📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ວິນຍປິຏເກ

ປາຣາຊິກກຓ຺ຑ-ອຏ຺ຐກຖາ (ທຸຕິໂຍ ຠາໂຄ)

໓. ຕຕິຍປາຣາຊິກໍ

ຕຕິຍໍ ຕີຫິ ສຸທ຺ເຘນ, ຍໍ ພຸທ຺ເຘນ ວິຠາວິຕໍ;

ປາຣາຊິກໍ ຕສ຺ສ ທານິ, ປຕ຺ໂຕ ສໍວຓ຺ຓນາກ຺ກໂມ.

ຍສ຺ມາ ຕສ຺ມາ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ, ຍໍ ປຸພ຺ເພ ຈ ປກາສິຕໍ;

ຕໍ ວຊ຺ຊຍິຕ຺ວາ ອສ຺ສາປິ, ໂຫຕິ ສໍວຓ຺ຓນາ ອຍໍ.

ປຐມປຎ຺ຎຕ຺ຕິນິທານວຓ຺ຓນາ

໑໖໒. ເຕນ ສມເຍນ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣຕິ ມຫາວເນ ກູຏາຄາຣສາລາຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ເວສາລິຍນ຺ຕິ ເອວໍນາມເກ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄວເສນ ປວຕ຺ຕໂວຫາເຣ ນຄເຣ. ຕຎ຺ຫິ ນຄຣໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປາກາຣປຣິກ຺ເຂປວຑ຺ຒເນນ ວິສາລີຠູຕຕ຺ຕາ ‘‘ເວສາລີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິທມ຺ປິ ຈ ນຄຣໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕປ຺ປຕ຺ເຕເຍວ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘ ສພ຺ພາກາເຣນ ເວປຸລ຺ລໍ ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ໂຄຈຣຄາມໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ນິວາສຏ຺ຐານ ມາຫ – ‘‘ມຫາວເນ ກູຏາຄາຣສາລາຍ’’ນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ມຫາວນໍ ນາມ ສຍໍຊາຕໍ ອໂຣປິມໍ ສປຣິຈ຺ເຉທໍ ມຫນ຺ຕໍ ວນໍ. ກປິລວຕ຺ຖຸສາມນ຺ຕາ ປນ ມຫາວນໍ ຫິມວນ຺ເຕນ ສຫ ເອກາພທ຺ຘໍ ອປຣິຈ຺ເຉທໍ ຫຸຕ຺ວາ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ອາຫຈ຺ຈ ຐິຕໍ. ອິທໍ ຕາທິສໍ ນ ໂຫຕິ, ສປຣິຈ຺ເຉທໍ ມຫນ຺ຕໍ ວນນ຺ຕິ ມຫາວນໍ. ກູຏາຄາຣສາລາ ປນ ມຫາວນໍ ນິສ຺ສາຍ ກເຕ ອາຣາເມ ກູຏາຄາຣໍ ອນ຺ໂຕ ກຕ຺ວາ ຫໍສວຏ຺ຏກຈ຺ຉທເນນ ກຕາ ສພ຺ພາກາຣສມ຺ປນ຺ນາ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຄນ຺ຘກຸຏິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອເນກປຣິຍາເຍນ ອສຸຠກຖໍ ກເຖຕີຕິ ອເນເກຫິ ກາຣເຓຫິ ອສຸຠາກາຣສນ຺ທສ຺ສນປ຺ປວຕ຺ຕໍ ກາຍວິຈ຺ຉນ຺ທນິຍກຖໍ ກເຖຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ‘‘ອຕ຺ຖິ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ເກສາ ໂລມາ…ເປ. … ມຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ຠິກ຺ຂເວ, ອິມສ຺ມິໍ ພ຺ຍາມມຕ຺ເຕ ກເຬວເຣ ສພ຺ພາກາເຣນປິ ວິຈິນນ຺ໂຕ ນ ໂກຈິ ກິຎ຺ຈິ ມຸຕ຺ຕໍ ວາ ມຓິໍ ວາ ເວຬຸຣິຍໍ ວາ ອຄຣຸໍ ວາ ຈນ຺ທນໍ ວາ ກຸງ຺ກຸມໍ ວາ ກປ຺ປູຣໍ ວາ ວາສຈຸຓ຺ຓາທີນິ ວາ ອຓຸມຕ຺ຕມ຺ປິ ສຸຈິຠາວໍ ປສ຺ສຕິ. ອຖ ໂຂ ປຣມທຸຄ຺ຄນ຺ຘໍ ເຊຄຸຈ຺ຉໍ ອສ຺ສິຣີກທສ຺ສນໍ ເກສໂລມາທິນານປ຺ປກາຣໍ ອສຸຈິໍເຍວ ປສ຺ສຕິ. ຕສ຺ມາ ນ ເອຕ຺ຖ ຉນ຺ໂທ ວາ ຣາໂຄ ວາ ກຣຓີໂຍ. ເຍປິ ຫິ ອຸຕ຺ຕມງ຺ເຄ ສິຣສ຺ມິໍ ຊາຕາ ເກສາ ນາມ, ເຕປິ ອສຸຠາ ເຈວ ອສຸຈິໂນ ຈ ປຏິກ຺ກູລາ ຈ. ໂສ ຈ ເນສໍ ອສຸຠາສຸຈິປຏິກ຺ກູລຠາໂວ ວຓ຺ຓໂຕປິ ສຓ຺ຐານໂຕປິ ຄນ຺ຘໂຕປິ ອາສຍໂຕປິ ໂອກາສໂຕປີຕິ ປຎ຺ຈຫິ ກາຣເຓຫິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ໂລມາທີນນ຺ຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໑໘໒) ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິຕິ ຠຄວາ ເອກເມກສ຺ມິໍ ໂກຏ຺ຐາເສ ປຎ຺ຈປຎ຺ຈປ຺ປເຠເທນ ອເນກປຣິຍາເຍນ ອສຸຠກຖໍ ກເຖຕິ.

ອສຸຠາຍ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕີຕິ ອຸທ຺ຘຸມາຕກາທິວເສນ ອສຸຠມາຕິກໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປທຠາຊນີເຍນ ຕໍ ວິຠຊນ຺ໂຕ ວຓ຺ເຓນ຺ໂຕ ສໍວຓ຺ເຓນ຺ໂຕ ອສຸຠາຍ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ. ອສຸຠຠາວນາຍ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕີຕິ ຍາ ອຍໍ ເກສາທີສຸ ວາ ອຸທ຺ຘຸມາຕກາທີສຸ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາວຕ຺ຖູສຸ ອສຸຠາກາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠາວນາ ວຑ຺ຒນາ ຜາຕິກມ຺ມໍ, ຕສ຺ສາ ອສຸຠຠາວນາຍ ອານິສໍສໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ຄຸຓໍ ປຣິກິຕ຺ເຕຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ‘‘ອສຸຠຠາວນາຠິຍຸຕ຺ໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເກສາທີສຸ ວາ ວຕ຺ຖູສຸ ອຸທ຺ຘຸມາຕກາທີສຸ ວາ ປຎ຺ຈງ຺ຄວິປ຺ປຫີນໍ ປຎ຺ຈງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ຕິວິຘກລ຺ຍາຓໍ ທສລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ນໍ ປຐມໍ ຌານໍ ປຏິລຠຕິ. ໂສ ຕໍ ປຐມຊ຺ຌານສງ຺ຂາຕໍ ຈິຕ຺ຕມຎ຺ຊູສໍ ນິສ຺ສາຍ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຣິມານິ ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ທສ ລກ຺ຂຓານິ – ປາຣິປນ຺ຖິກໂຕ ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘິ, ມຊ຺ຌິມສ຺ສ ສມາຘິນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ປຏິປຕ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕປກ຺ຂນ຺ທນໍ, ວິສຸທ຺ຘສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂນໍ, ສມຖປ຺ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂນໍ, ເອກຕ຺ຕຸປຏ຺ຐານສ຺ສ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂນໍ, ຕຕ຺ຖ ຊາຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ອນຕິວຕ຺ຕນຏ຺ເຐນ ສມ຺ປຫໍສນາ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ເອກຣສຏ຺ເຐນ ຕທຸປຄວີຣິຍວາຫນຏ຺ເຐນ ອາເສວນຏ຺ເຐນ ສມ຺ປຫໍສນາຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ປາຬິ – ‘‘ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ໂກ ອາທິ, ກິໍ ມຊ຺ເຌ, ກິໍ ປຣິໂຍສານໍ? ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ປຏິປທາວິສຸທ຺ຘິ ອາທິ, ອຸເປກ຺ຂານຸພ຺ຣູຫນາ ມຊ຺ເຌ, ສມ຺ປຫໍສນາ ປຣິໂຍສານໍ. ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ປຏິປທາວິສຸທ຺ຘິ ອາທິ, ອາທິສ຺ສ ກຕິ ລກ຺ຂຓານິ? ອາທິສ຺ສ ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ – ໂຍ ຕສ຺ສ ປຣິປນ຺ໂຖ ຕໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ວິສຸຊ຺ຌຕິ, ວິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕໍ ມຊ຺ຌິມໍ ສມຖນິມິຕ຺ຕໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ປຏິປນ຺ນຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ. ຍຎ຺ຈ ປຣິປນ຺ຖໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ວິສຸຊ຺ຌຕິ, ຍຎ຺ຈ ວິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕໍ ມຊ຺ຌິມໍ ສມຖນິມິຕ຺ຕໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ຍຎ຺ຈ ປຏິປນ຺ນຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ. ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ປຏິປທາວິສຸທ຺ຘິ ອາທິ, ອາທິສ຺ສ ອິມານິ ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ. ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ – ‘ປຐມໍ ຌານໍ ອາທິກລ຺ຍາຓຎ຺ເຈວ ໂຫຕິ ຕິລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ’.

‘‘ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ອຸເປກ຺ຂານຸພ຺ຣູຫນາ ມຊ຺ເຌ, ມຊ຺ຌສ຺ສ ກຕິ ລກ຺ຂຓານິ? ມຊ຺ຌສ຺ສ ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ – ວິສຸທ຺ຘໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ, ສມຖປ຺ປຏິປນ຺ນໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ, ເອກຕ຺ຕຸປຏ຺ຐານໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ. ຍຎ຺ຈ ວິສຸທ຺ຘໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ, ຍຎ຺ຈ ສມຖປ຺ປຏິປນ຺ນໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ, ຍຎ຺ຈ ເອກຕ຺ຕຸປຏ຺ຐານໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ. ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ອຸເປກ຺ຂານຸພ຺ຣູຫນາ ມຊ຺ເຌ, ມຊ຺ຌສ຺ສ ອິມານິ ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ. ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ – ‘ປຐມໍ ຌານໍ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓຎ຺ເຈວ ໂຫຕິ ຕິລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ’.

‘‘ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ສມ຺ປຫໍສນາ ປຣິໂຍສານໍ, ປຣິໂຍສານສ຺ສ ກຕິ ລກ຺ຂຓານິ? ປຣິໂຍສານສ຺ສ ຈຕ຺ຕາຣິ ລກ຺ຂຓານິ – ຕຕ຺ຖ ຊາຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ອນຕິວຕ຺ຕນຏ຺ເຐນ ສມ຺ປຫໍສນາ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ເອກຣສຏ຺ເຐນ ສມ຺ປຫໍສນາ, ຕທຸປຄວີຣິຍວາຫນຏ຺ເຐນ ສມ຺ປຫໍສນາ, ອາເສວນຏ຺ເຐນ ສມ຺ປຫໍສນາ. ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ສມ຺ປຫໍສນາ ປຣິໂຍສານໍ, ປຣິໂຍສານສ຺ສ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ລກ຺ຂຓານິ. ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ – ‘ປຐມໍ ຌານໍ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓຎ຺ເຈວ ໂຫຕິ ຈຕຸລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ. ‘‘ເອວໍ ຕິວິຘຕ຺ຕຄຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຕິວິຘກລ຺ຍາຓກໍ ທສລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ນໍ ວິຕກ຺ກສມ຺ປນ຺ນຎ຺ເຈວ ໂຫຕິ ວິຈາຣສມ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ ປີຕິສມ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ ສຸຂສມ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຘິຏ຺ຐານສມ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ ສທ຺ຘາສມ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ ວີຣິຍສມ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ ສຕິສມ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ ສມາຘິສມ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ນຎ຺ຈາ’’ຕິ (ປຏິ. ໂຣ. ໑.໑໕໘).

ອາທິສ຺ສ ອາທິສ຺ສ ອສຸຠສມາປຕ຺ຕິຍາ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕີຕິ ‘‘ເອວມ຺ປິ ອິຕ຺ຖມ຺ປີ’’ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວວຕ຺ຖານໍ ກຕ຺ວາ ອາທິສນ຺ໂຕ ອສຸຠສມາປຕ຺ຕິຍາ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ອານິສໍສໍ ກເຖຕິ, ຄຸຓໍ ປຣິກິຕ຺ເຕຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ‘‘ອສຸຠສຎ຺ຎາປຣິຈິເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ເຈຕສາ ພຫຸລໍ ວິຫຣໂຕ ເມຖຸນຘມ຺ມສມາປຕ຺ຕິຍາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຏິລີຍຕິ ປຏິກຸຏຕິ ປຏິວຏ຺ຏຕິ, ນ ສມ຺ປສາຣີຍຕິ, ອຸເປກ຺ຂາ ວາ ປາຏິກຸລ຺ຍຕາ ວາ ສຓ຺ຐາຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸກ຺ກຸຏປຕ຺ຕໍ ວາ ນ຺ຫາຣຸທທ຺ທຸລໍ ວາ ອຄ຺ຄິມ຺ຫິ ປກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ປຏິລີຍຕິ ປຏິກຸຏຕິ ປຏິວຏ຺ຏຕິ, ນ ສມ຺ປສາຣີຍຕິ; ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສຸຠສຎ຺ຎາປຣິຈິເຕນ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເຈຕສາ ພຫຸລໍ ວິຫຣໂຕ ເມຖຸນຘມ຺ມສມາປຕ຺ຕິຍາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຏິລີຍຕິ ປຏິກຸຏຕິ ປຏິວຏ຺ຏຕິ, ນ ສມ຺ປສາຣີຍຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໗.໔໙).

ອິຈ຺ຉາມຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອທ຺ຘມາສໍ ປຏິສລ຺ລີຍິຕຸນ຺ຕິ ອຫໍ ຠິກ຺ຂເວ ເອກໍ ອທ຺ຘມາສໍ ປຏິສລ຺ລີຍິຕຸໍ ນິລີຍິຕຸໍ ເອໂກວ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫຣິຕຸໍ ອິຈ຺ຉາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນມ຺ຫິ ເກນຈິ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ໂພ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ເອເກນ ປິຓ຺ຑປາຕນີຫາຣເກນາຕິ ໂຍ ອຕ຺ຕນາ ປຍຸຕ຺ຕວາຈໍ ອກຕ຺ວາ ມມຕ຺ຖາຍ ສທ຺ເຘສຸ ກຸເລສຸ ປຏິຍຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ອຸປນາເມຕິ, ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕນີຫາຣກໍ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຐເປຕ຺ວາ ນມ຺ຫິ ອຎ຺ເຎນ ເກນຈິ ຠິກ຺ຂຸນາ ວາ ຄຫຏ຺ເຐນ ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ໂພຕິ.

ກສ຺ມາ ປນ ເອວມາຫາຕິ? ອຕີເຕ ກິຣ ປຎ຺ຈສຕາ ມິຄລຸທ຺ທກາ ມຫຕີຫິ ທຓ຺ຑວາຄຸຣາຫິ ອຣຎ຺ຎໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐາ ເອກໂຕເຍວ ຍາວຊີວໍ ມິຄປກ຺ຂິຆາຕກມ຺ເມນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ນິຣເຍ ອຸປປນ຺ນາ; ເຕ ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ປຸພ຺ເພ ກເຕນ ເກນຈິເທວ ກຸສລກມ຺ເມນ ມນຸສ຺ເສສຸ ອຸປປນ຺ນາ ກລ຺ຍາຓູປນິສ຺ສຍວເສນ ສພ຺ເພປິ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊ຺ຊຎ຺ຈ ອຸປສມ຺ປທຎ຺ຈ ລຠິໍສຸ; ເຕສໍ ຕໂຕ ມູລາກຸສລກມ຺ມໂຕ ອວິປກ຺ກວິປາກາ ອປຣາປຣເຈຕນາ ຕສ຺ມິໍ ອທ຺ຘມາສພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຕ຺ຕູປກ຺ກເມນ ຈ ປຣູປກ຺ກເມນ ຈ ຊີວຕຸປຈ຺ເຉທາຍ ໂອກາສມກາສິ, ຕໍ ຠຄວາ ອທ຺ທສ. ກມ຺ມວິປາໂກ ນາມ ນ ສກ຺ກາ ເກນຈິ ປຏິພາຫິຕຸໍ. ເຕສຸ ຈ ຠິກ຺ຂູສຸ ປຸຖຸຊ຺ຊນາປິ ອຕ຺ຖິ ໂສຕາປນ຺ນສກທາຄາມີອນາຄາມີຂີຓາສວາປິ. ຕຕ຺ຖ ຂີຓາສວາ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິກາ, ອິຕເຣ ອຣິຍສາວກາ ນິຍຕຄຕິກາ ສຸຄຕິປຣາຍຓາ, ປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ປນ ຄຕິ ອນິຍຕາ. ອຖ ຠຄວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິເມ ອຕ຺ຕຠາເວ ຉນ຺ທຣາເຄນ ມຣຓຠຍຠີຕາ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ ຄຕິໍ ວິໂສເຘຕຸໍ, ຫນ຺ທ ເນສໍ ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫານາຍ ອສຸຠກຖໍ ກເຖມິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕຠາເວ ວິຄຕຈ຺ຉນ຺ທຣາຄຕາຍ ຄຕິວິໂສຘນໍ ກຕ຺ວາ ສຄ຺ເຄ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສນ຺ຕິ. ເອວໍ ເນສໍ ມມ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ສາຕ຺ຖິກາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຕໂຕ ເຕສໍ ອນຸຄ຺ຄຫາຍ ອສຸຠກຖໍ ກເຖສິ ກມ຺ມຏ຺ຐານສີເສນ, ໂນ ມຣຓວຓ຺ຓສໍວຓ຺ຓນາຘິປ຺ປາເຍນ. ກເຖຕ຺ວາ ຈ ປນສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ສເຈ ມໍ ອິມໍ ອທ຺ຘມາສໍ ຠິກ຺ຂູ ປສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ, ‘ອຊ຺ຊ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ມໂຕ, ອຊ຺ຊ ທ຺ເວ…ເປ… ອຊ຺ຊ ທສາ’ຕິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອາໂຣເຈສ຺ສນ຺ຕິ. ອຍຎ຺ຈ ກມ຺ມວິປາໂກ ນ ສກ຺ກາ ມຍາ ວາ ອຎ຺ເຎນ ວາ ປຏິພາຫິຕຸໍ. ສ຺ວາຫໍ ຕໍ ສຸຕ຺ວາປິ ກິໍ ກຣິສ຺ສາມິ? ກິໍ ເມ ອນຕ຺ຖເກນ ອນຍພ຺ຍສເນນ ສຸເຕນ? ຫນ຺ທາຫໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອທສ຺ສນໍ ອຸປຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ – ‘‘ອິຈ຺ຉາມຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອທ຺ຘມາສໍ ປຕິສລ຺ລີຍິຕຸໍ; ນມ຺ຫິ ເກນຈິ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ໂພ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ເອເກນ ປິຓ຺ຑປາຕນີຫາຣເກນາ’’ຕິ.

ອປເຣ ປນາຫຸ – ‘‘ປຣູປວາທວິວຊ຺ຊນຕ຺ຖໍ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ປຏິສລ຺ລີໂນ’’ຕິ. ປເຣ ກິຣ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປວທິສ຺ສນ຺ຕິ – ‘‘ອຍໍ ‘ສພ຺ພຎ຺ຎູ, ອຫໍ ສທ຺ຘມ຺ມວຣຈກ຺ກວຕ຺ຕີ’ຕິ ປຏິຊານມາໂນ ອຕ຺ຕໂນປິ ສາວເກ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຆາເຕນ຺ເຕ ນິວາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ກິມຎ຺ຎໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິ? ຕຕ຺ຖ ປຓ຺ຑິຕາ ວກ຺ຂນ຺ຕິ – ‘‘ຠຄວາ ປຏິສລ຺ລານມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ນຍິມໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຊານາຕິ, ໂກຈິສ຺ສ ອາໂຣຈຍິຕາປິ ນຕ຺ຖິ, ສເຈ ຊາເນຍ຺ຍ ອທ຺ຘາ ນິວາເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ. ອິທໍ ປນ ອິຈ຺ຉາມຕ຺ຕໍ, ປຐມເມເວຕ຺ຖ ກາຣຓໍ. ນາສ຺ສຸຘາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ອສ຺ສຸຘາ’’ຕິ ປທປູຣຓມຕ຺ເຕ ອວຘາຣຓຕ຺ເຖ ວາ ນິປາໂຕ; ເນວ ໂກຈິ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອເນເກຫິ ວຓ຺ຓສຓ຺ຐານາທີຫິ ກາຣເຓຫິ ໂວກາໂຣ ອສ຺ສາຕິ ອເນກາກາຣໂວກາໂຣ; ອເນກາກາຣໂວກິຓ຺ໂຓ ອເນກກາຣຓສມ຺ມິສ຺ໂສຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ໂກ ໂສ? ອສຸຠຠາວນານຸໂຍໂຄ, ຕໍ ອເນກາກາຣໂວກາຣໍ ອສຸຠຠາວນານຸໂຍຄໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕີຕິ ຍຸຕ຺ຕປຍຸຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ. ອຏ຺ຏີຍນ຺ຕີຕິ ສເກນ ກາເຍນ ອຏ຺ຏາ ທຸກ຺ຂິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ຫຣາຍນ຺ຕີຕິ ລຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ສຎ຺ຊາຕຊິຄຸຈ຺ຉາ ໂຫນ຺ຕິ. ທຫໂຣຕິ ຕຣຸໂຓ. ຍຸວາຕິ ໂຍພ຺ພເນນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ມຓ຺ຑນກຊາຕິໂກຕິ ມຓ຺ຑນກປກຕິໂກ. ສີສໍນ຺ຫາໂຕຕິ ສີເສນ ສທ຺ຘິໍ ນ຺ຫາໂຕ. ທຫໂຣ ຍຸວາຕິ ເຈຕ຺ຖ ທຫຣວຈເນນ ປຐມໂຍພ຺ພນຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ປຐມໂຍພ຺ພເນ ຫິ ສຕ຺ຕາ ວິເສເສນ ມຓ຺ຑນກຊາຕິກາ ໂຫນ຺ຕິ. ສີສໍນ຺ຫາໂຕຕິ ອິມິນາ ມຓ຺ຑນານຸໂຍຄກາລໍ. ຍຸວາປິ ຫິ ກິຎ຺ຈິ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ສໍກິລິຏ຺ຐສຣີໂຣ ນ ມຓ຺ຑນານຸຍຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ; ສີສໍນ຺ຫາໂຕ ປນ ໂສ ມຓ຺ຑນເມວານຸຍຸຎ຺ຊຕິ. ອຫິກຸຓປາທີນິ ທຏ຺ຐຸມ຺ປິ ນ ອິຈ຺ຉຕິ. ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ອຫິກຸຓເປນ ວາ ກຸກ຺ກຸຣກຸຓເປນ ວາ ມນຸສ຺ສກຸຓເປນ ວາ ກຓ຺ເຐ ອາສຕ຺ເຕນ ເກນຈິເທວ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກນ ອາເນຕ຺ວາ ກຓ຺ເຐ ພທ຺ເຘນ ປຏິມຸກ຺ເກນ ຍຖາ ອຏ຺ຏີເຍຍ຺ຍ ຫຣາເຍຍ຺ຍ ຊິຄຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ; ເອວເມວ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ສເກນ ກາເຍນ ອຏ຺ຏີຍນ຺ຕາ ຫຣາຍນ຺ຕາ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ຕາ ໂສ ວິຍ ປຸຣິໂສ ຕໍ ກຸຓປໍ ວິຄຕຈ຺ຉນ຺ທຣາຄຕາຍ ອຕ຺ຕໂນ ກາຍໍ ປຣິຈ຺ຈຊິຕຸກາມາ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖໍ ອາທາຍ ອຕ຺ຕນາປິ ອຕ຺ຕານໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປນ຺ຕິ. ‘‘ຕ຺ວໍ ມໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຫິ; ອຫໍ ຕ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມ຺ປິ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປນ຺ຕິ.

ມິຄລຓ຺ຑິກມ຺ປິ ສມຓກຸຕ຺ຕກນ຺ຕິ ມິຄລຓ຺ຑິໂກຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ; ສມຓກຸຕ຺ຕໂກຕິ ສມຓເວສຘາຣໂກ. ໂສ ກິຣ ສິຂາມຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ສີສໍ ມຸຓ຺ເຑຕ຺ວາ ເອກໍ ກາສາວໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ເອກໍ ອໍເສ ກຕ຺ວາ ວິຫາຣໍເຍວ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຆາສາທຠາເວນ ຊີວຕິ. ຕມ຺ປິ ມິຄລຓ຺ຑິກໍ ສມຓກຸຕ຺ຕກໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວໍ ວທນ຺ຕິ. ສາຘູຕິ ອາຍາຈນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ໂນຕິ ອຸປໂຍຄພຫຸວຈນໍ, ສາຘຸ ອາວຸໂສ ອມ຺ເຫ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຫີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອຣິຍາ ເນວ ປາຓາຕິປາຕໍ ກຣິໍສຸ ນ ສມາທເປສຸໍ, ນ ສມນຸຎ຺ຎາ ອເຫສຸໍ. ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ປນ ສພ຺ພມກໍສຸ. ໂລຫິຕກນ຺ຕິ ໂລຫິຕມກ຺ຂິຕໍ. ເຍນ ວຄ຺ຄຸມຸທານທີຕິ ວຄ຺ຄຸມຕາ ໂລກສ຺ສ ປຸຎ຺ຎສມ຺ມຕາ ນທີ. ໂສປິ ກິຣ ‘‘ຕໍ ປາປໍ ຕຕ຺ຖ ປວາເຫສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ຄໂຕ, ນທິຍາ ອານຸຠາເວນ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ປາປໍ ປຫີນໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

໑໖໓. ອຫຸເທວ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ເຕສຸ ກິຣ ຠິກ຺ຂູສຸ ເກນຈິປິ ກາຍວິກາໂຣ ວາ ວຈີວິກາໂຣ ວາ ນ ກໂຕ, ສພ຺ເພ ສຕາ ສມ຺ປຊານາ ທກ຺ຂິເຓນ ປສ຺ເສນ ນິປຊ຺ຊິໍສຸ. ຕໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ ຕສ຺ສ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ອໂຫສິເຍວ. ອຫຸ ວິປ຺ປຏິສາໂຣຕິ ຕສ຺ເສວ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ ສຠາວນິຍມນຕ຺ຖເມຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິປ຺ປຏິສາຣກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ອໂຫສິ, ນ ວິນຍກຸກ຺ກຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອລາຠາ ວຕ ເມຕິອາທິ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ ປວຕ຺ຕິອາກາຣທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອລາຠາ ວຕ ເມຕິ ອາຍຕິໍ ທານິ ມມ ຫິຕສຸຂລາຠາ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ອນຸຕ຺ຖຸນາຕິ. ‘‘ນ ວຕ ເມ ລາຠາ’’ຕິອິມິນາ ປນ ຕເມວຕ຺ຖໍ ທຬ຺ຫໍ ກໂຣຕິ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ສເຈປິ ໂກຈິ ‘‘ລາຠາ ເຕ’’ຕິ ວເທຍ຺ຍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ, ນ ວຕ ເມ ລາຠາຕິ. ທຸລ຺ລທ຺ຘໍ ວຕ ເມຕິ ກຸສລານຸຠາເວນ ລທ຺ຘມ຺ປິ ອິທໍ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕໍ ທຸລ຺ລທ຺ຘໍ ວຕ ເມ. ນ ວຕ ເມ ສຸລທ຺ຘນ຺ຕິອິມິນາ ປນ ຕເມວຕ຺ຖໍ ທຬ຺ຫໍ ກໂຣຕິ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ສເຈປິ ໂກຈິ ‘‘ສຸລທ຺ຘໍ ເຕ’’ຕິ ວເທຍ຺ຍ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາ; ນ ວຕ ເມ ສຸລທ຺ຘນ຺ຕິ. ອປຸຎ຺ຎໍ ປສຸຕນ຺ຕິ ອປຸຎ຺ຎໍ ອຸປຈິຕໍ ຊນິຕໍ ວາ. ກສ຺ມາຕິ ເຈ? ໂຍຫໍ ຠິກ຺ຂູ…ເປ… ໂວໂຣເປສິນ຺ຕິ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ໂຍ ອຫໍ ສີລວນ຺ເຕ ຕາຍ ເອວ ສີລວນ຺ຕຕາຍ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ເມ ອຸຕ຺ຕມຘມ຺ເມ ເສຏ຺ຐຘມ຺ເມ ຠິກ຺ຂູ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປສິນ຺ຕິ.

ອຎ຺ຎຕຣາ ມາຣກາຍິກາຕິ ນາມວເສນ ອປາກຏາ ເອກາ ຠຸມ຺ມເທວຕາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາ ມາຣປກ຺ຂິກາ ມາຣສ຺ສນຸວຕ຺ຕິກາ ‘‘ເອວມຍໍ ມາຣເຘຍ຺ຍໍ ມາຣວິສຍໍ ນາຕິກ຺ກມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ສພ຺ພາຠຣຓວິຠູສິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາວໍ ທສ຺ສຍມານາ ອຠິຊ຺ຊມາເນ ອຸທເກ ປຖວີຕເລ ຈງ຺ກມມານາ ວິຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມິຄລຓ຺ຑິກໍ ສມຓກຸຕ຺ຕກໍ ເອຕທໂວຈ. ສາຘຸ ສາຘູຕິ ສມ຺ປຫໍສນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ; ຕສ຺ມາ ເອວ ທ຺ວິວຈນໍ ກຕໍ. ອຕິຓ຺ເຓ ຕາເຣສີຕິ ສໍສາຣໂຕ ອຕິຓ຺ເຓ ອິມິນາ ຊີວິຕາໂວໂຣປເນນ ຕາເຣສິ ປຣິໂມເຈສີຕິ. ອຍໍ ກິຣ ເອຕິສ຺ສາ ເທວຕາຍ ພາລາຍ ທຸມ຺ເມຘາຍ ລທ຺ຘິ ‘‘ເຍ ນ ມຕາ, ເຕ ສໍສາຣໂຕ ນ ມຸຕ຺ຕາ. ເຍ ມຕາ, ເຕ ມຸຕ຺ຕາ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ສໍສາຣໂມຈກມິລກ຺ຂາ ວິຍ ເອວໍລທ຺ຘິກາ ຫຸຕ຺ວາ ຕມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ນິໂຍເຊນ຺ຕີ ເອວມາຫ. ອຖ ໂຂ ມິຄລຓ຺ຑິໂກ ສມຓກຸຕ຺ຕໂກ ຕາວ ຠຸສໍ ອຸປ຺ປນ຺ນວິປ຺ປຏິສາໂຣປິ ຕໍ ເທວຕາຍ ອານຸຠາວໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ເທວຕາ ເອວມາຫ – ອທ຺ຘາ ອິມິນາ ອຕ຺ເຖນ ເອວເມວ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ນິຏ຺ຐໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ລາຠາ ກິຣ ເມ’’ຕິອາທີນິ ປຣິກິຕ຺ຕຍນ຺ໂຕ. ວິຫາເຣນ ວິຫາຣໍ ປຣິເວເຓນ ປຣິເວຓໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວໍ ວເທຕີຕິ ຕໍ ຕໍ ວິຫາຣຎ຺ຈ ປຣິເວຓຎ຺ຈ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ປວິສິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ເອວໍ ວທຕິ – ‘‘ໂກ ອຕິຓ຺ໂຓ, ກໍ ຕາເຣມີ’’ຕິ?

ໂຫຕິເຍວ ຠຍນ຺ຕິ ມຣຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ຈິຕ຺ຕຸຕ຺ຣາໂສ ໂຫຕິ. ໂຫຕິ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕນ຺ຕິ ຫທຍມໍສໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ມາ ສຣີຣຈລນໍ ໂຫຕິ; ອຕິຠເຍນ ຖທ຺ຘສຣີຣຕ຺ຕນ຺ຕິປິ ເອເກ, ຖມ຺ຠິຕຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂລມຫໍໂສຕິ ອຸທ຺ຘໍຐິຕໂລມຕາ, ຂີຓາສວາ ປນ ສຕ຺ຕສຸຎ຺ຎຕາຍ ສຸທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ມຣຓກສຕ຺ຕເມວ ນ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ນາໂຫສີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອກມ຺ປິ ຠິກ຺ຂຸໍ ທ຺ເວປິ…ເປ… ສຏ຺ຐິມ຺ປິ ຠິກ຺ຂູ ເອກາເຫນ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປສີຕິ ເອວໍ ຄຓນວເສນ ສພ຺ພານິປິ ຕານິ ປຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສຕານິ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປສິ.

໑໖໔. ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕຕິ ເຕສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸສຕານໍ ຊີວິຕກ຺ຂຍປຕ຺ຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຕໂຕ ເອກີຠາວໂຕ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ຊານນ຺ໂຕປິ ອຊານນ຺ໂຕ ວິຍ ກຖາສມຸຏ຺ຐາປນຕ຺ຖໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ. ກິໍ ນຸ ໂຂ ອານນ຺ທ ຕນຸຠູໂຕ ວິຍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆຕິ ອານນ຺ທ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ພຫູ ຠິກ຺ຂູ ເອກໂຕ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຸທ຺ເທສໍ ປຣິປຸຈ຺ຉໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ສຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ, ເອກປຊ຺ໂຊໂຕ ວິຍ ອາຣາໂມ ທິສ຺ສຕິ, ອິທານິ ປນ ອທ຺ຘມາສມຕ຺ຕສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນ ຕນຸຠູໂຕ ວິຍ ຕນຸໂກ ມນ຺ໂທ ອປ຺ປໂກ ວິຣຬວິຣໂຬ ວິຍ ຊາໂຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ. ກິນ຺ນຸ ໂຂ ກາຣຓໍ, ກິໍ ທິສາສຸ ປກ຺ກນ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູຕິ?

ອຖາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ກມ຺ມວິປາເກນ ເຕສໍ ຊີວິຕກ຺ຂຍປ຺ປຕ຺ຕິໍ ອສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ໂຕ ອສຸຠກມ຺ມຏ຺ຐານານຸໂຍຄປຈ຺ຈຍາ ປນ ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ໂຕ ‘‘ຕຖາ ຫິ ປນ ຠນ຺ເຕ ຠຄວາ’’ຕິອາທິໍ ວຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຎ຺ຎໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຍາຈນ຺ໂຕ ‘‘ສາຘຸ ຠນ຺ເຕ ຠຄວາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ສາຘຸ ຠນ຺ເຕ ຠຄວາ ອຎ຺ຎໍ ກາຣຓໍ ອາຈິກ຺ຂຕຸ, ເຍນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐເຫຍ຺ຍ; ມຫາສມຸທ຺ທໍ ໂອໂຣຫຓຕິຕ຺ຖານິ ວິຍ ຫິ ອຎ຺ຎານິປິ ທສານຸສ຺ສຕິທສກສິຓຈຕຸຘາຕຸວວຕ຺ຖານພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣານາປານສຕິປ຺ປເຠທານິ ພຫູນິ ນິພ຺ພາໂນໂຣຫຓກມ຺ມຏ຺ຐານານິ ສນ຺ຕິ. ເຕສຸ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອາຈິກ຺ຂຕູຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອຖ ຠຄວາ ຕຖາ ກາຕຸກາໂມ ເຖຣໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊນ຺ໂຕ ‘‘ເຕນຫານນ຺ທາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເວສາລິໍ ອຸປນິສ຺ສາຍາຕິ ເວສາລິໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ສມນ຺ຕາ ຄາວຸເຕປິ ອທ຺ຘໂຍຊເນປິ ຍາວຕິກາ ຠິກ຺ຂູ ວິຫຣນ຺ຕິ, ເຕ ສພ຺ເພ ສນ຺ນິປາເຕຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕ ສພ຺ເພ ອຸປຏ຺ຐານສາລາຍໍ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ຕນາ ຄນ຺ຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ທຫຣຠິກ຺ຂູ ປຫິຓິຕ຺ວາ ມຸຫຸຕ຺ເຕເນວ ອນວເສເສ ຠິກ຺ຂູ ອຸປຏ຺ຐານສາລາຍໍ ສມູຫໍ ກຕ຺ວາ. ຍສ຺ສ ທານິ ຠນ຺ເຕ ຠຄວາ ກາລໍ ມຎ຺ຎຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ອຍມຘິປ຺ປາໂຍ – ຠຄວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ສນ຺ນິປຕິໂຕ ເອສ ກາໂລ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘມ຺ມກຖໍ ກາຕຸໍ, ອນຸສາສນິໍ ທາຕຸໍ, ອິທານິ ຍສ຺ສ ຕຸມ຺ເຫ ກາລໍ ຊານາຖ, ຕໍ ກຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ອານາປານສ຺ສຕິສມາຘິກຖາ

໑໖໕. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ…ເປ… ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ອຍມ຺ປິ ໂຂ ຠິກ຺ຂເວຕິ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຈ ປນ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຸພ຺ເພ ອາຈິກ຺ຂິຕອສຸຠກມ຺ມຏ຺ຐານໂຕ ອຎ຺ຎໍ ປຣິຍາຍໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ‘‘ອານາປານສ຺ສຕິສມາຘີ’’ຕິ ອາຫ.

ອິທານິ ຍສ຺ມາ ຠຄວຕາ ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕປຓີຕກມ຺ມຏ຺ຐານທສ຺ສນຕ຺ຖເມວ ອຍໍ ປາຬິ ວຸຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ອປຣິຫາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຖໂຍຊນາກ຺ກມໍ ເອຕ຺ຖ ວຓ຺ຓນໍ ກຣິສ຺ສາມິ. ຕຕ຺ຣ ‘‘ອຍມ຺ປິ ໂຂ ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິ ອິມສ຺ສ ຕາວ ປທສ຺ສ ອຍໍ ໂຍຊນາ – ຠິກ຺ຂເວ ນ ເກວລໍ ອສຸຠຠາວນາເຍວ ກິເລສປ຺ປຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ອປິຈ ອຍມ຺ປິ ໂຂ ອານາປານສ຺ສຕິສມາຘິ…ເປ… ວູປສເມຕີຕິ.

ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ – ອານາປານສ຺ສຕີຕິ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ສຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ –

‘‘ອານນ຺ຕິ ອສ຺ສາໂສ, ໂນ ປສ຺ສາໂສ. ອປານນ຺ຕິ ປສ຺ສາໂສ, ໂນ ອສ຺ສາໂສ. ອສ຺ສາສວເສນ ອຸປຏ຺ຐານໍ ສຕິ, ປສ຺ສາສວເສນ ອຸປຏ຺ຐານໍ ສຕິ. ໂຍ ອສ຺ສສຕິ ຕສ຺ສຸປຏ຺ຐາຕິ, ໂຍ ປສ຺ສສຕິ ຕສ຺ສຸປຏ຺ຐາຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໖໐).

ສມາຘີຕິ ຕາຍ ອານາປານປຣິຄ຺ຄາຫິກາຍ ສຕິຍາ ສທ຺ຘິໍ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ; ສມາຘິສີເສນ ຈາຍໍ ເທສນາ, ນ ສຕິສີເສນ. ຕສ຺ມາ ອານາປານສ຺ສຕິຍາ ຍຸຕ຺ໂຕ ສມາຘິ ອານາປານສ຺ສຕິສມາຘິ, ອານາປານສ຺ສຕິຍໍ ວາ ສມາຘິ ອານາປານສ຺ສຕິສມາຘີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຠາວິໂຕຕິ ອຸປ຺ປາທິໂຕ ວຑ຺ຒິໂຕ ຈ. ພຫຸລີກໂຕຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກໂຕ. ສນ຺ໂຕ ເຈວ ປຓີໂຕ ຈາຕິ ສນ຺ໂຕ ເຈວ ປຓີໂຕ ເຈວ, ອຸຠຍຕ຺ຖ ເອວສທ຺ເທນ ນິຍໂມ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ອຍຎ຺ຫິ ຍຖາ ອສຸຠກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ເກວລໍ ປຏິເວຘວເສນ ສນ຺ຕຎ຺ຈ ປຓີຕຎ຺ຈ ໂອຬາຣິກາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ປນ ປຏິກູລາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ຈ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ເນວ ສນ຺ຕໍ ນ ປຓີຕໍ, ນ ເອວໍ ເກນຈິ ປຣິຍາເຍນ ອສນ຺ໂຕ ວາ ອປ຺ປຓີໂຕ ວາ, ອປິຈ ໂຂ ອາຣມ຺ມຓສນ຺ຕຕາຍປິ ສນ຺ໂຕ ວູປສນ຺ໂຕ ນິພ຺ພຸໂຕ ປຏິເວຘສງ຺ຂາຕອງ຺ຄສນ຺ຕຕາຍປິ ອາຣມ຺ມຓປ຺ປຓີຕຕາຍປິ ປຓີໂຕ ອຕິຕ຺ຕິກໂຣ ອງ຺ຄປ຺ປຓີຕຕາຍປີຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສນ຺ໂຕ ເຈວ ປຓີໂຕ ຈາ’’ຕິ.

ອເສຈນໂກ ຈ ສຸໂຂ ຈ ວິຫາໂຣຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ນາສ຺ສ ເສຈນນ຺ຕິ ອເສຈນໂກ ອນາສິຕ຺ຕໂກ ອພ຺ໂພກິຓ຺ໂຓ ປາເຏກ຺ໂກ ອາເວຓິໂກ, ນຕ຺ເຖຕ຺ຖ ປຣິກມ຺ເມນ ວາ ອຸປຈາເຣນ ວາ ສນ຺ຕຕາ ອາທິມນສິກາຣໂຕ ປຠຸຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາເວເນວ ສນ຺ໂຕ ຈ ປຓີໂຕ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເກຈິ ປນ ອເສຈນໂກຕິ ອນາສິຕ຺ຕໂກ ໂອຊວນ຺ໂຕ ສຠາເວເນວ ມຘຸໂຣຕິ ວທນ຺ຕິ. ເອວມຍໍ ອເສຈນໂກ ຈ ອປ຺ປິຕປ຺ປິຕກ຺ຂເຓ ກາຍິກເຈຕສິກສຸຂປ຺ປຏິລາຠາຍ ສໍວຕ຺ຕນໂຕ ສຸໂຂ ຈ ວິຫາໂຣຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ເນຕິ ອວິກ຺ຂມ຺ຠິເຕ ອວິກ຺ຂມ຺ຠິເຕ. ປາປເກຕິ ລາມເກ. ອກຸສເລ ຘມ຺ເມຕິ ອໂກສລ຺ລສມ຺ຠູເຕ ຘມ຺ເມ. ຐານໂສ ອນ຺ຕຣຘາເປຕີຕິ ຂເຓເນວ ອນ຺ຕຣຘາເປຕິ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕິ. ວູປສເມຕີຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ອຸປສເມຕິ, ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍຕ຺ຕາ ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ອຣິຍມຄ຺ຄວຸຑ຺ຒິປ຺ປໂຕ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທຕິ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠຕີຕິປິ ອຕ຺ໂຖ.

ເສຍ຺ຍຖາປີຕິ ໂອປມ຺ມນິທສ຺ສນເມຕໍ. ຄິມ຺ຫານໍ ປຈ຺ຉິເມ ມາເສຕິ ອາສາຬ຺ຫມາເສ. ອູຫຕໍ ຣໂຊຊລ຺ລນ຺ຕິ ອທ຺ຘມາເສ ວາຕາຕປສຸກ຺ຂາຍ ໂຄມຫິໍສາທິປາທປ຺ປຫາຣສມ຺ຠິນ຺ນາຍ ປຖວິຍາ ອຸທ຺ຘໍ ຫຕໍ ອູຫຕໍ ອາກາເສ ສມຸຏ຺ຐິຕໍ ຣຊຎ຺ຈ ເຣຓຸຎ຺ຈ. ມຫາ ອກາລເມໂຆຕິ ສພ຺ພໍ ນຠໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐິໂຕ ອາສາຬ຺ຫຊຸຓ຺ຫປກ຺ເຂ ສກລໍ ອທ຺ຘມາສໍ ວສ຺ສນກເມໂຆ. ໂສ ຫິ ອສມ຺ປຕ຺ເຕ ວສ຺ສກາເລ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ອກາລເມໂຆຕິ ອິຘາຘິປ຺ເປໂຕ. ຐານໂສ ອນ຺ຕຣຘາເປຕິ ວູປສເມຕີຕິ ຂເຓເນວ ອທສ຺ສນໍ ເນຕິ, ປຖວິຍໍ ສນ຺ນິສີທາເປຕິ. ເອວເມວ ໂຂຕິ ໂອປມ຺ມສມ຺ປຏິປາທນເມຕໍ. ຕໂຕ ປຣໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ອິທານິ ກຖໍ ຠາວິໂຕ ຈ ຠິກ຺ຂເວ ອານາປານສ຺ສຕິສມາຘີຕິ ເອຕ຺ຖ ກຖນ຺ຕິ ອານາປານສ຺ສຕິສມາຘິຠາວນໍ ນານປ຺ປກາຣໂຕ ວິຕ຺ຖາເຣຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາ. ຠາວິໂຕ ຈ ຠິກ຺ຂເວ ອານາປານສ຺ສຕິສມາຘີຕິ ນານປ຺ປກາຣໂຕ ວິຕ຺ຖາເຣຕຸກມ຺ຍຕາຍ ປຸຏ຺ຐຘມ຺ມນິທສ຺ສນໍ. ເອສ ນໂຍ ທຸຕິຍປເທປິ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ຠິກ຺ຂເວ ເກນປກາເຣນ ເກນາກາເຣນ ເກນ ວິຘິນາ ຠາວິໂຕ ອານາປານສ຺ສຕິສມາຘິ ເກນປກາເຣນ ພຫຸລີກໂຕ ສນ຺ໂຕ ເຈວ…ເປ… ວູປສເມຕີຕິ.

ອິທານິ ຕມຕ຺ຖໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ອິຘ ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອິຘ ຠິກ຺ຂເວ ຠິກ຺ຂູຕິ ຠິກ຺ຂເວ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ຠິກ຺ຂຸ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອິຘສທ຺ໂທ ສພ຺ພປ຺ປກາຣອານາປານສ຺ສຕິສມາຘິນິພ຺ພຕ຺ຕກສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສນ຺ນິສ຺ສຍຠູຕສາສນປຣິທີປໂນ ອຎ຺ຎສາສນສ຺ສ ຕຖາຠາວປຏິເສຘໂນ ຈ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ອິເຘວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມໂຓ…ເປ… ສຸຎ຺ຎາ ປຣປ຺ປວາທາ ສມເຓຠິ ອຎ຺ເຎຫີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໓໙). ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ.

ອຣຎ຺ຎຄໂຕ ວາ…ເປ… ສຸຎ຺ຎາຄາຣຄໂຕ ວາຕິ ອິທມສ຺ສ ອານາປານສ຺ສຕິສມາຘິຠາວນານຸຣູປເສນາສນປຣິຄ຺ຄຫປຣິທີປນໍ. ອິມສ຺ສ ຫິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຣູປາທີສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ອນຸວິສຏໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອານາປານສ຺ສຕິສມາຘິອາຣມ຺ມຓໍ ອຠິຣຸຫິຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ. ກູຏໂຄຓຍຸຕ຺ຕຣໂຖ ວິຍ ອຸປ຺ປຖເມວ ຘາວຕິ. ຕສ຺ມາ ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ໂຄໂປ ກູຏເຘນຸຍາ ສພ຺ພໍ ຂີຣໍ ປິວິຕ຺ວາ ວຑ຺ຒິຕໍ ກູຏວຈ຺ຉໍ ທເມຕຸກາໂມ ເຘນຸໂຕ ອປເນຕ຺ວາ ເອກມນ຺ເຕ ມຫນ຺ຕໍ ຖມ຺ຠໍ ນິຂຓິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ໂຍຕ຺ເຕນ ພນ຺ເຘຍ຺ຍ. ອຖສ຺ສ ໂສ ວຈ຺ໂຉ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ວິປ຺ຜນ຺ທິຕ຺ວາ ປລາຍິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຕເມວ ຖມ຺ຠໍ ອຸປນິສີເທຍ຺ຍ ວາ ອຸປນິປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ວາ; ເອວເມວ ອິມິນາປິ ຠິກ຺ຂຸນາ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຣູປາຣມ຺ມຓາທິຣສປານວຑ຺ຒິຕໍ ທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕໍ ທເມຕຸກາເມນ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓໂຕ ອປເນຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ວາ…ເປ… ສຸຎ຺ຎາຄາຣໍ ວາ ປເວເສຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສຖມ຺ເຠ ສຕິໂຍຕ຺ເຕນ ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ. ເອວມສ຺ສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ວິປ຺ຜນ຺ທິຕ຺ວາປິ ປຸພ຺ເພ ອາຈິຓ຺ຓາຣມ຺ມຓໍ ອລຠມານໍ ສຕິໂຍຕ຺ຕໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປລາຍິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕໍ ຕເມວາຣມ຺ມຓໍ ອຸປຈາຣປ຺ປນາວເສນ ອຸປນິສີທຕິ ເຈວ ອຸປນິປຊ຺ຊຕິ ຈ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ຍຖາ ຖມ຺ເຠ ນິພນ຺ເຘຍ຺ຍ, ວຈ຺ຉໍ ທມ຺ມໍ ນໂຣ ອິຘ;

ພນ຺ເຘຍ຺ເຍວໍ ສກໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ສຕິຍາຣມ຺ມເຓ ທຬ຺ຫ’’ນ຺ຕິ. (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໒໑໗; ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໓໗໔; ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໐໗; ປຏິ. ມ. ອຏ຺ຐ. ໒.໑.໑໖໓);

ເອວມສ຺ເສຕໍ ເສນາສນໍ ຠາວນານຸຣູປໍ ໂຫຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອິທມສ຺ສ ອານາປານສ຺ສຕິສມອາຘິຠາວນານຸຣູປເສນາສນປຣິຄ຺ຄຫປຣິທີປນ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ວາ ຍສ຺ມາ ອິທໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານປ຺ປເຠເທ ມຸທ຺ຘຠູຕໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘພຸທ຺ຘສາວການໍ ວິເສສາຘິຄມທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣປທຏ຺ຐານໍ ອານາປານສ຺ສຕິກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສຫຕ຺ຖິອສ຺ສາທິສທ຺ທສມາກຸລໍ ຄາມນ຺ຕໍ ອປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ນ ສຸກຣໍ ສມ຺ປາເທຕຸໍ, ສທ຺ທກຓ຺ຏກຕ຺ຕາ ຌານສ຺ສ. ອຄາມເກ ປນ ອຣຎ຺ເຎ ສຸກຣໍ ໂຍຄາວຈເຣນ ອິທໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອານາປານຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຕເທວ ຈ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄຜລໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ສມ຺ປາປຸຓິຕຸໍ, ຕສ຺ມາສ຺ສ ອນຸຣູປໍເສນາສນໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຠຄວາ ‘‘ອຣຎ຺ຎຄໂຕ ວາ’’ຕິອາທິມາຫ.

ວຕ຺ຖຸວິຊ຺ຊາຈຣິໂຍ ວິຍ ຫິ ຠຄວາ, ໂສ ຍຖາ ວຕ຺ຖຸວິຊ຺ຊາຈຣິໂຍ ນຄຣຠູມິໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ສຸຏ຺ຐຸ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຖ ນຄຣໍ ມາເປຖາ’’ຕິ ອຸປທິສຕິ, ໂສຕ຺ຖິນາ ຈ ນຄເຣ ນິຏ຺ຐິເຕ ຣາຊກຸລໂຕ ມຫາສກ຺ກາຣໍ ລຠຕິ; ເອວເມວ ໂຍຄາວຈຣສ຺ສ ອນຸຣູປເສນາສນໍ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ເອຕ຺ຖ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຸປທິສຕິ. ຕໂຕ ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອນຸຍຸຕ຺ເຕນ ໂຍຄິນາ ກເມນ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕ຺ເຕ ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວຕ ໂສ ຠຄວາ’’ຕິ ມຫນ຺ຕໍ ສກ຺ກາຣໍ ລຠຕິ. ອຍໍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ທີປິສທິໂສ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາ ຫິ ມຫາທີປິຣາຊາ ອຣຎ຺ເຎ ຕິຓຄຫນໍ ວາ ວນຄຫນໍ ວາ ປພ຺ພຕຄຫນໍ ວາ ນິສ຺ສາຍ ນິລີຍິຕ຺ວາ ວນມຫິໍສໂຄກຓ຺ຓສູກຣາທໂຍ ມິເຄ ຄຓ຺ຫາຕິ; ເອວເມວາຍໍ ອຣຎ຺ຎາທີສຸ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຍຖາກ຺ກເມນ ໂສຕາປຕ຺ຕິສກທາຄາມິອນາຄາມິອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄ ເຈວ ອຣິຍຜລຎ຺ຈ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ຍຖາປິ ທີປິໂກ ນາມ, ນິລີຍິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫຕີ ມິເຄ;

ຕເຖວາຍໍ ພຸທ຺ຘປຸຕ຺ໂຕ, ຍຸຕ຺ຕໂຍໂຄ ວິປສ຺ສໂກ;

ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວານ, ຄຓ຺ຫາຕິ ຜລມຸຕ຺ຕມ’’ນ຺ຕິ. (ມິ. ປ. ໖.໑.໕);

ເຕນສ຺ສ ປຣກ຺ກມຊວໂຍຄ຺ຄຠູມິໍ ອຣຎ຺ຎເສນາສນໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຠຄວາ ‘‘ອຣຎ຺ຎຄໂຕ ວາ’’ຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ອຣຎ຺ຎຄໂຕ ວາຕິ ອຣຎ຺ຎນ຺ຕິ ‘‘ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພຫິ ອິນ຺ທຂີລາ ສພ຺ພເມຕໍ ອຣຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ (ວິຠ. ໕໒໙) ຈ ‘‘ອາຣຎ຺ຎກໍ ນາມ ເສນາສນໍ ປຎ຺ຈຘນຸສຕິກໍ ປຈ຺ຉິມ’’ນ຺ຕິ (ປາຣາ. ໖໕໓) ຈ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂເຓສຸ ອຣຎ຺ເຎສຸ ອນຸຣູປໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ປວິເວກສຸຂໍ ອຣຎ຺ຎໍ ຄໂຕ. ຣຸກ຺ຂມູລຄໂຕ ວາຕິ ຣຸກ຺ຂສມີປໍ ຄໂຕ. ສຸຎ຺ຎາຄາຣຄໂຕ ວາຕິ ສຸຎ຺ຎໍ ວິວິຕ຺ໂຕກາສໍ ຄໂຕ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຐເປຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎຎ຺ຈ ຣຸກ຺ຂມູລຎ຺ຈ ອວເສສສຕ຺ຕວິຘເສນາສນຄໂຕປິ ສຸຎ຺ຎາຄາຣຄໂຕຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວມສ຺ສ ອຸຕຸຕ຺ຕຍານຸກູລໍ ຘາຕຸຈຣິຍານຸກູລຎ຺ຈ ອານາປານສ຺ສຕິຠາວນານຸຣູປໍ ເສນາສນໍ ອຸປທິສິຕ຺ວາ ອລີນານຸທ຺ຘຈ຺ຈປກ຺ຂິກໍ ສນ຺ຕມິຣິຍາປຖໍ ອຸປທິສນ຺ໂຕ ‘‘ນິສີທຕີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖສ຺ສ ນິສຊ຺ຊາຍ ທຬ຺ຫຠາວໍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສານໍ ປວຕ຺ຕນສຸຂຕໍ ອາຣມ຺ມຓປຣິຄ຺ຄຫູປາຍຎ຺ຈ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ’’ຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ປລ຺ລງ຺ກນ຺ຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ອູຣຸພທ຺ຘາສນໍ. ອາຠຸຊິຕ຺ວາຕິ ອາພນ຺ຘິຕ຺ວາ. ອຸຊຸໍ ກາຍໍ ປຓິຘາຍາຕິ ອຸປຣິມໍ ສຣີຣໍ ອຸຊຸກໍ ຐເປຕ຺ວາ, ອຏ຺ຐາຣສ ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏເກ ໂກຏິຍາ ໂກຏິໍ ປຏິປາເທຕ຺ວາ. ເອວຎ຺ຫິ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຈມ຺ມມໍສນ຺ຫາຣູນິ ນ ປຓມນ຺ຕິ. ອຖສ຺ສ ຍາ ເຕສໍ ປຓມນປ຺ປຈ຺ຈຍາ ຂເຓ ຂເຓ ເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ຕາ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕາສຸ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊມານາສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ໂຫຕິ. ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນ ປຣິປຕຕິ. ວຸຑ຺ຒິໍ ຜາຕິໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ.

ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານາຠິມຸຂໍ ສຕິໍ ຐປຍິຕ຺ວາ. ອຖ ວາ ‘‘ປຣີ’’ຕິ ປຣິຄ຺ຄຫຏ຺ໂຐ; ‘‘ມຸຂ’’ນ຺ຕິ ນິຍ຺ຍານຏ຺ໂຐ; ‘‘ສຕີ’’ຕິ ອຸປຏ຺ຐານຏ຺ໂຐ; ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ – ‘‘ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ’’ຕິ. ເອວໍ ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໖໔-໑໖໕) ວຸຕ຺ຕນເຍນເປຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ສງ຺ເຂໂປ – ‘‘ປຣິຄ຺ຄຫິຕນິຍ຺ຍານໍ ສຕິໍ ກຕ຺ວາ’’ຕິ. ໂສ ສໂຕວ ອສ຺ສສຕີຕິ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ເອວຎ຺ຈ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຕໍ ສຕິໍ ອວິຊຫນ຺ໂຕ ສໂຕເອວ ອສ຺ສສຕິ, ສໂຕ ປສ຺ສສຕິ, ສໂຕກາຣີ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ອິທານິ ເຍຫາກາເຣຫິ ສໂຕກາຣີ ໂຫຕິ, ເຕ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ທີຆໍ ວາ ອສ຺ສສນ຺ໂຕ’’ຕິອາທິມາຫ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ – ‘‘ໂສ ສໂຕວ ອສ຺ສສຕິ, ສໂຕ ປສ຺ສສຕີ’’ຕິ ເອຕສ຺ເສວ ວິຠງ຺ເຄ –

‘‘ພາຕ຺ຕິໍສາຍ ອາກາເຣຫິ ສໂຕກາຣີ ໂຫຕິ. ທີຆໍ ອສ຺ສາສວເສນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອກຄ຺ຄຕໍ ອວິກ຺ເຂປໍ ປຊານໂຕ ສຕິ ອຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ. ຕາຍ ສຕິຍາ ເຕນ ຎາເຓນ ສໂຕກາຣີ ໂຫຕິ. ທີຆໍ ປສ຺ສາສວເສນ…ເປ… ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສີ ອສ຺ສາສວເສນ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສີ ປສ຺ສາສວເສນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອກຄ຺ຄຕໍ ອວິກ຺ເຂປໍ ປຊານໂຕ ສຕິ ອຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ. ຕາຍ ສຕິຍາ ເຕນ ຎາເຓນ ສໂຕກາຣີ ໂຫຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໖໕).

ຕຕ຺ຖ ທີຆໍ ວາ ອສ຺ສສນ຺ໂຕຕິ ທີຆໍ ວາ ອສ຺ສາສໍ ປວຕ຺ເຕນ຺ໂຕ. ‘‘ອສ຺ສາໂສ’’ຕິ ພຫິ ນິກ຺ຂມນວາໂຕ. ‘‘ປສ຺ສາໂສ’’ຕິ ອນ຺ໂຕ ປວິສນວາໂຕ. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຏ຺ຐກຖາສຸ ປນ ອຸປ຺ປຏິປາຏິຍາ ອາຄຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍການໍ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ນິກ຺ຂມນກາເລ ປຐມໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣວາໂຕ ພຫິ ນິກ຺ຂມຕິ. ປຈ຺ຉາ ພາຫິຣວາໂຕ ສຸຂຸມໍ ຣຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ປວິສນ຺ໂຕ ຕາລຸໍ ອາຫຈ຺ຈ ນິພ຺ພາຍຕິ. ເອວໍ ຕາວ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຍາ ປນ ເຕສໍ ທີຆຣສ຺ສຕາ, ສາ ອທ຺ຘານວເສນ ເວທິຕພ຺ພາ. ຍຖາ ຫິ ໂອກາສທ຺ຘານໍ ຜຣິຕ຺ວາ ຐິຕໍ ອຸທກໍ ວາ ວາລິກາ ວາ ‘‘ທີຆມຸທກໍ ທີຆາ ວາລິກາ, ຣສ຺ສມຸທກໍ ຣສ຺ສາ ວາລິກາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວໍ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓາປິ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ຫຕ຺ຖິສຣີເຣ ອຫິສຣີເຣ ຈ ເຕສໍ ອຕ຺ຕຠາວສງ຺ຂາຕໍ ທີຆໍ ອທ຺ຘານໍ ສຓິກໍ ປູເຣຕ຺ວາ ສຓິກເມວ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ທີຆາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ສຸນຂສສາທີນໍ ອຕ຺ຕຠາວສງ຺ຂາຕໍ ຣສ຺ສໍ ອທ຺ຘານໍ ສີຆໍ ປູເຣຕ຺ວາ ສີຆເມວ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຣສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ມນຸສ຺ເສສຸ ປນ ເກຈິ ຫຕ຺ຖິອຫິອາທໂຍ ວິຍ ກາລທ຺ຘານວເສນ ທີຆໍ ອສ຺ສສນ຺ຕິ ຈ ປສ຺ສສນ຺ຕິ ຈ. ເກຈິ ສຸນຂສສາທໂຍ ວິຍ ຣສ຺ສໍ. ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ກາລວເສນ ທີຆມທ຺ຘານໍ ນິກ຺ຂມນ຺ຕາ ຈ ປວິສນ຺ຕາ ຈ ເຕ ທີຆາ. ອິຕ຺ຕຣມທ຺ຘານໍ ນິກ຺ຂມນ຺ຕາ ຈ ປວິສນ຺ຕາ ຈ ‘‘ຣສ຺ສາ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ນວຫາກາເຣຫິ ທີຆໍ ອສ຺ສສນ຺ໂຕ ຈ ປສ຺ສສນ຺ໂຕ ຈ ‘‘ທີຆໍ ອສ຺ສສາມິ ປສ຺ສສາມີ’’ຕິ ປຊານາຕິ. ເອວໍ ປຊານໂຕ ຈສ຺ສ ເອເກນາກາເຣນ ກາຍານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານຠາວນາ ສມ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຍຖາຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ –

‘‘ກຖໍ ທີຆໍ ອສ຺ສສນ຺ໂຕ ‘ທີຆໍ ອສ຺ສສາມີ’ຕິ ປຊານາຕິ, ທີຆໍ ປສ຺ສສນ຺ໂຕ ‘ທີຆໍ ປສ຺ສສາມີ’ຕິ ປຊານາຕິ? ທີຆໍ ອສ຺ສາສໍ ອທ຺ຘານສງ຺ຂາເຕ ອສ຺ສສຕິ, ທີຆໍ ປສ຺ສາສໍ ອທ຺ຘານສງ຺ຂາເຕ ປສ຺ສສຕິ, ທີຆໍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສໍ ອທ຺ຘານສງ຺ຂາເຕ ອສ຺ສສຕິປິ ປສ຺ສສຕິປິ. ທີຆໍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສໍ ອທ຺ຘານສງ຺ຂາເຕ ອສ຺ສສໂຕປິ ປສ຺ສສໂຕປິ ຉນ຺ໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ຉນ຺ທວເສນ ຕໂຕ ສຸຂຸມຕຣໍ ທີຆໍ ອສ຺ສາສໍ ອທ຺ຘານສງ຺ຂາເຕ ອສ຺ສສຕິ, ຉນ຺ທວເສນ ຕໂຕ ສຸຂຸມຕຣໍ ທີຆໍ ປສ຺ສາສໍ ອທ຺ຘານສງ຺ຂາເຕ ປສ຺ສສຕິ, ຉນ຺ທວເສນ ຕໂຕ ສຸຂຸມຕຣໍ ທີຆໍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສໍ ອທ຺ຘານສງ຺ຂາເຕ ອສ຺ສສຕິປິ ປສ຺ສສຕິປິ. ຉນ຺ທວເສນ ຕໂຕ ສຸຂຸມຕຣໍ ທີຆໍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສໍ ອທ຺ຘານສງ຺ຂາເຕ ອສ຺ສສໂຕປິ ປສ຺ສສໂຕປິ ປາໂມຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ປາໂມຊ຺ຊວເສນ ຕໂຕ ສຸຂຸມຕຣໍ ທີຆໍ ອສ຺ສາສໍ ອທ຺ຘານສງ຺ຂາເຕ ອສ຺ສສຕິ, ປາໂມຊ຺ຊວເສນ ຕໂຕ ສຸຂຸມຕຣໍ ທີຆໍ ປສ຺ສາສໍ…ເປ… ທີຆໍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສໍ ອທ຺ຘານສງ຺ຂາເຕ ອສ຺ສສຕິປິ ປສ຺ສສຕິປິ. ປາໂມຊ຺ຊວເສນ ຕໂຕ ສຸຂຸມຕຣໍ ທີຆໍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສໍ ອທ຺ຘານສງ຺ຂາເຕ ອສ຺ສສໂຕປິ ປສ຺ສສໂຕປິ ທີຆໍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິວຕ຺ຕຕິ, ອຸເປກ຺ຂາ ສຓ຺ຐາຕິ. ອິເມຫິ ນວຫິ ອາກາເຣຫິ ທີຆໍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ກາໂຍ; ອຸປຏ຺ຐານໍ ສຕິ; ອນຸປສ຺ສນາ ຎາຓໍ; ກາໂຍ ອຸປຏ຺ຐານໍ, ໂນ ສຕິ; ສຕິ ອຸປຏ຺ຐານຎ຺ເຈວ ສຕິ ຈ. ຕາຍ ສຕິຍາ ເຕນ ຎາເຓນ ຕໍ ກາຍໍ ອນຸປສ຺ສຕິ. ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ – ‘‘ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານຠາວນາ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໖໖).

ເອເສວ ນໂຍ ຣສ຺ສປເທປິ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ‘‘ຍຖາ ເອຕ຺ຖ ‘ທີຆໍ ອສ຺ສາສໍ ອທ຺ຘານສງ຺ຂາເຕ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ; ເອວມິຘ ‘ຣສ຺ສໍ ອສ຺ສາສໍ ອິຕ຺ຕຣສງ຺ຂາເຕ ອສ຺ສສຕີ’’ຕິ ອາຄຕໍ. ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ວເສນ ຍາວ ‘‘ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານຠາວນາ’’ຕິ ຕາວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ເອວມຍໍ ອທ຺ຘານວເສນ ອິຕ຺ຕຣວເສນ ຈ ອິເມຫາກາເຣຫິ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສ ປຊານນ຺ໂຕ ທີຆໍ ວາ ອສ຺ສສນ຺ໂຕ ‘‘ທີຆໍ ອສ຺ສສາມີ’’ຕິ ປຊານາຕິ…ເປ… ຣສ຺ສໍ ວາ ປສ຺ສສນ຺ໂຕ ‘‘ຣສ຺ສໍ ປສ຺ສສາມີ’’ຕິ ປຊານາຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເອວໍ ປຊານໂຕ ຈສ຺ສ –

‘‘ທີໂຆ ຣສ຺ໂສ ຈ ອສ຺ສາໂສ;

ປສ຺ສາໂສປິ ຈ ຕາທິໂສ;

ຈຕ຺ຕາໂຣ ວຓ຺ຓາ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ;

ນາສິກຄ຺ເຄວ ຠິກ຺ຂຸໂນ’’ຕິ. (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໒໑໙; ປຏິ. ມ. ອຏ຺ຐ. ໒.໑.໑໖໓);

ສພ຺ພກາຍປ຺ປຏິສໍເວທີ ອສ຺ສສິສ຺ສາມິ…ເປ… ປສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂຕີຕິ ສກລສ຺ສ ອສ຺ສາສກາຍສ຺ສ ອາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສານໍ ວິທິຕໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປາກຏໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ. ສກລສ຺ສ ປສ຺ສາສກາຍສ຺ສ ອາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສານໍ ວິທິຕໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປາກຏໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ. ເອວໍ ວິທິຕໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປາກຏໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ອສ຺ສສຕິ ເຈວ ປສ຺ສສຕິ ຈ; ຕສ຺ມາ ‘‘ອສ຺ສສິສ຺ສາມິ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສິກ຺ຂຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອກສ຺ສ ຫິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓວິສເຏ ອສ຺ສາສກາເຍ ປສ຺ສາສກາເຍ ວາ ອາທິ ປາກໂຏ ໂຫຕິ, ນ ມຊ຺ຌປຣິໂຍສານໍ. ໂສ ອາທິເມວ ປຣິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ມຊ຺ຌປຣິໂຍສາເນ ກິລມຕິ. ເອກສ຺ສ ມຊ຺ຌໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ນ ອາທິປຣິໂຍສານໍ. ໂສ ມຊ຺ຌເມວ ປຣິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ອາທິປຣິໂຍສາເນ ກິລມຕິ. ເອກສ຺ສ ປຣິໂຍສານໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ນ ອາທິມຊ຺ຌໍ. ໂສ ປຣິໂຍສານໍເຍວ ປຣິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ອາທິມຊ຺ເຌ ກິລມຕິ. ເອກສ຺ສ ສພ຺ພມ຺ປິ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ໂສ ສພ຺ພມ຺ປິ ປຣິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ນ ກຕ຺ຖຈິ ກິລມຕິ. ຕາທິເສນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ – ‘‘ສພ຺ພກາຍປ຺ປຏິສໍເວທີ ອສ຺ສສິສ຺ສາມິ…ເປ… ປສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສິກ຺ຂຕີຕິ ເອວໍ ຆຏຕິ ວາຍມຕິ. ໂຍ ວາ ຕຖາຠູຕສ຺ສ ສໍວໂຣ; ອຍເມຕ຺ຖ ອຘິສີລສິກ຺ຂາ. ໂຍ ຕຖາຠູຕສ຺ສ ສມາຘິ; ອຍໍ ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາ. ຍາ ຕຖາຠູຕສ຺ສ ປຎ຺ຎາ; ອຍໍ ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາຕິ. ອິມາ ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາໂຍ ຕສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມເຓ ຕາຍ ສຕິຍາ ເຕນ ມນສິກາເຣນ ສິກ຺ຂຕິ ອາເສວຕິ ຠາເວຕິ ພຫຸລີກໂຣຕີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ປຸຣິມນເຍ ເກວລໍ ອສ຺ສສິຕພ຺ພໍ ປສ຺ສສິຕພ຺ພເມວ ຈ, ນ ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ກາຕພ຺ພໍ; ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປນ ຎາຓຸປ຺ປາທນາທີສຸ ໂຍໂຄ ກຣຓີໂຍ. ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ‘‘ອສ຺ສສາມີຕິ ປຊານາຕິ ປສ຺ສສາມີຕິ ປຊານາຕິ’’ຈ຺ເຈວ ວຕ຺ຕມານກາລວເສນ ປາຬິໍ ວຕ຺ວາ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກຕ຺ຕພ຺ພສ຺ສ ຎາຓຸປ຺ປາທນາທິໂນ ອາກາຣສ຺ສ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ສພ຺ພກາຍປ຺ປຏິສໍເວທີ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອນາຄຕວຈນວເສນ ປາຬິ ອາໂຣປິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອສ຺ສສິສ຺ສາມິ…ເປ… ປສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂຕີຕິ ໂອຬາຣິກໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ປສ຺ສມ຺ເຠນ຺ໂຕ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠນ຺ໂຕ ນິໂຣເຘນ຺ໂຕ ວູປສເມນ຺ໂຕ ອສ຺ສສິສ຺ສາມິ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂຕິ.

ຕຕ຺ເຣວໍ ໂອຬາຣິກສຸຂຸມຕາ ຈ ປສ຺ສທ຺ຘິ ຈ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິມສ຺ສ ຫິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຸພ຺ເພ ອປຣິຄ຺ຄຫິຕກາເລ ກາໂຍ ຈ ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ສທຣຖາ ໂຫນ຺ຕິ. ໂອຬາຣິການໍ ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ໂອຬາຣິກຕ຺ເຕ ອວູປສນ຺ເຕ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາປິ ໂອຬາຣິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ພລວຕຣາ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ນາສິກາ ນປ຺ປໂຫຕິ, ມຸເຂນ ອສ຺ສສນ຺ໂຕປິ ປສ຺ສສນ຺ໂຕປິ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຍທາ ປນສ຺ສ ກາໂຍປິ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ປຣິຄ຺ຄຫິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕທາ ເຕ ສນ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ ວູປສນ຺ຕາ. ເຕສຸ ວູປສນ຺ເຕສຸ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ສຸຂຸມາ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວິເຈຕພ຺ພາກາຣປ຺ປຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ປຸຣິສສ຺ສ ຘາວິຕ຺ວາ ປພ຺ພຕາ ວາ ໂອໂຣຫິຕ຺ວາ ມຫາຠາຣໍ ວາ ສີສໂຕ ໂອໂຣເປຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ ໂອຬາຣິກາ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ໂຫນ຺ຕິ, ນາສິກາ ນປ຺ປໂຫຕິ, ມຸເຂນ ອສ຺ສສນ຺ໂຕປິ ປສ຺ສສນ຺ໂຕປິ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຍທາ ປເນສ ຕໍ ປຣິສ຺ສມໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ຈ ປິວິຕ຺ວາ ຈ ອລ຺ລສາຏກໍ ຫທເຍ ກຕ຺ວາ ສີຕາຍ ຉາຍາຍ ນິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ອຖສ຺ສ ເຕ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ສຸຂຸມາ ໂຫນ຺ຕິ, ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວິເຈຕພ຺ພາກາຣປ຺ປຕ຺ຕາ. ເອວເມວ ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຸພ຺ເພ ອປຣິຄ຺ຄຫິຕກາເລ ກາໂຍ ຈ…ເປ… ວິເຈຕພ຺ພາກາຣປ຺ປຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕຖາ ຫິສ຺ສ ປຸພ຺ເພ ອປຣິຄ຺ຄຫິຕກາເລ ‘‘ໂອຬາຣິໂກຬາຣິເກ ກາຍສງ຺ຂາເຣ ປສ຺ສມ຺ເຠມີ’’ຕິ ອາໂຠຄສມນ຺ນາຫາຣມນສິກາຣປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ນຕ຺ຖິ, ປຣິຄ຺ຄຫິຕກາເລ ປນ ອຕ຺ຖິ. ເຕນສ຺ສ ອປຣິຄ຺ຄຫິຕກາລໂຕ ປຣິຄ຺ຄຫິຕກາເລ ກາຍສງ຺ຂາໂຣ ສຸຂຸໂມ ໂຫຕິ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ສາຣທ຺ເຘ ກາເຍ ຈິຕ຺ເຕ ຈ, ອຘິມຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕຕິ;

ອສາຣທ຺ຘມ຺ຫິ ກາຍມ຺ຫິ, ສຸຂຸມໍ ສມ຺ປວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ. (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໒໒໐; ປຏິ. ມ. ອຏ຺ຐ. ໒.໑.໑໖໓);

ປຣິຄ຺ຄເຫປິ ໂອຬາຣິໂກ, ປຐມຊ຺ຌານູປຈາເຣ ສຸຂຸໂມ; ຕສ຺ມິມ຺ປິ ໂອຬາຣິໂກ ປຐມຊ຺ຌາເນ ສຸຂຸໂມ. ປຐມຊ຺ຌາເນ ຈ ທຸຕິຍຊ຺ຌານູປຈາເຣ ຈ ໂອຬາຣິໂກ, ທຸຕິຍຊ຺ຌາເນ ສຸຂຸໂມ. ທຸຕິຍຊ຺ຌາເນ ຈ ຕຕິຍຊ຺ຌານູປຈາເຣ ຈ ໂອຬາຣິໂກ, ຕຕິຍຊ຺ຌາເນ ສຸຂຸໂມ. ຕຕິຍຊ຺ຌາເນ ຈ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານູປຈາເຣ ຈ ໂອຬາຣິໂກ, ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນ ອຕິສຸຂຸໂມ ອປ຺ປວຕ຺ຕິເມວ ປາປຸຓາຕິ. ອິທໍ ຕາວ ທີຆຠາຓກສໍຍຸຕ຺ຕຠາຓການໍ ມຕໍ.

ມຊ຺ຌິມຠາຓກາ ປນ ‘‘ປຐມຊ຺ຌາເນ ໂອຬາຣິໂກ, ທຸຕິຍຊ຺ຌານູປຈາເຣ ສຸຂຸໂມ’’ຕິ ເອວໍ ເຫຏ຺ຐິມເຫຏ຺ຐິມຊ຺ຌານໂຕ ອຸປຣູປຣິຊ຺ຌານູປຈາເຣປິ ສຸຂຸມຕຣໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ສພ຺ເພສໍເຍວ ປນ ມເຕນ ອປຣິຄ຺ຄຫິຕກາເລ ປວຕ຺ຕກາຍສງ຺ຂາໂຣ ປຣິຄ຺ຄຫິຕກາເລ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ປຣິຄ຺ຄຫິຕກາເລ ປວຕ຺ຕກາຍສງ຺ຂາໂຣ ປຐມຊ຺ຌານູປຈາເຣ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານູປຈາເຣ ປວຕ຺ຕກາຍສງ຺ຂາໂຣ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ອຍໍ ຕາວ ສມເຖ ນໂຍ.

ວິປສ຺ສນາຍໍ ປນ ອປຣິຄ຺ຄເຫ ປວຕ຺ໂຕ ກາຍສງ຺ຂາໂຣ ໂອຬາຣິໂກ, ມຫາຠູຕປຣິຄ຺ຄເຫ ສຸຂຸໂມ. ໂສປິ ໂອຬາຣິໂກ, ອຸປາທາຣູປປຣິຄ຺ຄເຫ ສຸຂຸໂມ. ໂສປິ ໂອຬາຣິໂກ, ສກລຣູປປຣິຄ຺ຄເຫ ສຸຂຸໂມ. ໂສປິ ໂອຬາຣິໂກ, ອຣູປປຣິຄ຺ຄເຫ ສຸຂຸໂມ. ໂສປິ ໂອຬາຣິໂກ, ຣູປາຣູປປຣິຄ຺ຄເຫ ສຸຂຸໂມ. ໂສປິ ໂອຬາຣິໂກ, ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄເຫ ສຸຂຸໂມ. ໂສປິ ໂອຬາຣິໂກ, ສປ຺ປຈ຺ຈຍນາມຣູປປຣິຄ຺ຄເຫ ສຸຂຸໂມ. ໂສປິ ໂອຬາຣິໂກ, ລກ຺ຂຓາຣມ຺ມຓິກວິປສ຺ສນາຍ ສຸຂຸໂມ. ໂສປິ ທຸພ຺ພລວິປສ຺ສນາຍ ໂອຬາຣິໂກ, ພລວວິປສ຺ສນາຍ ສຸຂຸໂມ. ຕຕ຺ຖ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຸຣິມສ຺ສ ປຸຣິມສ຺ສ ປຈ຺ຉິເມນ ປຈ຺ຉິເມນ ປສ຺ສທ຺ຘິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອວເມຕ຺ຖ ໂອຬາຣິກສຸຂຸມຕາ ຈ ປສ຺ສທ຺ຘິ ຈ ເວທິຕພ຺ພາ.

ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ ປນສ຺ສ ສທ຺ຘິໍ ໂຈທນາໂສຘນາຫິ ເອວມຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ – ‘‘ກຖໍ ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອສ຺ສສິສ຺ສາມິ…ເປ… ປສ຺ສສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສິກ຺ຂຕິ? ກຕເມ ກາຍສງ຺ຂາຣາ? ທີຆໍ ອສ຺ສາສາ ກາຍິກາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ ກາຍປ຺ປຏິພທ຺ຘາ ກາຍສງ຺ຂາຣາ, ເຕ ກາຍສງ຺ຂາເຣ ປສ຺ສມ຺ເຠນ຺ໂຕ ນິໂຣເຘນ຺ໂຕ ວູປສເມນ຺ໂຕ ສິກ຺ຂຕິ. ທີຆໍ ປສ຺ສາສາ ກາຍິກາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ…ເປ… ຣສ຺ສໍ ອສ຺ສາສາ…ເປ… ຣສ຺ສໍ ປສ຺ສາສາ… ສພ຺ພກາຍປ຺ປຏິສໍເວທີ ອສ຺ສາສາ… ສພ຺ພກາຍປ຺ປຏິສໍເວທີ ປສ຺ສາສາ ກາຍິກາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ ກາຍປ຺ປຏິພທ຺ຘາ ກາຍສງ຺ຂາຣາ, ເຕ ກາຍສງ຺ຂາເຣ ປສ຺ສມ຺ເຠນ຺ໂຕ ນິໂຣເຘນ຺ໂຕ ວູປສເມນ຺ໂຕ ສິກ຺ຂຕິ.

ຍຖາຣູເປຫິ ກາຍສງ຺ຂາເຣຫິ ຍາ ກາຍສ຺ສ ອານມນາ ວິນມນາ ສນ຺ນມນາ ປຓມນາ ອິຎ຺ຊນາ ຜນ຺ທນາ ຈລນາ ກມ຺ປນາ ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂຕິ, ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂຕິ.

ຍຖາຣູເປຫິ ກາຍສງ຺ຂາເຣຫິ ຍາ ກາຍສ຺ສ ນ ອານມນາ ນ ວິນມນາ ນ ສນ຺ນມນາ ນ ປຓມນາ ອນິຎ຺ຊນາ ອຜນ຺ທນາ ອຈລນາ ອກມ຺ປນາ, ສນ຺ຕໍ ສຸຂຸມໍ ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂຕິ, ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂຕິ.

ອິຕິ ກິຣ ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂຕິ, ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ວາຕູປລທ຺ຘິຍາ ຈ ປຠາວນາ ນ ໂຫຕິ, ອສ຺ສາສປສ຺ສາສານຎ຺ຈ ປຠາວນາ ນ ໂຫຕິ, ອານາປານສ຺ສຕິຍາ ຈ ປຠາວນາ ນ ໂຫຕິ, ອານາປານສ຺ສຕິສມາຘິສ຺ສ ຈ ປຠາວນາ ນ ນ ໂຫຕິ, ນ ຈ ນໍ ຕໍ ສມາປຕ຺ຕິໍ ປຓ຺ຑິຕາ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິປິ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິປິ.

ອິຕິ ກິຣ ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອສ຺ສສິສ຺ສາມິ…ເປ… ປສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ວາຕູປລທ຺ຘິຍາ ຈ ປຠາວນາ ໂຫຕິ, ອສ຺ສາສປສ຺ສາສານຎ຺ຈ ປຠາວນາ ໂຫຕິ, ອານາປານສ຺ສຕິຍາ ຈ ປຠາວນາ ໂຫຕິ, ອານາປານສ຺ສຕິສມາຘິສ຺ສ ຈ ປຠາວນາ ໂຫຕິ, ຕຎ຺ຈ ນໍ ສມາປຕ຺ຕິໍ ປຓ຺ຑິຕາ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິປິ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິປິ.

ຍຖາ ກຖໍ ວິຍ? ເສຍ຺ຍຖາປິ ກໍເສ ອາໂກຏິເຕ ປຐມໍ ໂອຬາຣິກາ ສທ຺ທາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂອຬາຣິການໍ ສທ຺ທານໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ສຸມນສິກຕຕ຺ຕາ ສູປຘາຣິຕຕ຺ຕາ ນິຣຸທ຺ເຘປິ ໂອຬາຣິເກ ສທ຺ເທ ອຖ ປຈ຺ຉາ ສຸຂຸມກາ ສທ຺ທາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ສຸຂຸມການໍ ສທ຺ທານໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ສຸມນສິກຕຕ຺ຕາ ສູປຘາຣິຕຕ຺ຕາ ນິຣຸທ຺ເຘປິ ສຸຂຸມເກ ສທ຺ເທ ອຖ ປຈ຺ຉາ ສຸຂຸມສທ຺ທນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕຕິ; ເອວເມວ ປຐມໍ ໂອຬາຣິກາ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂອຬາຣິການໍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສານໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ສຸມນສິກຕຕ຺ຕາ ສູປຘາຣິຕຕ຺ຕາ ນິຣຸທ຺ເຘປິ ໂອຬາຣິເກ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສ ອຖ ປຈ຺ຉາ ສຸຂຸມກາ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ສຸຂຸມການໍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສານໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ສຸມນສິກຕຕ຺ຕາ ສູປຘາຣິຕຕ຺ຕາ ນິຣຸທ຺ເຘປິ ສຸຂຸມເກ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສ ອຖ ປຈ຺ຉາ ສຸຂຸມອສ຺ສາສປສ຺ສາສນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓຕາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ວິກ຺ເຂປໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

ເອວໍ ສນ຺ເຕ ວາຕູປລທ຺ຘິຍາ ຈ ປຠາວນາ ໂຫຕິ, ອສ຺ສາສປສ຺ສາສານຎ຺ຈ ປຠາວນາ ໂຫຕິ, ອານາປານສ຺ສຕິຍາ ຈ ປຠາວນາ ໂຫຕິ, ອານາປານສ຺ສຕິສມາຘິສ຺ສ ຈ ປຠາວນາ ໂຫຕິ, ຕຎ຺ຈ ນໍ ສມາປຕ຺ຕິໍ ປຓ຺ຑິຕາ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິປິ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິປິ.

ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ກາຍສງ຺ຂາຣນ຺ຕິ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ກາໂຍ, ອຸປຏ຺ຐານໍ ສຕິ, ອນຸປສ຺ສນາ ຎາຓໍ. ກາໂຍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ໂນ ສຕິ, ສຕິ ອຸປຏ຺ຐານຎ຺ເຈວ ສຕິ ຈ, ຕາຍ ສຕິຍາ ເຕນ ຎາເຓນ ຕໍ ກາຍໍ ອນຸປສ຺ສຕິ. ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ – ‘‘ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສນາ ສຕິປຏ຺ຐານຠາວນາຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໗໑).

ອຍໍ ຕາເວຕ຺ຖ ກາຍານຸປສ຺ສນາວເສນ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຐມຈຕຸກ຺ກສ຺ສ ອນຸປຸພ຺ພປທວຓ຺ຓນາ.

ຍສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ອິທເມວ ຈຕຸກ຺ກໍ ອາທິກມ຺ມິກສ຺ສ ກມ຺ມຏ຺ຐານວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິຕຣານິ ປນ ຕີຓິ ຈຕຸກ຺ການິ ເອຕ຺ຖ ປຕ຺ຕຊ຺ຌານສ຺ສ ເວທນາຈິຕ຺ຕຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ, ຕສ຺ມາ ອິທໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຠາເວຕ຺ວາ ອານາປານສ຺ສຕິຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານປທຏ຺ຐານາຍ ວິປສ຺ສນາຍ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິຕຸກາເມນ ພຸທ຺ຘປຸຕ຺ເຕນ ຍໍ ກາຕພ຺ພໍ ຕໍ ສພ຺ພໍ ອິເຘວ ຕາວ ອາທິກມ຺ມິກສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວເສນ ອາທິໂຕ ປຠຸຕິ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ຕາວ ສີລໍ ວິໂສເຘຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ຕິວິຘາ ວິໂສຘນາ – ອນາປຊ຺ຊນໍ, ອາປນ຺ນວຸຏ຺ຐານໍ, ກິເລເສຫິ ຈ ອປ຺ປຕິປີຬນໍ. ເອວໍ ວິສຸທ຺ຘສີລສ຺ສ ຫິ ຠາວນາ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍມ຺ປິທໍ ເຈຕິຍງ຺ຄຓວຕ຺ຕໍ ໂພຘິຍງ຺ຄຓວຕ຺ຕໍ ອຸປຊ຺ຌາຍວຕ຺ຕໍ ອາຈຣິຍວຕ຺ຕໍ ຊນ຺ຕາຆຣວຕ຺ຕໍ ອຸໂປສຖາຄາຣວຕ຺ຕໍ ທ຺ເວອສີຕິ ຂນ຺ຘກວຕ຺ຕານິ ຈຸທ຺ທສວິຘໍ ມຫາວຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິເມສໍ ວເສນ ອາຠິສມາຈາຣິກສີລໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕມ຺ປິ ສາຘຸກໍ ປຣິປູເຣຕພ຺ພໍ. ໂຍ ຫິ ‘‘ອຫໍ ສີລໍ ຣກ຺ຂາມິ, ກິໍ ອາຠິສມາຈາຣິເກນ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ວເທຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ສີລໍ ປຣິປູເຣສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ອາຠິສມາຈາຣິກວຕ຺ເຕ ປນ ປຣິປູເຣ ສີລໍ ປຣິປູຣຕິ, ສີເລ ປຣິປູເຣ ສມາຘິ ຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ – ‘‘ໂສ ວຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອາຠິສມາຈາຣິກໍ ຘມ຺ມໍ ອປຣິປູເຣຕ຺ວາ ‘ສີລານິ ປຣິປູເຣສ຺ສຕີ’ຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໕.໒໑) ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ມາ ເຕນ ຍມ຺ປິທໍ ເຈຕິຍງ຺ຄຓວຕ຺ຕາທິ ອາຠິສມາຈາຣິກສີລໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕມ຺ປິ ສາຘຸກໍ ປຣິປູເຣຕພ຺ພໍ. ຕໂຕ –

‘‘ອາວາໂສ ຈ ກຸລໍ ລາໂຠ, ຄໂຓ ກມ຺ມຎ຺ຈ ປຎ຺ຈມໍ;

ອທ຺ຘານໍ ຎາຕິ ອາພາໂຘ, ຄນ຺ໂຖ ອິທ຺ຘີຕິ ເຕ ທສາ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕສຸ ທສສຸ ປລິໂພເຘສຸ ໂຍ ປລິໂພໂຘ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທິຕພ຺ໂພ.

ເອວໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ນປລິໂພເຘນ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຕມ຺ປິ ທຸວິຘໍ ໂຫຕິ – ສພ຺ພຕ຺ຖກກມ຺ມຏ຺ຐານຎ຺ຈ ປາຣິຫາຣິຍກມ຺ມຏ຺ຐານຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພຕ຺ຖກກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນາມ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆາທີສຸ ເມຕ຺ຕາ ມຣຓສ຺ສຕິ ຈ ອສຸຠສຎ຺ຎາຕິປິ ເອເກ. ກມ຺ມຏ຺ຐານິເກນ ຫິ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຐມໍ ຕາວ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ສີມຏ຺ຐກຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ເມຕ຺ຕາ ຠາເວຕພ຺ພາ; ຕໂຕ ສີມຏ຺ຐກເທວຕາສຸ, ຕໂຕ ໂຄຈຣຄາເມ ອິສ຺ສຣຊເນ, ຕໂຕ ຕຕ຺ຖ ມນຸສ຺ເສ ອຸປາທາຍ ສພ຺ພສຕ຺ເຕສຸ. ໂສ ຫິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ເມຕ຺ຕາຍ ສຫວາສີນໍ ມຸທຸຈິຕ຺ຕຕໍ ຊເນຕິ, ອຖສ຺ສ ສຸຂສໍວາສຕາ ໂຫຕິ. ສີມຏ຺ຐກເທວຕາສຸ ເມຕ຺ຕາຍ ມຸທຸກຕຈິຕ຺ຕາຫິ ເທວຕາຫິ ຘມ຺ມິກາຍ ຣກ຺ຂາຍ ສຸສໍວິຫິຕາຣກ຺ໂຂ ໂຫຕິ. ໂຄຈຣຄາເມ ອິສ຺ສຣຊເນ ເມຕ຺ຕາຍ ມຸທຸກຕຈິຕ຺ຕສນ຺ຕາເນຫິ ອິສ຺ສເຣຫິ ຘມ຺ມິກາຍ ຣກ຺ຂາຍ ສຸຣກ຺ຂິຕປຣິກ຺ຂາໂຣ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ມນຸສ຺ເສສຸ ເມຕ຺ຕາຍ ປສາທິຕຈິຕ຺ເຕຫິ ເຕຫິ ອປຣິຠູໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ວິຈຣຕິ. ສພ຺ພສຕ຺ເຕສຸ ເມຕ຺ຕາຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອປ຺ປຏິຫຕຈາໂຣ ໂຫຕິ.

ມຣຓສ຺ສຕິຍາ ປນ ‘‘ອວສ຺ສໍ ມຣິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ອເນສນໍ ປຫາຍ ອຸປຣູປຣິວຑ຺ຒມານສໍເວໂຄ ອໂນລີນວຸຕ຺ຕິໂກ ໂຫຕິ. ອສຸຠສຎ຺ຎາຍ ທິພ຺ເພສຸປິ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ຕຓ຺ຫາ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຕນສ຺ເສຕໍ ຕຍໍ ເອວໍ ພຫູປກາຣຕ຺ຕາ ‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຕ຺ຖຍິຕພ຺ພໍ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ອຘິປ຺ເປຕສ຺ສ ຈ ໂຍຄານຸໂຍຄກມ຺ມສ຺ສ ປທຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖກກມ຺ມຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ອຏ຺ຐຕິໍສາຣມ຺ມເຓສຸ ປນ ຍໍ ຍສ຺ສ ຈຣິຕານຸກູລໍ, ຕໍ ຕສ຺ສ ນິຈ຺ຈໍ ປຣິຫຣິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ຍຖາວຸຕ຺ເຕເນວ ນເຍນ ‘‘ປາຣິຫາຣິຍກມ຺ມຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິຘ ປນ ອິທເມວ ອານາປານສ຺ສຕິກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ‘‘ປາຣິຫາຣິຍກມ຺ມຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ສີລວິໂສຘນກຖໍ ປລິໂພຘຸປຈ຺ເຉທກຖຎ຺ຈ ອິຈ຺ຉນ຺ເຕນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄໂຕ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ເອວໍ ວິສຸທ຺ຘສີເລນ ປນ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ນປລິໂພເຘນ ຈ ອິທໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ເຕນ ອິມິນາວ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນນ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ພຸທ຺ຘປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຕໍ ອລຠນ຺ເຕນ ອນາຄາມິສ຺ສ, ຕມ຺ປິ ອລຠນ຺ເຕນ ສກທາຄາມິສ຺ສ, ຕມ຺ປິ ອລຠນ຺ເຕນ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ, ຕມ຺ປິ ອລຠນ຺ເຕນ ອານາປານຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານລາຠິສ຺ສ, ຕມ຺ປິ ອລຠນ຺ເຕນ ປາຬິຍາ ອຏ຺ຐກຖາຍ ຈ ອສມ຺ມູຬ຺ຫສ຺ສ ວິນິຈ຺ຉຍາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອຣຫນ຺ຕາທໂຍ ຫິ ອຕ຺ຕນາ ອຘິຄຕມຄ຺ຄເມວ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ. ອຍໍ ປນ ຄຫນປເທເສ ມຫາຫຕ຺ຖິປຖໍ ນີຫຣນ຺ໂຕ ວິຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອສມ຺ມູຬ຺ໂຫ ສປ຺ປາຍາສປ຺ປາຍໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກເຖຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອນຸປຸພ຺ພິກຖາ – ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສລ຺ລຫຸກວຸຕ຺ຕິນາ ວິນຍາຈາຣສມ຺ປນ຺ເນນ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣມາຈຣິຍໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອາຣາຘິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປຎ຺ຈສນ຺ຘິກໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຣິເມ ປຎ຺ຈ ສນ຺ຘໂຍ – ອຸຄ຺ຄໂຫ, ປຣິປຸຈ຺ຉາ, ອຸປຏ຺ຐານໍ, ອປ຺ປນາ, ລກ຺ຂຓນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອຸຄ຺ຄໂຫ’’ ນາມ ກມ຺ມຏ຺ຐານສ຺ສ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນໍ, ‘‘ປຣິປຸຈ຺ຉາ’’ ນາມ ກມ຺ມຏ຺ຐານສ຺ສ ປຣິປຸຈ຺ຉນາ, ‘‘ອຸປຏ຺ຐານໍ’’ ນາມ ກມ຺ມຏ຺ຐານສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐານໍ, ‘‘ອປ຺ປນາ’’ ນາມ ກມ຺ມຏ຺ຐານປ຺ປນາ, ‘‘ລກ຺ຂຓໍ’’ ນາມ ກມ຺ມຏ຺ຐານສ຺ສ ລກ຺ຂຓໍ. ‘‘ເອວໍລກ຺ຂຓມິທໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານສຠາວູປຘາຣຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ເອວໍ ປຎ຺ຈສນ຺ຘິກໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕນາປິ ນ ກິລມຕິ, ອາຈຣິຍມ຺ປິ ນ ວິເຫເຐຕິ; ຕສ຺ມາ ໂຖກໍ ອຸທ຺ທິສາເປຕ຺ວາ ພຫຸກາລໍ ສຊ຺ຌາຍິຕ຺ວາ ເອວໍ ປຎ຺ຈສນ຺ຘິກໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສເຈ ຕຕ຺ຖ ສປ຺ປາຍໍ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ເຖວ ວສິຕພ຺ພໍ. ໂນ ເຈ ຕຕ຺ຖ ສປ຺ປາຍໍ ໂຫຕິ, ອາຈຣິຍໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສເຈ ມນ຺ທປຎ຺ໂຎ ໂຍຊນປຣມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ສເຈ ຕິກ຺ຂປຎ຺ໂຎ ທູຣມ຺ປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາຣສເສນາສນໂທສວິວຊ຺ຊິຕໍ, ປຎ຺ຈເສນາສນງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ເສນາສນໍ ອຸປຄມ຺ມ ຕຕ຺ຖ ວສນ຺ເຕນ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ນຂຸທ຺ທກປລິໂພເຘນ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ເຈນ ຠຕ຺ຕສມ຺ມທໍ ປຏິວິໂນເທຕ຺ວາ ຣຕນຕ຺ຕຍຄຸຓານຸສ຺ສຣເຓນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຫໍເສຕ຺ວາ ອາຈຣິຍຸຄ຺ຄຫໂຕ ເອກປທມ຺ປິ ອສມ຺ມຸສ຺ສນ຺ເຕນ ອິທໍ ອານາປານສ຺ສຕິກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມນສິກາຕພ຺ພໍ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ອິມໍ ກຖາມຄ຺ຄໍ ອິຈ຺ຉນ຺ເຕນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄໂຕ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໕໕) ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອິທໍ ອານາປານສ຺ສຕິກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມນສິກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຕຕ຺ຣາຍໍ ມນສິກາຣວິຘິ –

‘‘ຄຓນາ ອນຸພນ຺ຘນາ, ຜຸສນາ ຐປນາ ສລ຺ລກ຺ຂຓາ;

ວິວຏ຺ຏນາ ປາຣິສຸທ຺ຘິ, ເຕສຎ຺ຈ ປຏິປສ຺ສນາ’’ຕິ. (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໒໒໓; ປຏິ. ມ. ອຏ຺ຐ. ໒.໑.໑໖໓);

‘‘ຄຓນາ’’ຕິ ຄຓນາເຍວ. ‘‘ອນຸພນ຺ຘນາ’’ຕິ ອນຸວຫນາ. ‘‘ຜຸສນາ’’ຕິ ຜຸຏ຺ຐຏ຺ຐານໍ. ‘‘ຐປນາ’’ຕິ ອປ຺ປນາ. ‘‘ສລ຺ລກ຺ຂຓາ’’ຕິ ວິປສ຺ສນາ. ‘‘ວິວຏ຺ຏນາ’’ຕິ ມຄ຺ໂຄ. ‘‘ປາຣິສຸທ຺ຘີ’’ຕິ ຜລໍ. ‘‘ເຕສຎ຺ຈ ປຏິປສ຺ສນາ’’ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ. ຕຕ຺ຖ ອິມິນາ ອາທິກມ຺ມິກກຸລປຸຕ຺ເຕນ ປຐມໍ ຄຓນາຍ ອິທໍ ກມຏ຺ຐານໍ ມນສິກາຕພ຺ພໍ. ຄເຓນ຺ເຕນ ຈ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ເຫຏ຺ຐາ ນ ຐເປຕພ຺ພໍ, ທສນ຺ນໍ ອຸປຣິ ນ ເນຕພ຺ພໍ, ອນ຺ຕເຣ ຂຓ຺ຑໍ ນ ທສ຺ເສຕພ຺ພໍ. ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ເຫຏ຺ຐາ ຐເປນ຺ຕສ຺ສ ຫິ ສມ຺ພາເຘ ໂອກາເສ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ ວິປ຺ຜນ຺ທຕິ, ສມ຺ພາເຘ ວເຊ ສນ຺ນິຣຸທ຺ຘໂຄຄໂຓ ວິຍ. ທສນ຺ນໍ ອຸປຣິ ເນນ຺ຕສ຺ສ ຄຓນານິສ຺ສິໂຕວ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ. ອນ຺ຕຣາ ຂຓ຺ຑໍ ທສ຺ເສນ຺ຕສ຺ສ ‘‘ສິຂາປ຺ປຕ຺ຕໍ ນຸ ໂຂ ເມ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ, ໂນ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິກມ຺ປຕິ. ຕສ຺ມາ ເອເຕ ໂທເສ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຄເຓຕພ຺ພໍ.

ຄເຓນ຺ເຕນ ຈ ປຐມໍ ທນ຺ຘຄຓນາຍ ຘຎ຺ຎມາປກຄຓນາຍ ຄເຓຕພ຺ພໍ. ຘຎ຺ຎມາປໂກ ຫິ ນາຬິໍ ປູເຣຕ຺ວາ ‘‘ເອກ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ໂອກິຣຕິ. ປຸນ ປູເຣນ຺ໂຕ ກິຎ຺ຈິ ກຈວຣໍ ທິສ຺ວາ ຕໍ ຉຑ຺ເຑນ຺ໂຕ ‘‘ເອກໍ ເອກ’’ນ຺ຕິ ວທຕິ. ເອສ ນໂຍ ‘‘ທ຺ເວ ທ຺ເວ’’ຕິອາທີສຸ. ເອວເມວ ອິມິນາປິ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສສຸ ໂຍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ເອກໍ ເອກ’’ນ຺ຕິ ອາທິໍກຕ຺ວາ ຍາວ ‘‘ທສ ທສາ’’ຕິ ປວຕ຺ຕມານໍ ປວຕ຺ຕມານໍ ອຸປລກ຺ເຂຕ຺ວາວ ຄເຓຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ເສວໍ ຄຓຍໂຕ ນິກ຺ຂມນ຺ຕາ ຈ ປວິສນ຺ຕາ ຈ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ.

ອຖາເນນ ຕໍ ທນ຺ຘຄຓນໍ ຘຎ຺ຎມາປກຄຓນໍ ປຫາຍ ສີຆຄຓນາຍ ໂຄປາລກຄຓນາຍ ຄເຓຕພ຺ພໍ. ເຉໂກ ຫິ ໂຄປາລໂກ ສກ຺ຂຣາໂຍ ອຸຈ຺ຉງ຺ເຄນ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊຸທຓ຺ຑຫຕ຺ໂຖ ປາໂຕວ ວຊໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຄາໂວ ປິຏ຺ຐິຍໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ປລິຆຕ຺ຖມ຺ຠມຕ຺ຖເກ ນິສິນ຺ໂນ ທ຺ວາຣໍ ປຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕໍເຍວ ຄາວໍ ‘‘ເອໂກ ທ຺ເວ’’ຕິ ສກ຺ຂຣໍ ຂິປິຕ຺ວາ ຂິປິຕ຺ວາ ຄເຓຕິ. ຕິຍາມຣຕ຺ຕິໍ ສມ຺ພາເຘ ໂອກາເສ ທຸກ຺ຂໍ ວຸຕ຺ຖໂຄຄໂຓ ນິກ຺ຂມນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຸປນິຆໍສນ຺ໂຕ ເວເຄນ ເວເຄນ ປຸຎ຺ໂຊ ປຸຎ຺ໂຊ ຫຸຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມຕິ. ໂສ ເວເຄນ ເວເຄນ ‘‘ຕີຓິ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຎ຺ຈ ທສາ’’ຕິ ຄເຓຕິເຍວ. ເອວມິມສ຺ສາປິ ປຸຣິມນເຍນ ຄຓຍໂຕ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ປາກຏາ ຫຸຕ຺ວາ ສີຆໍ ສີຆໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ສຎ຺ຈຣນ຺ຕິ. ຕໂຕ ເຕນ ‘‘ປຸນປ຺ປຸນໍ ສຎ຺ຈຣນ຺ຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ຈ ພຫິ ຈ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ທ຺ວາຣປ຺ປຕ຺ຕໍ ທ຺ວາຣປ຺ປຕ຺ຕໍເຍວ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ເອໂກ ທ຺ເວ ຕີຓິ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຎ຺ຈ, ເອໂກ ທ຺ເວ ຕີຓິ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຎ຺ຈ ຉ, ເອໂກ ທ຺ເວ ຕີຓິ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຎ຺ຈ ຉ ສຕ຺ຕ…ເປ… ອຏ຺ຐ… ນວ… ທສາ’’ຕິ ສີຆໍ ສີຆໍ ຄເຓຕພ຺ພເມວ. ຄຓນາປຏິພທ຺ເຘ ຫິ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ຄຓນາພເລເນວ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ໂຫຕິ ອຣິຕ຺ຕູປຕ຺ຖມ຺ຠນວເສນ ຈຓ຺ຑໂສເຕ ນາວາຐປນມິວ.

ຕສ຺ເສວໍ ສີຆໍ ສີຆໍ ຄຓຍໂຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນິຣນ຺ຕຣປ຺ປວຕ຺ຕໍ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ອຖ ‘‘ນິຣນ຺ຕຣໍ ປວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ຈ ພຫິ ຈ ວາຕໍ ອປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຸຣິມນເຍເນວ ເວເຄນ ເວເຄນ ຄເຓຕພ຺ພໍ. ອນ຺ໂຕປວິສນວາເຕນ ຫິ ສທ຺ຘິໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປເວສຍໂຕ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ວາຕພ຺ຠາຫຕໍ ເມທປູຣິຕໍ ວິຍ ໂຫຕິ, ພຫິນິກ຺ຂມນວາເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນີຫຣໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ປຸຖຸຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ວິກ຺ຂິປຕິ. ຜຸຏ຺ໂຐກາເສ ປນ ສຕິໍ ຐເປຕ຺ວາ ຠາເວນ຺ຕສ຺ເສວ ຠາວນາ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອນ຺ໂຕ ຈ ພຫິ ຈ ວາຕໍ ອປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຸຣິມນເຍເນວ ເວເຄນ ເວເຄນ ຄເຓຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

ກີວ ຈິຣໍ ປເນຕໍ ຄເຓຕພ຺ພນ຺ຕິ? ຍາວ ວິນາ ຄຓນາຍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາຣມ຺ມເຓ ສຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ. ພຫິ ວິສຏວິຕກ຺ກວິຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາຣມ຺ມເຓ ສຕິ ສຓ຺ຐປນຕ຺ຖໍເຍວ ຫິ ຄຓນາຕິ.

ເອວໍ ຄຓນາຍ ມນສິກຕ຺ວາ ອນຸພນ຺ຘນາຍ ມນສິກາຕພ຺ພໍ. ອນຸພນ຺ຘນາ ນາມ ຄຓນໍ ປຏິສໍຫຣິຕ຺ວາ ສຕິຍາ ນິຣນ຺ຕຣໍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສານໍ ອນຸຄມນໍ; ຕຎ຺ຈ ໂຂ ນ ອາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສານານຸຄມນວເສນ. ພຫິນິກ຺ຂມນວາຕສ຺ສ ຫິ ນາຠິ ອາທິ, ຫທຍໍ ມຊ຺ຌໍ, ນາສິກຄ຺ຄໍ ປຣິໂຍສານໍ. ອພ຺ຠນ຺ຕຣປວິສນວາຕສ຺ສ ນາສິກຄ຺ຄໍ ອາທິ, ຫທຍໍ ມຊ຺ຌໍ, ນາຠິ ປຣິໂຍສານໍ. ຕຎ຺ຈສ຺ສ ອນຸຄຈ຺ຉໂຕ ວິກ຺ເຂປຄຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສາຣທ຺ຘາຍ ເຈວ ໂຫຕິ ອິຎ຺ຊນາຍ ຈ. ຍຖາຫ –

‘‘ອສ຺ສາສາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສານໍ ສຕິຍາ ອນຸຄຈ຺ຉໂຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວິກ຺ເຂປຄເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ກາໂຍປິ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ສາຣທ຺ຘາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ ອິຎ຺ຊິຕາ ຈ ຜນ຺ທິຕາ ຈ. ປສ຺ສາສາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສານໍ ສຕິຍາ ອນຸຄຈ຺ຉໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ວິກ຺ເຂປຄເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ກາໂຍປິ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ສາຣທ຺ຘາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ ອິຎ຺ຊິຕາ ຈ ຜນ຺ທິຕາ ຈາ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໕໗).

ຕສ຺ມາ ອນຸພນ຺ຘນາຍ ມນສິກໂຣນ຺ເຕນ ນ ອາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສານວເສນ ມນສິກາຕພ຺ພໍ. ອປິຈ ໂຂ ຜຸສນາວເສນ ຈ ຐປນາວເສນ ຈ ມນສິກາຕພ຺ພໍ. ຄຓນານຸພນ຺ຘນາວເສນ ວິຍ ຫິ ຜຸສນາຐປນາວເສນ ວິສຸໍ ມນສິກາໂຣ ນຕ຺ຖິ. ຜຸຏ຺ຐຜຸຏ຺ຐຏ຺ຐາເນເຍວ ປນ ຄເຓນ຺ໂຕ ຄຓນາຍ ຈ ຜຸສນາຍ ຈ ມນສິ ກໂຣຕິ. ຕຕ຺ເຖວ ຄຓນໍ ປຏິສໍຫຣິຕ຺ວາ ເຕ ສຕິຍາ ອນຸພນ຺ຘນ຺ໂຕ ອປ຺ປນາວເສນ ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ຐເປນ຺ໂຕ ‘‘ອນຸພນ຺ຘນາຍ ຈ ຜຸສນາຍ ຈ ຐປນາຍ ຈ ມນສິ ກໂຣຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສ຺ວາຍມຕ຺ໂຖ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕປງ຺ຄຸຬໂທວາຣິໂກປມາຫິ ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ ວຸຕ຺ຕກກໂຈປມາຍ ຈ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ປງ຺ຄຸໂຬປມາ – ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ປງ຺ຄຸໂຬ ໂທລາຍ ກີຬຕໍ ມາຕາປຸຕ຺ຕານໍ ໂທລໍ ຂິປິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ໂທລຕ຺ຖມ຺ຠມູເລ ນິສິນ຺ໂນ ກເມນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ຈ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ຈ ໂທລາຜລກສ຺ສ ອຸໂຠ ໂກຏິໂຍ ມຊ຺ຌຎ຺ຈ ປສ຺ສຕິ, ນ ຈ ອຸໂຠໂກຏິມຊ຺ຌານໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ພ຺ຍາວໂຏ ໂຫຕິ. ເອວເມວາຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ສຕິວເສນ ອຸປນິພນ຺ຘນຕ຺ຖມ຺ຠມູເລ ຐຕ຺ວາ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສໂທລໍ ຂິປິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິມິຕ຺ເຕ ສຕິຍາ ນິສິນ຺ໂນ ກເມນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕານຎ຺ຈ ຄຈ຺ຉນ຺ຕານຎ຺ຈ ຜຸຏ຺ຐຏ຺ຐາເນ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສານໍ ອາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສານໍ ສຕິຍາ ອນຸຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕຕ຺ຖ ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ຐເປນ຺ໂຕ ປສ຺ສຕິ, ນ ຈ ເຕສໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ພ຺ຍາວໂຏ ໂຫຕິ. ອຍໍ ປງ຺ຄຸໂຬປມາ.

ອຍໍ ປນ ໂທວາຣິໂກປມາ – ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂທວາຣິໂກ ນຄຣສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ຈ ພຫິ ຈ ປຸຣິເສ ‘ໂກ ຕ຺ວໍ, ກຸໂຕ ວາ ອາຄໂຕ, ກຸຫິໍ ວາ ຄຈ຺ຉສິ, ກິໍ ວາ ເຕ ຫຕ຺ເຖ’ຕິ ນ ວີມໍສຕິ, ນ ຫິ ຕສ຺ສ ເຕ ຠາຣາ. ທ຺ວາຣປ຺ປຕ຺ຕໍ ທ຺ວາຣປ຺ປຕ຺ຕໍເຍວ ປນ ວີມໍສຕິ; ເອວເມວ ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນ຺ໂຕ ປວິຏ຺ຐວາຕາ ຈ ພຫິ ນິກ຺ຂນ຺ຕວາຕາ ຈ ນ ຠາຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ທ຺ວາຣປ຺ປຕ຺ຕາ ທ຺ວາຣປ຺ປຕ຺ຕາເຍວ ຠາຣາຕິ. ອຍໍ ໂທວາຣິໂກປມາ.

ກກໂຈປມາ ປນ ອາທິໂຕປຠຸຕິ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ພາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ນິມິຕ຺ຕໍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ, ອນາຣມ຺ມຓເມກຈິຕ຺ຕສ຺ສ;

ອຊານໂຕ ຈ ຕໂຍ ຘມ຺ເມ, ຠາວນານຸປລພ຺ຠຕິ.

‘‘ນິມິຕ຺ຕໍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ, ອນາຣມ຺ມຓເມກຈິຕ຺ຕສ຺ສ;

ຊານໂຕ ຈ ຕໂຍ ຘມ຺ເມ, ຠາວນາ ອຸປລພ຺ຠຕີ’’ຕິ. (ປຏິ. ມ. ໑.໑໕໙);

ກຖໍ ອິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ເອກຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ຈິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ອວິທິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ວິກ຺ເຂປໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ປຘານຎ຺ຈ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ປໂຍຄຎ຺ຈ ສາເຘຕິ, ວິເສສມຘິຄຈ຺ຉຕິ? ເສຍ຺ຍຖາປິ ຣຸກ຺ໂຂ ສເມ ຠູມິຠາເຄ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ, ຕເມນໍ ປຸຣິໂສ ກກເຈນ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ, ຣຸກ຺ເຂ ຜຸຏ຺ຐກກຈທນ຺ຕານໍ ວເສນ ປຸຣິສສ຺ສ ສຕິ ອຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ, ນ ອາຄເຕ ວາ ຄເຕ ວາ ກກຈທນ຺ເຕ ມນສິ ກໂຣຕິ, ນ ອາຄຕາ ວາ ຄຕາ ວາ ກກຈທນ຺ຕາ ອວິທິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຘານຎ຺ຈ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ປໂຍຄຎ຺ຈ ສາເຘຕິ.

ຍຖາ ຣຸກ຺ໂຂ ສເມ ຠູມິຠາເຄ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ; ເອວໍ ອຸປນິພນ຺ຘນນິມິຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ກກຈທນ຺ຕາ; ເອວໍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ. ຍຖາ ຣຸກ຺ເຂ ຜຸຏ຺ຐກກຈທນ຺ຕານໍ ວເສນ ປຸຣິສສ຺ສ ສຕິ ອຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ, ນ ອາຄເຕ ວາ ຄເຕ ວາ ກກຈທນ຺ເຕ ມນສິ ກໂຣຕິ, ນ ອາຄຕາ ວາ ຄຕາ ວາ ກກຈທນ຺ຕາ ອວິທິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຘານຎ຺ຈ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ປໂຍຄຎ຺ຈ ສາເຘຕິ, ເອວເມວ ຠິກ຺ຂຸ ນາສິກຄ຺ເຄ ວາ ມຸຂນິມິຕ຺ເຕ ວາ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ນ ອາຄເຕ ວາ ຄເຕ ວາ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສ ມນສິ ກໂຣຕິ, ນ ອາຄຕາ ວາ ຄຕາ ວາ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ອວິທິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຘານຎ຺ຈ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ປໂຍຄຎ຺ຈ ສາເຘຕິ, ວິເສສມຘິຄຈ຺ຉຕິ.

ປຘານນ຺ຕິ ກຕມໍ ປຘານໍ? ອາຣທ຺ຘວີຣິຍສ຺ສ ກາໂຍປິ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ກມ຺ມນິຍໍ ໂຫຕິ – ອິທໍ ປຘານໍ. ກຕໂມ ປໂຍໂຄ? ອາຣທ຺ຘວີຣິຍສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ ປຫີຍນ຺ຕິ, ວິຕກ຺ກາ ວູປສມ຺ມນ຺ຕິ – ອຍໍ ປໂຍໂຄ. ກຕໂມ ວິເສໂສ? ອາຣທ຺ຘວີຣິຍສ຺ສ ສໍໂຍຊນາ ປຫີຍນ຺ຕິ, ອນຸສຍາ ພ຺ຍນ຺ຕີ ໂຫນ຺ຕິ – ອຍໍ ວິເສໂສ. ເອວໍ ອິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ເອກຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ຈິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ອວິທິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ວິກ຺ເຂປໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ປຘານຎ຺ຈ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ປໂຍຄຎ຺ຈ ສາເຘຕິ, ວິເສສມຘິຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ອານາປານສ຺ສຕີ ຍສ຺ສ, ປຣິປຸຓ຺ຓາ ສຸຠາວິຕາ;

ອນຸປຸພ຺ພໍ ປຣິຈິຕາ, ຍຖາ ພຸທ຺ເຘນ ເທສິຕາ;

ໂສ ອິມໍ ໂລກໍ ປຠາເສຕິ, ອພ຺ຠາ ມຸຕ຺ໂຕວ ຈນ຺ທິມາ’’ຕິ. (ປຏິ. ມ. ໑.໑໖໐);

ອຍໍ ກກໂຈປມາ. ອິຘ ປນສ຺ສ ອາຄຕາຄຕວເສນ ອມນສິກາຣມຕ຺ຕເມວ ປໂຍຊນນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມນສິກໂຣໂຕ ກສ຺ສຈິ ນຈິເຣເນວ ນິມິຕ຺ຕຎ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອວເສສຊ຺ຌານງ຺ຄປຏິມຓ຺ຑິຕາ ອປ຺ປນາສງ຺ຂາຕາ ຐປນາ ຈ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ. ກສ຺ສຈິ ປນ ຄຓນາວເສເນວ ມນສິກາຣກາລໂຕປຠຸຕິ ອນຸກ຺ກມໂຕ ໂອຬາຣິກອສ຺ສາສປສ຺ສາສນິໂຣຘວເສນ ກາຍທຣເຖ ວູປສນ຺ເຕ ກາໂຍປິ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ລຫຸກໍ ໂຫຕິ, ສຣີຣໍ ອາກາເສ ລງ຺ຆນາກາຣປ຺ປຕ຺ຕໍ ວິຍ ໂຫຕິ. ຍຖາ ສາຣທ຺ຘກາຍສ຺ສ ມຎ຺ເຈ ວາ ປີເຐ ວາ ນິສີທໂຕ ມຎ຺ຈປີຐໍ ໂອນມຕິ, ວິກູຊຕິ, ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ ວລິໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ອສາຣທ຺ຘກາຍສ຺ສ ປນ ນິສີທໂຕ ເນວ ມຎ຺ຈປີຐໍ ໂອນມຕິ, ນ ວິກູຊຕິ, ນ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ ວລິໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕູລປິຈຸປູຣິຕໍ ວິຍ ມຎ຺ຈປີຐໍ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ອສາຣທ຺ໂຘ ກາໂຍ ລຫຸໂກ ໂຫຕິ; ເອວເມວ ຄຓນາວເສນ ມນສິກາຣກາລໂຕປຠຸຕິ ອນຸກ຺ກມໂຕ ໂອຬາຣິກອສ຺ສາສປສ຺ສາສນິໂຣຘວເສນ ກາຍທຣເຖ ວູປສນ຺ເຕ ກາໂຍປິ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ລຫຸກໍ ໂຫຕິ, ສຣີຣໍ ອາກາເສ ລງ຺ຆນາກາຣປ຺ປຕ຺ຕໍ ວິຍ ໂຫຕິ.

ຕສ຺ສ ໂອຬາຣິເກ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສ ນິຣຸທ຺ເຘ ສຸຂຸມອສ຺ສາສປສ຺ສາສນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ມິມ຺ປິ ນິຣຸທ຺ເຘ ອປຣາປຣໍ ຕໂຕ ສຸຂຸມຕຣສຸຂຸມຕມນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ປວຕ຺ຕຕິເຍວ. ກຖໍ? ຍຖາ ປຸຣິໂສ ມຫຕິຍາ ໂລຫສລາກາຍ ກໍສຕາຬໍ ອາໂກເຏຍ຺ຍ, ເອກປ຺ປຫາເຣນ ມຫາສທ຺ໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ໂອຬາຣິກສທ຺ທາຣມ຺ມຓໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ນິຣຸທ຺ເຘ ໂອຬາຣິເກ ສທ຺ເທ ອຖ ປຈ຺ຉາ ສຸຂຸມສທ຺ທນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ, ຕສ຺ມິມ຺ປິ ນິຣຸທ຺ເຘ ອປຣາປຣໍ ຕໂຕ ສຸຂຸມຕຣສຸຂຸມຕມສທ຺ທນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕເຕວ; ເອວນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ – ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ກໍເສ ອາໂກຏິເຕ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໗໑) ວິຕ຺ຖາໂຣ.

ຍຖາ ຫິ ອຎ຺ຎານິ ກມ຺ມຏ຺ຐານານິ ອຸປຣູປຣິ ວິຠູຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ຕຖາ ອິທໍ. ອິທໍ ປນ ອຸປຣູປຣິ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສ ສຸຂຸມຕ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຸປຏ຺ຐານມ຺ປິ ນ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ. ເອວໍ ອນຸປຏ຺ຐຫນ຺ເຕ ປນ ຕສ຺ມິໍ ນ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຈມ຺ມຂຓ຺ຑໍ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ກິໍ ກາຕພ຺ພໍ? ‘‘ອາຈຣິຍໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວາ ‘‘ນຏ຺ຐໍ ທານິ ເມ ກມ຺ມຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ວາ ນ ວຸຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ, ອິຣິຍາປຖໍ ວິໂກເປຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉໂຕ ຫິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນວນວເມວ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຍຖານິສິນ຺ເນເນວ ເທສໂຕ ອາຫຣິຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອາຫຣຓູປາໂຍ. ເຕນ ຫິ ຠິກ຺ຂຸນາ ກມ຺ມຏ຺ຐານສ຺ສ ອນຸປຏ຺ຐຫນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘‘ອິເມ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ນາມ ກຕ຺ຖ ອຕ຺ຖິ, ກຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ, ກສ຺ສ ວາ ອຕ຺ຖິ, ກສ຺ສ ວາ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ອເຖວໍ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕາ ‘‘ອິເມ ອນ຺ໂຕມາຕຸກຸຈ຺ຉິຍໍ ນຕ຺ຖິ, ອຸທເກ ນິມຸຄ຺ຄານໍ ນຕ຺ຖິ, ຕຖາ ອສຎ຺ຎີຠູຕານໍ ມຕານໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສມາປນ຺ນານໍ ຣູປາຣູປຠວສມງ຺ຄີນໍ ນິໂຣຘສມາປນ຺ນານ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ເອວໍ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕາ ປຏິໂຈເທຕພ຺ໂພ – ‘‘ນນຸ ຕ຺ວໍ, ປຓ຺ຑິຕ, ເນວ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຄໂຕ, ນ ອຸທເກ ນິມຸຄ຺ໂຄ, ນ ອສຎ຺ຎີຠູໂຕ, ນ ມໂຕ, ນ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສມອາປນ຺ໂນ, ນ ຣູປາຣູປຠວສມງ຺ຄີ, ນ ນິໂຣຘສມາປນ຺ໂນ, ອຕ຺ຖິເຍວ ເຕ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ, ມນ຺ທປຎ຺ຎຕາຍ ປນ ປຣິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກສີ’’ຕິ. ອຖາເນນ ປກຕິຜຸຏ຺ຐວເສເນວ ຈິຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ມນສິກາໂຣ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ໂພ. ອິເມ ຫິ ທີຆນາສິກສ຺ສ ນາສາ ປຸຏໍ ຆຏ຺ເຏນ຺ຕາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຣສ຺ສນາສິກສ຺ສ ອຸຕ຺ຕໂຣຏ຺ຐໍ. ຕສ຺ມາເນນ ອິມໍ ນາມ ຐານໍ ຆຏ຺ເຏນ຺ຕີຕິ ນິມິຕ຺ຕໍ ປຏ຺ຐເປຕພ຺ພໍ. ອິມເມວ ຫິ ອຕ຺ຖວສໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ – ‘‘ນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິສ຺ສ ອສມ຺ປຊານສ຺ສ ອານາປານສ຺ສຕິຠາວນໍ ວທາມີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໑໔໙; ສໍ. ນິ. ໕.໙໙໒). ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ສຕສ຺ສ ສມ຺ປຊານສ຺ເສວ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອິໂຕ ອຎ຺ຎໍ ປນ ມນສິກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ອິທໍ ປນ ອານາປານສ຺ສຕິກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄຣຸກໍ ຄຣຸກຠາວນໍ ພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘພຸທ຺ຘປຸຕ຺ຕານໍ ມຫາປຸຣິສານເມວ ມນສິກາຣຠູມິຠູຕໍ, ນ ເຈວ ອິຕ຺ຕຣໍ, ນ ຈ ອິຕ຺ຕຣສຕ຺ຕສມາເສວິຕໍ. ຍຖາ ຍຖາ ມນສິ ກຣີຍຕິ, ຕຖາ ຕຖາ ສນ຺ຕຎ຺ເຈວ ໂຫຕິ ສຸຂຸມຎ຺ຈ. ຕສ຺ມາ ເອຕ຺ຖ ພລວຕີ ສຕິ ຈ ປຎ຺ຎາ ຈ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາ.

ຍຖາ ຫິ ມຏ຺ຐສາຏກສ຺ສ ຕຸນ຺ນກຣຓກາເລ ສູຈິປິ ສຸຂຸມາ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາ, ສູຈິປາສເວຘນມ຺ປິ ຕໂຕ ສຸຂຸມຕຣໍ; ເອວເມວ ມຏ຺ຐສາຏກສທິສສ຺ສ ອິມສ຺ສ ກມ຺ມຏ຺ຐານສ຺ສ ຠາວນາກາເລ ສູຈິປຏິຠາຄາ ສຕິປິ ສູຈິປາສເວຘນປຏິຠາຄາ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາປິ ພລວຕີ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາ. ຕາຫິ ຈ ປນ ສຕິປຎ຺ຎາຫິ ສມນ຺ນາຄເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ນ ເຕ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປກຕິຜຸຏ຺ໂຐກາສາ ປຣິເຍສິຕພ຺ພາ.

ຍຖາ ປນ ກສ຺ສໂກ ກສິໍ ກສິຕ຺ວາ ພລິພທ຺ເທ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ໂຄຈຣາຠິມຸເຂ ກຕ຺ວາ ຉາຍາຍ ນິສິນ຺ໂນ ວິສ຺ສເມຍ຺ຍ, ອຖສ຺ສ ເຕ ພລິພທ຺ທາ ເວເຄນ ອຏວິໍ ປວິເສຍ຺ຍຸໍ. ໂຍ ໂຫຕິ ເຉໂກ ກສ຺ສໂກ ໂສ ປຸນ ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຍເຊຕຸກາໂມ ນ ເຕສໍ ອນຸປທໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຏວິໍ ອາຫິຓ຺ຑຕິ. ອຖ ໂຂ ຣສ຺ມິຎ຺ຈ ປໂຕທຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຊຸກເມວ ເຕສໍ ນິປາຕຕິຕ຺ຖໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສີທຕິ ວາ ນິປຊ຺ຊຕິ ວາ. ອຖ ເຕ ໂຄເຓ ທິວສຠາຄໍ ຈຣິຕ຺ວາ ນິປາຕຕິຕ຺ຖໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ຈ ປິວິຕ຺ວາ ຈ ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ຐິເຕ ທິສ຺ວາ ຣສ຺ມິຍາ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ປໂຕເທນ ວິຊ຺ຌນ຺ໂຕ ອາເນຕ຺ວາ ໂຍເຊຕ຺ວາ ປຸນ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ; ເອວເມວ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ນ ເຕ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປກຕິຜຸຏ຺ໂຐກາສາ ປຣິເຍສິຕພ຺ພາ. ສຕິຣສ຺ມິໍ ປນ ປຎ຺ຎາປໂຕທຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ປກຕິຜຸຏ຺ໂຐກາເສ ຈິຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ມນສິກາໂຣ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ໂພ. ເອວຎ຺ຫິສ຺ສ ມນສິກໂຣໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ ເຕ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ນິປາຕຕິຕ຺ເຖ ວິຍ ໂຄຓາ. ຕໂຕ ເຕນ ສຕິຣສ຺ມິຍາ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ໂຍເຊຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາປໂຕເທນ ວິຊ຺ຌນ຺ເຕນ ປຸນ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ; ຕສ຺ເສວມນຸຍຸຎ຺ຊໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ ນິມິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ຕໍ ປເນຕໍ ນ ສພ຺ເພສໍ ເອກສທິສໍ ໂຫຕິ; ອປິຈ ໂຂ ກສ຺ສຈິ ສຸຂສມ຺ຜສ຺ສໍ ອຸປ຺ປາທຍມາໂນ ຕູລປິຈຸ ວິຍ, ກປ຺ປາສປິຈຸ ວິຍ, ວາຕຘາຣາ ວິຍ ຈ ອຸປຏ຺ຐາຕີຕິ ເອກຈ຺ເຈ ອາຫຸ.

ອຍໍ ປນ ອຏ຺ຐກຖາວິນິຈ຺ຉໂຍ – ອິທຎ຺ຫິ ກສ຺ສຈິ ຕາຣກຣູປໍ ວິຍ, ມຓິຄຸຬິກາ ວິຍ, ມຸຕ຺ຕາຄຸຬິກາ ວິຍ ຈ ກສ຺ສຈິ ຂຣສມ຺ຜສ຺ສໍ ຫຸຕ຺ວາ ກປ຺ປາສຏ຺ຐິ ວິຍ, ສາຣທາຣຸສູຈິ ວິຍ ຈ ກສ຺ສຈິ ທີຆປາມງ຺ຄສຸຕ຺ຕໍ ວິຍ, ກຸສຸມທາມໍ ວິຍ, ຘູມສິຂາ ວິຍ ຈ ກສ຺ສຈິ ວິຕ຺ຖຕ ມກ຺ກຏກສຸຕ຺ຕໍ ວິຍ, ວລາຫກປຏລໍ ວິຍ, ປທຸມປຸປ຺ຜໍ ວິຍ, ຣຖຈກ຺ກໍ ວິຍ, ຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ ວິຍ, ສູຣິຍມຓ຺ຑລໍ ວິຍ ຈ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ຕຎ຺ຈ ປເນຕໍ ຍຖາ ສມ຺ພຫຸເລສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ສຊ຺ຌາຍິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ເນສຸ ເອເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ກີທິສໍ ຫຸຕ຺ວາ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐາຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເອໂກ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ມຫຕີ ປພ຺ພເຕຍ຺ຍາ ນທີ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕີ’’ຕິ ອາຫ. ອປໂຣ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ເອກາ ວນຣາຊິ ວິຍ’’. ອຎ຺ໂຎ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ສີຕຈ຺ຉາໂຍ ສາຂາສມ຺ປນ຺ໂນ ຜລຠາຣຠຣິຕຣຸກ຺ໂຂ ວິຍາ’’ຕິ. ເຕສຎ຺ຫິ ຕໍ ເອກເມວ ສຸຕ຺ຕໍ ສຎ຺ຎານານຕາຍ ນານໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ເອວໍ ເອກເມວ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ສຎ຺ຎານານຕາຍ ນານໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ສຎ຺ຎຊຎ຺ຫິ ເອຕໍ ສຎ຺ຎານິທານໍ ສຎ຺ຎາປ຺ປຠວໍ ຕສ຺ມາ ສຎ຺ຎານານຕາຍ ນານໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ອຎ຺ຎເມວ ອສ຺ສາສາຣມ຺ມຓໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ອຎ຺ຎໍ ປສ຺ສາສາຣມ຺ມຓໍ, ອຎ຺ຎໍ ນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ຍສ຺ສ ຫິ ອິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ເນວ ອປ຺ປນໍ ນ ອຸປຈາຣໍ ປາປຸຓາຕິ. ຍສ຺ສ ປນິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ເສວ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອປ຺ປນຎ຺ຈ ອຸປຈາຣຎ຺ຈ ປາປຸຓາຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ນິມິຕ຺ຕໍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ, ອນາຣມ຺ມຓເມກຈິຕ຺ຕສ຺ສ;

ອຊານໂຕ ຈ ຕໂຍ ຘມ຺ເມ, ຠາວນານຸປລພ຺ຠຕິ.

‘‘ນິມິຕ຺ຕໍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ, ອນາຣມ຺ມຓເມກຈິຕ຺ຕສ຺ສ;

ຊານໂຕ ຈ ຕໂຍ ຘມ຺ເມ, ຠາວນາ ອຸປລພ຺ຠຕີ’’ຕິ. (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໒໓໑);

ເອວໍ ອຸປຏ຺ຐິເຕ ປນ ນິມິຕ຺ເຕ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອາຈຣິຍສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວຣູປໍ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາຕີ’’ຕິ. ອາຈຣິເຍນ ປນ ‘‘ເອຕໍ ນິມິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ນ ນິມິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວາ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ‘‘ເອວໍ ໂຫຕິ, ອາວຸໂສ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປນ ‘‘ປຸນປ຺ປຸນໍ ມນສິ ກໂຣຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ‘‘ນິມິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ເຕ ໂວສານໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ; ‘‘ນ ນິມິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ນິຣາໂສ ວິສີເທຍ຺ຍ. ຕສ຺ມາ ຕທຸຠຍມ຺ປິ ອວຕ຺ວາ ມນສິກາເຣເຍວ ນິໂຍເຊຕພ຺ໂພຕິ. ເອວໍ ຕາວ ທີຆຠາຓກາ. ມຊ຺ຌິມຠາຓກາ ປນາຫຸ – ‘‘ນິມິຕ຺ຕມິທໍ, ອາວຸໂສ, ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ມນສິ ກໂຣຫິ ສປ຺ປຸຣິສາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ອຖາເນນ ນິມິຕ຺ເຕເຍວ ຈິຕ຺ຕໍ ຐເປຕພ຺ພໍ. ເອວມສ຺ສາຍໍ ອິໂຕ ປຠຸຕິ ຐປນາວເສນ ຠາວນາ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ໂປຣາເຓຫິ –

‘‘ນິມິຕ຺ເຕ ຐປຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ນານາກາຣໍ ວິຠາວຍໍ;

ຘີໂຣ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສ, ສກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນິພນ຺ຘຕີ’’ຕິ. (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໒໓໒; ປຏິ. ມ. ອຏ຺ຐ. ໒.໑.໑໖໓);

ຕສ຺ເສວໍ ນິມິຕ຺ຕຸປຏ຺ຐານໂຕ ປຠຸຕິ ນີວຣຓານິ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕາເນວ ໂຫນ຺ຕິ ກິເລສາ ສນ຺ນິສິນ຺ນາວ ສຕິ ອຸປຏ຺ຐິຕາເຍວ, ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຫິຕເມວ. ອິທຎ຺ຫິ ທ຺ວີຫາກາເຣຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຫິຕໍ ນາມ ໂຫຫິ – ອຸປຈາຣຠູມິຍໍ ວາ ນີວຣຓປ຺ປຫາເນນ, ປຏິລາຠຠູມິຍໍ ວາ ອງ຺ຄປາຕຸຠາເວນ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອຸປຈາຣຠູມີ’’ຕິ ອຸປຈາຣສມາຘິ; ‘‘ປຏິລາຠຠູມີ’’ຕິ ອປ຺ປນາສມາຘິ. ເຕສໍ ກິໍ ນານາກຣຓໍ? ອຸປຈາຣສມາຘິ ກຸສລວີຖິຍໍ ຊວິຕ຺ວາ ຠວງ຺ຄໍ ໂອຕຣຕິ, ອປ຺ປນາສມາຘິ ທິວສຠາເຄ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ທິວສຠາຄມ຺ປິ ກຸສລວີຖິຍໍ ຊວຕິ, ນ ຠວງ຺ຄໍ ໂອຕຣຕິ. ອິເມສຸ ທ຺ວີສຸ ສມາຘີສຸ ນິມິຕ຺ຕປາຕຸຠາເວນ ອຸປຈາຣສມາຘິນາ ສມາຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຖາເນນ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ເນວ ວຓ຺ຓໂຕ ມນສິກາຕພ຺ພໍ, ນ ລກ຺ຂຓໂຕ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ອປິຈ ໂຂ ຂຕ຺ຕິຍມເຫສິຍາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຄພ຺ໂຠ ວິຍ ກສ຺ສເກນ ສາລິຍວຄພ຺ໂຠ ວິຍ ຈ ອປ຺ປມຕ຺ເຕນ ຣກ຺ຂິຕພ຺ພໍ; ຣກ຺ຂິຕໍ ຫິສ຺ສ ຜລທໍ ໂຫຕິ.

‘‘ນິມິຕ຺ຕໍ ຣກ຺ຂໂຕ ລທ຺ຘ, ປຣິຫານິ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ອາຣກ຺ຂມ຺ຫິ ອສນ຺ຕມ຺ຫິ, ລທ຺ຘໍ ລທ຺ຘໍ ວິນສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ຣກ຺ຂຓູປາໂຍ – ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອາວາໂສ, ໂຄຈໂຣ, ຠສ຺ສໍ, ປຸຄ຺ຄໂລ, ໂຠຊນໍ, ອຸຕຸ, ອິຣິຍາປໂຖຕິ ອິມານິ ສຕ຺ຕ ອສປ຺ປາຍານິ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຕາເນວ ສຕ຺ຕ ສປ຺ປາຍານິ ເສວນ຺ເຕນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ມນສິກາຕພ຺ພໍ.

ເອວໍ ສປ຺ປາຍເສວເນນ ນິມິຕ຺ຕໍ ຖິຣໍ ກຕ຺ວາ ວຸຑ຺ຒິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ຄມຍິຕ຺ວາ ວຕ຺ຖຸວິສທກິຣິຍາ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍສມຕ຺ຕປຏິປາທນຕາ, ນິມິຕ຺ຕກຸສລຕາ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ສປຄ຺ຄເຫຕພ຺ພ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕປຄ຺ຄຓ຺ຫນາ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕນິຄ຺ຄຓ຺ຫນາ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຫໍເສຕພ຺ພໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ສມ຺ປຫໍເສຕພ຺ພໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕສມ຺ປຫໍສນາ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂນາ, ອສມາຫິຕປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນາ, ສມາຫິຕປຸຄ຺ຄລເສວນາ, ຕທຘິມຸຕ຺ຕຕາຕິ ອິມານິ ທສ ອປ຺ປນາໂກສລ຺ລານິ ອວິຊຫນ຺ເຕນ ໂຍໂຄ ກຣຓີໂຍ.

ຕສ຺ເສວໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ອິທານິ ອປ຺ປນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ ຠວງ຺ຄໍ ວິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ນິຣຸທ຺ເຘ ຕເທວາຣມ຺ມຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຎ຺ຈ ວາ ຊວນານິ, ເຍສໍ ປຐມໍ ປຣິກມ຺ມໍ, ທຸຕິຍໍ ອຸປຈາຣໍ, ຕຕິຍໍ ອນຸໂລມໍ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸ, ປຎ຺ຈມໍ ອປ຺ປນາຈິຕ຺ຕໍ. ປຐມໍ ວາ ປຣິກມ຺ມຎ຺ເຈວ ອຸປຈາຣຎ຺ຈ, ທຸຕິຍໍ ອນຸໂລມໍ, ຕຕິຍໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອປ຺ປນາຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖເມວ ຫິ ປຎ຺ຈມໍ ວາ ອປ຺ເປຕິ, ນ ຉຏ຺ຐໍ ສຕ຺ຕມໍ ວາ ອາສນ຺ນຠວງ຺ຄປາຕຕ຺ຕາ.

ອາຠິຘມ຺ມິກໂຄທຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ປນາຫ – ‘‘ອາເສວນປຈ຺ຈເຍນ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ພລວນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕິ; ຕສ຺ມາ ຉຏ຺ຐໍ ສຕ຺ຕມໍ ວາ ອປ຺ເປຕີ’’ຕິ. ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປຸພ຺ພຠາຄຈິຕ຺ຕານິ ກາມາວຈຣານິ ໂຫນ຺ຕິ, ອປ຺ປນາຈິຕ຺ຕໍ ປນ ຣູປາວຈຣໍ. ເອວມເນນ ປຎ຺ຈງ຺ຄວິປ຺ປຫີນໍ, ປຎ຺ຈງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ, ທສລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ນໍ, ຕິວິຘກລ຺ຍາຓໍ, ປຐມຊ຺ຌານໍ ອຘິຄຕໍ ໂຫຕິ. ໂສ ຕສ຺ມິໍເຍວາຣມ຺ມເຓ ວິຕກ຺ກາທໂຍ ວູປສເມຕ຺ວາ ທຸຕິຍຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານານິ ປາປຸຓາຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ຐປນາວເສນ ຠາວນາຍ ປຣິໂຍສານປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປກຖາ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ອິຈ຺ຉນ຺ເຕນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄໂຕ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ເອວໍ ປຕ຺ຕຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາໂນ ປເນຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸ ສລ຺ລກ຺ຂຓາວິວຏ຺ຏນາວເສນ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ປຕ຺ຕຸກາໂມ ຕເທວ ຌານໍ ອາວຊ຺ຊນສມາປຊ຺ຊນອຘິຏ຺ຐານວຸຏ຺ຐານປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓສງ຺ຂາເຕຫິ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ວສິປ຺ປຕ຺ຕໍ ປຄຸຓໍ ກຕ຺ວາ ອຣູປປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ວາ ຣູປໍ, ຣູປປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ວາ ອຣູປນ຺ຕິ ຣູປາຣູປໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕິ. ກຖໍ? ໂສ ຫິ ຌານາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຌານງ຺ຄານິ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເຕສໍ ນິສ຺ສຍໍ ຫທຍວຕ຺ຖຸໍ ຕໍ ນິສ຺ສຍານິ ຈ ຠູຕານິ ເຕສຎ຺ຈ ນິສ຺ສຍໍ ສກລມ຺ປິ ກຣຊກາຍໍ ປສ຺ສຕິ. ຕໂຕ ‘‘ຌານງ຺ຄານິ ອຣູປໍ, ວຕ຺ຖາທີນິ ຣູປ’’ນ຺ຕິ ຣູປາຣູປໍ ວວຕ຺ຖເປຕິ.

ອຖ ວາ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ເກສາທີສຸ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ປຖວີຘາຕຸອາທິວເສນ ຈຕ຺ຕາຣິ ຠູຕານິ ຕໍນິສ຺ສິຕຣູປານິ ຈ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຍຖາປຣິຄ຺ຄຫິຕຣູປາຣມ຺ມຓໍ ຍຖາປຣິຄ຺ຄຫິຕຣູປວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓໍ ວາ ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມໍ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈ ປສ຺ສຕິ. ຕໂຕ ‘‘ຠູຕາທີນິ ຣູປໍ ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຣູປ’’ນ຺ຕິ ວວຕ຺ຖເປຕິ.

ອຖ ວາ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສານໍ ສມຸທໂຍ ກຣຊກາໂຍ ຈ ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈາຕິ ປສ຺ສຕິ. ຍຖາ ຫິ ກມ຺ມາຣຄຄ຺ຄຣິຍາ ຘມມານາຍ ຠສ຺ຕຎ຺ຈ ປຸຣິສສ຺ສ ຈ ຕຊ຺ຊໍ ວາຍາມໍ ປຏິຈ຺ຈ ວາໂຕ ສຎ຺ຈຣຕິ; ເອວເມວ ກາຍຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາຕິ. ຕໂຕ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສ ຈ ກາຍຎ຺ຈ ຣູປໍ, ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ຈ ອຣູປນ຺ຕິ ວວຕ຺ຖເປຕິ.

ເອວໍ ນາມຣູປໍ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍໍ ປຣິເຍສຕິ, ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ຈ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕີສຸປິ ອທ຺ຘາສຸ ນາມຣູປສ຺ສ ປວຕ຺ຕິໍ ອາຣພ຺ຠ ກງ຺ຂໍ ວິຕຣຕິ. ວິຕິຓ຺ຓກງ຺ໂຂ ກລາປສມ຺ມສນວເສນ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສນາຍ ປຸພ຺ພຠາເຄ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ໂອຠາສາທໂຍ ທສ ວິປສ຺ສນຸປກ຺ກິເລເສ ປຫາຍ ອຸປກ຺ກິເລສວິມຸຕ຺ຕໍ ປຏິປທາຎາຓໍ ‘‘ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ອຸທຍໍ ປຫາຍ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນໍ ປຕ຺ວາ ນິຣນ຺ຕຣໍ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສເນນ ຠຍໂຕ ອຸປຏ຺ຐິເຕສຸ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ ນິພ຺ພິນ຺ທນ຺ໂຕ ວິຣຊ຺ຊນ຺ໂຕ ວິມຸຈ຺ຈນ຺ໂຕ ຍຖາກ຺ກມໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣິຍມຄ຺ເຄ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕຜເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ເອກູນວີສຕິເຠທສ຺ສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓສ຺ສ ປຣິຍນ຺ຕປ຺ປຕ຺ໂຕ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ອຄ຺ຄທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈສ຺ສ ຄຓນໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາປຣິໂຍສານາ ອານາປານສ຺ສຕິສມາຘິຠາວນາ ຈ ສມຕ຺ຕາ ໂຫຕີຕິ.

ອຍໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ປຐມຈຕຸກ຺ກວຓ຺ຓນາ.

ອິຕເຣສຸ ປນ ຕີສຸ ຈຕຸກ຺ເກສຸ ຍສ຺ມາ ວິສຸໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານຠາວນານໂຍ ນາມ ນຕ຺ຖິ; ຕສ຺ມາ ອນຸປທວຓ຺ຓນານເຍເນວ ເນສໍ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປີຕິປ຺ປຏິສໍເວທີຕິ ປີຕິໍ ປຏິສໍວິທິຕໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປາກຏໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອສ຺ສສິສ຺ສາມິ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂຕິ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ວີຫາກາເຣຫິ ປີຕິ ປຏິສໍວິທິຕາ ໂຫຕິ – ອາຣມ຺ມຓໂຕ ຈ ອສມ຺ໂມຫໂຕ ຈ.

ກຖໍ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ປີຕິ ປຏິສໍວິທິຕາ ໂຫຕິ? ສປ຺ປີຕິເກ ທ຺ເວ ຌາເນ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ສມາປຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ຌານປຏິລາເຠນ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ປີຕິ ປຏິສໍວິທິຕາ ໂຫຕິ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ປຏິສໍວິທິຕຕ຺ຕາ.

ກຖໍ ອສມ຺ໂມຫໂຕ? ສປ຺ປີຕິເກ ທ຺ເວ ຌາເນ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ຌານສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກປີຕິໍ ຂຍໂຕ ວຍໂຕ ສມ຺ມສຕິ, ຕສ຺ສ ວິປສ຺ສນາກ຺ຂເຓ ລກ຺ຂຓປຏິເວເຘນ ອສມ຺ໂມຫໂຕ ປີຕິ ປຏິສໍວິທິຕາ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ –

‘‘ທີຆໍ ອສ຺ສາສວເສນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອກຄ຺ຄຕໍ ອວິກ຺ເຂປໍ ປຊານໂຕ ສຕິ ອຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ. ຕາຍ ສຕິຍາ ເຕນ ຎາເຓນ ສາ ປີຕິ ປຏິສໍວິທິຕາ ໂຫຕິ. ທີຆໍ ປສ຺ສາສວເສນ…ເປ… ຣສ຺ສໍ ອສ຺ສາສວເສນ… ຣສ຺ສໍ ປສ຺ສາສວເສນ… ສພ຺ພກາຍປ຺ປຏິສໍເວທີ ອສ຺ສາສວເສນ… ສພ຺ພກາຍປ຺ປຏິສໍເວທີ ປສ຺ສາສວເສນ… ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອສ຺ສາສວເສນ… ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ປສ຺ສາສວເສນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອກຄ຺ຄຕໍ ອວິກ຺ເຂປໍ ປຊານໂຕ ສຕິ ອຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ, ຕາຍ ສຕິຍາ ເຕນ ຎາເຓນ ສາ ປີຕິ ປຏິສໍວິທິຕາ ໂຫຕິ. ອາວຊ຺ຊໂຕ ສາ ປີຕິ ປຏິສໍວິທິຕາ ໂຫຕິ ຊານໂຕ… ປສ຺ສໂຕ… ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ… ຈິຕ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐຫໂຕ… ສທ຺ຘາຍ ອຘິມຸຈ຺ຈໂຕ… ວີຣິຍໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫໂຕ… ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐາປຍໂຕ… ຈິຕ຺ຕໍ ສມາທຫໂຕ… ປຎ຺ຎາຍ ປຊານໂຕ… ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ອຠິຊານໂຕ… ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ປຣິຊານໂຕ… ປຫາຕພ຺ພໍ ປຊຫໂຕ… ຠາເວຕພ຺ພໍ ຠາວຍໂຕ… ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພໍ ສຈ຺ຉິກໂຣໂຕ ສາ ປີຕິ ປຏິສໍວິທິຕາ ໂຫຕິ. ເອວໍ ສາ ປີຕິ ປຏິສໍວິທິຕາ ໂຫຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໗໒).

ເອເຕເນວ ນເຍນ ອວເສສປທານິປິ ອຕ຺ຖໂຕ ເວທິຕພ຺ພານິ. ອິທໍ ປເນຕ຺ຖ ວິເສສມຕ຺ຕໍ. ຕິຓ຺ຓໍ ຌານານໍ ວເສນ ສຸຂປຏິສໍເວທິຕາ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ວເສນ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣປຏິສໍເວທິຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ‘‘ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ’’ຕິ ເວທນາທໂຍ ທ຺ເວ ຂນ຺ຘາ. ສຸຂປ຺ປຏິສໍເວທິປເທ ເຈຕ຺ຖ ວິປສ຺ສນາຠູມິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ສຸຂນ຺ຕິ ທ຺ເວ ສຸຂານິ – ກາຍິກຎ຺ຈ ສຸຂໍ ເຈຕສິກຎ຺ຈາ’’ຕິ ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣນ຺ຕິ ໂອຬາຣິກໍ ໂອຬາຣິກໍ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣໍ ປສ຺ສມ຺ເຠນ຺ໂຕ, ນິໂຣເຘນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ກາຍສງ຺ຂາເຣ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອປິເຈຕ຺ຖ ປີຕິປເທ ປີຕິສີເສນ ເວທນາ ວຸຕ຺ຕາ. ສຸຂປເທ ສຣູເປເນວ ເວທນາ. ທ຺ວີສຸ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣປເທສຸ ‘‘ສຎ຺ຎາ ຈ ເວທນາ ຈ ເຈຕສິກາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ ຈິຕ຺ຕປຏິພທ຺ຘາ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໗໔; ມ. ນິ. ໑.໔໖໓) ວຈນໂຕ ສຎ຺ຎາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ເວທນາຕິ. ເອວໍ ເວທນານຸປສ຺ສນານເຍນ ອິທໍ ຈຕຸກ຺ກໍ ຠາສິຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕຕິຍຈຕຸກ຺ເກປິ ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ວເສນ ຈິຕ຺ຕປຏິສໍເວທິຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຠິປ຺ປໂມທຍໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ໂມເທນ຺ໂຕ ປໂມເທນ຺ໂຕ ຫາເສນ຺ໂຕ ປຫາເສນ຺ໂຕ ອສ຺ສສິສ຺ສາມິ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂຕິ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ວີຫາກາເຣຫິ ອຠິປ຺ປໂມໂທ ໂຫຕິ – ສມາຘິວເສນ ຈ ວິປສ຺ສນາວເສນ ຈ.

ກຖໍ ສມາຘິວເສນ? ສປ຺ປີຕິເກ ທ຺ເວ ຌາເນ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ໂສ ສມາປຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຍ ປີຕິຍາ ຈິຕ຺ຕໍ ອາໂມເທຕິ ປໂມເທຕິ. ກຖໍ ວິປສ຺ສນາວເສນ? ສປ຺ປີຕິເກ ທ຺ເວ ຌາເນ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ຌານສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກປີຕິໍ ຂຍໂຕ ວຍໂຕ ສມ຺ມສຕິ; ເອວໍ ວິປສ຺ສນາກ຺ຂເຓ ຌານສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກປີຕິໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ອາໂມເທຕິ ປໂມເທຕິ. ເອວໍ ປຏິປນ຺ໂນ ‘‘ອຠິປ຺ປໂມທຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອສ຺ສສິສ຺ສາມິ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ສມາທຫໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຐມຊ຺ຌານາທິວເສນ ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ສມໍ ອາທຫນ຺ໂຕ ສມໍ ຐເປນ຺ໂຕ ຕານິ ວາ ປນ ຌານານິ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ຌານສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກຈິຕ຺ຕໍ ຂຍໂຕ ວຍໂຕ ສມ຺ມສໂຕ ວິປສ຺ສນາກ຺ຂເຓ ລກ຺ຂຓປຏິເວເຘນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຂຓິກຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ; ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ຂຓິກຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາຍ ວເສນປິ ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ສມໍ ອາທຫນ຺ໂຕ ສມໍ ຐເປນ຺ໂຕ ‘‘ສມາທຫໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອສ຺ສສິສ຺ສາມິ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ວິໂມຈຍໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຐມຊ຺ຌາເນນ ນີວຣເຓຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ໂມເຈນ຺ໂຕ ວິໂມເຈນ຺ໂຕ, ທຸຕິເຍນ ວິຕກ຺ກວິຈາເຣຫິ, ຕຕິເຍນ ປີຕິຍາ, ຈຕຸຕ຺ເຖນ ສຸຂທຸກ຺ເຂຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ໂມເຈນ຺ໂຕ ວິໂມເຈນ຺ໂຕ. ຕານິ ວາ ປນ ຌານານິ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ຌານສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກຈິຕ຺ຕໍ ຂຍໂຕ ວຍໂຕ ສມ຺ມສຕິ. ໂສ ວິປສ຺ສນາກ຺ຂເຓ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາຍ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ໂມເຈນ຺ໂຕ ວິໂມເຈນ຺ໂຕ, ທຸກ຺ຂານຸປສ຺ສນາຍ ສຸຂສຎ຺ຎາໂຕ, ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາຍ ອຕ຺ຕສຎ຺ຎາໂຕ, ນິພ຺ພິທານຸປສ຺ສນາຍ ນນ຺ທິໂຕ, ວິຣາຄານຸປສ຺ສນາຍ ຣາຄໂຕ, ນິໂຣຘານຸປສ຺ສນາຍ ສມຸທຍໂຕ, ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສນາຍ ອາທານໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ໂມເຈນ຺ໂຕ ວິໂມເຈນ຺ໂຕ ອສ຺ສສຕິ ເຈວ ປສ຺ສສຕິ ຈ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ວິໂມຈຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອສ຺ສສິສ຺ສາມິ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາວເສນ ອິທໍ ຈຕຸກ຺ກໍ ຠາສິຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຈຕຸຕ຺ຖຈຕຸກ຺ເກ ປນ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີຕິ ເອຕ຺ຖ ຕາວ ອນິຈ຺ຈໍ ເວທິຕພ຺ພໍ, ອນິຈ຺ຈຕາ ເວທິຕພ຺ພາ, ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາ ເວທິຕພ຺ພາ, ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ. ກສ຺ມາ? ອຸປ຺ປາທວຍຎ຺ຎຖຕ຺ຕຠາວາ. ‘‘ອນິຈ຺ຈຕາ’’ຕິ ເຕສຎ຺ເຎວ ອຸປ຺ປາທວຍຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາໂວ ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕານໍ ເຕເນວາກາເຣນ ອຐຕ຺ວາ ຂຓຠງ຺ເຄນ ເຠໂທຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາ’’ຕິ ຕສ຺ສາ ອນິຈ຺ຈຕາຍ ວເສນ ຣູປາທີສຸ ‘‘ອນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ອນຸປສ຺ສນາ; ‘‘ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີ’’ຕິ ຕາຍ ອນຸປສ຺ສນາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ; ຕສ຺ມາ ເອວໍ ຠູໂຕ ອສ຺ສສນ຺ໂຕ ຈ ປສ຺ສສນ຺ໂຕ ຈ ອິຘ ‘‘ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີ ອສ຺ສສິສ຺ສາມິ, ປສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂຕີ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ວິຣາຄານຸປສ຺ສີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ທ຺ເວ ວິຣາຄາ – ຂຍວິຣາໂຄ ຈ ອຈ຺ຈນ຺ຕວິຣາໂຄ ຈ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຂຍວິຣາໂຄ’’ຕິ ສງ຺ຂາຣານໍ ຂຓຠງ຺ໂຄ; ‘‘ອຈ຺ຈນ຺ຕວິຣາໂຄ’’ຕິ ນິພ຺ພານໍ; ‘‘ວິຣາຄານຸປສ຺ສນາ’’ຕິ ຕທຸຠຍທສ຺ສນວເສນ ປວຕ຺ຕາ ວິປສ຺ສນາ ຈ ມຄ຺ໂຄ ຈ. ຕາຍ ທຸວິຘາຍປິ ອນຸປສ຺ສນາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອສ຺ສສນ຺ໂຕ ຈ ປສ຺ສສນ຺ໂຕ ຈ ‘‘ວິຣາຄານຸປສ຺ສີ ອສ຺ສສິສ຺ສາມິ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂຕີ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ນິໂຣຘານຸປສ຺ສີປເທປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສີຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ທ຺ເວ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາ – ປຣິຈ຺ຈາຄປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ຈ ປກ຺ຂນ຺ທນປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ຈ. ປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄເຍວ ອນຸປສ຺ສນາ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສນາ; ວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ວິປສ຺ສນາ ຫິ ຕທງ຺ຄວເສນ ສທ຺ຘິໍ ຂນ຺ຘາຠິສງ຺ຂາເຣຫິ ກິເລເສ ປຣິຈ຺ຈຊຕິ, ສງ຺ຂຕໂທສທສ຺ສເນນ ຈ ຕພ຺ພິປຣີເຕ ນິພ຺ພາເນ ຕນ຺ນິນ຺ນຕາຍ ປກ຺ຂນ຺ທຕີຕິ ປຣິຈ຺ຈາຄປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ເຈວ ປກ຺ຂນ຺ທນປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ຈາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ມຄ຺ໂຄ ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ສທ຺ຘິໍ ຂນ຺ຘາຠິສງ຺ຂາເຣຫິ ກິເລເສ ປຣິຈ຺ຈຊຕິ, ອາຣມ຺ມຓກຣເຓນ ຈ ນິພ຺ພາເນ ປກ຺ຂນ຺ທຕີຕິ ປຣິຈ຺ຈາຄປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ເຈວ ປກ຺ຂນ຺ທນປຏິນິສ຺ສໂຄ ຈາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຸຠຍມ຺ປິ ປນ ປຸຣິມປຸຣິມຎາຓານໍ ອນຸອນຸ ປສ຺ສນໂຕ ອນຸປສ຺ສນາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕາຍ ທຸວິຘາຍ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສນາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອສ຺ສສນ຺ໂຕ ຈ ປສ຺ສສນ຺ໂຕ ຈ ປຏິນິສຄ຺ຄານຸປສ຺ສີ ອສ຺ສສິສ຺ສາມິ ປສ຺ສສິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ຠາວິໂຕຕິ ເອວໍ ໂສຬສຫິ ອາກາເຣຫິ ຠາວິໂຕ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ອານາປານສ຺ສຕິສມາຘິກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໖໗. ອຖ ໂຂ ຠຄວາຕິອາທິມ຺ຫິ ປນ ອຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ຠຄວາ ອານາປານສ຺ສຕິສມາຘິກຖາຍ ຠິກ຺ຂູ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ອຖ ຍໍ ຕໍ ຕຕິຍປາຣາຊິກປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ນິທານຎ຺ເຈວ ປກຣຓຎ຺ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣປນໍ, ເອຕສ຺ມິໍ ນິທາເນ ເອຕສ຺ມິໍ ປກຣເຓ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ປຏິປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວິຄຣຫິຕ຺ວາ ຈ ຍສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຕນາ ອຕ຺ຕານໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣປນໍ ມິຄລຓ຺ຑິເກນ ຈ ໂວໂຣປາປນໍ ປາຣາຊິກວຕ຺ຖຸ ນ ໂຫຕິ; ຕສ຺ມາ ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ປາຣາຊິກສ຺ສ ວຕ຺ຖຸຠູຕໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣປນເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ປາຣາຊິກໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕ ‘‘ໂຍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ມນຸສ຺ສວິຄ຺ຄຫ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ອຣິຍປຸຄ຺ຄລມິສ຺ສກຕ຺ຕາ ປເນຕ຺ຖ ‘‘ໂມຆປຸຣິສາ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ເຕ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເອວໍ ມູລຈ຺ເຉຊ຺ຊວເສນ ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ຕຕິຍປາຣາຊິເກ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອປຣມ຺ປິ ອນຸປຎ຺ຎຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ ມຣຓວຓ຺ຓສໍວຓ຺ຓນວຕ຺ຖຸ ອຸທປາທິ, ຕສ຺ສຸປ຺ປຕ຺ຕິທີປນຕ຺ຖໍ ‘‘ເອວຎ຺ຈິທໍ ຠຄວຕາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໖໘. ຕຕ຺ຖ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາຕິ ຉນ຺ທຣາເຄນ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ; ສາຣຕ຺ຕາ ອເປກ຺ຂວນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຣຓວຓ຺ຓໍ ສໍວຓ຺ເຓມາຕິ ຊີວິເຕ ອາທີນວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ມຣຓສ຺ສ ຄຸຓໍ ວຓ຺ເຓມ; ອານິສໍສໍ ທສ຺ເສມາຕິ. ກຕກລ຺ຍາໂຓຕິອາທີສຸ ອຍໍ ປທຕ຺ໂຖ – ກລ຺ຍາຓໍ ສຸຈິກມ຺ມໍ ກຕໍ ຕຍາຕິ ຕ຺ວໍ ໂຂ ອສິ ກຕກລ຺ຍາໂຓ. ຕຖາ ກຸສລໍ ອນວຊ຺ຊກມ຺ມໍ ກຕໍ ຕຍາຕິ ກຕກຸສໂລ. ມຣຓກາເລ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ຍາ ສຕ຺ຕານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຠຍສງ຺ຂາຕາ ຠີຣຸຕາ, ຕໂຕ ຕາຍນໍ ຣກ຺ຂຓກມ຺ມໍ ກຕໍ ຕຍາຕິ ກຕຠີຣຸຕ຺ຕາໂຓ ປາປໍ. ລາມກກມ຺ມໍ ອກຕໍ ຕຍາຕິ ອກຕປາໂປ. ລຸທ຺ທໍ ທາຣຸຓໍ ທຸສ຺ສີລ຺ຍກມ຺ມໍ ອກຕໍ ຕຍາຕິ ອກຕລຸທ຺ໂທ. ກິພ຺ພິສໍ ສາຫສິກກມ຺ມໍ ໂລຠາທິກິເລສຸສ຺ສທໍ ອກຕໍ ຕຍາຕິ ອກຕກິພ຺ພິໂສ. ກສ຺ມາ ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ? ຍສ຺ມາ ສພ຺ພປ຺ປກາຣມ຺ປິ ກຕໍ ຕຍາ ກລ຺ຍາຓໍ, ອກຕໍ ຕຍາ ປາປໍ; ເຕນ ຕໍ ວທາມ – ‘‘ກິໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ອິມິນາ ໂຣຄາຠິຠູຕຕ຺ຕາ ລາມເກນ ປາປເກນ ທຸກ຺ຂພຫຸລຕ຺ຕາ ທຸຊ຺ຊີວິເຕນ’’. ມຕໍ ເຕ ຊີວິຕາ ເສຍ຺ໂຍຕິ ຕວ ມຣຓໍ ຊີວິຕາ ສຸນ຺ທຣຕຣໍ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ອິໂຕ ຕ຺ວໍ ກາລງ຺ກໂຕ ກຕກາໂລ ຫຸຕ຺ວາ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ມຣິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາຍສ຺ສ ເຠທາ…ເປ… ອຸປປຊ຺ຊິສ຺ສສິ. ເອວໍ ອຸປປນ຺ໂນ ຈ ຕຕ຺ຖ ທິພ຺ເພຫິ ເທວໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ເນຫິ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ມນາປິຍຣູປາທິເກຫິ ປຎ຺ຈຫິ ວຕ຺ຖຸກາມໂກຏ຺ຐາເສຫິ ສມປ຺ປິໂຕ ສມງ຺ຄີຠູໂຕ ປຣິຈຣິສ຺ສສິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ສໂມຘານຄໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ຈຣິສ຺ສສິ, ວິຈຣິສ຺ສສິ ອຠິຣມິສ຺ສສິ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໖໙. ອສປ຺ປາຍານີຕິ ອຫິຕານິ ອວຸຑ຺ຒິກຣານິ ຍານິ ຂິປ຺ປເມວ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປນ຺ຕິ.

ປທຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ

໑໗໒. ສຎ຺ຈິຈ຺ຈາຕິ ອຍໍ ‘‘ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ມນຸສ຺ສວິຄ຺ຄຫ’’ນ຺ຕິ ມາຕິກາຍ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈປທສ຺ສ ອຸທ຺ຘາໂຣ. ຕຕ຺ຖ ສນ຺ຕິ ອຸປສຄ຺ໂຄ, ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກວຈນເມຕໍ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈາຕິ; ຕສ຺ສ ສຎ຺ເຈເຕຕ຺ວາ ສຸຏ຺ຐຸ ເຈເຕຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍສ຺ມາ ປນ ໂຍ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ໂວໂຣເປຕິ, ໂສ ຊານນ຺ໂຕ ສຎ຺ຊານນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຕຎ຺ຈສ຺ສ ໂວໂຣປນໍ ເຈຈ຺ຈ ອຠິວິຕຣິຕ຺ວາ ວີຕິກ຺ກໂມ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ພ຺ຍຎ຺ຊເນ ອາທຣໍ ອກຕ຺ວາ ອຕ຺ຖເມວ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຊານນ຺ໂຕ ສຎ຺ຊານນ຺ໂຕ ເຈຈ຺ຈ ອຠິວິຕຣິຕ຺ວາ ວີຕິກ຺ກໂມ’’ຕິ ເອວມສ຺ສ ປທຠາຊນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຊານນ຺ໂຕຕິ ‘‘ປາໂຓ’’ຕິ ຊານນ຺ໂຕ. ສຎ຺ຊານນ຺ໂຕຕິ ‘‘ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປມີ’’ຕິ ສຎ຺ຊານນ຺ໂຕ; ເຕເນວ ປາຓຊານນາກາເຣນ ສທ຺ຘິໍ ຊານນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຈຈ຺ຈາຕິ ວຘກເຈຕນາວເສນ ເຈເຕຕ຺ວາ ປກປ຺ເປຕ຺ວາ. ອຠິວິຕຣິຕ຺ວາຕິ ອຸປກ຺ກມວເສນ ມທ຺ທນ຺ໂຕ ນິຣາສງ຺ກຈິຕ຺ຕໍ ເປເສຕ຺ວາ. ວີຕິກ຺ກໂມຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ໂຍ ວີຕິກ຺ກໂມ ອຍໍ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈສທ຺ທສ຺ສ ສິຂາປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຕ຺ໂຖຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ອິທານິ ‘‘ມນຸສ຺ສວິຄ຺ຄຫໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຍ຺ຍາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕໍ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕຠາວໍ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ມນຸສ຺ສວິຄ຺ຄໂຫ ນາມາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍການໍ ວເສນ ສພ຺ພສຸຂຸມອຕ຺ຕຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ຍໍ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຐມໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕໍ. ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ຊາຕໍ. ປຐມໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ປາຕຸຠູຕນ຺ຕິ ອິທໍ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ‘‘ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ປຐມໍ ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຈເນນ ເຈຕ຺ຖ ສກລາປິ ປຎ຺ຈໂວກາຣປຏິສນ຺ຘິ ທສ຺ສິຕາ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຕຎ຺ຈ ປຐມໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຈ ຕໂຍ ອຣູປກ຺ຂນ຺ຘາ ເຕນ ສຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕຎ຺ຈ ກລລຣູປນ຺ຕິ ອຍໍ ສພ຺ພປຐໂມ ມນຸສ຺ສວິຄ຺ຄໂຫ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ກລລຣູປ’’ນ຺ຕິ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສານໍ ກາຍວຕ຺ຖຸຠາວທສກວເສນ ສມຕິໍສ ຣູປານິ, ນປຸໍສການໍ ກາຍວຕ຺ຖຸທສກວເສນ ວີສຕິ. ຕຕ຺ຖ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສານໍ ກລລຣູປໍ ຊາຕິອຸຓ຺ຓາຍ ເອເກນ ອໍສຸນາ ອຸທ຺ຘຏເຕລພິນ຺ທຸມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ອຈ຺ຉໍ ວິປ຺ປສນ຺ນໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຈຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ –

‘‘ຕິລເຕລສ຺ສ ຍຖາ ພິນ຺ທຸ, ສປ຺ປິມຓ຺ໂຑ ອນາວິໂລ;

ເອວໍວຓ຺ຓປ຺ປຏິຠາຄໍ ກລລນ຺ຕິ ປວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. (ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໒໖ ປກິຓ຺ຓກກຖາ; ສໍ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໒໓໕);

ເອວໍ ປຣິຕ຺ຕກໍ ວຕ຺ຖຸໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ປກຕິຍາ ວີສວສ຺ສສຕາຍຸກສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ຍາວ ມຣຓກາລາ ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ອນຸປຸພ຺ເພນ ວຸຑ຺ຒິປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕຠາໂວ ເອໂສ ມນຸສ຺ສວິຄ຺ຄໂຫ ນາມ.

ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຍ຺ຍາຕິ ກລລກາເລປິ ຕາປນມທ຺ທເນຫິ ວາ ເຠສຊ຺ຊສມ຺ປທາເນນ ວາ ຕໂຕ ວາ ອຸທ຺ຘມ຺ປິ ຕທນຸຣູເປນ ອຸປກ຺ກເມນ ຊີວິຕາ ວິໂຍເຊຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍສ຺ມາ ປນ ຊີວິຕາ ໂວໂຣປນໍ ນາມ ອຕ຺ຖໂຕ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍຸປຈ຺ເຉທນເມວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ເອຕສ຺ສ ປທຠາຊເນ ‘‘ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທຕິ ອຸປໂຣເຘຕິ ສນ຺ຕຕິໍ ວິໂກເປຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ປເວຓິຆຏນໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ອຸປໂຣເຘນ຺ໂຕ ຈ ‘‘ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທຕິ ອຸປໂຣເຘຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສ຺ວາຍມຕ຺ໂຖ ‘‘ສນ຺ຕຕິໍ ວິໂກເປຕີ’’ຕິປເທນ ທສ຺ສິໂຕ. ວິໂກເປຕີຕິ ວິໂຍເຊຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທຸວິຘໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ – ຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ອຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈ. ເຕສຸ ອຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິເຍ ອຸປກ຺ກໂມ ນຕ຺ຖິ, ຕໍ ໂວໂຣເປຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ. ຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິເຍ ປນ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ໂວໂຣເປຕຸໍ ສກ຺ກາ. ຕໍ ປນ ໂວໂຣເປນ຺ໂຕ ອຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍມ຺ປິ ໂວໂຣເປຕິ. ເຕເນວ ຫິ ສທ຺ຘິໍ ຕໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ ຕທາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິໂຕ. ຕໍ ປນ ໂວໂຣເປນ຺ໂຕ ກິໍ ອຕີຕໍ ໂວໂຣເປຕິ, ອນາຄຕໍ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ? ເນວ ອຕີຕໍ, ນ ອນາຄຕໍ, ເຕສຸ ຫິ ເອກໍ ນິຣຸທ຺ຘໍ ເອກໍ ອນຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ອຸຠປມ຺ປິ ອສນ຺ຕໍ, ອສນ຺ຕຕ຺ຕາ ອຸປກ຺ກໂມ ນຕ຺ຖິ, ອຸປກ຺ກມສ຺ສ ນຕ຺ຖິຕາຍ ເອກມ຺ປິ ໂວໂຣເປຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ອຕີເຕ ຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ຊີວິຕ຺ຖ, ນ ຊີວຕິ; ນ ຊີວິສ຺ສຕິ. ອນາຄເຕ ຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ຊີວິສ຺ສຕິ, ນ ຊີວິຕ຺ຖ; ນ ຊີວຕິ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ຊີວຕິ, ນ ຊີວິຕ຺ຖ; ນ ຊີວິສ຺ສຕີ’’ຕິ (ມຫານິ. ໑໐).

ຕສ຺ມາ ຍຕ຺ຖ ຊີວຕິ ຕຕ຺ຖ ອຸປກ຺ກໂມ ຍຸຕ຺ໂຕຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂວໂຣເປຕິ.

ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ ນາເມຕໍ ຂຓປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ, ສນ຺ຕຕິປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ, ອທ຺ຘາປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ຕິວິຘໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຂຓປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ’’ ນາມ ອຸປ຺ປາທຊຣາຠງ຺ຄສມງ຺ຄິ, ຕໍ ໂວໂຣເປຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ. ກສ຺ມາ? ສຍເມວ ນິຣຸຊ຺ຌນໂຕ. ‘‘ສນ຺ຕຕິປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ’’ ນາມ ສຕ຺ຕຏ຺ຐຊວນວາຣມຕ຺ຕໍ ສຠາຄສນ຺ຕຕິວເສນ ປວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌນກໍ, ຍາວ ວາ ອຸຓ຺ຫໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ໂອວຣກໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ອນ຺ຘກາຣໍ ໂຫຕິ, ສີຕໂຕ ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ໂອວຣເກ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຍາວ ວິສຠາຄອຸຕຸປາຕຸຠາເວນ ປຸຣິມໂກ ອຸຕຸ ນປ຺ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ‘‘ສນ຺ຕຕິປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຏິສນ຺ຘິໂຕ ປນ ຍາວ ຈຸຕິ, ເອຕໍ ‘‘ອທ຺ຘາປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ’’ ນາມ. ຕທຸຠຍມ຺ປິ ໂວໂຣເປຕຸໍ ສກ຺ກາ. ກຖໍ? ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ອຸປກ຺ກເມ ກເຕ ລທ຺ຘຸປກ຺ກມໍ ຊີວິຕນວກໍ ນິຣຸຊ຺ຌມານໍ ທຸພ຺ພລສ຺ສ ປຣິຫີນເວຄສ຺ສ ສນ຺ຕານສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ຕໂຕ ສນ຺ຕຕິປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ວາ ອທ຺ຘາປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ວາ ຍຖາປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ ກາລໍ ອປຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ເອວໍ ຕທຸຠຍມ຺ປິ ໂວໂຣເປຕຸໍ ສກ຺ກາ, ຕສ຺ມາ ຕເທວ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ສນ຺ຕຕິໍ ວິໂກເປຕີ’’ຕິ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອິມສ຺ສ ປນຕ຺ຖສ຺ສ ອາວິຠາວຕ຺ຖໍ ປາໂຓ ເວທິຕພ຺ໂພ, ປາຓາຕິປາໂຕ ເວທິຕພ຺ໂພ, ປາຓາຕິປາຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ, ປາຓາຕິປາຕສ຺ສ ປໂຍໂຄ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ປາໂຓ’’ຕິ ໂວຫາຣໂຕ ສຕ຺ໂຕ, ປຣມຕ຺ຖໂຕ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຫິ ອຕິປາເຕນ຺ໂຕ ‘‘ປາຓໍ ອຕິປາເຕຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ຕໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣເມວ. ‘‘ປາຓາຕິປາໂຕ’’ຕິ ຍາຍ ເຈຕນາຍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍຸປຈ຺ເຉທກໍ ປໂຍຄໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ, ສາ ວຘກເຈຕນາ ‘‘ປາຓາຕິປາໂຕ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ປາຓາຕິປາຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕເຈຕນາສມງ຺ຄິ ປຸຄ຺ຄໂລ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ‘‘ປາຓາຕິປາຕສ຺ສ ປໂຍໂຄ’’ຕິ ປາຓາຕິປາຕສ຺ສ ຉປໂຍຄາ – ສາຫຕ຺ຖິໂກ, ອາຓຕ຺ຕິໂກ, ນິສ຺ສຄ຺ຄິໂຍ, ຖາວໂຣ, ວິຊ຺ຊາມໂຍ, ອິທ຺ຘິມໂຍຕິ.

ຕຕ຺ຖ ‘‘ສາຫຕ຺ຖິໂກ’’ຕິ ສຍໍ ມາເຣນ຺ຕສ຺ສ ກາເຍນ ວາ ກາຍປ຺ປຏິພທ຺ເຘນ ວາ ປຫຣຓໍ. ‘‘ອາຓຕ຺ຕິໂກ’’ຕິ ອຎ຺ຎໍ ອາຓາເປນ຺ຕສ຺ສ ‘‘ເອວໍ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ວາ ປຫຣິຕ຺ວາ ວາ ມາເຣຫີ’’ຕິ ອາຓາປນໍ. ‘‘ນິສ຺ສຄ຺ຄິໂຍ’’ຕິ ທູເຣ ຐິຕໍ ມາເຣຕຸກາມສ຺ສ ກາເຍນ ວາ ກາຍປ຺ປຏິພທ຺ເຘນ ວາ ອຸສຸສຕ຺ຕິຍນ຺ຕປາສາຓາທີນໍ ນິສ຺ສຊ຺ຊນໍ. ‘‘ຖາວໂຣ’’ຕິ ອສຎ຺ຈາຣິເມນ ອຸປກຣເຓນ ມາເຣຕຸກາມສ຺ສ ໂອປາຕອປສ຺ເສນອຸປນິກ຺ຂິປນໍ ເຠສຊ຺ຊສໍວິຘານໍ. ເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ປຣໂຕ ປາຬິວຓ຺ຓນາຍເມວ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ອາວິຠວິສ຺ສນ຺ຕິ.

ວິຊ຺ຊາມຍອິທ຺ຘິມຍາ ປນ ປາຬິຍໍ ອນາຄຕາ. ເຕ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ພາ. ສງ຺ເຂປໂຕ ຫິ ມາຣຓຕ຺ຖໍ ວິຊ຺ຊາປຣິຊປ຺ປນໍ ວິຊ຺ຊາມໂຍ ປໂຍໂຄ. ອຏ຺ຐກຖາສຸ ປນ ‘‘ກຕໂມ ວິຊ຺ຊາມໂຍ ປໂຍໂຄ? ອາຖພ຺ພຓິກາ ອາຖພ຺ພຓໍ ປໂຍເຊນ຺ຕິ; ນຄເຣ ວາ ຣຸທ຺ເຘ ສງ຺ຄາເມ ວາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິເຕ ປຏິເສນາຍ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກສຸ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ເຕສຸ ອີຕິໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕິ, ອຸປທ຺ທວໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕິ, ໂຣຄໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕິ, ປຊ຺ຊຣກໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕິ, ສູຈິກໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ວິສູຈິກໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ປກ຺ຂນ຺ທິຍໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ເອວໍ ອາຖພ຺ພຓິກາ ອາຖພ຺ພຓໍ ປໂຍເຊນ຺ຕິ. ວິຊ຺ຊາຘາຣາ ວິຊ຺ຊໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ນຄເຣ ວາ ຣຸທ຺ເຘ…ເປ… ປກ຺ຂນ຺ທິຍໍ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ ເອວໍ ວິຊ຺ຊາມຍໍ ປໂຍຄໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອາຖພ຺ພຓິເກຫິ ຈ ວິຊ຺ຊາຘເຣຫິ ຈ ມາຣິຕານໍ ພຫູນິ ວຕ຺ຖູນິ ວຸຕ຺ຕານິ, ກິໍ ເຕຫິ! ອິທຎ຺ເຫຕ຺ຖ ລກ຺ຂຓໍ ມາຣຓາຍ ວິຊ຺ຊາປຣິຊປ຺ປນໍ ວິຊ຺ຊາມໂຍ ປໂຍໂຄຕິ.

ກມ຺ມວິປາກຊາຍ ອິທ຺ຘິຍາ ປໂຍຊນໍ ອິທ຺ຘິມໂຍ ປໂຍໂຄ. ກມ຺ມວິປາກຊິທ຺ຘິ ຈ ນາເມສາ ນາຄານໍ ນາຄິທ຺ຘິ, ສຸປຓ຺ຓານໍ ສຸປຓ຺ຓິທ຺ຘິ, ຍກ຺ຂານໍ ຍກ຺ຂິທ຺ຘິ, ເທວານໍ ເທວິທ຺ຘິ, ຣາຊູນໍ ຣາຊິທ຺ຘີຕິ ພຫຸວິຘາ. ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐທຏ຺ຐຜຸຏ຺ຐວິສານໍ ນາຄານໍ ທິສ຺ວາ ຑໍສິຕ຺ວາ ຜຸສິຕ຺ວາ ຈ ປຣູປຆາຕກຣເຓ ‘‘ນາຄິທ຺ຘິ’’ ເວທິຕພ຺ພາ. ສຸປຓ຺ຓານໍ ມຫາສມຸທ຺ທໂຕ ທ຺ວຕ຺ຕິພ຺ຍາມສຕປ຺ປມາຓນາຄຸທ຺ຘຣເຓ ‘‘ສຸປຓ຺ຓິທ຺ຘິ’’ ເວທິຕພ຺ພາ. ຍກ຺ຂາ ປນ ເນວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ນ ປຫຣນ຺ຕາ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕຫິ ປຫຏສຕ຺ຕາ ປນ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ມຣນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ ເຕສໍ ‘‘ຍກ຺ຂິທ຺ຘິ’’ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ເວສ຺ສວຓສ຺ສ ໂສຕາປນ຺ນກາລໂຕ ປຸພ຺ເພ ນຍນາວຸເຘນ ໂອໂລກິຕກຸມ຺ຠຓ຺ຑານໍ ມຣເຓ ອຎ຺ເຎສຎ຺ຈ ເທວານໍ ຍຖາສກໍ ອິທ຺ຘານຸຠາເວ ‘‘ເທວິທ຺ຘິ’’ ເວທິຕພ຺ພາ. ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ສປຣິສສ຺ສ ອາກາສຄມນາທີສຸ, ອໂສກສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ອຸປຣິ ຈ ໂຍຊເນ ອາຓາປວຕ຺ຕນາທີສຸ, ປິຕຸຣຎ຺ໂຎ ຈ ສີຫຬນຣິນ຺ທສ຺ສ ທາຐາໂກຏເນນ ຈູຬສຸມນກຸຏຸມ຺ພິຍສ຺ສມຣເຓ ‘‘ຣາຊິທ຺ຘິ’’ ທຏ຺ຐພ຺ພາຕິ.

ເກຈິ ປນ ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ອິທ຺ຘິມາ ເຈໂຕວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຎ຺ຎິສ຺ສາ ກຸຈ຺ຉິຄຕໍ ຄພ຺ຠໍ ປາປເກນ ມນສາອນຸເປກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ ‘ອໂຫ ວຕາຍໍ ກຸຈ຺ຉິຄໂຕ ຄພ຺ໂຠ ນ ໂສຕ຺ຖິນາ ອຠິນິກ຺ຂເມຍ຺ຍາ’ຕິ. ເອວມ຺ປິ ຠິກ຺ຂເວ ກຸລຸມ຺ພສ຺ສ ອຸປຆາໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ ອາທິການິ ສຸຕ຺ຕານິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຠາວນາມຍິທ຺ຘິຍາປິ ປຣູປຆາຕກມ຺ມໍ ວທນ຺ຕິ; ສຫ ປຣູປຆາຕກຣເຓນ ຈ ອາທິຕ຺ຕຆຣູປຣິຂິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸທກຆຏສ຺ສ ເຠທນມິວ ອິທ຺ຘິວິນາສຎ຺ຈ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ; ຕໍ ເຕສໍ ອິຈ຺ຉາມຕ຺ຕເມວ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ກຸສລເວທນາວິຕກ຺ກປຣິຕ຺ຕຕ຺ຕິເກຫິ ນ ສເມຕິ. ກຖໍ? ອຍຎ຺ຫິ ຠາວນາມຍິທ຺ຘິ ນາມ ກຸສລຕ຺ຕິເກ ກຸສລາ ເຈວ ອພ຺ຍາກຕາ ຈ, ປາຓາຕິປາໂຕ ອກຸສໂລ. ເວທນາຕ຺ຕິເກ ອທຸກ຺ຂມສຸຂສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ປາຓາຕິປາໂຕ ທຸກ຺ຂສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ. ວິຕກ຺ກຕ຺ຕິເກ ອວິຕກ຺ກາວິຈາຣາ, ປາຓາຕິປາໂຕ ສວິຕກ຺ກສວິຈາໂຣ. ປຣິຕ຺ຕຕ຺ຕິເກ ມຫຄ຺ຄຕາ, ປາຓາຕິປາໂຕ ປຣິຕ຺ໂຕຕິ.

ສຕ຺ຖຫາຣກໍ ວາສ຺ສ ປຣິເຍເສຍ຺ຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ຫຣຕີຕິ ຫາຣກໍ. ກິໍ ຫຣຕິ? ຊີວິຕໍ. ອຖ ວາ ຫຣິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຫາຣກໍ; ອຸປນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຕ຺ຖຎ຺ຈ ຕໍ ຫາຣກຎ຺ຈາຕິ ສຕ຺ຖຫາຣກໍ. ອສ຺ສາຕິ ມນຸສ຺ສວິຄ຺ຄຫສ຺ສ. ປຣິເຍເສຍ຺ຍາຕິ ຍຖາ ລຠຕິ ຕຖາ ກເຣຍ຺ຍ; ອຸປນິກ຺ຂິເປຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕນ ຖາວຣປ຺ປໂຍຄໍ ທສ຺ເສຕິ. ອິຕຣຖາ ຫິ ປຣິຍິຏ຺ຐມຕ຺ເຕເນວ ປາຣາຊິໂກ ຠເວຍ຺ຍ; ນ ເຈຕໍ ຍຸຕ຺ຕໍ. ປາຬິຍໍ ປນ ສພ຺ພໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ຍໍ ເອຕ຺ຖ ຖາວຣປ຺ປໂຍຄສງ຺ຄຫິຕໍ ສຕ຺ຖໍ, ຕເທວ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອສິໍ ວາ…ເປ… ຣຊ຺ຊຸໍ ວາ’’ຕິ ປທຠາຊນໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຖນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາວເສສໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ສມຸຂໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ລຄຸຬປາສາຓວິສຣຊ຺ຊູນຎ຺ຈ ຊີວິຕວິນາສນຠາວໂຕ ສຕ຺ຖສງ຺ຄໂຫ ເວທິຕພ຺ໂພ. ມຣຓວຓ຺ຓໍ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ‘‘ກິໍ ຕຸຍ຺ຫິມິນາ ປາປເກນ ທຸຊ຺ຊີວິເຕນ, ໂຍ ຕ຺ວໍ ນ ລຠສິ ປຓີຕານິ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊິຕຸ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຊີວິເຕ ອາທີນວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕປິ ‘‘ຕ຺ວໍ ໂຂສິ ອຸປາສກ ກຕກລ຺ຍາໂຓ…ເປ… ອກຕໍ ຕຍາ ປາປໍ, ມຕໍ ເຕ ຊີວິຕາ ເສຍ຺ໂຍ, ອິໂຕ ຕ຺ວໍ ກາລງ຺ກໂຕ ປຣິຈຣິສ຺ສສິ ອຈ຺ຉຣາປຣິວຸໂຕ ນນ຺ທນວເນ ສຸຂປ຺ປຕ຺ໂຕ ວິຫຣິສ຺ສສີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ມຣເຓ ວຓ຺ຓໍ ຠຓນ຺ໂຕປິ ມຣຓວຓ຺ຓເມວ ສໍວຓ຺ເຓຕິ. ຕສ຺ມາ ທ຺ວິຘາ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປທຠາຊນໍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຊີວິເຕ ອາທີນວໍ ທສ຺ເສຕິ, ມຣເຓ ວຓ຺ຓໍ ຠຓຕີ’’ຕິ.

ມຣຓາຍ ວາ ສມາທເປຍ຺ຍາຕິ ມຣຓຕ຺ຖາຍ ອຸປາຍໍ ຄາຫາເປຍ຺ຍ. ສຕ຺ຖໍ ວາ ອາຫຣາຕິ ອາທີສຸ ຈ ຍມ຺ປິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ໂສພ຺ເຠ ວາ ນຣເກ ວາ ປປາເຕ ວາ ປປຕາ’’ຕິອາທິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ປຣໂຕ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ ອຕ຺ຖໂຕ ວຸຕ຺ຕເມວາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ນ ຫິ ສກ຺ກາ ສພ຺ພໍ ສຣູເປເນວ ວຕ຺ຕຸໍ.

ອິຕິ ຈິຕ຺ຕມໂນຕິ ອິຕິຈິຕ຺ໂຕ ອິຕິມໂນ; ‘‘ມຕໍ ເຕ ຊີວິຕາ ເສຍ຺ໂຍ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕມຣຓຈິຕ຺ໂຕ ມຣຓມໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ມໂນ ຈິຕ຺ຕສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ຖທີປນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ໂຕ, ອຕ຺ຖໂຕ ປເນຕໍ ອຸຠຍມ຺ປິ ເອກເມວ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໂຕ ອເຠທໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຕໍ ມໂນ, ຍໍ ມໂນ ຕໍ ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຕິສທ຺ທໍ ປນ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາປິ ນ ຕາວ ອຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ. ຈິຕ຺ຕສງ຺ກປ຺ໂປຕິ ອິມສ຺ມິໍ ປເທ ອຘິກາຣວເສນ ອິຕິສທ຺ໂທ ອາຫຣິຕພ຺ໂພ. ອິທຎ຺ຫິ ‘‘ອິຕິຈິຕ຺ຕສງ຺ກປ຺ໂປ’’ຕິ ເອວໍ ອວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ອຘິກາຣໂຕ ວຸຕ຺ຕເມວ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຖາ ຫິສ຺ສ ຕເມວອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ມຣຓສຎ຺ຎີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຍສ຺ມາ ເຈຕ຺ຖ ‘‘ສງ຺ກປ຺ໂປ’’ຕິ ນຍິທໍ ວິຕກ຺ກສ຺ສ ນາມໍ. ອຖ ໂຂ ສໍວິທຫນມຕ຺ຕສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕຎ຺ຈ ສໍວິທຫນໍ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ສຎ຺ຎາເຈຕນາຘິປ຺ປາເຍຫິ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ມາ ຈິຕ຺ໂຕ ນານປ຺ປກາຣໂກ ສງ຺ກປ຺ໂປ ອສ຺ສາຕິ ຈິຕ຺ຕສງ຺ກປ຺ໂປຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕຖາ ຫິສ຺ສ ປທຠາຊນມ຺ປິ ສຎ຺ຎາເຈຕນາຘິປ຺ປາຍວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ອຘິປ຺ປາໂຍ’’ຕິ ວິຕກ຺ໂກ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຸຈ຺ຈາວເຈຫິ ອາກາເຣຫີຕິ ມຫນ຺ຕາມຫນ຺ເຕຫິ ອຸປາເຍຫິ. ຕຕ຺ຖ ມຣຓວຓ຺ຓສໍວຓ຺ຓເນ ຕາວ ຊີວິເຕ ອາທີນວທສ຺ສນວເສນ ອວຈາກາຣຕາ ມຣເຓ ວຓ຺ຓຠຓນວເສນ ອຸຈ຺ຈາກາຣຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ສມາທປເນ ປນ ມຸຏ຺ຐິຊາຓຸນິປ຺ໂຜຏນາທີຫິ ມຣຓສມາທປນວເສນ ອຸຈ຺ຈາກາຣຕາ, ເອກໂຕ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ນເຂ ວິສໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມຣຓາທິສມາທປນວເສນ ອວຈາກາຣຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ໂສພ຺ເຠ ວາ ນຣເກ ວາ ປປາເຕ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ໂສພ຺ໂຠ ນາມ ສມນ຺ຕໂຕ ຉິນ຺ນຕໂຏ ຄມ຺ຠີໂຣ ອາວາໂຏ. ນຣໂກ ນາມ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຜລນ຺ຕິຍາ ຠູມິຍາ ສຍເມວ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ມຫາທຣີ, ຍຕ຺ຖ ຫຕ຺ຖີປິ ປຕນ຺ຕິ, ໂຈຣາປິ ນິລີນາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ປປາໂຕຕິ ປພ຺ພຕນ຺ຕເຣ ວາ ຖລນ຺ຕເຣ ວາ ເອກໂຕ ຉິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ປຸຣິເມ ອຸປາທາຍາຕິ ເມຖຸນໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິເສວິຕ຺ວາ ອທິນ຺ນຎ຺ຈ ອາທິຍິຕ຺ວາ ປາຣາຊິກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ເນ ປຸຄ຺ຄເລ ອຸປາທາຍ. ເສສໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖຕ຺ຕາ ຈ ປາກຏເມວາຕິ.

໑໗໔. ເອວໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐສິກ຺ຂາປທໍ ປທານຸກ຺ກເມນ ວິຠຊິຕ຺ວາ ອິທານິ ຍສ຺ມາ ເຫຏ຺ຐາ ປທຠາຊນີຍມ຺ຫິ ສງ຺ເຂເປເນວ ມນຸສ຺ສວິຄ຺ຄຫປາຣາຊິກໍ ທສ຺ສິຕໍ, ນ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຕນ຺ຕິ ຐປິຕາ. ສງ຺ເຂປທສ຺ສິເຕ ຈ ອຕ຺ເຖ ນ ສພ຺ພາກາເຣເນວ ຠິກ຺ຂູ ນຍໍ ຄເຫຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ອນາຄເຕ ຈ ປາປປຸຄ຺ຄລານມ຺ປິ ໂອກາໂສ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຠິກ຺ຂູນຎ຺ຈ ສພ຺ພາກາເຣນ ນຍຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ອນາຄເຕ ຈ ປາປປຸຄ຺ຄລານໍ ໂອກາສປຏິພາຫນຕ຺ຖໍ ປຸນ ‘‘ສາມໍ ອຘິຏ຺ຐາຍາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ມາຕິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ມນຸສ຺ສວິຄ຺ຄຫປາຣາຊິກໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ສາມນ຺ຕິ ສຍໍ ຫນຕີ’’ຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອນຸຕ຺ຕານປທວຓ຺ຓນາຍ ສທ຺ຘິໍ ວິນິຈ຺ຉຍກຖາ – ກາເຍນາຕິ ຫຕ຺ເຖນ ວາ ປາເທນ ວາ ມຸຏ຺ຐິນາ ວາ ຊາຓຸນາ ວາ ເຍນ ເກນຈິ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ເຄນ. ກາຍປຏິພທ຺ເຘນາຕິ ກາຍໂຕ ອໂມຈິເຕນ ອສິອາທິນາ ປຫຣເຓນ. ນິສ຺ສຄ຺ຄິເຍນາຕິ ກາຍໂຕ ຈ ກາຍປຏິພທ຺ຘໂຕ ຈ ໂມຈິເຕນ ອຸສຸສຕ຺ຕິອາທິນາ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ສາຫຕ຺ຖິໂກ ຈ ນິສ຺ສຄ຺ຄິໂຍ ຈາຕິ ທ຺ເວ ປໂຍຄາ ວຸຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອກເມໂກ ອຸທ຺ທິສ຺ສານຸທ຺ທິສ຺ສເຠທໂຕ ທຸວິໂຘ. ຕຕ຺ຖ ອຸທ຺ເທສິເກ ຍໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປຫຣຕິ, ຕສ຺ເສວ ມຣເຓນ ກມ຺ມຸນາ ພຊ຺ຌຕິ. ‘‘ໂຍ ໂກຈິ ມຣຕູ’’ຕິ ເອວໍ ອນຸທ຺ເທສິເກ ປຫາຣປ຺ປຈ຺ຈຍາ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ມຣເຓນ ກມ຺ມຸນາ ພຊ຺ຌຕິ. ອຸຠຍຖາປິ ຈ ປຫຣິຕມຕ຺ເຕ ວາ ມຣຕຸ ປຈ຺ຉາ ວາ ເຕເນວ ໂຣເຄນ, ປຫຣິຕມຕ຺ເຕເຍວ ກມ຺ມຸນາ ພຊ຺ຌຕິ. ມຣຓາຘິປ຺ປາເຍນ ຈ ປຫາຣໍ ທຕ຺ວາ ເຕນ ອມຕສ຺ສ ປຸນ ອຎ຺ຎຈິຕ຺ເຕນ ປຫາເຣ ທິນ຺ເນ ປຈ຺ຉາປິ ຍທິ ປຐມປ຺ປຫາເຣເນວ ມຣຕິ, ຕທາ ເອວ ກມ຺ມຸນາ ພທ຺ໂຘ. ອຖ ທຸຕິຍປ຺ປຫາເຣນ ມຣຕິ, ນຕ຺ຖິ ປາຓາຕິປາໂຕ. ອຸຠເຍຫິ ມເຕປິ ປຐມປ຺ປຫາເຣເນວ ກມ຺ມຸນາ ພທ຺ໂຘ. ອຸຠເຍຫິ ອມເຕ ເນວຕ຺ຖິ ປາຓາຕິປາໂຕ. ເອສ ນໂຍ ພຫູຫິປິ ເອກສ຺ສ ປຫາເຣ ທິນ຺ເນ. ຕຕ຺ຣາປິ ຫິ ຍສ຺ສ ປຫາເຣນ ມຣຕິ, ຕສ຺ເສວ ກມ຺ມຸນາ ພທ຺ໂຘ ໂຫຕີຕິ.

ກມ຺ມາປຕ຺ຕິພ຺ຍຕ຺ຕິຠາວຕ຺ຖຎ຺ເຈຕ຺ຖ ເອຬກຈຕຸກ຺ກມ຺ປິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ໂຍ ຫິ ເອຬກໍ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ນິປນ຺ນໍ ອຸປຘາເຣຕິ ‘‘ຣຕ຺ຕິໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວຘິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ເອຬກສ຺ສ ຈ ນິປນ຺ໂນກາເສ ຕສ຺ສ ມາຕາ ວາ ປິຕາ ວາ ອຣຫາ ວາ ປຓ຺ຑຸກາສາວໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ນິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ໂສ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເອຬກໍ ມາເຣມີ’’ຕິ ມາຕຣໍ ວາ ປິຕຣໍ ວາ ອຣຫນ຺ຕໍ ວາ ມາເຣຕິ. ‘‘ອິມໍ ວຕ຺ຖຸໍ ມາເຣມີ’’ຕິ ເຈຕນາຍ ອຕ຺ຖິຠາວໂຕ ຆາຕໂກ ຈ ໂຫຕິ, ອນນ຺ຕຣິຍກມ຺ມຎ຺ຈ ຜຸສຕິ, ປາຣາຊິກຎ຺ຈ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ອາຄນ຺ຕຸໂກ ນິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ‘‘ເອຬກໍ ມາເຣມີ’’ຕິ ຕໍ ມາເຣຕິ, ຆາຕໂກ ຈ ໂຫຕິ ປາຣາຊິກຎ຺ຈ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອານນ຺ຕຣິຍໍ ນ ຜຸສຕິ. ຍກ຺ໂຂ ວາ ເປໂຕ ວາ ນິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ‘‘ເອຬກໍ ມາເຣມີ’’ຕິ ຕໍ ມາເຣຕິ ຆາຕໂກວ ໂຫຕິ, ນ ຈານນ຺ຕຣິຍໍ ຜຸສຕິ, ນ ຈ ປາຣາຊິກໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ ປນ ໂຫຕິ. ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ນິປນ຺ໂນ ນຕ຺ຖິ, ເອຬໂກວ ໂຫຕິ ຕໍ ມາເຣຕິ, ຆາຕໂກ ຈ ໂຫຕິ, ປາຈິຕ຺ຕິຍຎ຺ຈ ອາປຊ຺ຊຕິ. ‘‘ມາຕາປິຕຸອຣຫນ຺ຕານໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ມາເຣມີ’’ຕິ ເຕສໍເຍວ ອຎ຺ຎຕຣໍ ມາເຣຕິ, ຆາຕໂກ ຈ ໂຫຕິ, ອານນ຺ຕຣິຍຎ຺ຈ ຜຸສຕິ, ປາຣາຊິກຎ຺ຈ ອາປຊ຺ຊຕິ. ‘‘ເຕສໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ມາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຎ຺ຎໍ ອາຄນ຺ຕຸກໍ ມາເຣຕິ, ຍກ຺ຂໍ ວາ ເປຕໍ ວາ ມາເຣຕິ, ເອຬກໍ ວາ ມາເຣຕິ, ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິຘ ປນ ເຈຕນາ ທາຣຸຓາ ໂຫຕີຕິ.

ອຎ຺ຎານິປິ ເອຕ຺ຖ ປລາລປຸຎ຺ຊາທິວຕ຺ຖູນິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ໂຍ ຫິ ‘‘ໂລຫິຕກໍ ອສິໍ ວາ ສຕ຺ຕິໍ ວາ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປລາລປຸຎ຺ເຊ ປເວເສນ຺ໂຕ ຕຕ຺ຖ ນິປນ຺ນໍ ມາຕຣໍ ວາ ປິຕຣໍ ວາ ອຣຫນ຺ຕໍ ວາ ອາຄນ຺ຕຸກປຸຣິສໍ ວາ ຍກ຺ຂໍ ວາ ເປຕໍ ວາ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕໍ ວາ ມາເຣຕິ, ໂວຫາຣວເສນ ‘‘ຆາຕໂກ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ວຘກເຈຕນາຍ ປນ ອຠາວໂຕ ເນວ ກມ຺ມໍ ຜຸສຕິ, ນ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ໂຍ ປນ ເອວໍ ປເວເສນ຺ໂຕ ສຣີຣສມ຺ຜສ຺ສໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ‘‘ສຕ຺ໂຕ ມຎ຺ເຎ ອພ຺ຠນ຺ຕຣຄໂຕ ມຣຕູ’’ຕິ ປເວເສຕ຺ວາ ມາເຣຕິ, ຕສ຺ສ ເຕສໍ ວຕ຺ຖູນໍ ອນຸຣູເປນ ກມ຺ມພທ຺ໂຘ ຈ ອາປຕ຺ຕິ ຈ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອສ ນໂຍ ຕຕ຺ຖ ນິທຫນຕ຺ຖໍ ປເວເສນ຺ຕສ຺ສາປິ ວນປ຺ປຄຸມ຺ພາທີສຸ ຂິປນ຺ຕສ຺ສາປິ.

ໂຍປິ ‘‘ໂຈຣໍ ມາເຣມີ’’ຕິ ໂຈຣເວເສນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ປິຕຣໍ ມາເຣຕິ, ອານນ຺ຕຣິຍຎ຺ຈ ຜຸສຕິ, ປາຣາຊິໂກ ຈ ໂຫຕິ. ໂຍ ປນ ປຣເສນາຍ ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ໂຍຘໍ ປິຕຣຎ຺ຈ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ໂຍຘສ຺ສ ອຸສຸໍ ຂິປຕິ, ‘‘ເອຕໍ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ມມ ປິຕຣໍ ວິຊ຺ຌິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຍຖາຘິປ຺ປາຍໍ ຄເຕ ປິຕຸຆາຕໂກ ໂຫຕິ. ‘‘ໂຍເຘ ວິທ຺ເຘ ມມ ປິຕາ ປລາຍິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຂິປຕິ, ອຸສຸ ອຍຖາຘິປ຺ປາຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປິຕຣໍ ມາເຣຕິ, ໂວຫາຣວເສນ ‘‘ປິຕຸຆາຕໂກ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ; ອານນ຺ຕຣິຍໍ ປນ ນຕ຺ຖີຕິ.

ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາຕິ ສມີເປ ຐຕ຺ວາ. ອາຓາເປຕີຕິ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ວາ ອນຸທ຺ທິສ຺ສ ວາ ອາຓາເປຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຣເສນາຍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາຍ ອນຸທ຺ທິສ຺ເສວ ‘‘ເອວໍ ວິຊ຺ຌ, ເອວໍ ປຫຣ, ເອວໍ ຆາເຕຫີ’’ຕິ ອາຓຕ຺ເຕ ຍຕ຺ຕເກ ອາຓຕ຺ໂຕ ຆາເຕຕິ, ຕຕ຺ຕກາ ອຸຠິນ຺ນໍ ປາຓາຕິປາຕາ. ສເຈ ຕຕ຺ຖ ອາຓາປກສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ໂຫນ຺ຕິ, ອານນ຺ຕຣິຍມ຺ປິ ຜຸສຕິ. ສເຈ ອາຓຕ຺ຕສ຺ເສວ ມາຕາປິຕໂຣ, ໂສວ ອານນ຺ຕຣິຍໍ ຜຸສຕິ. ສເຈ ອຣຫາ ໂຫຕິ, ອຸໂຠປິ ອານນ຺ຕຣິຍໍ ຜຸສນ຺ຕິ. ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ປນ ‘‘ເອຕໍ ທີຆໍ ຣສ຺ສໍ ຣຕ຺ຕກຎ຺ຈຸກໍ ນີລກຎ຺ຈຸກໍ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ເຘ ນິສິນ຺ນໍ ມຊ຺ເຌ ນິສິນ຺ນໍ ວິຊ຺ຌ ປຫຣ ຆາເຕຫີ’’ຕິ ອາຓຕ຺ເຕ ສເຈ ໂສ ຕເມວ ຆາເຕຕິ, ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ປາຓາຕິປາໂຕ; ອານນ຺ຕຣິຍວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ຈ ອານນ຺ຕຣິຍໍ. ສເຈ ອຎ຺ຎໍ ມາເຣຕິ, ອາຓາປກສ຺ສ ນຕ຺ຖິ ປາຓາຕິປາໂຕ. ເອເຕນ ອາຓຕ຺ຕິໂກ ປໂຍໂຄ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ –

ວຕ຺ຖຸໍ ກາລຎ຺ຈ ໂອກາສໍ, ອາວຸຘໍ ອິຣິຍາປຖໍ;

ຕຸລຍິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ຐານານິ, ຘາເຣຍ຺ຍຕ຺ຖໍ ວິຈກ຺ຂໂຓ.

ອປໂຣ ນໂຍ –

ວຕ຺ຖຸ ກາໂລ ຈ ໂອກາໂສ, ອາວຸຘໍ ອິຣິຍາປໂຖ;

ກິຣິຍາວິເສໂສຕິ ອິເມ, ຉ ອາຓຕ຺ຕິນິຍາມກາ.

ຕຕ຺ຖ ‘‘ວຕ຺ຖູ’’ຕິ ມາເຣຕພ຺ໂພ ສຕ຺ໂຕ. ‘‘ກາໂລ’’ຕິ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສາຍນ຺ຫາທິກາໂລ ຈ ໂຍພ຺ພນຖາວຣິຍາທິກາໂລ ຈ. ‘‘ໂອກາໂສ’’ຕິ ຄາໂມ ວາ ວນໍ ວາ ເຄຫທ຺ວາຣໍ ວາ ເຄຫມຊ຺ຌໍ ວາ ຣຖິກາ ວາ ສິງ຺ຆາຏກໍ ວາຕິ ເອວມາທິ. ‘‘ອາວຸຘ’’ນ຺ຕິ ອສິ ວາ ອຸສຸ ວາ ສຕ຺ຕິ ວາຕິ ເອວມາທິ. ‘‘ອິຣິຍາປໂຖ’’ຕິ ມາເຣຕພ຺ພສ຺ສ ຄມນໍ ວາ ນິສຊ຺ຊາ ວາຕິ ເອວມາທິ. ‘‘ກິຣິຍາວິເສໂສ’’ຕິ ວິຊ຺ຌນໍ ວາ ເຉທນໍ ວາ ເຠທນໍ ວາ ສງ຺ຂມຸຓ຺ຑກໍ ວາຕິ ເອວມາທິ.

ຍທິ ຫິ ວຕ຺ຖຸໍ ວິສໍວາເທຕ຺ວາ ‘‘ຍໍ ມາເຣຫີ’’ຕິ ອາຓຕ຺ໂຕ ຕໂຕ ອຎ຺ຎໍ ມາເຣຕິ, ‘‘ປຸຣໂຕ ປຫຣິຕ຺ວາ ມາເຣຫີ’’ຕິ ວາ ອາຓຕ຺ໂຕ ປຈ຺ຉໂຕ ວາ ປສ຺ສໂຕ ວາ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ວາ ປເທເສ ປຫຣິຕ຺ວາ ມາເຣຕິ. ອາຓາປກສ຺ສ ນຕ຺ຖິ ກມ຺ມພນ຺ໂຘ; ອາຓຕ຺ຕສ຺ເສວ ກມ຺ມພນ຺ໂຘ. ອຖ ວຕ຺ຖຸໍ ອວິສໍວາເທຕ຺ວາ ຍຖາຓຕ຺ຕິຍາ ມາເຣຕິ, ອາຓາປກສ຺ສ ອາຓຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ອາຓຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ມາຣຓກ຺ຂເຓຕິ ອຸຠເຍສມ຺ປິ ກມ຺ມພນ຺ໂຘ. ວຕ຺ຖຸວິເສເສນ ປເນຕ຺ຖ ກມ຺ມວິເສໂສ ຈ ອາປຕ຺ຕິວິເສໂສ ຈ ໂຫຕີຕິ. ເອວໍ ຕາວ ວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ສງ຺ເກຕວິສງ຺ເກຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ກາເລ ປນ ໂຍ ‘‘ອຊ຺ຊ ສ຺ເວ’’ຕິ ອນິຍເມຕ຺ວາ ‘‘ປຸພ຺ພຓ຺ເຫ ມາເຣຫີ’’ຕິ ອາຓຕ຺ໂຕ ຍທາ ກທາຈິ ປຸພ຺ພຓ຺ເຫ ມາເຣຕິ, ນຕ຺ຖິ ວິສງ຺ເກໂຕ. ໂຍ ປນ ‘‘ອຊ຺ຊ ປຸພ຺ພຓ຺ເຫ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ມຊ຺ຌນ຺ເຫ ວາ ສາຍນ຺ເຫ ວາ ສ຺ເວ ວາ ປຸພ຺ພຓ຺ເຫ ມາເຣຕິ. ວິສງ຺ເກໂຕ ໂຫຕິ, ອາຓາປກສ຺ສ ນຕ຺ຖິ ກມ຺ມພນ຺ໂຘ. ປຸພ຺ພຓ຺ເຫ ມາເຣຕຸໍ ວາຍມນ຺ຕສ຺ສ ມຊ຺ຌນ຺ເຫ ຊາເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອເຕນ ນເຍນ ສພ຺ພກາລປ຺ປເຠເທສຸ ສງ຺ເກຕວິສງ຺ເກຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ໂອກາເສປິ ໂຍ ‘‘ເອຕໍ ຄາເມ ຐິຕໍ ມາເຣຫີ’’ຕິ ອນິຍເມຕ຺ວາ ອາຓຕ຺ໂຕ ຕໍ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ມາເຣຕິ, ນຕ຺ຖິ ວິສງ຺ເກໂຕ. ໂຍ ປນ ‘‘ຄາເມເຍວາ’’ຕິ ນິຍເມຕ຺ວາ ອາຓຕ຺ໂຕ ວເນ ມາເຣຕິ, ຕຖາ ‘‘ວເນ’’ຕິ ອາຓຕ຺ໂຕ ຄາເມ ມາເຣຕິ. ‘‘ອນ຺ໂຕເຄຫທ຺ວາເຣ’’ຕິ ອາຓຕ຺ໂຕ ເຄຫມຊ຺ເຌ ມາເຣຕິ, ວິສງ຺ເກໂຕ. ເອເຕນ ນເຍນ ສພ຺ໂພກາສເຠເທສຸ ສງ຺ເກຕວິສງ຺ເກຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອາວຸເຘປິ ໂຍ ‘‘ອສິນາ ວາ ອຸສຸນາ ວາ’’ຕິ ອນິຍເມຕ຺ວາ ‘‘ອາວຸເຘນ ມາເຣຫີ’’ຕິ ອາຓຕ຺ໂຕ ເຍນ ເກນຈິ ອາວຸເຘນ ມາເຣຕິ, ນຕ຺ຖິ ວິສງ຺ເກໂຕ. ໂຍ ປນ ‘‘ອສິນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ອຸສຸນາ, ‘‘ອິມິນາ ວາ ອສິນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ອຎ຺ເຎນ ອສິນາ ມາເຣຕິ. ເອຕສ຺ເສວ ວາ ອສິສ຺ສ ‘‘ອິມາຍ ຘາຣາຍ ມາເຣຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ອິຕຣາຍ ວາ ຘາຣາຍ ຕເລນ ວາ ຕຸຓ຺ເຑນ ວາ ຖຣຸນາ ວາ ມາເຣຕິ, ວິສງ຺ເກໂຕ. ເອເຕນ ນເຍນ ສພ຺ພອາວຸຘເຠເທສຸ ສງ຺ເກຕວິສງ຺ເກຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອິຣິຍາປເຖ ປນ ໂຍ ‘‘ເອຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ມາເຣຫີ’’ຕິ ວທຕິ, ອາຓຕ຺ໂຕ ຈ ນໍ ສເຈ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ມາເຣຕິ, ນຕ຺ຖິ ວິສງ຺ເກໂຕ. ‘‘ຄຈ຺ຉນ຺ຕເມວ ມາເຣຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ປນ ສເຈ ນິສິນ຺ນໍ ມາເຣຕິ. ‘‘ນິສິນ຺ນເມວ ວາ ມາເຣຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ມາເຣຕິ, ວິສງ຺ເກໂຕ ໂຫຕິ. ເອເຕນ ນເຍນ ສພ຺ພອິຣິຍາປຖເຠເທສຸ ສງ຺ເກຕວິສງ຺ເກຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ກິຣິຍາວິເສເສປິ ໂຍ ‘‘ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ມາເຣຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາວ ມາເຣຕິ, ນຕ຺ຖິ ວິສງ຺ເກໂຕ. ໂຍ ປນ ‘‘ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ມາເຣຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ມາເຣຕິ, ວິສງ຺ເກໂຕ. ເອເຕນ ນເຍນ ສພ຺ພກິຣິຍາວິເສສເຠເທສຸ ສງ຺ເກຕວິສງ຺ເກຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ໂຍ ປນ ລິງ຺ຄວເສນ ‘‘ທີຆໍ ຣສ຺ສໍ ກາຬໍ ໂອທາຕໍ ກິສໍ ຖູລໍ ມາເຣຫີ’’ຕິ ອນິຍເມຕ຺ວາ ອາຓາເປຕິ, ອາຓຕ຺ໂຕ ຈ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຕາທິສໍ ມາເຣຕິ, ນຕ຺ຖິ ວິສງ຺ເກໂຕ ອຸຠິນ຺ນໍ ປາຣາຊິກໍ. ອຖ ປນ ໂສ ອຕ຺ຕານໍ ສນ຺ຘາຍ ອາຓາເປຕິ, ອາຓຕ຺ໂຕ ຈ ‘‘ອຍເມວ ອີທິໂສ’’ຕິ ອາຓາປກເມວ ມາເຣຕິ, ອາຓາປກສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ, ວຘກສ຺ສ ປາຣາຊິກໍ. ອາຓາປໂກ ອຕ຺ຕານໍ ສນ຺ຘາຍ ອາຓາເປຕິ, ອິຕໂຣ ອຎ຺ຎໍ ຕາທິສໍ ມາເຣຕິ, ອາຓາປໂກ ມຸຈ຺ຈຕິ, ວຘກສ຺ເສວ ປາຣາຊິກໍ. ກສ຺ມາ? ໂອກາສສ຺ສ ອນິຍມິຕຕ຺ຕາ. ສເຈ ປນ ອຕ຺ຕານໍ ສນ຺ຘາຍ ອາຓາເປນ຺ໂຕປິ ໂອກາສໍ ນິຍເມຕິ, ‘‘ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ ວາ ທິວາຏ຺ຐາເນ ວາ ເຖຣາສເນ ວາ ນວາສເນ ວາ ມຊ຺ຌິມາສເນ ວາ ນິສິນ຺ນໍ ເອວຣູປໍ ນາມ ມາເຣຫີ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຈ ອຎ຺ໂຎ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ສເຈ ອາຓຕ຺ໂຕ ຕໍ ມາເຣຕິ, ເນວ ວຘໂກ ມຸຈ຺ຈຕິ ນ ອາຓາປໂກ. ກສ຺ມາ? ໂອກາສສ຺ສ ນິຍມິຕຕ຺ຕາ. ສເຈ ປນ ນິຍມິໂຕກາສໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ມາເຣຕິ, ອາຓາປໂກ ມຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຍໍ ນໂຍ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ສຸຏ຺ຐຸ ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕສ຺ມາ ເອຕ຺ຖ ນ ອນາທຣິຍໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ອຘິຏ຺ຐາຍາຕິ ມາຕິກາວເສນ ອາຓຕ຺ຕິກປໂຍຄກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອິທານິ ເຍ ທູເຕນາຕິ ອິມສ຺ສ ມາຕິກາປທສ຺ສ ນິທ຺ເທສທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຓາເປຕີ’’ຕິອາທໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວາຣາ ວຸຕ຺ຕາ. ເຕສຸ ໂສ ຕໍ ມຎ຺ຎມາໂນຕິ ໂສ ອາຓຕ຺ໂຕ ໂຍ ອາຓາປເກນ ‘‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ’’ຕິ ອກ຺ຂາໂຕ, ຕໍ ມຎ຺ຎມາໂນ ຕເມວ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕິ, ອຸຠິນ຺ນໍ ປາຣາຊິກໍ. ຕໍ ມຎ຺ຎມາໂນ ອຎ຺ຎນ຺ຕິ ‘‘ຍໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ຕໍ ມຎ຺ຎມາໂນ ອຎ຺ຎໍ ຕາທິສໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕິ, ມູລຏ຺ຐສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ອຎ຺ຎໍ ມຎ຺ຎມາໂນ ຕນ຺ຕິ ໂຍ ອາຓາປເກນ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ສ ພລວສຫາຍໍ ສມີເປ ຐິຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ສ ພເລນາຍໍ ຄຊ຺ຊຕິ, ອິມໍ ຕາວ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປມີ’’ຕິ ປຫຣນ຺ໂຕ ອິຕຣເມວ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ຐິຕໍ ‘‘ສຫາໂຍ’’ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕິ, ອຸຠິນ຺ນໍ ປາຣາຊິກໍ. ອຎ຺ຎໍ ມຎ຺ຎມາໂນ ອຎ຺ຎນ຺ຕິ ປຸຣິມນເຍເນວ ‘‘ອິມໍ ຕາວສ຺ສ ສຫາຍໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປມີ’’ຕິ ສຫາຍເມວ ໂວໂຣເປຕິ, ຕສ຺ເສວ ປາຣາຊິກໍ.

ທູຕປຣມ຺ປຣາປທສ຺ສ ນິທ຺ເທສວາເຣ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ປາວທາຕິອາທີສຸ ເອໂກ ອາຈຣິໂຍ ຕໂຍ ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິຕຘມ຺ມຣກ຺ຂິຕສງ຺ຆຣກ຺ຂິຕນາມກາ ອນ຺ເຕວາສິກາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຓາເປຕີຕິ ອາຈຣິໂຍ ກຎ຺ຈິ ປຸຄ຺ຄລໍ ມາຣາເປຕຸກາໂມ ຕມຕ຺ຖໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິຕໍ ອາຓາເປຕິ. ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ປາວທາຕິ ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ, ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິຕ, ເອຕມຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິຕສ຺ສ ປາວທ. ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ປາວທຕູຕິ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິໂຕປິ ສງ຺ຆຣກ຺ຂິຕສ຺ສ ປາວທຕຸ. ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕູຕິ ເອວໍ ຕຍາ ອາຓຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິເຕນ ອາຓຕ຺ໂຕ ສງ຺ຆຣກ຺ຂິໂຕ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕຸ; ໂສ ຫິ ອມ຺ເຫສຸ ວີຣຊາຕິໂກ ປຏິພໂລ ອິມສ຺ມິໍ ກມ຺ເມຕິ. ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາຕິ ເອວໍ ອາຓາເປນ຺ຕສ຺ສ ອາຈຣິຍສ຺ສ ຕາວ ທຸກ຺ກຏໍ. ໂສ ອິຕຣສ຺ສ ອາໂຣເຈຕີຕິ ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິໂຕ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິຕສ຺ສ, ຘມ຺ມຣກ຺ຂິໂຕ ຈ ສງ຺ຆຣກ຺ຂິຕສ຺ສ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິໂຍ ເອວໍ ວທຕິ – ‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ກິຣ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຫີ’ຕິ. ຕ຺ວໍ ກິຣ ອມ຺ເຫສຸ ວີຣປຸຣິໂສ’’ຕິ ອາໂຣເຈຕິ; ເອວໍ ເຕສມ຺ປິ ທຸກ຺ກຏໍ. ວຘໂກ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ‘‘ສາຘຸ ໂວໂຣເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ສງ຺ຆຣກ຺ຂິໂຕ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕິ. ມູລຏ຺ຐສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍສ຺ສາຕິ ສງ຺ຆຣກ຺ຂິເຕນ ປຏິຄ຺ຄຫິຕມຕ຺ເຕ ອາຈຣິຍສ຺ສ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ. ມຫາຊໂນ ຫິ ເຕນ ປາເປ ນິໂຍຊິໂຕຕິ. ໂສ ຕນ຺ຕິ ໂສ ເຈ ສງ຺ຆຣກ຺ຂິໂຕ ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕິ, ສພ຺ເພສໍ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ຊນານໍ ປາຣາຊິກໍ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ຈຕຸນ຺ນໍ, ເອເຕນູປາເຍນ ວິສງ຺ເກຕໍ ອກຕ຺ວາ ປຣມ຺ປຣາຍ ອາຓາເປນ຺ຕໍ ສມຓສຕໍ ສມຓສຫສ຺ສໍ ວາ ໂຫຕຸ ສພ຺ເພສໍ ປາຣາຊິກເມວ.

ວິສກ຺ກິຍທູຕປທນິທ຺ເທເສ ໂສ ອຎ຺ຎໍ ອາຓາເປຕີຕິ ໂສ ອາຈຣິເຍນ ອາຓຕ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິໂຕ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິຕໍ ອທິສ຺ວາ ວາ ອວຕ຺ຕຸກາໂມ ວາ ຫຸຕ຺ວາ ສງ຺ຆຣກ຺ຂິຕເມວ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິໂຍ ເອວມາຫ – ‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ກິຣ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຫີ’’ຕິ ວິສງ຺ເກຕໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອາຓາເປຕິ. ວິສງ຺ເກຕກຣເຓເນວ ຫິ ເອສ ‘‘ວິສກ຺ກິຍທູໂຕ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາຕິ ອາຓຕ຺ຕິຍາ ຕາວ ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ. ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາຕິ ສງ຺ຆຣກ຺ຂິເຕນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິເຕ ມູລຏ຺ຐສ຺ເສວ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ປຏິຄ຺ຄຫເຓ ອາປຕ຺ຕິເຍວ ນ ສິຍາ, ສຎ຺ຈຣິຕ຺ຕ ປຏິຄ຺ຄຫຓມຣຓາຠິນນ຺ທເນສຸປິ ຈ ອາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ມຣຓປຏິຄ຺ຄຫເຓ ກຖໍ ນ ສິຍາ ຕສ຺ມາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ເສເວຕໍ ທຸກ຺ກຏໍ. ເຕເນເວຕ຺ຖ ‘‘ມູລຏ຺ຐສ຺ສາ’’ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຸຣິມນເຍປິ ເຈຕໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ເວທິຕພ຺ພເມວ; ໂອກາສາຠາເວນ ປນ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ໂຍ ໂຍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ອາປຕ຺ຕິເຍວາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອມ຺ຫາກໍ ຂນ຺ຕິ. ຍຖາ ເຈຕ຺ຖ ເອວໍ ອທິນ຺ນາທາເນປີຕິ.

ສເຈ ປນ ໂສ ຕໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕິ, ອາຓາປກສ຺ສ ຈ ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິຕສ຺ສ ໂວໂຣປກສ຺ສ ຈ ສງ຺ຆຣກ຺ຂິຕສ຺ສາຕິ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ປາຣາຊິກໍ. ມູລຏ຺ຐສ຺ສ ປນ ອາຈຣິຍສ຺ສ ວິສງ຺ເກຕຕ຺ຕາ ປາຣາຊິເກນ ອນາປຕ຺ຕິ. ຘມ຺ມຣກ຺ຂິຕສ຺ສ ອຊານນຕາຍ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ອນາປຕ຺ຕິ. ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິໂຕ ປນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ໂສຕ຺ຖິຠາວໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ນຏ຺ໂຐຕິ.

ຄຕປຈ຺ຈາຄຕທູຕນິທ຺ເທເສ – ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉຕີຕິ ຕສ຺ສ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕພ຺ພສ຺ສ ສມີປໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸສໍວິຫິຕາຣກ຺ຂຕ຺ຕາ ຕໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ຍທາ ສກ຺ໂກສິ ຕທາຕິ ກິໍ ອຊ຺ເຊວ ມາຣິໂຕ ມາຣິໂຕ ໂຫຕິ, ຄຈ຺ຉ ຍທາ ສກ຺ໂກສິ, ຕທາ ນໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຫີຕິ. ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາຕິ ເອວໍ ປຸນ ອາຓຕ຺ຕິຍາປິ ທຸກ຺ກຏເມວ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ໂສ ອວສ຺ສໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຖສາຘກເຈຕນາ ມຄ຺ຄານນ຺ຕຣຜລສທິສາ, ຕສ຺ມາ ອຍໍ ອາຓຕ຺ຕິກ຺ຂເຓເຍວ ປາຣາຊິໂກ. ສເຈປິ ວຘໂກ ສຏ຺ຐິວສ຺ສາຕິກ຺ກເມນ ຕໍ ວຘຕິ, ອາຓາປໂກ ຈ ອນ຺ຕຣາວ ກາລງ຺ກໂຣຕິ, ຫີນາຍ ວາ ອາວຕ຺ຕຕິ, ອສ຺ສມໂຓວ ຫຸຕ຺ວາ ກາລຎ຺ຈ ກຣິສ຺ສຕິ, ຫີນາຍ ວາ ອາວຕ຺ຕິສ຺ສຕິ. ສເຈ ອາຓາປໂກ ຄິຫິກາເລ ມາຕຣໍ ວາ ປິຕຣໍ ວາ ອຣຫນ຺ຕໍ ວາ ສນ຺ຘາຍ ເອວໍ ອາຓາເປຕ຺ວາ ປພ຺ພຊຕິ, ຕສ຺ມິໍ ປພ຺ພຊິເຕ ອາຓຕ຺ໂຕ ຕໍ ມາເຣຕິ, ອາຓາປໂກ ຄິຫິກາເລເຍວ ມາຕຸຆາຕໂກ ປິຕຸຆາຕໂກ ອຣຫນ຺ຕຆາຕໂກ ວາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ເນວສ຺ສ ປພ຺ພຊ຺ຊາ, ນ ອຸປສມ຺ປທາ ຣຸຫຕິ. ສເຈປິ ມາເຣຕພ຺ພປຸຄ຺ຄໂລ ອາຓຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ, ຍທາ ປນ ນໍ ອາຓຕ຺ໂຕ ມາເຣຕິ ຕທາ ອຣຫາ ໂຫຕິ, ອາຓຕ຺ຕໂຕ ວາ ປຫາຣໍ ລຠິຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂມູລິກໍ ສທ຺ຘໍ ນິສ຺ສາຍ ວິປສ຺ສນ຺ໂຕ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ເຕເນວາພາເຘນ ກາລໍກໂຣຕິ, ອາຓາປໂກ ອາຓຕ຺ຕິກ຺ຂເຓເຍວ ອຣຫນ຺ຕຆາຕໂກ. ວຘໂກ ປນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸປກ຺ກມກຣຓກ຺ຂເຓເຍວ ປາຣາຊິໂກຕິ.

ອິທານິ ເຍ ສພ຺ເພສຸເຍວ ອິເມສຸ ທູຕວເສນ ວຸຕ຺ຕມາຕິກາປເທສຸ ສງ຺ເກຕວິສງ຺ເກຕທສ຺ສນຕ຺ຖໍ

ວຸຕ຺ຕາ ຕໂຍ ວາຣາ, ເຕສຸ ປຐມວາເຣ ຕາວ – ຍສ຺ມາ ຕໍ ສຓິກໍ ວາ ຠຓນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ວາ ພຘິຣຕາຍ ‘‘ມາ ຆາເຕຫີ’’ຕິ ເອຕໍ ວຈນໍ ນ ສາເວຕິ, ຕສ຺ມາ ມູລຏ຺ໂຐ ນ ມຸຕ຺ໂຕ. ທຸຕິຍວາເຣ – ສາວິຕຕ຺ຕາ ມຸຕ຺ໂຕ. ຕຕິຍວາເຣ ປນ ເຕນ ຈ ສາວິຕຕ຺ຕາ ອິຕເຣນ ຈ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ໂອຣຕຕ຺ຕາ ອຸໂຠປິ ມຸຕ຺ຕາຕິ.

ທູຕກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໗໕. ອຣໂຫ ຣໂຫສຎ຺ຎີນິທ຺ເທສາທີສຸ ອຣໂຫຕິ ສມ຺ມຸເຂ. ຣໂຫຕິ ປຣມ຺ມຸເຂ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ອຸປຏ຺ຐານກາເລ ເວຣິຠິກ຺ຂຸມ຺ຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ນິສິນ຺ເນເຍວ ອນ຺ຘກາຣໂທເສນ ຕສ຺ສ ອາຄຕຠາວໍ ອຊານນ຺ໂຕ ‘‘ອໂຫ ວຕ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຫໂຕ ອສ຺ສ, ໂຈຣາປິ ນາມ ຕໍ ນ ຫນນ຺ຕິ, ສປ຺ໂປ ວາ ນ ຑໍສຕິ, ນ ສຕ຺ຖໍ ວາ ວິສໍ ວາ ອາຫຣຕີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ມຣຓໍ ອຠິນນ຺ທນ຺ໂຕ ອີທິສານິ ວຈນານິ ອຸລ຺ລປຕິ, ອຍໍ ອຣໂຫ ຣໂຫສຎ຺ຎີ ອຸລ຺ລປຕິ ນາມ. ສມ຺ມຸເຂວ ຕສ຺ມິໍ ປຣມ຺ມຸຂສຎ຺ຎີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຍ ປນ ຕໍ ປຸຣໂຕ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ປຸນ ອຸປຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ຄເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ຄເຕປິ ຕສ຺ມິໍ ‘‘ອິເຘວ ໂສ ນິສິນ຺ໂນ’’ຕິ ສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ປຸຣິມນເຍເນວ ອຸລ຺ລປຕິ, ອຍໍ ຣໂຫ ອຣໂຫສຎ຺ຎີ ອຸລ຺ລປຕິ ນາມ. ເອເຕເນວຸປາເຍນ ອຣໂຫ ອຣໂຫສຎ຺ຎີ ຈ ຣໂຫ ຣໂຫສຎ຺ຎີ ຈ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ຈ ເອເຕສໍ ວາຈາຍ ວາຈາຍ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອິທານິ ມຣຓວຓ຺ຓສໍວຓ຺ຓນາຍ ວິຠາຄທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ເຕສຸ ປຎ຺ຈສຸ ກາເຍນ ສໍວຓ຺ຓນາທິມາຕິການິທ຺ເທເສສຸ – ກາເຍນ ວິກາຣໍ ກໂຣຕີຕິ ຍຖາ ໂສ ຊານາຕິ ‘‘ສຕ຺ຖໍ ວາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ວິສໍ ວາ ຂາທິຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊຸຍາ ວາ ອຸພ຺ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ໂສພ຺ຠາທີສຸ ວາ ປປຕິຕ຺ວາ ໂຍ ມຣຕິ ໂສ ກິຣ ຘນໍ ວາ ລຠຕິ, ຍສໍ ວາ ລຠຕິ, ສຄ຺ຄໍ ວາ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ເອເຕນ ວຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ຕຖາ ຫຕ຺ຖມຸທ຺ທາທີຫິ ທສ຺ເສຕິ. ວາຈາຍ ຠຓຕີຕິ ຕເມວຕ຺ຖໍ ວາກ຺ຍເຠທໍ ກຕ຺ວາ ຠຓຕິ. ຕຕິຍວາໂຣ ອຸຠຍວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ. ສພ຺ພຕ຺ຖ ສໍວຓ຺ຓນາຍ ປໂຍເຄ ປໂຍເຄ ທຸກ຺ກຏໍ. ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂຸປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ສໍວຓ຺ຓກສ຺ສ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ. ຍໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ສໍວຓ຺ຓນາ ກຕາ, ຕສ຺ມິໍ ມເຕ ສໍວຓ຺ຓນກ຺ຂເຓເຍວ ສໍວຓ຺ຓກສ຺ສ ປາຣາຊິກໍ. ໂສ ຕໍ ນ ຊານາຕິ ອຎ຺ໂຎ ຎຕ຺ວາ ‘‘ລທ຺ໂຘ ວຕ ເມ ສຸຂຸປ຺ປຕ຺ຕິອຸປາໂຍ’’ຕິ ຕາຍ ສໍວຓ຺ຓນາຍ ມຣຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ສໍວຓ຺ຓນາຍ ກຕາຍ ເອໂກ ຎຕ຺ວາ ມຣຕິ, ປາຣາຊິກໍ. ທ຺ເວປິ ມຣນ຺ຕິ, ປາຣາຊິກຎ຺ຈ ອກຸສລຣາສິ ຈ. ເອສ ນໂຍ ສມ຺ພຫຸເລສຸ. ອນຸທ຺ທິສ຺ສ ມຣຓໍ ສໍວຓ຺ເຓນ຺ໂຕ ອາຫິຓ຺ຑຕິ, ໂຍ ໂຍ ຕໍ ສໍວຓ຺ຓນໍ ຎຕ຺ວາ ມຣຕິ, ສພ຺ໂພ ເຕນ ມາຣິໂຕ ໂຫຕິ.

ທູເຕນ ສໍວຓ຺ຓນາຍໍ ‘‘ອສຸກໍ ນາມ ເຄຫໍ ວາ ຄາມໍ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ເອວໍ ມຣຓວຓ຺ຓໍ ສໍວຓ຺ເຓຫີ’’ຕິ ສາສເນ ອາໂຣຈິຕມຕ຺ເຕ ທຸກ຺ກຏໍ. ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ປຫິໂຕ ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ມູລຏ຺ຐສ຺ສ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ມຣເຓນ ປາຣາຊິກໍ. ທູໂຕ ‘‘ຎາໂຕ ທານິ ອຍໍ ສຄ຺ຄມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ຕສ຺ສ ອນາໂຣເຈຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຕິສ຺ສ ວາ ສາໂລຫິຕສ຺ສ ວາ ອາໂຣເຈຕິ, ຕສ຺ມິໍ ມເຕ ວິສງ຺ເກໂຕ ໂຫຕິ, ມູລຏ຺ໂຐ ມຸຈ຺ຈຕິ. ທູໂຕ ຕເຖວ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ສຍໍ ສໍວຓ຺ຓນາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ມຣຕິ, ວິສງ຺ເກໂຕວ. ອນຸທ຺ທິສ຺ສ ປນ ສາສເນ ອາໂຣຈິເຕ ຍຕ຺ຕກາ ທູຕສ຺ສ ສໍວຓ຺ຓນາຍ ມຣນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຕກາ ປາຓາຕິປາຕາ. ສເຈ ມາຕາປິຕໂຣ ມຣນ຺ຕິ, ອານນ຺ຕຣິຍມ຺ປິ ໂຫຕິ.

໑໗໖. ເລຂາສໍວຓ຺ຓນາຍ – ເລຂໍ ຉິນ຺ທຕີຕິ ປຓ຺ເຓ ວາ ໂປຕ຺ຖເກ ວາ ອກ຺ຂຣານິ ລິຂຕິ – ‘‘ໂຍ ສຕ຺ຖໍ ວາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ປປາເຕ ວາ ປປຕິຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎຫິ ວາ ອຄ຺ຄິປ຺ປເວສນອຸທກປ຺ປເວສນາທີຫິ ອຸປາເຍຫິ ມຣຕິ, ໂສ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ລຠຕີ’’ຕິ ວາ ‘‘ຕສ຺ສ ຘມ຺ໂມ ໂຫຕີ’’ຕິ ວາຕິ. ເອຕ຺ຖາປິ ທຸກ຺ກຏຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຸທ຺ທິສ຺ສ ລິຂິເຕ ປນ ຍໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ລິຂິຕໍ ຕສ຺ເສວ ມຣເຓນ ປາຣາຊິກໍ. ພຫູ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ລິຂິເຕ ຍຕ຺ຕກາ ມຣນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຕກາ ປາຓາຕິປາຕາ. ມາຕາປິຕູນໍ ມຣເຓນ ອານນ຺ຕຣິຍໍ. ອນຸທ຺ທິສ຺ສ ລິຂິເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ‘‘ພຫູ ມຣນ຺ຕີ’’ຕິ ວິປ຺ປຏິສາເຣ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຕໍ ໂປຕ຺ຖກໍ ຌາເປຕ຺ວາ ວາ ຍຖາ ວາ ອກ຺ຂຣານິ ນ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ມຸຈ຺ຈຕິ. ສເຈ ໂສ ປຣສ຺ສ ໂປຕ຺ຖໂກ ໂຫຕິ, ອຸທ຺ທິສ຺ສ ລິຂິໂຕ ວາ ໂຫຕິ ອນຸທ຺ທິສ຺ສ ລິຂິໂຕ ວາ, ຄຫິຕຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ມຸຈ຺ຈຕິ. ສເຈ ມູເລນ ກີໂຕ ໂຫຕິ, ໂປຕ຺ຖກສ຺ສາມິການໍ ໂປຕ຺ຖກໍ, ເຍສໍ ຫຕ຺ຖໂຕ ມູລໍ ຄຫິຕໍ, ເຕສໍ ມູລໍ ທຕ຺ວາ ມຸຈ຺ຈຕິ. ສເຈ ສມ຺ພຫຸລາ ‘‘ມຣຓວຓ຺ຓໍ ລິຂິສ຺ສາມາ’’ຕິ ເອກຊ຺ຌາສຍາ ຫຸຕ຺ວາ ເອໂກ ຕາລຣຸກ຺ຂໍ ອາໂຣຫິຕ຺ວາ ປຓ຺ຓໍ ຉິນ຺ທຕິ, ເອໂກ ອາຫຣຕິ, ເອໂກ ໂປຕ຺ຖກໍ ກໂຣຕິ, ເອໂກ ລິຂຕິ, ເອໂກ ສເຈ ກຓ຺ຏກເລຂາ ໂຫຕິ, ມສິໍ ມກ຺ເຂຕິ, ມສິໍ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ຕໍ ໂປຕ຺ຖກໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສພ຺ເພວ ສຠາຍໍ ວາ ອາປເຓ ວາ ຍຕ຺ຖ ວາ ປນ ເລຂາທສ຺ສນໂກຕູຫລກາ ພຫູ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຐເປນ຺ຕິ. ຕໍ ວາເຈຕ຺ວາ ສເຈປິ ເອໂກ ມຣຕິ, ສພ຺ເພສໍ ປາຣາຊິກໍ. ສເຈ ພຫຸກາ ມຣນ຺ຕິ, ວຸຕ຺ຕສທິໂສວ ນໂຍ. ວິປ຺ປຏິສາເຣ ປນ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຕໍ ໂປຕ຺ຖກໍ ສເຈປິ ມຎ຺ຊູສາຍໍ ໂຄເປນ຺ຕິ, ອຎ຺ໂຎ ຈ ຕໍ ທິສ຺ວາ ນີຫຣິຕ຺ວາ ປຸນ ພຫູນໍ ທສ຺ເສຕິ, ເນວ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຕິຏ຺ຐຕຸ ມຎ຺ຊູສາ, ສເຈປິ ຕໍ ໂປຕ຺ຖກໍ ນທິຍໍ ວາ ສມຸທ຺ເທ ວາ ຂິປນ຺ຕິ ວາ ໂຘວນ຺ຕິ ວາ ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑໍ ວາ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ, ອຄ຺ຄິມ຺ຫິ ວາ ຌາເປນ຺ຕິ, ຍາວ ສງ຺ຆຏ຺ຏິເຕປິ ທຸທ຺ໂຘເຕ ວາ ທຸຊ຺ຌາປິເຕ ວາ ປຕ຺ເຕ ອກ຺ຂຣານິ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ຕາວ ນ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຍຖາ ປນ ອກ຺ຂຣານິ ນ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ ຕເຖວ ກເຕ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ.

ອິທານິ ຖາວຣປໂຍຄສ຺ສ ວິຠາຄທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ເຕສຸ ໂອປາຕາທິມາຕິການິທ຺ເທເສສຸ ມນຸສ຺ສໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ໂອປາຕໍ ຂນຕີຕິ ‘‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ປຕິຕ຺ວາ ມຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ກຎ຺ຈິ ມນຸສ຺ສໍ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ໂສ ເອກໂຕ ວິຈຣຕິ, ຕຕ຺ຖ ອາວາຏໍ ຂນຕິ, ຂນນ຺ຕສ຺ສ ຕາວ ສເຈປິ ຊາຕປຖວິຍາ ຂນຕິ, ປາຓາຕິປາຕສ຺ສ ປໂຍຄຕ຺ຕາ ປໂຍເຄ ປໂຍເຄ ທຸກ຺ກຏໍ. ຍໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຂນຕິ, ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ມຣເຓນ ປາຣາຊິກໍ. ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ປຕິຕ຺ວາ ມເຕ ອນາປຕ຺ຕິ. ສເຈ ອນຸທ຺ທິສ຺ສ ‘‘ໂຍ ໂກຈິ ມຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຂໂຕ ໂຫຕິ, ຍຕ຺ຕກາ ປຕິຕ຺ວາ ມຣນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຕກາ ປາຓາຕິປາຕາ. ອານນ຺ຕຣິຍວຕ຺ຖູສຸ ຈ ອານນ຺ຕຣິຍໍ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍປາຈິຕ຺ຕິຍວຕ຺ຖູສຸ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍປາຈິຕ຺ຕິຍານິ.

ພຫູ ຕຕ຺ຖ ເຈຕນາ; ກຕມາຍ ປາຣາຊິກໍ ໂຫຕີຕິ? ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ຕາວ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອາວາຏໍ ຄມ຺ຠີຣໂຕ ຈ ອາຍາມວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຈ ຂນິຕ຺ວາ ປມາເຓ ຐເປຕ຺ວາ ຕຈ຺ເຉຕ຺ວາ ປຸຎ຺ຉິຕ຺ວາ ປໍສຸປຈ຺ຉິໍ ອຸທ຺ຘຣນ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ນິຏ຺ຐາປິກາ ອຕ຺ຖສາຘກເຈຕນາ ມຄ຺ຄານນ຺ຕຣຜລສທິສາ. ສເຈປິ ວສ຺ສສຕສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນ ປຕິຕ຺ວາ ອວສ຺ສໍ ມຣຓກສຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ສນ຺ນິຏ຺ຐາປກເຈຕນາຍເມວ ປາຣາຊິກ’’ນ຺ຕິ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ສງ຺ເຂປຏ຺ຐກຖາຍຎ຺ຈ – ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ອາວາເຏ ປຕິຕ຺ວາ ມຣິສ຺ສຕີຕິ ເອກສ຺ມິມ຺ປິ ກຸທ຺ທາລປ຺ປຫາເຣ ທິນ຺ເນ ສເຈ ໂກຈິ ຕຕ຺ຖ ປກ຺ຂລິໂຕ ປຕິຕ຺ວາ ມຣຕິ, ປາຣາຊິກເມວ. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກຕ຺ເຖຣາ ປນ ສນ຺ນິຏ຺ຐາປກເຈຕນໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເອໂກ ‘‘ໂອປາຕໍ ຂນິຕ຺ວາ ອສຸກໍ ນາມ ອາເນຕ຺ວາ ອິຘ ປາເຕຕ຺ວາ ມາເຣຫີ’’ຕິ ອຎ຺ຎໍ ອາຓາເປຕິ, ໂສ ຕໍ ປາເຕຕ຺ວາ ມາເຣຕິ, ອຸຠິນ຺ນໍ ປາຣາຊິກໍ. ອຎ຺ຎໍ ປາເຕຕ຺ວາ ມາເຣຕິ, ສຍໍ ປຕິຕ຺ວາ ມຣຕິ, ອຎ຺ໂຎ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ປຕິຕ຺ວາ ມຣຕິ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ວິສງ຺ເກໂຕ ໂຫຕິ, ມູລຏ຺ໂຐ ມຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ອສຸໂກ ອສຸກໍ ອາເນຕ຺ວາ ອິຘ ມາເຣສ຺ສຕີ’’ຕິ ຂເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ມຣິຕຸກາມາ ອິຘ ມຣິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ຂນຕິ, ເອກສ຺ສ ມຣເຓ ປາຣາຊິກໍ. ພຫຸນ຺ນໍ ມຣເຓ ອກຸສລຣາສິ, ມາຕາປິຕູນໍ ມຣເຓ ອານນ຺ຕຣິຍໍ, ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍປາຈິຕ຺ຕິຍວຕ຺ຖູສຸ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍປາຈິຕ຺ຕິຍານິ.

‘‘ເຍ ເກຈິ ມາເຣຕຸກາມາ, ເຕ ອິຘ ປາເຕຕ຺ວາ ມາເຣສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຂນຕິ, ຕຕ຺ຖ ປາເຕຕ຺ວາ ມາເຣນ຺ຕິ, ເອກສ຺ມິໍ ມເຕ ປາຣາຊິກໍ, ພຫູສຸ ອກຸສລຣາສິ, ອານນ຺ຕຣິຍາທິວຕ຺ຖູສຸ ອານນ຺ຕຣິຍາທີນິ. ອິເຘວ ອຣຫນ຺ຕາປິ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ປຸຣິມນເຍ ປນ ‘‘ເຕສໍ ມຣິຕຸກາມຕາຍ ປຕນໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ເຕ ນ ສງ຺ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ. ທ຺ວີສຸປິ ນເຍສຸ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ປຕິຕ຺ວາ ມເຕ ວິສງ຺ເກໂຕ. ‘‘ເຍ ເກຈິ ອຕ຺ຕໂນ ເວຣິເກ ເອຕ຺ຖ ປາເຕຕ຺ວາ ມາເຣສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຂນຕິ, ຕຕ຺ຖ ຈ ເວຣິກາ ເວຣິເກ ປາເຕຕ຺ວາ ມາເຣນ຺ຕິ, ເອກສ຺ມິໍ ມາຣິເຕ ປາຣາຊິກໍ, ພຫູສຸ ອກຸສລຣາສິ, ມາຕຣິ ວາ ປິຕຣິ ວາ ອຣຫນ຺ເຕ ວາ ເວຣິເກຫິ ອາເນຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ມາຣິເຕ ອານນ຺ຕຣິຍໍ. ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ປຕິຕ຺ວາ ມເຕສຸ ວິສງ຺ເກໂຕ.

ໂຍ ປນ ‘‘ມຣິຕຸກາມາ ວາ ອມຣິຕຸກາມາ ວາ ມາເຣຕຸກາມາ ວາ ອມາເຣຕຸກາມາ ວາ ເຍ ເກຈິ ເອຕ຺ຖ ປຕິຕາ ວາ ປາຕິຕາ ວາ ມຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ສພ຺ພຖາປິ ອນຸທ຺ທິສ຺ເສວ ຂນຕິ. ໂຍ ໂຍ ມຣຕິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ມຣເຓນ ຍຖານຸຣູປໍ ກມ຺ມຎ຺ຈ ຜຸສຕິ, ອາປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ອາປຊ຺ຊຕິ. ສເຈ ຄພ຺ຠິນີ ປຕິຕ຺ວາ ສຄພ຺ຠາ ມຣຕິ, ທ຺ເວ ປາຓາຕິປາຕາ. ຄພ຺ໂຠເຍວ ວິນສ຺ສຕິ, ເອໂກ. ຄພ຺ໂຠ ນ ວິນສ຺ສຕິ, ມາຕາ ມຣຕິ, ເອໂກເຍວ. ໂຈເຣຫິ ອນຸພທ຺ໂຘ ປຕິຕ຺ວາ ມຣຕິ, ໂອປາຕຂນກສ຺ເສວ ປາຣາຊິກໍ. ໂຈຣາ ຕຕ຺ຖ ປາເຕຕ຺ວາ ມາເຣນ຺ຕິ, ປາຣາຊິກເມວ. ຕຕ຺ຖ ປຕິຕໍ ພຫິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ມາເຣນ຺ຕິ, ປາຣາຊິກເມວ. ກສ຺ມາ? ໂອປາເຕ ປຕິຕປ຺ປໂຍເຄນ ຄຫິຕຕ຺ຕາ. ໂອປາຕໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເຕເນວ ອາພາເຘນ ມຣຕິ, ປາຣາຊິກເມວ. ພຫູນິ ວສ຺ສານິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸນ ກຸປິເຕນ ເຕເນວາພາເຘນ ມຣຕິ, ປາຣາຊິກເມວ. ໂອປາເຕ ປຕນປ຺ປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປນ຺ນໂຣເຄນ ຄິລານສ຺ເສວ ອຎ຺ໂຎ ໂຣໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ໂອປາຕໂຣໂຄ ພລວຕໂຣ ໂຫຕິ, ເຕນ ມເຕປິ ໂອປາຕຂຓໂກ ນ ມຸຈ຺ຈຕິ. ສເຈ ປຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປນ຺ນໂຣໂຄ ພລວາ ໂຫຕິ, ເຕນ ມເຕ ມຸຈ຺ຈຕິ. ອຸໂຠຫິ ມເຕ ນ ມຸຈ຺ຈຕິ. ໂອປາເຕ ໂອປປາຕິກມນຸສ຺ໂສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ມຣຕິ, ປາຣາຊິກເມວ. ມນຸສ຺ສໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຂເຕ ຍກ຺ຂາທີສຸ ປຕິຕ຺ວາ ມເຕສຸ ອນາປຕ຺ຕິ. ຍກ຺ຂາທໂຍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຂເຕ ມນຸສ຺ສາທີສຸ ມຣນ຺ເຕສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຍກ຺ຂາທໂຍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຂນນ຺ຕສ຺ສ ປນ ຂນເນປິ ເຕສໍ ທຸກ຺ຂຸປ຺ປຕ຺ຕິຍມ຺ປິ ທຸກ຺ກຏເມວ. ມຣເຓ ວຕ຺ຖຸວເສນ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ ວາ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ວາ. ອນຸທ຺ທິສ຺ສ ຂເຕ ໂອປາເຕ ຍກ຺ຂຣູເປນ ວາ ເປຕຣູເປນ ວາ ປຕຕິ, ຕິຣຈ຺ຉານຣູເປນ ມຣຕິ, ປຕນຣູປໍ ປມາຓໍ, ຕສ຺ມາ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍນ຺ຕິ ອຸປຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ. ມຣຓຣູປໍ ປມາຓໍ, ຕສ຺ມາ ປາຈິຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ຜຸສ຺ສເທວຕ຺ເຖໂຣ. ຕິຣຈ຺ຉານຣູເປນ ປຕິຕ຺ວາ ຍກ຺ຂເປຕຣູເປນ ມເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ໂອປາຕຂນໂກ ໂອປາຕໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ວິກ຺ກິຓາຕິ ວາ ມຸຘາ ວາ ເທຕິ, ໂຍ ໂຍ ປຕິຕ຺ວາ ມຣຕິ, ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ຕສ຺ເສວ ອາປຕ຺ຕິ ຈ ກມ຺ມພນ຺ໂຘ ຈ. ເຍນ ລທ຺ໂຘ ໂສ ນິທ຺ໂທໂສ. ອຖ ໂສປິ ‘‘ເອວໍ ປຕິຕາ ອຸຕ຺ຕຣິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ນສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ, ສຸອຸທ຺ຘຣາ ວາ ນ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຕໍ ໂອປາຕໍ ຄມ຺ຠີຣຕຣໍ ວາ ອຸຕ຺ຕານຕຣໍ ວາ ທີຆຕຣໍ ວາ ຣສ຺ສຕຣໍ ວາ ວິຕ຺ຖຕຕຣໍ ວາ ສມ຺ພາຘຕຣໍ ວາ ກໂຣຕິ, ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ອາປຕ຺ຕິ ຈ ກມ຺ມພນ຺ໂຘ ຈ. ພຫູ ມຣນ຺ຕີຕິ ວິປ຺ປຏິສາເຣ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ໂອປາຕໍ ປໍສຸນາ ປູເຣຕິ, ສເຈ ໂກຈິ ປໍສຸມ຺ຫິ ປຕິຕ຺ວາ ມຣຕິ, ປູເຣຕ຺ວາປິ ມູລຏ຺ໂຐ ນ ມຸຈ຺ຈຕິ. ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ກທ຺ທໂມ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ລຄ຺ຄິຕ຺ວາ ມເຕປິ. ຣຸກ຺ໂຂ ວາ ປຕນ຺ໂຕ ວາໂຕ ວາ ວສ຺ໂສທກໍ ວາ ປໍສຸໍ ຫຣຕິ, ກນ຺ທມູລຕ຺ຖໍ ວາ ປຖວິໍ ຂນນ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ອາວາຏໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ສເຈ ໂກຈິ ລຄ຺ຄິຕ຺ວາ ວາ ປຕິຕ຺ວາ ວາ ມຣຕິ, ມູລຏ຺ໂຐ ນ ມຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ໂອກາເສ ມຫນ຺ຕໍ ຕຬາກໍ ວາ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ວາ ກາເຣຕ຺ວາ ເຈຕິຍໍ ວາ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ໂພຘິໍ ວາ ໂຣເປຕ຺ວາ ອາວາສໍ ວາ ສກຏມຄ຺ຄໍ ວາ ກາເຣຕ຺ວາ ມຸຈ຺ຈຕິ. ຍທາປິ ຖິຣໍ ກຕ຺ວາ ປູຣິເຕ ໂອປາເຕ ຣຸກ຺ຂາທີນໍ ມູລານິ ມູເລຫິ ສໍສິພ຺ພິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຊາຕປຖວີ ຊາຕາ, ຕທາປິ ມຸຈ຺ຈຕິ. ສເຈປິ ນທີ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ໂອປາຕໍ ຫຣຕິ, ເອວມ຺ປິ ມຸຈ຺ຈຕີຕິ. ອຍໍ ຕາວ ໂອປາຕກຖາ.

ໂອປາຕສ຺ເສວ ປນ ອນຸໂລເມສຸ ປາສາທີສຸປິ ໂຍ ຕາວ ປາສໍ ໂອຑ຺ເຑຕິ ‘‘ເອຕ຺ຖ ພຊ຺ຌິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາ ມຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອວສ຺ສໍ ພຊ຺ຌນກສຕ຺ຕານໍ ວເສນ ຫຕ຺ຖາ ມຸຕ຺ຕມຕ຺ເຕ ປາຣາຊິການນ຺ຕຣິຍຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍປາຈິຕ຺ຕິຍານິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ອຸທ຺ທິສ຺ສ ກເຕ ຍໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ໂອຑ຺ຑິໂຕ, ຕໂຕ ອຎ຺ເຎສໍ ພນ຺ຘເນ ອນາປຕ຺ຕິ. ປາເສ ມູເລນ ວາ ມຸຘາ ວາ ທິນ຺ເນປິ ມູລຏ຺ຐສ຺ເສວ ກມ຺ມພນ຺ໂຘ. ສເຈ ເຍນ ລທ຺ໂຘ ໂສ ອຸຄ຺ຄລິຕໍ ວາ ປາສໍ ສຓ຺ຐເປຕິ, ປສ຺ເສນ ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ວຕິໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ມຸເຂ ປເວເສຕິ, ຖທ຺ຘຕຣໍ ວາ ປາສຍຏ຺ຐິໍ ຐເປຕິ, ທຬ຺ຫຕຣໍ ວາ ປາສຣຊ຺ຊຸໍ ພນ຺ຘຕິ, ຖິຣຕຣໍ ວາ ຂາຓຸກໍ ວາ ອາໂກເຏຕິ, ອຸໂຠປິ ນ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ສເຈ ວິປ຺ປຏິສາເຣ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ປາສໍ ອຸຄ຺ຄລາເປຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ທິສ຺ວາ ປຸນ ອຎ຺ເຎ ສຓ຺ຐເປນ຺ຕິ, ພທ຺ຘາ ພທ຺ຘາ ມຣນ຺ຕິ, ມູລຏ຺ໂຐ ນ ມຸຈ຺ຈຕິ.

ສເຈ ປນ ເຕນ ປາສຍຏ຺ຐິ ສຍໍ ອກຕາ ໂຫຕິ, ຄຫິຕຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ມຸຈ຺ຈຕິ. ຕຕ຺ຖຊາຕກຍຏ຺ຐິໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ມຸຈ຺ຈຕິ. ສຍໍ ກຕຍຏ຺ຐິໍ ປນ ໂຄເປນ຺ໂຕປິ ນ ມຸຈ຺ຈຕິ. ຍທິ ຫິ ຕໍ ອຎ຺ໂຎ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປາສໍ ສຓ຺ຐເປຕິ, ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ມຣນ຺ເຕສຸ ມູລຏ຺ໂຐ ນ ມຸຈ຺ຈຕິ. ສເຈ ຕໍ ຌາເປຕ຺ວາ ອລາຕໍ ກຕ຺ວາ ຉຑ຺ເຑຕິ, ເຕນ ອລາເຕນ ປຫາຣໍ ລທ຺ຘາ ມຣນ຺ເຕສຸປິ ນ ມຸຈ຺ຈຕິ. ສພ຺ພໂສ ປນ ຌາເປຕ຺ວາ ວາ ນາເສຕ຺ວາ ວາ ມຸຈ຺ຈຕິ, ປາສຣຊ຺ຊຸມ຺ປິ ອຎ຺ເຎຫິ ຈ ວຏ຺ຏິຕໍ ຄຫິຕຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ມຸຈ຺ຈຕິ. ຣຊ຺ຊຸເກ ລຠິຕ຺ວາ ສຍໍ ວຏ຺ຏິຕໍ ອຸພ຺ພຏ຺ເຏຕ຺ວາ ວາເກ ລຠິຕ຺ວາ ວຏ຺ຏິຕໍ ຫີຣໍ ຫີຣໍ ກຕ຺ວາ ມຸຈ຺ຈຕິ. ອຣຎ຺ຎໂຕ ປນ ສຍໍ ວາເກ ອາຫຣິຕ຺ວາ ວຏ຺ຏິຕໍ ໂຄເປນ຺ໂຕປິ ນ ມຸຈ຺ຈຕິ. ສພ຺ພໂສ ປນ ຌາເປຕ຺ວາ ວາ ນາເສຕ຺ວາ ວາ ມຸຈ຺ຈຕິ.

ອທູຫລໍ ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ຈຕູສຸ ປາເທສຸ ອທູຫລມຎ຺ຈໍ ຐເປຕ຺ວາ ປາສາເຓ ອາໂຣເປຕິ, ປໂຍເຄ ປໂຍເຄ ທຸກ຺ກຏໍ. ສພ຺ພສຊ຺ຊໍ ກຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖໂຕ ມຸຕ຺ຕມຕ຺ເຕ ອວສ຺ສໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕພ຺ພກສຕ຺ຕານໍ ວເສນ ອຸທ຺ທິສ຺ສການຸທ຺ທິສ຺ສການຸຣູເປນ ປາຣາຊິກາທີນິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ອທູຫເລ ມູເລນ ວາ ມຸຘາ ວາ ທິນ຺ເນປິ ມູລຏ຺ຐສ຺ເສວ ກມ຺ມພທ຺ໂຘ. ສເຈ ເຍນ ລທ຺ຘໍ ໂສ ປຕິຕໍ ວາ ອຸກ຺ຂິປຕິ, ອຎ຺ເຎປິ ປາສາເຓ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຄຣຸກຕຣໍ ວາ ກໂຣຕິ, ປສ຺ເສນ ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ວຕິໍ ກຕ຺ວາ ອທູຫເລ ປເວເສຕິ, ອຸໂຠປິ ນ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ສເຈປິ ວິປ຺ປຏິສາເຣ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ອທູຫລໍ ປາເຕຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຎ຺ໂຎ ສຓ຺ຐເປຕິ, ມູລຏ຺ໂຐ ນ ມຸຈ຺ຈຕິ. ປາສາເຓ ປນ ຄຫິຕຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ອທູຫລປາເທ ຈ ປາສຍຏ຺ຐິຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຄຫິຕຏ຺ຐາເນ ວາ ຐເປຕ຺ວາ ຌາເປຕ຺ວາ ວາ ມຸຈ຺ຈຕິ.

ສູລໍ ໂຣເປນ຺ຕສ຺ສາປິ ສພ຺ພສຊ຺ຊໍ ກຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖໂຕ ມຸຕ຺ຕມຕ຺ເຕ ສູລມຸເຂ ປຕິຕ຺ວາ ອວສ຺ສໍ ມຣຓກສຕ຺ຕານໍ ວເສນ ອຸທ຺ທິສ຺ສານຸທ຺ທິສ຺ສານຸຣູປໂຕ ປາຣາຊິກາທີນິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ສູເລ ມູເລນ ວາ ມຸຘາ ວາ ທິນ຺ເນປິ ມູລຏ຺ຐສ຺ເສວ ກມ຺ມພທ຺ໂຘ. ສເຈ ເຍນ ລທ຺ຘໍ ໂສ ‘‘ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ມຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຕິຂິຓຕຣໍ ວາ ກໂຣຕິ, ‘‘ທຸກ຺ຂໍ ມຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ກຸຓ຺ຐຕຣໍ ວາ ກໂຣຕິ, ‘‘ອຸຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ນີຈຕຣໍ ວາ ‘‘ນີຈ’’ນ຺ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ອຸຈ຺ຈຕຣໍ ວາ ປຸນ ໂຣເປຕິ, ວງ຺ກໍ ວາ ອຸຊຸກໍ ອຕິອຸຊຸກໍ ວາ ອີສກໍ ໂປຓໍ ກໂຣຕິ, ອຸໂຠປິ ນ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ສເຈ ປນ ‘‘ອຏ຺ຐາເນ ຐິຕ’’ນ຺ຕິ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຐາເນ ຐເປຕິ, ຕໍ ເຈ ມາຣຓຕ຺ຖາຍ ອາທິໂຕ ປຠຸຕິ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ກຕໍ ໂຫຕິ, ມູລຏ຺ໂຐ ນ ມຸຈ຺ຈຕິ. ອປຣິເຍສິຕ຺ວາ ປນ ກຕເມວ ລຠິຕ຺ວາ ໂຣປິເຕ ມູລຏ຺ໂຐ ມຸຈ຺ຈຕິ. ວິປ຺ປຏິສາເຣ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ປາສຍຏ຺ຐິຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຄຫິຕຏ຺ຐາເນ ວາ ຐເປຕ຺ວາ ຌາເປຕ຺ວາ ວາ ມຸຈ຺ຈຕິ.

໑໗໗. ອປສ຺ເສເນ ສຕ຺ຖໍ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ອປສ຺ເສນໍ ນາມ ນິຈ຺ຈປຣິໂຠໂຄ ມຎ຺ໂຈ ວາ ປີຐໍ ວາ ອປສ຺ເສນຜລກໍ ວາ ທິວາຏ຺ຐາເນ ນິສີທນ຺ຕສ຺ສ ອປສ຺ເສນກຕ຺ຖມ຺ໂຠ ວາ ຕຕ຺ຖຊາຕກຣຸກ຺ໂຂ ວາ ຈງ຺ກເມ ອປສ຺ສາຍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕສ຺ສ ອາລມ຺ພນຣຸກ຺ໂຂ ວາ ອາລມ຺ພນຜລກໍ ວາ ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ອປສ຺ສຍນີຍຏ຺ເຐນ ອປສ຺ເສນໍ ນາມ; ຕສ຺ມິໍ ອປສ຺ເສເນ ຍຖາ ອປສ຺ສຍນ຺ຕໍ ວິຊ຺ຌຕິ ວາ ຉິນ຺ທຕິ ວາ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ວາສິຜຣສຸສຕ຺ຕິອາຣກຓ຺ຏກາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສຕ຺ຖໍ ຐເປຕິ, ທຸກ຺ກຏໍ. ຘຸວປຣິໂຠຄຏ຺ຐາເນ ນິຣາສງ຺ກສ຺ສ ນິສີທໂຕ ວາ ນິປຊ຺ຊໂຕ ວາ ອປສ຺ສຍນ຺ຕສ຺ສ ວາ ສຕ຺ຖສມ຺ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ທຸກ຺ຂຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ມຣເຓນ ປາຣາຊິກໍ. ຕໍ ເຈ ອຎ຺ໂຎປິ ຕສ຺ສ ເວຣິຠິກ຺ຂຸ ວິຫາຣຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ໂຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ສ ມຎ຺ເຎ ມຣຓຕ຺ຖາຍ ອິທໍ ນິຂິຕ຺ຕໍ, ສາຘຸ ສຸຏ຺ຐຸ ມຣຕູ’’ຕິ ອຠິນນ຺ທນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ, ທຸກ຺ກຏໍ. ສເຈ ປນ ໂສປິ ຕຕ຺ຖ ‘‘ເອວໍ ກເຕ ສຸກຕໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕິຂິຓຕຣາທິກຣເຓນ ກິຎ຺ຈິ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສາປິ ປາຣາຊິກໍ. ສເຈ ປນ ‘‘ອຏ຺ຐາເນ ຐິຕ’’ນ຺ຕິ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຐາເນ ຐເປຕິ ຕທຕ຺ຖເມວ ກຕ຺ວາ ຐປິເຕ ມູລຏ຺ໂຐ ນ ມຸຈ຺ຈຕິ. ປາກຕິກໍ ລຠິຕ຺ວາ ຐປິຕໍ ໂຫຕິ, ມຸຈ຺ຈຕິ. ຕໍ ອປເນຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ຕິຂິຓຕຣໍ ຐເປຕິ ມູລຏ຺ໂຐ ມຸຈ຺ຈເຕວ.

ວິສມກ຺ຂເນປິ ຍາວ ມຣຓາຠິນນ຺ທເນ ທຸກ຺ກຏໍ ຕາວ ເອເສວ ນໂຍ. ສເຈ ປນ ໂສປິ ຂຸທ຺ທກໍ ວິສມຓ຺ຑລນ຺ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕຕຣໍ ວາ ກໂຣຕິ, ມຫນ຺ຕໍ ວາ ‘‘ອຕິເຣກໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ຂຸທ຺ທກໍ ກໂຣຕິ, ຕນຸກໍ ວາ ພຫລໍ; ພຫລໍ ວາ ຕນຸກໍ ກໂຣຕິ, ອຄ຺ຄິນາ ຕາເປຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ວາ ອຸປຣິ ວາ ສຎ຺ຈາເຣຕິ, ຕສ຺ສາປິ ປາຣາຊິກໍ. ‘‘ອິທໍ ອຐາເນ ຐິຕ’’ນ຺ຕິ ສພ຺ພເມວ ຕຈ຺ເຉຕ຺ວາ ປຸຎ຺ຉິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຐາເນ ຐເປຕິ, ອຕ຺ຕນາ ເຠສຊ຺ຊານິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ກເຕ ມູລຏ຺ໂຐ ນ ມຸຈ຺ຈຕິ, ອຕ຺ຕນາ ອກເຕ ມຸຈ຺ຈຕິ. ສເຈ ປນ ໂສ ‘‘ອິທໍ ວິສໍ ອຕິປຣິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ອາເນຕ຺ວາ ປກ຺ຂິປຕິ, ຍສ຺ສ ວິເສນ ມຣຕິ, ຕສ຺ສ ປາຣາຊິກໍ. ສເຈ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ສນ຺ຕເກນ ມຣຕິ, ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ປາຣາຊິກໍ. ‘‘ອິທໍ ວິສໍ ນິພ຺ພິສ’’ນ຺ຕິ ຕໍ ອປເນຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວິສເມວ ຐເປຕິ, ຕສ຺ເສວ ປາຣາຊິກໍ ມູລຏ຺ໂຐ ມຸຈ຺ຈຕິ.

ທຸພ຺ພລໍ ວາ ກໂຣຕີຕິ ມຎ຺ຈປີຐໍ ອຏນິຍາ ເຫຏ຺ຐາຠາເຄ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ວິທເລຫິ ວາ ຣຊ຺ຊຸເກຫິ ວາ ເຍຫິ ວີຕໍ ໂຫຕິ, ເຕ ວາ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອປ຺ປາວເສສເມວ ກຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ອາວຸຘໍ ນິກ຺ຂິປຕິ ‘‘ເອຕ຺ຖ ປຕິຕ຺ວາ ມຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ອປສ຺ເສນຜລກາທີນມ຺ປິ ຈງ຺ກເມ ອາລມ຺ພນຣຸກ຺ຂຜລກປຣິໂຍສານານໍ ປຣຠາຄໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ອາວຸຘໍ ນິກ຺ຂິປຕິ, ໂສພ຺ຠາທີສຸ ມຎ຺ຈໍ ວາ ປີຐໍ ວາ ອປສ຺ເສນຜລກໍ ວາ ອາເນຕ຺ວາ ຐເປຕິ, ຍຖາ ຕຕ຺ຖ ນິສິນ຺ນມຕ຺ໂຕ ວາ ອປສ຺ສິຕມຕ຺ໂຕ ວາ ປຕຕິ, ໂສພ຺ຠາທີສຸ ວາ ສຎ຺ຈຣຓເສຕຸ ໂຫຕິ, ຕໍ ທຸພ຺ພລໍ ກໂຣຕິ; ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ກຣເຓ ທຸກ຺ກຏໍ. ອິຕຣສ຺ສ ທຸກ຺ຂຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ມຣເຓ ປາຣາຊິກໍ. ຠິກ຺ຂຸໍ ອາເນຕ຺ວາ ໂສພ຺ຠາທີນໍ ຕເຏ ຐເປຕິ ‘‘ທິສ຺ວາ ຠເຍນ ກມ຺ເປນ຺ໂຕ ປຕິຕ຺ວາ ມຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ທຸກ຺ກຏໍ. ໂສ ຕຕ຺ເຖວ ປຕຕິ, ທຸກ຺ຂຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ມຣເຓ ປາຣາຊິກໍ. ສຍໍ ວາ ປາເຕຕິ, ອຎ຺ເຎນ ວາ ປາຕາເປຕິ, ອຎ຺ໂຎ ອວຸຕ຺ໂຕ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ປາເຕຕິ, ອມນຸສ຺ໂສ ປາເຕຕິ, ວາຕປ຺ປຫາເຣນ ປຕຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ປຕຕ຺ຕິ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ມຣເຓ ປາຣາຊິກໍ. ກສ຺ມາ? ຕສ຺ສ ປໂຍເຄນ ໂສພ຺ຠາທິຕເຏ ຐິຕຕ຺ຕາ.

ອຸປນິກ຺ຂິປນໍ ນາມ ສມີເປ ນິກ຺ຂິປນໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ໂຍ ອິມິນາ ອສິນາ ມໂຕ ໂສ ຘນໍ ວາ ລຠຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ມຣຓວຓ຺ຓໍ ວາ ສໍວຓ຺ເຓຕ຺ວາ ‘‘ອິມິນາ ມຣຓຕ຺ຖິກາ ມຣນ຺ຕຸ, ມາຣຓຕ຺ຖິກາ ມາເຣນ຺ຕູ’’ຕິ ວາ ວຕ຺ວາ ອສິໍ ອຸປນິກ຺ຂິປຕິ, ຕສ຺ສ ອຸປນິກ຺ຂິປເນ ທຸກ຺ກຏໍ. ມຣິຕຸກາໂມ ວາ ເຕນ ອຕ຺ຕານໍ ປຫຣຕຸ, ມາເຣຕຸກາໂມ ວາ ອຎ຺ຎໍ ປຫຣຕຸ, ອຸຠຍຖາປິ ປຣສ຺ສ ທຸກ຺ຂຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຸປນິກ຺ເຂປກສ຺ສ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ມຣເຓ ປາຣາຊິກໍ. ອນຸທ຺ທິສ຺ສ ນິກ຺ຂິຕ຺ເຕ ພຫູນໍ ມຣເຓ ອກຸສລຣາສິ. ປາຣາຊິກາທິວຕ຺ຖູສຸ ປາຣາຊິກາທີນິ. ວິປ຺ປຏິສາເຣ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ອສິໍ ຄຫິຕຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ມຸຈ຺ຈຕິ. ກິຓິຕ຺ວາ ຄຫິໂຕ ໂຫຕິ, ອສິສ຺ສາມິການໍ ອສິໍ, ເຍສໍ ຫຕ຺ຖໂຕ ມູລໍ ຄຫິຕໍ, ເຕສໍ ມູລໍ ທຕ຺ວາ ມຸຈ຺ຈຕິ. ສເຈ ໂລຫປິຓ຺ຑິໍ ວາ ຜາລໍ ວາ ກຸທາລໍ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ອສິ ກາຣາປິໂຕ ໂຫຕິ, ຍໍ ຠຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກາຣິໂຕ, ຕເທວ ກຕ຺ວາ ມຸຈ຺ຈຕິ. ສເຈ ກຸທາລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກາຣິຕໍ ວິນາເສຕ຺ວາ ຜາລໍ ກໂຣຕິ, ຜາເລນ ປຫາຣໍ ລຠິຕ຺ວາ ມຣນ຺ເຕສຸປິ ປາຓາຕິປາຕໂຕ ນ ມຸຈ຺ຈຕິ. ສເຈ ປນ ໂລຫໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ອຸປນິກ຺ຂິປນຕ຺ຖເມວ ກາຣິໂຕ ໂຫຕິ, ອເຣນ ຆໍສິຕ຺ວາ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາ ວິປ຺ປກິຓ຺ເຓ ມຸຈ຺ຈຕິ. ສເຈປິ ສໍວຓ຺ຓນາໂປຕ຺ຖໂກ ວິຍ ພຫູຫິ ເອກຊ຺ຌາສເຍຫິ ກໂຕ ໂຫຕິ, ໂປຕ຺ຖເກ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ກມ຺ມພນ຺ຘວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອສ ນໂຍ ສຕ຺ຕິເຠຓ຺ຑີສຸ. ລຄຸເຬ ປາສຍຏ຺ຐິສທິໂສ ວິນິຈ຺ຉໂຍ. ຕຖາ ປາສາເຓ. ສຕ຺ເຖ ອສິສທິໂສວ. ວິສໍ ວາຕິ ວິສໍ ອຸປນິກ຺ຂິປນ຺ຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸວເສນ ອຸທ຺ທິສ຺ສານຸທ຺ທິສ຺ສານຸຣູປໂຕ ປາຣາຊິກາທິວຕ຺ຖູສຸ ປາຣາຊິກາທີນິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ກິຓິຕ຺ວາ ຐປິເຕ ປຸຣິມນເຍນ ປຏິປາກຕິກໍ ກຕ຺ວາ ມຸຈ຺ຈຕິ. ສຍໍ ເຠສຊ຺ເຊຫິ ໂຍຊິເຕ ອວິສໍ ກຕ຺ວາ ມຸຈ຺ຈຕິ. ຣຊ຺ຊຸຍາ ປາສຣຊ຺ຊຸສທິໂສວ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ເຠສຊ຺ເຊ – ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ເວຣິຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ປຊ຺ຊຣເກ ວາ ວິສຠາຄໂຣເຄ ວາ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ອສປ຺ປາຍານິປິ ສປ຺ປິອາທີນິ ສປ຺ປາຍານີຕິ ມຣຓາຘິປ຺ປາໂຍ ເທຕິ, ອຎ຺ຎໍ ວາ ກິຎ຺ຈິ ກນ຺ທມູລຜລໍ ຕສ຺ສ ເອວໍ ເຠສຊ຺ຊທາເນ ທຸກ຺ກຏໍ. ປຣສ຺ສ ທຸກ຺ຂຸປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ມຣເຓ ຈ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍປາຣາຊິການິ, ອານນ຺ຕຣິຍວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ອານນ຺ຕຣິຍນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໑໗໘. ຣູປູປຫາເຣ – ອຸປສໍຫຣຕີຕິ ປຣໍ ວາ ອມນາປຣູປໍ ຕສ຺ສ ສມີເປ ຐເປຕິ, ອຕ຺ຕນາ ວາ ຍກ຺ຂເປຕາທິເວສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕສ຺ສ ອຸປສໍຫາຣມຕ຺ເຕ ທຸກ຺ກຏໍ. ປຣສ຺ສ ຕໍ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ຠຍຸປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ມຣເຓ ປາຣາຊິກໍ. ສເຈ ປນ ຕເທວ ຣູປໍ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ມນາປໍ ໂຫຕິ, ອລາຠເກນ ຈ ສຸສ຺ສິຕ຺ວາ ມຣຕິ, ວິສງ຺ເກໂຕ. ມນາປິເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕຕ຺ຖ ປນ ວິເສເສນ ອິຕ຺ຖີນໍ ປຸຣິສຣູປໍ ປຸຣິສານຎ຺ຈ ອິຕ຺ຖິຣູປໍ ມນາປໍ ຕໍ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ອຸປສໍຫຣຕິ, ທິຏ຺ຐມຕ຺ຕກເມວ ກໂຣຕິ, ອຕິຈິຣໍ ປສ຺ສິຕຸມ຺ປິ ນ ເທຕິ, ອິຕໂຣ ອລາຠເກນ ສຸສ຺ສິຕ຺ວາ ມຣຕິ, ປາຣາຊິກໍ. ສເຈ ອຸຕ຺ຕສິຕ຺ວາ ມຣຕິ, ວິສງ຺ເກໂຕ. ອຖ ປນ ອຸຕ຺ຕສິຕ຺ວາ ວາ ອລາຠເກນ ວາຕິ ອວິຈາເຣຕ຺ວາ ‘‘ເກວລໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ມຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຸປສໍຫຣຕິ, ອຸຕ຺ຕສິຕ຺ວາ ວາ ສຸສ຺ສິຕ຺ວາ ວາ ມເຕ ປາຣາຊິກເມວ. ເອເຕເນວູປາເຍນ ສທ຺ທູປຫາຣາທໂຍປິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເກວລຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອມນຸສ຺ສສທ຺ທາທໂຍ ອຸຕ຺ຣາສຊນກາ ອມນາປສທ຺ທາ, ປຸຣິສານໍ ອິຕ຺ຖິສທ຺ທມຘຸຣຄນ຺ຘພ຺ພສທ຺ທາທໂຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສາທກຣາ ມນາປສທ຺ທາ. ຫິມວນ຺ເຕ ວິສຣຸກ຺ຂານໍ ມູລາທິຄນ຺ຘາ ກຸຓປຄນ຺ຘາ ຈ ອມນາປຄນ຺ຘາ, ກາຬານຸສາຣີມູລຄນ຺ຘາທໂຍ ມນາປຄນ຺ຘາ. ປຏິກູລມູລຣສາທໂຍ ອມນາປຣສາ, ອປ຺ປຏິກູລມູລຣສາທໂຍ ມນາປຣສາ. ວິສຜສ຺ສມຫາກຈ຺ຉຸຜສ຺ສາທໂຍ ອມນາປໂຜຏ຺ຐພ຺ພາ, ຈີນປຏຫໍສປຸປ຺ຜຕູລິກຜສ຺ສາທໂຍ ມນາປໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຘມ຺ມູປຫາເຣ – ຘມ຺ໂມຕິ ເທສນາຘມ຺ໂມ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເທສນາວເສນ ວາ ນິຣເຍ ຈ ສຄ຺ເຄ ຈ ວິປຕ຺ຕິສມ຺ປຕ຺ຕິເຠທໍ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓເມວ. ເນຣຍິກສ຺ສາຕິ ຠິນ຺ນສໍວຣສ຺ສ ກຕປາປສ຺ສ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕນາຣຫສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈວິຘພນ຺ຘນກມ຺ມກຣຓາທິນິຣຍກຖໍ ກເຖຕິ. ຕໍ ເຈ ສຸຕ຺ວາ ໂສ ອຸຕ຺ຕສິຕ຺ວາ ມຣຕິ, ກຖິກສ຺ສ ປາຣາຊິກໍ. ສເຈ ປນ ໂສ ສຸຕ຺ວາປິ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ມຣຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ‘‘ອິທໍ ສຸຕ຺ວາ ເອວຣູປໍ ປາປໍ ນ ກຣິສ຺ສຕິ ໂອຣມິສ຺ສຕິ ວິຣມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ນິຣຍກຖໍ ກເຖຕິ, ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອິຕໂຣ ອຸຕ຺ຕສິຕ຺ວາ ມຣຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ສຄ຺ຄກຖນ຺ຕິ ເທວນາຏກາທີນໍ ນນ຺ທນວນາທີນຎ຺ຈ ສມ຺ປຕ຺ຕິກຖໍ; ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອິຕໂຣ ສຄ຺ຄາຘິມຸຕ຺ໂຕ ສີຆໍ ຕໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປາປຸຓິຕຸກາໂມ ສຕ຺ຖາຫຣຓວິສຂາທນອາຫາຣຸປຈ຺ເຉທ-ອສ຺ສາສປສ຺ສາສສນ຺ນິຣຸນ຺ຘນາທີຫິ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ກຖິກສ຺ສ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ມຣຕິ ປາຣາຊິກໍ. ສເຈ ປນ ໂສ ສຸຕ຺ວາປິ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ມຣຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ‘‘ອິມໍ ສຸຕ຺ວາ ປຸຎ຺ຎານິ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ກເຖຕິ, ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອິຕໂຣ ອຘິມຸຕ຺ໂຕ ກາລໍກໂຣຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ.

໑໗໙. ອາຈິກ຺ຂນາຍໍ – ປຸຏ຺ໂຐ ຠຓຕີຕິ ‘‘ຠນ຺ເຕ ກຖໍ ມໂຕ ຘນໍ ວາ ລຠຕິ ສຄ຺ເຄ ວາ ອຸປປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ເອວໍ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ຠຓຕິ.

ອນຸສາສນິຍໍ – ອປຸຏ຺ໂຐຕິ ເອວໍ ອປຸຈ຺ຉິໂຕ ສາມຎ຺ເຎວ ຠຓຕິ.

ສງ຺ເກຕກມ຺ມນິມິຕ຺ຕກມ຺ມານິ ອທິນ຺ນາທານກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ເອວໍ ນານປ຺ປກາຣໂຕ ອາປຕ຺ຕິເຠທໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ອນາປຕ຺ຕິເຠທໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອນາປຕ຺ຕິ ອສຎ຺ຈິຈ຺ຈາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອສຎ຺ຈິຈ຺ຈາຕິ ‘‘ອິມິນາ ອຸປກ຺ກເມນ ອິມໍ ມາເຣມີ’’ຕິ ອເຈເຕຕ຺ວາ. ເອວຎ຺ຫິ ອເຈເຕຕ຺ວາ ກເຕນ ອຸປກ຺ກເມນ ປເຣ ມເຕປິ ອນາປຕ຺ຕິ, ວກ຺ຂຕິ ຈ ‘‘ອນາປຕ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸ ອສຎ຺ຈິຈ຺ຈາ’’ຕິ. ອຊານນ຺ຕສ຺ສາຕິ ‘‘ອິມິນາ ອຍໍ ມຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຊານນ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກເມນ ປເຣ ມເຕປິ ອນາປຕ຺ຕິ, ວກ຺ຂຕິ ຈ ວິສຄຕປິຓ຺ຑປາຕວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ‘‘ອນາປຕ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸ ອຊານນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ. ນມຣຓາຘິປ຺ປາຍສ຺ສາຕິ ມຣຓໍ ອນິຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ. ເຍນ ຫິ ອຸປກ຺ກເມນ ປໂຣ ມຣຕິ, ເຕນ ອຸປກ຺ກເມນ ຕສ຺ມິໍ ມາຣິເຕປິ ນມຣຓາຘິປ຺ປາຍສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ວກ຺ຂຕິ ຈ ‘‘ອນາປຕ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸ ນມຣຓາຘິປ຺ປາຍສ຺ສາ’’ຕິ. ອຸມ຺ມຕ຺ຕກາທໂຍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນຍາ ເອວ. ອິຘ ປນ ອາທິກມ຺ມິກາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣປິຕຠິກ຺ຂູ, ເຕສໍ ອນາປຕ຺ຕິ. ອວເສສານໍ ມຣຓວຓ຺ຓສໍວຓ຺ຓນກາທີນໍ ອາປຕ຺ຕິເຍວາຕິ.

ປທຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສມຸຏ຺ຐານາທີສຸ – ອິທໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ; ກາຍຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂເວທນໍ. ສເຈປິ ຫິ ສິຣິສຍນໍ ອາຣູຬ຺ໂຫ ຣຊ຺ຊສມ຺ປຕ຺ຕິສຸຂໍ ອນຸຠວນ຺ໂຕ ຣາຊາ ‘‘ໂຈໂຣ ເທວ ອານີໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ ນໍ ມາເຣຖາ’’ຕິ ຫສມາໂນວ ຠຓຕິ, ໂທມນສ຺ສຈິຕ຺ເຕເນວ ຠຓຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສຸຂໂວກິຓ຺ຓຕ຺ຕາ ປນ ອນຸປ຺ປພນ຺ຘາຠາວາ ຈ ທຸຊ຺ຊານເມຕໍ ປຸຖຸຊ຺ຊເນຫີຕິ.

ວິນີຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

໑໘໐. ວິນີຕວຕ຺ຖຸກຖາສຸ ປຐມວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ – ກາຣຸຎ຺ເຎນາຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຕສ຺ສ ມຫນ຺ຕໍ ເຄລຎ຺ຎທຸກ຺ຂໍ ທິສ຺ວາ ກາຣຸຎ຺ຎໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ‘‘ສີລວາ ຕ຺ວໍ ກຕກຸສໂລ, ກສ຺ມາ ມີຍມາໂນ ຠາຍສິ, ນນຸ ສີລວໂຕ ສຄ຺ໂຄ ນາມ ມຣຓມຕ຺ຕປຏິພທ຺ໂຘເຍວາ’’ຕິ ເອວໍ ມຣຓຕ຺ຖິກາວ ຫຸຕ຺ວາ ມຣຓຕ຺ຖິກຠາວໍ ອຊານນ຺ຕາ ມຣຓວຓ຺ຓໍ ສໍວຓ຺ເຓສຸໍ. ໂສປິ ຠິກ຺ຂຸ ເຕສໍ ສໍວຓ຺ຓນາຍ ອາຫາຣຸປຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາວ ກາລມກາສິ. ຕສ຺ມາ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ນາ. ໂວຫາຣວເສນ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກາຣຸຎ຺ເຎນ ມຣຓວຓ຺ຓໍ ສໍວຓ຺ເຓສຸ’’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ອິທານິປິ ປຓ຺ຑິເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຄິລານສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອວໍ ມຣຓວຓ຺ໂຓ ນ ສໍວຓ຺ເຓຕພ຺ໂພ. ສເຈ ຫິ ຕສ຺ສ ສໍວຓ຺ຓນໍ ສຸຕ຺ວາ ອາຫາຣູປຈ຺ເຉທາທິນາ ອຸປກ຺ກເມນ ເອກຊວນວາຣາວເສເສປິ ອາຍຸສ຺ມິໍ ອນ຺ຕຣາ ກາລໍກໂຣຕິ, ອິມິນາວ ມາຣິໂຕ ໂຫຕິ. ອິມິນາ ປນ ນເຍນ ອນຸສິຏ຺ຐິ ທາຕພ຺ພາ – ‘‘ສີລວໂຕ ນາມ ອນຈ຺ຉຣິຍາ ມຄ຺ຄຜລຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ວິຫາຣາທີສຸ ອາສຕ຺ຕິໍ ອກຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘຄຕໍ ຘມ຺ມຄຕໍ ສງ຺ຆຄຕໍ ກາຍຄຕຎ຺ຈ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ມນສິກາເຣ ອປ຺ປມາໂທ ກາຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ມຣຓວຓ຺ເຓ ຈ ສໍວຓ຺ຓິເຕປິ ໂຍ ຕາຍ ສໍວຓ຺ຓນາຍ ກຎ຺ຈິ ອຸປກ຺ກມໍ ອກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ຍຖາຍຸນາ ຍຖານຸສນ຺ຘິນາວ ມຣຕິ, ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ສໍວຓ຺ຓໂກ ອາປຕ຺ຕິຍາ ນ ກາເຣຕພ຺ໂພຕິ.

ທຸຕິຍວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ – ນ ຈ ຠິກ຺ຂເວ ອປ຺ປຏິເວກ຺ຂິຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ກີທິສໍ ອາສນໍ ປຏິເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ກີທິສໍ ນ ປຏິເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ? ຍໍ ສຸທ຺ຘໍ ອາສນເມວ ໂຫຕິ ອປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓກໍ, ຍຎ຺ຈ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຐິຕານໍ ປສ຺ສຕໍເຍວ ອຕ຺ຖຣີຍຕິ, ຕໍ ນປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ນິສີທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍມ຺ປິ ມນຸສ຺ສາ ສຍໍ ຫຕ຺ເຖນ ອກ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ອິຘ ຠນ຺ເຕ ນິສີທຖາ’’ຕິ ເທນ຺ຕິ, ຕສ຺ມິມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈປິ ປຐມເມວາຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນາ ປຈ຺ຉາ ອຸທ຺ຘໍ ວາ ອໂຘ ວາ ສງ຺ກມນ຺ຕິ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ຍມ຺ປິ ຕນຸເກນ ວຕ຺ເຖນ ຍຖາ ຕລໍ ທິສ຺ສຕິ, ເອວໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິມ຺ປິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ຍໍ ປນ ປຏິກຈ຺ເຈວ ປາວາຣໂກຊວາທີຫິ ອຕ຺ຖຕໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ຫຕ຺ເຖນ ປຣາມສິຕ຺ວາ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ນິສີທິຕພ຺ພໍ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ‘‘ຆນສາຏເກນາປິ ອຕ຺ຖເຕ ຍສ຺ມິໍ ວລິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຕໍ ນປ຺ປຏິເວກ຺ຂິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ມຸສລວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ – ອສຎ຺ຈິຈ຺ໂຈຕິ ອວຘກເຈຕໂນ ວິຣທ຺ຘປໂຍໂຄ ຫິ ໂສ. ເຕນາຫ ‘‘ອສຎ຺ຈິຈ຺ໂຈ ອຫ’’ນ຺ຕິ. ອຸທຸກ຺ຂລວຕ຺ຖຸ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ວຸຑ຺ຒປພ຺ພຊິຕວຕ຺ຖູສຸປຐມວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ປຏິພນ຺ຘໍ ມາ ອກາສີ’’ຕິ ປຓາເມສິ. ທຸຕິຍວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ – ສງ຺ຆມຊ຺ເຌປິ ຄຓມຊ຺ເຌປິ ‘‘ມຫລ຺ລກຕ຺ເຖຣສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ເຕນ ວຈເນນ ອຏ຺ຏີຍມາໂນ ‘‘ມຣຕຸ ອຍ’’ນ຺ຕິ ປຓາເມສິ. ຕຕິຍວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ – ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂຸປ຺ປາທເນນ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ.

໑໘໑. ຕໂຕ ປຣານິ ຕີຓິ ວຕ຺ຖູນິ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖາເນວ. ວິສຄຕປິຓ຺ຑປາຕວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ – ສາຣາຓີຍຘມ຺ມປູຣໂກ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອຄ຺ຄປິຓ຺ຑໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ທຕ຺ວາວ ຠຸຎ຺ຊຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຄ຺ຄກາຣິກໍ ອທາສີ’’ຕິ. ອຄ຺ຄກາຣິກນ຺ຕິ ອຄ຺ຄກິຣິຍໍ; ປຐມໍ ລທ຺ຘປິຓ຺ຑປາຕໍ ອຄ຺ຄຄ຺ຄໍ ວາ ປຓີຕປຓີຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍາ ປນ ຕສ຺ສ ທານສງ຺ຂາຕາ ອຄ຺ຄກິຣິຍາ, ສາ ນ ສກ຺ກາ ທາຕຸໍ, ປິຓ຺ຑປາຕຎ຺ຫິ ໂສ ເຖຣາສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອທາສິ. ເຕ ຠິກ຺ຂູຕິ ເຕ ເຖຣາສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຣິຠຸຕ຺ຕປິຓ຺ຑປາຕາ ຠິກ຺ຂູ; ເຕ ກິຣ ສພ຺ເພປິ ກາລມກໍສຸ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ອສ຺ສທ຺ເຘສຸ ປນ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິເກສຸ ກຸເລສຸ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ປຓີຕໂຠຊນໍ ລຠິຕ຺ວາ ອນຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ເນວ ອຕ຺ຕນາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ນ ປເຣສໍ ທາຕພ຺ພໍ. ຍມ຺ປິ ອາຠິໂທສິກໍ ຠຕ຺ຕໍ ວາ ຂຊ຺ຊກໍ ວາ ຕໂຕ ລຠຕິ, ຕມ຺ປິ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ອປິຫິຕວຕ຺ຖຸມ຺ປິ ຫິ ສປ຺ປວິຈ຺ຉິກາທີຫິ ອຘິສຍິຕໍ ຉຑ຺ຑນີຍຘມ຺ມໍ ຕານິ ກຸລານິ ເທນ຺ຕິ. ຄນ຺ຘຫລິທ຺ທາທິມກ຺ຂິໂຕປິ ຕໂຕ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ນ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ສຣີເຣ ໂຣຄຏ຺ຐານານິ ປຸຎ຺ຉິຕ຺ວາ ຐປິຕຠຕ຺ຕມ຺ປິ ຫິ ຕານິ ທາຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕີຕິ.

ວີມໍສນວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ – ວີມໍສມາໂນ ທ຺ເວ ວີມໍສຕິ – ‘‘ສກ຺ໂກຕິ ນຸ ໂຂ ອິມໍ ມາເຣຕຸໍ ໂນ’’ຕິ ວິສໍ ວາ ວີມໍສຕິ, ‘‘ມເຣຍ຺ຍ ນຸ ໂຂ ອຍໍ ອິມໍ ວິສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ໂນ’’ຕິ ປຸຄ຺ຄລໍ ວາ. ອຸຠຍຖາປິ ວີມໍສາຘິປ຺ປາເຍນ ທິນ຺ເນ ມຣຕຸ ວາ ມາ ວາ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ. ‘‘ອິທໍ ວິສໍ ເອຕໍ ມາເຣຕູ’’ຕິ ວາ ‘‘ອິທໍ ວິສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອຍໍ ມຣຕູ’’ຕິ ວາ ເອວໍ ທິນ຺ເນ ປນ ສເຈ ມຣຕິ, ປາຣາຊິກໍ; ໂນ ເຈ, ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ.

໑໘໒-໓. ອິໂຕ ປຣານິ ຕີຓິ ສິລາວຕ຺ຖູນິ ຕີຓິ ອິຏ຺ຐກວາສິໂຄປານສີວຕ຺ຖູນິ ຈ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖາເນວ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ສິລາທີນໍເຍວ ວເສນ ອຍໍ ອາປຕ຺ຕານາປຕ຺ຕິເຠໂທ ໂຫຕິ, ທຓ຺ຑມຸຄ຺ຄຣນິຂາທນເວມາທີນມ຺ປິ ວເສນ ໂຫຕິເຍວ, ຕສ຺ມາ ປາຬິຍໍ ອນາຄຕມ຺ປິ ອາຄຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອຏ຺ຏກວຕ຺ຖູສຸ – ອຏ຺ຏໂກຕິ ເວຫາສມຎ຺ໂຈ ວຸຈ຺ຈຕິ; ຍໍ ເສຕກມ຺ມມາລາກມ຺ມລຕາກມ຺ມາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ພນ຺ຘນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອາວຸໂສ ອຕ຺ຣຏ຺ຐິໂຕ ພນ຺ຘາຫີຕິ ມຣຓາຘິປ຺ປາໂຍ ຍຕ຺ຣ ຐິໂຕ ປຕິຕ຺ວາ ຂາຓຸນາ ວາ ຠິຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ໂສພ຺ຠປປາຕາທີສຸ ວາ ມເຣຍ຺ຍ, ຕາທິສໍ ຐານໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ເອຕ຺ຖ ຈ ໂກຈິ ອຸປຣິຐານໍ ນິຍາເມຕິ ‘‘ອິໂຕ ປຕິຕ຺ວາ ມຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ, ໂກຈິ ເຫຏ຺ຐາ ຐານໍ ‘‘ອິຘ ປຕິຕ຺ວາ ມຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ, ໂກຈິ ອຸຠຍມ຺ປິ ‘‘ອິໂຕ ອິຘ ປຕິຕ຺ວາ ມຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຕຕ຺ຣ ໂຍ ອຸປຣິ ນິຍມິຕຏ຺ຐານາ ອປຕິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໂຕ ປຕຕິ, ເຫຏ຺ຐາ ນິຍມິຕຏ຺ຐາເນ ວາ ອປຕິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປຕຕິ, ອຸຠຍນິຍາເມ ວາ ຍໍກິຎ຺ຈິ ເອກໍ ວິຣາເຘຕ຺ວາ ປຕຕິ, ຕສ຺ມິໍ ມເຕ ວິສງ຺ເກຕຕ຺ຕາ ອນາປຕ຺ຕິ. ວິຫາຣຈ຺ຉາທນວຕ຺ຖຸສ຺ມິມ຺ປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອນຠິຣຕິວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ – ໂສ ກິຣ ຠິກ຺ຂຸ ກາມວິຕກ຺ກາທີນໍ ສມຸທາຈາຣໍ ທິສ຺ວາ ນິວາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ສາສເນ ອນຠິຣໂຕ ຄິຫິຠາວາຠິມຸໂຂ ຊາໂຕ. ຕໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ຍາວ ສີລເຠທໍ ນ ປາປຸຓາມິ ຕາວ ມຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖ ຕໍ ປພ຺ພຕໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ປປາເຕ ປປຕນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວິລີວກາຣໍ ໂອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ມາເຣສິ. ວິລີວກາຣນ຺ຕິ ເວຓຸກາຣໍ. ນ ຈ ຠິກ຺ຂເວ ອຕ຺ຕານໍ ປາເຕຕພ຺ພນ຺ຕິ ນ ອຕ຺ຕາ ປາເຕຕພ຺ໂພ. ວິຠຕ຺ຕິພ຺ຍຕ຺ຕເຍນ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ນ ເກວລໍ ນ ປາເຕຕພ຺ພໍ, ອຎ຺ເຎນປິ ເຍນ ເກນຈິ ອຸປກ຺ກເມນ ອນ຺ຕມໂສ ອາຫາຣຸປຈ຺ເຉເທນປິ ນ ມາເຣຕພ຺ໂພ. ໂຍປິ ຫິ ຄິລາໂນ ວິຊ຺ຊມາເນ ເຠສຊ຺ເຊ ຈ ອຸປຏ຺ຐາເກສຸ ຈ ມຣິຕຸກາໂມ ອາຫາຣໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທຕິ, ທຸກ຺ກຏເມວ. ຍສ຺ສ ປນ ມຫາອາພາໂຘ ຈິຣານຸພທ຺ໂຘ, ຠິກ຺ຂູ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕາ ກິລມນ຺ຕິ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ຕິ ‘‘ກທາ ນຸ ໂຂ ຄິລານໂຕ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອຏ຺ຏີຍນ຺ຕິ. ສເຈ ໂສ ‘‘ອຍໍ ອຕ຺ຕຠາໂວ ປຏິຊຄ຺ຄິຍມາໂນປິ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຠິກ຺ຂູ ຈ ກິລມນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫາຣໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທຕິ, ເຠສຊ຺ຊໍ ນ ເສວຕິ ວຏ຺ຏຕິ. ໂຍ ປນ ‘‘ອຍໍ ໂຣໂຄ ຂໂຣ, ອາຍຸສງ຺ຂາຣາ ນ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ອຍຎ຺ຈ ເມ ວິເສສາຘິຄໂມ ຫຕ຺ຖປ຺ປຕ຺ໂຕ ວິຍ ທິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທຕິ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ອຄິລານສ຺ສາປິ ອຸປ຺ປນ຺ນສໍເວຄສ຺ສ ‘‘ອາຫາຣປຣິເຍສນໍ ນາມ ປປຎ຺ໂຈ, ກມ຺ມຏ຺ຐານເມວ ອນຸຍຸຎ຺ຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານສີເສນ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ວຏ຺ຏຕິ. ວິເສສາຘິຄມໍ ພ຺ຍາກຣິຕ຺ວາ ອາຫາຣໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທຕິ, ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສຠາຄານຎ຺ຫິ ລຊ຺ຊີຠິກ຺ຂູນໍ ກເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ສິລາວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ – ທວາຍາຕິ ທເວນ ຫສ຺ເສນ; ຂິຑ຺ຑາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສິລາຕິ ປາສາໂຓ; ນ ເກວລຎ຺ຈ ປາສາໂຓ, ອຎ຺ຎມ຺ປິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ທາຣຸຂຓ຺ຑໍ ວາ ອິຏ຺ຐກາຂຓ຺ຑໍ ວາ ຫຕ຺ເຖນ ວາ ຍນ຺ເຕນ ວາ ປວິຊ຺ຌິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເຈຕິຍາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ປາສາຓາທໂຍ ຫສນ຺ຕາ ຫສນ຺ຕາ ປວຏ຺ເຏນ຺ຕິປິ ຂິປນ຺ຕິປິ ອຸກ຺ຂິປນ຺ຕິປິ ກມ຺ມສມໂຍຕິ ວຏ຺ຏຕິ. ອຎ຺ຎມ຺ປິ ອີທິສໍ ນວກມ຺ມໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕາ ຠຓ຺ຑກໍ ວາ ໂຘວນ຺ຕາ ຣຸກ຺ຂໍ ວາ ໂຘວນທຓ຺ຑກໍ ວາ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປວິຊ຺ຌນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ຠຕ຺ຕວິສ຺ສຄ຺ຄກາລາທີສຸ ກາເກ ວາ ໂສເຓ ວາ ກຏ຺ຐໍ ວາ ກຖລໍ ວາ ຂິປິຕ຺ວາ ປລາເປຕິ, ວຏ຺ຏຕິ.

໑໘໔. ເສທນາທິວຕ຺ຖູນິ ສພ຺ພາເນວ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖານິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອຫໍ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໂກຕິ ນ ຄິລານຸປຏ຺ຐານໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ, ຫິຕກາມຕາຍ ສພ຺ພໍ ຄິລານສ຺ສ ພລາພລຎ຺ຈ ຣຸຈິຎ຺ຈ ສປ຺ປາຍາສປ຺ປາຍຎ຺ຈ ອຸປລກ຺ເຂຕ຺ວາ ກາຕພ຺ພໍ.

໑໘໕. ຊາຣຄພ຺ຠິນິວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ – ປວຸຕ຺ຖປຕິກາຕິ ປວາສໍ ຄຕປຕິກາ. ຄພ຺ຠປາຕນນ຺ຕິ ເຍນ ປຣິຠຸຕ຺ເຕນ ຄພ຺ໂຠ ປຕຕິ, ຕາທິສໍ ເຠສຊ຺ຊໍ. ທ຺ເວ ປຊາປຕິກວຕ຺ຖູນິ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖາເນວ. ຄພ຺ຠມທ຺ທນວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ – ‘‘ມທ຺ທິຕ຺ວາ ປາເຕຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຎ຺ເຎນ ມທ຺ທາເປຕ຺ວາ ປາເຕຕິ, ວິສງ຺ເກຕໍ. ‘‘ມທ຺ທາເປຕ຺ວາ ປາຕາເປຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ສຍໍ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ປາເຕຕິ, ວິສງ຺ເກຕເມວ. ມນຸສ຺ສວິຄ຺ຄເຫ ປຣິຍາໂຍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ຄພ຺ໂຠ ນາມ ມທ຺ທິເຕ ປຕຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສາ ສຍໍ ວາ ມທ຺ທຕຸ, ອຎ຺ເຎນ ວາ ມທ຺ທາເປຕ຺ວາ ປາເຕຕຸ, ວິສງ຺ເກໂຕ ນຕ຺ຖິ; ປາຣາຊິກເມວ ຕາປນວຕ຺ຖຸສ຺ມິມ຺ປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ວຎ຺ຌິຕ຺ຖິວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ – ວຎ຺ຌິຕ຺ຖີ ນາມ ຍາ ຄພ຺ຠໍ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ. ຄພ຺ຠໍ ອຄຓ຺ຫນກອິຕ຺ຖີ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຍສ຺ສາ ປນ ຄຫິໂຕປິ ຄພ຺ໂຠ ນ ສຓ຺ຐາຕິ, ຕໍເຍວ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸຕຸສມເຍ ກິຣ ສພ຺ພິຕ຺ຖິໂຍ ຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ຍາ ປນາຍໍ ‘‘ວຎ຺ຌາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ສາ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕສຕ຺ຕານໍ ອກຸສລວິປາໂກ ສມ຺ປາປຸຓາຕິ. ເຕ ປຣິຕ຺ຕກຸສລວິປາເກນ ຄຫິຕປຏິສນ຺ຘິກາ ອກຸສລວິປາເກນ ອຘິຠູຕາ ວິນສ຺ສນ຺ຕິ. ອຠິນວປຏິສນ຺ຘິຍໍເຍວ ຫິ ກມ຺ມານຸຠາເວນ ທ຺ວີຫາກາເຣຫິ ຄພ຺ໂຠ ນ ສຓ຺ຐາຕິ – ວາເຕນ ວາ ປາຓເກຫິ ວາ. ວາໂຕ ໂສເສຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣຘາເປຕິ, ປາຓກາ ຂາທິຕ຺ວາ. ຕສ຺ສ ປນ ວາຕສ຺ສ ປາຓການໍ ວາ ປຏິຆາຕາຍ ເຠສຊ຺ເຊ ກເຕ ຄພ຺ໂຠ ສຓ຺ຐເຫຍ຺ຍ; ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຕໍ ອກຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ຂຣເຠສຊ຺ຊໍ ອທາສິ. ເຕນ ສາ ກາລມກາສິ. ຠຄວາ ເຠສຊ຺ຊສ຺ສ ກຏຕ຺ຕາ ທຸກ຺ກຏໍ ປຎ຺ຎາເປສິ.

ທຸຕິຍວຕ຺ຖຸສ຺ມິມ຺ປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕສ຺ມາ ອາຄຕາຄຕສ຺ສ ປຣຊນສ຺ສ ເຠສຊ຺ຊໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ, ກໂຣນ຺ໂຕ ທຸກ຺ກຏໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ປນ ສຫຘມ຺ມິການໍ ກາຕພ຺ພໍ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ສິກ຺ຂມານາຍ ສາມເຓຣສ຺ສ ສາມເຓຣິຍາຕິ. ສມສີລສທ຺ຘາປຎ຺ຎານຎ຺ຫິ ເອເຕສໍ ຕີສຸ ສິກ຺ຂາສຸ ຍຸຕ຺ຕານໍ ເຠສຊ຺ຊໍ ອກາຕຸໍ ນ ລພ຺ຠຕິ, ກໂຣນ຺ເຕນ ຈ ສເຈ ເຕສໍ ອຕ຺ຖິ, ເຕສໍ ສນ຺ຕກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຍເຊຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ນຕ຺ຖິ, ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ກາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອຕ຺ຕໂນປິ ນຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂາຈາຣວຕ຺ເຕນ ວາ ຎາຕກປວາຣິຕຏ຺ຐານໂຕ ວາ ປຣິເຍສິຕພ຺ພໍ. ອລຠນ຺ເຕນ ຄິລານສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ອກຕວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາປິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ກາຕພ຺ພໍ.

ອປເຣສມ຺ປິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ – ມາຕຸ, ປິຕຸ, ຕທຸປຏ຺ຐາການໍ, ອຕ຺ຕໂນ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກຣສ຺ສ, ປຓ຺ຑຸປລາສສ຺ສາຕິ. ປຓ຺ຑຸປລາໂສ ນາມ ໂຍ ປພ຺ພຊ຺ຊາເປກ຺ໂຂ ຍາວ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ປຏິຍາທິຍຕິ ຕາວ ວິຫາເຣ ວສຕິ. ເຕສຸ ສເຈ ມາຕາປິຕໂຣ ອິສ຺ສຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ປຈ຺ຈາສີສນ຺ຕິ, ອກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ຣຊ຺ເຊປິ ຐິຕາ ປຈ຺ຈາສີສນ຺ຕິ, ອກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເຠສຊ຺ຊໍ ປຈ຺ຈາສີສນ຺ຕານໍ ເຠສຊ຺ຊໍ ທາຕພ຺ພໍ, ໂຍເຊຕຸໍ ອຊານນ຺ຕານໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ສພ຺ເພສໍ ອຕ຺ຖາຍ ສຫຘມ຺ມິເກສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຣິເຍສິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ມາຕຣໍ ວິຫາເຣ ອາເນຕ຺ວາ ຊຄ຺ຄຕິ, ສພ຺ພໍ ປຣິກມ຺ມໍ ອນາມສນ຺ເຕນ ກາຕພ຺ພໍ. ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ ສຫຕ຺ຖາ ທາຕພ຺ພໍ. ປິຕາ ປນ ຍຖາ ສາມເຓໂຣ ເອວໍ ສຫຕ຺ເຖນ ນ຺ຫາປນສມ຺ພາຫນາທີນິ ກຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕພ຺ໂພ. ເຍ ຈ ມາຕາປິຕໂຣ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ ປຏິຊຄ຺ຄນ຺ຕິ, ເຕສມ຺ປິ ເອວເມວ ກາຕພ຺ພໍ. ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກໂຣ ນາມ ໂຍ ເວຕນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ທາຣູນິ ວາ ຉິນ຺ທຕິ, ອຎ຺ຎໍ ວາ ກິຎ຺ຈິ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ໂຣເຄ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຍາວ ຎາຕກາ ນ ປສ຺ສນ຺ຕິ ຕາວ ເຠສຊ຺ຊໍ ກາຕພ຺ພໍ. ໂຍ ປນ ຠິກ຺ຂຸນິສ຺ສິຕໂກວ ຫຸຕ຺ວາ ສພ຺ພກມ຺ມານິ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ເຠສຊ຺ຊໍ ກາຕພ຺ພເມວ. ປຓ຺ຑຸປລາເສປິ ສາມເຓເຣ ວິຍ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ.

ອປເຣສມ຺ປິ ທສນ຺ນໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ – ເຊຏ຺ຐຠາຕຸ, ກນິຏ຺ຐຠາຕຸ, ເຊຏ຺ຐຠຄິນິຍາ, ກນິຏ຺ຐຠຄິນິຍາ, ຈູຬມາຕຸຍາ, ມຫາມາຕຸຍາ, ຈູຬປິຕຸໂນ, ມຫາປິຕຸໂນ, ປິຕຸຈ຺ຉາຍ, ມາຕຸລສ຺ສາຕິ. ເຕສໍ ປນ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ກໂຣນ຺ເຕນ ເຕສໍເຍວ ສນ຺ຕກໍ ເຠສຊ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເກວລໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ນປ຺ປໂຫນ຺ຕິ, ຍາຈນ຺ຕິ ຈ ‘‘ເທຖ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຏິທສ຺ສາມາ’’ຕິ ຕາວກາລິກໍ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈປິ ນ ຍາຈນ຺ຕິ, ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ເຠສຊ຺ຊໍ ອຕ຺ຖິ, ຕາວກາລິກໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ວາ ‘‘ຍທາ ເນສໍ ຠວິສ຺ສຕິ ຕທາ ທສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອາໂຠຄໍ ວາ ກຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປຏິເທນ຺ຕິ, ຄເຫຕພ຺ພໍ, ໂນ ເຈ ເທນ຺ຕິ, ນ ໂຈເທຕພ຺ພາ. ເອເຕ ທສ ຎາຕເກ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎສໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ.

ເອເຕສໍ ປຸຕ຺ຕປຣມ຺ປຣາຍ ປນ ຍາວ ສຕ຺ຕໂມ ກຸລປຣິວຏ຺ໂຏ ຕາວ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ອາຫຣາເປນ຺ຕສ຺ສ ອກຕວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວາ ເຠສຊ຺ຊໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ເວຊ຺ຊກມ຺ມໍ ວາ ກຸລທູສກາປຕ຺ຕິ ວາ ນ ໂຫຕິ. ສເຈ ຠາຕຸຊາຍາ ຠຄິນິສາມິໂກ ວາ ຄິລານາ ໂຫນ຺ຕິ, ຎາຕກາ ເຈ, ເຕສມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ອຎ຺ຎາຕກາ ເຈ, ຠາຕຸ ຈ ຠຄິນິຍາ ຈ ກຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ, ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ຊຄ຺ຄນຏ຺ຐາເນ ເທຖາ’’ຕິ. ອຖ ວາ ເຕສໍ ປຸຕ຺ຕານໍ ກຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ, ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ມາຕາປິຕູນໍ ເທຖາ’’ຕິ. ເອເຕນຸປາເຍນ ສພ຺ພປເທສຸປິ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເຕສໍ ອຕ຺ຖາຍ ຈ ສາມເຓເຣຫິ ອຣຎ຺ຎໂຕ ເຠສຊ຺ຊໍ ອາຫຣາເປນ຺ເຕນ ຎາຕິສາມເຓເຣຫິ ວາ ອາຫຣາເປຕພ຺ພໍ. ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ວາ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ເຕຫິປິ ‘‘ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ອາຫຣາມາ’’ຕິ ວຕ຺ຕສີເສນ ອາຫຣິຕພ຺ພໍ. ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ຄິລານາ ວິຫາຣໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ຈ ທິສາປກ຺ກນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກນ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ເຠສຊ຺ຊໍ ທາຕພ຺ພໍ. ໂນ ເຈ ອຕ຺ຖິ, ອຕ຺ຕໂນ ເຠສຊ຺ຊໍ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ອຕ຺ຕໂນປິ ອສນ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ກຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ອຸປຊ຺ຌາເຍນປິ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກສ຺ສ ມາຕາປິຕູສຸ ເອວເມວ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ເອສ ນໂຍ ອາຈຣິຍນ຺ເຕວາສິເກສຸປິ. ອຎ຺ໂຎປິ ໂຍ ອາຄນ຺ຕຸໂກ ວາ ໂຈໂຣ ວາ ຍຸທ຺ຘປຣາຊິໂຕ ອິສ຺ສໂຣ ວາ ຎາຕເກຫິ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ໂຕ ກປໂຓ ວາ ຄມິຍມນຸສ຺ໂສ ວາ ຄິລາໂນ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ປວິສຕິ, ສພ຺ເພສໍ ອປຈ຺ຈາສີສນ຺ເຕນ ເຠສຊ຺ຊໍ ກາຕພ຺ພໍ.

ສທ຺ຘໍ ກຸລໍ ໂຫຕິ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອຸປຏ຺ຐາຍກໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມາຕາປິຕຸຏ຺ຐານິຍໍ, ຕຕ຺ຣ ເຈ ໂກຈິ ຄິລາໂນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສຕ຺ຖາຍ ວິສ຺ສາເສນ ‘‘ເຠສຊ຺ຊໍ ກຕ຺ວາ ຠນ຺ເຕ ເທຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເນວ ທາຕພ຺ພໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ. ອຖ ປນ ກປ຺ປິຍໍ ຎຕ຺ວາ ເອວໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອສຸກສ຺ສ ນາມ ໂຣຄສ຺ສ ກິໍ ເຠສຊ຺ຊໍ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍ຺ຫໍ ມາຕາ ຄິລານາ, ເຠສຊ຺ຊໍ ຕາວ ອາຈິກ຺ຂຖາ’’ຕິ ເອວໍ ປຸຈ຺ຉິເຕ ປນ ນ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປນ ກຖາ ກາຕພ຺ພາ – ‘‘ອາວຸໂສ, ອສຸກສ຺ສ ນາມ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອິມສ຺ມິໍ ໂຣເຄ ກິໍ ເຠສຊ຺ຊໍ ກຣິໍສູ’’ຕິ? ‘‘ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອິຕໂຣ ມາຕຸ ເຠສຊ຺ຊໍ ກໂຣຕິ, ວຏ຺ຏເຕວ.

ມຫາປທຸມຕ຺ເຖໂຣປິ ກິຣ ວສຠຣຎ຺ໂຎ ເທວິຍາ ໂຣເຄ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ເອກາຍ ອິຕ຺ຖິຍາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ‘‘ນ ຊານາມີ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ເອວເມວ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ສມຸລ຺ລເປສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ເຠສຊ຺ຊມກໍສຸ. ວູປສນ຺ເຕ ຈ ໂຣເຄ ຕິຈີວເຣນ ຕີຫິ ຈ ກຫາປຓສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ເຠສຊ຺ຊຈງ຺ໂກຏກໍ ປູເຣຕ຺ວາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ປາທມູເລ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ປຸປ຺ຜປູຊໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ເຖໂຣ ‘‘ອາຈຣິຍຠາໂຄ ນາມາຍ’’ນ຺ຕິ ກປ຺ປິຍວເສນ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜປູຊໍ ອກາສິ. ເອວໍ ຕາວ ເຠສຊ຺ເຊ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ.

ປຣິຕ຺ເຕ ປນ ‘‘ຄິລານສ຺ສ ປຣິຕ຺ຕໍ ກໂຣຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ນ ກາຕພ຺ພໍ, ‘‘ຠຓຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ກາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປິສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘‘ມນຸສ຺ສາ ນາມ ນ ຊານນ຺ຕິ, ອກຍິຣມາເນ ວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ກາຕພ຺ພໍ; ‘‘ປຣິຕ຺ໂຕທກໍ ປຣິຕ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ເທຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕນ ປນ ເຕສໍເຍວ ອຸທກໍ ຫຕ຺ເຖນ ຈາເລຕ຺ວາ ສຸຕ຺ຕໍ ປຣິມຊ຺ເຊຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ວິຫາຣໂຕ ອຸທກໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ວາ ສຸຕ຺ຕໍ ເທຕິ, ທຸກ຺ກຏໍ. ມນຸສ຺ສາ ອຸທກຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ປຣິຕ຺ຕໍ ຠຓຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ກາຕພ຺ພໍ. ໂນ ເຈ ຊານນ຺ຕິ, ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ຠິກ຺ຂູນໍ ນິສິນ຺ນານໍ ປາເທສຸ ອຸທກໍ ອາກິຣິຕ຺ວາ ສຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ‘‘ປຣິຕ຺ຕໍ ກໂຣຖ, ປຣິຕ຺ຕໍ ຠຓຖາ’’ຕິ ນ ປາທາ ອປເນຕພ຺ພາ. ມນຸສ຺ສາ ຫິ ວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ໂຫນ຺ຕິ. ອນ຺ໂຕຄາເມ ຄິລານສ຺ສຕ຺ຖາຍ ວິຫາຣໍ ເປເສນ຺ຕິ, ‘‘ປຣິຕ຺ຕໍ ຠຓນ຺ຕູ’’ຕິ ຠຓິຕພ຺ພໍ. ອນ຺ໂຕຄາເມ ຣາຊເຄຫາທີສຸ ໂຣເຄ ວາ ອຸປທ຺ທເວ ວາ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ຠຓາເປນ຺ຕິ, ອາຏານາຏິຍສຸຕ຺ຕາທີນິ ຠຓິຕພ຺ພານິ. ‘‘ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຄິລານສ຺ສ ສິກ຺ຂາປທານິ ເທນ຺ຕຸ, ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ຕຸ. ຣາຊນ຺ເຕປຸເຣ ວາ ອມຈ຺ຈເຄເຫ ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສິກ຺ຂາປທານິ ເທນ຺ຕຸ, ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ຕູ’’ຕິ ເປສິເຕປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສິກ຺ຂາປທານິ ທາຕພ຺ພານິ, ຘມ຺ໂມ ກເຖຕພ຺ໂພ. ‘‘ມຕານໍ ປຣິວາຣຕ຺ຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕູ’’ຕິ ປກ຺ໂກສນ຺ຕິ, ນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ສີວຖິກທສ຺ສເນ ອສຸຠທສ຺ສເນ ຈ ມຣຓສ຺ສຕິໍ ປຏິລຠິສ຺ສາມີຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານສີເສນ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວໍ ປຣິຕ຺ເຕ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ.

ປິຓ຺ຑປາເຕ ປນ – ອນາມຏ຺ຐປິຓ຺ຑປາໂຕ ກສ຺ສ ທາຕພ຺ໂພ, ກສ຺ສ ນ ທາຕພ຺ໂພ? ມາຕາປິຕຸນໍ ຕາວ ທາຕພ຺ໂພ. ສເຈປິ ກຫາປຓຄ຺ຆນໂກ ໂຫຕິ, ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍວິນິປາຕນໍ ນຕ຺ຖິ. ມາຕາປິຕຸອຸປຏ຺ຐາການໍ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກຣສ຺ສ ປຓ຺ຑຸປລາສສ຺ສາຕິ ເອເຕສມ຺ປິ ທາຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ປຓ຺ຑຸປລາສສ຺ສ ຖາລເກ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາປິ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎສໍ ອາຄາຣິການໍ ມາຕາປິຕຸນມ຺ປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ປພ຺ພຊິຕປຣິໂຠໂຄ ຫິ ອາຄາຣິການໍ ເຈຕິຍຏ຺ຐານິໂຍ. ອປິຈ ອນາມຏ຺ຐປິຓ຺ຑປາໂຕ ນາເມສ ສມ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ທາມຣິກໂຈຣສ຺ສາປິ ອິສ຺ສຣສ຺ສາປິ ທາຕພ຺ໂພ. ກສ຺ມາ? ເຕ ຫິ ອທີຍມາເນປິ ‘‘ນ ເທນ຺ຕີ’’ຕິ ອາມສິຕ຺ວາ ທີຍມາເນປິ ‘‘ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐກໍ ເທນ຺ຕີ’’ຕິ ກຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ກຸທ຺ຘາ ຊີວິຕາປິ ໂວໂຣເປນ຺ຕິ, ສາສນສ຺ສາປິ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຣຊ຺ຊໍ ປຕ຺ຖຍມານສ຺ສ ວິຈຣໂຕ ໂຈຣນາຄສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ເຈຕ຺ຖ ກເຖຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ປິຓ຺ຑປາເຕ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ.

ປຏິສນ຺ຖາໂຣ ປນ ກສ຺ສ ກາຕພ຺ໂພ, ກສ຺ສ ນ ກາຕພ຺ໂພ? ປຏິສນ຺ຖາໂຣ ນາມ ວິຫາຣໍ ສມ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອາຄນ຺ຕຸກສ຺ສ ວາ ທລິທ຺ທສ຺ສ ວາ ໂຈຣສ຺ສ ວາ ອິສ຺ສຣສ຺ສ ວາ ກາຕພ຺ໂພເຍວ. ກຖໍ? ອາຄນ຺ຕຸກໍ ຕາວ ຂີຓປຣິພ຺ພຍໍ ວິຫາຣໍ ສມ຺ປຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ປານີຍໍ ທາຕພ຺ພໍ, ປາທມກ຺ຂນເຕລໍ ທາຕພ຺ພໍ. ກາເລ ອາຄຕສ຺ສ ຍາຄຸຠຕ຺ຕໍ, ວິກາເລ ອາຄຕສ຺ສ ສເຈ ຕຓ຺ຑຸລາ ອຕ຺ຖິ; ຕຓ຺ຑຸລາ ທາຕພ຺ພາ. ອເວລາຍໍ ສມ຺ປຕ຺ໂຕ ‘‘ຄຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ສຍນຏ຺ຐານໍ ທາຕພ຺ພໍ. ສພ຺ພໍ ອປຈ຺ຈາສີສນ຺ເຕເນວ ກາຕພ຺ພໍ. ‘‘ມນຸສ຺ສາ ນາມ ຈຕຸປຈ຺ຈຍທາຍກາ ເອວໍ ສງ຺ຄເຫ ກຍິຣມາເນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປສີທິຕ຺ວາ ອຸປກາຣໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພໍ. ໂຈຣານໍ ປນ ສງ຺ຆິກມ຺ປິ ທາຕພ຺ພໍ.

ປຏິສນ຺ຖາຣານິສໍສທີປນຕ຺ຖຎ຺ຈ ໂຈຣນາຄວຕ຺ຖຸ, ຠາຕຣາ ສທ຺ຘິໍ ຊມ຺ພຸທີປຄຕສ຺ສ ມຫານາຄຣຎ຺ໂຎ ວຕ຺ຖຸ, ປິຕຸຣາຊສ຺ສ ຣຊ຺ເຊ ຈຕຸນ຺ນໍ ອມຈ຺ຈານໍ ວຕ຺ຖຸ, ອຠຍໂຈຣວຕ຺ຖູຕິ ເອວມາທີນິ ພຫູນິ ວຕ຺ຖູນິ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວຸຕ຺ຕານິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ເອກວຕ຺ຖຸທີປນາ – ສີຫຬທີເປ ກິຣ ອຠໂຍ ນາມ ໂຈໂຣ ປຎ຺ຈສຕປຣິວາໂຣ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ຂນ຺ຘາວາຣໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ສມນ຺ຕາ ຕິໂຍຊນໍ ອຸພ຺ພາເສຕ຺ວາ ວສຕິ. ອນຸຣາຘປຸຣວາສິໂນ ກທມ຺ພນທິໍ ນ ອຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ, ເຈຕິຍຄິຣິມຄ຺ເຄ ຊນສຎ຺ຈາໂຣ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ໂນ. ອເຖກທິວສໍ ໂຈໂຣ ‘‘ເຈຕິຍຄິຣິໍ ວິລຸມ຺ປິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຄມາສິ. ອາຣາມິກາ ທິສ຺ວາ ທີຆຠາຓກອຠຍຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ. ເຖໂຣ ‘‘ສປ຺ປິຜາຓິຕາທີນິ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ໂຈຣານໍ ເທຖ, ຕຓ຺ຑຸລາ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ? ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຆສ຺ສຕ຺ຖາຍ ອາຫຏາ ຕຓ຺ຑຸລາ ຈ ປຕ຺ຕສາກຎ຺ຈ ໂຄຣໂສ ຈາ’’ຕິ. ‘‘ຠຕ຺ຕໍ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ໂຈຣານໍ ເທຖາ’’ຕິ. ອາຣາມິກາ ຕຖາ ກຣິໍສຸ. ໂຈຣາ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ເກນາຍໍ ປຏິສນ຺ຖາໂຣ ກໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອຍ຺ເຍນ ອຠຍຕ຺ເຖເຣນາ’’ຕິ. ໂຈຣາ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອາຫໍສຸ – ‘‘ມຍໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ເຈຕິຍສ຺ສ ຈ ສນ຺ຕກໍ ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄເຫສ຺ສາມາຕິ ອາຄຕາ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປນ ອິມິນາ ປຏິສນ຺ຖາເຣນມ຺ຫ ປສນ຺ນາ, ອຊ຺ຊ ປຏ຺ຐາຍ ວິຫາເຣ ຘມ຺ມິກາ ຣກ຺ຂາ ອມ຺ຫາກໍ ອາຍຕ຺ຕາ ໂຫຕຸ, ນາຄຣາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທານໍ ເທນ຺ຕຸ, ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທນ຺ຕູ’’ຕິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈ ນາຄເຣ ທານໍ ທາຕຸໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ນທີຕີເຣເຍວ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣກ຺ຂນ຺ຕາ ວິຫາຣໍ ເນນ຺ຕິ, ວິຫາເຣປິ ທານໍ ເທນ຺ຕານໍ ຣກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ເຕປິ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠຸຕ຺ຕາວເສສໍ ໂຈຣານໍ ເທນ຺ຕິ. ຄມນກາເລປິ ເຕ ໂຈຣາ ນທີຕີຣໍ ປາເປຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ອເຖກທິວສໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ຂີຍນກກຖາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ‘‘ເຖໂຣ ອິສ຺ສຣວຕາຍ ສງ຺ຆສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ໂຈຣານໍ ອທາສີ’’ຕິ. ເຖໂຣ ສນ຺ນິປາຕໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ໂຈຣາ ສງ຺ຆສ຺ສ ປກຕິວຏ຺ຏຎ຺ຈ ເຈຕິຍສນ຺ຕກຎ຺ຈ ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຄມິໍສຸ. ອຖ ເນສໍ ມຍາ ເອວໍ ນ ຫຣິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຕໂກ ນາມ ປຏິສນ຺ຖາໂຣ ກໂຕ, ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ເອກໂຕ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕ຺ວາ ອຄ຺ຆາເປຖ. ເຕນ ກາຣເຓນ ອວິລຸຕ຺ຕໍ ຠຓ຺ຑໍ ເອກໂຕ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕ຺ວາ ອຄ຺ຆາເປຖາຕິ. ຕໂຕ ສພ຺ພມ຺ປິ ເຖເຣນ ທິນ຺ນກໍ ເຈຕິຍຆເຣ ເອກໍ ວຣໂປຕ຺ຖກຈິຕ຺ຕຕ຺ຖຣຓໍ ນ ອຄ຺ຆຕິ. ຕໂຕ ອາຫໍສຸ – ‘‘ເຖເຣນ ກຕປຏິສນ຺ຖາໂຣ ສຸກໂຕ ໂຈເທຕຸໍ ວາ ສາເຣຕຸໍ ວາ ນ ລພ຺ຠາ, ຄີວາ ວາ ອວຫາໂຣ ວາ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ເອວໍ ມຫານິສໍໂສ ປຏິສນ຺ຖາໂຣຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ກຕ຺ຕພ຺ໂພ ປຓ຺ຑິເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາຕິ.

໑໘໗. ອງ຺ຄຸລິປໂຕທກວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ – ອຸຕ຺ຕນ຺ໂຕຕິ ກິລມນ຺ໂຕ. ອນສ຺ສາສໂກຕິ ນິຣສ຺ສາໂສ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ຍາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ຠວິຕພ຺ພໍ ສາ ‘‘ຂຸທ຺ທເກສຸ ນິທິຏ຺ຐາ’’ຕິ ອິຘ ນ ວຸຕ຺ຕາ.

ຕທນນ຺ຕເຣ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ – ໂອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາຕິ ອກ຺ກມິຕ຺ວາ. ໂສ ກິຣ ເຕຫິ ອາກຑ຺ຒິຍມາໂນ ປຕິໂຕ. ເອໂກ ຕສ຺ສ ອຸທຣໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ເສສາປິ ປນ຺ນຣສ ຊນາ ປຖວິຍໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອທູຫລປາສາຓາ ວິຍ ມິຄໍ ມາເຣສຸໍ. ຍສ຺ມາ ປນ ເຕ ກມ຺ມາຘິປ຺ປາຍາ, ນ ມຣຓາຘິປ຺ປາຍາ; ຕສ຺ມາ ປາຣາຊິກໍ ນ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຠູຕເວຊ຺ຊກວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ – ຍກ຺ຂໍ ມາເຣສີຕິ ຠູຕວິຊ຺ຊາກປາຐກາ ຍກ຺ຂຄຫິຕໍ ໂມເຈຕຸກາມາ ຍກ຺ຂໍ ອາວາເຫຕ຺ວາ ມຸຎ຺ຈາຕິ ວທນ຺ຕິ. ໂນ ເຈ ມຸຎ຺ຈຕິ, ປິຏ຺ເຐນ ວາ ມຕ຺ຕິກາຍ ວາ ຣູປໍ ກຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖປາທາທີນິ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ, ຍໍ ຍໍ ຕສ຺ສ ຉິຊ຺ຊຕິ ຕໍ ຕໍ ຍກ຺ຂສ຺ສ ຉິນ຺ນເມວ ໂຫຕິ. ສີເສ ຉິນ຺ເນ ຍກ຺ໂຂປິ ມຣຕິ. ເອວໍ ໂສປິ ມາເຣສິ; ຕສ຺ມາ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ຍກ຺ຂເມວ, ໂຍປິ ຫິ ສກ຺ກໍ ເທວຣາຊໍ ມາເຣຍ຺ຍ, ໂສປິ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍເມວ ອາປຊ຺ຊຕິ.

ວາຬຍກ຺ຂວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ – ວາຬຍກ຺ຂວິຫາຣນ຺ຕິ ຍສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ວາໂຬ ຈຓ຺ໂຑ ຍກ຺ໂຂ ວສຕິ, ຕໍ ວິຫາຣໍ. ໂຍ ຫິ ເອວຣູປໍ ວິຫາຣໍ ອຊານນ຺ໂຕ ເກວລໍ ວສນຕ຺ຖາຍ ເປເສຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ໂຍ ມຣຓາຘິປ຺ປາໂຍ ເປເສຕິ, ໂສ ອິຕຣສ຺ສ ມຣເຓນ ປາຣາຊິກໍ, ອມຣເຓນ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ຍຖາ ຈ ວາຬຍກ຺ຂວິຫາຣໍ; ເອວໍ ຍຕ຺ຖ ວາຬສີຫພ຺ຍຄ຺ຆາທິມິຄາ ວາ ອຊຄຣກຓ຺ຫສປ຺ປາທໂຍ ທີຆຊາຕິກາ ວາ ວສນ຺ຕິ, ຕໍ ວາຬວິຫາຣໍ ເປເສນ຺ຕສ຺ສາປິ ອາປຕ຺ຕານາປຕ຺ຕິເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຍໍ ປາຬິມຸຕ຺ຕກນໂຍ. ຍຖາ ຈ ຠິກ຺ຂຸໍ ວາຬຍກ຺ຂວິຫາຣໍ ເປເສນ຺ຕສ຺ສ; ເອວໍ ວາຬຍກ຺ຂມ຺ປິ ຠິກ຺ຂຸສນ຺ຕິກໍ ເປເສນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕານາປຕ຺ຕິເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອເສວ ນໂຍ ວາຬກນ຺ຕາຣາທິວຕ຺ຖູສຸປິ. ເກວລຎ຺ເຫຕ຺ຖ ຍສ຺ມິໍ ກນ຺ຕາເຣ ວາຬມິຄາ ວາ ທີຆຊາຕິກາ ວາ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ວາຬກນ຺ຕາໂຣ. ຍສ຺ມິໍ ໂຈຣາ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ໂຈຣກນ຺ຕາໂຣຕິ ເອວໍ ປທຕ຺ຖມຕ຺ຕເມວ ນານໍ. ມນຸສ຺ສວິຄ຺ຄຫປາຣາຊິກຎ຺ຈ ນາເມຕໍ ສຓ຺ຫໍ, ປຣິຍາຍກຖາຍ ນ ມຸຈ຺ຈຕິ; ຕສ຺ມາ ໂຍ ວເທຍ຺ຍ ‘‘ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ໂອກາເສ ໂຈໂຣ ນິສິນ຺ໂນ, ໂຍ ຕສ຺ສ ສີສໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອາຫຣຕິ, ໂສ ຣາຊໂຕ ສກ຺ກາຣວິເສສໍ ລຠຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ສ ເຈຕໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ໂກຈິ ນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມາເຣຕິ, ອຍໍ ປາຣາຊິໂກ ໂຫຕີຕິ.

໑໘໘. ຕໍ ມຎ຺ຎມາໂນຕິ ອາທີສຸ ໂສ ກິຣ ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕໂນ ເວຣິຠິກ຺ຂຸໍ ມາເຣຕຸກາໂມ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິມໍ ເມ ທິວາ ມາເຣນ຺ຕສ຺ສ ນ ສຸກຣໍ ຠເວຍ຺ຍ ໂສຕ຺ຖິນາ ຄນ຺ຕຸໍ, ຣຕ຺ຕິໍ ນໍ ມາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິໍ ອາຄມ຺ມ ພຫູນໍ ສຍິຕຏ຺ຐາເນ ຕໍ ມຎ຺ຎມາໂນ ຕເມວ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປສິ. ອປໂຣ ຕໍ ມຎ຺ຎມາໂນ ອຎ຺ຎໍ, ອປໂຣ ອຎ຺ຎໍ ຕສ຺ເສວ ສຫາຍໍ ມຎ຺ຎມາໂນ ຕໍ, ອປໂຣ ອຎ຺ຎໍ ຕສ຺ເສວ ສຫາຍໍ ມຎ຺ຎມາໂນ ອຎ຺ຎໍ ຕສ຺ສ ສຫາຍເມວ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປສິ. ສພ຺ເພສມ຺ປິ ປາຣາຊິກເມວ.

ອມນຸສ຺ສຄຫິຕວຕ຺ຖູສຸ ປຐເມ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ‘‘ຍກ຺ຂໍ ປລາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຫາຣໍ ອທາສິ, ອິຕໂຣ ‘‘ນ ທານາຍໍ ວິຣຊ຺ຌິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ, ມາເຣສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ນມຣຓາຘິປ຺ປາຍສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາຕິ. ນ ເອຕ຺ຕເກເນວ ອມນຸສ຺ສຄຫິຕສ຺ສ ປຫາໂຣ ທາຕພ຺ໂພ, ຕາລປຓ຺ຓໍ ປນ ປຣິຕ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ ວາ ຫຕ຺ເຖ ວາ ປາເທ ວາ ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ, ຣຕນສຸຕ຺ຕາທີນິ ປຣິຕ຺ຕານິ ຠຓິຕພ຺ພານິ, ‘‘ມາ ສີລວນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ວິເຫເຐຫີ’’ຕິ ຘມ຺ມກຖາ ກາຕພ຺ພາຕິ. ສຄ຺ຄກຖາທີນິ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖານິ. ຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕເມວ.

໑໘໙. ຣຸກ຺ຂຈ຺ເຉທນວຕ຺ຖຸ ອຏ຺ຏພນ຺ຘນວຕ຺ຖຸສທິສໍ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ໂຍ ຣຸກ຺ເຂນ ໂອຕ຺ຖໂຕປິ ນ ມຣຕິ, ສກ຺ກາ ຈ ໂຫຕິ ເອເກນ ປສ຺ເສນ ຣຸກ຺ຂໍ ເຉຕ຺ວາ ປຖວິໍ ວາ ຂນິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕຸໍ, ຫຕ຺ເຖ ຈສ຺ສ ວາສິ ວາ ກຸຐາຣີ ວາ ອຕ຺ຖິ, ເຕນ ອປິ ຊີວິຕໍ ປຣິຈ຺ຈຊິຕພ຺ພໍ, ນ ຈ ຣຸກ຺ໂຂ ວາ ຉິນ຺ທິຕພ຺ໂພ, ນ ປຖວີ ວາ ຂຓິຕພ຺ພາ. ກສ຺ມາ? ເອວໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຫິ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອາຓໍ ຠຎ຺ຊຕິ, ນ ຊີວິຕປຣິຍນ຺ຕໍ ສີລໍ ກໂຣຕິ. ຕສ຺ມາ ອປິ ຊີວິຕໍ ປຣິຈ຺ຈຊິຕພ຺ພໍ, ນ ຈ ສີລນ຺ຕິ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ນ ເອວໍ ກາຕພ຺ພໍ. ອຎ຺ຎສ຺ສ ປນ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຣຸກ຺ຂໍ ວາ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຖວິໍ ວາ ຂນິຕ຺ວາ ຕໍ ນີຫຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ອຸທຸກ຺ຂລຍນ຺ຕເກນ ຣຸກ຺ຂໍ ປວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ນີຫຣິຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ, ຕໍເຍວ ຣຸກ຺ຂໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸທຸກ຺ຂລໍ ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ມຫາສຸມຕ຺ເຖໂຣ ອາຫ. ອຎ຺ຎມ຺ປິ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ມຫາປທຸມຕ຺ເຖໂຣ. ໂສພ຺ຠາທີສຸ ປຕິຕສ຺ສາປິ ນິສ຺ເສຓິໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕາຣເຓ ເອເສວ ນໂຍ. ອຕ຺ຕນາ ຠູຕຄາມໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສ຺ເສຓີ ນ ກາຕພ຺ພາ, ອຎ຺ເຎສໍ ກຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ.

໑໙໐. ທາຍາລິມ຺ປນວຕ຺ຖູສຸ – ທາຍໍ ອາລິມ຺ເປສຸນ຺ຕິ ວເນ ອຄ຺ຄິໍ ອທໍສຸ. ເອຕ຺ຖ ປນ ອຸທ຺ທິສ຺ສານຸທ຺ທິສ຺ສວເສນ ປາຣາຊິການນ຺ຕຣິຍຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍປາຈິຕ຺ຕິວຕ຺ຖູນໍ ອນຸຣູປໂຕ ປາຣາຊິກາທີນິ ອກຸສລຣາສິຠາໂວ ຈ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ‘‘ອລ຺ລຕິຓວນປ຺ປຄຸມ຺ພາທໂຍ ຑຍ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ ອາລິມ຺ເປນ຺ຕສ຺ສ ຈ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ‘‘ທພ຺ພູປກຣຓານິ ວິນສ຺ສນ຺ຕູ’’ຕິ ອາລິມ຺ເປນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ. ຂິຑ຺ຑາຘິປ຺ປາເຍນາປິ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ສງ຺ເຂປຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຍໍກິຎ຺ຈິ ອລ຺ລສຸກ຺ຂໍ ສອິນ຺ທ຺ຣິຍານິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຑຍ຺ຫຕູ’’ຕິ ອາລິມ຺ເປນ຺ຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸວເສນ ປາຣາຊິກຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍປາຈິຕ຺ຕິຍທຸກ຺ກຏານິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ປຏຄ຺ຄິທານໍ ປນ ປຣິຕ຺ຕກຣຓຎ຺ຈ ຠຄວຕາ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ, ຕສ຺ມາ ອຣຎ຺ເຎ ວນກມ຺ມິເກຫິ ວາ ທິນ຺ນໍ ສຍໍ ວາ ອຸຏ຺ຐິຕໍ ອຄ຺ຄິໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຕິຓກຸຏິໂຍ ມາ ວິນສ຺ສນ຺ຕູ’’ຕິ ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄິໂນ ປຏິອຄ຺ຄິໍ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ເຍນ ສທ຺ຘິໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຄ຺ຄິ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິຣຸປາທາໂນ ນິພ຺ພາຕິ. ປຣິຕ຺ຕມ຺ປິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ຕິຓກຸຏິການໍ ສມນ຺ຕາ ຠູມິຕຈ຺ຉນໍ ປຣິຂາຂຓນໍ ວາ, ຍຖາ ອາຄໂຕ ອຄ຺ຄິ ອຸປາທານໍ ອລຠິຕ຺ວາ ນິພ຺ພາຕິ. ເອຕຎ຺ຈ ສພ຺ພໍ ອຸຏ຺ຐິເຕເຍວ ອຄ຺ຄິສ຺ມິໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອນຸຏ຺ຐິເຕ ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນຫິ ກປ຺ປິຍໂວຫາເຣນ ກາເຣຕພ຺ພໍ. ອຸທເກນ ປນ ນິພ຺ພາເປນ຺ເຕຫິ ອປ຺ປາຓກເມວ ອຸທກໍ ອາສິຎ຺ຈິຕພ຺ພໍ.

໑໙໑. ອາຆາຕນວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ – ຍຖາ ເອກປ຺ປຫາຣວຈເນ; ເອວໍ ‘‘ທ຺ວີຫິ ປຫາເຣຫີ’’ຕິ ອາທິວຈເນສຸປິ ປາຣາຊິກໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ‘‘ທ຺ວີຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຈ ເອເກນ ປຫາເຣນ ມາຣິເຕປິ ເຂຕ຺ຕເມວ ໂອຕິຓ຺ຓຕ຺ຕາ ປາຣາຊິກໍ, ຕີຫິ ມາຣິເຕ ປນ ວິສງ຺ເກຕໍ. ອິຕິ ຍຖາປຣິຈ຺ເຉເທ ວາ ປຣິຈ຺ເຉທພ຺ຠນ຺ຕເຣ ວາ ອວິສງ຺ເກຕໍ, ປຣິຈ຺ເຉທາຕິກ຺ກເມ ປນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວິສງ຺ເກຕໍ ໂຫຕິ, ອາຓາປໂກ ມຸຈ຺ຈຕິ, ວຘກສ຺ເສວ ໂທໂສ. ຍຖາ ຈ ປຫາເຣສຸ; ເອວໍ ປຸຣິເສສຸປິ ‘‘ເອໂກ ມາເຣຕູ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເອເກເນວ ມາຣິເຕ ປາຣາຊິກໍ, ທ຺ວີຫິ ມາຣິເຕ ວິສງ຺ເກຕໍ. ‘‘ທ຺ເວ ມາເຣນ຺ຕູ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເອເກນ ວາ ທ຺ວີຫິ ວາ ມາຣິເຕ ປາຣາຊິກໍ, ຕີຫິ ມາຣິເຕ ວິສງ຺ເກຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອໂກ ສງ຺ຄາເມ ເວເຄນ ຘາວໂຕ ປຸຣິສສ຺ສ ສີສໍ ອສິນາ ຉິນ຺ທຕິ, ອສີສກໍ ກພນ຺ຘໍ ຘາວຕິ, ຕມຎ຺ໂຎ ປຫຣິຕ຺ວາ ປາເຕສິ, ກສ຺ສ ປາຣາຊິກນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຸປຑ຺ຒາ ເຖຣາ ‘‘ຄມນູປຈ຺ເຉທກສ຺ສາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ອາຠິຘມ຺ມິກໂຄທຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ‘‘ສີສຈ຺ເຉທກສ຺ສາ’’ຕິ. ເອວຣູປານິປິ ວຕ຺ຖູນິ ອິມສ຺ສ ວຕ຺ຖຸສ຺ສ ອຕ຺ຖທີປເນ ວຕ຺ຕພ຺ພານີຕິ.

໑໙໒. ຕກ຺ກວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ – ອນິຍເມຕ຺ວາ ‘‘ຕກ຺ກໍ ປາເຍຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ຕກ຺ກໍ ປາເຍຕ຺ວາ ມາຣິເຕ ປາຣາຊິກໍ. ນິຍເມຕ຺ວາ ປນ ‘‘ໂຄຕກ຺ກໍ ມຫິໍສຕກ຺ກໍ ອຊິກາຕກ຺ກ’’ນ຺ຕິ ວາ, ‘‘ສີຕໍ ອຸຓ຺ຫໍ ຘູປິຕໍ ອຘູປິຕ’’ນ຺ຕິ ວາ ວຸຕ຺ເຕ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໂຕ ອຎ຺ຎໍ ປາເຍຕ຺ວາ ມາຣິເຕ ວິສງ຺ເກຕໍ.

ໂລຓໂສວີຣກວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ – ໂລຓໂສວີຣກໍ ນາມ ສພ຺ພຣສາຠິສງ຺ຂຕໍ ເອກໍ ເຠສຊ຺ຊໍ. ຕໍ ກິຣ ກໂຣນ຺ຕາ ຫຣີຕກາມລກວິຠີຕກກສາເວ ສພ຺ພຘຎ຺ຎານິ ສພ຺ພອປຣຓ຺ຓານິ ສຕ຺ຕນ຺ນມ຺ປິ ຘຎ຺ຎານໍ ໂອທນໍ ກທລິຜລາທີນິ ສພ຺ພຜລານິ ເວຕ຺ຕເກຕກຂຊ຺ຊູຣິກຬີຣາທໂຍ ສພ຺ພກຬີເຣ ມຈ຺ຉມໍສຂຓ຺ຑານິ ອເນການິ ຈ ມຘຸຜາຓິຕສິນ຺ຘວໂລຓນິກຏຸກາທີນິ ເຠສຊ຺ຊານິ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກຸມ຺ຠິມຸຂໍ ລິມ຺ປິຕ຺ວາ ເອກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ຕີຓິ ວາ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ຐເປນ຺ຕິ, ຕໍ ປຣິປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ຊມ຺ພຸຣສວຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ. ວາຕກາສກຸຏ຺ຐປຓ຺ຑຸຠຄນ຺ທຣາທີນໍ ສິນິທ຺ຘໂຠຊນໍ ຠຸຕ຺ຕານຎ຺ຈ ອຸຕ຺ຕຣປານໍ ຠຕ຺ຕຊີຣຓກເຠສຊ຺ຊໍ ຕາທິສໍ ນຕ຺ຖິ. ຕໍ ປເນຕໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ຄິລານານໍ ປາກຕິກເມວ, ອຄິລານານໍ ປນ ອຸທກສມ຺ຠິນ຺ນໍ ປານປຣິໂຠເຄນາຕິ.

ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍ ວິນຍສໍວຓ຺ຓນາຍ

ຕຕິຍປາຣາຊິກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ຈຕຸຕ຺ຖປາຣາຊິກໍ

ຈຕຸສຈ຺ຈວິທູ ສຕ຺ຖາ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຍໍ ປກາສຍິ;

ປາຣາຊິກໍ ຕສ຺ສ ທານິ, ປຕ຺ໂຕ ສໍວຓ຺ຓນາກ຺ກໂມ.

ຍສ຺ມາ ຕສ຺ມາ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ, ຍໍ ປຸພ຺ເພ ຈ ປກາສິຕໍ;

ຕໍ ວຊ຺ຊຍິຕ຺ວາ ອສ຺ສາປິ, ໂຫຕິ ສໍວຓ຺ຓນາ ອຍໍ.

ວຄ຺ຄຸມຸທາຕີຣິຍຠິກ຺ຂຸວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

໑໙໓. ເຕນ ສມເຍນ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣຕິ…ເປ… ຄິຫີນໍ ກມ຺ມນ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ເຐມາຕິ ຄິຫີນໍ ເຂຕ຺ເຕສຸ ເຈວ ອາຣາມາທີສຸ ຈ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ອຘິຏ຺ຐາມ; ‘‘ເອວໍ ກາຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ນ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອາຈິກ຺ຂາມ ເຈວ ອນຸສາສາມ ຈາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ທູເຕຍ຺ຍນ຺ຕິ ທູຕກມ຺ມໍ. ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມສ຺ສາຕິ ມນຸສ຺ເສ ອຸຕ຺ຕິຓ຺ຓຘມ຺ມສ຺ສ; ມນຸສ຺ເສ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຕ຺ຕໍ ວາ ນິພ຺ພານໍ ວາ ປາປນກຘມ຺ມສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສານໍ ວາ ເສຏ຺ຐປຸຣິສານໍ ຌາຍີນຎ຺ຈ ອຣິຍານຎ຺ຈ ຘມ຺ມສ຺ສ. ອສຸໂກ ຠິກ຺ຂູຕິອາທີສຸ ອຕ຺ຕນາ ເອວໍ ມນ຺ຕຍິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ຄິຫີນໍ ຠາສນ຺ຕາ ‘‘ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິໂຕ ນາມ ຠິກ຺ຂຸ ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ລາຠີ, ຘມ຺ມຣກ຺ຂິໂຕ ທຸຕິຍສ຺ສາ’’ຕິ ເອວໍ ນາມວເສເນວ ວຓ຺ຓໍ ຠາສິໍສູຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ເອໂສເຍວ ໂຂ ອາວຸໂສ ເສຍ຺ໂຍຕິ ກມ຺ມນ຺ຕາຘິຏ຺ຐານໍ ທູເຕຍ຺ຍຫຣຓຎ຺ຈ ພຫຸສປຕ຺ຕໍ ມຫາສມາຣມ຺ຠໍ ນ ຈ ສມຓສາຣຸປ຺ປໍ. ຕໂຕ ປນ ອຸຠຍໂຕປິ ເອໂສ ເອວ ເສຍ຺ໂຍ ປາສໍສຕໂຣ ສຸນ຺ທຣຕໂຣ ໂຍ ອມ຺ຫາກໍ ຄິຫີນໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມສ຺ສ ວຓ຺ໂຓ ຠາສິໂຕ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ອິຣິຍາປຖໍ ສຓ຺ຐເປຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນໍ ວາ ຈງ຺ກມນ຺ຕໍ ວາ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ວາ ອປຸຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ວາ ຄິຫີນໍ ‘‘ອຍໍ ອສຸໂກ ນາມ ຠິກ຺ຂຸ ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ລາຠີ’’ຕິ ເອວມາທິນາ ນເຍນ ໂຍ ອມ຺ຫາກໍ ອຎ຺ເຎນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມສ຺ສ ວຓ຺ໂຓ ຠາສິໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ເອໂສ ເອວ ເສຍ຺ໂຍຕິ. ອນາຄຕສມ຺ພນ຺ເຘ ປນ ອສຕິ ນ ເອເຕຫິ ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຠາສິໂຕວ ຍສ຺ມາ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ອນາຄຕສມ຺ພນ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ໂຍ ເອວໍ ຠາສິໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ໂສ ເອວ ເສຍ຺ໂຍ’’ຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ລກ຺ຂຓໍ ປນ ສທ຺ທສຕ຺ຖໂຕ ປຣິເຍສິຕພ຺ພໍ.

໑໙໔. ວຓ຺ຓວາ ອເຫສຸນ຺ຕິ ອຎ຺ໂຎເຍວ ເນສໍ ອຠິນໂວ ສຣີຣວຓ຺ໂຓ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ເຕນ ວຓ຺ເຓນ ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ ອເຫສຸໍ. ປີຓິນ຺ທ຺ຣິຍາຕິ ປຎ຺ຈຫິ ປສາເທຫິ ອຠິນິວິຏ຺ໂຐກາສສ຺ສ ປຣິປຸຓ຺ຓຕ຺ຕາ ມນຈ຺ຉຏ຺ຐານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອມິລາຕຠາເວນ ປີຓິນ຺ທ຺ຣິຍາ. ປສນ຺ນມຸຂວຓ຺ຓາຕິ ກິຎ຺ຈາປິ ອວິເສເສນ ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ ສຣີຣວຓ຺ຓໂຕ ປນ ເນສໍ ມຸຂວຓ຺ໂຓ ອຘິກຕຣໍ ປສນ຺ໂນ; ອຈ຺ໂຉ ອນາວິໂລ ປຣິສຸທ຺ໂຘຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິປ຺ປສນ຺ນຉວິວຓ຺ຓາຕິ ເຍນ ຈ ເຕ ມຫາກຓິກາຣປຸປ຺ຜາທິສທິເສນ ວຓ຺ເຓນ ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ, ຕາທິໂສ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ມນຸສ຺ສານໍ ວຓ຺ໂຓ ອຕ຺ຖິ. ຍຖາ ປນ ອິເມສໍ; ເອວໍ ນ ເຕສໍ ຉວິວຓ຺ໂຓ ວິປ຺ປສນ຺ໂນ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ວິປ຺ປສນ຺ນຉວິວຓ຺ຓາ’’ຕິ. ອິຕິຫ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເນວ ອຸທ຺ເທສໍ ນ ປຣິປຸຈ຺ຉໍ ນ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ຕາ. ອຖ ໂຂ ກຸຫກຕາຍ ອຠູຕຄຸຓສໍວຓ຺ຓນາຍ ລທ຺ຘານິ ປຓີຕໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຍຖາສຸຂໍ ນິທ຺ທາຣາມຕໍ ສງ຺ຄຓິກາຣາມຕຎ຺ຈ ອນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ຕາ ອິມໍ ສຣີຣໂສຠໍ ປາປຸຓິໍສຸ, ຍຖາ ຕໍ ພາລາ ຠນ຺ຕມິຄປ຺ປຏິຠາຄາຕິ.

ວຄ຺ຄຸມຸທາຕີຣິຍາຕິ ວຄ຺ຄຸມຸທາຕີຣວາສິໂນ. ກຈ຺ຈິ ຠິກ຺ຂເວ ຂມນີຍນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂເວ ກຈ຺ຈິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອິທໍ ຈຕຸຈກ຺ກໍ ນວທ຺ວາຣໍ ສຣີຣຍນ຺ຕໍ ຂມນີຍໍ ສກ຺ກາ ຂມິຕຸໍ ສຫິຕຸໍ ປຣິຫຣິຕຸໍ ນ ກິຎ຺ຈິ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາເທຕີຕິ. ກຈ຺ຈິ ຍາປນີຍນ຺ຕິ ກຈ຺ຈິ ສພ຺ພກິຈ຺ເຈສຸ ຍາເປຕຸໍ ຄເມຕຸໍ ສກ຺ກາ, ນ ກິຎ຺ຈິ ອນ຺ຕຣາຍໍ ທສ຺ເສຕີຕິ. ກຸຈ຺ຉິ ປຣິກນ຺ໂຕຕິ ກຸຈ຺ຉິ ປຣິກນ຺ຕິໂຕ ວຣໍ ຠເວຍ຺ຍ; ‘‘ປຣິກຕ຺ໂຕ’’ຕິປິ ປາໂຐ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ວຄ຺ຄຸມຸທາຕີຣິເຍ ອເນກປຣິຍາເຍນ ວິຄຣຫິຕ຺ວາ ອິທານິ ຍສ຺ມາ ເຕຫິ ກຕກມ຺ມໍ ໂຈຣກມ຺ມໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອາຍຕິໍ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ເອວຣູປສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ອກຣຓຕ຺ຖໍ ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ.

໑໙໕. ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຈ ປນ ‘‘ປຎ຺ຈິເມ ຠິກ຺ຂເວ ມຫາໂຈຣາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາຕິ ອຕ຺ຖິ ເຈວ ອຸປລພ຺ຠນ຺ຕິ ຈາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຕ຺ຕໂລເກ. ເອວໍ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ປຸພ຺ພຠາເຄ ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ກຸທາສ຺ສຸ ນາມາຫນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສຸອິຕິ ນິປາໂຕ; ກຸທາ ນາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນາຕິ ໂສ ປຸພ຺ພຠາເຄ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ປຣິສໍ ວຑ຺ເຒນ຺ໂຕ ປນ຺ຖທູຫນກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕິມຄາມວິໂລປນ຺ຕິ ເອວມາທີນິ ກຕ຺ວາ ເວປຸລ຺ລປ຺ປຕ຺ຕປຣິໂສ ຫຸຕ຺ວາ ຄາເມປິ ອຄາເມ, ຊນປເທປິ ອຊນປເທ ກໂຣນ຺ໂຕ ຫນນ຺ໂຕ ຆາເຕນ຺ໂຕ ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ເຉທາເປນ຺ໂຕ ປຈນ຺ໂຕ ປາເຈນ຺ໂຕ.

ອິຕິ ພາຫິຣກມຫາໂຈຣໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ເຕນ ສທິເສ ສາສເນ ປຎ຺ຈ ມຫາໂຈເຣ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເອວເມວ ໂຂ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປາປຠິກ຺ຂຸໂນຕິ ອຎ຺ເຎສຸ ຐາເນສຸ ມູລຈ຺ຉິນ຺ໂນ ປາຣາຊິກປ຺ປຕ຺ໂຕ ‘‘ປາປຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິຘ ປນ ປາຣາຊິກໍ ອນາປນ຺ໂນ ອິຈ຺ຉາຈາເຣ ຐິໂຕ ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທການິ ສິກ຺ຂາປທານິ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ໂຕ ‘‘ປາປຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຕສ຺ສາປິ ພາຫິຣກໂຈຣສ຺ສ ວິຍ ປຸພ຺ພຠາເຄ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘‘ກຸທາສ຺ສຸ ນາມາຫໍ…ເປ… ປຣິກ຺ຂາຣານ’’ນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ສກ຺ກໂຕຕິ ສກ຺ກາຣປ຺ປຕ຺ໂຕ. ຄຣຸກໂຕຕິ ຄຣຸກາຣປ຺ປຕ຺ໂຕ. ມານິໂຕຕິ ມນສາ ປິຍາຍິໂຕ. ປູຊິໂຕຕິ ຈຕຸປຈ຺ຈຍາຠິຫາຣປູຊາຍ ປູຊິໂຕ. ອປຈິໂຕຕິ ອປຈິຕິປ຺ປຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ສກ຺ກຣິຕ຺ວາ ສຸຏ຺ຐຸ ອຠິສງ຺ຂເຕ ປຓີຕປຓີເຕ ກຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ, ໂສ ສກ຺ກໂຕ. ຍສ຺ມິໍ ຄຣຸຠາວໍ ປຈ຺ຈຸເປຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ, ໂສ ຄຣຸກໂຕ. ຍໍ ມນສາ ປິຍາຍນ຺ຕິ, ໂສ ມານິໂຕ. ຍສ຺ສ ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ໂສ ປູຊິໂຕ. ຍສ຺ສ ອຠິວາທນປຈ຺ຈຸຏ຺ຐານອຎ຺ຊລິກມ຺ມາທິວເສນ ປຣມນິປຈ຺ຈກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ໂສ ອປຈິໂຕ. ອິມສ຺ສ ຈ ປນ ສພ຺ພມ຺ປິ ອິມໍ ໂລກາມິສໍ ປຕ຺ຖຍມານສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ.

ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນາຕິ ໂສ ປຸພ຺ພຠາເຄ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ສິກ຺ຂາຍ ອຕິພ຺ພຄາຣເວ ອຸທ຺ຘເຕ ອຸນ຺ນເຬ ຈປເລ ມຸຂເຣ ວິກິຓ຺ຓວາເຈ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕີ ອສມ຺ປຊາເນ ປາກຕິນ຺ທ຺ຣິເຍ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາເຍຫິ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕເກ ລາຠຄຣຸເກ ປາປຠິກ຺ຂູ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອິຣິຍາປຖສຓ຺ຐປນາທີນິ ກຸຫກວຕ຺ຕານິ ສິກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ເຖໂຣ ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ເສນາສເນ ວສ຺ສໍ ອຸປຄມ຺ມ ວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິໍ ປູຣຍມາໂນ ວສ຺ສໍ ວສິຕ຺ວາ ນິຄ຺ຄໂຕ’’ຕິ ໂລກສມ຺ມຕເສນາສນສໍວຓ຺ຓນາທີຫິ ອຸປາເຍຫິ ໂລກໍ ປຣິປາເຈຕຸໍ ປຏິພເລຫິ ຊາຕກາທີສຸ ກຕປຣິຈເຍຫິ ສຣສມ຺ປນ຺ເນຫິ ປາປຠິກ຺ຂູຫິ ສໍວຓ຺ຓິຍມານຄຸໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ສເຕນ ວາ ສຫສ຺ເສນ ວາ ປຣິວຸໂຕ…ເປ… ເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານໍ. ອຍໍ ຠິກ຺ຂເວ ປຐໂມ ມຫາໂຈໂຣຕິ ອຍໍ ສນ຺ຘິຈ຺ເຉທາທິໂຈຣໂກ ວິຍ ນ ເອກໍ ກຸລໍ ນ ທ຺ເວ, ອຖ ໂຂ ມຫາຊນໍ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ຈຕຸປຈ຺ຈຍຄຫຓໂຕ ‘‘ປຐໂມ ມຫາໂຈໂຣ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເຍ ປນ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກາ ວາ ອາຠິຘມ຺ມິກາ ວາ ວິນຍຘຣາ ວາ ຠິກ຺ຂູ ຠິກ຺ຂາຈາເຣ ອສມ຺ປຊ຺ຊມາເນ ປາຬິໍ ວາເຈນ຺ຕາ ອຏ຺ຐກຖໍ ກເຖນ຺ຕາ ອນຸໂມທນາຍ ຘມ຺ມກຖາຍ ອິຣິຍາປຖສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ໂລກໍ ປສາເທນ຺ຕາ ຊນປທຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ຕິ ສກ຺ກຕາ ຄຣຸກຕາ ມານິຕາ ປູຊິຕາ ອປຈິຕາ, ເຕ ‘‘ຕນ຺ຕິປເວຓິຆຏນກາ ສາສນໂຊຕກາ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິຕນ຺ຕິ ຕຖາຄເຕນ ປຏິວິທ຺ຘໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂກຕໍ ຊານາປິຕໍ ວາ. ອຕ຺ຕໂນ ທຫຕີຕິ ປຣິສມຊ຺ເຌ ປາຬິຎ຺ຈ ອຏ຺ຐກຖຎ຺ຈ ສໍສນ຺ທິຕ຺ວາ ມຘຸເຣນ ສເຣນ ປສາທນີຍໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ກເຖຕ຺ວາ ຘມ຺ມກຖາວເສນ ອຈ຺ຉຣິຍພ຺ຠຸຕຊາເຕນ ວິຎ຺ຎູຊເນນ ‘‘ອໂຫ, ຠນ຺ເຕ, ປາຬິ ຈ ອຏ຺ຐກຖາ ຈ ສຸປຣິສຸທ຺ຘາ, ກສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ‘‘ໂກ ອມ຺ຫາທິເສ ອຸຄ຺ຄຫາເປຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ’’ຕິ ອາຈຣິຍໍ ອນຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ປຏິວິທ຺ຘໍ ສຍມ຺ຠຸຎາຓາຘິຄຕໍ ຘມ຺ມວິນຍໍ ປເວເທຕິ. ອຍໍ ຕຖາຄເຕນ ສຕສຫສ຺ສກປ຺ປາຘິການິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ເຂຍ຺ຍານິ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ກິຈ຺ເຉນ ກສິເຣນ ປຏິວິທ຺ຘຘມ຺ມຕ຺ເຖນໂກ ທຸຕິໂຍ ມຫາໂຈໂຣ.

ສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິນ຺ຕິ ຂີຓາສວຠິກ຺ຂຸໍ. ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕນ຺ຕິ ນິຣຸປກ຺ກິເລສໍ ເສຏ຺ຐຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕໍ; ອຎ຺ຎມ຺ປິ ວາ ອນາຄາມິໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຍາວ ສີລວນ຺ຕໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນໍ ອວິປ຺ປຏິສາຣາທິວຕ຺ຖຸກໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕໍ. ອມູລເກນ ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ ອນຸທ຺ຘໍເສຕີຕິ ຕສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ອວິຊ຺ຊມາເນນ ອນ຺ຕິມວຕ຺ຖຸນາ ອນຸວທຕິ ໂຈເທຕິ; ອຍໍ ວິຊ຺ຊມານຄຸຓມກ຺ຂີ ອຣິຍຄຸຓຕ຺ເຖນໂກ ຕຕິໂຍ ມຫາໂຈໂຣ.

ຄຣຸຠຓ຺ຑານິ ຄຣຸປຣິກ຺ຂາຣານີຕິ ຍຖາ ອທິນ຺ນາທາເນ ‘‘ຈຕຸໂຣ ຊນາ ສໍວິຘາຍ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ອວາຫຣຸ’’ນ຺ຕິ (ປຣິ. ໔໗໙) ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ຈມາສກຄ຺ຆນກໍ ‘‘ຄຣຸຠຓ຺ຑ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອິຘ ປນ ນ ເອວໍ. ອຖ ໂຂ ‘‘ປຎ຺ຈິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອວິສ຺ສຊ຺ຊິຍານິ ນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ພານິ ສງ຺ເຆນ ວາ ຄເຓນ ວາ ປຸຄ຺ຄເລນ ວາ. ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕານິປິ ອວິສ຺ສຊ຺ຊິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ໂຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍສ຺ສ. ກຕມານິ ປຎ຺ຈ? ອາຣາໂມ, ອາຣາມວຕ຺ຖຸ…ເປ… ທາຣຸຠຓ຺ຑໍ, ມຕ຺ຕິກາຠຓ຺ຑ’’ນ຺ຕິ ວຈນໂຕ ອວິສ຺ສຊ຺ຊິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ຄຣຸຠຓ຺ຑານິ. ‘‘ປຎ຺ຈິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອເວຠງ຺ຄິຍານິ ນ ວິຠຊິຕພ຺ພານິ ສງ຺ເຆນ ວາ ຄເຓນ ວາ ປຸຄ຺ຄເລນ ວາ. ວິຠຕ຺ຕານິປິ ອວິຠຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ໂຍ ວິຠເຊຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍສ຺ສ. ກຕມານິ ປຎ຺ຈ? ອາຣາໂມ, ອາຣາມວຕ຺ຖຸ…ເປ… ທາຣຸຠຓ຺ຑໍ, ມຕ຺ຕິກາຠຓ຺ຑ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໓໒໒) ວຈນໂຕ ອເວຠງ຺ຄິຍຕ຺ຕາ ສາຘາຣຓປຣິກ຺ຂາຣຠາເວນ ຄຣຸປຣິກ຺ຂາຣານິ. ອາຣາໂມ ອາຣາມວຕ຺ຖູຕິອາທີສຸ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ຕໍ ສພ຺ພໍ ‘‘ປຎ຺ຈິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອວິສ຺ສຊ຺ຊິຍານີ’’ຕິ ຂນ຺ຘເກ ອາຄຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາຍເມວ ຠຓິສ຺ສາມ. ເຕຫິ ຄິຫີ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ຕານິ ທຕ຺ວາ ທຕ຺ວາ ຄິຫີໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ອຸປລາເປຕີຕິ ‘‘ອໂຫ ອມ຺ຫາກໍ ອຍ຺ໂຍ’’ຕິ ເອວໍ ລປນເກ ອນຸພນ຺ຘນເກ ສສ຺ເນເຫ ກໂຣຕິ. ອຍໍ ອວິສ຺ສຊ຺ຊິຍໍ ອເວຠງ຺ຄິຍຎ຺ຈ ຄຣຸປຣິກ຺ຂາຣໍ ຕຖາຠາວໂຕ ເຖເນຕ຺ວາ ຄິຫິ ສງ຺ຄຓ຺ຫນໂກ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ມຫາໂຈໂຣ. ໂສ ຈ ປນາຍໍ ອິມໍ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ກຸລສງ຺ຄຓ຺ຫນຕ຺ຖໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ກຸລທູສກທຸກ຺ກຏໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ປພ຺ພາຊນີຍກມ຺ມາຣໂຫ ຈ ໂຫຕິ. ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ອິສ຺ສຣວຕາຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ເຖຍ຺ຍຈິຕ຺ເຕນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ຠຓ຺ຑໍ ອຄ຺ຆາເປຕ຺ວາ ກາເຣຕພ຺ໂພຕິ.

ອຍໍ ອຄ຺ໂຄ ມຫາໂຈໂຣຕິ ອຍໍ ອິເມສໍ ໂຈຣານໍ ເຊຏ຺ຐໂຈໂຣ; ອິມິນາ ສທິໂສ ໂຈໂຣ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ໂຍ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍຄ຺ຄຫຓາຕີຕໍ ອຕິສຓ຺ຫສຸຂຸມໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ເຖເນຕິ. ກິໍ ປນ ສກ຺ກາ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ໂມ ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓາທີນິ ວິຍ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ເຖເນຕ຺ວາ ຄເຫຕຸນ຺ຕິ? ນ ສກ຺ກາ, ເຕເນວາຫ – ‘‘ໂຍ ອສນ຺ຕໍ ອຠູຕໍ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມໍ ອຸລ຺ລປຕີ’’ຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕນິ ອສນ຺ຕໍ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ເກວລໍ ‘‘ອຕ຺ຖິ ມຍ຺ຫໍ ເອໂສ’’ຕິ ອຸລ຺ລປຕິ, ນ ປນ ສກ຺ໂກຕິ ຐານາ ຈາເວຕຸໍ, ອຕ຺ຕນິ ວາ ສໍວິຊ຺ຊມານໍ ກາຕຸໍ. ອຖ ກສ຺ມາ ໂຈໂຣຕິ ວຸຕ຺ໂຕຕິ? ຍສ຺ມາ ຕໍ ອຸລ຺ລປິຕ຺ວາ ອສນ຺ຕສມ຺ຠາວນາຍ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ປຈ຺ຈເຍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ຄຓ຺ຫຕາ ເຕ ປຈ຺ຈຍາ ສຸຂຸເມນ ອຸປາເຍນ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ເຖເນຕ຺ວາ ຄຫິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ເຖຍ຺ຍາຍ ໂວ ຠິກ຺ຂເວ ຣຏ຺ຐປິຓ຺ໂຑ ຠຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ຍໍ ອໂວຈຸມ຺ຫ – ‘‘ອຍໍ ອຄ຺ໂຄ ມຫາໂຈໂຣ, ໂຍ ອສນ຺ຕໍ ອຠູຕໍ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມໍ ອຸລ຺ລປຕີ’’ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕູຕິ ເກນ ກາຣເຓນ ເອຕໍ ອໂວຈຸມ຺ຫາຕິ ເຈ. ‘‘ເຖຍ຺ຍາຍ ໂວ ຠິກ຺ຂເວ ຣຏ຺ຐປິຓ຺ໂຑ ຠຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ຠິກ຺ຂເວ ຍສ຺ມາ ໂສ ເຕນ ຣຏ຺ຐປິຓ຺ໂຑ ເຖຍ຺ຍາຍ ເຖຍ຺ຍຈິຕ຺ເຕນ ຠຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ໂວກາໂຣ ‘‘ເຍ ຫິ ໂວ ອຣິຍາ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໓໕-໓໖) ວິຍ ປທປູຣຓມຕ຺ເຕ ນິປາໂຕ. ຕສ຺ມາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ຠຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ເອວມສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ນ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ອິທານິ ຕເມວຕ຺ຖໍ ຄາຖາຫິ ວິຠູຕຕຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ອຎ຺ຎຖາ ສນ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎຖາ ສນ຺ຕນ຺ຕິ ອປຣິສຸທ຺ຘກາຍສມາຈາຣາທິເກນ ອຎ຺ເຎນາກາເຣນ ສນ຺ຕໍ. ອຎ຺ຎຖາ ໂຍ ປເວທເຍຕິ ປຣິສຸທ຺ຘກາຍສມາຈາຣາທິເກນ ອຎ຺ເຎນ ອາກາເຣນ ໂຍ ປເວເທຍ຺ຍ. ‘‘ປຣມປຣິສຸທ຺ໂຘ ອຫໍ, ອຕ຺ຖິ ເມ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ໂມ’’ຕິ ເອວໍ ຊານາເປຍ຺ຍ. ປເວເທຕ຺ວາ ຈ ປນ ຕາຍ ປເວທນາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຠຊນໍ ອຣຫາ ວິຍ ຠຸຎ຺ຊຕິ. ນິກຈ຺ຈ ກິຕວສ຺ເສວ ຠຸຕ຺ຕໍ ເຖຍ຺ເຍນ ຕສ຺ສ ຕນ຺ຕິ ນິກຈ຺ຈາຕິ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຖາ ສນ຺ຕໍ ອຎ຺ຎຖາ ທສ຺ເສຕ຺ວາ. ອຄຸມ຺ພອຄຈ຺ຉຠູຕເມວ ສາຂາປລາສປລ຺ລວາທິຈ຺ຉາທເນນ ຄຸມ຺ພມິວ ຄຈ຺ຉມິວ ຈ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ. ກິຕວສ຺ເສວາຕິ ວຎ຺ຈກສ຺ສ ເກຣາຏິກສ຺ສ ຄຸມ຺ພຄຈ຺ຉສຎ຺ຎາຍ ອຣຎ຺ເຎ ອາຄຕາຄເຕ ສກຸເຓ ຄເຫຕ຺ວາ ຊີວິຕກປ຺ປກສ຺ສ ສາກຸຓິກສ຺ເສວ. ຠຸຕ຺ຕໍ ເຖຍ຺ເຍນ ຕສ຺ສ ຕນ຺ຕິ ຕສ຺ສາປິ ອນຣຫນ຺ຕສ຺ເສວ ສໂຕ ອຣຫນ຺ຕຠາວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ລທ຺ຘໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊໂຕ; ຍໍ ຕໍ ຠຸຕ຺ຕໍ ຕໍ ຍຖາ ສາກຸຓິກກິຕວສ຺ສ ນິກຈ຺ຈ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ສກຸຓຄ຺ຄຫຓໍ, ເອວໍ ມນຸສ຺ເສ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ລທ຺ຘສ຺ສ ໂຠຊນສ຺ສ ຠຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເຖຍ຺ເຍນ ຠຸຕ຺ຕໍ ນາມ ໂຫຕິ.

ອິມໍ ປນ ອຕ຺ຖວສໍ ອຊານນ຺ຕາ ເຍ ເອວໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ກາສາວກຓ຺ຐາ…ເປ… ນິຣຍໍ ເຕ ອຸປປຊ຺ຊເຣ ກາສາວກຓ຺ຐາຕິ ກາສາເວນ ເວຐິຕກຓ຺ຐາ. ເອຕ຺ຕກເມວ ອຣິຍທ຺ຘຊຘາຣຓມຕ຺ຕໍ, ເສສໍ ສາມຎ຺ຎໍ ນຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ໂຂ ປນານນ຺ທ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸໂນ ກາສາວກຓ຺ຐາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໓໘໐) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕທຸສ຺ສີລານໍ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ປາປຘມ຺ມາຕິ ລາມກຘມ຺ມາ. ອສຎ຺ຎຕາຕິ ກາຍາທີຫິ ອສຎ຺ຎຕາ. ປາປາຕິ ລາມກປຸຄ຺ຄລາ. ປາເປຫິ ກມ຺ເມຫີຕິ ເຕຫິ ກຣຓກາເລ ອາທີນວໍ ອທິສ຺ວາ ກເຕຫິ ປຣວຎ຺ຈນາທີຫິ ປາປກມ຺ເມຫິ. ນິຣຍໍ ເຕ ອຸປປຊ຺ຊເຣຕິ ນິຣສ຺ສາທໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ເຕ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ; ຕສ຺ມາ ເສຍ຺ໂຍ ອໂຍຄຸໂຬຕິ ຄາຖາ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ສຈາຍໍ ທຸສ຺ສີໂລ ອສຎ຺ຎໂຕ ອິຈ຺ຉາຈາເຣ ຐິໂຕ ກຸຫນາຍ ໂລກໍ ວຎ຺ຈໂກ ປຸຄ຺ຄໂລ ຕຕ຺ຕໍ ອຄ຺ຄິສິຂູປມໍ ອໂຍຄຸຬໍ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ ອຊ຺ໂຌຫເຣຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ຍຎ຺ເຈຕໍ ຣຏ຺ຐປິຓ຺ຑໍ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ຍຎ຺ເຈຕໍ ອໂຍຄຸຬໍ, ເຕສຸ ທ຺ວີສຸ ອໂຍຄຸໂຬວ ຠຸຕ຺ໂຕ ເສຍ຺ໂຍ ສຸນ຺ທຣຕໂຣ ປຓີຕຕໂຣ ຈ ຠເວຍ຺ຍ, ນ ຫິ ອໂຍຄຸຬສ຺ສ ຠຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສມ຺ປຣາເຍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາເຓນາປິ ທຸຊ຺ຊານປຣິຈ຺ເຉທໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວຕິ. ເອວໍ ປຏິລທ຺ຘສ຺ສ ປນ ຕສ຺ສ ຣຏ຺ຐປິຓ຺ຑສ຺ສ ຠຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສມ຺ປຣາເຍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸໂຠຕິ, ອຍຎ຺ຫິ ໂກຏິປ຺ປຕ຺ໂຕ ມິຈ຺ຉາຊີໂວຕິ.

ເອວໍ ປາປກິຣິຍາຍ ອນາທີນວທສ຺ສາວີນໍ ອາທີນວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ວຄ຺ຄຸມຸທາຕີຣິເຍ ຠິກ຺ຂູ ອເນກປຣິຍາເຍນ ວິຄຣຫິຕ຺ວາ ທຸພ຺ຠຣຕາຍ ທຸປ຺ໂປສຕາຍ…ເປ… ອິມໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ອຸທ຺ທິເສຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ຈ ວຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖປາຣາຊິກໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕ ‘‘ໂຍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ອນຠິຊານ’’ນ຺ຕິ ອາທິມາຫ.

ເອວໍ ມູລຈ຺ເຉຊ຺ຊວເສນ ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖປາຣາຊິເກ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອປຣມ຺ປິ ອນຸປ຺ປຎ຺ຎຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ ອຘິມານວຕ຺ຖຸ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສຸປ຺ປຕ຺ຕິທີປນຕ຺ຖໍ ເອຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເອວຎ຺ຈິທໍ ຠຄວຕາ ຠິກ຺ຂູນໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ອຘິມານວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

໑໙໖. ຕຕ຺ຖ ອທິຏ຺ເຐ ທິຏ຺ຐສຎ຺ຎິໂນຕິ ອຣຫຕ຺ເຕ ຎາຓຈກ຺ຂຸນາ ອທິຏ຺ເຐເຍວ ‘‘ທິຏ຺ຐໍ ອມ຺ເຫຫິ ອຣຫຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐສຎ຺ຎິໂນ ຫຸຕ຺ວາ. ເອສ ນໂຍ ອປ຺ປຕ຺ຕາທີສຸ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ອປ຺ປຕ຺ເຕຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິວເສນ ອປ຺ປຕ຺ເຕ. ອນຘິຄເຕຕິ ມຄ຺ຄຠາວນາຍ ອນຘິຄເຕ; ອປ຺ປຏິລທ຺ເຘຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ອສຈ຺ຉິກເຕຕິ ອປ຺ປຏິວິທ຺ເຘ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວເສນ ວາ ອປ຺ປຈ຺ຈກ຺ຂກເຕ. ອຘິມາເນນາຕິ ອຘິຄຕມາເນນ; ‘‘ອຘິຄຕາ ມຍ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນມາເນນາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອຘິກມາເນນ ວາ ຖທ຺ຘມາເນນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກຣິໍສູຕິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ພ຺ຍາກຣິໍສຸ; ‘‘ປຕ຺ຕໍ ອາວຸໂສ ອມ຺ເຫຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍ’’ນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ເຕສໍ ມຄ຺ເຄນ ອປ຺ປຫີນກິເລສຕ຺ຕາ ເກວລໍ ສມຖວິປສ຺ສນາພເລນ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕກິເລສານໍ ອປເຣນ ສມເຍນ ຕຖາຣູປປຈ຺ຈຍສມາໂຍເຄ ຣາຄາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມຕິ; ຣາຄຕ຺ຖາຍ ນມຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອສ ນໂຍ ອິຕເຣສຸ.

ຕຎ຺ຈ ໂຂ ເອຕໍ ອພ຺ໂພຫາຣິກນ຺ຕິ ຕຎ຺ຈ ໂຂ ເອຕໍ ເຕສໍ ອຎ຺ຎພ຺ຍາກຣຓໍ ອພ຺ໂພຫາຣິກໍ ອາປຕ຺ຕິປຎ຺ຎາປເນ ໂວຫາຣໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ; ອາປຕ຺ຕິຍາ ອງ຺ຄໍ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ກສ຺ສ ປນາຍໍ ອຘິມາໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ກສ຺ສ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ? ອຣິຍສາວກສ຺ສ ຕາວ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ໂສ ຫິ ມຄ຺ຄຜລນິພ຺ພານປຫີນກິເລສອວສິຏ຺ຐກິເລສປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓນ ສຎ຺ຊາຕໂສມນສ຺ໂສ ອຣິຍຄຸຓປຏິເວເຘ ນິກ຺ກງ຺ໂຂ. ຕສ຺ມາ ໂສຕາປນ຺ນາທີນໍ ‘‘ອຫໍ ສກທາຄາມີ’’ຕິອາທິວເສນ ອຘິມາໂນ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ທຸສ຺ສີລສ຺ສ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ໂສ ຫິ ອຣິຍຄຸຓາຘິຄເມ ນິຣາໂສວ. ສີລວໂຕປິ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕກມ຺ມຏ຺ຐານສ຺ສ ນິທ຺ທາຣາມຕາທິມນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ສຸປຣິສຸທ຺ຘສີລສ຺ສ ປນ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ນາມຣູປໍ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄເຫນ ວິຕິຓ຺ຓກງ຺ຂສ຺ສ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສນ຺ຕສ຺ສ ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສກສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ຈ ສຸທ຺ຘສມຖລາຠິໍ ວາ ສຸທ຺ຘວິປສ຺ສນາລາຠິໍ ວາ ອນ຺ຕຣາ ຐເປຕິ, ໂສ ຫິ ທສປິ ວີສຕິປິ ຕິໍສມ຺ປິ ວສ຺ສານິ ກິເລສສມຸທາຈາຣໍ ອປສ຺ສິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ໂສຕາປນ຺ໂນ’’ຕິ ວາ ‘‘ສກທາຄາມີ’’ຕິ ວາ ‘‘ອນາຄາມີ’’ຕິ ວາ ມຎ຺ຎຕິ. ສມຖວິປສ຺ສນາລາຠິໍ ປນ ອຣຫຕ຺ເຕເຍວ ຐເປຕິ. ຕສ຺ສ ຫິ ສມາຘິພເລນ ກິເລສາ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕາ, ວິປສ຺ສນາພເລນ ສງ຺ຂາຣາ ສຸປຣິຄ຺ຄຫິຕາ, ຕສ຺ມາ ສຏ຺ຐິມ຺ປິ ວສ຺ສານິ ອສີຕິມ຺ປິ ວສ຺ສານິ ວສ຺ສສຕມ຺ປິ ກິເລສາ ນ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ, ຂີຓາສວສ຺ເສວ ຈິຕ຺ຕຈາໂຣ ໂຫຕິ. ໂສ ເອວໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ກິເລສສມຸທາຈາຣໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາ ອຐຕ຺ວາວ ‘‘ອຣຫາ ອຫ’’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎຕີຕິ.

ສວິຠງ຺ຄສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໙໗. ອນຠິຊານນ຺ຕິ ນ ອຠິຊານໍ. ຍສ຺ມາ ປນາຍໍ ອນຠິຊານໍ ສມຸທາຈຣຕິ, ສ຺ວສ຺ສ ສນ຺ຕາເນ ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ຎາເຓນ ຈ ອສຈ຺ຉິກໂຕຕິ ອຠູໂຕ ໂຫຕິ. ເຕນສ຺ສ ປທຠາຊເນ ‘‘ອສນ຺ຕໍ ອຠູຕໍ ອສໍວິຊ຺ຊມານ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອຊານນ຺ໂຕ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສານໍ ຌາຍີນຎ຺ເຈວ ອຣິຍານຎ຺ຈ ຘມ຺ມໍ. ອຕ຺ຕຸປນາຍິກນ຺ຕິ ອຕ຺ຕນິ ຕໍ ອຸປເນຕິ, ອຕ຺ຕານໍ ວາ ຕຕ຺ຖ ອຸປເນຕີຕິ ອຕ຺ຕຸປນາຍິໂກ, ຕໍ ອຕ຺ຕຸປນາຍິກໍ; ເອວໍ ກຕ຺ວາ ສມຸທາຈເຣຍ຺ຍາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປທຠາຊເນ ປນ ຍສ຺ມາ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ໂມ ນາມ ຌານໍ ວິໂມກ຺ຂໍ ສມາຘິ ສມາປຕ຺ຕິ ຎາຓທສ຺ສນໍ…ເປ… ສຸຎ຺ຎາຄາເຣ ອຠິຣຕີຕິ ເອວໍ ຌານາທໂຍ ອເນກຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ສພ຺ເພສໍ ວເສນ ອຕ຺ຕຸປນາຍິກຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ເຕ ວາ ກຸສເລ ຘມ຺ເມ ອຕ຺ຕນິ ອຸປເນຕີ’’ຕິ ພຫຸວຈນນິທ຺ເທສໍ ອກາສິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ເອເຕ ຘມ຺ມາ ມຍິ ສນ຺ທິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ສມຸທາຈຣນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕນິ ອຸປເນຕິ. ‘‘ອຫໍ ເອເຕສຸ ສນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສມຸທາຈຣນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ເຕສຸ ອຸປເນຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣາ ປຎ຺ຎາ ຊານນຏ຺ເຐນ ຎາຓໍ, ຈກ຺ຂຸນາ ທິຏ຺ຐມິວ ຘມ຺ມໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂກຣຓໂຕ ທສ຺ສນຏ຺ເຐນ ທສ຺ສນນ຺ຕິ ຎາຓທສ຺ສນໍ. ອຣິຍໍ ວິສຸທ຺ຘໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ຎາຓທສ຺ສນນ຺ຕິ ອຣິຍຎາຓທສ຺ສນໍ. ອລໍ ປຣິຍຕ຺ຕໍ ກິເລສວິທ຺ຘໍສນສມຕ຺ຖໍ ອຣິຍຎາຓທສ຺ສນເມຕ຺ຖ, ຌານາທິເຠເທ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ເມ ອລໍ ວາ ອຣິຍຎາຓທສ຺ສນມສ຺ສາຕິ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສໂນ, ຕໍ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນໍ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມນ຺ຕິ ເອວໍ ປທຕ຺ຖສມ຺ພນ຺ໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ເຍນ ຎາຓທສ຺ສເນນ ໂສ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສໂນຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕເທວ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຎາຓນ຺ຕິ ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ, ທສ຺ສນນ຺ຕິ ຍໍ ຎາຓໍ ຕໍ ທສ຺ສນໍ; ຍໍ ທສ຺ສນໍ ຕໍ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວິຊ຺ຊາສີເສນ ປທຠາຊນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຫຄ຺ຄຕໂລກຸຕ຺ຕຣາ ປເນຕ຺ຖ ສພ຺ພາປິ ປຎ຺ຎາ ‘‘ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ສມຸທາຈເຣຍ຺ຍາຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣເມຕໍ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມໍ ອຕ຺ຕຸປນາຍິກໍ ກຕ຺ວາ ອາໂຣເຈຍ຺ຍ. ອິຕ຺ຖິຍາ ວາຕິອາທິ ປນ ອາໂຣເຈຕພ຺ພປຸຄ຺ຄລນິທສ຺ສນໍ. ເອເຕສຎ຺ຫິ ອາໂຣຈິເຕ ອາໂຣຈິຕໍ ໂຫຕິ ນ ເທວມາຣພ຺ຣຫ຺ມານໍ, ນາປິ ເປຕຍກ຺ຂຕິຣຈ຺ຉານຄຕານນ຺ຕິ. ອິຕິ ຊານາມິ ອິຕິ ປສ຺ສາມີຕິ ສມຸທາຈຣຓາກາຣນິທສ຺ສນເມຕໍ. ປທຠາຊເນ ປນສ຺ສ ‘‘ຊານາມຫໍ ເອເຕ ຘມ຺ເມ, ປສ຺ສາມຫໍ ເອເຕ ຘມ຺ເມ’’ຕິ ອິທໍ ເຕສຸ ຌານາທີສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຊານນປສ຺ສນານໍ ປວຕ຺ຕິທີປນໍ, ‘‘ອຕ຺ຖິ ຈ ເມ ເອເຕ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທິ ອຕ຺ຕຸປນາຍິກຠາວທີປນໍ.

໑໙໘. ຕໂຕ ອປເຣນ ສມເຍນາຕິ ອາປຕ຺ຕິປຏິຊານນສມຍທສ຺ສນເມຕໍ. ອຍໍ ປນ ອາໂຣຈິຕກ຺ຂເຓເຍວ ປາຣາຊິກໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອາປຕ຺ຕິໍ ປນ ອາປນ຺ໂນ ຍສ຺ມາ ປເຣນ ໂຈທິໂຕ ວາ ອໂຈທິໂຕ ວາ ປຏິຊານາຕິ; ຕສ຺ມາ ‘‘ສມນຸຄ຺ຄາຫິຍມາໂນ ວາ ອສມນຸຄ຺ຄາຫິຍມາໂນ ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ສມນຸຄ຺ຄາຫິຍມາເນ ຕາວ – ກິໍ ເຕ ອຘິຄຕນ຺ຕິ ອຘິຄມປຸຈ຺ຉາ; ຌານວິໂມກ຺ຂາທີສຸ, ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄາທີສຸ ວາ ກິໍ ຕຍາ ອຘິຄຕນ຺ຕິ. ກິນ຺ຕິ ເຕ ອຘິຄຕນ຺ຕິ ອຸປາຍປຸຈ຺ຉາ. ອຍຎ຺ຫິ ເອຕ຺ຖາຘິປ຺ປາໂຍ – ກິໍ ຕຍາ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓໍ ຘຸຣໍ ກຕ຺ວາ ອຘິຄຕໍ, ທຸກ຺ຂານຕ຺ຕລກ຺ຂເຓສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວາ? ກິໍ ວາ ສມາຘິວເສນ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ, ອຸທາຫຸ ວິປສ຺ສນາວເສນ? ຕຖາ ກິໍ ຣູເປ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ, ອຸທາຫຸ ອຣູເປ? ກິໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ, ອຸທາຫຸ ພຫິທ຺ຘາຕິ? ກທາ ເຕ ອຘິຄຕນ຺ຕິ ກາລປຸຈ຺ຉາ. ປຸພ຺ພຓ຺ຫມຊ຺ຌນ຺ຫິກາທີສຸ ກຕຣສ຺ມິໍ ກາເລຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ກຕ຺ຖ ເຕ ອຘິຄຕນ຺ຕິ ໂອກາສປຸຈ຺ຉາ. ກຕຣສ຺ມິໍ ໂອກາເສ, ກິໍ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ, ທິວາຏ຺ຐາເນ, ຣຸກ຺ຂມູເລ, ມຓ຺ຑເປ, ກຕຣສ຺ມິໍ ວາ ວິຫາເຣຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກຕເມ ເຕ ກິເລສາ ປຫີນາຕິ ປຫີນກິເລສປຸຈ຺ຉາ. ກຕຣມຄ຺ຄວຊ຺ຌາ ຕວ ກິເລສາ ປຫີນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກຕເມສໍ ຕ຺ວໍ ຘມ຺ມານໍ ລາຠີຕິ ປຏິລທ຺ຘຘມ຺ມປຸຈ຺ຉາ. ປຐມມຄ຺ຄາທີສຸ ກຕເມສໍ ຘມ຺ມານໍ ຕ຺ວໍ ລາຠີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ຕສ຺ມາ ອິທານິ ເຈປິ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາຘິຄມໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ, ນ ໂສ ເອຕ຺ຕາວຕາວ ສກ຺ກາຕພ຺ໂພ. ອິເມສຸ ປນ ຉສຸ ຐາເນສຸ ໂສຘນຕ຺ຖໍ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ – ‘‘ກິໍ ເຕ ອຘິຄຕໍ, ກິໍ ຌານໍ, ອຸທາຫຸ ວິໂມກ຺ຂາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣ’’ນ຺ຕິ? ໂຍ ຫິ ເຍນ ອຘິຄໂຕ ຘມ຺ໂມ, ໂສ ຕສ຺ສ ປາກໂຏ ໂຫຕິ. ສເຈ ‘‘ອິທໍ ນາມ ເມ ອຘິຄຕ’’ນ຺ຕິ ວທຕິ, ຕໂຕ ‘‘ກິນ຺ຕິ ເຕ ອຘິຄຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ‘‘ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓາທີສຸ ກິໍ ຘຸຣໍ ກຕ຺ວາ ອຏ຺ຐຕິໍສາຍ ວາ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ຣູປາຣູປອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາທິເຠເທສຸ ວາ ຘມ຺ເມສຸ ເກນ ມຸເຂນ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ’’ຕິ ໂຍ ຫິ ຍສ຺ສາຠິນິເວໂສ, ໂສ ຕສ຺ສ ປາກໂຏ ໂຫຕິ. ສເຈ ‘‘ອຍໍ ນາມ ເມ ອຠິນິເວໂສ ເອວໍ ມຍາ ອຘິຄຕ’’ນ຺ຕິ ວທຕິ, ຕໂຕ ‘‘ກທາ ເຕ ອຘິຄຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ‘‘ກິໍ ປຸພ຺ພຓ຺ເຫ, ອຸທາຫຸ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ກາເລ’’ຕິ ສພ຺ເພສຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕນາ ອຘິຄຕກາໂລ ປາກໂຏ ໂຫຕິ. ສເຈ ‘‘ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ກາເລ ອຘິຄຕນ຺ຕິ ວທຕິ, ຕໂຕ ‘‘ກຕ຺ຖ ເຕ ອຘິຄຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ‘‘ກິໍ ທິວາຏ຺ຐາເນ, ອຸທາຫຸ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ໂອກາເສ’’ຕິ ສພ຺ເພສຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕນາ ອຘິຄໂຕກາໂສ ປາກໂຏ ໂຫຕິ. ສເຈ ‘‘ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ເມ ໂອກາເສ ອຘິຄຕ’’ນ຺ຕິ ວທຕິ, ຕໂຕ ‘‘ກຕເມ ເຕ ກິເລສາ ປຫີນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ‘‘ກິໍ ປຐມມຄ຺ຄວຊ຺ຌາ, ອຸທາຫຸ ທຸຕິຍາທິມຄ຺ຄວຊ຺ຌາ’’ຕິ ສພ຺ເພສຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕນາ ອຘິຄຕມຄ຺ເຄນ ປຫີນກິເລສາ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ. ສເຈ ‘‘ອິເມ ນາມ ເມ ກິເລສາ ປຫີນາ’’ຕິ ວທຕິ, ຕໂຕ ‘‘ກຕເມສໍ ຕ຺ວໍ ຘມ຺ມານໍ ລາຠີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ‘‘ກິໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສ຺ສ, ອຸທາຫຸ ສກທາຄາມິມຄ຺ຄາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສາ’’ຕິ ສພ຺ເພສໍ ຫິ ອຕ຺ຕນາ ອຘິຄຕຘມ຺ມາ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ. ສເຈ ‘‘ອິເມສໍ ນາມາຫໍ ຘມ຺ມານໍ ລາຠີ’’ຕິ ວທຕິ, ເອຕ຺ຕາວຕາປິສ຺ສ ວຈນໍ ນ ສທ຺ຘາຕພ຺ພໍ, ພຫຸສ຺ສຸຕາ ຫິ ອຸຄ຺ຄຫປຣິປຸຈ຺ຉາກຸສລາ ຠິກ຺ຂູ ອິມານິ ຉ ຐານານິ ໂສເຘຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ.

ອິມສ຺ສ ປນ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາຄມນປຏິປທາ ໂສເຘຕພ຺ພາ. ຍທິ ອາຄມນປຏິປທາ ນ ສຸຊ຺ຌຕິ, ‘‘ອິມາຍ ປຏິປທາຍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ໂມ ນາມ ນ ລພ຺ຠຕີ’’ຕິ ອປເນຕພ຺ໂພ. ຍທິ ປນສ຺ສ ອາຄມນປຏິປທາ ສຸຊ຺ຌຕິ, ‘‘ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຕີສຸ ສິກ຺ຂາສຸ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ຊາຄຣິຍມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ຈຕູສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ອລຄ຺ໂຄ ອາກາເສ ປາຓິສເມນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕີ’’ຕິ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ພ຺ຍາກຣຓໍ ປຏິປທາຍ ສທ຺ຘິໍ ສໍສນ຺ທຕິ. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ຄງ຺ໂຄທກໍ ຍມຸໂນທເກນ ສທ຺ຘິໍ ສໍສນ຺ທຕິ ສເມຕິ; ເອວເມວ ສຸປຎ຺ຎຕ຺ຕາ ເຕນ ຠຄວຕາ ສາວການໍ ນິພ຺ພານຄາມິນີ ປຏິປທາ ສໍສນ຺ທຕິ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ປຏິປທາ ຈາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໒໙໖) ວຸຕ຺ຕສທິສໍ ໂຫຕິ.

ອປິຈ ໂຂ ນ ເອຕ຺ຕເກນາປິ ສກ຺ກາໂຣ ກາຕພ຺ໂພ. ກສ຺ມາ? ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ຫິ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສາປິ ສໂຕ ຂີຓາສວປຏິປຕ຺ຕິສທິສາ ປຏິປທາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ເຕຫິ ເຕຫິ ອຸປາເຍຫິ ອຸຕ຺ຕາເສຕພ຺ໂພ. ຂີຓາສວສ຺ສ ນາມ ອສນິຍາປິ ມຕ຺ຖເກ ປຕມານາຍ ຠຍໍ ວາ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ວາ ໂລມຫໍໂສ ວາ ນ ໂຫຕິ. ສຈສ຺ສ ຠຍໍ ວາ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ວາ ໂລມຫໍໂສ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ‘‘ນ ຕ຺ວໍ ອຣຫາ’’ຕິ ອປເນຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ອຠີຣູ ອຈ຺ຉມ຺ຠີ ອນຸຕ຺ຣາສີ ຫຸຕ຺ວາ ສີໂຫ ວິຍ ນິສີທຕິ, ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ປນ຺ນເວຍ຺ຍາກຣໂຓ ສມນ຺ຕາ ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ຕາທີຫິ ເປສິຕໍ ສກ຺ກາຣໍ ອຣຫຕີຕິ.

ປາປິຈ຺ໂຉຕິ ຍາ ສາ ‘‘ອິເຘກຈ຺ໂຈ ທຸສ຺ສີໂລວ ສມາໂນ ສີລວາຕິ ມໍ ຊໂນ ຊານາຕູຕິ ອິຈ຺ຉຕີ’’ຕິອາທິນາ (ວິຠ. ໘໕໑) ນເຍນ ວຸຕ຺ຕາ ປາປິຈ຺ຉາ ຕາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ອິຈ຺ຉາປກໂຕຕິ ຕາຍ ປາປິກາຍ ອິຈ຺ຉາຍ ອປກໂຕ ອຠິຠູໂຕ ປາຣາຊິໂກ ຫຸຕ຺ວາ.

ວິສຸທ຺ຘາເປກ຺ໂຂຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວິສຸທ຺ຘິໍ ອເປກ຺ຂມາໂນ ອິຈ຺ຉມາໂນ ປຕ຺ຖຍມາໂນ. ອຍຎ຺ຫິ ຍສ຺ມາ ປາຣາຊິກໍ ອາປນ຺ໂນ, ຕສ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸຠາເວ ຐຕ຺ວາ ອຠພ຺ໂພ ຌານາທີນິ ອຘິຄນ຺ຕຸໍ, ຠິກ຺ຂຸຠາໂວ ຫິສ຺ສ ສຄ຺ຄນ຺ຕຣາໂຍ ເຈວ ໂຫຕິ ມຄ຺ຄນ຺ຕຣາໂຍ ຈ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ສາມຎ຺ຎໍ ທຸປ຺ປຣາມຏ຺ຐໍ ນິຣຍາຍຸປກຑ຺ຒຕີ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໓໑໑). ອປຣມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສິຖິໂລ ຫິ ປຣິພ຺ພາໂຊ, ຠິຍ຺ໂຍ ອາກິຣເຕ ຣຊ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ປ. ໓໑໓). ອິຈ຺ຈສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸຠາໂວ ວິສຸທ຺ຘິ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ຄິຫີ ວາ ອຸປາສໂກ ວາ ອາຣາມິໂກ ວາ ສາມເຓໂຣ ວາ ຫຸຕ຺ວາ ທານສຣຓສີລສໍວຣາທີຫິ ສຄ຺ຄມຄ຺ຄໍ ວາ ຌານວິໂມກ຺ຂາທີຫິ ໂມກ຺ຂມຄ຺ຄໍ ວາ ອາຣາເຘຕຸໍ ຠພ຺ໂພ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາສ຺ສ ຄິຫິອາທິຠາໂວ ວິສຸທ຺ຘິ ນາມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ວິສຸທ຺ຘິໍ ອເປກ຺ຂນໂຕ ‘‘ວິສຸທ຺ຘາເປກ຺ໂຂ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕເນວ ຈສ຺ສ ປທຠາຊເນ ‘‘ຄິຫີ ວາ ໂຫຕຸກາໂມ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເອວໍ ວເທຍ຺ຍາຕິ ເອວໍ ຠເຓຍ຺ຍ. ກຖໍ? ‘‘ອຊານເມວໍ ອາວຸໂສ ອວຈໍ ຊານາມິ, ອປສ຺ສໍ ປສ຺ສາມີ’’ຕິ. ປທຠາຊເນ ປນ ‘‘ເອວໍ ວເທຍ຺ຍາ’’ຕິ ອິທໍ ປທໍ ອນຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາວ ຍຖາ ວທນ຺ໂຕ ‘‘ອຊານເມວໍ ອາວຸໂສ ອວຈໍ ຊານາມິ, ອປສ຺ສໍ ປສ຺ສາມີ’’ຕິ ວທຕິ ນາມາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ອາກາຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ນາຫໍ ເອເຕ ຘມ຺ເມ ຊານາມີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຸຈ຺ຉໍ ມຸສາ ວິລປິນ຺ຕິ ອຫໍ ວຈນຕ຺ຖວິຣຫໂຕ ຕຸຈ຺ຉໍ ວຎ຺ຈນາຘິປ຺ປາຍໂຕ ມຸສາ ວິລປິໍ, ອຠຓິນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປທຠາຊເນ ປນສ຺ສ ອຎ຺ເຎນ ປທພ຺ຍຎ຺ຊເນນ ອຕ຺ຖມຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕຸຈ຺ຉກໍ ມຍາ ຠຓິຕ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ປຸຣິເມ ອຸປາທາຍາຕິ ປຸຣິມານິ ຕີຓິ ປາຣາຊິການິ ອາປນ຺ເນ ປຸຄ຺ຄເລ ອຸປາທາຍ. ເສສໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖຕ຺ຕາ ຈ ປາກຏເມວາຕິ.

ປທຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ

໑໙໙. ເອວໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐສິກ຺ຂາປທໍ ປທານຸກ຺ກເມນ ວິຠຊິຕ຺ວາ ອິທານິ ຍສ຺ມາ ເຫຏ຺ຐາ ປທຠາຊນີຍມ຺ຫິ ‘‘ຌານໍ ວິໂມກ຺ຂໍ ສມາຘິ ສມາປຕ຺ຕິ ຎາຓທສ຺ສນໍ…ເປ… ສຸຎ຺ຎາຄາເຣ ອຠິຣຕີ’’ຕິ ເອວໍ ສໍຂິຕ຺ເຕເນວ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ໂມ ທສ຺ສິໂຕ, ນ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຕນ຺ຕິ ຐປິຕາ. ສງ຺ເຂປທສ຺ສິເຕ ຈ ອຕ຺ເຖ ນ ສພ຺ເພ ສພ຺ພາກາເຣນ ນຍໍ ຄເຫຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ພາກາເຣນ ນຍຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ປຸນ ຕເທວ ປທຠາຊນໍ ມາຕິກາຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອາປຕ຺ຕິເຠທໍ ທສ຺ເສຕຸກາໂມ ‘‘ຌານນ຺ຕິ ປຐມໍ ຌານໍ, ທຸຕິຍໍ ຌານ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປຐມຊ຺ຌານາທີຫິ ເມຕ຺ຕາຌານາທີນິປິ ອສຸຠຊ຺ຌານາທີນິປິ ອານາປານສ຺ສຕິສມາຘິຊ຺ຌານມ຺ປິ ໂລກິຍຊ຺ຌານມ຺ປິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຊ຺ຌານມ຺ປິ ສງ຺ຄຫິຕເມວ. ຕສ຺ມາ ‘‘ປຐມໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິນ຺ຕິປິ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຊ຺ຌານໍ, ເມຕ຺ຕາຌານໍ, ອຸເປກ຺ຂາຌານໍ ອສຸຠຊ຺ຌານໍ ອານາປານສ຺ສຕິສມາຘິຊ຺ຌານໍ, ໂລກິຍຊ຺ຌານໍ, ໂລກຸຕ຺ຕຣຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິ’’ນ຺ຕິປິ ຠຓນ຺ໂຕ ປາຣາຊິໂກວ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ສຸຏ຺ຐຸ ມຸຕ຺ໂຕ ວິວິເຘຫິ ວາ ກິເລເສຫິ ມຸຕ຺ໂຕຕິ ວິໂມກ຺ໂຂ. ໂສ ປນາຍໍ ຣາຄໂທສໂມເຫຫິ ສຸຎ຺ຎຕ຺ຕາ ສຸຎ຺ຎໂຕ. ຣາຄໂທສໂມຫນິມິຕ຺ເຕຫິ ອນິມິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອນິມິຕ຺ໂຕ. ຣາຄໂທສໂມຫປຓິຘີນໍ ອຠາວໂຕ ອປ຺ປຓິຫິໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຈິຕ຺ຕໍ ສມໍ ອາທຫຕິ ອາຣມ຺ມເຓ ຐເປຕີຕິ ສມາຘິ. ອຣິເຍຫິ ສມາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໂຕ ສມາປຕ຺ຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ເອຕ຺ຖ ຈ ວິໂມກ຺ຂຕ຺ຕິເກນ ຈ ສມາຘິຕ຺ຕິເກນ ຈ ອຣິຍມຄ຺ໂຄວ ວຸຕ຺ໂຕ. ສມາປຕ຺ຕິຕ຺ຕິເກນ ປນ ຜລສມາປຕ຺ຕິ. ເຕສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ເອກມ຺ປິ ປທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ອິມສ຺ສ ລາຠີມ຺ຫີ’’ຕິ ຠຓນ຺ໂຕ ປາຣາຊິໂກວ ໂຫຕິ.

ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາຕິ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ, ອາສວານໍ ຂເຍ ຎາຓນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ເອກິສ຺ສາປິ ນາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ອິມິສ຺ສາ ວິຊ຺ຊາຍ ລາຠີມ຺ຫີ’’ຕິ ຠຓນ຺ໂຕ ປາຣາຊິໂກ ໂຫຕິ. ສງ຺ເຂປຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ວິຊ຺ຊານໍ ລາຠີມ຺ຫີ’ຕິ ຠຓນ຺ໂຕປິ ‘ຕິສ຺ສນ຺ນໍ ວິຊ຺ຊານໍ ລາຠີມ຺ຫີ’ຕິ ຠຓນ຺ໂຕປິ ປາຣາຊິໂກ ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຄ຺ຄຠາວນາປທຠາຊເນ ວຸຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕຕິໍສໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມາ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ໂລກຸຕ຺ຕຣາວ ອິຘາຘິປ຺ເປຕາ. ຕສ຺ມາ ໂລກຸຕ຺ຕຣານໍ ສຕິປຏ຺ຐານານໍ ສມ຺ມປ຺ປຘານານໍ ອິທ຺ຘິປາທານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ພລານໍ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ອຣິຍສ຺ສ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ລາຠີມ຺ຫີຕິ ວທໂຕ ປາຣາຊິກນ຺ຕິ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍາທີສຸ ປນ ‘‘ສຕິປຏ຺ຐານານໍ ລາຠີມ຺ຫີ’ຕິ ເອວໍ ເອເກກໂກຏ຺ຐາສວເສນາປິ ‘ກາຍານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານສ຺ສ ລາຠີມ຺ຫີ’ຕິ ເອວໍ ຕຕ຺ຖ ເອເກກຘມ຺ມວເສນາປິ ວທໂຕ ປາຣາຊິກເມວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ຕມ຺ປິ ສເມຕິ. ກສ຺ມາ? ມຄ຺ຄກ຺ຂຓຸປ຺ປນ຺ເນເຍວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍປິ ເອເກກຜລວເສນ ປາຣາຊິກໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຣາຄສ຺ສ ປຫານນ຺ຕິອາທິຕ຺ຕິເກ ກິເລສປ຺ປຫານເມວ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ປນ ຍສ຺ມາ ມຄ຺ເຄນ ວິນາ ນຕ຺ຖິ, ຕຕິຍມຄ຺ເຄນ ຫິ ກາມຣາຄໂທສານໍ ປຫານໍ, ຈຕຸຕ຺ເຖນ ໂມຫສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຣາໂຄ ເມ ປຫີໂນ’’ຕິອາທີນິ ວທໂຕປິ ປາຣາຊິກໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຣາຄາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິນີວຣຓຕາຕິອາທິຕ຺ຕິເກ ໂລກຸຕ຺ຕຣຈິຕ຺ຕເມວ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ‘‘ຣາຄາ ເມ ຈິຕ຺ຕໍ ວິນີວຣຓ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ວທໂຕປິ ປາຣາຊິກເມວ.

ສຸຎ຺ຎາຄາຣປທຠາຊເນ ປນ ຍສ຺ມາ ຌາເນນ ອຆເຏຕ຺ວາ ‘‘ສຸຎ຺ຎາຄາເຣ ອຠິຣມາມີ’’ຕິ ວຈນມຕ຺ເຕນ ປາຣາຊິກໍ ນາຘິປ຺ເປຕໍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ປຐເມນ ຌາເນນ ສຸຎ຺ຎາຄາເຣ ອຠິຣຕີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ໂຍ ຌາເນນ ຆເຏຕ຺ວາ ‘‘ອິມິນາ ນາມ ຌາເນນ ສຸຎ຺ຎາຄາເຣ ອຠິຣມາມີ’’ຕິ ວທຕິ, ອຍເມວ ປາຣາຊິໂກ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຍາ ຈ ‘‘ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ອິມສ຺ສ ປທຠາຊເນ ອມ຺ພຏ຺ຐສຸຕ຺ຕາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໑.໒໕໔ ອາທໂຍ) ວຸຕ຺ຕາສຸ ອຏ຺ຐສຸ ວິຊ຺ຊາສຸ ວິປສ຺ສນາຎາຓມໂນມຍິທ຺ຘິອິທ຺ຘິວິຘທິພ຺ພໂສຕເຈໂຕປຣິຍຎາຓເຠທາ ປຎ຺ຈ ວິຊ຺ຊາ ນ ອາຄຕາ, ຕາສຸ ເອກາ ວິປສ຺ສນາວ ປາຣາຊິກວຕ຺ຖຸ ນ ໂຫຕິ, ເສສາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕສ຺ມາ ‘‘ວິປສ຺ສນາຍ ລາຠີມ຺ຫີ’’ຕິປິ ‘‘ວິປສ຺ສນາຎາຓສ຺ສ ລາຠີມ຺ຫີ’’ຕິປິ ວທໂຕ ປາຣາຊິກໍ ນຕ຺ຖິ. ຜຸສ຺ສເທວຕ຺ເຖໂຣ ປນ ຠຓຕິ – ‘‘ອິຕຣາປິ ຈຕສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ຎາເຓນ ອຆຏິຕາ ປາຣາຊິກວຕ຺ຖູ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ‘ມໂນມຍສ຺ສ ລາຠີມ຺ຫິ, ອິທ຺ຘິວິຘສ຺ສ, ທິພ຺ພາຍ ໂສຕຘາຕຸຍາ, ເຈໂຕປຣິຍສ຺ສ ລາຠີມ຺ຫີ’ຕິ ວທໂຕປິ ປາຣາຊິກໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ຕໍ ຕສ຺ສ ອນ຺ເຕວາສິເກເຫວ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ – ‘‘ອາຈຣິໂຍ ນ ອາຠິຘມ຺ມິໂກ ຠຸມ຺ມນ຺ຕຣໍ ນ ຊານາຕິ, ອຠິຎ຺ຎາ ນາມ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານປາທໂກວ ມຫຄ຺ຄຕຘມ຺ໂມ, ຌາເນເນວ ອິຊ຺ຌຕິ. ຕສ຺ມາ ມໂນມຍສ຺ສ ລາຠີມ຺ຫີ’ຕິ ວາ ‘ມໂນມຍຎາຓສ຺ສ ລາຠີມ຺ຫີ’ຕິ ວາ ຍຖາ ວາ ຕຖາ ວາ ວທຕຸ ປາຣາຊິກເມວາ’’ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ກິຎ຺ຈາປິ ນິພ຺ພານໍ ປາຬິຍາ ອນາຄຕໍ, ອຖ ໂຂ ‘‘ນິພ຺ພານໍ ເມ ປຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ສຈ຺ຉິກຕ’’ນ຺ຕິ ວາ ວທໂຕ ປາຣາຊິກເມວ. ກສ຺ມາ? ນິພ຺ພານສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕໂລກຸຕ຺ຕຣຕ຺ຕາ. ຕຖາ ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ປຏິວິຊ຺ຌິໍ ປຏິວິທ຺ຘານິ ມຍາ’’ຕິ ວທໂຕປິ ປາຣາຊິກເມວ. ກສ຺ມາ? ສຈ຺ຈປ຺ປຏິເວໂຘຕິ ຫິ ມຄ຺ຄສ຺ສ ປຣິຍາຍວຈນໍ. ຍສ຺ມາ ປນ ‘‘ຕິສ຺ໂສ ປຏິສມ຺ຠິທາ ກາມາວຈຣກຸສລໂຕ ຈຕູສຸ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕສຸ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ກ຺ຣິຍໂຕ ຈຕູສຸ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕສຸ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ ເອເຕສຸ ເຈວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຈຕູສຸ ມຄ຺ເຄສຸ ຈຕູສຸ ຜເລສຸ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວິຠງ຺ເຄ (ວິຠ. ໗໔໖) ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ‘‘ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາຍ ລາຠີມ຺ຫີ’’ຕິ ວາ, ‘‘ນິຣຸຕ຺ຕິ…ເປ… ປຏິຠານປຏິສມ຺ຠິທາຍ ລາຠີມ຺ຫີ’’ຕິ ວາ ‘‘ໂລກິຍອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາຍ ລາຠີມ຺ຫີ’’ຕິ ວາ ວຸຕ຺ເຕປິ ປາຣາຊິກໍ ນຕ຺ຖິ. ‘‘ປຏິສມ຺ຠິທານໍ ລາຠີມ຺ຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ນ ຕາວ ສີສໍ ໂອຕຣຕິ. ‘‘ໂລກຸຕ຺ຕຣອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາຍ ລາຠີມ຺ຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ປາຣາຊິກໍ ໂຫຕິ. ສງ຺ເຂປຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາປ຺ປຕ຺ໂຕມ຺ຫີຕິ ອວິເສເສນາປິ ວທໂຕ ປາຣາຊິກໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກຸຣຸນ຺ທິຍມ຺ປິ ‘‘ນ ມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ເອຕ຺ຕາວຕາ ປາຣາຊິກໍ ນຕ຺ຖິ, ເອຕ຺ຕາວຕາ ສີສໍ ນ ໂອຕຣຕິ, ເອຕ຺ຕາວຕາ ນ ປາຣາຊິກ’’ນ຺ຕິ ວິຈາຣິຕຕ຺ຕາ ນ ສກ຺ກາ ອຎ຺ຎໍ ປມາຓໍ ກາຕຸນ຺ຕິ.

‘‘ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊາມີ’’ຕິ ວາ ‘‘ລາຠີມ຺ຫາຫໍ ຕສ຺ສາ’’ຕິ ວາ ວທໂຕປິ ປາຣາຊິກໍ ນຕ຺ຖິ. ກສ຺ມາ? ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິຍາ ເນວ ໂລກິຍຕ຺ຕາ ນ ໂລກຸຕ຺ຕຣຕ຺ຕາຕິ. ສເຈ ປນສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘‘ນິໂຣຘໍ ນາມ ອນາຄາມີ ວາ ຂີຓາສໂວ ວາ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ເຕສໍ ມໍ ອຎ຺ຎຕໂຣຕິ ຊານິສ຺ສຕີ’’ຕິ ພ຺ຍາກໂຣຕິ, ໂສ ຈ ນໍ ຕຖາ ຊານາຕິ, ປາຣາຊິກນ຺ຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິສງ຺ເຂປຏ຺ຐກຖາສຸ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ວີມໍສິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ອຕີຕຠເວ ກສ຺ສປສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘກາເລ ໂສຕາປນ຺ໂນມ຺ຫີ’’ຕິ ວທໂຕປິ ປາຣາຊິກໍ ນຕ຺ຖິ. ອຕີຕກ຺ຂນ຺ຘານຎ຺ຫິ ປຣາມຏ຺ຐຕ຺ຕາ ສີສໍ ນ ໂອຕຣຕີຕິ. ສງ຺ເຂປຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ອຕີເຕ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິລາຠີມ຺ຫີ’’ຕິ ວທໂຕ ປາຣາຊິກໍ ນຕ຺ຖິ, ກຸປ຺ປຘມ຺ມຕ຺ຕາ ອິຘ ປນ ‘‘ອຕ຺ຖິ ອກຸປ຺ປຘມ຺ມຕ຺ຕາຕິ ເກຈິ ວທນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕມ຺ປິ ຕຕ຺ເຖວ ‘‘ອຕີຕຕ຺ຕຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ປາຣາຊິກໍ ນ ໂຫຕິ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ກເຖນ຺ຕສ຺ເສວ ໂຫຕີ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ.

ສຸທ຺ຘິກວາຣກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໐໐. ເອວໍ ຌານາທີນິ ທສ ມາຕິກາປທານິ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ອິທານິ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມໍ ອຸລ຺ລປນ຺ໂຕ ຍໍ ສມ຺ປຊານມຸສາວາທໍ ຠຓຕິ, ຕສ຺ສ ອງ຺ຄໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ວິຕ຺ຖາຣສ຺ສ ວເສນ ຈກ຺ກເປຍ຺ຍາລໍ ພນ຺ຘນ຺ໂຕ ອຸລ຺ລປນາກາຣຎ຺ຈ ອາປຕ຺ຕິເຠທຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕີຫາກາເຣຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສຸທ຺ຘິກວາໂຣ ວຕ຺ຕຸກາມວາໂຣ ປຈ຺ຈຍປຏິສໍຍຸຕ຺ຕວາໂຣຕິ ຕໂຍ ມຫາວາຣາ. ເຕສຸ ສຸທ຺ຘິກວາເຣ ປຐມຊ຺ຌານໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຍາວ ໂມຫາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິນີວຣຓປທໍ, ຕາວ ເອກເມກສ຺ມິໍ ປເທ ສມາປຊ຺ຊິໍ, ສມາປຊ຺ຊາມິ, ສມາປນ຺ໂນ, ລາຠີມ຺ຫິ, ວສີມ຺ຫິ, ສຈ຺ຉິກຕໍ ມຍາຕິ ອິເມສຸ ຉສຸ ປເທສຸ ເອກເມກໍ ປທໍ ຕີຫາກາເຣຫິ, ຈຕູຫິ, ປຎ຺ຈຫິ, ຉຫິ, ສຕ຺ຕຫາກາເຣຫີຕິ ເອວໍ ປຎ຺ຈກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ສຸທ຺ຘິກນໂຍ ນາມ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕໂຕ ປຐມຎ຺ຈ ຌານໍ, ທຸຕິຍຎ຺ຈ ຌານນ຺ຕິ ເອວໍ ປຐມຊ຺ຌາເນນ ສທ຺ຘິໍ ເອກເມກໍ ປທໍ ຆເຏນ຺ເຕນ ສພ຺ພປທານິ ຆເຏຕ຺ວາ ເຕເນວ ວິຕ຺ຖາເຣນ ຂຓ຺ຑຈກ຺ກໍ ນາມ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຎ຺ຫິ ປຸນ ອາເນຕ຺ວາ ປຐມຊ຺ຌານາທີຫິ ນ ໂຍຊິຕໍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຂຓ຺ຑຈກ຺ກ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕໂຕ ທຸຕິຍຎ຺ຈ ຌານໍ, ຕຕິຍຎ຺ຈ ຌານນ຺ຕິ ເອວໍ ທຸຕິຍຊ຺ຌາເນນ ສທ຺ຘິໍ ເອກເມກໍ ປທໍ ຆເຏຕ຺ວາ ປຸນ ອາເນຕ຺ວາ ປຐມຊ຺ຌາເນນ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ເຕເນວ ວິຕ຺ຖາເຣນ ພທ຺ຘຈກ຺ກໍ ນາມ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໂຕ ຍຖາ ທຸຕິຍຊ຺ຌາເນນ ສທ຺ຘິໍ, ເອວໍ ຕຕິຍຊ຺ຌານາທີຫິປິ ສທ຺ຘິໍ, ເອກເມກໍ ປທໍ ຆເຏຕ຺ວາ ປຸນ ອາເນຕ຺ວາ ທຸຕິຍຊ຺ຌານາທີຫິ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ເຕເນວ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຎ຺ຎານິປິ ເອກູນຕິໍສ ພທ຺ຘຈກ຺ການິ ວຕ຺ວາ ເອກມູລກນໂຍ ນິຏ຺ຐາປິໂຕ. ປາໂຐ ປນ ສງ຺ເຂເປນ ທສ຺ສິໂຕ, ໂສ ອສມ຺ມຸຍ຺ຫນ຺ເຕນ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຍຖາ ຈ ເອກມູລໂກ, ເອວໍ ທຸມູລກາທໂຍປິ ສພ຺ພມູລກປຣິໂຍສານາ ຈຕຸນ຺ນໍ ສຕານໍ ອຸປຣິ ປຎ຺ຈຕິໍສ ນຍາ ວຸຕ຺ຕາ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ທ຺ວິມູລກາ ເອກູນຕິໍສ, ຕິມູລກາ ອຏ຺ຐວີສ, ຈຕຸມູລກາ ສຕ຺ຕວີສ; ເອວໍ ປຎ຺ຈມູລກາທໂຍປິ ເອເກກໍ ອູນໍ ກຕ຺ວາ ຍາວ ຕິໍສມູລກາ, ຕາວ ເວທິຕພ຺ພາ. ປາເຐ ປນ ເຕສໍ ນາມມ຺ປິ ສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ສພ຺ພມູລກ’’ນ຺ຕິ ຕິໍສມູລກນໂຍ ເອໂກ ທສ຺ສິໂຕ. ຍສ຺ມາ ຈ ສຸຎ຺ຎາຄາຣປທໍ ຌາເນນ ອຆຏິຕໍ ສີສໍ ນ ໂອຕຣຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ອນາມສິຕ຺ວາ ໂມຫາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິນີວຣຓປທປຣິໂຍສານາເຍວ ສພ຺ພຕ຺ຖ ໂຍຊນາ ທສ຺ສິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອວໍ ປຐມຊ຺ຌານາທີນິ ປຏິປາຏິຍາ ວາ ອຸປ຺ປຏິປາຏິຍາ ວາ ທຸຕິຍຊ຺ຌານາທີຫິ ຆເຏຕ຺ວາ ວາ ອຆເຏຕ຺ວາ ວາ ສມາປຊ຺ຊິນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອຸລ຺ລປໂຕ ໂມກ຺ໂຂ ນຕ຺ຖິ, ປາຣາຊິກໍ ອາປຊ຺ຊຕິເຍວາຕິ.

ອິມສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ທສ຺ສນວເສນ ວຸຕ຺ເຕ ຈ ປເນຕສ຺ມິໍ ສຸທ຺ຘິກມຫາວາເຣ ອຍໍ ສງ຺ເຂປໂຕ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ – ຕີຫາກາເຣຫີຕິ ສມ຺ປຊານມຸສາວາທສ຺ສ ອງ຺ຄຠູເຕຫິ ຕີຫິ ກາຣເຓຫິ. ປຸພ຺ເພວສ຺ສ ໂຫຕີຕິ ປຸພ຺ພຠາເຄເຍວ ອສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘‘ມຸສາ ຠຓິສ຺ສ’’ນ຺ຕິ. ຠຓນ຺ຕສ຺ສ ໂຫຕີຕິ ຠຓມານສ຺ສ ໂຫຕິ. ຠຓິຕສ຺ສ ໂຫຕີຕິ ຠຓິເຕ ອສ຺ສ ໂຫຕິ, ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ຕສ຺ມິໍ ວຸຕ຺ເຕ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ຠຓິຕສ຺ສາຕິ ວຸຕ຺ຕວໂຕ ນິຏ຺ຐິຕວຈນສ຺ສ ໂຫຕີຕິ. ໂຍ ເອວໍ ປຸພ຺ພຠາເຄປິ ຊານາຕິ, ຠຓນ຺ໂຕປິ ຊານາຕິ, ປຈ຺ຉາປິ ຊານາຕິ, ‘‘ມຸສາ ມຍາ ຠຓິຕ’’ນ຺ຕິ ໂສ ‘‘ປຐມຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິ’’ນ຺ຕິ ຠຓນ຺ໂຕ ປາຣາຊິກໍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທສ຺ສິໂຕ. ກິຎ຺ຈາປິ ທສ຺ສິໂຕ, ອຖ ໂຂ ອຍເມຕ຺ຖ ວິເສໂສ – ປຸຈ຺ຉາ ຕາວ ໂຫຕິ ‘‘‘ມຸສາ ຠຓິສ຺ສ’ນ຺ຕິ ປຸພ຺ພຠາໂຄ ອຕ຺ຖິ, ‘ມຸສາ ມຍາ ຠຓິຕ’ນ຺ຕິ ປຈ຺ຉາຠາໂຄ ນຕ຺ຖິ, ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຕເມວ ຫິ ໂກຈິ ປມຸສ຺ສຕິ, ກິໍ ຕສ຺ສ ປາຣາຊິກໍ ໂຫຕິ, ນ ໂຫຕີ’’ຕິ? ສາ ເອວໍ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕາ – ປຸພ຺ພຠາເຄ ‘‘ມຸສາ ຠຓິສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ຈ ຠຓນ຺ຕສ຺ສ ‘‘ມຸສາ ຠຓາມີ’’ຕິ ຈ ຊານໂຕ ປຈ຺ຉາຠາເຄ ‘‘ມຸສາ ມຍາ ຠຓິຕ’’ນ຺ຕິ ນ ສກ຺ກາ ນ ຠວິຕຸໍ. ສເຈປິ ນ ໂຫຕິ ປາຣາຊິກເມວ. ປຸຣິມເມວ ຫິ ອງ຺ຄທ຺ວຍໍ ປມາຓໍ. ຍສ຺ສາປິ ປຸພ຺ພຠາເຄ ‘‘ມຸສາ ຠຓິສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ອາໂຠໂຄ ນຕ຺ຖິ, ຠຓນ຺ໂຕ ປນ ‘‘ມຸສາ ຠຓາມີ’’ຕິ ຊານາຕິ, ຠຓິເຕປິ ‘‘ມຸສາ ມຍາ ຠຓິຕ’’ນ຺ຕິ ຊານາຕິ, ໂສ ອາປຕ຺ຕິຍາ ນ ກາເຣຕພ຺ໂພ. ປຸພ຺ພຠາໂຄ ຫິ ປມາຓຕໂຣ. ຕສ຺ມິໍ ອສຕິ ທວາ ຠຓິຕໍ ວາ ຣວາ ຠຓິຕໍ ວາ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ຕໍຎາຓຕາ ຈ ຎາຓສໂມຘານຎ຺ຈ ປຣິຈ຺ຈຊິຕພ຺ພໍ. ຕໍຎາຓຕາ ປຣິຈ຺ຈຊິຕພ຺ພາຕິ ເຍນ ຈິຕ຺ເຕນ ‘‘ມຸສາ ຠຓິສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ຊານາຕິ, ເຕເນວ ‘‘ມຸສາ ຠຓາມີ’’ຕິ ຈ ‘‘ມຸສາ ມຍາ ຠຓິຕ’’ນ຺ຕິ ຈ ຊານາຕີຕິ ເອວໍ ເອກຈິຕ຺ເຕເນວ ຕີສຸ ຂເຓສຸ ຊານາຕີຕິ ອຍໍ ຕໍຎ຺ຎຓຕາ ປຣິຈ຺ຈຊິຕພ຺ພາ, ນ ຫິ ສກ຺ກາ ເຕເນວ ຈິຕ຺ເຕນ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຊານິຕຸໍ ຍຖາ ນ ສກ຺ກາ ເຕເນວ ອສິນາ ໂສ ອສິ ຉິນ຺ທິຕຸນ຺ຕິ. ປຸຣິມໍ ປຸຣິມໍ ປນ ຈິຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຉິມສ຺ສ ປຈ຺ຉິມສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຕຖາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ປມາຓໍ ປຸພ຺ພຠາໂຄວ, ຕສ຺ມິໍ ສຕິ ນ ເຫສ຺ສຕິ;

ເສສທ຺ວຍນ຺ຕິ ນຕ຺ເຖຕ, ມິຕິ ວາຈາ ຕິວງ຺ຄິກາ’’ຕິ.

‘‘ຎາຓສໂມຘານໍ ປຣິຈ຺ຈຊິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ເອຕານິ ຕີຓິ ຈິຕ຺ຕານິ ເອກກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ນ ຄເຫຕພ຺ພານິ. ອິທຎ຺ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ນາມ –

ອນິຣຸທ຺ຘມ຺ຫິ ປຐເມ, ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ປຈ຺ຉິມໍ;

ນິຣນ຺ຕຣຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ, ເອກໍ ວິຍ ປກາສຕິ.

ອິໂຕ ປຣໍ ປນ ຍ຺ວາຍໍ ‘‘ປຐມໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິ’’ນ຺ຕິ ສມ຺ປຊານມຸສາ ຠຓຕິ, ຍສ຺ມາ ໂສ ‘‘ນຕ຺ຖິ ເມ ປຐມໍ ຌານ’’ນ຺ຕິ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ຫິ ອຕ຺ເຖວາຍໍ ລທ຺ຘິ. ຕຖາ ‘‘ນຕ຺ຖິ ເມ ປຐມໍ ຌານ’’ນ຺ຕິ ເອວມສ຺ສ ຂມຕິ ເຈວ ຣຸຈ຺ຈຕິ ຈ. ເອວໍສຠາວເມວ ຈສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ‘‘ນຕ຺ຖິ ເມ ປຐມໍ ຌານ’’ນ຺ຕິ. ຍທາ ປນ ມຸສາ ວຕ຺ຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຕທາ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ວາ ທິຏ຺ຐິຍາ ສຫ ຂນ຺ຕິໍ ວາ ທິຏ຺ຐິຂນ຺ຕີຫິ ສທ຺ຘິໍ ຣຸຈິໍ ວາ, ທິຏ຺ຐິຂນ຺ຕິຣຸຈີຫິ ສທ຺ຘິໍ ຠາວໍ ວາ ວິນິຘາຍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຠູຕໍ ກຕ຺ວາ ຠຓຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕສມ຺ປິ ວເສນ ອງ຺ຄເຠທໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຈຕູຫາກາເຣຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຣິວາເຣ ຈ ‘‘ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຸສາວາໂທ’’ຕິ (ປຏິ. ໓໒໘) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ອຘິປ຺ເປຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ ສທ຺ຘິໍ ອຎ຺ໂຎປິ ອິຘ ‘‘ອຏ຺ຐຫາກາເຣຫີ’’ຕິ ເອໂກ ນໂຍ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ວິນິຘາຍ ທິຏ຺ຐິນ຺ຕິ ພລວຘມ຺ມວິນິຘານວເສເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິນິຘາຍ ຂນ຺ຕິນ຺ຕິອາທີນິ ຕໂຕ ທຸພ຺ພລທຸພ຺ພລານໍ ວິນິຘານວເສນ. ວິນິຘາຍ ສຎ຺ຎນ຺ຕິ ອິທໍ ປເນຕ຺ຖ ສພ຺ພທຸພ຺ພລຘມ຺ມວິນິຘານໍ. ສຎ຺ຎາມຕ຺ຕມ຺ປິ ນາມ ອວິນິຘາຍ ສມ຺ປຊານມຸສາ ຠາສິສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ‘‘ສມາປຊ຺ຊິສ຺ສາມີ’’ຕິອາທິນາ ອນາຄຕວຈເນນ ປາຣາຊິກໍ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ສມາປຊ຺ຊິ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ອຕີຕວຕ຺ຕມານປທາເນວ ປາເຐ ວຸຕ຺ຕານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

໒໐໗. ອິໂຕ ປຣໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ອິມສ຺ມິໍ ສຸທ຺ຘິກມຫາວາເຣ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ. ນ ເຫຕ຺ຖ ຕໍ ອຕ຺ຖິ – ຍໍ ອິມິນາ ວິນິຈ຺ຉເຍນ ນ ສກ຺ກາ ຠເວຍ຺ຍ ວິຎ຺ຎາຕຸໍ, ຐເປຕ຺ວາ ກິເລສປ຺ປຫານປທສ຺ສ ປທຠາຊເນ ‘‘ຣາໂຄ ເມ ຈຕ຺ໂຕ ວນ຺ໂຕ’’ຕິອາທີນໍ ປທານໍ ອຕ຺ຖໍ. ສ຺ວາຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ – ເອຕ຺ຖ ຫິ ຈຕ຺ໂຕຕິ ອິທໍ ສກຠາວປຣິຈ຺ຈຊນວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ວນ຺ໂຕຕິ ອິທໍ ປຸນ ອນາທິຍນຠາວທສ຺ສນວເສນ. ມຸຕ຺ໂຕຕິ ອິທໍ ສນ຺ຕຕິໂຕ ວິໂມຈນວເສນ. ປຫີໂນຕິ ອິທໍ ມຸຕ຺ຕສ຺ສາປິ ກ຺ວຈິ ອນວຏ຺ຐານທສ຺ສນວເສນ. ປຏິນິສ຺ສຏ຺ໂຐຕິ ອິທໍ ປຸພ຺ເພ ອາທິນ຺ນປຸພ຺ພສ຺ສ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄທສ຺ສນວເສນ. ອຸກ຺ເຂຏິໂຕຕິ ອິທໍ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ອຸຕ຺ຕາສິຕຕ຺ຕາ ປຸນ ອນລ຺ລີຍນຠາວທສ຺ສນວເສນ. ສ຺ວາຍມຕ຺ໂຖ ສທ຺ທສຕ຺ຖໂຕ ປຣິເຍສິຕພ຺ໂພ. ສມຸກ຺ເຂຏິໂຕຕິ ອິທໍ ສຸຏ຺ຐຸ ອຸຕ຺ຕາເສຕ຺ວາ ອຓຸສຫຄຕສ຺ສາປິ ປຸນ ອນລ຺ລີຍນຠາວທສ຺ສນວເສນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ສຸທ຺ຘິກວາຣກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ວຕ຺ຕຸກາມວາຣກຖາ

໒໑໕. ວຕ຺ຕຸກາມວາເຣປິ ‘‘ຕີຫາກາເຣຫີ’’ຕິອາທີນໍ ອຕ຺ໂຖ, ວາຣເປຍ຺ຍາລປ຺ປເຠໂທ ຈ ສພ຺ໂພ ອິຘ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເກວລຎ຺ຫິ ຍໍ ‘‘ມຍາ ວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ວຕ຺ຕຸກາເມນ ອຎ຺ຎໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ນຕ຺ຖິ ມຍ຺ຫໍ ອາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ເອວໍ ໂອກາສຄເວສການໍ ປາປປຸຄ຺ຄລານໍ ໂອກາສນິເສຘນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ຍເຖວ ຫິ ‘‘ພຸທ຺ຘໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາມີ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸກາໂມ ‘‘ຘມ຺ມໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາມີ’’ຕິອາທີສຸ ສິກ຺ຂາປຈ຺ຈກ຺ຂານປເທສຸ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ວທນ຺ໂຕປິ ເຂຕ຺ເຕ ໂອຕິຓ຺ຓຕ຺ຕາ ສິກ຺ຂາປຈ຺ຈກ຺ຂາຕໂກວ ໂຫຕິ; ເອວໍ ປຐມຊ຺ຌານາທີສຸ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມປເທສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ເອກໍ ວຕ຺ຕຸກາໂມ ຕໂຕ ອຎ຺ຎໍ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ວທນ຺ໂຕປິ ເຂຕ຺ເຕ ໂອຕິຓ຺ຓຕ຺ຕາ ປາຣາຊິໂກວ ໂຫຕິ. ສເຈ ຍສ຺ສ ວທຕິ, ໂສ ຕມຕ຺ຖໍ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ຊານາຕິ. ຊານນລກ຺ຂຓຎ຺ເຈຕ຺ຖ ສິກ຺ຂາປຈ຺ຈກ຺ຂາເນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ສິກ຺ຂາປຈ຺ຈກ຺ຂານໍ ຫຕ຺ຖມຸທ຺ທາຍ ສີສໍ ນ ໂອຕຣຕິ. ອິທໍ ອຠູຕາໂຣຈນໍ ຫຕ຺ຖມຸທ຺ທາຍປິ ໂອຕຣຕິ. ໂຍ ຫິ ຫຕ຺ຖວິກາຣາທີຫິປິ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄໂຈປເນຫິ ອຠູຕໍ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມໍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິປເຖ ຐິຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອາໂຣເຈຕິ, ໂສ ຈ ຕມຕ຺ຖໍ ຊານາຕິ, ປາຣາຊິໂກວ ໂຫຕິ. ອຖ ປນ ຍສ຺ສ ອາໂຣເຈຕິ, ໂສ ນ ຊານາຕິ ‘‘ກິ ອຍໍ ຠຓຕີ’’ຕິ, ສໍສຍໍ ວາ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຈິຣໍ ວີມໍສິຕ຺ວາ ວາ ປຈ຺ຉາ ຊານາຕິ, ອປ຺ປຏິວິຊານນ຺ໂຕ ອິຈ຺ເຈວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວໍ ອປ຺ປຏິວິຊານນ຺ຕສ຺ສ ວຸຕ຺ເຕ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ ໂຫຕິ. ໂຍ ປນ ຌານາທີນິ ອຕ຺ຕໂນ ອຘິຄມວເສນ ວາ ອຸຄ຺ຄຫປຣິປຸຈ຺ຉາທິວເສນ ວາ ນ ຊານາຕິ, ເກວລໍ ຌານນ຺ຕິ ວາ ວິໂມກ຺ໂຂຕິ ວາ ວຈນມຕ຺ຕເມວ ສຸຕໍ ໂຫຕິ, ໂສປິ ເຕນ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຌານໍ ກິຣ ສມາປຊ຺ຊິນ຺ຕິ ເອສ ວທຕີ’’ຕິ ຍທິ ເອຕ຺ຕກມຕ຺ຕມ຺ປິ ຊານາຕິ, ຊານາຕິຈ຺ເຈວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ສ ວຸຕ຺ເຕ ປາຣາຊິກເມວ. ເສໂສ ເອກສ຺ສ ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວາ ພຫູນໍ ວາ ນິຍມິຕານິຍມິຕວເສນ ວິເສໂສ ສພ຺ໂພ ສິກ຺ຂາປຈ຺ຈກ຺ຂານກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ.

ວຕ຺ຕຸກາມວາຣກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຈ຺ຈຍປຏິສໍຍຸຕ຺ຕວາຣກຖາ

໒໒໐. ປຈ຺ຈຍປຏິສໍຍຸຕ຺ຕວາເຣປິ – ສພ຺ພໍ ວາຣເປຍ຺ຍາລເຠທໍ ປຸພ຺ເພ ອາຄຕປທານຎ຺ຈ ອຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຎຕ຺ວາ ປາຬິກ຺ກໂມ ຕາວ ເອວໍ ຊານິຕພ຺ໂພ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ‘‘ໂຍ ເຕ ວິຫາເຣ ວສິ, ໂຍ ເຕ ຈີວຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິ, ໂຍ ເຕ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິ, ໂຍ ເຕ ເສນາສນໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິ, ໂຍ ເຕ ຄິລານປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊີ’’ຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນວາຣາ, ‘‘ເຍນ ເຕ ວິຫາໂຣ ປຣິຠຸຕ຺ໂຕ’’ຕິອາທໂຍ ປຎ຺ຈ ກຣຓວຈນວາຣາ, ‘‘ຍໍ ຕ຺ວໍ ອາຄມ຺ມ ວິຫາຣໍ ອທາສີ’’ຕິອາທໂຍ ປຎ຺ຈ ອຸປໂຍຄວຈນວາຣາ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕສໍ ວເສນ ອິຘ ວຸຕ຺ເຕນ ສຸຎ຺ຎາຄາຣປເທນ ສທ຺ຘິໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ເຕສຸ ປຐມຊ຺ຌານາທີສຸ ສພ຺ພປເທສຸ ວາຣເປຍ຺ຍາລເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ‘‘ໂຍ ເຕ ວິຫາເຣ, ເຍນ ເຕ ວິຫາໂຣ, ຍໍ ຕ຺ວໍ ອາຄມ຺ມ ວິຫາຣ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ປຣິຍາເຍນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປນ ‘‘ອຫ’’ນ຺ຕິ ຈ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຏິວິຊານນ຺ຕສ຺ສ ວຸຕ຺ເຕປິ ອິຘ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ອປຏິວິຊານນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ອນາປຕ຺ຕິເຠທກຖາ

ເອວໍ ວິຕ຺ຖາຣວເສນ ອາປຕ຺ຕິເຠທໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ອນາປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອນາປຕ຺ຕິ ອຘິມາເນນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຘິມາເນນາຕິ ອຘິຄຕມາເນນ ສມຸທາຈຣນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ອນຸລ຺ລປນາຘິປ຺ປາຍສ຺ສາຕິ ໂກຫຎ຺ເຎ ອິຈ຺ຉາຈາເຣ ອຐຕ຺ວາ ອນຸລ຺ລປນາຘິປ຺ປາຍສ຺ສ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ສນ຺ຕິເກ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ອຸມ຺ມຕ຺ຕກາທໂຍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນຍາເອວ. ອິຘ ປນ ອາທິກມ຺ມິກາ ວຄ຺ຄຸມຸທາຕີຣິຍາ ຠິກ຺ຂູ. ເຕສໍ ອນາປຕ຺ຕີຕິ.

ປທຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສມຸຏ຺ຐານາທີສຸ ອິທໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ – ຫຕ຺ຖມຸທ຺ທາຍ ອາໂຣເຈນ຺ຕສ຺ສ ກາຍຈິຕ຺ຕໂຕ, ວຈີເຠເທນ ອາໂຣເຈນ຺ຕສ຺ສ ວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ, ອຸຠຍໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນໍ ຫສນ຺ໂຕປິ ຫິ ໂສມນສ຺ສິໂກ ອຸລ຺ລປຕິ ຠາຍນ຺ໂຕປິ ມຊ຺ຌຕ຺ໂຕປີຕິ.

ວິນີຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

໒໒໓. ວິນີຕວຕ຺ຖູສຸ – ອຘິມານວຕ຺ຖຸ ອນຸປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ທຸຕິຍວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ – ປຓິຘາຍາຕິ ປຕ຺ຖນໍ ກຕ຺ວາ. ເອວໍ ມໍ ຊໂນ ສມ຺ຠາເວສ຺ສຕີຕິ ເອວໍ ອຣຎ຺ເຎ ວສນ຺ຕໍ ມໍ ຊໂນ ອຣຫຕ຺ເຕ ວາ ເສກ຺ຂຠູມິຍໍ ວາ ສມ຺ຠາເວສ຺ສຕິ, ຕໂຕ ໂລກສ຺ສ ສກ຺ກໂຕ ຠວິສ຺ສາມິ ຄຣຸກໂຕ ມານິໂຕ ປູຊິໂຕຕິ. ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາຕິ ເອວໍ ປຓິຘາຍ ‘‘ອຣຎ຺ເຎ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ປທວາເຣ ປທວາເຣ ທຸກ຺ກຏໍ. ຕຖາ ອຣຎ຺ເຎ ກຸຏິກຣຓຈງ຺ກມນນິສີທນນິວາສນປາວຸຣຓາທີສຸ ສພ຺ພກິຈ຺ເຈສຸ ປໂຍເຄ ປໂຍເຄ ທຸກ຺ກຏໍ. ຕສ຺ມາ ເອວໍ ອຣຎ຺ເຎ ນ ວສິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ວສນ຺ໂຕ ຫິ ສມ຺ຠາວນໍ ລຠຕຸ ວາ ມາ ວາ ທຸກ຺ກຏໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ໂຍ ປນ ສມາທິນ຺ນຘຸຕງ຺ໂຄ ‘‘ຘຸຕງ຺ຄໍ ຣກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວາ ‘‘ຄາມນ຺ເຕ ເມ ວສໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ວິກ຺ຂິປຕິ, ອຣຎ຺ຎໍ ສປ຺ປາຍ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ວາ ‘‘ອທ຺ຘາ ອຣຎ຺ເຎ ຕິຓ຺ຓໍ ວິເວການໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປາປຸຓິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວາ ‘‘ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອປາປຸຓິຕ຺ວາ ນ ນິກ຺ຂມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວາ ‘‘ອຣຎ຺ຎວາໂສ ນາມ ຠຄວຕາ ປສຕ຺ໂຖ, ມຍິ ຈ ອຣຎ຺ເຎ ວສນ຺ເຕ ພຫູ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນ ຄາມນ຺ຕໍ ຫິຕ຺ວາ ອາຣຎ຺ຎກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ວາ ເອວໍ ອນວຊ຺ຊວາສໍ ວສິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ເຕນ ວສິຕພ຺ພໍ.

ຕຕິຍວຕ຺ຖຸສ຺ມິມ຺ປິ – ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕາທີນິ ສຓ຺ຐເປຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນິວາສນປາຣຸປນກິຈ຺ຈໂຕ ປຠຸຕິ ຍາວ ໂຠຊນປຣິໂຍສານໍ ຕາວ ປໂຍເຄ ປໂຍເຄ ທຸກ຺ກຏໍ. ສມ຺ຠາວນໍ ລຠຕຸ ວາ ມາ ວາ ທຸກ຺ກຏເມວ. ຂນ຺ຘກວຕ຺ຕເສຂິຍວຕ຺ຕປຣິປູຣຓຕ຺ຖໍ ປນ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິອາປຊ຺ຊນຕ຺ຖໍ ວາ ປາສາທິເກຫິ ອຠິກ຺ກມປຏິກ຺ກມາທີຫິ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສນ຺ໂຕ ອນຸປວຊ຺ໂຊ ວິຎ຺ຎູນນ຺ຕິ.

ຈຕຸຕ຺ຖປຎ຺ຈມວຕ຺ຖູສຸ – ‘‘ໂຍ ເຕ ວິຫາເຣ ວສີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ‘‘ອຫ’’ນ຺ຕິ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປາຣາຊິກໍ ນຕ຺ຖິ. ອຕ຺ຕຸປນາຍິກເມວ ຫິ ສມຸທາຈຣນ຺ຕສ຺ສ ປາຣາຊິກໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ປຓິຘາຍ ຈງ຺ກມີຕິອາທີນິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍາເນວ.

ສໍໂຍຊນວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ – ສໍໂຍຊນາ ປຫີນາຕິປິ ‘‘ທສ ສໍໂຍຊນາ ປຫີນາ’’ຕິປິ ‘‘ເອກໍ ສໍໂຍຊນໍ ປຫີນ’’ນ຺ຕິປິ ວທໂຕ ກິເລສປ຺ປຫານເມວ ອາໂຣຈິຕໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ປາຣາຊິກໍ.

໒໒໔. ຣໂຫວຕ຺ຖູສຸ – ຣໂຫ ອຸລ຺ລປຕີຕິ ‘‘ຣໂຫຄໂຕ ອຣຫາ ອຫ’’ນ຺ຕິ ວທຕິ, ນ ມນສາ ຈິນ຺ຕິຕເມວ ກໂຣຕິ. ເຕເນຕ຺ຖ ທຸກ຺ກຏໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ວິຫາຣວຕ຺ຖຸ ອຸປຏ຺ຐານວຕ຺ຖຸ ຈ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

໒໒໕. ນ ທຸກ຺ກຣວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ – ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຍໍ ລທ຺ຘິ – ‘‘ອຣິຍປຸຄ຺ຄລາວ ຠຄວໂຕ ສາວກາ’’ຕິ. ເຕນາຫ – ‘‘ເຍ ໂຂ ເຕ ຠຄວໂຕ ສາວກາ ເຕ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ. ຍສ຺ມາ ຈສ຺ສ ອຍມຘິປ຺ປາໂຍ – ‘‘ສີລວຕາ ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສເກນ ນ ທຸກ຺ກຣໍ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກາຕຸໍ, ປຏິພໂລ ໂສ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ອນຸລ຺ລປນາຘິປ຺ປາໂຍ ອຫ’’ນ຺ຕິ ອາຫ.

ວີຣິຍວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອາຣາຘນີໂຍຕິ ສກ຺ກາ ອາຣາເຘຕຸໍ ສມ຺ປາເທຕຸໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ມຈ຺ຈຸວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ຍສ຺ສ ວິປ຺ປຏິສາໂຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ໂສ ຠາເຍຍ຺ຍ. ມຍ຺ຫໍ ປນ ອວິປ຺ປຏິສາຣວຕ຺ຖຸການິ ປຣິສຸທ຺ຘານິ ສີລານິ, ສ຺ວາຫໍ ກິໍ ມຣຓສ຺ສ ຠາຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອຕມຕ຺ຖວສໍ ປຏິຈ຺ຈ ‘‘ນາຫໍ ອາວຸໂສ ມຈ຺ຈຸໂນ ຠາຍາມີ’’ຕິ ອາຫ. ເຕນສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ.

ວິປ຺ປຏິສາຣວຕ຺ຖຸສ຺ມິມ຺ປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕໂຕ ປຣານິ ຕີຓິ ວຕ຺ຖູນິ ວີຣິຍວຕ຺ຖຸສທິສາເນວ.

ເວທນາວຕ຺ຖູສຸປຐມສ຺ມິໍ ຕາວ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ປຏິສງ຺ຂານພເລນ ອຘິວາສນຂນ຺ຕິຍໍ ຐຕ຺ວາ ‘‘ນາວຸໂສ ສກ຺ກາ ເຍນ ວາ ເຕນ ວາ ອຘິວາເສຕຸ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ເຕນສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ.

ທຸຕິເຍ ປນ ອຕ຺ຕຸປນາຍິກໍ ອກຕ຺ວາ ‘‘ນາວຸໂສ ສກ຺ກາ ປຸຖຸຊ຺ຊເນນາ’’ຕິ ປຣິຍາເຍນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ.

໒໒໖. ພ຺ຣາຫ຺ມຓວຕ຺ຖູສຸໂສ ກິຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ນ ເກວລໍ ‘‘ອາຍນ຺ຕຸ ໂຠນ຺ໂຕ ອຣຫນ຺ໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ຍໍ ຍໍ ປນສ຺ສ ວຈນໍ ມຸຂໂຕ ນິຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ, ສພ຺ພໍ ‘‘ອຣຫນ຺ຕານໍ ອາສນານິ ປຎ຺ຎເປຖ, ປາໂທທກໍ ເທຖ, ອຣຫນ຺ໂຕ ປາເທ ໂຘວນ຺ຕູ’’ຕິ ອຣຫນ຺ຕວາທປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍເຍວ. ຕໍ ປນສ຺ສ ປສາທຠຎ຺ຎໍ ສທ຺ຘາຈຣິຕຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ສທ຺ຘາພເລນ ສມຸສ຺ສາຫິຕສ຺ສ ວຈນໍ. ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ‘‘ອນາປຕ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປສາທຠຎ຺ເຎ’’ຕິ ອາຫ. ເອວໍ ວຸຈ຺ຈມາເນນ ປນ ຠິກ຺ຂຸນາ ນ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ເຐເນວ ປຈ຺ຈຍາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພາ, ‘‘ອຣຫຕ຺ຕສມ຺ປາປິກໍ ປຏິປທໍ ປຣິປູເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ໂຍໂຄ ກຣຓີໂຍຕິ.

ອຎ຺ຎພ຺ຍາກຣຓວຕ຺ຖູນິສໍໂຍຊນວຕ຺ຖຸສທິສາເນວ. ອຄາຣວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຄິຫິຠາເວ ອນຕ຺ຖິກຕາຍ ອນເປກ຺ຂຕາຍ ‘‘ອຠພ຺ໂພ ໂຂ ອາວຸໂສ ມາທິໂສ’’ຕິ ອາຫ, ນ ອຸລ຺ລປນາຘິປ຺ປາເຍນ. ເຕນສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ.

໒໒໗. ອາວຏກາມວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ວຕ຺ຖຸກາເມສຸ ຈ ກິເລສກາເມສຸ ຈ ໂລກິເຍເນວ ອາທີນວທສ຺ສເນນ ນິຣເປກ຺ໂຂ. ຕສ຺ມາ ‘‘ອາວຏາ ເມ ອາວຸໂສ ກາມາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕນສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອາວຏາຕິ ອາວາຣິຕາ ນິວາຣິຕາ, ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຠິຣຕິວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ສາສເນ ອນຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠາເວນ ອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາທີສຸ ຈ ອຠິຣຕຠາເວນ ‘‘ອຠິຣໂຕ ອຫໍ ອາວຸໂສ ປຣມາຍ ອຠິຣຕິຍາ’’ຕິ ອາຫ, ນ ອຸລ຺ລປນາຘິປ຺ປາເຍນ. ເຕນສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ.

ປກ຺ກມນວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ໂຍ ອິມມ຺ຫາ ອາວາສາ ປຐມໍ ປກ຺ກມິສ຺ສຕີຕິ ເອວໍ ອາວາສໍ ວາ ມຓ຺ຑປໍ ວາ ສີມໍ ວາ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຐານໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກຕາຍ ກຕິກາຍ ໂຍ ‘‘ມໍ ອຣຫາຕິ ຊານນ຺ຕູ’’ຕິ ຕມ຺ຫາ ຐານາ ປຐມໍ ປກ຺ກມຕິ, ປາຣາຊິໂກ ໂຫຕິ. ໂຍ ປນ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍານໍ ວາ ກິຈ຺ເຈນ ມາຕາປິຕູນໍ ວາ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ຠິກ຺ຂາຈາຣຕ຺ຖໍ ວາ ອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉານໍ ວາ ອຕ຺ຖາຍ ອຎ຺ເຎນ ວາ ຕາທິເສນ ກຣຓີເຍນ ຕໍ ຐານໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ສເຈປິສ຺ສ ເອວໍ ຄຕສ຺ສ ປຈ຺ຉາ ອິຈ຺ຉາຈາໂຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ‘‘ນ ທານາຫໍ ຕຕ຺ຖ ຄມິສ຺ສາມິ ເອວໍ ມໍ ອຣຫາຕິ ສມ຺ຠາເວສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອນາປຕ຺ຕິເຍວ.

ໂຍປິ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ຕໍ ຐານໍ ປຕ຺ວາ ສຊ຺ຌາຍມນສິກາຣາທິວເສນ ອຎ຺ຎວິຫິໂຕ ວາ ຫຸຕ຺ວາ ໂຈຣາທີຫິ ວາ ອນຸພທ຺ໂຘ ເມຆໍ ວາ ອຸຏ຺ຐິຕໍ ທິສ຺ວາ ອໂນວສ຺ສກໍ ປວິສິຕຸກາໂມ ຕໍ ຐານໍ ອຕິກ຺ກມຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ຍາເນນ ວາ ອິທ຺ຘິຍາ ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕປິ ປາຣາຊິກໍ ນາປຊ຺ຊຕິ, ປທຄມເນເນວ ອາປຊ຺ຊຕິ. ຕມ຺ປິ ເຍຫິ ສຫ ກຕິກາ ກຕາ, ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ອປຸພ຺ພໍອຈຣິມໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນາປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ຫິ ສພ຺ເພປິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ. ສເຈປິ ມຓ຺ຑປຣຸກ຺ຂມູລາທີສຸ ກິຎ຺ຈິ ຐານໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ໂຍ ເອຕ຺ຖ ນິສີທຕິ ວາ ຈງ຺ກມຕິ ວາ, ຕໍ ອຣຫາຕິ ຊານິສ຺ສາມ’’ ປຸປ຺ຜານິ ວາ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ໂຍ ອິມານິ ຄເຫຕ຺ວາ ປູຊໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ຕໍ ອຣຫາຕິ ຊານິສ຺ສາມາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ກຕິກາ ກຕາ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຣາປິ ອິຈ຺ຉາຈາຣວເສນ ຕຖາ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ປາຣາຊິກເມວ. ສເຈປິ ອຸປາສເກນ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ວິຫາໂຣ ວາ ກໂຕ ໂຫຕິ, ຈີວຣາທີນິ ວາ ຐປິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ‘‘ເຍ ອຣຫນ຺ໂຕ ເຕ ອິມສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ວສນ຺ຕຸ, ຈີວຣາທີນິ ຈ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ. ຕຕ຺ຣາປິ ອິຈ຺ຉາຈາຣວເສນ ວສນ຺ຕສ຺ສ ວາ ຈີວຣາທີນິ ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ປາຣາຊິກເມວ. ເອຕໍ ປນ ອຘມ຺ມິກກຕິກວຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ນ ກາຕພ຺ພໍ, ອຎ຺ຎໍ ວາ ເອວຣູປໍ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ເຕມາສພ຺ຠນ຺ຕເຣ ສພ຺ເພວ ອາຣຎ຺ຎກາ ໂຫນ຺ຕຸ, ປິຓ຺ຑປາຕິກງ຺ຄາທິອວເສສຘຸຕງ຺ຄຘຣາ ວາ ອຖ ວາ ສພ຺ເພວ ຂີຓາສວາ ໂຫນ຺ຕູ’’ຕິ ເອວມາທິ. ນານາເວຣຊ຺ຊກາ ຫິ ຠິກ຺ຂູ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ເກຈິ ທຸພ຺ພລາ ອປ຺ປຖາມາ ເອວຣູປໍ ວຕ຺ຕໍ ອນຸປາເລຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວຣູປມ຺ປິ ວຕ຺ຕໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ. ‘‘ອິມໍ ເຕມາສໍ ສພ຺ເພເຫວ ນ ອຸທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ, ນ ປຣິປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ພໍ, ມູຄພ຺ພຕໍ ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພໍ, ພຫິ ສີມຏ຺ຐສ຺ສາປິ ສງ຺ຆລາໂຠ ທາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ເອວມາທິກໍ ປນ ນ ກາຕພ຺ພເມວ.

໒໒໘. ລກ຺ຂຓສໍຍຸຕ຺ເຕ ຍ຺ວາຍໍ ອາຍສ຺ມາ ຈ ລກ຺ຂໂຓຕິ ລກ຺ຂຓຕ຺ເຖໂຣ ວຸຕ຺ໂຕ, ເອສ ຊຏິລສຫສ຺ສສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ເອຫິຠິກ຺ຂູປສມ຺ປທາຍ ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ອາທິຕ຺ຕປຣິຍາຍາວສາເນ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ໂຕ ເອໂກ ມຫາສາວໂກຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍສ຺ມາ ປເນສ ລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ເນນ ສພ຺ພາກາຣປຣິປູເຣນ ພ຺ຣຫ຺ມສເມນ ອຕ຺ຕຠາເວນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ຕສ຺ມາ ລກ຺ຂໂຓຕິ ສງ຺ຂໍ ຄໂຕ. ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖໂຣ ປນ ປພ຺ພຊິຕທິວສໂຕ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ໂຕ ທຸຕິໂຍ ອຄ຺ຄສາວໂກ.

ສິຕໍ ປາຕ຺ວາກາສີຕິ ມນ຺ທຫສິຕໍ ປາຕຸອກາສິ, ປກາສຍິ ທສ຺ເສສີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກິໍ ປນ ທິສ຺ວາ ເຖໂຣ ສິຕໍ ປາຕ຺ວາກາສີຕິ? ອຸປຣິ ປາຬິຍໍ ອາຄຕໍ ອຏ຺ຐິກສງ຺ຂລິກໍ ເອກໍ ເປຕໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ສຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ, ນ ປສາທຈກ຺ຂຸນາ. ປສາທຈກ຺ຂຸສ຺ສ ຫິ ເອເຕ ອຕ຺ຕຠາວາ ນ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເອວຣູປໍ ປນ ອຕ຺ຕຠາວໍ ທິສ຺ວາ ກາຣຸຎ຺ເຎ ກາຕພ຺ເພ ກສ຺ມາ ສິຕໍ ປາຕ຺ວາກາສີຕິ? ອຕ຺ຕໂນ ຈ ພຸທ຺ຘຎາຓສ຺ສ ຈ ສມ຺ປຕ຺ຕິສມນຸສ຺ສຣຓໂຕ. ຕຎ຺ຫິ ທິສ຺ວາ ເຖໂຣ ‘‘ອທິຏ຺ຐສຈ຺ເຈນ ນາມ ປຸຄ຺ຄເລນ ປຏິລຠິຕພ຺ພາ ເອວຣູປາ ອຕ຺ຕຠາວາ ມຸຕ຺ໂຕ ອຫໍ, ລາຠາ ວຕ ເມ, ສຸລທ຺ຘໍ ວຕ ເມ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ‘‘ອໂຫ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຎາຓສມ຺ປຕ຺ຕິ, ໂຍ ‘ກມ຺ມວິປາໂກ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຈິນ຺ເຕຍ຺ໂຍ; ນ ຈິນ຺ເຕຕພ຺ໂພ’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໗໗) ເທເສສິ, ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ວຕ ກຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘາ ເທເສນ຺ຕິ, ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ ພຸທ຺ຘານໍ ຘມ຺ມຘາຕູ’’ຕິ ເອວໍ ພຸທ຺ຘຎາຓສມ຺ປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ສຣິຕ຺ວາ ສິຕໍ ປາຕ຺ວາກາສີຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ຂີຓາສວາ ນາມ ນ ອກາຣຓາ ສິຕໍ ປາຕຸກໂຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ລກ຺ຂຓຕ຺ເຖໂຣ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ອາວຸໂສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ ເຫຕຸ, ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ສິຕສ຺ສ ປາຕຸກມ຺ມາຍາ’’ຕິ. ເຖໂຣ ປນ ຍສ຺ມາ ເຍຫິ ອຍໍ ອຸປປຕ຺ຕິ ສາມໍ ອທິຏ຺ຐາ, ເຕ ທຸສ຺ສທ຺ຘາປຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຠຄວນ຺ຕໍ ສກ຺ຂິໍ ກຕ຺ວາ ພ຺ຍາກາຕຸກາມຕາຍ ‘‘ອກາໂລ ໂຂ, ອາວຸໂສ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕໂຕ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ອິຘາຫໍ ອາວຸໂສ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ພ຺ຍາກາສິ.

ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐິກສງ຺ຂລິກນ຺ຕິ ເສຕໍ ນິມ຺ມໍສໂລຫິຕໍ ອຏ຺ຐິສງ຺ຆາຕໍ. ຄິຊ຺ຌາປິ ກາກາປິ ກຸລລາປີຕິ ເອເຕປິ ຍກ຺ຂຄິຊ຺ຌາ ເຈວ ຍກ຺ຂກາກາ ຈ ຍກ຺ຂກຸລລາ ຈ ປຈ຺ເຈຕພ຺ພາ. ປາກຕິການໍ ປນ ຄິຊ຺ຌາທີນໍ ອາປາຖມ຺ປິ ເອຕໍ ຣູປໍ ນາຄຈ຺ຉຕິ. ອນຸປຕິຕ຺ວາ ອນຸປຕິຕ຺ວາຕິ ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາ. ວິຕຸເຑນ຺ຕີຕິ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ວິຕຸເທນ຺ຕີຕິ ວາ ປາໂຐ, ອສິຘາຣູປເມຫິ ຕິຂິເຓຫິ ໂລຫຕຸຓ຺ເຑຫິ ວິຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາ ສຸທໍ ອຏ຺ຏສ຺ສຣໍ ກໂຣຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ສຸທນ຺ຕິ ນິປາໂຕ, ສາ ອຏ຺ຐິກສງ຺ຂລິກາ ອຏ຺ຏສ຺ສຣໍ ອາຕຸຣສ຺ສຣໍ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອກຸສລວິປາການຸຠວນຕ຺ຖໍ ກິຣ ໂຍຊນປ຺ປມາຓາປິ ຕາທິສາ ອຕ຺ຕຠາວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ປສາທຸສ຺ສທາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ ປກ຺ກຄຓ຺ຑສທິສາ; ຕສ຺ມາ ສາ ອຏ຺ຐິກສງ຺ຂລິກາ ພລວເວທນາຕຸຣາ ຕາທິສໍ ສຣມກາສີຕິ. ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ປຸນ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ‘‘ວຏ຺ຏຄາມິກສຕ຺ຕາ ນາມ ເອວຣູປາ ອຕ຺ຕຠາວາ ນ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕີ’’ຕິ ສຕ຺ເຕສຸ ກາຣຸຎ຺ຎໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຘມ຺ມສໍເວຄໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ ອາວຸໂສ ເອຕທໂຫສິ; ອຈ຺ຉຣິຍໍ ວຕ ໂຠ’’ຕິອາທິມາຫ.

ຠິກ຺ຂູ ອຸຊ຺ຌາຍນ຺ຕີຕິ ເຍສໍ ສາ ເປຕູປປຕ຺ຕິ ອປ຺ປຈ຺ຈກ຺ຂາ, ເຕ ອຸຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ. ຠຄວາ ປນ ເຖຣສ຺ສານຸຠາວໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ‘‘ຈກ຺ຂຸຠູຕາ ວຕ ຠິກ຺ຂເວ ສາວກາ ວິຫຣນ຺ຕີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸ ຠູຕໍ ຊາຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ເຕສນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸຠູຕາ; ຠູຕຈກ຺ຂຸກາ ອຸປ຺ປນ຺ນຈກ຺ຂຸກາ, ຈກ຺ຂຸໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ, ວິຫຣນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸຕິຍປເທປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມາຕິ ເອຕ຺ຖ ຍຕ຺ຣາຕິ ກາຣຓວຈນໍ. ຕຕ຺ຣາຍມຕ຺ຖໂຍຊນາ; ຍສ຺ມາ ນາມ ສາວໂກປິ ເອວຣູປໍ ຎສ຺ສຕິ ວາ ທກ຺ຂຕິ ວາ ສກ຺ຂິໍ ວາ ກຣິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ອໂວຈຸມ຺ຫ – ‘‘ຈກ຺ຂຸຠູຕາ ວຕ ຠິກ຺ຂເວ ສາວກາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ຎາຓຠູຕາ ວຕ ຠິກ຺ຂເວ ສາວກາ ວິຫຣນ຺ຕີ’’ຕິ.

ປຸພ຺ເພວ ເມ ໂສ ຠິກ຺ຂເວ ສຕ຺ໂຕ ທິຏ຺ໂຐຕິ ໂພຘິມຓ຺ເຑ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎາຓປ຺ປຏິເວເຘນ ອປ຺ປມາເຓສຸ ຈກ຺ກວາເຬສຸ ອປ຺ປມາເຓ ສຕ຺ຕນິກາເຍ ຠວຄຕິໂຍນິຐິຕິນິວາເສ ຈ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ມຍາ ປຸພ຺ເພວ ໂສ ສຕ຺ໂຕ ທິຏ຺ໂຐຕິ ວທຕິ.

ໂຄຆາຕໂກຕິ ຄາໂວ ວຘິຕ຺ວາ ວຘິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐິໂຕ ມໍສໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ວິກ຺ກິຓິຕ຺ວາ ຊີວິກກປ຺ປນກສຕ຺ໂຕ. ຕສ຺ເສວ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກາວເສເສນາຕິ ຕສ຺ສ ນານາເຈຕນາຫິ ອາຍູຫິຕສ຺ສ ອປຣາປຣິຍກມ຺ມສ຺ສ. ຕຕ຺ຣ ຫິ ຍາຍ ເຈຕນາຍ ນຣເກ ປຏິສນ຺ຘິ ຊນິຕາ, ຕສ຺ສາ ວິປາເກ ປຣິກ຺ຂີເຓ ອວເສສກມ຺ມໍ ວາ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕໍ ວາ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປຸນ ເປຕາທີສຸ ປຏິສນ຺ຘິ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ມາ ສາ ປຏິສນ຺ຘິ ກມ຺ມສຠາຄຕາຍ ວາ ອາຣມ຺ມຓສຠາຄຕາຍ ວາ ‘‘ຕສ຺ເສວ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກາວເສໂສ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຍຎ຺ຈ ສຕ຺ໂຕ ເອວໍ ອຸປປນ຺ໂນ. ເຕນາຫ – ‘‘ຕສ຺ເສວ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກາວເສເສນາ’’ຕິ. ຕສ຺ສ ກິຣ ນຣກາ ຈວນກາເລ ນິມ຺ມໍສກຕານໍ ຄຸນ຺ນໍ ອຏ຺ຐິຣາສິ ເອວ ນິມິຕ຺ຕໍ ອໂຫສິ. ໂສ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນມ຺ປິ ຕໍ ກມ຺ມໍ ວິຎ຺ຎູນໍ ປາກຏໍ ວິຍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐິສງ຺ຂລິກເປໂຕ ຊາໂຕ.

໒໒໙. ມໍສເປສິວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ໂຄຆາຕໂກຕິ ໂຄມໍສເປສິໂຍ ກຕ຺ວາ ສຸກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ວລ຺ລູຣວິກ຺ກເຍນ ອເນການິ ວສ຺ສານິ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສິ. ເຕນສ຺ສ ນຣກາ ຈວນກາເລ ມໍສເປສິເຍວ ນິມິຕ຺ຕໍ ອໂຫສິ. ໂສ ມໍສເປສິເປໂຕ ຊາໂຕ.

ມໍສປິຓ຺ຑວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ໂສ ສາກຸຓິໂກ ສກຸເຓ ຄເຫຕ຺ວາ ວິກ຺ກິຓນກາເລ ນິປ຺ປກ຺ຂຈມ຺ເມ ມໍສປິຓ຺ຑມຕ຺ເຕ ກຕ຺ວາ ວິກ຺ກິຓນ຺ໂຕ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສິ. ເຕນສ຺ສ ນຣກາ ຈວນກາເລ ມໍສປິຓ຺ໂຑວ ນິມິຕ຺ຕໍ ອໂຫສິ. ໂສ ມໍສປິຓ຺ຑເປໂຕ ຊາໂຕ.

ນິຈ຺ຉວິວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ຕສ຺ສ ໂອຣພ຺ຠິກສ຺ສ ເອຬເກ ວຘິຕ຺ວາ ນິຈ຺ຈມ຺ເມ ກຕ຺ວາ ກປ຺ປິຕຊີວິກສ຺ສ ປຸຣິມນເຍເນວ ນິຈ຺ຈມ຺ມໍ ເອຬກສຣີຣໍ ນິມິຕ຺ຕມໂຫສິ. ໂສ ນິຈ຺ຉວິເປໂຕ ຊາໂຕ.

ອສິໂລມວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ໂສ ສູກຣິໂກ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ນິວາປປຸຏ຺ເຐ ສູກເຣ ອສິນາ ວຘິຕ຺ວາ ວຘິຕ຺ວາ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສິ. ເຕນສ຺ສ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕາສິກຠາໂວວ ນິມິຕ຺ຕໍ ອໂຫສິ. ຕສ຺ມາ ອສິໂລມເປໂຕ ຊາໂຕ.

ສຕ຺ຕິໂລມວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ໂສ ມາຄວິໂກ ເອກໍ ມິຄຎ຺ຈ ສຕ຺ຕິຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ມິຄສ຺ສ ສມີປໍ ອາຄຕາຄເຕ ມິເຄ ສຕ຺ຕິຍາ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ມາເຣສິ, ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕິຍາ ວິຊ຺ຌນກຠາໂວເຍວ ນິມິຕ຺ຕໍ ອໂຫສິ. ຕສ຺ມາ ສຕ຺ຕິໂລມເປໂຕ ຊາໂຕ.

ອຸສຸໂລມວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ກາຣຓິໂກຕິ ຣາຊາປຣາຘິເກ ອເນກາຫິ ກາຣຓາຫິ ປີເຬຕ຺ວາ ອວສາເນ ກຓ຺ເຑນ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ມາຣຓກປຸຣິໂສ. ໂສ ກິຣ ອສຸກສ຺ມິໍ ປເທເສ ວິທ຺ໂຘ ມຣຕີຕິ ຎຕ຺ວາວ ວິຊ຺ຌຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ນຣເກ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຕໂຕ ປກ຺ກາວເສເສນ ອິຘູປປຕ຺ຕິກາເລ ອຸສຸນາ ວິຊ຺ຌນຠາໂວເຍວ ນິມິຕ຺ຕໍ ອໂຫສິ. ຕສ຺ມາ ອຸສຸໂລມເປໂຕ ຊາໂຕ.

ສູຈິໂລມວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ສາຣຖີຕິ ອສ຺ສທມໂກ. ໂຄທມໂກຕິປິ ກຸຣຸນ຺ທຏ຺ຐກຖາຍໍວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສ ປໂຕທສູຈິຍາ ວິຊ຺ຌນຠາໂວເຍວ ນິມິຕ຺ຕໍ ອໂຫສິ. ຕສ຺ມາ ສູຈິໂລມເປໂຕ ຊາໂຕ.

ທຸຕິຍສູຈິໂລມວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ສູຈໂກຕິ ເປສຸຎ຺ຎກາຣໂກ. ໂສ ກິຣ ມນຸສ຺ເສ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎຎ຺ຈ ຠິນ຺ທິ. ຣາຊກຸເລ ຈ ‘‘ອິມສ຺ສ ອິມໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ອິມິນາ ອິທໍ ນາມ ກຕ’’ນ຺ຕິ ສູເຈຕ຺ວາ ສູເຈຕ຺ວາ ອນຍພ຺ຍສນໍ ປາເປສິ. ຕສ຺ມາ ຍຖາເນນ ສູເຈຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສາ ຠິນ຺ນາ, ຕຖາ ສູຈີຫິ ເຠທນທຸກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠຕຸໍ ກມ຺ມເມວ ນິມິຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ສູຈິໂລມເປໂຕ ຊາໂຕ.

ອຓ຺ຑຠາຣິຕວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ຄາມກູໂຏຕິ ວິນິຈ຺ຉຍາມຈ຺ໂຈ. ຕສ຺ສ ກມ຺ມສຠາຄຕາຍ ກຸມ຺ຠມຕ຺ຕາ ມຫາຆຏປ຺ປມາຓາ ອຓ຺ຑາ ອເຫສຸໍ. ໂສ ຫິ ຍສ຺ມາ ຣໂຫ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນ ຐາເນ ລຎ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກູຏວິນິຈ຺ຉເຍນ ປາກຏໍ ໂທສໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສາມິເກ ອສ຺ສາມິເກ ອກາສິ. ຕສ຺ມາສ຺ສ ຣຫສ຺ສໍ ອງ຺ຄໍ ປາກຏໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ທຓ຺ຑໍ ປຏ຺ຐເປນ຺ໂຕ ປເຣສໍ ອສຍ຺ຫໍ ຠາຣໍ ອາໂຣເປສິ, ຕສ຺ມາສ຺ສ ຣຫສ຺ສງ຺ຄໍ ອສຍ຺ຫຠາໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ຍສ຺ມິໍ ຐາເນ ຐິເຕນ ສເມນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມິໍ ຐຕ຺ວາ ວິສໂມ ອໂຫສິ, ຕສ຺ມາສ຺ສ ຣຫສ຺ສງ຺ເຄ ວິສມາ ນິສຊ຺ຊາ ອໂຫສີຕິ.

ປາຣທາຣິກວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ໂສ ສຕ຺ໂຕ ປຣສ຺ສ ຣກ຺ຂິຕໍ ໂຄປິຕໍ ສສ຺ສາມິກໍ ຜສ຺ສໍ ຜຸສນ຺ໂຕ ມີຬ຺ຫສຸເຂນ ກາມສຸເຂນ ຈິຕ຺ຕໍ ຣມຍິຕ຺ວາ ກມ຺ມສຠາຄຕາຍ ຄູຖຜສ຺ສໍ ຜຸສນ຺ໂຕ ທຸກ຺ຂມນຸຠວິຕຸໍ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ທຸຏ຺ຐພ຺ຣາຫ຺ມຓວຕ຺ຖຸ ປາກຏເມວ.

໒໓໐. ນິຈ຺ຉວິຕ຺ຖິວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ຍສ຺ມາ ມາຕຸຄາໂມ ນາມ ອຕ຺ຕໂນ ຜສ຺ເສ ອນິສ຺ສໂຣ, ສາ ຈ ຕໍ ສາມິກສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ຜສ຺ສໍ ເຖເນຕ຺ວາ ປເຣສໍ ອຠິຣຕິໍ ອຸປ຺ປາເທສິ, ຕສ຺ມາ ກມ຺ມສຠາຄຕາຍ ສຸຂສມ຺ຜສ຺ສາ ຘໍສິຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສມ຺ຜສ຺ສໍ ອນຸຠວິຕຸໍ ນິຈ຺ຉວິຕ຺ຖີ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປປນ຺ນາ.

ມງ຺ຄຸລິຕ຺ຖິວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ມງ຺ຄຸລິນ຺ຕິ ວິຣູປໍ ທຸທ຺ທສິກໍ ພີຠຈ຺ຉໍ, ສາ ກິຣ ອິກ຺ຂຓິກາກມ຺ມໍ ຍກ຺ຂທາສິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕີ ‘‘ອິມິນາ ຈ ອິມິນາ ຈ ເອວໍ ພລິກມ຺ເມ ກເຕ ອຍໍ ນາມ ຕຸມ຺ຫາກໍ ວຑ຺ຒິ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ມຫາຊນສ຺ສ ຄນ຺ຘປຸປ຺ຜາທີນິ ວຎ຺ຈນາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ ທຸທ຺ທິຏ຺ຐິໍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ຄຓ຺ຫາເປສິ, ຕສ຺ມາ ຕາຍ ກມ຺ມສຠາຄຕາຍ ຄນ຺ຘປຸປ຺ຜາທີນໍ ເຖນິຕຕ຺ຕາ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘາ ທຸທ຺ທສ຺ສນສ຺ສ ຄາຫິຕຕ຺ຕາ ທຸທ຺ທສິກາ ວິຣູປາ ພີຠຈ຺ຉາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ.

ໂອກິລິນິວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອຸປ຺ປກ຺ກໍ ໂອກິລິນິໍ ໂອກິຣິນິນ຺ຕິ ສາ ກິຣ ອງ຺ຄາຣຈິຕເກ ນິປນ຺ນາ ວິປ຺ຜນ຺ທມານາ ວິປຣິວຕ຺ຕມານາ ປຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມາ ອຸປ຺ປກ຺ກາ ເຈວ ໂຫຕິ ຂເຣນ ອຄ຺ຄິນາ ປກ຺ກສຣີຣາ; ໂອກິລິນີ ຈ ກິລິນ຺ນສຣີຣາ ພິນ຺ທຸພິນ຺ທູນິ ຫິສ຺ສາ ສຣີຣໂຕ ປຄ຺ຆຣນ຺ຕິ. ໂອກິຣິນີ ຈ ອງ຺ຄາຣສມ຺ປຣິກິຓ຺ຓາ, ຕສ຺ສາ ຫິ ເຫຏ຺ຐໂຕປິ ກິໍສຸກປຸປ຺ຜວຓ຺ຓາ ອງ຺ຄາຣາ, ອຸຠຍປສ຺ເສສຸປິ, ອາກາສໂຕປິສ຺ສາ ອຸປຣິ ອງ຺ຄາຣາ ປຕນ຺ຕິ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຸປ຺ປກ຺ກໍ ໂອກິລິນິໍ ໂອກິຣິນິ’’ນ຺ຕິ. ສາ ອິສ຺ສາປກຕາ ສປຕ຺ຕິໍ ອງ຺ຄາຣກຏາເຫນ ໂອກິຣີຕິ ຕສ຺ສາ ກິຣ ກລິງ຺ຄຣຎ຺ໂຎ ເອກາ ນາຏກິນີ ອງ຺ຄາຣກຏາຫໍ ສມີເປ ຐເປຕ຺ວາ ຄຕ຺ຕໂຕ ອຸທກຎ຺ຈ ປຸຎ຺ຉຕິ, ປາຓິນາ ຈ ເສທໍ ກໂຣຕິ. ຣາຊາປິ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ກຖຎ຺ຈ ກໂຣຕິ, ປຣິຕຸຏ຺ຐາກາຣຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕິ. ອຄ຺ຄມເຫສີ ຕໍ ອສຫມານາ ອິສ຺ສາປກຕາ ຫຸຕ຺ວາ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ຕໍ ອງ຺ຄາຣກຏາຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ອຸປຣິ ອງ຺ຄາເຣ ໂອກິຣິ. ສາ ຕໍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຕາທິສໍເຍວ ວິປາກໍ ປຈ຺ຈນຸຠວິຕຸໍ ເປຕໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ.

ໂຈຣຆາຕກວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ໂສ ຣຎ຺ໂຎ ອາຓາຍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ໂຈຣານໍ ສີສານິ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ເປຕໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ໂຕ ອສີສກໍ ກພນ຺ຘໍ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ.

ຠິກ຺ຂຸວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ປາປຠິກ຺ຂູຕິ ລາມກຠິກ຺ຂຸ. ໂສ ກິຣ ໂລກສ຺ສ ສທ຺ຘາເທຍ຺ເຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ກາຍວຈີທ຺ວາເຣຫິ ອສໍ ຍໂຕ ຠິນ຺ນາຊີໂວ ຈິຕ຺ຕເກຬິໍ ກີຬນ຺ໂຕ ວິຈຣິ. ຕໂຕ ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ເປຕໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸສທິເສເນວ ອຕ຺ຕຠາເວນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂຸນີ-ສິກ຺ຂມານາ-ສາມເຓຣ-ສາມເຓຣີວຕ຺ຖູສຸປິ ອຍເມວ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

໒໓໑. ຕໂປທາວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອຈ຺ໂຉທໂກຕິ ປສນ຺ໂນທໂກ. ສີໂຕທໂກຕິ ສີຕລອຸທໂກ. ສາໂຕທໂກຕິ ມຘຸໂຣທໂກ. ເສຕໂກຕິ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ນິສ຺ເສວາລປຓກກທ຺ທໂມ. ສຸປ຺ປຕິຕ຺ໂຖຕິ ສຸນ຺ທເຣຫິ ຕິຕ຺ເຖຫິ ອຸປປນ຺ໂນ. ຣມຓີໂຍຕິ ຣຕິຊນໂກ. ຈກ຺ກມຕ຺ຕານີຕິ ຣຖຈກ຺ກປ຺ປມາຓານິ. ກຸຖິຕາ ສນ຺ທຕີຕິ ຕຕ຺ຣາ ສນ຺ຕຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ສນ຺ທຕິ. ຍຕາຍໍ ຠິກ຺ຂເວຕິ ຍໂຕ ອຍໍ ຠິກ຺ຂເວ. ໂສ ທໂຫຕິ ໂສ ຣຫໂທ. ກຸໂຕ ປນາຍໍ ສນ຺ທຕີຕິ? ເວຠາຣປພ຺ພຕສ຺ສ ກິຣ ເຫຏ຺ຐາ ຠຸມ຺ມຏ຺ຐກນາຄານໍ ປຎ຺ຈໂຍຊນສຕິກໍ ນາຄຠວນໍ ເທວໂລກສທິສໍ ມຓິມເຍນ ຕເລນ ອາຣາມຸຍ຺ຍາເນຫິ ຈ ສມນ຺ນາຄຕໍ; ຕຕ຺ຖ ນາຄານໍ ກີຬນຏ຺ຐາເນ ໂສ ອຸທກທໂຫ, ຕໂຕ ອຍໍ ຕໂປທາ ສນ຺ທຕິ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ມຫານິຣຍານໍ ອນ຺ຕຣິກາຍ ອາຄຈ຺ຉຕີຕິ ຣາຊຄຫນຄຣໍ ກິຣ ອາວິຎ຺ເຊຕ຺ວາ ມຫາເປຕໂລໂກ, ຕຕ຺ຖ ທ຺ວິນ຺ນໍ ມຫາໂລຫກຸມ຺ຠິນິຣຍານໍ ອນ຺ຕເຣນ ອຍໍ ຕໂປທາ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມາ ກຸຖິຕາ ສນ຺ທຕີຕິ.

ຍຸທ຺ຘວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ນນ຺ທີ ຈຣຕີຕິ ວິຊຍເຠຣີ ອາຫິຓ຺ຑຕິ. ຣາຊາ ອາວຸໂສ ລິຈ຺ຉວີຫີຕິ ເຖໂຣ ກິຣ ອຕ຺ຕໂນ ທິວາຏ຺ຐາເນ ຈ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ ຈ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ລິຈ຺ຉວໂຍ ກຕຫຕ຺ຖາ ກຕູປາສນາ, ຣາຊາ ຈ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ປຫາຣໍ ເທຕີ’’ຕິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ຣາຊານໍ ປຣາຊິຕໍ ປລາຍມານໍ ອທ຺ທສ. ຕໂຕ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຣາຊາ ອາວຸໂສ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ລິຈ຺ຉວີຫິ ປຠຄ຺ໂຄ’’ຕິ ອາຫ. ສຈ຺ຈໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ອາຫາຕິ ປຣາຊິກກາເລ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຍໍ ທິຏ຺ຐໍ ຕໍ ຠຓນ຺ໂຕ ສຈ຺ຈໍ ອາຫ.

໒໓໒. ນາໂຄຄາຫວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ສປ຺ປິນິກາຍາຕິ ເອວໍນາມິກາຍ. ອາເນຎ຺ຊໍ ສມາຘິນ຺ຕິ ອເນຊໍ ອຈລໍ ກາຍວາຈາວິປ຺ຜນ຺ທວິຣຫິຕໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສມາຘິໍ. ນາຄານນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖີນໍ. ໂອຄຍ຺ຫ ອຸຕ຺ຕຣນ຺ຕານນ຺ຕິ ໂອຄຍ຺ຫ ໂອຄາເຫຕ຺ວາ ປຸນ ອຸຕ຺ຕຣນ຺ຕານໍ. ເຕ ກິຣ ຄມ຺ຠີຣໍ ອຸທກໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນ຺ຫຕ຺ວາ ຈ ປິວິຕ຺ວາ ຈ ໂສຓ຺ຑາຍ ອຸທກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂລເລນ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ, ເຕສໍ ເອວໍ ໂອຄຍ຺ຫ ອຸຕ຺ຕຣນ຺ຕານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ໂກຎ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ຕານນ຺ຕິ ນທີຕີເຣ ຐຕ຺ວາ ໂສຓ຺ຑໍ ມຸເຂ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ໂກຎ຺ຈນາທໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ. ສທ຺ທໍ ອສ຺ໂສສິນ຺ຕິ ຕໍ ໂກຎ຺ຈນາທສທ຺ທໍ ອສ຺ໂສສິໍ. ອຕ຺ເຖໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມາຘິ ໂສ ຈ ໂຂ ອປຣິສຸທ຺ໂຘຕິ ອຕ຺ຖິ ເອໂສ ສມາຘິ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານສ຺ສ, ໂສ ຈ ໂຂ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ນ ໂຫຕິ. ເຖໂຣ ກິຣ ປພ຺ພຊິຕໂຕ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ຕທຫຸອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຏ຺ຐສຸ ສມາປຕ຺ຕີສຸ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ອນາຈິຓ຺ຓວສີຠາໂວ ສມາຘິປຣິປນ຺ຖເກ ຘມ຺ເມ ນ ສຸຏ຺ຐຸ ປຣິໂສເຘຕ຺ວາ ອາວຊ຺ຊນສມາປຊ຺ຊນາຘິຏ຺ຐານວຸຏ຺ຐານປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓານໍ ສຎ຺ຎາມຕ຺ຕກເມວ ກຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ, ຌານງ຺ເຄຫິ ວຸຏ຺ຐາຍ ນາຄານໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອນ຺ໂຕສມາປຕ຺ຕິຍໍ ອສ຺ໂສສິ’’ນ຺ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຕ຺ເຖໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມາຘິ; ໂສ ຈ ໂຂ ອປຣິສຸທ຺ໂຘ’’ຕິ.

ໂສຠິຕວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ປຎ຺ຈ ກປ຺ປສຕານິ ອນຸສ຺ສຣາມີຕິ ເອກາວຊ຺ຊເນນ ອນຸສ຺ສຣາມີຕິ ອາຫ. ອິຕຣຖາ ຫິ ອນຈ຺ຉຣິຍໍ ອຣິຍສາວການໍ ປຏິປາຏິຍາ ນານາວຊ຺ຊເນນ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອຕີເຕ ນິວາສສ຺ສ ອນຸສ຺ສຣຓນ຺ຕິ ນ ຠິກ຺ຂູ ອຸຊ຺ຌາເຍຍ຺ຍຸໍ. ຍສ຺ມາ ປເນສ ‘‘ເອກາວຊ຺ຊເນນ ອນຸສ຺ສຣາມີ’’ຕິ ອາຫ, ຕສ຺ມາ ຠິກ຺ຂູ ອຸຊ຺ຌາຍິໍສຸ. ອຕ຺ເຖສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສຠິຕສ຺ສ, ສາ ຈ ໂຂ ເອກາເຍວ ຊາຕີຕິ ຍໍ ໂສຠິໂຕ ຊາຕິໍ ອນຸສ຺ສຣາມີຕິ ອາຫ, ອຕ຺ເຖສາ ຊາຕິ ໂສຠິຕສ຺ສ, ສາ ຈ ໂຂ ເອກາເຍວ ອນນ຺ຕຣາ ນ ອຸປ຺ປຏິປາຏິຍາ ອນຸສ຺ສຣິຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ກຖໍ ປນາຍໍ ເອຕໍ ອນຸສ຺ສຣີຕິ? ອຍໍ ກິຣ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ກປ຺ປສຕານໍ ອຸປຣິ ຕິຕ຺ຖາຍຕເນ

ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອສຎ຺ຎສມາປຕ຺ຕິໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອປຣິຫີນຊ຺ຌາໂນ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ອສຎ຺ຎຠເວ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ອວສາເນ ມນຸສ຺ສໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ສຈ຺ຉາກາສິ. ໂສ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣມາໂນ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ປຏິສນ຺ຘິໍ ທິສ຺ວາ ຕໂຕ ປຣໍ ຕຕິເຍ ອຕ຺ຕຠາເວ ຈຸຕິເມວ ອທ຺ທສ. ອຖ ອຸຠິນ຺ນມນ຺ຕຣາ ອຈິຕ຺ຕກໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ອນຸສ຺ສຣິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ນຍໂຕ ສລ຺ລກ຺ເຂສິ – ‘‘ອທ຺ຘາອຫໍ ອສຎ຺ຎຠເວ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ເອວໍ ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ເຕນ ປນາເນນ ທຸກ຺ກຣໍ ກຕໍ, ສຕຘາ ຠິນ຺ນສ຺ສ ວາລສ຺ສ ໂກຏິຍາ ໂກຏິ ປຏິວິທ຺ຘາ, ອາກາເສ ປທໍ ທສ຺ສິຕໍ. ຕສ຺ມາ ນໍ ຠຄວາ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ເອຕທຄ຺ເຄ ຐເປສິ – ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕານໍ ຍທິທໍ ໂສຠິໂຕ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໒໑໙, ໒໒໗).

ວິນີຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິຄມນວຓ຺ຓນາ

໒໓໓. ອຸທ຺ທິຏ຺ຐາ ໂຂ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປາຣາຊິກາ ຘມ຺ມາຕິ ອິທໍ ອິຘ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐປາຣາຊິກປຣິທີປນເມວ. ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ປນ ສພ຺ພາເນວ ຈຕຸວີສຕິ ປາຣາຊິການິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ກຕມານິ ຈຕຸວີສຕິ? ປາຬິຍໍ ອາຄຕານິ ຕາວ ຠິກ຺ຂູນໍ ຈຕ຺ຕາຣິ, ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອສາຘາຣຓານິ ຈຕ຺ຕາຣີຕິ ອຏ຺ຐ. ເອກາທສ ອຠພ຺ພປຸຄ຺ຄລາ, ເຕສຸ ປຓ຺ຑກຕິຣຈ຺ຉານຄຕອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນກາ, ຕໂຍ ວຕ຺ຖຸວິປນ຺ນາ ອເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິກາ, ເຕສໍ ສຄ຺ໂຄ ອວາຣິໂຕ ມຄ຺ໂຄ ປນ ວາຣິໂຕ, ອຠພ຺ພາ ຫິ ເຕ ມຄ຺ຄປ຺ປຏິລາຠາຍ ວຕ຺ຖຸວິປນ຺ນຕ຺ຕາຕິ. ປພ຺ພຊ຺ຊາປິ ເນສໍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ເຕປິ ປາຣາຊິກາ. ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ, ຕິຕ຺ຖິຍປກ຺ກນ຺ຕໂກ, ມາຕຸຆາຕໂກ, ປິຕຸຆາຕໂກ, ອຣຫນ຺ຕຆາຕໂກ, ຠິກ຺ຂຸນີທູສໂກ, ໂລຫິຕຸປ຺ປາທໂກ, ສງ຺ຆເຠທໂກຕິ ອິເມ ອຏ຺ຐ ອຕ຺ຕໂນ ກິຣິຍາຍ ວິປນ຺ນຕ຺ຕາ ອຠພ຺ພຏ຺ຐານໍ ປຕ຺ຕາຕິ ປາຣາຊິກາວ. ເຕສຸ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ, ຕິຕ຺ຖິຍປກ຺ກນ຺ຕໂກ, ຠິກ຺ຂຸນີທູສໂກຕິ ອິເມສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ສຄ຺ໂຄ ອວາຣິໂຕ ມຄ຺ໂຄ ປນ ວາຣິໂຕວ. ອິຕເຣສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອຸຠຍມ຺ປິ ວາຣິຕໍ. ເຕ ຫິ ອນນ຺ຕຣຠເວ ນຣເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕນກສຕ຺ຕາ. ອິຕິ ອິເມ ຈ ເອກາທສ, ປຸຣິມາ ຈ ອຏ຺ຐາຕິ ເອກູນວີສຕິ. ເຕ ຄິຫິລິງ຺ເຄ ຣຸຈິໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຄິຫິນິວາສນນິວຕ຺ຖາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ສທ຺ຘິໍ ວີສຕິ. ສາ ຫິ ອຊ຺ຌາຈາຣວີຕິກ຺ກມໍ ອກຕ຺ວາປິ ເອຕ຺ຕາວຕາວ ອສ຺ສມຓີຕິ ອິມານິ ຕາວ ວີສຕິ ປາຣາຊິການິ.

ອປຣານິປິ – ລມ຺ພີ, ມຸທຸປິຏ຺ຐິໂກ, ປຣສ຺ສ ອງ຺ຄຊາຕໍ ມຸເຂນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ປຣສ຺ສ ອງ຺ຄຊາເຕ ອຠິນິສີທຕີຕິ ອິເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ວເສນ ຈຕ຺ຕາຣິ ອນຸໂລມປາຣາຊິການີຕິ ວທນ຺ຕິ. ເອຕານິ ຫິ ຍສ຺ມາ ອຸຠິນ຺ນໍ ຣາຄວເສນ ສທິສຠາວູປຄຕານໍ ຘມ຺ໂມ ‘‘ເມຖຸນຘມ຺ໂມ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ມາ ເອເຕນ ປຣິຍາເຍນ ເມຖຸນຘມ຺ມໍ ອປ຺ປຏິເສວິຕ຺ວາເຍວ ເກວລໍ ມຄ຺ເຄນ ມຄ຺ຄປ຺ປເວສນວເສນ ອາປຊ຺ຊິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ເມຖຸນຘມ຺ມປາຣາຊິກສ຺ສ ອນຸໂລເມນ຺ຕີຕິ ອນຸໂລມປາຣາຊິການີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອິຕິ ອິມານິ ຈ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຸຣິມານິ ຈ ວີສຕີຕິ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ສພ຺ພາເນວ ຈຕຸວີສຕິ ປາຣາຊິການິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ນ ລຠຕິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໍວາສນ຺ຕິ ອຸໂປສຖ-ປວາຣຓ-ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສ-ສງ຺ຆກມ຺ມປ຺ປເຠທໍ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໍວາສໍ ນ ລຠຕິ. ຍຖາ ປຸເຣ ຕຖາ ປຈ຺ຉາຕິ ຍຖາ ປຸພ຺ເພ ຄິຫິກາເລ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນກາເລ ຈ ປຈ຺ຉາ ປາຣາຊິກໍ ອາປນ຺ໂນປິ ຕເຖວ ອສໍວາໂສ ໂຫຕິ. ນຕ຺ຖິ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຸໂປສຖປວາຣຓປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສສງ຺ຆກມ຺ມປ຺ປເຠໂທ ສໍວາໂສຕິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໍວາສໍ ນ ລຠຕິ. ຕຕ຺ຖາຍສ຺ມນ຺ເຕ ປຸຈ຺ຉາມີຕິ ເຕສຸ ຈຕູສຸ ປາຣາຊິເກສຸ ອາຍສ຺ມນ຺ເຕ ‘‘ກຈ຺ຈິຕ຺ຖ ປຣິສຸທ຺ຘາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉາມິ. ກຈ຺ຈິຕ຺ຖາຕິ ກຈ຺ຈິ ເອຕ຺ຖ; ເອເຕສຸ ຈຕູສຸ ປາຣາຊິເກສຸ ກຈ຺ຈິ ປຣິສຸທ຺ຘາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ກຈ຺ຈິຕ຺ຖ ປຣິສຸທ຺ຘາຕິ ກຈ຺ຈິ ປຣິສຸທ຺ຘາ ອຕ຺ຖ, ຠວຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍ ວິນຍສໍວຓ຺ຓນາຍ

ຈຕຸຕ຺ຖປາຣາຊິກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ສງ຺ຆາທິເສສກຓ຺ຑໍ

໑. ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

ຍໍ ປາຣາຊິກກຓ຺ຑສ຺ສ, ສງ຺ຄີຕໍ ສມນນ຺ຕຣໍ;

ຕສ຺ສ ເຕຣສກສ຺ສາຍມປຸພ຺ພປທວຓ຺ຓນາ.

໒໓໔. ເຕນ ສມເຍນ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ເສຍ຺ຍສໂກ ອນຠິຣໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ອາຍສ຺ມາຕິ ປິຍວຈນໍ. ເສຍ຺ຍສໂກຕິ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນາມໍ. ອນຠິຣໂຕຕິ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ກາມຣາຄປຣິຬາເຫນ ປຣິຑຍ຺ຫມາໂນ ນ ປນ ຄິຫິຠາວໍ ປຕ຺ຖຍມາໂນ. ໂສ ເຕນ ກິໂສ ໂຫຕີຕິ ໂສ ເສຍ຺ຍສໂກ ເຕນ ອນຠິຣຕຠາເວນ ກິໂສ ໂຫຕິ.

ອທ຺ທສາ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອຸທາຍີຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸທາຍີຕິ ຕສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ນາມໍ, ອຍຎ຺ຫິ ເສຍ຺ຍສກສ຺ສ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ລາຬຸທາຍີ ນາມ ຠນ຺ຕມິຄສປ຺ປຏິຠາໂຄ ນິທ຺ທາຣາມຕາທິມນຸຍຸຕ຺ຕານໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ໂລລຠິກ຺ຂຸ. ກຈ຺ຈິ ໂນ ຕ຺ວນ຺ຕິ ກຈ຺ຈິ ນຸ ຕ຺ວໍ. ຍາວທຕ຺ຖໍ ຠຸຎ຺ຊາຕິອາທີສຸ ຍາວຕາ ອຕ຺ໂຖຕິ ຍາວທຕ຺ຖໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍາວຕາ ເຕ ໂຠຊເນນ ອຕ຺ໂຖ ຍຕ຺ຕກໍ ຕ຺ວໍ ອິຈ຺ຉສິ ຕຕ຺ຕກໍ ຠຸຎ຺ຊ, ຍຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ຣຕ຺ຕິໍ ວາ ທິວາ ວາ ສຸປິຕຸໍ ອິຈ຺ຉສິ ຕຕ຺ຕກໍ ສຸປ, ມຕ຺ຕິກາທີຫິ ກາຍໍ ອຸພ຺ພຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຈຸຓ຺ຓາທີຫິ ຆໍສິຕ຺ວາ ຍຕ຺ຕກໍ ນ຺ຫານໍ ອິຈ຺ຉສິ ຕຕ຺ຕກໍ ນ຺ຫາຍ, ອຸທ຺ເທເສນ ວາ ປຣິປຸຈ຺ຉາຍ ວາ ວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິຍາ ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນນ ວາ ອຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖີຕິ. ຍທາ ເຕ ອນຠິຣຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ຍສ຺ມິໍ ກາເລ ຕວ ກາມຣາຄວເສນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຕາ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຣາໂຄ ຈິຕ຺ຕໍ ອນຸທ຺ຘໍເສຕີຕິ ກາມຣາໂຄ ຈິຕ຺ຕໍ ຘໍເສຕິ ປຘໍເສຕິ ວິກ຺ຂິປຕິ ເຈວ ມິລາເປຕິ ຈ. ຕທາ ຫຕ຺ເຖນ ອຸປກ຺ກມິຕ຺ວາ ອສຸຈິໍ ໂມເຈຫີຕິ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ຫຕ຺ເຖນ ວາຍມິຕ຺ວາ ອສຸຈິໂມຈນໍ ກໂຣຫິ, ເອວຎ຺ຫິ ເຕ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ຠວິສ຺ສຕິ. ອິຕິ ຕໍ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ອນຸສາສິ ຍຖາ ຕໍ ພາໂລ ພາລໍ ມໂຄ ມຄໍ.

໒໓໕. ເຕສໍ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕີນໍ ອສມ຺ປຊານານໍ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມນ຺ຕານນ຺ຕິ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ປຫາຍ ນິທ຺ທໍ ໂອຕຣນ຺ຕານໍ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມນ຺ຕານໍ ອພ຺ຍາກໂຕ ຠວງ຺ຄວາໂຣ ປວຕ຺ຕຕິ, ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎວາໂຣ ຄຬຕິ, ຕຖາປິ ສຍນກາເລ ມນສິກາໂຣ ກາຕພ຺ໂພ. ທິວາ ສຸປນ຺ເຕນ ຍາວ ນ຺ຫາຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເກສາ ນ ສຸກ຺ຂນ຺ຕິ ຕາວ ສຸປິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີຕິ ສອຸສ຺ສາເຫນ ສຸປິຕພ຺ພໍ. ຣຕ຺ຕິໍ ສຸປນ຺ເຕນ ເອຕ຺ຕກໍ ນາມ ຣຕ຺ຕິຠາຄໍ ສຸປິຕ຺ວາ ຈນ຺ເທນ ວາ ຕາຣກາຍ ວາ ອິທໍ ນາມ ຐານໍ ປຕ຺ຕກາເລ ວຸຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີຕິ ສອຸສ຺ສາເຫນ ສຸປິຕພ຺ພໍ. ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິອາທີສຸ ຈ ທສສຸ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນສຸ ເອກໍ ອຎ຺ຎໍ ວາ ຈິຕ຺ຕຣຸຈິຍໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາວ ນິທ຺ທາ ໂອກ຺ກມິຕພ຺ພາ. ເອວໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຫິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິຎ຺ຈ ສມ຺ປຊຎ຺ຎຎ຺ຈ ອວິຊຫິຕ຺ວາວ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕ ປນ ຠິກ຺ຂູ ພາລາ ໂລລາ ຠນ຺ຕມິຄສປ຺ປຏິຠາຄາ ນ ເອວມກໍສຸ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເຕສໍ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕີນໍ ອສມ຺ປຊານານໍ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມນ຺ຕານ’’ນ຺ຕິ.

ອຕ຺ຖິ ເຈຕ຺ຖ ເຈຕນາ ລພ຺ຠຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ ສຸປິນນ຺ເຕ ອສ຺ສາທເຈຕນາ ອຕ຺ຖິ ອຸປລພ຺ຠຕິ. ອຕ຺ເຖສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຈຕນາ; ສາ ຈ ໂຂ ອພ຺ໂພຫາຣິກາຕິ ຠິກ຺ຂເວ ເອສາ ອສ຺ສາທເຈຕນາ ອຕ຺ຖິ, ສາ ຈ ໂຂ ອວິສເຍ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ອພ຺ໂພຫາຣິກາ, ອາປຕ຺ຕິຍາ ອງ຺ຄໍ ນ ໂຫຕິ. ອິຕິ ຠຄວາ ສຸປິນນ຺ເຕ ເຈຕນາຍ ອພ຺ໂພຫາຣິກຠາວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ເອວຎ຺ຈ ປນ ຠິກ຺ຂເວ ອິມໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ອຸທ຺ທິເສຍ຺ຍາຖ, ສຎ຺ເຈຕນິກາ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສຸປິນນ຺ຕາ ສງ຺ຆາທິເສໂສ’’ຕິ ສານຸປຎ຺ຎຕ຺ຕິກໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎາເປສິ.

໒໓໖-໒໓໗. ຕຕ຺ຖ ສໍວິຊ຺ຊຕິ ເຈຕນາ ອສ຺ສາຕິ ສຎ຺ເຈຕນາ, ສຎ຺ເຈຕນາວ ສຎ຺ເຈຕນິກາ, ສຎ຺ເຈຕນາ ວາ ອສ຺ສາ ອຕ຺ຖີຕິ ສຎ຺ເຈຕນິກາ. ຍສ຺ມາ ປນ ຍສ຺ສ ສຎ຺ເຈຕນິກາ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິ ໂຫຕິ ໂສ ຊານນ຺ໂຕ ສຎ຺ຊານນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ສາ ຈສ຺ສ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິ ເຈຈ຺ຈ ອຠິວິຕຣິຕ຺ວາ ວີຕິກ຺ກໂມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ພ຺ຍຎ຺ຊເນ ອາທຣໍ ອກຕ຺ວາ ອຕ຺ຖເມວ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຊານນ຺ໂຕ ສຎ຺ຊານນ຺ໂຕ ເຈຈ຺ຈ ອຠິວິຕຣິຕ຺ວາ ວີຕິກ຺ກໂມ’’ຕິ ເອວມສ຺ສ ປທຠາຊນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຊານນ຺ໂຕຕິ ອຸປກ຺ກມາມີຕິ ຊານນ຺ໂຕ. ສຎ຺ຊານນ຺ໂຕຕິ ສຸກ຺ກໍ ໂມເຈມີຕິ ສຎ຺ຊານນ຺ໂຕ, ເຕເນວ ອຸປກ຺ກມຊານນາກາເຣນ ສທ຺ຘິໍ ຊານນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຈຈ຺ຈາຕິ ໂມຈນສ຺ສາທເຈຕນາວເສນ ເຈເຕຕ຺ວາ ປກປ຺ເປຕ຺ວາ. ອຠິວິຕຣິຕ຺ວາຕິ ອຸປກ຺ກມວເສນ ມທ຺ທນ຺ໂຕ ນິຣາສງ຺ກຈິຕ຺ຕໍ ເປເສຕ຺ວາ. ວີຕິກ຺ກໂມຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ໂຍ ວີຕິກ຺ກໂມ ອຍໍ ສຎ຺ເຈຕນິກາສທ຺ທສ຺ສ ສິຂາປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຕ຺ໂຖຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ອິທານິ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐີຕິ ເອຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ສຸກ຺ກສ຺ສ ວິສ຺ສຏ຺ຐິ ຕໍ ຕາວ ສງ຺ຂ຺ຍາໂຕ ວຓ຺ຓເຠທໂຕ ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສຸກ຺ກນ຺ຕິ ທສ ສຸກ຺ການີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສຸກ຺ການໍ ອາສຍເຠທໂຕ ຘາຕຸນານຕ຺ຕໂຕ ຈ ນີລາທິວຓ຺ຓເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ວິສ຺ສຏ຺ຐີຕິ ວິສ຺ສຄ຺ໂຄ, ອຕ຺ຖໂຕ ປເນຕໍ ຐານາຈາວນໍ ໂຫຕິ, ເຕນາຫ – ‘‘ວິສ຺ສຏ຺ຐີຕິ ຐານໂຕ ຈາວນາ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຖິສີສໍ ກຏິ ກາໂຍຕິ ຕິຘາ ສຸກ຺ກສ຺ສ ຐານໍ ປກປ຺ເປນ຺ຕິ, ເອໂກ ກິຣາຈຣິໂຍ ‘‘ວຕ຺ຖິສີສໍ ສຸກ຺ກສ຺ສ ຐານ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ເອໂກ ‘‘ກຏີ’’ຕິ, ເອໂກ ‘‘ສກໂລ ກາໂຍ’’ຕິ, ເຕສຸ ຕຕິຍສ຺ສ ຠາສິຕໍ ສຸຠາສິຕໍ. ເກສໂລມນຂທນ຺ຕານຎ຺ຫິ ມໍສວິນິມຸຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວເຂຬສິງ຺ຆາຓິກາຖທ຺ຘສຸກ຺ຂຈມ຺ມານິ ຈ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອວເສໂສ ຉວິມໍສໂລຫິຕານຸຄໂຕ ສພ຺ໂພປິ ກາໂຍ ກາຍປ຺ປສາທຠາວຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍາພທ຺ຘປິຕ຺ຕານໍ ສມ຺ຠວສ຺ສ ຈ ຐານເມວ. ຕຖາ ຫິ ຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐາເນນາຠິຠູຕານໍ ຫຕ຺ຖີນໍ ອຸໂຠຫິ ກຓ຺ຓຈູຬິກາຫິ ສມ຺ຠໂວ ນິກ຺ຂມຕິ, ມຫາເສນຣາຊາ ຈ ຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິໂຕ ສມ຺ຠວເວຄໍ ອຘິວາເສຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ສຕ຺ເຖນ ພາຫຸສີສໍ ຜາເລຕ຺ວາ ວຓມຸເຂນ ນິກ຺ຂນ຺ຕໍ ສມ຺ຠວໍ ທສ຺ເສສີຕິ.

ເອຕ຺ຖ ປນ ປຐມສ຺ສ ອາຈຣິຍສ຺ສ ວາເທ ໂມຈນສ຺ສາເທນ ນິມິຕ຺ເຕ ອຸປກ຺ກມໂຕ ຍຕ຺ຕກໍ ເອກາ ຂຸທ຺ທກມກ຺ຂິກາ ປິເວຍ຺ຍ ຕຕ຺ຕເກ ອສຸຈິມ຺ຫິ ວຕ຺ຖິສີສໂຕ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ທກໂສຕໍ ໂອຕິຓ຺ຓມຕ຺ເຕ ພຫິ ນິກ຺ຂນ຺ເຕ ວາ ອນິກ຺ຂນ຺ເຕ ວາ ສງ຺ຆາທິເສໂສ. ທຸຕິຍສ຺ສ ວາເທ ຕເຖວ ກຏິໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ທກໂສຕໍ ໂອຕິຓ຺ຓມຕ຺ເຕ, ຕຕິຍສ຺ສ ວາເທ ຕເຖວ ສກລກາຍໍ ສງ຺ໂຂເຠຕ຺ວາ ຕໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ທກໂສຕໍ ໂອຕິຓ຺ຓມຕ຺ເຕ ພຫິ ນິກ຺ຂນ຺ເຕ ວາ ອນິກ຺ຂນ຺ເຕ ວາ ສງ຺ຆາທິເສໂສ. ທກໂສໂຕໂຣຫຓຎ຺ເຈຕ຺ຖ ອຘິວາເສຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາ ນິວາເຣຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຐານາ ຈຸຕຎ຺ຫິ ອວສ຺ສໍ ທກໂສຕໍ ໂອຕຣຕິ. ຕສ຺ມາ ຐານາ ຈາວນມຕ຺ເຕເນເວຕ຺ຖ ອາປຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ, ສາ ຈ ໂຂ ນິມິຕ຺ເຕ ອຸປກ຺ກມນ຺ຕສ຺ເສວ ຫຕ຺ຖປຣິກມ຺ມປາທປຣິກມ຺ມຄຕ຺ຕປຣິກມ຺ມກຣເຓນ ສເຈປິ ອສຸຈິ ມຸຈ຺ຈຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ອຍໍ ສພ຺ພາຈຣິຍສາຘາຣຓວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສຸປິນນ຺ຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ສຸປິໂນ ເອວ ສຸປິນນ຺ໂຕ, ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ອປເນຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຎ຺ຈ ປນ ສຸປິນໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ປສ຺ສຕິ ຘາຕຸກ຺ໂຂຠໂຕ ວາ ອນຸຠູຕປຸພ຺ພໂຕ ວາ ເທວໂຕປສໍຫາຣໂຕ ວາ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໂຕ ວາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປິຕ຺ຕາທີນໍ ໂຂຠກຣຓປຈ຺ຈຍໂຍເຄນ ຂຸຠິຕຘາຕຸໂກ ຘາຕຸກ຺ໂຂຠໂຕ ສຸປິນໍ ປສ຺ສຕິ, ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຈ ນານາວິຘໍ ສຸປິນໍ ປສ຺ສຕິ – ປພ຺ພຕາ ປຕນ຺ໂຕ ວິຍ, ອາກາເສນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວິຍ, ວາຬມິຄຫຕ຺ຖີໂຈຣາທີຫິ ອນຸພທ຺ໂຘ ວິຍ ໂຫຕິ. ອນຸຠູຕປຸພ຺ພໂຕ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ປຸພ຺ເພ ອນຸຠູຕປຸພ຺ພໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ປສ຺ສຕິ. ເທວໂຕປສໍຫາຣໂຕ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ເທວຕາ ອຕ຺ຖກາມຕາຍ ວາ ອນຕ຺ຖກາມຕາຍ ວາ ອຕ຺ຖາຍ ວາ ອນຕ຺ຖາຍ ວາ ນານາວິຘານິ ອາຣມ຺ມຓານິ ອຸປສໍຫຣນ຺ຕິ, ໂສ ຕາສໍ ເທວຕານໍ ອານຸຠາເວນ ຕານິ ອາຣມ຺ມຓານິ ປສ຺ສຕິ. ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໂຕ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ປຸຎ຺ຎາປຸຎ຺ຎວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕຸກາມສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ວາ ອນຕ຺ຖສ຺ສ ວາ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕຠູຕໍ ສຸປິນໍ ປສ຺ສຕິ, ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສມາຕາ ວິຍ ປຸຕ຺ຕປຏິລາຠນິມິຕ຺ຕໍ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ວິຍ ປຎ຺ຈ ມຫາສຸປິເນ (ອ. ນິ. ໕.໑໙໖), ໂກສລຣາຊາ ວິຍ ໂສຬສ ສຸປິເນຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍໍ ຘາຕຸກ຺ໂຂຠໂຕ ອນຸຠູຕປຸພ຺ພໂຕ ຈ ສຸປິນໍ ປສ຺ສຕິ ນ ຕໍ ສຈ຺ຈໍ ໂຫຕິ. ຍໍ ເທວໂຕປສໍຫາຣໂຕ ປສ຺ສຕິ ຕໍ ສຈ຺ຈໍ ວາ ໂຫຕິ ອລີກໍ ວາ, ກຸທ຺ຘາ ຫິ ເທວຕາ ອຸປາເຍນ ວິນາເສຕຸກາມາ ວິປຣີຕມ຺ປິ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ຕິ. ຍໍ ປນ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໂຕ ປສ຺ສຕິ ຕໍ ເອກນ຺ຕສຈ຺ຈເມວ ໂຫຕິ. ເອເຕສຎ຺ຈ ຈຕຸນ຺ນໍ ມູລກາຣຓານໍ ສໍສຄ຺ຄເຠທໂຕປິ ສຸປິນເຠໂທ ໂຫຕິເຍວ.

ຕຎ຺ຈ ປເນຕໍ ຈຕຸພ຺ພິຘມ຺ປິ ສຸປິນໍ ເສກ຺ຂປຸຖຸຊ຺ຊນາວ ປສ຺ສນ຺ຕິ ອປ຺ປຫີນວິປລ຺ລາສຕ຺ຕາ, ອເສກ຺ຂາ ປນ ນ ປສ຺ສນ຺ຕິ ປຫີນວິປລ຺ລາສຕ຺ຕາ. ກິໍ ປເນຕໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ສຸຕ຺ໂຕ ປສ຺ສຕິ ປຏິພຸທ຺ໂຘ, ອຸທາຫຸ ເນວ ສຸຕ຺ໂຕ ນ ປຏິພຸທ຺ໂຘຕິ? ກິຎ຺ເຈຕ຺ຖ ຍທິ ຕາວ ສຸຕ຺ໂຕ ປສ຺ສຕິ ອຠິຘມ຺ມວິໂຣໂຘ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຠວງ຺ຄຈິຕ຺ເຕນ ຫິ ສຸປຕິ ຕໍ ຣູປນິມິຕ຺ຕາທິອາຣມ຺ມຓໍ ຣາຄາທິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ວາ ນ ໂຫຕິ, ສຸປິນໍ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ຈ ອີທິສານິ ຈິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອຖ ປຏິພຸທ຺ໂຘ ປສ຺ສຕິ ວິນຍວິໂຣໂຘ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຍຎ຺ຫິ ປຏິພຸທ຺ໂຘ ປສ຺ສຕິ ຕໍ ສພ຺ໂພຫາຣິກຈິຕ຺ເຕນ ປສ຺ສຕິ, ສພ຺ໂພຫາຣິກຈິຕ຺ເຕນ ຈ ກເຕ ວີຕິກ຺ກເມ ອນາປຕ຺ຕິ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ສຸປິນໍ ປສ຺ສນ຺ເຕນ ປນ ກເຕປິ ວີຕິກ຺ກເມ ເອກນ຺ຕໍ ອນາປຕ຺ຕິ ເອວ. ອຖ ເນວ ສຸຕ຺ໂຕ ນ ປຏິພຸທ຺ໂຘ ປສ຺ສຕິ, ໂກ ນາມ ປສ຺ສຕິ; ເອວຎ຺ຈ ສຕິ ສຸປິນສ຺ສ ອຠາໂວວ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ, ນ ອຠາໂວ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ກປິມິທ຺ຘປເຣໂຕ ປສ຺ສຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ກປິມິທ຺ຘປເຣໂຕ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສຸປິນໍ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ. ກປິມິທ຺ຘປເຣໂຕຕິ ມກ຺ກຏນິທ຺ທາຍ ຍຸຕ຺ໂຕ. ຍຖາ ຫິ ມກ຺ກຏສ຺ສ ນິທ຺ທາ ລຫຸປຣິວຕ຺ຕາ ໂຫຕິ; ເອວໍ ຍາ ນິທ຺ທາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກຸສລາທິຈິຕ຺ຕໂວກິຓ຺ຓຕ຺ຕາ ລຫຸປຣິວຕ຺ຕາ, ຍສ຺ສາ ປວຕ຺ຕິຍໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຠວງ຺ຄໂຕ ອຸຕ຺ຕຣຓໍ ໂຫຕິ ຕາຍ ຍຸຕ຺ໂຕ ສຸປິນໍ ປສ຺ສຕິ, ເຕນາຍໍ ສຸປິໂນ ກຸສໂລປິ ໂຫຕິ ອກຸສໂລປິ ອພ຺ຍາກໂຕປິ. ຕຕ຺ຖ ສຸປິນນ຺ເຕ ເຈຕິຍວນ຺ທນຘມ຺ມສ຺ສວນຘມ຺ມເທສນາທີນິ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ກຸສໂລ, ປາຓາຕິປາຕາທີນິ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອກຸສໂລ, ທ຺ວີຫິ ອນ຺ເຕຫິ ມຸຕ຺ໂຕ ອາວຊ຺ຊນຕທາຣມ຺ມຓກ຺ຂເຓ ອພ຺ຍາກໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສ຺ວາຍໍ ທຸພ຺ພລວຕ຺ຖຸກຕ຺ຕາ ເຈຕນາຍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອາກຑ຺ຒິຕຸໍ ອສມຕ຺ໂຖ, ປວຕ຺ເຕ ປນ ອຎ຺ເຎຫິ ກຸສລາກຸສເລຫິ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠິໂຕ ວິປາກໍ ເທຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ວິປາກໍ ເທຕິ? ອຖ ໂຂ ອວິສເຍ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ອພ຺ໂພຫາຣິກາວ ສຸປິນນ຺ຕເຈຕນາ. ເຕນາຫ – ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ສຸປິນນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

ສງ຺ຆາທິເສໂສຕິ ອິມສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິນິກາຍສ຺ສ ນາມໍ. ຕສ຺ມາ ຍາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສຸປິນນ຺ຕາ ສຎ຺ເຈຕນິກາ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິ, ອຍໍ ສງ຺ຆາທິເສໂສ ນາມ ອາປຕ຺ຕິນິກາໂຍຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ. ວຈນຕ຺ໂຖ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ໂຆ ອາທິມ຺ຫິ ເຈວ ເສເສ ຈ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ ອສ຺ສາຕິ ສງ຺ຆາທິເສໂສ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ອິມໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຕຸກາມສ຺ສ ຍໍ ຕໍ ອາປຕ຺ຕິວຸຏ຺ຐານໍ, ຕສ຺ສ ອາທິມ຺ຫິ ເຈວ ປຣິວາສທານຕ຺ຖາຍ ອາທິໂຕ ເສເສ ຈ ມຊ຺ເຌ ມານຕ຺ຕທານຕ຺ຖາຍ ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສເນນ ວາ ສຫ ມານຕ຺ຕທານຕ຺ຖາຍ ອວສາເນ ອພ຺ຠານຕ຺ຖາຍ ສງ຺ໂຆ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ນ ເຫຕ຺ຖ ເອກມ຺ປິ ກມ຺ມໍ ວິນາ ສງ຺ເຆນ ສກ຺ກາ ກາຕຸນ຺ຕິ ສງ຺ໂຆ ອາທິມ຺ຫິ ເຈວ ເສເສ ຈ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ ອສ຺ສາຕິ ສງ຺ຆາທິເສໂສຕິ. ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ປນ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ອຕ຺ຖເມວ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສງ຺ໂຆວ ຕສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ປຣິວາສໍ ເທຕິ, ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສຕິ, ມານຕ຺ຕໍ ເທຕິ, ອພ຺ເຠຕິ ນ ສມ຺ພຫຸລາ ນ ເອກປຸຄ຺ຄໂລ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ສງ຺ຆາທິເສໂສ’’ຕິ ອິທມສ຺ສ ປທຠາຊນໍ –

‘‘ສງ຺ຆາທິເສໂສຕິ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ສຸໂຓຫິ ຍຖາຕຖໍ;

ສງ຺ໂຆວ ເທຕິ ປຣິວາສໍ, ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສຕິ;

ມານຕ຺ຕໍ ເທຕິ ອພ຺ເຠຕິ, ເຕເນຕໍ ອິຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. (ປຣິ. ໓໓໙) –

ປຣິວາເຣ ວຈນກາຣຓຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຖ ປຣິວາສທານາທີນິ ສມຸຈ຺ຈຍກ຺ຂນ຺ຘເກ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ອາຄຕານິ, ຕຕ຺ເຖວ ເນສໍ ສໍວຓ຺ຓນໍ ກຣິສ຺ສາມ.

ຕສ຺ເສວ ອາປຕ຺ຕິນິກາຍສ຺ສາຕິ ຕສ຺ສ ເອວ ອາປຕ຺ຕິສມູຫສ຺ສ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ອຍໍ ເອກາວ ອາປຕ຺ຕິ, ຣູຬ຺ຫິສທ຺ເທນ ປນ ອວຍເວ ສມູຫໂວຫາເຣນ ວາ ‘‘ນິກາໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ – ‘‘ເອໂກ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ, ເອໂກ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ.

ເອວໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐສິກ຺ຂາປທໍ ປທານຸກ຺ກເມນ ວິຠຊິຕ຺ວາ ອິທານິ ອິມໍ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອຸປາຍຎ຺ຈ ກາລຎ຺ຈ ອຘິປ຺ປາຍຎ຺ຈ ອຘິປ຺ປາຍວຕ຺ຖຸຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕຣູເປ ໂມເຈຕີ’’ຕິອາທິມາຫ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຣູປາທີຫິ ຈຕູຫິ ປເທຫິ ອຸປາໂຍ ທສ຺ສິໂຕ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕຣູເປ ວາ ໂມເຈຍ຺ຍ ພຫິທ຺ຘາຣູເປ ວາ ອຸຠຍຕ຺ຖ ວາ ອາກາເສ ວາ ກຏິໍ ກມ຺ເປນ຺ໂຕ, ອິໂຕ ປຣໍ ອຎ຺ໂຎ ອຸປາໂຍ ນຕ຺ຖິ. ຕຕ຺ຖ ຣູເປ ຆຏ຺ເຏຕ຺ວາ ໂມເຈນ຺ໂຕປິ ຣູເປນ ຆຏ຺ເຏຕ຺ວາ ໂມເຈນ຺ໂຕປິ ຣູເປ ໂມເຈຕິຈ຺ເຈວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຣູເປ ຫິ ສຕິ ໂສ ໂມເຈຕິ ນ ຣູປໍ ອລຠິຕ຺ວາ. ຣາຄູປຕ຺ຖມ຺ຠາທີຫິ ປນ ປຎ຺ຈຫິ ກາໂລ ທສ຺ສິໂຕ. ຣາຄູປຕ຺ຖມ຺ຠາທິກາເລສຸ ຫິ ອງ຺ຄຊາຕໍ ກມ຺ມນິຍໍ ໂຫຕິ, ຍສ຺ສ ກມ຺ມນິຍຕ຺ເຕ ສຕິ ໂມເຈຕິ. ອິໂຕ ປຣໍ ອຎ຺ໂຎ ກາໂລ ນຕ຺ຖິ, ນ ຫິ ວິນາ ຣາຄູປຕ຺ຖມ຺ຠາທີຫິ ປຸພ຺ພຓ຺ຫາທໂຍ ກາລເຠທາ ໂມຈເນ ນິມິຕ຺ຕໍ ໂຫນ຺ຕິ.

ອາໂຣຄ຺ຍຕ຺ຖາຍາຕິອາທີຫິ ທສຫິ ອຘິປ຺ປາໂຍ ທສ຺ສິໂຕ, ເອວຣູເປນ ຫິ ອຘິປ຺ປາຍເຠເທນ ໂມເຈຕິ ນ ອຎ຺ຎຖາ. ນີລາທີຫິ ປນ ທສຫິ ນວມສ຺ສ ອຘິປ຺ປາຍສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ທສ຺ສິຕໍ, ວີມໍສນ຺ໂຕ ຫິ ນີລາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ວເສນ ວີມໍສຕິ ນ ເຕຫິ ວິນິມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ.

໒໓໘. ອິໂຕ ປຣໍ ປນ ອິເມສໍເຍວ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຣູປາທີນໍ ປທານໍ ປກາສນຕ຺ຖໍ ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕຣູເປຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຸປາທິນ຺ເນ ຣູເປ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຖ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຸປາທິນ຺ເນ ຣູເປຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຫຕ຺ຖາທິເຠເທ ຣູເປ. ພຫິທ຺ຘາ ອຸປາທິນ຺ເນຕິ ປຣສ຺ສ ຕາທິເສເຍວ. ອນຸປາທິນ຺ເນຕິ ຕາຬຈ຺ຉິທ຺ທາທິເຠເທ. ຕທຸຠເຍຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປຣສ຺ສ ຈ ຣູເປ, ອຸຠຍຆຏ຺ຏນວເສເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕ຺ຕໂນ ຣູເປນ ຈ ອນຸປາທິນ຺ນຣູເປນ ຈ ເອກໂຕ ຆຏ຺ຏເນປິ ລພ຺ຠຕິ. ອາກາເສ ວາຍມນ຺ຕສ຺ສາຕິ ເກນຈິ ຣູເປນ ອຆຏ຺ເຏຕ຺ວາ ອາກາເສເຍວ ກຏິກມ຺ປນປຍໂອເຄນ ອງ຺ຄຊາຕໍ ຈາເລນ຺ຕສ຺ສ.

ຣາຄູປຕ຺ຖມ຺ເຠຕິ ຣາຄສ຺ສ ພລວຠາເວ, ຣາເຄນ ວາ ອງ຺ຄຊາຕສ຺ສ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠ, ຖທ຺ຘຠາເວ ສຎ຺ຊາເຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກມ຺ມນິຍໍ ໂຫຕີຕິ ໂມຈນກມ຺ມກ຺ຂມໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຣູປາທີສຸ ອຸປກ຺ກມາຣຫໍ ໂຫຕິ.

ອຸຈ຺ຈາລິງ຺ຄປາຓກທຏ຺ຐູປຕ຺ຖມ຺ເຠຕິ ອຸຈ຺ຈາລິງ຺ຄປາຓກທຏ຺ເຐນ ອງ຺ຄຊາເຕ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠ. ອຸຈ຺ຈາລິງ຺ຄປາຓກາ ນາມ ໂລມສປາຓກາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສໍ ໂລເມຫິ ຜຸຏ຺ຐໍ ອງ຺ຄຊາຕໍ ກຓ຺ຑຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຖທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ຕານິ ໂລມານິ ອງ຺ຄຊາຕໍ ຑໍສນ຺ຕານິ ວິຍ ວິຊ຺ຌນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອຸຈ຺ຈາລິງ຺ຄປາຓກທຏ຺ເຐນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ອຸຈ຺ຈາລິງ຺ຄປາຓກໂລມເວຘເນນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໒໓໙. ອໂຣໂຄ ຠວິສ຺ສາມີຕິ ໂມເຈຕ຺ວາ ອໂຣໂຄ ຠວິສ຺ສາມິ. ສຸຂໍ ເວທນໍ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສາມີຕິ ໂມຈເນນ ຈ ມຸຈ຺ຈນຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ມຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍາ ຈ ຍາ ສຸຂາ ເວທນາ ໂຫຕິ, ຕໍ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຠສຊ຺ຊໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອິທໍ ເມ ໂມຈິຕໍ ກິຎ຺ຈິເທວ ເຠສຊ຺ຊໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ທານໍ ທສ຺ສາມີຕິ ໂມເຈຕ຺ວາ ກີຏກິປິລ຺ລິກາທີນໍ ທານໍ ທສ຺ສາມິ. ປຸຎ຺ຎໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ໂມເຈຕ຺ວາ ກີຏາທີນໍ ເທນ຺ຕສ຺ສ ປຸຎ຺ຎໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ຍຎ຺ຎໍ ຍຊິສ຺ສາມີຕິ ໂມເຈຕ຺ວາ ກີຏາທີນໍ ຍຎ຺ຎໍ ຍຊິສ຺ສາມິ. ກິຎ຺ຈິ ກິຎ຺ຈິ ມນ຺ຕປທໍ ວຕ຺ວາ ທສ຺ສາມີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສຄ຺ຄໍ ຄມິສ຺ສາມີຕິ ໂມເຈຕ຺ວາ ກີຏາທີນໍ ທິນ຺ນທາເນນ ວາ ປຸຎ຺ເຎນ ວາ ຍຎ຺ເຎນ ວາ ສຄ຺ຄໍ ຄມິສ຺ສາມິ. ພີຊໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ກຸລວໍສງ຺ກຸຣສ຺ສ ທາຣກສ຺ສ ພີຊໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ‘‘ອິມິນາ ພີເຊນ ປຸຕ຺ໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ອຘິປ຺ປາເຍນ ໂມເຈຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວີມໍສຕ຺ຖາຍາຕິ ຊານນຕ຺ຖາຍ. ນີລໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິອາທີສຸ ຊານິສ຺ສາມິ ຕາວ ກິໍ ເມ ໂມຈິຕໍ ນີລໍ ຠວິສ຺ສຕິ ປີຕກາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣວຓ຺ຓນ຺ຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຂິຑ຺ຑາຘິປ຺ປາໂຍຕິ ຂິຑ຺ຑາປສຸໂຕ, ເຕນ ເຕນ ອຘິປ຺ປາເຍນ ກີຬນ຺ໂຕ ໂມເຈຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໒໔໐. ອິທານິ ຍທິທໍ ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕຣູເປ ໂມເຈຕີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ໂມເຈນ຺ໂຕ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ເຕສຎ຺ຈ ປທານໍ ວເສນ ຍຕ຺ຕໂກ ອາປຕ຺ຕິເຠໂທ ໂຫຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕຣູເປ ເຈເຕຕິ ອຸປກ຺ກມຕິ ມຸຈ຺ຈຕິ ອາປຕ຺ຕິ ສງ຺ຆາທິເສສສ຺ສາ’’ຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ເຈເຕຕີຕິ ໂມຈນສ຺ສາທສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຍ ເຈຕນາຍ ມຸຈ຺ຈຕູຕິ ເຈເຕຕິ. ອຸປກ຺ກມຕີຕິ ຕທນຸຣູປໍ ວາຍາມໍ ກໂຣຕິ. ມຸຈ຺ຈຕີຕິ ເອວໍ ເຈເຕນ຺ຕສ຺ສ ຕທນຸຣູເປນ ວາຍາເມນ ວາຍມໂຕ ສຸກ຺ກໍ ຐານາ ຈວຕິ. ອາປຕ຺ຕິ ສງ຺ຆາທິເສສສ຺ສາຕິ ອິເມຫິ ຕີຫິ ອງ຺ເຄຫິ ອສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສງ຺ຆາທິເສໂສ ນາມ ອາປຕ຺ຕິນິກາໂຍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອສ ນໂຍ ພຫິທ຺ຘາຣູເປຕິອາທີສຸປິ ອວເສເສສຸ ອຏ຺ຐວີສຕິຍາ ປເທສຸ.

ເອຕ຺ຖ ປນ ທ຺ເວ ອາປຕ຺ຕິສຫສ຺ສານິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕພ຺ພານິ. ກຖໍ? ອຊ຺ຌຕ຺ຕຣູເປ ຕາວ ຣາຄູປຕ຺ຖມ຺ເຠ ອາໂຣຄ຺ຍຕ຺ຖາຍ ນີລໍ ໂມເຈນ຺ຕສ຺ສ ເອກາ ອາປຕ຺ຕິ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕຣູເປເຍວ ຣາຄູປຕ຺ຖມ຺ເຠ ອາໂຣຄ຺ຍຕ຺ຖາຍ ປີຕາທີນໍ ໂມຈນວເສນ ອປຣາ ນວາຕິ ທສ. ຍຖາ ຈ ອາໂຣຄ຺ຍຕ຺ຖາຍ ທສ, ເອວໍ ສຸຂາທີນໍ ນວນ຺ນໍ ປທານໍ ອຕ຺ຖາຍ ເອເກກປເທ ທສ ທສ ກຕ຺ວາ ນວຸຕິ, ອິຕິ ອິມາ ຈ ນວຸຕິ ປຸຣິມາ ຈ ທສາຕິ ຣາຄູປຕ຺ຖມ຺ເຠ ຕາວ ສຕໍ. ຍຖາ ປນ ຣາຄູປຕ຺ຖມ຺ເຠ ເອວໍ ວຈ຺ຈູປຕ຺ຖມ຺ຠາທີສຸປິ ຈຕູສຸ ເອເກກສ຺ມິໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠ ສຕໍ ສຕໍ ກຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຕານິ, ອິຕິ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຸຣິມຎ຺ຈ ເອກນ຺ຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຣູເປ ຕາວ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠານໍ ວເສນ ປຎ຺ຈ ສຕານິ. ຍຖາ ຈ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຣູເປ ປຎ຺ຈ, ເອວໍ ພຫິທ຺ຘາຣູເປ ປຎ຺ຈ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາຣູເປ ປຎ຺ຈ, ອາກາເສ ກຏິໍ ກມ຺ເປນ຺ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈາຕິ ສພ຺ພານິປິ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຎ຺ຈການໍ ວເສນ ທ຺ເວ ອາປຕ຺ຕິສຫສ຺ສານິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ອິທານິ ອາໂຣຄ຺ຍຕ຺ຖາຍາຕິອາທີສຸ ຕາວ ທສສຸ ປເທສຸ ປຏິປາຏິຍາ ວາ ອຸປ຺ປຏິປາຏິຍາ ວາ ເຫຏ຺ຐາ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປຣິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ, ອຸປຣິ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ, ອຸຠໂຕ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ມຊ຺ເຌ ຐເປນ຺ຕສ຺ສ, ມຊ຺ເຌ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຠໂຕ ຫຣນ຺ຕສ຺ສ, ສພ຺ພມູລໍ ວາ ກຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ເຈຕນູປກ຺ກມໂມຈເນ ສຕິ ວິສງ຺ເກໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອາໂຣຄ຺ຍຕ຺ຖຎ຺ຈ ສຸຂຕ຺ຖຎ຺ຈາ’’ຕິ ຂຓ຺ຑຈກ຺ກພທ຺ຘຈກ຺ກາທິເຠທວິຈິຕ຺ຕໍ ປາຬິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ອາໂຣຄ຺ຍຕ຺ຖຎ຺ຈ ສຸຂຕ຺ຖຎ຺ຈ ອາໂຣຄ຺ຍຕ຺ຖຎ຺ຈ ເຠສຊ຺ຊຕ຺ຖຎ຺ຈາ ຕິ ເອວໍ ອາໂຣຄ຺ຍປທໍ ສພ຺ພປເທຫິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕເມກໍ ຂຓ຺ຑຈກ຺ກໍ. ສຸຂປທາທີນິ ສພ຺ພປເທຫິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ຍາວ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອຕີຕານນ຺ຕຣປທໍ ຕາວ ອາເນຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕານິ ນວ ພທ຺ຘຈກ຺ການີຕິ ເອວໍ ເອເກກມູລການິ ທສ ຈກ຺ການິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕານິ ທຸມູລກາທີຫິ ສທ຺ຘິໍ ອສມ຺ໂມຫໂຕ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ເວທິຕພ຺ພານິ. ອຕ຺ໂຖ ປເນຕ຺ຖ ປາກໂຏເຍວ.

ຍຖາ ຈ ອາໂຣຄ຺ຍຕ຺ຖາຍາຕິອາທີສຸ ທສສຸ ປເທສຸ, ເອວໍ ນີລາທີສຸປິ ‘‘ນີລຎ຺ຈ ປີຕກຎ຺ຈ ເຈເຕຕິ ອຸປກ຺ກມຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ທສ ຈກ຺ການິ ວຸຕ຺ຕານິ, ຕານິປິ ອສມ຺ໂມຫໂຕ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ເວທິຕພ຺ພານິ. ອຕ຺ໂຖ ປເນຕ຺ຖ ປາກໂຏເຍວ.

ປຸນ ອາໂຣຄ຺ຍຕ຺ຖຎ຺ຈ ນີລຎ຺ຈ ອາໂຣຄ຺ຍຕ຺ຖຎ຺ຈ ສຸຂຕ຺ຖຎ຺ຈ ນີລຎ຺ຈ ປີຕກຎ຺ຈາຕິ ເອເກເນກໍ ທ຺ວີຫິ ທ຺ເວ…ເປ… ທສຫິ ທສາຕິ ເອວໍ ປຸຣິມປເທຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຈ຺ຉິມປທານິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ເອກໍ ມິສ຺ສກຈກ຺ກໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອິທານິ ຍສ຺ມາ ‘‘ນີລໍ ໂມເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຈເຕຕ຺ວາ ອຸປກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ປີຕກາທີສຸ ມຸຕ຺ເຕສຸປິ ປີຕກາທິວເສນ ເຈເຕຕ຺ວາ ອຸປກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ອິຕເຣສຸ ມຸຕ຺ເຕສຸປິ ເນວຕ຺ຖິ ວິສງ຺ເກໂຕ, ຕສ຺ມາ ເອຕມ຺ປິ ນຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ນີລໍ ໂມເຈສ຺ສາມີຕິ ເຈເຕຕິ ອຸປກ຺ກມຕິ ປີຕກໍ ມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຈກ຺ການິ ວຸຕ຺ຕານິ. ຕໂຕ ປຣໍ ສພ຺ພປຈ຺ຉິມປທໍ ນີລາທີຫິ ນວຫິ ປເທຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ກຸຈ຺ຉິຈກ຺ກໍ ນາມ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໂຕ ປີຕກາທີນິ ນວ ປທານິ ເອເກນ ນີລປເທເນວ ສທ຺ຘິໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິຈກ຺ກໍ ນາມ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໂຕ ໂລຫິຕກາທີນິ ນວ ປທານິ ເອເກນ ປີຕກປເທເນວ ສທ຺ຘິໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ປິຏ຺ຐິຈກ຺ກໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ໂລຫິຕກປທາທີຫິ ສທ຺ຘິໍ ອິຕຣານິ ນວ ນວ ປທານິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ອຎ຺ຎານິປິ ອຏ຺ຐ ຈກ຺ການິ ວຸຕ຺ຕານີຕິ ເອວໍ ທສຄຕິກໍ ປິຏ຺ຐິຈກ຺ກໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເອວໍ ຂຓ຺ຑຈກ຺ກາທີນໍ ອເນເກສໍ ຈກ຺ການໍ ວເສນ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຄຣຸກາປຕ຺ຕິເມວ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ອງ຺ຄວເສເນວ ຄຣຸກາປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ລຫຸກາປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ອນາປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເຈເຕຕິ ອຸປກ຺ກມຕິ ມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປຸຣິມນເຍນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຣູປາທີສຸ ຣາຄາທິອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠ ສຕິ ອາໂຣຄ຺ຍາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ເຈເຕນ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກມິຕ຺ວາ ອສຸຈິໂມຈເນ ຕິວງ຺ຄສມ຺ປນ຺ນາ ຄຣຸກາປຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ທຸຕິເຍນ ນເຍນ ເຈເຕນ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ຈ ໂມຈເນ ອສຕິ ທຸວງ຺ຄສມ຺ປນ຺ນາ ລຫຸກາ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍາປຕ຺ຕິ. ‘‘ເຈເຕຕິ ນ ອຸປກ຺ກມຕິ ມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິອາທີຫິ ຉຫິ ນເຍຫິ ອນາປຕ຺ຕິ.

ອຍໍ ປນ ອາປຕ຺ຕານາປຕ຺ຕິເຠໂທ ສຓ຺ໂຫ ສຸຂຸໂມ, ຕສ຺ມາ ສຸຏ຺ຐຸ ສລ຺ລກ຺ເຂຕພ຺ໂພ. ສຸຏ຺ຐຸ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ປຸຈ຺ຉິເຕນ ອາປຕ຺ຕິ ວາ ອນາປຕ຺ຕິ ວາ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພາ, ວິນຍກມ຺ມໍ ວາ ກາຕພ຺ພໍ. ອສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ກໂຣນ຺ໂຕ ຫິ ໂຣຄນິທານໍ ອຊານິຕ຺ວາ ເຠສຊ຺ຊໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ເວຊ຺ໂຊ ວິຍ ວິຆາຕຎ຺ຈ ອາປຊ຺ຊຕິ, ນ ຈ ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ຕິກິຈ຺ຉິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ສລ຺ລກ຺ຂຓວິຘິ – ກຸກ຺ກຸຈ຺ເຈນ ອາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຍາວຕຕິຍໍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ – ‘‘ກຕເຣນ ປໂຍເຄນ ກຕເຣນ ຣາເຄນ ອາປນ຺ໂນສີ’’ຕິ. ສເຈ ປຐມໍ ອຎ຺ຎໍ ວຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອຎ຺ຎໍ ວທຕິ ນ ເອກມຄ຺ເຄນ ກເຖຕິ, ໂສ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ – ‘‘ຕ຺ວໍ ນ ເອກມຄ຺ເຄນ ກເຖສິ ປຣິຫຣສິ, ນ ສກ຺ກາ ຕວ ວິນຍກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ຄຈ຺ຉ ໂສຕ຺ຖິໍ ຄເວສາ’’ຕິ. ສເຈ ປນ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸມ຺ປິ ເອກມຄ຺ເຄເນວ ກເຖຕິ, ຍຖາຠູຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ອາວິກໂຣຕິ, ອຖສ຺ສ ອາປຕ຺ຕານາປຕ຺ຕິຄຣຸກລຫຸກາປຕ຺ຕິວິນິຈ຺ຉຍຕ຺ຖໍ ເອກາທສນ຺ນໍ ຣາຄານໍ ວເສນ ເອກາທສ ປໂຍຄາ ສມເວກ຺ຂິຕພ຺ພາ.

ຕຕ຺ຣິເມ ເອກາທສ ຣາຄາ – ໂມຈນສ຺ສາໂທ, ມຸຈ຺ຈນສ຺ສາໂທ, ມຸຕ຺ຕສ຺ສາໂທ, ເມຖຸນສ຺ສາໂທ, ຜສ຺ສສ຺ສາໂທ, ກຓ຺ຑຸວນສ຺ສາໂທ, ທສ຺ສນສ຺ສາໂທ, ນິສຊ຺ຊສ຺ສາໂທ, ວາຈສ຺ສາໂທ, ເຄຫສ຺ສິຕເປມໍ, ວນຠງ຺ຄິຍນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂມເຈຕຸໍ ອສ຺ສາໂທ ໂມຈນສ຺ສາໂທ, ມຸຈ຺ຈເນ ອສ຺ສາໂທ ມຸຈ຺ຈນສ຺ສາໂທ, ມຸຕ຺ເຕ ອສ຺ສາໂທ ມຸຕ຺ຕສ຺ສາໂທ, ເມຖຸເນ ອສ຺ສາໂທ ເມຖຸນສ຺ສາໂທ, ຜສ຺ເສ ອສ຺ສາໂທ ຜສ຺ສສ຺ສາໂທ, ກຓ຺ຑຸວເນ ອສ຺ສາໂທ ກຓ຺ຑຸວນສ຺ສາໂທ, ທສ຺ສເນ ອສ຺ສາໂທ ທສ຺ສນສ຺ສາໂທ, ນິສຊ຺ຊາຍ ອສ຺ສາໂທ ນິສຊ຺ຊສ຺ສາໂທ, ວາຈາຍ ອສ຺ສາໂທ ວາຈສ຺ສາໂທ, ເຄຫສ຺ສິຕໍ ເປມໍ ເຄຫສ຺ສິຕເປມໍ, ວນຠງ຺ຄິຍນ຺ຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ປຸປ຺ຜຜລາທິ ວນໂຕ ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອາຫຏໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ນວຫິ ປເທຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕອສ຺ສາທສີເສນ ຣາໂຄ ວຸຕ຺ໂຕ. ເອເກນ ປເທນ ສຣູເປເນວ, ເອເກນ ປເທນ ວຕ຺ຖຸນາ ວຸຕ຺ໂຕ, ວນຠງ຺ໂຄ ຫິ ຣາຄສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ນ ຣາໂຄເຍວ.

ເອເຕສໍ ປນ ຣາຄານໍ ວເສນ ເອວໍ ປໂຍຄາ ສມເວກ຺ຂິຕພ຺ພາ – ໂມຈນສ຺ສາເທ ໂມຈນສ຺ສາທເຈຕນາຍ ເຈເຕນ຺ໂຕ ເຈວ ອສ຺ສາເທນ຺ໂຕ ຈ ອຸປກ຺ກມຕິ ມຸຈ຺ຈຕິ ສງ຺ຆາທິເສໂສ. ຕເຖວ ເຈເຕນ຺ໂຕ ຈ ອສ຺ສາເທນ຺ໂຕ ຈ ອຸປກ຺ກມຕິ ນ ມຸຈ຺ຈຕິ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ. ສເຈ ປນ ສຍນກາເລ ຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອູຣຸນາ ວາ ມຸຏ຺ຐິນາ ວາ ອງ຺ຄຊາຕໍ ຄາຬ຺ຫໍ ປີເຬຕ຺ວາ ໂມຈນຕ຺ຖາຍ ສອຸສ຺ສາໂຫວ ສຸປຕິ, ສຸປນ຺ຕສ຺ສ ຈສ຺ສ ອສຸຈິ ມຸຈ຺ຈຕິ ສງ຺ຆາທິເສໂສ. ສເຈ ຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐານໍ ອສຸຠມນສິກາເຣນ ວູປສເມຕ຺ວາ ສຸທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ສຸປຕິ, ສຸປນ຺ຕສ຺ສ ມຸຕ຺ເຕປິ ອນາປຕ຺ຕິ.

ມຸຈ຺ຈນສ຺ສາເທ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ມຸຈ຺ຈມານໍ ອສ຺ສາເທຕິ ນ ອຸປກ຺ກມຕິ ອນາປຕ຺ຕິ. ສເຈ ປນ ມຸຈ຺ຈມານໍ ອສ຺ສາເທນ຺ໂຕ ອຸປກ຺ກມຕິ, ເຕນ ອຸປກ຺ກເມນ ມຸຕ຺ເຕ ສງ຺ຆາທິເສໂສ. ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ມຸຈ຺ຈມາເນ ‘‘ມາ ກາສາວໍ ວາ ເສນາສນໍ ວາ ທຸສ຺ສີ’’ຕິ ອງ຺ຄຊາຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຊຄ຺ຄນຕ຺ຖາຍ ອຸທກຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉຕິ ວຏ຺ຏຕີຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ມຸຕ຺ຕສ຺ສາເທ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ມຸຕ຺ເຕ ຐານາ ຈຸເຕ ອສຸຈິມ຺ຫິ ປຈ຺ຉາ ອສ຺ສາເທນ຺ຕສ຺ສ ວິນາ ອຸປກ຺ກເມນ ມຸຈ຺ຈຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ສເຈ ອສ຺ສາເທຕ຺ວາ ປຸນ ໂມຈນຕ຺ຖາຍ ນິມິຕ຺ເຕ ອຸປກ຺ກມິຕ຺ວາ ໂມເຈຕິ, ສງ຺ຆາທິເສໂສ.

ເມຖຸນສ຺ສາເທ ເມຖຸນຣາເຄນ ມາຕຸຄາມໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ເຕນ ປໂຍເຄນ ອສຸຈິ ມຸຈ຺ຈຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ເມຖຸນຘມ຺ມສ຺ສ ປໂຍຄຕ຺ຕາ ປນ ຕາທິເສ ຄຫເຓ ທຸກ຺ກຏໍ, ສີສໍ ປຕ຺ເຕ ປາຣາຊິກໍ. ສເຈ ເມຖຸນຣາເຄນ ຣຕ຺ໂຕ ປຸນ ອສ຺ສາເທຕ຺ວາ ໂມຈນຕ຺ຖາຍ ນິມິຕ຺ເຕ ອຸປກ຺ກມິຕ຺ວາ ໂມເຈຕິ, ສງ຺ຆາທິເສໂສ.

ຜສ຺ສສ຺ສາເທ ທຸວິໂຘ ຜສ຺ໂສ – ອຊ຺ຌຕ຺ຕິໂກ, ພາຫິໂຣ ຈ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕິເກ ຕາວ ອຕ຺ຕໂນ ນິມິຕ຺ຕໍ ຖທ຺ຘໍ ມຸທຸກນ຺ຕິ ຊານິສ຺ສາມີຕິ ວາ ໂລລຠາເວນ ວາ ກີຬາປຍໂຕ ອສຸຈິ ມຸຈ຺ຈຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ສເຈ ກີຬາເປນ຺ໂຕ ອສ຺ສາເທຕ຺ວາ ໂມຈນຕ຺ຖາຍ ນິມິຕ຺ເຕ ອຸປກ຺ກມິຕ຺ວາ ໂມເຈຕິ, ສງ຺ຆາທິເສໂສ. ພາຫິຣຜສ຺ເສ ປນ ກາຍສໍສຄ຺ຄຣາເຄນ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ອງ຺ຄມງ຺ຄານິ ປຣາມສໂຕ ເຈວ ອາລິງ຺ຄໂຕ ຈ ອສຸຈິ ມຸຈ຺ຈຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ກາຍສໍສຄ຺ຄສງ຺ຆາທິເສສໍ ປນ ອາປຊ຺ຊຕິ. ສເຈ ກາຍສໍສຄ຺ຄຣາເຄນ ຣຕ຺ໂຕ ປຸນ ອສ຺ສາເທຕ຺ວາ ໂມຈນຕ຺ຖາຍ ນິມິຕ຺ເຕ ອຸປກ຺ກມິຕ຺ວາ ໂມເຈຕິ ວິສຏ຺ຐິປຈ຺ຈຍາປິ ສງ຺ຆາທິເສໂສ.

ກຓ຺ຑຸວນສ຺ສາເທ ທທ຺ທຸກຈ຺ຉຸປິຬກປາຓກາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣວເສນ ກຓ຺ຑຸວມານໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ກຓ຺ຑຸວນສ຺ສາເທ ເນວ ກຓ຺ຑຸວໂຕ ອສຸຈິ ມຸຈ຺ຈຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ກຓ຺ຑຸວນສ຺ສາເທນ ຣຕ຺ໂຕ ປຸນ ອສ຺ສາເທຕ຺ວາ ໂມຈນຕ຺ຖາຍ ນິມິຕ຺ເຕ ອຸປກ຺ກມິຕ຺ວາ ໂມເຈຕິ, ສງ຺ຆາທິເສໂສ.

ທສ຺ສນສ຺ສາເທ ທສ຺ສນສ຺ສາເທນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ອໂນກາສໍ ອຸປນິຊ຺ຌາຍໂຕ ອສຸຈິ ມຸຈ຺ຈຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ມາຕຸຄາມສ຺ສ ອໂນກາສຸປນິຊ຺ຌາເນ ປນ ທຸກ຺ກຏໍ. ສເຈ ທສ຺ສນສ຺ສາເທນ ຣຕ຺ໂຕ ປຸນ ອສ຺ສາເທຕ຺ວາ ໂມຈນຕ຺ຖາຍ ນິມິຕ຺ເຕ ອຸປກ຺ກມິຕ຺ວາ ໂມເຈຕິ, ສງ຺ຆາທິເສໂສ.

ນິສຊ຺ຊສ຺ສາເທ ມາຕຸຄາເມນ ສທ຺ຘິໍ ຣໂຫ ນິສຊ຺ຊສ຺ສາທຣາເຄນ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ອສຸຈິ ມຸຈ຺ຈຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ຣໂຫ ນິສຊ຺ຊປຈ຺ຈຍາ ປນ ອາປນ຺ນາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ກາເຣຕພ຺ໂພ. ສເຈ ນິສຊ຺ຊສ຺ສາເທນ ຣຕ຺ໂຕ ປຸນ ອສ຺ສາເທຕ຺ວາ ໂມຈນຕ຺ຖາຍ ນິມິຕ຺ເຕ ອຸປກ຺ກມິຕ຺ວາ ໂມເຈຕິ, ສງ຺ຆາທິເສໂສ.

ວາຈສ຺ສາເທ ວາຈສ຺ສາທຣາເຄນ ມາຕຸຄາມໍ ເມຖຸນສນ຺ນິສ຺ສິຕາຫິ ວາຈາຫິ ໂອຠາສນ຺ຕສ຺ສ ອສຸຈິ ມຸຈ຺ຈຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລວາຈາສງ຺ຆາທິເສສໍ ປນ ອາປຊ຺ຊຕິ. ສເຈ ວາຈສ຺ສາເທນ ຣຕ຺ໂຕ ປຸນ ອສ຺ສາເທຕ຺ວາ ໂມຈນຕ຺ຖາຍ ນິມິຕ຺ເຕ ອຸປກ຺ກມິຕ຺ວາ ໂມເຈຕິ, ສງ຺ຆາທິເສໂສ.

ເຄຫສ຺ສິຕເປເມ ມາຕຣໍ ວາ ມາຕຸເປເມນ ຠຄິນິໍ ວາ ຠຄິນິເປເມນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປຣາມສໂຕ ເຈວ ອາລິງ຺ຄໂຕ ຈ ອສຸຈິ ມຸຈ຺ຈຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ເຄຫສ຺ສິຕເປເມນ ປນ ຜຸສນປຈ຺ຈຍາ ທຸກ຺ກຏໍ. ສເຈ ເຄຫສ຺ສິຕເປເມນ ຣຕ຺ໂຕ ປຸນ ອສ຺ສາເທຕ຺ວາ ໂມຈນຕ຺ຖາຍ ນິມິຕ຺ເຕ ອຸປກ຺ກມິຕ຺ວາ ໂມເຈຕິ, ສງ຺ຆາທິເສໂສ.

ວນຠງ຺ເຄ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິເທວ ຕມ຺ພູລຄນ຺ຘປຸປ຺ຜວາສາທິປ຺ປກາຣໍ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ມິຕ຺ຕສນ຺ຖວຠາວສ຺ສ ທຬ຺ຫຠາວຕ຺ຖາຍ ເປເສນ຺ຕິ ອຍໍ ວນຠງ຺ໂຄ ນາມ. ຕຎ຺ເຈ ມາຕຸຄາໂມ ກສ຺ສຈິ ສໍສຏ຺ຐວິຫາຣິກສ຺ສ ກຸລູປກຠິກ຺ຂຸໂນ ເປເສຕິ, ຕສ຺ສ ຈ ‘‘ອສຸກາຍ ນາມ ອິທໍ ເປສິຕ’’ນ຺ຕິ ສາຣຕ຺ຕສ຺ສ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຫຕ຺ເຖຫິ ຕໍ ວນຠງ຺ຄໍ ກີຬາປຍໂຕ ອສຸຈິ ມຸຈ຺ຈຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ສເຈ ວນຠງ຺ເຄ ສາຣຕ຺ໂຕ ປຸນ ອສ຺ສາເທຕ຺ວາ ໂມຈນຕ຺ຖາຍ ນິມິຕ຺ເຕ ອຸປກ຺ກມິຕ຺ວາ ໂມເຈຕິ, ສງ຺ຆາທິເສໂສ. ສເຈ ອຸປກ຺ກມນ຺ເຕປິ ນ ມຸຈ຺ຈຕິ, ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ.

ເອວເມເຕສໍ ເອກາທສນ຺ນໍ ຣາຄານໍ ວເສນ ອິເມ ເອກາທສ ປໂຍເຄ ສເມເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ອາປຕ຺ຕິ ວາ ອນາປຕ຺ຕິ ວາ ສລ຺ລກ຺ເຂຕພ຺ພາ. ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ສເຈ ຄຣຸກາ ໂຫຕິ ‘‘ຄຣຸກາ’’ຕິ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພາ. ສເຈ ລຫຸກາ ໂຫຕິ ‘‘ລຫຸກາ’’ຕິ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພາ. ຕທນຸຣູປຎ຺ຈ ວິນຍກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ. ເອວຎ຺ຫິ ກຕໍ ສຸກຕໍ ໂຫຕິ ໂຣຄນິທານໍ ຎຕ຺ວາ ເວຊ຺ເຊນ ກຕເຠສຊ຺ຊມິວ, ຕສ຺ສ ຈ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ໂສຕ຺ຖິຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

໒໖໒. ເຈເຕຕິ ນ ອຸປກ຺ກມຕີຕິອາທີສຸ ໂມຈນສ຺ສາທເຈຕນາຍ ເຈເຕຕິ, ນ ອຸປກ຺ກມຕິ, ມຸຈ຺ຈຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ໂມຈນສ຺ສາທປີຬິໂຕ ‘‘ອໂຫ ວຕ ມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍາ’’ຕິ ເຈເຕຕິ, ນ ອຸປກ຺ກມຕິ, ນ ມຸຈ຺ຈຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ໂມຈນສ຺ສາເທນ ນ ເຈເຕຕິ, ຜສ຺ສສ຺ສາເທນ ກຓ຺ຑຸວນສ຺ສາເທນ ວາ ອຸປກ຺ກມຕິ, ມຸຈ຺ຈຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ຕເຖວ ນ ເຈເຕຕິ, ອຸປກ຺ກມຕິ, ນ ມຸຈ຺ຈຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ກາມວິຕກ຺ກໍ ວິຕກ຺ເກນ຺ໂຕ ໂມຈນຕ຺ຖາຍ ນ ເຈເຕຕິ, ນ ອຸປກ຺ກມຕິ, ມຸຈ຺ຈຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ສເຈ ປນສ຺ສ ວິຕກ຺ກຍໂຕປິ ນ ມຸຈ຺ຈຕິ ອິທໍ ອາຄຕເມວ ໂຫຕິ, ‘‘ນ ເຈເຕຕິ, ນ ອຸປກ຺ກມຕິ, ນ ມຸຈ຺ຈຕິ, ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ.

ອນາປຕ຺ຕິ ສຸປິນນ຺ເຕນາຕິ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ສຸປິເນ ເມຖຸນໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິເສວນ຺ຕສ຺ສ ວິຍ ກາຍສໍສຄ຺ຄາທີນິ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ວິຍ ສຸປິນນ຺ເຕເນວ ກາຣເຓນ ຍສ຺ສ ອສຸຈິ ມຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ສຸປິເນ ປນ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ອສ຺ສາທເຈຕນາຍ ສຈສ຺ສ ວິສໂຍ ໂຫຕິ, ນິຈ຺ຈເລນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ນ ຫຕ຺ເຖນ ນິມິຕ຺ຕໍ ກີຬາເປຕພ຺ພໍ, ກາສາວປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓຣກ຺ຂຓຕ຺ຖໍ ປນ ຫຕ຺ຖປຸເຏນ ຄເຫຕ຺ວາ ຊຄ຺ຄນຕ຺ຖາຍ ອຸທກຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ນໂມຈນາຘິປ຺ປາຍສ຺ສາຕິ ຍສ຺ສ ເຠສຊ຺ເຊນ ວາ ນິມິຕ຺ຕໍ ອາລິມ຺ປນ຺ຕສ຺ສ ອຸຈ຺ຈາຣາທີນິ ວາ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ນໂມຈນາຘິປ຺ປາຍສ຺ສ ມຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ສາປິ ອນາປຕ຺ຕິ. ອຸມ຺ມຕ຺ຕກສ຺ສ ທຸວິຘສ຺ສາປິ ອນາປຕ຺ຕິ. ອິຘ ເສຍ຺ຍສໂກ ອາທິກມ຺ມິໂກ, ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ ອາທິກມ຺ມິກສ຺ສາຕິ.

ປທຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສມຸຏ຺ຐານາທີສຸ ອິທໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຐມປາຣາຊິກສມຸຏ຺ຐານໍ ກາຍຈິຕ຺ຕໂຕ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ກິຣິຍາ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທ຺ວິເວທນໍ, ສຸຂມຊ຺ຌຕ຺ຕທ຺ວເຍນາຕິ.

໒໖໓. ວິນີຕວຕ຺ຖູສຸ ສຸປິນວຕ຺ຖຸ ອນຸປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວວຕ຺ຖູນິ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖາເນວ.

ວິຕກ຺ກວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ກາມວິຕກ຺ກນ຺ຕິ ເຄຫສ຺ສິຕກາມວິຕກ຺ກໍ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ອນາປຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ອຖ ໂຂ ວິຕກ຺ກຄຕິເກນ ນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອຸຓ຺ໂຫທກວຕ຺ຖູສຸ ປຐມໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ທຸຕິເຍ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ໂມເຈຕຸກາໂມ ອຸຓ຺ໂຫທເກນ ນິມິຕ຺ຕໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ປຫຣິຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍິ, ເຕນສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕິເຍ ອຸປກ຺ກມສ຺ສ ອຕ຺ຖິຕາຍ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ. ເຠສຊ຺ຊກຓ຺ຑຸວນວຕ຺ຖູນິ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖາເນວ.

໒໖໔. ມຄ຺ຄວຕ຺ຖູສຸ ປຐມສ຺ສ ຖຸລອູຣຸກສ຺ສ ມຄ຺ຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ພາຘຏ຺ຐາເນ ຆຏ຺ຏນາຍ ອສຸຈິ ມຸຈ຺ຈິ, ຕສ຺ສ ນໂມຈນາຘິປ຺ປາຍຕ຺ຕາ ອນາປຕ຺ຕິ. ທຸຕິຍສ຺ສ ຕເຖວ ມຸຈ຺ຈິ, ໂມຈນາຘິປ຺ປາຍຕ຺ຕາ ປນ ສງ຺ຆາທິເສໂສ. ຕຕິຍສ຺ສ ນ ມຸຈ຺ຈິ, ອຸປກ຺ກມສພ຺ຠາວໂຕ ປນ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ. ຕສ຺ມາ ມຄ຺ຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ປຣິຬາເຫ ນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ຄມນໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອສຸຠາທິມນສິກາເຣນ ຈິຕ຺ຕໍ ວູປສເມຕ຺ວາ ສຸທ຺ຘຈິຕ຺ເຕນ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອາທາຍ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຐິໂຕ ວິໂນເທຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມ຺ມ ນິສີທິຕ຺ວາ ວິໂນເທຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອາທາຍ ສຸທ຺ຘຈິຕ຺ເຕເນວ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ.

ວຕ຺ຖິວຕ຺ຖູສຸ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ວຕ຺ຖິໍ ທຬ຺ຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປູເຣຕ຺ວາ ປູເຣຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕາ ຄາມທາຣກາ ວິຍ ປສ຺ສາວມກໍສຸ. ຊນ຺ຕາຆຣວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອຸທຣໍ ຕາເປນ຺ຕສ຺ສ ໂມຈນາຘິປ຺ປາຍສ຺ສາປິ ອໂມຈນາຘິປ຺ປາຍສ຺ສາປິ ມຸຕ຺ເຕ ອນາປຕ຺ຕິເຍວ. ປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕຈາລນວເສນ ອສຸຈິ ມຸຈ຺ຈິ, ຕສ຺ມາ ອາປຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ ອາປຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

໒໖໕. ອູຣຸຆຏ຺ຏາປນວຕ຺ຖູສຸ ເຍສໍ ອາປຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ເຕ ອງ຺ຄຊາຕມ຺ປິ ຜຸສາເປສຸນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາຕິ ເອວໍ ກຸຣຸນ຺ທຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສາມເຓຣາທິວຕ຺ຖູນິ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖາເນວ.

໒໖໖. ກາຍຕ຺ຖມ຺ຠນວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ກາຍໍ ຖມ຺ເຠນ຺ຕສ຺ສາຕິ ຈິຣໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ວາ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວາ ນວກມ຺ມໍ ວາ ກຕ຺ວາ ອາລສິຍວິໂມຈນຕ຺ຖໍ ວິຊມ຺ເຠນ຺ຕສ຺ສ.

ອຸປນິຊ຺ຌາຍນວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ສເຈປິ ປຏສຕໍ ນິວຕ຺ຖາ ໂຫຕິ ປຸຣໂຕ ວາ ປຈ຺ຉໂຕ ວາ ຐຕ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ນາມ ໂອກາເສ ນິມິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອຸປນິຊ຺ຌາຍນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏເມວ. ອນິວຕ຺ຖານໍ ຄາມທາຣິການໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ອຸປນິຊ຺ຌາຍນ຺ຕສ຺ສ ປນ ກິເມວ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຕິຣຈ຺ຉານຄຕານມ຺ປິ ນິມິຕ຺ເຕ ເອເສວ ນໂຍ. ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ອວິໂລເກຕ຺ວາ ປນ ທິວສມ຺ປິ ເອກປໂຍເຄນ ອຸປນິຊ຺ຌາຍນ຺ຕສ຺ສ ເອກເມວ ທຸກ຺ກຏໍ. ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ວິໂລເກຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປນິຊ຺ຌາຍນ຺ຕສ຺ສ ປໂຍເຄ ປໂຍເຄ ທຸກ຺ກຏໍ. ອຸມ຺ມີລນນິມີລນວເສນ ປນ ນ ກາເຣຕພ຺ໂພ. ສຫສາ ອຸປນິຊ຺ຌາຍິຕ຺ວາ ປຸນ ປຏິສງ຺ຂາຍ ສໍວເຣ ຕິຏ຺ຐໂຕ ອນາປຕ຺ຕິ, ຕໍ ສໍວຣໍ ປຫາຍ ປຸນ ອຸປນິຊ຺ຌາຍໂຕ ທຸກ຺ກຏເມວ.

໒໖໗. ຕາຬຈ຺ຉິທ຺ທາທິວຕ຺ຖູນິ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖາເນວ. ນ຺ຫານວຕ຺ຖູສຸ ເຍ ອຸທກໂສຕໍ ນິມິຕ຺ເຕນ ປຫຣິໍສຸ ເຕສໍ ອາປຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ອຸທຎ຺ຊລວຕ຺ຖູສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອຸທຎ຺ຊລນ຺ຕິ ອຸທກຈິກ຺ຂລ຺ໂລ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອເຕເນວ ອຸປາເຍນ ອິໂຕ ປຣານິ ສພ຺ພາເນວ ອຸທເກ ຘາວນາທິວຕ຺ຖູນິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ. ປຸປ຺ຜາວຬິຍວຕ຺ຖູສຸ ສເຈປິ ນໂມຈນາຘິປ຺ປາຍສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ, ກີຬນປຈ຺ຈຍາ ປນ ທຸກ຺ກຏໍ ໂຫຕີຕິ.

ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ກາຍສໍສຄ຺ຄສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໒໖໙. ເຕນ ສມເຍນ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາຕິ ກາຍສໍສຄ຺ຄສິກ຺ຂາປທໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ອນຸຕ຺ຕານປທວຓ຺ຓນາ – ອຣຎ຺ເຎ ວິຫຣຕີຕິ ນ ອາເວຓິເກ ອຣຎ຺ເຎ, ເຊຕວນວິຫາຣສ຺ເສວ ປຈ຺ຈນ຺ເຕ ເອກປສ຺ເສ. ມຊ຺ເຌ ຄພ຺ໂຠຕິ ຕສ຺ສ ຈ ວິຫາຣສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ຄພ຺ໂຠ ໂຫຕິ. ສມນ຺ຕາ ປຣິຍາຄາໂຣຕິ ສມນ຺ຕາ ປນສ຺ສ ມຓ຺ຑລມາຬປຣິກ຺ເຂໂປ ໂຫຕິ. ໂສ ກິຣ ມຊ຺ເຌ ຈຕຸຣສ຺ສໍ ຄພ຺ຠໍ ກຕ຺ວາ ພຫິ ມຓ຺ຑລມາຬປຣິກ຺ເຂເປນ ກໂຕ, ຍຖາ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ອນ຺ໂຕເຍວ ອາວິຎ຺ຉນ຺ເຕຫິ ວິຈຣິຕຸໍ.

ສຸປຎ຺ຎຕ຺ຕນ຺ຕິ ສຸຏ຺ຐ ຐປິຕໍ, ຍຖາ ຍຖາ ຍສ຺ມິໍ ຍສ຺ມິຎ຺ຈ ໂອກາເສ ຐປິຕໍ ປາສາທິກໍ ໂຫຕິ ໂລກຣຎ຺ຊກໍ ຕຖາ ຕຖາ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ໂອກາເສ ຐປິຕໍ, ວຕ຺ຕສີເສນ ຫິ ໂສໍ ເອກກິຈ຺ຈມ຺ປິ ນ ກໂຣຕິ. ເອກຈ຺ເຈ ວາຕປາເນ ວິວຣນ຺ໂຕຕິ ເຍສຸ ວິວເຏສຸ ອນ຺ຘກາໂຣ ໂຫຕິ ຕານິ ວິວຣນ຺ໂຕ ເຍສຸ ວິວເຏສຸ ອາໂລໂກ ໂຫຕິ ຕານິ ຖເກນ຺ໂຕ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ສາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ເອຕທໂວຈາຕິ ເອວໍ ເຕນ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ປສໍສິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ເຕ ສາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ‘‘ປສນ຺ໂນ ອຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປພ຺ພຊິຕຸກາໂມ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ນິຄູຫິຕພ຺ພມ຺ປິ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ວິປ຺ປກາຣໍ ປກາເສນ຺ຕີ ເກວລໍ ຕສ຺ສ ສທ຺ຘາວິຆາຕາເປກ຺ຂາ ຫຸຕ຺ວາ ເອຕໍ ‘‘ກຸໂຕ ຕສ຺ສ ອຸຬາຣຕ຺ຕຕາ’’ຕິອາທິວຈນມໂວຈ. ຕຕ຺ຖ ອຸຬາໂຣ ອຕ຺ຕາ ອສ຺ສາຕິ ອຸຬາຣຕ຺ຕາ, ອຸຬາຣຕ຺ຕໂນ ຠາໂວ ອຸຏ຺ຐາຣຕ຺ຕຕາ. ກຸລິຕ຺ຖີຫີຕິອາທີສຸ ກຸລິຕ຺ຖິໂຍ ນາມ ຆຣສ຺ສາມິນິໂຍ. ກຸລຘີຕໂຣ ນາມ ປຸຣິສນ຺ຕຣຄຕາ ກຸລຘີຕໂຣ. ກຸລກຸມາຣິໂຍ ນາມ ອນິວິຏ຺ຐາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ກຸລສຸຓ຺ຫາ ນາມ ປຣກຸລໂຕ ອານີຕາ ກຸລທາຣການໍ ວຘຸໂຍ.

໒໗໐. ໂອຕິຓ຺ໂຓຕິ ຍກ຺ຂາທີຫິ ວິຍ ສຕ຺ຕາ ອນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ເຕນ ຣາເຄນ ໂອຕິຓ຺ໂຓ, ກູປາທີນິ ວິຍ ສຕ຺ຕາ ອສມເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ຣຊນີເຍ ຐາເນ ຣຊ຺ຊນ຺ໂຕ ສຍໍ ວາ ຣາຄໍ ໂອຕິຓ຺ໂຓ, ຍສ຺ມາ ປນ ອຸຠຍຖາປິ ຣາຄສມງ຺ຄິສ຺ເສເວຕໍ ອຘິວຈນໍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ໂອຕິຓ຺ໂຓ ນາມ ສາຣຕ຺ໂຕ ອເປກ຺ຂວາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ’’ຕິ ເອວມສ຺ສ ປທຠາຊນໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ສາຣຕ຺ໂຕຕິ ກາຍສໍສຄ຺ຄຣາເຄນ ສຸຏ຺ຐຸ ຣຕ຺ໂຕ. ອເປກ຺ຂວາຕິ ກາຍສໍສຄ຺ຄາເປກ຺ຂາຍ ອເປກ຺ຂວາ. ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕຕິ ກາຍສໍສຄ຺ຄຣາເຄເນວ ຕສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ. ວິປຣິຓເຕນາຕິ ປຣິສຸທ຺ຘຠວງ຺ຄສນ຺ຕຕິສງ຺ຂາຕໍ ປກຕິໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຖາ ປວຕ຺ເຕນ, ວິຣູປໍ ວາ ປຣິຓເຕນ ວິຣູປໍ ປຣິວຕ຺ເຕນ, ຍຖາ ປຣິວຕ຺ຕມານໍ ວິຣູປໍ ໂຫຕິ ເອວໍ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຐິເຕນາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໒໗໑. ຍສ຺ມາ ປເນຕໍ ຣາຄາທີຫິ ສມ຺ປໂຍຄໍ ນາຕິວຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ວິປຣິຓຕນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນສ຺ສ ປທຠາຊນໍ ວຕ຺ວາ ອນ຺ເຕ ອິຘາຘິປ຺ເປຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອປິຈ ຣຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ອຘິປ຺ເປຕໍ ວິປຣິຓຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ.

ຕທຫຸຊາຕາຕິ ຕໍທິວສໍ ຊາຕາ ຊາຕມຕ຺ຕາ ອລ຺ລມໍສເປສິວຓ຺ຓາ, ເອວຣູປາຍປິ ຫິ ສທ຺ຘິໍ ກາຍສໍສຄ຺ເຄ ສງ຺ຆາທິເສໂສ, ເມຖຸນວີຕິກ຺ກເມ ປາຣາຊິກໍ, ຣໂຫ ນິສຊ຺ຊສ຺ສາເທ ປາຈິຕ຺ຕິຍຎ຺ຈ ໂຫຕິ. ປເຄວາຕິ ປຐມເມວ.

ກາຍສໍສຄ຺ຄໍ ສມາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ຫຕ຺ຖຄ຺ຄຫຓາທິກາຍສມ຺ປໂຍຄໍ ກາຍມິສ຺ສີຠາວໍ ສມາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຍສ຺ມາ ປເນຕໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ໂຍ ໂສ ກາຍສໍສຄ຺ໂຄ ນາມ ໂສ ອຕ຺ຖໂຕ ອຊ຺ຌາຈາໂຣ ໂຫຕິ, ຣາຄວເສນ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ສຎ຺ຎມເວລໍ ອາຈາໂຣ, ຕສ຺ມາສ຺ສ ສງ຺ເຂປນ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອຊ຺ຌາຈາໂຣ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ປທຠາຊນມາຫ.

ຫຕ຺ຖຄ຺ຄາຫໍ ວາຕິອາທິເຠທໍ ປນສ຺ສ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖທສ຺ສນໍ. ຕຕ຺ຖ ຫຕ຺ຖາທີນໍ ວິຠາຄທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ຫຕ຺ໂຖ ນາມ ກປ຺ປຣໍ ອຸປາທາຍາ’’ຕິອາທິມາຫ ຕຕ຺ຖ ກປ຺ປຣໍ ອຸປາທາຍາຕິ ທຸຕິຍໍ. ມຫາສນ຺ຘິໍ ອຸປາທາຍ. ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປນ ມຓິພນ຺ຘໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອຄ຺ຄນຂາ ຫຕ຺ໂຖ ອິຘ ສທ຺ຘິໍ ອຄ຺ຄພາຫາຍ ກປ຺ປຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຘິປ຺ເປໂຕ.

ສຸທ຺ຘເກສາ ວາຕິ ສຸຕ຺ຕາທີຫິ ອມິສ຺ສາ ສຸທ຺ຘາ ເກສາເຍວ. ເວຓີຕິ ຕີຫິ ເກສວຏ຺ຏີຫິ ວິນນ຺ຘິຕ຺ວາ ກຕເກສກລາປສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ສຸຕ຺ຕມິສ຺ສາຕິ ປຎ຺ຈວຓ຺ເຓນ ສຸຕ຺ເຕນ ເກເສ ມິສ຺ເສຕ຺ວາ ກຕາ. ມາລາມິສ຺ສາຕິ ວສ຺ສິກປຸປ຺ຜາທີຫິ ມິສ຺ເສຕ຺ວາ ຕີຫິ ເກສວຏ຺ຏີຫິ ວິນນ຺ຘິຕ຺ວາ ກຕາ, ອວິນທ຺ໂຘປິ ວາ ເກວລໍ ປຸປ຺ຜມິສ຺ສໂກ ເກສກລາໂປ ອິຘ ‘‘ເວຓີ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຫິຣຎ຺ຎມິສ຺ສາຕິ ກຫາປຓມາລາຍ ມິສ຺ເສຕ຺ວາ ກຕາ. ສຸວຓ຺ຓມິສ຺ສາຕິ ສຸວຓ຺ຓຈີຣເກຫິ ວາ ປາມງ຺ຄາທີຫິ ວາ ມິສ຺ເສຕ຺ວາ ກຕາ. ມຸຕ຺ຕາມິສ຺ສາຕິ ມຸຕ຺ຕາວລີຫິ ມິສ຺ເສຕ຺ວາ ກຕາ. ມຓິມິສ຺ສາຕິ ສຸຕ຺ຕາຣູຬ຺ເຫຫິ ມຓີຫິ ມິສ຺ເສຕ຺ວາ ກຕາ. ເອຕາສຸ ຫິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ເວຓິໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ສງ຺ຆາທິເສໂສເຍວ. ‘‘ອຫໍ ມິສ຺ສກເວຓິໍ ອຄ຺ຄເຫສິ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕສ຺ສ ໂມກ຺ໂຂ ນຕ຺ຖິ. ເວຓິຄ຺ຄຫເຓນ ເຈຕ຺ຖ ເກສາປິ ຄຫິຕາວ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ໂຍ ເອກມ຺ປິ ເກສໍ ຄຓ຺ຫາຕິ ຕສ຺ສປິ ອາປຕ຺ຕິເຍວ.

ຫຕ຺ຖຎ຺ຈ ເວຓິຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາຕິ ອິຘ ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ ຫຕ຺ຖຎ຺ຈ ສພ຺ພປ຺ປກາຣຎ຺ຈ ເວຓິໍ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສໍ ສຣີຣໍ ‘‘ອງ຺ຄ’’ນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນສຸ ຫຕ຺ຖາທີສຸ ຫຕ຺ຖສ຺ສ ຄຫຓໍ ຫຕ຺ຖຄ຺ຄາໂຫ, ເວຓິຍາ ຄຫຓໍ ເວຓິຄ຺ຄາໂຫ, ອວເສສສສຣີຣສ຺ສ ປຣາມສນໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ວາ ອງ຺ຄສ຺ສ ປຣາມສນໍ, ໂຍ ຕໍ ຫຕ຺ຖຄ຺ຄາຫໍ ວາ ເວຓິຄ຺ຄາຫໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ວາ ອງ຺ຄສ຺ສ ປຣາມສນໍ ສມາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ສງ຺ຆາທິເສໂສ ນາມ ອາປຕ຺ຕິນິກາໂຍ ໂຫຕີຕິ. ອຍໍ ສິກ຺ຂາປທສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ.

໒໗໒. ຍສ຺ມາ ປນ ໂຍ ຈ ຫຕ຺ຖຄ຺ຄາໂຫ ໂຍ ຈ ເວຓິຄ຺ຄາໂຫ ຍຎ຺ຈ ອວເສສສ຺ສ ອງ຺ຄສ຺ສ ປຣາມສນໍ ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ເຠທໂຕ ທ຺ວາທສວິຘໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ເຠທໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອາມສນາ ປຣາມສນາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນສ຺ສ ປທຠາຊນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອາມສນາ ນາມ ອາມຏ຺ຐມຕ຺ຕາ’’ຕິ ຍຎ຺ຈ ‘‘ຉຸປນໍ ນາມ ຜຸຏ຺ຐມຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ, ອິເມສໍ ອຍໍ ວິເສໂສ – ອາມສນາຕິ ອາມຊ຺ຊນາ ຜຸຏ຺ໂຐກາສໍ ອນຕິກ຺ກມິຕ຺ວາປິ ຕຕ຺ເຖວ ສງ຺ຆຏ຺ຏນາ. ອຍຎ຺ຫິ ‘‘ອາມຏ຺ຐມຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຉຸປນນ຺ຕິ ອສງ຺ຆຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຜຸຏ຺ຐມຕ຺ຕໍ.

ຍມ຺ປິ ອຸມ຺ມສນາຍ ຈ ອຸລ຺ລງ຺ຆນາຍ ຈ ນິທ຺ເທເສ ‘‘ອຸທ຺ຘໍ ອຸຈ຺ຈາຣຓາ’’ຕິ ເອກເມວ ປທໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣາປິ ອຍໍ ວິເສໂສ – ປຐມໍ ອຕ຺ຕໂນ ກາຍສ຺ສ ອິຕ຺ຖິຍາ ກາເຍ ອຸທ຺ຘໍ ເປສນວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ທຸຕິຍໍ ອິຕ຺ຖິຍາ ກາຍໍ ອຸກ຺ຂິປນວເສນ, ເສສໍ ປາກຏເມວ.

໒໗໓. ອິທານິ ຍ຺ວາຍໍ ໂອຕິຓ຺ໂຓ ວິປຣິຓເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ກາຍສໍສຄ຺ຄໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ເອເຕສໍ ປທານໍ ວເສນ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ອາປຕ຺ຕິເຠທໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອິຕ຺ຖີ ຈ ໂຫຕິ ອິຕ຺ຖິສຎ຺ຎີ ສາຣຕ຺ໂຕ ຈ ຠິກ຺ຂຸ ຈ ນໍ ອິຕ຺ຖິຍາ ກາເຍນ ກາຍ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸ ຈ ນໍ ອິຕ຺ຖິຍາ ກາເຍນ ກາຍນ຺ຕິ ໂສ ສາຣຕ຺ໂຕ ຈ ອິຕ຺ຖິສຎ຺ຎີ ຈ ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕໂນ ກາເຍນ. ນນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ອຖ ວາ ເອຕໍ ຕສ຺ສາ ອິຕ຺ຖິຍາ ຫຕ຺ຖາທິເຠທໍ ກາຍໍ. ອາມສຕິ ປຣາມສຕີຕິ ເອເຕສຸ ເຈ ເອເກນາປິ ອາກາເຣນ ອຊ຺ຌາຈຣຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ສງ຺ຆາທິເສສສ຺ສ. ຕຕ຺ຖ ສກິໍ ອາມສໂຕ ເອກາ ອາປຕ຺ຕິ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາມສໂຕ ປໂຍເຄ ປໂຍເຄ ສງ຺ຆາທິເສໂສ.

ປຣາມສນ຺ໂຕປິ ສເຈ ກາຍໂຕ ອໂມເຈຕ຺ວາວ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ຫຕ຺ຖໍ ວາ ກາຍໍ ວາ ສຎ຺ໂຈເປຕິ ຫຣຕິ ເປເສຕິ ທິວສມ຺ປິ ປຣາມສໂຕ ເອກາວ ອາປຕ຺ຕິ. ສເຈ ກາຍໂຕ ໂມເຈຕ຺ວາ ໂມເຈຕ຺ວາ ປຣາມສຕິ ປໂຍເຄ ປໂຍເຄ ອາປຕ຺ຕິ.

ໂອມສນ຺ໂຕປິ ສເຈ ກາຍໂຕ ອໂມເຈຕ຺ວາວ ອິຕ຺ຖິຍາ ມຕ຺ຖກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ປາທປິຏ຺ຐິໍ ໂອມສຕິ ເອກາວ ອາປຕ຺ຕິ. ສເຈ ປນ ອຸທຣາທີສຸ ຕໍ ຕໍ ຐານໍ ປຕ຺ວາ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ໂອມສຕິ ປໂຍເຄ ປໂຍເຄ ອາປຕ຺ຕິ. ອຸມ຺ມສນາຍປິ ປາທໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ສີສໍ ອຸມ຺ມສນ຺ຕສ຺ສ ເອເສວ ນໂຍ.

ໂອລງ຺ຆນາຍ ມາຕຸຄາມໍ ເກເສສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ນາເມຕ຺ວາ ຈຸມ຺ພນາທີສຸ ຍໍ ອຊ຺ຌາຈາຣໍ ອິຈ຺ຉຕິ ຕໍ ກຕ຺ວາ ມຸຎ຺ຈໂຕ ເອກາວ ອາປຕ຺ຕິ. ອຸຏ຺ຐິຕໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ນາມຍໂຕ ປໂຍເຄ ປໂຍເຄ ອາປຕ຺ຕິ. ອຸລ຺ລງ຺ຆນາຍປິ ເກເສສຸ ວາ ຫຕ຺ເຖສຸ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາປຍໂຕ ເອເສວ ນໂຍ.

ອາກຑ຺ຒນາຍ ອຕ຺ຕໂນ ອຠິມຸຂໍ ອາກຑ຺ຒນ຺ໂຕ ຍາວ ນ ມຸຎ຺ຈຕິ ຕາວ ເອກາວ ອາປຕ຺ຕິ. ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອາກຑ຺ຒນ຺ຕສ຺ສ ປໂຍເຄ ປໂຍເຄ ອາປຕ຺ຕິ. ປຕິກຑ຺ຒນາຍປິ ປຣມ຺ມຸຂໍ ປິຏ຺ຐິຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຏິປ຺ປຓາມຍໂຕ ເອເສວ ນໂຍ.

ອຠິນິຄ຺ຄຓ຺ຫນາຍ ຫຕ຺ເຖ ວາ ພາຫາຍ ວາ ທຬ຺ຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຍຊນມ຺ປິ ຄຈ຺ຉໂຕ ເອກາວ ອາປຕ຺ຕິ. ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຄຓ຺ຫໂຕ ປໂຍເຄ ປໂຍເຄ ອາປຕ຺ຕິ. ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຜຸສໂຕ ຈ ອາລິງ຺ຄໂຕ ຈ ປໂຍເຄ ປໂຍເຄ ອາປຕ຺ຕີຕິ ມຫາສຸມຕ຺ເຖໂຣ ອາຫ. ມຫາປທຸມຕ຺ເຖໂຣ ປນາຫ – ‘‘ມູລຄ຺ຄຫຓເມວ ປມາຓໍ, ຕສ຺ມາ ຍາວ ນ ມຸຎ຺ຈຕິ ຕາວ ເອກາ ເອວ ອາປຕ຺ຕີ’’ຕິ.

ອຠິນິປ຺ປີຬນາຍ ວຕ຺ເຖນ ວາ ອາຠຣເຓນ ວາ ສທ຺ຘິໍ ປີຬຍໂຕ ອງ຺ຄໍ ອຜຸສນ຺ຕສ຺ສ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ຜຸສນ຺ຕສ຺ສ ສງ຺ຆາທິເສໂສ, ເອກປໂຍເຄນ ເອກາ ອາປຕ຺ຕິ, ນານາປໂຍເຄນ ນານາ.

ຄຫຓຉຸປເນສຸ ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ວິກາຣໍ ອກໂຣນ຺ໂຕປິ ຄຫິຕມຕ຺ຕຜຸຏ຺ຐມຕ຺ເຕນາປິ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ.

ເອວເມເຕສຸ ອາມສນາທີສຸ ເອເກນາປິ ອາກາເຣນ ອຊ຺ຌາຈາຣໂຕ ອິຕ຺ຖິຍາ ອິຕ຺ຖິສຎ຺ຎິສ຺ສ ສງ຺ຆາທິເສໂສ, ເວມຕິກສ຺ສ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ປຓ຺ຑກປຸຣິສຕິຣຈ຺ຉານຄຕສຎ຺ຎິສ຺ສາປິ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍເມວ. ປຓ຺ຑເກ ປຓ຺ຑກສຎ຺ຎິສ຺ສ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ເວມຕິກສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ. ປຸຣິສຕິຣຈ຺ຉານຄຕອິຕ຺ຖິສຎ຺ຎິສ຺ສາປິ ທຸກ຺ກຏເມວ. ປຸຣິເສ ປຸຣິສສຎ຺ຎິສ຺ສາປິ ເວມຕິກສ຺ສາປິ ອິຕ຺ຖິປຓ຺ຑກຕິຣຈ຺ຉານຄຕສຎ຺ຎິສ຺ສາປິ ທຸກ຺ກຏເມວ. ຕິຣຈ຺ຉານຄເຕປິ ສພ຺ພາກາເຣນ ທຸກ຺ກຏເມວາຕິ. ອິມາ ເອກມູລກນເຍ ວຸຕ຺ຕາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ອິມິນາວ ອຸປາເຍນ ‘‘ທ຺ເວ ອິຕ຺ຖິໂຍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອິຕ຺ຖີນ’’ນ຺ຕິອາທິວເສນ ວຸຕ຺ເຕ ທຸມູລກນເຍປິ ທິຄຸຓາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ເວທິຕພ຺ພາ. ຍຖາ ຈ ທ຺ວີສຸ ອິຕ຺ຖີສຸ ທ຺ເວ ສງ຺ຆາທິເສສາ; ເອວໍ ສມ຺ພຫຸລາສຸ ສມ຺ພຫຸລາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ໂຍ ຫິ ເອກໂຕ ຐິຕາ ສມ຺ພຫຸລາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ພາຫາຫິ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ ໂສ ຍຕ຺ຕກາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ຜຸຏ຺ຐາ ຕາສໍ ຄຓນາຍ ສງ຺ຆາທິເສເສ ອາປຊ຺ຊຕິ, ມຊ຺ຌຄຕານໍ ຄຓນາຍ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈເຍ. ຕາ ຫິ ເຕນ ກາຍປ຺ປຏິພທ຺ເຘນ ອາມຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ. ໂຍ ປນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອງ຺ຄຸລິໂຍ ວາ ເກເສ ວາ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ໂສ ອງ຺ຄຸລິໂຍ ຈ ເກເສ ຈ ອຄເຓຕ຺ວາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ຄເຓຕ຺ວາ ສງ຺ຆາທິເສເສຫິ ກາເຣຕພ຺ໂພ. ຍາສຎ຺ຈ ອິຕ຺ຖີນໍ ອງ຺ຄຸລິໂຍ ວາ ເກສາ ວາ ມຊ຺ຌຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕາສໍ ຄຓນາຍ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈເຍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ຕາ ຫິ ເຕນ ກາຍປ຺ປຏິພທ຺ເຘນ ອາມຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ, ສມ຺ພຫຸລາ ປນ ອິຕ຺ຖິໂຍ ກາຍປ຺ປຏິພທ຺ເຘຫິ ຣຊ຺ຊຸວຕ຺ຖາທີຫິ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ສພ຺ພາສໍເຍວ ອນ຺ໂຕປຣິກ຺ເຂປຄຕານໍ ຄຓນາຍ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈເຍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ອຜຸຏ຺ຐາສຸ ທຸກ຺ກຏໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ປາຬິຍໍ ກາຍປ຺ປຏິພທ຺ຘປ຺ປຏິພທ຺ເຘນ ອາມສນໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ພມ຺ປິ ກາຍປ຺ປຏິພທ຺ຘປ຺ປຏິພທ຺ຘໍ ກາຍປ຺ປຏິພທ຺ເຘເນວ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍຎ຺ຈ ກຸຣຸນ຺ທິຍຎ຺ຈ ວຸຕ຺ໂຕ ປຸຣິມນໂຍເຍເວຕ຺ຖ ຍຸຕ຺ຕຕໂຣ ທິສ຺ສຕິ.

ໂຍ ຫິ ຫຕ຺ເຖນ ຫຕ຺ຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຏິປາຏິຍາ ຐິຕາສຸ ອິຕ຺ຖີສຸ ສມສາຣາໂຄ ເອກໍ ຫຕ຺ເຖ ຄຓ຺ຫາຕິ, ໂສ ຄຫິຕິຕ຺ຖິຍາ ວເສນ ເອກໍ ສງ຺ຆາທິເສສໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອິຕຣາສໍ ຄຓນາຍ ປຸຣິມນເຍເນວ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈເຍ. ສເຈ ໂສ ຕໍ ກາຍປ຺ປຏິພທ຺ເຘ ວຕ຺ເຖ ວາ ປຸປ຺ເຜ ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ສພ຺ພາສໍ ຄຓນາຍ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈເຍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ຍເຖວ ຫິ ຣຊ຺ຊຸວຕ຺ຖາທີຫິ ປຣິກ຺ຂິປນ຺ເຕນ ສພ຺ພາປິ ກາຍປ຺ປຏິພທ຺ເຘນ ອາມຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຖາ ອິຘາປິ ສພ຺ພາປິ ກາຍປ຺ປຏິພທ຺ເຘນ ອາມຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ. ສເຈ ປນ ຕາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວຕ຺ຖໂກຏິຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ ເຈໂສ ປຸຣິມນເຍເນວ ປຐມໍ ອິຕ຺ຖິໍ ຫຕ຺ເຖ ຄຓ຺ຫາຕິ ຄຫິຕາຍ ວເສນ ສງ຺ຆາທິເສສໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອິຕຣາສໍ ຄຓນາຍ ທຸກ຺ກຏານິ. ສພ຺ພາສຎ຺ຫິ ຕາສໍ ເຕນ ປຸຣິມນເຍເນວ ກາຍປຏິພທ຺ເຘນ ກາຍປ຺ປຏິພທ຺ຘໍ ອາມຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ໂສປິ ຕໍ ກາຍປ຺ປຏິພທ຺ເຘເຍວ ຄຓ຺ຫາຕິ ຕສ຺ສາ ວເສນ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອິຕຣາສໍ ຄຓນາຍ ອນນ຺ຕຣນເຍເນວ ທຸກ຺ກຏານິ.

ໂຍ ປນ ຆນວຕ຺ຖນິວຕ຺ຖໍ ອິຕ຺ຖິໍ ກາຍສໍສຄ຺ຄຣາເຄນ ວຕ຺ເຖ ຆຏ຺ເຏຕິ, ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ. ວິຣຬວຕ຺ຖນິວຕ຺ຖໍ ຆຏ຺ເຏຕິ, ຕຕ຺ຣ ເຈ ວຕ຺ຖນ຺ຕເຣຫິ ອິຕ຺ຖິຍາ ວາ ນິກ຺ຂນ຺ຕໂລມານິ ຠິກ຺ຂຸໍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວາ ປວິຏ຺ຐໂລມານິ ອິຕ຺ຖິໍ ຜຸສນ຺ຕິ, ອຸຠິນ຺ນໍ ໂລມານິເຍວ ວາ ໂລມານິ ຜຸສນ຺ຕິ, ສງ຺ຆາທິເສໂສ. ອຸປາທິນ຺ນເກນ ຫິ ກມ຺ມຊຣູເປນ ອຸປາທິນ຺ນກໍ ວາ ອນຸປາທິນ຺ນກໍ ວາ ອນຸປາທິນ຺ນເກນປິ ເກນຈິ ເກສາທິນາ ອຸປາທິນ຺ນກໍ ວາ ອນຸປາທິນ຺ນກໍ ວາ ຜຸສນ຺ໂຕປິ ສງ຺ຆາທິເສສໍ ອາປຊ຺ຊຕິເຍວ.

ຕຕ຺ຖ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ‘‘ໂລມານິ ຄເຓຕ຺ວາ ສງ຺ຆາທິເສໂສ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ໂລມານິ ຄເຓຕ຺ວາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ນ ກາເຣຕພ຺ໂພ, ເອກເມວ ສງ຺ຆາທິເສສໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ສງ຺ຆິກມຎ຺ເຈ ປນ ອປຈ຺ຈຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ນິປນ຺ໂນ ໂລມານິ ຄເຓຕ຺ວາ ກາເຣຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕເທວ ຍຸຕ຺ຕໍ. ອິຕ຺ຖິວເສນ ຫິ ອຍໍ ອາປຕ຺ຕິ, ນ ໂກຏ຺ຐາສວເສນາຕິ.

ເອຕ຺ຖາຫ ‘‘ໂຍ ປນ ‘ກາຍປ຺ປຏິພທ຺ຘໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’ຕິ ກາຍໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ‘ກາຍໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’ຕິ ກາຍປ຺ປຏິພທ຺ຘໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ໂສ ກິໍ ອາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ມຫາສຸມຕ຺ເຖໂຣ ຕາວ ‘‘ຍຖາວຕ຺ຖຸກເມວາ’’ຕິ ວທຕິ. ອຍໍ ກິຣສ຺ສ ລທ຺ຘິ –

‘‘ວຕ຺ຖຸ ສຎ຺ຎາ ຈ ຣາໂຄ ຈ, ຜສ຺ສປ຺ປຏິວິຊານນາ;

ຍຖານິທ຺ທິຏ຺ຐນິທ຺ເທເສ, ຄຣຸກໍ ເຕນ ກາຣເຍ’’ຕິ.

ເອຕ຺ຖ ‘‘ວຕ຺ຖູ’’ຕິ ອິຕ຺ຖີ. ‘‘ສຎ຺ຎາ’’ຕິ ອິຕ຺ຖິສຎ຺ຎາ. ‘‘ຣາໂຄ’’ຕິ ກາຍສໍສຄ຺ຄຣາໂຄ. ‘‘ຜສ຺ສປ຺ປຏິວິຊານນາ’’ຕິ ກາຍສໍສຄ຺ຄຜສ຺ສຊານນາ. ຕສ຺ມາ ໂຍ ອິຕ຺ຖິຍາ ອິຕ຺ຖິສຎ຺ຎີ ກາຍສໍສຄ຺ຄຣາເຄນ ‘‘ກາຍປ຺ປຏິພທ຺ຘໍ ຄເຫສ຺ສາມີ’’ຕິ ປວຕ຺ໂຕປິ ກາຍໍ ຜຸສຕິ, ຄຣຸກໍ ສງ຺ຆາທິເສສໍເຍວ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອິຕໂຣປິ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍນ຺ຕິ ມຫາປທຸມຕ຺ເຖໂຣ ປນາຫ –

‘‘ສຎ຺ຎາຍ ວິຣາຄິຕມ຺ຫິ, ຄຫເຓ ຈ ວິຣາຄິເຕ;

ຍຖານິທ຺ທິຏ຺ຐນິທ຺ເທເສ, ຄຣຸກໍ ຕຕ຺ຖ ນ ທິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ອສ຺ສາປາຍໍ ລທ຺ຘິ ອິຕ຺ຖິຍາ ອິຕ຺ຖິສຎ຺ຎິໂນ ຫິ ສງ຺ຆາທິເສໂສ ວຸຕ຺ໂຕ. ອິມິນາ ຈ ອິຕ຺ຖິສຎ຺ຎາ ວິຣາຄິຕາ ກາຍປ຺ປຏິພທ຺ເຘ ກາຍປ຺ປຏິພທ຺ຘສຎ຺ຎາ ອຸປ຺ປາທິຕາ, ຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ປນ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິມິນາ ຈ ຄຫຓມ຺ປິ ວິຣາຄິຕໍ ຕໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອິຕ຺ຖີ ຄຫິຕາ, ຕສ຺ມາ ເອຕ຺ຖ ອິຕ຺ຖິສຎ຺ຎາຍ ອຠາວໂຕ ສງ຺ຆາທິເສໂສ ນ ທິສ຺ສຕິ, ກາຍປ຺ປຏິພທ຺ຘສ຺ສ ອຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ ນ ທິສ຺ສຕິ, ກາຍສໍສຄ຺ຄຣາເຄນ ຜຸຏ຺ຐຕ຺ຕາ ປນ ທຸກ຺ກຏໍ. ກາຍສໍສຄ຺ຄຣາເຄນ ຫິ ອິມໍ ນາມ ວຕ຺ຖຸໍ ຜຸສໂຕ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ທຸກ຺ກຏເມວາຕິ.

ອິທຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ອິທໍ ຈຕຸກ຺ກມາຫ. ‘‘ສາຣຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’ຕິ ສາຣຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິ ສງ຺ຆາທິເສໂສ, ‘ວິຣຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’ຕິ ວິຣຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິ ທຸກ຺ກຏໍ, ‘ສາຣຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’ຕິ ວິຣຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິ ທຸກ຺ກຏໍ, ‘ວິຣຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’ຕິ ສາຣຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິ ທຸກ຺ກຏເມວາ’’ຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ເອວມາຫ? ອຖ ໂຂ ມຫາສຸມຕ຺ເຖຣວາໂທເຍເວຕ຺ຖ ‘‘ອິຕ຺ຖິ ຈ ໂຫຕິ ອິຕ຺ຖິສຎ຺ຎີ ສາຣຕ຺ໂຕ ຈ ຠິກ຺ຂຸ ຈ ນໍ ອິຕ຺ຖິຍາ ກາເຍນ ກາຍປ຺ປຏິພທ຺ຘໍ ອາມສຕິ ປຣາມສຕິ…ເປ… ຄຓ຺ຫາຕິ ຉຸປຕິ ອາປຕ຺ຕິ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍສ຺ສາ’’ຕິ ອິມາຍ ປາຬິຍາ ‘‘ໂຍ ຫິ ເອກໂຕ ຐິຕາ ສມ຺ພຫຸລາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ພາຫາຫິ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ໂສ ຍຕ຺ຕກາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ຜຸຏ຺ຐາ ຕາສໍ ຄຓນາຍ ສງ຺ຆາທິເສເສ ອາປຊ຺ຊຕິ, ມຊ຺ຌຄຕານໍ ຄຓນາຍ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈເຍ’’ຕິອາທີຫິ ອຏ຺ຐກຖາວິນິຈ຺ຉເຍຫິ ຈ ສເມຕິ. ຍທິ ຫິ ສຎ຺ຎາທິວິຣາເຄນ ວິຣາຄິຕໍ ນາມ ຠເວຍ຺ຍ ‘‘ປຓ຺ຑໂກ ຈ ໂຫຕິ ອິຕ຺ຖິສຎ຺ຎີ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ‘‘ກາຍປ຺ປຏິພທ຺ຘຎ຺ຈ ໂຫຕິ ກາຍສຎ຺ຎີ ຈາ’’ຕິອາທິນາປິ ນເຍນ ປາຬິຍໍ ວິເສສໍ ວເທຍ຺ຍ. ຍສ຺ມາ ປນ ໂສ ນ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ອິຕ຺ຖິຍາ ອິຕ຺ຖິສຎ຺ຎາຍ ສຕິ ອິຕ຺ຖິໍ ອາມສນ຺ຕສ຺ສ ສງ຺ຆາທິເສໂສ, ກາຍປ຺ປຏິພທ຺ຘໍ ອາມສນ຺ຕສ຺ສ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍນ຺ຕິ ຍຖາວຕ຺ຖຸກເມວ ຍຸຊ຺ຊຕິ.

ມຫາປຈ຺ຈຣິຍມ຺ປິ ເຈຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ນີລໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ສຍິຕາຍ ກາຬິຕ຺ຖິຍາ ກາຍໍ ຆຏ຺ເຏສ຺ສາມີ’ຕິ ກາຍໍ ຆຏ຺ເຏຕິ, ສງ຺ຆາທິເສໂສ; ‘ກາຍໍ ຆຏ຺ເຏສ຺ສາມີ’ຕິ ນີລໍ ຆຏ຺ເຏຕິ, ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ; ‘ນີລໍ ຆຏ຺ເຏສ຺ສາມີ’ຕິ ກາຍໍ ຆຏ຺ເຏຕິ, ສງ຺ຆາທິເສໂສ; ‘ນີລໍ ຆຏ຺ເຏສ຺ສາມີ’ຕິ ນີລໍ ຆຏ຺ເຏຕິ, ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍ’’ນ຺ຕິ. ໂຍປາຍໍ ‘‘ອິຕ຺ຖີ ຈ ປຓ຺ຑໂກ ຈາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຕ຺ຖຸມິສ຺ສກນໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມິມ຺ປິ ວຕ຺ຖຸ ສຎ຺ຎາວິມຕິວເສນ ວຸຕ຺ຕາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ປາຬິຍໍ ອສມ຺ມຸຍ຺ຫນ຺ເຕນ ເວທິຕພ຺ພາ.

ກາເຍນກາຍປ຺ປຏິພທ຺ຘວາເຣ ປນ ອິຕ຺ຖິຍາ ອິຕ຺ຖິສຎ຺ຎິສ຺ສ ກາຍປ຺ປຏິພທ຺ຘໍ ຄຓ຺ຫໂຕ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ເສເສ ສພ຺ພຕ຺ຖ ທຸກ຺ກຏໍ. ກາຍປ຺ປຏິພທ຺ເຘນກາຍວາເຣປິ ເອເສວ ນໂຍ. ກາຍປ຺ປຏິພທ຺ເຘນກອາຍປ຺ປຏິພທ຺ຘວາເຣ ຈ ນິສ຺ສຄ຺ຄິເຍນກາຍວາຣາທີສຸ ຈສ຺ສ ສພ຺ພຕ຺ຖ ທຸກ຺ກຏເມວ.

‘‘ອິຕ຺ຖີ ຈ ໂຫຕິ ອິຕ຺ຖິສຎ຺ຎີ ສາຣຕ຺ໂຕ ຈ ອິຕ຺ຖີ ຈ ນໍ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ກາເຍນ ກາຍ’’ນ຺ຕິອາທິວາໂຣ ປນ ຠິກ຺ຂຸມ຺ຫິ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ຣາຄວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຖ ອິຕ຺ຖີ ຈ ນໍ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ກາເຍນ ກາຍນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸມ຺ຫິ ສາຣຕ຺ຕາ ອິຕ຺ຖີ ຕສ຺ສ ນິສິນ຺ໂນກາສໍ ວາ ນິປນ຺ໂນກາສໍ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ກາເຍນ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ກາຍໍ ອາມສຕິ…ເປ… ຉຸປຕິ. ເສວນາຘິປ຺ປາໂຍ ກາເຍນ ວາຍມຕິ, ຜສ຺ສໍ ປຏິວິຊານາຕີຕິ ເອວໍ ຕາຍ ອາມຏ຺ໂຐ ວາ ຉຸປິໂຕ ວາ ເສວນາຘິປ຺ປາໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ສເຈ ຜສ຺ສປ຺ປຏິວິຊານນຕ຺ຖໍ ອີສກມ຺ປິ ກາຍໍ ຈາເລຕິ ຜນ຺ເທຕິ, ສງ຺ຆາທິເສສໍ ອາປຊ຺ຊຕິ.

ທ຺ເວ ອິຕ຺ຖິໂຍຕິ ເອຕ຺ຖ ທ຺ເວ ສງ຺ຆາທິເສເສ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອິຕ຺ຖິຍາ ຈ ປຓ຺ຑເກ ຈ ສງ຺ຆາທິເສເສນ ສຫ ທຸກ຺ກຏໍ. ເອເຕນ ອຸປາເຍນ ຍາວ ‘‘ນິສ຺ສຄ຺ຄິເຍນ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ ອາມສຕິ, ເສວນາຘິປ຺ປາໂຍ ກາເຍນ ວາຍມຕິ ນ ຈ ຜສ຺ສໍ ປຏິວິຊານາຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ ຕາວ ປຸຣິມນເຍເນວ ອາປຕ຺ຕິເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ກາເຍນ ວາຍມຕິ ນ ຈ ຜສ຺ສໍ ປຏິວິຊານາຕີຕິ ອຕ຺ຕນາ ນິສ຺ສຏ຺ຐໍ ປຸປ຺ຜໍ ວາ ຜລໍ ວາ ອິຕ຺ຖິໍ ອຕ຺ຕໂນ ນິສ຺ສຄ຺ຄິເຍນ ປຸປ຺ເຜນ ວາ ຜເລນ ວາ ປຫຣນ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ກາເຍນ ວິກາຣໍ ກໂຣຕິ, ອງ຺ຄຸລິໍ ວາ ຈາເລຕິ, ຠມຸກໍ ວາ ອຸກ຺ຂິປຕິ, ອກ຺ຂິໍ ວາ ນິຂຓຕິ, ອຎ຺ຎໍ ວາ ເອວຣູປໍ ວິກາຣໍ ກໂຣຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ກາເຍນ ວາຍມຕິ ນ ຈ ຜສ຺ສໍ ປຏິວິຊານາຕີ’’ຕິ. ອຍມ຺ປິ ກາເຍນ ວາຍມິຕຕ຺ຕາ ທຸກ຺ກຏໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ທ຺ວີສຸ ອິຕ຺ຖີສຸ ທ຺ເວ, ອິຕ຺ຖີປຓ຺ຑເກສຸປິ ທ຺ເວ ເອວ ທຸກ຺ກເຏ ອາປຊ຺ຊຕິ.

໒໗໙. ເອວໍ ວຕ຺ຖຸວເສນ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ອາປຕ຺ຕິເຠທໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ລກ຺ຂຓວເສນ ສງ຺ເຂປໂຕ ອາປຕ຺ຕິເຠທຎ຺ຈ ອນາປຕ຺ຕິເຠທຎ຺ຈ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ເສວນາຘິປ຺ປາໂຍ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປຸຣິມນເຍ ອິຕ຺ຖິຍາ ຜຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ເສວນາຘິປ຺ປາໂຍ ກາເຍນ ວາຍມຕິ, ຜສ຺ສໍ ປຏິວິຊານາຕີຕິ ຕິວງ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສງ຺ຆາທິເສໂສ. ທຸຕິເຍ ນເຍ ນິສ຺ສຄ຺ຄິເຍນ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍາມສເນ ວິຍ ວາຍມິຕ຺ວາ ອຉຸປເນ ວິຍ ຈ ຜສ຺ສສ຺ສ ອປ຺ປຏິວິຊານນໂຕ ທຸວງ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ທຸກ຺ກຏໍ. ຕຕິເຍ ກາເຍນ ອວາຍມໂຕ ອນາປຕ຺ຕິ. ໂຍ ຫິ ເສວນາຘິປ຺ປາໂຍປິ ນິຈ຺ຈເລນ ກາເຍນ ເກວລໍ ຜສ຺ສໍ ປຏິວິຊານາຕິ ສາທິຍຕິ ອນຸໂຠຕິ, ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທມຕ຺ເຕ ອາປຕ຺ຕິຍາ ອຠາວໂຕ ອນາປຕ຺ຕິ. ຈຕຸຕ຺ເຖ ປນ ນິສ຺ສຄ຺ຄິເຍນ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍາມສເນ ວິຍ ຜສ຺ສປ຺ປຏິວິຊານນາປິ ນຕ຺ຖິ, ເກວລໍ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທມຕ຺ຕເມວ, ຕສ຺ມາ ອນາປຕ຺ຕິ. ໂມກ຺ຂາຘິປ຺ປາຍສ຺ສ ສພ຺ພາກາເຣສຸ ອນາປຕ຺ຕິເຍວ.

ເອຕ຺ຖ ປນ ໂຍ ອິຕ຺ຖິຍາ ຄຫິໂຕ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີຣາ ໂມເຈຕຸກາໂມ ປຏິປ຺ປຓາເມຕິ ວາ ປຫຣຕິ ວາ ອຍໍ ກາເຍນ ວາຍມຕິ ຜສ຺ສໍ ປຏິວິຊານາຕິ. ໂຍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ຕໂຕ ມຸຎ຺ຈິຕຸກາໂມ ອຸຕ຺ຕາເສຕ຺ວາ ປລາເປຕິ, ອຍໍ ກາເຍນ ວາຍມຕິ ນ ຈ ຜສ຺ສໍ ປຏິວິຊານາຕິ. ໂຍ ຕາທິສໍ ທີຆຊາຕິໍ ກາເຍ ອາຣູຬ຺ຫໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສຓິກໍ ຄຈ຺ຉຕຸ ຆຏ຺ຏິຍມານາ ອນຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍາ’’ຕິ ນ ຆຏ຺ເຏຕິ, ອິຕ຺ຖິເມວ ວາ ອງ຺ຄໍ ຜຸສມານໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ເອສາ ‘ອນຕ຺ຖິໂກ ອຍໍ ມຍາ’ຕິ ສຍເມວ ປກ຺ກມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຊານນ຺ໂຕ ວິຍ ນິຈ຺ຈໂລ ໂຫຕິ, ພລວິຕ຺ຖິຍາ ວາ ຄາຬ຺ຫໍ ອາລິງ຺ຄິຕ຺ວາ ຄຫິໂຕ ທຫຣຠິກ຺ຂຸ ປລາຍິຕຸກາໂມປິ ສຸຏ຺ຐຸ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ນິຈ຺ຈໂລ ໂຫຕິ, ອຍໍ ນ ຈ ກາເຍນ ວາຍມຕິ, ຜສ຺ສໍ ປຏິວິຊານາຕິ. ໂຍ ປນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອາຄຈ຺ຉຕຸ ຕາວ ຕໂຕ ນໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ວາ ປຓາເມຕ຺ວາ ວາ ປກ຺ກມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນິຈ຺ຈໂລ ໂຫຕິ, ອຍໍ ໂມກ຺ຂາຘິປ຺ປາໂຍ ນ ຈ ກາເຍນ ວາຍມຕິ, ນ ຈ ຜສ຺ສໍ ປຏິວິຊານາຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໒໘໐. ອສຎ຺ຈິຈ຺ຈາຕິ ອິມິນາ ອຸປາເຍນ ອິມໍ ຜຸສິສ຺ສາມີຕິ ອເຈເຕຕ຺ວາ, ເອວຎ຺ຫິ ອເຈເຕຕ຺ວາ ປຕ຺ຕປ຺ປຏິຄ຺ຄຫຓາທີສຸ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ອງ຺ເຄ ຜຸຏ຺ເຐປິ ອນາປຕ຺ຕິ.

ອສຕິຍາຕິ ອຎ຺ຎວິຫິໂຕ ໂຫຕິ ມາຕຸຄາມໍ ຜຸສາມີຕິ ສຕິ ນຕ຺ຖິ, ເອວໍ ອສຕິຍາ ຫຕ຺ຖປາທປສາຣຓາທິກາເລ ຜຸສນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ.

ອຊານນ຺ຕສ຺ສາຕິ ທາຣກເວເສນ ຐິຕໍ ທາຣິກໍ ‘‘ອິຕ຺ຖີ’’ຕິ ອຊານນ຺ໂຕ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ຜຸສຕິ, ເອວໍ ‘‘ອິຕ຺ຖີ’’ຕິ ອຊານນ຺ຕສ຺ສ ຜຸສໂຕ ອນາປຕ຺ຕິ.

ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ສາຕິ ກາຍສໍສຄ຺ຄໍ ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ສ, ຕສ຺ສ ພາຫາປຣມ຺ປຣາຍ ນີຕຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ວິຍ ອນາປຕ຺ຕິ. ອຸມ຺ມຕ຺ຕກາທໂຍ ວຸຕ຺ຕນຍາເອວ. ອິຘ ປນ ອຸທາຍິຕ຺ເຖໂຣ ອາທິກມ຺ມິໂກ, ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ ອາທິກມ຺ມິກສ຺ສາຕິ.

ປທຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສມຸຏ຺ຐານາທີສຸ ອິທໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຐມປາຣາຊິກສມຸຏ຺ຐານໍ ກາຍຈິຕ຺ຕໂຕ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທ຺ວິເວທນໍ, ສຸຂມຊ຺ຌຕ຺ຕທ຺ວເຍນາຕິ.

໒໘໑. ວິນີຕວຕ຺ຖູສຸ – ມາຕຸຍາ ມາຕຸເປເມນາຕິ ມາຕຸເປເມນ ມາຕຸຍາ ກາຍໍ ອາມສິ. ເອສ ນໂຍ ຘີຕຸຠຄິນິວຕ຺ຖູສຸ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ມາຕາ ວາ ໂຫຕຸ ຘີຕາ ວາ ອິຕ຺ຖີ ນາມ ສພ຺ພາປິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ປາຣິປນ຺ຖິກາວ. ຕສ຺ມາ ‘‘ອຍໍ ເມ ມາຕາ ອຍໍ ຘີຕາ ອຍໍ ເມ ຠຄິນີ’’ຕິ ເຄຫສ຺ສິຕເປເມນ ອາມສໂຕປິ ທຸກ຺ກຏເມວ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອິມໍ ປນ ຠຄວໂຕ ອາຓໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ເຕນ ສເຈປິ ນທີໂສເຕນ ວຸຍ຺ຫມານໍ ມາຕຣໍ ປສ຺ສຕິ ເນວ ຫຕ຺ເຖນ ປຣາມສິຕພ຺ພາ. ປຓ຺ຑິເຕນ ປນ ຠິກ຺ຂຸນາ ນາວາ ວາ ຜລກໍ ວາ ກທລິກ຺ຂນ຺ໂຘ ວາ ທາຣຸກ຺ຂນ຺ໂຘ ວາ ອຸປສໍຫຣິຕພ຺ໂພ. ຕສ຺ມິໍ ອສຕິ ກາສາວມ຺ປິ ອຸປສໍຫຣິຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ຐເປຕພ຺ພໍ, ‘‘ເອຕ຺ຖ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ປນ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ຄຫິເຕ ປຣິກ຺ຂາຣໍ ກຑ຺ຒາມີຕິ ກຑ຺ຒນ຺ເຕນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຠາຍຕິ ປຸຣໂຕ ປຸຣໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ມາ ຠາຍີ’’ຕິ ສມສ຺ສາເສຕພ຺ພາ. ສເຈ ຠາຍມານາ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສຫສາ ຂນ຺ເຘ ວາ ອຠິຣຸຫຕິ, ຫຕ຺ເຖ ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ນ ‘‘ອເປຫິ ມຫລ຺ລິເກ’’ຕິ ນິທ຺ຘຸນິຕພ຺ພາ, ຖລໍ ປາເປຕພ຺ພາ. ກທ຺ທເມ ລຄ຺ຄາຍປິ ກູເປ ປຕິຕາຍປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕຕ຺ຣປິ ຫິ ໂຍຕ຺ຕໍ ວາ ວຕ຺ຖໍ ວາ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖນ ຄຫິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘຣິຕພ຺ພາ, ນຕ຺ເວວ ອາມສິຕພ຺ພາ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ສຣີຣເມວ ອນາມາສໍ, ນິວາສນປາວຸຣຓມ຺ປິ ອາຠຣຓຠຓ຺ຑມ຺ປິ ຕິຓຓ຺ຑຸປກໍ ວາ ຕາຬປຓ຺ຓມຸທ຺ທິກໍ ວາ ອຸປາທາຍ ອນາມາສເມວ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ນິວາສນປາຣຸປນໍ ປິຬນ຺ຘນຕ຺ຖາຍ ຐປິຕເມວ. ສເຈ ປນ ນິວາສນໍ ວາ ປາຣຸປນໍ ວາ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຈີວຣຕ຺ຖາຍ ປາທມູເລ ຐເປຕິ ວຏ຺ຏຕິ. ອາຠຣຓຠຓ຺ເຑສຸ ປນ ສີສປສາຘນກທນ຺ຕສູຈິອາທິກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ‘‘ອິມໍ ຠນ຺ເຕ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ທິຍ຺ຍມານໍ ສິປາຏິກາສູຈິອາທິອຸປກຣຓຕ຺ຖາຍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ສຸວຓ຺ຓຣຊຕມຸຕ຺ຕາທິມຍໍ ປນ ອນາມາສເມວ ທີຍ຺ຍມານມ຺ປິ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ເອຕາສໍ ສຣີຣູປຄເມວ ອນາມາສໍ, ອິຕ຺ຖິສຓ຺ຐາເນນ ກຕໍ ກຏ຺ຐຣູປມ຺ປິ ທນ຺ຕຣູປມ຺ປິ ອຍຣູປມ຺ປິ ໂລຫຣູປມ຺ປິ ຕິປຸຣູປມ຺ປິ ໂປຕ຺ຖກຣູປມ຺ປິ ສພ຺ພຣຕນຣູປມ຺ປິ ອນ຺ຕມໂສ ປິຏ຺ຐມຍຣູປມ຺ປິ ອນາມາສເມວ. ປຣິໂຠຄຕ຺ຖາຍ ປນ ‘‘ອິທໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ລຠິຕ຺ວາ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ພຣຕນມຍໍ ອວເສສໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸປກຣຓາຣຫໍ ອຸປກຣເຓ ປຣິໂຠຄາຣຫໍ ປຣິໂຠເຄ ອຸປເນຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ຍຖາ ຈ ອິຕ຺ຖິຣູປກໍ; ເອວໍ ສຕ຺ຕວິຘມ຺ປິ ຘຎ຺ຎໍ ອນາມາສໍ. ຕສ຺ມາ ເຂຕ຺ຕມຊ຺ເຌນ ຄຈ຺ຉຕາ ຕຕ຺ຖຊາຕກມ຺ປິ ຘຎ຺ຎຜລໍ ນ ອາມສນ຺ເຕນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຆຣທ຺ວາເຣ ວາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ວາ ຘຎ຺ຎໍ ປສາຣິຕໍ ໂຫຕິ ປສ຺ເສນ ຈ ມຄ຺ໂຄ ອຕ຺ຖິ ນ ມທ຺ທນ຺ເຕນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ຄມນມຄ຺ເຄ ອສຕິ ມຄ຺ຄໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ອນ຺ຕຣຆເຣ ຘຎ຺ຎສ຺ສ ອຸປຣິ ອາສນໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ ນິສີທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເກຈິ ອາສນສາລາຍໍ ຘຎ຺ຎໍ ອາກິຣນ຺ຕິ, ສເຈ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ຫຣາເປຕຸໍ ຫຣາເປຕພ຺ພໍ, ໂນ ເຈ ເອກມນ຺ຕໍ ຘຎ຺ຎໍ ອມທ຺ທນ຺ເຕນ ປີຐກໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ນິສີທິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ໂອກາໂສ ນ ໂຫຕິ, ມນຸສ຺ສາ ຘຎ຺ຎມຊ຺ເຌເຍວ ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ, ນິສີທິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖຊາຕການິ ມຸຄ຺ຄມາສາທີນິ ອປຣຓ຺ຓານິປິ ຕາລປນສາທີນິ ວາ ຜລານິ ກີຬນ຺ເຕນ ນ ອາມສິຕພ຺ພານິ. ມນຸສ຺ເສຫິ ຣາສິກເຕສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຣຎ຺ເຎ ປນ ຣຸກ຺ຂໂຕ ປຕິຕານິ ຜລານິ ‘‘ອນຸປສມ຺ປນ຺ນານໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ມຸຕ຺ຕາ, ມຓິ, ເວຬຸຣິໂຍ, ສງ຺ໂຂ, ສິລາ, ປວາຬໍ, ຣຊຕໍ, ຊາຕຣູປໍ, ໂລຫິຕງ຺ໂກ, ມສາຣຄລ຺ລນ຺ຕິ ອິເມສຸ ທສສຸ ຣຕເນສຸ ມຸຕ຺ຕາ ອໂຘຕາ ອນິວິທ຺ຘາ ຍຖາຊາຕາວ ອາມສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເສສາ ອນາມາສາຕິ ວທນ຺ຕິ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ‘‘ມຸຕ຺ຕາ ໂຘຕາປິ ອໂຘຕາປິ ອນາມາສາ ຠຓ຺ຑມູລຕ຺ຖາຍ ຈ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ກຸຏ຺ຐໂຣຄສ຺ສ ເຠສຊ຺ຊຕ຺ຖາຍ ປນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອນ຺ຕມໂສ ຊາຕິຜລິກໍ ອຸປາທາຍ ສພ຺ໂພປິ ນີລປີຕາທິວຓ຺ຓເຠໂທ ມຓິ ໂຘຕວິທ຺ຘວຏ຺ຏິໂຕ ອນາມາໂສ, ຍຖາຊາໂຕ ປນ ອາກຣມຸຕ຺ໂຕ ປຕ຺ຕາທິຠຓ຺ຑມູລຕ຺ຖໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ໂສປິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ, ປຈິຕ຺ວາ ກໂຕ ກາຈມຓິເຍເວໂກ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ເວຬຸຣິເຍປິ ມຓິສທິໂສວ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ສງ຺ໂຂ ຘມນສງ຺ໂຂ ຈ ໂຘຕວິທ຺ໂຘ ຈ ຣຕນມິສ຺ໂສ ອນາມາໂສ. ປານີຍສງ຺ໂຂ ໂຘໂຕປິ ອໂຘໂຕປິ ອາມາໂສວ ເສສຎ຺ຈ ອຎ຺ຊນາທິເຠສຊ຺ຊຕ຺ຖາຍປິ ຠຓ຺ຑມູລຕ຺ຖາຍປິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສິລາ ໂຘຕວິທ຺ຘາ ຣຕນສໍຍຸຕ຺ຕາ ມຸຄ຺ຄວຓ຺ຓາວ ອນາມາສາ. ເສສາ ສຕ຺ຖກນິສານາທິອຕ຺ຖາຍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຣຕນສໍຍຸຕ຺ຕາຕິ ສຸວຓ຺ເຓນ ສທ຺ຘິໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ປຈິຕ຺ວາ ກຕາຕິ ວທນ຺ຕິ. ປວາຬໍ ໂຘຕວິທ຺ຘໍ ອນາມາສໍ. ເສສໍ ອາມາສໍ ຠຓ຺ຑມູລຕ຺ຖຎ຺ຈ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ‘‘ໂຘຕມ຺ປິ ອໂຘຕມ຺ປິ ສພ຺ພໍ ອນາມາສໍ, ນ ຈ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຣຊຕໍ ຊາຕຣູປຎ຺ຈ ກຕຠຓ຺ຑມ຺ປິ ອກຕຠຓ຺ຑມ຺ປິ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ພີຊໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນາມາສຎ຺ຈ ອສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຍຎ຺ຈ, ອຸຕ຺ຕຣຣາຊປຸຕ຺ໂຕ ກິຣ ສຸວຓ຺ຓເຈຕິຍໍ ກາເຣຕ຺ວາ ມຫາປທຸມຕ຺ເຖຣສ຺ສ ເປເສສິ. ເຖໂຣ ‘‘ນ ກປ຺ປຕີ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິ. ເຈຕິຍຆເຣ ສຸວຓ຺ຓປທຸມສຸວຓ຺ຓພຸພ຺ພຸຬກາທີນິ ໂຫນ຺ຕິ, ເອຕານິປິ ອນາມາສານິ. ເຈຕິຍຆຣໂຄປກາ ປນ ຣູປິຍຉຑ຺ຑກຏ຺ຐາເນ ຐິຕາ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ເກຬາປຍິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ຕໍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ. ສຸວຓ຺ຓເຈຕິເຍ ກຈວຣເມວ ຫຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ. ອາຣກູຏໂລຫມ຺ປິ ຊາຕຣູປຄຕິກເມວ ອນາມາສນ຺ຕິ ສພ຺ພອຏ຺ຐກຖາສຸ ວຸຕ຺ຕໍ. ເສນາສນປຣິໂຠໂຄ ປນ ສພ຺ພກປ຺ປິໂຍ, ຕສ຺ມາ ຊາຕຣູປຣຊຕມຍາ ສພ຺ເພປິ ເສນາສນປຣິກ຺ຂາຣາ ອາມາສາ. ຠິກ຺ຂູນໍ ຘມ຺ມວິນຍວຓ຺ຓນຏ຺ຐາເນ ຣຕນມຓ຺ຑເປ ກໂຣນ຺ຕິ ຜລິກຕ຺ຖມ຺ເຠ ຣຕນທາມປຕິມຓ຺ຑິເຕ, ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພູປກຣຓານິ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຏິຊຄ຺ຄິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ໂລຫິຕງ຺ກມສາຣຄລ຺ລາ ໂຘຕວິທ຺ຘາ ອນາມາສາ, ອິຕເຣ ອາມາສາ, ຠຓ຺ຑມູລຕ຺ຖາຍ ວຏ຺ຏນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ‘‘ໂຘຕາປິ ອໂຘຕາປິ ສພ຺ພໂສ ອນາມາສາ ນ ຈ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ສພ຺ພໍ ອາວຸຘຠຓ຺ຑໍ ອນາມາສໍ, ຠຓ຺ຑມູລຕ຺ຖາຍ ທີຍ຺ຍມານມ຺ປິ ນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ສຕ຺ຖວຓິຊ຺ຊາ ນາມ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສຸທ຺ຘຘນຸທຓ຺ໂຑປິ ຘນຸຊິຍາປິ ປໂຕໂທປິ ອງ຺ກຸໂສປິ ອນ຺ຕມໂສ ວາສິຜຣສຸອາທີນິປິ ອາວຸຘສງ຺ເຂເປນ ກຕານິ ອນາມາສານິ. ສເຈ ເກນຈິ ວິຫາເຣ ສຕ຺ຕິ ວາ ໂຕມໂຣ ວາ ຐປິໂຕ ໂຫຕິ, ວິຫາຣໍ ຊຄ຺ຄນ຺ເຕນ ‘‘ຫຣນ຺ຕູ’’ຕິ ສາມິການໍ ເປເສຕພ຺ພໍ. ສເຈ ນ ຫຣນ຺ຕິ, ຕໍ ອຈາເລນ຺ເຕນ ວິຫາໂຣ ປຏິຊຄ຺ຄິຕພ຺ໂພ. ຍຸທ຺ຘຠູມິຍໍ ປຕິຕໍ ອສິໍ ວາ ສຕ຺ຕິໍ ວາ ໂຕມຣໍ ວາ ທິສ຺ວາ ປາສາເຓນ ວາ ເກນຈິ ວາ ອສິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖກຕ຺ຖາຍ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອິຕຣານິປິ ວິໂຍເຊຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ສຕ຺ຖກຕ຺ຖາຍ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ກິຎ຺ຈິ ກຕ຺ຕຣທຓ຺ຑາທິອຕ຺ຖາຍ. ‘‘ອິທໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ທີຍ຺ຍມານໍ ປນ ‘‘ວິນາເສຕ຺ວາ ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສພ຺ພມ຺ປິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ມຈ຺ຉຊາລປກ຺ຂິຊາລາທີນິປິ ຜລກຊາລິກາທີນິ ສຣປຣິຕ຺ຕານານີປິ ສພ຺ພານິ ອນາມາສານິ. ປຣິໂຠຄຕ຺ຖາຍ ລພ຺ຠມາເນສຸ ປນ ຊາລໍ ຕາວ ‘‘ອາສນສ຺ສ ວາ ເຈຕິຍສ຺ສ ວາ ອຸປຣິ ພນ຺ຘິສ຺ສາມິ, ຉຕ຺ຕໍ ວາ ເວເຐສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສຣປຣິຕ຺ຕານໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ຠຓ຺ຑມູລຕ຺ຖາຍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປຣູປໂຣຘນິວາຣຓຎ຺ຫິ ເອຕໍ ນ ອຸປໂຣຘກຣນ຺ຕິ ຜລກໍ ທນ຺ຕກຏ຺ຐຠາຊນໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ຈມ຺ມວິນທ຺ຘານິ ວີຓາເຠຣິອາທີນິ ອນາມາສານິ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ‘‘ເຠຣິສງ຺ຆາໂຏປິ ວີຓາສງ຺ຆາໂຏປິ ຕຸຈ຺ຉໂປກ຺ຂຣມ຺ປິ ມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ອາໂຣປິຕຈມ຺ມມ຺ປິ ວີຓາທຓ຺ຑໂກປິ ສພ຺ພໍ ອນາມາສ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂອນຫິຕຸໍ ວາ ໂອນຫາເປຕຸໍ ວາ ວາເທຕຸໍ ວາ ວາທາເປຕຸໍ ວາ ນ ລພ຺ຠຕິເຍວ. ເຈຕິຍງ຺ຄເຓ ປູຊໍ ກຕ຺ວາ ມນຸສ຺ເສຫິ ຉຑ຺ຑິຕໍ ທິສ຺ວາປິ ອຈາເລຕ຺ວາວ ອນ຺ຕຣນ຺ຕເຣ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ກຈວຣຉຑ຺ຑນກາເລ ປນ ກຈວຣນິຍາເມເນວ ຫຣິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຠຓ຺ຑມູລຕ຺ຖາຍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ປຣິໂຠຄຕ຺ຖາຍ ລພ຺ຠມາເນສຸ ປນ ວີຓາໂທຓິກຎ຺ຈ ເຠຣິໂປກ຺ຂຣຎ຺ຈ ທນ຺ຕກຏ຺ຐຠາຊນໍ ກຣິສ຺ສາມ ຈມ຺ມໍ ສຕ຺ຖກໂກສກນ຺ຕິ ເອວໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ປຣິກ຺ຂາຣສ຺ສ ອຸປກຣຓຕ຺ຖາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຖາ ຕຖາ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາວຕ຺ຖຸ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ຍກ຺ຂິວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ສເຈປິ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕິເທວິຍາ ກາຍສໍສຄ຺ຄໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍເມວ. ປຓ຺ຑກວຕ຺ຖຸ ຈ ສຸຕ຺ຕິຕ຺ຖິວຕ຺ຖຸ ຈ ປາກຏເມວ. ມຕິຕ຺ຖິວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ປາຣາຊິກປ຺ປໂຫນກກາເລ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ຕໂຕ ປຣໍ ທຸກ຺ກຏໍ. ຕິຣຈ຺ຉານຄຕວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ນາຄມາຓວິກາຍປິ ສຸປຓ຺ຓມາຓວິກາຍປິ ກິນ຺ນຣິຍາປິ ຄາວິຍາປິ ທຸກ຺ກຏເມວ. ທາຣຸຘີຕລິກາວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ນ ເກວລໍ ທາຣຸນາ ເອວ, ອນ຺ຕມໂສ ຈິຕ຺ຕກມ຺ມລິຂິເຕປິ ອິຕ຺ຖິຣູເປ ທຸກ຺ກຏເມວ.

໒໘໒. ສມ຺ປີຬນວຕ຺ຖຸ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ. ສງ຺ກມວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ເອກປທິກສງ຺ກໂມ ວາ ໂຫຕຸ ສກຏມຄ຺ຄສງ຺ກໂມ ວາ, ຈາເລສ຺ສາມີຕິ ປໂຍເຄ ກຕມຕ຺ເຕວ ຈາເລຕຸ ວາ ມາ ວາ, ທຸກ຺ກຏໍ. ມຄ຺ຄວຕ຺ຖຸ ປາກຏເມວ. ຣຸກ຺ຂວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ໂຂ ມຫນ຺ໂຕ ວາ ໂຫຕຸ ມຫາຊມ຺ພຸປ຺ປມາໂຓ ຂຸທ຺ທໂກ ວາ, ຕໍ ຈາເລຕຸໍ ສກ຺ໂກຕຸ ວາ ມາ ວາ, ປໂຍຄມຕ຺ເຕນ ທຸກ຺ກຏໍ. ນາວາວຕ຺ຖຸສ຺ມິມ຺ປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຣຊ຺ຊວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ຍໍ ຣຊ຺ຊຸໍ ອາວິຎ຺ຉນ຺ໂຕ ຐານາ ຈາເລຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຕຕ຺ຖ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ. ຍາ ມຫາຣຊ຺ຊຸ ໂຫຕິ, ອີສກມ຺ປິ ຐານາ ນ ຈລຕິ, ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ກຏໍ. ທຓ຺ເຑປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຠູມິຍໍ ປຕິຕມຫາຣຸກ຺ໂຂປິ ຫິ ທຓ຺ຑຄ຺ຄຫເຓເນວ ອິຘ ຄຫິໂຕ. ປຕ຺ຕວຕ຺ຖຸ ປາກຏເມວ. ວນ຺ທນວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອິຕ຺ຖີ ປາເທ ສມ຺ພາຫິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕຸກາມາ ວາເຣຕພ຺ພາ ປາທາ ວາ ປຏິຈ຺ຉາເທຕພ຺ພາ, ນິຈ຺ຈເລນ ວາ ຠວິຕພ຺ພໍ. ນິຈ຺ຈລສ຺ສ ຫິ ຈິຕ຺ເຕນ ສາທິຍໂຕປິ ອນາປຕ຺ຕິ. ອວສາເນ ຄຫຓວຕ຺ຖຸປາກຏເມວາຕິ.

ກາຍສໍສຄ຺ຄສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລວາຈາສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໒໘໓. ເຕນ ສມເຍນ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາຕິ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລວາຈາສິກ຺ຂາປທໍ. ຕຕ຺ຖ ອາທິສ຺ສາຕິ ອປທິສິຕ຺ວາ. ວຓ຺ຓມ຺ປິ ຠຓຕີຕິອາທີນິ ປຣໂຕ ອາວິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ຉິນ຺ນິກາຕິ ຉິນ຺ນໂອຕ຺ຕປ຺ປາ. ຘຸຕ຺ຕິກາຕິ ສຐາ. ອຫິຣິກາໂຍຕິ ນິລ຺ລຊ຺ຊາ. ອຸຫສນ຺ຕີຕິ ສິຕໍ ກຕ຺ວາ ມນ຺ທຫສິຕໍ ຫສນ຺ຕິ. ອຸລ຺ລປນ຺ຕີຕິ ‘‘ອໂຫ ອຍ຺ໂຍ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອຸຈ຺ຈກຣຓິໍ ນານາວິຘໍ ປໂລຠນກຖໍ ກເຖນ຺ຕິ. ອຸຊ຺ຊຄ຺ຆນ຺ຕີຕິ ມຫາຫສິຕໍ ຫສນ຺ຕິ. ອຸປ຺ປຓ຺ເຑນ຺ຕີຕິ ‘‘ປຓ຺ຑໂກ ອຍໍ, ນາຍໍ ປຸຣິໂສ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປຣິຫາສໍ ກໂຣນ຺ຕິ.

໒໘໕. ສາຣຕ຺ໂຕຕິ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລວາຈສ຺ສາທຣາເຄນ ສາຣຕ຺ໂຕ. ອເປກ຺ຂວາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ, ເກວລໍ ອິຘ ວາຈສ຺ສາທຣາໂຄ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ. ມາຕຸຄາມໍ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລາຫິ ວາຈາຫີຕິ ເອຕ຺ຖ ອຘິປ຺ເປຕໍ ມາຕຸຄາມໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ມາຕຸຄາໂມ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎູ ປຏິພລາ ສຸຠາສິຕທຸພ຺ຠາສິຕໍ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລາທຸຏ຺ຐຸລ຺ລໍ ອາຊານິຕຸນ຺ຕິ ຍາ ປຓ຺ຑິຕາ ສາຕ຺ຖກນິຣຕ຺ຖກກຖໍ ອສທ຺ຘມ຺ມສທ຺ຘມ຺ມປຏິສໍຍຸຕ຺ຕກຖຎ຺ຈ ຊານິຕຸໍ ປຏິພລາ, ອຍໍ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາ. ຍາ ປນ ມຫລ຺ລິກາປິ ພາລາ ເອລມູຄາ ອຍໍ ອິຘ ອນຘິປ຺ເປຕາຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ໂອຠາເສຍ຺ຍາຕິ ອວຠາເສຍ຺ຍ ນານາປ຺ປກາຣກໍ ອສທ຺ຘມ຺ມວຈນໍ ວເທຍ຺ຍ. ຍສ຺ມາ ປເນວໍ ໂອຠາສນ຺ຕສ຺ສ ໂຍ ໂສ ໂອຠາໂສ ນາມ, ໂສ ອຕ຺ຖໂຕ ອຊ຺ຌາຈາໂຣ ໂຫຕິ ຣາຄວເສນ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ສຎ຺ຎມເວລໍ ອາຈາໂຣ, ຕສ຺ມາ ຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ໂອຠາເສຍ຺ຍາຕິ ອຊ຺ຌາຈາໂຣ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ອາຫ. ຍຖາ ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ຍຖາ ຍຸວາ ຍຸວຕິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ທ຺ເວ ມຄ຺ເຄ ອາທິສ຺ສາຕິອາທິ ເຍນາກາເຣນ ໂອຠາສໂຕ ສງ຺ຆາທິເສໂສ ໂຫຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ເວ ມຄ຺ເຄຕິ ວຈ຺ຈມຄ຺ຄຎ຺ຈ ປສ຺ສາວມຄ຺ຄຎ຺ຈ. ເສສໍ ອຸທ຺ເທເສ ຕາວ ປາກຏເມວ. ນິທ຺ເທເສ ປນ ໂຖເມຕີຕິ ‘‘ອິຕ຺ຖິລກ຺ຂເຓນ ສຸຠລກ຺ຂເຓນ ສມນ຺ນາຄຕາສີ’’ຕິ ວທຕິ, ນ ຕາວ ສີສໍ ເອຕິ. ‘‘ຕວ ວຈ຺ຈມຄ຺ໂຄ ຈ ປສ຺ສາວມຄ຺ໂຄ ຈ ອີທິໂສ ເຕນ ນາມ ອີທິເສນ ອິຕ຺ຖິລກ຺ຂເຓນ ສຸຠລກ຺ຂເຓນ ສມນ຺ນາຄຕາສີ’’ຕິ ວທຕິ, ສີສໍ ເອຕິ, ສງ຺ຆາທິເສໂສ. ວຓ຺ເຓຕິ ປສໍສຕີຕິ ອິມານິ ປນ ໂຖມນປທສ຺ເສວ ເວວຈນານິ.

ຂຸໍເສຕີຕິ ວາຈາປໂຕເທນ ຆຏ຺ເຏຕິ. ວມ຺ເຠຕີຕິ ອປສາເທຕິ. ຄຣຫຕີຕິ ໂທສໍ ເທຕິ. ປຣໂຕ ປນ ປາຬິຍາ ອາຄເຕຫິ ‘‘ອນິມິຕ຺ຕາສີ’’ຕິອາທີຫິ ເອກາທສຫິ ປເທຫິ ອຆຏິເຕ ສີສໍ ນ ເອຕິ, ຆຏິເຕປິ ເຕສຸ ສິຂຣຓີສິ ສມ຺ຠິນ຺ນາສິ ອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນາສີຕິ ອິເມຫິ ຕີຫິ ຆຏິເຕເຍວ ສງ຺ຆາທິເສໂສ.

ເທຫິ ເມຕິ ຍາຈນາຍປິ ເອຕ຺ຕເກເນວ ສີສໍ ນ ເອຕິ, ‘‘ເມຖຸນໍ ຘມ຺ມໍ ເທຫີ’’ຕິ ເອວໍ ເມຖຸນຘມ຺ເມນ ຆຏິເຕ ເອວ ສງ຺ຆາທິເສໂສ.

ກທາ ເຕ ມາຕາ ປສີທິສ຺ສຕີຕິອາທີສຸ ອາຍາຈນວຈເນສຸປິ ເອຕ຺ຕເກເນວ ສີສໍ ນ ເອຕິ, ‘‘ກທາ ເຕ ມາຕາ ປສີທິສ຺ສຕິ, ກທາ ເຕ ເມຖຸນໍ ຘມ຺ມໍ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວາ ‘‘ຕວ ມາຕຣິ ປສນ຺ນາຍ ເມຖຸນໍ ຘມ຺ມໍ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວາ ອາທິນາ ປນ ນເຍນ ເມຖຸນຘມ຺ເມນ ຆຏິເຕເຍວ ສງ຺ຆາທິເສໂສ.

ກຖໍ ຕ຺ວໍ ສາມິກສ຺ສ ເທສີຕິອາທີສຸ ປຸຈ຺ຉາວຈເນສຸປິ ເມຖຸນຘມ຺ມນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕເຍວ ສງ຺ຆາທິເສໂສ, ນ ອິຕຣຖາ. ເອວໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ສາມິກສ຺ສ ເທສີຕິ ປຏິປຸຈ຺ຉາວຈເນສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອາຈິກ຺ຂນາຍ ປຸຏ຺ໂຐ ຠຓຕີຕິ ‘‘ກຖໍ ທທມານາ ສາມິກສ຺ສ ປິຍາ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອວໍ ປຸຏ຺ໂຐ ອາຈິກ຺ຂຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ເອວໍ ເທຫິ ເອວໍ ທທມານາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ສີສໍ ນ ເອຕິ. ‘‘ເມຖຸນຘມ຺ມໍ ເອວໍ ເທຫິ ເອວໍ ອຸປເນຫິ ເອວໍ ເມຖຸນຘມ຺ມໍ ທທມານາ ອຸປນຍມານາ ປິຍາ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິນາ ປນ ນເຍນ ເມຖຸນຘມ຺ເມນ ຆຏິເຕເຍວ ສງ຺ຆາທິເສໂສ. ອນຸສາສນີວຈເນສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອກ຺ໂກສນິທ຺ເທເສ – ອນິມິຕ຺ຕາສີຕິ ນິມິຕ຺ຕຣຫິຕາສິ, ກຸຎ຺ຈິກປຓາລິມຕ຺ຕເມວ ຕວ ທກໂສຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ນິມິຕ຺ຕມຕ຺ຕາສີຕິ ຕວ ອິຕ຺ຖິນິມິຕ຺ຕໍ ອປຣິປຸຓ຺ຓໍ ສຎ຺ຎາມຕ຺ຕເມວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອໂລຫິຕາຕິ ສຸກ຺ຂໂສຕາ. ຘຸວໂລຫິຕາຕິ ນິຈ຺ຈໂລຫິຕາ ກິລິນ຺ນທກໂສຕາ. ຘຸວໂຈຬາຕິ ນິຈ຺ຈປກ຺ຂິຕ຺ຕາຓິໂຈຬາ, ສທາ ອາຓິໂຈຬກໍ ເສວສີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປຄ຺ຆຣນ຺ຕີຕິ ສວນ຺ຕີ; ສທາ ເຕ ມຸຕ຺ຕໍ ສວຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສິຂຣຓີຕິ ພຫິນິກ຺ຂນ຺ຕອາຓິມໍສາ. ອິຕ຺ຖິປຓ຺ຑກາຕິ ອນິມິຕ຺ຕາວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເວປຸຣິສິກາຕິ ສມສ຺ສຸທາຐິກາ ປຸຣິສຣູປາ ອິຕ຺ຖີ. ສມ຺ຠິນ຺ນາຕິ ສມ຺ຠິນ຺ນວຈ຺ຈມຄ຺ຄປສ຺ສາວມຄ຺ຄາ. ອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນາຕິ ອິຕ຺ຖິນິມິຕ຺ເຕນ ຈ ປຸຣິສນິມິຕ຺ເຕນ ຈາຕິ ອຸໂຠຫິ ພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ.

ອິເມສຸ ຈ ປນ ເອກາທສສຸ ປເທສຸ ສິຂຣຓີສິ ສມ຺ຠິນ຺ນາສິ ອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນາສີຕິ ອິມານິເຍວ ຕີຓິ ປທານິ ສຸທ຺ຘານິ ສີສໍ ເອນ຺ຕິ. ອິຕິ ອິມານິ ຈ ຕີຓິ ປຸຣິມານິ ຈ ວຈ຺ຈມຄ຺ຄປສ຺ສາວມຄ຺ຄເມຖຸນຘມ຺ມປທານິ ຕີຓີຕິ ຉ ປທານິ ສຸທ຺ຘານິ ອາປຕ຺ຕິກຣານິ. ເສສານິ ອນິມິຕ຺ຕາຕິອາທີນິ ‘‘ອນິມິຕ຺ເຕ ເມຖຸນຘມ຺ມໍ ເມ ເທຫີ’’ຕິ ວາ ‘‘ອນິມິຕ຺ຕາສິ ເມຖຸນຘມ຺ມໍ ເມ ເທຫີ’’ຕິ ວາ ອາທິນາ ນເຍນ ເມຖຸນຘມ຺ເມນ ຆຏິຕາເນວ ອາປຕ຺ຕິກຣານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

໒໘໖. ອິທານິ ຍ຺ວາຍໍ ໂອຕິຓ຺ໂຓ ວິປຣິຓເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ໂອຠາສຕິ, ຕສ຺ສ ວຈ຺ຈມຄ຺ຄປສ຺ສາວມຄ຺ເຄ ອາທິສ຺ສ ເອເຕສໍ ວຓ຺ຓຠຓນາທີນໍ ວເສນ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ອາປຕ຺ຕິເຠທໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອິຕ຺ຖີ ຈ ໂຫຕິ ອິຕ຺ຖິສຎ຺ຎີ’’ຕິອາທິມາຫ. ເຕສໍ ອຕ຺ໂຖ ກາຍສໍສຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ອຘກ຺ຂກນ຺ຕິ ອກ຺ຂກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອໂຘ. ອຸພ຺ຠຊາຓຸມຓ຺ຑລ ຊາຓຸມຓ຺ຑລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸທ຺ຘໍ. ອຸພ຺ຠກ຺ຂກນ຺ຕິ ອກ຺ຂກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸທ຺ຘໍ. ອໂຘ ຊາຓຸມຓ຺ຑລນ຺ຕິ ຊາຓຸມຓ຺ຑລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອໂຘ. ອກ຺ຂກໍ ປນ ຊາຓຸມຓ຺ຑລຎ຺ຈ ເອຕ຺ເຖວ ທຸກ຺ກຏກ຺ເຂຕ຺ເຕ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ກາຍສໍສຄ຺ເຄ ວິຍ. ນ ຫິ ພຸທ຺ຘາ ຄຣຸກາປຕ຺ຕິໍ ສາວເສສໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕີຕິ. ກາຍປ຺ປຏິພທ຺ຘນ຺ຕິ ວຕ຺ຖໍ ວາ ປຸປ຺ຜໍ ວາ ອາຠຣຓໍ ວາ.

໒໘໗. ອຕ຺ຖປຸເຣກ຺ຂາຣສ຺ສາຕິ ອນິມິຕ຺ຕາຕິອາທີນໍ ປທານໍ ອຕ຺ຖໍ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ, ອຏ຺ຐກຖໍ ວາ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ.

ຘມ຺ມປຸເຣກ຺ຂາຣສ຺ສາຕິ ປາຬິໍ ວາເຈນ຺ຕສ຺ສ ວາ ສຊ຺ຌາຍນ຺ຕສ຺ສ ວາ. ເອວໍ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ຠຓນ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖປຸເຣກ຺ຂາຣສ຺ສ ຈ ຘມ຺ມປຸເຣກ຺ຂາຣສ຺ສ ຈ ອນາປຕ຺ຕິ.

ອນຸສາສນິປຸເຣກ຺ຂາຣສ຺ສາຕິ ‘‘ອິທານິປິ ອນິມິຕ຺ຕາສິ ອຸຠຕ຺ໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນາສິ ອປ຺ປມາທໍ ອິທານິ ກເຣຍ຺ຍາສິ, ຍຖາ ອາຍຕິມ຺ປິ ເອວຣູປາ ນ ໂຫຫິສີ’’ຕິ ເອວໍ ອນຸສິຏ຺ຐິໍ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ຠຓນ຺ຕສ຺ສ ອນຸສາສນິປຸເຣກ຺ຂາຣສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ໂຍ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ປາຬິໍ ວາເຈນ຺ໂຕ ປກຕິວາຈນາມຄ຺ຄໍ ປຫາຍ ຫສນ຺ໂຕ ຫສນ຺ໂຕ ‘‘ສິຂຣຓີສິ ສມ຺ຠິນ຺ນາສິ ອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນາສີ’’ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຠຓຕິ, ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິເຍວ. ອຸມ຺ມຕ຺ຕກສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ອິຘ ອາທິກມ຺ມິໂກ ອຸທາຍິຕ຺ເຖໂຣ, ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ ອາທິກມ຺ມິກສ຺ສາຕິ.

ປທຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສມຸຏ຺ຐານາທີສຸ ອິທໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ ກາຍຈິຕ຺ຕໂຕ ວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທ຺ວິເວທນນ຺ຕິ.

໒໘໘. ວິນີຕວຕ຺ຖູສຸ ໂລຫິຕວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອິຕ຺ຖິຍາ ໂລຫິຕກໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍາຫ – ອິຕຣາ ນ ອຎ຺ຎາສິ, ຕສ຺ມາ ທຸກ຺ກຏໍ.

ກກ຺ກສໂລມນ຺ຕິ ຣສ຺ສໂລເມຫິ ພຫຸໂລມໍ. ອາກິຓ຺ຓໂລມນ຺ຕິ ຊຏິຕໂລມໍ. ຂຣໂລມນ຺ຕິ ຖທ຺ຘໂລມໍ. ທີຆໂລມນ຺ຕິ ອຣສ຺ສໂລມໍ. ສພ຺ພໍ ອິຕ຺ຖິນິມິຕ຺ຕເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໘໙. ວາປິຕໍ ໂຂ ເຕຕິ ອສທ຺ຘມ຺ມໍ ສນ຺ຘາຍາຫ, ສາ ອສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ໂນ ຈ ໂຂ ປຏິວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ. ປຏິວຸຕ຺ຕໍ ນາມ ອຸທກວປ຺ເປ ພີເຊຫິ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐິໂຕກາເສ ປາຓເກຫິ ວິນາສິຕພີເຊ ວາ ໂອກາເສ ປຸນ ພີຊໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ອຸທເກນ ອາສິຕ຺ຕໍ, ຖລວປ຺ເປ ວິສມປຕິຕານໍ ວາ ພີຊານໍ ສມກຣຓຕ຺ຖາຍ ປຸນ ອຏ຺ຐທນ຺ຕເກນ ສມີກຕໍ, ເຕສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສນ຺ຘາຍ ເອສາ ອາຫ.

ມຄ຺ຄວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ມຄ຺ໂຄ ສໍສີທຕີຕິ ອງ຺ຄຊາຕມຄ຺ຄໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລວາຈາສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ອຕ຺ຕກາມປາຣິຈຣິຍສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໒໙໐. ເຕນ ສມເຍນ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາຕິ ອຕ຺ຕກາມສິກ຺ຂາປທໍ. ຕຕ຺ຖ ກຸລູປໂກຕິ ກຸລປຍິຣຸປາສນໂກ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ອຕ຺ຖາຍ ກຸລູປສງ຺ກມເນ ນິຈ຺ຈປ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ.

ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣນ຺ຕິ ຈີວຣຎ຺ຈ ປິຓ຺ຑປາຕຎ຺ຈ ເສນາສນຎ຺ຈ ຄິລານປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣຎ຺ຈ. ຄິລານປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣນ຺ຕິ ເຈຕ຺ຖ ປຕິກຣຓຕ຺ເຖນ ປຈ຺ຈໂຍ, ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ສປ຺ປາຍສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຠິສກ຺ກສ຺ສ ກມ຺ມໍ ເຕນ ອນຸຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາຕິ ເຠສຊ຺ຊໍ. ຄິລານປຈ຺ຈໂຍວ ເຠສຊ຺ຊໍ ຄິລານປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊໍ, ຍໍກິຎ຺ຈິ ຄິລານສ຺ສ ສປ຺ປາຍໍ ຠິສກ຺ກກມ຺ມໍ ເຕລມຘຸຜາຓິຕາທີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປຣິກ຺ຂາໂຣຕິ ປນ ‘‘ສຕ຺ຕຫິ ນຄຣປຣິກ຺ຂາເຣຫິ ສຸປຣິກ຺ຂຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໗.໖໗) ປຣິວາໂຣ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ຣໂຖ ສີສປຣິກ຺ຂາໂຣ ຌານກ຺ໂຂ ຈກ຺ກວີຣິໂຍ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໕.໔) ອລງ຺ກາໂຣ. ‘‘ເຍ ຈິເມ ປພ຺ພຊິເຕນ ຊີວິຕປຣິກ຺ຂາຣາ ສມຸທາເນຕພ຺ພາ’’ຕິອາທີສຸ (ໂຣ. ນິ. ໑.໑.໑໙໑) ສມ຺ຠາໂຣ. ອິຘ ປນ ສມ຺ຠາໂຣປິ ປຣິວາໂຣປິ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຎ຺ຫິ ຄິລານປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊໍ ຊີວິຕສ຺ສ ປຣິວາໂຣປິ ໂຫຕິ ຊີວິຕວິນາສກາພາຘຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອນ຺ຕຣໍ ອທຕ຺ວາ ຣກ຺ຂຓໂຕ, ສມ຺ຠາໂຣປິ ຍຖາ ຈິຣໍ ປວຕ຺ຕຕິ ເອວມສ຺ສ ກາຣຓຠາວໂຕ, ຕສ຺ມາ ປຣິກ຺ຂາໂຣຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວໍ ຄິລານປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊຎ຺ຈ ຕໍ ປຣິກ຺ຂາໂຣ ຈາຕິ ຄິລານປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາໂຣ, ຕໍ ຄິລານປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣນ຺ຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ວສລນ຺ຕິ ຫີນໍ ລາມກໍ. ອຖ ວາ ວສ຺ສຕີຕິ ວສໂລ, ປຄ຺ຆຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຕໍ ວສລໍ, ອສຸຈິປຄ຺ຆຣຓກນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນິຏ຺ຐຸຫິຕ຺ວາຕິ ເຂຬໍ ປາເຕຕ຺ວາ.

ກສ຺ສາຫໍ ເກນ ຫາຍາມີຕິ ອຫໍ ກສ຺ສາ ອຎ຺ຎິສ຺ສາ ອິຕ຺ຖິຍາ ເກນ ໂຠເຄນ ວາ ອລງ຺ກາເຣນ ວາ ຣູເປນ ວາ ປຣິຫາຍາມິ, ກາ ນາມ ມຍາ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣາຕິ ທີເປຕິ.

໒໙໑. ສນ຺ຕິເກຕິ ອຸປຈາເຣ ຐຕ຺ວາ ສາມນ຺ຕາ ອວິທູເຣ, ປທຠາຊເນປິ ອຍເມວອຕ຺ໂຖ ທີປິໂຕ. ອຕ຺ຕກາມປາຣິຈຣິຍາຍາຕິ ເມຖຸນຘມ຺ມສງ຺ຂາເຕນ ກາເມນ ປາຣິຈຣິຍາ ກາມປາຣິຈຣິຍາ. ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ກາມປາຣິຈຣິຍາ ອຕ຺ຕກາມປາຣິຈຣິຍາ, ອຕ຺ຕນາ ວາ ກາມິຕາ ອິຈ຺ຉິຕາຕິ ອຕ຺ຕກາມາ, ສຍໍ ເມຖຸນຣາຄວເສນ ປຕ຺ຖິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຕກາມາ ຈ ສາ ປາຣິຈຣິຍາ ຈາຕິ ອຕ຺ຕກາມປາຣິຈຣິຍາ, ຕສ຺ສາ ອຕ຺ຕກາມປາຣິຈຣິຍາຍ. ວຓ຺ຓໍ ຠາເສຍ຺ຍາຕິ ຄຸຓໍ ອານິສໍສໍ ປກາເສຍ຺ຍ.

ຕຕ຺ຣ ຍສ຺ມາ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ກາມປາຣິຈຣິຍາ’’ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ຖວິກປ຺ເປ ກາໂມ ເຈວ ເຫຕຸ ຈ ປາຣິຈຣິຍາ ຈ ອຕ຺ໂຖ, ເສສໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ. ‘‘ອຕ຺ຕກາມາ ຈ ສາ ປາຣິຈຣິຍາ ຈາຕິ ອຕ຺ຕກາມປາຣິຈຣິຍາ’’ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ຖວິກປ຺ເປ ອຘິປ຺ປາໂຍ ເຈວ ປາຣິຈຣິຍາ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ເສສໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ. ຕສ຺ມາ ພ຺ຍຎ຺ຊເນ ອາທຣໍ ອກຕ຺ວາ ອຕ຺ຖມຕ຺ຕເມວ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ກາມໍ ອຕ຺ຕໂນ ເຫຕຸໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຘິປ຺ປາຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ປາຣິຈຣິຍ’’ນ຺ຕິ ປທຠາຊນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ກາມໍ ອຕ຺ຕໂນ ເຫຕຸໍ ອຕ຺ຕໂນ ປາຣິຈຣິຍ’’ນ຺ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ເຕ ຊານິສ຺ສນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ ‘‘ເອຕ຺ຕາວຕາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ກາມປາຣິຈຣິຍາ ວຸຕ຺ຕາ’’ຕິ. ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ອຘິປ຺ປາຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ປາຣິຈຣິຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ຊານິສ຺ສນ຺ຕິ ‘‘ເອຕ຺ຕາວຕາ ອຕ຺ຕນາ ອິຈ຺ຉິຕກາມິຕຏ຺ເຐນ ອຕ຺ຕກາມປາຣິຈຣິຍາ ວຸຕ຺ຕາ’’ຕິ.

ອິທານິ ຕສ຺ສາ ອຕ຺ຕກາມປາຣິຈຣິຍາຍ ວຓ຺ຓຠາສນາກາຣໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ເອຕທຄ຺ຄ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕໍ ອຸທ຺ເທສໂຕປິ ນິທ຺ເທສໂຕປິ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ປທສມ຺ພນ຺ໂຘ ຈ ອາປຕ຺ຕິວິນິຈ຺ຉໂຍ ຈ – ເອຕທຄ຺ຄໍ…ເປ… ປຣິຈເຣຍ຺ຍາຕິ ຍາ ມາທິສໍ ສີລວນ຺ຕໍ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໍ ເອເຕນ ຘມ຺ເມນ ປຣິຈເຣຍ຺ຍ, ຕສ຺ສາ ເອວໍ ມາທິສໍ ປຣິຈຣນ຺ຕິຍາ ຍາ ອຍໍ ປາຣິຈຣິຍາ ນາມ, ເອຕທຄ຺ຄໍ ປາຣິຈຣິຍານນ຺ຕິ.

ເມຖຸນຸປສໍຫິເຕນ ສງ຺ຆາທິເສໂສຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕກາມປາຣິຈຣິຍາຍ ວຓ຺ຓໍ ຠາສນ຺ໂຕ ຈ ເມຖຸນຸປສໍຫິເຕນ ເມຖຸນຘມ຺ມປຏິສໍຍຸຕ຺ເຕເນວ ວຈເນນ ໂຍ ຠາເສຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ສງ຺ຆາທິເສໂສຕິ.

ອິຘານິ ຍສ຺ມາ ເມຖຸນຸປສໍຫິເຕເນວ ຠາສນ຺ຕສ຺ສ ສງ຺ຆາທິເສໂສ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອຫມ຺ປິ ຂຕ຺ຕິໂຍ, ຕ຺ວມ຺ປິ ຂຕ຺ຕິຍາ, ອຣຫຕິ ຂຕ຺ຕິຍາ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ທາຕຸໍ ສມຊາຕິກຕ຺ຕາ’’ຕິ ເອວມາທີຫິ ວຈເນຫິ ປາຣິຈຣິຍາຍ ວຓ຺ຓໍ ຠາສມານສ຺ສາປິ ສງ຺ຆາທິເສໂສ ນຕ຺ຖິ. ‘‘ອຫມ຺ປິ ຂຕ຺ຕິໂຍ’’ຕິອາທິເກ ປນ ພຫູປິ ປຣິຍາເຍ ວຕ຺ວາ ‘‘ອຣຫສິ ຕ຺ວໍ ມຍ຺ຫໍ ເມຖຸນຘມ຺ມໍ ທາຕຸ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ເມຖຸນປ຺ປຏິສໍຍຸຕ຺ເຕເນວ ຠາສມານສ຺ສ ສງ຺ຆາທິເສໂສຕິ.

ອິຕ຺ຖີ ຈ ໂຫຕີຕິອາທິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອິຘ ອຸທາຍິຕ຺ເຖໂຣ ອາທິກມ຺ມິໂກ, ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ ອາທິກມ຺ມິກສ຺ສາຕິ.

ສມຸຏ຺ຐານາທິ ສພ຺ພໍ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລວາຈາສທິສໍ. ວິນີຕວຕ຺ຖູນິ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖາເນວາຕິ.

ອຕ຺ຕກາມປາຣິຈຣິຍສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ສຎ຺ຈຣິຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໒໙໖. ເຕນ ສມເຍນ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາຕິ ສຎ຺ຈຣິຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປຓ຺ຑິຕາຕິ ປຓ຺ຑິຈ຺ເຈນ ສມນ຺ນາຄຕາ ຄຕິມນ຺ຕາ. ພ຺ຍຕ຺ຕາຕິ ເວຍ຺ຍຕ຺ຕິເຍນ ສມນ຺ນາຄຕາ, ອຸປາເຍນ ສມນ຺ນາຄຕາ ອຸປາຍຎ຺ຎູ ວິສາຣທາ. ເມຘາວິນີຕິ ເມຘາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ, ທິຏ຺ຐໍ ທິຏ຺ຐໍ ກໂຣຕິ. ທກ຺ຂາຕິ ເຉກາ. ອນລສາຕິ ອຸຏ຺ຐານວີຣິຍສມ຺ປນ຺ນາ. ຉນ຺ນາຕິ ອນຸຈ຺ຉວິກາ.

ກິສ຺ມິໍ ວິຍາຕິ ກິຈ຺ຉໍ ວິຍ ກິເລໂສ ວິຍ, ຫິຣິ ວິຍ ອມ຺ຫາກໍ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ກຸມາຣິກາຍ ວຕ຺ຕຸນ຺ຕິ ‘‘ອິມໍ ຕຸມ຺ເຫ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ກຸມາຣິກາຍ ກາຣຓາ ວຕ຺ຕຸໍ.

ອາວາຫາທີສຸ ອາວາໂຫຕິ ທາຣກສ຺ສ ປຣກຸລໂຕ ທາຣິກາຍ ອາຫຣຓໍ. ວິວາໂຫຕິ ອຕ຺ຕໂນ ທາຣິກາຍ ປຣກຸລເປສນໍ. ວາເຣຍ຺ຍນ຺ຕິ ‘‘ເທຖ ໂນ ທາຣກສ຺ສ ທາຣິກ’’ນ຺ຕິ ຍາຈນໍ, ທິວສນກ຺ຂຕ຺ຕມຸຫຸຕ຺ຕປຣິຈ຺ເຉທກຣຓໍ ວາ.

໒໙໗. ປຸຣາຓຄຓກິຍາຕິ ເອກສ຺ສ ຄຓກສ຺ສ ຠຣິຍາຍ, ສາ ຕສ຺ມິໍ ຊີວມາເນ ຄຓກີຕິ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ, ມເຕ ປນ ປຸຣາຓຄຓກີຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຕາ. ຕິໂຣຄາໂມຕິ ພຫິຄາໂມ, ອຎ຺ໂຎ ຄາໂມຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ມນຸສ຺ສາຕິ ອຸທາຍິສ຺ສ ອິມໍ ສຎ຺ຈຣິຕ຺ຕກມ຺ເມ ຍຸຕ຺ຕປຍຸຕ຺ຕຠາວໍ ຊານນກມນຸສ຺ສາ.

ສຸຓິສໂຠເຄນາຕິ ເຍນ ໂຠເຄນ ສຸຓິສາ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພາ ໂຫຕິ ຣນ຺ຘາປນປຈາປນປອເວສນາທິນາ, ເຕນ ຠຸຎ຺ຊິໍສຸ. ຕໂຕ ອປເຣນ ທາສິໂຠເຄນາຕິ ມາສາຕິກ຺ກເມ ເຍນ ໂຠເຄນ ທາສີ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພາ ໂຫຕິ ເຂຕ຺ຕກມ຺ມກຈວຣຉຑ຺ຑນອຸທກາຫຣຓາທິນາ, ເຕນ ຠຸຎ຺ຊິໍສຸ. ທຸຄ຺ຄຕາຕິ ທລິທ຺ທາ, ຍຕ຺ຖ ວາ ຄຕາ ທຸຄ຺ຄຕາ ໂຫຕິ ຕາທິສໍ ກຸລໍ ຄຕາ. ມາຍ຺ໂຍ ອິມໍ ກຸມາຣິກນ຺ຕິ ມາ ອຍ຺ໂຍ ອິມໍ ກຸມາຣິກໍ. ອາຫາຣູປຫາໂຣຕິ ອາຫາໂຣ ຈ ອຸປຫາໂຣ ຈ ຄຫຓຎ຺ຈ ທານຎ຺ຈ, ນ ອມ຺ເຫຫິ ກິຎ຺ຈິ ອາຫຏໍ ນ ອຸປາຫຏໍ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ກຍວິກ຺ກໂຍ ໂວຫາໂຣ ອມ຺ຫາກໍ ນຕ຺ຖີຕິ ທີເປນ຺ຕິ. ສມເຓນ ຠວິຕພ຺ພໍ ອພ຺ຍາວເຏນ, ສມໂຓ ອສ຺ສ ສຸສມໂຓຕິ ສມເຓນ ນາມ ອີທິເສສຸ ກມ຺ເມສຸ ອພ຺ຍາວເຏນ ອພ຺ຍາປາເຣນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ຠວນ຺ໂຕ ຫິ ສມໂຓ ສຸສມໂຓ ອສ຺ສາຕິ, ເອວໍ ນໍ ອປສາເທຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ ນ ມຍໍ ຕໍ ຊານາມາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ.

໒໙໘. ສຊ຺ຊິໂຕຕິ ສພ຺ພູປກຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ມຓ຺ຑິຕປສາຘິໂຕ ວາ.

໓໐໐. ຘຸຕ຺ຕາຕິ ອິຕ຺ຖິຘຸຕ຺ຕາ. ປຣິຈາເຣນ຺ຕາຕິ ມນາປິເຍສຸ ຣູປາທີສຸ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ສມນ຺ຕາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຈາເຣນ຺ຕາ, ກີຬນ຺ຕາ ອຠິຣມນ຺ຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອພ຺ຠຸຕມກໍສູຕິ ຍທິ ກຣິສ຺ສຕິ ຕ຺ວໍ ເອຕ຺ຕກໍ ຊິໂຕ, ຍທິ ນ ກຣິສ຺ສຕິ ອຫໍ ເອຕ຺ຕກນ຺ຕິ ປຓມກໍສຸ. ຠິກ຺ຂູນໍ ປນ ອພ຺ຠຸຕໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ໂຍ ກໂຣຕິ ປຣາຊິເຕນ ທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ກຖຎ຺ຫິ ນາມ ອຍ຺ໂຍ ອຸທາຍີ ຕງ຺ຂຓິກນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕງ຺ຂໂຓຕິ ອຈິຣກາໂລ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕງ຺ຂຓິກນ຺ຕິ ອຈິຣກາລາຘິກາຣິກໍ.

໓໐໑. ສຎ຺ຈຣິຕ຺ຕໍ ສມາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ສຎ຺ຈຣຓຠາວໍ ສມາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຍສ຺ມາ ປນ ຕໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ເຕນ ເກນຈິ ເປສິເຕນ ກຕ຺ຖຈິ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ປຣໂຕ ຈ ‘‘ອິຕ຺ຖິຍາ ວາ ປຸຣິສມຕິ’’ນ຺ຕິ ອາທິວຈນໂຕ ອິຘ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສາ ອຘິປ຺ເປຕາ, ຕສ຺ມາ ຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອິຕ຺ຖິຍາ ວາ ປຫິໂຕ ປຸຣິສສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຄຈ຺ຉຕິ, ປຸຣິເສນ ວາ ປຫິໂຕ ອິຕ຺ຖິຍາ ສນ຺ຕິເກ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ເອວມສ຺ສ ປທຠາຊນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຕ຺ຖິຍາ ວາ ປຸຣິສມຕິໍ ປຸຣິສສ຺ສ ວາ ອິຕ຺ຖິມຕິນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອາໂຣເຈຍ຺ຍາຕິ ປາຐເສໂສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ເຕເນວສ຺ສ ປທຠາຊເນ ‘‘ປຸຣິສສ຺ສ ມຕິໍ ອິຕ຺ຖິຍາ ອາໂຣເຈຕິ, ອິຕ຺ຖິຍາ ມຕິໍ ປຸຣິສສ຺ສ ອາໂຣເຈຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອິທານິ ຍທຕ຺ຖໍ ຕໍ ເຕສໍ ມຕິໍ ອຘິປ຺ປາຍໍ ອຊ຺ຌາສຍໍ ຉນ຺ທໍ ຣຸຈິໍ ອາໂຣເຈຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຊາຍຕ຺ຕເນ ວາ ຊາຣຕ຺ຕເນ ວາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຊາຍຕ຺ຕເນຕິ ຊາຍາຠາເວ. ຊາຣຕ຺ຕເນຕິ ຊາຣຠາເວ. ປຸຣິສສ຺ສ ຫິ ມຕິໍ ອິຕ຺ຖິຍາ ອາໂຣເຈນ຺ໂຕ ຊາຍຕ຺ຕເນ ອາໂຣເຈຕິ, ອິຕ຺ຖິຍາ ມຕິໍ ປຸຣິສສ຺ສ ອາໂຣເຈນ຺ໂຕ ຊາຣຕ຺ຕເນ ອາໂຣເຈຕິ; ອປິຈ ປຸຣິສສ຺ເສວ ມຕິໍ ອິຕ຺ຖິຍາ ອາໂຣເຈນ຺ໂຕ ຊາຍຕ຺ຕເນ ວາ ອາໂຣເຈຕິ ນິພທ຺ຘຠຣິຍາຠາເວ, ຊາຣຕ຺ຕເນ ວາ ມິຈ຺ຉາຈາຣຠາເວ. ຍສ຺ມາ ປເນຕໍ ອາໂຣເຈນ຺ເຕນ ‘‘ຕ຺ວໍ ກິຣສ຺ສ ຊາຍາ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິອາທິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ວຕ຺ຕພ຺ພຕາກາຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຊາຍຕ຺ຕເນ ວາຕິ ຊາຍາ ຠວິສ຺ສສິ, ຊາຣຕ຺ຕເນ ວາຕິ ຊາຣີ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ອສ຺ສ ປທຠາຊນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອເຕເນວ ຈ ອຸປາເຍນ ອິຕ຺ຖິຍາ ມຕິໍ ປຸຣິສສ຺ສ ອາໂຣຈເນປິ ປຕິ ຠວິສ຺ສສິ, ສາມິໂກ ຠວິສ຺ສສິ, ຊາໂຣ ຠວິສ຺ສສີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕາກາໂຣ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອນ຺ຕມໂສ ຕງ຺ຂຓິກາຍປີຕິ ສພ຺ພນ຺ຕິເມນ ປຣິຈ຺ເຉເທນ ຍາ ອຍໍ ຕງ຺ຂເຓ ມຸຫຸຕ຺ຕມຕ຺ເຕ ປຏິສໍວສິຕພ຺ພໂຕ ຕງ຺ຂຓິກາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ມຸຫຸຕ຺ຕິກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ສາປິ ‘‘ມຸຫຸຕ຺ຕິກາ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ເອວໍ ປຸຣິສມຕິໍ ອາໂຣເຈນ຺ຕສ຺ສ ສງ຺ຆາທິເສໂສ. ເອເຕເນວຸປາເຍນ ‘‘ມຸຫຸຕ຺ຕິໂກ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ເອວໍ ປຸຣິສສ຺ສ ອິຕ຺ຖິມຕິໍ ອາໂຣເຈນ຺ໂຕປິ ສງ຺ຆາທິເສສໍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໓໐໓. ອິທານິ ‘‘ອິຕ຺ຖິຍາ ວາ ປຸຣິສມຕິ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຘິປ຺ເປຕາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ປເຠທໂຕ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕາສຸ ສຎ຺ຈຣິຕ຺ຕວເສນ ອາປຕ຺ຕິເຠທໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ທສ ອິຕ຺ຖິໂຍ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ມາຕຸຣກ຺ຂິຕາຕິ ມາຕຣາ ຣກ຺ຂິຕາ. ຍຖາ ປຸຣິເສນ ສໍວາສໍ ນ ກປ຺ເປຕິ, ເອວໍ ມາຕຣາ ຣກ຺ຂິຕາ, ເຕນສ຺ສ ປທຠາຊເນປິ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ມາຕາ ຣກ຺ຂຕິ ໂຄເປຕິ ອິສ຺ສຣິຍໍ ກາເຣຕິ ວສໍ ວຕ຺ເຕຕີ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຣກ຺ຂຕີຕິ ກຕ຺ຖຈິ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ເທຕິ. ໂຄເປຕີຕິ ຍຖາ ອຎ຺ເຎ ນ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ເອວໍ ຄຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຐເປຕິ. ອິສ຺ສຣິຍໍ ກາເຣຕີຕິ ເສຣິວິຫາຣມສ຺ສາ ນິເສເຘນ຺ຕີ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕຕິ. ວສໍ ວຕ຺ເຕຕີຕິ ‘‘ອິທໍ ກໂຣຫິ, ອິທໍ ມາ ອກາສີ’’ຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ວສໍ ຕສ຺ສາ ອຸປຣິ ວຕ຺ເຕຕິ. ເອເຕນຸປາເຍນ ປິຕຸຣກ຺ຂິຕາທໂຍປິ ຎາຕພ຺ພາ. ໂຄຕ຺ຕໍ ວາ ຘມ຺ໂມ ວາ ນ ຣກ຺ຂຕິ, ສໂຄຕ຺ເຕຫິ ປນ ສຫຘມ຺ມິເກຫິ ຈ ເອກໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປພ຺ພຊິເຕຫິ ເອກຄຓປຣິຍາປນ຺ເນຫິ ຈ ຣກ຺ຂິຕາ ‘‘ໂຄຕ຺ຕຣກ຺ຂິຕາ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິຕາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ປທານໍ ‘‘ສໂຄຕ຺ຕາ ຣກ຺ຂນ຺ຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປທຠາຊນໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ສຫ ອາຣກ຺ເຂນາຕິ ສາຣກ຺ຂາ. ສຫ ປຣິທຓ຺ເຑນາຕິ ສປຣິທຓ຺ຑາ. ຕາສໍ ນິທ຺ເທສາ ປາກຏາວ. ອິມາສຸ ທສສຸ ປຈ຺ຉິມານໍ ທ຺ວິນ຺ນເມວ ປຸຣິສນ຺ຕຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີນໍ ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ໂຫຕິ, ນ ອິຕຣາສໍ.

ຘນກ຺ກີຕາທີສຸ ອປ຺ເປນ ວາ ພຫຸນາ ວາ ຘເນນ ກີຕາ ຘນກ຺ກີຕາ. ຍສ຺ມາ ປນ ສາ ນ ກີຕມຕ຺ຕາ ເອວ ສໍວາສຕ຺ຖາຍ ປນ ກີຕຕ຺ຕາ ຠຣິຍາ, ຕສ຺ມາສ຺ສ ນິທ຺ເທເສ ຘເນນ ກິຓິຕ຺ວາ ວາເສຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຉນ຺ເທນ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິຍາ ວສຕີຕິ ຉນ຺ທວາສິນີ. ຍສ຺ມາ ປນ ສາ ນ ອຕ຺ຕໂນ ຉນ຺ທມຕ຺ເຕເນວ ຠຣິຍາ ໂຫຕິ ປຸຣິເສນ ປນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາສ຺ສ ນິທ຺ເທເສ ‘‘ປິໂຍ ປິຍໍ ວາເສຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ໂຠເຄນ ວສຕີຕິ ໂຠຄວາສິນີ. ອຸທຸກ຺ຂລມຸສລາທິຆຣູປກຣຓໍ ລຠິຕ຺ວາ ຠຣິຍາຠາວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາ ຊນປທິຕ຺ຖິຍາ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ.

ປເຏນ ວສຕີຕິ ປຏວາສິນີ. ນິວາສນມຕ຺ຕມ຺ປິ ປາວຸຣຓມຕ຺ຕມ຺ປິ ລຠິຕ຺ວາ ຠຣິຍາຠາວໍ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາ ທລິທ຺ທິຕ຺ຖິຍາ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ.

ໂອທປຕ຺ຕກິນີຕິ ອຸຠິນ຺ນໍ ເອກິສ຺ສາ ອຸທກປາຕິຍາ ຫຕ຺ເຖ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ອຸທກໍ ວິຍ ສໍສຏ຺ຐາ ອເຠຊ຺ຊາ ໂຫຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຣິຄ຺ຄຫິຕາຍ ໂວຫາຣນາມເມຕໍ, ນິທ຺ເທເສປິສ຺ສ ‘‘ຕາຍ ສຫ ອຸທກປຕ຺ຕໍ ອາມສິຕ຺ວາ ຕໍ ວາເສຕີ’’ຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ໂອຠຏໍ ໂອໂຣປິຕໍ ຈຸມ຺ພຏມສ຺ສາຕິ ໂອຠຏຈຸມ຺ພຏາ, ກຏ຺ຐຫາຣິກາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣາ, ຍສ຺ສາ ສີສໂຕ ຈຸມ຺ພຏໍ ໂອໂຣເປຕ຺ວາ ຆເຣ ວາເສຕິ, ຕສ຺ສາ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ.

ທາສີ ຈາຕິ ອຕ຺ຕໂນເຍວ ທາສີ ຈ ໂຫຕິ ຠຣິຍາ ຈ.

ກມ຺ມກາຣີ ນາມ ເຄເຫ ຠຕິຍາ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ໂກຈິ ຆຣາວາສໍ ກປ຺ເປຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຠຣິຍາຍ ອນຕ຺ຖິໂກ ຫຸຕ຺ວາ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ກມ຺ມກາຣີ ຈ ຠຣິຍາ ຈາ’’ຕິ.

ຘເຊນ ອາຫຏາ ຘຊາຫຏາ, ອຸສ຺ສິຕທ຺ຘຊາຍ ເສນາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣວິສຍໍ ວິລຸມ຺ປິຕ຺ວາ ອານີຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ໂກຈິ ຠຣິຍໍ ກໂຣຕິ, ອຍໍ ຘຊາຫຏາ ນາມ. ມຸຫຸຕ຺ຕິກາ ວຸຕ຺ຕນຍາເອວ, ເອຕາສໍ ທສນ຺ນມ຺ປິ ປຸຣິສນ຺ຕຣຄມເນ ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ໂຫຕິ. ປຸຣິສານໍ ປນ ວີສຕິຍາປິ ເອຕາສຸ ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ໂຫຕິ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຈ ສຎ຺ຈຣິຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ.

໓໐໕. ອິທານິ ປຸຣິໂສ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຫິຓຕີຕິອາທີສຸ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ຠນ຺ເຕ, ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ມາຕຸຣກ຺ຂິຕໍ ພ຺ຣູຫິ, ໂຫຫິ ກິຣ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠຣິຍາ ຘນກ຺ກີຕາ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕວຈນໍ ‘‘ສາຘຸ ອຸປາສກາ’’ຕິ ວາ ‘‘ໂຫຕູ’’ຕິ ວາ ‘‘ອາໂຣເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ ວາ ເຍນ ເກນຈິ ອາກາເຣນ ວຈີເຠທໍ ກຕ຺ວາ ວາ ສີສກມ຺ປນາທີຫິ ວາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕິ. ວີມໍສຕີຕິ ເອວໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ອິຕ຺ຖິຍາ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ສາສນໍ ອາໂຣເຈຕິ. ປຈ຺ຈາຫຣຕີຕິ ເຕນ ອາໂຣຈິເຕ ສາ ອິຕ຺ຖີ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕຸ ວາ ປຏິກ຺ຂິປຕຸ ວາ ລຊ຺ຊາຍ ວາ ຕຸຓ຺ຫີ ໂຫຕຸ, ປຸນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈຕິ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ອິມາຍ ປຏິຄ຺ຄຫຓາໂຣຈນປຈ຺ຈາຫຣຓສງ຺ຂາຕາຍ ຕິວງ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສງ຺ຆາທິເສໂສ ໂຫຕິ. ສາ ປນ ຕສ຺ສ ຠຣິຍາ ໂຫຕຸ ວາ ມາ ວາ, ອກາຣຓເມຕໍ. ສເຈ ປນ ໂສ ມາຕຸຣກ຺ຂິຕາຍ ສນ຺ຕິກໍ ເປສິໂຕ ຕໍ ອທິສ຺ວາ ຕສ຺ສາ ມາຕຸຍາ ຕໍ ສາສນໍ ອາໂຣເຈຕິ, ພຫິທ຺ຘາ ວິມຏ຺ຐໍ ນາມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ວິສງ຺ເກຕນ຺ຕິ ມຫາປທຸມຕ຺ເຖໂຣ ອາຫ. ມຫາສຸມຕ຺ເຖໂຣ ປນ ມາຕາ ວາ ໂຫຕຸ ປິຕາ ວາ ອນ຺ຕມໂສ ເຄຫທາສີປິ ອຎ຺ໂຎ ວາປິ ໂຍ ໂກຈິ ຕໍ ກິຣິຍໍ ສມ຺ປາເທສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ວຸຕ຺ເຕປິ ວິມຏ຺ຐໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ຕິວງ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕິກາເລ ອາປຕ຺ຕິເຍວ.

ນນຸ ຍຖາ ‘‘ພຸທ຺ຘໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາມີ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸກາໂມ ວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ຘມ຺ມໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາມີ’’ຕິ ວເທຍ຺ຍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຕາວສ຺ສ ສິກ຺ຂາ. ຍຖາ ວາ ‘‘ປຐມໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊາມີ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸກາໂມ ວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊາມີ’’ຕິ ວເທຍ຺ຍ ອາປນ຺ໂນວສ຺ສ ປາຣາຊິກໍ. ເອວໍສມ຺ປທມິທນ຺ຕິ ອາຫ. ຕໍ ປເນຕໍ ‘‘ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ອນ຺ເຕວາສິໍ ວີມໍສາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ປຈ຺ຈາຫຣຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ສງ຺ຆາທິເສສສ຺ສາ’’ຕິ ອິມິນາ ສເມຕິ, ຕສ຺ມາ ສຸຠາສິຕໍ.

ຍຖາ ຈ ‘‘ມາຕຸຣກ຺ຂິຕໍ ພ຺ຣູຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ອາໂຣເຈຕຸໍ ສມຕ຺ຖານໍ ມາຕາທີນມ຺ປິ ວທໂຕ ວິສງ຺ເກໂຕ ນຕ຺ຖິ, ເອວເມວ ‘‘ໂຫຫິ ກິຣ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠຣິຍາ ຘນກ຺ກີຕາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘‘ໂຫຫິ ກິຣ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠຣິຍາ ຉນ຺ທວາສິນີ’’ຕິ ເອວໍ ປາຬິຍໍ ວຸຕ຺ເຕສຸ ຉນ຺ທວາສິນິອາທີສຸ ວຈເນສຸ ອຎ຺ຎຕຣວເສນ ວາ ອວຸຕ຺ເຕສຸປິ ‘‘ໂຫຫິ ກິຣ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠຣິຍາ ຊາຍາ ປຊາປຕິ ປຸຕ຺ຕມາຕາ ຆຣຓີ ຆຣສາມິນີ ຠຕ຺ຕຣນ຺ຘິກາ ສຸສ຺ສູສິກາ ປຣິຈາຣິກາ’’ຕິເອວມາທີສຸ ສໍວາສປຣິທີປເກສຸ ວຈເນສຸ ອຎ຺ຎຕຣວເສນ ວາ ວທນ຺ຕສ຺ສາປິ ວິສງ຺ເກໂຕ ນຕ຺ຖິ ຕິວງ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອາປຕ຺ຕິເຍວ. ‘‘ມາຕຸຣກ຺ຂິຕໍ ພ຺ຣູຫີ’’ຕິ ເປສິຕສ຺ສ ປນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຎ຺ຎາສຸ ປິຕຸຣກ຺ຂິຕາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວທນ຺ຕສ຺ສ ວິສງ຺ເກຕໍ. ເອສ ນໂຍ ‘‘ປິຕຸຣກ຺ຂິຕໍ ພ຺ຣູຫີ’’ຕິອາທີສຸປິ.

ເກວລຎ຺ເຫຕ຺ຖ ເອກມູລກທຸມູລກາທິວເສນ ‘‘ປຸຣິສສ຺ສ ມາຕາ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຫິຓຕິ, ມາຕຸຣກ຺ຂິຕາຍ ມາຕາ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຫິຓຕີ’’ຕິ ເອວມາທີນໍ ມູລຏ຺ຐານຎ຺ຈ ວເສນ ເປຍ຺ຍາລເຠໂທເຍວ ວິເສໂສ. ໂສປິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ ປາຬິອນຸສາເຣເນວ ສກ຺ກາ ຊານິຕຸນ຺ຕິ ນາສ຺ສ ວິຠາຄໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອາທຣໍ ກຣິມ຺ຫ.

໓໓໘. ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິອາທີສຸ ປນ ທ຺ວີສຸ ຈຕຸກ຺ເກສຸ ປຐມຈຕຸກ຺ເກ ອາທິປເທນ ຕິວງ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສງ຺ຆາທິເສໂສ, ມຊ຺ເຌ ທ຺ວີຫິ ທຸວງ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ອນ຺ເຕ ເອເກນ ເອກງ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ທຸກ຺ກຏໍ. ທຸຕິຍຈຕຸກ຺ເກ ອາທິປເທນ ທຸວງ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ມຊ຺ເຌ ທ຺ວີຫິ ເອກງ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ທຸກ຺ກຏໍ, ອນ຺ເຕ ເອເກນ ອງ຺ຄາຠາວໂຕ ອນາປຕ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ອາຓາປກສ຺ສ ສາສນໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ວີມໍສຕີຕິ ປຫິຕຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ອາໂຣເຈຕິ. ປຈ຺ຈາຫຣຕີຕິ ປຸນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມູລຏ຺ຐສ຺ສ ອາໂຣເຈຕິ.

ນ ປຈ຺ຈາຫຣຕີຕິ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ເອຕ຺ໂຕວ ປກ຺ກມຕິ. ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ນ ວີມໍສຕີຕິ ປຸຣິເສນ ‘‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພ຺ຣູຫີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ຕສ຺ສ ສາສນໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຕໍ ປມຸສ຺ສິຕ຺ວາ ວາ ອປ຺ປມຸສ຺ສິຕ຺ວາ ວາ ອຎ຺ເຎນ ກຣຓີເຍນ ຕສ຺ສາ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິເທວ ກຖໍ ກເຖນ຺ໂຕ ນິສີທຕິ, ເອຕ຺ຕາວຕາ ‘‘ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ນ ວີມໍສຕິ ນາມາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຖ ນໍ ສາ ອິຕ຺ຖີ ສຍເມວ ວທຕິ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ກິຣ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ມໍ ເຄເຫ ກາຕຸກາໂມ’’ຕິ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ຈ ‘‘ອຫໍ ຕສ຺ສ ຠຣິຍາ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວາ ‘‘ນ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວາ ວທຕິ. ໂສ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ອນຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອປ຺ປຏິກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕວ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈຕິ, ເອຕ຺ຕາວຕາ ‘‘ນ ວີມໍສຕິ ປຈ຺ຈາຫຣຕິ ນາມາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນ ວີມໍສຕິ ນ ປຈ຺ຈາຫຣຕີຕິ ເກວລໍ ສາສນາໂຣຈນກາເລ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິເຍວ, ອິຕຣໍ ປນ ທ຺ວຍໍ ນ ກໂຣຕິ.

ນ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ວີມໍສຕິ ປຈ຺ຈາຫຣຕີຕິ ໂກຈິ ປຸຣິໂສ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຐິຕຏ຺ຐາເນ ວາ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐາເນ ວາ ຕຖາຣູປິໍ ກຖໍ ກເຖຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ເຕນ ອປ຺ປຫິໂຕປິ ປຫິໂຕ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ອິຕ຺ຖິຍາ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ໂຫຫິ ກິຣ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠຣິຍາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວີມໍສິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ຣຸຈິໍ ວາ ອຣຸຈິໍ ວາ ປຸນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອິມສ຺ສ ອາໂຣເຈຕິ. ເຕເນວ ນເຍນ ວີມໍສິຕ຺ວາ ອປຈ຺ຈາຫຣນ຺ໂຕ ‘‘ນ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ວີມໍສຕິ ນ ປຈ຺ຈາຫຣຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕເນວ ນເຍນ ຄໂຕ ອວີມໍສິຕ຺ວາ ຕາຍ ສມຸຏ຺ຐາປິຕໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ປຐມຈຕຸກ຺ກສ຺ສ ຕຕິຍປເທ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອິມສ຺ສ ອາໂຣເຈນ຺ໂຕ ‘‘ນ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ນ ວີມໍສຕິ ປຈ຺ຈາຫຣຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖປທໍ ປາກຏເມວ.

ສມ຺ພຫຸເລ ຠິກ຺ຂູ ອາຓາເປຕີຕິອາທິນຍາ ປາກຏາເຍວ. ຍຖາ ປນ ສມ຺ພຫຸລາປິ ເອກວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເອວໍ ເອກສ຺ສປິ ສມ຺ພຫຸລວຕ຺ຖູສຸ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ເວທິຕພ຺ພາ. ກຖໍ? ປຸຣິໂສ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຓາເປຕິ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ຠນ຺ເຕ, ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ປາສາເທ ສຏ຺ຐິມຕ຺ຕາ ວາ ສຕ຺ຕຕິມຕ຺ຕາ ວາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ຐິຕາ ຕາ ວເທຫິ, ໂຫຖ ກິຣ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠຣິຍາໂຍ’’ຕິ. ໂສ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ປຸນ ຕໍ ສາສນໍ ປຈ຺ຈາຫຣຕິ. ຍຕ຺ຕກາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ຕຕ຺ຕກາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ປຣິວາເຣປິ –

‘‘ປທວີຕິຫາຣມຕ຺ເຕນ, ວາຈາຍ ຠຓິເຕນ ຈ;

ສພ຺ພານິ ຄຣຸການິ ສປ຺ປຏິກມ຺ມານິ;

ຈຕຸສຏ຺ຐິ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ເອກໂຕ;

ປຎ຺ຫາເມສາ ກຸສເລຫິ ຈິນ຺ຕິຕາ’’ຕິ. (ປຣິ. ໔໘໐);

ອິມໍ ກິຣ ອຕ຺ຖວສໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຍໍ ປຎ຺ໂຫ ວຸຕ຺ໂຕ. ວຈນສິລິຏ຺ຐຕາຍ ເຈຕ຺ຖ ‘‘ຈຕຸສຏ຺ຐິ ອາປຕ຺ຕິໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປນ ສຕມ຺ປິ ສຫສ຺ສມ຺ປິ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ. ຍຖາ ຈ ເອເກນ ເປສິຕສ຺ສ ເອກສ຺ສ ສມ຺ພຫຸລາສຸ ອິຕ຺ຖີສຸ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ, ເອວໍ ເອໂກ ປຸຣິໂສ ສມ຺ພຫຸເລ ຠິກ຺ຂູ ເອກິສ຺ສາ ສນ຺ຕິກໍ ເປເສຕິ, ສພ຺ເພສໍ ສງ຺ຆາທິເສໂສ. ເອໂກ ສມ຺ພຫຸເລ ຠິກ຺ຂູ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອິຕ຺ຖີນໍ ສນ຺ຕິກໍ ເປເສຕິ, ອິຕ຺ຖິຄຓນາຍ ສງ຺ຆາທິເສສາ. ສມ຺ພຫຸລາ ປຸຣິສາ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເອກິສ຺ສາ ສນ຺ຕິກໍ ເປເສນ຺ຕິ, ປຸຣິສຄຓນາຍ ສງ຺ຆາທິເສສາ. ສມ຺ພຫຸລາ ເອກໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອິຕ຺ຖີນໍ ສນ຺ຕິກໍ ເປເສນ຺ຕິ, ວຕ຺ຖຸຄຓນາຍ ສງ຺ຆາທິເສສາ. ສມ຺ພຫຸລາ ສມ຺ພຫຸເລ ເອກິສ຺ສາ ສນ຺ຕິກໍ ເປເສນ຺ຕິ, ວຕ຺ຖຸຄຓນາຍ ສງ຺ຆາທິເສສາ. ສມ຺ພຫຸລາ ປຸຣິສາ ສມ຺ພຫຸເລ ຠິກ຺ຂູ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອິຕ຺ຖີນໍ ສນ຺ຕິກໍ ເປເສນ຺ຕິ, ວຕ຺ຖຸຄຓນາຍ ສງ຺ຆາທິເສສາ. ເອສ ນໂຍ ‘‘ເອກາ ອິຕ຺ຖີ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸ’’ນ຺ຕິອາທີສຸປິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ສຠາຄວິຠາຄຕາ ນາມ ອປ຺ປມາຓໍ, ມາຕາປິຕຸນມ຺ປິ ປຎ຺ຈສຫຘມ຺ມິການມ຺ປິ ສຎ຺ຈຣິຕ຺ຕກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິເຍວ.

ປຸຣິໂສ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຓາເປຕິ ຄຈ຺ຉ ຠນ຺ເຕຕິ ຈຕຸກ຺ກໍ ອງ຺ຄວເສນ ອາປຕ຺ຕິເຠທ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສ ປຈ຺ຉິມປເທ ອນ຺ເຕວາສີ ວີມໍສິຕ຺ວາ ພຫິທ຺ຘາ ປຈ຺ຈາຫຣຕີຕິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອນາໂຣເຈຕ຺ວາ ເອຕ຺ໂຕວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ອາໂຣເຈຕິ. ອາປຕ຺ຕິ ອຸຠິນ຺ນໍ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍສ຺ສາຕິ ອາຈຣິຍສ຺ສ ປຏິຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ຈ ວີມໍສາປິຕຕ຺ຕາ ຈ ທ຺ວີຫງ຺ເຄຫິ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ອນ຺ເຕວາສິກສ຺ສ ວີມໍສິຕຕ຺ຕາ ຈ ປຈ຺ຈາຫຏຕ຺ຕາ ຈ ທ຺ວີຫງ຺ເຄຫິ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ. ເສສໍ ປາກຏເມວ.

໓໓໙. ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສມ຺ປາເທຕີຕິ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ເຈວ ວີມໍສຕິ ຈ. ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວິສໍວາເທຕີຕິ ນ ປຈ຺ຈາຫຣຕິ. ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວິສໍວາເທຕີຕິ ນ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສມ຺ປາເທຕີຕິ ວີມໍສຕິ ເຈວ ປຈ຺ຈາຫຣຕິ ຈ. ເອວໍ ອຸຠຍຕ຺ຖ ທ຺ວີຫງ຺ເຄຫິ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ. ຕຕິຍປເທ ອາປຕ຺ຕິ, ຈຕຸຕ຺ເຖ ອນາປຕ຺ຕິ.

໓໔໐. ອນາປຕ຺ຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ເຈຕິຍສ຺ສ ວາ ຄິລານສ຺ສ ວາ ກຣຓີເຍນ ຄຈ຺ຉຕິ ອຸມ຺ມຕ຺ຕກສ຺ສ ອາທິກມ຺ມິກສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອຸໂປສຖາຄາຣໍ ວາ ກິຎ຺ຈິ ວາ ວິປ຺ປກຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ກາຣຸການໍ ຠຕ຺ຕເວຕນຕ຺ຖາຍ ອຸປາສໂກ ວາ ອຸປາສິກາຍ ສນ຺ຕິກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຫິເຓຍ຺ຍ, ອຸໍປາສິກາ ວາ ອຸປາສກສ຺ສ, ເອວຣູເປນ ສງ຺ຆສ຺ສ ກຣຓີເຍນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ເຈຕິຍກມ຺ເມ ກຍິຣມາເນປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຄິລານສ຺ສ ເຠສຊ຺ຊຕ຺ຖາຍປິ ອຸປາສເກນ ວາ ອຸປາສິກາຍ ສນ຺ຕິກໍ ອຸປາສິກາຍ ວາ ອຸປາສກສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ປຫິຕສ຺ສ ຄຈ຺ຉໂຕ ອນາປຕ຺ຕິ. ອຸມ຺ມຕ຺ຕກອາທິກມ຺ມິກາ ວຸຕ຺ຕນຍາ ເອວ.

ປທຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສມຸຏ຺ຐານາທີສຸ ອິທໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ຉສມຸຏ຺ຐານໍ, ສີສຸກ຺ຂິປນາທິນາ ກາຍວິກາເຣນ ສາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖມຸທ຺ທາຍ ວີມໍສິຕ຺ວາ ປຸນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖມຸທ຺ທາຍ ເອວ ອາໂຣເຈນ຺ຕສ຺ສ ກາຍໂຕ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ອາສນສາລາຍ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ‘‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາມາ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສາ ຈິຕ຺ຕໍ ຊາເນຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ເກນຈິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕໍ ອາຄຕໍ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ຄຕາຍ ປຸນ ຕສ຺ມິໍ ປຸຣິເສ ອາຄເຕ ອາໂຣເຈນ຺ຕສ຺ສ ວາຈໂຕ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ວາຈາຍ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎນ ກຣຓີເຍນ ຕສ຺ສາ ຆຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ວາ ຄມນກາເລ ຕໍ ທິສ຺ວາ ວຈີເຠເທເນວ ວີມໍສິຕ຺ວາ ປຸນ ອຎ຺ເຎເນວ ກຣຓີເຍນ ຕໂຕ ອປກ຺ກມ຺ມ ກທາຈິເທວ ຕໍ ປຸຣິສໍ ທິສ຺ວາ ອາໂຣເຈນ຺ຕສ຺ສາປິ ວາຈໂຕວ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ປຓ຺ຓຕ຺ຕິໍ ອຊານນ຺ຕສ຺ສ ປນ ຂີຓາສວສ຺ສາປິ ກາຍວາຈໂຕ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ກຖໍ? ສເຈ ຫິສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອລໍວຈນີຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸໍ ຆຣໍ ອຸປຄຕໍ ເຖຣປິຕາ ວທຕິ ‘‘ມາຕາ ເຕ ຕາຕ ມໍ ມຫລ຺ລກໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຎາຕິກຸລໍ ຄຕາ, ຄຈ຺ຉ ຕໍ ມໍ ອຸປຏ຺ຐາຕຸໍ ເປເສຫີ’’ຕິ. ໂສ ເຈ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ວຕ຺ວາ ປຸນ ປິຕຸໂນ ຕສ຺ສາ ອາຄມນໍ ວາ ອນາຄມນໍ ວາ ອາໂຣເຈຕິ, ສງ຺ຆາທິເສໂສ. ອິມານິ ຕີຓິ ອຈິຕ຺ຕກສມຸຏ຺ຐານານິ.

ປຓ຺ຓຕ຺ຕິໍ ປນ ຊານິຕ຺ວາ ເອເຕເຫວ ຕີຫິ ນເຍຫິ ສຎ຺ຈຣິຕ຺ຕໍ ສມາປຊ຺ຊໂຕ ກາຍຈິຕ຺ຕໂຕ ວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ອິມານິ ຕີຓິ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິຊານນຈິຕ຺ເຕນ ສຈິຕ຺ຕກສມຸຏ຺ຐານານິ. ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ກຸສລາທິວເສນ ເຈຕ຺ຖ ຕີຓິ ຈິຕ຺ຕານິ, ສຸຂາທິວເສນ ຕິສ຺ໂສ ເວທນາຕິ.

໓໔໑. ວິນີຕວຕ຺ຖູສຸ ອາທິໂຕ ວຕ຺ຖຸປຎ຺ຈເກ ປຏິຄ຺ຄຫິຕມຕ຺ຕຕ຺ຕາ ທຸກ຺ກຏໍ.

ກລຫວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ສມ຺ໂມທນີຍໍ ອກາສີຕິ ຕໍ ສຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ປຸນ ເຄຫຄມນີຍໍ

ອກາສິ. ນາລໍວຈນີຍາຕິ ນ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍາ ຫິ ຍຖາ ຍຖາ ເຍສຸ ເຍສຸ ຊນປເທສຸ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕາ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕາວ ໂຫຕິ, ຠຣິຍາຠາວໍ ອຕິກ຺ກມຕິ, ອຍໍ ‘‘ອລໍວຈນີຍາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອສາ ປນ ນ ອລໍວຈນີຍາ ເກນຈິເທວ ກາຣເຓນ ກລຫໍ ກຕ຺ວາ ຄຕາ, ເຕເນເວຕ຺ຖ ຠຄວາ ‘‘ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫ. ຍສ຺ມາ ປນ ກາຍສໍສຄ຺ເຄ ຍກ຺ຂິຍາ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລາທີສຸປິ ຍກ຺ຂິເປຕິໂຍ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍວຕ຺ຖຸເມວາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຏ຺ຐກຖາສຸ ປເນຕໍ ນ ວິຈາຣິຕໍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ສຎ຺ຈຣິຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ກຸຏິກາຣສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໓໔໒. ເຕນ ສມເຍນາຕິ ກຸຏິກາຣສິກ຺ຂາປທໍ. ຕຕ຺ຖ ອາຬວກາຕິ ອາຬວິຣຏ຺ເຐ ຊາຕາ ທາຣກາ ອາຬວກາ ນາມ, ເຕ ປພ຺ພຊິຕກາເລປິ ‘‘ອາຬວກາ’’ຕ຺ເວວ ປຎ຺ຎາຍິໍສຸ. ເຕ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອາຬວກາ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ. ສຎ຺ຎາຈິກາໂຍຕິ ສຍໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ຄຫິຕູປກຣຓາໂຍ. ກາຣາເປນ຺ຕີຕິ ກໂຣນ຺ຕິປິ ກາຣາເປນ຺ຕິປິ, ເຕ ກິຣ ສາສເນ ວິປສ຺ສນາຘຸຣຎ຺ຈ ຄນ຺ຖຘຸຣຎ຺ຈາຕິ ທ຺ເວປິ ຘຸຣານິ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ນວກມ຺ມເມວ ຘຸຣໍ ກຕ຺ວາ ປຄ຺ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ອສ຺ສາມິກາໂຍຕິ ອນິສ຺ສຣາໂຍ, ກາເຣຕາ ທາຍເກນ ວິຣຫິຕາໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຕຸທ຺ເທສິກາໂຍຕິ ອຕ຺ຕານໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ອາຣທ຺ຘາໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປ຺ປມາຓິກາໂຍຕິ ‘‘ເອຕ຺ຕເກນ ນິຏ຺ຐໍ ຄຈ຺ຉິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ເອວໍ ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ນປ຺ປມາຓາໂຍ, ວຸທ຺ຘິປ຺ປມາຓາໂຍ ວາ ມຫນ຺ຕປ຺ປມາຓາໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຍາຈນາ ເອວ ພຫຸລາ ເອເຕສໍ ມນ຺ທໍ ອຎ຺ຎໍ ກມ຺ມນ຺ຕິ ຍາຈນພຫຸລາ. ເອວໍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິພຫຸລາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຕ຺ຖໂຕ ປເນຕ຺ຖ ນານາກຣຓໍ ນຕ຺ຖິ, ອເນກກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ‘‘ປຸຣິສໍ ເທຖ, ປຸຣິສຕ຺ຖກຣໍ ເທຖາ’’ຕິ ຍາຈນ຺ຕານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕຕ຺ຖ ມູລຈ຺ເຉຊ຺ຊາຍ ປຸຣິສໍ ຍາຈິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ສຫາຍຕ຺ຖາຍ ກມ຺ມກຣຓຕ຺ຖາຍ ‘‘ປຸຣິສໍ ເທຖາ’’ຕິ ຍາຈິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປຸຣິສຕ຺ຖກຣນ຺ຕິ ປຸຣິເສນ ກາຕພ຺ພໍ ຫຕ຺ຖກມ຺ມໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ຍາຈິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຫຕ຺ຖກມ຺ມໍ ນາມ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຖຸ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຐເປຕ຺ວາ ມິຄລຸທ຺ທກມຈ຺ຉພນ຺ຘກາທີນໍ ສກກມ຺ມໍ ອວເສສໍ ສພ຺ພໍ ກປ຺ປິຍໍ. ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ, ອາຄຕຕ຺ຖ ເກນ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິເຕ ວາ ອປຸຈ຺ຉິເຕ ວາ ຍາຈິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິປຈ຺ຈຍາ ໂທໂສ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ມິຄລຸທ຺ທກາທໂຍ ສກກມ຺ມໍ ນ ຍາຈິຕພ຺ພາ, ‘‘ຫຕ຺ຖກມ຺ມໍ ເທຖາ’’ຕິ ອນິຍເມຕ຺ວາປິ ນ ຍາຈິຕພ຺ພາ; ເອວໍ ຍາຈິຕາ ຫິ ເຕ ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ຠິກ຺ຂູ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ມິເຄປິ ມາເຣຕ຺ວາ ອາຫເຣຍ຺ຍຸໍ. ນິຍເມຕ຺ວາ ປນ ‘‘ວິຫາເຣ ກິຎ຺ຈິ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ຫຕ຺ຖກມ຺ມໍ ເທຖາ’’ຕິ ຍາຈິຕພ຺ພາ. ຜາລນງ຺ຄລາທີນິ ອຸປກຣຓານິ ຄເຫຕ຺ວາ ກສິຕຸໍ ວາ ວປິຕຸໍ ວາ ລາຍິຕຸໍ ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ສກິຈ຺ຈປສຸຕມ຺ປິ ກສ຺ສກໍ ວາ ອຎ຺ຎໍ ວາ ກິຎ຺ຈິ ຫຕ຺ຖກມ຺ມໍ ຍາຈິຕຸໍ ວຏ຺ຏເຕວ. ໂຍ ປນ ວິຆາສາໂທ ວາ ອຎ຺ໂຎ ວາ ໂກຈິ ນິກ຺ກມ຺ໂມ ນິຣຕ຺ຖກກຖໍ ກເຖນ຺ໂຕ ນິທ຺ທາຍນ຺ໂຕ ວາ ວິຫຣຕິ, ເອວຣູປໍ ອຍາຈິຕ຺ວາປິ ‘‘ເອຫິ ເຣ ອິທໍ ວາ ອິທໍ ວາ ກໂຣຫີ’’ຕິ ຍທິຈ຺ຉກໍ ກາຣາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ຫຕ຺ຖກມ຺ມສ຺ສ ປນ ສພ຺ພກປ຺ປິຍຠາວທີປນຕ຺ຖໍ ອິມໍ ນຍໍ ກເຖນ຺ຕິ. ສເຈ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ປາສາທໍ ກາເຣຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຖມ຺ຠຕ຺ຖາຍ ປາສາຓໂກຏ຺ຏການໍ ຆຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ‘‘ຫຕ຺ຖກມ຺ມໍ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ອຸປາສກາ’’ຕິ. ກິໍ ກາຕພ຺ພໍ, ຠນ຺ເຕ,ຕິ? ປາສາຓຕ຺ຖມ຺ຠາ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພາຕິ. ສເຈ ເຕ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ວາ ເທນ຺ຕິ, ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂິຕ຺ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ຖມ຺ເຠ ວາ ເທນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ອຖາປິ ວທນ຺ຕິ – ‘‘ອມ຺ຫາກໍ, ຠນ຺ເຕ, ຫຕ຺ຖກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ຂໂຓ ນຕ຺ຖິ, ອຎ຺ຎໍ ອຸທ຺ຘຣາເປຖ, ຕສ຺ສ ມູລໍ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ອຸທ຺ຘຣາເປຕ຺ວາ ‘‘ປາສາຓຕ຺ຖມ຺ເຠ ອຸທ຺ຘຏມນຸສ຺ສານໍ ມູລໍ ເທຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອເຕເນວຸປາເຍນ ປາສາທທາຣູນໍ ອຕ຺ຖາຍ ວຑ຺ຒກີນໍ ສນ຺ຕິກໍ ອິຏ຺ຐກຕ຺ຖາຍ ອິຏ຺ຐກວຑ຺ຒກີນໍ ຉທນຕ຺ຖາຍ ເຄຫຈ຺ຉາທການໍ ຈິຕ຺ຕກມ຺ມຕ຺ຖາຍ ຈິຕ຺ຕກາຣານນ຺ຕິ ເຍນ ເຍນ ອຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ເຕສໍ ເຕສໍ ສິປ຺ປກາຣການໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖກມ຺ມໍ ຍາຈິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຫຕ຺ຖກມ຺ມຍາຈນວເສນ ຈ ມູລຈ຺ເຉຊ຺ຊາຍ ວາ ຠຕ຺ຕເວຕນານຸປ຺ປທາເນນ ວາ ລທ຺ຘມ຺ປິ ສພ຺ພໍ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຣຎ຺ຎໂຕ ອາຫຣາເປນ຺ເຕນ ຈ ສພ຺ພໍ ອນຊ຺ຌາວຸຕ຺ຖກໍ ອາຫຣາເປຕພ຺ພໍ.

ນ ເກວລຎ຺ຈ ປາສາທໍ ກາເຣຕຸກາເມນ ມຎ຺ຈປີຐປຕ຺ຕປຣິສ຺ສາວນຘມກຣກຈີວຣາທີນິ ກາຣາເປຕຸກາເມນາປິ ທາຣຸໂລຫສຸຕ຺ຕາທີນິ ລຠິຕ຺ວາ ເຕ ເຕ ສິປ຺ປກາຣເກ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຫຕ຺ຖກມ຺ມໍ ຍາຈິຕພ຺ພໍ. ຫຕ຺ຖກມ຺ມຍາຈນວເສນ ຈ ມູລຈ຺ເຉຊ຺ຊາຍ ວາ ຠຕ຺ຕເວຕນານຸປ຺ປທາເນນ ວາ ລທ຺ຘມ຺ປິ ສພ຺ພໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ກາຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຠຕ຺ຕເວຕນໍ ປຈ຺ຈາສີສນ຺ຕິ, ອກປ຺ປິຍກຫາປຓາທິ ນ ທາຕພ຺ພໍ. ຠິກ຺ຂາຈາຣວຕ຺ເຕນ ຕຓ຺ຑຸລາທີນິ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ຫຕ຺ຖກມ຺ມວເສນ ປຕ຺ຕໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຕເຖວ ປາເຈຕ຺ວາ ນວປກ຺ກສ຺ສ ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຎ຺ຉນເຕລຕ຺ຖາຍ ອນ຺ໂຕຄາມໍ ປວິຏ຺ເຐນ ‘‘ຠິກ຺ຂາຍ ອາຄໂຕ’’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຍາຄຸຍາ ວາ ຠຕ຺ເຕ ວາ ອານີເຕ ຫຕ຺ເຖນ ປຕ຺ໂຕ ປິຘາຕພ຺ໂພ. ສເຈ ອຸປາສິກາ ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ, ‘‘ນວປກ຺ໂກ ປຕ຺ໂຕ ປຸຎ຺ຉນເຕເລນ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ສາ ‘‘ເທຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕເລນ ປຸຎ຺ຉິຕ຺ວາ ຍາຄຸຍາ ວາ ຠຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ປູເຣຕ຺ວາ ເທຕິ, ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ.

ຠິກ຺ຂູ ປເຄວ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ອາສນສາລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາສນໍ ອປສ຺ສນ຺ຕາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣ ເຈ ອຸປາສກາ ຠິກ຺ຂູ ຐິເຕ ທິສ຺ວາ ສຍເມວ ອາສນານິ ອາຫຣາເປນ຺ຕິ, ນິສີທິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕຫິ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ອນາປຸຈ຺ຉາ ຄຕານມ຺ປິ ນຏ຺ຐໍ ຄີວາ ນ ໂຫຕິ, ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຄມນໍ ປນ ວຕ຺ຕໍ. ສເຈ ຠິກ຺ຂູຫິ ‘‘ອາສນານິ ອາຫຣຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕຫິ ອາຫຏານິ ໂຫນ຺ຕິ, ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ອນາປຸຈ຺ຉາ ຄຕານໍ ວຕ຺ຕເຠໂທ ຈ ນຏ຺ຐຎ຺ຈ ຄີວາຕິ. ອຕ຺ຖຣຓໂກຊວາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ມກ຺ຂິກາໂຍ ພຫຸກາ ໂຫນ຺ຕິ, ‘‘ມກ຺ຂິກາພີຊນິໍ ອາຫຣຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ປຸຈິມນ຺ທສາຂາທີນິ ອາຫຣນ຺ຕິ, ກປ຺ປິຍໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພານິ. ອາສນສາລາຍ ອຸທກຠາຊນໍ ຣິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ‘‘ຘມກຣຓໍ ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຘມກຣກຎ຺ຫິ ຣິຕ຺ຕຠາຊເນ ປກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍ ‘‘ນທິໍ ວາ ຕຬາກໍ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປນ ອຸທກໍ ອາຫຣາ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ເຄຫໂຕ ອາຫຣາ’’ຕິ ເນວ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ນ ອາຫຏໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ອາສນສາລາຍໍ ວາ ອຣຎ຺ຎເກ ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ເຕຫິ ຕຕ຺ຖຊາຕກໍ ອນຊ຺ຌາວຸຕ຺ຖກໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ອຸຕ຺ຕຣິຠງ຺ຄາຣຫໍ ປຕ຺ຕໍ ວາ ຜລໍ ວາ ສເຈ ກິຎ຺ຈິ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕໍ ອາຫຣາເປຕິ, ຫຕ຺ຖກມ຺ມວເສນ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອລຊ຺ຊີຫິ ປນ ຠິກ຺ຂູຫິ ວາ ສາມເຓເຣຫິ ວາ ຫຕ຺ຖກມ຺ມໍ ນ ກາເຣຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ຕາວ ປຸຣິສຕ຺ຖກເຣ ນໂຍ.

ໂຄຓໍ ປນ ອຎ຺ຎາຕກອປ຺ປວາຣິຕຏ຺ຐານໂຕ ອາຫຣາເປຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອາຫຣາເປນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ. ຎາຕິປວາຣິຕຏ຺ຐານໂຕປິ ມູລຈ຺ເຉຊ຺ຊາຍ ຍາຈິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຕາວກາລິກນເຍນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວໍ ອາຫຣາປິຕຎ຺ຈ ໂຄຓໍ ຣກ຺ຂິຕ຺ວາ ຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ສາມິກາ ປຏິຈ຺ຉາເປຕພ຺ພາ. ສຈສ຺ສ ປາໂທ ວາ ສິງ຺ຄໍ ວາ ຠິຊ຺ຊຕິ ວາ ນສ຺ສຕິ ວາ ສາມິກາ ເຈ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ. ໂນ ເຈ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຄີວາ ໂຫຕິ. ສເຈ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍເຍວ ເທມາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ ນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ‘‘ວິຫາຣສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ‘‘ອາຣາມິການໍ ອາຈິກ຺ຂຖ ຊຄ຺ຄນຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ.

‘‘ສກຏໍ ເທຖາ’’ຕິປິ ອຎ຺ຎາຕກອປ຺ປວາຣິເຕ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິເອວ ໂຫຕິ ທຸກ຺ກຏໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ຎາຕິປວາຣິຕຏ຺ຐາເນ ປນ ວຏ຺ຏຕິ, ຕາວກາລິກໍ ວຏ຺ຏຕິ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ປຸນ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ເນມິຍາທີນິ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ ປາກຕິການິ ກຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ນຏ຺ເຐ ຄີວາ ໂຫຕິ. ‘‘ຕຸມ຺ຫາກເມວ ເທມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ທາຣຸຠຓ຺ຑໍ ນາມ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອສ ນໂຍ ວາສິຜຣສຸກຸຐາຣີກຸທາລນິຂາທເນສຸ. ວລ຺ລິອາທີສຸ ຈ ປຣປຣິຄ຺ຄຫິເຕສຸ. ຄຣຸຠຓ຺ຑປ຺ປໂຫນເກສຸເຍວ ຈ ວລ຺ລິອາທີສຸ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ນ ຕໂຕ ໂອຣໍ.

ອນຊ຺ຌາວຸຕ຺ຖກໍ ປນ ຍໍກິຎ຺ຈິ ອາຫຣາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຣກ຺ຂິຕໂຄປິຕຏ຺ຐາເນເຍວ ຫິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສາ ທ຺ວີສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ເສນາສນປຈ຺ຈເຍ ປນ ‘‘ອາຫຣ ເທຫີ’’ຕິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິມຕ຺ຕເມວ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ປຣິກໂຖຠາສນິມິຕ຺ຕກມ຺ມານິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຸໂປສຖາຄາຣໍ ວາ ໂຠຊນສາລໍ ວາ ອຎ຺ຎໍ ວາ ຍໍກິຎ຺ຈິ ເສນາສນໍ ອິຈ຺ຉໂຕ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ວຕ ໂອກາເສ ເອວຣູປໍ ເສນາສນໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວາ ‘‘ຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ອນຸຣູປ’’ນ຺ຕິ ວາຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຈນໍ ປຣິກຖາ ນາມ. ‘‘ອຸປາສກາ ຕຸມ຺ເຫ ກຸຫິໍ ວສຖາ’’ຕິ? ‘‘ປາສາເທ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປນ ອຸປາສກາ ປາສາໂທ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ເອວມາທິວຈນໍ ໂອຠາໂສ ນາມ. ມນຸສ຺ເສ ທິສ຺ວາ ຣຊ຺ຊຸໍ ປສາເຣຕິ, ຂີເລ ອາໂກຏາເປຕິ. ‘‘ກິໍ ອິທໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອິຘ ອາວາສໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ເອວມາທິກຣຓໍ ປນ ນິມິຕ຺ຕກມ຺ມໍ ນາມ. ຄິລານປຈ຺ຈເຍ ປນ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິປິ ວຏ຺ຏຕິ, ປເຄວ ປຣິກຖາທີນິ.

ມນຸສ຺ສາ ອຸປທ຺ທຸຕາ ຍາຈນາຍ ອຸປທ຺ທຸຕາ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາຕິ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຕາຍ ຍາຈນາຍ ຈ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ຈ ປີຬິຕາ. ອຸພ຺ພິຊ຺ຊນ຺ຕິປີຕິ ‘‘ກິໍ ນຸ ອາຫຣາເປສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອຸພ຺ເພຄໍ ອິຎ຺ຊນໍ ຈລນໍ ປຏິລຠນ຺ຕິ. ອຸຕ຺ຕສນ຺ຕິປີຕິ ອຫິໍ ວິຍ ທິສ຺ວາ ສຫສາ ຕສິຕ຺ວາ ອຸກ຺ກມນ຺ຕິ. ປລາຍນ຺ຕິປີຕິ ທູຣໂຕວ ເຍນ ວາ ເຕນ ວາ ປລາຍນ຺ຕິ. ອຎ຺ເຎນປິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ຍໍ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປນ຺ນາ ຕໍ ປຫາຍ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວາມໍ ວາ ທກ຺ຂິຓໍ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ທ຺ວາຣມ຺ປິ ຖເກນ຺ຕິ.

໓໔໔. ຠູຕປຸພ຺ພໍ ຠິກ຺ຂເວຕິ ອິຕິ ຠຄວາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຄຣຫິຕ຺ວາ ຕທນຸຣູປຎ຺ຈ ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ ກຕ຺ວາ ປຸນປິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ໂທສໍ ປາກຏໍ ກຸຣຸມາໂນ ອິມິນາ ‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຕີຓິ ວຕ຺ຖູນິ ທສ຺ເສສິ. ຕຕ຺ຖ ມຓິກຓ຺ໂຐຕິ ໂສ ກິຣ ນາຄຣາຊາ ສພ຺ພກາມທທໍ ມຫຄ຺ຆໍ ມຓິໍ ກຓ຺ເຐ ປິລນ຺ຘິຕ຺ວາ ຈຣຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ມຓິກຓ຺ໂຐ’’ ຕ຺ເວວ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ອຸປຣິມຸທ຺ຘນິ ມຫນ຺ຕໍ ຜຓໍ ກຣິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສີຕິ ໂສ ກິຣ ເຕສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອິສີນໍ ກນິຏ຺ໂຐ ອິສິ ເມຕ຺ຕາວິຫາຣີ ອໂຫສິ, ຕສ຺ມາ ນາຄຣາຊາ ນທິໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ເທວວຓ຺ຓໍ ນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ເທວວຓ຺ຓໍ ປຫາຍ ສກວຓ຺ຓເມວ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ອິສິໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປສນ຺ນາກາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຸປຣິມຸທ຺ຘນິ ມຫນ຺ຕໍ ຜຓໍ ກຣິຕ຺ວາ ຉຕ຺ຕໍ ວິຍ ຘາຣຍມາໂນ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ຐຕ຺ວາ ປກ຺ກມຕິ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຸປຣິມຸທ຺ຘນິ ມຫນ຺ຕໍ ຜຓໍ ກຣິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສີ’’ຕິ. ມຓິມສ຺ສ ກຓ຺ເຐ ປິລນ຺ຘນນ຺ຕິ ມຓິໍ ອສ຺ສ ກຓ຺ເຐ ປິລນ຺ຘິຕໍ, ອາມຸກ຺ກນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສີຕິ ເຕນ ເທວວຓ຺ເຓນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕາປເສນ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທມາໂນ ເອກສ຺ມິໍ ປເທເສ ອຏ຺ຐາສິ.

ມມນ຺ນປານນ຺ຕິ ມມ ອນ຺ນຎ຺ຈ ປານຎ຺ຈ. ວິປຸລນ຺ຕິ ພຫຸລໍ. ອຸຬາຣນ຺ຕິ ປຓີຕໍ. ອຕິຍາຈໂກສີຕິ ອຕິວິຍ ຍາຈໂກ, ອສິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຍາຈສີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສຸສູຕິ ຕຣຸໂຓ, ຖາມສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຍພ຺ພນປ຺ປຕ຺ຕປຸຣິໂສ. ສກ຺ຂຣາ ວຸຈ຺ຈຕິ ກາຬສິລາ, ຕຕ຺ຖ ໂຘໂຕ ອສິ ‘‘ສກ຺ຂຣໂຘໂຕ ນາມາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ສກ຺ຂຣໂຘໂຕ ປາຓິມ຺ຫິ ອສ຺ສາຕິ ສກ຺ຂຣໂຘຕປາຓິ, ປາສາເຓ ໂຘຕນິສິຕຂຄ຺ຄຫຕ຺ໂຖຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາ ໂສ ອສິຫຕ຺ໂຖ ປຸຣິໂສ ຕາເສຍ຺ຍ, ເອວໍ ຕາເສສິ ມໍ ເສລໍ ຍາຈມາໂນ, ມຓິໍ ຍາຈນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ນ ຕໍ ຍາເຈຕິ ຕໍ ນ ຍາເຈຍ຺ຍ. ກຕຣໍ? ຍສ຺ສ ປິຍໍ ຊິຄີເສຕິ ຍໍ ອສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ປິຍນ຺ຕິ ຊາເນຍ຺ຍ.

ກິມງ຺ຄໍ ປນ ມນຸສ຺ສຠູຕານນ຺ຕິ ມນຸສ຺ສຠູຕານໍ ອມນາປາຕິ ກິເມເວຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ.

໓໔໕. ສກຸຓສງ຺ຆສ຺ສ ສທ຺ເທນ ອຸພ຺ພາຬ຺ໂຫຕິ ໂສ ກິຣ ສກຸຓສງ຺ໂຆ ປຐມຍາມຎ຺ຈ ປຈ຺ຉິມຍາມຎ຺ຈ ນິຣນ຺ຕຣໍ ສທ຺ທເມວ ກໂຣຕິ, ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ເຕນ ສທ຺ເທນ ປີຬິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ເຕນາຫ – ‘‘ເຍນາຫໍ ເຕນຸປສງ຺ກມີ’’ຕິ.

ກຸໂຕ ຈ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ອາຄຈ຺ຉສີຕິ ເອຕ຺ຖ ນິສິນ຺ໂນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ນ ອາຄຈ຺ຉຕິ ວຕ຺ຕມານສມີເປ ປນ ເອວໍ ວຕ຺ຕຸໍ ລພ຺ຠຕິ. ເຕນາຫ – ‘‘ກຸໂຕ ຈ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ອາຄຈ຺ຉສີ’’ຕິ, ກຸໂຕ ອາຄໂຕສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໂຕ ອຫໍ ຠຄວາ ອາຄຈ຺ຉາມີຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ໂສ ເອວ ນໂຍ. ອຸພ຺ພາຬ຺ໂຫຕິ ປີຬິໂຕ, ອຸກ຺ກຓ຺ຐາປິໂຕ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂສ ສກຸຓສງ຺ໂຆ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ປຕ຺ຕໍ ຍາຈຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ນ ເຕ ສກຸຓາ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວຈນໍ ຊານນ຺ຕິ, ຠຄວາ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ຍຖາ ຊານນ຺ຕິ ຕຖາ ອກາສິ.

໓໔໖. ອປາຫໍ ເຕ ນ ຊານາມີຕິ ອປິ ອຫໍ ເຕ ຊເນ ‘‘ເກ ວາ ອິເມ, ກສ຺ສ ວາ ອິເມ’’ຕິ ນ ຊານາມິ. ສງ຺ຄມ຺ມ ຍາຈນ຺ຕີຕິ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ ວຄ຺ຄວຄ຺ຄາ ຫຸຕ຺ວາ ຍາຈນ຺ຕິ. ຍາຈໂກ ອປ຺ປິໂຍ ໂຫຕີຕິ ໂຍ ຍາຈຕິ ໂສ ອປ຺ປິໂຍ ໂຫຕິ. ຍາຈໍ ອທທມປ຺ປິໂຍຕິ ຍາຈນ຺ຕິ ຍາຈິຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຍາຈິຕມຕ຺ຖໍ ອທທນ຺ໂຕປິ ອປ຺ປິໂຍ ໂຫຕິ. ອຖ ວາ ຍາຈນ຺ຕິ ຍາຈນ຺ຕສ຺ສ, ອທທມປ຺ປິໂຍຕິ ອເທນ຺ໂຕ ອປ຺ປິໂຍ ໂຫຕິ. ມາ ເມ ວິເທສ຺ສນາ ອຫູຕິ ມາ ເມ ອປ຺ປິຍຠາໂວ ອຫຸ, ອຫໍ ວາ ຕວ, ຕ຺ວໍ ວາ ມມ ວິເທສ຺ໂສ ອປ຺ປິໂຍ ມາ ອໂຫສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໔໗. ທຸສ຺ສໍຫຣານີຕິ ກສິໂຄຣກ຺ຂາທີຫິ ອຸປາເຍຫິ ທຸກ຺ເຂນ ສໍຫຣຓີຍານິ.

໓໔໘-໙. ສຎ຺ຎາຈິກາຍ ປນ ຠິກ຺ຂຸນາຕິ ເອຕ຺ຖ ສຎ຺ຎາຈິກາ ນາມ ສຍໍ ປວຕ຺ຕິຕຍາຈນາ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ສຎ຺ຎາຈິກາຍາ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຍາຈນາຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ສຍໍ ຍາຈິຕເກຫິ ອຸປກຣເຓຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍສ຺ມາ ປນ ສາ ສຍໍຍາຈິຕເກຫິ ກຍິຣມານາ ສຍໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ກຍິຣມານາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ອຕ຺ຖປຣິຍາຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສຍໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ປຸຣິສມ຺ປີ’’ຕິ ເອວມສ຺ສ ປທຠາຊນໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອຸລ຺ລິຕ຺ຕາຕິ ອນ຺ໂຕລິຕ຺ຕາ. ອວລິຕ຺ຕາຕິ ພຫິລິຕ຺ຕາ. ອຸລ຺ລິຕ຺ຕາວລິຕ຺ຕາຕິ ອນ຺ຕຣພາຫິຣລິຕ຺ຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ກາຣຍມາເນນາຕິ ອິມສ຺ສ ປທຠາຊເນ ‘‘ກາຣາເປນ຺ເຕນາ’’ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ເອວຎ຺ຫິ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ສເມຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ສຎ຺ຎາຈິກາຍ ກຸຏິໍ ກໂຣນ຺ເຕນາປິ ອິຘ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມາ ກໂຣນ຺ໂຕ ວາ ໂຫຕຸ ກາຣາເປນ຺ໂຕ ວາ ອຸໂຠເປເຕ ‘‘ກາຣຍມາເນນາ’’ຕິ ອິມິນາວ ປເທນ ສງ຺ຄຫິຕາຕິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກໂຣນ຺ໂຕ ວາ ກາຣາເປນ຺ໂຕ ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍທິ ປນ ກໂຣນ຺ເຕນ ວາ ກາຣາເປນ຺ເຕນ ວາຕິ ວເທຍ຺ຍ, ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ວິໂລມິຕໍ ຠເວຍ຺ຍ, ນ ຫິ ກາຣາເປນ຺ໂຕ ກໂຣນ຺ໂຕ ນາມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຖມຕ຺ຕເມເວຕ຺ຖ ທສ຺ສິຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອຕ຺ຕຸທ຺ເທສນ຺ຕິ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ເອສາ’’ຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕາ ອຸທ຺ເທໂສ ອສ຺ສາຕິ ອຕ຺ຕຸທ຺ເທສາ, ຕໍ ອຕ຺ຕຸທ຺ເທສໍ. ຍສ຺ມາ ປນ ຍສ຺ສາ ອຕ຺ຕາ ອຸທ຺ເທໂສ ສາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຖປຣິຍາຍໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອຕ຺ຕຸທ຺ເທສນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ ອາຫ. ປມາຓິກາ ກາເຣຕພ຺ພາຕິ ປມາຓຍຸຕ຺ຕາ ກາເຣຕພ຺ພາ. ຕຕ຺ຣິທໍ ປມາຓນ຺ຕິ ຕສ຺ສາ ກຸຏິຍາ ອິທໍ ປມາຓໍ. ສຸຄຕວິທຕ຺ຖິຍາຕິ ສຸຄຕວິທຕ຺ຖິ ນາມ ອິທານິ ມຊ຺ຌິມສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຕິສ຺ໂສ ວິທຕ຺ຖິໂຍ ວຑ຺ຒກີຫຕ຺ເຖນ ທິຍຑ຺ໂຒ ຫຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ. ພາຫິຣິເມນ ມາເນນາຕິ ກຸຏິຍາ ພຫິກຸຏ຺ຏມາເນນ ທ຺ວາທສ ວິທຕ຺ຖິໂຍ, ມິນນ຺ເຕນ ປນ ສພ຺ພປຐມໍ ທິນ຺ໂນ ມຫາມຕ຺ຕິກປຣິຍນ຺ໂຕ ນ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ຖຸສປິຓ຺ຑປຣິຍນ຺ເຕນ ມິນິຕພ຺ພໍ. ຖຸສປິຓ຺ຑສ຺ສອຸປຣິ ເສຕກມ຺ມໍ ອພ຺ໂພຫາຣິກໍ. ສເຈ ຖຸສປິຓ຺ເຑນ ອນຕ຺ຖິໂກ ມຫາມຕ຺ຕິກາຍ ເອວ ນິຏ຺ຐາເປຕິ, ມຫາມຕ຺ຕິກາວ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

ຕິຣິຍນ຺ຕິ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ. ສຕ຺ຕາຕິ ສຕ຺ຕ ສຸຄຕວິທຕ຺ຖິໂຍ. ອນ຺ຕຣາຕິ ອິມສ຺ສ ປນ ອຍໍ ນິທ຺ເທໂສ, ‘‘ອພ຺ຠນ຺ຕຣິເມນ ມາເນນາ’’ຕິ, ກຸຏ຺ຏສ຺ສ ພຫິ ອນ຺ຕໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອພ຺ຠນ຺ຕຣິເມນ ອນ຺ເຕນ ມິນິຍມາເນ ຕິຣິຍໍ ສຕ຺ຕ ສຸຄຕວິທຕ຺ຖິໂຍ ປມາຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ໂຍ ປນ ເລສໍ ໂອຑ຺ເຑນ຺ໂຕ ຍຖາວຸຕ຺ຕປ຺ປມາຓເມວ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ທີຆໂຕ ເອກາທສ ວິທຕ຺ຖິໂຍ ຕິຣິຍໍ ອຏ຺ຐ ວິທຕ຺ຖິໂຍ, ທີຆໂຕ ວາ ເຕຣສ ວິທຕ຺ຖິໂຍ ຕິຣິຍໍ ຉ ວິທຕ຺ຖິໂຍ ກເຣຍ຺ຍ, ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເອກໂຕຠາເຄນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມ຺ປິ ຫິ ປມາຓໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕເມວ ໂຫຕິ. ຕິຏ຺ຐຕຸ ວິທຕ຺ຖິ, ເກສຄ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ທີຆໂຕ ວາ ຫາເປຕ຺ວາ ຕິຣິຍໍ ຕິຣິຍໂຕ ວາ ຫາເປຕ຺ວາ ທີຆໍ ວຑ຺ເຒຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ໂກ ປນ ວາໂທ ອຸຠໂຕ ວຑ຺ຒເນ? ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ອາຍາມໂຕ ວາ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວາ ອນ຺ຕມໂສ ເກສຄ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ກໂຣຕິ ວາ ກາຣາເປຕິ ວາ ປໂຍເຄ ທຸກ຺ກຏ’’ນ຺ຕິອາທິ (ປາຣາ. ໓໕໓). ຍຖາວຸຕ຺ຕປ຺ປມາຓາ ເອວ ປນ ວຏ຺ຏຕິ. ຍາ ປນ ທີຆໂຕ ສຏ຺ຐິຫຕ຺ຖາປິ ໂຫຕິ ຕິຣິຍໍ ຕິຫຕ຺ຖາ ວາ ອູນກຈຕຸຫຕ຺ຖາ ວາ ຍຕ຺ຖ ປມາຓຍຸຕ຺ໂຕ ມຎ຺ໂຈ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ນ ປຣິວຕ຺ຕຕິ, ອຍໍ ກຸຏີຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມາ ອຍມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ປຈ຺ຉິມໂກຏິຍາ ຈຕຸຫຕ຺ຖວິຕ຺ຖາຣາ ວຸຕ຺ຕາ, ຕໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ອກຸຏິ. ປມາຓິກາປິ ປນ ອເທສິຕວຕ຺ຖຸກາ ວາ ສາຣມ຺ຠາ ວາ ອປຣິກ຺ກມນາ ວາ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ປມາຓິກາ ເທສິຕວຕ຺ຖຸກາ ອນາຣມ຺ຠາ ສປຣິກ຺ກມນາວ ວຏ຺ຏຕິ. ປມາຓໂຕ ອູນຕຣມ຺ປິ ຈຕຸຫຕ຺ຖໍ ປຎ຺ຈຫຕ຺ຖມ຺ປິ ກໂຣນ຺ເຕນ ເທສິຕວຕ຺ຖຸກາວ ກາເຣຕພ຺ພາ. ປມາຓາຕິກ຺ກນ຺ຕຎ຺ຈ ປນ ກໂຣນ຺ໂຕ ເລປປຣິໂຍສາເນ ຄຣຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເລໂປ ຈ ອເລໂປ ຈ ເລໂປກາໂສ ຈ ອເລໂປກາໂສ ຈ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ເລໂປຕິ ທ຺ເວ ເລປາ – ມຕ຺ຕິກາເລໂປ ຈ ສຸຘາເລໂປ ຈ. ຐເປຕ຺ວາ ປນ ອິເມ ທ຺ເວ ເລເປ ອວເສໂສ ຠສ຺ມໂຄມຍາທິເຠໂທ ເລໂປ, ອເລໂປ. ສເຈປິ ກລລເລໂປ ໂຫຕິ, ອລໂປ ເອວ. ເລໂປກາໂສຕິ ຠິຕ຺ຕິໂຍ ເຈວ ຉທນຎ຺ຈ, ຐເປຕ຺ວາ ປນ ຠິຕ຺ຕິຈ຺ຉທເນ ອວເສໂສ ຖມ຺ຠຕຸລາປິຏ຺ຐສງ຺ຆາຏວາຕປານຘູມຈ຺ຉິທ຺ທາທິ ອເລປາຣໂຫ ໂອກາໂສ ສພ຺ໂພປິ ອເລໂປກາໂສຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຠິກ຺ຂູ ອຠິເນຕພ຺ພາ ວຕ຺ຖຸເທສນາຍາຕິ ຍສ຺ມິໍ ຐາເນ ກຸຏິໍ ກາເຣຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸເທສນຕ຺ຖາຍ ຠິກ຺ຂູ ເນຕພ຺ພາ. ເຕນ ກຸຏິກາຣເກນາຕິອາທິ ປນ ເຍນ ວິຘິນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອຠິເນຕພ຺ພາ, ຕສ຺ສ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ກຸຏິວຕ຺ຖຸໍ ໂສເຘຕ຺ວາຕິ ນ ວິສມໍ ອຣຎ຺ຎໍ ຠິກ຺ຂູ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ກຸຏິວຕ຺ຖຸໍ ປນ ປຐມເມວ ໂສເຘຕ຺ວາ ສມຕລໍ ສີມມຓ຺ຑລສທິສໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ສງ຺ຆໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຍາຈິຕ຺ວາ ເນຕພ຺ພາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍຕິ ສງ຺ໂຆ ເອວໍ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ອສ຺ສ. ປຣໂຕ ປນ ‘‘ທຸຕິຍມ຺ປິ ຍາຈິຕພ຺ພາ’’ຕິ ຠິກ຺ຂູ ສນ຺ຘາຍ ພຫຸວຈນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂນ ເຈ ສພ຺ໂພ ສງ຺ໂຆ ອຸສ຺ສຫຕີຕິ ສເຈ ສພ຺ໂພ ສງ຺ໂຆ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ສຊ຺ຌາຍມນສິກາຣາທີສຸ ອຸຍ຺ຍຸຕ຺ຕາ ເຕ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ໂຫນ຺ຕິ. ສາຣມ຺ຠໍ ອນາຣມ຺ຠນ຺ຕິ ສອຸປທ຺ທວໍ ອນຸປທ຺ທວໍ. ສປຣິກ຺ກມນໍ ອປຣິກ຺ກມນນ຺ຕິ ສອຸປຈາຣໍ ອນຸປຈາຣໍ.

ປຕ຺ຕກລ຺ລນ຺ຕິ ປຕ຺ໂຕ ກາໂລ ອິມສ຺ສ ໂອໂລກນສ຺ສາຕິ ປຕ຺ຕກາລໍ, ປຕ຺ຕກາລເມວ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ. ອິທຎ຺ຈ ວຕ຺ຖຸໍໂອໂລກນຕ຺ຖາຍ ສມ຺ມຸຕິກມ຺ມໍ ອນຸສາວນານເຍນ ໂອໂລເກຕ຺ວາປິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປຣໂຕ ປນ ວຕ຺ຖຸເທສນາກມ຺ມໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕາຍ ເອວ ຎຕ຺ຕິຍາ ຈ ອນຸສາວນາຍ ຈ ກາຕພ຺ພໍ, ໂອໂລເກຕ຺ວາ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

໓໕໓. ກິປິລ຺ລິການນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕກາຬປິງ຺ຄລາທິເຠທານໍ ຍາສໍ ກາສຎ຺ຈິ ກິປິລ຺ລິການໍ. ກິປີລ຺ລການນ຺ຕິປິ ປາໂຐ. ອາສໂຍຕິ ນິພທ຺ຘວສນຏ຺ຐານໍ, ຍຖາ ຈ ກິປິລ຺ລິການໍ ເອວໍ ອຸປຈິກາທີນມ຺ປິ ນິພທ຺ຘວສນຏ຺ຐານໍເຍວ ອາສໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍຕ຺ຖ ປນ ເຕ ໂຄຈຣຕ຺ຖາຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຕາທິໂສ ສຎ຺ຈຣຓປ຺ປເທໂສ ອວາຣິໂຕ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ອປເນຕ຺ວາ ໂສເຘຕ຺ວາ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອິມານິ ຕາວ ຉ ຐານານິສຕ຺ຕານຸທ຺ທຍາຍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕານິ.

ຫຕ຺ຖີນໍ ວາຕິ ຫຕ຺ຖີນໍ ປນ ນິພທ຺ຘວສນຏ຺ຐານມ຺ປິ ນິພທ຺ຘໂຄຈຣຏ຺ຐານມ຺ປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ສີຫາທີນໍ ອາສໂຍ ຈ ໂຄຈຣາຍ ປກ຺ກມນ຺ຕານໍ ນິພທ຺ຘຄມນມຄ຺ໂຄ ຈ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເອເຕສໍ ໂຄຈຣຠູມິ ນ ຄຫິຕາ. ເຍສໍ ເກສຎ຺ຈີຕິ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ວາຬານໍ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕານໍ. ອິມານິ ສຕ຺ຕ ຐານານິ ສປ຺ປຏິຠຍານິ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາໂຣຄ຺ຍຕ຺ຖາຍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕານິ. ເສສານິ ນານາອຸປທ຺ທເວຫິ ສອຸປທ຺ທວານິ. ຕຕ຺ຖ ປຸພ຺ພຓ຺ຓນິສ຺ສິຕນ຺ຕິ ປຸພ຺ພຓ຺ຓໍ ນິສ຺ສິຕໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ຘຎ຺ຎານໍ ວິຣຸຫນກເຂຕ຺ຕສາມນ຺ຕາ ຐິຕໍ. ເອເສວ ນໂຍ ອປຣຓ຺ຓນິສ຺ສິຕາທີສຸປິ. ເອຕ຺ຖ ປນ ອພ຺ຠາຆາຕນ຺ຕິ ກາຣຓາຆຣໍ ເວຣິຆຣໍ, ໂຈຣານໍ ມາຣຓຕ຺ຖາຍ ກຕນ຺ຕິ ກຸຣຸນ຺ທິອາທີສຸ.

ອາຆາຕນນ຺ຕິ ຘມ຺ມຄນ຺ຘິກາ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສຸສານນ຺ຕິ ມຫາສຸສານໍ. ສໍສຣຓນ຺ຕິ ອນິພ຺ພິຊ຺ຌຄມນີໂຍ ຄຕປຈ຺ຈາຄຕມຄ຺ໂຄ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ນ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ຍຖາຍຸຕ຺ເຕນ ສກເຏນາຕິ ທ຺ວີຫິ ພລິພທ຺ເທຫິ ຍຸຕ຺ເຕນ ສກເຏນ ເອກໍ ຈກ຺ກໍ ນິພ຺ໂພທກປຕນຏ຺ຐາເນ ເອກໍ ພຫິ ກຕ຺ວາ ອາວິຊ຺ຊິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ‘‘ຈຕູຫິ ຍຸຕ຺ເຕນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສມນ຺ຕາ ນິສ຺ເສຓິຍາ ອນຸປຣິຄນ຺ຕຸນ຺ຕິ ນິສ຺ເສຓິຍໍ ຐຕ຺ວາ ເຄຫໍ ຉາເທນ຺ເຕຫິ ນ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ສມນ຺ຕາ ນິສ຺ເສຓິຍາ ອາວິຊ຺ຊິຕຸໍ. ອິຕິ ເອວຣູເປ ສາຣມ຺ເຠ ຈ ອປຣິກ຺ກມເນ ຈ ຐາເນ ນ ກາເຣຕພ຺ພາ. ອນາຣມ຺ເຠ ປນ ສປຣິກ຺ກມເນ ກາເຣຕພ຺ພາ, ຕໍ ວຸຕ຺ຕປຏິປກ຺ຂນເຍນ ປາຬິຍໍ ອາຄຕເມວ.

ປຸນ ສຎ຺ຎາຈິກາ ນາມາຕິ ເອວມາທິ ‘‘ສາຣມ຺ເຠ ເຈ ຠິກ຺ຂຸ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອປຣິກ຺ກມເນ ສຎ຺ຎາຈິກາຍ ກຸຏິໍ ກາເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕສໍຍາຈິກາທີນໍ ອຕ຺ຖປ຺ປກາສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ປໂຍເຄ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ເອວໍ ອເທສິຕວຕ຺ຖຸກໍ ວາ ປມາຓາຕິກ຺ກນ຺ຕໍ ວາ ກຸຏິໍ ກາເຣສ຺ສາມີຕິ ອຣຎ຺ຎໂຕ ຣຸກ຺ຂາ ຫຣຓຕ຺ຖາຍ ວາສິໍ ວາ ຜຣສຸໍ ວາ ນິເສຕິ ທຸກ຺ກຏໍ, ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສຕິ ທຸກ຺ກຏໍ, ຕຕ຺ຖ ອລ຺ລຕິຓານິ ຉິນ຺ທຕິ ທຸກ຺ກເຏນ ສທ຺ຘິໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ສຸກ຺ຂານິ ຉິນ຺ທຕິ ທຸກ຺ກຏໍ. ຣຸກ຺ເຂສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຠູມິໍ ໂສເຘຕິ ຂຓຕິ, ປໍສຸໍ ອຸທ຺ຘຣຕິ, ຈິນາຕິ; ເອວໍ ຍາວ ປາຈີຣໍ ພນ຺ຘຕິ ຕາວ ປຸພ຺ພປໂຍໂຄ ນາມ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມິໍ ປຸພ຺ພປໂຍເຄ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປາຈິຕ຺ຕິຍຏ຺ຐາເນ ທຸກ຺ກເຏນ ສທ຺ຘິໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ທຸກ຺ກຏຏ຺ຐາເນ ທຸກ຺ກຏໍ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຫປໂຍໂຄ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ຖມ຺ເຠຫິ ກາຕພ຺ພາຍ ຖມ຺ຠໍ ອຸສ຺ສາເປຕິ, ທຸກ຺ກຏໍ. ອິຏ຺ຐກາຫິ ຈິນິຕພ຺ພາຍ ອິຏ຺ຐກໍ ອາຈິນາຕິ, ທຸກ຺ກຏໍ. ເອວໍ ຍໍ ຍໍ ອຸປກຣຓໍ ໂຍເຊຕິ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ປໂຍເຄ ປໂຍເຄ ທຸກ຺ກຏໍ. ຕຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖວາເຣ ຫຕ຺ຖວາເຣ ຕທຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ປເທ ປເທ ທຸກ຺ກຏໍ. ເອວໍ ກຕໍ ປນ ທາຣຸກຸຏ຺ຏິກໍ ວາ ອິຏ຺ຐກກຸຏ຺ຏິກໍ ວາ ສິລາກຸຏ຺ຏິກໍ ວາ ອນ຺ຕມໂສ ປຓ຺ຓສາລມ຺ປິ ສຠິຕ຺ຕິຈ຺ຉທນໍ ລິມ຺ປິສ຺ສາມີຕິ ສຸຘາຍ ວາ ມຕ຺ຕິກາຍ ວາ ລິມ຺ປນ຺ຕສ຺ສ ປໂຍເຄ ປໂຍເຄ ຍາວ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ ນ ໂຫຕິ, ຕາວ ທຸກ຺ກຏໍ. ເອຕໍ ປນ ທຸກ຺ກຏໍ ມຫາເລເປເນວ ວຏ຺ຏຕິ, ເສຕຣຕ຺ຕວຓ຺ຓກຣເຓ ວາ ຈິຕ຺ຕກມ຺ເມ ວາ ອນາປຕ຺ຕິ.

ເອກໍ ປິຓ຺ຑໍ ອນາຄເຕຕິ ໂຍ ສພ຺ພປຈ຺ຉິໂມ ເອໂກ ເລປປິຓ຺ໂຑ, ຕໍ ເອກໍ ປິຓ຺ຑໍ ອສມ຺ປຕ຺ເຕ ກຸຏິກມ຺ເມ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ອິທານິ ທ຺ວີຫິ ປິຓ຺ເຑຫິ ນິຏ຺ຐານໍ ຄມິສ຺ສຕີຕິ ເຕສຸ ປຐມປິຓ຺ຑທາເນ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍນ຺ຕິ.

ຕສ຺ມິໍ ປິຓ຺ເຑ ອາຄເຕຕິ ຍໍ ເອກໍ ປິຓ຺ຑໍ ອນາຄເຕ ກຸຏິກມ຺ເມ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອວສານປິຓ຺ເຑ ອາຄເຕ ທິນ຺ເນ ຐປິເຕ ເລປສ຺ສ ຆຏິຕຕ຺ຕາ ອາປຕ຺ຕິ ສງ຺ຆາທິເສສສ຺ສ. ເອວໍ ເລມ຺ປນ຺ຕສ຺ສ ຈ ອນ຺ໂຕເລເປ ວາ ອນ຺ໂຕເລເປນ ສທ຺ຘິໍ ຠິຕ຺ຕິຎ຺ຈ ຉທນຎ຺ຈ ເອກາພທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ຆຏິເຕ ພຫິເລເປ ວາ ພຫິເລເປນ ສທ຺ຘິໍ ຆຏິເຕ ສງ຺ຆາທິເສໂສ. ສເຈ ປນ ທ຺ວາຣພທ຺ຘໍ ວາ ວາຕປານໍ ວາ ອຏ຺ຐເປຕ຺ວາວ ມຕ຺ຕິກາຍ ລິມ຺ປຕິ, ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ຕສ຺ໂສກາສໍ ປຸນ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ວາ ອວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ວາ ຐປິເຕ ເລໂປ ນ ຆຏີຍຕິ ຣກ຺ຂຕິ ຕາວ, ປຸນ ລິມ຺ປນ຺ຕສ຺ສ ປນ ຆຏິຕມຕ຺ເຕ ສງ຺ຆາທິເສໂສ. ສເຈ ຕໍ ຐປິຍມານໍ ປຐມໍ ທິນ຺ນເລເປນ ສທ຺ຘິໍ ນິຣນ຺ຕຣເມວ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ປຐມເມວ ສງ຺ຆາທິເສໂສ. ອຸປຈິກາໂມຈນຕ຺ຖໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລມຕ຺ເຕນ ອປ຺ປຕ຺ຕຈ຺ຉທນໍ ກຕ຺ວາ ຠິຕ຺ຕິໍ ລິມ຺ປຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ອຸປຈິກາໂມຈນຕ຺ຖເມວ ເຫຏ຺ຐາ ປາສາຓກຸຏ຺ຏໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ອລິມ຺ປິຕ຺ວາ ອຸປຣິ ລິມ຺ປຕິ, ເລໂປ ນ ຆຏິຍຕິ ນາມ, ອນາປຕ຺ຕິເຍວ.

ອິຏ຺ຐກກຸຏ຺ຏິກາຍ ອິຏ຺ຐກາຫິເຍວ ວາຕປາເນ ຈ ຘູມເນຕ຺ຕານິ ຈ ກໂຣຕິ, ເລປຆຏເນເນວ ອາປຕ຺ຕິ. ປຓ຺ຓສາລໍ ລິມ຺ປຕິ, ເລປຆຏເນເນວ ອາປຕ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອາໂລກຕ຺ຖາຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລມຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ລິມ຺ປຕິ, ເລໂປ ນ ຆຏີຍຕິ ນາມ, ອນາປຕ຺ຕິເຍວ. ສເຈ ‘‘ວາຕປານໍ ລທ຺ຘາ ເອຕ຺ຖ ຐເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ກໂຣຕິ, ວາຕປາເນ ຐປິເຕ ເລປຆຏເນນ ອາປຕ຺ຕິ. ສເຈ ມຕ຺ຕິກາຍ ກຸຏ຺ຏໍ ກໂຣຕິ, ຉທນເລເປນ ສທ຺ຘິໍ ຆຏເນ ອາປຕ຺ຕິ. ເອໂກ ເອກປິຓ຺ຑາວເສສໍ ກຕ຺ວາ ຐເປຕິ, ອຎ຺ໂຎ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ທຸກ຺ກຕໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕສີເສນ ລິມ຺ປຕິ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ອນາປຕ຺ຕິ.

໓໕໔. ຠິກ຺ຂຸ ກຸຏິໍ ກໂຣຕີຕິ ເອວມາທີນິ ຉຕ຺ຕິໍສ ຈຕຸກ຺ການິ ອາປຕ຺ຕິເຠທທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕານິ, ຕຕ຺ຖ ສາຣມ຺ຠາຍ ທຸກ຺ກຏໍ, ອປຣິກ຺ກມນາຍ ທຸກ຺ກຏໍ, ປມາຓາຕິກ຺ກນ຺ຕາຍ ສງ຺ຆາທິເສໂສ, ອເທສິຕວຕ຺ຖຸກາຍ ສງ຺ຆາທິເສໂສ, ເອເຕສໍ ວເສນ ໂວມິສ຺ສກາປຕ຺ຕິໂຍ ເວທິຕພ຺ພາ.

໓໕໕. ອາປຕ຺ຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສງ຺ຆາທິເສເສນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ທຸກ຺ກຏານນ຺ຕິອາທີສຸ ຈ ທ຺ວີຫິ ສງ຺ຆາທິເສເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ທຸກ຺ກຏານນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໓໖໑. ໂສ ເຈ ວິປ຺ປກເຕ ອາຄຈ຺ຉຕີຕິອາທີສຸ ປນ ອຍໍ ອຕ຺ຖວິນິຈ຺ຉໂຍ. ໂສຕິ ສມາທິສິຕ຺ວາ ປກ຺ກນ຺ຕຠິກ຺ຂຸ. ວິປ຺ປກເຕຕິ ອນິຏ຺ຐິເຕ ກຸຏິກມ຺ເມ. ອຎ຺ຎສ຺ສ ວາ ທາຕພ຺ພາຕິ ອຎ຺ຎສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ຈຊິຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພາ. ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ວາ ປຸນ ກາຕພ຺ພາຕິ ກິຕ຺ຕເກນ ຠິນ຺ນາ ໂຫຕິ, ສເຈ ຖມ຺ຠາ ຠູມິຍໍ ນິຂາຕາ, ອຸທ຺ຘຣິຕພ຺ພາ. ສເຈ ປາສາຓານໍ ອຸປຣິ ຐປິຕາ, ອປເນຕພ຺ພາ. ອິຏ຺ຐກຈິຕາຍ ຍາວ ມງ຺ຄລິຏ຺ຐກາ ຕາວ ກຸຏ຺ຏາ ອປຈິນິຕພ຺ພາ. ສງ຺ເຂປໂຕ ຠູມິສມໍ ກຕ຺ວາ ວິນາສິຕາ ຠິນ຺ນາ ໂຫຕິ, ຠູມິໂຕ ອຸປຣິ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລມຕ຺ເຕປິ ຐິເຕ ອຠິນ຺ນາວ. ເສສໍ ສພ຺ພຈຕຸກ຺ເກສຸ ປາກຏເມວ. ນ ເຫຕ຺ຖ ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ອຕ຺ຖິ, ຍໍ ປາຬິອນຸສາເຣເນວ ທຸພ຺ພິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ສິຍາ.

໓໖໓. ອຕ຺ຕນາ ວິປ຺ປກຕນ຺ຕິອາທີສຸ ປນ ອຕ຺ຕນາ ອາຣທ຺ຘໍ ກຸຏິໍ. ອຕ຺ຕນາ ປຣິໂຍສາເປຕີຕິ ມຫາມຕ຺ຕິກາຍ ວາ ຖຸສມຕ຺ຕິກາຍ ວາ ຍາຍ ກຕໍ ປຣິໂຍສິຕຠາວໍ ປາເປຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຕາຍ ອວສານປິຓ຺ຑໍ ເທນ຺ໂຕ ປຣິໂຍສາເປຕິ.

ປເຣຫິ ປຣິໂຍສາເປຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນວ ອຕ຺ຖາຍ ປເຣຫິ ປຣິໂຍສາເປຕິ. ອຕ຺ຕນາ ວາ ຫິ ວິປ຺ປກຕາ ໂຫຕຸ ປເຣຫິ ວາ ອຸຠເຍຫິ ວາ, ຕໍ ເຈ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ອຕ຺ຕນາ ວາ ປຣິໂຍສາເປຕິ, ປເຣຫິ ວາ ປຣິໂຍສາເປຕິ, ອຕ຺ຕນາ ຈ ປເຣຫິ ຈາຕິ ຍຸຄນທ຺ຘໍ ວາ ປຣິໂຍສາເປຕິ, ສງ຺ຆາທິເສໂສເຍວາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ກຸຣຸນ຺ທິຍໍປນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ທ຺ເວ ຕໂຍ ຠິກ຺ຂູ ‘ເອກໂຕ ວສິສ຺ສາມາ’ຕິ ກໂຣນ຺ຕິ, ຣກ຺ຂຕິ ຕາວ, ອວິຠຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອນາປຕ຺ຕິ. ‘ອິທໍ ຐານໍ ຕວ, ອິທໍ ມມາ’ຕິ ວິຠຊິຕ຺ວາ ກໂຣນ຺ຕິ ອາປຕ຺ຕິ. ສາມເຓໂຣ ຈ ຠິກ຺ຂຸ ຈ ເອກໂຕ ກໂຣນ຺ຕິ, ຍາວ ອວິຠຕ຺ຕາ ຕາວ ຣກ຺ຂຕິ. ປຸຣິມນເຍນ ວິຠຊິຕ຺ວາ ກໂຣນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ອາປຕ຺ຕີ’’ຕິ.

໓໖໔. ອນາປຕ຺ຕິ ເລເຓຕິອາທີສຸ ເລຓໍ ມຫນ຺ຕມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ນ ເຫຕ຺ຖ ເລໂປ ຆຏີຍຕິ. ຄຸຫມ຺ປິ ອິຏ຺ຐກາຄຸຫໍ ວາ ສິລາຄຸຫໍ ວາ ທາຣຸຄຸຫໍ ວາ ຠູມິຄຸຫໍ ວາ ມຫນ຺ຕມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ.

ຕິຓກຸຏິກາຍາຕິ ສຕ຺ຕຠູມິໂກປິ ປາສາໂທ ຕິຓປຓ຺ຓຈ຺ຉທໂນ ‘‘ຕິຓກຸຏິກາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຏ຺ຐກຖາສຸ ປນ ກຸກ຺ກຸຏຈ຺ຉິກເຄຫນ຺ຕິ ຉທນໍ ທຓ຺ຑເກຫິ ຊາລພທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ຕິເຓຫິ ວາ ປຓ຺ເຓຫິ ວາ ຉາທິຕກຸຏິກາວ ວຸຕ຺ຕາ, ຕຕ຺ຖ ອນາປຕ຺ຕິ. ມຫນ຺ຕມ຺ປິ ຕິຓຈ຺ຉທນເຄຫໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອຸລ຺ລິຕ຺ຕາທິຠາໂວ ເອວ ຫິ ກຸຏິຍາ ລກ຺ຂຓໍ, ໂສ ຈ ຉທນເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຈງ຺ກມນສາລາຍໍ ຕິຓຈຸຓ຺ຓໍ ປຣິປຕຕິ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂອຄຸມ຺ເຜຕ຺ວາ ອຸລ຺ລິຕ຺ຕາວລິຕ຺ຕໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິອາທີນິ (ຈູຬວ. ໒໖໐) ເຈຕ຺ຖ ສາຘການິ, ຕສ຺ມາ ອຸຠໂຕ ປກ຺ຂໍ ວາ ກູຏພທ຺ຘໍ ວາ ວຏ຺ຏໍ ວາ ຈຕຸຣສ຺ສໍ ວາ ຍໍ ‘‘ອິມໍ ເອຕສ຺ສ ເຄຫສ຺ສ ຉທນ’’ນ຺ຕິ ຉທນສງ຺ເຂເປນ ກຕໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ຠິຕ຺ຕິເລເປນ ສທ຺ຘິໍ ເລເປ ຆຏິເຕ ອາປຕ຺ຕິ. ສເຈ ປນ ອຸລ຺ລິຕ຺ຕາວລິຕ຺ຕຈ຺ຉທນສ຺ສ ເຄຫສ຺ສ ເລປຣກ຺ຂຓຕ຺ຖໍ ອຸປຣິ ຕິເຓນ ຉາເທນ຺ຕິ, ເອຕ຺ຕາວຕາ ຕິຓກຸຏິ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ກິໍ ປເນຕ຺ຖ ອເທສິຕວຕ຺ຖຸກປ຺ປມາຓາຕິກ຺ກນ຺ຕປຈ຺ຈຍາວ ອນາປຕ຺ຕິ, ອຸທາຫຸ ສາຣມ຺ຠອປຣິກ຺ກມນປຈ຺ຈຍາປີຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖາປິ ອນາປຕ຺ຕິ. ຕຖາ ຫິ ຕາທິສໍ ກຸຏິໍ ສນ຺ຘາຍ ປຣິວາເຣ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຠິກ຺ຂຸ ສຎ຺ຎາຈິກາຍ ກຸຏິໍ ກໂຣຕິ;

ອເທສິຕວຕ຺ຖຸກໍ ປມາຓາຕິກ຺ກນ຺ຕໍ;

ສາຣມ຺ຠໍ ອປຣິກ຺ກມນໍ ອນາປຕ຺ຕິ;

ປຎ຺ຫາ ເມສາ ກຸສເລຫິ ຈິນ຺ຕິຕາ’’ຕິ. (ປຣິ. ໔໗໙);

ອຎ຺ຎສ຺ສຕ຺ຖາຍາຕິ ກຸຏິລກ຺ຂຓປ຺ປຕ຺ຕມ຺ປິ ກຸຏິໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ວາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ອຕ຺ຖາຍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ຍໍ ປນ ‘‘ອາປຕ຺ຕິ ກາຣຸການໍ ຕິຓ຺ຓໍ ທຸກ຺ກຏານ’’ນ຺ຕິອາທິ ປາຬິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ຍຖາສມາທິຏ຺ຐາຍ ອກຣຓປຈ຺ຈຍາ ວຸຕ຺ຕໍ.

ວາສາຄາຣໍ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຕ຺ຖາຍ ອຄາຣໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ອຸໂປສຖາຄາຣໍ ວາ ຊນ຺ຕາຆຣໍ ວາ ໂຠຊນສາລາ ວາ ອຄ຺ຄິສາລາ ວາ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ກາເຣຕິ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ອນາປຕ຺ຕິ. ສເຈປິສ຺ສ ໂຫຕິ ‘‘ອຸໂປສຖາຄາຣຎ຺ຈ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຫຎ຺ຈ ວສິສ຺ສາມິ ຊນ຺ຕາຆຣຎ຺ຈ ໂຠຊນສາລາ ຈ ອຄ຺ຄິສາລາ ຈ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຫຎ຺ຈ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ກາຣິເຕປິ ອານາປຕ຺ຕິເຍວ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ‘‘ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ວາສາຄາຣຕ຺ຖາຍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ເສວ ອາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸມ຺ມຕ຺ຕກສ຺ສ ອາທິກມ຺ມິການຎ຺ຈ ອາຬວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອນາປຕ຺ຕິ.

ສມຸຏ຺ຐານາທີສຸ ຉສມຸຏ຺ຐານໍ ກິຣິຍຎ຺ຈ ກິຣິຍາກິຣິຍຎ຺ຈ, ອິທຎ຺ຫິ ວຕ຺ຖຸໍ ເທສາເປຕ຺ວາ ປມາຓາຕິກ຺ກນ຺ຕໍ ກໂຣໂຕ ກິຣິຍໂຕ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ວຕ຺ຖຸໍ ອເທສາເປຕ຺ວາ ກໂຣໂຕ ກິຣິຍາກິຣິຍໂຕ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ກຸຏິກາຣສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ວິຫາຣກາຣສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໓໖໕. ເຕນ ສມເຍນາຕິ ວິຫາຣກາຣສິກ຺ຂາປທໍ. ຕຕ຺ຖ ໂກສມ຺ພິຍນ຺ຕິ ເອວໍນາມເກ ນຄເຣ. ໂຆສິຕາຣາເມຕິ ໂຆສິຕສ຺ສ ອາຣາເມ. ໂຆສິຕນາມເກນ ກິຣ ເສຏ຺ຐິນາ ໂສ ກາຣິໂຕ, ຕສ຺ມາ ‘‘ໂຆສິຕາຣາໂມ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຉນ຺ນສ຺ສາຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕກາເລ ອຸປຏ຺ຐາກຉນ຺ນສ຺ສ. ວິຫາຣວຕ຺ຖຸໍ, ຠນ຺ເຕ, ຊານາຫີຕິ ວິຫາຣສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐານຏ຺ຐານໍ, ຠນ຺ເຕ, ຊານາຫິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ວິຫາໂຣຕິ ນ ສກລວິຫາໂຣ, ເອໂກ ອາວາໂສ, ເຕເນວາຫ – ‘‘ອຍ຺ຍສ຺ສ ວິຫາຣໍ ກາຣາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ.

ເຈຕິຍຣຸກ຺ຂນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕີກຕຏ຺ເຐນ ເຈຕິຍໍ, ປູຊາຣຫານໍ ເທວຏ຺ຐານານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ, ‘‘ເຈຕິຍ’’ນ຺ຕິ ສມ຺ມຕໍ ຣຸກ຺ຂໍ ເຈຕິຍຣຸກ຺ຂໍ. ຄາເມນ ປູຊິຕໍ ຄາມສ຺ສ ວາ ປູຊິຕນ຺ຕິ ຄາມປູຊິຕໍ. ເອເສວ ນໂຍ ເສສປເທສຸປິ. ອປິເຈຕ຺ຖ ຊນປໂທຕິ ເອກສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ຣຊ຺ເຊ ເອເກໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ. ຣຏ຺ຐນ຺ຕິ ສກລຣຊ຺ຊໍ ເວທິຕພ຺ພໍ, ສກລຣຊ຺ຊມ຺ປິ ຫິ ກທາຈິ ກທາຈິ ຕສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ປູຊໍ ກໂຣຕິ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຣຏ຺ຐປູຊິຕ’’ນ຺ຕິ. ເອກິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ ກາຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວທນ຺ຕິ. ຊີວສຎ຺ຎິໂນຕິ ສຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ.

໓໖໖. ມຫລ຺ລກນ຺ຕິ ສສ຺ສາມິກຠາເວນ ສໍຍາຈິກກຸຏິໂຕ ມຫນ຺ຕຠາໂວ ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ມຫລ຺ລໂກ. ຍສ຺ມາ ວາ ວຕ຺ຖຸໍ ເທສາເປຕ຺ວາ ປມາຓາຕິກ຺ກເມນປິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ມາ ປມາຓມຫນ຺ຕຕາຍປິ ມຫລ຺ລໂກ, ຕໍ ມຫລ຺ລກໍ. ຍສ຺ມາ ປນສ຺ສ ຕໍ ປມາຓມຫຕ຺ຕໍ ສສ຺ສາມິກຕ຺ຕາວ ລພ຺ຠຕິ, ຕສ຺ມາ ຕທຕ຺ຖທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ມຫລ຺ລໂກ ນາມ ວິຫາໂຣ ສສ຺ສາມິໂກ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ປທຠາຊນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເສສໍ ສພ຺ພໍ ກຸຏິກາຣສິກ຺ຂາປເທ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ ສທ຺ຘິໍ ສມຸຏ຺ຐານາທີຫິ. ສສ຺ສາມິກຠາວມຕ຺ຕເມວ ຫິ ເອຕ຺ຖ ກິຣິຍໂຕ ສມຸຏ຺ຐານາຠາໂວ ປມາຓນິຍມາຠາໂວ ຈ ວິເສໂສ, ປມາຓນິຍມາຠາວາ ຈ ຈຕຸກ຺ກປາຣິຫານີຕິ.

ວິຫາຣກາຣສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ປຐມທຸຏ຺ຐໂທສສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໓໘໐. ເຕນ ສມເຍນ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາຕິ ທຸຏ຺ຐໂທສສິກ຺ຂາປທໍ. ຕຕ຺ຖ ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປຕິ ເວຬຸວນນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ອຸຍ຺ຍານສ຺ສ ນາມໍ, ຕໍ ກິຣ ເວຬຸຫິ ຈ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ອໂຫສິ ອຏ຺ຐາຣສຫຕ຺ເຖນ ຈ ປາກາເຣນ ໂຄປຸຣຏ຺ຏາລກຍຸຕ຺ຕໍ ນີໂລຠາສໍ ມໂນຣມໍ ເຕນ ‘‘ເວຬຸວນ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ກລນ຺ທການຎ຺ເຈຕ຺ຖ ນິວາປໍ ອທໍສຸ ເຕນ ‘‘ກລນ຺ທກນິວາປ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ປຸພ຺ເພ ກິຣ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຣາຊາ ຕຕ຺ຖ ອຸຍ຺ຍານກີຬນຕ຺ຖໍ ອາຄໂຕ, ສຸຣາມເທນ ມຕ຺ໂຕ ທິວາເສຍ຺ຍໍ ສຸປິ, ປຣິຊໂນປິສ຺ສ ສຸຕ຺ໂຕ ຣາຊາຕິ ປຸປ຺ຜຜລາທີຫິ ປໂລຠິຍມາໂນ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ປກ຺ກມິ. ອຖ ສຸຣາຄນ຺ເຘນ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມາ ສຸສິຣຣຸກ຺ຂາ ກຓ຺ຫສປ຺ໂປ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອຠິມຸໂຂ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ທິສ຺ວາ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ຊີວິຕໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ກາຬກເວເສນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ກຓ຺ຓມູເລ ສທ຺ທມກາສິ, ຣາຊາ ປຏິພຸຊ຺ຌິ, ກຓ຺ຫສປ຺ໂປ ນິວຕ຺ໂຕ, ໂສ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ກາຬກາຍ ມມ ຊີວິຕໍ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ກາຬການໍ ຕຕ຺ຖ ນິວາປໍ ປຏ຺ຐເປສິ, ອຠຍໂຆສນຎ຺ຈ ໂຆສາເປສິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ຕໂຕປຠຸຕິ ກລນ຺ທກນິວາປນ຺ຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຕໍ. ກລນ຺ທກາຕິ ຫິ ກາຬການໍ ເອຕໍ ນາມໍ.

ທພ຺ໂພຕິ ຕສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ນາມໍ. ມລ຺ລປຸຕ຺ໂຕຕິ ມລ຺ລຣາຊສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ. ຊາຕິຍາ ສຕ຺ຕວສ຺ເສນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຉິກຕນ຺ຕິ ເຖໂຣ ກິຣ ສຕ຺ຕວສ຺ສິໂກວ ສໍເວຄໍ ລຠິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ ຂຸຣຄ຺ເຄເຍວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍໍກິຎ຺ຈິ ສາວເກນ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ ສພ຺ພໍ ເຕນ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ສາວເກນ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ ນາມ ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ, ຈຕສ຺ໂສ ປຏິສມ຺ຠິທາ, ຉ ອຠິຎ຺ຎາ, ນວ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມາຕິ ອິທໍ ຄຸຓຊາຕໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ເຕນ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນຕ຺ຖິ ຈສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ອຸຕ຺ຕຣິ ກຣຓີຍນ຺ຕິ ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ, ຈຕູຫິ ມຄ຺ເຄຫິ, ໂສຬສວິຘສ຺ສ ກິຈ຺ຈສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ອິທານິສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ອຸຕ຺ຕຣິ ກຣຓີຍໍ ນຕ຺ຖິ. ກຕສ຺ສ ວາ ປຕິຈໂຍຕິ ຕສ຺ເສວ ກຕສ຺ສ ກິຈ຺ຈສ຺ສ ປຸນ ວຑ຺ຒນມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ, ໂຘຕສ຺ສ ວິຍ ວຕ຺ຖສ຺ສ ປຏິໂຘວນໍ ປິສິຕສ຺ສ ວິຍ ຄນ຺ຘສ຺ສ ປຏິປິສນໍ, ປຸປ຺ຜິຕສ຺ສ ວິຍ ຈ ປຸປ຺ຜສ຺ສ ປຏິປຸປ຺ຜນນ຺ຕິ. ຣໂຫຄຕສ຺ສາຕິ ຣຫສິ ຄຕສ຺ສ. ປຏິສລ຺ລີນສ຺ສາຕິ ຕໂຕ ຕໂຕ ປຏິກ຺ກມິຕ຺ວາ ສລ຺ລີນສ຺ສ, ເອກີຠາວໍ ຄຕສ຺ສາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ທພ຺ພສ຺ສ ມລ຺ລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ຍນ຺ນູນາຫໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ເສນາສນຎ຺ຈ ປຎ຺ຎເປຍ຺ຍໍ ຠຕ຺ຕານິ ຈ ອຸທ຺ທິເສຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ເຖໂຣ ກິຣ ອຕ຺ຕໂນ ກຕກິຈ຺ຈຠາວໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ອິມໍ ອນ຺ຕິມສຣີຣໍ ຘາເຣມິ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ວາຕມຸເຂ ຐິຕ ປທີໂປ ວິຍ ອນິຈ຺ຈຕາມຸເຂ ຐິຕໍ, ນຈິຣສ຺ເສວ ນິພ຺ພາຍນຘມ຺ມໍ ຍາວ ນ ນິພ຺ພາຍຕິ ຕາວ ກິນ຺ນຸ ໂຂ ອຫໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈໍ ກເຣຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘‘ຕິໂຣຣຏ຺ເຐສຸ ພຫູ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອທິສ຺ວາວ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ, ເຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ‘ປສ຺ສິສ຺ສາມ ເຈວ ວນ຺ທິສ຺ສາມ ຈາ’ຕິ ທູຣໂຕປິ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ ເຍສໍ ເສນາສນໍ ນປ຺ປໂຫຕິ, ເຕ ສິລາປຏ຺ຏເກປິ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປນ຺ຕິ. ປໂຫມິ ໂຂ ປນາຫໍ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ເຕສໍ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ອິຈ຺ຉາວເສນ ປາສາທວິຫາຣອຑ຺ຒໂຍຄາທີນິ ມຎ຺ຈປີຐກຕ຺ຖຣຓາທີນິ ຈ ເສນາເສນານິ ນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ທາຕຸໍ. ປຸນທິວເສ ເຈຕ຺ຖ ເອກຈ຺ເຈ ອຕິວິຍ ກິລນ຺ຕຣູປາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ຄາຣເວນ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຸຣໂຕ ຐຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕານິປິ ນ ອຸທ຺ທິສາເປນ຺ຕິ, ອຫໍ ໂຂ ປນ ເນສໍ ຠຕ຺ຕານິປິ ອຸທ຺ທິສິຕຸໍ ປໂຫມີ’’ຕິ. ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ‘‘ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ທພ຺ພສ຺ສ ມລ຺ລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ຍນ຺ນູນາຫໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ເສນາສນຎ຺ຈ ປຎ຺ຎເປຍ຺ຍໍ ຠຕ຺ຕານິ ຈ ອຸທ຺ທິເສຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ.

ນນຸ ຈ ອິມານິ ທ຺ເວ ຐານານິ ຠສ຺ສາຣາມຕາທິມນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ຍຸຕ຺ຕານິ, ອຍຎ຺ຈ ຂີຓາສໂວ ນິປ຺ປປຎ຺ຈາຣາໂມ, ອິມສ຺ສ ກສ຺ມາ ອິມານິ ປຏິຠໍສູຕິ? ປຸພ຺ພປຕ຺ຖນາຍ ໂຈທິຕຕ຺ຕາ. ສພ຺ພພຸທ຺ຘານໍ ກິຣ ອິມໍ ຐານນ຺ຕຣໍ ປຕ຺ຕາ ສາວກາ ໂຫນ຺ຕິເຍວ. ອຍຎ຺ຈ ປທຸມຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ກຸເລ ປຈ຺ຈາຊາໂຕ ອິມໍ ຐານນ຺ຕຣໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອານຸຠາວໍ ທິສ຺ວາ ອຏ຺ຐສຏ຺ຐິຍາ ຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ສຕ຺ຕ ທິວສານິ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ປາທມູເລ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ອນາຄເຕ ຕຸມ຺ຫາທິສສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນກາເລ ອຫມ຺ປິ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສາວໂກ ວິຍ ເສນາສນປຎ຺ຎາປໂກ ຈ ຠຕ຺ຕຸທ຺ເທສໂກ ຈ ອສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ອກາສິ. ຠຄວາ ອນາຄຕໍສຎາຓໍ ເປເສຕ຺ວາ ອທ຺ທສ, ທິສ຺ວາ ຈ ອິໂຕ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນ ໂຄຕໂມ ນາມ ພຸທ຺ໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ຕທາ ຕ຺ວໍ ທພ຺ໂພ ນາມ ມລ຺ລປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຊາຕິຍາ ສຕ຺ຕວສ຺ໂສ ນິກ຺ຂມ຺ມ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຉິກຣິສ຺ສສິ, ອິມຎ຺ຈ ຐານນ຺ຕຣໍ ລຈ຺ຉສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ. ໂສ ຕໂຕປຠຸຕິ ທານສີລາທີນິ ປູຣຍມາໂນ ເທວມນຸສ຺ສສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວໂຕ ກາເລ ເຕນ ຠຄວຕາ ພ຺ຍາກຕສທິສເມວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຉາກາສິ. ອຖສ຺ສ ຣໂຫຄຕສ຺ສ ‘‘ກິນ຺ນຸ ໂຂ ອຫໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈໍ ກເຣຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ຕຍໂຕ ຕາຍ ປຸພ຺ພປຕ຺ຖນາຍ ໂຈທິຕຕ຺ຕາ ອິມານິ ທ຺ເວ ຐານານິ ປຏິຠໍສູຕິ.

ອຖສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຫໍ ໂຂ ອນິສ຺ສໂຣສ຺ມິ ອຕ຺ຕນິ, ສຕ຺ຖາຣາ ສທ຺ຘິໍ ເອກຏ຺ຐາເນ ວສາມິ, ສເຈ ມໍ ຠຄວາ ອນຸຊານິສ຺ສຕິ, ອິມານິ ທ຺ເວ ຐານານິ ສມາທິຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ທພ຺ໂພ ມລ຺ລປຸຕ຺ໂຕ…ເປ… ຠຕ຺ຕານິ ຈ ອຸທ຺ທິສິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ນໍ ຠຄວາ ‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ ທພ຺ພາ’’ຕິ ສມ຺ປຫໍເສຕ຺ວາ ຍສ຺ມາ ອຣຫຕິ ເອວຣູໂປ ອຄຕິຄມນປຣິພາຫິໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ອິມານິ ທ຺ເວ ຐານານິ ວິຈາເຣຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ເຕນ ຫິ ຕ຺ວໍ ທພ຺ພ ສງ຺ຆສ຺ສ ເສນາສນຎ຺ຈ ປຎ຺ຎເປຫິ ຠຕ຺ຕານິ ຈ ອຸທ຺ທິສາ’’ຕິ ອາຫ. ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສີຕິ ຠຄວໂຕ ວຈນໍ ປຕິອສ຺ໂສສິ ອຠິມຸໂຂ ອສ຺ໂສສິ, ສມ຺ປຏິຈ຺ຉີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ປຐມໍ ທພ຺ໂພ ຍາຈິຕພ຺ໂພຕິ ກສ຺ມາ ຠຄວາ ຍາຈາເປຕິ? ຄຣຫໂມຈນຕ຺ຖໍ. ປສ຺ສຕິ ຫິ ຠຄວາ ‘‘ອນາຄເຕ ທພ຺ພສ຺ສ ອິມໍ ຐານໍ ນິສ຺ສາຍ ເມຕ຺ຕິຍຠຸມຊການໍ ວເສນ ມຫາອຸປທ຺ທໂວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ຕຕ຺ຣ ເກຈິ ຄຣຫິສ຺ສນ຺ຕິ ‘ອຍໍ ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມໍ ອກຕ຺ວາ ກສ຺ມາ ອີທິສໍ ຐານໍ ວິຈາເຣຕີ’ຕິ. ຕໂຕ ອຎ຺ເຎ ວກ຺ຂນ຺ຕິ ‘ໂກ ອິມສ຺ສ ໂທໂສ ເອເຕເຫວ ຍາຈິຕ຺ວາ ຐປິໂຕ’ຕິ ເອວໍ ຄຣຫໂຕ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ຄຣຫໂມຈນຕ຺ຖໍ ຍາຈາເປຕ຺ວາປິ ປຸນ ຍສ຺ມາ ອສມ຺ມເຕ ຠິກ຺ຂຸສ຺ມິໍ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ກິຎ຺ຈິ ກຖຍມາເນ ຂິຍ຺ຍນຘມ຺ໂມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ‘‘ອຍໍ ກສ຺ມາ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທໍ ກໂຣຕິ, ອິສ຺ສຣິຍໍ ທສ຺ເສຕີ’’ຕິ. ສມ຺ມເຕ ປນ ກເຖນ຺ເຕ ‘‘ມາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ກິຎ຺ຈິ ອວຈຸຕ຺ຖ, ສມ຺ມໂຕ ອຍໍ, ກເຖຕຸ ຍຖາສຸຂ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ ຠວນ຺ຕິ. ອສມ຺ມຕຎ຺ຈ ອຠູເຕນ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ລຫຸກາ ອາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ ທຸກ຺ກຏມຕ຺ຕາ. ສມ຺ມຕໍ ປນ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂໂຕ ຄຣຸກຕຣາ ປາຈິຕ຺ຕິຍາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ອຖ ສມ຺ມໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາປຕ຺ຕິຍາ ຄຣຸກຠາເວນ ເວຣີຫິປິ ທຸປ຺ປຘໍສິຍຕໂຣ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສມ຺ມນ຺ນາເປຕຸໍ ‘‘ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ກິໍ ປນ ທ຺ເວ ສມ຺ມຸຕິໂຍ ເອກສ຺ສ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏນ຺ຕີຕິ? ນ ເກວລໍ ທ຺ເວ, ສເຈ ປໂຫຕິ, ເຕຣສາປິ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ອປ຺ປໂຫນ຺ຕານໍ ປນ ເອກາປິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວາ ຕິຓ຺ຓໍ ວາ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໓໘໒. ສຠາຄານນ຺ຕິ ຄຸຓສຠາຄານໍ, ນ ມິຕ຺ຕສນ຺ຖວສຠາຄານໍ. ເຕເນວາຫ ‘‘ເຍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກາ ເຕສໍ ເອກຊ຺ຌ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຍາວຕິກາ ຫິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ອຸຈ຺ຈິນິຕ຺ວາ ເອກໂຕ ເຕສໍ ອນຸຣູປເມວ ເສນາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕິ; ເອວໍ ເສສານໍ. ກາຍທຬ຺ຫີພຫຸລາຕິ ກາຍສ຺ສ ທຬ຺ຫີຠາວກຣຓພຫຸລາ, ກາຍໂປສນພຫຸລາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມາຍປິເມ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ຣຕິຍາຕິ ອິມາຍ ສຄ຺ຄມຄ຺ຄສ຺ສ ຕິຣຈ຺ຉານຠູຕາຍ ຕິຣຈ຺ຉານກຖາຣຕິຍາ. ອຈ຺ຉິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ວິຫຣິສ຺ສນ຺ຕິ.

ເຕໂຊຘາຕຸໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເຕເນວາໂລເກນາຕິ ເຕໂຊກສິຓຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ອຠິຎ຺ຎາຎາເຓນ ອງ຺ຄຸລິຊລນໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ ເຕເນວ ເຕໂຊຘາຕຸສມາປຕ຺ຕິຊນິເຕນ ອງ຺ຄຸລິຊາລາໂລເກນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍໍ ປນ ເຖຣສ຺ສ ອານຸຠາໂວ ນຈິຣສ຺ເສວ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ປາກໂຏ ອໂຫສິ, ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ ທຏ຺ຐຸກາມາ ອປິສຸ ຠິກ຺ຂູ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ວິກາເລ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ທູເຣ ອປທິສນ຺ຕີຕິ ຊານນ຺ຕາວ ທູເຣ ອປທິສນ຺ຕິ. ກຖໍ? ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອາວຸໂສ ທພ຺ພ ຄິຊ຺ຌກູເຏ’’ຕິ ອິມິນາ ນເຍນ.

ອງ຺ຄຸລິຍາ ຊລມານາຍ ປຸຣໂຕ ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ສເຈ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ, ສຍເມວ ຄຈ຺ຉຕິ. ສເຈ ພຫູ ໂຫນ຺ຕິ, ພຫູ ອຕ຺ຕຠາເວ ນິມ຺ມິນາຕິ. ສພ຺ເພ ອຕ຺ຕນາ ສທິສາ ເອວ ເສນາສນໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ.

ອຍໍ ມຎ຺ໂຈຕິອາທີສຸ ປນ ເຖເຣ ‘‘ອຍໍ ມຎ຺ໂຈ’’ຕິ ວທນ຺ເຕ ນິມ຺ມິຕາປິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຄຕຄຕຏ຺ຐາເນ ‘‘ອຍໍ ມຎ຺ໂຈ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ; ເອວໍ ສພ຺ພປເທສຸ. ອຍຎ຺ຫິ ນິມ຺ມິຕານໍ ຘມ຺ມຕາ –

‘‘ເອກສ຺ມິໍ ຠາສມານສ຺ມິໍ, ສພ຺ເພ ຠາສນ຺ຕິ ນິມ຺ມິຕາ;

ເອກສ຺ມິໍ ຕຸຓ຺ຫິມາສີເນ, ສພ຺ເພ ຕຸຓ຺ຫີ ຠວນ຺ຕິ ເຕ’’ຕິ.

ຍສ຺ມິໍ ປນ ວິຫາເຣ ມຎ຺ຈປີຐາທີນິ ນ ປຣິປູຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ປູເຣນ຺ຕິ. ເຕນ ນິມ຺ມິຕານໍ ອວຕ຺ຖຸກວຈນໍ ນ ໂຫຕິ.

ເສນາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ປຸນເທວ ເວຬຸວນໍ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉຕີຕິ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ຊນປທກຖໍ ກເຖນ຺ໂຕ ນ ນິສີທຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານເມວ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉຕິ.

໓໘໓. ເມຕ຺ຕິຍຠູມຊກາຕິ ເມຕ຺ຕິໂຍ ເຈວ ຠູມຊໂກ ຈ, ຉພ຺ພຄ຺ຄິຍານໍ ອຄ຺ຄປຸຣິສາ ເອເຕ. ລາມການິ ຈ ຠຕ຺ຕານີຕິ ເສນາສນານິ ຕາວ ນວການໍ ລາມການິ ປາປຸຓນ຺ຕີຕິ ອນຈ຺ຉຣິຍເມຕໍ. ຠຕ຺ຕານິ ປນ ສລາກາໂຍ ປຈ຺ຉິຍໍ ວາ ຈີວຣໂຠເຄ ວາ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອາໂລເຬຕ຺ວາ ເອກເມກໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາເປນ຺ຕິ, ຕານິປິ ເຕສໍ ມນ຺ທປຸຎຕາຍ ລາມການິ ສພ຺ພປຈ຺ຉິມາເນວ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ຍມ຺ປິ ເອກຈາຣິກຠຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕມ຺ປິ ເອເຕສໍ ປຕ຺ຕທິວເສ ລາມກໍ ວາ ໂຫຕິ, ເອເຕ ວາ ທິສ຺ວາວ ປຓີຕໍ ອທຕ຺ວາ ລາມກເມວ ເທນ຺ຕິ.

ອຠິສງ຺ຂາຣິກນ຺ຕິ ນານາສມ຺ຠາເຣຫິ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ກຕໍ ສຸສຊ຺ຊິຕໍ, ສຸສມ຺ປາທິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຓາຊກນ຺ຕິ ສກຸຓ຺ຑກຠຕ຺ຕໍ. ພິລງ຺ຄທຸຕິຍນ຺ຕິ ກຎ຺ຊິກທຸຕິຍໍ.

ກລ຺ຍາຓຠຕ຺ຕິໂກຕິ ກລ຺ຍາຓໍ ສຸນ຺ທຣໍ ອຕິວິຍ ປຓີຕໍ ຠຕ຺ຕມສ຺ສາຕິ ກລ຺ຍາຓຠຕ຺ຕິໂກ, ປຓີຕທາຍກຕ຺ຕາ ຠຕ຺ເຕເນວ ປຎ຺ຎາໂຕ. ຈຕຸກ຺ກຠຕ຺ຕໍ ເທຕີຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຠຕ຺ຕານິ ເທຕິ, ຕທ຺ຘິຕໂວຫາເຣນ ປນ ‘‘ຈຕຸກ຺ກຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸປຕິຏ຺ຐິຕ຺ວາ ປຣິວິສຕີຕິ ສພ຺ພກມ຺ມນ຺ເຕ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ປູຊາສກ຺ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ສມີເປ ຐຕ຺ວາ ປຣິວິສຕິ. ໂອທເນນ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ໂອທນຫຕ຺ຖາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ຠນ຺ເຕ ໂອທນໍ ເທມາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເອວໍ ກຣຓຕ຺ເຖເຍວ ກຣຓວຈນໍ ໂຫຕິ. ເອສ ນໂຍ ສູປາທີສຸ.

ສ຺ວາຕນາຍາຕິ ສ຺ເວ ຠໂວ ຠຕ຺ຕປຣິໂຠໂຄ ສ຺ວາຕໂນ ຕສ຺ສຕ຺ຖາຍ, ສ຺ວາຕນາຍ ສ຺ເວ ກຕ຺ຕພ຺ພສ຺ສ ຠຕ຺ຕປຣິໂຠຄສ຺ສຕ຺ຖາຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ ໂຫຕີຕິ ປາເປຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ. ເມຕ຺ຕິຍຠູມຊການໍ ໂຂ ຄຫປຕີຕິ ອິທໍ ເຖໂຣ ອສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາ ອາຫ. ເອວໍພລວຕີ ຫິ ເຕສໍ ມນ຺ທປຸຎ຺ຎຕາ, ຍໍ ສຕິເວປຸລ຺ລປ຺ປຕ຺ຕານມ຺ປິ ອສມນ຺ນາຫາໂຣ ໂຫຕິ. ເຍ ເຊຕິ ເອຕ຺ຖ ເຊຕິ ທາສິໍ ອາລປຕິ.

ຫິຍ຺ໂຍ ໂຂ ອາວຸໂສ ອມ຺ຫາກນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕິໍ ສມ຺ມນ຺ຕຍມານາ ອຕີຕໍ ທິວສຠາຄໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ຫິຍ຺ໂຍ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ນ ຈິຕ຺ຕຣູປນ຺ຕິ ນ ຈິຕ຺ຕານຸຣູປໍ, ຍຖາ ປຸພ຺ເພ ຍຕ຺ຕກໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຕກໍ ສຸປນ຺ຕິ, ນ ເອວໍ ສຸປິໍສຸ, ອປ຺ປກເມວ ສຸປິໍສູຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ພຫາຣາມໂກຏ຺ຐເກຕິ ເວຬຸວນວິຫາຣສ຺ສ ພຫິທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ. ປຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘາຕິ ປຕິຕກ຺ຂນ຺ຘາ ຂນ຺ຘຏ຺ຐິກໍ ນາເມຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນາ. ປຊ຺ຌາຍນ຺ຕາຕິ ປຘູປາຍນ຺ຕາ.

ຍໂຕ ນິວາຕໍ ຕໂຕ ສວາຕນ຺ຕິ ຍຕ຺ຖ ນິວາຕໍ ອປ຺ປໂກປິ ວາໂຕ ນຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ມຫາວາໂຕ ອຸຏ຺ຐິໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອຸທກໍ ມຎ຺ເຎ ອາທິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຸທກໍ ວິຍ ອາທິຕ຺ຕໍ.

໓໘໔. ສຣສິ ຕ຺ວໍ ທພ຺ພ ເອວຣູປໍ ກຕ຺ຕາຕິ ຕ຺ວໍ ທພ຺ພ ເອວຣູປໍ ກຕ຺ຕາ ສຣສິ. ອຖ ວາ ສຣສິ ຕ຺ວໍ ທພ຺ພ ເອວຣູປໍ ຍຖາຍໍ ຠິກ຺ຂຸນີ ອາຫ, ກຕ຺ຕາ ຘາສິ ເອວຣູປໍ, ຍຖາຍໍ ຠິກ຺ຂຸນີ ອາຫາຕິ ເອວໍ ໂຍເຊຕ຺ວາເປຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເຍ ປນ ‘‘ກຕ຺ວາ’’ຕິ ປຐນ຺ຕິ ເຕສໍ ອຸຊຸກເມວ.

ຍຖາ ມໍ ຠນ຺ເຕ ຠຄວາ ຊານາຕີຕິ ເຖໂຣ ກິໍ ທສ຺ເສຕິ. ຠຄວາ ຠນ຺ເຕ ສພ຺ພຎ຺ຎູ, ອຫຎ຺ຈ ຂີຓາສໂວ, ນຕ຺ຖິ ມຍ຺ຫໍ ວຕ຺ຖຸປຏິເສວນາ, ຕໍ ມໍ ຠຄວາ ຊານາຕິ, ຕຕ຺ຣາຫໍ ກິໍ ວກ຺ຂາມິ, ຍຖາ ມໍ ຠຄວາ ຊານາຕິ ຕເຖວາຫໍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພຕິ.

ນ ໂຂ ທພ຺ພ ທພ຺ພາ ເອວໍ ນິພ຺ເພເຐນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ນ ໂຂ ທພ຺ພ ປຓ຺ຑິຕາ ຍຖາ ຕ຺ວໍ ປຣປ຺ປຈ຺ຈເຍນ ນິພ຺ເພເຐສິ, ເອວໍ ນິພ຺ເພເຐນ຺ຕິ; ອປິ ຈ ໂຂ ຍເທວ ສາມໍ ຎາຕໍ ເຕນ ນິພ຺ເພເຐນ຺ຕີຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ສເຈ ຕຍາ ກຕໍ ກຕນ຺ຕິ ອິມິນາ ກິໍ ທສ຺ເສຕິ? ນ ຫິ ສກ຺ກາ ປຣິສພເລນ ວາ ປກ຺ຂຸປຕ຺ຖມ຺ເຠນ ວາ ອກາຣໂກ ກາຣໂກ ກາຕຸໍ, ກາຣໂກ ວາ ອກາຣໂກ ກາຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ຍໍ ສຍໍ ກຕໍ ວາ ອກຕໍ ວາ ຕເທວ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ກສ຺ມາ ປນ ຠຄວາ ຊານນ຺ໂຕປິ ‘‘ອຫໍ ຊານາມິ, ຂີຓາສໂວ ຕ຺ວໍ; ນຕ຺ຖິ ຕຸຍ຺ຫໍ ໂທໂສ, ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸນີ ມຸສາວາທິນີ’’ຕິ ນາໂວຈາຕິ? ປຣານຸທ຺ທຍຕາຍ. ສເຈ ຫິ ຠຄວາ ຍໍ ຍໍ ຊານາຕິ ຕໍ ຕໍ ວເທຍ຺ຍ, ອຎ຺ເຎນ ປາຣາຊິກໍ ອາປນ຺ເນນ ປຸຏ຺ເຐນ ‘‘ອຫໍ ຊານາມິ ຕ຺ວໍ ປາຣາຊິໂກ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ຠເວຍ຺ຍ, ຕໂຕ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ‘‘ອຍໍ ປຸພ຺ເພ ທພ຺ພໍ ມລ຺ລປຸຕ຺ຕໍ ສຸທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ອິທານິ ມໍ ອສຸທ຺ຘໍ ກໂຣຕິ; ກສ຺ສ ທານິ ກິໍ ວທາມິ, ຍຕ຺ຣ ສຕ຺ຖາປິ ສາວເກສຸ ຉນ຺ທາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ; ກຸໂຕ ອິມສ຺ສ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຠາໂວ’’ຕິ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອປາຍູປໂຄ ຠເວຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ອິມາຍ ປຣານຸທ຺ທຍຕາຍ ຊານນ຺ໂຕປິ ນາໂວຈ.

ກິຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍ ອຸປວາທປຣິວຊ຺ຊນໂຕປິ ນາໂວຈ. ຍທິ ຫິ ຠຄວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ, ເອວໍ ອຸປວາໂທ ຠເວຍ຺ຍ ‘‘ທພ຺ພສ຺ສ ມລ຺ລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວຸຏ຺ຐານໍ ນາມ ຠາຣິຍໍ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ປນ ສກ຺ຂິໍ ລຠິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ’’ຕິ. ອິທຎ຺ຈ ວຸຏ຺ຐານລກ຺ຂຓໍ ມຎ຺ຎມານາ ‘‘ພຸທ຺ຘກາເລປິ ສກ຺ຂິນາ ສຸທ຺ຘິ ວາ ອສຸທ຺ຘິ ວາ ໂຫຕິ ມຍໍ ຊານາມ, ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອສຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ເອວໍ ປາປຠິກ຺ຂູ ລຊ຺ຊິມ຺ປິ ວິນາເສຍ຺ຍຸນ຺ຕິ. ອປິຈ ອນາຄເຕປິ ຠິກ຺ຂູ ໂອຕິຓ຺ເຓ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ໂຈເທຕ຺ວາ ສາເຣຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ຕຍາ ກຕໍ, ‘ກຕ’ນ຺ຕິ ວເທຫີ’’ຕິ ລຊ຺ຊີນໍ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ວິນຍລກ຺ຂເຓ ຕນ຺ຕິໍ ຐເປນ຺ໂຕ ‘‘ອຫໍ ຊານາມີ’’ຕິ ອວຕ຺ວາວ ‘‘ສເຈ ຕຍາ ກຕໍ, ‘ກຕ’ນ຺ຕິ ວເທຫີ’’ຕິ ອາຫ.

ນາຠິຊານາມິ ສຸປິນນ຺ເຕນປິ ເມຖຸນໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິເສວິຕາຕິ ສຸປິນນ຺ເຕນປິ ເມຖຸນໍ ຘມ຺ມໍ ນ ອຠິຊານາມິ, ນ ປຏິເສວິຕາ ອຫນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຖ ວາ ປຏິເສວິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ສຸປິນນ຺ເຕນປິ ເມຖຸນໍ ຘມ຺ມໍ ນ ຊານາມີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເຍ ປນ ‘‘ປຏິເສວິຕ຺ວາ’’ຕິ ປຐນ຺ຕິ ເຕສໍ ອຸຊຸກເມວ. ປເຄວ ຊາຄໂຣຕິ ຊາຄຣນ຺ໂຕ ປນ ປຐມໍເຍວ ນ ຊານາມີຕິ.

ເຕນ ຫິ ຠິກ຺ຂເວ ເມຕ຺ຕິຍໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ນາເສຖາຕິ ຍສ຺ມາ ທພ຺ພສ຺ສ ຈ ອິມິສ຺ສາ ຈ ວຈນໍ ນ ຆຏີຍຕິ ຕສ຺ມາ ເມຕ຺ຕິຍໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ນາເສຖາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕິສ຺ໂສ ນາສນາ – ລິງ຺ຄນາສນາ, ສໍວາສນາສນາ, ທຓ຺ຑກມ຺ມນາສນາຕິ. ຕາສຸ ‘‘ທູສໂກ ນາເສຕພ຺ໂພ’’ຕິ (ປາຣາ. ໖໖) ອຍໍ ‘‘ລິງ຺ຄນາສນາ’’. ອາປຕ຺ຕິຍາ ອທສ຺ສເນ ວາ ອປ຺ປຏິກມ຺ເມ ວາ ປາປິກາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ເຄ ວາ ອຸກ຺ເຂປນີຍກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ອຍໍ ‘‘ສໍວາສນາສນາ’’. ‘‘ຈຣ ປິເຣ ວິນສ຺ສາ’’ຕິ (ປາຈິ. ໔໒໙) ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ອຍໍ ‘‘ທຓ຺ຑກມ຺ມນາສນາ’’. ອິຘ ປນ ລິງ຺ຄນາສນໍ ສນ຺ຘາຍາຫ – ‘‘ເມຕ຺ຕິຍໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ນາເສຖາ’’ຕິ.

ອິເມ ຈ ຠິກ຺ຂູ ອນຸຍຸຎ຺ຊຖາຕິ ອິມິນາ ອິມໍ ທີເປຕິ ‘‘ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸນີ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ອກາຣິກາ ອທ຺ຘາ ອຎ຺ເຎຫິ ອຸຍ຺ໂຍຊິຕາ, ຕສ຺ມາ ເຍຫິ ອຸຍ຺ໂຍຊິຕາ ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ອນຸຍຸຎ຺ຊຖ ຄເວສຖ ຊານາຖາ’’ຕິ.

ກິໍ ປນ ຠຄວຕາ ເມຕ຺ຕິຍາ ຠິກ຺ຂຸນີ ປຏິຎ຺ຎາຍ ນາສິຕາ ອປ຺ປຏິຎ຺ຎາຍ ນາສິຕາຕິ, ກິຎ຺ເຈຕ຺ຖ ຍທິ ຕາວ ປຏິຎ຺ຎາຍ ນາສິຕາ, ເຖໂຣ ກາຣໂກ ໂຫຕິ ສໂທໂສ? ອຖ ອປ຺ປຏິຎ຺ຎາຍ, ເຖໂຣ ອກາຣໂກ ໂຫຕິ ນິທ຺ໂທໂສ.

ຠາຕິຍຣາຊກາເລປິ ມຫາວິຫາຣວາສີນຎ຺ຈ ອຠຍຄິຣິວາສີນຎ຺ຈ ເຖຣານໍ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ປເທ ວິວາໂທ ອໂຫສິ. ອຠຍຄິຣິວາສິໂນປິ ອຕ຺ຕໂນ ສຸຕ຺ຕໍ ວຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ວາເທ ເຖໂຣ ກາຣໂກ ໂຫຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ມຫາວິຫາຣວາສິໂນປິ ອຕ຺ຕໂນ ສຸຕ຺ຕໍ ວຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ວາເທ ເຖໂຣ ກາຣໂກ ໂຫຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ປຎ຺ໂຫ ນ ຉິຊ຺ຊຕິ. ຣາຊາ ສຸຕ຺ວາ ເຖເຣ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ທີຆກາຣາຍນໍ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຊາຕິຍໍ ອມຈ຺ຈໍ ‘‘ເຖຣານໍ ກຖໍ ສຸຓາຫີ’’ຕິ ອາຓາເປສິ. ອມຈ຺ໂຈ ກິຣ ປຓ຺ຑິໂຕ ຠາສນ຺ຕຣກຸສໂລ ໂສ ອາຫ – ‘‘ວທນ຺ຕຸ ຕາວ ເຖຣາ ສຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ຕໂຕ ອຠຍຄິຣິເຖຣາ ອຕ຺ຕໂນ ສຸຕ຺ຕໍ ວທິໍສຸ – ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເມຕ຺ຕິຍໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ສກາຍ ປຏິຎ຺ຎາຍ ນາເສຖາ’’ຕິ. ອມຈ຺ໂຈ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ວາເທ ເຖໂຣ ກາຣໂກ ໂຫຕິ ສໂທໂສ’’ຕິ ອາຫ. ມຫາວິຫາຣວາສິໂນປິ ອຕ຺ຕໂນ ສຸຕ຺ຕໍ ວທິໍສຸ – ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເມຕ຺ຕິຍໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ນາເສຖາ’’ຕິ. ອມຈ຺ໂຈ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ວາເທ ເຖໂຣ ອກາຣໂກ ໂຫຕິ ນິທ຺ໂທໂສ’’ຕິ ອາຫ. ກິໍ ປເນຕ຺ຖ ຍຸຕ຺ຕໍ? ຍໍ ປຈ຺ຉາ ວຸຕ຺ຕໍ ວິຈາຣິຕຎ຺ເຫຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິເຍຫິ, ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂຸໍ ອມູລເກນ ອນ຺ຕິມວຕ຺ຖຸນາ ອນຸທ຺ຘໍເສຕິ, ສງ຺ຆາທິເສໂສ; ຠິກ຺ຂຸນິໍ ອນຸທ຺ຘໍເສຕິ, ທຸກ຺ກຏໍ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ‘‘ມຸສາວາເທ ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ວິຈາຣຓາ, ປຸຣິມນເຍ ຕາວ ອນຸທ຺ຘໍສນາຘິປ຺ປາຍຕ຺ຕາ ທຸກ຺ກຏເມວ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ຍຖາ ສຕິປິ ມຸສາວາເທ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠິກ຺ຂຸສ຺ມິໍ ສງ຺ຆາທິເສໂສ, ສຕິປິ ຈ ມຸສາວາເທ ອສຸທ຺ຘໍ ສຸທ຺ຘທິຏ຺ຐິໂນ ອກ຺ໂກສາຘິປ຺ປາເຍນ ວທນ຺ຕສ຺ສ ໂອມສວາເທເນວ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ນ ສມ຺ປຊານມຸສາວາເທນ; ເອວໍ ອິຘາປິ ອນຸທ຺ຘໍສນາຘິປ຺ປາຍຕ຺ຕາ ສມ຺ປຊານມຸສາວາເທ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ທຸກ຺ກຏເມວ ຍຸຕ຺ຕໍ. ປຈ຺ຉິມນເຍປິ ມຸສາວາທຕ຺ຕາ ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ວຈນປ຺ປມາຓໂຕ ຫິ ອນຸທ຺ຘໍສນາຘິປ຺ປາເຍນ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສ຺ມິໍ ສງ຺ຆາທິເສໂສ. ອກ຺ໂກສາຘິປ຺ປາຍສ຺ສ ຈ ໂອມສວາໂທ. ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ປນ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິວຈນໍ ນຕ຺ຖິ, ສມ຺ປຊານມຸສາວາເທ ປາຈິຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ວຈນມຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວ ຍຸຊ຺ຊຕິ.

ຕຕ຺ຣ ປນ ອິທໍ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘‘ອນຸທ຺ຘໍສນາຘິປ຺ປາເຍ ອສຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ຕສ຺ມິໍ ສຕິ ເກນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ຕຕ຺ຣ ຍສ຺ມາ ມຸສາ ຠຓນ຺ຕສ຺ສ ປາຈິຕ຺ຕິເຍ ສິທ຺ເຘປິ ອມູລເກນ ສງ຺ຆາທິເສເສນ ອນຸທ຺ຘໍສເນ ວິສຸໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ອນຸທ຺ຘໍສນາຘິປ຺ປາເຍ ສຕິ ສມ຺ປຊານມຸສາວາເທ ປາຈິຕ຺ຕິຍສ຺ສ ໂອກາໂສ ນ ທິສ຺ສຕິ, ນ ຈ ສກ຺ກາ ອນຸທ຺ຘໍເສນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິຍາ ຠວິຕຸນ຺ຕິ ປຸຣິມນໂຍເວຕ຺ຖ ປຣິສຸທ຺ຘຕໂຣ ຂາຍຕິ. ຕຖາ ຠິກ຺ຂຸນີ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ອມູລເກນ ອນ຺ຕິມວຕ຺ຖຸນາ ອນຸທ຺ຘໍເສຕິ ສງ຺ຆາທິເສໂສ, ຠິກ຺ຂຸໍ ອນຸທ຺ຘໍເສຕິ ທຸກ຺ກຏໍ, ຕຕ຺ຣ ສງ຺ຆາທິເສໂສ ວຸຏ຺ຐານຄາມີ ທຸກ຺ກຏໍ, ເທສນາຄາມີ ເອເຕຫິ ນາສນາ ນຕ຺ຖິ. ຍສ຺ມາ ປນ ສາ ປກຕິຍາວ ທຸສ຺ສີລາ ປາປຠິກ຺ຂຸນີ ອິທານິ ຈ ສຍເມວ ‘‘ທຸສ຺ສີລາມ຺ຫີ’’ຕິ ວທຕິ ຕສ຺ມາ ນໍ ຠຄວາ ອສຸທ຺ຘຕ຺ຕາເຍວ ນາເສສີຕິ.

ອຖ ໂຂ ເມຕ຺ຕິຍຠູມຊກາຕິ ເອວໍ ‘‘ເມຕ຺ຕິຍໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ນາເສຖ, ອິເມ ຈ ຠິກ຺ຂູ ອນຸຍຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ວິຫາຣໍ ປວິຏ຺ເຐ ຠຄວຕິ ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ‘‘ເທຖ ທານິ ອິມິສ຺ສາ ເສຕການີ’’ຕິ ນາສິຍມານໍ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ທິສ຺ວາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຕໍ ໂມເຈຕຸກາມຕາຍ ອຕ຺ຕໂນ ອປຣາຘໍ ອາວິກຣິໍສຸ, ເອຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຖ ໂຂ ເມຕ຺ຕິຍຠູມຊກາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໓໘໕-໖. ທຸຏ຺ໂຐ ໂທໂສຕິ ທູສິໂຕ ເຈວ ທູສໂກ ຈ. ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຫິ ໂທເສ ປຸຄ຺ຄໂລ ເຕນ ໂທເສນ ທູສິໂຕ ໂຫຕິ ປກຕິຠາວໍ ຊຫາປິໂຕ, ຕສ຺ມາ ‘‘ທຸຏ຺ໂຐ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຣຎ຺ຈ ທູເສຕິ ວິນາເສຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ໂທໂສ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິຕິ ‘‘ທຸຏ຺ໂຐ ໂທໂສ’’ຕິ ເອກສ຺ເສເວຕໍ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອາກາຣນານຕ຺ເຕນ ນິທສ຺ສນໍ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ທຸຏ຺ໂຐ ໂທໂສຕິ ທູສິໂຕ ເຈວ ທູສໂກ ຈາ’’ຕິ ຕຕ຺ຖ ສທ຺ທລກ຺ຂຓໍ ປຣິເຍສິຕພ຺ພໍ. ຍສ຺ມາ ປນ ໂສ ‘‘ທຸຏ຺ໂຐ ໂທໂສ’’ຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄໂຕ ປຏິຆສມງ຺ຄີປຸຄ຺ຄໂລ ກຸປິຕາທິຠາເວ ຐິໂຕວ ໂຫຕິ, ເຕນສ຺ສ ປທຠາຊເນ ‘‘ກຸປິໂຕ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ກຸປິໂຕຕິ ກຸປ຺ປຠາວໍ ປກຕິໂຕ ຈວນຠາວໍ ປຕ຺ໂຕ. ອນຕ຺ຕມໂນຕິ ນ ສກມໂນ ອຕ຺ຕໂນ ວເສ ອຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ໂຕ; ອປິຈ ປີຕິສຸເຂຫິ ນ ອຕ຺ຕມໂນ ນ ອຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕຕິ ອນຕ຺ຕມໂນ. ອນຠິຣທ຺ໂຘຕິ ນ ສຸຂິໂຕ ນ ວາ ປສາທິໂຕຕິ ອນຠິຣທ຺ໂຘ. ປຏິເຆນ ອາຫຕໍ ຈິຕ຺ຕມສ຺ສາຕິ ອາຫຕຈິຕ຺ໂຕ. ຈິຕ຺ຕຖທ຺ຘຠາວຈິຕ຺ຕກຈວຣສງ຺ຂາຕໍ ປຏິຆຂີລໍ ຊາຕມສ຺ສາຕິ ຂິລຊາໂຕ. ອປ຺ປຕີໂຕຕິ ນປ຺ປຕີໂຕ ປີຕິສຸຂາທີຫິ ວຊ຺ຊິໂຕ, ນ ອຠິສໂຏຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປທຠາຊເນ ປນ ເຍສໍ ຘມ຺ມານໍ ວເສນ ອປ຺ປຕີໂຕ ໂຫຕິ, ເຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເຕນ ຈ ໂກເປນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ເຕນ ຈ ໂກເປນາຕິ ເຍນ ທຸຏ຺ໂຐຕິ ຈ ກຸປິໂຕຕິ ຈ ວຸຕ຺ໂຕ ອຸຠຍມ຺ປິ ເຫຕໍ ປກຕິຠາວໍ ຊຫາປນໂຕ ເອກາກາຣໍ ໂຫຕິ. ເຕນ ຈ ໂທເສນາຕິ ເຍນ ‘‘ໂທໂສ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອິເມຫິ ທ຺ວີຫິ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘເມວ ທສ຺ເສຕິ.

ຕາຍ ຈ ອນຕ຺ຕມນຕາຍາຕິ ຍາຍ ‘‘ອນຕ຺ຕມໂນ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕາຍ ຈ ອນຠິຣທ຺ຘິຍາຕິ ຍາຍ ‘‘ອນຠິຣທ຺ໂຘ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອິເມຫິ ທ຺ວີຫິ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘໍ ທສ຺ເສຕິ.

ອມູລເກນ ປາຣາຊິເກນາຕິ ເອຕ຺ຖ ນາສ຺ສ ມູລນ຺ຕິ ອມູລກໍ, ຕໍ ປນສ຺ສ ອມູລກຕ຺ຕໍ ຍສ຺ມາ ໂຈທກວເສນ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ນ ຈຸທິຕກວເສນ. ຕສ຺ມາ ຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປທຠາຊເນ ‘‘ອມູລກໍ ນາມ ອທິຏ຺ຐໍ ອສຸຕໍ ອປຣິສງ຺ກິຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ເຕນ ອິມໍ ທີເປຕິ ‘‘ຍໍ ປາຣາຊິກໍ ໂຈທເກນ ຈຸທິຕກມ຺ຫິ ປຸຄ຺ຄເລ ເນວ ທິຏ຺ຐໍ ນ ສຸຕໍ ນ ປຣິສງ຺ກິຕໍ ອິທໍ ເອເຕສໍ ທສ຺ສນສວນປຣິສງ຺ກາສງ຺ຂາຕານໍ ມູລານໍ ອຠາວໂຕ ອມູລກໍ ນາມ, ຕໍ ປນ ໂສ ອາປນ຺ໂນ ວາ ໂຫຕຸ ອນາປນ຺ໂນ ວາ ເອຕໍ ອິຘ ອປ຺ປມາຓນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອທິຏ຺ຐໍ ນາມ ອຕ຺ຕໂນ ປສາທຈກ຺ຂຸນາ ວາ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ວາ ອທິຏ຺ຐໍ. ອສຸຕໍ ນາມ ຕເຖວ ເກນຈິ ວຸຈ຺ຈມານໍ ນ ສຸຕໍ. ອປຣິສງ຺ກິຕໍ ນາມ ຈິຕ຺ເຕນ ອປຣິສງ຺ກິຕໍ.

‘‘ທິຏ຺ຐໍ’’ ນາມ ອຕ຺ຕນາ ວາ ປເຣນ ວາ ປສາທຈກ຺ຂຸນາ ວາ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ວາ ທິຏ຺ຐໍ. ‘‘ສຸຕໍ’’ ນາມ ຕເຖວ ສຸຕໍ. ‘‘ປຣິສງ຺ກິຕ’’ມ຺ປິ ອຕ຺ຕນາ ວາ ປເຣນ ວາ ປຣິສງ຺ກິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຕນາ ທິຏ຺ຐໍ ທິຏ຺ຐເມວ, ປເຣຫິ ທິຏ຺ຐໍ ອຕ຺ຕນາ ສຸຕໍ, ປເຣຫິ ສຸຕໍ, ປເຣຫິ ປຣິສງ຺ກິຕນ຺ຕິ ອິທໍ ປນ ສພ຺ພມ຺ປິ ອຕ຺ຕນາ ສຸຕຏ຺ຐາເນເຍວ ຕິຏ຺ຐຕິ.

ປຣິສງ຺ກິຕໍ ປນ ຕິວິຘໍ – ທິຏ຺ຐປຣິສງ຺ກິຕໍ, ສຸຕປຣິສງ຺ກິຕໍ, ມຸຕປຣິສງ຺ກິຕນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐປຣິສງ຺ກິຕໍ ນາມ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວກມ຺ເມນ ຄາມສມີເປ ເອກໍ ຄຸມ຺ພໍ ປວິຏ຺ໂຐ, ອຎ຺ຎຕຣາປິ ອິຕ຺ຖີ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ຕໍ ຄຸມ຺ພໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕາ, ນາປິ ຠິກ຺ຂຸ ອິຕ຺ຖິໍ ອທ຺ທສ; ນ ອິຕ຺ຖີ ຠິກ຺ຂຸໍ, ອທິສ຺ວາວ ອຸໂຠປິ ຍຖາຣຸຈິໍ ປກ຺ກນ຺ຕາ, ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ອຸຠິນ຺ນໍ ຕໂຕ ນິກ຺ຂມນໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ‘‘ອທ຺ຘາ ອິເມສໍ ກຕໍ ວາ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ ວາ’’ຕິ ປຣິສງ຺ກຕິ, ອິທໍ ທິຏ຺ຐປຣິສງ຺ກິຕໍ ນາມ.

ສຸຕປຣິສງ຺ກິຕໍ ນາມ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອນ຺ຘກາເຣ ວາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນ ວາ ໂອກາເສ ມາຕຸຄາເມນ ສທ຺ຘິໍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕາທິສໍ ປຏິສນ຺ຖາຣວຈນໍ ສຸຓາຕິ, ສມີເປ ອຎ຺ຎໍ ວິຊ຺ຊມານມ຺ປິ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ນ ຊານາຕິ, ໂສ ‘‘ອທ຺ຘາ ອິເມສໍ ກຕໍ ວາ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ ວາ’’ຕິ ປຣິສງ຺ກຕິ, ອິທໍ ສຸຕປຣິສງ຺ກິຕໍ ນາມ.

ມຸຕປຣິສງ຺ກິຕໍ ນາມ ສມ຺ພຫຸລາ ຘຸຕ຺ຕາ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ປຸປ຺ຜຄນ຺ຘມໍສສຸຣາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ອິຕ຺ຖີຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຓ຺ຑເປ ວາ ໂຠຊນສາລາທີສຸ ວາ ຍຖາສຸຂໍ ກີຬິຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜາທີນິ ວິກິຣິຕ຺ວາ ຄຕາ, ປຸນທິວເສ ຠິກ຺ຂູ ຕໍ ວິປ຺ປກາຣໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກສ຺ສິທໍ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ວິຈິນນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣ ຈ ເກນຈິ ຠິກ຺ຂຸນາ ປເຄວ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ວຕ຺ຕສີເສນ ມຓ຺ຑປໍ ວາ ໂຠຊນສາລໍ ວາ ປຏິຊຄ຺ຄນ຺ເຕນ ປຸປ຺ຜາທີນິ ອາມຏ຺ຐານິ ໂຫນ຺ຕິ, ເກນຈິ ອຸປຏ຺ຐາກກຸລໂຕ ອາຠເຕຫິ ປຸປ຺ຜາທີຫິ ປູຊາ ກຕາ ໂຫຕິ, ເກນຈິ ເຠສຊ຺ຊຕ຺ຖໍ ອຣິຏ຺ຐໍ ປີຕໍ ໂຫຕິ, ອຖ ເຕ ‘‘ກສ຺ສິທໍ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ວິຈິນນ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ເຕສໍ ຫຕ຺ຖຄນ຺ຘຎ຺ຈ ມຸຂຄນ຺ຘຎ຺ຈ ຆາຍິຕ຺ວາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ປຣິສງ຺ກນ຺ຕິ, ອິທໍ ມຸຕປຣິສງ຺ກິຕໍ ນາມ.

ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐໍ ອຕ຺ຖິ ສມູລກໍ, ອຕ຺ຖິ ອມູລກໍ; ທິຏ຺ຐເມວ ອຕ຺ຖິ ສຎ຺ຎາສມູລກໍ, ອຕ຺ຖິ ສຎ຺ຎາອມູລກໍ. ເອສ ນໂຍ ສຸເຕປິ. ປຣິສງ຺ກິເຕ ປນ ທິຏ຺ຐປຣິສງ຺ກິຕໍ ອຕ຺ຖິ ສມູລກໍ, ອຕ຺ຖິ ອມູລກໍ; ທິຏ຺ຐປຣິສງ຺ກິຕເມວ ອຕ຺ຖິ ສຎ຺ຎາສມູລກໍ, ອຕ຺ຖິ ສຎ຺ຎາອມູລກໍ. ເອສ ນໂຍ ສຸຕມຸຕປຣິສງ຺ກິເຕສຸ. ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐໍ ສມູລກໍ ນາມ ປາຣາຊິກໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາວ ‘‘ທິຏ຺ໂຐ ມຍາ’’ຕິ ວທຕິ, ອມູລກໍ ນາມ ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນກາສໂຕ ນິກ຺ຂມນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ວີຕິກ຺ກມໍ ອທິສ຺ວາ ‘‘ທິຏ຺ໂຐ ມຍາ’’ຕິ ວທຕິ. ທິຏ຺ຐເມວ ສຎ຺ຎາສມູລກໍ ນາມ ທິສ຺ວາວ ທິຏ຺ຐສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ໂຈເທຕິ, ສຎ຺ຎາອມູລກໍ ນາມ ປຸພ຺ເພ ປາຣາຊິກວີຕິກ຺ກມໍ ທິສ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອທິຏ຺ຐສຎ຺ຎີ ຊາໂຕ, ໂສ ສຎ຺ຎາຍ ອມູລກໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ທິຏ຺ໂຐ ມຍາ’’ຕິ ໂຈເທຕິ. ເອເຕນ ນເຍນ ສຸຕມຸຕປຣິສງ຺ກິຕານິປິ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ເວທິຕພ຺ພານິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ສພ຺ພປ຺ປກາເຣຓາປິ ສມູລເກນ ວາ ສຎ຺ຎາສມູລເກນ ວາ ໂຈເທນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ, ອມູລເກນ ວາ ປນ ສຎ຺ຎາອມູລເກນ ວາ ໂຈເທນ຺ຕສ຺ເສວ ອາປຕ຺ຕິ.

ອນຸທ຺ຘໍເສຍ຺ຍາຕິ ຘໍເສຍ຺ຍ ປຘໍເສຍ຺ຍ ອຠິຠເວຍ຺ຍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖເຣຍ຺ຍ. ຕໍ ປນ ອນຸທ຺ຘໍສນໍ ຍສ຺ມາ ອຕ຺ຕນາ ໂຈເທນ຺ໂຕປິ ປເຣນ ໂຈທາເປນ຺ໂຕປິ ກໂຣຕິເຍວ, ຕສ຺ມາສ຺ສ ປທຠາຊເນ ‘‘ໂຈເທຕິ ວາ ໂຈທາເປຕິ ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ໂຈເທຕີຕິ ‘‘ປາຣາຊິກໍ ຘມ຺ມໍ ອາປນ຺ໂນສີ’’ຕິອາທີຫິ ວຈເນຫິ ສຍໍ ໂຈເທຕິ, ຕສ຺ສ ວາຈາຍ ວາຈາຍ ສງ຺ຆາທິເສໂສ. ໂຈທາເປຕີຕິ ອຕ຺ຕນາ ສມີເປ ຐຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ຠິກ຺ຂຸ ອາຓາເປຕິ, ໂສ ຕສ຺ສ ວຈເນນ ຕໍ ໂຈເທຕິ, ໂຈທາປກສ຺ເສວ ວາຈາຍ ວາຈາຍ ສງ຺ຆາທິເສໂສ. ອຖ ໂສປິ ‘‘ມຍາ ທິຏ຺ຐໍ ສຸຕໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ໂຈເທຕິ, ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ຊນານໍ ວາຈາຍ ວາຈາຍ ສງ຺ຆາທິເສໂສ.

ໂຈທນາປ຺ປເຠທໂກສລ຺ລຕ຺ຖໍ ປເນຕ຺ຖ ເອກວຕ຺ຖຸເອກໂຈທກາທິຈຕຸກ຺ກໍ ຕາວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເອເກນ ວຕ຺ຖຸນາ ໂຈເທຕິ, ອິມິສ຺ສາ ໂຈທນາຍ ເອກໍ ວຕ຺ຖຸ ເອໂກ ໂຈທໂກ. ສມ຺ພຫຸລາ ເອກໍ ເອກວຕ຺ຖຸນາ ໂຈເທນ຺ຕິ, ປຎ຺ຈສຕາ ເມຕ຺ຕິຍຠູມຊກປ຺ປມຸຂາ ຉພ຺ພຄ຺ຄິຍາ ຠິກ຺ຂູ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ທພ຺ພໍ ມລ຺ລປຸຕ຺ຕມິວ, ອິມິສ຺ສາ ໂຈທນາຍ ເອກໍ ວຕ຺ຖຸ ນານາໂຈທກາ. ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ສມ຺ພຫຸເລຫິ ວຕ຺ຖູຫິ ໂຈເທຕິ, ອິມິສ຺ສາ ໂຈທນາຍ ນານາວຕ຺ຖູນິ ເອໂກ ໂຈທໂກ. ສມ຺ພຫຸລາ ສມ຺ພຫຸເລ ສມ຺ພຫຸເລຫິ ວຕ຺ຖູຫິ ໂຈເທນ຺ຕິ, ອິມິສ຺ສາ ໂຈທນາຍ ນານາວຕ຺ຖູນິ ນານາໂຈທກາ.

ໂຈເທຕຸໍ ປນ ໂກ ລຠຕິ, ໂກ ນ ລຠຕີຕິ? ທຸພ຺ພລໂຈທກວຈນໍ ຕາວ ຄເຫຕ຺ວາ ໂກຈິ ນ ລຠຕິ. ທຸພ຺ພລໂຈທໂກ ນາມ ສມ຺ພຫຸເລສຸ ກຖາສລ຺ລາເປນ ນິສິນ຺ເນສຸ ເອໂກ ເອກໍ ອາຣພ຺ຠ ອໂນທິສ຺ສກໍ ກຕ຺ວາ ປາຣາຊິກວຕ຺ຖຸໍ ກເຖຕິ, ອຎ຺ໂຎ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອິຕຣສ຺ສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາໂຣເຈຕິ. ໂສ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ກິຣ ມໍ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ວທສີ’’ຕິ ວທຕິ. ໂສ ‘‘ນາຫໍ ເອວຣູປໍ ຊານາມິ, ກຖາປວຕ຺ຕິຍໍ ປນ ມຍາ ອໂນທິສ຺ສກໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖິ, ສເຈ ອຫໍ ຕວ ອິມໍ ທຸກ຺ຂຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ຊາເນຍ຺ຍໍ, ເອຕ຺ຕກມ຺ປິ ນ ກເຖຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ອຍໍ ທຸພ຺ພລໂຈທໂກ. ຕສ຺ເສຕໍ ກຖາສລ຺ລາປໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ໂກຈິ ໂຈເທຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ເອຕໍ ປນ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂຸໍ ວາ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ວາ ສີລສມ຺ປນ຺ນາ ຈ ຠິກ຺ຂຸນີ ຠິກ຺ຂຸນີເມວ ໂຈເທຕຸໍ ລຠຕີຕິ ມຫາປທຸມຕ຺ເຖໂຣ ອາຫ. ມຫາສຸມຕ຺ເຖໂຣ ປນ ‘‘ປຎ຺ຈປິ ສຫຘມ຺ມິກາ ລຠນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫ. ໂຄທຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ປນ ‘‘ນ ໂກຈິ ນ ລຠຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ສຸຕ຺ວາ ໂຈເທຕິ, ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ສຸຕ຺ວາ ໂຈເທຕິ…ເປ… ຕິຕ຺ຖິຍສາວການໍ ສຸຕ຺ວາ ໂຈເທຕີ’’ຕິ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕມາຫຣິ. ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ເຖຣານໍ ວາເທ ຈຸທິຕກສ຺ເສວ ປຏິຎ຺ຎາຍ ກາເຣຕພ຺ໂພ.

ອຍໍ ປນ ໂຈທນາ ນາມ ທູຕໍ ວາ ປຓ຺ຓໍ ວາ ສາສນໍ ວາ ເປເສຕ຺ວາ ໂຈເທນ຺ຕສ຺ສ ສີສໍ ນ ເອຕິ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປນ ສມີເປ ຐຕ຺ວາວ ຫຕ຺ຖມຸທ຺ທາຍ ວາ ວຈີເຠເທນ ວາ ໂຈເທນ຺ຕສ຺ເສວ ສີສໍ ເອຕິ. ສິກ຺ຂາປຈ຺ຈກ຺ຂານເມວ ຫິ ຫຕ຺ຖມຸທ຺ທາຍ ສີສໍ ນ ເອຕິ, ອິທໍ ປນ ອນຸທ຺ຘໍສນໍ ອຠູຕາໂຣຈນຎ຺ຈ ເອຕິເຍວ. ໂຍ ປນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຐິຕຏ຺ຐາເນ ເອກໍ ນິຍເມຕ຺ວາ ໂຈເທຕິ, ໂສ ເຈ ຊານາຕິ, ສີສໍ ເອຕິ. ອິຕໂຣ ຊານາຕິ, ສີສໍ ນ ເອຕິ. ທ຺ເວປິ ນິຍເມຕ຺ວາ ໂຈເທຕິ, ເອໂກ ວາ ຊານາຕຸ ທ຺ເວ ວາ, ສີສໍ ເອຕິເຍວ. ເອສວ ນໂຍ ສມ຺ພຫຸເລສຸ. ຕງ຺ຂເຓເຍວ ຈ ຊານນໍ ນາມ ທຸກ຺ກຣໍ, ສມເຍນ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຎາເຕ ປນ ຎາຕເມວ ໂຫຕິ. ປຈ຺ຉາ ເຈ ຊານາຕິ, ສີສໍ ນ ເອຕິ. ສິກ຺ຂາປຈ຺ຈກ຺ຂານໍ ອຠູຕາໂຣຈນໍ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລວາຈາ-ອຕ຺ຕກາມ-ທຸຏ຺ຐໂທສຠູຕາໂຣຈນສິກ຺ຂາປທານີຕິ ສພ຺ພາເນວ ຫິ ອິມານິ ເອກປຣິຈ຺ເຉທານິ.

ເອວໍ ກາຍວາຈາວເສນ ຈາຍໍ ທຸວິຘາປິ ໂຈທນາ. ປຸນ ທິຏ຺ຐໂຈທນາ, ສຸຕໂຈທນາ, ປຣິສງ຺ກິຕໂຈທນາຕິ ຕິວິຘາ ໂຫຕິ. ອປຣາປິ ຈຕຸພ຺ພິຘາ ໂຫຕິ – ສີລວິປຕ຺ຕິໂຈທນາ, ອາຈາຣວິປຕ຺ຕິໂຈທນາ, ທິຏ຺ຐິວິປຕ຺ຕິໂຈທນາ, ອາຊີວວິປຕ຺ຕິໂຈທນາຕິ. ຕຕ຺ຖ ຄຣຸການໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘານໍ ວເສນ ສີລວິປຕ຺ຕິໂຈທນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອວເສສານໍ ວເສນ ອາຈາຣວິປຕ຺ຕິໂຈທນາ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິອນ຺ຕຄ຺ຄາຫິກທິຏ຺ຐິວເສນ ທິຏ຺ຐິວິປຕ຺ຕິໂຈທນາ, ອາຊີວເຫຕຸ ປຎ຺ຎຕ຺ຕານໍ ຉນ຺ນໍ ສິກ຺ຂາປທານໍ ວເສນ ອາຊີວວິປຕ຺ຕິໂຈທນາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອປຣາປິ ຈຕຸພ຺ພິຘາ ໂຫຕິ – ວຕ຺ຖຸສນ຺ທສ຺ສນາ, ອາປຕ຺ຕິສນ຺ທສ຺ສນາ, ສໍວາສປຏິກ຺ເຂໂປ, ສາມີຈິປຏິກ຺ເຂໂປຕິ. ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸສນ຺ທສ຺ສນາ ນາມ ‘‘ຕ຺ວໍ ເມຖຸນໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິເສວິຕ຺ຖ, ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍິຕ຺ຖ, ມນຸສ຺ສໍ ຆາຕຍິຕ຺ຖ, ອຠູຕໍ ອາໂຣຈຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕາ. ອາປຕ຺ຕິສນ຺ທສ຺ສນາ ນາມ ‘‘ຕ຺ວໍ ເມຖຸນຘມ຺ມປາຣາຊິກາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນ’’ຕິ ເອວມາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕາ. ສໍວາສປຏິກ຺ເຂໂປ ນາມ ‘‘ນຕ຺ຖິ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ອຸໂປສໂຖ ວາ ປວາຣຓາ ວາ ສງ຺ຆກມ຺ມໍ ວາ’’ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕາ; ເອຕ຺ຕາວຕາ ປນ ສີສໍ ນ ເອຕິ, ‘‘ອສ຺ສມໂຓສິ ອສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິໂຍສີ’’ຕິອາທິວຈເນຫິ ສທ຺ຘິໍ ຆຏິເຕເຍວ ສີສໍ ເອຕິ. ສາມີຈິປຏິກ຺ເຂໂປ ນາມ ອຠິວາທນ-ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐານ-ອຎ຺ຊລິກມ຺ມ-ພີຊນາທິກມ຺ມານໍ ອກຣຓໍ. ຕໍ ປຏິປາຏິຍາ ວນ຺ທນາທີນິ ກໂຣໂຕ ເອກສ຺ສ ອກຕ຺ວາ ເສສານໍ ກຣຓກາເລ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ໂຈທນາ ນາມ ໂຫຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ປນ ສີສໍ ນ ເອຕິ. ‘‘ກສ຺ມາ ມມ ວນ຺ທນາທີນິ ນ ກໂຣສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິເຕ ປນ ‘‘ອສ຺ສມໂຓສິ ອສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິໂຍສີ’’ຕິອາທິວຈເນຫິ ສທ຺ຘິໍ ຆຏິເຕເຍວ ສີສໍ ເອຕິ. ຍາຄຸຠຕ຺ຕາທິນາ ປນ ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ ຕໍ ອາປຸຈ຺ຉຕິ, ນ ຕາວຕາ ໂຈທນາ ໂຫຕິ.

ອປຣາປິ ປາຕິໂມກ຺ຂຏ຺ຐປນກ຺ຂນ຺ຘເກ ‘‘ເອກໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຘມ຺ມິກໍ ປາຕິໂມກ຺ຂຏ຺ຐປນໍ ເອກໍ ຘມ຺ມິກ’’ນ຺ຕິ ອາທິໍ ‘‘ກຕ຺ວາ ຍາວ ທສ ອຘມ຺ມິການິ ປາຕິໂມກ຺ຂຏ຺ຐປນານິ ທສ ຘມ຺ມິການີ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໓໘໗) ເອວໍ ອຘມ຺ມິກາ ປຎ຺ຈປຎ຺ຎາສ ຘມ຺ມິກາ ປຎ຺ຈປຎ຺ຎາສາຕິ ທສຸຕ຺ຕຣສຕໍ ໂຈທນາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕາ ທິຏ຺ເຐນ ໂຈເທນ຺ຕສ຺ສ ທສຸຕ຺ຕຣສຕໍ, ສຸເຕນ ໂຈເທນ຺ຕສ຺ສ ທສຸຕ຺ຕຣສຕໍ, ປຣິສງ຺ກິເຕນ ໂຈເທນ຺ຕສ຺ສ ທສຸຕ຺ຕຣສຕນ຺ຕິ ຕິໍສານິ ຕີຓິ ສຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕານິ ກາເຍນ ໂຈເທນ຺ຕສ຺ສ, ວາຈາຍ ໂຈເທນ຺ຕສ຺ສ, ກາຍວາຈາຫິ ໂຈເທນ຺ຕສ຺ສາຕິ ຕິຄຸຓານິ ກຕານິ ນວຸຕານິ ນວ ສຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕານິ ອຕ຺ຕນາ ໂຈເທນ຺ຕສ຺ສາປິ ປເຣນ ໂຈທາເປນ຺ຕສ຺ສາປິ ຕຕ຺ຕກາເນວາຕິ ວີສຕິອູນານິ ທ຺ເວ ສຫສ຺ສານິ ໂຫນ຺ຕິ, ປຸນ ທິຏ຺ຐາທິເຠເທ ສມູລກາມູລກວເສນ ອເນກສຫສ຺ສາ ໂຈທນາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ອຏ຺ຐກຖາຍ ‘‘ອຕ຺ຕາທານໍ ອາທາຕຸກາເມນ ອຸປາລິ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຎ຺ຈງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ອຕ຺ຕາທານໍ ອາທາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໓໙໘) ຈ ‘‘ໂຈທເກນ ອຸປາລິ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຣໍ ໂຈເທຕຸກາເມນ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປໂຣ ໂຈເທຕພ຺ໂພ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໓໙໙) ຈ ເອວໍ ອຸປາລິປຎ຺ຈກາທີສຸ ວຸຕ຺ຕານິ ພຫູນິ ສຸຕ຺ຕານິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕາທານລກ຺ຂຓຎ຺ຈ ໂຈທກວຕ຺ຕຎ຺ຈ ຈຸທິຕກວຕ຺ຕຎ຺ຈ ສງ຺ເຆນ ກາຕພ຺ພກິຈ຺ຈຎ຺ຈ ອນຸວິຊ຺ຊກວຕ຺ຕຎ຺ຈ ສພ຺ພໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ກຖິຕໍ, ຕໍ ມຍໍ ຍຖາອາຄຕຏ຺ຐາເນເຍວ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມ.

ວຸຕ຺ຕປ຺ປເຠທາສຸ ປນ ອິມາສຸ ໂຈທນາສຸ ຍາຍ ກາຍຈິ ໂຈທນາຍ ວເສນ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ໂອສເຏ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ຈຸທິຕກໂຈທກາ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ອມ຺ຫາກໍ ວິນິຈ຺ຉເຍນ ຕຸຏ຺ຐາ ຠວິສ຺ສຖາ’’ຕິ. ສເຈ ‘‘ຠວິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ສງ຺ເຆນ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ອຖ ປນ ‘‘ວິນິຈ຺ຉິນຖ ຕາວ, ຠນ຺ເຕ, ສເຈ ອມ຺ຫາກໍ ຂມິສ຺ສຕິ, ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ‘‘ເຈຕິຍໍ ຕາວ ວນ຺ທຖາ’’ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ທີຆສຸຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ເຕ ເຈ ຈິຣຣຕ຺ຕໍ ກິລນ຺ຕາ ປກ຺ກນ຺ຕປຣິສາ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ນປກ຺ຂາ ຫຸຕ຺ວາ ປຸນ ຍາຈນ຺ຕິ, ຍາວຕຕິຍໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຍທາ ນິມ຺ມທາ ໂຫນ຺ຕິ ຕທາ ເນສໍ ອຘິກຣຓໍ ວິນິຈ຺ຉິນິຕພ຺ພໍ. ວິນິຈ຺ຉິນນ຺ເຕຫິ ຈ ສເຈ ອລຊ຺ຊຸສ຺ສນ຺ນາ ໂຫຕິ, ປຣິສາ ອຸພ຺ພາຫິກາຍ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ວິນິຈ຺ຉິນິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ພາລຸສ຺ສນ຺ນາ ໂຫຕິ ປຣິສາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ສຠາເຄ ວິນຍຘເຣ ປຣິເຍສຖາ’’ຕິ ວິນຍຘເຣ ປຣິເຍສາເປຕ຺ວາ ເຍນ ຘມ຺ເມນ ເຍນ ວິນເຍນ ເຍນ ສຕ຺ຖຸສາສເນນ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ວູປສມຕິ, ຕຖາ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ວູປສເມຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຖ ຈ ‘‘ຘມ຺ໂມ’’ຕິ ຠູຕໍ ວຕ຺ຖຸ. ‘‘ວິນໂຍ’’ຕິ ໂຈທນາ ສາຣຓາ ຈ. ‘‘ສຕ຺ຖຸສາສນ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ຕິສມ຺ປທາ ຈ ອນຸສາວນສມ຺ປທາ ຈ. ຕສ຺ມາ ໂຈທເກນ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອາໂຣຈິເຕ ຈຸທິຕໂກ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ ‘‘ສນ຺ຕເມຕໍ, ໂນ’’ຕິ. ເອວໍ ວຕ຺ຖຸໍ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຠູເຕນ ວຕ຺ຖຸນາ ໂຈເທຕ຺ວາ ສາເຣຕ຺ວາ ຈ ຎຕ຺ຕິສມ຺ປທາຍ ອນຸສາວນສມ຺ປທາຍ ຈ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ວູປສເມຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຣ ເຈ ອລຊ຺ຊີ ລຊ຺ຊິໍ ໂຈເທຕິ, ໂສ ຈ ອລຊ຺ຊີ ພາໂລ ໂຫຕິ ອພ຺ຍຕ຺ໂຕ ນາສ຺ສ ນໂຍ ທາຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ປນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ – ‘‘ກິມ຺ຫິ ນໍ ໂຈເທສີ’’ຕິ? ອທ຺ຘາ ໂສ ວກ຺ຂຕິ – ‘‘ກິມິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ກິມ຺ຫິ ນໍ ນາມາ’’ຕິ. ຕ຺ວໍ ກິມ຺ຫິ ນມ຺ປິ ນ ຊານາສິ, ນ ຍຸຕ຺ຕໍ ຕຍາ ເອວຣູເປນ ພາເລນ ປຣໍ ໂຈເທຕຸນ຺ຕິ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕພ຺ໂພ ນາສ຺ສ ອນຸໂຍໂຄ ທາຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ໂສ ອລຊ຺ຊີ ປຓ຺ຑິໂຕ ໂຫຕິ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ທິຏ຺ເຐນ ວາ ສຸເຕນ ວາ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ສມ຺ປາເທຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ ເອຕສ຺ສ ອນຸໂຍຄໍ ທຕ຺ວາ ລຊ຺ຊິສ຺ເສວ ປຏິຎ຺ຎາຍ ກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ.

ສເຈ ລຊ຺ຊີ ອລຊ຺ຊິໍ ໂຈເທຕິ, ໂສ ຈ ລຊ຺ຊີ ພາໂລ ໂຫຕິ ອພ຺ຍຕ຺ໂຕ, ນ ສກ຺ໂກຕິ ອນຸໂຍຄໍ ທາຕຸໍ. ຕສ຺ສ ນໂຍ ທາຕພ຺ໂພ – ‘‘ກິມ຺ຫິ ນໍ ໂຈເທສິ ສີລວິປຕ຺ຕິຍາ ວາ ອາຈາຣວິປຕ຺ຕິອາທີສຸ ວາ ເອກິສ຺ສາ’’ຕິ. ກສ຺ມາ ປນ ອິມສ຺ເສວ ເອວໍ ນໂຍ ທາຕພ຺ໂພ, ນ ອິຕຣສ຺ສ? ນນຸ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ ວິນຍຘຣານໍ ອຄຕິຄມນນ຺ຕິ? ນ ຍຸຕ຺ຕເມວ. ອິທໍ ປນ ອຄຕິຄມນໍ ນ ໂຫຕິ, ຘມ຺ມານຸຄ຺ຄໂຫ ນາມ ເອໂສ ອລຊ຺ຊິນິຄ຺ຄຫຕ຺ຖາຍ ຫິ ລຊ຺ຊິປຄ຺ຄຫຕ຺ຖາຍ ຈ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣ ອລຊ຺ຊີ ນຍໍ ລຠິຕ຺ວາ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣນ຺ໂຕ ເອຫີຕິ, ລຊ຺ຊີ ປນ ນຍໍ ລຠິຕ຺ວາ ທິຏ຺ເຐ ທິຏ຺ຐສນ຺ຕາເນນ, ສຸເຕ ສຸຕສນ຺ຕາເນນ ປຕິຏ຺ຐາຍ ກເຖສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມານຸຄ຺ຄໂຫ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ໂສ ລຊ຺ຊີ ປຓ຺ຑິໂຕ ໂຫຕິ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ, ປຕິຏ຺ຐາຍ ກເຖຕິ, ອລຊ຺ຊີ ຈ ‘‘ເອຕມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ, ເອຕມ຺ປິ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎໍ ນ ເທຕິ, ອລຊ຺ຊິສ຺ສ ປຏິຎ຺ຎາຍ ເອວ ກາຕພ຺ພໍ.

ຕທຕ຺ຖທີປນຕ຺ຖຎ຺ຈ ອິທໍ ວຕ຺ຖຸ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຕປິຏກຈູຬາຠຍຕ຺ເຖໂຣ ກິຣ ໂລຫປາສາທສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ຠິກ຺ຂູນໍ ວິນຍໍ ກເຖຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ຕສ຺ສ ວຸຏ຺ຐານສມເຍ ທ຺ເວ ອຕ຺ຕປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ກຖໍ ປວຕ຺ເຕສຸໍ. ເອໂກ ‘‘ເອຕມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ, ເອຕມ຺ປິ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎໍ ນ ເທຕິ. ອຖ ອປ຺ປາວເສເສ ປຐມຍາເມ ເຖຣສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ‘‘ອຍໍ ປຕິຏ຺ຐາຍ ກເຖຕິ, ອຍໍ ປນ ປຏິຎ຺ຎໍ ນ ເທຕິ, ພຫູນິ ຈ ວຕ຺ຖູນິ ໂອສຏານິ ອທ຺ຘາ ເອຕໍ ກຕໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອສຸທ຺ຘລທ຺ຘິ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ຕໂຕ ພີຊນີທຓ຺ຑເກນ ປາທກຖລິກາຍ ສຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ອາວຸໂສ ວິນິຈ຺ຉິນິຕຸໍ ອນນຸຈ຺ຉວິໂກ ອຎ຺ເຎນ ວິນິຈ຺ຉິນາເປຫີ’’ຕິ ອາຫ. ກສ຺ມາ ຠນ຺ເຕຕິ? ເຖໂຣ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ, ຈຸທິຕກປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ກາເຍ ຑາໂຫ ອຸຏ຺ຐິໂຕ, ຕໂຕ ໂສ ເຖຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ວິນິຈ຺ຉິນິຕຸໍ ອນຸຣູເປນ ວິນຍຘເຣນ ນາມ ຕຸມ຺ຫາທິເສເນວ ຠວິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ໂຈທເກນ ຈ ອີທິເສເນວ ຠວິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເສຕການິ ນິວາເສຕ຺ວາ ‘‘ຈິຣໍ ກິລມິຕຕ຺ຖ ມຍາ’’ຕິ ຂມາເປຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ເອວໍ ລຊ຺ຊິນາ ໂຈທິຍມາໂນ ອລຊ຺ຊີ ພຫູສຸປິ ວຕ຺ຖູສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ປຏິຎ຺ຎໍ ນ ເທຕິ, ໂສ ເນວ ‘‘ສຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ນ ‘‘ອສຸທ຺ໂຘ’’ຕິ. ຊີວມຕໂກ ນາມ ອາມກປູຕິໂກ ນາມ ເຈສ.

ສເຈ ປນສ຺ສ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ຕາທິສໍ ວຕ຺ຖຸໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ນ ວິນິຈ຺ຉິນິຕພ຺ພໍ. ຕຖາ ນາສິຕໂກວ ຠວິສ຺ສຕິ. ສເຈ ປນ ອລຊ຺ຊີເຍວ ອລຊ຺ຊິໍ ໂຈເທຕິ, ໂສ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ອາວຸໂສ ຕວ ວຈເນນາຍໍ ກິໍ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸ’’ນ຺ຕິ ອິຕຣມ຺ປິ ຕເຖວ ວຕ຺ວາ ອຸໂຠປິ ‘‘ເອກສມ຺ໂຠຄປຣິໂຠຄາ ຫຸຕ຺ວາ ຊີວຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕພ຺ພາ, ສີລຕ຺ຖາຍ ເຕສໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ນ ກາຕພ຺ໂພ. ປຕ຺ຕຈີວຣປຣິເວຓາທິອຕ຺ຖາຍ ປນ ປຕິຣູປໍ ສກ຺ຂິໍ ລຠິຕ຺ວາ ກາຕພ຺ໂພ.

ອຖ ລຊ຺ຊີ ລຊ຺ຊິໍ ໂຈເທຕິ, ວິວາໂທ ຈ ເນສໍ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິເທວ ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກ ໂຫຕິ, ສຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ‘‘ມາ ເອວໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ອຈ຺ຈຍໍ ເທສາເປຕ຺ວາ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕພ຺ພາ. ອຖ ປເນຕ຺ຖ ຈຸທິຕເກນ ສຫສາ ວິຣທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອລຊ຺ຊີ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ໂສ ຈ ປກ຺ຂານຸຣກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ປຏິຎ຺ຎໍ ນ ເທຕິ, ‘‘ມຍໍ ສທ຺ທຫາມ, ມຍໍ ສທ຺ທຫາມາ’’ຕິ ພຫູ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ໂສ ເຕສໍ ປຏິຎ຺ຎາຍ ເອກວາຣໍ ທ຺ເວວາຣໍ ສຸທ຺ໂຘ ໂຫຕຸ. ອຖ ປນ ວິຣທ຺ຘກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຐາເນ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ວິນິຈ຺ຉໂຍ ນ ທາຕພ຺ໂພ.

ເອວໍ ຍາຍ ກາຍຈິ ໂຈທນາຍ ວເສນ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ໂອສເຏ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ຈຸທິຕກໂຈທເກສຸ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ຎຕ຺ວາ ຕສ຺ສາເຍວ ໂຈທນາຍ ສມ຺ປຕ຺ຕິວິປຕ຺ຕິຊານນຕ຺ຖໍ ອາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສານາທີນໍ ວເສນ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ ໂຈທນາຍ ໂກ ອາທິ, ກິໍ ມຊ຺ເຌ, ກິໍ ປຣິໂຍສານໍ? ໂຈທນາຍ ‘‘ອຫໍ ຕໍ ວຕ຺ຕຸກາໂມ, ກໂຣຕຸ ເມ ອາຍສ຺ມາ ໂອກາສ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ໂອກາສກມ຺ມໍ ອາທິ, ໂອຕິຓ຺ເຓນ ວຕ຺ຖຸນາ ໂຈເທຕ຺ວາ ສາເຣຕ຺ວາ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ມຊ຺ເຌ, ອາປຕ຺ຕິຍໍ ວາ ອນາປຕ຺ຕິຍໍ ວາ ປຕິຏ຺ຐາປເນນ ສມໂຖ ປຣິໂຍສານໍ.

ໂຈທນາຍ ກຕິ ມູລານິ, ກຕິ ວຕ຺ຖູນິ, ກຕິ ຠູມິໂຍ? ໂຈທນາຍ ທ຺ເວ ມູລານິ – ສມູລິກາ ວາ ອມູລິກາ ວາ; ຕີຓິ ວຕ຺ຖູນິ – ທິຏ຺ຐໍ, ສຸຕໍ, ປຣິສງ຺ກິຕໍ; ປຎ຺ຈ ຠູມິໂຍ – ກາເລນ ວກ຺ຂາມິ ໂນ ອກາເລນ, ຠູເຕນ ວກ຺ຂາມິ ໂນ ອຠູເຕນ, ສຓ຺ເຫນ ວກ຺ຂາມິ ໂນ ຜຣຸເສນ, ອຕ຺ຖສໍຫິເຕນ ວກ຺ຂາມິ ໂນ ອນຕ຺ຖສໍຫິເຕນ, ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ວກ຺ຂາມິ ໂນ ໂທສນ຺ຕໂຣຕິ. ອິມາຍ ຈ ປນ ໂຈທນາຍ ໂຈທເກນ ປຸຄ຺ຄເລນ ‘‘ປຣິສຸທ຺ຘກາຍສມາຈາໂຣ ນຸ ໂຂມ຺ຫີ’’ຕິອາທິນາ (ຈູຬວ. ໓໙໙) ນເຍນ ອຸປາລິປຎ຺ຈເກ ວຸຕ຺ເຕສຸ ປນ຺ນຣສສຸ ຘມ຺ເມສຸ ປຕິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ, ຈຸທິຕເກນ ທ຺ວີສຸ ຘມ຺ເມສຸ ປຕິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ ສຈ຺ເຈ ຈ ອກຸປ຺ເປ ຈາຕິ.

ອປ຺ເປວ ນາມ ນໍ ອິມມ຺ຫາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍາ ຈາເວຍ຺ຍນ຺ຕິ ອປິ ເອວ ນາມ ນໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອິມມ຺ຫາ ເສຏ຺ຐຈຣິຍາ ຈາເວຍ຺ຍໍ, ‘‘ສາຘຸ ວຕສ຺ສ ສຈາຫໍ ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອິມມ຺ຫາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍາ ຈາເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ອຘິປ຺ປາເຍນ ອນຸທ຺ຘໍເສຍ຺ຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍໂຫຕິ. ປທຠາຊເນ ປນ ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍາ ຈາເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ອິມສ຺ເສວ ປຣິຍາຍມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຠິກ຺ຂຸຠາວາ ຈາເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຂຓາທີນິ ສມຍເວວຈນານິ. ຕໍ ຂຓໍ ຕໍ ລຍໍ ຕໍ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ວີຕິວຕ຺ເຕຕິ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຕສ຺ມິໍ ລເຍ ຕສ຺ມິໍ ມຸຫຸຕ຺ເຕ ວີຕິວຕ຺ເຕ. ຠຸມ຺ມປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຫິ ອິທໍ ອຸປໂຍຄວຈນໍ.

ສມນຸຄ຺ຄາຫິຍມານນິທ຺ເທເສ ເຍນ ວຕ຺ຖຸນາ ອນຸທ຺ຘໍສິໂຕ ໂຫຕີຕິ ຈຕູສຸ ປາຣາຊິກວຕ຺ຖູສຸ ເຍນ ວຕ຺ຖຸນາ ໂຈທເກນ ຈຸທິຕໂກ ອນຸທ຺ຘໍສິໂຕ ອຠິຠູໂຕ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖໂຏ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ສມນຸຄ຺ຄາຫິຍມາໂນຕິ ຕສ຺ມິໍ ໂຈທເກນ ວຸຕ຺ຕວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ໂສ ໂຈທໂກ ອນຸວິຊ຺ຊເກນ ‘‘ກິໍ ເຕ ທິຏ຺ຐໍ, ກິນ຺ຕິ ເຕ ທິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອນຸວິຊ຺ຊິຍມາໂນ ວີມໍສິຍມາໂນ ອຸປປຣິກ຺ຂິຍມາໂນ.

ອສມນຸຄ຺ຄາຫິຍມານນິທ຺ເທເສ ນ ເກນຈິ ວຸຈ຺ຈມາໂນຕິ ອນຸວິຊ຺ຊເກນ ວາ ອຎ຺ເຎນ ວາ ເກນຈິ, ອຖ ວາ ທິຏ຺ຐາທີສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ເກນຈິ ອວຸຈ຺ຈມາໂນ. ເອເຕສຎ຺ຈ ທ຺ວິນ຺ນໍ ມາຕິກາປທານໍ ປຣໂຕ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ຈ ໂທສໍ ປຕິຏ຺ຐາຕີ’’ຕິອິມິນາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິທຎ຺ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ເອວໍ ສມນຸຄ຺ຄາຫິຍມາໂນ ວາ ອສມນຸຄ຺ຄາຫິຍມາໂນ ວາ ຠິກ຺ຂຸ ຈ ໂທສໍ ປຕິຏ຺ຐາຕິ ປຏິຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕິ ປຏິຊານາຕິ ສງ຺ຆາທິເສໂສ’’ຕິ. ອິທຎ຺ຈ ອມູລກຠາວສ຺ສ ປາກຏກາລທສ຺ສນຕ຺ຖເມວ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາປຕ຺ຕິໍ ປນ ອນຸທ຺ຘໍສິຕກ຺ຂເຓເຍວ ອາປຊ຺ຊຕິ.

ອິທານິ ‘‘ອມູລກຎ຺ເຈວ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ອມູລກລກ຺ຂຓໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ອວຕ຺ວາ ອປຸພ຺ພເມວ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຘິກຣຓໍ ນາມາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ອຘິກຣຓໍ ອຘິກຣຓຏ຺ເຐນ ເອກມ຺ປິ ວຕ຺ຖຸວເສນ ນານາ ໂຫຕິ, ເຕນສ຺ສ ຕໍ ນານຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິ ອຘິກຣຓານິ ວິວາທາຘິກຣຓ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ໂກ ປນ ໂສ ອຘິກຣຓຏ຺ໂຐ, ເຍເນຕໍ ເອກໍ ໂຫຕີຕິ? ສມເຖຫິ ອຘິກຣຓີຍຕາ. ຕສ຺ມາ ຍໍ ອຘິກິຈ຺ຈ ອາຣພ຺ຠ ປຏິຈ຺ຈ ສນ຺ຘາຍ ສມຖາ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕໍ ‘‘ອຘິກຣຓ’’ນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອຏ຺ຐກຖາສຸ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຘິກຣຓນ຺ຕິ ເກຈິ ຄາຫໍ ວທນ຺ຕິ, ເກຈິ ເຈຕນໍ, ເກຈິ ອກ຺ຂນ຺ຕິໍ ເກຈິ ໂວຫາຣໍ, ເກຈິ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິ’’ນ຺ຕິ. ປຸນ ເອວໍ ວິຈາຣິຕໍ ‘‘ຍທິ ຄາໂຫ ອຘິກຣຓໍ ນາມ, ເອໂກ ອຕ຺ຕາທານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຠາເຄນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ຕຍມາໂນ ຕຕ຺ຖ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ປຸນ ຈຊຕິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ສມຖປ຺ປຕ຺ຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ຍທິ ເຈຕນາ ອຘິກຣຓໍ, ‘‘ອິທໍ ອຕ຺ຕາທານໍ ຄຓ຺ຫາມີ’’ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ເຈຕນາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ຍທິ ອກ຺ຂນ຺ຕິ ອຘິກຣຓໍ, ອກ຺ຂນ຺ຕິຍາ ອຕ຺ຕາທານໍ ຄເຫຕ຺ວາປິ ອປຣຠາເຄ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ອລຠມາໂນ ວາ ຂມາປິໂຕ ວາ ຈຊຕິ. ຍທິ ໂວຫາໂຣ ອຘິກຣຓໍ, ກເຖນ຺ໂຕ ອາຫິຓ຺ຑິຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ຕຸຓ຺ຫີ ໂຫຕິ ນິຣໂວ, ເອວມສ຺ສ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ສມຖປ຺ປຕ຺ຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິ ອຘິກຣຓນ຺ຕິ.

ຕໍ ປເນຕໍ ‘‘ເມຖຸນຘມ຺ມປາຣາຊິກາປຕ຺ຕິ ເມຖຸນຘມ຺ມປາຣາຊິກາປຕ຺ຕິຍາ ຕພ຺ຠາຄິຍາ…ເປ… ເອວໍ ອາປຕ຺ຕາຘິກຣຓໍ ອາປຕ຺ຕາຘິກຣຓສ຺ສ ຕພ຺ຠາຄິຍນ຺ຕິ ຈ ວິວາທາຘິກຣຓໍ ສິຍາ ກຸສລໍ ສິຍາ ອກຸສລໍ ສິຍາ ອພ຺ຍາກຕ’’ນ຺ຕິ ຈ ເອວມາທີຫິ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ. ນ ຫິ ເຕ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິຍາ ກຸສລາທິຠາວໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ນ ຈ ‘‘ອມູລເກນ ປາຣາຊິເກນ ຘມ຺ເມນາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອາຄໂຕ ປາຣາຊິກຘມ຺ໂມ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິ ນາມ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ອຈ຺ຈນ຺ຕອກຸສລຕ຺ຕາ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຫຕໍ – ‘‘ອາປຕ຺ຕາຘິກຣຓໍ ສິຍາ ອກຸສລໍ ສິຍາ ອພ຺ຍາກຕ’’ນ຺ຕິ (ປຣິ. ໓໐໓).

ຍຎ຺ເຈຕໍ ‘‘ອມູລເກນ ປາຣາຊິເກນາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອມູລກໍ ປາຣາຊິກໍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ, ຕສ຺ເສວາຍໍ ‘‘ອມູລກຎ຺ເຈວ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ປຏິນິທ຺ເທໂສ, ນ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິຍາ ນ ຫິ ອຎ຺ຎໍ ນິທ຺ທິສິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ປຏິນິທ຺ທິສຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ຍາຍ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິຍາ ເຍນ ອຠິລາເປນ ໂຈທເກນ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ປາຣາຊິກໍ ຘມ຺ມໍ ອຊ຺ຌາປນ຺ໂນຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ, ປາຣາຊິກສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອຘິກຣຓສ຺ສ ອມູລກຕ຺ຕາ ສາປິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອມູລິກາ ໂຫຕິ, ອຘິກຣເຓ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຈ ອຘິກຣຓໍ. ຕສ຺ມາ ອິມິນາ ປຣິຍາເຍນ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິ ‘‘ອຘິກຣຓ’’ນ຺ຕິ ຍຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຍສ຺ມາ ວາ ຍໍ ອມູລກໍ ນາມ ອຘິກຣຓໍ ຕໍ ສຠາວໂຕ ນຕ຺ຖິ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕິມຕ຺ຕເມວ ອຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາປິ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິ ອຘິກຣຓນ຺ຕິ ຍຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ອິເຘວ ນ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ນ ຫິ ວິວາທາທີນໍ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິ ອຘິກຣຓໍ. ອຘິກຣຓຏ຺ໂຐ ປນ ເຕສໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕສມເຖຫິ ອຘິກຣຓີຍຕາ. ອິຕິ ອິມິນາ ອຘິກຣຓຏ຺ເຐນ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ວິວາໂທ ວິວາໂທ ເຈວ ອຘິກຣຓຎ຺ຈາຕິ ວິວາທາຘິກຣຓໍ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸ.

ຕຕ຺ຖ ‘‘ອິຘ ຠິກ຺ຂູ ວິວທນ຺ຕິ ຘມ຺ໂມຕິ ວາ ອຘມ຺ໂມຕິ ວາ’’ຕິ ເອວໍ ອຏ຺ຐາຣສ ເຠທກຣວຕ຺ຖູນິ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ວິວາໂທ ວິວາທາຘິກຣຓໍ. ‘‘ອິຘ ຠິກ຺ຂູ ຠິກ຺ຂຸໍ ອນຸວທນ຺ຕິ ສີລວິປຕ຺ຕິຍາ ວາ’’ຕິ ເອວໍ ຈຕສ຺ໂສ ວິປຕ຺ຕິໂຍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ອນຸວາໂທ ອນຸວາທາຘິກຣຓໍ. ‘‘ປຎ຺ຈປິ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘາ ອາປຕ຺ຕາຘິກຣຓໍ, ສຕ຺ຕປິ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘາ ອາປຕ຺ຕາຘິກຣຓ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອາປຕ຺ຕິເຍວ ອາປຕ຺ຕາຘິກຣຓໍ. ‘‘ຍາ ສງ຺ຆສ຺ສ ກິຈ຺ຈຍຕາ ກຣຓີຍຕາ ອປໂລກນກມ຺ມໍ ຎຕ຺ຕິກມ຺ມໍ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມໍ ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໑໕) ເອວໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ສງ຺ຆກິຈ຺ຈໍ ກິຈ຺ຈາຘິກຣຓນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອິມສ຺ມິໍ ປນຕ຺ເຖ ປາຣາຊິກາປຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕໍ ອາປຕ຺ຕາຘິກຣຓເມວ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ເສສານິ ອຕ຺ຖຸທ຺ຘາຣວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ, ເອຕ຺ຕກາ ຫິ ອຘິກຣຓສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ຖາ. ເຕສຸ ປາຣາຊິກເມວ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ຕໍ ທິຏ຺ຐາທີຫິ ມູເລຫິ ອມູລກຎ຺ເຈວ ອຘິກຣຓໍ ໂຫຕິ. ອຍຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸ ໂທສໍ ປຕິຏ຺ຐາຕິ, ປຏິຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕິ ‘‘ຕຸຈ຺ຉກໍ ມຍາ ຠຓິຕ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ວທນ຺ໂຕ ປຏິຊານາຕິ. ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນຸທ຺ຘໍສິຕກ຺ຂເຓເຍວ ສງ຺ຆາທິເສໂສຕິ ອຍໍ ຕາວສ຺ສ ສປທານຸກ຺ກມນິທ຺ເທສສ຺ສ ສິກ຺ຂາປທສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ.

໓໘໗. ອິທານິ ຍານິ ຕານິ ສງ຺ເຂປໂຕ ທິຏ຺ຐາທີນິ ໂຈທນາວຕ຺ຖູນິ ວຸຕ຺ຕານິ, ເຕສໍ ວເສນ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ອາປຕ຺ຕິໍ ໂຣເປຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອທິຏ຺ຐສ຺ສ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອທິຏ຺ຐສ຺ສ ໂຫຕີຕິ ອທິຏ຺ໂຐ ອສ຺ສ ໂຫຕິ. ເອເຕນ ໂຈທເກນ ອທິຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ, ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ປາຣາຊິກໍ ຘມ຺ມໍ ອຊ຺ຌາປຊ຺ຊນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອສ ນໂຍ ອສຸຕສ຺ສ ໂຫຕີຕິອາທີສຸປິ.

ທິຏ຺ໂຐ ມຍາຕິ ທິຏ຺ໂຐສິ ມຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອສ ນໂຍ ສຸໂຕ ມຍາຕິອາທີສຸປິ. ເສສໍ ອທິຏ຺ຐມູລເກ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ. ທິຏ຺ຐມູລເກ ປນ ຕຎ຺ເຈ ໂຈເທຕິ ‘‘ສຸໂຕ ມຍາ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕານໍ ສຸຕ຺ຕາທີນໍ ອາຠາເວນ ອມູລກຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ສພ຺ພສ຺ມິໍເຍວ ຈ ອິມສ຺ມິໍ ໂຈທກວາເຣ ຍຖາ ອິຘາຄເຕສຸ ‘‘ປາຣາຊິກໍ ຘມ຺ມໍ ອຊ຺ຌາປນ຺ໂນສິ, ອສ຺ສມໂຓສິ, ອສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິໂຍສີ’’ຕິ ອິເມສຸ ວຈເນສຸ ເອເກກສ຺ສ ວເສນ ວາຈາຍ ວາຈາຍ ສງ຺ຆາທິເສໂສ ໂຫຕິ, ເອວໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອາຄເຕສຸ ‘‘ທຸສ຺ສີໂລ, ປາປຘມ຺ໂມ, ອສຸຈິສງ຺ກສ຺ສຣສມາຈາໂຣ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນກມ຺ມນ຺ໂຕ, ອສ຺ສມໂຓ ສມຓປຏິຎ຺ໂຎ, ອພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິປຏິຎ຺ໂຎ, ອນ຺ໂຕປູຕິ, ອວສ຺ສຸໂຕ, ກສມ຺ພຸຊາໂຕ’’ຕິ ອິເມສຸປິ ວຈເນສຸ ເອເກກສ຺ສ ວເສນ ວາຈາຍ ວາຈາຍ ສງ຺ຆາທິເສໂສ ໂຫຕິເຍວ.

‘‘ນຕ຺ຖິ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ອຸໂປສໂຖ ວາ ປວາຣຓາ ວາ ສງ຺ຆກມ຺ມໍ ວາ’’ຕິ ອິມານິ ປນ ສຸທ຺ຘານິ ສີສໍ ນ ເອນ຺ຕິ, ‘‘ທຸສ຺ສີໂລສິ ນຕ຺ຖິ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ອຸໂປສໂຖ ວາ’’ຕິ ເອວໍ ທຸສ຺ສີລາທິປເທສຸ ປນ ‘‘ປາຣາຊິກໍ ຘມ຺ມໍ ອຊ຺ຌາປນ຺ໂນສີ’’ຕິອາທິປເທສຸ ວາ ເຍນ ເກນຈິ ສທ຺ຘິໍ ຆຏິຕາເນວ ສີສໍ ເອນ຺ຕິ, ສງ຺ຆາທິເສສກຣານິ ໂຫນ຺ຕິ.

ມຫາປທຸມຕ຺ເຖໂຣ ປນາຫ – ‘‘ນ ເກວລໍ ອິຘ ປາຬິຍໍ ອນາຄຕານິ ‘ທຸສ຺ສີໂລ ປາປຘມ຺ໂມ’ຕິອາທິປທາເນວ ສີສໍ ເອນ຺ຕິ, ‘ໂກຓ຺ໂຐສິ ມຫາສາມເຓໂຣສິ, ມຫາອຸປາສໂກສິ, ເຊຏ຺ຐພ຺ພຕິໂກສິ, ນິຄຓ຺ໂຐສິ, ອາຊີວໂກສິ, ຕາປໂສສິ, ປຣິພ຺ພາຊໂກສິ, ປຓ຺ຑໂກສິ, ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກສິ, ຕິຕ຺ຖິຍປກ຺ກນ຺ຕໂກສິ, ຕິຣຈ຺ຉານຄໂຕສິ, ມາຕຸຆາຕໂກສິ, ປິຕຸຆາຕໂກສິ, ອຣຫນ຺ຕຆາຕໂກສິ, ສງ຺ຆເຠທໂກສິ, ໂລຫິຕຸປ຺ປາທໂກສິ, ຠິກ຺ຂຸນີທູສໂກສິ, ອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນກໂອສີ’ຕິ ອິມານິປິ ສີສໍ ເອນ຺ຕິເຍວາ’’ຕິ. ມຫາປທຸມຕ຺ເຖໂຣເຍວ ຈ ‘‘ທິຏ຺ເຐ ເວມຕິໂກຕິອາທີສຸ ຍທຄ຺ເຄນ ເວມຕິໂກ ຕທຄ຺ເຄນ ໂນ ກປ຺ເປຕິ, ຍທຄ຺ເຄນ ໂນ ກປ຺ເປຕິ ຕທຄ຺ເຄນ ນສ຺ສຣຕິ, ຍທຄ຺ເຄນ ນສ຺ສຣຕິ ຕທຄ຺ເຄນ ປມຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕີ’’ຕິ ວທຕິ.

ມຫາສຸມຕ຺ເຖໂຣ ປນ ເອເກກໍ ທ຺ວິຘາ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ປາເຏກ຺ກໍ ນຍໍ ທສ຺ເສຕິ. ກຖໍ? ທິຏ຺ເຐ ເວມຕິໂກຕິ ອຍໍ ຕາວ ທສ຺ສເນ ວາ ເວມຕິໂກ ໂຫຕິ ປຸຄ຺ຄເລ ວາ, ຕຕ຺ຖ ‘‘ທິຏ຺ໂຐ ນຸໂຂ ມຍາ ນ ທິຏ຺ໂຐ’’ຕິ ເອວໍ ທສ຺ສເນ ເວມຕິໂກ ໂຫຕິ. ‘‘ອຍໍ ນຸໂຂ ມຍາ ທິຏ຺ໂຐ ອຎ຺ໂຎ’’ຕິ ເອວໍ ປຸຄ຺ຄເລ ເວມຕິໂກ ໂຫຕິ. ເອວໍ ທສ຺ສນໍ ວາ ໂນ ກປ຺ເປຕິ ປຸຄ຺ຄລໍ ວາ, ທສ຺ສນໍ ວາ ນສ຺ສຣຕິ ປຸຄ຺ຄລໍ ວາ, ທສ຺ສນໍ ວາ ປມຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ປຸຄ຺ຄລໍ ວາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ເວມຕິໂກຕິ ວິມຕິຊາໂຕ. ໂນ ກປ຺ເປຕີຕິ ນ ສທ຺ທຫຕິ. ນສ຺ສຣຕີຕິ ອສາຣິຍມາໂນ ນສ຺ສຣຕິ. ຍທາ ປນ ຕໍ ‘‘ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ຠນ຺ເຕ ຐາເນ ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ກາເລ’’ຕິ ສາເຣນ຺ຕິ ຕທາ ສຣຕິ. ປມຸຏ຺ໂຐຕິ ໂຍ ເຕຫິ ເຕຫິ ອຸປາເຍຫິ ສາຣິຍມາໂນປິ ນສ຺ສຣຕິເຍວາຕິ. ເອເຕເນວຸປາເຍນ ໂຈທາປກວາໂຣປິ ເວທິຕພ຺ໂພ, ເກວລຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ‘‘ມຍາ’’ຕິ ປຣິຫີນໍ, ເສສໍ ໂຈທກວາຣສທິສເມວ.

໓໘໙. ຕໂຕ ປຣໍ ອາປຕ຺ຕິເຠທໍ ອນາປຕ຺ຕິເຠທຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອສຸທ຺ເຘ ສຸທ຺ຘທິຏ຺ຐີ’’ຕິອາທິກໍ ຈຕຸກ຺ກໍ ຐເປຕ຺ວາ ເອກເມກໍ ປທໍ ຈຕູຫິ ຈຕູຫິ ເຠເທຫິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ປາຬິນເຍເນວ ສກ຺ກາ ຊານິຕຸໍ. ເກວລໍ ເຫຕ຺ຖາຘິປ຺ປາຍເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຍຎ຺ຫິ ອຘິປ຺ປາໂຍ ນາມ – ຈາວນາຘິປ຺ປາໂຍ, ອກ຺ໂກສາຘິປ຺ປາໂຍ, ກມ຺ມາຘິປ຺ປາໂຍ, ວຸຏ຺ຐານາຘິປ຺ປາໂຍ, ອຸໂປສຖປວາຣຓຏ຺ຐປນາຘິປ຺ປາໂຍ, ອນຸວິຊ຺ຊນາຘິປ຺ປາໂຍ, ຘມ຺ມກຖາຘິປ຺ປາໂຍຕິ ອເນກວິໂຘ. ຕຕ຺ຖ ປຸຣິເມສຸ ຈຕູສຸ ອຘິປ຺ປາເຍສຸ ໂອກາສໍ ອກາຣາເປນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ. ໂອກາສໍ ກາຣາເປຕ຺ວາປິ ຈ ສມ຺ມຸຂາ ອມູລເກນ ປາຣາຊິເກນ ອນຸທ຺ຘໍເສນ຺ຕສ຺ສ ສງ຺ຆາທິເສໂສ. ອມູລເກນ ສງ຺ຆາທິເສເສນ ອນຸທ຺ຘໍເສນ຺ຕສ຺ສ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ອາຈາຣວິປຕ຺ຕິຍາ ອນຸທ຺ຘໍເສນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ. ອກ຺ໂກສາຘິປ຺ປາເຍນ ວທນ຺ຕສ຺ສ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ອສມ຺ມຸຂາ ປນ ສຕ຺ຕຫິປິ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ເຘຫິ ວທນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ. ອສມ຺ມຸຂາ ເອວ ສຕ຺ຕວິຘມ຺ປິ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏເມວ.

ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ‘‘ວຸຏ຺ຐານາຘິປ຺ປາເຍນ ‘ຕ຺ວໍ ອິມໍ ນາມ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນ ຕໍ ປຏິກໂຣຫີ’ຕິ ວທນ຺ຕສ຺ສ ໂອກາສກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສພ຺ພຕ຺ເຖວ ປນ ‘‘ອຸໂປສຖປວາຣຓໍ ຐເປນ຺ຕສ຺ສ ໂອກາສກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຐປນກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ປນ ຊານິຕພ຺ພໍ. ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ ຠນ຺ເຕ ສງ຺ໂຆ ອຊ຺ຊຸໂປສໂຖ ປນ຺ນຣໂສ ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ ສງ຺ໂຆ ອຸໂປສຖໍ ກເຣຍ຺ຍ’’ຕິ ເອຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ເຣ-ກາເຣ ອນຕິກ຺ກນ຺ເຕເຍວ ຐເປຕຸໍ ລພ຺ຠຕິ. ຕໂຕ ປຣໍ ປນ ຍ຺ຍ-ກາເຣ ປຕ຺ເຕ ນ ລພ຺ຠຕິ. ເອສ ນໂຍ ປວາຣຓາຍ. ອນຸວິຊ຺ຊກສ຺ສາປິ ໂອສເຏ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ‘‘ອຕ຺ເຖຕໍ ຕວາ’’ຕິ ອນຸວິຊ຺ຊນາຘິປ຺ປາເຍນ ວທນ຺ຕສ຺ສ ໂອກາສກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖິ.

ຘມ຺ມກຖິກສ຺ສາປິ ຘມ຺ມາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ໂຍ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ກໂຣຕິ, ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ອສ຺ສມໂຓ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອໂນທິສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ໂອກາສກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖິ. ສເຈ ປນ ໂອທິສ຺ສ ນິຍເມຕ຺ວາ ‘‘ອສຸໂກ ຈ ອສຸໂກ ຈ ອສ຺ສມໂຓ ອນຸປາສໂກ’’ຕິ ກເຖຕິ, ຘມ຺ມາສນໂຕ ໂອໂຣຫິຕ຺ວາ ອາປຕ຺ຕິໍ ເທເສຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ຍໍ ປນ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ‘‘ອໂນກາສໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ຕສ຺ສ ໂອກາສໍ ອກາຣາເປຕ຺ວາຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ, ນ ຫິ ໂກຈິ ອໂນກາໂສ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຍໂມກາສໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ໂອກາສໍ ປນ ອກາຣາເປຕ຺ວາ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ສມຸຏ຺ຐານາທີສຸ ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍຈິຕ຺ຕໂຕ, ວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ, ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ.

ປຐມທຸຏ຺ຐໂທສສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ທຸຕິຍທຸຏ຺ຐໂທສສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໓໙໑. ເຕນ ສມເຍນ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາຕິ ທຸຕິຍທຸຏ຺ຐໂທສສິກ຺ຂາປທໍ. ຕຕ຺ຖ ຫນ຺ທ ມຍໍ ອາວຸໂສ ອິມໍ ຉຄລກໍ ທພ຺ພໍ ມລ຺ລປຸຕ຺ຕໍ ນາມ ກໂຣມາຕິ ເຕ ກິຣ ປຐມວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕໂນ ມໂນຣຖໍ ສມ຺ປາເທຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ລທ຺ຘນິຄ຺ຄຫາ ວິຆາຕປ຺ປຕ຺ຕາ ‘‘ອິທານິ ຊານິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຕາທິສໍ ວຕ຺ຖຸໍ ປຣິເຍສມານາ ວິຈຣນ຺ຕິ. ອເຖກທິວສໍ ທິສ຺ວາ ຕຸຏ຺ຐາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘‘ຫນ຺ທ ມຍໍ, ອາວຸໂສ, ອິມໍ ຉຄລກໍ ທພ຺ພໍ ມລ຺ລປຸຕ຺ຕໍ ນາມ ກໂຣມາ’’ຕິ, ‘‘ທພ຺ໂພ ມລ຺ລປຸຕ຺ໂຕ ນາມາຍ’’ນ຺ຕິ ເອວມສ຺ສ ນາມໍ ກໂຣມາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອສ ນໂຍ ເມຕ຺ຕິຍໍ ນາມ ຠິກ຺ຂຸນິນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ.

ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເມຕ຺ຕິຍຠຸມຊເກ ຠິກ຺ຂູ ອນຸຍຸຎ຺ຊິໍສູຕິ ເອວໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊິໍສຸ –‘‘ອາວຸໂສ, ກຸຫິໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ທພ຺ໂພ ມລ຺ລປຸຕ຺ໂຕ ເມຕ຺ຕິຍາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ສທ຺ຘິໍ ທິຏ຺ໂຐ’’ຕິ? ‘‘ຄິຊ຺ຌກູຏປພ຺ພຕປາເທ’’ຕິ. ‘‘ກາຍ ເວລາຍ’’ຕິ? ‘‘ຠິກ຺ຂາຈາຣຄມນເວລາຍາ’’ຕິ. ອາວຸໂສ ທພ຺ພ ອິເມ ເອວໍ ວທນ຺ຕິ – ‘‘ຕ຺ວໍ ຕທາ ກຸຫິ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເວຬຸວເນ ຠຕ຺ຕານິ ອຸທ຺ທິສາມີ’’ຕິ. ‘‘ຕວ ຕາຍ ເວລາຍ ເວຬຸວເນ ອຕ຺ຖິຠາວໍ ໂກ ຊານາຕີ’’ຕິ? ‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ເຕ ສງ຺ຆໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ – ‘‘ຊານາຖ ຕຸມ຺ເຫ ຕາຍ ເວລາຍ ອິມສ຺ສ ເວຬຸວເນ ອຕ຺ຖິຠາວ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອາມ, ອາວຸໂສ, ຊານາມ, ເຖໂຣ ສມ຺ມຸຕິລທ຺ຘທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເວຬຸວເນເຍວາ’’ຕິ. ຕໂຕ ເມຕ຺ຕິຍຠຸມຊເກ ອາຫໍສຸ – ‘‘ອາວຸໂສ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ກຖາ ນ ສເມຕິ, ກຈ຺ຈິ ໂນ ເລສໍ ໂອຑ຺ເຑຕ຺ວາ ວທຖາ’’ຕິ. ເອວໍ ເຕ ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ອນຸຍຸຎ຺ຊິຍມານາ ອາມ ອາວຸໂສຕິ ວຕ຺ວາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ.

ກິໍ ປນ ຕຸມ຺ເຫ, ອາວຸໂສ, ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ທພ຺ພໍ ມລ຺ລປຸຕ຺ຕໍ ອຎ຺ຎຠາຄິຍສ຺ສ ອຘິກຣຓສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຎ຺ຎຠາຄສ຺ສ ອິທໍ, ອຎ຺ຎຠາໂຄ ວາ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ອຎ຺ຎຠາຄິຍໍ. ອຘິກຣຓນ຺ຕິ ອາຘາໂຣ ເວທິຕພ຺ໂພ, ວຕ຺ຖຸ ອຘິຏ຺ຐານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ໂຍ ຫິ ໂສ ‘‘ທພ຺ໂພ ມລ຺ລປຸຕ຺ໂຕ ນາມາ’’ຕິ ຉຄລໂກ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ຍ຺ວາຍໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ທພ຺ພສ຺ສ ມລ຺ລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠາໂຄ ໂກຏ຺ຐາໂສ ປກ຺ໂຂ ມນຸສ຺ສຊາຕິ ເຈວ ຠິກ຺ຂຸຠາໂວ ຈ ຕໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຠາຄສ຺ສ ໂກຏ຺ຐາສສ຺ສ ປກ຺ຂສ຺ສ ໂຫຕິ ຕິຣຈ຺ຉານຊາຕິຍາ ເຈວ ຉຄລກຠາວສ຺ສ ຈ ໂສ ວາ ອຎ຺ຎຠາໂຄ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ຕສ຺ມາ ອຎ຺ຎຠາຄິຍສງ຺ຂ຺ຍໍ ລຠຕິ. ຍສ຺ມາ ຈ ເຕສໍ ‘‘ອິມໍ ມຍໍ ທພ຺ພໍ ມລ຺ລປຸຕ຺ຕໍ ນາມ ກໂຣມາ’’ຕິ ວທນ຺ຕານໍ ຕສ຺ສາ ນາມກຣຓສຎ຺ຎາຍ ອາຘາໂຣ ວຕ຺ຖຸ ອຘິຏ຺ຐານໍ, ຕສ຺ມາ ອຘິກຣຓນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຎ຺ຫິ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອຎ຺ຎຠາຄິຍສ຺ສ ອຘິກຣຓສ຺ສາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ, ນ ວິວາທາຘິກຣຓາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ. ກສ຺ມາ? ອສມ຺ຠວໂຕ. ນ ຫິ ເຕ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຘິກຣຓານໍ ກສ຺ສຈິ ອຎ຺ຎຠາຄິຍສ຺ສ ອຘິກຣຓສ຺ສ ກຎ຺ຈິເທສໍ ເລສມຕ຺ຕໍ ອຸປາທິຍິໍສຸ. ນ ຈ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຘິກຣຓານໍ ເລໂສ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ຊາຕິເລສາທໂຍ ຫິ ປຸຄ຺ຄລານໍເຍວ ເລສາ ວຸຕ຺ຕາ, ນ ວິວາທາຘິກຣຓາທີນໍ. ອິທຎ຺ຈ ‘‘ທພ຺ໂພ ມລ຺ລປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ນາມໍ ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຠາຄິຍາຘິກຣຓຠາເວ ຐິຕສ຺ສ ຉຄລກສ຺ສ ໂກຈິ ເທໂສ ໂຫຕິ ເຖຣໍ ອມູລເກນ ປາຣາຊິເກນ ອນຸທ຺ຘໍເສຕຸໍ ເລສມຕ຺ໂຕ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ທິສ຺ສຕິ ອປທິສ຺ສຕິ ອສ຺ສ ອຍນ຺ຕິ ໂວຫຣີຍຕີຕິ ເທໂສ. ຊາຕິອາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣໂກຏ຺ຐາສສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອຎ຺ຎມ຺ປິ ວຕ຺ຖຸໍ ລິສ຺ສຕິ ສິລິສ຺ສຕິ ໂວຫາຣມຕ຺ເຕເນວ ອີສກໍ ອລ຺ລີຍຕີຕິ ເລໂສ. ຊາຕິອາທີນໍເຍວ ອຎ຺ຎຕຣໂກຏ຺ຐາສສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕໂຕ ປຣໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ. ສິກ຺ຂາປທປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍມ຺ປິ ອຍເມວຕ຺ໂຖ. ປທຠາຊເນ ປນ ຍສ຺ສ ອຎ຺ຎຠາຄິຍສ຺ສ ອຘິກຣຓສ຺ສ ກິຎ຺ຈິເທສໍ ເລສມຕ຺ຕໍ ອຸປາທາຍ ປາຣາຊິເກນ ຘມ຺ເມນ ອນຸທ຺ຘໍເສຍ຺ຍ, ຕໍ ຍສ຺ມາ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິວເສເນວ ອາວິຠູຕໍ, ຕສ຺ມາ ນ ວິຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໓໙໓. ຍານິ ປນ ອຘິກຣຓນ຺ຕິ ວຈນສາມຎ຺ຎໂຕ ອຕ຺ຖຸທ຺ຘາຣວເສນ ປວຕ຺ຕານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຘິກຣຓານິ, ເຕສໍ ອຎ຺ຎຠາຄິຍຕາ ຈ ຕພ຺ຠາຄິຍຕາ ຈ ຍສ຺ມາ ອປາກຏາ ຊານິຕພ຺ພາ ຈ ວິນຍຘເຣຫິ, ຕສ຺ມາ ວຈນສາມຎ຺ຎໂຕ ລທ຺ຘໍ ອຘິກຣຓໍ ນິສ຺ສາຍ ຕໍ ອາວິກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ອຎ຺ຎຠາຄິຍສ຺ສ ອຘິກຣຓສ຺ສາຕິ ອາປຕ຺ຕຎ຺ຎຠາຄິຍໍ ວາ ໂຫຕິ ອຘິກຣຓຎ຺ຎຠາຄິຍໍ ວາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຍາ ຈ ສາ ອວສາເນ ອາປຕ຺ຕຎ຺ຎຠາຄິຍສ຺ສ ອຘິກຣຓສ຺ສ ວເສນ ໂຈທນາ ວຸຕ຺ຕາ, ຕມ຺ປິ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຍໍ ສພ຺ພາຘິກຣຓານໍ ຕພ຺ຠາຄິຍອຎ຺ຎຠາຄິຍຕາ ສມາຫຏາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຕຕ຺ຖ ຈ ອາປຕ຺ຕຎ຺ຎຠາຄິຍໍ ວາຕິ ປຐມໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ‘‘ກຖຎ຺ຈ ອາປຕ຺ຕິ ອາປຕ຺ຕິຍາ ອຎ຺ຎຠາຄິຍາ ໂຫຕີ’’ຕິ ນິທ຺ເທເສ ອາຣຠິຕພ຺ເພ ຍສ຺ມາ ອາປຕ຺ຕາຘິກຣຓສ຺ສ ຕພ຺ຠາຄິຍວິຈາຣຓາຍໍເຍວ ອຍມຕ຺ໂຖ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ອນາຣຠິຕ຺ວາ ‘‘ກຖຎ຺ຈ ອຘິກຣຓໍ ອຘິກຣຓສ຺ສ ອຎ຺ຎຠາຄິຍ’’ນ຺ຕິ ປຈ຺ຉິມປທໍເຍວ ຄເຫຕ຺ວາ ນິທ຺ເທໂສ ອາຣທ຺ໂຘຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎຠາຄິຍວາໂຣ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ໂຖເຍວ. ເອກເມກຎ຺ຫິ ອຘິກຣຓໍ ອິຕເຣສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຕິຓ຺ຓໍ ອຎ຺ຎຠາຄິຍໍ ອຎ຺ຎປກ຺ຂິຍໍ ອຎ຺ຎໂກຏ຺ຐາສິຍໍ ໂຫຕິ, ວຕ຺ຖຸວິສຠາຄຕ຺ຕາ, ຕພ຺ຠາຄິຍວາເຣ ປນ ວິວາທາຘິກຣຓໍ ວິວາທາຘິກຣຓສ຺ສ ຕພ຺ຠາຄິຍໍ ຕປ຺ປກ຺ຂິຍໍ ຕໍໂກຏ຺ຐາສິຍໍ ວຕ຺ຖຸສຠາຄຕ຺ຕາ, ຕຖາ ອນຸວາທາຘິກຣຓໍ ອນຸວາທາຘິກຣຓສ຺ສ. ກຖໍ? ພຸທ຺ຘກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຫິ ອຏ຺ຐາຣສ ເຠທກຣວຕ຺ຖູນິ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນວິວາໂທ ຈ ອິທານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກວິວາໂທ ຈ ວຕ຺ຖຸສຠາຄຕາຍ ເອກໍ ວິວາທາຘິກຣຓເມວ ໂຫຕິ, ຕຖາ ພຸທ຺ຘກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈຕສ຺ໂສ ວິປຕ຺ຕິໂຍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນອນຸວາໂທ ຈ ອິທານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກອນຸວາໂທ ຈ ວຕ຺ຖຸສຠາຄຕາຍ ເອກໍ ອນຸວາທາຘິກຣຓເມວ ໂຫຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ອາປຕ຺ຕາຘິກຣຓໍ ອາປຕ຺ຕາຘິກຣຓສ຺ສ ສຠາຄວິສຠາຄວຕ຺ຖຸໂຕ ສຠາຄສຣິກ຺ຂາສຣິກ຺ຂໂຕ ຈ ເອກໍເສນ ຕພ຺ຠາຄິຍໍ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອາປຕ຺ຕາຘິກຣຓໍ ອາປຕ຺ຕາຘິກຣຓສ຺ສ ສິຍາ ຕພ຺ຠາຄິຍໍ ສິຍາ ອຎ຺ຎຠາຄິຍນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຎ຺ຎຠາຄິຍສ຺ສ ປຐມໍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ອິຘາປິ ອຎ຺ຎຠາຄິຍເມວ ປຐມໍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ, ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎຠາຄິຍຕ຺ຕຎ຺ຈ ປຣໂຕ ຕພ຺ຠາຄິຍຕ຺ຕຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ກິຈ຺ຈາຘິກຣຓໍ ກິຈ຺ຈາຘິກຣຓສ຺ສ ຕພ຺ຠາຄິຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ພຸທ຺ຘກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈຕ຺ຕາຣິ ສງ຺ຆກມ຺ມານິ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຘິກຣຓຎ຺ຈ ອິທານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສງ຺ຆກມ຺ມານິ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກໍ ອຘິກຣຓຎ຺ຈ ສຠາຄຕາຍ ສຣິກ຺ຂຕາຍ ຈ ເອກໍ ກິຈ຺ຈາຘິກຣຓເມວ ໂຫຕິ. ກິໍ ປນ ສງ຺ຆກມ຺ມານິ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຘິກຣຓໍ ກິຈ຺ຈາຘິກຣຓໍ, ອຸທາຫຸ ສງ຺ຆກມ຺ມານເມເວຕໍ ອຘິວຈນນ຺ຕິ? ສງ຺ຆກມ຺ມານເມເວຕໍ ອຘິວຈນໍ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ສງ຺ຆກມ຺ມໍ ນາມ ‘‘ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ເອວໍ ກຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຍໍ ກມ຺ມລກ຺ຂຓໍ ມນສິກໂຣຕິ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ປຸຣິມໍ ປຸຣິມໍ ສງ຺ຆກມ຺ມໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ຈ ສງ຺ຆກມ຺ມານິ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຘິກຣຓໍ ກິຈ຺ຈາຘິກຣຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໓໙໔. ກິຎ຺ຈິ ເທສໍ ເລສມຕ຺ຕໍ ອຸປາທາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ຍສ຺ມາ ເທໂສຕິ ວາ ເລສມຕ຺ໂຕຕິ ວາ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ນານໍ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກໍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ເລໂສ ນາມ ທສ ເລສາ ຊາຕິເລໂສ ນາມເລໂສ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຊາຕິເຍວ ຊາຕິເລໂສ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸ.

໓໙໕. ອິທານິ ຕເມວ ເລສໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ຍຖາ ຕໍ ອຸປາທາຍ ອນຸທ຺ຘໍສນາ ໂຫຕິ ຕຖາ ສວຕ຺ຖຸກໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຊາຕິເລໂສ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ ທິຏ຺ໂຐ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຂຕ຺ຕິໂຍ ທິຏ຺ໂຐ ໂຫຕີຕິ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ຂຕ຺ຕິຍຊາຕິໂຍ ອິມິນາ ໂຈທເກນ ທິຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ. ປາຣາຊິກໍ ຘມ຺ມໍ ອຊ຺ຌາປຊ຺ຊນ຺ໂຕຕິ ເມຖຸນຘມ຺ມາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ. ອຎ຺ຎໍ ຂຕ຺ຕິຍໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ໂຈເທຕີຕິ ອຖ ໂສ ອຎ຺ຎໍ ອຕ຺ຕໂນ ເວຣິໍ ຂຕ຺ຕິຍຊາຕິຍໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ຕໍ ຂຕ຺ຕິຍຊາຕິເລສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອວໍ ໂຈເທຕິ ‘‘ຂຕ຺ຕິໂຍ ມຍາ ທິຏ຺ໂຐ ປາຣາຊິກໍ ຘມ຺ມໍ ອຊ຺ຌາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ, ຕ຺ວໍ ຂຕ຺ຕິໂຍ, ປາຣາຊິກໍ ຘມ຺ມໍ ອຊ຺ຌາປນ຺ໂນສີ’’ ອຖ ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ໂສ ຂຕ຺ຕິໂຍ, ນ ອຎ຺ໂຎ, ປາຣາຊິກໍ ຘມ຺ມໍ ອຊ຺ຌາປນ຺ໂນສິ, ອສ຺ສມໂຓສິ ອສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິໂຍສິ ນຕ຺ຖິ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ອຸໂປສໂຖ ວາ ປວາຣຓາ ວາ ສງ຺ຆກມ຺ມໍ ວາ’’ຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ວາຈາຍ ວາຈາຍ ສງ຺ຆາທິເສສສ຺ສ. ເອຕ຺ຖ ຈ ເຕສໍ ຂຕ຺ຕິຍານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອສທິສສ຺ສ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ທີຆາທິໂນ ວາ ທິຏ຺ຐາທິໂນ ວາ ວເສນ ອຎ຺ຎຠາຄິຍຕາ ຂຕ຺ຕິຍຊາຕິປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ອາຘາຣວເສນ ອຘິກຣຓຕາ ຈ ເວທິຕພ຺ພາ, ເອເຕນຸປາເຍນ ສພ຺ພປເທສຸ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ.

໔໐໐. ປຕ຺ຕເລສນິທ຺ເທເສ ຈ ສາຏກປຕ຺ໂຕຕິ ໂລຫປຕ຺ຕສທິໂສ ສຸສຓ຺ຐາໂນ ສຸຈ຺ຉວິ ສິນິທ຺ໂຘ ຠມຣວຓ຺ໂຓ ມຕ຺ຕິກາປຕ຺ໂຕ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສຸມ຺ຠກປຕ຺ໂຕຕິ ປກຕິມຕ຺ຕິກາປຕ຺ໂຕ.

໔໐໖. ຍສ຺ມາ ປນ ອາປຕ຺ຕິເລສສ຺ສ ເອກປເທເນວ ສງ຺ເຂປໂຕ ນິທ຺ເທໂສ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ວິຕ຺ຖາຣໂຕປິ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ຆາທິເສສໍ ອຊ຺ຌາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ທິຏ຺ໂຐ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກສ຺ມາ ປນສ຺ສ ຕຕ຺ເຖວ ນິທ຺ເທສໍ ອວຕ຺ວາ ອິຘ ວິສຸໍ ວຸຕ຺ໂຕຕິ? ເສສນິທ຺ເທເສຫິ ອສຠາຄຕ຺ຕາ. ເສສນິທ຺ເທສາ ຫິ ອຎ຺ຎໍ ທິສ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ໂຈທນາວເສນ ວຸຕ຺ຕາ. ອຍໍ ປນ ເອກເມວ ອຎ຺ຎໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຎ຺ຎາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ໂຈທນາວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ. ຍທິ ເອວໍ ກຖໍ ອຎ຺ຎຠາຄິຍໍ ອຘິກຣຓໍ ໂຫຕີຕິ? ອາປຕ຺ຕິຍາ. ເຕເນວ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເອວມ຺ປິ ອາປຕ຺ຕຎ຺ຎຠາຄິຍຎ຺ຈ ໂຫຕິ ເລໂສ ຈ ອຸປາທິນ຺ໂນ’’ຕິ. ຍຎ຺ຫິ ໂສ ສງ຺ຆາທິເສສໍ ອາປນ຺ໂນ ຕໍ ປາຣາຊິກສ຺ສ ອຎ຺ຎຠາຄິຍໍ ອຘິກຣຓໍ. ຕສ຺ສ ປນ ອຎ຺ຎຠາຄິຍສ຺ສ ອຘິກຣຓສ຺ສ ເລໂສ ນາມ ໂຍ ໂສ ສພ຺ພຂຕ຺ຕິຍານໍ ສາຘາຣໂຓ ຂຕ຺ຕິຍຠາໂວ ວິຍ ສພ຺ພາປຕ຺ຕີນໍ ສາຘາຣໂຓ ອາປຕ຺ຕິຠາໂວ. ເອເຕນຸປາເຍນ ເສສາປຕ຺ຕິມູລກນໂຍ ໂຈທາປກວາໂຣ ຈ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໔໐໘. ອນາປຕ຺ຕິ ຕຖາສຎ຺ຎີ ໂຈເທຕິ ວາ ໂຈທາເປຕິ ວາຕິ ‘‘ປາຣາຊິກໍເຍວ ອຍໍ ອາປນ຺ໂນ’’ຕິ ໂຍ ເອວໍ ຕຖາສຎ຺ຎີ ໂຈເທຕິ ວາ ໂຈທາເປຕິ ວາ ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ສມຸຏ຺ຐານາທີນິປິ ປຐມທຸຏ຺ຐໂທສສທິສາເນວາຕິ.

ທຸຕິຍທຸຏ຺ຐໂທສສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ປຐມສງ຺ຆເຠທສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໔໐໙. ເຕນ ສມເຍນ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາຕິ ສງ຺ຆເຠທສິກ຺ຂາປທໍ. ຕຕ຺ຖ ອຖ ໂຂ ເທວທຕ຺ໂຕຕິອາທີສຸ ໂຍ ຈ ເທວທຕ຺ໂຕ, ຍຖາ ຈ ປພ຺ພຊິໂຕ, ເຍນ ຈ ກາຣເຓນ ໂກກາລິກາທໂຍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ເອຖ ມຍໍ ອາວຸໂສ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສງ຺ຆເຠທໍ ກຣິສ຺ສາມ ຈກ຺ກເຠທ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຕໍ ສພ຺ພໍ ສງ຺ຆເຠທກ຺ຂນ຺ຘເກ (ຈູຬວ. ໓໔໓) ອາຄຕເມວ. ປຎ຺ຈວຕ຺ຖຸຍາຈນາ ປນ ກິຎ຺ຈາປິ ຕຕ຺ເຖວ ອາຄມິສ຺ສຕິ. ອຖ ໂຂ ອິຘາປິ ອາຄຕຕ຺ຕາ ຍເທຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ວຕ຺ວາວ ຄມິສ຺ສາມ.

ສາຘຸ ຠນ຺ເຕຕິ ອາຍາຈນາ. ຠິກ຺ຂູ ຍາວຊີວໍ ອາຣຎ຺ຎິກາ ອສ຺ສູຕິ ອາຣຎ຺ຎິກຘຸຕງ຺ຄໍ ສມາທາຍ ສພ຺ເພປິ ຠິກ຺ຂູ ຍາວ ຊີວນ຺ຕິ ຕາວ ອາຣຎ຺ຎິກາ ໂຫນ຺ຕຸ, ອຣຎ຺ເຎເຍວ ວສນ຺ຕຸ. ໂຍ ຄາມນ຺ຕໍ ໂອສເຣຍ຺ຍ ວຊ຺ຊໍ ນໍ ຜຸເສຍ຺ຍາຕິ ໂຍ ເອກຠິກ຺ຂຸປິ ອຣຎ຺ຎໍ ປຫາຍ ນິວາສຕ຺ຖາຍ ຄາມນ຺ຕໍ ໂອສເຣຍ຺ຍ, ວຊ຺ຊໍ ຕໍ ຜຸເສຍ຺ຍ ນໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ໂທໂສ ຜຸສຕຸ, ອາປຕ຺ຕິຍາ ນໍ ຠຄວາ ກາເຣຕູ’’ຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ວທຕິ. ເອສ ນໂຍ ເສສວຕ຺ຖູສຸປິ.

໔໑໐. ຊນໍ ສຎ຺ຎາເປສ຺ສາມາຕິ ຊນໍ ອມ຺ຫາກໍ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາທິຠາວໍ ຊານາເປສ຺ສາມ, ອຖ ວາ ປຣິໂຕເສສ຺ສາມ ປສາເທສ຺ສາມາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ອິມານິ ປນ ປຎ຺ຈ ວຕ຺ຖູນິ ຍາຈໂຕ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາວ ອຎ຺ຎາສິ ຠຄວາ ‘‘ສງ຺ຆເຠທຕ຺ຖິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອຍໍ ຍາຈຕີ’’ຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ຕານິ ອນຸຊານິຍມານານິ ພຫູນໍ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ມຄ຺ຄນ຺ຕຣາຍາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ‘‘ອລໍ ເທວທຕ຺ຕາ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ໂຍ ອິຈ຺ຉຕິ ອາຣຎ຺ຎິໂກ ໂຫຕູ’’ຕິອາທິມາຫ.

ເອຕ຺ຖ ປນ ຠຄວໂຕ ອຘິປ຺ປາຍໍ ວິທິຕ຺ວາ ກຸລປຸຕ຺ເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ປຕິຣູປໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ຠຄວໂຕ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ‘‘ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ມຫຊ຺ຌາສໂຍ ໂຫຕິ ມຫຸສ຺ສາໂຫ, ສກ຺ໂກຕິ ຄາມນ຺ຕເສນາສນໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫຣນ຺ໂຕ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກາຕຸໍ. ເອໂກ ທຸພ຺ພໂລ ໂຫຕິ ອປ຺ປຖາໂມ ອຣຎ຺ເຎ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຄາມນ຺ເຕເຍວ ສກ຺ໂກຕິ. ເອໂກ ມຫພ຺ພໂລ ສມປ຺ປວຕ຺ຕຘາຕຸໂກ ອຘິວາສນຂນ຺ຕິສມ຺ປນ຺ໂນ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ເຐສຸ ສມຈິຕ຺ໂຕ ອຣຎ຺ເຎປິ ຄາມນ຺ເຕປິ ສກ຺ໂກຕິເຍວ. ເອໂກ ເນວ ຄາມນ຺ເຕ ນ ອຣຎ຺ເຎ ສກ຺ໂກຕິ ປທປຣໂມ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຣ ຍ຺ວາຍໍ ມຫຊ຺ຌາສໂຍ ໂຫຕິ ມຫຸສ຺ສາໂຫ, ສກ຺ໂກຕິ ຄາມນ຺ຕເສນາສນໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫຣນ຺ໂຕ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກາຕຸໍ, ໂສ ອຣຎ຺ເຎເຍວ ວສຕຸ, ອິທມສ຺ສ ປຕິຣູປໍ. ສທ຺ຘິວິຫາຣິກາທໂຍປິ ຈສ຺ສ ອນຸສິກ຺ຂມານາ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫາຕພ຺ພເມວ ມຎ຺ຎິສ຺ສນ຺ຕິ.

ໂຍ ປນ ທຸພ຺ພໂລ ໂຫຕິ ອປ຺ປຖາໂມ ຄາມນ຺ເຕເຍວ ສກ຺ໂກຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກາຕຸໍ, ນ ອຣຎ຺ເຎ ໂສ ຄາມນ຺ເຕເຍວ ວສຕຸ, ຍ຺ວາຍໍ ມຫພ຺ພໂລ ສມປ຺ປວຕ຺ຕຘາຕຸໂກ ອຘິວາສນຂນ຺ຕິສມ຺ປນ຺ໂນ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ເຐສຸ ສມຈິຕ຺ໂຕ ອຣຎ຺ເຎປິ ຄາມນ຺ເຕປິ ສກ຺ໂກຕິເຍວ, ອຍມ຺ປິ ຄາມນ຺ຕເສນາສນໍ ປຫາຍ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫຣຕຸ, ອິທມສ຺ສ ປຕິຣູປໍ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກາປິ ຫິສ຺ສ ອນຸສິກ຺ຂມານາ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫາຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎິສ຺ສນ຺ຕິ.

ໂຍ ປນາຍໍ ເນວ ຄາມນ຺ເຕ ນ ອຣຎ຺ເຎ ສກ຺ໂກຕິ ປທປຣໂມ ໂຫຕິ. ອຍມ຺ປິ ອຣຎ຺ເຎເຍວ ວສຕຸ. ອຍໍ ຫິສ຺ສ ຘຸຕງ຺ຄເສວນາ ກມ຺ມຏ຺ຐານຠາວນາ ຈ ອາຍຕິໍ ມຄ຺ຄຜລານໍ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ຠວິສ຺ສຕິ. ສທ຺ຘິວິຫາຣິກາທໂຍ ຈສ຺ສ ອນຸສິກ຺ຂມານາ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫາຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎິສ຺ສນ຺ຕີຕິ.

ເອວໍ ຍ຺ວາຍໍ ທຸພ຺ພໂລ ໂຫຕິ ອປ຺ປຖາໂມ ຄາມນ຺ເຕເຍວ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສກ຺ໂກຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກາຕຸໍ ນ ອຣຎ຺ເຎ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ສນ຺ຘາຍ ຠຄວາ ‘‘ໂຍ ອິຈ຺ຉຕິ ຄາມນ຺ເຕ ວິຫຣຕູ’’ຕິ ອາຫ. ອິມິນາ ຈ ປຸຄ຺ຄເລນ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ທ຺ວາຣໍ ທິນ຺ນໍ.

ຍທິ ປນ ຠຄວາ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ວາທໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ປກຕິຍາ ທຸພ຺ພໂລ ໂຫຕິ ອປ຺ປຖາໂມ, ໂຍປິ ທຫຣກາເລ ອຣຎ຺ຎວາສໍ ອຠິສມ຺ຠຸຓິຕ຺ວາ ຊິຓ຺ຓກາເລ ວາ ວາຕປິຕ຺ຕາທີຫິ ສມຸປ຺ປນ຺ນຘາຕຸກ຺ໂຂຠກາເລ ວາ ນາຠິສມ຺ຠຸຓາຕິ, ຄາມນ຺ເຕເຍວ ປນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສກ຺ໂກຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກາຕຸໍ, ເຕສໍ ອຣິຍມຄ຺ຄຸປຈ຺ເຉໂທ ຠເວຍ຺ຍ, ອຣຫຕ຺ຕຜລາຘິຄໂມ ນ ຠເວຍ຺ຍ, ອຸທ຺ຘມ຺ມໍ ອຸພ຺ພິນຍໍ ວິໂລມໍ ອນິຍ຺ຍານິກໍ ສຕ຺ຖຸ ສາສນໍ ຠເວຍ຺ຍ, ສຕ຺ຖາ ຈ ເຕສໍ ອສພ຺ພຎ຺ຎູ ອສ຺ສ ‘‘ສກວາທໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ເທວທຕ຺ຕວາເທ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ’’ຕິ ຄາຣຍ຺ໂຫ ຈ ຠເວຍ຺ຍ. ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ເອວຣູເປ ປຸຄ຺ຄເລ ສງ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ວາທໍ ປຏິກ຺ຂິປິ. ເອເຕເນວູປາເຍນ ປິຓ຺ຑປາຕິກວຕ຺ຖຸສ຺ມິມ຺ປິ ປໍສຸກູລິກວຕ຺ຖຸສ຺ມິມ຺ປິ ອຏ຺ຐ ມາເສ ຣຸກ຺ຂມູລິກວຕ຺ຖຸສ຺ມິມ຺ປິ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ປນ ມາເສ ຣຸກ຺ຂມູລເສນາສນໍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕເມວ.

ມຈ຺ຉມໍສວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ຕິໂກຏິປຣິສຸທ຺ຘນ຺ຕິ ຕີຫິ ໂກຏີຫິ ປຣິສຸທ຺ຘໍ, ທິຏ຺ຐາທີຫິ ອປຣິສຸທ຺ຘີຫິ ວິຣຫິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ອທິຏ຺ຐໍ, ອສຸຕໍ, ອປຣິສງ຺ກິຕ’’ນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອທິຏ຺ຐໍ’’ ນາມ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຕ຺ຖາຍ ມິຄມຈ຺ເຉ ວຘິຕ຺ວາ ຄຍ຺ຫມານໍ ອທິຏ຺ຐໍ. ‘‘ອສຸຕໍ’’ ນາມ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຕ຺ຖາຍ ມິຄມຈ຺ເຉ ວຘິຕ຺ວາ ຄຫິຕນ຺ຕິ ອສຸຕໍ. ‘‘ອປຣິສງ຺ກິຕໍ’’ ປນ ທິຏ຺ຐປຣິສງ຺ກິຕໍ ສຸຕປຣິສງ຺ກິຕໍ ຕທຸຠຍວິມຸຕ຺ຕປຣິສງ຺ກິຕຎ຺ຈ ຎຕ຺ວາ ຕພ຺ພິປກ຺ຂໂຕ ຊານິຕພ຺ພໍ. ກຖໍ? ອິຘ ຠິກ຺ຂູ ປສ຺ສນ຺ຕິ ມນຸສ຺ເສ ຊາລວາຄຸຣາທິຫຕ຺ເຖ ຄາມໂຕ ວ ນິກ຺ຂມນ຺ເຕ ອຣຎ຺ເຎ ວາ ວິຈຣນ຺ເຕ, ທຸຕິຍທິວເສ ຈ ເນສໍ ຕໍ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ຐານໍ ສມຈ຺ຉມໍສໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອຠິຫຣນ຺ຕິ. ເຕ ເຕນ ທິຏ຺ເຐນ ປຣິສງ຺ກນ຺ຕິ ‘‘ຠິກ຺ຂູນໍ ນຸໂຂ ອຕ຺ຖາຍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ທິຏ຺ຐປຣິສງ຺ກິຕໍ, ນາມ ເອຕໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຍໍ ເອວໍ ອປຣິສງ຺ກິຕໍ ຕໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ເຕ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ກສ຺ມາ ຠນ຺ເຕ ນ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນຍິທໍ ຠນ຺ເຕ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຕ຺ຖາຍ ກຕໍ, ອມ຺ເຫຫິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ວາ ຣາຊຍຸຕ຺ຕາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ວາ ກຕ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ ກປ຺ປຕິ.

ນເຫວ ໂຂ ຠິກ຺ຂູ ປສ຺ສນ຺ຕິ; ອປິຈ ສຸຓນ຺ຕິ, ມນຸສ຺ສາ ກິຣ ຊາລວາຄຸຣາທິຫຕ຺ຖາ ຄາມໂຕ ວາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ, ອຣຎ຺ເຎ ວາ ວິຈຣນ຺ຕີ’’ຕິ. ທຸຕິຍທິວເສ ຈ ເນສໍ ຕໍ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ຐານໍ ‘‘ຠິກ຺ຂູນໍ ນຸໂຂ ອຕ຺ຖາຍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ‘‘ສຸຕປຣິສງ຺ກິຕໍ’’ ນາມ. ເອຕໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຍໍ ເອວໍ ອປຣິສງ຺ກິຕໍ ຕໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ເຕ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ກສ຺ມາ, ຠນ຺ເຕ, ນ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນຍິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂູນໍ ອຕ຺ຖາຍ ກຕໍ, ອມ຺ເຫຫິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ວາ ຣາຊຍຸຕ຺ຕາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ວາ ກຕ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ ກປ຺ປຕິ.

ນເຫວ ໂຂ ປນ ຠິກ຺ຂູ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ນ ສຸຓນ຺ຕິ; ອປິຈ ໂຂ ເຕສໍ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ຐານໍ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສມຈ຺ຉມໍສໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ອຠິຫຣນ຺ຕິ, ເຕ ປຣິສງ຺ກນ຺ຕິ ‘‘ຠິກ຺ຂູນໍ ນຸໂຂ ອຕ຺ຖາຍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ‘‘ຕທຸຠຍວິມຸຕ຺ຕປຣິສງ຺ກິຕໍ’’ ນາມ. ເອຕໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຍໍ ເອວໍ ອປຣິສງ຺ກິຕໍ ຕໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ເຕ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ກສ຺ມາ, ຠນ຺ເຕ, ນ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນຍິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂູນໍ ອຕ຺ຖາຍ ກຕໍ ອມ຺ເຫຫິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ວາ ຣາຊຍຸຕ຺ຕາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ວາ ກຕໍ ປວຕ຺ຕມໍສໍ ວາ ກປ຺ປິຍເມວ ລຠິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຕ຺ຖາຍ ສມ຺ປາທິຕ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ ກປ຺ປຕິ. ມຕານໍ ເປຕກິຈ຺ຈຕ຺ຖາຍ ມງ຺ຄລາທີນໍ ວາ ອຕ຺ຖາຍ ກເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຍໍ ຍຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂູນໍເຍວ ອຕ຺ຖາຍ ອກຕໍ, ຍຕ຺ຖ ຈ ນິພ຺ເພມຕິໂກ ໂຫຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ກປ຺ປຕິ.

ສເຈ ປນ ເອກສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ຠິກ຺ຂູ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ກຕໍ ໂຫຕິ, ເຕ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ກຕຠາວໍ ນ ຊານນ຺ຕິ, ອຎ຺ເຎ ຊານນ຺ຕິ. ເຍ ຊານນ຺ຕິ, ເຕສໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອິຕເຣສໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຎ຺ເຎ ນ ຊານນ຺ຕິ, ເຕເຍວ ຊານນ຺ຕິ, ເຕສໍເຍວ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອຎ຺ເຎສໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເຕປິ ອມ຺ຫາກໍ ອຕ຺ຖາຍ ກຕນ຺ຕິ ຊານນ຺ຕິ, ອຎ຺ເຎປິ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖາຍ ກຕນ຺ຕິ ຊານນ຺ຕິ, ສພ຺ເພສມ຺ປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ສພ຺ເພ ນ ຊານນ຺ຕິ, ສພ຺ເພສມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ປຎ຺ຈສຸ ຫິ ສຫຘມ຺ມິເກສຸ ຍສ຺ສ ວາ ຕສ຺ສ ວາ ອຕ຺ຖາຍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ກຕໍ, ສພ຺ເພສໍ ນ ກປ຺ປຕິ.

ສເຈ ປນ ໂກຈິ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປາຓໍ ວຘິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ປູເຣຕ຺ວາ ເທຕິ, ໂສ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ກຕຠາວໍ ຊານໍເຍວ ຄເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເທຕິ, ໂສ ຕສ຺ສ ສທ຺ຘາຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ກສ຺ສ ອາປຕ຺ຕີຕິ? ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ອນາປຕ຺ຕິ. ຍຎ຺ຫິ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ກຕໍ ຕສ຺ສ ອຠຸຕ຺ຕຕາຍ ອນາປຕ຺ຕິ, ອິຕຣສ຺ສ ອຊານນຕາຍ. ກປ຺ປິຍມໍສສ຺ສ ຫິ ປຏິຄ຺ຄຫເຓ ອາປຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖິ. ອຸທ຺ທິສ຺ສ ກຕຎ຺ຈ ອຊານິຕ຺ວາ ຠຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຉາ ຎຕ຺ວາ ອາປຕ຺ຕິເທສນາກິຈ຺ຈໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອກປ຺ປິຍມໍສໍ ປນ ອຊານິຕ຺ວາ ຠຸຕ຺ເຕນ ປຈ຺ຉາ ຎຕ຺ວາປິ ອາປຕ຺ຕິ ເທເສຕພ຺ພາ, ອຸທ຺ທິສ຺ສ ກຕຎ຺ຫິ ຎຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊໂຕວ ອາປຕ຺ຕິ. ອກປ຺ປິຍມໍສໍ ອຊານິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສາປິ ອາປຕ຺ຕິເຍວ. ຕສ຺ມາ ອາປຕ຺ຕິຠີຣຸເກນ ຣູປໍ ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ເຕນປິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ມໍສໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ປຣິໂຠຄກາເລ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມີຕິ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ກສ຺ມາ? ທຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ. ອຈ຺ຉມໍສໍ ຫິ ສູກຣມໍສສທິສໍ ໂຫຕິ, ທີປິມໍສາທີນິປິ ມິຄມໍສາທິສທິສານິ, ຕສ຺ມາ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຄຫຓເມວ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ.

ຫຏ຺ໂຐ ອຸທຄ຺ໂຄຕິ ຕຸຏ຺ໂຐ ເຈວ ອຸນ຺ນຕກາຍຈິຕ຺ໂຕ ຈ ຫຸຕ຺ວາ. ໂສ ກິຣ ‘‘ນ ຠຄວາ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ວຕ຺ຖູນິ ອນຸຊານາຕິ, ອິທານິ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ ສງ຺ຆເຠທໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ໂກກາລິກສ຺ສ ອິງ຺ຄິຕາກາຣໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຍຖາ ວິສໍ ວາ ຂາທິຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊຸຍາ ວາ ອຸພ຺ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖໍ ວາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ມຣິຕຸກາໂມ ປຸຣິໂສ ວິສາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ລຠິຕ຺ວາ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ອາສນ຺ນມ຺ປິ ມຣຓທຸກ຺ຂໍ ອຊານນ຺ໂຕ ຫຏ຺ໂຐ ອຸທຄ຺ໂຄ ໂຫຕິ; ເອວເມວ ສງ຺ຆເຠທປຈ຺ຈຍາ ອາສນ຺ນມ຺ປິ ອວີຈິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຏິສໍເວທນີຍໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຊານນ຺ໂຕ ‘‘ລທ຺ໂຘ ທານິ ເມ ສງ຺ຆເຠທສ຺ສ ອຸປາໂຍ’’ຕິ ຫຏ຺ໂຐ ອຸທຄ຺ໂຄ ສປຣິໂສ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ເຕເນວ ຫຏ຺ຐຠາເວນ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ເຕ ມຍໍ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ວຕ຺ຖູຫິ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕາມາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ‘‘ອິມານິ ປຎ຺ຈ ວຕ຺ຖູນີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພປິ ເຕ ມຍໍ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ວຕ຺ຖູຫິ ຊນໍ ສຎ຺ຎາເປສ຺ສາມາຕິ ອຠິຓ຺ຫໍ ປຣິວິຕກ຺ກວເສນ ວິຠຕ຺ຕິວິປລ຺ລາສໍ ອສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ອຠິຓ຺ຫໍ ປຣິວິຕກ຺ການຸຣູປເມວ ‘‘ເຕ ມຍໍ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ວຕ຺ຖູຫີ’’ຕິ ອາຫ, ຍຖາ ຕໍ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ.

ຘຸຕາ ສລ຺ເລຂວຸຕ຺ຕິໂນຕິ ຍາ ປຏິປທາ ກິເລເສ ຘຸນາຕິ, ຕາຍ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ຘຸຕາ. ຍາ ຈ ກິເລເສ ສລ຺ລິຂຕິ, ສາ ເອເຕສໍ ວຸຕ຺ຕີຕິ ສລ຺ເລຂວຸຕ຺ຕິໂນ.

ພາຫຸລິໂກຕິ ຈີວຣາທີນໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ພຫຸລຠາໂວ ພາຫຸລ຺ລໍ, ຕໍ ພາຫຸລ຺ລມສ຺ສ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມິໍ ວາ ພາຫຸລ຺ເລ ນິຍຸຕ຺ໂຕ ຐິໂຕຕິ ພາຫຸລິໂກ. ພາຫຸລ຺ລາຍ ເຈເຕຕີຕິ ພາຫຸລຕ຺ຕາຍ ເຈເຕຕິ ກປ຺ເປຕິ ປກປ຺ເປຕິ. ກຖຎ຺ຫິ ນາມ ມຍ຺ຫຎ຺ຈ ສາວການຎ຺ຈ ຈີວຣາທີນໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ພຫຸລຠາໂວ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ເອວໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກມາປນ຺ໂນຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຈກ຺ກເຠທາຍາຕິ ອາຓາເຠທາຍ.

ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ ກຕ຺ວາຕິ ຂນ຺ຘເກ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ‘‘ອລໍ, ເທວທຕ຺ຕ, ມາ ເຕ ຣຸຈ຺ຈິ ສງ຺ຆເຠໂທ. ຄຣຸໂກ ໂຂ, ເທວທຕ຺ຕ, ສງ຺ຆເຠໂທ. ໂຍ ໂຂ, ເທວທຕ຺ຕ, ສມຄ຺ຄໍ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທຕິ, ກປ຺ປຏ຺ຐິກໍ ກິພ຺ພິສໍ ປສວຕິ, ກປ຺ປໍ ນິຣຍມ຺ຫິ ປຈ຺ຈຕິ, ໂຍ ຈ ໂຂ, ເທວທຕ຺ຕ, ຠິນ຺ນໍ ສງ຺ຆໍ ສມຄ຺ຄໍ ກໂຣຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ, ກປ຺ປໍ ສຄ຺ຄມ຺ຫິ ໂມທຕີ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໓໔໓) ເອວມາທິກໍ ອເນກປ຺ປກາຣໍ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ຠິກ຺ຂູນຎ຺ຈ ຕທນຸຈ຺ຉວິກໍ ຕທນຸໂລມິກໍ ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ ກຕ຺ວາ.

໔໑໑. ສມຄ຺ຄສ຺ສາຕິ ສຫິຕສ຺ສ ຈິຕ຺ເຕນ ຈ ສຣີເຣນ ຈ ອວິຍຸຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປທຠາຊເນປິ ຫິ ອຍເມວ ອຕ຺ໂຖ ທສ຺ສິໂຕ. ສມານສໍວາສໂກຕິ ຫິ ວທຕາ ຈິຕ຺ເຕນ ອວິໂຍໂຄ ທສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ. ສມານສີມາຍໍ ຐິໂຕຕິ ວທຕາ ສຣີເຣນ. ກຖໍ? ສມານສໍວາສໂກ ຫິ ລທ຺ຘິນານາສໍວາສເກນ ວາ ກມ຺ມນານາສໍວາສເກນ ວາ ວິຣຫິໂຕ ສມຈິຕ຺ຕຕາຍ ຈິຕ຺ເຕນ ອວິຍຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ສມານສີມາຍໍ ຐິໂຕ ກາຍສາມຄ຺ຄິທານໂຕ ສຣີເຣນ ອວິຍຸຕ຺ໂຕ.

ເຠທນສໍວຕ຺ຕນິກໍ ວາ ອຘິກຣຓນ຺ຕິ ເຠທນສ຺ສ ສງ຺ຆເຠທສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕນິກໍ ກາຣຓໍ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ໂອກາເສ ‘‘ກາມເຫຕຸ ກາມນິທານໍ ກາມາຘິກຣຓ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໑໖໘) ວິຍ ກາຣຓໍ ອຘິກຣຓນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ຕຎ຺ຈ ຍສ຺ມາ ອຏ຺ຐາຣສວິຘໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ປທຠາຊເນ ‘‘ອຏ຺ຐາຣສ ເຠທກຣວຕ຺ຖູນີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕານິ ປນ ‘‘ອິຘູປາລິ, ຠິກ຺ຂຸ ອຘມ຺ມໍ ຘມ຺ໂມຕິ ທີເປຕີ’’ຕິອາທິນາ (ຈູຬວ. ໓໕໒) ນເຍນ ຂນ຺ຘເກ ອາຄຕານິ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ເຣວ ເນສໍ ອຕ຺ຖໍ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມ. ໂຍປິ ຈາຍໍ ອິມານິ ວຕ຺ຖູນິ ນິສ຺ສາຍ ອປເຣຫິປິ ກມ຺ເມນ, ອຸທ຺ເທເສນ, ໂວຫາເຣນ, ອນຸສາວນາຍ, ສລາກຄ຺ຄາເຫນາຕິ ປຎ຺ຈຫິ ກາຣເຓຫິ ສງ຺ຆເຠໂທ ໂຫຕິ, ຕມ຺ປິ ອາຄຕຏ຺ຐາເນເຍວ ປກາສຍິສ຺ສາມ. ສງ຺ເຂປໂຕ ປນ ເຠທນສໍວຕ຺ຕນິກໍ ວາ ອຘິກຣຓໍ ສມາທາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ສງ຺ຆເຠທສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕນິກໍ ສງ຺ຆເຠທນິປ຺ຜຕ຺ຕິສມຕ຺ຖໍ ກາຣຓໍ ຄເຫຕ຺ວາຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປຄ຺ຄຍ຺ຫາຕິ ປຄ຺ຄຫິຕໍ ອພ຺ຠຸສ຺ສິຕໍ ປາກຏໍ ກຕ຺ວາ. ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍາຕິ ຍຖາສມາທິນ຺ນໍ ຍຖາປຄ຺ຄຫິຕເມວ ຈ ກຕ຺ວາ ອຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ຍສ຺ມາ ປນ ເອວໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫຕາ ຕິຏ຺ຐຕາ ຈ ຕໍ ທີປິຕຎ຺ເຈວ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຏ຺ຐຎ຺ຈ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ປທຠາຊເນ ‘‘ທີເປຍ຺ຍາ’’ຕິ ຈ ‘‘ນປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຠິກ຺ຂູຫິ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍຕິ ອຎ຺ເຎຫິ ລຊ຺ຊີຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ເອວໍ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ຠເວຍ຺ຍ. ປທຠາຊເນ ຈສ຺ສ ເຍ ປສ຺ສນ຺ຕີຕິ ເຍ ສມ຺ມຸຂາ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕໍ ປສ຺ສນ຺ຕິ. ເຍ ສຸຓນ຺ຕີຕິ ເຍປິ ‘‘ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ວິຫາເຣ ຠິກ຺ຂູ ເຠທນສໍວຕ຺ຕນິກໍ ອຘິກຣຓໍ ສມາທາຍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີ’’ຕິ ສຸຓນ຺ຕິ.

ສເມຕາຍສ຺ມາ ສງ຺ເຆນາຕິ ອາຍສ຺ມາ ສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ສເມຕຸ ສມາຄຈ຺ຉຕຸ ເອກລທ຺ຘິໂກ ໂຫຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິໍ ກາຣຓາ? ສມຄ຺ໂຄ ຫິ ສງ຺ໂຆ ສມ຺ໂມທມາໂນ ອວິວທມາໂນ ເອກຸທ຺ເທໂສ ຜາສຸ ວິຫຣຕີຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສມ຺ໂມທມາໂນຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສຏ຺ຐຸ ໂມທມາໂນ. ອວິວທມາໂນຕິ ‘‘ອຍໍ ຘມ຺ໂມ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ’’ຕິ ເອວໍ ນ ວິວທມາໂນ. ເອໂກ ອຸທ຺ເທໂສ ອສ຺ສາຕິ ເອກຸທ຺ເທໂສ, ເອກໂຕ ປວຕ຺ຕປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທໂສ, ນ ວິສຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຜາສຸ ວິຫຣຕີຕິ ສຸຂໍ ວິຫຣຕິ.

ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລນ຺ຕິ ເອຕໍ ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ກຸສລໍ ເຂມໍ ໂສຕ຺ຖິຠາໂວ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ. ໂນ ເຈ ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊຕິ ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊໂຕ ທຸກ຺ກຏໍ. ສຸຕ຺ວາ ນ ວທນ຺ຕິ ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາຕິ ເຍ ສຸຕ຺ວາ ນ ວທນ຺ຕິ, ເຕສມ຺ປິ ທຸກ຺ກຏໍ. ກີວທູເຣ ສຸຕ຺ວາ ອວທນ຺ຕານໍ ທຸກ຺ກຏໍ? ເອກວິຫາເຣ ຕາວ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສມນ຺ຕາ ອທ຺ຘໂຍຊເນ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠາໂຣ. ທູຕໍ ວາ ປຓ຺ຓໍ ວາ ເປເສຕ຺ວາ ວທໂຕປິ ອາປຕ຺ຕິໂມກ຺ໂຂ ນຕ຺ຖິ. ສຍເມວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘ຄຣຸໂກ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ສງ຺ຆເຠໂທ, ມາ ສງ຺ຆເຠທາຍ, ປຣກ຺ກມີ’ຕິ ນິວາເຣຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ປໂຫນ຺ເຕນ ປນ ທູຣມ຺ປິ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ ອຄິລານານຎ຺ຫິ ທູເຣປິ ຠາໂຣເຍວ.

ອິທານິ ‘‘ເອວຎ຺ຈ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂູຫິ ວຸຈ຺ຈມາໂນ’’ຕິອາທີສຸ ອຕ຺ຖມຕ຺ຕເມວ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ຆມຊ຺ຌມ຺ປິ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຆມຊ຺ຌມ຺ປິ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາຕິ ສເຈ ປຸຣິມນເຍນ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ນ ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊຕິ ຫຕ຺ເຖສຸ ຈ ປາເທສຸ ຈ ຄເຫຕ຺ວາປິ ສງ຺ຆມຊ຺ຌໍ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ປຸນປິ ‘‘ມາ ອາຍສ຺ມາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ.

ຍາວຕຕິຍໍ ສມນຸຠາສິຕພ຺ໂພຕິ ຍາວ ຕຕິຍໍ ສມນຸຠາສນໍ ຕາວ ສມນຸຠາສິຕພ຺ໂພ. ຕີຫິ ສມນຸຠາສນກມ຺ມວາຈາຫິ ກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປທຠາຊເນ ປນສ຺ສ ອຕ຺ຖເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ສມນຸຠາສນວິຘິໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ສມນຸຠາສິຕພ຺ໂພ. ເອວຎ຺ຈ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມນຸຠາສິຕພ຺ໂພ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໔໑໔. ຕຕ຺ຖ ຎຕ຺ຕິຍາ ທຸກ຺ກຏໍ ທ຺ວີຫິ ກມ຺ມວາຈາຫິ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍາ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠນ຺ຕີຕິ ຍຎ຺ຈ ຎຕ຺ຕິປຣິໂຍສາເນ ທຸກ຺ກຏໍ ອາປນ຺ໂນ, ເຍ ຈ ທ຺ວີຫິ ກມ຺ມວາຈາຫິ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈເຍ, ຕາ ຕິສ຺ໂສປິ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ‘‘ຍສ຺ສ ນກ຺ຂມຕິ ໂສ ຠາເສຍ຺ຍາ’’ຕິ ເອວໍ ຍ຺ຍ-ກາຣປ຺ປຕ຺ຕມຕ຺ຕາຍ ຕຕິຍກມ຺ມວາຈາຍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠນ຺ຕິ ສງ຺ຆາທິເສໂສເຍວ ຕິຏ຺ຐຕິ. ກິໍ ປນ ອາປນ຺ນາປຕ຺ຕິໂຍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠນ຺ຕິ ອນາປນ຺ນາຕິ? ມຫາສຸມຕ຺ເຖໂຣ ຕາວ ວທຕິ ‘‘ໂຍ ອວສາເນ ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ໂສ ຕາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ນ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ອນາປນ຺ນາ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠນ຺ຕີ’’ຕິ. ມຫາປທຸມຕ຺ເຖໂຣ ປນ ລິງ຺ຄປຣິວຕ຺ເຕນ ອສາຘາຣຓາປຕ຺ຕິໂຍ ວິຍ ອາປນ຺ນາ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠນ຺ຕິ, ອນາປນ຺ນານໍ ກິໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ’’ຕິ ອາຫ.

໔໑໕. ຘມ຺ມກມ຺ເມ ຘມ຺ມກມ຺ມສຎ຺ຎີຕິ ຕຎ຺ເຈ ສມນຸຠາສນກມ຺ມໍ ຘມ຺ມກມ຺ມໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ມກມ຺ມສຎ຺ຎີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ອິຘ ສຎ຺ຎາ ນ ຣກ຺ຂຕິ, ກມ຺ມສ຺ສ ຘມ຺ມິກຕ຺ຕາ ເອວ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອາປຊ຺ຊຕິ.

໔໑໖. ອສມນຸຠາສນ຺ຕສ຺ສາຕິ ອສມນຸຠາສິຍມານສ຺ສ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສາປິ ສງ຺ຆາທິເສເສນ ອນາປຕ຺ຕິ.

ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສາຕິ ຎຕ຺ຕິໂຕ ປຸພ຺ເພ ວາ ຎຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ວາ ຎຕ຺ຕິປຣິໂຍສາເນ ວາ ປຐມາຍ ວາ ອນຸສາວນາຍ ທຸຕິຍາຍ ວາ ຕຕິຍາຍ ວາ ຍາວ ຍ຺ຍ-ກາຣໍ ນ ສມ຺ປາປຸຓາຕິ, ຕາວ ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ສງ຺ຆາທິເສເສນ ອນາປຕ຺ຕິ.

ອາທິກມ຺ມິກສ຺ສາຕິ. ເອຕ຺ຖ ປນ ‘‘ເທວທຕ຺ໂຕ ສມຄ຺ຄສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ເຠທາຍ ປຣກ຺ກມິ, ຕສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ ປຣິວາເຣ (ປຣິ. ໑໗) ອາຄຕຕ຺ຕາ ເທວທຕ຺ໂຕ ອາທິກມ຺ມິໂກ. ໂສ ຈ ໂຂ ສງ຺ຆເຠທາຍ ປຣກ຺ກມນສ຺ເສວ, ນ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊນສ຺ສ. ນ ຫິ ຕສ຺ສ ຕໍ ກມ຺ມໍ ກຕໍ. ກຖມິທໍ ຊານິຕພ຺ພນ຺ຕິ ເຈ? ສຸຕ຺ຕໂຕ. ຍຖາ ຫິ ‘‘ອຣິຏ຺ໂຐ ຠິກ຺ຂຸ ຄທ຺ຘພາຘິປຸພ຺ໂພ ຍາວຕຕິຍໍ ສມນຸຠາສນາຍ ນ ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິ, ຕສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ ປຣິວາເຣ (ປຣິ. ໑໒໑) ອາຄຕຕ຺ຕາ ອຣິຏ຺ຐສ຺ສ ກມ຺ມໍ ກຕນ຺ຕິ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ນ ຕຖາ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ. ອຖາປິສ຺ສ ກເຕນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂກຈິ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິມຕ຺ເຕນ ວເທຍ຺ຍ, ຕຖາປິ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊເນ ອາທິກມ຺ມິກສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ນ ຫິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ວີຕິກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ອນຸຎ຺ຎາຕໂຕ ອນາປຕ຺ຕິ ນາມ ທິສ຺ສຕິ. ຍມ຺ປິ ອຣິຏ຺ຐສິກ຺ຂາປທສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິຍໍ ‘‘ອາທິກມ຺ມິກສ຺ສາ’’ຕິ ໂປຕ຺ຖເກສຸ ລິຂິຕໍ, ຕໍ ປມາທລິຂິຕໍ. ປມາທລິຂິຕຠາໂວ ຈສ຺ສ ‘‘ປຐມໍ ອຣິຏ຺ໂຐ ຠິກ຺ຂຸ ໂຈເທຕພ຺ໂພ, ໂຈເທຕ຺ວາ ສາເຣຕພ຺ໂພ, ສາເຣຕ຺ວາ ອາປຕ຺ຕິໍ ໂຣເປຕພ຺ໂພ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໖໕) ເອວໍ ກມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘເກ ອາປຕ຺ຕິໂຣປນວຈນໂຕ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອິຕິ ເຠທາຍ ປຣກ຺ກມເນ ອາທິກມ຺ມິກສ຺ສ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ຍສ຺ມາ ຕໍ ກມ຺ມໍ ນ ກຕໍ, ຕສ຺ມາສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິເຍວ ນ ຊາຕາ. ສິກ຺ຂາປທໍ ປນ ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ປຎ຺ຎຕ຺ຕນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ‘‘ອາທິກມ຺ມິໂກ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອິຕິ ອາປຕ຺ຕິຍາ ອຠາວໂຕເຍວສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ສາ ປເນສາ ກິຎ຺ຈາປິ ອສມນຸຠາສນ຺ຕສ຺ສາຕິ ອິມິນາວ ສິທ຺ຘາ, ຍສ຺ມາ ປນ ອສມນຸຠາສນ຺ໂຕ ນາມ ຍສ຺ສ ເກວລໍ ສມນຸຠາສນໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ, ໂສ ວຸຈ຺ຈຕິ, ນ ອາທິກມ຺ມິໂກ. ອຍຎ຺ຈ ເທວທຕ຺ໂຕ ອາທິກມ຺ມິໂກເຍວ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອາທິກມ຺ມິກສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອເຕນຸປາເຍນ ຐເປຕ຺ວາ ອຣິຏ຺ຐສິກ຺ຂາປທໍ ສພ຺ພສມນຸຠາສນາສຸ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ສມຸຏ຺ຐານາທີສຸ ຕິວງ຺ຄິກໍ ເອກສມຸຏ຺ຐານໍ, ສມນຸຠາສນສມຸຏ຺ຐານໍ ນາມເມຕໍ, ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊາມີຕິ ກາຍວິກາຣໍ ວາ ວຈີເຠທໍ ວາ ອກໂຣນ຺ຕສ຺ເສວ ປນ ອາປຊ຺ຊນໂຕ ອກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ.

ປຐມສງ຺ຆເຠທສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑. ທຸຕິຍສງ຺ຆເຠທສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໔໑໗-໘. ເຕນ ສມເຍນ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາຕິ ທຸຕິຍສງ຺ຆເຠທສິກ຺ຂາປທໍ. ຕຕ຺ຖ ອນຸວຕ຺ຕກາຕິ ຕສ຺ສ ທິຏ຺ຐິຂນ຺ຕິຣຸຈິຄ຺ຄຫເຓນ ອນຸປຏິປຊ຺ຊນກາ. ວຄ຺ຄໍ ອສາມຄ຺ຄິປກ຺ຂິຍວຈນໍ ວທນ຺ຕີຕິ ວຄ຺ຄວາທກາ. ປທຠາຊເນ ປນ ‘‘ຕສ຺ສ ວຓ຺ຓາຍ ປກ຺ຂາຍ ຐິຕາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ສ ສງ຺ຆເຠທາຍ ປຣກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ວຓ຺ຓຕ຺ຖາຍ ຈ ປກ຺ຂວຸຑ຺ຒິອຕ຺ຖາຍ ຈ ຐິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຍ ຫິ ວຄ຺ຄວາທກາ, ເຕ ນິຍເມນ ອີທິສາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ປນ ຕິຓ຺ຓໍ ອຸທ຺ຘໍ ກມ຺ມາຣຫາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ຫິ ສງ຺ໂຆ ສງ຺ຆສ຺ສ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ມາ ເອໂກ ວາ ທ຺ເວ ວາ ຕໂຍ ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຊານາຕິ ໂນຕິ ອມ຺ຫາກໍ ຉນ຺ທາທີນິ ຊານາຕິ. ຠາສຕີຕິ ‘‘ເອວໍ ກໂຣມາ’’ຕິ ອມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ຠາສຕິ. ອມ຺ຫາກມ຺ເປຕໍ ຂມຕີຕິ ຍໍ ໂສ ກໂຣຕິ, ເອຕໍ ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ຣຸຈ຺ຈຕິ.

ສເມຕາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ສງ຺ເຆນາຕິ ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ສເມຕຸ ສມາຄຈ຺ຉຕຸ, ເອກີຠາວໍ ຍາຕູຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ປຐມສິກ຺ຂາປເທ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖຕ຺ຕາ ຈ ປາກຏເມວ.

ສມຸຏ຺ຐານາທີນິປິ ປຐມສິກ຺ຂາປທສທິສາເນວາຕິ.

ທຸຕິຍສງ຺ຆເຠທສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໒. ທຸພ຺ພຈສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໔໒໔. ເຕນ ສມເຍນ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາຕິ ທຸພ຺ພຈສິກ຺ຂາປທໍ. ຕຕ຺ຖ ອນາຈາຣໍ ອາຈຣຕີຕິ ອເນກປ຺ປກາຣໍ ກາຍວຈີທ຺ວາຣວີຕິກ຺ກມໍ ກໂຣຕິ. ກິໍ ນຸ ໂຂ ນາມາຕິ ວມ຺ຠນວຈນເມຕໍ. ອຫໍ ໂຂ ນາມາຕິ ອຸກ຺ກໍສວຈນໍ. ຕຸມ຺ເຫ ວເທຍ຺ຍນ຺ຕິ ‘‘ອິທໍ ກໂຣຖ, ອິທໍ ມາ ກໂຣຖາ’’ຕິ ອຫໍ ຕຸມ຺ເຫ ວຕ຺ຕຸໍ ອຣຫາມີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ກສ຺ມາຕິ ເຈ? ຍສ຺ມາ ອມ຺ຫາກໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ ກຓ຺ຏກໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໂຕຕິເອວມາທິມຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຘມ຺ໂມ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກຠາເວ ຍຸຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອຍ຺ຍປຸຕ຺ເຕນ ຘມ຺ໂມ ອຠິສມິໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ຍສ຺ມາ ອມ຺ຫາກໍ ອຍ຺ຍປຸຕ຺ເຕນ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ໂມ ປຏິວິທ຺ໂຘ, ຕສ຺ມາ ຘມ຺ໂມປິ ອມ຺ຫາກນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສງ຺ຆໍ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ເວຣິປກ຺ເຂ ຐິຕໍ ມຎ຺ຎມາໂນ ອມ຺ຫາກໍ ສງ຺ໂຆຕິ ນ ວທຕິ. ອຸປມໍ ປນ ວຕ຺ວາ ສງ຺ຆໍ ອປສາເທຕຸກາໂມ ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕິຓກຏ຺ຐປຓ຺ຓສຏນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຕິຕໍ ຕິຓກຏ຺ຐປຓ຺ຓໍ. ອຖ ວາ ຕິຓຎ຺ຈ ນິສ຺ສາຣກໍ ລຫຸກໍ ກຏ຺ຐຎ຺ຈ ຕິຓກຏ຺ຐໍ. ປຓ຺ຓສຏນ຺ຕິ ປຸຣາຓປຓ຺ຓໍ. ອຸສ຺ສາເຣຍ຺ຍາຕິ ຣາສິໍ ກເຣຍ຺ຍ.

ປພ຺ພເຕຍ຺ຍາຕິ ປພ຺ພຕປ຺ປຠວາ, ສາ ຫິ ສີຆໂສຕາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕເມວ ຄຓ຺ຫາຕິ. ສງ຺ຂເສວາລປຓກນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສງ຺ໂຂຕິ ທີຆມູລໂກ ປຓ຺ຓເສວາໂລ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເສວາໂລຕິ ນີລເສວາໂລ, ອວເສໂສ ອຸທກປປ຺ປຏກຕິລພີຊກາທິ ສພ຺ໂພປິ ປຓໂກຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອກໂຕ ອຸສ຺ສາຣິຕາຕິ ເອກຏ຺ຐາເນ ເກນາປິ ສມ຺ປິຓ຺ຑິຕາ ຣາສີກຕາຕິ ທສ຺ເສຕິ.

໔໒໕-໖. ທຸພ຺ພຈຊາຕິໂກຕິ ທຸພ຺ພຈສຠາໂວ ວຕ຺ຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປທຠາຊເນປິສ຺ສ ທຸພ຺ພໂຈຕິ ທຸກ຺ເຂນ ກິຈ຺ເຉນ ວທິຕພ຺ໂພ, ນ ສກ຺ກາ ສຸເຂນ ວຕ຺ຕຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂທວຈສ຺ສກຣເຓຫີຕິ ທຸພ຺ພຈຠາວກຣຓີເຍຫິ, ເຍ ຘມ຺ມາ ທຸພ຺ພຈໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເຕຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕ ປນ ‘‘ກຕເມ ຈ, ອາວຸໂສ, ໂທວຈສ຺ສກຣຓາ ຘມ຺ມາ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປາປິຈ຺ໂຉ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປຏິປາຏິຍາ ອນຸມານສຸຕ຺ເຕ (ມ. ນິ. ໑.໑໘໑) ອາຄຕາ ປາປິຈ຺ຉຕາ, ອຕ຺ຕຸກ຺ກໍສກປຣວມ຺ຠກຕາ, ໂກຘນຕາ, ໂກຘເຫຕຸ ອຸປນາຫິຕາ, ໂກຘເຫຕຸອຠິສງ຺ຄິຕາ, ໂກຘເຫຕຸໂກຘສາມນ຺ຕວາຈານິຈ຺ຉາຣຓຕາ, ໂຈທກໍ ປຏິປ຺ຜຣຓຕາ, ໂຈທກໍ ອປສາທນຕາ, ໂຈທກສ຺ສ ປຈ຺ຈາໂຣປນຕາ, ອຎ຺ເຎນ ອຎ຺ຎໍປຏິຈຣຓຕາ, ອປທາເນນ ນ ສມ຺ປາຍນຕາ, ມກ຺ຂິປຬາສິຕາ, ອິສ຺ສຸກີມຈ຺ຉຣິຕາ, ສຐມາຍາວິຕາ, ຖທ຺ຘາຕິມານິຕາ, ສນ຺ທິຏ຺ຐິປຣາມາສິອາຘານຄ຺ຄຫິທຸປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄິຕາຕິ ເອກູນວີສຕິ ຘມ຺ມາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ໂອວາທໍ ນກ຺ຂມຕິ ນ ສຫຕີຕິ ອກ຺ຂໂມ. ຍຖານຸສິຏ຺ຐໍ ອປ຺ປຏິປຊ຺ຊນໂຕ ປທກ຺ຂິເຓນ ອນຸສາສນິໍ ນ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ອປ຺ປທກ຺ຂິຓຄ຺ຄາຫີ ອນຸສາສນິໍ.

ອຸທ຺ເທສປຣິຍາປນ຺ເນສູຕິ ອຸທ຺ເທເສ ປຣິຍາປນ຺ເນສຸ ອນ຺ໂຕຄເຘສຸ. ‘‘ຍສ຺ສ ສິຍາ ອາປຕ຺ຕິ, ໂສ ອາວິກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ເອວໍ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ອນ຺ໂຕ ປາຕິໂມກ຺ຂສ຺ສ ວຕ຺ຕມາເນສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຫຘມ຺ມິກໍ ວຸຈ຺ຈມາໂນຕິ ສຫຘມ຺ມິເກນ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ກຣຓຕ຺ເຖ ອຸປໂຍຄວຈນໍ, ປຎ຺ຈຫິ ສຫຘມ຺ມິເກຫິ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ເຕສໍ ວາ ສນ຺ຕກຕ຺ຕາ ສຫຘມ຺ມິກນ຺ຕິ ລທ຺ຘນາເມນ ພຸທ຺ຘປຎ຺ຎຕ຺ເຕນ ສິກ຺ຂາປເທນ ວຸຈ຺ຈມາໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ວິຣມຖາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ມມ ວຈນາຍາຕິ ເຍນ ວຈເນນ ມໍ ວທຖ, ຕໂຕ ມມ ວຈນໂຕ ວິຣມຖ. ມາ ມໍ ຕໍ ວຈນໍ ວທຖາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ວທຕຸ ສຫຘມ຺ເມນາຕິ ສຫຘມ຺ມິເກນ ສິກ຺ຂາປເທນ ສຫຘມ຺ເມນ ວາ ອຎ຺ເຎນປິ ປາສາທິກຠາວສໍວຕ຺ຕນິເກນ ວຈເນນ ວທຕຸ. ຍທິທນ຺ຕິ ວຸຑ຺ຒິກາຣຓນິທສ຺ສນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ເຕນ ‘‘ຍໍ ອິທໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ຫິຕວຈນໍ ອາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາປນຎ຺ຈ ເຕນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎວຈເນນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎວຸຏ຺ຐາປເນນ ຈ ສໍວຑ຺ຒາ ປຣິສາ’’ຕິ ເອວໍ ປຣິສາຍ ວຸຑ຺ຒິກາຣຓໍ ທສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ສມຸຏ຺ຐານາທີນິ ປຐມສງ຺ຆເຠທສທິສາເນວາຕິ.

ທຸພ຺ພຈສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໓. ກຸລທູສກສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໔໓໑. ເຕນ ສມເຍນ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາຕິ ກຸລທູສກສິກ຺ຂາປທໍ. ຕຕ຺ຖ ອສ຺ສຊິປຸນພ຺ພສຸກາ ນາມາຕິ ອສ຺ສຊິ ເຈວ ປຸນພ຺ພສຸໂກ ຈ. ກີຏາຄິຣິສ຺ມິນ຺ຕິ ເອວໍນາມເກ ຊນປເທ. ອາວາສິກາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ອາວາໂສ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິ ອາວາສິກາ. ‘‘ອາວາໂສ’’ຕິ ວິຫາໂຣ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂສ ເຍສໍ ອາຍຕ຺ໂຕ ນວກມ຺ມກຣຓປຸຣາຓປຏິສງ຺ຂຣຓາທິຠາຣຫາຣຕາຍ, ເຕ ອາວາສິກາ. ເຍ ປນ ເກວລໍ ວິຫາເຣ ວສນ຺ຕິ, ເຕ ເນວາສິກາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອິເມ ອາວາສິກາ ອເຫສຸໍ. ອລຊ຺ຊິໂນ ປາປຠິກ຺ຂູຕິ ນິລ຺ລຊ຺ຊາ ລາມກຠິກ຺ຂູ, ເຕ ຫິ ຉພ຺ພຄ຺ຄິຍານໍ ເຊຏ຺ຐກຉພ຺ພຄ຺ຄິຍາ.

ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິຣ ຉ ຊນາ ສຫາຍກາ ‘‘ກສິກມ຺ມາທີນິ ທຸກ຺ກຣານິ, ຫນ຺ທ ມຍໍ ສມ຺ມາ ປພ຺ພຊາມ! ປພ຺ພຊນ຺ເຕຫິ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ກິຈ຺ເຈ ນິຕ຺ຖຣຓກຏ຺ຐາເນ ປພ຺ພຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ສມ຺ມນ຺ຕຍິຕ຺ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຄ຺ຄສາວການໍ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິໍສຸ. ເຕ ປຎ຺ຈວສ຺ສາ ຫຸຕ຺ວາ ມາຕິກໍ ປຄຸຓໍ ກຕ຺ວາ ມນ຺ຕຍິໍສຸ ‘‘ຊນປໂທ ນາມ ກທາຈິ ສຸຠິກ຺ໂຂ ໂຫຕິ ກທາຈິ ທຸພ຺ຠິກ຺ໂຂ, ມຍໍ ມາ ເອກຏ຺ຐາເນ ວສິມ຺ຫ, ຕີສຸ ຐາເນສຸ ວສາມາ’’ຕິ. ຕໂຕ ປຓ຺ຑຸກໂລຫິຕເກ ອາຫໍສຸ – ‘‘ອາວຸໂສ, ສາວຕ຺ຖິ ນາມ ສຕ຺ຕປຎ຺ຎາສາຍ ກຸລສຕສຫສ຺ເສຫິ ອຊ຺ຌາວຸຕ຺ຖາ, ອສີຕິຄາມສຫສ຺ສປຏິມຓ຺ຑິຕານໍ ຕິໂຍຊນສຕິການໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ກາສິໂກສລຣຏ຺ຐານໍ ອາຍມຸຂຠູຕາ, ຕຕ຺ຣ ຕຸມ຺ເຫ ຘຸຣຏ຺ຐາເນເຍວ ປຣິເວຓານິ ກາເຣຕ຺ວາ ອມ຺ພປນສນາຬິເກຣາທີນິ ໂຣເປຕ຺ວາ ປຸປ຺ເຜຫິ ຈ ຜເລຫິ ຈ ກຸລານິ ສງ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ກຸລທາຣເກ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ປຣິສໍ ວຑ຺ເຒຖາ’’ຕິ.

ເມຕ຺ຕິຍຠູມຊເກ ອາຫໍສຸ – ‘‘ອາວຸໂສ, ຣາຊຄຫໍ ນາມ ອຏ຺ຐາຣສຫິ ມນຸສ຺ສໂກຏີຫິ ອຊ຺ຌາວຸຕ຺ຖໍ ອສີຕິຄາມສຫສ຺ສປຏິມຓ຺ຑິຕານໍ ຕິໂຍຊນສຕິການໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອງ຺ຄມຄຘຣຏ຺ຐານໍ ອາຍມຸຂຠູຕໍ, ຕຕ຺ຣ ຕຸມ຺ເຫ ຘຸຣຏ຺ຐາເນເຍວ…ເປ… ປຣິສໍ ວຑ຺ເຒຖາ’’ຕິ.

ອສ຺ສຊິປຸນພ຺ພສຸເກ ອາຫໍສຸ – ‘‘ອາວຸໂສ, ກີຏາຄິຣິ ນາມ ທ຺ວີຫິ ເມເຆຫິ ອນຸຄ຺ຄຫິໂຕ ຕີຓິ ສສ຺ສານິ ປສວນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ ຕຸມ຺ເຫ ຘຸຣຏ຺ຐາເນເຍວ ປຣິເວຓານິ ກາເຣຕ຺ວາ…ເປ… ປຣິສໍ ວຑ຺ເຒຖາ’’ຕິ. ເຕ ຕຖາ ອກໍສຸ. ເຕສຸ ເອກເມກສ຺ສ ປກ຺ຂສ຺ສ ປຎ຺ຈ ປຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສຕານິ ປຣິວາຣາ, ເອວໍ ສມຘິກໍ ທິຍຑ຺ຒຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣ ປຓ຺ຑຸກໂລຫິຕກາ ສປຣິວາຣາ ສີລວນ຺ໂຕວ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ຊນປທຈາຣິກມ຺ປິ ຈຣນ຺ຕິ, ເຕ ອກຕວຕ຺ຖຸໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕິ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທໍ ປນ ນ ມທ຺ທນ຺ຕິ, ອິຕເຣ ສພ຺ເພ ອລຊ຺ຊິໂນ ອກຕວຕ຺ຖຸຎ຺ຈ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕິ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ ມທ຺ທນ຺ຕິ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອລຊ຺ຊິໂນ ປາປຠິກ຺ຂູ’’ຕິ.

ເອວຣູປນ຺ຕິ ເອວໍຊາຕິກໍ. ອນາຈາຣໍ ອາຈຣນ຺ຕີຕິ ອນາຈຣິຕພ຺ພໍ ອາຈຣນ຺ຕິ, ອກາຕພ຺ພໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ມາລາວຈ຺ຉນ຺ຕິ ຕຣຸຓປຸປ຺ຜຣຸກ຺ຂໍ, ຕຣຸຓກາ ຫິ ປຸປ຺ຜຣຸກ຺ຂາປິ ປຸປ຺ຜຄຈ຺ຉາປິ ມາລາວຈ຺ຉາ ຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ເຕ ຈ ອເນກປ຺ປກາຣໍ ມາລາວຈ຺ຉໍ ສຍມ຺ປິ ໂຣເປນ຺ຕິ, ອຎ຺ເຎນປິ ໂຣປາເປນ຺ຕິ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ມາລາວຈ຺ຉໍ ໂຣເປນ຺ຕິປິ ໂຣປາເປນ຺ຕິປີ’’ຕິ. ສິຎ຺ຈນ຺ຕີຕິ ສຍເມວ ອຸທເກນ ສິຎ຺ຈນ຺ຕິ. ສິຎ຺ຈາເປນ຺ຕີຕິ ອຎ຺ເຎນປິ ສິຎ຺ຈາເປນ຺ຕິ.

ເອຕ຺ຖ ປນ ອກປ຺ປິຍໂວຫາໂຣ ກປ຺ປິຍໂວຫາໂຣ ປຣິຍາໂຍ ໂອຠາໂສ ນິມິຕ຺ຕກມ຺ມນ຺ຕິ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ຊານິຕພ຺ພານິ. ຕຕ຺ຖ ອກປ຺ປິຍໂວຫາໂຣ ນາມ ອລ຺ລຫຣິຕານໍ ໂກຏ຺ຏນໍ ໂກຏ຺ຏາປນໍ, ອາວາຏສ຺ສ ຂຓນໍ ຂຓາປນໍ, ມາລາວຈ຺ຉສ຺ສ ໂຣປນໍ ໂຣປາປນໍ, ອາຬິຍາ ພນ຺ຘນໍ ພນ຺ຘາປນໍ, ອຸທກສ຺ສ ເສຈນໍ ເສຈາປນໍ, ມາຕິກາຍ ສມ຺ມຸຂກຣຓໍ ກປ຺ປິຍອຸທກສິຎ຺ຈນໍ ຫຕ຺ຖມຸຂປາທໂຘວນນ຺ຫາໂນທກສິຎ຺ຈນນ຺ຕິ. ກປ຺ປິຍໂວຫາໂຣ ນາມ ‘‘ອິມໍ ຣຸກ຺ຂໍ ຊານ, ອິມໍ ອາວາຏໍ ຊານ, ອິມໍ ມາລາວຈ຺ຉໍ ຊານ, ເອຕ຺ຖ ອຸທກໍ ຊານາ’’ຕິ ວຈນໍ ສຸກ຺ຂມາຕິກາຍ ອຸຊຸກຣຓຎ຺ຈ. ປຣິຍາໂຍ ນາມ ‘‘ປຓ຺ຑິເຕນ ນາມ ມາລາວຈ຺ຉາທໂຍ ໂຣປາເປຕພ຺ພາ ນຈິຣສ຺ເສວ ອຸປກາຣາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິອາທິວຈນໍ. ໂອຠາໂສ ນາມ ກຸທາລຂຓິຕ຺ຕາທີນິ ຈ ມາລາວຈ຺ເຉ ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ຐານໍ, ເອວໍ ຐິຕຎ຺ຫິ ສາມເຓຣາທໂຍ ທິສ຺ວາ ເຖໂຣ ກາຣາເປຕຸກາໂມຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກໂຣນ຺ຕິ. ນິມິຕ຺ຕກມ຺ມໍ ນາມ ກຸທາລ-ຂຓິຕ຺ຕິ-ວາສິ-ຜຣສຸ-ອຸທກຠາຊນານິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສມີເປ ຐປນໍ.

ອິມານິ ປຎ຺ຈປິ ກຸລສງ຺ຄຫຕ຺ຖາຍ ໂຣປເນ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ຜລປຣິໂຠຄຕ຺ຖາຍ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍໂວຫາຣທ຺ວຍເມວ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອິຕຣຕ຺ຕຍໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ‘‘ກປ຺ປິຍໂວຫາໂຣປິ ວຏ຺ຏຕິ. ຍຎ຺ຈ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິໂຠຄຕ຺ຖາຍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕໍ ອຎ຺ຎປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ເຈຕິຍສ຺ສ ວາ ອຕ຺ຖາຍປິ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອາຣາມຕ຺ຖາຍ ປນ ວນຕ຺ຖາຍຈ ຉາຍຕ຺ຖາຍ ຈ ອກປ຺ປິຍໂວຫາຣມຕ຺ຕເມວ ນ ຈ ວຏ຺ຏຕິ, ເສສໍ ວຏ຺ຏຕິ, ນ ເກວລຎ຺ຈ ເສສໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ມາຕິກມ຺ປິ ອຸຊຸໍ ກາຕຸໍ ກປ຺ປິຍອຸທກໍ ສິຎ຺ຈິຕຸໍ ນ຺ຫານໂກຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍິຕຸໍ ຫຕ຺ຖປາທມຸຂໂຘວນຸທການິ ຈ ຕຕ຺ຖ ຉຑ຺ເຑຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ກຸຣຸນ຺ທິຍຎ຺ຈ ‘‘ກປ຺ປິຍປຖວິຍໍ ສຍໍ ໂຣເປຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາຣາມາທິອຕ຺ຖາຍ ປນ ໂຣປິຕສ຺ສ ວາ ໂຣປາປິຕສ຺ສ ວາ ຜລໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ.

ໂອຈິນນໂອຈິນາປເນ ປກຕິຍາປິ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ກຸລທູສນຕ຺ຖາຍ ປນ ປາຈິຕ຺ຕິຍຎ຺ເຈວ ທຸກ຺ກຏຎ຺ຈ. ຄນ຺ຖນາທີສຸ ຈ ອຸຣຈ຺ຉທປຣິໂຍສາເນສຸ ກຸລທູສນຕ຺ຖາຍ ອຎ຺ຎຕ຺ຖາຍ ວາ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏເມວ. ກສ຺ມາ? ອນາຈາຣຕ຺ຕາ, ‘‘ປາປສມາຈາໂຣ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕປາປສມາຈາຣຕ຺ຕາ ຈ. ອາຣາມາທິອຕ຺ຖາຍ ຣຸກ຺ຂໂຣປເນ ວິຍ ວຕ຺ຖຸປູຊນຕ຺ຖາຍ ກສ຺ມາ ນ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ເຈ? ອນາປຕ຺ຕິເຍວ. ຍຖາ ຫິ ຕຕ຺ຖ ກປ຺ປິຍໂວຫາເຣນ ປຣິຍາຍາທີຫິ ຈ ອນາປຕ຺ຕິ ຕຖາ ວຕ຺ຖຸປູຊຕ຺ຖາຍປິ ອນາປຕ຺ຕິເຍວ.

ນນຸ ຈ ຕຕ຺ຖ ‘‘ກປ຺ປິຍປຖວິຍໍ ສຍໍ ໂຣເປຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ? ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ປນ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ. ອຖາປິ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍາສິ ອິຕຣາສຸ ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ປມາຓໍ. ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍຎ຺ຈ ກປ຺ປິຍອຸທກເສຈນໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ກຖນ຺ຕິ? ຕມ຺ປິ ນ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ. ຕຕ຺ຣ ຫິ ອວິເສເສນ ‘‘ຣຸກ຺ຂໍ ໂຣເປນ຺ຕິປິ ໂຣປາເປນ຺ຕິປິ, ສິຎ຺ຈນ຺ຕິປິ ສິຎ຺ຈາເປນ຺ຕິປີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘‘ມາລາວຈ຺ຉ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ໂຕ ຎາເປຕິ ‘‘ກຸລສງ຺ຄຫຕ຺ຖາຍ ປຸປ຺ຜຜລູປຄເມວ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປນ ປຣິຍາໂຍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ປຣິຍາຍໍ, ອິຘ ຈ ປຣິຍາຍາຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຍໍ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ສຸວຸຕ຺ຕເມວ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຈຕໍ –

‘‘ພຸທ຺ເຘນ ຘມ຺ໂມ ວິນໂຍ ຈ ວຸຕ຺ໂຕ;

ໂຍ ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ເຕຫິ ຕເຖວ ຎາໂຕ;

ໂສ ເຍຫິ ເຕສໍ ມຕິມຈ຺ຈຊນ຺ຕາ;

ຍສ຺ມາ ປຸເຣ ອຏ຺ຐກຖາ ອກໍສຸ.

‘‘ຕສ຺ມາ ຫິ ຍໍ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ວຸຕ຺ຕໍ;

ຕໍ ວຊ຺ຊຍິຕ຺ວານ ປມາທເລຂໍ;

ສພ຺ພມ຺ປິ ສິກ຺ຂາສຸ ສຄາຣວານໍ;

ຍສ຺ມາ ປມາຓໍ ອິຘ ປຓ຺ຑິຕານ’’ນ຺ຕິ.

ສພ຺ພໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ສິຍາ ຍທິ ວຕ຺ຖຸປູຊນຕ຺ຖາຍປິ ຄນ຺ຖານາທີສຸ ອາປຕ຺ຕິ, ຫຣຓາທີສຸ ກສ຺ມາ ອນາປຕ຺ຕີຕິ? ກຸລິຕ຺ຖີອາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ຫຣຓໂຕ ຫຣຓາຘິກາເຣ ຫິ ວິເສເສຕ຺ວາ ເຕ ກຸລິຕ຺ຖີນນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ພຸທ຺ຘາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ຫຣນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອກໂຕວຓ຺ຏິກນ຺ຕິ ປຸປ຺ຜານໍ ວຓ຺ເຏ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ກຕມາລໍ. ອຸຠໂຕວຓ຺ຏິກນ຺ຕິ ອຸໂຠຫິ ປສ຺ເສຫິ ປຸປ຺ຜວຓ຺ເຏ ກຕ຺ວາ ກຕມາລໍ. ມຎ຺ຊຣິກນ຺ຕິອາທີສຸ ປນ ມຎ຺ຊຣີ ວິຍ ກຕາ ປຸປ຺ຜວິກຕິ ມຎ຺ຊຣິກາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວິຘູຕິກາຕິ ສູຈິຍາ ວາ ສລາກາຍ ວາ ສິນ຺ທຸວາຣປຸປ຺ຜາທີນິ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ກຕາ. ວຏໍສໂກຕິ ວຕໍສໂກ. ອາເວຬາຕິ ກຓ຺ຓິກາ. ອຸຣຈ຺ຉໂທຕິ ຫາຣສທິສໍ ອຸເຣ ຐປນກປຸປ຺ຜທາມໍ. ອຍໍ ຕາວ ເອຕ຺ຖ ປທວຓ຺ຓນາ.

ອຍໍ ປນ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອາປຕ຺ຕິວິນິຈ຺ຉໂຍ. ກຸລທູສນຕ຺ຖາຍ ອກປ຺ປິຍປຖວິຍໍ ມາລາວຈ຺ຉໍ ໂຣເປນ຺ຕສ຺ສ ປາຈິຕ຺ຕິຍຎ຺ເຈວ ທຸກ຺ກຏຎ຺ຈ, ຕຖາ ອກປ຺ປິຍໂວຫາເຣນ ໂຣປາເປນ຺ຕສ຺ສ. ກປ຺ປິຍປຖວິຍໍ ໂຣປເນປິ ໂຣປາປເນປິ ທຸກ຺ກຏເມວ. ອຸຠຍຕ຺ຖາປິ ສກິໍ ອາຓຕ຺ຕິຍາ ພຫຸນ຺ນມ຺ປິ ໂຣປເນ ເອກເມວ ສປາຈິຕ຺ຕິຍທຸກ຺ກຏໍ ວາ ສຸທ຺ຘທຸກ຺ກຏໍ ວາ ໂຫຕິ. ປຣິໂຠຄຕ຺ຖາຍ ຫິ ກປ຺ປິຍຠູມິຍໍ ວາ ອກປ຺ປິຍຠູມິຍໍ ວາ ກປ຺ປິຍໂວຫາເຣນ ໂຣປາປເນ ອນາປຕ຺ຕິ. ອາຣາມາທິອຕ຺ຖາຍປິ ອກປ຺ປິຍປຖວິຍໍ ໂຣເປນ຺ຕສ຺ສ ວາ ອກປ຺ປິຍວຈເນນ ໂຣປາເປນ຺ຕສ຺ສ ວາ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ອຍໍ ປນ ນໂຍ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ນ ສຸຏ຺ຐຸ ວິຠຕ຺ໂຕ, ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວິຠຕ຺ໂຕຕິ.

ສິຎ຺ຈນສິຎ຺ຈາປເນ ປນ ອກປ຺ປິຍອຸທເກນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ກຸລທູສນປຣິໂຠຄຕ຺ຖາຍ ທຸກ຺ກຏມ຺ປິ. ກປ຺ປິເຍນ ເຕສໍເຍວ ທ຺ວິນ຺ນມຕ຺ຖາຍ ທຸກ຺ກຏໍ. ປຣິໂຠຄຕ຺ຖາຍ ເຈຕ຺ຖ ກປ຺ປິຍໂວຫາເຣນ ສິຎ຺ຈາປເນ ອນາປຕ຺ຕິ. ອາປຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ ປນ ຘາຣາວຈ຺ເຉທວເສນ ປໂຍຄພຫຸລຕາຍ ອາປຕ຺ຕິພຫຸລຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ກຸລທູສນຕ຺ຖາຍ ໂອຈິນເນ ປຸປ຺ຜຄຓນາຍ ທຸກ຺ກຏປາຈິຕ຺ຕິຍານິ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປາຈິຕ຺ຕິຍາເນວ. ພຫູນິ ປນ ປຸປ຺ຜານິ ເອກປໂຍເຄນ ໂອຈິນນ຺ໂຕ ປໂຍຄວເສນ ກາເຣຕພ຺ໂພ. ໂອຈິນາປເນ ກຸລທູສນຕ຺ຖາຍ ສກິໍ ອາຓຕ຺ໂຕ ພຫຸມ຺ປິ ໂອຈິນຕິ, ເອກເມວ ສປາຈິຕ຺ຕິຍທຸກ຺ກຏໍ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວ.

ຄນ຺ຖນາທີສຸ ສພ຺ພາປິ ຉ ປຸປ຺ຜວິກຕິໂຍ ເວທິຕພ຺ພາ – ຄນ຺ຖິມໍ, ໂຄປ຺ຜິມໍ, ເວຘິມໍ, ເວຐິມໍ, ປູຣິມໍ, ວາຍິມນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຄນ຺ຖິມໍ’’ ນາມ ສທຓ຺ຑເກສຸ ວາ ອຸປ຺ປລປທຸມາທີສຸ ອຎ຺ເຎສຸ ວາ ທີຆວຓ຺ເຏສຸ ປຸປ຺ເຜສຸ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ທຓ຺ຑເກນ ທຓ຺ຑກໍ ວຓ຺ເຏນ ວາ ວຓ຺ຏໍ ຄນ຺ເຖຕ຺ວາ ກຕເມວ ຫິ ຄນ຺ຖິມໍ. ຕໍ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ວາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ວາ ກາຕຸມ຺ປິ ອກປ຺ປິຍວຈເນນ ກາຣາເປຕຸມ຺ປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວໍ ຊານ, ເອວໍ ກເຕ ໂສເຠຍ຺ຍ, ຍຖາ ເອຕານິ ປຸປ຺ຜານິ ນ ວິກິຣິຍນ຺ຕິ ຕຖາ ກໂຣຫີຕິອາທິນາ ປນ ກປ຺ປິຍວຈເນນ ກາເຣຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

‘‘ໂຄປ຺ຜິມໍ’’ ນາມ ສຸຕ຺ເຕນ ວາ ວາກາທີຫິ ວາ ວສ຺ສິກປຸປ຺ຜາທີນໍ ເອກໂຕວຓ຺ຏິກອຸຠໂຕວຓ຺ຏິກມາລາວເສນ ໂຄປ຺ຜນໍ, ວາກໍ ວາ ຣຊ຺ຊຸໍ ວາ ທິຄຸຓໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອວຓ຺ຏການິ ນີປປຸປ຺ຜາທີນິ ປເວເສຕ຺ວາ ປຏິປາຏິຍາ ພນ຺ຘນ຺ຕິ, ເອຕມ຺ປິ ໂຄປ຺ຜິມເມວ. ສພ຺ພໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

‘‘ເວຘິມໍ’’ ນາມ ສວຓ຺ຏການິ ວສ຺ສິກປຸປ຺ຜາທີນິ ວຓ຺ເຏສຸ, ອວຓ຺ຏການິ ວາ ວກຸລປຸປ຺ຜາທີນິ ອນ຺ໂຕຉິທ຺ເທ ສູຈິຕາລຫີຣາທີຫິ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອາວຸນນ຺ຕິ, ເອຕໍ ເວຘິມໍ ນາມ, ຕມ຺ປິ ປຸຣິມນເຍເນວ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເກຈິ ປນ ກທລິກ຺ຂນ຺ຘມ຺ຫິ ກຓ຺ຏເກ ວາ ຕາລຫີຣາທີນິ ວາ ປເວເສຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປຸປ຺ຜານິ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຐເປນ຺ຕິ, ເກຈິ ກຓ຺ຏກສາຂາສຸ, ເກຈິ ປຸປ຺ຜຈ຺ຉຕ຺ຕປຸປ຺ຜກູຏາຄາຣກຣຓຕ຺ຖໍ ຉຕ຺ເຕ ຈ ຠິຕ຺ຕິຍຎ຺ຈ ປເວເສຕ຺ວາ ຐປິຕກຓ຺ຏເກສຸ, ເກຈິ ຘມ຺ມາສນວິຕາເນ ພທ຺ຘກຓ຺ຏເກສຸ, ເກຈິ ກຓິກາຣປຸປ຺ຜາທີນິ ສລາກາຫິ ວິຊ຺ຌນ຺ຕິ, ຉຕ຺ຕາຘິຉຕ຺ຕໍ ວິຍ ຈ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕໍ ອຕິໂອຬາຣິກເມວ. ປຸປ຺ຜວິຊ຺ຌນຕ຺ຖໍ ປນ ຘມ຺ມາສນວິຕາເນ ກຓ຺ຏກມ຺ປິ ພນ຺ຘິຕຸໍ ກຓ຺ຏກາທີຫິ ວາ ເອກປຸປ຺ຜມ຺ປິ ວິຊ຺ຌິຕຸໍ ປຸປ຺ເຜເຍວ ວາ ປຸປ຺ຜໍ ປເວເສຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຊາລວິຕານເວທິກ-ນາຄທນ຺ຕກ ປຸປ຺ຜປຏິຈ຺ຉກຕາລປຓ຺ຓຄຸຬກາທີນໍ ປນ ຉິທ຺ເທສຸ ອໂສກປິຓ຺ຑິຍາ ວາ ອນ຺ຕເຣສຸ ປຸປ຺ຜານິ ປເວເສຕຸໍ ນ ໂທໂສ. ເອຕໍ ເວຘິມໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ຘມ຺ມຣຊ຺ຊຸຍມ຺ປິ ເອເສວ ນໂຍ.

‘‘ເວຐິມໍ’’ ນາມ ປຸປ຺ຜທາມປຸປ຺ຜຫຕ຺ຖເກສຸ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເກຈິ ຫິ ມຕ຺ຖກທາມໍ ກໂຣນ຺ຕາ ເຫຏ຺ຐາ ຆຏກາກາຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຸປ຺ເຜຫິ ເວເຐນ຺ຕິ, ເກຈິ ອຏ຺ຐຏ຺ຐ ວາ ທສ ທສ ວາ ອຸປ຺ປລປຸປ຺ຜາທີນິ ສຸຕ຺ເຕນ ວາ ວາເກນ ວາ ທຓ຺ຑເກສຸ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປລຫຕ຺ຖເກ ວາ ປທຸມຫຕ຺ຖເກ ວາ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສາມເຓເຣຫິ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ຖເລ ຐປິຕອຸປ຺ປລາທີນິ ກາສາເວນ ຠຓ຺ຑິກມ຺ປິ ພນ຺ຘິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເຕສໍເຍວ ປນ ວາເກນ ວາ ທຓ຺ຑເກນ ວາ ພນ຺ຘິຕຸໍ ອໍສຠຓ຺ຑິກໍ ວາ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອໍສຠຓ຺ຑິກາ ນາມ ຂນ຺ເຘ ຐປິຕກາສາວສ຺ສ ອຸໂຠ ອນ຺ເຕ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຠຓ຺ຑິກໍ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ປສິພ຺ພເກ ວິຍ ປຸປ຺ຜານິ ປກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອໍສຠຓ຺ຑິກາ, ເອຕໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ທຓ຺ຑເກຫິ ປທຸມິນິປຓ຺ຓໍ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປລາທີນິ ປຓ຺ເຓນ ເວເຐຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣາປິ ປຸປ຺ຜານໍ ອຸປຣິ ປທຸມິນິປຓ຺ຓເມວ ພນ຺ຘິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເຫຏ຺ຐາ ທຓ຺ຑກໍ ປນ ພນ຺ຘິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

‘‘ປູຣິມໍ’’ ນາມ ມາລາຄຸເຓ ຈ ປຸປ຺ຜປເຏ ຈ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ໂຍ ຫິ ມາລາຄຸເຓນ ເຈຕິຍໍ ວາ ໂພຘິໍ ວາ ເວທິກໍ ວາ ປຣິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ປຸນ ອາເນຕ຺ວາ ປູຣິມຐານໍ ອຕິກ຺ກາເມຕິ, ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ປູຣິມໍ ນາມ ໂຫຕິ. ໂກ ປນ ວາໂທ ອເນກກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຣິກ຺ຂິປນ຺ຕສ຺ສ, ນາຄທນ຺ຕ-ກນ຺ຕເຣຫິ ປເວເສຕ຺ວາ ຫຣນ຺ໂຕ ໂອລມ຺ພກໍ ກຕ຺ວາ ປຸນ ນາຄທນ຺ຕກໍ ປຣິກ຺ຂິປຕິ, ເອຕມ຺ປິ ປູຣິມໍ ນາມ. ນາຄທນ຺ຕເກ ປນ ປຸປ຺ຜວລຍໍ ປເວເສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມາລາຄຸເຓຫິ ປຸປ຺ຜປຏໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣາປິ ເອກເມວ ມາລາຄຸຓໍ ຫຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປຸນ ປຈ຺ຈາຫຣໂຕ ປູຣິມເມວ ໂຫຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ມາລາຄຸເຓຫິ ປນ ພຫູຫິປິ ກຕໍ ປຸປ຺ຜທາມໍ ລຠິຕ຺ວາ ອາສນມຕ຺ຖກາທີສຸ ພນ຺ຘິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຕິທີຆໍ ປນ ມາລາຄຸຓໍ ເອກວາຣໍ ຫຣິຕ຺ວາ ວາ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວາ ປຸນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເຕນາປິ ຕເຖວ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

‘‘ວາຍິມໍ’’ ນາມ ປຸປ຺ຜຊາລປຸປ຺ຜປຏປຸປ຺ຜຣູເປສຸ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເຈຕິເຍສຸ ປຸປ຺ຜຊາລໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ເອກເມກມ຺ຫິ ຊາລຈ຺ຉິທ຺ເທ ທຸກ຺ກຏໍ. ຠິຕ຺ຕິຈ຺ຉຕ຺ຕໂພຘິຕ຺ຖມ຺ຠາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ປຸປ຺ຜປຏໍ ປນ ປເຣຫິ ປູຣິຕມ຺ປິ ວາຍິຕຸໍ ນ ລພ຺ຠຕິ. ໂຄປ຺ຜິມປຸປ຺ເຜເຫວ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສາທິຣູປການິ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕານິປິ ວາຍິມຏ຺ຐາເນ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ປຸຣິມນເຍເນວ ສພ຺ພໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອຎ຺ເຎຫິ ກຕປຣິຈ຺ເຉເທ ປນ ປຸປ຺ຜານິ ຐເປນ຺ເຕນ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສາທິຣູປກມ຺ປິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ກລມ຺ພເກນ ອຑ຺ຒຈນ຺ທເກນ ຈ ສທ຺ຘິໍ ອຏ຺ຐປຸປ຺ຜວິກຕິໂຍ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ກລມ຺ພໂກຕິ ອຑ຺ຒຈນ຺ທກນ຺ຕເຣ ຆຏິກທາມໂອລມ຺ພໂກ ວຸຕ຺ໂຕ. ‘‘ອຑ຺ຒຈນ຺ທໂກ’’ຕິ ອຑ຺ຒຈນ຺ທາກາເຣນ ມາລາຄຸຓປຣິກ຺ເຂໂປ. ຕທຸຠຍມ຺ປິ ປູຣິເມເຍວ ປວິຏ຺ຐໍ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ‘‘ທ຺ເວ ຕໂຍ ມາລາຄຸເຓ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜທາມກຣຓມ຺ປິ ວາຍິມໍເຍວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕມ຺ປິ ອິຘ ປູຣິມຏ຺ຐາເນເຍວ ປວິຏ຺ຐໍ, ນ ເກວລຎ຺ຈ ປຸປ຺ຜຄຸຬທາມເມວ ປິຏ຺ຐມຍທາມມ຺ປິ ເຄຓ຺ຑຸກປຸປ຺ຜທາມມ຺ປິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຂຣປຕ຺ຕທາມມ຺ປິ ສິກ຺ຂາປທສ຺ສ ສາຘາຣຓຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູນມ຺ປິ ຠິກ຺ຂຸນີນມ຺ປິ ເນວ ກາຕຸໍ ນ ກາຣາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປູຊານິມິຕ຺ຕໍ ປນ ກປ຺ປິຍວຈນໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປຣິຍາຍໂອຠາສນິມິຕ຺ຕກມ຺ມານິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິເຍວ.

ຕຸວຏ຺ເຏນ຺ຕີຕິ ນິປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ລາເສນ຺ຕີຕິ ປີຕິຍາ ອຸປ຺ປິລວມານາ ວິຍ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ລາສິຍນາຏກໍ ນາເຏນ຺ຕິ, ເຣຈກໍ ເທນ຺ຕິ. ນຈ຺ຈນ຺ຕິຍາປິ ນຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ຍທາ ນາຏກິຕ຺ຖີ ນຈ຺ຈຕິ, ຕທາ ເຕປິ ຕສ຺ສາ ປຸຣໂຕ ວາ ປຈ຺ຉໂຕ ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ນຈ຺ຈນ຺ຕິ. ນຈ຺ຈນ຺ຕິຍາປິ ຄາຍນ຺ຕີຕິ ຍທາ ສາ ນຈ຺ຈຕິ, ຕທາ ນຈ຺ຈານຸຣູປໍ ຄາຍນ຺ຕິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ອຏ຺ຐປເທປິ ກີຬນ຺ຕີຕິ ອຏ຺ຐປທຜລເກ ຊູຕໍ ກີຬນ຺ຕິ. ຕຖາ ທສປເທ, ອາກາເສປີຕິ ອຏ຺ຐປທທສປເທສຸ ວິຍ ອາກາເສເຍວ ກີຬນ຺ຕິ. ປຣິຫາຣປເຖປີຕິ ຠູມິຍໍ ນານາປຖມຓ຺ຑລໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປຣິຫຣິຕພ຺ພປຖໍ ປຣິຫຣນ຺ຕາ ກີຬນ຺ຕິ. ສນ຺ຕິກາຍປິ ກີຬນ຺ຕີຕິ ສນ຺ຕິກກີຬາຍ ກີຬນ຺ຕິ, ເອກຊ຺ຌໍ ຐປິຕາ ສາຣິໂຍ ວາ ປາສາຓສກ຺ຂຣາໂຍ ວາ ອຈາເລນ຺ຕາ ນເຂເນວ ອປເນນ຺ຕິ ຈ ອຸປເນນ຺ຕິ ຈ, ສເຈ ຕຕ຺ຖ ກາຈິ ຈລຕິ, ປຣາຊໂຍ ໂຫຕິ. ຂລິກາຍາຕິ ຊູຕຜລເກ ປາສກກີຬາຍ ກີຬນ຺ຕິ. ຆຏິກາຍາຕິ ຆຏິກາ ວຸຈ຺ຈຕິ ທຓ຺ຑກກີຬາ, ຕາຍ ກີຬນ຺ຕິ. ທີຆທຓ຺ຑເກນ ຣສ຺ສທຓ຺ຑກໍ ປຫຣນ຺ຕາ ວິຈຣນ຺ຕິ.

ສລາກຫຕ຺ເຖນາຕິ ລາຂາຍ ວາ ມຎ຺ຊຏ຺ຐິຍາ ວາ ປິຏ຺ຐອຸທເກ ວາ ສລາກຫຕ຺ຖໍ ເຕເມຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ຠູມິຍໍ ວາ ຠິຕ຺ຕິຍໍ ວາ ຕໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສາທີຣູປານິ ທສ຺ເສນ຺ຕາ ກີຬນ຺ຕິ. ອກ຺ເຂນາຕິ ຄຸເຬນ. ປງ຺ຄຈີເຣນາຕິ ປງ຺ຄຈີຣໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຓ຺ຓນາຬິກາ, ຕໍ ຘມນ຺ຕາ ກີຬນ຺ຕິ. ວງ຺ກເກນາຕິ ຄາມທາຣການໍ ກີຬນເກນ ຂຸທ຺ທກນງ຺ຄເລນ. ໂມກ຺ຂຈິກາຍາຕິ ໂມກ຺ຂຈິກາ ວຸຈ຺ຈຕິ ສມ຺ປຣິວຕ຺ຕກກີຬາ, ອາກາເສ ວາ ທຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ, ຠູມິຍໍ ວາ ສີສໍ ຐເປຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐຸປຣິຍຠາເວນ ປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕາ ກີຬນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈິງ຺ຄຸລເກນາຕິ ຈິງ຺ຄຸລກໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຕາລປຓ຺ຓາທີຫິ ກຕໍ ວາຕປ຺ປຫາເຣນ ປຣິພ຺ຠມນຈກ຺ກໍ, ເຕນ ກີຬນ຺ຕິ. ປຕ຺ຕາຬ຺ຫເກນາຕິ ປຕ຺ຕາຬ຺ຫກໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຓ຺ຓນາຬິ, ຕາຍ ວາລິກາທີນິ ມິນນ຺ຕາ ກີຬນ຺ຕິ. ຣຖເກນາຕິ ຂຸທ຺ທກຣເຖນ. ຘນຸເກນາຕິ ຂຸທ຺ທກຘນຸນາ.

ອກ຺ຂຣິກາຍາຕິ ອກ຺ຂຣິກາ ວຸຈ຺ຈຕິ ອາກາເສ ວາ ປິຏ຺ຐິຍໍ ວາ ອກ຺ຂຣຊານນກີຬາ, ຕາຍ ກີຬນ຺ຕິ. ມເນສິກາຍາຕິ ມເນສິກາ ວຸຈ຺ຈຕິ ມນສາ ຈິນ຺ຕິຕຊານນກີຬາ, ຕາຍ ກີຬນ຺ຕິ. ຍຖາວຊ຺ເຊນາຕິ ຍຖາວຊ຺ຊໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ກາຓກຸຓິກຂຎ຺ຊາທີນໍ ຍໍ ຍໍ ວຊ຺ຊໍ ຕໍ ຕໍ ປໂຍເຊຕ຺ວາ ທສ຺ສນກີຬາ ຕາຍ ກີຬນ຺ຕິ, ເວລມ຺ຠກາ ວິຍ. ຫຕ຺ຖິສ຺ມິມ຺ປິ ສິກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ຫຕ຺ຖິນິມິຕ຺ຕໍ ຍໍ ສິປ຺ປໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ຕໍ ສິກ຺ຂນ຺ຕິ. ເອເສວ ນໂຍ ອສ຺ສາທີສຸ. ຘາວນ຺ຕິປີຕິ ປຣມ຺ມຸຂາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ຘາວນ຺ຕິ. ອາຘາວນ຺ຕິປີຕິ ຍຕ຺ຕກໍ ຘາວນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຕກເມວ ອຠິມຸຂາ ປຸນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອາຘາວນ຺ຕິ. ນິພ຺ພຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ມລ຺ລຍຸທ຺ຘໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ນລາຏິກມ຺ປິ ເທນ຺ຕີຕິ ‘‘ສາຘຸ, ສາຘຸ, ຠຄິນີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ນລາເຏ ອງ຺ຄຸລິໍ ຐເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ນລາເຏ ຐເປນ຺ຕິ. ວິວິຘມ຺ປິ ອນາຈາຣໍ ອາຈຣນ຺ຕີຕິ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ປາຬິຍໍ ອນາຄຕໍ ມຸຂຑິຓ຺ຑິມາທິວິວິຘໍ ອນາຈາຣໍ ອາຈຣນ຺ຕິ.

໔໓໒. ປາສາທິເກນາຕິ ປສາທາວເຫນ, ສາຣຸປ຺ເປນ ສມຓານຸຈ຺ຉວິເກນ. ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນາຕິ ຄມເນນ. ປຏິກ຺ກນ຺ເຕນາຕິ ນິວຕ຺ຕເນນ. ອາໂລກິເຕນາຕິ ປຸຣໂຕ ທສ຺ສເນນ. ວິໂລກິເຕນາຕິ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ທສ຺ສເນນ. ສມິຎ຺ຊິເຕນາຕິ ປພ຺ພສງ຺ໂກຈເນນ. ປສາຣິເຕນາຕິ ເຕສໍເຍວ ປສາຣເຓນ. ສພ຺ພຕ຺ຖ ອິຕ຺ຖມ຺ຠູຕາຂ຺ຍານຕ຺ເຖ ກຣຓວຈນໍ, ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ເຎຫິ ອຠິສງ຺ຂຕຕ຺ຕາ ປາສາທິກ ອຠິກ຺ກນ຺ຕ-ປຏິກ຺ກນ຺ຕ-ອາໂລກິຕ-ວິໂລກິຕ-ສມິຎ຺ຊິຕ-ປສາຣິໂຕ ຫຸຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ໂອກ຺ຂິຕ຺ຕຈກ຺ຂູຕິ ເຫຏ຺ຐາ-ຂິຕ຺ຕຈກ຺ຂຸ. ອິຣິຍາປຖສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ຕາຍ ປາສາທິກອຠິກ຺ກນ຺ຕາທິຕາຍ ສມ຺ປນ຺ນອິຣິຍາປໂຖ.

ກ຺ວາຍນ຺ຕິ ໂກ ອຍໍ. ອພລພໂລ ວິຍາຕິ ອພໂລ ກິຣ ໂພນ຺ໂທ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອຕິສຍຕ຺ເຖ ຈ ອິທໍ ອາເມຑິຕໍ, ຕສ຺ມາ ອຕິໂພນ຺ໂທ ວິຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ມນ຺ທມນ຺ໂທຕິ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາທີນໍ ອນຸທ຺ຘຕຕາຍ ອຕິມນ຺ໂທ. ອຕິສຓ຺ໂຫຕິ ເອວໍ ຄຸຓເມວ ໂທສໂຕ ທສ຺ເສນ຺ຕິ. ຠາກຸຏິກຠາກຸຏິໂກ ວິຍາຕິ ໂອກ຺ຂິຕ຺ຕຈກ຺ຂຸຕາຍ ຠກຸຏິໍ ກຕ຺ວາ ສງ຺ກຸຏິຕມຸໂຂ ກຸປິໂຕ ວິຍ ວິຈຣຕີຕິ ມຎ຺ຎມານາ ວທນ຺ຕິ. ສຓ຺ຫາຕິ ນິປຸຓາ, ‘‘ອມ຺ມ ຕາຕ ຠຄິນີ’’ຕິ ເອວໍ ອຸປາສກຊນໍ ຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ອຸປເນຕຸໍ ເຉກາ, ນ ຍຖາ ອຍໍ; ເອວໍ ອພລພໂລ ວິຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສຂິລາຕິ ສາຂລ຺ເຍນ ຍຸຕ຺ຕາ. ສຸຂສມ຺ຠາສາຕິ ອິທໍ ປຸຣິມສ຺ສ ກາຣຓວຈນໍ. ເຍສຎ຺ຫິ ສຸຂສມ຺ຠາສາ ສມ຺ໂມທນີຍກຖາ ເນລາ ໂຫຕິ ກຓ຺ຓສຸຂາ, ເຕ ສຂິລາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເຕນາຫໍສຸ – ‘‘ສຂິລາ ສຸຂສມ຺ຠາສາ’’ຕິ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ອມ຺ຫາກໍ ອຍ຺ຍາ ອຸປາສເກ ທິສ຺ວາ ມຘຸຣໍ ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ກເຖນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສຂິລາ ສຸຂສມ຺ຠາສາ, ນ ຍຖາ ອຍໍ; ເອວໍ ມນ຺ທມນ຺ທາ ວິຍາຕິ. ມິຫິຕປຸພ຺ພງ຺ຄມາຕິ ມິຫິຕໍ ປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ເອເຕສໍ ວຈນສ຺ສາຕິ ມິຫິຕປຸພ຺ພງ຺ຄມາ, ປຐມໍ ສິຕໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ວທນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຫິສ຺ວາຄຕວາທິໂນຕິ ອຸປາສກໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອຫິ ສ຺ວາຄຕໍ ຕວາ’’ຕິ ເອວໍວາທິໂນ, ນ ຍຖາ ອຍໍ; ເອວໍ ສງ຺ກຸຏິຕມຸຂຕາຍ ຠາກຸຏິກຠາກຸຏິກາ ວິຍ ເອວໍ ມິຫິຕປຸພ຺ພງ຺ຄມາທິຕາຍ ອຠາກຸຏິກຠາວໍ ອຕ຺ຖໂຕ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຸນ ສຣູເປນປິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫໍສຸ – ‘‘ອຠາກຸຏິກາ ອຸຕ຺ຕານມຸຂາ ປຸພ຺ພຠາສິໂນ’’ຕິ. ອຸປ຺ປຏິປາຏິຍາ ວາ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ອາກາຣານໍ ອຠາວທສ຺ສນເມຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ກຖໍ? ເອຕ຺ຖ ຫິ ‘‘ອຠາກຸຏິກາ’’ຕິ ອິມິນາ ຠາກຸຏິກຠາກຸຏິກາກາຣສ຺ສ ອຠາໂວ ທສ຺ສິໂຕ. ‘‘ອຸຕ຺ຕານມຸຂາ’’ຕິ ອິມິນາ ມນ຺ທມນ຺ທາກາຣສ຺ສ, ເຍ ຫິ ຈກ຺ຂູນິ ອຸມ຺ມິເລຕ຺ວາ ອາໂລກເນນ ອຸຕ຺ຕານມຸຂາ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ເຕ ມນ຺ທມນ຺ທາ. ປຸພ຺ພຠາສິໂນຕິ ອິມິນາ ອພລພລາກາຣສ຺ສ ອຠາໂວ ທສ຺ສິໂຕ, ເຍ ຫິ ອາຠາສນກຸສລຕາຍ ‘‘ອມ຺ມ ຕາຕາ’’ຕິ ປຐມຕຣໍ ອາຠາສນ຺ຕິ, ນ ເຕ ອພລພລາຕິ.

ເອຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຆຣໍ ຄມິສ຺ສາມາຕິ ໂສ ກິຣ ອຸປາສໂກ ‘‘ນ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປິຓ຺ໂຑ ລພ຺ຠຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ຠິກ຺ຂູຫິເຍວ ເອຕໍ ກຕໍ, ສກລມ຺ປິ ຄາມໍ ວິຈຣນ຺ຕາ ນ ລຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ທາຕຸກາໂມ ‘‘ເອຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຆຣໍ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫ. ກິໍ ປນາຍໍ ປຍຸຕ຺ຕວາຈາ ໂຫຕິ, ນ ໂຫຕີຕິ? ນ ໂຫຕິ. ປຸຈ຺ຉິຕປຎ຺ໂຫ ນາມາຍໍ ກເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕສ຺ມາ ອິທານິ ເຈປິ ປຸພ຺ພຓ຺ເຫ ວາ ສາຍນ຺ເຫ ວາ ອນ຺ຕຣຆຣໍ ປວິຏ຺ຐໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ໂກຈິ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ – ‘‘ກສ຺ມາ, ຠນ຺ເຕ, ຈຣຖາ’’ຕິ? ເຍນຕ຺ເຖນ ຈຣຕິ, ຕໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ລທ຺ຘໍ ນ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສເຈ ນ ລທ຺ຘໍ, ‘‘ນ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຍໍ ໂສ ເທຕິ, ຕໍ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ທຸຏ຺ໂຐຕິ ນ ປສາທາທີນໍ ວິນາເສນ ທຸຏ຺ໂຐ, ປຸຄ຺ຄລວເສນ ທຸຏ຺ໂຐ. ທານປຖານີຕິ ທານານິເຍວ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອຖ ວາ ທານປຖານີຕິ ທານນິພທ຺ຘານິ ທານວຕ຺ຕານີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຸປຈ຺ຉິນ຺ນານີຕິ ທາຍເກຫິ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ນານິ, ນ ເຕ ຕານິ ເອຕຣຫິ ເທນ຺ຕິ. ຣິຎ຺ຈນ຺ຕີຕິ ວິສຸໍ ໂຫນ຺ຕິ ນານາ ໂຫນ຺ຕິ, ປກ຺ກມນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສຓ຺ຐເຫຍ຺ຍາຕິ ສມ຺ມາ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ, ເປສລານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຕິຏ຺ຐາ ຠເວຍ຺ຍ.

ເອວມາວຸໂສຕິ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ສທ຺ຘສ຺ສ ປສນ຺ນສ຺ສ ອຸປາສກສ຺ສ ສາສນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ. ເອວຣູປໍ ກິຣ ສາສນໍ ກປ຺ປິຍໍ ຫຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ມມ ວຈເນນ ຠຄວໂຕ ປາເທ ວນ຺ທຖາ’’ຕິ ວາ ‘‘ເຈຕິຍໍ ປຏິມໍ ໂພຘິໍ ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣໍ ວນ຺ທຖາ’’ຕິ ວາ ‘‘ເຈຕິເຍ ຄນ຺ຘປູຊໍ ກໂຣຖ, ປຸປ຺ຜປູຊໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂູ ສນ຺ນິປາເຕຖ, ທານໍ ທສ຺ສາມ, ຘມ຺ມໍ ໂສສ຺ສາມາຕິ ວາ ອີທິເສສຸ ສາສເນສຸ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ. ກປ຺ປິຍສາສນານິ ເອຕານິ ນ ຄິຫີນໍ ຄິຫິກມ຺ມປຏິສໍຍຸຕ຺ຕານີຕິ. ກຸໂຕ ຈ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ອາຄຈ຺ຉສີຕິ ນິສິນ຺ໂນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ນ ອາຄຈ຺ຉຕິ ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ອາຄໂຕ ໂຫຕິ; ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ວຕ຺ຕມານສມີເປ ວຕ຺ຕມານວຈນໍ ລພ຺ຠຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ໂທໂສ. ປຣິໂຍສາເນ ‘‘ຕໂຕ ອຫໍ ຠຄວາ ອາຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ວຈເນ ເອເສວ ນໂຍ.

໔໓໓. ປຐມໍ ອສ຺ສຊິປຸນພ຺ພສຸກາ ຠິກ຺ຂູ ໂຈເທຕພ຺ພາຕິ ‘‘ມຍໍ ຕຸມ຺ເຫ ວຕ຺ຕຸກາມາ’’ຕິ ໂອກາສໍ ກາເຣຕ຺ວາ ວຕ຺ຖຸນາ ຈ ອາປຕ຺ຕິຍາ ຈ ໂຈເທຕພ຺ພາ. ໂຈເທຕ຺ວາ ຍໍ ນ ສຣນ຺ຕິ, ຕໍ ສາເຣຕພ຺ພາ. ສເຈ ວຕ຺ຖຸຎ຺ຈ ອາປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ປຏິຊານນ຺ຕິ, ອາປຕ຺ຕິເມວ ວາ ປຏິຊານນ຺ຕິ, ນ ວຕ຺ຖຸໍ, ອາປຕ຺ຕິໍ ໂຣເປຕພ຺ພາ. ອຖ ວຕ຺ຖຸເມວ ປຏິຊານນ຺ຕິ, ນາປຕ຺ຕິໍ; ເອວມ຺ປິ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອຍໍ ນາມ ອາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ໂຣເປຕພ຺ພາ ເອວ. ຍທິ ເນວ ວຕ຺ຖຸໍ, ນາປຕ຺ຕິໍ ປຏິຊານນ຺ຕິ, ອາປຕ຺ຕິໍ ນ ໂຣເປຕພ຺ພາ ອຍເມຕ຺ຖ ວິນິຈ຺ຉໂຍ. ຍຖາປຏິຎ຺ຎາຍ ປນ ອາປຕ຺ຕິໍ ໂຣເປຕ຺ວາ; ເອວໍ ປພ຺ພາຊນີຍກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ’’ຕິອາທິມາຫ, ຕໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ.

ເອວໍ ປພ຺ພາຊນີຍກມ຺ມກເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຍສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ວສນ຺ເຕນ ຍສ຺ມິໍ ຄາເມ ກຸລທູສກກມ຺ມໍ ກຕໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ວາ ຕສ຺ມິໍ ຄາເມ ວາ ນ ວສິຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ວສນ຺ເຕນ ສາມນ຺ຕຄາເມປິ ປິຓ຺ຑາຍ ນ ຈຣິຕພ຺ພໍ. ສາມນ຺ຕວິຫາເຣປິ ວສນ຺ເຕນ ຕສ຺ມິໍ ຄາເມ ປິຓ຺ຑາຍ ນ ຈຣິຕພ຺ພໍ. ອຸປຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ປນ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນຄຣໍ ນາມ ມຫນ຺ຕໍ ທ຺ວາທສໂຍຊນິກມ຺ປິ ໂຫຕີ’’ຕິ ອນ຺ເຕວາສິເກຫິ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ຍສ຺ສາ ວີຖິຍາ ກຸລທູສກກມ຺ມໍ ກຕໍ ຕຕ຺ເຖວ ວາຣິຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຕໂຕ ‘‘ວີຖິປິ ມຫຕີ ນຄຣປ຺ປມາຓາວ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ຍສ຺ສາ ຆຣປຏິປາຏິຍາ’’ຕິ ອາຫ, ‘‘ຆຣປຏິປາຏີປິ ວີຖິປ຺ປມາຓາວ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ສຕ຺ຕ ຆຣານິ ວາຣິຕານີ’’ຕິ ອາຫ. ຕໍ ປນ ສພ຺ພໍ ເຖຣສ຺ສ ມໂນຣຖມຕ຺ຕເມວ. ສເຈປິ ວິຫາໂຣ ຕິໂຍຊນປຣໂມ ໂຫຕິ ທ຺ວາທສໂຍຊນປຣມຎ຺ຈ ນຄຣໍ, ເນວ ວິຫາເຣ ວສິຕຸໍ ລພ຺ຠຕິ, ນ ນຄເຣ ຈຣິຕຸນ຺ຕິ.

໔໓໕. ເຕ ສງ຺ເຆນ ປພ຺ພາຊນີຍກມ຺ມກຕາຕິ ກຖໍ ສງ຺ໂຆ ເຕສໍ ກມ຺ມໍ ອກາສິ? ນ ຄນ຺ຕ຺ວາວ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອກາສິ, ອຖ ໂຂ ກຸເລຫິ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ສງ຺ຆຠຕ຺ເຕສຸ ກຍິຣມາເນສຸ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ເຖຣາ ສມຓປຏິປທໍ ກເຖຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ສມໂຓ, ອຍໍ ອສ຺ສມໂຓ’’ຕິ ມນຸສ຺ເສ ສຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ເອກໍ ທ຺ເວ ຠິກ຺ຂູ ສີມໍ ປເວ ເສຕ຺ວາ ເອເຕເນວຸປາເຍນ ສພ຺ເພສໍ ປພ຺ພາຊນີຍກມ຺ມໍ ອກໍສູຕິ. ເອວໍ ປພ຺ພາຊນີຍກມ຺ມກຕສ຺ສ ຈ ອຏ຺ຐາຣສ ວຕ຺ຕານິ ປູເຣຕ຺ວາ ຍາຈນ຺ຕສ຺ສ ກມ຺ມໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠຕພ຺ພໍ. ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘກມ຺ເມນາປິ ຈ ເຕນ ເຍສຸ ກຸເລສຸ ປຸພ຺ເພ ກຸລທູສກກມ຺ມໍ ກຕໍ, ຕໂຕ ປຈ຺ຈຍາ ນ ຄເຫຕພ຺ພາ, ອາສວກ຺ຂຍປ຺ປຕ຺ເຕນາປິ ນ ຄເຫຕພ຺ພາ, ອກປ຺ປິຍາວ ໂຫນ຺ຕິ. ‘‘ກສ຺ມາ ນ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິເຕນ ‘‘ປຸພ຺ເພ ເອວໍ ກຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ສເຈ ວທນ຺ຕິ ‘‘ນ ມຍໍ ເຕນ ກາຣເຓນ ເທມ ອິທານິ ສີລວນ຺ຕຕາຍ ເທມາ’’ຕິ ຄເຫຕພ຺ພາ. ປກຕິຍາ ທານຏ຺ຐາເນເຍວ ກຸລທູສກກມ຺ມໍ ກຕໍ ໂຫຕິ. ຕໂຕ ປກຕິທານເມວ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຍໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

ນ ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ເຕ ປນ ອສ຺ສຊິປຸນພ຺ພສ