ມູລ > ສຸຕ຺ຕປິຏກ > ຂຸທ຺ທກນິກາຍ > ເນຕ຺ຕິປ຺ປກຣຓປາຬິ

໑. ຕຕ຺ຖ ກຕເມ ໂສຬສ ຫາຣາ? ເທສນາ ວິຈໂຍ ຍຸຕ຺ຕິ ປທຏ຺ຐາໂນ ລກ຺ຂໂຓ ຈຕຸພ຺ຍູໂຫ ອາວຏ຺ໂຏ ວິຠຕ຺ຕິ ປຣິວຕ຺ຕໂນ ເວວຈໂນ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ¶ ໂອຕຣໂຓ ໂສຘໂນ ອຘິຏ຺ຐາໂນ ປຣິກ຺ຂາໂຣ ສມາໂຣປໂນ ອິຕິ.

ເທສນາ ¶ ວິຈໂຍ ຍຸຕ຺ຕິ, ປທຏ຺ຐາໂນ ຈ ລກ຺ຂໂຓ;

ຈຕຸພ຺ຍູໂຫ ຈ ອາວຏ຺ໂຏ, ວິຠຕ຺ຕິ ປຣິວຕ຺ຕໂນ.

ເວວຈໂນ ຈ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ໂອຕຣໂຓ ຈ ໂສຘໂນ;

ອຘິຏ຺ຐາໂນ ປຣິກ຺ຂາໂຣ, ສມາໂຣປໂນ ໂສຬໂສ [ໂສຬສ (ສີ.)].

ເອເຕ ໂສຬສ ຫາຣາ, ປກິຕ຺ຕິຕາ ອຕ຺ຖໂຕ ອສໍກິຓ຺ຓາ;

ເອເຕສຎ຺ເຈວ ຠວຕິ, ວິຕ຺ຖາຣຕຍາ ນຍວິຠຕ຺ຕີຕິ.

໒. ຕຕ຺ຖ ກຕເມ ປຎ຺ຈ ນຍາ? ນນ຺ທິຍາວຏ຺ໂຏ ຕິປຸກ຺ຂໂລ ສີຫວິກ຺ກີຬິໂຕ ທິສາໂລຈໂນ ອງ຺ກຸໂສ ອິຕິ.

ປຐໂມ ນນ຺ທິຍາວຏ຺ໂຏ, ທຸຕິໂຍ ຈ ຕິປຸກ຺ຂໂລ;

ສີຫວິກ຺ກີຬິໂຕ ນາມ, ຕຕິໂຍ ນຍລຎ຺ຊໂກ [ນຍລຎ຺ຉໂກ (ສີ.)].

ທິສາໂລຈນມາຫໍສຸ ¶ , ຈຕຸຕ຺ຖໍ ນຍມຸຕ຺ຕມໍ;

ປຎ຺ຈໂມ ອງ຺ກຸໂສ ນາມ, ສພ຺ເພ ປຎ຺ຈ ນຍາ ຄຕາຕິ.

໓. ຕຕ຺ຖ ກຕມານິ ອຏ຺ຐາຣສ ມູລປທານິ? ນວ ປທານິ ກຸສລານິ ນວ ປທານິ ອກຸສລານິ. ຕຕ຺ຖ ກຕມານິ ນວ ປທານິ ອກຸສລານິ, ຕຓ຺ຫາ ອວິຊ຺ຊາ ໂລໂຠ ໂທໂສ ໂມໂຫ ສຸຠສຎ຺ຎາ ສຸຂສຎ຺ຎາ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາ ອຕ຺ຕສຎ຺ຎາຕິ, ອິມານິ ນວ ປທານິ ອກຸສລານິ, ຍຕ຺ຖ ສພ຺ໂພ ອກຸສລປກ຺ໂຂ ສງ຺ຄຫໍ ສໂມສຣຓໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຕມານິ ນວ ປທານິ ກຸສລານິ? ສມໂຖ ວິປສ຺ສນາ ອໂລໂຠ ອໂທໂສ ອໂມໂຫ ອສຸຠສຎ຺ຎາ ທຸກ຺ຂສຎ຺ຎາ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາ ອນຕ຺ຕສຎ຺ຎາຕິ, ອິມານິ ນວ ປທານິ ກຸສລານິ, ຍຕ຺ຖ ສພ຺ໂພ ກຸສລປກ຺ໂຂ ສງ຺ຄຫໍ ສໂມສຣຓໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

ຕຓ຺ຫາ ¶ ຈ ອວິຊ຺ຊາປິ ຈ, ໂລໂຠ ໂທໂສ ຕເຖວ ໂມໂຫ ຈ;

ຈຕຸໂຣ ຈ ວິປລ຺ລາສາ, ກິເລສຠູມີ ນວ ປທານິ.

ສມໂຖ ¶ ຈ ວິປສ຺ສນາ ຈ, ກຸສລານິ ຈ ຍານິ ຕີຓິ ມູລານິ;

ຈຕຸໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍຠູມີ ນວ ປທານິ.

ນວຫິ ຈ ປເທຫິ ກຸສລາ, ນວຫິ ຈ ຍຸຊ຺ຊນ຺ຕິ ອກຸສລປກ຺ຂາ;

ເອເຕ ໂຂ ມູລປທາ, ຠວນ຺ຕິ ອຏ຺ຐາຣສ ປທານີຕິ.

໔. ຕຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປໂຕ ເນຕ຺ຕິ ກິຕ຺ຕິຕາ.

ອສ຺ສາທາທີນວຕາ ¶ , ນິສ຺ສຣຓມ຺ປິ ຈ ຜລໍ ອຸປາໂຍ ຈ;

ອາຓຕ຺ຕີ ຈ ຠຄວໂຕ, ໂຍຄີນໍ ເທສນາຫາໂຣ.

ຍໍ ປຸຈ຺ຉິຕຎ຺ຈ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕຎ຺ຈ, ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ຍາ ຈ ອນຸຄີຕິ;

ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂຍ ປວິຈໂຍ, ຫາໂຣ ວິຈໂຍຕິ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ.

ສພ຺ເພສໍ ຫາຣານໍ, ຍາ ຠູມີ ໂຍ ຈ ໂຄຈໂຣ ເຕສໍ;

ຍຸຕ຺ຕາຍຸຕ຺ຕປຣິກ຺ຂາ, ຫາໂຣ ຍຸຕ຺ຕີຕິ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ.

ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ຊິໂນ, ຕສ຺ສ ຈ ຘມ຺ມສ຺ສ ຍໍ ປທຏ຺ຐານໍ;

ອິຕິ ຍາວ ສພ຺ພຘມ຺ມາ, ເອໂສ ຫາໂຣ ປທຏ຺ຐາໂນ.

ວຸຕ຺ຕມ຺ຫິ ເອກຘມ຺ເມ, ເຍ ຘມ຺ມາ ເອກລກ຺ຂຓາ ເກຈິ;

ວຸຕ຺ຕາ ຠວນ຺ຕິ ສພ຺ເພ, ໂສ ຫາໂຣ ລກ຺ຂໂຓ ນາມ.

ເນຣຸຕ຺ຕມຘິປ຺ປາໂຍ, ພ຺ຍຎ຺ຊນມຖ ເທສນານິທານຎ຺ຈ;

ປຸພ຺ພາປຣານຸສນ຺ຘີ, ເອໂສ ຫາໂຣ ຈຕຸພ຺ຍູໂຫ.

ເອກມ຺ຫິ ປທຏ຺ຐາເນ, ປຣິເຍສຕິ ເສສກໍ ປທຏ຺ຐານໍ;

ອາວຏ຺ຏຕິ ປຏິປກ຺ເຂ, ອາວຏ຺ໂຏ ນາມ ໂສ ຫາໂຣ.

ຘມ຺ມຎ຺ຈ ¶ ປທຏ຺ຐານໍ, ຠູມິຎ຺ຈ ວິຠຊ຺ຊເຕ ອຍໍ ຫາໂຣ;

ສາຘາຣເຓ ອສາຘາຣເຓ ຈ ເນຍ຺ໂຍ ວິຠຕ຺ຕີຕິ.

ກຸສລາກຸສເລ ຘມ຺ເມ, ນິທ຺ທິຏ຺ເຐ ຠາວິເຕ ປຫີເນ ຈ;

ປຣິວຕ຺ຕຕິ ປຏິປກ຺ເຂ, ຫາໂຣ ປຣິວຕ຺ຕໂນ ນາມ.

ເວວຈນານິ ¶ ພຫູນິ ຕຸ, ສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕານິ ເອກຘມ຺ມສ຺ສ;

ໂຍ ຊານາຕິ ສຸຕ຺ຕວິທູ, ເວວຈໂນ ນາມ ໂສ ຫາໂຣ.

ເອກໍ ¶ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕີຫິ ວິວິຘາຫິ ເທເສຕິ;

ໂສ ອາກາໂຣ ເຎຍ຺ໂຍ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕີ ນາມ ຫາໂຣຕິ.

ໂຍ ຈ ປຏິຈ຺ຈຸປ຺ປາໂທ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍຂນ຺ຘາ ຈ ຘາຕຸ ອາຍຕນາ;

ເອເຕຫິ ໂອຕຣຕິ ໂຍ, ໂອຕຣໂຓ ນາມ ໂສ ຫາໂຣ.

ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕມ຺ຫິ ປຎ຺ເຫ, ຄາຖາຍໍ ປຸຈ຺ຉິຕາຍມາຣພ຺ຠ;

ສຸທ຺ຘາສຸທ຺ຘປຣິກ຺ຂາ, ຫາໂຣ ໂສ ໂສຘໂນ ນາມ.

ເອກຕ຺ຕຕາຍ ຘມ຺ມາ, ເຍປິ ຈ ເວມຕ຺ຕຕາຍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ;

ເຕນ ວິກປ຺ປຍິຕພ຺ພາ, ເອໂສ ຫາໂຣ ອຘິຏ຺ຐາໂນ.

ເຍ ຘມ຺ມາ ຍໍ ຘມ຺ມໍ, ຊນຍນ຺ຕິປ຺ປຈ຺ຈຍາ ປຣມ຺ປຣໂຕ;

ເຫຕຸມວກຑ຺ຒຍິຕ຺ວາ, ເອໂສ ຫາໂຣ ປຣິກ຺ຂາໂຣ.

ເຍ ຘມ຺ມາ ຍໍ ມູລາ, ເຍ ເຈກຕ຺ຖາ ປກາສິຕາ ມຸນິນາ;

ເຕ ສມໂຣປຍິຕພ຺ພາ, ເອສ ສມາໂຣປໂນ ຫາໂຣ.

ຕຓ຺ຫຎ຺ຈ ອວິຊ຺ຊມ຺ປິ ຈ, ສມເຖນ ວິປສ຺ສນາ ໂຍ ເນຕິ;

ສຈ຺ເຈຫິ ໂຍຊຍິຕ຺ວາ, ອຍໍ ນໂຍ ນນ຺ທິຍາວຏ຺ໂຏ.

ໂຍ ອກຸສເລ ສມູເລຫິ, ເນຕິ ກຸສເລ ຈ ກຸສລມູເລຫິ;

ຠູຕໍ ຕຖໍ ອວິຕຖໍ, ຕິປຸກ຺ຂລໍ ຕໍ ນຍໍ ອາຫຸ.

ໂຍ ເນຕິ ວິປລ຺ລາເສຫິ, ກິເລເສ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ສທ຺ຘມ຺ເມ;

ເອຕໍ ນຍໍ ນຍວິທູ, ສີຫວິກ຺ກີຬິຕໍ ອາຫຸ.

ເວຍ຺ຍາກຣເຓສຸ ¶ ຫິ ເຍ, ກຸສລາກຸສລາ ຕຫິໍ ຕຫິໍ ວຸຕ຺ຕາ;

ມນສາ ໂວໂລກຍເຕ, ຕໍ ຂຸ ທິສາໂລຈນໍ ອາຫຸ.

ໂອໂລເກຕ຺ວາ ¶ ທິສໂລຈເນນ, ອຸກ຺ຂິປິຍ ຍໍ ສມາເນຕິ;

ສພ຺ເພ ກຸສລາກຸສເລ, ອຍໍ ນໂຍ ອງ຺ກຸໂສ ນາມ.

ໂສຬສ ຫາຣາ ປຐມໍ, ທິສໂລຈນໂຕ [ທິສໂລຈເນນ (ກ.)] ທິສາ ວິໂລເກຕ຺ວາ;

ສງ຺ຂິປິຍ ອງ຺ກຸເສນ ຫິ, ນເຍຫິ ຕີຫິ ນິທ຺ທິເສ ສຸຕ຺ຕໍ.

ອກ຺ຂຣໍ ປທໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ, ນິຣຸຕ຺ຕິ ຕເຖວ ນິທ຺ເທໂສ;

ອາກາຣຉຏ຺ຐວຈນໍ, ເອຕ຺ຕາວ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ສພ຺ພໍ.

ສງ຺ກາສນາ ¶ ປກາສນາ, ວິວຣຓາ ວິຠຊນຸຕ຺ຕານີກມ຺ມປຎ຺ຎຕ຺ຕິ;

ເອເຕຫິ ຉຫິ ປເທຫິ, ອຕ຺ໂຖ ກມ຺ມຎ຺ຈ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ.

ຕີຓິ ຈ ນຍາ ອນູນາ, ອຕ຺ຖສ຺ສ ຈ ຉປ຺ປທານິ ຄຓິຕານິ;

ນວຫິ ປເທຫິ ຠຄວໂຕ, ວຈນສ຺ສຕ຺ໂຖ ສມາຍຸຕ຺ໂຕ.

ອຕ຺ຖສ຺ສ ນວປ຺ປທານິ, ພ຺ຍຎ຺ຊນປຣິເຍຏ຺ຐິຍາ ຈຕຸພ຺ພີສ;

ອຸຠຍໍ ສງ຺ກລຍິຕ຺ວາ [ສງ຺ເຂປຍໂຕ (ກ.)], ເຕຕ຺ຕິໍສາ ເອຕ຺ຕິກາ ເນຕ຺ຕີຕິ.

໕. ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ເທສນາຫາໂຣ? ‘‘ອສ຺ສາທາທີນວຕາ’’ຕິ ຄາຖາ ອຍໍ ເທສນາຫາໂຣ. ກິໍ ເທສຍຕິ? ອສ຺ສາທໍ ອາທີນວໍ ນິສ຺ສຣຓໍ ຜລໍ ອຸປາຍໍ ອາຓຕ຺ຕິໍ. ຘມ຺ມໍ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທເສສ຺ສາມິ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓໍ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓໍ ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປກາເສສ຺ສາມີຕິ.

‘‘ກາມໍ [ກາມມາທິກາ ອິມາ ຉ ຄາຖາ ສຸ. ນິ. ໗໗໒ ປສ຺ສິຕພ຺ພາ] ກາມຍມານສ຺ສ, ຕສ຺ສ ເຈຕໍ ສມິຊ຺ຌຕິ;

ອທ຺ຘາ ປີຕິມໂນ ໂຫຕິ, ລທ຺ຘາ ມຈ຺ໂຈ ຍທິຈ຺ຉຕີ’’ຕິ.

‘‘ຕສ຺ສ ¶ ເຈ ກາມຍານສ຺ສ, ຉນ຺ທຊາຕສ຺ສ ຊນ຺ຕຸໂນ;

ເຕ ກາມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ສລ຺ລວິທ຺ໂຘວ ຣຸປ຺ປຕີ’’ຕິ.

‘‘ໂຍ ກາເມ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ, ສປ຺ປສ຺ເສວ ປທາ ສິໂຣ;

ໂສມໍ ວິສຕ຺ຕິກໍ ໂລເກ, ສໂຕ ສມຕິວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ.

‘‘ເຂຕ຺ຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ ຫິຣຎ຺ຎໍ ວາ, ຄວາສ຺ສໍ ທາສໂປຣິສໍ;

ຖິໂຍ ພນ຺ຘູ ປຸຖູ ກາເມ, ໂຍ ນໂຣ ອນຸຄິຊ຺ຌຕີ’’ຕິ.

‘‘ອພລາ ນໍ ພລີຍນ຺ຕິ, ມທ຺ທນ຺ເຕ ນໍ ປຣິສ຺ສຍາ;

ຕໂຕ ນໍ ທຸກ຺ຂມນ຺ເວຕິ, ນາວໍ ຠິນ຺ນມິໂວທກ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຕສ຺ມາ ຊນ຺ຕຸ ສທາ ສໂຕ, ກາມານິ ປຣິວຊ຺ຊເຍ;

ເຕ ປຫາຍ ຕເຣ ໂອຆໍ, ນາວໍ ສິຕ຺ວາວ ປາຣຄູ’’ຕິ.

‘‘ຘມ຺ໂມ ຫເວ ຣກ຺ຂຕິ ຘມ຺ມຈາຣິໍ, ຉຕ຺ຕໍ ມຫນ຺ຕໍ ຍຖ ວສ຺ສກາເລ;

ເອສານິສໍໂສ ຘມ຺ເມ ສຸຈິຓ຺ເຓ, ນ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ຘມ຺ມຈາຣີ’’ຕິ.

‘‘ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາ’’ຕິ…ເປ…

‘‘ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ [ປສ຺ສ ຘ. ປ. ໒໗໗] ທຸກ຺ຂາ’’ຕິ…ເປ…

‘‘ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ ອນຕ຺ຕາ’’ຕິ, ຍທາ ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕິ;

ອຖ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ ທຸກ຺ເຂ, ເອສ ມຄ຺ໂຄ ວິສຸທ຺ຘິຍາ’’ຕິ.

‘‘ຈກ຺ຂຸມາ [ປສ຺ສ ອຸທາ. ໔໓] ວິສມານີວ, ວິຊ຺ຊມາເນ ປຣກ຺ກເມ;

ປຓ຺ຑິໂຕ ຊີວໂລກສ຺ມິໍ, ປາປານິ ປຣິວຊ຺ຊເຍ’’ຕິ.

ໂມຆຣາຊາ’ຕິ ອາຓຕ຺ຕິ, ‘ສທາ ສໂຕ’ຕິ ອຸປາໂຍ;

‘ອຕ຺ຕານຸທິຏ຺ຐິໍ ອູຫຈ຺ຈ [ອຸຫຈ຺ຈ (ກ.) ປສ຺ສ ສຸ. ນິ. ໑໑໒໕], ເອວໍ ມຈ຺ຈຸຕໂຣ ສິຍາ’’’.

໖. ຕຕ຺ຖ ຠຄວາ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎຸສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ ເທສຍຕິ, ວິປຎ຺ຈິຕຎ຺ຎຸສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອາທີນວຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ເທສຍຕິ, ເນຍ຺ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອາທີນວຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ເທສຍຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຈຕສ຺ໂສ ປຏິປທາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ. ຕຓ຺ຫາຈຣິໂຕ ມນ຺ໂທ ສຕິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ທຸກ຺ຂາຍ ປຏິປທາຍ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາຍ ນິຍ຺ຍາຕິ ສຕິປຏ຺ຐາເນຫິ ນິສ຺ສເຍຫິ. ຕຓ຺ຫາຈຣິໂຕ ອຸທຕ຺ໂຕ [ອຸທຕ຺ໂຖ (ສີ.) ອຸ + ອາ + ທາ + ຕ] ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ທຸກ຺ຂາຍ ປຏິປທາຍ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາຍ ¶ ¶ ນິຍ຺ຍາຕິ ຌາເນຫິ ນິສ຺ສເຍຫິ. ທິຏ຺ຐິຈຣິໂຕ ມນ຺ໂທ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ສຸຂາຍ ປຏິປທາຍ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາຍ ນິຍ຺ຍາຕິ ສມ຺ມປ຺ປຘາເນຫິ ນິສ຺ສເຍຫິ. ທິຏ຺ຐິຈຣິໂຕ ອຸທຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ສຸຂາຍ ປຏິປທາຍ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາຍ ນິຍ຺ຍາຕິ ສຈ຺ເຈຫິ ນິສ຺ສເຍຫິ.

ອຸໂຠ ຕຓ຺ຫາຈຣິຕາ ສມຖປຸພ຺ພງ຺ຄມາຍ ວິປສ຺ສນາ ນິຍ຺ຍນ຺ຕິ ຣາຄວິຣາຄາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ. ອຸໂຠ ທິຏ຺ຐິຈຣິຕາ ວິປສ຺ສນາປຸພ຺ພງ຺ຄເມ ສມເຖນ ນິຍ຺ຍນ຺ຕິ ອວິຊ຺ຊາວິຣາຄາຍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິຍາ.

ຕຕ຺ຖ ເຍ ສມຖປຸພ຺ພງ຺ຄມາຫິ ປຏິປທາຫິ ນິຍ຺ຍນ຺ຕິ, ເຕ ນນ຺ທິຍາວຏ຺ເຏນ ນເຍນ ຫາຕພ຺ພາ, ເຍ ວິປສ຺ສນາປຸພ຺ພງ຺ຄມາຫິ ປຏິປທາຫິ ນິຍ຺ຍນ຺ຕິ, ເຕ ສີຫວິກ຺ກີຬິເຕນ ນເຍນ ຫາຕພ຺ພາ.

໗. ສ຺ວາຍໍ ¶ ຫາໂຣ ກຕ຺ຖ ສມ຺ຠວຕິ, ຍສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ວາ ຘມ຺ມໍ ເທສຍຕິ ອຎ຺ຎຕໂຣ ວາ ຄຣຸຏ຺ຐານີໂຍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ, ໂສ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ສທ຺ຘໍ ປຏິລຠຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍາ ວີມໍສາ ອຸສ຺ສາຫນາ ຕຸລນາ ອຸປປຣິກ຺ຂາ, ອຍໍ ສຸຕມຍີ ປຎ຺ຎາ. ຕຖາ ສຸເຕນ ນິສ຺ສເຍນ ຍາ ວີມໍສາ ຕຸລນາ ອຸປປຣິກ຺ຂາ ມນສານຸເປກ຺ຂຓາ, ອຍໍ ຈິນ຺ຕາມຍີ ປຎ຺ຎາ. ອິມາຫິ ທ຺ວີຫິ ປຎ຺ຎາຫິ ມນສິກາຣສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ຍໍ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ທສ຺ສນຠູມິຍໍ ວາ ຠາວນາຠູມິຍໍ ວາ, ອຍໍ ຠາວນາມຍີ ປຎ຺ຎາ.

໘. ປຣໂຕໂຆສາ ສຸຕມຍີ ປຎ຺ຎາ. ປຈ຺ຈຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐິຕາ ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣາ ຈິນ຺ຕາມຍີ ປຎ຺ຎາ. ຍໍ ປຣໂຕ ຈ ໂຆເສນ ປຈ຺ຈຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐິເຕນ ຈ ໂຍນິໂສມນສິກາເຣນ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຍໍ ຠາວນາມຍີ ປຎ຺ຎາ. ຍສ຺ສ ອິມາ ທ຺ເວ ປຎ຺ຎາ ອຕ຺ຖິ ສຸຕມຍີ ຈິນ຺ຕາມຍີ ຈ, ອຍໍ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎູ. ຍສ຺ສ ສຸຕມຍີ ປຎ຺ຎາ ອຕ຺ຖິ, ຈິນ຺ຕາມຍີ ນຕ຺ຖິ, ອຍໍ ວິປຎ຺ຈິຕຎ຺ຎູ [ວິປຈ຺ຈິຕຎ຺ຎູ (ສີ.)]. ຍສ຺ສ ເນວ ສຸຕມຍີ ປຎ຺ຎາ ອຕ຺ຖິ ນ ຈິນ຺ຕາມຍີ, ອຍໍ ເນຍ຺ໂຍ.

໙. ສາຍໍ ຘມ຺ມເທສນາ ກິໍ ເທສຍຕິ? ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ທຸກ຺ຂໍ ສມຸທຍໍ ນິໂຣຘໍ ມຄ຺ຄໍ. ອາທີນໂວ ຈ ຜລຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂໍ, ອສ຺ສາໂທ ສມຸທໂຍ, ນິສ຺ສຣຓໍ ນິໂຣໂຘ, ອຸປາໂຍ ອາຓຕ຺ຕິ ຈ ມຄ຺ໂຄ. ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ. ອິທໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ.

ຍຖາຫ ¶ ຠຄວາ – ‘‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ພາຣາຓສິຍໍ ອິສິປຕເນ ມິຄທາເຍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ຕິຕໍ ອປ຺ປຏິວຕ຺ຕິຍໍ ສມເຓນ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວາ ເທເວນ ວາ ມາເຣນ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ວາ ເກນຈິ ວາ ໂລກສ຺ມິໍ, ສພ຺ພໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ອປຣິມາຓາ ປທາ, ອປຣິມາຓາ ອກ຺ຂຣາ, ອປຣິມາຓາ ພ຺ຍຎ຺ຊນາ, ອປຣິມາຓາ ອາກາຣາ ເນຣຸຕ຺ຕາ ນິທ຺ເທສາ. ເອຕສ຺ເສວ ອຕ຺ຖສ຺ສ ສງ຺ກາສນາ ປກາສນາ ວິວຣຓາ ວິຠຊນາ ອຸຕ຺ຕານີກມ຺ມໍ [ອຸຕ຺ຕານິກມ຺ມໍ (ກ.)] ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ອິຕິປິທໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ.

‘‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ’’ຕິ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ພາຣາຓສິຍໍ ອິສິປຕເນ ມິຄທາເຍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ຕິຕໍ…ເປ… ¶ ‘‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ’’ຕິ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ‘‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’’ຕິ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ພາຣາຓສິຍໍ ອິສິປຕເນ ມິຄທາເຍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ຕິຕໍ ອປ຺ປຏິວຕ຺ຕິຍໍ ສມເຓນ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວາ ເທເວນ ວາ ມາເຣນ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ວາ ເກນຈິ ວາ ໂລກສ຺ມິໍ.

ຕຕ຺ຖ ອປຣິມາຓາ ປທາ, ອປຣິມາຓາ ອກ຺ຂຣາ, ອປຣິມາຓາ ພ຺ຍຎ຺ຊນາ, ອປຣິມາຓາ ອາກາຣາ ເນຣຸຕ຺ຕາ ນິທ຺ເທສາ. ເອຕສ຺ເສວ ອຕ຺ຖສ຺ສ ສງ຺ກາສນາ ປກາສນາ ວິວຣຓາ ວິຠຊນາ ອຸຕ຺ຕານີກມ຺ມໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອິຕິປິທໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ.

ຕຕ຺ຖ ຠຄວາ ອກ຺ຂເຣຫິ ສງ຺ກາເສຕິ, ປເທຫິ ປກາເສຕິ, ພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ວິວຣຕິ, ອາກາເຣຫິ ວິຠຊຕິ, ນິຣຸຕ຺ຕີຫິ ອຸຕ຺ຕານີກໂຣຕິ [ອຸຕ຺ຕານິໍ ກໂຣຕິ (ກ.)], ນິທ຺ເທເສຫິ ປຎ຺ຎເປຕິ. ຕຕ຺ຖ ຠຄວາ ອກ຺ຂເຣຫິ ຈ ປເທຫິ ຈ ອຸຄ຺ຆເຏຕິ [ອຸຄ຺ຆາເຏຕິ (ສີ.)], ພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ຈ ອາກາເຣຫິ ຈ ວິປຎ຺ຈຍຕິ, ນິຣຸຕ຺ຕີຫິ ຈ ນິທ຺ເທເສຫິ ຈ ວິຕ຺ຖາເຣຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຸຄ຺ຆຏນາ [ອຸຄ຺ຆາຏນາ (ສີ.)] ອາທິ, ວິປຎ຺ຈນາ ມຊ຺ເຌ, ວິຕ຺ຖາຣຓາ ປຣິໂຍສານໍ. ໂສຍໍ ຘມ຺ມວິນໂຍ ອຸຄ຺ຆຏີຍນ຺ໂຕ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎູປຸຄ຺ຄລໍ ວິເນຕິ, ເຕນ ນໍ ອາຫຸ ‘‘ອາທິກລ຺ຍາໂຓ’’ຕິ. ວິປຎ຺ຈີຍນ຺ໂຕ ວິປຎ຺ຈິຕຎ຺ຎູປຸຄ຺ຄລໍ ວິເນຕິ, ເຕນ ນໍ ອາຫຸ ‘‘ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາໂຓ’’ຕິ. ວິຕ຺ຖາຣີຍນ຺ໂຕ ເນຍ຺ຍໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວິເນຕິ, ເຕນ ນໍ ອາຫຸ ‘‘ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາໂຓ’’ຕິ.

໑໐. ຕຕ຺ຖ ¶ ຉປ຺ປທານິ ອຕ຺ໂຖ ສງ຺ກາສນາ ປກາສນາ ວິວຣຓາ ວິຠຊນາ ອຸຕ຺ຕານີກມ຺ມໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ອິມານິ ຉປ຺ປທານິ ອຕ຺ໂຖ. ຉປ຺ປທານິ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ອກ຺ຂຣໍ ປທໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ອາກາໂຣ ນິຣຸຕ຺ຕິ ນິທ຺ເທໂສ, ອິມານິ ຉປ຺ປທານິ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ຘມ຺ມໍ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທເສສ຺ສາມິ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓໍ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓໍ ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນ’’ນ຺ຕິ.

ເກວລນ຺ຕິ ¶ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ, ນ ມິສ຺ສໍ ໂລກິເຍຫິ ຘມ຺ເມຫິ. ປຣິປຸຓ຺ຓນ຺ຕິ ປຣິປູຣໍ ອນູນໍ ອນຕິເຣກໍ. ປຣິສຸທ຺ຘນ຺ຕິ ນິມ຺ມລໍ ສພ຺ພມລາປຄຕໍ ປຣິໂຍທາຕໍ ອຸປຏ຺ຐິຕໍ ສພ຺ພວິເສສານໍ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ¶ ຕຖາຄຕປທໍອິຕິປິ ຕຖາຄຕນິເສວິຕໍອິຕິປິ ຕຖາຄຕາຣຎ຺ຊິຕໍອິຕິປິ, ອໂຕເຈຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປກາເສສ຺ສາມີ’’ຕິ.

ເກສໍ ອຍໍ ຘມ຺ມເທສນາ, ໂຍຄີນໍ. ເຕນາຫ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກຈ຺ຈາຍໂນ –

‘‘ອສ຺ສາທາທີນວຕາ, ນິສ຺ສຣຓມ຺ປິ ຈ ຜລໍ ອຸປາໂຍ ຈ;

ອາຓຕ຺ຕີ ຈ ຠຄວໂຕ, ໂຍຄີນໍ ເທສນາຫາໂຣ’’ຕິ.

໑໑. ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ວິຈໂຍ ຫາໂຣ? ‘‘ຍໍ ປຸຈ຺ຉິຕຎ຺ຈ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕຎ຺ຈາ’’ຕິ ຄາຖາ, ອຍໍ ວິຈໂຍ ຫາໂຣ.

ກິໍ ວິຈິນຕິ? ປທໍ ວິຈິນຕິ, ປຎ຺ຫໍ ວິຈິນຕິ, ວິສຊ຺ຊນໍ [ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ (ສີ. ກ.)] ວິຈິນຕິ, ປຸພ຺ພາປຣໍ ວິຈິນຕິ, ອສ຺ສາທໍ ວິຈິນຕິ, ອາທີນວໍ ວິຈິນຕິ, ນິສ຺ສຣຓໍ ວິຈິນຕິ, ຜລໍ ວິຈິນຕິ, ອຸປາຍໍ ວິຈິນຕິ, ອາຓຕ຺ຕິໍ ວິຈິນຕິ, ອນຸຄີຕິໍ ວິຈິນຕິ, ສພ຺ເພ ນວ ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ວິຈິນຕິ. ຍຖາ ກິໍ ຠເວ, ຍຖາ ອາຍສ຺ມາ ອຊິໂຕ ປາຣາຍເນ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ –

‘‘ເກນສ຺ສຸ [ປສ຺ສ ສຸ. ນິ. ໑໐໓໘] ນິວຸໂຕ ໂລໂກ, [ອິຈ຺ຈາຍສ຺ມາ ອຊິໂຕ,]

ກິສ຺ສາຠິເລປນໍ ພ຺ຣູສິ, ກິໍ ສຸ ຕສ຺ສ ມຫພ຺ຠຍ’’ນ຺ຕິ.

ອິມານິ ¶ ຈຕ຺ຕາຣິ ປທານິ ປຸຈ຺ຉິຕານິ, ໂສ ເອໂກ ປຎ຺ໂຫ. ກສ຺ມາ? ເອກວຕ຺ຖຸ ປຣິຄ຺ຄຫາ, ເອວຎ຺ຫິ ¶ ອາຫ ‘‘ເກນສ຺ສຸ ນິວຸໂຕ ໂລໂກ’’ຕິ ໂລກາຘິຏ຺ຐານໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ‘‘ເກນສ຺ສຸ ນປ຺ປກາສຕີ’’ຕິ ໂລກສ຺ສ ອປ຺ປກາສນໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ‘‘ກິສ຺ສາຠິເລປນໍ ພ຺ຣູສີ’’ຕິ ໂລກສ຺ສ ອຠິເລປນໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ‘‘ກິໍສຸ ຕສ຺ສ ມຫພ຺ຠຍ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ເສວ ໂລກສ຺ສ ມຫາຠຍໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ໂລໂກ ຕິວິໂຘ ກິເລສໂລໂກ ຠວໂລໂກ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໂລໂກ.

‘‘ອວິຊ຺ຊາຍ ນິວຸໂຕ ໂລໂກ, [ອຊິຕາຕິ ຠຄວາ,]

ວິວິຈ຺ຉາ [ເວວິຈ຺ຉາ (ສຸ. ນິ. ໑໐໓໙)] ປມາທາ ນປ຺ປກາສຕິ;

ຊປ຺ປາຠິເລປນໍ ພ຺ຣູມິ, ທຸກ຺ຂມສ຺ສ ມຫພ຺ຠຍ’’ນ຺ຕິ.

ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ປທານິ ອິເມຫິ ຈຕູຫິ ປເທຫິ ວິສຊ຺ຊິຕານິ ປຐມໍ ປຐເມນ, ທຸຕິຍໍ ທຸຕິເຍນ, ຕຕິຍໍ ຕຕິເຍນ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຈຕຸຕ຺ເຖນ.

‘‘ເກນສ຺ສຸ ນິວຸໂຕ ໂລໂກ’’ຕິ ປຎ຺ເຫ ‘‘ອວິຊ຺ຊາຍ ນິວຸໂຕ ໂລໂກ’’ຕິ ວິສຊ຺ຊນາ. ນີວຣເຓຫິ ນິວຸໂຕ ໂລໂກ, ອວິຊ຺ຊານີວຣຓາ ຫິ ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ. ຍຖາຫ ຠຄວາ ‘‘ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສພ຺ພປາຓານໍ ສພ຺ພຠູຕານໍ ປຣິຍາຍໂຕ ເອກເມວ ນີວຣຓໍ ວທາມິ ຍທິທໍ ອວິຊ຺ຊາ, ອວິຊ຺ຊານີວຣຓາ ຫິ ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ. ສພ຺ພໂສວ, ຠິກ຺ຂເວ, ອວິຊ຺ຊາຍ ນິໂຣຘາ ຈາຄາ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາ ນຕ຺ຖິ ສຕ຺ຕານໍ ນີວຣຓນ຺ຕິ ວທາມີ’’ຕິ. ເຕນ ຈ ປຐມສ຺ສ ປທສ຺ສ ວິສຊ຺ຊນາ ຍຸຕ຺ຕາ.

‘‘ເກນສ຺ສຸ ນປ຺ປກາສຕີ’’ຕິ ປຎ຺ເຫ ‘‘ວິວິຈ຺ຉາ ປມາທາ ນປ຺ປກາສຕີ’’ຕິ ວິສຊ຺ຊນາ. ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ນີວຣເຓຫິ ນິວຸໂຕ, ໂສ ວິວິຈ຺ຉຕິ. ວິວິຈ຺ຉາ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາ. ໂສ ວິຈິກິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນາຠິສທ຺ທຫຕິ, ນ ອຠິສທ຺ທຫນ຺ໂຕ ວີຣິຍໍ ນາຣຠຕິ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ. ໂສ ອິຘປ຺ປມາທມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ ປມຕ຺ໂຕ, ສຸກ຺ເກ ຘມ຺ເມ ນ ອຸປ຺ປາທິຍຕິ, ຕສ຺ສ ເຕ ອນຸປ຺ປາທິຍມານາ ນປ຺ປກາສນ຺ຕິ, ຍຖາຫ ຠຄວາ –

‘‘ທູເຣ ¶ ສນ຺ໂຕ ປກາສນ຺ຕິ [ປກາເສນ຺ຕິ ຘ. ປ. ໓໐໔], ຫິມວນ຺ໂຕວ ປພ຺ພໂຕ;

ອສນ຺ເຕຕ຺ຖ ນ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຣຕ຺ຕິໍ ຂິຕ຺ຕາ [ຣຕ຺ຕິ ຂິຕ຺ຕາ (ສີ.), ປສ຺ສ ຘ. ປ. ໓໐໔] ຍຖາ ສຣາ;

ເຕ ຄຸເຓຫິ ປກາສນ຺ຕິ, ກິຕ຺ຕິຍາ ຈ ຍເສນ ຈາ’’ຕິ.

ເຕນ ¶ ຈ ທຸຕິຍສ຺ສ ປທສ຺ສ ວິສຊ຺ຊນາ ຍຸຕ຺ຕາ.

‘‘ກິສ຺ສາຠິເລປນໍ ພ຺ຣູສີ’’ຕິ ປຎ຺ເຫ ‘‘ຊປ຺ປາຠິເລປນໍ ພ຺ຣູມີ’’ຕິ ວິສຊ຺ຊນາ. ຊປ຺ປາ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ ຕຓ຺ຫາ. ສາ ກຖໍ ອຠິລິມ຺ປຕິ? ຍຖາຫ ຠຄວາ –

‘‘ຣຕ຺ໂຕ ¶ ອຕ຺ຖໍ ນ ຊານາຕິ, ຣຕ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ນ ປສ຺ສຕິ;

ອນ຺ຘນ຺ຕມໍ [ອນ຺ຘຕມໍ (ກ.)] ຕທາ ໂຫຕິ, ຍໍ ຣາໂຄ ສຫເຕ ນຣ’’ນ຺ຕິ.

ສາຍໍ ຕຓ຺ຫາ ອາສຕ຺ຕິພຫຸລສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ‘‘ເອວໍ ອຠິຊປ຺ປາ’’ຕິ ກຣິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ໂລໂກ ອຠິລິຕ຺ໂຕ ນາມ ຠວຕິ, ເຕນ ຈ ຕຕິຍສ຺ສ ປທສ຺ສ ວິສຊ຺ຊນາ ຍຸຕ຺ຕາ.

‘‘ກິໍ ສຸ ຕສ຺ສ ມຫພ຺ຠຍ’’ນ຺ຕິ ປຎ຺ເຫ ‘‘ທຸກ຺ຂມສ຺ສ ມຫພ຺ຠຍ’’ນ຺ຕິ ວິສຊ຺ຊນາ. ທຸວິຘໍ ທຸກ຺ຂໍ – ກາຍິກຎ຺ຈ ເຈຕສິກຎ຺ຈ. ຍໍ ກາຍິກໍ ອິທໍ ທຸກ຺ຂໍ, ຍໍ ເຈຕສິກໍ ອິທໍ ໂທມນສ຺ສໍ. ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ຫິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອຸພ຺ພິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນຕ຺ຖິ ຠຍໍ ທຸກ຺ເຂນ ສມສມໍ, ກຸໂຕ ວາ ປນ ຕສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ? ຕິສ຺ໂສ ທຸກ຺ຂຕາ – ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂຕາ ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂຕາ ວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂຕາ. ຕຕ຺ຖ ໂລໂກ ໂອຘໂສ ກທາຈິ ກຣຫຈິ ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂຕາຍ ມຸຈ຺ຈຕິ. ຕຖາ ວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂຕາຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ໂຫນ຺ຕິ ໂລເກ ອປ຺ປາພາຘາປິ ທີຆາຍຸກາປິ. ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂຕາຍ ປນ ໂລໂກ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ມຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມາ ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂຕາ ທຸກ຺ຂໍ ໂລກສ຺ສາຕິ ກຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂມສ຺ສ ມຫພ຺ຠຍນ຺ຕິ. ເຕນ ຈ ຈຕຸຕ຺ຖສ຺ສ ປທສ຺ສ ວິສຊ຺ຊນາ ຍຸຕ຺ຕາ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ອວິຊ຺ຊາຍ ນິວຸໂຕ ໂລໂກ’’ຕິ.

ສວນ຺ຕິ ສພ຺ພຘິ ໂສຕາ, [ອິຈ຺ຈາຍສ຺ມາ ອຊິໂຕ,]

ໂສຕານໍ ສໍວຣໍ ພ຺ຣູຫິ, ເກນ ໂສຕາ ປິຘີຍເຣ [ປິຖີຍເຣ (ສີ.), ປິຘິຍ຺ຍເຣ (ກ.), ປສ຺ສ ສຸ. ນິ. ໑໐໔໐].

ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ປທານິ ປຸຈ຺ຉິຕານິ. ເຕ ທ຺ເວ ປຎ຺ຫາ. ກສ຺ມາ? ອິເມຫິ ພຕ຺ວາຘິວຈເນນ ປຸຈ຺ຉິຕາ. ເອວໍ ¶ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ເອວໍ ສໍກິລິຏ຺ຐສ຺ສ ກິໍ ໂລກສ຺ສ ໂວທານໍ ວຸຏ຺ຐານມິຕິ, ເອວຎ຺ຫິ ອາຫ.

ສວນ຺ຕິ ¶ ສພ຺ພຘິ ໂສຕາຕິ. ອສມາຫິຕສ຺ສ ສວນ຺ຕິ ອຠິຊ຺ຌາພ຺ຍາປາທປ຺ປມາທພຫຸລສ຺ສ. ຕຕ຺ຖ ຍາ ອຠິຊ຺ຌາ ອຍໍ ໂລໂຠ ອກຸສລມູລໍ, ໂຍ ພ຺ຍາປາໂທ ອຍໍ ໂທໂສ ອກຸສລມູລໍ, ໂຍ ປມາໂທ ອຍໍ ໂມໂຫ ອກຸສລມູລໍ. ຕສ຺ເສວໍ ອສມາຫິຕສ຺ສ ຉສຸ ອາຍຕເນສຸ ຕຓ຺ຫາ ສວນ຺ຕິ ຣູປຕຓ຺ຫາ ສທ຺ທຕຓ຺ຫາ ຄນ຺ຘຕຓ຺ຫາ ຣສຕຓ຺ຫາ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພຕຓ຺ຫາ ຘມ຺ມຕຓ຺ຫາ, ຍຖາຫ ຠຄວາ –

‘‘ສວຕີ’’ຕິ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉນ຺ເນຕໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການໍ ອາຍຕນານໍ ອຘິວຈນໍ. ຈກ຺ຂຸ ສວຕິ ¶ ມນາປິເກສຸ ຣູເປສຸ, ອມນາປິເກສຸ [ອມນາປິເຍສຸ (ກ.)] ປຏິຫຎ຺ຎຕີຕິ. ໂສຕໍ…ເປ… ຆານໍ… ຊິວ຺ຫາ… ກາໂຍ… ມໂນ ສວຕິ ມນາປິເກສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອມນາປິເກສຸ ປຏິຫຎ຺ຎຕີຕິ. ອິຕິ ສພ຺ພາ ຈ ສວຕິ, ສພ຺ພຖາ ຈ ສວຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ສວນ຺ຕິ ສພ຺ພຘິ ໂສຕາ’’ຕິ.

‘‘ໂສຕານໍ ກິໍ ນິວາຣຓ’’ນ຺ຕິ ປຣິຍຸຏ຺ຐານວິຆາຕໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ອິທໍ ໂວທານໍ. ‘‘ໂສຕານໍ ສໍວຣໍ ພ຺ຣູຫິ, ເກນ ໂສຕາ ປິຘີຍເຣ’’ຕິ ອນຸສຍສມຸຄ຺ຆາຕໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ອິທໍ ວຸຏ຺ຐານໍ.

‘‘ຍານິ ໂສຕານິ ໂລກສ຺ມິໍ, [ອຊິຕາຕິ ຠຄວາ,]

ໂສຕານໍ ສໍວຣໍ ພ຺ຣູມິ, ປຎ຺ຎາເຍເຕ ປິຘີຍເຣ’’ຕິ.

ກາຍຄຕາຍ ສຕິຍາ ຠາວິຕາຍ ພຫຸລີກຕາຍ ຈກ຺ຂຸ ນາວິຎ຺ຉຕິ ມນາປິເກສຸ ຣູເປສຸ, ອມນາປິເກສຸ ນ ປຏິຫຎ຺ຎຕິ, ໂສຕໍ…ເປ… ຆານໍ… ຊິວ຺ຫາ… ກາໂຍ… ມໂນ ນາວິຎ຺ຉຕິ ມນາປິເກສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ອມນາປິເກສຸ ນ ປຏິຫຎ຺ຎຕິ. ເກນ ກາຣເຓນ? ສໍວຸຕນິວາຣິຕຕ຺ຕາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ¶ . ເກນ ເຕ ສໍວຸຕນິວາຣິຕາ? ສຕິອາຣກ຺ເຂນ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ສຕິ ເຕສໍ ນິວາຣຓ’’ນ຺ຕິ.

ປຎ຺ຎາຍ ອນຸສຍາ ປຫີຍນ຺ຕິ, ອນຸສເຍສຸ ປຫີເນສຸ ປຣິຍຸຏ຺ຐານາ ປຫີຍນ຺ຕິ. ກິສ຺ສ [ຕສ຺ສ (ສີ.)], ອນຸສຍສ຺ສ ປຫີນຕ຺ຕາ? ຕໍ ຍຖາ ຂນ຺ຘວນ຺ຕສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ອນວເສສມູລຸທ຺ຘຣເຓ ກເຕ ປຸປ຺ຜຜລປລ຺ລວງ຺ກຸຣສນ຺ຕຕິ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນາ ຠວຕິ. ເອວໍ ¶ ອນຸສເຍສຸ ປຫີເນສຸ ປຣິຍຸຏ຺ຐານສນ຺ຕຕິ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນາ ຠວຕິ ປິທຫິຕາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ. ເກນ? ປຎ຺ຎາຍ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ປຎ຺ຎາເຍເຕ ປິຘີຍເຣ’’ຕິ.

‘‘ປຎ຺ຎາ ເຈວ ສຕິ ຈ, [ອິຈ຺ຈາຍສ຺ມາ ອຊິໂຕ,]

ເອຕໍ ເມ ປຸຏ຺ໂຐ ປພ຺ຣູຫິ, ກຕ຺ເຖຕໍ ອຸປຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ.

‘‘ຍເມຕໍ ¶ ປຎ຺ຫໍ ອປຸຈ຺ຉິ [ມໍ ປຸຈ຺ຉິ (ກ.), ປສ຺ສ ສຸ. ນິ. ໑໐໔໓], ອຊິຕ ຕໍ ວທາມິ ເຕ;

ຍຕ຺ຖ ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ, ອເສສໍ ອຸປຣຸຊ຺ຌຕິ;

ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ນິໂຣເຘນ, ເອຕ຺ເຖຕໍ ອຸປຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ.

ອຍໍ ປຎ຺ເຫ [ປຎ຺ໂຫ (ສີ. ກ.) ເນຕ຺ຕິວິຠາວນີ ປສ຺ສິຕພ຺ພາ] ອນຸສນ຺ຘິໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ອນຸສນ຺ຘິໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ກິໍ ປຸຈ຺ຉຕິ? ອນຸປາທິເສສໍ ນິພ຺ພານຘາຕຸໍ. ຕີຓິ ຈ ສຈ຺ຈານິ ສງ຺ຂຕານິ ນິໂຣຘຘມ຺ມານິ ທຸກ຺ຂໍ ສມຸທໂຍ ມຄ຺ໂຄ, ນິໂຣໂຘ ອສງ຺ຂໂຕ. ຕຕ຺ຖ ສມຸທໂຍ ທ຺ວີສຸ ຠູມີສຸ ປຫີຍຕິ ທສ຺ສນຠູມິຍາ ຈ ຠາວນາຠູມິຍາ ຈ. ທສ຺ສເນນ ຕີຓິ ສໍໂຍຊນານິ ປຫີຍນ຺ຕິ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ສີລພ຺ພຕປຣາມາໂສ, ຠາວນາຍ ສຕ຺ຕ ສໍໂຍຊນານິ ປຫີຍນ຺ຕິ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ພ຺ຍາປາໂທ ຣູປຣາໂຄ ອຣູປຣາໂຄ ມາໂນ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ອວິຊ຺ຊາວເສສາ [ອວິຊ຺ຊາ ຈ ນິຣວເສສາ (ສີ. ກ.)]. ເຕຘາຕຸເກ ອິມານິ ທສ ສໍໂຍຊນານິ ປຎ຺ໂຈຣມ຺ຠາຄິຍານິ ປຎ຺ຈຸທ຺ຘມ຺ຠາຄິຍານິ.

໑໒. ຕຕ຺ຖ ¶ ຕີຓິ ສໍໂຍຊນານິ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ສີລພ຺ພຕປຣາມາໂສ ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ສຕ຺ຕ ສໍໂຍຊນານິ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ພ຺ຍາປາໂທ ຣູປຣາໂຄ ອຣູປຣາໂຄ ມາໂນ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ອວິຊ຺ຊາວເສສາ ອຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ຍໍ ປນ ເອວໍ ຊານາຕິ ‘‘ຂີຓາ ເມ ຊາຕີ’’ຕິ, ອິທໍ ຂເຍ ຎາຓໍ. ‘‘ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’’ຕິ ປຊານາຕິ, ອິທໍ ອນຸປ຺ປາເທ ຎາຓໍ. ອິມານິ ທ຺ເວ ຎາຓານິ ອຎ຺ຎາຕາວິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຎ຺ຈ ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຍຎ຺ຈ ອຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ອິມານິ ອຄ຺ຄຜລໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓນ຺ຕສ຺ສ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຍຎ຺ຈ ຂເຍ ຎາຓໍ ຍຎ຺ຈ ອນຸປ຺ປາເທ ຎາຓໍ, ອິມານິ ທ຺ເວ ຎາຓານິ ເອກປຎ຺ຎາ.

ອປິ ຈ ອາຣມ຺ມຓສງ຺ເກເຕນ ທ຺ເວ ນາມານິ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ‘‘ຂີຓາ ເມ ຊາຕີ’’ຕິ ປຊານນ຺ຕສ຺ສ ຂເຍ ຎາຓນ຺ຕິ ນາມໍ ລຠຕິ, ‘‘ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’’ຕິ ປຊານນ຺ຕສ຺ສ ¶ ອນຸປ຺ປາເທ ຎາຓນ຺ຕິ ນາມໍ ລຠຕິ. ສາ ປຊານນຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຎາ, ຍຖາທິຏ຺ຐໍ ອປິລາປນຏ຺ເຐນ ສຕິ.

໑໓. ຕຕ຺ຖ ເຍ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ, ອິທໍ ນາມຣູປໍ. ຕຕ຺ຖ ເຍ ຜສ຺ສປຎ຺ຈມກາ ຘມ຺ມາ, ອິທໍ ນາມໍ. ຍານິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຣູປານິ, ອິທໍ ຣູປໍ. ຕທຸຠຍໍ ນາມຣູປໍ ວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຕສ຺ສ ນິໂຣຘໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມາ ອຊິໂຕ ປາຣາຍເນ ເອວມາຫ –

‘‘ປຎ຺ຎາ ¶ ເຈວ ສຕິ ຈ, ນາມຣູປຎ຺ຈ ມາຣິສ;

ເອຕໍ ເມ ປຸຏ຺ໂຐ ປພ຺ຣູຫິ, ກຕ຺ເຖຕໍ ອຸປຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຕິ ຈ ປຎ຺ຎາ ຈ ຈຕ຺ຕາຣິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ສຕິ ທ຺ເວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈ, ປຎ຺ຎາ ທ຺ເວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈ. ຍາ ອິເມສຸ ຈຕູສຸ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ສທ຺ທຫນາ ໂອກປ຺ປນາ, ອິທໍ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຕຕ຺ຖ ຍາ ສທ຺ຘາຘິປເຕຍ຺ຍາ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ, ອຍໍ ຉນ຺ທສມາຘິ. ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ກິເລສານໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠນຕາຍ ປຏິສງ຺ຂານພເລນ ວາ ຠາວນາພເລນ ວາ, ອິທໍ ປຫານໍ. ຕຕ຺ຖ ¶ ເຍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕາ ສຣສງ຺ກປ຺ປາ, ອິເມ ສງ຺ຂາຣາ. ອິຕິ ປຸຣິມໂກ ຈ ຉນ຺ທສມາຘິ, ກິເລສວິກ຺ຂມ຺ຠນຕາຍ ຈ ປຫານໍ ອິເມ ຈ ສງ຺ຂາຣາ, ຕທຸຠຍໍ ຉນ຺ທສມາຘິປ຺ປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄຕໍ ອິທ຺ຘິປາທໍ ຠາເວຕິ ວິເວກນິສ຺ສິຕໍ ວິຣາຄນິສ຺ສິຕໍ ນິໂຣຘນິສ຺ສິຕໍ ໂວສ຺ສຄ຺ຄປຣິຓາມິໍ. ຕຕ຺ຖ ຍາ ວີຣິຍາຘິປເຕຍ຺ຍາ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ, ອຍໍ ວີຣິຍສມາຘິ…ເປ… ຕຕ຺ຖ ຍາ ຈິຕ຺ຕາຘິປເຕຍ຺ຍາ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ, ອຍໍ ຈິຕ຺ຕສມາຘິ…ເປ… ຕຕ຺ຖ ຍາ ວີມໍສາຘິປເຕຍ຺ຍາ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ, ອຍໍ ວີມໍສາສມາຘິ. ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ກິເລສານໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠນຕາຍ ປຏິສງ຺ຂານພເລນ ວາ ຠາວນາພເລນ ວາ, ອິທໍ ປຫານໍ. ຕຕ຺ຖ ເຍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕາ ສຣສງ຺ກປ຺ປາ, ອິເມ ສງ຺ຂາຣາ. ອິຕິ ປຸຣິມໂກ ຈ ວີມໍສາສມາຘິ, ກິເລສວິກ຺ຂມ຺ຠນຕາຍ ຈ ປຫານໍ ອິເມ ຈ ສງ຺ຂາຣາ, ຕທຸຠຍໍ ວີມໍສາສມາຘິປ຺ປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄຕໍ ອິທ຺ຘິປາທໍ ຠາເວຕິ ວິເວກນິສ຺ສິຕໍ ວິຣາຄນິສ຺ສິຕໍ ນິໂຣຘນິສ຺ສິຕໍ ໂວສ຺ສຄ຺ຄປຣິຓາມິໍ.

໑໔. ສພ຺ໂພ ສມາຘິ ຎາຓມູລໂກ ຎາຓປຸພ຺ພງ຺ຄໂມ ຎາຓານຸປຣິວຕ຺ຕິ.

ຍຖາ ປຸເຣ ຕຖາ ປຈ຺ຉາ, ຍຖາ ປຈ຺ຉາ ຕຖາ ປຸເຣ;

ຍຖາ ທິວາ ຕຖາ ຣຕ຺ຕິໍ [ຣຕ຺ຕິ (ກ.) ອຍໍ ຄາຖາ ເຖຣຄາ. ໓໙໗ ທິສ຺ສຕິ], ຍຖາ ຣຕ຺ຕິໍ ຕຖາ ທິວາ.

ອິຕິ ¶ ວິວເຏນ ເຈຕສາ ອປຣິໂຍນທ຺ເຘນ ສປ຺ປຠາສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕິ. ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ກຸສລານິ ຈິຕ຺ຕສຫຠູນິ ຈິຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຈິຕ຺ເຕ ນິຣຸຊ຺ຌມາເນ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ນາມຣູປຎ຺ຈ ວິຎ຺ຎາຓເຫຕຸກໍ ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ສ ມຄ຺ເຄນ ເຫຕຸ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ໂນ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ອນາຫາຣໍ ອນຠິນນ຺ທິຕໍ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິກໍ ຕໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ນາມຣູປມປິ ອເຫຕຸ ອປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ປຸນພ຺ຠວໍ ນ ນິພ຺ພຕ຺ຕຍຕິ [ນິພ຺ພຕ຺ຕິຍຕິ (ກ.)]. ເອວໍ ¶ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ນິໂຣຘາ ປຎ຺ຎາ ຈ ສຕິ ຈ ນາມຣູປຎ຺ຈ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ –

‘‘ຍເມຕໍ ¶ ປຎ຺ຫໍ ອປຸຈ຺ຉິ, ອຊິຕ ຕໍ ວທາມິ ເຕ;

ຍຕ຺ຖ ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ, ອເສສໍ ອຸປຣຸຊ຺ຌຕິ;

ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ນິໂຣເຘນ, ເອຕ຺ເຖຕໍ ອຸປຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ.

‘‘ເຍ ຈ [ອຍໍ ຄາຖາ ສຸ. ນິ. ໑໐໔໔ ອຎ຺ຎຖາ ທິສ຺ສຕິ] ສງ຺ຂາຕຘມ຺ມາເສ, [ອິຈ຺ຈາຍສ຺ມາ ອຊິໂຕ]

ເຕສໍ ເມ ນິປໂກ ອິຣິຍໍ, ປຸຏ຺ໂຐ ປພ຺ຣູຫິ ມາຣິສາ’’ຕິ.

໑໕. ອິມານິ ຕີຓິ ປທານິ ປຸຈ຺ຉິຕານິ, ເຕ ຕໂຍ ປຎ຺ຫາ. ກິສ຺ສ? ເສຂາເສຂວິປສ຺ສນາປຸພ຺ພງ຺ຄມປ຺ປຫານໂຍເຄນ, ເອວຎ຺ຫິ ອາຫ. ‘‘ເຍ ຈ ສງ຺ຂາຕຘມ຺ມາເສ’’ຕິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ‘‘ເຍ ຈ ເສຂາ ປຸຖູ ອິຘາ’’ຕິ ເສຂໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ‘‘ເຕສໍ ເມ ນິປໂກ ອິຣິຍໍ, ປຸຏ຺ໂຐ ປພ຺ຣູຫິ ມາຣິສາ’’ຕິ ວິປສ຺ສນາປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ປຫານໍ ປຸຈ຺ຉຕິ.

‘‘ກາເມສຸ ນາຠິຄິຊ຺ເຌຍ຺ຍ, [ອຊິຕາຕິ ຠຄວາ]

ກຸສໂລ ສພ຺ພຘມ຺ມານໍ, ສໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ປຣິພ຺ພເຊ’’ຕິ.

ຠຄວໂຕ ສພ຺ພໍ ກາຍກມ຺ມໍ ຎາຓປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ຎາຓານຸປຣິວຕ຺ຕິ, ສພ຺ພໍ ວຈີກມ຺ມໍ ຎາຓປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ຎາຓານຸປຣິວຕ຺ຕິ, ສພ຺ພໍ ມໂນກມ຺ມໍ ຎາຓປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ຎາຓານຸປຣິວຕ຺ຕິ. ອຕີເຕ ອໍເສ ອປ຺ປຏິຫຕຎາຓທສ຺ສນໍ, ອນາຄເຕ ອໍເສ ອປ຺ປຏິຫຕຎາຓທສ຺ສນໍ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ອໍເສ ອປ຺ປຏິຫຕຎາຓທສ຺ສນໍ.

ໂກ ¶ ຈ ຎາຓທສ຺ສນສ຺ສ ປຏິຆາໂຕ? ຍໍ ¶ ອນິຈ຺ເຈ ທຸກ຺ເຂ ອນຕ຺ຕນິ ຈ ອຎ຺ຎາຓໍ ອທສ຺ສນໍ, ອຍໍ ຎາຓທສ຺ສນສ຺ສ ປຏິຆາໂຕ. ຍຖາ ອິຘ ປຸຣິໂສ ຕາຣກຣູປານິ ປສ຺ເສຍ຺ຍ, ໂນ ຈ ຄຓນສງ຺ເກເຕນ ຊາເນຍ຺ຍ, ອຍໍ ຎາຓທສ຺ສນສ຺ສ ປຏິຆາໂຕ.

ຠຄວໂຕ ປນ ອປ຺ປຏິຫຕຎາຓທສ຺ສນໍ, ອນາວຣຓຎາຓທສ຺ສນາ ຫິ ພຸທ຺ຘາ ຠຄວນ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຖ ເສເຂນ ທ຺ວີສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ຣກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ເຄຘາ ຈ ຣຊນີເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ໂທສາ ຈ ປຣິຍຸຏ຺ຐານີເຍສຸ. ຕຕ຺ຖ ¶ ຍາ ອິຈ຺ຉາ ມຸຈ຺ຉາ ປຕ຺ຖນາ ປິຍາຍນາ ກີຬນາ, ຕໍ ຠຄວາ ນິວາເຣນ຺ໂຕ ເອວມາຫ ‘‘ກາເມສຸ ນາຠິຄິຊ຺ເຌຍ຺ຍາ’’ຕິ.

‘‘ມນສານາວິໂລ ສິຍາ’’ຕິ ປຣິຍຸຏ຺ຐານວິຆາຕໍ ອາຫ. ຕຖາ ຫິ ເສໂຂ ອຠິຄິຊ຺ຌນ຺ໂຕ ອສມຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ ກິເລສໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ ກິເລສໍ ຜາຕິໍ ກໂຣຕິ. ໂຍ ປນ ອນາວິລສງ຺ກປ຺ໂປ ອນຠິຄິຊ຺ຌນ຺ໂຕ ວາຍມຕິ, ໂສ ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອນຸປ຺ປາທາຍ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ ວາຍມຕິ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ປທຫຕິ. ໂສ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ ວາຍມຕິ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ປທຫຕິ. ໂສ ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປ຺ປາທາຍ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ ວາຍມຕິ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ປທຫຕິ. ໂສ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ຐິຕິຍາ ອສມ຺ໂມສາຍ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ ວາຍມຕິ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ປທຫຕິ.

໑໖. ກຕເມ [ກຕເມ ຈ (ອຏ຺ຐ.)] ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ? ກາມວິຕກ຺ໂກ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ໂກ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ໂກ, ອິເມ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ. ກຕເມ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ? ອນຸສຍາ ອກຸສລມູລານິ, ອິເມ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ. ກຕເມ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ? ຍານິ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ອິເມ ອນຸປ຺ປນ຺ນາ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ. ກຕເມ ¶ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ? ຍານິ ອຏ຺ຐມກສ຺ສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ອິເມ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ.

ເຍນ ກາມວິຕກ຺ກໍ ວາເຣຕິ, ອິທໍ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ເຍນ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກໍ ວາເຣຕິ, ອິທໍ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ເຍນ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກໍ ວາເຣຕິ, ອິທໍ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ.

ເຍນ ¶ ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ເນ ປາປເກ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມ ປຊຫຕິ ວິໂນເທຕິ ພ຺ຍນ຺ຕີກໂຣຕິ ອນຠາວໍ ຄເມຕິ ນາຘິວາເສຕິ, ອິທໍ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຍາ ອິເມສຸ ຈຕູສຸ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ສທ຺ທຫນາ ໂອກປ຺ປນາ, ອິທໍ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ.

ຕຕ຺ຖ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ກຕ຺ຖ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ? ຈຕູສຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຍງ຺ເຄສຸ. ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ກຕ຺ຖ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ? ຈຕູສຸ ສມ຺ມປ຺ປຘາເນສຸ. ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ກຕ຺ຖ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ? ຈຕູສຸ ສຕິປຏ຺ຐາເນສຸ. ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ກຕ຺ຖ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ? ຈຕູສຸ ຌາເນສຸ. ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ກຕ຺ຖ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ? ຈຕູສຸ ອຣິຍສຈ຺ເຈສຸ. ເອວໍ ເສໂຂ ສພ຺ເພຫິ ¶ ກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ວຸຕ຺ໂຕ ຠຄວຕາ ອນາວິລຕາຍ ມນສາ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ມນສານາວິໂລສິຍາ’’ຕິ.

໑໗. ‘‘ກຸສໂລ ສພ຺ພຘມ຺ມານ’’ນ຺ຕິ ໂລໂກ ນາມ ຕິວິໂຘ ກິເລສໂລໂກ ຠວໂລໂກ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໂລໂກ. ຕຕ຺ຖ ກິເລສໂລເກນ ຠວໂລໂກ ສມຸທາຄຈ຺ຉຕິ, ໂສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ, ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຠາວິຍມາເນສຸ ເນຍ຺ຍສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎາ ຠວຕິ. ສາ ທຸວິເຘນ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕພ຺ພາ ທສ຺ສນປຣິຎ຺ຎາຍ ຈ ຠາວນາປຣິຎ຺ຎາຍ ຈ. ຍທາ ຫິ ເສໂຂ ເຎຍ຺ຍໍ ປຣິຊານາຕິ, ຕທາ ນິພ຺ພິທາສຫຄເຕຫິ ສຎ຺ຎາມນສິກາເຣຫິ ເນຍ຺ຍໍ ປຣິຎ຺ຎາຕໍ ຠວຕິ. ຕສ຺ສ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ໂກສລ຺ລໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ – ທສ຺ສນໂກສລ຺ລຎ຺ຈ ຠາວນາໂກສລ຺ລຎ຺ຈ.

ຕໍ ຎາຓໍ ປຎ຺ຈວິເຘນ ເວທິຕພ຺ພໍः ອຠິຎ຺ຎາ ປຣິຎ຺ຎາ ປຫານໍ ຠາວນາ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາ. ຕຕ຺ຖ ¶ ກຕມາ ອຠິຎ຺ຎາ? ຍໍ ຘມ຺ມານໍ ສລກ຺ຂເຓ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ ຈ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ ຈ, ອຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ.

ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ປຣິຎ຺ຎາ? ເອວໍ ອຠິຊານິຕ຺ວາ ຍາ ປຣິຊານນາ ‘‘ອິທໍ ກຸສລໍ, ອິທໍ ອກຸສລໍ, ອິທໍ ສາວຊ຺ຊໍ, ອິທໍ ອນວຊ຺ຊໍ, ອິທໍ ກຓ຺ຫໍ, ອິທໍ ສຸກ຺ກໍ, ອິທໍ ເສວິຕພ຺ພໍ, ອິທໍ ນ ເສວິຕພ຺ພໍ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ເອວໍຄຫິຕາ, ອິທໍ ຜລໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ຕິ [ນິພ຺ພຕ຺ຕາເປນ຺ຕິ (ກ.)], ເຕສໍ ເອວໍຄຫິຕານໍ ອຍໍ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ, ອຍໍ ປຣິຎ຺ຎາ.

ເອວໍ ປຣິຊານິຕ຺ວາ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ອວສິຏ຺ຐາ ຠວນ຺ຕິ ປຫາຕພ຺ພາ ຠາເວຕພ຺ພາ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາ ຈ. ຕຕ຺ຖ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ປຫາຕພ຺ພາ? ເຍ ອກຸສລາ. ຕຕ຺ຖ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ? ເຍ ກຸສລາ. ຕຕ຺ຖ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາ? ຍໍ ອສງ຺ຂຕໍ. ໂຍ ເອວໍ ຊານາຕິ ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຕ຺ຖກຸສໂລ ຘມ຺ມກຸສໂລ ¶ ກລ຺ຍາຓຕາກຸສໂລ ຜລຕາກຸສໂລ, ອາຍກຸສໂລ ອປາຍກຸສໂລ ອຸປາຍກຸສໂລ ມຫຕາ ໂກສລ຺ເລນ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ, ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ກຸສໂລ ສພ຺ພຘມ຺ມານ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ສໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ປຣິພ຺ພເຊ’’ຕິ ເຕນ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣຕ຺ຖໍ ອຠິກ຺ກນ຺ເຕ ປຏິກ຺ກນ຺ເຕ ອາໂລກິເຕ ວິໂລກິເຕ ສມິຎ຺ຊິເຕ [ສມ຺ມິຎ຺ຊິເຕ (ສີ.)] ປສາຣິເຕ ສງ຺ຆາຏິປຕ຺ຕຈີວຣຘາຣເຓ ອສິເຕ ປີເຕ ຂາຍິເຕ ສາຍິເຕ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວກມ຺ເມ ຄເຕ ຐິເຕ ນິສິນ຺ເນ ສຸຕ຺ເຕ ຊາຄຣິເຕ ຠາສິເຕ ຕຸຓ຺ຫິຠາເວ ສເຕນ ສມ຺ປຊາເນນ ວິຫາຕພ຺ພໍ. ອິມາ ທ຺ເວ ຈຣິຍາ ອນຸຎ຺ຎາຕາ ຠຄວຕາ ເອກາ ວິສຸທ຺ຘານໍ, ເອກາ ວິສຸຊ຺ຌນ຺ຕານໍ. ເກ ວິສຸທ຺ຘາ? ອຣຫນ຺ໂຕ. ເກ ວິສຸຊ຺ຌນ຺ຕາ? ເສກ຺ຂາ. ກຕກິຈ຺ຈານິ ຫິ ອຣຫໂຕ ¶ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ. ຍໍ ໂພຊ຺ຌໍ, ຕໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎາຠິສມເຍນ ສມຸທຍສ຺ສ ປຫານາຠິສມເຍນ ມຄ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຠິສມເຍນ ນິໂຣຘສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຠິສມເຍນ, ອິທໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ໂພຊ຺ຌໍ ໂຍ ເອວໍ ຊານາຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ¶ ສໂຕ ອຠິກ຺ກມຕິ ສໂຕ ປຏິກ຺ກມຕິ ຂຍາ ຣາຄສ຺ສ ຂຍາ ໂທສສ຺ສ ຂຍາ ໂມຫສ຺ສ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ສໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ປຣິພ຺ພເຊ’’ຕິ, ເຕນາຫ –

‘‘ກາເມສຸ ນາຠິຄິຊ຺ເຌຍ຺ຍ, [ອຊິຕາຕິ ຠຄວາ]

ກຸສໂລ ສພ຺ພຘມ຺ມານໍ, ສໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ປຣິພ຺ພເຊ’’ຕິ.

ເອວໍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ວິສຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ອນຸຄີຕິ ອຕ຺ຖໂຕ ຈ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ຈ ສມາເນຕພ຺ພາ [ສມານຍິຕພ຺ພາ (ສີ. ກ.)]. ອຕ຺ຖາປຄຕໍ ຫິ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ສມ຺ຜປ຺ປລາປໍ ຠວຕິ. ທຸນ຺ນິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ປທພ຺ຍຎ຺ຊນສ຺ສ ອຕ຺ໂຖປິ ທຸນ຺ນໂຍ ຠວຕິ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຖພ຺ຍຎ຺ຊນູເປຕໍ ສງ຺ຄາຍິຕພ຺ພໍ. ສຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ປວິຈິນິຕພ຺ພໍ. ກິໍ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອາຫຈ຺ຈ ວຈນໍ ອນຸສນ຺ຘິວຈນໍ ນີຕຕ຺ຖໍ ເນຍ຺ຍຕ຺ຖໍ ສໍກິເລສຠາຄິຍໍ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍໍ ອເສກ຺ຂຠາຄິຍໍ? ກຸຫິໍ ອິມສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ພານິ ສຈ຺ຈານິ ປສ຺ສິຕພ຺ພານິ, ອາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສາເນຕິ? ເອວໍ ສຸຕ຺ຕໍ ປວິເຈຕພ຺ພໍ. ເຕນາຫ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກຈ຺ຈາຍໂນ – ‘‘ຍໍ ປຸຈ຺ຉິຕຎ຺ຈ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕຎ຺ຈ, ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ຍາ ຈ ອນຸຄີຕີ’’ຕິ.

໑໘. ຕຕ຺ຖ ¶ ກຕໂມ ຍຸຕ຺ຕິຫາໂຣ? ‘‘ສພ຺ເພສໍ ຫາຣານ’’ນ຺ຕິ, ອຍໍ ຍຸຕ຺ຕິຫາໂຣ. ກິໍ ໂຍຊຍຕິ [ໂຍເຊຕິ (ສີ.)]? ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາປເທສາ ພຸທ຺ຘາປເທໂສ ສງ຺ຆາປເທໂສ ສມ຺ພຫຸລຕ຺ເຖຣາປເທໂສ [ສມ຺ປຫຸລ… (ກ.)] ເອກຕ຺ເຖຣາປເທໂສ. ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາປເທສາ, ຕານິ ປທພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ສຸຕ຺ເຕ ໂອຕາຣຍິຕພ຺ພານິ, ວິນເຍ ສນ຺ທສ຺ສຍິຕພ຺ພານິ, ຘມ຺ມຕາຍໍ ອຸປນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພານິ.

ກຕມສ຺ມິໍ ¶ ສຸຕ຺ເຕ ໂອຕາຣຍິຕພ຺ພານິ? ຈຕູສຸ ອຣິຍສຈ຺ເຈສຸ. ກຕມສ຺ມິໍ ວິນເຍ ສນ຺ທສ຺ສຍິຕພ຺ພານິ? ຣາຄວິນເຍ ໂທສວິນເຍ ໂມຫວິນເຍ. ກຕມິສ຺ສໍ [ກຕມິຍໍ (ສີ.)] ຘມ຺ມຕາຍໍ ອຸປນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພານິ? ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາເທ. ຍທິ ຈຕູສຸ ອຣິຍສຈ຺ເຈສຸ ອວຕຣຕິ, ກິເລສວິນເຍ ສນ຺ທິສ຺ສຕິ ¶ , ຘມ຺ມຕຎ຺ຈ ນ ວິໂລເມຕິ, ເອວໍ ອາສເວ ນ ຊເນຕິ. ຈຕູຫິ ມຫາປເທເສຫິ ຍໍ ຍໍ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ເຍນ ເຍນ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ຍຖາ ຍຖາ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ຕໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

໑໙. ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິເຕນ ກຕິ ປທານິ ປຎ຺ເຫຕິ ປທໂສ ປຣິໂຍຄາຫິຕພ຺ພໍ ວິເຈຕພ຺ພໍ? ຍທິ ສພ຺ພານິ ປທານິ ເອກໍ ອຕ຺ຖໍ ອຠິວທນ຺ຕິ, ເອໂກ ປຎ຺ໂຫ. ອຖ ຈຕ຺ຕາຣິ ປທານິ ເອກໍ ອຕ຺ຖໍ ອຠິວທນ຺ຕິ, ເອໂກ ປຎ຺ໂຫ. ອຖ ຕີຓິ ປທານິ ເອກໍ ອຕ຺ຖໍ ອຠິວທນ຺ຕິ, ເອໂກ ປຎ຺ໂຫ. ອຖ ທ຺ເວ ປທານິ ເອກໍ ອຕ຺ຖໍ ອຠິວທນ຺ຕິ, ເອໂກ ປຎ຺ໂຫ. ອຖ ເອກໍ ປທໍ ເອກໍ ອຕ຺ຖໍ ອຠິວທຕິ, ເອໂກ ປຎ຺ໂຫ. ຕໍ ອຸປປຣິກ຺ຂມາເນນ ອຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ ກິໍ ອິເມ ຘມ຺ມາ ນານຕ຺ຖາ ນານາພ຺ຍຎ຺ຊນາ, ອຸທາຫຸ ອິເມສໍ ຘມ຺ມານໍ ເອໂກ ອຕ຺ໂຖ ພ຺ຍຎ຺ຊນເມວ ນານນ຺ຕິ. ຍຖາ ກິໍ ຠເວ? ຍຖາ ສາ ເທວຕາ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ.

‘‘ເກນສ຺ສຸພ຺ຠາຫໂຕ [ປສ຺ສ ສ. ນິ. ໑.໖໖] ໂລໂກ, ເກນສ຺ສຸ ປຣິວາຣິໂຕ;

ເກນ ສລ຺ເລນ ໂອຕິຓ຺ໂຓ, ກິສ຺ສ ຘູປາຍິໂຕ ສທາ’’ຕິ.

ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ປທານິ ປຸຈ຺ຉິຕານິ. ເຕ ຕໂຍ ປຎ຺ຫາ ກຖໍ ຎາຍຕິ? ຠຄວາ ຫິ ເທວຕາຍ ວິສຊ຺ເຊຕິ.

‘‘ມຈ຺ຈຸນາພ຺ຠາຫໂຕ [ມຈ຺ຈຸນພ຺ຠາຫໂຕ (ກ.) ເຖຣຄາ. ໔໔໘; ສໍ. ນິ. ໑.໖໖ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ໂລໂກ, ຊຣາຍ ປຣິວາຣິໂຕ;

ຕຓ຺ຫາສລ຺ເລນ ໂອຕິຓ຺ໂຓ, ອິຈ຺ຉາຘູປາຍິໂຕ ສທາ’’ຕິ.

໒໐. ຕຕ຺ຖ ¶ ຊຣາ ຈ ມຣຓຎ຺ຈ ອິມານິ ທ຺ເວ ສງ຺ຂຕສ຺ສ ສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓານິ. ຊຣາຍໍ ຐິຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ, ມຣຓໍ ວໂຍ. ຕຕ຺ຖ ຊຣາຍ ຈ ມຣຓສ຺ສ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ນານຕ຺ຕໍ. ເກນ ກາຣເຓນ, ຄພ຺ຠຄຕາປິ ¶ ຫິ ມີຍນ຺ຕິ, ນ ຈ ເຕ ຊິຓ຺ຓາ ຠວນ຺ຕິ. ອຕ຺ຖິ ຈ ເທວານໍ ມຣຓໍ, ນ ຈ ເຕສໍ ສຣີຣານິ ຊີຣນ຺ຕິ. ສກ຺ກເຕວ ຊຣາຍ ປຏິກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ, ນ ປນ ສກ຺ກເຕ ມຣຓສ຺ສ ປຏິກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ອຎ຺ຎຕ຺ເຣວ ອິທ຺ຘິມນ຺ຕານໍ ອິທ຺ຘິວິສຍາ. ຍໍ ປນາຫ ຕຓ຺ຫາສລ຺ເລນ ໂອຕິຓ຺ໂຓຕິ ທິສ຺ສນ຺ຕິ ວີຕຣາຄາ ຊີຣນ຺ຕາປິ ມີຍນ຺ຕາປິ. ຍທິ ຈ ຍຖາ ຊຣາມຣຓໍ, ເອວໍ ຕຓ຺ຫາປິ ສິຍາ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ສພ຺ເພ ໂຍພ຺ພນຏ຺ຐາປິ ວິຄຕຕຓ຺ຫາ ສິຍຸໍ. ຍຖາ ຈ ຕຓ຺ຫາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ສມຸທໂຍ, ເອວໍ ຊຣາມຣຓມ຺ປິ ສິຍາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ສມຸທໂຍ, ນ ຈ ສິຍາ ຕຓ຺ຫາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ສມຸທໂຍ, ນ ຫິ ຊຣາມຣຓໍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ສມຸທໂຍ, ຕຓ຺ຫາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ສມຸທໂຍ. ຍຖາ ຈ ຕຓ຺ຫາ ມຄ຺ຄວຊ຺ຌາ, ເອວໍ ຊຣາມຣຓມ຺ປິ ¶ ສິຍາ ມຄ຺ຄວຊ຺ຌໍ. ອິມາຍ ຍຸຕ຺ຕິຍາ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎຫິ ກາຣເຓຫິ ຄເວສິຕພ຺ພໍ. ຍທິ ຈ ສນ຺ທິສ຺ສຕິ ຍຸຕ຺ຕິສມາຣູຬ຺ຫໍ ອຕ຺ຖໂຕ ຈ ອຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕປິ ຄເວສິຕພ຺ພໍ.

ສລ຺ໂລຕິ ວາ ຘູປາຍນນ຺ຕິ ວາ ອິເມສໍ ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກຕ຺ຕໍ. ນ ຫິ ຍຸຊ຺ຊຕິ ອິຈ຺ຉາຍ ຈ ຕຓ຺ຫາຍ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຕໍ. ຕຓ຺ຫາຍ ອຘິປ຺ປາເຍ ອປຣິປູຣມາເນ ນວສຸ ອາຆາຕວຕ຺ຖູສຸ ໂກໂຘ ຈ ອຸປນາໂຫ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິມາຍ ຍຸຕ຺ຕິຍາ ຊຣາຍ ຈ ມຣຓສ຺ສ ຈ ຕຓ຺ຫາຍ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຕໍ.

ຍໍ ປນິທໍ ຠຄວຕາ ທ຺ວີຫິ ນາເມຫິ ອຠິລປິຕໍ ອິຈ຺ຉາຕິປິ ຕຓ຺ຫາຕິປິ, ອິທໍ ຠຄວຕາ ພາຫິຣານໍ ວຕ຺ຖູນໍ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ທ຺ວີຫິ ນາເມຫິ ອຠິລປິຕໍ ອິຈ຺ຉາຕິປິ ຕຓ຺ຫາຕິປິ, ສພ຺ພາ ຫິ ຕຓ຺ຫາ ອຊ຺ໂຌສານລກ຺ຂເຓນ ເອກລກ຺ຂຓາ. ຍຖາ ສພ຺ໂພ ອຄ຺ຄິ ອຸຓ຺ຫຕ຺ຕລກ຺ຂເຓນ ເອກລກ຺ຂໂຓ, ອປິ ຈ ອຸປາທານວເສນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎານິ ນາມານິ ລຠຕິ, ກຏ຺ຐຄ຺ຄີຕິປິ ຕິຓຄ຺ຄີຕິປິ ສກລິກຄ຺ຄີຕິປິ ໂຄມຍຄ຺ຄີຕິປິ ຖຸສຄ຺ຄີຕິປິ ສງ຺ກາຣຄ຺ຄີຕິປິ, ສພ຺ໂພ ຫິ ອຄ຺ຄິ ອຸຓ຺ຫຕ຺ຕລກ຺ຂໂຓວ. ເອວໍ ສພ຺ພາ ຕຓ຺ຫາ ອຊ຺ໂຌສານລກ຺ຂເຓນ ເອກລກ຺ຂຓາ ¶ , ອປິ ຕຸ ອາຣມ຺ມຓອຸປາທານວເສນ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎຫິ ນາເມຫິ ອຠິລປິຕາ ອິຈ຺ຉາອິຕິປິ ຕຓ຺ຫາອິຕິປິ ສລ຺ໂລອິຕິປິ ຘູປາຍນາອິຕິປິ ສຣິຕາອິຕິປິ ວິສຕ຺ຕິກາອິຕິປິ ສິເນໂຫອິຕິປິ ກິລມໂຖອິຕິປິ ລຕາອິຕິປິ ມຎ຺ຎນາອິຕິປິ ພນ຺ໂຘອິຕິປິ ອາສາອິຕິປິ ປິປາສາອິຕິປິ ອຠິນນ຺ທນາອິຕິປິ, ອິຕິ ສພ຺ພາ ຕຓ຺ຫາ ອຊ຺ໂຌສານລກ຺ຂເຓນ ເອກລກ຺ຂຓາ. ຍຖາ ຈ ເວວຈເນ ວຸຕ຺ຕາ.

‘‘ອາສາ ¶ ຈ ປິຫາ ອຠິນນ຺ທນາ ຈ, ອເນກຘາຕູສຸ ສຣາ ປຕິຏ຺ຐິຕາ;

ອຎ຺ຎາຓມູລປ຺ປຠວາ ປຊປ຺ປິຕາ, ສພ຺ພາ ມຍາ ພ຺ຍນ຺ຕິກຕາ ສມູລກາ’’ຕິ [ສມູລິກາ (ສີ.)].

ຕຓ຺ຫາເຍຕໍ ເວວຈນໍ. ຍຖາຫ ຠຄວາ – ຣູເປ ຕິສ຺ສ ອວິຄຕຣາຄສ຺ສ ອວິຄຕຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ອວິຄຕເປມສ຺ສ ອວິຄຕປິປາສສ຺ສ ອວິຄຕປຣິຬາຫສ຺ສ. ເອວໍ ເວທນາຍ ສຎ຺ຎາຍ ສງ຺ຂາເຣສຸ ວິຎ຺ຎາເຓ ອວິຄຕຣາຄສ຺ສ ອວິຄຕຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ອວິຄຕເປມສ຺ສ ອວິຄຕປິປາສສ຺ສ ອວິຄຕປຣິຬາຫສ຺ສ ສພ຺ພໍ ສຸຕ຺ຕໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ. ຕຓ຺ຫາເຍຕໍ ເວວຈນໍ. ເອວໍ ຍຸຊ຺ຊຕິ.

໒໑. ສພ຺ໂພ ທຸກ຺ຂູປຈາໂຣ ກາມຕຓ຺ຫາສງ຺ຂາຣມູລໂກ, ນ ປນ ຍຸຊ຺ຊຕິ ສພ຺ໂພ ນິພ຺ພິທູປຈາໂຣ ກາມຕຓ຺ຫາປຣິກ຺ຂາຣມູລໂກ. ອິມາຍ ຍຸຕ຺ຕິຍາ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎຫິ ກາຣເຓຫິ ຄເວສິຕພ຺ພໍ.

ຍຖາ ¶ ຫິ [ຍຖາຫ (ສີ.)] ຠຄວາ ຣາຄຈຣິຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອສຸຠໍ ເທສຍຕິ, ໂທສຈຣິຕສ຺ສ ຠຄວາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເມຕ຺ຕໍ ເທສຍຕິ. ໂມຫຈຣິຕສ຺ສ ຠຄວາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ເທສຍຕິ. ຍທິ ຫິ ຠຄວາ ຣາຄຈຣິຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເມຕ຺ຕໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ເທເສຍ຺ຍ. ສຸຂໍ ວາ ປຏິປທໍ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎໍ ສຸຂໍ ວາ ປຏິປທໍ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎໍ ວິປສ຺ສນາປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ວາ ປຫານໍ ເທເສຍ຺ຍ, ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເທສນາ. ເອວໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຣາຄສ຺ສ ອນຸໂລມປ຺ປຫານໍ ໂທສສ຺ສ ອນຸໂລມປ຺ປຫານໍ ໂມຫສ຺ສ ¶ ອນຸໂລມປ຺ປຫານໍ. ສພ຺ພໍ ຕໍ ວິຈເຍນ ຫາເຣນ ວິຈິນິຕ຺ວາ ຍຸຕ຺ຕິຫາເຣນ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ຍາວຕິກາ ຎາຓສ຺ສ ຠູມິ.

ເມຕ຺ຕາວິຫາຣິສ຺ສ ສໂຕ ພ຺ຍາປາໂທ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສຕີຕິ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເທສນາ, ພ຺ຍາປາໂທ ປຫານໍ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເທສນາ. ກຣຸຓາວິຫາຣິສ຺ສ ສໂຕ ວິເຫສາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສຕີຕິ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເທສນາ, ວິເຫສາ ປຫານໍ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເທສນາ. ມຸທິຕາ ວິຫາຣິສ຺ສ ສໂຕ ອຣຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສຕີຕິ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເທສນາ, ອຣຕິ ປຫານໍ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເທສນາ. ອຸເປກ຺ຂາວິຫາຣິສ຺ສ ສໂຕ ຣາໂຄ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສຕີຕິ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເທສນາ, ຣາໂຄ ປຫານໍ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເທສນາ. ອນິມິຕ຺ຕວິຫາຣິສ຺ສ ສໂຕ ນິມິຕ຺ຕານຸສາຣີ ເຕນ ເຕເນວ ວິຎ຺ຎາຓໍ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເທສນາ ¶ , ນິມິຕ຺ຕໍ ປຫານໍ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເທສນາ. ອສ຺ມີຕິ ວິຄຕໍ ອຍມຫມສ຺ມີຕິ ນ ສມນຸປສ຺ສາມິ. ອຖ ຈ ປນ ເມ ກິສ຺ມີຕິ ກຖສ຺ມີຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ກຖໍກຖາສລ຺ລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສຕີຕິ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເທສນາ, ວິຈິກິຈ຺ຉາ ກຖໍກຖາສລ຺ລໍ ປຫານໍ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເທສນາ.

ຍຖາ ວາ ປນ ປຐມໍ ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ສໂຕ ກາມຣາຄພ຺ຍາປາທາ ວິເສສາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເທສນາ, ຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເທສນາ. ວິຕກ຺ກສຫຄຕາ ວາ ສຎ຺ຎາມນສິກາຣາ ຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເທສນາ, ວິເສສາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເທສນາ. ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ສໂຕ ວິຕກ຺ກວິຈາຣສຫຄຕາ ສຎ຺ຎາມນສິກາຣາ ວິເສສາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເທສນາ, ຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເທສນາ. ອຸເປກ຺ຂາສຸຂສຫຄຕາ ວາ ສຎ຺ຎາມນສິກາຣາ ຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເທສນາ, ວິເສສາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເທສນາ. ຕຕິຍໍ ¶ ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ສໂຕ ປີຕິສຸຂສຫຄຕາ ສຎ຺ຎາມນສິກາຣາ ວິເສສາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເທສນາ, ຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເທສນາ, ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິສຫຄຕາ ວາ ສຎ຺ຎາມນສິກາຣາ ຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເທສນາ, ວິເສສາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເທສນາ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ສໂຕ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາ ສຎ຺ຎາມນສິກາຣາ ວິເສສາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເທສນາ, ຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເທສນາ ¶ . ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສຫຄຕາ ວາ ສຎ຺ຎາມນສິກາຣາ ຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເທສນາ, ວິເສສາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເທສນາ.

ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ສໂຕ ຣູປສຫຄຕາ ສຎ຺ຎາມນສິກາຣາ ວິເສສາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເທສນາ, ຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເທສນາ. ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນສຫຄຕາ ວາ ສຎ຺ຎາມນສິກາຣາ ຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເທສນາ, ວິເສສາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເທສນາ. ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ສໂຕ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສຫຄຕາ ສຎ຺ຎາມນສິກາຣາ ວິເສສາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເທສນາ, ຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເທສນາ. ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນສຫຄຕາ ວາ ສຎ຺ຎາມນສິກາຣາ ຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເທສນາ, ວິເສສາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເທສນາ.

ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ¶ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ສໂຕ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນສຫຄຕາ ສຎ຺ຎາມນສິກາຣາ ວິເສສາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເທສນາ, ຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເທສນາ. ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສຫຄຕາ ວາ ສຎ຺ຎາມນສິກາຣາ ຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເທສນາ, ວິເສສາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເທສນາ. ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ສໂຕ ສຎ຺ຎູປຈາຣາ ວິເສສາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເທສນາ, ຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເທສນາ. ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘສຫຄຕາ ວາ ສຎ຺ຎາມນສິກາຣາ ຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເທສນາ, ວິເສສາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເທສນາ. ກລ຺ລຕາປຣິຈິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ຈ ອຠິນີຫາຣໍ ຂມຕີຕິ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເທສນາ, ກລ຺ລຕາປຣິຈິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຖ ຈ ອຠິນີຫາຣໍ ຂມຕີຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ ເທສນາ.

ເອວໍ ສພ຺ເພ ນວສຸຕ຺ຕນ຺ຕາ ຍຖາຘມ຺ມໍ ຍຖາວິນຍໍ ຍຖາສຕ຺ຖຸສາສນໍ ¶ ສພ຺ພໂຕ ວິຈເຍນ ຫາເຣນ ວິຈິນິຕ຺ວາ ຍຸຕ຺ຕິຫາເຣນ ໂຍເຊຕພ຺ພາຕິ. ເຕນາຫ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກຈ຺ຈາຍໂນ ‘‘ສພ຺ເພສໍ ຫາຣານໍ ຍາ ຠູມິ ໂຍ ຈ ໂຄຈໂຣ ເຕສ’’ນ຺ຕິ.

໒໒. ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ປທຏ຺ຐາໂນ ຫາໂຣ? ‘‘ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ຊິໂນ’’ຕິ, ອຍໍ ປທຏ຺ຐາໂນ ຫາໂຣ. ກິໍ ¶ ເທເສຕິ? ສພ຺ພຘມ຺ມຍາຖາວອສມ຺ປຏິເວຘລກ຺ຂຓາ ອວິຊ຺ຊາ, ຕສ຺ສາ ວິປລ຺ລາສາ ປທຏ຺ຐານໍ. ອຊ຺ໂຌສານລກ຺ຂຓາ ຕຓ຺ຫາ, ຕສ຺ສາ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປໍ ປທຏ຺ຐານໍ. ປຕ຺ຖນລກ຺ຂໂຓ ໂລໂຠ, ຕສ຺ສ ອທິນ຺ນາທານໍ ປທຏ຺ຐານໍ. ວຓ຺ຓສຓ຺ຐານພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄຫຓລກ຺ຂຓາ ສຸຠສຎ຺ຎາ, ຕສ຺ສາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍາ ສໍວໂຣ ປທຏ຺ຐານໍ. ສາສວຜສ຺ສອຸປຄມນລກ຺ຂຓາ ສຸຂສຎ຺ຎາ, ຕສ຺ສາ ອສ຺ສາໂທ ປທຏ຺ຐານໍ. ສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓານໍ ຘມ຺ມານໍ ອສມນຸປສ຺ສນລກ຺ຂຓາ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາ, ຕສ຺ສາ ວິຎ຺ຎາຓໍ ປທຏ຺ຐານໍ. ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາທຸກ຺ຂສຎ຺ຎາອສມນຸປສ຺ສນລກ຺ຂຓາ ອຕ຺ຕສຎ຺ຎາ, ຕສ຺ສາ ນາມກາໂຍ ປທຏ຺ຐານໍ. ສພ຺ພຘມ຺ມສມ຺ປຏິເວຘລກ຺ຂຓາ ວິຊ຺ຊາ, ຕສ຺ສາ ສພ຺ພໍ ເນຍ຺ຍໍ ປທຏ຺ຐານໍ. ຈິຕ຺ຕວິກ຺ເຂປປຏິສໍຫຣຓລກ຺ຂໂຓ ສມໂຖ, ຕສ຺ສ ອສຸຠາ ປທຏ຺ຐານໍ. ອິຈ຺ຉາວຈຣປຏິສໍຫຣຓລກ຺ຂໂຓ ອໂລໂຠ, ຕສ຺ສ ອທິນ຺ນາທານາ ເວຣມຓີ [ເວຣມຓິ (ກ.)] ປທຏ຺ຐານໍ. ອພ຺ຍາປຊ຺ຊລກ຺ຂໂຓ ¶ ອໂທໂສ, ຕສ຺ສ ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓີ ປທຏ຺ຐານໍ. ວຕ຺ຖຸອວິປ຺ປຏິປຕ຺ຕິລກ຺ຂໂຓ [ວຕ຺ຖຸອວິປ຺ປຏິປາທານລກ຺ຂໂຓ (ສີ. ກ.)] ອໂມໂຫ, ຕສ຺ສ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິ ປທຏ຺ຐານໍ. ວິນີລກວິປຸພ຺ພກຄຫຓລກ຺ຂຓາ ອສຸຠສຎ຺ຎາ, ຕສ຺ສາ ນິພ຺ພິທາ ປທຏ຺ຐານໍ. ສາສວຜສ຺ສປຣິຊານນລກ຺ຂຓາ ທຸກ຺ຂສຎ຺ຎາ, ຕສ຺ສາ ເວທນາ ປທຏ຺ຐານໍ. ສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓານໍ ຘມ຺ມານໍ ສມນຸປສ຺ສນລກ຺ຂຓາ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາ ¶ , ຕສ຺ສາ ອຸປ຺ປາທວຍາ ປທຏ຺ຐານໍ. ສພ຺ພຘມ຺ມອຠິນິເວສລກ຺ຂຓາ ອນຕ຺ຕສຎ຺ຎາ, ຕສ຺ສາ ຘມ຺ມສຎ຺ຎາ ປທຏ຺ຐານໍ.

ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ ກາມຣາຄສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ, ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຣູປີນິ ຣູປຣາຄສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ, ຉຏ຺ຐາຍຕນໍ ຠວຣາຄສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ, ນິພ຺ພຕ຺ຕຠວານຸປສ຺ສິຕາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘານໍ ປທຏ຺ຐານໍ, ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓທສ຺ສນສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ. ໂອກປ຺ປນລກ຺ຂຓາ ສທ຺ຘາ ອຘິມຸຕ຺ຕິປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ຈ, ອນາວິລລກ຺ຂໂຓ ປສາໂທ ສມ຺ປສີທນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ ຈ. ອຠິປຕ຺ຖິຍນລກ຺ຂຓາ ສທ຺ຘາ, ຕສ຺ສາ ອເວຈ຺ຈປສາໂທ ປທຏ຺ຐານໍ. ອນາວິລລກ຺ຂໂຓ ປສາໂທ, ຕສ຺ສ ສທ຺ຘາ ປທຏ຺ຐານໍ. ອາຣມ຺ຠລກ຺ຂຓໍ ວີຣິຍໍ, ຕສ຺ສ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ ປທຏ຺ຐານໍ. ອປິລາປນລກ຺ຂຓາ ສຕິ, ຕສ຺ສາ ສຕິປຏ຺ຐານໍ ປທຏ຺ຐານໍ. ເອກຄ຺ຄລກ຺ຂໂຓ ສມາຘິ, ຕສ຺ສ ຌານານິ ປທຏ຺ຐານໍ. ປຊານນລກ຺ຂຓາ ປຎ຺ຎາ, ຕສ຺ສາ ສຈ຺ຈານິ ປທຏ຺ຐານໍ.

ອປໂຣ ນໂຍ, ອສ຺ສາທມນສິກາຣລກ຺ຂໂຓ ອໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ, ຕສ຺ສ ອວິຊ຺ຊາ ປທຏ຺ຐານໍ. ສຈ຺ຈສມ຺ໂມຫນລກ຺ຂຓາ ອວິຊ຺ຊາ, ສາ ສງ຺ຂາຣານໍ ປທຏ຺ຐານໍ. ປຸນພ຺ຠວວິໂຣຫຓລກ຺ຂຓາ ສງ຺ຂາຣາ, ເຕ [ຕໍ (ກ.)] ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ. ໂອປປຈ຺ຈຍິກນິພ຺ພຕ຺ຕິລກ຺ຂຓໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ຕໍ ນາມຣູປສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ. ນາມກາຍຣູປກາຍສງ຺ຆາຕລກ຺ຂຓໍ ນາມຣູປໍ, ຕໍ ຉຬາຍຕນສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍວວຕ຺ຖານລກ຺ຂຓໍ ຉຬາຍຕນໍ, ຕໍ ຜສ຺ສສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ. ຈກ຺ຂຸຣູປວິຎ຺ຎາຓສນ຺ນິປາຕລກ຺ຂໂຓ ຜສ຺ໂສ, ໂສ ເວທນາຍ ປທຏ຺ຐານໍ. ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐອນຸຠວນລກ຺ຂຓາ ເວທນາ, ສາ ຕຓ຺ຫາຍ ປທຏ຺ຐານໍ. ອຊ຺ໂຌສານລກ຺ຂຓາ ¶ ຕຓ຺ຫາ, ສາ ອຸປາທານສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ. ໂອປປຈ຺ຈຍິກໍ ອຸປາທານໍ, ຕໍ ຠວສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ. ນາມກາຍຣູປກາຍສມ຺ຠວນລກ຺ຂໂຓ ຠໂວ, ໂສ ຊາຕິຍາ ¶ ປທຏ຺ຐານໍ. ຂນ຺ຘປາຕຸຠວນລກ຺ຂຓາ ຊາຕິ, ສາ ຊຣາຍ ປທຏ຺ຐານໍ. ອຸປຘິປຣິປາກລກ຺ຂຓາ ຊຣາ, ສາ ມຣຓສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ. ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍຸປຈ຺ເຉທລກ຺ຂຓໍ ມຣຓໍ, ຕໍ ໂສກສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ. ອຸສ຺ສຸກ຺ກກາຣໂກ ໂສໂກ, ໂສ ປຣິເທວສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ ¶ . ລາລປ຺ປກາຣໂກ ປຣິເທໂວ, ໂສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ. ກາຍສໍປີຬນໍ ທຸກ຺ຂໍ, ຕໍ ໂທມນສ຺ສສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ. ຈິຕ຺ຕສໍປີຬນໍ ໂທມນສ຺ສໍ, ຕໍ ອຸປາຍາສສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ. ໂອທຫນກາຣໂກ ອຸປາຍາໂສ, ໂສ ຠວສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ. ອິມານິ ຠວງ຺ຄານິ ຍທາ ສມຄ຺ຄານິ ນິພ຺ພຕ຺ຕານິ ຠວນ຺ຕິ ໂສ ຠໂວ, ຕໍ ສໍສາຣສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ. ນິຍ຺ຍານິກລກ຺ຂໂຓ ມຄ຺ໂຄ, ໂສ ນິໂຣຘສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ.

ຕິຕ຺ຖຎ຺ຎຸຕາ ປີຕຎ຺ຎຸຕາຍ ປທຏ຺ຐານໍ, ປີຕຎ຺ຎຸຕາ ປຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາຍ [ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາຍ (ສີ. ກ.)] ປທຏ຺ຐານໍ, ປຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ ອຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາຍ ປທຏ຺ຐານໍ, ອຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ ປຸພ຺ເພກຕປຸຎ຺ຎຕາຍ ປທຏ຺ຐານໍ, ປຸພ຺ເພກຕປຸຎ຺ຎຕາ ປຕິຣູປເທສວາສສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ, ປຕິຣູປເທສວາໂສ ສປ຺ປຸຣິສູປນິສ຺ສຍສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ, ສປ຺ປຸຣິສູປນິສ຺ສໂຍ ອຕ຺ຕສມ຺ມາປຓິຘານສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ, ອຕ຺ຕສມ຺ມາປຓິຘານໍ ສີລານໍ ປທຏ຺ຐານໍ, ສີລານິ ອວິປ຺ປຏິສາຣສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ, ອວິປ຺ປຏິສາໂຣ ປາໂມຊ຺ຊສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ, ປາໂມຊ຺ຊໍ ປີຕິຍາ ປທຏ຺ຐານໍ, ປີຕິ ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ປທຏ຺ຐານໍ, ປສ຺ສທ຺ຘິ ສຸຂສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ, ສຸຂໍ ສມາຘິສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ, ສມາຘິ ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ, ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນໍ ນິພ຺ພິທາຍ ປທຏ຺ຐານໍ, ນິພ຺ພິທາ ວິຣາຄສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ, ວິຣາໂຄ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ປທຏ຺ຐານໍ. ວິມຸຕ຺ຕິ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ. ເອວໍ ໂຍ ໂກຈິ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ໂຍ ໂກຈິ ປຈ຺ຈໂຍ, ສພ຺ໂພ ໂສ ປທຏ຺ຐານໍ. ເຕນາຫ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກຈ຺ຈາຍໂນ ‘‘ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ຊິໂນ’’ຕິ.

໒໓. ຕຕ຺ຖ ¶ ກຕໂມ ລກ຺ຂໂຓ ຫາໂຣ? ‘‘ວຸຕ຺ຕມ຺ຫິ ເອກຘມ຺ເມ’’ຕິ, ອຍໍ ລກ຺ຂໂຓ ຫາໂຣ. ກິໍ ລກ຺ຂຍຕິ? ເຍ ຘມ຺ມາ ເອກລກ຺ຂຓາ, ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ເອກສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ວຸຕ຺ເຕ ອວສິຏ຺ຐາ ຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠວນ຺ຕິ. ຍຖາ ກິໍ ຠເວ? ຍຖາຫ ຠຄວາ –

‘‘ຈກ຺ຂຸໍ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ອນວຏ຺ຐິຕໍ ອິຕ຺ຕຣໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ປຠງ຺ຄຸ ປຣໂຕ ທຸກ຺ຂໍ ພ຺ຍສນໍ ຈລນໍ [ຈລໍ (ສີ.)] ກຸກ຺ກຸຬໍ ສງ຺ຂາຣໍ [ສສງ຺ຂາຣໍ (ກ.)] ວຘກໍ ອມິຕ຺ຕມຊ຺ເຌ. ອິມສ຺ມິໍ ຈກ຺ຂຸສ຺ມິໍ ວຸຕ຺ເຕ ອວສິຏ຺ຐານິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການິ ອາຍຕນານິ ວຸຕ຺ຕານິ ຠວນ຺ຕິ. ເກນ ກາຣເຓນ? ສພ຺ພານິ ຫິ ຉ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການິ ອາຍຕນານິ ວຘກຏ຺ເຐນ ເອກລກ຺ຂຓານິ. ຍຖາ ຈາຫ ຠຄວາ –

‘‘ອຕີເຕ ¶ , ຣາຘ, ຣູເປ ອນເປກ຺ໂຂ ໂຫຫິ, ອນາຄຕໍ ຣູປໍ ມາ ອຠິນນ຺ທິ [ອຠິນນ຺ທ (ກ.)], ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຣູປສ຺ສ ນິພ຺ພິທາຍ ວິຣາຄາຍ ນິໂຣຘາຍ ຈາຄາຍ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາຍ ປຏິປຊ຺ຊ. ອິມສ຺ມິໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘ ວຸຕ຺ເຕ ອວສິຏ຺ຐາ ຂນ຺ຘາ ວຸຕ຺ຕາ ຠວນ຺ຕິ. ເກນ ກາຣເຓນ? ສພ຺ເພ ຫິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ຍມໂກວາທສຸຕ຺ເຕ [ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໓.໘໔] ວຘກຏ຺ເຐນ ເອກລກ຺ຂຓາ ວຸຕ຺ຕາ. ຍຖາ ຈາຫ ຠຄວາ –

‘‘ເຍສຎ຺ຈ [ປສ຺ສ ຘ. ປ. ໒໙໓] ສຸສມາຣທ຺ຘາ, ນິຈ຺ຈໍ ກາຍຄຕາສຕິ;

ອກິຈ຺ຈໍ ເຕ ນ ເສວນ຺ຕິ, ກິຈ຺ເຈ ສາຕຈ຺ຈກາຣິໂນ’’.

ອິຕິ ກາຍຄຕາຍ ສຕິຍາ ວຸຕ຺ຕາຍ ວຸຕ຺ຕາ ຠວນ຺ຕິ ເວທນາຄຕາ ສຕິ ຈິຕ຺ຕຄຕາ ຘມ຺ມຄຕາ ຈ. ຕຖາ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ທິຏ຺ຐໍ ວາ ສຸຕໍ ວາ ມຸຕໍ ວາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕໍ ຠວຕິ ວິຎ຺ຎາຕໍ. ຍຖາ ຈາຫ ຠຄວາ –

ຕສ຺ມາຕິຫ ¶ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣາຫິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ. ‘‘ອາຕາປີ’’ຕິ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ‘‘ສມ຺ປຊາໂນ’’ຕິ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ‘‘ສຕິມາ’’ຕິ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ‘‘ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ເອວໍ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສິໂນ ວິຫຣໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເກນ ກາຣເຓນ, ເອກລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ຈຕຸນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ.

໒໔. ຈຕູສຸ ສຕິປຏ຺ຐາເນສຸ ຠາວິຍມາເນສຸ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຈຕູສຸ ສມ຺ມປ຺ປຘາເນສຸ ຠາວິຍມາເນສຸ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ຠາວິຍມາເນສຸ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຈຕູສຸ ອິທ຺ຘິປາເທສຸ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ປຎ຺ຈສຸ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຠາວິຍມາເນສຸ ປຎ຺ຈ ພລານິ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ປຎ຺ຈສຸ ພເລສຸ ຠາວິຍມາເນສຸ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ສຕ຺ຕສຸ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄສຸ ຠາວິຍມາເນສຸ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ສພ຺ເພວ [ສພ຺ເພ ຈ (ສີ. ກ.)] ໂພຘງ຺ຄມາ ຘມ຺ມາ ໂພຘິປກ຺ຂິຍາ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ¶ . ເກນ ກາຣເຓນ, ສພ຺ເພ ຫິ ໂພຘງ຺ຄມາ ໂພຘິປກ຺ຂິຍາ ເນຍ຺ຍານິກລກ຺ຂເຓນ ເອກລກ຺ຂຓາ, ເຕ ເອກລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

ເອວໍ ອກຸສລາປິ ຘມ຺ມາ ເອກລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ປຫານໍ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຈຕູສຸ ສຕິປຏ຺ຐາເນສຸ ຠາວິຍມາເນສຸ ວິປລ຺ລາສາ ປຫີຍນ຺ຕິ, ອາຫາຣາ ¶ ຈສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຸປາທາເນຫິ ອນຸປາທາໂນ ຠວຕິ, ໂຍເຄຫິ ຈ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ຠວຕິ, ຄນ຺ເຖຫິ ຈ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ຠວຕິ, ອາສເວຫິ ຈ ອນາສໂວ ຠວຕິ, ໂອເຆຫິ ຈ ນິຕ຺ຖິຓ຺ໂຓ ຠວຕິ, ສລ຺ເລຫິ ຈ ວິສລ຺ໂລ ຠວຕິ, ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍ ຈສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຄຕິຄມເນຫິ ນ ອຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອວໍ ¶ ອກຸສລາປິ ຘມ຺ມາ ເອກລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ປຫານໍ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

ຍຕ຺ຖ ວາ ປນ ຣູປິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ເທສິຕໍ, ເທສິຕາ ຕຕ຺ເຖວ ຣູປຘາຕຸ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ຣູປຎ຺ຈາຍຕນໍ. ຍຕ຺ຖ ວາ ປນ ສຸຂາ ເວທນາ ເທສິຕາ, ເທສິຕໍ ຕຕ຺ຖ ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ ຈ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ. ຍຕ຺ຖ ວາ ປນ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ເທສິຕາ, ເທສິຕໍ ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ທຸກ຺ຂຎ຺ຈ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ. ຍຕ຺ຖ ວາ ປນ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ ເທສິຕາ, ເທສິຕໍ ຕຕ຺ຖ ອຸເປກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສພ຺ໂພ ຈ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ. ເກນ ກາຣເຓນ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ຫິ ເວທນາຍ ອວິຊ຺ຊາ ອນຸເສຕິ. ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ, ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປໍ, ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ສຬາຍຕນໍ, ສຬາຍຕນປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ໂສ, ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາ, ເວທນາປຈ຺ຈຍາ ຕຓ຺ຫາ, ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາ ອຸປາທານໍ, ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຠໂວ, ຠວປຈ຺ຈຍາ ຊາຕິ, ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ເອວເມຕສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ສມຸທໂຍ ໂຫຕິ. ໂສ ຈ ສຣາຄສໂທສສໂມຫສໍກິເລສປກ຺ເຂນ ຫາຕພ຺ໂພ, ວີຕຣາຄວີຕໂທສວີຕໂມຫອຣິຍຘມ຺ເມຫິ ຫາຕພ຺ໂພ.

ເອວໍ ເຍ ຘມ຺ມາ ເອກລກ຺ຂຓາ ກິຈ຺ຈໂຕ ຈ ລກ຺ຂຓໂຕ ຈ ສາມຎ຺ຎໂຕ ຈ ຈຸຕູປປາຕໂຕ ຈ, ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ເອກສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ວຸຕ຺ເຕ ອວສິຏ຺ຐາ ຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠວນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກຈ຺ຈາຍໂນ ‘‘ວຸຕ຺ຕມ຺ຫິ ເອກຘມ຺ເມ’’ຕິ.

໒໕. ຕຕ຺ຖ ¶ ກຕໂມ ຈຕຸພ຺ຍູໂຫ ຫາໂຣ? ‘‘ເນຣຸຕ຺ຕມຘິປ຺ປາໂຍ’’ຕິ ອຍໍ. ພ຺ຍຎ຺ຊເນນ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ເນຣຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ອຘິປ຺ປາໂຍ ຈ ນິທານຎ຺ຈ ປຸພ຺ພາປຣສນ຺ຘິ ຈ ຄເວສິຕພ຺ໂພ ¶ . ຕຕ຺ຖ ¶ ກຕມໍ ເນຣຸຕ຺ຕໍ, ຍາ ນິຣຸຕ຺ຕິປທສໍຫິຕາ, ຍໍ ຘມ຺ມານໍ ນາມໂສ ຎາຓໍ. ຍທາ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຖສ຺ສ ຈ ນາມໍ ຊານາຕິ, ຘມ຺ມສ຺ສ ຈ ນາມໍ ຊານາຕິ, ຕຖາ ຕຖາ ນໍ ອຠິນິໂຣເປຕິ. ອຍຎ຺ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຕ຺ຖກຸສໂລ ຘມ຺ມກຸສໂລ ພ຺ຍຎ຺ຊນກຸສໂລ ນິຣຸຕ຺ຕິກຸສໂລ ປຸພ຺ພາປຣກຸສໂລ ເທສນາກຸສໂລ ອຕີຕາຘິວຈນກຸສໂລ ອນາຄຕາຘິວຈນກຸສໂລ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຘິວຈນກຸສໂລ ອິຕ຺ຖາຘິວຈນກຸສໂລ ປຸຣິສາຘິວຈນກຸສໂລ ນປຸໍສກາຘິວຈນກຸສໂລ ເອກາຘິວຈນກຸສໂລ ອເນກາຘິວຈນກຸສໂລ, ເອວໍ ສພ຺ພານິ ກາຕພ຺ພານິ ຊນປທນິຣຸຕ຺ຕານິ ສພ຺ພາ ຈ ຊນປທນິຣຸຕ຺ຕິໂຍ. ອຍໍ ນິຣຸຕ຺ຕິປທສໍຫິຕາ.

‘‘ຘມ຺ໂມ ຫເວ ຣກ຺ຂຕິ ຘມ຺ມຈາຣິໍ, ຉຕ຺ຕໍ ມຫນ຺ຕໍ ຍຖ ວສ຺ສກາເລ [ວິຍ ວສ຺ສກາເລ ຊາ. ໑.໑໐.໑໐໓];

ເອສານິສໍໂສ ຘມ຺ເມ ສຸຈິຓ຺ເຓ, ນ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ຘມ຺ມຈາຣີ’’ຕິ.

ອິຘ ຠຄວໂຕ ໂກ ອຘິປ຺ປາໂຍ? ເຍ ອປາເຍຫິ ປຣິມຸຈ຺ຈິຕຸກາມາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕ ຘມ຺ມຈາຣິໂນ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຍໍ ເອຕ຺ຖ ຠຄວໂຕ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

‘‘ໂຈໂຣ ຍຖາ ສນ຺ຘິມຸເຂ ຄຫີໂຕ, ສກມ຺ມຸນາ ຫຎ຺ຎຕິ [ຫຎ຺ຎເຕ (ສີ.)] ພຊ຺ຌເຕ ຈ;

ເອວໍ ອຍໍ ເປຈ຺ຈ ປຊາ ປຣຕ຺ຖ, ສກມ຺ມຸນາ ຫຎ຺ຎຕິ [ຫຎ຺ຎເຕ (ສີ.)] ພຊ຺ຌເຕ ຈາ’’ຕິ.

ອິຘ ຠຄວໂຕ ໂກ ອຘິປ຺ປາໂຍ? ສຎ຺ເຈຕນິການໍ ກຕານໍ ກມ຺ມານໍ ອຸປຈິຕານໍ ທຸກ຺ຂເວທນີຍານໍ ອນິຏ຺ຐໍ ອສາຕໍ ວິປາກໍ ປຈ຺ຈນຸຠວິສ຺ສຕີຕິ ອຍໍ ເອຕ຺ຖ ຠຄວໂຕ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

‘‘ສຸຂກາມານິ [ປສ຺ສ ຘ. ປ. ໑໓໑-໑໓໒] ຠູຕານິ, ໂຍ ທຓ຺ເຑນ ວິຫິໍສຕິ;

ອຕ຺ຕໂນ ສຸຂເມສາໂນ, ເປຈ຺ຈ ໂສ ນ ລຠເຕ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ.

ອິຘ ¶ ຠຄວໂຕ ໂກ ອຘິປ຺ປາໂຍ? ເຍ ສຸເຂນ ອຕ຺ຖິກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕ ປາປກມ຺ມໍ [ປາປກໍ ກມ຺ມໍ (ກ.)] ນ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຍໍ ເອຕ຺ຖ ຠຄວໂຕ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

‘‘ມິທ຺ຘີ ¶ ¶ [ປສ຺ສ ຘ. ປ. ໓໒໕] ຍທາ ໂຫຕິ ມຫຄ຺ຆໂສ ຈ, ນິທ຺ທາຍິຕາ ສມ຺ປຣິວຕ຺ຕສາຍີ;

ມຫາວຣາໂຫວ ນິວາປປຸຏ຺ໂຐ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ຄພ຺ຠມຸເປຕິ ມນ຺ໂທ’’ຕິ.

ອິຘ ຠຄວໂຕ ໂກ ອຘິປ຺ປາໂຍ? ເຍ ຊຣາມຣເຓນ ອຏ຺ຏິຍິຕຸກາມາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸໂນ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣາ ປຸພ຺ພຣຕ຺ຕາປຣຣຕ຺ຕໍ ຊາຄຣິຍານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ຕາ ວິປສ຺ສກາ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສຄາຣວາ ຈ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ເຖເຣສຸ ນເວສຸ ມຊ຺ຌິເມສູຕິ ອຍໍ ເອຕ຺ຖ ຠຄວໂຕ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

‘‘ອປ຺ປມາໂທ ອມຕປທໍ [ອມຕໍ ປທໍ (ກ.) ປສ຺ສ ຘ. ປ. ໒໑], ປມາໂທ ມຈ຺ຈຸໂນ ປທໍ;

ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ນ ມີຍນ຺ຕິ, ເຍ ປມຕ຺ຕາ ຍຖາ ມຕາ’’ຕິ.

ອິຘ ຠຄວໂຕ ໂກ ອຘິປ຺ປາໂຍ? ເຍ ອມຕປຣິເຍສນໍ ປຣິເຍສິຕຸກາມາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ວິຫຣິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຍໍ ເອຕ຺ຖ ຠຄວໂຕ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອຍໍ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໒໗. ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ນິທານໍ? ຍຖາ ໂສ ຘນິໂຍ ໂຄປາລໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ອາຫ –

‘‘ນນ຺ທຕິ ປຸຕ຺ເຕຫິ ປຸຕ຺ຕິມາ, ໂຄມາ [ໂຄມິໂກ (ສີ.), ໂຄປິໂກ (ກ.) ສຸ. ນິ. ໓໓; ສໍ. ນິ. ໑.໑໔໔ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ໂຄຫິ ຕເຖວ ນນ຺ທຕິ;

ອຸປຘີ ຫິ ນຣສ຺ສ ນນ຺ທນາ, ນ ຫິ ໂສ ນນ຺ທຕິ ໂຍ ນິຣູປຘີ’’ຕິ.

‘‘ໂສຈຕິ ປຸຕ຺ເຕຫິ ປຸຕ຺ຕິມາ, ໂຄປິໂກ [ໂຄມິໂກ (ສີ.)] ໂຄຫິ ຕເຖວ ໂສຈຕິ;

ອຸປຘີ ຫິ ນຣສ຺ສ ໂສຈນາ, ນ ຫິ ໂສ ໂສຈຕິ ໂຍ ນິຣູປຘີ’’ຕິ.

ອິມິນາ ¶ ວຕ຺ຖຸນາ ອິມິນາ ນິທາເນນ ເອວໍ ຎາຍຕິ ‘‘ອິຘ ຠຄວາ ພາຫິຣໍ ປຣິຄ຺ຄຫໍ ອຸປຘິ ອາຫາ’’ຕິ. ຍຖາ ຈ ມາໂຣ ປາປິມາ ຄິຊ຺ຌກູຏາ ປພ຺ພຕາ ປຸຖຸສິລໍ ປາເຕສິ, ຠຄວາ ອາຫ –

‘‘ສເຈປິ ¶ ¶ ເກວລໍ ສພ຺ພໍ, ຄິຊ຺ຌກູຏໍ ຈເລສ຺ສສິ [ຈເລຍ຺ຍາສິ (ກ.) ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໑.໑໔໗];

ເນວ ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕານໍ, ພຸທ຺ຘານໍ ອຕ຺ຖິ ອິຎ຺ຊິຕໍ.

ນຠໍ ຜເລຍ຺ຍປ຺ປຖວີ ຈເລຍ຺ຍ, ສພ຺ເພວ ປາຓາ ອຸທ ສນ຺ຕເສຍ຺ຍຸໍ;

ສລ຺ລມ຺ປິ ເຈ ອຸຣສິ ກມ຺ປເຍຍ຺ຍຸໍ [ປກມ຺ປເຍຍ຺ຍຸໍ (ສີ.), ກປ຺ປເຍຍ຺ຍຸໍ (ກ.)], ອຸປຘີສຸ ຕາຓໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘາ’’ຕິ.

ອິມິນາ ວຕ຺ຖຸນາ ອິມິນາ ນິທາເນນ ເອວໍ ຎາຍຕິ ‘‘ອິຘ ຠຄວາ ກາຍໍ ອຸປຘິໍ ອາຫາ’’ຕິ. ຍຖາ ຈາຫ –

‘‘ນ ຕໍ ທຬ຺ຫໍ ພນ຺ຘນມາຫຸ ຘີຣາ, ຍທາຍສໍ ທາຣຸຊປພ຺ພຊຎ຺ຈ [ທາຣຸຊໍ ພພ຺ພຊຎ຺ຈ (ສີ.) ປສ຺ສ ຘ. ປ. ໓໔໕];

ສາຣຕ຺ຕຣຕ຺ຕາ ມຓິກຸຓ຺ຑເລສຸ, ປຸຕ຺ເຕສຸ ທາເຣສຸ ຈ ຍາ ອເປກ຺ຂາ’’ຕິ.

ອິມິນາ ວຕ຺ຖຸນາ ອິມິນາ ນິທາເນນ ເອວໍ ຎາຍຕິ ‘‘ອິຘ ຠຄວາ ພາຫິເຣສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ຕຓ຺ຫໍ ອາຫາ’’ຕິ. ຍຖາ ຈາຫ –

‘‘ເອຕໍ ທຬ຺ຫໍ ພນ຺ຘນມາຫຸ ຘີຣາ, ໂອຫາຣິນໍ ສິຖິລໍ ທຸປ຺ປມຸຎ຺ຈໍ;

ເອຕມ຺ປິ ເຉຕ຺ວານ ປຣິພ຺ພຊນ຺ຕິ, ອນເປກ຺ຂິໂນ ກາມສຸຂໍ ປຫາຍາ’’ຕິ.

ອິມິນາ ວຕ຺ຖຸນາ ອິມິນາ ນິທາເນນ ເອວໍ ຎາຍຕິ ‘‘ອິຘ ຠຄວາ ພາຫິຣວຕ຺ຖຸກາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ປຫານໍ ອາຫາ’’ຕິ. ຍຖາ ຈາຫ –

‘‘ອາຕຸຣໍ ອສຸຈິໍ ປູຕິໍ, ທຸຄ຺ຄນ຺ຘໍ ເທຫນິສ຺ສິຕໍ;

ປຄ຺ຆຣນ຺ຕໍ ທິວາ ຣຕ຺ຕິໍ, ພາລານໍ ອຠິນນ຺ທິຕ’’ນ຺ຕິ.

ອິມິນາ ວຕ຺ຖຸນາ ອິມິນາ ນິທາເນນ ເອວໍ ຎາຍຕິ ‘‘ອິຘ ຠຄວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກວຕ຺ຖຸກາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ປຫານໍ ອາຫາ’’ຕິ. ຍຖາ ຈາຫ –

‘‘ອຸຈ຺ຉິນ຺ທ ¶ ¶ [ປສ຺ສ ຘ. ປ. ໒໘໕] ສິເນຫມຕ຺ຕໂນ, ກຸມຸທໍ ສາຣທິກໍວ ປາຓິນາ;

ສນ຺ຕິມຄ຺ຄເມວ ພ຺ຣູຫຍ, ນິພ຺ພານໍ ສຸຄເຕນ ເທສິຕ’’ນ຺ຕິ.

ອິມິນາ ¶ ວຕ຺ຖຸນາ ອິມິນາ ນິທາເນນ ເອວໍ ຎາຍຕິ ‘‘ອິຘ ຠຄວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກວຕ຺ຖຸກາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ປຫານໍ ອາຫາ’’ຕິ. ອິທໍ ນິທານໍ.

ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ປຸພ຺ພາປຣສນ຺ຘິ. ຍຖາຫ –

‘‘ກາມນ຺ຘາ ຊາລສຎ຺ຉນ຺ນາ, ຕຓ຺ຫາຉທນຉາທິຕາ;

ປມຕ຺ຕພນ຺ຘນາ [ປມຕ຺ຕພນ຺ຘຸນາ ອຸທາ. ໖໔] ພທ຺ຘາ [ພນ຺ຘາ (ກ.) ປສ຺ສ ອຸທາ. ໖໔], ມຈ຺ຉາວ ກຸມິນາມຸເຂ;

ຊຣາມຣຓມນ຺ເວນ຺ຕິ, ວຈ຺ໂຉ ຂີຣປໂກວ ມາຕຣ’’ນ຺ຕິ.

ອຍໍ ກາມຕຓ຺ຫາ ວຸຕ຺ຕາ. ສາ ກຕເມນ ປຸພ຺ພາປເຣນ ຍຸຊ຺ຊຕິ? ຍຖາຫ –

‘‘ຣຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຖໍ ນ ຊານາຕິ, ຣຕ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ນ ປສ຺ສຕິ;

ອນ຺ຘນ຺ຕມໍ ຕທາ ໂຫຕິ, ຍໍ ຣາໂຄ ສຫເຕ ນຣ’’ນ຺ຕິ.

ອິຕິ ອນ຺ຘຕາຍ ຈ ສຎ຺ຉນ຺ນຕາຍ ຈ ສາເຍວ ຕຓ຺ຫາ ອຠິລປິຕາ. ຍຎ຺ຈາຫ ກາມນ຺ຘາ ຊາລສຎ຺ຉນ຺ນາ, ຕຓ຺ຫາຉທນຉາທິຕາຕິ. ຍຎ຺ຈາຫ ຣຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຖໍ ນ ຊານາຕິ, ຣຕ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ນ ປສ຺ສຕີຕິ, ອິເມຫິ ປເທຫິ ປຣິຍຸຏ຺ຐາເນຫິ ສາເຍວ ຕຓ຺ຫາ ອຠິລປິຕາ. ຍໍ ອນ຺ຘກາຣໍ, ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ, ຍາ ຈ ຕຓ຺ຫາ ໂປໂນຠວິກາ, ຍຎ຺ຈາຫ ກາມາຕິ ອິເມ ກິເລສກາມາ. ຍຎ຺ຈາຫ ຊາລສຎ຺ຉນ຺ນາຕິ ເຕສໍ ເຍວ ກາມານໍ ປໂຍເຄນ ປຣິຍຸຏ຺ຐານໍ ທສ຺ເສຕິ, ຕສ຺ມາ ກິເລສວເສນ ຈ ປຣິຍຸຏ຺ຐານວເສນ ຈ ຕຓ຺ຫາພນ຺ຘນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຍ ເອທິສິກາ, ເຕ ຊຣາມຣຓໍ ອນ຺ເວນ຺ຕິ, ອຍໍ ¶ ຠຄວຕາ ຍຖານິກ຺ຂິຕ຺ຕຄາຖາພເລນ ທສ຺ສິຕາ ຊຣາມຣຓມນ຺ເວນ຺ຕີຕິ.

‘‘ຍສ຺ສ ປປຎ຺ຈາ ຐິຕີ ຈ ນຕ຺ຖິ, ສນ຺ທານໍ ປລິຆຎ຺ຈ [ປຬິຆຎ຺ຈ (ສີ.) ປສ຺ສ ອຸທາ. ໖໗] ວີຕິວຕ຺ໂຕ;

ຕໍ ນິຕ຺ຕຓ຺ຫໍ ມຸນິໍ ຈຣນ຺ຕໍ, ນ ວິຊານາຕິ ສເທວໂກປິ ໂລໂກ’’ຕິ.

ປປຎ຺ຈາ ນາມ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິມານາ, ຕທຠິສງ຺ຂຕາ ຈ ສງ຺ຂາຣາ. ຐິຕິ ນາມ ອນຸສຍາ. ສນ຺ທານໍ ນາມ ຕຓ຺ຫາຍ ປຣິຍຸຏ຺ຐານໍ, ຍານິ ຉຕ຺ຕິໍສຕຓ຺ຫາຍ ຊາລິນິຍາ ¶ ວິຈຣິຕານິ. ປລິໂຆ ນາມ ໂມໂຫ. ເຍ ຈ ປປຎ຺ຈາ ສງ຺ຂາຣາ ຍາ ຈ ຐິຕິ ຍໍ ສນ຺ທານຎ຺ຈ ຍໍ ປລິຆຎ຺ຈ ໂຍ ເອຕໍ ສພ຺ພໍ ສມຕິກ຺ກນ຺ໂຕ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ນິຕ຺ຕຓ຺ໂຫ ອິຕິ.

໒໘. ຕຕ຺ຖ ¶ ປຣິຍຸຏ຺ຐານສງ຺ຂາຣາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍາ ວາ ອຸປປຊ຺ຊເວທນີຍາ ວາ ອປຣາປຣິຍເວທນີຍາ ວາ, ເອວໍ ຕຓ຺ຫາ ຕິວິຘໍ ຜລໍ ເທຕິ ທິຏ຺ເຐ ວາ ຘມ຺ເມ ອຸປປຊ຺ເຊ ວາ ອປເຣ ວາ ປຣິຍາເຍ. ເອວໍ ຠຄວາ ອາຫ ‘‘ຍໍ ໂລຠປກຕໍ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ ກາເຍນ ວາ ວາຈາຍ ວາ ມນສາ ວາ, ຕສ຺ສ ວິປາກໍ ອນຸໂຠຕິ ທິຏ຺ເຐ ວາ ຘມ຺ເມ ອຸປປຊ຺ເຊ ວາ ອປເຣ ວາ ປຣິຍາເຍ’’ຕິ. ອິທໍ ຠຄວໂຕ ປຸພ຺ພາປເຣນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຣິຍຸຏ຺ຐານໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍໍ ວາ ກມ຺ມໍ ອຸປປຊ຺ຊເວທນີຍໍ ວາ ກມ຺ມໍ ອປຣາປຣິຍາຍເວທນີຍໍ [ອປຣາປຣິຍເວທນີຍໍ (ສີ.)] ວາ ກມ຺ມໍ, ເອວໍ ກມ຺ມໍ ຕິຘາ ວິປຈ຺ຈຕິ ທິຏ຺ເຐ ວາ ຘມ຺ເມ ອຸປປຊ຺ເຊ ວາ ອປເຣ ວາ ປຣິຍາເຍ. ຍຖາຫ –

‘‘ຍຎ຺ເຈ ພາໂລ ອິຘ ປາຓາຕິປາຕີ ໂຫຕິ…ເປ… ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ທິຏ຺ເຐ ວາ ຘມ຺ເມ ວິປາກໍ ປຏິສໍເວເທຕິ ອຸປປຊ຺ເຊ ວາ ອປເຣ ວາ ປຣິຍາເຍ’’ຕິ. ອິທໍ ¶ ຠຄວໂຕ ປຸພ຺ພາປເຣນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຣິຍຸຏ຺ຐານໍ ປຏິສງ຺ຂານພເລນ ປຫາຕພ຺ພໍ, ສງ຺ຂາຣາ ທສ຺ສນພເລນ, ຉຕ຺ຕິໍສ ຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕານິ ຠາວນາພເລນ ປຫາຕພ຺ພານີຕິ ເອວໍ ຕຓ຺ຫາປິ ຕິຘາ ປຫີຍຕິ. ຍາ ນິຕ຺ຕຓ຺ຫາຕາ ອຍໍ ສອຸປາທິເສສາ ນິພ຺ພານຘາຕຸ. ເຠທາ ກາຍສ຺ສ ອຍໍ ອນຸປາທິເສສາ ນິພ຺ພານຘາຕຸ.

ປປຎ຺ໂຈ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ ອນຸພນ຺ໂຘ. ຍຎ຺ຈາຫ ຠຄວາ ‘‘ປປຎ຺ເຈຕິ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ຣູປໍ ອາຣພ຺ຠາ’’ຕິ. ຍຎ຺ຈາຫ ຠຄວາ – ‘‘ອຕີເຕ, ຣາຘ, ຣູເປ ອນເປກ຺ໂຂ ໂຫຫິ, ອນາຄຕໍ ຣູປໍ ມາ ອຠິນນ຺ທິ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຣູປສ຺ສ ນິພ຺ພິທາຍ ວິຣາຄາຍ ນິໂຣຘາຍ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາຍ ປຏິປຊ຺ຊາ’’ຕິ. ອິທໍ ຠຄວໂຕ ປຸພ຺ພາປເຣນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ໂຍ ຈາປິ ປປຎ຺ໂຈ ເຍ ຈ ສງ຺ຂາຣາ ຍາ ຈ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຠິນນ຺ທນາ, ອິທໍ ເອກຕ຺ຖໍ. ອປິ ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎຫິ ປເທຫິ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎຫິ ອກ຺ຂເຣຫິ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎຫິ ພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ອປຣິມາຓາ ຘມ຺ມເທສນາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ. ເອວໍ ສຸຕ຺ເຕນ ສຸຕ຺ຕໍ ສໍສນ຺ທຍິຕ຺ວາ ປຸພ຺ພາປເຣນ ສທ຺ຘິໍ ໂຍຊຍິຕ຺ວາ ສຸຕ຺ຕໍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ ຠວຕິ.

ໂສ ຈາຍໍ [ສ ຈາຍໍ (ສີ.)] ປຸພ຺ພາປໂຣ ສນ຺ຘິ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ອຕ຺ຖສນ຺ຘິ ພ຺ຍຎ຺ຊນສນ຺ຘິ ເທສນາສນ຺ຘິ ນິທ຺ເທສສນ຺ຘີຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ອຕ຺ຖສນ຺ຘິ ຉປ຺ປທານິ ສງ຺ກາສນາ ປກາສນາ ວິວຣຓາ ວິຠຊນາ ອຸຕ຺ຕານີກມ຺ມຕາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ.

ພ຺ຍຎ຺ຊນສນ຺ຘິ ຉປ຺ປທານິ ອກ຺ຂຣໍ ປທໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ອາກາໂຣ ນິຣຸຕ຺ຕິ ນິທ຺ເທໂສຕິ.

ເທສນາສນ຺ຘິ ¶ ນ ຈ ປຖວິໍ ນິສ຺ສາຍ ຌາຍຕິ ຌາຍີ ຌາຍຕິ ຈ. ນ ຈ ອາປໍ ນິສ຺ສາຍ ຌາຍຕິ ຌາຍີ ຌາຍຕິ ຈ, ນ ຈ ເຕຊໍ ນິສ຺ສາຍ ຌາຍຕິ ຌາຍີ ຌາຍຕິ ຈ, ນ ¶ ຈ ວາຍຸໍ ນິສ຺ສາຍ ຌາຍຕິ ຌາຍີ ຌາຍຕິ ຈ. ນ ຈ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ນິສ຺ສາຍ…ເປ… ນ ຈ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ນິສ຺ສາຍ…ເປ… ນ ຈ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ນິສ຺ສາຍ…ເປ… ນ ຈ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ນິສ຺ສາຍ…ເປ… ນ ຈ ອິມໍ ໂລກໍ ນິສ຺ສາຍ…ເປ… ນ ຈ ປຣໂລກໍ ນິສ຺ສາຍ ຌາຍຕິ ຌາຍີ ຌາຍຕິ ຈ. ຍມິທໍ ອຸຠຍມນ຺ຕເຣນ ທິຏ຺ຐໍ ສຸຕໍ ມຸຕໍ ວິຎ຺ຎາຕໍ ປຕ຺ຕໍ ປຣິເຍສິຕໍ ວິຕກ຺ກິຕໍ ວິຈາຣິຕໍ ມນສານຸຈິນ຺ຕິຕໍ, ຕມ຺ປິ ນິສ຺ສາຍ ນ ຌາຍຕິ ຌາຍີ ຌາຍຕິ ຈ. ອຍໍ ສເທວເກ ໂລເກ ສມາຣເກ ສພ຺ຣຫ຺ມເກ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ອນິສ຺ສິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ນ ຎາຍຕິ ຌາຍນ຺ໂຕ.

ຍຖາ ມາໂຣ ປາປິມາ ໂຄຘິກສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ [ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໑.໑໕໙] ວິຎ຺ຎາຓໍ ສມນ຺ເວສນ຺ໂຕ ນ ຊານາຕິ ນ ປສ຺ສຕິ. ໂສ ຫິ ປປຎ຺ຈາຕີໂຕ ຕຓ຺ຫາປຫາເນນ ທິຏ຺ຐິນິສ຺ສໂຍປິສ຺ສ ນຕ຺ຖິ. ຍຖາ ຈ ໂຄຘິກສ຺ສ, ເອວໍ ວກ຺ກລິສ຺ສ ສເທວເກນ ໂລເກນ ສມາຣເກນ ສພ຺ຣຫ຺ມເກນ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ອນິສ຺ສິຕຈິຕ຺ຕາ ນ ຎາຍນ຺ຕິ ຌາຍມານາ. ອຍໍ ເທສນາສນ຺ຘິ.

ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ນິທ຺ເທສສນ຺ຘິ? ນິສ຺ສິຕຈິຕ຺ຕາ ອກຸສລປກ຺ເຂນ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພາ, ອນິສ຺ສິຕຈິຕ຺ຕາ ກຸສລປກ຺ເຂນ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພາ. ນິສ຺ສິຕຈິຕ຺ຕາ ກິເລເສນ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພາ, ອນິສ຺ສິຕຈິຕ຺ຕາ ໂວທາເນນ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພາ. ນິສ຺ສິຕຈິຕ຺ຕາ ສໍສາຣປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພາ, ອນິສ຺ສິຕຈິຕ຺ຕາ ສໍສາຣນິວຕ຺ຕິຍາ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພາ. ນິສ຺ສິຕຈິຕ຺ຕາ ຕຓ຺ຫາຍ ຈ ອວິຊ຺ຊາຍ ຈ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພາ, ອນິສ຺ສິຕຈິຕ຺ຕາ ສມເຖນ ຈ ວິປສ຺ສນາຍ ຈ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພາ. ນິສ຺ສິຕຈິຕ຺ຕາ ອຫິຣິເກນ ຈ ອໂນຕ຺ຕປ຺ເປນ ຈ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພາ, ອນິສ຺ສິຕຈິຕ຺ຕາ ຫິຣິຍາ ຈ ໂອຕ຺ຕປ຺ເປນ ຈ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພາ. ນິສ຺ສິຕຈິຕ຺ຕາ ອສຕິຍາ ຈ ອສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ຈ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພາ, ອນິສ຺ສິຕຈິຕ຺ຕາ ສຕິຍາ ຈ ສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ຈ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພາ. ນິສ຺ສິຕຈິຕ຺ຕາ ອໂຍນິຍາ ¶ ຈ ອໂຍນິໂສມນສິກາເຣນ ¶ ຈ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພາ, ອນິສ຺ສິຕຈິຕ຺ຕາ ໂຍນິຍາ ຈ ໂຍນິໂສມນສິກາເຣນ ຈ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພາ. ນິສ຺ສິຕຈິຕ຺ຕາ ໂກສຊ຺ເຊນ ຈ ໂທວຈສ຺ເສນ ຈ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພາ, ອນິສ຺ສິຕຈິຕ຺ຕາ ວີຣິຍາຣມ຺ເຠນ ຈ ໂສວຈສ຺ເສນ ຈ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພາ. ນິສ຺ສິຕຈິຕ຺ຕາ ອສ຺ສທ຺ຘິເຍນ ຈ ປມາເທນ ຈ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພາ, ອນິສ຺ສິຕຈິຕ຺ຕາ ສທ຺ຘາຍ ຈ ອປ຺ປມາເທນ ຈ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພາ. ນິສ຺ສິຕຈິຕ຺ຕາ ອສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສວເນນ ຈ ອສໍວຣເຓນ ຈ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພາ, ອນິສ຺ສິຕຈິຕ຺ຕາ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສວເນນ ຈ ສໍວເຣນ ຈ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພາ. ນິສ຺ສິຕຈິຕ຺ຕາ ອຠິຊ຺ຌາຍ ຈ ພ຺ຍາປາເທນ ຈ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພາ, ອນິສ຺ສິຕຈິຕ຺ຕາ ອນຠິຊ຺ຌາຍ ຈ ອພ຺ຍາປາເທນ ຈ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພາ. ນິສ຺ສິຕຈິຕ຺ຕາ ¶ ນີວຣເຓຫິ ຈ ສໍໂຍຊນິເຍຫິ ຈ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພາ, ອນິສ຺ສິຕຈິຕ຺ຕາ ຣາຄວິຣາຄາຍ ຈ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ອວິຊ຺ຊາວິຣາຄາຍ ຈ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິຍາ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພາ. ນິສ຺ສິຕຈິຕ຺ຕາ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິຍາ ຈ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິຍາ ຈ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພາ, ອນິສ຺ສິຕຈິຕ຺ຕາ ສອຸປາທິເສສາຍ ຈ ອນຸປາທິເສສາຍ ຈ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພາ. ອຍໍ ນິທ຺ເທສສນ຺ຘິ. ເຕນາຫ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກຈ຺ຈາຍໂນ ‘‘ເນຣຸຕ຺ຕມຘິປ຺ປາໂຍ’’ຕິ.

໒໙. ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ອາວຏ຺ໂຏ ຫາໂຣ? ‘‘ເອກມ຺ຫິ ປທຏ຺ຐາເນ’’ຕິ ອຍໍ.

‘‘ອາຣມ຺ຠຖ [ອາຣພ຺ຠຖ (ສີ.) ສໍ. ນິ. ໑.໑໘໕; ເຖຣຄາ. ໒໕໖ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ນິກ຺ກມຖ, ຍຸຎ຺ຊຖ ພຸທ຺ຘສາສເນ;

ຘຸນາຖ ມຈ຺ຈຸໂນ ເສນໍ, ນຬາຄາຣໍວ ກຸຎ຺ຊໂຣ’’ຕິ.

‘‘ອາຣມ຺ຠຖ ນິກ຺ກມຖາ’’ຕິ ວີຣິຍສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ. ‘‘ຍຸຎ຺ຊຖ ພຸທ຺ຘສາສເນ’’ຕິ ສມາຘິສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ. ‘‘ຘຸນາຖ ມຈ຺ຈຸໂນ ເສນໍ, ນຬາຄາຣໍວ ກຸຎ຺ຊໂຣ’’ຕິ ປຎ຺ຎາຍ ປທຏ຺ຐານໍ. ‘‘ອາຣມ຺ຠຖ ນິກ຺ກມຖາ’’ຕິ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ. ‘‘ຍຸຎ຺ຊຖ ພຸທ຺ຘສາສເນ’’ຕິ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ. ‘‘ຘຸນາຖ ມຈ຺ຈຸໂນ ເສນໍ, ນຬາຄາຣໍວ ກຸຎ຺ຊໂຣ’’ຕິ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ. ອິມານິ ¶ ປທຏ຺ຐານານິ ເທສນາ.

ອຍຸຎ຺ຊນ຺ຕານໍ ວາ ສຕ຺ຕານໍ ໂຍເຄ, ຍຸຎ຺ຊນ຺ຕານໍ ວາ ອາຣມ຺ໂຠ.

ຕຕ຺ຖ ເຍ ນ ຍຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ເຕ ປມາທມູລກາ ນ ຍຸຎ຺ຊນ຺ຕິ. ໂສ ປມາໂທ ທຸວິໂຘ ຕຓ຺ຫາມູລໂກ ອວິຊ຺ຊາມູລໂກ ຈ. ຕຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊາມູລໂກ ເຍນ ¶ ອຎ຺ຎາເຓນ ນິວຸໂຕ ເຎຍ຺ຍຏ຺ຐານໍ ນປ຺ປຊານາຕິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ອຸປ຺ປາທວຍຘມ຺ມາຕິ, ອຍໍ ອວິຊ຺ຊາມູລໂກ. ໂຍ ຕຓ຺ຫາມູລໂກ, ໂສ ຕິວິໂຘ ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ໂຠຄານໍ ອຸປ຺ປາທາຍ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ໂຠຄານໍ ອາຣກ຺ຂນິມິຕ຺ຕໍ ປຣິໂຠຄນິມິຕ຺ຕຎ຺ຈ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ອຍໍ ໂລເກ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ປມາໂທ ເອກວິໂຘ ອວິຊ຺ຊາຍ ຕິວິໂຘ ຕຓ຺ຫາຍ. ຕຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊາຍ ນາມກາໂຍ ປທຏ຺ຐານໍ. ຕຓ຺ຫາຍ ຣູປກາໂຍ ປທຏ຺ຐານໍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ, ຣູປີສຸ ຠເວສຸ ອຊ຺ໂຌສານໍ, ອຣູປີສຸ ສມ຺ໂມໂຫ? ຕຕ຺ຖ ຣູປກາໂຍ ¶ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ນາມກາໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ຘາ. ອິເມ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ກຕເມນ ອຸປາທາເນນ ສອຸປາທານາ, ຕຓ຺ຫາຍ ຈ ອວິຊ຺ຊາຍ ຈ? ຕຕ຺ຖ ຕຓ຺ຫາ ທ຺ເວ ອຸປາທານານິ ກາມຸປາທານຎ຺ຈ ສີລພ຺ພຕຸປາທານຎ຺ຈ. ອວິຊ຺ຊາ ທ຺ເວ ອຸປາທານານິ ທິຏ຺ຐຸປາທານຎ຺ຈ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານຎ຺ຈ. ອິເມຫິ ຈຕູຫິ ອຸປາທາເນຫິ ເຍ ສອຸປາທານາ ຂນ຺ຘາ, ອິທໍ ທຸກ຺ຂໍ. ຈຕ຺ຕາຣິ ອຸປາທານານິ, ອຍໍ ສມຸທໂຍ. ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ທຸກ຺ຂໍ. ເຕສໍ ຠຄວາ ປຣິຎ຺ຎາຍ ປຫານາຍ ຈ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎາຍ ສມຸທຍສ຺ສ ປຫານາຍ.

໓໐. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຕິວິໂຘ ຕຓ຺ຫາມູລໂກ ປມາໂທ ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ໂຠຄານໍ ອຸປ຺ປາທາຍ ປຣິເຍສຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ໂຠຄານໍ ອາຣກ຺ຂຓຎ຺ຈ ກໂຣຕິ ປຣິໂຠຄນິມິຕ຺ຕຎ຺ຈ, ຕສ຺ສ ສມ຺ປຏິເວເຘນ ຣກ຺ຂຓາ ປຏິສໍຫຣຓາ, ອຍໍ ສມໂຖ.

ໂສ ກຖໍ ຠວຕິ? ຍທາ ຊານາຕິ ກາມານໍ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອສ຺ສາທໂຕ ອາທີນວຎ຺ຈ ອາທີນວໂຕ ¶ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓໂຕ ໂອກາຣຎ຺ຈ ສໍກິເລສຎ຺ຈ ໂວທານຎ຺ຈ ເນກ຺ຂມ຺ເມ ຈ ອານິສໍສໍ. ຕຕ຺ຖ ຍາ ວີມໍສາ ອຸປປຣິກ຺ຂາ ອຍໍ ວິປສ຺ສນາ. ອິເມ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ສມໂຖ ຈ ວິປສ຺ສນາ ຈ. ອິເມສຸ ທ຺ວີສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຠາວິຍມາເນສຸ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ປຫີຍນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາ ຈ ອວິຊ຺ຊາ ຈ, ອິເມສຸ ທ຺ວີສຸ ຘມ຺ເມສຸ ປຫີເນສຸ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຸປາທານານິ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ອຸປາທານນິໂຣຘາ ຠວນິໂຣໂຘ, ຠວນິໂຣຘາ ຊາຕິນິໂຣໂຘ, ຊາຕິນິໂຣຘາ ຊຣາມຣຓໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ເອວເມຕສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ນິໂຣໂຘ ໂຫຕິ. ອິຕິ ປຸຣິມການິ ຈ ທ຺ເວ ສຈ຺ຈານິ ທຸກ຺ຂໍ ສມຸທໂຍ ຈ, ສມໂຖ ຈ ວິປສ຺ສນາ ຈ ມຄ຺ໂຄ. ຠວນິໂຣໂຘ ນິພ຺ພານໍ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ອາຣມ຺ຠຖ ນິກ຺ກມຖາ’’ຕິ.

ຍຖາປິ ¶ ມູເລ ອນຸປທ຺ທເວ ທຬ຺ເຫ, ຉິນ຺ໂນປິ ຣຸກ຺ໂຂ ປຸນເຣວ [ປຸນເທວ (ກ.) ປສ຺ສ ຘ. ປ. ໓໓໘] ຣູຫຕິ;

ເອວມ຺ປິ ຕຓ຺ຫານຸສເຍ ອນູຫເຕ, ນິພ຺ພຕ຺ຕຕີ ທຸກ຺ຂມິທໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ.

ອຍໍ ຕຓ຺ຫານຸສໂຍ. ກຕມສ຺ສາ ຕຓ຺ຫາຍ? ຠວຕຓ຺ຫາຍ. ໂຍ ເອຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ອຍໍ ອວິຊ຺ຊາ. ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ຫິ ຠວຕຓ຺ຫາ. ອິເມ ທ຺ເວ ກິເລສາ ຕຓ຺ຫາ ຈ ອວິຊ຺ຊາ ຈ. ຕານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຸປາທານານິ ເຕຫິ ຈຕູຫິ ອຸປາທາເນຫິ ເຍ ສອຸປາທານາ ຂນ຺ຘາ, ອິທໍ ທຸກ຺ຂໍ. ຈຕ຺ຕາຣິ ອຸປາທານານິ ອຍໍ ສມຸທໂຍ. ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ທຸກ຺ຂໍ. ເຕສໍ ຠຄວາ ປຣິຎ຺ຎາຍ ຈ ປຫານາຍ ຈ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎາຍ ສມຸທຍສ຺ສ ປຫານາຍ.

ເຍນ ¶ ¶ ຕຓ຺ຫານຸສຍໍ ສມູຫນຕິ [ສມູຫນ຺ຕິ (ສີ.)], ອຍໍ ສມໂຖ. ເຍນ ຕຓ຺ຫານຸສຍສ຺ສ ປຈ຺ຈຍໍ ອວິຊ຺ຊໍ ວາຣຍຕິ, ອຍໍ ວິປສ຺ສນາ. ອິເມ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ສມໂຖ ຈ ວິປສ຺ສນາ ຈ. ຕຕ຺ຖ ສມຖສ຺ສ ຜລໍ ຣາຄວິຣາຄາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ, ວິປສ຺ສນາຍ ຜລໍ ອວິຊ຺ຊາວິຣາຄາ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິ. ອິຕິ ປຸຣິມການິ ຈ ທ຺ເວ ສຈ຺ຈານິ ທຸກ຺ຂໍ ສມຸທໂຍ ຈ, ສມໂຖ ວິປສ຺ສນາ ຈ ມຄ຺ໂຄ, ທ຺ເວ ຈ ວິມຸຕ຺ຕິໂຍ ນິໂຣໂຘ. ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ຍຖາປິ ມູເລ’’ຕິ.

‘‘ສພ຺ພປາປສ຺ສ ອກຣຓໍ, ກຸສລສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທາ;

ສຈິຕ຺ຕປຣິໂຍທາປນໍ [ປຣິໂຍທປນໍ (ສີ.) ຘ. ປ. ໑໘໓; ທີ. ນິ. ໒.໙໐ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ], ເອຕໍ ພຸທ຺ຘານ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ສພ຺ພປາປໍ ນາມ ຕີຓິ ທຸຈ຺ຈຣິຕານິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ເຕ ທສ ອກຸສລກມ຺ມປຖາ ປາຓາຕິປາໂຕ ອທິນ຺ນາທານໍ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ມຸສາວາໂທ ປິສຸຓາ ວາຈາ ຜຣຸສາ ວາຈາ ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ ອຠິຊ຺ຌາ ພ຺ຍາປາໂທ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ, ຕານິ ທ຺ເວ ກມ຺ມານິ ເຈຕນາ ເຈຕສິກຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຈ ປາຓາຕິປາໂຕ ຍາ ຈ ປິສຸຓາ ວາຈາ ຍາ ຈ ຜຣຸສາ ວາຈາ, ອິທໍ ໂທສສມຸຏ຺ຐານໍ. ຍຎ຺ຈ ອທິນ຺ນາທານໍ ໂຍ ຈ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ໂຍ ຈ ມຸສາວາໂທ, ອິທໍ ໂລຠສມຸຏ຺ຐານໍ, ໂຍ ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ, ອິທໍ ໂມຫສມຸຏ຺ຐານໍ. ອິມານິ ສຕ຺ຕ ກາຣຓານິ ເຈຕນາກມ຺ມໍ. ຍາ ອຠິຊ຺ຌາ, ອຍໍ ໂລໂຠ ອກຸສລມູລໍ. ໂຍ ພ຺ຍາປາໂທ, ອຍໍ ໂທໂສ ອກຸສລມູລໍ. ຍາ ¶ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ, ອຍໍ ມິຈ຺ຉາມຄ຺ໂຄ. ອິມານິ ຕີຓິ ກາຣຓານິ ເຈຕສິກກມ຺ມໍ. ເຕນາຫ ‘‘ເຈຕນາກມ຺ມໍ ເຈຕສິກກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ.

ອກຸສລມູລໍ ປໂຍຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ອຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ຉນ຺ທາ ໂທສາ ຠຍາ ໂມຫາ. ຕຕ຺ຖ ¶ ຍໍ ຉນ຺ທາ ອຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອິທໍ ໂລຠສມຸຏ຺ຐານໍ. ຍໍ ໂທສາ ອຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອິທໍ ໂທສສມຸຏ຺ຐານໍ. ຍໍ ຠຍາ ຈ ໂມຫາ ຈ ອຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອິທໍ ໂມຫສມຸຏ຺ຐານໍ. ຕຕ຺ຖ ໂລໂຠ ອສຸຠາຍ ປຫີຍຕິ. ໂທໂສ ເມຕ຺ຕາຍ. ໂມໂຫ ປຎ຺ຎາຍ. ຕຖາ ໂລໂຠ ອຸເປກ຺ຂາຍ ປຫີຍຕິ. ໂທໂສ ເມຕ຺ຕາຍ ຈ ກຣຸຓາຍ ຈ. ໂມໂຫ ມຸທິຕາຍ ປຫານໍ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ສພ຺ພປາປສ຺ສ ອກຣຓ’’ນ຺ຕິ.

໓໑. ສພ຺ພປາປໍ ນາມ ອຏ຺ຐ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕານິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ໂປ ມິຈ຺ຉາວາຈາ ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ໂຕ ມິຈ຺ຉາອາຊີໂວ ມິຈ຺ຉາວາຍາໂມ ມິຈ຺ຉາສຕິ ມິຈ຺ຉາສມາຘິ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສພ຺ພປາປໍ. ¶ ອິເມສໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕານໍ ຍາ ອກິຣິຍາ ອກຣຓໍ ອນຊ຺ຌາຈາໂຣ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສພ຺ພປາປສ຺ສ ອກຣຓໍ.

ອຏ຺ຐສຸ ມິຈ຺ຉຕ຺ເຕສຸ ປຫີເນສຸ ອຏ຺ຐ ສມ຺ມຕ຺ຕານິ ສມ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ສມ຺ມຕ຺ຕານໍ ຍາ ກິຣິຍາ ກຣຓໍ ສມ຺ປາທນໍ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ກຸສລສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທາ. ສຈິຕ຺ຕປຣິໂຍທາປນນ຺ຕິ ອຕີຕສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາກິຣິຍໍ ທສ຺ສຍຕິ, ຈິຕ຺ເຕ ປຣິໂຍທາປິເຕ [ປຣິໂຍທປິເຕ (ສີ. ກ.)] ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ປຣິໂຍທາປິຕາ ຠວນ຺ຕິ, ເອວຎ຺ຫິ ຠຄວາ ອາຫ ‘‘ເຈໂຕວິສຸທ຺ຘຕ຺ຖໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄເຕ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕີ’’ຕິ. ທຸວິຘາ ຫິ ປຣິໂຍທາປນາ ນີວຣຓປ຺ປຫານຎ຺ຈ ອນຸສຍສມຸຄ຺ຆາໂຕ ຈ. ທ຺ເວ ປຣິໂຍທາປນຠູມິໂຍ ທສ຺ສນຠູມິ ຈ, ຠາວນາຠູມິ ຈ, ຕຕ຺ຖ ຍໍ ປຏິເວເຘນ ປຣິໂຍທາເປຕິ, ອິທໍ ທຸກ຺ຂໍ. ຍໂຕ ປຣິໂຍທາເປຕິ, ອຍໍ ສມຸທໂຍ. ເຍນ ປຣິໂຍທາເປຕິ, ອຍໍ ມຄ຺ໂຄ. ຍໍ ປຣິໂຍທາປິຕໍ, ອຍໍ ນິໂຣໂຘ. ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ສພ຺ພປາປສ຺ສ ອກຣຓ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຘມ຺ໂມ ຫເວ ຣກ຺ຂຕິ ຘມ຺ມຈາຣິໍ, ຉຕ຺ຕໍ ມຫນ຺ຕໍ ຍຖ ວສ຺ສກາເລ;

ເອສານິສໍໂສ ¶ ຘມ຺ເມ ສຸຈິຓ຺ເຓ, ນ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ຘມ຺ມຈາຣີ’’ຕິ.

ຘມ຺ໂມ ¶ ນາມ ທຸວິໂຘ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວໂຣ ມຄ຺ໂຄ ຈ. ທຸຄ຺ຄຕິ ນາມ ທຸວິຘາ ເທວມນຸສ຺ເສ ວາ ອຸປນິຘາຍ ອປາຍາ ທຸຄ຺ຄຕິ, ນິພ຺ພານໍ ວາ ອຸປນິຘາຍ ສພ຺ພາ ອຸປປຕ຺ຕິໂຍ ທຸຄ຺ຄຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍາ ສໍວຣສີເລ ອຂຓ຺ຑກາຣິຕາ, ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ສຸຈິຓ຺ໂຓ ອປາເຍຫິ ຣກ຺ຂຕິ. ເອວໍ ຠຄວາ ອາຫ – ທ຺ເວມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີລວໂຕ ຄຕິໂຍ ເທວາ ຈ ມນຸສ຺ສາ ຈ. ເອວຎ຺ຈ ນາຬນ຺ທາຍໍ ນິຄເມ ອສິພນ຺ຘກປຸຕ຺ໂຕ ຄາມຓິ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ, ຠນ຺ເຕ, ປຈ຺ຉາຠູມກາ ກາມຓ຺ຑລຸກາ ເສວາລມາລິກາ ອຸທໂກໂຣຫກາ ອຄ຺ຄິປຣິຈາຣກາ, ເຕ ມຕໍ ກາລງ຺ກຕໍ ອຸຍ຺ຍາເປນ຺ຕິ ນາມ, ສຎ຺ຎາເປນ຺ຕິ ນາມ, ສຄ຺ຄໍ ນາມ ໂອກ຺ກາເມນ຺ຕິ [ອຸຄ຺ຄເມນ຺ຕິ (ສີ.) ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໔.໓໕໘]. ຠຄວາ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ປໂຫຕິ ຕຖາ ກາຕຸໍ, ຍຖາ ສພ຺ໂພ ໂລໂກ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ.

‘‘ເຕນ ຫິ, ຄາມຓິ, ຕຎ຺ເຎເວຕ຺ຖ ປຏິປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ, ຍຖາ ເຕ ຂເມຍ຺ຍ, ຕຖາ ນໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍາສີຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ຄາມຓິ, ອິຘສ຺ສ ປຸຣິໂສ ປາຓາຕິປາຕີ ອທິນ຺ນາທາຍີ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣີ ¶ ມຸສາວາທີ ປິສຸຓວາໂຈ ຜຣຸສວາໂຈ ສມ຺ຜປ຺ປລາປີ ອຠິຊ຺ຌາລຸ ພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ, ຕເມນໍ ມຫາຊນກາໂຍ ສງ຺ຄມ຺ມ ສມາຄມ຺ມ ອາຍາເຈຍ຺ຍ ໂຖເມຍ຺ຍ ປຎ຺ຊລິໂກ ອນຸປຣິສກ຺ເກຍ຺ຍ ‘ອຍໍ ປຸຣິໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊຕູ’ຕິ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ຄາມຓິ, ອປິ ນຸ ໂສ ປຸຣິໂສ ມຫໂຕ ຊນກາຍສ຺ສ ອາຍາຈນເຫຕຸ ວາ ໂຖມນເຫຕຸວາ ປຎ຺ຊລິກໍ [ປຎ຺ຊລິກາ ສໍ. ນິ. ໔.໓໕໘] ອນຸປຣິສກ຺ກນເຫຕຸ ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຄາມຓິ, ປຸຣິໂສ ມຫຕິໍ ປຸຖຸສິລໍ ຄມ຺ຠີເຣ ອຸທກຣຫເທ [ອຸທກທເຫ (ກ.)] ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ຕເມນໍ ມຫາຊນກາໂຍ ສງ຺ຄມ຺ມ ¶ ສມາຄມ຺ມ ອາຍາເຈຍ຺ຍ ໂຖເມຍ຺ຍ ປຎ຺ຊລິໂກ ອນຸປຣິສກ຺ເກຍ຺ຍ ‘ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊ, ໂຠ, ປຸຖຸສິເລ, ອຸປ຺ລວ ໂຠ ປຸຖຸສິເລ, ຖລມຸປ຺ລວ, ໂຠ ປຸຖຸສິເລ’ຕິ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ ຄາມຓິ, ອປິ ນຸ ສາ ມຫຕີ ປຸຖຸສິລາ ມຫໂຕ ຊນກາຍສ຺ສ ອາຍາຈນເຫຕຸ ວາ ໂຖມນເຫຕຸ ວາ ປຎ຺ຊລິກໍ ອນຸປຣິສກ຺ກນເຫຕຸ ວາ ອຸມ຺ມຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ ວາ ອຸປ຺ລເວຍ຺ຍ ວາ ຖລໍ ວາ ອຸປ຺ລເວຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ໂນ ເຫຕໍ ¶ , ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ຄາມຓິ, ໂຍ ໂສ ປຸຣິໂສ ປາຓາຕິປາຕີ…ເປ… ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ, ກິຎ຺ຈາປິ ນໍ ມຫາຊນກາໂຍ ສງ຺ຄມ຺ມ ສມາຄມ຺ມ ອາຍາເຈຍ຺ຍ ໂຖເມຍ຺ຍ ປຎ຺ຊລິໂກ ອນຸປຣິສກ຺ເກຍ຺ຍ ‘ອຍໍ ປຸຣິໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊຕູ’ຕິ. ອຖ ໂຂ ໂສ ປຸຣິໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ຄາມຓິ, ອິຘສ຺ສ ປຸຣິໂສ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣໂຕ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ປຏິວິຣໂຕ ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣໂຕ ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ປຏິວິຣໂຕ ອນຠິຊ຺ຌາລຸ ອພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂກ, ຕເມນໍ ມຫາຊນກາໂຍ ສງ຺ຄມ຺ມ ສມາຄມ຺ມ ອາຍາເຈຍ຺ຍ ໂຖເມຍ຺ຍ ປຎ຺ຊລິໂກ ອນຸປຣິສກ຺ເກຍ຺ຍ ‘ອຍໍ ປຸຣິໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕູ’ຕິ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ຄາມຓິ, ອປິ ນຸ ໂສ ປຸຣິໂສ ມຫໂຕ ຊນກາຍສ຺ສ ອາຍາຈນເຫຕຸ ວາ ໂຖມນເຫຕຸ ວາ ປຎ຺ຊລິກໍ ອນຸປຣິສກ຺ກນເຫຕຸ ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຄາມຓິ, ປຸຣິໂສ ສປ຺ປິກຸມ຺ຠໍ ວາ ເຕລກຸມ຺ຠໍ ວາ ຄມ຺ຠີເຣ [ຄມ຺ຠີຣໍ (ສີ. ກ.) ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໔.໓໕໘] ອຸທກຣຫເທ ໂອຄາເຫຕ຺ວາ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍ. ຕຕ຺ຣ ຍາສ຺ສ ສກ຺ຂຣາ ວາ ກຐລາ [ກຖລາ (ກ.)], ສາ ອໂຘຄາມີ ອສ຺ສ. ຍຎ຺ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ຕຕ຺ຣ ສປ຺ປິ ວາ ເຕລໍ ວາ, ຕໍ ອຸທ຺ຘໍຄາມິ ອສ຺ສ. ຕເມນໍ ມຫາຊນກາໂຍ ສງ຺ຄມ຺ມ ສມາຄມ຺ມ ¶ ອາຍາເຈຍ຺ຍ ໂຖເມຍ຺ຍ ປຎ຺ຊລິໂກ ອນຸປຣິສກ຺ເກຍ຺ຍ ‘ໂອສີທ, ໂຠ ສປ຺ປິເຕລ, ສໍສີທ, ໂຠ ສປ຺ປິເຕລ, ອໂຘ ຄຈ຺ຉ [ອວໍຄຈ຺ຉ (ສີ. ກ.)]‘ໂຠ ສປ຺ປິເຕລາ’ຕິ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ ຄາມຓິ, ອປິ ນຸ ຕໍ ¶ ສປ຺ປິເຕລໍ ມຫໂຕ ຊນກາຍສ຺ສ ອາຍາຈນເຫຕຸ ວາ ໂຖມນເຫຕຸ ວາ ປຎ຺ຊລິກໍ ອນຸປຣິສກ຺ກນເຫຕຸ ວາ ‘ໂອສີເທຍ຺ຍ ວາ ສໍສີເທຍ຺ຍ ວາ ອໂຘ ວາ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’ຕິ. ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ຄາມຓິ, ໂຍ ໂສ ປຸຣິໂສ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ…ເປ… ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂກ, ກິຎ຺ຈາປິ ນໍ ມຫາຊນກາໂຍ ສງ຺ຄມ຺ມ ສມາຄມ຺ມ ອາຍາເຈຍ຺ຍ ໂຖເມຍ຺ຍ ປຎ຺ຊລິໂກ ອນຸປຣິສກ຺ເກຍ຺ຍ ‘ອຍໍ ປຸຣິໂສ ກາຍສ຺ສ ¶ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕູ’’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ໂສ ປຸຣິໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ອິຕິ ຘມ຺ໂມ ສຸຈິຓ຺ໂຓ ອປາເຍຫິ ຣກ຺ຂຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍາ ມຄ຺ຄສ຺ສ ຕິກ຺ຂຕາ ອຘິມຕ຺ຕຕາ, ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ສຸຈິຓ຺ໂຓ ສພ຺ພາຫິ ອຸປປຕ຺ຕີຫິ ຣກ຺ຂຕິ. ເອວໍ ຠຄວາ ອາຫ –

‘‘ຕສ຺ມາ ຣກ຺ຂິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ [ປສ຺ສ ອຸທາ. ໓໒], ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປໂຄຈໂຣ;

ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິປຸເຣກ຺ຂາໂຣ, ຎຕ຺ວານ ອຸທຍພ຺ພຍໍ;

ຖິນມິທ຺ຘາຠິຠູ ຠິກ຺ຂຸ, ສພ຺ພາ ທຸຄ຺ຄຕິໂຍ ຊເຫ’’ຕິ.

໓໒. ຕຕ຺ຖ ທຸຄ຺ຄຕີນໍ ເຫຕຸ ຕຓ຺ຫາ ຈ ອວິຊ຺ຊາ ຈ, ຕານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຸປາທານານິ, ເຕຫິ ຈຕູຫິ ອຸປາທາເນຫິ ເຍ ສອຸປາທານາ ຂນ຺ຘາ, ອິທໍ ທຸກ຺ຂໍ. ຈຕ຺ຕາຣິ ອຸປາທານານິ, ອຍໍ ສມຸທໂຍ. ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ທຸກ຺ຂໍ, ເຕສໍ ຠຄວາ ປຣິຎ຺ຎາຍ ຈ ປຫານາຍ ຈ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎາຍ ສມຸທຍສ຺ສ ປຫານາຍ. ຕຕ຺ຖ ຕຓ຺ຫາຍ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຣູປີນິ ປທຏ຺ຐານໍ. ອວິຊ຺ຊາຍ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປທຏ຺ຐານໍ. ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຣູປີນິ ຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ສມາຘິໍ ຠາວຍຕິ, ຕຓ຺ຫຎ຺ຈ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ວິປສ຺ສນໍ ຠາວຍຕິ, ອວິຊ຺ຊຎ຺ຈ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕຓ຺ຫານິຄ຺ຄເຫນ ທ຺ເວ ອຸປາທານານິ ປຫີຍນ຺ຕິ ກາມຸປາທານຎ຺ຈ ສີລພ຺ພຕຸປາທານຎ຺ຈ. ອວິຊ຺ຊານິຄ຺ຄເຫນ ທ຺ເວ ອຸປາທານານິ ປຫີຍນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐຸປາທານຎ຺ຈ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານຎ຺ຈ. ຈຕູສຸ ¶ ອຸປາທາເນສຸ ປຫີເນສຸ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ສມໂຖ ຈ ວິປສ຺ສນາ ຈ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ຜລໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ສາມຎ຺ຎຜລານິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ສກທາຄາມິຜລໍ ອນາຄາມິຜລໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ [ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ (ກ.)] ອຄ຺ຄຜລໍ. ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ຜລານິ [ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍຜລານີຕິ (ສີ.)]. ອິຕິ ປຸຣິມການິ ຈ ທ຺ເວ ສຈ຺ຈານິ ທຸກ຺ຂໍ ສມຸທໂຍ ຈ. ສມໂຖ ຈ ວິປສ຺ສນາ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍຎ຺ຈ ມຄ຺ໂຄ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ¶ ຜລານິ ຈ ຕທາຣມ຺ມຓາ ຈ ອສງ຺ຂຕາຘາຕຸ ນິໂຣໂຘ. ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ຘມ຺ໂມ ຫເວ ຣກ຺ຂຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍໍ ປຏິເວເຘນ ຣກ຺ຂຕິ, ອິທໍ ທຸກ຺ຂໍ. ຍໂຕ ຣກ຺ຂຕິ, ອຍໍ ສມຸທໂຍ. ເຍນ ຣກ຺ຂຕິ, ອຍໍ ມຄ຺ໂຄ. ຍໍ ຣກ຺ຂຕິ, ອຍໍ ນິໂຣໂຘ. ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ. ເຕນາຫ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກຈ຺ຈາຍໂນ ‘‘ເອກມ຺ຫິ ປທຏ຺ຐາເນ’’ຕິ.

໓໓. ຕຕ຺ຖ ¶ ກຕໂມ ວິຠຕ຺ຕິຫາໂຣ? ‘‘ຘມ຺ມຎ຺ຈ ປທຏ຺ຐານໍ ຠູມິຎ຺ຈາ’’ຕິ.

ທ຺ເວ ສຸຕ຺ຕານິ ວາສນາຠາຄິຍຎ຺ຈ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍຎ຺ຈ. ທ຺ເວ ປຏິປທາ ປຸຎ຺ຎຠາຄິຍາ ຈ ຜລຠາຄິຍາ ຈ. ທ຺ເວ ສີລານິ ສໍວຣສີລຎ຺ຈ ປຫານສີລຎ຺ຈ, ຕຕ຺ຖ ຠຄວາ ວາສນາຠາຄິຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ ປຸຎ຺ຎຠາຄິຍາຍ ປຏິປທາຍ ເທສຍຕິ, ໂສ ສໍວຣສີເລ ຐິໂຕ ເຕນ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ຠວຕິ, ຕຕ຺ຖ ¶ ຠຄວາ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ ຜລຠາຄິຍາຍ ປຏິປທາຍ ເທສຍຕິ, ໂສ ປຫານສີເລ ຐິໂຕ ເຕນ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ຠວຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ວາສນາຠາຄິຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ? ວາສນາຠາຄິຍໍ ນາມ ສຸຕ຺ຕໍ ທານກຖາ ສີລກຖາ ສຄ຺ຄກຖາ ກາມານໍ ອາທີນໂວ ເນກ຺ຂມ຺ເມ ອານິສໍໂສຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ? ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍໍ ນາມ ສຸຕ຺ຕໍ ຍາ ຈຕຸສຈ຺ຈປ຺ປກາສນາ, ວາສນາຠາຄິເຍ ສຸຕ຺ເຕ ນຕ຺ຖິ ປຊານນາ, ນຕ຺ຖິ ມຄ຺ໂຄ, ນຕ຺ຖິ ຜລໍ. ນິພ຺ເພຘຠາຄິເຍ ສຸຕ຺ເຕ ອຕ຺ຖິ ປຊານນາ, ອຕ຺ຖິ ມຄ຺ໂຄ, ອຕ຺ຖິ ຜລໍ. ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຸຕ຺ຕານິ. ອິເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ສຸຕ຺ຕານໍ ເທສນາຍ ຜເລນ ສີເລນ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ ສພ຺ພໂຕ ວິຈເຍນ ຫາເຣນ ວິຈິນິຕ຺ວາ ຍຸຕ຺ຕິຫາເຣນ ໂຍຊຍິຕພ຺ພາ ຍາວຕິກາ ຎາຓສ຺ສ ຠູມິ.

໓໔. ຕຕ຺ຖ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ສາຘາຣຓາ? ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ສາຘາຣຓາ ນາມສາຘາຣຓາ ວຕ຺ຖຸສາຘາຣຓາ ຈ. ຍໍ ວາ ປນ ກິຎ຺ຈິ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ເອວໍ ຊາຕິຍໍ, ມິຈ຺ຉຕ຺ຕນິຍຕານໍ ສຕ຺ຕານໍ ອນິຍຕານຎ຺ຈ ສຕ຺ຕານໍ ¶ ທສ຺ສນປ຺ປຫາຕພ຺ພາ ກິເລສາ ສາຘາຣຓາ, ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ຈ ກາມຣາຄພ຺ຍາປາທາ ສາຘາຣຓາ, ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ອນາຄາມິສ຺ສ ຈ ອຸທ຺ຘໍຠາຄິຍາ ສໍໂຍຊນາ ສາຘາຣຓາ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອຣິຍສາວໂກ ໂລກິຍໍ ສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ສພ຺ພາ ສາ ອວີຕຣາເຄຫິ [ອວິຄຕຣາເຄຫິ (ກ.)] ສາຘາຣຓາ, ສາຘາຣຓາ ຫິ ຘມ຺ມາ ເອວໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຣໍ ປຣໍ ສກໍ ສກໍ ວິສຍໍ ນາຕິວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ໂຍປິ ອິເມຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ນ ໂສ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ອຸປາຕິວຕ຺ຕຕິ. ອິເມ ຘມ຺ມາ ສາຘາຣຓາ.

ຕຕ຺ຖ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ອສາຘາຣຓາ? ຍາວ ເທສນໍ ອຸປາທາຍ ຄເວສິຕພ຺ພາ ເສກ຺ຂາເສກ຺ຂາ ຠພ຺ພາຠພ຺ພາຕິ, ອຏ຺ຐມກສ຺ສ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ຈ ກາມຣາຄພ຺ຍາປາທາ ສາຘາຣຓາ ¶ ຘມ຺ມຕາ ອສາຘາຣຓາ, ອຏ຺ຐມກສ຺ສ ອນາຄາມິສ຺ສ ຈ ອຸທ຺ຘມ຺ຠາຄິຍາ ¶ ສໍໂຍຊນາ ສາຘາຣຓາ ຘມ຺ມຕາ ອສາຘາຣຓາ. ສພ຺ເພສໍ ເສກ຺ຂານໍ ນາມໍ ສາຘາຣຓໍ ຘມ຺ມຕາ ອສາຘາຣຓາ. ສພ຺ເພສໍ ປຏິປນ຺ນການໍ ນາມໍ ສາຘາຣຓໍ ຘມ຺ມຕາ ອສາຘາຣຓາ. ສພ຺ເພສໍ ເສກ຺ຂານໍ ເສກ຺ຂສີລໍ ສາຘາຣຓໍ ຘມ຺ມຕາ ອສາຘາຣຓາ. ເອວໍ ວິເສສານຸປສ຺ສິນາ ຫີນຸກ຺ກຏ຺ຐມຊ຺ຌິມໍ ອຸປາທາຍ ຄເວສິຕພ຺ພໍ.

ທສ຺ສນຠູມິ ນິຍາມາວກ຺ກນ຺ຕິຍາ ປທຏ຺ຐານໍ, ຠາວນາຠູມິ ອຸຕ຺ຕຣິການໍ ຜລານໍ ປຕ຺ຕິຍາ ປທຏ຺ຐານໍ, ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ ສມຖສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ, ສຸຂາ ປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ ວິປສ຺ສນາຍ ປທຏ຺ຐານໍ, ທານມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ ປຣໂຕ ໂຆສສ຺ສ ສາຘາຣຓໍ ປທຏ຺ຐານໍ, ສີລມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ ຈິນ຺ຕາມຍິຍາ ປຎ຺ຎາຍ ສາຘາຣຓໍ ປທຏ຺ຐານໍ, ຠາວນາມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ ຠາວນາມຍິຍາ ປຎ຺ຎາຍ ສາຘາຣຓໍ ປທຏ຺ຐານໍ. ທານມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ ປຣໂຕ ຈ ໂຆສສ຺ສ ສຸຕມຍິຍາ ຈ ປຎ຺ຎາຍ ສາຘາຣຓໍ ປທຏ຺ຐານໍ ສີລມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ ຈິນ຺ຕາມຍິຍາ ຈ ປຎ຺ຎາຍ ໂຍນິໂສ ຈ ມນສິກາຣສ຺ສ ສາຘາຣຓໍ ປທຏ຺ຐານໍ, ຠາວນາມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ ຠາວນາມຍິຍາ ຈ ປຎ຺ຎາຍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ຈ ສາຘາຣຓໍ ປທຏ຺ຐານໍ. ປຕິຣູປເທສວາໂສ ວິເວກສ຺ສ ຈ ສມາຘິສ຺ສ ຈ ສາຘາຣຓໍ ປທຏ຺ຐານໍ, ສປ຺ປຸຣິສູປນິສ຺ສໂຍ ຕິຓ຺ຓຎ຺ຈ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາທານໍ ສມຖສ຺ສ ຈ ສາຘາຣຓໍ ປທຏ຺ຐານໍ, ອຕ຺ຕສມ຺ມາປຓິຘານໍ ຫິຣິຍາ ຈ ວິປສ຺ສນາຍ ຈ ສາຘາຣຓໍ ປທຏ຺ຐານໍ, ອກຸສລປຣິຈ຺ຈາໂຄ ກຸສລວີມໍສາຍ ຈ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ຈ ສາຘາຣຓໍ ປທຏ຺ຐານໍ, ຘມ຺ມສ຺ວາກ຺ຂາຕຕາ ກຸສລມູລໂຣປນາຍ ຈ ຜລສມາປຕ຺ຕິຍາ ຈ ສາຘາຣຓໍ ປທຏ຺ຐານໍ, ສງ຺ຆສຸປ຺ປຏິປນ຺ນຕາ ສງ຺ຆສຸຏ຺ຐຸຕາຍ ສາຘາຣຓໍ ປທຏ຺ຐານໍ, ສຕ຺ຖຸສມ຺ປທາ ອປ຺ປສນ຺ນານຎ຺ຈ ປສາທາຍ ປສນ຺ນານຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ສາຘາຣຓໍ ປທຏ຺ຐານໍ, ອປ຺ປຏິຫຕປາຕິໂມກ຺ຂຕາ ທຸມ຺ມງ຺ກູນຎ຺ຈ ¶ ປຸຄ຺ຄລານໍ ນິຄ຺ຄຫາຍ ເປສລານຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄລານໍ ຜາສຸວິຫາຣາຍ ສາຘາຣຓໍ ປທຏ຺ຐານໍ. ເຕນາຫ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກຈ຺ຈາຍໂນ ‘‘ຘມ຺ມຎ຺ຈ ປທຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ.

໓໕. ຕຕ຺ຖ ¶ ¶ ກຕໂມ ປຣິວຕ຺ຕໂນ ຫາໂຣ? ‘‘ກຸສລາກຸສເລ ຘມ຺ເມ’’ຕິ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ຠວຕິ. ເຍ ຈສ຺ສ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ອເນເກ [ອເນກາ (ກ.)] ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ເຕ ຈສ຺ສ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕິ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິປຈ຺ຈຍາ ຈສ຺ສ ອເນເກ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ເຕ ຈສ຺ສ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ໂປ ນິຊ຺ຊິຓ຺ໂຓ ຠວຕິ. ເຍ ຈສ຺ສ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ອເນເກ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ເຕ ຈສ຺ສ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕິ. ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປປຈ຺ຈຍາ ຈສ຺ສ ອເນເກ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ. ເຕ ຈສ຺ສ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເອວໍ ສມ຺ມາວາຈສ຺ສ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ມາອາຊີວສ຺ສ ສມ຺ມາວາຍາມສ຺ສ ສມ຺ມາສຕິສ຺ສ ສມ຺ມາສມາຘິສ຺ສ ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ມິຈ຺ຉາວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນໍ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓໍ ຠວຕິ. ເຍ ຈສ຺ສ ມິຈ຺ຉາວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ອເນເກ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ເຕ ຈສ຺ສ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕິ. ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນປຈ຺ຈຍາ ຈສ຺ສ ອເນເກ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ເຕ ຈສ຺ສ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

໓໖. ຍສ຺ສ ວາ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣຕສ຺ສ ປາຓາຕິປາໂຕ ປຫີໂນ ໂຫຕິ. ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣຕສ຺ສ ອທິນ຺ນາທານໍ ປຫີນໍ ໂຫຕິ. ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິສ຺ສ ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປຫີນໍ ໂຫຕິ. ສຈ຺ຈວາທິສ຺ສ ມຸສາວາໂທ ປຫີໂນ ໂຫຕິ. ອປິສຸຓວາຈສ຺ສ ປິສຸຓາ ວາຈາ ປຫີນາ ໂຫຕິ. ສຓ຺ຫວາຈສ຺ສ ຜຣຸສາ ວາຈາ ປຫີນາ ໂຫຕິ. ກາລວາທິສ຺ສ ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ ປຫີໂນ ໂຫຕິ. ອນຠິຊ຺ຌາລຸສ຺ສ [ອນຠິຊ຺ຌາມນສ຺ສ (ກ.)] ອຠິຊ຺ຌາ ປຫີນາ ¶ ໂຫຕິ. ອພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ຕສ຺ສ ພ຺ຍາປາໂທ ປຫີໂນ ໂຫຕິ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສ຺ສ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ປຫີນາ ໂຫຕິ.

ເຍ ຈ ໂຂ ເກຈິ ອຣິຍໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ ຄຣຫນ຺ຕິ, ເນສໍ ສນ຺ທິຏ຺ຐິກາ ສຫຘມ຺ມິກາ ຄາຣຍ຺ຫາ ວາທານຸວາທາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຎ຺ຈ ເຕ ຠວນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ຄຣຫນ຺ຕິ. ເຕນ ຫິ ເຍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາ, ເຕສໍ ຠວນ຺ຕານໍ ປຸຊ຺ຊາ ຈ ປາສໍສາ ຈ. ເອວໍ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປໍ ສມ຺ມາວາຈໍ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕໍ ສມ຺ມາອາຊີວໍ ສມ຺ມາວາຍາມໍ ສມ຺ມາສຕິໍ ສມ຺ມາສມາຘິໍ ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິໍ ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນຎ຺ຈ ເຕ ຠວນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ຄຣຫນ຺ຕິ. ເຕນ ຫິ ເຍ ມິຈ຺ຉາວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນາ, ເຕສໍ ຠວນ຺ຕານໍ ປຸຊ຺ຊາ ຈ ປາສໍສາ ຈ.

ເຍ ¶ ¶ ຈ ໂຂ ເກຈິ ເອວມາຫໍສຸ ‘‘ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພາ ກາມາ, ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພາ ກາມາ, ອາເສວິຕພ຺ພາ ກາມາ, ນິເສວິຕພ຺ພາ ກາມາ, ຠາວຍິຕພ຺ພາ ກາມາ, ພຫຸລີກາຕພ຺ພາ ກາມາ’’ຕິ. ກາເມຫິ ເວຣມຓີ ເຕສໍ ອຘມ຺ໂມ.

ເຍ ວາ ປນ ເກຈິ ເອວມາຫໍສຸ ‘‘ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍໂຄ ຘມ຺ໂມ’’ຕິ. ນິຍ຺ຍານິໂກ ເຕສໍ ຘມ຺ໂມ ອຘມ຺ໂມ. ເຍ ຈ ໂຂ ເກຈິ ເອວມາຫໍສຸ ‘‘ທຸກ຺ໂຂ ຘມ຺ໂມ’’ຕິ. ສຸໂຂ ເຕສໍ ຘມ຺ໂມ ອຘມ຺ໂມ. ຍຖາ ວາ ປນ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ ອສຸຠານຸປສ຺ສິໂນ ວິຫຣໂຕ ສຸຠສຎ຺ຎາ ປຫີຍນ຺ຕິ. ທຸກ຺ຂານຸປສ຺ສິໂນ ວິຫຣໂຕ ສຸຂສຎ຺ຎາ ປຫີຍນ຺ຕິ. ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສິໂນ ວິຫຣໂຕ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາ ປຫີຍນ຺ຕິ. ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສິໂນ ວິຫຣໂຕ ອຕ຺ຕສຎ຺ຎາ ປຫີຍນ຺ຕິ. ຍໍ ຍໍ ວາ ປນ ຘມ຺ມໍ ໂຣຈຍຕິ ວາ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ ວາ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ໂຍ ປຏິປກ຺ໂຂ, ສ຺ວສ຺ສ ອນິຏ຺ຐໂຕ ອຊ຺ຌາປນ຺ໂນ ຠວຕິ. ເຕນາຫ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກຈ຺ຈາຍໂນ ‘‘ກຸສລາກຸສລຘມ຺ເມ’’ຕິ.

໓໗. ຕຕ຺ຖ ¶ ກຕໂມ ເວວຈໂນ ຫາໂຣ? ‘‘ເວວຈນານິ ພຫູນີ’’ຕິ. ຍຖາ ເອກໍ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎຫິ ເວວຈເນຫິ ນິທ຺ທິສຕິ. ຍຖາຫ ຠຄວາ –

‘‘ອາສາ ຈ ປິຫາ ອຠິນນ຺ທນາ ຈ, ອເນກຘາຕູສຸ ສຣາ ປຕິຏ຺ຐິຕາ;

ອຎ຺ຎາຓມູລປ຺ປຠວາ ປຊປ຺ປິຕາ, ສພ຺ພາ ມຍາ ພ຺ຍນ຺ຕິກຕາ ສມູລິກາ’’ຕິ.

ອາສາ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ ຍາ ຠວິສ຺ສສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ອາສີສນາ [ອາສິໍສນາ (ສີ.)] ອວສ຺ສໍ ອາຄມິສ຺ສຕີຕິ ອາສາສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ປິຫາ ນາມ ຍາ ວຕ຺ຕມານສ຺ສ [ວຕ຺ຕມານກສ຺ສ (ສີ.)] ອຕ຺ຖສ຺ສ ປຕ຺ຖນາ, ເສຍ຺ຍຕຣໍ ວາ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອທິໂສ ຠເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ປິຫາສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຕ຺ຖນິປ຺ຜຕ຺ຕິປຏິປາລນາ ອຠິນນ຺ທນາ ນາມ, ປິຍໍ ວາ ຎາຕິໍ ອຠິນນ຺ທຕິ, ປິຍໍ ວາ ຘມ຺ມໍ ອຠິນນ຺ທຕິ, ອປ຺ປຏິກູລໂຕ ວາ ອຠິນນ຺ທຕິ.

ອເນກຘາຕູຕິ ¶ ຈກ຺ຂຸຘາຕຸ ຣູປຘາຕຸ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ, ໂສຕຘາຕຸ ສທ຺ທຘາຕຸ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ, ຆານຘາຕຸ ຄນ຺ຘຘາຕຸ ຆານວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ, ຊິວ຺ຫາຘາຕຸ ຣສຘາຕຸ ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ¶ , ກາຍຘາຕຸ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພຘາຕຸ ກາຍວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ, ມໂນຘາຕຸ ຘມ຺ມຘາຕຸ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ.

ສຣາຕິ ເກຈິ ຣູປາຘິມຸຕ຺ຕາ ເກຈິ ສທ຺ທາຘິມຸຕ຺ຕາ ເກຈິ ຄນ຺ຘາຘິມຸຕ຺ຕາ ເກຈິ ຣສາຘິມຸຕ຺ຕາ ເກຈິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຘິມຸຕ຺ຕາ ເກຈິ ຘມ຺ມາຘິມຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ຍານິ ຉ ເຄຫສິຕານິ ໂທມນສ຺ສານິ ຍານິ ຈ ຉ ເຄຫສິຕານິ ໂສມນສ຺ສານິ ຍານິ ຈ ຉ ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕານິ ໂທມນສ຺ສານິ ຍານິ ຈ ຉ ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕານິ ໂສມນສ຺ສານິ, ອິມານິ ຈຕຸວີສປທານິ ຕຓ຺ຫາປກ຺ໂຂ, ຕຓ຺ຫາຍ ເອຕໍ ເວວຈນໍ. ຍາ ຉ ອຸເປກ຺ຂາ ເຄຫສິຕາ, ອຍໍ ທິຏ຺ຐິປກ຺ໂຂ.

໓໘. ສາເຍວ ປຕ຺ຖນາກາເຣນ ຘມ຺ມນນ຺ທີ ຘມ຺ມເປມໍ ຘມ຺ມຊ຺ໂຌສານນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ເອຕໍ ເວວຈນໍ. ຈິຕ຺ຕໍ ມໂນ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ¶ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອຕໍ ເວວຈນໍ. ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ມໂນຘາຕຸ ມນາຍຕນໍ ວິຊານນາຕິ ມນສ຺ເສຕໍ ເວວຈນໍ. ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຎ຺ຎາພລໍ ອຘິປຎ຺ຎາ ສິກ຺ຂາ ປຎ຺ຎາ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ຎາຓໍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ຕີຣຓາ ວິປສ຺ສນາ ຘມ຺ເມ ຎາຓໍ ອຕ຺ເຖ ຎາຓໍ ອນ຺ວເຍ ຎາຓໍ ຂເຍ ຎາຓໍ ອນຸປ຺ປາເທ ຎາຓໍ ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຎ຺ຎາຕາວິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຈກ຺ຂຸ ວິຊ຺ຊາ ພຸທ຺ຘິ ຠູຣິ ເມຘາ ອາໂລໂກ, ຍໍ ວາ ປນ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອຎ຺ຎໍປິ ເອວໍ ຊາຕິຍໍ, ປຎ຺ຎາຍ ເອຕໍ ເວວຈນໍ. ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ໂລກຸຕ຺ຕຣານິ, ສພ຺ພາ ປຎ຺ຎາ. ອປິ ຈ ອາຘິປເຕຍ຺ຍຏ຺ເຐນ ສທ຺ຘາ, ອາຣມ຺ຠຏ຺ເຐນ ວີຣິຍໍ, ອປິລາປນຏ຺ເຐນ ສຕິ, ອວິກ຺ເຂປຏ຺ເຐນ ສມາຘິ, ປຊານນຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຎາ.

ຍຖາ ຈ ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຄໂຕ ໂລກວິທູ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ. ພລນິປ຺ຜຕ຺ຕິຄໂຕ ເວສາຣຊ຺ຊປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຘິຄຕປ຺ປຏິສມ຺ຠິໂທ ຈຕຸໂຍຄວິປ຺ປຫີໂນ ອຄຕິຄມນວີຕິວຕ຺ໂຕ ອຸທ຺ຘຏສລ຺ໂລ ນິຣູຬ຺ຫວໂຓ ມທ຺ທິຕກຓ຺ຑໂກ ນິພ຺ພາປິຕປຣິຍຸຏ຺ຐາໂນ [ນິພ຺ພາຫິຕ … (ກ.)] ພນ຺ຘນາຕີໂຕ ຄນ຺ຖວິນິເວຐໂນ ອຊ຺ຌາສຍວີຕິວຕ຺ໂຕ ຠິນ຺ນນ຺ຘກາໂຣ ຈກ຺ຂຸມາ ໂລກຘມ຺ມສມຕິກ຺ກນ຺ໂຕ ອນຸໂຣຘວິໂຣຘວິປ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ເຐສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອສງ຺ເຂປຄໂຕ ພນ຺ຘນາຕິວຕ຺ໂຕ ຐປິຕສງ຺ຄາໂມ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕໂຣ ອຸກ຺ກາຘໂຣ ອາໂລກກໂຣ ປຊ຺ໂຊຕກໂຣ ຕໂມນຸໂທ ຣຓຎ຺ຊໂຫ ອປຣິມາຓວຓ຺ໂຓ ອປ຺ປເມຍ຺ຍວຓ຺ໂຓ ອສງ຺ເຂຍ຺ຍວຓ຺ໂຓ ອາຠໍກໂຣ ປຠໍກໂຣ ຘມ຺ໂມຠາສປຊ຺ໂຊຕກໂຣຕິ ¶ ຈ ພຸທ຺ຘາ ຠຄວນ຺ໂຕຕິ ຈ ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິຍາ ເອຕໍ ເວວຈນໍ.

ຍຖາ ຈ ຘມ຺ມານຸສ຺ສຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ¶ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ອກາລິໂກ ເອຫິປສ຺ສິໂກ ¶ ໂອປເນຍ຺ຍິໂກ [ໂອປນຍິໂກ (ສີ.)] ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິຎ຺ຎູຫິ. ຍທິທໍ ມທນິມ຺ມທໂນ ປິປາສວິນໂຍ ອາລຍສມຸຄ຺ຆາໂຏ ວຏ຺ຏູປຈ຺ເຉໂທ ສຸຎ຺ຎໂຕ ອຕິທຸລ຺ລໂຠ ຕຓ຺ຫກ຺ຂໂຍ ວິຣາໂຄ ນິໂຣໂຘ ນິພ຺ພານໍ.

‘‘ອສງ຺ຂຕໍ ອນຕໍ [ອສງ຺ຂຕໍ ນນ຺ຕ … (ສີ.) ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໔.໔໐໙] ອນາສວຎ຺ຈ, ສຈ຺ຈຎ຺ຈ ປາຣໍ ນິປຸຓໍ ສຸທຸທ຺ທສໍ;

ອຊຊ຺ຊຣໍ ຘຸວໍ ອປໂລກິຕໍ [ອປໂລກິຍໍ (ສີ. ກ.)], ອນິທສ຺ສນໍ ນິປ຺ປປຎ຺ຈ ສນ຺ຕໍ.

‘‘ອມຕໍ ປຓີຕຎ຺ຈ ສິວຎ຺ຈ ເຂມໍ, ຕຓ຺ຫາກ຺ຂໂຍ ອຈ຺ຉຣິຍຎ຺ຈ ອພ຺ຠຸຕໍ;

ອນີຕິກໍ ອນີຕິກຘມ຺ມໍ [ນີຕິກຘມ຺ມເມວ ວາ (ສີ. ກ.) ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໔.໔໐໙], ນິພ຺ພານເມຕໍ ສຸຄເຕນ ເທສິຕໍ.

‘‘ອຊາຕໍ ອຠູຕໍ ອນຸປທ຺ທວຎ຺ຈ, ອກຕໍ ອໂສກຎ຺ຈ ອໂຖ ວິໂສກໍ;

ອນູປສຄ຺ຄໍນຸປສຄ຺ຄຘມ຺ມໍ, ນິພ຺ພານເມຕໍ ສຸຄເຕນ ເທສິຕໍ.

‘‘ຄມ຺ຠີຣຎ຺ເຈວ ທຸປ຺ປສ຺ສໍ, ອຸຕ຺ຕຣຎ຺ຈ ອນຸຕ຺ຕຣໍ;

ອສມໍ ອປ຺ປຏິສມໍ, ເຊຏ຺ຐໍ ເສຏ຺ຐນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ເລຓຎ຺ຈ ຕາຓໍ ອຣຓໍ ອນງ຺ຄຓໍ, ອກາຈ ເມຕໍ ວິມລນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ;

ທີໂປ ສຸຂໍ ອປ຺ປມາຓໍ ປຕິຏ຺ຐາ, ອກິຎ຺ຈນໍ ອປ຺ປປຎ຺ຈນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

ຍຖາ ¶ ຈ ສງ຺ຆານຸສ຺ສຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ອຸຊຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຎາຍປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຍທິທໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຸຣິສຍຸຄານິ ອຏ຺ຐ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລາ ເອສ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ປາຫຸເນຍ຺ໂຍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ອຎ຺ຊລິກຣຓີໂຍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ, ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ¶ ສມາຘິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ໂນ ວິມຸຕ຺ຕິສມ຺ປນ຺ໂນ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນສມ຺ປນ຺ໂນ ສຕ຺ຕານໍ ສາໂຣ ສຕ຺ຕານໍ ມຓ຺ໂຑ ສຕ຺ຕານໍ ອຸທ຺ຘາໂຣ ສຕ຺ຕານໍ ເອສິກາ [ເອສິໂກ (ກ.)] ສຕ຺ຕານໍ ສຸຣຠິປສູນໍ ປຸຊ຺ໂຊ ເທວານຎ຺ຈ ມນຸສ຺ສານຎ຺ຈາຕິ ສງ຺ຆານຸສ຺ສຕິຍາ ເອຕໍ ເວວຈນໍ.

ຍຖາ ຈ ສີລານຸສ຺ສຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຍານິ ຕານິ ສີລານິ ອຂຓ຺ຑານິ ອຈ຺ຉິທ຺ທານິ ອສພລານິ ອກມ຺ມາສານິ ອຣິຍານິ ອຣິຍກນ຺ຕານິ ຠຸຊິສ຺ສານິ ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ຖານິ ອປຣາມຏ຺ຐານິ ສມາຘິສໍວຕ຺ຕນິການິ, ອລງ຺ກາໂຣ ຈ ສີລໍ ອຸຕ຺ຕມງ຺ໂຄປໂສຠຓຕາຍ, ນິຘານຎ຺ຈ ສີລໍ ສພ຺ພໂທຠຄ຺ຄສມຕິກ຺ກມນຏ຺ເຐນ ¶ , ສິປ຺ປຎ຺ຈ ສີລໍ ອກ຺ຂຓເວຘິຕາຍ, ເວລາ ຈ ສີລໍ ອນຕິກ຺ກມນຏ຺ເຐນ, ຘຎ຺ຎຎ຺ຈ ສີລໍ ທລິທ຺ໂທປຈ຺ເຉທນຏ຺ເຐນ [ທຬິທ຺ໂທ… (ສີ.)], ອາທາໂສ ຈ ສີລໍ ຘມ຺ມໂວໂລກນຕາຍ, ປາສາໂທ ຈ ສີລໍ ໂວໂລກນຏ຺ເຐນ, ສພ຺ພຠູມານຸປຣິວຕ຺ຕິ ຈ ສີລໍ ອມຕປຣິໂຍສານນ຺ຕິ ສີລານຸສ຺ສຕິຍາ ເອຕໍ ເວວຈນໍ.

ຍຖາ ຈ ຈາຄານຸສ຺ສຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຣິຍສາວໂກ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ ມຸຕ຺ຕຈາໂຄ ປຍຕປາຓິ ໂວສ຺ສຄ຺ຄຣໂຕ ຍາຈໂຍໂຄ ທານສໍວິຠາຄຣໂຕຕິ ຈາຄານຸສ຺ສຕິຍາ ເອຕໍ ເວວຈນໍ. ເຕນາຫ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກຈ຺ຈາຍໂນ ‘‘ເວວຈນານິ ພຫູນີ’’ຕິ.

໓໙. ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຫາໂຣ? ‘‘ເອກໍ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕີຫິ ວິວິຘາຫິ ເທເສຕີ’’ຕິ.

ຍາ ¶ ປກຕິກຖາຍ ເທສນາ. ອຍໍ ນິກ຺ເຂປປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ກາ ຈ ປກຕິກຖາຍ ເທສນາ, ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ. ຍຖາ ຠຄວາ ອາຫ ‘‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ອຍໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ຉນ຺ນໍ ຘາຕູນໍ ອຏ຺ຐາຣສນ຺ນໍ ຘາຕູນໍ ທ຺ວາທສນ຺ນໍ ອາຍຕນານໍ ທສນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ນິກ຺ເຂປປຎ຺ຎຕ຺ຕິ.

ກພຬີກາເຣ ¶ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຫາເຣ ອຕ຺ຖິ ຣາໂຄ ອຕ຺ຖິ ນນ຺ທີ [ນນ຺ທິ (ສີ.) ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໒.໖໔)] ອຕ຺ຖິ ຕຓ຺ຫາ, ປຕິຏ຺ຐິຕໍ ຕຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຣູຬ຺ຫໍ. ຍຕ຺ຖ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຣູຬ຺ຫໍ, ອຕ຺ຖິ ຕຕ຺ຖ ນາມຣູປສ຺ສ ອວກ຺ກນ຺ຕິ. ຍຕ຺ຖ ອຕ຺ຖິ ນາມຣູປສ຺ສ ອວກ຺ກນ຺ຕິ, ອຕ຺ຖິ ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຂາຣານໍ ວຸທ຺ຘິ [ພຸທ຺ຘິ (ກ.)]. ຍຕ຺ຖ ອຕ຺ຖິ ສງ຺ຂາຣານໍ ວຸທ຺ຘິ, ອຕ຺ຖິ ຕຕ຺ຖ ອາຍຕິໍ ປຸນພ຺ຠວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຍຕ຺ຖ ອຕ຺ຖິ ອາຍຕິໍ ປຸນພ຺ຠວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ອຕ຺ຖິ ຕຕ຺ຖ ອາຍຕິໍ ຊາຕິຊຣາມຣຓໍ. ຍຕ຺ຖ ອຕ຺ຖິ ອາຍຕິໍ ຊາຕິຊຣາມຣຓໍ, ສໂສກໍ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສທຣໍ ສອຸປາຍາສນ຺ຕິ ວທາມິ.

ຜສ຺ເສ ເຈ…ເປ… ມໂນສຎ຺ເຈຕນາຍ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຫາເຣ. ວິຎ຺ຎາເຓ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຫາເຣ ອຕ຺ຖິ ຣາໂຄ ອຕ຺ຖິ ນນ຺ທີ ອຕ຺ຖິ ຕຓ຺ຫາ, ປຕິຏ຺ຐິຕໍ ຕຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຣູຬ຺ຫໍ. ຍຕ຺ຖ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຣູຬ຺ຫໍ, ອຕ຺ຖິ ຕຕ຺ຖ ນາມຣູປສ຺ສ ອວກ຺ກນ຺ຕິ. ຍຕ຺ຖ ອຕ຺ຖິ ນາມຣູປສ຺ສ ອວກ຺ກນ຺ຕິ ¶ , ອຕ຺ຖິ ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຂາຣານໍ ວຸທ຺ຘິ. ຍຕ຺ຖ ອຕ຺ຖິ ສງ຺ຂາຣານໍ ວຸທ຺ຘິ, ອຕ຺ຖິ ຕຕ຺ຖ ອາຍຕິໍ ປຸນພ຺ຠວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຍຕ຺ຖ ອຕ຺ຖິ ອາຍຕິໍ ປຸນພ຺ຠວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ອຕ຺ຖິ ຕຕ຺ຖ ອາຍຕິໍ ຊາຕິຊຣາມຣຓໍ. ຍຕ຺ຖ ອຕ຺ຖິ ອາຍຕິໍ ຊາຕິຊຣາມຣຓໍ, ສໂສກໍ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສທຣໍ ສອຸປາຍາສນ຺ຕິ ວທາມິ. ອຍໍ ປຠວປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ສມຸທຍສ຺ສ ຈ.

ກພຬີກາເຣ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ [ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໒.໖໔], ອາຫາເຣ ນຕ຺ຖິ ຣາໂຄ ນຕ຺ຖິ ນນ຺ທີ ນຕ຺ຖິ ຕຓ຺ຫາ, ອປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕໍ ຕຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອວິຣູຬ຺ຫໍ. ຍຕ຺ຖ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອວິຣູຬ຺ຫໍ, ນຕ຺ຖິ ຕຕ຺ຖ ນາມຣູປສ຺ສ ອວກ຺ກນ຺ຕິ. ຍຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ ນາມຣູປສ຺ສ ອວກ຺ກນ຺ຕິ, ນຕ຺ຖິ ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຂາຣານໍ ວຸທ຺ຘິ. ຍຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ ສງ຺ຂາຣານໍ ວຸທ຺ຘິ, ນຕ຺ຖິ ຕຕ຺ຖ ອາຍຕິໍ ປຸນພ຺ຠວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຍຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ ອາຍຕິໍ ປຸນພ຺ຠວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ນຕ຺ຖິ ຕຕ຺ຖ ¶ ອາຍຕິໍ ຊາຕິຊຣາມຣຓໍ. ຍຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ ອາຍຕິໍ ຊາຕິຊຣາມຣຓໍ, ອໂສກໍ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອທຣໍ ອນຸປາຍາສນ຺ຕິ ວທາມິ.

ຜສ຺ເສ ເຈ…ເປ… ມໂນສຎ຺ເຈຕນາຍ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຫາເຣ. ວິຎ຺ຎາເຓ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຫາເຣ ນຕ຺ຖິ ຣາໂຄ ນຕ຺ຖິ ນນ຺ທີ ນຕ຺ຖິ ຕຓ຺ຫາ, ອປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕໍ ຕຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອວິຣູຬ຺ຫໍ. ຍຕ຺ຖ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອວິຣູຬ຺ຫໍ, ນຕ຺ຖິ ຕຕ຺ຖ ນາມຣູປສ຺ສ ອວກ຺ກນ຺ຕິ. ຍຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ ນາມຣູປສ຺ສ ອວກ຺ກນ຺ຕິ, ນຕ຺ຖິ ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຂາຣານໍ ວຸທ຺ຘິ. ຍຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ ສງ຺ຂາຣານໍ ວຸທ຺ຘິ, ນຕ຺ຖິ ຕຕ຺ຖ ອາຍຕິໍ ປຸນພ຺ຠວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຍຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ ອາຍຕິໍ ປຸນພ຺ຠວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ນຕ຺ຖິ ຕຕ຺ຖ ອາຍຕິໍ ຊາຕິຊຣາມຣຓໍ. ຍຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ ອາຍຕິໍ ຊາຕິຊຣາມຣຓໍ, ອໂສກໍ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອທຣໍ ອນຸປາຍາສນ຺ຕິ ວທາມິ.

ອຍໍ ¶ ປຣິຎ຺ຎາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ, ປຫານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສມຸທຍສ຺ສ, ຠາວນາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ມຄ຺ຄສ຺ສ, ສຈ຺ຉິກິຣິຍາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນິໂຣຘສ຺ສ.

໔໐. ສມາຘິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠາເວຖ. ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ນິປໂກ ສໂຕ, ສມາຫິໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ກິຎ຺ຈ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ? ‘‘ຈກ຺ຂຸ [ຈກ຺ຂຸໍ (ກ.) ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໔.໙໙] ອນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ‘‘ຣູປາ ອນິຈ຺ຈາ’’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ ‘‘ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ອນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ‘‘ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ໂສ ອນິຈ຺ໂຈ’’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ຍມ຺ປິທໍ [ຍມິທໍ (ສີ. ກ.)] ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເວທຍິຕໍ ສຸຂໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ວາ, ຕມ຺ປິ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ.

ໂສຕໍ ¶ …ເປ… ຆານໍ…ເປ… ຊິວ຺ຫາ…ເປ… ກາໂຍ…ເປ… ‘‘ມໂນ ອນິຈ຺ໂຈ’’ຕິ [ອນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໑໐໐)] ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ‘‘ຘມ຺ມາ ອນິຈ຺ຈາ’’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ‘‘ມໂນວິຎ຺ຎາຓໍ ອນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ‘‘ມໂນສມ຺ຜສ຺ໂສ ອນິຈ຺ໂຈ’’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ຍມ຺ປິທໍ ມໂນສມ຺ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເວທຍິຕໍ ສຸຂໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ວາ, ຕມ຺ປິ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ.

ອຍໍ ຠາວນາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ມຄ຺ຄສ຺ສ, ປຣິຎ຺ຎາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ, ປຫານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສມຸທຍສ຺ສ, ສຈ຺ຉິກິຣິຍາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນິໂຣຘສ຺ສ.

ຣູປໍ ¶ , ຣາຘ, ວິກິຣຖ ວິຘມຖ ວິທ຺ຘໍເສຖ ວິກີຬນິຍໍ [ວິກີຬນິກໍ (ສີ. ກ.) ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໓.໑໖໙] ກໂຣຖ, ປຎ຺ຎາຍ ຕຓ຺ຫກ຺ຂຍາຍ ປຏິປຊ຺ຊຖ. ຕຓ຺ຫກ຺ຂຍາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂໂຍ, ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາ ນິພ຺ພານໍ. ເວທນໍ…ເປ…. ສຎ຺ຎໍ…ເປ… ສງ຺ຂາເຣ ວິຎ຺ຎາຓໍ ວິກິຣຖ ວິຘມຖ ວິທ຺ຘໍເສຖ ວິກີຬນິຍໍ ກໂຣຖ, ປຎ຺ຎາຍ ຕຓ຺ຫກ຺ຂຍາຍ ປຏິປຊ຺ຊຖ. ຕຓ຺ຫກ຺ຂຍາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂໂຍ, ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາ ນິພ຺ພານໍ.

ອຍໍ ນິໂຣຘປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນິໂຣຘສ຺ສ, ນິພ຺ພິທາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອສ຺ສາທສ຺ສ, ປຣິຎ຺ຎາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ, ປຫານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສມຸທຍສ຺ສ, ຠາວນາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ມຄ຺ຄສ຺ສ, ສຈ຺ຉິກິຣິຍາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນິໂຣຘສ຺ສ.

‘‘ໂສ ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ’’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ’’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ ‘‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ.

ອຍໍ ¶ ປຏິເວຘປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສຈ຺ຈານໍ, ນິກ຺ເຂປປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ທສ຺ສນຠູມິຍາ, ຠາວນາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ມຄ຺ຄສ຺ສ, ສຈ຺ຉິກິຣິຍາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສ຺ສ. ‘‘ໂສ ອິເມ ອາສວາ’’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘‘ອຍໍ ອາສວສມຸທໂຍ’’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘‘ອຍໍ ອາສວນິໂຣໂຘ’’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ‘‘ອຍໍ ອາສວນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ‘‘ອິເມ ອາສວາ ອເສສໍ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີ’’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ.

ອຍໍ ອຸປ຺ປາທປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຂເຍ ຎາຓສ຺ສ, ໂອກາສປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອນຸປ຺ປາເທ ຎາຓສ຺ສ, ຠາວນາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ມຄ຺ຄສ຺ສ, ປຣິຎ຺ຎາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ, ປຫານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສມຸທຍສ຺ສ, ອາຣມ຺ຠປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ¶ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ, ອາສາຏນປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອາສາຏິການໍ, ນິກ຺ເຂປປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຠາວນາຠູມິຍາ, ອຠິນິຆາຕປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ.

໔໑. ອິທໍ ‘‘ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸພ຺ເພ ອນນຸສ຺ສຸເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຈກ຺ຂຸໍ ອຸທປາທິ, ຎາຓໍ ອຸທປາທິ, ປຎ຺ຎາ ອຸທປາທິ, ວິຊ຺ຊາ ອຸທປາທິ, ອາໂລໂກ ອຸທປາທິ. ອຍໍ ‘‘ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ’’ຕິ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ອຍໍ ‘‘ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ’’ຕິ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ…. ອຍໍ ‘‘ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’’ຕິ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸພ຺ເພ ¶ ອນນຸສ຺ສຸເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຈກ຺ຂຸໍ ອຸທປາທິ, ຎາຓໍ ອຸທປາທິ, ປຎ຺ຎາ ອຸທປາທິ, ວິຊ຺ຊາ ອຸທປາທິ, ອາໂລໂກ ອຸທປາທິ.

ອຍໍ ເທສນາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສຈ຺ຈານໍ, ນິກ຺ເຂປປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສຸຕມຍິຍາ ປຎ຺ຎາຍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ, ປວຕ຺ຕນາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຘມ຺ມຈກ຺ກສ຺ສ.

‘‘ຕໍ ໂຂ ປນິທໍ ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸພ຺ເພ ອນນຸສ຺ສຸເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຈກ຺ຂຸໍ ອຸທປາທິ, ຎາຓໍ ອຸທປາທິ, ປຎ຺ຎາ ອຸທປາທິ, ວິຊ຺ຊາ ອຸທປາທິ, ອາໂລໂກ ອຸທປາທິ. ‘‘ໂສ ໂຂ ປນາຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ ປຫາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ‘‘ໂສ ໂຂ ປນາຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ‘‘ສາ ໂຂ ປນາຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ ຠາເວຕພ຺ພາ’’ຕິ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ ປຸພ຺ເພ ອນນຸສ຺ສຸເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຈກ຺ຂຸໍ ອຸທປາທິ, ຎາຓໍ ອຸທປາທິ, ປຎ຺ຎາ ອຸທປາທິ, ວິຊ຺ຊາ ອຸທປາທິ, ອາໂລໂກ ອຸທປາທິ.

ອຍໍ ຠາວນາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ມຄ຺ຄສ຺ສ, ນິກ຺ເຂປປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈິນ຺ຕາມຍິຍາ ປຎ຺ຎາຍ, ສຈ຺ຉິກິຣິຍາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ.

‘‘ຕໍ ¶ ໂຂ ປນິທໍ ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຎ຺ຎາຕ’’ນ຺ຕິ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸພ຺ເພ ອນນຸສ຺ສຸເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຈກ຺ຂຸໍ ອຸທປາທິ, ຎາຓໍ ອຸທປາທິ, ປຎ຺ຎາ ອຸທປາທິ, ວິຊ຺ຊາ ອຸທປາທິ, ອາໂລໂກ ອຸທປາທິ. ‘‘ໂສ ໂຂ ປນາຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ ປຫີໂນ’’ຕິ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ‘‘ໂສ ໂຂ ປນາຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ ສຈ຺ຉິກໂຕ’’ຕິ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ‘‘ສາ ໂຂ ປນາຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ ຠາວິຕາ’’ຕິ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ ປຸພ຺ເພ ອນນຸສ຺ສຸເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຈກ຺ຂຸໍ ອຸທປາທິ, ຎາຓໍ ອຸທປາທິ, ປຎ຺ຎາ ອຸທປາທິ, ວິຊ຺ຊາ ອຸທປາທິ, ອາໂລໂກ ອຸທປາທິ. ອຍໍ ຠາວນາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ມຄ຺ຄສ຺ສ, ນິກ຺ເຂປປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຠາວນາມຍິຍາ ປຎ຺ຎາຍ, ສຈ຺ຉິກິຣິຍາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອຎ຺ຎາຕາວິໂນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ, ປວຕ຺ຕນາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຘມ຺ມຈກ຺ກສ຺ສ.

‘‘ຕຸລມຕຸລຎ຺ຈ ¶ ສມ຺ຠວໍ, ຠວສງ຺ຂາຣມວສ຺ສຊິ ມຸນິ;

ອຊ຺ຌຕ຺ຕຣໂຕ ສມາຫິໂຕ, ອຠິນ຺ທິ [ອຠິທາ (ສີ. ກ.) ປສ຺ສ ທີ. ນິ. ໒.໑໖໙] ກວຈມິວຕ຺ຕສມ຺ຠວ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຕຸລ’’ນ຺ຕິ ¶ ສງ຺ຂາຣຘາຕຸ. ‘‘ອຕຸລ’’ນ຺ຕິ ນິພ຺ພານຘາຕຸ, ‘‘ຕຸລມຕຸລຎ຺ຈ ສມ຺ຠວ’’ນ຺ຕິ ອຠິຎ຺ຎາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສພ຺ພຘມ຺ມານໍ. ນິກ຺ເຂປປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາຍ. ‘‘ຠວສງ຺ຂາຣມວສ຺ສຊິ ມຸນີ’’ຕິ ປຣິຈ຺ຈາຄປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສມຸທຍສ຺ສ. ປຣິຎ຺ຎາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ. ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕຣໂຕ ສມາຫິໂຕ’’ຕິ ຠາວນາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ກາຍຄຕາຍ ສຕິຍາ. ຐິຕິປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາຍ. ‘‘ອຠິນ຺ທິ ກວຈມິວຕ຺ຕສມ຺ຠວ’’ນ຺ຕິ ອຠິນິພ຺ພິທາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ອຸປາທານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕາຍ, ປທາລນາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອວິຊ຺ຊຓ຺ຑໂກສານໍ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ຕຸລມຕຸລຎ຺ຈ ສມ຺ຠວ’’ນ຺ຕິ.

ໂຍ ທຸກ຺ຂມທ຺ທກ຺ຂິ ຍໂຕນິທານໍ, ກາເມສຸ ໂສ ຊນ຺ຕຸ ກຖໍ ນເມຍ຺ຍ;

ກາມາ ຫິ ໂລເກ ສງ຺ໂຄຕິ ຎຕ຺ວາ, ເຕສໍ ສຕີມາ ວິນຍາຍ ສິກ຺ເຂຕິ.

‘‘ໂຍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ເວວຈນປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈ. ‘‘ຍໂຕນິທານ’’ນ຺ຕິ ປຠວປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈ ສມຸທຍສ຺ສ ປຫານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈ. ‘‘ອທ຺ທກ຺ຂີ’’ຕິ ເວວຈນປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈ ຎາຓຈກ຺ຂຸສ຺ສ ປຏິເວຘປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈ. ‘‘ກາເມສຸ ໂສ ຊນ຺ຕຸກຖໍ ນເມຍ຺ຍາ’’ຕິ ເວວຈນປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈ ກາມຕຓ຺ຫາຍ ອຠິນິເວສປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈ. ‘‘ກາມາ ຫິ ໂລເກ ສງ຺ໂຄຕິ ຎຕ຺ວາ’’ຕິ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກໂຕ ທສ຺ສນປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ກາມານໍ. ກາມາ ຫິ ອງ຺ຄາຣກາສູປມາ ມໍສເປສູປມາ ປາວກກປ຺ປາ ປປາຕອຸຣໂຄປມາ ຈ. ‘‘ເຕສໍ ສຕີມາ’’ຕິ ອປຈຍປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ປຫານາຍ, ນິກ຺ເຂປປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ກາຍຄຕາຍ ¶ ສຕິຍາ, ຠາວນາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ມຄ຺ຄສ຺ສ. ‘‘ວິນຍາຍ ສິກ຺ເຂ’’ຕິ ປຏິເວຘປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຣາຄວິນຍສ຺ສ ໂທສວິນຍສ຺ສ ໂມຫວິນຍສ຺ສ. ‘‘ຊນ຺ຕູ’’ຕິ ເວວຈນປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ໂຍຄິສ຺ສ. ຍທາ ຫິ ໂຍຄີ ກາມາ ສງ຺ໂຄຕິ ປຊານາຕິ. ໂສ ກາມານໍ ອນຸປ຺ປາທາຍ ກຸສເລ ຘມ຺ເມ ອຸປ຺ປາທຍຕິ, ໂສ ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປ຺ປາທາຍ ວາຍມຕິ. ອຍໍ ¶ ວາຍາມປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ. ນິກ຺ເຂປປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ໂອຣມຕ຺ຕິກາຍ ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ. ຕຕ຺ຖ ໂສ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ຐິຕິຍາ ວາຍມຕີຕິ ອຍໍ ອປ຺ປມາທປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຠາວນາຍ, ນິກ຺ເຂປປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ, ອາຣກ຺ຂປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ, ຐິຕິປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາຍ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ໂຍ ທຸກ຺ຂມທ຺ທກ຺ຂິ ຍໂຕນິທານ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ໂມຫສມ຺ພນ຺ຘໂນ ¶ ໂລໂກ, ຠພ຺ພຣູໂປວ ທິສ຺ສຕິ;

ອຸປຘິພນ຺ຘໂນ [ອຸປຘິສມ຺ພນ຺ຘໂນ (ສີ.) ປສ຺ສ ອຸທາ. ໗໐] ພາໂລ, ຕມສາ ປຣິວາຣິໂຕ;

ອສ຺ສິຣີ ວິຍ [ສສ຺ສໂຕຣິວ (ອຸທາ. ໗໐)] ຂາຍຕິ, ປສ຺ສໂຕ ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈນ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ໂມຫສມ຺ພນ຺ຘໂນ ໂລໂກ’’ຕິ ເທສນາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວິປລ຺ລາສານໍ. ‘‘ຠພ຺ພຣູໂປວ ທິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວິປຣີຕປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ໂລກສ຺ສ. ‘‘ອຸປຘິພນ຺ຘໂນ ພາໂລ’’ຕິ ປຠວປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ປາປການໍ ອິຈ຺ຉາວຈຣານໍ, ກິຈ຺ຈປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ປຣິຍຸຏ຺ຐານານໍ. ພລວປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ກິເລສານໍ. ວິຣູຫນາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສງ຺ຂາຣານໍ. ‘‘ຕມສາ ປຣິວາຣິໂຕ’’ຕິ ເທສນາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອວິຊ຺ຊນ຺ຘກາຣສ຺ສ ເວວຈນປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈ. ‘‘ອສ຺ສິຣີ ວິຍ ຂາຍຕີ’’ຕິ ທສ຺ສນປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸສ຺ສ, ນິກ຺ເຂປປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸສ຺ສ. ‘‘ປສ຺ສໂຕ ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈນ’’ນ຺ຕິ ປຏິເວຘປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສຕ຺ຕານໍ, ຣາໂຄ ກິຎ຺ຈນໍ ໂທໂສ ກິຎ຺ຈນໍ ໂມໂຫ ກິຎ຺ຈນໍ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ໂມຫສມ຺ພນ຺ຘໂນ ໂລໂກ’’ຕິ.

‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຊາຕໍ ອຠູຕໍ ອກຕໍ ອສງ຺ຂຕໍ, ໂນ ເຈຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠວິສ຺ສ ອຊາຕໍ ອຠູຕໍ ອກຕໍ ອສງ຺ຂຕໍ. ນຍິຘ [ນ ອິຘ (ສີ. ກ.) ປສ຺ສ ອຸທາ. ໗໓] ຊາຕສ຺ສ ຠູຕສ຺ສ ກຕສ຺ສ ສງ຺ຂຕສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ ປຎ຺ຎາເຍຖ. ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຖິ ອຊາຕໍ ອຠູຕໍ ອກຕໍ ອສງ຺ຂຕໍ, ຕສ຺ມາ ຊາຕສ຺ສ ຠູຕສ຺ສ ກຕສ຺ສ ສງ຺ຂຕສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ.

‘‘ໂນ ¶ ເຈຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠວິສ຺ສ ອຊາຕໍ ອຠູຕໍ ອກຕໍ ອສງ຺ຂຕ’’ນ຺ຕິ ເທສນາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນິພ຺ພານສ຺ສ ເວວຈນປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈ. ‘‘ນຍິຘ ຊາຕສ຺ສ ຠູຕສ຺ສ ກຕສ຺ສ ສງ຺ຂຕສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’’ຕິ ເວວຈນປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສງ຺ຂຕສ຺ສ ອຸປນຍນປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ¶ ຈ. ‘‘ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຖິ ອຊາຕໍ ອຠູຕໍ ອກຕໍ ອສງ຺ຂຕ’’ນ຺ຕິ ເວວຈນປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນິພ຺ພານສ຺ສ ໂຊຕນາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈ. ‘‘ຕສ຺ມາ ຊາຕສ຺ສ ຠູຕສ຺ສ ກຕສ຺ສ ສງ຺ຂຕສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ອຍໍ ເວວຈນປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນິພ຺ພານສ຺ສ, ນິຍ຺ຍານິກປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ມຄ຺ຄສ຺ສ, ນິສ຺ສຣຓປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສໍສາຣໂຕ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ໂນ ເຈຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠວິສ຺ສາ’’ຕິ. ເຕນາຫ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກຈ຺ຈາຍໂນ ‘‘ເອກໍ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕີຫິ ວິວິຘາຫິ ເທເສຕີ’’ຕິ.

໔໒. ຕຕ຺ຖ ¶ ກຕໂມ ໂອຕຣໂຓ ຫາໂຣ? ‘‘ໂຍ ຈ ປຏິຈ຺ຈຸປ຺ປາໂທ’’ຕິ.

‘‘ອຸທ຺ຘໍ ອໂຘ ສພ຺ພຘິ ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ, ອຍໍ ອຫສ຺ມີຕິ [ອຍມຫມສ຺ມີຕິ (ສີ.) ປສ຺ສ ອຸທາ. ໖໑] ອນານຸປສ຺ສີ;

ເອວໍ ວິມຸຕ຺ໂຕ ອຸທຕາຣິ ໂອຆໍ, ອຕິຓ຺ຓປຸພ຺ພໍ ອປຸນພ຺ຠວາຍາ’’ຕິ.

‘‘ອຸທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ຣູປຘາຕຸ ຈ ອຣູປຘາຕຸ ຈ. ‘‘ອໂຘ’’ຕິ ກາມຘາຕຸ. ‘‘ສພ຺ພຘິ ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ເຕຘາຕຸເກ ອຍໍ ອເສກ຺ຂາວິມຸຕ຺ຕິ. ຕານິເຍວ ອເສກ຺ຂານິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ອຍໍ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ໂອຕຣຓາ.

ຕານິເຍວ ອເສກ຺ຂານິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ວິຊ຺ຊາ, ວິຊ຺ຊຸປ຺ປາທາ ອວິຊ຺ຊານິໂຣໂຘ, ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘາ ສງ຺ຂາຣນິໂຣໂຘ, ສງ຺ຂາຣນິໂຣຘາ ວິຎ຺ຎາຓນິໂຣໂຘ, ວິຎ຺ຎາຓນິໂຣຘາ ນາມຣູປນິໂຣໂຘ, ນາມຣູປນິໂຣຘາ ສຬາຍຕນນິໂຣໂຘ, ສຬາຍຕນນິໂຣຘາ ຜສ຺ສນິໂຣໂຘ, ຜສ຺ສນິໂຣຘາ ເວທນານິໂຣໂຘ, ເວທນານິໂຣຘາ ¶ ຕຓ຺ຫານິໂຣໂຘ, ຕຓ຺ຫານິໂຣຘາ ອຸປາທານນິໂຣໂຘ, ອຸປາທານນິໂຣຘາ ຠວນິໂຣໂຘ, ຠວນິໂຣຘາ ຊາຕິນິໂຣໂຘ, ຊາຕິນິໂຣຘາ ຊຣາມຣຓໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ເອວເມຕສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ນິໂຣໂຘ ໂຫຕິ. ອຍໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາເທຫິ ໂອຕຣຓາ.

ຕານິເຍວ ¶ ອເສກ຺ຂານິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຕີຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ສງ຺ຄຫິຕານິ – ສີລກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ເຘນ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ເຘນ, ອຍໍ ຂນ຺ເຘຫິ ໂອຕຣຓາ.

ຕານິເຍວ ອເສກ຺ຂານິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ສງ຺ຂາຣປຣິຍາປນ຺ນານິ ເຍ ສງ຺ຂາຣາ ອນາສວາ, ໂນ ຈ ຠວງ຺ຄາ, ເຕ ສງ຺ຂາຣາ ຘມ຺ມຘາຕຸສງ຺ຄຫິຕາ. ອຍໍ ຘາຕູຫິ ໂອຕຣຓາ.

ສາ ຘມ຺ມຘາຕຸ ຘມ຺ມາຍຕນປຣິຍາປນ຺ນາ, ຍໍ ອາຍຕນໍ ອນາສວໍ, ໂນ ຈ ຠວງ຺ຄໍ. ອຍໍ ອາຍຕເນຫິ ໂອຕຣຓາ.

‘‘ອຍໍ ¶ ອຫສ຺ມີຕິ ອນານຸປສ຺ສີ’’ຕິ ອຍໍ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິຍາ ສມຸຄ຺ຆາໂຕ, ສາ ເສກ຺ຂາວິມຸຕ຺ຕິ, ຕານິເຍວ ເສກ຺ຂານິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ. ອຍໍ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ໂອຕຣຓາ.

ຕານິເຍວ ເສກ຺ຂານິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ວິຊ຺ຊາ, ວິຊ຺ຊຸປ຺ປາທາ ອວິຊ຺ຊານິໂຣໂຘ, ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘາ ສງ຺ຂາຣນິໂຣໂຘ, ເອວໍ ສພ຺ໂພ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ. ອຍໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາເທຫິ ໂອຕຣຓາ.

ສາເຍວ ວິຊ຺ຊາ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ. ອຍໍ ຂນ຺ເຘຫິ ໂອຕຣຓາ.

ສາເຍວ ວິຊ຺ຊາ ສງ຺ຂາຣປຣິຍາປນ຺ນາ, ເຍ ສງ຺ຂາຣາ ອນາສວາ, ໂນ ຈ ຠວງ຺ຄາ, ເຕ ສງ຺ຂາຣາ ຘມ຺ມຘາຕຸສງ຺ຄຫິຕາ, ອຍໍ ຘາຕູຫິ ໂອຕຣຓາ.

ສາ ຘມ຺ມຘາຕຸ ຘມ຺ມາຍຕນປຣິຍາປນ຺ນາ, ຍໍ ອາຍຕນໍ ອນາສວໍ, ໂນ ຈ ຠວງ຺ຄໍ, ອຍໍ ອາຍຕເນຫິ ໂອຕຣຓາ.

ເສກ຺ຂາຍ ຈ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ອເສກ຺ຂາຍ ຈ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ວິມຸຕ຺ໂຕ ອຸທຕາຣິ ໂອຆໍ ອຕິຓ຺ຓປຸພ຺ພໍ ອປຸນພ຺ຠວາຍ. ເຕນາຫ ¶ ຠຄວາ ‘‘ອຸທ຺ຘໍ ອໂຘ’’ຕິ.

໔໓. ‘‘ນິສ຺ສິຕສ຺ສ [ປສ຺ສ ອຸທາ. ໗໔] ຈລິຕໍ, ອນິສ຺ສິຕສ຺ສ ຈລິຕໍ ນຕ຺ຖິ, ຈລິເຕ ອສຕິ ປສ຺ສທ຺ຘິ, ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ສຕິ ນຕິ ນ ໂຫຕິ, ນຕິຍາ ອສຕິ ອາຄຕິຄຕິ ນ ໂຫຕິ, ອາຄຕິຄຕິຍາ ອສຕິ ຈຸຕູປປາໂຕ ນ ໂຫຕິ, ຈຸຕູປປາເຕ ອສຕິ ເນວິຘ ນ ຫຸຣໍ ນ ອຸຠຍມນ຺ຕເຣນ ເອເສວນ຺ໂຕ ທຸກ຺ຂສ຺ສາ’’ຕິ.

‘‘ນິສ຺ສິຕສ຺ສ ຈລິຕ’’ນ຺ຕິ ນິສ຺ສໂຍ ນາມ ທຸວິໂຘ ຕຓ຺ຫານິສ຺ສໂຍ ຈ ທິຏ຺ຐິນິສ຺ສໂຍ ຈ. ຕຕ຺ຖ ຍາ ຣຕ຺ຕສ຺ສ ເຈຕນາ, ອຍໍ ຕຓ຺ຫານິສ຺ສໂຍ; ຍາ ມູຬ຺ຫສ຺ສ ເຈຕນາ, ອຍໍ ທິຏ຺ຐິນິສ຺ສໂຍ. ເຈຕນາ ປນ ສງ຺ຂາຣາ, ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ¶ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປໍ, ເອວໍ ສພ຺ໂພ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ. ອຍໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາເທຫິ ໂອຕຣຓາ.

ຕຕ຺ຖ ຍາ ຣຕ຺ຕສ຺ສ ເວທນາ, ອຍໍ ສຸຂາ ເວທນາ. ຍາ ສມ຺ມູຬ຺ຫສ຺ສ ເວທນາ, ອຍໍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ, ອິມາ ທ຺ເວ ເວທນາ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ. ອຍໍ ຂນ຺ເຘຫິ ໂອຕຣຓາ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ສຸຂາ ເວທນາ ທ຺ເວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ ອຸເປກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ອຍໍ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ໂອຕຣຓາ.

ຕານິເຍວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ສງ຺ຂາຣປຣິຍາປນ຺ນານິ, ເຍ ສງ຺ຂາຣາ ສາສວາ ຠວງ຺ຄາ, ເຕ ສງ຺ຂາຣາ ຘມ຺ມຘາຕຸສງ຺ຄຫິຕາ. ອຍໍ ຘາຕູຫິ ໂອຕຣຓາ.

ສາ ຘມ຺ມຘາຕຸ ຘມ຺ມາຍຕນປຣິຍາປນ຺ນາ, ຍໍ ອາຍຕນໍ ສາສວໍ ຠວງ຺ຄໍ, ອຍໍ ອາຍຕເນຫິ ໂອຕຣຓາ.

‘‘ອນິສ຺ສິຕສ຺ສ ຈລິຕໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ສມຖວເສນ ວາ ຕຓ຺ຫາຍ ອນິສ຺ສິໂຕ ວິປສ຺ສນາວເສ ວາ ທິຏ຺ຐິຍາ ອນິສ຺ສິໂຕ. ຍາ ວິປສ຺ສນາ ອຍໍ ວິຊ຺ຊາ, ວິຊ຺ຊຸປ຺ປາທາ ອວິຊ຺ຊານິໂຣໂຘ, ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘາ ສງ຺ຂາຣນິໂຣໂຘ, ສງ຺ຂາຣນິໂຣຘາ ວິຎ຺ຎາຓນິໂຣໂຘ, ເອວໍ ສພ຺ໂພ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ. ອຍໍ ¶ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາເທຫິ ໂອຕຣຓາ.

ສາເຍວ ວິປສ຺ສນາ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ. ອຍໍ ຂນ຺ເຘຫິ ໂອຕຣຓາ.

ສາເຍວ ວິປສ຺ສນາ ທ຺ເວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ – ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈ. ອຍໍ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ໂອຕຣຓາ.

ສາເຍວ ວິປສ຺ສນາ ສງ຺ຂາຣປຣິຍາປນ຺ນາ, ເຍ ສງ຺ຂາຣາ ອນາສວາ, ໂນ ຈ ຠວງ຺ຄາ, ເຕ ສງ຺ຂາຣາ ຘມ຺ມຘາຕຸສງ຺ຄຫິຕາ. ອຍໍ ຘາຕູຫິ ໂອຕຣຓາ.

‘‘ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ສຕີ’’ຕິ ທຸວິຘາ ປສ຺ສທ຺ຘິ ກາຍິກາ ຈ ເຈຕສິກາ ຈ. ຍໍ ກາຍິກໍ ສຸຂໍ, ອຍໍ ກາຍປສ຺ສທ຺ຘິ. ຍໍ ເຈຕສິກໍ ສຸຂໍ, ອຍໍ ເຈຕສິກາ ປສ຺ສທ຺ຘິ. ປສ຺ສທ຺ຘກາໂຍ ສຸຂໍ ເວທິຍຕິ [ເວທຍຕິ (ກ.)], ສຸຂິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ, ສມາຫິໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ຍຖາຠູຕໍ ປຊານນ຺ໂຕ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ, ນິພ຺ພິນ຺ທນ຺ໂຕ ¶ ວິຣຊ຺ຊຕິ, ວິຣາຄາ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ວິມຸຕ຺ຕສ຺ມິໍ ‘‘ວິມຸຕ຺ຕ’’ມິຕິ [ວິມຸຕ຺ຕມ຺ຫີຕິ (ສີ. ກ.)] ຎາຓໍ ໂຫຕິ, ‘‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’’ຕິ ປຊານາຕິ. ໂສ ¶ ນ ນມຕິ ຣູເປສຸ, ນ ສທ຺ເທສຸ, ນ ຄນ຺ເຘສຸ, ນ ຣເສສຸ, ນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ເພສຸ, ນ ຘມ຺ເມສຸ ຂຍາ ຣາຄສ຺ສ ຂຍາ ໂທສສ຺ສ ຂຍາ ໂມຫສ຺ສ ເຍນ ຣູເປນ ຕຖາຄຕໍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕໍ ຈຣນ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາປຍມາໂນ ປຎ຺ຎາເປຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ຣູປສ຺ສ ຂຍາ ວິຣາຄາ ນິໂຣຘາ ຈາຄາ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາ ຣູປສງ຺ຂເຍ ວິມຸຕ຺ໂຕ, ຕຖາຄໂຕ ອຕ຺ຖີຕິປິ ນ ອຸເປຕິ, ນຕ຺ຖີຕິປິ ນ ອຸເປຕິ, ອຕ຺ຖິ ນຕ຺ຖີຕິປິ ນ ອຸເປຕິ, ເນວຕ຺ຖິ ໂນ ນຕ຺ຖີຕິປິ ນ ອຸເປຕິ. ອຖ ໂຂ ຄມ຺ຠີໂຣ ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ ອສງ຺ເຂຍ຺ໂຍ ນິພ຺ພຸໂຕຕິເຍວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ ຂຍາ ຣາຄສ຺ສ, ຂຍາ ໂທສສ຺ສ, ຂຍາ ໂມຫສ຺ສ.

ຍາຍ ເວທນາຍ…ເປ… ຍາຍ ສຎ຺ຎາຍ. ເຍຫິ ສງ຺ຂາເຣຫິ. ເຍນ ວິຎ຺ຎາເຓນ ຕຖາຄຕໍ ¶ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕໍ ຈຣນ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາປຍມາໂນ ປຎ຺ຎາເປຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຂຍາ ວິຣາຄາ ນິໂຣຘາ ຈາຄາ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາ ວິຎ຺ຎາຓສງ຺ຂເຍ ວິມຸຕ຺ໂຕ, ຕຖາຄໂຕ ອຕ຺ຖີຕິປິ ນ ອຸເປຕິ, ນຕ຺ຖີຕິປິ ນ ອຸເປຕິ, ອຕ຺ຖິ ນຕ຺ຖີຕິປິ ນ ອຸເປຕິ, ເນວຕ຺ຖິ ໂນ ນຕ຺ຖີຕິປິ ນ ອຸເປຕິ. ອຖ ໂຂ ຄມ຺ຠີໂຣ ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ ອສງ຺ເຂຍ຺ໂຍ ນິພ຺ພຸໂຕຕິເຍວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ ຂຍາ ຣາຄສ຺ສ, ຂຍາ ໂທສສ຺ສ, ຂຍາ ໂມຫສ຺ສ. ‘‘ອາຄຕີ’’ຕິ ອິຘາຄຕິ. ‘‘ຄຕີ’’ຕິ ເປຈ຺ຈຠໂວ. ອາຄຕິຄຕີປິ ນ ຠວນ຺ຕິ, ‘‘ເນວິຘາ’’ຕິ ຉສຸ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິເກສຸ ອາຍຕເນສຸ. ‘‘ນ ຫຸຣ’’ນ຺ຕິ ຉສຸ ພາຫິເຣສຸ ອາຍຕເນສຸ. ‘‘ນ ອຸຠຍມນ຺ຕເຣນາ’’ຕິ ຜສ຺ສສມຸທິເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອຕ຺ຕານໍ ນ ປສ຺ສຕິ. ‘‘ເອເສວນ຺ໂຕ ທຸກ຺ຂສ຺ສາ’’ຕິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ. ໂສ ທຸວິໂຘ ໂລກິໂຍ ຈ ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ ຈ. ຕຕ຺ຖ ໂລກິໂຍ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ, ຍາວ ຊຣາມຣຓາ. ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ ສີລວໂຕ ອວິປ຺ປຏິສາໂຣ ຊາຍຕິ, ຍາວ ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາຕິ ປຊານາຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ນິສ຺ສິຕສ຺ສ ຈລິຕໍ ອນິສ຺ສິຕສ຺ສ ຈລິຕໍ ນຕ຺ຖິ…ເປ… ເອເສວນ຺ໂຕ ທຸກ຺ຂສ຺ສາ’’ຕິ.

‘‘ເຍ ເກຈິ ໂສກາ ປຣິເທວິຕາ ວາ, ທຸກ຺ຂາ [ທຸກ຺ຂໍ (ສີ. ກ.) ປສ຺ສ ອຸທາ. ໗໘] ຈ ໂລກສ຺ມິມເນກຣູປາ;

ປິຍໍ ປຏິຈ຺ຈປ຺ປຠວນ຺ຕິ ເອເຕ, ປິເຍ ອສນ຺ເຕ ນ ຠວນ຺ຕິ ເອເຕ.

ຕສ຺ມາ ¶ ຫິ ເຕ ສຸຂິໂນ ວີຕໂສກາ, ເຍສໍ ປິຍໍ ນຕ຺ຖິ ກຸຫິຎ຺ຈິ ໂລເກ;

ຕສ຺ມາ ອໂສກໍ ວິຣຊໍ ປຕ຺ຖຍາໂນ, ປິຍໍ ນ ກຍິຣາຖ ກຸຫິຎ຺ຈິ ໂລເກ’’ຕິ.

‘‘ເຍ ເກຈິ ໂສກາ ປຣິເທວິຕາ ວາ, ທຸກ຺ຂາ ຈ ໂລກສ຺ມິມເນກຣູປາ ປິຍໍ ປຏິຈ຺ຈປ຺ປຠວນ຺ຕິ ເອເຕ’’ຕິ – ອຍໍ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ. ‘‘ປິເຍ ອສນ຺ເຕ ນ ຠວນ຺ຕິ ເອເຕ’’ຕິ – ອຍໍ ສຸຂາ ເວທນາ. ເວທນາ ¶ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ. ອຍໍ ຂນ຺ເຘຫິ ໂອຕຣຓາ.

ເວທນາປຈ຺ຈຍາ ¶ ຕຓ຺ຫາ, ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາ ອຸປາທານໍ, ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຠໂວ, ຠວປຈ຺ຈຍາ ຊາຕິ, ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓໍ, ເອວໍ ສພ຺ພໍ. ອຍໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາເທຫິ ໂອຕຣຓາ.

ຕຕ຺ຖ ສຸຂາ ເວທນາ ທ຺ເວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ – ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈ. ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ທ຺ເວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ – ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈ. ອຍໍ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ໂອຕຣຓາ.

ສາ ຘມ຺ມຘາຕຸ ຘມ຺ມາຍຕນປຣິຍາປນ຺ນາ, ຍໍ ອາຍຕນໍ ສາສວໍ ຠວງ຺ຄໍ. ອຍໍ ອາຍຕເນຫິ ໂອຕຣຓາ.

ຕສ຺ມາ ຫິ ເຕ ສຸຂິໂນ ວີຕໂສກາ, ເຍສໍ ປິຍໍ ນຕ຺ຖິ ກຸຫິຎ຺ຈິ ໂລເກ;

ຕສ຺ມາ ອໂສກໍ ວິຣຊໍ ປຕ຺ຖຍາໂນ, ປິຍໍ ນ ກຍິຣາຖ ກຸຫິຎ຺ຈິ ໂລເກຕິ.

ອິທໍ ຕຓ຺ຫາປຫານໍ. ຕຓ຺ຫານິໂຣຘາ ອຸປາທານນິໂຣໂຘ, ອຸປາທານນິໂຣຘາ ຠວນິໂຣໂຘ, ເອວໍ ສພ຺ພໍ. ອຍໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາເທຫິ ໂອຕຣຓາ.

ຕໍເຍວ ຕຓ຺ຫາປຫານໍ ສມໂຖ. ໂສ ສມໂຖ ທ຺ເວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈ. ອຍໍ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ໂອຕຣຓາ.

ໂສເຍວ ສມໂຖ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ໂຘ. ອຍໍ ຂນ຺ເຘຫິ ໂອຕຣຓາ.

ໂສເຍວ ສມໂຖ ສງ຺ຂາຣປຣິຍາປນ຺ໂນ, ເຍ ສງ຺ຂາຣາ ອນາສວາ, ໂນ ຈ ຠວງ຺ຄາ, ເຕ ສງ຺ຂາຣາ ຘມ຺ມຘາຕຸສງ຺ຄຫິຕາ. ອຍໍ ຘາຕູຫິ ໂອຕຣຓາ.

ສາ ¶ ຘມ຺ມຘາຕຸ ຘມ຺ມາຍຕນປຣິຍາປນ຺ນາ, ຍໍ ອາຍຕນໍ ອນາສວໍ, ໂນ ຈ ຠວງ຺ຄໍ. ອຍໍ ອາຍຕເນຫິ ໂອຕຣຓາ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ເຍ ເກຈິ ໂສກາ’’ຕິ.

ກາມໍ ¶ ¶ ກາມຍມານສ຺ສ, ຕສ຺ສ ເຈ ຕໍ ສມິຊ຺ຌຕິ;

ອທ຺ຘາ ປີຕິມໂນ ໂຫຕິ, ລທ຺ຘາ ມຈ຺ໂຈ ຍທິຈ຺ຉຕິ.

ຕສ຺ສ ເຈ ກາມຍານສ຺ສ, ຉນ຺ທຊາຕສ຺ສ ຊນ຺ຕຸໂນ;

ເຕ ກາມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ສລ຺ລວິທ຺ໂຘວ ຣຸປ຺ປຕິ.

ໂຍ ກາເມ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ, ສປ຺ປສ຺ເສວ [ສພ຺ພສ຺ເສວ (ກ.) ປສ຺ສ ສຸ. ນິ. ໗໗໔] ປທາ ສິໂຣ;

ໂສມໍ ວິສຕ຺ຕິກໍ ໂລເກ, ສໂຕ ສມຕິວຕ຺ຕຕີຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍາ ປີຕິມນຕາ, ອຍໍ ອນຸນໂຍ. ຍທາຫ ສລ຺ລວິທ຺ໂຘວ ຣຸປ຺ປຕີຕິ, ອິທໍ ປຏິຆໍ. ອນຸນຍໍ ປຏິຆຎ຺ຈ ປນ ຕຓ຺ຫາປກ຺ໂຂ, ຕຓ຺ຫາຍ ຈ ປນ ທສຣູປີນິ ອາຍຕນານິ ປທຏ຺ຐານໍ. ອຍໍ ອາຍຕເນຫິ ໂອຕຣຓາ.

ຕານິເຍວ ທສ ຣູປີນິ ຣູປກາໂຍ ນາມສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ, ຕທຸຠຍໍ ນາມຣູປໍ, ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ສຬາຍຕນໍ, ສຬາຍຕນປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ໂສ, ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາ, ເວທນາປຈ຺ຈຍາ ຕຓ຺ຫາ, ເອວໍ ສພ຺ພໍ. ອຍໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາເທຫິ ໂອຕຣຓາ.

ຕເທວ ນາມຣູປໍ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ໂຘ; ອຍໍ ຂນ຺ເຘຫິ ໂອຕຣຓາ;

ຕເທວ ນາມຣູປໍ ອຏ຺ຐາຣສ ຘາຕຸໂຍ; ອຍໍ ຘາຕູຫິ ໂອຕຣຓາ;

ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຣູປກາໂຍ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ຣູປີນິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ໂຍ ນາມກາໂຍ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ອຣູປີນິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ອິມານິ ທສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ. ອຍໍ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ໂອຕຣຓາ.

‘‘ໂຍ ກາເມ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ, ສປ຺ປສ຺ເສວ ປທາ ສິໂຣ;

ໂສມໍ ວິສຕ຺ຕິກໍ ໂລເກ, ສໂຕ ສມຕິວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ.

ອຍໍ ສອຸປາທິເສສາ ນິພ຺ພານຘາຕຸ, ອຍໍ ຘາຕູຫິ ໂອຕຣຓາ.

ສາເຍວ ¶ ສອຸປາທິເສສາ ນິພ຺ພານຘາຕຸ ວິຊ຺ຊາ, ວິຊ຺ຊຸປ຺ປາທາ ອວິຊ຺ຊານິໂຣໂຘ, ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘາ ສງ຺ຂາຣນິໂຣໂຘ, ເອວໍ ສພ຺ພໍ. ອຍໍ ¶ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາເທຫິ ໂອຕຣຓາ.

ສາເຍວ ¶ ວິຊ຺ຊາ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ. ອຍໍ ຂນ຺ເຘຫິ ໂອຕຣຓາ.

ສາເຍວ ວິຊ຺ຊາ ທ຺ເວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ – ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈ. ອຍໍ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ໂອຕຣຓາ.

ສາເຍວ ວິຊ຺ຊາ ສງ຺ຂາຣປຣິຍາປນ຺ນາ, ເຍ ສງ຺ຂາຣາ ອນາສວາ, ໂນ ຈ ຠວງ຺ຄາ, ເຕ ສງ຺ຂາຣາ ຘມ຺ມຘາຕຸສງ຺ຄຫິຕາ. ອຍໍ ຘາຕູຫິ ໂອຕຣຓາ.

ສາ ຘມ຺ມຘາຕຸ ຘມ຺ມາຍຕນປຣິຍາປນ຺ນາ, ຍໍ ອາຍຕນໍ ອນາສວໍ, ໂນ ຈ ຠວງ຺ຄໍ. ອຍໍ ອາຍຕເນຫິ ໂອຕຣຓາ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ກາມໍ ກາມຍມານສ຺ສາ’’ຕິ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ປຏິຈ຺ຈ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຂນ຺ຘຘາຕຸອາຍຕນານິ ສໂມສຣໂຓຕຣຓານິ ຠວນ຺ຕິ. ເອວໍ ປຏິຈ຺ຈ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຂນ຺ຘຘາຕຸອາຍຕນານິ ໂອຕາເຣຕພ຺ພານິ. ເຕນາຫ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກຈ຺ຈາຍໂນ ‘‘ໂຍ ຈ ປຏິຈ຺ຈຸປ຺ປາໂທ’’ຕິ.

໔໕. ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ໂສຘໂນ ຫາໂຣ? ‘‘ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕມ຺ຫິ ປຎ຺ເຫ’’ຕິຄາຖາ. ຍຖາ ອາຍສ຺ມາ ອຊິໂຕ ປາຣາຍເນ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ –

‘‘ເກນສ຺ສຸ ນິວຸໂຕ ໂລໂກ, ເກນສ຺ສຸ ນປ຺ປກາສຕິ;

ກິສ຺ສາຠິເລປນໍ ພ຺ຣູສິ, ກິໍສຸ ຕສ຺ສ ມຫພ຺ຠຍ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ອວິຊ຺ຊາຍ ¶ ນິວຸໂຕ ໂລໂກ, [ອຊິຕາຕິ ຠຄວາ]

ຊປ຺ປາຠິເລປນໍ ພ຺ຣູມິ, ທຸກ຺ຂມສ຺ສ ມຫພ຺ຠຍ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ເກນສ຺ສຸ ນິວຸໂຕ ໂລໂກ’’ຕິ ປຎ຺ເຫ ‘‘ອວິຊ຺ຊາຍ ນິວຸໂຕ ໂລໂກ’’ຕິ ຠຄວາ ປທໍ ໂສເຘຕິ, ໂນ ຈ ອາຣມ຺ຠໍ. ‘‘ເກນສ຺ສຸ ນປ຺ປກາສຕີ’’ຕິ ¶ ປຎ຺ເຫ ‘‘ວິວິຈ຺ຉາ ປມາທາ ນປ຺ປກາສຕີ’’ຕິ ຠຄວາ ປທໍ ໂສເຘຕິ, ໂນ ຈ ອາຣມ຺ຠໍ. ‘‘ກິສ຺ສາຠິເລປນໍ ພ຺ຣູສີ’’ຕິ ປຎ຺ເຫ ‘‘ຊປ຺ປາຠິເລປນໍ ພ຺ຣູມີ’’ຕິ ຠຄວາ ປທໍ ໂສເຘຕິ, ໂນ ຈ ອາຣມ຺ຠໍ. ‘‘ກິໍສຸ ຕສ຺ສ ມຫພ຺ຠຍ’’ນ຺ຕິ ປຎ຺ເຫ ‘‘ທຸກ຺ຂມສ຺ສ ມຫພ຺ຠຍ’’ນ຺ຕິ ສຸທ຺ໂຘ ອາຣມ຺ໂຠ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ອວິຊ຺ຊາຍ ນິວຸໂຕ ໂລໂກ’’ຕິ.

‘‘ສວນ຺ຕິ ¶ ສພ຺ພຘິ ໂສຕາ, [ອິຈ຺ຈາຍສ຺ມາ ອຊິໂຕ]

ໂສຕານໍ ສໍວຣໍ ພ຺ຣູຫິ, ເກນ ໂສຕາ ປິຘີຍເຣ’’ຕິ.

‘‘ຍານິ ໂສຕານິ ໂລກສ຺ມິໍ, [ອຊິຕາຕິ ຠຄວາ]

ໂສຕານໍ ສໍວຣໍ ພ຺ຣູມິ, ປຎ຺ຎາເຍເຕ ປິຘີຍເຣ’’ຕິ.

‘‘ສວນ຺ຕິ ສພ຺ພຘິ ໂສຕາ, ໂສຕານໍ ກິໍ ນິວາຣຓ’’ນ຺ຕິ ປຎ຺ເຫ ‘‘ຍານິ ໂສຕານິ ໂລກສ຺ມິໍ, ສຕິ ເຕສໍ ນິວາຣຓ’’ນ຺ຕິ ຠຄວາ ປທໍ ໂສເຘຕິ, ໂນ ຈ ອາຣມ຺ຠໍ. ‘‘ໂສຕານໍ ສໍວຣໍ ພ຺ຣູຫິ, ເກນ ໂສຕາ ປິຘີຍເຣ’’ຕິ ປຎ຺ເຫ ‘‘ໂສຕານໍ ສໍວຣໍ ພ຺ຣູມິ, ປຎ຺ຎາເຍເຕ ປິຘີຍເຣ’’ຕິ ສຸທ຺ໂຘ ອາຣມ຺ໂຠ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ຍານິ ໂສຕານິ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ປຎ຺ຎາ ເຈວ ສຕິ ຈ, [ອິຈ຺ຈາຍສ຺ມາ ອຊິໂຕ]

ນາມຣູປຎ຺ຈ [ນາມໍ ຣູປຎ຺ຈ (ກ.) ປສ຺ສ ສຸ. ນິ. ໑໐໔໒] ມາຣິສ;

ເອຕໍ ເມ ປຸຏ຺ໂຐ ປພ຺ຣູຫິ, ກຕ຺ເຖຕໍ ອຸປຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ.

‘‘ຍເມຕໍ ປຎ຺ຫໍ ອປຸຈ຺ຉິ, ອຊິຕ ຕໍ ວທາມິ ເຕ;

ຍຕ຺ຖ ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ, ອເສສໍ ອຸປຣຸຊ຺ຌຕິ;

ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ນິໂຣເຘນ, ເອຕ຺ເຖຕໍ ອຸປຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ.

ສຸທ຺ໂຘ ອາຣມ຺ໂຠ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ຍເມຕໍ ປຎ຺ຫໍ ອປຸຈ຺ຉີ’’ຕິ. ຍຕ຺ຖ ¶ ເອວໍ ສຸທ຺ໂຘ ອາຣມ຺ໂຠ, ໂສ ປຎ຺ໂຫ ວິສຊ຺ຊິໂຕ ຠວຕິ. ຍຕ຺ຖ ປນ ອາຣມ຺ໂຠ ອສຸທ຺ໂຘ, ນ ຕາວ ໂສ ປຎ຺ໂຫ ວິສຊ຺ຊິໂຕ ຠວຕິ. ເຕນາຫ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກຈ຺ຈາຍໂນ ‘‘ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕມ຺ຫິ ປຎ຺ເຫ’’ຕິ.

໔໖. ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ອຘິຏ຺ຐາໂນ ຫາໂຣ? ‘‘ເອກຕ຺ຕຕາຍ ຘມ຺ມາ, ເຍປິ ຈ ເວມຕ຺ຕຕາຍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ’’ຕິ.

ເຍ ຕຕ຺ຖ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ, ຕຖາ ເຕ ຘາຣຍິຕພ຺ພາ.

‘‘ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ¶ ເອກຕ຺ຕຕາ. ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ທຸກ຺ຂໍ? ຊາຕິ ທຸກ຺ຂາ, ຊຣາ ທຸກ຺ຂາ, ພ຺ຍາຘິ ທຸກ຺ໂຂ, ມຣຓໍ ທຸກ຺ຂໍ, ອປ຺ປິເຍຫິ ສມ຺ປໂຍໂຄ ທຸກ຺ໂຂ, ປິເຍຫິ ວິປ຺ປໂຍໂຄ ທຸກ຺ໂຂ, ຍມ຺ປິຈ຺ຉໍ ນ ລຠຕິ ຕມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ສໍຂິຕ຺ເຕນ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ທຸກ຺ຂາ, ຣູປາ ທຸກ຺ຂາ, ເວທນາ ທຸກ຺ຂາ, ສຎ຺ຎາ ທຸກ຺ຂາ, ສງ຺ຂາຣາ ທຸກ຺ຂາ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ທຸກ຺ຂໍ. ອຍໍ ເວມຕ຺ຕຕາ.

‘‘ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ’’ຕິ ເອກຕ຺ຕຕາ. ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ? ຍາຍໍ ຕຓ຺ຫາ ໂປໂນຠວິກາ [ໂປໂນພ຺ຠວິກາ (ກ.)] ນນ຺ທີຣາຄສຫຄຕາ ຕຕ຺ຣຕຕ຺ຣາຠິນນ຺ທິນີ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ກາມຕຓ຺ຫາ ຠວຕຓ຺ຫາ ວິຠວຕຓ຺ຫາ. ອຍໍ ເວມຕ຺ຕຕາ.

‘‘ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ’’ຕິ ເອກຕ຺ຕຕາ. ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ? ໂຍ ຕສ຺ສາເຍວ ຕຓ຺ຫາຍ ອເສສວິຣາຄນິໂຣໂຘ ຈາໂຄ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ມຸຕ຺ຕິ ອນາລໂຍ. ອຍໍ ເວມຕ຺ຕຕາ.

‘‘ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ¶ ປຏິປທາ’’ຕິ ເອກຕ຺ຕຕາ. ຕຕ຺ຖ ¶ ກຕມາ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ? ອຍເມວ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ສມ຺ມາວາຈາ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ສມ຺ມາອາຊີໂວ ສມ຺ມາວາຍາໂມ ສມ຺ມາສຕິ ສມ຺ມາສມາຘິ. ອຍໍ ເວມຕ຺ຕຕາ.

‘‘ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ເອກຕ຺ຕຕາ. ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ມຄ຺ໂຄ? ນິຣຍຄາມີ ມຄ຺ໂຄ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຄາມີ ມຄ຺ໂຄ ເປຕ຺ຕິວິສຍຄາມີ ມຄ຺ໂຄ ອສຸຣໂຍນິໂຍ [ອສຸຣໂຍນິຄາມິໂຍ (ສີ.), ອສຸຣໂຍນິຄາມີນິໂຍ (ກ.)] ມຄ຺ໂຄ ສຄ຺ຄຄາມິໂຍ ມຄ຺ໂຄ ມນຸສ຺ສຄາມີ ມຄ຺ໂຄ ນິພ຺ພານຄາມີ ມຄ຺ໂຄ. ອຍໍ ເວມຕ຺ຕຕາ.

‘‘ນິໂຣໂຘ’’ຕິ ເອກຕ຺ຕຕາ. ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ນິໂຣໂຘ? ປຏິສງ຺ຂານິໂຣໂຘ ອປ຺ປຏິສງ຺ຂານິໂຣໂຘ ອນຸນຍນິໂຣໂຘ ປຏິຆນິໂຣໂຘ ມານນິໂຣໂຘ ມກ຺ຂນິໂຣໂຘ ປຬາສນິໂຣໂຘ ອິສ຺ສານິໂຣໂຘ ມຈ຺ຉຣິຍນິໂຣໂຘ ສພ຺ພກິເລສນິໂຣໂຘ. ອຍໍ ເວມຕ຺ຕຕາ.

‘‘ຣູປ’’ນ຺ຕິ ເອກຕ຺ຕຕາ. ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ຣູປໍ? ຈາຕຸມຫາຠູຕິກໍ [ຈາຕຸມ຺ມຫາຠູຕິກໍ (ສີ.)] ຣູປໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍ ຣູປສ຺ສ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາຠູຕານິ? ປຖວີຘາຕຸ [ປຐວີຘາຕຸ (ສີ.)] ອາໂປຘາຕຸ ເຕໂຊຘາຕຸ ວາໂຍຘາຕຸ.

໔໗. ທ຺ວີຫິ ອາກາເຣຫິ ຘາຕຸໂຍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ສງ຺ເຂເປນ ຈ ວິຕ຺ຖາເຣນ ຈ. ກຖໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ຘາຕຸໂຍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ? ວີສຕິຍາ ອາກາເຣຫິ ປຖວີຘາຕຸໍ ¶ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ທ຺ວາທສຫິ ອາກາເຣຫິ ອາໂປຘາຕຸໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ຈຕູຫິ ອາກາເຣຫິ ເຕໂຊຘາຕຸໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ຉຫິ ອາກາເຣຫິ ວາໂຍຘາຕຸໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

ກຕເມຫິ ວີສຕິຍາ ອາກາເຣຫິ ປຖວີຘາຕຸໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ? ອຕ຺ຖິ ¶ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ເກສາ ໂລມາ ນຂາ ທນ຺ຕາ ຕໂຈ, ມໍສໍ ນ຺ຫາຣຸ ອຏ຺ຐິ ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊໍ [ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊາ (ສີ.)] ວກ຺ກໍ, ຫທຍໍ ຍກນໍ ກິໂລມກໍ ປິຫກໍ ປປ຺ຜາສໍ, ອນ຺ຕໍ ອນ຺ຕຄຸຓໍ ອຸທຣິຍໍ ກຣີສໍ ມຕ຺ຖເກ ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄນ຺ຕິ ອິເມຫິ ວີສຕິຍາ ອາກາເຣຫິ ປຖວີຘາຕຸໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

ກຕເມຫິ ທ຺ວາທສຫິ ອາກາເຣຫິ ອາໂປຘາຕຸໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ? ອຕ຺ຖິ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ປິຕ຺ຕໍ ເສມ຺ຫໍ ປຸພ຺ໂພ ໂລຫິຕໍ ເສໂທ ເມໂທ ອສ຺ສຸ ວສາ ເຂໂຬ ສິງ຺ຆາຓິກາ ລສິກາ ມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິເມຫິ ທ຺ວາທສຫິ ອາກາເຣຫິ ອາໂປຘາຕຸໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

ກຕເມຫິ ¶ ຈຕູຫິ ອາກາເຣຫິ ເຕໂຊຘາຕຸໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ? ເຍນ ຈ ສນ຺ຕປ຺ປຕິ, ເຍນ ຈ ຊີຣີຍຕິ [ຊີຣຕິ (ສີ.), ຊີຣຍຕິ (ກ.), ປສ຺ສ ມ. ນິ. ໓.໓໕໑], ເຍນ ຈ ປຣິຑຍ຺ຫຕິ, ເຍນ ຈ ອສິຕປີຕຂາຍິຕສາຍິຕໍ ສມ຺ມາ ປຣິຓາມໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອິເມຫິ ຈຕູຫິ ອາກາເຣຫິ ເຕໂຊຘາຕຸໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

ກຕເມຫິ ຉຫິ ອາກາເຣຫິ ວາໂຍຘາຕຸໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ? ອຸທ຺ຘງ຺ຄມາ ວາຕາ, ອໂຘຄມາ ວາຕາ, ກຸຈ຺ຉິສຍາ ວາຕາ, ໂກຏ຺ຐາສຍາ [ໂກຏ຺ຐສຍາ (ສີ.)] ວາຕາ, ອງ຺ຄມງ຺ຄານຸສາຣິໂນ ວາຕາ, ອສ຺ສາໂສ ປສ຺ສາໂສ ອິຕິ, ອິເມຫິ ຉຫິ ອາກາເຣຫິ ວາໂຍຘາຕຸໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

ເອວໍ ອິເມຫິ ທ຺ວາຈຕ຺ຕາລີສາຍ ອາກາເຣຫິ ວິຕ຺ຖາເຣນ ຘາຕຸໂຍ ສຠາວໂຕ ອຸປລກ຺ຂຍນ຺ໂຕ ຕຸລຍນ຺ໂຕ ປຣິວີມໍສນ຺ໂຕ ປຣິໂຍຄາຫນ຺ໂຕ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕ ນ ກິຎ຺ຈິ ຄຍ຺ຫູປຄໍ ປສ຺ສຕິ ກາຍໍ ວາ ກາຍປເທສໍ ວາ, ຍຖາ ຈນ຺ທນິກໍ ປວິຈິນນ຺ໂຕ ນ ກິຎ຺ຈິ ຄຍ຺ຫູປຄໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ, ຍຖາ ສງ຺ກາຣຏ຺ຐານໍ ປວິຈິນນ຺ໂຕ ນ ກິຎ຺ຈິ ຄຍ຺ຫູປຄໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ, ຍຖາ ວຈ຺ຈກຸຏິໍ ປວິຈິນນ຺ໂຕ ນ ກິຎ຺ຈິ ຄຍ຺ຫູປຄໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ, ຍຖາ ສິວຖິກໍ [ສີວຖິກໍ (ສີ.)] ປວິຈິນນ຺ໂຕ ນ ກິຎ຺ຈິ ຄຍ຺ຫູປຄໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ. ເອວເມວ ອິເມຫິ ທ຺ວາຈຕ຺ຕາລີສາຍ ອາກາເຣຫິ ເອວໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ¶ ຘາຕຸໂຍ ສຠາວໂຕ ¶ ອຸປລກ຺ຂຍນ຺ໂຕ ຕຸລຍນ຺ໂຕ ປຣິວີມໍສນ຺ໂຕ ປຣິໂຍຄາຫນ຺ໂຕ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕ ນ ກິຎ຺ຈິ ຄຍ຺ຫູປຄໍ ປສ຺ສຕິ ກາຍໍ ວາ ກາຍປເທສໍ ວາ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ຍາ ເຈວ ໂຂ ປນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ປຖວີຘາຕຸ [ເນເວສາຫໍ (ສີ. ກ.) ປສ຺ສ ມ. ນິ. ໓.໓໔໙], ຍາ ຈ ພາຫິຣາ ປຖວີຘາຕຸ, ປຖວີຘາຕຸເຣເວສາ. ຕໍ ‘‘ເນຕໍ ມມ, ເນໂສຫມສ຺ມິ, ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທິສ຺ວາ ປຖວີຘາຕຸຍາ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ, ປຖວີຘາຕຸຍາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຣາເຊຕິ. ຍາ ເຈວ ໂຂ ປນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ອາໂປຘາຕຸ, ຍາ ຈ ພາຫິຣາ ອາໂປຘາຕຸ…ເປ… ຍາ ເຈວ ໂຂ ປນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ເຕໂຊຘາຕຸ, ຍາ ຈ ພາຫິຣາ ເຕໂຊຘາຕຸ…ເປ… ຍາ ເຈວ ໂຂ ປນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ວາໂຍຘາຕຸ, ຍາ ຈ ພາຫິຣາ ວາໂຍຘາຕຸ, ວາໂຍຘາຕຸເຣເວສາ. ຕໍ ‘‘ເນຕໍ ມມ, ເນໂສຫມສ຺ມິ, ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທິສ຺ວາ ວາໂຍຘາຕຸຍາ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ, ວາໂຍຘາຕຸຍາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຣາເຊຕິ. ອຍໍ ເວມຕ຺ຕຕາ.

໔໘. ‘‘ອວິຊ຺ຊາ’’ຕິ ເອກຕ຺ຕຕາ. ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ອວິຊ຺ຊາ? ທຸກ຺ເຂ ອຎ຺ຎາຓໍ, ທຸກ຺ຂສມຸທເຍ ອຎ຺ຎາຓໍ, ທຸກ຺ຂນິໂຣເຘ ອຎ຺ຎາຓໍ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິຍາ ປຏິປທາຍ ອຎ຺ຎາຓໍ, ປຸພ຺ພນ຺ເຕ ອຎ຺ຎາຓໍ, ອປຣນ຺ເຕ ອຎ຺ຎາຓໍ, ປຸພ຺ພນ຺ຕາປຣນ຺ເຕ ອຎ຺ຎາຓໍ, ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອຎ຺ຎາຓໍ, ຍໍ ເອວຣູປໍ ອຎ຺ຎາຓໍ ອທສ຺ສນໍ ອນຠິສມໂຍ ອນນຸໂພໂຘ ອສມ຺ໂພໂຘ ອປ຺ປຏິເວໂຘ ອສລ຺ລກ຺ຂຓາ ອນຸປລກ຺ຂຓາ ອປຈ຺ຈຸປລກ຺ຂຓາ ອສມເວກ຺ຂຓໍ ¶ [ອສມເວກ຺ຂນໍ (ກ.)] ອປຈ຺ຈກ຺ຂກມ຺ມໍ ທຸມ຺ເມຊ຺ຌໍ ¶ ພາລ຺ຍໍ ອສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ໂມໂຫ ປໂມໂຫ ສມ຺ໂມໂຫ ອວິຊ຺ຊາ ອວິຊ຺ໂຊໂຆ ອວິຊ຺ຊາໂຍໂຄ ອວິຊ຺ຊານຸສໂຍ ອວິຊ຺ຊາປຣິຍຸຏ຺ຐານໍ ອວິຊ຺ຊາລງ຺ຄີ ໂມໂຫ ອກຸສລມູລໍ. ອຍໍ ເວມຕ຺ຕຕາ.

‘‘ວິຊ຺ຊາ’’ຕິ ເອກຕ຺ຕຕາ. ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ວິຊ຺ຊາ? ທຸກ຺ເຂ ຎາຓໍ, ທຸກ຺ຂສມຸທເຍ ຎາຓໍ, ທຸກ຺ຂນິໂຣເຘ ຎາຓໍ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິຍາ ປຏິປທາຍ ຎາຓໍ, ປຸພ຺ພນ຺ເຕ ຎາຓໍ, ອປຣນ຺ເຕ ຎາຓໍ, ປຸພ຺ພນ຺ຕາປຣນ຺ເຕ ຎາຓໍ, ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຎາຓໍ, ຍາ ເອວຣູປາ ປຎ຺ຎາ ປຊານນາ ວິຈໂຍ ປວິຈໂຍ ຘມ຺ມວິຈໂຍ ສໍລກ຺ຂຓາ ອຸປລກ຺ຂຓາ ປຈ຺ຈຸປລກ຺ຂຓາ ປຓ຺ຑິຈ຺ຈໍ ໂກສລ຺ລໍ ເນປຸຎ຺ຎໍ ເວຠພ຺ຍາ [ເວຠວ຺ຍາ (ສີ.)] ຈິນ຺ຕາ ອຸປປຣິກ຺ຂາ ຠູຣີ ເມຘາ ປຣິຓາຍິກາ ວິປສ຺ສນາ ສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ປໂຕໂທ ປຎ຺ຎາ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຎ຺ຎາພລໍ ປຎ຺ຎາສຕ຺ຖໍ ປຎ຺ຎາປາສາໂທ ປຎ຺ຎາອາໂລໂກ ¶ ປຎ຺ຎາໂອຠາໂສ ປຎ຺ຎາປຊ຺ໂຊໂຕ ປຎ຺ຎາຣຕນໍ ອໂມໂຫ ຘມ຺ມວິຈໂຍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ມຄ຺ຄງ຺ຄໍ ມຄ຺ຄປຣິຍາປນ຺ນໍ. ອຍໍ ເວມຕ຺ຕຕາ.

‘‘ສມາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ເອກຕ຺ຕຕາ. ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ສມາປຕ຺ຕິ? ສຎ຺ຎາສມາປຕ຺ຕິ ອສຎ຺ຎາສມາປຕ຺ຕິ, ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາສມາປຕ຺ຕິ. ວິຠູຕສຎ຺ຎາສມາປຕ຺ຕິ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕີຕິ. ອຍໍ ເວມຕ຺ຕຕາ.

‘‘ຌາຍີ’’ຕິ ເອກຕ຺ຕຕາ. ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ຌາຍີ? ອຕ຺ຖິ ເສກ຺ໂຂ ຌາຍີ, ອຕ຺ຖິ ອເສກ຺ໂຂ ຌາຍີ, ເນວເສກ຺ຂນາເສກ຺ໂຂ ຌາຍີ, ອາຊານິໂຍ ຌາຍີ, ອສ຺ສຂລຸງ຺ໂກ ຌາຍີ, ທິຏ຺ຐຸຕ຺ຕໂຣ ຌາຍີ, ຕຓ຺ຫຸຕ຺ຕໂຣ ຌາຍີ, ປຎ຺ຎຸຕ຺ຕໂຣ ຌາຍີ. ອຍໍ ¶ ເວມຕ຺ຕຕາ.

‘‘ສມາຘີ’’ຕິ ເອກຕ຺ຕຕາ. ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ສມາຘິ? ສຣໂຓ ສມາຘິ, ອຣໂຓ ສມາຘິ, ສເວໂຣ ສມາຘິ, ອເວໂຣ ສມາຘິ, ສພ຺ຍາປຊ຺ໂຊ [ສພ຺ຍາປຊ຺ໂຌ (ສີ.)] ສມາຘິ, ອພ຺ຍາປຊ຺ໂຊ ສມາຘິ, ສປ຺ປີຕິໂກ ສມາຘິ, ນິປ຺ປີຕິໂກ ສມາຘິ, ສາມິໂສ ສມາຘິ, ນິຣາມິໂສ ສມາຘິ, ສສງ຺ຂາໂຣ ສມາຘິ, ອສງ຺ຂາໂຣ ສມາຘິ, ເອກໍສຠາວິໂຕ ສມາຘິ, ອຸຠຍໍສຠາວິໂຕ ສມາຘິ, ອຸຠຍໂຕ ຠາວິຕຠາວໂນ ສມາຘິ, ສວິຕກ຺ກສວິຈາໂຣ ສມາຘິ, ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ໂຕ ສມາຘິ, ອວິຕກ຺ກອວິຈາໂຣ ສມາຘິ, ຫານຠາຄິໂຍ ສມາຘິ, ຐິຕິຠາຄິໂຍ ສມາຘິ, ວິເສສຠາຄິໂຍ ສມາຘິ, ນິພ຺ເພຘຠາຄິໂຍ ສມາຘິ, ໂລກິໂຍ ສມາຘິ, ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ ສມາຘິ, ມິຈ຺ຉາສມາຘິ, ສມ຺ມາສມາຘິ. ອຍໍ ເວມຕ຺ຕຕາ.

‘‘ປຏິປທາ’’ຕິ ເອກຕ຺ຕຕາ. ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ປຏິປທາ? ອາຄາຬ຺ຫປຏິປທາ [ອາຄຬ຺ຫາ ປຏິປທາ (ສີ.) ອຏ຺ຐກຖາ ໂອໂລເກຕພ຺ພາ], ນິຊ຺ຌາມປຏິປທາ, ມຊ຺ຌິມປຏິປທາ, ອກ຺ຂມາ ປຏິປທາ, ຂມາ ປຏິປທາ, ສມາ ປຏິປທາ, ທມາ ປຏິປທາ ¶ , ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ, ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ, ສຸຂາ ປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ, ສຸຂາ ປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາຕິ. ອຍໍ ເວມຕ຺ຕຕາ.

‘‘ກາໂຍ’’ຕິ ເອກຕ຺ຕຕາ. ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ກາໂຍ? ນາມກາໂຍ ຣູປກາໂຍ ຈ. ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ຣູປກາໂຍ? ເກສາ ໂລມາ ນຂາ ທນ຺ຕາ ຕໂຈ ມໍສໍ ນ຺ຫາຣຸ [ນຫາຣຸ (ສີ.)] ອຏ຺ຐິ ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊໍ ວກ຺ກໍ ຫທຍໍ ຍກນໍ ກິໂລມກໍ ປິຫກໍ ປປ຺ຜາສໍ ອນ຺ຕໍ ອນ຺ຕຄຸຓໍ ອຸທຣິຍໍ ກຣີສໍ ປິຕ຺ຕໍ ເສມ຺ຫໍ ປຸພ຺ໂພ ໂລຫິຕໍ ເສໂທ ເມໂທ ¶ ອສ຺ສຸ ວສາ ເຂໂຬ ສິງ຺ຆາຓິກາ ລສິກາ ມຸຕ຺ຕໍ ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄນ຺ຕິ – ອຍໍ ¶ ຣູປກາໂຍ. ນາມກາໂຍ ນາມ ເວທນາ ສຎ຺ຎາ ເຈຕນາ ຈິຕ຺ຕໍ ຜສ຺ໂສ ມນສິກາໂຣຕິ – ອຍໍ ນາມກາໂຍຕິ. ອຍໍ ເວມຕ຺ຕຕາ.

ເອວໍ ໂຍ ຘມ຺ໂມ ຍສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ສມານຠາໂວ, ໂສ ຘມ຺ໂມ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ເອກຕ຺ຕຕາຍ ເອກີ ຠວຕິ. ເຍນ ເຍນ ວາ ປນ ວິລກ຺ຂໂຓ, ເຕນ ເຕນ ເວມຕ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວໍ ສຸຕ຺ເຕ ວາ ເວຍ຺ຍາກຣເຓ ວາ ຄາຖາຍໍ ວາ ປຸຈ຺ຉິເຕນ ວີມໍສຍິຕພ຺ພໍ, ກິໍ ເອກຕ຺ຕຕາຍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ອຸທາຫຸ ເວມຕ຺ຕຕາຍາຕິ. ຍທິ ເອກຕ຺ຕຕາຍ ປຸຈ຺ຉິຕໍ, ເອກຕ຺ຕຕາຍ ວິສຊ຺ຊຍິຕພ຺ພໍ. ຍທິ ເວມຕ຺ຕຕາຍ ປຸຈ຺ຉິຕໍ, ເວມຕ຺ຕຕາຍ ວິສຊ຺ຊຍິຕພ຺ພໍ. ຍທິ ສຕ຺ຕາຘິຏ຺ຐາເນນ ປຸຈ຺ຉິຕໍ, ສຕ຺ຕາຘິຏ຺ຐາເນນ ວິສຊ຺ຊຍິຕພ຺ພໍ. ຍທິ ຘມ຺ມາຘິຏ຺ຐາເນນ ປຸຈ຺ຉິຕໍ, ຘມ຺ມາຘິຏ຺ຐາເນນ ວິສຊ຺ຊຍິຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ຍຖາ ວາ ປນ ປຸຈ຺ຉິຕໍ, ຕຖາ ຕຖາ ວິສຊ຺ຊຍິຕພ຺ພໍ. ເຕນາຫ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກຈ຺ຈາຍໂນ ‘‘ເອກຕ຺ຕຕາຍ ຘມ຺ມາ’’ຕິ.

໔໙. ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ປຣິກ຺ຂາໂຣ ຫາໂຣ? ‘‘ເຍ ຘມ຺ມາ ຍໍ ຘມ຺ມໍ ຊນຍນ຺ຕີ’’ຕິ.

ໂຍ ຘມ຺ໂມ ຍໍ ຘມ຺ມໍ ຊນຍຕິ, ຕສ຺ສ ໂສ ປຣິກ຺ຂາໂຣ. ກິໍລກ຺ຂໂຓ ປຣິກ຺ຂາໂຣ? ຊນກລກ຺ຂໂຓ ປຣິກ຺ຂາໂຣ. ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ຊນຍນ຺ຕິ ເຫຕຸ ຈ ປຈ຺ຈໂຍ ຈ. ຕຕ຺ຖ ກິໍລກ຺ຂໂຓ ເຫຕຸ, ກິໍລກ຺ຂໂຓ ປຈ຺ຈໂຍ? ອສາຘາຣຓລກ຺ຂໂຓ ເຫຕຸ, ສາຘາຣຓລກ຺ຂໂຓ ປຈ຺ຈໂຍ. ຍຖາ ກິໍ ຠເວ? ຍຖາ ອງ຺ກຸຣສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຍາ ພີຊໍ ອສາຘາຣຓໍ, ປຖວີ ອາໂປ ¶ ຈ ສາຘາຣຓາ. ອງ຺ກຸຣສ຺ສ ຫິ ປຖວີ ອາໂປ ຈ ປຈ຺ຈໂຍ ສຠາໂວ ເຫຕຸ. ຍຖາ ວາ ປນ ຆເຏ ທຸທ຺ຘໍ ປກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ທຘິ ຠວຕິ, ນ ¶ ຈຕ຺ຖິ ເອກກາລສມວຘານໍ ທຸທ຺ຘສ຺ສ ຈ ທຘິສ຺ສ ຈ. ເອວເມວໍ ນຕ຺ຖິ ເອກກາລສມວຘານໍ ເຫຕຸສ຺ສ ຈ ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ຈ.

ອຍຎ຺ຫິ ສໍສາໂຣ ສເຫຕຸ ສປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ວຸຕ຺ຕໍ ຫິ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ, ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ເອວໍ ສພ຺ໂພ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ. ອິຕິ ອວິຊ຺ຊາ ອວິຊ຺ຊາຍ ເຫຕຸ ອໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ ປຈ຺ຈໂຍ. ປຸຣິມິກາ ອວິຊ຺ຊາ ປຈ຺ຉິມິກາຍ ອວິຊ຺ຊາຍ ເຫຕຸ. ຕຕ຺ຖ ປຸຣິມິກາ ອວິຊ຺ຊາ ອວິຊ຺ຊານຸສໂຍ ¶ ປຈ຺ຉິມິກາ ອວິຊ຺ຊາ ອວິຊ຺ຊາປຣິຍຸຏ຺ຐານໍ, ປຸຣິມິໂກ ອວິຊ຺ຊານຸສໂຍ ປຈ຺ຉິມິກສ຺ສ ອວິຊ຺ຊາປຣິຍຸຏ຺ຐານສ຺ສ ເຫຕຸຠູໂຕ ປຣິພ຺ຣູຫນາຍ, ພີຊງ຺ກຸໂຣ ວິຍ ສມນນ຺ຕຣເຫຕຸຕາຍ. ຍໍ ປນ ຍຕ຺ຖ ຜລໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ອິທມສ຺ສ ປຣມ຺ປຣເຫຕຸຕາຍ ເຫຕຸຠູຕໍ. ທຸວິໂຘ ຫິ ເຫຕຸ ສມນນ຺ຕຣເຫຕຸ ປຣມ຺ປຣເຫຕຸ ຈ, ເອວໍ ອວິຊ຺ຊາຍປິ ທຸວິໂຘ ເຫຕຸ ສມນນ຺ຕຣເຫຕຸ ປຣມ຺ປຣເຫຕຸ ຈ.

ຍຖາ ວາ ປນ ຖາລກຎ຺ຈ ວຏ຺ຏິ ຈ ເຕລຎ຺ຈ ປທີປສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠູຕໍ ນ ສຠາວເຫຕຸ, ນ ຫິ ສກ຺ກາ ຖາລກຎ຺ຈ ວຏ຺ຏິຎ຺ຈ ເຕລຎ຺ຈ ອນຄ຺ຄິກໍ ທີເປຕຸໍ ປທີປສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠູຕໍ. ປທີໂປ ວິຍ ສຠາໂວ ເຫຕຸ ໂຫຕິ. ອິຕິ ສຠາໂວ ເຫຕຸ, ປຣຠາໂວ ປຈ຺ຈໂຍ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕິໂກ ເຫຕຸ, ພາຫິໂຣ ປຈ຺ຈໂຍ. ຊນໂກ ເຫຕຸ, ປຣິຄ຺ຄາຫໂກ ປຈ຺ຈໂຍ. ອສາຘາຣໂຓ ເຫຕຸ, ສາຘາຣໂຓ ປຈ຺ຈໂຍ.

ອວຸປຈ຺ເຉທຕ຺ໂຖ ສນ຺ຕຕິ ອຕ຺ໂຖ, ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ ຜລຕ຺ໂຖ, ປຏິສນ຺ຘິ ອຕ຺ໂຖ ປຸນພ຺ຠວຕ຺ໂຖ, ປລິໂພຘຕ຺ໂຖ ປຣິຍຸຏ຺ຐານຕ຺ໂຖ, ອສມຸຄ຺ຆາຕຕ຺ໂຖ ອນຸສຍຕ຺ໂຖ, ອສມ຺ປຏິເວຘຕ຺ໂຖ ອວິຊ຺ຊຕ຺ໂຖ, ອປຣິຎ຺ຎາຕຕ຺ໂຖ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ພີຊຕ຺ໂຖ. ຍຕ຺ຖ ອວຸປຈ຺ເຉໂທ ຕຕ຺ຖ ສນ຺ຕຕິ, ຍຕ຺ຖ ສນ຺ຕຕິ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ¶ , ຍຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ຕຕ຺ຖ ຜລໍ, ຍຕ຺ຖ ຜລໍ ຕຕ຺ຖ ປຏິສນ຺ຘິ, ຍຕ຺ຖ ປຏິສນ຺ຘິ ຕຕ຺ຖ ປຸນພ຺ຠໂວ, ຍຕ຺ຖ ປຸນພ຺ຠໂວ ຕຕ຺ຖ ປລິໂພໂຘ, ຍຕ຺ຖ ປລິໂພໂຘ ຕຕ຺ຖ ປຣິຍຸຏ຺ຐານໍ, ຍຕ຺ຖ ປຣິຍຸຏ຺ຐານໍ ຕຕ຺ຖ ອສມຸຄ຺ຆາໂຕ. ຍຕ຺ຖ ອສມຸຄ຺ຆາໂຕ ຕຕ຺ຖ ອນຸສໂຍ, ຍຕ຺ຖ ອນຸສໂຍ ຕຕ຺ຖ ອສມ຺ປຏິເວໂຘ, ຍຕ຺ຖ ອສມ຺ປຏິເວໂຘ ຕຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊາ, ຍຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊາ ຕຕ຺ຖ ສາສວໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອປຣິຎ຺ຎາຕໍ, ຍຕ຺ຖ ສາສວໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອປຣິຎ຺ຎາຕໍ ຕຕ຺ຖ ພີຊຕ຺ໂຖ.

ສີລກ຺ຂນ຺ໂຘ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ, ສມາຘິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ, ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິມຸຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ, ວິມຸຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ. ຕິຕ຺ຖຎ຺ຎຸຕາ ປີຕຎ຺ຎຸຕາຍ ປຈ຺ຈໂຍ, ປີຕຎ຺ຎຸຕາ ປຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາຍ ປຈ຺ຈໂຍ, ປຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ ອຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາຍ ປຈ຺ຈໂຍ.

ຍຖາ ¶ ວາ ປນ ຈກ຺ຂຸຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຣູເປ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸ ອາຘິປເຕຍ຺ຍປຈ຺ຈຍຕາຍ ປຈ຺ຈໂຍ, ຣູປາ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍຕາຍ ປຈ຺ຈໂຍ. ອາໂລໂກ ສນ຺ນິສ຺ສຍຕາຍ ປຈ຺ຈໂຍ, ມນສິກາໂຣ ສຠາໂວ ເຫຕຸ ¶ . ສງ຺ຂາຣາ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ, ສຠາໂວ ເຫຕຸ. ວິຎ຺ຎາຓໍ ນາມຣູປສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ, ສຠາໂວ ເຫຕຸ. ນາມຣູປໍ ສຬາຍຕນສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ, ສຠາໂວ ເຫຕຸ. ສຬາຍຕນໍ ຜສ຺ສສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ, ສຠາໂວ ເຫຕຸ. ຜສ຺ໂສ ເວທນາຍ ປຈ຺ຈໂຍ, ສຠາໂວ ເຫຕຸ. ເວທນາ ຕຓ຺ຫາຍ ປຈ຺ຈໂຍ, ສຠາໂວ ເຫຕຸ. ຕຓ຺ຫາ ອຸປາທານສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ, ສຠາໂວ ເຫຕຸ. ອຸປາທານໍ ຠວສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ, ສຠາໂວ ເຫຕຸ. ຠໂວ ຊາຕິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ, ສຠາໂວ ເຫຕຸ. ຊາຕິ ຊຣາມຣຓສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ, ສຠາໂວ ເຫຕຸ. ຊຣາມຣຓໍ ໂສກສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ, ສຠາໂວ ເຫຕຸ. ໂສໂກ ປຣິເທວສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ, ສຠາໂວ ເຫຕຸ. ປຣິເທໂວ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ, ສຠາໂວ ເຫຕຸ. ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ, ສຠາໂວ ເຫຕຸ. ໂທມນສ຺ສໍ ອຸປາຍາສສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ, ສຠາໂວ ເຫຕຸ. ເອວໍ ໂຍ ໂກຈິ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ສພ຺ໂພ ໂສ ປຣິກ຺ຂາໂຣ. ເຕນາຫ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກຈ຺ຈາຍໂນ ‘‘ເຍ ຘມ຺ມາ ຍໍ ຘມ຺ມໍ ຊນຍນ຺ຕີ’’ຕິ.

໕໐. ຕຕ຺ຖ ¶ ກຕໂມ ສມາໂຣປໂນ ຫາໂຣ? ‘‘ເຍ ຘມ຺ມາ ຍໍມູລາ, ເຍ ເຈກຕ຺ຖາ ປກາສິຕາ ມຸນິນາ’’ຕິ.

ເອກສ຺ມິໍ ປທຏ຺ຐາເນ ຍຕ຺ຕການິ ປທຏ຺ຐານານິ ໂອຕຣນ຺ຕິ, ສພ຺ພານິ ຕານິ ສມາໂຣປຍິຕພ຺ພານິ. ຍຖາ ອາວຏ຺ເຏ ຫາເຣ ພຫຸການິ ປທຏ຺ຐານານິ ໂອຕຣນ຺ຕີຕິ. ຕຕ຺ຖ ສມາໂຣປນາ ຈຕຸພ຺ພິຘາ ປທຏ຺ຐານໍ, ເວວຈນໍ, ຠາວນາ, ປຫານມິຕິ.

‘‘ສພ຺ພປາປສ຺ສ ອກຣຓໍ, ກຸສລສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທາ;

ສຈິຕ຺ຕປຣິໂຍທປນໍ, ເອຕໍ ພຸທ຺ຘານ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສ ກິໍ ປທຏ຺ຐານໍ? ຕີຓິ ສຸຈຣິຕານິ – ກາຍສຸຈຣິຕໍ ວຈີສຸຈຣິຕໍ ມໂນສຸຈຣິຕໍ – ອິທໍ ປທຏ຺ຐານໍ; ຕຕ຺ຖ ຍໍ ກາຍິກຎ຺ຈ ວາຈສິກຎ຺ຈ ສຸຈຣິຕໍ, ອຍໍ ສີລກ຺ຂນ຺ໂຘ. ມໂນສຸຈຣິເຕ ຍາ ¶ ອນຠິຊ຺ຌາ ອພ຺ຍາປາໂທ ຈ, ອຍໍ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ໂຘ. ຍາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ອຍໍ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ. ອິທໍ ປທຏ຺ຐານໍ, ຕຕ຺ຖ ສີລກ຺ຂນ຺ໂຘ ¶ ຈ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ໂຘ ຈ ສມໂຖ, ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິປສ຺ສນາ. ອິທໍ ປທຏ຺ຐານໍ, ຕຕ຺ຖ ສມຖສ຺ສ ຜລໍ ຣາຄວິຣາຄາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ, ວິປສ຺ສນາ ຜລໍ ອວິຊ຺ຊາວິຣາຄາ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິ. ອິທໍ ປທຏ຺ຐານໍ.

ວນໍ ວນຖສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ. ກິຎ຺ຈ ວນໍ? ໂກ ຈ ວນໂຖ? ວນໍ ນາມ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ, ຕຓ຺ຫາ ວນໂຖ. ອິທໍ ປທຏ຺ຐານໍ. ວນໍ ¶ ນາມ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາໂຫ ‘‘ອິຕ຺ຖີ’’ຕິ ວາ ‘‘ປຸຣິໂສ’’ຕິ ວາ. ວນໂຖ ນາມ ເຕສໍ ເຕສໍ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄານໍ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄາໂຫ ‘‘ອໂຫ ຈກ຺ຂຸ, ອໂຫ ໂສຕໍ, ອໂຫ ຆານໍ, ອໂຫ ຊິວ຺ຫາ, ອໂຫ ກາໂຍ, ອິຕິ. ອິທໍ ປທຏ຺ຐານໍ. ວນໍ ນາມ ຉ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣານິ ອາຍຕນານິ ອປຣິຎ຺ຎາຕານິ. ຍໍ ຕທຸຠຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສໍໂຍຊນໍ, ອຍໍ ວນໂຖ. ອິທໍ ປທຏ຺ຐານໍ. ວນໍ ນາມ ອນຸສໂຍ. ວນໂຖ ນາມ ປຣິຍຸຏ຺ຐານໍ. ອິທໍ ປທຏ຺ຐານໍ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ເຉຕ຺ວາ ວນຎ຺ຈ ວນຖຎ຺ຈາ’’ຕິ. ອຍໍ ປທຏ຺ຐາເນນ ສມາໂຣປນາ.

໕໑. ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ເວວຈເນນ ສມາໂຣປນາ? ຣາຄວິຣາຄາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ເສກ຺ຂຜລໍ; ອວິຊ຺ຊາວິຣາຄາ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິ ອເສກ຺ຂຜລໍ. ອິທໍ ເວວຈນໍ. ຣາຄວິຣາຄາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ອນາຄາມິຜລໍ; ອວິຊ຺ຊາວິຣາຄາ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິ ອຄ຺ຄຜລໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ. ອິທໍ ເວວຈນໍ. ຣາຄວິຣາຄາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ກາມຘາຕຸສມຕິກ຺ກມນໍ; ອວິຊ຺ຊາວິຣາຄາ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິ ເຕຘາຕຸສມຕິກ຺ກມນໍ. ອິທໍ ເວວຈນໍ. ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ປຎ຺ຎາພລໍ, ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາ, ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ, ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ຎາຓໍ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ຕີຣຓາ, ສນ຺ຕີຣຓາ, ຫິຣີ, ວິປສ຺ສນາ, ຘມ຺ເມ ຎາຓໍ, ສພ຺ພໍ, ອິທໍ ເວວຈນໍ. ອຍໍ ເວວຈເນນ ສມາໂຣປນາ.

ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ຠາວນາຍ ສມາໂຣປນາ? ຍຖາຫ ຠຄວາ ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣາຫິ, ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ’’. ອາຕາປີຕິ ¶ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ສມ຺ປຊາໂນຕິ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ສຕິມາຕິ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສນ຺ຕິ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ເອວໍ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສິໂນ ວິຫຣໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເກນ ກາຣເຓນ? ເອກລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ຈຕຸນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ. ຈຕູສຸ ສຕິປຏ຺ຐາເນສຸ ຠາວິຍມາເນສຸ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຈຕູສຸ ສມ຺ມປ຺ປຘາເນສຸ ຠາວິຍມາເນສຸ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຈຕູສຸ ອິທ຺ຘິປາເທສຸ ຠາວິຍມາເນສຸ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເອວໍ ສພ຺ເພ ¶ . ເກນ ກາຣເຓນ? ສພ຺ເພ ຫິ ¶ ໂພຘງ຺ຄມາ ຘມ຺ມາ ໂພຘິປກ຺ຂິຍາ ນິຍ຺ຍານິກລກ຺ຂເຓນ ເອກລກ຺ຂຓາ, ເຕ ເອກລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອຍໍ ຠາວນາຍ ສມາໂຣປນາ.

ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ປຫາເນນ ສມາໂຣປນາ? ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣນ຺ໂຕ ‘‘ອສຸເຠ ສຸຠ’’ນ຺ຕິ ວິປລ຺ລາສໍ ປຊຫຕິ, ກພຬີກາໂຣ ຈສ຺ສ ອາຫາໂຣ ປຣິຎ຺ຎໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ກາມຸປາທາເນນ ຈ ອນຸປາທາໂນ ຠວຕິ, ກາມໂຍເຄນ ຈ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ຠວຕິ, ອຠິຊ຺ຌາກາຍຄນ຺ເຖນ ຈ ວິປ຺ປຍຸຊ຺ຊຕິ, ກາມາສເວນ ຈ ອນາສໂວ ຠວຕິ, ກາໂມຆຎ຺ຈ ອຸຕ຺ຕິຓ຺ໂຓ ຠວຕິ, ຣາຄສລ຺ເລນ ຈ ວິສລ຺ໂລ ຠວຕິ, ຣູປູປິກາ [ຣູປຸປິກາ (ກ.) ເອວມຸປຣິປິ] ຈສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ ປຣິຎ຺ຎໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຣູປຘາຕຸຍໍ ຈສ຺ສ ຣາໂຄ ປຫີໂນ ຠວຕິ, ນ ຈ ຉນ຺ທາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

ເວທນາສຸ ເວທນານຸປສ຺ສີ ວິຫຣນ຺ໂຕ ‘‘ທຸກ຺ເຂ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ ວິປລ຺ລາສໍ ປຊຫຕິ, ຜສ຺ໂສ ຈສ຺ສ ອາຫາໂຣ ປຣິຎ຺ຎໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຠວູປາທາເນນ ຈ ອນຸປາທາໂນ ຠວຕິ, ຠວໂຍເຄນ ຈ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ຠວຕິ, ພ຺ຍາປາທກາຍຄນ຺ເຖນ ຈ ວິປ຺ປຍຸຊ຺ຊຕິ, ຠວາສເວນ ຈ ອນາສໂວ ຠວຕິ, ຠໂວຆຎ຺ຈ ¶ ອຸຕ຺ຕິຓ຺ໂຓ ຠວຕິ, ໂທສສລ຺ເລນ ຈ ວິສລ຺ໂລ ຠວຕິ, ເວທນູປິກາ ຈສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ ປຣິຎ຺ຎໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເວທນາຘາຕຸຍໍ ຈສ຺ສ ຣາໂຄ ປຫີໂນ ຠວຕິ, ນ ຈ ໂທສາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

ຈິຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສີ ວິຫຣນ຺ໂຕ ‘‘ອນິຈ຺ເຈ ນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວິປລ຺ລາສໍ ປຊຫຕິ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ຈສ຺ສ ອາຫາໂຣ ປຣິຎ຺ຎໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ທິຏ຺ຐຸປາທາເນນ ຈ ອນຸປາທາໂນ ຠວຕິ, ທິຏ຺ຐິໂຍເຄນ ຈ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ຠວຕິ, ສີລພ຺ພຕປຣາມາສກາຍຄນ຺ເຖນ ຈ ວິປ຺ປຍຸຊ຺ຊຕິ, ທິຏ຺ຐາສເວນ ຈ ອນາສໂວ ຠວຕິ, ທິຏ຺ໂຐຆຎ຺ຈ ອຸຕ຺ຕິຓ຺ໂຓ ຠວຕິ, ມານສລ຺ເລນ ຈ ວິສລ຺ໂລ ຠວຕິ, ສຎ຺ຎູປິກາ ຈສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ ປຣິຎ຺ຎໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ສຎ຺ຎາຘາຕຸຍໍ ຈສ຺ສ ຣາໂຄ ປຫີໂນ ຠວຕິ, ນ ຈ ຠຍາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣນ຺ໂຕ ‘‘ອນຕ຺ຕນິ [ອນຕ຺ຕນິເຍ (ສີ.) ປສ຺ສ ອ. ນິ. ໔.໔໙] ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ວິປລ຺ລາສໍ ປຊຫຕິ, ມໂນສຎ຺ເຈຕນາ ຈສ຺ສ ອາຫາໂຣ ປຣິຎ຺ຎໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຕ຺ຕວາທຸປາທາເນນ ຈ ອນຸປາທາໂນ ຠວຕິ, ອວິຊ຺ຊາໂຍເຄນ ຈ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ຠວຕິ, ອິທໍສຈ຺ຈາຠິນິເວສກາຍຄນ຺ເຖນ ຈ ວິປ຺ປຍຸຊ຺ຊຕິ, ອວິຊ຺ຊາສເວນ ຈ ອນາສໂວ ຠວຕິ, ອວິຊ຺ໂຊຆຎ຺ຈ ອຸຕ຺ຕິຓ຺ໂຓ ຠວຕິ, ໂມຫສລ຺ເລນ ຈ ວິສລ຺ໂລ ຠວຕິ ¶ , ສງ຺ຂາຣູປິກາ ຈສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ ປຣິຎ຺ຎໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ສງ຺ຂາຣຘາຕຸຍໍ ຈສ຺ສ ຣາໂຄ ປຫີໂນ ຠວຕິ, ນ ຈ ໂມຫາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຍໍ ປຫາເນນ ສມາໂຣປນາ.

‘‘ເຍ ຘມ຺ມາ ຍໍ ມູລາ, ເຍ ເຈກຕ຺ຖາ ປກາສິຕາ ມຸນິນາ;

ເຕ ສມາໂຣປຍິຕພ຺ພາ, ເອສ ສມາໂຣປໂນ ຫາໂຣ’’ຕິ.

‘‘ໂສຬສ ¶ ¶ ຫາຣາ ປຐມໍ, ທິສໂລຈນໂຕ ທິສາ ວິໂລເກຕ຺ວາ;

ສງ຺ຂິປິຍ ອງ຺ກຸເສນ ຫິ, ນເຍຫິ ຕີຫິ ນິທ຺ທິເສ ສຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

ວຸຕ຺ຕາ, ຕສ຺ສາ ນິທ຺ເທໂສ ກຸຫິໍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ? ຫາຣສມ຺ປາເຕ. ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ເທສນາຫາຣສມ຺ປາໂຕ?

‘‘ອຣກ຺ຂິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ [ກາເຍນ (ອຸທາ. ໓໒)], ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຫເຕນ ຈ;

ຖິນມິທ຺ຘາຠິຠູເຕນ, ວສໍ ມາຣສ຺ສ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ.

ອຣກ຺ຂິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນາຕິ ກິໍ ເທສຍຕິ, ປມາທໍ ຕໍ ມຈ຺ຈຸໂນ ປທໍ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຫເຕນ ຈາຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຫຕໍ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ ຍທາ ‘‘ອນິຈ຺ເຈ ນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ວິປລ຺ລາໂສ. ໂສ ປນ ວິປລ຺ລາໂສ ກິໍລກ຺ຂໂຓ? ວິປຣີຕຄ຺ຄາຫລກ຺ຂໂຓ ວິປລ຺ລາໂສ. ໂສ ກິໍ ວິປລ຺ລາສຍຕິ? ຕໂຍ ຘມ຺ເມ ສຎ຺ຎໍ ຈິຕ຺ຕໍ ທິຏ຺ຐິມິຕິ. ໂສ ກຸຫິໍ ວິປລ຺ລາສຍຕິ? ຈຕູສຸ ອຕ຺ຕຠາວວຕ຺ຖູສຸ, ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ຣູປວນ຺ຕໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ, ອຕ຺ຕນິ ວາ ຣູປໍ, ຣູປສ຺ມິໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ. ເອວໍ ເວທນໍ…ເປ… ສຎ຺ຎໍ…ເປ… ສງ຺ຂາເຣ…ເປ… ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ວິຎ຺ຎາຓວນ຺ຕໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ, ອຕ຺ຕນິ ວາ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ວິຎ຺ຎາຓສ຺ມິໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ຣູປໍ ປຐມໍ ວິປລ຺ລາສວຕ຺ຖຸ ‘‘ອສຸເຠ ສຸຠ’’ນ຺ຕິ. ເວທນາ ທຸຕິຍໍ ວິປລ຺ລາສວຕ຺ຖຸ ‘‘ທຸກ຺ເຂ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ. ສຎ຺ຎາ ສງ຺ຂາຣາ ຈ ຕຕິຍໍ ວິປລ຺ລາສວຕ຺ຖຸ ‘‘ອນຕ຺ຕນິ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ. ວິຎ຺ຎາຓໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ວິປລ຺ລາສວຕ຺ຖຸ ‘‘ອນິຈ຺ເຈ ນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ. ທ຺ເວ ¶ ຘມ຺ມາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສໍກິເລສາ – ຕຓ຺ຫາ ຈ ອວິຊ຺ຊາ ຈ. ຕຓ຺ຫານິວຸຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ທ຺ວີຫິ ວິປລ຺ລາເສຫິ ວິປລ຺ລາສີຍຕິ ‘‘ອສຸເຠ ສຸຠ’’ນ຺ຕິ ‘‘ທຸກ຺ເຂ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ. ທິຏ຺ຐິນິວຸຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ທ຺ວີຫິ ວິປລ຺ລາເສຫິ ວິປລ຺ລາສີຍຕິ ‘‘ອນິຈ຺ເຈ ນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ‘‘ອນຕ຺ຕນິ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂຍ ທິຏ຺ຐິວິປລ຺ລາໂສ, ໂສ ອຕີຕໍ ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ອຕີຕໍ ເວທນໍ…ເປ… ອຕີຕໍ ສຎ຺ຎໍ, ອຕີເຕ ສງ຺ຂາເຣ…ເປ… ອຕີຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຕຓ຺ຫາວິປລ຺ລາໂສ, ໂສ ອນາຄຕໍ ຣູປໍ ອຠິນນ຺ທຕິ, ອນາຄຕໍ ເວທນໍ…ເປ… ອນາຄຕໍ ສຎ຺ຎໍ, ອນາຄເຕ ສງ຺ຂາເຣ, ອນາຄຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຠິນນ຺ທຕິ. ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ¶ ອຸປກ຺ກິເລສາ – ຕຓ຺ຫາ ຈ ອວິຊ຺ຊາ ຈ. ຕາຫິ ວິສຸຊ຺ຌນ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ວິສຸຊ຺ຌຕິ. ເຕສໍ ອວິຊ຺ຊານີວຣຓານໍ ຕຓ຺ຫາສໍໂຍຊນານໍ ປຸພ຺ພາ ໂກຏິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ ສນ຺ຘາວນ຺ຕານໍ ສໍສຣນ຺ຕານໍ ສກິໍ ນິຣຍໍ ສກິໍ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິໍ ສກິໍ ເປຕ຺ຕິວິສຍໍ ສກິໍ ອສຸຣກາຍໍ ສກິໍ ເທເວ ສກິໍ ມນຸສ຺ເສ.

ຖິນມິທ຺ຘາຠິຠູເຕນາຕິ. ຖິນໍ [ຖີນໍ (ສີ.)] ນາມ ຍາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອກລ຺ລຕາ ອກມ຺ມນິຍຕາ; ມິທ຺ຘໍ ນາມ ຍໍ ກາຍສ຺ສ ລີນຕ຺ຕໍ. ວສໍ ມາຣສ຺ສ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ກິເລສມາຣສ຺ສ ຈ ສຕ຺ຕມາຣສ຺ສ ຈ ວສໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ໂສ ຫິ ນິວຸໂຕ ສໍສາຣາຠິມຸໂຂ ໂຫຕິ. ອິມານິ ຠຄວຕາ ທ຺ເວ ສຈ຺ຈານິ ເທສິຕານິ ທຸກ຺ຂໍ ສມຸທໂຍ ຈ. ເຕສໍ ຠຄວາ ປຣິຎ຺ຎາຍ ຈ ປຫານາຍ ຈ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎາຍ ສມຸທຍສ຺ສ ປຫານາຍ. ເຍນ ຈ ປຣິຊານາຕິ ເຍນ ຈ ປຊຫຕິ, ອຍໍ ມຄ຺ໂຄ. ຍໍ ຕຓ຺ຫາຍ ອວິຊ຺ຊາຍ ຈ ປຫານໍ, ອຍໍ ນິໂຣໂຘ. ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ອຣກ຺ຂິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນາ’’ຕິ. ເຕນາຫາຍສ຺ມາ ມຫາກຈ຺ຈາຍໂນ ‘‘ອສ຺ສາທາທີນວຕາ’’ຕິ.

໕໓. ຕຕ຺ຖ ¶ ¶ ກຕໂມ ວິຈໂຍ ຫາຣສມ຺ປາໂຕ? ຕຕ຺ຖ ຕຓ຺ຫາ ທຸວິຘາ ກຸສລາປິ ອກຸສລາປິ. ອກຸສລາ ສໍສາຣຄາມິນີ, ກຸສລາ ອປຈຍຄາມິນີ ປຫານຕຓ຺ຫາ. ມາໂນປິ ທຸວິໂຘ ກຸສໂລປິ ອກຸສໂລປິ. ຍໍ ມານໍ ນິສ຺ສາຍ ມານໍ ປຊຫຕິ, ອຍໍ ມາໂນ ກຸສໂລ. ໂຍ ປນ ມາໂນ ທຸກ຺ຂໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຍຕິ, ອຍໍ ມາໂນ ອກຸສໂລ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕໍ ໂທມນສ຺ສໍ ກຸທາສ຺ສຸນາມາຫໍ ຕໍ ອາຍຕນໍ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິສ຺ສໍ ຍໍ ອຣິຍາ ສນ຺ຕໍ ອາຍຕນໍ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣນ຺ຕີຕິ ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ປິຫາ, ປິຫາປຈ຺ຈຍາ ໂທມນສ຺ສໍ, ອຍໍ ຕຓ຺ຫາ ກຸສລາ ຣາຄວິຣາຄາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ, ຕທາຣມ຺ມຓາ ກຸສລາ ອວິຊ຺ຊາວິຣາຄາ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິ.

ຕສ຺ສາ ໂກ ປວິຈໂຍ? ອຏ຺ຐ ມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ສມ຺ມາວາຈາ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ສມ຺ມາອາຊີໂວ ສມ຺ມາວາຍາໂມ ສມ຺ມາສຕິ ສມ຺ມາສມາຘິ. ໂສ ກຕ຺ຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ? ຈຕຸຕ຺ເຖ ຌາເນ ປາຣມິຕາຍ. ຈຕຸຕ຺ເຖ ຫິ ຌາເນ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາວຍຕິ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ປຣິໂຍທາຕໍ ອນງ຺ຄຓໍ ວິຄຕູປກ຺ກິເລສໍ ມຸທຸ ກມ຺ມນິຍໍ ຐິຕໍ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ຕໍ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐວິຘໍ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ ຉ ອຠິຎ຺ຎາ ທ຺ເວ ຈ ວິເສເສ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຍໂຕ ປຣິສຸທ຺ຘໍ, ຕໂຕ ປຣິໂຍທາຕໍ, ຍໂຕ ປຣິໂຍທາຕໍ ¶ , ຕໂຕ ອນງ຺ຄຓໍ, ຍໂຕ ອນງ຺ຄຓໍ, ຕໂຕ ວິຄຕູປກ຺ກິເລສໍ, ຍໂຕ ວິຄຕູປກ຺ກິເລສໍ, ຕໂຕ ມຸທຸ, ຍໂຕ ມຸທຸ, ຕໂຕ ກມ຺ມນິຍໍ, ຍໂຕ ກມ຺ມນິຍໍ, ຕໂຕ ຐິຕໍ, ຍໂຕ ຐິຕໍ, ຕໂຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ¶ ອງ຺ຄຓາ ຈ ອຸປກ຺ກິເລສາ ຈ ຕທຸຠຍໍ ຕຓ຺ຫາປກ຺ໂຂ. ຍາ ຈ ອິຎ຺ຊນາ ຍາ ຈ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຏ຺ຐິຕິ, ອຍໍ ທິຏ຺ຐິປກ຺ໂຂ.

ຈຕ຺ຕາຣິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ອຸເປກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອວສິຏ຺ຐໍ ຠວຕິ. ໂສ ອຸປຣິມໍ ສມາປຕ຺ຕິໍ ສນ຺ຕໂຕ ມນສິກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ອຸປຣິມໍ ສມາປຕ຺ຕິໍ ສນ຺ຕໂຕ ມນສິກໂຣໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນ ໂອຬາຣິກາ ສຎ຺ຎາ ສຓ຺ຐຫຕິ ອຸກ຺ກຓ຺ຐາ ຈ ປຏິຆສຎ຺ຎາ, ໂສ ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາ ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາ ‘‘ອນນ຺ຕໍ ອາກາສ’’ນ຺ຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນສມາປຕ຺ຕິໍ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຠິຎ຺ຎາຠິນີຫາໂຣ ຣູປສຎ຺ຎາ ໂວກາໂຣ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎາ ສມຕິກ຺ກມຕິ ປຏິຆສຎ຺ຎາ ຈສ຺ສ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອວໍ ສມາຘິ ຕສ຺ສ ສມາຫິຕສ຺ສ ໂອຠາໂສ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ ທສ຺ສນຎ຺ຈ ຣູປານໍ, ໂສ ສມາຘິ ຉຬງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ໂພ ¶ . ອນຠິຊ຺ຌາສຫຄຕໍ ເມ ມານສໍ ສພ຺ພໂລເກ, ອພ຺ຍາປນ຺ນໍ ເມ ຈິຕ຺ຕໍ ສພ຺ພສຕ຺ເຕສຸ, ອາຣທ຺ຘໍ ເມ ວີຣິຍໍ ປຄ຺ຄຫິຕໍ, ປສ຺ສທ຺ໂຘ ເມ ກາໂຍ ອສາຣທ຺ໂຘ, ສມາຫິຕໍ ເມ ຈິຕ຺ຕໍ ອວິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ອຸປຏ຺ຐິຕາ ເມ ສຕິ ອສມ຺ມຸຏ຺ຐາ [ອປ຺ປມ຺ມຸຏ຺ຐາ (ສີ.)], ຕຕ຺ຖ ຍຎ຺ຈ ອນຠິຊ຺ຌາສຫຄຕໍ ມານສໍ ສພ຺ພໂລເກ ຍຎ຺ຈ ອພ຺ຍາປນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສພ຺ພສຕ຺ເຕສຸ ຍຎ຺ຈ ອາຣທ຺ຘໍ ວີຣິຍໍ ປຄ຺ຄຫິຕໍ ຍຎ຺ຈ ສມາຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອວິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ອຍໍ ສມໂຖ. ໂຍ ປສ຺ສທ຺ໂຘ ກາໂຍ ອສາຣທ຺ໂຘ, ອຍໍ ສມາຘິປຣິກ຺ຂາໂຣ. ຍາ ອຸປຏ຺ຐິຕາ ສຕິ ອສມ຺ມຸຏ຺ຐາ ອຍໍ ວິປສ຺ສນາ.

໕໔. ໂສ ສມາຘິ ປຎ຺ຈວິເຘນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຍໍ ສມາຘິ ‘‘ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສຸໂຂ’’ຕິ ອິຕິສ຺ສ ປຈ຺ຈຕ຺ຕເມວ ຎາຓທສ຺ສນໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ຠວຕິ, ອຍໍ ສມາຘິ ‘‘ອາຍຕິໍ ສຸຂວິປາໂກ’’ຕິ ອິຕິສ຺ສ ປຈ຺ຈຕ຺ຕເມວ ຎາຓທສ຺ສນໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ຠວຕິ, ອຍໍ ສມາຘິ ‘‘ອຣິໂຍ ນິຣາມິໂສ’’ຕິ ອິຕິສ຺ສ ¶ ປຈ຺ຈຕ຺ຕເມວ ຎາຓທສ຺ສນໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ຠວຕິ, ອຍໍ ສມາຘິ ‘‘ອກາປຸຣິສເສວິໂຕ’’ຕິ ອິຕິສ຺ສ ປຈ຺ຈຕ຺ຕເມວ ຎາຓທສ຺ສນໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ຠວຕິ, ອຍໍ ສມາຘິ ‘‘ສນ຺ໂຕ ເຈວ ປຓີໂຕ ຈ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິລທ຺ໂຘ ຈ ເອໂກທິຠາວາຘິຄໂຕ ຈ ນ ສສງ຺ຂາຣນິຄ຺ຄຍ຺ຫວາຣິຕຄໂຕ [ສສງ຺ຂາຣນິຄ຺ຄຍ຺ຫວາຣິຕວໂຕ (ສີ.), ສສງ຺ຂາຣນິຄ຺ຄຍ຺ຫວາຣິວາວໂຏ (ກ.)] ຈາ’’ຕິ ອິຕິສ຺ສ ປຈ຺ຈຕ຺ຕເມວ ຎາຓທສ຺ສນໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ຠວຕິ. ຕໍ ໂຂ ປນິມໍ ສມາຘິໍ ‘‘ສໂຕ ສມາປຊ຺ຊາມິ ສໂຕ ວຸຏ຺ຐຫາມີ’’ຕິ ອິຕິສ຺ສ ປຈ຺ຈຕ຺ຕເມວ ຎາຓທສ຺ສນໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ຠວຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຈ ສມາຘິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສຸໂຂ ໂຍ ຈ ສມາຘິ ອາຍຕິໍ ສຸຂວິປາໂກ ອຍໍ ສມໂຖ. ໂຍ ຈ ສມາຘິ ອຣິໂຍ ນິຣາມິໂສ, ໂຍ ຈ ສມາຘິ ອກາປຸຣິສເສວິໂຕ, ໂຍ ຈ ສມາຘິ ສນ຺ໂຕ ເຈວ ປຓີໂຕ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິລທ຺ໂຘ ¶ ຈ ເອໂກທິຠາວາຘິຄໂຕ ຈ ນ ສສງ຺ຂາຣນິຄ຺ຄຍ຺ຫວາຣິຕຄໂຕ ຈ ຍຎ຺ຈາຫໍ ຕໍ ໂຂ ປນິມໍ ສມາຘິໍ ສໂຕ ສມາປຊ຺ຊາມິ ສໂຕ ວຸຏ຺ຐຫາມີຕິ, ອຍໍ ວິປສ຺ສນາ.

ໂສ ສມາຘິ ປຎ຺ຈວິເຘນ ເວທິຕພ຺ໂພ ປີຕິຜຣຓຕາ ສຸຂຜຣຓຕາ ເຈໂຕຜຣຓຕາ ອາໂລກຜຣຓຕາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓານິມິຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຈ ປີຕິຜຣໂຓ ໂຍ ຈ ສຸຂຜຣໂຓ ໂຍ ຈ ເຈໂຕຜຣໂຓ, ອຍໍ ສມໂຖ. ໂຍ ຈ ອາໂລກຜຣໂຓ ຍຎ຺ຈ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓານິມິຕ຺ຕໍ. ອຍໍ ວິປສ຺ສນາ.

໕໕. ທສ ¶ ກສິຓາຍຕນານິ ປຖວີກສິຓໍ ອາໂປກສິຓໍ ເຕໂຊກສິຓໍ ວາໂຍກສິຓໍ ນີລກສິຓໍ ປີຕກສິຓໍ ໂລຫິຕກສິຓໍ ໂອທາຕກສິຓໍ ອາກາສກສິຓໍ ວິຎ຺ຎາຓກສິຓໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຎ຺ຈ ປຖວີກສິຓໍ ຍຎ຺ຈ ອາໂປກສິຓໍ ເອວໍ ສພ຺ພໍ, ຍຎ຺ຈ ໂອທາຕກສິຓໍ. ອິມານິ ອຏ຺ຐ ກສິຓານິ ສມໂຖ. ຍຎ຺ຈ ອາກາສກສິຓໍ ຍຎ຺ຈ ວິຎ຺ຎາຓກສິຓໍ, ອຍໍ ວິປສ຺ສນາ. ເອວໍ ສພ຺ໂພ ອຣິໂຍ ມຄ຺ໂຄ ເຍນ ເຍນ ອາກາເຣນ ວຸຕ຺ໂຕ, ເຕນ ເຕນ ສມຖວິປສ຺ສເນນ ໂຍຊຍິຕພ຺ໂພ. ເຕ ¶ ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສງ຺ຄຫິຕາ ອນິຈ຺ຈຕາຍ ທຸກ຺ຂຕາຍ ອນຕ຺ຕຕາຍ. ໂສ ສມຖວິປສ຺ສນໍ ຠາວຍມາໂນ ຕີຓິ ວິໂມກ຺ຂມຸຂານິ ຠາວຍຕິ. ຕີຓິ ວິໂມກ຺ຂມຸຂານິ ຠາວຍນ຺ໂຕ ຕໂຍ ຂນ຺ເຘ ຠາວຍຕິ. ຕໂຍ ຂນ຺ເຘ ຠາວຍນ຺ໂຕ ອຣິຍໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ ຠາວຍຕິ.

ຣາຄຈຣິໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ອນິມິຕ຺ເຕນ ວິໂມກ຺ຂມຸເຂນ ນິຍ຺ຍາຕິ [ນີຍາຕິ (ສີ.)] ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາຍ ສິກ຺ຂນ຺ໂຕ ໂລຠໍ ອກຸສລມູລໍ ປຊຫນ຺ໂຕ ສຸຂເວທນີຍໍ ຜສ຺ສໍ ອນຸປຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສຸຂໍ ເວທນໍ ປຣິຊານນ຺ໂຕ ຣາຄມລໍ ປວາເຫນ຺ໂຕ ຣາຄຣຊໍ ນິທ຺ຘຸນນ຺ໂຕ ຣາຄວິສໍ ວເມນ຺ໂຕ ຣາຄຄ຺ຄິໍ ນິພ຺ພາເປນ຺ໂຕ ຣາຄສລ຺ລໍ ອຸປ຺ປາເຏນ຺ໂຕ ຣາຄຊຏໍ ວິຊເຏນ຺ໂຕ. ໂທສຈຣິໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ອປ຺ປຓິຫິເຕນ ວິໂມກ຺ຂມຸເຂນ ນິຍ຺ຍາຕິ ອຘິສີລສິກ຺ຂາຍ ສິກ຺ຂນ຺ໂຕ ໂທສໍ ອກຸສລມູລໍ ປຊຫນ຺ໂຕ ທຸກ຺ຂເວທນີຍໍ ຜສ຺ສໍ ອນຸປຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ທຸກ຺ຂເວທນໍ ປຣິຊານນ຺ໂຕ ໂທສມລໍ ປວາເຫນ຺ໂຕ ໂທສຣຊໍ ນິທ຺ຘຸນນ຺ໂຕ ໂທສວິສໍ ວເມນ຺ໂຕ ໂທສຄ຺ຄິໍ ນິພ຺ພາເປນ຺ໂຕ ໂທສສລ຺ລໍ ອຸປ຺ປາເຏນ຺ໂຕ ໂທສຊຏໍ ວິຊເຏນ຺ໂຕ. ໂມຫຈຣິໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ສຸຎ຺ຎຕວິໂມກ຺ຂມຸເຂນ ນິຍ຺ຍາຕິ ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາຍ ສິກ຺ຂນ຺ໂຕ ໂມຫໍ ອກຸສລມູລໍ ປຊຫນ຺ໂຕ ອທຸກ຺ຂມສຸຂເວທນີຍໍ ຜສ຺ສໍ ອນຸປຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ເວທນໍ ປຣິຊານນ຺ໂຕ ໂມຫມລໍ ປວາເຫນ຺ໂຕ ໂມຫຣຊໍ ນິທ຺ຘຸນນ຺ໂຕ ໂມຫວິສໍ ວເມນ຺ໂຕ ໂມຫຄ຺ຄິໍ ນິພ຺ພາເປນ຺ໂຕ ໂມຫສລ຺ລໍ ອຸປ຺ປາເຏນ຺ໂຕ ໂມຫຊຏໍ ວິຊເຏນ຺ໂຕ.

ຕຕ຺ຖ ສຸຎ຺ຎຕວິໂມກ຺ຂມຸຂໍ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ, ອນິມິຕ຺ຕວິໂມກ຺ຂມຸຂໍ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ໂຘ, ອປ຺ປຓິຫິຕວິໂມກ຺ຂມຸຂໍ ¶ ສີລກ຺ຂນ຺ໂຘ. ໂສ ຕີຓິ ວິໂມກ຺ຂມຸຂານິ ຠາວຍນ຺ໂຕ ຕໂຍ ຂນ຺ເຘ ຠາວຍຕິ, ຕໂຍ ຂນ຺ເຘ ຠາວຍນ຺ໂຕ ອຣິຍໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ ຠາວຍຕິ. ຕຕ຺ຖ ¶ ຍາ ຈ ສມ຺ມາວາຈາ ໂຍ ຈ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ໂຍ ຈ ສມ຺ມາອາຊີໂວ, ອຍໍ ສີລກ຺ຂນ຺ໂຘ, ໂຍ ຈ ສມ຺ມາວາຍາໂມ ¶ ຍາ ຈ ສມ຺ມາສຕິ ໂຍ ຈ ສມ຺ມາສມາຘິ, ອຍໍ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ໂຘ, ຍາ ຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຍ ຈ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ, ອຍໍ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ.

ຕຕ຺ຖ ສີລກ຺ຂນ຺ໂຘ ຈ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ໂຘ ຈ ສມໂຖ, ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິປສ຺ສນາ. ໂຍ ສມຖວິປສ຺ສນໍ ຠາເວຕິ, ຕສ຺ສ ທ຺ເວ ຠວງ຺ຄານິ ຠາວນໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ກາໂຍ ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ, ຠວນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ ທ຺ເວ ປທານິ ສີລໍ ສມາຘິ ຈ. ໂສ ໂຫຕິ ຠິກ຺ຂຸ ຠາວິຕກາໂຍ ຠາວິຕສີໂລ ຠາວິຕຈິຕ຺ໂຕ ຠາວິຕປຎ຺ໂຎ. ກາເຍ ຠາວິຍມາເນ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ຠາວນໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ສມ຺ມາວາຍາໂມ ຈ, ສີເລ ຠາວິຍມາເນ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ຠາວນໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ສມ຺ມາວາຈາ ສມ຺ມາອາຊີໂວ ຈ, ຈິຕ຺ເຕ ຠາວິຍມາເນ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ຠາວນໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ສມ຺ມາສຕິ ສມ຺ມາສມາຘິ ຈ, ປຎ຺ຎາຍ ຠາວິຍມານາຍ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ຠາວນໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ຈ.

ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຈ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ໂຍ ຈ ສມ຺ມາວາຍາໂມ ສິຍາ ກາຍິໂກ ສິຍາ ເຈຕສິໂກ, ຕຕ຺ຖ ໂຍ ກາຍສງ຺ຄໂຫ, ໂສ ກາເຍ ຠາວິເຕ ຠາວນໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ໂຍ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຄໂຫ, ໂສ ຈິຕ຺ເຕ ຠາວິເຕ ຠາວນໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ໂສ ສມຖວິປສ຺ສນໍ ຠາວຍນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈວິຘໍ ອຘິຄມໍ ຄຈ຺ຉຕິ [ອຘິຄຈ຺ຉຕິ (ສີ.)] ຂິປ຺ປາຘິຄໂມ ຈ ໂຫຕິ, ວິມຸຕ຺ຕາຘິຄໂມ ຈ ໂຫຕິ, ມຫາຘິຄໂມ ຈ ໂຫຕິ, ວິປຸລາຘິຄໂມ ຈ ໂຫຕິ, ອນວເສສາຘິຄໂມ ຈ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ສມເຖນ ຂິປ຺ປາຘິຄໂມ ຈ ມຫາຘິຄໂມ ຈ ວິປຸລາຘິຄໂມ ຈ ໂຫຕິ, ວິປສ຺ສນາຍ ວິມຸຕ຺ຕາຘິຄໂມ ຈ ອນວເສສາຘິຄໂມ ຈ ໂຫຕິ.

໕໖. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ເທສຍຕິ, ໂສ ທສພລສມນ຺ນາຄໂຕ ສຕ຺ຖາ ໂອວາເທນ ສາວເກ ນ ວິສໍວາທຍຕິ. ໂສ ຕິວິຘໍ ອິທໍ ກໂຣຖ ¶ ອິມິນາ ອຸປາເຍນ ກໂຣຖ ອິທໍ ໂວ ກຸຣຸມານານໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ຠວິສ຺ສຕິ, ໂສ ຕຖາ ໂອວທິໂຕ ຕຖານຸສິຏ຺ໂຐ ຕຖາກໂຣນ຺ໂຕ ຕຖາປຏິປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ຕໍ ຠູມິໍ ນ ປາປຸຓິສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ໂສ ຕຖາ ໂອວທິໂຕ ຕຖານຸສິຏ຺ໂຐ ສີລກ຺ຂນ຺ຘໍ ອປຣິປູຣຍນ຺ໂຕ ຕໍ ຠູມິໍ ອນຸປາປຸຓິສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ໂສ ຕຖາ ໂອວທິໂຕ ຕຖານຸສິຏ຺ໂຐ ສີລກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຣິປູຣຍນ຺ໂຕ ຕໍ ຠູມິໍ ອນຸປາປຸຓິສ຺ສຕີຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ.

ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ເຕ ສໂຕ ອິເມ ຘມ຺ມາ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ຘາຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ສພ຺ພາສວປຣິກ຺ຂີຓສ຺ສ ເຕ ສໂຕ ອິເມ ອາສວາ ອປຣິກ຺ຂີຓາຕິ ເນຕໍ ¶ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ຍສ຺ສ ເຕ ¶ ອຕ຺ຖາຍ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ, ໂສ ນ ນິຍ຺ຍາຕິ ຕກ຺ກຣສ຺ສ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍາຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ສາວໂກ ໂຂ ປນ ເຕ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ອນຸຘມ຺ມຈາຣີ ໂສ ປຸພ຺ເພນ ອປຣໍ ອຸຬາຣໍ ວິເສສາຘິຄມໍ ນ ສຈ຺ຉິກຣິສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ.

ເຍ ໂຂ ປນ ຘມ຺ມາ ອນ຺ຕຣາຍິກາ, ເຕ ປຏິເສວໂຕ ນາລໍ ອນ຺ຕຣາຍາຍາຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ເຍ ໂຂ ປນ ຘມ຺ມາ ອນິຍ຺ຍານິກາ, ເຕ ນິຍ຺ຍນ຺ຕິ ຕກ຺ກຣສ຺ສ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍາຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ເຍ ໂຂ ປນ ຘມ຺ມາ ນິຍ຺ຍານິກາ, ເຕ ນິຍ຺ຍນ຺ຕິ ຕກ຺ກຣສ຺ສ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍາຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ສາວໂກ ໂຂ ປນ ເຕ ສອຸປາທິເສໂສ ອນຸປາທິເສສໍ ນິພ຺ພານຘາຕຸໍ ອນຸປາປຸຓິສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ.

ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ມາຕຣໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຍ຺ຍ ຫຕ຺ເຖຫິ ວາ ປາເທຫິ ວາ ສຸຫຕໍ ກເຣຍ຺ຍາຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ, ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ມາຕຣໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຍ຺ຍ ຫຕ຺ເຖຫິ ວາ ປາເທຫິ ວາ ສຸຫຕໍ ກເຣຍ຺ຍາຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ປິຕຣໍ, ອຣຫນ຺ຕໍ, ຠິກ຺ຂຸໍ. ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍ ສງ຺ເຆ ວາ ສງ຺ຆຣາຊິໍ ຊເນຍ຺ຍາຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ, ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ສງ຺ຆໍ ¶ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍ ສງ຺ເຆ ວາ ສງ຺ຆຣາຊິໍ ຊເນຍ຺ຍາຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ, ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ໂລຫິຕໍ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍ, ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ວາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ຖູປໍ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍາຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ໂລຫິຕໍ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍ, ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ວາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ຖູປໍ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍາຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ອຎ຺ຎໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ອປທິເສຍ຺ຍ ອປິ ຊີວິຕເຫຕູຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ, ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ອຎ຺ຎໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ອປທິເສຍ຺ຍາຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ອິໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ອຎ຺ຎໍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍໍ ປຣິເຍເສຍ຺ຍາຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ, ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ອິໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ອຎ຺ຎໍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍໍ ປຣິເຍເສຍ຺ຍາຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ, ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ກຸຕູຫລມງ຺ຄເລນ ສຸທ຺ຘິໍ ປຈ຺ເຈຍ຺ຍາຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ກຸຕູຫລມງ຺ຄເລນ ສຸທ຺ຘິໍ ປຈ຺ເຈຍ຺ຍາຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ.

໕໗. ອິຕ຺ຖີ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ສິຍາຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ, ປຸຣິໂສ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ສິຍາຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ; ອິຕ຺ຖີ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ສິຍາຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ, ປຸຣິໂສ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ສິຍາຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ; ອິຕ຺ຖີ ມາໂຣ ປາປິມາ ສິຍາຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ, ປຸຣິໂສ ມາໂຣ ປາປິມາ ¶ ສິຍາຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ; ອິຕ຺ຖີ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ສິຍາຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ, ປຸຣິໂສ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ສິຍາຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ; ອິຕ຺ຖີ ຕຖາຄໂຕ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ¶ ສິຍາຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ, ປຸຣິໂສ ຕຖາຄໂຕ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ສິຍາຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ.

ທ຺ເວ ຕຖາຄຕາ ອຣຫນ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ເອກິສ຺ສາ ໂລກຘາຕຸຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ວາ ຘມ຺ມໍ ວາ ເທເສຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ, ເອໂກວ ຕຖາຄໂຕ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ເອກິສ຺ສາ ໂລກຘາຕຸຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ ວາ ຘມ຺ມໍ ວາ ເທເສສ຺ສຕີຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ.

ຕິຓ຺ຓໍ ທຸຈ຺ຈຣິຕານໍ ອິຏ຺ໂຐ ກນ຺ໂຕ ປິໂຍ ມນາໂປ ວິປາໂກ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ, ຕິຓ຺ຓໍ ທຸຈ຺ຈຣິຕານໍ ອນິຏ຺ໂຐ ອກນ຺ໂຕ ອປ຺ປິໂຍ ອມນາໂປ ວິປາໂກ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ¶ . ຕິຓ຺ຓໍ ສຸຈຣິຕານໍ ອນິຏ຺ໂຐ ອກນ຺ໂຕ ອປ຺ປິໂຍ ອມນາໂປ ວິປາໂກ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ, ຕິຓ຺ຓໍ ສຸຈຣິຕານໍ ອິຏ຺ໂຐ ກນ຺ໂຕ ປິໂຍ ມນາໂປ ວິປາໂກ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ.

ອຎ຺ຎຕໂຣ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ກຸຫໂກ ລປໂກ ເນມິຕ຺ຕໂກ ກຸຫນລປນເນມິຕ຺ຕກຕ຺ຕໍ ປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ນີວຣເຓ ອປ຺ປຫາຍ ເຈຕໂສ ອຸປກ຺ກິເລເສ ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣເຓ ຈຕູສຸ ສຕິປຏ຺ຐາເນສຸ ອນຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕິ [ອນຸປຏ຺ຐິຕສຕິ (ສີ.)] ວິຫຣນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ອຠາວຍິຕ຺ວາ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌິສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ, ອຎ຺ຎຕໂຣ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ສພ຺ພໂທສາປຄໂຕ ປຎ຺ຈ ນີວຣເຓ ປຫາຍ ເຈຕໂສ ອຸປກ຺ກິເລເສ ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣເຓ ຈຕູສຸ ສຕິປຏ຺ຐາເນສຸ ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕິ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ຠາວຍິຕ຺ວາ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌິສ຺ສຕີຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ຍໍ ເອຕ຺ຖ ຎາຓໍ ເຫຕຸໂສ ຐານໂສ ອໂນຘິໂສ ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຐານາຏ຺ຐານຎາຓໍ ປຐມໍ ຕຖາຄຕພລໍ.

ອິຕິ ຐານາຏ຺ຐານຄຕາ ສພ຺ເພ ຂຍຘມ຺ມາ ວຍຘມ຺ມາ ວິຣາຄຘມ຺ມາ ນິໂຣຘຘມ຺ມາ ເກຈິ ສຄ຺ຄູປຄາ ເກຈິ ອປາຍູປຄາ ເກຈິ ນິພ຺ພານູປຄາ, ເອວໍ ຠຄວາ ອາຫ –

ສພ຺ເພ ¶ ສຕ຺ຕາ [ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໑.໑໓໓] ມຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຣຓນ຺ຕໍ ຫິ ຊີວິຕໍ;

ຍຖາກມ຺ມໍ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ, ປຸຎ຺ຎປາປຜລູປຄາ;

ນິຣຍໍ ປາປກມ຺ມນ຺ຕາ, ປຸຎ຺ຎກມ຺ມາ ຈ ສຸຄ຺ຄຕິໍ;

ອປເຣ ຈ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕ຺ວາ, ປຣິນິພ຺ພນ຺ຕິນາສວາຕິ [ປຣິນິພ຺ພນ຺ຕິ ອນາສວາຕິ (ສີ. ກ.)].

ສພ຺ເພ ¶ ສຕ຺ຕາຕິ ອຣິຍາ ຈ ອນຣິຍາ ຈ ສກ຺ກາຍປຣິຍາປນ຺ນາ ຈ ສກ຺ກາຍວີຕິວຕ຺ຕາ ຈ. ມຣິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ທ຺ວີຫິ ມຣເຓຫິ ທນ຺ຘມຣເຓນ ຈ ອທນ຺ຘມຣເຓນ ຈ, ສກ຺ກາຍປຣິຍາປນ຺ນານໍ ອທນ຺ຘມຣຓໍ ສກ຺ກາຍວີຕິວຕ຺ຕານໍ ທນ຺ຘມຣຓໍ. ມຣຓນ຺ຕໍ ຫິ ຊີວິຕນ຺ຕິ ຂຍາ ອາຍຸສ຺ສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອຸປໂຣຘາ ຊີວິຕປຣິຍນ຺ໂຕ ມຣຓປຣິຍນ຺ໂຕ. ຍຖາກມ຺ມໍ ຄມິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ກມ຺ມສ຺ສກຕາ. ປຸຎ຺ຎປາປຜລູປຄາຕິ ກມ຺ມານໍ ຜລທສ຺ສາວິຕາ ຈ ອວິປ຺ປວາໂສ ຈ.

ນິຣຍໍ ປາປກມ຺ມນ຺ຕາຕິ ອປຸຎ຺ຎສງ຺ຂາຣາ. ປຸຎ຺ຎກມ຺ມາ ຈ ສຸຄ຺ຄຕິນ຺ຕິ ປຸຎ຺ຎສງ຺ຂາຣາ ¶ ສຸຄຕິໍ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ. ອປເຣ ຈ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕ຺ວາ, ປຣິນິພ຺ພນ຺ຕິນາສວາຕິ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣານໍ ສມຕິກ຺ກມນໍ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ສພ຺ເພ…ເປ… ນາສວາ’’ຕິ.

‘‘ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ມຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຣຓນ຺ຕໍ ຫິ ຊີວິຕໍ. ຍຖາກມ຺ມໍ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ, ປຸຎ຺ຎປາປຜລູປຄາ. ນິຣຍໍ ປາປກມ຺ມນ຺ຕາ’’ຕິ ອາຄາຬ຺ຫາ ຈ ນິຊ຺ຌາມາ ຈ ປຏິປທາ. ‘‘ອປເຣ ຈ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕ຺ວາ, ປຣິນິພ຺ພນ຺ຕິນາສວາ’’ຕິ ມຊ຺ຌິມາ ປຏິປທາ. ‘‘ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ມຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຣຓນ຺ຕໍ ຫິ ຊີວິຕໍ, ຍຖາກມ຺ມໍ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ, ປຸຎ຺ຎປາປຜລູປຄາ, ນິຣຍໍ ປາປກມ຺ມນ຺ຕາ’’ຕິ ອຍໍ ສໍກິເລໂສ. ເອວໍ ສໍສາຣໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຍຕິ. ‘‘ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ມຣິສ຺ສນ຺ຕິ…ເປ… ນິຣຍໍ ປາປກມ຺ມນ຺ຕາ’’ຕິ ອິເມ ຕໂຍ ວຏ຺ຏາ ທຸກ຺ຂວຏ຺ໂຏ ກມ຺ມວຏ຺ໂຏ ກິເລສວຏ຺ໂຏ. ‘‘ອປເຣ ຈ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕ຺ວາ, ປຣິນິພ຺ພນ຺ຕິນາສວາ’’ຕິ ຕິຓ຺ຓໍ ວຏ຺ຏານໍ ວິວຏ຺ຏນາ. ‘‘ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ມຣິສ຺ສນ຺ຕິ…ເປ… ນິຣຍໍ ປາປກມ຺ມນ຺ຕາ’’ຕິ ອາທີນໂວ, ‘‘ປຸຎ຺ຎກມ຺ມາ ຈ ສຸຄ຺ຄຕິ’’ນ຺ຕິ ອສ຺ສາໂທ, ‘‘ອປເຣ ຈ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕ຺ວາ, ປຣິນິພ຺ພນ຺ຕິນາສວາ’’ຕິ ນິສ຺ສຣຓໍ. ‘‘ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ມຣິສ຺ສນ຺ຕິ…ເປ… ນິຣຍໍ ປາປກມ຺ມນ຺ຕາ’’ຕິ ເຫຕຸ ຈ ຜລຎ຺ຈ, ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ຜລໍ, ຕຓ຺ຫາ ເຫຕຸ, ‘‘ອປເຣ ຈ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕ຺ວາ, ປຣິນິພ຺ພນ຺ຕິນາສວາ’’ຕິ ມຄ຺ໂຄ ຈ ຜລຎ຺ຈ. ‘‘ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ມຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຣຓນ຺ຕໍ ຫິ ຊີວິຕໍ. ຍຖາກມ຺ມໍ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ, ປຸຎ຺ຎປາປຜລູປຄາ, ນິຣຍໍ ປາປກມ຺ມນ຺ຕາ’’ຕິ ອຍໍ ສໍກິເລໂສ, ໂສ ສໍກິເລໂສ ຕິວິໂຘ ຕຓ຺ຫາສໍກິເລໂສ ທິຏ຺ຐິສໍກິເລໂສ ທຸຈ຺ຈຣິຕສໍກິເລໂສຕິ.

໕໙. ຕຕ຺ຖ ¶ ຕຓ຺ຫາສໍກິເລໂສ ຕີຫິ ຕຓ຺ຫາຫິ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ໂພ – ກາມຕຓ຺ຫາຍ ຠວຕຓ຺ຫາຍ ວິຠວຕຓ຺ຫາຍ. ເຍນ ເຍນ ວາ ປນ ວຕ຺ຖຸນາ ອຊ຺ໂຌສິໂຕ, ເຕນ ເຕເນວ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ໂພ, ຕສ຺ສາ ວິຕ຺ຖາໂຣ ຉຕ຺ຕິໍສາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ຊາລິນິຍາ ວິຈຣິຕານິ. ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐິສໍກິເລໂສ ອຸຈ຺ເຉທສສ຺ສເຕນ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ໂພ, ເຍນ ເຍນ ວາ ປນ ວຕ຺ຖຸນາ ທິຏ຺ຐິວເສນ ອຠິນິວິສຕິ, ‘‘ອິທເມວ ¶ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ ເຕນ ເຕເນວ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ໂພ, ຕສ຺ສາ ວິຕ຺ຖາໂຣ ທ຺ວາສຏ຺ຐິ ທິຏ຺ຐິຄຕານິ. ຕຕ຺ຖ ທຸຈ຺ຈຣິຕສໍກິເລໂສ ເຈຕນາ ເຈຕສິກກມ຺ເມນ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ໂພ, ຕີຫິ ທຸຈ຺ຈຣິເຕຫິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ¶ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິເຕນ, ຕສ຺ສາ ວິຕ຺ຖາໂຣ ທສ ອກຸສລກມ຺ມປຖາ. ອປເຣ ຈ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕ຺ວາ, ປຣິນິພ຺ພນ຺ຕິນາສວາຕິ ອິທໍ ໂວທານໍ.

ຕຍິທໍ ໂວທານໍ ຕິວິຘໍ; ຕຓ຺ຫາສໍກິເລໂສ ສມເຖນ ວິສຸຊ຺ຌຕິ, ໂສ ສມໂຖ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ໂຘ, ທິຏ຺ຐິສໍກິເລໂສ ວິປສ຺ສນາຍ ວິສຸຊ຺ຌຕິ, ສາ ວິປສ຺ສນາ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ, ທຸຈ຺ຈຣິຕສໍກິເລໂສ ສຸຈຣິເຕນ ວິສຸຊ຺ຌຕິ, ຕໍ ສຸຈຣິຕໍ ສີລກ຺ຂນ຺ໂຘ.

‘‘ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ມຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຣຓນ຺ຕໍ ຫິ ຊີວິຕໍ, ຍຖາກມ຺ມໍ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ, ປຸຎ຺ຎປາປຜລູປຄາ, ນິຣຍໍ ປາປກມ຺ມນ຺ຕາ’’ຕິ ອປຸຎ຺ຎປ຺ປຏິປທາ, ‘‘ປຸຎ຺ຎກມ຺ມາ ຈ ສຸຄ຺ຄຕິ’’ນ຺ຕິ ປຸຎ຺ຎປ຺ປຏິປທາ, ‘‘ອປເຣ ຈ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕ຺ວາ, ປຣິນິພ຺ພນ຺ຕິນາສວາ’’ຕິ ປຸຎ຺ຎປາປສມຕິກ຺ກມປ຺ປຏິປທາ, ຕຕ຺ຖ ຍາ ຈ ປຸຎ຺ຎປ຺ປຏິປທາ ຍາ ຈ ອປຸຎ຺ຎປ຺ປຏິປທາ, ອຍໍ ເອກາ ປຏິປທາ ສພ຺ພຕ຺ຖຄາມິນີ ເອກາ ອປາເຍສຸ, ເອກາ ເທເວສຸ, ຍາ ຈ ປຸຎ຺ຎປາປສມຕິກ຺ກມາ ປຏິປທາ ອຍໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຄາມິນີ ປຏິປທາ.

ຕໂຍ ຣາສີ – ມິຈ຺ຉຕ຺ຕນິຍໂຕ ຣາສິ, ສມ຺ມຕ຺ຕນິຍໂຕ ຣາສິ, ອນິຍໂຕ ຣາສິ, ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຈ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕນິຍໂຕ ຣາສິ ໂຍ ຈ ສມ຺ມຕ຺ຕນິຍໂຕ ຣາສິ ເອກາ ປຏິປທາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຄາມິນີ, ຕຕ຺ຖ ໂຍ ອນິຍໂຕ ຣາສິ, ອຍໍ ສພ຺ພຕ຺ຖຄາມິນີ ປຏິປທາ. ເກນ ກາຣເຓນ? ປຈ຺ຈຍໍ ລຠນ຺ໂຕ ນິຣເຍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ປຈ຺ຈຍໍ ລຠນ຺ໂຕ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນີສຸ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ປຈ຺ຈຍໍ ລຠນ຺ໂຕ ເປຕ຺ຕິວິສເຍສຸ ¶ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ປຈ຺ຈຍໍ ລຠນ຺ໂຕ ອສຸເຣສຸ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ປຈ຺ຈຍໍ ລຠນ຺ໂຕ ເທເວສຸ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ປຈ຺ຈຍໍ ລຠນ຺ໂຕ ມນຸສ຺ເສສຸ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ປຈ຺ຈຍໍ ລຠນ຺ໂຕ ປຣິນິພ຺ພາເຍຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາຍໍ ສພ຺ພຕ຺ຖຄາມິນີ ປຏິປທາ, ຍໍ ເອຕ຺ຖ ຎາຓໍ ເຫຕຸໂສ ຐານໂສ ອໂນຘິໂສ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖຄາມິນີ ປຏິປທາ ຎາຓໍ ທຸຕິຍໍ ຕຖາຄຕພລໍ.

ອິຕິ ¶ ສພ຺ພຕ຺ຖຄາມິນີ ປຏິປທາ ອເນກຘາຕຸໂລໂກ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຄາມິນີ ປຏິປທາ ນານາຘາຕຸໂລໂກ. ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ອເນກຘາຕຸໂລໂກ? ຈກ຺ຂຸຘາຕຸ ຣູປຘາຕຸ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ, ໂສຕຘາຕຸ ສທ຺ທຘາຕຸ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ, ຆານຘາຕຸ ຄນ຺ຘຘາຕຸ ຆານວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ, ຊິວ຺ຫາຘາຕຸ ຣສຘາຕຸ ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ, ກາຍຘາຕຸ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພຘາຕຸ ກາຍວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ, ມໂນຘາຕຸ ຘມ຺ມຘາຕຸ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ, ປຖວີຘາຕຸ, ອາໂປຘາຕຸ, ເຕໂຊຘາຕຸ, ວາໂຍຘາຕຸ, ອາກາສຘາຕຸ, ວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ, ກາມຘາຕຸ, ພ຺ຍາປາທຘາຕຸ, ວິຫິໍສາຘາຕຸ, ເນກ຺ຂມ຺ມຘາຕຸ, ອພ຺ຍາປາທຘາຕຸ, ອວິຫິໍສາຘາຕຸ, ທຸກ຺ຂຘາຕຸ, ໂທມນສ຺ສຘາຕຸ ¶ , ອວິຊ຺ຊາຘາຕຸ, ສຸຂຘາຕຸ, ໂສມນສ຺ສຘາຕຸ, ອຸເປກ຺ຂາຘາຕຸ, ຣູປຘາຕຸ, ອຣູປຘາຕຸ, ນິໂຣຘຘາຕຸ, ສງ຺ຂາຣຘາຕຸ, ນິພ຺ພານຘາຕຸ, ອຍໍ ອເນກຘາຕຸໂລໂກ.

ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ນານາຘາຕຸໂລໂກ? ອຎ຺ຎາ ຈກ຺ຂຸຘາຕຸ, ອຎ຺ຎາ ຣູປຘາຕຸ, ອຎ຺ຎາ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ. ເອວໍ ສພ຺ພາ. ອຎ຺ຎາ ນິພ຺ພານຘາຕຸ. ຍໍ ເອຕ຺ຖ ຎາຓໍ ເຫຕຸໂສ ຐານໂສ ອໂນຘິໂສ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອເນກຘາຕຸ ນານາຘາຕຸ ຎາຓໍ ຕຕິຍໍ ຕຖາຄຕພລໍ.

໖໐. ອິຕິ ອເນກຘາຕຸ ນານາຘາຕຸກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ຍໍ ຍເທວ ຘາຕຸໍ ສຕ຺ຕາ ອຘິມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຕໍ ຕເທວ ອຘິຏ຺ຐຫນ຺ຕິ ອຠິນິວິສນ຺ຕິ, ເກຈິ ຣູປາຘິມຸຕ຺ຕາ, ເກຈິ ສທ຺ທາຘິມຸຕ຺ຕາ, ເກຈິ ຄນ຺ຘາຘິມຸຕ຺ຕາ, ເກຈິ ຣສາຘິມຸຕ຺ຕາ, ເກຈິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຘິມຸຕ຺ຕາ, ເກຈິ ຘມ຺ມາຘິມຸຕ຺ຕາ, ເກຈິ ອິຕ຺ຖາຘິມຸຕ຺ຕາ, ເກຈິ ປຸຣິສາຘິມຸຕ຺ຕາ, ເກຈິ ຈາຄາຘິມຸຕ຺ຕາ, ເກຈິ ຫີນາຘິມຸຕ຺ຕາ ¶ , ເກຈິ ປຓີຕາຘິມຸຕ຺ຕາ, ເກຈິ ເທວາຘິມຸຕ຺ຕາ, ເກຈິ ມນຸສ຺ສາຘິມຸຕ຺ຕາ, ເກຈິ ນິພ຺ພານາຘິມຸຕ຺ຕາ. ຍໍ ເອຕ຺ຖ ຎາຓໍ ເຫຕຸໂສ ຐານໂສ ອໂນຘິໂສ, ອຍໍ ເວເນຍ຺ໂຍ, ອຍໍ ນ ເວເນຍ຺ໂຍ, ອຍໍ ສຄ຺ຄຄາມີ, ອຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິຄາມີຕິ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສຕ຺ຕານໍ ນານາຘິມຸຕ຺ຕິກຕາ ຎາຓໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຕຖາຄຕພລໍ.

ອິຕິ ເຕ ຍຖາຘິມຸຕ຺ຕາ ຈ ຠວນ຺ຕິ, ຕໍ ຕໍ ກມ຺ມສມາທານໍ ສມາທິຍນ຺ຕິ. ເຕ ຉພ຺ພິຘໍ ກມ຺ມໍ ສມາທິຍນ຺ຕິ – ເກຈິ ໂລຠວເສນ, ເກຈິ ໂທສວເສນ, ເກຈິ ໂມຫວເສນ, ເກຈິ ສທ຺ຘາວເສນ, ເກຈິ ວີຣິຍວເສນ, ເກຈິ ປຎ຺ຎາວເສນ. ຕໍ ວິຠຊ຺ຊມານໍ ທຸວິຘໍ – ສໍສາຣຄາມິ ຈ ນິພ຺ພານຄາມິ ຈ.

ຕຕ຺ຖ ຍໍ ໂລຠວເສນ ໂທສວເສນ ໂມຫວເສນ ຈ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ອິທໍ ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫໍ ກຓ຺ຫວິປາກໍ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ສທ຺ຘາວເສນ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ອິທໍ ກມ຺ມໍ ສຸກ຺ກໍ ¶ ສຸກ຺ກວິປາກໍ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ໂລຠວເສນ ໂທສວເສນ ໂມຫວເສນ ສທ຺ຘາວເສນ ຈ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ອິທໍ ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກວິປາກໍ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ວີຣິຍວເສນ ປຎ຺ຎາວເສນ ຈ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ອິທໍ ກມ຺ມໍ ອກຓ຺ຫໍ ອສຸກ຺ກໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກວິປາກໍ ກມ຺ມຸຕ຺ຕມໍ ກມ຺ມເສຏ຺ຐໍ ກມ຺ມກ຺ຂຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

ຈຕ຺ຕາຣິ ກມ຺ມສມາທານານິ. ອຕ຺ຖິ ກມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສຸຂໍ ອາຍຕິໍ ທຸກ຺ຂວິປາກໍ, ອຕ຺ຖິ ກມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນທຸກ຺ຂໍ ອາຍຕິໍ ສຸຂວິປາກໍ, ອຕ຺ຖິ ກມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນທຸກ຺ຂຎ຺ເຈວ ອາຍຕິໍ ຈ ທຸກ຺ຂວິປາກໍ, ອຕ຺ຖິ ກມ຺ມສມາທານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສຸຂຎ຺ເຈວ ອາຍຕິໍ ຈ ສຸຂວິປາກໍ. ຍໍ ເອວໍ ຊາຕິຍໍ ກມ຺ມສມາທານໍ, ອິມິນາ ປຸຄ຺ຄເລນ ອກຸສລກມ຺ມສມາທານໍ ¶ ອຸປຈິຕໍ ອວິປກ຺ກໍ ວິປາກາຍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ນ ຈ ຠພ຺ໂພ ອຠິນິພ຺ພິຘາ ຄນ຺ຕຸນ຺ຕິ ຕໍ ¶ ຠຄວາ ນ ໂອວທຕິ. ຍຖາ ເທວທຕ຺ຕໍ ໂກກາລິກໍ ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ລິຈ຺ຉວິປຸຕ຺ຕໍ, ເຍ ວາ ປນຎ຺ເຎປິ ສຕ຺ຕາ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕນິຍຕາ ອິເມສຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອຸປຈິຕໍ ອກຸສລໍ ນ ຈ ຕາວ ປາຣິປູຣິໍ ຄຕໍ, ປຸຣາ ປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ປຸຣາ ຜລໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຍຕິ, ປຸຣາ ມຄ຺ຄມາວາຣຍຕິ, ປຸຣາ ເວເນຍ຺ຍຕ຺ຕໍ ສມຕິກ຺ກມຕີຕິ ເຕ ຠຄວາ ອສມຕ຺ເຕ ໂອວທຕິ. ຍຖາ ປຸຓ຺ຓຎ຺ຈ ໂຄວຕິກໍ ອເຈລຎ຺ຈ ກຸກ຺ກຸຣວຕິກໍ.

໖໑. ອິມສ຺ສ ຈ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອກຸສລກມ຺ມສມາທານໍ ປຣິປູຣມານໍ ມຄ຺ຄໍ ອາວາຣຍິສ຺ສຕິ ປຸຣາ ປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ປຸຣາ ຜລໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຍຕິ, ປຸຣາ ມຄ຺ຄມາວາຣຍຕິ, ປຸຣາ ເວເນຍ຺ຍຕ຺ຕໍ ສມຕິກ຺ກມຕີຕິ ຕໍ ຠຄວາ ອສມຕ຺ຕໍ ໂອວທຕິ. ຍຖາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອງ຺ຄຸລິມາລໍ.

ສພ຺ເພສໍ ມຸທຸມຊ຺ຌາຘິມຕ຺ຕຕາ. ຕຕ຺ຖ ມຸທຸ ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາຣາ ມຊ຺ຌໍ ອວເສສກຸສລສງ຺ຂາຣາ, ອຘິມຕ຺ຕໍ ອກຸສລສງ຺ຂາຣາ, ຍໍ ເອຕ຺ຖ ຎາຓໍ ເຫຕຸໂສ ຐານໂສ ອໂນຘິໂສ, ອິທໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍໍ, ອິທໍ ອຸປປຊ຺ຊເວທນີຍໍ, ອິທໍ ອປຣາປຣິຍເວທນີຍໍ, ອິທໍ ນິຣຍເວທນີຍໍ, ອິທໍ ຕິຣຈ຺ຉານເວທນີຍໍ, ອິທໍ ເປຕ຺ຕິວິສຍເວທນີຍໍ, ອິທໍ ອສຸຣເວທນີຍໍ, ອິທໍ ເທວເວທນີຍໍ, ອິທໍ ມນຸສ຺ສເວທນີຍນ຺ຕິ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກມ຺ມສມາທານານໍ ເຫຕຸໂສ ຐານໂສ ອໂນຘິໂສ ວິປາກເວມຕ຺ຕຕາ ຎາຓໍ ປຎ຺ຈມໍ ຕຖາຄຕພລໍ.

໖໒. ອິຕິ ຕຖາ ສມາທິນ຺ນານໍ ກມ຺ມານໍ ສມາທິນ຺ນານໍ ຌານານໍ ວິໂມກ຺ຂານໍ ສມາຘີນໍ ສມາປຕ຺ຕີນໍ ອຍໍ ສໍກິເລໂສ, ອິທໍ ໂວທານໍ, ອິທໍ ວຸຏ຺ຐານໍ, ເອວໍ ສໍກິລິສ຺ສຕິ, ເອວໍ ໂວທາຍຕິ, ເອວໍ ວຸຏ຺ຐຫຕີຕິ ຎາຓໍ ອນາວຣຓໍ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ກຕິ ຌານານິ? ຈຕ຺ຕາຣິ ¶ ຌານານິ. ກຕິ ວິໂມກ຺ຂາ? ເອກາທສ ຈ ອຏ຺ຐ ຈ ສຕ຺ຕ ຈ ຕໂຍ ຈ ທ຺ເວ ຈ. ກຕິ ສມາຘີ? ຕໂຍ ສມາຘີ – ສວິຕກ຺ໂກ ສວິຈາໂຣ ສມາຘິ, ອວິຕກ຺ໂກ ວິຈາຣມຕ຺ໂຕ ສມາຘິ, ອວິຕກ຺ໂກ ອວິຈາໂຣ ສມາຘິ. ກຕິ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ? ປຎ຺ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ – ສຎ຺ຎາສມາປຕ຺ຕິ ອສຎ຺ຎາສມາປຕ຺ຕິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາສມາປຕ຺ຕິ ວິຠູຕສຎ຺ຎາສມາປຕ຺ຕິ [ວິຠູຕສມາປຕ຺ຕິ (ສີ. ກ.)] ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ສໍກິເລໂສ? ປຐມຊ຺ຌານສ຺ສ ກາມຣາຄພ຺ຍາປາທາ ສໍກິເລໂສ. ເຍ ຈ ກຸກ຺ກຸຏຌາຍີ ທ຺ເວ ປຐມກາ ໂຍ ວາ ປນ ໂກຈິ ຫານຠາຄິໂຍ ສມາຘິ, ອຍໍ ສໍກິເລໂສ. ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ¶ ໂວທານໍ, ນີວຣຓປາຣິສຸທ຺ຘິ, ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ເຍ ຈ ກຸກ຺ກຸຏຌາຍີ ທ຺ເວ ປຈ຺ຉິມກາ ໂຍ ວາ ປນ ໂກຈິ ວິເສສຠາຄິໂຍ ສມາຘິ, ອິທໍ ໂວທານໍ. ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ວຸຏ຺ຐານໍ? ຍໍ ສມາປຕ຺ຕິວຸຏ຺ຐານໂກສລ຺ລໍ, ອິທໍ ວຸຏ຺ຐານໍ. ຍໍ ເອຕ຺ຖ ຎາຓໍ ເຫຕຸໂສ ຐານໂສ ອໂນຘິໂສ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສພ຺ເພສໍ ຌານວິໂມກ຺ຂສມາຘິສມາປຕ຺ຕີນໍ ສໍກິເລສໂວທານວຸຏ຺ຐານຎາຓໍ ຉຏ຺ຐໍ ຕຖາຄຕພລໍ.

໖໓. ອິຕິ ຕສ຺ເສວ ສມາຘິສ຺ສ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ປຣິວາຣາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ພລານິ ວີຣິຍມິຕິ, ຕານິເຍວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ວີຣິຍວເສນ ພລານິ ຠວນ຺ຕິ, ອາຘິປເຕຍ຺ຍຏ຺ເຐນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ອກມ຺ປິຍຏ຺ເຐນ ພລານິ, ອິຕິ ເຕສໍ ມຸທຸມຊ຺ຌາຘິມຕ຺ຕຕາ ອຍໍ ມຸທິນ຺ທ຺ຣິໂຍ ອຍໍ ມຊ຺ຌິນ຺ທ຺ຣິໂຍ ອຍໍ ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິໂຍຕິ. ຕຕ຺ຖ ຠຄວາ ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ໂອວາເທນ ໂອວທຕິ, ມຊ຺ຌິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຠຄວາ ສໍຂິຕ຺ຕວິຕ຺ຖາເຣນ ໂອວທຕິ, ມຸທິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຠຄວາ ວິຕ຺ຖາເຣນ ໂອວທຕິ. ຕຕ຺ຖ ຠຄວາ ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ມຸທຸກໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອຸປທິສຕິ, ມຊ຺ຌິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ຠຄວາ ມຸທຸຕິກ຺ຂຘມ຺ມເທສນໍ ¶ ອຸປທິສຕິ, ມຸທິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ຠຄວາ ຕິກ຺ຂໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອຸປທິສຕິ. ຕຕ຺ຖ ຠຄວາ ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ສມຖໍ ອຸປທິສຕິ, ມຊ຺ຌິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ຠຄວາ ສມຖວິປສ຺ສນໍ ອຸປທິສຕິ, ມຸທິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ຠຄວາ ວິປສ຺ສນໍ ອຸປທິສຕິ. ຕຕ຺ຖ ຠຄວາ ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ ອຸປທິສຕິ, ມຊ຺ຌິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ຠຄວາ ອາທີນວຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ອຸປທິສຕິ, ມຸທິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ຠຄວາ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອາທີນວຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ອຸປທິສຕິ. ຕຕ຺ຖ ຠຄວາ ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາຍ ປຎ຺ຎາປຍຕິ, ມຊ຺ຌິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ຠຄວາ ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາຍ ປຎ຺ຎາປຍຕິ, ມຸທິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ຠຄວາ ອຘິສີລສິກ຺ຂາຍ ປຎ຺ຎາປຍຕິ.

ຍໍ ¶ ເອຕ຺ຖ ຎາຓໍ ເຫຕຸໂສ ຐານໂສ ອໂນຘິໂສ ອຍໍ ອິມໍ ຠູມິໍ ຠາວນຎ຺ຈ ຄໂຕ, ອິມາຍ ເວລາຍ ອິມາຍ ອນຸສາສນິຍາ ເອວໍ ຘາຕຸໂກ ຈາຍໍ ອຍໍ ຈສ຺ສ ອາສໂຍ ອຍຎ຺ຈ ອນຸສໂຍ ອິຕິ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຣສຕ຺ຕານໍ ປຣປຸຄ຺ຄລານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕເວມຕ຺ຕຕາ ຎາຓໍ ສຕ຺ຕມໍ ຕຖາຄຕພລໍ.

ອິຕິ ຕຕ຺ຖ ຍໍ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ ຕິສ຺ໂສປິ ຊາຕິໂຍ ຈຕສ຺ໂສປິ ຊາຕິໂຍ ປຎ຺ຈປິ ຊາຕິໂຍ ທສປິ ຊາຕິໂຍ ວີສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ຕິໍສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ຈຕ຺ຕາຣີສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ປຎ຺ຎາສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ຊາຕິສຕມ຺ປິ ຊາຕິສຫສ຺ສມ຺ປິ ຊາຕິສຕສຫສ຺ສມ຺ປິ ອເນການິປິ ຊາຕິສຕານິ ອເນການິປິ ຊາຕິສຫສ຺ສານິ ອເນການິປິ ຊາຕິສຕສຫສ຺ສານິ ອເນເກປິ ສໍວຏ຺ຏກປ຺ເປ ອເນເກປິ ວິວຏ຺ຏກປ຺ເປ ອເນເກປິ ສໍວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏກປ຺ເປ. ອມຸຕ຺ຣາສິໍ ເອວໍນາໂມ ເອວໍໂຄຕ຺ໂຕ ເອວໍວຓ຺ໂຓ ເອວມາຫາໂຣ ເອວໍສຸຂທຸກ຺ຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ເອວມາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕ, ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອມຸຕ຺ຣ ອຸທປາທິໍ. ຕຕ຺ຣາປາສິໍ ເອວໍນາໂມ ¶ ເອວໍໂຄຕ຺ໂຕ ເອວໍວຓ຺ໂຓ ເອວມາຫາໂຣ ເອວໍສຸຂທຸກ຺ຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ເອວມາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕ, ໂສ ¶ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອິຘູປປນ຺ໂນຕິ, ອິຕິ ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ.

໖໔. ຕຕ຺ຖ ສຄ຺ຄູປເຄສຸ ຈ ສຕ຺ເຕສຸ ມນຸສ຺ສູປເຄສຸ ຈ ສຕ຺ເຕສຸ ອປາຍູປເຄສຸ ຈ ສຕ຺ເຕສຸ ອິມສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ໂລຠາທໂຍ ອຸສ຺ສນ຺ນາ ອໂລຠາທໂຍ ມນ຺ທາ, ອິມສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອໂລຠາທໂຍ ອຸສ຺ສນ຺ນາ ໂລຠາທໂຍ ມນ຺ທາ, ເຍ ວາ ປນ ອຸສ຺ສນ຺ນາ ເຍ ວາ ປນ ມນ຺ທາ ອິມສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອິມານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ອຸປຈິຕານິ ອິມສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອິມານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ອນຸປຈິຕານິ ອມຸກາຍ ວາ ກປ຺ປໂກຏິຍໍ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ເສ ວາ ກປ຺ປສຫສ຺ເສ ວາ ກປ຺ປສເຕ ວາ ກປ຺ເປ ວາ ອນ຺ຕຣກປ຺ເປ ວາ ອຸປຑ຺ຒກປ຺ເປ ວາ ສໍວຈ຺ຉເຣ ວາ ອຸປຑ຺ຒສໍວຈ຺ຉເຣ ວາ ມາເສ ວາ ປກ຺ເຂ ວາ ທິວເສ ວາ ມຸຫຸຕ຺ເຕ ວາ ອິມິນາ ປມາເທນ ວາ ປສາເທນ ວາຕິ. ຕໍ ຕໍ ຠວໍ ຠຄວາ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ ອເສສໍ ຊານາຕິ, ຕຕ຺ຖ ຍໍ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ສຕິ ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຫີເນ ປຓີເຕ ສຸວຓ຺ເຓ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ ສຸຄເຕ ທຸຄ຺ຄເຕ ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊານາຕິ ອິເມ ວຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ອຣິຍານໍ ອຸປວາທກາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາ ¶ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກມ຺ມສມາທານາ, ເຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປນ຺ນາ.

ອິເມ ວາ ປນ ໂຠນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາ ກາຍສຸຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ວຈີສຸຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ມໂນສຸຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ອຣິຍານໍ ອນຸປວາທກາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກມ຺ມສມາທານາ, ເຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປນ຺ນາ, ຕຕ຺ຖ ສຄ຺ຄູປເຄສຸ ຈ ສຕ຺ເຕສຸ ມນຸສ຺ສູປເຄສຸ ຈ ສຕ຺ເຕສຸ ອປາຍູປເຄສຸ ຈ ສຕ຺ເຕສຸ ອິມິນາ ປຸຄ຺ຄເລນ ເອວຣູປໍ ກມ຺ມໍ ອມຸກາຍ ກປ຺ປໂກຏິຍໍ ອຸປຈິຕໍ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ເສ ວາ ກປ຺ປສຫສ຺ເສ ວາ ¶ ກປ຺ປສເຕ ວາ ກປ຺ເປ ວາ ອນ຺ຕຣກປ຺ເປ ວາ ອຸປຑ຺ຒກປ຺ເປ ວາ ສໍວຈ຺ຉເຣ ວາ ອຸປຑ຺ຒສໍວຈ຺ຉເຣ ວາ ມາເສ ວາ ປກ຺ເຂ ວາ ທິວເສ ວາ ມຸຫຸຕ຺ເຕ ວາ ອິມິນາ ປມາເທນ ວາ ປສາເທນ ວາຕິ. ອິມານິ ຠຄວໂຕ ທ຺ເວ ຎາຓານິ – ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓຎ຺ຈ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ຈ ອຏ຺ຐມໍ ນວມໍ ຕຖາຄຕພລໍ.

ອິຕິ ຕຕ຺ຖ ຍໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕາ ປຕ຺ຕາ ວິທິຕາ ສພ຺ພຘມ຺ມາ ວິຣຊໍ ວີຕມລໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓໍ ນິຫໂຕ ມາໂຣ ໂພຘິມູເລ, ອິທໍ ຠຄວໂຕ ທສມໍ ພລໍ ສພ຺ພາສວປຣິກ຺ຂຍໍ ຎາຓໍ. ທສພລສມນ຺ນາຄຕາ ຫິ ພຸທ຺ຘາ ຠຄວນ຺ໂຕຕິ.

‘‘ຕສ຺ມາ ຣກ຺ຂິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປໂຄຈໂຣ;

ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິປຸເຣກ຺ຂາໂຣ, ຎຕ຺ວານ ອຸທຍພ຺ພຍໍ;

ຖິນມິທ຺ຘາຠິຠູ ຠິກ຺ຂຸ, ສພ຺ພາ ທຸຄ຺ຄຕິໂຍ ຊເຫ’’ຕິ.

‘‘ຕສ຺ມາ ຣກ຺ຂິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປໂຄຈໂຣ’’ຕິ ຣກ຺ຂິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປໂຄຈໂຣ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປໂຄຈໂຣ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິປຸເຣກ຺ຂາໂຣ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຸທຍພ຺ພຍໍ ປຏິວິຊ຺ຌິສ຺ສຕີຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ອຸທຍພ຺ພຍໍ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ໂຕ ສພ຺ພາ ທຸຄ຺ຄຕິໂຍ ຊຫິສ຺ສຕີຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ສພ຺ພາ ທຸຄ຺ຄຕິໂຍ ຊຫນ຺ໂຕ ສພ຺ພານິ ທຸຄ຺ຄຕິວິນິປາຕຠຍານິ ສມຕິກ຺ກມິສ຺ສຕີຕິ ຍຸຊ຺ຊຕີຕິ.

໖໖. ຕຕ຺ຖ ¶ ¶ ກຕໂມ ປທຏ຺ຐາໂນ ຫາຣສມ຺ປາໂຕ?

‘‘ຕສ຺ມາ ຣກ຺ຂິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປໂຄຈໂຣ’’ຕິ ຄາຖາ. ‘‘ຕສ຺ມາ ຣກ຺ຂິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ຕິຓ຺ຓໍ ສຸຈຣິຕານໍ ປທຏ຺ຐານໍ. ‘‘ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປໂຄຈໂຣ’’ຕິ ສມຖສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ. ‘‘ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິປຸເຣກ຺ຂາໂຣ’’ຕິ ວິປສ຺ສນາຍ ປທຏ຺ຐານໍ. ‘‘ຎຕ຺ວານ ອຸທຍພ຺ພຍ’’ນ຺ຕິ ທສ຺ສນຠູມິຍາ ປທຏ຺ຐານໍ. ‘‘ຖິນມິທ຺ຘາຠິຠູ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ວີຣິຍສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ. ‘‘ສພ຺ພາ ທຸຄ຺ຄຕິໂຍ ຊເຫ’’ຕິ ຠາວນາຍ ປທຏ຺ຐານໍ.

ນິຍຸຕ຺ໂຕ ປທຏ຺ຐາໂນ ຫາຣສມ຺ປາໂຕ.

໖໗. ຕຕ຺ຖ ¶ ກຕໂມ ລກ຺ຂໂຓ ຫາຣສມ຺ປາໂຕ?

‘‘ຕສ຺ມາ ຣກ຺ຂິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປໂຄຈໂຣ’’ຕິ ຄາຖາ. ‘‘ຕສ຺ມາ ຣກ຺ຂິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປໂຄຈໂຣ’’ຕິ ອິທໍ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ສຕິນ຺ທ຺ຣິເຍ ຄຫິເຕ ຄຫິຕານິ ຠວນ຺ຕິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ. ‘‘ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິປຸເຣກ຺ຂາໂຣ’’ຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ຄຫິຕາຍ ຄຫິໂຕ ຠວຕິ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂຕ ຫິ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ປຠວຕິ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປໂຕ ສມ຺ມາວາຈາ ປຠວຕິ, ສມ຺ມາວາຈາໂຕ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ປຠວຕິ, ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕໂຕ ສມ຺ມາອາຊີໂວ ປຠວຕິ, ສມ຺ມາອາຊີວໂຕ ສມ຺ມາວາຍາໂມ ປຠວຕິ, ສມ຺ມາວາຍາມໂຕ ສມ຺ມາສຕິ ປຠວຕິ, ສມ຺ມາສຕິໂຕ ສມ຺ມາສມາຘິ ປຠວຕິ, ສມ຺ມາສມາຘິໂຕ ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິ ປຠວຕິ, ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິໂຕ ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນໍ ປຠວຕິ.

໖໘. ຕຕ຺ຖ ¶ ກຕໂມ ຈຕຸພ຺ຍູໂຫ ຫາຣສມ຺ປາໂຕ.

‘‘ຕສ຺ມາ ຣກ຺ຂິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປໂຄຈໂຣ’’ຕິ ຄາຖາ. ‘‘ຕສ຺ມາ ຣກ຺ຂິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ຣກ຺ຂິຕໍ ປຣິປາລີຍຕີຕິ ເອສາ ນິຣຸຕ຺ຕິ. ອິຘ ຠຄວໂຕ ໂກ ອຘິປ຺ປາໂຍ? ເຍ ທຸຄ຺ຄຕີຫິ ປຣິມຸຈ຺ຈິຕຸກາມາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕ ຘມ຺ມຈາຣິໂນ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຍໍ ເອຕ຺ຖ ຠຄວໂຕ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ໂກກາລິໂກ ຫິ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນສຸ ¶ ເຖເຣສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ປໂທສຍິຕ຺ວາ ມຫາປທຸມນິຣເຍ ອຸປປນ຺ໂນ. ຠຄວາ ຈ ສຕິອາຣກ຺ເຂນ ເຈຕສາ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ສຸຕ຺ຕມ຺ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສຕິຍາ ຈິຕ຺ຕໍ ຣກ຺ຂິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

ນິຍຸຕ຺ໂຕ ຈຕຸພ຺ຍູໂຫ ຫາຣສມ຺ປາໂຕ.

໖໙. ຕຕ຺ຖ ¶ ກຕໂມ ອາວຏ຺ໂຏ ຫາຣສມ຺ປາໂຕ?

‘‘ຕສ຺ມາ ຣກ຺ຂິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປໂຄຈໂຣ’’ຕິ ຄາຖາ. ‘‘ຕສ຺ມາ ຣກ຺ຂິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປໂຄຈໂຣ’’ຕິ ສມໂຖ [ອຍໍ ສມໂຖ (ສີ. ກ.)]. ‘‘ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິປຸເຣກ຺ຂາໂຣ’’ຕິ ວິປສ຺ສນາ. ‘‘ຎຕ຺ວານ ອຸທຍພ຺ພຍ’’ນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂປຣິຎ຺ຎາ. ‘‘ຖິນມິທ຺ຘາຠິຠູ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ສມຸທຍປຫານໍ. ‘‘ສພ຺ພາ ທຸຄ຺ຄຕິໂຍ ຊເຫ’’ຕິ ນິໂຣໂຘ [ອຍໍ ນິໂຣໂຘ (ສີ. ກ.)]. ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ.

໗໐. ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ວິຠຕ຺ຕິຫາຣສມ຺ປາໂຕ?

‘‘ຕສ຺ມາ ຣກ຺ຂິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປໂຄຈໂຣ’’ຕິ ຄາຖາ. ກຸສລປກ຺ໂຂ ກຸສລປກ຺ເຂນ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ໂພ. ອກຸສລປກ຺ໂຂ ອກຸສລປກ຺ເຂນ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ໂພ.

໗໑. ຕຕ຺ຖ ¶ ກຕໂມ ປຣິວຕ຺ຕໂນ ຫາຣສມ຺ປາໂຕ?

‘‘ຕສ຺ມາ ຣກ຺ຂິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປໂຄຈໂຣ’’ຕິ ຄາຖາ. ສມຖວິປສ຺ສນາຍ ຠາວິຕາຍ ນິໂຣໂຘ ຜລໍ, ປຣິຎ຺ຎາຕໍ ທຸກ຺ຂໍ, ສມຸທໂຍ ປຫີໂນ, ມຄ຺ໂຄ ຠາວິໂຕ ປຏິປກ຺ເຂນ.

ນິຍຸຕ຺ໂຕ ປຣິວຕ຺ຕໂນ ຫາຣສມ຺ປາໂຕ.

໗໒. ຕຕ຺ຖ ¶ ¶ ກຕໂມ ເວວຈໂນ ຫາຣສມ຺ປາໂຕ?

‘‘ຕສ຺ມາ ຣກ຺ຂິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປໂຄຈໂຣ’’ຕິ ຄາຖາ. ‘‘ຕສ຺ມາ ຣກ຺ຂິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ມໂນ ວິຎ຺ຎາຓໍ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ມນາຍຕນໍ ວິຊານນາ ວິຊານິຕຕ຺ຕໍ, ອິທໍ ເວວຈນໍ. ‘‘ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປໂຄຈໂຣ’’ຕິ ເນກ຺ຂມ຺ມສງ຺ກປ຺ໂປ ອພ຺ຍາປາທສງ຺ກປ຺ໂປ ອວິຫິໍສາສງ຺ກປ຺ໂປ, ອິທໍ ເວວຈນໍ. ‘‘ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິປຸເຣກ຺ຂາໂຣ’’ຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ນາມ ປຎ຺ຎາສຕ຺ຖໍ ປຎ຺ຎາຂຄ຺ໂຄ ປຎ຺ຎາຣຕນໍ ປຎ຺ຎາປຊ຺ໂຊໂຕ ປຎ຺ຎາປໂຕໂທ ປຎ຺ຎາປາສາໂທ, ອິທໍ ເວວຈນໍ.

໗໓. ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຫາຣສມ຺ປາໂຕ?

‘‘ຕສ຺ມາ ຣກ຺ຂິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປໂຄຈໂຣ’’ຕິ ຄາຖາ. ‘‘ຕສ຺ມາ ຣກ຺ຂິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ປທຏ຺ຐານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສຕິຍາ. ‘‘ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປໂຄຈໂຣ’’ຕິ ຠາວນາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສມຖສ຺ສ. ‘‘ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິປຸເຣກ຺ຂາໂຣ, ຎຕ຺ວານ ອຸທຍພ຺ພຍ’’ນ຺ຕິ ທສ຺ສນຠູມິຍາ ນິກ຺ເຂປປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ‘‘ຖິນມິທ຺ຘາຠິຠູ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ສມຸທຍສ຺ສ ອນວເສສປ຺ປຫານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ‘‘ສພ຺ພາ ທຸຄ຺ຄຕິໂຍ ຊເຫ’’ຕິ ຠາວນາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ມຄ຺ຄສ຺ສ.

ນິຍຸຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຫາຣສມ຺ປາໂຕ.

໗໔. ຕຕ຺ຖ ¶ ກຕໂມ ໂອຕຣໂຓ ຫາຣສມ຺ປາໂຕ?

‘‘ຕສ຺ມາ ຣກ຺ຂິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປໂຄຈໂຣ’’ຕິ ຄາຖາ. ‘‘ຕສ຺ມາ ຣກ຺ຂິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປໂຄຈໂຣ’’ ¶ . ‘‘ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິປຸເຣກ຺ຂາໂຣ’’ຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ຄຫິຕາຍ ຄຫິຕານິ ຠວນ຺ຕິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ອຍໍ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ໂອຕຣຓາ.

ຕານິເຍວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ວິຊ຺ຊາ, ວິຊ຺ຊຸປ຺ປາທາ ອວິຊ຺ຊານິໂຣໂຘ, ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘາ ສງ຺ຂາຣນິໂຣໂຘ, ສງ຺ຂາຣນິໂຣຘາ ວິຎ຺ຎາຓນິໂຣໂຘ, ເອວໍ ສພ຺ພໍ, ອຍໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາເທນ ໂອຕຣຓາ.

ຕານິເຍວ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຕີຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ສງ຺ຄຫິຕານິ – ສີລກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ເຘນ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ເຘນ. ອຍໍ ຂນ຺ເຘຫິ ໂອຕຣຓາ.

ຕານິ ¶ ເຍວ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ສງ຺ຂາຣປຣິຍາປນ຺ນານິ. ເຍ ສງ຺ຂາຣາ ອນາສວາ ໂນ ຈ ຠວງ຺ຄາ, ເຕ ສງ຺ຂາຣາ ຘມ຺ມຘາຕຸສງ຺ຄຫິຕາ, ອຍໍ ຘາຕູຫິ ໂອຕຣຓາ.

ສາ ຘມ຺ມຘາຕຸ ຘມ຺ມາຍຕນປຣິຍາປນ຺ນາ, ຍໍ ອາຍຕນໍ ອນາສວໍ ໂນ ຈ ຠວງ຺ຄໍ, ອຍໍ ອາຍຕເນຫິ ໂອຕຣຓາ.

໗໕. ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ໂສຘໂນ ຫາຣສມ຺ປາໂຕ?

‘‘ຕສ຺ມາ ຣກ຺ຂິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປໂຄຈໂຣ’’ຕິ ຄາຖາ. ຍຕ຺ຖ ອາຣມ຺ໂຠ ສຸທ຺ໂຘ, ໂສ ປຎ຺ໂຫ ວິສຊ຺ຊິໂຕ ຠວຕິ. ຍຕ຺ຖ ປນ ອາຣມ຺ໂຠ ນ ສຸທ຺ໂຘ, ນ ຕາວ ໂສ ປຎ຺ໂຫ ວິສຊ຺ຊິໂຕ ຠວຕິ.

໗໖. ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ອຘິຏ຺ຐາໂນ ຫາຣສມ຺ປາໂຕ?

ຕສ຺ມາ ¶ ຣກ຺ຂິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປໂຄຈໂຣຕິ ຄາຖາ. ຕສ຺ມາ ຣກ຺ຂິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ເອກຕ຺ຕຕາ. ຈິຕ຺ຕໍ ມໂນ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ອຍໍ ເວມຕ຺ຕຕາ. ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປໂຄຈໂຣຕິ ເອກຕ຺ຕຕາ. ເນກ຺ຂມ຺ມສງ຺ກປ຺ໂປ ອພ຺ຍາປາທສງ຺ກປ຺ໂປ ອວິຫິໍສາສງ຺ກປ຺ໂປ ¶ ອຍໍ ເວມຕ຺ຕຕາ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິປຸເຣກ຺ຂາໂຣຕິ ເອກຕ຺ຕຕາ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ນາມ ຍໍ ທຸກ຺ເຂ ຎາຓໍ ທຸກ຺ຂສມຸທເຍ ຎາຓໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣເຘ ຎາຓໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິຍາ ປຏິປທາຍ ຎາຓໍ ມຄ຺ເຄ ຎາຓໍ ເຫຕຸມ຺ຫິ ຎາຓໍ ເຫຕຸສມຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຎາຓໍ ປຈ຺ຈເຍ ຎາຓໍ ປຈ຺ຈຍສມຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຎາຓໍ, ຍໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຍຖາຠູຕໍ ຎາຓທສ຺ສນໍ ອຠິສມໂຍ ສມ຺ປຏິເວໂຘ ສຈ຺ຈາຄມນໍ, ອຍໍ ເວມຕ຺ຕຕາ. ຎຕ຺ວານ ອຸທຍພ຺ພຍນ຺ຕິ ເອກຕ຺ຕຕາ, ອຸທເຍນ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ, ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ເອວໍ ສພ຺ພໍ ສມຸທໂຍ ຠວຕິ. ວເຍນ ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘາ ສງ຺ຂາຣນິໂຣໂຘ, ເອວໍ ສພ຺ພໍ ນິໂຣໂຘ ໂຫຕິ, ອຍໍ ເວມຕ຺ຕຕາ. ຖິນມິທ຺ຘາຠິຠູ ຠິກ຺ຂູຕິ ເອກຕ຺ຕຕາ, ຖິນໍ ນາມ ຍາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອກລ຺ລຕາ ອກມ຺ມນິຍຕາ, ມິທ຺ຘໍ ນາມ ຍໍ ກາຍສ຺ສ ລີນຕ຺ຕໍ, ອຍໍ ເວມຕ຺ຕຕາ. ສພ຺ພາ ທຸຄ຺ຄຕິໂຍ ຊເຫຕິ ເອກຕ຺ຕຕາ, ເທວມນຸສ຺ເສ ວາ ອຸປນິຘາຍ ¶ ອປາຍາ ທຸຄ຺ຄຕິ, ນິພ຺ພານໍ ວາ ອຸປນິຘາຍ ສພ຺ພາ ອຸປປຕ຺ຕິໂຍ ທຸຄ຺ຄຕິ, ອຍໍ ເວມຕ຺ຕຕາ.

ນິຍຸຕ຺ໂຕ ອຘິຏ຺ຐາໂນ ຫາຣສມ຺ປາໂຕ.

໗໗. ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ປຣິກ຺ຂາໂຣ ຫາຣສມ຺ປາໂຕ?

‘‘ຕສ຺ມາ ຣກ຺ຂິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປໂຄຈໂຣ’’ຕິ ຄາຖາ. ອຍໍ ສມຖວິປສ຺ສນາຍ ປຣິກ຺ຂາໂຣ.

ນິຍຸຕ຺ໂຕ ປຣິກ຺ຂາໂຣ ຫາຣສມ຺ປາໂຕ.

໗໘. ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ສມາໂຣປໂນ ຫາຣສມ຺ປາໂຕ?

‘‘ຕສ຺ມາ ¶ ຣກ຺ຂິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປໂຄຈໂຣ;

ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິປຸເຣກ຺ຂາໂຣ, ຎຕ຺ວານ ອຸທຍພ຺ພຍໍ;

ຖິນມິທ຺ຘາຠິຠູ ຠິກ຺ຂຸ, ສພ຺ພາ ທຸຄ຺ຄຕິໂຍ ຊເຫ’’ຕິ.

ຕສ຺ມາ ¶ ຣກ຺ຂິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ຕິຓ຺ຓໍ ສຸຈຣິຕານໍ ປທຏ຺ຐານໍ, ຈິຕ຺ເຕ ຣກ຺ຂິເຕ ຕໍ ຣກ຺ຂິຕໍ ຠວຕິ ກາຍກມ຺ມໍ ວຈີກມ຺ມໍ ມໂນກມ຺ມໍ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິປຸເຣກ຺ຂາໂຣຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ຠາວິຕາຍ ຠາວິໂຕ ຠວຕິ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ. ເກນ ກາຣເຓນ? ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂຕ ຫິ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ປຠວຕິ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປໂຕ ສມ຺ມາວາຈາ ປຠວຕິ, ສມ຺ມາວາຈາໂຕ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ປຠວຕິ, ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕໂຕ ສມ຺ມາອາຊີໂວ ປຠວຕິ, ສມ຺ມາອາຊີວໂຕ ສມ຺ມາວາຍາໂມ ປຠວຕິ, ສມ຺ມາວາຍາມໂຕ ສມ຺ມາສຕິ ປຠວຕິ, ສມ຺ມາສຕິໂຕ ສມ຺ມາສມາຘິ ປຠວຕິ, ສມ຺ມາສມາຘິໂຕ ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິ ປຠວຕິ, ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິໂຕ ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນໍ ປຠວຕິ. ອຍໍ ອນຸປາທິເສໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ອນຸປາທິເສສາ ຈ ນິພ຺ພານຘາຕຸ.

ນິຍຸຕ຺ໂຕ ສມາໂຣປໂນ ຫາຣສມ຺ປາໂຕ.

‘‘ໂສຬສ ຫາຣາ ປຐມໍ, ທິສໂລຈນໂຕ ທິສາ ວິໂລເກຕ຺ວາ;

ສງ຺ຂິປິຍ ອງ຺ກຸເສນ ຫິ, ນເຍຫິ ຕີຫິ ນິທ຺ທິເສ ສຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

໗໙. ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ນຍສມຸຏ຺ຐານໍ? ປຸພ຺ພາ ໂກຏິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ ອວິຊ຺ຊາຍຈ ຠວຕຓ຺ຫາຍ ຈ, ຕຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊານີວຣຓໍ ຕຓ຺ຫາສໍໂຍຊນໍ. ອວິຊ຺ຊານີວຣຓາ ສຕ຺ຕາ ອວິຊ຺ຊາສໍຍຸຕ຺ຕາ [ອວິຊ຺ຊາຍ ສໍຍຸຕ຺ຕາ (ສີ. ກ.)] ອວິຊ຺ຊາປກ຺ເຂນ ວິຈຣນ຺ຕິ, ເຕ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐິຈຣິຕາຕິ. ຕຓ຺ຫາສໍໂຍຊນາ ສຕ຺ຕາ ຕຓ຺ຫາສໍຍຸຕ຺ຕາ ຕຓ຺ຫາປກ຺ເຂນ ວິຈຣນ຺ຕິ, ເຕ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາຈຣິຕາຕິ. ທິຏ຺ຐິຈຣິຕາ ¶ ອິໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ປພ຺ພຊິຕາ ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ. ຕຓ຺ຫາຈຣິຕາ ອິໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ປພ຺ພຊິຕາ ກາເມສຸ ກາມສຸຂລ຺ລິການຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ກິໍກາຣຓໍ ຍໍ ທິຏ຺ຐິຈຣິຕາ ອິໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ປພ຺ພຊິຕາ ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ຕຓ຺ຫາຈຣິຕາ ອິໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ປພ຺ພຊິຕາ ກາເມສຸ ກາມສຸຂລ຺ລິການຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ? ອິໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ນຕ຺ຖິ ສຈ຺ຈວວຕ຺ຖານໍ, ກຸໂຕ ຈຕຸສຈ຺ຈປ຺ປກາສນາ ວາ ສມຖວິປສ຺ສນາໂກສລ຺ລໍ ວາ ອຸປສມສຸຂປ຺ປຕ຺ຕິ ວາ! ເຕ ອຸປສມສຸຂສ຺ສ ອນຠິຎ຺ຎາ ວິປຣີຕເຈຕາ ເອວມາຫໍສຸ ‘‘ນຕ຺ຖິ ສຸເຂນ ສຸຂໍ, ທຸກ຺ເຂນ ນາມ ສຸຂໍ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ໂຍ ກາເມ ປຏິເສວຕິ, ໂສ ໂລກໍ ວຑ຺ຒຍຕິ, ໂຍ ໂລກໍ ວຑ຺ຒຍຕິ, ໂສ ພຫຸໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕີຕິ ເຕ ເອວໍສຎ຺ຎີ ເອວໍທິຏ຺ຐີ ທຸກ຺ເຂນ ສຸຂໍ ປຕ຺ຖຍມານາ ກາເມສຸ ປຸຎ຺ຎສຎ຺ຎີ ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ຕາ ຈ ວິຫຣນ຺ຕິ ກາມສຸຂລ຺ລິການຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ຕາ ຈ, ເຕ ຕທຠິຎ຺ຎາ ສນ຺ຕາ ໂຣຄເມວ ວຑ຺ຒຍນ຺ຕິ, ຄຓ຺ຑເມວ ວຑ຺ຒຍນ຺ຕິ, ສລ຺ລເມວ ວຑ຺ຒຍນ຺ຕິ, ເຕ ໂຣຄາຠິຕຸນ຺ນາ ຄຓ຺ຑປຏິປີຬິຕາ ສລ຺ລານຸວິທ຺ຘາ ນິຣຍຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິເປຕາສຸເຣສຸ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນິມຸຊ຺ຊານິ ກໂຣນ຺ຕາ ອຸຄ຺ຆາຕນິຄ຺ຆາຕໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠນ຺ຕາ ໂຣຄຄຓ຺ຑສລ຺ລເຠສຊ຺ຊໍ ນ ວິນ຺ທນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍໂຄ ກາມສຸຂລ຺ລິການຸໂຍໂຄ ຈ ສໍກິເລໂສ, ສມຖວິປສ຺ສນາ ໂວທານໍ. ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍໂຄ ກາມສຸຂລ຺ລິການຸໂຍໂຄ ຈ ໂຣໂຄ, ສມຖວິປສ຺ສນາ ໂຣຄນິຄ຺ຆາຕກເຠສຊ຺ຊໍ. ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍໂຄ ກາມສຸຂລ຺ລິການຸໂຍໂຄ ຈ ຄຓ຺ໂຑ, ສມຖວິປສ຺ສນາ ຄຓ຺ຑນິຄ຺ຆາຕກເຠສຊ຺ຊໍ ¶ . ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍໂຄ ກາມສຸຂລ຺ລິການຸໂຍໂຄ ຈ ສລ຺ໂລ, ສມຖວິປສ຺ສນາ ສລ຺ລຸທ຺ຘຣຓເຠສຊ຺ຊໍ.

ຕຕ຺ຖ ສໍກິເລໂສ ທຸກ຺ຂໍ, ຕທຠິສງ຺ໂຄ ຕຓ຺ຫາ ສມຸທໂຍ, ຕຓ຺ຫານິໂຣໂຘ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ, ສມຖວິປສ຺ສນາ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ, ອິມານິ ¶ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ. ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ, ສມຸທໂຍ ປຫາຕພ຺ໂພ, ມຄ຺ໂຄ ຠາເວຕພ຺ໂພ, ນິໂຣໂຘ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ໂພ.

໘໐. ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐິຈຣິຕາ ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂຕ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເວທນໍ…ເປ… ສຎ຺ຎໍ…ເປ… ສງ຺ຂາເຣ…ເປ… ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຕ຺ຕໂຕ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕຓ຺ຫາຈຣິຕາ ຣູປວນ຺ຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອຕ຺ຕນິ ວາ ຣູປໍ, ຣູປສ຺ມິໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ, ເວທນາວນ຺ຕໍ…ເປ… ສຎ຺ຎາວນ຺ຕໍ…ເປ… ສງ຺ຂາຣວນ຺ຕໍ…ເປ… ວິຎ຺ຎາຓວນ຺ຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຕ຺ຕນິ ວາ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ວິຎ຺ຎາຓສ຺ມິໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ວີສຕິວຕ຺ຖຸກາ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ.

ຕສ຺ສາ ປຏິປກ຺ໂຂ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ອນ຺ວາຍິກາ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ສມ຺ມາວາຈາ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ສມ຺ມາອາຊີໂວ ສມ຺ມາວາຍາໂມ ສມ຺ມາສຕິ ສມ຺ມາສມາຘິ, ອຍໍ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ. ເຕ ຕໂຍ ຂນ຺ຘາ ສີລກ຺ຂນ຺ໂຘ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ. ສີລກ຺ຂນ຺ໂຘ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ໂຘ ຈ ສມໂຖ, ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິປສ຺ສນາ. ຕຕ຺ຖ ສກ຺ກາໂຍ ທຸກ຺ຂໍ, ສກ຺ກາຍສມຸທໂຍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ, ສກ຺ກາຍນິໂຣໂຘ ¶ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ, ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ, ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ. ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ, ສມຸທໂຍ ປຫາຕພ຺ໂພ, ມຄ຺ໂຄ ຠາເວຕພ຺ໂພ, ນິໂຣໂຘ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ເຍ ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂຕ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເວທນໍ…ເປ… ສຎ຺ຎໍ…ເປ… ສງ຺ຂາເຣ…ເປ… ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຕ຺ຕໂຕ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອິເມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ‘‘ອຸຈ຺ເຉທວາທິໂນ’’ຕິ. ເຍ ຣູປວນ຺ຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອຕ຺ຕນິ ວາ ຣູປໍ, ຣູປສ຺ມິໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ. ເຍ ເວທນາວນ຺ຕໍ…ເປ… ເຍ ສຎ຺ຎາວນ຺ຕໍ…ເປ… ເຍ ສງ຺ຂາຣວນ຺ຕໍ…ເປ… ເຍ ວິຎ຺ຎາຓວນ຺ຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຕ຺ຕນິ ວາ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ວິຎ຺ຎາຓສ຺ມິໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ. ອິເມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ‘‘ສສ຺ສຕວາທິໂນ’’ຕິ, ຕຕ຺ຖ ອຸຈ຺ເຉທສສ຺ສຕວາທາ ອຸໂຠ ອນ຺ຕາ, ອຍໍ ສໍສາຣປວຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ¶ ປຏິປກ຺ໂຂ ມຊ຺ຌິມາ ປຏິປທາ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ, ອຍໍ ສໍສາຣນິວຕ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ປວຕ຺ຕິ ທຸກ຺ຂໍ, ຕທຠິສງ຺ໂຄ ຕຓ຺ຫາ ສມຸທໂຍ, ຕຓ຺ຫານິໂຣໂຘ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ, ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ¶ ປຏິປທາ, ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ. ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ, ສມຸທໂຍ ປຫາຕພ຺ໂພ, ມຄ຺ໂຄ ຠາເວຕພ຺ໂພ, ນິໂຣໂຘ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ອຸຈ຺ເຉທສສ຺ສຕໍ ສມາສໂຕ ວີສຕິວຕ຺ຖຸກາ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ, ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ທ຺ວາສຏ຺ຐິ ທິຏ຺ຐິຄຕານິ, ເຕສໍ ປຏິປກ຺ໂຂ ເຕຈຕ຺ຕາລີສໍ ໂພຘິປກ຺ຂິຍາ ຘມ຺ມາ ອຏ຺ຐ ວິໂມກ຺ຂາ ທສ ກສິຓາຍຕນານິ. ທ຺ວາສຏ຺ຐິ ທິຏ຺ຐິຄຕານິ ໂມຫຊາລໍ ອນາທິອນິຘນປ຺ປວຕ຺ຕໍ. ເຕຈຕ຺ຕາລີສໍ [ເຕຕາລີສໍ (ສີ.)] ໂພຘິປກ຺ຂິຍາ ຘມ຺ມາ ຎາຓວຊິຣໍ ໂມຫຊາລປ຺ປທາລນໍ. ຕຕ຺ຖ ໂມໂຫ ອວິຊ຺ຊາ, ຊາລໍ ຠວຕຓ຺ຫາ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ປຸພ຺ພາ ໂກຏິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ ອວິຊ຺ຊາຍ ຈ ຠວຕຓ຺ຫາຍ ຈາ’’ຕິ.

໘໑. ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐິຈຣິໂຕ ອສ຺ມິໍ ສາສເນ ປພ຺ພຊິໂຕ ສລ຺ເລຂານຸສນ຺ຕຕວຸຕ຺ຕິ ຠວຕິ ສລ຺ເລເຂ ຕິພ຺ພຄາຣໂວ. ຕຓ຺ຫາຈຣິໂຕ ອສ຺ມິໍ ສາສເນ ປພ຺ພຊິໂຕ ສິກ຺ຂານຸສນ຺ຕຕວຸຕ຺ຕິ ຠວຕິ ສິກ຺ຂາຍ ຕິພ຺ພຄາຣໂວ. ທິຏ຺ຐິຈຣິໂຕ ສມ຺ມຕ຺ຕນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມນ຺ໂຕ ຘມ຺ມານຸສາຣີ ຠວຕິ. ຕຓ຺ຫາຈຣິໂຕ ສມ຺ມຕ຺ຕນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມນ຺ໂຕ ສທ຺ຘານຸສາຣີ ຠວຕິ, ທິຏ຺ຐິຈຣິໂຕ ສຸຂາຍ ປຏິປທາຍ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາຍ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາຍ ຈ ນິຍ຺ຍາຕິ. ຕຓ຺ຫາຈຣິໂຕ ທຸກ຺ຂາຍ ປຏິປທາຍ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາຍ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາຍ ຈ ນິຍ຺ຍາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກິໍກາຣຓໍ, ຍໍ ຕຓ຺ຫາຈຣິໂຕ ທຸກ຺ຂາຍ ປຏິປທາຍ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາຍ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາຍ ຈ ນິຍ຺ຍາຕິ, ຕສ຺ສ ຫິ ກາມາ ອປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕາ ຠວນ຺ຕິ, ໂສ ¶ ກາເມຫິ ວິເວຈິຍມາໂນ ທຸກ຺ເຂນ ປຏິນິສ຺ສຣຕິ ¶ ທນ຺ຘຎ຺ຈ ຘມ຺ມໍ ອາຊານາຕິ? ໂຍ ປນາຍໍ ທິຏ຺ຐິຈຣິໂຕ ອຍໍ ອາທິໂຕເຍວ ກາເມຫິ ອນຕ຺ຖິໂກ ຠວຕິ. ໂສ ຕໂຕ ວິເວຈິຍມາໂນ ຂິປ຺ປຎ຺ຈ ປຏິນິສ຺ສຣຕິ, ຂິປ຺ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມໍ ອາຊານາຕິ. ທຸກ຺ຂາປິ ປຏິປທາ ທຸວິຘາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ ຈ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ ຈ. ສຸຂາປິ ປຏິປທາ ທຸວິຘາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ ຈ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ ຈ. ສຕ຺ຕາປິ ທຸວິຘາ ມຸທິນ຺ທ຺ຣິຍາປິ ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍາປິ. ເຍ ມຸທິນ຺ທ຺ຣິຍາ, ເຕ ທນ຺ຘຎ຺ຈ ປຏິນິສ຺ສຣນ຺ຕິ ທນ຺ຘຎ຺ຈ ຘມ຺ມໍ ອາຊານນ຺ຕິ. ເຍ ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍາ, ເຕ ຂິປ຺ປຎ຺ຈ ປຏິນິສ຺ສຣນ຺ຕິ, ຂິປ຺ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມໍ ອາຊານນ຺ຕິ, ອິມາ ຈຕສ຺ໂສ ປຏິປທາ. ເຍ ຫິ ເກຈິ ນິຍ຺ຍິໍສຸ ວາ ນິຍ຺ຍນ຺ຕິ ວາ ນິຍ຺ຍິສ຺ສນ຺ຕິ ວາ, ເຕ ອິມາຫິ ເອວ ຈຕູຫິ ປຏິປທາຫິ. ເອວໍ ອຣິຍາ ຈຕຸກ຺ກມຄ຺ຄໍ ປຎ຺ຎາເປນ຺ຕິ ອພຸຘຊນເສວິຕາຍ ພາລກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕວາສິນິຍາ ນນ຺ທິຍາ ຠວຕຓ຺ຫາຍ ອວຏ຺ຏນຕ຺ຖໍ [ອາວຏ຺ຏນຕ຺ຖໍ (ສີ. ກ.)]. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ນນ຺ທິຍາວຏ຺ຏສ຺ສ ນຍສ຺ສ ຠູມີຕິ, ເຕນາຫ ‘‘ຕຓ຺ຫຎ຺ຈ ອວິຊ຺ຊມ຺ປິ ຈ ສມເຖນາ’’ຕິ.

໘໒. ເວຍ຺ຍາກຣເຓສຸ ¶ ຫິ ເຍ ກຸສລາກຸສລາຕິ ເຕ ທຸວິຘາ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕພ຺ພາ – ໂລກວຏ຺ຏານຸສາຣີ ຈ ໂລກວິວຏ຺ຏານຸສາຣີ ຈ. ວຏ຺ຏໍ ນາມ ສໍສາໂຣ. ວິວຏ຺ຏໍ ນິພ຺ພານໍ. ກມ຺ມກິເລສາ ເຫຕຸ ສໍສາຣສ຺ສ. ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມໍ ເຈຕນາ ເຈຕສິກຎ຺ຈ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ. ຕໍ ກຖໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ? ອຸປຈເຍນ ສພ຺ເພປິ ກິເລສາ ຈຕູຫິ ວິປລ຺ລາເສຫິ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພາ. ເຕ ກຕ຺ຖ ທຏ຺ຐພ຺ພາ? ທສ ວຕ຺ຖຸເກ ກິເລສປຸຎ຺ເຊ. ກຕມານິ ¶ ທສ ວຕ຺ຖູນິ? ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຫາຣາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ວິປລ຺ລາສາ, ຈຕ຺ຕາຣິ ອຸປາທານານິ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂຍຄາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຄນ຺ຖາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາສວາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂອຆາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ສລ຺ລາ, ຈຕສ຺ໂສ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຄຕິຄມນານິ. ປຐເມ ອາຫາເຣ ປຐໂມ ວິປລ຺ລາໂສ, ທຸຕິເຍ ອາຫາເຣ ທຸຕິໂຍ ວິປລ຺ລາໂສ, ຕຕິເຍ ອາຫາເຣ ຕຕິໂຍ ວິປລ຺ລາໂສ, ຈຕຸຕ຺ເຖ ອາຫາເຣ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ວິປລ຺ລາໂສ. ປຐເມ ວິປລ຺ລາເສ ປຐມໍ ອຸປາທານໍ. ທຸຕິເຍ ວິປລ຺ລາເສ ທຸຕິຍໍ ອຸປາທານໍ, ຕຕິເຍ ວິປລ຺ລາເສ ຕຕິຍໍ ອຸປາທານໍ, ຈຕຸຕ຺ເຖ ວິປລ຺ລາເສ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອຸປາທານໍ. ປຐເມ ອຸປາທາເນ ປຐໂມ ໂຍໂຄ, ທຸຕິເຍ ອຸປາທາເນ ທຸຕິໂຍ ໂຍໂຄ, ຕຕິເຍ ອຸປາທາເນ ຕຕິໂຍ ໂຍໂຄ, ຈຕຸຕ຺ເຖ ອຸປາທາເນ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ໂຍໂຄ. ປຐເມ ໂຍເຄ ປຐໂມ ຄນ຺ໂຖ, ທຸຕິເຍ ໂຍເຄ ທຸຕິໂຍ ຄນ຺ໂຖ, ຕຕິເຍ ໂຍເຄ ຕຕິໂຍ ຄນ຺ໂຖ, ຈຕຸຕ຺ເຖ ໂຍເຄ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ຄນ຺ໂຖ, ປຐເມ ຄນ຺ເຖ ປຐໂມ ອາສໂວ, ທຸຕິເຍ ຄນ຺ເຖ ທຸຕິໂຍ ອາສໂວ, ຕຕິເຍ ຄນ຺ເຖ ຕຕິໂຍ ອາສໂວ, ຈຕຸຕ຺ເຖ ຄນ຺ເຖ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ອາສໂວ. ປຐເມ ອາສເວ ປຐໂມ ໂອໂຆ, ທຸຕິເຍ ອາສເວ ທຸຕິໂຍ ໂອໂຆ, ຕຕິເຍ ອາສເວ ຕຕິໂຍ ໂອໂຆ, ຈຕຸຕ຺ເຖ ອາສເວ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ໂອໂຆ. ປຐເມ ໂອເຆ ປຐໂມ ສລ຺ໂລ, ທຸຕິເຍ ໂອເຆ ທຸຕິໂຍ ສລ຺ໂລ, ຕຕິເຍ ໂອເຆ ຕຕິໂຍ ສລ຺ໂລ, ຈຕຸຕ຺ເຖ ໂອເຆ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ສລ຺ໂລ. ປຐເມ ສລ຺ເລ ປຐມາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ, ທຸຕິເຍ ສລ຺ເລ ທຸຕິຍາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ, ຕຕິເຍ ສລ຺ເລ ຕຕິຍາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ, ຈຕຸຕ຺ເຖ ສລ຺ເລ ຈຕຸຕ຺ຖີ [ຈຕຸຕ຺ຖາ (ສີ.)] ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ, ປຐມາຍໍ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິຍໍ ປຐມໍ ອຄຕິຄມນໍ. ທຸຕິຍາຍໍ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິຍໍ ¶ ທຸຕິຍໍ ອຄຕິຄມນໍ. ຕຕິຍາຍໍ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິຍໍ ຕຕິຍໍ ອຄຕິຄມນໍ, ຈຕຸຕ຺ຖິຍໍ [ຈຕຸຕ຺ຖາຍໍ (ສີ.)] ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິຍໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອຄຕິຄມນໍ.

໘໓. ຕຕ຺ຖ ¶ ໂຍ ຈ ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ ຜສ຺ໂສ ອາຫາໂຣ, ອິເມ ຕຓ຺ຫາຈຣິຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ. ໂຍ ຈ ມໂນສຎ຺ເຈຕນາຫາໂຣ ໂຍ ຈ ວິຎ຺ຎາຓາຫາໂຣ, ອິເມ ທິຏ຺ຐິຈຣິຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຈ ‘‘ອສຸເຠ ສຸຠ’’ນ຺ຕິ ວິປລ຺ລາໂສ, ໂຍ ຈ ‘‘ທຸກ຺ເຂ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ ວິປລ຺ລາໂສ, ອິເມ ຕຓ຺ຫາຈຣິຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ. ໂຍ ຈ ‘‘ອນິຈ຺ເຈ ນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວິປລ຺ລາໂສ, ໂຍ ຈ ‘‘ອນຕ຺ຕນິ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ວິປລ຺ລາໂສ, ອິເມ ທິຏ຺ຐິຈຣິຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ. ຕຕ຺ຖ ¶ ຍຎ຺ຈ ກາມຸປາທານໍ ຍຎ຺ຈ ຠວຸປາທານໍ, ອິເມ ຕຓ຺ຫາຈຣິຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ. ຍຎ຺ຈ ທິຏ຺ຐຸປາທານໍ ຍຎ຺ຈ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານໍ, ອິເມ ທິຏ຺ຐິຈຣິຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຈ ກາມໂຍໂຄ, ໂຍ ຈ ຠວໂຍໂຄ, ອິເມ ຕຓ຺ຫາຈຣິຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ. ໂຍ ຈ ທິຏ຺ຐິໂຍໂຄ, ໂຍ ຈ ອວິຊ຺ຊາໂຍໂຄ, ອິເມ ທິຏ຺ຐິຈຣິຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຈ ອຠິຊ຺ຌາກາຍຄນ຺ໂຖ, ໂຍ ຈ ພ຺ຍາປາໂທ ກາຍຄນ຺ໂຖ, ອິເມ ຕຓ຺ຫາຈຣິຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ. ໂຍ ຈ ປຣາມາສກາຍຄນ຺ໂຖ, ໂຍ ຈ ອິທໍສຈ຺ຈາຠິນິເວສກາຍຄນ຺ໂຖ, ອິເມ ທິຏ຺ຐິຈຣິຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຈ ກາມາສໂວ, ໂຍ ຈ ຠວາສໂວ, ອິເມ ຕຓ຺ຫາຈຣິຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ. ໂຍ ຈ ທິຏ຺ຐາສໂວ, ໂຍ ຈ ອວິຊ຺ຊາສໂວ, ອິເມ ທິຏ຺ຐິຈຣິຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຈ ກາໂມໂຆ, ໂຍ ຈ ຠໂວໂຆ, ອິເມ ຕຓ຺ຫາຈຣິຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ. ໂຍ ຈ ທິຏ຺ໂຐໂຆ, ໂຍ ຈ ອວິຊ຺ໂຊໂຆ, ອິເມ ທິຏ຺ຐິຈຣິຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຈ ຣາຄສລ຺ໂລ, ໂຍ ຈ ໂທສສລ຺ໂລ, ອິເມ ຕຓ຺ຫາຈຣິຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ. ໂຍ ຈ ມານສລ຺ໂລ, ໂຍ ຈ ໂມຫສລ຺ໂລ, ອິເມ ທິຏ຺ຐິຈຣິຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ. ຕຕ຺ຖ ຍາ ຈ ຣູປູປຄາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ, ຍາ ຈ ເວທນູປຄາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ, ອິເມ ຕຓ຺ຫາຈຣິຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ. ຍາ ຈ ສຎ຺ຎູປຄາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ, ຍາ ຈ ສງ຺ຂາຣູປຄາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ, ອິເມ ທິຏ຺ຐິຈຣິຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ. ຕຕ຺ຖ ຍຎ຺ຈ ຉນ຺ທາ ອຄຕິຄມນໍ ຍຎ຺ຈ ໂທສາ ອຄຕິຄມນໍ, ອິເມ ຕຓ຺ຫາຈຣິຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ. ຍຎ຺ຈ ຠຍາ ອຄຕິຄມນໍ, ຍຎ຺ຈ ໂມຫາ ອຄຕິຄມນໍ, ອິເມ ທິຏ຺ຐິຈຣິຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ.

໘໔. ຕຕ຺ຖ ກພຬີກາເຣ ອາຫາເຣ ‘‘ອສຸເຠ ສຸຠ’’ນ຺ຕິ ວິປລ຺ລາໂສ, ຜສ຺ເສ ອາຫາເຣ ‘‘ທຸກ຺ເຂ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ ວິປລ຺ລາໂສ, ວິຎ຺ຎາເຓ ອາຫາເຣ ‘‘ອນິຈ຺ເຈ ¶ ນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວິປລ຺ລາໂສ, ມໂນສຎ຺ເຈຕນາຍ ອາຫາເຣ ‘‘ອນຕ຺ຕນິ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ວິປລ຺ລາໂສ. ປຐເມ ວິປລ຺ລາເສ ຐິໂຕ ກາເມ ອຸປາທິຍຕິ ¶ , ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ກາມຸປາທານໍ; ທຸຕິເຍ ວິປລ຺ລາເສ ຐິໂຕ ອນາຄຕໍ ຠວໍ ອຸປາທິຍຕິ ¶ , ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຠວຸປາທານໍ; ຕຕິເຍ ວິປລ຺ລາເສ ຐິໂຕ ສໍສາຣາຠິນນ຺ທິນິໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອຸປາທິຍຕິ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ທິຏ຺ຐຸປາທານໍ; ຈຕຸຕ຺ເຖ ວິປລ຺ລາເສ ຐິໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ກປ຺ປິຍໍ ອຸປາທິຍຕິ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານໍ.

ກາມຸປາທາເນນ ກາເມຫິ ສໍຍຸຊ຺ຊຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ກາມໂຍໂຄ; ຠວຸປາທາເນນ ຠເວຫິ ສໍຍຸຊ຺ຊຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຠວໂຍໂຄ; ທິຏ຺ຐຸປາທາເນນ ປາປິກາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ສໍຍຸຊ຺ຊຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ທິຏ຺ຐິໂຍໂຄ; ອຕ຺ຕວາທຸປາທາເນນ ອວິຊ຺ຊາຍ ສໍຍຸຊ຺ຊຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອວິຊ຺ຊາໂຍໂຄ.

ປຐເມ ໂຍເຄ ຐິໂຕ ອຠິຊ຺ຌາຍ ກາຍໍ ຄນ຺ຖຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຠິຊ຺ຌາກາຍຄນ຺ໂຖ; ທຸຕິເຍ ໂຍເຄ ຐິໂຕ ພ຺ຍາປາເທນ ກາຍໍ ຄນ຺ຖຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ພ຺ຍາປາທກາຍຄນ຺ໂຖ; ຕຕິເຍ ໂຍເຄ ຐິໂຕ ປຣາມາເສນ ກາຍໍ ຄນ຺ຖຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຣາມາສກາຍຄນ຺ໂຖ; ຈຕຸຕ຺ເຖ ໂຍເຄ ຐິໂຕ ອິທໍສຈ຺ຈາຠິນິເວເສນ ກາຍໍ ຄນ຺ຖຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອິທໍສຈ຺ຈາຠິນິເວສກາຍຄນ຺ໂຖ.

ຕສ຺ສ ເອວໍຄນ຺ຖິຕາ ກິເລສາ ອາສວນ຺ຕິ. ກຸໂຕ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ ອາສວນ຺ຕີຕິ? ອນຸສຍໂຕ ວາ ປຣິຍຸຏ຺ຐານໂຕ ວາ. ຕຕ຺ຖ ອຠິຊ຺ຌາກາຍຄນ຺ເຖນ ກາມາສໂວ, ພ຺ຍາປາທກາຍຄນ຺ເຖນ ຠວາສໂວ, ປຣາມາສກາຍຄນ຺ເຖນ ທິຏ຺ຐາສໂວ, ອິທໍສຈ຺ຈາຠິນິເວສກາຍຄນ຺ເຖນ ອວິຊ຺ຊາສໂວ.

ຕສ຺ສ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາສວາ ເວປຸລ຺ລໍ ຄຕາ ໂອຆາ ຠວນ຺ຕິ. ອິຕິ ອາສວເວປຸລ຺ລາ ໂອຆເວປຸລ຺ລໍ. ຕຕ຺ຖ ກາມາສເວນ ກາໂມໂຆ, ຠວາສເວນ ຠໂວໂຆ, ທິຏ຺ຐາສເວນ ທິຏ຺ໂຐໂຆ, ອວິຊ຺ຊາສເວນ ອວິຊ຺ໂຊໂຆ.

ຕສ຺ສ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂອຆາ ອນຸສຍສຫຄຕາ ອຊ຺ຌາສຍໍ ອນຸປວິຏ຺ຐາ ຫທຍໍ ອາຫຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ສລ຺ລາອິຕິ. ຕຕ຺ຖ ກາໂມເຆນ ຣາຄສລ຺ໂລ, ຠໂວເຆນ ໂທສສລ຺ໂລ, ທິຏ຺ໂຐເຆນ ມານສລ຺ໂລ, ອວິຊ຺ໂຊເຆນ ໂມຫສລ຺ໂລ.

ຕສ຺ສ ¶ ອິເມຫິ ຈຕູຫິ ສລ຺ເລຫິ ປຣິຍາທິນ຺ນໍ [ປຣິຍາທິຓ຺ຓໍ (ກ.)] ວິຎ຺ຎາຓໍ ຈຕູສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສຓ຺ຐຫຕິ ຣູເປ ເວທນາຍ ສຎ຺ຎາຍ ສງ຺ຂາເຣສຸ. ຕຕ຺ຖ ຣາຄສລ຺ເລນ ນນ຺ທູປເສຈເນນ ວິຎ຺ຎາເຓນ ຣູປູປຄາ ¶ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ, ໂທສສລ຺ເລນ ນນ຺ທູປເສຈເນນ ວິຎ຺ຎາເຓນ ເວທນູປຄາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ, ມານສລ຺ເລນ ນນ຺ທູປເສຈເນນ ¶ ວິຎ຺ຎາເຓນ ສຎ຺ຎູປຄາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ, ໂມຫສລ຺ເລນ ນນ຺ທູປເສຈເນນ ວິຎ຺ຎາເຓນ ສງ຺ຂາຣູປຄາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ.

ຕສ຺ສ ອິມາຫິ ຈຕູຫິ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕີຫິ ອຸປຕ຺ຖທ຺ຘໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ອຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ຉນ຺ທາ ໂທສາ ຠຍາ ໂມຫາ. ຕຕ຺ຖ ຣາເຄນ ຉນ຺ທາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ໂທເສນ ໂທສາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຠເຍນ ຠຍາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ໂມເຫນ ໂມຫາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອິຕິ ໂຂ ຕຎ຺ຈ ກມ຺ມໍ ອິເມ ຈ ກິເລສາ, ເອສ ເຫຕຸ ສໍສາຣສ຺ສ, ເອວໍ ສພ຺ເພ ກິເລສາ ຈຕູຫິ ວິປລ຺ລາເສຫິ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພາ.

໘໕. ຕຕ຺ຖ ອິມາ ຈຕສ຺ໂສ ທິສາ ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ ‘‘ອສຸເຠ ສຸຠ’’ນ຺ຕິ ວິປລ຺ລາໂສ, ກາມຸປາທານໍ, ກາມໂຍໂຄ, ອຠິຊ຺ຌາກາຍຄນ຺ໂຖ, ກາມາສໂວ, ກາໂມໂຆ, ຣາຄສລ຺ໂລ, ຣູປູປຄາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ, ຉນ຺ທາ ອຄຕິຄມນນ຺ຕິ ປຐມາ ທິສາ.

ຜສ຺ໂສ ອາຫາໂຣ, ‘‘ທຸກ຺ເຂ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ ວິປລ຺ລາໂສ, ຠວຸປາທານໍ, ຠວໂຍໂຄ, ພ຺ຍາປາທກາຍຄນ຺ໂຖ, ຠວາສໂວ, ຠໂວໂຆ, ໂທສສລ຺ໂລ, ເວທນູປຄາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ, ໂທສາ ອຄຕິຄມນນ຺ຕິ ທຸຕິຍາ ທິສາ.

ວິຎ຺ຎາຓາຫາໂຣ ‘‘ອນິຈ຺ເຈ ນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວິປລ຺ລາໂສ, ທິຏ຺ຐຸປາທານໍ, ທິຏ຺ຐິໂຍໂຄ ປຣາມາສກາຍຄນ຺ໂຖ, ທິຏ຺ຐາສໂວ, ທິຏ຺ໂຐໂຆ, ມານສລ຺ໂລ, ສຎ຺ຎູປຄາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ, ຠຍາ ອຄຕິຄມນນ຺ຕິ ຕຕິຍາ ທິສາ.

ມໂນສຎ຺ເຈຕນາຫາໂຣ ‘‘ອນຕ຺ຕນິ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ວິປລ຺ລາໂສ, ອຕ຺ຕວາທຸປາທານໍ, ອວິຊ຺ຊາໂຍໂຄ, ອິທໍສຈ຺ຈາຠິນິເວສກາຍຄນ຺ໂຖ, ອວິຊ຺ຊາສໂວ, ອວິຊ຺ໂຊໂຆ, ໂມຫສລ຺ໂລ, ສງ຺ຂາຣູປຄາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ, ໂມຫາ ອຄຕິຄມນນ຺ຕິ ຈຕຸຕ຺ຖີ ທິສາ.

ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຈ ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ ໂຍ ຈ ‘‘ອສຸເຠ ສຸຠ’’ນ຺ຕິ ວິປລ຺ລາໂສ, ກາມຸປາທານໍ, ກາມໂຍໂຄ, ອຠິຊ຺ຌາກາຍຄນ຺ໂຖ, ກາມາສໂວ ¶ , ກາໂມໂຆ, ຣາຄສລ຺ໂລ, ຣູປູປຄາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ ຉນ຺ທາ ອຄຕິຄມນນ຺ຕິ, ອິເມສໍ ທສນ຺ນໍ ສຸຕ຺ຕານໍ ເອໂກ ອຕ຺ໂຖ, ພ຺ຍຎ຺ຊນເມວ ນານໍ. ອິເມ ຣາຄຈຣິຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ໂຍ ຈ ຜສ຺ໂສ ອາຫາໂຣ ໂຍ ຈ ‘‘ທຸກ຺ເຂ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ ວິປລ຺ລາໂສ, ຠວຸປາທານໍ, ຠວໂຍໂຄ ¶ , ພ຺ຍາປາທກາຍຄນ຺ໂຖ, ຠວາສໂວ, ຠໂວໂຆ, ໂທສສລ຺ໂລ, ເວທນູປຄາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ, ໂທສາ ອຄຕິຄມນນ຺ຕິ ອິເມສໍ ທສນ຺ນໍ ສຸຕ຺ຕານໍ ເອໂກ ອຕ຺ໂຖ ພ຺ຍຎ຺ຊນເມວ ນານໍ, ອິເມ ໂທສຈຣິຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ.

ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຈ ວິຎ຺ຎາຓາຫາໂຣ ໂຍ ຈ ‘‘ອນິຈ຺ເຈ ນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວິປລ຺ລາໂສ, ທິຏ຺ຐຸປາທານໍ, ທິຏ຺ຐິໂຍໂຄ, ປຣາມາສກາຍຄນ຺ໂຖ, ທິຏ຺ຐາສໂວ, ທິຏ຺ໂຐໂຆ, ມານສລ຺ໂລ, ສຎ຺ຎູປຄາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ, ຠຍາ ອຄຕິຄມນນ຺ຕິ ອິເມສໍ ທສນ຺ນໍ ສຸຕ຺ຕານໍ ເອໂກ ອຕ຺ໂຖ, ພ຺ຍຎ຺ຊນເມວ ນານໍ. ອິເມ ທິຏ຺ຐິຈຣິຕສ຺ສ ມນ຺ທສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ.

ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຈ ມໂນສຎ຺ເຈຕນາຫາໂຣ ໂຍ ຈ ‘‘ອນຕ຺ຕນິ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ວິປລ຺ລາໂສ, ອຕ຺ຕວາທຸປາທານໍ, ອວິຊ຺ຊາໂຍໂຄ, ອິທໍສຈ຺ຈາຠິນິເວສກາຍຄນ຺ໂຖ, ອວິຊ຺ຊາສໂວ, ອວິຊ຺ໂຊໂຆ, ໂມຫສລ຺ໂລ, ສງ຺ຂາຣູປຄາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ, ໂມຫາ ອຄຕິຄມນນ຺ຕິ, ອິເມສໍ ທສນ຺ນໍ ສຸຕ຺ຕານໍ ເອໂກ ອຕ຺ໂຖ, ພ຺ຍຎ຺ຊນເມວ ນານໍ. ອິເມ ທິຏ຺ຐິຈຣິຕສ຺ສ ອຸທຕ຺ຕສ຺ສ [ອຸທຕ຺ຖສ຺ສ (ສີ. ກ.)] ອຸປກ຺ກິເລສາ.

ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຈ ກພຬີກາໂຣ ອາຫາໂຣ ໂຍ ຈ ຜສ຺ໂສ ອາຫາໂຣ, ອິເມ ອປ຺ປຓິຫິເຕນ ວິໂມກ຺ຂມຸເຂນ ປຣິຎ຺ຎໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ວິຎ຺ຎາຓາຫາໂຣ ສຸຎ຺ຎຕາຍ, ມໂນສຎ຺ເຈຕນາຫາໂຣ ອນິມິຕ຺ເຕນ, ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຈ ‘‘ອສຸເຠ ສຸຠ’’ນ຺ຕິ ວິປລ຺ລາໂສ, ໂຍ ຈ ‘‘ທຸກ຺ເຂ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ ວິປລ຺ລາໂສ, ອິເມ ອປ຺ປຓິຫິເຕນ ວິໂມກ຺ຂມຸເຂນ ປຫານໍ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ‘‘ອນິຈ຺ເຈ ນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວິປລ຺ລາໂສ ສຸຎ຺ຎຕາຍ, ‘‘ອນຕ຺ຕນິ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ວິປລ຺ລາໂສ ອນິມິຕ຺ເຕນ. ຕຕ຺ຖ ກາມຸປາທານຎ຺ຈ ຠວຸປາທານຎ຺ຈ ອປ຺ປຓິຫິເຕນ ວິໂມກ຺ຂມຸເຂນ ປຫານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ທິຏ຺ຐຸປາທານໍ ສຸຎ຺ຎຕາຍ, ອຕ຺ຕວາທຸປາທານໍ ອນິມິຕ຺ເຕນ. ຕຕ຺ຖ ກາມໂຍໂຄ ຈ ຠວໂຍໂຄ ຈ ອປ຺ປຓິຫິເຕນ ວິໂມກ຺ຂມຸເຂນ ປຫານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ທິຏ຺ຐິໂຍໂຄ ສຸຎ຺ຎຕາຍ, ອວິຊ຺ຊາໂຍໂຄ ອນິມິຕ຺ເຕນ. ຕຕ຺ຖ ອຠິຊ຺ຌາກາຍຄນ຺ໂຖ ຈ ພ຺ຍາປາທກາຍຄນ຺ໂຖ ຈ ອປ຺ປຓິຫິເຕນ ¶ ວິໂມກ຺ຂມຸເຂນ ປຫານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ປຣາມາສກາຍຄນ຺ໂຖ ¶ ສຸຎ຺ຎຕາຍ, ອິທໍສຈ຺ຈາຠິນິເວສກາຍຄນ຺ໂຖ ອນິມິຕ຺ເຕນ.

ຕຕ຺ຖ ກາມາສໂວ ຈ ຠວາສໂວ ຈ ອປ຺ປຓິຫິເຕນ ວິໂມກ຺ຂມຸເຂນ ປຫານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ທິຏ຺ຐາສໂວ ສຸຎ຺ຎຕາຍ, ອວິຊ຺ຊາສໂວ ອນິມິຕ຺ເຕນ. ຕຕ຺ຖ ກາໂມໂຆ ຈ ຠໂວໂຆ ຈ ອປ຺ປຓິຫິເຕນ ວິໂມກ຺ຂມຸເຂນ ປຫານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ທິຏ຺ໂຐໂຆ ສຸຎ຺ຎຕາຍ, ອວິຊ຺ໂຊໂຆ ອນິມິຕ຺ເຕນ. ຕຕ຺ຖ ຣາຄສລ຺ໂລ ຈ ໂທສສລ຺ໂລ ຈ ອປ຺ປຓິຫິເຕນ ວິໂມກ຺ຂມຸເຂນ ປຫານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ມານສລ຺ໂລ ສຸຎ຺ຎຕາຍ, ໂມຫສລ຺ໂລ ອນິມິຕ຺ເຕນ. ຕຕ຺ຖ ຣູປູປຄາ ຈ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ ເວທນູປຄາ ¶ ຈ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ ອປ຺ປຓິຫິເຕນ ວິໂມກ຺ຂມຸເຂນ ປຣິຎ຺ຎໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ສຎ຺ຎູປຄາ ສຸຎ຺ຎຕາຍ, ສງ຺ຂາຣູປຄາ ອນິມິຕ຺ເຕນ.

ຕຕ຺ຖ ຉນ຺ທາ ຈ ອຄຕິຄມນໍ ໂທສາ ຈ ອຄຕິຄມນໍ ອປ຺ປຓິຫິເຕນ ວິໂມກ຺ຂມຸເຂນ ປຫານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຠຍາ ອຄຕິຄມນໍ ສຸຎ຺ຎຕາຍ, ໂມຫາ ອຄຕິຄມນໍ ອນິມິຕ຺ເຕນ ວິໂມກ຺ຂມຸເຂນ ປຫານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອິຕິ ສພ຺ເພ ໂລກວຏ຺ຏານຸສາຣິໂນ ຘມ຺ມາ ນິຍ຺ຍນ຺ຕິ. ເຕ ໂລກາ ຕີຫິ ວິໂມກ຺ຂມຸເຂຫິ.

ຈຕສ຺ໂສ ປຏິປທາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຌານານິ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ວິຫາຣາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຈ຺ຉຣິຍາ ອພ຺ຠຸຕາ ຘມ຺ມາ, ຈຕ຺ຕາຣິ ອຘິຏ຺ຐານານິ, ຈຕສ຺ໂສ ສມາຘິຠາວນາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຸຂຠາຄິຍາ ຘມ຺ມາ, ຈຕສ຺ໂສ ອປ຺ປມາຓາ.

ປຐມາ ປຏິປທາ ປຐມໍ ສຕິປຏ຺ຐານໍ, ທຸຕິຍາ ປຏິປທາ ທຸຕິຍໍ ສຕິປຏ຺ຐານໍ, ຕຕິຍາ ປຏິປທາ ຕຕິຍໍ ສຕິປຏ຺ຐານໍ, ຈຕຸຕ຺ຖີ ປຏິປທາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ສຕິປຏ຺ຐານໍ. ປຐມໍ ສຕິປຏ຺ຐານໍ ປຐມໍ ຌານໍ, ທຸຕິຍໍ ສຕິປຏ຺ຐານໍ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ, ຕຕິຍໍ ສຕິປຏ຺ຐານໍ ຕຕິຍໍ ຌານໍ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ ສຕິປຏ຺ຐານໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ. ປຐມໍ ຌານໍ ປຐໂມ ວິຫາໂຣ, ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ທຸຕິໂຍ ວິຫາໂຣ, ຕຕິຍໍ ຌານໍ ຕຕິໂຍ ວິຫາໂຣ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ວິຫາໂຣ. ປຐໂມ ວິຫາໂຣ ປຐມໍ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ, ທຸຕິໂຍ ວິຫາໂຣ ທຸຕິຍໍ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ, ຕຕິໂຍ ວິຫາໂຣ ຕຕິຍໍ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ວິຫາໂຣ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ¶ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ. ປຐມໍ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ ປຐໂມ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ, ທຸຕິຍໍ ທຸຕິໂຍ, ຕຕິຍໍ ຕຕິໂຍ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ. ປຐໂມ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ ປຐມໍ ¶ ອຘິຏ຺ຐານໍ, ທຸຕິໂຍ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ ທຸຕິຍໍ ອຘິຏ຺ຐານໍ, ຕຕິໂຍ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ ຕຕິຍໍ ອຘິຏ຺ຐານໍ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອຘິຏ຺ຐານໍ. ປຐມໍ ອຘິຏ຺ຐານໍ ປຐມາ ສມາຘິຠາວນາ, ທຸຕິຍໍ ອຘິຏ຺ຐານໍ ທຸຕິຍາ ສມາຘິຠາວນາ, ຕຕິຍໍ ອຘິຏ຺ຐານໍ ຕຕິຍາ ສມາຘິຠາວນາ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອຘິຏ຺ຐານໍ ຈຕຸຕ຺ຖີ ສມາຘິຠາວນາ. ປຐມາ ສມາຘິຠາວນາ ປຐໂມ ສຸຂຠາຄິໂຍ ຘມ຺ໂມ, ທຸຕິຍາ ສມາຘິຠາວນາ ທຸຕິໂຍ ສຸຂຠາຄິໂຍ ຘມ຺ໂມ, ຕຕິຍາ ສມາຘິຠາວນາ ຕຕິໂຍ ສຸຂຠາຄິໂຍ ຘມ຺ໂມ, ຈຕຸຕ຺ຖີ ສມາຘິຠາວນາ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ສຸຂຠາຄິໂຍ ຘມ຺ໂມ. ປຐໂມ ສຸຂຠາຄິໂຍ ຘມ຺ໂມ ປຐມໍ ອປ຺ປມາຓໍ, ທຸຕິໂຍ ສຸຂຠາຄິໂຍ ຘມ຺ໂມ ທຸຕິຍໍ ອປ຺ປມາຓໍ, ຕຕິໂຍ ສຸຂຠາຄິໂຍ ຘມ຺ໂມ ຕຕິຍໍ ອປ຺ປມາຓໍ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ສຸຂຠາຄິໂຍ ຘມ຺ໂມ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ¶ ອປ຺ປມາຓໍ. ປຐມາ ປຏິປທາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ [ພຫຸລິກຕາ (ກ.)] ປຐມໍ ສຕິປຏ຺ຐານໍ ປຣິປູເຣຕິ, ທຸຕິຍາ ປຏິປທາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ທຸຕິຍໍ ສຕິປຏ຺ຐານໍ ປຣິປູເຣຕິ, ຕຕິຍາ ປຏິປທາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ຕຕິຍໍ ສຕິປຏ຺ຐານໍ ປຣິປູເຣຕິ, ຈຕຸຕ຺ຖີ ປຏິປທາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ສຕິປຏ຺ຐານໍ ປຣິປູເຣຕິ. ປຐໂມ ສຕິປຏ຺ຐາໂນ ຠາວິໂຕ ພຫຸລີກໂຕ ປຐມໍ ຌານໍ ປຣິປູເຣຕິ, ທຸຕິໂຍ ສຕິປຏ຺ຐາໂນ ຠາວິໂຕ ພຫຸລີກໂຕ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ປຣິປູເຣຕິ, ຕຕິໂຍ ສຕິປຏ຺ຐາໂນ ຠາວິໂຕ ພຫຸລີກໂຕ ຕຕິຍໍ ຌານໍ ປຣິປູເຣຕິ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ສຕິປຏ຺ຐາໂນ ຠາວິໂຕ ພຫຸລີກໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ປຣິປູເຣຕິ.

ປຐມໍ ຌານໍ ຠາວິຕໍ ພຫຸລີກຕໍ ປຐມໍ ວິຫາຣໍ ປຣິປູເຣຕິ, ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ຠາວິຕໍ ພຫຸລີກຕໍ ທຸຕິຍໍ ວິຫາຣໍ ປຣິປູເຣຕິ, ຕຕິຍໍ ຌານໍ ຠາວິຕໍ ພຫຸລີກຕໍ ຕຕິຍໍ ວິຫາຣໍ ປຣິປູເຣຕິ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ຠາວິຕໍ ພຫຸລີກຕໍ ¶ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ວິຫາຣໍ ປຣິປູເຣຕິ. ປຐໂມ ວິຫາໂຣ ຠາວິໂຕ ພຫຸລີກໂຕ ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອນຸປ຺ປາທໍ ປຣິປູເຣຕິ, ທຸຕິໂຍ ວິຫາໂຣ ຠາວິໂຕ ພຫຸລີກໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານໍ ປຣິປູເຣຕິ, ຕຕິໂຍ ວິຫາໂຣ ຠາວິໂຕ ພຫຸລີກໂຕ ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປ຺ປາທໍ ປຣິປູເຣຕິ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ວິຫາໂຣ ຠາວິໂຕ ພຫຸລີກໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ຐິຕິໍ ອສມ຺ໂມສໍ ຠິຍ຺ໂຍຠາວໍ ປຣິປູເຣຕິ. ປຐມໍ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ ຠາວິຕໍ ພຫຸລີກຕໍ ມານປ຺ປຫານໍ ¶ ປຣິປູເຣຕິ, ທຸຕິຍໍ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ ຠາວິຕໍ ພຫຸລີກຕໍ ອາລຍສມຸຄ຺ຆາຕໍ ປຣິປູເຣຕິ, ຕຕິຍໍ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ ຠາວິຕໍ ພຫຸລີກຕໍ ອວິຊ຺ຊາປຫານໍ ປຣິປູເຣຕິ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ ຠາວິຕໍ ພຫຸລີກຕໍ ຠວູປສມໍ ປຣິປູເຣຕິ. ມານປ຺ປຫານໍ ຠາວິຕໍ ພຫຸລີກຕໍ ສຈ຺ຈາຘິຏ຺ຐານໍ ປຣິປູເຣຕິ, ອາລຍສມຸຄ຺ຆາໂຕ ຠາວິໂຕ ພຫຸລີກໂຕ ຈາຄາຘິຏ຺ຐານໍ ປຣິປູເຣຕິ, ອວິຊ຺ຊາປຫານໍ ຠາວິຕໍ ພຫຸລີກຕໍ ປຎ຺ຎາຘິຏ຺ຐານໍ ປຣິປູເຣຕິ, ຠວູປສໂມ ຠາວິໂຕ ພຫຸລີກໂຕ ອຸປສມາຘິຏ຺ຐານໍ ປຣິປູເຣຕິ. ສຈ຺ຈາຘິຏ຺ຐານໍ ຠາວິຕໍ ພຫຸລີກຕໍ ຉນ຺ທສມາຘິໍ ປຣິປູເຣຕິ, ຈາຄາຘິຏ຺ຐານໍ ຠາວິຕໍ ພຫຸລີກຕໍ ວີຣິຍສມາຘິໍ ປຣິປູເຣຕິ, ປຎ຺ຎາຘິຏ຺ຐານໍ ຠາວິຕໍ ພຫຸລີກຕໍ ຈິຕ຺ຕສມາຘິໍ ປຣິປູເຣຕິ, ອຸປສມາຘິຏ຺ຐານໍ ຠາວິຕໍ ພຫຸລີກຕໍ ວີມໍສາສມາຘິໍ ປຣິປູເຣຕິ. ຉນ຺ທສມາຘິ ຠາວິໂຕ ພຫຸລີກໂຕ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣໍ ປຣິປູເຣຕິ, ວີຣິຍສມາຘິ ຠາວິໂຕ ພຫຸລີກໂຕ ຕປໍ ປຣິປູເຣຕິ, ຈິຕ຺ຕສມາຘິ ຠາວິໂຕ ພຫຸລີກໂຕ ພຸທ຺ຘິໍ ປຣິປູເຣຕິ, ວີມໍສາສມາຘິ ຠາວິໂຕ ພຫຸລີກໂຕ ສພ຺ພູປຘິປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄໍ ປຣິປູເຣຕິ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວໂຣ ຠາວິໂຕ ພຫຸລີກໂຕ ເມຕ຺ຕໍ ປຣິປູເຣຕິ, ຕໂປ ຠາວິໂຕ ພຫຸລີກໂຕ ກຣຸຓໍ ປຣິປູເຣຕິ, ພຸທ຺ຘິ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ມຸທິຕໍ ປຣິປູເຣຕິ, ສພ຺ພູປຘິປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ຠາວິໂຕ ພຫຸລີກໂຕ ອຸເປກ຺ຂໍ ປຣິປູເຣຕິ.

໘໗. ຕຕ຺ຖ ອິມາ ຈຕສ຺ໂສ ທິສາ ປຐມາ ປຏິປທາ ປຐໂມ ສຕິປຏ຺ຐາໂນ ປຐມໍ ຌານໍ ປຐໂມ ¶ ວິຫາໂຣ ປຐໂມ ສມ຺ມປ຺ປຘາໂນ ປຐໂມ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ ສຈ຺ຈາຘິຏ຺ຐານໍ ຉນ຺ທສມາຘິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວໂຣ ເມຕ຺ຕາ ອິຕິ ປຐມາ ¶ ທິສາ.

ທຸຕິຍາ ປຏິປທາ ທຸຕິໂຍ ສຕິປຏ຺ຐາໂນ ທຸຕິໂຍ ວິຫາໂຣ ທຸຕິໂຍ ສມ຺ມປ຺ປຘາໂນ ທຸຕິໂຍ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ ຠວາຘິຏ຺ຐານໍ ວີຣິຍສມາຘິ ຕໂປ ກຣຸຓາ ອິຕິ ທຸຕິຍາ ທິສາ.

ຕຕິຍາ ປຏິປທາ ຕຕິໂຍ ສຕິປຏ຺ຐາໂນ ຕຕິຍໍ ຌານໍ ຕຕິໂຍ ວິຫາໂຣ ຕຕິໂຍ ສມ຺ມປ຺ປຘາໂນ ຕຕິໂຍ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ ປຎ຺ຎາຘິຏ຺ຐານໍ ຈິຕ຺ຕສມາຘິ ພຸທ຺ຘິ ມຸທິຕາ ອິຕິ ຕຕິຍາ ທິສາ.

ຈຕຸຕ຺ຖີ ປຏິປທາ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ສຕິປຏ຺ຐາໂນ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ວິຫາໂຣ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ສມ຺ມປ຺ປຘາໂນ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ ອຸປສມາຘິຏ຺ຐານໍ ວີມໍສາສມາຘິ ສພ຺ພູປຘິປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ອຸເປກ຺ຂາ ອິຕິ ຈຕຸຕ຺ຖີ ທິສາ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ປຐມາ ປຏິປທາ ປຐໂມ ສຕິປຏ຺ຐາໂນ ປຐມໍ ຌານໍ ປຐໂມ ວິຫາໂຣ ປຐໂມ ສມ຺ມປ຺ປຘາໂນ ປຐໂມ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ ສຈ຺ຈາຘິຏ຺ຐານໍ ຉນ຺ທສມາຘິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວໂຣ, ເມຕ຺ຕາ ອິຕິ ອິເມສໍ ທສນ຺ນໍ ສຸຕ຺ຕານໍ ເອໂກ ອຕ຺ໂຖ, ພ຺ຍຎ຺ຊນເມວ ນານໍ. ອິທໍ ຣາຄຈຣິຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເຠສຊ຺ຊໍ.

ທຸຕິຍາ ປຏິປທາ ທຸຕິໂຍ ສຕິປຏ຺ຐາໂນ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ທຸຕິໂຍ ວິຫາໂຣ ທຸຕິໂຍ ສມ຺ມປ຺ປຘາໂນ ທຸຕິໂຍ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ ຈາຄາຘິຏ຺ຐານໍ ວີຣິຍສມາຘິ ຕໂປ ກຣຸຓາ ອິຕິ ອິເມສໍ ທສນ຺ນໍ ສຸຕ຺ຕານໍ ເອໂກ ອຕ຺ໂຖ, ພ຺ຍຎ຺ຊນເມວ ນານໍ. ອິທໍ ໂທສຈຣິຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເຠສຊ຺ຊໍ.

ຕຕິຍາ ປຏິປທາ ຕຕິໂຍ ສຕິປຏ຺ຐາໂນ ຕຕິຍໍ ຌານໍ ຕຕິໂຍ ວິຫາໂຣ ຕຕິໂຍ ສມ຺ມປ຺ປຘາໂນ ຕຕິໂຍ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ ປຎ຺ຎາຘິຏ຺ຐານໍ ຈິຕ຺ຕສມາຘິ ພຸທ຺ຘິ ມຸທິຕາ ອິຕິ ອິເມສໍ ທສນ຺ນໍ ສຸຕ຺ຕານໍ ເອໂກ ອຕ຺ໂຖ, ພ຺ຍຎ຺ຊນເມວ ນານໍ. ອິທໍ ທິຏ຺ຐິຈຣິຕສ຺ສ ມນ຺ທສ຺ສ ເຠສຊ຺ຊໍ.

ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂາ ຈ ປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ ທຸກ຺ຂາ ຈ ປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ ອປ຺ປຓິຫິຕໍ ວິໂມກ຺ຂມຸຂໍ, ສຸຂາ ປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ ສຸຎ຺ຎຕໍ ວິໂມກ຺ຂມຸຂໍ, ສຸຂາ ປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ ອນິມິຕ຺ຕໍ ວິໂມກ຺ຂມຸຂໍ.

ຕຕ຺ຖ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສິຕາ ສຕິປຏ຺ຐານຎ຺ຈ ເວທນາສຸ ເວທນານຸປສ຺ສິຕາ ສຕິປຏ຺ຐານຎ຺ຈ ອປ຺ປຓິຫິຕໍ ວິໂມກ຺ຂມຸຂໍ, ຈິຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສິຕາ ສຸຎ຺ຎຕໍ ວິໂມກ຺ຂມຸຂໍ. ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສິຕາ ອນິມິຕ຺ຕໍ ວິໂມກ຺ຂມຸຂໍ.

ຕຕ຺ຖ ປຐມຎ຺ຈ ຌານໍ ທຸຕິຍຎ຺ຈ ຌານໍ ອປ຺ປຓິຫິຕໍ ວິໂມກ຺ຂມຸຂໍ, ຕຕິຍໍ ຌານໍ ສຸຎ຺ຎຕໍ ວິໂມກ຺ຂມຸຂໍ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອນິມິຕ຺ຕໍ ວິໂມກ຺ຂມຸຂໍ.

ຕຕ຺ຖ ປຐໂມ ຈ ວິຫາໂຣ ທຸຕິໂຍ ຈ ວິຫາໂຣ ອປ຺ປຓິຫິຕໍ ວິໂມກ຺ຂມຸຂໍ, ຕຕິໂຍ ວິຫາໂຣ ສຸຎ຺ຎຕໍ ວິໂມກ຺ຂມຸຂໍ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ວິຫາໂຣ ອນິມິຕ຺ຕໍ ວິໂມກ຺ຂມຸຂໍ.

ຍຕ຺ຖ ¶ ປຐມຎ຺ຈ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ ທຸຕິຍຎ຺ຈ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ ອປ຺ປຓິຫິຕໍ ວິໂມກ຺ຂມຸຂໍ, ຕຕິຍໍ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ ສຸຎ຺ຎຕໍ ວິໂມກ຺ຂມຸຂໍ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ ອນິມິຕ຺ຕໍ ວິໂມກ຺ຂມຸຂໍ.

ຕຕ຺ຖ ມານປ຺ປຫານຎ຺ຈ ອາລຍສມຸຄ຺ຆາໂຕ ຈ ອປ຺ປຓິຫິຕໍ ວິໂມກ຺ຂມຸຂໍ, ອວິຊ຺ຊາປຫານໍ ສຸຎ຺ຎຕໍ ວິໂມກ຺ຂມຸຂໍ, ຠວູປສໂມ ອນິມິຕ຺ຕໍ ວິໂມກ຺ຂມຸຂໍ.

ຕຕ຺ຖ ສຈ຺ຈາຘິຏ຺ຐານຎ຺ຈ ຈາຄາຘິຏ຺ຐານຎ຺ຈ ອປ຺ປຓິຫິຕໍ ວິໂມກ຺ຂມຸຂໍ, ປຎ຺ຎາຘິຏ຺ຐານໍ ສຸຎ຺ຎຕໍ ວິໂມກ຺ຂມຸຂໍ, ອຸປສມາຘິຏ຺ຐານໍ ອນິມິຕ຺ຕໍ ວິໂມກ຺ຂມຸຂໍ.

ຕຕ຺ຖ ຉນ຺ທສມາຘິ ຈ ວີຣິຍສມາຘິ ຈ ອປ຺ປຓິຫິຕໍ ວິໂມກ຺ຂມຸຂໍ, ຈິຕ຺ຕສມາຘິ ສຸຎ຺ຎຕໍ ວິໂມກ຺ຂມຸຂໍ, ວີມໍສາສມາຘິ ອນິມິຕ຺ຕໍ ວິໂມກ຺ຂມຸຂໍ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວໂຣ ຈ ຕໂປ ຈ ອປ຺ປຓິຫິຕໍ ວິໂມກ຺ຂມຸຂໍ, ພຸທ຺ຘິ ສຸຎ຺ຎຕໍ ວິໂມກ຺ຂມຸຂໍ ສພ຺ພູປຘິປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ອນິມິຕ຺ຕໍ ວິໂມກ຺ຂມຸຂໍ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ເມຕ຺ຕາ ຈ ກຣຸຓາ ຈ ອປ຺ປຓິຫິຕໍ ວິໂມກ຺ຂມຸຂໍ, ມຸທິຕາ ສຸຎ຺ຎຕໍ ວິໂມກ຺ຂມຸຂໍ ອຸເປກ຺ຂາ ອນິມິຕ຺ຕໍ ວິໂມກ຺ຂມຸຂໍ.

ເຕສໍ ວິກ຺ກີຬິຕໍ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຫາຣາ ເຕສໍ ປຏິປກ຺ໂຂ ຈຕສ຺ໂສ ປຏິປທາ…ເປ… ຈຕ຺ຕາໂຣ ວິປລ຺ລາສາ ເຕສໍ ປຏິປກ຺ໂຂ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ. ຈຕ຺ຕາຣິ ອຸປາທານານິ ເຕສໍ ປຏິປກ຺ໂຂ ຈຕ຺ຕາຣິ ຌານານິ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂຍຄາ ເຕສໍ ປຏິປກ຺ໂຂ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວິຫາຣາ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ຄນ຺ຖາ ເຕສໍ ປຏິປກ຺ໂຂ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາສວາ ເຕສໍ ປຏິປກ຺ໂຂ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຈ຺ຉຣິຍາ ອພ຺ຠຸຕາ ຘມ຺ມາ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂອຆາ ເຕສໍ ປຏິປກ຺ໂຂ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຘິຏ຺ຐານານິ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ສລ຺ລາ ເຕສໍ ປຏິປກ຺ໂຂ ຈຕສ຺ໂສ ສມາຘິຠາວນາ. ຈຕສ຺ໂສ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍ ຕາສໍ ປຏິປກ຺ໂຂ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຸຂຠາຄິຍາ ຘມ຺ມາ. ຈຕ຺ຕາຣິ ອຄຕິຄມນານິ ເຕສໍ ປຏິປກ຺ໂຂ ຈຕສ຺ໂສ ອປ຺ປມາຓາ.

ສີຫາ ພຸທ຺ຘາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ສາວກາ ຈ ຫຕຣາຄໂທສໂມຫາ, ເຕສໍ ວິກ຺ກີຬິຕໍ ຠາວນາ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາ ພ຺ຍນ຺ຕີກິຣິຍາ ຈ. ວິກ຺ກີຬິຕໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍາຘິຏ຺ຐານໍ ວິກ຺ກີຬິຕໍ ວິປຣິຍາສານຘິຏ຺ຐານຎ຺ຈ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ສທ຺ຘມ຺ມໂຄຈໂຣ ວິປຣິຍາສາ ກິເລສໂຄຈໂຣ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສີຫວິກ຺ກີຬິຕສ຺ສ ຈ ນຍສ຺ສ ທິສາໂລຈນສ຺ສ ຈ ນຍສ຺ສ ຠູມີຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ໂຍ ເນຕິ ວິປລ຺ລາເສຫິ ສໍກິເລເສ’’ຕິ. ເວຍ຺ຍາກຣເຓສຸ ຫິ ເຍ ‘‘ກຸສລາກຸສລາ’’ຕິ ຈ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ເຍ ທຸກ຺ຂາຍ ປຏິປທາຍ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາຍ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາຍ ຈ ນິຍ຺ຍນ຺ຕິ, ອິເມ ທ຺ເວ ¶ ປຸຄ຺ຄລາ; ເຍ ສຸຂາຍ ປຏິປທາຍ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາຍ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາຍ ຈ ນິຍ຺ຍນ຺ຕິ, ອິເມ ທ຺ເວ ປຸຄ຺ຄລາ. ເຕສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອຍໍ ສໍກິເລໂສ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຫາຣາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ວິປລ຺ລາສາ, ຈຕ຺ຕາຣິ ອຸປາທານານິ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂຍຄາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຄນ຺ຖາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາສວາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂອຆາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ສລ຺ລາ, ຈຕສ຺ໂສ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍ, ຈຕ຺ຕາຣິ ອຄຕິຄມນານີຕິ. ເຕສໍ ¶ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອິທໍ ໂວທານໍ, ຈຕສ຺ໂສ ປຏິປທາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຌານານິ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ວິຫາຣາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຈ຺ຉຣິຍາ ອພ຺ຠຸຕາ ຘມ຺ມາ, ຈຕ຺ຕາຣິ ອຘິຏ຺ຐານານິ, ຈຕສ຺ໂສ ສມາຘິຠາວນາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຸຂຠາຄິຍາ ຘມ຺ມາ, ຈຕສ຺ໂສ ອປ຺ປມາຓາ ອິຕິ.

໘໘. ຕຕ຺ຖ ເຍ ທຸກ຺ຂາຍ ປຏິປທາຍ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາຍ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາຍ ຈ ນິຍ຺ຍນ຺ຕິ ອິເມ ທ຺ເວ ປຸຄ຺ຄລາ. ເຍ ສຸຂາຍ ປຏິປທາຍ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາຍ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາຍ ຈ ນິຍ຺ຍນ຺ຕິ, ອິເມ ທ຺ເວ ປຸຄ຺ຄລາ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ສຸຂາຍ ປຏິປທາຍ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາຍ ນິຍ຺ຍາຕິ, ອຍໍ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎູ. ໂຍ ສາຘາຣຓາຍ, ອຍໍ ວິປຎ຺ຈິຕຎ຺ຎູ. ໂຍ ທຸກ຺ຂາຍ ປຏິປທາຍ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາຍ ນິຍ຺ຍາຕິ, ອຍໍ ເນຍ຺ໂຍ.

ຕຕ຺ຖ ຠຄວາ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎຸສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສມຖໍ ອຸປທິສຕິ, ເນຍ຺ຍສ຺ສ ວິປສ຺ສນໍ, ສມຖວິປສ຺ສນໍ ວິປຎ຺ຈິຕຎ຺ຎຸສ຺ສ. ຕຕ຺ຖ ຠຄວາ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎຸສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ມຸທຸກໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອຸປທິສຕິ, ຕິກ຺ຂໍ ເນຍ຺ຍສ຺ສ, ມຸທຸຕິກ຺ຂໍ ວິປຎ຺ຈິຕຎ຺ຎຸສ຺ສ, ຕຕ຺ຖ ຠຄວາ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎຸສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມໍ ເທສຍຕິ, ສໍຂິຕ຺ຕວິຕ຺ຖາເຣນ ວິປຎ຺ຈິຕຎ຺ຎຸສ຺ສ, ວິຕ຺ຖາເຣນ ເນຍ຺ຍສ຺ສ. ຕຕ຺ຖ ຠຄວາ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎຸສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ ອຸປທິສຕິ, ວິປຎ຺ຈິຕຎ຺ຎຸສ຺ສ ອາທີນວຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ອຸປທິສຕິ, ເນຍ຺ຍສ຺ສ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອາທີນວຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ອຸປທິສຕິ. ຕຕ຺ຖ ຠຄວາ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎຸສ຺ສ ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂໍ ປຎ຺ຎາປຍຕິ, ອຘິຈິຕ຺ຕໍ ວິປຎ຺ຈິຕຎ຺ຎຸສ຺ສ, ອຘິສີລໍ ເນຍ຺ຍສ຺ສ.

ຕຕ຺ຖ ເຍ ທຸກ຺ຂາຍ ປຏິປທາຍ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາຍ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາຍ ຈ ນິຍ຺ຍນ຺ຕິ, ອິເມ ທ຺ເວ ປຸຄ຺ຄລາ. ເຍ ສຸຂາຍ ປຏິປທາຍ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາຍ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາຍ ຈ ນິຍ຺ຍນ຺ຕິ. ອິເມ ທ຺ເວ ປຸຄ຺ຄລາ. ອິຕິ ໂຂ ຈຕ຺ຕາຣິ ຫຸຕ຺ວາ ຕີຓິ ຠວນ຺ຕິ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎູ ວິປຎ຺ຈິຕຎ຺ຎູ ເນຍ຺ໂຍຕິ.

ເຕສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອຍໍ ສໍກິເລໂສ, ຕີຓິ ອກຸສລມູລານິ ໂລໂຠ ອກຸສລມູລໍ ໂທໂສ ອກຸສລມູລໍ ໂມໂຫ ອກຸສລມູລໍ ¶ , ຕີຓິ ¶ ທຸຈ຺ຈຣິຕານິ – ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕໍ; ຕໂຍ ອກຸສລວິຕກ຺ກາ – ກາມວິຕກ຺ໂກ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ໂກ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ໂກ; ຕິສ຺ໂສ ອກຸສລສຎ຺ຎາ – ກາມສຎ຺ຎາ ພ຺ຍາປາທສຎ຺ຎາ ວິຫິໍສາສຎ຺ຎາ; ຕິສ຺ໂສ ວິປຣີຕສຎ຺ຎາ – ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາ ສຸຂສຎ຺ຎາ ອຕ຺ຕສຎ຺ຎາ; ຕິສ຺ໂສ ເວທນາ – ສຸຂາ ເວທນາ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ; ຕິສ຺ໂສ ທຸກ຺ຂຕາ – ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂຕາ ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂຕາ ວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂຕາ; ຕໂຍ ອຄ຺ຄີ – ຣາຄຄ຺ຄິ ໂທສຄ຺ຄິ ໂມຫຄ຺ຄິ; ຕໂຍ ສລ຺ລາ – ຣາຄສລ຺ໂລ ໂທສສລ຺ໂລ ໂມຫສລ຺ໂລ; ຕິສ຺ໂສ ຊຏາ – ຣາຄຊຏາ ໂທສຊຏາ ໂມຫຊຏາ; ຕິສ຺ໂສ ອກຸສລູປປຣິກ຺ຂາ – ອກຸສລໍ ກາຍກມ຺ມໍ ອກຸສລໍ ວຈີກມ຺ມໍ ອກຸສລໍ ມໂນກມ຺ມໍ. ຕິສ຺ໂສ ວິປຕ຺ຕິໂຍ – ສີລວິປຕ຺ຕິ ທິຏ຺ຐິວິປຕ຺ຕິ ອາຈາຣວິປຕ຺ຕີຕິ. ເຕສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອິທໍ ໂວທານໍ. ຕີຓິ ກຸສລມູລານິ – ອໂລໂຠ ກຸສລມູລໍ ອໂທໂສ ກຸສລມູລໍ ອໂມໂຫ ກຸສລມູລໍ. ຕີຓິ ສຸຈຣິຕານິ – ກາຍສຸຈຣິຕໍ ວຈີສຸຈຣິຕໍ ມໂນສຸຈຣິຕໍ. ຕໂຍ ກຸສລວິຕກ຺ກາ – ເນກ຺ຂມ຺ມວິຕກ຺ໂກ ອພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ໂກ ¶ ອວິຫິໍສາວິຕກ຺ໂກ. ຕໂຍ ສມາຘີ – ສວິຕກ຺ໂກ ສວິຈາໂຣ ສມາຘິ ອວິຕກ຺ໂກ ວິຈາຣມຕ຺ໂຕ ສມາຘິ ອວິຕກ຺ໂກ ອວິຈາໂຣ ສມາຘິ. ຕິສ຺ໂສ ກຸສລສຎ຺ຎາ – ເນກ຺ຂມ຺ມສຎ຺ຎາ ອພ຺ຍາປາທສຎ຺ຎາ ອວິຫິໍສາສຎ຺ຎາ. ຕິສ຺ໂສ ອວິປຣີຕສຎ຺ຎາ – ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາ ທຸກ຺ຂສຎ຺ຎາ ອນຕ຺ຕສຎ຺ຎາ. ຕິສ຺ໂສ ກຸສລູປປຣິກ຺ຂາ – ກຸສລໍ ກາຍກມ຺ມໍ ກຸສລໍ ວຈີກມ຺ມໍ ກຸສລໍ ມໂນກມ຺ມໍ. ຕີຓິ ໂສເຈຍ຺ຍານິ – ກາຍໂສເຈຍ຺ຍໍ ວຈີໂສເຈຍ຺ຍໍ ມໂນໂສເຈຍ຺ຍໍ; ຕິສ຺ໂສ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ – ສີລສມ຺ປຕ຺ຕິ ສມາຘິສມ຺ປຕ຺ຕິ ປຎ຺ຎາສມ຺ປຕ຺ຕິ. ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາ – ອຘິສີລສິກ຺ຂາ ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາ ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາ; ຕໂຍ ຂນ຺ຘາ – ສີລກ຺ຂນ຺ໂຘ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ. ຕີຓິ ວິໂມກ຺ຂມຸຂານິ – ສຸຎ຺ຎຕໍ ອນິມິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຓິຫິຕນ຺ຕິ.

ອິຕິ ໂຂ ຈຕ຺ຕາຣິ ຫຸຕ຺ວາ ຕີຓິ ຠວນ຺ຕິ, ຕີຓິ ຫຸຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຠວນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາຈຣິໂຕ ຈ ທິຏ຺ຐິຈຣິໂຕ ຈ.

ເຕສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອຍໍ ສໍກິເລໂສ, ຕຓ຺ຫາ ຈ ອວິຊ຺ຊາ ຈ ອຫິຣິກຎ຺ຈ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປຎ຺ຈ ອສ຺ສຕິ ຈ ອສມ຺ປຊຎ຺ຎຎ຺ຈ ¶ ອໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ ຈ ໂກສຊ຺ຊຎ຺ຈ ໂທວຈສ຺ສຎ຺ຈ ອຫໍກາໂຣ ຈ ມມໍກາໂຣ ຈ ອສ຺ສທ຺ຘາ ຈ ປມາໂທ ຈ ອສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສວນຎ຺ຈ ອສໍວໂຣ ຈ ອຠິຊ຺ຌາ ຈ ພ຺ຍາປາໂທ ຈ ນີວຣຓຎ຺ຈ ສໍໂຍຊນຎ຺ຈ ໂກໂຘ ຈ ອຸປນາໂຫ ຈ ມກ຺ໂຂ ຈ ປລາໂສ ຈ ອິສ຺ສາ ຈ ມຈ຺ເຉຣຎ຺ຈ ມາຍາ ຈ ສາເຐຍ຺ຍຎ຺ຈ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິ ຈ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິຈາຕິ.

ເຕສໍ ¶ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອິທໍ ໂວທານໍ, ສມໂຖ ຈ ວິປສ຺ສນາ ຈ ຫິຣີ ຈ ໂອຕ຺ຕປ຺ປຎ຺ຈ ສຕິ ຈ ສມ຺ປຊຎ຺ຎຎ຺ຈ ໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ ຈ ວີຣິຍາຣມ຺ໂຠ ຈ ໂສວຈສ຺ສຎ຺ຈ ຘມ຺ເມ ຎາຓຎ຺ຈ ອນ຺ວເຍ ຎາຓຎ຺ຈ ຂເຍ ຎາຓຎ຺ຈ ອນຸປ຺ປາເທ ຎາຓຎ຺ຈ ສທ຺ຘາ ຈ ອປ຺ປມາໂທ ຈ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສວນຎ຺ຈ ສໍວໂຣ ຈ ອນຠິຊ຺ຌາ ຈ ອພ຺ຍາປາໂທ ຈ ຣາຄວິຣາຄາ ຈ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ອວິຊ຺ຊາວິຣາຄາ ຈ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິ ອຠິສມໂຍ ຈ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາ ຈ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິ ຈ ອກ຺ໂກໂຘ ຈ ອນຸປນາໂຫ ຈ ອມກ຺ໂຂ ຈ ອປລາໂສ ຈ ອິສ຺ສາປຫານຎ຺ຈ ມຈ຺ຉຣິຍປ຺ປຫານຎ຺ຈ ວິຊ຺ຊາ ຈ ວິມຸຕ຺ຕິ ຈ ສງ຺ຂຕາຣມ຺ມໂຓ ຈ ວິໂມກ຺ໂຂ ອສງ຺ຂຕາຣມ຺ມໂຓ ຈ ວິໂມກ຺ໂຂ ສອຸປາທິເສສາ ຈ ນິພ຺ພານຘາຕຸ ອນຸປາທິເສສາ ຈ ນິພ຺ພານຘາຕູຕິ.

ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຕິປຸກ຺ຂລສ຺ສ ຈ ນຍສ຺ສ ອງ຺ກຸສສ຺ສ ຈ ນຍສ຺ສ ຠູມີຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ໂຍ ອກຸສເລ ສມູເລຫິ ເນຕີ’’ຕິ ‘‘ໂອໂລເກຕ຺ວາ ທິສໂລຈເນນາ’’ຕິ ຈ.

໘໙. ຕຕ຺ຖ ¶ ອຏ຺ຐາຣສ ມູລປທາ ກຸຫິໍ ທຏ຺ຐພ຺ພາ? ສາສນປຏ຺ຐາເນ. ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ສາສນປຏ຺ຐານໍ? ສໍກິເລສຠາຄິຍໍ ¶ ສຸຕ຺ຕໍ, ວາສນາຠາຄິຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ, ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ, ອເສກ຺ຂຠາຄິຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ, ສໍກິເລສຠາຄິຍຎ຺ຈ ວາສນາຠາຄິຍຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕໍ, ສໍກິເລສຠາຄິຍຎ຺ຈ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕໍ, ສໍກິເລສຠາຄິຍຎ຺ຈ ອເສກ຺ຂຠາຄິຍຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕໍ, ສໍກິເລສຠາຄິຍຎ຺ຈ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍຎ຺ຈ ອເສກ຺ຂຠາຄິຍຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕໍ, ສໍກິເລສຠາຄິຍຎ຺ຈ ວາສນາຠາຄິຍຎ຺ຈ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕໍ, ວາສນາຠາຄິຍຎ຺ຈ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕໍ, ຕຓ຺ຫາສໍກິເລສຠາຄິຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ, ທິຏ຺ຐິສໍກິເລສຠາຄິຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ, ທຸຈ຺ຈຣິຕສໍກິເລສຠາຄິຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ, ຕຓ຺ຫາໂວທານຠາຄິຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ, ທິຏ຺ຐິໂວທານຠາຄິຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ, ທຸຈ຺ຈຣິຕໂວທານຠາຄິຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ສໍກິເລໂສ ຕິວິໂຘ – ຕຓ຺ຫາສໍກິເລໂສ ທິຏ຺ຐິສໍກິເລໂສ ທຸຈ຺ຈຣິຕສໍກິເລໂສ. ຕຕ຺ຖ ຕຓ຺ຫາສໍກິເລໂສ ສມເຖນ ວິສຸຊ຺ຌຕິ, ໂສ ສມໂຖ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ໂຘ. ທິຏ຺ຐິສໍກິເລໂສ ວິປສ຺ສນາຍ ວິສຸຊ຺ຌຕິ, ສາ ¶ ວິປສ຺ສນາ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ. ທຸຈ຺ຈຣິຕສໍກິເລໂສ ສຸຈຣິເຕນ ວິສຸຊ຺ຌຕິ, ຕໍ ສຸຈຣິຕໍ ສີລກ຺ຂນ຺ໂຘ. ຕສ຺ສ ສີເລ ປຕິຏ຺ຐິຕສ຺ສ ຍທິ ອາສຕ຺ຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຠເວສຸ, ເອວໍ ສາຍໍ ສມຖວິປສ຺ສນາ ຠາວນາມຍໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ຣິຍວຕ຺ຖຸ ຠວຕິ ຕຕ຺ຣູປປຕ຺ຕິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຸຕ຺ຕານິ, ສາຘາຣຓານິ ກຕານິ ອຏ຺ຐ ຠວນ຺ຕິ, ຕານິເຍວ ອຏ຺ຐ ສຸຕ຺ຕານິ ສາຘາຣຓານິ ກຕານິ ໂສຬສ ຠວນ຺ຕິ.

ອິເມຫິ ໂສຬສຫິ ສຸຕ຺ເຕຫິ ຠິນ຺ເນຫິ ນວວິຘໍ ສຸຕ຺ຕໍ ຠິນ຺ນໍ ຠວຕິ. ຄາຖາຍ ຄາຖາ ອນຸມິນິຕພ຺ພາ, ເວຍ຺ຍາກຣເຓນ ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ ອນຸມິນິຕພ຺ພໍ. ສຸຕ຺ເຕນ ສຸຕ຺ຕໍ ອນຸມິນິຕພ຺ພໍ.

໙໐. ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ສໍກິເລສຠາຄິຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ?

‘‘ກາມນ຺ຘາ ຊາລສຎ຺ຉນ຺ນາ, ຕຓ຺ຫາຉທນຉາທິຕາ;

ປມຕ຺ຕພນ຺ຘນາ ¶ [ປມຕ຺ຕພນ຺ຘຸນາ (ອຸທາ. ໗໔)] ພທ຺ຘາ, ມຈ຺ຉາວ ກຸມິນາມຸເຂ;

ຊຣາມຣຓມນ຺ເວນ຺ຕິ, ວຈ຺ໂຉ ຂີຣປໂກວ [ຂີຣູປໂກວ (ກ.) ປສ຺ສ ອຸທາ. ໖໔] ມາຕຣ’’ນ຺ຕິ.

ຈຕ຺ຕາຣິມານິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ອຄຕິຄມນານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ຉນ຺ທາຄຕິໍ [ຉນ຺ທາ ອຄຕິໍ (ສີ. ກ.) ປສ຺ສ ອ. ນິ. ໔.໑໗] ຄຈ຺ຉຕິ, ໂທສາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ໂມຫາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຠຍາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ອຄຕິຄມນານິ. ອິທມໂວຈ ຠຄວາ, ອິທໍ ວຕ຺ວານ ສຸຄໂຕ, ອຖາປຣໍ ເອຕທໂວຈ ສຕ຺ຖາ –

‘‘ຉນ຺ທາ ໂທສາ ຠຍາ ໂມຫາ, ໂຍ ຘມ຺ມໍ ອຕິວຕ຺ຕຕິ;

ນິຫີຍຕິ ຕສ຺ສ ຍໂສ, ກາຬປກ຺ເຂວ ຈນ຺ທິມາ’’ຕິ.

‘‘ມໂນປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ຘມ຺ມາ, ມໂນເສຏ຺ຐາ ມໂນມຍາ;

ມນສາ ເຈ ປທຸຏ຺ເຐນ, ຠາສຕິ ວາ ກໂຣຕິ ວາ;

ຕໂຕ ນໍ ທຸກ຺ຂມນ຺ເວຕິ, ຈກ຺ກໍວ ວຫໂຕ ປທ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ມິທ຺ຘີ ¶ [ປສ຺ສ ຘ. ປ. ໓໒໕] ຍທາ ໂຫຕິ ມຫຄ຺ຆໂສ ຈ, ນິທ຺ທາຍິຕາ ສມ຺ປຣິວຕ຺ຕສາຍີ;

ມຫາວຣາໂຫວ ນິວາປປຸຏ຺ໂຐ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ຄພ຺ຠມຸເປຕິ ມນ຺ໂທ’’ຕິ.

‘‘ອຍສາວ ມລໍ ສມຸຏ຺ຐິຕໍ, ຕຕຸຏ຺ຐາຍ [ຕທຸຏ຺ຐາຍ (ສີ.) ປສ຺ສ ຘ. ປ. ໒໔໐] ຕເມວ ຂາທຕິ;

ເອວໍ ອຕິໂຘນຈາຣິນໍ, ສານິ [ຕານິ (ສີ.) ປສ຺ສ ຘ. ປ. ໒໔໐] ກມ຺ມານິ ນຍນ຺ຕິ ທຸຄ຺ຄຕິ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ໂຈໂຣ ¶ ຍຖາ ສນ຺ຘິມຸເຂ ຄຫີໂຕ, ສກມ຺ມຸນາ ຫຎ຺ຎຕິ ພຊ຺ຌເຕ ຈ;

ເອວໍ ອຍໍ ເປຈ຺ຈ ປຊາ ປຣຕ຺ຖ, ສກມ຺ມຸນາ ຫຎ຺ຎຕິ ພຊ຺ຌເຕ ຈາ’’ຕິ.

‘‘ສຸຂກາມານິ ຠູຕານິ, ໂຍ ທຓ຺ເຑນ ວິຫິໍສຕິ;

ອຕ຺ຕໂນ ສຸຂເມສາໂນ, ເປຈ຺ຈ ໂສ ນ ລຠເຕ [ລເຠ (ກ.) ປສ຺ສ ຘ. ປ. ໑໓໑] ສຸຂ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຄຸນ຺ນໍ ¶ ເຈ ຕຣມານານໍ, ຊິມ຺ຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ ປຸງ຺ຄໂວ;

ສພ຺ພາ ຕາ ຊິມ຺ຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເນຕ຺ເຕ ຊິມ຺ຫໍ ຄເຕ [ຊິມ຺ຫຄເຕ (ສີ. ກ.) ປສ຺ສ ອ. ນິ. ໔.໗໐] ສຕິ.

‘‘ເອວເມວ ມນຸສ຺ເສສຸ, ໂຍ ໂຫຕິ ເສຏ຺ຐສມ຺ມໂຕ;

ໂສ ເຈ ອຘມ຺ມໍ ຈຣຕິ, ປເຄວ ອິຕຣາ ປຊາ;

ສພ຺ພໍ ຣຏ຺ຐໍ ທຸກ຺ຂໍ ເສຕິ, ຣາຊາ ເຈ ໂຫຕິ ອຘມ຺ມິໂກ’’ຕິ.

‘‘ສຸກິຈ຺ຉຣູປາວຕິເມ ມນຸສ຺ສາ, ກໂຣນ຺ຕິ ປາປໍ ອຸປຘີສຸ ຣຕ຺ຕາ;

ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ເຕ ພຫຸຊນສນ຺ນິວາສໍ, ນິຣຍໍ ອວີຈິໍ ກຏຸກໍ ຠຍານກ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຜລໍ ¶ ເວ [ປສ຺ສ ອ. ນິ. ໔.໖໘] ກທລິໍ ຫນ຺ຕິ, ຜລໍ ເວຬຸໍ ຜລໍ ນຬໍ;

ສກ຺ກາໂຣ ກາປຸຣິສໍ ຫນ຺ຕິ, ຄພ຺ໂຠ ອສ຺ສຕຣິໍ ຍຖາ’’ຕິ.

‘‘ໂກຘມກ຺ຂຄຣຸ ຠິກ຺ຂຸ, ລາຠສກ຺ກາຣຄາຣໂວ [ລາຠສກ຺ກາຣກາຣຓາ (ສີ. ກ.) ປສ຺ສ ອ. ນິ. ໔.໔໓];

ສຸເຂຕ຺ເຕ ປູຕິພີຊໍວ, ສທ຺ຘມ຺ເມ ນ ວິຣູຫຕີ’’ຕິ.

໙໑. ‘‘ອິຘາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ຈໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ປທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕໍ ເອວໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາມິ, (ຍຖາ ໂຂ ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອິຣິຍຕິ, ຍຎ຺ຈ ປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ໂນ, ຍຎ຺ຈ ມຄ຺ຄໍ ສມາຣູຬ຺ໂຫ) ¶ [( ) ນຕ຺ຖິ ອ. ນິ. ໑.໔໓-໔໔; ອິຕິວຸ. ໒໐]. ອິມມ຺ຫິ ຈາຍໍ ສມເຍ ກາລໍ ກເຣຍ຺ຍ, ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ, ເອວໍ ນິຣເຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຈິຕ຺ຕໍ ຫິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປທຸຏ຺ຐໍ [ປໂທສິຕໍ (ສີ. ກ.) ອ. ນິ. ໑.໔໓; ອິຕິວຸ. ໒໐ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ], ເຈໂຕປໂທສເຫຕຸ [ຈິຕ຺ຕປໂທສເຫຕຸ (ສີ. ກ.)] ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວມິເຘກຈ຺ເຈ ສຕ຺ຕາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ. ເອຕມຕ຺ຖໍ ຠຄວາ ອໂວຈ, ຕຕ຺ເຖຕໍ ອິຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ປທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕໍ ຎຕ຺ວານ, ເອກຈ຺ຈໍ ອິຘ ປຸຄ຺ຄລໍ;

ເອຕມຕ຺ຖຎ຺ຈ ພ຺ຍາກາສິ, ພຸທ຺ໂຘ [ສຕ຺ຖາ (ສີ. ກ.)] ຠິກ຺ຂູນ ສນ຺ຕິເກ;

ອິມມ຺ຫິ ¶ ຈາຍໍ ສມເຍ, ກາລໍ ກຍິຣາຖ ປຸຄ຺ຄໂລ;

ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຈິຕ຺ຕໍ ຫິສ຺ສ ປທູສິຕໍ;

ເຈໂຕປໂທສເຫຕຸ ຫິ, ສຕ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ທຸຄ຺ຄຕິໍ.

ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ເອວເມວ ຕຖາວິໂຘ;

ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ, ນິຣຍໍ ໂສປປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

ອຍມ຺ປິ ອຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ ຠຄວຕາ ອິຕິ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ.

‘‘ສເຈ ຠາຍຖ ທຸກ຺ຂສ຺ສ, ສເຈ ໂວ ທຸກ຺ຂມປ຺ປິຍໍ;

ມາກຕ຺ຖ ປາປກໍ ກມ຺ມໍ, ອາວິ [ອາວີ (ສີ.) ປສ຺ສ ອຸທາ. ໔໔] ວາ ຍທິ ວາ ຣໂຫ.

‘‘ສເຈ ¶ ຈ ປາປກໍ ກມ຺ມໍ, ກຣິສ຺ສຖ ກໂຣຖ ວາ;

ນ ໂວ ທຸກ຺ຂາ ປມຸຕ຺ຍຕ຺ຖິ, ອຸເປຈ຺ຈປິ ປລາຍຕ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ອຘມ຺ເມນ ຘນໍ ລທ຺ຘາ, ມຸສາວາເທນ ຈູຠຍໍ;

ມເມຕິ ພາລາ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ຕໍ ກຖໍ ນຸ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘ອນ຺ຕຣາຍາ ສຸ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ສມ຺ຠຕສ຺ສ ວິນສ຺ສຕິ;

ມຕາ ສຄ຺ຄໍ ນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ນນຸ ເອຕ຺ຕາວຕາ ຫຕາ’’ຕິ.

‘‘ກຖໍ ຂຓຕິ ອຕ຺ຕານໍ, ກຖໍ ມິຕ຺ເຕຫິ ຊີຣຕິ;

ກຖໍ ວິວຏ຺ຏເຕ ຘມ຺ມາ, ກຖໍ ສຄ຺ຄໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ໂລຠາ ¶ ຂຓຕິ ອຕ຺ຕານໍ, ລຸທ຺ໂຘ ມິຕ຺ເຕຫິ ຊີຣຕິ;

ໂລຠາ ວິວຏ຺ຏເຕ ຘມ຺ມາ, ໂລຠາ ສຄ຺ຄໍ ນ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ.

‘‘ຈຣນ຺ຕິ ພາລາ ທຸມ຺ເມຘາ, ອມິຕ຺ເຕເນວ ອຕ຺ຕນາ;

ກໂຣນ຺ຕາ ປາປກໍ ກມ຺ມໍ, ຍໍ ໂຫຕິ ກຏຸກປ຺ຜລໍ [ກຏກໍ ຜລໍ (ກ.) ປສ຺ສ ຘ. ປ. ໖໖].

‘‘ນ ¶ ຕໍ ກມ຺ມໍ ກຕໍ ສາຘຸ, ຍໍ ກຕ຺ວາ ອນຸຕປ຺ປຕິ;

ຍສ຺ສ ອສ຺ສຸມຸໂຂ ໂຣທໍ, ວິປາກໍ ປຏິເສວຕີ’’ຕິ.

‘‘ທຸກ຺ກຣໍ ທຸຕ຺ຕິຕິກ຺ຂຎ຺ຈ, ອພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຈ [ອວິຍຕ຺ເຕນ (ສີ. ກ.) ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໑.໑໗] ສາມຎ຺ຎໍ;

ພຫູ ຫິ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ພາຘາ, ຍຕ຺ຖ ພາໂລ ວິສີທຕິ.

‘‘ໂຍ ຫິ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ຘມ຺ມຎ຺ຈ, ຠາສມາເນ ຕຖາຄເຕ;

ມນໍ ປໂທສເຍ ພາໂລ, ໂມຆໍ ໂຂ ຕສ຺ສ ຊີວິຕໍ.

‘‘ເອຕຎ຺ຈາຫໍ ອຣຫາມິ, ທຸກ຺ຂຎ຺ຈ ອິໂຕ ຈ ປາປິຍຕຣໍ ຠນ຺ເຕ;

ໂຍ ອປ຺ປເມຍ຺ເຍສຸ ຕຖາຄເຕສຸ, ຈິຕ຺ຕໍ ປໂທເສມິ ອວີຕຣາໂຄ’’ຕິ.

‘‘ອປ຺ປເມຍ຺ຍໍ ¶ ປມິນນ຺ໂຕ, ໂກຘ ວິທ຺ວາ ວິກປ຺ປເຍ;

ອປ຺ປເມຍ຺ຍໍ ປມາຍິນໍ [ປມາຍນ຺ຕໍ (ສີ. ກ.) ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໑.໑໗໙], ນິວຸຕໍ ຕໍ ມຎ຺ເຎ ອກິສ຺ສວ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ປຸຣິສສ຺ສ ຫິ ຊາຕສ຺ສ, ກຸຐາຣີ [ກຸຘາຣີ (ກ.) ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໑.໑໘໐] ຊາຍເຕ ມຸເຂ;

ຍາຍ ຉິນ຺ທຕິ ອຕ຺ຕານໍ, ພາໂລ ທຸພ຺ຠາສິຕໍ ຠຓໍ.

‘‘ນ ¶ ຫິ ສຕ຺ຖໍ ສຸນິສິຕໍ, ວິສໍ ຫລາຫລໍ ອິວ;

ເອວໍ ວິຣທ຺ຘໍ ປາເຕຕິ, ວາຈາ ທຸພ຺ຠາສິຕາ ຍຖາ’’ຕິ.

‘‘ໂຍ ນິນ຺ທິຍໍ ປສໍສຕິ, ຕໍ ວາ ນິນ຺ທຕິ ໂຍ ປສໍສິໂຍ;

ວິຈິນາຕິ ມຸເຂນ ໂສ ກລິໍ, ກລິນາ ເຕນ ສຸຂໍ ນ ວິນ຺ທຕິ.

‘‘ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອຍໍ ກລິ, ໂຍ ອກ຺ເຂສຸ ຘນປຣາຊໂຍ;

ສພ຺ພສ຺ສາປິ ສຫາປິ ອຕ຺ຕນາ, ອຍເມວ ມຫນ຺ຕຕໂຣ [ມຫຕ຺ຕໂຣ (ກ.) ປສ຺ສ ອ. ນິ. ໔.໓; ສໍ. ນິ. ໑.໑໘໐] ກລິ;

‘‘ສຕໍ ສຫສ຺ສານໍ ນິຣພ຺ພຸທານໍ, ຉຕ຺ຕິໍສຕີ ປຎ຺ຈ ຈ ອພ຺ພຸທານິ;

ຍມຣິຍຄຣຫີ ¶ ນິຣຍໍ ອຸເປຕິ, ວາຈໍ ມນຎ຺ຈ ປຓິຘາຍ ປາປກ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ໂຍ ໂລຠຄຸເຓ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ວຈສາ [ວຈສາ ຈ (ກ.) ປສ຺ສ ສຸ. ນິ. ໖໖໘] ປຣິຠາສຕິ ອຎ຺ເຎ;

ອສ຺ສທ຺ໂຘ ກທຣິໂຍ [ອນຣິໂຍ (ສີ. ກ.)] ອວທຎ຺ຎູ, ມຈ຺ຉຣິ ເປສຸຓິຍໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ.

‘‘ມຸຂທຸຄ຺ຄ ¶ ວິຠູຕ ອນຣິຍ, ຠູນຫຸ ປາປກ ທຸກ຺ກຏກາຣິ;

ປຸຣິສນ຺ຕ ກລີ ອວຊາຕປຸຕ຺ຕ [ອວຊາຕກປຸຕ຺ຕ (ສີ. ກ.) ປສ຺ສ ສຸ. ນິ. ໖໖໙], ມາ ພຫຸຠາຓິຘ ເນຣຍິໂກສິ.

‘‘ຣຊມາກິຣສີ ອຫິຕາຍ, ສນ຺ເຕ ຄຣຫສິ ກິພ຺ພິສກາຣີ;

ພຫູນິ ທຸຈ຺ຈຣິຕານິ ຈຣິຕ຺ວາ, ຄຈ຺ຉສິ ໂຂ ປປຕໍ ຈິຣຣຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ມໂນປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ¶ ຘມ຺ມາ, ມໂນເສຏ຺ຐາ ມໂນມຍາ;

ມນສາ ເຈ ປສນ຺ເນນ, ຠາສຕິ ວາ ກໂຣຕິ ວາ;

ຕໂຕ ນໍ ສຸຂມນ຺ເວຕິ, ຉາຍາວ ອນປາຍິນີ’’ຕິ [ອນຸປາຍິນີຕິ (ກ.) ປສ຺ສ ຘ. ປ. ໒].

໙໓. ມຫານາໂມ ສກ຺ໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ກປິລວຕ຺ຖຸ ອິທ຺ຘຎ຺ເຈວ ຜີຕຎ຺ຈ ພາຫຸຊຎ຺ຎໍ [ພຫຸຊນໍ (ສີ. ກ.) ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໑໘] ອາກິຓ຺ຓມນຸສ຺ສໍ ສມ຺ພາຘພ຺ຍູຫໍ, ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວນ຺ຕໍ ວາ ປຍິຣຸປາສິຕ຺ວາ ມໂນຠາວນີເຍ ວາ ຠິກ຺ຂູ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ກປິລວຕ຺ຖຸໍ ປວິສນ຺ໂຕ ຠນ຺ເຕນປິ ຫຕ຺ຖິນາ ສມາຄຈ຺ຉາມິ, ຠນ຺ເຕນປິ ອສ຺ເສນ ສມາຄຈ຺ຉາມິ, ຠນ຺ເຕນປິ ຣເຖນ ສມາຄຈ຺ຉາມິ, ຠນ຺ເຕນປິ ສກເຏນ ສມາຄຈ຺ຉາມິ, ຠນ຺ເຕນປິ ປຸຣິເສນ ສມາຄຈ຺ຉາມິ, ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ມຸສ຺ສເຕວ ຠຄວນ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ສຕິ, ມຸສ຺ສຕິ ຘມ຺ມໍ ອາຣພ຺ຠ ສຕິ, ມຸສ຺ສຕິ ສງ຺ຆໍ ອາຣພ຺ຠ ສຕິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ໂຫຕິ ‘ອິມມ຺ຫິ ຈາຫໍ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ກາລໍ ກເຣຍ຺ຍໍ, ກາ ມຍ຺ຫໍ [ມມສ຺ສ (ສີ. ກ.) ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໑໘] ຄຕິ, ໂກ ອຠິສມ຺ປຣາໂຍ’’’ຕິ.

‘‘ມາ ¶ ຠາຍິ, ມຫານາມ, ມາ ຠາຍິ, ມຫານາມ, ອປາປກໍ ເຕ ມຣຓໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ອປາປິກາ [ອປາປິກາ ເຕ (ສີ.)] ກາລງ຺ກິຣິຍາ. ຈຕູຫິ ໂຂ, ມຫານາມ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ¶ ອຣິຍສາວໂກ ນິພ຺ພານນິນ຺ໂນ ໂຫຕິ ນິພ຺ພານໂປໂຓ ນິພ຺ພານປພ຺ຠາໂຣ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ອິຘ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ພຸທ຺ເຘ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ…ເປ… ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາຕິ. ຘມ຺ເມ…ເປ… ສງ຺ເຆ…ເປ… ອຣິຍກນ຺ເຕຫິ ສີເລຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ ອຂຓ຺ເຑຫິ…ເປ… ສມາຘິສໍວຕ຺ຕນິເກຫິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ມຫານາມ, ຣຸກ຺ໂຂ ປາຈີນນິນ຺ໂນ ປາຈີນໂປໂຓ ປາຈີນປພ຺ຠາໂຣ, ໂສ ມູລຈ຺ຉິນ຺ໂນ [ມູເລຫິ ຉິນ຺ໂນ (ສີ. ກ.)] ກຕເມນ ປປເຕຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ເຍນ, ຠນ຺ເຕ, ນິນ຺ໂນ ເຍນ ໂປໂຓ ເຍນ ປພ຺ຠາໂຣ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫານາມ, ອິເມຫິ ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຣິຍສາວໂກ ນິພ຺ພານນິນ຺ໂນ ໂຫຕິ ນິພ຺ພານໂປໂຓ ນິພ຺ພານປພ຺ຠາໂຣ. ມາ ຠາຍິ, ມຫານາມ, ມາ ຠາຍິ, ມຫານາມ, ອປາປກໍ ເຕ ມຣຓໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ອປາປິກາ ກາລງ຺ກິຣິຍາ’’ຕິ.

‘‘ສຸຂກາມານິ ຠູຕານິ, ໂຍ ທຓ຺ເຑນ ນ ຫິໍສຕິ;

ອຕ຺ຕໂນ ສຸຂເມສາໂນ, ເປຈ຺ຈ ໂສ ລຠເຕ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຄຸນ຺ນຎ຺ເຈ ¶ ຕຣມານານໍ, ອຸຊຸໍ ຄຈ຺ຉຕິ ປຸງ຺ຄໂວ;

ສພ຺ພາ ຕາ ອຸຊຸໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເນຕ຺ເຕ ອຸຊຸໍ ຄເຕ ສຕິ.

‘‘ເອວເມວ ມນຸສ຺ເສສຸ, ໂຍ ໂຫຕິ ເສຏ຺ຐສມ຺ມໂຕ;

ໂສ ສເຈ [ໂສ ເຈວ (ສີ.) ປສ຺ສ (ສີ.) ປສ຺ສ ອ. ນິ. ໔.໗໐] ຘມ຺ມໍ ຈຣຕິ, ປເຄວ ອິຕຣາ ປຊາ;

ສພ຺ພໍ ຣຏ຺ຐໍ ສຸຂໍ ເສຕິ, ຣາຊາ ເຈ ໂຫຕິ ຘມ຺ມິໂກ’’ຕິ.

໙໔. ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ¶ ຈີວຣກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ ‘‘ນິຏ຺ຐິຕຈີວໂຣ ຠຄວາ ເຕມາສຈ຺ຈເຍນ ຈາຣິກໍ ປກ຺ກມິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອິສິທຕ຺ຕປຸຣາຓາ ຖປຕໂຍ ສາເກເຕ [ສາຘຸເກ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໐໒)] ປຏິວສນ຺ຕິ ເກນຈິ ເທວ ກຣຓີເຍນ. ອສ຺ໂສສຸໍ ໂຂ ອິສິທຕ຺ຕປຸຣາຓາ ຖປຕໂຍ ‘‘ສມ຺ພຫຸລາ ກິຣ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຈີວຣກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ນິຏ຺ຐິຕຈີວໂຣ ຠຄວາ ເຕມາສຈ຺ຈເຍນ ຈາຣິກໍ ປກ຺ກມິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ອຖ ¶ ໂຂ ອິສິທຕ຺ຕປຸຣາຓາ ຖປຕໂຍ ມຄ຺ເຄ ປຸຣິສໍ ຐເປສຸໍ ‘‘ຍທາ ຕ຺ວໍ ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ ປສ຺ເສຍ຺ຍາສິ ຠຄວນ຺ຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ອຣຫນ຺ຕໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ, ອຖ ອມ຺ຫາກໍ ອາໂຣເຈຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ທ຺ວີຫຕີຫໍ ຐິໂຕ ໂຂ ໂສ ປຸຣິໂສ ອທ຺ທສ ຠຄວນ຺ຕໍ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ, ທິສ຺ວານ ເຍນ ອິສິທຕ຺ຕປຸຣາຓາ ຖປຕໂຍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອິສິທຕ຺ຕປຸຣາເຓ ຖປຕໂຍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ອຍໍ ໂສ ຠນ຺ເຕ [ອຍໍ ຠນ຺ເຕ (ສີ. ກ.) ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໐໒] ຠຄວາ ອາຄຈ຺ຉຕິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ຍສ຺ສທານິ ກາລໍ ມຎ຺ຎຖາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອິສິທຕ຺ຕປຸຣາຓາ ຖປຕໂຍ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ປິຏ຺ຐິໂຕ ປິຏ຺ຐິໂຕ ອນຸພນ຺ຘິໍສຸ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມ຺ມ ເຍນ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ອິສິທຕ຺ຕປຸຣາຓາ ຖປຕໂຍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ, ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນາ ໂຂ ອິສິທຕ຺ຕປຸຣາຓາ ຖປຕໂຍ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈຸໍ –

‘‘ຍທາ ມຍໍ ຠນ຺ເຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ສຸໂຓມ ‘ສາວຕ຺ຖິຍາ ໂກສເລສຸ ຈາຣິກໍ ປກ຺ກມິສ຺ສຕີ’ຕິ, ໂຫຕິ ໂນ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອນຕ຺ຕມນຕາ ໂຫຕິ ໂທມນສ຺ສໍ ‘ທູເຣ ໂນ ຠຄວາ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ. ຍທາ ປນ ¶ ມຍໍ ຠນ຺ເຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ສຸໂຓມ ‘ສາວຕ຺ຖິຍາ ໂກສເລສຸ ຈາຣິກໍ ປກ຺ກນ຺ໂຕ’ຕິ, ໂຫຕິ ໂນ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອນຕ຺ຕມນຕາ ໂຫຕິ ໂທມນສ຺ສໍ ‘ທູເຣ ໂນ ຠຄວາ’ຕິ…ເປ….

‘‘ຍທາ ປນ ມຍໍ ຠນ຺ເຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ສຸໂຓມ ‘ກາສີສຸ ມຄເຘສຸ [ກາສີຫິ ມາຄເຘ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໐໒)] ຈາຣິກໍ ປກ຺ກມິສ຺ສຕີ’ຕິ, ໂຫຕິ ໂນ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອນຕ຺ຕມນຕາ ໂຫຕິ ໂທມນສ຺ສໍ ‘ທູເຣ ໂນ ຠຄວາ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ¶ . ຍທາ ປນ ມຍໍ ຠນ຺ເຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ສຸໂຓມ ‘ກາສີສຸ ມຄເຘສຸ ຈາຣິກໍ ປກ຺ກນ຺ໂຕ’ຕິ, ອນປ຺ປກາ ໂນ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອນຕ຺ຕມນຕາ ໂຫຕິ ອນປ຺ປກໍ ໂທມນສ຺ສໍ ‘ທູເຣ ໂນ ຠຄວາ’ຕິ.

‘‘ຍທາ ປນ ມຍໍ ຠນ຺ເຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ສຸໂຓມ ‘ມຄເຘສຸ ກາສີສຸ ຈາຣິກໍ ປກ຺ກມິສ຺ສຕີ’ຕິ, ໂຫຕິ ໂນ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຕ຺ຕມນຕາ ໂຫຕິ ໂສມນສ຺ສໍ ‘ອາສນ຺ເນ ໂນ ຠຄວາ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ. ຍທາ ປນ ມຍໍ ຠນ຺ເຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ສຸໂຓມ ‘ມຄເຘສຸ ກາສີສຸ ຈາຣິກໍ ປກ຺ກນ຺ໂຕ’ຕິ, ໂຫຕິ ໂນ ¶ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຕ຺ຕມນຕາ ໂຫຕິ ໂສມນສ຺ສໍ ‘ອາສນ຺ເນ ໂນ ຠຄວາ’ຕິ…ເປ….

‘‘ຍທາ ປນ ມຍໍ ຠນ຺ເຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ສຸໂຓມ ‘ໂກສເລສຸ ສາວຕ຺ຖິໍ [ສາວຕ຺ຖິຍໍ (ສີ. ກ.)] ຈາຣິກໍ ປກ຺ກມິສ຺ສຕີ’ຕິ. ໂຫຕິ ໂນ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຕ຺ຕມນຕາ ໂຫຕິ ໂສມນສ຺ສໍ ‘ອາສນ຺ເນ ໂນ ຠຄວາ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ.

‘‘ຍທາ ປນ ມຍໍ ຠນ຺ເຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ສຸໂຓມ ‘ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ’ຕິ ໂຫຕິ ອນປ຺ປກາ ໂນ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຕ຺ຕມນຕາ, ໂຫຕິ ອນປ຺ປກໍ ໂສມນສ຺ສໍ ‘ອາສນ຺ເນ ໂນ ຠຄວາ’’’ຕິ.

‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ, ຖປຕໂຍ, ສມ຺ພາໂຘ ຆຣາວາໂສ ຣຊາປໂຖ, ອພ຺ໂຠກາໂສ ປພ຺ພຊ຺ຊາ, ອລຎ຺ຈ ປນ ໂວ, ຖປຕໂຍ, ອປ຺ປມາທາຍາ’’ຕິ. ‘‘ອຕ຺ຖິ ໂຂ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕມ຺ຫາ ສມ຺ພາຘາ ອຎ຺ໂຎ ສມ຺ພາໂຘ ສມ຺ພາຘຕໂຣ ເຈວ ສມ຺ພາຘສງ຺ຂາຕຕໂຣ ຈາ’’ຕິ? ‘‘ກຕໂມ ປນ ໂວ, ຖປຕໂຍ, ເອຕມ຺ຫາ ສມ຺ພາຘາ ອຎ຺ໂຎ ສມ຺ພາໂຘ ສມ຺ພາຘຕໂຣ ເຈວ ສມ຺ພາຘສງ຺ຂາຕຕໂຣ ຈາ’’ຕິ?

‘‘ອິຘ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຍທາ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ອຸຍ຺ຍານຠູມິໍ ນິຍ຺ຍາຕຸກາໂມ [ຄນ຺ຕຸກາໂມ (ສີ. ກ.) ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໐໒] ໂຫຕິ, ເຍ ເຕ ຣຎ຺ໂຎ ປເສນທິສ຺ສ ໂກສລສ຺ສ ນາຄາ ໂອປວຍ຺ຫາ, ເຕ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ຍາ ຕາ ຣຎ຺ໂຎ ປເສນທິສ຺ສ ໂກສລສ຺ສ ປຊາປຕິໂຍ ປິຍາ ມນາປາ, ຕາ [ຕາສໍ (ສີ. ກ.)] ເອກໍ ປຸຣໂຕ ເອກໍ ປຈ຺ຉໂຕ ນິສີທາເປມ, ຕາສໍ ໂຂ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄິນີນໍ ເອວຣູໂປ ຄນ຺ໂຘ ໂຫຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ຄນ຺ຘກຣຓ຺ຑກສ຺ສ ຕາວເທວ ¶ ວິວຣິຍມານສ຺ສ, ຍຖາ ຕໍ ຣາຊກຎ຺ຎານໍ [ຣາຊາຣເຫນ (ສີ. ກ.)] ຄນ຺ເຘນ ວິຠູສິຕານໍ. ຕາສໍ ໂຂ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄິນີນໍ ເອວຣູໂປ ກາຍສມ຺ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ¶ ຕູລປິຈຸໂນ ວາ ກປ຺ປາຫປິຈຸໂນ ວາ, ຍຖາ ຕໍ ຣາຊກຎ຺ຎານໍ ສຸເຂຘິຕານໍ. ຕສ຺ມິໍ ໂຂ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ສມເຍ ນາໂຄປິ ຣກ຺ຂິຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ. ຕາປິ ຠຄິນິໂຍ ຣກ຺ຂິຕພ຺ພາ ໂຫຕິ. ອຕ຺ຕາປິ ຣກ຺ຂິຕພ຺ພາ ໂຫຕິ. ນ ໂຂ ປນ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຠິຊານາມ ຕາສຸ ຠຄີນິສຸ ປາປກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຎປ຺ປາເທນ຺ຕາ, ອຍໍ ໂຂ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕມ຺ຫາ ສມ຺ພາຘາ ອຎ຺ໂຎ ສມ຺ພາໂຘ ສມ຺ພາຘຕໂຣ ເຈວ ສມ຺ພາຘສງ຺ຆາຕຕໂຣ ຈາຕິ.

‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ ¶ , ຖປຕໂຍ, ສມ຺ພາໂຘ ຆຣາວາໂສ ຣຊາປໂຖ, ອພ຺ໂຠກາໂສ ປພ຺ພຊ຺ຊາ. ອລຎ຺ຈ ປນ ໂວ, ຖປຕໂຍ, ອປ຺ປມາທາຍ. ຈຕູຫິ ໂຂ ຖປຕໂຍ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຣິຍສາວໂກ ໂສຕາປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ອວິນິປາຕຘມ຺ໂມ ນິຍໂຕ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍໂຓ.

‘‘ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ອິຘ, ຖປຕໂຍ, ສຸຕວາ ອຣິຍສາວໂກ ພຸທ຺ເຘ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ…ເປ… ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາຕິ, ຘມ຺ເມ…ເປ… ສງ຺ເຆ…ເປ… ວິຄຕມລມຈ຺ເຉເຣນ ເຈຕສາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ, ມຸຕ຺ຕຈາໂຄ ປຍຕປາຓິ ໂວສ຺ສຄ຺ຄຣໂຕ ຍາຈໂຍໂຄ ທານສໍວິຠາຄຣໂຕ ອປ຺ປຏິວິຠຕ຺ຕໍ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຖປຕໂຍ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຣິຍສາວໂກ ໂສຕາປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ອວິນິປາຕຘມ຺ໂມ ນິຍໂຕ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍໂຓ.

‘‘ຕຸມ຺ເຫ ໂຂ, ຖປຕໂຍ, ພຸທ຺ເຘ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄຕາ ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ…ເປ… ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາຕິ, ຘມ຺ເມ…ເປ… ສງ຺ເຆ…ເປ… ຍໍ ໂຂ ປນ ກິຎ຺ຈິ ກຸເລ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ອປ຺ປຏິວິຠຕ຺ຕໍ ສີລວນ຺ເຕຫິ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ເມຫິ, ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຖປຕໂຍ, ກຕິວິຘາ ເຕ ໂກສເລສຸ ມນຸສ຺ສາ ເຍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສມສມາ ຍທິທໍ ທານສໍວິຠາເຄຫີ’’ຕິ? ‘‘ລາຠາ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ສຸລທ຺ຘໍ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ເຍສໍ ໂນ ຠຄວາ ເອວໍ ປຊານາຕີ’’ຕິ.

‘‘ເອກປຸປ຺ຜໍ ¶ ຈຊິຕ຺ວານ [ຍຊິຕ຺ວານ (ກ.) ປສ຺ສ ເຖຣຄາ. ໙໖], ສຫສ຺ສໍ ກປ຺ປໂກຏິໂຍ;

ເທເວ ເຈວ ມນຸສ຺ເສ ຈ, ເສເສນ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ’’ຕິ.

‘‘ອສ຺ສຕ຺ເຖ ¶ ຫຣິໂຕຠາເສ, ສໍວິຣູຬ຺ຫມ຺ຫິ ປາທເປ;

ເອກໍ ພຸທ຺ຘຄຕໍ [ພຸທ຺ຘກຕໍ (ກ.) ປສ຺ສ ເຖຣຄາ. ໒໑໗] ສຎ຺ຎໍ, ອລຠິໍຕ຺ຖໍ [ອລຠິໍຫໍ (ສີ. ກ.)] ປຕິສ຺ສໂຕ.

‘‘ອຊ຺ຊ ຕິໍສໍ ຕໂຕ ກປ຺ປາ, ນາຠິຊານາມິ ທຸຄ຺ຄຕິໍ;

ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ສຈ຺ຉິກຕາ, ຕສ຺ສາ ສຎ຺ຎາຍ ວາສນາ’’ຕິ.

‘‘ປິຓ຺ຑາຍ ¶ ໂກສລໍ ປຸຣໍ, ປາວິສິ ອຄ຺ຄປຸຄ຺ຄໂລ;

ອນຸກມ຺ປໂກ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ, ຕຓ຺ຫານິຆາຕໂກ ມຸນິ.

‘‘ປຸຣິສສ຺ສ ວຏໍສໂກ ຫຕ຺ເຖ, ສພ຺ພປຸປ຺ເຜຫິລງ຺ກໂຕ;

ໂສ ອທ຺ທສາສິ ສມ຺ພຸທ຺ຘໍ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຸຣກ຺ຂຕໍ.

‘‘ປວິສນ຺ຕໍ ຣາຊມຄ຺ເຄນ, ເທວມານຸສປູຊິຕໍ;

ຫຏ຺ໂຐ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕ຺ວາ, ສມ຺ພຸທ຺ຘມຸປສງ຺ກມິ.

‘‘ໂສ ຕໍ ວຏໍສກໍ ສຸຣຠິໍ, ວຓ຺ຓວນ຺ຕໍ ມໂນຣມໍ;

ສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສຸປນາເມສິ, ປສນ຺ໂນ ເສຫິ ປາຓິຠິ.

‘‘ຕໂຕ ອຄ຺ຄິສິຂາ ວຓ຺ຓາ, ພຸທ຺ຘສ຺ສ ລປນນ຺ຕຣາ;

ສຫສ຺ສຣໍສິ ວິຊ຺ຊຸຣິວ, ໂອກ຺ກາ ນິກ຺ຂມິ ອານນາ.

‘‘ປທກ຺ຂິຓໍ ກຣິຕ຺ວານ, ສີເສ ອາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸໂນ;

ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຣິວຏ຺ເຏຕ຺ວາ, ມຸທ຺ຘນນ຺ຕຣຘາຍຖ.

‘‘ອິທໍ ທິສ຺ວາ ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ອພ຺ຠຸຕໍ ໂລມຫໍສນໍ;

ເອກໍສໍ ຈີວຣໍ ກຕ຺ວາ, ອານນ຺ໂທ ເອຕທພ຺ຣວິ.

‘‘‘ໂກ ເຫຕຸ ສິຕກມ຺ມສ຺ສ, ພ຺ຍາກໂຣຫິ ມຫາມຸເນ;

ຘມ຺ມາໂລໂກ ຠວິສ຺ສຕິ, ກງ຺ຂໍ ວິຕຣ ໂນ ມຸເນ.

‘‘‘ຍສ຺ສ ¶ ຕໍ ສພ຺ພຘມ຺ເມສຸ, ສທາ ຎາຓໍ ປວຕ຺ຕຕິ;

ກງ຺ຂິໍ ¶ ເວມຕິກໍ ເຖຣໍ, ອານນ຺ທໍ ເອຕທພ຺ຣວິ.

‘‘‘ໂຍ ໂສ ອານນ຺ທ ປຸຣິໂສ, ມຍິ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາທຍິ;

ຈຕຸຣາສີຕິກປ຺ປານິ, ທຸຄ຺ຄຕິໍ ນ ຄມິສ຺ສຕິ.

‘‘‘ເທເວສຸ ເທວໂສຠຄ຺ຄໍ, ທິພ຺ພໍ ຣຊ຺ຊໍ ປສາສິຍ;

ມນຸເຊສຸ ມນຸຊິນ຺ໂທ, ຣາຊາ ຣຏ຺ເຐ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘‘ໂສ ຈຣິມໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ, ສຈ຺ຉິກຕ຺ວານ [ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ຈ (ກ.)] ຘມ຺ມຕໍ;

ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ຘຸຕຣາໂຄ, ວຏໍສໂກ ນາມ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘‘ນຕ຺ຖິ ຈິຕ຺ເຕ [ປສ຺ສ ວິ. ວ. ໘໐໔] ປສນ຺ນມ຺ຫິ, ອປ຺ປກາ ນາມ ທກ຺ຂິຓາ;

ຕຖາຄເຕ ວາ ສມ຺ພຸທ຺ເຘ, ອຖ ວາ ຕສ຺ສ ສາວເກ.

‘‘‘ເອວໍ ¶ ອຈິນ຺ຕິຍາ [ປສ຺ສ ອປ. ເຖຣ ໑.໑.໘໒] ພຸທ຺ຘາ, ພຸທ຺ຘຘມ຺ມາ ອຈິນ຺ຕິຍາ;

ອຈິນ຺ຕິເຍ ປສນ຺ນານໍ, ວິປາໂກ ໂຫຕິ ອຈິນ຺ຕິໂຍ’’’ຕິ.

໙໖. ‘‘ອິຘາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ຈໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕໍ ເອວໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາມິ ‘‘(ຍຖາ ໂຂ ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອິຣິຍຕິ, ຍຎ຺ຈ ປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ໂນ, ຍຎ຺ຈ ມຄ຺ຄໍ ສມາຣູຬ຺ໂຫ) [( ) ນຕ຺ຖິ ອ. ນິ. ໑.໔໓-໔໔; ອິຕິວຸ. ໒໑]. ອິມມ຺ຫິ ຈາຍໍ ສມເຍ ກາລໍ ກເຣຍ຺ຍ, ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຈິຕ຺ຕໍ ຫິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປສນ຺ນໍ, ເຈໂຕປສາທເຫຕຸ [ຈິຕ຺ຕປ຺ປສາທເຫຕຸ (ສີ. ກ.)] ໂຂ ປນ ເອວມິເຘກຈ຺ເຈ ສຕ຺ຕາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ. ເອຕມຕ຺ຖໍ ຠຄວາ ອໂວຈ, ຕຕ຺ເຖຕໍ ອິຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕໍ ຎຕ຺ວານ, ເອກຈ຺ຈໍ ອິຘ ປຸຄ຺ຄລໍ;

ເອຕມຕ຺ຖຎ຺ຈ ພ຺ຍາກາສິ, ພຸທ຺ໂຘ [ສຕ຺ຖາ (ສີ. ກ.) ປສ຺ສ ອິຕິວຸ. ໒໑] ຠິກ຺ຂູນ ສນ຺ຕິເກ.

‘‘ອິມມ຺ຫິ ¶ ຈາຍໍ ສມເຍ, ກາລໍ ກຍິຣາຖ ປຸຄ຺ຄໂລ;

ສຄ຺ຄມ຺ຫິ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຈິຕ຺ຕໍ ຫິສ຺ສ ປສາທິຕໍ.

‘‘ເຈໂຕປສາທເຫຕຸ ຫິ, ສຕ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ສຸຄ຺ຄຕິໍ;

ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ເອວເມວໍ ຕຖາວິໂຘ;

ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ສປ຺ປຎ຺ໂຎ, ສຄ຺ຄໍ ໂສ ອຸປປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

‘‘ອຍມ຺ປິ ອຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ ຠຄວຕາ ອິຕິ ເມ ສຸຕ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ສຸວຓ຺ຓຈ຺ຉທນໍ ¶ ນາວໍ, ນາຣິ ອາຣຸຍ຺ຫ ຕິຏ຺ຐສິ;

ໂອຄາຫສິ [ໂອຄາຫເສ (ສີ. ກ.) ປສ຺ສ ວິ. ວ. ໕໓] ໂປກ຺ຂຣຓິໍ, ປທ຺ມໍ ຉິນ຺ທສິ ປາຓິນາ.

‘‘ເກນ ເຕ ຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ, ອານຸຠາໂວ ຊຸຕິ ຈ ເຕ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ ເຕ ໂຠຄາ, ເຍ ເກຈິ ມນສິຈ຺ຉິຕາ.

‘‘ປຸຈ຺ຉິຕາ ເທວເຕ ສໍສ, ກິສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລໍ;

ສາ ເທວຕາ ອຕ຺ຕມນາ, ເທວຣາເຊນ ປຸຈ຺ຉິຕາ.

‘‘ປຎ຺ຫໍ ¶ ປຸຏ຺ຐາ ວິຍາກາສິ, ສກ຺ກສ຺ສ ອິຕິ ເມ ສຸຕໍ;

ອທ຺ຘານໍ ປຏິປນ຺ນາຫໍ, ທິສ຺ວາ ຖູປໍ ມໂນຣມໍ.

‘‘ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທສິໍ, ກສ຺ສປສ຺ສ ຍສສ຺ສິໂນ;

ປທ຺ຘປຸປ຺ເຜຫິ ປູເຊສິໍ, ປສນ຺ນາ ເສຫິ ຕສ຺ເສວ;

ກມ຺ມສ຺ສ ຜລໍ ວິປາໂກ, ເອຕາທິສໍ ກຕປຸຎ຺ຎາ ລຠນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ທານກຖາ ສີລກຖາ ສຄ຺ຄກຖາ ປຸຎ຺ຎກຖາ ປຸຎ຺ຎວິປາກກຖາ’’ຕິ;

‘‘ອປິຈາປິ ¶ ປໍສຸຖູເປສຸ ອຸທ຺ທິສ຺ສກເຕສຸ ທສພລຘຣານໍ ຕຕ຺ຖປິ ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ສຄ຺ເຄສຸ ນຣາ ປໂມທນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ເທວປຸຕ຺ຕສຣີຣວຓ຺ຓາ, ສພ຺ເພ ສຸຠຄສຓ຺ຐິຕີ;

ອຸທເກນ ປໍສຸໍ ເຕເມຕ຺ວາ, ຖູປໍ ວຑ຺ເຒຖ ກສ຺ສປໍ.

‘‘ອຍໍ ສຸຄຕ຺ເຕ ສຸຄຕສ຺ສ ຖູໂປ, ມເຫສິໂນ ທສພລຘມ຺ມຘາຣິໂນ;

ຕສ຺ມິໍ [ຍສ຺ມິໍ (ສີ.)] ອິເມ ເທວມນຸຊາ ປສນ຺ນາ, ກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕາ ຊຣາມຣຓາ ປມຸຈ຺ຈເຣ’’ຕິ.

‘‘ອຸຬາຣໍ ວຕ ຕໍ ອາສິ, ຍາຫໍ ຖູປໍ ມເຫສິໂນ;

ອຸປ຺ປລານິ ¶ ຈ ຈຕ຺ຕາຣິ, ມາລຎ຺ຈ ອຠິໂຣປຍິໍ.

‘‘ອຊ຺ຊ ຕິໍສໍ ຕໂຕ ກປ຺ປາ, ນາຠິຊານາມິ ທຸຄ຺ຄຕິໍ;

ວິນິປາຕໍ ນ ຄຈ຺ຉາມິ, ຖູປໍ ປູເຊຕ຺ວ [ປູເຊຕ຺ວາ (ກ.)] ສຕ຺ຖຸໂນ’’ຕິ.

‘‘ພາຕ຺ຕິໍສລກ຺ຂຓຘຣສ຺ສ, ວິຊິຕວິຊຍສ຺ສ ໂລກນາຖສ຺ສ;

ສຕສຫສ຺ສໍ ກປ຺ເປ, ມຸທິໂຕ ຖູປໍ ອປູເຊສິ.

‘‘ຍໍ ¶ ມຍາ ປສຸຕໍ ປຸຎ຺ຎໍ, ເຕນ ຈ ປຸຎ຺ເຎນ ເທວ ໂສຠຄ຺ຄໍ;

ຣຊ຺ຊານິ ຈ ກາຣິຕານິ, ອນາຄນ຺ຕຸນ ວິນິປາຕໍ.

‘‘ຍໍ ຈກ຺ຂຸ ອທນ຺ຕທມກສ຺ສ, ສາສເນ ປຓິຫິຕໍ ຕຖາ;

ຈິຕ຺ຕໍ ຕໍ ເມ ສພ຺ພໍ, ລທ຺ຘໍ ວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕມ຺ຫິ ວິຘູຕລໂຕ’’ຕິ.

‘‘ສາມາກປຕ຺ໂຖທນມຕ຺ຕເມວ ຫິ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘມ຺ຫິ ອທາສິ ທກ຺ຂິຓໍ;

ວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕ ອຂິເລ ອນາສເວ, ອຣຓວິຫາຣິມ຺ຫິ ອສງ຺ຄມານເສ.

‘‘ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ¶ ໂອກປ຺ປຍິ ຘມ຺ມມຸຕ຺ຕມໍ, ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ຘມ຺ເມ ປຓິເຘສິໍ ມານສໍ;

ເອວໍ ວິຫາຣີຫິ ເມ ສງ຺ຄໂມ ສິຍາ, ຠເວ ກຸທາສຸປິ ຈ ມາ ອເປກ຺ຂວາ.

‘‘ຕສ຺ເສວ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກໂຕ ອຫໍ, ສຫສ຺ສກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ກຸຣຸສູປປຊ຺ຊຖ [ກຸຣູສູປປຊ຺ຊຖ (ສີ.)];

ທີຆາຍຸເກສຸ ອມເມສຸ ປາຓິສຸ, ວິເສສຄາມີສຸ ອຫີນຄາມິສຸ.

‘‘ຕສ຺ເສວ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກໂຕ ອຫໍ, ສຫສ຺ສກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຕິທໂສປປຊ຺ຊຖ;

ວິຈິຕ຺ຣມາລາຠຣຓານຸເລປິສຸ, ວິສິຏ຺ຐກາຍູປຄໂຕ ຍສສ຺ສິສຸ.

‘‘ຕສ຺ເສວ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກໂຕ ອຫໍ, ວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ອຂິໂລ ອນາສໂວ;

ອິເມຫິ ເມ ອນ຺ຕິມເທຫຘາຣິຠິ, ສມາຄໂມ ¶ ອາສິຫິ ຕາຫິ ຕາສິຫິ.

‘‘ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ¶ ຂ຺ວິມໍ ອວຈ ຕຖາຄໂຕ ຊິໂນ, ສມິຊ຺ຌເຕ ສີລວໂຕ ຍທິຈ຺ຉຕິ;

ຍຖາ ຍຖາ ເມ ມນສາ ວິຈິນ຺ຕິຕໍ, ຕຖາ ສມິທ຺ຘໍ ອຍມນ຺ຕິໂມ ຠໂວ’’ຕິ.

‘‘ເອກຕິໍສມ຺ຫິ ກປ຺ປມ຺ຫິ ຊິໂນ ອເນໂຊ, ອນນ຺ຕທສ຺ສີ ຠຄວາ ສິຂີຕິ;

ຕສ຺ສາປິ ຣາຊາ ຠາຕາ ສິຂິທ຺ເຘ [ສິຂຓ຺ຑິ (ສີ.)], ພຸທ຺ເຘ ຈ ຘມ຺ເມ ຈ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ.

‘‘ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ໂລກວິນາຍກມ຺ຫິ, ຖູປໍ ສກາສິ ວິປຸລໍ ມຫນ຺ຕໍ;

ສມນ຺ຕໂຕ ຄາວຸຕິກໍ ມເຫສິໂນ, ເທວາຕິເທວສ຺ສ ນຣຸຕ຺ຕມສ຺ສ.

‘‘ຕສ຺ມິໍ ມນຸສ຺ໂສ ພລິມາຠິຫາຣີ, ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ຊາຕິສຸມນໍ ປຫຏ຺ໂຐ;

ວາເຕນ ປຸປ຺ຜໍ ປຕິຕສ຺ສ ເອກໍ, ຕາຫໍ ຄເຫຕ຺ວານ ຕສ຺ເສວ ທາສິ.

‘‘ໂສ ມໍ ອໂວຈາຠິປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ, ຕຸຍ຺ຫເມວ ເອຕໍ ປຸປ຺ຜໍ ທທາມິ;

ຕາຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຠິໂຣປເຍສິໍ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ພຸທ຺ຘມນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ.

‘‘ອຊ຺ຊ ¶ ຕິໍສໍ ຕໂຕ ກປ຺ປາ, ນາຠິຊານາມິ ທຸຄ຺ຄຕິໍ;

ວິນິປາຕຎ຺ຈ ນ ຄຈ຺ຉາມິ, ຖູປປູຊາຍິທໍ ຜລ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກປິລໍ ນາມ ນຄຣໍ, ສຸວິຠຕ຺ຕໍ ມຫາປຖໍ;

ອາກິຓ຺ຓມິທ຺ຘໍ ຜີຕຎ຺ຈ, ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕສ຺ສ ຣາຊິໂນ.

‘‘ກຸມ຺ມາສໍ ¶ ວິກ຺ກິຓິໍ ຕຕ຺ຖ, ປຎ຺ຈາລານໍ ປຸຣຸຕ຺ຕເມ;

ໂສຫໍ ¶ ອທ຺ທສິໍ ສມ຺ພຸທ຺ຘໍ, ອຸປຣິຏ຺ຐໍ ຍສສ຺ສິນໍ.

‘‘ຫຏ຺ໂຐ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕ຺ວາ, ນິມນ຺ເຕສິໍ ນຣຸຕ຺ຕມໍ;

ອຣິຏ຺ຐໍ ຘຸວຠຕ຺ເຕນ, ຍໍ ເມ ເຄຫມ຺ຫິ ວິຊ຺ຊຖ.

‘‘ຕໂຕ ຈ ກຕ຺ຕິໂກ ປຸຓ຺ໂຓ [ກຕ຺ຕິກາ ປຸຓ຺ຓາ (ກ.)], ປຸຓ຺ຓມາສີ ອຸປຏ຺ຐິຕາ;

ນວໍ ທຸສ຺ສຍຸຄໍ ຄຍ຺ຫ, ອຣິຏ຺ຐສ຺ໂສປນາມຍິໍ.

‘‘ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕໍ ຎຕ຺ວານ, ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫິ ນຣຸຕ຺ຕໂມ;

ອນຸກມ຺ປໂກ ກາຣຸຓິໂກ, ຕຓ຺ຫານິຆາຕໂກ ມຸນິ.

‘‘ຕາຫໍ ກມ຺ມໍ ກຣິຕ຺ວານ, ກລ຺ຍາຓໍ ພຸທ຺ຘວຓ຺ຓິຕໍ;

ເທເວ ເຈວ ມນຸສ຺ເສ ຈ, ສນ຺ຘາວິຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈຸໂຕ.

‘‘ພາຣາຓສິຍໍ ນຄເຣ, ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ເອກປຸຕ຺ຕໂກ;

ອຑ຺ເຒ ກຸລສ຺ມິໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິໍ, ປາເຓຫິ ຈ ປິຍຕໂຣ.

‘‘ຕໂຕ ຈ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ, ເທວປຸຕ຺ເຕນ ໂຈທິໂຕ;

ປາສາທາ ໂອຣູຫິຕ຺ວານ, ສມ຺ພຸທ຺ຘມຸປສງ຺ກມິໍ.

‘‘ໂສ ເມ ຘມ຺ມມເທສຍິ, ອນຸກມ຺ປາຍ ໂຄຕໂມ;

ທຸກ຺ຂໍ ທຸກ຺ຂສມຸປ຺ປາທໍ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ອຕິກ຺ກມໍ.

‘‘ອຣິຍໍ ¶ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ, ທຸກ຺ຂູປສມຄາມິນໍ;

ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ, ມຸນິ ຘມ຺ມມເທສຍິ.

‘‘ຕສ຺ສາຫໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ວິຫຣິໍ ສາສເນ ຣໂຕ;

ສມຖໍ ປຏິວິຊ຺ຌາຫໍ, ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວມຕນ຺ທິໂຕ.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕຎ຺ຈ ພຫິທ຺ຘາ ຈ, ເຍ ເມ ວິຊ຺ຊິໍສຸ [ວິຊ຺ຌິໍສຸ (ສີ.)] ອາສວາ;

ສພ຺ເພ ອາສຸໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນາ, ນ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊເຣ ປຸນ.

‘‘ປຣິຍນ຺ຕກຕໍ ທຸກ຺ຂໍ, ຈຣິໂມຍໍ ສມຸສ຺ສໂຍ;

ຊາຕິມຣຓສໍສາໂຣ, ນຕ຺ຖິທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ’’ຕິ.

໙໙. ຕຕ຺ຖ ¶ ກຕມໍ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ?

ເອວໍ ວິມຸຕ຺ໂຕ ອຸທຕາຣິ ໂອຆໍ, ອຕິຓ຺ຓປຸພ຺ພໍ ອປຸນພ຺ຠວາຍາ’’ຕິ.

‘‘ສີລວໂຕ ¶ , ອານນ຺ທ, ນ ເຈຕນາ [ເຈຕນາຍ (ອ. ນິ. ໑໑.໒)] ກຣຓີຍາ ‘ກິນ຺ຕິ ເມ ອວິປ຺ປຏິສາໂຣ ຊາເຍຍ຺ຍາ’ຕິ. ຘມ຺ມຕາ ເອສາ, ອານນ຺ທ, ຍໍ ສີລວໂຕ ອວິປ຺ປຏິສາໂຣ ຊາເຍຍ຺ຍ. ອວິປ຺ປຏິສາຣິນາ, ອານນ຺ທ, ນ ເຈຕນາ ກຣຓີຍາ ‘ກິນ຺ຕິ ເມ ປາໂມຊ຺ຊໍ ຊາເຍຍ຺ຍາ’ຕິ. ຘມ຺ມຕາ ເອສາ, ອານນ຺ທ, ຍໍ ອວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ປາໂມຊ຺ຊໍ ຊາເຍຍ຺ຍ. ປມຸທິເຕນ, ອານນ຺ທ, ນ ເຈຕນາ ກຣຓີຍາ ‘ກິນ຺ຕິ ເມ ປີຕິ ຊາເຍຍ຺ຍາ’ຕິ. ຘມ຺ມຕາ ເອສາ, ອານນ຺ທ, ຍໍ ປມຸທິຕສ຺ສ ປີຕິ ຊາເຍຍ຺ຍ. ປີຕິມນສ຺ສ, ອານນ຺ທ, ນ ເຈຕນາ ກຣຓີຍາ ‘ກິນ຺ຕິ ເມ ກາໂຍ ປສ຺ສມ຺ເຠຍ຺ຍາ’ຕິ. ຘມ຺ມຕາ ເອສາ, ອານນ຺ທ, ຍໍ ປີຕິມນສ຺ສ ກາໂຍ ປສ຺ສມ຺ເຠຍ຺ຍ. ປສ຺ສທ຺ຘກາຍສ຺ສ ອານນ຺ທ, ນ ເຈຕນາ ກຣຓີຍາ ‘ກິນ຺ຕາຫໍ ສຸຂໍ ເວທິເຍຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ຘມ຺ມຕາ ເອສາ, ອານນ຺ທ, ຍໍ ປສ຺ສທ຺ຘກາໂຍ ສຸຂໍ ເວທິເຍຍ຺ຍ. ສຸຂິໂນ ອານນ຺ທ, ນ ເຈຕນາ ກຣຓີຍາ ‘ກິນ຺ຕິ ເມ ສມາຘິ ຊາເຍຍ຺ຍາ’ຕິ. ຘມ຺ມຕາ ເອສາ, ອານນ຺ທ, ຍໍ ສຸຂິໂນ ສມາຘິ ຊາເຍຍ຺ຍ. ສມາຫິຕສ຺ສ ອານນ຺ທ, ນ ເຈຕນາ ກຣຓີຍາ ‘ກິນ຺ຕາຫໍ ຍຖາຠູຕໍ ປຊາເນຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ຘມ຺ມຕາ ເອສາ, ອານນ຺ທ, ຍໍ ສມາຫິໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ປຊາເນຍ຺ຍ. ຍຖາຠູຕໍ ປຊານຕາ ¶ , ອານນ຺ທ, ນ ເຈຕນາ ກຣຓີຍາ ‘ກິນ຺ຕິ ເມ ນິພ຺ພິທາ ຊາເຍຍ຺ຍາ’ຕິ. ຘມ຺ມຕາ ເອສາ, ອານນ຺ທ, ຍໍ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານນ຺ໂຕ ນິພ຺ພິນ຺ເທຍ຺ຍ. ນິພ຺ພິນ຺ທນ຺ເຕນ, ອານນ຺ທ, ນ ເຈຕນາ ກຣຓີຍາ ‘ກິນ຺ຕິ ເມ ວິຣາໂຄ ຊາເຍຍ຺ຍາ’ຕິ. ຘມ຺ມຕາ ເອສາ, ອານນ຺ທ, ຍໍ ນິພ຺ພິນ຺ທນ຺ໂຕ ວິຣຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ວິຣຊ຺ຊນ຺ເຕນ ອານນ຺ທ ນ ເຈຕນາ ກຣຓີຍາ ‘ກິນ຺ຕິ ເມ ວິມຸຕ຺ຕິ ຊາເຍຍ຺ຍາ’ຕິ. ຘມ຺ມຕາ ເອສາ, ອານນ຺ທ, ຍໍ ວິຣຊ຺ຊນ຺ໂຕ ວິມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ. ວິມຸຕ຺ເຕນ, ອານນ຺ທ, ນ ເຈຕນາ ກຣຓີຍາ ‘ກິນ຺ຕິ ເມ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’ຕິ. ຘມ຺ມຕາ ເອສາ, ອານນ຺ທ, ຍໍ ວິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ.

‘‘ຍທາ ¶ ¶ ຫເວ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ ຘມ຺ມາ, ອາຕາປິໂນ ຌາຍໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ;

ອຖສ຺ສ ກງ຺ຂາ ວປຍນ຺ຕິ ສພ຺ພາ, ຍໂຕ ປຊານາຕິ ສເຫຕຸຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຍທາ ຫເວ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ ຘມ຺ມາ, ອາຕາປິໂນ ຌາຍໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ;

ອຖສ຺ສ ກງ຺ຂາ ວປຍນ຺ຕິ ສພ຺ພາ, ຍໂຕ ຂຍໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ອເວທີ’’ຕິ.

‘‘ກິໍນຸ [ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໒.໒໔໓] ກຸຊ຺ຌສິ ມາ ກຸຊ຺ຌິ, ອກ຺ໂກໂຘ ຕິສ຺ສ ເຕ ວຣໍ;

ໂກຘມານມກ຺ຂວິນຍຕ຺ຖໍ ຫິ, ຕິສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕີ’’ຕິ.

‘‘ກທາຫໍ ນນ຺ທໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍໍ, ອາຣຎ຺ຎໍ [ອຣຎ຺ຎໍ (ກ.) ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໒.໒໔໒] ປໍສຸກູລິກໍ;

ອຎ຺ຎາຕຸຎ຺ເຉນ ຍາເປນ຺ຕໍ, ກາເມສຸ ອນເປກ຺ຂິນ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກິໍສຸ ເຉຕ຺ວາ ສຸຂໍ ເສຕິ, ກິໍສຸ ເຉຕ຺ວາ ນ ໂສຈຕິ;

ກິສ຺ສສ຺ສຸ [ກິສ຺ສສ຺ສ (ສີ. ກ.) ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໑.໑໘໗] ເອກຘມ຺ມສ຺ສ, ວຘໍ ໂຣເຈສິ ໂຄຕມາຕິ.

‘‘ໂກຘໍ ¶ ເຉຕ຺ວາ ສຸຂໍ ເສຕິ, ໂກຘໍ ເຉຕ຺ວາ ນ ໂສຈຕິ;

ໂກຘສ຺ສ ວິສມູລສ຺ສ, ມຘຸຣຄ຺ຄສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ;

ວຘໍ ອຣິຍາ ປສໍສນ຺ຕິ, ຕໍ ຫິ ເຉຕ຺ວາ ນ ໂສຈຕີ’’ຕິ.

‘‘ກິໍສຸ ຫເນ ອຸປ຺ປຕິຕໍ, ກິໍສຸ ຊາຕໍ ວິໂນທເຍ;

ກິຎ຺ຈສ຺ສຸ ປຊເຫ ຘີໂຣ, ກິສ຺ສາຠິສມໂຍ ສຸໂຂ.

‘‘ໂກຘໍ ¶ ¶ ຫເນ ອຸປ຺ປຕິຕໍ, ຣາຄໍ ຊາຕໍ ວິໂນທເຍ;

ອວິຊ຺ຊໍ ປຊເຫ ຘີໂຣ, ສຈ຺ຈາຠິສມໂຍ ສຸໂຂ’’ຕິ.

‘‘ສຕ຺ຕິຍາ ວິຍ ໂອມຏ຺ໂຐ, ຑຍ຺ຫມາໂນວ [ທຍ຺ຫມາເນວ (ກ.) ສໍ. ນິ. ໑.໒໑; ເຖຣຄາ. ໓໙ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ມຕ຺ຖເກ;

ກາມຣາຄປ຺ປຫານາຍ, ສໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ປຣິພ຺ພເຊ.

‘‘ສຕ຺ຕິຍາ ວິຍ ໂອມຏ຺ໂຐ, ຑຍ຺ຫມາໂນວ ມຕ຺ຖເກ;

ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິປ຺ປຫານາຍ, ສໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ປຣິພ຺ພເຊ’’ຕິ.

‘‘ສພ຺ເພ ຂຍນ຺ຕາ ນິຈຍາ, ປຕນນ຺ຕາ ສມຸສ຺ສຍາ;

ສພ຺ເພສໍ ມຣຓມາຄມ຺ມ, ສພ຺ເພສໍ ຊີວິຕມທ຺ຘຸວໍ;

ເອຕໍ ຠຍໍ ມຣເຓ [ມຣຓໍ (ກ.) ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໑.໑໐໐] ເປກ຺ຂມາໂນ, ປຸຎ຺ຎານິ ກຍິຣາຖ ສຸຂາວຫານິ.

‘‘ສພ຺ເພ ຂຍນ຺ຕາ ນິຈຍາ, ປຕນນ຺ຕາ ສມຸສ຺ສຍາ;

ສພ຺ເພສໍ ມຣຓມາຄມ຺ມ, ສພ຺ເພສໍ ຊີວິຕມທ຺ຘຸວໍ;

ເອຕໍ ຠຍໍ ມຣເຓ ເປກ຺ຂມາໂນ, ໂລກາມິສໍ ປຊເຫ ສນ຺ຕິເປກ຺ໂຂ’’ຕິ.

‘‘ສຸຂໍ ¶ ສຍນ຺ຕິ ມຸນໂຍ, ນ ເຕ ໂສຈນ຺ຕິ ມາວິຘ;

ເຍສໍ ຌານຣຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ປຎ຺ຎວາ ສຸສມາຫິໂຕ;

ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ປຫິຕຕ຺ໂຕ, ໂອຆໍ ຕຣຕິ ທຸຕ຺ຕຣໍ.

‘‘ວິຣໂຕ ກາມສຎ຺ຎາຍ, ສພ຺ພສໍໂຍຊນາຕີໂຕ [ສພ຺ພສໍໂຍຊນາຕິໂຄ (ສີ.) ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໑.໙໖];

ນນ຺ທິຠວປຣິກ຺ຂີໂຓ [ນນ຺ທີຣາຄປຣິກ຺ຂີໂຓ (ກ.) ສໍ. ນິ. ໑.໙໖], ໂສ ຄມ຺ຠີເຣ ນ ສີທຕີ’’ຕິ.

‘‘ສທ຺ທຫາໂນ ອຣຫຕໍ, ຘມ຺ມໍ ນິພ຺ພານປຕ຺ຕິຍາ;

ສຸສ຺ສູສໍ ລຠເຕ ປຎ຺ຎໍ, ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ວິຈກ຺ຂໂຓ.

ປຕິຣູປກາຣີ ¶ ¶ ຘຸຣວາ, ອຸຏ຺ຐາຕາ ວິນ຺ທເຕ ຘນໍ;

ສຈ຺ເຈນ ກິຕ຺ຕິໍ ປປ຺ໂປຕິ, ທທໍ ມິຕ຺ຕານິ ຄນ຺ຖຕິ;

ອສ຺ມາ ໂລກາ ປຣໍ ໂລກໍ, ເອວໍ [ສເວ (ສີ.) ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໑.໒໔໖] ເປຈ຺ຈ ນ ໂສຈຕີ’’ຕິ.

‘‘ສພ຺ພຄນ຺ຖປຫີນສ຺ສ, ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕສ຺ສ ເຕ ສໂຕ;

ສມຓສ຺ສ ນ ຕໍ ສາຘຸ, ຍທຎ຺ຎມນຸສາສສີຕິ.

‘‘ເຍນ ເກນຈິ ວຓ຺ເຓນ, ສໍວາໂສ ສກ຺ກ ຊາຍຕິ;

ນ ຕໍ ອຣຫຕິ ສປ຺ປຎ຺ໂຎ, ມນສາ ອນຸກມ຺ປິຕຸໍ [ອນນຸກມ຺ປິຕໍ (ສີ. ກ.) ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໑.໒໓໖].

‘‘ມນສາ ເຈ ປສນ຺ເນນ, ຍທຎ຺ຎມນຸສາສຕິ;

ນ ເຕນ ໂຫຕິ ສໍຍຸຕ຺ໂຕ, ຍານຸກມ຺ປາ ອນຸທ຺ທຍາ’’ຕິ.

‘‘ຣາໂຄ ຈ ໂທໂສ ຈ ກຸໂຕນິທານາ, ອຣຕີ ຣຕີ [ອຣຕິ ຣຕິ (ກ.) ສໍ. ນິ. ໑.໒໓໗; ສຸ. ນິ. ໒໗໓ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ໂລມຫໍໂສ ກຸໂຕຊາ;

ກຸໂຕ ສມຸຏ຺ຐາຍ ມໂນວິຕກ຺ກາ, ກຸມາຣກາ ຘງ຺ກມິໂວສ຺ສຊນ຺ຕິ.

‘‘ຣາໂຄ ¶ ຈ ໂທໂສ ຈ ອິໂຕນິທານາ, ອຣຕີ ຣຕີ ໂລມຫໍໂສ ອິໂຕຊາ;

ອິໂຕ ສມຸຏ຺ຐາຍ ມໂນວິຕກ຺ກາ, ກຸມາຣກາ ຘງ຺ກມິໂວສ຺ສຊນ຺ຕິ.

‘‘ສ຺ເນຫຊາ ອຕ຺ຕສມ຺ຠູຕາ, ນິຄ຺ໂຣຘສ຺ເສວ ຂນ຺ຘຊາ;

ປຸຖຸ ວິສຕ຺ຕາ ກາເມສຸ, ມາລຸວາວ ວິຕຕາ ວເນ.

‘‘ເຍ ນໍ ປຊານນ຺ຕິ ຍໂຕນິທານໍ, ເຕ ນໍ ວິໂນເທນ຺ຕິ ສຸໂຓຫິ ຍກ຺ຂ;

ເຕ ທຸຕ຺ຕຣໍ ໂອຆມິມໍ ຕຣນ຺ຕິ, ອຕິຓ຺ຓປຸພ຺ພໍ ອປຸນພ຺ຠວາຍາ’’ຕິ.

‘‘ທຸກ຺ກຣໍ ¶ ¶ ຠຄວາ ສຸທຸກ຺ກຣໍ ຠຄວາ’’ຕິ;

‘‘ທຸກ຺ກຣໍ ວາປິ ກໂຣນ຺ຕິ, [ກາມທາຕິ ຠຄວາ]

ຐິຕຕ຺ຕາ ອນຄາຣິຍຸເປຕສ຺ສ, ຕຸຏ຺ຐິ ໂຫຕິ ສຸຂາວຫາ’’ຕິ.

‘‘ທຸລ຺ລຠາ [ທຸລ຺ລຠໍ (ສີ. ກ.) ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໑.໘໗] ຠຄວາ ຍທິທໍ ຕຸຏ຺ຐີ’’ຕິ;

‘‘ທຸລ຺ລຠໍ ວາປິ ລຠນ຺ຕິ, [ກາມທາຕິ ຠຄວາ]

ເຍສໍ ທິວາ ຈ ຣຕ຺ໂຕ ຈ, ຠາວນາຍ ຣໂຕ ມໂນ’’ຕິ.

‘‘ທຸສ຺ສມາທຫໍ ຠຄວາ ຍທິທໍ ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ;

‘‘ທຸສ຺ສມາທຫໍ ວາປິ ສມາທຫນ຺ຕິ, [ກາມທາຕິ ຠຄວາ]

ເຕ ເຉຕ຺ວາ ມຈ຺ຈຸໂນ ຊາລໍ, ອຣິຍາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ກາມທາ’’ຕິ.

‘‘ທຸຄ຺ຄໂມ ຠຄວາ ວິສໂມ ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ;

‘‘ທຸຄ຺ຄເມ ¶ ວິສເມ ວາປິ, ອຣິຍາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ກາມທ [ກາມທາ (ກ.) ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໑.໘໗];

ອນຣິຍາ ວິສເມ ມຄ຺ເຄ, ປປຕນ຺ຕິ ອວໍສິຣາ;

ອຣິຍານໍ ສໂມ ມຄ຺ໂຄ, ອຣິຍາ ຫິ ວິສເມ ສມາ’’ຕິ.

‘‘ອິທໍ ຫິ [ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໑.໑໐໑] ຕໍ ເຊຕວນໍ, ອິສິສງ຺ຆນິເສວິຕໍ;

ອາວຸຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມຣາເຊນ, ປີຕິສຎ຺ຊນນໍ ມມ.

‘‘ກມ຺ມໍ ວິຊ຺ຊາ ຈ ຘມ຺ໂມ ຈ, ສີລໍ ຊີວິຕມຸຕ຺ຕມໍ;

ເອເຕນ ມຈ຺ຈາ ສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ນ ໂຄຕ຺ເຕນ ຘເນນ ວາ.

‘‘ຕສ຺ມາ ຫິ ປຓ຺ຑິໂຕ ໂປໂສ, ສມ຺ປສ຺ສໍ ອຕ຺ຖມຕ຺ຕໂນ;

ໂຍນິໂສ ວິຈິເນ ຘມ຺ມໍ, ເອວໍ ຕຕ຺ຖ ວິສຸຊ຺ຌຕິ.

‘‘ສາຣິປຸຕ຺ໂຕວ ¶ ປຎ຺ຎາຍ, ສີເລນ ອຸປສເມນ ຈ;

ໂຍປິ ປາຣງ຺ຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ, ເອຕາວປຣໂມ ສິຍາ’’ຕິ.

‘‘ອຕີຕໍ ນານ຺ວາຄເມຍ຺ຍ, ນປ຺ປຏິກງ຺ເຂ ອນາຄຕໍ;

ຍທຕີຕໍ ປຫີນໍ [ປຫີຓໍ (ສີ.) ປສ຺ສ ມ. ນິ. ໓.໒໗໒] ຕໍ, ອປ຺ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ອນາຄຕໍ.

‘‘ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ ¶ ໂຍ ຘມ຺ມໍ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວິປສ຺ສຕິ;

ອສໍຫີຣໍ ອສໍກຸປ຺ປໍ, ຕໍ ວິທ຺ວາ ມນຸພ຺ຣູຫເຍ.

‘‘ອຊ຺ເຊວ ກິຈ຺ຈມາຕປ຺ປໍ [ກິຈ຺ຈໍ ອາຕປ຺ປໍ (ສີ.)], ໂກ ຊຎ຺ຎາ ມຣຓໍ ສຸເວ;

ນ ຫິ ໂນ ສງ຺ຄຣໍ ເຕນ, ມຫາເສເນນ ມຈ຺ຈຸນາ.

‘‘ເອວໍ ວິຫາຣິໍ ອາຕາປິໍ, ອໂຫຣຕ຺ຕມຕນ຺ທິຕໍ;

ຕໍ ເວ ‘‘ຠທ຺ເທກຣຕ຺ໂຕ’’ຕິ, ສນ຺ໂຕ ອາຈິກ຺ຂເຕ ມຸນີ’’ຕິ.

‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ຈກ຺ຂຸນາ ປຎ຺ຎາຍ ຈ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາ, ອຕ຺ຖິ ຘມ຺ມາ ສຕິຍາ ປຎ຺ຎາຍ ຈ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາ, ອຕ຺ຖິ ຘມ຺ມາ ກາເຍນ ປຎ຺ຎາຍ ຈ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາ, ອຕ຺ຖິ ຘມ຺ມາ ປຎ຺ຎາຍ ເວທິຕພ຺ພາ, ປຎ຺ຎາຍ ຈ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາ.

‘‘ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ຈກ຺ຂຸນາ ປຎ຺ຎາຍ ຈ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາ? ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ສຸວິສຸທ຺ຘໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສກໍ ຈກ຺ຂຸນາ ປຎ຺ຎາຍ ຈ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພໍ.

‘‘ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ສຕິຍາ ປຎ຺ຎາຍ ຈ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາ? ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິ ສຕິຍາ ປຎ຺ຎາຍ ຈ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາ.

‘‘ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ກາເຍນ ປຎ຺ຎາຍ ຈ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາ? ອິທ຺ຘິວິຘາ ນິໂຣຘາ ກາເຍນ ປຎ຺ຎາຍ ຈ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາ.

‘‘ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ປຎ຺ຎາຍ ເວທິຕພ຺ພາ, ປຎ຺ຎາຍ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາ? ອາສວານໍ ຂເຍ ຎາຓໍ ປຎ຺ຎາຍ ເວທິຕພ຺ພໍ, ປຎ຺ຎາຍ ຈ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

໑໐໔. ຕຕ຺ຖ ¶ ກຕມໍ ອເສກ຺ຂຠາຄິຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ?

‘‘ຍສ຺ສ ເສລູປມໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ຐິຕໍ ນານຸປກມ຺ປຕິ;

ວິຣຕ຺ຕໍ ຣຊນີເຍສຸ, ໂກປເນຍ຺ເຍ ນ ກຸປ຺ປຕິ;

ຍສ຺ເສວໍ ຠາວິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ກຸໂຕ ນໍ [ຕໍ (ອຸທາ. ໓໔)] ທຸກ຺ຂເມສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ອາຍສ຺ມໂຕ ຈ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈາຣິກາທສມໍ ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ.

‘‘ໂຍ ¶ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ພາຫິຕປາປຘມ຺ໂມ, ນິຫຸໍຫຸງ຺ໂກ [ນິຫຸຫຸງ຺ໂກ (ສີ.) ປສ຺ສ ອຸທາ. ໔] ນິກ຺ກສາໂວ ຍຕຕ຺ໂຕ;

ເວທນ຺ຕຄູ ວູສິຕພ຺ຣຫ຺ມຈຣິໂຍ, ຘມ຺ເມນ ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມວາທໍ ວເທຍ຺ຍ;

ຍສ຺ສຸສ຺ສທາ ນຕ຺ຖິ ກຸຫິຎ຺ຈິ ໂລເກ’’ຕິ.

‘‘ພາຫິຕ຺ວາ ປາປເກ ຘມ຺ເມ, ເຍ ຈຣນ຺ຕິ ສທາ ສຕາ;

ຂີຓສໍໂຍຊນາ ພຸທ຺ຘາ, ເຕ ເວ ໂລກສ຺ມິ [ໂລກສ຺ມິໍ (ສີ. ກ.) ປສ຺ສ ອຸທາ. ໕] ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ.

‘‘ຍຕ຺ຖ ອາໂປ ຈ ປຖວີ, ເຕໂຊ ວາໂຍ ນ ຄາຘຕິ;

ນ ຕຕ຺ຖ ສຸກ຺ກາ ໂຊຕນ຺ຕິ, ອາທິຈ຺ໂຈ ນປ຺ປກາສຕິ;

ນ ຕຕ຺ຖ ຈນ຺ທິມາ ຠາຕິ, ຕໂມ ຕຕ຺ຖ ນ ວິຊ຺ຊຕິ.

‘‘ຍທາ ຈ ອຕ຺ຕນາເວທິ [ເວທີ (ສີ.) ປສ຺ສ ອຸທາ. ໑໐], ມຸນິ ໂມເນນ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ;

ອຖ ຣູປາ ອຣູປາ ຈ, ສຸຂທຸກ຺ຂາ ປມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

‘‘ຍທາ ສເກສຸ [ປສ຺ສ ອຸທາ. ໗] ຘມ຺ເມສຸ, ປາຣຄູ ໂຫຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ;

ອຖ ເອຕໍ ປິສາຈຎ຺ຈ, ປກ຺ກຸລຎ຺ຈາຕິວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ.

‘‘ນາຠິນນ຺ທຕິ ¶ ອາຍນ຺ຕິໍ [ອາຍນ຺ຕິໍ ນາຠິນນ຺ທຕິ (ອຸທາ. ໘)], ປກ຺ກມນ຺ຕິໍ ນ ໂສຈຕິ;

ສງ຺ຄາ ສງ຺ຄາມຊິໍ ມຸຕ຺ຕໍ, ຕມຫໍ ພ຺ຣູມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ນ ¶ ອຸທເກນ ສຸຈີ [ສຸຈິ (ສີ. ກ.) ປສ຺ສ ອຸທາ. ໙] ໂຫຕິ, ພຫ຺ເວຕ຺ຖ ນ຺ຫາຍຕີ [ນຫາຍຕິ (ສີ.)] ຊໂນ;

ຍມ຺ຫິ ສຈ຺ຈຎ຺ຈ ຘມ຺ໂມ ຈ, ໂສ ສຸຈີ ໂສ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’’ຕິ.

‘‘ຍທາ ¶ ຫເວ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ ຘມ຺ມາ, ອາຕາປິໂນ ຌາຍໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ;

ວິຘູປຍໍ ຕິຏ຺ຐຕິ ມາຣເສນໍ, ສູຣິໂຍວ ໂອຠາສຍມນ຺ຕລິກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ສນ຺ຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປສ຺ສຖ ອິຣິຍມານໍ, ເຕວິຊ຺ຊປຕ຺ຕໍ ອປຫານຘມ຺ມໍ;

ສພ຺ພານິ ໂຍຄານິ ອຸປາຕິວຕ຺ໂຕ, ອກິຎ຺ຈໂນ ອິຣິຍຕິ ປໍສຸກູລິໂກ.

‘‘ຕໍ ເທວຕາ ສມ຺ພຫຸລາ ອຸຬາຣາ, ພ຺ຣຫ຺ມວິມານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ;

ອາຊານິຍໍ ຊາຕິພລໍ ນິເສຘໍ, ນິຘ ນມສ຺ສນ຺ຕິ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ.

‘‘ນໂມ ເຕ ປຸຣິສາຊຎ຺ຎ, ນໂມ ເຕ ປຸຣິສຸຕ຺ຕມ;

ຍສ຺ສ ເຕ ນາຠິຊານາມ, ກິໍ ຕ຺ວໍ ນິສ຺ສາຍ ຌາຍສີ’’ຕິ.

‘‘ສຫາຍາ ວຕິເມ ຠິກ຺ຂູ, ຈິຣຣຕ຺ຕໍ ສເມຕິກາ;

ສເມຕິ ເນສໍ ສທ຺ຘມ຺ໂມ, ຘມ຺ເມ ພຸທ຺ຘປ຺ປເວທິເຕ’’.

‘‘ສຸວິນີຕາ ¶ ກປ຺ປິເນນ, ຘມ຺ເມ ອຣິຍປ຺ປເວທິເຕ;

ຘາເຣນ຺ຕິ ອນ຺ຕິມໍ ເທຫໍ, ເຊຕ຺ວາ ມາຣໍ ສວາຫິນິ’’ນ຺ຕິ [ສວາຫນ’’ນ຺ຕິ (ກ.) ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໒.໒໔໖].

‘‘ນຍິທໍ ສິຖິລມາຣພ຺ຠ, ນຍິທໍ ອປ຺ເປນ ຖາມສາ;

ນິພ຺ພານໍ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ສພ຺ພທຸກ຺ຂປ຺ປໂມຈນໍ [ສພ຺ພຄນ຺ຕປໂມຈນໍ (ກ.) ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໒.໒໓໘].

‘‘ອຍຎ຺ຈ ¶ ທຫໂຣ ຠິກ຺ຂຸ, ອຍມຸຕ຺ຕມປຸຣິໂສ;

ຘາເຣຕິ ອນ຺ຕິມໍ ເທຫໍ, ເຊຕ຺ວາ ມາຣໍ ສວາຫິນິ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ທຸພ຺ພຓ຺ຓໂກ ລູຂຈີວໂຣ, ໂມຆຣາຊາ ສທາ ສໂຕ;

ຂີຓາສໂວ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ, ກຕກິຈ຺ໂຈ ອນາສໂວ.

‘‘ເຕວິຊ຺ໂຊ ¶ ອິທ຺ຘິປ຺ປຕ຺ໂຕ ຈ, ເຈໂຕປຣິຍໂກວິໂທ [ເຈໂຕປຣິຍາຍໂກວິໂທ (ສີ.)];

ຘາເຣຕິ ອນ຺ຕິມໍ ເທຫໍ, ເຊຕ຺ວາ ມາຣໍ ສວາຫິນິ’’ນ຺ຕິ.

໑໐໕. ‘‘ຕຖາຄໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຣູປສ຺ສ ນິພ຺ພິທາ ວິຣາຄາ ນິໂຣຘາ ອນຸປາທາ ວິມຸຕ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຠິກ຺ຂຸປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ໂຕ ຣູປສ຺ສ ນິພ຺ພິທາ ວິຣາຄາ ນິໂຣຘາ ອນຸປາທາ ວິມຸຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ຕຖາຄໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ເວທນາຍ…ເປ… ສຎ຺ຎາຍ…ເປ… ສງ຺ຂາຣານໍ…ເປ… ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ນິພ຺ພິທາ ວິຣາຄາ ນິໂຣຘາ ອນຸປາທາ ວິມຸຕ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຠິກ຺ຂຸປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ໂຕ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ນິພ຺ພິທາ ວິຣາຄາ ນິໂຣຘາ ອນຸປາທາ ວິມຸຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ຕຕ຺ຣ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂກ ວິເສໂສ ໂກ ອຘິປ຺ປຍາໂສ [ອຘິປ຺ປາໂຍ (ກ.) ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໓.໕໘] ກິໍ ນານາກຣຓໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາຕິ? ຠຄວໍມູລກາ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມາ…ເປ…

‘‘ຕຖາຄໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາເທຕາ, ອສຎ຺ຊາຕສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ສຎ຺ຊເນຕາ, ອນກ຺ຂາຕສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອກ຺ຂາຕາ ¶ , ມຄ຺ຄຎ຺ຎູ ມຄ຺ຄວິທູ ມຄ຺ຄໂກວິໂທ, ມຄ຺ຄານຸຄາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ສາວກາ ວິຫຣນ຺ຕິ ປຈ຺ຉາສມນ຺ນາຄຕາ. ອຍໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິເສໂສ, ອຍໍ ອຘິປ຺ປຍາໂສ, ອິທໍ ນານາກຣຓໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ’’ຕິ.

໑໐໖. ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ສໍກິເລສຠາຄິຍຎ຺ຈ ວາສນາຠາຄິຍຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕໍ?

‘‘ຉນ຺ນມຕິວສ຺ສຕິ ¶ [ປສ຺ສ ອຸທາ. ໔໕], ວິວຏໍ ນາຕິວສ຺ສຕິ;

ຕສ຺ມາ ຉນ຺ນໍ ວິວເຣຖ, ເອວໍ ຕໍ ນາຕິວສ຺ສຕີ’’ຕິ.

‘‘ຉນ຺ນມຕິວສ຺ສຕີ’’ຕິ ¶ ສໍກິເລໂສ, ‘‘ວິວຏໍ ນາຕິວສ຺ສຕີ’’ຕິ ວາສນາ, ‘‘ຕສ຺ມາ ຉນ຺ນໍ ວິວເຣຖ, ເອວໍ ຕໍ ນາຕິວສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຍໍ ສໍກິເລໂສ ຈ ວາສນາ ຈ. ອິທໍ ສໍກິເລສຠາຄິຍຎ຺ຈ ວາສນາຠາຄິຍຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ມຫາຣາຊ [ຠິກ຺ຂເວ (ອ. ນິ. ໔.໘໕)], ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ຕໂມ ຕມປຣາຍໂຓ ຕໂມ ໂຊຕິປຣາຍໂຓ ໂຊຕິ ຕມປຣາຍໂຓ ໂຊຕິ ໂຊຕິປຣາຍໂຓ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂຊຕິ ຕມປຣາຍໂຓ ໂຍ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ຕໂມ ຕມປຣາຍໂຓ, ອິເມ ທ຺ເວ ປຸຄ຺ຄລາ ສໍກິເລສຠາຄິຍາ, ໂຍ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ຕໂມ ໂຊຕິປຣາຍໂຓ ໂຍ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂຊຕິ ໂຊຕິປຣາຍໂຓ, ອິເມ ທ຺ເວ ປຸຄ຺ຄລາ ວາສນາຠາຄິຍາ. ອິທໍ ສໍກິເລສຠາຄິຍຎ຺ຈ ວາສນາຠາຄິຍຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ສໍກິເລສຠາຄິຍຎ຺ຈ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕໍ?

‘‘ນ ຕໍ ທຬ຺ຫໍ ພນ຺ຘນມາຫຸ ຘີຣາ, ຍທາຍສໍ ທາຣຸຊປພ຺ພຊຎ຺ຈ [ທາຣຸຊໍ ປພ຺ພຊຎ຺ຈ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໒໑)];

ສາຣຕ຺ຕຣຕ຺ຕາ ມຓິກຸຓ຺ຑເລສຸ, ປຸຕ຺ເຕສຸ ທາເຣສຸ ຈ ຍາ ອເປກ຺ຂາ’’ຕິ;

‘‘ເອຕໍ ທຬ຺ຫໍ ພນ຺ຘນມາຫຸ ຘີຣາ, ໂອຫາຣິນໍ ສິຖິລໍ ທຸປ຺ປມຸຎ຺ຈໍ;

ເອຕມ຺ປິ ເຉຕ຺ວານ ປຣິພ຺ພຊນ຺ຕິ, ອນເປກ຺ຂິໂນ ກາມສຸຂໍ ປຫາຍາ’’ຕິ.

ອຍໍ ນິພ຺ເພໂຘ ¶ . ອິທໍ ສໍກິເລສຠາຄິຍຎ຺ຈ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕໍ.

໑໐໗. ‘‘ຍຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຈເຕຕິ, ຍຎ຺ຈ ປກປ຺ເປຕິ, ຍຎ຺ຈ ອນຸເສຕິ. ອາຣມ຺ມຓເມຕໍ ໂຫຕິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຐິຕິຍາ, ອາຣມ຺ມເຓ ສຕິ ປຕິຏ຺ຐາ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ປຕິຏ຺ຐິເຕ ວິຎ຺ຎາເຓ ວິຣູຬ຺ເຫ ¶ ອາຍຕິໍ [ອາຍຕິ (ສີ. ກ.) ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໒.໓໘] ປຸນພ຺ຠວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ອາຍຕິໍ ປຸນພ຺ຠວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິຍາ ສຕິ ອາຍຕິໍ [ອາຍຕິ (ສີ. ກ.) ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໒.໓໘] ຊາຕິຊຣາມຣຓໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ເອວເມຕສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ສມຸທໂຍ ໂຫຕິ.

‘‘ໂນ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຈເຕຕິ, ໂນ ເຈ ປກປ຺ເປຕິ, ອຖ ເຈ ອນຸເສຕິ. ອາຣມ຺ມຓເມຕໍ ໂຫຕິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຐິຕິຍາ, ອາຣມ຺ມເຓ ສຕິ ປຕິຏ຺ຐາ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ [ຕສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ (ສີ. ກ.) ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໒.໓໘] ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ປຕິຏ຺ຐິເຕ ວິຎ຺ຎາເຓ ວິຣູຬ຺ເຫ ອາຍຕິໍ ປຸນພ຺ຠວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ອາຍຕິໍ ປຸນພ຺ຠວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິຍາ ສຕິ ອາຍຕິໍ ¶ ຊາຕິຊຣາມຣຓໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ເອວເມຕສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ສມຸທໂຍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ອຍໍ ສໍກິເລໂສ.

‘‘ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂນ ເຈວ [ຈ (ສີ. ກ.)] ເຈເຕຕິ, ໂນ ຈ ປກປ຺ເປຕິ, ໂນ ຈ ອນຸເສຕິ. ອາຣມ຺ມຓເມຕໍ ນ ໂຫຕິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຐິຕິຍາ, ອາຣມ຺ມເຓ ອສຕິ ປຕິຏ຺ຐາ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐິເຕ ວິຎ຺ຎາເຓ ອວິຣູຬ຺ເຫ ອາຍຕິໍ ປຸນພ຺ຠວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ ນ ໂຫຕິ, ອາຍຕິໍ ປຸນພ຺ຠວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິຍາ ອສຕິ ອາຍຕິໍ ຊາຕິຊຣາມຣຓໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ເອວເມຕສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ນິໂຣໂຘ ໂຫຕີ’’ຕິ, ອຍໍ ນິພ຺ເພໂຘ. ອິທໍ ສໍກິເລສຠາຄິຍຎ຺ຈ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕໍ.

໑໐໘. ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ສໍກິເລສຠາຄິຍຎ຺ຈ ອເສກ຺ຂຠາຄິຍຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕໍ?

‘‘‘ສມຸທ຺ໂທ ສມຸທ຺ໂທ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ຠາສຕິ, ເນໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ສມຸທ຺ໂທ, ມຫາ ເອໂສ ຠິກ຺ຂເວ, ອຸທກຣາສິ ມຫາອຸທກຓ຺ຓໂວ. ຈກ຺ຂຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິສສ຺ສ ສມຸທ຺ໂທ, ຕສ຺ສ ຣູປມໂຍ ເວໂຄ. ອຍໍ ສໍກິເລໂສ.

‘‘ໂຍ ¶ ຕໍ ຣູປມຍໍ ເວຄໍ ສຫຕິ ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕຣິ [ອຕາຣິ (ສີ. ກ.) ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໔.໒໒໘] ຈກ຺ຂຸສມຸທ຺ທໍ ສອູມິໍ ສາວຏ຺ຏໍ ສຄຫໍ [ສຄາຫໍ (ສໍ. ນິ. ໔.໒໒໘)] ສຣກ຺ຂສໍ ¶ ຕິຓ຺ໂຓ ປາຣງ຺ຄໂຕ ຖເລ ຕິຏ຺ຐຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’’ຕິ. ອຍໍ ອເສກ຺ໂຂ.

‘‘‘ໂສຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ຆານໍ…ເປ… ຊິວ຺ຫາ…ເປ… ກາໂຍ…ເປ… ມໂນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິສສ຺ສ ສມຸທ຺ໂທ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມມໂຍ ເວໂຄຕິ. ອຍໍ ສໍກິເລໂສ.

‘‘ໂຍ ຕໍ ຘມ຺ມມຍໍ ເວຄໍ ສຫຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕຣິ ມໂນສມຸທ຺ທໍ ສອູມິໍ ສາວຏ຺ຏໍ ສຄຫໍ ສຣກ຺ຂສໍ ຕິຓ຺ໂຓ ປາຣງ຺ຄໂຕ ຖເລ ຕິຏ຺ຐຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’’ຕິ. ອຍໍ ອເສກ຺ໂຂ. ອິທມໂວຈ ຠຄວາ, ອິທໍ ວຕ຺ວານ ສຸຄໂຕ, ອຖາປຣໍ ເອຕທໂວຈ ສຕ຺ຖາ –

‘‘ໂຍ ອິມໍ ສມຸທ຺ທໍ ສຄຫໍ ສຣກ຺ຂສໍ,

ສອູມິໍ ສາວຏ຺ຏໍ ສຠຍໍ ທຸຕ຺ຕຣໍ ອຈ຺ຈຕຣິ;

ສ ເວທນ຺ຕຄູ ວຸສິຕພ຺ຣຫ຺ມຈຣິໂຍ, ໂລກນ຺ຕຄູ ປາຣຄໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ອຍໍ ¶ ອເສກ຺ໂຂ. ອິທໍ ສໍກິເລສຠາຄິຍຎ຺ຈ ອເສກ຺ຂຠາຄິຍຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ຉຍິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ພຬິສາ ໂລກສ຺ມິໍ ອນຍາຍ ສຕ຺ຕານໍ ພ຺ຍາພາຘາຍ [ວຘາຍ (ສໍ. ນິ. ໔.໒໓໐)] ປາຓີນໍ. ກຕເມ ຉ? ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຣູປາ ອິຏ຺ຐາ ກນ຺ຕາ ມນາປາ ປິຍຣູປາ ກາມູປສໍຫິຕາ ຣຊນີຍາ, ຕຎ຺ເຈ ຠິກ຺ຂຸ ອຠິນນ຺ທຕິ ອຠິວທຕິ ອຊ຺ໂຌສາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຄິລິຕພຬິໂສ [ຄິລພຬິໂສ (ສີ. ກ.) ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໔.໒໓໐] ມາຣສ຺ສ ອນຍໍ ອາປນ຺ໂນ, ພ຺ຍສນໍ ອາປນ຺ໂນ, ຍຖາກາມໍ ກຣຓີໂຍ ປາປິມໂຕ.

‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ສທ຺ທາ…ເປ… ຆານວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຄນ຺ຘາ…ເປ… ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຣສາ…ເປ… ກາຍວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາ…ເປ… ມໂນວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຘມ຺ມາ ອິຏ຺ຐາ ກນ຺ຕາ ມນາປາ ປິຍຣູປາ ກາມູປສໍຫິຕາ ຣຊນີຍາ, ຕຎ຺ເຈ ຠິກ຺ຂຸ ອຠິນນ຺ທຕິ ອຠິວທຕິ ¶ ອຊ຺ໂຌສາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຄິລິຕພຬິໂສ ມາຣສ຺ສ ອນຍໍ ອາປນ຺ໂນ, ພ຺ຍສນໍ ອາປນ຺ໂນ, ຍຖາກາມໍ ກຣຓີໂຍ [ຍຖາກາມກຣຓີໂຍ (ສີ.) ສໍ. ນິ. ໔.໒໓໐] ປາປິມໂຕ’’ຕິ. ອຍໍ ສໍກິເລໂສ.

‘‘ສນ຺ຕິ ¶ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຣູປາ ອິຏ຺ຐາ ກນ຺ຕາ ມນາປາ ປິຍຣູປາ ກາມູປສໍຫິຕາ ຣຊນີຍາ, ຕຎ຺ເຈ ຠິກ຺ຂຸ ນາຠິນນ຺ທຕິ ນາຠິວທຕິ ນາຊ຺ໂຌສາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ຄິລິຕພຬິໂສ ມາຣສ຺ສ, ອເຠທິ ພຬິສໍ, ປຣິເຠທິ ພຬິສໍ, ນ ອນຍໍ ອາປນ຺ໂນ, ນ ພ຺ຍສນໍ ອາປນ຺ໂນ, ນ ຍຖາກາມໍ ກຣຓີໂຍ ປາປິມໂຕ.

‘‘ສນ຺ຕິ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ສທ຺ທາ…ເປ… ມໂນວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຘມ຺ມາ ອິຏ຺ຐາ ກນ຺ຕາ ມນາປາ ປິຍຣູປາ ກາມູປສໍຫິຕາ ຣຊນີຍາ, ຕຎ຺ເຈ ຠິກ຺ຂຸ ນາຠິນນ຺ທຕິ ນາຠິວທຕິ, ນາຊ຺ໂຌສາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ຄິລິຕພຬິໂສ ມາຣສ຺ສ, ອເຠທິ ພຬິສໍ, ປຣິເຠທິ ພຬິສໍ, ນ ອນຍໍ ອາປນ຺ໂນ, ນ ພ຺ຍສນໍ ອາປນ຺ໂນ, ນ ຍຖາກາມໍ ກຣຓີໂຍ ປາປິມໂຕ’’ຕິ. ອຍໍ ອເສກ຺ໂຂ. ອິທໍ ສໍກິເລສຠາຄິຍຎ຺ຈ ອເສກ຺ຂຠາຄິຍຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕໍ.

໑໐໙. ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ສໍກິເລສຠາຄິຍຎ຺ຈ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍຎ຺ຈ ອເສກ຺ຂຠາຄິຍຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕໍ?

‘‘ອຍໍ ໂລໂກ ສນ຺ຕາປຊາໂຕ, ຜສ຺ສປເຣໂຕ ໂຣຄໍ ວທຕິ ອຕ຺ຕໂຕ [ອຕ຺ຕໂນ (ສີ. ກ.) ປສ຺ສ ອຸທາ. ໓໐];

ເຍນ ເຍນ ຫິ ມຎ຺ຎຕິ [ມຎ຺ຎນ຺ຕິ (ສີ. ກ.)], ຕໂຕ ຕໍ ໂຫຕິ ອຎ຺ຎຖາ.

‘‘ອຎ຺ຎຖາຠາວີ ¶ ຠວສຕ຺ໂຕ ໂລໂກ, ຠວປເຣໂຕ ຠວເມວາຠິນນ຺ທຕິ;

ຍສ຺ສ ຠາຍຕິ ຕໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ; ອຍໍ ສໍກິເລໂສ.

‘‘ຠວວິປ຺ປຫານາຍ ໂຂ ປນິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕີ’’ຕິ; ອຍໍ ນິພ຺ເພໂຘ;

‘‘ເຍ ¶ ຫິ ເກຈິ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ຠເວນ ຠວສ຺ສ ວິປ຺ປໂມກ຺ຂມາຫໍສຸ, ສພ຺ເພ ເຕ ‘ອວິປ຺ປມຸຕ຺ຕາ ຠວສ຺ມາ’ຕິ ວທາມິ. ເຍ ວາ ປນ ເກຈິ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ວິຠເວນ ຠວສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓມາຫໍສຸ, ສພ຺ເພ ເຕ ‘ອນິສ຺ສຏາ ຠວສ຺ມາ’ຕິ ວທາມິ. ອຸປຘິໍ [ອຸປຘິ (ສີ. ກ.) ປສ຺ສ ອຸທາ. ໓໐] ຫິ ປຏິຈ຺ຈ ທຸກ຺ຂມິທໍ ສມ຺ໂຠຕີ’’ຕິ. ອຍໍ ສໍກິເລໂສ.

‘‘ສພ຺ພຸປາທານກ຺ຂຍາ ¶ ນຕ຺ຖິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ສມ຺ຠໂວ’’ຕິ. ອຍໍ ນິພ຺ເພໂຘ.

‘‘ໂລກມິມໍ ປສ຺ສ, ປຸຖູ ອວິຊ຺ຊາຍ ປເຣຕາ ຠູຕາ ຠູຕຣຕາ, ຠວາ ອປຣິມຸຕ຺ຕາ, ເຍ ຫິ ເກຈິ ຠວາ ສພ຺ພຘິ ສພ຺ພຕ຺ຖຕາຍ, ສພ຺ເພ ເຕ ຠວາ ອນິຈ຺ຈາ ທຸກ຺ຂາ ວິປຣິຓາມຘມ຺ມາ’’ຕິ. ອຍໍ ສໍກິເລໂສ.

‘‘ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ, ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສໂຕ;

ຠວຕຓ຺ຫາ ປຫີຍຕິ, ວິຠວໍ ນາຠິນນ຺ທຕິ;

ສພ຺ພໂສ ຕຓ຺ຫານໍ ຂຍາ, ອເສສວິຣາຄນິໂຣໂຘ ນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ;

‘‘ຕສ຺ສ ນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ, ອນຸປາທາ ປຸນພ຺ຠໂວ ນ ໂຫຕິ;

ອຠິຠູໂຕ ມາໂຣ ວິຊິຕສງ຺ຄາໂມ, ອຸປຈ຺ຈຄາ ສພ຺ພຠວານິ ຕາທີ’’ຕິ.

ອຍໍ ອເສກ຺ໂຂ. ອິທໍ ສໍກິເລສຠາຄິຍຎ຺ຈ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍຎ຺ຈ ອເສກ຺ຂຠາຄິຍຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ [ປສ຺ສ ອ. ນິ. ໔.໕], ປຸຄ຺ຄລາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອນຸໂສຕຄາມີ ປຏິໂສຕຄາມີ ຐິຕຕ຺ໂຕ ຕິຓ຺ໂຓ ປາຣງ຺ຄໂຕ ຖເລ ຕິຏ຺ຐຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂຍຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອນຸໂສຕຄາມີ, ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ສໍກິເລສຠາຄິໂຍ. ຕຕ຺ຖ ໂຍຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຏິໂສຕຄາມີ ໂຍ ຈ ຐິຕຕ຺ໂຕ, ອິເມ ທ຺ເວ ປຸຄ຺ຄລາ ¶ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍາ. ຕຕ຺ຖ ¶ ໂຍຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ຕິຓ຺ໂຓ ປາຣງ຺ຄໂຕ ຖເລ ຕິຏ຺ຐຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ, ອຍໍ ອເສກ຺ໂຂ. ອິທໍ ສໍກິເລສຠາຄິຍຎ຺ຈ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍຎ຺ຈ ອເສກ຺ຂຠາຄິຍຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕໍ.

໑໑໐. ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ສໍກິເລສຠາຄິຍຎ຺ຈ ວາສນາຠາຄິຍຎ຺ຈ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕໍ?

ຉຬາຠິຊາຕິໂກ ອຕ຺ຖິ ປຸຄ຺ຄໂລ ກຓ຺ໂຫ ກຓ຺ຫາຠິຊາຕິໂກ ກຓ຺ຫໍ ຘມ຺ມໍ ອຠິຊາຍຕິ, ອຕ຺ຖິ ປຸຄ຺ຄໂລ ກຓ຺ໂຫ ກຓ຺ຫາຠິຊາຕິໂກ ສຸກ຺ກໍ ຘມ຺ມໍ ອຠິຊາຍຕິ, ອຕ຺ຖິ ປຸຄ຺ຄໂລ ກຓ຺ໂຫ ກຓ຺ຫາຠິຊາຕິໂກ ອກຓ຺ຫໍ ອສຸກ຺ກໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກວິປາກໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕທິຏ຺ຐໍ [ອນ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐໍ (ສີ.)] ນິພ຺ພານໍ ອາຣາເຘຕິ, ອຕ຺ຖິ ¶ ປຸຄ຺ຄໂລ ສຸກ຺ໂກ ສຸກ຺ກາຠິຊາຕິໂກ ກຓ຺ຫໍ ຘມ຺ມໍ ອຠິຊາຍຕິ, ອຕ຺ຖິ ປຸຄ຺ຄໂລ ສຸກ຺ໂກ ສຸກ຺ກາຠິຊາຕິໂກ ສຸກ຺ກໍ ຘມ຺ມໍ ອຠິຊາຍຕິ, ອຕ຺ຖິ ປຸຄ຺ຄໂລ ສຸກ຺ໂກ ສຸກ຺ກາຠິຊາຕິໂກ ອກຓ຺ຫໍ ອສຸກ຺ກໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກວິປາກໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕທິຏ຺ຐໍ ນິພ຺ພານໍ ອາຣາເຘຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ກຓ຺ໂຫ ກຓ຺ຫາຠິຊາຕິໂກ ກຓ຺ຫໍ ຘມ຺ມໍ ອຠິຊາຍຕິ, ໂຍ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສຸກ຺ໂກ ສຸກ຺ກາຠິຊາຕິໂກ ກຓ຺ຫໍ ຘມ຺ມໍ ອຠິຊາຍຕິ, ອິເມ ທ຺ເວ ປຸຄ຺ຄລາ ສໍກິເລສຠາຄິຍາ.

ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ກຓ຺ໂຫ ກຓ຺ຫາຠິຊາຕິໂກ ສຸກ຺ກໍ ຘມ຺ມໍ ອຠິຊາຍຕິ, ໂຍ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສຸກ຺ໂກ ສຸກ຺ກາຠິຊາຕິໂກ ສຸກ຺ກໍ ຘມ຺ມໍ ອຠິຊາຍຕິ, ອິເມ ທ຺ເວ ປຸຄ຺ຄລາ ວາສນາຠາຄິຍາ.

ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ກຓ຺ໂຫ ກຓ຺ຫາຠິຊາຕິໂກ ອກຓ຺ຫໍ ອສຸກ຺ກໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກວິປາກໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕທິຏ຺ຐໍ ນິພ຺ພານໍ ອາຣາເຘຕິ, ໂຍ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສຸກ຺ໂກ ສຸກ຺ກາຠິຊາຕິໂກ ອກຓ຺ຫໍ ອສຸກ຺ກໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກວິປາກໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕທິຏ຺ຐໍ ນິພ຺ພານໍ ອາຣາເຘຕິ, ອິເມ ທ຺ເວ ປຸຄ຺ຄລາ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍາ, ອິທໍ ສໍກິເລສຠາຄິຍຎ຺ຈ ວາສນາຠາຄິຍຎ຺ຈ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ [ປສ຺ສ ອ. ນິ. ໔.໒໓໒-໒໓໓], ກມ຺ມານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ອຕ຺ຖິ ¶ ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫໍ ກຓ຺ຫວິປາກໍ, ອຕ຺ຖິ ກມ຺ມໍ ສຸກ຺ກໍ ສຸກ຺ກວິປາກໍ, ອຕ຺ຖິ ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກວິປາກໍ, ອຕ຺ຖິ ກມ຺ມໍ ອກຓ຺ຫໍ ອສຸກ຺ກໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກວິປາກໍ ກມ຺ມຸຕ຺ຕມໍ ກມ຺ມເສຏ຺ຐໍ ກມ຺ມກ຺ຂຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ’’.

ຕຕ຺ຖ ¶ ຍຎ຺ຈ ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫໍ ກຓ຺ຫວິປາກໍ, ຍຎ຺ຈ ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກວິປາກໍ, ອຍໍ ສໍກິເລໂສ. ຍຎ຺ຈ ກມ຺ມໍ ສຸກ຺ກໍ ສຸກ຺ກວິປາກໍ, ອຍໍ ວາສນາ. ຍຎ຺ຈ ກມ຺ມໍ ອກຓ຺ຫໍ ອສຸກ຺ກໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກວິປາກໍ ກມ຺ມຸຕ຺ຕມໍ ກມ຺ມເສຏ຺ຐໍ ກມ຺ມກ຺ຂຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ອຍໍ ນິພ຺ເພໂຘ. ອິທໍ ສໍກິເລສຠາຄິຍຎ຺ຈ ວາສນາຠາຄິຍຎ຺ຈ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕໍ.

໑໑໑. ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ວາສນາຠາຄິຍຎ຺ຈ, ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕໍ?

‘‘ລທ຺ຘານ ມານຸສຕ຺ຕໍ ທ຺ເວ, ກິຈ຺ຈໍ ອກິຈ຺ຈເມວ ຈ;

ສຸກິຈ຺ຈໍ ເຈວ ປຸຎ຺ຎານິ, ສໍໂຍຊນວິປ຺ປຫານໍ ວາ’’ຕິ.

‘‘ສຸກິຈ຺ຈໍ ¶ ເຈວ ປຸຎ຺ຎານີ’’ຕິ ວາສນາ. ‘‘ສໍໂຍຊນວິປ຺ປຫານໍ ວາ’’ຕິ ນິພ຺ເພໂຘ.

‘‘ປຸຎ຺ຎານິ ກຣິຕ຺ວານ, ສຄ຺ຄາ ສຄ຺ຄໍ ວຊນ຺ຕິ ກຕປຸຎ຺ຎາ;

ສໍໂຍຊນປ຺ປຫານາ, ຊຣາມຣຓາ ວິປ຺ປມຸຈ຺ຈນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ປຸຎ຺ຎານິ ກຣິຕ຺ວານ, ສຄ຺ຄາ ສຄ຺ຄໍ ວຊນ຺ຕິ ກຕປຸຎ຺ຎາ’’ຕິ ວາສນາ. ‘‘ສໍໂຍຊນປ຺ປຫານາ ຊຣາມຣຓາ ວິປ຺ປມຸຈ຺ຈນ຺ຕີ’’ຕິ ນິພ຺ເພໂຘ. ອິທໍ ວາສນາຠາຄິຍຎ຺ຈ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ທ຺ເວມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຘານານິ [ປສ຺ສ ອ. ນິ. ໒.໒]. ກຕມານິ ທ຺ເວ? ໂຍ ຈ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິເຕສຸ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣໍ ປຣິຈ຺ຈຊຕິ, ໂຍ ຈ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິເຕສຸ ສພ຺ພູປຘິປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ຕຓ຺ຫກ຺ຂໂຍ ວິຣາໂຄ ນິໂຣໂຘ ນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ¶ ໂຍ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິເຕສຸ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣໍ ປຣິຈ຺ຈຊຕິ, ອຍໍ ວາສນາ.

ໂຍ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິເຕສຸ ສພ຺ພູປຘິປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ຕຓ຺ຫກ຺ຂໂຍ ວິຣາໂຄ ນິໂຣໂຘ ນິພ຺ພານໍ, ອຍໍ ນິພ຺ເພໂຘ. ອິທໍ ວາສນາຠາຄິຍຎ຺ຈ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ຕຓ຺ຫາສໍກິເລສຠາຄິຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ ຕຓ຺ຫາປກ຺ເຂເນວ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ ຕີຫິ ຕຓ຺ຫາຫິ – ກາມຕຓ຺ຫາຍ ຠວຕຓ຺ຫາຍ ວິຠວຕຓ຺ຫາຍ. ເຍນ ເຍນ ວາ ປນ ວຕ຺ຖຸນາ ອຊ຺ໂຌສິຕາ, ເຕນ ເຕເນວ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ສາ ວິຕ຺ຖາໂຣ ຉຕ຺ຕິໍສຕຓ຺ຫາຊາລິນິຍາວິຈຣິຕານິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ທິຏ຺ຐິສໍກິເລສຠາຄິຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ ທິຏ຺ຐິປກ຺ເຂເນວ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ ອຸຈ຺ເຉທສສ຺ສເຕນ, ເຍນ ເຍນ ວາ ປນ ວຕ຺ຖຸນາ ທິຏ຺ຐິວເສນ ອຠິນິວິສຕິ ‘‘ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ, ເຕນ ເຕເນວ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ສາ ວິຕ຺ຖາໂຣ ທ຺ວາສຏ຺ຐິທິຏ຺ຐິຄຕານິ.

ຕຕ຺ຖ ທຸຈ຺ຈຣິຕສໍກິເລສຠາຄິຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ ເຈຕນາຍ ເຈຕສິກກມ຺ເມນ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ ຕີຫິ ທຸຈ຺ຈຣິເຕຫິ – ກາຍທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິເຕນ, ຕສ຺ສ ວິຕ຺ຖາໂຣ ທສອກຸສລກມ຺ມປຖາ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ຕຓ຺ຫາໂວທານຠາຄິຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ ສມເຖນ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ, ທິຏ຺ຐິໂວທານຠາຄິຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ ວິປສ຺ສນາ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ, ທຸຈ຺ຈຣິຕໂວທານຠາຄິຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ ສຸຈຣິເຕນ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ. ຕີຓິ ອກຸສລມູລານິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ສໍສາຣສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຍາ. ຕຖາ ນິພ຺ພຕ຺ເຕ ສໍສາເຣ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ກາຍສຸຈຣິຕໍ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ວຈີສຸຈຣິຕໍ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ມໂນສຸຈຣິຕໍ ອິມິນາ ອສຸເຠນ ກມ຺ມວິປາເກນ ອິທໍ ພາລລກ຺ຂຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕີຕິ. ອິທໍ ¶ ສໍກິເລສຠາຄິຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ.

ອິມິນາ ສຸເຠນ ກມ຺ມວິປາເກນ ອິທໍ ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕີຕິ. ອິທໍ ວາສນາຠາຄິຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ສໍກິເລສຠາຄິຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ ຈຕູຫິ ກິເລສຠູມີຫິ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ – ອນຸສຍຠູມິຍາ ປຣິຍຸຏ຺ຐານຠູມິຍາ ສໍໂຍຊນຠູມິຍາ ອຸປາທານຠູມິຍາ. ສານຸສຍສ຺ສ ປຣິຍຸຏ຺ຐານໍ ຊາຍຕິ, ປຣິຍຸຏ຺ຐິໂຕ ສໍຍຸຊ຺ຊຕິ, ສໍຍຸຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອຸປາທິຍຕິ, ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຠໂວ, ຠວປຈ຺ຈຍາ ຊາຕິ, ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ເອວເມຕສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ສມຸທໂຍ ໂຫຕິ. ອິມາຫິ ຈຕູຫິ ກິເລສຠູມີຫິ ສພ຺ເພ ກິເລສາ ສງ຺ຄຫໍ ສໂມສຣຓໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອິທໍ ສໍກິເລສຠາຄິຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ.

ວາສນາຠາຄິຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ ຕີຫິ ສຸຈຣິເຕຫິ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ, ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ ຈຕູຫິ ສຈ຺ເຈຫິ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ, ອເສກ຺ຂຠາຄິຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ – ພຸທ຺ຘຘມ຺ເມຫິ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘຘມ຺ເມຫິ ສາວກຠູມິຍາ. ຌາຍິວິສເຍ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

໑໑໒. ຕຕ຺ຖ ກຕເມ ອຏ຺ຐາຣສ ມູລປທາ? ໂລກິຍໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ໂລກິຍຎ຺ຈ ໂລກຸຕ຺ຕຣຎ຺ຈ, ສຕ຺ຕາຘິຏ຺ຐານໍ ຘມ຺ມາຘິຏ຺ຐານໍ ສຕ຺ຕາຘິຏ຺ຐານຎ຺ຈ ຘມ຺ມາຘິຏ຺ຐານຎ຺ຈ, ຎາຓໍ ເຎຍ຺ຍໍ ຎາຓຎ຺ຈ ເຎຍ຺ຍຎ຺ຈ, ທສ຺ສນໍ ¶ ຠາວນາ ທສ຺ສນຎ຺ຈ ຠາວນາ ຈ, ສກວຈນໍ ປຣວຈນໍ ສກວຈນຎ຺ຈ ປຣວຈນຎ຺ຈ, ວິສຊ຺ຊນີຍໍ ອວິສຊ຺ຊນີຍໍ ວິສຊ຺ຊນີຍຎ຺ຈ ອວິສຊ຺ຊນີຍຎ຺ຈ, ກມ຺ມໍ ວິປາໂກ ກມ຺ມຎ຺ຈ ວິປາໂກ ຈ, ກຸສລໍ ອກຸສລໍ ກຸສລຎ຺ຈ ອກຸສລຎ຺ຈ, ອນຸຎ຺ຎາຕໍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ອນຸຎ຺ຎາຕຎ຺ຈ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕຎ຺ຈ, ຖໂວ ຈາຕິ.

‘‘ນ ຫິ ປາປໍ ກຕໍ ກມ຺ມໍ, ສຊ຺ຊຸຂີຣໍວ ມຸຈ຺ຈຕິ;

ຑຫນ຺ຕໍ [ທຫນ຺ຕໍ (ສີ. ກ.) ປສ຺ສ ຘ. ປ. ໗໑] ພາລມນ຺ເວຕິ, ຠສ຺ມຈ຺ຉນ຺ໂນວ [ຠສ຺ມາຉນ຺ໂນວ (ກ.)] ປາວໂກຕິ.

‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຄຕິຄມນານິ ສພ຺ພໍ…ເປ… ນິຫີຍເຕ ຕສ຺ສ ຍໂສ ກາຬປກ຺ເຂວ ຈນ຺ທິມາ’’ຕິ. ອິທໍ ໂລກິຍໍ.

‘‘ອຏ຺ຐິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລກຘມ຺ມາ [ປສ຺ສ ອ. ນິ. ໘.໖]. ກຕເມ ອຏ຺ຐ? ລາໂຠ ອລາໂຠ, ຍໂສ ອຍໂສ, ນິນ຺ທາ ປສໍສາ, ສຸຂໍ ທຸກ຺ຂໍ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐ ໂລກຘມ຺ມາ’’ຕິ. ອິທໍ ໂລກິຍໍ.

‘‘ຍສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ສມຖງ຺ຄຕານິ [ສມຖໍ ຄຕານິ (ສີ.) ປສ຺ສ ຘ. ປ. ໙໔]; ອສ຺ສາ ຍຖາ ສາຣຖິນາ ສຸທນ຺ຕາ;

ປຫີນມານສ຺ສ ອນາສວສ຺ສ, ເທວາປິ ຕສ຺ສ ປິຫຍນ຺ຕິ ຕາທິໂນ’’ຕິ.

‘‘ປຎ຺ຈິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ໂລກຸຕ຺ຕຣານິ. ກຕມານິ ປຎ຺ຈ? ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ໂລກຸຕ຺ຕຣານີ’’ຕິ. ອິທໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ.

ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ໂລກິຍຎ຺ຈ ໂລກຸຕ຺ຕຣຎ຺ຈ?

‘‘ລທ຺ຘານ ມານຸສຕ຺ຕໍ ທ຺ເວ, ກິຈ຺ຈໍ ອກິຈ຺ຈເມວ ຈາ’’ຕິ ທ຺ເວ ຄາຖາ. ຍໍ ອິຫ ‘‘ສຸກິຈ຺ຈໍ ເຈວ ¶ ປຸຎ຺ຎານີ’’ຕິ ຈ ‘‘ປຸຎ຺ຎານິ ກຣິຕ຺ວານ, ສຄ຺ຄາ ສຄ຺ຄໍ ວຊນ຺ຕິ ກຕປຸຎ຺ຎາ’’ຕິ ຈ. ອິທໍ ໂລກິຍໍ.

ຍໍ ອິຫ ‘‘ສໍໂຍຊນວິປ຺ປຫານໍ ວາ’’ຕິ ຈ ‘‘ສໍໂຍຊນປ຺ປຫານາ, ຊຣາມຣຓາ ວິປ຺ປມຸຈ຺ຈນ຺ຕີ’’ຕິ ຈ, ອິທໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ. ອິທໍ ໂລກິຍຎ຺ຈ ໂລກຸຕ຺ຕຣຎ຺ຈ.

‘‘ວິຎ຺ຎາເຓ ¶ ¶ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຫາເຣ ສຕິ ນາມຣູປສ຺ສ ອວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕິ, ນາມຣູປສ຺ສ ອວກ຺ກນ຺ຕິຍາ ສຕິ ປຸນພ຺ຠໂວ ໂຫຕິ, ປຸນພ຺ຠເວ ສຕິ ຊາຕິ ໂຫຕິ, ຊາຕິຍາ ສຕິ ຊຣາມຣຓໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ. ເອວເມຕສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ສມຸທໂຍ ໂຫຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ [ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໒.໕໕], ມຫາຣຸກ຺ໂຂ, ຕສ຺ສ ຍານິ ເຈວ ມູລານິ ອໂຘຄມານິ ຍານິ ຈ ຕິຣິຍໍ ຄມານິ, ສພ຺ພານິ ຕານິ ອຸທ຺ຘໍ ໂອຊໍ ອຠິຫຣນ຺ຕິ. ເອວໍ ຫິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາຣຸກ຺ໂຂ ຕທາຫາໂຣ ຕທຸປາທາໂນ ຈິຣໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຎ຺ຎາເຓ ອາຫາເຣ ສຕິ ນາມຣູປສ຺ສ ອວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕິ ສພ຺ພໍ…ເປ… ເອວເມຕສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ສມຸທໂຍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ອິທໍ ໂລກິຍໍ.

‘‘ວິຎ຺ຎາເຓ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຫາເຣ ອສຕິ ນາມຣູປສ຺ສ ອວກ຺ກນ຺ຕິ ນ ໂຫຕິ, ນາມຣູປສ຺ສ ອວກ຺ກນ຺ຕິຍາ ອສຕິ ປຸນພ຺ຠໂວ ນ ໂຫຕິ, ປຸນພ຺ຠເວ ອສຕິ ຊາຕິ ນ ໂຫຕິ, ຊາຕິຍາ ອສຕິ ຊຣາມຣຓໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ເອວເມຕສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ນິໂຣໂຘ ໂຫຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາຣຸກ຺ໂຂ ອຖ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ກຸທ຺ທາລປິຏກໍ [ກຸທາລປິຏກໍ (ກ.)] ອາທາຍ, ໂສ ຕໍ ຣຸກ຺ຂໍ ມູເລ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ, ມູເລ [ມູລໍ (ສໍ. ນິ. ໒.໕໕)] ເຉຕ຺ວາ ປລິຂເຓຍ຺ຍ, ປລິຂຓິຕ຺ວາ ມູລານິ ອຸທ຺ຘເຣຍ຺ຍ ອນ຺ຕມໂສ ອຸສີຣນາຬິມຕ຺ຕານິປິ. ໂສ ຕໍ ຣຸກ຺ຂໍ ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑິກໍ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ, ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑິກໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ [ຉິຕ຺ວາ (ສີ. ກ.)] ຜາເລຍ຺ຍ, ຜາເລຕ຺ວາ ສກລິກໍ ສກລິກໍ ກເຣຍ຺ຍ, ສກລິກໍ ສກລິກໍ ກຣິຕ຺ວາ ວາຕາຕເປ ວິໂສເສຍ຺ຍ, ວາຕາຕເປ ວິໂສເສຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິນາ ຑເຫຍ຺ຍ, ອຄ຺ຄິນາ ຑເຫຕ຺ວາ ມສິໍ ກເຣຍ຺ຍ, ມສິໍ ກຣິຕ຺ວາ ມຫາວາເຕ ວາ ໂອຜຸເນຍ຺ຍ, ນທິຍາ ວາ ສີຆໂສຕາຍ ປວາເຫຍ຺ຍ, ເອວໍ ຫິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາຣຸກ຺ໂຂ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູໂລ ອສ຺ສ ຕາລາວຕ຺ຖຸກໂຕ ອນຠາວໍກໂຕ [ອນຠາວໍຄໂຕ (ສີ.)] ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ໂມ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຎ຺ຎາເຓ ອາຫາເຣ ອສຕິ ນາມຣູປສ຺ສ ¶ ອວກ຺ກນ຺ຕິ ນ ໂຫຕິ, ນາມຣູປສ຺ສ ອວກ຺ກນ຺ຕິຍາ ອສຕິ ສພ຺ພໍ…ເປ… ເອວເມຕສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ນິໂຣໂຘ ໂຫຕີ’’ຕິ. ອິທໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ. ອິທໍ ໂລກິຍຎ຺ຈ ໂລກຸຕ຺ຕຣຎ຺ຈ.

໑໑໓. ຕຕ຺ຖ ¶ ¶ ກຕມໍ ສຕ຺ຕາຘິຏ຺ຐານໍ?

‘‘ສພ຺ພາ ທິສາ ອນຸປຣິຄມ຺ມ ເຈຕສາ, ເນວຊ຺ຌຄາ ປິຍຕຣມຕ຺ຕນາ ກ຺ວຈິ;

ເອວໍ ປິໂຍ ປຸຖຸ ອຕ຺ຕາ ປເຣສໍ, ຕສ຺ມາ ນ ຫິໍເສ ປຣມຕ຺ຕກາໂມ’’ຕິ [ປຣໍ ອຕ຺ຕກາໂມຕິ (ສີ.) ສໍ. ນິ. ໑.໑໑໙; ອຸທາ. ໔໑ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ].

‘‘ເຍ ເກຈິ ຠູຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ເຍ ວາປິ [ຈ (ສີ. ກ.) ປສ຺ສ ອຸທາ. ໔໒], ສພ຺ເພ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ ປຫາຍ ເທຫໍ;

ຕໍ ສພ຺ພຊານິໍ ກຸສໂລ ວິທິຕ຺ວາ, ອາຕາປິໂຍ [ອາຕາປີ ໂສ (ສີ. ກ.) ປສ຺ສ ອຸທາ. ໔໒] ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ.

‘‘ສຕ຺ຕຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕໍ ອປິ ວິເວຈິຍມາເນນ ປຓາມິຍມາເນນ ຄເລ ປິສນມຊ຺ຊມາເນນ [ຄເລປິ ປມຊ຺ຊມາເນນ (ສີ.)] ຍາວຊີວໍ ນ ວິຊຫິຕພ຺ພໍ. ກຕເມຫິ ສຕ຺ຕຫິ? ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ມນາໂປ ຈ ຄຣຸ ຈ ຠາວນີໂຍ ຈ ວຕ຺ຕາ ຈ ວຈນກ຺ຂໂມ ຈ ຄມ຺ຠີຣຎ຺ຈ ກຖໍ ກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ, ໂນ ຈ ອຏ຺ຐາເນ [ນ ຈ ອຏ຺ຐາເນ (ສີ. ກ.) ປສ຺ສ ອ. ນິ. ໗.໓໗] ນິໂຍເຊຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕຫິ…ເປ… ນ ວິຊຫິຕພ຺ພໍ. ອິທມໂວຈ ຠຄວາ, ອິທໍ ວຕ຺ວານ ສຸຄໂຕ. ອຖາປຣໍ ເອຕທໂວຈ ສຕ຺ຖາ –

‘‘ປິໂຍ ຄຣຸ ຠາວນີໂຍ, ວຕ຺ຕາ ຈ ວຈນກ຺ຂໂມ;

ຄມ຺ຠີຣຎ຺ຈ ກຖໍ ກຕ຺ຕາ, ນ ຈຏ຺ຐາເນ ນິໂຍຊໂກ;

ຕໍ ມິຕ຺ຕໍ ມິຕ຺ຕກາເມນ, ຍາວຊີວມ຺ປິ ເສວິຍ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຍຎ຺ຈ ກາມສຸຂໍ ໂລເກ, ຍຎ຺ຈິທໍ ທິວິຍໍ ສຸຂໍ;

ຕຓ຺ຫກ຺ຂຍສຸຂສ຺ເສເຕ [ຕຓ຺ຫກ຺ຂຍາ ສຸຂສ຺ເສເຕ (ສີ.) ປສ຺ສ ອຸທາ. ໑໒], ກລໍ ນາຄ຺ຆນ຺ຕິ ໂສຬສິ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ສຸສຸຂໍ ¶ [ປສ຺ສ ເຖຣຄາ. ໒໒໗] ວຕ ນິພ຺ພານໍ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘເທສິຕໍ;

ອໂສກໍ ວິຣຊໍ ເຂມໍ, ຍຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ກຕມໍ ສຕ຺ຕາຘິຏ຺ຐານຎ຺ຈ ຘມ຺ມາຘິຏ຺ຐານຎ຺ຈ

‘‘ມາຕຣໍ ປິຕຣໍ ຫນ຺ຕ຺ວາ, ຣາຊາໂນ ທ຺ເວ ຈ ຂຕ຺ຕິເຍ;

ຣຏ຺ຐໍ ສານຸຈຣໍ ຫນ຺ຕ຺ວາ’’ຕິ ອິທໍ ຘມ຺ມາຘິຏ຺ຐານໍ.

‘‘ອນີໂຆ ຍາຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’’ຕິ; ອິທໍ ສຕ຺ຕາຘິຏ຺ຐານໍ;

ອິທໍ ສຕ຺ຕາຘິຏ຺ຐານຎ຺ຈ ຘມ຺ມາຘິຏ຺ຐານຎ຺ຈ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທ຺ຘິປາທາ [ປສ຺ສ ອິທ຺ຘິປາທສໍຍຸຕ຺ເຕ]. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ຉນ຺ທສມາຘິປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄໂຕ ອິທ຺ຘິປາໂທ, ວີຣິຍ…ເປ… ຈິຕ຺ຕ. ວີມໍສາສມາຘິປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄໂຕ ອິທ຺ຘິປາໂທ’’ຕິ. ອິທໍ ຘມ຺ມາຘິຏ຺ຐານໍ.

ໂສ ກາເຍປິ ຈິຕ຺ຕໍ ສໂມທຫຕິ, ຈິຕ຺ເຕປິ ກາຍໍ ສໂມທຫຕິ, ກາເຍ ສຸຂສຎ຺ຎຎ຺ຈ ລຫຸສຎ຺ຎຎ຺ຈ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິທໍ ສຕ຺ຕາຘິຏ຺ຐານໍ, ອິທໍ ສຕ຺ຕາຘິຏ຺ຐານຎ຺ຈ ຘມ຺ມາຘິຏ຺ຐານຎ຺ຈ.

‘‘ຍໍ ຕໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ຎາຓໍ, ສພ຺ພຎ຺ຎູ ເຍນ ວຸຈ຺ຈຕິ;

ນ ຕສ຺ສ ປຣິຫານຕ຺ຖິ, ສພ຺ພກາເລ ປວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ.

‘‘ປຎ຺ຎາ ¶ ຫິ ເສຏ຺ຐາ ໂລກສ຺ມິໍ, ຍາຍໍ ນິພ຺ພານຄາມິນີ [ນິພ຺ເພຘຄາມິນີ (ອິຕິວຸ. ໔໑)];

ຍາຍ ສມ຺ມາ ປຊານາຕິ, ຊາຕິມຣຓສງ຺ຂຍ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກິຕ຺ຕຍິສ຺ສາມິ ¶ ເຕ [ໂວ (ສີ. ກ.) ປສ຺ສ ສຸ. ນິ. ໑໐໗໒] ສນ຺ຕິໍ, [ໂຘຕກາຕິ ຠຄວາ,]

ຍໍ ວິທິຕ຺ວາ ສໂຕ ຈຣໍ, ຕເຣ ໂລເກ ວິສຕ຺ຕິກໍ.

‘‘ຕຎ຺ຈາຫໍ ¶ ອຠິນນ຺ທາມິ, ມເຫສິ ສນ຺ຕິມຸຕ຺ຕມໍ;

ຍໍ ວິທິຕ຺ວາ ສໂຕ ຈຣໍ, ຕເຣ ໂລເກ ວິສຕ຺ຕິກໍ.

‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ສມ຺ປຊານາສິ, [ໂຘຕກາຕິ ຠຄວາ]

‘‘ຈຕຸນ຺ນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສຈ຺ຈານໍ ອນນຸໂພຘາ ອປ຺ປຏິເວຘາ ເອວມິທໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ ສນ຺ຘາວິຕໍ ສໍສຣິຕໍ ມມຎ຺ເຈວ ຕຸມ຺ຫາກຎ຺ຈ…ເປ… ຕຍິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ອນຸພຸທ຺ຘໍ ປຏິວິທ຺ຘໍ, ທຸກ຺ຂສມຸທຍໍ [ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ (ສີ. ກ.) ປສ຺ສ ທີ. ນິ. ໒.໑໕໕] ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ອນຸພຸທ຺ຘໍ ປຏິວິທ຺ຘໍ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘໍ [ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ (ສີ. ກ.)] ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ອນຸພຸທ຺ຘໍ ປຏິວິທ຺ຘໍ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ອນຸພຸທ຺ຘໍ ປຏິວິທ຺ຘໍ. ອຸຈ຺ຉິນ຺ນາ ຠວຕຓ຺ຫາ, ຂີຓາ ຠວເນຕ຺ຕິ, ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ’’ຕິ. ອິທມໂວຈ ຠຄວາ, ອິທໍ ວຕ຺ວານ ສຸຄໂຕ, ອຖາປຣໍ ເອຕທໂວຈ ສຕ຺ຖາ –

‘‘ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍສຈ຺ຈານໍ, ຍຖາຠູຕໍ ອທສ຺ສນາ;

ສໍສິຕໍ [ສໍສຣິຕໍ (ສີ.)] ທີຆມທ຺ຘານໍ, ຕາສຸ ຕາສ຺ເວວ ຊາຕິສຸ.

‘‘ຕານິ ເອຕານິ ທິຏ຺ຐານິ, ຠວເນຕ຺ຕິ ສມູຫຕາ;

ອຸຈ຺ຉິນ຺ນໍ ມູລໍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ, ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ຎາຓຎ຺ຈ ເຎຍ຺ຍຎ຺ຈ? ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈໍ, ເວທນາ ອນິຈ຺ຈາ, ສຎ຺ຎາ ອນິຈ຺ຈາ, ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອິທໍ ເຎຍ຺ຍໍ.

ເອວໍ ¶ ຊານໍ ເອວໍ ປສ຺ສໍ ອຣິຍສາວໂກ ‘‘ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ປສ຺ສຕິ, ‘‘ເວທນາ ອນິຈ຺ຈາ’’ຕິ ປສ຺ສຕິ, ‘‘ສຎ຺ຎໍ…ເປ… ສງ຺ຂາເຣ…ເປ… ວິຎ຺ຎາຓໍ ອນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ປສ຺ສຕີຕິ. ອິທໍ ຎາຓໍ.

ໂສ ປຣິມຸຈ຺ຈຕິ ຣູເປນ, ປຣິມຸຈ຺ຈຕິ ເວທນາຍ, ປຣິມຸຈ຺ຈຕິ ສຎ຺ຎາຍ, ປຣິມຸຈ຺ຈຕິ ສງ຺ຂາເຣຫິ, ປຣິມຸຈ຺ຈຕິ ວິຎ຺ຎາຓມ຺ຫາ, ປຣິມຸຈ຺ຈຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ມາຕິ ວທາມີຕິ. ອິທໍ ຎາຓຎ຺ຈ ເຎຍ຺ຍຎ຺ຈ.

‘‘ສພ຺ເພ ¶ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາ’’ຕິ ອິທໍ ເຎຍ຺ຍໍ. ‘‘ຍທາ ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ ອິທໍ ຎາຓໍ. ‘‘ອຖ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ ທຸກ຺ເຂ ເອສ ມຄ຺ໂຄ ວິສຸທ຺ຘິຍາ’’ຕິ ອິທໍ ຎາຓຎ຺ຈ ເຎຍ຺ຍຎ຺ຈ.

‘‘ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ທຸກ຺ຂາ’’ຕິ ອິທໍ ເຎຍ຺ຍໍ. ‘‘ຍທາ ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ ອິທໍ ຎາຓໍ. ‘‘ອຖ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ ທຸກ຺ເຂ ເອສ ມຄ຺ໂຄ ວິສຸທ຺ຘິຍາ’’ຕິ ອິທໍ ຎາຓຎ຺ຈ ເຎຍ຺ຍຎ຺ຈ.

‘‘ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ ອນຕ຺ຕາ’’ຕິ ອິທໍ ເຎຍ຺ຍໍ. ‘‘ຍທາ ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ ອິທໍ ຎາຓໍ. ‘‘ອຖ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ ທຸກ຺ເຂ ເອສ ມຄ຺ໂຄ ວິສຸທ຺ຘິຍາ’’ຕິ ອິທໍ ຎາຓຎ຺ຈ ເຎຍ຺ຍຎ຺ຈ.

‘‘ເຍ ¶ ຫິ ເກຈິ, ໂສຓ [ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໓.໔໙], ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ອນິຈ຺ເຈນ ຣູເປນ ທຸກ຺ເຂນ ວິປຣິຓາມຘມ຺ເມນ ‘ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີ’ຕິ ວາ ສມນຸປສ຺ສນ຺ຕິ, ‘ສທິໂສຫມສ຺ມີ’ຕິ ວາ ສມນຸປສ຺ສນ຺ຕິ, ‘ຫີໂນຫມສ຺ມີ’ຕິ ວາ ສມນຸປສ຺ສນ຺ຕິ. ກິມຎ຺ຎຕ຺ຣ ຍຖາຠູຕສ຺ສ ອທສ຺ສນາ. ອນິຈ຺ຈາຍ ເວທນາຍ…ເປ… ອນິຈ຺ຈາຍ ສຎ຺ຎາຍ…ເປ… ອນິຈ຺ເຈຫິ ສງ຺ຂາເຣຫິ…ເປ… ອນິຈ຺ເຈນ ວິຎ຺ຎາເຓນ ທຸກ຺ເຂນ ວິປຣິຓາມຘມ຺ເມນ ‘ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີ’ຕິ ວາ ສມນຸປສ຺ສນ຺ຕິ, ‘ສທິໂສຫມສ຺ມີ’ຕິ ວາ ສມນຸປສ຺ສນ຺ຕິ, ‘ຫີໂນຫມສ຺ມີ’ຕິ ວາ ສມນຸປສ຺ສນ຺ຕິ, ກິມຎ຺ຎຕ຺ຣ ຍຖາຠູຕສ຺ສ ອທສ຺ສນາ’’ຕິ. ອິທໍ ເຎຍ຺ຍໍ.

‘‘ເຍ ຈ ໂຂ ເກຈິ, ໂສຓ, ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ອນິຈ຺ເຈນ ຣູເປນ ທຸກ຺ເຂນ ວິປຣິຓາມຘມ຺ເມນ ‘ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີ’ຕິປິ ນ ສມນຸປສ຺ສນ຺ຕິ, ‘ສທິໂສຫມສ຺ມີ’ຕິປິ ນ ສມນຸປສ຺ສນ຺ຕິ, ‘ຫີໂນຫມສ຺ມີ’ຕິປິ ນ ສມນຸປສ຺ສນ຺ຕິ, ກິມຎ຺ຎຕ຺ຣ ຍຖາຠູຕສ຺ສ ທສ຺ສນາ. ອນິຈ຺ຈາຍ ເວທນາຍ…ເປ… ອນິຈ຺ຈາຍ ສຎ຺ຎາຍ…ເປ… ອນິຈ຺ເຈຫິ ສງ຺ຂາເຣຫິ…ເປ… ອນິຈ຺ເຈນ ວິຎ຺ຎາເຓນ ທຸກ຺ເຂນ ວິປຣິຓາມຘມ຺ເມນ ‘ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີ’ຕິປິ ນ ສມນຸປສ຺ສນ຺ຕິ, ‘ສທິໂສຫມສ຺ມີ’ຕິປິ ¶ ນ ສມນຸປສ຺ສນ຺ຕິ, ‘ຫີໂນຫມສ຺ມີ’ຕິປິ ນ ສມນຸປສ຺ສນ຺ຕິ, ກິມຎ຺ຎຕ຺ຣ ຍຖາຠູຕສ຺ສ ທສ຺ສນາຕິ. ອິທໍ ຎາຓໍ.

‘‘ເຍ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ວິຠາວຍນ຺ຕິ, ຄມ຺ຠີຣປຎ຺ເຎນ ສຸເທສິຕານິ;

ກິຎ຺ຈາປິ ເຕ ໂຫນ຺ຕິ ຠຸສໍ ປມຕ຺ຕາ [ຠຸສປ຺ປມຕ຺ຕາ (ສີ.) ປສ຺ສ ຂຸ. ປາ. ໖໐໙], ນ ເຕ ຠວໍ ອຏ຺ຐມມາທິຍນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ຍຖິນ຺ທຂີໂລ ¶ ປຖວິສ຺ສິໂຕ ສິຍາ, ຈຕຸພ຺ຠິ ວາເຕຫິ ອສມ຺ປກມ຺ປິໂຍ;

ຕຖູປມໍ ¶ ສປ຺ປຸຣິສໍ ວທາມິ, ໂຍ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ອເວຈ຺ຈ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ.

‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສຕາປຕ຺ຕິຍງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຣິຍສາວໂກ ອາກງ຺ຂມາໂນ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ ‘ຂີຓນິຣໂຍມ຺ຫິ, ຂີຓຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິ, ຂີຓເປຕ຺ຕິວິສໂຍ, ຂີຓາປາຍທຸຄ຺ຄຕິວິນິປາໂຕ, ໂສຕາປນ຺ໂນຫມສ຺ມິ ອວິນິປາຕຘມ຺ໂມ ນິຍໂຕ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍໂຓ, ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸປຣມໍ [ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸປຣໂມ (ສີ.)] ເທເວ ຈ ມນຸສ຺ເສ ຈ ສນ຺ຘາວິຕ຺ວາ ສໍສຣິຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວກສ຺ສ ຕຖາຄເຕ ສທ຺ຘາ ນິວິຏ຺ຐາ ປຕິຏ຺ຐິຕາ ວິຣູຬ຺ຫາ ມູລຊາຕາ ອສໍຫາຣິຍາ ສມເຓນ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວາ ເທເວນ ວາ ມາເຣນ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ວາ ເກນຈິ ວາ ໂລກສ຺ມິໍ ສຫ ຘມ຺ເມນ, ຘມ຺ເມ ໂຂ ປນ ນິຏ຺ຐໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ, ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ອກາລິໂກ ເອຫິປສ຺ສິໂກ ໂອປເນຍ຺ຍິໂກ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິຎ຺ຎູຫິ, ຍທິທໍ ມທນິມ຺ມທໂນ…ເປ… ນິໂຣໂຘ ນິພ຺ພານໍ, ສຫ ຘມ຺ມິຍາ ໂຂ ປນສ຺ສ ໂຫນ຺ຕິ ອິຏ຺ຐາ ກນ຺ຕາ ປິຍາ ມນາປາ ຄິຫີ ເຈວ ປພ຺ພຊິຕາ ຈ. ອຣິຍກນ຺ເຕຫິ ໂຂ ປນ ສີເລຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ ອຂຓ຺ເຑຫິ ອຈ຺ຉິທ຺ເທຫິ ອສພເລຫິ ອກມ຺ມາເສຫິ ຠຸຊິສ຺ເສຫິ ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຏ຺ເຐຫິ ອປຣາມຏ຺ເຐຫິ ສມາຘິສໍວຕ຺ຕນິເກຫິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຍງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຣິຍສາວໂກ ອາກງ຺ຂມາໂນ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ ‘ຂີຓນິຣໂຍມ຺ຫິ, ຂີຓຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິ, ຂີຓເປຕ຺ຕິວິສໂຍ, ຂີຓາປາຍທຸຄ຺ຄຕິວິນິປາໂຕ, ໂສຕາປນ຺ໂນຫມສ຺ມິ ອວິນິປາຕຘມ຺ໂມ ¶ ນິຍໂຕ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍໂຓ, ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸປຣມໍ ເທເວ ຈ ມນຸສ຺ເສ ຈ ສນ຺ຘາວິຕ຺ວາ ສໍສຣິຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’’ຕິ.

‘‘ຍສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຠາວິຕານິ [ສຸຠາວິຕານິ (ສີ. ກ.) ປສ຺ສ ສຸ. ນິ. ໕໑໒], ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ພຫິທ຺ຘາ ຈ ສພ຺ພໂລເກ;

ນິພ຺ພິຊ຺ຌ ອິມໍ ປຣຎ຺ຈ ໂລກໍ, ກາລໍ ກງ຺ຂຕິ ຠາວິໂຕ ສທນ຺ໂຕ’’ຕິ.

‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມປທານິ [ປສ຺ສ ອ. ນິ. ໔.໒໙]. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ອນຠິຊ຺ຌາ ຘມ຺ມປທໍ, ອພ຺ຍາປາໂທ ຘມ຺ມປທໍ, ສມ຺ມາສຕິ ຘມ຺ມປທໍ, ສມ຺ມາສມາຘິ ຘມ຺ມປທໍ, ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຘມ຺ມປທານີ’’ຕິ. ອຍໍ ຠາວນາ.

ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ທສ຺ສນຎ຺ຈ ຠາວນາ ຈ? ‘‘ປຎ຺ຈ ຉິນ຺ເທ ປຎ຺ຈ ຊເຫ’’ຕິ ອິທໍ ທສ຺ສນໍ. ‘‘ປຎ຺ຈ ຈຸຕ຺ຕຣິ ຠາວເຍ. ປຎ຺ຈ ສງ຺ຄາຕິໂຄ ຠິກ຺ຂຸ, ໂອຆຕິຓ຺ໂຓຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ອຍໍ ຠາວນາ. ອິທໍ ທສ຺ສນຎ຺ຈ ຠາວນາ ຈ.

‘‘ຕີຓິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ [ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໕.໔໙໓]. ກຕມານິ ຕີຓິ, ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຎ຺ຎາຕາວິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອນຠິສເມຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອຣິຍສຈ຺ຈສ຺ສ ອຠິສມຍາຍ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ ວາຍມຕິ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ປທຫຕິ, ອນຠິສເມຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂສມຸທຍສ຺ສ ¶ ອຣິຍສຈ຺ຈສ຺ສ…ເປ… ທຸກ຺ຂນິໂຣຘສ຺ສ…ເປ… ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິຍາ ປຏິປທາຍ ອຣິຍສຈ຺ຈສ຺ສ ອຠິສມຍາຍ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ ວາຍມຕິ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ປທຫຕິ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍ’’ນ຺ຕິ. ອິທໍ ທສ຺ສນໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ’ຕິ…ເປ… ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎາຕາວິນ຺ທ຺ຣິຍໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ ¶ ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາຕິ ປຊານາຕິ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎາຕາວິນ຺ທ຺ຣິຍ’’ນ຺ຕິ. ອຍໍ ຠາວນາ.

‘‘ສພ຺ພປາປສ຺ສ ອກຣຓໍ, ກຸສລສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທາ;

ສຈິຕ຺ຕປຣິໂຍທາປນໍ, ເອຕໍ ພຸທ຺ຘານ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຕີຓິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ພາລສ຺ສ ພາລລກ຺ຂຓານິ ພາລນິມິຕ຺ຕານິ ພາລາປທານານິ, ເຍຫິ ພາລໍ ພາໂລຕິ ປເຣ ສຎ຺ຊານນ຺ຕິ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ພາໂລ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຈ຺ຈິນ຺ຕິຕຈິນ຺ຕີ ຈ ໂຫຕິ, ທຸພ຺ຠາສິຕຠາສີ ຈ ໂຫຕິ, ທຸກ຺ກຏກມ຺ມກາຣີ [ທຸກ຺ກຕກມ຺ມກາຣີ (ສີ.) ມ. ນິ. ໓.໒໔໖; ອ. ນິ. ໓.໓ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ຈ ໂຫຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິ ພາລສ຺ສ ພາລລກ຺ຂຓານິ ພາລນິມິຕ຺ຕານິ ພາລາປທານານິ.

‘‘ຕີຓິມານິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ປຓ຺ຑິຕລກ຺ຂຓານິ ປຓ຺ຑິຕນິມິຕ຺ຕານິ ປຓ຺ຑິຕາປທານານິ, ເຍຫິ ປຓ຺ຑິຕໍ ປຓ຺ຑິໂຕຕິ ປເຣ ສຎ຺ຊານນ຺ຕິ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ປຓ຺ຑິໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຈິນ຺ຕິຕຈິນ຺ຕີ ຈ ໂຫຕິ, ສຸຠາສິຕຠາສີ ຈ ໂຫຕິ, ສຸກຕກມ຺ມກາຣີ ຈ ໂຫຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິ ປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ປຓ຺ຑິຕລກ຺ຂຓານິ ປຓ຺ຑິຕນິມິຕ຺ຕານິ ປຓ຺ຑິຕາປທານານີ’’ຕິ.

‘‘ປຖວີສໂມ ນຕ຺ຖິ ວິຕ຺ຖໂຕ, ນິນ຺ໂນ ປາຕາລສໂມ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ເມຣຸສໂມ ນຕ຺ຖິ ອຸນ຺ນໂຕ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສທິໂສ ນຕ຺ຖິ ໂປຣິໂສ’’ຕິ.

‘‘‘ໂຫຕຸ ¶ , ເທວານມິນ຺ທ, ສຸຠາສິເຕນ ຊໂຍຕິ. ໂຫຕຸ, ເວປຈິຕ຺ຕິ ສຸຠາສິເຕນ ຊໂຍຕິ. ຠຓ, ເວປຈິຕ຺ຕິ, ຄາຖ’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວປຈິຕ຺ຕິ ອສຸຣິນ຺ໂທ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ¶ ພາລາ ປຠິຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ [ປກຸຊ຺ເຌຍ຺ຍຸໍ (ສີ. ກ.) ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໑.໒໕໑], ໂນ ຈສ຺ສ ປຏິເສຘໂກ;

ຕສ຺ມາ ຠຸເສນ ທຓ຺ເຑນ, ຘີໂຣ ພາລໍ ນິເສຘເຍ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕາຍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວປຈິຕ຺ຕິນາ ອສຸຣິນ຺ເທນ ຄາຖາຍ ອສຸຣາ ອນຸໂມທິໍສຸ, ເທວາ ຕຸຓ຺ຫີ ອເຫສຸໍ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວປຈິຕ຺ຕິ ອສຸຣິນ຺ໂທ ສກ຺ກໍ ເທວານມິນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈ ‘ຠຓ, ເທວານມິນ຺ທ, ຄາຖ’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ເອຕເທວ ອຫໍ ມຎ຺ເຎ, ພາລສ຺ສ ປຏິເສຘນໍ;

ປຣໍ ສງ຺ກຸປິຕໍ ຎຕ຺ວາ, ໂຍ ສໂຕ ອຸປສມ຺ມຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕາຍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ເກນ ເທວານມິນ຺ເທນ ຄາຖາຍ ເທວາ ອນຸໂມທິໍສຸ, ອສຸຣາ ຕຸຓ຺ຫີ ອເຫສຸໍ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ເວປຈິຕ຺ຕິໍ ອສຸຣິນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈ ‘ຠຓ, ເວປຈິຕ຺ຕິ, ຄາຖ’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວປຈິຕ຺ຕິ ອສຸຣິນ຺ໂທ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ເອຕເທວ ¶ ຕິຕິກ຺ຂາຍ, ວຊ຺ຊໍ ປສ຺ສາມິ ວາສວ;

ຍທາ ນໍ ມຎ຺ຎຕິ [ມຎ຺ຎຕີ (ສີ.) ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໑.໒໕໑] ພາໂລ, ຠຍາ ມ຺ຍາຍໍ ຕິຕິກ຺ຂຕິ;

ອຊ຺ຌາຣຸຫຕິ ທຸມ຺ເມໂຘ, ໂຄວ ຠິຍ຺ໂຍ ປລາຍິນ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຠາສິຕາຍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວປຈິຕ຺ຕິນາ ອສຸຣິນ຺ເທນ ຄາຖາຍ ອສຸຣາ ອນຸໂມທິໍສຸ, ເທວາ ຕຸຓ຺ຫີ ອເຫສຸໍ. ອຖ ໂຂ ເວປຈິຕ຺ຕິ ອສຸຣິນ຺ໂທ ສກ຺ກໍ ເທວານມິນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈ ‘ຠຓ, ເທວານມິນ຺ທ, ຄາຖ’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ອິມາ ຄາຖາໂຍ ອຠາສິ –

‘‘ກາມໍ ມຎ຺ຎຕຸ ວາ ມາ ວາ, ຠຍາ ມ຺ຍາຍໍ ຕິຕິກ຺ຂຕິ;

ສທຕ຺ຖປຣມາ ອຕ຺ຖາ, ຂນ຺ຕາ ຠິຍ຺ໂຍ ນ ວິຊ຺ຊຕິ.

‘‘ໂຍ ¶ ຫເວ ພລວາ ສນ຺ໂຕ, ທຸພ຺ພລສ຺ສ ຕິຕິກ຺ຂຕິ;

ຕມາຫຸ ປຣມໍ ຂນ຺ຕິໍ, ນິຈ຺ຈໍ ຂມຕິ ທຸພ຺ພໂລ.

‘‘ອພລໍ ຕໍ ພລໍ ອາຫຸ, ຍສ຺ສ ພາລພລໍ ພລໍ;

ພລສ຺ສ ຘມ຺ມຄຸຕ຺ຕສ຺ສ, ປຏິວຕ຺ຕາ ນ ວິຊ຺ຊຕິ.

‘‘ຕສ຺ເສວ ເຕນ ປາປິໂຍ, ໂຍ ກຸທ຺ຘໍ ປຏິກຸຊ຺ຌຕິ;

ກຸທ຺ຘໍ ອປ຺ປຏິກຸຊ຺ຌນ຺ໂຕ, ສງ຺ຄາມໍ ເຊຕິ ທຸຊ຺ຊຍໍ.

‘‘ອຸຠິນ຺ນມຕ຺ຖໍ ¶ ຈຣຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປຣສ຺ສ ຈ;

ປຣໍ ສງ຺ກຸປິຕໍ ຎຕ຺ວາ, ໂຍ ສໂຕ ອຸປສມ຺ມຕິ.

‘‘ອຸຠິນ຺ນໍ ຕິກິຈ຺ຉນ຺ຕານໍ, ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປຣສ຺ສ ຈ;

ຊນາ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ ພາໂລຕິ, ເຍ ຘມ຺ມສ຺ສ ອໂກວິທາ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕາສຸ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ເກນ ເທວານມິນ຺ເທນ ຄາຖາສຸ ເທວາ ອນຸໂມທິໍສຸ, ອສຸຣາ ຕຸຓ຺ຫີ ອເຫສຸ’’ນ຺ຕິ. ອິທໍ ປຣວຈນໍ.

໑໑໗. ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ສກວຈນຎ຺ຈ ປຣວຈນຎ຺ຈ?

ຍຎ຺ຈ ປຕ຺ຕໍ ຍຎ຺ຈ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ ອຸຠຍເມຕໍ ຣຊານຸກິຓ຺ຓໍ ອາຕຸຣສ຺ສານຸສິກ຺ຂໂຕ. ເຍ ຈ ສິກ຺ຂາສາຣາ ສີລໍ ວຕໍ ຊີວິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອຸປຏ຺ຐານສາຣາ, ອຍເມໂກ ອນ຺ໂຕ. ເຍ ຈ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ ‘‘ນຕ຺ຖິ ກາເມສຸ ໂທໂສ’’ຕິ, ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ¶ ອນ຺ໂຕ. ອິຈ຺ເຈເຕ ອຸໂຠ ອນ຺ຕາ ກຏສິວຑ຺ຒນາ ກຏສິໂຍ ທິຏ຺ຐິໍ ວຑ຺ເຒນ຺ຕິ. ເອເຕ ອຸໂຠ ອນ຺ເຕ ອນຠິຎ຺ຎາຍ ໂອລີຍນ຺ຕິ ເອເກ ອຕິຘາວນ຺ຕິ ເອເກຕິ. ອິທໍ ປຣວຈນໍ.

ເຍ ຈ ໂຂ ເຕ ອຸໂຠ ອນ຺ເຕ ອຠິຎ຺ຎາຍ ຕຕ຺ຣ ຈ ນ ອເຫສຸໍ, ເຕນ ຈ ອມຎ຺ຎິໍສຸ, ວຏ຺ຏໍ ເຕສໍ ນຕ຺ຖິ ປຎ຺ຎາປນາຍາຕິ. ອິທໍ ສກວຈນໍ. ອຍໍ ອຸທາໂນ ສກວຈນຎ຺ຈ ປຣວຈນຎ຺ຈ.

ຣາຊາ ປເສນທິ [ປສ຺ເສນທິ (ກ.) ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໑.໑໑໓] ໂກສໂລ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ອິຘ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຣໂຫຄຕສ຺ສ ປຏິສລ຺ລີນສ຺ສ ¶ ເອວໍ ເຈຕໂສ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ ‘‘ເກສໍ ນຸ ໂຂ ປິໂຍ ອຕ຺ຕາ, ເກສໍ ອປ຺ປິໂຍ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕທໂຫສິ ‘‘ເຍ ຈ ໂຂ ເກຈິ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ, ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ, ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອປ຺ປິໂຍ ອຕ຺ຕາ. ກິຎ຺ຈາປິ ເຕ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸໍ ‘ປິໂຍ ໂນ ອຕ຺ຕາ’ຕິ, ອຖ ໂຂ ເຕສໍ ອປ຺ປິໂຍ ອຕ຺ຕາ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຍໍ ຫິ ອປ຺ປິໂຍ ອປ຺ປິຍສ຺ສ ກເຣຍ຺ຍ, ຕໍ ເຕ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕໂນ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ອປ຺ປິໂຍ ອຕ຺ຕາ. ເຍ ຈ ໂຂ ເກຈິ ກາເຍນ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ, ວາຈາຍ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ, ມນສາ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ, ເຕສໍ ປິໂຍ ອຕ຺ຕາ. ກິຎ຺ຈາປິ ເຕ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸໍ ‘ອປ຺ປິໂຍ ໂນ ອຕ຺ຕາ’ຕິ, ອຖ ໂຂ ເຕສໍ ປິໂຍ ອຕ຺ຕາ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຍໍ ຫິ ປິໂຍ ປິຍສ຺ສ ກເຣຍ຺ຍ ¶ . ຕໍ ເຕ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕໂນ ກໂຣນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ປິໂຍ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ.

‘‘ເອວເມຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເອວເມຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ຫິ ເກຈິ, ມຫາຣາຊ, ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ, ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ, ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ອປ຺ປິໂຍ ອຕ຺ຕາ. ກິຎ຺ຈາປິ ເຕ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸໍ ‘ປິໂຍ ໂນ ອຕ຺ຕາ’ຕິ, ອຖ ໂຂ ເຕສໍ ອປ຺ປິໂຍ ອຕ຺ຕາ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຍໍ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ອປ຺ປິໂຍ ອປ຺ປິຍສ຺ສ ກເຣຍ຺ຍ, ຕໍ ເຕ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕໂນ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ອປ຺ປິໂຍ ອຕ຺ຕາ. ເຍ ຈ ໂຂ ເກຈິ ມຫາຣາຊ ກາເຍນ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ, ວາຈາຍ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ, ມນສາ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ, ເຕສໍ ປິໂຍ ອຕ຺ຕາ. ກິຎ຺ຈາປິ ເຕ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸໍ ‘ອປ຺ປິໂຍ ໂນ ອຕ຺ຕາ’ຕິ, ອຖ ໂຂ ເຕສໍ ປິໂຍ ອຕ຺ຕາ. ຕໍ ¶ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຍໍ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ປິໂຍ ປິຍສ຺ສ ກເຣຍ຺ຍ, ຕໍ ເຕ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕໂນ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ປິໂຍ ອຕ຺ຕາຕິ. ອິທມໂວຈ ຠຄວາ…ເປ… ສຕ຺ຖາ –

‘‘ອຕ຺ຕານຎ຺ເຈ ປິຍໍ ຊຎ຺ຎາ, ນ ນໍ ປາເປນ ສໍຍຸເຊ;

ນ ຫິ ຕໍ ສຸລຠໍ ໂຫຕິ, ສຸຂໍ ທຸກ຺ກຏກາຣິນາ.

‘‘ອນ຺ຕເກນາຘິປນ຺ນສ຺ສ [ມຣເຓນາຠິຠູຕສ຺ສ (ກ.) ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໑.໑໑໕], ຊຫໂຕ ມານຸສໍ ຠວໍ;

ກິໍ ຫິ ຕສ຺ສ ສກໍ ໂຫຕິ, ກິຎ຺ຈ ອາທາຍ ຄຈ຺ຉຕິ;

ກິຎ຺ຈສ຺ສ ອນຸຄໍ ໂຫຕິ, ຉາຍາວ ອນປາຍິນີ.

‘‘ອຸໂຠ ປຸຎ຺ຎຎ຺ຈ ປາປຎ຺ຈ, ຍໍ ມຈ຺ໂຈ ກຸຣຸເຕ ອິຘ;

ຕຎ຺ຫິ ຕສ຺ສ ສກໍ ໂຫຕິ, ຕໍວ ອາທາຍ ຄຈ຺ຉຕິ;

ຕໍວສ຺ສ ອນຸຄໍ ໂຫຕິ, ຉາຍາວ ອນປາຍິນີ.

‘‘ຕສ຺ມາ ¶ ກເຣຍ຺ຍ ກລ຺ຍາຓໍ, ນິຈຍໍ ສມ຺ປຣາຍິກໍ;

ປຸຎ຺ຎານິ ປຣໂລກສ຺ມິໍ, ປຕິຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ ປາຓິນ’’ນ຺ຕິ.

ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ປຣວຈນໍ. ອນຸຄີຕິ ສກວຈນໍ. ອິທໍ ສກວຈນຎ຺ຈ ປຣວຈນຎ຺ຈ.

ປຎ຺ເຫ ປຸຈ຺ຉິເຕ ອິທໍ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ, ອິທໍ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ, ອິທໍ ປຫາຕພ຺ພໍ, ອິທໍ ຠາເວຕພ຺ພໍ, ອິທໍ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພໍ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ເອວໍຄຫິຕາ ອິທໍ ຜລໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຍນ຺ຕິ. ເຕສໍ ¶ ເອວໍຄຫິຕານໍ ອຍມຕ຺ໂຖ ອິຕິ ອິທໍ ວິສຊ຺ຊນີຍໍ. ‘‘ອຸຬາໂຣ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ’’ຕິ ພຸທ຺ຘອຸຬາຣຕໍ ຘມ຺ມສ຺ວາກ຺ຂາຕຕໍ ສງ຺ຆສຸປ຺ປຏິປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ເອກໍເສເນວ ນິທ຺ທິເສ. ‘‘ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາ’’ຕິ ‘‘ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ທຸກ຺ຂາ’’ຕິ ‘‘ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ ອນຕ຺ຕາ’’ຕິ ເອກໍເສເນວ ນິທ຺ທິເສ. ຍໍ ວາ ປນຎ຺ຎມ຺ປິ ເອວໍ ຊາຕິຍໍ. ອິທໍ ວິສຊ຺ຊນີຍໍ.

‘‘ອາກງ຺ຂໂຕ ເຕ ນຣທມ຺ມສາຣຖິ [ນຣທມ຺ມສາຣຖີ (ສີ.)], ເທວາ ມນຸສ຺ສາ ມນສາ ວິຈິນ຺ຕິຕໍ;

ສພ຺ເພ ນ ຊຎ຺ຎາ ກສິຓາປິ ປາຓິໂນ, ສນ຺ຕໍ ສມາຘິໍ ອຣຓໍ ນິເສວໂຕ;

ເອຕ຺ຕໂກ ຠຄວາ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ເຘ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ເຘ ວິມຸຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ເຘ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນກ຺ຂນ຺ເຘ ອິຣິຍາຍໍ ປຠາເວ ຫິເຕສິຕາຍໍ ກຣຸຓາຍໍ ອິທ຺ຘິຍນ຺ຕິ. ອິທໍ ອວິສຊ຺ຊນີຍໍ.

‘‘ຕຖາຄຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ໂລເກ ອຸປ຺ປາທາ ຕິຓ຺ຓໍ ຣຕນານໍ ອຸປ຺ປາໂທ ພຸທ຺ຘຣຕນສ຺ສ ຘມ຺ມຣຕນສ຺ສ ສງ຺ຆຣຕນສ຺ສ’’. ກິໍ ປມາຓານິ ຕີຓິ ຣຕນານີຕິ? ອິທໍ ອວິສຊ຺ຊນີຍໍ.

ພຸທ຺ຘວິສໂຍ ອວິສຊ຺ຊນີໂຍ. ປຸຄ຺ຄລປໂຣປຣຎ຺ຎຸຕາ ອວິສຊ຺ຊນີຍາ. ‘‘ປຸພ຺ພາ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂກຏິ ¶ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ ອວິຊ຺ຊານີວຣຓານໍ ສຕ຺ຕານໍ ຕຓ຺ຫາສໍໂຍຊນານໍ ສກິໍ ນິຣຍໍ ສກິໍ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິໍ ສກິໍ ເປຕ຺ຕິວິສຍໍ ສກິໍ ອສຸຣໂຍນິໍ ສກິໍ ເທເວ ສກິໍ ມນຸສ຺ເສ ສນ຺ຘາວິຕໍ ສໍສຣິຕໍ’’. ກຕມາ ປຸພ຺ພາ ໂກຏີຕິ ອວິສຊ຺ຊນີຍໍ. ນ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ສາວການໍ ຎາຓເວກລ຺ເລນ. ທຸວິຘາ ພຸທ຺ຘານໍ ຠຄວນ຺ຕານໍ ເທສນາ ອຕ຺ຕູປນາຍິກາ ຈ ປຣູປນາຍິກາ ຈ. ນ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ປຣູປນາຍິກາ. ນຕ຺ຖິ ພຸທ຺ຘານໍ ຠຄວນ຺ຕານໍ ອວິຊານນາຕິ [ອປ຺ປຊານນາຕິ (ສີ.)] ອຕ຺ຕູປນາຍິກາ. ຍຖາ ຠຄວາ ໂກກາລິກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເອວມາຫ –

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ¶ ¶ , ຠິກ຺ຂຸ, ວີສຕິຂາຣິໂກ ໂກສລໂກ ຕິລວາໂຫ…ເປ… ນ ຕ຺ເວວ ເອໂກ ອພ຺ພຸໂທ ນິຣໂຍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ຠິກ຺ຂຸ, ວີສຕິ ອພ຺ພຸທາ ນິຣຍາ, ເອວເມໂກ ນິຣພ຺ພຸໂທ ນິຣໂຍ [ນິຣພ຺ພຸທນິຣໂຍ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໘໑)]. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂຸ, ວີສຕິ ນິຣພ຺ພຸທາ ນິຣຍາ, ເອວເມໂກ ອພໂພ ນິຣໂຍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂຸ, ວີສຕິ ອພພາ ນິຣຍາ, ເອວເມໂກ ອຏໂຏ ນິຣໂຍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂຸ, ວີສຕິ ອຏຏາ ນິຣຍາ, ເອວເມໂກ ອຫໂຫ ນິຣໂຍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂຸ, ວີສຕິ ອຫຫາ ນິຣຍາ, ເອວເມໂກ ກຸມຸໂທ ນິຣໂຍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂຸ, ວີສຕິ ກຸມຸທາ ນິຣຍາ, ເອວເມໂກ ໂສຄນ຺ຘິໂກ ນິຣໂຍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂຸ, ວີສຕິ ໂສຄນ຺ຘິກາ ນິຣຍາ, ເອວເມໂກ ອຸປ຺ປລໂກ ນິຣໂຍ [ອຸປ຺ປລນິຣໂຍ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໘໑)]. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂຸ, ວີສຕິ ອຸປ຺ປລກາ ນິຣຍາ, ເອວເມໂກ ປຸຓ຺ຑຣີໂກ ນິຣໂຍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂຸ, ວີສຕິ ປຸຓ຺ຑຣີກາ ນິຣຍາ, ເອວເມໂກ ປທຸໂມ ນິຣໂຍ. ປທຸເມ ປນ, ຠິກ຺ຂຸ, ນິຣເຍ ໂກກາລິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອຸປປນ຺ໂນ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຆາເຕຕ຺ວາ’’ຕິ. ຍໍ ວາ ປນ ກິຎ຺ຈິ ຠຄວາ ອາຫ ‘‘ອຍໍ ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ ອສງ຺ຂ຺ເຍໂຍ’’ຕິ. ສພ຺ພໍ ຕໍ ອວິສຊ຺ຊນີຍໍ. ອິທໍ ອວິສຊ຺ຊນີຍໍ.

໑໑໙. ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ວິສຊ຺ຊນີຍຎ຺ຈ ອວິສຊ຺ຊນີຍຎ຺ຈ, ຍທາ ໂສ ອຸປໂກ ອາຊີວໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ອາຫ ‘‘ກຸຫິໍ, ອາວຸໂສ ໂຄຕມ, ຄມິສ຺ສສີ’’ຕິ. ຠຄວາ ອາຫ –

‘‘ພາຣາຓສິໍ ຄມິສ຺ສາມິ, ອຫໍ ຕໍ ອມຕທຸນ຺ທຸຠິໍ;

ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕຸໍ, ໂລເກ ອປ຺ປຏິວຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ.

ອຸປໂກ ອາຊີວໂກ ອາຫ ‘‘‘ຊິໂນ’ຕິ ໂຂ ອາວຸໂສ, ໂຠ ໂຄຕມ, ປຏິຊານາສີ’’ຕິ. ຠຄວາ ອາຫ –

‘‘ມາທິສາ ¶ ເວ ຊິນາ [ຊິນາ ເວ ມາທິສາ (ສີ. ກ.) ປສ຺ສ ມ. ນິ. ໒.໓໔໑] ໂຫນ຺ຕິ, ເຍ ປຕ຺ຕາ ອາສວກ຺ຂຍໍ;

ຊິຕາ ເມ ປາປກາ ຘມ຺ມາ, ຕສ຺ມາຫໍ ອຸປກາ ຊິໂນ’’ຕິ.

ກຖໍ ຊິໂນ ເກນ ຊິໂນຕິ ວິສຊ຺ຊນີຍໍ. ກຕໂມ ຊິໂນຕິ ອວິສຊ຺ຊນີຍໍ. ກຕໂມ ອາສວກ຺ຂໂຍ, ຣາຄກ຺ຂໂຍ ໂທສກ຺ຂໂຍ ໂມຫກ຺ຂໂຍຕິ ວິສຊ຺ຊນີຍໍ. ກິຕ຺ຕໂກ ອາສວກ຺ຂໂຍຕິ ອວິສຊ຺ຊນີຍໍ. ອິທໍ ¶ ວິສຊ຺ຊນີຍຎ຺ຈ ອວິສຊ຺ຊນີຍຎ຺ຈ.

ອຕ຺ຖິ ¶ ຕຖາຄໂຕຕິ ວິສຊ຺ຊນີຍໍ. ອຕ຺ຖິ ຣູປນ຺ຕິ ວິສຊ຺ຊນີຍໍ. ຣູປໍ ຕຖາຄໂຕຕິ ອວິສຊ຺ຊນີຍໍ. ຣູປວາ ຕຖາຄໂຕຕິ ອວິສຊ຺ຊນີຍໍ. ຣູເປ ຕຖາຄໂຕຕິ ອວິສຊ຺ຊນີຍໍ. ຕຖາຄເຕ ຣູປນ຺ຕິ ອວິສຊ຺ຊນີຍໍ. ເອວໍ ອຕ຺ຖິ ເວທນາ…ເປ… ສຎ຺ຎາ…ເປ… ສງ຺ຂາຣາ…ເປ… ອຕ຺ຖິ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ວິສຊ຺ຊນີຍໍ. ວິຎ຺ຎາຓໍ ຕຖາຄໂຕຕິ ອວິສຊ຺ຊນີຍໍ. ວິຎ຺ຎາຓວາ ຕຖາຄໂຕຕິ ອວິສຊ຺ຊນີຍໍ. ວິຎ຺ຎາເຓ ຕຖາຄໂຕຕິ ອວິສຊ຺ຊນີຍໍ. ຕຖາຄເຕ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ອວິສຊ຺ຊນີຍໍ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຣູເປນ ຕຖາຄໂຕຕິ ອວິສຊ຺ຊນີຍໍ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ເວທນາຍ…ເປ… ສຎ຺ຎາຍ…ເປ… ສງ຺ຂາເຣຫິ…ເປ… ວິຎ຺ຎາເຓນ ຕຖາຄໂຕຕິ ອວິສຊ຺ຊນີຍໍ. ອຍໍ ໂສ ຕຖາຄໂຕ ອຣູປໂກ…ເປ… ອເວທນໂກ…ເປ… ອສຎ຺ຎໂກ…ເປ… ອສງ຺ຂາຣໂກ…ເປ… ອວິຎ຺ຎາຓໂກຕິ ອວິສຊ຺ຊນີຍໍ. ອິທໍ ວິສຊ຺ຊນີຍຎ຺ຈ ອວິສຊ຺ຊນີຍຎ຺ຈ.

ປສ຺ສຕິ ຠຄວາ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຕ຺ເຕ ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ເອວໍ ສພ຺ພໍ…ເປ… ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊານາຕີຕິ ວິສຊ຺ຊນີຍໍ. ກຕເມ ສຕ຺ຕາ, ກຕໂມ ຕຖາຄໂຕຕິ ອວິສຊ຺ຊນີຍໍ. ອິທໍ ວິສຊ຺ຊນີຍຎ຺ຈ ອວິສຊ຺ຊນີຍຎ຺ຈ.

ອຕ຺ຖິ ຕຖາຄໂຕຕິ ວິສຊ຺ຊນີຍໍ. ອຕ຺ຖິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາຕິ ອວິສຊ຺ຊນີຍໍ. ອິທໍ ວິສຊ຺ຊນີຍຎ຺ຈ ອວິສຊ຺ຊນີຍຎ຺ຈ.

‘‘ອນ຺ຕເກນາຘິປນ຺ນສ຺ສ ¶ , ຊຫໂຕ ມານຸສໍ ຠວໍ;

ກິໍ ຫິ ຕສ຺ສ ສກໍ ໂຫຕິ, ກິຎ຺ຈ ອາທາຍ ຄຈ຺ຉຕິ;

ກິຎ຺ຈສ຺ສ ອນຸຄໍ ໂຫຕິ, ຉາຍາວ ອນປາຍິນີ.

‘‘ອຸໂຠ ປຸຎ຺ຎຎ຺ຈ ປາປຎ຺ຈ, ຍໍ ມຈ຺ໂຈ ກຸຣຸເຕ ອິຘ;

ຕຎ຺ຫິ ຕສ຺ສ ສກໍ ໂຫຕິ, ຕໍວ [ຕຎ຺ຈ (ສີ. ກ.) ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໑.໑໑໕] ອາທາຍ ຄຈ຺ຉຕິ;

ຕໍວສ຺ສ ອນຸຄໍ ໂຫຕິ, ຉາຍາວ ອນປາຍິນີ’’ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ພາລໍ ປີຐສມາຣູຬ຺ຫໍ ວາ ມຎ຺ຈສມາຣູຬ຺ຫໍ ¶ ວາ ຉມາຍໍ [ຉມາຍ (ສີ. ກ.) ປສ຺ສ ມ. ນິ. ໓.໒໔໘] ວາ ເສມານໍ ຍານິສ຺ສ ປຸພ຺ເພ ປາປການິ ກມ຺ມານິ ກຕານິ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕານິ ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕານິ ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕານິ, ຕານິສ຺ສ ຕມ຺ຫິ ສມເຍ ໂອລມ຺ພນ຺ຕິ ອຊ຺ໂຌລມ຺ພນ຺ຕິ ¶ ອຠິປ຺ປລມ຺ພນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫຕໍ ປພ຺ພຕກູຏານໍ ຉາຍາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຖວິຍໍ ໂອລມ຺ພນ຺ຕິ ອຊ຺ໂຌລມ຺ພນ຺ຕິ ອຠິປ຺ປລມ຺ພນ຺ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ພາລໍ ປີຐສມາຣູຬ຺ຫໍ ວາ ມຎ຺ຈສມາຣູຬ຺ຫໍ ວາ ຉມາຍໍ ວາ ເສມານໍ ຍານິສ຺ສ ປຸພ຺ເພ ປາປການິ ກມ຺ມານິ ກຕານິ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕານິ ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕານິ ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕານິ, ຕານິສ຺ສ ຕມ຺ຫິ ສມເຍ ໂອລມ຺ພນ຺ຕິ ອຊ຺ໂຌລມ຺ພນ຺ຕິ ອຠິປ຺ປລມ຺ພນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ພາລສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘ອກຕໍ ວຕ ເມ ກລ຺ຍາຓໍ, ອກຕໍ ກຸສລໍ, ອກຕໍ ຠີຣຸຕ຺ຕາຓໍ. ກຕໍ ປາປໍ, ກຕໍ ລຸທ຺ທໍ, ກຕໍ ກິພ຺ພິສໍ, ຍາວຕາ ໂຠ ອກຕກລ຺ຍາຓານໍ ອກຕກຸສລານໍ ອກຕຠີຣຸຕ຺ຕາຓານໍ ກຕປາປານໍ ກຕລຸທ຺ທານໍ ກຕກິພ຺ພິສານໍ ຄຕິ, ຕໍ ຄຕິໍ ເປຈ຺ຈ ຄຈ຺ຉາມີ’ຕິ, ໂສ ໂສຈຕິ ກິລມຕິ ປຣິເທວຕິ ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ທຕິ ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຓ຺ຑິຕໍ ປີຐສມາຣູຬ຺ຫໍ ວາ ມຎ຺ຈສມາຣູຬ຺ຫໍ ວາ ຉມາຍໍ ວາ ເສມານໍ ຍານິສ຺ສ ປຸພ຺ເພ ກລ຺ຍາຓານິ ກມ຺ມານິ ກຕານິ ກາເຍນ ສຸຈຣິຕານິ ວາຈາຍ ສຸຈຣິຕານິ ມນສາ ສຸຈຣິຕານິ, ຕານິສ຺ສ ຕມ຺ຫິ ສມເຍ ໂອລມ຺ພນ຺ຕິ ອຊ຺ໂຌລມ຺ພນ຺ຕິ ອຠິປ຺ປລມ຺ພນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫຕໍ ປພ຺ພຕກູຏານໍ ຉາຍາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຖວິຍໍ ໂອລມ຺ພນ຺ຕິ ອຊ຺ໂຌລມ຺ພນ຺ຕິ ອຠິປ຺ປລມ຺ພນ຺ຕິ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຓ຺ຑິຕໍ ປີຐສມາຣູຬ຺ຫໍ ວາ ມຎ຺ຈສມາຣູຬ຺ຫໍ ວາ ຉມາຍໍ ວາ ເສມານໍ ຍານິສ຺ສ ປຸພ຺ເພ ກລ຺ຍາຓານິ ກມ຺ມານິ ກຕານິ ກາເຍນ ສຸຈຣິຕານິ ວາຈາຍ ສຸຈຣິຕານິ ມນສາ ສຸຈຣິຕານິ, ຕານິສ຺ສ ຕມ຺ຫິ ສມເຍ ໂອລມ຺ພນ຺ຕິ ອຊ຺ໂຌລມ຺ພນ຺ຕິ ອຠິປ຺ປລມ຺ພນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ‘ເອວໍ ໂຫຕິ ອກຕໍ ວຕ ເມ ປາປໍ ¶ , ອກຕໍ ລຸທ຺ທໍ, ອກຕໍ ກິພ຺ພິສໍ. ກຕໍ ກລ຺ຍາຓໍ, ກຕໍ ກຸສລໍ, ກຕໍ ຠີຣຸຕ຺ຕາຓໍ, ຍາວຕາ ໂຠ ອກຕປາປານໍ ¶ ອກຕລຸທ຺ທານໍ ອກຕກິພ຺ພິສານໍ ກຕກລ຺ຍາຓານໍ ກຕກຸສລານໍ ກຕຠີຣຸຕ຺ຕາຓານໍ ຄຕິ, ຕໍ ຄຕິໍ ເປຈ຺ຈ ຄຈ຺ຉາມີ’ຕິ, ໂສ ນ ໂສຈຕິ ນ ກິລມຕິ ນ ປຣິເທວຕິ ນ ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ທຕິ ນ ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ‘ກຕໍ ເມ ປຸຎ຺ຎໍ, ອກຕໍ ປາປໍ, ຍາ ຠວິສ຺ສຕິ ຄຕິ ອກຕປາປສ຺ສ ອກຕລຸທ຺ທສ຺ສ ອກຕກິພ຺ພິສສ຺ສ ກຕປຸຎ຺ຎສ຺ສ ກຕກຸສລສ຺ສ ກຕຠີຣຸຕ຺ຕາຓສ຺ສ, ຕໍ ເປຈ຺ຈ ຠເວ ຄຕິໍ ປຈ຺ຈນຸຠວິສ຺ສາມີ’ຕິ ວິປ຺ປຏິສາໂຣ ນ ຊາຍຕິ. ອວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິຕ຺ຖິຍາ ວາ ປຸຣິສສ຺ສ ວາ ຄິຫິໂນ ວາ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ວາ ຠທ຺ທກໍ ມຣຓໍ ຠທ຺ທິກາ ກາລງ຺ກິຣິຍາຕິ ວທາມີ’’ຕິ. ອິທໍ ກມ຺ມໍ.

‘‘ຕີຓິມານິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຈ຺ຈຣິຕານິ. ກຕມານິ ຕີຓິ, ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕໍ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິ ທຸຈ຺ຈຣິຕານິ. ຕີຓິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຈຣິຕານິ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ກາຍສຸຈຣິຕໍ ວຈີສຸຈຣິຕໍ ມໂນສຸຈຣິຕໍ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິ ສຸຈຣິຕານິ. ອິທໍ ກມ຺ມໍ.

‘‘ລາຠາ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸລທ຺ຘໍ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂໂຓ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິລທ຺ໂຘ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສາຍ. ທິຏ຺ຐາ ມຍາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ຜສ຺ສາຍຕນິກາ ນາມ ນິຣຍາ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ປສ຺ສຕິ ອນິຏ຺ຐຣູປໍເຍວ ປສ຺ສຕິ, ໂນ ອິຏ຺ຐຣູປໍ. ອກນ຺ຕຣູປໍເຍວ ປສ຺ສຕິ, ໂນ ກນ຺ຕຣູປໍ. ອມນາປຣູປໍເຍວ ປສ຺ສຕິ, ໂນ ມນາປຣູປໍ.

ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຓາຕິ…ເປ… ຆາເນນ…ເປ… ຊິວ຺ຫາຍ…ເປ… ກາເຍນ…ເປ… ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ມນສາ ຘມ຺ມໍ ວິຊານາຕິ ອນິຏ຺ຐຘມ຺ມໍເຍວ ວິຊານາຕິ, ໂນ ອິຏ຺ຐຘມ຺ມໍ. ອກນ຺ຕຘມ຺ມໍເຍວ ວິຊານາຕິ, ໂນ ກນ຺ຕຘມ຺ມໍ. ອມນາປຘມ຺ມໍເຍວ ວິຊານາຕິ, ໂນ ມນາປຘມ຺ມໍ. ລາຠາ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸລທ຺ຘໍ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂໂຓ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິລທ຺ໂຘ ¶ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສາຍ.

‘‘ທິຏ຺ຐາ ມຍາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ຜສ຺ສາຍຕນິກາ ນາມ ສຄ຺ຄາ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ປສ຺ສຕິ ອິຏ຺ຐຣູປໍເຍວ ປສ຺ສຕິ, ໂນ ອນິຏ຺ຐຣູປໍ. ກນ຺ຕຣູປໍເຍວ ປສ຺ສຕິ, ໂນ ອກນ຺ຕຣູປໍ. ມນາປຣູປໍເຍວ ປສ຺ສຕິ, ໂນ ອມນາປຣູປໍ. ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຓາຕິ…ເປ… ຆາເນນ ¶ …ເປ… ຊິວ຺ຫາຍ…ເປ… ກາເຍນ…ເປ… ມນສາ ຘມ຺ມໍ ວິຊານາຕິ ອິຏ຺ຐຘມ຺ມໍເຍວ ວິຊານາຕິ, ໂນ ອນິຏ຺ຐຘມ຺ມໍ. ກນ຺ຕຘມ຺ມໍເຍວ ວິຊານາຕິ, ໂນ ອກນ຺ຕຘມ຺ມໍ. ມນາປຘມ຺ມໍເຍວ ວິຊານາຕິ, ໂນ ອມນາປຘມ຺ມໍ. ລາຠາ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸລທ຺ຘໍ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂໂຓ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິລທ຺ໂຘ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສາຍາ’’ຕິ. ອຍໍ ວິປາໂກ.

‘‘ສຏ຺ຐິວສ຺ສສຫສ຺ສານິ, ປຣິປຸຓ຺ຓານິ ສພ຺ພໂສ;

ນິຣເຍ ປຈ຺ຈມານານໍ [ປຈ຺ຈມານສ຺ສ (ກ.) ປສ຺ສ ເປ. ວ. ໘໐໒], ກທາ ອນ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘ນຕ຺ຖິ ອນ຺ໂຕ ກຸໂຕ ອນ຺ໂຕ, ນ ອນ຺ໂຕ ປຏິທິສ຺ສຕິ [ປຕິທິສ຺ສຕິ (ສີ.) ຊາ. ໑.໔.໕໕];

ຕທາ ຫິ ປກຕໍ ປາປໍ, ຕຸຍ຺ຫໍ ມຍ຺ຫຎ຺ຈ ມາຣິສາ’’ຕິ.

໑໒໑. ຕຕ຺ຖ ¶ ກຕມໍ ກມ຺ມຎ຺ຈ ວິປາໂກ ຈ?

‘‘ອຘມ຺ມຈາຣີ ຫິ ນໂຣ ປມຕ຺ໂຕ, ຍຫິໍ ຍຫິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ໂຍ;

ໂສ ນໍ ອຘມ຺ໂມ ຈຣິໂຕ ຫນາຕິ, ສຍໍ ຄຫີໂຕ ຍຖາ ກຓ຺ຫສປ຺ໂປ.

‘‘ນ ຫິ [ປສ຺ສ ເຖຣຄາ. ໓໐໔] ຘມ຺ໂມ ອຘມ຺ໂມ ຈ, ອຸໂຠ ສມວິປາກິໂນ;

ອຘມ຺ໂມ ນິຣຍໍ ເນຕິ, ຘມ຺ໂມ ປາເປຕິ ສຸຄ຺ຄຕິ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຎ຺ຎານໍ ຠາຍິຕ຺ຖ, ສຸຂສ຺ເສຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຘິວຈນໍ ອິຏ຺ຐສ຺ສ ກນ຺ຕສ຺ສ ປິຍສ຺ສ ມນາປສ຺ສ ຍທິທໍ ¶ ປຸຎ຺ຎານິ. ອຠິຊານາມິ ໂຂ ປນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທີຆຣຕ຺ຕໍ ກຕານໍ ປຸຎ຺ຎານໍ ອິຏ຺ຐໍ [ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອິຏ຺ຐໍ (ສີ. ກ.) ປສ຺ສ ອິຕິວຸ. ໒໒] ກນ຺ຕໍ ປິຍໍ ມນາປໍ ວິປາກໍ ປຈ຺ຈນຸຠູຕໍ, ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ສໍວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏກປ຺ເປ ນ ອິມໍ [ນ ຍິມໍ (ອິຕິວຸ. ໒໒)] ໂລກໍ ປຸນຣາຄມາສິໍ. ສໍວຏ຺ຏມາເນ ສຸທາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກປ຺ເປ ອາຠສ຺ສຣູປໂຄ ໂຫມິ. ວິວຏ຺ຏມາເນ ກປ຺ເປ ສຸຎ຺ຎໍ ພ຺ຣຫ຺ມວິມານໍ ອຸປປຊ຺ຊາມິ. ຕຕ຺ຣ ສຸທາຫໍ [ສຸທໍ (ອິຕິວຸ. ໒໒)], ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ໂຫມິ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ອຠິຠູ ອນຠິຠູໂຕ ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸທໂສ ວສວຕ຺ຕີ. ຉຕ຺ຕິໍສກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ໂຂ ປນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ໂກ ອໂຫສິໍ ເທວານມິນ຺ໂທ, ອເນກສຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຣາຊາ ອໂຫສິໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ [ຈກ຺ກວຕ຺ຕິ (ກ.)] ຘມ຺ມິໂກ ຘມ຺ມຣາຊາ ຈາຕຸຣນ຺ໂຕ ວິຊິຕາວີ ຊນປທຕ຺ຖາວຣິຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຕຣຕນສມນ຺ນາຄໂຕ, ໂກ ປນ ວາໂທ ປເທສຣຊ຺ຊສ຺ສ? ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕທໂຫສິ ‘ກິສ຺ສ ນຸ ໂຂ ເມ ອິທໍ ກມ຺ມສ຺ສ ¶ ຜລໍ, ກິສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາໂກ, ເຍນາຫໍ ເອຕຣຫິ ເອວໍມຫິທ຺ຘິໂກ ເອວໍມຫານຸຠາໂວ’ຕິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕທໂຫສິ ‘ຕິຓ຺ຓໍ ໂຂ ເມ ອິທໍ ກມ຺ມານໍ ຜລໍ, ຕິຓ຺ຓໍ ກມ຺ມານໍ ວິປາໂກ. ເຍນາຫໍ ເອຕຣຫິ ເອວໍມຫິທ຺ຘິໂກ ເອວໍມຫານຸຠາໂວ’ຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ທານສ຺ສ ທມສ຺ສ ສໍຍມສ຺ສາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍຎ຺ຈ ທານໍ ໂຍ ຈ ທໂມ ໂຍ ຈ ສໍຍໂມ, ອິທໍ ກມ຺ມໍ. ໂຍ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ວິປາໂກ ປຈ຺ຈນຸຠູໂຕ, ອຍໍ ວິປາໂກ. ຕຖາ ຈູຬກມ຺ມວິຠງ຺ໂຄ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ.

ຍໍ ¶ ສຸຠສ຺ສ ມາຓວສ຺ສ ໂຕເທຍ຺ຍປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເທສິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເຍ ຘມ຺ມາ ອປ຺ປາຍຸກທີຆາຍຸກຕາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ພຫ຺ວາພາຘອປ຺ປາພາຘຕາຍ ອປ຺ເປສກ຺ຂມເຫສກ຺ຂຕາຍ ທຸພ຺ພຓ຺ຓສຸວຓ຺ຓຕາຍ ນີຈກຸລິກອຸຈ຺ຈກຸລິກຕາຍ ອປ຺ປໂຠຄມຫາໂຠຄຕາຍ ທຸປ຺ປຎ຺ຎປຎ຺ຎວນ຺ຕຕາຍ ຈ ¶ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ອິທໍ ກມ຺ມໍ. ຍາ ຕຕ຺ຖ ອປ຺ປາຍຸກທີຆາຍຸກຕາ…ເປ… ທຸປ຺ປຎ຺ຎປຎ຺ຎວນ຺ຕຕາ, ອຍໍ ວິປາໂກ. ອິທໍ ກມ຺ມຎ຺ຈ ວິປາໂກ ຈ.

‘‘ວາຈານຸຣກ຺ຂີ ມນສາ ສຸສໍວຸໂຕ, ກາເຍນ ຈ ນາກຸສລໍ ກຍິຣາ [ອກຸສລໍ ນ ກຍິຣາ (ສີ.) ປສ຺ສ ຘ. ປ. ໒໘໑];

ເອເຕ ຕໂຍ ກມ຺ມປເຖ ວິໂສຘເຍ, ອາຣາຘເຍ ມຄ຺ຄມິສິປ຺ປເວທິຕ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຍສ຺ສ ກາເຍນ ວາຈາຍ, ມນສາ ນຕ຺ຖິ ທຸກ຺ກຏໍ;

ສໍວຸຕໍ ຕີຫິ ຐາເນຫິ, ຕມຫໍ ພ຺ຣູມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຕີຓິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸສລມູລານິ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ອໂລໂຠ ກຸສລມູລໍ, ອໂທໂສ ກຸສລມູລໍ, ອໂມໂຫ ກຸສລມູລໍ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິ ກຸສລມູລານິ. ອິທໍ ກຸສລໍ. ‘‘ວິຊ຺ຊາ, ຠິກ຺ຂເວ [ວິຊ຺ຊາ ຈ ໂຂ ຠິກ຺ຂເວ (ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາເຍ)], ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ສມາປຕ຺ຕິຍາ ອນຸເທວ [ອນ຺ວເທວ (ສີ. ກ.), ສ຺ຍາທິກຓ຺ເຑ (ໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນ) ໑໑ ສຸຕ຺ຕໍ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ຫິຣີ ໂອຕ຺ຕປ຺ປຎ຺ຈາ’’ຕິ. ອິທໍ ກຸສລໍ.

‘‘ຍສ຺ສ ¶ ອຈ຺ຈນ຺ຕ ທຸສ຺ສີລ຺ຍໍ, ມາລຸວາ ສາລມິໂວຕ຺ຖຕໍ;

ກໂຣຕິ ໂສ ຕຖຕ຺ຕານໍ, ຍຖາ ນໍ ອິຈ຺ຉຕີ ທິໂສ’’ຕິ.

‘‘ອຕ຺ຕນາ ຫິ ກຕໍ ປາປໍ, ອຕ຺ຕຊໍ ອຕ຺ຕສມ຺ຠວໍ;

ອຠິມຕ຺ຖຕິ [ອຠິມນ຺ຖຕິ (ສີ.) ປສ຺ສ ຘ. ປ. ໑໖໑] ທຸມ຺ເມຘໍ, ວຊິຣໍວສ຺ມມຍໍ ມຓິ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ທສ ¶ ¶ ກມ຺ມປເຖ ນິເສວິຍ, ອກຸສລາກຸສເລຫິ ວິວຊ຺ຊິຕາ;

ຄຣຫາ ຈ ຠວນ຺ຕິ ເທວເຕ, ພາລມຕີ ນິຣເຍສຸ ປຈ຺ຈເຣ’’ຕິ.

‘‘ຕີຓິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອກຸສລມູລານິ [ປສ຺ສ ອ. ນິ. ໓.໗໐], ກຕມານິ ຕີຓິ? ໂລໂຠ ອກຸສລມູລໍ, ໂທໂສ ອກຸສລມູລໍ, ໂມໂຫ ອກຸສລມູລໍ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິ ອກຸສລມູລານິ’’. ອິທໍ ອກຸສລໍ.

‘‘ຍາທິສໍ [ສໍ. ນິ. ໑.໒໕໖] ວປເຕ ພີຊໍ, ຕາທິສໍ ຫຣເຕ ຜລໍ;

ກລ຺ຍາຓກາຣີ ກລ຺ຍາຓໍ, ປາປກາຣີ ຈ ປາປກ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍໍ ອາຫ ‘‘ກລ຺ຍາຓກາຣີ ກລ຺ຍາຓ’’ນ຺ຕິ, ອິທໍ ກຸສລໍ. ຍໍ ອາຫ ‘‘ປາປກາຣີ ຈ ປາປກ’’ນ຺ຕິ, ອິທໍ ອກຸສລໍ. ອິທໍ ກຸສລຎ຺ຈ ອກຸສລຎ຺ຈ.

‘‘ສຸເຠນ ກມ຺ເມນ ວຊນ຺ຕິ ສຸຄ຺ຄຕິໍ, ອປາຍຠູມິໍ ອສຸເຠນ ກມ຺ມຸນາ;

ຂຍາ ຈ ກມ຺ມສ຺ສ ວິມຸຕ຺ຕເຈຕໂສ, ນິພ຺ພນ຺ຕິ ເຕ ໂຊຕິຣິວິນ຺ຘນກ຺ຂຍາ’’.

ຕຕ຺ຖ ຍໍ ອາຫ ‘‘ສຸເຠນ ກມ຺ເມນ ວຊນ຺ຕິ ສຸຄ຺ຄຕິ’’ນ຺ຕິ, ອິທໍ ກຸສລໍ. ຍໍ ອາຫ ‘‘ອປາຍຠູມິໍ ອສຸເຠນ ກມ຺ມຸນາ’’ຕິ, ອິທໍ ອກຸສລໍ. ອິທໍ ກຸສລຎ຺ຈ ອກຸສລຎ຺ຈ.

‘‘ຍຖາປິ ຠມໂຣ ປຸປ຺ຜໍ, ວຓ຺ຓຄນ຺ຘມເຫຐຍໍ [ວຓ຺ຓຄນ຺ຘໍ ອເຫຐຍໍ (ສີ.) ປສ຺ສ ຘ. ປ. ໔໙];

ປເລຕິ [ປເຬຕິ (ກ.)] ຣສມາທາຍ, ເອວໍ ຄາເມ ມຸນີ ຈເຣ’’ຕິ.

‘‘ຕີຓິມານິ ¶ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ກຣຓີຍານິ. ກຕມານິ ຕີຓິ, ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸໂຕ ວິຫຣຕິ ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ໂນ ອຓຸມຕ຺ເຕສຸ ວຊ຺ເຊສຸ ຠຍທສ຺ສາວີ, ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ, ກາຍກມ຺ມວຈີກມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ກຸສເລນ ປຣິສຸທ຺ຘາຊີໂວ. ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ໂຂ ປນ ໂຫຕິ ຖາມວາ ທຬ຺ຫປຣກ຺ກໂມ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸໂຣ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ຠາວນາຍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ. ປຎ຺ຎວາ ໂຂ ປນ ໂຫຕິ ອຸທຍຕ຺ຖຄາມິນິຍາ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຣິຍາຍ ນິພ຺ເພຘິກາຍ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍຄາມິນິຍາ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ຕີຓິ ກຣຓີຍານີ’’ຕິ. ອິທໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ.

‘‘ທສຍິເມ [ທສ ອິເມ (ສີ. ກ.) ປສ຺ສ ອ. ນິ. ໑໐.໔໘], ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ປພ຺ພຊິເຕນ ອຠິຓ຺ຫໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພາ. ກຕເມ ທສ? ‘ເວວຓ຺ຓິຍມ຺ຫິ ອຊ຺ຌຸປຄໂຕ’ຕິ ປພ຺ພຊິເຕນ ອຠິຓ຺ຫໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ…ເປ… ອິເມ ໂຂ ຠິກ຺ຂເວ ທສ ຘມ຺ມາ ປພ຺ພຊິເຕນ ອຠິຓ຺ຫໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພາ’’ຕິ. ອິທໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ.

‘‘ຕີຓິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຣຓີຍານິ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ກາຍສຸຈຣິຕໍ ວຈີສຸຈຣິຕໍ ມໂນສຸຈຣິຕນ຺ຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິ ກຣຓີຍານີ’’ຕິ. ອິທໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ.

‘‘ນຕ຺ຖິ ປຸຕ຺ຕສມໍ ເປມໍ, ນຕ຺ຖິ ໂຄສມິຕໍ [ໂຄຓສມໍ (ກ.) ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໑.໑໓] ຘນໍ;

ນຕ຺ຖິ ສູຣິຍສມາ [ສຸຣິຍສມາ (ສີ.)] ອາຠາ, ສມຸທ຺ທປຣມາ ສຣາ’’ຕິ.

‘‘ນຕ຺ຖິ ¶ ອຕ຺ຕສມໍ ເປມໍ, ນຕ຺ຖິ ຘຎ຺ຎສມໍ ຘນໍ;

ນຕ຺ຖິ ປຎ຺ຎາສມາ ອາຠາ, ວຸຏ຺ຐິເວປຣມາ ສຣາ’’ຕິ.

ເອຕ຺ຖ ຍໍ ປຸຣິມກໍ, ອິທໍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ.

‘‘ຕີຓິມານິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວऋ ອກຣຓີຍານິ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕນ຺ຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິ ອກຣຓີຍານີ’’ຕິ. ອິທໍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ.

໑໒໔. ຕຕ຺ຖ ¶ ກຕມໍ ອນຸຎ຺ຎາຕຎ຺ຈ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕຎ຺ຈ?

‘‘ກິໍສູຘ ຠີຕາ ຊນຕາ ອເນກາ, ມຄ຺ໂຄ ຈເນກາຍຕໂນ ປວຸຕ຺ໂຕ [ຈເນກາຍຕນປ຺ປວຸຕ຺ຕາ (ສໍ. ນິ. ໑.໗໕)];

ປຸຈ຺ຉາມິ ຕໍ ໂຄຕມ ຠູຣິປຎ຺ຎ, ກິສ຺ມິໍ ຐິໂຕ ປຣໂລກໍ ນ ຠາເຍຕິ.

‘‘ວາຈໍ ມນຎ຺ຈ ປຓິຘາຍ ສມ຺ມາ, ກາເຍນ ປາປານິ ອກຸພ຺ພມາໂນ;

ພຫ຺ວນ຺ນປານໍ ຆຣມາວສນ຺ໂຕ, ສທ຺ໂຘ ມຸທູ ສໍວິຠາຄີ ວທຎ຺ຎູ;

ເອເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຐິໂຕ ຈຕູສຸ, ຘມ຺ເມ ຐິໂຕ ປຣໂລກໍ ນ ຠາເຍ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍໍ ອາຫ ‘‘ວາຈໍ ມນຎ຺ຈ ປຓິຘາຍ ສມ຺ມາ’’ຕິ, ອິທໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ. ‘‘ກາເຍນ ປາປານິ ອກຸພ຺ພມາໂນ’’ຕິ, ອິທໍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ. ‘‘ພຫ຺ວນ຺ນປານໍ ຆຣມາວສນ຺ໂຕ, ສທ຺ໂຘ ມຸທູ ສໍວິຠາຄີ ວທຎ຺ຎູ. ເອເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຐິໂຕ ຈຕູສຸ, ຘມ຺ເມ ຐິໂຕ ປຣໂລກໍ ນ ຠາເຍ’’ຕິ, ອິທໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ. ອິທໍ ອນຸຎ຺ຎາຕຎ຺ຈ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕຎ຺ຈ.

‘‘ສພ຺ພປາປສ຺ສ ອກຣຓໍ, ກຸສລສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທາ;

ສຈິຕ຺ຕປຣິໂຍທາປນໍ, ເອຕໍ ພຸທ຺ຘານສາສນໍ’’.

ຕຕ຺ຖ ຍໍ ອາຫ ‘‘ສພ຺ພປາປສ຺ສ ອກຣຓ’’ນ຺ຕິ, ອິທໍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ຍໍ ອາຫ ‘‘ກຸສລສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທາ’’ຕິ, ອິທໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ. ອິທໍ ອນຸຎ຺ຎາຕຎ຺ຈ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕຎ຺ຈ.

‘‘ກາຍສມາຈາຣມ຺ປາຫໍ, ເທວານມິນ຺ທ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ. ວຈີສມາຈາຣມ຺ປາຫໍ ¶ , ເທວານມິນ຺ທ ¶ , ທຸວິເຘນ ວທາມິ ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ. ມໂນສມາຈາຣມ຺ປາຫໍ ເທວານມິນ຺ທ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ…ເປ… ປຣິເຍສນມ຺ປາຫໍ, ເທວານມິນ຺ທ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ’’.

‘‘ກາຍສມາຈາຣມ຺ປາຫໍ, ເທວານມິນ຺ທ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປີ’’ຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາຣູປຎ຺ຈ ໂຂ ກາຍສມາຈາຣໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ເອວຣູໂປ ກາຍສມາຈາໂຣ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ຊຎ຺ຎາ ກາຍສມາຈາຣໍ ¶ ‘‘ອິມໍ [ອິທໍ (ກ.) ປສ຺ສ ທີ. ນິ. ໒.໓໖໔] ໂຂ ເມ ກາຍສມາຈາຣໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕີ’’ຕິ, ເອວຣູໂປ ກາຍສມາຈາໂຣ ເສວິຕພ຺ໂພ. ‘‘ກາຍສມາຈາຣມ຺ປາຫໍ ເທວານມິນ຺ທ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປີ’’ຕິ ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ວຈີສມາຈາຣໍ…ເປ… ‘‘ປຣິເຍສນມ຺ປາຫໍ, ເທວານມິນ຺ທ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປີ’’ຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາຣູປຎ຺ຈ ໂຂ ປຣິເຍສນໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ເອວຣູປາ ປຣິເຍສນາ ນ ເສວິຕພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ຊຎ຺ຎາ ປຣິເຍສນໍ ‘‘ອິມໍ ໂຂ ເມ ປຣິເຍສນໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕີ’’ຕິ, ເອວຣູປາ ປຣິເຍສນາ ເສວິຕພ຺ພາ. ‘‘ປຣິເຍສນມ຺ປາຫໍ, ເທວານມິນ຺ທ, ທຸວິເຘນ ວທາມິ ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປີ’’ຕິ ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ຍໍ ອາຫ ‘‘ເສວິຕພ຺ພມ຺ປີ’’ຕິ, ອິທໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ. ຍໍ ອາຫ ‘‘ນ ເສວິຕພ຺ພມ຺ປີ’’ຕິ, ອິທໍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ. ອິທໍ ອນຸຎ຺ຎາຕຎ຺ຈ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕຎ຺ຈ.

‘‘ມຄ຺ຄານຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ [ປສ຺ສ ຘ. ປ. ໒໗໓] ເສຏ຺ໂຐ, ສຈ຺ຈານໍ ຈຕຸໂຣ ປທາ;

ວິຣາໂຄ ເສຏ຺ໂຐ ຘມ຺ມານໍ, ທ຺ວິປທານຎ຺ຈ ຈກ຺ຂຸມາ’’ຕິ.

‘‘ຕີຓິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຄ຺ຄານິ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ຍາວຕາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ອປທາ ວາ ທ຺ວິປທາ ວາ ຈຕຸປ຺ປທາ ວາ ພຫຸປ຺ປທາ ວາ ຣູປິໂນ ວາ ອຣູປິໂນ ວາ ສຎ຺ຎິໂນ ວາ ອສຎ຺ຎິໂນ ວາ ເນວສຎ຺ຎີນາສຎ຺ຎິໂນ ວາ, ຕຖາຄໂຕ ເຕສໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ ເສຏ຺ຐມກ຺ຂາຍຕິ ປວຣມກ຺ຂາຍຕິ ¶ , ຍທິທໍ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ຍາວຕາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມານໍ [ອ. ນິ. ໔.໓໔; ອິຕິວຸ. ໘໑ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ປຓ຺ຓຕ຺ຕິສງ຺ຂຕານໍ ວາ ອສງ຺ຂຕານໍ ວາ, ວິຣາໂຄ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ ເສຏ຺ຐມກ຺ຂາຍຕິ ປວຣມກ຺ຂາຍຕິ, ຍທິທໍ ມທນິມ຺ມທໂນ…ເປ… ນິໂຣໂຘ ນິພ຺ພານໍ. ຍາວຕາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຆານໍ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິ ຄຓານໍ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິ ມຫາຊນສນ຺ນິປາຕານໍ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິ, ຕຖາຄຕສາວກສງ຺ໂຆ ເຕສໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ ເສຏ຺ຐມກ຺ຂາຍຕິ ປວຣມກ຺ຂາຍຕິ, ຍທິທໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຸຣິສຍຸຄານິ ອຏ຺ຐ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລາ…ເປ… ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາຕິ.

‘‘ສພ຺ພໂລກຸຕ຺ຕໂຣ ¶ ສຕ຺ຖາ, ຘມ຺ໂມ ຈ ກຸສລກ຺ຂໂຕ [ກຸສລມກ຺ຂໂຕ (ກ.)];

ຄໂຓ ຈ ນຣສີຫສ຺ສ, ຕານິ ຕີຓິ ວິສ຺ສິສ຺ສເຣ.

‘‘ສມຓປທຸມສຎ຺ຈໂຍ ຄໂຓ, ຘມ຺ມວໂຣ ຈ ວິທູນໍ ສກ຺ກໂຕ;

ນຣວຣທມໂກ ຈ ຈກ຺ຂຸມາ, ຕານິ ຕີຓິ ໂລກສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣິ.

‘‘ສຕ຺ຖາ ຈ ອປ຺ປຏິສໂມ, ຘມ຺ໂມ ຈ ສພ຺ໂພ ນິຣຸປທາໂຫ;

ອຣິໂຍ ຈ ຄຓວໂຣ, ຕານິ ¶ ຂລຸ ວິສ຺ສິສ຺ສເຣ ຕີຓິ.

‘‘ສຈ຺ຈນາໂມ ຊິໂນ ເຂໂມ ສພ຺ພາຠິຠູ, ສຈ຺ຈຘມ຺ໂມ ນຕ຺ຖຎ຺ໂຎ ຕສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣິ;

ອຣິຍສງ຺ໂຆ ນິຈ຺ຈໍ ວິຎ຺ຎູນໍ ປູຊິໂຕ, ຕານິ ຕີຓິ ໂລກສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣິ.

‘‘ເອກາຍນໍ ຊາຕິຂຍນ຺ຕທສ຺ສີ, ມຄ຺ຄໍ ປຊານາຕິ ຫິຕານຸກມ຺ປີ;

ເອເຕນ ມຄ຺ເຄນ ຕຣິໍສຸ ປຸພ຺ເພ, ຕຣິສ຺ສນ຺ຕິ ເຍ ຈ [ເຍ ຈາປິ (ສີ. ກ.) ປສ຺ສ ສໍ. ນິ. ໕.໓໘໔] ຕຣນ຺ຕິ ໂອຆໍ.

ສຕ຺ຕາ ນມສ຺ສນ຺ຕິ ວິສຸທ຺ຘິເປກ຺ຂາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂລກິຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ ທ຺ວີຫິ ສຸຕ຺ເຕຫິ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ ສໍກິເລສຠາຄິເຍນ ຈ ວາສນາຠາຄິເຍນ ຈ. ໂລກຸຕ຺ຕຣໍປິ ສຸຕ຺ຕໍ ຕີຫິ ສຸຕ຺ເຕຫິ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ ທສ຺ສນຠາຄິເຍນ ຈ ຠາວນາຠາຄິເຍນ ຈ ອເສກ຺ຂຠາຄິເຍນ ຈ. ໂລກິຍຎ຺ຈ ໂລກຸຕ຺ຕຣຎ຺ຈ. ຍສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ຍໍ ຍໍ ປທໍ ທິສ຺ສຕິ ສໍກິເລສຠາຄິຍໍ ວາ ວາສນາຠາຄິຍໍ ວາ, ເຕນ ເຕນ ໂລກິຍນ຺ຕິ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ, ທສ຺ສນຠາຄິຍໍ ວາ ¶ ຠາວນາຠາຄິຍໍ ວາ ອເສກ຺ຂຠາຄິຍໍ ວາ ຍໍ ຍໍ ປທໍ ທິສ຺ສຕິ ເຕນ ເຕນ ໂລກຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ.

ວາສນາຠາຄິຍໍ ¶ ສຸຕ຺ຕໍ ສໍກິເລສຠາຄິຍສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ນິຄ຺ຆາຕາຍ, ທສ຺ສນຠາຄິຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ ວາສນາຠາຄິຍສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ນິຄ຺ຆາຕາຍ, ຠາວນາຠາຄິຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ ທສ຺ສນຠາຄິຍສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາຍ, ອເສກ຺ຂຠາຄິຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ ຠາວນາຠາຄິຍສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາຍ, ອເສກ຺ຂຠາຄິຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣຕ຺ຖໍ.

ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ສຸຕ຺ຕໍ ສຕ຺ຕາຘິຏ຺ຐານໍ ຉພ຺ພີສຕິຍາ ປຸຄ຺ຄເລຫິ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ, ເຕ ຕີຫິ ສຸຕ຺ເຕຫິ ສມນ຺ເວສິຕພ຺ພາ ທສ຺ສນຠາຄິເຍນ ຠາວນາຠາຄິເຍນ ອເສກ຺ຂຠາຄິເຍນ ຈາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທສ຺ສນຠາຄິຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຈຫິ ປຸຄ຺ຄເລຫິ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ ເອກພີຊິນາ ໂກລໍໂກເລນ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸປຣເມນ ສທ຺ຘານຸສາຣິນາ ຘມ຺ມານຸສາຣິນາ ຈາຕິ, ທສ຺ສນຠາຄິຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ປຸຄ຺ຄເລຫິ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ. ຠາວນາຠາຄິຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ ທ຺ວາທສຫິ ປຸຄ຺ຄເລຫິ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ ສກທາຄາມິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປຏິປນ຺ເນນ, ສກທາຄາມິນາ, ອນາຄາມິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປຏິປນ຺ເນນ, ອນາຄາມິນາ ¶ , ອນ຺ຕຣາ ປຣິນິພ຺ພາຍິນາ, ອຸປຫຈ຺ຈ ປຣິນິພ຺ພາຍິນາ, ອສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍິນາ, ສສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍິນາ, ອຸທ຺ຘໍໂສເຕນ ອກນິຏ຺ຐຄາມິນາ, ສທ຺ຘາວິມຸຕ຺ເຕນ, ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ເຕນ, ກາຍສກ຺ຂິນາ ຈາຕິ, ຠາວນາຠາຄິຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອິເມຫິ ທ຺ວາທສຫິ ປຸຄ຺ຄເລຫິ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ. ອເສກ຺ຂຠາຄິຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ ນວຫິ ປຸຄ຺ຄເລຫິ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ ສທ຺ຘາວິມຸຕ຺ເຕນ, ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ເຕນ, ສຸຎ຺ຎຕວິມຸຕ຺ເຕນ, ອນິມິຕ຺ຕວິມຸຕ຺ເຕນ, ອປ຺ປຓິຫິຕວິມຸຕ຺ເຕນ, ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ເຕນ ສມສີສິນາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘຫິ ຈາຕິ, ອເສກ຺ຂຠາຄິຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອິເມຫິ ນວຫິ ປຸຄ຺ຄເລຫິ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ສຸຕ຺ຕໍ ສຕ຺ຕາຘິຏ຺ຐານໍ ອິເມຫິ ຉພ຺ພີສຕິຍາ ປຸຄ຺ຄເລຫິ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ.

ໂລກິຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ ສຕ຺ຕາຘິຏ຺ຐານໍ ເອກູນວີສຕິຍາ ປຸຄ຺ຄເລຫິ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ. ເຕ ຈຣິເຕຫິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ ສມນ຺ເວສິຕພ຺ພາ ເກຈິ ຣາຄຈຣິຕາ, ເກຈິ ໂທສຈຣິຕາ, ເກຈິ ໂມຫຈຣິຕາ, ເກຈິ ຣາຄຈຣິຕາ ຈ ໂທສຈຣິຕາ ຈ, ເກຈິ ຣາຄຈຣິຕາ ຈ ໂມຫຈຣິຕາ ຈ, ເກຈິ ໂທສຈຣິຕາ ຈ ໂມຫຈຣິຕາ ຈ, ເກຈິ ຣາຄຈຣິຕາ ຈ ໂທສຈຣິຕາ ຈ ໂມຫຈຣິຕາ ຈ, ຣາຄມຸເຂ ຐິໂຕ ຣາຄຈຣິໂຕ, ຣາຄມຸເຂ ຐິໂຕ ໂທສຈຣິໂຕ, ຣາຄມຸເຂ ຐິໂຕ ໂມຫຈຣິໂຕ, ຣາຄມຸເຂ ຐິໂຕ ຣາຄຈຣິໂຕ ຈ ໂທສຈຣິໂຕ ຈ ໂມຫຈຣິໂຕ ຈ, ໂທສມຸເຂ ຐິໂຕ ໂທສຈຣິໂຕ, ໂທສມຸເຂ ຐິໂຕ ໂມຫຈຣິໂຕ, ໂທສມຸເຂ ຐິໂຕ ຣາຄຈຣິໂຕ, ໂທສມຸເຂ ຐິໂຕ ຣາຄຈຣິໂຕ ຈ ໂທສຈຣິໂຕ ¶ ຈ ໂມຫຈຣິໂຕ ¶ ຈ, ໂມຫມຸເຂ ຐິໂຕ ໂມຫຈຣິໂຕ, ໂມຫມຸເຂ ຐິໂຕ ຣາຄຈຣິໂຕ ໂມຫມຸເຂ ຐິໂຕ ໂທສຈຣິໂຕ, ໂມຫມຸເຂ ຐິໂຕ ຣາຄຈຣິໂຕ ຈ ໂທສຈຣິໂຕ ຈ ໂມຫຈຣິໂຕ ຈາຕິ, ໂລກິຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ ສຕ຺ຕາຘິຏ຺ຐານໍ ອິເມຫິ ເອກູນວີສຕິຍາ ປຸຄ຺ຄເລຫິ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ.

ວາສນາຠາຄິຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ ສີລວນ຺ເຕຫິ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ, ເຕ ສີລວນ຺ໂຕ ¶ ປຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄລາ ປກຕິສີລໍ ສມາທານສີລໍ ຈິຕ຺ຕປ຺ປສາໂທ ສມໂຖ ວິປສ຺ສນາ ຈາຕິ, ວາສນາຠາຄິຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ປຸຄ຺ຄເລຫິ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ.

ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ສຸຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມາຘິຏ຺ຐານໍ ຕີຫິ ສຸຕ຺ເຕຫິ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ ທສ຺ສນຠາຄິເຍນ ຠາວນາຠາຄິເຍນ ອເສກ຺ຂຠາຄິເຍນ ຈ.

ໂລກິຍຎ຺ຈ ໂລກຸຕ຺ຕຣຎ຺ຈ ສຕ຺ຕາຘິຏ຺ຐານຎ຺ຈ ຘມ຺ມາຘິຏ຺ຐານຎ຺ຈ ອຸຠເຍນ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ, ຎາຓໍ ປຎ຺ຎາຍ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ປຎ຺ຎາພເລນ ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາຍ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄນ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ຕີຣຓາຍ ສນ຺ຕີຣຓາຍ ຘມ຺ເມ ຎາເຓນ ອນ຺ວເຍ ຎາເຓນ ຂເຍ ຎາເຓນ ອນຸປ຺ປາເທ ຎາເຓນ ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ອຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ອຎ຺ຎາຕາວິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິຊ຺ຊາຍ ພຸທ຺ຘິຍາ ຠູຣິຍາ ເມຘາຍ, ຍໍ ຍໍ ວາ ປນ ລພ຺ຠຕິ, ເຕນ ເຕນ ປຎ຺ຎາຘິວຈເນນ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ.

ເຎຍ຺ຍໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນຫິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິເຣຫິ ຫີນປ຺ປຓີເຕຫິ ທູຣສນ຺ຕິເກຫິ ສງ຺ຂຕາສງ຺ຂເຕຫິ ກຸສລາກຸສລາພ຺ຍາກເຕຫິ ສງ຺ເຂປໂຕ ວາ ຉຫິ ອາຣມ຺ມເຓຫິ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ. ຎາຓຎ຺ຈ ເຎຍ຺ຍຎ຺ຈ ຕທຸຠເຍນ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ, ປຎ຺ຎາປິ ອາຣມ຺ມຓຠູຕາ ເຎຍ຺ຍໍ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອາຣມ຺ມຓຠູຕໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກໍ ວາ ພາຫິຣໍ ວາ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ສງ຺ຂເຕນ ອສງ຺ຂເຕນ ຈ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ.

ທສ຺ສນໍ ຠາວນາ [ທສ຺ສນາ ຠາວນາ (ສີ.)] ສກວຈນໍ ປຣວຈນໍ ວິສຊ຺ຊນີຍໍ ອວິສຊ຺ຊນີຍໍ ກມ຺ມໍ ວິປາໂກຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຕທຸຠຍໍ ສຸຕ຺ເຕ ຍຖາ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ, ຕຖາ ອຸປຘາຣຍິຕ຺ວາ ລພ຺ຠມານໂຕ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ, ຍໍ ວາ ປນ ກິຎ຺ຈິ ຠຄວາ ອຎ຺ຎຕຣວຈນໍ ຠາສຕິ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ຍຖານິທ຺ທິຏ຺ຐໍ ຘາຣຍິຕພ຺ພໍ.

ທຸວິໂຘ ເຫຕຸ ຍຎ຺ຈ ກມ຺ມໍ ເຍ ຈ ກິເລສາ, ສມຸທໂຍ ກິເລສາ. ຕຕ຺ຖ ¶ ກິເລສາ ສໍກິເລສຠາຄິເຍນ ສຸຕ຺ເຕນ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພາ. ສມຸທໂຍ ສໍກິເລສຠາຄິເຍນ ¶ ຈ ວາສນາຠາຄິເຍນ ຈ ສຸຕ຺ເຕນ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ກຸສລໍ ຈຕູຫິ ສຸຕ຺ເຕຫິ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ ວາສນາຠາຄິເຍນ ທສ຺ສນຠາຄິເຍນ ຠາວນາຠາຄິເຍນ ອເສກ຺ຂຠາຄິເຍນ ຈ. ອກຸສລໍ ສໍກິເລສຠາຄິເຍນ ສຸຕ຺ເຕນ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ ¶ . ກຸສລຎ຺ຈ ອກຸສລຎ຺ຈ ຕທຸຠເຍນ [ຕທຸຠເຍຫິ (ສີ.)] ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ. ອນຸຎ຺ຎາຕໍ ຠຄວໂຕ ອນຸຎ຺ຎາຕາຍ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ, ຕໍ ປຎ຺ຈວິຘໍ ສໍວໂຣ ປຫານໍ ຠາວນາ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາ ກປ຺ປິຍານຸໂລໂມຕິ, ຍໍ ທິສ຺ສຕິ ຕາສຸ ຕາສຸ ຠູມີສຸ, ຕໍ ກປ຺ປິຍານຸໂລເມນ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ. ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕກາຣເຓນ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ. ອນຸຎ຺ຎາຕຎ຺ຈ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕຎ຺ຈ ຕທຸຠເຍນ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ. ຖໂວ ປສໍສາຍ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ໂພ. ໂສ ປຎ຺ຈວິເຘນ ເວທິຕພ຺ໂພ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຣິຍສງ຺ຆສ຺ສ ອຣິຍຘມ຺ມານໍ ສິກ຺ຂາຍ ໂລກິຍຄຸຓສມ຺ປຕ຺ຕິຍາຕິ. ເອວໍ ຖໂວ ປຎ຺ຈວິເຘນ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ໂພ.

ອິນ຺ທ຺ຣິຍຠູມິ ນວຫິ ປເທຫິ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພາ, ກິເລສຠູມິ ນວຫິ ປເທຫິ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພາ, ເອວເມຕານິ ອຏ຺ຐາຣສ ປທານິ ໂຫນ຺ຕິ ນວ ປທານິ ກຸສລານິ ນວ ປທານິ ອກຸສລານີຕິ, ຕຖາຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຏ຺ຐາຣສ ມູລປທາ ກຸຫິໍ ທຏ຺ຐພ຺ພາ, ສາສນປ຺ປຏ຺ຐາເນ’’ຕິ. ເຕນາຫ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກຈ຺ຈາຍໂນ –

‘‘ນວຫິ ຈ ປເທຫິ ກຸສລາ, ນວຫິ ຈ ຍຸຊ຺ຊນ຺ຕິ ອກຸສລປ຺ປກ຺ຂາ;

ເອເຕ ຂລຸ ມູລປທາ, ຠວນ຺ຕິ ອຏ຺ຐາຣສ ປທານີ’’ຕິ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ¶ ສມຕ຺ຕາ ເນຕ຺ຕິ ຍາ ອາຍສ຺ມຕາ ມຫາກຈ຺ຈາຍເນນ ຠາສິຕາ ຠຄວຕາ ອນຸໂມທິຕາ ມູລສງ຺ຄີຕິຍໍ ສງ຺ຄີຕາຕິ.