📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ວິນຍປິຏເກ

ປາຈິຕ຺ຕິຍ-ອຏ຺ຐກຖາ

໕. ປາຈິຕ຺ຕິຍກຓ຺ຑໍ

໑. ມຸສາວາທວຄ຺ໂຄ

໑. ມຸສາວາທສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

ເຍສໍ ນວຫິ ວຄ຺ເຄຫິ, ສງ຺ຄໂຫ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິໂຕ;

ຂຸທ຺ທການໍ ອຍໍ ທານິ, ເຕສໍ ຠວຕິ ວຓ຺ຓນາ.

໑. ຕຕ຺ຖ ມຸສາວາທວຄ຺ຄສ຺ສ ຕາວ ປຐມສິກ຺ຂາປເທ ຫຕ຺ຖໂກຕິ ຕສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ນາມໍ. ສກ຺ຍານໍ ປຸຕ຺ໂຕຕິ ສກ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ. ພຸທ຺ຘກາເລ ກິຣ ສກ຺ຍກຸລໂຕ ອສີຕິ ປຸຣິສສຫສ຺ສານິ ປພ຺ພຊິໍສຸ, ເຕສໍ ໂສ ອຎ຺ຎຕໂຣຕິ. ວາທກ຺ຂິຕ຺ໂຕຕິ ‘‘ວາທໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ປຣິວິຕກ຺ກິເຕນ ວາເທນ ປຣວາທິສນ຺ຕິກໍ ຂິຕ຺ໂຕ ປກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ປຫິໂຕ ເປສິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວາທມ຺ຫິ ວາ ສເກນ ຈິຕ຺ເຕນ ຂິຕ຺ໂຕ. ຍຕ຺ຣ ຍຕ຺ຣ ວາໂທ ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສນ຺ທິສ຺ສຕີຕິປິ ວາທກ຺ຂິຕ຺ໂຕ. ອວຊານິຕ຺ວາ ອວຊານາຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວາເທ ກຎ຺ຈິ ໂທສໍ ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ໂຕ ‘‘ນາຍໍ ມມ ວາໂທ’’ຕິ ອວຊານິຕ຺ວາ ປຸນ ກເຖນ຺ໂຕ ກເຖນ຺ໂຕ ນິທ຺ໂທສຕໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ‘‘ມເມວ ອຍໍ ວາໂທ’’ຕິ ປຏິຊານາຕິ. ປຏິຊານິຕ຺ວາ ອວຊານາຕີຕິ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິເທວ ວຈເນ ອານິສໍສໍ ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ໂຕ ‘‘ອຍໍ ມມ ວາໂທ’’ຕິ ປຏິຊານິຕ຺ວາ ປຸນ ກເຖນ຺ໂຕ ກເຖນ຺ໂຕ ຕຕ຺ຖ ໂທສໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ‘‘ນາຍໍ ມມ ວາໂທ’’ຕິ ອວຊານາຕິ. ອຎ຺ເຎນຎ຺ຎໍ ປຏິຈຣຕີຕິ ອຎ຺ເຎນ ກາຣເຓນ ອຎ຺ຎໍ ກາຣຓໍ ປຏິຈຣຕິ ປຏິຈ຺ຉາເທຕິ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຕິ, ‘‘ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈໍ ຊານິຕພ຺ພໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ຊາຕິຘມ຺ມໂຕ’’ຕິອາທີນິ ວທຕິ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ‘‘ເອຕສ຺ສ ປຏິຈ຺ຉາທນເຫຕຸໍ ອຎ຺ຎໍ ພຫຸໍ ກເຖຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ຍໍ ຕໍ ປຏິຊານນຎ຺ຈ ອວຊານນຎ຺ຈ, ຕສ຺ສ ປຏິຈ຺ຉາທນຕ຺ຖໍ ‘‘ໂກ ອາຫ, ກິໍ ອາຫ, ກິສ຺ມິໍ ອາຫາ’’ຕິ ເອວມາທິ ພຫຸໍ ຠາສຕີຕິ. ປຸນ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ອວຊານິຕ຺ວາ ປຏິຊານນ຺ໂຕ ປຏິຊານິຕ຺ວາ ອວຊານນ຺ໂຕ ເອວ ຈ ອຎ຺ເຎນຎ຺ຎໍ ປຏິຈຣຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສມ຺ປຊານມຸສາ ຠາສຕີຕິ ຊານນ຺ໂຕ ມຸສາ ຠາສຕິ. ສງ຺ເກຕໍ ກຕ຺ວາ ວິສໍວາເທຕີຕິ ປຸເຣຠຕ຺ຕາທີສຸ ‘‘ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ກາເລ ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ປເທເສ ວາໂທ ໂຫຕູ’’ຕິ ສງ຺ເກຕໍ ກຕ຺ວາ ສງ຺ເກຕໂຕ ປຸເຣ ວາ ປຈ຺ຉາ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ປສ຺ສຖ ໂຠ, ຕິຕ຺ຖິຍາ ນ ອາຄຕາ ປຣາຊິຕາ’’ຕິ ປກ຺ກມຕິ.

໒. ສມ຺ປຊານມຸສາວາເທຕິ ຊານິຕ຺ວາ ຊານນ຺ຕສ຺ສ ຈ ມຸສາ ຠຓເນ.

໓. ວິສໍວາທນປຸເຣກ຺ຂາຣສ຺ສາຕິ ວິສໍວາທນຈິຕ຺ຕໍ ປຸຣໂຕ ກຕ຺ວາ ວທນ຺ຕສ຺ສ. ວາຈາຕິ ມິຈ຺ຉາວາຈາປຣິຍາປນ຺ນວຈນສມຸຏ຺ຐາປິກາ ເຈຕນາ. ຄິຣາຕິ ຕາຍ ເຈຕນາຍ ສມຸຏ຺ຐາປິຕສທ຺ທໍ ທສ຺ເສຕິ. ພ຺ຍປ຺ປໂຖຕິ ວຈນປໂຖ; ວາຈາເຍວ ຫິ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິມາປຊ຺ຊນ຺ຕານໍ ປຖຠູຕໂຕ ພ຺ຍປ຺ປໂຖຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວຈີເຠໂທຕິ ວຈີສຎ຺ຎິຕາຍ ວາຈາຍ ເຠໂທ; ປເຠທຄຕາ ວາຈາ ເອວ ເອວໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວາຈສິກາ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ເອວໍ ປຐມປເທນ ສຸທ຺ຘເຈຕນາ, ມຊ຺ເຌ ຕີຫິ ຕໍສມຸຏ຺ຐາປິຕສທ຺ທສຫິຕາ ເຈຕນາ, ອນ຺ເຕ ເອເກນ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິສຫິຕາ ເຈຕນາ ‘‘ກຖິຕາ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອນຣິຍໂວຫາຣາຕິ ອນຣິຍານໍ ພາລປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ໂວຫາຣາ.

ເອວໍ ສມ຺ປຊານມຸສາວາທໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ອນ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕານໍ ສມ຺ປຊານມຸສາວາທສງ຺ຂາຕານໍ ອນຣິຍໂວຫາຣານໍ ລກ຺ຂຓໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອທິຏ຺ຐໍ ທິຏ຺ຐໍ ເມ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອທິຏ຺ຐໍ ທິຏ຺ຐໍ ເມຕິ ເອວໍ ວທໂຕ ວຈນໍ ຕໍສມຸຏ຺ຐາປິກາ ວາ ເຈຕນາ ເອໂກ ອນຣິຍໂວຫາໂຣຕິ ອິມິນາ ນເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອປິເຈຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸວເສນ ອຄ຺ຄຫິຕາຣມ຺ມຓໍ ອທິຏ຺ຐໍ, ໂສຕວເສນ ອຄ຺ຄຫິຕໍ ອສຸຕໍ, ຆານາທິວເສນ ມຸນິຕ຺ວາ ຕີຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ເອກາພທ຺ຘໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ປຕ຺ວາ ອຄ຺ຄຫິຕໍ ອມຸຕໍ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປຎ຺ຈຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ສຸທ຺ເຘນ ວິຎ຺ຎາເຓເນວ ອຄ຺ຄຫິຕໍ ອວິຎ຺ຎາຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປາຬິຍໍ ປນ ‘‘ອທິຏ຺ຐໍ ນາມ ນ ຈກ຺ຂຸນາ ທິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ໂອຬາຣິເກເນວ ນເຍນ ເທສນາ ກຕາຕິ. ທິຏ຺ຐາທີສຸ ຈ ອຕ຺ຕນາປິ ປເຣນປິ ທິຏ຺ຐໍ ທິຏ຺ຐເມວ. ເອວໍ ສຸຕມຸຕວິຎ຺ຎາຕານີຕິ ອຍເມໂກ ປຣິຍາໂຍ. ອປໂຣ ນໂຍ ຍໍ ອຕ຺ຕນາ ທິຏ຺ຐໍ ທິຏ຺ຐເມວ ຕໍ. ເອສ ນໂຍ ສຸຕາທີສຸ. ຍໍ ປນ ປເຣນ ທິຏ຺ຐໍ, ຕໍ ອຕ຺ຕນາ ສຸຕຏ຺ຐາເນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ເອວໍ ມຸຕາທີນິປິ.

໔. ອິທານິ ເຕສໍ ອນຣິຍໂວຫາຣານໍ ວເສນ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຕີຫາກາເຣຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ‘‘ຕີຫິ ອາກາເຣຫິ ປຐມໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິນ຺ຕິ ສມ຺ປຊານມຸສາ ຠຓນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ ປາຣາຊິກສ຺ສາ’’ຕິ ເອວມາທິຈຕຸຕ຺ຖປາຣາຊິກປາຬິວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເກວລຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ‘‘ປຐມໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິ’’ນ຺ຕິ ອິຘ ‘‘ອທິຏ຺ຐໍ ທິຏ຺ຐໍ ເມ’’ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຈ ‘‘ອາປຕ຺ຕິ ປາຣາຊິກສ຺ສາ’’ຕິ ‘‘ອິຘ ອາປຕ຺ຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍສ຺ສາ’’ຕິ ເອວໍ ວຕ຺ຖຸມຕ຺ເຕ ອາປຕ຺ຕິມຕ຺ເຕ ຈ ວິເສໂສ, ເສສໍ ເອກລກ຺ຂຓເມວາຕິ.

໙. ຕີຫາກາເຣຫິ ທິຏ຺ເຐ ເວມຕິໂກຕິອາທີນມ຺ປິ ອຕ຺ໂຖ ‘‘ທິຏ຺ຐສ຺ສ ໂຫຕິ ປາຣາຊິກໍ ຘມ຺ມໍ ອຊ຺ຌາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ທິຏ຺ເຐ ເວມຕິໂກ’’ຕິ ເອວມາທິທຸຏ຺ຐໂທສປາຬິວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປາຬິມຕ຺ຕເມວ ຫິ ເອຕ຺ຖ ວິເສໂສ, ອຕ຺ເຖ ປນ ສເຖຣວາເທ ກິຎ຺ຈິ ນານາກຣຓໍ ນຕ຺ຖິ.

໑໑. ສຫສາ ຠຓຕີຕິ ອວີມໍສິຕ຺ວາ ອນຸປຘາເຣຕ຺ວາ ວາ ເວເຄນ ທິຏ຺ຐມ຺ປິ ‘‘ອທິຏ຺ຐໍ ເມ’’ຕິ ຠຓຕິ. ອຎ຺ຎໍ ຠຓິສ຺ສາມີຕິ ອຎ຺ຎໍ ຠຓຕີຕິ ມນ຺ທຕ຺ຕາ ຊຬຕ຺ຕາ ປກ຺ຂລນ຺ໂຕ ‘‘ຈີວຣ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘‘ຈີຣ’’ນ຺ຕິ ອາທິໍ ຠຓຕິ. ໂຍ ປນ ສາມເຓເຣນ ‘‘ອປິ ຠນ຺ເຕ ມຍ຺ຫໍ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ປສ຺ສິຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ເກຬິໍ ກຸຣຸມາໂນ ‘‘ຕວ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ທາຣຸສກຏໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ຄໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວາ ສິງ຺ຄາລສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ກສ຺ສາຍໍ ຠນ຺ເຕ ສທ຺ໂທ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ມາຕຸຍາ ເຕ ຍາເນນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາ ກທ຺ທເມ ລຄ຺ຄຈກ຺ກໍ ອຸທ຺ຘຣນ຺ຕານໍ ອຍໍ ສທ຺ໂທ’’ຕິ ວາ ເອວໍ ເນວ ທວາ ນ ຣວາ ອຎ຺ຎໍ ຠຓຕິ, ໂສ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິເຍວ. ອຎ຺ຎາ ປູຣຓກຖາ ນາມ ໂຫຕິ, ເອໂກ ຄາເມ ໂຖກໍ ເຕລໍ ລຠິຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ອາຄໂຕ ສາມເຓຣໍ ຠຓຕິ – ‘‘ຕ຺ວໍ ອຊ຺ຊ ກຸຫິໍ ຄໂຕ, ຄາໂມ ເອກເຕໂລ ອໂຫສີ’’ຕິ ວາ ປຈ຺ຉິກາຍ ຐປິຕໍ ປູວຂຓ຺ຑໍ ລຠິຕ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ຄາເມ ປຈ຺ຉິກາຫິ ປູເວ ຈາເຣສຸ’’ນ຺ຕິ ວາ, ອຍໍ ມຸສາວາໂທວ ໂຫຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍຈິຕ຺ຕໂຕ ວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ມຸສາວາທສິກ຺ຂາປທໍ ປຐມໍ.

໒. ໂອມສວາທສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໒. ທຸຕິຍສິກ຺ຂາປເທ ໂອມສນ຺ຕີຕິ ໂອວິຊ຺ຌນ຺ຕິ. ຂຸໍເສນ຺ຕີຕິ ອກ຺ໂກສນ຺ຕິ. ວມ຺ເຠນ຺ຕີຕິ ປຘໍເສນ຺ຕິ.

໑໓. ຠູຕປຸພ຺ພນ຺ຕິ ອິທໍ ວຕ຺ຖຸໍ ຠຄວາ ໂອມສວາທຄຣຫຓຕ຺ຖໍ ອາຫຣິ. ນນ຺ທິວິສາໂລ ນາມາຕິ ນນ຺ທີຕິ ຕສ຺ສ ພລີພທ຺ທສ຺ສ ນາມໍ, ວິສາຓານິ ປນສ຺ສ ວິສາລານິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ນນ຺ທິວິສາໂລ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເຕນ ສມເຍນ ນນ຺ທິວິສາໂລ ນາມ ໂຫຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕໍ ຍາຄຸຠຕ຺ຕາທີຫິ ອຕິວິຍ ໂປເສສິ. ອຖ ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອນຸກມ຺ປມາໂນ ‘‘ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ເຖວ ອຏ຺ຐາສີຕິ ອເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິກາເລປິ ປຣຂຸໍສນໍ ອມນາປໂຕເຍວ ປຈ຺ເຈສິ, ຕສ຺ມາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ໂທສໍ ທສ຺ເສຕຸກາໂມ ອຏ຺ຐາສິ. ສກຏສຕໍ ອຕິພທ຺ຘໍ ປວຏ຺ເຏສີຕິ ປຏິປາຏິຍາ ຐເປຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາຣຸກ຺ເຂ ທຕ຺ວາ ເອກາພທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ມຸຄ຺ຄມາສວາລຸກາທີຫິ ປຸຓ຺ຓໍ ສກຏສຕໍ ປວຏ຺ເຏນ຺ໂຕ, ກິຎ຺ຈາປິ ປຸພ຺ເພ ປຕິຏ຺ຐິຕາຣປ຺ປເທສໍ ປຸນ ອເຣ ປຕ຺ເຕ ປວຏ຺ຏິຕໍ ໂຫຕິ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປນ ປຸຣິມສກເຏນ ປຕິຏ຺ຐິຕຏ຺ຐາເນ ປຈ຺ຉິມສກຏໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕຸໍ ສກຏສຕປ຺ປມາຓໍ ປເທສໍ ປວຏ຺ເຏສິ. ໂພຘິສຕ຺ຕານຎ຺ຫິ ສິຖິລກຣຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເຕນ ຈຕ຺ຕມໂນ ອຫູຕິ ເຕນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຘນລາເຠນ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ເມນ ຈ ໂສ ນນ຺ທິວິສາໂລ ອຕ຺ຕມໂນ ອໂຫສິ.

໑໕. ອກ຺ໂກເສນປີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ຍສ຺ມາ ປຣໂຕ ‘‘ທ຺ເວ ອກ຺ໂກສາ – ຫີໂນ ຈ ອກ຺ໂກໂສ ອຸກ຺ກຏ຺ໂຐ ຈ ອກ຺ໂກໂສ’’ຕິ ວິຠຊິຕຸກາໂມ, ຕສ຺ມາ ຍຖາ ປຸພ຺ເພ ‘‘ຫີເນນປິ ອກ຺ໂກເສນ ຂຸໍເສນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ; ເອວໍ ອວຕ຺ວາ ‘‘ອກ຺ໂກເສນ’’ ອິຈ຺ເຈວມາຫ. ເວນຊາຕີຕິ ຕຈ຺ຉກຊາຕິ; ເວຓຸກາຣຊາຕີຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ເນສາທຊາຕີຕິ ມິຄລຸທ຺ທກາທິຊາຕິ.

ຣຖກາຣຊາຕີຕິ ຈມ຺ມກາຣຊາຕິ. ປຸກ຺ກຸສຊາຕີຕິ ປຸປ຺ຜຉຑ຺ຑກຊາຕິ. ອວກຓ຺ຓກາທິ ທາສານໍ ນາມໍ ໂຫຕິ; ຕສ຺ມາ ຫີນໍ. ໂອຎ຺ຎາຕນ຺ຕິ ອວຎ຺ຎາຕໍ; ‘‘ອຸຎ຺ຎາຕ’’ນ຺ຕິປິ ປຐນ຺ຕິ. ອວຎ຺ຎາຕນ຺ຕິ ວມ຺ເຠຕ຺ວາ ຎາຕໍ. ຫີຬິຕນ຺ຕິ ຊິຄຸຈ຺ຉິຕໍ. ປຣິຠູຕນ຺ຕິ ກິເມເຕນາຕິຕິ ປຣິຠວກຕໍ. ອຈິຕ຺ຕີກຕນ຺ຕິ ນ ຄຣຸກຕໍ.

ໂກຏ຺ຐກກມ຺ມນ຺ຕິ ຕຈ຺ຉກກມ຺ມໍ. ມຸທ຺ທາຕິ ຫຕ຺ຖມຸທ຺ທາຄຓນາ. ຄຓນາຕິ ອຈ຺ຉິທ຺ທກາທິອວເສສຄຓນາ. ເລຂາຕິ ອກ຺ຂຣເລຂາ. ມຘຸເມຫາພາໂຘ ເວທນາຍ ອຠາວໂຕ ‘‘ອຸກ຺ກຏ຺ໂຐ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ປາຏິກງ຺ຂາຕິ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາ. ຍກາເຣນ ວາ ຠກາເຣນ ວາຕິ ຍກາຣຠກາເຣ ໂຍເຊຕ຺ວາ ໂຍ ອກ຺ໂກໂສ. ກາຏໂກຏຈິກາຍ ວາຕິ ‘‘ກາຏ’’ນ຺ຕິ ປຸຣິສນິມິຕ຺ຕໍ, ‘‘ໂກຏຈິກາ’’ຕິ ອິຕ຺ຖິນິມິຕ຺ຕໍ; ເອເຕຫິ ວາ ໂຍ ອກ຺ໂກໂສ, ເອໂສ ຫີໂນ ນາມ ອກ຺ໂກໂສຕິ.

໑໖. ອິທານິ ເຕສໍ ຊາຕິອາທີນໍ ປເຠທວເສນ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ອຸປສມ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຂຸໍເສຕຸກາໂມ ວມ຺ເຠຕຸກາໂມ ມງ຺ກຸກຕ຺ຕຸກາໂມຕິ ອກ຺ໂກສິຕຸກາໂມ ປຘໍສິຕຸກາໂມ ຄຣຫິຕຸກາໂມ ນິຕ຺ເຕຊໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຫີເນນ ຫີນນ຺ຕິ ຫີເນນ ຊາຕິວຈເນນ ຫີນຊາຕິກໍ. ເອເຕນ ອຸປາເຍນ ສພ຺ພປເທສຸ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ຫີເນນ ຫີນໍ ວທນ຺ໂຕ ກິຎ຺ຈາປິ ສຈ຺ຈໍ ວທຕິ, ໂອມສິຕຸກາມຕາຍ ປນສ຺ສ ວາຈາຍ ວາຈາຍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ອຸກ຺ກຏ຺ເຐນ ຫີນໍ ວທນ຺ໂຕ ຈ ກິຎ຺ຈາປິ ອລິກໍ ຠຓຕິ, ໂອມສິຕຸກາມຕາຍ ປນ ອິມິນາວ ສິກ຺ຂາປເທນ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ນ ປຸຣິເມນ. ໂຍປິ ‘‘ອຕິຈຓ຺ຑາໂລສິ, ອຕິພ຺ຣາຫ຺ມໂຓສິ, ທຸຏ຺ຐຈຓ຺ຑາໂລສິ, ທຸຏ຺ຐພ຺ຣາຫ຺ມໂຓສີ’’ຕິອາທີນິ ວທຕິ, ໂສປິ ອາປຕ຺ຕິຍາ ກາເຣຕພ຺ໂພ.

໒໖. ສນ຺ຕິ ອິເຘກຈ຺ເຈຕິ ວາເຣ ປນ ປຣິຫຣິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕຠາເວນ ທຸກ຺ກຏໍ. ເອເສວ ນໂຍ ເຍ ນູນ…ເປ… ນ ມຍນ຺ຕິ ວາເຣສຸປິ. ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນ ປນ ຈຕູສຸປິ ວາເຣສຸ ທຸກ຺ກຏເມວ. ໂຈໂຣສິ ຄຓ຺ຐິເຠທໂກສີຕິອາທິວຈເນຫິ ປນ ອຸປສມ຺ປນ຺ເນປິ ອນຸປມ຺ປນ຺ເນປິ ສພ຺ພວາເຣສຸ ທຸກ຺ກຏເມວ. ທວກມ຺ຍຕາຍ ປນ ອຸປສມ຺ປນ຺ເນປິ ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນປິ ສພ຺ພວາເຣສຸ ທຸພ຺ຠາສິຕໍ. ທວກມ຺ຍຕາ ນາມ ເກຬິຫສາຘິປ຺ປາຍຕາ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ສິກ຺ຂາປເທ ຐເປຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸໍ ຠິກ຺ຂຸນີອາທໂຍ ສພ຺ພສຕ຺ຕາ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນຏ຺ຐາເນ ຐິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໓໕. ອຕ຺ຖປຸເຣກ຺ຂາຣສ຺ສາຕິອາທີສຸ ປາຬິຍາ ອຕ຺ຖໍ ວຓ຺ຓຍນ຺ໂຕ ອຕ຺ຖປຸເຣກ຺ຂາໂຣ; ປາຬິໍ ວາເຈນ຺ໂຕ ຘມ຺ມປຸເຣກ຺ຂາໂຣ; ອນຸສິຏ຺ຐິຍໍ ຐຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິປິ ຈຓ຺ຑາໂລສິ, ປາປໍ ມາ ອກາສິ, ມາ ຕໂມ ຕມປຣາຍໂຓ ອໂຫສີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ກເຖນ຺ໂຕ ອນຸສາສນີປຸເຣກ຺ຂາໂຣ ນາມາຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍຈິຕ຺ຕໂຕ ວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ. ທຸພ຺ຠາສິຕາປຕ຺ຕິ ປເນຕ຺ຖ ວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທ຺ວິເວທນໍ ສຸຂາ ຈ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາ ຈາຕິ.

ໂອມສວາທສິກ຺ຂາປທໍ ທຸຕິຍໍ.

໓. ເປສຸຎ຺ຎສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໓໖. ຕຕິຍສິກ຺ຂາປເທ – ຠຓ຺ຑນຊາຕານນ຺ຕິ ສຎ຺ຊາຕຠຓ຺ຑນານໍ. ຠຓ຺ຑນນ຺ຕິ ກລຫສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາໂຄ, ‘‘ອິມິນາ ຈ ອິມິນາ ຈ ອິທໍ ກຕໍ; ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ເອວໍ ວກ຺ຂາມາ’’ຕິອາທິກໍ ສກສກປກ຺ເຂ ສມ຺ມນ຺ຕນໍ. ກລໂຫຕິ ອາປຕ຺ຕິຄາມິໂກ ກາຍວາຈາວີຕິກ຺ກໂມ. ວິວາໂທຕິ ວິຄ຺ຄາຫິກກຖາ. ຕໍ ວິວາທໍ ອາປນ຺ນານໍ ວິວາທາປນ຺ນານໍ. ເປສຸຎ຺ຎນ຺ຕິ ປິສຸຓວາຈໍ, ປິຍຠາວສ຺ສ ສຸຎ຺ຎກຣຓວາຈນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໓໗. ຠິກ຺ຂຸເປສຸຎ຺ເຎຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ເປສຸຎ຺ເຎ; ຠິກ຺ຂຸໂຕ ສຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນາ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ອຸປສໍຫຏເປສຸຎ຺ເຎຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໘. ທ຺ວີຫາກາເຣຫີຕິ ທ຺ວີຫິ ກາຣເຓຫິ. ປິຍກມ຺ຍສ຺ສ ວາຕິ ‘‘ເອວໍ ອຫໍ ເອຕສ຺ສ ປິໂຍ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປິຍຠາວໍ ປຕ຺ຖຍມານສ຺ສ ວາ. ເຠທາຘິປ຺ປາຍສ຺ສ ວາຕິ ‘‘ເອວມຍໍ ເອເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຠິຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຣສ຺ສ ປເຣນ ເຠທໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ວາ. ຊາຕິໂຕປີຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ປຸຣິມສິກ຺ຂາປເທ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອິຘາປິ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນາ ນາມ.

ນ ປິຍກມ຺ຍສ຺ສ ນ ເຠທາຘິປ຺ປາຍສ຺ສາຕິ ເອກໍ ອກ຺ໂກສນ຺ຕໍ ເອກຎ຺ຈ ຂມນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອໂຫ ນິລ຺ລຊ຺ໂຊ, ອີທິສມ຺ປິ ນາມ ຠວນ຺ຕໍ ປຸນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອວໍ ເກວລໍ ປາປຄຣຫິຕາຍ ຠຓນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ. ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍຈິຕ຺ຕໂຕ ວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ເປສຸຎ຺ຎສິກ຺ຂາປທໍ ຕຕິຍໍ.

໔. ປທໂສຘມ຺ມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໔໔. ຈຕຸຕ຺ຖສິກ຺ຂາປເທ – ອປ຺ປຕິສ຺ສາຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ສວາ. ອຸປາສກາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ວຈນມ຺ປິ ນ ໂສຕຸກາມາ; ອນາທຣາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປ຺ປຕິສ຺ສຍາ ວາ ອນີຈວຸຕ຺ຕິໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອສຠາຄວຸຕ຺ຕິກາຕິ ວິສຠາຄຊີວິກາ, ຍຖາ ຠິກ຺ຂູສຸ ວຕ຺ຕິຕພ຺ພໍ; ເອວໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໔໕. ປທໂສ ຘມ຺ມໍ ວາເຈຍ຺ຍາຕິ ເອກໂຕ ປທໍ ປທໍ ຘມ຺ມໍ ວາເຈຍ຺ຍ; ໂກຏ຺ຐາສໍ ໂກຏ຺ຐາສໍ ວາເຈຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍສ຺ມາ ປນ ຕໍ ໂກຏ຺ຐາສນາມກໍ ປທໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ປທໍ ອນຸປທໍ ອນ຺ວກ຺ຂຣໍ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນ’’ນ຺ຕິ ປທຠາຊນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປທນ຺ຕິ ເອໂກ ຄາຖາປາໂທ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ອນຸປທນ຺ຕິ ທຸຕິຍປາໂທ. ອນ຺ວກ຺ຂຣນ຺ຕິ ເອເກກມກ຺ຂຣໍ. ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນນ຺ຕິ ປຸຣິມພ຺ຍຎ຺ຊເນນ ສທິສໍ ປຈ຺ຉາພ຺ຍຎ຺ຊນໍ. ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວາ ເອກມກ຺ຂຣໍ ອນ຺ວກ຺ຂຣໍ, ອກ຺ຂຣສມູໂຫ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນໍ, ອກ຺ຂຣານຸພ຺ຍຎ຺ຊນສມູໂຫ ປທໍ. ປຐມປທໍ ປທເມວ, ທຸຕິຍໍ ອນຸປທນ຺ຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ນານາກຣຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອິທານິ ປທໍ ນາມ ເອກໂຕ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ເອກໂຕ ໂອສາເປນ຺ຕີຕິ ຄາຖາພນ຺ຘໍ ຘມ຺ມໍ ວາເຈນ຺ໂຕ ‘‘ມໂນປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ເອກເມກໍ ປທໍ ສາມເຓເຣນ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ອາຣຠິຕ຺ວາ ເອກໂຕເຍວ ນິຏ຺ຐາເປຕິ. ເອວໍ ວາເຈນ຺ຕສ຺ສ ປທຄຓນາຍ ປາຈິຕ຺ຕິຍາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອນຸປທໍ ນາມ ປາເຏກ຺ກໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ເອກໂຕ ໂອສາເປນ຺ຕີຕິ ເຖເຣນ ‘‘ມໂນປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສາມເຓໂຣ ຕໍ ປທໍ ອປາປຸຓິຕ຺ວາ ‘‘ມໂນເສຏ຺ຐາ ມໂນມຍາ’’ຕິ ທຸຕິຍປທໍ ເອກໂຕ ຠຓຕິ, ອິເມ ປາເຏກ຺ກໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ເອກໂຕ ໂອສາເປນ຺ຕິ ນາມ. ເອວໍ ວາເຈນ຺ຕສ຺ສາປິ ອນຸປທຄຓນາຍ ປາຈິຕ຺ຕິຍາ. ອນ຺ວກ຺ຂຣໍ ນາມ ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ‘‘ຣູ’’ຕິ ໂອປາເຕຕີຕິ ‘‘ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ຠຓ ສາມເຓຣາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ຣູກາຣມຕ຺ຕເມວ ເອກໂຕ ວຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ເອວໍ ວາເຈນ຺ຕສ຺ສາປິ ອນ຺ວກ຺ຂຣຄຓນາຍ ປາຈິຕ຺ຕິຍາ. ຄາຖາພນ຺ເຘປິ ຈ ເອສ ນໂຍ ລພ຺ຠຕິເຍວ. ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ນາມ ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ເວທນາ ອນິຈ຺ຈາຕິ ສທ຺ທໍ ນິຈ຺ຉາເຣຕີຕິ ‘‘ຣູປໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນິຈ຺ຈໍ, ເວທນາ ອນິຈ຺ຈາ’’ຕິ ອິມໍ ສຸຕ຺ຕໍ ວາຈຍມາໂນ ເຖເຣນ ‘‘ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ສາມເຓໂຣ ສີຆປຎ຺ຎຕາຍ ‘‘ເວທນາ ອນິຈ຺ຈາ’’ຕິ ອິມໍ ອນິຈ຺ຈປທໍ ເຖຣສ຺ສ ‘‘ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ເອເຕນ ອນິຈ຺ຈປເທນ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ຠຓນ຺ໂຕ ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣຕິ. ເອວໍ ວາເຈນ຺ຕສ຺ສາປິ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄຓນາຍ ປາຈິຕ຺ຕິຍາ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ – ອິເມສຸ ປທາທີສຸ ຍໍ ຍໍ ເອກໂຕ ຠຓຕິ ເຕນ ເຕນ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ.

ພຸທ຺ຘຠາສິໂຕຕິ ສກລໍ ວິນຍປິຏກໍ ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ ຘມ຺ມປທໍ ຈຣິຍາປິຏກໍ ອຸທານໍ ອິຕິວຸຕ຺ຕກໍ ຊາຕກໍ ສຸຕ຺ຕນິປາໂຕ ວິມານວຕ຺ຖຸ ເປຕວຕ຺ຖຸ ພ຺ຣຫ຺ມຊາລາທີນິ ຈ ສຸຕ຺ຕານິ. ສາວກຠາສິໂຕຕິ ຈຕຸປຣິສປຣິຍາປນ຺ເນຫິ ສາວເກຫິ ຠາສິໂຕ ອນງ຺ຄຓສມ຺ມາທິຏ຺ຐິອນຸມານສຸຕ຺ຕຈຸຬເວທລ຺ລມຫາເວທລ຺ລາທິໂກ. ອິສິຠາສິໂຕຕິ ພາຫິຣປຣິພ຺ພາຊເກຫິ ຠາສິໂຕ ສກໂລ ປຣິພ຺ພາຊກວຄ຺ໂຄ, ພາວຣິຍສ຺ສ ອນ຺ເຕວາສິການໍ ໂສຬສນ຺ນໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ປຸຈ຺ຉາຕິ ເອວມາທິ. ເທວຕາຠາສິໂຕຕິ ເທວຕາຫິ ຠາສິໂຕ; ໂສ ເທວຕາສໍຍຸຕ຺ຕເທວປຸຕ຺ຕສໍຍຸຕ຺ຕມາຣສໍຍຸຕ຺ຕພ຺ຣຫ຺ມສໍຍຸຕ຺ຕສກ຺ກສໍຍຸຕ຺ຕາທິວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຕ຺ຖູປສຎ຺ຫິໂຕຕິ ອຏ຺ຐກຖານິສ຺ສິໂຕ. ຘມ຺ມູປສຎ຺ຫິໂຕຕິ ປາຬິນິສ຺ສິໂຕ; ອຸຠເຍນາປິ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສິຕເມວ ວທຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສິຕໍ ວທຕິ, ຕິສ຺ໂສ ສງ຺ຄີຕິໂຍ ອາຣຸຬ຺ຫຘມ຺ມໍເຍວ ປນ ປທໂສ ວາເຈນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ. ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສິເຕປິ ນານາຠາສາວເສນ ຄາຖາສິໂລກພນ຺ຘາທີຫິ ອຠິສງ຺ຂເຕ ອນາປຕ຺ຕິ. ຕິສ຺ໂສ ສງ຺ຄີຕິໂຍ ອນາຣຸຬ຺ເຫປິ ກຸລຸມ຺ພສຸຕ຺ຕໍ ຣາໂຊວາທສຸຕ຺ຕໍ ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຈຕຸປຣິວຏ຺ຏໍ ນນ຺ໂທປນນ຺ທນ຺ຕິ ອີທິເສ ອາປຕ຺ຕິເຍວ. ອປລາລທມນມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕໍ, ມຫາປຈ຺ຈຣິຍມ຺ປນ ປຏິສິທ຺ຘໍ. ເມຓ຺ຑກມິລິນ຺ທປຎ຺ເຫສຸ ເຖຣສ຺ສ ສກປຏິຠາເນ ອນາປຕ຺ຕິ, ຍໍ ຣຎ຺ໂຎ ສຎ຺ຎາປນຕ຺ຖໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຖ ອາປຕ຺ຕິ. ວຓ຺ຓປິຏກອງ຺ຄຸລິມາລປິຏກຣຏ຺ຐປາລຄອຊຕອາຬວກຄຊ຺ຊິຕຄຸຬ຺ຫມຄ຺ຄຄຸຬ຺ຫເວສ຺ສນ຺ຕຣຄຸຬ຺ຫວິນຍເວທລ຺ລປິຏການິ ປນ ອພຸທ຺ຘວຈນານິເຍວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສີລູປເທໂສ ນາມ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອາປຕ຺ຕິເຍວ. ອຎ຺ຎານິປິ ມຄ຺ຄກຖາອາຣມ຺ມຓກຖາພຸທ຺ຘິກທຓ຺ຑກ ຎາຓວຕ຺ຖຸອສຸຠກຖາທີນິ ອຕ຺ຖິ, ເຕສຸ ສຕ຺ຕຕິໍສ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມາ ວິຠຕ຺ຕາ, ຘຸຕງ຺ຄປຎ຺ເຫ ປຏິປທາ ວິຠຕ຺ຕາ; ຕສ຺ມາ ເຕສຸ ອາປຕ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍາທີສຸ ປນ ສງ຺ຄີຕິໍ ອນາຣຸຬ຺ເຫສຸ ຣາໂຊວາທຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍຈຕຸປຣິວຏ຺ຏນນ຺ໂທປນນ຺ທກຸລຸມ຺ພສຸຕ຺ເຕສຸເຍວ ອາປຕ຺ຕີຕິ ວຕ຺ວາ ອວເສເສສຸ ຍໍ ພຸທ຺ຘວຈນໂຕ ອາຫຣິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕເທວ ອາປຕ຺ຕິວຕ຺ຖຸ ໂຫຕິ, ນ ອິຕຣນ຺ຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ປຣິຄ຺ຄຫິໂຕ.

໔໘. ເອກໂຕ ອຸທ຺ທິສາເປນ຺ໂຕຕິ ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນນ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ອຸທ຺ເທສໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕປິ ເອກໂຕ ວທຕິ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ – ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ອນຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຸທ຺ທິສາເປນ຺ຕິ. ອາຈຣິໂຍ ນິສິນ຺ນານໍ ຠຓາມີຕິ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ວທຕິ, ອາຈຣິຍສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ. ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນນ ສທ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ທ຺ເວປິ ຐິຕາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ເອເສວ ນໂຍ. ທຫຣຠິກ຺ຂຸ ນິສິນ຺ໂນ, ສາມເຓໂຣ ຐິໂຕ, ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຠຓາມີຕິ ຠຓໂຕ ອນາປຕ຺ຕິ. ສເຈ ທຫໂຣ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອິຕໂຣ ນິສີທຕິ, ຐິຕສ຺ສ ຠຓາມີຕິ ຠຓໂຕປິ ອນາປຕ຺ຕິ. ສເຈ ພຫູນໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອນ຺ຕເຣ ເອໂກ ສາມເຓໂຣ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ນິສິນ຺ເນ ປທໂສ ຘມ຺ມໍ ວາເຈນ຺ຕສ຺ສ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອຈິຕ຺ຕກາປຕ຺ຕິ. ສເຈ ສາມເຓໂຣ ອຸປຈາຣໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ວາ ນິສິນ຺ໂນ ວາ ໂຫຕິ, ເຍສໍ ວາເຈຕິ, ເຕສຸ ອປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ ເອເກນ ທິສາຠາເຄນ ປລາຍນກຄນ຺ຖໍ ນາມ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມາ ອນາປຕ຺ຕິ. ເອກໂຕ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕປິ ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນນ ສທ຺ຘິໍ ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ເອກໂຕ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ເຕນ ສທ຺ຘິໍເຍວ ຠຓຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຸທ຺ເທສໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສປິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ຠຓນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ອຍມ຺ປິ ຫິ ເອກໂຕ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣຕິຈ຺ເຈວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ປຄຸຓໍ ຄນ຺ຖໍ ຠຓນ຺ຕໍ ໂອປາເຕຕີຕິ ສເຈ ເອກຄາຖາຍ ເອໂກ ປາໂທ ນ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ເສສໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ປຄຸຓຄນ຺ໂຖ ນາມ. ເອເຕນ ນເຍນ ສຸຕ຺ເຕປິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕໍ ໂອປາເຕນ຺ຕສ຺ສ ເອວໍ ຠຓາຫີຕິ ເອກໂຕປິ ຠຓນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ໂອສາເຣນ຺ຕໍ ໂອປາເຕຕີຕິ ສຸຕ຺ຕໍ ອຸຈ຺ຈາເຣນ຺ຕໍ ປຣິສມຊ຺ເຌ ປຣິສງ຺ກມານໍ ເອວໍ ວເທຫີຕິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕປິ ວທນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ຍໍ ປນ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍາທີສຸ ‘‘ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ມາ ວທາ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ຍທິ ວທຕິ, ‘‘ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ນຕ຺ຖິ, ນຕ຺ຖິຠາໂວເຍວ ຈສ຺ສ ຍຸຕ຺ໂຕ. ກສ຺ມາ? ກິຣິຍສມຸຏ຺ຐານຕ຺ຕາ. ອິຕຣຖາ ຫິ ກິຣິຍາກິຣິຍໍ ຠເວຍ຺ຍ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ.

ປທໂສຘມ຺ມສມຸຏ຺ຐານໍ – ວາຈໂຕ ຈ ວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ປທໂສຘມ຺ມສິກ຺ຂາປທໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ສຫເສຍ຺ຍສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໔໙. ປຎ຺ຈມສິກ຺ຂາປເທ – ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕີ ອສມ຺ປຊານາຕິ ປຸພ຺ພຠາເຄ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎສ຺ສ ອກຣຓວເສເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຠວງ຺ໂຄຕິຓ຺ຓກາເລ ປນ ກຸໂຕ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎນ຺ຕິ! ວິກູຊມານາຕິ ວິປ຺ປລປມານາ. ກາກຈ຺ຉມານາຕິ ນາສາຍ ກາກສທ຺ທໍ ວິຍ ນິຣຕ຺ຖກສທ຺ທໍ ມຸຎ຺ຈມານາ. ອຸປາສກາຕິ ປຐມຕຣໍ ອຸຏ຺ຐິຕອຸປາສກາ.

໕໐. ເອຕທໂວຈຸນ຺ຕິ ‘‘ຠຄວຕາ ອາວຸໂສ ຣາຫຸລ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູ ສິກ຺ຂາປທຄາຣເວເນວ ເອຕໍ ອໂວຈຸໍ. ປກຕິຍາ ປນ ເຕ ຠຄວຕິ ຈ ຄາຣເວນ ອາຍສ຺ມໂຕ ຈ ຣາຫຸລສ຺ສ ສິກ຺ຂາກາມຕາຍ ຕສ຺ສ ອາຍສ຺ມໂຕ ວສນຏ຺ຐານໍ ອາຄຕສ຺ສ ຈູຬມຎ຺ຈກໍ ວາ ອປສ຺ເສນໍ ວາ ຍໍ ອຕ຺ຖິ ຕໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ວາ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ວາ ອຸສ຺ສີສກຣຓຕ຺ຖາຍ ເທນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣິທໍ ຕສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ສິກ຺ຂາກາມຕາຍ – ຠິກ຺ຂູ ກິຣ ຕໍ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ມຸຏ຺ຐິສມ຺ມຸຎ຺ຊນິຎ຺ຈ ກຈວຣຉຑ຺ຑນກຎ຺ຈ ພຫິ ຂິປນ຺ຕິ. ອຖຎ຺ເຎຫິ ‘‘ອາວຸໂສ ເກນິທໍ ປາຕິຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຎ຺ເຎ ເອວໍ ວທນ຺ຕິ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຣາຫຸໂລ ອິມສ຺ມິໍ ປເທເສ ສຎ຺ຈຣິ, ເຕນ ນຸ ໂຂ ປາຕິຕ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ປນາຍສ຺ມາ ‘‘ນ ມຍ຺ຫໍ ຠນ຺ເຕ ອິທໍ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ເອກທິວສມ຺ປິ ອວຕ຺ວາ ຕໍ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ຂມາເປຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ. ວຈ຺ຈກຸຏິຍາ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປສີຕິ ຕໍເຍວ ສິກ຺ຂາກາມຕໍ ອນຸພ຺ຣູຫນ຺ໂຕ ຘມ຺ມເສນາປຕິມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານອານນ຺ທຕ຺ເຖຣາທີນໍ ສນ຺ຕິກໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ວຬຎ຺ຊນກວຈ຺ຈກຸຏິຍໍ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປສິ. ສາ ກິຣ ກຸຏິ ກວາຏພທ຺ຘາ ຄນ຺ຘປຣິຠຓ຺ຑກຕາ ສໂມສຣິຕປຸປ຺ຜທາມາ ເຈຕິຍຏ຺ຐານມິວ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອປຣິໂຠຄາ ອຎ຺ເຎສໍ.

໕໑. ອຸຕ຺ຕຣິທິຣຕ຺ຕຕິຣຕ຺ຕນ຺ຕິ ຠຄວາ ສາມເຓຣານໍ ສງ຺ຄຫກຣຓຕ຺ຖາຍ ຕິຣຕ຺ຕໍ ປຣິຫາຣໍ ອທາສິ. ນ ຫິ ຍຸຕ຺ຕໍ ກຸລທາຣເກ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ນານຸຄ຺ຄເຫຕຸນ຺ຕິ. ສຫເສຍ຺ຍນ຺ຕິ ເອກໂຕ ເສຍ຺ຍໍ. ເສຍ຺ຍາຕິ ກາຍປ຺ປສາຣຓສງ຺ຂາຕໍ ສຍນມ຺ປິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຍສ຺ມິໍ ເສນາສເນ ສຍນ຺ຕິ, ຕມ຺ປິ. ຕຕ຺ຖ ເສນາສນໍ ຕາວ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເສຍ຺ຍາ ນາມ ສພ຺ພຈ຺ຉນ຺ນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກາຍປ຺ປສາຣຓໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນ ນິປນ຺ເນ ຠິກ຺ຂຸ ນິປຊ຺ຊຕີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ‘‘ເສນາສນສງ຺ຂາຕໍ ເສຍ຺ຍໍ ປວິສິຕ຺ວາ ກາຍປ຺ປສາຣຓສງ຺ຂາຕໍ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຍ຺ຍ ວິທເຫຍ຺ຍ ສມ຺ປາເທຍ຺ຍາ’’ຕິ. ສພ຺ພຈ຺ຉນ຺ນາຕິອາທິນາ ປນ ຕສ຺ສາ ເສນາສນສງ຺ຂາຕາຍ ເສຍ຺ຍາຍ ລກ຺ຂຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ຍໍ ເສນາສນໍ ອຸປຣິ ປຎ຺ຈຫິ ຉທເນຫິ ອຎ຺ເຎນ ວາ ເກນຈິ ສພ຺ພເມວ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ, ອຍໍ ສພ຺ພຈ຺ຉນ຺ນາ ນາມ ເສຍ຺ຍາ. ອຏ຺ຐກຖາສຸ ປນ ປາກຏໂວຫາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວາຈຸຄ຺ຄຕວເສນ ‘‘ສພ຺ພຈ຺ຉນ຺ນາ ນາມ ປຎ຺ຈຫິ ຉທເນຫິ ຉນ຺ນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ຈາປິ ວຸຕ຺ຕໍ? ອຖ ໂຂ ທຸສ຺ສກຸຏິຍໍ ວສນ຺ຕສ຺ສາປິ ນ ສກ຺ກາ ອນາປຕ຺ຕິ ກາຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປຏິຈ຺ຉາທນສມຕ຺ຖໍ ອິຘ ຉທນຎ຺ຈ ປຣິຈ຺ຉນ຺ນຎ຺ຈ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປຎ຺ຈວິຘຈ຺ຉທເນເຍວ ຫິ ຄຍ຺ຫມາເນ ປທຣຈ຺ຉນ຺ເນປິ ສຫເສຍ຺ຍາ ນ ຠເວຍ຺ຍ. ຍໍ ປນ ເສນາສນໍ ຠູມິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ຉທນໍ ອາຫຈ຺ຈ ປາກາເຣນ ວາ ອຎ຺ເຎນ ວາ ເກນຈິ ອນ຺ຕມໂສ ວຕ຺ເຖນາປິ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ອຍໍ ສພ຺ພປຣິຈ຺ຉນ຺ນາ ນາມ ເສຍ຺ຍາ. ຉທນໍ ອນາຫຈ຺ຈ ສພ຺ພນ຺ຕິເມນ ປຣິຍາເຍນ ທິຍຑ຺ຒຫຕ຺ຖຸພ຺ເພເຘນ ປາກາຣາທິນາ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕາປິ ສພ຺ພປຣິຈ຺ຉນ຺ນາເຍວາຕິ ກຸຣຸນ຺ທຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ສາ ປນ ອຸປຣິ ພຫຸຕຣໍ ຐານໍ ຉນ຺ນໍ, ອປ຺ປໍ ອຈ຺ຉນ຺ນໍ, ສມນ຺ຕໂຕ ວາ ພຫຸຕຣໍ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ອປ຺ປໍ ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ອຍໍ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຉນ຺ນາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ປຣິຈ຺ຉນ຺ນາ ນາມ. ອິມິນາ ຫິ ລກ຺ຂເຓນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສເຈປິ ສຕ຺ຕຠູມໂກ ປາສາໂທ ເອກູປຈາໂຣ ໂຫຕິ, ສຕຄພ຺ຠໍ ວາ ຈຕຸສ຺ສາລໍ ວາ, ເອກເສຍ຺ຍາອິຈ຺ເຈວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຈຕຸຕ຺ເຖ ທິວເສ ອຕ຺ຖງ຺ຄເຕ ສູຣິເຍ ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນ ນິປນ຺ເນ ຠິກ຺ຂຸ ນິປຊ຺ຊຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍສ຺ສາ’’ຕິອາທິ.

ຕຕ຺ຖ ຈ ນິປຊ຺ຊນມຕ຺ເຕເນວ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ສເຈ ປນ ສມ຺ພຫຸລາ ສາມເຓຣາ, ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ, ສາມເຓຣຄຓນາຍ ປາຈິຕ຺ຕິຍາ. ເຕ ເຈ ອຸຏ຺ຐາຍຸຏ຺ຐາຍ ນິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເຕສໍ ປໂຍເຄ ປໂຍເຄ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ອຸຏ຺ຐາຍຸຏ຺ຐາຍ ນິປຊ຺ຊເນ ປນ ຠິກ຺ຂຸສ຺ເສວ ປໂຍເຄນ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ. ສເຈ ປນ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ ເອໂກ ສາມເຓໂຣ ສພ຺ເພສໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ອຸຏ຺ຐາຍຸຏ຺ຐາຍ ນິປຊ຺ຊເນນປິ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາປຕ຺ຕິເຍວ. ອຸຠເຍສໍ ສມ຺ພຫຸລຠາເວປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອປິເຈຕ຺ຖ ເອກາວາສາທິກມ຺ປິ ຈຕຸກ຺ກໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ໂຍ ຫິ ເອກສ຺ມິໍ ອາວາເສ ເອເກເນວ ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນນ ສທ຺ຘິໍ ຕິຣຕ຺ຕໍ ສຫເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕິ, ຕສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເທວສິກາ ອາປຕ຺ຕິ. ໂຍປິ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ອາວາເສ ນານາອນຸປສມ຺ປນ຺ເນຫິ ສທ຺ຘິໍ ຕິຣຕ຺ຕໍ ສຫເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕິ, ຕສ຺ສປິ. ໂຍປິ ນານາອາວາເສສຸ ເອເກເນວ ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນນ ສທ຺ຘິໍ ຕິຣຕ຺ຕໍ ສຫເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕິ, ຕສ຺ສປິ. ໂຍປິ ນານາອາວາເສສຸ ນານາອນຸປສມ຺ປນ຺ເນຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂຍຊນສຕມ຺ປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຫເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕິ, ຕສ຺ສປິ ຈຕຸຕ຺ຖທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເທວສິກາ ອາປຕ຺ຕິ.

ອຍຎ຺ຈ ສຫເສຍ຺ຍາປຕ຺ຕິ ນາມ ‘‘ຠິກ຺ຂຸໍ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສໂສ ອນຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ນາມາ’’ຕິ ວຈນໂຕ ຕິຣຈ຺ຉານຄເຕນປິ ສທ຺ຘິໍ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຣ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕສ຺ສ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ເມຖຸນຘມ຺ມາປຕ຺ຕິຍາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕສ຺ມາ ສເຈປິ ໂຄຘາພິຬາລມງ຺ຄຸສາທີສຸ ໂກຈິ ປວິສິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວສນເສນາສເນ ເອກູປຈາຣຏ຺ຐາເນ ສຍຕິ, ສຫເສຍ຺ຍາວ ໂຫຕິ.

ຍທິ ປນ ຖມ຺ຠານໍ ອຸປຣິ ກຕປາສາທສ຺ສ ອຸປຣິມຕເລນ ສທ຺ຘິໍ ອສມ຺ພທ຺ຘຠິຕ຺ຕິກສ຺ສ ຠິຕ຺ຕິຍາ ອຸປຣິ ຐິຕສຸສິຣຕຸລາສີສສ຺ສ ສຸສິເຣນ ປວິສິຕ຺ວາ ຕຸລາຍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ສຍິຕ຺ວາ ເຕເນວ ສຸສິເຣນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ເຫຏ຺ຐາປາສາເທ ສຍິຕຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ສເຈ ຉທເນ ຉິທ຺ທໍ ໂຫຕິ, ເຕນ ປວິສິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕຉທເນ ວສິຕ຺ວາ ເຕເນວ ປກ຺ກມຕິ, ນານູປຈາເຣ ອຸປຣິມຕເລ ຉທນພ຺ຠນ຺ຕເຣ ສຍິຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ, ເຫຏ຺ຐິມຕເລ ສຍິຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ສເຈ ອນ຺ໂຕປາສາເທເນວ ອາໂຣຫິຕ຺ວາ ສພ຺ພຕລານິ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ເອກູປຈາຣານິ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສຸ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ສຍິຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ.

ສຠາສງ຺ເຂເປນ ກເຕ ອຑ຺ຒກຸຏ຺ຏກເສນາສເນ ສຍິຕສ຺ສ ວາຬສງ຺ຆາຏາທີສຸ ກໂປຕາທໂຍ ປວິສິຕ຺ວາ ສຍນ຺ຕິ, ອາປຕ຺ຕິເຍວ. ປຣິກ຺ເຂປສ຺ສ ພຫິຄເຕ ນິພ຺ພໂກສພ຺ຠນ຺ຕເຣ ສຍນ຺ຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ປຣິມຓ຺ຑລໍ ວາ ຈຕຸຣສ຺ສໍ ວາ ເອກຈ຺ຉທນາຍ ຄພ຺ຠມາລາຍ ສຕຄພ຺ຠໍ ເຈປິ ເສນາສນໍ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຣ ເຈ ເອເກນ ສາຘາຣຓທ຺ວາເຣນ ປວິສິຕ຺ວາ ວິສຸໍ ປາກາເຣນ ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຄພ຺ຠູປຈາເຣ ສພ຺ພຄພ຺ເຠ ປວິສນ຺ຕິ, ເອກຄພ຺ເຠປິ ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນ ນິປນ຺ເນ ສພ຺ພຄພ຺ເຠສຸ ນິປນ຺ນານໍ ອາປຕ຺ຕິ. ສເຈ ສປມຸຂາ ຄພ຺ຠາ ໂຫນ຺ຕິ, ປມຸຂສ຺ສ ອຸປຣິ ອຈ຺ຉນ຺ນໍ ອຸຈ຺ຈວຕ຺ຖຸກໍ ເຈປິ ໂຫຕິ, ປມຸເຂ ສຍິໂຕ ຄພ຺ເຠ ສຍິຕານໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ນ ກໂຣຕິ. ສເຈ ປນ ຄພ຺ຠຈ຺ຉທເນເນວ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ພທ຺ຘຈ຺ຉທນໍ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຣ ສຍິໂຕ ສພ຺ເພສໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ກໂຣຕິ. ກສ຺ມາ? ສພ຺ພຈ຺ຉນ຺ນຕ຺ຕາ ສພ຺ພປຣິຈ຺ຉນ຺ນຕ຺ຕາ ຈ, ຄພ຺ຠປຣິກ຺ເຂໂປເຍວ ຫິສ຺ສ ປຣິກ຺ເຂໂປຕິ. ເອເຕເນວ ຫິ ນເຍນ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ໂລຫປາສາທປຣິກ຺ເຂປສ຺ສ ຈຕູສຸ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກສຸ ອາປຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

ຍໍ ປນ ອນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ເຕ ປມຸເຂ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ຠູມິຍໍ ວິນາ ຊຄຕິຍາ ປມຸຂໍ ສນ຺ຘາຍ ກຖິນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ອນ຺ຘກຣຏ຺ເຐ ປາເຏກ຺ກສນ຺ນິເວສາ ເອກຈ຺ຉທນາ ຄພ຺ຠປາຬິໂຍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຎ຺ຈ ຕຕ຺ຖ ‘‘ຠູມິຍໍ ວິນາ ຊຄຕິຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ເນວ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ອຕ຺ຖິ; ນ ປາຬິຍາ ສເມຕິ. ທສຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘາປິ ຫິ ຊຄຕິ ປຣິກ຺ເຂປສງ຺ຂ຺ຍໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ມາ ຍມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ທຸຕິຍສິກ຺ຂາປເທ ຊຄຕິຍາ ປມາຓໍ ວຕ຺ວາ ‘‘ເອຕໍ ເອກູປຈາຣໍ ປຣິຈ຺ຉນ຺ນໍ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ເຍປິ ເອກສາລທ຺ວິສາລຕິສາລຈຕຸສ຺ສາລສນ຺ນິເວສາ ມຫາປາສາທາ ເອກສ຺ມິໍ ໂອກາເສ ປາເທ ໂຘວິຕ຺ວາ ປວິຏ຺ເຐນ ສກ຺ກາ ໂຫນ຺ຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອນຸປຣິຄນ຺ຕຸໍ, ເຕສຸປິ ສຫເສຍ຺ຍາປຕ຺ຕິຍາ ນ ມຸຈ຺ຈຕິ. ສເຈ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ອຸປຈາຣໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອກູປຈາຣຏ຺ຐາເນເຍວ ອາປຕ຺ຕິ.

ທ຺ວີຫິ ທ຺ວາເຣຫິ ຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ສຸຘາຉທນມຓ຺ຑປສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ປາກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອເກນ ທ຺ວາເຣນ ປວິສິຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ປຣິຈ຺ເຉເທ ອນຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ສຍຕິ, ເອກສ຺ມິໍ ຠິກ຺ຂຸ, ອນາປຕ຺ຕິ. ປາກາເຣ ໂຄຘາທີນໍ ປວິສນມຕ຺ຕມ຺ປິ ຉິທ຺ທໍ ໂຫຕິ, ເອກສ຺ມິຎ຺ຈ ປຣິຈ຺ເຉເທ ໂຄຘາ ສຍນ຺ຕິ, ອນາປຕ຺ຕິເຍວ. ນ ຫິ ຉິທ຺ເທນ ເຄຫໍ ເອກູປຈາຣໍ ນາມ ໂຫຕິ. ສເຈ ປາກາຣມຊ຺ເຌ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ໂຍເຊນ຺ຕິ, ເອກູປຈາຣຕາຍ ອາປຕ຺ຕິ. ຕໍ ທ຺ວາຣໍ ກວາເຏນ ປິທຫິຕ຺ວາ ສຍນ຺ຕິ, ອາປຕ຺ຕິເຍວ. ນ ຫິ ທ຺ວາຣປິທຫເນນ ເຄຫໍ ນານູປຈາຣໍ ນາມ ໂຫຕິ, ທ຺ວາຣໍ ວາ ອທ຺ວາຣໍ. ກວາຏຎ຺ຫິ ສໍວຣຓວິວຣເຓຫິ ຍຖາສຸຂໍ ວຬຎ຺ຊນຕ຺ຖາຍ ກຕໍ, ນ ວຬຎ຺ຊນູປຈ຺ເຉທນຕ຺ຖາຍ. ສເຈ ປນ ຕໍ ທ຺ວາຣໍ ປຸນ ອິຏ຺ຐກາຫິ ປິທຫນ຺ຕິ, ອທ຺ວາຣໍ ໂຫຕິ, ປຸຣິເມ ນານູປຈາຣຠາເວເຍວ ຕິຏ຺ຐຕິ. ທີຆປມຸຂໍ ເຈຕິຍຆຣໍ ໂຫຕິ. ເອກໍ ກວາຏໍ ອນ຺ໂຕ, ເອກໍ ພຫິ, ທ຺ວິນ຺ນໍ ກວາຏານໍ ອນ຺ຕເຣ ອນຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ອນ຺ໂຕເຈຕິຍຆເຣ ສຍນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິໍ ກໂຣຕິ, ເອກູປຈາຣຕ຺ຕາ.

ຕຕ຺ຣ ຍສ຺ສ ‘‘ສິຍາ ອຍໍ ເອກູປຈາຣນານູປຈາຣຕາ ນາມ ອຸໂທສິຕສິກ຺ຂາປເທ ວຸຕ຺ຕາ, ອິຘ ປນ ‘ເສຍ຺ຍາ ນາມ ສພ຺ພຈ຺ຉນ຺ນາ ສພ຺ພປຣິຈ຺ຉນ຺ນາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຉນ຺ນາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ປຣິຈ຺ຉນ຺ນາ’ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ວຸຕ຺ຕໍ, ປິຫິຕທ຺ວາໂຣ ຈ ຄພ຺ໂຠ ສພ຺ພປຣິຈ຺ຉນ຺ໂນວ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ອນ຺ໂຕ ສຍິເຕເນວ ສທ຺ຘິໍ ອາປຕ຺ຕິ, ພຫິ ສຍິເຕນ ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ. ໂສ ເອວໍ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ – ‘‘ອປິຫິຕທ຺ວາເຣ ປນ ກສ຺ມາ ພຫິ ສຍິເຕນ ອາປຕ຺ຕີ’’ຕິ? ປມຸຂສ຺ສ ຄພ຺ເຠນ ສທ຺ຘິໍ ສພ຺ພຈ຺ຉນ຺ນຕ຺ຕາ. ‘‘ກິໍ ປນ ຄພ຺ເຠ ປິຫິເຕ ຉທນໍ ວິທ຺ຘສ຺ຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ? ນ ວິທ຺ຘສ຺ຕໍ, ຄພ຺ເຠນ ສທ຺ຘິໍ ປມຸຂສ຺ສ ສພ຺ພປຣິຈ຺ຉນ຺ນຕາ ນ ໂຫຕິ. ‘‘ກິໍ ປຣິກ຺ເຂໂປ ວິທ຺ຘສ຺ໂຕ’’ຕິ? ອທ຺ຘາ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ນ ວິທ຺ຘສ຺ໂຕ, ກວາເຏນ ອຸປຈາໂຣ ປຣິຈ຺ຉນ຺ໂນ’’ຕິ. ເອວໍ ທູຣມ຺ປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນ ເອກູປຈາຣນານູປຈາຣຕໍເຍວ ປຈ຺ຈາຄມິສ຺ສຕິ.

ອປິຈ ຍທິ ພ຺ຍຎ຺ຊນມຕ຺ເຕເຍວ ອຕ຺ໂຖ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ສິຍາ, ສພ຺ພຈ຺ຉນ຺ນາຕິ ວຈນໂຕ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ຉທເນນ ຉນ຺ນາ ເອວ ເສຍ຺ຍາ ສິຍາ, ນ ອຎ຺ເຎນ. ເອວຎ຺ຈ ສຕິ ປທຣຈ຺ຉນ຺ນາທີສຸ ອນາປຕ຺ຕິ ສິຍາ. ຕໂຕ ຍທຕ຺ຖໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ສ຺ເວວ ອຕ຺ໂຖ ປຣິຫາເຍຍ຺ຍ. ປຣິຫາຍຕຸ ວາ ມາ ວາ, ກຖໍ ອວຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ; ໂກ ວາ ວທຕິ ‘‘ອວຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ອນິຍເຕສຸ – ‘‘ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ນາມ ອາສນໍ ກຸຏ຺ເຏນ ວາ ກວາເຏນ ວາ ກິລຎ຺ເຊນ ວາ ສາຓິປາກາເຣນ ວາ ຣຸກ຺ເຂນ ວາ ຖມ຺ເຠນ ວາ ໂກຏ຺ຐລິກາຍ ວາ ເຍນ ເກນຈິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ຕຕ຺ຖ ເຍນ ເກນຈິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນເມວ, ເອວມິຘາປິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ມາ ເສນາສນໍ ຂຸທ຺ທກໍ ວາ ໂຫຕຸ ມຫນ຺ຕໍ ວາ ອຎ຺ເຎນ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ພທ຺ຘໍ ວາ ອສມ຺ພທ຺ຘໍ ວາ ທີຆໍ ວາ ວຏ຺ຏໍ ວາ ຈຕຸຣສ຺ສໍ ວາ ເອກຠູມກໍ ວາ, ອເນກຠູມກໍ ວາ, ຍໍ ຍໍ ເອກູປຈາຣໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ເຍນ ເກນຈິ ປຏິຈ຺ຉາທເນນ ສພ຺ພຈ຺ຉນ຺ເນ ສພ຺ພປຣິຈ຺ຉນ຺ເນ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ວາ ຉນ຺ເນ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ວາ ປຣິຈ຺ຉນ຺ເນ ສຫເສຍ຺ຍາປຕ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ.

໕໓. ອຸປຑ຺ຒຈ຺ຉນ຺ເນ ອຸປຑ຺ຒປຣິຈ຺ຉນ຺ເນ ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ສພ຺ພຈ຺ຉນ຺ເນ ອຸປຑ຺ຒປຣິຈ຺ຉນ຺ເນຕິ ເອວມາທີສຸປິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ທຸກ຺ກຏເມວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ສພ຺ພຈ຺ຉນ຺ເນ ເຍຠຸຍ຺ເຍນປຣິຈ຺ຉນ຺ເນ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ສພ຺ພຈ຺ຉນ຺ເນ ອຸປຑ຺ຒປຣິຈ຺ຉນ຺ເນ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ເຍຠຸຍ຺ເຍນຉນ຺ເນ ອຸປຑ຺ຒປຣິຈ຺ຉນ຺ເນ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ສພ຺ພປຣິຈ຺ຉນ຺ເນ ເຍຠຸຍ຺ເຍນຉນ຺ເນ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ສພ຺ພປຣິຉນ຺ເນ ອຸປຑ຺ຒຈ຺ຉນ຺ເນ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ເຍຠຸຍ຺ເຍນປຣິຈ຺ຉນ຺ເນ ອຸປຑ຺ຒຈ຺ຉນ຺ເນ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ປາຬິຍໍ ວຸຕ຺ຕປາຈິຕ຺ຕິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຕ ປາຈິຕ຺ຕິຍານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ສພ຺ພຈ຺ຉນ຺ເນ ຈູຬກປຣິຈ຺ຉນ຺ເນ ທຸກ຺ກຏໍ, ເຍຠຸຍ຺ເຍນຉນ຺ເນ ຈູຬກປຣິຈ຺ຉນ຺ເນ ທຸກ຺ກຏໍ, ສພ຺ພປຣິຈ຺ຉນ຺ເນ ຈູຬກຈ຺ຉນ຺ເນ ທຸກ຺ກຏໍ, ເຍຠຸຍ຺ເຍນປຣິຈ຺ຉນ຺ເນ ຈູຬກຈ຺ຉນ຺ເນ ທຸກ຺ກຏໍ, ປາຬິຍໍ ທຸກ຺ກເຏນ ສຫ ປຎ຺ຈ ທຸກ຺ກຏານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ອຸປຑ຺ຒຈ຺ຉນ຺ເນ ຈູຬກປຣິຈ຺ຉນ຺ເນ ອນາປຕ຺ຕິ, ອຸປຑ຺ຒປຣິຈ຺ຉນ຺ເນ ຈູຬກຈ຺ຉນ຺ເນ ອນາປຕ຺ຕິ, ຈູຬກຈ຺ຉນ຺ເນ ຈູຬກປຣິຈ຺ຉນ຺ເນ ອນາປຕ຺ຕິ, ສພ຺ພຈ຺ຉນ຺ເນ ສພ຺ພອປຣິຈ຺ຉນ຺ເນຕິ ຈ ເອຕ຺ຖ ເສນມ຺ພມຓ຺ຑປວຓ຺ຓໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິມິນາເປຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ – ‘‘ຍຖາ ຊຄຕິ ປຣິກ຺ເຂປສງ຺ຂຍ ນ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ.

ເອຬກໂລມສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍໂຕ ຈ ກາຍຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ສຫເສຍ຺ຍສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ທຸຕິຍສຫເສຍ຺ຍສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໕໕. ທຸຕິຍສຫເສຍ຺ຍສິກ຺ຂາປເທ – ອາວສຖາຄາຣນ຺ຕິ ອາຄນ຺ຕຸການໍ ວສນາຄາຣໍ. ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ປຸຎ຺ຎກາມຕາຍ ກຕ຺ວາ ຐປິຕໍ ໂຫຕິ. ເຍນ ສາ ອິຕ຺ຖີ ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ຐາເນ ອາວສຖາຄາຣໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖີຕິ ມນຸສ຺ສານໍ ສຸຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິ. ຄນ຺ຘຄນ຺ຘິນີຕິ ອຄຣຸກຸງ຺ກຸມາທີນໍ ຄນ຺ຘານໍ ຄນ຺ໂຘ ຄນ຺ຘຄນ຺ໂຘ, ໂສ ອສ຺ສາ ອຕ຺ຖີຕິ ຄນ຺ຘຄນ຺ຘິນີ. ສາຏກໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາຕິ ອປ຺ເປວ ນາມສ຺ສ ອິມມ຺ປິ ວິປ຺ປກາຣໍ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ຣາໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອວມກາສິ. ໂອກ຺ຂິປິຕ຺ວາຕິ ອໂຘ ຂິປິຕ຺ວາ. ອຈ຺ຈໂຍຕິ ອປຣາໂຘ. ມໍ ອຈ຺ຈຄມາຕິ ມໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ປວຕ຺ໂຕ. ເສສໍ ປຐມສິກ຺ຂາປເທ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຍເມວ ຫິ ວິເສໂສ – ປຐມສິກ຺ຂາປເທ ຈຕຸຕ຺ຖທິວເສ ອາປຕ຺ຕິ ອິຘ ປຐມທິວເສປິ. ຍກ຺ຂີເປຕີຫິ ທິສ຺ສມານກຣູປາຫິ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕິຕ຺ຖິຍາ ຈ ເມຖຸນຘມ຺ມວຕ຺ຖຸຠູຕາຍ ເອວ ທຸກ຺ກຏໍ. ເສສາຫິ ອນາປຕ຺ຕິ. ສມຸຏ຺ຐານາທີນິ ປຐມສທິສາເນວາຕິ.

ທຸຕິຍສຫເສຍ຺ຍສິກ຺ຂາປທໍ ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ຘມ຺ມເທສນາສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໖໐. ສຕ຺ຕມສິກ຺ຂາປເທ – ຆຣຓີຕິ ຆຣສາມິນີ. ນິເວສນທ຺ວາເຣຕິ ນິເວສນສ຺ສ ມຫາທ຺ວາເຣ. ຆຣສຸຓ຺ຫາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຆເຣ ສຸຓ຺ຫາ. ອາວສຖທ຺ວາເຣຕິ ໂອວຣກທ຺ວາເຣ. ວິສ຺ສຏ຺ເຐນາຕິ ສຸນິຄ຺ຄເຕນ ສທ຺ເທນ. ວິວເຏນາຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ປກາເສນ ອສໍວຸເຕນ. ຘມ຺ໂມ ເທເສຕພ຺ໂພຕິ ອຍໍ ສຣຓສີລາທິເຠໂທ ຘມ຺ໂມ ກເຖຕພ຺ໂພ. ອຎ຺ຎາຕຸນ຺ຕິ ອາຊານິຕຸໍ. ວິຎ຺ຎຸນາ ປຸຣິສວິຄ຺ຄເຫນາຕິ ວິຎ຺ຎຸນາ ປຸຣິເສນ, ປຸຣິສວິຄ຺ຄຫໍ ຄເຫຕ຺ວາປິ ຐິເຕນ ນ ຍກ຺ເຂນ ນ ເປເຕນ ນ ຕິຣຈ຺ຉານຄເຕນ.

໖໖. ອນາປຕ຺ຕິ ວິຎ຺ຎຸນາ ປຸຣິສວິຄ຺ຄເຫນາຕິ ວິຎ຺ຎຸນາ ປຸຣິສວິຄ຺ຄເຫນ ສທ຺ຘິໍ ຐິຕາຍ ພຫຸມ຺ປິ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ຉປ຺ປຎ຺ຈວາຈາຫີຕິ ຉຫິ ປຎ຺ຈຫິ ວາຈາຫິ ໂຍ ເທເສຕິ, ຕສ຺ສປິ ອນາປຕ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ເອໂກ ຄາຖາປາໂທ ເອກວາຈາຕິ ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວາຈາປມາຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອຏ຺ຐກຖໍ ຘມ຺ມປທໍ ຊາຕກາທິວຕ຺ຖຸໍ ວາ ກເຖຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຉປ຺ປຎ຺ຈປທມຕ຺ຕເມວ ກເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປາຬິຍາ ສທ຺ຘິໍ ກເຖນ຺ເຕນ ເອກປທໍ ປາຬິໂຕ ປຎ຺ຈ ອຏ຺ຐກຖາໂຕຕິ ເອວໍ ຉ ປທານິ ອນຕິກ຺ກາເມຕ຺ວາວ ກເຖຕພ຺ໂພ. ປທໂສຘມ຺ເມ ວຸຕ຺ຕປ຺ປເຠໂທ ຫິ ອິຘາປິ ສພ຺ໂພ ຘມ຺ໂມເຍວ. ຕສ຺ມິໍ ເທເສຕີຕິ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ເທເສຕິ. ສມ຺ປທານຕ຺ເຖ ວາ ເອຕໍ ຠຸມ຺ມວຈນໍ. ຕສ຺ສາ ເທເສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຎ຺ຎິສ຺ສາ ມາຕຸຄາມສ຺ສາຕິ ເອກິສ຺ສາ ເທເສຕ຺ວາ ປຸນ ອາຄຕາຄຕາຍ ອຎ຺ຎິສ຺ສາປິ ເທເສຕີຕິ ເອວໍ ເອກາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ມາຕຸຄາມສຕສຫສ຺ສນ຺ນມ຺ປິ ເທເສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ສມໍ ນິສິນ຺ນານໍ ມາຕຸຄາມານໍ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ເອເກກິສ຺ສາ ເອເກກໍ ຄາຖໍ ເທເສສ຺ສາມິ, ຕໍ ສຸຓາຖາຕິ ເທເສຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ປຐມໍ ເອເກກິສ຺ສາ ເອເກກໍ ຄາຖໍ ກເຖສ຺ສາມີຕິ ອາໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ ຊານາເປຕ຺ວາ ກເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ນ ປຈ຺ຉາຕິ. ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ກເຖຕີຕິ ມາຕຸຄາໂມ ‘‘ທີຆນິກາໂຍ ນາມ ຠນ຺ເຕ ກິມຕ຺ຖໍ ທີເປຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ເອວໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພໍ ເຈປິ ທີຆນິກາຍໍ ກເຖຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ.

ປທໂສຘມ຺ມສມຸຏ຺ຐານໍ – ວາຈໂຕ ຈ ວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ກິຣິຍາກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ຘມ຺ມເທສນາສິກ຺ຂາປທໍ ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ຠູຕາໂຣຈນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໖໗. ອຏ຺ຐມສິກ຺ຂາປເທ – ວຕ຺ຖຸກຖາຍ ຕາວ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ຈຕຸຕ຺ຖປາຣາຊິກວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອຍເມວ ຫິ ວິເສໂສ – ຕຕ຺ຖ ອຠູຕໍ ອາໂຣເຈສຸໍ, ອິຘ ຠູຕໍ. ຠູຕມ຺ປິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ອາໂຣເຈສຸໍ, ນ ອຣິຍາ. ອຣິຍານຎ຺ຫິ ປຍຸຕ຺ຕວາຈາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອຕ຺ຕໂນ ຄຸເຓ ອາໂຣຈຍມາເນ ປນ ອຎ຺ເຎ ນ ປຏິເສເຘສຸໍ, ຕຖາອຸປ຺ປນ຺ເນ ຈ ປຈ຺ຈເຍ ສາທິຍິໍສຸ, ຕຖາອຸປ຺ປນ຺ນຠາວໍ ອຊານນ຺ຕາ.

‘‘ອຖ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸ’’ນ຺ຕິອາທິມ຺ຫິ ປນ ເຍ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສິໍສຸ, ເຕ ອາໂຣເຈສຸນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ‘‘ກຈ຺ຈິ ປນ ໂວ ຠິກ຺ຂເວ ຠູຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິເຕ ປນ ສພ຺ເພປິ ‘‘ຠູຕໍ ຠຄວາ’’ຕິ ປຏິຊານິໍສຸ. ອຣິຍານມ຺ປິ ຫິ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຠູໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ໂມຕິ. ອຖ ຠຄວາ ອຣິຍມິສ຺ສກຕ຺ຕາ ‘‘ໂມຆປຸຣິສາ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ກຖຎ຺ຫິ ນາມ ຕຸມ຺ເຫ ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອຸທຣສ຺ສ ກາຣຓາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ອຣິຍາ ອຎ຺ເຎສໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຍ຺ໂຍ ກິຣ, ຠນ຺ເຕ, ໂສຕາປນ຺ໂນ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປສນ຺ເນຫິ ມນຸສ຺ເສຫິ ປຸຈ຺ຉິຍມານາ ອປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ສິກ຺ຂາປເທ ອນາທີນວທສ຺ສິໂນ ສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕຕາຍ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປເຣສຎ຺ຈ ວິເສສາຘິຄມໍ ປຏິຊານິໍສຸ. ເອວໍ ປຏິຊານນ຺ເຕຫິ ຈ ເຕຫິ ຍໍ ອຎ຺ເຎ ອຸທຣສ຺ສ ກາຣຓາ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສິຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອຸປ຺ປາເທສຸໍ, ຕໍ ສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕຕາຍ ສາທິຍນ຺ເຕຫິປິ ອຸທຣສ຺ສ ກາຣຓາ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມສ຺ສ ວຓ຺ໂຓ ຠາສິໂຕ ວິຍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິເກເນວ ນເຍນ ‘‘ກຖຎ຺ຫິ ນາມ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸທຣສ຺ສ ກາຣຓາ ຄິຫີນໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສິສ຺ສຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເສສໍ ຈຕຸຕ຺ຖປາຣາຊິກວຕ຺ຖຸສທິສເມວ. ສິກ຺ຂາປທວິຠງ຺ເຄປິ ເກວລໍ ຕຕ຺ຖ ປາຣາຊິກຎ຺ເຈວ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ອິຘ ຠູຕຕ຺ຕາ ປາຈິຕ຺ຕິຍຎ຺ເຈວ ທຸກ຺ກຏຎ຺ຈ ອຍໍ ວິເສໂສ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

໗໗. ‘‘ອຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຠູຕໍ ອາໂຣເຈຕີ’’ຕິ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຣິນິພ຺ພານກາເລ ຫິ ອນ຺ຕຣາ ວາ ອຕິກຑ຺ຒິຍມາເນນ ອຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຠູຕໍ ອາໂຣເຈຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສຸຕປຣິຍຕ຺ຕິສີລຄຸຓໍ ປນ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສາປິ ອາໂຣເຈຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອາທິກມ຺ມິກສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ‘‘ອຸມ຺ມຕ຺ຕກສ຺ສາ’’ຕິ ອິທໍ ປນ ອິຘ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ກສ຺ມາ? ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ນານໍ ອຸມ຺ມາທສ຺ສ ວາ ຈິຕ຺ຕກ຺ເຂປສ຺ສ ວາ ອຠາວາຕິ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍມ຺ປິ ຫິ ວິຈາຣິຕໍ ‘‘ຌານລາຠີ ປນ ປຣິຫີເນ ຌາເນ ອຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ຠເວຍ຺ຍ, ຕສ຺ສປິ ຠູຕາໂຣຈນປຈ຺ຈຍາ ອນາປຕ຺ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ, ຠູຕສ຺ເສວ ອຠາວໂຕ’’ຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ຠູຕາໂຣຈນໍ ນາເມຕໍ ປຸພ຺ເພ ອວຸຕ຺ເຕຫິ ຕີຫິ ສມຸຏ຺ຐາເນຫິ ສມຸຏ຺ຐາຕິ – ກາຍໂຕ ວາຈໂຕ ກາຍວາຈໂຕ ຈາຕິ. ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ກຸສລາພ຺ຍາກຕຈິຕ຺ເຕຫິ ທ຺ວິຈິຕ຺ຕໍ, ສຸຂມຊ຺ຌຕ຺ຕເວທນາຫິ ທ຺ວິເວທນນ຺ຕິ.

ຠູຕາໂຣຈນສິກ຺ຂາປທໍ ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລາໂຣຈນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໗໘. ນວມສິກ຺ຂາປເທ – ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລາ ນາມ ອາປຕ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ປາຣາຊິການິ ເຕຣສ ຈ ສງ຺ຆາທິເສສາຕິ ອິມິສ຺ສາ ປາຬິຍາ ‘‘ປາຣາຊິການິ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລສທ຺ທຕ຺ຖທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕານິ, ສງ຺ຆາທິເສສໍ ປນ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕ’’ນ຺ຕິ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວິຈາຣຓາ – ສເຈ ປາຣາຊິກໍ ອາໂຣເຈນ຺ຕສ຺ສ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ນ ຠເວຍ຺ຍ, ຍຖາ ສມາເນປິ ຠິກ຺ຂຸ-ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອຸປສມ຺ປນ຺ນສທ຺ເທ ຍຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸນີ ອນຘິປ຺ເປຕາ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸໍ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສໂສ ອນຸປສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ; ເອວມິຘ ສມາເນປິ ປາຣາຊິກສງ຺ຆາທິເສສານໍ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລສທ຺ເທ ຍທິ ປາຣາຊິກໍ ອນຘິປ຺ເປຕໍ, ‘‘ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລາ ນາມ ອາປຕ຺ຕິ ເຕຣສ ສງ຺ຆາທິເສສາ’’ຕິ ເອຕເທວ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ. ຕຕ຺ຖ ຠເວຍ຺ຍ ‘‘ໂຍ ປາຣາຊິກໍ ອາປນ຺ໂນ, ໂສ ຠິກ຺ຂຸຠາວໂຕ ຈຸໂຕ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈນ຺ໂຕ ທຸກ຺ກຏໍ ອາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ສຕິ ອກ຺ໂກສນ຺ໂຕປິ ທຸກ຺ກຏໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວ ຈ ອາປຊ຺ຊຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ອສຸທ຺ໂຘ ໂຫຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປາຣາຊິກໍ ຘມ຺ມໍ ອຊ຺ຌາປນ຺ໂນ, ຕຎ຺ເຈ ອສຸທ຺ຘທິຏ຺ຐິ ສມາໂນ ໂອກາສໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ອກ຺ໂກສາຘິປ຺ປາໂຍ ວທຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ໂອມສວາທສ຺ສາ’’ຕິ (ປາຣາ. ໓໘໙). ເອວໍ ປາຬິຍາ ວິຈາຣິຍມານາຍ ປາຣາຊິກໍ ອາໂຣເຈນ຺ຕສ຺ສາປິ ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວ ທິສ຺ສຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ທິສ຺ສຕິ, ອຖ ໂຂ ສພ຺ພອຏ຺ຐກຖາສຸ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍາວ ເອຕ຺ຖ ປມາຓໍ, ນ ອຎ຺ຎາ ວິຈາຣຓາ. ປຸພ຺ເພປິ ຈ ອາໂວຈຸມ຺ຫ – ‘‘ພຸທ຺ເຘນ ຘມ຺ໂມ ວິນໂຍ ຈ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂຍ ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ເຕຫິ ຕເຖວ ຎາໂຕ’’ຕິອາທິ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠກຖາ). ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍາ ຫິ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຘິປ຺ປາຍໍ ຊານນ຺ຕິ.

ອິມິນາປິ ເຈຕໍ ປຣິຍາເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຠິກ຺ຂຸສມ຺ມຸຕິຍາຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຠິກ຺ຂຸສມ຺ມຸຕິຍາ ຈ ອາໂຣຈນໍ ອາຍຕິໍ ສໍວຣຕ຺ຖາຍ ປຸນ ຕຖາຣູປໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອນາປຊ຺ຊນຕ຺ຖາຍ ຠຄວຕາ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ, ນ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອວຓ຺ຓມຕ຺ຕປ຺ປກາສນຕ຺ຖາຍ, ສາສເນ ຈສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐານິເສຘນຕ຺ຖາຍ, ນ ຈ ປາຣາຊິກໍ ອາປນ຺ນສ຺ສ ປຸນ ຕຖາຣູປາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ອນາປຊ຺ຊເນນ ຠິກ຺ຂຸຠາໂວ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ປາຣາຊິການິ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລສທ຺ທຕ຺ຖທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕານິ, ສງ຺ຆາທິເສສໍ ປນ ອິຘາຘິປ຺ເປຕ’’ນ຺ຕິ ຍໍ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ສຸວຸຕ຺ຕເມວ.

໘໐. ອຕ຺ຖິ ຠິກ຺ຂຸສມ຺ມຸຕິ ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕາຕິອາທີສຸ ປນ ຍາ ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸສມ຺ມຸຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ ນ ກຕ຺ຖຈິ ອາຄຕາ, ອິຘ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາເຍວ ປນ ອຠິຓ຺ຫາປຕ຺ຕິກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ທິສ຺ວາ ເອວເມສ ປເຣສຸ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ເປນາປິ ອາຍຕິໍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຫິເຕສິຕາຍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອປໂລເກຕ຺ວາ ສງ຺ເຆນ ກາຕພ຺ພາຕິ ເວທິຕພ຺ພາຕິ.

໘໒. ອທຸຏ຺ຐຸລ຺ລໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈຕິ ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາຕິ ປຎ຺ຈປິ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ເຘ ອາໂຣເຈນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ປາຣາຊິກໍ ອາໂຣເຈນ຺ຕສ຺ສາປິ ທຸກ຺ກຏເມວ ວຸຕ຺ຕໍ. ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລໍ ວາ ອທຸຏ຺ຐຸລ຺ລໍ ວາ ອຊ຺ຌາຈາຣນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອາທິໂຕ ປຎ຺ຈ ສິກ຺ຂາປທານິ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ໂລ ນາມ ອຊ຺ຌາຈາໂຣ, ເສສານິ ອທຸຏ຺ຐຸລ຺ໂລ. ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິກາຍສໍສຄ຺ຄທຸຏ຺ຐຸລ຺ລອຕ຺ຕກາມາ ປນສ຺ສ ອຊ຺ຌາຈາໂຣ ນາມາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໘໓. ວຕ຺ຖຸໍ ອາໂຣເຈຕີຕິ ‘‘ອຍໍ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິໍ ອາປນ຺ໂນ, ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລໍ ອາປນ຺ໂນ, ອຕ຺ຕກາມໍ ອາປນ຺ໂນ’’ ກາຍສໍສຄ຺ຄໍ ອາປນ຺ໂນຕິ ເອວໍ ວທນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ອາປຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ອຍໍ ປາຣາຊິກໍ ອາປນ຺ໂນ, ສງ຺ຆາທິເສສໍ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ປາຏິເທສນີຍໍ ທຸກ຺ກຏໍ ທຸພ຺ຠາສິຕໍ ອາປນ຺ໂນ’’ຕິ ວທຕິ ອນາປຕ຺ຕິ. ‘‘ອຍໍ ອສຸຈິໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ສງ຺ຆາທິເສສໍ ອາປນ຺ໂນ’’ຕິອາທິນາ ປນ ນເຍນ ວຕ຺ຖຸນາ ສທ຺ຘິໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ອາໂຣເຈນ຺ຕສ຺ເສວ ອາປຕ຺ຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍຈິຕ຺ຕໂຕ ວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ.

ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລາໂຣຈນສິກ຺ຂາປທໍ ນວມໍ.

໑໐. ປຖວີຂຓນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໘໖. ທສມສິກ຺ຂາປເທ – ຊາຕາ ຈ ປຖວີ ອຊາຕາ ຈ ປຖວີຕິ ອິເມຫິ ປເທຫິ ຊາຕປຖວິຎ຺ຈ ອຊາຕປຖວິຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕິ. ອປ຺ປປາສາຓາທີສຸ ອປ຺ປາ ປາສາຓາ ເອຕ຺ຖາຕິ ອປ຺ປປາສາຓາຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ມຸຏ຺ຐິປ຺ປມາຓໂຕ ອຸປຣິ ປາສາຓາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ, ມຸຏ຺ຐິປ຺ປມາຓາ ສກ຺ຂຣາ. ກຖລາຕິ ກປາລຂຓ຺ຑານິ. ມຣຸມ຺ພາຕິ ກຏສກ຺ຂຣາ. ວາລິກາຕິ ວາລຸກາເຍວ. ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ປໍສຸກາຕິ ຕີສຸ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ທ຺ເວ ໂກຏ຺ຐາສາ ປໍສຸ, ເອໂກ ປາສາຓາທີສຸ ອຎ຺ຎຕໂຣ. ອທຑ຺ຒາປີຕິ ອຸທ຺ຘນປຕ຺ຕປຈນກຸມ຺ຠກາຣາວາປາທິວເສນ ຕຖາ ຕຖາ ອທຑ຺ຒາ. ສາ ປນ ວິສຸໍ ນຕ຺ຖິ, ສຸທ຺ຘປໍສຸອາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣາວ ເວທິຕພ຺ພາ. ເຍຠຸຍ຺ເຍນສກ຺ຂຣາຕິ ພຫຸຕຣາ ສກ຺ຂຣາ. ຫຕ຺ຖິກຸຈ຺ຉິຍໍ ກິຣ ເອກປຈ຺ຉິປູຣໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ໂທຓິຍໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ປຖວິຍາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ສກ຺ຂຣຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ສຍໍ ຠິກ຺ຂູ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ຂຓິໍສຸ. ຍານິ ປນ ມຊ຺ເຌ ‘‘ອປ຺ປປໍສຸ ອປ຺ປມຕ຺ຕິກາ’’ຕິ ທ຺ເວ ປທານິ, ຕານິ ເຍຠຸຍ຺ເຍນປາສາຓາທິປຎ຺ຈກເມວ ປວິສນ຺ຕິ ເຕສໍເຍວ ຫິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປເຠທທສ຺ສນເມຕໍ. ສຍໍ ຂຓຕິ ອາປຕ຺ຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ປຫາເຣ ປຫາເຣ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສກິໍ ອາຓຕ຺ໂຕ ພຫຸກມ຺ປິ ຂຓຕີຕິ ສເຈປິ ສກລທິວສໍ ຂຓຕິ, ອາຓາປກສ຺ສ ເອກໍເຍວ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ສເຈ ປນ ກຸສິໂຕ ໂຫຕິ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາຓາເປຕພ຺ໂພ. ຕໍ ອາຓາເປຕ຺ວາ ຂຓາເປນ຺ຕສ຺ສ ວາຈາຍ ວາຈາຍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ອຍໍ ຕາວ ປາຬິວຓ຺ຓນາ.

ອຍໍ ປນ ປາຬິມຸຕ຺ຕກວິນິຈ຺ຉໂຍ – ‘‘ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ຂຓາ’’ຕິ ວທຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ຂຕາເຍວ ຫິ ໂປກ຺ຂຣຓີ ນາມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອຍໍ ກປ຺ປິຍໂວຫາໂຣ. ເອສ ນໂຍ ‘‘ວາປິໍ ຕຬາກໍ ອາວາຏໍ ຂຓາ’’ຕິອາທີສຸປິ. ‘‘ອິມໍ ໂອກາສໍ ຂຓ, ອິມສ຺ມິໍ ໂອກາເສ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ຂຓາ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ປນ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ກນ຺ທໍ ຂຓ, ມູລໍ ຂຓາ’’ຕິ ອນິຍາເມຕ຺ວາ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອິມໍ ວລ຺ລິໍ ຂຓ, ອິມສ຺ມິໍ ໂອກາເສ ກນ຺ທໍ ວາ ມູລໍ ວາ ຂຓາ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ໂສເຘນ຺ເຕຫິ ໂຍ ກຸເຏຫິ ອຸສ຺ສິຎ຺ຈິຕຸໍ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ຕນຸກກທ຺ທໂມ, ຕໍ ອປເນຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ພຫລໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອາຕເປນ ສຸກ຺ຂກທ຺ທໂມ ຜລຕິ, ຕຕ຺ຣ ໂຍ ເຫຏ຺ຐາ ປຖວິຍາ ອສມ຺ພທ຺ໂຘ, ຕເມວ ອປເນຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຸທເກນ ຄຕຏ຺ຐາເນ ອຸທກປປ຺ປຏໂກ ນາມ ໂຫຕິ, ວາຕປ຺ປຫາເຣນ ຈລຕິ, ຕໍ ອປເນຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ໂປກ຺ຂຣຓີອາທີນໍ ຕຏໍ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸທກສາມນ຺ຕາ ປຕຕິ, ສເຈ ໂອມກຈາຕຸມາສໍ ໂອວຏ຺ຐໍ, ຉິນ຺ທິຕຸໍ ວາ ຠິນ຺ທິຕຸໍ ວາ ວຏ຺ຏຕິ, ຈາຕຸມາສໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ອຸທເກເຍວ ປຕຕິ, ເທເວ ອຕິເຣກຈາຕຸມາສໍ ໂອວຏ຺ເຐປິ ອຸທເກເຍວ ອຸທກສ຺ສ ປຕິຕຕ຺ຕາ ວຏ຺ຏຕິ. ປາສາຓປິຏ຺ຐິຍໍ ໂສຓ຺ຑິໍ ຂຓນ຺ຕິ, ສເຈ ຕຕ຺ຖ ປຐມເມວ ສຸຂຸມຣຊໍ ປຕຕິ, ຕຎ຺ເຈ ເທເວນ ໂອວຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ, ຈາຕຸມາສຈ຺ຈເຍນ ອກປ຺ປິຍປຖວີສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຸທເກ ປຣິຍາທິຓ຺ເຓ ໂສຓ຺ຑິໍ ໂສເຘນ຺ເຕຫິ ຕໍ ວິໂກເປຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປຐມເມວ ອຸທເກນ ປູຣຕິ, ປຈ຺ຉາ ຣຊໍ ປຕຕິ, ຕໍ ວິໂກເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕປິ ອຸທເກເຍວ ອຸທກໍ ປຕຕີຕິ. ປິຏ຺ຐິປາສາເຓ ສຸຂຸມຣຊໍ ໂຫຕິ, ເທເວ ຜຸສາຍນ຺ເຕ ອລ຺ລີຍຕິ, ຕມ຺ປິ ຈາຕຸມາສຈ຺ຈເຍນ ວິໂກເປຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ອກຕປພ຺ຠາເຣ ວມ຺ມິໂກ ອຸຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ, ຍຖາສຸຂໍ ວິໂກເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ອພ຺ໂຠກາເສ ອຸຏ຺ຐຫຕິ, ໂອມກຈາຕຸມາສໍ ໂອວຏ຺ໂຐເຍວ ວຏ຺ຏຕິ. ຣຸກ຺ຂາທີສຸ ອາຣຸຬ຺ຫອຸປຈິກາມຕ຺ຕິກາຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຄຓ຺ຑຸປ຺ປາທຄູຖມູສິກຸກ຺ກຣໂຄກຓ຺ຏກາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ໂຄກຓ຺ຏໂກ ນາມ ຄາວີນໍ ຂຸຣຈ຺ຉິນ຺ນກທ຺ທໂມ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສເຈ ປນ ເຫຏ຺ຐິມຕເລນ ຠູມິສມ຺ພນ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ເອກທິວສມ຺ປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ກສິຕຏ຺ຐາເນປິ ນງ຺ຄລຈ຺ຉິນ຺ນມຕ຺ຕິກາປິຓ຺ຑໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ເອເສວ ນໂຍ. ປຸຣາຓເສນາສນໍ ໂຫຕິ ອຈ຺ຉທນໍ ວາ ວິນຏ຺ຐຈ຺ຉທນໍ ວາ, ອຕິເຣກຈາຕຸມາສໍ ໂອວຏ຺ຐໍ ຊາຕປຖວີສງ຺ຂ຺ຍເມວ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕໂຕ ອວເສສໍ ຉທນິຏ຺ຐກໍ ວາ ໂຄປານສີອາທິກໍ ອຸປກຣຓໍ ວາ ‘‘ອິຏ຺ຐກໍ ຄຓ຺ຫາມິ ໂຄປນສິໍ ຠິຕ຺ຕິປາທໍ ປທຣຕ຺ຖຣຓໍ ປາສາຓຕ຺ຖມ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫາມີ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ມຕ຺ຕິກາ ປຕຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ຠິຕ຺ຕິມຕ຺ຕິກໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ປນ ອາປຕ຺ຕິ. ສເຈ ຍາ ຍາ ອຕິນ຺ຕາ ຕໍ ຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ.

ອນ຺ໂຕເຄເຫ ມຕ຺ຕິກາປຸຎ຺ໂຊ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ເອກທິວສໍ ໂອວຏ຺ເຐ ເຄຫໍ ຉາເທນ຺ຕິ, ສເຈ ສພ຺ໂພ ຕິນ຺ໂຕ ຈາຕຸມາສຈ຺ຈເຍນ ຊາຕປຖວີເຍວ. ອຖສ຺ສ ອຸປຣິຠາໂຄເຍວ ຕິນ຺ໂຕ, ອນ຺ໂຕ ອຕິນ຺ໂຕ, ຍຕ຺ຕກໍ ຕິນ຺ຕໍ ຕໍ ກປ຺ປິຍກາຣເກຫິ ກປ຺ປິຍໂວຫາເຣນ ອປນາເມຕ຺ວາ ເສສໍ ຍຖາສຸຂໍ ວຬຎ຺ເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຸທເກນ ເຕເມຕ຺ວາ ເອກາພທ຺ຘາເຍວ ຫິ ຊາຕປຖວີ ໂຫຕິ, ນ ອິຕຣາຕິ.

ອພ຺ໂຠກາເສ ມຕ຺ຕິກາປາກາໂຣ ໂຫຕິ, ອຕິເຣກຈາຕຸມາສໍ ເຈ ໂອວຏ຺ໂຐ ຊາຕປຖວີສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕຕ຺ຖ ລຄ຺ຄປໍສຸໍ ປນ ອລ຺ລຫຕ຺ເຖນ ຉຸປິຕ຺ວາ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ອິຏ຺ຐກປາກາໂຣ ໂຫຕິ, ເຍຠຸຍ຺ເຍນກຖລຏ຺ຐາເນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຍຖາສຸຂໍ ວິໂກເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອພ຺ໂຠກາເສ ຐິຕມຓ຺ຑປຕ຺ຖມ຺ຠໍ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ສຎ຺ຈາເລຕ຺ວາ ປຖວິໍ ວິໂກເປນ຺ເຕນ ຄເຫຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອຸຊຸກເມວ ອຸທ຺ຘຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຎ຺ຎມ຺ປິ ສຸກ຺ຂຣຸກ຺ຂໍ ວາ ສຸກ຺ຂຂາຓຸກໍ ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ເອເສວ ນໂຍ. ນວກມ຺ມຕ຺ຖໍ ປາສາຓໍ ວາ ຣຸກ຺ຂໍ ວາ ທຓ຺ຑເກຫິ ອຸຈ຺ຈາເລຕ຺ວາ ປວຏ຺ເຏນ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ປຖວີ ຠິຊ຺ຊຕິ, ສເຈ ສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ປວຏ຺ເຏນ຺ຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ອຖ ປນ ເຕນ ອປເທເສນ ປຖວິໍ ຠິນ຺ທິຕຸກາມາເຍວ ໂຫນ຺ຕິ, ອາປຕ຺ຕິ. ສາຂາທີນິ ກຑ຺ຒນ຺ຕານມ຺ປິ ປຖວິຍໍ ທາຣູນິ ຜາເລນ຺ຕານມ຺ປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ປຖວິຍໍ ອຏ຺ຐິສູຈິກຓ຺ຏກາທີສຸປິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ອາໂກເຏຕຸໍ ວາ ປເວເສຕຸໍ ວາ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ປສ຺ສາວຘາຣາຍ ເວເຄນ ປຖວິໍ ຠິນ຺ທິສ຺ສາມີຕິ ເອວໍ ປສ຺ສາວມ຺ປິ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຠິຊ຺ຊຕິ, ອາປຕ຺ຕິ. ວິສມຠູມິໍ ສມໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ສມ຺ມຸຎ຺ຊນິຍາ ຆໍສິຕຸມ຺ປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ວຕ຺ຕສີເສເນວ ຫິ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ເກຈິ ກຕ຺ຕຣຍຏ຺ຐິຍາ ຠູມິໍ ໂກຏ຺ເຏນ຺ຕິ, ປາທງ຺ຄຸຏ຺ຐເກນ ວິລິຂນ຺ຕິ, ‘‘ຈງ຺ກມິຕຏ຺ຐານໍ ທສ຺ເສສ຺ສາມາ’’ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຠູມິໍ ຠິນ຺ທນ຺ຕາ ຈງ຺ກມນ຺ຕິ, ສພ຺ພໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ວີຣິຍສມ຺ປຄ຺ຄຫຕ຺ຖໍ ປນ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ສຸທ຺ຘຈິຕ຺ເຕນ ຈງ຺ກມິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ‘‘ຫຕ຺ຖໍ ໂຘວິສ຺ສາມາ’’ຕິ ປຖວິຍໍ ຆໍສນ຺ຕິ, ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອຆໍສນ຺ເຕນ ປນ ອລ຺ລຫຕ຺ຖໍ ປຖວິຍໍ ຐເປຕ຺ວາ ຣຊໍ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເກຈິ ກຓ຺ຑຸກຈ຺ຉຸອາທີຫິ ອາພາຘິກາ ຉິນ຺ນຕຏາທີສຸ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄານິ ຆໍສນ຺ຕິ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

໘໗. ຂຓຕິ ວາ ຂຓາເປຕິ ວາຕິ ອນ຺ຕມໂສ ປາທງ຺ຄຸຏ຺ຐເກນປິ ສມ຺ມຊ຺ຊນີສລາກາຍປິ ສຍໍ ວາ ຂຓຕິ, ອຎ຺ເຎນ ວາ ຂຓາເປຕິ. ຠິນ຺ທຕິ ວາ ເຠທາເປຕິ ວາຕິ ອນ຺ຕມໂສ ອຸທກມ຺ປິ ຉຑ຺ເຑນ຺ໂຕ ສຍໍ ວາ ຠິນ຺ທຕິ, ອຎ຺ເຎນ ວາ ຠິນ຺ທາເປຕິ. ທຫຕິ ວາ ທຫາເປຕິ ວາຕິ ອນ຺ຕມໂສ ປຕ຺ຕມ຺ປິ ປຈນ຺ໂຕ ສຍໍ ວາ ທຫຕິ, ອຎ຺ເຎນ ວາ ທຫາເປຕິ. ຍຕ຺ຕເກສຸ ຐາເນສຸ ອຄ຺ຄິໍ ເທຕິ ວາ ທາເປຕິ ວາ ຕຕ຺ຕການິ ປາຈິຕ຺ຕິຍານິ. ປຕ຺ຕໍ ປຈນ຺ເຕນປິ ຫິ ປຸພ຺ເພ ປກ຺ກຏ຺ຐາເນເຍວ ຫິ ປຈິຕພ຺ໂພ. ອທຑ຺ຒາຍ ປຖວິຍາ ອຄ຺ຄິໍ ຐເປຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ປຕ຺ຕປຈນກປາລສ຺ສ ປນ ອຸປຣິ ອຄ຺ຄິໍ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ທາຣູນໍ ອຸປຣິ ຐເປຕິ, ໂສ ອຄ຺ຄິ ຕານິ ທຫນ຺ໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຖວິໍ ທຫຕິ, ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອິຏ຺ຐກກປາລາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕຕ຺ຣາປິ ຫິ ອິຏ຺ຐກາທີນໍເຍວ ອຸປຣິ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ກສ຺ມາ? ເຕສໍ ອນຸປາທານຕ຺ຕາ. ນ ຫິ ຕານິ ອຄ຺ຄິສ຺ສ ອຸປາທານສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ສຸກ຺ຂຂາຓຸສຸກ຺ຂຣຸກ຺ຂາທີສຸປິ ອຄ຺ຄິໍ ທາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ປຖວິໍ ອປ຺ປຕ຺ຕເມວ ນິພ຺ພາເປຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມີຕິ ເທຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ປຈ຺ຉາ ນິພ຺ພາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອວິສຍຕ຺ຕາ ອນາປຕ຺ຕິ. ຕິຓຸກ຺ກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຫຕ຺ເຖ ຑຍ຺ຫມາເນ ຠູມິຍໍ ປາເຕຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ປຕິຕຏ຺ຐາເນເຍວ ອຸປາທານໍ ທຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ທຑ຺ຒປຖວິຍາ ຈ ຍຕ຺ຕກໍ ຐານໍ ອຸສຸມາຍ ອນຸຄຕໍ, ສພ຺ພໍ ວິໂກເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ຕຕ຺ເຖວ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂຍ ປນ ອຊານນໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອຣຓີສຫິເຕນ ອຄ຺ຄິໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖນ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ວທຕິ, ‘‘ຊາເລຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ‘‘ຫຕ຺ໂຖ ຑຍ຺ຫຕີ’’ຕິ ວທຕິ, ‘‘ຍຖາ ນ ຑຍ຺ຫຕິ ຕຖາ ກໂຣຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ‘‘ຠູມິຍໍ ປາເຕຫີ’’ຕິ ປນ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ສເຈ ຫຕ຺ເຖ ຑຍ຺ຫມາເນ ປາເຕຕິ ‘‘ປຖວິໍ ທຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອປາຕິຕຕ຺ຕາ ອນາປຕ຺ຕິ. ປຕິຕຏ຺ຐາເນ ປນ ອຄ຺ຄິໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໘໘. ອນາປຕ຺ຕິ ອິມໍ ຊານາຕິອາທີສຸ ‘‘ອິມສ຺ສ ຖມ຺ຠສ຺ສ ອາວາຏໍ ຊານ, ມຫາມຕ຺ຕິກໍ ຊານ, ຖຸສມຕ຺ຕິກໍ ຊານ, ມຫາມຕ຺ຕິກໍ ເທຫິ, ຖຸສມຕ຺ຕິກໍ ເທຫິ, ມຕ຺ຕິກໍ ອາຫຣ, ປໍສຸໍ ອາຫຣ, ມຕ຺ຕິກາຍ ອຕ຺ໂຖ, ປໍສຸນາ ອຕ຺ໂຖ, ອິມສ຺ສ ຖມ຺ຠສ຺ສ ອາວາຏໍ ກປ຺ປິຍໍ ກໂຣຫິ, ອິມໍ ມຕ຺ຕິກໍ ກປ຺ປິຍໍ ກໂຣຫິ, ອິມໍ ປໍສຸໍ ກປ຺ປິຍໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອສຎ຺ຈິຈ຺ຈາຕິ ປາສາຓຣຸກ຺ຂາທີນິ ວາ ປວຏ຺ເຏນ຺ຕສ຺ສ ກຕ຺ຕຣທຓ຺ເຑນ ວາ ອາຫຈ຺ຈ ອາຫຈ຺ຈ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ປຖວີ ຠິຊ຺ຊຕິ, ສາ ‘‘ເຕນ ຠິນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອຠິນ຺ນຕ຺ຕາ ອສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ຠິນ຺ນາ ນາມ ໂຫຕິ. ອິຕິ ອສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ຠິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ອສຕິຍາຕິ ອຎ຺ຎວິຫິໂຕ ເກນຈິ ສທ຺ຘິໍ ກິຎ຺ຈິ ກເຖນ຺ໂຕ ປາທງ຺ຄຸຏ຺ຐເກນ ວາ ກຕ຺ຕຣຍຏ຺ຐິຍາ ວາ ປຖວິໍ ວິລິຂນ຺ໂຕ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອວໍ ອສຕິຍາ ວິລິຂນ຺ຕສ຺ສ ວາ ຠິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ວາ ອນາປຕ຺ຕິ. ອຊານນ຺ຕສ຺ສາຕິ ອນ຺ໂຕເຄເຫ ໂອວຏ຺ຐໍ ຉນ຺ນໍ ປຖວິໍ ‘‘ອກປ຺ປິຍປຖວີ’’ຕິ ນ ຊານາຕິ, ‘‘ກປ຺ປິຍປຖວີ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ວິໂກເປຕິ, ‘‘ຂຓາມິ ຠິນ຺ທາມິ ທຫາມີ’’ຕິ ວາ ນ ຊານາຕິ, ເກວລໍ ສງ຺ໂຄປນຕ຺ຖາຍ ຂຓິຕ຺ຕາທີນິ ວາ ຐເປຕິ, ຑຍ຺ຫມານຫຕ຺ໂຖ ວາ ອຄ຺ຄິໍ ປາເຕຕິ, ເອວໍ ອຊານນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍຈິຕ຺ຕໂຕ ວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ປຖວີຂຓນສິກ຺ຂາປທໍ ທສມໍ.

ສມຕ຺ໂຕ ວຓ຺ຓນາກ຺ກເມນ ມຸສາວາທວຄ຺ໂຄ ປຐໂມ.

໒. ຠູຕຄາມວຄ຺ໂຄ

໑. ຠູຕຄາມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໘໙. ເສນາສນວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐມສິກ຺ຂາປເທ – ອນາທິຍນ຺ໂຕຕິ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ອຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ. ທາຣກສ຺ສ ພາຫຸໍ ອາໂກເຏສີຕິ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ຜຣສຸໍ ນິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ມນຸສ຺ສານໍ ຈກ຺ຂຸວິສຍາຕີເຕ ມຫາຣາຊສນ຺ຕິກາ ລທ຺ເຘ ຣຸກ຺ຂຏ຺ຐກທິພ຺ພວິມາເນ ນິປນ຺ນສ຺ສ ທາຣກສ຺ສ ພາຫຸໍ ຖນມູເລເຍວ ຉິນ຺ທິ. ນ ໂຂ ເມຕໍ ປຕິຣູປນ຺ຕິອາທິມ຺ຫິ ອຍໍ ສງ຺ເຂປວຓ຺ຓນາ – ຫິມວນ຺ເຕ ກິຣ ປກ຺ຂທິວເສສຸ ເທວຕາສນ຺ນິປາໂຕ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ຣຸກ຺ຂຘມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ – ‘‘ຕ຺ວໍ ຣຸກ຺ຂຘມ຺ເມ ຐິຕາ ນ ຐິຕາ’’ຕິ? ຣຸກ຺ຂຘມ຺ໂມ ນາມ ຣຸກ຺ເຂ ຉິຊ຺ຊມາເນ ຣຸກ຺ຂເທວຕາຍ ມໂນປໂທສສ຺ສ ອກຣຓໍ. ຕຕ຺ຖ ຍາ ເທວຕາ ຣຸກ຺ຂຘມ຺ເມ ອຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ, ສາ ເທວຕາສນ຺ນິປາຕໍ ປວິສິຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ອິຕິ ສາ ເທວຕາ ອິມຎ຺ຈ ຣຸກ຺ຂຘມ຺ເມ ອຏ຺ຐານປຈ຺ຈຍໍ ອາທີນວໍ ອທ຺ທສ, ຠຄວໂຕ ຈ ສມ຺ມຸຂາ ສຸຕປຸພ຺ພຘມ຺ມເທສນານຸສາເຣນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຉທ຺ທນ຺ຕາທິກາເລ ປຸພ຺ພຈຣິຕໍ ອນຸສ຺ສຣິ. ເຕນສ຺ສາ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ນ ໂຂ ເມຕໍ ປຕິຣູປໍ…ເປ… ໂວໂຣເປຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ຍໍນູນາຫໍ ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈຍ຺ຍນ຺ຕິ ອິທໍ ປນສ຺ສາ ‘‘ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ສປິຕິໂກ ປຸຕ຺ໂຕ, ອທ຺ຘາ ຠຄວາ ອິມໍ ອິມສ຺ສ ອຊ຺ຌາຈາຣໍ ສຸຕ຺ວາ ມຣິຍາທໍ ພນ຺ຘິສ຺ສຕິ, ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎເປສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂນ຺ຕິຍາ ອໂຫສິ. ສຈຊ຺ຊ ຕ຺ວໍ ເທວເຕຕິ ສເຈ ອຊ຺ຊ ຕ຺ວໍ ເທວເຕ. ປສເວຍ຺ຍາສີຕິ ຊເນຍ຺ຍາສິ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍາສິ. ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ຠຄວາ ຕໍ ເທວຕໍ ສຎ຺ຎາເປນ຺ໂຕ –

‘‘ໂຍ ເວ ອຸປ຺ປຕິຕໍ ໂກຘໍ, ຣຖໍ ຠນ຺ຕໍວ ວາຣເຍ;

ຕມຫໍ ສາຣຖິໍ ພ຺ຣູມິ, ຣສ຺ມິຄ຺ຄາໂຫ ອິຕໂຣ ຊໂນ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໒໒໒);

ອິມໍ ຄາຖມຠາສິ. ຄາຖາປຣິໂຍສາເນ ສາ ເທວຕາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ປຸນ ຠຄວາ ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ –

‘‘ໂຍ ອຸປ຺ປຕິຕໍ ວິເນຕິ ໂກຘໍ, ວິສຏໍ ສປ຺ປວິສໍວ ໂອສເຘຫິ;

ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຊຫາຕິ ໂອຣປາຣໍ, ອຸຣໂຄ ຊິຓ຺ຓມິວຕ຺ຕຈໍ ປຸຣາຓ’’ນ຺ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໑);

ອິມໍ ຄາຖມຠາສິ. ຕຕ຺ຣ ປຐມຄາຖາ ຘມ຺ມປເທ ສງ຺ຄຫໍ ອາຣຸຬ຺ຫາ, ທຸຕິຍາ ສຸຕ຺ຕນິປາເຕ, ວຕ຺ຖຸ ປນ ວິນເຍຕິ. ອຖ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕເຍວ ຕສ຺ສາ ເທວຕາຍ ວສນຏ຺ຐານໍ ອາວຊ຺ຊນ຺ໂຕ ປຕິຣູປໍ ຐານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ເທວເຕ, ອສຸກສ຺ມິໍ ໂອກາເສ ຣຸກ຺ໂຂ ວິວິຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມິໍ ອຸປຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ກິຣ ຣຸກ຺ໂຂ ນ ອາຬວິຣຏ຺ເຐ, ເຊຕວນສ຺ສ ອນ຺ໂຕປຣິກ຺ເຂເປ, ຍສ຺ສ ເທວປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິຄ຺ຄໂຫ ອໂຫສິ, ໂສ ຈຸໂຕ; ຕສ຺ມາ ‘‘ວິວິຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈ ປນ ສາ ເທວຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໂຕ ລທ຺ຘປຣິຫາຣາ ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐາຍິກາ ອໂຫສິ. ຍທາ ເທວຕາສມາຄໂມ ໂຫຕິ, ຕທາ ມເຫສກ຺ຂເທວຕາສຸ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີສຸ ອຎ຺ຎາ ອປ຺ເປສກ຺ຂາ ເທວຕາ ຍາວ ມຫາສມຸທ຺ທຈກ຺ກວາຬປພ຺ພຕາ ຕາວ ປຏິກ຺ກມນ຺ຕິ. ອຍໍ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐາເນ ນິສີທິຕ຺ວາວ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ. ຍມ຺ປິ ປຐມຍາເມ ຠິກ຺ຂູ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ມຊ຺ຌິມຍາເມ ເທວຕາ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ຕຕ຺ເຖວ ນິສີທິຕ຺ວາ ສຸຓາຕິ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ມຫາຣາຊາໂນປິ ຠຄວໂຕ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ຕໍ ເທວຕໍ ທິສ຺ວາວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

໙໐. ຠູຕຄາມປາຕພ຺ຍຕາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ຠວນ຺ຕິ ອຫຸວຸຎ຺ຈາຕິ ຠູຕາ; ຊາຍນ຺ຕິ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ ຊາຕາ ວຑ຺ຒິຕາ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຄາໂມຕິ ຣາສິ; ຠູຕານໍ ຄາໂມຕິ ຠູຕຄາໂມ; ຠູຕາ ເອວ ວາ ຄາໂມ ຠູຕຄາໂມ; ປຕິຏ຺ຐິຕຫຣິຕຕິຓຣຸກ຺ຂາທີນເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ປາຕພ຺ຍສ຺ສ ຠາໂວ ປາຕພ຺ຍຕາ; ເຉທນເຠທນາທີຫິ ຍຖາຣຸຈິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ສາ ຠູຕຄາມປາຕພ຺ຍຕາຍ; ນິມິຕ຺ຕຕ຺ເຖ ຠຸມ຺ມວຈນໍ, ຠູຕຄາມປາຕພ຺ຍຕາເຫຕຸ, ຠູຕຄາມສ຺ສ ເຉທນາທິປຈ຺ຈຍາ ປາຈິຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໙໑. ອິທານິ ຕໍ ຠູຕຄາມໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຠູຕຄາໂມ ນາມ ປຎ຺ຈ ພີຊຊາຕານີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຠູຕຄາໂມ ນາມາຕິ ຠູຕຄາມໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຍສ຺ມິໍ ສຕິ ຠູຕຄາໂມ ໂຫຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ປຎ຺ຈ ພີຊຊາຕານີ’’ຕິ ອາຫາຕິ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ‘‘ຍານິ ວາ ປນຎ຺ຎານິປິ ອຕ຺ຖິ ມູເລ ຊາຍນ຺ຕີ’’ຕິອາທີນິ ນ ສເມນ຺ຕິ. ນ ຫິ ມູລພີຊາທີນິ ມູລາທີສຸ ຊາຍນ຺ຕິ, ມູລາທີສຸ ຊາຍມານານິ ປນ ຕານິ ພີຊາກຕານິ, ຕສ຺ມາ ເອວເມຕ຺ຖ ວຓ຺ຓນາ ເວທິຕພ຺ພາ – ຠູຕຄາໂມ ນາມາຕິ ວິຠຊິຕພ຺ພປທໍ. ປຎ຺ຈາຕິ ຕສ຺ສ ວິຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ. ພີຊຊາຕານີຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຘມ຺ມນິທສ຺ສນໍ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ພີເຊຫິ ຊາຕານິ ພີຊຊາຕານິ; ຣຸກ຺ຂາທີນເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອປໂຣ ນໂຍ – ພີຊານິ ຈ ຕານິ ວິຊາຕານິ ຈ ປສູຕານິ ນິພ຺ພຕ຺ຕປຓ຺ຓມູລານີຕິ ພີຊຊາຕານິ. ເອເຕນ ອລ຺ລວາລິກາທີສຸ ຐປິຕານໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕປຓ຺ຓມູລານໍ ສິງ຺ຄິເວຣາທີນໍ ສງ຺ຄໂຫ ກໂຕ ໂຫຕິ.

ອິທານິ ເຍຫິ ພີເຊຫິ ຊາຕຕ຺ຕາ ຣຸກ຺ຂາທີນິ ພີຊຊາຕານີຕິ ວຸຕ຺ຕານິ, ຕານິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ມູລພີຊ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ເຕສໍ ອຸທ຺ເທໂສ ປາກໂຏ ເອວ. ນິທ຺ເທເສ ຍານິ ວາ ປນຎ຺ຎານິປິ ອຕ຺ຖິ ມູເລ ຊາຍນ຺ຕິ ມູເລ ສຎ຺ຊາຍນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ພີຊໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ ພີຊໍ ທສ຺ສິຕໍ, ຕສ຺ມາ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ຍານິ ວາ ປນຎ຺ຎານິປິ ອຕ຺ຖິ ອາລຸວກເສຣຸກມລຸປ຺ປລປຸຓ຺ຑຣີກກຸວລຍກນ຺ທປາຏລິມູລາທິເຠເທ ມູເລ ຄຈ຺ຉວລ຺ລິຣຸກ຺ຂາທີນິ ຊາຍນ຺ຕິ ສຎ຺ຊາຍນ຺ຕິ, ຕານິ ຍມ຺ຫິ ມູເລ ຊາຍນ຺ຕິ ເຈວ ສຎ຺ຊາຍນ຺ຕິ ຈ ຕຎ຺ຈ, ປາຬິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຫລິທ຺ທາທິ ຈ ສພ຺ພມ຺ປິ ເອຕໍ ມູລພີຊໍ ນາມ. ເອເສວ ນໂຍ ຂນ຺ຘພີຊາທີສຸ. ເຍວາປນກຂນ຺ຘພີເຊສຸ ປເນຕ຺ຖ ອມ຺ພາຏກອິນ຺ທສາລນຸຫີປາຬິຠທ຺ທກຓິກາຣາທີນິ ຂນ຺ຘພີຊານິ, ອມູລວລ຺ລິ ຈຕຸຣສ຺ສວລ຺ລິກຓວີຣາທີນິ ຜຬຸພີຊານິ ມກຈິສຸມນຊຍສຸມນາທີນິ ອຄ຺ຄພີຊານິ, ອມ຺ພຊມ຺ພູປນສຏ຺ຐິອາທີນິ ພີຊພີຊານີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພານິ.

໙໒. ອິທານິ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຠູຕຄາມປາຕພ຺ຍຕາຍ ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖ ສຎ຺ຎາວເສນ ອາປຕ຺ຕານາປຕ຺ຕິເຠທໍ ປາຕພ຺ຍຕາເຠທຎ຺ຈ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ພີເຊ ພີຊສຎ຺ຎີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ‘‘ສາລີນໍ ເຈປິ ໂອທນໍ ຠຸຎ຺ຊຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໗໖) ສາລິຕຓ຺ຑຸລານໍ ໂອທໂນ ‘‘ສາລີນໍ ໂອທໂນ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ພີຊໂຕ ສມ຺ຠູໂຕ ຠູຕຄາໂມ ‘‘ພີຊ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍໍ ປນ ‘‘ພີຊຄາມຠູຕຄາມສມາຣມ຺ຠາ ປຏິວິຣໂຕ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໑.໑໐) ວຸຕ຺ຕໍ ຠູຕຄາມປຣິໂມຈນໍ ກຕ຺ວາ ຐປິຕໍ ພີຊໍ, ຕໍ ທຸກ຺ກຏວຕ຺ຖຸ. ອຖ ວາ ຍເທຕໍ ‘‘ຠູຕຄາໂມ ນາມາ’’ຕິ ສິກ຺ຂາປທວິຠງ຺ຄສ຺ສ ອາທິປທໍ, ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ຍໍ ພີຊໍ ຠູຕຄາໂມ ນາມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ພີເຊ ພີຊສຎ຺ຎີ ສຕ຺ຖກາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ສຍໍ ວາ ຉິນ຺ທຕິ ອຎ຺ເຎນ ວາ ເຉທາເປຕິ, ປາສາຓາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ສຍໍ ວາ ຠິນ຺ທຕິ ອຎ຺ເຎນ ວາ ເຠທາເປຕິ, ອຄ຺ຄິໍ ອຸປສໍຫຣິຕ຺ວາ ສຍໍ ວາ ປຈຕິ ອຎ຺ເຎນ ວາ ປຈາເປຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍສ຺ສາຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍຖາຣຸຕໍ ປນ ຄເຫຕ຺ວາ ຠູຕຄາມວິນິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ພີຊສ຺ສ ຉິນ຺ທນາທິເຠທາຍ ປາຕພ຺ຍຕາຍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ.

ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ວິນິຈ຺ຉຍກຖາ – ຠູຕຄາມໍ ວິໂກເປນ຺ຕສ຺ສ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ຠູຕຄາມປຣິໂມຈິຕໍ ປຎ຺ຈວິຘມ຺ປິ ພີຊຄາມໍ ວິໂກເປນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ. ພີຊຄາມຠູຕຄາໂມ ນາເມສ ອຕ຺ຖິ ອຸທກຏ຺ໂຐ, ອຕ຺ຖິ ຖລຏ຺ໂຐ. ຕຕ຺ຖ ອຸທກຏ຺ໂຐ ສາສປມຕ຺ຕິກາ ຕິລພີຊກາທິເຠທາ ສປຓ຺ຓິກາ ອປຓ຺ຓິກາ ຈ ສພ຺ພາ ເສວາລຊາຕິ ອນ຺ຕມໂສ ອຸທກປປ຺ປຏກໍ ອຸປາທາຍ ‘‘ຠູຕຄາໂມ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຸທກປປ຺ປຏໂກ ນາມ ອຸປຣິ ຖທ຺ໂຘ ຜຣຸສວຓ຺ໂຓ, ເຫຏ຺ຐາ ມຸທຸ ນີລວຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ເສວາລສ຺ສ ມູລໍ ໂອຣູຫິຕ຺ວາ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ, ຕສ຺ສ ປຖວີ ຐານໍ. ໂຍ ອຸທເກ ສຎ຺ຈຣຕິ, ຕສ຺ສ ອຸທກໍ. ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ວິໂກເປນ຺ຕສ຺ສ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ວາ ຐານນ຺ຕຣໍ ສງ຺ກາເມນ຺ຕສ຺ສ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ອຸທເກ ສຎ຺ຈຣນ຺ຕໍ ວິໂກເປນ຺ຕສ຺ເສວ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ຫຕ຺ເຖຫິ ປນ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ວິຍູຫິຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ສກລຎ຺ຫິ ອຸທກໍ ຕສ຺ສ ຐານໍ. ຕສ຺ມາ ນ ໂສ ເອຕ຺ຕາວຕາ ຐານນ຺ຕຣໍ ສງ຺ກາມິໂຕ ໂຫຕິ. ອຸທກໂຕ ປນ ອຸທເກນ ວິນາ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອຸກ຺ຂິປິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອຸທເກນ ສທ຺ຘິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຸນ ອຸທເກ ປກ຺ຂິປິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປຣິສ຺ສາວນນ຺ຕເຣນ ນິກ຺ຂມຕິ, ກປ຺ປິຍໍ ກາຣາເປຕ຺ວາວ ອຸທກໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ອຸປ຺ປລິນີປທຸມິນີອາທີນິ ຊລຊວລ຺ລິຕິຓານິ ອຸທກໂຕ ອຸທ຺ຘຣນ຺ຕສ຺ສ ວາ ຕຕ຺ເຖວ ວິໂກເປນ຺ຕສ຺ສ ວາ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ປເຣຫິ ອຸປ຺ປາຏິຕານິ ວິໂກເປນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ. ຕານິ ຫິ ພີຊຄາເມ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕິລພີຊກສາສປມຕ຺ຕກເສວາໂລປິ ອຸທກໂຕ ອຸທ຺ຘໂຕ ອມິລາໂຕ ອຄ຺ຄພີຊສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍາທີສຸ ‘‘ອນນ຺ຕກຕິລພີຊກອຸທກປປ຺ປຏກາທີນິ ທຸກ຺ກຏວຕ຺ຖຸການີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຖ ກາຣຓໍ ນ ທິສ຺ສຕິ. ອນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ສມ຺ປຸຓ຺ຓຠູຕຄາໂມ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ທຸກ຺ກຏ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕມ຺ປິ ນ ສເມຕິ, ຠູຕຄາເມ ຫິ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ພີຊຄາເມ ທຸກ຺ກຏໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອສມ຺ປຸຓ຺ຓຠູຕຄາໂມ ນາມ ຕຕິໂຍ ໂກຏ຺ຐາໂສ ເນວ ປາຬິຍໍ ນ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ອາຄໂຕ. ອຖ ເອຕໍ ພີຊຄາມສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉິສ຺ສຕີຕິ, ຕມ຺ປິ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ, ອຠູຕຄາມມູລຕ຺ຕາ ຕາທິສສ຺ສ ພີຊຄາມສ຺ສາຕິ. ອປິຈ ‘‘ຄຣຸກລຫຸເກສຸ ຄຣຸເກ ຐາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ເອຕໍ ວິນຍລກ຺ຂຓໍ.

ຖລຏ຺ເຐ – ຉິນ຺ນຣຸກ຺ຂານໍ ອວສິຏ຺ໂຐ ຫຣິຕຂາຓຸ ນາມ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ກກຸຘກຣຎ຺ຊປິຍງ຺ຄຸປນສາທີນໍ ຂາຓຸ ອຸທ຺ຘໍ ວຑ຺ຒຕິ, ໂສ ຠູຕຄາເມນ ສງ຺ຄຫິໂຕ. ຕາລນາຬິເກຣາທີນໍ ຂາຓຸ ອຸທ຺ຘໍ ນ ວຑ຺ຒຕິ, ໂສ ພີຊຄາເມນ ສງ຺ຄຫິໂຕ. ກທລິຍາ ປນ ອຜລິຕາຍ ຂາຓຸ ຠູຕຄາເມນ ສງ຺ຄຫິໂຕ, ຜລິຕາຍ ພີຊຄາເມນ. ກທລີ ປນ ຜລິຕາ ຍາວ ນີລປຓ຺ຓາ, ຕາວ ຠູຕຄາເມເນວ ສງ຺ຄຫິຕາ, ຕຖາ ຜລິໂຕ ເວຬຸ. ຍທາ ປນ ອຄ຺ຄໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຸສ຺ສຕິ, ຕທາ ພີຊຄາເມນ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ກຕຣພີຊຄາເມນ? ຜຬຸພີຊຄາເມນ. ກິໍ ຕໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ? ນ ກິຎ຺ຈິ. ຍທິ ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ຠູຕຄາເມເນວ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ອິນ຺ທສາລາທິຣຸກ຺ເຂ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຣາສິໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ກິຎ຺ຈາປິ ຣາສິກຕທຓ຺ຑເກຫິ ຣຕນປ຺ປມາຓາປິ ສາຂາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ, ພີຊຄາເມເນວ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ມຓ຺ຑປຕ຺ຖາຍ ວາ ວຕິອຕ຺ຖາຍ ວາ ວລ຺ລິອາໂຣປນຕ຺ຖາຍ ວາ ຠູມິຍໍ ນິຂຓນ຺ຕິ, ມູເລສຸ ເຈວ ປຓ຺ເຓສຸ ຈ ນິຄ຺ຄເຕສຸ ປຸນ ຠູຕຄາມສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ມູລມຕ຺ເຕສຸ ປນ ປຓ຺ຓມຕ຺ເຕສຸ ວາ ນິຄ຺ຄເຕສຸ ພີຊຄາເມນ ສງ຺ຄຫິຕາ ເອວ.

ຍານິ ການິຈິ ພີຊານິ ປຖວິຍໍ ວາ ອຸທເກນ ສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຐປິຕານິ, ກປາລາທີສຸ ວາ ອລ຺ລປໍສຸໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ສພ຺ພານິ ມູລມຕ຺ເຕ ປຓ຺ຓມຕ຺ເຕ ວາ ນິຄ຺ຄເຕປິ ພີຊານິເຍວ. ສເຈປິ ມູລານິ ຈ ອຸປຣິ ອງ຺ກຸໂຣ ຈ ນິຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ, ຍາວ ອງ຺ກຸໂຣ ຫຣິໂຕ ນ ໂຫຕິ, ຕາວ ພີຊານິເຍວ. ມຸຄ຺ຄາທີນໍ ປນ ປຓ຺ເຓສຸ ອຸຏ຺ຐິເຕສຸ ວີຫິອາທີນໍ ວາ ອງ຺ກຸເຣ ຫຣິເຕ ນີລປຓ຺ຓວຓ຺ເຓ ຊາເຕ ຠູຕຄາມສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕາລຏ຺ຐີນໍ ປຐມໍ ສູກຣທາຐາ ວິຍ ມູລໍ ນິຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ. ນິຄ຺ຄເຕປິ ຍາວ ອຸປຣິ ປຕ຺ຕວຏ຺ຏິ ນ ນິຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ, ຕາວ ພີຊຄາໂມເຍວ. ນາຬິເກຣສ຺ສ ຕຈໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ທນ຺ຕສູຈິ ວິຍ ອງ຺ກຸໂຣ ນິຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ, ຍາວ ມິຄສິງ຺ຄສທິສາ ນີລປຕ຺ຕວຏ຺ຏິ ນ ໂຫຕິ, ຕາວ ພີຊຄາໂມເຍວ. ມູເລ ອນິຄ຺ຄເຕປິ ຕາທິສາຍ ປຕ຺ຕວຏ຺ຏິຍາ ຊາຕາຍ ອມູລກຠູຕຄາເມ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

ອມ຺ພຏ຺ຐິອາທີນິ ວີຫິອາທີຫິ ວິນິຈ຺ຉິນິຕພ຺ພານິ. ວນ຺ທາກາ ວາ ອຎ຺ຎາ ວາ ຍາ ກາຈິ ຣຸກ຺ເຂ ຊາຍິຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂໍ ໂອຕ຺ຖຣຕິ, ຣຸກ຺ໂຂວ ຕສ຺ສາ ຐານໍ, ຕໍ ວິໂກເປນ຺ຕສ຺ສ ວາ ຕໂຕ ອຸທ຺ຘຣນ຺ຕສ຺ສ ວາ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ເອກາ ອມູລິກາ ລຕາ ໂຫຕິ, ອງ຺ຄຸລິເວຐໂກ ວິຍ ວນປ຺ປຄຸມ຺ພທຓ຺ຑເກ ເວເຐຕິ, ຕສ຺ສາປິ ອຍເມວ ວິນິຈ຺ຉໂຍ. ເຄຫມຸຂປາກາຣເວທິກາເຈຕິຍາທີສຸ ນີລວຓ຺ໂຓ ເສວາໂລ ໂຫຕິ, ຍາວ ທ຺ເວ ຕີຓິ ປຕ຺ຕານິ ນ ສຎ຺ຊາຍນ຺ຕິ ຕາວ ອຄ຺ຄພີຊສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ປຕ຺ເຕສຸ ຊາເຕສຸ ປາຈິຕ຺ຕິຍວຕ຺ຖຸ. ຕສ຺ມາ ຕາທິເສສຸ ຐາເນສຸ ສຸຘາເລປມ຺ປິ ທາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນນ ລິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປຣິສ຺ເນຫເລໂປ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ນິທາຆສມເຍ ສຸກ຺ຂເສວາໂລ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕໍ ສມ຺ມຸຎ຺ຊນີອາທີຫິ ຆໍສິຕ຺ວາ ອປເນຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປານີຍຆຏາທີນໍ ພຫິ ເສວາໂລ ທຸກ຺ກຏວຕ຺ຖຸ, ອນ຺ໂຕ ອພ຺ໂພຫາຣິໂກ. ທນ຺ຕກຏ຺ຐປູວາທີສຸ ກຓ຺ຓກມ຺ປິ ອພ຺ໂພຫາຣິກເມວ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ສເຈ ເຄຣຸກປຣິກມ຺ມກຕາ ຠິຕ຺ຕິ ກຓ຺ຓກິຕາ ໂຫຕິ, ໂຈຬກໍ ເຕເມຕ຺ວາ ປີເຬຕ຺ວາ ປມຊ຺ຊິຕພ຺ພາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໖໖).

ປາສາຓຊາຕິປາສາຓທທ຺ທຸເສວາລເສເລຍ຺ຍກາທີນິ ອຫຣິຕວຓ຺ຓານິ ອປຕ຺ຕການິ ຈ ທຸກ຺ກຏວຕ຺ຖຸການິ. ອຫິຈ຺ຉຕ຺ຕກໍ ຍາວ ມກຸຬໍ ໂຫຕິ, ຕາວ ທຸກ຺ກຏວຕ຺ຖຸ. ປຸປ຺ຜິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອພ຺ໂພຫາຣິກໍ. ອລ຺ລຣຸກ຺ຂໂຕ ປນ ອຫິຈ຺ຉຕ຺ຕກໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຣຸກ຺ຂຕ຺ຕຈໍ ວິໂກເປຕິ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ຣຸກ຺ຂປປ຺ປຏິກາຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຍາ ປນ ອິນ຺ທສາລກກຸຘາທີນໍ ປປ຺ປຏິກາ ຣຸກ຺ຂໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ນິຍ຺ຍາສມ຺ປິ ຣຸກ຺ຂໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ຐິຕໍ ສຸກ຺ຂຣຸກ຺ເຂ ວາ ລຄ຺ຄໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອລ຺ລຣຸກ຺ຂໂຕ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ລາຂາຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຣຸກ຺ຂໍ ຈາເລຕ຺ວາ ປຓ຺ຑຸປລາສໍ ວາ ປຣິຓຕກຓິກາຣາທິປຸປ຺ຜໍ ວາ ປາເຕນ຺ຕສ຺ສ ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວ. ຫຕ຺ຖກຸກ຺ກຸຈ຺ເຈນ ມຸທຸເກສຸ ອິນ຺ທສາລນຸຫີຂນ຺ຘາທີສຸ ວາ ຕຕ຺ຖຊາຕກຕາລປຓ຺ຓາທີສຸ ວາ ອກ຺ຂຣໍ ຉິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສາປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ສາມເຓຣານໍ ປຸປ຺ຜໍ ໂອຈິນນ຺ຕານໍ ສາຂໍ ໂອນາເມຕ຺ວາ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເຕຫິ ປນ ປຸປ຺ເຜຫິ ປານີຍໍ ນ ວາເສຕພ຺ພໍ. ປານີຍວາສຕ຺ຖິເກນ ສາມເຓຣໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ໂອຈິນາເປຕພ຺ພານິ. ຜລສາຂາປິ ອຕ຺ຕນາ ຂາທິຕຸກາເມນ ນ ໂອນາເມຕພ຺ພາ. ສາມເຓຣໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຜລໍ ຄາຫາເປຕພ຺ພໍ. ຍໍກິຎ຺ຈິ ຄຈ຺ຉໍ ວາ ລຕໍ ວາ ອຸປ຺ປາເຏນ຺ເຕຫິ ສາມເຓເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກຑ຺ຒິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເຕສໍ ປນ ອຸສ຺ສາຫຊນນຕ຺ຖໍ ອນາກຑ຺ຒນ຺ເຕນ ກຑ຺ຒນາກາຣໍ ທສ຺ເສນ຺ເຕນ ວິຍ ອຄ຺ເຄ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເຍສໍ ຣຸກ຺ຂານໍ ສາຂາ ຣຸຫຕິ, ເຕສໍ ສາຂໍ ມກ຺ຂິກາພີຊນາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ກປ຺ປິຍໍ ອກາຣາເປຕ຺ວາ ຄຫິຕໍ ຕເຈ ວາ ປຕ຺ເຕ ວາ ອນ຺ຕມໂສ ນເຂນປິ ວິລິຂນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ. ອລ຺ລສິງ຺ຄິເວຣາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສເຈ ປນ ກປ຺ປິຍໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ສີຕເລ ປເທເສ ຐປິຕສ຺ສ ມູລໍ ສຎ຺ຊາຍຕິ, ອຸປຣິຠາເຄ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ອງ຺ກຸໂຣ ຊາຍຕິ, ເຫຏ຺ຐາຠາເຄ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມູເລ ຈ ນີລງ຺ກຸເຣ ຈ ຊາເຕ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

ຉິນ຺ທຕິ ວາ ເຉທາເປຕິ ວາຕິ ອນ຺ຕມໂສ ສມ຺ມຸຎ຺ຊໂນສລາກາຍປິ ຕິຓານິ ຉິນ຺ທິສ຺ສາມີຕິ ຠູມິໍ ສມ຺ມຊ຺ຊນ຺ໂຕ ສຍໍ ວາ ຉິນ຺ທຕິ, ອຎ຺ເຎນ ວາ ເຉທາເປຕິ. ຠິນ຺ທຕິ ວາ ເຠທາເປຕິ ວາຕິ ອນ຺ຕມໂສ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕປິ ຉິຊ຺ຊນກໍ ຉິຊ຺ຊຕຸ, ຠິຊ຺ຊນກໍ ຠິຊ຺ຊຕຸ, ຈງ຺ກມິຕຏ຺ຐານໍ ທສ຺ເສສ຺ສາມີຕິ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ປາເທຫິ ອກ຺ກມນ຺ໂຕ ຕິຓວລ຺ລິອາທີນິ ສຍໍ ວາ ຠິນ຺ທຕິ ອຎ຺ເຎນ ວາ ເຠທາເປຕິ. ສເຈປິ ຫິ ຕິຓໍ ວາ ລຕໍ ວາ ຄຓ຺ຐິໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຠິຊ຺ຊຕິ, ຄຓ຺ຐິປິ ນ ກາຕພ຺ໂພ. ຕາລຣຸກ຺ຂາທີສຸ ປນ ໂຈຣານໍ ອນາຣຸຫນຕ຺ຖາຍ ທາຣຸມກ຺ກຏກໍ ອາໂກເຏນ຺ຕິ, ກຓ຺ຏເກ ພນ຺ຘນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ເອວໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ທາຣຸມກ຺ກຏໂກ ຣຸກ຺ເຂ ອລ຺ລີນມຕ຺ໂຕວ ໂຫຕິ, ຣຸກ຺ຂໍ ນ ປີເຬຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ຣຸກ຺ຂໍ ຉິນ຺ທ, ລຕໍ ຉິນ຺ທ, ກນ຺ທໍ ວາ ມູລໍ ວາ ອຸປ຺ປາເຏຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ອນິຍາມິຕຕ຺ຕາ. ນິຍາເມຕ຺ວາ ປນ ‘‘ອິມໍ ຣຸກ຺ຂໍ ຉິນ຺ທາ’’ຕິອາທິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ນາມໍ ຄເຫຕ຺ວາປິ ‘‘ອມ຺ພຣຸກ຺ຂໍ ຈຕຸຣສ຺ສວລ຺ລິໍ ອາລຸວກນ຺ທໍ ມຸຎ຺ຊຕິຓໍ ອສຸກຣຸກ຺ຂຈ຺ຉລ຺ລິໍ ຉິນ຺ທ ຠິນ຺ທ ອຸປ຺ປາເຏຫີ’’ຕິອາທິວຈນມ຺ປິ ອນິຍາມິຕເມວ ໂຫຕິ. ‘‘ອິມໍ ອມ຺ພຣຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິອາທິວຈນເມວ ຫິ ນິຍາມິຕໍ ນາມ, ຕໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

ປຈຕິ ວາ ປຈາເປຕິ ວາຕິ ອນ຺ຕມໂສ ປຕ຺ຕມ຺ປິ ປຈິຕຸກາໂມ ຕິຓາທີນໍ ອຸປຣິ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອຄ຺ຄິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສຍໍ ວາ ປຈຕິ, ອຎ຺ເຎນ ວາ ປຈາເປຕີຕິ ສພ຺ພໍ ປຖວີຂຓນສິກ຺ຂາປເທ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອນິຍາເມຕ຺ວາ ປນ ‘‘ມຸຄ຺ເຄ ປຈ, ມາເສ ປຈາ’’ຕິອາທິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອິເມ ມຸຄ຺ເຄ ປຈ, ອິເມ ມາເສ ປຈາ’’ຕິ ເອວໍ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

ອນາປຕ຺ຕິ ອິມໍ ຊານາຕິອາທີສຸ ‘‘ອິມໍ ມູລເຠສຊ຺ຊໍ ຊານ, ອິມໍ ມູລໍ ວາ ປຓ຺ຓໍ ວາ ເທຫິ, ອິມໍ ຣຸກ຺ຂໍ ວາ ລຕໍ ວາ ອາຫຣ, ອິມິນາ ປຸປ຺ເຜນ ວາ ຜເລນ ວາ ປຓ຺ເຓນ ວາ ອຕ຺ໂຖ, ອິມໍ ຣຸກ຺ຂໍ ວາ ລຕໍ ວາ ຜລໍ ວາ ກປ຺ປິຍໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຠູຕຄາມປຣິໂມຈນໍ ກຕໍ ໂຫຕິ. ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ເຕນ ປນ ພີຊຄາມປຣິໂມຈນຕ຺ຖໍ ປຸນ ກປ຺ປິຍໍ ກາເຣຕພ຺ພໍ.

ກປ຺ປິຍກຣຓຎ຺ເຈຕ຺ຖ ອິມິນາ ສຸຕ຺ຕານຸສາເຣນ ເວທິຕພ຺ພໍ – ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ສມຓກປ຺ເປຫິ ຜລໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ອຄ຺ຄິປຣິຊິຕໍ ສຕ຺ຖປຣິຊິຕໍ ນຂປຣິຊິຕໍ ອພີຊໍ ນິພ຺ພຏ຺ຏພີຊເມວ ປຎ຺ຈມ’’ນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອຄ຺ຄິປຣິຊິຕ’’ນ຺ຕິ ອຄ຺ຄິນາ ປຣິຊິຕໍ ອຘິຠູຕໍ ທຑ຺ຒໍ ຜຸຏ຺ຐນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ສຕ຺ຖປຣິຊິຕ’’ນ຺ຕິ ສຕ຺ເຖນ ປຣິຊິຕໍ ອຘິຠູຕໍ ຉິນ຺ນໍ ວິທ຺ຘໍ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອສ ນໂຍ ນຂປຣິຊິເຕ. ອພີຊນິພ຺ພຏ຺ຏພີຊານິ ສຍເມວ ກປ຺ປິຍານິ. ອຄ຺ຄິນາ ກປ຺ປິຍໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ກຏ຺ຐຄ຺ຄິໂຄມຍຄ຺ຄິອາທີສຸ ເຍນ ເກນຈິ ອນ຺ຕມໂສ ໂລຫຂຓ຺ເຑນປິ ອາທິຕ຺ເຕນ ກປ຺ປິຍໍ ກາຕພ຺ພໍ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ເອກເທເສ ຜຸສນ຺ເຕນ ‘‘ກປ຺ປິຍ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາວ ກາຕພ຺ພໍ. ສຕ຺ເຖນ ກໂຣນ຺ເຕນ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ໂລຫມຍສຕ຺ຖສ຺ສ ອນ຺ຕມໂສ ສູຈິນຂຈ຺ເຉທນານມ຺ປິ ຕຸຓ຺ເຑນ ວາ ຘາຣາຍ ວາ ເຉທໍ ວາ ເວຘໍ ວາ ທສ຺ເສນ຺ເຕນ ‘‘ກປ຺ປິຍ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາວ ກາຕພ຺ພໍ. ນເຂນ ກປ຺ປິຍໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ປູຕິນເຂນ ນ ກາຕພ຺ພໍ. ມນຸສ຺ສານໍ ປນ ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆທີປິມກ຺ກຏາທີນໍ ສກຸນ຺ຕານຎ຺ຈ ນຂາ ຕິຂິຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕຫິ ກາຕພ຺ພໍ. ອສ຺ສມຫິໍສສູກຣມິຄໂຄຣູປາທີນໍ ຂຸຣາ ອຕິຂິຓາ, ເຕຫິ ນ ກາຕພ຺ພໍ, ກຕມ຺ປິ ອກຕໍ ໂຫຕິ. ຫຕ຺ຖິນຂາ ປນ ຂຸຣາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕຫິ ວຏ຺ຏຕິ. ເຍຫິ ປນ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ເຕຫິ ຕຕ຺ຖຊາຕເກຫິປິ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຄຫິຕເກຫິປິ ເຉທໍ ວາ ເວຘໍ ວາ ທສ຺ເສນ຺ເຕນ ‘‘ກປ຺ປິຍ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາວ ກາຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຖ ສເຈປິ ພີຊານໍ ປພ຺ພຕມຕ຺ໂຕ ຣາສິ ຣຸກ຺ຂສຫສ຺ສໍ ວາ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກາພທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ອຸຈ຺ຉູນໍ ວາ ມຫາຠາໂຣ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐປິໂຕ ໂຫຕິ, ເອກສ຺ມິໍ ພີເຊ ວາ ຣຸກ຺ຂສາຂາຍ ວາ ອຸຈ຺ຉຸມ຺ຫິ ວາ ກປ຺ປິເຍ ກເຕ ສພ຺ພໍ ກຕໍ ໂຫຕິ. ອຸຈ຺ຉູ ຈ ທາຣູນິ ຈ ເອກໂຕ ພທ຺ຘານິ ໂຫນ຺ຕິ, ອຸຈ຺ຉຸໍ ກປ຺ປິຍໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ທາຣຸໍ ວິຊ຺ຌຕິ, ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ສເຈ ປນ ຍາຍ ຣຊ຺ຊຸຍາ ວາ ວລ຺ລິຍາ ວາ ພທ຺ຘານິ, ຕໍ ວິຊ຺ຌຕິ, ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອຸຈ຺ຉຸຂຓ຺ຑານໍ ປຈ຺ຉິໍ ປູເຣຕ຺ວາ ອາຫຣນ຺ຕິ, ເອກສ຺ມິໍ ຂຓ຺ເຑ ກປ຺ປິເຍ ກເຕ ສພ຺ພໍ ກຕເມວ ໂຫຕິ. ມຣິຈປກ຺ກາທີຫິ ມິສ຺ເສຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕໍ ອາຫຣນ຺ຕິ, ‘‘ກປ຺ປິຍໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສເຈປິ ຠຕ຺ຕສິຕ຺ເຖ ວິຊ຺ຌຕິ, ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ຕິລຕຓ຺ຑຸລາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຍາຄຸຍາ ປກ຺ຂິຕ຺ຕານິ ປນ ເອກາພທ຺ຘານິ ຫຸຕ຺ວາ ນ ສນ຺ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ເອກເມກໍ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ກປ຺ປິຍໍ ກາຕພ຺ພເມວ. ກປິຕ຺ຖຜລາທີນໍ ອນ຺ໂຕ ມິຎ຺ຊໍ ກຏາຫໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ສຎ຺ຈຣຕິ, ຠິນ຺ທາເປຕ຺ວາ ກປ຺ປິຍໍ ກາຣາເປຕພ຺ພໍ. ເອກາພທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ກຏາເຫປິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ອສຎ຺ຈິຈ຺ຈາຕິ ປາສາຓຣຸກ຺ຂາທີນິ ວາ ປວຏ຺ເຏນ຺ຕສ຺ສ ສາຂໍ ວາ ກຑ຺ຒນ຺ຕສ຺ສ ກຕ຺ຕຣທຓ຺ເຑນ ວາ ຠູມິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ຕິຓານິ ຉິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕານິ ເຕນ ຉິນ຺ທິສ຺ສາມີຕິ ເອວໍ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ອສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ຉິນ຺ນານິ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ອິຕິ ອສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ຉິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ.

ອສຕິຍາຕິ ອຎ຺ຎວິຫິໂຕ ເກນຈິ ສທ຺ຘິໍ ກິຎ຺ຈິ ກເຖນ຺ໂຕ ປາທງ຺ຄຸຏ຺ຐເກນ ວາ ຫຕ຺ເຖນ ວາ ຕິຓໍ ວາ ລຕໍ ວາ ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອວໍ ອສຕິຍາ ຉິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ.

ອຊານນ຺ຕສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖພ຺ຠນ຺ຕເຣ ພີຊຄາໂມຕິ ວາ ຠູຕຄາໂມຕິ ວາ ນ ຊານາຕິ, ຉິນ຺ທາມີຕິປິ ນ ຊານາຕິ, ເກວລໍ ວຕິຍາ ວາ ປລາລປຸຎ຺ເຊ ວາ ນິຂາທນໍ ວາ ຂຓິຕ຺ຕິໍ ວາ ກຸທາລໍ ວາ ສງ຺ໂຄປນຕ຺ຖາຍ ຐເປຕິ, ຑຍ຺ຫມານຫຕ຺ໂຖ ວາ ອຄ຺ຄິໍ ປາເຕຕິ, ຕຕ຺ຣ ເຈ ຕິຓານິ ຉິຊ຺ຊນ຺ຕິ ວາ ຑຍ຺ຫນ຺ຕິ ວາ ອນາປຕ຺ຕິ. ມນຸສ຺ສວິຄ຺ຄຫປາຣາຊິກວຓ຺ຓນາຍໍ ປນ ສພ຺ພອຏ຺ຐກຖາສຸ ‘‘ສເຈ ຠິກ຺ຂຸ ຣຸກ຺ເຂນ ວາ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖໂຏ ໂຫຕິ, ໂອປາເຕ ວາ ປຕິໂຕ ສກ຺ກາ ຈ ໂຫຕິ ຣຸກ຺ຂໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຠູມິໍ ວາ ຂຓິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕຸໍ, ຊີວິຕເຫຕຸປິ ອຕ຺ຕນາ ນ ກາຕພ຺ພໍ. ອຎ຺ເຎນ ປນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຠູມິໍ ວາ ຂຓິຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂໍ ວາ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອລ຺ລຣຸກ຺ຂໂຕ ວາ ທຓ຺ຑກໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕໍ ຣຸກ຺ຂໍ ປວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ນິກ຺ຂາເມຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ກາຣຓໍ ນ ທິສ຺ສຕິ – ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທວຑາເຫ ຑຍ຺ຫມາເນ ປຏຄ຺ຄິໍ ທາຕຸໍ, ປຣິຕ຺ຕໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໘໓) ອິທໍ ປນ ເອກເມວ ສຸຕ຺ຕໍ ທິສ຺ສຕິ. ສເຈ ເອຕສ຺ສ ອນຸໂລມໍ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອິທໍ ນານາກຣຓໍ ນ ສກ຺ກາ ລທ຺ຘຸໍ. ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕສິເນເຫນ ອກຸສລຈິຕ຺ເຕເນວ ກໂຣຕິ, ປໂຣ ປນ ກາຣຸຎ຺ເຎນ, ຕສ຺ມາ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ເຈ. ເອຕມ຺ປິ ອກາຣຓໍ. ກຸສລຈິຕ຺ເຕນາປິ ຫິ ອິມໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ສພ຺ພອຏ຺ຐກຖາສຸ ປນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນ ສກ຺ກາ ປຏິເສເຘຕຸໍ. ຄເວສິຕພ຺ພາ ເອຕ຺ຖ ຍຸຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍານໍ ວາ ສທ຺ຘາຍ ຄນ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍຈິຕ຺ຕໂຕ ວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ຠູຕຄາມສິກ຺ຂາປທໍ ປຐມໍ.

໒. ອຎ຺ຎວາທກສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໙໔. ທຸຕິຍສິກ຺ຂາປເທ – ອນາຈາຣໍ ອາຈຣິຕ຺ວາຕິ ອກາຕພ຺ພໍ ກຕ຺ວາ; ກາຍວຈີທ຺ວາເຣສຸ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຎ຺ເຎນຎ຺ຎໍ ປຏິຈຣຕີຕິ ອຎ຺ເຎນ ວຈເນນ ອຎ຺ຎໍ ວຈນໍ ປຏິຈຣຕິ ປຏິຈ຺ຉາເທຕິ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຕິ; ອິທານິ ຕໍ ປຏິຈຣຓວິຘິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ໂກ ອາປນ຺ໂນ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວຈນສມ຺ພນ຺ໂຘ – ໂສ ກິຣ ກິຎ຺ຈິ ວີຕິກ຺ກມໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອາວຸໂສ, ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນສີ’’ຕິ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ອາປຕ຺ຕິຍາ ອນຸຍຸຎ຺ຊິຍມາໂນ ‘‘ໂກ ອາປນ຺ໂນ’’ຕິ ວທຕິ. ‘‘ຕໂຕ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຫໍ ກິໍ ອາປນ຺ໂນ’’ຕິ ວທຕິ. ອຖ ‘‘ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ວາ ທຸກ຺ກຏໍ ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ວຕ຺ຖຸໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ອຫໍ ກິສ຺ມິໍ ອາປນ຺ໂນ’’ຕິ ວທຕິ. ຕໂຕ ‘‘ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຫໍ ກຖໍ ອາປນ຺ໂນ, ກິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອາປນ຺ໂນມ຺ຫີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ອຖ ‘‘ອິທໍ ນາມ ກໂຣນ຺ໂຕ ອາປນ຺ໂນ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກໍ ຠຓຖາ’’ຕິ ວທຕິ. ຕໂຕ ‘‘ຕໍ ຠຓາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກິໍ ຠຓຖາ’’ຕິ ວທຕິ.

ອປິເຈຕ຺ຖ ອຍໍ ປາຬິມຸຕ຺ຕໂກປິ ອຎ຺ເຎນຎ຺ຎໍ ປຏິຈຣຓວິຘິ – ຠິກ຺ຂູຫິ ‘‘ຕວ ສິປາຏິກາຍ ກຫາປໂຓ ທິຏ຺ໂຐ, ກິສ຺ເສວມສາຣຸປ຺ປໍ ກໂຣສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ສຸທິຏ຺ຐໍ, ຠນ຺ເຕ, ນ ປເນໂສ ກຫາປໂຓ; ຕິປຸມຓ຺ຑລໍ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ຠຓນ຺ໂຕ ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ສຸຣໍ ປິວນ຺ໂຕ ທິຏ຺ໂຐ, ກິສ຺ເສວໍ ກໂຣສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ສຸທິຏ຺ໂຐ, ຠນ຺ເຕ, ນ ປເນສາ ສຸຣາ, ເຠສຊ຺ຊຕ຺ຖາຍ ສມ຺ປາທິຕໍ ອຣິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ ຠຓນ຺ໂຕ ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນ ອາສເນ ມາຕຸຄາເມນ ສທ຺ຘິໍ ນິສິນ຺ໂນ ທິຏ຺ໂຐ, ກິສ຺ເສວມສາຣຸປ຺ປໍ ກໂຣສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ເຍນ ທິຏ຺ຐໍ ສຸທິຏ຺ຐໍ, ວິຎ຺ຎູ ປເນຕ຺ຖ ທຸຕິໂຍ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ກິສ຺ສ ນ ທິຏ຺ໂຐ’’ຕິ ຠຓນ຺ໂຕ ວາ, ‘‘ອີທິສໍ ຕຍາ ກິຎ຺ຈິ ທິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ນ ສຸຓາມີ’’ຕິ ໂສຕມຸປເນນ຺ໂຕ ວາ, ໂສຕທ຺ວາເຣ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ຈກ຺ຂຸໍ ອຸປເນນ຺ໂຕ ວາ, ອຎ຺ເຎນຎ຺ຎໍ ປຏິຈຣຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຎ຺ຎວາທກໍ ໂຣເປຕູຕິ ອຎ຺ຎວາທກໍ ອາໂຣເປຕຸ; ປຕິຏ຺ຐາເປຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິເຫສກໍ ໂຣເປຕູຕິ ເອຕສ຺ມິມ຺ປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໙໘. ອຎ຺ຎວາທເກ ວິເຫສເກ ປາຈິຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຎ຺ຎໍ ວທຕີຕິ ອຎ຺ຎວາທກໍ; ອຎ຺ເຎນຎ຺ຎໍ ປຏິຈຣຓສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ວິເຫເສຕີຕິ ວິເຫສກໍ; ຕຸຓ຺ຫີຠູຕສ຺ເສຕໍ ນາມໍ, ຕສ຺ມິໍ ອຎ຺ຎວາທເກ ວິເຫສເກ. ປາຈິຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ວຕ຺ຖຸທ຺ວເຍ ປາຈິຕ຺ຕິຍທ຺ວຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໐໐. ອໂຣປິເຕ ອຎ຺ຎວາທເກຕິ ກມ຺ມວາຈາຍ ອນາໂຣປິເຕ ອຎ຺ຎວາທເກ. ອໂຣປິເຕ ວິເຫສເກຕິ ເອຕສ຺ມິມ຺ປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໑໐໑. ຘມ຺ມກມ຺ເມ ຘມ຺ມກມ຺ມສຎ຺ຎີຕິອາທີສຸ ຍໍ ຕໍ ອຎ຺ຎວາທກວິເຫສກໂຣປນກມ຺ມໍ ກຕໍ, ຕຎ຺ເຈ ຘມ຺ມກມ຺ມໍ ໂຫຕິ, ໂສ ຈ ຠິກ຺ຂຸ ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ມກມ຺ມສຎ຺ຎີ ອຎ຺ຎວາທກຎ຺ຈ ວິເຫສກຎ຺ຈ ກໂຣຕິ, ອຖສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ອຎ຺ຎວາທເກ ຈ ວິເຫສເກ ຈ ອາປຕ຺ຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍສ຺ສາຕິ ອິມິນາ ນເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໑໐໒. ອຊານນ຺ໂຕ ປຸຈ຺ຉຕີຕິ ອາປຕ຺ຕິໍ ວາ ອາປນ຺ນຠາວໍ ອຊານນ຺ໂຕເຍວ ‘‘ກິໍ ຕຸມ຺ເຫ ຠຓຖ, ອຫໍ ນ ຊານາມີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ຄິລາໂນ ວາ ນ ກເຖຕີຕິ ມຸເຂ ຕາທິໂສ ພ຺ຍາຘິ ໂຫຕິ, ເຍນ ກເຖຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ສງ຺ຆສ຺ສ ຠຓ຺ຑນໍ ວາຕິອາທີສຸ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ກຖິເຕ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຆສ຺ສ ຠຓ຺ຑນໍ ວາ ກລໂຫ ວາ ວິວາໂທ ວາ ຠວິສ຺ສຕິ, ໂສ ມາ ອໂຫສີຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ນ ກເຖຕີຕິ ອິມິນາ ນເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍຈິຕ຺ຕໂຕ ວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ສິຍາ ກິຣິຍໍ, ສິຍາ ອກິຣິຍໍ, ອຎ຺ເຎນຎ຺ຎໍ ປຏິຈຣນ຺ຕສ຺ສ ຫິ ກິຣິຍໍ ໂຫຕິ, ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນ ວິເຫສນ຺ຕສ຺ສ ອກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ.

ອຎ຺ຎວາທກສິກ຺ຂາປທໍ ທຸຕິຍໍ.

໓. ອຸຊ຺ຌາປນກສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໐໓. ຕຕິຍສິກ຺ຂາປເທ – ທພ຺ພໍ ມລ຺ລປຸຕ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂູ ອຸຊ຺ຌາເປນ຺ຕີຕິ ‘‘ຉນ຺ທາຍ ທພ຺ໂພ ມລ຺ລປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິອາທີນິ ວທນ຺ຕາ ຕໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ອວຊານາເປນ຺ຕິ, ອວຎ຺ຎາຍ ໂອໂລກາເປນ຺ຕິ, ລາມກໂຕ ວາ ຈິນ຺ຕາເປນ຺ຕີ’’ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ລກ຺ຂຓໍ ປເນຕ຺ຖ ສທ຺ທສຕ຺ຖານຸສາເຣນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ໂອຊ຺ຌາເປນ຺ຕີຕິປິ ປາໂຐ. ອຍເມວຕ຺ໂຖ. ຉນ຺ທາຍາຕິ ຉນ຺ເທນ ປກ຺ຂປາເຕນ; ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ທິຏ຺ຐສມ຺ຠຕ຺ຕານໍ ປຓີຕານິ ປຎ຺ຎເປຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຂິຍ຺ຍນ຺ຕີຕິ ‘‘ຉນ຺ທາຍ ທພ຺ໂພ ມລ຺ລປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິອາທີນິ ວທນ຺ຕາ ປກາເສນ຺ຕິ.

໑໐໕. ອຸຊ຺ຌາປນເກ ຂິຍ຺ຍນເກ ປາຈິຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ເຍນ ວຈເນນ ອຸຊ຺ຌາເປນ຺ຕິ, ຕໍ ອຸຊ຺ຌາປນກໍ. ເຍນ ຈ ຂິຍ຺ຍນ຺ຕິ ຕໍ ຂິຍ຺ຍນກໍ. ຕສ຺ມິໍ ອຸຊ຺ຌາປນເກ ຂິຍ຺ຍນເກ. ປາຈິຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ວຕ຺ຖຸທ຺ວເຍ ປາຈິຕ຺ຕິຍທ຺ວຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໐໖. ອຸຊ຺ຌາປນກໍ ນາມ ອຸປສມ຺ປນ຺ນໍ ສງ຺ເຆນ ສມ຺ມຕໍ ເສນາສນປຎ຺ຎາປກໍ ວາ…ເປ… ອປ຺ປມຕ຺ຕກວິສ຺ສຊ຺ຊນກໍ ວາຕິ ເອເຕສໍ ປທານໍ ‘‘ມງ຺ກຸກຕ຺ຕຸກາໂມ’’ຕິ ອິມິນາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອວຓ຺ຓໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມ ອຍສໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມຕິ ອິເມສໍ ປນ ວເສນ ອຸປສມ຺ປນ຺ນນ຺ຕິອາທີສຸ ‘‘ອຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສາ’’ຕິ ເອວໍ ວິຠຕ຺ຕິວິປຣິຓາໂມ ກາຕພ຺ໂພ. ອຸຊ຺ຌາເປຕິ ວາ ຂິຍ຺ຍຕິ ວາ ອາປຕ຺ຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ຍສ຺ມາ ‘‘ຂິຍ຺ຍນກໍ ນາມາ’’ຕິ ເອວໍ ມາຕິກາປທໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາປິ ‘‘ອຸຊ຺ຌາປນກໍ ນາມາ’’ຕິ ອິມສ຺ສ ປທສ຺ສ ວຸຕ຺ຕວິຠງ຺ໂຄເຍວ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ, ອຎ຺ຎວາທກສິກ຺ຂາປເທ ວິຍ ອຎ຺ໂຎ ວິເສໂສ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ວິສຸໍ ອນຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ອວິຠຊິຕ຺ວາ ນິຄມນເມວ ເອກໂຕ ກຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຘມ຺ມກມ຺ເມ ຘມ຺ມກມ຺ມສຎ຺ຎີຕິອາທີສຸ ຍໍ ຕສ຺ສ ອຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ສມ຺ມຸຕິກມ຺ມໍ ກຕໍ ຕຎ຺ເຈ ຘມ຺ມກມ຺ມໍ ໂຫຕິ, ໂສ ຈ ຠິກ຺ຂຸ ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ມກມ຺ມສຎ຺ຎີ ອຸຊ຺ຌາປນກຎ຺ຈ ຂິຍ຺ຍນກຎ຺ຈ ກໂຣຕິ, ອຖສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ອຸຊ຺ຌາປນເກ ຈ ຂິຍ຺ຍນເກ ຈ ອາປຕ຺ຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍສ຺ສາຕິ ອິມິນາ ນເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອນຸປສມ຺ປນ຺ນໍ ອຸຊ຺ຌາເປຕິ ວາ ຂິຍ຺ຍຕິ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸປສມ຺ປນ຺ນໍ ສງ຺ເຆນ ສມ຺ມຕໍ ອຎ຺ຎໍ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນໍ ອຸຊ຺ຌາເປຕິ ອວຊານາເປຕິ, ຕສ຺ສ ວາ ຕໍ ສນ຺ຕິເກ ຂິຍ຺ຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປສມ຺ປນ຺ນໍ ສງ຺ເຆນ ອສມ຺ມຕນ຺ຕິ ກມ຺ມວາຈາຍ ອສມ຺ມຕໍ ເກວລໍ ‘‘ຕເວໂສ ຠາໂຣ’’ຕິ ສງ຺ເຆນ ອາໂຣປິຕຠາຣໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ວາ ຜາສຸວິຫາຣຕ຺ຖາຍ ສຍເມວ ຕໍ ຠາຣໍ ວຫນ຺ຕໍ, ຍຕ຺ຣ ວາ ທ຺ເວ ຕໂຍ ຠິກ຺ຂູ ວິຫຣນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ ວາ ຕາທິສໍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອນຸປສມ຺ປນ຺ນໍ ສງ຺ເຆນ ສມ຺ມຕໍ ວາ ອສມ຺ມຕໍ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ກິຎ຺ຈາປິ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ເຕຣສ ສມ຺ມຸຕິໂຍ ທາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ອຸປສມ຺ປນ຺ນກາເລ ລທ຺ຘສມ຺ມຸຕິໂກ ປຈ຺ຉາ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນຠາເວ ຐິໂຕ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ສງ຺ເຆນ ສມ຺ມຕໍ ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ສ ປນ ພ຺ຍຕ຺ຕສ຺ສ ສາມເຓຣສ຺ສ ເກວລໍ ສງ຺ເຆນ ວາ ສມ຺ມເຕນ ວາ ຠິກ຺ຂຸນາ ‘‘ຕ຺ວໍ ອິທໍ ກມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ຠາໂຣ ກໂຕ, ຕາທິສໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອສມ຺ມຕໍ ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍຈິຕ຺ຕໂຕ ວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ.

ອຸຊ຺ຌາປນກສິກ຺ຂາປທໍ ຕຕິຍໍ.

໔. ປຐມເສນາສນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໐໘. ຈຕຸຕ຺ຖສິກ຺ຂາປເທ – ເຫມນ຺ຕິເກ ກາເລຕິ ເຫມນ຺ຕກາເລ ຫິມປາຕສມເຍ. ກາຍໍ ໂອຕາເປນ຺ຕາຕິ ມຎ຺ຈປີຐາທີສຸ ນິສິນ຺ນາ ພາລາຕເປນ ກາຍໍ ໂອຕາເປນ຺ຕາ. ກາເລ ອາໂຣຈິເຕຕິ ຍາຄຸຠຕ຺ຕາທີສຸ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ກາເລ ອາໂຣຈິເຕ. ໂອວຏ຺ຐໍ ໂຫຕີຕິ ຫິມວສ຺ເສນ ໂອວຏ຺ຐໍ ຕິນ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໑໑໐. ອວສ຺ສິກສງ຺ເກເຕຕິ ວສ຺ສິກວສ຺ສານມາສາຕິ ເອວໍ ອປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ເຫມນ຺ຕິເກ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ຄິມ຺ຫິເກ ອຏ຺ຐ ມາເສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຓ຺ຑເປ ວາຕິ ສາຂາມຓ຺ຑເປ ວາ ປທຣມຓ຺ຑເປ ວາ. ຣຸກ຺ຂມູເລ ວາຕິ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ. ຍຕ຺ຖ ກາກາ ວາ ກຸລລາ ວາ ນ ອູຫທນ຺ຕີຕິ ຍຕ຺ຖ ຘຸວນິວາເສນ ກຸລາວເກ ກຕ຺ວາ ວສມານາ ເອເຕ ກາກກຸລລາ ວາ ອຎ຺ເຎ ວາ ສກຸນ຺ຕາ ຕໍ ເສນາສນໍ ນ ອູຫທນ຺ຕິ, ຕາທິເສ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິກ຺ຂິປິຕຸໍ ອນຸຊານາມີຕິ. ຕສ຺ມາ ຍຕ຺ຖ ໂຄຈຣປ຺ປສຸຕາ ສກຸນ຺ຕາ ວິສ຺ສມິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ມູເລ ນິກ຺ຂິປິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍສ຺ມິໍ ປນ ຘຸວນິວາເສນ ກຸລາວເກ ກຕ຺ວາ ວສນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ມູເລ ນ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ. ‘‘ອຏ຺ຐ ມາເສ’’ຕິ ວຈນໂຕ ເຍສຸ ຊນປເທສຸ ວສ຺ສກາເລ ນ ວສ຺ສຕິ, ເຕສຸປິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ນິກ຺ຂິປິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ‘‘ອວສ຺ສິກສງ຺ເກເຕ’’ຕິ ວຈນໂຕ ຍຕ຺ຖ ເຫມນ຺ເຕ ເທໂວ ວສ຺ສຕິ, ຕຕ຺ຖ ເຫມນ຺ເຕປິ ອຊ຺ໂຌກາເສ ນິກ຺ຂິປິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຄິມ຺ເຫ ປນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວິຄຕວລາຫກໍ ວິສຸທ຺ຘໍ ນຠໍ ໂຫຕິ, ເອວຣູເປ ກາເລ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ອຊ຺ໂຌກາເສ ມຎ຺ຈປີຐໍ ນິກ຺ຂິປິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ອພ຺ໂຠກາສິເກນາປິ ວຕ຺ຕໍ ຊານິຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ສ ຫິ ສເຈ ປຸຄ຺ຄລິກມຎ຺ຈໂກ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ເຖວ ສຍິຕພ຺ພໍ. ສງ຺ຆິກໍ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕນ ເວຕ຺ເຕນ ວາ ວາເກນ ວາ ວີຕມຎ຺ຈໂກ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ຕສ຺ມິໍ ອສຕິ ປຸຣາຓມຎ຺ຈໂກ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ຕສ຺ມິມ຺ປິ ອສຕິ ນວວາຍິໂມ ວາ ໂອນທ຺ຘໂກ ວາ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ຄເຫຕ຺ວາ ຈ ປນ ‘‘ອຫໍ ອຸກ຺ກຏ຺ຐຣຸກ຺ຂມູລິໂກ ອຸກ຺ກຏ຺ຐອພ຺ໂຠກາສິໂກ’’ຕິ ຈີວຣກຸຏິມ຺ປິ ອກຕ຺ວາ ອສມເຍ ອຊ຺ໂຌກາເສ ຣຸກ຺ຂມູເລ ວາ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ຈຕຸຄ຺ຄຸເຓນປິ ຈີວເຣນ ກຕກຸຏິ ອເຕເມນ຺ຕໍ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ສຕ຺ຕາຫວທ຺ທລິກາທີນິ ຠວນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ກາຍານຸຄຕິກຕ຺ຕາ ວຏ຺ຏຕິ.

ອຣຎ຺ເຎ ປຓ຺ຓກຸຏີສຸ ວສນ຺ຕານໍ ສີລສມ຺ປທາຍ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ມນຸສ຺ສາ ນວໍ ມຎ຺ຈປີຐໍ ເທນ຺ຕິ ‘‘ສງ຺ຆິກປຣິໂຠເຄນ ປຣິຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ວສິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕຫິ ສາມນ຺ຕວິຫາເຣ ສຠາຄຠິກ຺ຂູນໍ ເປເສຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ສຠາຄານໍ ອຠາເວ ອໂນວສ຺ສເກ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ອໂນວສ຺ສເກ ອສຕິ ຣຸກ຺ເຂ ລຄ຺ເຄຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ເຈຕິຍງ຺ຄເຓ ສມ຺ມຊ຺ຊນິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຠຊນສາລງ຺ຄຓໍ ວາ ອຸໂປສຖາຄາຣງ຺ຄຓໍ ວາ ປຣິເວຓທິວາຏ຺ຐານອຄ຺ຄິສາລາທີສຸ ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ໂຘວິຕ຺ວາ ປຸນ ສມ຺ມຊ຺ຊນີມາຬເກເຍວ ຐເປຕພ຺ພາ. ອຸໂປສຖາຄາຣາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອວເສສານິ ສມ຺ມຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສາປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ໂຍ ປນ ຠິກ຺ຂາຈາຣມຄ຺ຄໍ ສມ຺ມຊ຺ຊນ຺ໂຕວ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ເຕນ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສເຈ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ສາລາ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ຐເປຕພ຺ພາ. ສເຈ ນຕ຺ຖິ, ວລາຫການໍ ອນຸຏ຺ຐິຕຠາວໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ‘‘ຍາວາຫໍ ຄາມໂຕ ນິກ຺ຂມາມິ, ຕາວ ນ ວສ຺ສິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຊານນ຺ເຕນ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຸນ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ປາກຕິກຏ຺ຐາເນ ຐເປຕພ຺ພາ. ສເຈ ວສ຺ສິສ຺ສຕີຕິ ຊານນ຺ໂຕ ອຊ຺ໂຌກາເສ ຐເປຕິ, ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສເຈ ປນ ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສມ຺ມຊ຺ຊນຕ຺ຖາຍ ສມ຺ມຊ຺ຊນີ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ໂຫຕິ, ຕໍ ຕໍ ຐານໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ນິກ຺ຂິປິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອາສນສາລໍ ສມ຺ມຊ຺ຊນ຺ເຕນ ວຕ຺ຕໍ ຊານິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຣິທໍ ວຕ຺ຕໍ – ມຊ຺ຌໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປາທຏ຺ຐານາຠິມຸຂາ ວາລິກາ ຫຣິຕພ຺ພາ. ກຈວຣໍ ຫຕ຺ເຖຫິ ຄເຫຕ຺ວາ ພຫິ ຉຑ຺ເຑຕພ຺ພໍ.

໑໑໑. ມສາຣໂກຕິ ມຎ຺ຈປາເທ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອຏນິໂຍ ປເວເສຕ຺ວາ ກໂຕ. ພຸນ຺ທິກາພທ຺ໂຘຕິ ອຏນີຫິ ມຎ຺ຈປາເທ ຑໍສາເປຕ຺ວາ ປລ຺ລງ຺ກສງ຺ເຂເປນ ກໂຕ. ກຸຬີຣປາທໂກຕິ ອສ຺ສເມຓ຺ຑກາທີນໍ ປາທສທິເສຫິ ປາເທຫິ ກໂຕ. ໂຍ ວາ ປນ ໂກຈິ ວງ຺ກປາທໂກ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ກຸຬີຣປາທໂກ. ອາຫຈ຺ຈປາທໂກຕິ ອຍໍ ປນ ‘‘ອາຫຈ຺ຈປາທໂກ ນາມ ມຎ຺ໂຈ ອງ຺ເຄ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ກໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອວໍ ປຣໂຕ ປາຬິຍໍເຍວ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ອຏນິໂຍ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປາທສິຂໍ ປເວເສຕ຺ວາ ອຸປຣິ ອາຓິໍ ທຕ຺ວາ ກຕມຎ຺ໂຈ ‘‘ອາຫຈ຺ຈປາທໂກ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປີເຐປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອນ຺ໂຕ ສໍເວເຐຕ຺ວາ ພທ຺ຘໍ ໂຫຕີຕິ ເຫຏ຺ຐາ ຈ ອຸປຣິ ຈ ວິຕ຺ຖຕໍ ມຊ຺ເຌ ສງ຺ຂິຕ຺ຕໍ ປຓວສຓ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ພທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ກິຣ ມຊ຺ເຌ ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆຈມ຺ມປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕິ. ອກປ຺ປິຍຈມ຺ມໍ ນາເມຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ. ເສນາສນຎ຺ຫິ ໂສວຓ຺ຓມຍມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ມຫຄ຺ຆໍ ໂຫຕິ. ອນຸປສມ຺ປນ຺ນໍ ສນ຺ຖຣາເປຕິ ຕສ຺ສ ປລິໂພໂຘຕິ ເຍນ ສນ຺ຖຣາປິຕໍ, ຕສ຺ສ ປລິໂພໂຘ. ເລຑ຺ຑຸປາຕໍ ອຕິກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍສ຺ສາຕິ ຖາມມຊ຺ຌິມສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ເລຑ຺ຑຸປາຕໍ ອຕິກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ.

ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ວິນິຈ຺ຉໂຍ – ເຖໂຣ ໂຠຊນສາລາຍໍ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ທຫຣໍ ອາຓາເປຕິ ‘‘ຄຈ຺ຉ ທິວາຏ຺ຐາເນ ມຎ຺ຈປີຐໍ ປຎ຺ຎເປຫີ’’ຕິ. ໂສ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ. ເຖໂຣ ຍຖາຣຸຈິໍ ວິຈຣິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຖວິກໍ ວາ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ວາ ຐເປຕິ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຖຣສ຺ສ ປລິໂພໂຘ. ນິສີທິຕ຺ວາ ສຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເນວ ອຸທ຺ຘຣຕິ, ນ ອຸທ຺ຘຣາເປຕິ, ເລຑ຺ຑຸປາຕາຕິກ຺ກເມ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ສເຈ ປນ ເຖໂຣ ຕຕ຺ຖ ຖວິກໍ ວາ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ວາ ອຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕວ ທຫຣໍ ‘‘ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ ຠຓຕິ, ເຕນ ‘‘ອິທໍ ຠນ຺ເຕ ມຎ຺ຈປີຐ’’ນ຺ຕິ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ເຖໂຣ ວຕ຺ຕໍ ຊານາຕິ ‘‘ຕ຺ວໍ ຄຈ຺ຉ, ອຫໍ ປາກຕິກໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ພາໂລ ໂຫຕິ ອນຸຄ຺ຄຫິຕວຕ຺ໂຕ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ມາ ອິຘ ຕິຏ຺ຐ, ເນວ ນິສີທິຕຸໍ ນ ນິປຊ຺ຊິຕຸໍ ເທມີ’’ຕິ ທຫຣໍ ຕຊ຺ເຊຕິເຍວ. ທຫເຣນ ‘‘ຠນ຺ເຕ ສຸຂໍ ສຍຖາ’’ຕິ ກປ຺ປໍ ລຠິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ມິໍ ຄເຕ ເຖຣສ຺ເສວ ປລິໂພໂຘ. ປຸຣິມນເຍເນວ ຈສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອຖ ປນ ອາຓຕ຺ຕິກ຺ຂເຓເຍວ ທຫໂຣ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຠນ຺ເຕ ຠຓ຺ຑກໂຘວນາທິ ກິຎ຺ຈິ ກຣຓີຍໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ວທຕິ, ເຖໂຣ ຈ ນໍ ‘‘ຕ຺ວໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ໂຠຊນສາລໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉຕິ, ປາທຸທ຺ຘາເຣນ ກາເຣຕພ຺ໂພ. ສເຈ ຕຕ຺ເຖວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສີທຕິ ປຸຣິມນເຍເນວ ຈສ຺ສ ເລຑ຺ຑຸປາຕາຕິກ຺ກເມ ອາປຕ຺ຕິ. ສເຈ ປນ ເຖໂຣ ສາມເຓຣໍ ອາຓາເປຕິ, ສາມເຓເຣ ຕຕ຺ຖ ມຎ຺ຈປີຐໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ນິສິນ຺ເນປິ ໂຠຊນສາລໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປາທຸທ຺ຘາເຣນ ກາເຣຕພ຺ໂພ. ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ປຸນ ຄມນກາເລ ເລຑ຺ຑຸປາຕາຕິກ຺ກເມ ອາປຕ຺ຕິຍາ ກາເຣຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ອາຓາເປນ຺ໂຕ ມຎ຺ຈປີຐໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິສີທາຕິ ອາຓາເປຕິ, ຍຕ຺ຣິຈ຺ຉຕິ ຕຕ຺ຣ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕຸໍ ລຠຕິ. ສຍໍ ປນ ປາກຕິກໍ ອກຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ເລຑ຺ຑຸປາຕາຕິກ຺ກເມ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ອນ຺ຕຣສນ຺ນິປາເຕ ມຎ຺ຈປີຐານິ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ນິສິນ຺ເນຫິ ຄມນກາເລ ອາຣາມິການໍ ອິມໍ ປຏິສາເມຖາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ອວຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ເລຑ຺ຑຸປາຕາຕິກ຺ກເມ ອາປຕ຺ຕິ.

ມຫາຘມ຺ມສວນໍ ນາມ ໂຫຕິ ຕຕ຺ຖ ອຸໂປສຖາຄາຣໂຕປິ ໂຠຊນສາລໂຕປິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ມຎ຺ຈປີຐານິ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ. ອາວາສິການໍເຍວ ປລິໂພໂຘ. ສເຈ ອາຄນ຺ຕຸກາ ‘‘ອິທໍ ອມ຺ຫາກໍ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ອິທໍ ອາຈຣິຍສ຺ສາ’’ຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຕສໍເຍວ ປລິໂພໂຘ. ຄມນກາເລ ປາກຕິກໍ ອກຕ຺ວາ ເລຑ຺ຑຸປາຕໍ ອຕິກ຺ກມນ຺ຕານໍ ອາປຕ຺ຕິ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປຸນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຍາວ ອຎ຺ເຎ ນ ນິສີທນ຺ຕິ, ຕາວ ເຍຫິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ເຕສໍ ຠາໂຣ. ອຎ຺ເຎສຸ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສິນ຺ເນສຸ ນິສິນ຺ນການໍ ຠາໂຣ. ສເຈ ເຕ ອນຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ວາ ອນຸທ຺ຘຣາເປຕ຺ວາ ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ທຸກ຺ກຏໍ. ກສ຺ມາ? ອນາຓຕ຺ຕິຍາ ປຎ຺ຎປິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ. ຘມ຺ມາສເນ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ຍາວ ອຸສ຺ສາຣໂກ ວາ ຘມ຺ມກຖິໂກ ວາ ນາຄຈ຺ຉຕິ, ຕາວ ປຎ຺ຎາປການໍ ປລິໂພໂຘ, ຕສ຺ມິໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສິນ຺ເນ ຕສ຺ສ ປລິໂພໂຘ. ສກລໍ ອໂຫຣຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມສວນໍ ໂຫຕິ, ອຎ຺ໂຎ ອຸສ຺ສາຣໂກ ວາ ຘມ຺ມກຖິໂກ ວາ ອຸຏ຺ຐຫຕິ, ອຎ຺ໂຎ ນິສີທຕິ, ໂຍ ໂຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສີທຕິ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຠາໂຣ. ອຸຏ຺ຐຫນ຺ເຕນ ປນ ‘‘ອິທມາສນໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຠາໂຣ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈປິ ອິຕຣສ຺ມິໍ ອນາຄເຕເຍວ ປຐມໍ ນິສິນ຺ໂນ ອຸຏ຺ຐາຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ອນ຺ໂຕອຸປຈາຣຏ຺ເຐເຍວ ອິຕໂຣ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສີທຕິ, ອຸຏ຺ຐາຍ ຄໂຕ ອາປຕ຺ຕິຍາ ນ ກາເຣຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ອິຕຣສ຺ມິໍ ອນາຄເຕເຍວ ປຐມໍ ນິສິນ຺ໂນ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ເລຑ຺ຑຸປາຕໍ ອຕິກ຺ກມຕິ, ອາປຕ຺ຕິຍາ ກາເຣຕພ຺ໂພ. ສພ຺ພຕ຺ຖ ຈ ‘‘ເລຑ຺ຑຸປາຕາຕິກ຺ກເມ ປຐມປາເທ ທຸກ຺ກຏໍ, ທຸຕິເຍ ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ ອຍໍ ນໂຍ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ໂຕ.

໑໑໒. ຈິມິລິກໍ ວາຕິອາທີສຸ ຈິມິລິກາ ນາມ ສຸຘາທິປຣິກມ຺ມກຕາຍ ຠູມິຍາ ວຓ຺ຓານຸຣກ຺ຂຓຕ຺ຖໍ ກຕາ ໂຫຕິ, ຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອຸປຣິ ກຏສາຣກໍ ປຕ຺ຖຣນ຺ຕິ. ອຸຕ຺ຕຣຕ຺ຖຣຓໍ ນາມ ມຎ຺ຈປີຐານໍ ອຸປຣິ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພກໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ. ຠູມຕ຺ຖຣຓໍ ນາມ ຠູມິຍໍ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພາ ກຏສາຣກາທິວິກຕິ. ຕຏ຺ຏິກໍ ນາມ ຕາລປຓ຺ເຓຫິ ວາ ວາເກຫິ ວາ ກຕຕຏ຺ຏິກາ. ຈມ຺ມຂຓ຺ໂຑ ນາມ ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆທີປິຕຣຈ຺ຉຈມ຺ມາທີສຸປິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຈມ຺ມໍ. ອຏ຺ຐກຖາສຸ ຫິ ເສນາສນປຣິໂຠເຄ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕຈມ຺ມໍ ນາມ ນ ທິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ສີຫຈມ຺ມາທີນໍ ປຣິຫຣເຓເຍວ ປຏິກ຺ເຂໂປ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປາທປຸຎ຺ຉນີ ນາມ ຣຊ຺ຊຸເກຫິ ວາ ປິໂລຕິກາຫິ ວາ ປາທປຸຎ຺ຉນຕ຺ຖໍ ກຕາ. ຜລກປີຐໍ ນາມ ຜລກມຍໍ ປີຐໍ. ອຖ ວາ ຜລກຎ຺ເຈວ ທາຣຸມຍປີຐຎ຺ຈ; ເອເຕນ ສພ຺ພມ຺ປິ ທາຣຸຠຓ຺ຑາທິ ສງ຺ຄຫິຕໍ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ວິຕ຺ຖາເຣເນວ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອາຘາຣກໍ ປຕ຺ຕປິຘານໍ ປາທກຖລິກໍ ຕາລວຓ຺ຏໍ ພີຊນີປຕ຺ຕກໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ທາຣຸຠຓ຺ຑໍ ອນ຺ຕມໂສ ປານີຍອຸຬຸງ຺ກໍ ປານີຍສງ຺ຂໍ ອຊ຺ໂຌກາເສ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏ’’ນ຺ຕິ. ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ເອສ ນໂຍ ທຸຕິຍສິກ຺ຂາປເທ ທສ຺ສິໂຕ. ອຊ຺ໂຌກາເສ ຣຊນໍ ປຈິຕ຺ວາ ຣຊນຠາຊນໍ ຣຊນອຸຬຸງ຺ໂກ ຣຊນໂທຓິກາຕິ ສພ຺ພໍ ອຄ຺ຄິສາລາຍ ປຏິສາເມຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອຄ຺ຄິສາລາ ນຕ຺ຖິ, ອໂນວສ຺ສເກ ປພ຺ຠາເຣ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ມິມ຺ປິ ອສຕິ ຍຕ຺ຖ ໂອໂລເກນ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ຕາທິເສ ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາປິ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ອຎ຺ຎສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລິເກຕິ ຍສ຺ມິໍ ວິສ຺ສາສຄ຺ຄາໂຫ ນ ຣຸຫຕິ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕເກ ທຸກ຺ກຏໍ. ຍສ຺ມິໍ ປນ ວິສ຺ສາໂສ ຣຸຫຕິ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຄ຺ຄລິກມິວ ໂຫຕີຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍາທີສຸ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໑໓. ອາປຸຈ຺ຉໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ວາ ສາມເຓໂຣ ວາ ອາຣາມິໂກ ວາ ລຊ຺ຊີ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ປລິໂພຘໍ ວິຍ ມຎ຺ຎຕິ, ໂຍ ຕຖາຣູປໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ໂອຕາເປນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອາຕເປ ໂອຕາເປນ຺ໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘຣິສ຺ສາມີຕິ ຄຈ຺ຉຕິ; ເອວໍ ຄຈ຺ຉໂຕ ອນາປຕ຺ຕິ. ເກນຈິ ປລິພຸທ຺ຘໍ ໂຫຕີຕິ ເສນາສນໍ ເກນຈິ ອຸປທ຺ທຸຕໍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສເຈປິ ຫິ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ອຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ສເຈປິ ຍກ຺ໂຂ ວາ ເປໂຕ ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສີທຕິ, ໂກຈິ ວາ ອິສ຺ສໂຣ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ເສນາສນໍ ປລິພຸທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆາທີສຸ ວາ ປນ ຕໍ ປເທສໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຐິເຕສຸປິ ເສນາສນໍ ປລິພຸທ຺ຘໍ ໂຫຕິເຍວ. ເອວໍ ເກນຈິ ປລິພຸທ຺ເຘ ອນຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາປິ ຄຈ຺ຉໂຕ ອນາປຕ຺ຕິ. ອາປທາສູຕິ ຊີວິຕພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕຣາເຍສຸ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ກຖິນສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍວາຈໂຕ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ກິຣິຍາກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ປຐມເສນາສນສິກ຺ຂາປທໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ທຸຕິຍເສນາສນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໑໖. ທຸຕິຍເສນາສນສິກ຺ຂາປເທ – ຠິສີຕິ ມຎ຺ຈກຠິສິ ວາ ປີຐກຠິສິ ວາ. ຈິມິລິກາທີນິປິ ປຸຣິມສິກ຺ຂາປເທ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣານິເຍວ. ນິສີທນນ຺ຕິ ສທສໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓນ຺ຕິ ປາວາໂຣ ໂກຊໂວຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕິຓສນ຺ຖາໂຣຕິ ເຍສໍ ເກສຎ຺ຈິ ຕິຓານໍ ສນ຺ຖາໂຣ. ເອສ ນໂຍ ປຓ຺ຓສນ຺ຖາເຣ. ປຣິກ຺ເຂປໍ ອຕິກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ປຐມປາທໍ ອຕິກ຺ກາເມນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ, ທຸຕິຍາຕິກ຺ກເມ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປຈາໂຣ ນາມ ເສນາສນໂຕ ທ຺ເວ ເລຑ຺ຑຸປາຕາ.

ອນາປຸຈ຺ຉໍ ວາ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸມ຺ຫິ ສຕິ ຠິກ຺ຂຸ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ຕສ຺ມິໍ ອສຕິ ສາມເຓໂຣ, ຕສ຺ມິໍ ອສຕິ ອາຣາມິໂກ, ຕສ຺ມິມ຺ປິ ອສຕິ ເຍນ ວິຫາໂຣ ກາຣິໂຕ ໂສ ວິຫາຣສາມິໂກ, ຕສ຺ສ ວາ ກຸເລ ໂຍ ໂກຈິ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ຕສ຺ມິມ຺ປິ ອສຕິ ຈຕູສຸ ປາສາເຓສຸ ມຎ຺ຈໍ ຐເປຕ຺ວາ ມຎ຺ເຈ ອວເສສມຎ຺ຈປີຐານິ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ອຸປຣິ ຠິສິອາທິກໍ ທສວິຘມ຺ປິ ເສຍ຺ຍໍ ຣາສິໍ ກຣິຕ຺ວາ ທາຣຸຠຓ຺ຑໍ ມຕ຺ຕິກາຠຓ຺ຑໍ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ທ຺ວາຣວາຕປານານິ ປິທຫິຕ຺ວາ ຄມິຍວຕ຺ຕໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ເສນາສນໍ ໂອວສ຺ສຕິ, ຉທນຕ຺ຖຎ຺ຈ ຕິຓໍ ວາ ອິຏ຺ຐກາ ວາ ອານີຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ສເຈ ອຸສ຺ສຫຕິ, ຉາເທຕພ຺ພໍ. ໂນ ເຈ ສກ຺ໂກຕິ, ໂຍ ໂອກາໂສ ອໂນວສ຺ສໂກ, ຕຕ຺ຖ ມຎ຺ຈປີຐາທີນິ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ສພ຺ພມ຺ປິ ໂອວສ຺ສຕິ, ອຸສ຺ສຫນ຺ເຕນ ອນ຺ໂຕຄາເມ ອຸປາສການໍ ຆເຣ ຐເປຕພ຺ພໍ. ສເຈ ເຕປິ ‘‘ສງ຺ຆິກໍ ນາມ ຠນ຺ເຕ ຠາຣິຍໍ, ອຄ຺ຄິທາຫາທີນໍ ຠາຍາມາ’’ຕິ ນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຊ຺ໂຌກາເສປິ ປາສາຓານໍ ອຸປຣິ ມຎ຺ຈໍ ຐເປຕ຺ວາ ເສສໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕິເຓຫິ ຈ ປຓ຺ເຓຫິ ຈ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ອງ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ອວສິສ຺ສຕິ, ຕໍ ອຎ຺ເຎສໍ ຕຕ຺ຖ ອາຄຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຸປກາຣໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ.

໑໑໗. ວິຫາຣສ຺ສ ອຸປຈາເຣຕິອາທີສຸ ວິຫາຣສ຺ສູປຈາໂຣ ນາມ ປຣິເວຓໍ. ອຸປຏ຺ຐານສາລາຕິ ປຣິເວຓໂຠຊນສາລາ. ມຓ຺ຑໂປຕິ ປຣິເວຓມຓ຺ຑໂປ. ຣຸກ຺ຂມູລນ຺ຕິ ປຣິເວຓຣຸກ຺ຂມູລໍ. ອຍໍ ຕາວ ນໂຍ ກຸຣຸນ຺ທຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ກິຎ຺ຈາປິ ວຸຕ຺ໂຕ, ອຖ ໂຂ ວິຫາໂຣຕິ ອນ຺ໂຕຄພ຺ໂຠ ວາ ອຎ຺ຎໍ ວາ ສພ຺ພປຣິຈ຺ຉນ຺ນໍ ຄຸຕ຺ຕເສນາສນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວິຫາຣສ຺ສ ອຸປຈາເຣຕິ ຕສ຺ສ ພຫິ ອາສນ຺ເນ ໂອກາເສ. ອຸປຏ຺ຐານສາລາຍໍ ວາຕິ ໂຠຊນສາລາຍໍ ວາ. ມຓ຺ຑເປ ວາຕິ ອປຣິຈ຺ຉນ຺ເນ ປຣິຈ຺ຉນ຺ເນ ວາປິ ພຫູນໍ ສນ຺ນິປາຕມຓ຺ຑເປ. ຣຸກ຺ຂມູເລ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ. ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣຎ຺ຫິ ທສວິຘໍ ເສຍ຺ຍໍ ອນ຺ໂຕຄພ຺ຠາທິມ຺ຫິ ຄຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ຍສ຺ມາ ເສຍ຺ຍາປິ ເສນາສນມ຺ປິ ອຸປຈິກາຫິ ປລຸຊ຺ຊຕິ, ວມ຺ມິກຣາສິເຍວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ພຫິ ປນ ອຸປຏ຺ຐານສາລາທີສຸ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ເສຍ຺ຍາມຕ຺ຕເມວ ນສ຺ເສຍ຺ຍ, ຐານສ຺ສ ອຄຸຕ຺ຕຕາຍ ນ ເສນາສນໍ, ຕສ຺ມາ ເອຕ຺ຖ ທຸກ຺ກຏໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຎ຺ຈໍ ວາ ປີຐໍ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ນ ສກ຺ກາ ມຎ຺ຈປີຐໍ ສຫສາ ອຸປຈິກາຫິ ຂາຍິຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ວິຫາເຣປິ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິຫາຣູປຈາເຣ ປນ ຕໍ ວິຫາຣຈາຣິກໍ ອາຫິຓ຺ຑນ຺ຕາປິ ທິສ຺ວາ ປຏິສາເມສ຺ສນ຺ຕິ.

໑໑໘. ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ມຎ຺ຈປີຐກວາຏໍ ສພ຺ພໍ ອປເນຕ຺ວາ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ຈີວຣວໍເສ ລຄ຺ເຄຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ປຈ຺ຉາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວສນກຠິກ຺ຂຸນາປິ ປຸນ ມຎ຺ຈປີຐໍ ວາ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ສຍິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ຕເຖວ ກາຕພ຺ພໍ. ອນ຺ໂຕກຸຏ຺ຏໂຕ ເສຍ຺ຍໍ ພຫິກຸຏ຺ເຏ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ວສນ຺ເຕນ ຄມນກາເລ ຄຫິຕຏ຺ຐາເນເຍວ ປຏິສາເມຕພ຺ພໍ. ອຸປຣິປາສາທໂຕ ໂອໂຣເປຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາປາສາເທ ວສນ຺ຕສ຺ສປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານທິວາຏ຺ຐາເນສຸ ມຎ຺ຈປີຐໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາປິ ຄມນກາເລ ປຸນ ຄຫິຕຏ຺ຐາເນເຍວ ຐເປຕພ຺ພໍ.

ອາປຸຈ຺ຉໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ເອຕ຺ຖາຍໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພານາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພວິນິຈ຺ຉໂຍ – ຍາ ຕາວ ຠູມິຍໍ ທີຆສາລາ ວາ ປຓ຺ຓສາລາ ວາ ໂຫຕິ, ຍໍ ວາ ຣຸກ຺ຂຕ຺ຖມ຺ເຠສຸ, ກຕເຄຫໍ ອຸປຈິການໍ ອຸຏ຺ຐານຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ປກ຺ກມນ຺ເຕນ ຕາວ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ປກ຺ກມິຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ກຕິປຍານິ ທິວສານິ ອຊຄ຺ຄິຍມາເນ ວມ຺ມິກາວ ສນ຺ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ຍໍ ປນ ປາສາຓປິຏ຺ຐິຍໍ ວາ ປາສາຓຕ຺ຖມ຺ເຠສຸ ວາ ກຕເສນາສນໍ ສິລຸຈ຺ຈຍເລຓໍ ວາ ສຸຘາລິຕ຺ຕເສນາສນໍ ວາ ຍຕ຺ຖ ອຸປຈິກາສງ຺ກາ ນຕ຺ຖິ, ຕໂຕ ປກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາປິ ອນາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາປິ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອາປຸຈ຺ຉນໍ ປນ ວຕ຺ຕໍ. ສເຈ ຕາທິເສປິ ເສນາສເນ ເອເກນ ປສ຺ເສນ ອຸປຈິກາ ອາໂຣຫນ຺ຕິ, ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ໂຍ ປນ ອາຄນ຺ຕຸໂກ ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ຆິກໍ ເສນາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວສນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອນຸວຕ຺ຕນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ເສນາສນໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວສຕິ, ຍາວ ໂສ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕາວ ຕໍ ເສນາສນໍ ປຸຣິມຠິກ຺ຂຸສ຺ເສວ ປລິໂພໂຘ. ຍທາ ປນ ໂສ ເສນາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອິສ຺ສຣິເຍນ ວສຕິ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອາຄນ຺ຕຸກສ຺ເສວ ປລິໂພໂຘ. ສເຈ ອຸໂຠປິ ວິຠຊິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ປລິໂພໂຘ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສເຈ ທ຺ເວ ຕໂຍ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ, ຄມນກາເລ ສພ຺ເພຫິປິ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ເຕສຸ ເຈ ປຐມໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘ປຈ຺ຉິໂມ ຊຄ຺ຄິສ຺ສຕີ’ຕິ ອາໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ ວຏ຺ຏຕິ. ປຈ຺ຉິມສ຺ສ ອາໂຠເຄນ ມຸຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖິ. ພຫູ ເອກໍ ເປເສຕ຺ວາ ສນ຺ຖຣາເປນ຺ຕິ, ຄມນກາເລ ສພ຺ເພຫິ ວາ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ເອກໍ ວາ ເປເສຕ຺ວາ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ອຎ຺ຎໂຕ ມຎ຺ຈປີຐາທີນິ ອາເນຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ວສິຕ຺ວາປິ ຄມນກາເລ ຕຕ຺ເຖວ ເນຕພ຺ພານິ. ສເຈ ອຎ຺ຎາວາສໂຕ ອາເນຕ຺ວາ ວສມານສ຺ສ ອຎ຺ໂຎ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ນ ປຏິພາຫິຕພ຺ໂພ, ‘ມຍາ ຠນ຺ເຕ ອຎ຺ຎາວາສໂຕ ອານີຕໍ, ປາກຕິກໍ ກເຣຍ຺ຍາຖາ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເຕນ ‘ເອວໍ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິເຕ ອິຕຣສ຺ສ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວມຎ຺ຎຕ຺ຖ ຫຣິຕ຺ວາປິ ສງ຺ຆິກປຣິໂຠເຄນ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ນຏ຺ຐໍ ວາ ຊິຓ຺ຓໍ ວາ ໂຈເຣຫິ ວາ ຫຏໍ ຄີວາ ນ ໂຫຕິ, ປຸຄ຺ຄລິກປຣິໂຠເຄນ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ປນ ຄີວາ ໂຫຕິ. ອຎ຺ຎສ຺ສ ມຎ຺ຈປີຐໍ ປນ ສງ຺ຆິກປຣິໂຠເຄນ ວາ ປຸຄ຺ຄລິກປຣິໂຠເຄນ ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ນຏ຺ຐໍ ຄີວາເຍວ’’.

ເກນຈິ ປລິພຸທ຺ຘໍ ໂຫຕີຕິ ວຸຑ຺ຒຕຣຠິກ຺ຂູອິສ຺ສຣິຍຍກ຺ຂສີຫວາຬມິຄກຓ຺ຫສປ຺ປາທີສຸ ເຍນ ເກນຈິ ເສນາສນໍ ປລິພຸທ຺ຘໍ ໂຫຕິ. ສາເປກ຺ໂຂ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຐິໂຕ ອາປຸຈ຺ຉຕິ, ເກນຈິ ປລິພຸທ຺ໂຘ ໂຫຕີຕິ ອຊ຺ເຊວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສາມີຕິ ເອວໍ ສາເປກ຺ໂຂ ນທີປາຣໍ ວາ ຄາມນ຺ຕຣໍ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖສ຺ສ ຄມນຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕຕ຺ເຖວ ຐິໂຕ ກຎ຺ຈິ ເປເສຕ຺ວາ ອາປຸຈ຺ຉຕິ, ນທີປູຣຣາຊໂຈຣາທີສຸ ວາ ເກນຈິ ປລິພຸທ຺ໂຘ ໂຫຕິ ອຸປທ຺ທຸໂຕ, ນ ສກ຺ໂກຕິ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕຸໍ, ເອວໍຠູຕສ຺ສປິ ອນາປຕ຺ຕິ. ເສສໍ ປຐມສິກ຺ຂາປເທ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ ສທ຺ຘິໍ ສມຸຏ຺ຐານາທີຫີຕິ.

ທຸຕິຍເສນາສນສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ອນຸປຂຊ຺ຊສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໑໙. ຉຏ຺ຐສິກ຺ຂາປເທ – ປລິພຸນ຺ເຘນ຺ຕີຕິ ປຐມຕຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ອຕິຫຣິຕ຺ວາ ຣຸມ຺ຠິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ວຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕີຕິ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອາວຸໂສ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ຄເຫຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕິ. ອນຸປຂຊ຺ຊ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປນ຺ຕີຕິ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ຠນ຺ເຕ ມຎ຺ຈຏ຺ຐານໍເຍວ ປາປຸຓາຕິ, ນ ສພ຺ໂພ ວິຫາໂຣ. ອມ຺ຫາກໍ ທານິ ອິທໍ ຐານໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ອນຸປວິສິຕ຺ວາ ມຎ຺ຈປີຐໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ນິສີທນ຺ຕິປິ ນິປຊ຺ຊນ຺ຕິປິ ສຊ຺ຌາຍມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕິ.

໑໒໐. ຊານນ຺ຕິ ‘‘ອນຸຏ຺ຐາປນີໂຍ ອຍ’’ນ຺ຕິ ຊານນ຺ໂຕ; ເຕເນວສ຺ສ ວິຠງ຺ເຄ ‘‘ວຸຑ຺ໂຒຕິ ຊານາຕີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຸຑ຺ໂຒ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ວຸຑ຺ຒຕາຍ ອນຸຏ຺ຐາປນີໂຍ, ຄິລາໂນ ຄິລານຕາຍ, ສງ຺ໂຆ ປນ ຠຓ຺ຑາຄາຣິກສ຺ສ ວາ ຘມ຺ມກຖິກວິນຍຘຣາທີນໍ ວາ ຄຓວາຈກອາຈຣິຍສ຺ສ ວາ ພຫູປກາຣຕໍ ຄຸຓວິສິຏ຺ຐຕຎ຺ຈ ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ໂຕ ຘຸວວາສຕ຺ຖາຍ ວິຫາຣໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕ຺ວາ ເທຕິ, ຕສ຺ມາ ຍສ຺ສ ສງ຺ເຆນ ທິນ຺ໂນ, ໂສປິ ອນຸຏ຺ຐາປນີໂຍ. ກາມຎ຺ເຈຕ຺ຖ ຄິລານສ຺ສາປິ ສງ຺ໂຆເຍວ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ເສນາສນໍ ເທຕິ, ຄິລາໂນ ປນ ‘‘ອປໂລເກຕ຺ວາ ສງ຺ເຆນ ອທິນ຺ນເສນາສໂນປິ ນ ປີເຬຕພ຺ໂພ ອນຸກມ຺ປິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ວິສຸໍ ວຸຕ຺ໂຕ.

໑໒໑. ອຸປຈາເຣຕິ ເອຕ຺ຖ ມຎ຺ຈປີຐານໍ ຕາວ ມຫລ຺ລເກ ວິຫາເຣ ສມນ຺ຕາ ທິຍຑ຺ໂຒ ຫຕ຺ໂຖ ອຸປຈາໂຣ, ຂຸທ຺ທເກ ຍໂຕ ປໂຫຕິ ຕໂຕ ທິຍຑ຺ໂຒ ຫຕ຺ໂຖ, ປາເທ ໂຘວິຕ຺ວາ ປວິສນ຺ຕສ຺ສ ປສ຺ສາວຕ຺ຖາຍ ນິກ຺ຂມນ຺ຕສ຺ສ ຈ ຍາວ ທ຺ວາເຣ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕປາທໂຘວນປາສາຓໂຕ ປສ຺ສາວຏ຺ຐານໂຕ ຈ ມຎ຺ຈປີຐໍ, ຕາວ ທິຍຑ຺ຒຫຕ຺ຖວິຕ຺ຖາໂຣ ມຄ຺ໂຄ ອຸປຈາໂຣ ນາມ. ຕສ຺ມິໍ ມຎ຺ຈສ຺ສ ວາ ປີຐສ຺ສ ວາ ອຸປຈາເຣ ຐິຕສ຺ສ ວາ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປວິສນ຺ຕສ຺ສ ວາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕສ຺ສ ວາ ອຸປຈາເຣ ໂຍ ອນຸປຂຊ຺ຊ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕຸກາໂມ ເສຍ຺ຍໍ ສນ຺ຖຣຕິ ວາ ສນ຺ຖຣາເປຕິ ວາ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ.

ອຠິນິສີທຕິ ວາ ອຠິນິປຊ຺ຊຕິ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຠິນິສີທນມຕ຺ເຕນ ອຠິນິປຊ຺ຊນມຕ຺ເຕເນວ ວາ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ສເຈ ປນ ທ຺ເວປິ ກໂຣຕິ, ທ຺ເວ ປາຈິຕ຺ຕິຍານິ. ອຸຏ຺ຐາຍຸຏ຺ຐາຍ ນິສີທໂຕ ວາ ນິປຊ຺ຊໂຕ ວາ ປໂຍເຄ ປໂຍເຄ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ.

໑໒໒. ອຸປຈາຣໍ ຐເປຕ຺ວາ ເສຍ຺ຍໍ ສນ຺ຖຣຕິ ວາ ສນ຺ຖຣາເປຕິ ວາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ອິໂຕ ປເຣ ຈ ‘‘ວິຫາຣສ຺ສ ອຸປຈາເຣ’’ຕິອາທິເກ ທຸກ຺ກຏວາເຣປິ ຍຖາ ອິຘ ອຠິນິສີທນມຕ຺ເຕ ອຠິນິປຊ຺ຊນມຕ຺ເຕ ອຸຠຍກຣເຓ ປໂຍຄເຠເທ ຈ ປາຈິຕ຺ຕິຍປ຺ປເຠໂທ ວຸຕ຺ໂຕ, ເອວໍ ທຸກ຺ກຏປ຺ປເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອວຣູເປນ ຫິ ວິສຠາຄປຸຄ຺ຄເລນ ເອກວິຫາເຣ ວາ ເອກປຣິເວເຓ ວາ ວສນ຺ເຕນ ອຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ພຕ຺ເຖວສ຺ສ ນິວາໂສ ວາຣິໂຕ. ອຎ຺ຎສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລິເກຕິ ອິຘາປິ ວິສ຺ສາສິກສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລິກໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຄ຺ຄລິກສທິສເມວ, ຕຕ຺ຖ ອນາປຕ຺ຕິ.

໑໒໓. ອາປທາສູຕິ ສເຈ ພຫິ ວສນ຺ຕສ຺ສ ຊີວິຕພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕຣາໂຍ ໂຫຕິ, ເອວຣູປາສຸ ອາປທາສຸ ໂຍ ປວິສຕິ, ຕສ຺ສາປິ ອນາປຕ຺ຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ. ປຐມປາຣາຊິກສມຸຏ຺ຐານໍ, ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ.

ອນຸປຂຊ຺ຊສິກ຺ຂາປທໍ ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ນິກ຺ກຑ຺ຒນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໒໖. ສຕ຺ຕມສິກ຺ຂາປເທ – ເອເກນ ປໂຍເຄນ ພຫຸເກປິ ທ຺ວາເຣ ອຕິກ຺ກາເມຕີຕິ ເຍ ຈຕຸຠູມກປຎ຺ຈຠູມກາ ປາສາທາ ຉສຕ຺ຕໂກຏ຺ຐການິ ວາ ຈຕຸສ຺ສາລານິ, ຕາທິເສສຸ ເສນາສເນສຸ ຫຕ຺ເຖສຸ ວາ ຄີວາຍ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາ ອຏ຺ຐເປນ຺ໂຕ ເອເກນ ປໂຍເຄນ ອຕິກ຺ກາເມຕິ, ເອກເມວ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ຐເປຕ຺ວາ ຐເປຕ຺ວາ ນານາປໂຍເຄຫິ ອຕິກ຺ກາເມນ຺ຕສ຺ສ ທ຺ວາຣຄຓນາຍ ປາຈິຕ຺ຕິຍານິ. ຫຕ຺ເຖນ ອນາມສິຕ຺ວາ ‘‘ນິກ຺ຂມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ວາຈາຍ ນິກ຺ກຑ຺ຒນ຺ຕສ຺ສາປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອຎ຺ຎໍ ອາຓາເປຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ອິມໍ ນິກ຺ກຑ຺ຒາ’’ຕິ ອາຓຕ຺ຕິມຕ຺ເຕ ທຸກ຺ກຏໍ. ສເຈ ໂສ ສກິໍ ອາຓຕ຺ໂຕ ພຫຸເກປິ ທ຺ວາເຣ ອຕິກ຺ກາເມຕິ, ເອກໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ສເຈ ປນ ‘‘ເອຕ຺ຕການິ ທ຺ວາຣານິ ນິກ຺ກຑ຺ຒາຫີ’’ຕິ ວາ ‘‘ຍາວ ມຫາທ຺ວາຣໍ ຕາວ ນິກ຺ກຑ຺ຒາຫີ’’ຕິ ວາ ເອວໍ ນິຍາເມຕ຺ວາ ອາຓຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ທ຺ວາຣຄຓນາຍ ປາຈິຕ຺ຕິຍານິ.

ຕສ຺ສ ປຣິກ຺ຂາຣນ຺ຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ປຕ຺ຕຈີວຣປຣິສ຺ສາວນຘມກຣຓມຎ຺ຈປີຐຠິສິພິມ຺ໂພຫນາທິເຠທໍ, ອນ຺ຕມໂສ ຣຊນຉລ຺ລິມ຺ປິ; ໂຍ ນິກ຺ກຑ຺ຒຕິ ວາ ນິກ຺ກຑ຺ຒາເປຕິ ວາ; ຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸຄຓນາຍ ທຸກ຺ກຏານິ. ຄາຬ຺ຫໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐປິເຕສຸ ປນ ເອກາວ ອາປຕ຺ຕີຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໒໗. ອຎ຺ຎສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລິເກຕິ ອິຘາປິ ວິສ຺ສາສິກປຸຄ຺ຄລິກໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຄ຺ຄລິກສທິສເມວ. ຍຖາ ຈ ອິຘ; ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ຍຕ຺ຣ ປນ ວິເສໂສ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕຕ຺ຣ ວກ຺ຂາມ.

໑໒໘. ອລຊ຺ຊິໍ ນິກ຺ກຑ຺ຒຕິ ວາຕິອາທີສຸ ຠຓ຺ຑນກາຣກກລຫກາຣກເມວ ສກລສງ຺ຆາຣາມໂຕ ນິກ຺ກຑ຺ຒິຕຸໍ ລຠຕິ, ໂສ ຫິ ປກ຺ຂໍ ລຠິຕ຺ວາ ສງ຺ຆມ຺ປິ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍ. ອລຊ຺ຊີອາທໂຍ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໂຕເຍວ ນິກ຺ກຑ຺ຒິຕພ຺ພາ, ສກລສງ຺ຆາຣາມໂຕ ນິກ຺ກຑ຺ຒິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອຸມ຺ມຕ຺ຕກສ຺ສາຕິ ສຍໍ ອຸມ຺ມຕ຺ຕກສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍຈິຕ຺ຕໂຕ ວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ.

ນິກ຺ກຑ຺ຒນສິກ຺ຂາປທໍ ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ເວຫາສກຸຏິສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໒໙. ອຏ຺ຐມສິກ຺ຂາປເທ – ອຸປຣິເວຫາສກຸຏິຍາຕິ ອຸປຣິ ອຈ຺ຉນ຺ນຕລາຍ ທ຺ວິຠູມິກກຸຏິຍາ ວາ ຕິຠູມິກາທິກຸຏິຍາ ວາ. ມຎ຺ຈໍ ສຫສາ ອຠິນິສີທີຕິ ມຎ຺ຈໍ ສຫສາ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ວາ ເອຕໍ ອຸປໂຍຄວຈນໍ; ມຎ຺ເຈ ນິສີທີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຠີຕິ ອິທໍ ປນ ປທໂສຠນຕ຺ຖໍ ອຸປສຄ຺ຄມຕ຺ຕເມວ. ນິປ຺ປຕິຕ຺ວາຕິ ນິປຕິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ວາ. ຕສ຺ສ ຫິ ອຸປຣິ ອາຓີປິ ນ ທິນ຺ນາ, ຕສ຺ມາ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ. ວິສ຺ສຣມກາສີຕິ ວິຣູປໍ ອາຕຸຣສ຺ສຣມກາສິ.

໑໓໑. ເວຫາສກຸຏິ ນາມ ມຊ຺ຌິມສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ອສີສຆຏ຺ຏາຕິ ຍາ ປມາຓມຊ຺ຌິມສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ສພ຺ພເຫຏ຺ຐິມາຫິ ຕຸລາຫິ ສີສໍ ນ ຆຏ຺ເຏຕິ, ເອເຕນ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາ ເວຫາສກຸຏິ ທສ຺ສິຕາ ໂຫຕິ, ນ ເວຫາສກຸຏິລກ຺ຂຓໍ. ຍາ ຫິ ກາຈິ ອຸປຣິ ອຈ຺ຉິນ຺ນຕລາ ທ຺ວິຠູມິກາ ກຸຏິ ຕິຠູມິກາທິກຸຏິ ວາ ‘‘ເວຫາສກຸຏີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິຘ ປນ ອສີສຆຏ຺ຏາ ອຘິປ຺ເປຕາ. ອຠິນິສີທນາທີສຸ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປໂຍຄວເສນ ອາປຕ຺ຕິເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໑໓໓. ອເວຫາສກຸຏິຍາຕິ ຠູມິຍໍ ກຕປຓ຺ຓສາລາທີສຸ ອນາປຕ຺ຕິ. ນ ຫິ ສກ຺ກາ ຕຕ຺ຖ ປຣສ຺ສ ປີຬາ ກາຕຸໍ. ສີສຆຏ຺ຏາຍາຕິ ຍາຍໍ ສີສຆຏ຺ຏາ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖາປິ ອນາປຕ຺ຕິ. ນ ຫິ ສກ຺ກາ ຕຕ຺ຖ ເຫຏ຺ຐາປາສາເທ ອໂນຓເຕນ ວິຈຣິຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ອສຎ຺ຈຣຓຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ປຣປີຬາ ນ ຠວິສ຺ສຕິ. ເຫຏ຺ຐາ ອປຣິໂຠຄໍ ໂຫຕີຕິ ຍສ຺ສາ ເຫຏ຺ຐາ ທພ຺ພສມ຺ຠາຣາທີນໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອປຣິໂຠຄໍ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖາປິ ອນາປຕ຺ຕິ. ປທຣສຎ຺ຈິຕໍ ໂຫຕີຕິ ຍສ຺ສາ ອຸປຣິມຕລໍ ທາຣຸຜລເກຫິ ວາ ຆນສນ຺ຖຕໍ ໂຫຕິ, ສຸຘາທິປຣິກມ຺ມກຕໍ ວາ ຕຕ຺ຖາປິ ອນາປຕ຺ຕິ. ປຏາຓິ ທິນ຺ນາ ໂຫຕີຕິ ມຎ຺ຈປີຐານໍ ປາທສິຂາສຸ ອາຓີ ທິນ຺ນາ ໂຫຕິ, ຍຕ຺ຖ ນິສີທນ຺ເຕປິ ນ ນິປ຺ປຕນ຺ຕິ, ຕາທິເສ ມຎ຺ຈປີເຐ ນິສີທໂຕປິ ອນາປຕ຺ຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຐິໂຕຕິ ອາຫຈ຺ຈປາທເກ ມຎ຺ເຈ ວາ ປີເຐ ວາ ຐິໂຕ ອຸປຣິ ນາຄທນ຺ຕກາທີສຸ ລຄ຺ຄິຕກໍ ຈີວຣໍ ວາ ກິຎ຺ຈິ ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ ວາ, ອຎ຺ຎໍ ວາ ລຄ຺ເຄຕິ, ຕສ຺ສາປິ ອນາປຕ຺ຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ເອຬກໂລມສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍໂຕ ຈ ກາຍຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ເວຫາສກຸຏິສິກ຺ຂາປທໍ ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ມຫລ຺ລກວິຫາຣສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໓໕. ນວມສິກ຺ຂາປເທ – ຍາວ ທ຺ວາຣໂກສາຕິ ເອຕ຺ຖ ທ຺ວາຣໂກໂສ ນາມ ປິຏ຺ຐສງ຺ຆາຏສ຺ສ ສມນ຺ຕາ ກວາຏວິຕ຺ຖາຣປ຺ປມາໂຓ ໂອກາໂສ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ‘‘ທ຺ວາຣພາຫໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທິຍຑ຺ໂຒ ຫຕ຺ໂຖ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ‘‘ທ຺ວາຣສ຺ສ ອຸໂຠສຸ ປສ຺ເສສຸ ກວາຏປ຺ປມາຓ’’ນ຺ຕິ. ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ກວາຏໍ ນາມ ທິຍຑ຺ຒຫຕ຺ຖມ຺ປິ ໂຫຕິ ທ຺ວິຫຕ຺ຖມ຺ປິ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍຫຕ຺ຖມ຺ປີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ສຸວຸຕ຺ຕໍ. ຕເທວ ຫິ ສນ຺ຘາຍ ຠຄວຕາປິ ‘‘ປິຏ຺ຐສງ຺ຆາຏສ຺ສ ສມນ຺ຕາ ຫຕ຺ຖປາສາ’’ຕິ ອຍໍ ອຸກ຺ກຏ຺ຐນິທ຺ເທໂສ ກໂຕ. ອຄ຺ຄຬຏ຺ຐປນາຍາຕິ ສກວາຏກທ຺ວາຣພນ຺ຘຏ຺ຐປນາຍ; ສກວາຏກສ຺ສ ທ຺ວາຣພນ຺ຘສ຺ສ ນິຈ຺ຈລຠາວຕ຺ຖາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທ຺ວາຣຏ຺ຐປນາຍາຕິ ອິທມ຺ປິ ຫິ ປທຠາຊນໍ ອິມເມວຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ກວາຏຎ຺ຫິ ລຫຸປຣິວຏ຺ຏກໍ ວິວຣຓກາເລ ຠິຕ຺ຕິໍ ອາຫນຕິ, ປິທຫນກາເລ ທ຺ວາຣພນ຺ຘໍ. ເຕນ ອາຫນເນນ ຠິຕ຺ຕິ ກມ຺ປຕິ, ຕໂຕ ມຕ຺ຕິກາ ຈລຕິ, ຈລິຕ຺ວາ ສິຖິລາ ວາ ໂຫຕິ ປຕຕິ ວາ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ຍາວ ທ຺ວາຣໂກສາ ອຄ຺ຄຬຏ຺ຐປນາຍາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ‘‘ອິທໍ ນາມ ກຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ເນວ ມາຕິກາຍໍ ນ ປທຠາຊເນ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ປນ ‘‘ປຸນປ຺ປຸນໍ ຉາທາເປສິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ເລປາເປສີ’’ຕິ ອຘິກາຣໂຕ ຍາວ ທ຺ວາຣໂກສາ ອຄ຺ຄຬຏ຺ຐປນາຍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ລິມ຺ປິຕພ຺ໂພ ວາ ເລປາເປຕພ຺ໂພ ວາຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ຍໍ ປນ ປທຠາຊເນ ‘‘ປິຏ຺ຐສງ຺ຆາຏສ຺ສ ສມນ຺ຕາ ຫຕ຺ຖປາສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ເວມຊ຺ເຌ ທ຺ວາຣໍ ໂຫຕິ, ອຸປຣິຠາເຄ ອຸຈ຺ຈາ ຠິຕ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ຕີສຸ ທິສາສຸ ສມນ຺ຕາ ຫຕ຺ຖປາສາ ອຸປຈາໂຣ ໂຫຕິ, ຂຸທ຺ທກສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ທ຺ວີສຸ ທິສາສຸ ອຸປຈາໂຣ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣາປິ ຍໍ ຠິຕ຺ຕິໍ ວິວຣິຍມານໍ ກວາຏໍ ອາຫນຕິ, ສາ ອປຣິປູຣອຸປຈາຣາປິ ໂຫຕິ. ອຸກ຺ກຏ຺ຐປຣິຈ຺ເຉເທນ ປນ ຕີສຸ ທິສາສຸ ສມນ຺ຕາ ຫຕ຺ຖປາສາ ທ຺ວາຣສ຺ສ ນິຈ຺ຈລຠາວຕ຺ຖາຍ ເລໂປ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ. ສເຈ ປນສ຺ສ ທ຺ວາຣສ຺ສ ອໂຘຠາເຄປິ ເລໂປກາໂສ ອຕ຺ຖິ, ຕມ຺ປິ ລິມ຺ປິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອາໂລກສນ຺ຘິປຣິກມ຺ມາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ອາໂລກສນ຺ຘີຕິ ວາຕປານກວາຏກາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ເຕປິ ວິວຣຓກາເລ ວິທຕ຺ຖິມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຕິເຣກມ຺ປິ ຠິຕ຺ຕິປ຺ປເທສໍ ປຫຣນ຺ຕິ. ອຸປຈາໂຣ ປເນຕ຺ຖ ສພ຺ພທິສາສຸ ລພ຺ຠຕິ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ພທິສາສຸ ກວາຏວິຕ຺ຖາຣປ຺ປມາໂຓ ໂອກາໂສ ອາໂລກສນ຺ຘິປຣິກມ຺ມຕ຺ຖາຍ ລິມ຺ປິຕພ຺ໂພ ວາ ເລປາເປຕພ຺ໂພ ວາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ເສຕວຓ຺ຓນ຺ຕິອາທິກໍ ນ ມາຕິກາຍ ປທຠາຊນໍ. ອິມິນາ ຫິ ວິຫາຣສ຺ສ ຠາຣິກຕ຺ຕໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ປທຠາຊເນເຍວ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ພເມຕໍ ຍຖາສຸຂໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ.

ເອວໍ ເລປກມ຺ເມ ຍໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຸນ ຉທເນ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ທ຺ວຕ຺ຕິຈ຺ຉທນສ຺ສາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ວຕ຺ຕິຈ຺ຉທນສ຺ສ ປຣິຍາຍນ຺ຕິ ຉທນສ຺ສ ທ຺ວຕ຺ຕິປຣິຍາຍໍ; ປຣິຍາໂຍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຣິກ຺ເຂໂປ, ປຣິກ຺ເຂປທ຺ວຍໍ ວາ ປຣິກ຺ເຂປຕ຺ຕຍໍ ວາ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປ຺ປຫຣິເຕ ຐິເຕນາຕິ ອຫຣິເຕ ຐິເຕນ. ຫຣິຕນ຺ຕິ ເຈຕ຺ຖ ສຕ຺ຕຘຎ຺ຎເຠທໍ ປຸພ຺ພຓ຺ຓໍ ມຸຄ຺ຄມາສຕິລກຸລຕ຺ຖອລາພຸກຸມ຺ຠຓ຺ຑາທິເຠທຎ຺ຈ ອປຣຓ຺ຓໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ຫຣິຕໍ ນາມ ປຸພ຺ພຓ຺ຓໍ ອປຣຓ຺ຓ’’ນ຺ຕິ.

ສເຈ ຫຣິເຕ ຐິໂຕ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ຍສ຺ມິມ຺ປິ ເຂຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕໍ ພີຊໍ ນ ຕາວ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ວສ຺ເສ ວາ ປນ ປຕິເຕ ສມ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ຕມ຺ປິ ຫຣິຕສງ຺ຂ຺ຍເມວ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວຣູເປ ເຂຕ຺ເຕປິ ຐິເຕນ ນ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ, ອຫຣິເຕເຍວ ຐິເຕນ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຣາປິ ອຍໍ ປຣິຈ຺ເຉໂທ, ປິຏ຺ຐິວໍສສ຺ສ ວາ ກູຏາຄາຣກຓ຺ຓິກາຍ ວາ ອຸປຣິ ຖຸປິກາຍ ວາ ປສ຺ເສ ນິສິນ຺ໂນ ຉທນມຸຂວຏ຺ຏິອນ຺ເຕນ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຍສ຺ມິໍ ຠູມິຠາເຄ ຐິຕໍ ປສ຺ສຕິ, ຍສ຺ມິຎ຺ຈ ຠູມິຠາເຄ ຐິໂຕ, ຕໍ ອຸປຣິ ນິສິນ຺ນກໍ ປສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ອຫຣິເຕປິ ຐຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐາຕຸໍ ນ ລພ຺ຠຕິ. ກສ຺ມາ? ວິຫາຣສ຺ສ ຫິ ປຕນ຺ຕສ຺ສ ອຍໍ ປຕໂນກາໂສຕິ.

໑໓໖. ມຄ຺ເຄນ ຉາເທນ຺ຕສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ມຄ຺ເຄນ ຉາທນໍ ນາມ ອປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸຊຸກເມວ ຉາທນໍ; ຕໍ ອິຏ຺ຐກສິລາສຸຘາຫິ ລພ຺ຠຕິ. ທ຺ເວ ມຄ຺ເຄ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາຕິ ທ຺ເວ ມຄ຺ຄາ ສເຈ ທຸຈ຺ຉນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ, ອປເນຕ຺ວາປິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຉາເທຕຸໍ ລພ຺ຠຕິ, ຕສ຺ມາ ຍຖາ ອິຈ຺ຉຕິ; ຕຖາ ທ຺ເວ ມຄ຺ເຄ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຕຕິຍໍມຄ຺ຄໍ ‘‘ອິທານິ ເອວໍ ຉາເທຫີ’’ຕິ ອາຓາເປຕ຺ວາ ປກ຺ກມິຕພ຺ພໍ. ປຣິຍາເຍນາຕິ ປຣິກ຺ເຂເປນ. ເອວໍຉທນໍ ປນ ຕິຓປຓ຺ເຓຫິ ລພ຺ຠຕິ. ຕສ຺ມາ ອິຘາປິ ຍຖາ ອິຈ຺ຉຕິ ຕຖາ ທ຺ເວ ປຣິຍາເຍ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຕຕິຍໍ ປຣິຍາຍໍ ‘‘ອິທານິ ເອວໍ ຉາເທຫີ’’ຕິ ອາຓາເປຕ຺ວາ ປກ຺ກມິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ນ ປກ຺ກມຕິ, ຕຸຓ຺ຫີຠູເຕນ ຐາຕພ຺ພໍ. ສພ຺ພມ຺ປິ ເຈຕໍ ຉທນໍ ຉທນູປຣິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຸປຣູປຣິຈ຺ຉນ຺ໂນ ຫິ ວິຫາໂຣ ຈິຣໍ ອໂນວສ຺ສໂກ ໂຫຕີຕິ ມຎ຺ຎມານາ ເອວໍ ຉາເທນ຺ຕິ. ຕໂຕ ເຈ ອຸຕ຺ຕຣິນ຺ຕິ ຕິຓ຺ຓໍ ມຄ຺ຄານໍ ວາ ປຣິຍາຍານໍ ວາ ອຸປຣິ ຈຕຸຕ຺ເຖ ມຄ຺ເຄ ວາ ປຣິຍາເຍ ວາ.

໑໓໗. ກຣເຬ ກຣເຬຕິ ຕິຓມຸຏ຺ຐິຍໍ ຕິຓມຸຏ຺ຐິຍໍ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ. ຉສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ມຫລ຺ລກວິຫາຣສິກ຺ຂາປທໍ ນວມໍ.

໑໐. ສປ຺ປາຓກສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໔໐. ທສມສິກ຺ຂາປເທ – ຊານໍ ສປ຺ປາຓກນ຺ຕິ ສປ຺ປາຓກໍ ເອຕນ຺ຕິ ຍຖາ ຕຖາ ວາ ຊານນ຺ໂຕ. ສິຎ຺ເຈຍ຺ຍ ວາ ສິຎ຺ຈາເປຍ຺ຍ ວາຕິ ເຕນ ອຸທເກນ ສຍໍ ວາ ສິຎ຺ເຈຍ຺ຍ, ອຎ຺ຎໍ ວາ ອາຓາເປຕ຺ວາ ສິຎ຺ຈາເປຍ຺ຍ. ປາຬິຍໍ ປນ ‘‘ສິຎ຺ເຈຍ຺ຍາຕິ ສຍໍ ສິຎ຺ຈຕີ’’ຕິ ອີທິສານໍ ວຈນານໍ ອຕ຺ໂຖ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ຘາຣໍ ອວິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ສິຎ຺ຈນ຺ຕສ຺ສ ເອກສ຺ມິໍ ອຸທກຆເຏ ເອກາວ ອາປຕ຺ຕິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຠາຊເນສຸ. ຘາຣໍ ວິຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ປນ ປໂຍເຄ ປໂຍເຄ ອາປຕ຺ຕິ. ມາຕິກໍ ສມ຺ມຸຂໍ ກໂຣຕິ, ທິວສມ຺ປິ ສນ຺ທຕຸ, ເອກາວ ອາປຕ຺ຕິ. ສເຈ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໂຕ ອຎ຺ຎໂຕ ເນຕິ, ປໂຍເຄ ປໂຍເຄ ອາປຕ຺ຕິ. ສກຏຠາຣມຕ຺ຕຎ຺ເຈປິ ຕິຓໍ ເອກປໂຍເຄນ ອຸທເກ ປກ຺ຂິປຕິ, ເອກາວ ອາປຕ຺ຕິ. ເອເກກໍ ຕິຓໍ ວາ ປຓ຺ຓໍ ວາ ປກ຺ຂິປນ຺ຕສ຺ສ ປໂຍເຄ ປໂຍເຄ ອາປຕ຺ຕິ. ມຕ຺ຕິກາຍປິ ອຎ຺ເຎສຸປິ ກຏ຺ຐໂຄມຍາທີສຸ ເອເສວ ນໂຍ. ອິທໍ ປນ ມຫາອຸທກໍ ສນ຺ຘາຍ ນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຍໍ ຕິເຓ ວາ ມຕ຺ຕິກາຍ ວາ ປກ຺ຂິຕ຺ຕາຍ ປຣິຍາທານໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອາວິລໍ ວາ ໂຫຕິ, ຍຕ຺ຖ ປາຓກາ ມຣນ຺ຕິ, ຕາທິສໍ ອຸທກໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍຈິຕ຺ຕໂຕ ວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ສປ຺ປາຓກສິກ຺ຂາປທໍ ທສມໍ.

ສມຕ຺ໂຕ ວຓ຺ຓນາກ຺ກເມນ ເສນາສນວຄ຺ໂຄ ທຸຕິໂຍ.

໓. ໂອວາທວຄ຺ໂຄ

໑. ໂອວາທສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໔໑-໑໔໔. ຠິກ຺ຂຸນິວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐມສິກ຺ຂາປເທ – ລາຠິໂນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ນ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ເທນ຺ຕິ, ນ ທາເປນ຺ຕິ, ມຫາກຸເລຫິ ປພ຺ພຊິຕາ ປນ ກຸລຘີຕໂຣ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຕານໍ ຎາຕິມນຸສ຺ສານໍ ‘‘ກຸໂຕ ອຍ຺ເຍ ໂອວາທໍ ອຸທ຺ເທສໍ ປຣິປຸຈ຺ຉໍ ລຠຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ‘‘ອສຸໂກ ຈ ອສຸໂກ ຈ ເຖໂຣ ໂອວທຕີ’’ຕິ ອສີຕິມຫາສາວເກ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ກຖານຸສາເຣນ ເຕສໍ ສີລສຸຕາຈາຣຊາຕິໂຄຕ຺ຕາທິເຠທໍ ວິຊ຺ຊມານຄຸຓໍ ກຖຍນ຺ຕິ. ເອວຣູປາ ຫິ ວິຊ຺ຊມານຄຸຓາ ກເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ຕໂຕ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ມນຸສ຺ສາ ເຖຣານໍ ຈີວຣາທິເຠທໍ ມຫນ຺ຕໍ ລາຠສກ຺ກາຣໍ ອຠິຫຣິໍສຸ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ລາຠິໂນ ໂຫນ຺ຕິ ຈີວຣ…ເປ… ປຣິກ຺ຂາຣານ’’ນ຺ຕິ.

ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາຕິ ເຕສໍ ກິຣ ສນ຺ຕິເກ ຕາສຸ ເອກາ ຠິກ຺ຂຸນີປິ ນ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ລາຠຕຓ຺ຫາຍ ປນ ອາກຑ຺ຒິຍມານຫທຍາ ຕາສໍ ອຸປສ຺ສຍໍ ອຄມໍສຸ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ’’ຕິ. ຕາປິ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຈລຈິຕ຺ຕຕາຍ ເຕສໍ ວຈນໍ ອກໍສຸເຍວ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ຕາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ…ເປ… ນິສີທິໍສູ’’ຕິ. ຕິຣຈ຺ຉານກຖນ຺ຕິ ສຄ຺ຄມຄ຺ຄຄມເນປິ ຕິຣຈ຺ຉານຠູຕໍ ຣາຊກຖາທິມເນກວິຘໍ ນິຣຕ຺ຖກກຖໍ. ອິທ຺ໂຘຕິ ສມິທ຺ໂຘ, ສຫິຕຕ຺ໂຖ ຄມ຺ຠີໂຣ ພຫຸຣໂສ ລກ຺ຂຓປຏິເວຘສໍຍຸຕ຺ໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໑໔໕-໑໔໗. ອນຸຊານາມິ ຠິກ຺ຂເວຕິ ເອຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ມາ ຕຸມ຺ເຫ ຠິກ຺ຂເວ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ໂອວທິຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມານາ ອທິຏ຺ຐສຈ຺ຈຕ຺ຕາ ຕຖາຄເຕ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອປາຍຸປຄາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ມາ ເນສໍ ຕໍ ອປາຍຸປຄຕໍ ປຣິຫຣນ຺ໂຕ ຠຄວາ ອຎ຺ເຎເນວ ອຸປາເຍນ ເຕ ຠິກ຺ຂຸໂນວາທໂຕ ປຣິພາຫິເຣ ກຕ຺ຕຸກາໂມ ອິມໍ ຠິກ຺ຂຸໂນວາທກສມ຺ມຸຕິໍ ອນຸຊານີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ອິຘ ປຣິພາຫິເຣ ກຕ຺ຕຸກາມຕາຍ ອນຸຊານິຕ຺ວາ ປຣໂຕ ກໂຣນ຺ໂຕວ ‘‘ອນຸຊານາມິ ຠິກ຺ຂເວ ອຏ຺ຐຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ອິມານິ ຫິ ອຏ຺ຐງ຺ຄານິ ຉພ຺ພຄ຺ຄິຍານໍ ສຸປິນນ຺ເຕນປິ ນ ຠູຕປຸພ຺ພານີຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສີລມສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ສີລວາ. ອິທານິ ຍຎ຺ຈ ຕໍ ສີລໍ, ຍຖາ ຈ ຕໍ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖິ ນາມ ໂຫຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸໂຕ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປາຕິໂມກ຺ໂຂວ ສໍວໂຣ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວໂຣ. ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວເຣນ ສໍວຸໂຕ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸໂຕ.

ວິຫຣຕີຕິ ວຕ຺ຕຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ວິຠງ຺ເຄ –

‘‘ປາຕິໂມກ຺ຂນ຺ຕິ ສີລໍ ປຕິຏ຺ຐາ ອາທິ ຈຣຓໍ ສໍຍໂມ ສໍວໂຣ ໂມກ຺ຂໍ ປໂມກ຺ຂໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ສມາປຕ຺ຕິຍາ; ສໍວໂຣຕິ ກາຍິໂກ ອວີຕິກ຺ກໂມ ວາຈສິໂກ ອວີຕິກ຺ກໂມ ກາຍິກວາຈສິໂກ ອວີຕິກ຺ກໂມ. ສໍວຸໂຕຕິ ອິມິນາ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວເຣນ ອຸເປໂຕ ໂຫຕິ ສມຸເປໂຕ ອຸປຄໂຕ ສມຸປຄໂຕ ອຸປປນ຺ໂນ ສມຸປປນ຺ໂນ ສມ຺ປນ຺ໂນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸໂຕ’ຕິ. ວິຫຣຕີຕິ ອິຣິຍຕິ ວຕ຺ຕຕິ ປາເລຕິ ຍເປຕິ ຍາເປຕິ ຈຣຕິ ວິຫຣຕິ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘ວິຫຣຕີ’’’ຕິ (ວິຠ. ໕໑໑-໕໑໒).

ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ມິຈ຺ຉາຊີວປຏິເສຘເກນ ນ ເວຬຸທານາທິນາ ອາຈາເຣນ, ເວສິຍາທິອໂຄຈຣໍ ປຫາຍ ສທ຺ຘາສມ຺ປນ຺ນກຸລາທິນາ ຈ ໂຄຈເຣນ ສມ຺ປນ຺ໂນ. ອຓຸມຕ຺ເຕສຸ ວຊ຺ເຊສຸ ຠຍທສ຺ສາວີຕິ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກສຸ ວຊ຺ເຊສຸ ຠຍທສ຺ສາວີ, ຕານິ ວຊ຺ຊານິ ຠຍໂຕ ທສ຺ສນສີໂລຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສູຕິ ອຘິສີລສິກ຺ຂາທິຠາເວນ ຕິຘາ ຐິເຕສຸ ສິກ຺ຂາປເທສຸ ຕໍ ຕໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ສມາທາຍ ສມ຺ມາ ອາທາຍ ສາຘຸກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອວິຊຫນ຺ໂຕ ສິກ຺ຂຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ໂຍ ອິຈ຺ຉຕິ, ເຕນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄໂຕ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ພຫຸ ສຸຕມສ຺ສາຕິ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ. ສຸຕໍ ຘາເຣຕີຕິ ສຸຕຘໂຣ; ຍທສ຺ສ ຕໍ ພຫຸ ສຸຕໍ ນາມ, ຕໍ ນ ສຸຕມຕ຺ຕເມວ; ອຖ ໂຂ ນໍ ຘາເຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຎ຺ຊູສາຍໍ ວິຍ ຣຕນໍ ສຸຕໍ ສນ຺ນິຈິຕມສ຺ມິນ຺ຕິ ສຸຕສນ຺ນິຈໂຍ. ເອເຕນ ຍໍ ໂສ ສຸຕໍ ຘາເຣຕິ, ຕສ຺ສ ມຎ຺ຊູສາຍ ໂຄເປຕ຺ວາ ສນ຺ນິຈິຕຣຕນສ຺ເສວ ຈິຣກາເລນາປິ ອວິນາສນໍ ທສ຺ເສຕິ. ອິທານິ ຕໍ ສຸຕໍ ສຣູປໂຕ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ເຍ ເຕ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທິມາຫ, ຕໍ ເວຣຎ຺ຊກຓ຺ເຑ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອິທໍ ປເນຕ຺ຖ ນິຄມນໍ – ຕຖາຣູປາສ຺ສ ຘມ຺ມາ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ. ຘາຕາ, ຕສ຺ມາ ສຸຕຘໂຣ. ວຈສາ ປຣິຈິຕາ ມນສານຸເປກ຺ຂິຕາ, ທິຏ຺ຐິຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ; ຕສ຺ມາ ສຸຕສນ຺ນິຈໂຍ. ຕຕ຺ຖ ວຈສາ ປຣິຈິຕາຕິ ວາຈາຍ ປຄຸຓາ ກຕາ. ມນສານຸເປກ຺ຂິຕາຕິ ມນສາ ອນຸເປກ຺ຂິຕາ, ອາວຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ທີປສຫສ຺ເສນ ໂອຠາສິຕາ ວິຍ ໂຫນ຺ຕິ. ທິຏ຺ຐິຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາຕິ ອຕ຺ຖໂຕ ຈ ກາຣຓໂຕ ຈ ປຎ຺ຎາຍ ສຸຏ຺ຐຸ ປຏິວິທ຺ຘາ ສຸປຈ຺ຈກ຺ຂກຕາ ໂຫນ຺ຕິ.

ອຍໍ ປນ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ນາມ ຕິວິໂຘ ໂຫຕິ – ນິສ຺ສຍມຸຈ຺ຈນໂກ, ປຣິສຸປຏ຺ຐາປໂກ, ຠິກ຺ຂຸໂນວາທໂກຕິ. ຕຕ຺ຖ ນິສ຺ສຍມຸຈ຺ຈນເກນ ອຸປສມ຺ປທາຍ ປຎ຺ຈວສ຺ເສນ ສພ຺ພນ຺ຕິເມນ ປຣິຈ຺ເຉເທນ ທ຺ເວ ມາຕິກາ ປຄຸຓາ ວາຈຸຄ຺ຄຕາ ກາຕພ຺ພາ ປກ຺ຂທິວເສສຸ ຘມ຺ມສາວນຕ຺ຖາຍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຠາຓວາຣາ, ສມ຺ປຕ຺ຕານໍ ປຣິກຖນຕ຺ຖາຍ ອນ຺ຘກວິນ຺ທມຫາຣາຫຸໂລວາທອມ຺ພຏ຺ຐສທິໂສ ເອໂກ ກຖາມຄ຺ໂຄ, ສງ຺ຆຠຕ຺ຕມງ຺ຄລາມງ຺ຄເລສຸ ອນຸໂມທນຕ຺ຖາຍ ຕິສ຺ໂສ ອນຸໂມທນາ, ອຸໂປສຖປວາຣຓາທິຊານນຕ຺ຖໍ ກມ຺ມາກມ຺ມວິນິຈ຺ຉໂຍ, ສມຓຘມ຺ມກຣຓຕ຺ຖໍ ສມາຘິວເສນ ວາ ວິປສ຺ສນາວເສນ ວາ ອຣຫຕ຺ຕປຣິໂຍສານເມກໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຫິ ອຍໍ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ ຈາຕຸທ຺ທິໂສ, ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ອຕ຺ຕໂນ ອິສ຺ສຣິເຍນ ວສິຕຸໍ ລຠຕິ.

ປຣິສຸປຏ຺ຐາປເກນ ອຸປສມ຺ປທາຍ ທສວສ຺ເສນ ສພ຺ພນ຺ຕິເມນ ປຣິຈ຺ເຉເທນ ປຣິສໍ ອຠິວິນເຍ ວິເນຕຸໍ ທ຺ເວ ວິຠງ຺ຄາ ປຄຸຓາ ວາຈຸຄ຺ຄຕາ ກາຕພ຺ພາ, ອສກ຺ໂກນ຺ເຕນ ຕີຫິ ຊເນຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຣິວຕ຺ຕນກ຺ຂມາ ກາຕພ຺ພາ, ກມ຺ມາກມ຺ມຎ຺ຈ ຂນ຺ຘກວຕ຺ຕຎ຺ຈ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ປຣິສາຍ ປນ ອຠິຘມ຺ເມ ວິນຍນຕ຺ຖໍ ສເຈ ມຊ຺ຌິມຠາຓໂກ ໂຫຕິ ມູລປຓ຺ຓາສໂກ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ, ທີຆຠາຓເກນ ມຫາວຄ຺ໂຄ, ສໍຍຸຕ຺ຕຠາຓເກນ ເຫຏ຺ຐິມາ ວາ ຕໂຍ ວຄ຺ຄາ ມຫາວຄ຺ໂຄ ວາ, ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣຠາຓເກນ ເຫຏ຺ຐາ ວາ ອຸປຣິ ວາ ອຸປຑ຺ຒນິກາໂຍ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ, ອສກ຺ໂກນ຺ເຕນ ຕິກນິປາຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຫຏ຺ຐາ ອຸຄ຺ຄເຫຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ‘‘ເອກໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ເຕນ ຈຕຸກ຺ກນິປາຕໍ ວາ ປຎ຺ຈກນິປາຕໍ ວາ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຊາຕກຠາຓເກນ ສາຏ຺ຐກຖໍ ຊາຕກໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ, ຕໂຕ ໂອຣໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຘມ຺ມປທມ຺ປິ ສຫ ວຕ຺ຖຸນາ ອຸຄ຺ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໂຕ ຕໂຕ ສມຸຈ຺ຈຍໍ ກຕ຺ວາ ມູລປຓ຺ຓາສກມຕ຺ຕໍ ວຏ຺ຏຕິ, ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ? ‘‘ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ກຸຣຸນ຺ທຏ຺ຐກຖາຍໍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ອິຕຣາສຸ ວິຈາຣຓາເຍວ ນຕ຺ຖິ. ອຠິຘມ຺ເມ ກິຎ຺ຈິ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ສ ປນ ສາຏ຺ຐກຖມ຺ປິ ວິນຍປິຏກໍ ອຠິຘມ຺ມປິຏກຎ຺ຈ ປຄຸຓໍ, ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ຈ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາໂຣ ຄນ຺ໂຖ ນຕ຺ຖິ, ປຣິສໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ເຍນ ປນ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໂຕ ວິນຍໂຕ ຈ ວຸຕ຺ຕປ຺ປມາໂຓ ຄນ຺ໂຖ ອຸຄ຺ຄຫິໂຕ, ອຍໍ ປຣິສຸປຏ຺ຐາປໂກ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ ທິສາປາໂມກ຺ໂຂ ເຍນກາມງ຺ຄໂມ, ປຣິສໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕຸໍ ລຠຕິ.

ຠິກ຺ຂຸໂນວາທເກນ ປນ ສາຏ຺ຐກຖານິ ຕີຓິ ປິຏການິ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພານິ, ອສກ຺ໂກນ຺ເຕນ ຈຕູສຸ ນິກາເຍສຸ ເອກສ຺ສ ອຏ຺ຐກຖາ ປຄຸຓາ ກາຕພ຺ພາ, ເອກນິກາເຍນ ຫິ ເສສນິກາເຍສຸປິ ປຎ຺ຫໍ ກເຖຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ. ສຕ຺ຕສຸ ປກຣເຓສຸ ຈຕຸປ຺ປກຣຓສ຺ສ ອຏ຺ຐກຖາ ປຄຸຓາ ກາຕພ຺ພາ, ຕຕ຺ຖ ລທ຺ຘນເຍນ ຫິ ເສສປກຣເຓສຸ ປຎ຺ຫໍ ກເຖຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ. ວິນຍປິຏກໍ ປນ ນານຕ຺ຖໍ ນານາກາຣຓໍ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ສທ຺ຘິໍ ອຏ຺ຐກຖາຍ ປຄຸຓໍ ກາຕພ຺ພເມວ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຫິ ຠິກ຺ຂຸໂນວາທໂກ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ນາມ ໂຫຕີຕິ.

ອຸຠຍານິ ໂຂ ປນສ຺ສາຕິອາທິ ປນ ຍສ຺ມາ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ສກເລ ນວງ຺ເຄປິ ພາຫຸສ຺ສຈ຺ເຈ ສຕິ ສາຏ຺ຐກຖໍ ວິນຍປິຏກໍ ວິນາ ນ ວຏ຺ຏຕິເຍວ, ຕສ຺ມາ ວິສຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ວິຕ຺ຖາເຣນາຕິ ອຸຠໂຕວິຠງ຺ເຄນ ສທ຺ຘິໍ. ສ຺ວາຄຕານີຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ອາຄຕານິ. ຍຖາ ອາຄຕານິ ປນ ສ຺ວາຄຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສຸວິຠຕ຺ຕານີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສຸວິຠຕ຺ຕານີຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ວິຠຕ຺ຕານິ ປທປຈ຺ຈາຠຏ຺ຐສງ຺ກຣໂທສວິຣຫິຕານິ. ສຸປ຺ປວຕ຺ຕີນີຕິ ປຄຸຓານິ ວາຈຸຄ຺ຄຕານິ. ສຸວິນິຈ຺ຉິຕານິ ສຸຕ຺ຕໂສຕິ ຂນ຺ຘກປຣິວາຣໂຕ ອາຫຣິຕພ຺ພສຸຕ຺ຕວເສນ ສຸຏ຺ຐຸ ວິນິຈ຺ຉິຕານິ. ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນໂສຕິ ອກ຺ຂຣປທປາຣິປູຣິຍາ ຈ ສຸວິນິຈ຺ຉິຕານິ ອຂຓ຺ຑານິ ອວິປຣີຕກ຺ຂຣານິ. ເອເຕນ ອຏ຺ຐກຖາ ທີປິຕາ, ອຏ຺ຐກຖາໂຕ ຫິ ເອສ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ໂຫຕີຕິ.

ກລ຺ຍາຓວາໂຈຕິ ສິຖິລຘນິຕາທີນໍ ຍຖາວິຘານວຈເນນ ປຣິມຓ຺ຑລປທພ຺ຍຎ຺ຊນາຍ ໂປຣິຍາ ວາຈາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ວິສ຺ສຏ຺ຐາຍ ອເນລຄຬາຍ ອຕ຺ຖສ຺ສ ວິຎ຺ຎາປນິຍາ. ກລ຺ຍາຓວາກ຺ກຣໂຓຕິ ມຘຸຣສ຺ສໂຣ, ມາຕຸຄາໂມ ຫິ ສຣສມ຺ປຕ຺ຕິຣໂຕ, ຕສ຺ມາ ປຣິມຓ຺ຑລປທພ຺ຍຎ຺ຊນມ຺ປິ ວຈນໍ ສຣສມ຺ປຕ຺ຕິຣຫິຕໍ ຫີເຬຕິ. ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ປິໂຍ ໂຫຕິ ມນາໂປຕິ ສພ຺ພາສໍ ປິໂຍ ນາມ ທຸລ຺ລໂຠ, ພຫຸຕຣານໍ ປນ ປຓ຺ຑິຕານໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ສີລາຈາຣສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປິໂຍ ໂຫຕິ ມນວຑ຺ຒນໂກ. ປຏິພໂລ ໂຫຕິ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ໂອວທິຕຸນ຺ຕິ ສຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ກາຣຓຎ຺ຈ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ວຏ຺ຏຠເຍນ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ໂອວທິຕຸໍ ຕາທິສໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ. ກາສາຍວຕ຺ຖວສນາຍາຕິ ກາສາຍວຕ຺ຖນິວຕ຺ຖາຍ. ຄຣຸຘມ຺ມນ຺ຕິ ຄິຫິກາເລ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ກາຍສໍສຄ຺ຄໍ ວາ ສິກ຺ຂມານາສາມເຓຣີສຸ ເມຖຸນຘມ຺ມໍ ວາ ອນຊ຺ຌາປນ຺ນປຸພ຺ໂພ ໂຫຕິ. ມາຕຸຄາໂມ ຫິ ປຸພ຺ເພ ກຕມນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ ສໍວເຣ ຐິຕສ຺ສາປິ ຘມ຺ມເທສນາຍ ຄາຣວໍ ນ ກໂຣຕິ. ອຖ ວາ ຕສ຺ມິເຍວ ອສທ຺ຘມ຺ເມ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ. ວີສຕິວສ຺ໂສ ວາຕິ ອຸປສມ຺ປທາຍ ວີສຕິວສ຺ໂສ ຕໂຕ ອຕິເຣກວສ຺ໂສ ວາ. ເອວຣູໂປ ຫິ ວິສຠາເຄຫິ ວຕ຺ຖູຫິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ສມາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕປິ ທຫໂຣ ວິຍ ສຫສາ ສີລວິນາສໍ ນ ປາປຸຓາຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ວຍໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຉນ຺ທຣາຄໍ ວິເນຕຸໍ ປຏິພໂລ ໂຫຕິ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ວີສຕິວສ຺ໂສ ວາ ໂຫຕິ ອຕິເຣກວີສຕິວສ຺ໂສ ວາ’’ຕິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ສີລວາ’’ຕິອາທິ ເອກມງ຺ຄໍ, ‘‘ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິ ທຸຕິຍໍ, ‘‘ອຸຠຍານິ ໂຂ ປນສ຺ສາ’’ຕິອາທິ ຕຕິຍໍ, ‘‘ກລ຺ຍາຓວາໂຈ ໂຫຕິ ກລ຺ຍາຓວາກ຺ກຣໂຓ’’ຕິ ຈຕຸຕ຺ຖໍ, ‘‘ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ປິໂຍ ໂຫຕິ ມນາໂປ’’ຕິ ປຎ຺ຈມໍ, ‘‘ປຏິພໂລ ໂຫຕິ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ໂອວທິຕຸ’’ນ຺ຕິ ຉຏ຺ຐໍ, ‘‘ນ ໂຂ ປເນຕ’’ນ຺ຕິອາທິ ສຕ຺ຕມໍ, ‘‘ວີສຕິວສ຺ໂສ’’ຕິອາທິ ອຏ຺ຐມນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໑໔໘. ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ເຖນາຕິ ປຸພ຺ເພ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ວຸຕ຺ເຕເນວ. ຄຣຸຘມ຺ເມຫີຕິ ຄຣຸເກຫິ ຘມ຺ເມຫິ, ເຕ ຫິ ຄາຣວໍ ກຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ຄຣຸຘມ຺ມາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເອກໂຕອຸປສມ຺ປນ຺ນາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ສນ຺ຕິເກ ເອກໂຕອຸປສມ຺ປນ຺ນາຍ, ໂຍ ຄຣຸຘມ຺ເມນ ໂອວທຕິ, ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ. ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕິເກ ອຸປສມ຺ປນ຺ນາຍ ປນ ຍຖາວຕ຺ຖຸກເມວ.

໑໔໙. ປຣິເວຓໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາຕິ ສເຈ ປາໂຕ ອສມ຺ມຏ຺ຐໍ ສມ຺ມຏ຺ຐມ຺ປິ ວາ ປຸນ ຕິຓປຓ຺ຓາທີຫິ ອຸກ຺ລາປໍ ປາທປ຺ປຫາເຣຫິ ຈ ວິກິຓ຺ຓວາລິກໍ ຊາຕໍ, ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ອສມ຺ມຏ຺ຐຎ຺ຫິ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍ຺ໂຍ ອຕ຺ຕໂນ ນິສ຺ສິຕເກ ທຫຣຠິກ຺ຂູປິ ວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິຍໍ ນ ໂຍເຊຕິ, ຘມ຺ມໍເຍວ ກເຖຕີ’’ຕິ ຕາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອໂສຕຸກາມາ ວິຍ ຠເວຍ຺ຍຸໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ປຣິເວຓໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ’’ຕິ. ອນ຺ໂຕຄາມໂຕ ປນ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິໂຍ ປິປາສິຕາ ຈ ກິລນ຺ຕາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ, ຕາ ປານີຍຎ຺ຈ ຫຕ຺ຖປາທມຸຂສີຕລກຣຓຎ຺ຈ ປຈ຺ຈາສີສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ອສຕິ ປຸຣິມນເຍເນວ ອຄາຣວໍ ຊເນຕ຺ວາ ອໂສຕຸກາມາປິ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ປານີຍໍ ປຣິໂຠຊນີຍໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ’’ຕິ.

ອາສນນ຺ຕິ ນີຈປີຐກຜລກຕຏ຺ຏິກກຏສາຣກາທິເຠທໍ ອນ຺ຕມໂສ ສາຂາຠງ຺ຄມ຺ປິ ‘‘ອິທໍ ຕາສໍ ອາສນໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອວໍ ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ. ຘມ຺ມເທສນາປຕ຺ຕິໂມຈນຕ຺ຖໍ ປນ ທຸຕິໂຍ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ທຸຕິຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິສີທິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ນິສີທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ນ ວິຫາຣປຈ຺ຈນ຺ເຕ, ອຖ ໂຂ ວິຫາຣມຊ຺ເຌ ອຸໂປສຖາຄາຣສ຺ສ ວາ ໂຠຊນສາລາຍ ວາ ທ຺ວາເຣ ສພ຺ເພສໍ ໂອສຣຓຏ຺ຐາເນ ນິສີທິຕພ຺ພໍ. ສມຄ຺ຄາຕ຺ຖາຕິ ສພ຺ພາ ອາຄຕຕ຺ຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ; ປຄຸຓາ ວາຈຸຄ຺ຄຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິຍ຺ຍາເທຕພ຺ໂພຕິ ອປ຺ເປຕພ຺ໂພ. ໂອສາເຣຕພ຺ໂພຕິ ປາຬິ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ວສ຺ສສຕູປສມ຺ປນ຺ນາຍາຕິອາທິ ວຕ຺ຕພ຺ພປາຬິທສ຺ສນໍ.

ຕຕ຺ຖ ສາມີຈິກມ຺ມນ຺ຕິ ມຄ຺ຄສມ຺ປທານພີຊນປານີຍາປຸຈ຺ຉນາທິກໍ ອນຸຈ຺ຉວິກວຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ອຠິວາທນໍ ນາມ ອນ຺ໂຕຄາເມ ວາ ພຫິຄາເມ ວາ ອນ຺ໂຕວິຫາເຣ ວາ ພຫິວິຫາເຣ ວາ ອນ຺ຕຣຆເຣ ວາ ຣຖິກາຍ ວາ ອນ຺ຕມໂສ ຣາຊຸສ຺ສາຣຓາຍປິ ວຕ຺ຕມານາຍ ເທເວ ວສ຺ສມາເນ ສກທ຺ທມາຍ ຠູມິຍາ ຉຕ຺ຕປຕ຺ຕຫຕ຺ຖາຍປິ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສາທີຫິ ອນຸພທ຺ຘາຍປິ ກາຕພ຺ພເມວ. ເອກາພທ຺ຘາຍ ປາຬິຍາ ຠິກ຺ຂາຈາຣໍ ປວິສນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ‘‘ວນ຺ທາມິ ອຍ຺ຍາ’’ຕິ ວນ຺ທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ທ຺ວາທສຫຕ຺ເຖ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ວິສຸໍ ວິສຸໍ ວນ຺ທິຕພ຺ພາ. ມຫາສນ຺ນິປາເຕ ນິສິນ຺ເນ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ວນ຺ທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອສ ນໂຍ ອຎ຺ຊລິກມ຺ເມປິ. ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ນິສິນ຺ນາຍ ປນ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐານໍ ກາຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ສາມີຈິກມ຺ມສ຺ສ ອນຸຣູເປ ປເທເສ ຈ ກາເລ ຈ ຕໍ ຕໍ ກາຕພ຺ພໍ.

ສກ຺ກຕ຺ວາຕິ ຍຖາ ກໂຕ ສຸກໂຕ ໂຫຕິ, ເອວໍ ກຕ຺ວາ. ຄຣຸໍກຕ຺ວາຕິ ຕຕ຺ຖ ຄາຣວໍ ຊເນຕ຺ວາ. ມາເນຕ຺ວາຕິ ມເນນ ປິຍໍ ກຕ຺ວາ. ປູເຊຕ຺ວາຕິ ອິເມສໍເຍວ ຕິຓ຺ຓໍ ກິຈ຺ຈານໍ ກຣເຓນ ປູເຊຕ຺ວາ. ອນຕິກ຺ກມນີໂຍຕິ ນ ອຕິກ຺ກມິຕພ຺ໂພ.

ອຠິກ຺ຂຸເກ ອາວາເສຕິ ເອຕ຺ຖ ສເຈ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍໂຕ ອຑ຺ຒໂຍຊນພ຺ຠນ຺ຕເຣ ໂອວາທທາຍກາ ຠິກ຺ຂູ ນ ວສນ຺ຕິ, ອຍໍ ອຠິກ຺ຂຸໂກ ອາວາໂສ ນາມ. ເອຕ຺ຖ ວສ຺ສໍ ນ ວສິຕພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ອຠິກ຺ຂຸໂກ ນາມ ອາວາໂສ ນ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ໂອວາທາຍ ວາ ສໍວາສາຍ ວາ ຄນ຺ຕຸ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ໑໐໔໘). ນ ຈ ສກ຺ກາ ຕໂຕ ປຣໍ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕຸໍ. ສເຈ ຕຕ຺ຖ ວສ຺ສໍ ວສິຕຸໍ ອນິຈ຺ຉມານາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຎາຕກາ ວາ ອຸປຏ຺ຐາກາ ວາ ເອວໍວທນ຺ຕິ – ‘‘ວສຖ, ອຍ຺ເຍ, ມຍໍ ຠິກ຺ຂູ ອາເນສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ວຸຕ຺ຕປ຺ປມາເຓ ປເທເສ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕຸກາມາ ຠິກ຺ຂູ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສາຂາມຓ຺ຑເປປິ ເອກຣຕ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຖາ ໂຫນ຺ຕິ; ນ ນິມນ຺ຕິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸກາມາ. ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ສຠິກ຺ຂຸໂກ ອາວາໂສ ໂຫຕິ, ເອຕ຺ຖ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕີຫິ ຈ ປກ຺ຂສ຺ສ ເຕຣສິຍໍເຍວ ຠິກ຺ຂູ ຍາຈິຕພ຺ພາ – ‘‘ມຍໍ ອຍ຺ຍາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ໂອວາເທນ ວສິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ຍໂຕ ປນ ອຸຊຸນາ ມຄ຺ເຄນ ອຑ຺ຒໂຍຊເນ ຠິກ຺ຂູນໍ ວສນຏ຺ຐານໍ, ເຕນ ປນ ມຄ຺ເຄນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີນໍ ຊີວິຕນ຺ຕຣາໂຍ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕຣາໂຍ ວາ ໂຫຕິ, ອຎ຺ເຎນ ມຄ຺ເຄນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີນໍ ອຕິເຣກຑ຺ຒໂຍຊນໍ ໂຫຕິ, ອຍໍ ອຠິກ຺ຂຸກາວາສຏ຺ຐາເນເຍວ ຕິຏ຺ຐຕິ. ສເຈ ປນ ຕໂຕ ຄາວຸຕມຕ຺ເຕ ອຎ຺ໂຎ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສໂຍ ເຂມຏ຺ຐາເນ ໂຫຕິ, ຕາຫິ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ຕາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຍາຈິຕ຺ວາ ປຸນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ຍາຈິຕພ຺ພາ ‘‘ອຍ຺ຍາ ອມ຺ຫາກໍ ອຸຊຸມຄ຺ເຄ ອນ຺ຕຣາໂຍ ອຕ຺ຖິ, ອຎ຺ເຎນ ມຄ຺ເຄນ ອຕິເຣກຑ຺ຒໂຍຊນໍ ໂຫຕິ. ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ປນ ອມ຺ຫາກໍ ອຸປສ຺ສຍໂຕ ຄາວຸຕມຕ຺ເຕ ອຎ຺ໂຎ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສໂຍ ອຕ຺ຖິ, ອຍ຺ຍານໍ ສນ຺ຕິກາ ຕຕ຺ຖ ອາຄຕໂອວາເທນ ວສິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ຕໂຕ ຕາຫິ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸໂປສໂຖ ກາຕພ຺ໂພ, ຕາ ວາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປສ຺ສຍເມວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກາຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ.

ສເຈ ປນ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕຸກາມາ ຠິກ຺ຂູ ຈາຕຸທ຺ທເສ ວິຫາຣໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ຈ ‘‘ອິຘ ອຍ຺ຍາ ວສ຺ສໍ ວສິສ຺ສຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕາ ‘‘ອາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ຕາຫິ ‘‘ເຕນຫິ ອຍ຺ຍາ ມຍມ຺ປິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ໂອວາທໍ ອນຸຊີວນ຺ຕິໂຍ ວສິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ທຸຕິຍທິວເສ ຄາເມ ຠິກ຺ຂາຈາຣສມ຺ປທໍ ອປສ຺ສນ຺ຕາ ‘‘ນ ສກ຺ກາ ອິຘ ວສິຕຸ’’ນ຺ຕິ ປກ຺ກມນ຺ຕິ. ອຖ ຕາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອຸໂປສຖທິວເສ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ນ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ເອຕ຺ຖ ກິໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ? ຍຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂູ ວສນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມິກາຍ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ‘‘ປຈ຺ຉິມິກາຍ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ ອາຄມິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ວາ ອາໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ ອາຄຕານໍ ສນ຺ຕິເກ ໂອວາເທນ ວສິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ປຈ຺ຉິມິກາຍປິ ນ ເກຈິ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຈ ຣາຊຠຍໍ ວາ ໂຈຣຠຍໍ ວາ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂໍ ວາ ໂຫຕິ, ອຠິກ຺ຂຸກາວາເສ ວສນ຺ຕິຍາ ອາປຕ຺ຕິ, ວສ຺ສຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາປິ ອາປຕ຺ຕິ, ສາ ຣກ຺ຂິຕພ຺ພາ. ອາປທາສຸ ຫິ ອຠິກ຺ຂຸເກ ອາວາເສ ວສນ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ສເຈ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວສ຺ສໍ ອຸປຄຕາ ຠິກ຺ຂູ ປຸນ ເກນຈິ ກາຣເຓນ ປກ຺ກມນ຺ຕິ, ວສິຕພ຺ພເມວ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ອນາປຕ຺ຕິ ວສ຺ສູປຄຕາ ຠິກ຺ຂູ ປກ຺ກນ຺ຕາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ ວິພ຺ຠນ຺ຕາ ວາ ກາລງ຺ກຕາ ວາ ປກ຺ຂສງ຺ກນ຺ຕາ ວາ ອາປທາສຸ ອຸມ຺ມຕ຺ຕິກາຍ ອາທິກມ຺ມິກາຍາ’’ຕິ. ປວາເຣນ຺ຕິຍາ ປນ ຍຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂູ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປວາເຣຕພ຺ພໍ.

ອນ຺ວທ຺ຘມາສນ຺ຕິ ອທ຺ຘມາເສ ອທ຺ຘມາເສ. ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ປຈ຺ຈາສີສິຕພ຺ພາຕິ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາ. ອຸໂປສຖປຸຈ຺ຉກນ຺ຕິ ອຸໂປສຖປຸຈ຺ຉນໍ, ຕຕ຺ຖ ປນ຺ນຣສິເກ ອຸໂປສເຖ ປກ຺ຂສ຺ສ ຈາຕຸທ຺ທສິຍໍ ຈາຕຸທ຺ທສິເກ ເຕຣສິຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸໂປສໂຖ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ‘‘ປກ຺ຂສ຺ສ ເຕຣສິຍໍເຍວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘ອຍໍ ອຸໂປສໂຖ ຈາຕຸທ຺ທສິໂກ ປນ຺ນຣສິໂກ’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸໂປສຖທິວເສ ໂອວາທຕ຺ຖາຍ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ພໍ. ປາຏິປທທິວສໂຕ ປນ ປຏ຺ຐາຍ ຘມ຺ມສວນຕ຺ຖາຍ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ອິຕິ ຠຄວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ໂອກາສໍ ອທຕ຺ວາ ນິຣນ຺ຕຣໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕິເກ ຄມນເມວ ປຎ຺ຎເປສິ. ກສ຺ມາ? ມນ຺ທປຎ຺ຎຕ຺ຕາ ມາຕຸຄາມສ຺ສ. ມນ຺ທປຎ຺ໂຎ ຫິ ມາຕຸຄາໂມ, ຕສ຺ມາ ນິຈ຺ຈໍ ຘມ຺ມສວນໍ ພຫູປກາຣໍ. ເອວຎ຺ຈ ສຕິ ‘‘ຍໍ ມຍໍ ຊານາມ, ຕເມວ ອຍ຺ຍາ ຊານນ຺ຕີ’’ຕິ ມານໍ ອກຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຍິຣູປາສມານາ ສາຕ຺ຖິກໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ເອວມກາສິ. ຠິກ຺ຂຸນິໂຍປິ ‘‘ຍຖານຸສິຏ຺ຐໍ ປຏິປຊ຺ຊິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສພ຺ພາເຍວ ນິຣນ຺ຕຣໍ ວິຫາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິໍສຸ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສພ຺ໂພ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆ ໂອວາທໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ມນຸສ຺ສາ ອຸຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ ຂິຍ຺ຍນ຺ຕິ ວິປາເຈນ຺ຕິ ‘ຊາຍາໂຍ ອິມາ ອິເມສໍ, ຊາຣິໂຍ ອິມາ ອິເມສໍ, ອິທານິເມ ອິມາຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຠິຣມິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ. ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ – ‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສພ຺ເພນ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ເຆນ ໂອວາໂທ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ, ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ເຈ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ອນຸຊານາມິ ຠິກ຺ຂເວ ຈຕູຫິ ປຎ຺ຈຫິ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ໂອວາທໍ ຄນ຺ຕຸ’ນ຺ຕິ. ປຸນປິ ຕເຖວ ອຸຊ຺ຌາຍິໍສຸ. ປຸນ ຠຄວາ ‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທ຺ເວ ຕິສ຺ໂສ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ໂອວາທໍ ຄນ຺ຕຸ’’’ນ຺ຕິ ອາຫ.

ຕສ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ເຆນ ທ຺ເວ ຕິສ຺ໂສ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຍາຈິຕ຺ວາ ເປເສຕພ຺ພາ – ‘‘ເອຖຍ຺ເຍ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ໂອວາທູປສງ຺ກມນໍ ຍາຈຖ, ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆ ອຍ຺ຍາ…ເປ… ໂອວາທູປສງ຺ກມນ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໔໑໓). ຕາຫິ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ອາຣາມໍ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ຕໂຕ ໂອວາທປຏິຄ຺ຄາຫກໍ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ເອກາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆ, ອຍ຺ຍ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ປາເທ ວນ຺ທຕິ, ໂອວາທູປສງ຺ກມນຎ຺ຈ ຍາຈຕິ, ລຠຕຸ ກິຣ ອຍ຺ຍ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆ ໂອວາທູປສງ຺ກມນ’’ນ຺ຕິ. ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆ ຠນ຺ເຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ປາເທ ວນ຺ທຕິ, ໂອວາທູປສງ຺ກມນຎ຺ຈ ຍາຈຕິ, ລຠຕຸ ກິຣ ຠນ຺ເຕ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆ ໂອວາທູປສງ຺ກມນ’’ນ຺ຕິ. ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສເກນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ອຕ຺ຖິ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂຸໂນວາທໂກ ສມ຺ມໂຕ’’ຕິ. ສເຈ ໂຫຕິ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂຸໂນວາທໂກ ສມ຺ມໂຕ, ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສເກນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂຸໂນວາທໂກ ສມ຺ມໂຕ, ຕໍ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆ ອຸປສງ຺ກມຕູ’’ຕິ.

ສເຈ ນ ໂຫຕິ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂຸໂນວາທໂກ ສມ຺ມໂຕ, ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສເກນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ – ‘‘ໂກ ອາຍສ຺ມາ ອຸສ຺ສຫຕິ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ໂອວທິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ສເຈ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ອຸສ຺ສຫຕິ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ໂອວທິຕຸໍ, ໂສ ຈ ໂຫຕິ ອຏ຺ຐຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ສມ຺ມນ຺ນິຕ຺ວາ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ – ‘‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂຸໂນວາທໂກ ສມ຺ມໂຕ, ຕໍ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆ ອຸປສງ຺ກມຕູ’’ຕິ.

ສເຈ ປນ ໂກຈິ ນ ອຸສ຺ສຫຕິ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ໂອວທິຕຸໍ, ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສເກນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ – ‘‘ນຕ຺ຖິ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂຸໂນວາທໂກ ສມ຺ມໂຕ, ປາສາທິເກນ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆ ສມ຺ປາເທຕູ’’ຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຫິ ສກລໍ ສິກ຺ຂຕ຺ຕຍສງ຺ຄຫໍ ສາສນມາໂຣຈິຕໍ ໂຫຕິ. ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປາຏິປເທ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ເຆນປິ ຕາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ເປເສຕພ຺ພາ ‘‘ຄຈ຺ຉຖຍ຺ເຍ, ປຸຈ຺ຉຖ ‘ກິໍ ອຍ຺ຍ ລຠຕິ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆ ໂອວາທູປສງ຺ກມນ’’’ນ຺ຕິ. ຕາຫິ ‘‘ສາຘຸ ອຍ຺ເຍ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອາຣາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ – ‘‘ກິໍ ອຍ຺ຍ ລຠຕິ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆ ໂອວາທູປສງ຺ກມນ’’ນ຺ຕິ. ເຕນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ – ‘‘ນຕ຺ຖິ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂຸໂນວາທໂກ ສມ຺ມໂຕ, ປາສາທິເກນ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆ ສມ຺ປາເທຕູ’’ຕິ. ຕາຫິ ‘‘ສາຘຸ ອຍ຺ຍາ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ເອກໂຕ ອາຄຕານໍ ວເສນ ເຈຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕາສຸ ປນ ເອກາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ວຕ຺ຕພ຺ພຎ຺ຈ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພຎ຺ຈ, ອິຕຣາ ຕສ຺ສາ ສຫາຍິກາ.

ສເຈ ປນ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆ ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ວາ ນ ປູຣຕິ, ອຸຠຍໂຕປິ ວາ ຄຓມຕ຺ຕເມວ ປຸຄ຺ຄລມຕ຺ຕໍ ວາ ໂຫຕິ, ເອກາ ຠິກ຺ຂຸນີ ວາ ພຫູຫິ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສເຍຫິ ໂອວາທຕ຺ຖາຍ ເປສິຕາ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຣາຍໍ ວຈນກ຺ກໂມ – ‘‘ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອຍ຺ຍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ປາເທ ວນ຺ທນ຺ຕິ, ໂອວາທູປສງ຺ກມນຎ຺ຈ ຍາຈນ຺ຕິ, ລຠນ຺ຕຸ ກິຣ ອຍ຺ຍ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ໂອວາທູປສງ຺ກມນ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອຫໍ ອຍ຺ຍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ປາເທ ວນ຺ທາມິ; ໂອວາທູປສງ຺ກມນຎ຺ຈ ຍາຈາມິ, ລຠາມຫໍ ອຍ຺ຍ ໂອວາທູປສງ຺ກມນ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆ ອຍ຺ຍ ອຍ຺ຍານໍ ປາເທ ວນ຺ທຕິ, ໂອວາທູປສງ຺ກມນຎ຺ຈ ຍາຈຕິ, ລຠຕຸ ກິຣ ອຍ຺ຍ ຠິກ຺ຂຸນີສງ຺ໂຆ ໂອວາທູປສງ຺ກມນ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອຍ຺ຍ ອຍ຺ຍານໍ ປາເທ ວນ຺ທນ຺ຕິ, ໂອວາທູປສງ຺ກມນຎ຺ຈ ຍາຈນ຺ຕິ, ລຠນ຺ຕຸ ກິຣ ອຍ຺ຍ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ໂອວາທູປສງ຺ກມນ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອຫໍ ອຍ຺ຍ ອຍ຺ຍານໍ ປາເທ ວນ຺ທາມິ, ໂອວາທູປສງ຺ກມນຎ຺ຈ ຍາຈາມິ, ລຠາມຫໍ ອຍ຺ຍ ໂອວາທູປສງ຺ກມນ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆ ອຍ຺ຍ ອຍ຺ຍສ຺ສ ປາເທ ວນ຺ທຕິ, ໂອວາທູປສງ຺ກມນຎ຺ຈ ຍາຈຕິ, ລຠຕຸ ກິຣ ອຍ຺ຍ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆ ໂອວາທູປສງ຺ກມນ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອຍ຺ຍ ອຍ຺ຍສ຺ສ ປາເທ ວນ຺ທນ຺ຕິ; ໂອວາທູປສງ຺ກມນຎ຺ຈ ຍາຈນ຺ຕິ, ລຠນ຺ຕຸ ກິຣ ອຍ຺ຍ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ໂອວາທູປສງ຺ກມນ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອຫໍ ອຍ຺ຍ ອຍ຺ຍສ຺ສ ປາເທ ວນ຺ທາມິ, ໂອວາທູປສງ຺ກມນຎ຺ຈ ຍາຈາມິ, ລຠາມຫໍ ອຍ຺ຍ ໂອວາທູປສງ຺ກມນ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆ ຈ ອຍ຺ຍ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຈ ຠິກ຺ຂຸນີ ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອຍ຺ຍານໍ ອຍ຺ຍສ຺ສ ປາເທ ວນ຺ທຕິ ວນ຺ທນ຺ຕິ ວນ຺ທຕິ, ໂອວາທູປສງ຺ກມນຎ຺ຈ ຍາຈຕິ ຍາຈນ຺ຕິ ຍາຈຕິ, ລຠຕຸ ກິຣ ລຠນ຺ຕຸ ກິຣ ລຠຕຸ ກິຣ ອຍ຺ຍ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆ ຈ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຈ ຠິກ຺ຂຸນີ ຈ ໂອວາທູປສງ຺ກມນ’’ນ຺ຕິ.

ເຕນປິ ຠິກ຺ຂຸນາ ອຸໂປສຖກາເລ ເອວໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ – ‘‘ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຠນ຺ເຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ປາເທ ວນ຺ທນ຺ຕິ, ໂອວາທູປສງ຺ກມນຎ຺ຈ ຍາຈນ຺ຕິ, ລຠນ຺ຕຸ ກິຣ ຠນ຺ເຕ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ໂອວາທູປສງ຺ກມນ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຠິກ຺ຂຸນີ ຠນ຺ເຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ປາເທ ວນ຺ທຕິ, ໂອວາທູປສງ຺ກມນຎ຺ຈ ຍາຈຕິ, ລຠຕຸ ກິຣ ຠນ຺ເຕ ຠິກ຺ຂຸນີ ໂອວາທູປສງ຺ກມນ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆ ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸນີ ຠນ຺ເຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ປາເທ ວນ຺ທຕິ, ໂອວາທູປສງ຺ກມນຎ຺ຈ ຍາຈຕິ, ລຠຕຸ ກິຣ ຠນ຺ເຕ ຠິກ຺ຂຸນີ ໂອວາທູປສງ຺ກມນ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆ ຈ ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຈ ຠິກ຺ຂຸນີ ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ປາເທ ວນ຺ທຕິ ວນ຺ທນ຺ຕິ ວນ຺ທຕິ, ໂອວາທູປສງ຺ກມນຎ຺ຈ ຍາຈຕິ ຍາຈນ຺ຕິ ຍາຈຕິ, ລຠຕຸ ກິຣ ລຠນ຺ຕຸ ກິຣ ລຠຕຸ ກິຣ ຠນ຺ເຕ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆ ຈ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຈ ຠິກ຺ຂຸນີ ຈ ໂອວາທູປສງ຺ກມນ’’ນ຺ຕິ.

ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສເກນາປິ ສເຈ ສມ຺ມໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຖິ, ປຸຣິມນເຍເນວ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ, ຕໍ ຠິກ຺ຂຸນີ, ຕໍ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆ ຈ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຈ ຠິກ຺ຂຸນີ ຈ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕຸ ອຸປສງ຺ກມຕຸ ອຸປສງ຺ກມຕູຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ນຕ຺ຖິ, ປາສາທິເກນ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆ ຈ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຈ ຠິກ຺ຂຸນີ ຈ ສມ຺ປາເທຕຸ ສມ຺ປາເທນ຺ຕຸ ສມ຺ປາເທຕູຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ.

ໂອວາທປຏິຄ຺ຄາຫເກນ ປາຏິປເທ ປຈ຺ຈາຫຣິຕ຺ວາ ຕເຖວ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ໂອວາທໍ ປນ ພາລຄິລານຄມິເກ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ໂຎ ສເຈປິ ອາຣຎ຺ຎໂກ ໂຫຕິ, ອປ຺ປຏິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຐເປຕ຺ວາ ພາລໍ ຐເປຕ຺ວາ ຄິລານໍ ຐເປຕ຺ວາ ຄມິກໍ ອວເສເສຫິ ໂອວາທໍ ຄເຫຕຸ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໔໑໔).

ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຈາຕຸທ຺ທສິກປນ຺ນຣສິເກສຸ ວາ ອຸໂປສເຖສຸ ປາຏິປເທ ວາ ຄນ຺ຕຸກາໂມ, ໂສ ຄມິໂກ ທຸຕິຍປກ຺ຂທິວເສ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕປິ ອຄ຺ຄເຫຕຸໍ ນ ລຠຕິ, ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂອວາໂທ ນ ຄເຫຕພ຺ໂພ, ໂຍ ນ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໔໑໔) ວຸຕ຺ຕໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິເຍວ. ໂອວາທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈ ອຸໂປສຖຄ຺ເຄ ອນາໂຣເຈຕຸໍ ວາ ປາຏິປເທ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອປຈ຺ຈາຫຣິຕຸໍ ວາ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂອວາໂທ ນ ອາໂຣເຈຕພ຺ໂພ. ໂຍ ນ ອາໂຣເຈຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໔໑໕).

ອປຣມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂອວາໂທ ນ ປຈ຺ຈາຫຣິຕພ຺ໂພ. ໂຍ ນ ປຈ຺ຈາຫເຣຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໔໑໕).

ຕຕ຺ຖ ອາຣຎ຺ຎເກນ ປຈ຺ຈາຫຣຓຕ຺ຖໍ ສງ຺ເກໂຕ ກາຕພ຺ໂພ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຣຎ຺ຎເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ໂອວາທໍ ຄເຫຕຸໍ, ສງ຺ເກຕຎ຺ຈ ກາຕຸໍ, ອຕ຺ຣ ປຏິຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ອາຣຎ຺ຎໂກ ຠິກ຺ຂຸ ສເຈ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ວສນຄາເມ ຠິກ຺ຂໍ ລຠຕິ, ຕຕ຺ເຖວ ຈຣິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ທິສ຺ວາ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ໂນ ຈສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂາ ສຸລຠາ ໂຫຕິ, ສາມນ຺ຕຄາເມ ຈຣິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ຄາມໍ ອາຄມ຺ມ ຕເຖວ ກາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ທູຣໍ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ສງ຺ເກໂຕ ກາຕພ຺ໂພ – ‘‘ອຫໍ ອມຸກໍ ນາມ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຄາມທ຺ວາເຣ ສຠໍ ວາ ມຓ຺ຑປໍ ວາ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ວາ ອຸປສງ຺ກມິສ຺ສາມິ, ຕຕ຺ຖ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ. ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ອຄນ຺ຕຸໍ ນ ລພ຺ຠຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ສງ຺ເກຕໍ ນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ຍາ ນ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໔໑໕).

ອຸຠໂຕສງ຺ເຆ ຕີຫິ ຐາເນຫິ ປວາເຣຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ຈາຕຸທ຺ທເສ ອຕ຺ຕນາ ປວາເຣຕ຺ວາ ອຸໂປສເຖ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ປວາເຣຕພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຊ຺ຊຕນາຍ ປວາເຣຕ຺ວາ ອປຣຊ຺ຊຸ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປວາເຣຕຸ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໔໒໗).

ຠິກ຺ຂຸນິຂນ຺ຘເກ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເຈຕ຺ຖ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສພ຺ໂພ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆ ປວາເຣນ຺ໂຕ ໂກລາຫລມກາສິ. ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ພ຺ຍຕ຺ຕໍ ປຏິພລໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸໍ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປວາເຣຕຸໍ. ເອວຎ຺ຈ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພາ. ປຐມໍ ຠິກ຺ຂຸນີ ຍາຈິຕພ຺ພາ, ຍາຈິຕ຺ວາ ພ຺ຍຕ຺ຕາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ປຏິພລາຍ ສງ຺ໂຆ ຎາເປຕພ຺ໂພ –

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ອຍ຺ເຍ ສງ຺ໂຆ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ສມ຺ມນ຺ເນຍ຺ຍ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປວາເຣຕຸໍ. ເອສາ ຎຕ຺ຕິ.

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ອຍ຺ເຍ ສງ຺ໂຆ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ສມ຺ມນ຺ເນຍ຺ຍ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປວາເຣຕຸໍ. ຍສ຺ສາ ອຍ຺ຍາຍ ຂມຕິ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ສມ຺ມຸຕິ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປວາເຣຕຸໍ, ສາ ຕຸຓ຺ຫສ຺ສ; ຍສ຺ສາ ນກ຺ຂມຕິ, ສາ ຠາເສຍ຺ຍ.

‘‘ສມ຺ມຕາ ສງ຺ເຆນ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມາ ຠິກ຺ຂຸນີ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປວາເຣຕຸໍ. ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ, ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໔໒໗).

ຕາຍ ສມ຺ມຕາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆໍ ອາທາຍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ – ‘‘ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆ ອຍ຺ຍ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປວາເຣຕິ – ທິຏ຺ເຐນ ວາ ສຸເຕນ ວາ ປຣິສງ຺ກາຍ ວາ. ວທຕຍ຺ຍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆໍ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ, ປສ຺ສນ຺ໂຕ ປຏິກຣິສ຺ສຕິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ອຍ຺ຍ, ຕຕິຍມ຺ປິ ອຍ຺ຍ, ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆ…ເປ… ປຏິກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ສເຈ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆ ນ ປູຣຕິ, ‘‘ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອຍ຺ຍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປວາເຣນ຺ຕິ – ທິຏ຺ເຐນ ວາ ສຸເຕນ ວາ ປຣິສງ຺ກາຍ ວາ, ວທຕຍ຺ຍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ, ປສ຺ສນ຺ຕິໂຍ ປຏິກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຈ, ‘‘ອຫໍ ອຍ຺ຍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປວາເຣມິ – ທິຏ຺ເຐນ ວາ ສຸເຕນ ວາ ປຣິສງ຺ກາຍ ວາ, ວທຕຸ ມໍ ອຍ຺ຍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ, ປສ຺ສນ຺ຕີ ປຏິກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈ ເອວໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ.

ສເຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ນ ປູຣຕິ, ‘‘ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆ ອຍ຺ຍາ ອຍ຺ເຍ ປວາເຣຕິ – ທິຏ຺ເຐນ ວາ ສຸເຕນ ວາ ປຣິສງ຺ກາຍ ວາ, ວທນ຺ຕຍ຺ຍາ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆໍ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ, ປສ຺ສນ຺ໂຕ ປຏິກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈ, ‘‘ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆ ອຍ຺ຍ ອຍ຺ຍໍ ປວາເຣຕິ – ທິຏ຺ເຐນ ວາ ສຸເຕນ ວາ ປຣິສງ຺ກາຍ ວາ, ວທຕຍ຺ໂຍ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆໍ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ, ປສ຺ສນ຺ໂຕ ປຏິກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈ ເອວໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ.

ອຸຠິນ຺ນໍ ອປາຣິປູຣິຍາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອຍ຺ຍາ ອຍ຺ເຍ ປວາເຣນ຺ຕິ – ທິຏ຺ເຐນ ວາ ສຸເຕນ ວາ ປຣິສງ຺ກາຍ ວາ, ວທນ຺ຕຍ຺ຍາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ, ປສ຺ສນ຺ຕິໂຍ ປຏິກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຈ, ‘‘ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອຍ຺ຍ ອຍ຺ຍໍ ປວາເຣນ຺ຕິ – ທິຏ຺ເຐນ ວາ ສຸເຕນ ວາ ປຣິສງ຺ກາຍ ວາ, ວທຕຍ຺ໂຍ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ, ປສ຺ສນ຺ຕິໂຍ ປຏິກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຈ, ‘‘ອຫໍ ອຍ຺ຍາ ອຍ຺ເຍ ປວາເຣມິ – ທິຏ຺ເຐນ ວາ ສຸເຕນ ວາ ປຣິສງ຺ກາຍ ວາ, ວທນ຺ຕຸ ມໍ ອຍ຺ຍາ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ, ປສ຺ສນ຺ຕີ ປຏິກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈ, ‘‘ອຫໍ ອຍ຺ຍ ອຍ຺ຍໍ ປວາເຣມິ – ທິຏ຺ເຐນ ວາ ສຸເຕນ ວາ ປຣິສງ຺ກາຍ ວາ, ວທຕຸ ມໍ ອຍ຺ໂຍ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ, ປສ຺ສນ຺ຕີ ປຏິກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈ ເອວໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ.

ມານຕ຺ຕຈຣຓຎ຺ຈ ອຸປສມ຺ປທາປຣິເຍສນາ ຈ ຍຖາຐາເນເຍວ ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ.

ນ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ເກນຈິ ປຣິຍາເຍນາຕິ ທສຫິ ວາ ອກ຺ໂກສວຕ຺ຖູຫິ ອຎ຺ເຎນ ວາ ເກນຈິ ປຣິຍາເຍນ ຠິກ຺ຂຸ ເນວ ອກ຺ໂກສິຕພ຺ໂພ, ນ ປຣິຠາສິຕພ຺ໂພ, ນ ຠເຍນ ຕຊ຺ເຊຕພ຺ໂພ. ໂອວໂຏຕິ ປິຫິໂຕ ວາຣິໂຕ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ. ວຈນເຍວ ວຈນປໂຖ. ອໂນວໂຏຕິ ອປິຫິໂຕ ອວາຣິໂຕ ອປ຺ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ. ຕສ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ອາຘິປຈ຺ຈຏ຺ຐາເນ ເຊຏ຺ຐກຏ຺ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ອຠິກ຺ກມ, ເອວໍ ປຏິກ຺ກມ, ເອວໍ ນິວາເສຫິ, ເອວໍ ປາຣຸປາຫີ’’ຕິ ເກນຈິ ປຣິຍາເຍນ ເນວ ຠິກ຺ຂຸ ໂອວທິຕພ຺ໂພ, ນ ອນຸສາສິຕພ຺ໂພ. ໂທສໍ ປນ ທິສ຺ວາ ‘‘ປຸພ຺ເພ ມຫາເຖຣາ ນ ເອວໍ ອຠິກ຺ກມນ຺ຕິ, ນ ປຏິກ຺ກມນ຺ຕິ, ນ ນິວາເສນ຺ຕິ, ນ ປາຣຸປນ຺ຕິ, ອີທິສໍ ກາສາວມ຺ປິ ນ ຘາເຣນ຺ຕິ, ນ ເອວໍ ອກ຺ຂີນິ ອຎ຺ເຊນ຺ຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວິຊ຺ຊມານໂທສໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຠິກ຺ຂູຫິ ປນ ‘‘ອຍໍ ວຸຑ຺ຒສມຓີ ເອວໍ ນິວາເສຕິ, ເອວໍ ປາຣຸປຕິ, ມາ ເອວໍ ນິວາເສຫິ, ມາ ເອວໍ ປາຣຸປາຫິ, ມາ ຕິລກມ຺ມປຓ຺ຓກມ຺ມາທີນິ ກໂຣຫີ’’ຕິ ຍຖາສຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ໂອວທິຕຸໍ ອນຸສາສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ສມຄ຺ຄມ຺ຫຍ຺ຍາຕິ ຠຓນ຺ຕນ຺ຕິ ‘‘ສມຄ຺ຄາ ອມ຺ຫ ອຍ຺ຍ’’ ອິຕິ ຠຓນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆໍ. ອຎ຺ຎໍ ຘມ຺ມໍ ຠຓຕີຕິ ອຎ຺ຎໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ວາ ອຠິຘມ຺ມໍ ວາ. ສມຄ຺ຄມ຺ຫຍ຺ຍາຕິ ວຈເນນ ຫິ ໂອວາທໍ ປຈ຺ຈາສີສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຐເປຕ຺ວາ ໂອວາທໍ ອຎ຺ຎໍ ຘມ຺ມໍ ຠຓນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ. ໂອວາທໍ ອນິຍ຺ຍາເທຕ຺ວາຕິ ເອໂສ ຠຄິນິໂຍ ໂອວາໂທຕິ ອວຕ຺ວາ.

໑໕໐. ອຘມ຺ມກມ຺ເມຕິອາທີສຸ ຠິກ຺ຂຸໂນວາທກສມ຺ມຸຕິກມ຺ມໍ ກມ຺ມນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ອຘມ຺ມກມ຺ເມ ທ຺ວິນ຺ນໍ ນວການໍ ວເສນ ອຏ຺ຐາຣສ ປາຈິຕ຺ຕິຍານິ. ຘມ຺ມກມ຺ເມ ທຸຕິຍສ຺ສ ນວກສ຺ສ ອວສານປເທ ອນາປຕ຺ຕິ, ເສເສສຸ ສຕ຺ຕຣສ ທຸກ຺ກຏານິ.

໑໕໒. ອຸທ຺ເທສໍ ເທນ຺ໂຕຕິ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ຄຣຸຘມ຺ມານໍ ປາຬິໍ ອຸທ຺ທິສນ຺ໂຕ. ປຣິປຸຈ຺ຉໍ ເທນ຺ໂຕຕິ ຕສ຺ສາເຍວ ປຄຸຓາຍ ຄຣຸຘມ຺ມປາຬິຍາ ອຏ຺ຐກຖໍ ກເຖນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂອສາເຣຫິ ອຍ຺ຍາຕິ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ໂອສາເຣຕີຕິ ເອວໍ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ອຏ຺ຐຄຣຸຘມ຺ມປາຬິໍ ໂອສາເຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ອຸທ຺ເທສໍ ເທນ຺ໂຕ, ປຣິປຸຈ຺ຉໍ ເທນ຺ໂຕ, ໂຍ ຈ ໂອສາເຣຫີຕິ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ອຏ຺ຐ ຄຣຸຘມ຺ເມ ຠຓຕິ, ຕສ຺ສ ປາຈິຕ຺ຕິເຍນ ອນາປຕ຺ຕິ. ອຎ຺ຎໍ ຘມ຺ມໍ ຠຓນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກເຏນ ອນາປຕ຺ຕິ. ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ກເຖຕີຕິ ຠິກ຺ຂຸນີ ຄຣຸຘມ຺ມນິສ຺ສິຕໍ ວາ ຂນ຺ຘາທິນິສ຺ສິຕໍ ວາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ກເຖຕິ, ຕສ຺ສາປິ ອນາປຕ຺ຕິ. ອຎ຺ຎສ຺ສຕ຺ຖາຍ ຠຓນ຺ຕນ຺ຕິ ຈຕຸປຣິສຕິໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ສຸຓນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣາປິ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ສິກ຺ຂມານາຍ ສາມເຓຣິຍາຕິ ເອຕາສໍ ເທເສນ຺ຕສ຺ສາປິ ອນາປຕ຺ຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ.

ປທໂສຘມ຺ມສມຸຏ຺ຐານໍ – ວາຈໂຕ ຈ ວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ໂອວາທສິກ຺ຂາປທໍ ປຐມໍ.

໒. ອຕ຺ຖງ຺ຄຕສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໕໓. ທຸຕິຍສິກ຺ຂາປເທ – ປຣິຍາເຍນາຕິ ວາເຣນ, ປຏິປາຏິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຘິເຈຕໂສຕິ ອຘິຈິຕ຺ຕວໂຕ, ສພ຺ພຈິຕ຺ຕານໍ ອຘິເກນ ອຣຫຕ຺ຕຜລຈິຕ຺ເຕນ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປ຺ປມຊ຺ຊໂຕຕິ ນປ຺ປມຊ຺ຊໂຕ, ອປ຺ປມາເທນ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ສາຕຈ຺ຈກິຣິຍາຍ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ມຸນິໂນຕິ ‘‘ໂຍ ມຸນາຕິ ອຸໂຠ ໂລເກ, ມຸນິ ເຕນ ປວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໒໖໙) ເອວໍ ອຸຠຍໂລກມຸນເນນ ວາ, ໂມນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຎາຓໍ, ເຕນ ຎາເຓນ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ວາ ຂີຓາສໂວ ມຸນິ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ສ ມຸນິໂນ. ໂມນປເຖສຸ ສິກ຺ຂໂຕຕິ ອຣຫຕ຺ຕຎາຓສງ຺ຂາຕສ຺ສ ໂມນສ຺ສ ປເຖສຸ ສຕ຺ຕຕິໍສໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ເມສຸ ຕີສຸ ວາ ສິກ຺ຂາສຸ ສິກ຺ຂໂຕ. ອິທຎ຺ຈ ປຸພ຺ພຠາຄປຏິປທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ປຸພ຺ພຠາເຄ ສິກ຺ຂໂຕ ອິມາຍ ສິກ຺ຂາຍ ມຸນິຠາວໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ມຸນິໂນຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ໂສກາ ນ ຠວນ຺ຕິ ຕາທິໂນຕິ ຕາທິສສ຺ສ ຂີຓາສວມຸນິໂນ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອິຏ຺ຐວິໂຍຄາທິວຕ຺ຖຸກາ ໂສກາ ນ ສນ຺ຕິ. ອຖ ວາ ຕາທິໂນຕິ ຕາທິລກ຺ຂຓສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ເອວຣູປສ຺ສ ມຸນິໂນ ໂສກາ ນ ຠວນ຺ຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປສນ຺ຕສ຺ສາຕິ ຣາຄາທີນໍ ອຸປສເມນ ອຸປສນ຺ຕສ຺ສ. ສທາ ສຕີມໂຕຕິ ສຕິເວປຸລ຺ລປ຺ປຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນິຈ຺ຈກາລໍ ສຕິຍາ ອວິຣຫິຕສ຺ສ. ອາກາເສ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂຕິ ອນ຺ຕລິກ຺ຂສງ຺ຂາເຕ ອາກາເສ, ນ ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິເມ, ນ ປນ ຣູປປຣິຈ຺ເຉເທ. ຈງ຺ກມຕິປິ ຕິຏ຺ຐຕິປີຕິ ຕາສໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອິມາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ມໍ ‘ເອຕ຺ຕກເມວ ອຍໍ ຊານາຕີ’ຕິ ອວມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ຫນ຺ທ ທານິ ເອຕາສໍ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາວໍ ທສ຺ເສມີ’’ຕິ ຘມ຺ມພຫຸມານໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາປາທກໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ເອວຣູປໍ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ ທສ຺ເສສິ – ‘‘ອາກາເສ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ຈງ຺ກມຕິປິ…ເປ… ອນ຺ຕຣຘາຍຕິປີ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິປີຕິ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິປິ ອທສ຺ສນມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຎ຺ເຈວ ອຸທານໍ ຠຓຕິ ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ພຫຸໍ ພຸທ຺ຘວຈນນ຺ຕິ ເຖໂຣ ກິຣ ອຕ຺ຕໂນ ຠາຕຸເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ –

‘‘ປທຸມໍ ຍຖາ ໂກກນຸທໍ ສຸຄນ຺ຘໍ,

ປາໂຕ ສິຍາ ຜຸລ຺ລມວີຕຄນ຺ຘໍ;

ອງ຺ຄີຣສໍ ປສ຺ສ ວິໂຣຈມານໍ,

ຕປນ຺ຕມາທິຈ຺ຈມິວນ຺ຕລິກ຺ເຂ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໑໒໓);

ອິມໍ ຄາຖໍ ອຸທ຺ທິສາເປຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ສຊ຺ຌາຍິ. ນ ຈ ປຄຸຓໍ ກຕ຺ຕຸມສກ຺ຂິ. ຕໂຕ ນໍ ເຖໂຣ ‘‘ອຠພ຺ໂພ ຕ຺ວໍ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ’’ຕິ ວິຫາຣາ ນິກ຺ກຑ຺ຒາເປສິ, ໂສ ໂຣທມາໂນ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ຠຄວາ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາ ເວເນຍ຺ຍສຕ຺ເຕ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ວິຫາຣຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ວິຍ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຈູຬປນ຺ຖກ, ກສ຺ມາ ໂຣທສີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ສຸທ຺ຘໍ ປິໂລຕິກຂຓ຺ຑໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ‘ຣໂຊຫຣຓໍ ຣໂຊຫຣຓ’ນ຺ຕິ ປຣິມຊ຺ຊາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ນິວາສຏ຺ຐາເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ເອກມນ຺ຕໍ ປຣິມຊ຺ຊິ, ປຣິມຊ຺ຊິຕຏ຺ຐານໍ ກາຬກມໂຫສິ. ໂສ ‘‘ເອວໍ ປຣິສຸທ຺ຘມ຺ປິ ນາມ ວຕ຺ຖໍ ອິມໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ນິສ຺ສາຍ ກາຬກໍ ຊາຕ’’ນ຺ຕິ ສໍເວຄໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ອາຣຠິ. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ອາຣທ຺ຘວີຣິຍຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອຘິເຈຕໂສ’’ຕິ ອິມໍ ໂອຠາສຄາຖໍ ອຠາສິ. ເຖໂຣ ຄາຖາປຣິໂຍສາເນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ຕສ຺ມາ ເຖໂຣ ປກຕິຍາວ ອິມໍ ຄາຖໍ ມມາຍຕິ, ໂສ ຕໍ ອິມິສ຺ສາ ຄາຖາຍ ມມາຍນຠາວໍ ຊານາເປຕຸໍ ຕໍເຍວ ຠຓຕິ. ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ພຫຸໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຕຎ຺ເຈວ ອຸທານໍ ຠຓຕິ, ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ພຫຸໍ ພຸທ຺ຘວຈນ’’ນ຺ຕິ.

໑໕໖. ເອກໂຕ ອຸປສມ຺ປນ຺ນາຍາຕິ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ເຆ ອຸປສມ຺ປນ຺ນາຍ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ປນ ອຸປສມ຺ປນ຺ນໍ ໂອວທນ຺ຕສ຺ສ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ອິທມ຺ປິ ຈ ປທໂສຘມ຺ມສມຸຏ຺ຐານເມວ.

ອຕ຺ຖງ຺ຄຕສິກ຺ຂາປທໍ ທຸຕິຍໍ.

໓. ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໖໒. ຕຕິຍສິກ຺ຂາປເທ – ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສມຍາ ໂອວທຕິ ອາປຕ຺ຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍສ຺ສາຕິອາທີສຸ ອຏ຺ຐຫິ ຄຣຸຘມ຺ເມຫິ ໂອວທນ຺ຕສ຺ເສວ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ອຎ຺ເຎນ ຘມ຺ເມນ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອກໂຕອຸປສມ຺ປນ຺ນາຍາຕິ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ເຆ ອຸປສມ຺ປນ຺ນາຍ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ອຸປສມ຺ປນ຺ນາຍ ປນ ໂອວທໂຕ ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວ. ອິໂຕ ປຣມ຺ປິ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ‘‘ເອກໂຕອຸປສມ຺ປນ຺ນາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຍເມວ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ກຖິນສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍວາຈໂຕ, ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍສິກ຺ຂາປທໍ ຕຕິຍໍ.

ອິທໍ ປເນຕ຺ຖ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ປກິຓ຺ຓກໍ – ອສມ຺ມໂຕ ເຈ ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຖງ຺ຄເຕ ສູຣິເຍ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐຫິ ຄຣຸຘມ຺ເມຫິ ໂອວທຕິ, ຕີຓິ ປາຈິຕ຺ຕິຍານິ. ອຎ຺ເຎນ ຘມ຺ເມນ ໂອວທໂຕ ທ຺ເວ ທຸກ຺ກຏານິ, ເອກໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ກຖໍ? ອສມ຺ມຕມູລກໍ ທຸກ຺ກຏໍ, ອຸປສ຺ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎນ ຘມ຺ເມນ ໂອວທນມູລກໍ ທຸກ຺ກຏໍ, ອຕ຺ຖງ຺ຄເຕ ສູຣິເຍ ໂອວທນມູລກໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ. ສມ຺ມຕສ຺ສ ອຕ຺ຖງ຺ຄເຕ ສູຣິເຍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຏ຺ຐຫິ ຄຣຸຘມ຺ເມຫິ ໂອວທນ຺ຕສ຺ສ ເອກາ ອນາປຕ຺ຕິ, ທ຺ເວ ປາຈິຕ຺ຕິຍານິ. ກຖໍ? ສມ຺ມຕຕ຺ຕາ ອນາປຕ຺ຕິ, ອຕ຺ຖງ຺ຄເຕ ສູຣິເຍ ໂອວທນມູລກໍ ເອກໍ, ຄນ຺ຕ຺ວາ ຄຣຸຘມ຺ເມຫິ ໂອວທນມູລກໍ ເອກນ຺ຕິ ທ຺ເວ ປາຈິຕ຺ຕິຍານິ. ຕສ຺ເສວ ອຎ຺ເຎນ ຘມ຺ເມນ ໂອວທໂຕ ເອກາ ອນາປຕ຺ຕິ, ເອກໍ ທຸກ຺ກຏໍ, ເອກໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ກຖໍ? ສມ຺ມຕຕ຺ຕາ ອນາປຕ຺ຕິ, ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎນ ຘມ຺ເມນ ໂອວທນມູລກໍ ທຸກ຺ກຏໍ, ອຕ຺ຖງ຺ຄເຕ ສູຣິເຍ ໂອວທນມູລກໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ. ທິວາ ປນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂອວທໂຕ ສມ຺ມຕສ຺ສ ຈ ອສມ຺ມຕສ຺ສ ຈ ຣຕ຺ຕິໍ ໂອວທນມູລກໍ ເອກໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ອປເນຕ຺ວາ ອວເສສາ ອາປຕ຺ຕານາປຕ຺ຕິໂຍ ເວທິຕພ຺ພາຕິ.

ປກິຓ຺ຓກກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ອາມິສສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໖໔. ຈຕຸຕ຺ຖສິກ຺ຂາປເທ – ນ ພຫຸກຕາຕິ ນ ກຕພຫຸມານາ, ນ ຘມ຺ເມ ພຫຸມານໍ ກຕ຺ວາ ໂອວທນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ຠິກ຺ຂຸໂນວາທກໍ ອວຓ຺ຓໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມ’’ຕິອາທີນໍ ອຸຊ຺ຌາປນເກ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຸປສມ຺ປນ຺ນໍ ສງ຺ເຆນ ອສມ຺ມຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອສມ຺ມໂຕ ນາມ ສມ຺ມເຕນ ວາ ສງ຺ເຆນ ວາ ຠາຣໍ ກຕ຺ວາ ຐປິໂຕ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອນຸປສມ຺ປນ຺ນໍ ສມ຺ມຕໍ ວາ ອສມ຺ມຕໍ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ຠິກ຺ຂຸກາເລ ສມ຺ມຸຕິໍ ລຠິຕ຺ວາ ສາມເຓຣຠູມິຍໍ ຐິໂຕ ສມ຺ມໂຕ, ສມ຺ມເຕນ ວາ ສງ຺ເຆນ ວາ ຐປິໂຕ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ສາມເຓໂຣ ອສມ຺ມໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍຈິຕ຺ຕໂຕ ວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ.

ອາມິສສິກ຺ຂາປທໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ຈີວຣທານສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໖໙. ປຎ຺ຈມສິກ຺ຂາປເທ – ວິສິຂາຍາຕິ ຣຖິກາຍ. ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣຕີຕິ ນິພທ຺ຘຈາຣວເສນ ອຠິຓ຺ຫໍ ຈຣຕິ. ສນ຺ທິຏ຺ຐາຕິ ສນ຺ທິຏ຺ຐມິຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ. ເສສເມຕ຺ຖ ປທໂຕ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖໍ, ວິນິຈ຺ຉຍໂຕ ຈີວຣປຏິຄ຺ຄຫຓສິກ຺ຂາປເທ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ ສທ຺ຘິໍ ສມຸຏ຺ຐານາທີຫິ. ຕຕ຺ຣ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ປຏິຄ຺ຄາຫໂກ, ອິຘ ຠິກ຺ຂຸນີ, ອຍໍ ວິເສໂສ. ເສສໍ ຕາທິສເມວາຕິ.

ຈີວຣທານສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ຈີວຣສິພ຺ພນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໗໕. ຉຏ຺ຐສິກ຺ຂາປເທ – ອຸທາຍີຕິ ລາຬຸທາຍີ. ປຏ຺ໂຐຕິ ປຏິພໂລ, ນິປຸໂຓ ເຈວ ສມຕ຺ໂຖ ຈາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຎ຺ຎຕຣາ ຠິກ຺ຂຸນີຕິ ຕສ຺ເສວ ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາ. ປຏິຠານຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິຠາເນນ ກຕຈິຕ຺ຕໍ, ໂສ ກິຣ ຈີວຣໍ ຣຊິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ນານາວຓ຺ເຓຫິ ວິປ຺ປກຕເມຖຸນໍ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສຣູປມກາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ມຊ຺ເຌ ປຏິຠານຈິຕ຺ຕໍ ວຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ’’ຕິ. ຍຖາສໍຫຏນ຺ຕິ ຍຖາສໍຫຣິຕເມວ.

໑໗໖. ຈີວຣນ຺ຕິ ຍໍ ນິວາສິຕຸໍ ວາ ປາຣຸປິຕຸໍ ວາ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ, ເອວຎ຺ຫິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍາທີສຸ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຍໍ ສິພ຺ພຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ສິພ຺ພິສ຺ສາມີຕິ ວິຈາເຣນ຺ຕສ຺ສາປິ ຉິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສາປິ ທຸກ຺ກຏໍ, ສິພ຺ພນ຺ຕສ຺ສ ປນ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ອາຣາປເຖ ອາຣາປເຖຕິ ສູຈິໍ ປເວເສຕ຺ວາ ປເວເສຕ຺ວາ ນີຫຣເຓ. ສເຈ ປນ ສກລສູຈິໍ ອນີຫຣນ຺ໂຕ ທີຆສຸຕ຺ຕປ຺ປເວສນຕ຺ຖໍ ສຕກ຺ຂຕ຺ຕຸມ຺ປິ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ນີຫຣຕິ, ເອກເມວ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ສກິໍ ອາຓຕ຺ໂຕຕິ ສກິໍ ‘‘ຈີວຣໍ ສິພ຺ພາ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ພຫຸກມ຺ປິ ສິພ຺ພຕີຕິ ສເຈປິ ສພ຺ພໍ ສູຈິກມ຺ມໍ ປຣິໂຍສາເປຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ນິຏ຺ຐາເປຕິ, ເອກເມວ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ອຖ ປນ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ຈີວເຣ ກຕ຺ຕພ຺ພກມ຺ມໍ ຕວ ຠາໂຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ກໂຣຕິ, ອາຓຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣາປເຖ ອາຣາປເຖ ເອກເມກໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ອາຓາປກສ຺ສ ເອກວາຈາຍ ສມ຺ພຫຸລານິປິ. ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາຓຕ຺ຕິຍໍ ປນ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ.

ເຍປິ ສເຈ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາເຍສຸ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຕິການໍ ຈີວຣໍ ສິພ຺ພນ຺ເຕສຸ ເຕສໍ ນິສ຺ສິຕກາ ‘‘ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍວຕ຺ຕໍ ວາ ກຖິນວຕ຺ຕໍ ວາ ກໂຣມາ’’ຕິ ສິພ຺ພນ຺ຕິ, ເຕສມ຺ປິ ອາຣາປຖຄຓນາຍ ອາປຕ຺ຕິໂຍ. ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍາ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຕິການໍ ຈີວຣໍ ອນ຺ເຕວາສິເກຫິ ສິພ຺ພາເປນ຺ຕິ, ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍານໍ ທຸກ຺ກຏໍ, ອນ຺ເຕວາສິການໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ອນ຺ເຕວາສິກາ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຕິການໍ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາເຍຫິ ສິພ຺ພາເປນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອນ຺ເຕວາສິການມ຺ປິ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍານມ຺ປິ ຎາຕິກາຍ ຈີວຣໍ ໂຫຕິ, ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍາ ປນ ອນ຺ເຕວາສິເກ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ສິພ຺ພາເປນ຺ຕິ, ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ທຸກ຺ກຏໍ. ກສ຺ມາ? ອນ຺ເຕວາສິການໍ ອຎ຺ຎາຕິກສຎ຺ຎາຍ ສິພ຺ພິຕຕ຺ຕາ, ອິຕເຣສໍ ອກປ຺ປິເຍ ນິໂຍຊິຕຕ຺ຕາ. ຕສ຺ມາ ‘‘ອິທໍ ເຕ ມາຕຸ ຈີວຣໍ, ອິທໍ ຠຄິນິຍາ’’ຕິ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ສິພ຺ພາເປຕພ຺ພໍ.

໑໗໙. ອຎ຺ຎໍ ປຣິກ຺ຂາຣນ຺ຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ອຸປາຫນຕ຺ຖວິກາທິໍ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ຉສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ຈີວຣສິພ຺ພນສິກ຺ຂາປທໍ ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ສໍວິຘານສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໘໑. ສຕ຺ຕມສິກ຺ຂາປເທ – ປຈ຺ຉາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີນໍ ໂຈຣາ ອຈ຺ຉິນ຺ທິໍສູຕິ ປຈ຺ຉາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີນໍ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ໂຈຣາ ຫຣິໍສຸ. ທູເສສຸນ຺ຕິ ຕາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ໂຈຣາ ທູສຍິໍສຸ, ສີລວິນາສໍ ປາປຍິໍສູຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໘໒-໓. ສໍວິຘາຍາຕິ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ, ຄມນກາເລ ສງ຺ເກຕໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຸກ຺ກຸຏສມ຺ປາເທຕິ ເອຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ຄາມາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ກຸກ຺ກຸໂຏ ປທສາວ ອຎ຺ຎໍ ຄາມໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ກຸກ຺ກຸຏສມ຺ປາໂທຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວຈນຕ຺ໂຖ – ສມ຺ປທນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ສມ຺ປາໂທ. ເກ ສມ຺ປທນ຺ຕິ? ກຸກ຺ກຸຏາ. ກຸກ຺ກຸຏານໍ ສມ຺ປາໂທ ກຸກ຺ກຸຏສມ຺ປາໂທ. ອຖ ວາ ສມ຺ປາໂທຕິ ຄມນໍ, ກຸກ຺ກຸຏານໍ ສມ຺ປາໂທ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ຖີຕິປິ ກຸກ຺ກຸຏສມ຺ປາໂທ. ກຸກ຺ກຸຏສມ຺ປາເຕ ອິຕິປິ ປາໂຐ, ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ຄາມສ຺ສ ເຄຫຈ຺ຉທນປິຏ຺ຐິໂຕ ກຸກ຺ກຸໂຏ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ເຄຫຈ຺ຉທນປິຏ຺ຐິຍໍ ປຕຕິ, ອຍໍ ກຸກ຺ກຸຏສມ຺ປາໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວຈນຕ຺ໂຖ ປເນຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ທ຺ວິຘາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາໂຣປິ ເຈສ ຄາໂມ ອຈ຺ຈາສນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ອຸປຈາໂຣ ນ ລພ຺ຠຕິ. ຍສ຺ມິໍ ປນ ຄາເມ ປຈ຺ຈູເສ ວສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ກຸກ຺ກຸຏສ຺ສ ສທ຺ໂທ ອນນ຺ຕເຣ ຄາເມ ສຸຍ຺ຍຕິ, ຕາທິເສຫິ ຄາເມຫິ ສມ຺ປຸຓ຺ຓຣຏ຺ເຐ ຄາມນ຺ຕເຣ ຄາມນ຺ຕເຣ ປາຈິຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ຈາປິ ວຸຕ຺ຕໍ, ‘‘ຄາມນ຺ຕເຣ ຄາມນ຺ຕເຣ ອາປຕ຺ຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍສ຺ສາ’’ຕິ ວຈນໂຕ ປນ ສເຈປິ ຣຕນມຕ຺ຕນ຺ຕໂຣ ຄາໂມ ໂຫຕິ, ໂຍ ຕສ຺ສ ມນຸສ຺ເສຫິ ຐປິຕອຸປຈາໂຣ, ຕໍ ໂອກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິເຍວ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອາປຕ຺ຕິວິນິຈ຺ຉໂຍ – ສໍວິຘານກາເລ ຫິ ສເຈ ອຸໂຠປິ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສເຍ ວາ ອນ຺ຕຣາຣາເມ ວາ ອາສນສາລາຍ ວາ ຕິຕ຺ຖິຍເສຍ຺ຍາຍ ວາ ຐຕ຺ວາ ສໍວິທຫນ຺ຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ ກປ຺ປິຍຠູມິ ກິຣາຍໍ. ຕສ຺ມາ ເອຕ຺ຖ ສໍວິທຫນປຈ຺ຈຍາ ທຸກ຺ກຏາປຕ຺ຕິໍ ນ ວທນ຺ຕິ, ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ຍຖາວຕ຺ຖຸກເມວ. ສເຈ ປນ ອນ຺ໂຕຄາເມ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍທ຺ວາເຣ ຣຖິກາຍ ອຎ຺ເຎສຸ ວາ ຈຕຸກ຺ກສິງ຺ຆາຏກຫຕ຺ຖິສາລາທີສຸ ສໍວິທຫນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ເອວໍ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ ຄາມໂຕ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ, ນິກ຺ຂມເນ ອນາປຕ຺ຕິ, ອນນ຺ຕຣຄາມສ຺ສ ອຸປຈາໂຣກ຺ກມເນ ປນ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ຕຕ຺ຣາປິ ‘‘ປຐມປາເທ ທຸກ຺ກຏໍ, ທຸຕິຍປາເທ ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຄາມໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປນ ຍາວ ອນນ຺ຕຣຄາມສ຺ສ ອຸປຈາຣໍ ນ ໂອກ຺ກມນ຺ຕິ, ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ສໍວິທຫິເຕປິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທຸກ຺ກຏໍ, ອນນ຺ຕຣຄາມສ຺ສ ອຸປຈາໂຣກ຺ກມເນ ປຸຣິມນເຍເນວ ອາປຕ຺ຕິ. ສເຈ ທູຣໍ ຄນ຺ຕຸກາມາ ໂຫນ຺ຕິ, ຄາມູປຈາຣຄຓນາຍ ໂອກ຺ກມເນ ໂອກ຺ກມເນ ອາປຕ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ປນ ຄາມສ຺ສ ອຕິກ຺ກມເນ ອນາປຕ຺ຕິ. ສເຈ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ‘‘ອສຸກໍ ນາມ ຄາມໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸປສ຺ສຍໂຕ ນິກ຺ຂມຕິ, ຠິກ຺ຂຸປິ ຕເມວ ຄາມໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອສຸກໍ ນາມ ຄາມໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວິຫາຣໂຕ ນິກ຺ຂມຕິ. ອຖ ທ຺ເວປິ ຄາມທ຺ວາເຣ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ກຸຫິໍ ຄຈ຺ຉຖ, ອສຸກໍ ນາມ ຄາມໍ ຕຸມ຺ເຫ ກຸຫິນ຺ຕິ, ມຍມ຺ປິ ຕຕ຺ເຖວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ເອຫິ ທານິ, ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ສໍວິຘາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ກສ຺ມາ? ປຸພ຺ພເມວ ຄມິສ຺ສາມາຕິ ນິກ຺ຂນ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ເນວ ປາຬິຍາ ນ ເສສອຏ຺ຐກຖາຍ ສເມຕິ.

ອທ຺ຘໂຍຊເນ ອທ຺ຘໂຍຊເນຕິ ເອກເມກໍ ອທ຺ຘໂຍຊນໍ ອຕິກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ອິທານິ ອຕິກ຺ກມິສ຺ສຕີຕິ ປຐມປາເທ ທຸກ຺ກຏໍ, ທຸຕິຍປາເທ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ນເຍ ອຕິກ຺ກມເນ ອາປຕ຺ຕິ, ໂອກ຺ກມເນ ອນາປຕ຺ຕິ.

໑໘໔. ຠິກ຺ຂຸ ສໍວິທຫຕີຕິ ນຄຣທ຺ວາເຣ ວາ ຣຖິກາຍ ວາ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອສຸກໍ ຄາມໍ ນາມ ຄຕປຸພ຺ພຕ຺ຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ‘‘ນາມ຺ຫິ ອຍ຺ຍ ຄຕປຸພ຺ພາ’’ຕິ ‘‘ເອຫິ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ວາ ‘‘ສ຺ເວ ອຫໍ ຄມິສ຺ສາມິ, ຕ຺ວມ຺ປິ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ວາ ວທຕິ. ຠິກ຺ຂຸນີ ສໍວິທຫຕີຕິ ຄາມນ຺ຕເຣ ເຈຕິຍວນ຺ທນຕ຺ຖໍ ຄາມໂຕ ນິກ຺ຂມນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍ຺ຍ ກຸຫິໍ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ວທຕິ. ‘‘ອສຸກໍ ນາມ ຄາມໍ ເຈຕິຍວນ຺ທນຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອຫມ຺ປິ ອຍ຺ຍ ອາຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ເອວໍ ຠິກ຺ຂຸນີເຍວ ສໍວິທຫຕິ, ນ ຠິກ຺ຂຸ.

໑໘໕. ວິສງ຺ເກເຕນາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ‘‘ອຊ຺ຊ ວາ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສ຺ເວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເອວໍ ກາລວິສງ຺ເກເຕເຍວ ອນາປຕ຺ຕິ, ທ຺ວາຣວິສງ຺ເກເຕ ປນ ມຄ຺ຄວິສງ຺ເກເຕ ວາ ສຕິປິ ອາປຕ຺ຕິເຍວ. ອາປທາສູຕິ ຣຏ຺ຐເຠເທ ຈກ຺ກສມາຣຸຬ຺ຫາ ຊນປທາ ປຣິຍາຍນ຺ຕິ ເອວຣູປາສຸ ອາປທາສຸ ອນາປຕ຺ຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍໂຕ ກາຍວາຈໂຕ ກາຍຈິຕ຺ຕໂຕ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ສໍວິຘານສິກ຺ຂາປທໍ ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ນາວາຠິຣຸຫນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໘໘. ອຏ຺ຐມສິກ຺ຂາປເທ – ສໍວິຘາຍາຕິ ໂລກສ຺ສາທມິຕ຺ຕສນ຺ຖວວເສນ ກີຬາປຸເຣກ຺ຂາຣາ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ. ອຸທ຺ຘໍຄາມິນິນ຺ຕິ ອຸທ຺ຘໍ ນທິຍາ ປຏິໂສຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິໍ. ຍສ຺ມາ ປນ ໂຍ ອຸທ຺ຘໍ ຊວນໂຕ ອຸຊ຺ຊວນິກາຍ ນາວາຍ ກີຬຕິ, ໂສ ‘‘ອຸທ຺ຘໍຄາມິນິໍ ອຠິຣຸຫຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕນສ຺ສ ປທຠາຊເນ ອຕ຺ຖເມວ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຸຊ຺ຊວນິກາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອໂຘຄາມິນິນ຺ຕິ ອໂຘ ອນຸໂສຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິໍ. ຍສ຺ມາ ປນ ໂຍ ອໂຘ ຊວນໂຕ ໂອຊວນິກາຍ ນາວາຍ ກີຬຕິ, ໂສ ‘‘ອໂຘຄາມິນິໍ ອຠິຣຸຫຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕນສ຺ສາປິ ປທຠາຊເນ ອຕ຺ຖເມວ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ໂອຊວນິກາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ຕິຕ຺ຖສມ຺ປຏິປາທນຕ຺ຖໍ ອຸທ຺ຘໍ ວາ ອໂຘ ວາ ຫຣນ຺ຕິ, ເອຕ຺ຖ ອນາປຕ຺ຕິ. ຕິຣິຍໍ ຕຣຓາຍາຕິ ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ນິສ຺ສກ຺ກວຈນໍ.

໑໘໙. ຄາມນ຺ຕເຣ ຄາມນ຺ຕເຣຕິ ເອຕ຺ຖ ຍສ຺ສາ ນທິຍາ ເອກໍ ຕີຣໍ ກຸກ຺ກຸຏສມ຺ປາທຄາເມຫິ ນິຣນ຺ຕຣໍ, ເອກໍ ອຄາມກໍ ອຣຎ຺ຎໍ, ຕສ຺ສາ ສຄາມກຕີຣປສ຺ເສນ ຄມນກາເລ ຄາມນ຺ຕຣຄຓນາຍ ປາຈິຕ຺ຕິຍານິ, ອຄາມກຕີຣປສ຺ເສນ ຄມນກາເລ ອທ຺ຘໂຍຊນຄຓນາຍ. ຍາ ປນ ໂຍຊນວິຕ຺ຖຕາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສາ ມຊ຺ເຌນ ຄມເນປິ ອທ຺ຘໂຍຊນຄຓນາຍ ປາຈິຕ຺ຕິຍານິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ອນາປຕ຺ຕິ ຕິຣິຍໍ ຕຣຓາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ນ ເກວລໍ ນທິຍາ, ໂຍປິ ມຫາຕິຕ຺ຖປຏ຺ຏນໂຕ ຕາມລິຕ຺ຕິໍ ວາ ສຸວຓ຺ຓຠູມິໍ ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສາປິ ອນາປຕ຺ຕິ. ສພ຺ພອຏ຺ຐກຖາສຸ ຫິ ນທິຍໍເຍວ ອາປຕ຺ຕິ ວິຈາຣິຕາ, ນ ສມຸທ຺ເທ.

໑໙໑. ວິສງ຺ເກເຕນາຕິ ອິຘາປິ ກາລວິສງ຺ເກເຕເນວ ອນາປຕ຺ຕິ, ຕິຕ຺ຖວິສງ຺ເກເຕນ ປນ ນາວາວິສງ຺ເກເຕນ ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິເຍວ. ເສສໍ ປຐມສິກ຺ຂາປທສທິສເມວ ສທ຺ຘິໍ ສມຸຏ຺ຐານາທີຫີຕິ.

ນາວາຠິຣຸຫນສິກ຺ຂາປທໍ ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ປຣິປາຈິຕສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໙໒. ນວມສິກ຺ຂາປເທ – ມຫານາເຄ ຕິຏ຺ຐມາເນຕິ ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ອຸປໂຍຄວຈນໍ, ມຫານາເຄສຸ ຕິຏ຺ຐມາເນສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ມຫານາເຄ ຕິຏ຺ຐມາເນ ‘‘ອທິສ຺ວາ’’ຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ປາຐເສໂສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອິຕຣຖາ ຫິ ອຕ຺ໂຖ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ອນ຺ຕຣາກຖາຕິ ອວສານໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ອາຣມ຺ຠສ຺ສ ຈ ອວສານສ຺ສ ຈ ເວມຊ຺ຌຏ຺ຐານໍ ປຕ຺ຕກຖາ. ວິປ຺ປກຕາຕິ ກຍິຣມານາ ໂຫຕິ. ສຈ຺ຈໍ ມຫານາຄາ ໂຂ ຕຍາ ຄຫປຕີຕິ ອທ຺ຘຈ຺ຉິເກນ ໂອໂລກຍມານາ ເຖເຣ ປວິສນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ເຕຫິ ສຸຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ເອວມາຫ.

໑໙໔. ຠິກ຺ຂຸນິປຣິປາຈິຕນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ປຣິປາຈິຕໍ, ຄຸຓປ຺ປກາສເນນ ນິປ຺ຜາທິຕໍ; ລທ຺ຘພ຺ພໍ ກຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປທຠາຊເນ ປນສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸນິຎ຺ຈ ຕສ຺ສາ ປຣິປາຈນາກາຣຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນີ ນາມ ອຸຠໂຕສງ຺ເຆ ອຸປສມ຺ປນ຺ນາ, ປຣິປາເຈຕິ ນາມ ປຸພ຺ເພ ອທາຕຸກາມານ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຸພ຺ເພ ຄິຫິສມາຣມ຺ຠາຕິ ເອຕ຺ຖ ປຸພ຺ເພຕິ ປຐມໍ. ສມາຣມ຺ໂຠຕິ ສມາຣທ຺ຘໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ປຏິຍາທິຕສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຄິຫີນໍ ສມາຣມ຺ໂຠ ຄິຫິສມາຣມ຺ໂຠ. ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ປຣິປາຈນໂຕ ປຐມເມວ ຍໍ ຄິຫີນໍ ປຏິຍາທິຕໍ ຠຕ຺ຕໍ, ຕໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ, ຕໍ ປນ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປທຠາຊເນ ປນ ຍສ຺ມາ ຎາຕກປວາຣິເຕຫິ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສຕ຺ຖາຍ ອສມາຣທ຺ໂຘປິ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ອຕ຺ຖໂຕ ສມາຣທ຺ໂຘວ ໂຫຕິ, ຍຖາສຸຂໍ ອາຫຣາເປຕພ຺ພໂຕ, ຕສ຺ມາ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ອຕ຺ຖເມວ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຄິຫິສມາຣມ຺ໂຠ ນາມ ຎາຕກາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ ປວາຣິຕາ ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໙໕. ປກຕິປຏິຍຕ຺ຕນ຺ຕິ ປກຕິຍາ ຕສ຺ເສວ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຕ຺ຖາຍ ປຏິຍາທິຕໍ ໂຫຕິ ‘‘ເຖຣສ຺ສ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ‘‘ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎສ຺ສາ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂູນໍ ທສ຺ສາມາຕິ ປຏິຍຕ຺ຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ອວິເສເສນ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໙໗. ປຎ຺ຈ ໂຠຊນານິ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ຍາຄຸຂຊ຺ຊກຜລາຜເລ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸນິປຣິປາຈິເຕປິ ອນາປຕ຺ຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ປຐມປາຣາຊິກສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍຈິຕ຺ຕໂຕ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ປຣິປາຈິຕສິກ຺ຂາປທໍ ນວມໍ.

໑໐. ຣໂຫນິສຊ຺ຊສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໙໘. ທສມສິກ຺ຂາປເທ – ສພ຺ໂພ ປາຬິອຕ຺ໂຖ ຈ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ຈ ທຸຕິຍອນິຍເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິທຎ຺ຫິ ສິກ຺ຂາປທໍ ທຸຕິຍານິຍເຕນ ຈ ອຸປຣິ ອຸປນນ຺ຘສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖສິກ຺ຂາປເທນ ຈ ສທ຺ຘິໍ ເອກປຣິຈ຺ເຉທໍ, ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິວເສນ ປນ ວິສຸໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ຣໂຫນິສຊ຺ຊສິກ຺ຂາປທໍ ທສມໍ.

ສມຕ຺ໂຕ ວຓ຺ຓນາກ຺ກເມນ ຠິກ຺ຂຸນິວຄ຺ໂຄ ຕຕິໂຍ.

໔. ໂຠຊນວຄ຺ໂຄ

໑. ອາວສຖປິຓ຺ຑສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໒໐໓. ໂຠຊນວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐມສິກ຺ຂາປເທ – ອາວສຖປິຓ຺ໂຑຕິ ອາວສເຖ ປິຓ຺ໂຑ. ສມນ຺ຕາ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ອທ຺ຘິກຄິລານຄພ຺ຠິນິປພ຺ພຊິຕານໍ ຍຖານຸຣູປໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕມຎ຺ຈປີຐໍ ອເນກຄພ຺ຠປມຸຂປຣິຈ຺ເຉທໍ ອາວສຖໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປຸຎ຺ຎກາມຕາຍ ປິຓ຺ໂຑ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຍາຄຸຠຕ຺ຕເຠສຊ຺ຊາທິ ສພ຺ພໍ ເຕສໍ ເຕສໍ ທານຕ຺ຖາຍ ຐປິຕໍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຫິຍ຺ໂຍປີຕິ ສ຺ເວປິ. ອປສກ຺ກນ຺ຕີຕິ ອປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ມນຸສ຺ສາ ອຸຊ຺ຌາຍນ຺ຕີຕິ ຕິຕ຺ຖິເຍ ອປສ຺ສນ຺ຕາ ‘‘ຕິຕ຺ຖິຍາ ກຸຫິໍ ຄຕາ’’‘‘ອິເມ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ປກ຺ກນ຺ຕາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ອຸຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ. ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຍນ຺ໂຕຕິ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ໂຕ, ອກປ຺ປິຍສຎ຺ຎໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໐໖. ສກ຺ໂກຕິ ຕມ຺ຫາ ອາວສຖາ ປກ຺ກມິຕຸນ຺ຕິ ອທ຺ຘໂຍຊນໍ ວາ ໂຍຊນໍ ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ອໂນທິສ຺ສາຕິ ອິເມສໍເຍວ ວາ ເອຕ຺ຕການໍເຍວ ວາຕິ ເອກໍ ປາສຓ຺ຑໍ ອນຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ສພ຺ເພສໍ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ຍາວທຕ຺ໂຖຕິ ໂຠຊນມ຺ປິ ເອຕ຺ຕກນ຺ຕິ ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຍາວທຕ຺ໂຖ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ສກິໍ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອກທິວສໍ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ທຸຕິຍທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຏິຄ຺ຄຫເຓ ທຸກ຺ກຏໍ, ອຊ຺ໂຌຫາເຣ ອຊ຺ໂຌຫາເຣ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ.

ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ວິນິຈ຺ຉໂຍ – ເອກກຸເລນ ວາ ນານາກຸເລຫິ ວາ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ວາ ນານາຐາເນສຸ ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ເອກສ຺ມິໍ; ສ຺ເວ ເອກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອນິຍມິຕຏ຺ຐາເນ ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ເອກທິວສໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ທຸຕິຍທິວເສ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ນານາກຸເລຫິ ປນ ນານາຐາເນສຸ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ເອກທິວສໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ທຸຕິຍທິວເສ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປຏິປາຏິໍ ປນ ເຂເປຕ຺ວາ ປຸນ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອກປູຄນານາປູຄເອກຄາມນານາຄາເມສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ໂຍປິ ເອກກຸລສ຺ສ ວາ ນານາກຸລານໍ ວາ ເອກໂຕ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ ຕຓ຺ຑຸລາທີນໍ ອຠາເວນ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ຉິຊ຺ຊຕິ, ໂສປິ ນ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ‘‘ນ ສກ຺ໂກມ ທາຕຸ’’ນ຺ຕິ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຸນ ກລ຺ຍາຓຈິຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ທາຕຸໍ ອາຣຠນ຺ຕິ, ເອຕໍ ປຸນ ເອກທິວສໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໐໘. ອນາປຕ຺ຕິ ຄິລານສ຺ສາຕິ ຄິລານສ຺ສ ອນຸວສິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວາຕິ ໂຍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ເອກທິວສໍ ຄຕຏ຺ຐາເນ ຈ ເອກທິວສໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສາປິ ອນາປຕ຺ຕິ. ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕປິ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ເອກທິວສໍ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ຈ ເອກທິວສໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ລຠຕິ. ຄຈ຺ຉິສ຺ສາມີຕິ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ນທີ ວາ ປູຣຕິ ໂຈຣາທິຠຍໍ ວາ ໂຫຕິ, ໂສ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ເຂມຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຸນ ເອກທິວສໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ລຠຕີຕິ ສພ຺ພມິທໍ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍາທີສຸ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂອທິສ຺ສ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິ ຠິກ຺ຂູນໍເຍວ ອຕ຺ຖາຍ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ນ ຍາວທຕ຺ໂຖຕິ ຍາວທຕ຺ຖໍ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ ນ ໂຫຕິ, ໂຖກໍ ໂຖກໍ ລພ຺ຠຕິ, ຕາທິສໍ ນິຈ຺ຈມ຺ປິ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປຎ຺ຈ ໂຠຊນານິ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ຍາຄຸຂຊ຺ຊກຜລາຜລາທິເຠເທ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອນາປຕ຺ຕິ. ຍາຄຸອາທີນິ ຫິ ນິຈ຺ຈມ຺ປິ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ເອຬກໂລມສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍໂຕ ຈ ກາຍຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ອາວສຖປິຓ຺ຑສິກ຺ຂາປທໍ ປຐມໍ.

໒. ຄຓໂຠຊນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໒໐໙. ທຸຕິຍສິກ຺ຂາປເທ – ປຣິຫີນລາຠສກ຺ກາໂຣຕິ ໂສ ກິຣ ອຊາຕສຕ຺ຕຸນາ ຣາຊານໍ ມາຣາເປຕ຺ວາປິ ອຠິມາເຣ ໂຍເຊຕ຺ວາປິ ຣຸຫິຣຸປ຺ປາທໍ ກຕ຺ວາປິ ຄຸຬ຺ຫປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ ອໂຫສິ. ຍທາ ປນ ທິວາເຍວ ຘນປາລກໍ ປໂຍເຊສິ, ຕທາ ປາກໂຏ ຊາໂຕ. ‘‘ກຖໍ ເທວທຕ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖິໍ ປໂຍເຊສີ’’ຕິ ປຣິກຖາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ‘‘ນ ເກວລໍ ຫຕ຺ຖິໍ ປໂຍເຊສິ, ຣາຊານມ຺ປິ ມາຣາເປສິ, ອຠິມາເຣປິ ເປເສສິ, ສິລມ຺ປິ ປວິຊ຺ຌິ, ປາໂປ ເທວທຕ຺ໂຕ’’ຕິ ປາກໂຏ ອໂຫສິ. ‘‘ເກນ ສທ຺ຘິໍ ອິທໍ ກມ຺ມມກາສີ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຣຎ຺ຎາ ອຊາຕສຕ຺ຕຸນາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ຕໂຕ ນາຄຣາ ‘‘ກຖຎ຺ຫິ ນາມ ຣາຊາ ເອວຣູປໍ ໂຈຣໍ ສາສນກຓ຺ຏກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຸຏ຺ຐຫິໍສຸ. ຣາຊາ ນຄຣສງ຺ໂຂຠໍ ຎຕ຺ວາ ເທວທຕ຺ຕໍ ນີຫຣິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈສ຺ສ ປຎ຺ຈຖາລິປາກສຕານິ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທິ, ອຸປຏ຺ຐານມ຺ປິສ຺ສ ນ ອຄມາສິ, ອຎ຺ເຎປິສ຺ສ ມນຸສ຺ສາ ນ ກິຎ຺ຈິ ທາຕພ຺ພໍ ວາ ກາຕພ຺ພໍ ວາ ມຎ຺ຎິໍສຸ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ປຣິຫີນລາຠສກ຺ກາໂຣ’’ຕິ. ກຸເລສຸ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊຕີຕິ ‘‘ມາ ເມ ຄໂຓ ຠິຊ຺ຊີ’’ຕິ ປຣິສໍ ໂປເສນ຺ໂຕ ‘‘ຕ຺ວໍ ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠຕ຺ຕໍ ເທຫິ, ຕ຺ວໍ ທ຺ວິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ສປຣິໂສ ກຸເລສຸ ຠຸຎ຺ຊຕິ.

໒໑໑. ຈີວຣໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ຠຕ຺ຕໍ ອຄຓ຺ຫນ຺ຕານໍ ຈີວຣໍ ນ ເທນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ປຣິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

໒໑໒. ຈີວຣກາຣເກ ຠິກ຺ຂູ ຠຕ຺ເຕນ ນິມນ຺ເຕນ຺ຕີຕິ ຄາເມ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ຈິເຣນ ຈີວຣໍ ນິຏ຺ຐາເປນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ລຫຸໍ ນິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຎ຺ຎກາມຕາຍ ນິມນ຺ເຕນ຺ຕິ.

໒໑໕. ນານາເວຣຊ຺ຊເກຕິ ນານາວິເຘຫິ ອຎ຺ຎຣຊ຺ເຊຫິ ອາຄເຕ. ‘‘ນານາວິຣຊ຺ຊເກ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ອຍເມວຕ຺ໂຖ.

໒໑໗-໘. ຄຓໂຠຊເນຕິ ຄຓສ຺ສ ໂຠຊເນ. ອິຘ ຈ ຄໂຓ ນາມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຠິກ຺ຂູ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຕຕຸຕ຺ຕຣິໍ ຠິກ຺ຂູ ອຘິປ຺ເປຕາ, ເຕເນວ ສພ຺ພນ຺ຕິມໍ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຍຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຠິກ຺ຂູ…ເປ… ເອຕໍ ຄຓໂຠຊນໍ ນາມາ’’ຕິ. ຕໍ ປເນຕໍ ຄຓໂຠຊນໍ ທ຺ວີຫາກາເຣຫິ ປສວຕິ ນິມນ຺ຕນໂຕ ວາ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຕ ວາ. ກຖໍ ນິມນ຺ຕນໂຕ ປສວຕິ? ຈຕ຺ຕາໂຣ ຠິກ຺ຂູ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ, ຠນ຺ເຕ, ໂອທເນນ ນິມນ຺ເຕມິ, ໂອທນໍ ເມ ຄຓ຺ຫຖ ອາກງ຺ຂຖ ໂອໂລເກຖ ອຘິວາເສຖ ປຏິມາເນຖາ’’ຕິ ເອວໍ ເຍນ ເກນຈິ ເວວຈເນນ ວາ ຠາສນ຺ຕເຣນ ວາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂຠຊນານໍ ນາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິມນ຺ເຕຕິ. ເອວໍ ເອກໂຕ ນິມນ຺ຕິຕາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນກາລວເສນ ອຊ຺ຊຕນາຍ ວາ ສ຺ວາຕນາຍ ວາ ເອກໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເອກໂຕ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ເອກໂຕ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ຄຓໂຠຊນໍ ໂຫຕິ, ສພ຺ເພສໍ ອາປຕ຺ຕິ. ເອກໂຕ ນິມນ຺ຕິຕາ ເອກໂຕ ວາ ນານໂຕ ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເອກໂຕ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ນານໂຕ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ອາປຕ຺ຕິເຍວ. ປຏິຄ຺ຄຫຓເມວ ຫິ ເອຕ຺ຖ ປມາຓໍ. ເອກໂຕ ນິມນ຺ຕິຕາ ເອກໂຕ ວາ ນານໂຕ ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ນານໂຕ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ເອກໂຕ ວາ ນານໂຕ ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ຈຕ຺ຕາຣິ ປຣິເວຓານິ ວາ ວິຫາເຣ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນານໂຕ ນິມນ຺ຕິຕາ ເອກຏ຺ຐາເນ ຐິເຕສຸເຍວ ວາ ເອໂກ ປຸຕ຺ເຕນ ເອໂກ ປິຕຣາຕິ ເອວມ຺ປິ ນານໂຕ ນິມນ຺ຕິຕາ ເອກໂຕ ວາ ນານໂຕ ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ, ເອກໂຕ ວາ ນານໂຕ ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕຸ, ສເຈ ເອກໂຕ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຄຓໂຠຊນໍ ໂຫຕິ, ສພ຺ເພສໍ ອາປຕ຺ຕິ. ເອວໍ ຕາວ ນິມນ຺ຕນໂຕ ປສວຕິ.

ກຖໍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຕ? ຈຕ຺ຕາໂຣ ຠິກ຺ຂູ ເອກໂຕ ຐິຕາ ວາ ນິສິນ຺ນາ ວາ ອຸປາສກໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ຠຕ຺ຕໍ ເທຫີ’’ຕິ ວາ ວິຎ຺ຎາເປຍ຺ຍຸໍ, ປາເຏກ຺ກໍ ວາ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ເທຫິ, ມຍ຺ຫໍ ເທຫີ’’ຕິ ເອວໍ ເອກໂຕ ວາ ນານໂຕ ວາ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ເອກໂຕ ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ ນານໂຕ ວາ, ຠຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາປິ ເອກໂຕ ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕຸ ນານໂຕ ວາ, ສເຈ ເອກໂຕ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຄຓໂຠຊນໍ ໂຫຕິ, ສພ຺ເພສໍ ອາປຕ຺ຕິ. ເອວໍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຕ ປສວຕິ.

ປາທາປິ ຜລິຕາຕິ ຍຖາ ມຫາຈມ຺ມສ຺ສ ປຣໂຕ ມໍສໍ ທິສ຺ສຕິ; ເອວໍ ຜາລິຕາ, ວາລິກາຍ ວາ ສກ຺ຂຣາຍ ວາ ປຫຏມຕ຺ເຕ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕິ, ນ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ອນ຺ໂຕຄາເມ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕຸໍ. ອີທິເສ ເຄລຎ຺ເຎ ຄິລານສມໂຍຕິ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ນ ເລສກປ຺ປິຍໍ ກາຕພ຺ພໍ.

ຈີວເຣ ກຍິຣມາເນຕິ ຍທາ ສາຏກຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ລຠິຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ ຕທາ; ວິສຸຎ຺ຫິ ຈີວຣກາຣສມໂຍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ໂຍ ຕຕ຺ຖ ຈີວເຣ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ມຫາປຈ຺ຈຣິຍຎ຺ຫິ ‘‘ອນ຺ຕມໂສ ສູຈິເວຘນໂກ’’ຕິປິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເຕນ ຈີວຣກາຣສມໂຍຕິ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ວິຕ຺ຖາເຣເນວ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂຍ ຈີວຣໍ ວິຈາເຣຕິ, ຉິນ຺ທຕິ, ໂມຆສຸຕ຺ຕໍ ຐເປຕິ, ອາຄນ຺ຕຸກປຏ຺ຏໍ ຐເປຕິ, ປຈ຺ຈາຄຕໍ ສິພ຺ພຕິ, ອາຄນ຺ຕຸກປຏ຺ຏໍ ພນ຺ຘຕິ, ອນຸວາຕໍ ຉິນ຺ທຕິ ຆຏ຺ເຏຕິ ອາໂຣເປຕິ, ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ຈາຄຕໍ ສິພ຺ພຕິ, ສຸຕ຺ຕໍ ກໂຣຕິ ວເລຕິ, ປິປ຺ຜລິກໍ ນິເສຕິ, ປຣິວຕ຺ຕນໍ ກໂຣຕິ, ສພ຺ໂພປິ ຈີວຣໍ ກໂຣຕິເຍວາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂຍ ປນ ສມີເປ ນິສິນ຺ໂນ ຊາຕກໍ ວາ ຘມ຺ມປທໍ ວາ ກເຖຕິ, ອຍໍ ນ ຈີວຣກາຣໂກ. ເອຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ເສສານໍ ຄຓໂຠຊເນ ອນາປຕ຺ຕີຕິ.

ອທ຺ຘໂຍຊນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຕກມ຺ປິ ອທ຺ຘານໍ ຄນ຺ຕຸກາເມນ. ໂຍ ປນ ທູຣໍ ຄນ຺ຕຸກາໂມ, ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ. ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນາຕິ ອທ຺ຘານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ, ອທ຺ຘໂຍຊນພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຄາວຸເຕປິ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຄເຕນ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຄເຕນ ເອກທິວສໍ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ນາວາຠິຣຸຫເນປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ອຠິຣຸຬ຺ເຫນ ອິຈ຺ຉິຕຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ຍາວ ນ ໂອໂຣຫຕິ ຕາວ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຈຕຸຕ຺ເຖ ອາຄເຕຕິ ອຍໍ ອນ຺ຕິມປຣິຈ຺ເຉໂທ, ຈຕຸຕ຺ເຖປິ ອາຄເຕ ຍຕ຺ຖ ນ ຍາເປນ຺ຕິ; ໂສ ມຫາສມໂຍ. ຍຕ຺ຖ ປນ ສຕໍ ວາ ສຫສ຺ສໍ ວາ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ຕາທິເສ ກາເລ ‘‘ມຫາສມໂຍ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ໂຍ ໂກຈິ ປຣິພ຺ພາຊກສມາປນ຺ໂນຕິ ສຫຘມ຺ມິເກສຸ ວາ ຕິຕ຺ຖິເຍສຸ ວາ ອຎ຺ຎຕໂຣ, ເອເຕສຎ຺ຫິ ເຍນ ເກນຈິ ກເຕ ຠຕ຺ເຕ ‘‘ສມຓຠຕ຺ຕສມໂຍ’’ຕິ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ.

໒໒໐. ອນາປຕ຺ຕິ ສມເຍຕິ ສຕ຺ຕສຸ ສມເຍສຸ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ອນາປຕ຺ຕິ. ທ຺ເວ ຕໂຍ ເອກໂຕຕິ ເຍປິ ອກປ຺ປິຍນິມນ຺ຕນໍ ສາທິຍິຕ຺ວາ ທ຺ເວ ວາ ຕໂຍ ວາ ເອກໂຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ເຕສມ຺ປິ ອນາປຕ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອນິມນ຺ຕິຕຈຕຸຕ຺ຖໍ, ປິຓ຺ຑປາຕິກຈຕຸຕ຺ຖໍ, ອນຸປສມ຺ປນ຺ນຈຕຸຕ຺ຖໍ, ປຕ຺ຕຈຕຸຕ຺ຖໍ, ຄິລານຈຕຸຕ຺ຖນ຺ຕິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຈຕຸກ຺ການໍ ວເສນ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກຖໍ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ນິມນ຺ເຕຕິ. ເຕສຸ ຕໂຍ ຄຕາ, ເອໂກ ນ ຄໂຕ. ອຸປາສໂກ ‘‘ເອໂກ ຠນ຺ເຕ ເຖໂຣ ກຸຫິ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ນາຄໂຕ ອຸປາສກາຕິ. ໂສ ອຎ຺ຎໍ ຕງ຺ຂຓປ຺ປຕ຺ຕໍ ກຎ຺ຈິ ‘‘ເອຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ປເວເສຕ຺ວາ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ຠຕ຺ຕໍ ເທຕິ, ສພ຺ເພສໍ ອນາປຕ຺ຕິ. ກສ຺ມາ? ຄຓປູຣກສ຺ສ ອນິມນ຺ຕິຕຕ຺ຕາ. ຕໂຍ ເອວ ຫິ ຕຕ຺ຖ ນິມນ຺ຕິຕາ ຄຓ຺ຫິໍສຸ, ເຕຫິ ຄໂຓ ນ ປູຣຕິ, ຄຓປູຣໂກ ຈ ອນິມນ຺ຕິໂຕ, ເຕນ ຄໂຓ ຠິຊ຺ຊຕີຕິ ອິທໍ ອນິມນ຺ຕິຕຈຕຸຕ຺ຖໍ.

ປິຓ຺ຑປາຕິກຈຕຸຕ຺ເຖ – ນິມນ຺ຕນກາເລ ເອໂກ ປິຓ຺ຑປາຕິໂກ ໂຫຕິ, ໂສ ນາຘິວາເສຕິ. ຄມນເວລາຍ ປນ ‘‘ເອຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອນຘິວາສິຕຕ຺ຕາ ອນາຄຈ຺ຉນ຺ຕມ຺ປິ ‘‘ເອຖ ຠິກ຺ຂໍ ລຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂສ ຕໍ ຄຓໍ ຠິນ຺ທຕິ. ຕສ຺ມາ ສພ຺ເພສໍ ອນາປຕ຺ຕິ.

ອນຸປສມ຺ປນ຺ນຈຕຸຕ຺ເຖ – ສາມເຓເຣນ ສທ຺ຘິໍ ນິມນ຺ຕິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ໂສປິ ຄຓໍ ຠິນ຺ທຕິ.

ປຕ຺ຕຈຕຸຕ຺ເຖ – ເອໂກ ສຍໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ເປເສຕິ; ເອວມ຺ປິ ຄໂຓ ຠິຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມາ ສພ຺ເພສໍ ອນາປຕ຺ຕິ.

ຄິລານຈຕຸຕ຺ເຖ – ຄິລາເນນ ສທ຺ຘິໍ ນິມນ຺ຕິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຄິລານສ຺ເສວ ອນາປຕ຺ຕິ, ອິຕເຣສໍ ປນ ຄຓປູຣໂກ ໂຫຕິ. ນ ຫິ ຄິລາເນນ ຄໂຓ ຠິຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ອາປຕ຺ຕິເຍວ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ອວິເສເສນ ວຸຕ຺ຕໍ.

ສມຍລທ຺ຘໂກ ສຍເມວ ມຸຈ຺ຈຕິ, ເສສານໍ ຄຓປູຣກຕ຺ຕາ ອາປຕ຺ຕິກໂຣ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຈີວຣທານສມຍລທ຺ຘກາທີນມ຺ປິ ວເສນ ຈຕຸກ຺ການິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ສເຈ ປນ ອຘິວາເສຕ຺ວາ ຄເຕສຸປິ ຈຕູສຸ ຊເນສຸ ເອໂກ ປຓ຺ຑິໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ອຫໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຄຓໍ ຠິນ຺ທິສ຺ສາມິ, ນິມນ຺ຕນໍ ສາທິຍຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຍາຄຸຂຊ຺ຊກາວສາເນ ຠຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ ປຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕານໍ ອທຕ຺ວາ ‘‘ອິເມ ຕາວ ຠິກ຺ຂູ ໂຠເຊຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຖ, ອຫໍ ປຈ຺ຉາ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນິສິນ຺ໂນ. ເຕສຸ ຠຸຕ຺ວາ ຄເຕສຸ ‘‘ເທຖ ຠນ຺ເຕ ປຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອຸປາສເກນ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠຕ຺ເຕ ທິນ຺ເນ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ສພ຺ເພສໍ ອນາປຕ຺ຕິ. ປຎ຺ຈນ຺ນຎ຺ຫິ ໂຠຊນານໍເຍວ ວເສນ ຄຓໂຠຊເນ ວິສງ຺ເກຕໍ ນຕ຺ຖິ. ໂອທເນນ ນິມນ຺ຕິຕາ ກຸມ຺ມາສໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕາປິ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕານິ ຈ ເຕຫິ ເອກໂຕ ນ ຄຫິຕານິ. ຍາຄຸອາທີສຸ ປນ ວິສງ຺ເກຕໍ ໂຫຕິ, ຕານິ ເຕຫິ ເອກໂຕ ຄຫິຕານີຕິ. ເອວໍ ເອໂກ ປຓ຺ຑິໂຕ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ອນາປຕ຺ຕິໍ ກໂຣຕິ.

ຕສ຺ມາ ສເຈ ໂກຈິ ສງ຺ຆຠຕ຺ຕໍ ກຕ຺ຕຸກາເມນ ນິມນ຺ຕນຕ຺ຖາຍ ເປສິໂຕ ວິຫາຣໍ ອາຄມ຺ມ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ສ຺ເວ ອມ຺ຫາກໍ ຆເຣ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວາ ‘‘ສງ຺ຆຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວາ ‘‘ສງ຺ໂຆ ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາຕູ’’ຕິ ວາ ວທຕິ, ຠຕ຺ຕຸທ຺ເທສເກນ ປຓ຺ຑິເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ເນມນ຺ຕນິກາ ຄຓໂຠຊນໂຕ ປິຓ຺ຑປາຕິກາ ຈ ຘຸຕງ຺ຄເຠທໂຕ ໂມເຈຕພ຺ພາ. ກຖໍ? ເອວໍ ຕາວ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ – ‘‘ສ຺ເວ ນ ສກ຺ກາ ອຸປາສກາ’’ຕິ. ‘‘ປຸນທິວເສ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ປຸນທິວເສປິ ນ ສກ຺ກາ’’ຕິ. ເອວໍ ຍາວ ອທ຺ຘມາສມ຺ປິ ຫຣິຕ຺ວາ ປຸນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ – ‘‘ຕ຺ວໍ ກິໍ ອວຈາ’’ຕິ? ສເຈ ປຸນປິ ‘‘ສງ຺ຆຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ຕໂຕ ‘‘ອິມໍ ຕາວ ອຸປາສກ ປຸປ຺ຜໍ ກປ຺ປິຍໍ ກໂຣຫິ, ອິມໍ ຕິຓ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວິກ຺ເຂປໍ ກຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ກິໍ ກຖຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປຸນປິ ຕເຖວ ວທຕິ, ‘‘ອາວຸໂສ, ຕ຺ວໍ ປິຓ຺ຑປາຕິເກ ວາ ມຫາເຖເຣ ວາ ນ ລຈ຺ຉສິ, ສາມເຓເຣ ລຈ຺ຉສີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ‘‘ນນຸ, ຠນ຺ເຕ ອສຸກສ຺ມິຎ຺ຈ ອສຸກສ຺ມິຎ຺ຈ ຄາເມ ຠທນ຺ເຕ ໂຠເຊສຸໍ, ອຫໍ ກສ຺ມາ ນ ລຠາມີ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເຕ ນິມນ຺ເຕຕຸໍ ຊານນ຺ຕິ, ຕ຺ວໍ ນ ຊານາສີ’’ຕິ. ເຕ ກຖໍ ນິມນ຺ເຕສຸໍ ຠນ຺ເຕຕິ? ເຕ ເອວມາຫໍສຸ – ‘‘ອມ຺ຫາກໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ. ສເຈ ໂສປິ ຕເຖວ ວທຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ອຖ ປຸນປິ ‘‘ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ‘‘ນ ທານິ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ, ພຫູ ຠິກ຺ຂູ ລຈ຺ຉສິ, ຕໂຍ ເອວ ລຈ຺ຉສີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ‘‘ນນຸ, ຠນ຺ເຕ, ອສຸກສ຺ມິຎ຺ຈ ອສຸກສ຺ມິຎ຺ຈ ຄາເມ ສກລໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ໂຠເຊສຸໍ, ອຫໍ ກສ຺ມາ ນ ລຠາມີ’’ຕິ? ‘‘ຕ຺ວໍ ນິມນ຺ເຕຕຸໍ ນ ຊານາສີ’’ຕິ. ‘‘ເຕ ກຖໍ ນິມນ຺ເຕສຸ’’ນ຺ຕິ? ເຕ ‘‘ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ອາຫໍສູຕິ. ສເຈ ໂສປິ ‘‘ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ອຖ ປຸນປິ ‘‘ຠຕ຺ຕເມວາ’’ຕິ ວທຕິ, ຕໂຕ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ – ‘‘ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ, ນຕ຺ຖມ຺ຫາກໍ ຕວ ຠຕ຺ເຕນຕ຺ໂຖ, ນິພທ຺ຘໂຄຈໂຣ ເອສ ອມ຺ຫາກໍ, ມຍເມຕ຺ຖ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ຕໍ ‘‘ຈຣຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອາຄຕໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ – ‘‘ກິໍ ໂຠ ລທ຺ຘາ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ເອເຕນ ພຫຸ ເອຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ‘ເຖຣາ ສ຺ເວ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິສ຺ສາມາ’ຕິ ອາຫໍສຸ. ມາ ທານິ ຕຸມ຺ເຫ ປມຊ຺ຊິຕ຺ຖາ’’ຕິ. ທຸຕິຍທິວເສ ເຈຕິຍວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ຐິຕາ ຠິກ຺ຂູ ສງ຺ຆຕ຺ເຖເຣນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ – ‘‘ອາວຸໂສ, ຘຸຣຄາເມ ສງ຺ຆຠຕ຺ຕໍ ອປຓ຺ຑິຕມນຸສ຺ໂສ ປນ ອຄມາສິ, ຄຈ຺ຉາມ ຘຸຣຄາເມ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ຠິກ຺ຂູຫິ ເຖຣສ຺ສ ວຈນໍ ກາຕພ຺ພໍ, ນ ທຸພ຺ພເຈຫິ ຠວິຕພ຺ພໍ, ຄາມທ຺ວາເຣ ອຏ຺ຐຕ຺ວາວ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕພ຺ພໍ. ເຕສຸ ປຕ຺ຕານິ ຄເຫຕ຺ວາ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ໂຠເຊນ຺ເຕສຸ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອາສນສາລາຍ ຠຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ຣຖິກາສຸ ອາຫິຓ຺ຑນ຺ຕາ ອາໂຣເຈນ຺ຕິ – ‘‘ອາສນສາລາຍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

ອຖ ປນ ຠຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ປຏິກຈ຺ເຈວ ວາ ວິຫາຣໍ ອຠິຫຣິຕ຺ວາ ປຕິຣູເປ ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ອາຄຕາຄຕານໍ ເທນ຺ຕິ, ອຍໍ ອຠິຫຏຠິກ຺ຂາ ນາມ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ຠຕ຺ຕສາລາຍ ທານໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຕໍ ຕໍ ປຣິເວຓໍ ປຫິຓນ຺ຕິ ‘‘ຠຕ຺ຕສາລາຍ ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ, ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເຍ ປນ ມນຸສ຺ສາ ປິຓ຺ຑຈາຣິເກ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ອາສນສາລໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ໂຠເຊນ຺ຕິ, ນ ເຕ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພາ. ເຍ ປນ ຄາເມ ຠິກ຺ຂໍ ອລຠິຕ຺ວາ ຄາມໂຕ ນິກ຺ຂມນ຺ເຕ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເຕ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພາ, ນ ວາ ນິວຕ຺ຕິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ‘‘ນິວຕ຺ຕຖ, ຠນ຺ເຕ, ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ‘‘ນິວຕ຺ຕຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕປເທ ນິວຕ຺ຕິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ນິວຕ຺ຕຖ ຠນ຺ເຕ, ຆເຣ ຠຕ຺ຕໍ ກຕໍ, ຄາເມ ຠຕ຺ຕໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເຄເຫ ຈ ຄາເມ ຈ ຠຕ຺ຕໍ ນາມ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ໂຫຕີຕິ ນິວຕ຺ຕິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ນິວຕ຺ຕຖ, ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ສມ຺ພນ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ວທນ຺ຕິ, ນິວຕ຺ຕິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອາສນສາລໂຕ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕຸໍ ນິກ຺ຂມນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ນິສີທຖ ຠນ຺ເຕ ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ນິຈ຺ຈຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ຘຸວຠຕ຺ຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ນິຈ຺ຈຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ພຫູນມ຺ປິ ເອກໂຕ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສລາກຠຕ຺ຕາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ເອຬກໂລມສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ຄຓໂຠຊນສິກ຺ຂາປທໍ ທຸຕິຍໍ.

໓. ປຣມ຺ປຣໂຠຊນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໒໒໑. ຕຕິຍສິກ຺ຂາປເທ – ນ ໂຂ ອິທໍ ໂອຣກໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຍຖຍິເມ ມນຸສ຺ສາ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ຠຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ, ເຍນ ນິຍາເມນ ອິເມ ມນຸສ຺ສາ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ຠຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເຕນ ຎາຍຕິ – ‘‘ອິທໍ ສາສນໍ ອິທໍ ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸເຂ ສງ຺ເຆ ທານໍ ນ ໂຂ ໂອຣກໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ປຣິຕ຺ຕໍ ລາມກໍ ເນວ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ກິຣປຕິໂກຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ກິໂຣ’’ຕິ ຕສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ນາມໍ; ອຘິປຈ຺ຈຏ຺ເຐນ ປນ ‘‘ກິຣປຕິໂກ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂສ ກິຣ ອິສ຺ສໂຣ ອຘິປຕິ ມາສອຸຕຸສໍວຈ຺ຉຣນິຍາເມນ ເວຕນໍ ທຕ຺ວາ ກມ຺ມກາຣເກ ກມ຺ມໍ ກາເຣຕິ. ພທຣາ ປຏິຍຕ຺ຕາຕິ ອຸປຈາຣວເສນ ວທຕິ. ພທຣມິສ຺ເສນາຕິ ພທຣສາຬເວນ.

໒໒໒. ອຸສ຺ສູເຣ ອາຫຣິຍິຕ຺ຖາຕິ ອຕິທິວາ ອາຫຣິຍິຕ຺ຖ.

໒໒໖. ມຍ຺ຫໍ ຠຕ຺ຕປຈ຺ຈາສໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ທມ຺ມີຕິ ອຍໍ ຠຕ຺ຕວິກປ຺ປນາ ນາມ ສມ຺ມຸຂາປິ ປຣມ຺ມຸຂາປິ ວຏ຺ຏຕິ. ສມ຺ມຸຂາ ທິສ຺ວາ ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ວິກປ຺ເປມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ອທິສ຺ວາ ປຎ຺ຈສຸ ສຫຘມ຺ມິເກສຸ ‘‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ວິກປ຺ເປມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍາທີສຸ ປນ ປຣມ຺ມຸຂາວິກປ຺ປນາວ ວຸຕ຺ຕາ. ສາ ຈາຍໍ ຍສ຺ມາ ວິນຍກມ຺ເມນ ສງ຺ຄຫິຕາ, ຕສ຺ມາ ຠຄວໂຕ ວິກປ຺ເປຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຠຄວຕິ ຫິ ຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ນິສິນ຺ເນປິ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ນິສິນ຺ເນປິ ສງ຺ເຆນ ຄຓປ຺ປໂຫນເກ ຠິກ຺ຂູ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ຕໍ ກມ຺ມໍ ກຕໍ ສຸກຕເມວ ໂຫຕິ, ຠຄວາ ເນວ ກມ຺ມໍ ໂກເປຕິ; ນ ສມ຺ປາເທຕິ. ນ ໂກເປຕິ ຘມ຺ມິສ຺ສຣຕ຺ຕາ, ນ ສມ຺ປາເທຕິ ອຄຓປູຣກຕ຺ຕາ.

໒໒໙. ທ຺ເວ ຕໂຍ ນິມນ຺ຕເນ ເອກໂຕ ຠຸຎ຺ຊຕີຕິ ທ຺ເວ ຕີຓິ ນິມນ຺ຕນານິ ເອກປຕ຺ເຕ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມິສ຺ເສຕ຺ວາ ເອກໍ ກຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທ຺ເວ ຕີຓິ ກຸລານິ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕໍ ອາກິຣນ຺ຕິ, ສູປພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ອາກິຣນ຺ຕິ, ເອກມິສ຺ສກໍ ໂຫຕິ, ເອຕ຺ຖ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສເຈ ປນ ມູລນິມນ຺ຕນໍ ເຫຏ຺ຐາ ໂຫຕິ, ປຈ຺ຉິມໍ ປຈ຺ຉິມໍ ອຸປຣິ, ຕໍ ອຸປຣິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ. ຫຕ຺ຖໍ ປນ ອນ຺ໂຕ ປເວເສຕ຺ວາ ປຐມນິມນ຺ຕນໂຕ ເອກມ຺ປິ ກພຬໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຠຸຕ຺ຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍຖາ ຕຖາ ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ສເຈປິ ຕຕ຺ຖ ຂີຣໍ ວາ ຣສໍ ວາ ອາກິຣນ຺ຕິ, ເຍນ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ເອກຣສໍ ໂຫຕິ, ໂກຏິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຂີຣຠຕ຺ຕໍ ວາ ຣສຠຕ຺ຕໍ ວາ ລຠິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຕຕ຺ເຖວ ອຎ຺ເຎປິ ຂີຣຠຕ຺ຕໍ ວາ ຣສຠຕ຺ຕໍ ວາ ອາກິຣນ຺ຕິ, ຂີຣໍ ວາ ຣສໍ ວາ ປິວໂຕ ອນາປຕ຺ຕິ. ຠຸຎ຺ຊນ຺ເຕນ ປນ ປຐມໍ ລທ຺ຘມໍສຂຓ຺ຑໍ ວາ ຠຕ຺ຕປິຓ຺ຑໍ ວາ ມຸເຂ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ໂກຏິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສປ຺ປິປາຍາເສປິ ເອເສວ ນໂຍ’’ຕິ.

ມຫາອຸປາສໂກ ຠິກ຺ຂຸໍ ນິມນ຺ເຕຕິ, ຕສ຺ສ ກຸລໍ ອຸປຄຕສ຺ສ ອຸປາສໂກປິ ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ຕທາຣຠາຕິກຠຄິນິອາທໂຍປິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ໂກຏ຺ຐາສໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ປຕ຺ເຕ ປກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ອຸປາສເກນ ປຐມໍ ທິນ຺ນໍ ອຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ລທ຺ຘໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ‘‘ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກຸຣຸນ຺ທຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ‘‘ສເຈ ປາເຏກ຺ກໍ ປຈນ຺ຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ປກ຺ກຠຕ຺ຕໂຕ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ຉາ ອາຫຏໍ ປຐມໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ຍທິ ປນ ສພ຺ເພສໍ ເອໂກວ ປາໂກ ໂຫຕິ, ປຣມ຺ປຣໂຠຊນໍ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຫາອຸປາສໂກ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ນິສີທາເປຕິ, ອຎ຺ໂຎ ມນຸສ຺ໂສ ປຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ນ ທາຕພ຺ພໍ. ກິໍ ຠນ຺ເຕ ນ ເທຖາຕິ? ນນຸ ອຸປາສກ ຕຍາ ນິມນ຺ຕິຕມ຺ຫາຕິ! ໂຫຕຸ ຠນ຺ເຕ, ລທ຺ຘໍ ລທ຺ຘໍ ຠຸຎ຺ຊຖາຕິ ວທຕິ, ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຎ຺ເຎນ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຠຕ຺ເຕ ທິນ຺ເນ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາປິ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ໂສຕຸກາມາ ‘‘ສ຺ເວປິ ຠນ຺ເຕ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ສພ຺ເພ ນິມນ຺ເຕນ຺ຕິ, ປຸນທິວເສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ລທ຺ຘໍ ລທ຺ຘໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ກສ຺ມາ? ສພ຺ເພຫິ ນິມນ຺ຕິຕຕ຺ຕາ. ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ຠຕ຺ຕໍ ລຠຕິ, ຕມຎ຺ໂຎ ອຸປາສໂກ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຆເຣ ນິສີທາເປຕິ, ນ ຈ ຕາວ ຠຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ. ສເຈ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ລທ຺ຘຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ອາປຕ຺ຕິ. ອຠຸຕ຺ວາ ນິສິນ຺ເນ ‘‘ກິໍ ຠນ຺ເຕ ນ ຠຸຎ຺ຊສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຕຍາ ນິມນ຺ຕິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ລທ຺ຘໍ ລທ຺ຘໍ ຠຸຎ຺ຊຖ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ວຏ຺ຏຕິ.

ສກເລນ ຄາເມນາຕິ ສກເລນ ຄາເມນ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິມນ຺ຕິຕສ຺ເສວ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຠຸຎ຺ຊໂຕ ອນາປຕ຺ຕິ. ປູເຄປິ ເອເສວ ນໂຍ. ນິມນ຺ຕິຍມາໂນ ຠິກ຺ຂໍ ຄເຫສ຺ສາມີຕິ ຠຓຕີຕິ ‘‘ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ນິມນ຺ຕິຍມາໂນ ‘‘ນ ມຍ຺ຫໍ ຕວ ຠຕ຺ເຕນຕ຺ໂຖ, ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວທຕິ. ເອຕ຺ຖ ປນ ມຫາປທຸມຕ຺ເຖໂຣ ອາຫ – ‘‘ເອວໍ ວທນ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທ ອນິມນ຺ຕນໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຠຸຎ຺ຊນຕ຺ຖາຍ ປນ ໂອກາໂສ ກໂຕ ໂຫຕີຕິ ເນວ ຄຓໂຠຊນໂຕ ນ ຈາຣິຕ຺ຕໂຕ ມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. ມຫາສຸມຕ຺ເຖໂຣ ອາຫ – ‘‘ຍທຄ຺ເຄນ ອນິມນ຺ຕນໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຕທຄ຺ເຄນ ເນວ ຄຓໂຠຊນໍ ນ ຈາຣິຕ຺ຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ກຖິນສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍວາຈໂຕ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ກິຣິຍາກິຣິຍໍ ເອຕ຺ຖ ຫິ ໂຠຊນໍ ກິຣິຍາ, ອວິກປ຺ປນໍ ອກິຣິຍາ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ປຣມ຺ປຣໂຠຊນສິກ຺ຂາປທໍ ຕຕິຍໍ.

໔. ກາຓມາຕາສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໒໓໐. ຈຕຸຕ຺ຖສິກ຺ຂາປເທ – ກາຓມາຕາຕິ ກາຓາຍ ມາຕາ. ສາ ກິຣສ຺ສາ ຘີຕາ ອຠິຣູປາ ອໂຫສິ, ເຍ ເຍ ຕໍ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕ ເຕ ຣາເຄນ ກາຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ຣາຄນ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມາ ປເຣສໍ ກາຓຠາວກຣຓໂຕ ‘‘ກາຓາ’’ຕິ ວິສ຺ສຸຕາ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສາ ວເສນ ມາຕາປິສ຺ສາ ‘‘ກາຓມາຕາ’’ຕິ ປາກຏາ ຊາຕາ. ອາຄຕນ຺ຕິ ອາຄມນໍ. ກິສ຺ມິໍ ວິຍາຕິ ກີທິສໍ ວິຍ; ລຊ຺ຊນກໍ ວິຍ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຣິຕ຺ຕຫຕ຺ຖໍ ຄນ຺ຕຸນ຺ຕິ ຣິຕ຺ຕາ ຫຕ຺ຖາ ອສ຺ມິໍ ຄມເນ ຕທິທໍ ຣິຕ຺ຕຫຕ຺ຖໍ, ຕໍ ຣິຕ຺ຕຫຕ຺ຖໍ ຄມນໍ ຄນ຺ຕຸໍ ລຊ຺ຊນກໍ ວິຍ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປຣິກ຺ຂຍໍ ອຄມາສີຕິ ອຸປາສິກາ ອຣິຍສາວິກາ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ສນ຺ຕໍ ອທາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຕສ຺ມາ ຕາວ ທາເປສິ, ຍາວ ສພ຺ພໍ ປຣິກ຺ຂຍໍ ອຄມາສິ. ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ກາຓາປິ ມາຕຸ ອຕ຺ຖາຍ ເທສິຍມານໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕີ ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ໂສຕາປນ຺ນາ ອໂຫສິ. ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກາມີຕິ ອາສນໂຕ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຄໂຕ. ໂສປິ ປຸຣິໂສ ‘‘ສຕ຺ຖາ ກິຣ ກາຓມາຕາຍ ນິເວສນໍ ອຄມາສີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ກາຓໍ ອາເນຕ຺ວາ ປກຕິຏ຺ຐາເນເຍວ ຐເປສິ.

໒໓໑. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອຸປ຺ປນ຺ນມຕ຺ເຕ ອປ຺ປຎ຺ຎຕ຺ເຕເຍວ ສິກ຺ຂາປເທ ປາເຖຍ຺ຍວຕ຺ຖຸ ອຸທປາທິ, ຕສ຺ມາ ອນນ຺ຕຣເມວ ເຈຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂສປິ ຈ ອຸປາສໂກ ອຣິຍສາວກຕ຺ຕາ ສພ຺ພເມວ ທາເປສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ປຣິກ຺ຂຍໍ ອຄມາສີ’’ຕິ.

໒໓໓. ຍໍກິຎ຺ຈິ ປເຫຓກຕ຺ຖາຍາຕິ ປຓ຺ຓາກາຣຕ຺ຖາຍ ປຏິຍຕ຺ຕໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ອຕິຣສກໂມທກສກ຺ຂລິກາທິ ສພ຺ພໍ ອິຘ ປູໂວຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຍໍກິຎ຺ຈິ ປາເຖຍ຺ຍຕ຺ຖາຍາຕິ ມຄ຺ຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ຄຕ຺ຖາຍ ປຏິຍຕ຺ຕໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ພທ຺ຘສຕ຺ຕຸອພທ຺ຘສຕ຺ຕຸຕິລຕຓ຺ຑຸລາທິ ສພ຺ພໍ ອິຘ ມນ຺ໂຖຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕໂຕ ເຈ ອຸຕ຺ຕຣິນ຺ຕິ ສເຈປິ ຕຕິຍໍ ປຕ຺ຕໍ ຖູປີກຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ປູວຄຓນາຍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ.

ທ຺ວຕ຺ຕິປຕ຺ຕປູເຣ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາຕິ ມຸຂວຏ຺ຏິຍາ ເຫຏ຺ຐິມເລຂາຍ ສມປູເຣ ປຕ຺ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ. ອມຸຕ຺ຣ ມຍາ ທ຺ວຕ຺ຕິປຕ຺ຕປູຣາຕິ ເອຕ຺ຖ ສເຈ ທ຺ເວ ຄຫິຕາ, ‘‘ອຕ຺ຣ ມຍາ ທ຺ເວ ປຕ຺ຕປູຣາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕາ, ຕ຺ວໍ ເອກໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເຕນາປິ ອຎ຺ຎໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ‘‘ປຐມໍ ອາຄເຕນ ທ຺ເວ ປຕ຺ຕປູຣາ ຄຫິຕາ, ມຍາ ເອໂກ, ມາ ຕ຺ວໍ ຄຓ຺ຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເຍນ ປຐມໍ ເອໂກ ຄຫິໂຕ, ຕສ຺ສາປິ ປຣມ຺ປຣາໂຣຈເນ ເອເສວ ນໂຍ. ເຍນ ປນ ສຍເມວ ຕໂຍ ຄຫິຕາ, ເຕນ ອຎ຺ຎໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ມາ ໂຂ ເອຕ຺ຖ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫິ’’ ຈ຺ເຈວ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ປຏິກ຺ກມນໍ ນີຫຣິຕ຺ວາຕິ ອາສນສາລໍ ຫຣິຕ຺ວາ, ອາສນສາລໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ຈ ຉຑ຺ຑິຕສາລາ ນ ຄນ຺ຕພ຺ພາ. ຍຕ຺ຖ ມຫາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ນິສີທຕິ, ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍາ ລທ຺ຘຏ຺ຐານໂຕ ອາສນ຺ນາ ອາສນສາລາ, ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ອຕ຺ຕໂນ ‘ສນ຺ທິຏ຺ຐານໍ ວາ ສມ຺ຠຕ຺ຕານໍ ວາ ເອກນິກາຍິການໍ ວາ ທສ຺ສາມີ’ຕິ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ລພ຺ຠຕິ. ສເຈ ປນສ຺ສ ນິພທ຺ຘນິສີທນຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ, ທູຣມ຺ປິ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ.

ສໍວິຠຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ສເຈ ຕໂຍ ປຕ຺ຕປູຣາ ຄຫິຕາ, ເອກໍ ອຕ຺ຕໂນ ຐເປຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ທາຕພ຺ພາ. ສຈ຺ເຈ ທ຺ເວ ຄຫິຕາ, ເອກໍ ອຕ຺ຕໂນ ຐເປຕ຺ວາ ເອໂກ ສງ຺ຆສ຺ສ ທາຕພ຺ໂພ, ຍຖາມິຕ຺ຕໍ ປນ ທາຕຸໍ ນ ລພ຺ຠຕິ. ເຍນ ເອໂກ ຄຫິໂຕ, ນ ເຕນ ກິຎ຺ຈິ ອກາມາ ທາຕພ຺ພໍ, ຍຖາຣຸຈິ ກາຕພ຺ພໍ.

໒໓໕. ຄມເນ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ເຘຕິ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ອຸປທ຺ທວໍ ວາ ທິສ຺ວາ ອນຕ຺ຖິກຕາຍ ວາ ‘‘ມຍໍ ອິທານິ ນ ເປສິສ຺ສາມ, ນ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ເອວໍ ຄມເນ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ເຘ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ເນ. ຎາຕການໍ ປວາຣິຕານນ຺ຕິ ເອເຕສໍ ພຫຸມ຺ປິ ເທນ຺ຕານໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐກຖາສຸ ປນ ‘‘ເຕສມ຺ປິ ປາເຖຍ຺ຍປເຫຓກຕ຺ຖາຍ ປຏິຍຕ຺ຕໂຕ ປມາຓເມວ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ຉສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ກາຓມາຕາສິກ຺ຂາປທໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ປຐມປວາຣຓສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໒໓໖. ປຎ຺ຈມສິກ຺ຂາປເທ – ຠິກ຺ຂູ ຠຸຕ຺ຕາວີ ປວາຣິຕາຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ‘‘ຄຓ຺ຫຖ, ຠນ຺ເຕ, ຍາວ ອິຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ເອວໍ ຍາວທຕ຺ຖປວາຣຓາຍ, ສຍຎ຺ຈ ‘‘ອລໍ, ອາວຸໂສ, ໂຖກໍ ໂຖກໍ ເທຫີ’’ຕິ ເອວໍ ປຏິກ຺ເຂປປວາຣຓາຍ ປວາຣິຕາ. ປຏິວິສ຺ສເກຕິ ສາມນ຺ຕຆຣວາສິເກ.

໒໓໗. ກາໂກຣວສທ຺ທນ຺ຕິ ກາການໍ ໂອຣວສທ຺ທໍ; ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ວິຣວນ຺ຕານໍ ສທ຺ທໍ. ອລເມຕໍ ສພ຺ພນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕິກາຣໍ ອວຕ຺ວາວ ‘‘ອລເມຕໍ ສພ຺ພໍ’’ ເອຕ຺ຕກໍ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໒໓໘-໙. ຠຸຕ຺ຕາວີຕິ ຠຸຕ຺ຕວາ. ຕຕ຺ຖ ຈ ຍສ຺ມາ ເຍນ ເອກມ຺ປິ ສິຕ຺ຖໍ ສງ຺ຂາທິຕ຺ວາ ວາ ອສງ຺ຂາທິຕ຺ວາ ວາ ອຊ຺ໂຌຫຣິຕໍ ໂຫຕິ, ໂສ ‘‘ຠຸຕ຺ຕາວີ’’ຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເຕນສ຺ສ ປທຠາຊເນ ‘‘ຠຸຕ຺ຕາວີ ນາມ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂຠຊນານ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປວາຣິໂຕຕິ ກຕປວາຣໂຓ, ກຕປຏິກ຺ເຂໂປ. ໂສປິ ຈ ຍສ຺ມາ ນ ປຏິກ຺ເຂປມຕ຺ເຕນ, ອຖ ໂຂ ປຎ຺ຈງ຺ຄວເສນ, ເຕນສ຺ສ ປທຠາຊເນ ‘‘ປວາຣິໂຕ ນາມ ອສນໍ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ‘‘ອສນໍ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ວິປ຺ປກຕໂຠຊໂນ, ‘‘ປວາຣິໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ໂຍ ຈ ວິປ຺ປກຕໂຠຊໂນ, ເຕນ ກິຎ຺ຈິ ຠຸຕ຺ຕໍ, ກິຎ຺ຈິ ອຠຸຕ຺ຕໍ, ຍຎ຺ຈ ຠຸຕ຺ຕໍ; ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ຠຸຕ຺ຕາວີ’’ຕິປິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມາ ຠຸຕ຺ຕາວີວຈເນນ ວິສຸໍ ກຎ຺ຈິ ອຕ຺ຖສິທ຺ຘິໍ ນ ປສ຺ສາມ. ‘‘ທິຣຕ຺ຕຕິຣຕ຺ຕໍ, ຉປ຺ປຎ຺ຈວາຈາຫີ’’ຕິອາທີສຸ (ປາຈິ. ໖໑-໖໒) ປນ ທິຣຕ຺ຕາທິວຈນໍ ວິຍ ປວາຣິຕປທສ຺ສ ປຣິວາຣກຠາເວນ ພ຺ຍຎ຺ຊນສິລິຏ຺ຐຕາຍ ເຈຕໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອສນໍ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິອາທີສຸ ວິປ຺ປກຕໂຠຊນໍ ທິສ຺ສຕິ, ຠຸຎ຺ຊມາໂນ ເຈໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຠຊນໍ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ປວາຣຓປ຺ປໂຫນກໂຠຊນໍ ທິສ຺ສຕິ. ໂອທນາທີນໍ ເຈ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ ໂຠຊນໍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຫຕ຺ຖປາເສ ຐິໂຕຕິ ປວາຣຓປ຺ປໂຫນກໍ ໂຠຊນໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ທາຍໂກ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍຫຕ຺ຖປ຺ປມາເຓ ໂອກາເສ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຠິຫຣຕີຕິ ໂສ ເຈ ທາຍໂກ ຕສ຺ສ ຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ກາເຍນ ອຠິຫຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຏິກ຺ເຂໂປ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ປຏິກ຺ເຂໂປ ທິສ຺ສຕິ; ຕຎ຺ເຈ ອຠິຫຏໍ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ກາເຍນ ວາ ວາຈາຍ ວາ ປຏິກ຺ຂິປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອງ຺ຄານໍ ວເສນ ປວາຣິໂຕ ນາມ ໂຫຕີຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ປຎ຺ຈຫິ ອຸປາລິ ອາກາເຣຫິ ປວາຣຓາ ປຎ຺ຎາຍຕິ – ອສນໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ໂຠຊນໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຫຕ຺ຖປາເສ ຐິໂຕ, ອຠິຫຣຕິ, ປຏິກ຺ເຂໂປ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ (ປຣິ. ໔໒໘).

ຕຕ຺ຣາຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ – ‘‘ອສນ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ຕາວ ຍຎ຺ຈ ອສ຺ນາຕິ ຍຎ຺ຈ ໂຠຊນໍ ຫຕ຺ຖປາເສ ຐິເຕນ ອຠິຫຏໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ຕໍ ‘‘ໂອທໂນ, ກຸມ຺ມາໂສ, ສຕ຺ຕຸ, ມຈ຺ໂຉ, ມໍສ’’ນ຺ຕິ ອິເມສໍ ອຎ຺ຎຕຣເມວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ໂອທໂນ ນາມ – ສາລິ, ວີຫິ, ຍໂວ, ໂຄຘຸໂມ, ກງ຺ຄຸ, ວຣໂກ, ກຸທ຺ຣູສໂກຕິ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ຘຎ຺ຎານໍ ຕຓ຺ຑຸເລຫິ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ສາລີ’’ຕິ ອນ຺ຕມໂສ ນີວາຣໍ ອຸປາທາຍ ສພ຺ພາປິ ສາລິຊາຕິ. ‘‘ວີຫີ’’ຕິ ສພ຺ພາປິ ວີຫິຊາຕິ. ‘‘ຍວໂຄຘຸເມສຸ’’ ເຠໂທ ນຕ຺ຖິ. ‘‘ກງ຺ຄູ’’ຕິ ເສຕຣຕ຺ຕກາຬເຠທາ ສພ຺ພາປິ ກງ຺ຄຸຊາຕິ. ‘‘ວຣໂກ’’ຕິ ອນ຺ຕມໂສ ວຣກໂຈຣກໍ ອຸປາທາຍ ສພ຺ພາ ເສຕວຓ຺ຓາ ວຣກຊາຕິ. ‘‘ກຸທ຺ຣູສໂກ’’ຕິ ກາຬໂກ ທ຺ຣໂວ ເຈວ ສາມາກາທິເຠທາ ຈ ສພ຺ພາປິ ຕິຓຘຎ຺ຎຊາຕິ.

ນີວາຣວຣກໂຈຣກາ ເຈຕ຺ຖ ‘‘ຘຎ຺ຎານຸໂລມາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຘຎ຺ຎານິ ວາ ໂຫນ຺ຕຸ ຘຎ຺ຎານຸໂລມານິ ວາ, ເອເຕສໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປເຠທານໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ຘຎ຺ຎານໍ ຕຓ຺ຑຸເລ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ຠຕ຺ຕໍ ປຈິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວາ ‘‘ຍາຄຸໍ ປຈິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວາ ‘‘ອມ຺ພິລປາຍາສາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປຈິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວາ ຍໍກິຎ຺ຈິ ສນ຺ຘາຍ ປຈນ຺ຕຸ, ສເຈ ອຸຓ຺ຫໍ ສີຕລໍ ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕານໍ ໂຠຊນກາເລ ຄຫິຕຄຫິຕຏ຺ຐາເນ ໂອຘິ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ໂອທນສງ຺ຄຫເມວ ຄຈ຺ຉຕິ, ປວາຣຓໍ ຊເນຕິ. ສເຈ ໂອຘິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຍາຄຸສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ປວາຣຓໍ ນ ຊເນຕິ.

ໂຍປິ ປາຍາໂສ ວາ ປຓ຺ຓຜລກຬີຣມິສ຺ສກາ ອມ຺ພິລຍາຄຸ ວາ ອຸທ຺ຘນໂຕ ໂອຕາຣິຕມຕ຺ຕາ ອພ຺ຠຸຓ຺ຫາ ໂຫຕິ, ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປິວິຕຸໍ ສກ຺ກາ, ຫຕ຺ເຖນ ຄຫິໂຕກາເສປິ ໂອຘິໍ ນ ທສ຺ເສຕິ, ປວາຣຓໍ ນ ຊເນຕິ. ສເຈ ປນ ອຸສຸມາຍ ວິຄຕາຍ ສີຕລີຠູຕາ ຆນຠາວໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ໂອຘິໍ ທສ຺ເສຕິ, ປຸນ ປວາຣຓໍ ຊເນຕິ. ປຸພ຺ເພ ຕນຸຠາໂວ ນ ຣກ຺ຂຕິ. ສເຈປິ ທຘິຕກ຺ກາທີນິ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ພຫຸປຓ຺ຓຜລກຬີເຣ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມຸຏ຺ຐິມຕ຺ຕາປິ ຕຓ຺ຑຸລາ ປກ຺ຂິຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ໂຠຊນກາເລ ເຈ ໂອຘິ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ປວາຣຓໍ ຊເນຕິ. ອຍາຄຸເກ ນິມນ຺ຕເນ ‘‘ຍາຄຸໍ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ຠຕ຺ເຕ ອຸທກກຎ຺ຊິກຂີຣາທີນິ ອາກິຣິຕ຺ວາ ‘‘ຍາຄຸໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ເທນ຺ຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ຕນຸກາ ໂຫນ຺ຕິ, ປວາຣຓໍ ຊເນຕິເຍວ. ສເຈ ປນ ປກ຺ກຸຖິເຕສຸ ອຸທກາທີສຸ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຈິຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ, ຍາຄຸສງ຺ຄຫເມວ ຄຈ຺ຉຕິ. ຍາຄຸສງ຺ຄຫໍ ຄເຕປິ ຕສ຺ມິໍ ວາ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ວາ ຍຕ຺ຖ ມຈ຺ຉມໍສໍ ປກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ສເຈ ສາສປມຕ຺ຕມ຺ປິ ມຈ຺ຉມໍສຂຓ຺ຑໍ ວາ ນ຺ຫາຣຸ ວາ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ປວາຣຓໍ ຊເນຕິ.

ສຸທ຺ຘຣສໂກ ປນ ຣສກຍາຄຸ ວາ ນ ຊເນຕິ. ຐເປຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕຘຎ຺ຎານໍ ຕຓ຺ຑຸເລ ອຎ຺ເຎຫິ ເວຓຸຕຓ຺ຑຸລາທີຫິ ວາ ກນ຺ທມູລຜເລຫິ ວາ ເຍຫິ ເກຫິຈິ ກຕໍ ຠຕ຺ຕມ຺ປິ ປວາຣຓໍ ນ ຊເນຕິ, ປເຄວ ຆນຍາຄຸ. ສເຈ ປເນຕ຺ຖ ມຈ຺ຉມໍສໍ ປກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ຊເນຕິ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ‘‘ປຸປ຺ຜອຕ຺ຖາຍ ຠຕ຺ຕມ຺ປິ ປວາຣຓໍ ຊເນຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຸປ຺ຜິອຕ຺ຖາຍ ຠຕ຺ຕໍ ນາມ ປຸປ຺ຜິຂຊ຺ຊກຕ຺ຖາຍ ກຸຖິຕຕູທເກ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເສທິຕຕຓ຺ຑຸລາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ສເຈ ປນ ເຕ ຕຓ຺ຑຸເລ ສຸກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ຂາທນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ; ເນວ ສຕ຺ຕຸສງ຺ຂ຺ຍໍ ນ ຠຕ຺ຕສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ປຸນ ເຕຫິ ກຕຠຕ຺ຕໍ ປວາເຣຕິເຍວ. ເຕ ຕຓ຺ຑຸເລ ສປ຺ປິເຕລາທີສຸ ວາ ປຈນ຺ຕິ, ປູວໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕິ, ນ ປວາເຣນ຺ຕິ. ປຸຖຸກາ ວາ ຕາຫິ ກຕສຕ຺ຕຸຠຕ຺ຕາທີນິ ວາ ນ ປວາເຣນ຺ຕິ.

ກຸມ຺ມາໂສ ນາມ ຍເວຫິ ກຕກຸມ຺ມາໂສ. ອຎ຺ເຎຫິ ປນ ມຸຄ຺ຄາທີຫິ ກຕກຸມ຺ມາໂສ ປວາຣຓໍ ນ ຊເນຕິ. ສຕ຺ຕຸ ນາມ ສາລິວີຫິຍເວຫິ ກຕສຕ຺ຕຸ. ກງ຺ຄຸວຣກກຸທ຺ຣູສກສີສານິປິ ຠຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອີສກໍ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຖຸເສ ປລາເປຕ຺ວາ ປຸນ ທຬ຺ຫໍ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຈຸຓ຺ຓໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ສເຈປິ ຕໍ ອລ຺ລຕ຺ຕາ ເອກາພທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ສຕ຺ຕຸສງ຺ຄຫເມວ ຄຈ຺ຉຕິ. ຂຣປາກຠຊ຺ຊິຕານໍ ວີຫີນໍ ຕຓ຺ຑຸເລ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ, ຕມ຺ປິ ຈຸຓ຺ຓໍ ສຕ຺ຕຸສງ຺ຄຫເມວ ຄຈ຺ຉຕິ. ສມປາກຠຊ຺ຊິຕານໍ ປນ ວີຫີນໍ ວາ ວີຫິປລາປານໍ ວາ ຕຓ຺ຑຸລາ ຠຊ຺ຊິຕຕຓ຺ຑຸລາ ເອວ ວາ ນ ປວາເຣນ຺ຕິ. ເຕສໍ ປນ ຕຓ຺ຑຸລາທີນໍ ຈຸຓ຺ຓໍ ປວາເຣຕິ. ຂຣປາກຠຊ຺ຊິຕານໍ ວີຫີນໍ ກຸຓ຺ຑກມ຺ປິ ປວາເຣຕິ. ສມປາກຠຊ຺ຊິຕານໍ ປນ ອາຕປສຸກ຺ຂານໍ ວາ ກຸຓ຺ຑກໍ ນ ປວາເຣຕິ. ລາຊາ ວາ ເຕຫິ ກຕຠຕ຺ຕສຕ຺ຕຸອາທີນິ ວາ ນ ປວາເຣນ຺ຕິ. ຠຊ຺ຊິຕປິຏ຺ຐໍ ວາ ຍໍກິຎ຺ຈິ ສຸທ຺ຘຂຊ຺ຊກໍ ວາ ນ ປວາເຣຕິ. ມຈ຺ຉມໍສປູຣິຕຂຊ຺ຊກໍ ປນ ສຕ຺ຕຸໂມທໂກ ວາ ປວາເຣຕິ. ມຈ຺ໂຉ ມໍສຎ຺ຈ ປາກຏເມວ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ສເຈປິ ຍາຄຸໍ ປິວນ຺ຕສ຺ສ ຍາຄຸສິຕ຺ຖມຕ຺ຕາເນວ ທ຺ເວ ມຈ຺ຉຂຓ຺ຑານິ ວາ ມໍສຂຓ຺ຑານິ ວາ ເອກຠາຊເນ ວາ ນານາຠາຊເນ ວາ ເທນ຺ຕິ, ຕານິ ເຈ ອຂາທນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ປວາຣຓປ຺ປໂຫນກໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ນ ປວາເຣຕິ. ຕໂຕ ເອກໍ ຂາທິຕໍ, ເອກໍ ຫຕ຺ເຖ ວາ ປຕ຺ເຕ ວາ ໂຫຕິ, ໂສ ເຈ ອຎ຺ຎໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ປວາເຣຕິ. ທ຺ເວປິ ຂາທິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ມຸເຂ ສາສປມຕ຺ຕມ຺ປິ ອວສິຏ຺ຐໍ ນຕ຺ຖິ, ສເຈປິ ອຎ຺ຎໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ນ ປວາເຣຕິ.

ກປ຺ປິຍມໍສໍ ຂາທນ຺ໂຕ ກປ຺ປິຍມໍສໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ປວາເຣຕິ. ກປ຺ປິຍມໍສໍ ຂາທນ຺ໂຕ ອກປ຺ປິຍມໍສໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ນ ປວາເຣຕິ. ກສ຺ມາ? ອວຕ຺ຖຸຕາຍ. ຍຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຂາທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕໍເຍວ ປຏິກ຺ຂິປໂຕ ປວາຣຓາ ໂຫຕິ. ອິທໍ ປນ ຊານນ຺ໂຕ ອກປ຺ປິຍຕ຺ຕາ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ອຊານນ຺ໂຕປິ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພຏ຺ຐາເນ ຐິຕເມວ ປຏິກ຺ຂິປຕິ ນາມ, ຕສ຺ມາ ນ ປວາເຣຕິ. ສເຈ ປນ ອກປ຺ປິຍມໍສໍ ຂາທນ຺ໂຕ ກປ຺ປິຍມໍສໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ປວາເຣຕິ. ກສ຺ມາ? ວຕ຺ຖຸຕາຍ. ຍຎ຺ຫິ ເຕນ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ຕໍ ປວາຣຓາຍ ວຕ຺ຖຸ. ຍໍ ປນ ຂາທຕິ, ຕໍ ກິຎ຺ຈາປິ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພຏ຺ຐາເນ ຐິຕໍ, ຂາທິຍມານໍ ປນ ມໍສຠາວໍ ນ ຊຫຕິ, ຕສ຺ມາ ປວາເຣຕິ. ອກປ຺ປິຍມໍສໍ ຂາທນ຺ໂຕ ອກປ຺ປິຍມໍສໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ປຸຣິມນເຍເນວ ນ ປວາເຣຕິ. ກປ຺ປິຍມໍສໍ ວາ ອກປ຺ປິຍມໍສໍ ວາ ຂາທນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂຠຊນານໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ກປ຺ປິຍໂຠຊນໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ປວາເຣຕິ. ກຸລທູສກເວຊ຺ຊກມ຺ມອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາໂຣຈນສາທິຕຣູປິຍາທີຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ພຸທ຺ຘປຏິກຸຏ຺ຐໍ ອເນສນາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອກປ຺ປິຍໂຠຊນໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ນ ປວາເຣຕິ. ກປ຺ປິຍໂຠຊນໍ ວາ ອກປ຺ປິຍໂຠຊນໍ ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕປິ ກປ຺ປິຍໂຠຊນໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ປວາເຣຕິ. ອກປ຺ປິຍໂຠຊນໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ນ ປວາເຣຕີຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ກາຣຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເອວໍ ‘‘ອສນ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ຍຎ຺ຈ ອສ຺ນາຕິ, ຍຎ຺ຈ ໂຠຊນໍ ຫຕ຺ຖປາເສ ຐິເຕນ ອຠິຫຏໍ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ປວາຣຓໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ຎຕ຺ວາ ອິທານິ ຍຖາ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ຊານນຕ຺ຖໍ ອຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ – ‘‘‘ອສນໍ ໂຠຊນ’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕາວ ເຍນ ເອກສິຕ຺ຖມ຺ປິ ອຊ຺ໂຌຫຏໍ ໂຫຕິ, ໂສ ສເຈ ປຕ຺ຕມຸຂຫຕ຺ຖານໍ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ປຎ຺ຈສຸ ໂຠຊເນສຸ ເອກສ຺ມິມ຺ປິ ສຕິ ອຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຈສຸ ໂຠຊເນສຸ ເອກມ຺ປິ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ປວາເຣຕິ. ກຕ຺ຖຈິ ໂຠຊນໍ ນຕ຺ຖິ, ອາມິສຄນ຺ຘມຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ນ ປວາເຣຕິ. ມຸເຂ ຈ ຫຕ຺ເຖ ຈ ໂຠຊນໍ ນຕ຺ຖິ, ປຕ຺ເຕ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມິໍ ປນ ອາສເນ ນ ຠຸຎ຺ຊິຕຸກາໂມ, ວິຫາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕຸກາໂມ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ວາ ທາຕຸກາໂມ, ຕສ຺ມິໍ ເຈ ອນ຺ຕເຣ ໂຠຊນໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ນ ປວາເຣຕິ. ກສ຺ມາ? ວິປ຺ປກຕໂຠຊນຠາວສ຺ສ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ. ໂຍປິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕຸກາໂມ ມຸເຂ ຠຕ຺ຕໍ ຄິລິຕ຺ວາ ເສສໍ ອາທາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ອຎ຺ຎໍ ໂຠຊນໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ຕສ຺ສາປິ ປວາຣຓາ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ຈ ປຕ຺ເຕ; ເອວໍ ຫຕ຺ເຖປິ. ມຸເຂປິ ວາ ວິຊ຺ຊມານໂຠຊນໍ ສເຈ ອນຊ຺ໂຌຫຣິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ຂເຓ ອຎ຺ຎໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ນ ປວາເຣຕິ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ປເທ ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ເວທິຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ອປິຈ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ເອສ ນໂຍ ທສ຺ສິໂຕເຍວ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ‘‘ມຸເຂ ຠຕ຺ຕໍ ຄິລິຕໍ, ຫຕ຺ເຖ ຠຕ຺ຕໍ ວິຆາສາທສ຺ສ ທາຕຸກາໂມ, ປຕ຺ເຕ ຠຕ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ທາຕຸກາໂມ, ສເຈ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ນ ປວາເຣຕີ’’ຕິ. ຫຕ຺ຖປາເສ ຐິໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ສເຈ ຠິກ຺ຂຸ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ອາສນສ຺ສ ປຈ຺ຉິມນ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ, ສເຈ ຐິໂຕ, ປຓ຺ຫິອນ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ, ສເຈ ນິປນ຺ໂນ, ເຍນ ປສ຺ເສນ ນິປນ຺ໂນ, ຕສ຺ສ ປາຣິມນ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ, ທາຍກສ຺ສ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ວາ ຐິຕສ຺ສ ວາ ນິປນ຺ນສ຺ສ ວາ ຐເປຕ຺ວາ ປສາຣິຕຫຕ຺ຖໍ ຍໍ ອາສນ຺ນຕຣໍ ອງ຺ຄໍ, ຕສ຺ສ ໂອຣິມນ຺ເຕນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍຫຕ຺ໂຖ ‘‘ຫຕ຺ຖປາໂສ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕສ຺ມິໍ ຐຕ຺ວາ ອຠິຫຏໍ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ຕສ຺ເສວ ປວາຣຓາ ໂຫຕິ, ນ ຕໂຕ ປຣໍ.

ອຠິຫຣຕີຕິ ຫຕ຺ຖປາສພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຐິໂຕ ຄຫຓຕ຺ຖໍ ອຸປນາເມຕິ. ສເຈ ປນ ອນນ຺ຕຣນິສິນ຺ໂນປິ ຠິກ຺ຂຸ ຫຕ຺ເຖ ວາ ອູຣູສຸ ວາ ອາຘາຣເກ ວາ ຐິຕປຕ຺ຕໍ ອນຠິຫຣິຕ຺ວາວ ‘‘ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ວທຕິ, ຕໍ ປຏິກ຺ຂິປໂຕ ປວາຣຓາ ນຕ຺ຖິ. ຠຕ຺ຕປຈ຺ຉິໍ ອາເນຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ຠູມິຍໍ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອີສກໍ ປນ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ວາ ອປນາເມຕ຺ວາ ວາ ‘‘ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຏິກ຺ຂິປໂຕ ປວາຣຓາ ໂຫຕິ. ເຖຣາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ເຖໂຣ ທູເຣ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ທຫຣຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ເປເສຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ໂອທນໍ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ວທຕິ, ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປນ ຄໂຕ ຕຸຓ຺ຫີ ຕິຏ຺ຐຕິ, ທຫໂຣ ‘‘ອລໍ ມຍ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ນ ປວາເຣຕິ. ກສ຺ມາ? ເຖຣສ຺ສ ທູຣຠາວໂຕ ທູຕສ຺ສ ຈ ອນຠິຫຣຓໂຕຕິ. ສເຈ ປນ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ອິທໍ ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ວທຕິ, ຕໍ ປຏິກ຺ຂິປໂຕ ປວາຣຓາ ໂຫຕິ.

ປຣິເວສນາຍ ເອໂກ ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ໂອທນປຈ຺ຉິໍ ເອເກນ ກຏຈ຺ຉຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ປຣິວິສຕິ, ຕຕ຺ຣ ເຈ ອຎ຺ໂຎ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ປຈ຺ຉິໍ ຘາເຣສ຺ສາມິ, ຕ຺ວໍ ໂອທນໍ ເທຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄຫິຕມຕ຺ຕກເມວ ກໂຣຕິ, ປຣິເວສໂກ ເອວ ປນ ຕໍ ຘາເຣຕິ, ຕສ຺ມາ ສາ ອຠິຫຏາວ ໂຫຕິ. ຕໂຕ ທາຕຸກາມຕາຍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕໍ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ຕສ຺ສ ປວາຣຓາ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ປຣິວິສເກນ ຜຸຏ຺ຐມຕ຺ຕາວ ໂຫຕິ, ອິຕໂຣວ ນໍ ຘາເຣຕິ, ຕໂຕ ທາຕຸກາມຕາຍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕໍ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ຕສ຺ສ ປວາຣຓາ ນ ໂຫຕິ. ກຏຈ຺ຉຸນາ ອຸທ຺ຘຏຠຕ຺ເຕ ປນ ໂຫຕິ. ກຏຈ຺ຉຸອຠິຫາໂຣເຍວ ຫິ ຕສ຺ສ ອຠິຫາໂຣ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ສມຠາເຣປິ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ປວາເຣຕິເຍວາຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອນນ຺ຕຣສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠຕ຺ເຕ ທິຍ຺ຍມາເນ ອິຕໂຣ ປຕ຺ຕໍ ຫຕ຺ເຖຫິ ປິທຫຕິ, ປວາຣຓາ ນຕ຺ຖິ. ກສ຺ມາ? ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຠິຫເຏ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕຕ຺ຕາ.

ປຏິກ຺ເຂໂປ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ວາຈາຍ ອຠິຫຏໍ ປຏິກ຺ຂິປໂຕ ປວາຣຓາ ນຕ຺ຖິ. ກາເຍນ ອຠິຫຏໍ ປນ ກາເຍນ ວາ ວາຈາຍ ວາ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ຕສ຺ສ ປວາຣຓາ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ກາເຍນ ປຏິກ຺ເຂໂປ ນາມ ອງ຺ຄຸລິໍ ວາ ຫຕ຺ຖໍ ວາ ມຈ຺ຉິກພີຊນິໍ ວາ ຈີວຣກຓ຺ຓໍ ວາ ຈາເລຕິ, ຠມຸກາຍ ວາ ອາກາຣໍ ກໂຣຕິ, ກຸທ຺ໂຘ ວາ ໂອໂລເກຕິ, ວາຈາຍ ປຏິກ຺ເຂໂປ ນາມ ‘‘ອລ’’ນ຺ຕິ ວາ, ‘‘ນ ຄຓ຺ຫາມີ’’ຕິ ວາ, ‘‘ມາ ອາກິຣາ’’ຕິ ວາ, ‘‘ອປຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ວາ ວທຕິ; ເອວໍ ເຍນ ເກນຈິ ອາກາເຣນ ກາເຍນ ວາ ວາຈາຍ ວາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ເຕ ປວາຣຓາ ໂຫຕິ.

ເອໂກ ອຠິຫເຏ ຠຕ຺ເຕ ປວາຣຓາຍ ຠີໂຕ ຫຕ຺ຖ ອປເນຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປຕ຺ເຕ ໂອທນໍ ອາກິຣນ຺ຕໍ ‘‘ອາກິຣ ອາກິຣ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ປູເຣຫີ’’ຕິ ວທຕິ, ເອຕ຺ຖ ກຖນ຺ຕິ? ມຫາສຸມຕ຺ເຖໂຣ ຕາວ ‘‘ອນາກິຣຓຕ຺ຖາຍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປວາຣຓາ ໂຫຕີ’’ຕິ ອາຫ. ມຫາປທຸມຕ຺ເຖໂຣ ປນ ‘‘‘ອາກິຣ ປູເຣຫີ’ຕິ ວທນ຺ຕສ຺ສ ນາມ ‘ກສ຺ສຈິ ປວາຣຓາ ອຕ຺ຖີ’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘ນ ປວາເຣຕີ’’’ຕິ ອາຫ. ອປໂຣ ຠຕ຺ຕໍ ອຠິຫຣນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອາວຸໂສ ອິໂຕປິ ກິຎ຺ຈິ ຄຓ຺ຫິສ຺ສສິ, ທມ຺ມິ ເຕ ກິຎ຺ຈີ’’ຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຣາປິ ‘‘‘ເອວໍ ນາຄມິສ຺ສຕີ’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘ປວາຣຓາ ໂຫຕີ’’’ຕິ ມຫາສຸມຕ຺ເຖໂຣ ອາຫ. ມຫາປທຸມຕ຺ເຖໂຣ ປນ ‘‘‘ຄຓ຺ຫິສ຺ສສີ’ຕິ ວທນ຺ຕສ຺ສ ນາມ ‘ກສ຺ສຈິ ປວາຣຓາ ອຕ຺ຖີ’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘ນ ປວາເຣຕີ’’’ຕິ ອາຫ.

ເອໂກ ສມໍສກໍ ຣສໍ ອຠິຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ຣສໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ປຏິກ຺ຂິປໂຕ ປວາຣຓາ ນຕ຺ຖິ. ‘‘ມຈ຺ຉຣສໍ ມໍສຣສ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຏິກ຺ຂິປໂຕ ໂຫຕິ, ‘‘ອິທໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ໂຫຕິເຍວ. ມໍສໍ ວິສຸໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ມໍສຣສໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ຕຕ຺ຖ ເຈ ສາສປມຕ຺ຕມ຺ປິ ມໍສຂຓ຺ຑໍ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ປຏິກ຺ຂິປໂຕ ປວາຣຓາ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ປຣິສ຺ສາວິໂຕ ໂຫຕິ, ‘‘ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອຠຍຕ຺ເຖໂຣ ອາຫ.

ມໍສຣເສນ ອາປຸຈ຺ຉນ຺ຕໍ ມຫາເຖໂຣ ‘‘ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ອາຄເມຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຖາລກໍ ອາວຸໂສ ອາຫຣາ’’ຕິ ອາຫ. ເອຕ຺ຖ ກຖນ຺ຕິ? ມຫາສຸມຕ຺ເຖໂຣ ຕາວ ‘‘ອຠິຫາຣກສ຺ສ ຄມນໍ ປຐມໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ຕສ຺ມາ ປວາເຣຕີ’’ຕິ ອາຫ. ມຫາປທຸມຕ຺ເຖໂຣ ປນ ‘‘ອຍໍ ກຸຫິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ກີທິສໍ ເອຕສ຺ສ ຄມນໍ, ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສາປິ ນາມ ປວາຣຓາ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ນ ປວາເຣຕີ’’ຕິ ອາຫ. ກຬີຣປນສາທີຫິ ມິສ຺ເສຕ຺ວາ ມໍສໍ ປຈນ຺ຕິ, ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ກຬີຣສູປໍ ຄຓ຺ຫຖ, ປນສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເອວມ຺ປິ ນ ປວາເຣຕິ. ກສ຺ມາ? ອປວາຣຓາຣຫສ຺ສ ນາເມນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ສເຈ ປນ ‘‘ມຈ຺ຉສູປໍ ມໍສສູປ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ອິມໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວາ ວທນ຺ຕິ, ປວາເຣຕິ. ມໍສກຣມ຺ພໂກ ນາມ ໂຫຕິ, ຕໍ ທາຕຸກາໂມປິ ‘‘ກຣມ຺ພກໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ວຏ຺ຏຕິ; ນ ປວາເຣຕິ. ‘‘ມໍສກຣມ຺ພກ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ອິທ’’ນ຺ຕິ ວາ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ປວາເຣຕິ. ເອເສວ ນໂຍ ສພ຺ເພສຸ ມຈ຺ຉມໍສມິສ຺ສເກສຸ.

ໂຍ ປນ ນິມນ຺ຕເນ ຠຸຎ຺ຊມາໂນ ມໍສໍ ອຠິຫຏໍ ‘‘ອຸທ຺ທິສ຺ສ ກຕ’’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ປວາຣິໂຕວ ໂຫຕີຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ມິສ຺ສກກຖາ ປນ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ສຸຏ຺ຐຸ ວຸຕ຺ຕາ. ເອວຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕໍ – ປິຓ຺ຑປາຕຈາຣິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ຠຕ຺ຕມິສ຺ສກໍ ຍາຄຸໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ຍາຄຸໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ນ ປວາເຣຕິ. ‘‘ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປວາເຣຕິ. ກສ຺ມາ? ເຍນາປຸຈ຺ຉິໂຕ, ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖິຕາຍ. ອຍເມຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ‘‘ຍາຄຸມິສ຺ສກໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ຕຕ຺ຣ ເຈ ຍາຄຸ ພຫຸຕຣາ ວາ ໂຫຕິ ສມສມາ ວາ, ນ ປວາເຣຕິ. ຍາຄຸ ມນ຺ທາ, ຠຕ຺ຕໍ ພຫຸຕຣໍ, ປວາເຣຕິ. ອິທຎ຺ຈ ສພ຺ພອຏ຺ຐກຖາສຸ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນ ສກ຺ກາ ປຏິກ຺ຂິປິຕຸໍ, ກາຣຓໍ ປເນຕ຺ຖ ທຸທ຺ທສໍ. ‘‘ຠຕ຺ຕມິສ຺ສກໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ຠຕ຺ຕໍ ພຫຸກໍ ວາ ສມໍ ວາ ອປ຺ປຕຣໍ ວາ ໂຫຕິ, ປວາເຣຕິເຍວ. ຠຕ຺ຕໍ ວາ ຍາຄຸໍ ວາ ອນາມສິຕ຺ວາ ‘‘ມິສ຺ສກໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ຕຕ຺ຣ ເຈ ຠຕ຺ຕໍ ພຫຸຕຣໍ ວາ ສມກໍ ວາ ໂຫຕິ, ປວາເຣຕິ. ອປ຺ປຕຣໍ ນ ປວາເຣຕິ. ອິທຎ຺ຈ ກຣມ຺ພເກນ ນ ສມາເນຕພ຺ພໍ. ກຣມ຺ພໂກ ຫິ ມໍສມິສ຺ສໂກປິ ໂຫຕິ ອມໍສມິສ຺ສໂກປິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ກຣມ຺ພກ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປວາຣຓາ ນຕ຺ຖິ. ອິທໍ ປນ ຠຕ຺ຕມິສ຺ສກເມວ. ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປວາຣຓາ ໂຫຕິ. ພຫຸຣເສ ຠຕ຺ເຕ ຣສໍ, ພຫຸຂີເຣ ຂີຣໍ ພຫຸສປ຺ປິມ຺ຫິ ຈ ປາຍາເສ ສປ຺ປິໍ ຄຓ຺ຫຖາຕິ ວິສຸໍ ກຕ຺ວາ ເທຕິ, ຕໍ ປຏິກ຺ຂິປໂຕ ປວາຣຓາ ນຕ຺ຖິ.

ໂຍ ປນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປວາເຣຕິ, ໂສ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕວ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ລຠຕິ. ກທ຺ທມໍ ວາ ອຸທກໍ ວາ ປຕ຺ວາ ຐິເຕນ ອຕິຣິຕ຺ຕໍ ກາເຣຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອນ຺ຕຣາ ນທີ ປູຣາ ໂຫຕິ, ນທີຕີເຣ ຄຸມ຺ພໍ ອນຸປຣິຍາຍນ຺ເຕນ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ອຖ ນາວາ ວາ ເສຕຸ ວາ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາປິ ຈງ຺ກມນ຺ເຕນວ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ຄມນໍ ນ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທິຕພ຺ພໍ. ຍາເນ ວາ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສປິຏ຺ເຐ ວາ ຈນ຺ທມຓ຺ຑເລ ວາ ສູຣິຍມຓ຺ຑເລ ວາ ນິສີທິຕ຺ວາ ປວາຣິເຕນ ຍາວ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກໍ, ຕາວ ເຕສຸ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕສຸປິ ນິສິນ຺ເນເນວ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ໂຍ ຐິໂຕ ປວາເຣຕິ, ຐິເຕເນວ, ໂຍ ນິສິນ຺ໂນ ປວາເຣຕິ, ນິສິນ຺ເນເນວ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ຕໍ ຕໍ ອິຣິຍາປຖໍ ໂກເປນ຺ເຕນ ອຕິຣິຕ຺ຕໍ ກາເຣຕພ຺ພໍ. ໂຍ ອຸກ຺ກຸຏິໂກ ນິສີທິຕ຺ວາ ປວາເຣຕິ, ເຕນ ອຸກ຺ກຸຏິເກເນວ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ສ ປນ ເຫຏ຺ຐາ ປລາລປີຐໍ ວາ ກິຎ຺ຈິ ວາ ນິສີທນກໍ ທາຕພ຺ພໍ. ປີຐເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ປວາຣິເຕນ ອາສນໍ ອຈາເລຕ຺ວາວ ຈຕສ຺ໂສ ທິສາ ປຣິວຕ຺ຕນ຺ເຕນ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ລພ຺ຠຕິ. ມຎ຺ເຈ ນິສີທິຕ຺ວາ ປວາຣິເຕນ ອິໂຕ ວາ ເອຕ຺ໂຕ ວາ ສໍສຣິຕຸໍ ນ ລພ຺ຠຕິ. ສເຈ ປນ ນໍ ສຫ ມຎ຺ເຈນ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ເນນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປວາຣິເຕນ ນິປນ຺ເນເນວ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ປຣິວຕ຺ຕນ຺ເຕນ ເຍນ ປສ຺ເສນ ນິປນ຺ໂນ, ຕສ຺ສ ຐານໍ ນາຕິກ຺ກເມຕພ຺ພໍ.

ອນຕິຣິຕ຺ຕນ຺ຕິ ນ ອຕິຣິຕ຺ຕໍ; ນ ອຘິກນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໍ ປນ ຍສ຺ມາ ກປ຺ປິຍກຕາທີຫິ ສຕ຺ຕຫິ ວິນຍກມ຺ມາກາເຣຫິ ອກຕໍ ວາ ຄິລານສ຺ສ ອນຘິກໍ ວາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ປທຠາຊເນ ‘‘ອກປ຺ປິຍກຕ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອກປ຺ປິຍກຕນ຺ຕິ ຍໍ ຕຕ຺ຖ ຜລໍ ວາ ກນ຺ທມູລາທິ ວາ ປຎ຺ຈຫິ ສມຓກປ຺ເປຫິ ກປ຺ປິຍໍ ອກຕໍ; ຍຎ຺ຈ ອກປ຺ປິຍມໍສໍ ວາ ອກປ຺ປິຍໂຠຊນໍ ວາ, ເອຕໍ ອກປ຺ປິຍໍ ນາມ. ຕໍ ອກປ຺ປິຍໍ ‘‘ອລເມຕໍ ສພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອຕິຣິຕ຺ຕໍ ກຕມ຺ປິ ອກປ຺ປິຍກຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອປ຺ປຏິຄ຺ຄຫິຕກຕນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸນາ ອປ຺ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍເຍວ ປຸຣິມນເຍເນວ ອຕິຣິຕ຺ຕໍ ກຕໍ. ອນຸຈ຺ຈາຣິຕກຕນ຺ຕິ ກປ຺ປິຍໍ ກາຣາເປຕຸໍ ອາຄເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອີສກມ຺ປິ ອນຸກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ວາ ອນປນາມິຕໍ ວາ ກຕໍ. ອຫຕ຺ຖປາເສ ກຕນ຺ຕິ ກປ຺ປິຍໍ ກາຣາເປຕຸໍ ອາຄຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາສໂຕ ພຫິ ຐິເຕນ ກຕໍ. ອຠຸຕ຺ຕາວິນາ ກຕນ຺ຕິ ໂຍ ‘‘ອລເມຕໍ ສພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອຕິຣິຕ຺ຕໍ ກໂຣຕິ, ເຕນ ປວາຣຓປ຺ປໂຫນກໍ ໂຠຊນໍ ອຠຸຕ຺ເຕນ ກຕໍ. ຠຸຕ຺ຕາວິນາ ປວາຣິເຕນ ອາສນາ ວຸຏ຺ຐິເຕນ ກຕນ຺ຕິ ອິທໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ອລເມຕໍ ສພ຺ພນ຺ຕິ ອວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຈີເຠທໍ ກຕ຺ວາ ເອວໍ ອວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອິຕິ ອິເມຫິ ສຕ຺ຕຫິ ວິນຍກມ຺ມາກາເຣຫິ ຍໍ ອຕິຣິຕ຺ຕໍ ກປ຺ປິຍໍ ອກຕໍ, ຍຎ຺ຈ ນ ຄິລານາຕິຣິຕ຺ຕໍ, ຕທຸຠຍມ຺ປິ ອນຕິຣິຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອຕິຣິຕ຺ຕໍ ປນ ຕສ຺ເສວ ປຏິປກ຺ຂນເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອປິເຈຕ຺ຖ ຠຸຕ຺ຕາວິນາ ກຕໍ ໂຫຕີຕິ ອນນ຺ຕເຣ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ສຠາຄສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຕ຺ຕໂຕ ເອກມ຺ປິ ສິຕ຺ຖໍ ວາ ມໍສຫີຣໍ ວາ ຂາທິຕ຺ວາ ກຕມ຺ປິ ຠຸຕ຺ຕາວິນາວ ກຕໍ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອາສນາ ອວຸຏ຺ຐິເຕນາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອສມ຺ໂມຫຕ຺ຖໍ ອຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ – ທ຺ເວ ຠິກ຺ຂູ ປາໂຕວ ຠຸຎ຺ຊມານາ ປວາຣິຕາ ໂຫນ຺ຕິ – ເອເກນ ຕຕ຺ເຖວ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ອິຕເຣນ ນິຈ຺ຈຠຕ຺ຕໍ ວາ ສລາກຠຕ຺ຕໍ ວາ ອາເນຕ຺ວາ ອຸປຑ຺ຒໍ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຕ຺ເຕ ອາກິຣິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ເສສໍ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ກປ຺ປິຍໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ກສ຺ມາ? ຍຎ຺ຫິ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ລຄ຺ຄໍ, ຕໍ ອກປ຺ປິຍໍ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ປຐມໍ ນິສິນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸ ສຍເມວ ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕໂຕ ຫຕ຺ເຖນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຫຕ຺ຖໂຘວນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ສເຈ ປນ ເອວໍ ກປ຺ປິຍໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ປຸນ ກິຎ຺ຈິ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ວາ ຂາທນີຍໍ ວາ ປຕ຺ເຕ ອາກິຣນ຺ຕິ, ເຍນ ປຐມໍ ກປ຺ປິຍໍ ກຕໍ, ໂສ ປຸນ ກາຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ເຍນ ອກຕໍ, ເຕນ ກາຕພ຺ພໍ. ຍຎ຺ຈ ອກຕໍ, ຕໍ ກາຕພ຺ພໍ. ‘‘ເຍນ ອກຕ’’ນ຺ຕິ ອຎ຺ເຎນ ຠິກ຺ຂຸນາ ເຍນ ປຐມໍ ນ ກຕໍ, ເຕນ ກາຕພ຺ພໍ. ‘‘ຍຎ຺ຈ ອກຕ’’ນ຺ຕິ ເຍນ ປຐມໍ ກປ຺ປິຍໍ ກຕໍ, ເຕນາປິ ຍໍ ອກຕໍ ຕໍ ກາຕພ຺ພໍ. ປຐມຠາຊເນ ປນ ກາຕຸໍ ນ ລພ຺ຠຕິ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ກຣິຍມານໍ ປຐມໍ ກເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກຕໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຠາຊເນ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເອວໍ ກຕໍ ປນ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຐມໍ ກເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ກປ຺ປິຍໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ຈ ນ ເກວລໍ ປຕ຺ເຕເຍວ, ກຸຓ຺ເຑປິ ປຈ຺ຉິຍມ຺ປິ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ປຸຣໂຕ ຐເປຕ຺ວາ ໂອນາມິຕຠາຊເນ ກາຕພ຺ພໍ. ຕໍ ສເຈປິ ຠິກ຺ຂຸສຕໍ ປວາຣິຕໍ ໂຫຕິ, ສພ຺ເພສໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອປ຺ປວາຣິຕານມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ເຍນ ປນ ກປ຺ປິຍໍ ກຕໍ, ຕສ຺ສ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈປິ ປວາເຣຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ຐໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອວສ຺ສໍ ຠຸຎ຺ຊນເກ ມງ຺ຄລນິມນ຺ຕເນ ນິສີທາເປນ຺ຕິ, ອຕິຣິຕ຺ຕໍ ກາເຣຕ຺ວາວ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ໂຎ ຠິກ຺ຂຸ ນຕ຺ຖິ, ອາສນສາລໍ ວາ ວິຫາຣໍ ວາ ປຕ຺ຕໍ ເປເສຕ຺ວາ ກາເຣຕພ຺ພໍ. ກປ຺ປິຍໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ປນ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຐິຕໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອາສນສາລາຍໍ ອພ຺ຍຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ, ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກປ຺ປິຍໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ອາເນຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ.

ຄິລານາຕິຣິຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ນ ເກວລໍ ຍໍ ຄິລານສ຺ສ ຠຸຕ຺ຕາວເສສໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ຄິລານາຕິຣິຕ຺ຕໍ; ອຖ ໂຂ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຄິລານໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ອຊ຺ຊ ວາ ສ຺ເວ ວາ ຍທາ ວາ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕທາ ຂາທິສ຺ສຕີຕິ ອາຫຏໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ‘‘ຄິລານາຕິຣິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍໍ ຍາມກາລິກາທີສຸ ອຊ຺ໂຌຫາເຣ ອຊ຺ໂຌຫາເຣ ທຸກ຺ກຏໍ, ຕໍ ອສໍສຏ຺ຐວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ສເຈ ປນ ອາມິສສໍສຏ຺ຐານິ ໂຫນ຺ຕິ, ອາຫາຣຕ຺ຖາຍປິ ອນາຫາຣຕ຺ຖາຍປິ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຊ຺ໂຌຫຣນ຺ຕສ຺ສ ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວ.

໒໔໑. ສຕິ ປຈ຺ຈເຍຕິ ຍາມກາລິກໍ ປິປາສາຍ ສຕິ ປິປາສຈ຺ເຉທນຕ຺ຖໍ, ສຕ຺ຕາຫກາລິກໍ ຍາວຊີວິກຎ຺ຈ ເຕນ ເຕນ ອຸປສເມຕພ຺ພເກ ອາພາເຘ ສຕິ ຕສ຺ສ ອຸປສມນຕ຺ຖໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊໂຕ ອນາປຕ຺ຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ກຖິນສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍວາຈໂຕ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ກິຣິຍາກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ປຐມປວາຣຓສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ທຸຕິຍປວາຣຓສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໒໔໒. ຉຏ຺ຐສິກ຺ຂາປເທ – ອນາຈາຣໍ ອາຈຣຕີຕິ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວີຕິກ຺ກມໍ ກໂຣຕິ. ອຸປນນ຺ຘີຕິ ອຸປນາຫໍ ຊເນນ຺ໂຕ ຕສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ອຕ຺ຕໂນ ໂກຘໍ ພນ຺ຘິ; ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາຆາຕໍ ຊເນສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປນທ຺ໂຘ ຠິກ຺ຂູຕິ ໂສ ຊນິຕອຸປນາໂຫ ຠິກ຺ຂຸ.

໒໔໓. ອຠິຫຏ຺ຐຸໍ ປວາເຣຍ຺ຍາຕິ ອຠິຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ຫນ຺ທ ຠິກ຺ຂຸ ຂາທ ວາ ຠຸຎ຺ຊ ວາ’’ຕິ ເອວໍ ປວາເຣຍ຺ຍ. ປທຠາຊເນ ປນ ‘‘ຫນ຺ທ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິອາທິໍ ອນຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ສາຘາຣຓເມວ ອຠິຫຏ຺ຐຸໍ ປວາຣຓາຍ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍາວຕກໍ ອິຈ຺ຉສິ ຕາວຕກໍ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຊານນ຺ຕິ ປວາຣິຕຠາວໍ ຊານນ຺ໂຕ. ຕໍ ປນສ຺ສ ຊານນໍ ຍສ຺ມາ ຕີຫາກາເຣຫິ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຊານາຕິ ນາມ ສາມໍ ວາ ຊານາຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປທຠາຊນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາສາທນາເປກ຺ໂຂຕິ ອາສາທນໍ ໂຈທນໍ ມງ຺ກຸກຣຓຠາວໍ ອເປກ຺ຂມາໂນ.

ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາຕິ ຍສ຺ສ ອຠິຫຏໍ ຕສ຺ມິໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ເຕ ອຠິຫາຣກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທຸກ຺ກຏໍ. ອິຕຣສ຺ສ ປນ ສພ຺ໂພ ອາປຕ຺ຕິເຠໂທ ປຐມສິກ຺ຂາປເທ ວຸຕ຺ໂຕ, ອິມສ຺ມິໍ ປນ ສິກ຺ຂາປເທ ສພ຺ພາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອຠິຫາຣກສ຺ເສວ ເວທິຕພ຺ພາ. ເສສໍ ປຐມສິກ຺ຂາປເທ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ ປາກຏເມວ.

ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍຈິຕ຺ຕໂຕ ວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ.

ທຸຕິຍປວາຣຓສິກ຺ຂາປທໍ ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ວິກາລໂຠຊນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໒໔໗. ສຕ຺ຕມສິກ຺ຂາປເທ – ຄິຣຄ຺ຄສມຊ຺ໂຊຕິ ຄິຣິມ຺ຫິ ອຄ຺ຄສມຊ຺ໂຊ, ຄິຣິສ຺ສ ວາ ອຄ຺ຄເທເສ ສມຊ຺ໂຊ. ໂສ ກິຣ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ນຄເຣ ໂຆສນາ ກຣິຍຕິ, ນຄຣສ຺ສ ພຫິທ຺ຘາ ສເມ ຠູມິຠາເຄ ປພ຺ພຕຈ຺ຉາຍາຍ ມຫາຊນກາໂຍ ສນ຺ນິປຕຕິ, ອເນກປ຺ປກາຣານິ ນຏນາຏການິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເຕສໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ມຎ຺ຈາຕິມຎ຺ເຈ ພນ຺ຘນ຺ຕິ. ສຕ຺ຕຣສວຄ຺ຄິຍາ ອປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ສິກ຺ຂາປເທ ທຫຣາວ ອຸປສມ຺ປນ຺ນາ, ເຕ ‘‘ນາຏການິ ອາວຸໂສ ປສ຺ສິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຕຕ຺ຖ ອຄມໍສຸ. ອຖ ເນສໍ ຎາຕກາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອຍ຺ຍາ ອາຄຕາ’’ຕິ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕາ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ວິລິມ຺ເປຕ຺ວາ ໂຠເຊຕ຺ວາ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ປູວຂາທນີຍາທິໍ ຫຕ຺ເຖ ອທໍສຸ. ເຕ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ມນຸສ຺ສາ ສຕ຺ຕຣສວຄ຺ຄິເຍ ຠິກ຺ຂູ ປສ຺ສິຕ຺ວາ’’ຕິອາທິ.

໒໔໘-໙. ວິກາເລຕິ ວິຄເຕ ກາເລ. ກາໂລຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ໂຠຊນກາໂລ ອຘິປ຺ເປໂຕ, ໂສ ຈ ສພ຺ພນ຺ຕິເມນ ປຣິຈ຺ເຉເທນ ມຊ຺ຌນ຺ຫິໂກ, ຕສ຺ມິໍ ວີຕິວຕ຺ເຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຕເນວສ຺ສ ປທຠາຊເນ ‘‘ວິກາໂລ ນາມ ມຊ຺ຌນ຺ຫິເກ ວີຕິວຕ຺ເຕ ຍາວ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຐິຕມຊ຺ຌນ຺ຫິໂກປິ ກາລສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປນ ຂາທິຕຸໍ ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວາ ນ ສກ຺ກາ, ສຫສາ ປິວິຕຸໍ ສກ຺ກາ ຠເວຍ຺ຍ, ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈເກນ ປນ ນ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ. ກາລປຣິຈ຺ເຉທຊານນຕ຺ຖຎ຺ຈ ກາລຕ຺ຖມ຺ໂຠ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ, ກາລນ຺ຕເຣວ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກາຕພ຺ພໍ.

ອວເສສໍ ຂາທນີຍໍ ນາມາຕິ ເອຕ຺ຖ ຍໍ ຕາວ ສກ຺ຂລິໂມທກາທິປຸພ຺ພຓ຺ຓາປຣຓ຺ຓມຍໍ, ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ. ຍມ຺ປິ ວນມູລາທິປ຺ປເຠທໍ ອາມິສຄຕິກໍ ໂຫຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ມູລຂາທນີຍໍ ກນ຺ທຂາທນີຍໍ ມູຬາລຂາທນີຍໍ ມຕ຺ຖກຂາທນີຍໍ ຂນ຺ຘຂາທນີຍໍ ຕຈຂາທນີຍໍ ປຕ຺ຕຂາທນີຍໍ ປຸປ຺ຜຂາທນີຍໍ ຜລຂາທນີຍໍ ອຏ຺ຐິຂາທນີຍໍ ປິຏ຺ຐຂາທນີຍໍ ນິຍ຺ຍາສຂາທນີຍນ຺ຕິ, ອິທມ຺ປິ ຂາທນີຍສງ຺ຂ຺ຍເມວ ຄຈ຺ຉຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປນ ອາມິສຄຕິກສລ຺ລກ຺ຂຓຕ຺ຖໍ ອິທໍ ມຸຂມຕ຺ຕນິທສ຺ສນໍ – ມູລຂາທນີເຍ ຕາວ ມູລກມູລໍ ຂາຣກມູລໍ ຈຈ຺ຈຸມູລໍ ຕມ຺ພກມູລໍ ຕຓ຺ຑຸເລຍ຺ຍກມູລໍ ວຕ຺ຖຸເລຍ຺ຍກມູລໍ ວຊກລິມູລໍ ຊຊ຺ຌຣີມູລນ຺ຕິ ເອວມາທີນິ ສູເປຍ຺ຍປຓ຺ຓມູລານິ ອາມິສຄຕິການິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ວຊກລິມູເລ ຊຣຏ຺ຐໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຉຑ຺ເຑນ຺ຕິ, ຕໍ ຍາວຊີວິກໍ ໂຫຕິ. ອຎ຺ຎມ຺ປິ ເອວຣູປໍ ເອເຕເນວ ນເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ມູລກຂາຣກຊຊ຺ຌຣີມູລານໍ ປນ ຊຣຏ຺ຐານິປິ ອາມິສຄຕິກາເນວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍານິ ປນ ປາຬິຍໍ –

‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມູລານິ ເຠສຊ຺ຊານິ ຫລິທ຺ທິໍ ສິງ຺ຄິເວຣໍ ວຈໍ ວຈຕ຺ຕໍ ອຕິວິສໍ ກຏຸກໂຣຫິຓິໍ ອຸສີຣໍ ຠທ຺ທມຸຕ຺ຕກໍ, ຍານິ ວາ ປນຎ຺ຎານິປິ ອຕ຺ຖິ ມູລານິ ເຠສຊ຺ຊານິ ເນວ ຂາທນີເຍ ຂາທນີຍຕ຺ຖໍ ຜຣນ຺ຕິ, ນ ໂຠຊນີເຍ ໂຠຊນີຍຕ຺ຖໍ ຜຣນ຺ຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໓) –

ວຸຕ຺ຕານິ, ຕານິ ຍາວຊີວິການິ. ເຕສໍ ຈູຬປຎ຺ຈມູລໍ ມຫາປຎ຺ຈມູລນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຄຓິຍມານານໍ ຄຓນາຍ ອນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ. ຂາທນີຍຕ຺ຖໍ ໂຠຊນີຍຕ຺ຖຎ຺ຈ ຜຣຓາຠາໂວເຍວ ປນ ເຕສໍ ລກ຺ຂຓໍ. ຕສ຺ມາ ຍໍກິຎ຺ຈິ ມູລໍ ເຕສຸ ເຕສຸ ຊນປເທສຸ ປກຕິອາຫາຣວເສນ ມນຸສ຺ສານໍ ຂາທນີຍຕ຺ຖໍ ໂຠຊນີຍຕ຺ຖຎ຺ຈ ຜຣຕິ, ຕໍ ຍາວກາລິກໍ; ອິຕຣໍ ຍາວຊີວິກນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຕສຸ ພຫຸໍ ວຕ຺ວາປິ ຫິ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ລກ຺ຂເຓ ຐາຕພ຺ພໍ. ນາມສຎ຺ຎາສຸ ປນ ວຸຈ຺ຈມານາສຸ ຕໍ ຕໍ ນາມໍ ອຊານນ຺ຕານໍ ສມ຺ໂມໂຫເຍວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນາມສຎ຺ຎາຍ ອາທຣໍ ອກຕ຺ວາ ລກ຺ຂຓເມວ ທສ຺ສິຕໍ.

ຍຖາ ຈ ມູເລ; ເອວໍ ກນ຺ທາທີສຸປິ ຍໍ ລກ຺ຂຓໍ ທສ຺ສິຕໍ, ຕສ຺ເສວ ວເສນ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍຎ຺ຈ ຕໍ ປາຬິຍໍ ຫລິທ຺ທາທິ ອຏ຺ຐວິຘໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ສ ຂນ຺ຘຕຈປຸປ຺ຜຜລມ຺ປິ ສພ຺ພໍ ຍາວຊີວິກນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ກນ຺ທຂາທນີເຍ ທຸວິໂຘ ກນ຺ໂທ – ທີໂຆ ຈ ຣສ຺ໂສ ຈ ຠິສກິໍສຸກກນ຺ທາທິ ວຏ຺ໂຏ ອຸປ຺ປລກເສຣຸກກນ຺ທາທິ, ຍໍ ‘‘ຄຓ຺ຐີ’’ຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພສໍ ກນ຺ທານໍ ຊິຓ຺ຓຊຣຏ຺ຐານຎ຺ຈ ຉລ຺ລິ ຈ ສຸຂຸມມູລານິ ຈ ຍາວຊີວິການິ. ຕຣຸໂຓ ປນ ສຸຂຂາທນີໂຍ, ສາລກລ຺ຍາຓີໂປຕກກນ຺ໂທ ກິໍສຸກໂປຕກກນ຺ໂທ ອມ຺ພາຏກກນ຺ໂທ ເກຕກກນ຺ໂທ ມາລຸວກນ຺ໂທ ຠິສສງ຺ຂາໂຕ ປທຸມປຸຓ຺ຑຣີກກນ຺ໂທ ປິຓ຺ຑາລຸມສາລຸອາທໂຍ ຈ ຂີຣວລ຺ລິກນ຺ໂທ ອາລຸວກນ຺ໂທ ສິຄ຺ຄຸກນ຺ໂທ ຕາລກນ຺ໂທ ນີລຸປ຺ປລຣຕ຺ຕຸປ຺ປລກຸມຸທໂສຄນ຺ຘິການໍ ກນ຺ທາ ກທລິກນ຺ໂທ ເວຬຸກນ຺ໂທ ກເສຣຸກກນ຺ໂທຕິ ເອວມາທໂຍ ເຕສຸ ເຕສຸ ຊນປເທສຸ ປກຕິອາຫາຣວເສນ ມນຸສ຺ສານໍ ຂາທນີຍຕ຺ຖຎ຺ຈ ໂຠຊນີຍຕ຺ຖຎ຺ຈ ຜຣຓກກນ຺ທາ ຍາວກາລິກາ.

ຂີຣວລ຺ລິກນ຺ໂທ ອໂຘໂຕ ຍາວຊີວິໂກ, ໂຘໂຕ ຍາວກາລິໂກ. ຂີຣກາໂກລີຊີວິກອຸສຠກລສຸຓາທິກນ຺ທາ ປນ ຍາວຊີວິກາ. ເຕ ປາຬິຍໍ – ‘‘ຍານິ ວາ ປນຎ຺ຎານິປິ ອຕ຺ຖິ ມູລານິ ເຠສຊ຺ຊານີ’’ຕິ ເອວໍ ມູລເຠສຊ຺ຊສງ຺ຄເຫເນວ ສງ຺ຄຫິຕາ.

ມູຬາລຂາທນີເຍ ປນ ປທຸມມູຬາລໍ ປຸຓ຺ຑຣີກມຸຬາລສທິສເມວ. ເອຣກມູລໍ ກນ຺ທຸລມູລນ຺ຕິ ເອວມາທິ ເຕສຸ ເຕສຸ ຊນປເທສຸ ປກຕິອາຫາຣວເສນ ມນຸສ຺ສານໍ ຂາທນີຍຕ຺ຖຎ຺ຈ ໂຠຊນີຍຕ຺ຖຎ຺ຈ ຜຣຓກມຸຬາລໍ ຍາວກາລິກໍ. ຫລິທ຺ທິສິງ຺ຄິເວຣມກຈິຈຕຸຣສ຺ສວລ຺ລິເກຕກຕາລຫິນ຺ຕາລກຸນ຺ຕາລນາຬິເກຣປູຄຣຸກ຺ຂາທິມຸຬາລໍ ປນ ຍາວຊີວິກໍ, ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ປາຬິຍໍ – ‘‘ຍານິ ວາ ປນຎ຺ຎານິປິ ອຕ຺ຖິ ມູລານິ ເຠສຊ຺ຊານີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໓) ເອວໍ ມູລເຠສຊ຺ຊສງ຺ຄເຫເນວ ສງ຺ຄຫິຕໍ.

ມຕ຺ຖກຂາທນີເຍ ຕາລຫິນ຺ຕາລກຸນ຺ຕາລເກຕກນາຬິເກຣປູຄຣຸກ຺ຂຂຊ຺ຊູຣີເວຕ຺ຕເອຣກກທລີນໍ ກຬີຣສງ຺ຂາຕາ ມຕ຺ຖກາ ເວຓຸກຬີໂຣ ນຬກຬີໂຣ ອຸຈ຺ຉຸກຬີໂຣ ມູລກກຬີໂຣ ສາສປກຬີໂຣ ສຕາວຣິກຬີໂຣ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ຘຎ຺ຎານໍ ກຬີຣາຕິ ເອວມາທິ ເຕສຸ ເຕສຸ ຊນປເທສຸ ປກຕິອາຫາຣວເສນ ມນຸສ຺ສານໍ ຂາທນີຍຕ຺ຖໍ ໂຠຊນີຍຕ຺ຖຎ຺ຈ ຜຣຓໂກ ຣຸກ຺ຂວລ຺ລິອາທີນໍ ມຕ຺ຖໂກ ຍາວກາລິໂກ. ຫລິທ຺ທິສິງ຺ຄິເວຣວຈມກຈິລສຸຓານໍກຬີຣາ ຕາລຫິນ຺ຕາລກຸນ຺ຕາລນາຬິເກຣກຬີຣານຎ຺ຈ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປາຕິໂຕ ຊຣຏ຺ຐພຸນ຺ໂທ ຍາວຊີວິໂກ.

ຂນ຺ຘຂາທນີເຍ ອນ຺ໂຕປຖວີຄໂຕ ສາລກລ຺ຍາຓີຂນ຺ໂຘ ອຸຈ຺ຉຸຂນ຺ໂຘ ນີລຸປ຺ປລຣຕ຺ຕຸປ຺ປລກຸມຸທໂສຄນ຺ຘິການໍ ຂນ຺ຘກາຕິ ເອວມາທິ ເຕສຸ ເຕສຸ ຊນປເທສຸ ປກຕິອາຫາຣວເສນ ມນຸສ຺ສານໍ ຂາທນີຍຕ຺ຖໍ ໂຠຊນີຍຕ຺ຖຎ຺ຈ ຜຣຓໂກ ຂນ຺ໂຘ ຍາວກາລິໂກ. ອຸປ຺ປລຊາຕີນໍ ປຓ຺ຓທຓ຺ຑໂກ ປທຸມຊາຕີນໍ ສພ຺ໂພປິ ທຓ຺ຑໂກ ກາຣວິນ຺ທກທຓ຺ຑາທໂຍ ຈ ອວເສສສພ຺ພຂນ຺ຘາ ຍາວຊີວິກາ.

ຕຈຂາທນີເຍ ອຸຈ຺ຉຸຕໂຈວ ເອໂກ ຍາວກາລິໂກ, ໂສປິ ສຣໂສ. ເສໂສ ສພ຺ໂພ ຍາວຊີວິໂກ. ເຕສໍ ປນ ມຕ຺ຖກຂນ຺ຘຕຈານໍ ຕິຓ຺ຓໍ ປາຬິຍໍ ກສາວເຠສຊ຺ເຊນ ສງ຺ຄໂຫ ເວທິຕພ຺ໂພ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກສາວານິ ເຠສຊ຺ຊານິ ນິມ຺ພກສາວໍ, ກຸຏຊກສາວໍ, ປໂຏລກສາວໍ, ຜຄ຺ຄວກສາວໍ ນຕ຺ຕມາລກສາວໍ, ຍານິ ວາ ປນຎ຺ຎານິປິ ອຕ຺ຖິ ກສາວານິ ເຠສຊ຺ຊານິ ເນວ ຂາທນີເຍ ຂາທນີຍຕ຺ຖໍ ຜຣນ຺ຕິ, ນ ໂຠຊນີເຍ ໂຠຊນີຍຕ຺ຖໍ ຜຣນ຺ຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໓).

ເອຕ຺ຖ ຫິ ເອເຕສມ຺ປິ ສງ຺ຄໂຫ ສິຊ຺ຌຕິ. ວຸຕ຺ຕກສາວານິ ຈ ສພ຺ພານິ ກປ຺ປິຍານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ປຕ຺ຕຂາທນີເຍ ມູລກໍ ຂາຣໂກ ຈຈ຺ຈຸ ຕມ຺ພໂກ ຕຓ຺ຑຸເລຍ຺ຍໂກ ປປຸນ຺ນາໂຄ ວຕ຺ຖຸເລຍ຺ຍໂກ ວຊກລິ ຊຊ຺ຌຣີ ເສລ຺ລຸ ສິຄ຺ຄຸ ກາສມທ຺ທໂກ ອຸມ຺ມາ ຈີນມຸຄ຺ໂຄ ມາໂສ ຣາຊມາໂສ ຐເປຕ຺ວາ ມຫານິປ຺ຜາວໍ ອວເສສນິປ຺ຜາໂວ ອຄ຺ຄິມນ຺ໂຖ ສຸນິສນ຺ນໂກ ເສຕວຣໂຓ ນາຬິກາ ຠູມິຍໍ ຊາຕໂລຓີຕິ ເອເຕສໍ ປຕ຺ຕານິ ອຎ຺ຎານິ ຈ ເອວຣູປານິ ເຕສຸ ເຕສຸ ຊນປເທສຸ ປກຕິອາຫາຣວເສນ ມນຸສ຺ສານໍ ຂາທນີຍຕ຺ຖໍ ໂຠຊນີຍຕ຺ຖຎ຺ຈ ຜຣຓການິ ປຕ຺ຕານິ ເອກໍເສນ ຍາວກາລິການິ. ຍາ ປນຎ຺ຎາ ມຫານຂປິຏ຺ຐິມຕ຺ຕາ ປຓ຺ຓໂລຓິ ຣຸກ຺ເຂ ຈ ຄຈ຺ເຉ ຈ ອາໂຣຫຕິ, ຕສ຺ສາ ປຕ຺ຕໍ ຍາວຊີວິກໍ. ພ຺ຣຫ຺ມີປຕ຺ຕຎ຺ຈ ຍາວກາລິກນ຺ຕິ ທີປວາສິໂນ ວທນ຺ຕິ. ອມ຺ພປລ຺ລວໍ ຍາວກາລິກໍ, ອໂສກປລ຺ລວໍ ປນ ຍາວຊີວິກໍ.

ຍານິ ວາ ປນຎ຺ຎານິ ປາຬິຍໍ –

‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຓ຺ຓານິ ເຠສຊ຺ຊານິ ນິມ຺ພປຓ຺ຓໍ ກຸຏຊປຓ຺ຓໍ ປໂຏລປຓ຺ຓໍ ສຸລສິປຓ຺ຓໍ ກປ຺ປາສກປຓ຺ຓໍ ຍານິ ວາ ປນຎ຺ຎານິປິ ອຕ຺ຖິ ປຓ຺ຓານິ ເຠສຊ຺ຊານິ ເນວ ຂາທນີເຍ ຂາທນີຍຕ຺ຖໍ ຜຣນ຺ຕິ ນ ໂຠຊນີເຍ ໂຠຊນີຍຕ຺ຖໍ ຜຣນ຺ຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໓) –

ວຸຕ຺ຕານິ, ຕານິ ຍາວຊີວິການິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ປຓ຺ຓານິເຍວ ເຕສໍ ປຸປ຺ຜຜລາທີນິປິ ຍາວຊີວິການິ. ປຓ຺ຓານໍ ຜຄ຺ຄວປຓ຺ຓໍ ອຊ຺ຊຸກປຓ຺ຓໍ ຜຓິຊ຺ຊກປຓ຺ຓໍ ປໂຏລປຓ຺ຓໍ ຕມ຺ພູລປຓ຺ຓໍ ປທຸມິນິປຓ຺ຓນ຺ຕິ ເອວໍ ຄຓນວເສນ ອນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ.

ປຸປ຺ຜຂາທນີເຍ ມູລກປຸປ຺ຜໍ ຂາຣກປຸປ຺ຜໍ ຈຈ຺ຈຸປຸປ຺ຜໍ ຕມ຺ພກປຸປ຺ຜໍ ວຊກລິປຸປ຺ຜໍ ຊຊ຺ຌຣີປຸປ຺ຜໍ ຈູຬນິປ຺ຜາວປຸປ຺ຜໍ ມຫານິປ຺ຜາວປຸປ຺ຜໍ ກເສຣຸກປຸປ຺ຜໍ ນາຬິເກຣຕາລເກຕການໍ ຕຣຸຓປຸປ຺ຜານິ ເສຕວຣຓປຸປ຺ຜໍ ສິຄ຺ຄຸປຸປ຺ຜໍ ອຸປ຺ປລປທຸມຊາຕິການໍ ປຸປ຺ຜານິ ກຓ຺ຓິກມຕ຺ຕໍ ອຄນ຺ຘິກປຸປ຺ຜໍ ກຬີຣປຸປ຺ຜໍ ຊີວນ຺ຕີປຸປ຺ຜນ຺ຕິ ເອວມາທິ ເຕສຸ ເຕສຸ ຊນປເທສຸ ປກຕິອາຫາຣວເສນ ມນຸສ຺ສານໍ ຂາທນີຍຕ຺ຖໍ ໂຠຊນີຍຕ຺ຖຎ຺ຈ ຜຣຓກປຸປ຺ຜໍ ຍາວກາລິກໍ. ອໂສກພກຸລກຸຍ຺ຍກປຸນ຺ນາຄຈມ຺ປກຊາຕິກຓວີຣກຓິກາຣກຸນ຺ທນວມາລິກມລ຺ລິກາທີນໍ ປນ ປຸປ຺ຜໍ ຍາວຊີວິກໍ ຕສ຺ສ ຄຓນາຍ ອນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ. ປາຬິຍໍ ປນສ຺ສ ກສາວເຠສຊ຺ເຊເນວ ສງ຺ຄໂຫ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຜລຂາທນີເຍ ປນສລພຸຊຕາລນາຬິເກຣອມ຺ພຊມ຺ພູອມ຺ພາຏກຕິນ຺ຕິຓິກມາຕຸລຸງ຺ຄກປິຕ຺ຖລາພຸກຸມ຺ຠຓ຺ຑປຸສ຺ສຜລຕິມ຺ພຣູສກຕິປຸສວາຕິງ຺ຄຓໂຈຈໂມຈມຘຸກາທີນໍ ຜລານິ ຍານິ ໂລເກ ເຕສຸ ເຕສຸ ຊນປເທສຸ ປກຕິອາຫາຣວເສນ ມນຸສ຺ສານໍ ຂາທນີຍຕ຺ຖໍ ໂຠຊນີຍຕ຺ຖຎ຺ຈ ຜຣນ຺ຕິ, ສພ຺ພານິ ຕານິ ຍາວກາລິການິ. ນາມຄຓນວເສນ ເນສໍ ນ ສກ຺ກາ ປຣິຍນ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ. ຍານິ ປນ ປາຬິຍໍ –

‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຜລານິ ເຠສຊ຺ຊານິ – ພິລງ຺ຄໍ, ປິປ຺ຜລິໍ, ມຣິຈໍ, ຫຣີຕກໍ, ວິຠີຕກໍ, ອາມລກໍ, ໂຄຏ຺ຐຜລໍ, ຍານິ ວາ ປນຎ຺ຎານິປິ ອຕ຺ຖິ ຜລານິ ເຠສຊ຺ຊານິ ເນວ ຂາທນີເຍ ຂາທນີຍຕ຺ຖໍ ຜຣນ຺ຕິ ນ ໂຠຊນີເຍ ໂຠຊນີຍຕ຺ຖໍ ຜຣນ຺ຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໓) –

ວຸຕ຺ຕານິ, ຕານິ ຍາວຊີວິການິ. ເຕສມ຺ປິ ອປຣິປກ຺ການິ ອຈ຺ຉິວ ພິມ຺ພວຣຓເກຕກກາສ຺ມຣີອາທີນໍ ຜລານິ ຊາຕິຜລໍ ກຏຸກຜລໍ ເອຬາ ຕກ຺ໂກລນ຺ຕິ ເອວໍ ນາມວເສນ ນ ສກ຺ກາ ປຣິຍນ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ.

ອຏ຺ຐິຂາທນີເຍ ລພຸຊຏ຺ຐິ ປນສຏ຺ຐິ ອມ຺ພາຏກຏ຺ຐິ ສາລຏ຺ຐິ ຂຊ຺ຊູຣີເກຕກຕິມ຺ພຣູສການໍ ຕຣຸຓຜລຏ຺ຐິ ຕິນ຺ຕິຓິກຏ຺ຐິ ພິມ຺ພຜລຏ຺ຐິ ອຸປ຺ປລ ປທຸມຊາຕີນໍ ໂປກ຺ຂຣຏ຺ຐີຕິ ເອວມາທີນິ ເຕສຸ ເຕສຸ ຊນປເທສຸ ມນຸສ຺ສານໍ ປກຕິອາຫາຣວເສນ ຂາທນີຍຕ຺ຖໍ ໂຠຊນີຍຕ຺ຖຎ຺ຈ ຜຣຓການິ ອຏ຺ຐີນິ ຍາວກາລິການິ. ມຘຸກຏ຺ຐິ ປຸນ຺ນາຄຏ຺ຐິ ຫຣີຕກາທີນໍ ອຏ຺ຐີນິ ສິທ຺ຘຕ຺ຖກຏ຺ຐິ ຣາຊິກຏ຺ຐີຕິ ເອວມາທີນິ ອຏ຺ຐີນິ ຍາວຊີວິການິ. ເຕສໍ ປາຬິຍໍ ຜລເຠສຊ຺ເຊເນວ ສງ຺ຄໂຫ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ປິຏ຺ຐຂາທນີເຍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ຕາວ ຘຎ຺ຎານໍ ຘຎ຺ຎານຸໂລມານໍ ອປຣຓ຺ຓານຎ຺ຈ ປິຏ຺ຐໍ ປນສປິຏ຺ຐໍ ລພຸຊປິຏ຺ຐໍ ອມ຺ພາຏກປິຏ຺ຐໍ ສາລປິຏ຺ຐໍ ໂຘຕກຕາລປິຏ຺ຐຎ຺ຈ ຂີຣວລ຺ລິປິຏ຺ຐຎ຺ຈາຕິ ເອວມາທີນິ ເຕສຸ ເຕສຸ ຊນປເທສຸ ປກຕິອາຫາຣວເສນ ມນຸສ຺ສານໍ ຂາທນີຍຕ຺ຖໍ ໂຠຊນີຍຕ຺ຖຎ຺ຈ ຜຣຓການິ ປິຏ຺ຐານິ ຍາວກາລິການິ. ອໂຘຕກໍ ຕາລປິຏ຺ຐໍ ຂີຣວລ຺ລິປິຏ຺ຐໍ ອສ຺ສຄນ຺ຘາທິປິຏ຺ຐານິ ຈ ຍາວຊີວິການິ. ເຕສໍ ປາຬິຍໍ ກສາເວຫິ ຈ ມູລຜເລຫິ ຈ ສງ຺ຆໂຫ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ນິຍ຺ຍາສຂາທນີເຍ ເອໂກ ອຸຈ຺ຉຸນິຍ຺ຍາໂສວ ສຕ຺ຕາຫກາລິໂກ. ເສສາ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊຕູນິ ເຠສຊ຺ຊານິ – ຫິງ຺ຄຸໍ ຫິງ຺ຄຸຊຕຸໍ ຫິງ຺ຄຸສິປາຏິກໍ ຕກໍ ຕກປຕ຺ຕິໍ ຕກປຓ຺ຓິໍ ສຊ຺ຊຸລສໍ ຍານິ ວາ ປນຎ຺ຎານິປິ ອຕ຺ຖິ ຊຕູນິ ເຠສຊ຺ຊານີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໓) ເອວໍ ປາຬິຍໍ ວຸຕ຺ຕນິຍ຺ຍາສາ ຍາວຊີວິກາ. ຕຕ຺ຖ ເຍວາປນກວເສນ ສງ຺ຄຫິຕານໍ ອມ຺ພນິຍ຺ຍາໂສ ກຓິກາຣນິຍ຺ຍາໂສຕິ ເອວໍ ນາມວເສນ ນ ສກ຺ກາ ປຣິຍນ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ. ເອວໍ ອິເມສຸ ມູລຂາທນີຍາທີສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຍາວກາລິກໍ, ສພ຺ພມ຺ປິ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ‘‘ອວເສສໍ ຂາທນີຍໍ ນາມາ’’ຕິ ສງ຺ຄຫິຕໍ.

ໂຠຊນີຍໍ ນາມ ປຎ຺ຈ ໂຠຊນານີຕິອາທິມ຺ຫິ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕເມວ. ຂາທິສ຺ສາມິ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມີຕິ, ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ວິກາເລ ເອຕໍ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍຎ຺ຈ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕສ຺ສ ປຏິຄ຺ຄຫເຓ ຕາວ ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ເອຬກໂລມສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍໂຕ ຈ ກາຍຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ວິກາລໂຠຊນສິກ຺ຂາປທໍ ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ສນ຺ນິຘິກາຣກສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໒໕໒. ອຏ຺ຐມສິກ຺ຂາປເທ – ເພລຏ຺ຐສີໂສ ນາມ ຊຏິລສຫສ຺ສພ຺ຠນ຺ຕໂຣ ມຫາເຖໂຣ. ອຣຎ຺ເຎ ວິຫຣຕີຕິ ເຊຕວນສ຺ສ ອວິທູເຣ ປຘານຆເຣ ເອກສ຺ມິໍ ອາວາເສ ວສຕິ. ສຸກ຺ຂກຸຣນ຺ຕິ ອສູປພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ໂອທນໍ. ໂສ ກິຣ ອນ຺ໂຕຄາເມ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ຕາທິສໍ ໂອທນໍ ອາຫຣຕິ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາຍ, ນ ປຈ຺ຈຍຄິທ຺ຘຕາຍ. ເຖໂຣ ກິຣ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິຍາ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອຸທເກນ ເຕເມຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ຕໂຕ ປຸນ ສຕ຺ຕາຫໍ ສມາປຕ຺ຕິຍາ ນິສີທຕິ. ເອວໍ ທ຺ເວປິ ຕີຓິປິ ຈຕ຺ຕາຣິປິ ສຕ຺ຕາຫານິ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຈິເຣນ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສຕີ’’ຕິ.

໒໕໓. ກາໂຣ ກຣຓໍ ກິຣິຍາຕິ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກໍ, ສນ຺ນິຘິກາໂຣ ອສ຺ສາຕິ ສນ຺ນິຘິກາຣໍ; ສນ຺ນິຘິກາຣເມວ ສນ຺ນິຘິກາຣກໍ. ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເອກຣຕ຺ຕໍ ວີຕິນາມິຕສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ເຕເນວສ຺ສ ປທຠາຊເນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສນ຺ນິຘິກາຣກໍ ນາມ ອຊ຺ຊ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ອປຣຊ຺ຊູ’’ຕິ.

ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາຕິ ເອວໍ ສນ຺ນິຘິກຕໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຍາວກາລິກໍ ວາ ຍາມກາລິກໍ ວາ ອຊ຺ໂຌຫຣິຕຸກາມຕາຍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ປຏິຄ຺ຄຫເຓ ຕາວ ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ອຊ຺ໂຌຫຣໂຕ ປນ ເອກເມກສ຺ມິໍ ອຊ຺ໂຌຫາເຣ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ສເຈປິ ປຕ຺ໂຕ ທຸທ຺ໂຘໂຕ ໂຫຕິ, ຍໍ ອງ຺ຄຸລິຍາ ຆໍສນ຺ຕສ຺ສ ເລຂາ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຄຓ຺ຐິກປຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ຄຓ຺ຐິກນ຺ຕເຣ ສ຺ເນໂຫ ປວິຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ, ໂສ ອຸຓ຺ເຫ ໂອຕາເປນ຺ຕສ຺ສ ປຄ຺ຆຣຕິ, ອຸຓ຺ຫຍາຄຸຍາ ວາ ຄຫິຕາຍ ສນ຺ທິສ຺ສຕິ, ຕາທິເສ ປຕ຺ເຕປິ ປຸນທິວເສ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ຕສ຺ມາ ປຕ຺ຕໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ປຸນ ຕຕ຺ຖ ອຈ຺ໂຉທກໍ ວາ ອາສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອງ຺ຄຸລິຍາ ວາ ຆໍສິຕ຺ວາ ນິສ຺ເນຫຠາໂວ ຊານິຕພ຺ໂພ. ສເຈ ຫິ ອຸທເກ ວາ ສ຺ເນຫຠາໂວ ປຕ຺ເຕ ວາ ອງ຺ຄຸລິເລຂາ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ທຸທ຺ໂຘໂຕ ໂຫຕິ. ເຕລວຓ຺ຓປຕ຺ເຕ ປນ ອງ຺ຄຸລິເລຂາ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ສາ ອພ຺ໂພຫາຣິກາ. ຍໍ ຠິກ຺ຂູ ນິຣເປກ຺ຂາ ສາມເຓຣານໍ ປຣິຈ຺ຈຊນ຺ຕິ, ຕຎ຺ເຈ ສາມເຓຣາ ນິທຫິຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ, ສພ຺ພໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສຍໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕເມວ ຫິ ທຸຕິຍທິວເສ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຕໂຕ ຫິ ເອກສິຕ຺ຖມ຺ປິ ອຊ຺ໂຌຫຣໂຕ ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວ.

ອກປ຺ປິຍມໍເສສຸ ມນຸສ຺ສມໍເສ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈເຍນ ສທ຺ວິໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ອວເສເສສຸ ທຸກ຺ກເຏນ ສທ຺ຘິໍ. ຍາມກາລິກໍ ສຕິ ປຈ຺ຈເຍ ອຊ຺ໂຌຫຣໂຕ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ອາຫາຣຕ຺ຖາຍ ອຊ຺ໂຌຫຣໂຕ ທຸກ຺ກເຏນ ສທ຺ຘິໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ສເຈ ປວາຣິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອນຕິຣິຕ຺ຕກຕໍ ອຊ຺ໂຌຫຣຕິ, ປກຕິອາມິເສ ທ຺ເວ ປາຈິຕ຺ຕິຍານິ, ມນຸສ຺ສມໍເສ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈເຍນ ສທ຺ຘິໍ ທ຺ເວ, ເສສອກປ຺ປິຍມໍເສ ທຸກ຺ກເຏນ ສທ຺ຘິໍ, ຍາມກາລິກໍ ສຕິ ປຈ຺ຈເຍ ສາມິເສນ ມຸເຂນ ອຊ຺ໂຌຫຣໂຕ ທ຺ເວ, ນິຣາມິເສນ ເອກເມວ. ອາຫາຣຕ຺ຖາຍ ອຊ຺ໂຌຫຣໂຕ ວິກປ຺ປທ຺ວເຍປິ ທຸກ຺ກຏໍ ວຑ຺ຒຕິ. ສເຈ ວິກາເລ ອຊ຺ໂຌຫຣຕິ, ປກຕິໂຠຊເນ ສນ຺ນິຘິປຈ຺ຈຍາ ຈ ວິກາລໂຠຊນປຈ຺ຈຍາ ຈ ທ຺ເວ ປາຈິຕ຺ຕິຍານິ, ອກປ຺ປິຍມໍເສສຸ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ທຸກ຺ກຏຎ຺ຈ ວຑ຺ຒຕິ. ຍາມກາລິເກສຸ ວິກາລປຈ຺ຈຍາ ອນາປຕ຺ຕິ, ອນຕິຣິຕ຺ຕປຈ຺ຈຍາ ປນ ວິກາເລ ສພ຺ພວິກປ຺ເປສຸ ອນາປຕ຺ຕິ.

໒໕໕. ສຕ຺ຕາຫກາລິກໍ ຍາວຊີວິກໍ ອາຫາຣຕ຺ຖາຍາຕິ ອາຫາຣຕ຺ຖາຍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫໂຕ ປຏິຄ຺ຄຫຓປຈ຺ຈຍາ ຕາວ ທຸກ຺ກຏໍ, ອຊ຺ໂຌຫຣໂຕ ປນ ສເຈ ນິຣາມິສໍ ໂຫຕິ, ອຊ຺ໂຌຫາເຣ ອຊ຺ໂຌຫາເຣ ທຸກ຺ກຏໍ. ອຖ ອາມິສສໍສຏ຺ຐໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຐປິຕໍ ໂຫຕິ, ຍຖາວຕ຺ຖຸກໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວ.

໒໕໖. ອນາປຕ຺ຕິ ຍາວກາລິກນ຺ຕິອາທິມ຺ຫິ ວິກາລໂຠຊນສິກ຺ຂາປເທ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍໍ ຍາວ ມຊ຺ຌນ຺ຕິກສງ຺ຂາໂຕ ກາໂລ, ຕາວ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໂຕ ຍາວກາລິກໍ. ສທ຺ຘິໍ ອນຸໂລມປາເນຫິ ອຏ຺ຐວິຘໍ ປານໍ ຍາວ ຣຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຉິມຍາມສງ຺ຂາໂຕ ຍາໂມ, ຕາວ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໂຕ ຍາໂມ ກາໂລ ອສ຺ສາຕິ ຍາມກາລິກໍ. ສປ຺ປິອາທິ ປຎ຺ຈວິຘໍ ເຠສຊ຺ຊໍ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິເຘຕພ຺ພໂຕ ສຕ຺ຕາໂຫ ກາໂລ ອສ຺ສາຕິ ສຕ຺ຕາຫກາລິກໍ. ຐເປຕ຺ວາ ອຸທກໍ ອວເສສໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ຍາວຊີວໍ ປຣິຫຣິຕ຺ວາ ສຕິ ປຈ຺ຈເຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໂຕ ຍາວຊີວກນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຣຸໂຓທເຍວ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ຍາວກາລິກໍ ສຕກ຺ຂຕ຺ຕຸມ຺ປິ ນິທຫິຕ຺ວາ ຍາວກາໂລ ນາຕິກ຺ກມຕິ ຕາວ, ຍາມກາລິກໍ ເອກໍ ອໂຫຣຕ຺ຕໍ, ສຕ຺ຕາຫກາລິກໍ ສຕ຺ຕຣຕ຺ຕໍ, ອິຕຣໍ ສຕິ ປຈ຺ຈເຍ, ຍາວຊີວມ຺ປິ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ອຏ຺ຐກຖາສຸ ປນ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ປານກຖາ ກປ຺ປິຍານຸໂລມກຖາ ‘‘ກປ຺ປຕິ ນຸ ໂຂ ຍາວກາລິເກນ ຍາມກາລິກ’’ນ຺ຕິອາທິກຖາ ຈ ກປ຺ປິຍຠູມິກຖາ ຈ ວິຕ຺ຖາຣິຕາ, ຕໍ ມຍໍ ອາຄຕຏ຺ຐາເນເຍວ ກຖຍິສ຺ສາມ.

ເອຬກໂລມສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍໂຕ ຈ ກາຍຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ສນ຺ນິຘິກາຣກສິກ຺ຂາປທໍ ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ປຓີຕໂຠຊນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໒໕໗. ນວມສິກ຺ຂາປເທ – ປຓີຕໂຠຊນານີຕິ ອຸຕ຺ຕມໂຠຊນານິ. ກສ຺ສ ສມ຺ປນ຺ນໍ ນ ມນາປນ຺ຕິ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍຸຕ຺ຕໍ ກສ຺ສ ນ ປິຍໍ. ສາທຸນ຺ຕິ ສຸຣສໍ.

໒໕໙. ໂຍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ເອວຣູປານິ ປຓີຕໂຠຊນານິ ອຄິລາໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ສຸທ຺ຘານິ ສປ຺ປິອາທີນິ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ນາປຊ຺ຊຕິ, ເສຂິເຍສຸ ສູໂປທນວິຎ຺ຎຕ຺ຕິທຸກ຺ກຏໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ໂອທນສໍສຏ຺ຐານິ ປນ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ, ອຍໍ ກິເຣຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຕເນວ ຈ ‘‘ປຓີຕານີ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ປຓີຕໂຠຊນານີ’’ຕິ ສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ປຓີຕານີ’’ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ເຕ ສປ຺ປິອາທີນໍເຍວ ຄຫຓໍ ໂຫຕິ, ‘‘ປຓີຕໂຠຊນານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ປຓີຕສໍສຏ຺ຐານິ ສຕ຺ຕຘຎ຺ຎນິພ຺ພຕ຺ຕານິ ໂຠຊນານິ ປຓີຕໂຠຊນານີຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ປຎ຺ຎາຍຕິ.

ອິທານິ ວິຎ຺ຎາເປຕິ ປໂຍເຄ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິອາທີສຸ ອຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ – ‘‘ສປ຺ປິນາ ຠຕ຺ຕໍ ເທຫິ, ສປ຺ປິໍ ອາກິຣິຕ຺ວາ ເທຫິ, ສປ຺ປິມິສ຺ສກໍ ກຕ຺ວາ ເທຫິ, ສຫສປ຺ປິນາ ເທຫິ, ສປ຺ປິຎ຺ຈ ຠຕ຺ຕຎ຺ຈ ເທຫີ’’ຕິ ວິຎ຺ຎາເປນ຺ຕສ຺ສ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ທຸກ຺ກຏໍ, ປຏິຄ຺ຄຫເຓ ທຸກ຺ກຏໍ, ອຊ຺ໂຌຫາເຣ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ‘‘ສປ຺ປິຠຕ຺ຕໍ ເທຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ຍສ຺ມາ ສາລິຠຕ຺ຕໍ ວິຍ ສປ຺ປິຠຕ຺ຕໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ; ຕສ຺ມາ ສູໂປທນວິຎ຺ຎຕ຺ຕິທຸກ຺ກຏເມວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ສເຈ ປນ ‘‘ສປ຺ປິນາ ຠຕ຺ຕໍ ເທຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຠຕ຺ຕໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ສປ຺ປິໍ ກຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊາ’’ຕິ ນວນີຕໍ ວາ ຂີຣໍ ວາ ທຘິໍ ວາ ເທຕິ, ມູລໍ ວາ ປນ ເທຕິ, ‘‘ອິມິນາ ສປ຺ປິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊາ’’ຕິ ຍຖາວຕ຺ຖຸກເມວ. ‘‘ໂຄສປ຺ປິນາ ຠຕ຺ຕໍ ເທຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ໂຄສປ຺ປິນາ ວາ ເທຕຸ, ໂຄສປ຺ປິມ຺ຫິ ອສຕິ, ປຸຣິມນເຍເນວ ໂຄນວນີຕາທີນິ ວາ ຄາວິໍເຍວ ວາ ເທຕຸ ‘‘ອິໂຕ ສປ຺ປິນາ ຠຸຎ຺ຊາ’’ຕິ ຍຖາວຕ຺ຖຸກເມວ. ສເຈ ປນ ໂຄສປ຺ປິນາ ຍາຈິໂຕ ອຊິຍາ ສປ຺ປິອາທີຫິ ເທຕິ, ວິສງ຺ເກຕໍ. ເອວຎ຺ຫິ ສຕິ ອຎ຺ຎໍ ຍາຈິເຕນ ອຎ຺ຎໍ ທິນ຺ນໍ ນາມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອນາປຕ຺ຕິ. ເອສ ນໂຍ ອຊິຍາ ສປ຺ປິນາ ເທຫີຕິ ອາທີສຸປິ.

‘‘ກປ຺ປິຍສປ຺ປິນາ ເທຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອກປ຺ປິຍສປ຺ປິນາ ເທຕິ, ວິສງ຺ເກຕເມວ. ‘‘ອກປ຺ປິຍສປ຺ປິນາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອກປ຺ປິຍສປ຺ປິນາ ເທຕິ, ປຏິຄ຺ຄຫເຓປິ ປຣິໂຠເຄປິ ທຸກ຺ກຏເມວ. ອກປ຺ປິຍສປ຺ປິມ຺ຫິ ອສຕິ ປຸຣິມນເຍເນວ ອກປ຺ປິຍນວນີຕາທີນິ ເທຕິ ‘‘ສປ຺ປິໍ ກຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊາ’’ຕິ ອກປ຺ປິຍສປ຺ປິນາວ ທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ. ‘‘ອກປ຺ປິຍສປ຺ປິນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ກປ຺ປິເຍນ ເທຕິ, ວິສງ຺ເກຕໍ. ‘‘ສປ຺ປິນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເສເສສຸ ນວນີຕາທີສຸ ອຎ຺ຎຕເຣນ ເທຕິ, ວິສງ຺ເກຕເມວ. ເອສ ນໂຍ ນວນີເຕນ ເທຫີຕິອາທີສຸປິ. ເຍນ ເຍນ ຫິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ວາ ຕສ຺ສ ມູເລ ວາ ລທ຺ເຘ, ຕໍ ຕໍ ລທ຺ຘເມວ ໂຫຕິ.

ສເຈ ປນ ອຎ຺ຎໍ ປາຬິຍາ ອາຄຕໍ ວາ ອນາຄຕໍ ວາ ເທນ຺ຕິ, ວິສງ຺ເກຕໍ. ປາຬິຍໍ ອາຄຕນວນີຕາທີນິ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎຫິ ນວນີຕາທີຫິ ວິຎ຺ຎາເປນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ. ຍຖາ ຈ ‘‘ສປ຺ປິຠຕ຺ຕໍ ເທຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສາລິຠຕ຺ຕສ຺ສ ວິຍ ສປ຺ປິຠຕ຺ຕສ຺ສ ອຠາວາ ສູໂປທນວິຎ຺ຎຕ຺ຕິທຸກ຺ກຏເມວ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ນວນີຕຠຕ຺ຕໍ ເທຫີຕິອາທີສຸປິ. ປຏິປາຏິຍາ ເອກເມກໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ວຸຈ຺ຈມາເນປິ ຫິ ອຍເມວຕ຺ໂຖ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ສິຍາ, ໂສ ຈ ສງ຺ເຂເປນປິ ສກ຺ກາ ຎາຕຸໍ, ກິໍ ຕຕ຺ຖ ວິຕ຺ຖາເຣນ? ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເອສ ນໂຍ ນວນີເຕນ ເທຫີຕິອາທີສຸປີ’’ຕິ.

ສເຈ ປນ ສພ຺ເພຫິປິ ສປ຺ປິອາທີຫິ ເອກຏ຺ຐາເນ ວາ ນານາຏ຺ຐາເນ ວາ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘໍ ເອກຠາຊເນ ອາກິຣິຕ຺ວາ ເອກຣສໍ ກຕ຺ວາ ຕໂຕ ກຸສຄ຺ເຄນາປິ ຊິວ຺ຫຄ຺ເຄ ພິນ຺ທຸໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຊ຺ໂຌຫຣຕິ, ນວ ປາຈິຕ຺ຕິຍານິ ອາປຊ຺ຊຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ປຣິວາເຣ –

‘‘ກາຍິການິ ນ ວາຈສິການິ,

ສພ຺ພານິ ນານາວຕ຺ຖຸການິ;

ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ເອກໂຕ,

ປຎ຺ຫາເມສາ ກຸສເລຫິ ຈິນ຺ຕິຕາ’’ຕິ. (ປຣິ. ໔໘໑);

໒໖໑. ອຄິລາໂນ ຄິລານສຎ຺ຎີຕິ ເອຕ຺ຖ ສເຈ ຄິລານສຎ຺ຎີປິ ຫຸຕ຺ວາ ເຠສຊ຺ຊຕ຺ຖາຍ ປຎ຺ຈ ເຠສຊ຺ຊານິ ວິຎ຺ຎາເປຕິ, ມຫານາມສິກ຺ຂາປເທນ ກາເຣຕພ຺ໂພ. ນວ ປຓີຕໂຠຊນານິ ວິຎ຺ຎາເປນ຺ໂຕ ປນ ອິມິນາ ສິກ຺ຂາປເທນ ກາເຣຕພ຺ໂພ. ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ປນ ເອຕານິ ປາຏິເທສນີຍວຕ຺ຖູນິ ໂຫນ຺ຕິ, ສູໂປທນວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍໍ ອຸຠເຍສມ຺ປິ ເສຂປຓ຺ຓຕ຺ຕິທຸກ຺ກຏເມວ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍໂຕ ກາຍວາຈໂຕ ກາຍຈິຕ຺ຕໂຕ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ,

ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ປຓີຕໂຠຊນສິກ຺ຂາປທໍ ນວມໍ.

໑໐. ທນ຺ຕໂປນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໒໖໓. ທສມສິກ຺ຂາປເທ – ຈຕູສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ອນ຺ຕມໂສ ທນ຺ຕກຏ຺ຐມ຺ປິ ສພ຺ພໍ ປໍສຸກູລເມວ ອສ຺ສາຕິ ສພ຺ພປໍສຸກູລິໂກ. ໂສ ກິຣ ສຸສາເນ ຉຑ຺ຑິຕຠາຊນເມວ ປຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຉຑ຺ຑິຕໂຈຬເກເຫວ ຈີວຣໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຉຑ຺ຑິຕມຎ຺ຈປີຐການິເຍວ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ. ອຍ຺ຍໂວສາຏິຕການີຕິ ເອຕ຺ຖ ອຍ຺ຍາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ກາລງ຺ກຕາ ປິຕິປິຕາມຫາ. ໂວສາຏິຕການິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ເຕສໍ ອຕ຺ຖາຍ ສຸສານາທີສຸ ຉຑ຺ຑິຕການິ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍານິ; ມນຸສ຺ສາ ກິຣ ກາລງ຺ກເຕ ຎາຕເກ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຍໍ ເຕສໍ ສຊີວກາເລ ປິຍໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ເອເຕສຸ ສຸສານາທີສຸ ປິຓ຺ຑໍ ປິຓ຺ຑໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ຎາຕກາ ໂນ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕູຕິ ຐເປນ຺ຕິ. ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ອຎ຺ຎໍ ປຓີຕມ຺ປິ ທິຍ຺ຍມານໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສຸສາເນປິ ຣຸກ຺ຂມູເລປິ ອຸມ຺ມາເຣປິ ອຍ຺ຍໂວສາຏິຕການິ ສາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕີ’’ຕິ. ເຖໂຣຕິ ຖິໂຣ ຆນພທ຺ໂຘ. ວຐໂຣຕິ ຖູໂລ; ຖູໂລ ຈ ຆນສຣີໂຣ ຈາຍໍ ຠິກ຺ຂູຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ມນຸສ຺ສມໍສໍ ມຎ຺ເຎ ຂາທຕີຕິ ມນຸສ຺ສມໍສໍ ຂາທຕີຕິ ນໍ ສລ຺ລກ຺ເຂມ; ມນຸສ຺ສມໍສໍ ຂາທນ຺ຕາ ຫິ ອີທິສາ ຠວນ຺ຕີຕິ ອຍໍ ເຕສໍ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໒໖໔. ອຸທກທນ຺ຕໂປເນ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຍນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ອທິນ຺ນໍ ມຸຂທ຺ວາຣໍ ອາຫາຣໍ ອາຫເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ປທສ຺ສ ສມ຺ມາ ອຕ຺ຖໍ ອສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຍິສຸໍ, ຠຄວາ ປນ ຍຖາອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວຕ຺ຖຸສ຺ສ ວເສນ ປິຕາ ວິຍ ທາຣເກ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ສຎ຺ຎາເປນ຺ໂຕ ອນຸປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ຐເປສິ.

໒໖໕. ອທິນ຺ນນ຺ຕິ ກາເຍນ ວາ ກາຍປຏິພທ຺ເຘນ ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ກາຍກາຍປຏິພທ຺ຘນິສ຺ສຄ຺ຄິຍານໍ ອຎ຺ຎຕຣວເສນ ນ ທິນ຺ນໍ. ເອຕເທວ ຫິ ສນ຺ຘາຍ ປທຠາຊເນ ‘‘ອທິນ຺ນໍ ນາມ ອປ຺ປຏິຄ຺ຄຫິຕກໍ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ທຸຕິຍປາຣາຊິເກ ປນ ‘‘ອທິນ຺ນໍ ນາມ ປຣປຣິຄ຺ຄຫິຕກໍ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ທິນ຺ນນ຺ຕິ ອິທໍ ປນ ຕສ຺ເສວ ອທິນ຺ນສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂວເສນ ລກ຺ຂຓທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອຸທ຺ຘຏໍ. ນິທ຺ເທເສ ຈສ຺ສ ‘‘ກາເຍນ ວາ ກາຍປຏິພທ຺ເຘນ ວາ ນິສ຺ສຄ຺ຄິເຍນ ວາ ເທນ຺ເຕ’’ຕິ ເອວໍ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ທທມາເນ ‘‘ຫຕ຺ຖປາເສ ຐິໂຕ ກາເຍນ ວາ ກາຍປຏິພທ຺ເຘນ ວາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ຕໍ ເອວໍ ທິຍ຺ຍມານໍ ອນ຺ຕມໂສ ຣຖເຣຓຸມ຺ປິ ສເຈ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂເຓ ຫຕ຺ຖປາເສ ຐິໂຕ ກາເຍນ ວາ ກາຍປຏິພທ຺ເຘນ ວາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ເອຕໍ ເອວໍ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ທິນ຺ນໍ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນ ‘‘ອິທໍ ຄຓ຺ຫ, ອິທໍ ຕວ ໂຫຕູ’’ຕິອາທິວຈເນນ ນິສ຺ສຏ຺ຐໍ.

ຕຕ຺ຖ ກາເຍນາຕິ ຫຕ຺ຖາທີສຸ ເຍນ ເກນຈິ ສຣີຣາວຍເວນ; ອນ຺ຕມໂສ ປາທງ຺ຄຸລິຍາປິ ທິຍ຺ຍມານໍ ກາເຍນ ທິນ຺ນໍ ນາມ ໂຫຕິ, ປຏິຄ຺ຄຫເຓປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເຍນ ເກນຈິ ຫິ ສຣີຣາວຍເວນ ຄຫິຕໍ ກາເຍນ ຄຫິຕເມວ ໂຫຕິ. ສເຈປິ ນຕ຺ຖຸກຣຓິຍາ ທິຍ຺ຍມານໍ ນາສາປຸເຏນ ອກລ຺ລໂກ ວາ ມຸເຂນ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ອາໂຠຄມຕ຺ຕເມວ ຫິ ເອຕ຺ຖ ປມາຓນ຺ຕິ ອຍໍ ນໂຍ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ກາຍປຏິພທ຺ເຘນາຕິ ກຏຈ຺ຉຸອາທີສຸ ເຍນ ເກນຈິ ອຸປກຣເຓນ ທິນ຺ນໍ ກາຍປຏິພທ຺ເຘນ ທິນ຺ນໍ ນາມ ໂຫຕິ. ປຏິຄ຺ຄຫເຓປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເຍນ ເກນຈິ ສຣີຣປຏິພທ຺ເຘນ ປຕ຺ຕຖາລກາທິນາ ຄຫິຕໍ ກາຍປຏິພທ຺ເຘນ ຄຫິຕເມວ ໂຫຕິ. ນິສ຺ສຄ຺ຄິເຍນາຕິ ກາຍໂຕ ຈ ກາຍປຏິພທ຺ຘໂຕ ຈ ໂມເຈຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖປາເສ ຐິຕສ຺ສ ກາເຍນ ວາ ກາຍປຏິພທ຺ເຘນ ວາ ປາຕິຍມານມ຺ປິ ນິສ຺ສຄ຺ຄິເຍນ ປໂຍເຄນ ທິນ຺ນໍ ນາມ ໂຫຕິ. ອຍໍ ຕາວ ປາຬິວຓ຺ຓນາ.

ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ປາຬິມຸຕ຺ຕກວິນິຈ຺ຉໂຍ – ປຎ຺ຈງ຺ເຄຫິ ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ຣຸຫຕິ – ຖາມມຊ຺ຌິມສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ອຸຈ຺ຈາຣຓມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຫຕ຺ຖປາໂສ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ອຠິຫາໂຣ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເທໂວ ວາ ມນຸສ຺ໂສ ວາ ຕິຣຈ຺ຉານຄໂຕ ວາ ກາເຍນ ວາ ກາຍປຏິພທ຺ເຘນ ວາ ນິສ຺ສຄ຺ຄິເຍນ ວາ ເທຕິ, ຕໍ ເຈ ຠິກ຺ຂຸ ກາເຍນ ວາ ກາຍປຏິພທ຺ເຘນ ວາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເອວໍ ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ຣຸຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຐິຕນິສິນ຺ນນິປນ຺ນານໍ ປວາຣຓສິກ຺ຂາປເທ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຫຕ຺ຖປາໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ທາຍກປຏິຄ຺ຄາຫເກສຸ ເອໂກ ອາກາເສ ໂຫຕິ, ເອໂກ ຠູມິຍໍ, ຠູມຏ຺ຐສ຺ສ ຈ ສີເສນ ອາກາສຏ຺ຐສ຺ສ ຈ ຐເປຕ຺ວາ ທາຕຸໍ ວາ ຄເຫຕຸໍ ວາ ປສາຣິຕຫຕ຺ຖໍ, ຍໍ ອາສນ຺ນຕຣໍ ອງ຺ຄໍ, ຕສ຺ສ ໂອຣິມນ຺ເຕນ ຫຕ຺ຖປາສປ຺ປມາຓໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕພ຺ພໍ. ສເຈປິ ເອໂກ ກູເປ ໂຫຕິ, ເອໂກ ກູປຕເຏ, ເອໂກ ວາ ປນ ຣຸກ຺ເຂ, ເອໂກ ປຖວິຍໍ, ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຫຕ຺ຖປາສປ຺ປມາຓໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕພ຺ພໍ. ເອວຣູເປ ຫຕ຺ຖປາເສ ຐຕ຺ວາ ສເຈປິ ປກ຺ຂີ ມຸຂຕຸຓ຺ຑເກນ ວາ ຫຕ຺ຖີ ວາ ໂສຓ຺ຑາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜໍ ວາ ຜລໍ ວາ ເທຕິ, ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ຣຸຫຕິ. ສເຈ ປນ ອທ຺ຘຏ຺ຐມຣຕນສ຺ສາປິ ຫຕ຺ຖິໂນ ຂນ຺ເຘ ນິສິນ຺ໂນ, ເຕນ ໂສຓ຺ຑາຍ ທິຍ຺ຍມານໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ວຏ຺ຏຕິເຍວ.

ເອໂກ ພຫູນິ ຠຕ຺ຕພ຺ຍຎ຺ຊນຠາຊນານິ ສີເສ ກຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຐິຕໂກວ ຄຓ຺ຫຖາຕິ ວທຕິ, ນ ຕາວ ອຠິຫາໂຣ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ອີສກມ຺ປິ ໂອນມຕິ, ຠິກ຺ຂຸນາ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐິມຠາຊນໍ ເອກເທເສນາປິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ສພ຺ພຠາຊນານິ ປຏິຄ຺ຄຫິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂອໂຣເປຕ຺ວາ ວາ ອຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ວາ ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສຠຕ຺ຕປຈ຺ຉິອາທິມ຺ຫິ ປນ ເອກຠາຊເນ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ, ກາເຊນ ຠຕ຺ຕໍ ຫຣນ຺ໂຕປິ ສເຈ ກາຊໍ ໂອນາເມຕ຺ວາ ເທຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ຕິໍສຫຕ຺ໂຖ ເວຓຸ ໂຫຕິ, ເອກສ຺ມິໍ ອນ຺ເຕ ຄຸຬກຸມ຺ໂຠ ພທ຺ໂຘ, ເອກສ຺ມິໍ ສປ຺ປິກຸມ຺ໂຠ, ຕຎ຺ເຈ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ສພ຺ພໍ ປຏິຄ຺ຄຫິຕເມວ. ອຸຈ຺ຉຸຍນ຺ຕໂທຓິໂຕ ປຄ຺ຆຣນ຺ຕເມວ ຣສໍ ຄຓ຺ຫຖາຕິ ວທຕິ, ອຠິຫາໂຣ ນ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ນ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ກສຏໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖນ ອຸສ຺ສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຸສ຺ສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ເທຕິ, ວຏ຺ຏຕິ.

ພຫູ ປຕ຺ຕາ ມຎ຺ເຈ ວາ ປີເຐ ວາ ກຏສາຣເກ ວາ ໂທຓິຍໍ ວາ ຜລເກ ວາ ຐປິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຍຕ຺ຖ ຐິຕສ຺ສ ທາຍໂກ ຫຕ຺ຖປາເສ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ຐຕ຺ວາ ປຏິຄ຺ຄຫຓສຎ຺ຎາຍ ມຎ຺ຈາທີນິ ອງ຺ຄຸລິຍາປິ ຜຸສິຕ຺ວາ ຐິເຕນ ວາ ນິສິນ຺ເນນ ວາ ນິປນ຺ເນນ ວາ ຍໍ ເຕສຸ ປຕ຺ເຕສຸ ທິຍ຺ຍຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ. ສເຈປິ ປຏິຄ຺ຄເຫສ຺ສາມີຕິ ມຎ຺ຈາທີນິ ອາຣຸຫິຕ຺ວາ ນິສີທຕິ, ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ສເຈ ປນ ມຎ຺ຈາທີນິ ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາ ມຎ຺ເຈ ນິສີທຕິ, ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ.

ປຖວິຍໍ ປນ ສເຈປິ ກຸຈ຺ຉິຍາ ກຸຈ຺ຉິໍ ອາຫຈ຺ຈ ຐິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຍໍ ຍໍ ອງ຺ຄຸລິຍາ ວາ ສູຈິຍາ ວາ ຜຸສິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ທິຍ຺ຍມານເມວ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ມຫາກຏສາຣຫຕ຺ຖຕ຺ຖຣຓາທີສຸ ຐປິຕປຕ຺ເຕ ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ນ ຣຸຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ຫຕ຺ຖປາສາຕິກ຺ກມໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຫຕ຺ຖປາເສ ປນ ສຕິ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ວຏ຺ຏຕິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຕຕ຺ຖຊາຕກາ.

ຕຕ຺ຖຊາຕເກ ປນ ປທຸມິນິປຓ຺ເຓ ວາ ກິໍສຸກປຓ຺ຓາທິມ຺ຫິ ວາ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ນ ຫິ ຕໍ ກາຍປຏິພທ຺ຘສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຍຖາ ຈ ຕຕ຺ຖຊາຕເກ; ເອວໍ ຂາຓຸເກ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐປິຕມຎ຺ຈາທິມ຺ຫິ ອສໍຫາຣິເມ ຜລເກ ວາ ປາສາເຓ ວາ ນ ຣຸຫຕິເຍວ, ເຕປິ ຫິ ຕຕ຺ຖຊາຕກສງ຺ເຂປຸປຄາ ໂຫນ຺ຕິ. ຠູມິຍໍ ອຕ຺ຖເຕສຸ ສຸຂຸເມສຸ ຕິນ຺ຕິຓິກາທິປຓ຺ເຓສຸປິ ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ນ ຣຸຫຕິ, ນ ຫິ ຕານິ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ສມຕ຺ຖານີຕິ. ມຫນ຺ເຕສຸ ປນ ປທຸມິນິປຓ຺ຓາທີສຸ ຣຸຫຕິ. ສເຈ ຫຕ຺ຖປາສໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຐິໂຕ ທີຆທຓ຺ຑເກນ ອຸຬຸງ຺ເກນ ເທຕິ, ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເທຫີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ວຈນໍ ອສຸຕ຺ວາ ວາ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ວາ ປຕ຺ເຕ ອາກິຣຕິເຍວ, ປຸນ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ທູເຣ ຐຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕປິຓ຺ຑໍ ຂິປນ຺ເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ສເຈ ປຕ຺ຕຕ຺ຖວິກໂຕ ນີຫຣິຍມາເນ ປຕ຺ເຕ ຣຊນຈຸຓ຺ຓານິ ໂຫນ຺ຕິ, ສຕິ ອຸທເກ ໂຘວິຕພ຺ໂພ, ອສຕິ ຣຊນຈຸຓ຺ຓໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕສ຺ສ ຣຊໍ ປຕຕິ, ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາ ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພາ. ອປ຺ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫໂຕ ວິນຍທຸກ຺ກຏໍ. ຕໍ ປນ ປຸນ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊໂຕ ອນາປຕ຺ຕິ. ສເຈ ປນ ‘‘ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເທຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ວຈນໍ ອສຸຕ຺ວາ ວາ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ວາ ຠິກ຺ຂໍ ເທນ຺ຕິເຍວ, ວິນຍທຸກ຺ກຏໍ ນຕ຺ຖິ, ປຸນ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎາ ຠິກ຺ຂາ ຄເຫຕພ຺ພາ.

ສເຈ ມຫາວາໂຕ ຕໂຕ ຕໂຕ ຣຊໍ ປາເຕຕິ, ນ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ຠິກ຺ຂໍ ຄເຫຕຸໍ, ‘‘ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຸທ຺ຘຈິຕ຺ເຕນ ອາໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ວາ ອາສນສາລໍ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ທຕ຺ວາ ປຸນ ເຕນ ທິນ຺ນໍ ວາ ຕສ຺ສ ວິສ຺ສາເສນ ວາ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ສເຈ ຠິກ຺ຂາຈາເຣ ສຣຊໍ ປຕ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ເທຕິ, ໂສ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ – ‘‘ອິມໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂໍ ວາ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາສິ, ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍາສິ ວາ’’ຕິ ເຕນ ຕຖາ ກາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຣຊໍ ອຸປຣິ ອຸປ຺ປິລວຕິ, ກຎ຺ຊິກໍ ປວາເຫຕ຺ວາ ເສສໍ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອນ຺ໂຕ ປວິຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ, ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນ ອສຕິ ຫຕ຺ຖໂຕ ອໂມເຈນ຺ເຕນ, ຍຕ຺ຖ ອນຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ອຕ຺ຖິ ຕຕ຺ຖ ເນຕ຺ວາ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ສຸກ຺ຂຠຕ຺ເຕ ປຕິຕຣຊໍ ອປເນຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ອຕິສຸຂຸມໍ ໂຫຕິ, ອຸປຣິຠຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອປເນຕພ຺ພໍ, ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ຍາຄຸໍ ວາ ສູປໍ ວາ ປຸຣໂຕ ຐເປຕ຺ວາ ອາລຸເລນ຺ຕານໍ ຠາຊນໂຕ ຜຸສິຕານິ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕ຺ເຕ ປຕນ຺ຕິ, ປຕ຺ໂຕ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ອຸຬຸງ຺ເກນ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເທນ຺ຕານໍ ປຐມຕຣໍ ອຸຬຸງ຺ກໂຕ ເຖວາ ປຕ຺ເຕ ປຕນ຺ຕິ, ສຸປຕິຕາ, ອຠິຫຏຕ຺ຕາ ໂທໂສ ນຕ຺ຖິ. ສເຈປິ ຈຣຸເກນ ຠຕ຺ເຕ ອາກິຣິຍມາເນ ຈຣຸກໂຕ ມສິ ວາ ຉາຣິກາ ວາ ປຕຕິ, ອຠິຫຏຕ຺ຕາ ເນວຕ຺ຖິ ໂທໂສ. ອນນ຺ຕຣສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທິຍ຺ຍມານໍ ປຕ຺ຕໂຕ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ອິຕຣສ຺ສ ປຕ຺ເຕ ປຕຕິ, ສຸປຕິຕໍ. ປຏິຄ຺ຄຫິຕເມວ ຫິ ຕໍ ໂຫຕິ.

ສເຈ ຊຊ຺ຌຣິສາຂາທິໍ ຜາເລຕ຺ວາ ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເທນ຺ຕານໍ ສາຂໂຕ ຜຸສິຕານິ ອຎ຺ຎສ຺ສ ປຕ຺ເຕ ປຕນ຺ຕິ, ປຕ຺ໂຕ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ. ຍສ຺ສ ປຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປຣິ ຜາເລນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ປຕ຺ເຕ ປຕິເຕສຸ ທາຕຸກາມຕາຍ ອຠິຫຏຕ຺ຕາ ໂທໂສ ນຕ຺ຖິ. ປາຍາສສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ເທນ຺ຕິ, ອຸຓ຺ຫຕ຺ຕາ ເຫຏ຺ຐາ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ມຸຂວຏ຺ຏິຍາປິ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ຕຖາປິ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອາຘາຣເກນ ຄຓ຺ຫິຕພ຺ໂພ.

ອາສນສາລາຍ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ເນວ ອາຫຣິຍມານໍ ນ ທິຍ຺ຍມານໍ ຊານາຕິ, ອປ຺ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ອາໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈປິ ໂສ ຫຕ຺ເຖນ ອາຘາຣກໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປາເທນ ເປລ຺ເລຕ຺ວາ ນິທ຺ທາຍຕິ, ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ປາເທນ ອາຘາຣກໍ ອກ຺ກມິຕ຺ວາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ປນ ຊາຄຣນ຺ຕສ຺ສປິ ອນາທຣປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ກາຕພ຺ພໍ. ເກຈິ ເອວໍ ອາຘາຣເກນ ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ກາຍປຏິພທ຺ຘປຏິພທ຺ເຘນ ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ນາມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕໍ ເຕສໍ ວຈນມຕ຺ຕເມວ. ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ກາຍປຏິພທ຺ຘເມວ ໂຫຕິ. ກາຍສໍສຄ຺ເຄປິ ເຈສ ນໂຍ ທສ຺ສິໂຕວ. ຍມ຺ປິ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ທິຍ຺ຍມານໍ ປຕຕິ, ຕມ຺ປິ ສາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຣິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍໍ ທິຍ຺ຍມານໍ ປຕຕິ, ຕໍ ສາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທາຍເກຫີ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໗໓).

ອິທຎ຺ຈ ປນ ສຸຕ຺ຕໍ ເນຍ຺ຍຕ຺ຖໍ. ຕສ຺ມາ ເອວເມຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ – ຍໍ ທິຍ຺ຍມານໍ ທາຍກສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ປຣິຄຬິຕ຺ວາ ສຸທ຺ຘາຍ ວາ ຠູມິຍາ ປທຸມິນິປຓ຺ຓວຕ຺ຖກຏສາຣກາທີສຸ ວາ ປຕຕິ, ຕໍ ສາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍໍ ປນ ສຣຊາຍ ຠູມິຍາ ປຕຕິ, ຕໍ ຣຊໍ ປຸຎ຺ຉິຕ຺ວາ ວາ ໂຘວິຕ຺ວາ ວາ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ປວຏ຺ຏນ຺ຕໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເຕນ ອາຫຣາເປຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ວທຕິ ‘‘ຕ຺ວໍເຍວ ຂາທາ’’ຕິ ຕສ຺ສາປິ ຂາທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອນາຓຕ຺ເຕນ ປນ ເຕນ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອນາຓຕ຺ເຕນາປິ ‘‘ອິຕຣສ຺ສ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກສ຺ມາ ປເນຕໍ ອິຕຣສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຄເຫຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ? ຠຄວຕາ ອນນຸຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ. ຠຄວຕາ ຫິ ‘‘ສາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ເຕນ ຍສ຺ເສວ ຕໍ ທິຍ຺ຍມານໍ ປຕຕິ, ຕສ຺ສ ອປ຺ປຏິຄ຺ຄຫິຕກມ຺ປິ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິໂຠໂຄ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ. ‘‘ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ຕໍ ຠິກ຺ຂເວ ທາຍເກຫີ’’ຕິ ວຈເນນ ປເນຕ຺ຖ ປຣສນ຺ຕກາຠາໂວ ທີປິໂຕ. ຕສ຺ມາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ສາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ສ ປນ ອາຓຕ຺ຕິຍາ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອຍໍ ກິເຣຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ຍສ຺ມາ ຈ ຕໍ ອປ຺ປຏິຄ຺ຄຫິຕກຕ຺ຕາ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ, ຕສ຺ມາ ຍຖາຐິຕໍເຍວ ອນາມສິຕ຺ວາ ເກນຈິ ປິທຫິຕ຺ວາ ຐປິຕໍ ທຸຕິຍທິວເສປິ ປຣິຠຸຎ຺ຈິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ສນ຺ນິຘິປຈ຺ຈຍາ ອນາປຕ຺ຕິ. ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ຕໍທິວສໍເຍວ ຫິ ຕສ຺ສ ສາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິໂຠໂຄ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ, ນ ຕໂຕ ປຣນ຺ຕິ ອຍມ຺ປິ ກິເຣຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອິທານິ ອພ຺ໂພຫາຣິກນໂຍ ວຸຈ຺ຈຕິ – ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕານຎ຺ຫິ ທນ຺ຕາ ຂິຍ຺ຍນ຺ຕິ, ນຂາ ຂິຍ຺ຍນ຺ຕິ, ປຕ຺ຕສ຺ສ ວຓ຺ໂຓ ຂິຍ຺ຍຕິ, ສພ຺ພໍ ອພ຺ໂພຫາຣິກໍ. ຍມ຺ປິ ສຕ຺ຖເກນ ອຸຈ຺ຉຸອາທີສຸ ຜາລິເຕສຸ ມລໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເອຕໍ ນວສມຸຏ຺ຐິຕໍ ນາມ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ສຕ຺ຖກໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ຜາລິເຕສຸ ມລໍ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ໂລຫຄນ຺ຘມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ອພ຺ໂພຫາຣິກໍ. ຍມ຺ປິ ສຕ຺ຖກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຫຣນ຺ຕິ, ເຕນ ຜາລິເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ນ ຫິ ຕໍ ປຣິໂຠຄຕ຺ຖາຍ ປຣິຫຣນ຺ຕີຕິ. ມູລເຠສຊ຺ຊາທີນິ ປິສນ຺ຕານໍ ວາ ໂກຏ຺ເຏນ຺ຕານໍ ວາ ນິສທນິສທໂປຕກອຸທຸກ຺ຂລມຸສລາທີນິ ຂິຍ຺ຍນ຺ຕິ, ປຣິຫຣຓກວາສິໍ ຕາເປຕ຺ວາ ເຠສຊ຺ຊຕ຺ຖາຍ ຕກ຺ເກ ວາ ຂີເຣ ວາ ປກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ນີລິກາ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ສຕ຺ຖເກ ວຸຕ຺ຕສທິໂສວ ວິນິຈ຺ຉໂຍ. ອາມກຕກ຺ກາທີສຸ ປນ ສຍໍ ນ ປກ຺ຂິປິຕພ຺ພາ. ປກ຺ຂິປຕິ ເຈ, ສາມປາກໂຕ ນ ມຸຈ຺ຈຕິ.

ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕສ຺ສ ສຣີຣໂຕ ວາ ຈີວຣໂຕ ວາ ກິລິຏ຺ຐອຸທກໍ ປຕ຺ເຕ ປຕຕິ, ຕໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຣຸກ຺ຂມູລາທີສຸ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ປຕິເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສເຈ ປນ ສຕ຺ຕາຫໍ ວສ຺ສນ຺ເຕ ເທເວ ສຸທ຺ຘໍ ອຸທກໍ ໂຫຕິ, ອພ຺ໂຠກາສໂຕ ວາ ປຕຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ສາມເຓຣສ຺ສ ໂອທນໍ ເທນ຺ເຕນ ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕຄຕໍ ອຈ຺ຉຸປນ຺ເຕເນວ ທາຕພ຺ໂພ. ປຕ຺ໂຕ ວາສ຺ສ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ. ອປ຺ປຏິຄ຺ຄຫິເຕ ໂອທນໍ ຉຸປິຕ຺ວາ ປຸນ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ເຕ ໂອທນໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ອຸຄ຺ຄຫິຕໂກ ໂຫຕິ.

ສເຈ ປນ ທາຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອາຫຣ ສາມເຓຣ ປຕ຺ຕໍ, ໂອທນໍ ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ວທຕິ, ອິຕໂຣ ຈ ‘‘ອລໍ ມຍ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ປຸນ ຕເວເວຕໍ ມຍາ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕປິ ‘‘ນ ມຍ຺ຫໍ ເອເຕນຕ຺ໂຖ’’ຕິ ວທຕິ. ສຕກ຺ຂຕ຺ຕຸມ຺ປິ ປຣິຈ຺ຈຊຕຸ, ຍາວ ອຕ຺ຕໂນ ຫຕ຺ຖຄຕໍ ປຏິຄ຺ຄຫິຕເມວ ໂຫຕິ.

ສເຈ ປນ ອາຘາຣເກ ຐິຕໍ ນິຣເປກ຺ໂຂ ‘‘ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ວທຕິ, ປຸນ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ສາເປກ຺ໂຂ ອາຘາຣເກ ປຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ໂຕ ປູວໍ ວາ ຠຕ຺ຕໍ ວາ ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ສາມເຓຣໍ ວທຕິ, ສາມເຓໂຣ ຫຕ຺ຖໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ສເຈປິ ສຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕຄຕໍ ອຜຸສນ຺ໂຕວ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ເຕ ປກ຺ຂິປຕິ, ປຸນ ປຏິຄ຺ຄຫຓກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ຍທິ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕຄຕໍ ຜຸສິຕ຺ວາ ຕໂຕ ຄຓ຺ຫາຕິ, ສາມເຓຣສນ຺ຕເກນ ສໍສຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ, ປຸນ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ເກຈິ ປນ ‘‘ສເຈປິ ຄຍ຺ຫມານໍ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປຕຕິ, ປຸນ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕໍ ‘‘ເອກໍ ຠຕ຺ຕປິຓ຺ຑໍ ຄຓ຺ຫ, ເອກໍ ປູວໍ ຄຓ຺ຫ, ອິມສ຺ສ ຄຸຬປິຓ຺ຑສ຺ສ ເອຕ຺ຕກໍ ປເທສໍ ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ເອວໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ເຕ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິຘ ປນ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ຍໍ ສາມເຓຣສ຺ສ ປຕ຺ເຕ ປຕຕິ, ຕເທວ ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ວິຊຫຕິ. ຫຕ຺ຖຄຕໍ ປນ ຍາວ ສາມເຓໂຣ ວາ ‘‘ອລ’’ນ຺ຕິ ນ ໂອຣມຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ວາ ນ ວາເຣຕິ, ຕາວ ຠິກ຺ຂຸສ຺ເສວ ສນ຺ຕກໍ, ຕສ຺ມາ ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ນ ວິຊຫຕິ.

ສເຈ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ວາ ຍາຄຸປຈນກຠາຊເນ ເກສຎ຺ຈິ ອຕ຺ຖາຍ ໂອທນໍ ປກ຺ຂິປຕິ, ‘‘ສາມເຓຣ, ຠາຊນສ຺ສ ອຸປຣິ ຫຕ຺ຖໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ປກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ຠາຊເນ ປຕິຕຎ຺ຫິ ທຸຕິຍທິວເສ ຠາຊນສ຺ສ ອກປ຺ປິຍຠາວໍ ນ ກໂຣຕິ, ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ສເຈ ເອວໍ ອກຕ຺ວາ ປກ຺ຂິປຕິ, ປຕ຺ຕມິວ ຠາຊນໍ ນິຣາມິສໍ ກຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ທາຍກາ ຍາຄຸກຸຏໍ ຐເປຕ຺ວາ ຄຕາ, ຕໍ ທຫຣສາມເຓໂຣ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ປຕ຺ຕໍ ອຸປນາເມຕິ, ສາມເຓໂຣ ກຸຏສ຺ສ ຄີວໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ຐເປຕ຺ວາ ອາວຊ຺ເຊຕິ, ປຕ຺ຕຄຕາ ຍາຄຸ ປຏິຄ຺ຄຫິຕາວ ໂຫຕິ. ອຖ ວາ ຠິກ຺ຂຸ ຠູມິຍໍ ຫຕ຺ຖໍ ຐເປຕິ, ສາມເຓໂຣ ປວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອາໂຣເປຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ປູວປຈ຺ຉິຠຕ຺ຕປຈ຺ຉິອຸຈ຺ຉຸຠາຣາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ສເຈ ປຏິຄ຺ຄຫຓູປຄໍ ຠາຣໍ ທ຺ເວ ຕໂຍ ສາມເຓຣາ ເທນ຺ຕິ, ເອເກນ ວາ ພລວຕາ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ທ຺ເວ ຕໂຍ ຠິກ຺ຂູ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ມຎ຺ຈສ຺ສ ວາ ປີຐສ຺ສ ວາ ປາເທ ເຕລຆຏໍ ວາ ຜາຓິຕຆຏໍ ວາ ນວນີຕຆຏໍ ວາ ລຄ຺ເຄນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ມຎ຺ເຈປິ ປີເຐປິ ນິສີທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຸຄ຺ຄຫິຕກໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ.

ນາຄທນ຺ຕເກ ວາ ອງ຺ກຸສເກ ວາ ທ຺ເວ ເຕລຆຏາ ລຄ຺ຄິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຸປຣິ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໂກ ເຫຏ຺ຐາ ອປ຺ປຏິຄ຺ຄຫິຕໂກ, ອຸປຣິມໍ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເຫຏ຺ຐາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໂກ ອຸປຣິ ອປ຺ປຏິຄ຺ຄຫິຕໂກ, ອຸປຣິມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອິຕຣໍ ຄຓ຺ຫໂຕ ອຸປຣິໂມ ອຸຄ຺ຄຫິຕໂກ ໂຫຕິ. ເຫຏ຺ຐາມຎ຺ເຈ ອປ຺ປຏິຄ຺ຄຫິຕກໍ ເຕລຖາລກໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ເຈ ສມ຺ມຊ຺ຊນ຺ໂຕ ສມ຺ມຸຎ຺ຊນິຍາ ຆຏ຺ເຏຕິ, ອຸຄ຺ຄຫິຕກໍ ນ ໂຫຕິ. ປຏິຄ຺ຄຫິຕກໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີຕິ ອປ຺ປຏິຄ຺ຄຫິຕກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຎຕ຺ວາ ປຸນ ຐເປຕິ, ອຸຄ຺ຄຫິຕກໍ ນ ໂຫຕິ. ພຫິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ສຎ຺ຊານາຕິ, ພຫິ ອຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຫຣິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ຐເປຕພ຺ພໍ, ນຕ຺ຖິ ໂທໂສ. ສເຈ ປນ ປຸພ຺ເພ ວິວຣິຕ຺ວາ ຐປິຕໍ ນ ປິທຫິຕພ຺ພໍ; ຍຖາ ປຸພ຺ເພ ຐິຕໍ ຕເຖວ ຐເປຕພ຺ພໍ. ສເຈ ພຫິ ຐເປຕິ, ປຸນ ນ ຉຸປິຕພ຺ພໍ.

ເຫຏ຺ຐາປາສາທໍ ໂອໂຣຫນ຺ໂຕ ນິສ຺ເສຓິມຊ຺ເຌ ສຎ຺ຊານາຕິ, ອໂນກາສຕ຺ຕາ ອຸທ຺ຘໍ ວາ ອໂຘ ວາ ຫຣິຕ຺ວາ ຐເປຕພ຺ພໍ. ປຏິຄ຺ຄຫິຕເກ ເຕລາທິມ຺ຫິ ກຓ຺ຓກໍ ອຸຏ຺ເຐຕິ, ສິງ຺ຄິເວຣາທິມ຺ຫິ ຆນຈຸຓ຺ຓໍ, ຕໍສມຸຏ຺ຐານເມວ ນາເມຕໍ, ປຸນ ປຏິຄ຺ຄຫຓກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ.

ຕາລໍ ວາ ນາຬິເກຣໍ ວາ ອາຣຸຬ຺ໂຫ ໂຍຕ຺ເຕນ ຜລປິຓ຺ຑິໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ອຸປຣິ ຐິໂຕວ ຄຓ຺ຫຖາຕິ ວທຕິ, ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອຎ຺ໂຎ ຠູມິຍໍ ຐິໂຕ ໂຍຕ຺ຕປາສເກ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເທຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ສຜລໍ ມຫາສາຂໍ ກປ຺ປິຍໍ ກາເຣຕ຺ວາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ຜລານິ ປຏິຄ຺ຄຫິຕາເນວ ໂຫນ຺ຕິ, ຍຖາສຸຂໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ອນ຺ໂຕວຕິຍໍ ຐຕ຺ວາ ວຕິໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸຈ຺ຉຸໍ ວາ ຕິມ຺ພຣູສກໍ ວາ ເທນ຺ຕິ, ຫຕ຺ຖປາເສ ສຕິ ວຏ຺ຏຕິ. ວຕິທຓ຺ຑເກສຸ ອປ຺ປຫຣິຕ຺ວາ ນິຄ຺ຄຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ວຏ຺ຏຕິ. ປຫຣິຕ຺ວາ ນິຄ຺ຄເຕ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ໂທໂສ ນ ທສ຺ສິໂຕ. ມຍໍ ປນ ຍໍ ຐານໍ ປຫຏໍ, ຕໂຕ ສຍໍປຕິຕເມວ ໂຫຕີຕິ ຕກ຺ກຍາມ. ຕສ຺ມິມ຺ປິ ອຏ຺ຐຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ສຸງ຺ກຆາຕໂຕ ປວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ພຫິປຕິຕຠຓ຺ຑໍ ວິຍ. ວຕິໍ ວາ ປາກາຣໍ ວາ ລງ຺ຆາເປຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ, ສເຈ ປນ ນ ປຸຖຸໂລ ປາກາໂຣ, ອນ຺ໂຕປາກາເຣ ຈ ພຫິປາກາເຣ ຈ ຐິຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາໂສ ປໂຫຕິ, ຫຕ຺ຖສຕມ຺ປິ ອຸທ຺ຘໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ຠິກ຺ຂຸ ຄິລານໍ ສາມເຓຣໍ ຂນ຺ເຘນ ວຫຕິ, ໂສ ຜລາຜລໍ ທິສ຺ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ຂນ຺ເຘ ນິສິນ຺ໂນວ ເທຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ອປໂຣ ຠິກ຺ຂຸໍ ວຫນ຺ໂຕ ຂນ຺ເຘ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເທຕິ, ວຏ຺ຏຕິເຍວ.

ຠິກ຺ຂຸ ຜລິນິໍ ສາຂໍ ຉາຍຕ຺ຖາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ຜລານິ ຂາທິຕຸໍ ຈິຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ປຏິຄ຺ຄຫາເປຕ຺ວາ ຂາທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມຈ຺ຉິກວາຣຓຕ຺ຖໍ ກປ຺ປິຍໍ ກາເຣຕ຺ວາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ຂາທິຕຸກາໂມ ເຈ ໂຫຕິ, ມູລປຏິຄ຺ຄຫຓເມວ ວຏ຺ຏຕິ, ຂາທນ຺ຕສ຺ສ ນຕ຺ຖິ ໂທໂສ.

ຠິກ຺ຂຸ ປຏິຄ຺ຄຫຓາຣຫໍ ຠຓ຺ຑໍ ມນຸສ຺ສານໍ ຍາເນ ຐເປຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຍານໍ ກທ຺ທເມ ລຄ຺ຄຕິ, ທຫໂຣ ຈກ຺ກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸກ຺ຂິປຕິ, ວຏ຺ຏຕິ, ອຸຄ຺ຄຫິຕກໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ນາວາຍ ຐເປຕ຺ວາ ນາວໍ ອຣິຕ຺ເຕນ ວາ ປາເຊຕິ, ຫຕ຺ເຖນ ວາ ກຑ຺ຒຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ອຸຬຸມ຺ເປປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຈາຏິຍໍ ກຸຓ຺ຑເກ ວາ ຐເປຕ຺ວາປິ ຕໍ ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນນ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນໍ ພາຫາຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕສ຺ມິມ຺ປິ ອສຕິ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ຕໍ ພາຫາຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ອຸປາສກາ ຄມິກຠິກ຺ຂູນໍ ປາເຖຍ຺ຍຕຓ຺ຑຸເລ ເທນ຺ຕິ. ສາມເຓຣາ ຠິກ຺ຂູນໍ ຕຓ຺ຑຸເລ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຕຓ຺ຑຸເລ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂູ ເຕສໍ ຕຓ຺ຑຸເລ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ສາມເຓຣາ ອຕ຺ຕນາ ຄຫິຕຕຓ຺ຑຸເລສຸ ຂີເຓສຸ ອິຕເຣຫິ ຕຓ຺ຑຸເລຫິ ຍາຄຸໍ ປຈິຕ຺ວາ ສພ຺ເພສໍ ປຕ຺ຕານິ ປຏິປາຏິຍາ ຐເປຕ຺ວາ ຍາຄຸໍ ອາກິຣນ຺ຕິ. ປຓ຺ຑິໂຕ ສາມເຓໂຣ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ເທຕິ, ເຖຣສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ອນຸເຖຣສ຺ສາຕິ ເອວໍ ສພ຺ພານິ ປຣິວຕ຺ເຕຕິ, ສພ຺ເພຫິ ສາມເຓຣສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ຠຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ວຏ຺ຏຕິ.

ສເຈປິ ສາມເຓໂຣ ອປຓ຺ຑິໂຕ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ເຕ ຍາຄຸໍ ສຍເມວ ປາຕຸໍ ອາຣຠຕິ, ‘‘ອາວຸໂສ ຕຸຍ຺ຫໍ ຍາຄຸໍ ມຍ຺ຫໍ ເທຫີ’’ຕິ ເອວໍ ເຖເຣຫິ ປຏິປາຏິຍາ ຍາຈິຕ຺ວາປິ ປິວິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ສພ຺ເພຫິ ສາມເຓຣສ຺ສ ສນ຺ຕກເມວ ຠຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ເນວ ອຸຄ຺ຄຫິຕປຈ຺ຈຍາ ນ ສນ຺ນິຘິປຈ຺ຈຍາ ວຊ຺ຊໍ ຜຸສນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ປນ ມາຕາປິຕູນໍ ເຕລາທີນິ ຉາຍາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ສາຂາທີນິ ຈ ຫຣນ຺ຕານໍ ອິເມສຎ຺ຈ ວິເສໂສ ນ ທິສ຺ສຕິ. ຕສ຺ມາ ກາຣຓໍ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ.

ສາມເຓໂຣ ຠຕ຺ຕໍ ປຈິຕຸກາໂມ ຕຓ຺ຑຸເລ ໂຘວິຕ຺ວາ ນິຈ຺ຈາເລຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ຠິກ຺ຂຸນາ ຕຓ຺ຑຸເລ ຈ ຠາຊນຎ຺ຈ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຕຓ຺ຑຸເລ ໂຘວິຕ຺ວາ ນິຈ຺ຈາເລຕ຺ວາ ຠາຊນໍ ອຸທ຺ຘນໍ ອາໂຣເປຕພ຺ພໍ, ອຄ຺ຄິ ນ ກາຕພ຺ໂພ, ປກ຺ກກາເລ ວິວຣິຕ຺ວາ ປກ຺ກຠາໂວ ຊານິຕພ຺ໂພ. ສເຈ ທຸປ຺ປກ຺ກໍ ໂຫຕິ, ປາກຕ຺ຖາຍ ປິທຫິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຣຊສ຺ສ ວາ ຉາຣິກາຍ ວາ ອປຕນຕ຺ຖາຍ ວຏ຺ຏຕິ, ປກ຺ກກາເລ ອາໂຣເປຕຸມ຺ປິ ຠຸຎ຺ຊິຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ປຸນ ປຏິຄ຺ຄຫຓກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ.

ສາມເຓໂຣ ປຏິພໂລ ປຈິຕຸໍ, ຂໂຓ ປນສ຺ສ ນຕ຺ຖິ, ກຕ຺ຖຈິ ຄນ຺ຕຸກາໂມ. ຠິກ຺ຂຸນາ ສຕຓ຺ຑຸໂລທກຠາຊນໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘນໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ຊາເລຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉາຫີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ຕໂຕ ປຣໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ສພ຺ພໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ຠິກ຺ຂຸ ຍາຄຸອຕ຺ຖາຍ ສຸທ຺ຘໍ ຠາຊນໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ອຸທກໍ ຕາເປຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ເຕ ອຸທເກ ສາມເຓໂຣ ຕຓ຺ຑຸເລ ປກ຺ຂິປຕິ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠິກ຺ຂຸນາ ອຄ຺ຄິ ນ ກາຕພ຺ໂພ. ປກ຺ກຍາຄຸໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ສາມເຓໂຣ ຍາຄຸໍ ປຈຕິ, ຫຕ຺ຖກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໂກ ຠິກ຺ຂຸ ກີຬນ຺ໂຕ ຠາຊນໍ ອາມສຕິ, ປິຘານໍ ອາມສຕິ, ອຸຄ຺ຄຕໍ ເຜຓໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຫຣຕິ, ຕສ຺ເສວ ປາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ທຸຣຸປຈິຓ຺ຓໍ ນາມ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ທພ຺ພິໍ ວາ ອຸຬຸງ຺ກໍ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ອນຸກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ອາລຸເຬຕິ, ສພ຺ເພສໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ສາມປາກຎ຺ເຈວ ໂຫຕິ ທຸຣຸປຈິຓ຺ຓຎ຺ຈ. ສເຈ ອຸກ຺ຂິປຕິ, ອຸຄ຺ຄຫິຕກມ຺ປິ ໂຫຕິ.

ຠິກ຺ຂຸນາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ອາຘາຣເກ ປຕ຺ໂຕ ຐປິໂຕ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຣ ເຈ ອຎ຺ໂຎ ໂລລຠິກ຺ຂຸ ກີຬນ຺ໂຕ ປຕ຺ຕໍ ອາມສຕິ, ປຕ຺ຕປິຘານໍ ອາມສຕິ, ຕສ຺ເສວ ຕໂຕ ລທ຺ຘໍ ຠຕ຺ຕໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ປຕ຺ຕໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐເປຕິ, ສພ຺ເພສໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຖຊາຕກຜລານິ ສາຂາຍ ວາ ວລ຺ລິຍາ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ຈາເລຕິ, ຕສ຺ເສວ ຕໂຕ ລທ຺ຘໍ ຜລໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ທຸຣຸປຈິຓ຺ຓທຸກ຺ກຏຎ຺ຈ ອາປຊ຺ຊຕິ. ຜລຣຸກ຺ຂໍ ປນ ອປສ຺ສຍິຕຸໍ ວາ ຕຕ຺ຖ ກຓ຺ຑເກ ວາ ພນ຺ຘິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ທຸຣຸປຈິຓ຺ຓໍ ນ ໂຫຕີຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອຣຎ຺ເຎ ປຕິຕໍ ປນ ອມ຺ພຜລາທິໍ ທິສ຺ວາ ສາມເຓຣສ຺ສ ທສ຺ສາມີຕິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສີຫວິຆາສາທິໍ ທິສ຺ວາປິ ສາມເຓຣສ຺ສ ທສ຺ສາມີຕິ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວາ ອປ຺ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ສກ຺ໂກຕິ ວິຕກ຺ກໍ ໂສເຘຕຸໍ, ຕໂຕ ລທ຺ຘໍ ຂາທິຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ເນວ ອາມກມໍສປຏິຄ຺ຄຫຓປຈ຺ຈຍາ ນ ອຸຄ຺ຄຫິຕກປຈ຺ຈຍາ ວຊ຺ຊໍ ຜຸສຕິ.

ມາຕາປິຕູນໍ ອຕ຺ຖາຍ ເຕລາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ພ຺ຍາຘິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໂຕ ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ມູເລປິ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ, ປຸນ ປຏິຄ຺ຄຫຓກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ມາຕາປິຕູນໍ ຕຓ຺ຑຸເລ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເທຕິ, ເຕ ຕໂຕເຍວ ຍາຄຸອາທີນິ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ເທນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ ສນ຺ນິຘິປຈ຺ຈຍາ ວາ ອຸຄ຺ຄຫິຕກປຈ຺ຈຍາ ວາ ໂທໂສ ນຕ຺ຖິ.

ຠິກ຺ຂຸ ປິທຫິຕ຺ວາ ອຸທກໍ ຕາເປຕິ, ຍາວ ປຣິກ຺ຂຍາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປເນຕ຺ຖ ຉາຣິກາ ປຕຕິ, ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ທີຆສຓ຺ຑາເສນ ຖາລກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕລໍ ປຈນ຺ຕສ຺ສ ຉາຣິກາ ປຕຕິ, ຫຕ຺ເຖນ ອມຸຎ຺ຈນ຺ເຕເນວ ປຈິຕ຺ວາ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອງ຺ຄາຣາປິ ທາຣູນິ ວາ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຐປິຕານິ, ມູລປຏິຄ຺ຄຫຓເມວ ວຏ຺ຏຕິ.

ຠິກ຺ຂຸ ອຸຈ຺ຉຸໍ ຂາທຕິ, ສາມເຓໂຣ ‘‘ມຍ຺ຫມ຺ປິ ເທຖາ’’ຕິ ວທຕິ. ‘‘ອິໂຕ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອວເສເສ ປຸນ ປຏິຄ຺ຄຫຓກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ຄຸຬປິຓ຺ຑກໍ ຂາທນ຺ຕສ຺ສາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ວຸຕ຺ໂຕກາສໂຕ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຫິຕາວເສສຎ຺ຫິ ອຊຫິຕປຏິຄ຺ຄຫຓເມວ ໂຫຕິ.

ຠິກ຺ຂຸ ຄຸຬໍ ຠາເຊນ຺ໂຕ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ໂກຏ຺ຐາເສ ກໂຣຕິ, ຠິກ຺ຂູປິ ສາມເຓຣາປິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກຄຫເຓເນວ ເອກເມກໍ ໂກຏ຺ຐາສໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຄຫິຕາວເສສໍ ປຏິຄ຺ຄຫິຕເມວ ໂຫຕິ. ສເຈ ໂລລສາມເຓໂຣ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປຸນ ຐເປຕິ, ຕສ຺ສ ຄຫິຕາວເສສໍ ອປ຺ປຏິຄ຺ຄຫິຕກໍ ໂຫຕິ.

ຠິກ຺ຂຸ ຘູມວຏ຺ຏິໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຘູມໍ ປິວຕິ, ມຸຂຎ຺ຈ ກຓ຺ໂຐ ຈ ມໂນສິລາຍ ລິຕ຺ໂຕ ວິຍ ໂຫຕິ, ຍາວກາລິກໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຍາວກາລິເກນ ຍາວຊີວິກສໍສຄ຺ເຄ ໂທໂສ ນຕ຺ຖິ.

ປຕ຺ຕໍ ວາ ຣຊນໍ ວາ ປຈນ຺ຕສ຺ສ ກຓ຺ຓນາສມຸຂຈ຺ຉິທ຺ເທຫິ ຘູໂມ ປວິສຕິ, ພ຺ຍາຘິປຈ຺ຈຍາ ປຸປ຺ຜໍ ວາ ຜລໍ ວາ ອຸປສິງ຺ຆຕິ, ອພ຺ໂພຫາຣິກຕ຺ຕາ ວຏ຺ຏຕິ. ຠຕ຺ຕຸຄ຺ຄາໂຣ ຕາລຸໍ ອາຫຈ຺ຈ ອນ຺ໂຕເຍວ ປວິສຕິ, ອວິສຍຕ຺ຕາ ວຏ຺ຏຕິ. ມຸຂໍ ປວິຏ຺ຐໍ ປນ ອຊ຺ໂຌຫຣໂຕ ວິກາເລ ອາປຕ຺ຕິ. ທນ຺ຕນ຺ຕເຣ ລຄ຺ຄສ຺ສ ອາມິສສ຺ສ ຣໂສ ປວິສຕິ, ອາປຕ຺ຕິເຍວ. ສເຈ ສຸຂຸມໍ ອາມິສໍ ໂຫຕິ, ຣໂສ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ອພ຺ໂພຫາຣິກປກ຺ຂໍ ຠຊຕິ.

ອຸປກຏ຺ເຐ ກາເລ ນິຣຸທກຏ຺ຐາເນ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ກກ຺ຂາເຣຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຕໂຍ ເຂຬປິຓ຺ເຑ ປາເຕຕ຺ວາ ອຸທກຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຸຂໍ ວິກ຺ຂາເລຕພ຺ພໍ. ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຐປິຕສິງ຺ຄິເວຣາທີນໍ ອງ຺ກຸຣາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ, ປຸນ ປຏິຄ຺ຄຫຓກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ໂລເຓ ອສຕິ ສມຸທ຺ໂທທເກນ ໂລຓກິຈ຺ຈໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຐປິຕໍ ໂລໂຓທກໍ ໂລຓໍ ໂຫຕິ, ໂລຓໍ ວາ ອຸທກໍ ໂຫຕິ, ຣໂສ ວາ ຜາຓິຕໍ ໂຫຕິ, ຜາຓິຕໍ ວາ ຣໂສ ໂຫຕິ, ມູລປຏິຄ຺ຄຫຓເມວ ວຏ຺ຏຕິ. ຫິມກຣກາ ອຸທກຄຕິກາ ເອວ. ປຣິຫາຣິເກນ ກຕກຏ຺ຐິນາ ອຸທກໍ ປສາເທນ຺ຕິ, ຕໍ ອພ຺ໂພຫາຣິກໍ, ອາມິເສນ ສທ຺ຘິໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອາມິສຄຕິເກຫິ ກປິຕ຺ຖຜລາທີຫິ ປສາທິຕໍ ປຸເຣຠຕ຺ຕເມວ ວຏ຺ຏຕິ.

ໂປກ຺ຂຣຓີອາທີສຸ ອຸທກໍ ພຫລໍ ໂຫຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ມຸເຂ ຈ ຫຕ຺ເຖ ຈ ລຄ຺ຄຕິ, ນ ວຏ຺ຏຕິ, ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ເຂຕ຺ເຕສຸ ກສິຕຏ຺ຐາເນ ພຫລໍ ອຸທກໍ ໂຫຕິ, ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈ ສນ຺ທິຕ຺ວາ ກນ຺ທຣາທີນິ ປວິສິຕ຺ວາ ນທິໍ ປູເຣຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ກກຸຘໂສພ຺ຠາທໂຍ ໂຫນ຺ຕິ, ຣຸກ຺ຂໂຕ ປຕິເຕຫິ ປຸປ຺ເຜຫິ ສຎ຺ຉນ຺ໂນທກາ, ສເຈ ປຸປ຺ຜຣໂສ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ປຏິຄ຺ຄຫຓກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ປຣິຕ຺ຕໍ ອຸທກໍ ໂຫຕິ, ຣໂສ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ປພ຺ພຕກນ຺ທຣາທີສຸ ກາຬວຓ຺ຓປຓ຺ຓສຎ຺ຉນ຺ນອຸທເກປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ປານີຍຆເຏ ສເຣຓຸການິ ວາ ສວຓ຺ຏຂີຣານິ ວາ ປຸປ຺ຜານິ ປກ຺ຂິຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ປຸປ຺ຜານິ ວາ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປກ຺ຂິປິຕພ຺ພານິ. ປາຏລິຈມ຺ປກມລ຺ລິກາ ປກ຺ຂິຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ວາສມຕ຺ຕໍ ຕິຏ຺ຐຕິ ຕໍ ອພ຺ໂພຫາຣິກໍ, ທຸຕິຍທິວເສປິ ອາມິເສນ ສທ຺ຘິໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຠິກ຺ຂຸນາ ຐປິຕປຸປ຺ຜວາສິຕກປານີຍໂຕ ສາມເຓໂຣ ປານີຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປີຕາວເສສໍ ຕຕ຺ເຖວ ອາກິຣຕິ, ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ປທຸມສຣາທີສຸ ອຸທກໍ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຐິຕໍ ປຸປ຺ຜເຣຓຸໍ ຆເຏນ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ ອຸທກໍ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ກປ຺ປິຍໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຐປິຕໍ ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ, ສເຈ ຕສ຺ສ ຣສໍ ປິວິຕຸກາໂມ, ມູລປຏິຄ຺ຄຫຓເມວ ວຏ຺ຏຕິ. ອປ຺ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຐປິຕໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອຊານນ຺ຕສ຺ສ ຣເສ ປວິຏ຺ເຐປິ ອາປຕ຺ຕິເຍວ. ອຈິຕ຺ຕກຎ຺ຫິ ອິທໍ ສິກ຺ຂາປທໍ.

ມຫາຠູເຕສຸ ກິໍ ວຏ຺ຏຕິ, ກິໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ? ຂີຣໍ ຕາວ ວຏ຺ຏຕິ, ກປ຺ປິຍມໍສຂີຣໍ ວາ ອກປ຺ປິຍມໍສຂີຣໍ ວາ ໂຫຕຸ, ປິວນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ອສ຺ສຸ ເຂໂຬ ສິງ຺ຆາຓິກາ ມຸຕ຺ຕໍ ກຣີສໍ ເສມ຺ຫໍ ທນ຺ຕມລໍ ອກ຺ຂິຄູຖໂກ ກຓ຺ຓຄູຖໂກ ສຣີເຣ ອຸຏ຺ຐິຕໂລຓນ຺ຕິ ອິທໍ ສພ຺ພໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍໍ ປເນຕ຺ຖ ຐານໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ປຕ຺ເຕ ວາ ຫຕ຺ເຖ ວາ ປຕຕິ, ຕໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອງ຺ຄລຄ຺ຄໍ ປຏິຄ຺ຄຫິຕກເມວ. ອຸຓ຺ຫໍປາຍາສໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ເສໂທ ອງ຺ຄຸລິອນຸສາເຣນ ເອກາພທ຺ໂຘວ ຫຸຕ຺ວາ ປາຍາເສ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ, ປິຓ຺ຑາຍ ວາ ຈຣນ຺ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ປຕ຺ຕສ຺ສ ມຸຂວຏ຺ຏິໍໂຕ ວາ ປຕ຺ຕຕລໍ ໂອໂຣຫຕິ, ເອຕ຺ຖ ປຏິຄ຺ຄຫຓກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ຌາມມຫາຠູເຕສຸ ອິທໍ ນາມ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ນຕ຺ຖິ, ທຸຊ຺ຌາປິຕໍ ປນ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສຸຊ຺ຌາປິຕໍ ມນຸສ຺ສຏ຺ຐິມ຺ປິ ຈຸຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາ ເລເຫ ອຸປເນຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາວິກຏານິ ອສຕິ ກປ຺ປິຍກາຣເກ ສາມມ຺ປິ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ທຸພ຺ພໂຈປິ ອສມຕ຺ໂຖປິ ກປ຺ປິຍກາຣໂກ ອສນ຺ຕປກ຺ເຂເຍວ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຉາຣິກາຍ ອສຕິ ສຸກ຺ຂທາຣຸໍ ຌາເປຕ຺ວາ ຉາຣິກາ ຄເຫຕພ຺ພາ. ສຸກ຺ຂທາຣຸມ຺ຫິ ອສຕິ ອລ຺ລທາຣຸໍ ຣຸກ຺ຂໂຕ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາປິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອິທໍ ປນ ຈຕຸພ຺ພິຘມ຺ປິ ມຫາວິກຏໍ ກາໂລທິສ຺ສໍ ນາມ ສປ຺ປທຏ຺ຐກ຺ຂເຓເຍວ ວຏ຺ຏຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ເອຬກໂລມສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍໂຕ ຈ ກາຍຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ທນ຺ຕໂປນສິກ຺ຂາປທໍ ທສມໍ.

ສມຕ຺ໂຕ ວຓ຺ຓນາກ຺ກເມນ ໂຠຊນວຄ຺ໂຄ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

໕. ອເຈລກວຄ຺ໂຄ

໑. ອເຈລກສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໒໖໙. ອເຈລກວຄ຺ຄສ຺ສ ໙ ປຐມສິກ຺ຂາປເທ – ປຣິເວສນນ຺ຕິ ປຣິວິສນຏ຺ຐານໍ. ປຣິພ຺ພາຊກສມາປນ຺ໂນຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ສມາປນ຺ໂນ. ເທຕິ ອາປຕ຺ຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍສ຺ສາຕິ ສມຕິຕ຺ຕິກໍ ຍາຄຸປຕ຺ຕໍ ເອກປໂຍເຄນ ເທຕິ, ເອກໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ອວຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອວຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ເທຕິ, ປໂຍເຄ ປໂຍເຄ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ເອເສວ ນໂຍ ປູວຠຕ຺ຕາທີສຸ. ຕິຕ຺ຖິເຍ ອຕິຕ຺ຖິຍສຎ຺ຎີຕິ ມາຕາ ວາ ປິຕາ ວາ ຕິຕ຺ຖິເຍສຸ ປພ຺ພຊຕິ, ເຕສໍ ມາຕາປິຕຸສຎ຺ຎາຍ ເທນ຺ຕສ຺ສາປິ ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວ ໂຫຕິ. ທາເປຕີຕິ ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນນ ທາເປຕິ.

໒໗໓. ອຸປນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເທຕີຕິ ຕຖາຣູເປ ຠາຊເນ ຐເປຕ຺ວາ ຕໍ ຠາຊນໍ ເຕສໍ ສນ຺ຕິເກ ຠູມິຍໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເທຕິ, ເຕສໍ ວາ ຠາຊນໍ ນິກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ເທຕິ, ປຕ຺ຕໍ ອາຘາຣເກ ວາ ຠູມິຍໍ ວາ ຐເປຕ຺ວາປິ ‘‘ອິໂຕ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ຕິຕ຺ຖິໂຍ ວທຕິ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ນາມ ອິທໍ ສນ຺ຕກໍ, ອິຘ ນ ອາກິຣຖາ’’ຕິ ອາກິຣິຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ສ ສນ຺ຕກຕ຺ຕາ ສຫຕ຺ຖາ ທານໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ເອຬກໂລມສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ອເຈລກສິກ຺ຂາປທໍ ປຐມໍ.

໒. ອຸຍ຺ໂຍຊນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໒໗໔. ທຸຕິຍສິກ຺ຂາປເທ – ປຏິກ຺ກມເນປີຕິ ອາສນສາລາຍມ຺ປິ. ຠຕ຺ຕວິສ຺ສຄ຺ຄນ຺ຕິ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ. ນ ສມ຺ຠາເວສີຕິ ນ ປາປຸຓິ.

໒໗໖. ອນາຈາຣນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາວເສສໍ ກາຍວຈີທ຺ວາຣວີຕິກ຺ກມໍ. ທສ຺ສນູປຈາຣໍ ວາ ສວນູປຈາຣໍ ວາ ວິຊຫນ຺ຕສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ຍທິ ຐິໂຕ ວາ ນິສິນ຺ໂນ ວາ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕິ; ໂຍ ອຸຍ຺ໂຍຊິໂຕ, ໂສ ວິຊຫຕິ, ຕສ຺ສ ຈ ອາປຕ຺ຕິ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ວິຊຫນ຺ເຕປິ ອຕ຺ຖໂຕ ອິຕເຣນ ວິຊຫິຕເມວ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ໂຍ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕິ, ຕສ຺ເສວາຍໍ ອາປຕ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ສເຈ ອຸປຈາຣພ຺ຠນ຺ຕເຣ ເອໂກ ປາໂທ ໂຫຕິ, ທຸກ຺ກຏໍ. ສີມາຕິກ຺ກເມ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ທສ຺ສນູປຈາຣສ຺ສ ອພ຺ໂຠກາເສ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖປ຺ປມາຓໍ, ຕຖາ ສວນູປຈາຣສ຺ສ. ສເຈ ປນ ອນ຺ຕຣາ ກຸຏ຺ຏທ຺ວາຣປາກາຣາທໂຍ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕຫິ ອນ຺ຕຣິຕຠາໂວ ທສ຺ສນູປຈາຣາຕິກ຺ກໂມ, ຕສ຺ສ ວເສນ ອາປຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ນ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ຐເປຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣມນາຈາຣໍ ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ກາຣຓໍ ນ ໂຫຕິ.

໒໗໗. ກລິສາສນໍ ອາໂຣເປຕີຕິ ‘‘ກລີ’’ຕິ ໂກໂຘ; ຕສ຺ສ ສາສນໍ ອາໂຣເປຕິ; ໂກຘສ຺ສ ອາຓໍ ອາໂຣເປຕິ; ໂກຘວເສນ ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ໂທສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ປສ຺ສຖ ໂຠ ອິມສ຺ສ ຐານໍ, ນິສຊ຺ຊໍ ອາໂລກິຕໍ ວິໂລກິຕໍ ຂາຓຸໂກ ວິຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ສຸນໂຂ ວິຍ ນິສີທຕິ, ມກ຺ກໂຏ ວິຍ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ວິໂລເກຕີ’’ຕິ ເອວໍ ອມນາປວຈນໍ ວທຕິ ‘‘ອປ຺ເປວ ນາມ ອິມິນາປິ ອຸພ຺ພາຬ຺ໂຫ ປກ຺ກເມຍ຺ຍາ’’ຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍຈິຕ຺ຕໂຕ ວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ອຸຍ຺ໂຍຊນສິກ຺ຂາປທໍ ທຸຕິຍໍ.

໓. ສໂຠຊນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໒໗໙. ຕຕິຍສິກ຺ຂາປເທ – ສຍນິຆເຣຕິ ສຍນິຍຆເຣ. ຍໂຕ ອຍ຺ຍສ຺ສ ຠິກ຺ຂາ ທິນ຺ນາຕິ ຍສ຺ມາ ຠິກ຺ຂາ ທິນ຺ນາ, ຍໍ ອາຄເຕນ ລທ຺ຘພ຺ພໍ ຕໍ ໂວ ລທ຺ຘໍ; ຄຈ຺ຉຖາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ປຣິຍຸຏ຺ຐິໂຕຕິ ຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິໂຕ; ເມຖຸນາຘິປ຺ປາໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໘໐. ສຫ ອຸໂຠຫິ ຊເນຫີຕິ ສໂຠຊນໍ; ຕສ຺ມິໍ ສໂຠຊເນ. ອຖ ວາ ສໂຠຊເນຕິ ສໂຠເຄ. ຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ຫິ ປຸຣິສສ຺ສ ອິຕ຺ຖີ ໂຠໂຄ ອິຕ຺ຖິຍາ ຈ ປຸຣິໂສ. ເຕເນວສ຺ສ ປທຠາຊເນ – ‘‘ອິຕ຺ຖີ ເຈວ ໂຫຕິ ປຸຣິໂສ ຈາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຫລ຺ລເກ ຆເຣຕິ ມຫລ຺ລເກ ສຍນິຆເຣ. ປິຏ຺ຐສງ຺ຆາຏສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາສໍ ວິຊຫິຕ຺ວາຕິ ຕສ຺ສ ສຍນິຆເຣ ຄພ຺ຠສ຺ສ ໂຍ ປິຏ຺ຐສງ຺ຆາໂຏ, ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາສໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ; ອນ຺ໂຕສຍນສ຺ສ ອາສນ຺ເນ ຐາເນ ນິສີທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອີທິສຎ຺ຈ ສຍນິຆຣໍ ມຫາຈຕຸສ຺ສາລາທີສຸ ໂຫຕິ. ປິຏ຺ຐິວໍສໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາຕິ ອິມິນາ ມຊ຺ຌາຕິກ຺ກມໍ ທສ຺ເສຕິ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ວາ ຕຖາ ວາ ກຕສ຺ສ ຂຸທ຺ທກສ຺ສ ສຍນິຆຣສ຺ສ ມຊ຺ຌາຕິກ຺ກເມ ອາປຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ປຐມປາຣາຊິກສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທ຺ວິເວທນນ຺ຕິ.

ສໂຠຊນສິກ຺ຂາປທໍ ຕຕິຍໍ.

໒໘໔. ຈຕຸຕ຺ຖປຎ຺ຈມສິກ຺ຂາປເທສຸ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ອນິຍຕທ຺ວເຍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ຍຖາ ຈ ສໂຠຊນສິກ຺ຂາປທໍ, ເອວເມຕານິປິ ປຐມປາຣາຊິກສມຸຏ຺ຐານາເນວາຕິ.

ຣໂຫປຏິຈ຺ຉນ຺ນສິກ຺ຂາປທໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ, ຣໂຫນິສຊ຺ຊສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ຈາຣິຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໒໙໔. ຉຏ຺ຐສິກ຺ຂາປເທ – ເທຖາວຸໂສ ຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕໍ ກິຣ ຠຕ຺ຕໍ ອຠິຫຏໍ ອໂຫສິ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫໍສຸ. ອນຠິຫເຏ ປນ ເອວໍ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ລພ຺ຠຕິ, ປຍຸຕ຺ຕວາຈາ ໂຫຕິ.

໒໙໕. ເຕນ ຫິ ຠິກ຺ຂເວ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ນິກ຺ຂິປຖາຕິ ອິທໍ ປນ ຠຄວາ ກຸລສ຺ສ ສທ຺ຘານຸຣກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ອາຫ. ຍທິ ‘‘ຠາເຊຕ຺ວາ ຂາທຖາ’’ຕິ ວເທຍ຺ຍ, ມນຸສ຺ສານໍ ປສາທຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ສິຍາ. ອຸສ຺ສາຣິຍິຕ຺ຖາຕິ ປຏິຫຣິຍິຕ຺ຖ; ຆຣໍເຍວ ນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຄມໍສູຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໒໙໘. ສນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກິຕ຺ຕາວຕາ ສນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ກິຕ຺ຕາວຕາ ອສນ຺ໂຕຕິ? ອນ຺ໂຕວິຫາເຣ ຍຕ຺ຖ ຐິຕສ຺ສ ກຸລານິ ປຍິຣຸປາສນຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍໍ ປສ຺ເສ ວາ ອຠິມຸເຂ ວາ ປສ຺ສຕິ, ຍສ຺ສ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ປກຕິວຈເນນ ອາໂຣເຈຕຸໍ, ອຍໍ ສນ຺ໂຕ ນາມ. ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ອາໂຣຈນກິຈ຺ຈໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ໂຍ ຫິ ເອວໍ ປຣິເຍສິຕພ຺ໂພ, ໂສ ອສນ຺ໂຕເຍວ. ອປິຈ ອນ຺ໂຕອຸປຈາຣສີມາຍ ຠິກ຺ຂຸໍ ທິສ຺ວາ ອາປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຍໍ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ໂນ ເຈ ປສ຺ສຕິ, ອສນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອນາປຸຈ຺ຉາ ປວິຏ຺ໂຐ ນາມ ໂຫຕິ.

໓໐໒. ອນ຺ຕຣາຣາມນ຺ຕິ ອນ຺ໂຕຄາເມ ວິຫາໂຣ ໂຫຕິ, ຕໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຠຕ຺ຕິຍຆຣນ຺ຕິ ນິມນ຺ຕິຕຆຣໍ ວາ ສລາກຠຕ຺ຕາທິທາຍການໍ ວາ ຆຣໍ. ອາປທາສູຕິ ຊີວິຕພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕຣາເຍສຸ ສຕິ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ກຖິນສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍວາຈໂຕ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ກິຣິຍາກິຣຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ຈາຣິຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທໍ ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ມຫານາມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໓໐໓. ສຕ຺ຕມສິກ຺ຂາປເທ – ມຫານາໂມ ນາມ ຠຄວໂຕ ຈູຬປິຕຸປຸຕ຺ໂຕ ມາສມຕ຺ເຕນ ມຫລ຺ລກຕໂຣ ທ຺ວີສຸ ຜເລສຸ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ອຣິຍສາວໂກ. ເຠສຊ຺ຊໍ ອຸສ຺ສນ຺ນໍ ໂຫຕີຕິ ວຊໂຕ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຐປິຕສປ຺ປິ ພຫຸ ໂຫຕິ.

໓໐໖. ສາທິຕພ຺ພາຕິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂຣໂຄ ນຕ຺ຖີຕິ ນ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພາ; ໂຣເຄ ສຕິ ວິຎ຺ຎາເປສ຺ສາມີຕິ ອຘິວາເສຕພ຺ພາ. ເອຕ຺ຕເກຫິ ເຠສຊ຺ເຊຫິ ປວາເຣມີຕິ ນາມວເສນ ສປ຺ປິເຕລາທີສຸ ທ຺ວີຫິ ຕີຫິ ວາ ປຣິມາຓວເສນ ປຕ຺ເຖນ ນາຬິຍາ ອາຬ຺ຫເກນາຕິ ວາ.ອຎ຺ຎໍ ເຠສຊ຺ຊໍ ວິຎ຺ຎາເປຕີຕິ ສປ຺ປິນາ ປວາຣິໂຕ ເຕລໍ ວິຎ຺ຎາເປຕິ, ອາຬ຺ຫເກນ ປວາຣິໂຕ ໂທຓໍ. ນ ເຠສຊ຺ເຊນ ກຣຓີເຍນາຕິ ມິສ຺ສກຠຕ຺ເຕນປິ ເຈ ຍາເປຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ນ ເຠສຊ຺ຊກຣຓີຍໍ ນາມ ໂຫຕິ.

໓໑໐. ປວາຣິຕານນ຺ຕິ ເຍ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຄ຺ຄລິກາຍ ປວາຣຓາຍ ປວາຣິຕາ; ເຕສໍ ປວາຣິຕານຸຣູເປນ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕິ. ສງ຺ຆວເສນ ປວາຣິເຕສຸ ປນ ປມາຓໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕພ຺ພເມວາຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ຉສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ມຫານາມສິກ຺ຂາປທໍ ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ອຸຍ຺ຍຸຕ຺ຕເສນາສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໓໑໑. ອຏ຺ຐເມ – ອພ຺ຠຸຍ຺ຍາໂຕຕິ ອຠິອຸຍ຺ຍາໂຕ; ປຣເສນໍ ອຠິມຸໂຂ ຄມິສ຺ສາມີຕິ ນຄຣໂຕ ນິຄ຺ຄໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸຍ຺ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ກຕອຸຍ຺ໂຍຄໍ; ຄາມໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໑໔. ທ຺ວາທສປຸຣິໂສ ຫຕ຺ຖີຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາໂຣຫກາ ເອເກກປາທຣກ຺ຂກາ ທ຺ເວ ທ຺ເວຕິ ເອວໍ ທ຺ວາທສປຸຣິໂສ ໂຫຕິ. ຕິປຸຣິໂສ ອສ຺ໂສຕິ ເອໂກ ອາໂຣຫໂກ ທ຺ເວ ປາທຣກ຺ຂກາຕິ ເອວໍ ຕິປຸຣິໂສ ໂຫຕິ. ຈຕຸປຸຣິໂສ ຣໂຖຕິ ເອໂກ ສາຣຖິ ເອໂກ ໂຍໂຘ ທ຺ເວ ອາຓິຣກ຺ຂກາຕິ ເອວໍ ຈຕຸປຸຣິໂສ ໂຫຕິ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຣິສາ ສຣຫຕ຺ຖາຕິ ອາວຸຘຫຕ຺ຖາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຣິສາຕິ ອຍໍ ປຈ຺ຉິມໂກຏິຍາ ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕາ ເສນາ ນາມ. ອີທິສໍ ເສນໍ ທສ຺ສນາຍ ຄຈ຺ຉໂຕ ປເທ ປເທ ທຸກ຺ກຏໍ. ທສ຺ສນູປຈາຣໍ ວິຊຫິຕ຺ວາຕິ ເກນຈິ ອນ຺ຕຣິຕາ ວາ ນິນ຺ນໍ ໂອຣຸຬ຺ຫາ ວາ ນ ທິສ຺ສຕິ; ອິຘ ຐຕ຺ວາ ນ ສກ຺ກາ ທຏ຺ຐຸນ຺ຕິ ອຎ຺ຎໍ ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປສ຺ສໂຕ ປໂຍເຄ ປໂຍເຄ ປາຈິຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໑໕. ເອກເມກນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖິອາທີສຸ ຈຕູສຸ ອງ຺ເຄສຸ ເອກເມກໍ; ອນ຺ຕມໂສ ເອກປຸຣິສາຣຸຬ຺ຫກຫຕ຺ຖິມ຺ປິ ເອກມ຺ປິ ສຣຫຕ຺ຖໍ ປຸຣິສໍ. ອນຸຍ຺ຍຸຕ຺ຕາ ນາມ ຣາຊາ ອຸຍ຺ຍານໍ ວາ ນທິໍ ວາ ຄຈ຺ຉຕິ; ເອວໍ ອນຸຍ຺ຍຸຕ຺ຕາ ໂຫຕິ.

໓໑໖. ອາປທາສູຕິ ຊີວິຕພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕຣາເຍສຸ ສຕິ ເອຕ຺ຖ ຄໂຕ ມຸຎ຺ຈິສ຺ສາມີຕິ ຄຈ຺ຉໂຕ ອນາປຕ຺ຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ເອຬກໂລມສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ອຸຍ຺ຍຸຕ຺ຕເສນາສິກ຺ຂາປທໍ ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ເສນາວາສສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໓໑໙. ນວເມ – ອຕ຺ຖງ຺ຄເຕ ສູຣິເຍ ເສນາຍ ວສຕີຕິ ຕິຏ຺ຐຕຸ ວາ ນິສີທຕຸ ວາ ສຍຕຸ ວາ ສເຈປິ ອາກາເສ ອິທ຺ຘິຍາ ກຎ຺ຈິ ອິຣິຍາປຖໍ ກປ຺ເປຕິ, ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວ. ເສນາ ວາ ປຏິເສນາຍ ຣຸທ຺ຘາ ໂຫຕີຕິ ຍຖາ ສຎ຺ຈາໂຣ ຉິຊ຺ຊຕິ; ເອວໍ ຣຸທ຺ຘາ ໂຫຕິ. ປລິພຸທ຺ໂຘຕິ ເວຣິເກນ ວາ ອິສ຺ສເຣນ ວາ ຣຸທ຺ໂຘ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ເອຬກໂລມສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ເສນາວາສສິກ຺ຂາປທໍ ນວມໍ.

໑໐. ອຸຍ຺ໂຍຘິກສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໓໒໒. ທສເມ – ອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອຕ຺ຖ ຍຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ອຸຍ຺ໂຍຘິກໍ; ສມ຺ປຫາຣຏ຺ຐານສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ພລສ຺ສ ອຄ຺ຄໍ ຊານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ພລຄ຺ຄໍ; ພລຄຓນຏ຺ຐານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສນາຍ ວິຍູຫໍ ເສນາພ຺ຍູຫໍ; ເສນານິເວສສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕໂຍ ຫຕ຺ຖີ ປຈ຺ຉິມໍ ຫຕ຺ຖານີກນ຺ຕິ ໂຍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ໂຕ ທ຺ວາທສປຸຣິໂສ ຫຕ຺ຖີຕິ ເຕນ ຫຕ຺ຖິນາ ຕໂຍ ຫຕ຺ຖີ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເສສໍ ອຸຍ຺ຍຸຕ຺ຕເສນາສິກ຺ຂາປເທ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ ສທ຺ຘິໍ ສມຸຏ຺ຐານາທີຫີຕິ.

ອຸຍ຺ໂຍຘິກສິກ຺ຂາປທໍ ທສມໍ.

ສມຕ຺ໂຕ ວຓ຺ຓນາກ຺ກເມນ ອເຈລກວຄ຺ໂຄ ປຎ຺ຈໂມ.

໖. ສຸຣາປານວຄ຺ໂຄ

໑. ສຸຣາປານສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໓໒໖. ສຸຣາປານວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐມສິກ຺ຂາປເທ – ຠທ຺ທວຕິກາຕິ ເອໂກ ຄາໂມ, ໂສ ຠທ຺ທິກາຍ ວຕິຍາ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ເອຕໍ ນາມ ລຠິ. ປຖາວິໂນຕິ ອທ຺ຘິກາ. ເຕຊສາ ເຕຊນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ເຕຊສາ ອານຸຠາເວນ ນາຄສ຺ສ ເຕຊໍ. ກາໂປຕິກາຕິ ກໂປຕປາທສມວຓ຺ຓຣຕ຺ໂຕຠາສາ. ປສນ຺ນາຕິ ສຸຣາມຓ຺ຑສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອນນຸຈ຺ຉວິຍໍ ຠິກ຺ຂເວ ສາຄຕສ຺ສາຕິ ປຎ຺ຈາຠິຎ຺ຎສ຺ສ ສໂຕ ມຊ຺ຊປານໍ ນາມ ນ ອນຸຈ຺ຉວິຍນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໓໒໘. ປຸປ຺ຜາສໂວ ນາມ ມຘຸກປຸປ຺ຜາທີນໍ ຣເສນ ກໂຕ. ຜລາສໂວ ນາມ ມຸທ຺ທິກຜລາທີນິ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ເຕສໍ ຣເສນ ກໂຕ. ມຘ຺ວາສໂວ ນາມ ມຸທ຺ທິການໍ ຊາຕິຣເສນ ກໂຕ; ມກ຺ຂິກມຘຸນາປິ ກຣິຍຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ຄຸຬາສໂວ ນາມ ອຸຈ຺ຉຸຣສາທີຫິ ກຣິຍຕິ. ສຸຣາ ນາມ ປິຏ຺ຐກິຓ຺ຓປກ຺ຂິຕ຺ຕາ; ນາຬິເກຣາທີນມ຺ປິ ຣເສນ ກຕາ ສຸຣາຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສາເຍວ ກິຓ຺ຓປກ຺ຂິຕ຺ຕາຍ ມຓ຺ເຑ ຄຫິເຕ ເມຣໂຍຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ອນ຺ຕມໂສ ກຸສຄ຺ເຄນປິ ປິວຕີຕິ ເອຕໍ ສຸຣໍ ວາ ເມຣຍໍ ວາ ພີຊໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກຸສຄ຺ເຄນ ປິວໂຕປິ ປາຈິຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເກນ ປນ ປໂຍເຄນ ພຫຸມ຺ປິ ປິວນ຺ຕສ຺ສ ເອກາ ອາປຕ຺ຕິ. ວິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ວິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປິວໂຕ ປໂຍຄຄຓນາຍ ອາປຕ຺ຕິໂຍ.

໓໒໙. ອມຊ຺ຊຎ຺ຈ ໂຫຕິ ມຊ຺ຊວຓ຺ຓໍ ມຊ຺ຊຄນ຺ຘໍ ມຊ຺ຊຣສນ຺ຕິ ໂລຓໂສວີຣກໍ ວາ ສຸຕ຺ຕໍ ວາ ໂຫຕິ. ສູປສມ຺ປາເກຕິ ວາສຄາຫາປນຕ຺ຖໍ ອີສກໍ ມຊ຺ຊໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສູປໍ ປຈນ຺ຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອນາປຕ຺ຕິ. ມໍສສມ຺ປາເກປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເຕລໍ ປນ ວາຕເຠສຊ຺ຊຕ຺ຖໍ ມຊ຺ເຊນ ສທ຺ຘິໍ ປຈນ຺ຕິ, ຕສ຺ມິມ຺ປິ ອນຕິກ຺ຂິຕ຺ຕມຊ຺ເຊເຍວ ອນາປຕ຺ຕິ, ຍໍ ປນ ອຕິກ຺ຂິຕ຺ຕມຊ຺ຊໍ ໂຫຕິ, ເອຕ຺ຖ ມຊ຺ຊສ຺ສ ວຓ຺ຓຄນ຺ຘຣສາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອາປຕ຺ຕິເຍວ. ອມຊ຺ຊໍ ອຣິຏ຺ຐນ຺ຕິ ໂຍ ອຣິຏ຺ໂຐ ມຊ຺ຊໍ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອນາປຕ຺ຕິ. ອາມລກາທີນໍເຍວ ກິຣ ຣເສນ ອຣິຏ຺ຐໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ໂສ ມຊ຺ຊວຓ຺ຓຄນ຺ຘຣໂສເຍວ ໂຫຕິ, ນ ຈ ມຊ຺ຊໍ; ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂຍ ປນ ສມ຺ຠາຣປກ຺ຂິຕ຺ໂຕ, ໂສ ມຊ຺ຊໍ ໂຫຕິ, ພີຊໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ເອຬກໂລມສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ. ວຕ຺ຖຸອຊານນຕາຍ ເຈຕ຺ຖ ອຈິຕ຺ຕກຕາ ເວທິຕພ຺ພາ, ອກຸສເລເນວ ປາຕພ຺ພຕາຍ ໂລກວຊ຺ຊຕາຕິ.

ສຸຣາປານສິກ຺ຂາປທໍ ປຐມໍ.

໒. ອງ຺ຄຸລິປໂຕທກສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໓໓໐. ທຸຕິເຍ – ອງ຺ຄຸລິປໂຕທເກນາຕິ ອງ຺ຄຸລີຫິ ອຸປກຈ຺ຉກາທິຆຏ຺ຏນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຸຕ຺ຕສນ຺ໂຕຕິ ອຕິຫາເສນ ກິລມນ຺ໂຕ. ອນສ຺ສາສໂກຕິ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ນອສ຺ສາສປສ຺ສາສສຎ຺ຈາໂຣ ຫຸຕ຺ວາ. ອນຸປສມ຺ປນ຺ນໍ ກາເຍນ ກາຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸນີປິ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນຏ຺ຐາເນ ຐິຕາ, ຕມ຺ປິ ຂິຑ຺ຑາຘິປ຺ປາເຍນ ຜຸສນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ປຐມປາຣາຊິກສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທ຺ວິເວທນນ຺ຕິ.

ອງ຺ຄຸລິປໂຕທກສິກ຺ຂາປທໍ ທຸຕິຍໍ.

໓. ຫສຘມ຺ມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໓໓໕. ຕຕິເຍ – ອປ຺ປກຕຎ຺ຎຸໂນຕິ ຍໍ ຠຄວຕາ ປກຕໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ຕໍ ນ ຊານນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໓໖. ອຸທເກ ຫສຘມ຺ເມຕິ ອຸທກກີຬິກາ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຸປຣິໂຄປ຺ຜເກຕິ ໂຄປ຺ຜການໍ ອຸປຣິຠາຄປ຺ປມາເຓ. ຫສາຘິປ຺ປາໂຍຕິ ກີຬາຘິປ຺ປາໂຍ. ນິມຸຊ຺ຊຕິ ວາຕິອາທີສຸ ນິມຸຊ຺ຊນຕ຺ຖາຍ ໂອໂຣຫນ຺ຕສ຺ສ ປທວາເຣ ປທວາເຣ ທຸກ຺ກຏໍ. ນິມຸຊ຺ຊນຸມ຺ມຸຊ຺ຊເນສຸ ປໂຍເຄ ປໂຍເຄ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ນິມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕອຸທເກເຍວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖວາຣປທວາເຣສຸ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ປລວຕີຕິ ຕຣຕິ. ຫຕ຺ເຖຫິ ຕຣນ຺ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖວາເຣ ຫຕ຺ຖວາເຣ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ປາເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເຍນ ເຍນ ອງ຺ເຄນ ຕຣຕິ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ປໂຍເຄ ປໂຍເຄ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ຕີຣໂຕ ວາ ຣຸກ຺ຂໂຕ ວາ ອຸທເກ ປຕຕິ, ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວ. ນາວາຍ ກີຬຕີຕິ ຜິຍາຣິຕ຺ຕາທີຫິ ນາວໍ ປາເຊນ຺ໂຕ ວາ ຕີເຣ ອຸສ຺ສາເຣນ຺ໂຕ ວາ ນາວາຍ ກີຬຕິ, ທຸກ຺ກຏໍ.

ຫຕ຺ເຖນ ວາຕິອາທີສຸປິ ປໂຍເຄ ປໂຍເຄ ທຸກ຺ກຏໍ. ເກຈິ ຫຕ຺ເຖນ ອຸທເກ ຂິຕ຺ຕາຍ ກຖລາຍ ປຕນຸປ຺ປຕນວາເຣສຸ ທຸກ຺ກຏໍ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ເອກປໂຍຄຕ຺ຕາ ເອກເມວ ທຸກ຺ກຏໍ, ອປິຈ ອຸປຣິໂຄປ຺ຜເກ ວຸຕ຺ຕານິ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນາທີນິ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎນ ເຍນ ເກນຈິ ອາກາເຣນ ອຸທກໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ວາ ອໂນຕຣິຕ຺ວາ ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຐິຕໍ ອຸທກໍ ອນ຺ຕມໂສ ພິນ຺ທຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຂິປນກີຬາຍປິ ກີຬນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏເມວ, ອຕ຺ຖໂຊຕກໍ ປນ ອກ຺ຂຣໍ ລິຂິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອຍເມຕ຺ຖ ວິນິຈ຺ຉໂຍ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ປຐມປາຣາຊິກສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ຫສຘມ຺ມສິກ຺ຂາປທໍ ຕຕິຍໍ.

໔. ອນາທຣິຍສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໓໔໒. ຈຕຸຕ຺ເຖ – ກຖາຍໍ ນສ຺ເສຍ຺ຍາຕິ ກຖໍ ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ຕນ຺ຕິ ປເວຓີ ນສ຺ເສຍ຺ຍ. ຕໍ ວາ ນ ສິກ຺ຂິຕຸກາໂມຕິ ເຍນ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ນ ສິກ຺ຂິຕຸກາໂມ. ອປຎ຺ຎຕ຺ເຕນາຕິ ສຸຕ຺ເຕ ວາ ອຠິຘມ຺ເມ ວາ ອາຄເຕນ.

໓໔໔. ເອວໍ ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິຍານໍ ອຸຄ຺ຄໂຫຕິ ເອຕ຺ຖ ຄາຣຍ຺ໂຫ ອາຈຣິຍຸຄ຺ຄໂຫ ນ ຄເຫຕພ຺ໂພ; ປເວຓິຍາ ອາຄໂຕ ອາຈຣິຍຸຄ຺ຄໂຫວ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ‘‘ໂລກວຊ຺ເຊ ອາຈຣິຍຸຄ຺ຄໂຫ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ເຊ ປນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ‘‘ສຸຕ຺ຕໍ ສຸຕ຺ຕານຸໂລມຎ຺ຈ ອຸຄ຺ຄຫິຕການໍເຍວ ອາຈຣິຍານໍ ອຸຄ຺ຄໂຫ ປມາຓໍ, ອຊານນ຺ຕານໍ ກຖາ ອປ຺ປມາຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ສພ຺ພໍ ປເວຓິຍາ ອາຄເຕສໂມຘານໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍຈິຕ຺ຕໂຕ ວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ.

ອນາທຣິຍສິກ຺ຂາປທໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ຠິໍສາປນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໓໔໕. ປຎ຺ຈເມ – ຣູປູປຫາຣາທໂຍ ມນຸສ຺ສວິຄ຺ຄເຫ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ສມຸຏ຺ຐານາທີນິ ອນາທຣິຍສທິສາເນວາຕິ.

ຠິໍສາປນສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ໂຊຕິສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໓໕໐. ຉຏ຺ເຐ – ຠຄ຺ຄາຕິ ຊນປທສ຺ສ ນາມໍ. ສໍສຸມາຣຄິຣນ຺ຕິ ນຄຣສ຺ສ. ເຠສກຬາວນນ຺ຕິ ຕນ຺ນິສ຺ສິຕວນສ຺ສ. ຕໍ ປນ ມິຄານໍ ຜາສຸວິຫາຣຕ຺ຖາຍ ທິນ຺ນຕ຺ຕາ ມິຄທາໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສມາທຫິຕ຺ວາຕິ ຊາເລຕ຺ວາ. ປຣິປາເຕສີຕິ ອນຸພນ຺ຘິ.

໓໕໒. ປທີເປປີຕິ ປທີປຸຊ຺ຊລເນປິ. ໂຊຕິເກປີຕິ ປຕ຺ຕປຈນເສທກມ຺ມາທີສຸ ໂຊຕິກຣເຓ. ຕຖາຣູປປຈ຺ຈຍາຕິ ປທີປາທິປຈ຺ຈຍາ.

໓໕໔-໕. ສຍໍ ສມາທຫຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ໂຊຕິໍ ສມາທຫິຕຸກາມຕາຍ ອຣຓິສຓ຺ຐປນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ຊາລາ ນ ອຸຏ຺ຐຫຕິ, ຕາວ ສພ຺ພປໂຍເຄສຸ ທຸກ຺ກຏໍ. ປຏິລາຕໍ ອຸກ຺ຂິປຕີຕິ ທຍ຺ຫມານໍ ອລາຕໍ ປຕິຕໍ ອຸກ຺ຂິປຕິ, ປຸນ ຍຖາຐາເນ ຐເປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ອວິຊ຺ຌາຕໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປກ຺ຂິປນ຺ຕສ຺ເສວ ທຸກ຺ກຏໍ, ວິຊ຺ຌາຕໍ ປຸນ ຊາລາເປນ຺ຕສ຺ສ ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວ.

໓໕໖. ຕຖາຣູປປຈ຺ຈຍາຕິ ຐເປຕ຺ວາ ປທີປາທີນິ ອຎ຺ເຎນປິ ຕຖາຣູເປນ ປຈ຺ຈເຍນ ສມາທຫນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ອາປທາສູຕິ ທຸຏ຺ຐວາຬມິຄອມນຸສ຺ເສຫິ ອຸປທ຺ທໂວ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ສມາທຫນ຺ຕສ຺ສາປິ ອນາປຕ຺ຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ. ຉສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ໂຊຕິສິກ຺ຂາປທໍ ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ນຫານສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໓໖໔. ສຕ຺ຕເມ – ຈຸຓ຺ເຓນ ວາ ມຕ຺ຕິກາຍ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ຈຸຓ຺ຓມຕ຺ຕິການໍ ອຠິສງ຺ຂຣຓກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສພ຺ພປໂຍເຄສຸ ທຸກ຺ກຏໍ.

໓໖໖. ປາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນ຺ຫາຍຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ສຸກ຺ຂາຍ ນທິຍາ ວາລິກໍ ອຸກ຺ກິຣິຕ຺ວາ ກຕອາວາຏເກສຸປິ ນ຺ຫາຍິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອາປທາສູຕິ ຠມຣາທີຫິ ອນຸພທ຺ຘສ຺ສ ອຸທເກ ນິມຸຊ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ເອຬກໂລມສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ນຫານສິກ຺ຂາປທໍ ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ທຸພ຺ພຓ຺ຓກຣຓສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໓໖໘-໙. ອຏ຺ຐເມ – ນວໍ ປນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຈີວຣລາເຠນາຕິ ເອຕ຺ຖ ອລຠີຕິ ລໂຠ; ລໂຠເຍວ ລາໂຠ. ກິໍ ອລຠິ? ຈີວຣໍ. ກີທິສໍ? ນວໍ. ອິຕິ ‘‘ນວຈີວຣລາເຠນາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ອນຸນາສິກໂລປໍ ອກຕ຺ວາ ‘‘ນວຈີວຣລາເຠນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ; ປຏິລທ຺ຘນວຈີວເຣນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຊ຺ເຌ ຐິຕປທທ຺ວເຍ ປນາຕິ ນິປາໂຕ. ຠິກ຺ຂຸນາຕິ ເຍນ ລທ຺ຘໍ ຕສ຺ສ ນິທສ຺ສນໍ. ປທຠາຊເນ ປນ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ຍໍ ລທ຺ຘໍ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຈີວຣໍ ນາມ ຉນ຺ນໍ ຈີວຣານ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຈີວຣນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຍໍ ນິວາເສຕຸໍ ວາ ປາຣຸປິຕຸໍ ວາ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ, ຕເທວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຕເນວ ‘‘ວິກປ຺ປນຸປຄປຈ຺ຉິມ’’ນ຺ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ກໍສນີລນ຺ຕິ ຈມ຺ມກາຣນີລໍ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ‘‘ອໂຍມລໍ ໂລຫມລໍ ເອຕໍ ກໍສນີລໍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປລາສນີລນ຺ຕິ ໂຍ ໂກຈິ ນີລວຓ຺ໂຓ ປຓ຺ຓຣໂສ. ທຸພ຺ພຓ຺ຓກຣຓໍ ອາທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອຕໍ ກປ຺ປພິນ຺ທຸໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ; ນ ນີລາທີຫິ ສກລຈີວຣສ຺ສ ທຸພ຺ພຓ຺ຓກຣຓໍ. ຕຎ຺ຈ ປນ ກປ຺ປໍ ອາທິຍນ຺ເຕນ ຈີວຣໍ ຣຊິຕ຺ວາ ຈຕູສຸ ວາ ໂກເຓສຸ ຕີສຸ ວາ ທ຺ວີສຸ ວາ ເອກສ຺ມິໍ ວາ ໂກເຓ ໂມຣສ຺ສ ອກ຺ຂິມຓ຺ຑລມຕ຺ຕໍ ວາ ມງ຺ກຸລປິຏ຺ຐິມຕ຺ຕໍ ວາ ອາທາຕພ຺ພໍ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ‘‘ປຕ຺ເຕ ວາ ຄຓ຺ຐິຍໍ ວາ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ວຏ຺ຏຕິເຍວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປາຬິກປ຺ປກຓ຺ຓິກກປ຺ປາທໂຍ ປນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປຏິສິທ຺ຘາ, ຕສ຺ມາ ຐເປຕ຺ວາ ເອກໍ ວຏ຺ຏພິນ຺ທຸໍ ອຎ຺ເຎນ ເກນຈິປິ ວິກາເຣນ ກປ຺ໂປ ນ ກາຕພ຺ໂພ.

໓໗໑. ອຄ຺ຄເຬຕິອາທີສຸ ເອຕານິ ອຄ຺ຄຬາທີນິ ກປ຺ປກຕຈີວເຣ ປຈ຺ຉາ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ກປ຺ປກຣຓກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ເອຬກໂລມສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍາກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ; ກາຍກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ທຸພ຺ພຓ຺ຓກຣຓສິກ຺ຂາປທໍ ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ວິກປ຺ປນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໓໗໔. ນວເມ – ຕສ຺ສ ວາ ອທິນ຺ນນ຺ຕິ ຈີວຣສາມິກສ຺ສ ‘‘ປຣິຠຸຎ຺ຊ ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຫິ ວາ ຍຖາປຈ຺ຈຍໍ ວາ ກໂຣຫີ’’ຕິ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ອທິນ຺ນໍ. ຕສ຺ສ ວາ ອວິສ຺ສສນ຺ໂຕຕິ ເຍນ ວິນຍກມ຺ມໍ ກຕໍ, ຕສ຺ສ ອວິສ຺ສາເສນ ວາ. ເຕນ ປນ ທິນ຺ນໍ ວາ ຕສ຺ສ ວິສ຺ສາເສນ ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ຕິໍສກວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ. ກຖິນສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍວາຈໂຕ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ກິຣິຍາກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ວິກປ຺ປນສິກ຺ຂາປທໍ ນວມໍ.

໑໐. ຈີວຣາປນິຘານສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໓໗໗-໘໑. ທສເມ – ອປນິເຘນ຺ຕີຕິ ອປເນຕ຺ວາ ນິເຘນ຺ຕິ. ຫສາເປກ຺ໂຂຕິ ຫສາຘິປ຺ປາໂຍ. ອຎ຺ຎໍ ປຣິກ຺ຂາຣນ຺ຕິ ປາຬິຍາ ອນາຄຕໍ ປຕ຺ຕຕ຺ຖວິກາທິໍ. ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ ກຕ຺ວາຕິ ‘‘ສມເຓນ ນາມ ອນິຫິຕປຣິກ຺ຂາເຣນ ຠວິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ເອວໍ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖຕ຺ວາ ທສ຺ສາມີຕິ ນິກ຺ຂິປໂຕ ອນາປຕ຺ຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ຈີວຣາປນິຘານສິກ຺ຂາປທໍ ທສມໍ.

ສມຕ຺ໂຕ ວຓ຺ຓນາກ຺ກເມນ ສຸຣາປານວຄ຺ໂຄ ຉຏ຺ໂຐ.

໗. ສປ຺ປາຓກວຄ຺ໂຄ

໑. ສຎ຺ຈິຈ຺ຈປາຓສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໓໘໒. ສປ຺ປາຓກວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐມສິກ຺ຂາປເທ – ອິສ຺ສາໂສ ໂຫຕີຕິ ຄິຫິກາເລ ຘນຸຄ຺ຄຫາຈຣິໂຍ ໂຫຕິ. ຊີວິຕາ ໂວໂຣປິຕາຕິ ຊີວິຕາ ວິໂຍຊິຕາ.

ສິກ຺ຂາປເທປິ ໂວໂຣເປຍ຺ຍາຕິ ວິໂຍເຊຍ຺ຍ. ຍສ຺ມາ ປນ ໂວຫາຣມຕ຺ຕເມເວຕໍ; ນ ເຫຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈິ ວິໂຍຊິເຕ ສີສາລງ຺ກາເຣ ສີສໍ ວິຍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣປິເຕ ປາເຓປິ ຊີວິຕໍ ນາມ ວິສຸໍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ອນ຺ຕຣຘານເມວ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມາ ຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປທຠາຊເນ ‘‘ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທຕີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ສິກ຺ຂາປເທ ຕິຣຈ຺ຉານຄໂຕເຍວ ‘‘ປາໂຓ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕໍ ຂຸທ຺ທກມ຺ປິ ມຫນ຺ຕມ຺ປິ ມາເຣນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິນານາກຣຓໍ ນຕ຺ຖິ. ມຫນ຺ເຕ ປນ ອຸປກ຺ກມມຫນ຺ຕຕ຺ຕາ ອກຸສລມຫຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປາເຓ ປາຓສຎ຺ຎີຕິ ອນ຺ຕມໂສ ມຎ຺ຈປີຐໍ ໂສເຘນ຺ໂຕ ມງ຺ຄຸລພີຊເກປິ ປາຓສຎ຺ຎີ ນິກ຺ກາຣຸຓິກຕາຍ ຕໍ ຠິນ຺ທນ຺ໂຕ ອປເນຕິ, ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ຕສ຺ມາ ເອວຣູເປສຸ ຐາເນສຸ ກາຣຸຎ຺ຎໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອປ຺ປມຕ຺ເຕນ ວຕ຺ຕໍ ກາຕພ຺ພໍ. ເສສໍ ມນຸສ຺ສວິຄ຺ຄເຫ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ ສທ຺ຘິໍ ສມຸຏ຺ຐານາທີຫີຕິ.

ສຎ຺ຈິຈ຺ຈປາຓສິກ຺ຂາປທໍ ປຐມໍ.

໒. ສປ຺ປາຓກສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໓໘໗. ທຸຕິເຍ – ສປ຺ປາຓກນ຺ຕິ ເຍ ປາຓກາ ປຣິໂຠເຄນ ມຣນ຺ຕິ, ເຕຫິ ປາຓເກຫິ ສປ຺ປາຓກໍ, ຕາທິສຎ຺ຫິ ຊານໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊໂຕ ປໂຍເຄ ປໂຍເຄ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ປຕ຺ຕປູຣມ຺ປິ ອວິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກປໂຍເຄນ ປິວໂຕ ເອກາ ອາປຕ຺ຕິ. ຕາທິເສນ ອຸທເກນ ສາມິສໍ ປຕ຺ຕໍ ອາວິຎ຺ຉິຕ຺ວາ ໂຘວໂຕປິ ຕາທິເສ ອຸທເກ ອຸຓ຺ຫຍາຄຸປຕ຺ຕໍ ນິພ຺ພາປຍໂຕປິ ຕໍ ອຸທກໍ ຫຕ຺ເຖນ ວາ ອຸຬຸງ຺ເກນ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍໂຕປິ ປໂຍເຄ ປໂຍເຄ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ອຸທກໂສຓ຺ຑິໍ ວາ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ວາ ປວິສິຕ຺ວາ ພຫິນິກ຺ຂມນຕ຺ຖາຍ ວີຈິໍ ອຸຏ຺ຐາປຍໂຕປິ. ໂສຓ຺ຑິໍ ວາ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ວາ ໂສເຘນ຺ເຕຫິ ຕໂຕ ຄຫິຕອຸທກໍ ອຸທເກເຍວ ອາສິຎ຺ຈິຕພ຺ພໍ. ສມີປມ຺ຫິ ອຸທເກ ອສຕິ ກປ຺ປິຍອຸທກສ຺ສ ອຏ຺ຐ ວາ ທສ ວາ ຆເຏ ອຸທກສຓ຺ຐານກປ຺ປເທເສ ອາສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອາສິຎ຺ຈິຕພ຺ພໍ. ‘‘ປວຏ຺ຏິຕ຺ວາ ອຸທເກ ປຕິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຸຓ຺ຫປາສາເຓ ອຸທກໍ ນາສິຎ຺ຈິຕພ຺ພໍ. ກປ຺ປິຍອຸທເກນ ປນ ປາສາຓໍ ນິພ຺ພາເປຕ຺ວາ ອາສິຎ຺ຈິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ,

ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຏງ຺ຄປາຓການໍ ປຕນໍ ຎຕ຺ວາປິ ສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕຕາຍ ທີປຊາລເນ ວິຍ ສປ຺ປາຓກຠາວໍ ຎຕ຺ວາປິ ອຸທກສຎ຺ຎາຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໂຕ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊຕາ ເວທິຕພ຺ພາຕິ.

ສປ຺ປາຓກສິກ຺ຂາປທໍ ທຸຕິຍໍ.

໓. ອຸກ຺ໂກຏນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໓໙໒. ຕຕິຍສິກ຺ຂາປເທ – ອຸກ຺ໂກເຏນ຺ຕີຕິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອກຕໍ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ວທນ຺ຕາ ອຸຈ຺ຈາເລນ຺ຕິ; ຍຖາປຕິຏ຺ຐິຕຠາເວນ ປຕິຏ຺ຐາຕຸໍ ນ ເທນ຺ຕິ.

໓໙໓. ຍຖາຘມ຺ມນ຺ຕິ ໂຍ ຍສ຺ສ ອຘິກຣຓສ຺ສ ວູປສມນາຍ ຘມ຺ໂມ ວຸຕ຺ໂຕ, ເຕເນວ ຘມ຺ເມນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິຫຕາຘິກຣຓນ຺ຕິ ນິຫຕໍ ອຘິກຣຓໍ; ສຕ຺ຖາຣາ ວຸຕ຺ຕຘມ຺ເມເນວ ວູປສມິຕໍ ອຘິກຣຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໙໕. ຘມ຺ມກມ຺ເມ ຘມ຺ມກມ຺ມສຎ຺ຎີຕິ ເຍນ ກມ຺ເມນ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ວູປສມິຕໍ, ຕຎ຺ເຈ ຘມ຺ມກມ຺ມໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ມກມ຺ເມ ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ມກມ຺ມສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ຍທິ ອຸກ຺ໂກເຏຕິ, ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕນ ນເຍນ ເສສປທານິປິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ‘‘ອິເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຘິກຣຓານໍ ກຕິ ອຸກ຺ໂກຏນາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປຣິວາເຣ ວຸຕ຺ໂຕ. ອຏ຺ຐກຖາສຸ ຕໍ ສພ຺ພໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວຕ຺ໂຖ ວຓ຺ຓິໂຕ. ມຍໍ ປນ ຕໍ ຕຕ຺ເຖວ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມ. ອິຘ ອາຫຣິຕ຺ວາ ວຓ຺ຓິຍມາເນ ຫິ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ສມ຺ໂມໂຫ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ນ ວຓ຺ຓຍິມ຺ຫ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ.

ອຸກ຺ໂກຏນສິກ຺ຂາປທໍ ຕຕິຍໍ.

໔. ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໓໙໙. ຈຕຸຕ຺ເຖ – ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລາ ນາມ ອາປຕ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາຣິ ປາຣາຊິການິ ອຕ຺ຖຸທ຺ຘາຣວເສນ ທສ຺ສິຕານິ, ສງ຺ຆາທິເສສາປຕ຺ຕິ ປນ ອຘິປ຺ເປຕາ, ຕໍ ຉາເທນ຺ຕສ຺ສ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ຘຸຣໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕມຕ຺ເຕຕິ ຘຸເຣ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕມຕ຺ເຕ. ສເຈປິ ຘຸຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອາໂຣເຈຕິ, ນ ຣກ຺ຂຕິ; ຘຸຣໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕມຕ຺ເຕເຍວ ປາຈິຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ເອວໍ ຘຸຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຏິຈ຺ຉາທນຕ຺ຖເມວ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອາໂຣເຈຕິ, ໂສປິ ອຎ຺ຎສ຺ສາຕິ ເອເຕນຸປາເຍນ ສມຓສຕມ຺ປິ ສມຓສຫສ຺ສມ຺ປິ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິເຍວ ຕາວ, ຍາວ ໂກຏິ ນ ຉິຊ຺ຊຕິ. ກທາ ປນ ໂກຏິ ຉິຊ຺ຊຕີຕິ? ມຫາສຸມຕ຺ເຖໂຣ ຕາວ ວທຕິ – ‘‘ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນ ເອກສ຺ສ ອາໂຣເຈຕິ, ໂສ ປຏິນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ອາໂຣເຈຕິ; ເອວໍ ໂກຏິ ຉິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ມຫາປທຸມຕ຺ເຖໂຣ ປນາຫ – ‘‘ອຍຎ຺ຫິ ວຕ຺ຖຸປຸຄ຺ຄໂລເຍວ. ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນ ປນ ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາໂຣເຈຕິ, ອຍໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອາໂຣເຈຕິ, ໂສ ປຏິນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ເຍນສ຺ສ ອາໂຣຈິຕໍ, ຕສ຺ເສວ ອາໂຣເຈຕິ; ເອວໍ ຕຕິເຍນ ປຸຄ຺ຄເລນ ທຸຕິຍສ຺ສ ອາໂຣຈິເຕ ໂກຏິ ຉິນ຺ນາ ໂຫຕີ’’ຕິ.

໔໐໐. ອທຸຏ຺ຐຸລ຺ລໍ ອາປຕ຺ຕິນ຺ຕິ ອວເສເສ ປຎ຺ຈາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ເຘ. ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລໍ ວາ ອທຸຏ຺ຐຸລ຺ລໍ ວາ ອຊ຺ຌາຈາຣນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິ ຈ ກາຍສໍສຄ຺ໂຄ ຈາຕິ ອຍໍ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລອຊ຺ຌາຈາໂຣ ນາມ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ. ຘຸຣນິກ຺ເຂປສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ອກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ.

ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລສິກ຺ຂາປທໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ອູນວີສຕິວສ຺ສສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໔໐໒. ປຎ຺ຈມສິກ຺ຂາປເທ – ອງ຺ຄຸລິໂຍ ທຸກ຺ຂາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອກ຺ຂຣານິ ລິຂນ຺ຕສ຺ສ ອງ຺ຄຸລິໂຍ ທຸກ຺ຂາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ຈິນ຺ເຕສຸໍ. ອຸຣສ຺ສ ທຸກ຺ໂຂຕິ ຄຓນໍ ສິກ຺ຂນ຺ເຕນ ພຫຸໍ ຈິນ຺ເຕຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ເຕນສ຺ສ ອຸໂຣ ທຸກ຺ໂຂ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ມຎ຺ຎິໍສຸ. ອກ຺ຂີນິ ທຸກ຺ຂາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ຣູປສຸຕ຺ຕໍ ສິກ຺ຂນ຺ເຕນ ກຫາປຓາ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປສ຺ສິຕພ຺ພາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕນສ຺ສ ອກ຺ຂີນິ ທຸກ຺ຂານິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ມຎ຺ຎິໍສຸ. ຑໍສາທີສຸ ຑໍສາຕິ ປິງ຺ຄລມກ຺ຂິກາໂຍ. ທຸກ຺ຂານນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂມານໍ. ຕິພ຺ພານນ຺ຕິ ພຫລານໍ. ຂຣານນ຺ຕິ ຕິຂິຓານໍ. ກຏຸການນ຺ຕິ ຜຣຸສານໍ; ອມນາປຕາຍ ວາ ກຏຸກຣສສທິສານໍ. ອສາຕານນ຺ຕິ ອມຘຸຣານໍ. ປາຓຫຣານນ຺ຕິ ຊີວິຕຫຣານໍ.

໔໐໔. ສີມໍ ສມ຺ມນ຺ນຕີຕິ ນວໍ ສີມໍ ພນ຺ຘຕິ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ອຸທກຸກ຺ເຂປປຣິຈ຺ຉິນ຺ທເນປິ ທຸກ຺ກຏໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຣິປຸຓ຺ຓວີສຕິວສ຺ໂສຕິ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຣິປຸຓ຺ຓວີສຕິວສ຺ໂສ; ຄພ຺ຠວີໂສປິ ຫິ ປຣິປຸຓ຺ຓວີສຕິວສ຺ໂສຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ເຍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ກຸມາຣກສ຺ສໂປ ຄພ຺ຠວີໂສ ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ກຸມາຣກສ຺ສປສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ຠຄວຕາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ນ ອູນວີສຕິວສ຺ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພຕິ. ອຫຎ຺ຈມ຺ຫິ ຄພ຺ຠວີໂສ ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ. ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ນຸໂຂມ຺ຫິ, ນນຸ ໂຂ ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ’ຕິ. ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຍໍ ຠິກ຺ຂເວ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ປຐມໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ປຐມໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ປາຕຸຠູຕໍ ຕທຸປາທາຍ ສາວສ຺ສ ຊາຕິ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄພ຺ຠວີສໍ ອຸປສມ຺ປາເທຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໑໒໔).

ຕຕ຺ຖ ໂຍ ທ຺ວາທສມາເສ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ວສິຕ຺ວາ ມຫາປວາຣຓາຍ ຊາໂຕ, ໂສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ເອກູນວີສຕິເມ ວສ຺ເສ ມຫາປວາຣຓາ, ຕໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ປາຏິປເທ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພ. ເອເຕນຸປາເຍນ ຫາຍນວຑ຺ຒນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ໂປຣາຓກຕ຺ເຖຣາ ປນ ເອກູນວີສຕິວສ຺ສໍ ສາມເຓຣໍ ນິກ຺ຂມນີຍປຸຓ຺ຓມາສິໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ປາຏິປທທິວເສ ອຸປສມ຺ປາເທນ຺ຕິ, ຕໍ ກສ຺ມາຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ເອກສ຺ມິໍ ວສ຺ເສ ຉ ຈາຕຸທ຺ທສິກອຸໂປສຖາ ໂຫນ຺ຕິ. ອິຕິ ວີສຕິຍາ ວສ຺ເສສຸ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາສາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ. ຣາຊາໂນ ຕຕິເຍ ຕຕິເຍ ວສ຺ເສ ວສ຺ສໍ ອຸກ຺ກຑ຺ຒນ຺ຕິ. ອິຕິ ອຏ຺ຐາຣສສຸ ວສ຺ເສສຸ ຉ ມາສາ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ຕໂຕ ອຸໂປສຖວເສນ ປຣິຫີເນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ອປເນຕ຺ວາ ທ຺ເວ ມາສາ ອວເສສາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ທ຺ເວ ມາເສ ຄເຫຕ຺ວາ ວີສຕິວສ຺ສານິ ປຣິປຸຓ຺ຓານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ນິກ຺ກງ຺ຂາ ຫຸຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມນີຍປຸຓ຺ຓມາສິໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ປາຏິປເທ ອຸປສມ຺ປາເທນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ປນ ໂຍ ປວາເຣຕ຺ວາ ວີສຕິວສ຺ໂສ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ເອກູນວີສຕິວສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ໂຍ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ທ຺ວາທສມາເສ ວສິ, ໂສ ເອກວີສຕິວສ຺ໂສ ໂຫຕິ. ໂຍ ສຕ຺ຕມາເສ ວສິ, ໂສ ສຕ຺ຕມາສາຘິກວີສຕິວສ຺ໂສ. ຉມາສຊາໂຕ ປນ ນ ຊີວຕິ.

໔໐໖. ອນາປຕ຺ຕິ ອູນວີສຕິວສ຺ສໍ ປຣິປຸຓ຺ຓວີສຕິວສ຺ສສຎ຺ຎີຕິ ເອຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ອຸປສມ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປນ ອນຸປສມ຺ປນ຺ໂນວ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ໂສ ທສວສ຺ສຈ຺ຈເຍນ ອຎ຺ຎໍ ອຸປສມ຺ປາເທຕິ, ຕຎ຺ເຈ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຄໂຓ ປູຣຕິ, ສູປສມ຺ປນ຺ໂນ. ໂສປິ ຈ ຍາວ ນ ຊານາຕິ, ຕາວສ຺ສ ເນວ ສຄ຺ຄນ຺ຕຣາໂຍ ນ ໂມກ຺ຂນ຺ຕຣາໂຍ, ຎຕ຺ວາ ປນ ປຸນ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ,

ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ອູນວີສຕິວສ຺ສສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ເຖຍ຺ຍສຕ຺ຖສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໔໐໗. ຉຏ຺ເຐ – ປຏິຍາໂລກນ຺ຕິ ສູຣິຍາໂລກສ຺ສ ປຏິມຸຂໍ; ປຈ຺ຉິມທິສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກມ຺ມິຍາຕິ ສຸງ຺ກຏ຺ຐາເນ ກມ຺ມິກາ.

໔໐໙. ຣາຊານໍ ວາ ເຖຍ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ຣາຊານໍ ວາ ເຖເນຕ຺ວາ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕກໍ ກິຎ຺ຈິ ຄເຫຕ຺ວາ ອິທານິ ນ ຕສ຺ສ ທສ຺ສາມາຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

໔໑໑. ວິສງ຺ເກເຕນາຕິ ກາລວິສງ຺ເກເຕນ ທິວສວິສງ຺ເກເຕນ ຈ ຄຈ຺ຉໂຕ ອນາປຕ຺ຕິ. ມຄ຺ຄວິສງ຺ເກເຕນ ປນ ອຏວິວິສງ຺ເກເຕນ ວາ ອາປຕ຺ຕິເຍວ. ເສສເມຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸນິວຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ. ເຖຍ຺ຍສຕ຺ຖສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍຈິຕ຺ຕໂຕ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ເຖຍ຺ຍສຕ຺ຖສິກ຺ຂາປທໍ ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ສໍວິຘານສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໔໑໒. ສຕ຺ຕເມ – ປຘູເປນ຺ໂຕ ນິສີທີຕິ ປຊ຺ຌາຍນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕານໍເຍວ ປຣິຠາສນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ນາຍ຺ໂຍ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ມໍ ນິປ຺ປາເຕສີຕິ ອຍ຺ໂຍ ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ມໍ ນ ນິກ຺ຂາເມສິ; ນ ມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຄມາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສເມຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ສທ຺ຘິໍ ສໍວິຘານສິກ຺ຂາປເທ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ ສທ຺ຘິໍ ສມຸຏ຺ຐານາທີຫີຕິ.

ສໍວິຘານສິກ຺ຂາປທໍ ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ອຣິຏ຺ຐສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໔໑໗. ອຏ຺ຐເມ – ຄທ຺ເຘ ພາຘຍິໍສູຕິ ຄທ຺ຘພາຘິໂນ; ຄທ຺ຘພາຘິໂນ ປຸພ຺ພປຸຣິສາ ອສ຺ສາຕິ ຄທ຺ຘພາຘິປຸພ຺ໂພ, ຕສ຺ສ ຄທ຺ຘພາຘິປຸພ຺ພສ຺ສ ຄິຊ຺ຌຆາຕກກຸລປ຺ປສຸຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສຄ຺ຄໂມກ຺ຂານໍ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ອນ຺ຕຣາຍິກາ. ເຕ ກມ຺ມກິເລສວິປາກອຸປວາທອາຓາວີຕິກ຺ກມວເສນ ປຎ຺ຈວິຘາ. ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຈານນ຺ຕຣິຍກມ຺ມາ ກມ຺ມນ຺ຕຣາຍິກາ ນາມ. ຕຖາ ຠິກ຺ຂຸນີທູສກກມ຺ມໍ, ຕໍ ປນ ໂມກ຺ຂສ຺ເສວ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກໂຣຕິ, ນ ສຄ຺ຄສ຺ສ. ນິຍຕມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຘມ຺ມາ ກິເລສນ຺ຕຣາຍິກາ ນາມ. ປຓ຺ຑກຕິຣຈ຺ຉານຄຕອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນການໍ ປຏິສນ຺ຘິຘມ຺ມາ ວິປາກນ຺ຕຣາຍິກາ ນາມ. ອຣິຍູປວາທາ ອຸປວາທນ຺ຕຣາຍິກາ ນາມ, ເຕ ປນ ຍາວ ອຣິເຍ ນ ຂມາເປນ຺ຕິ ຕາວເທວ, ນ ຕໂຕ ປຣໍ. ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອາປນ຺ນາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາຓາວີຕິກ຺ກມນ຺ຕຣາຍິກາ ນາມ, ຕາປິ ຍາວ ຠິກ຺ຂຸຠາວໍ ວາ ປຏິຊານາຕິ, ນ ວຸຏ຺ຐາຕິ ວາ ນ ເທເສຕິ ວາ ຕາວເທວ, ນ ຕໂຕ ປຣໍ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ຘມ຺ມກຖິໂກ ເສສນ຺ຕຣາຍິເກ ຊານາຕິ, ວິນເຍ ປນ ອໂກວິທຕ຺ຕາ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວີຕິກ຺ກມນ຺ຕຣາຍິເກ ນ ຊານາຕິ, ຕສ຺ມາ ຣໂຫຄໂຕ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິເມ ອາຄາຣິກາ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸເຓ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕາ ໂສຕາປນ຺ນາປິ ສກທາຄາມິໂນປິ ອນາຄາມິໂນປິ ໂຫນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂູປິ ມນາປິການິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍານິ ຣູປານິ ປສ຺ສນ຺ຕິ…ເປ… ກາຍວິຎ຺ເຎຍ຺ເຍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ເພ ຜຸສນ຺ຕິ, ມຸທຸການິ ອຕ຺ຖຣຓປາວຸຣຓາທີນິ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ເອຕໍ ສພ຺ພໍ ວຏ຺ຏຕິ. ກສ຺ມາ ອິຕ຺ຖິຣູປາ…ເປ… ອິຕ຺ຖິໂຜຏ຺ຐພ຺ພາ ເອວ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ເອເຕປິ ວຏ຺ຏນ຺ຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ຣເສນ ຣສໍ ສໍສນ຺ທິຕ຺ວາ ສຈ຺ຉນ຺ທຣາຄປຣິໂຠຄຎ຺ຈ ນິຈ຺ຉນ຺ທຣາຄປຣິໂຠຄຎ຺ຈ ເອກໍ ກຕ຺ວາ ຖູລວາເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຕິສຸຂຸມສຸຕ຺ຕໍ ຆເຏນ຺ໂຕ ວິຍ ສາສເປນ ສທ຺ຘິໍ ສິເນຣຸໍ ອຸປສໍຫຣນ຺ໂຕ ວິຍ ປາປກໍ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ຠຄວຕາ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ພນ຺ຘນ຺ເຕນ ວິຍ ມຫຕາ ອຸສ຺ສາເຫນ ປຐມປາຣາຊິກໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ນຕ຺ຖິ ເອຕ຺ຖ ໂທໂສ’’ຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ສທ຺ຘິໍ ປຏິວິຣຸຊ຺ຌນ຺ໂຕ ຠພ຺ພປຸຄ຺ຄລານໍ ອາສໍ ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ຊິນສ຺ສ ອາຓາຈກ຺ເກ ປຫາຣມທາສິ. ເຕນາຫ – ‘‘ຕຖາຫໍ ຠຄວຕາ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊານາມີ’’ຕິອາທິ.

ອຏ຺ຐິກງ຺ກລູປມາຕິອາທິມ຺ຫິ ອຏ຺ຐິກງ຺ກລູປມາ ອປ຺ປສ຺ສາທຏ຺ເຐນ. ມໍສເປສູປມາ ພຫຸສາຘາຣຓຏ຺ເຐນ. ຕິຓຸກ຺ກູປມາ ອນຸທຫນຏ຺ເຐນ. ອງ຺ຄາຣກາສູປມາ ມຫາຠິຕາປນຏ຺ເຐນ. ສຸປິນກູປມາ ອິຕ຺ຕຣປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ. ຍາຈິຕກູປມາ ຕາວກາລິກຏ຺ເຐນ. ຣຸກ຺ຂຜລູປມາ ສພ຺ພງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄປລິຠຎ຺ຊນຏ຺ເຐນ. ອສິສູນູປມາ ອຘິກຸຏ຺ຏນຏ຺ເຐນ. ສຕ຺ຕິສູລູປມາ ວິນິວິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ. ສປ຺ປສິຣູປມາ ສາສງ຺ກສປ຺ປຏິຠຍຏ຺ເຐນາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ປປຎ຺ຈສູທນິຍໍ ມຊ຺ຌິມຏ຺ຐກຖາຍໍ (ມ. ນິ. ໑.໒໓໔ ອາທໂຍ; ໒.໔໒ ອາທໂຍ) ຄເຫຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ພ຺ຍາໂຂຕິ ເອວໍ ວິຍ ໂຂ. ເສສເມຕ຺ຖ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ສມນຸຠາສນສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ອກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ.

ອຣິຏ຺ຐສິກ຺ຂາປທໍ ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕສມ຺ໂຠຄສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໔໒໔-໕. ນວເມ – ອກຏານຸຘມ຺ເມນາຕິ ອນຸຘມ຺ໂມ ວຸຈ຺ຈຕິ ອາປຕ຺ຕິຍາ ອທສ຺ສເນ ວາ ອປ຺ປຏິກມ຺ເມ ວາ ປາປິກາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ເຄ ວາ ຘມ຺ເມນ ວິນເຍນ ສຕ຺ຖຸສາສເນນ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕກສ຺ສ ອນຸໂລມວຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ກຕາ ໂອສາຣຓາ; ໂສ ໂອສາຣຓສງ຺ຂາໂຕ ອນຸຘມ຺ໂມ ຍສ຺ສ ນ ກໂຕ, ອຍໍ ອກຏານຸຘມ຺ໂມ ນາມ, ຕາທິເສນ ສທ຺ຘິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕເນວສ຺ສ ປທຠາຊເນ ‘‘ອກຏານຸຘມ຺ໂມ ນາມ ອຸກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ອໂນສາຣິໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເທຕິ ວາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ວາຕິ ເອກປໂຍເຄນ ພຫຸມ຺ປິ ທທໂຕ ວາ ຄຓ຺ຫໂຕ ວາ ເອກໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ວິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ວິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ເທນ຺ຕສ຺ສ ຈ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ຈ ປໂຍຄຄຓນາຍ ປາຈິຕ຺ຕິຍານິ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕສມ຺ໂຠຄສິກ຺ຂາປທໍ ນວມໍ.

໑໐. ກຓ຺ຏກສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໔໒໘. ທສເມ – ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ອຣິຏ຺ຐສ຺ສ ວິຍ ເອຕສ຺ສາປິ ອໂຍນິໂສ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ. ນາເສຕູຕິ ເອຕ຺ຖ ຕິວິຘາ ນາສນາ – ສໍວາສນາສນາ, ລິງ຺ຄນາສນາ, ທຓ຺ຑກມ຺ມນາສນາຕິ. ຕຕ຺ຖ ອາປຕ຺ຕິຍາ ອທສ຺ສນາທີສຸ ອຸກ຺ເຂປນາ ສໍວາສນາສນາ ນາມ. ‘‘ທູສໂກ ນາເສຕພ຺ໂພ (ປາຣາ. ໖໖) ເມຕ຺ຕິຍໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ນາເສຖາ’’ຕິ (ປາຣາ. ໓໘໔) ອຍໍ ລິງ຺ຄນາສນາ ນາມ. ‘‘ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ເຕ ອາວຸໂສ ສມຓຸທ຺ເທສ ນ ເຈວ ໂສ ຠຄວາ ສຕ຺ຖາ ອປທິສິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ອຍໍ ທຓ຺ຑກມ຺ມນາສນາ ນາມ. ອຍໍ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາ. ເຕນາຫ – ‘‘ເອວຎ຺ຈ ປນ ຠິກ຺ຂເວ ນາເສຕພ຺ໂພ…ເປ… ວິນສ຺ສາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຈຣາຕິ ຄຈ຺ຉ. ປິເຣຕິ ປຣ ອມາມກ. ວິນສ຺ສາຕິ ນສ຺ສ; ຍຕ຺ຖ ເຕ ນ ປສ຺ສາມ, ຕຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉາຕິ.

໔໒໙. ອຸປລາເປຍ຺ຍາຕິ ສງ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ. ອຸປຏ຺ຐາເປຍ຺ຍາຕິ ເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຏ຺ຐານໍ ກາຣາເປຍ຺ຍ. ເສສໍ ອຣິຏ຺ຐສິກ຺ຂາປເທ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ ສທ຺ຘິໍ ສມຸຏ຺ຐານາທີຫີຕິ.

ກຓ຺ຏກສິກ຺ຂາປທໍ ທສມໍ.

ສມຕ຺ໂຕ ວຓ຺ຓນາກ຺ກເມນ ສປ຺ປາຓກວຄ຺ໂຄ ສຕ຺ຕໂມ.

໘. ສຫຘມ຺ມິກວຄ຺ໂຄ

໑. ສຫຘມ຺ມິກສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໔໓໔. ສຫຘມ຺ມິກວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐມສິກ຺ຂາປເທ – ເອຕສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ນ ຕາວ ສິກ຺ຂິສ຺ສາມິ. ອາປຕ຺ຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ວາຈາຍ ວາຈາຍ ອາປຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ສິກ຺ຂມາເນນ ຠິກ຺ຂເວ ຠິກ຺ຂຸນາຕິ ໂອວາທໍ ສິຣສາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສິກ຺ຂິຕຸກາເມເນວ ຫຸຕ຺ວາ ອາຊານິຕພ຺ພຎ຺ເຈວ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຎ຺ຈ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕພ຺ພຎ຺ຈ. ເສສເມຕ຺ຖ ທຸພ຺ພຈສິກ຺ຂາປເທ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປທຕ຺ຖໂຕ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວິນິຈ຺ຉຍໂຕ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ.

ສຫຘມ຺ມິກສິກ຺ຂາປທໍ ປຐມໍ.

໒. ວິເລຂນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໔໓໘. ທຸຕິເຍ – ວິນຍກຖໍ ກເຖຕີຕິ ວິນຍກຖາ ນາມ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍອາປຕ຺ຕານາປຕ຺ຕິສໍວຣປຫານປຏິສໍຍຸຕ຺ຕກຖາ, ຕໍ ກເຖຕິ. ວິນຍສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕີຕິ ວິນຍສ຺ສ ວຓ຺ໂຓ ນາມ ປຎ຺ຈນ຺ນມ຺ປິ ສຕ຺ຕນ຺ນມ຺ປິ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘານໍ ວເສນ ມາຕິກໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປທຠາຊເນນ ວຓ຺ຓນາ, ຕໍ ຠາສຕິ. ວິນຍປຣິຍຕ຺ຕິຍາ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕີຕິ ວິນຍໍ ປຣິຍາປຸຓນ຺ຕານໍ ວິນຍປຣິຍຕ຺ຕິມູລກໍ ວຓ຺ຓໍ ຄຸຓໍ ອານິສໍສໍ ຠາສຕິ. ວິນຍຘໂຣ ຫິ ວິນຍປຣິຍຕ຺ຕິມູລເກ ປຎ຺ຈານິສໍເສ ຉານິສໍເສ ສຕ຺ຕານິສໍເສ ອຏ຺ຐານິສໍເສ ນວານິສໍເສ ທສານິສໍເສ ເອກາທສານິສໍເສ ຈ ລຠຕິ ເຕ ສພ຺ເພ ຠາສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຕເມ ປຎ຺ຈານິສໍເສ ລຠຕີຕິ? ອຕ຺ຕໂນ ສີລກ຺ຂນ຺ຘສຸຄຸຕ຺ຕິອາທິເກ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອານິສໍສາ ວິນຍຘເຣ ປຸຄ຺ຄເລ – ອຕ຺ຕໂນ ສີລກ຺ຂນ຺ໂຘ ສຸຄຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ສຸຣກ຺ຂິໂຕ, ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປກຕານໍ ປຏິສຣຓໍ ໂຫຕິ, ວິສາຣໂທ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ໂວຫຣຕິ, ປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກ ສຫຘມ຺ເມນ ສຸນິຄ຺ຄຫິຕໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ສທ຺ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຍາ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕີ’’ຕິ (ປຣິ. ໓໒໕).

ກຖມສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ສີລກ຺ຂນ຺ໂຘ ສຸຄຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ສຸຣກ຺ຂິໂຕ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ຉຫາກາເຣຫິ ອາປຊ຺ຊຕິ – ອລຊ຺ຊິຕາ, ອຎ຺ຎາຓຕາ, ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປກຕຕາ, ອກປ຺ປິເຍ ກປ຺ປິຍສຎ຺ຎິຕາ, ກປ຺ປິເຍ ອກປ຺ປິຍສຎ຺ຎິຕາ, ສຕິສມ຺ໂມສາຕິ.

ກຖໍ ອລຊ຺ຊິຕາຍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ? ອກປ຺ປິຍຠາວໍ ຊານນ຺ໂຕເຍວ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ວີຕິກ຺ກມໍ ກໂຣຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອາປຕ຺ຕິໍ ປຣິຄູຫຕິ;

ອຄຕິຄມນຎ຺ຈ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອທິໂສ ວຸຈ຺ຈຕິ ອລຊ຺ຊິປຸຄ຺ຄໂລ’’ຕິ. (ປຣິ. ໓໕໙);

ກຖໍ ອຎ຺ຎາຓຕາຍ ອາປຊ຺ຊຕິ? ອຎ຺ຎາຓປຸຄ຺ຄໂລ ຫິ ມນ຺ໂທ ໂມມູໂຫ ກຕ຺ຕພ຺ພາກຕ຺ຕພ຺ພໍ ອຊານນ຺ໂຕ ອກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກໂຣຕິ, ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ວິຣາເຘຕິ; ເອວໍ ອຎ຺ຎາຓຕາຍ ອາປຊ຺ຊຕິ.

ກຖໍ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປກຕຕາຍ ອາປຊ຺ຊຕິ? ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍໍ ນິສ຺ສາຍ ກຸກ຺ກຸຈ຺ເຈ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ວິນຍຘຣໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ກປ຺ປິຍຎ຺ເຈ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ອກປ຺ປິຍຎ຺ເຈ ນ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ, ອຍໍ ປນ ‘‘ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ວີຕິກ຺ກມຕິເຍວ; ເອວໍ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປກຕຕາຍ ອາປຊ຺ຊຕິ.

ກຖໍ ອກປ຺ປິເຍ ກປ຺ປິຍສຎ຺ຎິຕາຍ ອາປຊ຺ຊຕິ? ອຈ຺ຉມໍສໍ ສູກຣມໍສນ຺ຕິ ຂາທຕິ, ທີປິມໍສໍ ມິຄມໍສນ຺ຕິ ຂາທຕິ, ອກປ຺ປິຍໂຠຊນໍ ກປ຺ປິຍໂຠຊນນ຺ຕິ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ວິກາເລ ກາລສຎ຺ຎາຍ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ອກປ຺ປິຍປານກໍ ກປ຺ປິຍປານກນ຺ຕິ ປິວຕິ; ເອວໍ ອກປ຺ປິເຍ ກປ຺ປິຍສຎ຺ຎິຕາຍ ອາປຊ຺ຊຕິ.

ກຖໍ ກປ຺ປິເຍ ອກປ຺ປິຍສຎ຺ຎິຕາຍ ອາປຊ຺ຊຕິ? ສູກຣມໍສໍ ອຈ຺ຉມໍສນ຺ຕິ ຂາທຕິ, ມິຄມໍສໍ ທີປິມໍສນ຺ຕິ ຂາທຕິ, ກປ຺ປິຍໂຠຊນໍ ອກປ຺ປິຍໂຠຊນນ຺ຕິ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ກາເລ ວິກາລສຎ຺ຎາຍ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ກປ຺ປິຍປານກໍ ອກປ຺ປິຍປານກນ຺ຕິ ປິວຕິ; ເອວໍ ກປ຺ປິເຍ ອກປ຺ປິຍສຎ຺ຎິຕາຍ ອາປຊ຺ຊຕິ.

ກຖໍ ສຕິສມ຺ໂມສາຍ ອາປຊ຺ຊຕິ? ສຫເສຍ຺ຍຈີວຣວິປ຺ປວາສເຠສຊ຺ຊຈີວຣກາລາຕິກ຺ກມນປຈ຺ຈຍາ ອາປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ສຕິສມ຺ໂມສາຍ ອາປຊ຺ຊຕິ; ເອວມິເຘກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ອິເມຫິ ຉຫາກາເຣຫິ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ.

ວິນຍຘໂຣ ປນ ອິເມຫິ ຉຫາກາເຣຫິ ອາປຕ຺ຕິໍ ນາປຊ຺ຊຕິ. ກຖໍ ລຊ຺ຊິຕາຍ ນາປຊ຺ຊຕິ? ໂສ ຫິ ‘‘ປສ຺ສຖ ໂຠ, ອຍໍ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍໍ ຊານນ຺ໂຕເຍວ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວີຕິກ຺ກມໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ ອິມໍ ປຣູປວາທໍ ຣກ຺ຂນ຺ໂຕປິ ນາປຊ຺ຊຕິ; ເອວໍ ລຊ຺ຊິຕາຍ ນາປຊ຺ຊຕິ. ສຫສາ ອາປນ຺ນມ຺ປິ ເທສນາຄາມິນິໍ ເທເສຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິຍາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ສຸທ຺ຘນ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ຕໂຕ –

‘‘ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອາປຕ຺ຕິໍ ນ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອາປຕ຺ຕິໍ ນ ປຣິຄູຫຕິ;

ອຄຕິຄມນຎ຺ຈ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອທິໂສ ວຸຈ຺ຈຕິ ລຊ຺ຊິປຸຄ຺ຄໂລ’’ຕິ. (ປຣິ. ໓໕໙)

ອິມສ຺ມິໍ ລຊ຺ຊິຠາເວ ປຕິຏ຺ຐິໂຕວ ໂຫຕິ.

ກຖໍ ຎາຓຕາຍ ນາປຊ຺ຊຕິ? ໂສ ຫິ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍໍ ຊານາຕິ, ຕສ຺ມາ ກປ຺ປິຍເມວ ກໂຣຕິ, ອກປ຺ປິຍໍ ນ ກໂຣຕິ; ເອວໍ ຎາຓຕາຍ ນາປຊ຺ຊຕິ.

ກຖໍ ອກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປກຕຕາຍ ນາປຊ຺ຊຕິ? ໂສ ຫິ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍໍ ນິສ຺ສາຍ ກຸກ຺ກຸຈ຺ເຈ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ວຕ຺ຖຸໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ມາຕິກໍ ປທຠາຊນໍ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອນາປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ກປ຺ປິຍຎ຺ເຈ ໂຫຕິ ກໂຣຕິ, ອກປ຺ປິຍຎ຺ເຈ ນ ກໂຣຕິ; ເອວໍ ອກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປກຕຕາຍ ນາປຊ຺ຊຕິ.

ກຖໍ ອກປ຺ປິຍາທິສຎ຺ຎິຕາຍ ນາປຊ຺ຊຕິ? ໂສ ຫິ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍໍ ຊານາຕິ, ຕສ຺ມາ ອກປ຺ປິເຍ ກປ຺ປິຍສຎ຺ຎີ ນ ໂຫຕິ, ກປ຺ປິເຍ ອກປ຺ປິຍສຎ຺ຎີ ນ ໂຫຕິ; ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕາ ຈສ຺ສ ສຕິ ໂຫຕິ, ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ ອຘິຏ຺ເຐຕິ, ວິກປ຺ເປຕພ຺ພໍ ວິກປ຺ເປຕິ. ອິຕິ ອິເມຫິ ຉຫາກາເຣຫິ ອາປຕ຺ຕິໍ ນາປຊ຺ຊຕິ. ອາປຕ຺ຕິໍ ອນາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອຂຓ຺ຑສີໂລ ໂຫຕິ ປຣິສຸທ຺ຘສີໂລ; ເອວມສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ສີລກ຺ຂນ຺ໂຘ ສຸຄຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ສຸຣກ຺ຂິໂຕ.

ກຖໍ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປກຕານໍ ປຏິສຣຓໍ ໂຫຕິ? ຕິໂຣຣຏ຺ເຐສຸ ຕິໂຣຊນປເທສຸ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ອສຸກສ຺ມິໍ ກິຣ ວິຫາເຣ ວິນຍຘໂຣ ວສຕີ’’ຕິ ທູຣໂຕປິ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂສ ເຕຫິ ກຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວຕ຺ຖຸໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອາປຕ຺ຕານາປຕ຺ຕິຄຣຸກລຫຸກາທິເຠທໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ເທສນາຄາມິນິໍ ເທສາເປຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິຍາ ວຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ສຸທ຺ຘນ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາເປຕິ; ເອວໍ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປກຕານໍ ປຏິສຣຓໍ ໂຫຕິ.

ວິສາຣໂທ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ໂວຫຣຕີຕິ ອວິນຍຘຣສ຺ສ ຫິ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ຠຍໍ ສາຣຊ຺ຊໍ ໂອກ຺ກມຕິ, ວິນຍຘຣສ຺ສ ຕໍ ນ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ‘‘ເອວໍ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ໂທໂສ ໂຫຕິ; ເອວໍ ນ ໂທໂສ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ກຖນໂຕ.

ປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກ ສຫຘມ຺ເມນ ສຸນິຄ຺ຄຫິຕໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ທ຺ວິຘາ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ນາມ – ອຕ຺ຕປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ຈ ສາສນປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ຈ. ຕຕ຺ຖ ເມຕ຺ຕິຍຠຸມ຺ມຊກາ ຈ ຠິກ຺ຂູ ວຑ຺ໂຒ ຈ ລິຈ຺ຉວີ ອມູລເກນ ອນ຺ຕິມວຕ຺ຖຸນາ ໂຈເທສຸໍ, ອິເມ ອຕ຺ຕປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ນາມ. ເຍ ວາ ປນຎ຺ເຎປິ ທຸສ຺ສີລາ ປາປຘມ຺ມາ, ສພ຺ເພ ເຕ ອຕ຺ຕປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ. ວິປຣີຕທສ຺ສນາ ປນ ອຣິຏ຺ຐຠິກ຺ຂຸກຓ຺ຏກສາມເຓຣເວສາລິກວຊ຺ຊິປຸຕ຺ຕກາ ປຣູປຫາຣອຎ຺ຎາຓກງ຺ຂາປຣວິຕຣຓາທິວາທາ ມຫາສງ຺ຆິກາທໂຍ ຈ ອພຸທ຺ຘສາສນໍ ‘‘ພຸທ຺ຘສາສນ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ກຕປຄ຺ຄຫາ ສາສນປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ນາມ. ເຕ ສພ຺ເພປິ ສຫຘມ຺ເມນ ສກາຣເຓນ ວຈເນນ ຍຖາ ຕໍ ອສທ຺ຘມ຺ມໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ເອວໍ ສຸນິຄ຺ຄຫິຕໍ ກຕ຺ວາ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

ສທ຺ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຍາ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ຕິວິໂຘ ສທ຺ຘມ຺ໂມ ປຣິຍຕ຺ຕິປຏິປຕ຺ຕິອຘິຄມວເສນ. ຕຕ຺ຖ ເຕປິຏກໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ປຣິຍຕ຺ຕິສທ຺ຘມ຺ໂມ ນາມ. ເຕຣສ ຘຸຕງ຺ຄຄຸຓາ ຈຸທ຺ທສ ຂນ຺ຘກວຕ຺ຕານິ ທ຺ເວອສີຕິ ມຫາວຕ຺ຕານີຕິ ອຍໍ ປຏິປຕ຺ຕິສທ຺ຘມ຺ໂມ ນາມ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ຄາ ຈ ຜລານິ ຈາຕິ ອຍໍ ອຘິຄມສທ຺ຘມ຺ໂມ ນາມ.

ຕຕ຺ຖ ເກຈິ ເຖຣາ ‘‘ໂຍ ໂວ, ອານນ຺ທ, ມຍາ ຘມ຺ໂມ ຈ ວິນໂຍ ຈ ເທສິໂຕ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ, ໂສ ໂວ ມມຈ຺ຈເຍນ ສຕ຺ຖາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໒໑໖) ອິມິນາ ສຸຕ຺ເຕນ ‘‘ສາສນສ຺ສ ປຣິຍຕ຺ຕິ ມູລ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເກຈິ ເຖຣາ ‘‘ອິເມ ຈ ສຸຠທ຺ທ ຠິກ຺ຂູ ສມ຺ມາ ວິຫເຣຍ຺ຍຸໍ, ອສຸຎ຺ໂຎ ໂລໂກ ອຣຫນ຺ເຕຫິ ອສ຺ສາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໒໑໔) ອິມິນາ ສຸຕ຺ເຕນ ‘‘ສາສນສ຺ສ ປຏິປຕ຺ຕິມູລ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຍາວ ປຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູ ສມ຺ມາ ປຏິປນ຺ນາ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕາວ ສາສນໍ ຐິຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ອິຕເຣ ປນ ເຖຣາ ປຣິຍຕ຺ຕິຍາ ອນ຺ຕຣຫິຕາຍ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ນສ຺ສປິ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ສເຈ ປຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູ ຈຕ຺ຕາຣິ ປາຣາຊິການິ ຣກ຺ຂຓກາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ສທ຺ເຘ ກຸລປຸຕ຺ເຕ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ປຈ຺ຈນ຺ຕິເມ ຊນປເທ ອຸປສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ທສວຄ຺ຄໍ ຄຓໍ ປູເຣຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິເມ ຊນປເທປິ ອຸປສມ຺ປທໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ເອເຕນຸປາເຍນ ວີສຕິວຄ຺ຄຄຓໍ ສງ຺ຆໍ ປູເຣຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນປິ ອພ຺ຠານກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ສາສນໍ ວຸຑ຺ຒິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ຄມຍິສ຺ສນ຺ຕິ. ເອວມຍໍ ວິນຍຘໂຣ ຕິວິຘສ຺ສາປິ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ຈິຣຏ຺ຐິຕິຍາ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕີຕິ ເອວມຍໍ ວິນຍຘໂຣ ອິເມ ຕາວ ປຎ຺ຈານິສໍເສ ປຏິລຠຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ກຕເມ ຉ ອານິສໍເສ ລຠຕີຕິ? ຕສ຺ສາເຘຍ຺ໂຍ ອຸໂປສໂຖ, ປວາຣຓາ, ສງ຺ຆກມ຺ມໍ, ປພ຺ພຊ຺ຊາ, ອຸປສມ຺ປທາ, ນິສ຺ສຍໍ ເທຕິ ສາມເຓຣໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕິ.

ເຍ ອິເມ ຈາຕຸທ຺ທສິໂກ, ປນ຺ນຣສິໂກ, ສາມຄ຺ຄິອຸໂປສໂຖ, ສງ຺ເຆ ອຸໂປສໂຖ, ຄເຓ ປຸຄ຺ຄເລ ອຸໂປສໂຖ, ສຸຕ຺ຕຸທ຺ເທໂສ, ປາຣິສຸທ຺ຘິ, ອຘິຏ຺ຐານອຸໂປສໂຖຕິ ນວ ອຸໂປສຖາ, ສພ຺ເພ ເຕ ວິນຍຘຣາຍຕ຺ຕາ.

ຍາປິ ຈ ອິມາ ຈາຕຸທ຺ທສິກາ ປນ຺ນຣສິກາ, ສາມຄ຺ຄິປວາຣຓາ, ສງ຺ເຆ ປວາຣຓາ ຄເຓ ປຸຄ຺ຄເລ ປວາຣຓາ, ເຕວາຈິກາ, ທ຺ເວວາຈິກາ, ສມານວສ຺ສິກາ ປວາຣຓາຕິ ນວ ປວາຣຓາໂຍ, ຕາປິ ວິນຍຘຣາຍຕ຺ຕາ ເອວ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕກາ, ໂສ ຕາສໍ ສາມີ.

ຍານິປິ ອິມານິ ອປໂລກນກມ຺ມໍ ຎຕ຺ຕິກມ຺ມໍ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມໍ ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ມນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສງ຺ຆກມ຺ມານິ, ຕານິ ວິນຍຘຣາຍຕ຺ຕານິ.

ຍາປິ ຈາຍໍ ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ຫຸຕ຺ວາ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຈ ອຸປສມ຺ປທາ ຈ ກາຕພ຺ພາ, ອຍມ຺ປິ ວິນຍຘຣາຍຕ຺ຕາວ. ນ ຫິ ອຎ຺ໂຎ ທ຺ວິປິຏກຘໂຣປິ ເອຕໍ ກາຕຸໍ ລຠຕິ. ໂສ ເອວ ນິສ຺ສຍໍ ເທຕິ, ສາມເຓຣໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕິ. ອຎ຺ໂຎ ເນວ ນິສ຺ສຍໍ ທາຕຸໍ ລຠຕິ, ນ ສາມເຓຣໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕຸໍ. ສາມເຓຣູປຏ຺ຐານໍ ປຈ຺ຈາສີສນ຺ໂຕ ປນ ວິນຍຘຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຸປຊ຺ຌໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິໍ ສາທິຕຸໍ ລຠຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ນິສ຺ສຍທານຎ຺ເຈວ ສາມເຓຣູປຏ຺ຐານຎ຺ຈ ເອກມງ຺ຄໍ.

ອິຕິ ອິເມສຸ ຉສຸ ອານິສໍເສສຸ ເອເກນ ສທ຺ຘິໍ ປຸຣິມາ ປຎ຺ຈ ຉ ໂຫນ຺ຕິ, ທ຺ວີຫິ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຕ, ຕີຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຏ຺ຐ, ຈຕູຫິ ສທ຺ຘິໍ ນວ, ປຎ຺ຈຫິ ສທ຺ຘິໍ ທສ, ສພ຺ເພຫິ ເປເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກາທສາຕິ ເອວໍ ວິນຍຘໂຣ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຎ຺ຈ ຉ ສຕ຺ຕ ອຏ຺ຐ ນວ ທສ ເອກາທສ ຈ ອານິສໍເສ ລຠຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ຠຄວາ ອິເມ ອານິສໍເສ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ວິນຍປຣິຍຕ຺ຕິຍາ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອາທິສ຺ສ ອາທິສ຺ສາຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ກຕ຺ວາ. ອາຍສ຺ມໂຕ ອຸປາລິສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕີຕິ ວິນຍປຣິຍຕ຺ຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປາລິຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄຸຓໍ ຠາສຕິ ໂຖເມຕິ ປສໍສຕິ. ກສ຺ມາ? ອປ຺ເປວ ນາມ ມມ ວຓ຺ຓນໍ ສຸຕ຺ວາປິ ຠິກ຺ຂູ ອຸປາລິສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ວິນຍໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ ປຣິຍາປຸຓິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍຸໍ, ເອວມິທໍ ສາສນໍ ອທ຺ຘນິຍໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ປຎ຺ຈວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ປວຕ຺ຕິສ຺ສຕີຕິ.

ເຕຘ ພຫູ ຠິກ຺ຂູຕິ ເຕ ອິມໍ ຠຄວໂຕ ວຓ຺ຓນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອິເມ ກິຣານິສໍເສ ເນວ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກາ ນ ອາຠິຘມ຺ມິກາ ລຠນ຺ຕີ’’ຕິ ຍຖາປຣິກິຕ຺ຕິຕານິສໍສາຘິຄເມ ອຸສ຺ສາຫຊາຕາ ພຫູ ຠິກ຺ຂູ ເຖຣາ ຈ ນວາ ຈ ມຊ຺ຌິມາ ຈ ອາຍສ຺ມໂຕ ອຸປາລິສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ວິນຍໍ ປຣິຍາປຸຓນ຺ຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ອິຘາຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕເມວ.

໔໓໙-໔໐. ອຸທ຺ທິສ຺ສມາເນຕິ ອາຈຣິເຍນ ອນ຺ເຕວາສິກສ຺ສ ອຸທ຺ທິສ຺ສມາເນ, ໂສ ປນ ຍສ຺ມາ ອາຈຣິເຍ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິຍາ ອຸທ຺ທິສນ຺ເຕ ວາ ອາຈຣິຍໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ອນ຺ເຕວາສິເກນ ອຸທ຺ທິສາເປນ຺ເຕ ວາ ໂຍ ນໍ ຘາເຣຕິ, ຕສ຺ມິໍ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣນ຺ເຕ ວາ ອຸທ຺ທິສ຺ສມາໂນ ນາມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອຸທ຺ທິສນ຺ເຕ ວາ ອຸທ຺ທິສາເປນ຺ເຕ ວາ ສຊ຺ຌາຍໍ ວາ ກໂຣນ຺ເຕ’’ຕິ ປທຠາຊນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທເກຫີຕິ ຂຸທ຺ທເກຫິ ຈ ອນຸຂຸທ຺ທເກຫິ ຈ. ຍາວເທວາຕິ ເຕສໍ ສໍວຕ຺ຕນມຣິຍາທປຣິຈ຺ເຉທວຈນໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ເອຕານິ ຫິ ເຍ ອຸທ຺ທິສນ຺ຕິ, ອຸທ຺ທິສາເປນ຺ຕິ ສຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ ວາ, ເຕສໍ ຕາວ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ຍາວ ‘‘ກປ຺ປຕິ ນຸ ໂຂ, ນ ກປ຺ປຕິ ນຸ ໂຂ’’ຕິ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສງ຺ຂາໂຕ ວິປ຺ປຏິສາໂຣ ວິເຫສາ ວິຈິກິຈ຺ຉາສງ຺ຂາໂຕ ມໂນວິເລໂຂ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິເຍວ. ອຖ ວາ ຍາວເທວາຕິ ອຕິສຍວວຕ຺ຖາປນໍ; ຕສ຺ສ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອິມິນາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຍ ວິເຫສາຍ ວິເລຂາຍ ອຕິວິຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິເຍວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວິນຍໍ ວິວຓ຺ເຓຕີຕິ ອຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຕສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ວິມຕິໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸກາໂມ ວິນຍໍ ວິວຓ຺ເຓຕິ ນິນ຺ທຕິ ຄຣຫຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ.

ວິເລຂນສິກ຺ຂາປທໍ ທຸຕິຍໍ.

໓. ໂມຫນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໔໔໔. ຕຕິເຍ – ອນ຺ວທ຺ຘມາສນ຺ຕິ ອນຸປຏິປາຏິຍາ ອທ຺ຘມາເສ ອທ຺ຘມາເສ; ຍສ຺ມາ ປນ ໂສ ອຸໂປສຖທິວເສ ອຸທ຺ທິສິຍຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອນຸໂປສຖິກ’’ນ຺ຕິ ປທຠາຊເນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸທ຺ທິສ຺ສມາເນຕິ ອຸທ຺ທິສິຍມາເນ. ຍສ຺ມາ ປນ ໂສ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສເກ ອຸທ຺ທິສນ຺ເຕ ອຸທ຺ທິສິຍມາໂນ ນາມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອຸທ຺ທິສນ຺ເຕ’’ຕິ ປທຠາຊເນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຎ຺ຈ ຕຕ຺ຖ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນຕິ ຕສ຺ມິໍ ອນາຈາເຣ ຈິຓ຺ເຓ ຍໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນ. ຍຖາຘມ຺ໂມ ກາເຣຕພ຺ໂພຕິ ອຎ຺ຎາເຓນ ອາປນ຺ນຕ຺ຕາ ຕສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ໂມກ຺ໂຂ ນຕ຺ຖິ, ຍຖາ ປນ ຘມ຺ໂມ ຈ ວິນໂຍ ຈ ຐິໂຕ, ຕຖາ ກາເຣຕພ຺ໂພ. ເທສນາຄາມິນິຎ຺ເຈ ອາປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ເທສາເປຕພ຺ໂພ, ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິຎ຺ເຈ, ວຸຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາຘຸກນ຺ຕິ ສຸຏ຺ຐຸ. ອຏ຺ຐິໍກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ຖິກຠາວໍ ກຕ຺ວາ; ອຕ຺ຖິໂກ ຫຸຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໔໔໗. ຘມ຺ມກມ຺ເມຕິອາທີສຸ ໂມຫາໂຣປນກມ຺ມໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ.

ໂມຫນສິກ຺ຂາປທໍ ຕຕິຍໍ.

໔. ປຫາຣສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໔໔໙. ຈຕຸຕ຺ເຖ – ປຫາຣໍ ເທນ຺ຕີຕິ ‘‘ອາວຸໂສ ປີຐກໍ ປຎ຺ຎເປຖ, ປາທໂຘວນໍ ອາຫຣຖາ’’ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ຕຖາ ອກໂຣນ຺ຕານໍ ປຫາຣໍ ເທນ຺ຕິ.

໔໕໑. ປຫາຣໍ ເທຕິ ອາປຕ຺ຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ປຫຣິຕຸກາມຕາຍ ປຫາເຣ ທິນ຺ເນ ສເຈປິ ມຣຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວ. ປຫາເຣນ ຫຕ຺ໂຖ ວາ ປາໂທ ວາ ຠິຊ຺ຊຕິ, ສີສໍ ວາ ຠິນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວ. ‘‘ຍຖາຍໍ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ນ ວິໂຣຈຕິ, ຕຖາ ນໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ເອວໍ ວິຣູປກຣຓາຘິປ຺ປາເຍນ ກຓ຺ຓໍ ວາ ນາສໍ ວາ ຉິນ຺ທຕິ, ທຸກ຺ກຏໍ.

໔໕໒. ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສາຕິ ຄຫຏ຺ຐສ຺ສ ວາ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ວາ ອິຕ຺ຖິຍາ ວາ ປຸຣິສສ຺ສ ວາ ອນ຺ຕມໂສ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕສ຺ສາປິ ປຫາຣໍ ເທຕິ, ທຸກ຺ກຏໍ. ສເຈ ປນ ຣຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ອິຕ຺ຖິໍ ປຫຣຕິ, ສງ຺ຆາທິເສໂສ.

໔໕໓. ເກນຈິ ວິເຫຐິຍມາໂນຕິ ມນຸສ຺ເສນ ວາ ຕິຣຈ຺ຉານຄເຕນ ວາ ວິເຫຐິຍມາໂນ. ໂມກ຺ຂາຘິປ຺ປາໂຍຕິ ຕໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ໂມກ຺ຂໍ ປຕ຺ຖຍມາໂນ. ປຫາຣໍ ເທຕີຕິ ກາຍກາຍປຏິພທ຺ຘນິສ຺ສຄ຺ຄິຍານໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ປຫາຣໍ ເທຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ສເຈປິ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ໂຈຣໍ ວາ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກໍ ວາ ວິເຫເຐຕຸກາມໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຸປາສກ, ເອຕ຺ເຖວ ຕິຏ຺ຐ, ມາ ອາຄມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ວຈນໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ‘‘ຄຈ຺ຉ ເຣ’’ຕິ ມຸຄ຺ຄເຣນ ວາ ສຕ຺ຖເກນ ວາ ປຫຣິຕ຺ວາ ຍາຕິ, ໂສ ເຈ ເຕນ ປຫາເຣນ ມຣຕິ, ອນາປຕ຺ຕິເຍວ. ວາຬມິເຄສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ສມຸຏ຺ຐານາທີນິ ປນສ຺ສ ປຐມປາຣາຊິກສທິສານິ, ອິທໍ ປນ ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ.

ປຫາຣສິກ຺ຂາປທໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ຕລສຕ຺ຕິກສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໔໕໔. ປຎ຺ຈເມ – ຕລສຕ຺ຕິກໍ ອຸຄ຺ຄິຣນ຺ຕີຕິ ປຫາຣທານາກາຣໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ກາຍມ຺ປິ ກາຍປຏິພທ຺ຘມ຺ປິ ອຸຈ຺ຈາເຣນ຺ຕິ. ເຕ ປຫາຣສມຸຈ຺ຈິຕາ ໂຣທນ຺ຕີຕິ ເຕ ປຫາຣປຣິຈິຕາ ປຸພ຺ເພປິ ລທ຺ຘປຫາຣຕ຺ຕາ ອິທານິ ຈ ປຫາຣໍ ທສ຺ສນ຺ຕີຕິ ມຎ຺ຎມານາ ໂຣທນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ປຫາຣສ຺ສ ມຸຈ຺ຈິຕາ’’ຕິປິ ສຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ‘‘ປຫາຣສ຺ສ ຠີຕາ’’ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໔໕໗. ອຸຄ຺ຄິຣຕິ ອາປຕ຺ຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ສເຈ ອຸຄ຺ຄິຣິຕ຺ວາ ວິຣທ຺ໂຘ ປຫາຣໍ ເທຕິ, ອວສ຺ສໍ ຘາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕສ຺ສ ປຫາໂຣ ສຫສາ ປຕຕິ, ນ ປຫຣິຕຸກາມຕາຍ ທິນ຺ນຕ຺ຕາ ທຸກ຺ກຏໍ. ເຕນ ປຫາເຣນ ຫຕ຺ຖາທີສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຠິຊ຺ຊຕິ, ທຸກ຺ກຏເມວ.

໔໕໘. ໂມກ຺ຂາຘິປ຺ປາໂຍ ຕລສຕ຺ຕິກໍ ອຸຄ຺ຄິຣຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ເຕສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ປຸຣິມນເຍເນວ ຕລສຕ຺ຕິກໍ ອຸຄ຺ຄິຣນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ສເຈປິ ວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຫາຣໍ ເທຕິ, ອນາປຕ຺ຕິເຍວ. ເສສໍ ປຸຣິມສທິສເມວ ສທ຺ຘິໍ ສມຸຏ຺ຐານາທີຫີຕິ.

ຕລສຕ຺ຕິກສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ອມູລກສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໔໕໙. ຉຏ຺ເຐ – ອນຸທ຺ຘໍເສນ຺ຕີຕິ ເຕ ກິຣ ສຍໍ ອາກິຓ຺ຓໂທສຕ຺ຕາ ‘‘ເອວໍ ຠິກ຺ຂູ ອມ຺ເຫ ເນວ ໂຈເທສ຺ສນ຺ຕິ, ນ ສາເຣສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອຕ຺ຕປຣິຕ຺ຕາຓໍ ກໂຣນ຺ຕາ ປຏິກຈ຺ເຈວ ຠິກ຺ຂູ ອມູລເກນ ສງ຺ຆາທິເສເສນ ໂຈເທນ຺ຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ເຕຣສກມ຺ຫິ ອມູລກສິກ຺ຂາປເທ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ.

ອມູລກສິກ຺ຂາປທໍ ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ສຎ຺ຈິຈ຺ຈສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໔໖໔. ສຕ຺ຕເມ – ອຸປທຫນ຺ຕີຕິ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕິ. ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ອຸປທຫຕິ ອາປຕ຺ຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍສ຺ສາຕິ ວາຈາຍ ວາຈາຍ ອາປຕ຺ຕິ. ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສາຕິ ສາມເຓຣສ຺ສ. ມາຕຸຄາເມນ ສທ຺ຘິໍ ຣໂຫ ມຎ຺ເຎ ຕຍາ ນິສິນ຺ນໍ ນິປນ຺ນໍ ຠຸຕ຺ຕໍ ປີຕໍ, ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ກຕນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ອຸປທຫຕິ, ວາຈາຍ ວາຈາຍ ທຸກ຺ກຏໍ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ສມຸຏ຺ຐານາທີນິປິ ອມູລກສທິສາເນວາຕິ.

ສຎ຺ຈິຈ຺ຈສິກ຺ຂາປທໍ ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ອຸປສ຺ສຸຕິສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໔໗໑. ອຏ຺ຐເມ – ອຘິກຣຓຊາຕານນ຺ຕິ ເອເຕຫິ ຠຓ຺ຑນາທີຫິ ອຸປ຺ປນ຺ນວິວາທາຘິກຣຓານໍ. ອຸປສ຺ສຸຕິນ຺ຕິ ສຸຕິສມີປໍ; ຍຕ຺ຖ ຐຕ຺ວາ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ເຕສໍ ວຈນໍ ໂສຕຸໍ, ຕຕ຺ຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຄຈ຺ຉຕິ ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ປທວາເຣ ປທວາເຣ ທຸກ຺ກຏໍ. ມນ຺ເຕນ຺ຕນ຺ຕິ ອຎ຺ເຎນ ສທ຺ຘິໍ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ມນ຺ຕຍມາເນ; ‘‘ມນ຺ເຕນ຺ເຕ’’ຕິ ວາ ປາໂຐ, ອຍເມວຕ຺ໂຖ.

໔໗໓. ວູປສມິສ຺ສາມີຕິ ອຸປສມໍ ຄມິສ຺ສາມິ, ກລຫໍ ນ ກຣິສ຺ສາມິ. ອຕ຺ຕານໍ ປຣິໂມເຈສ຺ສາມີຕິ ມມ ອກາຣກຠາວໍ ກເຖຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ໂມເຈສ຺ສາມິ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ເຖຍ຺ຍສຕ຺ຖສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍຈິຕ຺ຕໂຕ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ສິຍາ ກິຣິຍໍ ໂສຕຸກາມຕາຍ ຄມນວເສນ, ສິຍາ ອກິຣິຍໍ ຐິຕຏ຺ຐານໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມນ຺ຕຍມານານໍ ອຊານາປນວເສນ, ຣູປິຍໍ ອຎ຺ຎວາທກໍ ອຸປສ຺ສຸຕີຕິ ອິມານິ ຫິ ຕີຓິ ສິກ຺ຂາປທານິ ເອກປຣິຈ຺ເຉທານິ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ.

ອຸປສ຺ສຸຕິສິກ຺ຂາປທໍ ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ກມ຺ມປຏິພາຫນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໔໗໔. ນວເມ – ສເຈ ຈ ມຍໍ ຊາເນຍ຺ຍາມາຕິ ສເຈ ມຍໍ ຊາເນຍ຺ຍາມ; ຈກາໂຣ ປນ ນິປາຕມຕ຺ຕເມວ. ຘມ຺ມິການນ຺ຕິ ຘມ຺ເມນ ວິນເຍນ ສຕ຺ຖຸສາສເນນ ກຕຕ຺ຕາ ຘມ຺ມາ ເອເຕສຸ ອຕ຺ຖີຕິ ຘມ຺ມິການິ; ເຕສໍ ຘມ຺ມິການໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ສງ຺ຆກມ຺ມານໍ. ຂິຍ຺ຍຕິ ອາປຕ຺ຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ວາຈາຍ ວາຈາຍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ.

ກມ຺ມປຏິພາຫນສິກ຺ຂາປທໍ ນວມໍ.

໑໐. ຉນ຺ທໍອທຕ຺ວາຄມນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໔໘໑. ທສເມ – ວຕ຺ຖຸ ວາ ອາໂຣຈິຕນ຺ຕິ ໂຈທເກນ ຈ ຈຸທິຕເກນ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ກຖາ ກຖິຕາ, ອນຸວິຊ຺ຊໂກ ສມ຺ມໂຕ, ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ວຕ຺ຖຸເມວ ອາໂຣຈິຕໍ ໂຫຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ຘຸຣນິກ຺ເຂປສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ກິຣິຍາກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ.

ຉນ຺ທໍ ອທຕ຺ວາ ຄມນສິກ຺ຂາປທໍ ທສມໍ.

໑໑. ທຸພ຺ພລສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໔໘໔. ເອກາທສເມ – ຍຖາມິຕ຺ຕຕາຕິ ຍຖາມິຕ຺ຕຕາຍ; ໂຍ ໂຍ ມິຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ເທຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພປເທສຸ. ເສສໍ ອຸຊ຺ຌາປນກາທີສຸ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ.

ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ.

ທຸພ຺ພລສິກ຺ຂາປທໍ ເອກາທສມໍ.

໑໒. ປຣິຓາມນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໔໘໙. ທ຺ວາທສເມ – ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ຕິໍສເກ ປຣິຓາມນສິກ຺ຂາປເທ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອຍເມວ ຫິ ວິເສໂສ – ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິຓາມິຕຕ຺ຕາ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ອິຘ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປຣິຓາມິຕຕ຺ຕາ ສຸທ຺ຘິກປາຈິຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ.

ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ປຣິຓາມນສິກ຺ຂາປທໍ ທ຺ວາທສມໍ.

ສມຕ຺ໂຕ ວຓ຺ຓນາກ຺ກເມນ ສຫຘມ຺ມິກວຄ຺ໂຄ ອຏ຺ຐໂມ.

໙. ຣຕນວຄ຺ໂຄ

໑. ອນ຺ເຕປຸຣສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໔໙໔. ຣາຊວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐມສິກ຺ຂາປເທ – ໂອຣໂກຕິ ປຣິຕ຺ຕໂກ. ອຸປຣິປາສາທວຣຄໂຕຕິ ປາສາທວຣສ຺ສ ອຸປຣິຄໂຕ. ອຍ຺ຍານໍ ວາຫສາຕິ ອຍ຺ຍານໍ ກາຣຓາ; ເຕຫິ ຊານາປິຕຕ຺ຕາ ຊານາມີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໔໙໗. ປິຕຣໍ ປຕ຺ເຖຕີຕິ ອນ຺ຕຣໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ຆາເຕຕຸໍ ອິຈ຺ຉຕິ. ຣາຊນ຺ເຕປຸຣໍ ຫຕ຺ຖິສມ຺ມທ຺ທນ຺ຕິອາທີສຸ ຫຕ຺ຖີຫິ ສມ຺ມທ຺ໂທ ເອຕ຺ຖາຕິ ຫຕ຺ຖິສມ຺ມທ຺ທໍ; ຫຕ຺ຖິສມ຺ພາຘນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອສ຺ສຣຖສມ຺ມທ຺ທປເທປິ ເອເສວ ນໂຍ. ‘‘ສມ຺ມຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ເກຈິ ປຐນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ອນ຺ເຕປຸເຣ ຫຕ຺ຖິສມ຺ມທ຺ທ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ຕຕ຺ຖ ຫຕ຺ຖີນໍ ສມ຺ມທ຺ທໍ ຫຕ຺ຖິສມ຺ມທ຺ທນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຣຎ຺ໂຎ ອນ຺ເຕປຸເຣ ຫຕ຺ຖິສມ຺ມທ຺ໂທ ອຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອສ ນໂຍ ເສສປເທສຸປິ. ຣຊນີຍານີຕິ ຕສ຺ມິໍ ອນ຺ເຕປຸເຣ ເອທິສານິ ຣູປາທີນິ.

໔໙໘. ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ມຸທ຺ຘນິ ອວສິຕ຺ຕສ຺ສ. ອນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ຣາຊາ ອິໂຕຕິ ອນິກ຺ຂນ຺ຕຣາຊກໍ, ຕສ຺ມິໍ ອນິກ຺ຂນ຺ຕຣາຊເກ; ສຍນິຆເຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣຕນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ມເຫສີ, ນິຄ຺ຄຕນ຺ຕິ ນິກ຺ຂນ຺ຕໍ, ອນິຄ຺ຄຕໍ ຣຕນໍ ອິໂຕຕິ ອນິຄ຺ຄຕຣຕນກໍ, ຕສ຺ມິໍ ອນິຄ຺ຄຕຣຕນເກ; ສຍນິຆເຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ກຖິນສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍວາຈໂຕ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ກິຣິຍາກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ອນ຺ເຕປຸຣສິກ຺ຂາປທໍ ປຐມໍ.

໒. ຣຕນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໕໐໒-໓. ທຸຕິເຍ – ວິສ຺ສຣິຕ຺ວາຕິ ປມຸສ຺ສິຕ຺ວາ. ປຸຓ຺ຓປຕ຺ຕໍ ນາມ ສຕໂຕ ປຎ຺ຈ ກຫາປຓາ. ກ຺ຍາຫໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ກິໍ ອຫໍ ກຣິສ຺ສາມິ. ອາຠຣຓໍ ໂອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາຕິ ມຫາລຕໍ ນາມ ນວໂກຏິອຄ຺ຆນກໍ ອລງ຺ກາຣໍ ອປເນຕ຺ວາ.

໕໐໔. ອນ຺ເຕວາສີຕິ ປຣິຈາຣໂກ.

໕໐໖. ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປຈາໂຣຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸປຈາໂຣ ນາມ ອາຣາມສ຺ສ ທ຺ເວ ເລຑ຺ຑຸປາຕາ – ‘‘ອາວສຖສ຺ສ ປນ ສຸປ຺ປປາໂຕ ວາ ມຸສລປາໂຕ ວາ’’ຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ອາປຕ຺ຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ຊາຕຣູປຣຊຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ວາ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປນ຺ຕສ຺ສ ວາ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ສງ຺ຆຄຓປຸຄ຺ຄລເຈຕິຍນວກມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖາຍ ທຸກ຺ກຏໍ, ອວເສສໍ ມຸຕ຺ຕາທິຣຕນໍ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ສງ຺ຆາທີນໍ ວາ ອຕ຺ຖາຍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ວາ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປນ຺ຕສ຺ສ ວາ ທຸກ຺ກຏໍ. ກປ຺ປິຍວຕ຺ຖຸ ວາ ອກປ຺ປິຍວຕ຺ຖຸ ວາ ໂຫຕຸ, ອນ຺ຕມໂສ ມາຕຸ ກຓ຺ຓປິຬນ຺ຘນຕາຬປຓ຺ຓມ຺ປິ ຄິຫິສນ຺ຕກໍ ຠຓ຺ຑາຄາຣິກສີເສນ ປຏິສາເມນ຺ຕສ຺ສ ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວ.

ສເຈ ປນ ມາຕາປິຕູນໍ ສນ຺ຕກໍ ອວສ຺ສໍ ປຏິສາເມຕພ຺ພໍ ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຏິສາເມຕພ຺ພໍ. ‘‘ອິທໍ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ເທຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ‘‘ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ‘‘ປຏິສາເມຫີ’’ຕິ ປາເຕຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ປລິໂພໂຘ ນາມ ໂຫຕິ, ປຏິສາເມຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ວິຫາເຣ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕາ ວຑ຺ຒກີອາທໂຍ ວາ ຣາຊວລ຺ລຠາ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປກຣຓຠຓ຺ຑໍ ວາ ສຍນຠຓ຺ຑໍ ວາ ‘‘ປຏິສາເມຕ຺ວາ ເທຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຉນ຺ເທນປິ ຠເຍນປິ ນ ກາຕພ຺ພເມວ, ຄຸຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ປນ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ພລກ຺ກາເຣນ ປາເຕຕ຺ວາ ຄເຕສຸ ຈ ປຏິສາເມຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ອຊ຺ຌາຣາເມ ວາ ອຊ຺ຌາວສເຖ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ສເຈ ມຫາວິຫາຣສທິໂສ ມຫາຣາໂມ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ປາກາຣປຣິກ຺ຂິຕ຺ເຕ ປຣິເວເຓ ຍຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂູຫິ ວາ ສາມເຓເຣຫິ ວາ ຄຫິຕໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ສງ຺ກາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕາທິເສ ເອວ ຐາເນ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ວາ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປຕ຺ວາ ວາ ຐເປຕພ຺ພໍ. ມຫາໂພຘິທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກອມ຺ພງ຺ຄຓສທິເສສຸ ປນ ມຫາຊນສຎ຺ຈຣຓຏ຺ຐາເນສຸ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ, ປລິໂພໂຘ ນ ໂຫຕິ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອໂກ ມຄ຺ຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນິມນຸສ຺ສຏ຺ຐາເນ ກິຎ຺ຈິ ຠຓ຺ຑໍ ປສ຺ສຕິ, ອາກິຓ຺ຓມນຸສ຺ເສປິ ຊາເຕ ມນຸສ຺ສາ ຕເມວ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາສງ຺ກນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມ຺ມ ນິສີທິຕພ຺ພໍ. ສາມິເກສຸ ອາຄເຕສຸ ຕໍ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ສາມິເກ ນ ປສ຺ສຕິ ປຕິຣູປໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຣູເປນ ວາ ນິມິຕ຺ເຕນ ວາ ສຎ຺ຎາຓໍ ກຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ຣູປໍ ນາມ ອນ຺ໂຕຠຓ຺ຑິກາຍ ຠຓ຺ຑໍ; ຕສ຺ມາ ຠຓ຺ຑິກໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຄເຓຕ຺ວາ ເອຕ຺ຕກາ ກຫາປຓາ ວາ ຊາຕຣູປຣຊຕໍ ວາຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕພ຺ພໍ. ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ລຎ຺ຉນາທິ; ຕສ຺ມາ ລຎ຺ຉິຕາຍ ຠຓ຺ຑິກາຍ ມຕ຺ຕິກາລຎ຺ຉນນ຺ຕິ ວາ ລາຂາລຎ຺ຉນນ຺ຕິ ວາ ນີລປິໂລຕິກາຍ ຠຓ຺ຑິກາ ກຕາຕິ ວາ ເສຕປິໂລຕິກາຍ ກຕາຕິ ວາ ເອວມາທິ ສພ຺ພໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕພ຺ພໍ.

ຠິກ຺ຂູ ປຕິຣູປາຕິ ລຊ຺ຊິໂນ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈກາ. ໂລລຊາຕິການຎ຺ຫິ ຫຕ຺ເຖ ຐເປຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ໂຍ ປນ ເນວ ຕມ຺ຫາ ອາວາສາ ປກ຺ກມຕິ, ນ ສາມິເກ ປສ຺ສຕິ, ເຕນາປິ ອຕ຺ຕໂນ ຈີວຣາທິມູລໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ; ຖາວຣໍ ປນ ເສນາສນໍ ວາ ເຈຕິຍໍ ວາ ໂປກ຺ຂຣຓີ ວາ ກາເຣຕພ຺ພາ. ສເຈ ທີຆສ຺ສ ອທ຺ຘຸໂນ ອຈ຺ຈເຍນ ສາມິໂກ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ‘‘ອຸປາສກ ຕວ ສນ຺ຕເກນ ອິທໍ ນາມ ກຕໍ, ອນຸໂມທາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ສເຈ ອນຸໂມທຕິ, ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ; ໂນ ເຈ ອນຸໂມທຕິ, ‘‘ມມ ຘນໍ ເທຖາ’’ຕິ ໂຈເທຕິເຍວ, ອຎ຺ຎໍ ສມາທເປຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ.

໕໐໗. ຣຕນສມ຺ມຕໍ ວິສ຺ສາສໍ ຄຓ຺ຫາຕີຕິອາທີສຸ ອາມາສເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອນາມາສໍ ນ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ຉສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ຣຕນສິກ຺ຂາປທໍ ທຸຕິຍໍ.

໓. ວິກາລຄາມປ຺ປວິສນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໕໐໘. ຕຕິເຍ – ຕິຣຈ຺ຉານກຖນ຺ຕິ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ຕິຣຈ຺ຉານຠູຕໍ ກຖໍ. ຣາຊກຖນ຺ຕິ ຣາຊປຏິສໍຍຸຕ຺ຕ ກຖໍ. ໂຈຣກຖາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໕໑໒. ສນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ຈາຣິຕ຺ຕສິກ຺ຂາປເທ ວຸຕ຺ຕເມວ. ສເຈ ສມ຺ພຫຸລາ ເກນຈິ ກມ຺ເມນ ຄາມໍ ປວິສນ຺ຕິ, ‘‘ວິກາເລ ຄາມປ຺ປເວສນໍ ອາປຸຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ສພ຺ເພຫິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ມິໍ ຄາເມ ຕໍ ກມ຺ມໍ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອຎ຺ຎໍ ຄາມໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຄາມສຕມ຺ປິ ໂຫຕຸ, ປຸນ ອາປຸຈ຺ຉນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ສເຈ ປນ ອຸສ຺ສາຫໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອນ຺ຕຣາ ອຎ຺ຎໍ ຄາມໍ ປວິສິຕຸກາມາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຸນ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພເມວ.

ກຸລຆເຣ ວາ ອາສນສາລາຍ ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ເຕລຠິກ຺ຂາຍ ວາ ສປ຺ປິຠິກ຺ຂາຍ ວາ ຈຣິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ສເຈ ປສ຺ເສ ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຖິ, ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ອສນ຺ເຕ ນຕ຺ຖີຕິ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ວີຖິໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸໍ ປສ຺ສຕິ, ອາປຸຈ຺ຉນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ອນາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາປິ ຈຣິຕພ຺ພເມວ. ຄາມມຊ຺ເຌນ ມຄ຺ໂຄ ໂຫຕິ, ເຕນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ເຕລາທິຠິກ຺ຂາຍ ຈຣິສ຺ສາມີຕິ ຈິຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ສເຈ ປສ຺ເສ ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຖິ, ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຈຣິຕພ຺ພໍ. ມຄ຺ຄາ ອໂນກ຺ກມ຺ມ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣນ຺ຕສ຺ສ ປນ ອາປຸຈ຺ຉນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ຄາມສ຺ສ ອຸປຈາໂຣ ອທິນ຺ນາທາເນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໕໑໕. ອນ຺ຕຣາຣາມນ຺ຕິອາທີສຸ ນ ເກວລໍ ອນາປຸຈ຺ຉາ ກາຍພນ຺ຘນໍ ອພນ຺ຘິຕ຺ວາ ສງ຺ຆາຏິໍ ອປາຣຸປິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສປິ ອນາປຕ຺ຕິ. ອາປທາສູຕິ ສີໂຫ ວາ ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ວາ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ເມໂຆ ວາ ອຸຏ຺ເຐຕິ, ອຎ຺ໂຎ ວາ ໂກຈິ ອຸປທ຺ທໂວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ເອວຣູປາສຸ ອາປທາສຸ ພຫິຄາມໂຕ ອນ຺ໂຕຄາມໍ ປວິສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ກຖິນສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍວາຈໂຕ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ກິຣິຍາກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ວິກາລຄາມປ຺ປວິສນສິກ຺ຂາປທໍ ຕຕິຍໍ.

໔. ສູຈິຆຣສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໕໑໗-໒໐. ຈຕຸຕ຺ເຖ – ເຠທນເມວ ເຠທນກໍ; ຕໍ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ເຠທນກເມວ. ອຣຓິເກຕິ ອຣຓິຘນຸເກ. ວິເຘຕິ ເວຘເກ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ຉສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ສູຈິຆຣສິກ຺ຂາປທໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ມຎ຺ຈສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໕໒໒. ປຎ຺ຈເມ – ເຉທນກໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

໕໒໕. ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ສເຈ ນ ຉິນ຺ທິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຠູມິຍໍ ນິຂຓິຕ຺ວາ ປມາຓໍ ອຸປຣິ ທສ຺ເສຕິ, ອຸຕ຺ຕານໍ ວາ ກຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວາ ຕຸລາສງ຺ຆາເຏ ຐເປຕ຺ວາ ອຏ຺ຏໍ ກຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ສພ຺ພໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ຉສມຸຏ຺ຐານໍ.

ມຎ຺ຈສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ຕູໂລນທ຺ຘສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໕໒໖. ຉຏ຺ເຐ – ຕູລໍ ໂອນທ຺ຘເມຕ຺ຖາຕິ ຕູໂລນທ຺ຘໍ; ຕູລໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸປຣິ ຈິມິລິກາຍ ໂອນທ຺ຘນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ຉສມຸຏ຺ຐານໍ.

ຕູໂລນທ຺ຘສິກ຺ຂາປທໍ ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ນິສີທນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໕໓໑-໔. ສຕ຺ຕເມ – ນິສີທນໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ ໂຫຕີຕິ ກຕ຺ຖ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ? ຈີວຣກ຺ຂນ຺ຘເກ ປຓີຕໂຠຊນວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ – ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາຍຄຸຕ຺ຕິຍາ ຈີວຣຄຸຕ຺ຕິຍາ ເສນາສນຄຸຕ຺ຕິຍາ ນິສີທນ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໕໓). ເສຍ຺ຍຖາປິ ປຸຣາຓາສິໂກຏ຺ໂຐຕິ ຍຖາ ນາມ ປຸຣາຓຈມ຺ມກາໂຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາ ຫິ ຈມ຺ມກາໂຣ ຈມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖຕໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ສມຎ຺ຉຕິ, ກຑ຺ຒຕິ; ເອວໍ ໂສປິ ຕໍ ນິສີທນໍ. ເຕນ ຕໍ ຠຄວາ ເອວມາຫ – ‘‘ນິສີທນໍ ນາມ ສທສໍ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ສນ຺ຖຕສທິສໍ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ອນ຺ເຕ ສຸຄຕວິທຕ຺ຖິຍາ ວິທຕ຺ຖິມຕ຺ເຕ ປເທເສ ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ຜາເລຕ຺ວາ ຕິສ຺ໂສ ທສາ ກຣິຍນ຺ຕິ, ຕາຫິ ທສາຫິ ສທສໍ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ຉສມຸຏ຺ຐານໍ.

ນິສີທນສິກ຺ຂາປທໍ ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ກຓ຺ຑຸປຏິຈ຺ຉາທິສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໕໓໗. ອຏ຺ຐເມ – ກຓ຺ຑຸປຏິຈ຺ຉາທິ ອນຸຎ຺ຎາຕາ ໂຫຕີຕິ ກຕ຺ຖ ອນຸຎ຺ຎາຕາ? ຈີວຣກ຺ຂນ຺ຘເກ ເພລຏ຺ຐສີສວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ – ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍສ຺ສ ກຓ຺ຑຸ ວາ ປິຬກາ ວາ ອສ຺ສາໂວ ວາ ຖຸລ຺ລກຈ຺ຉຸ ວາ ອາພາໂຘ ຕສ຺ສ ກຓ຺ຑຸປຏິຈ຺ຉາທິ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໕໔).

໕໓໙. ຍສ຺ສ ອໂຘນາຠິ ອຸພ຺ຠຊາຓຸມຓ຺ຑລນ຺ຕິ ຍສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນາຠິຍາ ເຫຏ຺ຐາ ຊາຓຸມຓ຺ຑລານໍ ອຸປຣິ. ກຓ຺ຑູຕິ ກຈ຺ຉຸ. ປິຬກາຕິ ໂລຫິຕຕຸຓ຺ຑິກາ ສຸຂຸມປິຬກາ. ອສ຺ສາໂວຕິ ອຣິສຠຄນ຺ທຣມຘຸເມຫາທີນໍ ວເສນ ອສຸຈິປຄ຺ຆຣຓກໍ. ຖຸລ຺ລກຈ຺ຉຸ ວາ ອາພາໂຘຕິ ມຫາປິຬກາພາໂຘ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ຉສມຸຏ຺ຐານໍ.

ກຓ຺ຑຸປຏິຈ຺ຉາທິສິກ຺ຂາປທໍ ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ວສ຺ສິກສາຏິກສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໕໔໒. ນວເມ – ວສ຺ສິກສາຏິກາ ອນຸຎ຺ຎາຕາ ໂຫຕີຕິ ກຕ຺ຖ ອນຸຎ຺ຎາຕາ? ຈີວຣກ຺ຂນ຺ຘເກ ວິສາຂາວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ – ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວສ຺ສິກສາຏິກ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໕໒). ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ຉສມຸຏ຺ຐານໍ.

ວສ຺ສິກສາຏິກສິກ຺ຂາປທໍ ນວມໍ.

໑໐. ນນ຺ທຕ຺ເຖຣສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໕໔໗. ທສເມ – ຈຕຸຣງ຺ຄຸໂລມໂກຕິ ຈຕູຫິ ອງ຺ຄຸເລຫິ ອູນກປ຺ປມາໂຓ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ຉສມຸຏ຺ຐານໍ.

ນນ຺ທຕ຺ເຖຣສິກ຺ຂາປທໍ ທສມໍ.

ສມຕ຺ໂຕ ວຓ຺ຓນາກ຺ກເມນ ຣຕນວຄ຺ໂຄ ນວໂມ.

ອຸທ຺ທິຏ຺ຐາ ໂຂຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ.

ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍ ວິນຍສໍວຓ຺ຓນາຍ

ຂຸທ຺ທກວຓ຺ຓນາ ສມຕ຺ຕາ.

ປາຈິຕ຺ຕິຍກຓ຺ຑໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

໖. ປາຏິເທສນີຍກຓ຺ຑໍ

໑. ປຐມປາຏິເທສນີຍສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

ປາຏິເທສນີຍາ ຘມ຺ມາ, ຂຸທ຺ທການໍ ອນນ຺ຕຣາ;

ຐປິຕາ ເຍ ອຍໍ ທານິ, ເຕສໍ ຠວຕິ ວຓ຺ຓນາ.

໕໕໒. ປຐມປາຏິເທສນີເຍ ຕາວ ປຏິກ຺ກມນກາເລຕິ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຏິອາຄມນກາເລ. ສພ຺ເພວ ອຄ຺ຄເຫສີຕິ ສພ຺ພເມວ ອຄ຺ຄເຫສິ. ປເວເຘນ຺ຕີຕິ ກມ຺ປມານາ. ອເປຫີຕິ ອປຄຈ຺ຉ.

໕໕໓-໕. ຄາຣຍ຺ຫໍ ອາວຸໂສຕິອາທິ ປຏິເທເສຕພ຺ພາກາຣທສ຺ສນໍ. ຣຖິກາຕິ ຣຈ຺ຉາ. ພ຺ຍູຫນ຺ຕິ ອນິພ຺ພິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຐິຕາ ຄຕປຈ຺ຈາຄຕຣຈ຺ຉາ. ສິງ຺ຆາຏກນ຺ຕິ ຈຕຸກ຺ໂກຓໍ ວາ ຕິໂກຓໍ ວາ ມຄ຺ຄສໂມຘານຏ຺ຐານໍ. ຆຣນ຺ຕິ ກຸລຆຣໍ. ເອເຕສຸ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຐຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ຄຫເຓ ທຸກ຺ກຏໍ, ອຊ຺ໂຌຫາເຣ ອຊ຺ໂຌຫາຣຄຓນາຍ ປາຏິເທສນີຍໍ. ຫຕ຺ຖິສາລາທີສຸ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຠິກ຺ຂຸນີ ຣຖິກາຍ ຐຕ຺ວາ ເທຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ສເຈປິ ອນ຺ຕຣາຣາມາທີສຸ ຐຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອາປຕ຺ຕິເຍວ. ‘‘ອນ຺ຕຣຆຣໍ ປວິຏ຺ຐາຍາ’’ຕິ ຫິ ວຈນໂຕ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ອນ຺ຕຣຆເຣ ຐຕ຺ວາ ທທມານາຍ ວເສເນຕ຺ຖ ອາປຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ, ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຐິຕຏ຺ຐານໍ ປນ ອປ຺ປມາຓໍ. ຕສ຺ມາ ສເຈປິ ວີຖິອາທີສຸ ຐິໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອນ຺ຕຣາຣາມາທີສຸ ຐຕ຺ວາ ທທມານາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອນາປຕ຺ຕິເຍວ.

ຍາມກາລິກໍ ສຕ຺ຕາຫກາລິກໍ ຍາວຊີວິກໍ ອາຫາຣຕ຺ຖາຍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ອຊ຺ໂຌຫາເຣ ອຊ຺ໂຌຫາເຣ ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາຕິ ອິທໍ ອາມິເສນ ອສມ຺ຠິນ຺ນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ສມ຺ຠິນ຺ເນ ປນ ເອກຣເສ ປາຏິເທສນີຍເມວ. ເອກໂຕ ອຸປສມ຺ປນ຺ນາຍາຕິ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ສນ຺ຕິເກ ອຸປສມ຺ປນ຺ນາຍ. ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕິເກ ອຸປສມ຺ປນ຺ນາຍ ປນ ຍຖາວຕ຺ຖຸກເມວ.

໕໕໖. ທາເປຕິ ນ ເທຕີຕິ ອຎ຺ຎາຕິກາ ອຎ຺ເຎນ ເກນຈິ ທາເປຕິ ຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ອຸປນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເທຕີຕິ ຠູມິຍໍ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ອຍ຺ຍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ເທຕິ, ເອວໍ ທິນ຺ນໍ ‘‘ສາຘຸ ຠຄິນີ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕາຍ ເອວ ວາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ອຎ຺ເຎນ ວາ ເກນຈິ ປຏິຄ຺ຄຫາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສິກ຺ຂມານາຍ ສາມເຓຣິຍາຕິ ເອຕາສໍ ທທມານານໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ເອຬກໂລມສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ປຐມປາຏິເທສນີຍໍ.

໒. ທຸຕິຍປາຏິເທສນີຍສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໕໕໘. ທຸຕິເຍ – ອປສກ຺ກ ຕາວ ຠຄິນີຕິອາທິ ອປສາເທຕພ຺ພາກາຣທສ຺ສນໍ.

໕໖໑. ອຕ຺ຕໂນ ຠຕ຺ຕໍ ທາເປຕິ ນ ເທຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ສເຈປິ ອຕ຺ຕໂນ ຠຕ຺ຕໍ ເທຕິ, ອິມິນາ ສິກ຺ຂາປເທນ ອນາປຕ຺ຕິເຍວ, ປຸຣິມສິກ຺ຂາປເທນ ອາປຕ຺ຕິ. ອຎ຺ເຎສໍ ຠຕ຺ຕໍ ເທຕິ ນ ທາເປຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ສເຈປິ ທາເປຍ຺ຍ, ອິມິນາ ສິກ຺ຂາປເທນ ອາປຕ຺ຕິ ຠເວຍ຺ຍ. ເທນ຺ຕິຍາ ປນ ເນວ ອິມິນາ ນ ປຸຣິເມນ ອາປຕ຺ຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ກຖິນສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍາກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ທຸຕິຍປາຏິເທສນີຍໍ.

໓. ຕຕິຍປາຏິເທສນີຍສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໕໖໒. ຕຕິເຍ – ອຸຠໂຕປສນ຺ນນ຺ຕິ ທ຺ວີຫິ ປສນ຺ນໍ ອຸປາສເກນປິ ອຸປາສິກາຍປິ. ຕສ຺ມິໍ ກິຣ ກຸເລ ອຸໂຠປິ ເຕ ໂສຕາປນ຺ນາເຍວ. ໂຠເຄນ ຫາຍຕີຕິ ເອທິສຎ຺ຫິ ກຸລໍ ສເຈປິ ອສີຕິໂກຏິຘນໍ ໂຫຕິ, ໂຠເຄຫິ ຫາຍຕິເຍວ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ເນວ ອຸປາສິກາ ນ ອຸປາສໂກ ໂຠເຄ ຣກ຺ຂຕິ.

໕໖໙. ຆຣໂຕ ນີຫຣິຕ຺ວາ ເທນ຺ຕີຕິ ອາສນສາລໍ ວາ ວິຫາຣໍ ວາ ອາເນຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ. ສເຈປິ ອນາຄເຕ ຠິກ຺ຂຸມ຺ຫິ ປຐມໍເຍວ ນີຫຣິຕ຺ວາ ທ຺ວາເຣ ຐເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ສມ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ເທນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ຠິກ຺ຂຸໍ ປນ ທິສ຺ວາ ອນ຺ໂຕເຄຫໂຕ ນີຫຣິຕ຺ວາ ທິຍ຺ຍມານໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ເອຬກໂລມສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ຕຕິຍປາຏິເທສນີຍໍ.

໔. ຈຕຸຕ຺ຖປາຏິເທສນີຍສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໕໗໐. ຈຕຸຕ຺ເຖ – ອວຣຸທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ປຏິວິຣຸທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ.

໕໗໓. ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ປຏິສໍວິທິຕນ຺ຕິ ປຎ຺ຈສຸ ສຫຘມ຺ມິເກສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ເປເສຕ຺ວາ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ ອາຫຣິສ຺ສາມາຕິ ປຏິສໍວິທິຕໍ ກຕມ຺ປິ ອປ຺ປຏິສໍວິທິຕເມວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາຣາມໍ ອາຣາມູປຈາຣໍ ຐເປຕ຺ວາຕິ ອາຣຎ຺ຎກເສນາສນາຣາມຎ຺ຈ ຕສ຺ສ ອຸປຈາຣຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາ; ອຸປຈາຣໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕໍ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຠິກ຺ຂຸໍ ທິສ຺ວາ ວາ ຄາມໍ ອາຄຕສ຺ສ ວາ ປຏິສໍວິທິຕໍ ກຕມ຺ປິ ອປ຺ປຏິສໍວິທິຕເມວ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ສາສງ຺ກໍ ໂຫຕິ ສາສງ຺ກນ຺ຕິ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພນ຺ຕິ ກສ຺ມາ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ? ອາຣາເມ ໂຈເຣ ວສນ຺ເຕ ອມ຺ຫາກໍ ນາໂຣເຈນ຺ຕີຕິ ວຈນປຏິໂມຈນຕ຺ຖໍ. ໂຈຣາ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ມນຸສ຺ສາ ອິຘູປຈຣນ຺ຕີຕິ ກສ຺ມາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ? ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຏ຺ຐາເກຫິ ອມ຺ເຫ ຄຓ຺ຫາເປນ຺ຕີຕິ ວຈນປຏິໂມຈນຕ຺ຖໍ.

ຍາຄຸຍາ ປຏິສໍວິທິເຕ ຕສ຺ສາ ປຣິວາໂຣ ອາຫຣິຍ຺ຍຕີຕິ ຍາຄຸຍາ ປຏິສໍວິທິຕໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ສຸທ຺ຘຍາຄຸຍາ ທິນ຺ນາຍ ປູວຠຕ຺ຕາທີນິປິ ເອຕິສ຺ສາ ຍາຄຸຍາ ປຣິວາຣໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ເອວໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອາຫຣນ຺ຕິ, ສພ຺ພໍ ປຏິສໍວິທິຕເມວ ໂຫຕິ. ຠຕ຺ເຕນ ປຏິສໍວິທິເຕຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອສຸກໍ ນາມ ກຸລໍ ປຏິສໍວິທິຕໍ ກຕ຺ວາ ຂາທນີຍາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ສຸຕ຺ວາ ອຎ຺ຎານິປິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອຕ຺ຕໂນ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ອາຫຣນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ຍາຄຸຍາ ປຏິສໍວິທິຕໍ ກຕ຺ວາ ປູວໍ ວາ ຠຕ຺ຕໍ ວາ ອາຫຣນ຺ຕິ, ເອຕມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕີຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໕໗໕. ຄິລານສ຺ສາຕິ ອປ຺ປຏິສໍວິທິເຕປິ ຄິລານສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ປຏິສໍວິທິເຕ ວາ ຄິລານສ຺ສ ວາ ເສສກນ຺ຕິ ເອກສ຺ສຕ຺ຖາຍ ປຏິສໍວິທິຕໍ ກຕ຺ວາ ອາຫຏໍ, ຕສ຺ສ ເສສກໍ ອຎ຺ຎສ຺ສາປິ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຈຕຸນ຺ນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ວາ ປຏິສໍວິທິຕໍ ກຕ຺ວາ ພຫຸໍ ອາຫຏໍ ໂຫຕິ, ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ທາຕຸໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເອຕມ຺ປິ ປຏິສໍວິທິຕເສສກເມວ, ສພ຺ເພສມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ອຖ ອຘິກເມວ ໂຫຕິ, ສນ຺ນິຘິໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ຐປິຕໍ ທຸຕິຍທິວເສປິ ວຏ຺ຏຕິ. ຄິລານສ຺ສ ອາຫຏາວເສເສປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຍໍ ປນ ອປ຺ປຏິສໍວິທິຕເມວ ກຕ຺ວາ ອາຠຕໍ, ຕໍ ພຫິອາຣາມໍ ເປເສຕ຺ວາ ປຏິສໍວິທິຕໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອາຫຣາເປຕພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂູຫິ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຍມ຺ປິ ວິຫາຣມຊ຺ເຌນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ວາ ວນຈຣກາທໂຍ ວາ ວນໂຕ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ, ປຸຣິມນເຍເນວ ປຏິສໍວິທິຕໍ ກາເຣຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖຊາຕກນ຺ຕິ ອາຣາເມ ຊາຕກເມວ; ມູລຂາທນີຍາທິໍ ອຎ຺ເຎນ ກປ຺ປິຍໍ ກຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊໂຕ ອນາປຕ຺ຕິ. ສເຈ ປນ ຕໍ ຄາມໍ ຫຣິຕ຺ວາ ປຈິຕ຺ວາ ອາຫຣນ຺ຕິ, ນ ວຏ຺ຏຕິ. ປຏິສໍວິທິຕໍ ກາເຣຕພ຺ພໍ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ກຖິນສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍາກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ຈຕຸຕ຺ຖປາຏິເທສນີຍໍ.

ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍ ວິນຍສໍວຓ຺ຓນາຍ

ປາຏິເທສນີຍວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປາຏິເທສນີຍກຓ຺ຑໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

໗. ເສຂິຍກຓ຺ຑໍ

໑. ປຣິມຓ຺ຑລວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

ຍານິ ສິກ຺ຂິຕສິກ຺ເຂນ, ເສຂິຍານີຕິ ຕາທິນາ;

ຠາສິຕານິ ອຍໍ ທານິ, ເຕສມ຺ປິ ວຓ຺ຓນາກ຺ກໂມ.

໕໗໖. ຕຕ຺ຖ ປຣິມຓ຺ຑລນ຺ຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ມຓ຺ຑລໍ. ນາຠິມຓ຺ຑລໍ ຊາຓຸມຓ຺ຑລນ຺ຕິ ອຸທ຺ຘໍ ນາຠິມຓ຺ຑລໍ ອໂຘ ຊາຓຸມຓ຺ຑລໍ ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ເຕນ ຊາຓຸມຓ຺ຑລສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ຊງ຺ຆຏ຺ຐິກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລມຕ຺ຕໍ ນິວາສນໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ນິວາເສຕພ຺ພໍ, ຕໂຕ ປຣໍ ໂອຕາເຣນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຊາຓຸມຓ຺ຑລໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລມຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ໂຫຕີຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ; ເອວໍ ນິວາເສນ຺ຕສ຺ສ ປນ ນິວາສນໍ ປມາຓິກໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຣິທໍ ປມາຓໍ – ທີຆໂຕ ມຸຏ຺ຐິປຎ຺ຈກໍ, ຕິຣິຍໍ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍຫຕ຺ຖໍ. ຕາທິສສ຺ສ ປນ ອລາເຠ ຕິຣິຍໍ ທ຺ວິຫຕ຺ຖປມາຓມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ ຊາຓຸມຓ຺ຑລປຏິຈ຺ຉາທນຕ຺ຖໍ, ນາຠິມຓ຺ຑລໍ ປນ ຈີວເຣນາປິ ສກ຺ກາ ປຏິຈ຺ຉາເທຕຸນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ເອກປຏ຺ຏຈີວຣໍ ເອວໍ ນິວຕ຺ຖມ຺ປິ ນິວຕ຺ຖຏ຺ຐາເນ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ທຸປຏ຺ຏໍ ປນ ຕິຏ຺ຐຕິ.

ໂອລມ຺ເພນ຺ໂຕ ນິວາເສຕິ ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ນ ເກວລໍ ປຸຣໂຕ ຈ ປຈ຺ຉໂຕ ຈ ໂອລມ຺ເພຕ຺ວາ ນິວາເສນ຺ຕສ຺ເສວ ທຸກ຺ກຏໍ, ເຍ ປນຎ຺ເຎ ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຉພ຺ພຄ຺ຄິຍາ ຠິກ຺ຂູ ຄິຫິນິວຕ຺ຖໍ ນິວາເສນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖິໂສຓ຺ຑກໍ ມຈ຺ຉວາລກໍ ຈຕຸກ຺ກຓ຺ຓກໍ ຕາລວຓ຺ຏກໍ ສຕວລິກໍ ນິວາເສນ຺ຕີ’’ຕິອາທິນາ (ຈູຬວ. ໒໘໐) ນເຍນ ຂນ຺ຘເກ ນິວາສນໂທສາ ວຸຕ຺ຕາ, ຕຖາ ນິວາເສນ຺ຕສ຺ສາປິ ທຸກ຺ກຏເມວ. ເຕ ສພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ປຣິມຓ຺ຑລໍ ນິວາເສນ຺ຕສ຺ສ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ຕຕ຺ເຖວ ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ.

ອສຎ຺ຈິຈ຺ຈາຕິ ປຸຣໂຕ ວາ ປຈ຺ຉໂຕ ວາ ໂອລມ຺ເພຕ຺ວາ ນິວາເສສ຺ສາມີຕິ ເອວໍ ອສຎ຺ຈິຈ຺ຈ; ອຖ ໂຂ ປຣິມຓ຺ຑລໍເຍວ ນິວາເສສ຺ສາມີຕິ ວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອປຣິມຓ຺ຑລໍ ນິວາເສນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ອສ຺ສຕິຍາຕິ ອຎ຺ຎວິຫິຕສ຺ສາປິ ຕຖາ ນິວາເສນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ອຊານນ຺ຕສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ນິວາສນວຕ຺ຕໍ ອຊານນ຺ຕສ຺ສ ໂມກ຺ໂຂ ນຕ຺ຖິ. ນິວາສນວຕ຺ຕຎ຺ຫິ ສາຘຸກໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ສ ອນຸຄ຺ຄຫຓເມວສ຺ສ ອນາທຣິຍໍ. ຕໍ ປນ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ອຸຄ຺ຄຫິຕວຕ຺ໂຕປິ ໂຍ ອາຣຸຬ຺ຫຠາວໍ ວາ ໂອຣຸຬ຺ຫຠາວໍ ວາ ນ ຊານາຕິ, ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ‘‘ປຣິມຓ຺ຑລໍ ນິວາເສຕຸໍ ອຊານນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂຍ ປນ ສຸກ຺ຂຊງ຺ໂຆ ວາ ມຫາປິຓ຺ຑິກມໍໂສ ວາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ສາຣຸປ຺ປຕ຺ຖາຍ ຊາຓຸມຓ຺ຑລໂຕ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລາຘິກມ຺ປິ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ນິວາເສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ຄິລານສ຺ສາຕິ ຊງ຺ຆາຍ ວາ ປາເທ ວາ ວໂຓ ໂຫຕິ, ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວາ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ວາ ນິວາເສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອາປທາສູຕິ ວາຬມິຄາ ວາ ໂຈຣາ ວາ ອນຸພນ຺ຘນ຺ຕິ, ເອວຣູປາສຸ ອາປທາສຸ ອນາປຕ຺ຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ປຐມປາຣາຊິກສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ. ຜຸສ຺ສເທວຕ຺ເຖໂຣ ‘‘ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ຕິເວທນ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ອຸປຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ປນ ‘‘ອນາທຣິຍໍ ປຏິຈ຺ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ໂລກວຊ຺ຊໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂເວທນ’’ນ຺ຕິ ອາຫ.

໕໗໗. ປຣິມຓ຺ຑລໍ ປາຣຸປິຕພ຺ພນ຺ຕິ ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຉພ຺ພຄ຺ຄິຍາ ຠິກ຺ຂູ ຄິຫິປາຣຸຕໍ ປາຣຸປນ຺ຕີ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໘໐) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອເນກປ຺ປກາຣໍ ຄິຫິປາຣຸປນໍ ອປາຣຸປິຕ຺ວາ ອິຘ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຸໂຠ ກຓ຺ເຓ ສມໍ ກຕ຺ວາ ປາຣຸປນວຕ຺ຕໍ ປູເຣນ຺ເຕນ ປຣິມຓ຺ຑລໍ ປາຣຸປິຕພ຺ພໍ. ອິມານິ ຈ ທ຺ເວ ສິກ຺ຂາປທານິ ອວິເສເສນ ວຸຕ຺ຕານິ. ຕສ຺ມາ ວິຫາເຣປິ ອນ຺ຕຣຆເຣປິ ປຣິມຓ຺ຑລເມວ ນິວາເສຕພ຺ພຎ຺ຈ ປາຣຸປິຕພ຺ພຎ຺ຈາຕິ. ສມຸຏ຺ຐານາທີນິ ປຐມສິກ຺ຂາປເທ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ ສທ຺ຘິໍ ເຖຣວາເທນ.

໕໗໘. ກາຍໍ ວິວຣິຕ຺ວາຕິ ຊຕ຺ຕຸມ຺ປິ ອຸຣມ຺ປິ ວິວຣິຕ຺ວາ. ສຸປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນນາຕິ ນ ສສີສໍ ປາຣຸເຕນ; ອຖ ໂຂ ຄຓ຺ຐິກໍ ປຏິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອນຸວາຕນ຺ເຕນ ຄີວໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຸໂຠ ກຓ຺ເຓ ສມໍ ກຕ຺ວາ ປຏິສໍຫຣິຕ຺ວາ ຍາວ ມຓິພນ຺ຘໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣຆເຣ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ທຸຕິຍສິກ຺ຂາປເທ – ຄລວາຏກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສີສໍ ມຓິພນ຺ຘໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຫຕ຺ເຖ ປິຓ຺ຑິກມໍສໂຕ ຈ ປຏ຺ຐາຍ ປາເທ ວິວຣິຕ຺ວາ ນິສີທິຕພ຺ພໍ.

໕໗໙. ວາສູປຄຕສ຺ສາຕິ ວາສຕ຺ຖາຍ ອຸປຄຕສ຺ສ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ວາ ທິວສຠາເຄ ວາ ກາຍໍ ວິວຣິຕ຺ວາປິ ນິສີທໂຕ ອນາປຕ຺ຕິ.

໕໘໐. ສຸສໍວຸໂຕຕິ ຫຕ຺ຖໍ ວາ ປາທໍ ວາ ອກີຬາເປນ຺ໂຕ; ສຸວິນີໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໕໘໒. ໂອກ຺ຂິຕ຺ຕຈກ຺ຂູຕິ ເຫຏ຺ຐາ ຂິຕ຺ຕຈກ຺ຂຸ ຫຸຕ຺ວາ. ຍຸຄມຕ຺ຕໍ ເປກ຺ຂມາໂນຕິ ຍຸຄຍຸຕ຺ຕໂກ ຫິ ທນ຺ໂຕ ອາຊາເນຍ຺ໂຍ ຍຸຄມຕ຺ຕໍ ເປກ຺ຂຕິ, ປຸຣໂຕ ຈຕຸຫຕ຺ຖປ຺ປມາຓໍ ຠູມິຠາຄໍ; ອິມິນາປິ ເອຕ຺ຕກໍ ເປກ຺ຂນ຺ເຕນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ໂຍ ອນາທຣິຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕຫໍ ຕຫໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕຕິ ໂຍ ຕໍຕໍທິສາຠາຄໍ ປາສາທໍ ກູຏາຄາຣໍ ວີຖິໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ເອກສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສາທິປຣິສ຺ສຍາຠາວໍ ໂອໂລເກຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ນິສີທນ຺ເຕນາປິ ໂອກ຺ຂິຕ຺ຕຈກ຺ຂຸນາວ ນິສີທິຕພ຺ພໍ.

໕໘໔. ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕກາຍາຕິ ອຸກ຺ເຂເປນ; ອິຕ຺ຖມ຺ຠູຕລກ຺ຂເຓ ກຣຓວຈນໍ ເອກໂຕ ວາ ອຸຠໂຕ ວາ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕຈີວໂຣ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນ຺ໂຕອິນ຺ທຂີລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນ ເອວໍ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ນິສິນ຺ນກາເລ ປນ ຘມກຣຓໍ ນີຫຣນ຺ເຕນາປິ ຈີວຣໍ ອນຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາວ ນີຫຣິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ປຐໂມ ວຄ຺ໂຄ.

໒. ອຸຊ຺ຊຄ຺ຆິກວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໕໘໖. ອຸຊ຺ຊຄ຺ຆິກາຍາຕິ ມຫາຫສິຕໍ ຫສນ຺ໂຕ. ວຸຕ຺ຕນເຍເນເວຕ຺ຖ ກຣຓວຈນໍ.

໕໘໘. ອປ຺ປສທ຺ໂທ ອນ຺ຕຣຆເຣຕິ ເອຕ຺ຖ ກິຕ຺ຕາວຕາ ອປ຺ປສທ຺ໂທ ໂຫຕິ? ທ຺ວາທສຫຕ຺ເຖ ເຄເຫ ອາທິມ຺ຫິ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ, ມຊ຺ເຌ ທຸຕິຍຕ຺ເຖໂຣ, ອນ຺ເຕ ຕຕິຍຕ຺ເຖໂຣຕິ ເອວໍ ນິສິນ຺ເນສຸ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ທຸຕິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ເຕຕິ, ທຸຕິຍຕ຺ເຖໂຣ ຕສ຺ສ ສທ຺ທຎ຺ເຈວ ສຸຓາຕິ, ກຖຎ຺ຈ ວວຕ຺ຖເປຕິ. ຕຕິຍຕ຺ເຖໂຣ ປນ ສທ຺ທເມວ ສຸຓາຕິ, ກຖໍ ນ ວວຕ຺ຖເປຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ອປ຺ປສທ຺ໂທ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ຕຕິຍຕ຺ເຖໂຣ ກຖໍ ວວຕ຺ຖເປຕິ, ມຫາສທ຺ໂທ ນາມ ໂຫຕິ.

໕໙໐. ກາຍໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາຕິ ນິຈ຺ຈລໍ ກຕ຺ວາ ອຸຊຸເກນ ກາເຍນ ສເມນ ອິຣິຍາປເຖນ ຄນ຺ຕພ຺ພຎ຺ເຈວ ນິສີທິຕພ຺ພຎ຺ຈ.

໕໙໒. ພາຫຸໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາຕິ ນິຈ຺ຈລໍ ກຕ຺ວາ.

໕໙໔. ສີສໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາຕິ ນິຈ຺ຈລໍ ອຸຊຸໍ ຐປຍິຕ຺ວາ.

ທຸຕິໂຍ ວຄ຺ໂຄ.

໓. ຂມ຺ຠກຕວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໕໙໖-໘. ຂມ຺ຠກໂຕ ນາມ ກຏິຍໍ ຫຕ຺ຖໍ ຐເປຕ຺ວາ ກຕຂມ຺ໂຠ. ໂອຄຸຓ຺ຐິໂຕຕິ ສສີສໍ ປາຣຸໂຕ.

໖໐໐. ອຸກ຺ກຸຏິກາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸກ຺ກຸຏິກາ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຓ຺ຫິໂຍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄປາເທຫິ ວາ, ອຄ຺ຄປາເທ ວາ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຓ຺ຫີຫິເຍວ ວາ ຠູມິໍ ຜຸສນ຺ຕສ຺ສ ຄມນໍ. ກຣຓວຈນໍ ປເນຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂຓເມວ.

໖໐໑. ທຸສ຺ສປລ຺ລຕ຺ຖິກາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ອາໂຍຄປລ຺ລຕ຺ຖິກາປິ ທຸສ຺ສປລ຺ລຕ຺ຖິກາ ເອວ.

໖໐໒. ສກ຺ກຈ຺ຈນ຺ຕິ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ.

໖໐໓. ອາກິຣນ຺ເຕປີຕິ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ເທນ຺ເຕປິ. ປຕ຺ຕສຎ຺ຎີຕິ ປຕ຺ເຕ ສຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ.

໖໐໔. ສມສູປໂກ ນາມ ຍຕ຺ຖ ຠຕ຺ຕສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖຠາຄປ຺ປມາໂຓ ສູໂປ ໂຫຕິ. ມຸຄ຺ຄສູໂປ ມາສສູໂປຕິ ເອຕ຺ຖ ກຸລຕ຺ຖາທີຫິ ກຕສູປາປິ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິເຍວາຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຣສຣເສຕິ ເອຕ຺ຖ ຐເປຕ຺ວາ ທ຺ເວ ສູເປ ອວເສສານິ ໂອໂລຓີສາກສູເປຍ຺ຍມຈ຺ຉຣສມໍສຣສາທີນິ ຣສຣສາຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ຕໍ ຣສຣສໍ ພຫຸມ຺ປິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ.

໖໐໕. ສມຕິຕ຺ຕິກນ຺ຕິ ສມປຸຓ຺ຓໍ ສມຠຣິຕໍ. ຖູປີກຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ຖູປີກໂຕ ນາມ ປຕ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕມຸຂວຏ຺ຏິເລຂໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ກໂຕ; ປຕ຺ເຕ ປກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ຣຈິໂຕ ປູຣິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ກຕໍ ອຄເຫຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕມຸຂວຏ຺ຏິເລຂາສມປ຺ປມາໂຓ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ຖູປີກຕໍ ນາມ ‘‘ປຎ຺ຈຫິ ໂຠຊເນຫິ ກຕ’’ນ຺ຕິ ອຠຍຕ຺ເຖໂຣ ອາຫ. ຕິປິຏກຈູຬນາຄຕ຺ເຖໂຣ ປນ ‘‘ປິຓ຺ຑປາໂຕ ນາມ ຍາຄຸປິ ຠຕ຺ຕມ຺ປິ ຂາທນີຍມ຺ປິ ຈຸຓ຺ຓປິຓ຺ໂຑປິ ທນ຺ຕກຏ຺ຐມ຺ປິ ທສິກສຸຕ຺ຕມ຺ປີ’’ຕິ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ວຕ຺ວາ ທສິກສຸຕ຺ຕມ຺ປິ ຖູປີກຕໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອາຫ. ເຕສໍ ວາທໍ ສຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ໂຣຫຓໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈູຬສຸມນຕ຺ເຖຣໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ – ‘‘ຠນ຺ເຕ ຖູປີກຕປິຓ຺ຑປາໂຕ ເກນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ’’ຕິ? ເຕສຎ຺ຈ ເຖຣານໍ ວາທໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ເຖໂຣ ສຸຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ອໂຫ, ຈູຬນາໂຄ ສາສນໂຕ ຠຏ຺ໂຐ, ອຫໍ ເອຕສ຺ສ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວິນຍໍ ວາເຈນ຺ໂຕ ນ ກທາຈິ ເອວໍ ອວຈໍ, ອຍໍ ກຸໂຕ ລຠິຕ຺ວາ ເອວໍ ວທສີ’’ຕິ. ຠິກ຺ຂູ ເຖຣໍ ຍາຈິໍສຸ – ‘‘ກເຖຖ ທານິ, ຠນ຺ເຕ, ເກນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ’’ຕິ? ‘‘ຍາວກາລິເກນາວຸໂສ’’ຕິ ເຖໂຣ ອາຫ. ຕສ຺ມາ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຍາຄຸຠຕ຺ຕໍ ວາ ຜລາຜລໍ ວາ ອາມິສຊາຕິກໍ ສມຕິຕ຺ຕິກເມວ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ອຘິຏ຺ຐານຸປເຄນ ປຕ຺ເຕນ, ອິຕເຣນ ປນ ຖູປີກຕມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ຍາມກາລິກສຕ຺ຕາຫກາລິກຍາວຊີວິການິ ປນ ອຘິຏ຺ຐານຸປຄປຕ຺ເຕປິ ຖູປີກຕານິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ທ຺ວີສຸ ປຕ຺ເຕສຸ ຠຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ປູເຣຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ເປເສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍໍ ປຕ຺ເຕ ປກ຺ຂິປິຍມານໍ ປູວອຸຈ຺ຉຸຂຓ຺ຑຜລາຜລາທິ ເຫຏ຺ຐາ ໂອໂຣຫຕິ, ຕໍ ຖູປີກຕໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ປູວວຏໍສກໍ ຐເປຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ເທນ຺ຕິ, ຖູປີກຕເມວ ໂຫຕິ. ປຸປ຺ຜວຏໍສກຕກ຺ໂກລກຏຸກຜລາທິວຏໍສເກ ປນ ຐເປຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ຖູປີກຕໍ ນ ໂຫຕິ. ຠຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປຣິ ຖາລກໍ ວາ ປຕ຺ຕໍ ວາ ຐເປຕ຺ວາ ປູເຣຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຖູປີກຕໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ກຸຣຸນ຺ທິຍມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຖາລເກ ວາ ປຓ຺ເຓ ວາ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕໍ ປຕ຺ຕມຕ຺ຖເກ ຐເປຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ, ປາເຏກ຺ກຠາຊນໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ.

ອິຘ ອນາປຕ຺ຕິຍໍ ຄິລາໂນ ນ ອາຄໂຕ, ຕສ຺ມາ ຄິລານສ຺ສປິ ຖູປີກຕໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສພ຺ພຕ຺ຖ ປນ ປຏິຄ຺ຄເຫຕຸເມວ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ປນ ສຸປຏິຄ຺ຄຫິຕເມວ ໂຫຕິ, ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ.

ຕຕິໂຍ ວຄ຺ໂຄ.

໔. ສກ຺ກຈ຺ຈວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໖໐໖. ສກ຺ກຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ອສກ຺ກຈ຺ຈໍ ປຏິຄ຺ຄຫເຓເຍວ ອາປຕ຺ຕິ, ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ປນ ສຸປຏິຄ຺ຄຫິຕເມວ. ສກ຺ກຈ຺ຈນ຺ຕິ ຈ ປຕ຺ຕສຎ຺ຎີຕິ ຈາຕິ ອຸຠຍໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

໖໐໘. ສປທານນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ໂອຘິໍ ອກຕ຺ວາ ອນຸປຏິປາຏິຍາ. ສມສູປເກ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ວຸຕ຺ຕເມວ.

໖໑໐. ຖູປກໂຕຕິ ມຕ຺ຖກໂຕ; ເວມຊ຺ຌໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໖໑໑. ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ເທນ຺ຕີຕິ ມາຆາຕສມຍາທີສຸ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ກຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ. ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ.

໖໑໔. ອຸຊ຺ຌານສຎ຺ຎີສິກ຺ຂາປເທປິ ຄິລາໂນ ນ ມຸຈ຺ຈຕິ.

໖໑໕. ນາຕິມຫນ຺ໂຕ ກພໂຬຕິ ມຍູຣຓ຺ຑໍ ອຕິມຫນ຺ຕໍ, ກຸກ຺ກຸຏຓ຺ຑໍ ອຕິຂຸທ຺ທກໍ, ເຕສໍ ເວມຊ຺ຌປ຺ປມາໂຓ. ຂຊ຺ຊເກຕິ ເອຕ຺ຖ ມູລຂາທນີຍາທິ ສພ຺ພໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ຈຕຸຕ຺ໂຖ ວຄ຺ໂຄ.

໕. ກພຬວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໖໑໗. ອນາຫເຏຕິ ອນາຫຣິເຕ; ມຸຂທ຺ວາຣໍ ອສມ຺ປາປິເຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໖໑໘. ສພ຺ພໍ ຫຕ຺ຖນ຺ຕິ ສກລຫຕ຺ຖໍ.

໖໑໙. ສກພເຬນາຕິ ເອຕ຺ຖ ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ໂຕ ຫຣີຕກໍ ວາ ລຏ຺ຐິມຘຸກໍ ວາ ມຸເຂ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກເຖຕິ. ຍຕ຺ຕເກນ ວຈນໍ ອປຣິປຸຓ຺ຓໍ ນ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຕເກ ມຸຂມ຺ຫິ ສນ຺ເຕ ກເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໖໒໐. ປິຓ຺ຑຸກ຺ເຂປກນ຺ຕິ ປິຓ຺ຑໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ.

໖໒໑. ກພຬາວຈ຺ເຉທກນ຺ຕິ ກພຬໍ ອວຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອວຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ.

໖໒໒. ອວຄຓ຺ຑກາຣກນ຺ຕິ ມກ຺ກໂຏ ວິຍ ຄຓ຺ເຑ ກຕ຺ວາ ກຕ຺ວາ.

໖໒໓. ຫຕ຺ຖນິທ຺ຘຸນກນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖໍ ນິທ຺ຘຸນິຕ຺ວາ ນິທ຺ຘຸນິຕ຺ວາ.

໖໒໔. ສິຕ຺ຖາວກາຣກນ຺ຕິ ສິຕ຺ຖານິ ອວກິຣິຕ຺ວາ ອວກິຣິຕ຺ວາ.

໖໒໕. ຊິວ຺ຫານິຈ຺ຉາຣກນ຺ຕິ ຊິວ຺ຫໍ ນິຈ຺ຉາເຣຕ຺ວາ ນິຈ຺ຉາເຣຕ຺ວາ.

໖໒໖. ຈປຸຈປຸກາຣກນ຺ຕິ ຈປຸ ຈປູຕິ ເອວໍ ສທ຺ທໍ ກຕ຺ວາ ກຕ຺ວາ.

ປຎ຺ຈໂມ ວຄ຺ໂຄ.

໖. ສຸຣຸສຸຣຸວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໖໒໗. ສຸຣຸສຸຣຸກາຣກນ຺ຕິ ສຸຣຸສຸຣູຕິ ເອວໍ ສທ຺ທໍ ກຕ຺ວາ ກຕ຺ວາ. ທໂວຕິ ປຣິຫາສວຈນໍ; ຕໍ ເຍນ ເກນຈິ ປຣິຍາເຍນ ‘‘ກິໍ ພຸທ຺ໂຘ, ສິລກພຸທ຺ໂຘ, ປຏິພຸທ຺ໂຘ; ກິໍ ຘມ຺ໂມ, ໂຄຘມ຺ໂມ, ອຊຘມ຺ໂມ; ກິໍ ສງ຺ໂຆ, ມິຄສງ຺ໂຆ, ປສຸສງ຺ໂຆ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຕີຓິ ຣຕນານິ ອາຣພ຺ຠ ນ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໖໒໘. ຫຕ຺ຖນິລ຺ເລຫກນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖໍ ນິລ຺ເລຫິຕ຺ວາ ນິລ຺ເລຫິຕ຺ວາ. ຠຸຎ຺ຊນ຺ເຕນ ຫິ ອງ຺ຄຸລິມຕ຺ຕມ຺ປິ ນິລ຺ເລຫິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຆນຍາຄຸຜາຓິຕປາຍາສາທິເກ ປນ ອງ຺ຄຸລີຫິ ຄເຫຕ຺ວາ ອງ຺ຄຸລິໂຍ ມຸເຂ ປເວເສຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປຕ຺ຕນິລ຺ເລຫກໂອຏ຺ຐນິລ຺ເລຫເກສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕສ຺ມາ ເອກງ຺ຄຸລິຍາປິ ປຕ຺ໂຕ ນ ນິລ຺ເລຫິຕພ຺ໂພ, ເອກໂອຏ຺ໂຐປິ ຊິວ຺ຫາຍ ນ ນິລ຺ເລຫິຕພ຺ໂພ, ໂອຏ຺ຐມໍເສຫິ ເອວ ປນ ຄເຫຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ປເວເສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໖໓໑. ໂກກນເທຕິ ເອວໍນາມເກ. ໂກກນທນ຺ຕິ ປທຸມໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ໂສ ຈ ປາສາໂທ ປທຸມສຓ຺ຐາໂນ, ເຕນສ຺ສ ໂກກນໂທຕ຺ເວວ ນາມໍ ອກໍສຸ. ນ ສາມິເສນ ຫຕ຺ເຖນ ປານີຍຖາລກນ຺ຕິ ເອຕໍ ປຏິກ຺ກູລວເສນ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ສງ຺ຆິກມ຺ປິ ປຸຄ຺ຄລິກມ຺ປິ ຄິຫິສນ຺ຕກມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກມ຺ປິ ສງ຺ຂມ຺ປິ ສຣາວມ຺ປິ ຖາລກມ຺ປິ ນ ຄເຫຕພ຺ພເມວ, ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ. ສເຈ ປນ ຫຕ຺ຖສ຺ສ ເອກເທໂສ ອາມິສມກ຺ຂິໂຕ ນ ໂຫຕິ, ເຕນ ປເທເສນ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໖໓໒. ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ວາຕິ ສິຕ຺ຖານິ ອຸທກໂຕ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ຣາສິໍ ກຕ຺ວາ ອຸທກໍ ຉຑ຺ເຑຕິ. ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ວາຕິ ສິຕ຺ຖານິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸທກຄຕິການິ ກຕ຺ວາ ຉຑ຺ເຑຕິ. ປຏິຄ຺ຄເຫ ວາຕິ ປຏິຄ຺ຄເຫນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນໍ ປຏິຄ຺ຄເຫ ຉຑ຺ເຑຕິ. ນີຫຣິຕ຺ວາຕິ ພຫິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຉຑ຺ເຑຕິ; ເອວໍ ຉຑ຺ເຑນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ.

໖໓໔. ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຕ຺ຖປລິຄຸຓ຺ຐິຕໍ ປຓ຺ຑຣຈ຺ຉຕ຺ຕໍ. ກິລຎ຺ຊຈ຺ຉຕ຺ຕນ຺ຕິ ວິລີວຈ຺ຉຕ຺ຕໍ. ປຓ຺ຓຈ຺ຉຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕາລປຓ຺ຓາທີຫິ ເຍຫິ ເກຫິຈິ ກຕໍ. ມຓ຺ຑລພທ຺ຘໍ ສລາກພທ຺ຘນ຺ຕິ ອິທໍ ປນ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ຉຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຊຣທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕານິ ຫິ ມຓ຺ຑລພທ຺ຘານິ ເຈວ ໂຫນ຺ຕິ ສລາກພທ຺ຘານິ ຈ. ຍມ຺ປິ ຕຕ຺ຖຊາຕກທຓ຺ຑເກນ ກຕໍ ເອກປຓ຺ຓຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕມ຺ປິ ຉຕ຺ຕເມວ. ເອເຕສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຉຕ຺ຕໍ ປາຓິມ຺ຫິ ອສ຺ສາຕິ ຉຕ຺ຕປາຓິ. ໂສ ຕໍ ຉຕ຺ຕໍ ຘາຣຍມາໂນ ວາ ອໍເສ ວາ ກຕ຺ວາ ອູຣຸມ຺ຫິ ວາ ຐເປຕ຺ວາ ຍາວ ຫຕ຺ເຖນ ນ ມຸຈ຺ຈຕິ, ຕາວສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ທຸກ຺ກຏໍ. ສເຈ ປນສ຺ສ ອຎ຺ໂຎ ຉຕ຺ຕໍ ຘາເຣຕິ, ຉຕ຺ຕປາທຸກາຍ ວາ ຐິຕໍ ໂຫຕິ, ຫຕ຺ຖໂຕ ອປຄຕມຕ຺ເຕ ຉຕ຺ຕປາຓິ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຘມ຺ມປຣິຈ຺ເຉໂທ ປເນຕ຺ຖ ປທໂສຘມ຺ເມ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໖໓໕. ທຓ຺ຑປາຓິສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ທຓ຺ໂຑ ນາມ ມຊ຺ຌິມສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຈຕຸຫຕ຺ຖປ຺ປມາໂຓ ທຓ຺ຑປາຓິຠາໂວ ປນສ຺ສ ຉຕ຺ຕປາຓິມ຺ຫິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໖໓໖. ສຕ຺ຖປາຓິມ຺ຫິປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອສິໍ ສນ຺ນຫິຕ຺ວາ ຐິໂຕປິ ຫິ ສຕ຺ຖປາຓິສງ຺ຂ຺ຍໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ.

໖໓໗. ອາວຸຘປາຓິສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອາວຸຘໍ ນາມ ຈາໂປ ໂກທຓ຺ໂຑ’’ຕິ, ອຖ ໂຂ ສພ຺ພາປິ ຘນຸວິກຕິ ສທ຺ຘິໍ ສຣວິກຕິຍາ ອາວຸຘນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ມາ ສທ຺ຘິໍ ວາ ສເຣນ ຘນຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຸທ຺ຘຘນຸໍ ວາ ສຸທ຺ຘສຣໍ ວາ ສຊິຍຘນຸໍ ວາ ນິຊ຺ຊິຍຘນຸໍ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ ວາ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ວາ ຘມ຺ໂມ ເທເສຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນສ຺ສ ຘນຸໍ ກຓ຺ເຐປິ ປຏິມຸກ຺ກໍ ໂຫຕິ, ຍາວ ຫຕ຺ເຖນ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕາວ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວາຕິ.

ຉຏ຺ໂຐ ວຄ຺ໂຄ.

໗. ປາທຸກວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໖໓໘. ອກ຺ກນ຺ຕສ຺ສາຕິ ຉຕ຺ຕທຓ຺ຑເກ ອງ຺ຄຸລນ຺ຕຣໍ ອປ຺ປເວເສຕ຺ວາ ເກວລໍ ປາທຸກໍ ອກ຺ກມິຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ. ປຏິມຸກ຺ກສ຺ສາຕິ ປຏິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ. ອຸປາຫນາຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ໂອມຸກ຺ໂກຕິ ປເນຕ຺ຖ ປຓ຺ຫິກພທ຺ຘໍ ໂອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໖໔໐. ຍານຄຕສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ສເຈປິ ທ຺ວີຫິ ຊເນຫິ ຫຕ຺ຖສງ຺ຆາເຏນ ຄຫິໂຕ, ສາຏເກ ວາ ຐເປຕ຺ວາ ວໍເສນ ວຍ຺ຫຕິ, ອຍຸຕ຺ເຕ ວາ ວຍ຺ຫາທິເກ ຍາເນ, ວິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ວາ ຐປິເຕ ຈກ຺ກມຕ຺ເຕປິ ນິສິນ຺ໂນ ຍານຄໂຕຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ສເຈ ປນ ທ຺ເວປິ ເອກຍາເນ ນິສິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ວິສຸໍ ນິສິນ຺ເນສຸປິ ອຸຈ຺ເຈ ຍາເນ ນິສິນ຺ເນນ ນີເຈ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ເທເສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ສມປ຺ປມາເຓປິ ວຏ຺ຏຕິ. ປຸຣິເມ ຍາເນ ນິສິນ຺ເນນ ປຈ຺ຉິເມ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ວຏ຺ຏຕິ. ປຈ຺ຉິເມ ປນ ອຸຈ຺ຈຕເຣປິ ນິສິນ຺ເນນ ເທເສຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

໖໔໑. ສຍນຄຕສ຺ສາຕິ ອນ຺ຕມໂສ ກຏສາຣເກປິ ປກຕິຠູມິຍມ຺ປິ ນິປນ຺ນສ຺ສ ອຸຈ຺ເຈປິ ມຎ຺ຈປີເຐ ວາ ຠູມິປເທເສ ວາ ຐິເຕນ ນິສິນ຺ເນນ ວາ ເທເສຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສຍນຄເຕນ ປນ ສຍນຄຕສ຺ສ ອຸຈ຺ຈຕເຣ ວາ ສມປ຺ປມາເຓ ວາ ນິປນ຺ເນນ ເທເສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ນິປນ຺ເນນ ຈ ຐິຕສ຺ສ ວາ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ວາ ເທເສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ນິສິນ຺ເນນາປິ ຐິຕສ຺ສ ວາ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ວາ ວຏ຺ຏຕິ. ຐິເຕນ ຐິຕສ຺ເສວ ວຏ຺ຏຕິ.

໖໔໒. ປລ຺ລຕ຺ຖິກາຍາຕິ ອາໂຍຄປລ຺ລຕ຺ຖິກາຍ ວາ ຫຕ຺ຖປລ຺ລຕ຺ຖິກາຍ ວາ ທຸສ຺ສປລ຺ລຕ຺ຖິກາຍ ວາ ຍາຍ ກາຍຈິ ປລ຺ລຕ຺ຖິກາຍ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ອຄິລານສ຺ສ ເທເສຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

໖໔໓. ເວຐິຕສີສສ຺ສາຕິ ທຸສ຺ສເວຐເນນ ວາ ໂມຬິອາທີຫິ ວາ ຍຖາ ເກສນ຺ໂຕ ນ ທິສ຺ສຕິ; ເອວໍ ເວຐິຕສີສສ຺ສ.

໖໔໔. ໂອຄຸຓ຺ຐິຕສີສສ຺ສາຕິ ສສີສໍ ປາຣຸຕສ຺ສ.

໖໔໕. ຉມາຍໍ ນິສິນ຺ເນນາຕິ ຠູມິຍໍ ນິສິນ຺ເນນ. ອາສເນ ນິສິນ຺ນສ຺ສາຕິ ອນ຺ຕມໂສ ວຕ຺ຖມ຺ປິ ຕິຓານິປິ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນສ຺ສ.

໖໔໗. ຉປກສ຺ສາຕິ ຈຓ຺ຑາລສ຺ສ. ຉປກີຕິ ຈຓ຺ຑາລີ. ນິລີໂນຕິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ. ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມາຕິ ໂຍ ຫິ ນາມ. ສພ຺ພມິທໍ ຈຣິມໍ ກຕນ຺ຕິ ຕຕ຺ເຖວ ປຣິປຕີຕິ ‘‘ສພ຺ໂພ ອຍໍ ໂລໂກ ສງ຺ກຣໍ ຄໂຕ ນິມ຺ມຣິຍາໂທ’’ຕິ ອິມໍ ວຈນໍ ວຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ເຕສໍ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ອນ຺ຕຣາ ຣຸກ຺ຂໂຕ ປຕິໂຕ. ປຕິຕ຺ວາ ຈ ປນ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ປຸຣໂຕ ຐຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ອຸໂຠ ອຕ຺ຖໍ ນ ຊານນ຺ຕິ…ເປ… ອສ຺ມາ ກຸມ຺ຠມິວາຠິທາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸໂຠ ອຕ຺ຖໍ ນ ຊານນ຺ຕີຕິ ທ຺ເວປິ ຊນາ ປາຬິຍາ ອຕ຺ຖໍ ນ ຊານນ຺ຕິ. ຘມ຺ມໍ ນ ປສ຺ສເຣຕິ ປາຬິໍ ນ ປສ຺ສນ຺ຕິ. ກຕເມ ເຕ ອຸໂຠຕິ? ‘‘ໂຍ ຈາຍໍ ມນ຺ຕໍ ວາເຈຕິ, ໂຍ ຈາຘມ຺ເມນຘີຍຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຎ຺ຈ ຣາຊານຎ຺ຈ ອຸໂຠປິ ອຘມ຺ມິກຠາເວ ຐເປສິ.

ຕໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສາລີນນ຺ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຊານາມຫໍ ໂຠ ‘‘ອຍໍ ອຘມ຺ໂມ’’ຕິ; ອປິ ຈ ໂຂ ມຍາ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ສປຸຕ຺ຕທາຣປຣິຊເນນ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕໂກ ສາລີນໍ ໂອທໂນ ຠຸຕ຺ໂຕ. ສຸຈິມໍສູປເສຈໂນຕິ ນານປ຺ປກາຣວິກຕິສມ຺ປາທິຕໍ ສຸຈິມໍສູປເສຈນໍ ມິສ຺ສີກຣຓມສ຺ສາຕິ ສຸຈິມໍສູປເສຈໂນ. ຕສ຺ມາ ຘມ຺ເມ ນ ວຕ຺ຕາມີຕິ ຍສ຺ມາ ເອວໍ ມຍາ ຣຎ຺ໂຎ ໂອທໂນ ຠຸຕ຺ໂຕ, ອຎ຺ເຎ ຈ ພຫູ ລາຠາ ລທ຺ຘາ, ຕສ຺ມາ ຘມ຺ເມ ອຫໍ ນ ວຕ຺ຕາມິ ອຸທເຣ ພທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ, ນ ຘມ຺ມໍ ອຊານນ຺ໂຕ. ອຍຎ຺ຫິ ຘມ຺ໂມ ອຣິເຍຫິ ວຓ຺ຓິໂຕ ປສຕ຺ໂຖ ໂຖມິໂຕຕິ ຊານາມິ.

ອຖ ນໍ ຉປໂກ ‘‘ຘິຣຕ຺ຖູ’’ຕິອາທິນາ ຄາຖາທ຺ວເຍນ ອຊ຺ຌຠາສິ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ໂຍ ຕຍາ ຘນລາໂຠ ຈ ຍສລາໂຠ ຈ ລທ຺ໂຘ, ຘິຣຕ຺ຖຸ ຕໍ ຘນລາຠໍ ຍສລາຠຎ຺ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ອຍໍ ຕຍາ ລທ຺ໂຘ ລາໂຠ ອາຍຕິໍ ອປາເຍສຸ ວິນິປາຕນເຫຕຸນາ ສມ຺ປຕິ ຈ ອຘມ຺ມຈຣເຓນ ວຸຕ຺ຕິ ນາມ ໂຫຕິ. ເອວຣູປາ ຍາ ວຸຕ຺ຕິ ອາຍຕິໍ ວິນິປາເຕນ ອິຘ ອຘມ຺ມຈຣເຓນ ວາ ນິປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ກິໍ ຕາຍ ວຸຕ຺ຕິຍາ? ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຘິຣຕ຺ຖຸ ຕໍ ຘນລາຠໍ, ຍສລາຠຎ຺ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ;

ຍາ ວຸຕ຺ຕິ ວິນິປາເຕນ, ອຘມ຺ມຈຣເຓນ ວາ’’ຕິ.

ປຣິພ຺ພຊ ມຫາພ຺ຣຫ຺ເມຕິ ມຫາພ຺ຣາຫ຺ມຓ ອິໂຕ ທິສາ ສີຆໍ ປລາຍສ຺ສຸ. ປຈນ຺ຕຎ຺ເຎປິ ປາຓິໂນຕິ ອຎ຺ເຎປິ ສຕ຺ຕາ ປຈນ຺ຕິ ເຈວ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ ຈ; ນ ເກວລໍ ຕ຺ວຎ຺ເຈວ ຣາຊາ ຈ. ມາ ຕ຺ວໍ ອຘມ຺ໂມ ອາຈຣິໂຕ ອສ຺ມາ ກຸມ຺ຠມິວາຠິທາຕິ ສເຈ ຫິ ຕ຺ວໍ ອິໂຕ ອປຣິພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອິມໍ ອຘມ຺ມໍ ອາຈຣິສ຺ສສິ, ຕໂຕ ຕ຺ວໍ ໂສ ອຘມ຺ໂມ ເອວໍ ອາຈຣິໂຕ ຍຖາ ອຸທກກຸມ຺ຠໍ ປາສາໂຓ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍ; ເອວໍ ເຠຈ຺ຉຕິ, ເຕນ ມຍໍ ຕໍ ວທາມ –

‘‘ປຣິພ຺ພຊ ມຫາພ຺ຣຫ຺ເມ, ປຈນ຺ຕຎ຺ເຎປິ ປາຓິໂນ;

ມາ ຕ຺ວໍ ອຘມ຺ໂມ ອາຈຣິໂຕ, ອສ຺ມາ ກຸມ຺ຠມິວາຠິທາ’’ຕິ.

ອຸຈ຺ເຈ ອາສເນຕິ ອນ຺ຕມໂສ ຠູມິປ຺ປເທເສປິ ອຸນ຺ນຕຏ຺ຐາເນ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ເທເສຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

໖໔໘. ນ ຐິໂຕ ນິສິນ຺ນສ຺ສາຕິ ສເຈປິ ເຖຣຸປຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຐິຕໍ ທຫຣຠິກ຺ຂຸໍ ອາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ມຫາເຖໂຣ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ນ ກເຖຕພ຺ພໍ. ຄາຣເວນ ປນ ເຖຣໍ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉຖາຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ປສ຺ເສ ຐິຕຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ກເຖມີຕິ ກເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໖໔໙. ນ ປຈ຺ຉໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນາຕິ ເອຕ຺ຖ ສເຈ ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຈ຺ຉໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ນ ກເຖຕພ຺ພໍ. ປຈ຺ຉິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ກເຖມີຕິ ກເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສທ຺ຘິໍ ອຸຄ຺ຄຫິຕຘມ຺ມໍ ປນ ສຊ຺ຌາຍິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສມຘຸເຣນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ກເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໖໕໐. ນ ອຸປ຺ປເຖນາຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ສເຈ ທ຺ເວປິ ສກຏປເຖ ເອເກກຈກ຺ກປເຖນ ວາ ອຸປ຺ປເຖນ ວາ ສມຘຸຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ.

໖໕໑. ອສຎ຺ຈິຈ຺ຈາຕິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ສຫສາ ອຸຈ຺ຈາໂຣ ວາ ປສ຺ສາໂວ ວາ ນິກ຺ຂມຕິ, ອສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ກໂຕ ນາມ ອນາປຕ຺ຕິ.

໖໕໒. ນ ຫຣິເຕຕິ ເອຕ຺ຖ ຍມ຺ປິ ຊີວຣຸກ຺ຂສ຺ສ ມູລໍ ປຖວິຍໍ ທິສ຺ສມານໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ສາຂາ ວາ ຠູມິລຄ຺ຄາ ຄຈ຺ຉຕິ, ສພ຺ພໍ ຫຣິຕສງ຺ຂາຕເມວ. ຂນ຺ເຘ ນິສີທິຕ຺ວາ ອປ຺ປຫຣິຕຏ຺ຐາເນ ປາເຕຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອປ຺ປຫຣິຕຏ຺ຐານໍ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ເສວ ສຫສາ ນິກ຺ຂມຕິ, ຄິລານຏ຺ຐາເນ ຐິໂຕ ໂຫຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ອປ຺ປຫຣິເຕ ກໂຕຕິ ອປ຺ປຫຣິຕໍ ອລຠນ຺ເຕນ ຕິຓຓ຺ຑຸປກໍ ວາ ປລາລຓ຺ຑຸປກໍ ວາ ຐເປຕ຺ວາ ກໂຕປິ ປຈ຺ຉາ ຫຣິຕໍ ໂອຕ຺ຖຣຕິ, ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ເຂເຬນ ເຈຕ຺ຖ ສິງ຺ຆາຓິກາປິ ສງ຺ຄຫິຕາຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໖໕໓. ນ ອຸທເກຕິ ເອຕໍ ປຣິໂຠຄອຸທກເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ວຈ຺ຈກຸຏິສມຸທ຺ທາທິອຸທເກສຸ ປນ ອປຣິໂຠເຄສຸ ອນາປຕ຺ຕິ. ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ສມນ຺ຕໂຕ ອຸທໂກໂຆ ໂຫຕິ, ອນຸທກຏ຺ຐານໍ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ເສວ ນິກ຺ຂມຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເອຕາທິເສ ກາເລ ອນຸທກຏ຺ຐານໍ ອລຠນ຺ເຕນ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພສິກ຺ຂາປເທສຸ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ.

ສຕ຺ຕໂມ ວຄ຺ໂຄ.

ສມຸຏ຺ຐານາທິທີປນຕ຺ຖາຍ ປເນຕ຺ຖ ອິທໍ ປກິຓ຺ຓກໍ – ອຸຊ຺ຊຄ຺ຆິກອຸຈ຺ຈາສທ຺ທປຏິສໍຍຸຕ຺ຕານິ ຈຕ຺ຕາຣິ, ສກພເຬນ ມຸເຂນ ພ຺ຍາຫຣຓໍ ເອກໍ, ຉມານີຈາສນຐານປຈ຺ຉໂຕຄມນອຸປ຺ປຖຄມນປຏິສໍຍຸຕ຺ຕານິ ປຎ຺ຈາຕິ ອິມານິ ທສ ສິກ຺ຂາປທານິ ສມນຸຠາສນສມຸຏ຺ຐານານິ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ສມຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ກິຣິຍານິ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂານິ, ສຈິຕ຺ຕການິ, ໂລກວຊ຺ຊານິ, ກາຍກມ຺ມວຈີກມ຺ມານິ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕານິ, ທຸກ຺ຂເວທນານີຕິ.

ສູໂປທນວິຎ຺ຎຕ຺ຕິສິກ຺ຂາປທໍ ເຖຍ຺ຍສຕ຺ຖສມຸຏ຺ຐານໍ ກາຍຈິຕ຺ຕໂຕ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ.

ຉຕ຺ຕປາຓິທຓ຺ຑປາຓິສຕ຺ຖປາຓິອາວຸຘປາຓິປາທຸກອຸປາຫນຍານສຍນປລ຺ລຕ຺ຖິກເວຐິຕໂອຄຸຓ຺ຐິຕນາມການິ ເອກາທສ ສິກ຺ຂາປທານິ ຘມ຺ມເທສນສມຸຏ຺ຐານານິ ວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ສມຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ກິຣິຍາກິຣິຍານິ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂານິ, ສຈິຕ຺ຕການິ, ໂລກວຊ຺ຊານິ, ວຈີກມ຺ມານິ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕານິ, ທຸກ຺ຂເວທນານີຕິ.

ອວເສສານິ ເຕປຓ຺ຓາສ ສິກ຺ຂາປທານິ ປຐມປາຣາຊິກສມຸຏ຺ຐານານີຕິ.

ສພ຺ພເສຂິເຍສຸ ອາພາຘປຈ຺ຈຍາ ອນາປຕ຺ຕິ, ຖູປີກຕປິຓ຺ຑປາເຕ ສູປພ຺ຍຎ຺ຊເນນ ປຏິຈ຺ຉາທເນ ອຸຊ຺ຌານສຎ຺ຎິມ຺ຫີຕິ ຕີສຸ ສິກ຺ຂາປເທສຸ ຄິລາໂນ ນຕ຺ຖີຕິ.

ເສຂິຍວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ເສຂິຍກຓ຺ຑໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

໘. ສຕ຺ຕາຘິກຣຓສມຖາ

໖໕໕. ອຘິກຣຓສມເຖສຸ – ສຕ຺ຕາຕິ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ສງ຺ຂ຺ຍາປຣິຈ຺ເຉໂທ. ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ອຘິກຣຓໍ ສເມນ຺ຕິ ວູປສເມນ຺ຕີຕິ ອຘິກຣຓສມຖາ. ເຕສໍ ວິຕ຺ຖາໂຣ ຂນ຺ຘເກ ຈ ປຣິວາເຣ ຈ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ສຕ຺ຖໍ ຕຕ຺ເຖວ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍ ວິນຍສໍວຓ຺ຓນາຍ

ຠິກ຺ຂຸວິຠງ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອນນ຺ຕຣາເຍນ ຍຖາ, ນິຏ຺ຐິຕາ ວຓ຺ຓນາ ອຍໍ;

ອນນ຺ຕຣາເຍນ ຕຖາ, ສນ຺ຕິໍ ປປ຺ໂປນ຺ຕຸ ປາຓິໂນ.

ຈິຣໍ ຕິຏ຺ຐຕຸ ສທ຺ຘມ຺ໂມ, ກາເລ ວສ຺ສໍ ຈິຣໍ ປຊໍ;

ຕປ຺ເປຕຸ ເທໂວ ຘມ຺ເມນ, ຣາຊາ ຣກ຺ຂຕຸ ເມທນິນ຺ຕິ.

ມຫາວິຠງ຺ໂຄ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ຠິກ຺ຂຸນີວິຠງ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໑. ປາຣາຊິກກຓ຺ຑໍ (ຠິກ຺ຂຸນີວິຠງ຺ຄວຓ຺ຓນາ)

ໂຍ ຠິກ຺ຂູນໍ ວິຠງ຺ຄສ຺ສ, ສງ຺ຄຫິໂຕ ອນນ຺ຕຣໍ;

ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ວິຠງ຺ຄສ຺ສ, ຕສ຺ສ ສໍວຓ຺ຓນາກ຺ກໂມ.

ປຕ຺ໂຕ ຍໂຕ ຕໂຕ ຕສ຺ສ, ອປຸພ຺ພປທວຓ຺ຓນໍ;

ກາຕຸໍ ປາຣາຊິເກ ຕາວ, ໂຫຕິ ສໍວຓ຺ຓນາ ອຍໍ.

໑. ປຐມປາຣາຊິກສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໖໕໖. ເຕນ ສມເຍນ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ…ເປ… ສາຬ຺ໂຫ ມິຄາຣນຕ຺ຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ສາຬ຺ໂຫຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ; ມິຄາຣມາຕຸຍາ ປນ ນຕ຺ຕາ ໂຫຕິ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ມິຄາຣນຕ຺ຕາ’’ຕິ. ນວກມ຺ມິກນ຺ຕິ ນວກມ຺ມາຘິຏ຺ຐາຍິກໍ. ປຓ຺ຑິຕາຕິ ປຓ຺ຑິຈ຺ເຈນ ສມນ຺ນາຄຕາ. ພ຺ຍຕ຺ຕາຕິ ເວຍ຺ຍຕ຺ຕິເກນ ສມນ຺ນາຄຕາ. ເມຘາວິນີຕິ ປາຬິຄ຺ຄຫເຓ ສຕິປຸພ຺ພງ຺ຄມາຍ ປຎ຺ຎາຍ ອຕ຺ຖຄ຺ຄຫເຓ ປຎ຺ຎາປຸພ຺ພງ຺ຄມາຍ ສຕິຍາ ສມນ຺ນາຄຕາ. ທກ຺ຂາຕິ ເຉກາ; ອວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ສີຆໍ ກຕ຺ຕພ຺ພກາຣິນີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນລສາຕິ ອາລສິຍວິຣຫິຕາ. ຕຕ຺ຣຸປາຍາຍາຕິ ເຕສຸ ເຕສຸ ກມ຺ເມສຸ ອຸປາຍຠູຕາຍ. ວີມໍສາຍາຕິ ກຕ຺ຕພ຺ພກມ຺ມຸປປຣິກ຺ຂາຍ. ສມນ຺ນາຄຕາຕິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ. ອລໍ ກາຕຸນ຺ຕິ ສມຕ຺ຖາ ຕໍ ຕໍ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ. ອລໍ ສໍວິຘາຕຸນ຺ຕິ ເອວຎ຺ຈ ເອວຎ຺ຈ ອິທໍ ໂຫຕູຕິ ເອວໍ ສໍວິທຫິຕຸມ຺ປິ ສມຕ຺ຖາ. ກຕາກຕໍ ຊານິຕຸນ຺ຕິ ກຕຎ຺ຈ ອກຕຎ຺ຈ ຊານິຕຸໍ. ເຕຕິ ເຕ ອຸໂຠ; ສາ ຈ ສຸນ຺ທຣີນນ຺ທາ ໂສ ຈ ສາຬ຺ໂຫຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠຕ຺ຕຄ຺ເຄຕິ ປຣິເວສນຏ຺ຐາເນ. ນິກູເຏຕິ ໂກຓສທິສໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ສິເຕ ຄມ຺ຠີເຣ. ວິສ຺ສໂຣ ເມ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ວິຣູໂປ ເມ ສໂຣ ຠວິສ຺ສຕິ; ວິປ຺ປກາຣສທ຺ໂທ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຕິມາເນນ຺ຕີຕິ ອເປກ຺ຂມານາ. ກ຺ຍາຫນ຺ຕິ ກິໍ ອຫໍ. ຊຣາທຸພ຺ພລາຕິ ຊຣາຍ ທຸພ຺ພລາ. ຈຣຓຄິລານາຕິ ປາທໂຣເຄນ ສມນ຺ນາຄຕາ.

໖໕໗-໘. ອວສ຺ສຸຕາຕິ ກາຍສໍສຄ຺ຄຣາເຄນ ອວສ຺ສຸຕາ; ຕິນ຺ຕາ ກິລິນ຺ນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປທຠາຊເນ ປນສ຺ສ ຕເມວ ຣາຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ສາຣຕ຺ຕາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສາຣຕ຺ຕາຕິ ວຕ຺ຖໍ ວິຍ ຣງ຺ຄຊາເຕນ ກາຍສໍສຄ຺ຄຣາເຄນ ສຸຏ຺ຐຸ ຣຕ຺ຕາ. ອເປກ຺ຂວຕີຕິ ຕສ຺ເສວ ຣາຄສ຺ສ ວເສນ ຕສ຺ມິໍ ປຸຣິເສ ປວຕ຺ຕາຍ ອເປກ຺ຂາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ. ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາຕິ ເຕນ ຣາເຄນ ຕສ຺ມິໍ ປຸຣິເສ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐປິຕຈິຕ຺ຕາ ວິຍ. ເອສ ນໂຍ ທຸຕິຍປທວິຠງ຺ເຄປິ. ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສາຕິ ປຸຣິສສງ຺ຂາຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ. ອຘກ຺ຂກນ຺ຕິ ອກ຺ຂການໍ ອໂຘ. ອຸພ຺ຠຊາຓຸມຓ຺ຑລນ຺ຕິ ຊາຓຸມຓ຺ຑລານໍ ອຸປຣິ. ປທຠາຊເນ ປນ ປທປຏິປາຏິຍາ ເອວ ‘‘ເຫຏ຺ຐກ຺ຂກໍ ອຸປຣິຊາຓຸມຓ຺ຑລ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອຸພ຺ຠກປ຺ປຣມ຺ປິ ອຸພ຺ຠຊາຓຸມຓ຺ຑເລເນວ ສງ຺ຄຫິຕໍ. ເສສໍ ມຫາວິຠງ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປຸຣິມາໂຍ ອຸປາທາຍາຕິ ສາຘາຣຓປາຣາຊິເກຫິ ປາຣາຊິກາໂຍ ຈຕສ຺ໂສ ອຸປາທາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸພ຺ຠຊາຓຸມຓ຺ຑລິກາຕິ ອິທໍ ປນ ອິມິສ຺ສາ ປາຣາຊິກາຍ ນາມມຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ປທຠາຊເນ ນ ວິຈາຣິຕໍ.

໖໕໙. ເອວໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐສິກ຺ຂາປທໍ ປທານຸກ຺ກເມນ ວິຠຊິຕ຺ວາ ອິທານິ ອວສ຺ສຸຕາທິເຠເທນ ອາປຕ຺ຕິເຠທໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຸຠໂຕອວສ຺ສຸເຕ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຸຠໂຕອວສ຺ສຸເຕຕິ ອຸຠໂຕອວສ຺ສເວ; ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ເຈວ ປຸຣິສສ຺ສ ຈ ກາຍສໍສຄ຺ຄຣາເຄນ ອວສ຺ສຸຕຠາເວ ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາເຍນ ກາຍໍ ອາມສຕີຕິ ຠິກ຺ຂຸນີ ຍຖາປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນນ ກາເຍນ ປຸຣິສສ຺ສ ຍໍກິຎ຺ຈິ ກາຍໍ ປຸຣິໂສ ວາ ເຍນ ເກນຈິ ກາເຍນ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຍຖາປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ ກາຍໍ ອາມສຕິ, ອຸຠຍຖາປິ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ປາຣາຊິກໍ. ກາເຍນ ກາຍປຏິພທ຺ຘນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣເນວ ອຕ຺ຕໂນ ກາເຍນ ປຸຣິສສ຺ສ ກາຍປຏິພທ຺ຘໍ. ອາມສຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ສຍໍ ວາ ອາມສຕຸ, ຕສ຺ສ ວາ ອາມສນໍ ສາທິຍຕຸ, ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍເມວ. ກາຍປຏິພທ຺ເຘນ ກາຍນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣກາຍປຏິພທ຺ເຘນ ປຸຣິສສ຺ສ ກາຍໍ. ອາມສຕີຕິ ອິຘາປິ ສຍໍ ວາ ອາມສຕຸ, ຕສ຺ສ ວາ ອາມສນໍ ສາທິຍຕຸ, ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍເມວ. ອວເສສປເທສຸປິ ອິມິນາວ ນເຍນ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ສເຈ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ເຈວ ຠິກ຺ຂຸນີ ຈ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຣ ເຈ ຠິກ຺ຂຸນີ ອາມສຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ນິຈ຺ຈໂລ ຫຸຕ຺ວາ ຈິຕ຺ເຕນ ສາທິຍຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ອາປຕ຺ຕິຍາ ນ ກາເຣຕພ຺ໂພ. ສເຈ ຠິກ຺ຂຸ ອາມສຕິ, ຠິກ຺ຂຸນີ ນິຈ຺ຈລາ ຫຸຕ຺ວາ ຈິຕ຺ເຕເນວ ອຘິວາເສຕິ, ກາຍງ຺ຄໍ ອໂຈປຍມານາປິ ປາຣາຊິກກ຺ເຂຕ຺ເຕ ປາຣາຊິເກນ, ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍກ຺ເຂຕ຺ເຕ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈເຍນ, ທຸກ຺ກຏກ຺ເຂຕ຺ເຕ ທຸກ຺ກເຏນ ກາເຣຕພ຺ພາ. ກສ຺ມາ? ‘‘ກາຍສໍສຄ຺ຄໍ ສາທິເຍຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ອຍໍ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ວິນິຈ຺ຉໂຍ. ເອວໍ ປນ ສຕິ ກິຣິຍາສມຸຏ຺ຐານຕາ ນ ທິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ຕພ຺ພຫຸລນເຍນ ສາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໖໖໐. ອຸພ຺ຠກ຺ຂກນ຺ຕິ ອກ຺ຂການໍ ອຸປຣິ. ອໂຘຊາຓຸມຓ຺ຑລນ຺ຕິ ຊາຓຸມຓ຺ຑລານໍ ເຫຏ຺ຐາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອໂຘກປ຺ປຣມ຺ປິ ອໂຘຊາຓຸມຓ຺ຑເລເນວ ສງ຺ຄຫິຕໍ.

໖໖໒. ເອກໂຕອວສ຺ສຸເຕຕິ ເອຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ເອກໂຕຕິ ອວິເສເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຖາປິ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ເອວ ອວສ຺ສຸເຕ ສຕິ ອຍໍ ອາປຕ຺ຕິເຠໂທ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ – ຠິກ຺ຂຸນີ ກາຍສໍສຄ຺ຄຣາເຄນ ອວສ຺ສຸຕາ, ປຸຣິໂສປິ ຕເຖວ. ອຘກ຺ຂເກ ອຸພ຺ຠຊາຓຸມຓ຺ຑເລ ກາຍປ຺ປເທເສ ກາຍສໍສຄ຺ຄສາທິຍເນ ສຕິ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ປາຣາຊິກໍ. ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ກາຍສໍສຄ຺ຄຣາໂຄ, ປຸຣິສສ຺ສ ເມຖຸນຣາໂຄ ວາ ເຄຫສ຺ສິຕເປມໍ ວາ ສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕໍ ວາ ໂຫຕຸ, ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍເມວ. ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ເມຖຸນຣາໂຄ, ປຸຣິສສ຺ສ ກາຍສໍສຄ຺ຄຣາໂຄ ວາ ເມຖຸນຣາໂຄ ວາ ຄເຫສ຺ສິຕເປມໍ ວາ ສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕໍ ວາ ໂຫຕຸ, ທຸກ຺ກຏໍ. ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ເຄຫສ຺ສິຕເປມໍ, ປຸຣິສສ຺ສ ວຸຕ຺ເຕສຸ ຈຕູສຸ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ໂຫຕຸ, ທຸກ຺ກຏເມວ. ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕໍ, ປຸຣິສສ຺ສ ວຸຕ຺ເຕສຸ ຈຕູສຸ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ໂຫຕຸ, ອນາປຕ຺ຕິ.

ສເຈ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ເຈວ ໂຫຕິ ຠິກ຺ຂຸນີ ຈ ອຸຠິນ຺ນໍ ກາຍສໍສຄ຺ຄຣາໂຄ, ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ສງ຺ຆາທິເສໂສ, ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ປາຣາຊິກໍ. ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ກາຍສໍສຄ຺ຄຣາໂຄ, ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ເມຖຸນຣາໂຄ ວາ ເຄຫສ຺ສິຕເປມໍ ວາ, ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ. ອຸຠິນ຺ນໍ ເມຖຸນຣາໂຄ ວາ ເຄຫສ຺ສິຕເປມໍ ວາ, ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ທຸກ຺ກຏເມວ. ຍສ຺ສ ຍຕ຺ຖ ສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ອນາປຕ຺ຕິ. ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕໍ, ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ອນາປຕ຺ຕິ.

໖໖໓. ອນາປຕ຺ຕິ ອສຎ຺ຈິຈ຺ຈາຕິອາທີສຸ ວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ວາ ອາມສນ຺ຕິຍາ ອຎ຺ຎວິຫິຕາຍ ວາ ‘‘ອຍໍ ປຸຣິໂສ ວາ ອິຕ຺ຖີ ວາ’’ຕິ ອຊານນ຺ຕິຍາ ວາ ເຕນ ຜຸຏ຺ຐາຍປິ ຕໍ ຜສ຺ສໍ ອສາທິຍນ຺ຕິຍາ ວາ ອາມສເນປິ ສຕິ ອນາປຕ຺ຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ປຐມປາຣາຊິກສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທ຺ວິເວທນນ຺ຕິ.

ປຐມປາຣາຊິກໍ.

໒. ທຸຕິຍປາຣາຊິກສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໖໖໔. ທຸຕິເຍ ປາຣາຊິເກ – ກຈ຺ຈິ ໂນ ສາຕິ ກຈ຺ຈິ ນຸ ສາ. ອວຓ຺ໂຓຕິ ອຄຸໂຓ. ອກິຕ຺ຕີຕິ ນິນ຺ທາ. ອຍໂສຕິ ປຣິວາຣວິປຕ຺ຕິ; ປຣມ຺ມຸຂຄຣຫາ ວາ.

໖໖໕. ວຊ຺ຊປຏິຈ຺ຉາທິກາຕິ ອິທມ຺ປິ ອິມິສ຺ສາ ປາຣາຊິກາຍ ນາມມຕ຺ຕເມວ, ຕສ຺ມາ ປທຠາຊເນ ນ ວິຈາຣິຕໍ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

໖໖໖. ສາ ວາ ອາໂຣເຈຕີຕິ ຍາ ປາຣາຊິກໍ ອາປນ຺ນາ, ສາ ສຍໍ ອາໂຣເຈຕິ. ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ປາຣາຊິການໍ ອຎ຺ຎຕຣນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສາຘາຣຓານໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອສາຘາຣຓານຎ຺ຈ ຈຕຸນ຺ນເມວ ອຎ຺ຎຕຣໍ. ອິທຎ຺ຈ ປາຣາຊິກໍ ປຈ຺ຉາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອຏ຺ຐນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ວິຠງ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຸຣິເມນ ປນ ສທ຺ຘິໍ ຍຸຄຬຕ຺ຕາ ອິມສ຺ມິໍ ໂອກາເສ ຐປິຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຘຸຣໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕມຕ຺ເຕຕິ ຘຸເຣ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕມຕ຺ເຕ. ວິຕ຺ຖາຣກຖາ ປເນຕ຺ຖ ສປ຺ປາຓກວຄ຺ຄມ຺ຫິ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລສິກ຺ຂາປເທ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕຕ຺ຣ ຫິ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ອິຘ ປາຣາຊິກນ຺ຕິ ອຍເມວ ວິເສໂສ. ເສສໍ ຕາທິສເມວ. ວຊ຺ຊປຏິຈ຺ຉາທິກາຕິ ອິທມ຺ປິອິມິສ຺ສາ ປາຣາຊິກາຍ ນາມມຕ຺ຖາເມວ, ຕສ຺ມາ ປທຠາຊເນ ນ ວິຈາຣິຕໍ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ຘຸຣນິກ຺ເຂປສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ອກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ.

ທຸຕິຍປາຣາຊິກໍ.

໓. ຕຕິຍປາຣາຊິກສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໖໖໙. ຕຕິເຍ – ຘມ຺ເມນາຕິ ຠູເຕນ ວຕ຺ຖຸນາ. ວິນເຍນາຕິ ໂຈເທຕ຺ວາ ສາເຣຕ຺ວາ. ປທຠາຊນໍ ປນສ຺ສ ‘‘ເຍນ ຘມ຺ເມນ ເຍນ ວິນເຍນ ອຸກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ສຸອຸກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ ອິມໍ ອຘິປ຺ປາຍມຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຕ຺ຖຸສາສເນນາຕິ ຎຕ຺ຕິສມ຺ປທາຍ ເຈວ ອນຸສາວນສມ຺ປທາຍ ຈ. ປທຠາຊເນ ປນສ຺ສ ‘‘ຊິນສາສເນນ ພຸທ຺ຘສາສເນນາ’’ຕິ ເວວຈນມຕ຺ຕເມວ ວຸຕ຺ຕໍ. ສງ຺ຆໍ ວາ ຄຓໍ ວາຕິອາທີສຸ ເຍນ ສງ຺ເຆນ ກມ຺ມໍ ກຕໍ, ຕໍ ສງ຺ຆໍ ວາ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ພຫຸລປຸຄ຺ຄລສງ຺ຂາຕໍ ຄຓໍ ວາ, ເອກປຸຄ຺ຄລໍ ວາ ຕໍ ກມ຺ມໍ ວາ ນ ອາທິຍຕິ, ນ ອນຸວຕ຺ຕຕິ, ນ ຕຕ຺ຖ ອາທຣໍ ຊເນຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມານສໍວາສກາ ຠິກ຺ຂູ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ສຫາຍາ, ໂສ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ນຕ຺ຖີຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ເອກກມ຺ມໍ ເອກຸທ຺ເທໂສ ສມສິກ຺ຂຕາ’’ຕິ ອຍໍ ຕາວ ສໍວາໂສ; ສມາໂນ ສໍວາໂສ ເອເຕສນ຺ຕິ ສມານສໍວາສກາ.ເອວຣູປາ ຠິກ຺ຂູ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສໍວາເສ ສຫ ອຍນຠາເວນ ສຫາຍາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອິທານິ ເຍນ ສໍວາເສນ ເຕ ສມານສໍວາສກາຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ໂສ ສໍວາໂສ ຕສ຺ສ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕກສ຺ສ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ນຕ຺ຖິ. ເຍຫິ ຈ ສທ຺ຘິໍ ຕສ຺ສ ໂສ ສໍວາໂສ ນຕ຺ຖິ, ນ ເຕນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອຕ຺ຕໂນ ສຫາຍາ ກຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສມານສໍວາສກາ ຠິກ຺ຂູ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ສຫາຍາ, ໂສ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ນຕ຺ຖິ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ອກຕສຫາໂຍ’’ຕິ. ເສສໍ ສງ຺ຆເຠທສິກ຺ຂາປທາທີສຸ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ.

ສມນຸຠາສນສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ອກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ.

ຕຕິຍປາຣາຊິກໍ.

໔. ຈຕຸຕ຺ຖປາຣາຊິກສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໖໗໕. ຈຕຸຕ຺ເຖ – ອວສ຺ສຸຕາຕິ ໂລກສ຺ສາທມິຕ຺ຕສນ຺ຖວວເສນ ກາຍສໍສຄ຺ຄຣາເຄນ ອວສ຺ສຸຕາ. ທຸຕິຍປເທປິ ເອເສວ ນໂຍ. ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຫຕ຺ຖຄ຺ຄຫຓໍ ວາຕິອາທີສຸ ປນ ຍໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄເລນ ຫຕ຺ເຖ ຄຫຓໍ ກຕໍ, ຕໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຫຕ຺ຖຄ຺ຄຫຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອເສວ ນໂຍ ສງ຺ຆາຏິກຓ຺ຓຄ຺ຄຫເຓປິ. ຫຕ຺ຖຄ຺ຄຫຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ ຫຕ຺ຖຄ຺ຄຫຓຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ອປາຣາຊິກກ຺ເຂຕ຺ເຕ ຄຫຓຎ຺ຈ ເອກຊ຺ຌໍ ກຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖຄ຺ຄຫຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຕເນວສ຺ສ ປທຠາຊເນ ‘‘ຫຕ຺ຖຄ຺ຄຫຓໍ ວາ ສາທິເຍຍ຺ຍາຕິ ຫຕ຺ໂຖ ນາມ ກປ຺ປຣໍ ອຸປາທາຍ ຍາວ ອຄ຺ຄນຂາ, ເອຕສ຺ສ ອສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ປຏິເສວນຕ຺ຖາຍ ອຸພ຺ຠກ຺ຂກໍ ອໂຘຊາຓຸມຓ຺ຑລໍ ຄຫຓໍ ສາທິຍຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອສທ຺ຘມ຺ໂມຕິ ກາຍສໍສຄ຺ໂຄ ເວທິຕພ຺ໂພ, ນ ເມຖຸນຘມ຺ໂມ. ນ ຫິ ເມຖຸນສ຺ສ ສາມນ຺ຕາ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ ໂຫຕິ. ‘‘ວິຎ຺ຎູ ປຏິພໂລ ກາຍສໍສຄ຺ຄໍ ສມາປຊ຺ຊິຕຸນ຺ຕິ ວຈນມ຺ປິ ເຈຕ຺ຖ ສາຘກໍ.

‘‘ຕິສ຺ສິຕ຺ຖິໂຍ ເມຖຸນໍ ຕໍ ນ ເສເວ,

ຕໂຍ ປຸຣິເສ ຕໂຍ ຈ ອນຣິຍປຓ຺ຑເກ;

ນ ຈາຈເຣ ເມຖຸນໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນສ຺ມິໍ,

ເຉຊ຺ຊາ ສິຍາ ເມຖຸນຘມ຺ມປຈ຺ຈຍາ;

ປຎ຺ຫາ ເມສາ ກຸສເລຫິ ຈິນ຺ຕິຕາ’’ຕິ. (ປຣິ. ໔໘໑);

ອິມາຍ ປຣິວາເຣ ວຸຕ຺ຕາຍ ເສທໂມຈກຄາຖາຍ ວິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ເຈ? ນ; ເມຖຸນຘມ຺ມສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາຄຕ຺ຕາ. ປຣິວາເຣເຍວ ຫິ ‘‘ເມຖຸນຘມ຺ມສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາໂຄ ຊານິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ‘‘ວຓ຺ຓາວຓ຺ໂຓ ກາຍສໍສຄ຺ໂຄ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລວາຈາ ອຕ຺ຕກາມປາຣິຈຣິຍາຄມນຸປ຺ປາທນ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິອາທີນິ ປຎ຺ຈ ສິກ຺ຂາປທານິ ເມຖຸນຘມ຺ມສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາໂຄຕິ ວຸຕ຺ຕານິ. ຕສ຺ມາ ກາຍສໍສຄ຺ໂຄ ເມຖຸນຘມ຺ມສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາຄຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ອິຕິ ເຉຊ຺ຊາ ສິຍາ ເມຖຸນຘມ຺ມປຈ຺ຈຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ອິມິນາ ປຣິຍາເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອເຕນຸປາເຍນ ສພ຺ພປເທສຸ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອປິຈ ‘‘ສງ຺ເກຕໍ ວາ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ ເອຕສ຺ສ ປທຠາຊເນ ‘‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ອາຄຈ຺ຉາ’’ຕິ. ເອວໍນາມກໍ ຐານໍ ອາຄຈ຺ຉາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໖໗໖. ອຏ຺ຐມໍ ວຕ຺ຖຸໍ ປຣິປູເຣນ຺ຕີ ອສ຺ສມຓີ ໂຫຕີຕິ ອນຸໂລມໂຕ ວາ ປຏິໂລມໂຕ ວາ ເອກນ຺ຕຣິກາຍ ວາ ເຍນ ເຕນ ນເຍນ ອຏ຺ຐມໍ ວຕ຺ຖຸໍ ປຣິປູເຣນ຺ຕີເຍວ ອສ຺ສມຓີ ໂຫຕິ. ຍາ ປນ ເອກໍ ວາ ວຕ຺ຖຸໍ ສຕ຺ຕ ວາ ວຕ຺ຖູນິ ສຕກ຺ຂຕ຺ຕຸມ຺ປິ ປູເຣຕິ, ເນວ ອສ຺ສມຓີ ໂຫຕິ. ອາປນ຺ນາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ເທເສຕ຺ວາ ມຸຈ຺ຈຕິ. ອປິເຈຕ຺ຖ ຄຓນູປິກາ ອາປຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ອຕ຺ຖາປຕ຺ຕິ ເທສິຕາ ຄຓນູປິກາ, ອຕ຺ຖາປຕ຺ຕິ ເທສິຕາ ນ ຄຓນູປິກາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ – ອິທານິ ນາປຊ຺ຊິສ຺ສາມີຕິ ຘຸຣນິກ຺ເຂປໍ ກຕ຺ວາ ເທສິຕາ ຄຓນູປິກາ ເທສິຕຄຓນໍ ອຸເປຕິ ປາຣາຊິກສ຺ສ ອງ຺ຄໍ ນ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຍາ ເອກໍ ອາປນ຺ນາ ຘຸຣນິກ຺ເຂປໍ ກຕ຺ວາ ເທເສຕ຺ວາ ປຸນ ກິເລສວເສນ ອາປຊ຺ຊຕິ, ປຸນ ເທເສຕິ, ເອວໍ ອຏ຺ຐ ວຕ຺ຖູນິ ປູເຣນ຺ຕີປິ ປາຣາຊິກາ ນ ໂຫຕິ. ຍາ ປນ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຸນປິ ອຎ຺ຎໍ ວຕ຺ຖຸໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສາມີຕິ ສອຸສ຺ສາຫາວ ເທເສຕິ, ຕສ຺ສາ ສາ ອາປຕ຺ຕິ ນຄຓນູປິກາ, ເທສິຕາປິ ອເທສິຕາ ໂຫຕິ, ເທສິຕຄຓນໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ປາຣາຊິກສ຺ເສວ ອງ຺ຄໍ ໂຫຕິ. ອຏ຺ຐເມ ວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ປຣິປຸຓ຺ຓມຕ຺ເຕ ປາຣາຊິກາ ໂຫຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ຘຸຣນິກ຺ເຂປສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທ຺ວິເວທນນ຺ຕິ.

ຈຕຸຕ຺ຖປາຣາຊິກໍ.

ອຸທ຺ທິຏ຺ຐາ ໂຂ ອຍ຺ຍາໂຍ ອຏ຺ຐ ປາຣາຊິກາ ຘມ຺ມາຕິ ຠິກ຺ຂູ ອາຣພ຺ຠ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ ສາຘາຣຓາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິເມ ຈ ຈຕ຺ຕາໂຣຕິ ເອວໍ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສມຄ຺ເຄນ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐາ ໂຂ ອຍ຺ຍາໂຍ ອຏ຺ຐ ປາຣາຊິກາ ຘມ຺ມາຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເສສໍ ມຫາວິຠງ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ.

ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍ ວິນຍສໍວຓ຺ຓນາຍ ຠິກ຺ຂຸນີວິຠງ຺ເຄ

ປາຣາຊິກກຓ຺ຑວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປາຣາຊິກກຓ຺ຑໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

໒. ສງ຺ຆາທິເສສກຓ຺ຑໍ (ຠິກ຺ຂຸນີວິຠງ຺ຄວຓ຺ຓນາ)

໑. ປຐມສງ຺ຆາທິເສສສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

ປາຣາຊິການນ຺ຕຣສ຺ສ, ອຍໍ ທານິ ຠວິສ຺ສຕິ;

ສງ຺ຆາທິເສສກຓ຺ຑສ຺ສ, ອນຸຕ຺ຕານຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ.

໖໗໘. ອຸໂທສິຕນ຺ຕິ ຠຓ຺ຑສາລາ. ມາຍ຺ໂຍ ເອວໍ ອວຈາຕິ ອຍ຺ໂຍ ມາ ເອວໍ ອວຈ. ອປິນາຍ຺ຍາຕິ ອປິນຸ ອຍ຺ຍາ. ອຈ຺ຈາວທຖາຕິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ວທຖ; ອກ຺ໂກສຖາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໖໗໙. ອຸສ຺ສຍວາທິກາຕິ ມານຸສ຺ສຍວເສນ ໂກຘຸສ຺ສຍວເສນ ວິວທມານາ. ຍສ຺ມາ ປນ ສາ ອຕ຺ຖໂຕ ອຏ຺ຏກາຣິກາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອຸສ຺ສຍວາທິກາ ນາມ ອຑ຺ຑກາຣິກາ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ປທຠາຊເນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອຑ຺ໂຑຕິ ໂວຫາຣິກວິນິຈ຺ຉໂຍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຍໍ ປພ຺ພຊິຕາ ‘‘ອຘິກຣຓ’’ນ຺ຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ທຸຕິຍໍ ວາ ປຣິເຍສຕີຕິ ສກ຺ຂິໍ ວາ ສຫາຍໍ ວາ ປຣິເຍສຕິ, ທຸກ຺ກຏໍ. ຄຈ຺ຉຕິ ວາຕິ ອຸປສ຺ສໂຍ ວາ ໂຫຕຸ ຠິກ຺ຂາຈາຣມຄ຺ໂຄ ວາ, ຍຕ຺ຖ ຐິຕາຍ ‘‘ອຑ຺ຑໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໂຕ ໂວຫາຣິການໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາ ປທວາເຣ ປທວາເຣ ທຸກ຺ກຏໍ. ເອກສ຺ສ ອາໂຣເຈຕີຕິ ທ຺ວີສຸ ຊເນສຸ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ເອກສ຺ສ ກຖໍ ໂຍ ໂກຈິ ໂວຫາຣິການໍ ອາໂຣເຈຕິ. ທຸຕິຍສ຺ສ ອາໂຣເຈຕີຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອສມ຺ໂມຫຕ຺ຖາຍ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ – ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ອນ຺ຕມໂສ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍໍ ອາຄເຕປິ ໂວຫາຣິເກ ທິສ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນີ ອຕ຺ຕໂນ ກຖໍ ອາໂຣເຈຕິ, ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ທຸກ຺ກຏໍ. ອຸປາສໂກ ອຕ຺ຕໂນ ກຖໍ ອາໂຣເຈຕິ, ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ. ປຐມໍ ອຸປາສໂກ ອຕ຺ຕໂນ ກຖໍ ອາໂຣເຈຕິ, ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ທຸກ຺ກຏໍ. ອຖ ສາ ອຕ຺ຕໂນ ກຖໍ ອາໂຣເຈຕິ, ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ. ຠິກ຺ຂຸນີ ອຸປາສກໍ ວທຕິ – ‘‘ມມ ຈ ຕວ ຈ ກຖໍ ຕ຺ວໍເຍວ ອາໂຣເຈຫີ’’ຕິ, ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ກຖໍ ປຐມໍ ອາໂຣເຈຕຸ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ວາ, ປຐມາໂຣຈເນ ທຸກ຺ກຏໍ, ທຸຕິຍາໂຣຈເນ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ. ອຸປາສໂກ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ວທຕິ – ‘‘ມມ ຈ ຕວ ຈ ກຖໍ ຕ຺ວໍເຍວ ອາໂຣເຈຫີ’’ຕິ, ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຠິກ຺ຂຸນີ ກປ຺ປິຍກາຣເກນ ກຖາເປຕິ, ຕຕ຺ຖ ກປ຺ປິຍກາຣໂກ ວາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ກຖໍ ປຐມໍ ອາໂຣເຈຕຸ, ອິຕໂຣ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ກຖໍ, ກປ຺ປິຍກາຣໂກ ວາ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ກຖໍ, ອິຕໂຣ ວາ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ກຖໍ ອາໂຣເຈຕຸ, ຍຖາ ວາ ຕຖາ ວາ ອາໂຣຈິຍມາເນ ປຐເມ ອາໂຣຈເນ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ທຸກ຺ກຏໍ, ທຸຕິເຍ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ. ຍຖາ ວາ ຕຖາ ວາ ອາໂຣຈິຕໍ ປນ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ໂວຫາຣິເກຫິ ວິນິຈ຺ຉເຍ ກເຕ ອຑ຺ຑປຣິໂຍສານໍ ນາມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອຑ຺ຑປຣິໂຍສາເນ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຊເຍປິ ປຣາຊເຍປິ ສງ຺ຆາທິເສໂສ. ສເຈ ປນ ຄຕິຄຕໍ ອຘິກຣຓໍ ໂຫຕິ, ສຸຕປຸພ຺ພໍ ໂວຫາຣິເກຫິ. ອຖ ເຕ ຠິກ຺ຂຸນິຎ຺ຈ ອຑ຺ຑກາຣກຎ຺ຈ ທິສ຺ວາວ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ກຖນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ຊານາມ ມຍໍ ເອຕ຺ຖ ປວຕ຺ຕິ’’ນ຺ຕິ ສຍເມວ ວິນິຈ຺ຉິນິຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ, ເອວຣູເປ ອຑ຺ຑປຣິໂຍສາເນປິ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ອນາປຕ຺ຕິ.

ປຐມໍ ອາປຕ຺ຕິ ເອຕສ຺ສາຕິ ປຐມາປຕ຺ຕິໂກ; ວີຕິກ຺ກມກ຺ຂເຓເຍວ ອາປຊ຺ຊິຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຕໍ ປຐມາປຕ຺ຕິກໍ. ປທຠາຊເນ ປນ ອຘິປ຺ປາຍມຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສຫ ວຕ຺ຖຸຊ຺ຌາຈາຣາ ອາປຊ຺ຊຕິ ອສມນຸຠາສນາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ສຫ ວຕ຺ຖຸຊ຺ຌາຈາຣາ ຍໍ ຠິກ຺ຂຸນີ ອາປຊ຺ຊຕິ, ນ ຕຕິຍາຍ ສມນຸຠາສນາຍ, ອຍໍ ປຐມເມວ ສຫ ວຕ຺ຖຸຊ຺ຌາຈາເຣນ ອາປຊ຺ຊິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ປຐມາປຕ຺ຕິໂກຕິ. ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆໂຕ ນິສ຺ສາເຣຕີຕິ ນິສ຺ສາຣຓີໂຍ; ຕໍ ນິສ຺ສາຣຓີຍໍ. ປທຠາຊເນ ປນ ອຘິປ຺ປາຍມຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສງ຺ຆມ຺ຫາ ນິສ຺ສາຣີຍຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ອາປນ຺ນາ ຠິກ຺ຂຸນີ ສງ຺ຆໂຕ ນິສ຺ສາຣີຍຕິ, ໂສ ນິສ຺ສາຣຓີໂຍຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ນ ຫິ ໂສ ເອວ ຘມ຺ໂມ ສງ຺ຆມ຺ຫາ ເກນຈິ ນິສ຺ສາຣີຍຕິ. ເຕນ ປນ ຘມ຺ເມນ ຠິກ຺ຂຸນີ ນິສ຺ສາຣີຍຕິ, ຕສ຺ມາ ໂສ ນິສ຺ສາເຣຕີຕິ ນິສ຺ສາຣຓີໂຍ.

ອາກຑ຺ຒິຍມານາ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຑ຺ຑກາຣກມນຸສ຺ເສຫິ ສຍໍ ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທູຕໍ ວາ ເປເສຕ຺ວາ ເອຫີຕິ ວຸຈ຺ຈມານາ ໂວຫາຣິການໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕໂຕ ອຑ຺ຑກາຣໂກ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ກຖໍ ປຐມໍ ອາໂຣເຈຕຸ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ວາ, ເນວ ປຐມາໂຣຈເນ ທຸກ຺ກຏໍ, ນ ທຸຕິຍາໂຣຈເນ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ. ອມຈ຺ເຈຫິ ວິນິຈ຺ຉິນິຕ຺ວາ ກເຕ ອຑ຺ຑປຣິໂຍສາເນປິ ອນາປຕ຺ຕິເຍວ. ສເຈປິ ອຑ຺ຑກາຣໂກ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ວທຕິ ‘‘ມມ ຈ ຕວ ຈ ກຖໍ ຕ຺ວເມວ ກເຖຫີ’’ຕິ; ກເຖນ຺ຕິຍາປິ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ກເຕ ອຑ຺ຑປຣິໂຍສາເນປິ ອນາປຕ຺ຕິເຍວ.

ຣກ຺ຂໍ ຍາຈຕີຕິ ຘມ຺ມິກໍ ຣກ຺ຂໍ ຍາຈຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ອິທານິ ຍຖາຍາຈິຕາ ຣກ຺ຂາ ຘມ຺ມິກາ ໂຫຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອໂນທິສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂຕີຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຕີຕໍ ອາຣພ຺ຠ ອຕ຺ຖິ ໂອທິສ຺ສອາຈິກ຺ຂນາ, ອຕ຺ຖິ ອໂນທິສ຺ສອາຈິກ຺ຂນາ, ອນາຄຕໍ ອາຣພ຺ຠາປິ ອຕ຺ຖິ ໂອທິສ຺ສອາຈິກ຺ຂນາ, ອຕ຺ຖິ ອໂນທິສ຺ສອາຈິກ຺ຂນາ.

ກຖໍ ອຕີຕໍ ອາຣພ຺ຠ ໂອທິສ຺ສອາຈິກ຺ຂນາ ໂຫຕິ? ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສເຍ ຄາມທາຣກາ ຘຸຕ຺ຕາທໂຍ ວາ ເຍ ເກຈິ ອນາຈາຣໍ ວາ ອາຈຣນ຺ຕິ, ຣຸກ຺ຂໍ ວາ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ, ຜລາຜລໍ ວາ ຫຣນ຺ຕິ, ປຣິກ຺ຂາເຣ ວາ ອຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂຸນີ ໂວຫາຣິເກ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອຸປສ຺ສເຍ ອິທໍ ນາມ ກຕ’’ນ຺ຕິ ວທຕິ. ‘‘ເກນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອສຸເກນ ຈ ອສຸເກນ ຈາ’’ຕິ ອາຈິກ຺ຂຕິ. ເອວໍ ອຕີຕໍ ອາຣພ຺ຠ ໂອທິສ຺ສອາຈິກ຺ຂນາ ໂຫຕິ, ສາ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຎ຺ເຈ ສຸຕ຺ວາ ເຕ ໂວຫາຣິກາ ເຕສໍ ທຓ຺ຑໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ສພ຺ພໍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຄີວາ ໂຫຕິ. ທຓ຺ຑໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາເຍປິ ສຕິ ຄີວາເຍວ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ຕສ຺ສ ທຓ຺ຑໍ ຄຓ຺ຫຖາຕິ ວທຕິ, ປຎ຺ຈມາສກມຕ຺ເຕ ຄຫິເຕ ປາຣາຊິກໍ ໂຫຕິ.

‘‘ເກນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ‘‘ອສຸເກນາຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ອມ຺ຫາກໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຕຸມ຺ເຫເຍວ ຊານິສ຺ສຖ. ເກວລຎ຺ຫິ ມຍໍ ຣກ຺ຂໍ ຍາຈາມ, ຕໍ ໂນ ເທຖ, ອວຫຏຠຓ຺ຑຎ຺ຈ ອາຫຣາເປຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ອໂນທິສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂນາ ໂຫຕິ, ສາ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ສເຈປິ ເຕ ໂວຫາຣິກາ ກາຣເກ ຄເວສິຕ຺ວາ ເຕສໍ ທຓ຺ຑໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ສພ຺ພໍ ສາປເຕຍ຺ຍມ຺ປິ ຄຫິຕໍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ, ເນວ ຄີວາ ນ ອາປຕ຺ຕິ.

ປຣິກ຺ຂາຣໍ ຫຣນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ເຕສໍ ອນຕ຺ຖກາມຕາຍ ໂຈໂຣ ໂຈໂຣຕິ ວຕ຺ຕຸມ຺ປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕປິ ຫິ ຍໍ ເຕສໍ ທຓ຺ຑໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ສພ຺ພມ຺ປິ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຄີວາ ໂຫຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ວຈນກຣໍ ປນ ‘‘ອິມິນາ ເມ ປຣິກ຺ຂາໂຣ ຄຫິໂຕ, ຕໍ ອາຫຣາເປຫິ, ມາ ຈສ຺ສ ທຓ຺ຑໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ທາສທາສີວາປິອາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ອຑ຺ຑໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ອຍໍ ອກປ຺ປິຍອຑ຺ໂຑ ນາມ, ນ ວຏ຺ຏຕິ.

ກຖໍ ອນາຄຕໍ ອາຣພ຺ຠ ໂອທິສ຺ສອາຈິກ຺ຂນາ ໂຫຕິ? ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປເຣຫິ ອນາຈາຣາທີສຸ ກເຕສຸ ຠິກ຺ຂຸນີ ໂວຫາຣິເກ ເອວໍ ວທຕິ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອຸປສ຺ສເຍ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ກໂຣນ຺ຕິ, ຣກ຺ຂໍ ໂນ ເທຖ ອາຍຕິໍ ອກຣຓຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ. ‘‘ເກນ ເອວໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຈ ‘‘ອສຸເກນ ອສຸເກນ ຈາ’’ຕິ ອາຈິກ຺ຂຕິ. ເອວໍ ອນາຄຕໍ ອາຣພ຺ຠ ໂອທິສ຺ສອາຈິກ຺ຂນາ ໂຫຕິ, ສາປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເຕສຎ຺ຫິ ທຓ຺ເຑ ກເຕ ປຸຣິມນເຍເນວ ສພ຺ພໍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຄີວາ. ເສສໍ ປຸຣິມສທິສເມວ.

ສເຈ ປນ ໂວຫາຣິກາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສເຍ ເອວຣູປໍ ອນາຈາຣໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ອິມໍ ນາມ ທຓ຺ຑໍ ກໂຣມາ’’ຕິ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ອາຓາຍ ອຕິຏ຺ຐມາເນ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ທຓ຺ຑໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ເນວ ຄີວາ ນ ອາປຕ຺ຕິ.

ໂຍ ຈາຍໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ວຸຕ຺ໂຕ, ຠິກ຺ຂູນມ຺ປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຠິກ຺ຂຸໂນປິ ຫິ ໂອທິສ຺ສອາຈິກ຺ຂນາ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຍໍ ຕຖາ ອາຈິກ຺ຂິເຕ ທຓ຺ຑໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ສພ຺ພໍ ຄີວາ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ທຓ຺ຑໍ ຄຓ຺ຫາເປນ຺ຕສ຺ສ ປາຣາຊິກໍ. ໂຍ ປນ ‘‘ທຓ຺ຑໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຊານນ຺ໂຕປິ ອໂນທິສ຺ສ ກເຖຕິ, ເຕ ຈ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ທຓ຺ຑໍ ກໂຣນ຺ຕິເຍວ, ນ ໂທໂສ. ວິຫາຣສີມາຍ ຣຸກ຺ຂາທີນິ ຉິນ຺ທນ຺ຕານໍ ວາສິຜຣສຸອາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ປາສາເຓຫິ ໂກຏ຺ເຏນ຺ຕິ, ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ຘາຣາ ຠິຊ຺ຊຕິ, ກາຣາເປຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພາ. ອຸປຘາວິຕ຺ວາ ເຕສໍ ປຣິກ຺ຂາເຣ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຕມ຺ປິ ນ ກາຕພ຺ພໍ, ລຫຸປຣິວຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ, ເຖຍ຺ຍເຈຕນາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ມູລຈ຺ເຉຊ຺ຊມ຺ປິ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ກຖິນສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ສຕ຺ຕຣສເກ ປຐມສິກ຺ຂາປທໍ.

໒. ທຸຕິຍສງ຺ຆາທິເສສສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໖໘໒. ທຸຕິເຍ – ວຣຠຓ຺ຑນ຺ຕິ ມຸຕ຺ຕາມຓິເວຬຸຣິຍາທິ ມຫຄ຺ຆຠຓ຺ຑໍ.

໖໘໓. ອນປໂລເກຕ຺ວາຕິ ອນາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ. ຄຓໍ ວາຕິ ມລ຺ລຄຓຠຏິປຸຕ຺ຕຄຓາທິກໍ. ປູຄນ຺ຕິ ຘມ຺ມຄຓໍ. ເສຓິນ຺ຕິ ຄນ຺ຘິກເສຓິທຸສ຺ສິກເສຓິອາທິກໍ. ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ຫິ ຣາຊາໂນ ຄຓາທີນໍ ຄາມນິຄເມ ນິຍ຺ຍາເຕນ຺ຕິ ‘‘ຕຸມ຺ເຫວ ເອຕ຺ຖ ອນຸສາສຖາ’’ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ເຕ ເອວ ອິສ຺ສຣາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເຕ ສນ຺ຘາຍ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຣາຊານໍ ວາ ຄຓາທິເກ ວາ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາປິ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພວ. ຐເປຕ຺ວາ ກປ຺ປນ຺ຕິ ຕິຕ຺ຖິເຍສຸ ວາ ອຎ຺ຎຠິກ຺ຂຸນີສຸ ວາ ປພ຺ພຊິຕປຸພ຺ພໍ ກປ຺ປຄຕິກໍ ຐເປຕ຺ວາຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ໂຈຣີວຸຏ຺ຐາປນສມຸຏ຺ຐານໍ – ເກນຈິ ກຣຓີເຍນ ປກ຺ກນ຺ຕາສຸ ຠິກ຺ຂຸນີສຸ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ຂຓ຺ຑສີມໍ ຍຖານິສິນ຺ນຏ຺ຐາເນເຍວ ອຕ຺ຕໂນ ນິສ຺ສິຕກປຣິສາຍ ສທ຺ຘິໍ ວຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕິຍາ ວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ຂຓ຺ຑສີມໍ ວາ ນທິໍ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕິຍາ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ອນາປຸຈ຺ຉາ ວຸຏ຺ຐາປນວເສນ ກິຣິຍາກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ທຸຕິຍສິກ຺ຂາປທໍ.

໓. ຕຕິຍສງ຺ຆາທິເສສສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໖໙໒. ຕຕິເຍ – ປຣິກ຺ເຂປໍ ອຕິກ຺ກາເມນ຺ຕິຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ເອກໍ ປາທໍ ອຕິກ຺ກາເມນ຺ຕິຍາ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ທຸຕິເຍນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມຕ຺ເຕ ສງ຺ຆາທິເສໂສ. ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ຄາມສ຺ສ ອຸປຈາຣນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຣິກ຺ເຂປາຣຫຏ຺ຐານໍ ເອເກນ ປາເທນ ອຕິກ຺ກມຕິ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ທຸຕິເຍນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມຕ຺ເຕ ສງ຺ຆາທິເສໂສ. ອປິເຈຕ຺ຖ ສກຄາມໂຕ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິຍາ ຄາມນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍາ ອນາປຕ຺ຕິ, ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປນ ຄາມນ຺ຕຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາ ປທວາເຣ ປທວາເຣ ທຸກ຺ກຏໍ, ເອເກນ ປາເທນ ອິຕຣສ຺ສ ຄາມສ຺ສ ປຣິກ຺ເຂເປ ວາ ອຸປຈາເຣ ວາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມຕ຺ເຕ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ທຸຕິເຍນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມຕ຺ເຕ ສງ຺ຆາທິເສໂສ. ຕໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປຸນ ສກຄາມໍ ປວິສນ຺ຕິຍາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສເຈ ປນ ຂຓ຺ຑປາກາເຣນ ວາ ວຕິຉິທ຺ເທນ ວາ ຠິກ຺ຂຸນິວິຫາຣຠູມິເຍວ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ປວິສິຕຸໍ, ເອວໍ ປວິສມານາຍ ກປ຺ປິຍຠູມິໍ ນາມ ປວິຏ຺ຐາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈປິ ຫຕ຺ຖິປິຏ຺ຐິອາທີຫິ ວາ ອິທ຺ຘິຍາ ວາ ປວິສຕິ, ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ປທສາ ຄມນເມວ ຫິ ອິຘາຘິປ຺ເປຕໍ. ເຕເນວ ‘‘ປຐມໍ ປາທໍ ອຕິກ຺ກາເມນ຺ຕິຍາ’’ຕິອາທິມາຫ.

ທ຺ເວ ຄາມາ ຠິກ຺ຂຸນິວິຫາເຣນ ສມ຺ພທ຺ຘວຕິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ຍສ຺ມິໍ ຄາເມ ຠິກ຺ຂຸນິວິຫາໂຣ, ຕຕ຺ຖ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຸນ ວິຫາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສເຈ ວິຫາຣມຊ຺ເຌນ ອິຕຣສ຺ສ ຄາມສ຺ສ ມຄ຺ໂຄ ອຕ຺ຖິ, ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕໂຕ ປນ ຄາມໂຕ ເຕເນວ ມຄ຺ເຄນ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຄາມທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ປຸຣິມນເຍເນວ ອາປຕ຺ຕິເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສກຄາມໂຕ ເກນຈິ ກຣຓີເຍນ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ສທ຺ຘິໍ ນິກ຺ຂນ຺ຕາຍ ປຸນ ປວິສນກາເລ ຫຕ຺ຖິ ວາ ມຸຈ຺ຈຕິ, ອຸສ຺ສາຣຓາ ວາ ໂຫຕິ, ອິຕຣາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ສຫສາ ຄາມໍ ປວິສນ຺ຕິ, ຍາວ ອຎ຺ຎາ ຠິກ຺ຂຸນີ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຕາວ ພຫິຄາມທ຺ວາເຣ ຐາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ນ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ທຸຕິຍິກາ ຠິກ຺ຂຸນີ ປກ຺ກນ຺ຕາ ນາມ ໂຫຕິ, ປວິສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ປຸພ຺ເພ ມຫາຄາໂມ ໂຫຕິ, ມຊ຺ເຌ ຠິກ຺ຂຸນິວິຫາໂຣ. ປຈ຺ຉາ ຕໍ ຄາມໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຊນາ ລຠິຕ຺ວາ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ວຕິປຣິກ຺ເຂປໍ ກຕ຺ວາ ວິຠຊິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ວິຫາຣໂຕ ເອກໍ ຄາມໍ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕໂຕ ອປຣໍ ຄາມໍ ທ຺ວາເຣນ ວາ ວຕິຉິທ຺ເທນ ວາ ປວິສິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ປຸນ ວິຫາຣເມວ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ກສ຺ມາ? ວິຫາຣສ຺ສ ຈຕຸຄາມສາຘາຣຓຕ຺ຕາ.

ອນ຺ຕຣວາສໂກ ເຕມິຍຕີຕິ ຍຕ຺ຖ ຍຖາ ຕິມຓ຺ຑລປຏິຈ຺ຉາທນໍ ໂຫຕິ; ເອວໍ ນິວຕ຺ຖາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ວສ຺ສກາເລ ຕິຕ຺ເຖນ ວາ ອຕິຕ຺ເຖນ ວາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ອຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິຍາ ເອກທ຺ວງ຺ຄຸລມຕ຺ຕມ຺ປິ ອນ຺ຕຣວາສໂກ ເຕມິຍຕິ. ເສສໍ ນທີລກ຺ຂຓໍ ນທີນິມິຕ຺ຕກຖາຍ ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ເອວຣູປໍ ນທິໍ ຕິຕ຺ເຖນ ວາ ອຕິຕ຺ເຖນ ວາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣຓກາເລ ປຐມໍ ປາທໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຕີເຣ ຐເປນ຺ຕິຍາ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ທຸຕິຍປາທຸທ຺ຘາເຣ ສງ຺ຆາທິເສໂສ. ເສຕຸນາ ຄຈ຺ຉຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ປທສາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣຓກາເລ ເສຕຸໍ ອາໂຣຫິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິຍາປິ ອນາປຕ຺ຕິ. ເສຕຸນາ ປນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣຓກາເລ ປທສາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາ ອາປຕ຺ຕິເຍວ. ຍານນາວາອາກາສຄມນາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ໂອຣິມຕີຣໂຕ ປນ ປຣຕີຣເມວ ອກ຺ກມນ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕິ. ຣຊນກມ຺ມຕ຺ຖໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທາຣຸສງ຺ກຑ຺ຒນາທິກິຈ຺ເຈນ ທ຺ເວ ຕິສ຺ໂສ ອຸຠຍຕີເຣສຸ ວິຈຣນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປເນຕ຺ຖ ກາຈິ ກລຫໍ ກຕ຺ວາ ອິຕຣໍ ຕີຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອາປຕ຺ຕິ. ທ຺ເວ ເອກໂຕ ອຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ, ເອກາ ມຊ຺ເຌ ນທິຍາ ກລຫໍ ກຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂອຣິມຕີຣເມວ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ອາປຕ຺ຕິ. ອິຕຣິສ຺ສາ ປນ ອຍໍ ປກ຺ກນ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຐິຕາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ປຣຕີຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາປິ ອນາປຕ຺ຕິ. ນ຺ຫາຍິຕຸໍ ວາ ປາຕຸໍ ວາ ໂອຕິຓ຺ຓາ ຕເມວ ຕີຣໍ ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ.

ສຫ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນາຕິ ເອຕ຺ຖ ສເຈ ສຊ຺ຌາຍໍ ວາ ປຘານໍ ວາ ອຎ຺ຎໍ ວາ ກິຎ຺ຈິ ກມ຺ມໍ ກຸຣຸມານາ ປຸເຣອຣຸເຓເຍວ ທຸຕິຍິກາຍ ສນ຺ຕິກໍ ຄມິສ຺ສາມີຕິ ອາໂຠຄໍ ກໂຣຕິ, ອຊານນ຺ຕິຍາ ເອວ ຈສ຺ສາ ອຣຸໂຓ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ອຖ ປນ ‘‘ຍາວ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນາ ອິເຘວ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວາ ອນາໂຠເຄນ ວາ ວິຫາຣສ຺ສ ເອກເທເສ ອຈ຺ຉຕິ, ທຸຕິຍິກາຍ ຫຕ຺ຖປາສໍ ນ ໂອຕຣຕິ, ອຣຸຓຸຄ຺ຄມເນ ສງ຺ຆາທິເສໂສ. ຫຕ຺ຖປາໂສເຍວ ຫິ ອິຘ ປມາຓໍ, ຫຕ຺ຖປາສາຕິກ຺ກເມ ເອກຄພ຺ໂຠປິ ນ ຣກ຺ຂຕິ.

ອຄາມເກ ອຣຎ຺ເຎຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພຫິ ອິນ຺ທຂີລາ ສພ຺ພເມຕໍ ອຣຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂຓເມວ ອຣຎ຺ຎໍ. ຕໍ ປເນຕໍ ເກວລໍ ຄາມາຠາເວນ ‘‘ອຄາມກ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ວິຎ຺ຌາຏວິສທິສຕາຍ. ຕາທິເສ ອຣຎ຺ເຎ ໂອກ຺ກນ຺ເຕ ທສ຺ສນູປຈາເຣ ວິຊຫິເຕ ສເຈປິ ສວນູປຈາໂຣ ອຕ຺ຖິ, ອາປຕ຺ຕິ. ເຕເນວ ວຸຕ຺ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ສເຈ ຠິກ຺ຂຸນີສຸ ມຫາໂພຘິອງ຺ຄຓໍ ປວິສນ຺ຕີສຸ ເອກາ ພຫິ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕສ຺ສາປິ ອາປຕ຺ຕິ. ໂລຫປາສາທໍ ປວິສນ຺ຕີສຸປິ ປຣິເວຓໍ ປວິສນ຺ຕີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ມຫາເຈຕິຍໍ ວນ຺ທມານາສຸ ເອກາ ອຸຕ຺ຕຣທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສາປິ ອາປຕ຺ຕິ. ຖູປາຣາມໍ ປວິສນ຺ຕີສຸ ເອກາ ພຫິ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕສ຺ສາປິ ອາປຕ຺ຕີ’’ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ທສ຺ສນູປຈາໂຣ ນາມ ຍຕ຺ຖ ຐິຕໍ ທຸຕິຍິກາ ປສ຺ສຕິ. ສເຈ ປນ ສາຓິປາກາຣນ຺ຕຣິກາປິ ໂຫຕິ, ທສ຺ສນູປຈາຣໍ ວິຊຫຕິ ນາມ. ສວນູປຈາໂຣ ນາມ ຍຕ຺ຖ ຐິຕາ ມຄ຺ຄມູຬ຺ຫສທ຺ເທນ ວິຍ ຘມ຺ມສວນາໂຣຈນສທ຺ເທນ ວິຍ ຈ ‘‘ອຍ຺ເຍ’’ຕິ ສທ຺ທາຍນ຺ຕິຍາ ສທ຺ທໍ ສຸຓາຕິ. ອຊ຺ໂຌກາເສ ທູເຣປິ ທສ຺ສນູປຈາໂຣ ນາມ ໂຫຕິ. ໂສ ເອວຣູເປ ສວນູປຈາເຣ ວິຊຫິເຕ ນ ຣກ຺ຂຕິ, ວິຊຫິຕມຕ຺ເຕວ ອາປຕ຺ຕິ ສງ຺ຆາທິເສສສ຺ສ.

ເອກາ ມຄ຺ຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ໂອຫີຍຕິ. ສອຸສ຺ສາຫາ ເຈ ຫຸຕ຺ວາ ອິທານິ ປາປຸຓິສ຺ສາມີຕິ ອນຸພນ຺ຘຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ສເຈ ປຸຣິມາໂຍ ອຎ຺ເຎນ ມຄ຺ເຄນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ປກ຺ກນ຺ຕາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ອນາປຕ຺ຕິເຍວ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີນໍ ເອກາ ອນຸພນ຺ຘິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ‘‘ຄຈ຺ຉຕຸ ອຍ’’ນ຺ຕິ ໂອຫີຍຕິ, ອິຕຣາປິ ‘‘ໂອຫີຍຕຸ ອຍ’’ນ຺ຕິ, ຄຈ຺ຉຕິ, ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ອາປຕ຺ຕິ. ສເຈ ປນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີສຸ ປຸຣິມາປິ ອຎ຺ຎໍ ມຄ຺ຄໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ປຈ຺ຉິມາປິ ອຎ຺ຎໍ, ເອກາ ເອກິສ຺ສາ ປກ຺ກນ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ອນາປຕ຺ຕິ.

໖໙໓. ປກ຺ຂສງ຺ກນ຺ຕາ ວາຕິ ຕິຕ຺ຖາຍຕນໍ ສງ຺ກນ຺ຕາ, ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ປຐມປາຣາຊິກສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ຕຕິຍສິກ຺ຂາປທໍ.

໔. ຈຕຸຕ຺ຖສງ຺ຆາທິເສສສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໖໙໔-໘. ຈຕຸຕ຺ເຖ – ປາທປີຐໍ ນາມ ໂຘຕປາທຏ຺ຐປນກໍ. ປາທກຐລິກາ ນາມ ອໂຘຕປາທຏ຺ຐປນກໍ. ອນຎ຺ຎາຍ ຄຓສ຺ສ ຉນ຺ທນ຺ຕິ ຕສ຺ເສວ ກາຣກຄຓສ຺ສ ຉນ຺ທໍ ອຊານິຕ຺ວາ. ວຕ຺ເຕ ວຕ຺ຕນ຺ຕິນ຺ຕິ ເຕຈຕ຺ຕາລີສປ຺ປເຠເທ ເນຕ຺ຖາຣວຕ຺ເຕ ວຕ຺ຕມານໍ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ຘຸຣນິກ຺ເຂປສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ກິຣິຍາກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ.

ຈຕຸຕ຺ຖສິກ຺ຂາປທໍ.

໕. ປຎ຺ຈມສງ຺ຆາທິເສສສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໗໐໑. ປຎ຺ຈເມ – ເອກໂຕ ອວສ຺ສຸເຕຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ອວສ຺ສຸຕຠາໂວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ’’ຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປເນຕໍ ນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ປາຬິຍາ ສເມຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ປຐມປາຣາຊິກສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທ຺ວິເວທນນ຺ຕິ.

ປຎ຺ຈມສິກ຺ຂາປທໍ.

໖. ຉຏ຺ຐສງ຺ຆາທິເສສສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໗໐໕-໖. ຉຏ຺ເຐ – ຍໂຕ ຕ຺ວນ຺ຕິ ຍສ຺ມາ ຕ຺ວໍ. ອຸຍ຺ໂຍເຊຕິ ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາຕິອາທິກາ ສງ຺ຆາທິເສສປຣິໂຍສານາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ກສ຺ສາ ໂຫນ຺ຕີຕິ? ອຸຍ຺ໂຍຊິກາຍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຈຕໍ ປຣິວາເຣປິ –

‘‘ນ ເທຕິ ນ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ປຏິຄ຺ຄໂຫ ເຕນ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ອາປຊ຺ຊຕິ ຄຣຸກໍ ນ ລຫຸກໍ, ຕຎ຺ຈ ປຣິໂຠຄປຈ຺ຈຍາ;

ປຎ຺ຫາ ເມສາ ກຸສເລຫິ ຈິນ຺ຕິຕາ’’ຕິ. (ປຣິ. ໔໘໑);

ອຍຎ຺ຫິ ຄາຖາ ອິມໍ ອຸຍ຺ໂຍຊິກໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາ. ອິຕຣິສ຺ສາ ປນ ອາປຕ຺ຕິເຠໂທ ປຐມສິກ຺ຂາປເທ ວິຠຕ຺ໂຕຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ຉຏ຺ຐສິກ຺ຂາປທໍ.

໗. ສຕ຺ຕມສງ຺ຆາທິເສສສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໗໐໙. ສຕ຺ຕເມ – ຍາວຕຕິຍກປທຕ຺ໂຖ ມຫາວິຠງ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ສມນຸຠາສນສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ.

ສຕ຺ຕມສິກ຺ຂາປທໍ.

໘. ອຏ຺ຐມສງ຺ຆາທິເສສສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໗໑໕. ອຏ຺ຐເມ – ກິສ຺ມິຎ຺ຈິເທວ ອຘິກຣເຓຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ. ປທຠາຊເນ ປນ ເກວລໍ ອຘິກຣຓວິຠາຄໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຘິກຣຓໍ ນາມ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຘິກຣຓານີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ ສທ຺ຘິໍ ສມຸຏ຺ຐານາທີຫີຕິ.

ອຏ຺ຐມສິກ຺ຂາປທໍ.

໙. ນວມສງ຺ຆາທິເສສສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໗໒໓. ນວເມ – ສໍສຏ຺ຐາຕິ ມິສ຺ສີຠູຕາ. ອນນຸໂລມິເກນາຕິ ປພ຺ພຊິຕານໍ ອນນຸໂລເມນ ກາຍິກວາຈສິເກນ. ສໍສຏ຺ຐາຕິ ຄິຫີນໍ ໂກຏ຺ຏນປຈນຄນ຺ຘປິສນມາລາຄນ຺ຖນາທິນາ ກາຍິເກນ ສາສນປຏິສາສນາຫຣຓສຎ຺ຈຣິຕ຺ຕາທິນາ ວາຈສິເກນ ຈ ສໍສຏ຺ຐາ. ປາໂປ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ເອຕາສນ຺ຕິ ປາປສທ຺ທາ. ປາໂປ ອາຊີວສງ຺ຂາໂຕ ສິໂລໂກ ເອຕາສນ຺ຕິ ປາປສິໂລກາ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ ສທ຺ຘິໍ ສມຸຏ຺ຐານາທີຫີຕິ.

ນວມສິກ຺ຂາປທໍ.

໑໐. ທສມສງ຺ຆາທິເສສສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໗໒໗. ທສເມ – ເອວາຈາຣາຕິ ເອວໍອາຈາຣາ. ຍາທິໂສ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອາຈາໂຣ, ຕາທິສາ ອາຈາຣາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ອຸຎ຺ຎາຍາຕິ ອວຎ຺ຎາຍ ນີຈໍ ກຕ຺ວາ ຊານນາຍ. ປຣິຠເວນາຕິ ກິໍ ອິມາ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ເອວໍ ປຣິຠວິຕ຺ວາ ຊານເນນ. ອກ຺ຂນ຺ຕິຍາຕິ ອສຫນຕາຍ; ໂກເຘນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເວຠສ຺ສິຍາຕິ ພລວຠສ຺ສຠາເວນ; ອຕ຺ຕໂນ ພລປ຺ປກາສເນນ ສມຸຕ຺ຣາສເນນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸພ຺ພລ຺ຍາຕິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ທຸພ຺ພລຠາເວນ. ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຎ຺ຎາຍ ຈ ປຣິຠເວນ ຈາຕິ ເອວໍ ສມຸຈ຺ຈຍຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ວິວິຈ຺ຈຖາຕິ ວິນາ ໂຫຖ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ ສທ຺ຘິໍ ສມຸຏ຺ຐານາທີຫີຕິ.

ທສມສິກ຺ຂາປທໍ.

ອຸທ຺ທິຏ຺ຐາ ໂຂ ອຍ຺ຍາໂຍ ສຕ຺ຕຣສ ສງ຺ຆາທິເສສາຕິ ເອຕ຺ຖ ຉນ຺ນໍ ປຐມາປຕ຺ຕິການໍ ອນນ຺ຕຣາ ສຎ຺ຈຣິຕ຺ຕໍ, ທ຺ເວ ທຸຏ຺ຐໂທສາຕິ ອິມານິ ຕີຓິ ສິກ຺ຂາປທານິ ມຫາວິຠງ຺ຄໂຕ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ນວ ປຐມາປຕ຺ຕິກາ, ຈຕຸນ຺ນໍ ຍາວຕຕິຍການໍ ອນນ຺ຕຣາ ມຫາວິຠງ຺ຄໂຕປິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຍາວຕຕິຍເກ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐ ຍາວຕຕິຍກາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອວໍ ສພ຺ເພປິ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສມຄ຺ເຄນ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐາ ໂຂ ອຍ຺ຍາໂຍ ສຕ຺ຕຣສ ສງ຺ຆາທິເສສາ ຘມ຺ມາຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປກ຺ຂມານຕ຺ຕາ. ຕໍ ປນ ຂນ຺ຘເກ ວິຕ຺ຖາເຣນ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມາຕິ.

ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍ ວິນຍສໍວຓ຺ຓນາຍ ຠິກ຺ຂຸນີວິຠງ຺ເຄ

ສຕ຺ຕຣສກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສງ຺ຆາທິເສສກຓ຺ຑໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

໓. ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍກຓ຺ຑໍ (ຠິກ຺ຂຸນີວິຠງ຺ຄວຓ຺ຓນາ)

ປຐມນິສ຺ສຄ຺ຄິຍປາຈິຕ຺ຕິຍສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

ຕິໍສ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍາ ຘມ຺ມາ, ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ປກາສິຕາ;

ເຍ ເຕສໍ ທານິ ຠວຕິ, ອຍໍ ສໍວຓ຺ຓນາກ຺ກໂມ.

໗໓໓. ອາມຕ຺ຕິກາປຓນ຺ຕິ ອມຕ຺ຕານິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ຠາຊນານິ; ຕານິ ເຍ ວິກ຺ກິຓນ຺ຕິ, ເຕ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ອາມຕ຺ຕິກາ; ເຕສໍ ອາປໂຓ ອາມຕ຺ຕິກາປໂຓ; ຕໍ ວາ ປສາເຣສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໗໓໔. ປຕ຺ຕສນ຺ນິຈຍໍ ກເຣຍ຺ຍາຕິ ປຕ຺ຕສນ຺ນິຘິໍ ກເຣຍ຺ຍ; ເອກາຫໍ ອນຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ວາ ອວິກປ຺ເປຕ຺ວາ ວາ ປຕ຺ຕໍ ຐເປຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ມຫາວິຠງ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຍເມວ ຫິ ວິເສໂສ – ຕຕ຺ຖ ທສາຫໍ ປຣິຫາໂຣ, ອິຘ ເອກາຫມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ. ເສສໍ ຕາທິສເມວ.

ອິທມ຺ປິ ກຖິນສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍວາຈໂຕ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ອກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ປຐມສິກ຺ຂາປທໍ.

ທຸຕິຍນິສ຺ສຄ຺ຄິຍປາຈິຕ຺ຕິຍສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໗໓໘. ທຸຕິເຍ – ທຸຈ຺ໂຈຬາຕິ ວິຣູປໂຈຬາ; ຊິຓ຺ຓໂຈຬາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປຍ຺ຍາຫີຕິ ອປິ ອຍ຺ຍາຫິ.

໗໔໐. ອາທິສ຺ສ ທິນ຺ນນ຺ຕິ ສມ຺ປຕ຺ຕາ ຠາເຊນ຺ຕູຕິ ວຕ຺ວາປິ ອິທໍ ຄຓສ຺ສ ອິທໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ທມ຺ມີຕິ ວຕ຺ວາ ວາ ທາຕຸກມ຺ຍຕາຍ ປາທມູເລ ຐເປຕ຺ວາ ວາ ທິນ຺ນມ຺ປິ ອາທິສ຺ສ ທິນ຺ນໍ ນາມ ໂຫຕິ. ເອຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ອກາລຈີວຣໍ. ອຍ຺ຍາຍ ທມ຺ມີຕິ ເອວໍ ປຏິລທ຺ຘໍ ປນ ຍຖາທາເນເຍວ ອຸປເນຕພ຺ພໍ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ທຸຕິຍສິກ຺ຂາປທໍ.

ຕຕິຍນິສ຺ສຄ຺ຄິຍປາຈິຕ຺ຕິຍສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໗໔໓-໕. ຕຕິເຍ – ຫນ຺ທາຕິ ຄຓ຺ຫ. ສຍໍ ອຈ຺ຉິນ຺ທຕີຕິ ເອກໍ ທຕ຺ວາ ເອກໍ ອຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ຕິຍາ ເອກໍ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ, ພຫູສຸ ພຫູນິ. ສເຈ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ຐປິຕານິ ເອກໂຕ ອຈ຺ຉິນ຺ທຕິ, ວຕ຺ຖຸຄຓນາຍ ອາປຕ຺ຕິໂຍ. ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐປິເຕສຸ ປນ ເອກາວ ອາປຕ຺ຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ.

ຕຕິຍສິກ຺ຂາປທໍ.

ຈຕຸຕ຺ຖນິສ຺ສຄ຺ຄິຍປາຈິຕ຺ຕິຍສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໗໔໘. ຈຕຸຕ຺ເຖ – ກເຍນາຕິ ມູເລນ. ນ ເມ ອາວຸໂສ ສປ຺ປິນາ ອຕ຺ໂຖ; ເຕເລນ ເມ ອຕ຺ໂຖຕິ ອິທໍ ກິຣ ສາ ອາຫຏສປ຺ປິໍ ທຕ຺ວາ ເຕລມ຺ປິ ອາຫຣິສ຺ສຕີຕິ ມຎ຺ຎມານາ ອາຫ. ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາຕິ ຊານາເປຕ຺ວາ; ອິທໍ ນາມ ອາຫຣາຕິ ຍາຈິຕ຺ວາ ວາ.

໗໕໒. ຕຎ຺ເຎວ ວິຎ຺ຎາເປຕີຕິ ຍໍ ປຐມໍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ຕໍ ໂຖກໍ ນປ຺ປໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ປຸນ ຕຎ຺ເຎວ ວິຎ຺ຎາເປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ວິຎ຺ຎາເປຕີຕິ ສເຈ ປຐມໍ ສປ຺ປິວິຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ຍມກໍ ປຈິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຈ ເວຊ຺ເຊນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເຕເລນ ອຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ເຕເລນາປິ ເມ ອຕ຺ໂຖຕິ ເອວໍ ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ວິຎ຺ຎາເປຕິ. ອານິສໍສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາຕິ ສເຈ ກຫາປຓສ຺ສ ສປ຺ປິ ອາຠຕໍ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ມູເລນ ທິຄຸຓໍ ເຕລໍ ລພ຺ຠຕິ, ເຕນາປິ ຈ ອິທໍ ກິຈ຺ຈໍ ນິປ຺ຜຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕລໍ ອາຫຣາຕິ ເອວໍ ອານິສໍສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎາເປຕີຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ຉສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ຈຕຸຕ຺ຖສິກ຺ຂາປທໍ.

ປຎ຺ຈມນິສ຺ສຄ຺ຄິຍປາຈິຕ຺ຕິຍສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໗໕໓. ປຎ຺ຈເມ – ນ ເມ ສິກ຺ຂມາເນຕິ ອິທໍ ກິຣ ສາ ກຸລຘີຕາ ‘‘ອຍໍ ອທ຺ຘາ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາ ອິທໍ ເຕລໍ ຐເປຕ຺ວາ ສປ຺ປິມ຺ປິ ເມ ອຕ຺ຕໂນ ກຸລຆຣາ ອາຫຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ມຎ຺ຎມານາ ອາຫ. ເຈຕາເປຕ຺ວາຕິ ຊານາເປຕ຺ວາ ອິຈ຺ເຈວ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຈຕຸຕ຺ຖສທິສເມວາຕິ.

ປຎ຺ຈມສິກ຺ຂາປທໍ.

ຉຏ຺ຐນິສ຺ສຄ຺ຄິຍປາຈິຕ຺ຕິຍສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໗໕໘. ຉຏ຺ເຐ – ຉນ຺ທກນ຺ຕິ ‘‘ອິທໍ ນາມ ຘມ຺ມກິຈ຺ຈໍ ກຣິສ຺ສາມ, ຍໍ ສກ຺ໂກຖ; ຕໍ ເທຖາ’’ຕິ ເອວໍ ປເຣສໍ ຉນ຺ທຎ຺ຈ ຣຸຈິຎ຺ຈ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຄຫິຕປຣິກ຺ຂາຣສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອຎ຺ຎທຕ຺ຖິເກນາຕິ ອຎ຺ຎສ຺ສຕ຺ຖາຍ ທິນ຺ເນນ. ອຎ຺ຎຸທ຺ທິສິເກນາຕິ ອຎ຺ຎໍ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ທິນ຺ເນນ. ສງ຺ຆິເກນາຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ເຕນ.

໗໖໒. ເສສກໍ ອຸປເນຕີຕິ ຍທຕ຺ຖາຍ ທິນ຺ໂນ, ຕໍ ເຈຕາເປຕ຺ວາ ອວເສສໍ ອຎ຺ຎສ຺ສຕ຺ຖາຍ ອຸປເນຕິ. ສາມິເກ ອປໂລເກຕ຺ວາຕິ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ຈີວຣຕ຺ຖາຍ ທິນ຺ໂນ, ອມ຺ຫາກຎ຺ຈ ຈີວຣໍ ອຕ຺ຖິ, ເຕລາທີຫິ ປນ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ເອວໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອຸປເນຕິ. ອາປທາສູຕິ ຕຖາຣູເປສຸ ອຸປທ຺ທເວສຸ; ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ວິຫາຣໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປກ຺ກມນ຺ຕິ, ເອວຣູປາສຸ ອາປທາສຸ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ເຈຕາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ຉສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍາກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ຉຏ຺ຐສິກ຺ຂາປທໍ.

ສຕ຺ຕມນິສ຺ສຄ຺ຄິຍປາຈິຕ຺ຕິຍສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໗໖໔. ສຕ຺ຕເມ – ສຎ຺ຎາຈິເກນາຕິ ສຍໍ ຍາຈິຕເກນ. ເອຕເທເວຕ຺ຖ ນານາກຣຓໍ. ເສສໍ ຉຏ຺ຐສທິສເມວາຕິ.

ສຕ຺ຕມສິກ຺ຂາປທໍ.

ອຏ຺ຐມນິສ຺ສຄ຺ຄິຍປາຈິຕ຺ຕິຍສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໗໖໙. ອຏ຺ຐເມ – ມຫາຊນິເກນາຕິ ຄຓສ຺ສ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ເຕນ. ເອຕເທເວຕ຺ຖ ນານາກຣຓໍ.

ອຏ຺ຐມສິກ຺ຂາປທໍ.

ນວມນິສ຺ສຄ຺ຄິຍປາຈິຕ຺ຕິຍສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໗໗໔. ນວມສິກ຺ຂາປເທ – ສຎ຺ຎາຈິເກນາຕິ ອິທໍ ປທໍ ອິໂຕ ອຘິກຕຣໍ.

ນວມສິກ຺ຂາປທໍ.

ທສມນິສ຺ສຄ຺ຄິຍປາຈິຕ຺ຕິຍສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໗໗໘. ທສເມ – ປຣິເວຓໍ ອຸນ຺ທ຺ຣິຍຕີຕິ ປຣິເວຓໍ ວິນສ຺ສຕິ; ປຣິປຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທຎ຺ຈ ປທໍ ປຸຄ຺ຄລິເກນ ສຎ຺ຎາຈິເກນາຕິ ອິທຎ຺ຈ ເອຕ຺ຕກເມວ ນານາກຣຓໍ. ເສສໍ ປຸພ຺ພສທິສເມວາຕິ.

ທສມສິກ຺ຂາປທໍ.

ເອກາທສມນິສ຺ສຄ຺ຄິຍປາຈິຕ຺ຕິຍສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໗໘໔. ເອກາທສເມ – ຄຣຸປາວຸຣຓນ຺ຕິ ສີຕກາເລ ປາວຸຣຓໍ. ຈຕຸກ຺ກໍສປຣມນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກໍໂສ ນາມ ຈຕຸກ຺ກຫາປຓິໂກ ໂຫຕິ; ຕສ຺ມາ ປທຠາຊເນ ‘‘ໂສຬສກຫາປຓຄ຺ຆນກ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເອກາທສມສິກ຺ຂາປທໍ.

ທ຺ວາທສມນິສ຺ສຄ຺ຄິຍປາຈິຕ຺ຕິຍສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໗໘໙. ທ຺ວາທສເມ – ລຫຸປາວຸຣຓນ຺ຕິ ອຸຓ຺ຫກາເລ ປາວຸຣຓໍ. ເສສໍ ສິກ຺ຂາປທທ຺ວເຍປິ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ຉສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ທ຺ວາທສມສິກ຺ຂາປທໍ.

ອຸທ຺ທິຏ຺ຐາ ໂຂ ອຍ຺ຍາໂຍ ຕິໍສ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍາ ປາຈິຕ຺ຕິຍາ ຘມ຺ມາຕິ ເອຕ຺ຖ ມຫາວິຠງ຺ເຄ ຈີວຣວຄ຺ຄໂຕ ໂຘວນຎ຺ຈ ປຏິຄ຺ຄຫຓຎ຺ຈາຕິ ທ຺ເວ ສິກ຺ຂາປທານິ ອປເນຕ຺ວາ ອກາລຈີວຣໍ ກາລຈີວຣນ຺ຕິ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຠາຊິຕສິກ຺ຂາປເທນ ຈ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຈ຺ຉິນ຺ນຈີວເຣນ ຈ ປຐມວຄ຺ໂຄ ປູເຣຕພ຺ໂພ. ປຸນ ເອຬກໂລມວຄ຺ຄສ຺ສ ອາທິໂຕ ສຕ຺ຕ ສິກ຺ຂາປທານິ ອປເນຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ອຎ຺ຎທຕ຺ຖິການິ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທຸຕິຍວຄ຺ໂຄ ປູເຣຕພ຺ໂພ. ຕຕິຍວຄ຺ຄໂຕ ປຐມປຕ຺ຕໍ ວສ຺ສິກສາຏິກໍ ອາຣຎ຺ຎກສິກ຺ຂາປທນ຺ຕິ ອິມານິ ຕີຓິ ອປເນຕ຺ວາ ປຕ຺ຕສນ຺ນິຈຍຄຣຸປາວຸຣຓລຫຸປາວຸຣຓສິກ຺ຂາປເທຫິ ຕຕິຍວຄ຺ໂຄ ປູເຣຕພ຺ໂພ. ອິຕິ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ທ຺ວາທສ ສິກ຺ຂາປທານິ ເອກໂຕປຎ຺ຎຕ຺ຕານິ, ອຏ຺ຐາຣສ ອຸຠໂຕປຎ຺ຎຕ຺ຕານີຕິ ເອວໍ ສພ຺ເພປິ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສມຄ຺ເຄນ ‘‘ອຸທ຺ທິຏ຺ຐາ ໂຂ ອຍ຺ຍາໂຍ ຕິໍສ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍາ ປາຈິຕ຺ຕິຍາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ.

ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍ ວິນຍສໍວຓ຺ຓນາຍ ຠິກ຺ຂຸນີວິຠງ຺ເຄ

ຕິໍສກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍກຓ຺ຑໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

໔. ປາຈິຕ຺ຕິຍກຓ຺ຑໍ (ຠິກ຺ຂຸນີວິຠງ຺ຄວຓ຺ຓນາ)

໑. ລສຸຓວຄ຺ໂຄ

໑. ປຐມລສຸຓສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

ຕິໍສການນ຺ຕຣໍ ຘມ຺ມາ, ຉສຏ຺ຐິສຕສງ຺ຄຫາ;

ສງ຺ຄີຕາ ເຍ ອຍໍ ທານິ, ໂຫຕິ ເຕສມ຺ປິ ວຓ຺ຓນາ.

໗໙໓. ຕຕ຺ຖ ລສຸຓວຄ຺ຄສ຺ສ ຕາວ ປຐມສິກ຺ຂາປເທ – ທ຺ເວ ຕໂຍ ຠຓ຺ຑິເກຕິ ທ຺ເວ ວາ ຕໂຍ ວາ ໂປຏ຺ຏລິເກ; ສມ຺ປຸຓ຺ຓມິຎ຺ຊານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ນ ມຕ຺ຕໍ ຊານິຕ຺ວາຕິ ປມາຓໍ ອຊານິຕ຺ວາ ເຂຕ຺ຕປາລສ຺ສ ວາເຣນ຺ຕສ຺ສ ພຫຸໍ ລສຸຓໍ ຫຣາເປສິ.

ອຎ຺ຎຕຣໍ ຫໍສໂຍນິນ຺ຕິ ສຸວຓ຺ຓຫໍສໂຍນິໍ. ໂສ ຕາສໍ ເອເກກນ຺ຕິ ໂສ ຫໍໂສ ຊາຕິສ຺ສໂຣ ອໂຫສິ, ອຖ ປຸພ຺ພສິເນເຫນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕາສໍ ເອເກກໍ ປຕ຺ຕໍ ເທຕິ, ຕໍ ຕາປນຕາລນຈ຺ເຉທນກ຺ຂມໍ ສຸວຓ຺ຓເມວ ໂຫຕິ.

໗໙໕. ມາຄຘກນ຺ຕິ ມຄເຘສຸ ຊາຕໍ. ມຄຘຣຏ຺ເຐ ຊາຕລສຸຓເມວ ຫິ ອິຘ ລສຸຓນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ຕມ຺ປິ ຠຓ຺ຑິກລສຸຓເມວ, ນ ເອກທ຺ວິຕິມິຎ຺ຊກໍ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ຊາຕເທສໍ ອວຕ຺ວາ ‘‘ມາຄຘກໍ ນາມ ຠຓ຺ຑິກລສຸຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຊ຺ໂຌຫາເຣ ອຊ຺ໂຌຫາເຣຕິ ເອຕ຺ຖ ສເຈ ທ຺ເວ ຕໂຍ ຠຓ຺ຑິເກ ເອກໂຕເຍວ ສງ຺ຂາທິຕ຺ວາ ອຊ຺ໂຌຫຣຕິ, ເອກໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ເອເກກໍ ມິຎ຺ຊໍ ຂາທນ຺ຕິຍາ ປນ ປໂຍຄຄຓນາຍ ປາຈິຕ຺ຕິຍານີຕິ.

໗໙໗. ປລຓ຺ຑຸກາທີນໍ ວຓ຺ເຓນ ວາ ມິຎ຺ຊາຍ ວາ ນານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ – ວຓ຺ເຓນ ຕາວ ປລຓ຺ຑຸໂກ ປຓ຺ຑຸວຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ. ຠຎ຺ຊນໂກ ໂລຫິຕວຓ຺ໂຓ. ຫຣິຕໂກ ຫຣິຕປຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ. ມິຎ຺ຊາຍ ປນ ປລຓ຺ຑຸກສ຺ສ ເອກາ ມິຎ຺ຊາ ໂຫຕິ, ຠຎ຺ຊນກສ຺ສ ທ຺ເວ, ຫຣິຕກສ຺ສ ຕິສ຺ໂສ. ຈາປລສຸໂຓ ອມິຎ຺ຊໂກ, ອງ຺ກຸຣມຕ຺ຕເມວ ຫິ ຕສ຺ສ ໂຫຕິ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍາທີສຸ ປນ ‘‘ປລຓ຺ຑຸກສ຺ສ ຕີຓິ ມິຎ຺ຊານິ, ຠຎ຺ຊນກສ຺ສ ທ຺ເວ, ຫຣິຕກສ຺ສ ເອກ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອເຕ ປລຓ຺ຑຸກາທໂຍ ສຠາເວເນວ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ສູປສມ຺ປາກາທີສຸ ປນ ມາຄຘກມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຎ຺ຫິ ປຈ຺ຈມາເນສຸ ມຸຄ຺ຄສູປາທີສຸ ວາ ມຈ຺ຉມໍສວິກຕິຍາ ວາ ເຕລາທີສຸ ວາ ພທຣສາຬວາທີສຸ ວາ ອມ຺ພິລສາກາທີສຸ ວາ ອຸຕ຺ຕຣິຠງ຺ເຄສຸ ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ອນ຺ຕມໂສ ຍາຄຸຠຕ຺ເຕປິ ປກ຺ຂິປິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ເອຬກໂລມສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ລສຸຓສິກ຺ຂາປທໍ ປຐມໍ.

໒. ທຸຕິຍສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໗໙໙. ທຸຕິເຍ – ສມ຺ພາເຘຕິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນກາເສ. ຕສ຺ສ ວິຠາຄທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ປນ ‘‘ອຸໂຠ ອຸປກຈ຺ຉກາ ມຸຕ຺ຕກຣຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອກມ຺ປິ ໂລມນ຺ຕິ ກຕ຺ຕຣິຍາ ວາ ສຓ຺ຑາສເກນ ວາ ຂຸເຣນ ວາ ເຍນ ເກນຈິ ເອກປໂຍເຄນ ວາ ນານາປໂຍເຄນ ວາ ເອກໍ ວາ ພຫູນິ ວາ ສໍຫຣາເປນ຺ຕິຍາ ປໂຍຄຄຓນາຍ ປາຈິຕ຺ຕິຍານິ, ນ ໂລມຄຓນາຍ.

໘໐໑. ອາພາຘປຈ຺ຈຍາຕິ ກຓ຺ຑຸກຈ຺ຉຸອາທິອາພາຘປຈ຺ຈຍາ ສໍຫຣາເປນ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍໂຕ ກາຍວາຈໂຕ ກາຍຈິຕ຺ຕໂຕ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ທຸຕິຍສິກ຺ຂາປທໍ.

໓. ຕຕິຍສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໘໐໓-໔. ຕຕິເຍ – ຕລຆາຕເກຕິ ມຸຕ຺ຕກຣຓຕລຆາຕເນ. ອນ຺ຕມໂສ ອຸປ຺ປລປຕ຺ເຕນາປີຕິ ເອຕ຺ຖ ປຕ຺ຕໍ ຕາວ ມຫນ຺ຕໍ, ເກສເຣນາປິ ປຫາຣໍ ເທນ຺ຕິຍາ ອາປຕ຺ຕິເຍວ.

໘໐໕. ອາພາຘປຈ຺ຈຍາຕິ ຄຓ຺ຑໍ ວາ ວຓໍ ວາ ປຫຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ປຐມປາຣາຊິກສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ຕຕິຍສິກ຺ຂາປທໍ.

໔. ຈຕຸຕ຺ຖສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໘໐໖. ຈຕຸຕ຺ເຖ – ປຸຣາຓຣາໂຊໂຣຘາຕິ ປຸຣາເຓ ຄິຫິຠາເວ ຣຎ຺ໂຎ ໂອໂຣຘາ. ຈິຣາຈິຣໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ຈິເຣນ ຈິເຣນ ຄຈ຺ຉຕິ. ຘາເຣຖາຕິ ສກ຺ໂກຖ. ກສ຺ສິທໍ ກມ຺ມນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອນາໂຣຈິເຕປິ ເອຕາ ມຍິ ອາສງ຺ກໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ມຎ຺ຎມານາ ເອວມາຫ – ‘‘ມຍ຺ຫິທໍ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ.

໘໐໗. ຊຕຸມຏ຺ຐເກຕິ ຊຕຸນາ ກເຕ ມຏ຺ຐທຓ຺ຑເກ. ວຕ຺ຖຸວເສເນເວຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຍໍກິຎ຺ຈິ ປນ ທຓ຺ຑກໍ ປເວເສນ຺ຕິຍາ ອາປຕ຺ຕິເຍວ. ເຕນາຫ – ‘‘ອນ຺ຕມໂສ ອຸປ຺ປລປຕ຺ຕມ຺ປິ ມຸຕ຺ຕກຣຓໍ ປເວເສຕີ’’ຕິ. ເອຕມ຺ປິ ຈ ອຕິມຫນ຺ຕໍ, ເກສຣມຕ຺ຕມ຺ປິ ປນ ປເວເສນ຺ຕິຍາ ອາປຕ຺ຕິ ເອວ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ສມຸຏ຺ຐານາທີນິ ຕລຆາຕເກ ວຸຕ຺ຕສທິສາເນວາຕິ.

ຈຕຸຕ຺ຖສິກ຺ຂາປທໍ.

໕. ປຎ຺ຈມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໘໑໐. ປຎ຺ຈເມ – ອຕິຄມ຺ຠີຣໍ ອຸທກສຸທ຺ຘິກໍ ອາທິຍນ຺ຕີຕິ ອຕິອນ຺ໂຕ ປເວເສຕ຺ວາ ອຸທເກນ ໂຘວນໍ ກຸຣຸມານາ.

໘໑໒. ເກສຄ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຕິກ຺ກາເມຕີຕິ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຕຕິຍໍ ວາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ວາ ອງ຺ຄຸລໍ ຄມ຺ຠີຣໂຕ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປພ຺ພານໍ ອຸປຣິ ເກສຄ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ປເວເສນ຺ຕິຍາ ປາຈິຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ – ‘‘ເອກິສ຺ສາ ອງ຺ຄຸລິຍາ ຕີຓິ ປພ຺ພານິ ອາທາຕຸໍ ນ ລຠຕິ, ຕິຓ຺ຓໍ ວາ ຈຕຸນ຺ນໍ ວາ ເອເກກມ຺ປິ ປພ຺ພໍ ອາທາຕຸໍ ນ ລຠຕີ’’ຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ສມຸຏ຺ຐານາທີນິປິ ຕລຆາຕເກ ວຸຕ຺ຕສທິສາເນວາຕິ.

ປຎ຺ຈມສິກ຺ຂາປທໍ.

໖. ຉຏ຺ຐສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໘໑໕. ຉຏ຺ເຐ – ຠຕ຺ຕວິສ຺ສຄ຺ຄນ຺ຕິ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ. ປານີເຍນ ຈ ວິຘູປເນນ ຈ ອຸປຕິຏ຺ຐິຕ຺ວາຕິ ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ປານີຍຖາລກໍ ເອເກນ ພີຊນິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ພີຊມານາ ສມີເປ ຐຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຈ຺ຈາວທຕີຕິ ປຸພ຺ເພປິ ຕຸມ຺ເຫ ເອວໍ ຠຸຎ຺ຊຖ, ອຫໍ ເອວໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ປພ຺ພຊິຕຈາຣິຕ຺ຕໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ເຄຫສ຺ສິຕກຖໍ ກເຖຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໘໑໗. ຍໍກິຎ຺ຈິ ປານີຍນ຺ຕິ ສຸທ຺ຘອຸທກໍ ວາ ໂຫຕຸ, ຕກ຺ກທຘິມຕ຺ຖຸຣສຂີຣາທີນໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ. ຍາ ກາຈິ ພີຊນີຕິ ອນ຺ຕມໂສ ຈີວຣກຓ຺ໂຓປິ. ຫຕ຺ຖປາເສ ຕິຏ຺ຐຕິ ອາປຕ຺ຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍສ຺ສາຕິ ອິຘ ຐານປຈ຺ຈຍາວ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຫາຣປຈ຺ຈຍາ ປນ ຂນ຺ຘເກ ທຸກ຺ກຏໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ.

໘໑໙. ເທຕິ ທາເປຕີຕິ ປານີຍໍ ວາ ສູປາທິໍ ວາ ອິມໍ ປິວຖ, ອິມິນາ ຠຸຎ຺ຊຖາຕິ ເທຕິ; ຕາລວຓ຺ຏໍ ອິມິນາ ພີຊນ຺ຕາ ຠຸຎ຺ຊຖາຕິ ເທຕິ; ອຎ຺ເຎນ ວາ ອຸຠຍມ຺ປິ ທາເປຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ອນຸປສມ຺ປນ຺ນໍ ອາຓາເປຕີຕິ ອຸປຕິຏ຺ຐນຕ຺ຖໍ ສາມເຓຣິໍ ອາຓາເປຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ເອຬກໂລມສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ຉຏ຺ຐສິກ຺ຂາປທໍ.

໗. ສຕ຺ຕມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໘໒໒. ສຕ຺ຕເມ – ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມີຕິ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາຕິ ອິທໍ ປໂຍຄທຸກ຺ກຏໍ ນາມ, ຕສ຺ມາ ນ ເກວລໍ ປຏິຄ຺ຄຫເຓເຍວ ໂຫຕິ, ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປນ ອຣຎ຺ຎໂຕ ອາຫຣເຓປິ ສຸກ຺ຂາປເນປິ ວທ຺ທລິທິວເສ ຠຊ຺ຊນຕ຺ຖາຍ ອຸທ຺ຘນສຊ຺ຊເນປິ ກປລ຺ລສຊ຺ຊເນປິ ທພ຺ພິສຊ຺ຊເນປິ ທາຣູນິ ອາທາຍ ອຄ຺ຄິກຣເຓປິ ກປລ຺ລມ຺ຫິ ຘຎ຺ຎປກ຺ຂິປເນປິ ທພ຺ພິຍາ ສງ຺ຆຏ຺ຏເນສຸປິ ໂກຏ຺ຏນຕ຺ຖໍ ອຸທຸກ຺ຂລມຸສລາທິສຊ຺ຊເນສຸປິ ໂກຏ຺ຏນປປ຺ໂຜຏນໂຘວນາທີສຸປິ ຍາວ ມຸເຂ ຐເປຕ຺ວາ ອຊ຺ໂຌຫຣຓຕ຺ຖໍ ທນ຺ເຕຫິ ສງ຺ຂາທຕິ, ຕາວ ສພ຺ພປໂຍເຄສຸ ທຸກ຺ກຏານິ, ອຊ຺ໂຌຫຣຓກາເລ ປນ ອຊ຺ໂຌຫຣຓຄຓນາຍ ປາຈິຕ຺ຕິຍານິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ເຈວ ໂຠຊນຎ຺ຈ ປມາຓໍ. ຕສ຺ມາ ສຍໍ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎາຍ ຠຊ຺ຊນໂກຏ຺ຏນປຈນານິ ກາຣາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິຍາປິ ອາປຕ຺ຕິ. ອຎ຺ຎາຍ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ສຍໍ ຠຊ຺ຊນາທີນິ ກຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິຍາປິ ອາປຕ຺ຕິ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອິທໍ ອາມກຘຎ຺ຎໍ ນາມ ມາຕຣມ຺ປິ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິຍາ ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວ, ອວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ລທ຺ຘໍ ສຍໍ ຠຊ຺ຊນາທີນິ ກຕ຺ວາ ວາ ກາຣາເປຕ຺ວາ ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິຍາ ທຸກ຺ກຏໍ. ອຎ຺ຎາຍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ລທ຺ຘໍ ສຍໍ ວາ ຠຊ຺ຊນາທີນິ ກຕ຺ວາ ຕາຍ ວາ ກາຣາເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎາຍ ວາ ກາຣາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິຍາປິ ທຸກ຺ກຏເມວາ’’ຕິ. ປຸນປິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຎ຺ຎາຍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ລທ຺ຘໍ, ສຍໍ ຠຊ຺ຊນາທີນິ ກຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິຍາ ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວ. ຠຊ຺ຊນາທີນິ ກາຣາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິຍາ ປນ ທຸກ຺ກຏ’’ນ຺ຕິ. ຕໍ ປຸພ຺ພາປຣວິຣຸທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ນ ຫິ ຠຊ຺ຊນາທີນໍ ກຣເຓ ວາ ກາຣາປເນ ວາ ວິເສໂສ ອຕ຺ຖິ. ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ອຎ຺ຎາຍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິຍາ ທຸກ຺ກຏ’’ນ຺ຕິ ອວິເສເສນ ວຸຕ຺ຕໍ.

໘໒໓. ອາພາຘປຈ຺ຈຍາຕິ ເສທກມ຺ມາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ຘຎ຺ຎວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕິ. ‘‘ອວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ລພ຺ຠມານໍ ປນ ນວກມ຺ມຕ຺ຖາຍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອປຣຓ຺ຓໍ ວິຎ຺ຎາເປຕີຕິ ຐເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ຘຎ຺ຎານິ ມຸຄ຺ຄມາສາທິໍ ວາ ລາພຸກຸມ຺ຠຓ຺ຑາທິໍ ວາ ອຎ຺ຎໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຎາຕກປວາຣິຕຏ຺ຐາເນ ວິຎ຺ຎາເປນ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕິ. ອາມກຘຎ຺ຎໍ ປນ ຎາຕກປວາຣິຕຏ຺ຐາເນ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍໂຕ ກາຍວາຈໂຕ ກາຍຈິຕ຺ຕໂຕ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ສຕ຺ຕມສິກ຺ຂາປທໍ.

໘. ອຏ຺ຐມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໘໒໔. ອຏ຺ຐເມ – ນິພ຺ພິຏ຺ໂຐ ຣາຊຠໂຏ ຣຎ຺ໂຎ ຠຕິ ເກຓິ ເອເຕນາຕິ ນິພ຺ພິຏ຺ຐຣາຊຠໂຏ, ເອກໍ ຐານນ຺ຕຣໍ ເກຓິຍາ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໂຕ ລທ຺ຘອຸທໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຎ຺ເຎວ ຠຏປຖໍ ຍາຈິສ຺ສາມີຕິ ຣຎ຺ໂຎ ເກຓິໍ ທຕ຺ວາ ປຸນ ຕໍເຍວ ຐານນ຺ຕຣໍ ຍາຈິສ຺ສາມີຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ. ປຣິຠາສີຕິ ຕາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ‘‘ມາ ປຸນ ເອວໍ ກຣິຕ຺ຖາ’’ຕິ ສນ຺ຕຊ຺ເຊສິ.

໘໒໖. ສຍໍ ຉຑ຺ເຑຕີຕິ ຈຕ຺ຕາຣິປິ ວຕ຺ຖູນິ ເອກປໂຍເຄນ ຉຑ຺ເຑນ຺ຕິຍາ ເອກາວ ອາປຕ຺ຕິ, ປາເຏກ຺ກໍ ຉຑ຺ເຑນ຺ຕິຍາ ວຕ຺ຖຸຄຓນາຍ ອາປຕ຺ຕິໂຍ. ອາຓຕ຺ຕິຍມ຺ປິ ເອເສວ ນໂຍ. ທນ຺ຕກຏ຺ຐຉຑ຺ຑເນປິ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວ. ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ສພ຺ພຕ຺ຖ ທຸກ຺ກຏໍ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ຉສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍາກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ອຏ຺ຐມສິກ຺ຂາປທໍ.

໙. ນວມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໘໓໐-໒. ນວເມ – ຍໍ ມນຸສ຺ສານໍ ອຸປໂຠຄປຣິໂຠຄໍ ໂຣປິມນ຺ຕິ ເຂຕ຺ຕໍ ວາ ໂຫຕຸ ນາຬິເກຣາທິອາຣາໂມ ວາ, ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ໂຣປິມຫຣິຕຏ຺ຐາເນ ເອຕານິ ວຕ຺ຖູນິ ຉຑ຺ເຑນ຺ຕິຍາ ປຸຣິມນເຍເນວ ອາປຕ຺ຕິເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເຂຕ຺ເຕ ວາ ອາຣາເມ ວາ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊມານາ ອຸຈ຺ຉຸອາທີນິ ວາ ຂາທນ຺ຕີ; ຄຈ຺ຉມານາ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ໂຐທກຈລກາທີນິ ຫຣິຕຏ຺ຐາເນ ຉຑ຺ເຑຕິ, ອນ຺ຕມໂສ ອຸທກໍ ປິວິຕ຺ວາ ມຕ຺ຖກຈ຺ຉິນ຺ນນາຬິເກຣມ຺ປິ ຉຑ຺ເຑຕິ, ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວ. ຠິກ຺ຂຸໂນ ທຸກ຺ກຏໍ. ກສິຕຏ຺ຐາເນ ປນ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕພີເຊ ຍາວ ອງ຺ກຸຣໍ ນ ອຸຏ຺ຐຫຕິ, ຕາວ ສພ຺ເພສໍ ທຸກ຺ກຏໍ. ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕພີເຊສຸ ເຂຕ຺ຕໂກຓາທີສຸ ວາ ອສຎ຺ຊາຕໂຣປິເມສຸ ເຂຕ຺ຕມຣິຍາທາທີສຸ ວາ ຉຑ຺ເຑຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມນຸສ຺ສານໍ ກຈວຣຉຑ຺ຑນຏ຺ຐາເນປິ ວຏ຺ຏຕິ. ຉຑ຺ຑິຕເຂຕ຺ເຕຕິ ມນຸສ຺ເສສຸ ສສ຺ສໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຄເຕສຸ ຉຑ຺ຑິຕເຂຕ຺ຕໍ ນາມ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ວຏ຺ຏຕິ. ຍຕ຺ຖ ປນ ລາຍິຕມ຺ປິ ປຸພ຺ພຓ຺ຓາທິ ປຸນ ອຸຏ຺ຐຫິສ຺ສຕີຕິ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຍຖາວຕ຺ຖຸກເມວ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ຉສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍາກິຣິຍໍ…ເປ… ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ນວມສິກ຺ຂາປທໍ.

໑໐. ທສມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໘໓໕. ທສເມ – ຍໍກິຎ຺ຈິ ນຈ຺ຈນ຺ຕິ ນຏາທໂຍ ວາ ນຈ຺ຈນ຺ຕຸ ໂສຓ຺ຑາ ວາ, ອນ຺ຕມໂສ ໂມຣສຸວມກ຺ກຏາທໂຍປິ, ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ນຈ຺ຈເມວ. ຍໍກິຎ຺ຈິ ຄີຕນ຺ຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ນຏາທີນໍ ວາ ຄີຕໍ ໂຫຕຸ, ອຣິຍານໍ ປຣິນິພ຺ພານກາເລ ຣຕນຕ຺ຕຍຄຸຓູປສໍຫິຕໍ ສາຘຸກີຬິຕຄີຕໍ ວາ ອສໍຍຕຠິກ຺ຂູນໍ ຘມ຺ມຠາຓກຄີຕໍ ວາ, ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ຄີຕເມວ. ຍໍກິຎ຺ຈິ ວາທິຕນ຺ຕິ ຕນ຺ຕິພທ຺ຘາທິວາທນີຍຠຓ຺ຑວາທິຕໍ ວາ ໂຫຕຸ, ກຸຏເຠຣິວາທິຕໍ ວາ, ອນ຺ຕມໂສ ອຸທກເຠຣິວາທິຕມ຺ປິ, ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ວາທິຕເມວ.

໘໓໖. ທສ຺ສນາຍ ຄຈ຺ຉຕິ ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາຕິ ປທວາຣຄຓນາຍ ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ຍຕ຺ຖ ຐິຕາ ປສ຺ສຕິ ວາ ສຸຓາຕິ ວາຕິ ເອກປໂຍເຄນ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ປສ຺ສຕິ, ເຕສໍເຍວ ຄີຕວາທິຕໍ ສຸຓາຕິ, ເອກເມວ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ສເຈ ປນ ເອກໍ ທິສໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ນຈ຺ຈໍ ປສ຺ສຕິ, ປຸນ ອຎ຺ຎໂຕ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຄາຍນ຺ເຕ ປສ຺ສຕິ ອຎ຺ຎໂຕ ວາເທນ຺ເຕ, ປາເຏກ຺ກາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ. ຠິກ຺ຂຸນີ ສຍມ຺ປິ ນຈ຺ຈິຕຸໍ ວາ ຄາຍິຕຸໍ ວາ ວາທິຕຸໍ ວາ ນ ລຠຕິ, ອຎ຺ເຎ ‘‘ນຈ຺ຈ, ຄາຍ, ວາເທຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸມ຺ປິ ນ ລຠຕິ. ‘‘ເຈຕິຍສ຺ສ ອຸປຫາຣໍ ເທຖ, ອຸປາສກາ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸມ຺ປິ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ເຈຕິຍສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐານໍ ກໂຣມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸມ຺ປິ ນ ລຠຕິ. ສພ຺ພຕ຺ຖ ປາຈິຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ສພ຺ພອຏ຺ຐກຖາສຸ ວຸຕ຺ຕໍ. ຠິກ຺ຂຸໂນ ທຸກ຺ກຏໍ. ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ເຈຕິຍສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐານໍ ກໂຣມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ‘‘ອຸປຏ຺ຐານກຣຓໍ ນາມ ສຸນ຺ທຣ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໘໓໗. ອາຣາເມ ຐິຕາຕິ ອາຣາເມ ຐຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາຣາເມ ວາ ພຫິອາຣາເມ ວາ ນຈ຺ຈາທີນິ ປສ຺ສຕິ ວາ ສຸຓາຕິ ວາ, ອນາປຕ຺ຕິ. ສຕິ ກຣຓີເຍຕິ ສລາກຠຕ຺ຕາທີນໍ ວາ ອຕ຺ຖາຍ ອຎ຺ເຎນ ວາ ເກນຈິ ກຣຓີເຍນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຄຕຏ຺ຐາເນ ປສ຺ສຕິ ວາ ສຸຓາຕິ ວາ, ອນາປຕ຺ຕິ. ອາປທາສູຕິ ຕາທິເສນ ອຸປທ຺ທເວນ ອຸປທ຺ທຸຕາ ສມຊ຺ຊຏ຺ຐານໍ ປວິສຕິ, ເອວໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປສ຺ສນ຺ຕິຍາ ວາ ສຸຓນ຺ຕິຍາ ວາ ອນາປຕ຺ຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ເອຬກໂລມສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ທສມສິກ຺ຂາປທໍ.

ລສຸຓວຄ຺ໂຄ ປຐໂມ.

໒. ອນ຺ຘກາຣວຄ຺ໂຄ

໑. ປຐມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໘໓໙. ອນ຺ຘກາຣວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐມສິກ຺ຂາປເທ – ອປ຺ປທີເປຕິ ປທີປຈນ຺ທສູຣິຍອຄ຺ຄີສຸ ເອເກນາປິ ອໂນຠາສິເຕ. ເຕເນວສ຺ສ ປທຠາຊເນ ‘‘ອນາໂລເກ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສລ຺ລເປຍ຺ຍ ວາຕິ ເຄຫສ຺ສິຕກຖໍ ກເຖຍ຺ຍ.

໘໔໑. ອຣໂຫເປກ຺ຂາ ອຎ຺ຎວິຫິຕາຕິ ນ ຣໂຫອສ຺ສາທາເປກ຺ຂາ ຣໂຫອສ຺ສາທໂຕ ອຎ຺ຎວິຫິຕາວ ຫຸຕ຺ວາ ຎາຕິໍ ວາ ປຸຈ຺ຉຕິ, ທາເນ ວາ ປູຊາຍ ວາ ມນ຺ເຕຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ເຖຍ຺ຍສຕ຺ຖສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍຈິຕ຺ຕໂຕ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທ຺ວິເວທນນ຺ຕິ.

ປຐມສິກ຺ຂາປທໍ.

໒. ທຸຕິຍສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໘໔໒. ທຸຕິເຍ – ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນ ໂອກາເສຕິ ອິທເມວ ນານໍ. ເສສໍ ສພ຺ພໍ ປຸຣິມສທິສເມວາຕິ.

ທຸຕິຍສິກ຺ຂາປທໍ.

໓. ຕຕິຍສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໘໔໖. ຕຕິເຍ – ອຊ຺ໂຌກາເສຕິ ນານໍ, ເສສໍ ສພ຺ພໍ ຕາທິສເມວາຕິ.

ຕຕິຍສິກ຺ຂາປທໍ.

໔. ຈຕຸຕ຺ຖສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໘໕໐-໓. ຈຕຸຕ຺ເຖ – ນິກຓ຺ຓິກນ຺ຕິ ກຓ຺ຓມູລໍ ວຸຈ຺ຈຕິ; ກຓ຺ຓມູເລ ຊປ຺ເປຍ຺ຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສຕິ ກຣຓີເຍຕິ ສລາກຠຕ຺ຕາທີນໍ ອາຫຣຓຕ຺ຖາຍ ວິຫາເຣ ວາ ທຸນ຺ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ປຏິສາມນຕ຺ຖາຍ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ສມຸຏ຺ຐານາທີນິ ປຸຣິມສທິສາເນວາຕິ.

ຈຕຸຕ຺ຖສິກ຺ຂາປທໍ.

໕. ປຎ຺ຈມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໘໕໔. ປຎ຺ຈເມ – ຆຣໍ ໂສເຘນ຺ຕາຕິ ເຕສໍ ກິຣ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ເຖຣິຍາ ໂກຈິ ກາຍິກວາຈສິໂກ ວີຕິກ຺ກໂມ ນ ທິສ຺ສຕິ, ຆຣມ຺ປິ ຕາວ ໂສເຘມາ’’ຕິ, ຕໂຕ ຆຣໍ ໂສເຘນ຺ຕາ ນໍ ອທ຺ທສໍສຸ.

໘໕໖. ອໂນວສ຺ສກໍ ອຕິກ຺ກາເມນ຺ຕິຍາຕິ ປຐມໍ ປາທໍ ອຕິກ຺ກາເມນ຺ຕິຍາ ທຸກ຺ກຏໍ, ທຸຕິຍໍ ອຕິກ຺ກາເມນ຺ຕິຍາ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ອຸປຈາຣາຕິກ຺ກເມ ເອເສວ ນໂຍ.

໘໕໘. ຄິລານາຍາຕິ ຍາ ຕາທິເສນ ເຄລຎ຺ເຎນ ອາປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ອາປທາສູຕິ ຆເຣ ອຄ຺ຄິ ວາ ອຸຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ, ໂຈຣາ ວາ; ເອວຣູເປ ອຸປທ຺ທເວ ອນາປຸຈ຺ຉາ ປກ຺ກມຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ກຖິນສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍວາຈໂຕ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ກິຣິຍາກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ປຎ຺ຈມສິກ຺ຂາປທໍ.

໖. ຉຏ຺ຐສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໘໖໐. ຉຏ຺ເຐ – ອຠິນິສີເທຍ຺ຍາຕິ ນິສີເທຍ຺ຍ. ນິສີທິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາ ເອກາ ອາປຕ຺ຕິ, ອນິສີທິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາ ເອກາ, ນິສີທິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາ ທ຺ເວ.

໘໖໓. ຘຸວປຎ຺ຎຕ຺ເຕຕິ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ນິຈ຺ຈປຎ຺ຎຕ຺ເຕ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ກຖິນສມຸຏ຺ຐານໍ…ເປ… ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ຉຏ຺ຐສິກ຺ຂາປທໍ.

໗. ສຕ຺ຕມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໘໖໔. ສຕ຺ຕເມປິ – ສພ຺ພໍ ຉຏ຺ເຐ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ສຕ຺ຕມສິກ຺ຂາປທໍ.

໘. ອຏ຺ຐມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໘໖໙. ອຏ຺ຐເມ – ສພ຺ພໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ.

ອຏ຺ຐມສິກ຺ຂາປທໍ.

໙. ນວມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໘໗໕. ນວເມ – ອຠິສເປຍ຺ຍາຕິ ສປຖໍ ກເຣຍ຺ຍ. ນິຣເຍນ ອຠິສປຕິ ນາມ ‘‘ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາມິ, ອວີຈິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕາມິ, ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕຸ, ອວີຈິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕູ’’ຕິ ເອວມາທິນາ ນເຍນ ອກ຺ໂກສຕິ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ ອຠິສປຕິ ນາມ ‘‘ຄິຫິນີ ໂຫມິ, ໂອທາຕວຕ຺ຖາ ໂຫມິ, ປຣິພ຺ພາຊິກາ ໂຫມິ, ອິຕຣາ ວາ ເອທິສາ ໂຫຕູ’’ຕິ ເອວມາທິນາ ນເຍນ ອກ຺ໂກສຕິ; ວາຈາຍ ວາຈາຍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ຐເປຕ຺ວາ ປນ ນິຣຍຎ຺ຈ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍຎ຺ຈ ‘‘ສຸນຂີ ສູກຣີ ກາຓາ ກຸຓີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອກ຺ໂກສນ຺ຕິຍາ ວາຈາຍ ວາຈາຍ ທຸກ຺ກຏໍ.

໘໗໘. ອຕ຺ຖປຸເຣກ຺ຂາຣາຍາຕິ ອຏ຺ຐກຖໍ ກເຖນ຺ຕິຍາ. ຘມ຺ມປຸເຣກ຺ຂາຣາຍາຕິ ປາຬິໍ ວາເຈນ຺ຕິຍາ. ອນຸສາສນິປຸເຣກ຺ຂາຣາຍາຕິ ‘‘ອິທານິປິ ຕ຺ວໍ ເອທິສາ, ສາຘຸ ວິຣມສ຺ສຸ, ໂນ ເຈ ວິຣມສິ, ອທ຺ຘາ ປຸນ ເອວຣູປານິ ກມ຺ມານິ ກຕ຺ວາ ນິຣເຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສສິ, ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສສີ’’ຕິ ເອວໍ ອນຸສາສນິຍໍ ຐຕ຺ວາ ວທນ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ.

ນວມສິກ຺ຂາປທໍ.

໑໐. ທສມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໘໗໙. ທສເມ – ສພ຺ພໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ຘຸຣນິກ຺ເຂປສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລກມ຺ມໍ, ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ.

ທສມສິກ຺ຂາປທໍ.

ອນ຺ຘກາຣວຄ຺ໂຄ ທຸຕິໂຍ.

໓. ນຄ຺ຄວຄ຺ໂຄ

໑. ປຐມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໘໘໓-໖. ນຄ຺ຄວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐມສິກ຺ຂາປເທ – ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈິຓ຺ເຓນາຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ ຈິຓ຺ເຓນ; ອຖ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ຈຣເຓນາຕິ; ເອວໍ ກຣຓຕ຺ເຖ ວາ ສາມິອຕ຺ເຖ ວາ ອຸປໂຍຄວຈນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຈ຺ຉິນ຺ນຈີວຣິກາຍາຕິ ອິທໍ ອຸທກສາຏິກໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ອຎ຺ຎໍ ຈີວຣໍ. ຕສ຺ມາ ອຸທກສາຏິກາຍ ອຈ຺ຉິນ຺ນາຍ ວາ ນຏ຺ຐາຍ ວາ ນຄ຺ຄາຍ ນ຺ຫາຍນ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕິ. ສເຈປິ ອຸທກສາຏິກຈີວຣໍ ມຫຄ຺ຆໍ ໂຫຕິ, ນ ສກ຺ກາ ນິວາເສຕ຺ວາ ພຫິ ຄນ຺ຕຸໍ, ເອວມ຺ປິ ນຄ຺ຄາຍ ນ຺ຫາຍິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ເອຬກໂລມສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ປຐມສິກ຺ຂາປທໍ.

໒. ທຸຕິຍສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໘໘໗. ທຸຕິເຍ – ສພ຺ພໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ຉສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ທຸຕິຍສິກ຺ຂາປທໍ.

໓. ຕຕິຍສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໘໙໓-໔. ຕຕິເຍ – ອນນ຺ຕຣາຍິກິນີຕິ ທສສຸ ອນ຺ຕຣາເຍສຸ ເອເກນປິ ອນ຺ຕຣາເຍນ ອນນ຺ຕຣາຍາ. ຘຸຣໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕມຕ຺ເຕຕິ ຘຸຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສເຈປິ ປຈ຺ຉາ ສິພ຺ພຕິ, ອາປຕ຺ຕິເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ຘຸຣນິກ຺ເຂປສມຸຏ຺ຐານໍ – ອກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ.

ຕຕິຍສິກ຺ຂາປທໍ.

໔. ຈຕຸຕ຺ຖສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໘໙໘-໙. ຈຕຸຕ຺ເຖ – ປຎ຺ຈ ອຫານິ ປຎ຺ຈາຫໍ, ປຎ຺ຈາຫເມວ ປຎ຺ຈາຫິກໍ. ສງ຺ຆາຏີນໍ ຈາໂຣ ສງ຺ຆາຏິຈາໂຣ; ປຣິໂຠຄວເສນ ວາ ໂອຕາປນວເສນ ວາ ສງ຺ຆຏິຕຏ຺ເຐນ ສງ຺ຆາຏີຕິ ລທ຺ຘນາມານໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຈີວຣານໍ ປຣິວຕ຺ຕນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມາເຍວ ປທຠາຊເນ ‘‘ປຎ຺ຈມໍ ທິວສໍ ປຎ຺ຈ ຈີວຣານີ’’ຕິອາທິມາຫ. ອາປຕ຺ຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ ເອກສ຺ມິໍ ຈີວເຣ ເອກາ ອາປຕ຺ຕິ; ປຎ຺ຈສຸ ປຎ຺ຈ.

໙໐໐. ອາປທາສູຕິ ມຫຄ຺ຆໍ ຈີວຣໍ, ນ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ໂຈຣຠຍາທີສຸ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ; ເອວຣູເປ ອຸປທ຺ທເວ ອນາປຕ຺ຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ກຖິນສມຸຏ຺ຐານໍ – ອກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ຈຕຸຕ຺ຖສິກ຺ຂາປທໍ.

໕. ປຎ຺ຈມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໙໐໓. ປຎ຺ຈເມ – ຈີວຣສງ຺ກມນີຍນ຺ຕິ ສງ຺ກເມຕພ຺ພໍ ຈີວຣໍ; ອຎ຺ຎິສ຺ສາ ສນ຺ຕກໍ ອນາປຸຈ຺ຉາ ຄຫິຕໍ ປຸນ ປຏິທາຕພ຺ພຈີວຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໙໐໖. ອາປທາສູຕິ ສເຈ ອປາຣຸຕໍ ວາ ອນິວຕ຺ຖໍ ວາ ໂຈຣາ ຫຣນ຺ຕິ, ເອວຣູປາສຸ ອາປທາສຸ ຘາເຣນ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ກຖິນສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍາກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ປຎ຺ຈມສິກ຺ຂາປທໍ.

໖. ຉຏ຺ຐສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໙໐໙-໑໐. ຉຏ຺ເຐ – ອຎ຺ຎໍ ປຣິກ຺ຂາຣນ຺ຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຖາລກາທີນໍ ວາ ສປ຺ປິເຕລາທີນໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ. ອານິສໍສນ຺ຕິ ‘‘ກິຕ຺ຕກໍ ອຄ຺ຆນກໍ ທາຕຸກາມຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ, ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ນາມາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ‘‘ອາຄເມຖ ຕາວ, ອິທານິ ວຕ຺ຖໍ ມຫຄ຺ຆໍ, ກຕິປາເຫນ ກປ຺ປາເສ ອາຄເຕ ສມຄ຺ຆໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ນິວາເຣນ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ຉຏ຺ຐສິກ຺ຂາປທໍ.

໗. ສຕ຺ຕມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໙໑໑. ສຕ຺ຕເມ – ປກ຺ກມິໍສູຕິ ອຎ຺ຎາສມ຺ປິ ອາຄມນໍ ອາຄເມນ຺ຕີ ‘‘ອທ຺ຘາ ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ອາຄເມສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອຄມໍສຸ. ປຏິພາເຫຍ຺ຍາຕິ ປຏິເສເຘຍ຺ຍ.

໙໑໕. ອານິສໍສນ຺ຕິ ‘‘ເອກິສ຺ສາ ເອກໍ ສາຏກໍ ນປ຺ປໂຫຕິ, ອາຄເມຖ ຕາວ, ກຕິປາເຫນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ຕໂຕ ຠາເຊສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ອານິສໍສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຏິພາຫນ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ສຕ຺ຕມສິກ຺ຂາປທໍ.

໘. ອຏ຺ຐມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໙໑໖-໘. ອຏ຺ຐເມ – ນຏາ ນາມ ເຍ ນາຏກໍ ນາເຏນ຺ຕິ. ນຏກາ ນາມ ເຍ ນຈ຺ຈນ຺ຕິ. ລງ຺ຆກາ ນາມ ເຍ ວໍສວຣຕ຺ຕາທີສຸ ລງ຺ຆນກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ໂສກຊ຺ຌາຍິກາ ນາມ ມາຍາກາຣາ. ກຸມ຺ຠຖູຓິກາ ນາມ ຆຏເກນ ກີຬນກາ; ພິມ຺ພິສກວາທກາຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ເທຕິ ອາປຕ຺ຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ຈີວຣຄຓນາຍ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ເວທິຕພ຺ພາ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ຉສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ອຏ຺ຐມສິກ຺ຂາປທໍ.

໙. ນວມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໙໒໑-໔. ນວເມ – ທຸພ຺ພລຈີວຣປຈ຺ຈາສາຍາຕິ ທຸພ຺ພລາຍ ຈີວຣປຈ຺ຈາສາຍ. ອານິສໍສນ຺ຕິ ກິຎ຺ຈາປິ ‘‘ນ ມຍໍ ອຍ຺ເຍ ສກ຺ໂກມາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ‘‘ອິທານິ ປນ ເຕສໍ ກປ຺ປາໂສ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ສທ຺ໂຘ ປສນ຺ໂນ ປຸຣິໂສ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ອທ຺ຘາ ທສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອວໍ ອານິສໍສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ນິວາເຣນ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ນວມສິກ຺ຂາປທໍ.

໑໐. ທສມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໙໒໗. ທສເມ – ກຖິນຸທ຺ຘາຣໍ ນ ທສ຺ສນ຺ຕີຕິ ກີທິໂສ ກຖິນຸທ຺ຘາໂຣ ທາຕພ຺ໂພ, ກີທິໂສ ນ ທາຕພ຺ໂພຕິ? ຍສ຺ສ ອຕ຺ຖາຣມູລໂກ ອານິສໍໂສ ມຫາ, ອຸພ຺ຠາຣມູລໂກ ອປ຺ໂປ, ເອວຣູໂປ ນ ທາຕພ຺ໂພ. ຍສ຺ສ ປນ ອຕ຺ຖາຣມູລໂກ ອານິສໍໂສ ອປ຺ໂປ, ອຸພ຺ຠາຣມູລໂກ ມຫາ, ເອວຣູໂປ ທາຕພ຺ໂພ. ສມານິສໍໂສປິ ສທ຺ຘາປຣິປາລນຕ຺ຖໍ ທາຕພ຺ໂພວ.

໙໓໑. ອານິສໍສນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆ ຊິຓ຺ຓຈີວໂຣ, ກຖິນານິສໍສມູລໂກ ມຫາລາໂຠຕິ ເອວຣູປໍ ອານິສໍສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຏິພາຫນ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ທສມສິກ຺ຂາປທໍ.

ນຄ຺ຄວຄ຺ໂຄ ຕຕິໂຍ.

໔. ຕຸວຏ຺ຏວຄ຺ໂຄ

໑. ປຐມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໙໓໓. ຕຸວຏ຺ຏວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐມສິກ຺ຂາປເທ – ຕຸວຏ຺ເຏຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ນິປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ເອຬກໂລມສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ປຐມສິກ຺ຂາປທໍ.

໒. ທຸຕິຍສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໙໓໗. ທຸຕິເຍ – ເອກໍ ອຕ຺ຖຣຓຎ຺ເຈວ ປາວຸຣຓຎ຺ຈ ເອຕາສນ຺ຕິ ເອກຕ຺ຖຣຓປາວຸຣຓາ; ສໍຫາຣິມານໍ ປາວາຣຕ຺ຖຣຓກຏສາຣກາທີນໍ ເອກໍ ອນ຺ຕໍ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ເອກໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຕຸວຏ຺ເຏນ຺ຕີນເມຕໍ ອຘິວຈນໍ.

໙໔໐. ວວຕ຺ຖານໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາຕິ ມຊ຺ເຌ ກາສາວໍ ວາ ກຕ຺ຕຣຍຏ຺ຐິໍ ວາ ອນ຺ຕມໂສ ກາຍພນ຺ຘນມ຺ປິ ຐເປຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊນ຺ຕີນໍ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ເອຬກໂລມສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ທຸຕິຍສິກ຺ຂາປທໍ.

໓. ຕຕິຍສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໙໔໑. ຕຕິເຍ – ອຸຬາຣສມ຺ຠາວິຕາຕິ ອຸຬາຣກຸລາ ປພ຺ພຊິຕຕ຺ຕາ ຄຸເຓຫິ ຈ ອຸຬາຣຕ຺ຕາ ອຸຬາຣາຕິ ສມ຺ຠາວິຕາ. ອິສ຺ສາປກຕາຕິ ອິສ຺ສາຍ ອປກຕາ; ອຠິຠູຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຎ຺ຎຕ຺ຕິ ພຫຸລາ ເອຕາສນ຺ຕິ ສຎ຺ຎຕ຺ຕິພຫຸລາ; ທິວສໍ ມຫາຊນໍ ສຎ຺ຎາປຍມານາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ພຫຸລາ ເອຕາສນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິພຫຸລາ. ວິຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ເຫຕູທາຫຣຓາທີຫິ ວິວິເຘຫິ ນເຍຫິ ຎາປນາ ເວທິຕພ຺ພາ, ນ ຍາຈນາ.

໙໔໓. ຈງ຺ກມເນ ນິວຕ຺ຕນຄຓນາຍ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕິຏ຺ຐຕິ ວາຕິອາທີສຸ ປໂຍຄຄຓນາຍ. ອຸທ຺ທິສຕິ ວາຕິອາທີສຸ ປທາທິຄຓນາຍ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍາກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ.

ຕຕິຍສິກ຺ຂາປທໍ.

໔. ຈຕຸຕ຺ຖສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໙໔໙. ຈຕຸຕ຺ເຖ – ສຕິ ອນ຺ຕຣາເຍຕິ ທສວິເຘ ອນ຺ຕຣາເຍ ສຕິ. ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ນ ລຠຕີຕິ ອຎ຺ຎໍ ອຸປຏ຺ຐາຍິກໍ ນ ລຠຕິ. ຄິລານາຍາຕິ ສຍໍ ຄິລານາຍ. ອາປທາສູຕິ ຕຖາຣູເປ ອຸປທ຺ທເວ ສຕິ ອນາປຕ຺ຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ຘຸຣນິກ຺ເຂປສມຸຏ຺ຐານໍ – ອກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ.

ຈຕຸຕ຺ຖສິກ຺ຂາປທໍ.

໕. ປຎ຺ຈມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໙໕໒. ປຎ຺ຈເມ – ອຎ຺ຎໍ ອາຓາເປຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ສເຈ ນິກ຺ກຑ຺ຒາຕິ ອາຓຕ຺ຕາ ເອກປໂຍເຄນ ພຫູນິປິ ທ຺ວາຣານິ ອຕິກ຺ກາເມຕິ, ເອກາ ອາປຕ຺ຕິ. ອຖ ອິມຎ຺ຈິມຎ຺ຈ ທ຺ວາຣໍ ອຕິກ຺ກາເມຫີຕິ ເອວໍ ອາຓຕ຺ຕາ ອຕິກ຺ກາເມຕິ, ທ຺ວາຣຄຓນາຍ ອາປຕ຺ຕິໂຍ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ.

ປຎ຺ຈມສິກ຺ຂາປທໍ.

໖. ຉຏ຺ຐສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໙໕໕. ຉຏ຺ເຐ – ສພ຺ພໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ສມນຸຠາສນສມຸຏ຺ຐານໍ – ອກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ.

ຉຏ຺ຐສິກ຺ຂາປທໍ.

໗-໘-໙. ສຕ຺ຕມອຏ຺ຐມນວມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໙໖໑. ສຕ຺ຕມອຏ຺ຐມນວເມສຸ ສພ຺ພໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ສພ຺ພານິ ເອຬກໂລມສມຸຏ຺ຐານານິ, ກິຣິຍານິ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂານິ, ອຈິຕ຺ຕການິ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊານິ, ກາຍກມ຺ມານິ, ຕິຈິຕ຺ຕານິ ຕິເວທນານີຕິ.

ສຕ຺ຕມອຏ຺ຐມນວມສິກ຺ຂາປທານິ.

໑໐. ທສມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໙໗໓. ທສເມ – ອາຫຸນ຺ທຣິກາຕິ ສມ຺ພາຘາ.

໙໗໕. ຘຸຣໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕມຕ຺ເຕຕິ ສເຈປິ ຘຸຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ປກ຺ກມຕິ, ອາປຕ຺ຕິເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປວາເຣຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ໂຍຊນານິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາປິ ອນາປຕ຺ຕິ. ຉສຸ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ. ສເຈ ປນ ຕີຓິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕເນວ ມຄ຺ເຄນ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉຕິ, ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອຎ຺ເຎນ ມຄ຺ເຄນ ອາຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໙໗໖. ອນ຺ຕຣາເຍຕິ ທສວິເຘ ອນ຺ຕຣາເຍ – ປຣໍ ຄຈ຺ຉິສ຺ສາມີຕິ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ, ນທີປູໂຣ ປນ ອາຄໂຕ, ໂຈຣາ ວາ ມຄ຺ເຄ ໂຫນ຺ຕິ, ເມໂຆ ວາ ອຸຏ຺ຐາຕິ, ນິວຕ຺ຕິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ປຐມປາຣາຊິກສມຸຏ຺ຐານໍ – ອກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ.

ທສມສິກ຺ຂາປທໍ.

ຕຸວຏ຺ຏວຄ຺ໂຄ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

໕. ຈິຕ຺ຕາຄາຣວຄ຺ໂຄ

໑. ປຐມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໙໗໘. ຈິຕ຺ຕາຄາຣວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐມສິກ຺ຂາປເທ – ຣາຊາຄາຣນ຺ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ກີຬນຆຣໍ. ຈິຕ຺ຕາຄາຣນ຺ຕິ ກີຬນຈິຕ຺ຕສາລໍ. ອາຣາມນ຺ຕິ ກີຬນອຸປວນໍ. ອຸຍ຺ຍານນ຺ຕິ ກີຬນຸຍ຺ຍານໍ. ໂປກ຺ຂຣຓີນ຺ຕິ ກີຬນໂປກ຺ຂຣຓິໍ. ຕສ຺ມາເຍວ ປທຠາຊເນ ‘‘ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຣຎ຺ໂຎ ກີຬິຕຸ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ທສ຺ສນາຍ ຄຈ຺ຉຕິ ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ປທວາຣຄຓນາຍ ທຸກ຺ກຏໍ. ຍຕ຺ຖ ຐິຕາ ປສ຺ສຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ສເຈ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ຐິຕາ ປທໍ ອນຸທ຺ຘຣມານາ ປຎ຺ຈປິ ປສ຺ສຕິ, ເອກເມວ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ຕໍ ຕໍ ທິສາຠາຄໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ປສ຺ສນ຺ຕິຍາ ປນ ປາເຏກ຺ກາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ. ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ປນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ທຸກ຺ກຏໍ.

໙໘໑. ອາຣາເມ ຐິຕາຕິ ອຊ຺ຌາຣາເມ ຣາຊາຄາຣາທີນິ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕານິ ປສ຺ສນ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕິ. ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ວາຕິ ປິຓ຺ຑປາຕາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາ ມຄ຺ໂຄ ໂຫຕິ, ຕານິ ປສ຺ສຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ສຕິ ກຣຓີເຍ ຄນ຺ຕ຺ວາຕິ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ເກນຈິ ກຣຓີເຍນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປສ຺ສຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ອາປທາສູຕິ ເກນຈິ ອຸປທ຺ທຸຕາ ປວິສິຕ຺ວາ ປສ຺ສຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ເອຬກໂລມສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ປຐມສິກ຺ຂາປທໍ.

໒. ທຸຕິຍສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໙໘໒. ທຸຕິເຍ – ອຠິນິສີທນາຠິນິປຊ຺ຊເນສຸ ປໂຍຄຄຓນາຍ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ເວທິຕພ຺ພາ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ເອຬກໂລມສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ທຸຕິຍສິກ຺ຂາປທໍ.

໓. ຕຕິຍສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໙໘໘. ຕຕິເຍ – ອຸຊ຺ຊວຸຊ຺ຊເວຕິ ຍຕ຺ຕກໍ ຫຕ຺ເຖນ ອຎ຺ຉິຕໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຕກ຺ກມ຺ຫິ ເວຐິເຕ ເອກາ ອາປຕ຺ຕິ. ກນ຺ຕນໂຕ ປນ ປຸພ຺ເພ ກປ຺ປາສວິຈິນນໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພປໂຍເຄສຸ ຫຕ຺ຖວາຣຄຓນາຍ ທຸກ຺ກຏໍ.

໙໘໙. ກນ຺ຕິຕສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທສິກສຸຕ຺ຕາທິໍ ສງ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ກນ຺ຕຕິ, ທຸກ຺ກນ຺ຕິຕໍ ວາ ປຏິກນ຺ຕຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ເອຬກໂລມສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ຕຕິຍສິກ຺ຂາປທໍ.

໔. ຈຕຸຕ຺ຖສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໙໙໒. ຈຕຸຕ຺ເຖ – ຍາຄຸໍ ວາຕິອາທີສຸ ຕຓ຺ຑຸລໂກຏ຺ຏນໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ເພສຸ ປຸພ຺ພປໂຍເຄສຸ ປໂຍຄຄຓນາຍ ທຸກ຺ກຏໍ. ຍາຄຸຠຕ຺ເຕສຸ ຠາຊນຄຓນາຍ, ຂາທນີຍາທີສຸ ຣູປຄຓນາຍ ປາຈິຕ຺ຕິຍານິ.

໙໙໓. ຍາຄຸປາເນຕິ ມນຸສ຺ເສຫິ ສງ຺ຆສ຺ສຕ຺ຖາຍ ກຣິຍມາເນ ຍາຄຸປາເນ ວາ ສງ຺ຆຠຕ຺ເຕ ວາ ເຕສໍ ສຫາຍິກຠາເວນ ຍໍກິຎ຺ຈິ ປຈນ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕິ. ເຈຕິຍປູຊາຍ ສຫາຍິກາ ຫຸຕ຺ວາ ຄນ຺ຘາທີນິ ປູເຊຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກຣສ຺ສາຕິ ສເຈປິ ມາຕາປິຕໂຣ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຍໍກິຎ຺ຈິ ພີຊນິໍ ວາ ສມ຺ມຸຎ຺ຊນິທຓ຺ຑກໍ ວາ ກາຣາເປຕ຺ວາ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກຣຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາວ ຍໍກິຎ຺ຈິ ປຈິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ສມຸຏ຺ຐານາທີນິ ຕຕິຍສທິສາເນວາຕິ.

ຈຕຸຕ຺ຖສິກ຺ຂາປທໍ.

໕. ປຎ຺ຈມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໙໙໖. ປຎ຺ຈເມ – ອສຕິ ອນ຺ຕຣາເຍຕິ ທສວິເຘ ອນ຺ຕຣາເຍ ອສຕິ. ຘຸຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ວິນິຈ຺ຉິນນ຺ຕີ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາວ ວິນິຈ຺ຉິນາຕິ.

໙໙໘. ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ນ ລຠຕີຕິ ສຫາຍິກາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ນ ລຠຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ຘຸຣນິກ຺ເຂປສມຸຏ຺ຐານໍ – ອກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ.

ປຎ຺ຈມສິກ຺ຂາປທໍ.

໖. ຉຏ຺ຐສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໙໙໙. ຉຏ຺ເຐ – ສພ຺ພໍ ນຄ຺ຄວຄ຺ເຄ ອາຄາຣິກສິກ຺ຂາປເທ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ, ຕໍ ຉສມຸຏ຺ຐານໍ. ອິທໍ ‘‘ສຫຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເອຬກໂລມສມຸຏ຺ຐານໍ, ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ຉຏ຺ຐສິກ຺ຂາປທໍ.

໗. ສຕ຺ຕມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໐໐໗. ສຕ຺ຕເມ – ປຸນ ປຣິຍາເຍນາຕິ ປຸນວາເຣ. ອາປທາສູຕິ ມຫຄ຺ຆຈີວຣໍ ສຣີຣໂຕ ໂມເຈຕ຺ວາ ສຸປຏິສາມິຕມ຺ປິ ໂຈຣາ ຫຣນ຺ຕິ, ເອວຣູປາສຸ ອາປທາສຸ ອນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິວາເສນ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ກຖິນສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍວາຈໂຕ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ກິຣິຍາກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ສຕ຺ຕມສິກ຺ຂາປທໍ.

໘. ອຏ຺ຐມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໐໐໘. ອຏ຺ຐເມ – ອນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາຕິ ຣກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ອທຕ຺ວາ; ‘‘ອິມໍ ຊຄ຺ເຄຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ເອວໍ ອນາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໐໑໒. ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ນ ລຠຕີຕິ ປຏິຊຄ຺ຄິກໍ ນ ລຠຕິ. ຄິລານາຍາຕິ ວຈີເຠທໍ ກາຕຸໍ ອສມຕ຺ຖາຍ. ອາປທາສູຕິ ຣຏ຺ເຐ ຠິຊ຺ຊນ຺ເຕ ອາວາເສ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເອວຣູປາສຸ ອາປທາສຸ ອນາປຕ຺ຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ສມຸຏ຺ຐານາທີນິ ອນນ຺ຕຣສິກ຺ຂາປທສທິສາເນວາຕິ.

ອຏ຺ຐມສິກ຺ຂາປທໍ.

໙. ນວມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໐໑໕-໖. ນວເມ – ພາຫິຣກໍ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສຣຖຘນຸຖຣຸສິປ຺ປອາຖພ຺ພຓຂີລນວສີກຣຓໂສສາປນມນ຺ຕາຄທປ຺ປໂຍຄາທິເຠທໍ ປຣູປຆາຕກຣໍ. ປຣິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຍກ຺ຂປຣິຕ຺ຕນາຄມຓ຺ຑລາທິເຠທໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ປທໂສຘມ຺ມສມຸຏ຺ຐານໍ – ວາຈໂຕ ວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ນວມສິກ຺ຂາປທໍ.

໑໐. ທສມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໐໑໘. ທສເມ ວາເຈຍ຺ຍາຕິ ປທໍ ວິເສໂສ, ເສສໍ ນວເມ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ ສທ຺ຘິໍ ສມຸຏ຺ຐານາທີຫີຕິ.

ທສມສິກ຺ຂາປທໍ.

ຈິຕ຺ຕາຄາຣວຄ຺ໂຄ ປຎ຺ຈໂມ.

໖. ອາຣາມວຄ຺ໂຄ

໑. ປຐມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໐໒໕. ອາຣາມວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐມສິກ຺ຂາປເທ – ປຣິກ຺ເຂປໍ ອຕິກ຺ກາເມນ຺ຕິຍາ, ອຸປຈາຣໍ ໂອກ຺ກມນ຺ຕິຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ປຐມປາເທ ທຸກ຺ກຏໍ, ທຸຕິຍປາເທ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ.

໑໐໒໗. ສີສານຸໂລກິກາຕິ ປຐມໍ ປວິສນ຺ຕີນໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ສີສໍ ອນຸໂລເກນ຺ຕີ ປວິສຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ຍຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍຕິ ຍຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ປຐມຕຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສຊ຺ຌາຍເຈຕິຍວນ຺ທນາທີນິ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕາສໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉາມີຕິ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອາປທາສູຕິ ເກນຈິ ອຸປທ຺ທຸຕາ ໂຫຕິ, ເອວຣູປາສຸ ອາປທາສຸ ປວິສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ຘຸຣນິກ຺ເຂປສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍາກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ປຐມສິກ຺ຂາປທໍ.

໒. ທຸຕິຍສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໐໒໘. ທຸຕິເຍ – ອາຍສ຺ມາ ກປ຺ປິຕໂກຕິ ອຍໍ ຊຏິລສຫສ຺ສພ຺ຠນ຺ຕໂຣ ເຖໂຣ. ສໍຫຣີຕິ ສງ຺ກາເມສິ. ສໍຫໂຏຕິ ສງ຺ກາມິໂຕ. ກາສາວໂຏຕິ ນ຺ຫາປິຕາ ກາສາວໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍາຫໍສຸ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ.

ທຸຕິຍສິກ຺ຂາປທໍ.

໓. ຕຕິຍສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໐໓໖. ຕຕິເຍ – ອນຸສາສນິປຸເຣກ຺ຂາຣາຍາຕິ ອິທານິປິ ຕ຺ວໍ ພາລາ ອພ຺ຍຕ຺ຕາຕິອາທິນາ ນເຍນ ອນຸສາສນິປກ຺ເຂ ຐຕ຺ວາ ວທນ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ສມຸຏ຺ຐານາທີນິ ອນນ຺ຕຣສິກ຺ຂາປທສທິສາເນວາຕິ.

ຕຕິຍສິກ຺ຂາປທໍ.

໔. ຈຕຸຕ຺ຖສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໐໓໗. ຈຕຸຕ຺ເຖ – ສພ຺ພໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍໂຕ ກາຍວາຈໂຕ ກາຍຈິຕ຺ຕໂຕ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ນິມນ຺ຕິຕາຍ ອນາປຸຈ຺ຉາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິຍາ ອາປຕ຺ຕິສມ຺ຠວໂຕ ສິຍາ ກິຣິຍາກິຣິຍໍ, ປວາຣິຕາຍ ກປ຺ປິຍໍ ກາເຣຕ຺ວາປິ ອກາເຣຕ຺ວາປິ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິຍາ ອາປຕ຺ຕິສມ຺ຠວໂຕ ສິຍາ ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ຈຕຸຕ຺ຖສິກ຺ຂາປທໍ.

໕. ປຎ຺ຈມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໐໔໓. ປຎ຺ຈເມ – ກຸເລ ມຈ຺ຉໂຣ ກຸລມຈ຺ຉໂຣ, ກຸລມຈ຺ຉໂຣ ເອຕິສ຺ສາ ອຕ຺ຖີຕິ ກຸລມຈ຺ຉຣິນີ ກຸລໍ ວາ ມຈ຺ຉຣາຍຕີຕິ ກຸລມຈ຺ຉຣິນີ. ກຸລສ຺ສ ອວຓ຺ຓນ຺ຕິ ຕໍ ກຸລໍ ອສ຺ສທ຺ຘໍ ອປ຺ປສນ຺ນນ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອວຓ຺ຓນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ທຸສ຺ສີລາ ປາປຘມ຺ມາຕິ.

໑໐໔໕. ສນ຺ຕໍເຍວ ອາທີນວນ຺ຕິ ກຸລສ຺ສ ວາ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ວາ ສນ຺ຕໍ ອຄຸຓໍ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ.

ປຎ຺ຈມສິກ຺ຂາປທໍ.

໖. ຉຏ຺ຐສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໐໔໘. ຉຏ຺ເຐ – ໂອວາທາຍາຕິ ຄຣຸຘມ຺ມຕ຺ຖາຍ. ສໍວາສາຍາຕິ ອຸໂປສຖປວາຣຓາປຸຈ຺ຉນຕ຺ຖາຍ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ຠິກ຺ຂຸໂນວາທກສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ.

ເອຬກໂລມສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ຉຏ຺ຐສິກ຺ຂາປທໍ.

໗. ສຕ຺ຕມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໐໕໓. ສຕ຺ຕເມ – ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ນ ລຠຕີຕິ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ນ ລຠຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ອິມສ຺ສາປິ ວິຕ຺ຖາໂຣ ຠິກ຺ຂຸໂນວາທເກ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ.

ຘຸຣນິກ຺ເຂປສມຸຏ຺ຐານໍ – ອກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ.

ສຕ຺ຕມສິກ຺ຂາປທໍ.

໘. ອຏ຺ຐມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໐໕໖. ອຏ຺ຐເມ – ເອກກມ຺ມນ຺ຕິອາທີຫິ ອຸໂປສຖປວາຣຓາເຍວ ວຸຕ຺ຕາ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ອິມສ຺ສາປິ ວິຕ຺ຖາໂຣ ຠິກ຺ຂຸໂນວາທເກ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ.

ປຐມປາຣາຊິກສມຸຏ຺ຐານໍ – ອກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ.

ອຏ຺ຐມສິກ຺ຂາປທໍ.

໙. ນວມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໐໕໘. ນວເມ – ສພ຺ພໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ອິມສ຺ສາປິ ວິຕ຺ຖາໂຣ ຠິກ຺ຂຸໂນວາທເກ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ.

ຘຸຣນິກ຺ເຂປສມຸຏ຺ຐານໍ – ອກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ.

ນວມສິກ຺ຂາປທໍ.

໑໐. ທສມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໐໖໒. ທສເມ – ປສາເຂຕິ ອໂຘກາເຍ. ອໂຘກາໂຍ ຫິ ຍສ຺ມາ ຕໂຕ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ສາຂາ ວິຍ ອຸໂຠ ອູຣູ ປຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຄຕາ, ຕສ຺ມາ ປສາໂຂຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໑໐໖໕. ຠິນ຺ທາຕິອາທີສຸ ສເຈ ‘‘ຠິນ຺ທ, ຜາເລຫີ’’ຕິ ສພ຺ພານິ ອາຓາເປຕິ, ໂສ ຈ ຕເຖວ ກໂຣຕິ, ຉ ອາຓຕ຺ຕິທຸກ຺ກຏານິ ຉ ຈ ປາຈິຕ຺ຕິຍານິ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອຖາປິ ເອວໍ ອາຓາເປຕິ – ‘‘ອຸປາສກ, ຍໍກິຎ຺ຈິ ເອຕ຺ຖ ກາຕພ຺ພໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ, ໂສ ຈ ສພ຺ພານິປິ ເຠທນາທີນິ ກໂຣຕິ; ເອກວາຈາຍ ຉ ທຸກ຺ກຏານິ ຉ ປາຈິຕ຺ຕິຍານີຕິ ທ຺ວາທສ ອາປຕ຺ຕິໂຍ. ສເຈ ປນ ເຠທນາທີສຸປິ ເອກໍເຍວ ວຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ອາຓາເປຕິ, ໂສ ຈ ສພ຺ພານິ ກໂຣຕິ, ຍໍ ອາຓຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ເສວ ກຣເຓ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ເສເສສຸ ອນາປຕ຺ຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ກຖິນສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍາກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ທສມສິກ຺ຂາປທໍ.

ອາຣາມວຄ຺ໂຄ ຉຏ຺ໂຐ.

໗. ຄພ຺ຠິນິວຄ຺ໂຄ

໑. ປຐມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໐໖໙. ຄພ຺ຠິນິວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐມສິກ຺ຂາປເທ – ອາປນ຺ນສຕ຺ຕາຕິ ກຸຈ຺ຉິປວິຏ຺ຐສຕ຺ຕາ.

ປຐມສິກ຺ຂາປທໍ.

໒. ທຸຕິຍສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໐໗໓-໔. ທຸຕິເຍ – ປາຍນ຺ຕິນ຺ຕິ ຖຎ຺ຎໍ ປາຍມານໍ. ມາຕາ ວາ ໂຫຕີຕິ ຍໍ ທາຣກໍ ປາເຍຕິ, ຕສ຺ສ ມາຕາ ວາ ໂຫຕິ ຘາຕິ ວາ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ອຸຠຍມ຺ປິ ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ທຸຕິຍສິກ຺ຂາປທໍ.

໓. ຕຕິຍສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໐໗໗. ຕຕິເຍ – ສິກ຺ຂາສມ຺ມຸຕິໍ ທາຕຸນ຺ຕິ ກສ຺ມາ ທາເປສິ? ‘‘ມາຕຸຄາໂມ ນາມ ໂລໂລ ໂຫຕິ ທ຺ເວ ວສ຺ສານິ ຉສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອສິກ຺ຂິຕ຺ວາ ສີລານິ ປູຣຍມາໂນ ກິລມຕິ, ສິກ຺ຂິຕ຺ວາ ປນ ປຈ຺ຉາ ນ ກິລມິສ຺ສຕິ, ນິຕ຺ຖຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ທາເປສິ.

໑໐໗໙. ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓິໍ ທ຺ເວ ວສ຺ສານິ ອວີຕິກ຺ກມ຺ມ ສມາທານໍ ສມາທິຍາມີຕິ ຍໍ ຕໍ ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓີຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ສິກ຺ຂາປທໍ, ຕໍ ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓິສິກ຺ຂາປທໍ ທ຺ເວ ວສ຺ສານິ ອວີຕິກ຺ກມິຕພ຺ພສມາທານໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິຍາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ອິມາ ຉ ສິກ຺ຂາໂຍ ສຏ຺ຐິວສ຺ສາຍປິ ປພ຺ພຊິຕາຍ ທາຕພ຺ພາເຍວ, ນ ເອຕາສຸ ອສິກ຺ຂິຕາ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ພາ.

ຕຕິຍສິກ຺ຂາປທໍ.

໔. ຈຕຸຕ຺ຖສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໐໘໔. ຈຕຸຕ຺ເຖ – ສພ຺ພໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ສເຈ ປນ ປຐມໍ ວຸຏ຺ຐານສມ຺ມຸຕິ ນ ທິນ຺ນາ ໂຫຕິ, ອຸປສມ຺ປທມາຬເກປິ ທາຕພ຺ພາເຍວ. ອິມາ ທ຺ເວປິ ມຫາສິກ຺ຂມານາ ນາມ.

ຈຕຸຕ຺ຖສິກ຺ຂາປທໍ.

໕. ປຎ຺ຈມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໐໙໐. ປຎ຺ຈເມ – ກິຎ຺ຈາປິ ອູນທ຺ວາທສວສ຺ສໍ ປຣິປຸຓ຺ຓສຎ຺ຎາຍ ວຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕິ, ສາ ປນ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນາວ ໂຫຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ປຎ຺ຈມສິກ຺ຂາປທໍ.

໖. ຉຏ຺ຐສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໐໙໕. ຉຏ຺ເຐ – ທສວສ຺ສາຍ ຄິຫິຄຕາຍ ສິກ຺ຂາສມ຺ມຸຕິໍ ທຕ຺ວາ ປຣິປຸຓ຺ຓທ຺ວາທສວສ຺ສໍ ອຸປສມ຺ປາເທຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ຉຏ຺ຐສິກ຺ຂາປທໍ.

໗. ສຕ຺ຕມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໑໐໑. ສຕ຺ຕເມ – ສພ຺ພໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ສມຸຏ຺ຐານາທີນິປິ ສພ຺ເພສຸ ທຸຕິເຍ ວຸຕ຺ຕສທິສາເນວ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ຍຕ຺ຖ ສມ຺ມຸຕິ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ກິຣິຍາກິຣິຍໍ ໂຫຕີຕິ.

ສຕ຺ຕມສິກ຺ຂາປທໍ.

໘. ອຏ຺ຐມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໑໐໘. ອຏ຺ຐເມ – ນ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປຍ຺ຍາຕິ ‘‘ອິມິສ຺ສາ ອຍ຺ເຍ ອຸທ຺ເທສາທີນິ ເທຫີ’’ຕິ ເອວໍ ອຸທ຺ເທສາທີຫິ ນ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປຍ຺ຍ.

໑໑໑໐. ປຣິເຍສິຕ຺ວາຕິ ອຎ຺ຎໍ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ນ ລຠຕິ, ສຍໍ ຄິລານາ ໂຫຕິ, ນ ສກ຺ໂກຕິ ອຸທ຺ເທສາທີນິ ທາຕຸໍ, ຕສ຺ສາ ອນາປຕ຺ຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ຘຸຣນິກ຺ເຂປສມຸຏ຺ຐານໍ – ອກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ.

ອຏ຺ຐມສິກ຺ຂາປທໍ.

໙. ນວມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໑໑໓. ນວເມ – ນ ອຸປຏ຺ຐເຫຍ຺ຍາຕິ ຈຸຓ຺ເຓນ ມຕ຺ຕິກາຍ ທນ຺ຕກຏ຺ເຐນ ມຸໂຂທເກນາຕິ ເອວໍ ເຕນ ເຕນ ກຣຓີເຍນ ນ ອຸປຏ຺ຐເຫຍ຺ຍ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ປຐມປາຣາຊິກສມຸຏ຺ຐານໍ – ອກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ.

ນວມສິກ຺ຂາປທໍ.

໑໐. ທສມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໑໑໖. ທສເມ – ເນວ ວູປກາເສຍ຺ຍາຕິ ນ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ນ ວູປກາສາເປຍ຺ຍາຕິ ‘‘ອິມໍ ອຍ຺ເຍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ອຎ຺ຎໍ ນ ອາຓາເປຍ຺ຍ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ຘຸຣນິກ຺ເຂປສມຸຏ຺ຐານໍ – ອກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ.

ທສມສິກ຺ຂາປທໍ.

ຄພ຺ຠິນິວຄ຺ໂຄ ສຕ຺ຕໂມ.

໘. ກຸມາຣິຠູຕວຄ຺ໂຄ

໑-໒-໓. ປຐມທຸຕິຍຕຕິຍສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໑໑໙. ກຸມາຣິຠູຕວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐມທຸຕິຍຕຕິຍສິກ຺ຂາປທານິ ຕີຓິ ຕີຫິ ຄິຫິຄຕສິກ຺ຂາປເທຫິ ສທິສານິ. ຍາ ປນ ຕາ ສພ຺ພປຐມາ ທ຺ເວ ມຫາສິກ຺ຂມານາ, ຕາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕວີສຕິວສ຺ສາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕາ ຄິຫິຄຕາ ວາ ໂຫນ຺ຕຸ ອຄິຫິຄຕາ ວາ, ສິກ຺ຂມານາ ອິຈ຺ເຈວ ວຕ຺ຕພ຺ພາ, ຄິຫິຄຕາຕິ ວາ ກຸມາຣິຠູຕາຕິ ວາ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ຄິຫິຄຕາຍ ທສວສ຺ສກາເລ ສິກ຺ຂາສມ຺ມຸຕິໍ ທຕ຺ວາ ທ຺ວາທສວສ຺ສກາເລ ອຸປສມ຺ປທາ ກາຕພ຺ພາ. ເອກາທສວສ຺ສກາເລ ທຕ຺ວາ ເຕຣສວສ຺ສກາເລ ກາຕພ຺ພາ, ທ຺ວາທສເຕຣສຈຸທ຺ທສປນ຺ນຣສໂສຬສສຕ຺ຕຣສອຏ຺ຐາຣສວສ຺ສກາເລ ສມ຺ມຸຕິໍ ທຕ຺ວາ ວີສຕິວສ຺ສກາເລ ອຸປສມ຺ປທາ ກາຕພ຺ພາ. ອຏ຺ຐາຣສວສ຺ສກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈ ປນາຍໍ ຄິຫິຄຕາຕິປິ ກຸມາຣິຠູຕາຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ກຸມາຣິຠູຕາ ປນ ຄິຫິຄຕາຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ, ກຸມາຣິຠູຕາ ອິຈ຺ເຈວ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ມຫາສິກ຺ຂມານາ ປນ ຄິຫິຄຕາຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ກຸມາຣິຠູຕາຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ສິກ຺ຂາສມ຺ມຸຕິທານວເສນ ປນ ຕິສ຺ໂສປິ ສິກ຺ຂມານາຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ປຐມທຸຕິຍຕຕິຍານິ.

໔-໕-໖. ຈຕຸຕ຺ຖປຎ຺ຈມຉຏ຺ຐສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໑໓໖. ຈຕຸຕ຺ຖປຎ຺ຈມຉຏ຺ເຐສຸ ສພ຺ພໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ສພ຺ພານິ ຕິສມຸຏ຺ຐານານິ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ ກິຣິຍາກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ. ຍຎ຺ເຈຕ຺ຖ ສງ຺ເຆນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕພ຺ພາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ສ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕພ຺ພາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຉຏ຺ຐໍ ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ. ຍໍ ປເນຕ຺ຖ ‘‘ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ສ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຈຕຸຕ຺ຖປຎ຺ຈມຉຏ຺ຐສິກ຺ຂາປທານິ

໗. ສຕ຺ຕມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໑໕໐. ສຕ຺ຕເມ – ສພ຺ພໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ຘຸຣນິກ຺ເຂປສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ.

ສຕ຺ຕມສິກ຺ຂາປທໍ.

໘. ອຏ຺ຐມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໑໕໔. ອຏ຺ຐເມປິ – ສພ຺ພໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ສມຸຏ຺ຐານາທີນິປິ ອນນ຺ຕຣສທິສາເນວາຕິ.

ອຏ຺ຐມສິກ຺ຂາປທໍ.

໙. ນວມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໑໕໘. ນວເມ – ໂສກາວາສນ຺ຕິ ສງ຺ເກຕໍ ກຕ຺ວາ ອຄຈ຺ຉມານາ ປຸຣິສານໍ ອນ຺ໂຕ ໂສກໍ ປເວເສຕີຕິ ໂສກາວາສາ, ຕໍ ໂສກາວາສໍ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ໂສກາວາສາ ນາມ ປເຣສໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາເທຕີ’’ຕິ. ອຖ ວາ ຆຣໍ ວິຍ ຆຣສາມິກາ, ອຍມ຺ປິ ປຸຣິສສມາຄມໍ ອລຠມານາ ໂສກໍ ອາວິສຕິ. ອິຕິ ຍໍ ອາວິສຕິ, ສ຺ວາສ຺ສາ ອາວາໂສ ໂຫຕີຕິ ໂສກາວາສາ. ເຕນາຫ – ‘‘ໂສກໍ ອາວິສຕີ’’ຕິ. ອຊານນ຺ຕີຕິ ເອທິສາ ອຍນ຺ຕິ ອຊານມານາ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ນວມສິກ຺ຂາປທໍ.

໑໐. ທສມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໑໖໔. ທສເມ – ອນາປຸຈ຺ຉາຕິ ອນາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ. ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ – ປພ຺ພຊ຺ຊາກາເລ ຈ ອຸປສມ຺ປທາກາເລ ຈ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປນ ສກິໍ ອາປຸຈ຺ຉິເຕປິ ວຏ຺ຏຕິ.

໑໑໖໕. ອຊານນ຺ຕີຕິ ມາຕາທີນໍ ອຕ຺ຖິຠາວໍ ອຊານນ຺ຕີ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ອິທໍ ອປຸພ຺ພສມຸຏ຺ຐານສີສໍ. ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານໍ – ວາຈໂຕ ກາຍວາຈໂຕ ວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ກຖໍ? ອພ຺ຠານກມ຺ມາທີສຸ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ຂຓ຺ຑສີມາຍໍ ນິສິນ຺ນາ ‘‘ປກ຺ໂກສຖ ສິກ຺ຂມານໍ, ອິເຘວ ນໍ ອຸປສມ຺ປາເທສ຺ສາມາ’’ຕິ ອຸປສມ຺ປາເທຕິ; ເອວໍ ວາຈໂຕ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ອຸປສ຺ສຍໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸປສມ຺ປາເທສ຺ສາມີຕິ ວຕ຺ວາ ຂຓ຺ຑສີມໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາ ກາຍວາຈໂຕ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ທ຺ວີສຸປິ ຐາເນສຸ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິຠາວໍ ຊານິຕ຺ວາວ ວີຕິກ຺ກມໍ ກໂຣນ຺ຕິຍາ ວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ອນນຸຊານາເປຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປາທນໂຕ ກິຣິຍາກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ທສມສິກ຺ຂາປທໍ.

໑໑. ເອກາທສມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໑໖໗-໘. ເອກາທສເມ – ປາຣິວາສິກຉນ຺ທທາເນນາຕິ ປາຣິວາສິເຍນ ຉນ຺ທທາເນນ. ຕຕ຺ຖ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ປາຣິວາສິຍໍ – ປຣິສປາຣິວາສິຍໍ, ຣຕ຺ຕິປາຣິວາສິຍໍ, ຉນ຺ທປາຣິວາສິຍໍ, ອຊ຺ຌາສຍປາຣິວາສິຍນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຣິສປາຣິວາສິຍໍ ນາມ ຠິກ຺ຂູ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ສນ຺ນິປຕິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຖ ເມໂຆ ວາ ອຸຏ຺ຐາຕິ, ອຸສ຺ສາຣຓາ ວາ ກຣິຍຕິ, ມນຸສ຺ສາ ວາ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣນ຺ຕາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂູ ‘‘ອໂນກາສາ ມຍໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ຉນ຺ທໍ ອວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາວ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ອິທໍ ປຣິສປາຣິວາສິຍໍ. ກິຎ຺ຈາປິ ປຣິສປາຣິວາສິຍໍ, ຉນ຺ທສ຺ສ ປນ ອວິສ຺ສຏ຺ຐຕ຺ຕາ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ປຸນ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ອຸໂປສຖາທີນິ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຣຕ຺ຕິໍ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ‘‘ຍາວ ສພ຺ເພ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ, ຕາວ ຘມ຺ມໍ ສຸຓິສ຺ສາມາ’’ຕິ ເອກໍ ອຊ຺ເຌສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖນ຺ເຕເຍວ ອຣຸໂຓ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ. ສເຈ ‘‘ຈາຕຸທ຺ທສິກໍ ອຸໂປສຖໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ນິສິນ຺ນາ ‘‘ປນ຺ນຣໂສ’’ຕິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ຺ນຣສິກໍ ກາຕຸໍ ນິສິນ຺ນາ ປາຏິປເທ ອນຸໂປສເຖ ອຸໂປສຖໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອຎ຺ຎໍ ປນ ສງ຺ຆກິຈ຺ຈໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອິທໍ ຣຕ຺ຕິປາຣິວາສິຍໍ ນາມ.

ປຸນ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ກິຎ຺ຈິເທວ ອພ຺ຠານາທິສງ຺ຆກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ນິສິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຕ຺ເຣໂກ ນກ຺ຂຕ຺ຕປາຐໂກ ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ວທຕິ – ‘‘ອຊ຺ຊ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ທາຣຸຓໍ, ມາ ອິມໍ ກມ຺ມໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ. ເຕ ຕສ຺ສ ວຈເນນ ຉນ຺ທໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິສິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຖຎ຺ໂຎ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ປຏິມາເນນ຺ຕໍ ອຕ຺ໂຖ ພາລໍ ອຸປຈ຺ຈຄາ’’ຕິ (ຊາ. ໑.໑.໔໙) ວຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນກ຺ຂຕ຺ເຕນ ກໂຣຖາ’’ຕິ ວທຕິ. ອິທໍ ຉນ຺ທປາຣິວາສິຍຎ຺ເຈວ ອຊ຺ຌາສຍປາຣິວາສິຍຎ຺ຈ. ເອຕສ຺ມິໍ ປາຣິວາສິເຍ ປຸນ ຉນ຺ທປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ອນາເນຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

ວຸຏ຺ຐິຕາຍ ປຣິສາຍາຕິ ຉນ຺ທໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ກາເຍນ ວາ ວາຈາຍ ວາ ຉນ຺ທວິສ຺ສຊ຺ຊນມຕ຺ເຕເນວ ວາ ອຸຏ຺ຐິຕາຍ ປຣິສາຍ.

໑໑໖໙. ອນາປຕ຺ຕິ ອວຸຏ຺ຐິຕາຍ ປຣິສາຍາຕິ ຉນ຺ທໍ ອວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອວຸຏ຺ຐິຕາຍ ອນາປຕ຺ຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ເອກາທສມສິກ຺ຂາປທໍ.

໑໒. ທ຺ວາທສມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໑໗໐. ທ຺ວາທສເມ – ອຸປສ຺ສໂຍ ນ ສມ຺ມຕີຕິ ວສໂນກາໂສ ນປ຺ປໂຫຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ສມຸຏ຺ຐານາທີນິ ອນນ຺ຕຣສທິສາເນວາຕິ.

ທ຺ວາທສມສິກ຺ຂາປທໍ.

໑໓. ເຕຣສມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໑໗໕. ເຕຣສເມ – ເອກໍ ວສ຺ສໍ ທ຺ເວຕິ ເອກນ຺ຕຣິເກ ເອກສ຺ມິໍ ສໍວຈ຺ຉເຣ ທ຺ເວ ວຸຏ຺ຐາເປຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ສມຸຏ຺ຐານາທີນິປິ ວຸຕ຺ຕສທິສາເນວາຕິ.

ເຕຣສມສິກ຺ຂາປທໍ.

ກຸມາຣິຠູຕວຄ຺ໂຄ ອຏ຺ຐໂມ.

໙. ຉຕ຺ຕຸປາຫນວຄ຺ໂຄ

໑. ປຐມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໑໘໑. ຉຕ຺ຕວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐມສິກ຺ຂາປເທ – ສກິມ຺ປິ ຘາເຣຕິ ອາປຕ຺ຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍສ຺ສາຕິ ມຄ຺ຄຄມເນ ເອກປໂຍເຄເນວ ທິວສມ຺ປິ ຘາເຣຕິ, ເອກາວ ອາປຕ຺ຕິ. ສເຈ ກທ຺ທມາທີນິ ປຕ຺ວາ ອຸປາຫນາ ໂອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຉຕ຺ຕເມວ ຘາເຣນ຺ຕີ ຄຈ຺ຉຕິ, ທຸກ຺ກຏໍ. ອຖາປິ ຄຈ຺ຉາທີນິ ທິສ຺ວາ ຉຕ຺ຕໍ ອປນາເມຕ຺ວາ ອຸປາຫນາຣຸຬ຺ຫາວ ຄຈ຺ຉຕິ, ທຸກ຺ກຏເມວ. ສເຈ ຉຕ຺ຕມ຺ປິ ອປນາເມຕ຺ວາ ອຸປາຫນາປິ ໂອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປຸນ ຘາເຣຕິ, ປຸນ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ເອວໍ ປໂຍຄຄຓນາຍ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ເວທິຕພ຺ພາ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ເອຬກໂລມສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ປຐມສິກ຺ຂາປທໍ.

໒. ທຸຕິຍສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໑໘໔. ທຸຕິເຍ – ຍາເນນ ຍາຍນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ໂອໂຣຫິຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຠິຣຸຫນ຺ຕິຍາ ປໂຍຄຄຓນາຍ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ເວທິຕພ຺ພາ. ເສສໍ ປຐເມ ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ.

ທຸຕິຍສິກ຺ຂາປທໍ.

໓. ຕຕິຍສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໑໙໐. ຕຕິເຍ – ວິປ຺ປກິຣິຍິໍສູຕິ ມຓໂຍ ວິປ຺ປກິຓ຺ຓາ. ອິຘາປິ ໂອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຘາເຣນ຺ຕິຍາ ປໂຍຄຄຓນາຍ ອາປຕ຺ຕິໂຍ. ສມຸຏ຺ຐານາທີນິ ວຸຕ຺ຕນຍາເນວ. ເກວລໍ ອິຘ ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ.

ຕຕິຍສິກ຺ຂາປທໍ.

໔. ຈຕຸຕ຺ຖສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໑໙໔. ຈຕຸຕ຺ເຖ – ສີສູປຄາທີສຸ ຍໍ ຍໍ ຘາເຣຕິ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ວເສນ ວຕ຺ຖຸຄຓນາຍ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ເວທິຕພ຺ພາ. ເສສໍ ຕຕິເຍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ.

ຈຕຸຕ຺ຖສິກ຺ຂາປທໍ.

໕. ປຎ຺ຈມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໑໙໙. ປຎ຺ຈເມ – ຄນ຺ຘວຓ຺ຓເກນາຕິ ຄນ຺ເຘນ ຈ ວຓ຺ຓເກນ ຈ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ສມຸຏ຺ຐານາທີນິ ຕຕິຍສທິສາເນວາຕິ.

ປຎ຺ຈມສິກ຺ຂາປທໍ.

໖. ຉຏ຺ຐສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໒໐໒. ຉຏ຺ເຐ – ສພ຺ພໍ ປຎ຺ຈເມ ວຸຕ຺ຕສທິສເມວາຕິ.

ຉຏ຺ຐສິກ຺ຂາປທໍ.

໗. ສຕ຺ຕມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໒໐໘-໙. ສຕ຺ຕເມ – ອຸມ຺ມທ຺ທາເປຕິ ອາປຕ຺ຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ຫຕ຺ຖໍ ອໂມເຈຕ຺ວາ ອຸມ຺ມທ຺ທເນ ເອກາວ ອາປຕ຺ຕິ, ໂມເຈຕ຺ວາ ໂມເຈຕ຺ວາ ອຸມ຺ມທ຺ທເນ ປໂຍຄຄຓນາຍ ອາປຕ຺ຕິໂຍ. ສມ຺ພາຫເນປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຄິລານາຍາຕິ ອນ຺ຕມໂສ ມຄ຺ຄຄມນປຣິສ຺ສເມນາປິ ສາພາຘາຍ. ອາປທາສູຕິ ໂຈຣຠຍາທີຫິ ສຣີຣກມ຺ປນາທີສຸ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ສມຸຏ຺ຐານາທີນິ ຕຕິຍສທິສາເນວາຕິ.

ສຕ຺ຕມສິກ຺ຂາປທໍ.

໘-໙-໑໐. ອຏ຺ຐມນວມທສມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໒໑໐. ອຏ຺ຐມາທີສຸ ຕີສຸ ສິກ຺ຂມານາຍ ສາມເຓຣິຍາ, ຄິຫິນິຍາຕິ ອິທເມວ ນານາກຣຓໍ, ເສສໍ ສຕ຺ຕເມ ວຸຕ຺ຕສທິສເມວາຕິ.

ອຏ຺ຐມນວມທສມສິກ຺ຂາປທານິ.

໑໑. ເອກາທສມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໒໑໔. ເອກາທສເມ – ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ປຸຣໂຕຕິ ອຠິມຸຂເມວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ປນ ອຸປຈາຣໍ ສນ຺ຘາຍ ກຖິຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ກຖິນສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍວາຈໂຕ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ກິຣິຍາກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ເອກາທສມສິກ຺ຂາປທໍ.

໑໒. ທ຺ວາທສມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໒໑໙-໒໓. ທ຺ວາທສເມ – ອໂນກາສກຕນ຺ຕິ ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ຐາເນ ປຸຈ຺ຉາມີຕິ ເອວໍ ອກຕໂອກາສໍ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ອໂນກາສກຕນ຺ຕິ ອນາປຸຈ຺ຉາ’’ຕິ. ອໂນທິສ຺ສາຕິ ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ຐາເນ ປຸຈ຺ຉາມີຕິ ເອວໍ ອນິຍເມຕ຺ວາ ເກວລໍ ‘‘ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖິ, ປຸຈ຺ຉາມິ ອຍ຺ຍາ’’ຕິ ເອວໍ ວຕ຺ວາ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ປທໂສຘມ຺ມສມຸຏ຺ຐານໍ – ວາຈໂຕ ວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ກິຣິຍາກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ທ຺ວາທສມສິກ຺ຂາປທໍ.

໑໓. ເຕຣສມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໒໒໖. ເຕຣສເມ – ປຣິກ຺ເຂປໍ ອຕິກ຺ກາເມນ຺ຕິຍາຕິ ເອເກນ ປາເທນ ອຕິກ຺ກນ຺ເຕ ທຸກ຺ກຏໍ, ທຸຕິເຍນ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ອຸປຈາເຣປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໑໒໒໗. ອຈ຺ຉິນ຺ນຈີວຣິກາຍາຕິອາທີສຸ ສງ຺ກຈ຺ຈິກຈີວຣເມວ ຈີວຣນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອາປທາສູຕິ ມຫຄ຺ຆໍ ໂຫຕິ ສງ຺ກຈ຺ຈິກໍ, ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາວ ອຸປທ຺ທໂວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອວຣູປາສຸ ອາປທາສຸ ອນາປຕ຺ຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ເອຬກໂລມສມຸຏ຺ຐານໍ – ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ເຕຣສມສິກ຺ຂາປທໍ.

ຉຕ຺ຕຸປາຫນວຄ຺ໂຄ ນວໂມ.

ອຸທ຺ທິຏ຺ຐາ ໂຂ ອຍ຺ຍາໂຍ ຉສຏ຺ຐິສຕໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍາ ຘມ຺ມາຕິ ເອຕ຺ຖ ສພ຺ພາເນວ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ຂຸທ຺ທເກສຸ ຉນ຺ນວຸຕິ, ຠິກ຺ຂູນໍ ທ຺ເວນວຸຕີຕິ ອຏ຺ຐາສີຕິສຕໍ ສິກ຺ຂາປທານິ, ຕໂຕ ສກລໍ ຠິກ຺ຂຸນີວຄ຺ຄໍ, ປຣມ຺ປຣໂຠຊນໍ, ອນຕິຣິຕ຺ຕໂຠຊນໍ, ອນຕິຣິຕ຺ເຕນ ອຠິຫຏ຺ຐຸໍ ປວາຣຓໍ, ປຓີຕໂຠຊນວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ອເຈລກສິກ຺ຂາປທໍ, ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລປຏິຈ຺ຉາທນໍ, ອູນວີສຕິວສ຺ສຸປສມ຺ປາທນໍ, ມາຕຸຄາເມນ ສທ຺ຘິໍ ສໍວິຘາຍ ອທ຺ຘານຄມນໍ, ຣາຊນ຺ເຕປຸຣປ຺ປເວສນໍ, ສນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອນາປຸຈ຺ຉາ ວິກາເລ ຄາມປ຺ປເວສນໍ, ນິສີທນໍ ວສ຺ສິກສາຏິກນ຺ຕິ ອິມານິ ທ຺ວາວີສຕິ ສິກ຺ຂາປທານິ ອປເນຕ຺ວາ ເສສານິ ສຕຎ຺ຈ ຉສຏ຺ຐິ ຈ ສິກ຺ຂາປທານິ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສມຄ຺ເຄນ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ເຕນາຫ – ‘‘ອຸທ຺ທິຏ຺ຐາ ໂຂ ອຍ຺ຍາໂຍ ຉສຏ຺ຐິສຕໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍາ ຘມ຺ມາ…ເປ… ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ສງ຺ເຂປໂຕ ສມຸຏ຺ຐານວິນິຈ຺ຉໂຍ – ຄິຣຄ຺ຄສມຊ຺ຊໍ, ຈິຕ຺ຕາຄາຣສິກ຺ຂາປທໍ, ສງ຺ຆາຓິ, ອິຕ຺ຖາລງ຺ກາໂຣ, ຄນ຺ຘວຓ຺ຓໂກ, ວາສິຕກປິຎ຺ຎາໂກ, ຠິກ຺ຂຸນີອາທີຫິ ອຸມ຺ມທ຺ທນປຣິມທ຺ທນານີຕິ ອິມານິ ທສ ສິກ຺ຂາປທານິ ອຈິຕ຺ຕການິ ໂລກວຊ຺ຊານິ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ວິນາປິ ຈິຕ຺ເຕນ ອາປຊ຺ຊິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອຈິຕ຺ຕການິ, ຈິຕ຺ເຕ ປນ ສຕິ ອກຸສເລເນວ ອາປຊ຺ຊິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ໂລກວຊ຺ຊານິ. ອວເສສານິ ອຈິຕ຺ຕການິ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊາເນວ. ໂຈຣີວຸຏ຺ຐາປນໍ, ຄາມນ຺ຕຣໍ, ອາຣາມສິກ຺ຂາປທໍ ຄພ຺ຠິນິວຄ຺ເຄ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຕ຺ຕ, ກຸມາຣິຠູຕວຄ຺ເຄ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຎ຺ຈ, ປຸຣິສສໍສຏ຺ຐໍ ປາຣິວາສິຍຉນ຺ທທານໍ, ອນຸວສ຺ສວຸຏ຺ຐາປນໍ, ເອກນ຺ຕຣິກວຸຏ຺ຐາປນນ຺ຕິ ອິມານິ ເອກູນວີສຕິ ສິກ຺ຂາປທານິ ສຈິຕ຺ຕການິ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊານິ, ອວເສສານິ ສຈິຕ຺ຕການິ ໂລກວຊ຺ຊາເນວາຕິ.

ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍ ວິນຍສໍວຓ຺ຓນາຍ ຠິກ຺ຂຸນີວິຠງ຺ເຄ

ຂຸທ຺ທກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປາຈິຕ຺ຕິຍກຓ຺ຑໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

໕. ປາຏິເທສນີຍກຓ຺ຑໍ (ຠິກ຺ຂຸນີວິຠງ຺ຄວຓ຺ຓນາ)

ປາຏິເທສນີຍສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

ປາຏິເທສນີຍາ ນາມ, ຂຸທ຺ທການໍ ອນນ຺ຕຣາ;

ເຍ ຘມ຺ມາ ອຏ຺ຐ ອາຣຸຬ຺ຫາ, ສງ຺ເຂເປເນວ ສງ຺ຄຫໍ;

ເຕສໍ ປວຕ຺ຕເຕ ເອສາ, ສງ຺ເຂເປເນວ ວຓ຺ຓນາ.

໑໒໒໘. ຍານິ ຫິ ເອຕ຺ຖ ປາຬິຍໍ ສປ຺ປິເຕລາທີນິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ, ຕານິເຍວ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິຍາ ປາຏິເທສນີຍາ. ປາຬິວິນິມຸຕ຺ຕເກສຸ ປນ ສພ຺ເພສຸ ທຸກ຺ກຏໍ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ອຏ຺ຐວິຘມ຺ປິ ປເນຕໍ ປາຏິເທສນີຍໍ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານໍ – ກາຍໂຕ ກາຍວາຈໂຕ ກາຍຈິຕ຺ຕໂຕ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ກິຣິຍໍ ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ປາຏິເທສນີຍວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປາຏິເທສນີຍກຓ຺ຑໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

ເສຂິຍາ ປນ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐາ, ເຍ ຘມ຺ມາ ປຎ຺ຈສຕ຺ຕຕິ;

ເຕສໍ ອນນ຺ຕຣາເຍວ, ສຕ຺ຕາຘິກຣຓວ຺ຫຍາ.

ມຫາວິຠງ຺ເຄ ໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ, ເຕສໍ ອຕ຺ຖວິນິຈ຺ຉໂຍ;

ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ວິຠງ຺ເຄປິ, ຕາທິສໍເຍວ ຕໍ ວິທູ.

ຍສ຺ມາ ຕສ຺ມາ ວິສຸໍ ເຕສໍ, ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ;

ນ ວຸຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ຍາ ວຸຕ຺ຕາ, ວຸຕ຺ຕາເຍວ ຫິ ສາ ອິຘາຕິ.

ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍ ວິນຍສໍວຓ຺ຓນາຍ

ຠິກ຺ຂຸນີວິຠງ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສພ຺ພາສວປຫໍ ເອສາ, ນິຏ຺ຐິຕາ ວຓ຺ຓນາ ຍຖາ;

ສພ຺ພາສວປຫໍ ມຄ຺ຄໍ, ປຕ຺ວາ ປສ຺ສນ຺ຕຸ ນິພ຺ພຸຕິນ຺ຕິ.

ອຸຠໂຕວິຠງ຺ຄຏ຺ຐກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.