺ເຂ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ເຐສຸ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຣູປສທ຺ທຄນ຺ຘຣສໂຜຏ຺ຐພ຺ພຘມ຺ເມສຸ ຣຊນີເຍສຸ ນ ຣຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ທຸສ຺ສນີເຍສຸ ນ ທຸສ຺ສິຕພ຺ພໍ, ມຸຍ຺ຫນີເຍສຸ ນ ມຸຍ຺ຫິຕພ຺ພໍ, ນ ກມ຺ປິຕພ຺ພໍ ນ ຈລິຕພ຺ພໍ, ປພ຺ພເຕນ ວິຍ ອຈເລນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ປພ຺ພຕສ຺ສ ປຐມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ –

‘‘‘ເສໂລ ຍຖາ ເອກຆໂນ [ເອກຄ຺ຆໂນ (ກ.) ຘ. ປ. ໘໑ ຘມ຺ມປເທ], ວາເຕນ ນ ສມີຣຕິ;

ເອວໍ ນິນ຺ທາປສໍສາສຸ, ນ ສມິຎ຺ຊນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ’ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ປພ຺ພໂຕ ຖທ຺ໂຘ ນ ເກນຈິ ສໍສຏ຺ໂຐ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ຖທ຺ເຘນ ອສໍສຏ຺ເຐນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ນ ເກນຈິ ສໍສຄ຺ໂຄ ກຣຓີໂຍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ປພ຺ພຕສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ –

‘‘‘ອສໍສຏ຺ຐໍ ຄຫຏ຺ເຐຫິ, ອນາຄາເຣຫິ ຈູຠຍໍ;

ອໂນກສາຣິມປ຺ປິຈ຺ຉໍ, ຕມຫໍ ພ຺ຣູມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ’ນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ປພ຺ພເຕ ພີຊໍ ນ ວິຣູຫຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ສກມານເສ ກິເລສາ ນ ວິຣູຫາເປຕພ຺ພາ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ປພ຺ພຕສ຺ສ ຕຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເຖເຣນ ສຸຠູຕິນາ –

‘‘‘ຣາຄູປສໍຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ຍທາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊເຕ ມມ;

ສຍໍວ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂາມິ [ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ (ສພ຺ພຕ຺ຖ)], ເອກຄ຺ໂຄ [ເອກໂກ (ສພ຺ພຕ຺ຖ)] ຕໍ ທເມມຫໍ.

‘‘‘ຣຊ຺ຊເສ [ຣຊ຺ຊສິ (ສີ.), ຣຎ຺ຊສິ (ປີ.)] ຣຊນີເຍ ຈ, ທຸສ຺ສນີເຍ ຈ ທຸສ຺ສເສ;

ມຸຍ຺ຫເສ [ມຸຍ຺ຫສິ (ສີ.)] ໂມຫນີເຍ ຈ, ນິກ຺ຂມສ຺ສຸ ວນາ ຕຸວໍ.

‘‘‘ວິສຸທ຺ຘານໍ ອຍໍ ວາໂສ, ນິມ຺ມລານໍ ຕປສ຺ສິນໍ;

ມາ ໂຂ ວິສຸທ຺ຘໍ ທູເສສິ, ນິກ຺ຂມສ຺ສຸ ວນາ ຕຸວ’ນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ປພ຺ພໂຕ ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄໂຕ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ຎາຓຈ຺ຈຸຄ຺ຄເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ປພ຺ພຕສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ –

‘‘‘ປມາທໍ ອປ຺ປມາເທນ, ຍທາ ນຸທຕິ ປຓ຺ຑິໂຕ;

ປຎ຺ຎາປາສາທມາຣຸຍ຺ຫ, ອໂສໂກ ໂສກິນິໍ ປຊໍ;

ປພ຺ພຕຏ຺ໂຐວ ຠູມຏ຺ເຐ [ຠຸມ຺ມຏ຺ເຐ (ສີ. ປີ.)], ຘີໂຣ ພາເລ ອເວກ຺ຂຕີ’ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ປພ຺ພໂຕ ອນຸນ຺ນໂຕ ອໂນນໂຕ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ອຸນ຺ນຕາວນຕິ ນ ກຣຓີຍາ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ປພ຺ພຕສ຺ສ ປຎ຺ຈມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ອຸປາສິກາຍ ຈູຬສຸຠທ຺ທາຍ ສກສມເຓ ປຣິກິຕ຺ຕຍມານາຍ –

‘‘‘ລາເຠນ ອຸນ຺ນໂຕ ໂລໂກ, ອລາເຠນ ຈ ໂອນໂຕ;

ລາຠາລາເຠນ ເອກຕ຺ຖາ [ເອກຏ຺ຐາ (ສີ. ປີ.)], ຕາທິສາ ສມຓາ ມມາ’’’ຕິ.

ປພ຺ພຕງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ປຎ຺ຈໂມ.

໖. ອາກາສງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໖. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ອາກາສສ຺ສ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມານິ ຕານິ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອາກາໂສ ສພ຺ພໂສ ອຄຍ຺ໂຫ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ສພ຺ພໂສ ກິເລເສຫິ ອຄຍ຺ເຫນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ອາກາສສ຺ສ ປຐມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ອາກາໂສ ອິສິຕາປສຠູຕທິຊຄຓານຸສຎ຺ຈຣິໂຕ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ‘ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາ’ຕິ ສງ຺ຂາເຣສຸ ມານສໍ ສຎ຺ຈາຣຍິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ອາກາສສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ອາກາໂສ ສນ຺ຕາສນີໂຍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ສພ຺ພຠວປຏິສນ຺ຘີສຸ ມານສໍ ອຸພ຺ເພຊຍິຕພ຺ພໍ, ອສ຺ສາໂທ ນ ກາຕພ຺ໂພ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ອາກາສສ຺ສ ຕຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ອາກາໂສ ອນນ຺ໂຕ ອປ຺ປມາໂຓ ອປຣິເມຍ຺ໂຍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ອນນ຺ຕສີເລນ ອປຣິມິຕຎາເຓນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ອາກາສສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ອາກາໂສ ອລຄ຺ໂຄ ອສຕ຺ໂຕ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ອປລິພຸທ຺ໂຘ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ກຸເລ ຄເຓ ລາເຠ ອາວາເສ ປລິໂພເຘ ປຈ຺ຈເຍ ສພ຺ພກິເລເສສຸ ຈ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອລຄ຺ເຄນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ອນາສຕ຺ເຕນ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐິເຕນ ອປລິພຸທ຺ເຘນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ອາກາສສ຺ສ ປຎ຺ຈມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ ສກໍ ປຸຕ຺ຕໍ ຣາຫຸລໍ ໂອວທນ຺ເຕນ – ‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຣາຫຸລ [ມ. ນິ. ໒.໑໑໙], ອາກາໂສ ນ ກຕ຺ຖຈິ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ, ເອວເມວ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ຣາຫຸລ, ອາກາສສມໍ ຠາວນໍ ຠາເວຫິ, ອາກາສສມໍ ຫິ ເຕ, ຣາຫຸລ, ຠາວນໍ ຠາວຍໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ມນາປາມນາປາ ຜສ຺ສາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສນ຺ຕີ’’’ຕິ.

ອາກາສງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ຉຏ຺ໂຐ.

໗. ຈນ຺ທງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໗. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ຈນ຺ທສ຺ສ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມານິ ຕານິ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຈນ຺ໂທ ສຸກ຺ກປກ຺ເຂ ອຸທຍນ຺ໂຕ ອຸຕ຺ຕຣຸຕ຺ຕຣິໍ ວຑ຺ຒຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ອາຈາຣສີລຄຸຓວຕ຺ຕປ຺ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອາຄມາຘິຄເມ ປຏິສລ຺ລາເນ ສຕິປຏ຺ຐາເນ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣຕາຍ ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາຍ ຊາຄຣິຍານຸໂຍເຄ ອຸຕ຺ຕຣຸຕ຺ຕຣິໍ ວຑ຺ຒິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ຈນ຺ທສ຺ສ ປຐມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ຈນ຺ໂທ ອຸຬາຣາຘິປຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ອຸຬາເຣນ ຉນ຺ທາຘິປຕິນາ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ຈນ຺ທສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ຈນ຺ໂທ ນິສາຍ ຈຣຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ປວິວິຕ຺ເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ຈນ຺ທສ຺ສ ຕຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ຈນ຺ໂທ ວິມານເກຕຸ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ສີລເກຕຸນາ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ຈນ຺ທສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ຈນ຺ໂທ ອາຍາຈິຕປຕ຺ຖິໂຕ ອຸເທຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ອາຍາຈິຕປຕ຺ຖິເຕນ ກຸລານິ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ພານິ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ຈນ຺ທສ຺ສ ປຎ຺ຈມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍວເຣ ‘ຈນ຺ທູປມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸລານິ ອຸປສງ຺ກມຖ, ອປກສ຺ເສວ ກາຍໍ ອປກສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນິຈ຺ຈນວກາ ກຸເລສຸ ອປ຺ປຄພ຺ຠາ’’’ຕິ [ອປ຺ປຄພ຺ພາຕິ (ກ.) ສໍ. ນິ. ໒.໑໔໖].

ຈນ຺ທງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ສຕ຺ຕໂມ.

໘. ສູຣິຍງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໘. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ສູຣິຍສ຺ສ [ສຸຣິຍສ຺ສ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ສຕ຺ຕ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມານິ ຕານິ ສຕ຺ຕ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ສູຣິໂຍ ສພ຺ພໍ ອຸທກໍ ປຣິໂສເສຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ສພ຺ພກິເລສາ ອນວເສສໍ ປຣິໂສເສຕພ຺ພາ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ສູຣິຍສ຺ສ ປຐມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ສູຣິໂຍ ຕມນ຺ຘກາຣໍ ວິຘມຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ສພ຺ພໍ ຣາຄຕມໍ ໂທສຕມໍ ໂມຫຕມໍ ມານຕມໍ ທິຏ຺ຐິຕມໍ ກິເລສຕມໍ ສພ຺ພໍ ທຸຈ຺ຈຣິຕຕມໍ ວິຘມຍິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ສູຣິຍສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ສູຣິໂຍ ອຠິກ຺ຂຓໍ ຈຣຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ອຠິກ຺ຂຓໍ ໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ ກາຕພ຺ໂພ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ສູຣິຍສ຺ສ ຕຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ສູຣິໂຍ ຣໍສິມາລີ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ອາຣມ຺ມຓມາລິນາ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ສູຣິຍສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ສູຣິໂຍ ມຫາຊນກາຍໍ ສນ຺ຕາເປນ຺ໂຕ ຈຣຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ອາຈາຣສີລຄຸຓວຕ຺ຕປ຺ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ຌານວິໂມກ຺ຂສມາຘິສມາປຕ຺ຕິອິນ຺ທ຺ຣິຍພລໂພຊ຺ຌງ຺ຄສຕິປຏ຺ຐານສມ຺ມປ຺ປຘານອິທ຺ຘິປາເທຫິ ສເທວໂກ ໂລໂກ ສນ຺ຕາປຍິຕພ຺ໂພ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ສູຣິຍສ຺ສ ປຎ຺ຈມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ສູຣິໂຍ ຣາຫຸຠຍາ ຠີໂຕ ຈຣຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ທຸຈ຺ຈຣິຕທຸຄ຺ຄຕິວິສມກນ຺ຕາຣວິປາກວິນິປາຕກິເລສຊາລຊຏິເຕ ທິຏ຺ຐິສງ຺ຆາຏປຏິມຸກ຺ເກ ກຸປຖປກ຺ຂນ຺ເທ ກຸມ຺ມຄ຺ຄປຏິປນ຺ເນ [ກຸມຄ຺ຄປຏິປນ຺ເນ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ສຕ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ມຫຕາ ສໍເວຄຠເຍນ ມານສໍ ສໍເວເຊຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ສູຣິຍສ຺ສ ຉຏ຺ຐໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ສູຣິໂຍ ກລ຺ຍາຓປາປເກ ທສ຺ເສຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍພລໂພຊ຺ຌງ຺ຄສຕິປຏ຺ຐານສມ຺ມປ຺ປຘານອິທ຺ຘິປາທໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມາ ທສ຺ເສຕພ຺ພາ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ສູຣິຍສ຺ສ ສຕ຺ຕມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເຖເຣນ ວງ຺ຄີເສນ –

‘‘‘ຍຖາປິ ສູຣິໂຍ ອຸທຍນ຺ໂຕ, ຣູປໍ ທສ຺ເສຕິ ປາຓິນໍ;

ສຸຈິຎ຺ຈ ອສຸຈິຎ຺ຈາປິ, ກລ຺ຍາຓຎ຺ຈາປິ ປາປກໍ.

‘‘‘ຕຖາ ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມຘໂຣ, ອວິຊ຺ຊາປິຫິຕໍ ຊນໍ;

ປຖໍ ທສ຺ເສຕິ ວິວິຘໍ, ອາທິຈ຺ໂຈວຸທຍໍ ຍຖາ’’’ຕິ.

ສູຣິຍງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ອຏ຺ຐໂມ.

໙. ສກ຺ກງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໙. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ສກ຺ກສ຺ສ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມານິ ຕານິ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ສກ຺ໂກ ເອກນ຺ຕສຸຂສມປ຺ປິໂຕ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ເອກນ຺ຕປວິເວກສຸຂາຠິຣເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ສກ຺ກສ຺ສ ປຐມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ສກ຺ໂກ ເທເວ ທິສ຺ວາ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ຫາສມຠິຊເນຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອລີນມຕນ຺ທິຕໍ ສນ຺ຕໍ ມານສໍ ປຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ, ຫາສມຠິຊເນຕພ຺ພໍ, ອຸຏ຺ຐຫິຕພ຺ພໍ ຆຏິຕພ຺ພໍ ວາຍມິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ສກ຺ກສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ສກ຺ກສ຺ສ ອນຠິຣຕິ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ສຸຎ຺ຎາຄາເຣ ອນຠິຣຕິ ນ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພາ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ສກ຺ກສ຺ສ ຕຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເຖເຣນ ສຸຠູຕິນາ –

‘‘‘ສາສເນ ເຕ ມຫາວີຣ, ຍໂຕ ປພ຺ພຊິໂຕ ອຫໍ;

ນາຠິຊານາມິ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ມານສໍ ກາມສໍຫິຕ’’’ນ຺ຕິ.

ສກ຺ກງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ນວໂມ.

໑໐. ຈກ຺ກວຕ຺ຕິງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໑໐. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ຈຕ຺ຕາຣິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມານິ ຕານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຈຕູຫິ ສງ຺ຄຫວຕ຺ຖູຫິ ຊນໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ຈຕສ຺ສນ຺ນໍ ປຣິສານໍ ມານສໍ ສງ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ ອນຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ ສມ຺ປຫໍເສຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ປຐມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ວິຊິເຕ ໂຈຣາ ນ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ກາມຣາຄພ຺ຍາປາທວິຫິໍສາວິຕກ຺ກາ ນ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພາ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ –

‘‘‘ວິຕກ຺ກູປສເມ ຈ ໂຍ ຣໂຕ, ອສຸຠໍ ຠາວຍເຕ [ຠາວຍຕີ (ສ຺ຍາ.) ຘ. ປ. ໓໕໐ ຘມ຺ມປເທ] ສທາ ສໂຕ;

ເອສ ໂຂ ພ຺ຍນ຺ຕິກາຫິຕິ, ເອສ ເຉຈ຺ຉຕິ ມາຣພນ຺ຘນ’ນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ທິວເສ ທິວເສ ສມຸທ຺ທປຣິຍນ຺ຕໍ ມຫາປຖວິໍ ອນຸຍາຍຕິ ກລ຺ຍາຓປາປການິ ວິຈິນມາໂນ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ກາຍກມ຺ມໍ ວຈີກມ຺ມໍ ມໂນກມ຺ມໍ ທິວເສ ທິວເສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເມ ອິເມຫິ ຕີຫິ ຐາເນຫິ ອນຸປວຊ຺ຊສ຺ສ ທິວໂສ ວີຕິວຕ຺ຕຕີ’ຕິ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ຕຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣນິກາຍວເຣ –

‘ກຖມ຺ຠູຕສ຺ສ ເມ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວາ ວີຕິວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ [ວີຕິປຕນ຺ຕີຕິ (ສີ. ປີ.)] ປພ຺ພຊິເຕນ ອຠິຓ຺ຫໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕຣພາຫິຣາຣກ຺ຂາ ສຸສໍວິຫິຕາ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ອພ຺ຠນ຺ຕຣານໍ ພາຫິຣານໍ ກິເລສານໍ ອາຣກ຺ຂາຍ ສຕິໂທວາຣິໂກ ຐເປຕພ຺ໂພ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ –

‘ສຕິໂທວາຣິໂກ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ອກຸສລໍ ປຊຫຕິ ກຸສລໍ ຠາເວຕິ, ສາວຊ຺ຊໍ ປຊຫຕິ, ອນວຊ຺ຊໍ ຠາເວຕິ, ສຸທ຺ຘມຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕີ’’’ຕິ.

ຈກ຺ກວຕ຺ຕິງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ທສໂມ.

ປຖວີວຄ຺ໂຄ ຕຕິໂຍ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ປຖວີ ອາໂປ ຈ ເຕໂຊ ຈ, ວາໂຍ ຈ ປພ຺ພເຕນ ຈ;

ອາກາໂສ ຈນ຺ທສູຣິໂຍ ຈ, ສກ຺ໂກ ຈ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິນາຕິ.

໔. ອຸປຈິກາວຄ຺ໂຄ

໑. ອຸປຈິກງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໑. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ອຸປຈິກາຍ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມໍ ຕໍ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອຸປຈິກາ ອຸປຣິ ຉທນໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ປິທຫິຕ຺ວາ ໂຄຈຣາຍ ຈຣຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ສີລສໍວຣຉທນໍ ກຕ຺ວາ ມານສໍ ປິທຫິຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕພ຺ພໍ, ສີລສໍວຣຉທເນນ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄີ ໂຍຄາວຈໂຣ ສພ຺ພຠຍສມຕິກ຺ກນ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ອຸປຈິກາຍ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ, ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເຖເຣນ ອຸປເສເນນ ວງ຺ຄນ຺ຕປຸຕ຺ເຕນ –

‘‘‘ສີລສໍວຣຉທນໍ, ໂຍຄີ ກຕ຺ວານ ມານສໍ;

ອນຸປລິຕ຺ໂຕ ໂລເກນ, ຠຍາ ຈ ປຣິມຸຈ຺ຈຕີ’’’ຕິ.

ອຸປຈິກງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ປຐໂມ.

໒. ພິຬາຣງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໒. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ພິຬາຣສ຺ສ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມານິ ຕານິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ພິຬາໂຣ ຄຸຫາຄໂຕປິ ສຸສິຣຄໂຕປິ ຫມ຺ມິຍນ຺ຕຣຄໂຕປິ ອຸນ຺ທູຣໍ ເຍວ ປຣິເຍສຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ຄາມຄເຕນາປິ ອຣຎ຺ຎຄເຕນາປິ ຣຸກ຺ຂມູລຄເຕນາປິ ສຸຎ຺ຎາຄາຣຄເຕນາປິ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ອປ຺ປມຕ຺ເຕນ ກາຍຄຕາສຕິໂຠຊນໍ ເຍວ ປຣິເຍສິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ພິຬາຣສ຺ສ ປຐມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ພິຬາໂຣ ອາສນ຺ເນ ເຍວ ໂຄຈຣໍ ປຣິເຍສຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ອິເມສຸ ເຍວ ປຎ຺ຈສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສິນາ ວິຫຣິຕພ຺ພໍ ‘ອິຕິ ຣູປໍ ອິຕິ ຣູປສ຺ສ ສມຸທໂຍ ອິຕິ ຣູປສ຺ສ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ, ອິຕິ ເວທນາ ອິຕິ ເວທນາຍ ສມຸທໂຍ ອິຕິ ເວທນາຍ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ, ອິຕິ ສຎ຺ຎາ ອິຕິ ສຎ຺ຎາຍ ສມຸທໂຍ ອິຕິ ສຎ຺ຎາຍ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ, ອິຕິ ສງ຺ຂາຣາ ອິຕິ ສງ຺ຂາຣານໍ ສມຸທໂຍ ອິຕິ ສງ຺ຂາຣານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ, ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ສມຸທໂຍ ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ’ຕິ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ພິຬາຣສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ –

‘‘‘ນ ອິໂຕ ທູເຣ ຠວິຕພ຺ພໍ, ຠວຄ຺ຄໍ ກິໍ ກຣິສ຺ສຕິ;

ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນມ຺ຫິ ໂວຫາເຣ, ສເກ ກາຍມ຺ຫິ ວິນ຺ທຖາ’’’ຕິ.

ພິຬາຣງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ທຸຕິໂຍ.

໓. ອຸນ຺ທູຣງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໓. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ອຸນ຺ທູຣສ຺ສ [ອຸນ຺ທຸຣສ຺ສ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມໍ ຕໍ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອຸນ຺ທູໂຣ ອິໂຕຈິໂຕ ຈ ວິຈຣນ຺ໂຕ ອາຫາຣູປາສີສໂກ ເຍວ ຈຣຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ອິໂຕຈິໂຕ ຈ ວິຈຣນ຺ເຕນ ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣູປາສີສເກເນວ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ອຸນ຺ທູຣສ຺ສ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເຖເຣນ ອຸປເສເນນ ວງ຺ຄນ຺ຕປຸຕ຺ເຕນ –

‘‘‘ຘມ຺ມາສີສໍ [ຘມ຺ມສີສໍ (ສີ. ປີ.)] ກຣິຕ຺ວານ, ວິຫຣນ຺ໂຕ ວິປສ຺ສໂກ;

ອໂນລີໂນ ວິຫຣຕິ, ອຸປສນ຺ໂຕ ສທາ ສໂຕ’’’ຕິ.

ອຸນ຺ທູຣງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ຕຕິໂຍ.

໔. ວິຈ຺ຉິກງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໔. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ວິຈ຺ຉິກສ຺ສ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມໍ ຕໍ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ວິຈ຺ຉິໂກ ນງ຺ຄຸລາວຸໂຘ ນງ຺ຄຸລໍ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ຈຣຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ຎາຓາວຸເຘນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ຎາຓໍ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ວິຫຣິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ວິຈ຺ຉິກສ຺ສ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເຖເຣນ ອຸປເສເນນ ວງ຺ຄນ຺ຕປຸຕ຺ເຕນ –

‘‘‘ຎາຓຂຄ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ວິຫຣນ຺ໂຕ ວິປສ຺ສໂກ;

ປຣິມຸຈ຺ຈຕິ ສພ຺ພຠຍາ, ທຸປ຺ປສໂຫ ຈ ໂສ ຠເວ’’’ຕິ.

ວິຈ຺ຉິກງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

໕. ນກຸລງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໕. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ນກຸລສ຺ສ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມໍ ຕໍ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ນກຸໂລ ອຸຣຄມຸປຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເຠສຊ຺ເຊນ ກາຍໍ ປຣິຠາເວຕ຺ວາ ອຸຣຄມຸປຄຈ຺ຉຕິ ຄເຫຕຸໍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ໂກຘາຆາຕພຫຸລໍ ກລຫວິຄ຺ຄຫວິວາທວິໂຣຘາຠິຠູຕໍ ໂລກມຸປຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ເມຕ຺ຕາເຠສຊ຺ເຊນ ມານສໍ ອນຸລິມ຺ປິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ນກຸລສ຺ສ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເຖເຣນ ສາຣິປຸຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ –

‘‘‘ຕສ຺ມາ ສກໍ ປເຣສມ຺ປິ, ກາຕພ຺ພາ ເມຕ຺ຕຠາວນາ;

ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ຜຣິຕພ຺ພໍ, ເອຕໍ ພຸທ຺ຘານ ສາສນ’’’ນ຺ຕິ.

ນກຸລງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ປຎ຺ຈໂມ.

໖. ຊຣສິງ຺ຄາລງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໖. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ຊຣສິງ຺ຄາລສ຺ສ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມານິ ຕານິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຊຣສິງ຺ຄາໂລ ໂຠຊນໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ອຊິຄຸຈ຺ຉມາໂນ ຍາວທຕ຺ຖໍ ອາຫຣຍຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ໂຠຊນໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ອຊິຄຸຈ຺ຉມາເນນ ສຣີຣຍາປນມຕ຺ຕເມວ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ຊຣສິງ຺ຄາລສ຺ສ ປຐມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເຖເຣນ ມຫາກສ຺ສເປນ –

‘‘‘ເສນາສນມ຺ຫາ ໂອຣຸຍ຺ຫ, ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິໍ;

ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕໍ ປຸຣິສໍ ກຸຏ຺ຐິໍ, ສກ຺ກຈ຺ຈ ນໍ ອຸປຏ຺ຐຫິໍ.

‘‘‘ໂສ ເມ ປກ຺ເກນ ຫຕ຺ເຖນ, ອາໂລປໍ ອຸປນາມຍິ;

ອາໂລປໍ ປກ຺ຂິປນ຺ຕສ຺ສ, ອງ຺ຄຸລິເປຕ຺ຖ ຉິຊ຺ຊຖ.

‘‘‘ກຸຏ຺ຏມູລຎ຺ຈ ນິສ຺ສາຍ, ອາໂລປໍ ຕໍ ອຠຸຎ຺ຊິສໍ;

ຠຸຎ຺ຊມາເນ ວາ ຠຸຕ຺ເຕ ວາ, ເຊຄຸຈ຺ຉໍ ເມ ນ ວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ຊຣສິງ຺ຄາໂລ ໂຠຊນໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ນ ວິຈິນາຕິ ລູຂໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ໂຠຊນໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ນ ວິຈິນິຕພ຺ພໍ ‘ລູຂໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາ ສມ຺ປນ຺ນໍ ວາ ອສມ຺ປນ຺ນໍ ວາ’ຕິ, ຍຖາລທ຺ເຘນ ສນ຺ຕຸສ຺ສິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ຊຣສິງ຺ຄາລສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເຖເຣນ ອຸປເສເນນ ວງ຺ຄນ຺ຕປຸຕ຺ເຕນ –

‘‘‘ລູເຂນປິ ຈ ສນ຺ຕຸສ຺ເສ, ນາຎ຺ຎໍ ປຕ຺ເຖ ຣສໍ ພຫຸໍ;

ຣເສສຸ ອນຸຄິທ຺ຘສ຺ສ, ຌາເນ ນ ຣມເຕ [ຣມຕີ (ສີ. ປີ.)] ມໂນ;

ອິຕຣີຕເຣນ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ [ສນ຺ຕຸຏ຺ເຐ (ສີ. ປີ.)], ສາມຎ຺ຎໍ ປຣິປູຣຕີ’’’ຕິ.

ຊຣສິງ຺ຄາລງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ຉຏ຺ໂຐ.

໗. ມິຄງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໗. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ມິຄສ຺ສ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມານິ ຕານິ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມິໂຄ ທິວາ ອຣຎ຺ເຎ ຈຣຕິ, ຣຕ຺ຕິໍ ອພ຺ໂຠກາເສ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ທິວາ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫຣິຕພ຺ພໍ, ຣຕ຺ຕິໍ ອພ຺ໂຠກາເສ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ມິຄສ຺ສ ປຐມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ ໂລມຫໍສນປຣິຍາເຍ –

‘ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຍາ ຕາ ຣຕ຺ຕິໂຍ ສີຕາ ເຫມນ຺ຕິກາ ອນ຺ຕຣຏ຺ຐກາ ຫິມປາຕສມຍາ [ອນ຺ຕຣຏ຺ຐເກ ຫິມປາຕສມເຍ (ສີ. ປີ. ກ.)], ຕຖາຣູປາສຸ ຣຕ຺ຕີສຸ ຣຕ຺ຕິໍ ອພ຺ໂຠກາເສ ວິຫຣາມິ, ທິວາ ວນສຓ຺ເຑ. ຄິມ຺ຫານໍ ປຈ຺ຉິເມ ມາເສ ທິວາ ອພ຺ໂຠກາເສ ວິຫຣາມິ, ຣຕ຺ຕິໍ ວນສຓ຺ເຑ’ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ມິໂຄ ສຕ຺ຕິມ຺ຫິ ວາ ສເຣ ວາ ໂອປຕນ຺ເຕ ວຎ຺ເຈຕິ [ວຊ຺ເຊຕິ (ກ.)] ປລາຍຕິ, ນ ກາຍມຸປເນຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ກິເລເສສຸ ໂອປຕນ຺ເຕສຸ ວຎ຺ຈຍິຕພ຺ພໍ [ວຊ຺ຊຍິຕພ຺ພໍ (ກ.)] ປລາຍິຕພ຺ພໍ, ນ ຈິຕ຺ຕມຸປເນຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ມິຄສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ມິໂຄ ມນຸສ຺ເສ ທິສ຺ວາ ເຍນ ວາ ເຕນ ວາ ປລາຍຕິ ‘ມາ ມໍ ເຕ ອທ຺ທສໍສູ’ຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ຠຓ຺ຑນກລຫວິຄ຺ຄຫວິວາທສີເລ ທຸສ຺ສີເລ ກຸສີເຕ ສງ຺ຄຓິກາຣາເມ ທິສ຺ວາ ເຍນ ວາ ເຕນ ວາ ປລາຍິຕພ຺ພໍ ‘ມາ ມໍ ເຕ ອທ຺ທສໍສຸ, ອຫຎ຺ຈ ເຕ ມາ ອທ຺ທສ’ນ຺ຕິ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ມິຄສ຺ສ ຕຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເຖເຣນ ສາຣິປຸຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ –

‘‘‘ມາ ເມ ກທາຈິ ປາປິຈ຺ໂຉ, ກຸສີໂຕ ຫີນວີຣິໂຍ;

ອປ຺ປສ຺ສຸໂຕ ອນາຈາໂຣ, ສມ຺ມໂຕ [ສເມໂຕ (ສີ. ປີ.)] ອຫຸ ກຕ຺ຖຈີ’’’ຕິ.

ມິຄງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ສຕ຺ຕໂມ.

໘. ໂຄຣູປງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໘. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ໂຄຣູປສ຺ສ ຈຕ຺ຕາຣິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມານິ ຕານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂຄຣູໂປ ສກໍ ເຄຫໍ ນ ວິຊຫຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ສໂກ ກາໂຍ ນ ວິຊຫິຕພ຺ໂພ ‘ອນິຈ຺ຈຸຈ຺ຉາທນປຣິມທ຺ທນເຠທນວິກິຣຓວິທ຺ຘໍສນຘມ຺ໂມ ອຍໍ ກາໂຍ’ຕິ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ໂຄຣູປສ຺ສ ປຐມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ໂຄຣູໂປ ອາທິນ຺ນຘຸໂຣ ສຸຂທຸກ຺ເຂນ ຘຸຣໍ ວຫຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ອາທິນ຺ນພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ ສຸຂທຸກ຺ເຂນ ຍາວ ຊີວິຕປຣິຍາທານາ ອາປາຓໂກຏິກໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ໂຄຣູປສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ໂຄຣູໂປ ຉນ຺ເທນ ຆາຍມາໂນ ປານີຍໍ ປິວຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍານໍ ອນຸສິຏ຺ຐິ ຉນ຺ເທນ ເປເມນ ປສາເທນ ຆາຍມາເນນ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພາ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ໂຄຣູປສ຺ສ ຕຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ໂຄຣູໂປ ເຍນ ເກນຈິ ວາຫິຍມາໂນ ວຫຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ເຖຣນວມຊ຺ຌິມຠິກ຺ຂູນມ຺ປິ ຄິຫິອຸປາສກສ຺ສາປິ ໂອວາທານຸສາສນີ ສິຣສາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພາ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ໂຄຣູປສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເຖເຣນ ສາຣິປຸຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ –

‘‘‘ຕທຫຸ ປພ຺ພຊິໂຕ ສນ຺ໂຕ, ຊາຕິຍາ ສຕ຺ຕວສ຺ສິໂກ;

ໂສປິ ມໍ ອນຸສາເສຍ຺ຍ, ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມິ ມຕ຺ຖເກ [ມຸທ຺ຘນາ (ສີ.)].

‘‘‘ຕິພ຺ພໍ ຉນ຺ທຎ຺ຈ ເປມຎ຺ຈ, ຕສ຺ມິໍ ທິສ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐເປ;

ຐເປຍ຺ຍາຈຣິຍຏ຺ຐາເນ, ສກ຺ກຈ຺ຈ ນໍ ປຸນປ຺ປຸນ’’’ນ຺ຕິ.

ໂຄຣູປງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ອຏ຺ຐໂມ.

໙. ວຣາຫງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໙. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ວຣາຫສ຺ສ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມານິ ຕານິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ວຣາໂຫ ສນ຺ຕຕ຺ຕກຐິເຕ [ສນ຺ຕຕ຺ຕກຐິເນ (ສີ. ປີ.)] ຄິມ຺ຫສມເຍ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ອຸທກໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ໂທເສນ ຈິຕ຺ເຕ ອາລຸຬິຕຂລິຕວິພ຺ຠນ຺ຕສນ຺ຕຕ຺ເຕ ສີຕລາມຕປຓີຕເມຕ຺ຕາຠາວນໍ ອຸປຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ວຣາຫສ຺ສ ປຐມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ວຣາໂຫ ຈິກ຺ຂລ຺ລມຸທກມຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ນາສິກາຍ ປຖວິໍ ຂຓິຕ຺ວາ ໂທຓິໍ ກຕ຺ວາ ໂທຓິກາຍ ສຍຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ມານເສ ກາຍໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕຣຄເຕນ ສຍິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ວຣາຫສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເຖເຣນ ປິຓ຺ໂຑລຠາຣທ຺ວາເຊນ –

‘‘‘ກາເຍ [ກາເຍນ (ກ.)] ສຠາວໍ ທິສ຺ວານ, ວິຈິນິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສໂກ;

ເອກາກິໂຍ ອທຸຕິໂຍ, ເສຕິ ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕເຣ’’’ຕິ.

ວຣາຫງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ນວໂມ.

໑໐. ຫຕ຺ຖິງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໑໐. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ຫຕ຺ຖິສ຺ສ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມານິ ຕານິ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຫຕ຺ຖີ ນາມ ຈຣນ຺ໂຕ ເຍວ ປຖວິໍ ທາເລຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ກາຍໍ ສມ຺ມສມາເນເນວ ສພ຺ເພ ກິເລສາ ທາເລຕພ຺ພາ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ຫຕ຺ຖິສ຺ສ ປຐມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ຫຕ຺ຖີ ສພ຺ພກາເຍເນວ ອປໂລເກຕິ, ອຸຊຸກໍ ເຍວ ເປກ຺ຂຕິ, ນ ທິສາວິທິສາ ວິໂລເກຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ສພ຺ພກາເຍນ ອປໂລກິນາ ຠວິຕພ຺ພໍ, ນ ທິສາວິທິສາ ວິໂລເກຕພ຺ພາ, ນ ອຸທ຺ຘໍ ອຸລ຺ໂລເກຕພ຺ພໍ, ນ ອໂຘ ໂອໂລເກຕພ຺ພໍ, ຍຸຄມຕ຺ຕເປກ຺ຂິນາ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ຫຕ຺ຖິສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ຫຕ຺ຖີ ອນິພທ຺ຘສຍໂນ ໂຄຈຣາຍມນຸຄນ຺ຕ຺ວາ ນ ຕເມວ ເທສໍ ວາສຕ຺ຖມຸປຄຈ຺ຉຕິ, ນ ຘຸວປ຺ປຕິຏ຺ຐາລໂຍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ອນິພທ຺ຘສຍເນນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ນິຣາລເຍນ ປິຓ຺ຑາຍ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ຍທິ ປສ຺ສຕິ ວິປສ຺ສໂກ ມນຸຎ຺ຎໍ ປຕິຣູປໍ ຣຸຈິຣເທເສ ຠວໍ ມຓ຺ຑປໍ ວາ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ວາ ຄຸຫໍ ວາ ປພ຺ຠາຣໍ ວາ, ຕຕ຺ເຖວ ວາສມຸປຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ຘຸວປ຺ປຕິຏ຺ຐາລໂຍ ນ ກາຕພ຺ໂພ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ຫຕ຺ຖິສ຺ສ ຕຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ຫຕ຺ຖີ ອຸທກໍ ໂອຄາຫິຕ຺ວາ ສຸຈິວິມລສີຕລສລິລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ກຸມຸທຸປ຺ປລປທຸມປຸຓ຺ຑຣີກສຎ຺ຉນ຺ນໍ ມຫຕິມຫນ຺ຕໍ ປທຸມສຣໍ ໂອຄາຫິຕ຺ວາ ກີຬຕິ ຄຊວຣກີຬໍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ສຸຈິວິມລວິປ຺ປສນ຺ນມນາວິລຘມ຺ມວຣວາຣິປຸຓ຺ຓໍ ວິມຸຕ຺ຕິກຸສຸມສຎ຺ຉນ຺ນໍ ມຫາສຕິປຏ຺ຐານໂປກ຺ຂຣຓິໍ ໂອຄາຫິຕ຺ວາ ຎາເຓນ ສງ຺ຂາຣາ ໂອຘຸນິຕພ຺ພາ ວິຘຸນິຕພ຺ພາ, ໂຍຄາວຈຣກີຬາ ກີຬິຕພ຺ພາ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ຫຕ຺ຖິສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ຫຕ຺ຖີ ສໂຕ ປາທໍ ອຸທ຺ຘຣຕິ, ສໂຕ ປາທໍ ນິກ຺ຂິປຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ສເຕນ ສມ຺ປຊາເນນ ປາທໍ ອຸທ຺ຘຣິຕພ຺ພໍ, ສເຕນ ສມ຺ປຊາເນນ ປາທໍ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ, ອຠິກ຺ກມປຏິກ຺ກເມ ສມິຎ຺ຊນປສາຣເຓ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສເຕນ ສມ຺ປຊາເນນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ຫຕ຺ຖິສ຺ສ ປຎ຺ຈມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍວເຣ –

‘‘‘ກາເຍນ ສໍວໂຣ ສາຘຸ, ສາຘຸ ວາຈາຍ ສໍວໂຣ;

ມນສາ ສໍວໂຣ ສາຘຸ, ສາຘຸ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສໍວໂຣ;

ສພ຺ພຕ຺ຖ ສໍວຸໂຕ ລຊ຺ຊີ, ຣກ຺ຂິໂຕຕິ ປວຸຈ຺ຈຕີ’’’ຕິ.

ຫຕ຺ຖິງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ທສໂມ.ອຸປຈິກາວຄ຺ໂຄ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ອຸປຈິກາ ພິຬາໂຣ ຈ, ອຸນ຺ທູໂຣ ວິຈ຺ຉິເກນ ຈ;

ນກຸໂລ ສິງ຺ຄາໂລ ມິໂຄ,

ໂຄຣູໂປ ວຣາໂຫ ຫຕ຺ຖິນາ ທສາຕິ.

໕. ສີຫວຄ຺ໂຄ

໑. ສີຫງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໑. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ສີຫສ຺ສ ສຕ຺ຕ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມານິ ຕານິ ສຕ຺ຕ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ສີໂຫ ນາມ ເສຕວິມລປຣິສຸທ຺ຘປຓ຺ຑໂຣ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ເສຕວິມລປຣິສຸທ຺ຘປຓ຺ຑຣຈິຕ຺ເຕນ ພ຺ຍປຄຕກຸກ຺ກຸຈ຺ເຈນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ສີຫສ຺ສ ປຐມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ສີໂຫ ຈຕຸຈຣໂຓ ວິກ຺ກນ຺ຕຈາຣີ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ຈຕຸຣິທ຺ຘິປາທຈຣເຓນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ສີຫສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ສີໂຫ ອຠິຣູປຣຸຈິຣເກສຣີ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ອຠິຣູປຣຸຈິຣສີລເກສຣິນາ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ສີຫສ຺ສ ຕຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ສີໂຫ ຊີວິຕປຣິຍາທາເນປິ ນ ກສ຺ສຈິ ໂອນມຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣປຣິຍາທາເນປິ ນ ກສ຺ສຈິ ໂອນມິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ສີຫສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ສີໂຫ ສປທານຠກ຺ໂຂ ຍສ຺ມິໍ ໂອກາເສ ນິປຕຕິ, ຕຕ຺ເຖວ ຍາວທຕ຺ຖໍ ຠກ຺ຂຍຕິ, ນ ວຣມໍສໍ ວິຈິນາຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ສປທານຠກ຺ເຂນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ນ ກຸລານິ ວິຈິນິຕພ຺ພານິ, ນ ປຸພ຺ພເຄຫໍ ຫິຕ຺ວາ ກຸລານິ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ພານິ, ນ ໂຠຊນໍ ວິຈິນິຕພ຺ພໍ, ຍສ຺ມິໍ ໂອກາເສ ກພຬໍ ອາທີຍຕິ, ຕສ຺ມິໍ ເຍວ ໂອກາເສ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ ສຣີຣຍາປນຕ຺ຖໍ [ສຣີຣຍາປນມຕ຺ຕໍ (ສີ. ປີ.)], ນ ວຣໂຠຊນໍ ວິຈິນິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ສີຫສ຺ສ ປຎ຺ຈມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ສີໂຫ ອສນ຺ນິຘິຠກ຺ໂຂ, ສກິໍ ໂຄຈຣໍ ຠກ຺ຂຍິຕ຺ວາ ນ ປຸນ ຕໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ອສນ຺ນິຘິກາຣປຣິໂຠຄິນາ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ສີຫສ຺ສ ຉຏ຺ຐໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ສີໂຫ ໂຠຊນໍ ອລທ຺ຘາ ນ ປຣິຕສ຺ສຕິ, ລທ຺ຘາປິ ໂຠຊນໍ ອຄຘິໂຕ [ອຄຖິໂຕ (ສີ.)] ອມຸຈ຺ຉິໂຕ ອນຊ຺ໂຌສນ຺ໂນ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ໂຠຊນໍ ອລທ຺ຘາ ນ ປຣິຕສ຺ສິຕພ຺ພໍ, ລທ຺ຘາປິ ໂຠຊນໍ ອຄຘິເຕນ ອມຸຈ຺ຉິເຕນ ອນຊ຺ໂຌສນ຺ເນນ ອາທີນວທສ຺ສາວິນາ ນິສ຺ສຣຓປຎ຺ເຎນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ສີຫສ຺ສ ສຕ຺ຕມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍວເຣ ເຖຣໍ ມຫາກສ຺ສປໍ ປຣິກິຕ຺ຕຍມາເນນ –

‘ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກສ຺ສໂປ ອິຕຣີຕເຣນ ປິຓ຺ຑປາເຕນ, ອິຕຣີຕຣປິຓ຺ຑປາຕສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ, ນ ຈ ປິຓ຺ຑປາຕເຫຕຸ ອເນສນໍ ອປ຺ປຕິຣູປໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອລທ຺ຘາ ຈ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ນ ປຣິຕສ຺ສຕິ, ລທ຺ຘາ ຈ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອຄຘິໂຕ ອມຸຈ຺ຉິໂຕ ອນຊ຺ໂຌສນ຺ໂນ ອາທີນວທສ຺ສາວີ ນິສ຺ສຣຓປຎ຺ໂຎ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕີ’’’ຕິ.

ສີຫງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ປຐໂມ.

໒. ຈກ຺ກວາກງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໒. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ຈກ຺ກວາກສ຺ສ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມານິ ຕານິ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີຕິ’’? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຈກ຺ກວາໂກ ຍາວ ຊີວິຕປຣິຍາທານາ ທຸຕິຍິກໍ ນ ວິຊຫຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ຍາວ ຊີວິຕປຣິຍາທານາ ໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ ນ ວິຊຫິຕພ຺ໂພ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ຈກ຺ກວາກສ຺ສ ປຐມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ຈກ຺ກວາໂກ ເສວາລປຓກຠກ຺ໂຂ, ເຕນ ຈ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຕາຍ ຈ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ ພເລນ ຈ ວຓ຺ເຓນ ຈ ນ ປຣິຫາຍຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ຍຖາລາຠສນ຺ໂຕໂສ ກຣຓີໂຍ, ຍຖາລາຠສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄີ ໂຍຄາວຈໂຣ ນ ປຣິຫາຍຕິ ສີເລນ, ນ ປຣິຫາຍຕິ ສມາຘິນາ, ນ ປຣິຫາຍຕິ ປຎ຺ຎາຍ, ນ ປຣິຫາຍຕິ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ, ນ ປຣິຫາຍຕິ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສເນນ, ນ ປຣິຫາຍຕິ ສພ຺ເພຫິ ກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ຈກ຺ກວາກສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ຈກ຺ກວາໂກ ປາເຓ ນ ວິເຫຐຍຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ນິຫິຕທຓ຺ເຑນ ນິຫິຕສຕ຺ເຖນ ລຊ຺ຊິນາ ທຍາປນ຺ເນນ ສພ຺ພປາຓຠູຕຫິຕານຸກມ຺ປິນາ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ຈກ຺ກວາກສ຺ສ ຕຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ ຈກ຺ກວາກຊາຕເກ –

‘‘‘ໂຍ ນ ຫນ຺ຕິ ນ ຆາເຕຕິ, ນ ຊິນາຕິ ນ ຊາປເຍ;

ເມຕ຺ຕໍໂສ [ອຫິໍສາ (ສີ. ປີ.)] ສພ຺ພຠູເຕສຸ, ເວຣໍ ຕສ຺ສ ນ ເກນຈີ’’’ຕິ.

ຈກ຺ກວາກງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ທຸຕິໂຍ.

໓. ເປຓາຫິກງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໓. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ເປຓາຫິກາຍ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມານິ ຕານິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ເປຓາຫິກາ ສກປຕິມ຺ຫິ ອຸສູຍາຍ ຉາປເກ ນ ໂປສຍຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ສກມເນ [ສກມໂນ (ກ.)] ກິເລເສ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ອຸສູຍາຍິຕພ຺ພໍ, ສຕິປຏ຺ຐາເນນ ສມ຺ມາສໍວຣສຸສິເຣ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມໂນທ຺ວາເຣ ກາຍຄຕາສຕິ ຠາເວຕພ຺ພາ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ເປຓາຫິກາຍ ປຐມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ເປຓາຫິກາ ປວເນ ທິວສໍ ໂຄຈຣໍ ຈຣິຕ຺ວາ ສາຍໍ ປກ຺ຂິຄຓໍ ອຸເປຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຕ຺ຕິຍາ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ເອກເກນ ປວິເວກໍ ເສວິຕພ຺ພໍ ສໍໂຍຊນປຣິມຸຕ຺ຕິຍາ, ຕຕ຺ຣ ຣຕິໍ ອລຠມາເນນ ອຸປວາທຠຍປຣິຣກ຺ຂຓາຍ ສງ຺ຆໍ ໂອສຣິຕ຺ວາ ສງ຺ຆຣກ຺ຂິເຕນ ວສິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ເປຓາຫິກາຍ ທຸຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສຫມ຺ປຕິນາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ –

‘‘‘ເສເວຖ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ, ຈເຣຍ຺ຍ ສໍໂຍຊນວິປ຺ປໂມກ຺ຂາ;

ສເຈ ຣຕິໍ ນາຘິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ຕຕ຺ຖ, ສງ຺ເຆ ວເສ ຣກ຺ຂິຕຕ຺ໂຕ ສຕີມາ’’’ຕິ.

ເປຓາຫິກງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ຕຕິໂຍ.

໔. ຆຣກໂປຕງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໔. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ຆຣກໂປຕສ຺ສ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມໍ ຕໍ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຆຣກໂປໂຕ ປຣເຄເຫ ວສມາໂນ ນ ເຕສໍ ກິຎ຺ຈິ ຠຓ຺ຑສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ມຊ຺ຌຕ຺ໂຕ ວສຕິ ສຎ຺ຎາພຫຸໂລ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ປຣກຸລໍ ອຸປຄເຕນ ຕສ຺ມິໍ ກຸເລ ອິຕ຺ຖີນໍ ວາ ປຸຣິສານໍ ວາ ມຎ຺ເຈ ວາ ປີເຐ ວາ ວຕ຺ເຖ ວາ ອລງ຺ກາເຣ ວາ ອຸປໂຠເຄ ວາ ປຣິໂຠເຄ ວາ ໂຠຊນວິກຕີສຸ ວາ ນ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ, ມຊ຺ຌຕ຺ເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ສມຓສຎ຺ຎາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐເປຕພ຺ພາ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ຆຣກໂປຕສ຺ສ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ ຈູຬນາຣທຊາຕເກ –

‘‘‘ປວິສິຕ຺ວາ ປຣກຸລໍ, ປານຕ຺ຖໍ ໂຠຊນາຍ ວາ [ປາເນສຸ ໂຠຊເນສຸ ວາ (ສີ. ປີ.)];

ມິຕໍ ຂາເທ ມິຕໍ ຠຸຎ຺ເຊ, ນ ຈ ຣູເປ ມນໍ ກເຣ’’’ຕິ.

ຆຣກໂປຕງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

໕. ອຸລູກງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໕. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ອຸລູກສ຺ສ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມານິ ຕານິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອຸລູໂກ ກາເກຫິ ປຏິວິຣຸທ຺ໂຘ, ຣຕ຺ຕິໍ ກາກສງ຺ຆໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພຫູປິ ກາເກ ຫນຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ອຎ຺ຎາເຓນ ປຏິວິຣຸທ຺ໂຘ ກາຕພ຺ໂພ, ເອເກນ ຣໂຫ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎາຓໍ ສມ຺ປມທ຺ທິຕພ຺ພໍ, ມູລໂຕ ຉິນ຺ທິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ອຸລູກສ຺ສ ປຐມໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ອຸລູໂກ ສຸປ຺ປຏິສລ຺ລີໂນ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ປຏິສລ຺ລານາຣາເມນ ຠວິຕພ຺ພໍ ປຏິສລ຺ລານຣເຕນ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ອຸລູກສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍວເຣ –

‘‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຏິສລ຺ລານາຣາໂມ ປຏິສລ຺ລານຣໂຕ ‘‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ’’ຕິ ຍຖາ ຠູຖໍ ປຊານາຕິ, ‘‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ’’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕີ’’’ຕິ.

ອຸລູກງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ປຎ຺ຈໂມ.

໖. ສຕປຕ຺ຕງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໖. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ສຕປຕ຺ຕສ຺ສ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມໍ ຕໍ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ສຕປຕ຺ໂຕ ຣວິຕ຺ວາ ປເຣສໍ ເຂມໍ ວາ ຠຍໍ ວາ ອາຈິກ຺ຂຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ປເຣສໍ ຘມ຺ມໍ ເທສຍມາເນນ ວິນິປາຕໍ ຠຍໂຕ ທສ຺ສຍິຕພ຺ພໍ, ນິພ຺ພານໍ ເຂມໂຕ ທສ຺ສຍິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ສຕປຕ຺ຕສ຺ສ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເຖເຣນ ປິຓ຺ໂຑລຠາຣທ຺ວາເຊນ –

‘‘‘ນິຣເຍ ຠຍສນ຺ຕາສໍ, ນິພ຺ພາເນ ວິປຸລໍ ສຸຂໍ;

ອຸຠຍາເນຕານຕ຺ຖານິ ທສ຺ເສຕພ຺ພານິ ໂຍຄິນາ’’’ຕິ.

ສຕປຕ຺ຕງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ຉຏ຺ໂຐ.

໗. ວຄ຺ຄຸລິງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໗. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ວຄ຺ຄຸລິສ຺ສ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມານິ ຕານິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ວຄ຺ຄຸລິ ເຄຫໍ ປວິສິຕ຺ວາ ວິຈຣິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມຕິ, ນ ຕຕ຺ຖ ປລິພຸທ຺ຘຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິຕ຺ວາ ສປທານໍ ວິຈຣິຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘລາເຠນ ຂິປ຺ປເມວ ນິກ຺ຂມິຕພ຺ພໍ, ນ ຕຕ຺ຖ ປລິພຸທ຺ເຘນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ວຄ຺ຄຸລິສ຺ສ ປຐມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ວຄ຺ຄຸລິ ປຣເຄເຫ ວສມາໂນ ນ ເຕສໍ ປຣິຫານິໍ ກໂຣຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ກຸລານິ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຕິຍາຈນາຍ ວາ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິພຫຸລຕາຍ ວາ ກາຍໂທສພຫຸລຕາຍ ວາ ອຕິຠາຓິຕາຍ ວາ ສມານສຸຂທຸກ຺ຂຕາຍ ວາ ນ ເຕສໍ ໂກຈິ ວິປ຺ປຏິສາໂຣ ກຣຓີໂຍ, ນປິ ເຕສໍ ມູລກມ຺ມໍ ປຣິຫາເປຕພ຺ພໍ, ສພ຺ພຖາ ວຑ຺ຒິ ເຍວ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ວຄ຺ຄຸລິສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ ທີຆນິກາຍວເຣ ລກ຺ຂຓສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ –

‘‘‘ສທ຺ຘາຍ ສີເລນ ສຸເຕນ ພຸທ຺ຘິຍາ, ຈາເຄນ ຘມ຺ເມນ ພຫູຫິ ສາຘຸຫິ;

ຘເນນ ຘຎ຺ເຎນ ຈ ເຂຕ຺ຕວຕ຺ຖຸນາ, ປຸຕ຺ເຕຫິ ທາເຣຫິ ຈຕຸປ຺ປເທຫິ ຈ.

‘‘‘ຎາຕີຫິ ມິຕ຺ເຕຫິ ຈ ພນ຺ຘເວຫິ, ພເລນ ວຓ຺ເຓນ ສຸເຂນ ຈູຠຍໍ;

ກຖໍ ນ ຫາເຍຍ຺ຍຸໍ ປເຣຕິ ອິຈ຺ຉຕິ, ອຕ຺ຖສມິທ຺ຘິຎ຺ຈ ປນາຠິກງ຺ຂຕີ’’’ຕິ.

ວຄ຺ຄຸລິງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ສຕ຺ຕໂມ.

໘. ຊລູກງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໘. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ຊລູກາຍ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມໍ ຕໍ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຊລູກາ ຍຕ຺ຖ ອລ຺ລີຍຕິ, ຕຕ຺ເຖວ ທຬ຺ຫໍ ອລ຺ລີຍິຕ຺ວາ ຣຸຫິຣໍ ປິວຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ຍສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ອລ຺ລີຍຕິ, ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ວຓ຺ຓໂຕ ຈ ສຓ຺ຐານໂຕ ຈ ທິສໂຕ ຈ ໂອກາສໂຕ ຈ ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ຈ ລິງ຺ຄໂຕ ຈ ນິມິຕ຺ຕໂຕ ຈ ທຬ຺ຫໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ເຕເນວາຣມ຺ມເຓນ ວິມຸຕ຺ຕິຣສມເສຈນກໍ ປາຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ຊລູກາຍ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເຖເຣນ ອນຸຣຸທ຺ເຘນ –

‘‘‘ປຣິສຸທ຺ເຘນ ຈິຕ຺ເຕນ, ອາຣມ຺ມເຓ ປຕິຏ຺ຐາຍ;

ເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ປາຕພ຺ພໍ, ວິມຸຕ຺ຕິຣສມເສຈນ’’’ນ຺ຕິ.

ຊລູກງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ອຏ຺ຐໂມ.

໙. ສປ຺ປງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໙. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ສປ຺ປສ຺ສ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມານິ ຕານິ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ສປ຺ໂປ ອຸເຣນ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ປຎ຺ຎາຍ ຈຣິຕພ຺ພໍ, ປຎ຺ຎາຍ ຈຣມານສ຺ສ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ຎາເຍ ຈຣຕິ, ວິລກ຺ຂຓໍ ວິວຊ຺ເຊຕິ, ສລກ຺ຂຓໍ ຠາເວຕິ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ສປ຺ປສ຺ສ ປຐມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ສປ຺ໂປ ຈຣມາໂນ ໂອສຘໍ ປຣິວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ຈຣຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ປຣິວຊ຺ເຊນ຺ເຕນ ຈຣິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ສປ຺ປສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ສປ຺ໂປ ມນຸສ຺ເສ ທິສ຺ວາ ຕປ຺ປຕິ [ມນຸສ຺ສໍ ທິສ຺ວາ ກມ຺ປຕິ (ກ.)] ໂສຈຕິ ຈິນ຺ຕຍຕິ, ເອວເມວ ໂຂ ມຫາຣາຊ ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ກຸວິຕກ຺ເກ, ວິຕກ຺ເກຕ຺ວາ ອຣຕິໍ ອຸປ຺ປາທຍິຕ຺ວາ ຕປ຺ປິຕພ຺ພໍ ໂສຈິຕພ຺ພໍ ຈິນ຺ຕຍິຕພ຺ພໍ ‘ປມາເທນ ເມ ທິວໂສ ວີຕິນາມິໂຕ, ນ ໂສ ປຸນ ສກ຺ກາ ລທ຺ຘຸ’ນ຺ຕິ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ສປ຺ປສ຺ສ ຕຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ຠລ຺ລາຏິຍຊາຕເກ ທ຺ວິນ຺ນໍ ກິນ຺ນຣານໍ –

‘‘‘ມເຍກຣຕ຺ຕໍ [ຍເມກຣຕ຺ຕິໍ (ສີ. ປີ.)] ວິປ຺ປວສິມ຺ຫ ລຸທ຺ທ, ອກາມກາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສຣນ຺ຕາ;

ຕເມກຣຕ຺ຕໍ [ຕເມກຣຕ຺ຕິໍ (ສີ. ປີ.)] ອນຸຕປ຺ປມານາ, ໂສຈາມ ‘ສາ ຣຕ຺ຕິ ປຸນ ນເຫສ຺ສຕີ’’’ຕິ.

ສປ຺ປງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ນວໂມ.

໑໐. ອຊຄຣງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໑໐. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ອຊຄຣສ຺ສ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມໍ ຕໍ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອຊຄໂຣ ມຫຕິມຫາກາໂຍ ພຫູປິ ທິວເສ ອູນູທໂຣ ທີນຕໂຣ ກຸຈ຺ຉິປູຣໍ ອາຫາຣໍ ນ ລຠຕິ, ອປຣິປຸຓ຺ໂຓ ເຍວ ຍາວເທວ ສຣີຣຍາປນມຕ຺ຕເກນ ຍາເປຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິໂນ ໂຍຄາວຈຣສ຺ສ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍປ຺ປສຸຕສ຺ສ ປຣປິຓ຺ຑມຸປຄຕສ຺ສ ປຣທິນ຺ນປ຺ປາຏິກງ຺ຂິສ຺ສ ສຍໍຄາຫປ຺ປຏິວິຣຕສ຺ສ ທຸລ຺ລຠໍ ອຸທຣປຣິປູຣໍ ອາຫາຣໍ, ອປິ ຈ ອຕ຺ຖວສິເກນ ກຸລປຸຕ຺ເຕນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຎ຺ຈ ອາໂລເປ ອຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອວເສສໍ ອຸທເກນ ປຣິປູເຣຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ອຊຄຣສ຺ສ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເຖເຣນ ສາຣິປຸຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ –

‘‘‘ອລ຺ລໍ ສຸກ຺ຂໍ ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ, ນ ພາຬ຺ຫໍ ສຸຫິໂຕ ສິຍາ;

ອູນູທໂຣ ມິຕາຫາໂຣ, ສໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ປຣິພ຺ພເຊ.

‘‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຎ຺ຈ ອາໂລເປ, ອຠຸຕ຺ວາ ອຸທກໍ ປິເວ;

ອລໍ ຜາສຸ ວິຫາຣາຍ, ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ’’’ຕິ.

ອຊຄຣງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ທສໂມ.

ສີຫວຄ຺ໂຄ ປຎ຺ຈໂມ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ເກສຣີ ຈກ຺ກວາໂກ ຈ, ເປຓາຫິ ຆຣກໂປຕໂກ;

ອຸລູໂກ ສຕປຕ຺ໂຕ ຈ, ວຄ຺ຄຸລິ ຈ ຊລູປິກາ;

ສປ຺ໂປ ອຊຄໂຣ ເຈວ, ວຄ຺ໂຄ ເຕນ ປວຸຈ຺ຈຕີຕິ.

໖. ມກ຺ກຏກວຄ຺ໂຄ

໑. ປນ຺ຖມກ຺ກຏກງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໑. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ປນ຺ຖມກ຺ກຏກສ຺ສ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມໍ ຕໍ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປນ຺ຖມກ຺ກຏໂກ ປນ຺ເຖ ມກ຺ກຏຊາລວິຕານໍ ກຕ຺ວາ ຍທິ ຕຕ຺ຖ ຊາລເກ ລຄ຺ຄຕິ ກິມິ ວາ ມກ຺ຂິກາ ວາ ປຏງ຺ໂຄ ວາ, ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠກ຺ຂຍຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ສຕິປຏ຺ຐານຊາລວິຕານໍ ກຕ຺ວາ ຍທິ ຕຕ຺ຖ ກິເລສມກ຺ຂິກາ ພຊ຺ຌນ຺ຕິ, ຕຕ຺ເຖວ ຆາເຕຕພ຺ພາ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ປນ຺ຖມກ຺ກຏກສ຺ສ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເຖເຣນ ອນຸຣຸທ຺ເຘນ –

‘‘‘ຈິຕ຺ຕໍ ນິຍເມ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ, ສຕິປຏ຺ຐານວຣຸຕ຺ຕເມ;

ກິເລສາ ຕຕ຺ຖ ລຄ຺ຄາ ເຈ, ຫນ຺ຕພ຺ພາ ເຕ ວິປສ຺ສິນາ’’’ຕິ.

ປນ຺ຖມກ຺ກຏກງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ປຐໂມ.

໒. ຖນສ຺ສິຕທາຣກງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໒. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ຖນສ຺ສິຕທາຣກສ຺ສ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມໍ ຕໍ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຖນສ຺ສິຕທາຣໂກ ສທຕ຺ເຖ ລຄ຺ຄຕິ, ຂີຣຕ຺ຖິໂກ ໂຣທຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ສທຕ຺ເຖ ລຄ຺ຄິຕພ຺ພໍ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ຘມ຺ມຎາເຓນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ອຸທ຺ເທເສ ປຣິປຸຈ຺ຉາຍ ສມ຺ມປ຺ປໂຍເຄ ປວິເວເກ ຄຣຸສໍວາເສ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕເສວເນ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ຖນສ຺ສິຕທາຣກສ຺ສ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ ທີຆນິກາຍວເຣ ປຣິນິພ຺ພານສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ –

‘‘‘ອິງ຺ຆໍ ຕຸມ຺ເຫ, ອານນ຺ທ, ສາຣຕ຺ເຖ [ສທຕ຺ເຖ (ສີ. ປີ.)] ຆຏຖ, ສາຣຕ຺ເຖ ອນຸຍຸຎ຺ຊຖ;

ສາຣຕ຺ເຖ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕາ ວິຫຣຖາ’’’ຕິ.

ຖນສ຺ສິຕທາຣກງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ທຸຕິໂຍ.

໓. ຈິຕ຺ຕກຘຣກຸມ຺ມງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໓. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ຈິຕ຺ຕກຘຣກຸມ຺ມສ຺ສ [ຈິຕ຺ຕກຖລກຸມ຺ມສ຺ສ (ສີ. ປີ.)] ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມໍ ຕໍ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຈິຕ຺ຕກຘຣກຸມ຺ໂມ ອຸທກຠຍາ ອຸທກໍ ປຣິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ວິຈຣຕິ, ຕາຍ ຈ ປນ ອຸທກໍ ປຣິວຊ຺ຊນາຍ ອາຍຸນາ ນ ປຣິຫາຍຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ປມາເທ ຠຍທສ຺ສາວິນາ ຠວິຕພ຺ພໍ, ອປ຺ປມາເທ ຄຸຓວິເສສທສ຺ສາວິນາ. ຕາຍ ຈ ປນ ຠຍທສ຺ສາວິຕາຍ ນ ປຣິຫາຍຕິ ສາມຎ຺ຎາ, ນິພ຺ພານສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຸເປຕິ [ຐເປຕິ (ກ.)]. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ຈິຕ຺ຕກຘຣກຸມ຺ມສ຺ສ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ ຘມ຺ມປເທ –

‘‘‘ອປ຺ປມາທຣໂຕ ຠິກ຺ຂຸ, ປມາເທ ຠຍທສ຺ສິ ວາ;

ອຠພ຺ໂພ ປຣິຫານາຍ, ນິພ຺ພານສ຺ເສວ ສນ຺ຕິເກ’’’ຕິ.

ຈິຕ຺ຕກຘຣກຸມ຺ມງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

໔. ປວນງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໔. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ປວນສ຺ສ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມານິ ຕານິ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ປວນໍ ນາມ ອສຸຈິຊນໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ປເຣສໍ ອປຣທ຺ຘໍ ຂລິຕໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕພ຺ພໍ ນ ວິວຣິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ປວນສ຺ສ ປຐມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ປວນໍ ສຸຎ຺ຎໍ ປຈຸຣຊເນຫິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ຣາຄໂທສໂມຫມານທິຏ຺ຐິຊາເລຫິ ສພ຺ເພຫິ ຈ ກິເລເສຫິ ສຸຎ຺ເຎນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ປວນສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ປວນໍ ວິວິຕ຺ຕໍ ຊນສມ຺ພາຘຣຫິຕໍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ປາປເກຫິ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ອນຣິເຍຫິ ປວິວິຕ຺ເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ປວນສ຺ສ ຕຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ປວນໍ ສນ຺ຕໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ສນ຺ເຕນ ປຣິສຸທ຺ເຘນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ນິພ຺ພຸເຕນ ປຫີນມາເນນ ປຫີນມກ຺ເຂນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ປວນສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ປວນໍ ອຣິຍຊນສໍເສວິຕໍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ອຣິຍຊນສໍເສວິເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ປວນສ຺ສ ປຎ຺ຈມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍວເຣ –

‘‘‘ປວິວິຕ຺ເຕຫິ ອຣິເຍຫິ, ປຫິຕຕ຺ເຕຫິ ຌາຍິຠິ;

ນິຈ຺ຈໍ ອາຣທ຺ຘວີຣິເຍຫິ, ປຓ຺ຑິເຕຫິ ສຫາວເສ’’’ຕິ.

ປວນງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

໕. ຣຸກ຺ຂງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໕. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມານິ ຕານິ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຣຸກ຺ໂຂ ນາມ ປຸປ຺ຜຜລຘໂຣ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ວິມຸຕ຺ຕິປຸປ຺ຜສາມຎ຺ຎຜລຘາຣິນາ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ປຐມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ຣຸກ຺ໂຂ ອຸປຄຕານມນຸປ຺ປວິຏ຺ຐານໍ ຊນານໍ ຉາຍໍ ເທຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ອຸປຄຕານມນຸປ຺ປວິຏ຺ຐານໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອາມິສປ຺ປຏິສນ຺ຘາເຣນ ວາ ຘມ຺ມປ຺ປຏິສນ຺ຖາເຣນ ວາ ປຏິສນ຺ຖຣິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ຣຸກ຺ໂຂ ຉາຍາເວມຕ຺ຕໍ ນ ກໂຣຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ສພ຺ພສຕ຺ເຕສຸ ເວມຕ຺ຕຕາ ນ ກາຕພ຺ພາ, ໂຈຣວຘກປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກສຸປິ ອຕ຺ຕນິປິ ສມສມາ ເມຕ຺ຕາຠາວນາ ກາຕພ຺ພາ, ‘ກິນ຺ຕິ ອິເມ ສຕ຺ຕາ ອເວຣາ ອພ຺ຍາປຊ຺ຊາ [ອພ຺ຍາປຊ຺ຌາ (ສີ.)] ອນີຆາ ສຸຂີ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫເຣຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຕຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເຖເຣນ ສາຣິປຸຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ –

‘‘‘ວຘເກ ເທວທຕ຺ຕມ຺ຫິ, ໂຈເຣ ອງ຺ຄຸລິມາລເກ;

ຘນປາເລ ຣາຫຸເລ ຈ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ສມໂກ ມຸນີ’’’ຕິ.

ຣຸກ຺ຂງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ປຎ຺ຈໂມ.

໖. ເມຆງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໖. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ເມຆສ຺ສ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມານິ ຕານິ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ເມໂຆ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຣໂຊຊລ຺ລໍ ວູປສເມຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກິເລສຣໂຊຊລ຺ລໍ ວູປສເມຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ເມຆສ຺ສ ປຐມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ເມໂຆ ປຖວິຍາ ອຸຓ຺ຫໍ ນິພ຺ພາເປຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ເມຕ຺ຕາຠາວນາຍ ສເທວໂກ ໂລໂກ ນິພ຺ພາເປຕພ຺ໂພ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ເມຆສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ເມໂຆ ສພ຺ພພີຊານິ ວິຣຸຫາເປຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ສທ຺ຘໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຕໍ ສທ຺ຘາພີຊໍ ຕີສຸ ສມ຺ປຕ຺ຕີສຸ ໂຣເປຕພ຺ພໍ, ທິພ຺ພມານຸສິກາສຸ ສຸຂສມ຺ປຕ຺ຕີສຸ ຍາວປຣມຕ຺ຖນິພ຺ພານສຸຂສມ຺ປຕ຺ຕິ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ເມຆສ຺ສ ຕຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ເມໂຆ ອຸຕຸໂຕ ສມຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຘຣຓິຕລຣຸເຫ ຕິຓຣຸກ຺ຂລຕາຄຸມ຺ພໂອສຘິວນປ຺ປຕໂຍ ປຣິຣກ຺ຂຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເຕນ ໂຍນິໂສ ມນສິກາເຣນ ສມຓຘມ຺ໂມ ປຣິຣກ຺ຂິຕພ຺ໂພ, ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣມູລກາ ສພ຺ເພ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ເມຆສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ເມໂຆ ວສ຺ສມາໂນ ນທິຕຬາກໂປກ຺ຂຣຓິໂຍ ກນ຺ທຣປທຣສຣໂສພ຺ຠອຸທປານານິ ຈ ປຣິປູເຣຕິ ອຸທກຘາຣາຫິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ອາຄມປຣິຍຕ຺ຕິຍາ ຘມ຺ມເມຆມຠິວສ຺ສຍິຕ຺ວາ ອຘິຄມກາມານໍ ມານສໍ ປຣິປູຣຍິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ເມຆສ຺ສ ປຎ຺ຈມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເຖເຣນ ສາຣິປຸຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ –

‘‘‘ໂພຘເນຍ຺ຍໍ ຊນໍ ທິສ຺ວາ, ສຕສຫສ຺ເສປິ ໂຍຊເນ;

ຂເຓນ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວານ, ໂພເຘຕິ ຕໍ ມຫາມຸນີ’’’ຕິ.

ເມຆງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ຉຏ຺ໂຐ.

໗. ມຓິຣຕນງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໗. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ມຓິຣຕນສ຺ສ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມານິ ຕານິ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມຓິຣຕນໍ ເອກນ຺ຕປຣິສຸທ຺ຘໍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ເອກນ຺ຕປຣິສຸທ຺ຘາຊີເວນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ມຓິຣຕນສ຺ສ ປຐມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ມຓິຣຕນໍ ນ ເກນຈິ ສທ຺ຘິໍ ມິສ຺ສີຍຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ປາເປຫິ ປາປສຫາເຍຫິ ສທ຺ຘິໍ ນ ມິສ຺ສິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ມຓິຣຕນສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ມຓິຣຕນໍ ຊາຕິຣຕເນຫິ ໂຍຊີຍຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ອຸຕ຺ຕມວຣຊາຕິມນ຺ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໍວສິຕພ຺ພໍ, ປຏິປນ຺ນກຜລຏ຺ຐເສກ຺ຂຜລສມງ຺ຄີຫິ ໂສຕາປນ຺ນສກທາຄາມິອນາຄາມິອຣຫນ຺ຕເຕວິຊ຺ຊຉຬຠິຎ຺ຎສມຓມຓິຣຕເນຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໍວສິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ມຓິຣຕນສ຺ສ ຕຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ ສຸຕ຺ຕນິປາເຕ –

‘‘‘ສຸທ຺ຘາ ສຸທ຺ເຘຫິ ສໍວາສໍ, ກປ຺ປຍວ຺ໂຫ ປຕິສ຺ສຕາ;

ຕໂຕ ສມຄ຺ຄາ ນິປກາ, ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສຖາ’’’ຕິ.

ມຓິຣຕນປຎ຺ໂຫ ສຕ຺ຕໂມ.

໘. ມາຄວິກງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໘. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ມາຄວິກສ຺ສ ຈຕ຺ຕາຣິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມານິ ຕານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ມາຄວິໂກ ອປ຺ປມິທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ອປ຺ປມິທ຺ເຘນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ມາຄວິກສ຺ສ ປຐມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ມາຄວິໂກ ມິເຄສຸ ເຍວ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປນິພນ຺ຘຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ເຍວ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປນິພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ມາຄວິກສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ມາຄວິໂກ ກາລໍ ກມ຺ມສ຺ສ ຊານາຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ປຏິສລ຺ລານສ຺ສ ກາໂລ ຊານິຕພ຺ໂພ ‘ອຍໍ ກາໂລ ປຏິສລ຺ລານສ຺ສ, ອຍໍ ກາໂລ ນິກ຺ຂມນາຍາ’ຕິ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ມາຄວິກສ຺ສ ຕຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ມາຄວິໂກ ມິຄໍ ທິສ຺ວາ ຫາສມຠິຊເນຕິ ‘ອິມໍ ລຈ຺ຉາມີ’ຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ອາຣມ຺ມເຓ ອຠິຣມິຕພ຺ພໍ, ຫາສມຠິຊເນຕພ຺ພໍ ‘ອຸຕ຺ຕຣິໍ ວິເສສມຘິຄຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’ຕິ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ມາຄວິກສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ ມຫາຣາຊ ເຖເຣນ ໂມຆຣາເຊນ –

‘‘‘ອາຣມ຺ມເຓ ລຠິຕ຺ວານ, ປຫິຕຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ;

ຠິຍ຺ໂຍ ຫາໂສ ຊເນຕພ຺ໂພ, ອຘິຄຈ຺ຉິສ຺ສາມິ ອຸຕ຺ຕຣິ’’’ນ຺ຕິ.

ມາຄວິກງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ອຏ຺ຐໂມ.

໙. ພາຬິສິກງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໙. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ພາຬິສິກສ຺ສ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມານິ ຕານິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ພາຬິສິໂກ ພຬິເສນ ມຈ຺ເຉ ອຸທ຺ຘຣຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ຎາເຓນ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ສາມຎ຺ຎຜລານິ ອຸທ຺ຘຣິຕພ຺ພານິ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ພາຬິສິກສ຺ສ ປຐມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ພາຬິສິໂກ ປຣິຕ຺ຕກໍ ວຘິຕ຺ວາ ວິປຸລໍ ລາຠມຘິຄຈ຺ຉຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ປຣິຕ຺ຕໂລກາມິສມຕ຺ຕໍ ປຣິຈ຺ຈຊິຕພ຺ພໍ. ໂລກາມິສມຕ຺ຕໍ, ມຫາຣາຊ, ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ໂຍຄີ ໂຍຄາວຈໂຣ ວິປຸລໍ ສາມຎ຺ຎຜລໍ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ພາຬິສິກສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເຖເຣນ ຣາຫຸເລນ –

‘‘‘ສຸຎ຺ຎຕຎ຺ຈານິມິຕ຺ຕຎ຺ຈ, ວິໂມກ຺ຂຎ຺ຈາປ຺ປຓິຫິຕໍ;

ຈຕຸໂຣ ຜເລ ຉຬຠິຎ຺ຎາ, ຈຊິຕ຺ວາ ໂລກາມິສໍ ລເຠ’’’ຕິ.

ພາຬິສິກງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ນວໂມ.

໑໐. ຕຈ຺ຉກງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໑໐. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ຕຈ຺ຉກສ຺ສ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມານິ ຕານິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຕຈ຺ຉໂກ ກາຬສຸຕ຺ຕໍ ອນຸໂລເມຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂໍ ຕຈ຺ຉຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ຊິນສາສນມນຸໂລມຍິຕ຺ວາ ສີລປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ສທ຺ຘາຫຕ຺ເຖນ ປຎ຺ຎາວາສິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກິເລສາ ຕຈ຺ເຉຕພ຺ພາ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ຕຈ຺ຉກສ຺ສ ປຐມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ຕຈ຺ຉໂກ ເຜຄ຺ຄຸໍ ອປຫຣິຕ຺ວາ ສາຣມາທິຍຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ສສ຺ສຕໍ ອຸຈ຺ເຉທໍ ຕໍ ຊີວໍ ຕໍ ສຣີຣໍ ອຎ຺ຎໍ ຊີວໍ ອຎ຺ຎໍ ສຣີຣໍ ຕທຸຕ຺ຕມໍ ອຎ຺ຎທຸຕ຺ຕມໍ ອກຕມຠພ຺ພໍ ອປຸຣິສກາຣໍ ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສໍ ສຕ຺ຕວິນາສໍ ນວສຕ຺ຕປາຕຸຠາວໍ ສງ຺ຂາຣສສ຺ສຕຠາວໍ ໂຍ ກໂຣຕິ, ໂສ ປຏິສໍເວເທຕິ, ອຎ຺ໂຎ ກໂຣຕິ, ອຎ຺ໂຎ ປຏິສໍເວເທຕິ, ກມ຺ມຜລທສ຺ສນາ ຈ ກິຣິຍຜລທິຏ຺ຐິ ຈ ອິຕິ ເອວຣູປານິ ເຈວ ອຎ຺ຎານິ ຈ ວິວາທປຖານິ ອປເນຕ຺ວາ ສງ຺ຂາຣານໍ ສຠາວໍ ປຣມສຸຎ຺ຎຕໍ ນິຣີຫນິຊ຺ຊີວຕໍ [ນິສຕ຺ຕນິຊີວຕໍ (ກ.)] ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ສຸຎ຺ຎຕໍ ອາທິຍິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ຕຈ຺ຉກສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ ສຸຕ຺ຕນິປາເຕ –

‘‘‘ກາຣຓ຺ຑວໍ ນິທ຺ຘມຖ, ກສມ຺ພຸໍ ອປກສ຺ສຖ;

ຕໂຕ ປລາເປ ວາເຫຖ, ອສ຺ສມເຓ ສມຓມານິເນ.

‘‘‘ນິທ຺ຘມິຕ຺ວານ ປາປິຈ຺ເຉ, ປາປອາຈາຣໂຄຈເຣ;

ສຸທ຺ຘາ ສຸທ຺ເຘຫິ ສໍວາສໍ, ກປ຺ປຍວ຺ໂຫ ປຕິສ຺ສຕາ;

ຕໂຕ ສມຄ຺ຄາ ນິປກາ, ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສຖາ’’’ຕິ.

ຕຈ຺ຉກງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ທສໂມ.

ມກ຺ກຏກວຄ຺ໂຄ ຉຏ຺ໂຐ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ມກ຺ກໂຏ ທາຣໂກ ກຸມ຺ໂມ, ວນໍ ຣຸກ຺ໂຂ ຈ ປຎ຺ຈໂມ;

ເມໂຆ ມຓິ ມາຄວິໂກ, ພາຬິສີ ຕຈ຺ຉເກນ ຈາຕິ.

໗. ກຸມ຺ຠວຄ຺ໂຄ

໑. ກຸມ຺ຠງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໑. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ກຸມ຺ຠສ຺ສ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມໍ ຕໍ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ກຸມ຺ໂຠ ສມ຺ປຸຓ຺ໂຓ ນ ສຓຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ອາຄເມ ອຘິຄເມ ປຣິຍຕ຺ຕິຍໍ ສາມຎ຺ເຎ ປາຣມິໍ ປຕ຺ວາ ນ ສຓິຕພ຺ພໍ, ນ ເຕນ ມາໂນ ກຣຓີໂຍ, ນ ທພ຺ໂພ [ທປ຺ໂປ (ສີ.)] ທສ຺ເສຕພ຺ໂພ, ນິຫຕມາເນນ ນິຫຕທພ຺ເພນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ອຸຊຸເກນ ອມຸຂເຣນ ອວິກຕ຺ຖິນາ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ກຸມ຺ຠສ຺ສ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ ສຸຕ຺ຕນິປາເຕ –

‘‘‘ຍທູນກໍ ຕໍ ສຓຕິ, ຍໍ ປູຣໍ ສນ຺ຕເມວ ຕໍ;

ອຑ຺ຒກຸມ຺ຠູປໂມ [ຣິຕ຺ຕກຸມ຺ຠູປໂມ (ສີ.)] ພາໂລ, ຣຫໂທ ປູໂຣວ ປຓ຺ຑິໂຕ’’’ຕິ.

ກຸມ຺ຠງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ປຐໂມ.

໒. ກາຬາຍສງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໒. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ກາຬາຍສສ຺ສ [ກາຬຫໍສສ຺ສ (ກ.)] ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມານິ ຕານິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ກາຬາຍໂສ ສຸປີໂຕ [ສຸຖິໂຕ (ກ.)] ວມຕິ [ວຫຕິ (ສ຺ຍາ. ກ.)], ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິໂນ ໂຍຄາວຈຣສ຺ສ ມານສໍ ໂຍນິໂສ ມນສິກາເຣນ [ໂຍນິໂສ ມນສິກາເຣ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກ.)] ອປີຕໍ ວມຕິ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ກາຬາຍສສ຺ສ ປຐມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ກາຬາຍໂສ ສກິໍ ປີຕໍ ອຸທກໍ ນ ວມຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ໂຍ ສກິໍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ປສາໂທ, ນ ປຸນ ໂສ ວມິຕພ຺ໂພ ‘ອຸຬາໂຣ ໂສ ຠຄວາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຘມ຺ໂມ, ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ສງ຺ໂຆ’ຕິ. ‘ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈໍ, ເວທນາ ອນິຈ຺ຈາ, ສຎ຺ຎາ ອນິຈ຺ຈາ, ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ຍໍ ສກິໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຎາຓໍ, ນ ປຸນ ຕໍ ວມິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ກາຬາຍສສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ –

‘‘‘ທສ຺ສນມ຺ຫິ ປຣິໂສຘິໂຕ [ປຣິໂສຘິເກ (ສີ. ກ.)] ນໂຣ, ອຣິຍຘມ຺ເມ ນິຍໂຕ ວິເສສຄູ;

ນປ຺ປເວຘຕິ ອເນກຠາຄໂສ, ສພ຺ພໂສ ຈ ມຸຂຠາວເມວ ໂສ’’’ຕິ.

ກາຬາຍສງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ທຸຕິໂຍ.

໓. ຉຕ຺ຕງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໓. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ຉຕ຺ຕສ຺ສ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມານິ ຕານິ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ຉຕ຺ຕໍ ອຸປຣິ ມຸທ຺ຘນິ ຈຣຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ກິເລສານໍ ອຸປຣິ ມຸທ຺ຘນິ ຈເຣນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ຉຕ຺ຕສ຺ສ ປຐມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ຉຕ຺ຕໍ ມຸທ຺ຘນຸປຕ຺ຖມ຺ຠໍ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣຸປຕ຺ຖມ຺ເຠນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ຉຕ຺ຕສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ຉຕ຺ຕໍ ວາຕາຕປເມຆວຸຏ຺ຐິໂຍ ປຏິຫນຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ນານາວິຘທິຏ຺ຐິປຸຖຸສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ [ມຫາວາຕ (ກ.)] ມຕວາຕຕິວິຘຄ຺ຄິສນ຺ຕາປກິເລສວຸຏ຺ຐິໂຍ ປຏິຫນ຺ຕພ຺ພາ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ຉຕ຺ຕສ຺ສ ຕຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເຖເຣນ ສາຣິປຸຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ –

‘‘‘ຍຖາປິ ຉຕ຺ຕໍ ວິປຸລໍ, ອຈ຺ຉິທ຺ທໍ ຖິຣສໍຫິຕໍ;

ວາຕາຕປໍ ນິວາເຣຕິ, ມຫຕີ ເມຆວຸຏ຺ຐິໂຍ.

‘‘‘ຕເຖວ ພຸທ຺ຘປຸຕ຺ໂຕປິ, ສີລຉຕ຺ຕຘໂຣ ສຸຈິ;

ກິເລສວຸຏ຺ຐິໍ ວາເຣຕິ, ສນ຺ຕາປຕິວິຘຄ຺ຄໂຍ’’’ຕິ.

ຉຕ຺ຕງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ຕຕິໂຍ.

໔. ເຂຕ຺ຕງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໔. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ເຂຕ຺ຕສ຺ສ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມານິ ຕານິ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ເຂຕ຺ຕໍ ມາຕິກາສມ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ສຸຈຣິຕວຕ຺ຕປ຺ປຏິວຕ຺ຕມາຕິກາສມ຺ປນ຺ເນນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ເຂຕ຺ຕສ຺ສ ປຐມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ເຂຕ຺ຕໍ ມຣິຍາທາສມ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ຕາຍ ຈ ມຣິຍາທາຍ ອຸທກໍ ຣກ຺ຂິຕ຺ວາ ຘຎ຺ຎໍ ປຣິປາເຈຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ສີລຫິຣິມຣິຍາທາສມ຺ປນ຺ເນນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ຕາຍ ຈ ສີລຫິຣິມຣິຍາທາຍ ສາມຎ຺ຎໍ ຣກ຺ຂິຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ສາມຎ຺ຎຜລານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ເຂຕ຺ຕສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ເຂຕ຺ຕໍ ອຸຏ຺ຐານສມ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ກສ຺ສກສ຺ສ ຫາສຊນກໍ ອປ຺ປມ຺ປິ ພີຊໍ ວຸຕ຺ຕໍ ພຫຸ ໂຫຕິ, ພຫຸ ວຸຕ຺ຕໍ ພຫຸຕຣໍ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ອຸຏ຺ຐານສມ຺ປນ຺ເນນ ວິປຸລຜລທາຍິນາ ຠວິຕພ຺ພໍ, ທາຍການໍ ຫາສຊນເກນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ຍຖາ ອປ຺ປໍ ທິນ຺ນໍ ພຫຸ ໂຫຕິ, ພຫຸ ທິນ຺ນໍ ພຫຸຕຣໍ ໂຫຕິ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ເຂຕ຺ຕສ຺ສ ຕຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເຖເຣນ ອຸປາລິນາ ວິນຍຘເຣນ –

‘‘‘ເຂຕ຺ຕູປເມນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ອຸຏ຺ຐານວິປຸລທາຍິນາ;

ເອສ ເຂຕ຺ຕວໂຣ ນາມ, ໂຍ ທທາຕິ ວິປຸລໍ ຜລ’’’ນ຺ຕິ.

ເຂຕ຺ຕງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

໕. ອຄທງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໕. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ອຄທສ຺ສ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມານິ ຕານິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອຄເທ ກິມີ ນ ສຓ຺ຐຫນ຺ຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ມານເສ ກິເລສາ ນ ສຓ຺ຐເປຕພ຺ພາ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ອຄທສ຺ສ ປຐມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ອຄໂທ ທຏ຺ຐຜຸຏ຺ຐທິຏ຺ຐອສິຕປີຕຂາຍິຕສາຍິຕໍ ສພ຺ພໍ ວິສໍ ປຏິຫນຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ຣາຄໂທສໂມຫມານທິຏ຺ຐິວິສໍ ສພ຺ພໍ ປຏິຫນິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ອຄທສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເທວາຕິເທເວນ –

‘‘‘ສງ຺ຂາຣານໍ ສຠາວຕ຺ຖໍ, ທຏ຺ຐຸກາເມນ ໂຍຄິນາ;

ອຄເທເນວ ໂຫຕພ຺ພໍ, ກິເລສວິສນາສເນ’’’ຕິ.

ອຄທງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ປຎ຺ຈໂມ.

໖. ໂຠຊນງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໖. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ໂຠຊນສ຺ສ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມານິ ຕານິ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ໂຠຊນໍ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ໂຠ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ມຄ຺ຄຸປຕ຺ຖມ຺ເຠນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ໂຠຊນສ຺ສ ປຐມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ໂຠຊນໍ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ພລໍ ວຑ຺ເຒຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ປຸຎ຺ຎວຑ຺ຒິຍາ ວຑ຺ຒິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ໂຠຊນສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ໂຠຊນໍ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ອຠິປຕ຺ຖິຕໍ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ສພ຺ພໂລກາຠິປຕ຺ຖິເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ໂຠຊນສ຺ສ ຕຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເຖເຣນ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນນ –

‘‘‘ສໍຍເມນ ນິຍເມນ, ສີເລນ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ;

ປຕ຺ຖິເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ສພ຺ພໂລກສ຺ສ ໂຍຄິນາ’’’ຕິ.

ໂຠຊນງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ຉຏ຺ໂຐ.

໗. ອິສ຺ສາສງ຺ຄປຎ຺ໂຫ

໗. ‘‘ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ‘ອິສ຺ສາສສ຺ສ ຈຕ຺ຕາຣິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’ຕິ ຍໍ ວເທສິ, ກຕມານິ ຕານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອງ຺ຄານິ ຄເຫຕພ຺ພານີ’’ຕິ? ‘‘ຍຖາ, ມຫາຣາຊ, ອິສ຺ສາໂສ ສເຣ ປາຕຍນ຺ໂຕ ອຸໂຠ ປາເທ ປຖວິຍໍ ທຬ຺ຫໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕິ, ຊຓ຺ຓຸອເວກລ຺ລໍ ກໂຣຕິ, ສຣກລາປໍ ກຏິສນ຺ຘິມ຺ຫິ ຐເປຕິ, ກາຍໍ ອຸປຕ຺ຖທ຺ຘໍ ກໂຣຕິ, ທ຺ເວ ຫຕ຺ເຖ ສນ຺ຘິຏ຺ຐານໍ ອາໂຣເປຕິ, ມຸຏ຺ຐິໍ ປີຬຍຕິ, ອງ຺ຄຸລິໂຍ ນິຣນ຺ຕຣໍ ກໂຣຕິ, ຄີວໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ຈກ຺ຂູນິ ມຸຂຎ຺ຈ ປິທຫຕິ, ນິມິຕ຺ຕໍ ອຸຊຸໍ ກໂຣຕິ, ຫາສມຸປ຺ປາເທຕິ ‘ວິຊ຺ຌິສ຺ສາມີ’ຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ສີລປຖວິຍໍ ວີຣິຍປາເທ ປຕິຏ຺ຐາເປຕພ຺ພໍ, ຂນ຺ຕິໂສຣຈ຺ຈໍ ອເວກລ຺ລໍ ກາຕພ຺ພໍ, ສໍວເຣ ຈິຕ຺ຕໍ ຐເປຕພ຺ພໍ, ສໍຍມນິຍເມ ອຕ຺ຕາ ອຸປເນຕພ຺ໂພ, ອິຈ຺ຉາ ມຸຈ຺ຉາ ປີຬຍິຕພ຺ພາ, ໂຍນິໂສ ມນສິກາເຣ ຈິຕ຺ຕໍ ນິຣນ຺ຕຣໍ ກາຕພ຺ພໍ, ວີຣິຍໍ ປຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ, ຉ ທ຺ວາຣາ ປິທຫິຕພ຺ພາ, ສຕິ ອຸປຏ຺ຐເປຕພ຺ພາ, ຫາສມຸປ຺ປາເທຕພ຺ພໍ ‘ສພ຺ພກິເລເສ ຎາຓນາຣາເຈນ ວິຊ຺ຌິສ຺ສາມີ’ຕິ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ອິສ຺ສາສສ຺ສ ປຐມໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ອິສ຺ສາໂສ ອາຬກໍ ປຣິຫຣຕິ ວງ຺ກຊິມ຺ຫກຸຏິລນາຣາຈສ຺ສ ອຸຊຸກຣຓາຍ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ສຕິປຏ຺ຐານອາຬກໍ ປຣິຫຣິຕພ຺ພໍ ວງ຺ກຊິມ຺ຫກຸຏິລຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸຊຸກຣຓາຍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ອິສ຺ສາສສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ອິສ຺ສາໂສ ລກ຺ເຂ ອຸປາເສຕິ, ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ອຸປາສິຕພ຺ພໍ. ກຖໍ ມຫາຣາຊ ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ອຸປາສິຕພ຺ພໍ? ອນິຈ຺ຈໂຕ ອຸປາສິຕພ຺ພໍ, ທຸກ຺ຂໂຕ ອຸປາສິຕພ຺ພໍ, ອນຕ຺ຕໂຕ ອຸປາສິຕພ຺ພໍ, ໂຣຄໂຕ…ເປ… ຄຓ຺ຑໂຕ…ເປ… ສລ຺ລໂຕ…ເປ… ອຆໂຕ…ເປ… ອາພາຘໂຕ…ເປ… ປຣໂຕ…ເປ… ປໂລກໂຕ…ເປ… ອີຕິໂຕ…ເປ… ອຸປທ຺ທວໂຕ…ເປ… ຠຍໂຕ…ເປ… ອຸປສຄ຺ຄໂຕ…ເປ… ຈລໂຕ…ເປ… ປຠງ຺ຄຸໂຕ…ເປ… ອທ຺ຘຸວໂຕ…ເປ… ອຕາຓໂຕ…ເປ… ອເລຓໂຕ…ເປ… ອສຣຓໂຕ…ເປ… ຣິຕ຺ຕໂຕ…ເປ… ຕຸຈ຺ຉໂຕ…ເປ… ສຸຎ຺ຎໂຕ…ເປ… ອາທີນວໂຕ…ເປ… ວິປຣິຓາມຘມ຺ມໂຕ…ເປ… ອສາຣໂຕ …ເປ… ອຆມູລໂຕ…ເປ… ວຘກໂຕ…ເປ… ວິຠວໂຕ…ເປ… ສາສວໂຕ…ເປ… ສງ຺ຂຕໂຕ…ເປ… ມາຣາມິສໂຕ…ເປ… ຊາຕິຘມ຺ມໂຕ…ເປ… ຊຣາຘມ຺ມໂຕ…ເປ… ພ຺ຍາຘິຘມ຺ມໂຕ…ເປ… ມຣຓຘມ຺ມໂຕ…ເປ… ໂສກຘມ຺ມໂຕ…ເປ… ປຣິເທວຘມ຺ມໂຕ…ເປ… ອຸປາຍາສຘມ຺ມໂຕ…ເປ… ສໍກິເລສຘມ຺ມໂຕ…ເປ… ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ອຸປາສິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ອິສ຺ສາສສ຺ສ ຕຕິຍໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ອິສ຺ສາໂສ ສາຍໍ ປາຕໍ ອຸປາສຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂຍຄິນາ ໂຍຄາວຈເຣນ ສາຍໍ ປາຕໍ ອາຣມ຺ມເຓ ອຸປາສິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ, ມຫາຣາຊ, ອິສ຺ສາສສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອງ຺ຄໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠາສິຕມ຺ເປຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເຖເຣນ ສາຣິປຸຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ –

‘‘‘ຍຖາ ອິສ຺ສາສໂກ ນາມ, ສາຍໍ ປາຕໍ ອຸປາສຕິ;

ອຸປາສນໍ ອຣິຎ຺ຈນ຺ໂຕ [ນ ຣິຈ຺ຉນ຺ໂຕ (ສີ. ກ.)], ລຠເຕ ຠຕ຺ຕເວຕນໍ.

‘‘‘ຕເຖວ ພຸທ຺ຘປຸຕ຺ໂຕປິ, ກໂຣຕິ ກາຍຸປາສນໍ;

ກາຍຸປາສນໍ ອຣິຎ຺ຈນ຺ໂຕ, ອຣຫຕ຺ຕມຘິຄຈ຺ຉຕີ’’’ຕິ.

ອິສ຺ສາສງ຺ຄປຎ຺ໂຫ ສຕ຺ຕໂມ.

ກຸມ຺ຠວຄ຺ໂຄ ສຕ຺ຕໂມ [ອິໂຕ ປຣໍ ຣາຊງ຺ຄປຎ຺ຫາທິກາ ອຏ຺ຐຕິໍສ ປຎ຺ຫາ ວິນຏ຺ຐາ, ເຍຫິ ຕາ ທິຏ຺ຐາ,§ເຕຫິ ໂນ ອາໂຣເຈຕພ຺ພາ ປຸນ ມຸທ຺ທາປນກາເລ ປກ຺ຂິປນຕ຺ຖາຍາຕິ (ນ, ພຸ, ສ)].

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ກຸມ຺ໂຠ ຈ ກາຬາຍໂສ ຈ, ຉຕ຺ຕໍ ເຂຕ຺ຕຎ຺ຈ ອຄໂທ;

ໂຠຊເນນ ຈ ອິສ຺ສາໂສ, ວຸຕ຺ຕໍ ທານິ ວິທູຫີຕິ.

ໂອປມ຺ມກຖາປຎ຺ໂຫ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

ນິຄມນໍ

ອິຕິ ຉສຸ ກຓ຺ເຑສຸ ພາວີສຕິວຄ຺ຄປຕິມຓ຺ຑິເຕສຸ ທ຺ວາສຏ຺ຐິອຘິກາ ທ຺ເວສຕາ ອິມສ຺ມິໍ ໂປຕ຺ຖເກ ອາຄຕາ ມິລິນ຺ທປຎ຺ຫາ ສມຕ຺ຕາ, ອນາຄຕາ ຈ ປນ ທ຺ວາຈຕ຺ຕາລີສາ ໂຫນ຺ຕິ, ອາຄຕາ ຈ ອນາຄຕາ ຈ ສພ຺ພາ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ຈຕູຫິ ອຘິກາ ຕິສຕປຎ຺ຫາ ໂຫນ຺ຕິ, ສພ຺ພາວ ມິລິນ຺ທປຎ຺ຫາຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

ຣຎ຺ໂຎ ຈ ເຖຣສ຺ສ ຈ ປຸຈ຺ຉາວິສຊ຺ຊນາວສາເນ ຈຕຸຣາສີຕິສຕສຫສ຺ສໂຍຊນພຫລາ ອຸທກປຣິຍນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ອຍໍ ມຫາປຖວີ ຉຘາ ກມ຺ປິຕ຺ຖ, ວິຊ຺ຊຸລ຺ລຕາ ນິຈ຺ຉຣິໍສຸ, ເທວຕາ ທິພ຺ພປຸປ຺ຜວສ຺ສໍ ປວສ຺ສິໍສຸ, ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ສາຘຸກາຣມທາສິ, ມຫາສມຸທ຺ທກຸຈ຺ຉິຍໍ ເມຆຕ຺ຖນິຕນິຄ຺ໂຆໂສ ວິຍ ມຫາໂຆໂສ ອໂຫສິ, ອິຕິ ໂສ ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ຈ ໂອໂຣຘຄຓາ ຈ ສິຣສາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ວນ຺ທິໍສຸ.

ມິລິນ຺ໂທ ຣາຊາ ອຕິວິຍ ປມຸທິຕຫທໂຍ ສຸມຖິຕມານຫທໂຍ ພຸທ຺ຘສາສເນ ສາຣມຕິໂນ ຣຕນຕ຺ຕເຍ ສຸນິກ຺ກງ຺ໂຂ ນິຄ຺ຄຸມ຺ໂພ ນິຕ຺ຖທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ຄຸເຓສຸ ປພ຺ພຊ຺ຊາສຸ ປຏິປທາອິຣິຍາປເຖສຸ ຈ ອຕິວິຍ ປສນ຺ໂນ ວິສ຺ສຕ຺ໂຖ ນິຣາລໂຍ ນິຫຕມານຕ຺ຖມ຺ໂຠ ອຸທ຺ຘຏທາໂຐ ວິຍ ຠຸຊຄິນ຺ໂທ ເອວມາຫ ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ພຸທ຺ຘວິສໂຍ ປຎ຺ໂຫ ຕຍາ ວິສຊ຺ຊິໂຕ, ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘສາສເນ ຐເປຕ຺ວາ ຘມ຺ມເສນາປຕິໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣໍ ອຎ຺ໂຎ ຕຍາ ສທິໂສ ປຎ຺ຫວິສຊ຺ຊເນ ນຕ຺ຖິ, ຂມຖ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ມມ ອຈ຺ຈຍໍ, ອຸປາສກໍ ມໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຘາເຣຖ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕທາ ຣາຊາ ສຫ ພລກາເຍຫິ ນາຄເສນຕ຺ເຖຣໍ ປຍິຣຸປາສິຕ຺ວາ ມິລິນ຺ທໍ ນາມ ວິຫາຣໍ ກາເຣຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ນິຍ຺ຍາເຕຕ຺ວາ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ນາຄເສນໍ ໂກຏິສເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຣິຈຣິ, ປຸນປິ ເຖຣສ຺ສ ປຎ຺ຎາຍ ປສີທິຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຣຊ຺ຊໍ ນິຍ຺ຍາເຕຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ປຎ຺ຎາ ປສຕ຺ຖາ ໂລກສ຺ມິໍ, ກຕາ ສທ຺ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຍາ;

ປຎ຺ຎາຍ ວິມຕິໍ ຫນ຺ຕ຺ວາ, ສນ຺ຕິໍ ປປ຺ໂປນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ.

ຍສ຺ມິໍ ຂນ຺ເຘ ຐິຕາ ປຎ຺ຎາ, ສຕິ ຕຕ຺ຖ ອນູນກາ;

ປູຊາ ວິເສສສ຺ສາຘາໂຣ, ອຄ຺ໂຄ ເສຏ຺ໂຐ [ໂສ ວ (ປີ.)] ອນຸຕ຺ຕໂຣ;

ຕສ຺ມາ ຫິ ປຓ຺ຑິໂຕ ໂປໂສ, ສມ຺ປສ຺ສໍ ຫິຕມຕ຺ຕໂນ [ອຕ຺ຖມຕ຺ຕໂນ (ປີ.)];

ປຎ຺ຎວນ຺ຕໍຠິປູເຊຍ຺ຍ, ເຈຕິຍໍ ວິຍ ສາທໂຣ’’ຕິ [ປູຊິຍນ຺ຕິ (ປີ.) ອິໂຕ ປຣໍ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາໂຍ ສີ. ປີ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ ນຕ຺ຖິ].

ລງ຺ກາຍໍ ໂທຓິນຄເຣ, ວສຕາ ໂທຓິນາມິນາ;

ມຫາເຖເຣນ ເລຂິຕ຺ວາ, ສຸຏ຺ຐປິຕໍ ຍຖາສຸຕໍ;

ມິລິນ຺ທຣາຊປຎ຺ໂຫ ຈ, ນາຄເສນວິສຊ຺ຊນໍ;

ມິລິນ຺ໂທ ຫິ ມຫາປຎ຺ໂຎ, ນາຄເສໂນ ສຸປຓ຺ຑິໂຕ;

ອິມິນາ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ, ອິໂຕ ຄຈ຺ຉາມິ ຕຸສ຺ສິຕໍ;

ເມຕ຺ເຕຍ຺ຍໍນາຄເຕ ປສ຺ເສ, ສຸເຓຍ຺ຍໍ ຘມ຺ມມຸຕ຺ຕມນ຺ຕິ.

ມິລິນ຺ທປຎ຺ໂຫ ນິຏ຺ຐິໂຕ.