ອຏ຺ຐກຖາ > ວິນຍປິຏກ (ອຏ຺ຐກຖາ)

໑. ເຕນ ສມເຍນ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ ອຸຣຸເວລາຍໍ ວິຫຣຕິ ນຊ຺ຊາ ເນຣຎ຺ຊຣາຍ ຕີເຣ ໂພຘິຣຸກ຺ຂມູເລ ປຐມາຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ເອຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ‘‘ເຕນ ສມເຍນ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ ເວຣຎ຺ຊາຍ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ວິຍ ກຣຓວຈເນ ວິເສສກາຣຓໍ ນຕ຺ຖິ, ວິນຍໍ ປຕ຺ວາ ປນ ກຣຓວຈເນເນວ ອຍມຠິລາໂປ ອາໂຣປິໂຕຕິ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອາຣຸຬ຺ຫາຠິລາປວເສເນເວຕໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອສ ນໂຍ ອຎ຺ເຎສຸປິ ອິໂຕ ປເຣສຸ ເອວຣູເປສຸ.

ກິໍ ປເນຕສ຺ສ ¶ ວຈເນ ປໂຍຊນນ຺ຕິ? ປພ຺ພຊ຺ຊາທີນໍ ວິນຍກມ຺ມານໍ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນິທານທສ຺ສນໍ. ຍາ ຫິ ຠຄວຕາ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມຫິ ຕີຫິ ¶ ສຣຓຄມເນຫິ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອຸປສມ຺ປທ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໔) ເອວໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ເຈວ ອຸປສມ຺ປທາ ຈ ອນຸຎ຺ຎາຕາ, ຍານິ ຈ ຣາຊຄຫາທີສຸ ອຸປຊ຺ຌາຍອຸປຊ຺ຌາຍວຕ຺ຕອາຈຣິຍອາຈຣິຍວຕ຺ຕາທີນິ ອນຸຎ຺ຎາຕານິ, ຕານິ ອຠິສມ຺ໂພຘິໍ ປຕ຺ວາ ສຕ຺ຕສຕ຺ຕາຫໍ ໂພຘິມຓ຺ເຑ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ພາຣາຓສິຍໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອິມິນາ ອນຸກ຺ກເມນ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ຐານໍ ປຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕານີຕິ ເອວເມເຕສໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາທີນໍ ວິນຍກມ຺ມານໍ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນິທານທສ຺ສນໍ ເອຕສ຺ສ ວຈເນ ປໂຍຊນນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຖ ອຸຣຸເວລາຍນ຺ຕິ ມຫາເວລາຍໍ; ມຫນ຺ເຕ ວາລິກຣາສິມ຺ຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ‘‘ອຸຣູ’’ຕິ ວາລິກາ ວຸຈ຺ຈຕິ; ‘‘ເວລາ’’ຕິ ມຣິຍາທາ; ເວລາຕິກ຺ກມນເຫຕຸ ອາຫຏາ ອຸຣຸ ອຸຣຸເວລາຕິ ເອວມ຺ເປຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອຕີເຕ ກິຣ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ພຸທ຺ເຘ ທສສຫສ຺ສກຸລປຸຕ຺ຕາ ຕາປສປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ປເທເສ ວິຫຣນ຺ຕາ ເອກທິວສໍ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ກຕິກວຕ຺ຕໍ ອກໍສຸ – ‘‘ກາຍກມ຺ມວຈີກມ຺ມານິ ນາມ ປເຣສມ຺ປິ ປາກຏານິ ໂຫນ຺ຕິ, ມໂນກມ຺ມໍ ປນ ອປາກຏໍ; ຕສ຺ມາ ໂຍ ກາມວິຕກ຺ກໍ ວາ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກໍ ວາ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກໍ ວາ ວິຕກ຺ເກຕິ, ຕສ຺ສ ອຎ຺ໂຎ ໂຈທໂກ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ໂສ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ໂຈເທຕ຺ວາ ປຕ຺ຕປຸເຏນ ວາລິກໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ອາກິຣຕຸ, ອິທມສ຺ສ ທຓ຺ຑກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂຍ ຕາທິສໍ ວິຕກ຺ກໍ ວິຕກ຺ເກຕິ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ປຕ຺ຕປຸເຏນ ວາລິກໍ ອາກິຣຕິ. ເອວໍ ຕຕ຺ຖ ອນຸກ຺ກເມນ ມຫາວາລິກຣາສິ ຊາໂຕ, ຕໂຕ ນໍ ¶ ປຈ຺ຉິມາ ຊນຕາ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເຈຕິຍຏ຺ຐານມກາສິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຸຣຸເວລາຍນ຺ຕິ ມຫາເວລາຍໍ; ມຫນ຺ເຕ ວາລິກຣາສິມ຺ຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ຕເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ວາ ອຸຣູຕິ ວາລິກາ ວຸຈ຺ຈຕິ; ເວລາຕິ ມຣິຍາທາ; ເວລາຕິກ຺ກມນເຫຕຸ ອາຫຏາ ອຸຣຸ ອຸຣຸເວລາຕິ ເອວມ຺ເປຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ’’ຕິ.

ໂພຘິຣຸກ຺ຂມູເລຕິ ໂພຘິ ວຸຈ຺ຈຕິ ຈຕູສຸ ມຄ຺ເຄສຸ ຎາຓໍ; ຕໍ ໂພຘິໍ ຠຄວາ ເອຕ຺ຖ ປຕ຺ໂຕຕິ ຣຸກ຺ໂຂປິ ‘‘ໂພຘິຣຸກ຺ໂຂ’’ຕ຺ເວວ ນາມໍ ລຠິ, ຕສ຺ສ ໂພຘິຣຸກ຺ຂສ຺ສ ມູເລ ໂພຘິຣຸກ຺ຂມູເລ. ປຐມາຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ¶ ປຐມໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ; ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ສພ຺ພປຐມໍເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກປລ຺ລງ຺ເກນາຕິ ສກິມ຺ປິ ອນຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຍຖາອາຠຸຊິເຕນ ເອເກເນວ ປລ຺ລງ຺ເກນ. ວິມຸຕ຺ຕິສຸຂປຏິສໍເວທີຕິ ວິມຸຕ຺ຕິສຸຂໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິສຸຂໍ ປຏິສໍເວທຍມາໂນ.

ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທນ຺ຕິ ¶ ປຈ຺ຈຍາກາຣໍ. ປຈ຺ຈຍາກາໂຣ ຫິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຏິຈ຺ຈ ສຫິເຕ ຘມ຺ເມ ອຸປ຺ປາເທຕີຕິ ‘‘ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ສພ຺ພາກາຣສມ຺ປນ຺ນໍ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ອິຈ຺ຉນ຺ເຕນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄໂຕ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ອນຸໂລມປຏິໂລມນ຺ຕິ ອນຸໂລມຎ຺ຈ ປຏິໂລມຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ໂຕ ອວິຊ຺ຊາທິໂກ ປຈ຺ຈຍາກາໂຣ ອຕ຺ຕນາ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈກຣຓໂຕ ‘‘ອນຸໂລໂມ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ອວິຊ຺ຊາຍ ຕ຺ເວວ ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາ ສງ຺ຂາຣນິໂຣໂຘ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ໂຕ ສ຺ເວວ ອນຸປ຺ປາທນິໂຣເຘນ ນິຣຸຊ຺ຌມາໂນ ຕໍ ກິຈ຺ຈໍ ນ ກໂຣຕີຕິ ຕສ຺ສ ອກຣຓໂຕ ‘‘ປຏິໂລໂມ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຸຣິມນເຍນ ວາ ວຸຕ຺ໂຕ ປວຕ຺ຕິຍາ ອນຸໂລໂມ, ອິຕໂຣ ຕສ຺ສາ ປຏິໂລໂມຕິ ເອວມ຺ເປຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອາທິໂຕ ປນ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອນ຺ຕໍ, ອນ຺ຕໂຕ ຈ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອາທິໍ ປາເປຕ຺ວາ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອິໂຕ ອຎ຺ເຎນຕ຺ເຖນ ອນຸໂລມປຏິໂລມຕາ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ.

ມນສາກາສີຕິ ມນສິ ອກາສິ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ອນຸໂລມໍ ມນສິ ອກາສິ, ອິທໍ ຕາວ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊາ ຈ ສາ ປຈ຺ຈໂຍ ຈາຕິ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈໂຍ. ຕສ຺ມາ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ ສມ຺ຠວນ຺ຕີຕິ ອິມິນາ ນເຍນ ສພ຺ພປເທສຸ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ສພ຺ພາກາຣສມ຺ປນ຺ນໍ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ອິຈ຺ຉນ຺ເຕນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄໂຕວ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ຍຖາ ປນ ປຏິໂລມໍ ມນສິ ອກາສິ, ອິທໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອວິຊ຺ຊາຍ ຕ຺ເວວ ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາ ສງ຺ຂາຣນິໂຣໂຘຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊາຍ ຕ຺ເວວາຕິ ອວິຊ຺ຊາຍ ຕຸ ເອວ. ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາຕິ ¶ ວິຣາຄສງ຺ຂາເຕນ ມຄ຺ເຄນ ອເສສນິໂຣຘາ ¶ . ສງ຺ຂາຣນິໂຣໂຘຕິ ສງ຺ຂາຣານໍ ອນຸປ຺ປາທນິໂຣໂຘ ໂຫຕິ. ເອວໍ ນິຣຸທ຺ຘານໍ ປນ ສງ຺ຂາຣານໍ ນິໂຣຘາ ວິຎ຺ຎາຓໍ ນິຣຸທ຺ຘໍ, ວິຎ຺ຎາຓາທີນຎ຺ຈ ນິໂຣຘາ ນາມຣູປາທີນິ ນິຣຸທ຺ຘານິເຍວ ໂຫນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ສງ຺ຂາຣນິໂຣຘາ ວິຎ຺ຎາຓນິໂຣໂຘຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ເອວເມຕສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ນິໂຣໂຘ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເກວລສ຺ສາຕິ ສກລສ຺ສ; ສຸທ຺ຘສ຺ສ ວາ ສຕ຺ຕວິຣຫິຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສາຕິ ທຸກ຺ຂຣາສິສ຺ສ. ນິໂຣໂຘ ໂຫຕີຕິ ອນຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ¶ ວິທິຕ຺ວາຕິ ຍ຺ວາຍໍ ‘‘ອວິຊ຺ຊາທິວເສນ ສງ຺ຂາຣາທິກສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ສມຸທໂຍ ຈ ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘາທິວເສນ ຈ ນິໂຣໂຘ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ສພ຺ພາກາເຣນ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາ. ຕາຍໍ ເວລາຍນ຺ຕິ ຕາຍໍ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ວິທິຕເວລາຍໍ. ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສີຕິ ອິມໍ ຕສ຺ມິໍ ວິທິເຕ ອຕ຺ເຖ ເຫຕຸໂນ ຈ ເຫຕຸສມຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ມສ຺ສ ຈ ປຊານນາຍ ອານຸຠາວທີປກໍ ‘‘ຍທາ ຫເວ ປາຕຸຠວນ຺ຕີ’’ຕິອາທິກໍ ໂສມນສ຺ສຍຸຕ຺ຕຎາຓສມຸຏ຺ຐານໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ, ອຕ຺ຕມນວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣສີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍທາ ຫເວຕິ ຍສ຺ມິໍ ຠເວ ກາເລ. ປາຕຸຠວນ຺ຕີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຘມ຺ມາຕິ ອນຸໂລມປຈ຺ຈຍາກາຣປຏິເວຘສາຘກາ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມາ. ອຖ ວາ ປາຕຸຠວນ຺ຕີຕິ ປກາສນ຺ຕິ; ອຠິສມຍວເສນ ພ຺ຍຕ຺ຕາ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ. ຘມ຺ມາຕິ ຈຕຸອຣິຍສຈ຺ຈຘມ຺ມາ. ອາຕາໂປ ວຸຈ຺ຈຕິ ກິເລສສນ຺ຕາປນຏ຺ເຐນ ວີຣິຍໍ; ອາຕາປິໂນຕິ ສມ຺ມປ຺ປຘານວີຣິຍວໂຕ. ຌາຍໂຕຕິ ອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌານລກ຺ຂເຓນ ຈ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານລກ຺ຂເຓນ ຈ ຌາເນນ ຌາຍນ຺ຕສ຺ສ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສາຕິ ພາຫິຕປາປສ຺ສ ຂີຓາສວສ຺ສ. ອຖສ຺ສ ກງ຺ຂາ ວປຍນ຺ຕີຕິ ອຖສ຺ສ ເອວໍ ປາຕຸຠູຕຘມ຺ມສ຺ສ ກງ຺ຂາ ວປຍນ຺ຕິ. ສພ຺ພາຕິ ຍາ ເອຕາ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ຠນ຺ເຕ ຜຸສຕີຕິ; ໂນ ກລ຺ໂລ ປຎ຺ໂຫຕິ ຠຄວາ ອໂວຈາ’’ຕິອາທິນາ, ຕຖາ ‘‘ກຕມໍ ນຸ ໂຂ ຠນ຺ເຕ ຊຣາມຣຓໍ; ກສ຺ສ ຈ ປນິທໍ ຊຣາມຣຓນ຺ຕິ ¶ ; ໂນ ກລ຺ໂລ ປຎ຺ໂຫຕິ ຠຄວາ ອໂວຈາ’’ຕິອາທິນາ ຈ ນເຍນ ປຈ຺ຈຍາກາເຣ ກງ຺ຂາ ວຸຕ຺ຕາ, ຍາ ຈ ປຈ຺ຈຍາກາຣສ຺ເສວ ອປ຺ປຏິວິທ຺ຘຕ຺ຕາ ‘‘ອໂຫສິໍ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ອຕີຕມທ຺ຘານ’’ນ຺ຕິອາທິກາ ໂສຬສ ກງ຺ຂາ ອາຄຕາ, ຕາ ສພ຺ພາ ວປຍນ຺ຕິ ອປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ? ຍໂຕ ປຊານາຕິ ສເຫຕຸຘມ຺ມນ຺ຕິ ຍສ຺ມາ ອວິຊ຺ຊາທິເກນ ເຫຕຸນາ ສເຫຕຸກໍ ອິມໍ ສງ຺ຂາຣາທິໍ ເກວລໍ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘຘມ຺ມໍ ປຊານາຕິ ອຎ຺ຎາຕິ ປຏິວິຊ຺ຌຕີຕິ.

໒. ທຸຕິຍວາເຣ – ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສີຕິ ອິມໍ ຕສ຺ມິໍ ວິທິເຕ ອຕ຺ເຖ ‘‘ອວິຊ຺ຊາຍ ຕ຺ເວວ ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາ ສງ຺ຂາຣນິໂຣໂຘ’’ຕິ ເອວໍ ປກາສິຕສ຺ສ ນິພ຺ພານສງ຺ຂາຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍກ຺ຂຍສ຺ສ ອວໂພຘານຸຠາວທີປກໍ ¶ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ຍສ຺ມາ ປຈ຺ຈຍານໍ ຂຍສງ຺ຂາຕໍ ນິພ຺ພານໍ ອເວທິ ອຎ຺ຎາສິ ປຏິວິຊ຺ຌິ, ຕສ຺ມາ ຍທາສ຺ສ ອາຕາປິໂນ ຌາຍໂຕ ¶ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ຘມ຺ມາ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ, ອຖສ຺ສ ຍາ ນິພ຺ພານສ຺ສ ອວິທິຕຕ຺ຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ຕາ ສພ຺ພາປິ ກງ຺ຂາ ວປຍນ຺ຕີຕິ.

໓. ຕຕິຍວາເຣ – ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສີຕິ ອິມໍ ເຍນ ມຄ຺ເຄນ ໂສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ສມຸທຍນິໂຣຘສງ຺ຂາໂຕ ອຕ຺ໂຖ ກິຈ຺ຈວເສນ ຈ ອາຣມ຺ມຓກິຣິຍາຍ ຈ ວິທິໂຕ, ຕສ຺ສ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ອານຸຠາວທີປກໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຣາປາຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ຍທາ ຫເວ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ ຘມ຺ມາ ອາຕາປິໂນ ຌາຍໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ, ຕທາ ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຕຫິ ວາ ອຸປ຺ປນ຺ເນຫິ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ເມຫິ, ຍສ຺ສ ວາ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມາ ປາຕຸຠູຕາ, ເຕນ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ວິຘູປຍໍ ຕິຏ຺ຐຕິ ມາຣເສນໍ ‘‘ກາມາ ເຕ ປຐມາ ເສນາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ມາຣເສນໍ ວິຘູປຍນ຺ໂຕ ວິຘເມນ຺ໂຕ ວິທ຺ຘໍເສນ຺ໂຕ ຕິຏ຺ຐຕິ. ກຖໍ? ສູຣິໂຍວ ໂອຠາສຍມນ຺ຕລິກ຺ຂໍ, ຍຖາ ສູຣິໂຍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ປຠາຍ ອນ຺ຕລິກ຺ຂໍ ໂອຠາເສນ຺ໂຕວ ອນ຺ຘກາຣໍ ວິຘເມນ຺ໂຕ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອວໍ ໂສປິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ເຕນ ວາ ມຄ຺ເຄນ ສຈ຺ຈານິ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ໂຕວ ມາຣເສນໍ ວິຘູປຍນ຺ໂຕ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ.

ເອວເມຕ຺ຖ ປຐມໍ ອຸທານໍ ປຈ຺ຈຍາກາຣປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວເສນ, ທຸຕິຍໍ ນິພ຺ພານປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວເສນ ¶ , ຕຕິຍໍ ມຄ຺ຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຸທາເນ ປນ ‘‘ຣຕ຺ຕິຍາ ປຐມໍ ຍາມໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ອນຸໂລມໍ, ທຸຕິຍໍ ຍາມໍ ປຏິໂລມໍ, ຕຕິຍໍ ຍາມໍ ອນຸໂລມປຏິໂລມ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ; ຕໍ ສຕ຺ຕາຫສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນ ‘‘ສ຺ເວ ອາສນາ ວຸຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຣຕ຺ຕິໍ ອຸປ຺ປາທິຕມນສິກາຣໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕທາ ຫິ ຠຄວາ ຍສ຺ສ ປຈ຺ຈຍາກາຣປຊານນສ຺ສ ຈ ປຈ຺ຈຍກ຺ຂຍາຘິຄມສ຺ສ ຈ ອານຸຠາວທີປິກາ ປຸຣິມາ ທ຺ເວ ອຸທານຄາຖາ, ຕສ຺ສ ວເສນ ເອເກກເມວ ໂກຏ຺ຐາສໍ ປຐມຍາມຎ຺ຈ ມຊ຺ຌິມຍາມຎ຺ຈ ມນສາກາສິ, ອິຘ ປນ ປາຏິປທຣຕ຺ຕິຍາ ເອວໍ ມນສາກາສິ. ຠຄວາ ຫິ ວິສາຂປຸຓ຺ຓມາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ປຐມຍາເມ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣິ, ມຊ຺ຌິມຍາເມ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໍ ວິໂສເຘສິ, ປຈ຺ຉິມຍາເມ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ອນຸໂລມປຏິໂລມໍ ມນສິ ກຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ອຣຸໂຓ ອຸຄ຺ຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປາປຸຓິ. ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕປ຺ປຕ຺ຕິສມນນ຺ຕຣເມວ ຈ ອຣຸໂຓ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉິ. ຕໂຕ ຕໍ ທິວສໍ ເຕເນວ ປລ຺ລງ຺ເກນ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕາຍ ປາຏິປທຣຕ຺ຕິຍາ ຕີສຸ ຍາເມສຸ ເອວໍ ມນສິ ກຕ຺ວາ ອິມານິ ອຸທານານິ ອຸທາເນສິ. ອິຕິ ¶ ປາຏິປທຣຕ຺ຕິຍາ ເອວໍ ມນສິ ກຕ຺ວາ ຕໍ ‘‘ໂພຘິຣຸກ຺ຂມູເລ ສຕ຺ຕາຫໍ ເອກປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທີ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕສຕ຺ຕາຫໍ ຕຕ຺ເຖວ ວີຕິນາເມສິ.

໔. ອຖ ¶ ໂຂ ຠຄວາ ສຕ຺ຕາຫສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນ ຕມ຺ຫາ ສມາຘິມ຺ຫາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ໂພຘິຣຸກ຺ຂມູລາ ເຍນ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣໂຘ ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ເອຕ຺ຖ ນ ຠຄວາ ຕມ຺ຫາ ສມາຘິມ຺ຫາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອນນ຺ຕຣເມວ ໂພຘິຣຸກ຺ຂມູລາ ເຍນ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣໂຘ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ຍຖາ ປນ ‘‘ຠຸຕ຺ວາ ສຍຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ນ ‘‘ຫຕ຺ເຖ ອໂຘວິຕ຺ວາ ມຸຂໍ ອວິກ຺ຂາເລຕ຺ວາ ສຍນສມີປໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ອາລາປສລ຺ລາປໍ ອກຕ຺ວາ ສຍຕິ’’ຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ໂຠຊນໂຕ ປນ ປຈ຺ຉາ ສຍຕິ, ນ ນສຍຕີຕິ ອິທເມວຕ຺ຖ ທີປິຕໍ ໂຫຕິ. ເອວມິຘາປິ ‘‘ນ ຕມ຺ຫາ ສມາຘິມ຺ຫາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອນນ຺ຕຣເມວ ປກ຺ກາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ວຸຏ຺ຐານໂຕ ຈ ປນ ປຈ຺ຉາ ປກ຺ກາມິ, ນ ນປກ຺ກາມີຕິ ¶ ອິທເມເວຕ຺ຖ ທີປິຕໍ ໂຫຕິ.

ອນນ຺ຕຣໍ ປນ ອປກ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວາ ກິໍ ອກາສີຕິ? ອປຣານິປິ ຕີຓິ ສຕ຺ຕາຫານິ ໂພຘິສມີເປເຍວ ວີຕິນາເມສິ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ອນຸປຸພ຺ພິກຖາ – ຠຄວຕິ ກິຣ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ເອກປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສິນ຺ເນ ‘‘ນ ຠຄວາ ວຸຏ຺ຐາຕິ; ກິໍ ນຸ ໂຂ ອຎ຺ເຎປິ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕກຣາ ຘມ຺ມາ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ເອກຈ຺ຈານໍ ເທວຕານໍ ກງ຺ຂາ ອຸທປາທິ. ອຖ ຠຄວາ ອຏ຺ຐເມ ທິວເສ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ເທວຕານໍ ກງ຺ຂໍ ຎຕ຺ວາ ກງ຺ຂາວິຘມນຕ຺ຖໍ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕາສໍ ກງ຺ຂໍ ວິຘມິຕ຺ວາ ປລ຺ລງ຺ກໂຕ ອີສກໍ ປາຈີນນິສ຺ສິເຕ ອຸຕ຺ຕຣທິສາຠາເຄ ຐຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສຎ຺ຈ ອຸປຈິຕານໍ ປາຣມີນໍ ພລາຘິຄມນຏ຺ຐານໍ ປລ຺ລງ຺ກໍ ໂພຘິຣຸກ຺ຂຎ຺ຈ ອນິມິເສຫິ ອກ຺ຂີຫິ ໂອໂລກຍມາໂນ ສຕ຺ຕາຫໍ ວີຕິນາເມສິ, ຕໍ ຐານໍ ອນິມິສເຈຕິຍໍ ນາມ ຊາຕໍ. ອຖ ປລ຺ລງ຺ກສ຺ສ ຈ ຐິຕຏ຺ຐານສ຺ສ ຈ ອນ຺ຕຣາ ປຸຣຕ຺ຖິມໂຕ ຈ ປຈ຺ຉິມໂຕ ຈ ອາຍເຕ ຣຕນຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາຫໍ ວີຕິນາເມສິ, ຕໍ ຐານໍ ຣຕນຈງ຺ກມເຈຕິຍໍ ນາມ ຊາຕໍ. ຕໂຕ ປຈ຺ຉິມທິສາຠາເຄ ເທວຕາ ຣຕນຆຣໍ ມາປຍິໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ ວິເສສໂຕ ເຈຕ຺ຖ ອນນ຺ຕນຍໍ ສມນ຺ຕປຏ຺ຐານໍ ¶ ວິຈິນນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາຫໍ ວີຕິນາເມສິ, ຕໍ ຐານໍ ຣຕນຆຣເຈຕິຍໍ ນາມ ຊາຕໍ.

ເອວໍ ໂພຘິສມີເປເຍວ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຕ຺ຕາຫານິ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ປຎ຺ຈເມ ສຕ຺ຕາເຫ ໂພຘິຣຸກ຺ຂມູລາ ເຍນ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣໂຘ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ຕສ຺ສ ກິຣ ນິຄ຺ໂຣຘສ຺ສ ຉາຍາຍ ອຊປາລກາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສີທນ຺ຕິ; ເຕນສ຺ສ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣໂຘຕ຺ເວວ ນາມໍ ອຸທປາທິ. ສຕ຺ຕາຫໍ ວິມຸຕ຺ຕິສຸຂປຏິສໍເວທີຕິ ຕຕ຺ຣາປິ ຘມ຺ມໍ ວິຈິນນ຺ໂຕເຍວ ວິມຸຕ຺ຕິສຸຂໍ ປຏິສໍເວເທນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ໂພຘິໂຕ ປຸຣຕ຺ຖິມທິສາຠາເຄ ເອສ ຣຸກ຺ໂຂ ໂຫຕິ. ເອວໍ ນິສິນ຺ເນ ຈ ປເນຕ຺ຖ ຠຄວຕິ ເອໂກ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎຕໂຣ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ຫຸໍຫຸງ຺ກຊາຕິໂກຕິ ໂສ ກິຣ ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິໂກ ນາມ ¶ , ມານວເສນ ໂກຘວເສນ ຈ ‘‘ຫຸໍຫຸ’’ນ຺ຕິ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຫຸໍຫຸງ຺ກຊາຕິໂກ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ຫຸຫຸກ຺ກຊາຕິໂກ’’ຕິປິ ¶ ປຐນ຺ຕິ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ເອຕໍ ເຕນ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ວຈນສ຺ສ ສິຂາປຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາ ຕາຍໍ ເວລາຍໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ໂຍ ພາຫິຕປາປຘມ຺ມຕາຍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ນ ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິກຕາຍ, ຫຸໍຫຸງ຺ກາຣກຠາວາທິປາປຘມ຺ມຍຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ເກວລໍ ຊາຕິມຕ຺ຕເກນ ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎໍ ປຏິຊານາຕິ, ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ພາຫິຕປາປຘມ຺ມຕ຺ຕາ ຫຸໍຫຸງ຺ກາຣປ຺ປຫາເນນ ນິຫຸໍຫຸງ຺ໂກ, ຣາຄາທິກສາວາຠາເວນ ນິກ຺ກສາໂວ, ຠາວນານຸໂຍຄຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຕາຍ ຍຕຕ຺ໂຕ, ສີລສໍວເຣນ ວາ ສຎ຺ຎຕຈິຕ຺ຕຕາຍ ຍຕຕ຺ໂຕ, ຈຕຸມຄ຺ຄຎາຓສງ຺ຂາເຕຫິ ເວເທຫິ ອນ຺ຕໍ, ເວທານໍ ວາ ອນ຺ຕໍ ຄຕຕ຺ຕາ ເວທນ຺ຕຄູ, ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ວຸສິຕຕ຺ຕາ ວຸສິຕພ຺ຣຫ຺ມຈຣິໂຍ. ຘມ຺ເມນ ພ຺ຣຫ຺ມວາທໍ ວເທຍ຺ຍ, ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ, ອຫ’’ນ຺ຕິ ເອຕໍ ວາທໍ ຘມ຺ເມນ ວເທຍ຺ຍ, ຍສ຺ສ ສກເລ ໂລກສນ຺ນິວາເສ ກຸຫິຎ຺ຈິ ເອກາຣມ຺ມເຓປິ ຣາຄຸສ຺ສໂທ ໂທສຸສ຺ສໂທ ໂມຫຸສ຺ສໂທ ມານຸສ຺ສໂທ ທິຏ຺ຐຸສ຺ສໂທຕິ ອິເມ ອຸສ຺ສທາ ນຕ຺ຖີຕິ.

໕. ອກາລເມໂຆຕິ ອສມ຺ປຕ຺ເຕ ວສ຺ສກາເລ ອຸປ຺ປນ຺ນເມໂຆ. ອຍໍ ປນ ຄິມ຺ຫານໍ ປຈ຺ຉິເມ ມາເສ ອຸທປາທິ. ສຕ຺ຕາຫວທ຺ທລິກາຕິ ຕສ຺ມິໍ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ສຕ຺ຕາຫໍ ອວິຈ຺ຉິນ຺ນວຸຏ຺ຐິກາ ອໂຫສິ. ສີຕວາຕທຸທ຺ທິນີຕິ ສາ ຈ ປນ ສຕ຺ຕາຫວທ຺ທລິກາ ¶ ອຸທກຜຸສິຕສມ຺ມິສ຺ເສນ ສີຕວາເຕນ ສມນ຺ຕາ ປຣິພ຺ຠມນ຺ເຕນ ທູສິຕທິວສຕ຺ຕາ ສີຕວາຕທຸທ຺ທິນີ ນາມ ອໂຫສິ. ອຖ ໂຂ ມຸຈລິນ຺ໂທ ນາຄຣາຊາຕິ ຕສ຺ເສວ ມຸຈລິນ຺ທຣຸກ຺ຂສ຺ສ ສມີເປ ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ມຫານຸຠາໂວ ນາຄຣາຊາ. ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ໂຠເຄຫິ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາຕິ ເອວໍ ໂຠເຄຫິ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸປຣິມຸທ຺ຘນິ ມຫນ຺ຕໍ ຜຓໍ ກຣິຕ຺ວາວ ຐິເຕ; ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ສ ປຣິກ຺ເຂປພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ໂລຫປາສາເທ ຠຓ຺ຑາຄາຣຄພ຺ຠປ຺ປມາຓໍ ອໂຫສິ, ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ນິວາເຕ ປິຫິຕທ຺ວາຣວາຕປາເນ ກູຏາຄາເຣ ນິສິນ຺ໂນ ວິຍ ຊາໂຕ. ມາ ຠຄວນ຺ຕໍ ສີຕນ຺ຕິອາທິ ຕສ຺ສ ຕຖາ ກຣິຕ຺ວາ ຐານກາຣຓປຣິທີປນໍ. ໂສ ຫິ ‘‘ມາ ຠຄວນ຺ຕໍ ສີຕໍ ພາຘຍິຕ຺ຖ, ມາ ອຸຓ຺ຫໍ, ມາ ຑໍສາທິສມ຺ຜສ຺ໂສ ພາຘຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ຕຖາ ກຣິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ສຕ຺ຕາຫວທ຺ທລິກາຍ ອຸຓ຺ຫເມວ ນຕ຺ຖິ, ສເຈ ປນ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ເມໂຆ ວິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ອຸຓ຺ຫໍ ຠເວຍ຺ຍ ¶ , ຕມ຺ປິ ນໍ ມາ ພາຘຍິຕ຺ຖາຕິ ເອວໍ ຕສ຺ສ ຈິນ຺ເຕຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕໍ. ວິທ຺ຘນ຺ຕິ ອຸພ຺ພິທ຺ຘໍ; ເມຆວິຄເມນ ¶ ທູຣີຠູຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິຄຕວລາຫກນ຺ຕິ ອປຄຕເມຆໍ. ເທວນ຺ຕິ ອາກາສໍ. ສກວຓ຺ຓນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຣູປໍ.

ສຸໂຂ ວິເວໂກຕິ ນິພ຺ພານສງ຺ຂາໂຕ ອຸປຘິວິເວໂກ ສຸໂຂ. ຕຸຏ຺ຐສ຺ສາຕິ ຈຕຸມຄ຺ຄຎາຓສນ຺ໂຕເສນ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐສ຺ສ. ສຸຕຘມ຺ມສ຺ສາຕິ ປກາສິຕຘມ຺ມສ຺ສ. ປສ຺ສໂຕຕິ ຕໍ ວິເວກໍ ຍໍ ວາ ກິຎ຺ຈິ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ ນາມ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ອຕ຺ຕໂນ ວີຣິຍພລາຘິຄເຕນ ຎາຓຈກ຺ຂຸນາ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ. ອພ຺ຍາປຊ຺ຊນ຺ຕິ ອກຸປ຺ປນຠາໂວ; ເອເຕນ ເມຕ຺ຕາປຸພ຺ພຠາໂຄ ທສ຺ສິໂຕ. ປາຓຠູເຕສຸ ສໍຍໂມຕິ ສຕ຺ເຕສຸ ຈ ສໍຍໂມ; ອວິຫິໍສນຠາໂວ ສຸໂຂຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕນ ກຣຸຓາປຸພ຺ພຠາໂຄ ທສ຺ສິໂຕ. ສຸຂາ ວິຣາຄຕາ ໂລເກຕິ ວີຕຣາຄຕາປິ ສຸຂາຕິ ທີເປຕິ. ກາມານໍ ສມຕິກ຺ກໂມຕິ ຍາ ‘‘ກາມານໍ ສມຕິກ຺ກໂມ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ; ສາ ວິຣາຄຕາປິ ສຸຂາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕນ ອນາຄາມິມຄ຺ໂຄ ກຖິໂຕ. ອສ຺ມິມານສ຺ສ ໂຍ ວິນໂຍຕິ ອິມິນາ ປນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ກຖິຕໍ; ອຣຫຕ຺ຕຎ຺ຫິ ອສ຺ມິມານສ຺ສ ‘‘ປສ຺ສທ຺ຘິວິນໂຍ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິໂຕ ປຣຎ຺ຈ ສຸຂໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເຕນາຫ ‘‘ເອຕໍ ເວ ປຣມໍ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ.

໖. ມຸຈລິນ຺ທມູລາຕິ ມຫາໂພຘິໂຕ ປາຈີນໂກເຓ ຐິຕມຸຈລິນ຺ທຣຸກ຺ຂມູລາ. ຣາຊາຍຕນນ຺ຕິ ທກ຺ຂິຓທິສາຠາເຄ ຐິຕໍ ຣາຊາຍຕນຣຸກ຺ຂໍ ອຸປສງ຺ກມິ ¶ . ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນາຕິ ກຕເຣນ ສມເຍນ. ຠຄວໂຕ ກິຣ ຣາຊາຍຕນມູເລ ສຕ຺ຕາຫໍ ເອກປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ສມາຘິໂຕ ວຸຏ຺ຐານທິວເສ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນເວລາຍເມວ ‘‘ໂຠຊນກິຈ຺ເຈນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ໂອສຘຫຣີຕກໍ ອຸປເນສິ. ຠຄວາ ຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິ, ປຣິຠຸຕ຺ຕມຕ຺ຕສ຺ເສວ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ອໂຫສິ. ສກ຺ໂກ ມຸໂຂທກໍ ອທາສິ. ຠຄວາ ມຸຂໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສີທິ. ເອວໍ ອຸຄ຺ຄເຕ ອຣຸຓມ຺ຫິ ນິສິນ຺ເນ ຠຄວຕິ.

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຕປຸສ຺ສຠລ຺ລິກາ ວາຓິຊາຕິ ຕປຸສ຺ໂສ ຈ ຠລ຺ລິໂກ ຈາຕິ ທ຺ເວ ຠາຕໂຣ ວາຓິຊາ. ອຸກ຺ກລາຕິ ອຸກ຺ກລຊນປທໂຕ. ຕໍ ເທສນ຺ຕິ ຍສ຺ມິໍ ເທເສ ຠຄວາ ວິຫຣຕິ. ກຕຣສ຺ມິຎ຺ຈ ເທເສ ຠຄວາ ວິຫຣຕິ? ມຊ຺ຌິມເທເສ. ຕສ຺ມາ ມຊ຺ຌິມເທສໍ ຄນ຺ຕຸໍ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ນາ ¶ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ຎາຕິສາໂລຫິຕາ ເທວຕາຕິ ເຕສໍ ຎາຕິຠູຕປຸພ຺ພາ ເທວຕາ. ເອຕທໂວຈາຕິ ສາ ກິຣ ເນສໍ ສພ຺ພສກຏານິ ອປ຺ປວຕ຺ຕີນິ ອກາສິ. ຕໂຕ ¶ ເຕ ກິໍ ອິທນ຺ຕິ ມຄ຺ຄເທວຕານໍ ພລິໍ ອກໍສຸ. ເຕສໍ ພລິກມ຺ມກາເລ ສາ ເທວຕາ ທິສ຺ສມາເນເນວ ກາເຍນ ເອຕໍ ອໂວຈ. ມນ຺ເຖນ ຈ ມຘຸປິຓ຺ຑິກາຍ ຈາຕິ ອພທ຺ຘສຕ຺ຕຸນາ ຈ ສປ຺ປິມຘຸຜາຓິຕາທີຫິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ພທ຺ຘສຕ຺ຕຸນາ ຈ. ປຕິມາເນຖາຕິ ອຸປຏ຺ຐຫຖ. ຕໍ ໂວຕິ ຕໍ ປຕິມານນໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຠວິສ຺ສຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ. ຍໍ ອມ຺ຫາກນ຺ຕິ ຍໍ ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ອມ຺ຫາກໍ ອສ຺ສ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ. ຠຄວໂຕ ເອຕທໂຫສີຕິ ໂຍ ກິຣສ຺ສ ປຘານານຸໂຍຄກາເລ ປຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ໂສ ສຸຊາຕາຍ ປາຍາສໍ ທາຕຸໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາ ເອວ ອນ຺ຕຣຘາຍິ. ເຕນສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ປຕ຺ໂຕ ເມ ນຕ຺ຖິ, ປຸຣິມກາປິ ຈ ນ ໂຂ ຕຖາຄຕາ ຫຕ຺ເຖສຸ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ກິມ຺ຫິ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍໍ ມນ຺ຖຎ຺ຈ ມຘຸປິຓ຺ຑກຎ຺ຈາ’’ຕິ.

ປຣິວິຕກ຺ກມຎ຺ຎາຍາຕິ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພວ ຠຄວໂຕ ສຸຊາຕາຍ ທິນ຺ນໂຠຊນໍເຍວ ໂອຊານຸປ຺ປພນ຺ຘນວເສນ ອຏ຺ຐາສິ, ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ເນວ ຊິຆຈ຺ຉາ ນ ປິປາສາ ນ ກາຍທຸພ຺ພລ຺ຍໍ ອໂຫສິ. ອິທານິ ປນສ຺ສ ອາຫາຣໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕຸກາມຕາຍ ‘‘ນ ໂຂ ຕຖາຄຕາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ ¶ . ຕໍ ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຕ຺ຕໂນ ເຈຕສາ ຠຄວໂຕ ເຈໂຕປຣິວິຕກ຺ກມຎ຺ຎາຍ. ຈຕຸທ຺ທິສາຕິ ຈຕູຫິ ທິສາຫິ. ເສລມເຍ ປຕ຺ເຕຕິ ມຸຄ຺ຄວຓ຺ຓເສລມເຍ ປຕ຺ເຕ. ອິທໍເຍວ ຠຄວາ ປຏິຄ຺ຄເຫສິ, ເຕເຍວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ປນ ມຫາຣາຊາໂນ ປຐມໍ ອິນ຺ທນີລມຓິມເຍ ປຕ຺ເຕ ອຸປນາເມສຸໍ, ນ ເຕ ຠຄວາ ອຄ຺ຄເຫສິ. ຕໂຕ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ມຸຄ຺ຄວຓ຺ຓສິລາມເຍ ປຕ຺ເຕ ອຸປນາເມສຸໍ, ຠຄວາ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ປຕ຺ເຕ ອຄ຺ຄເຫສິ ເຕສໍ ປສາທານຸຣກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ, ໂນ ມຫິຈ຺ຉຕາຍ. ຄເຫຕ຺ວາ ຈ ປນ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ຍຖາ ເອໂກວ ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ຕຖາ ອຘິຏ຺ຐຫິ, ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ເອກສທິໂສ ປຸຎ຺ຎວິປາໂກ ອໂຫສິ. ເອວໍ ເອກໍ ກຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐິເຕ ປຏິຄ຺ຄເຫສິ ຠຄວາ ປຈ຺ຈຄ຺ເຆ ເສລມເຍ ປຕ຺ເຕ ມນ຺ຖຎ຺ຈ ມຘຸປິຓ຺ຑິກຎ຺ຈ. ປຈ຺ຈຄ຺ເຆຕິ ປຈ຺ຈຄ຺ຆສ຺ມິໍ; ປາເຏກ຺ກໍ ມຫຄ຺ຆສ຺ມິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ປຈ຺ຈຄ຺ເຆຕິ ອຠິນເວ ອພ຺ຠຸຓ຺ເຫ; ຕງ຺ຂເຓ ນິພ຺ພຕ຺ຕສ຺ມິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທ຺ເວ ວາຈາ ເອເຕສໍ ອເຫສຸນ຺ຕິ ທ຺ເວວາຈິກາ. ອຖ ວາ ທ຺ວີຫິ ວາຈາຫິ ອຸປາສກຠາວໍ ປຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ ¶ . ເຕ ເອວໍ ອຸປາສກຠາວໍ ປຏິເວເທຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອາຫໍສຸ – ‘‘ກສ຺ສ ທານິ ຠນ຺ເຕ ອມ຺ເຫຫິ ອຊ຺ຊ ປຏ຺ຐາຍ ອຠິວາທນປຈ຺ຈຸຏ຺ຐານໍ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ອຖ ຠຄວາ ສີສໍ ປຣາມສິ, ເກສາ ຫຕ຺ເຖ ລຄ຺ຄິໍສຸ. ເຕ ເຕສໍ ອທາສິ ‘‘ອິເມ ຕຸມ຺ເຫ ປຣິຫຣຖາ’’ຕິ. ເຕ ເກສຘາຕຸໂຍ ລຠິຕ຺ວາ ອມເຕເນວ ອຠິສິຕ຺ຕາ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐາ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ.

໗. ອຖ ¶ ໂຂ ຠຄວາ ສຕ຺ຕາຫສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນ ຕມ຺ຫາ ສມາຘິມ຺ຫາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣເມຕໍ ສພ຺ພໍ ກິຈ຺ຈໍ ນິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຣາຊາຍຕນມູລາ ປຸນປິ ເຍນ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣໂຘ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທີຕິ ຕສ຺ມິໍ ນິສິນ຺ນມຕ຺ຕສ຺ເສວ ສພ຺ພພຸທ຺ຘານໍ ອາຈິຓ຺ຓສມາຈິຓ຺ໂຓ ອຍໍ ເຈຕໂສ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ. ກສ຺ມາ ປນາຍໍ ສພ຺ພພຸທ຺ຘານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ? ຘມ຺ມສ຺ສ ມຫນ຺ຕຠາວໍ ຄຣຸຠາວໍ ຠາຣິຍຠາວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາຍ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ຍາຈິເຕ ເທເສຕຸກາມຕາຍ ຈ. ຊານນ຺ຕິ ຫິ ພຸທ຺ຘາ ‘‘ເອວໍ ປຣິວິຕກ຺ກິເຕ ພ຺ຣຫ຺ມາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມເທສນໍ ຍາຈິສ຺ສຕິ, ຕໂຕ ສຕ຺ຕາ ຘມ຺ເມ ຄາຣວໍ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສນ຺ຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຄຣຸໂກ ຫິ ໂລກສນ຺ນິວາໂສ’’ຕິ. ອິຕິ ອິເມຫິ ທ຺ວີຫິ ກາຣເຓຫິ ອຍໍ ວິຕກ຺ໂກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ອຘິຄໂຕ ໂຂ ມ຺ຍາຍນ຺ຕິ ອຘິຄໂຕ ໂຂ ເມ ອຍໍ. ອາລຍຣາມາຕິ ສຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸເຓ ອລ຺ລີຍນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕ ‘‘ອາລຍາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເຕຫິ ອາລເຍຫິ ຣມນ຺ຕີຕິ ອາລຍຣາມາ. ອາລເຍສຸ ຣຕາຕິ ອາລຍຣຕາ. ອາລເຍສຸ ສຸຏ຺ຐຸມຸທິຕາຕິ ອາລຍສມ຺ມຸທິຕາ. ຍທິທນ຺ຕິ ນິປາໂຕ. ຕສ຺ສ ຐານໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ຍໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ໂຍ ອຍ’’ນ຺ຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທຕິ ອິເມສໍ ປຈ຺ຈຍາ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍາ, ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍາວ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາ, ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາ ຈ ສາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ຈາຕິ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ. ໂສ ມມສ຺ສ ກິລມໂຖຕິ ຍາ ອຊານນ຺ຕານໍ ເທສນາ ນາມ, ໂສ ມມ ກິລມໂຖ ອສ຺ສ; ສາ ມມ ວິເຫສາ ອສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠຄວນ຺ຕນ຺ຕິ ຠຄວໂຕ. ອນຈ຺ຉຣິຍາຕິ ອນຸ ອຈ຺ຉຣິຍາ. ປຏິຠໍສູຕິ ປຏິຠານສງ຺ຂາຕສ຺ສ ຎາຓສ຺ສ ໂຄຈຣາ ອເຫສຸໍ, ປຣິວິຕກ຺ກຍິຕພ຺ພຠາວໍ ປາປຸຓິໍສຸ.

ຫລນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຫກາໂຣ ນິປາຕມຕ຺ໂຕ; ອລນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປກາສິຕຸນ຺ຕິ ເທສິຕຸໍ. ອລໍ ທານິ ¶ ເມ ອິມໍ ກິຈ຺ເຉນ ອຘິຄຕໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປຏິໂສຕຄາມິນ຺ຕິ ປຏິໂສຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ນິພ຺ພານໍ; ນິພ຺ພານຄາມິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣາຄຣຕ຺ຕາຕິ ກາມຣາຄຠວຣາຄທິຏ຺ຐິຣາເຄນ ຣຕ຺ຕາ. ນ ທກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ນ ປສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ. ຕໂມຂນ຺ເຘນ ອາວຸຏາຕິ ອວິຊ຺ຊາຣາສິນາ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຏາ. ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກຕາຍາຕິ ນິຣຸສ຺ສຸກ຺ກຠາເວນ; ອເທເສຕຸກາມຕາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໘. ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມາຕິ ຍສ຺ມິໍ ນາມ ໂລເກ. ຠຄວໂຕ ປຸຣໂຕ ປາຕຸຣໂຫສີຕິ ຘມ຺ມເທສນາຍາຈນຕ຺ຖໍ ທສສຸ ຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ເສສຸ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄມ຺ມ ຠຄວໂຕ ປຸຣໂຕ ປາຕຸຣໂຫສິ ¶ . ອປ຺ປຣຊກ຺ຂຊາຕິກາຕິ ປຎ຺ຎາມເຍ ອກ຺ຂິມ຺ຫິ ອປ຺ປໍ ຣາຄໂທສໂມຫຣຊໍ ເອເຕສໍ ເອວໍສຠາວາຕິ ອປ຺ປຣຊກ຺ຂຊາຕິກາ. ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຎ຺ຎາຕາໂຣຕິ ປຏິວິຊ຺ຌິຕາໂຣ.

ປາຕຸຣໂຫສີຕິ ປາຕຸຠວິ. ສມເລຫິ ຈິນ຺ຕິໂຕຕິ ຣາຄາທີຫິ ມເລຫິ ສມເລຫິ ຉຫິ ສຕ຺ຖາເຣຫິ ຈິນ຺ຕິໂຕ. ອປາປຸເຣຕນ຺ຕິ ວິວຣ ເອຕໍ. ອມຕສ຺ສ ທ຺ວາຣນ຺ຕິ ອມຕສ຺ສ ນິພ຺ພານສ຺ສ ທ຺ວາຣຠູຕໍ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ. ສຸຓນ຺ຕຸ ຘມ຺ມໍ ວິມເລນານຸພຸທ຺ຘນ຺ຕິ ¶ ອິເມ ສຕ຺ຕາ ຣາຄາທິມລານໍ ອຠາວໂຕ ວິມເລນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ອນຸພຸທ຺ຘໍ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕຸ.

ເສເລ ຍຖາ ປພ຺ພຕມຸທ຺ຘນິຏ຺ຐິໂຕຕິ ເສລມເຍ ເອກຄ຺ຆເນ ປພ຺ພຕມຸທ຺ຘນິ ຍຖາຐິໂຕວ ຍຖາ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ສມນ຺ຕໂຕ ຊນຕໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ, ຕ຺ວມ຺ປິ ສຸເມຘ ສຸນ຺ທຣປຎ຺ຎ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸ ຠຄວາ ຘມ຺ມມຍໍ ປຎ຺ຎາມຍໍ ປາສາທມາຣຸຍ຺ຫ ສຍໍ ອເປຕໂສໂກ ໂສກາວຕິຓ຺ຓໍ ຊາຕິຊຣາຠິຠູຕຎ຺ຈ ຊນຕໍ ອເວກ຺ຂສ຺ສຸ ອຸປຘາຣຍ.

ອຸຏ຺ເຐຫີຕິ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມເທສນຕ຺ຖໍ ຈາຣິກຈຣຓໍ ຍາຈນ຺ໂຕ ຠຓຕິ. ວີຣາຕິອາທີສຸ ຠຄວາ ວີຣິຍວນ຺ຕຕາຍ ວີໂຣ. ເທວປຸຕ຺ຕມຈ຺ຈຸກິເລສາຠິສງ຺ຂາຣມາຣານໍ ວິຊິຕຕ຺ຕາ ວິຊິຕສງ຺ຄາໂມ. ຊາຕິກນ຺ຕາຣາທິນິຕ຺ຖຣຓສມຕ຺ຖຕາຍ ສຕ຺ຖວາໂຫ. ກາມຈ຺ຉນ຺ທອິຓສ຺ສ ¶ ອຠາວໂຕ ອຓໂຓ.

໙. ອຊ຺ເຌສນນ຺ຕິ ຍາຈນໍ. ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕຎາເຓນ ຈ ອາສຍານຸສຍຎາເຓນ ຈ. ອິເມສຎ຺ຫິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຎາຓານໍ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂູຕິ ນາມໍ. ອປ຺ປຣຊກ຺ຂາຕິ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸມ຺ຫິ ຣາຄາທິຣຊໍ ອປ຺ປໍ ເຍສໍ, ເຕ ອປ຺ປຣຊກ຺ຂາ. ເຍສໍ ຕໍ ມຫນ຺ຕໍ ເຕ ມຫາຣຊກ຺ຂາ. ເຍສໍ ສທ຺ຘາທີນິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຕິກ຺ຂານິ ເຕ ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍາ. ເຍສໍ ຕານິ ມຸທູນິ ເຕ ມຸທິນ຺ທ຺ຣິຍາ. ເຍສໍ ເຕເຍວ ສທ຺ຘາທໂຍ ອາກາຣາ ສຸນ຺ທຣາ ເຕ ສ຺ວາກາຣາ. ເຍສໍ ເຕເຍວ ສທ຺ຘາທໂຍ ອາກາຣາ ອສຸນ຺ທຣາ ເຕ ທ຺ວາກາຣາ. ເຍ ກຖິຕກາຣຓໍ ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ຕິ, ສຸເຂນ ສກ຺ກາ ໂຫນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາເປຕຸໍ ເຕ ສຸວິຎ຺ຎາປຍາ. ເຍ ປຣໂລກຎ຺ຈ ວຊ຺ຊຎ຺ຈ ຠຍໂຕ ປສ຺ສນ຺ຕິ ເຕ ປຣໂລກວຊ຺ຊຠຍທສ຺ສາວິໂນ. ອຸປ຺ປລິນິຍນ຺ຕິ ອຸປ຺ປລວເນ. ອິຕເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອນ຺ໂຕນິມຸຄ຺ຄໂປສີນີຕິ ຍານິ ອຸທກສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ນິມຸຄ຺ຄາເນວ ໂປສຍນ຺ຕິ. ສໂມທກໍ ຐິຕານີຕິ ອຸທເກນ ສມໍ ຐິຕານິ. ອຸທກໍ ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄມ຺ມ ຐິຕານີຕິ ອຸທກໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຐິຕານິ.

ອປາຣຸຕາຕິ ວິວຏາ. ອມຕສ຺ສ ທ຺ວາຣາຕິ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ. ໂສ ຫິ ອມຕສງ຺ຂາຕສ຺ສ ນິພ຺ພານສ຺ສ ທ຺ວາຣໍ. ປມຸຎ຺ຈນ຺ຕຸ ສທ຺ຘນ຺ຕິ ສພ຺ເພ ອຕ຺ຕໂນ ສທ຺ຘໍ ປມຸຎ຺ຈນ຺ຕຸ. ປຈ຺ຉິມປທທ຺ວເຍ ອຍມຕ຺ໂຖ ¶ , ອຫຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ປຄຸຓໍ ສຸປ຺ປວຕ຺ຕິມ຺ປິ ອິມໍ ¶ ປຓີຕໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ຘມ຺ມໍ ກາຍວາຈາກິລມຖສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ມນຸເຊສຸ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ນ ຠາສິນ຺ຕິ.

໑໐. ປຓ຺ຑິໂຕຕິ ປຓ຺ຑິຈ຺ເຈນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ພ຺ຍຕ຺ໂຕຕິ ເວຍ຺ຍຕ຺ຕິເຍນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ເມຘາວີຕິ ຐານຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ອປ຺ປຣຊກ຺ຂຊາຕິໂກຕິ ສມາປຕ຺ຕິຍາ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕຕ຺ຕາ ນິກ຺ກິເລສຊາຕິໂກ ວິສຸທ຺ຘສຕ຺ໂຕ. ອາຊານິສ຺ສຕີຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂສ຺ສຕິ ປຏິວິຊ຺ຌິສ຺ສຕິ. ຠຄວໂຕປິ ໂຂ ຎາຓໍ ອຸທປາທີຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ‘‘ອິໂຕ ສຕ຺ຕມທິວສມຕ຺ຖເກ ກາລໍກຕ຺ວາ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕເນ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ມຫາຊານິໂຍຕິ ສຕ຺ຕທິວສພ຺ຠນ຺ຕເຣ ¶ ປຕ຺ຕພ຺ພມຄ຺ຄຜລໂຕ ປຣິຫີນຕ຺ຕາ ມຫຕີ ຊານິ ອສ຺ສາຕິ ມຫາຊານິໂຍ ອກ຺ຂເຓ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ອຠິໂທສກາລໍກໂຕຕິ ຫິຍ຺ໂຍ ກາລໍກໂຕ, ໂສປິ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕເນ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕຕິ ອທ຺ທສ. ພຫູກາຣາຕິ ພຫູປກາຣາ. ປຘານປຫິຕຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐຫິໍສູຕິ ປຘານຕ຺ຖາຍ ເປສິຕຕ຺ຕຠາວໍ ມຸໂຂທກທານາທິນາ ອຸປຏ຺ຐຫິໍສຸ.

໑໑. ອນ຺ຕຣາ ຈ ຄຍໍ ອນ຺ຕຣາ ຈ ໂພຘິນ຺ຕິ ອຸປໂກ ໂພຘິມຓ຺ຑສ຺ສ ຈ ຄຍາຍ ຈ ອນ຺ຕເຣ ຠຄວນ຺ຕໍ ອທ຺ທສ. ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ນນ຺ຕິ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄໍ ປຏິປນ຺ນໍ.

ສພ຺ພາຠິຠູຕິ ສພ຺ພໍ ເຕຠູມກຘມ຺ມໍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ສພ຺ພວິທູຕິ ສພ຺ພໍ ຈຕຸຠູມກຘມ຺ມໍ ອເວທິໍ ອຎ຺ຎາສິໍ. ສພ຺ເພສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອນູປລິຕ຺ໂຕຕິ ສພ຺ເພສຸ ເຕຠູມກຘມ຺ເມສຸ ກິເລສເລເປນ ອລິຕ຺ໂຕ. ສພ຺ພຎ຺ຊໂຫຕິ ສພ຺ພໍ ເຕຠູມກຘມ຺ມໍ ຊຫິຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ຕຓ຺ຫກ຺ຂເຍ ວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ຕຓ຺ຫກ຺ຂເຍ ນິພ຺ພາເນ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ວິມຸຕ຺ໂຕ. ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາຍາຕິ ສພ຺ພໍ ຈຕຸຠູມກຘມ຺ມໍ ອຕ຺ຕນາວ ຊານິຕ຺ວາ. ກມຸທ຺ທິເສຍ຺ຍນ຺ຕິ ກໍ ອຎ຺ຎໍ ‘‘ອຍໍ ເມ ອາຈຣິໂຍ’’ຕິ ອຸທ຺ທິເສຍ຺ຍໍ.

ນ ເມ ອາຈຣິໂຍ ອຕ຺ຖີຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ເມ ມຍ຺ຫໍ ອາຈຣິໂຍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ນຕ຺ຖິ ເມ ປຏິປຸຄ຺ຄໂລຕິ ມຍ຺ຫໍ ປຏິຠາຄປຸຄ຺ຄໂລ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ສີຕິຠູໂຕຕິ ສພ຺ພກິເລສຄ຺ຄິນິພ຺ພາປເນນ ສີຕິຠູໂຕ. ກິເລສານໍເຍວ ນິພ຺ພຸຕຕ຺ຕາ ນິພ຺ພຸໂຕ.

ກາສີນໍ ¶ ¶ ປຸຣນ຺ຕິ ກາສິຣຏ຺ເຐ ນຄຣໍ. ອາຫຎ຺ຉໍ ອມຕທຸນ຺ທຸຠິນ຺ຕິ ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປຏິລາຠາຍ ອມຕເຠຣິໍ ປຫຣິສ຺ສາມີຕິ ຄຈ຺ຉາມິ.

ອຣຫສິ ອນນ຺ຕຊິໂນຕິ ອນນ຺ຕຊິໂນ ຠວິຕຸໍ ຍຸຕ຺ໂຕ. ຫຸເປຍ຺ຍປາວຸໂສຕິ ອາວຸໂສ ເອວມ຺ປິ ນາມ ຠເວຍ຺ຍ. ສີສໍ ໂອກມ຺ເປຕ຺ວາຕິ ສີສໍ ຈາເລຕ຺ວາ.

໑໒. ສຓ຺ຐເປສຸນ຺ຕິ ກຕິກໍ ອກໍສຸ. ພາຫຸລ຺ລິໂກຕິ ຈີວຣພາຫຸລ຺ລາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ປຏິປນ຺ໂນ. ປຘານວິພ຺ຠນ຺ໂຕຕິ ¶ ປຘານໂຕ ວິພ຺ຠນ຺ໂຕ ຠຏ຺ໂຐ ປຣິຫີໂນ. ອາວຕ຺ໂຕ ພາຫຸລ຺ລາຍາຕິ ຈີວຣາທິພຫຸລຠາວຕ຺ຖາຍ ອາວຕ຺ໂຕ. ໂອທຫຖ ຠິກ຺ຂເວ ໂສຕນ຺ຕິ ອຸປເນຖ ຠິກ຺ຂເວ ໂສຕໍ; ໂສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຘມ຺ມສວນຕ຺ຖໍ ອຠິມຸຂໍ ກໂຣຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອມຕມຘິຄຕນ຺ຕິ ອມຕໍ ນິພ຺ພານໍ ມຍາ ອຘິຄຕນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອິຣິຍາຍາຕິ ທຸກ຺ກຣອິຣິຍາຍ. ປຏິປທາຍາຕິ ທຸກ຺ກຣປຏິປທາຍ. ອຠິຊານາຖ ເມ ໂນຕິ ອຠິຊານາຖ ນຸ ເມ ສມນຸປສ຺ສຖ. ເອວຣູປໍ ຠາສິຕເມຕນ຺ຕິ ເອຕໍ ເອວຣູປໍ ວາກ຺ຍໍ ຠາສິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອສກ຺ຂິ ໂຂ ຠຄວາ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິເຍ ຠິກ຺ຂູ ສຎ຺ຎາເປຕຸນ຺ຕິ ‘‘ອຫໍ ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ຊານາເປຕຸໍ ອສກ຺ຂິ.

໑໓. ຈກ຺ຂຸກຣຓີຕິ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ອິໂຕ ປຣໍ ສພ຺ພໍ ປທຕ຺ຖໂຕ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ອຘິປ຺ປາຍານຸສນ຺ຘິໂຍຊນາທິເຠທໂຕ ປນ ປປຎ຺ຈສູທນິຍາ ມຊ຺ຌິມຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຫິ ອຕິວິຕ຺ຖາຣຠີຣຸກສ຺ສ ມຫາຊນສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອນຸຣກ຺ຂນ຺ຕາ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕກຖໍ ອວຓ຺ຓຍິຕ຺ວາ ວິນຍກຖໍເຍວ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມ.

໑໘. ສາວ ຕສ຺ສ ອາຍສ຺ມໂຕ ອຸປສມ຺ປທາ ອໂຫສີຕິ ອາສາຬ຺ຫີປຸຓ຺ຓມາຍ ອຏ຺ຐາຣສຫິ ເທວຕາໂກຏີຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐິຕສ຺ສ ‘‘ເອຫິ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ຠຄວໂຕ ວຈເນນ ອຠິນິປ຺ຜນ຺ນາ ສາວ ຕສ຺ສ ອາຍສ຺ມໂຕ ເອຫິຠິກ຺ຂູປສມ຺ປທາ ອໂຫສິ.

໑໙. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ຈ ວປ຺ປສ຺ສາຕິ ອາທິມ຺ຫິ ວປ຺ປຕ຺ເຖຣສ຺ສ ປາຏິປທທິວເສ ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸໍ ອຸທປາທິ, ຠທ຺ທິຍຕ຺ເຖຣສ຺ສ ທຸຕິຍທິວເສ, ມຫານາມຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຕຕິຍທິວເສ, ອສ຺ສຊິຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖິຍນ຺ຕິ. ອິເມສຎ຺ຈ ປນ ¶ ຠິກ຺ຂູນໍ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນມລວິໂສຘນຕ຺ຖໍ ຠຄວາ ອນ຺ໂຕວິຫາເຣເຍວ ອໂຫສິ. ອຸປ຺ປນ຺ເນ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ກມ຺ມຏ຺ຐານມເລ ອາກາເສນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມລໍ ວິໂນເທສິ. ປກ຺ຂສ຺ສ ປນ ປຎ຺ຈມິຍໍ ສພ຺ເພ ເຕ ເອກໂຕ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ອນຕ຺ຕສຸຕ຺ເຕນ ໂອວທິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິເຍ’’ຕິອາທິ.

໒໔. ເຕນ ¶ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຉ ໂລເກ ອຣຫນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕີຕິ ປຎ຺ຈມິຍາ ປກ຺ຂສ຺ສ ໂລກສ຺ມິໍ ຉ ມນຸສ຺ສາ ອຣຫນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໑. ປຸພ຺ພານຸປຸພ຺ພການນ຺ຕິ ¶ ປເວຓິວເສນ ໂປຣາຓານຸໂປຣາຓານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ເອກສຏ຺ຐິ ໂລເກ ອຣຫນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕີຕິ ປຸຣິມາ ຉ ອິເມ ຈ ປຎ຺ຈປຎ຺ຎາສາຕິ ອນ຺ໂຕວສ຺ສມ຺ຫິເຍວ ເອກສຏ຺ຐິ ມນຸສ຺ສາ ອຣຫນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕຕ຺ຣ ຍສອາທີນໍ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ອຍໍ ປຸພ຺ພໂຍໂຄ – ອຕີເຕ ກິຣ ປຎ຺ຈປຎ຺ຎາສຊນາ ສຫາຍກາ ວຄ຺ຄພນ຺ເຘນ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣນ຺ຕາ ອນາຖສຣີຣານິ ປຏິຊຄ຺ຄນ຺ຕາ ວິຈຣນ຺ຕິ, ເຕ ເອກທິວສໍ ຄພ຺ຠິນິໍ ອິຕ຺ຖິໍ ກາລໍກຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຌາເປສ຺ສາມາ’’ຕິ ສຸສານໍ ນີຫຣິໍສຸ. ເຕສຸ ປຎ຺ຈ ຊເນ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ຌາເປຖາ’’ຕິ ສຸສາເນ ຐເປຕ຺ວາ ເສສາ ຄາມໍ ປວິຏ຺ຐາ. ຍໂສ ທາຣໂກ ຕໍ ສຣີຣໍ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຈ ຌາປຍມາໂນ ອສຸຠສຎ຺ຎໍ ປຏິລຠິ. ໂສ ອິຕເຣສມ຺ປິ ຈຕຸນ຺ນໍ ຊນານໍ ‘‘ປສ຺ສຖ ໂຠ ອິມໍ ອສຸຈິໍ ປຏິກູລ’’ນ຺ຕິ ທສ຺ເສສິ. ເຕປິ ຕຕ຺ຖ ອສຸຠສຎ຺ຎໍ ປຏິລຠິໍສຸ. ເຕ ປຎ຺ຈປິ ຊນາ ຄາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເສສສຫາຍການໍ ກຖຍິໍສຸ. ຍໂສ ປນ ທາຣໂກ ເຄຫມ຺ປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມາຕາປິຕູນ຺ນຎ຺ຈ ຠຣິຍາຍ ຈ ກເຖສິ. ເຕ ສພ຺ເພປິ ອສຸຠໍ ຠາວຍິໍສຸ. ອຍເມເຕສໍ ປຸພ຺ພໂຍໂຄ. ເຕນາຍສ຺ມໂຕ ຍສສ຺ສ ນາຏກຊເນສຸ ສຸສານສຎ຺ຎາເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ຕາເຍວ ຈ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສພ຺ເພສໍ ວິເສສາຘິຄໂມ ນິພ຺ພຕ຺ຕີຕິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສີຕິ ຠຄວາ ຍາວ ປຈ຺ຉິມກຕ຺ຕິກປຸຓ຺ຓມາ, ຕາວ ພາຣາຓສິຍໍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກທິວສໍ ເຕ ຂີຓາສເວ ສຏ຺ຐິ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ.

໓໒. ທິພ຺ພາ ¶ ນາມ ທິພ຺ເພສຸ ວິສເຍສຸ ໂລຠປາສາ. ມານຸສາ ນາມ ມານຸສເກສຸ ວິສເຍສຸ ໂລຠປາສາ. ມາ ເອເກນ ທ຺ເວຕິ ເອເກນ ມຄ຺ເຄນ ທ຺ເວ ມາ ອຄມິຕ຺ຖ. ອສ຺ສວນຕາຕິ ອສ຺ສວນຕາຍ. ປຣິຫາຍນ຺ຕີຕິ ອນຘິຄຕໍ ນາຘິຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ວິເສສາຘິຄມໂຕ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ.

໓໓. ອນ຺ຕກາຕິ ¶ ລາມກ ຫີນສຕ຺ຕ. ອນ຺ຕລິກ຺ຂຈໂຣຕິ ຣາຄປາສໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ຕຎ຺ຫິ ໂສ ‘‘ອນ຺ຕລິກ຺ຂຈໂຣ’’ຕິ ມນ຺ຕ຺ວາ ອາຫ.

໓໔. ນານາທິສາ ນານາຊນປທາຕິ ນານາທິສໂຕ ຈ ນານາຊນປທໂຕ ຈ. ອນຸຊານາມິ ຠິກ຺ຂເວ ຕຸມ຺ເຫວ ທານິ ຕາສຸ ຕາສຸ ທິສາສຸ ເຕສຸ ເຕສຸ ຊນປເທສຸ ¶ ປພ຺ພາເຊຖາຕິອາທິມ຺ຫິ ປພ຺ພຊ຺ຊາເປກ຺ຂໍ ກຸລປຸຕ຺ຕໍ ປພ຺ພາເຊນ຺ເຕນ ເຍ ປຣໂຕ ‘‘ນ ຠິກ຺ຂເວ ປຎ຺ຈຫິ ອາພາເຘຫິ ຜຸຏ຺ໂຐ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ’’ຕິອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຍາວ ‘‘ນ ອນ຺ຘມູຄພຘິໂຣ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ’’ຕິ ເອວໍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ປຸຄ຺ຄລາ, ເຕ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊາໂທສວິຣຫິໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ໂສປິ ຈ ມາຕາປິຕູຫິ ອນຸຎ຺ຎາໂຕເຍວ. ຕສ຺ສ ອນຸຊານນລກ຺ຂຓໍ ‘‘ນ ຠິກ຺ຂເວ ອນນຸຎ຺ຎາໂຕ ມາຕາປິຕູຫິ ປຸຕ຺ໂຕ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ, ໂຍ ປພ຺ພາເຊຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມ.

ເອວໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາໂທສວິຣຫິຕໍ ມາຕາປິຕູຫິ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ ປພ຺ພາເຊນ຺ເຕນາປິ ຈ ສເຈ ອຈ຺ຉິນ຺ນເກໂສ ໂຫຕິ, ເອກສີມາຍ ຈ ອຎ຺ເຎປິ ຠິກ຺ຂູ ອຕ຺ຖິ, ເກສຈ຺ເຉທນຕ຺ຖາຍ ຠຓ຺ຑຸກມ຺ມໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ສ ອາປຸຈ຺ຉນາກາຣໍ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຆໍ ອປໂລເກຕຸໍ ຠຓ຺ຑຸກມ຺ມາຍາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມ. ສເຈ ໂອກາໂສ ໂຫຕິ, ສຍໍ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ສເຈ ອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາທີຫິ ພ຺ຍາວໂຏ ໂຫຕິ, ໂອກາສໍ ນ ລຠຕິ, ເອໂກ ທຫຣຠິກ຺ຂຸ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ເອຕໍ ປພ຺ພາເຊຫີ’’ຕິ. ອວຸຕ຺ໂຕປິ ເຈ ທຫຣຠິກ຺ຂຸ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປພ຺ພາເຊຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ທຫຣຠິກ຺ຂຸ ນຕ຺ຖິ, ສາມເຓໂຣປິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ເອຕໍ ຂຓ຺ຑສີມໍ ເນຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ເອຫີ’’ຕິ. ສຣຓານິ ປນ ສຍໍ ທາຕພ຺ພານິ. ເອວໍ ຠິກ຺ຂຸນາວ ປພ຺ພຊິໂຕ ໂຫຕິ. ປຸຣິສຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂຸໂຕ ອຎ຺ໂຎ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ນ ລຠຕິ, ມາຕຸຄາມໍ ຠິກ຺ຂຸນິໂຕ ອຎ຺ໂຎ. ສາມເຓໂຣ ປນ ສາມເຓຣີ ວາ ອາຓຕ຺ຕິຍາ ກາສາຍານິ ທາຕຸໍ ລຠຕິ. ເກໂສໂຣປນໍ ເຍນ ເກນຈິ ກຕໍ ສຸກຕໍ.

ສເຈ ¶ ປນ ຠພ຺ພຣູໂປ ໂຫຕິ ສເຫຕຸໂກ ຎາໂຕ ຍສສ຺ສີ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ, ໂອກາສໍ ກຕ຺ວາປິ ສຍເມວ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ‘‘ມຕ຺ຕິກາມຸຏ຺ຐິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ເກເສ ເຕເມຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ຈ ປນ ນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ໂພ. ປພ຺ພຊິຕຸກາມານຎ຺ຫິ ປຐມໍ ພລວອຸສ຺ສາໂຫ ໂຫຕິ, ປຈ຺ຉາ ປນ ກາສາຍານິ ຈ ເກສຫຣຓສຕ຺ຖກຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ ອຸຕ຺ຣສນ຺ຕິ, ເອຕ຺ໂຕເຍວ ປລາຍນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສຍເມວ ນຫານຕິຕ຺ຖໍ ເນຕ຺ວາ ສເຈ ນາຕິທຫໂຣ ໂຫຕິ, ‘‘ນຫາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ເກສາ ປນສ຺ສ ສຍເມວ ມຕ຺ຕິກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຘວິຕພ຺ພາ. ທຫຣກຸມາຣໂກ ປນ ສຍໍ ອຸທກໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ໂຄມຍມຕ຺ຕິກາຫິ ຆໍສິຕ຺ວາ ນຫາເປຕພ຺ໂພ. ສເຈປິສ຺ສ ກຈ຺ຉຸ ວາ ປິຬກາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ, ຍຖາ ມາຕາ ປຸຕ຺ຕໍ ¶ ນ ຊິຄຸຈ຺ຉຕິ ¶ , ເອວເມວ ອຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ເຕນ ສາຘຸກໍ ຫຕ຺ຖປາທສີສານິ ຆໍສິຕ຺ວາ ນຫາເປຕພ຺ໂພ. ກສ຺ມາ? ເອຕ຺ຕເກນ ຫິ ອຸປກາເຣນ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາເຍສຸ ຈ ສາສເນ ຈ ພລວສິເນຫາ ຕິພ຺ພຄາຣວາ ອນິວຕ຺ຕິຘມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອນຠິຣຕິໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ເຖຣຠາວໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ກຕຎ຺ຎູ ກຕເວທິໂນ ໂຫນ຺ຕິ.

ເອວໍ ນຫາປນກາເລ ປນ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອໂຣປນກາເລ ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ຎາໂຕ ຍສສ຺ສີ, ອິທານິ ມຍໍ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ປຈ຺ຈເຍຫິ ນ ກິລມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ອຎ຺ຎາປິ ອນິຍ຺ຍານິກກຖາ ນ ກເຖຕພ຺ພາ. ອຖ ຂ຺ວສ຺ສ ‘‘ອາວຸໂສ, ສຸຏ຺ຐຸ ອຸປຘາເຣຫິ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕຈປຎ຺ຈກກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ອາຈິກ຺ຂນ຺ເຕນ ຈ ວຓ຺ຓສຓ຺ຐານຄນ຺ຘາສໂຍກາສວເສນ ອສຸຈິເຊຄຸຈ຺ຉປຏິກູລຠາວໍ ນິຊ຺ຊີວນິສ຺ສຕ຺ຕຠາວໍ ວາ ປາກຏໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຫິ ໂສ ປຸພ຺ເພ ມທ຺ທິຕສງ຺ຂາໂຣ ໂຫຕິ ຠາວິຕຠາວໂນ, ກຓ຺ຏກເວຘາເປກ຺ໂຂ ວິຍ ປຣິປກ຺ກຄຓ຺ໂຑ, ສູຣິຍຸຄ຺ຄມນາເປກ຺ຂໍ ວິຍ ຈ ປຣິຓຕປທຸມໍ, ອຖສ຺ສ ອາຣທ຺ຘມຕ຺ເຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານມນສິກາເຣ ອິນ຺ທາສນິ ວິຍ ປພ຺ພເຕ ກິເລສປພ຺ພເຕ ຈຸຓ຺ຓຍມານໍເຍວ ຎາຓໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ຂຸຣຄ຺ເຄເຍວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ. ເຍ ຫິ ເກຈິ ຂຸຣຄ຺ເຄ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕາ, ສພ຺ເພ ເຕ ເອວຣູປໍ ສວນໍ ລຠິຕ຺ວາ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕນ ອາຈຣິເຍນ ທິນ຺ນນຍໍ ນິສ຺ສາຍ ໂນ ອນິສ຺ສາຍ. ຕສ຺ມາສ຺ສ ອາທິໂຕວ ເອວຣູປີ ກຖາ ກເຖຕພ຺ພາຕິ.

ເກເສສຸ ປນ ໂອໂຣປິເຕສຸ ຫລິທ຺ທິຈຸຓ຺ເຓນ ວາ ຄນ຺ຘຈຸຓ຺ເຓນ ວາ ສີສຎ຺ຈ ສຣີຣຎ຺ຈ ອຸພ຺ພຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຄິຫິຄນ຺ຘໍ ອປເນຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ¶ ວາ ສກິໍ ວາ ປຏິຄ຺ຄາເຫຕພ຺ໂພ. ອຖາປິສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ອທຕ຺ວາ ອາຈຣິໂຍ ວາ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ວາ ສຍເມວ ອຈ຺ຉາເທຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈປິ ອຎ຺ຎໍ ທຫຣໍ ວາ ສາມເຓຣໍ ວາ ອຸປາສກໍ ວາ ອາຓາເປຕິ ‘‘ອາວຸໂສ, ເອຕານິ ກາສາຍານິ ຄເຫຕ຺ວາ ເອຕໍ ອຈ຺ຉາເທຫີ’’ຕິ ຕໍເຍວ ວາ ອາຓາເປຕິ ‘‘ເອຕານິ ຄເຫຕ຺ວາ ອຈ຺ຉາເທຫີ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສພ຺ພໍ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາວ ທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ.

ຍໍ ປນ ນິວາສນໍ ວາ ປາຣຸປນໍ ວາ ອນາຓຕ຺ຕິຍາ ¶ ນິວາເສຕິ ວາ ປາຣຸປຕິ ວາ, ຕໍ ອປເນຕ຺ວາ ປຸນ ທາຕພ຺ພໍ. ຠິກ຺ຂຸນາ ຫິ ສຫຕ຺ເຖນ ວາ ອາຓຕ຺ຕິຍາ ວາ ທິນ຺ນເມວ ກາສາວໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອທິນ຺ນໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ສເຈປິ ຕສ຺ເສວ ສນ຺ຕກໍ ໂຫຕິ, ໂກ ປນ ວາໂທ ອຸປຊ຺ຌາຍມູລເກ! ອຍໍ ‘‘ປຐມໍ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາທາເປຕ຺ວາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ຠິກ຺ຂູນໍ ¶ ປາເທ ວນ຺ທາເປຕ຺ວາຕິ ເຍ ຕຕ຺ຖ ສນ຺ນິປຕິຕາ ຠິກ຺ຂູ, ເຕສໍ ປາເທ ວນ຺ທາເປຕ຺ວາ; ອຖ ສຣຓຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາເປຕ຺ວາ ເອວໍ ວເທຫີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ‘‘ຍມຫໍ ວທາມິ, ຕໍ ວເທຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ອຖສ຺ສ ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ວາ ອາຈຣິເຍນ ວາ ‘‘ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ສຣຓານິ ທາຕພ຺ພານິ ຍຖາວຸຕ຺ຕປຏິປາຏິຍາວ ນ ອຸປ຺ປຏິປາຏິຍາ. ສເຈ ຫິ ເອກປທມ຺ປິ ເອກກ຺ຂຣມ຺ປິ ອຸປ຺ປຏິປາຏິຍາ ເທຕິ, ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍເຍວ ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ທຕ຺ວາ ປຸນ ອິຕເຣສຸ ເອເກກໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ເທຕິ, ອທິນ຺ນານິ ໂຫນ຺ຕິ ສຣຓານິ.

ອິມຎ຺ຈ ປນ ສຣຓຄມນູປສມ຺ປທໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອນຸຎ຺ຎາຕອຸປສມ຺ປທາ ເອກໂຕ ສຸທ຺ຘິຍາ ວຏ຺ຏຕິ. ສາມເຓຣປພ຺ພຊ຺ຊາ ປນ ອຸຠໂຕສຸທ຺ຘິຍາວ ວຏ຺ຏຕິ, ໂນ ເອກໂຕ ສຸທ຺ຘິຍາ. ຕສ຺ມາ ອຸປສມ຺ປທາຍ ສເຈ ອາຈຣິໂຍ ຎຕ຺ຕິໂທສຎ຺ເຈວ ກມ຺ມວາຈາໂທສຎ຺ຈ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ສຸກຕໍ ໂຫຕິ. ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ປນ ອິມານິ ຕີຓິ ສຣຓານິ ພຸກາຣຘກາຣາທີນໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນານໍ ຐານກຣຓສມ຺ປທໍ ອຫາເປນ຺ເຕເນວ ອາຈຣິເຍນປິ ອນ຺ເຕວາສິເກນປິ ວຕ຺ຕພ຺ພານິ. ສເຈ ອາຈຣິໂຍ ວຕ຺ຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ອນ຺ເຕວາສິໂກ ນ ສກ຺ໂກຕິ; ອນ຺ເຕວາສິໂກ ວາ ສກ຺ໂກຕິ, ອາຈຣິໂຍ ນ ສກ຺ໂກຕິ; ອຸໂຠປິ ວາ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ອຸໂຠປິ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ.

ອິມານິ ¶ ຈ ປນ ທທມາເນນ ‘‘ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ເອວໍ ເອກສມ຺ພນ຺ຘານິ ອນຸນາສິກນ຺ຕານິ ວາ ກຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພານິ, ‘‘ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ເອວໍ ວິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ມກາຣນ຺ຕານິ ວາ ກຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພານິ. ອນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາຍໍ ນາມໍ ສາເວຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ຠນ຺ເຕ ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິໂຕ ຍາວຊີວໍ ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ເອກອຏ຺ຐກຖາຍມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ, ປາຬິຍມ຺ປິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ, ເຕສໍ ຣຸຈິມຕ຺ຕເມວ, ຕສ຺ມາ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ນ ຫິ ຕຖາ ອວທນ຺ຕສ຺ສ ສຣຓໍ ກຸປ຺ປຕີຕິ.

ອນຸຊານາມິ ຠິກ຺ຂເວ ¶ ອິເມຫິ ຕີຫິ ສຣຓຄມເນຫິ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອຸປສມ຺ປທນ຺ຕິ ອິເມຫິ ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມີຕິອາທີຫິ ເອວໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອຸຠໂຕສຸທ຺ຘິຍາ ວຸຕ຺ເຕຫິ ຕີຫິ ສຣຓຄມເນຫິ ປພ຺ພຊ຺ຊຎ຺ເຈວ ອຸປສມ຺ປທຎ຺ຈ ອນຸຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ອຸປສມ຺ປທາ ປຣໂຕ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ສາ ເອຕຣຫິ ສຣຓມຕ຺ເຕເນວ ນ ຣຸຫຕິ. ປພ຺ພຊ຺ຊາ ປນ ຍສ຺ມາ ປຣໂຕ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມຫິ ຕີຫິ ສຣຓຄມເນຫິ ສາມເຓຣປພ຺ພຊ຺ຊ’’ນ຺ຕິ ອນຸຎ຺ຎາຕາ ເອວ, ຕສ຺ມາ ສາ ເອຕຣຫິປິ ສຣຓມຕ຺ເຕເນວ ຣຸຫຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຫິ ສາມເຓຣຠູມິຍໍ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ.

ສເຈ ປເນສ ມຕິມາ ໂຫຕິ ປຓ຺ຑິຕຊາຕິໂກ, ອຖສ຺ສ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ສິກ຺ຂາປທານິ ອຸທ຺ທິສິຕພ຺ພານິ. ກຖໍ? ຍຖາ ຠຄວຕາ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ອນຸຊານາມິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ສາມເຓຣານໍ ທສ ສິກ຺ຂາປທານິ, ເຕສຸ ຈ ສາມເຓເຣຫິ ສິກ຺ຂິຕຸໍ. ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓີ, ອທິນ຺ນາທານາ ເວຣມຓີ, ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍາ ເວຣມຓີ, ມຸສາວາທາ ເວຣມຓີ, ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ເວຣມຓີ, ວິກາລໂຠຊນາ ເວຣມຓີ, ນຈ຺ຈຄີຕວາທິຕວິສູກທສ຺ສນາ ເວຣມຓີ, ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນຘາຣຓມຓ຺ຑນວິຠູສນຏ຺ຐານາ ເວຣມຓີ, ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນາ ເວຣມຓີ, ຊາຕຣູປຣຊຕປຏິຄ຺ຄຫຓາ ເວຣມຓີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໐໖).

ອນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຍາວຊີວໍ ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓິສິກ຺ຂາປທໍ

ສມາທິຍາມີ’’ຕິ ເອວໍ ສຣຓທານໍ ວິຍ ສິກ຺ຂາປທທານມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ເນວ ປາຬິຍໍ ນ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຍຖາປາຬິຍາວ ອຸທ຺ທິສິຕພ຺ພານິ. ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຫິ ສຣຓຄມເນເຫວ ສິທ຺ຘາ, ສິກ຺ຂາປທານິ ປນ ເກວລໍ ສິກ຺ຂາປຣິປູຣຓຕ຺ຖໍ ¶ ຊານິຕພ຺ພານິ. ຕສ຺ມາ ຕານິ ປາຬິຍໍ ອາຄຕນເຍນ ອຸຄ຺ຄເຫຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕສ຺ສ ຍາຍ ກາຍຈິ ຠາສາຍ ອຕ຺ຖວເສນປິ ອາຈິກ຺ຂິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍາວ ປນ ອຕ຺ຕນາ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພສິກ຺ຂາປທານິ ນ ຊານາຕິ, ສງ຺ຆາຏິປຕ຺ຕຈີວຣຘາຣຓຏ຺ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ປານໂຠຊນາທິວິຘິມ຺ຫິ ຈ ນ ກຸສໂລ ໂຫຕິ, ຕາວ ໂຠຊນສາລໍ ວາ ສລາກຠາຊນຏ຺ຐານໍ ວາ ອຎ຺ຎໍ ວາ ຕຖາຣູປຏ຺ຐານໍ ນ ເປເສຕພ຺ໂພ, ສນ຺ຕິກາວຈໂຣເຍວ ກາຕພ຺ໂພ, ພາລທາຣໂກ ວິຍ ປຏິຊຄ຺ຄິຕພ຺ໂພ, ສພ຺ພມສ຺ສ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍໍ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ນິວາສນປາຣຸປນາທີສຸ ອາຠິສມາຈາຣິເກສຸ ວິເນຕພ຺ໂພ. ເຕນາປິ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທສຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ສາມເຓຣໍ ¶ ນາເສຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໑໐໘) ເອວໍ ປຣໂຕ ວຸຕ຺ຕານິ ທສ ນາສນງ຺ຄານິ ອາຣກາ ປຣິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອາຠິສມາຈາຣິກໍ ປຣິປູເຣນ຺ເຕນ ທສວິເຘ ສີເລ ສາຘຸກໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

໓໕. ມຍ຺ຫໍ ໂຂ ຠິກ຺ຂເວຕິ ມຍາ ໂຂຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ໂຍ ມຍ຺ຫໍ ໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ, ເຕນ ເຫຕຸນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸນ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ວິຠຕ຺ຕິໍ ປຣິຓາເມຕ຺ວາ ມຍາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ.

໓໖. ຠທ຺ທວຄ຺ຄິຍາຕິ ¶ ເຕ ກິຣ ຣາຊກຸມາຣາ ຣູເປນ ຈ ຈິຕ຺ເຕນ ຈ ຠທ຺ທກາ ວຄ຺ຄພນ຺ເຘນ ຈ ວິຈຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຠທ຺ທວຄ຺ຄິຍາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເຕນ ຫິ ໂວຕິ ເອຕ຺ຖ ໂວກາໂຣ ນິປາຕມຕ຺ໂຕ. ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸໍ ອຸທປາທີຕິ ເກສຎ຺ຈິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ, ເກສຎ຺ຈິ ສກທາຄາມິມຄ຺ໂຄ, ເກສຎ຺ຈິ ອນາຄາມິມຄ຺ໂຄ ອຸທປາທິ. ຕໂຍປິ ຫິ ເອເຕ ມຄ຺ຄາ ‘‘ຘມ຺ມຈກ຺ຂູ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເຕ ກິຣ ຕຸຓ຺ຑິລຊາຕເກ ຕິໍສຘຸຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ, ອຖ ຕຸຓ຺ຑິໂລວາທໍ ສຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສີລານິ ຣກ຺ຂິໍສຸ; ອິທໍ ເນສໍ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ.

໓໗. ປມຸໂຂຕິ ປຸພ຺ພງ຺ຄໂມ. ປາໂມກ຺ໂຂຕິ ອຸຕ຺ຕໂມ ວິສຸທ຺ຘປຎ຺ໂຎ.

໓໘. ອນຸປຫຈ຺ຈາຕິ ¶ ອວິນາເສຕ຺ວາ. ເຕຊສາ ເຕຊນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ເຕເຊນ ນາຄສ຺ສ ເຕຊໍ. ປຣິຍາທິເຍຍ຺ຍນ຺ຕິ ອຠິຠເວຍ຺ຍໍ, ວິນາເສຍ຺ຍໍ ວາຕິ. ມກ຺ຂນ຺ຕິ ໂກຘໍ. ນຕ຺ເວວ ຈ ໂຂ ອຣຫາ ຍຖາ ອຫນ຺ຕິ ອຕ຺ຕານໍ ‘‘ອຣຫາ ອຫ’’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ວທຕິ.

໓໙. ເນຣຎ຺ຊຣາຍໍ ຠຄວາຕິອາທິກາ ຄາຖາໂຍ ປຈ຺ຉາ ປກ຺ຂິຕ຺ຕາ.

໔໔-໙. ວິສ຺ສຊ຺ເຊຍ຺ຍນ຺ຕິ ¶ ສຸກ຺ຂາປນຕ຺ຖາຍ ປສາເຣຕ຺ວາ ຐເປຍ຺ຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຠນ຺ເຕ ອາຫຣ ຫຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວທນ຺ໂຕ ວິຍ ໂອຓໂຕຕິ ອາຫຣຫຕ຺ໂຖ. ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາຕິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ. ມນ຺ທາມຸຂິໂຍຕິ ອຄ຺ຄິຠາຊນານິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

໕໑. ຈິຣປຏິກາຕິ ຈິຣກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ.

໕໒. ເກສມິສ຺ສນ຺ຕິອາທີສຸ ເກສາ ເອວ ເກສມິສ຺ສໍ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ຂາຣິກາຊນ຺ຕິ ຂາຣິຠາໂຣ.

ອຸຣຸເວລປາຏິຫາຣິຍກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕໕. ລຏ຺ຐິວເນຕິ ¶ ຕາລຸຍ຺ຍາເນ. ສຸປ຺ປຕິຏ຺ເຐ ເຈຕິເຍຕິ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ວຏຣຸກ຺ເຂ; ຕສ຺ສ ກິເຣຕໍ ນາມໍ. ທ຺ວາທສນຫຸເຕຫີຕິ ເອຕ຺ຖ ເອກໍ ນຫຸຕໍ ທສສຫສ຺ສານິ. ອຊ຺ຌຠາສີຕິ ເຕສໍ ກງ຺ຂາຈ຺ເຉທນຕ຺ຖໍ ອຠາສິ.

ກິສໂກວທາໂນຕິ ຕາປສຈຣິຍາຍ ກິສສຣີຣຕ຺ຕາ ‘‘ກິສໂກ’’ຕິ ລທ຺ຘນາມານໍ ຕາປສານໍ ໂອວາທໂກ ອນຸສາສໂກ ສມາໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ສຍໍ ກິສໂກ ຕາປໂສ ສມາໂນ ວທາໂນ ຈ ອຎ຺ເຎ ໂອວທນ຺ໂຕ ອນຸສາສນ຺ໂຕຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ກຖໍ ປຫີນນ຺ຕິ ເກນ ກາຣເຓນ ປຫີນໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ຕ຺ວໍ ອຸຣຸເວລວາສິອຄ຺ຄິປຣິຈາຣການໍ ຕາປສານໍ ສຍໍ ໂອວາທາຈຣິໂຍ ສມາໂນ ກິໍ ທິສ຺ວາ ປຫາສິ, ປຸຈ຺ຉາມິ ຕໍ ເອຕມຕ຺ຖໍ ເກນ ກາຣເຓນ ຕວ ອຄ຺ຄິຫຸຕ຺ຕໍ ປຫີນ’’ນ຺ຕິ.

ທຸຕິຍຄາຖາຍ ອຍມຕ຺ໂຖ – ເອເຕ ຣູປາທິເກ ກາເມ ອິຕ຺ຖິໂຍ ຈ ຍຎ຺ຎາ ອຠິວທນ຺ຕິ, ສ຺ວາຫໍ ເອຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ຣູປາທິກໍ ກາມປ຺ປເຠທໍ ຂນ຺ຘຸປຘີສຸ ມລນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ຍສ຺ມາ ອິເມ ຍິຏ຺ຐຫຸຕປ຺ປເຠທາ ຍຎ຺ຎາ ມລເມວ ວທນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ຍິຏ຺ເຐ ¶ ນ ຫຸເຕ ອຣຎ຺ຊິໍ; ຍິຏ຺ເຐ ວາ ຫຸເຕ ວາ ນາຠິຣມິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕຕິຍຄາຖາຍ ¶ – ອຖ ໂກຈຣຫີຕິ ອຖ ກ຺ວຈຣຫິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ຈຕຸຕ຺ຖຄາຖາຍ – ປທນ຺ຕິ ນິພ຺ພານປທໍ. ສນ຺ຕສຠາວຕາຍ ສນ຺ຕໍ. ອຸປຘີນໍ ອຠາເວນ ອນຸປຘິກໍ. ຣາຄກິຎ຺ຈນາທີນໍ ອຠາເວນ ອກິຎ຺ຈນໍ. ຕີສຸ ຠເວສຸ ອລຄ຺ຄຕາຍ ຍໍ ກາມຠວໍ ຍຎ຺ຎາ ວທນ຺ຕິ, ຕສ຺ມິມ຺ປິ ກາມຠເວ ອສຕ຺ຕໍ. ຊາຕິຊຣາມຣຓານໍ ອຠາເວນ ອນຎ຺ຎຖາຠາວິໍ. ອຕ຺ຕນາ ຠາວິເຕນ ມຄ຺ເຄເນວ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ນ ອຎ຺ເຎນ ເກນຈິ ອຘິຄເມຕພ຺ພນ຺ຕິ ອນຎ຺ຎເນຍ຺ຍໍ. ຍສ຺ມາ ອີທິສໍ ປທມທ຺ທສໍ, ຕສ຺ມາ ນ ຍິຏ຺ເຐ ນ ຫຸເຕ ອຣຎ຺ຊິໍ. ເຕນ ກິໍ ທສ຺ເສຕິ? ໂຍ ອຫໍ ເທວມນຸສ຺ສໂລກສມ຺ປຕ຺ຕິສາຘເກ ນ ຍິຏ຺ເຐ ນ ຫຸເຕ ອຣຎ຺ຊິໍ, ໂສ ກິໍ ວກ຺ຂາມິ ‘‘ເອຕ຺ຖ ນາມ ເມ ເທວມນຸສ຺ສໂລເກ ຣໂຕ ມໂນ’’ຕິ.

໕໖. ເອວໍ ສພ຺ພໂລເກ ອນຠິຣຕິຠາວໍ ປກາເສຕ຺ວາ ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອຸຣຸເວລກສ຺ສໂປ ‘‘ສາວໂກຫມສ຺ມີ’’ຕິ ເອວໍ ຠຄວໂຕ ສາວກຠາວໍ ປກາເສສິ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ອາກາເສ ວິວິຘານິ ປາຏິຫາຣິຍານິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ. ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸນ຺ຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຎາຓໍ.

໕໗. ອສ຺ສາສກາຕິ ¶ ອາສີສນາ; ປຕ຺ຖນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອສາຫໍ ຠນ຺ເຕຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ກິຎ຺ຈາປິ ມຄ຺ຄປ຺ປຏິເວເຘເນວສ຺ສ ສິທ຺ຘໍ ສຣຓຄມນໍ, ຕຕ຺ຖ ປນ ນິຈ຺ຉຍຄມນເມວ ຄໂຕ, ອິທານິ ວາຈາຍ ອຕ຺ຕສນ຺ນິຍ຺ຍາຕນໍ ກໂຣຕິ. ມຄ຺ຄວເສເນວາຍໍ ນິຍຕສຣຓຕໍ ປຕ຺ໂຕ, ຕໍ ປເຣສໍ ວາຈາຍ ປາກຏໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຓິປາຕຄມນຎ຺ຈ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເອວໍ ວທຕິ.

໕໘. ສິງ຺ຄີນິກ຺ຂສວຓ຺ໂຓຕິ ສິງ຺ຄີສຸວຓ຺ຓນິກ຺ເຂນ ສມານວຓ຺ໂຓ. ທສວາໂສຕິ ທສສຸ ອຣິຍວາເສສຸ ວຸຕ຺ຖວາໂສ. ທສຘມ຺ມວິທູຕິ ທສກມ຺ມປຖວິທູ. ທສຠິ ຈຸເປໂຕຕິ ທສຫິ ອເສກ຺ເຂຫິ ອງ຺ເຄຫິ ອຸເປໂຕ. ສພ຺ພຘິທນ຺ໂຕຕິ ສພ຺ເພສຸ ທນ຺ໂຕ; ຠຄວໂຕ ຫິ ຈກ຺ຂຸອາທີສຸ ກິຎ຺ຈິ ອທນ຺ຕໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

໕໙. ຠຄວນ຺ຕໍ ຠຸຕ຺ຕາວິໍ ໂອນີຕປຕ຺ຕປາຓິໍ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທີຕິ ¶ ຠຄວນ຺ຕໍ ຠຸຕ຺ຕວນ຺ຕໍ ປຕ຺ຕໂຕ ຈ ອປນີຕປາຓິໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ປເທເສ ນິສີທີຕິ ¶ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຖິການນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘາຠິວາທນຄມເນນ ຈ ຘມ຺ມສວເນນ ຈ ອຕ຺ຖິການໍ. ອຠິກ຺ກມນີຍນ຺ຕິ ອຠິຄນ຺ຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍໍ. ອປ຺ປາກິຓ຺ຓນ຺ຕິ ອນາກິຓ຺ຓໍ. ອປ຺ປສທ຺ທນ຺ຕິ ວຈນສທ຺ເທນ ອປ຺ປສທ຺ທໍ. ອປ຺ປນິຄ຺ໂຆສນ຺ຕິ ນຄຣນິຄ຺ໂຆສສທ຺ເທນ ອປ຺ປນິຄ຺ໂຆສໍ. ວິຊນວາຕນ຺ຕິ ອນຸສຎ຺ຈຣຓຊນສ຺ສ ສຣີຣວາເຕນ ວິຣຫິຕໍ. ‘‘ວິຊນວາທ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ; ອນ຺ໂຕ ຊນວາເທນ ຣຫິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ວິຊນປາຕ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ; ຊນສຎ຺ຈາຣວິຣຫິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມນຸສ຺ສຣາຫເສຍ຺ຍກນ຺ຕິ ມນຸສ຺ສານໍ ຣຫສ຺ສກິຣິຍຏ຺ຐານິຍໍ. ປຏິສລ຺ລານສາຣຸປ຺ປນ຺ຕິ ວິເວການຸຣູປໍ.

ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານປພ຺ພຊ຺ຊາກຖາ

໖໐. ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານາຕິ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຈ ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຈ. ເຕຫິ ກຕິກາ ກຕາ ໂຫຕິ ‘‘ໂຍ ປຐມໍ ອມຕໍ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ, ໂສ ອາໂຣເຈຕູ’’ຕິ ເຕ ກິຣ ອຸໂຠປິ ຄິຫິກາເລ ອຸປຕິສ຺ໂສ ໂກລິໂຕຕິ ເອວໍ ປຎ຺ຎາຍມານນາມາ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍສຕມາຓວກປຣິວາຣາ ຄິຣຄ຺ຄສມຊ຺ຊໍ ອຄມໍສຸ. ຕຕ຺ຣ ເນສໍ ມຫາຊນໍ ທິສ຺ວາ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຍໍ ນາມ ເອວໍ ມຫາສຕ຺ຕນິກາໂຍ ອປ຺ປຕ຺ເຕ ວສ຺ສສເຕ ມຣຓມຸເຂ ປຕິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ອຖ ອຸໂຠປິ ອຸຏ຺ຐິຕາຍ ປຣິສາຍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເອກຊ຺ຌາສຍາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕມຣຓສຎ຺ຎາ ສມ຺ມນ຺ຕຍິໍສຸ ‘‘ສມ຺ມ ມຣເຓ ສຕິ ອມເຕນາປິ ຠວິຕພ຺ພໍ, ຫນ຺ທ ມຍໍ ອມຕໍ ປຣິເຍສາມາ’’ຕິ ອມຕປຣິເຍສນຕ຺ຖໍ ສຎ຺ຈຍສ຺ສ ຉນ຺ນປຣິພ຺ພາຊກສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ສປຣິສາ ¶ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ກຕິປາເຫເນວ ຕສ຺ສ ຎາຓວິສເຍ ປາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອມຕໍ ອປສ຺ສນ຺ຕາ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ອາຈຣິຍ, ອຎ຺ໂຎເປຕ຺ຖ ສາໂຣ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖາວຸໂສ, ເອຕ຺ຕກເມວ ອິທ’’ນ຺ຕິ ຈ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຕຸຈ຺ຉໍ ອິທໍ ອາວຸໂສ ນິສ຺ສາຣໍ, ໂຍ ທານິ ອມ຺ເຫສຸ ປຐມໍ ອມຕໍ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ, ໂສ ອິຕຣສ຺ສ ອາໂຣເຈຕູ’’ຕິ ກຕິກໍ ອກໍສຸ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເຕຫິ ກຕິກາ ກຕາ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິ.

ປາສາທິເກນ ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນາຕິອາທີສຸ ອິຕ຺ຖມ຺ຠູຕລກ຺ຂເຓ ກຣຓວຈນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຕ຺ຖິເກຫິ ¶ ອຸປຎ຺ຎາຕໍ ມຄ຺ຄນ຺ຕິ ເອຕໍ ອນຸພນ຺ຘນສ຺ສ ກາຣຓວຈນໍ; ອິທຎ຺ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ຍໍນູນາຫໍ ອິມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປິຏ຺ຐິໂຕ ປິຏ຺ຐິໂຕ ອນຸພນ຺ເຘຍ຺ຍໍ, ກສ຺ມາ ¶ ? ຍສ຺ມາ ອິທໍ ປິຏ຺ຐິໂຕ ປິຏ຺ຐິໂຕ ອນຸພນ຺ຘນໍ ນາມ ອຕ຺ຖິເກຫິ ອຸປຎ຺ຎາຕໍ ມຄ຺ຄໍ ຎາໂຕ ເຈວ ອຸປຄໂຕ ຈ ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ອຕ຺ຖິເກຫິ ອມ຺ເຫຫິ ‘‘ມຣເຓ ສຕິ ອມເຕນາປິ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ເກວລໍ ອຕ຺ຖີຕິ ອຸປຎ຺ຎາຕໍ ນິພ຺ພານໍ ນາມ, ຕໍ ມຄ຺ຄນ຺ໂຕ ປຣິເຍສນ຺ໂຕຕິ ເອວມ຺ເປຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອາທາຍ ປຏິກ຺ກມີຕິ ສຸທິນ຺ນກຓ຺ເຑ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ກຸຏ຺ຏມູລໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ສາຣິປຸຕ຺ໂຕປິ ໂຂ ‘‘ອກາໂລ ໂຂ ຕາວ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕຸ’’ນ຺ຕິ ກາລໍ ອາຄມຍມາໂນ ເອກມນ຺ຕໍ ຐຕ຺ວາ ວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິປູຣຓຕ຺ຖໍ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ກມຓ຺ຑລຸໂຕ ອຸທກໍ ທຕ຺ວາ ໂຘຕຫຕ຺ຖປາເທນ ເຖເຣນ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ປຣິພ຺ພາຊໂກ’’ຕິອາທິ. ນ ຕາຫໍ ສກ຺ໂກມີຕິ ນ ເຕ ອຫໍ ສກ຺ໂກມິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຏິສມ຺ຠິທາປ຺ປຕ຺ໂຕ ເຖໂຣ ນ ເອຕ຺ຕກໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ອຖ ໂຂ ອິມສ຺ສ ຘມ຺ມຄາຣວໍ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສາມີຕິ ສພ຺ພາກາເຣນ ພຸທ຺ຘວິສເຍ ອວິສຍຠາວໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອວມາຫ.

ເຍ ຘມ຺ມາ ເຫຕຸປ຺ປຠວາຕິ ເຫຕຸປ຺ປຠວາ ນາມ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ; ເຕນສ຺ສ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ທສ຺ເສຕິ. ເຕສໍ ເຫຕຸໍ ຕຖາຄໂຕ ອາຫາຕິ ເຕສໍ ເຫຕຸ ນາມ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ; ຕຎ຺ຈ ຕຖາຄໂຕ ອາຫາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເຕສຎ຺ຈ ໂຍ ນິໂຣໂຘຕິ ເຕສໍ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ສຈ຺ຈານໍ ໂຍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິນິໂຣໂຘ; ຕຎ຺ຈ ຕຖາຄໂຕ ອາຫາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນສ຺ສ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ ທສ຺ເສຕິ. ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ ປເນຕ຺ຖ ສຣູປໂຕ ອທສ຺ສິຕມ຺ປິ ນຍໂຕ ທສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ, ນິໂຣເຘ ຫິ ວຸຕ຺ເຕ ຕສ຺ສ ສມ຺ປາປໂກ ມຄ຺ໂຄ ວຸຕ຺ໂຕວ ໂຫຕິ. ອຖ ວາ ເຕສຎ຺ຈ ໂຍ ນິໂຣໂຘຕິ ເອຕ຺ຖ ເຕສໍ ໂຍ ນິໂຣໂຘ ຈ ນິໂຣຘຸປາໂຍ ຈາຕິ ເອວໍ ທ຺ເວປິ ສຈ຺ຈານິ ທສ຺ສິຕານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ອິທານິ ຕເມວຕ຺ຖໍ ປຏິປາເທນ຺ໂຕ ອາຫ – ‘‘ເອວໍວາທີ ມຫາສມໂຓ’’ຕິ.

ເອເສວ ຘມ຺ໂມ ຍທິ ຕາວເທວາຕິ ສເຈປິ ອິໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ນຕ຺ຖິ, ເອຕ຺ຕກເມວ ອິທໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລມຕ຺ຕເມວ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕຖາປິ ເອໂສ ເອວ ຘມ຺ໂມຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຈ຺ຈພ຺ຍຕ຺ຖ ປທມໂສກນ຺ຕິ ຍໍ ¶ ມຍໍ ¶ ປຣິເຍສມານາ ວິຈຣາມ, ຕໍ ປທມໂສກໍ ປຏິວິທ຺ຘາຕ຺ຖ ຕຸມ຺ເຫ; ປຕ຺ຕໍ ຕໍ ຕຸມ຺ເຫຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອທິຏ຺ຐໍ ອພ຺ຠຕີຕໍ ພຫຸເກຫິ ກປ຺ປນຫຸເຕຫີຕິ ອມ຺ເຫຫິ ນາມ ອິທໍ ປທໍ ພຫຸເກຫິ ¶ ກປ຺ປນຫຸເຕຫິ ອທິຏ຺ຐເມວ ອພ຺ຠຕີຕໍ; ອິຕິ ຕສ຺ສ ປທສ຺ສ ອທິຏ຺ຐຠາເວນ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ມຫາຊານິຠາວໍ ທີເປຕິ.

໖໒. ຄມ຺ຠີເຣ ຎາຓວິສເຍຕິ ຄມ຺ຠີເຣ ເຈວ ຄມ຺ຠີຣສ຺ສ ຈ ຎາຓສ຺ສ ວິສຍຠູເຕ. ອນຸຕ຺ຕເຣ ອຸປຘິສງ຺ຂເຍຕິ ນິພ຺ພາເນ. ວິມຸຕ຺ເຕຕິ ຕທາຣມ຺ມຓາຍ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ວິມຸຕ຺ເຕ. ພ຺ຍາກາສີຕິ ‘‘ເອຕໍ ເມ ສາວກຍຸຄໍ ຠວິສ຺ສຕິ ອຄ຺ຄໍ ຠທ຺ທຍຸຄ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ໂຕ ສາວກປາຣມິຎ຺ຎາເຓ ພ຺ຍາກາສິ. ສາວ ເຕສໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ອຸປສມ຺ປທາ ອໂຫສີຕິ ສາ ເອຫິຠິກ຺ຂູປສມ຺ປທາເຍວ ເຕສໍ ອຸປສມ຺ປທາ ອໂຫສິ. ເອວໍ ອຸປສມ຺ປນ຺ເນສຸ ຈ ເຕສຸ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖໂຣ ສຕ຺ຕຫິ ທິວເສຫິ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ, ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ອຑ຺ຒມາເສນ.

ອຕີເຕ ກິຣ ອໂນມທສ຺ສີ ນາມ ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສ ສຣໂທ ນາມ ຕາປໂສ ສເກ ອສ຺ສເມ ນານາປຸປ຺ເຜຫິ ມຓ຺ຑປໍ ກຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜາສເນເຍວ ຠຄວນ຺ຕໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສາປິ ຕເຖວ ມຓ຺ຑປໍ ກຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜາສນານິ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ອຄ຺ຄສາວກຠາວໍ ປຕ຺ເຖສິ. ປຕ຺ຖຍິຕ຺ວາ ຈ ສິຣີວຑ຺ຒສ຺ສ ນາມ ເສຏ຺ຐິໂນ ເປເສສິ ‘‘ມຍາ ອຄ຺ຄສາວກຏ຺ຐານໍ ປຕ຺ຖິຕໍ, ຕ຺ວມ຺ປິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກໍ ຐານໍ ປຕ຺ເຖຫີ’’ຕິ. ເສຏ຺ຐິ ນີລຸປ຺ປລມຓ຺ຑປໍ ກຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ, ຕຕ຺ຖ ໂຠເຊຕ຺ວາ ທຸຕິຍສາວກຠາວໍ ປຕ຺ເຖສິ. ເຕສຸ ສຣທຕາປໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ຊາໂຕ, ສິຣີວຑ຺ໂຒ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖໂຣຕິ ອິທໍ ເນສໍ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ.

໖໓. ອປຸຕ຺ຕກຕາຍາຕິອາທີສຸ ເຍສໍ ປຸຕ຺ຕາ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອປຸຕ຺ຕກຕາຍ. ຍາສໍ ປຕີ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ, ຕາສໍ ເວຘພ຺ຍາຍ ວິຘວາຠາວາຍ. ອຸຠເຍນາປິ ກຸລຸປຈ຺ເຉທາຍ. ສຎ຺ຈຍານີຕິ ສຎ຺ຈຍສ຺ສ ອນ຺ເຕວາສິການິ. ມຄຘານໍ ຄິຣິພ຺ພຊນ຺ຕິ ມຄຘານໍ ຊນປທສ຺ສ ຄິຣິພ຺ພຊໍ ນຄຣໍ. ມຫາວີຣາຕິ ມຫາວີຣິຍວນ຺ໂຕ. ນຍມານານນ຺ຕິ ນຍມາເນສຸ. ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ¶ ສາມິວຈນໍ, ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ວາ. ກາ ອຸສູຍາ ວິຊານຕນ຺ຕິ ຘມ຺ເມນ ນຍນ຺ຕີຕິ ເອວໍ ວິຊານນ຺ຕານໍ ກາ ອິສ຺ສາ.

ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານປພ຺ພຊ຺ຊາກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖໔-໕. ອນຸປຊ຺ຌາຍກາຕິ ¶ ວຊ຺ຊາວຊ຺ຊໍ ອຸປນິຊ຺ຌາຍເກນ ຄຣຸນາ ວິຣຫິຕາ. ອນາກປ຺ປສມ຺ປນ຺ນາຕິ ນ ອາກປ຺ເປນ ສມ຺ປນ຺ນາ; ສມຓສາຣຸປ຺ປາຈາຣວິຣຫິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ ¶ . ອຸປຣິໂຠຊເນຕິ ໂຠຊນສ຺ສ ອຸປຣິ. ອຸຕ຺ຕິຏ຺ຐປຕ຺ຕນ຺ຕິ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣຓກປຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ມນຸສ຺ສາ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐສຎ຺ຎິໂນ, ຕສ຺ມາ ອຸຕ຺ຕິຏ຺ຐປຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຖ ວາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ອຸປນາເມນ຺ຕີຕິ ເອວມ຺ເປຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອນຸຊານາມິ ຠິກ຺ຂເວ ອຸປຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ຄເຫຕຸໍ ອນຸຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐເປສ຺ສຕີຕິ ປຸຕ຺ໂຕ ເມ ອຍນ຺ຕິ ເອວໍ ເຄຫສ຺ສິຕເປມວເສນ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐເປສ຺ສຕິ. ເອສ ນໂຍ ທຸຕິຍປເທປິ. ສຄາຣວາ ສປ຺ປຕິສ຺ສາຕິ ຄຣຸຠາວຎ຺ເຈວ ເຊຏ຺ຐກຠາວຎ຺ຈ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ. ສຠາຄວຸຕ຺ຕິໂນຕິ ສຠາຄຊີວິກາ. ສາຫູຕິ ວາຕິອາທີນິ ປຎ຺ຈ ປທານິ ອຸປຊ຺ຌາຍຠາວສມ຺ປຏິຈ຺ຉນເວວຈນານິ. ກາເຍນ ວິຎ຺ຎາເປຕີຕິ ເອວໍ ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກນ ‘‘ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ເມ ຠນ຺ເຕ ໂຫຫີ’’ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວຸຕ຺ເຕ ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ‘‘ສາຫູ’’ຕິອາທີສຸ ປຎ຺ຈສຸ ປເທສຸ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ປທສ຺ສ ວເສນ ກາເຍນ ວາ ວາຈາຍ ວາ ກາຍວາຈາຫິ ວາ ‘‘ຄຫິໂຕ ຕຍາ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ’’ຕິ ອຸປຊ຺ຌາຍຄ຺ຄຫຓໍ ວິຎ຺ຎາເປຕິ, ຄຫິໂຕ ໂຫຕິ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ. ອິທເມວ ຫິ ເອຕ຺ຖ ອຸປຊ຺ຌາຍຄ຺ຄຫຓໍ, ຍທິທໍ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ອິເມສຸ ປຎ຺ຈສຸ ປເທສຸ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ປທສ຺ສ ວາຈາຍ ວາ ສາວນໍ ກາເຍນ ວາ ອຕ຺ຖວິຎ຺ຎາປນນ຺ຕິ. ເກຈິ ປນ ສາຘູຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນໍ ສນ຺ຘາຍ ວທນ຺ຕິ. ນ ຕໍ ປມາຓໍ, ອາຍາຈນທານມຕ຺ເຕນ ຫິ ຄຫິໂຕ ໂຫຕິ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ, ນ ເອຕ຺ຖ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນໍ ອງ຺ຄໍ. ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກນາປິ ນ ເກວລໍ ອິມິນາ ເມ ປເທນ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ຄຫິໂຕຕິ ຎາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ທານິ ເຖໂຣ ມຍ຺ຫໍ ຠາໂຣ, ອຫມ຺ປິ ເຖຣສ຺ສ ຠາໂຣ’’ຕິ ອິທມ຺ປິ ຎາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໖໖. ຕຕ຺ຣາຍໍ ສມ຺ມາວຕ຺ຕນາຕິ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕິຕພ຺ພນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ ອຍໍ ສມ຺ມາວຕ຺ຕນາ. ກາລສ຺ເສວ ອຸຏ຺ຐາຍ ອຸປາຫນາ ໂອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາຕິ ສຈສ຺ສ ປຈ຺ຈູສກາເລ ຈງ຺ກມນຕ຺ຖາຍ ວາ ໂຘຕປາທປຣິຫຣຓຕ຺ຖາຍ ວາ ປຏິມຸກ຺ກາ ອຸປາຫນາ ປາທຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕາ ກາລສ຺ເສວ ອຸຏ຺ຐາຍ ອປເນຕ຺ວາ. ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ມຫນ຺ຕໍ ມຊ຺ຌິມໍ ຂຸທ຺ທກນ຺ຕິ ¶ ຕີຓິ ທນ຺ຕກຏ຺ຐານິ ອຸປເນຕ຺ວາ ຕໂຕ ຍໍ ຕີຓິ ທິວສານິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຈຕຸຕ຺ຖທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕາທິສເມວ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອນິຍມໍ ກຕ຺ວາ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຖ ຍາທິສໍ ລຠຕິ ຕາທິສໍ ທາຕພ຺ພໍ.

ມຸໂຂທກໍ ທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ສີຕຎ຺ຈ ອຸຓ຺ຫຎ຺ຈ ອຸທກໍ ອຸປເນຕ຺ວາ ຕໂຕ ຍໍ ຕີຓິ ທິວສານິ ວຬຎ຺ເຊຕິ, ຈຕຸຕ຺ຖທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕາທິສເມວ ມຸຂໂຘວໂນທກໍ ¶ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອນິຍມໍ ກຕ຺ວາ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຖ ຍາທິສໍ ລຠຕິ ຕາທິສໍ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ທຸວິຘມ຺ປິ ວຬຎ຺ເຊຕິ, ທຸວິຘມ຺ປິ ¶ ອຸປເນຕພ຺ພໍ. ອຸທກໍ ມຸຂໂຘວນຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ວຈ຺ຈກຸຏິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ເຖເຣ ວຈ຺ຈກຸຏິໍ ຄເຕ ປຣິເວຓໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ; ເອວໍ ປຣິເວຓໍ ອສຸຎ຺ຎໍ ໂຫຕິ. ເຖເຣ ວຈ຺ຈກຸຏິໂຕ ອນິກ຺ຂນ຺ເຕເຍວ ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ພໍ. ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ‘‘ສເຈ ຍາຄຸ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ຕວຕ຺ຕໍ ກາຕພ຺ພໍ. ອຸກ຺ລາໂປຕິ ເກນຈິ ກຈວເຣນ ສງ຺ກິຓ຺ໂຓ, ສເຈ ປນ ອຎ຺ໂຎ ກຈວໂຣ ນຕ຺ຖິ, ອຸທກຜຸສິຕາເນວ ໂຫນ຺ຕິ, ຫຕ຺ເຖນປິ ປມຊ຺ຊິຕພ຺ໂພ.

ສຄຸຓໍ ກຕ຺ວາຕິ ທ຺ເວ ຈີວຣານິ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ, ຕາ ເອກໂຕ ກຕາ ທ຺ເວປິ ສງ຺ຆາຏິໂຍ ທາຕພ຺ພາ. ສພ຺ພຎ຺ຫິ ຈີວຣໍ ສງ຺ຆຏິຕຕ຺ຕາ ‘‘ສງ຺ຆາຏີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສງ຺ຆາຏິໂຍ ທາຕພ຺ພາ’’ຕິ. ນາຕິທູເຣ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ ນາຈ຺ຈາສນ຺ເນຕິ ເອຕ຺ຖ ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ຕໍ ເອເກນ ວາ ທ຺ວີຫິ ວາ ປທວີຕິຫາເຣຫິ ສມ຺ປາປຸຓາຕິ, ເອຕ຺ຕາວຕາ ນາຕິທູເຣ ນາຈ຺ຈາສນ຺ເນ ຄໂຕ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປຕ຺ຕປຣິຍາປນ຺ນໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ຠິກ຺ຂາຈາເຣ ຍາຄຸຍາ ວາ ຠຕ຺ເຕ ວາ ລທ຺ເຘ ປຕ຺ໂຕ ອຸຓ຺ໂຫ ວາ ຠາຣິໂກ ວາ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕໍ ຕສ຺ສ ທຕ຺ວາ ໂສ ປຕ຺ໂຕ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ຠຓມານສ຺ສ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ກຖາ ໂອປາເຕຕພ຺ພາຕິ ອນ຺ຕຣຆເຣ ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ວາ ຠຓມານສ຺ສ ອນິຏ຺ຐິເຕ ຕສ຺ສ ວຈເນ ອຎ຺ຎາ ກຖາ ນ ສມຸຏ຺ຐາເປຕພ຺ພາ. ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈ ປນ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ນກາເຣນ ປຏິເສໂຘ ກຣິຍຕິ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ທຸກ຺ກຏາປຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຍຎ຺ຫິ ຂນ຺ຘກຘມ຺ມຕາ. ອາປຕ຺ຕິສາມນ຺ຕາ ຠຓມາໂນຕິ ປທໂສຘມ຺ມທຸຏ຺ຐຸລ຺ລາທິວເສນ ອາປຕ຺ຕິຍາ ອາສນ຺ນວາຈໍ ຠຓມາໂນ. ນິວາເຣຕພ຺ໂພຕິ ‘‘ກິໍ ຠນ຺ເຕ ອີທິສໍ ນາມ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ¶ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອວໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ເຕນ ວິຍ ວາເຣຕພ຺ໂພ. ວາເຣສ຺ສາມີຕິ ປນ ກຕ຺ວາ ‘‘ມຫລ຺ລກ, ມາ ເອວໍ ຠຓາ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ.

ປຐມຕຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາຕິ ສເຈ ອາສນ຺ເນ ຄາໂມ ໂຫຕິ, ວິຫາເຣ ວາ ຄິລາໂນ ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ, ຄາມໂຕ ປຐມຕຣໍ ອາຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ທູເຣ ຄາໂມ ໂຫຕິ, ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ສທ຺ຘິໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ, ເຕເນວ ສທ຺ຘິໍ ຄາມໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຈີວເຣນ ປຕ຺ຕໍ ເວເຐຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ຄໂຕ ປຐມຕຣໍ ອາຄນ຺ຕພ຺ພໍ ¶ . ເອວໍ ນິວຕ຺ຕນ຺ເຕນ ປຐມຕຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອາສນປຎ຺ຎາປນາທິ ສພ຺ພໍ ກິຈ຺ຈໍ ກາຕພ຺ພໍ. ສິນ຺ນໍ ໂຫຕີຕິ ຕິນ຺ຕໍ ເສທຄ຺ຄຫິຕໍ. ຈຕຸຣງ຺ຄຸລໍ ກຓ຺ຓໍ ອຸສ຺ສາເຣຕ຺ວາຕິ ກຓ຺ຓໍ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລປ຺ປມາຓໍ ອຕິເຣກໍ ກຕ຺ວາ ເອວໍ ຈີວຣໍ ສໍຫຣິຕພ຺ພໍ. ກິໍ ກາຣຓາ? ມາ ມຊ຺ເຌ ຠງ຺ໂຄ ອໂຫສີຕິ. ສມໍ ກຕ຺ວາ ສໍຫຣິຕສ຺ສ ຫິ ມຊ຺ເຌ ຠງ຺ໂຄ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ນິຈ຺ຈໍ ຠິຊ຺ຊມານໍ ທຸພ຺ພລໍ ໂຫຕິ ຕໍ ນິວາຣຓຕ຺ຖເມຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ອຊ຺ຊ ຠງ຺ຄຏ຺ຐາເນເຍວ ສ຺ເວ ນ ຠິຊ຺ຊຕິ, ຕຖາ ທິວເສ ທິວເສ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລໍ ອຸສ຺ສາເຣຕ຺ວາ ສໍຫຣິຕພ຺ພໍ. ໂອໂຠເຄ ກາຍພນ຺ຘນໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ກາຍພນ຺ຘນໍ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ຈີວຣໂຠເຄ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐເປຕພ຺ພໍ.

ສເຈ ¶ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ໂຫຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ໂຍ ຄາເມເຍວ ວາ ອນ຺ຕຣຆເຣ ວາ ປຏິກ຺ກມເນ ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ປິຓ຺ຑໍ ວາ ນ ລຠຕິ, ຕສ຺ສ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ນ ໂຫຕິ, ຄາເມ ອຠຸຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ລທ຺ຘຠິກ຺ຂສ຺ສ ວາ ໂຫຕິ; ຕສ຺ມາ ‘‘ສເຈ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສເຈປິ ຕສ຺ສ ນ ໂຫຕິ, ຠຸຎ຺ຊິຕຸກາໂມ ຈ ໂຫຕິ, ອຸທກໍ ທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ລທ຺ຘໂຕປິ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ອຸປເນຕພ຺ໂພ. ປານີເຍນ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພຕິ ຠຸຎ຺ຊມາໂນ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ‘‘ປານີຍໍ ຠນ຺ເຕ ອາຫຣິຍຕູ’’ຕິ ປານີເຍນ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ສເຈ ກາໂລ ອຕ຺ຖິ, ອຸປຊ຺ຌາເຍ ຠຸຕ຺ເຕ ສຍໍ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອຸປກຏ຺ໂຐ ກາໂລ, ປານີຍໍ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຐເປຕ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ.

ອນນ຺ຕຣຫິຕາຍາຕິ ຕຏ຺ຏິກຘມ຺ມຂຓ຺ຑາທີສຸ ເຍນ ເກນຈິ ອນຕ຺ຖຕາຍ ປໍສຸສກ຺ຂຣມິສ຺ສາຍ ຠູມິຍາ ປຕ຺ໂຖ ນ ຐເປຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສເຈ ປນ ກາຬວຓ຺ຓກຕາ ວາ ສຸຘາພທ຺ຘາ ວາ ໂຫຕິ ນິຣຊມຕ຺ຕິກາ, ຕຖາຣູປາຍ ຠູມິຍາ ¶ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ໂຘຕວາລິກາຍປິ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປໍສຸຣຊສກ຺ຂຣາທີສຸ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຣ ປນ ປຓ຺ຓໍ ວາ ອາຘາຣກໍ ວາ ຐເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຣ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ໂພ. ປາຣໂຕ ອນ຺ຕໍ ໂອຣໂຕ ໂຠຄນ຺ຕິ ອິທໍ ຈີວຣວໍສາທີນໍ ເຫຏ຺ຐາ ຫຕ຺ຖໍ ປເວເສຕ຺ວາ ອຠິມຸເຂນ ຫຕ຺ເຖນ ສຓິກໍ ນິກ຺ຂິປນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອນ຺ເຕ ປນ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຠເຄນ ຈີວຣວໍສາທີນໍ ອຸປຣິ ນິກ຺ຂິປນ຺ຕສ຺ສ ຠິຕ຺ຕິຍໍ ໂຠໂຄ ປຏິຫຎ຺ຎຕິ, ຕສ຺ມາ ຕຖາ ນ ກາຕພ຺ພໍ.

ຈຸຓ຺ຓໍ ສນ຺ເນຕພ຺ພນ຺ຕິ ນ຺ຫານຈຸຓ຺ຓໍ ອຸທເກນ ເຕເມຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑິ ກາຕພ຺ພາ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອກສ຺ມິໍ ນິທ຺ຘູເມ ຐາເນ ຐເປຕພ຺ພໍ. ຊນ຺ຕາຆເຣ ປຣິກມ຺ມໍ ນາມ ¶ ອງ຺ຄາຣມຕ຺ຕິກອຸຓ຺ໂຫທກທານາທິກໍ ສພ຺ພໍ ກິຈ຺ຈໍ. ອຸທເກປິ ປຣິກມ຺ມນ຺ຕິ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄຆໍສນາທິກໍ ສພ຺ພໍ ກິຈ຺ຈໍ. ປານີເຍນ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພຕິ ຊນ຺ຕາຆເຣ ອຸຓ຺ຫສນ຺ຕາເປນ ປິປາສາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ.

ສເຈ ອຸສ຺ສຫຕີຕິ ສເຈ ປໂຫຕິ; ນ ເກນຈິ ເຄລຎ຺ເຎນ ອຠິຠູໂຕ ໂຫຕິ; ອຄິລາເນນ ຫິ ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກນ ສຏ຺ຐິວສ຺ເສນາປິ ສພ຺ພໍ ອຸປຊ຺ຌາຍວຕ຺ຕໍ ກາຕພ຺ພໍ, ອນາທເຣນ ອກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ວຕ຺ຕເຠເທ ທຸກ຺ກຏໍ. ນກາຣປຏິສໍຍຸຕ຺ເຕສຸ ປນ ປເທສຸ ຄິລານສ຺ສາປິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕກິຣິຍໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏເມວ. ອປ຺ປຏິຆໍສນ຺ເຕນາຕິ ຠູມິຍໍ ອປ຺ປຏິຆໍສນ຺ເຕນ. ກວາຏປິຏ຺ຐນ຺ຕິ ກວາຏຎ຺ຈ ປິຏ຺ຐສງ຺ຆາຕຎ຺ຈ ອຈ຺ຉຸປນ຺ເຕນ. ສນ຺ຕານກນ຺ຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ກີຏກຸລາວກມກ຺ກຏກສຸຕ຺ຕາທິ. ອຸລ຺ໂລກາ ປຐມໍ ໂອຫາເຣຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຸລ຺ໂລກໂຕ ປຐມໍ ອຸລ຺ໂລກໍ ອາທິໍກຕ຺ວາ ອວຫຣິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາໂລກສນ຺ຘິກຓ຺ຓຠາຄາຕິ ອາໂລກສນ຺ຘິຠາຄາ ຈ ກຓ຺ຓຠາຄາ ຈ ອນ຺ຕຣພາຫິຣວາຕປານກວາຏການິ ຈ ຄພ຺ຠສ຺ສ ຈ ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂກຓາ ປມຊ຺ຊິຕພ຺ພາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຍຖາປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ¶ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ພນ຺ຕິ ຍຖາ ປຐມໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ອໂຫສິ, ຕເຖວ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ພໍ. ເອຕທຕ຺ຖເມວ ຫິ ຍຖາປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ນີຫຣິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພນ຺ຕິ ປຸຣິມວຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ. ສເຈ ປນ ປຐມໍ ອຊານນ຺ເຕນ ເກນຈິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ອໂຫສິ, ສມນ຺ຕໂຕ ຠິຕ຺ຕິໍ ທ຺ວງ຺ຄຸລມຕ຺ເຕນ ວາ ຕິວງ຺ຄຸລມຕ຺ເຕນ ວາ ໂມເຈຕ຺ວາ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ພໍ. ອິທຎ຺ຫິ ປຎ຺ຎາປນວຕ຺ຕໍ. ສເຈ ກຏສາຣໂກ ໂຫຕິ ອຕິມຫນ຺ໂຕ ຈ, ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ໂກຏິໍ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ¶ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ໂພ. ສເຈ ໂກຏິໍ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ພນ຺ຘິຕຸໍ ນ ຊານາຕິ, ນ ຉິນ຺ທິຕພ຺ໂພ. ປຸຣຕ຺ຖິມາ ວາຕປານາ ຖເກຕພ຺ພາຕິ ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ວາຕປານາ ຖເກຕພ຺ພາ. ເອວໍ ເສສາປິ ວາຕປານາ ຖເກຕພ຺ພາ.

ວູປກາເສຕພ຺ໂພຕິ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ເນຕພ຺ໂພ. ວູປກາສາເປຕພ຺ໂພຕິ ອຎ຺ໂຎ ຠິກ຺ຂຸ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ເຖຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ວິເວເຈຕພ຺ພນ຺ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຕພ຺ພໍ. ວິເວຈາເປຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຎ຺ໂຎ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ເຖຣໍ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຫີ’’ຕິ. ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ປຣິວາສທານຕ຺ຖໍ ໂສ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຍາຈິຕພ຺ໂພ. ສເຈ ອຕ຺ຕນາ ປຏິພໂລ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຕນາວ ທາຕພ຺ໂພ. ໂນ ເຈ ປຏິພໂລ ໂຫຕິ, ອຎ຺ເຎນ ທາເປຕພ຺ໂພ. ກິນ຺ຕິ ນຸ ໂຂຕິ ເກນ ນຸ ໂຂ ອຸປາເຍນ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ລຫຸກາຍ ວາ ¶ ປຣິຓາເມຍ຺ຍາຕິ ອຸກ຺ເຂປນີຍໍ ອກຕ຺ວາ ຕຊ຺ຊນີຍໍ ວາ ນິຍສ຺ສໍ ວາ ກເຣຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນ ຫິ ‘‘ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ອຸກ຺ເຂປນີຍກມ຺ມໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມ ສງ຺ໂຆ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ເອກເມກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ມາ ຠນ຺ເຕ ອມ຺ຫາກໍ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ກມ຺ມໍ ກຣິຕ຺ຖາ’’ຕິ ຍາຈິຕພ຺ພາ. ສເຈ ກໂຣນ຺ຕິເຍວ, ‘‘ຕຊ຺ຊນີຍໍ ວາ ນິຍສ຺ສໍ ວາ ກໂຣຖາ’’ຕິ ຍາຈິຕພ຺ພາ. ສເຈ ກໂຣນ຺ຕິເຍວ, ອຖ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ‘‘ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕຖ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ຍາຈິຕພ຺ໂພ. ອິຕິ ຕໍ ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕາເປຕ຺ວາ ‘‘ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠຖ ຠນ຺ເຕ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູ ຍາຈິຕພ຺ພາ.

ສມ຺ປຣິວຕ຺ຕກໍ ສມ຺ປຣິວຕ຺ຕກນ຺ຕິ ສມ຺ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສມ຺ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ. ນ ຈ ອຈ຺ຉິນ຺ເນ ເຖເວ ປກ຺ກມິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຍທິ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ຣຊນໍ ຄຬຕິ, ນ ຕາວ ປກ຺ກມິຕພ຺ພໍ. ນ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ອນາປຸຈ຺ຉາ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຕ຺ໂຕ ທາຕພ຺ໂພຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ວິສຠາຄປຸຄ຺ຄລວເສນ ກຖິຕໍ. ນ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ອນາປຸຈ຺ຉາ ຄາໂມ ປວິສິຕພ຺ໂພຕິ ປິຓ຺ຑາຍ ວາ ອຎ຺ເຎນ ວາ ກຣຓີເຍນ ປວິສິຕຸກາເມນ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ປວິສິຕພ຺ໂພ. ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ກາລສ຺ເສວ ວຸຏ຺ຐາຍ ທູຣໍ ຠິກ຺ຂາຈາຣໍ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ‘‘ທຫຣາ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສນ຺ຕູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ອວຕ຺ວາ ຄເຕ ປຣິເວຓໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ອປສ຺ສນ຺ເຕນ ຄາມໍ ປວິສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ຄາມໍ ປວິສນ຺ໂຕປິ ປສ຺ສຕິ, ທິຏ຺ຐຏ຺ຐານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອາປຸຈ຺ຉິຕຸໍເຍວ ວຏ຺ຏຕິ.

ນ ສຸສານໍ ຄນ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ວາສຕ຺ຖາຍ ວາ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ວາ ນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ນ ທິສາ ປກ຺ກມິຕພ຺ພາຕິ ¶ ¶ ເອຕ຺ຖ ປກ຺ກມິຕຸກາເມນ ກມ຺ມໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຍາວຕຕິຍໍ ຍາຈິຕພ຺ໂພ. ສເຈ ອນຸຊານາຕິ, ສາຘຸ; ໂນ ເຈ ອນຸຊານາຕິ, ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ວສໂຕ ຈສ຺ສ ອຸທ຺ເທໂສ ວາ ປຣິປຸຈ຺ຉາ ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວາ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ພາໂລ ໂຫຕິ ອພ຺ຍຕ຺ໂຕ, ເກວລໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິເກ ວສາເປຕຸກາມຕາຍ ເອວ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ເທຕິ, ເອວຣູເປ ນິວາເຣນ຺ເຕປິ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ວຸຏ຺ຐານມສ຺ສ ອາຄເມຕພ຺ພນ຺ຕິ ເຄລຎ຺ຎໂຕ ວຸຏ຺ຐານໍ ອສ຺ສ ອາຄເມຕພ຺ພໍ; ນ ກຕ຺ຖຈິ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອຎ຺ໂຎ ຠິກ຺ຂຸ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ອຕ຺ຖິ, ເຠສຊ຺ຊໍ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ທຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ ອຍໍ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ.

໖໗. ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ¶ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກມ຺ຫິ ສມ຺ມາວຕ຺ຕນາຍໍ – ສງ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ ອນຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ອຸທ຺ເທສາທີຫິສ຺ສ ສງ຺ຄໂຫ ຈ ອນຸຄ຺ຄໂຫ ຈ ກຕ຺ຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ອຸທ຺ເທໂສຕິ ປາຬິວາຈນໍ. ປຣິປຸຈ຺ຉາຕິ ປາຬິຍາ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ. ໂອວາໂທຕິ ອໂນຕິຓ຺ເຓ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ‘‘ອິທໍ ກໂຣຫິ, ອິທໍ ມາ ກຣິຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຈນໍ. ອນຸສາສນີຕິ ໂອຕິຓ຺ເຓ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ. ອປິ ຈ ໂອຕິຓ຺ເຓ ວາ ອໂນຕິຓ຺ເຓ ວາ ປຐມໍ ວຈນໍ ໂອວາໂທ; ປຸນປ຺ປຸນໍ ວຈນໍ ອນຸສາສນີຕິ. ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິ ສເຈ ອຕິເຣກປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ປຣິກ຺ຂາໂຣຕິ ອຎ຺ໂຎປິ ສມຓປຣິກ຺ຂາໂຣ. ອິຘ ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ນາມ ຘມ຺ມິເກນ ນເຍນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານອຸປາຍປຣິເຍສນໍ. ອິໂຕ ປຣໍ ທນ຺ຕກຏ຺ຐທານໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ອາຈມນກຸມ຺ຠິຍາ ອຸທກາສິຎ຺ຈນປຣິໂຍສານໍ ວຕ຺ຕໍ ຄິລານສ຺ເສວ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກສ຺ສ ກາຕພ຺ພໍ. ອນຠິຣຕິວູປກາສນາທິ ປນ ອຄິລານສ຺ສາປິ ກຕ຺ຕພ຺ພເມວ. ຈີວຣໍ ຣຊນ຺ເຕນາຕິ ‘‘ເອວໍ ຣເຊຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ອຸປຊ຺ຌາຍໂຕ ອຸປາຍໍ ສຸຕ຺ວາ ຣຊນ຺ເຕນ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ສທ຺ຘິວິຫາຣິກວຕ຺ຕກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖໘. ນ ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ຍຖາປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ອຸປຊ຺ຌາຍວຕ຺ຕໍ ນ ປູເຣນ຺ຕິ. ໂຍ ນ ສມ຺ມາ ວຕ຺ເຕຍ຺ຍາຕິ ໂຍ ຍຖາປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ວຕ຺ຕໍ ນ ປູເຣຍ຺ຍ; ໂສ ທຸກ຺ກຏໍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຓາເມຕພ຺ໂພຕິ ອປສາເທຕພ຺ໂພ. ນ ອຘິມຕ຺ຕໍ ເປມໍ ໂຫຕີຕິ ອຸປຊ຺ຌາຍມ຺ຫິ ອຘິມຕ຺ຕໍ ເຄຫສ຺ສິຕເປມໍ ນ ໂຫຕິ. ນາຘິມຕ຺ຕາ ¶ ຠາວນາ ໂຫຕີຕິ ອຘິມຕ຺ຕາ ເມຕ຺ຕາຠາວນາ ນ ໂຫຕິ; ວຸຕ຺ຕປຏິປກ຺ຂນເຍນ ¶ ສຸກ຺ກປກ຺ໂຂ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອລໍ ປຓາເມຕຸນ຺ຕິ ຍຸຕ຺ໂຕ ປຓາເມຕຸໍ.

ອປ຺ປຓາເມນ຺ໂຕ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ສາຕິສາໂຣ ໂຫຕີຕິ ສໂທໂສ ໂຫຕິ, ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ; ຕສ຺ມາ ນ ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕນ຺ໂຕ ປຓາເມຕພ຺ໂພວ. ນ ສມ຺ມາວຕ຺ຕນາຍ ຈ ຍາວ ຈີວຣຣຊນໍ ຕາວ ວຕ຺ເຕ ອກຣິຍມາເນ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ¶ ປຣິຫານິ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ອກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ນິສ຺ສຍມຸຕ຺ຕກສ຺ສາປິ ອມຸຕ຺ຕກສ຺ສາປິ ອາປຕ຺ຕິເຍວ. ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຕ຺ຕທານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອມຸຕ຺ຕກນິສ຺ສຍສ຺ເສວ ອາປຕ຺ຕິ.

ສທ຺ຘິວິຫາຣິກາ ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ສມ຺ມາ ນ ວຕ຺ຕຕິ, ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ. ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕຕິ, ສທ຺ຘິວິຫາຣິກາ ສມ຺ມາ ນ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອາປຕ຺ຕິ. ອຸປຊ຺ຌາເຍ ວຕ຺ຕໍ ສາທິຍນ຺ເຕ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກາ ພຫຸກາປິ ໂຫນ຺ຕິ, ສພ຺ເພສໍ ອາປຕ຺ຕິ. ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ອຕ຺ຖິ, ຕຸມ຺ເຫ ອຕ຺ຕໂນ ສຊ຺ຌາຍມນສິກາຣາທີສຸ ໂຍຄໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ສທ຺ຘິວິຫາຣິການໍ ອນາປຕ຺ຕິ. ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ສາທິຍນໍ ວາ ອສາທິຍນໍ ວາ ນ ຊານາຕິ, ພາໂລ ໂຫຕິ, ສທ຺ຘິວິຫາຣິກາ ພຫຸກາ. ເຕສຸ ເອໂກ ວຕ຺ຕສມ຺ປນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ກິຈ຺ຈໍ ອຫໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ຕຸມ຺ເຫ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກາ ວິຫຣຖາ’’ຕິ ເອວຎ຺ເຈ ອຕ຺ຕໂນ ຠາຣໍ ກຕ຺ວາ ອິຕເຣ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ, ຕສ຺ສ ຠາຣກຣຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຕສໍ ອນາປຕ຺ຕິ.

໖໙. ຣາຘພ຺ຣາຫ຺ມຓວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ – ກິຎ຺ຈາປິ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວຕາ ພາຣາຓສິຍໍ ຕີຫິ ສຣຓຄມເນຫິ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ ປພ຺ພຊ຺ຊຎ຺ເຈວ ອຸປສມ຺ປທຎ຺ຈ ຊານາຕິ, ຠຄວາ ປນ ຕໍ ລຫຸກໍ ອຸປສມ຺ປທໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ເມນ ຄຣຸກໍ ກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປທໍ ອນຸຎ຺ຎາຕຸກາໂມ. ອຖສ຺ສ ເຖໂຣ ອຊ຺ຌາສຍໍ ວິທິຕ຺ວາ ‘‘ກຖາຫໍ ຠນ຺ເຕ ຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ປພ຺ພາເຊມິ ອຸປສມ຺ປາເທມີ’’ຕິ ອາຫ. ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ປຣິສາ ອຊ຺ຌາສຍກຸສລາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຍຎ຺ຈ ພຸທ຺ຘປຣິສາຍ ອຄ຺ໂຄ.

ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຏິພເລນາຕິ ເອຕ຺ຖ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ນາມ ຍສ຺ສ ສາຏ຺ຐກຖໍ ວິນຍປິຏກໍ ວາຈຸຄ຺ຄຕໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອສຕິ ຍສ຺ສ ອນ຺ຕມໂສ ອິທໍ ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ມວາຈາມຕ຺ຕມ຺ປິ ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ, ວາຈຸຄ຺ຄຕໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ອຍມ຺ປິ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ. ໂຍ ປນ ກາສໂສສເສມ຺ຫາທິນາ ວາ ເຄລຎ຺ເຎນ ¶ ¶ ¶ ໂອຏ຺ຐທນ຺ຕຊິວ຺ຫາທີນໍ ວາ ອສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຣິຍຕ຺ຕິຍໍ ວາ ອກຕປຣິຈຍຕ຺ຕາ ນ ສກ຺ໂກຕິ ປຣິມຓ຺ຑເລຫິ ປທພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ກມ຺ມວາຈໍ ສາເວຕຸໍ, ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ວາ ປທໍ ວາ ຫາເປຕິ, ອຎ຺ຎຖາ ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ອຎ຺ຎຖາ ວທຕິ, ອຍໍ ອປ຺ປຏິພໂລ. ຕພ຺ພິປຣີໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ‘‘ປຏິພໂລ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສງ຺ໂຆ ຎາເປຕພ຺ໂພຕິ ສງ຺ໂຆ ຊານາເປຕພ຺ໂພ. ຕໂຕ ປຣໍ ຍໍ ສງ຺ໂຆ ຊານາເປຕພ຺ໂພ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ ຠນ຺ເຕ’’ຕິອາທິມາຫ.

໗໑. ອຸປສມ຺ປນ຺ນສມນນ຺ຕຣາຕິ ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ສມນນ຺ຕຣາ. ອນາຈາຣໍ ອາຈຣຕີຕິ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວີຕິກ຺ກມໍ ກໂຣຕິ. ອຸລ຺ລຸມ຺ປຕຸ ມນ຺ຕິ ອຸທ຺ຘຣຕຸ ມໍ, ອກຸສລາ ວຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ກຸສເລ ປຕິຏ຺ຐເປຕຸ; ສາມເຓຣຠາວາ ວາ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸຠາເວ ປຕິຏ຺ຐາເປຕູຕິ. ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍາຕິ ອນຸທ຺ທຍໍ ປຏິຈ຺ຈ; ມຍິ ອນຸກປ຺ປໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໗໓. ອຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕີຕິ ນິຈ຺ຈປ຺ປວຕ຺ຕິນີ ໂຫຕິ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ນິສ຺ສເຍຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ. ຍສ຺ມາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ນິສ຺ສາຍ ອຕ຺ຕຠາໂວ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕ ນິສ຺ສຍາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

ຣາຘພ຺ຣາຫ຺ມຓວຕ຺ຖຸກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗໕. ກິນ຺ຕາຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕີຕິ ກິໍ ເຕ ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ. ອຎ຺ເຎຫິ ໂອວທິໂຍ ອນຸສາສິໂຍຕິ ອຎ຺ເຎຫິ ໂອວທິຕພ຺ໂພ ເຈວ ອນຸສາສິຕພ຺ໂພ ຈ. ພາຫຸລ຺ລາຍ ອາວຕ຺ໂຕ ຍທິທໍ ຄຓພນ຺ຘິກນ຺ຕິ ຄຓພນ຺ໂຘ ເອຕສ຺ສ ພາຫຸລ຺ລສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ຄຓພນ຺ຘິກໍ, ພາຫຸລ຺ລໍ. ຍໍ ອິທໍ ຄຓພນ຺ຘິກໍ ນາມ ພາຫຸລ຺ລໍ, ຕທຕ຺ຖາຍ ອຕິລຫຸໍ ຕ຺ວໍ ອາປນ຺ໂນຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໗໖. ອພ຺ຍຕ຺ຕາຕິ ປຎ຺ຎາເວຍ຺ຍຕ຺ຕິເຍນ ວິຣຫິຕາ. ອຎ຺ຎຕ຺ຕໂຣປິ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍປຸພ຺ໂພຕິ ປສູໂຣ ປຣິພ຺ພາຊໂກ. ໂສ ກິຣ ‘‘ຘມ຺ມໍ ເຖເນສ຺ສາມີ’’ຕິ ¶ ອຸທາຍິຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ເຕນ ສຫຘມ຺ມິກໍ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ຕສ຺ສ ວາທໍ ອາໂຣເປສິ. ອນຸຊານາມິ ຠິກ຺ຂເວ ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາຕິອາທິມ຺ຫິ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ປຸພ຺ເພ ຠິກ຺ຂຸໂນວາທກວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂໂຓເຍວ. ໂຍ ປນ ອນ຺ເຕວາສິໂນ ວາ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກສ຺ສ ວາ ຄິລານສ຺ສ ສກ຺ໂກຕິ ອຸປຏ຺ຐານາທີນິ ກາຕຸໍ, ອຍໍ ອິຘ ປຏິພໂລຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ປຎ຺ຈຫຸປາລິ ¶ , ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ພໍ, ນິສ຺ສໂຍ ທາຕພ຺ໂພ, ສາມເຓໂຣ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ປຏິພໂລ ໂຫຕິ ອນ຺ເຕວາສິໍ ວາ ສທ຺ຘິວິຫາຣິໍ ວາ ຄິລານໍ ອຸປຏ຺ຐາຕຸໍ ວາ ອຸປຏ຺ຐາເປຕຸໍ ວາ, ອນຠິຣຕໍ ວູປກາເສຕຸໍ ວາ ¶ ວູປກາສາເປຕຸໍ ວາ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ຘມ຺ມໂຕ ວິໂນເທຕຸໍ, ອຠິຘມ຺ເມ ວິເນຕຸໍ, ອຠິວິນເຍ ວິເນຕູ’’ນ຺ຕິ (ປຣິ. ໔໑໘).

໗໗. ປກ຺ຂສງ຺ກນ຺ເຕສູຕິ ຕິຕ຺ຖິຍປກ຺ຂສງ຺ກນ຺ເຕສຸ. ອນຸຊານາມິ ຠິກ຺ຂເວ ອາຈຣິຍນ຺ຕິ ອາຈາຣສມາຈາຣສິກ຺ຂາປນກໍ ອາຈຣິຍໍ ອນຸຊານາມິ. ອາຈຣິໂຍ ຠິກ຺ຂເວ ອນ຺ເຕວາສິກມ຺ຫີຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ‘‘ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ຠິກ຺ຂເວ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກມ຺ຫີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ຕວເສເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ນາມມຕ຺ຕເມວ ຫິ ເອຕ຺ຖ ນານໍ.

໘໐. ອນ຺ເຕວາສິກາ ອາຈຣິເຍສຸ ນ ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ຍໍ ປຸພ຺ເພ ‘‘ນສມ຺ມາວຕ຺ຕນາຍ ຈ ຍາວ ຈີວຣຣຊນໍ, ຕາວ ວຕ຺ເຕ ອກຣິຍມາເນ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ປຣິຫານິ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ອກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ນິສ຺ສຍມຸຕ຺ຕກສ຺ສາປິ ອມຸຕ຺ຕກສ຺ສາປິ ອາປຕ຺ຕິເຍວາ’’ຕິ ຈ, ‘‘ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຕ຺ຕທານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອມຸຕ຺ຕກນິສ຺ສຍສ຺ເສວ ອາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ຈ ລກ຺ຂຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ເຕເນວ ລກ຺ຂເຓນ ນິສ຺ສຍນ຺ເຕວາສິກສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ນິສ຺ສຍນ຺ເຕວາສິເກນ ຫິ ຍາວ ອາຈຣິຍໍ ນິສ຺ສາຍ ວສຕິ, ຕາວ ສພ຺ພໍ ອາຈຣິຍວຕ຺ຕໍ ກາຕພ຺ພໍ. ປພ຺ພຊ຺ຊາອຸປສມ຺ປທາຘມ຺ມນ຺ເຕວາສິເກຫິ ປນ ນິສ຺ສຍມຸຕ຺ຕເກຫິປິ ¶ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ຈີວຣຣຊນໍ, ຕາວ ວຕ຺ຕໍ ກາຕພ຺ພໍ; ອນາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕທານາທິມ຺ຫິ ປນ ເອເຕສໍ ອນາປຕ຺ຕິ. ເອເຕສຸ ຈ ປພ຺ພຊ຺ຊນ຺ເຕວາສິໂກ ຈ ອຸປສມ຺ປທນ຺ເຕວາສິໂກ ຈ ອາຈຣິຍສ຺ສ ຍາວຊີວໍ ຠາໂຣ. ນິສ຺ສຍນ຺ເຕວາສິໂກ ຈ ຘມ຺ມນ຺ເຕວາສິໂກ ຈ ຍາວ ສມີເປ ວສນ຺ຕິ, ຕາວເທວ. ຕສ຺ມາ ອາຈຣິເຍນາປິ ເຕສຸ ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕິຕພ຺ພໍ. ອາຈຣິຍນ຺ເຕວາສິເກສຸ ຫິ ໂຍ ໂຍ ນ ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ.

໘໓. ອຸປຊ຺ຌາຍມ຺ຫາ ¶ ນິສ຺ສຍປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘີສຸ – ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ປກ຺ກນ຺ໂຕ ວາຕິອາທີສຸ ອຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ – ປກ຺ກນ຺ໂຕຕິ ຕມ຺ຫາ ອາວາສາ ວິປ຺ປວສິຕຸກາໂມ ປກ຺ກນ຺ໂຕ ທິສໍ ຄໂຕ. ເອວໍ ຄເຕ ຈ ປນ ຕສ຺ມິໍ ສເຈ ວິຫາເຣ ນິສ຺ສຍທາຍໂກ ອຕ຺ຖິ, ຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຎ຺ຎທາປິ ນິສ຺ສໂຍ ວາ ຄຫິຕປຸພ຺ໂພ ໂຫຕິ, ໂຍ ວາ ເອກສມ຺ໂຠຄປຣິໂຠໂຄ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ນິສ຺ສໂຍ ຄເຫຕພ຺ໂພ, ເອກທິວສມ຺ປິ ປຣິຫາໂຣ ນຕ຺ຖິ. ສເຈ ຕາທິໂສ ນຕ຺ຖິ, ອຎ຺ໂຎ ລຊ຺ຊີ ເປສໂລ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ລຊ຺ຊີເປສລຠາວໍ ຊານນ຺ເຕນ ຕທເຫວ ນິສ຺ສໂຍ ຍາຈິຕພ຺ໂພ. ສເຈ ເທຕິ, ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ. ອຖ ປນ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ລຫຸໍ ອາຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ, ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ຈ ຕຖາ ວຸຕ຺ຕໍ, ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ວທຕິ ‘‘ເຕນ ¶ ຫິ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ອາຄມນໍ ອາຄເມຖາ’’ຕິ ວຏ຺ຏຕິ. ອຖ ປນສ຺ສ ປກຕິຍາ ເປສລຠາວໍ ນ ຊານາຕິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ປຎ຺ຈ ທິວສານິ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສຠາຄຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ໂອກາສໍ ກາເຣຕ຺ວາ ນິສ຺ສໂຍ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ສເຈ ປນ ວິຫາເຣ ນິສ຺ສຍທາຍໂກ ນຕ຺ຖິ, ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ຈ ‘‘ອຫໍ ກຕິປາເຫນ ອາຄມິສ຺ສາມິ, ມາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄໂຕ, ຍາວ ອາຄມນາ ປຣິຫາໂຣ ລພ຺ຠຕິ. ອຖາປິ ນໍ ຕຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນກາລໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິປິ ປຎ຺ຈ ວາ ທສ ວາ ທິວສານິ ວາເສນ຺ຕິເຍວ, ເຕນ ວິຫາຣໍ ປວຕ຺ຕິ ເປເສຕພ຺ພາ ‘‘ທຫຣາ ມາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐນ຺ຕຸ, ອຫໍ ອສຸກທິວສໍ ນາມ ¶ ອາຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ເອວມ຺ປິ ປຣິຫາໂຣ ລພ຺ຠຕິ. ອຖ ອາຄຈ຺ຉໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ນທີປູເຣນ ວາ ໂຈຣາທີຫິ ວາ ອຸປທ຺ທໂວ ໂຫຕິ, ເຖໂຣ ອຸທໂກສກ຺ກນໍ ວາ ອາຄເມຕິ, ສຫາເຍ ວາ ປຣິເຍສຕິ, ຕຎ຺ເຈ ປວຕ຺ຕິໍ ທຫຣາ ສຸຓນ຺ຕິ, ຍາວ ອາຄມນາ ປຣິຫາໂຣ ລພ຺ຠຕິ. ສເຈ ປນ ໂສ ‘‘ອິເຘວາຫໍ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຫິຓຕິ, ປຣິຫາໂຣ ນຕ຺ຖິ. ຍຕ຺ຖ ນິສ຺ສໂຍ ລພ຺ຠຕິ, ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ.

ວິພ຺ຠນ຺ເຕ ປນ ກາລງ຺ກເຕ ປກ຺ຂສງ຺ກນ຺ເຕ ວາ ເອກທິວສມ຺ປິ ປຣິຫາໂຣ ນຕ຺ຖິ. ຍຕ຺ຖ ນິສ຺ສໂຍ ລພ຺ຠຕິ, ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ອາຓຕ຺ຕີຕິ ປນ ນິສ຺ສຍປຓາມນາ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ປຓາເມມິ ຕ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ມາ ອິຘ ປຏິກ຺ກມີ’’ຕິ ວາ ‘‘ນີຫຣ ເຕ ປຕ຺ຕຈີວຣ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ນາຫໍ ຕຍາ ອຸປຏ຺ຐາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວາຕິ ອິມິນາ ປາຬິນເຍນ ‘‘ມາ ມໍ ຄາມປ຺ປເວສນໍ ອາປຸຈ຺ຉີ’’ຕິອາທິນາ ປາຬິມຸຕ຺ຕກນເຍນ ວາ ໂຍ ນິສ຺ສຍປຓາມນາຍ ປຓາມິໂຕ ໂຫຕິ, ເຕນ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ຂມາເປຕພ຺ໂພ.

ສເຈ ອາທິໂຕວ ນ ຂມຕິ, ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຕາວ ສຍເມວ ຂມາເປຕພ຺ໂພ. ໂນ ເຈ ຂມຕິ, ຕສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ມຫາເຖເຣ ຄເຫຕ຺ວາ ຂມາເປຕພ຺ໂພ. ໂນ ເຈ ຂມຕິ, ສາມນ຺ຕວິຫາເຣ ¶ ຠິກ຺ຂູ ຄເຫຕ຺ວາ ຂມາເປຕພ຺ໂພ. ສເຈ ເອວມ຺ປິ ນ ຂມຕິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ສຠາຄານໍ ສນ຺ຕິເກ ວສິຕພ຺ພໍ ‘‘ອປ຺ເປວ ນາມ ສຠາຄານໍ ເມ ສນ຺ຕິເກ ວສຕີຕິ ຎຕ຺ວາປິ ຂເມຍ຺ຍາ’’ຕິ. ສເຈ ເອວມ຺ປິ ນ ຂມຕິ, ຕຕ຺ເຣວ ວສິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຣ ເຈ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂາທິໂທເສນ ນ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ວສິຕຸໍ, ຕໍເຍວ ວິຫາຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ນິສ຺ສຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຍມາຓຕ຺ຕິຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ອາຈຣິຍມ຺ຫາ ນິສ຺ສຍປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘີສຸ ອາຈຣິໂຍ ປກ຺ກນ຺ໂຕ ວາ ¶ ໂຫຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ໂກຈິ ອາຈຣິໂຍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປກ຺ກມຕິ, ໂກຈິ ອນາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ. ອນ຺ເຕວາສິໂກປິ ເອວເມວ. ຕຕ຺ຣ ສເຈ ອນ຺ເຕວາສິໂກ ອາຈຣິຍໍ ອາປຸຈ຺ຉຕິ ‘‘ອສຸກໍ ນາມ ຠນ຺ເຕ ຐານໍ ຄນ຺ຕຸໍ ອິຈ຺ຉາມິ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນາ’’ຕິ, ອາຈຣິເຍນ ຈ ‘‘ກທາ ຄມິສ຺ສສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ສາຍນ຺ເຫ ວາ ຣຕ຺ຕິໍ ວາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວທຕິ, ອາຈຣິໂຍປິ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕິ, ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ນິສ຺ສໂຍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ.

ສເຈ ¶ ປນ ‘‘ຠນ຺ເຕ ອສຸກໍ ນາມ ຐານໍ ຄນ຺ຕຸກາໂມມ຺ຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອາຈຣິໂຍ ‘‘ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ຄາເມ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ຊານິສ຺ສສີ’’ຕິ ວທຕິ, ໂສ ຈ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕິ, ຕໂຕ ເຈ ຄໂຕ, ສຸຄໂຕ. ສເຈ ປນ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ນິສ຺ສໂຍ ນ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ອຖາປິ ‘‘ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອາຈຣິເຍນ ‘‘ມາ ຕາວ ຄຈ຺ຉ, ຣຕ຺ຕິໍ ມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຊານິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ສຸຄໂຕ. ໂນ ເຈ ຄຈ຺ຉຕິ, ນິສ຺ສໂຍ ນ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ອາຈຣິຍໍ ອນາປຸຈ຺ຉາ ປກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ປນ ອຸປຈາຣສີມາຕິກ຺ກເມ ນິສ຺ສໂຍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ອນ຺ໂຕອຸປຈາຣສີມໂຕ ປຏິນິວຕ຺ຕນ຺ຕສ຺ສ ນ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ.

ສເຈ ປນ ອາຈຣິໂຍ ອນ຺ເຕວາສິກໍ ອາປຸຈ຺ຉຕິ ‘‘ອາວຸໂສ ອສຸກໍ ນາມ ຐານໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ, ອນ຺ເຕວາສິເກນ ຈ ‘‘ກທາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສາຍນ຺ເຫ ວາ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ວາ’’ຕິ ວທຕິ, ອນ຺ເຕວາສິໂກປິ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕິ, ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ນິສ຺ສໂຍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ.

ສເຈ ປນ ອາຈຣິໂຍ ‘‘ສ຺ເວ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວທຕິ, ອິຕໂຣ ຈ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕິ, ເອກທິວສໍ ຕາວ ນິສ຺ສໂຍ ນ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ປຸນທິວເສ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ. ‘‘ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ຄາເມ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ຊານິສ຺ສາມິ ມມ ຄມນໍ ວາ ອຄມນໍ ວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສເຈ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ນິສ຺ສໂຍ ນ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ອຖາປິ ‘‘ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ¶ ວຸຕ຺ເຕ ອນ຺ເຕວາສິເກນ ‘‘ມາ ຕາວ ຄຈ຺ຉຖ, ຣຕ຺ຕິໍ ມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຊານິສ຺ສຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ມນ຺ເຕຕ຺ວາປິ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ນິສ຺ສໂຍ ນ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ.

ສເຈ ອຸໂຠປິ ອາຈຣິຍນ຺ເຕວາສິກາ ເກນຈິ ກຣຓີເຍນ ພຫິສີມໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕໂຕ ເຈ ອາຈຣິໂຍ ຄມິຍຈິຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ອນາປຸຈ຺ຉາວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເລຑ຺ຑຸປາຕານໍ ອນ຺ໂຕເຍວ ນິວຕ຺ຕຕິ, ນິສ຺ສໂຍ ນ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ສເຈ ທ຺ເວ ເລຑ຺ຑຸປາເຕ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕຕິ, ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ. ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍາ ທ຺ເວ ເລຑ຺ຑຸປາເຕ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ວສນ຺ຕິ, ນິສ຺ສໂຍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ.

ອາຈຣິເຍ ວິພ຺ຠນ຺ເຕ ກາລງ຺ກເຕ ປກ຺ຂສງ຺ກນ຺ເຕ ຈ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ອາຓຕ຺ຕິຍໍ ປນ ສເຈປິ ¶ ອາຈຣິໂຍ ມຸຎ຺ຈິຕຸກາໂມວ ຫຸຕ຺ວາ ນິສ຺ສຍປຓາມນາຍ ປຓາເມຕິ, ອນ຺ເຕວາສິໂກ ຈ ‘‘ກິຎ຺ຈາປິ ມໍ ອາຈຣິໂຍ ປຓາເມຕິ, ອຖ ໂຂ ຫທເຍນ ມຸທຸໂກ’’ຕິ ສາລໂຍວ ໂຫຕິ, ນິສ຺ສໂຍ ນ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິເຍວ. ສເຈປິ ອາຈຣິໂຍ ສາລໂຍ, ອນ຺ເຕວາສິໂກ ¶ ນິຣາລໂຍ, ‘‘ນ ທານິ ອິມໍ ນິສ຺ສາຍ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຘຸຣໍ ນິກ຺ຂິປຕິ, ເອວມ຺ປິ ນ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ອຸຠິນ຺ນໍ ສາລຍຠາເວ ປນ ນ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິເຍວ. ອຸຠິນ຺ນໍ ຘຸຣນິກ຺ເຂເປນ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ປຓາມິເຕນ ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຂມາເປຕພ຺ໂພ. ໂນ ເຈ ຂມຕິ, ອຸປຊ຺ຌາເຍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ.

ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ວາ ສໂມຘານຄໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ທສ຺ສນສວນວເສນ ສໂມຘານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຫິ ອາຈຣິຍໍ ນິສ຺ສາຍ ວສນ຺ໂຕ ສທ຺ຘິວິຫາຣິໂກ ເອກວິຫາເຣ ເຈຕິຍໍ ວາ ວນ຺ທນ຺ຕໍ ເອກຄາເມ ປິຓ຺ຑາຍ ວາ ຈຣນ຺ຕໍ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ປສ຺ສຕິ, ນິສ຺ສໂຍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ປສ຺ສຕິ, ສທ຺ຘິວິຫາຣິໂກ ປນ ນ ປສ຺ສຕິ, ນ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ນໍ ວາ ອາກາເສນ ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ທິສ຺ວາ ທູຣຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູຕິ ຊານາຕິ, ອຸປຊ຺ຌາໂຍຕິ ນ ຊານາຕິ, ນ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ສເຈ ຊານາຕິ, ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ອຸປຣິປາສາເທ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ວສຕິ, ເຫຏ຺ຐາ ສທ຺ຘິວິຫາຣິໂກ, ຕໍ ອທິສ຺ວາວ ຍາຄຸໍ ປິວິຕ຺ວາ ປກ຺ກມຕິ, ອາສນສາລາຍ ວາ ນິສິນ຺ນໍ ອທິສ຺ວາວ ເອກມນ຺ເຕ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປກ຺ກມຕິ, ຘມ຺ມສ຺ສວນມຓ຺ຑເປ ວາ ນິສິນ຺ນມ຺ປິ ຕໍ ອທິສ຺ວາວ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປກ຺ກມຕິ, ນິສ຺ສໂຍ ນ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ເອວໍ ຕາວ ທສ຺ສນວເສນ ສໂມຘານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ສວນວເສນ ປນ ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ວິຫາເຣ ວາ ອນ຺ຕຣຆເຣ ວາ ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ອນຸໂມທນໍ ¶ ວາ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ເມ ສທ຺ໂທ’’ຕິ ສຎ຺ຊານາຕິ, ນິສ຺ສໂຍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ອສຎ຺ຊານນ຺ຕສ຺ສ ນ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕີຕິ ອຍໍ ສໂມຘາເນ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ນິສ຺ສຍປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘໔. ອິທານິ ຍໍ ປຸພ຺ເພ ‘‘ອນຸຊານາມິ ຠິກ຺ຂເວ ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຏິພເລນ ທສວສ຺ເສນ ວາ ອຕິເຣກທສວສ຺ເສນ ວາ ອຸປສມ຺ປາເທຕຸໍ, ນິສ຺ສຍໍ ທາຕຸ’’ນ຺ຕິ ສງ຺ເຂປໂຕ ອຸປຊ຺ຌາຍາຈຣິຍານໍ ລກ຺ຂຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄເຕນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຈຫິ ອງ຺ເຄຫີຕິ ປຎ຺ຈຫິ ອຄຸຓງ຺ເຄຫິ. ໂສ ຫິ ສີລກ຺ຂນ຺ຘາທີຫິ ອສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາວ ¶ ອຄຸຓງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ¶ ຫຸຕ຺ວາ ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ພໍ. ນ ນິສ຺ສໂຍ ທາຕພ຺ໂພຕິ ອາຈຣິເຍນ ຫຸຕ຺ວາ ນິສ຺ສໂຍ ນ ທາຕພ຺ໂພ. ເອຕ຺ຖ ຈ ນ ອເສກ຺ເຂນ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘນາຕິ ຈ ອຕ຺ຕນາ ນ ອເສກ຺ເຂນາຕິ ຈ ອສ຺ສທ຺ໂຘຕິ ຈ ອາທີສຸ ຕີສຸ ປຎ຺ຈເກສຸ ອຍຸຕ຺ຕວເສນ ປຏິກ຺ເຂໂປ ກໂຕ, ນ ອາປຕ຺ຕິອງ຺ຄວເສນ. ໂຍ ຫິ ອເສກ຺ເຂຫິ ສີລກ຺ຂນ຺ຘາທີຫິ ອສມນ຺ນາຄໂຕ ປເຣ ຈ ຕຕ຺ຖ ສມາທເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອສ຺ສທ຺ຘິຍາທິໂທສຍຸຕ຺ໂຕວ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິສໍ ປຣິຫຣຕິ, ຕສ຺ສ ປຣິສາ ສີລາທີຫິ ປຣິຫາຍຕິເຍວ, ນ ວຑ຺ຒຕິ. ຕສ຺ມາ ເຕນ ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ພນ຺ຕິອາທິ ອຍຸຕ຺ຕວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ອາປຕ຺ຕິອງ຺ຄວເສນ. ນ ຫິ ຂີຓາສວສ຺ເສວ ອຸປຊ຺ຌາຍາຈຣິຍຠາໂວ ຠຄວຕາ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ. ຍທິ ຕສ຺ເສວ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ ອຠວິສ຺ສ, ‘‘ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ອນຠິຣຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິໍ ນ ວເທຍ຺ຍ. ຍສ຺ມາ ປນ ຂີຓາສວສ຺ສ ປຣິສາ ສີລາທີຫິ ນ ປຣິຫາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ປຎ຺ຈຫິ ຠິກ຺ຂເວ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອຘິສີເລ ສີລວິປນ຺ໂນຕິອາທີສຸ ປາຣາຊິກຎ຺ຈ ສງ຺ຆາທິເສສຎ຺ຈ ອາປນ຺ໂນ ອຘິສີເລ ສີລວິປນ຺ໂນ ນາມ. ອິຕເຣ ປຎ຺ຈາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ເຘ ອາປນ຺ໂນ ອຊ຺ຌາຈາເຣ ອາຈາຣວິປນ຺ໂນ ນາມ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ປຫາຍ ອນ຺ຕຄ຺ຄາຫິກາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຕິທິຏ຺ຐິຍາ ທິຏ຺ຐິວິປນ຺ໂນ ນາມ. ຍຕ຺ຕກໍ ສຸຕໍ ປຣິສໍ ປຣິຫຣນ຺ຕສ຺ສ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ເຕນ ວິຣຫິຕຕ຺ຕາ ອປ຺ປສ຺ສຸໂຕ. ຍໍ ເຕນ ຊານິຕພ຺ພໍ ອາປຕ຺ຕາທິ, ຕສ຺ສ ອຊານນໂຕ ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ. ອິມສ຺ມິໍ ປຎ຺ຈເກ ປຸຣິມານິ ຕີຓິ ປທານິ ອຍຸຕ຺ຕວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ, ປຈ຺ຉິມານິ ທ຺ເວ ອາປຕ຺ຕິອງ຺ຄວເສນ.

ອາປຕ຺ຕິໍ ¶ ນ ຊານາຕີຕິ ‘‘ອິທໍ ນາມ ມຍາ ກຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອິມໍ ນາມ ອາປຕ຺ຕິໍ ອຍໍ ອາປນ຺ໂນ’’ຕິ ນ ຊານາຕິ. ວຸຏ຺ຐານໍ ນ ຊານາຕີຕິ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິໂຕ ວາ ເທສນາຄາມິນິໂຕ ວາ ອາປຕ຺ຕິໂຕ ເອວໍ ນາມ ວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕີຕິ ນ ຊານາຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ປຎ຺ຈເກ ປຸຣິມານິ ທ຺ເວ ປທານິ ອຍຸຕ຺ຕວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ, ປຈ຺ຉິມານິ ຕີຓິ ອາປຕ຺ຕິອງ຺ຄວເສນ.

ອາຠິສມາຈາຣິກາຍ ສິກ຺ຂາຍາຕິ ຂນ຺ຘກວຕ຺ເຕ ¶ ວິເນຕຸໍ ນ ປຏິພໂລ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍກາຍາຕິ ເສກ຺ຂປຓ຺ຓຕ຺ຕິຍໍ ວິເນຕຸໍ ນ ປຏິພໂລຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຠິຘມ຺ເມຕິ ນາມຣູປປຣິຈ຺ເຉເທ ວິເນຕຸໍ ນ ປຏິພໂລຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຠິວິນເຍຕິ ສກເລ ວິນຍປິຏເກ ວິເນຕຸໍ ນ ປຏິພໂລຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິເນຕຸໍ ນ ປຏິພໂລຕິ ຈ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສິກ຺ຂາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ ¶ ອຕ຺ໂຖ. ຘມ຺ມໂຕ ວິເວເຈຕຸນ຺ຕິ ຘມ຺ເມນ ກາຣເຓນ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຕຸໍ. ອິມສ຺ມິ ປຎ຺ຈເກ ສພ຺ພປເທສຸ ອາປຕ຺ຕິ. ອາປຕ຺ຕິໍ ນ ຊານາຕີຕິອາທິປຎ຺ຈກສ຺ມິມ຺ປິ ສພ຺ພປເທສຸ ອາປຕ຺ຕິ. ອູນທສວສ຺ສປຣິໂຍສານປຎ຺ຈເກປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິຕິ ອາທິໂຕ ຕໂຍ ປຎ຺ຈກາ, ຈຕຸຕ຺ເຖ ຕີຓິ ປທານິ, ປຎ຺ຈເມ ທ຺ເວ ປທານີຕິ ສພ຺ເພປິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຎ຺ຈກາ ອຍຸຕ຺ຕວເສນ ວຸຕ຺ຕາ. ຈຕຸຕ຺ຖປຎ຺ຈເກ ທ຺ເວ ປທານິ, ປຎ຺ຈເມ ຕີຓິ, ຉຏ຺ຐສຕ຺ຕມອຏ຺ຐມາ ຕໂຍ ປຎ຺ຈກາຕິ ສພ຺ເພປິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຎ຺ຈກາ ອາປຕ຺ຕິອງ຺ຄວເສນ ວຸຕ຺ຕາ; ສຸກ຺ກປກ຺ເຂ ອຏ຺ຐສຸ ອນາປຕ຺ຕິເຍວາຕິ.

ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ພປຎ຺ຈກກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘໕. ຉກ຺ເກສຸ ອູນທສວສ຺ສປທໍ ວິເສໂສ, ຕໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອາປຕ຺ຕິກຣໍ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ອຸຠຍານິ ໂຂ ປນສ຺ສ ປາຕິໂມກ຺ຂານິ ວິຕ຺ຖາເຣນ ນ ສ຺ວາຄຕານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຸຠໂຕວິຠງ຺ຄວເສນ ນ ສ຺ວາຄຕານິ. ນ ສຸວິຠຕ຺ຕານີຕິ ມາຕິກາວິຠງ຺ຄວເສນ. ນ ສຸປ຺ປວຕ຺ຕີນີຕິ ວາຈຸຄ຺ຄຕວເສນ. ນ ສຸວິນິຈ຺ຉິຕານິ ສຸຕ຺ຕໂສ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນໂສຕິ ມາຕິກາໂຕ ຈ ວິຠງ຺ຄໂຕ ຈ ນ ສຸຏ຺ຐຸ ວິນິຈ຺ຉິຕານິ.

ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ພຉກ຺ກກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘໖. ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍປຸພ຺ພວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ¶ – ໂຍ ຕາວ ອຍໍ ປສູໂຣ, ໂສ ຕິຕ຺ຖິຍປກ຺ກນ຺ຕກຕ຺ຕາ ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພ. ໂຍ ປນ ອຎ຺ໂຎປິ ນຍິຘ ປພ຺ພຊິຕປຸພ຺ໂພ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຍໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ໂຍ ໂສ ຠິກ຺ຂເວ ອຎ຺ໂຎປີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ປຣິວາໂສ ທາຕພ຺ໂພຕິ ອຍໍ ຕິຕ຺ຖິຍປຣິວາໂສ ນາມ; ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນປຣິວາໂສຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຍໍ ປນ ນຄ຺ຄປຣິພ຺ພາຊກສ຺ເສວ ອາຊີວກສ຺ສ ວາ ¶ ອເຈລກສ຺ສ ວາ ທາຕພ຺ໂພ ¶ . ສເຈ ໂສປິ ສາຏກໍ ວາ ວາຬກມ຺ພລາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຕິຕ຺ຖິຍທ຺ຘຊໍ ວາ ນິວາເສຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ນາສ຺ສ ປຣິວາໂສ ທາຕພ຺ໂພ. ອຎ຺ຎສ຺ສ ປນ ຕາປສປຓ຺ຑຣງ຺ຄາທິກສ຺ສ ນ ທາຕພ຺ໂພວ.

ປຐມໍ ເກສມສ຺ສຸນ຺ຕິອາທິນາ ຕສ຺ສ ອາທິໂຕວ ສາມເຓຣປພ຺ພຊ຺ຊໍ ທສ຺ເສຕິ. ເອວໍ ປພ຺ພາເຊນ຺ເຕຫິ ປນ ຕສ຺ມິໍ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ນິສິນ຺ເນເຍວ ‘‘ຕ຺ວໍ ປພ຺ພາເຊຫິ, ຕ຺ວໍ ອາຈຣິໂຍ ໂຫຫິ, ຕ຺ວໍ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ໂຫຫີ’’ຕິ ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາ ຫິ ສເຈ ຕສ຺ສ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍຠາເວນ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ຕາ ນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຖ ໂສ ‘‘ນຍິເມ ມຍ຺ຫໍ ສທ຺ທຫນ຺ຕີ’’ຕິ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາປິ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ເອກມນ຺ຕໍ ເນຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍາ ປຣິເຍສິຕພ຺ພາ.

໘໗. ເອວໍ ໂຂ ຠິກ຺ຂເວ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍປຸພ຺ໂພ ອາຣາຘໂກ ໂຫຕິ, ເອວໍ ອນາຣາຘໂກຕິ ອຍມສ຺ສ ປຣິວາສວຕ຺ຕທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ມາຕິກາ. ກຖຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິ ຕສ຺ເສວ ວິຠງ຺ໂຄ. ຕຕ຺ຖ ອຕິກາເລນ ຄາມໍ ປວິສຕີຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ວຕ຺ຕກຣຓເວລາຍເມວ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສຕິ. ອຕິທິວາ ປຏິກ຺ກມຕີຕິ ກຸລຆເຣສຸ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສທາຣກທາຣິກາທີຫິ ສທ຺ຘິໍ ເຄຫສ຺ສິຕກຖໍ ກເຖນ຺ໂຕ ຕຕ຺ເຖວ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູສຸ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາທີນິ ວາ ກໂຣນ຺ເຕສຸ ປຏິສລ຺ລີເນສຸ ວາ ອາຄຈ຺ຉຕິ; ນ ອຸປຊ຺ຌາຍວຕ຺ຕໍ ນາຈຣິຍວຕ຺ຕໍ ກໂຣຕິ, ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ວສນຏ຺ຐານໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິທ຺ທາຍຕິ. ເອວມ຺ປິ ຠິກ຺ຂເວ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍປຸພ຺ໂພ ອນາຣາຘໂກ ໂຫຕີຕິ ເອວມ຺ປິ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຣິວາສວຕ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ປາທໂກ ປູຣໂກ ນ ໂຫຕິ.

ເວສິຍາໂຄຈໂຣ ວາຕິອາທີສຸ ເວສິຍາຕິ ອາມິສກິຎ຺ຈິກ຺ຂສມ຺ປທານາທິນາ ສຸລຠຊ຺ຌາຈາຣາ ຣູປູປຊີວິກາ ອິຕ຺ຖິໂຍ. ວິຘວາຕິ ມຕປຕິກາ ວາ ປວຸຕ຺ຖປຕິກາ ວາ ອິຕ຺ຖິໂຍ; ຕາ ເຍນ ເກນຈິ ສທ຺ຘິໍ ມິຕ຺ຕຠາວໍ ປຕ຺ເຖນ຺ຕິ. ຖຸລ຺ລກຸມາຣິກາຕິ ໂຍພ຺ພນ຺ນປ຺ປຕ຺ຕາ ໂຍພ຺ພນ຺ນາຕີຕາ ວາ ກຸມາຣິໂຍ; ຕາ ປຸຣິສາຘິປ຺ປາຍາວ ວິຈຣນ຺ຕິ, ເຍນ ເກນຈິ ສທ຺ຘິໍ ມິຕ຺ຕຠາວໍ ປຕ຺ເຖນ຺ຕິ. ປຓ຺ຑກາຕິ ອຸສ຺ສນ຺ນກິເລສາ ອວູປສນ຺ຕປຣິຬາຫາ ນປຸໍສກາ; ເຕ ປຣິຬາຫເວຄາຠິຠູຕາ ເຍນ ¶ ເກນຈິ ສທ຺ຘິໍ ມິຕ຺ຕຠາວໍ ປຕ຺ເຖນ຺ຕິ ¶ . ຠິກ຺ຂຸນິໂຍຕິ ສມານປພ຺ພຊ຺ຊາ ອິຕ຺ຖິໂຍ; ຕາຫິ ສທ຺ຘິໍ ຂິປ຺ປເມວ ວິສ຺ສາໂສ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ສີລໍ ຠິຊ຺ຊຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ເວສິຍານໍ ກຸເລສຸ ກຸລຸປໂກ ຫຸຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕຈຣິຍາທີຫິ ວາ ອປທິສິຕ຺ວາ ສິເນຫສນ຺ຖວຊາເຕນ ຫທເຍນ ອຠິຓ຺ຫທສ຺ສນສລ຺ລາປກາມຕາຍ ຕາສໍ ສນ຺ຕິກໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ໂຕ ‘‘ເວສິຍາໂຄຈໂຣ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ໂສ ນຈິຣສ຺ເສວ ‘‘ອສຸກເວສິຍາ ສທ຺ຘິໍ ຄໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ປາປຸຓາຕິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ສເຈ ປນ ເວສິຍາທໂຍ ສລາກຠຕ຺ຕາທີນິ ເທນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສທ຺ຘິໍເຍວ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ວາ ອາຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຄິລານາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ໂອວທິຕຸໍ ວາ ຘມ຺ມໍ ວາ ເທເສຕຸໍ ອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາທີນິ ວາ ທາຕຸໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ໂຍ ປນ ຕຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມິຕ຺ຕສນ຺ຖວວເສນ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ອນາຣາຘໂກ ໂຫຕິ.

ອຸຈ຺ຈາວຈານິ ກຣຓີຍານີຕິ ມຫນ຺ຕຂຸທ຺ທການິ ກມ຺ມານິ. ຕຕ຺ຖ ຆຓ຺ຏິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ສມຄ຺ເຄນ ສງ຺ເຆນ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ກຕ຺ຕພ຺ພານິ ເຈຕິຍມຫາປາສາທປຏິສງ຺ຂຣຓາທີນິ ກມ຺ມານິ ອຸຈ຺ຈານິ ນາມ. ຈີວຣໂຘວນຣຊນາທີນິ ຂນ຺ຘກປຣິຍາປນ຺ນານິ ຈ ອຄ຺ຄິສາລວຕ຺ຕາທີນິ ອາຠິສມາຈາຣິການິ ອວຈານິ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ນ ທກ຺ໂຂ ໂຫຕີຕິ ເຕສຸ ກມ຺ເມສຸ ເຉໂກ ສຸສິກ຺ຂິໂຕ ນ ໂຫຕິ. ນ ອນລໂສຕິ ອຸຏ຺ຐານວີຣິຍສມ຺ປນ຺ໂນ ນ ໂຫຕິ; ‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ກມ຺ມໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ປເຄວ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ຄພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຍາວທຕ຺ຖໍ ສຸປິຕ຺ວາ ສາຍໍ ນິກ຺ຂມຕິ. ຕຕ຺ຣຸປາຍາຍາຕິ ເຕສຸ ກມ຺ເມສຸ ອຸປາຍຠູຕາຍ. ວີມໍສາຍາຕິ ຐານຸປ຺ປຕ຺ຕິກວີມໍສາຍ. ‘‘ອິທເມວໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ, ອິທເມວໍ ນ ກຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຂເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ນ ໂຫຕິ. ນ ອລໍ ກາຕຸໍ ນ ອລໍ ສໍວິຘາຕຸນ຺ຕິ ສຫຕ຺ຖາປິ ກາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນ ໂຫຕິ; ‘‘ຄຓ຺ຫຖ ຠນ຺ເຕ, ຄຓ຺ຫ ທຫຣ, ຄຓ຺ຫ ສາມເຓຣ, ສເຈ ຕຸມ຺ເຫ ວາ ນ ກຣິສ຺ສຖ, ອມ຺ເຫ ວາ ນ ກຣິສ຺ສາມ, ໂກ ທານິ ອິມໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອວໍ ອຸສ຺ສາຫໍ ຊເນຕ຺ວາ ສໍວິຘາຕຸໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ກາເຣຕຸມ຺ປິ ສມຕ຺ໂຖ ນ ໂຫຕິ. ຠິກ຺ຂູຫິ ‘‘ກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ກິຎ຺ຈິ ໂຣຄໍ ອປທິສຕິ, ຠິກ຺ຂູນໍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ສມີເປເນວ ວິຈຣຕິ, ສີສເມວ ທສ຺ເສຕິ, ອຍມ຺ປິ ອນາຣາຘໂກ ໂຫຕິ.

ນ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂທ ໂຫຕີຕິ ພລວຈ຺ຉນ຺ໂທ ນ ¶ ໂຫຕິ. ອຸທ຺ເທເສຕິ ປາຬິປຣິຍາປຸຓເນ. ປຣິປຸຈ຺ຉາຍາຕິ ອຕ຺ຖສວເນ. ອຘິສີເລຕິ ປາຕິໂມກ຺ຂສີເລ. ອຘິຈິຕ຺ເຕຕິ ໂລກິຍສມາຘິຠາວນາຍ. ອຘິປຎ຺ຎາຍາຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄຠາວນາຍ.

ສງ຺ກນ຺ໂຕ ¶ ໂຫຕີຕິ ອິຘາຄໂຕ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນຕິ ຕສ຺ສ ຕິຕ຺ຖາຍຕນສາມິກສ຺ສ. ຕສ຺ສ ທິຏ຺ຐິຍາຕິ ¶ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕກາຍ ລທ຺ຘິຍາ. ອິທານິ ສາເຍວ ລທ຺ຘິ ຍສ຺ມາ ຕສ຺ສ ຕິຕ຺ຖກຣສ຺ສ ຂມຕິ ເຈວ ຣຸຈ຺ຈຕິ ຈ ‘‘ອິທເມວ ສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ຈ ທຬ຺ຫຄ຺ຄາເຫນ ຄຫິຕາ; ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ຂນ຺ຕິ ຣຸຈິ ອາທາໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຕສ຺ສ ຂນ຺ຕິຍາ ຕສ຺ສ ຣຸຈິຍາ ຕສ຺ສ ອາທາຍສ຺ສາ’’ຕິ. ອວຓ຺ເຓ ຠຎ຺ຎມາເນຕິ ຄຣຫາຍ ຠຎ຺ຎມານາຍ. ອນຠິຣທ຺ໂຘຕິ ອປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ; ໂນ ປຄ຺ຄຫິຕຈິຕ຺ໂຕ. ອຸທຄ຺ໂຄຕິ ອພ຺ຠຸນ຺ນຕກາຍຈິຕ຺ໂຕ. ອິທໍ ຠິກ຺ຂເວ ສງ຺ຆາຕນິກໍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍປຸພ຺ພສ຺ສ ອນາຣາຘນີຍສ຺ມິນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂເວ ຍມິທໍ ຕສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ ຕສ຺ເສວ ຈ ລທ຺ຘິຍາ ອວຓ຺ເຓ ຠຎ຺ຎມາເນ ‘‘ກິໍ ອິເມ ປຣໍ ຄຣຫນ຺ຕີ’’ຕິ ກາຍວຈີວິກາຣນິພ຺ພຕ຺ຕກໍ ອນຕ຺ຕມນຕ຺ຕໍ, ພຸທ຺ຘາທີນຎ຺ຈ ອວຓ຺ເຓ ຠຎ຺ຎມາເນ ອຕ຺ຕມນຕ຺ຕໍ, ຍຎ຺ຈ ຕສ຺ເສວ ສຕ຺ຖຸໂນ ຕສ຺ເສວ ຈ ລທ຺ຘິຍາ ວຓ຺ເຓ ຠຎ຺ຎມາເນ ອຕ຺ຕມນຕ຺ຕໍ, ພຸທ຺ຘາທີນຎ຺ຈ ວຓ຺ຓຠຓເນ ອນຕ຺ຕມນຕ຺ຕໍ, ອິທໍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍປຸພ຺ພສ຺ສ ອນາຣາຘນີຍສ຺ມິໍ ສງ຺ຆາຕນິກໍ, ອນາຣາຘເກ ປຣິວາສວຕ຺ຕໍ ອປູຣເກ ກມ຺ເມ ອິທໍ ລິງ຺ຄໍ, ອິທໍ ລກ຺ຂຓໍ, ອິທມຈລປ຺ປມາຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ອນາຣາຘໂກ ໂຂ ຠິກ຺ຂເວ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍປຸພ຺ໂພ ອາຄໂຕ ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພຕິ ອິໂຕ ເອເກນປິ ອງ຺ເຄນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພ. ສຸກ຺ກປກ຺ເຂ ສພ຺ພໍ ວຸຕ຺ຕວິປລ຺ລາເສນ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເອວໍ ອາຣາຘໂກ ໂຂ ຠິກ຺ຂເວຕິ ເອວໍ ນາຕິກາເລນ ຄາມປ຺ປເວສນາ ນາຕິທິວາ ປຏິກ຺ກມນໍ, ນ ເວສິຍາທິໂຄຈຣຕາ, ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ກິຈ຺ເຈສຸ ທກ຺ຂຕາທິ, ອຸທ຺ເທສາທີສຸ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ທຕາ, ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ອວຓ຺ຓຠຓເນ ອຕ຺ຕມນຕາ, ພຸທ຺ຘາທີນໍ ອວຓ຺ຓຠຓເນ ອນຕ຺ຕມນຕາ, ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ວຓ຺ຓຠຓເນ ອນຕ຺ຕມນຕາ, ພຸທ຺ຘາທີນໍ ວຓ຺ຓຠຓເນ ອຕ຺ຕມນຕາຕິ ອິເມສໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ຕິຕ຺ຖິຍວຕ຺ຕານໍ ປຣິປູຣເຓນ ¶ ອາຣາຘໂກ ປຣິໂຕສໂກ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍປຸພ຺ໂພ ອາຄໂຕ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພ.

ສເຈ ປນ ອຸປສມ຺ປທມາຬເກປິ ເອກໍ ວຕ຺ຕໍ ຠິນ຺ທຕິ, ປຸນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ປຣິວສິຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ປນ ຠິນ຺ນສິກ຺ຂາຍ ສິກ຺ຂມານາຍ ປຸນ ສິກ຺ຂາປທານິ ຈ ສິກ຺ຂາສມ຺ມຸຕິ ຈ ທິຍ຺ຍຕິ, ເອວໍ ນຍິມສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ປຸນ ທາຕພ຺ພມຕ຺ຖິ. ປຸພ຺ເພ ທິນ຺ນປຣິວາໂສເຍວ ຫິ ຕສ຺ສ ປຣິວາໂສ. ຕສ຺ມາ ປຸນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ປຣິວສິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປຣິວສນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ, ໂລກິຍຘມ຺ໂມ ¶ ນາມ ກຸປ຺ປນສຠາໂວ, ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ປູຣິຕວຕ຺ໂຕວ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ປຣິວສນ຺ໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາຠູຕານິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫຕິ, ອຸປາທາຣູປານິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທຕິ, ນາມຣູປໍ ວວຕ຺ຖເປຕິ, ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ອາຣຠຕິ, ໂລກິຍຘມ຺ໂມ ນາມ ກຸປ຺ປນສຠາໂວ, ເນວ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄໍ ປຏິລຠຕິ, ປຣິປຸຓ຺ຓໍເຍວ ໂຫຕິ ວຕ຺ຕໍ. ສມູຫຕານິ ສພ຺ພທິຏ຺ຐິຄຕານິ ອພ຺ພຸຬ຺ຫໍ ວິຈິກິຈ຺ຉາສລ຺ລໍ ¶ ຕໍທິວສເມວ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພ. ສເຈປິ ຕິຕ຺ຖິຍລິງ຺ເຄ ຐິໂຕ ໂສຕາປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ປຣິວາສກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ຕທເຫວ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພ.

ອຸປຊ຺ຌາຍມູລກໍ ຈີວຣໍ ປຣິເຍສິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ອິສ຺ສຣໍ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຈີວຣໍ ປຣິເຍສິຕພ຺ພໍ. ປຕ຺ຕມ຺ປິ ຕເຖວ. ຕສ຺ມາ ຍທິ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ອຕ຺ຖິ, ‘‘ອິມສ຺ສ ເທຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ອຖ ນຕ຺ຖິ, ອຎ຺ເຎ ທາຕຸກາມາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕຫິປິ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ເສວ ທາຕພ຺ພໍ ‘‘ອິທໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ກຕ຺ວາ ອິມສ຺ສ ເທຖາ’’ຕິ. ກສ຺ມາ? ຕິຕ຺ຖິຍາ ນາມ ວິໂລມາ ໂຫນ຺ຕິ ‘‘ສງ຺ເຆນ ເມ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ທິນ຺ນໍ, ກິໍ ມຍ຺ຫໍ ຕຸມ຺ເຫສຸ ອາຍຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ໂອວາທານຸສາສນິໍ ນ ກເຣຍ຺ຍຸໍ, ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ປນ ອາຍຕ຺ຕຊີວິກຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ ວຈນກໂຣ ຠວິສ຺ສຕິ. ເຕນສ຺ສ ‘‘ອຸປຊ຺ຌາຍມູລກໍ ຈີວຣໍ ປຣິເຍສິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຠຓ຺ຑຸກມ຺ມາຍາຕິ ເກໂສໂຣປນຕ຺ຖໍ. ຠຓ຺ຑຸກມ຺ມກຖາ ປຣໂຕ ອາຄມິສ຺ສຕິ.

ອຄ຺ຄິກາຕິ ອຄ຺ຄິປຣິຈຣຓກາ. ຊຏິລກາຕິ ຕາປສາ. ເອເຕ ຠິກ຺ຂເວ ກິຣິຍວາທິໂນຕິ ເອເຕ ກິຣິຍໍ ນ ປຏິພາຫນ຺ຕິ, ‘‘ອຕ຺ຖິ ກມ຺ມໍ, ອຕ຺ຖິ ກມ຺ມວິປາໂກ’’ຕິ ¶ ເອວໍທິຏ຺ຐິກາ. ສພ຺ພພຸທ຺ຘາ ຫິ ເນກ຺ຂມ຺ມປາຣມິໍ ປູຣຍມານາ ເອຕເທວ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປູເຣສຸໍ, ມຍາປິ ຕເຖວ ປູຣິຕາ, ນ ເອເຕສໍ ສາສເນ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ວິໂລມາ, ຕສ຺ມາ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ພາ, ນ ເຕສໍ ປຣິວາໂສ ທາຕພ຺ໂພຕິ. ອິມາຫໍ ຠິກ຺ຂເວ ຎາຕີນໍ ອາເວຓິກໍ ປຣິຫາຣໍ ທມ຺ມີຕິ ອິມໍ ອຫໍ ເຕສໍ ປາເຏກ຺ກໍ ໂອທິສ຺ສກໍ ປຣິຫາຣໍ ທທາມິ. ກສ຺ມາ ເອວມາຫ? ເຕ ຫິ ຕິຕ຺ຖາຍຕເນ ປພ຺ພຊິຕາປິ ສາສນສ຺ສ ອວຓ຺ຓກາມາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ອມ຺ຫາກໍ ຎາຕິເສຏ຺ຐສ຺ສ ສາສນນ຺ຕິ ວຓ຺ຓວາທິໂນວ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫາຕິ.

ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍປຸພ຺ພວຕ຺ຖຸກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘໘. ມຄເຘສຸ ¶ ປຎ຺ຈ ອາພາຘາ ອຸສ຺ສນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ມຄຘນາມເກ ຊນປເທ ມນຸສ຺ສານຎ຺ຈ ອມນຸສ຺ສານຎ຺ຈ ປຎ຺ຈ ໂຣຄາ ອຸສ຺ສນ຺ນາ ວຸຑ຺ຒິປ຺ປຕ຺ຕາ ຜາຕິປ຺ປຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ຊີວກໂກມາຣຠຈ຺ຈກຖາ ຈີວຣກ຺ຂນ຺ຘເກ ອາວິຠວິສ຺ສຕິ. ນ ຠິກ຺ຂເວ ປຎ຺ຈຫິ ອາພາເຘຫິ ຜຸຏ຺ໂຐ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພຕິ ເຍ ເຕ ກຸຏ຺ຐາທໂຍ ປຎ຺ຈ ອາພາຘາ ອຸສ຺ສນ຺ນາ, ເຕຫິ ຜຸຏ຺ໂຐ ອຠິຠູໂຕ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ກຸຏ຺ຐນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕກຸຏ຺ຐໍ ວາ ໂຫຕຸ ກາຬກຸຏ຺ຐໍ ວາ, ຍໍກິຎ຺ຈິ ກິຏິຠທທ຺ທຸກຈ຺ຉຸອາທິປ຺ປເຠທມ຺ປິ ສພ຺ພໍ ¶ ກຸຏ຺ຐເມວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຎ຺ເຈ ນຂປິຏ຺ຐິປ຺ປມາຓມ຺ປິ ວຑ຺ຒນກປກ຺ເຂ ຐິຕໍ ໂຫຕິ, ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ນິວາສນປາຣຸປເນຫິ ປກຕິປຏິຈ຺ຉນ຺ເນ ຐາເນ ນຂປິຏ຺ຐິປ຺ປມາຓໍ ອວຑ຺ຒນກປກ຺ເຂ ຐິຕໍ ໂຫຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ມຸເຂ ປນ ຫຕ຺ຖປາທປິຏ຺ເຐສຸ ວາ ສເຈປິ ອວຑ຺ຒນກປກ຺ເຂ ຐິຕໍ ນຂປິຏ຺ຐິໂຕ ຈ ຂຸທ຺ທກຕຣມ຺ປິ, ນ ວຏ຺ຏຕິເຍວາຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕິກິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊນ຺ເຕນາປິ ປກຕິວຓ຺ເຓ ຊາເຕເຍວ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ໂຄຘາປິຏ຺ຐິສທິສຈຸຓ຺ຓໂອກິຣຓກສຣີຣມ຺ປິ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

ຄຓ຺ໂຑຕິ ເມທຄຓ຺ໂຑ ວາ ໂຫຕຸ ອຎ຺ໂຎ ວາ ໂຍ ໂກຈິ ໂກລຏ຺ຐິມຕ຺ຕໂກປິ ເຈ ວຑ຺ຒນກປກ຺ເຂ ຐິໂຕ ຄຓ຺ໂຑ ໂຫຕິ, ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐາເນ ປນ ໂກລຏ຺ຐິມຕ຺ເຕ ອວຑ຺ຒນກປກ຺ເຂ ຐິໂຕ ¶ ວຏ຺ຏຕິ. ມຸຂາທິເກ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐາເນ ອວຑ຺ຒນກປກ຺ເຂ ຐິໂຕປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຕິກິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊນ຺ເຕນາປິ ສຣີຣໍ ສຎ຺ຉວິໍ ກາເຣຕ຺ວາວ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ອຸຓ຺ຓິຄຓ຺ຑາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ ໂຄຖນາ ວິຍ ອງ຺ຄຸລິກາ ວິຍ ຈ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ລມ຺ພນ຺ຕິ, ເອເຕປິ ຄຓ຺ຑາເຍວ. ເຕສຸ ສຕິ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ທຫຣກາເລ ຂີຣປິຬກາ ໂຍພ຺ພນ຺ນກາເລ ຈ ມຸເຂ ຂຣປິຬກາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ມຫລ຺ລກກາເລ ນສ຺ສນ຺ຕິ, ນ ຕາ ຄຓ຺ຑສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕາສຸ ສຕິ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຎ຺ເຎ ປນ ສຣີເຣ ຂຣປິຬກາ ນາມ ອປຣາ ປທຸມກຓ຺ຓິກາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎາ ສາສປພີຊກາ ນາມ ສາສປມຕ຺ຕາ ເອວ ສກລສຣີຣໍ ຜຣນ຺ຕິ, ຕາ ສພ຺ພາ ກຸຏ຺ຐຊາຕິກາ ເອວ. ຕາສຸ ສຕິ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ.

ກິລາໂສຕິ ¶ ນ ຠິຊ຺ຊນກໍ ນ ປຄ຺ຆຣຓກໍ ປທຸມປຸຓ຺ຑຣີກປຕ຺ຕວຓ຺ຓໍ ກຸຏ຺ຐໍ, ເຍນ ຄຸນ຺ນໍ ວິຍ ສພລໍ ສຣີຣໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ກຸຏ຺ເຐ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂສໂສຕິ ໂສສພ຺ຍາຘິ; ຕສ຺ມິໍ ສຕິ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ອປມາໂຣຕິ ປິຕ຺ຕຸມ຺ມາໂຣ ວາ ຍກ຺ຂຸມ຺ມາໂຣ ວາ; ຕຕ຺ຖ ປຸພ຺ພເວຣິເກນ ອມນຸສ຺ເສນ ຄຫິໂຕ ທຸຕ຺ຕິກິຈ຺ໂຉ ໂຫຕິ. ອປ຺ປມຕ຺ຕເກປິ ປນ ອປມາເຣ ສຕິ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ.

໙໐. ຣາຊຠຏວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ – ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ອຸຈ຺ຈິນຖາຕິ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ວຑ຺ເຒຖ. ໂຈເຣ ປລາເປຕ຺ວາ ໂຈຣຠເຍນ ວຸຏ຺ຐິເຕ ຄາເມ ອາວາສາເປຕ຺ວາ ອາຣກ຺ຂໍ ທຕ຺ວາ ກສິກມ຺ມາທີນິ ປວຕ຺ຕາເປຖາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຣາຊາ ປນ ໂສຕາປນ຺ນຕ຺ຕາ ‘‘ໂຈເຣ ຆາເຕຖ, ຫນຖາ’’ຕິ ນ ອາຓາເປຕິ. ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ເທວ ສີສໍ ¶ ຉິນ຺ທິຕພ຺ພນ຺ຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ‘‘ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ເສຏ຺ໂຐ, ຕໂຕ ອາຈຣິໂຍ, ຕໂຕ ຄໂຓ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອິທໍ ໂວຫາເຣ ອຑ຺ຑວິນິຈ຺ຉເຍ ອາຄຕນ຺ຕິ ອາຫໍສຸ. ນ ຠິກ຺ຂເວ ຣາຊຠໂຏ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພຕິ ເອຕ຺ຖ ອມຈ຺ໂຈ ວາ ໂຫຕຸ ມຫາມຕ຺ໂຕ ວາ ເສວໂກ ວາ ກິຎ຺ຈິ ຐານນ຺ຕຣໍ ປຕ຺ໂຕ ວາ ອປ຺ປຕ຺ໂຕ ວາ, ໂຍ ໂກຈິ ຣຎ຺ໂຎ ຠຕ຺ຕເວຕນຠໂຏ, ສພ຺ໂພ ຣາຊຠໂຏຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ໂສ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ຕສ຺ສ ປນ ປຸຕ຺ຕນຕ຺ຕຠາຕຸກາ ເຍ ຣາຊໂຕ ຠຕ຺ຕເວຕນໍ ນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ເຕ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ¶ ວຏ຺ຏຕິ. ໂຍ ປນ ຣາຊໂຕ ລທ຺ຘໍ ນິພທ຺ຘໂຠຄໍ ວາ ມາສສໍວຈ຺ຉຣປຣິພ຺ພຍໍ ວາ ຣຎ຺ໂຎເຍວ ນິຍ຺ຍາເຕຕິ, ປຸຕ຺ຕຠາຕຸເກ ວາ ຕໍ ຐານໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ‘‘ນ ທານາຫໍ ເທວສ຺ສ ຠໂຏ’’ຕິ ອາປຸຈ຺ຉຕິ, ເຍນ ວາ ຍໍ ກມ຺ມກາຣຓາ ເວຕນໍ ຄຫິຕໍ, ຕໍ ກມ຺ມໍ ກຕໍ ໂຫຕິ, ໂຍ ວາ ປພ຺ພຊສ຺ສູຕິ ຣຎ຺ຎາ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ ໂຫຕິ, ຕມ຺ປິ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໙໑. ໂຈຣວຕ຺ຖູສຸ – ມນຸສ຺ສາ ປສ຺ສິຕ຺ວາຕິ ເຍຫິ ຄິຫິກາເລ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ ເຍ ຈ ‘‘ອຍໍ ໂສ’’ຕິ ອຎ຺ເຎສໍ ສຸຓນ຺ຕິ, ເຕ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ອຸພ຺ພິຊ຺ຊນ຺ຕິປິ…ເປ… ທ຺ວາຣມ຺ປິ ¶ ຖເກນ຺ຕິ. ເຍ ປນ ນ ຊານນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຆເຣສຸ ຠິກ຺ຂໍ ລຠຕິ. ນ ຠິກ຺ຂເວຕິ ຠຄວາ ສຍໍ ຘມ຺ມສ຺ສາມີ, ຕສ຺ມາ ອາຍຕິໍ ອກຣຓຕ຺ຖາຍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຘຊໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ວິຍ ວິຈຣຕີຕິ ຘຊພນ຺ໂຘ. ມູລເທວາທໂຍ ວິຍ ໂລເກ ປາກໂຏຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ໂຍ ຄາມຆາຕໍ ວາ ປນ຺ຖທຸຫນໍ ວາ ນຄເຣ ສນ຺ຘິຈ຺ເຉທາທິກມ຺ມໍ ວາ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ, ປຎ຺ຎາຍຕິ ຈ ‘‘ອສຸໂກ ນາມ ອິທໍ ອິທໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ, ໂສ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ໂຍ ປນ ຣາຊປຸຕ຺ໂຕ ຣຊ຺ຊໍ ປຕ຺ເຖນ຺ໂຕ ຄາມຆາຕາທີນິ ກໂຣຕິ, ໂສ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ຣາຊາໂນ ຫິ ຕສ຺ມິໍ ປພ຺ພຊິເຕ ຕຸສ຺ສນ຺ຕິ, ສເຈ ປນ ນ ຕຸສ຺ສນ຺ຕິ, ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ປຸພ຺ເພ ມຫາຊເນ ປາກໂຏ ໂຈໂຣ ປຈ຺ຉາ ໂຈຣກມ຺ມໍ ປຫາຍ ປຎ຺ຈສີລາທີນິ ສມາທິຍຕິ, ຕຎ຺ເຈ ມນຸສ຺ສາ ເອວໍ ຊານນ຺ຕິ, ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ເຍ ປນ ອມ຺ພລພຸຊາທິໂຈຣກາ ສນ຺ຘິຈ຺ເຉທາທິໂຈຣາ ເອວ ວາ ອທິສ຺ສມານາ ເຖຍ຺ຍໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ປຈ຺ຉາປິ ອິມິນາ ນາມ ອິທໍ ກຕນ຺ຕິ ນ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ເຕປິ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໙໒. ກາຣໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາຕິ ອຏ຺ຏພນ຺ຘນາທິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ. ອຠຍູວຣາຕິ ເອຕ຺ຖ ຠເຍນ ອຸປຣມນ຺ຕີຕິ ຠຍູວຣາ, ເອເຕ ປນ ລທ຺ຘາຠຍຕ຺ຕາ ນ ຠຍູວຣາຕິ ອຠຍູວຣາ; ປກາຣສ຺ສ ເຈຕ຺ຖ ວກາໂຣ ກໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ນ ຠິກ຺ຂເວ ກາຣເຠທໂກ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພຕິ ກາໂຣ ວຸຈ຺ຈຕິ ພນ຺ຘນາຄາຣໍ. ອິຘ ປນ ອນ຺ທຸພນ຺ຘນໍ ¶ ¶ ວາ ໂຫຕຸ ສງ຺ຂລິກພນ຺ຘນໍ ວາ ຣຊ຺ຊຸພນ຺ຘນໍ ວາ ຄາມພນ຺ຘນໍ ວາ ນິຄມພນ຺ຘນໍ ວາ ນຄຣພນ຺ຘນໍ ວາ ປຸຣິສຄຸຕ຺ຕິ ວາ ຊນປທພນ຺ຘນໍ ວາ ທີປພນ຺ຘນໍ ວາ, ໂຍ ເອເຕສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ພນ຺ຘນໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ວາ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ວາ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ວາ ວິວຣິຕ຺ວາ ວາ ປສ຺ສມານານໍ ວາ ອປສ຺ສມານານໍ ວາ ປລາຍຕິ, ໂສ ກາຣເຠທໂກຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ມາ ອີທິໂສ ກາຣເຠທໂກ ໂຈໂຣ ທີປພນ຺ຘນໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ທີປນ຺ຕຣໍ ຄໂຕປິ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ໂຍ ປນ ນ ໂຈໂຣ, ເກວລໍ ຫຕ຺ຖກມ຺ມໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ເອວໍ ໂນ ອປລາຍນ຺ໂຕ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຣາຊຍຸຕ຺ຕາທີຫິ ພທ຺ໂຘ, ໂສ ກາຣໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປລາໂຕປິ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ໂຍ ປນ ຄາມນິຄມປຏ຺ຏນາທີນິ ເກຓິຍາ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ອສມ຺ປາເທນ຺ໂຕ ພນ຺ຘນາຄາຣໍ ປເວສິໂຕ ໂຫຕິ, ໂສ ປລາຍິຕ຺ວາ ອາຄໂຕ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ໂຍປິ ກສິກມ຺ມາທີຫິ ຘນໍ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ຊີວນ຺ໂຕ ‘‘ນິຘານໍ ອິມິນາ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ເປສຸຎ຺ຎໍ ອຸປສໍຫຣິຕ຺ວາ ເກນຈິ ພນ຺ຘາປິໂຕ ໂຫຕິ, ຕໍ ຕຕ຺ເຖວ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ປລາຍິຕ຺ວາ ຄຕໍ ປນ ຄຕຏ຺ຐາເນ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໙໓. ນ ¶ ຠິກ຺ຂເວ ລິຂິຕໂກຕິ ເອຕ຺ຖ ລິຂິຕໂກ ນາມ ນ ເກວລໍ ‘‘ຍຕ຺ຖ ປສ຺ສຕິ ຕຕ຺ຖ ຫນ຺ຕພ຺ໂພ’’ຕິ, ອຖ ໂຂ ໂຍ ໂກຈິ ໂຈຣິກໍ ວາ ອຎ຺ຎໍ ວາ ຄຣຸໍ ຣາຊາປຣາຘໍ ກຕ຺ວາ ປລາໂຕ, ຣາຊາ ຈ ນໍ ປຓ຺ເຓ ວາ ໂປຕ຺ຖເກ ວາ ‘‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຍຕ຺ຖ ທິສ຺ສຕິ, ຕຕ຺ຖ ຄເຫຕ຺ວາ ມາເຣຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວາ ‘‘ຫຕ຺ຖປາທານິສ຺ສ ຉິນ຺ທິຕພ຺ພານີ’’ຕິ ວາ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ນາມ ທຓ຺ຑໍ ອາຫຣາເປຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວາ ລິຂາເປຕິ, ອຍໍ ລິຂິຕໂກ ນາມ, ໂສ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ.

໙໔. ກສາຫໂຕ ກຕທຓ຺ຑກມ຺ໂມຕິ ເອຕ຺ຖ ໂຍ ວຈນເປສນາທີນິ ອກໂຣນ຺ໂຕ ຫຎ຺ຎຕິ, ນ ໂສ ກຕທຓ຺ຑກມ຺ໂມ. ໂຍ ປນ ເກຓິຍາ ວາ ອຎ຺ຎຖາ ວາ ກິຎ຺ຈິ ຄເຫຕ຺ວາ ຂາທິຕ຺ວາ ປຸນ ທາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ‘‘ອຍເມວ ເຕ ທຓ຺ໂຑ ໂຫຕູ’’ຕິ ກສາຫິ ຫຎ຺ຎຕິ, ອຍໍ ກສາຫໂຕ ກຕທຓ຺ຑກມ຺ໂມ. ໂສ ຈ ກສາຫິ ວາ ຫໂຕ ໂຫຕຸ ອທ຺ຘທຓ຺ຑກາທີນໍ ວາ ອຎ຺ຎຕເຣນ, ຍາວ ອລ຺ລວໂຓ ໂຫຕິ, ຕາວ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ວເຓ ປນ ປາກຕິເກ ກຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ຊາຓູຫິ ວາ ກປ຺ປເຣຫິ ວາ ນາຬິເກຣປາສາຓາທີຫິ ວາ ຆາເຕຕ຺ວາ ມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ສຣີເຣ ຈສ຺ສ ຄຓ຺ຐິໂຍ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ຜາສຸກໍ ¶ ກຕ຺ວາ ເອວ ຄຓ຺ຐີສຸ ສນ຺ນິສິນ຺ນາສຸ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ.

໙໕. ລກ຺ຂຓາຫໂຕ ກຕທຓ຺ຑກມ຺ໂມຕິ ເອຕ຺ຖ ກຕທຓ຺ຑກມ຺ມຠາໂວ ປຸຣິມນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍສ຺ສ ປນ ນລາເຏ ວາ ອູຣຸອາທີສຸ ວາ ຕຕ຺ເຕນ ໂລເຫນ ລກ຺ຂຓໍ ອາຫຕໍ ໂຫຕິ, ໂສ ສເຈ ຠຸຊິສ຺ໂສ ຍາວ ອລ຺ລວໂຓ ໂຫຕິ, ຕາວ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ສເຈປິສ຺ສ ວຓາ ຣຸຬ຺ຫາ ໂຫນ຺ຕິ, ຉວິຍາ ¶ ສມປຣິຈ຺ເຉທາ, ລກ຺ຂຓໍ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຕິມຓ຺ຑລວຕ຺ຖສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ເຄ ກເຕ ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນກາເສ ເຈ ໂຫຕິ, ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນກາເສ ເຈ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

໙໖. ນ ຠິກ຺ຂເວ ອິຓາຍິໂກຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຓາຍິໂກ ນາມ ຍສ຺ສ ປິຕິປິຕາມເຫຫິ ວາ ອິຓໍ ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ, ສຍໍ ວາ ອິຓໍ ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ, ຍໍ ວາ ອາຖເປຕ຺ວາ ມາຕາປິຕູຫິ ກິຎ຺ຈິ ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ, ໂສ ຕໍ ¶ ອິຓໍ ປເຣສໍ ຘາເຣຕີຕິ ອິຓາຍິໂກ. ຍໍ ປນ ອຎ຺ເຎ ຎາຕກາ ອາຖເປຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ໂສ ນ ອິຓາຍິໂກ. ນ ຫິ ເຕ ຕໍ ອາຖເປຕຸໍ ອິສ຺ສຣາ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອິຕຣໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນສ຺ສ ຎາຕິສາໂລຫິຕາ ‘‘ມຍໍ ທສ຺ສາມ, ປພ຺ພາເຊຖ ນ’’ນ຺ຕິ ອິຓໍ ອຕ຺ຕໂນ ຠາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ອຎ຺ໂຎ ວາ ໂກຈິ ຕສ຺ສ ອາຈາຣສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ປພ຺ພາເຊຖ ນໍ, ອຫໍ ອິຓໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ວທຕິ, ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເຕສຸ ອສຕິ ຠິກ຺ຂຸນາ ຕຖາຣູປສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາກສ຺ສາປິ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ ‘‘ສເຫຕຸໂກ ສຕ຺ໂຕ ອິຓປລິໂພເຘນ ນ ປພ຺ພຊຕີ’’ຕິ. ສເຈ ໂສ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ສເຈປິ ອຕ຺ຕໂນ ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ອຕ຺ຖິ, ‘‘ເອຕໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ເນວ ຎາຕກາທໂຍ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນ ອຕ຺ຕໂນ ຘນໍ ອຕ຺ຖິ, ‘‘ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ໂມເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປພ຺ພາເຊຕິ ທຸກ຺ກຏໍ. ປລາໂຕປິ ອາເນຕ຺ວາ ທາຕພ຺ໂພ. ໂນ ເຈ ເທຕິ, ສພ຺ພໍ ອິຓໍ ຄີວາ ໂຫຕິ. ອຊານິຕ຺ວາ ປພ຺ພາຊຍໂຕ ອນາປຕ຺ຕິ. ປສ຺ສນ຺ເຕນ ປນ ອາເນຕ຺ວາ ອິຓສາມິການໍ ທສ຺ເສຕພ຺ໂພ. ອປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ຄີວາ ນ ໂຫຕິ.

ສເຈ ອິຓາຍິໂກ ອຎ຺ຎໍ ເທສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິຍມາໂນປິ ‘‘ນາຫໍ ກສ຺ສຈິ ກິຎ຺ຈິ ຘາເຣມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປພ຺ພຊຕິ, ອິຓສາມິໂກ ຈ ຕໍ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ຕຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉຕິ, ທຫໂຣ ຕໍ ທິສ຺ວາ ປລາຍຕິ, ໂສ ຈ ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ຠນ຺ເຕ ເກນ ປພ຺ພາຊິໂຕ, ມມ ເອຕ຺ຕກໍ ນາມ ຘນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ¶ ປລາໂຕ’’ຕິ ວທຕິ, ເຖເຣນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ‘‘ມຍາ ອຸປາສກ ‘ອຓໂຓ ອຫ’ນ຺ຕິ ວທນ຺ໂຕ ປພ຺ພາຊິໂຕ, ກິໍ ທານິ ກໂຣມິ, ປສ຺ສ ເມ ປຕ຺ຕຈີວຣມຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອຍໍ ຕຕ຺ຖ ສາມີຈິ. ປລາເຕ ປນ ຄີວາ ນ ໂຫຕິ.

ສເຈ ປນ ນໍ ເຖຣສ຺ສ ສມ຺ມຸຂາວ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ມມ ອິຓາຍິໂກ’’ຕິ ວທຕິ, ‘‘ຕວ ອິຓາຍິກໍ ¶ ຕ຺ວເມວ ຊານາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ເອວມ຺ປິ ຄີວາ ນ ໂຫຕິ. ສເຈປິ ໂສ ‘‘ປພ຺ພຊິໂຕ ອຍໍ ອິທານິ ກຸຫິໍ ຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວທຕິ, ເຖເຣນ ‘‘ຕ຺ວໍເຍວ ຊານາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ເອວມ຺ປິສ຺ສ ປລາເຕ ຄີວາ ນ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ເຖໂຣ ‘‘ກຸຫິໍ ທານິ ອຍໍ ຄມິສ຺ສຕິ, ອິເຘວ ອຈ຺ຉຕູ’’ຕິ ວທຕິ, ໂສ ເຈ ປລາຍຕິ, ຄີວາ ໂຫຕິ. ສເຈ ໂສ ສເຫຕຸກສຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ວຕ຺ຕສມ຺ປນ຺ໂນ, ເຖເຣນ ‘‘ອີທິໂສ ອຍ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ອິຓສາມິໂກ ເຈ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ, ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ. ສເຈ ປນ ‘‘ອຸປຑ຺ຒຸປຑ຺ຒໍ ເທຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ທາຕພ຺ພໍ. ອປເຣນ ສມເຍນ ອຕິອາຣາຘໂກ ໂຫຕິ, ‘‘ສພ຺ພໍ ເທຖາ’’ຕິ ¶ ວຸຕ຺ເຕປິ ທາຕພ຺ພເມວ. ສເຈ ປນ ອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາທີສຸ ກຸສໂລ ໂຫຕິ ພຫູປກາໂຣ ຠິກ຺ຂູນໍ, ຠິກ຺ຂາຈາຣວຕ຺ເຕນ ປຣິເຍສິຕ຺ວາປິ ອິຓໍ ທາຕພ຺ພເມວາຕິ.

໙໗. ນ ຠິກ຺ຂເວ ທາໂສຕິ ເອຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາໂຣ ທາສາ – ອນ຺ໂຕຊາໂຕ, ຘນກ຺ກີໂຕ, ກຣມຣານີໂຕ, ສາມໍ ທາສພ຺ຍໍ ອຸປຄໂຕຕິ. ຕຕ຺ຖ ອນ຺ໂຕຊາໂຕ ນາມ ຊາຕິທາໂສ ຆຣທາສິຍາ ປຸຕ຺ໂຕ. ຘນກ຺ກີໂຕ ນາມ ມາຕາປິຕູນໍ ສນ຺ຕິກາ ປຸຕ຺ໂຕ ວາ ສາມິການໍ ສນ຺ຕິກາ ທາໂສ ວາ ຘນໍ ທຕ຺ວາ ທາສຈາຣິຕ຺ຕໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ກີໂຕ. ເອເຕ ທ຺ເວປິ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ພາ. ປພ຺ພາເຊນ຺ເຕນ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຈາຣິຕ຺ຕວເສນ ອທາສໍ ກຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ພາ.

ກຣມຣານີໂຕ ນາມ ຕິໂຣຣຏ຺ຐໍ ວິໂລປໍ ວາ ກຕ຺ວາ ອຸປລາເປຕ຺ວາ ວາ ຕິໂຣຣຏ຺ຐໂຕ ຠຸຊິສ຺ສມານຸສການິ ອາຫຣນ຺ຕິ, ອນ຺ໂຕຣຏ຺ເຐເຍວ ວາ ກຕາປຣາຘໍ ກິຎ຺ຈິ ຄາມໍ ຣາຊາ ‘‘ວິລຸມ຺ປຖາ’’ຕິ ອາຓາເປຕິ, ຕໂຕ ມານຸສການິປິ ອາຫຣນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພ ປຸຣິສາ ທາສາ, ອິຕ຺ຖິໂຍ ທາສິໂຍ. ເອວຣູໂປ ກຣມຣານີໂຕ ທາໂສ ເຍຫິ ອານີໂຕ, ເຕສໍ ສນ຺ຕິເກ ວສນ຺ໂຕ ວາ ພນ຺ຘນາຄາເຣ ພທ຺ໂຘ ວາ ປຸຣິເສຫິ ຣກ຺ຂິຍມາໂນ ວາ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ປລາຍິຕ຺ວາ ປນ ຄໂຕ, ຄຕຏ຺ຐາເນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ຣຎ຺ຎາ ¶ ຕຸຏ຺ເຐນ ‘‘ກຣມຣານີຕເກ ມຸຎ຺ຈຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ວາ ສພ຺ພສາຘາຣເຓນ ວາ ນເຍນ ພນ຺ຘນາ ໂມກ຺ເຂ ກເຕ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພວ.

ສາມໍ ທາສພ຺ຍໍ ອຸປຄໂຕ ນາມ ຊີວິຕເຫຕຸ ວາ ອາຣກ຺ຂເຫຕຸ ວາ ‘‘ອຫໍ ເຕ ທາໂສ’’ຕິ ສຍເມວ ທາສຠາວໍ ອຸປຄໂຕ. ຣາຊູນໍ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສໂຄມຫິໍສໂຄປກາທໂຍ ວິຍ, ຕາທິໂສ ທາໂສ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ຣຎ຺ໂຎ ວຓ຺ຓທາສີນໍ ປຸຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ ອມຈ຺ຈປຸຕ຺ຕສທິສາ, ເຕປິ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ພາ. ຠຸຊິສ຺ສິຕ຺ຖິໂຍ ¶ ອສໍຍຕາ ວຓ຺ຓທາສີຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິຈຣນ຺ຕິ, ຕາສໍ ປຸຕ຺ເຕ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ສຍເມວ ປຓ຺ຓໍ ¶ ອາໂຣເປນ຺ຕິ, ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຠຏິປຸຕ຺ຕກຄຓາທີນໍ ທາສາປິ ເຕຫິ ອທິນ຺ນາ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ພາ. ວິຫາເຣສຸ ຣາຊູຫິ ອາຣາມິກທາສາ ນາມ ທິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕປິ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຠຸຊິສ຺ເສ ປນ ກຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ‘‘ອນ຺ໂຕຊາຕຘນກ຺ກີຕເກ ອາເນຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອາຣາມິເກ ເທມາຕິ ເທນ຺ຕິ, ຕກ຺ກໍ ສີເສ ອາສິຕ຺ຕກສທິສາວ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ‘‘ອາຣາມິກໍ ເທມາຕິ ກປ຺ປິຍໂວຫາເຣນ ເທນ຺ຕິ, ເຍນ ເກນຈິ ໂວຫາເຣນ ທິນ຺ໂນ ໂຫຕຸ, ເນວ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ທຸຄ຺ຄຕມນຸສ຺ສາ ສງ຺ຆໍ ນິສ຺ສາຍ ຊີວິສ຺ສາມາຕິ ວິຫາເຣ ກປ຺ປິຍກາຣກາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອເຕປິ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ທາສາ, ມາຕາ ເອວ ວາ ທາສີ, ປິຕາ ອທາໂສ, ຕໍ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຍສ຺ສ ປນ ມາຕາ ອທາສີ, ປິຕາ ທາໂສ, ຕໍ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຎາຕກາ ວາ ອຸປຏ຺ຐາກາ ວາ ທາສໍ ເທນ຺ຕິ ‘‘ອິມໍ ປພ຺ພາເຊຖ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນວາສ຺ສ ທາໂສ ອຕ຺ຖິ, ຠຸຊິສ຺ໂສ ກໂຕວ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ສາມິກາ ທາສໍ ເທນ຺ຕິ ‘‘ອິມໍ ປພ຺ພາເຊຖ, ສເຈ ອຠິຣມິສ຺ສຕິ, ອທາໂສ ວິພ຺ຠມິສ຺ສຕິ ເຈ, ອມ຺ຫາກໍ ທາໂສວ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອຍໍ ຕາວກາລິໂກ ນາມ, ຕໍ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ນິສ຺ສາມິກທາໂສ ໂຫຕິ, ໂສປິ ຠຸຊິສ຺ໂສ ກໂຕວ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ອຊານນ຺ໂຕ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ວາ ອຸປສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ວາ ປຈ຺ຉາ ຊານາຕິ, ຠຸຊິສ຺ສໍ ກາຕຸເມວ ວຏ຺ຏຕິ.

ອິມສ຺ສ ຈ ອຕ຺ຖສ຺ສ ປກາສນຕ຺ຖໍ ອິທໍ ວຕ຺ຖຸໍ ວທນ຺ຕິ – ເອກາ ກິຣ ກຸລທາສີ ເອເກນ ສທ຺ຘິໍ ອນຸຣາຘປຸຣາ ປລາຍິຕ຺ວາ ໂຣຫເຓ ວສມານາ ¶ ປຸຕ຺ຕໍ ປຏິລຠິ, ໂສ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປນ຺ນກາເລ ລຊ຺ຊີ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໂກ ອໂຫສິ. ອເຖກທິວສໍ ມາຕຣໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ກິໍ ອຸປາສິເກ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຠາຕາ ວາ ຠຄິນີ ວາ ນຕ຺ຖິ, ນ ກຎ຺ຈິ ຎາຕກໍ ປສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ຕາຕ, ອຫໍ ອນຸຣາຘປຸເຣ ກຸລທາສີ, ຕວ ປິຕຣາ ສທ຺ຘິໍ ປລາຍິຕ຺ວາ ອິຘ ວສາມີ’’ຕິ. ສີລວາ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ອສຸທ຺ຘາ ກິຣ ເມ ປພ຺ພຊ຺ຊາ’’ຕິ ສໍເວຄໍ ລຠິຕ຺ວາ ມາຕຣໍ ຕສ຺ສ ກຸລສ຺ສ ນາມໂຄຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອນຸຣາຘປຸຣໍ ອາຄມ຺ມ ຕສ຺ສ ກຸລສ຺ສ ຆຣທ຺ວາເຣ ອຏ຺ຐາສິ. ‘‘ອຕິຈ຺ຉຖ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ນາຕິກ຺ກມິ, ເຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມາ ທາສີ ປລາຕາ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ? ອຕ຺ຖິ ຠນ຺ເຕ. ອຫໍ ຕສ຺ສາ ປຸຕ຺ໂຕ, ສເຈ ມໍ ຕຸມ຺ເຫ ອນຸຊານາຖ, ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ລຠາມິ, ຕຸມ຺ເຫ ມຍ຺ຫໍ ສາມິກາຕິ ¶ . ເຕ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐາ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ສຸທ຺ຘາ ຠນ຺ເຕ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ’’ຕິ ຕໍ ຠຸຊິສ຺ສໍ ກຕ຺ວາ ມຫາວິຫາເຣ ວສາເປສຸໍ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ປຏິຊຄ຺ຄນ຺ຕາ. ເຖໂຣ ຕໍ ກຸລໍ ນິສ຺ສາຍ ວສມາໂນເຍວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓີຕິ.

໙໘-໙. ກມ຺ມາຣຠຓ຺ຑູຕິ ¶ ຕຸລາຘາຣມຸຓ຺ຑໂກ ສຸວຓ຺ຓກາຣປຸຕ຺ໂຕ, ປຎ຺ຈສິໂຂ ຕຣຸຓທາຣໂກຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສງ຺ຆໍ ອປໂລເກຕຸໍ ຠຓ຺ຑຸກມ຺ມາຍາຕິ ສງ຺ຆໍ ຠຓ຺ຑຸກມ຺ມຕ຺ຖາຍ ອາປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ອນຸຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ອາປຸຈ຺ຉນວິຘິ – ສີມາປຣິຍາປນ຺ເນ ຠິກ຺ຂູ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊາເປກ຺ຂໍ ຕຕ຺ຖ ເນຕ຺ວາ ‘‘ສງ຺ຆໍ ຠນ຺ເຕ ອິມສ຺ສ ທາຣກສ຺ສ ຠຓ຺ຑຸກມ຺ມໍ ອາປຸຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ສກິໍ ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ອິມສ຺ສ ທາຣກສ຺ສ ຠຓ຺ຑຸກມ຺ມໍ ອາປຸຈ຺ຉາມີ’’ຕິປິ ‘‘ອິມສ຺ສ ສມຓກຣຓໍ ອາປຸຈ຺ຉາມີ’’ຕິປິ ‘‘ອິມສ຺ສ ປພ຺ພາຊນໍ ອາປຸຈ຺ຉາມີ’’ຕິປິ ‘‘ອຍໍ ສມໂຓ ໂຫຕຸກາໂມ’’ຕິປິ ‘‘ອຍໍ ປພ຺ພຊິຕຸກາໂມ’’ຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ.

ສເຈ ສຠາຄຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ, ທສ ວາ ວີສໍ ວາ ຕິໍສໍ ວາ ຠິກ຺ຂູ ວສນ຺ຕີຕິ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເຕສໍ ຐິໂຕກາສໍ ວາ ນິສິນ຺ໂນກາສໍ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ປຸຣິມນເຍເນວ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ປພ຺ພຊ຺ຊາເປກ຺ຂໍ ວິນາວ ທຫຣຠິກ຺ຂູ ວາ ສາມເຓເຣ ວາ ເປເສຕ຺ວາປິ ‘‘ເອໂກ ຠນ຺ເຕ ປພ຺ພຊ຺ຊາເປກ຺ໂຂ ອຕ຺ຖິ ຕສ຺ສ ຠຓ຺ຑຸກມ຺ມໍ ¶ ອາປຸຈ຺ຉາມາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອາປຸຈ຺ຉາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ສເຈ ເກຈິ ຠິກ຺ຂູ ເສນາສນໍ ວາ ຄຸມ຺ພາທີນິ ວາ ປວິສິຕ຺ວາ ນິທ຺ທາຍນ຺ຕິ ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕິ, ອາປຸຈ຺ຉກາ ຈ ປຣິເຍສນ຺ຕາປິ ອທິສ຺ວາ ‘‘ສພ຺ເພ ອາປຸຈ຺ຉິຕາ ອມ຺ເຫຫີ’’ຕິ ສຎ຺ຎິໂນ ໂຫນ຺ຕິ, ປພ຺ພຊ຺ຊາ ນາມ ລຫຸກໍ ກມ຺ມໍ, ຕສ຺ມາ ປພ຺ພຊິໂຕ ສຸປພ຺ພຊິໂຕວ ປພ຺ພາເຊນ຺ຕສ຺ສາປິ ອນາປຕ຺ຕິ.

ສເຈ ປນ ມຫາວິຫາໂຣ ໂຫຕິ ອເນກຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສາວາໂສ, ສພ຺ເພ ຠິກ຺ຂູ ສນ຺ນິປາເຕຕຸມ຺ປິ ທຸກ຺ກຣໍ, ປເຄວ ປຏິປາຏິຍາ ອາປຸຈ຺ຉິຕຸໍ, ຂຓ຺ຑສີມາຍໍ ວາ ຐຕ຺ວາ ນທີສມຸທ຺ທາທີນິ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ໂຍ ປນ ນວມຸຓ຺ໂຑ ວາ ໂຫຕິ ວິພ຺ຠນ຺ຕໂກ ວາ ນິຄຓ຺ຐາທີສຸ ອຎ຺ຎຕໂຣ ວາ ທ຺ວງ຺ຄຸລເກໂສ ¶ ວາ ອູນທ຺ວງ຺ຄຸລເກໂສ ວາ, ຕສ຺ສ ເກສຈ຺ເຉທນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຠຓ຺ຑຸກມ຺ມໍ ອນາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາປິ ຕາທິສໍ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ທ຺ວງ຺ຄຸລາຕິຣິຕ຺ຕເກໂສ ປນ ໂຍ ໂຫຕິ ອນ຺ຕມໂສ ເອກສິຂາມຕ຺ຕຘໂຣປິ, ໂສ ຠຓ຺ຑຸກມ຺ມໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ອຸປາລິວຕ຺ຖຸ ມຫາວິຠງ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

໑໐໐. ອຫິວາຕກໂຣເຄນາຕິ ມາຣິພ຺ຍາຘິນາ; ຍຕ຺ຣ ຫິ ໂສ ໂຣໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ກຸລໍ ທ຺ວິປທຈຕຸປ຺ປທໍ ສພ຺ພໍ ນສ຺ສຕິ, ໂຍ ຠິຕ຺ຕິໍ ວາ ຉທນໍ ວາ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປລາຍຕິ, ຕິໂຣຄາມາທິຄໂຕ ¶ ວາ ໂຫຕິ, ໂສ ມຸຈ຺ຈຕິ. ຕຖາ ເຈຕ຺ຖ ປິຕາປຸຕ຺ຕາ ມຸຈ຺ຈິໍສຸ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ປິຕາປຸຕ຺ຕກາ ເສສາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ.

ກາກຸຑ຺ເຑປກນ຺ຕິ ໂຍ ວາມຫຕ຺ເຖນ ເລຑ຺ຑຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ສກ຺ໂກຕິ ອາຄຕາຄເຕ ກາເກ ອຸຑ຺ຑາເປຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ, ອຍໍ ກາກຸຑ຺ເຑປໂກ ນາມ, ຕໍ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໑໐໒. ອິຕ຺ຕໂຣຕິ ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກ; ກຕິປາຫເມວ ວາໂສ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໐໓. ໂອຄເຓນາຕິ ປຣິຫີນຄເຓນ; ອປ຺ປມຕ຺ຕເກນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຍາວຊີວນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສຈາຍໍ ວຸຑ຺ຒຕຣໍ ອາຈຣິຍໍ ນ ລຠຕິ, ອຸປສມ຺ປທາຍ ສຏ຺ຐິວສ຺ໂສ ວາ ສຕ຺ຕຕິວສ຺ໂສ ວາ ໂຫຕຸ, ນວກຕຣສ຺ສາປິ ພ຺ຍຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອາຈຣິໂຍ ເມ ອາວຸໂສ ໂຫຫິ, ອາຍສ຺ມໂຕ ນິສ຺ສາຍ ວຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ເອວໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວຕ຺ວາ ນິສ຺ສໂຍ ຄເຫຕພ຺ໂພວ. ຄາມປ຺ປເວສນໍ ອາປຸຈ຺ຉນ຺ເຕນາປິ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຄາມປ຺ປເວສນໍ ອາປຸຈ຺ຉາມິ ອາຈຣິຍາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພອາປຸຈ຺ຉເນສຸ. ປຎ຺ຈກຉກ຺ເກສຸ ເຈຕ຺ຖ ຍຕ຺ຕກໍ ສຸຕໍ ນິສ຺ສຍມຸຕ຺ຕກສ຺ສ ¶ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໂນວາທກວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສ ນຕ຺ຖິຕາຍ ຈ ອປ຺ປສ຺ສຸໂຕ; ອຕ຺ຖິຕາຍ ຈ ພຫຸສ຺ສຸໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ.

ກມ຺ມາຣຠຓ຺ຑຸວຕ຺ຖາທິກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐໕. ເຍນ ¶ ກປິລວຕ຺ຖຸ ເຕນ ຈາຣິກໍ ປກ຺ກາມີຕິ ເອຕ຺ຖ ອຍໍ ອນຸປຸພ຺ພິກຖາ. ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊາ ກິຣ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອຠິນິກ຺ຂມນທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ‘‘ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສາມີຕິ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ, ຊາໂຕ ນຸ ໂຂ ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ປວຕ຺ຕິສວນຕ຺ຖໍ ໂອຫິຕໂສໂຕວ ວິຫຣຕິ. ໂສ ຠຄວໂຕ ປຘານຈຣິຍຎ຺ຈ ສມ຺ໂພຘິຎ຺ຈ ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນາທີນິ ຈ ສຸຓນ຺ໂຕ ‘‘ອິທານິ ກິຣ ເມ ປຸຕ຺ໂຕ ຣາຊຄຫໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ເອກໍ ອມຈ຺ຈໍ ອາຓາເປສິ – ‘‘ອຫໍ ຕາຕ ວຸຑ຺ໂຒ ມຫລ຺ລໂກ, ສາຘຸ ເມ ຊີວນ຺ຕສ຺ເສວ ປຸຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຫີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ປຸຣິສສຫສ຺ສປຣິວາໂຣ ຣາຊຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ປາເທ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖສິ, ໂສ ປສີທິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊຎ຺ເຈວ ອຸປສມ຺ປທຎ຺ຈ ຍາຈິ. ຕໂຕ ນໍ ຠຄວາ ເອຫິຠິກ຺ຂູປສມ຺ປທາຍ ອຸປສມ຺ປາເທສິ ¶ , ໂສ ສປຣິໂສ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ຜລສມາປຕ຺ຕິສຸຂໍ ອນຸຠວມາໂນ ວິຫາສິ. ຣາຊາ ເຕເນວ ອຸປາເຍນ ອປເຣປິ ອຏ຺ຐ ທູເຕ ປຫິຓິ, ເຕປິ ສພ຺ເພ ສປຣິສາ ຕເຖວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ວິຫຣິໍສຸ. ‘‘ອິມິນາ ນາມ ກາຣເຓນ ເຕ ນາຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ປວຕ຺ຕິມຕ຺ຕມ຺ປິ ອາໂຣເຈນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ.

ອຖ ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເອກທິວສໍຊາຕໍ ກາຬຸທາຍິໍ ນາມ ອມຈ຺ຈໍ ປຫິຓິຕຸກາໂມ ປຸຣິມນເຍເນວ ຍາຈິ, ໂສ ‘‘ສເຈ ອຫໍ ປພ຺ພຊິຕຸໍ ລຠາມິ, ທສ຺ເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ຕໍ ຣາຊາ ‘‘ປພ຺ພຊິຕ຺ວາປິ ເມ ປຸຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຫີ’’ຕິ ປຫິຓິ; ໂສປິ ປຸຣິສສຫສ຺ສປຣິວາໂຣ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕເຖວ ສປຣິວາໂຣ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ສມ຺ຠເຕສຸ ສພ຺ພສສ຺ເສສຸ ວິສ຺ສຏ຺ຐກມ຺ມນ຺ເຕສຸ ຊນປທມນຸສ຺ເສສຸ ປຸປ຺ຜິເຕສຸ ຖລຊຊລຊປຸປ຺ເຜສຸ ປຏິປຊ຺ຊນກ຺ຂເມ ມຄ຺ເຄ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ສຏ຺ຐິມຕ຺ຕາຫິ ຄາຖາຫິ ຄມນວຓ຺ຓໍ ວຓ຺ເຓສິ. ຠຄວາ ‘‘ກິເມຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປິຕາ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊາ ມຫລ຺ລໂກມ຺ຫິ, ຊີວນ຺ຕສ຺ເສວ ເມ ປຸຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຫີ’’ຕິ ມໍ ເປເສສິ, ສາຘຸ ຠນ຺ເຕ ຠຄວາ ຎາຕການໍ ສງ຺ຄຫໍ ກໂຣຕຸ, ກາໂລ ຈາຣິກໍ ປກ຺ກມິຕຸນ຺ຕິ. ເຕນ ຫິ ¶ ສງ຺ຆສ຺ສ ອາໂຣເຈຫິ, ‘‘ຠິກ຺ຂູ ຄມິຍວຕ຺ຕໍ ປູເຣສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ເຖໂຣ ຕຖາ ອກາສິ. ຠຄວາ ອງ຺ຄມຄຘວາສີນໍ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ທສຫິ ສຫສ຺ເສຫິ ກປິລວຕ຺ຖຸວາສີນໍ ທສຫີຕິ ສພ຺ເພເຫວ ວີສຕິສຫສ຺ເສຫິ ¶ ຂີຓາສເວຫິ ປຣິວຸໂຕ ຣາຊຄຫາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຣາຊຄຫໂຕ ສຏ຺ຐິໂຍຊນິກໍ ກປິລວຕ຺ຖຸໍ ທິວເສ ທິວເສ ໂຍຊນໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ທ຺ວີຫິ ມາເສຫິ ປາປຸຓິສ຺ສາມີຕິ ອຕຸຣິຕຈາຣິກໍ ປກ຺ກາມິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເຍນ ກປິລວຕ຺ຖຸ ເຕນ ຈາຣິກໍ ປກ຺ກາມີ’’ຕິ.

ເອວໍ ປກ຺ກນ຺ເຕ ຈ ຠຄວຕິ ອຸທາຍິຕ຺ເຖໂຣ ນິກ຺ຂນ຺ຕທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊສ຺ສ ເຄເຫ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກໂຣຕິ. ຣາຊາ ເຖຣໍ ປຣິວິສິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ຄນ຺ຘຈຸຓ຺ເຓນ ອຸພ຺ພຏ຺ເຏຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕມໂຠຊນສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ‘‘ຠຄວໂຕ ເທຫີ’’ຕິ ເຖຣສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຐເປຕິ. ເຖໂຣປິ ຕເຖວ ກໂຣຕິ. ອິຕິ ຠຄວາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຣຎ຺ໂຎເຍວ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິ. ເຖໂຣປິ ຈ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາວສາເນ ທິວເສ ທິວເສ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈຕິ ‘‘ອຊ຺ຊ ຠຄວາ ເອຕ຺ຕກໍ ອາຄໂຕ’’ຕິ, ພຸທ຺ຘຄຸຓປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາຍ ຈ ກຖາຍ ສາກິຍານໍ ຠຄວຕິ ສທ຺ຘໍ ອຸປ຺ປາເທສິ. ເຕເນວ ນໍ ຠຄວາ ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ກຸລປ຺ປສາທການໍ ຍທິທໍ ກາຬຸທາຍີ’’ຕິ ເອຕທຄ຺ເຄ ຐເປສິ.

ສາກິຍາປິ ໂຂ ອນຸປ຺ປຕ຺ເຕ ຠຄວຕິ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຎາຕິເສຏ຺ຐໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ວສນຏ຺ຐານໍ ວີມໍສມານາ ນິຄ຺ໂຣຘສກ຺ກສ຺ສ ອາຣາໂມ ຣມຓີໂຍຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພໍ ປຏິຊຄ຺ຄນວິຘິໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຄນ຺ຘປຸປ຺ຜາທິຫຕ຺ຖາ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກໂຣນ຺ຕາ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິເຕ ທຫຣທຫເຣ ¶ ນາຄຣິກທາຣເກ ຈ ທາຣິກາໂຍ ຈ ປຐມໍ ປຫິຓິໍສຸ, ຕໂຕ ຣາຊກຸມາເຣ ຈ ຣາຊກຸມາຣິກາໂຍ ຈ ເຕສໍ ອນນ຺ຕຣາ ສາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຄນ຺ຘປຸປ຺ຜຈຸຓ຺ຓາທີຫິ ປູຊຍມານາ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິຄ຺ໂຣຘາຣາມເມວ ອຄມໍສຸ. ຕຕ຺ຣ ຠຄວາ ວີສຕິສຫສ຺ສຂີຓາສວປຣິວຸໂຕ ປຎ຺ຎຕ຺ຕວຣພຸທ຺ຘາສເນ ນິສີທິ. ສາກິຍາ ມານຊາຕິກາ ມານຖທ຺ຘາ, ເຕ ‘‘ສິທ຺ຘຕ຺ຖກຸມາໂຣ ອມ຺ເຫຫິ ທຫຣຕໂຣວ ອມ຺ຫາກໍ ກນິຏ຺ໂຐ, ຠາຄິເນຍ຺ໂຍ, ປຸຕ຺ໂຕ, ນຕ຺ຕາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ທຫຣທຫເຣ ຣາຊກຸມາເຣ ອາຫໍສຸ ¶ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ວນ຺ທຖ, ມຍໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປິຏ຺ຐິໂຕ ນິສີທິສ຺ສາມາ’’ຕິ.

ເຕສຸ ເອວໍ ນິສິນ຺ເນສຸ ຠຄວາ ເຕສໍ ອຊ຺ຌາສຍໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ນ ມໍ ຎາຕີ ວນ຺ທນ຺ຕິ, ຫນ຺ທ ເນ ວນ຺ທາປຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຠິຎ຺ຎາປາທກໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ອິທ຺ຘິຍາ ອາກາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕສໍ ສີເສ ປາທປໍສຸໍ ໂອກິຣມາໂນ ¶ ວິຍ ກຓ຺ຑມ຺ພມູເລ ຍມກປາຏິຫາຣິຍສທິສໍ ປາຏິຫາຣິຍມກາສິ. ຣາຊາ ຕໍ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຠຄວາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ມງ຺ຄລທິວເສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ວນ຺ທນຕ຺ຖໍ ອຸປນີຕານໍ ປາເທ ໂວ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ມຕ຺ຖເກ ປຕິຏ຺ຐິເຕ ທິສ຺ວາປິ ອຫໍ ຕຸມ຺ເຫ ວນ຺ທິໍ, ອຍໍ ເມ ປຐມວນ຺ທນາ. ວປ຺ປມງ຺ຄລທິວເສ ຊມ຺ພຸຈ຺ຉາຍາຍ ສິຣິສຍເນ ນິປນ຺ນານໍ ໂວ ຊມ຺ພຸຈ຺ຉາຍາຍ ອປຣິວຕ຺ຕນໍ ທິສ຺ວາປິ ປາເທ ວນ຺ທິໍ, ອຍໍ ເມ ທຸຕິຍວນ຺ທນາ. ອິທານິ ອິມໍ ອທິຏ຺ຐປຸພ຺ພໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ທິສ຺ວາປິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປາເທ ວນ຺ທາມິ, ອຍໍ ເມ ຕຕິຍວນ຺ທນາ’’ຕິ.

ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາເຊນ ປນ ວນ຺ທິເຕ ຠຄວຕິ ອວນ຺ທິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ນາມ ເອກສາກິໂຍປິ ນາໂຫສິ, ສພ຺ເພເຍວ ວນ຺ທິໍສຸ. ອິຕິ ຠຄວາ ຎາຕໂຍ ວນ຺ທາເປຕ຺ວາ ອາກາສໂຕ ໂອຣຸຍ຺ຫ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ນິສິນ຺ເນ ຠຄວຕິ ສິຂາປ຺ປຕ຺ໂຕ ຎາຕິສມາຄໂມ ອໂຫສິ, ສພ຺ເພ ເອກຄ຺ຄາ ສນ຺ນິປຕິໍສຸ. ຕໂຕ ມຫາເມໂຆ ໂປກ຺ຂຣວສ຺ສໍ ວສ຺ສິ, ຕມ຺ພວຓ຺ຓມຸທກໍ ເຫຏ຺ຐາ ວິຣວນ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ກສ຺ສຈິ ສຣີເຣ ເອກພິນ຺ທຸມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ປຕຕິ, ຕໍ ທິສ຺ວາ ສພ຺ເພ ອຈ຺ຉຣິຍພ຺ຠຸຕຊາຕາ ອເຫສຸໍ. ຠຄວາ ‘‘ນ ອິທາເນວ ມຍ຺ຫໍ ຎາຕິສມາຄເມ ໂປກ຺ຂຣວສ຺ສໍ ວສ຺ສຕິ, ອຕີເຕປິ ວສ຺ສີ’’ຕິ ອິມິສ຺ສາ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ເວສ຺ສນ຺ຕຣຊາຕກໍ ກເຖສິ. ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ອຸຏ຺ຐາຍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ. ເອໂກປິ ຣາຊາ ວາ ຣາຊມຫາມຕ຺ໂຕ ວາ ‘‘ສ຺ເວ ອມ຺ຫາກໍ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

ຠຄວາ ທຸຕິຍທິວເສ ວີສຕິຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສປຣິວາໂຣ ກປິລວຕ຺ຖຸໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ, ນ ໂກຈິ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິມນ຺ເຕສິ ວາ ປຕ຺ຕໍ ວາ ອຄ຺ຄເຫສິ. ຠຄວາ ອິນ຺ທຂີເລ ຐິໂຕ ອາວຊ຺ເຊສິ – ‘‘ກຖໍ ນຸ ໂຂ ປຸພ຺ເພ ພຸທ຺ຘາ ກຸລນຄເຣ ¶ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິໍສຸ, ກິໍ ອຸປ຺ປຏິປາຏິຍາ ອິສ຺ສຣຊນານໍ ¶ ຆຣານິ ອຄມໍສຸ, ອຸທາຫຸ ສປທານຈາຣິກໍ ຈຣິໍສູ’’ຕິ. ຕໂຕ ເອກພຸທ຺ຘສ຺ສປິ ອຸປ຺ປຏິປາຏິຍາ ຄມນໍ ອທິສ຺ວາ ‘‘ມຍາປິ ອິທານິ ອຍເມວ ວໍໂສ ອຍໍ ປເວຓີ ປຄ຺ຄເຫຕພ຺ພາ, ອາຍຕິຎ຺ຈ ເມ ສາວກາປິ ມເມວ ອນຸສິກ຺ຂນ຺ຕາ ປິຓ຺ຑຈາຣິຍວຕ຺ຕໍ ປູເຣສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ໂກຏິຍໍ ນິວິຏ຺ຐເຄຫໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສປທານໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣຕິ. ‘‘ອຍ຺ໂຍ ກິຣ ສິທ຺ຘຕ຺ຖກຸມາໂຣ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣຕີ’’ຕິ ຈຕຸຠູມກາທີສຸ ປາສາເທສຸ ສີຫປຎ຺ຊຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ມຫາຊໂນ ທສ຺ສນພ຺ຍາວໂຏ ອໂຫສິ. ຣາຫຸລມາຕາປິ ເທວີ ‘‘ອຍ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ ກິຣ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ນຄເຣ ມຫຕາ ຣາຊານຸຠາເວນ ¶ ສຸວຓ຺ຓສິວິກາທີຫິ ວິຈຣິຕ຺ວາ ອິທານິ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍວຕ຺ຖວສໂນ ກປາລຫຕ຺ໂຖ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣຕິ, ‘‘ໂສຠຕິ ນຸ ໂຂ ໂນ ວາ’’ຕິ ສີຫປຎ຺ຊຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ໂອໂລກຍມານາ ຠຄວນ຺ຕໍ ນານາວິຣາຄສມຸຊ຺ຊລາຍ ສຣີຣປ຺ປຠາຍ ນຄຣວີຖິໂຍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘສິຣິຍາ ວິໂຣຈມານໍ ທິສ຺ວາ ອຸຓ຺ຫີສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ປາທຕລາ ນຣສີຫຄາຖາຫິ ນາມ ອຏ຺ຐຫິ ຄາຖາຫິ ອຠິຕ຺ຖວິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຸຕ຺ໂຕ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣຕີ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ສໍວິຄ຺ຄຫທໂຍ ຫຕ຺ເຖນ ສາຏກໍ ສຓ຺ຐາປຍມາໂນ ຕຸຣິຕຕຸຣິຕໍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເວເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ປຸຣໂຕ ຐຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ກິໍ ຠນ຺ເຕ ອມ຺ເຫ ລຊ຺ຊາເປຖ, ກິມຕ຺ຖໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣຖ, ກິໍ ເອຕ຺ຕການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ນ ສກ຺ກາ ຠຕ຺ຕໍ ລທ຺ຘຸນ຺ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎິໂນ ອຫຸວຕ຺ຖາ’’ຕິ. ວໍສຈາຣິຕ຺ຕເມຕໍ ມຫາຣາຊ ອມ຺ຫາກນ຺ຕິ. ນນຸ ຠນ຺ເຕ ອມ຺ຫາກໍ ມຫາສມ຺ມຕຂຕ຺ຕິຍວໍໂສ ນາມ ວໍໂສ, ຕຕ຺ຖ ຈ ເອກຂຕ຺ຕິໂຍປິ ຠິກ຺ຂາຈາໂຣ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ. ອຍໍ ມຫາຣາຊ ວໍໂສ ນາມ ຕວ ວໍໂສ, ອມ຺ຫາກໍ ປນ ພຸທ຺ຘວໍໂສ ວໍໂສ ນາມ, ສພ຺ພພຸທ຺ຘາ ຈ ປິຓ຺ຑຈາຣິກາ ອເຫສຸນ຺ຕິ ອນ຺ຕຣວີຖິຍໍ ຐິໂຕວ –

‘‘ອຸຕ຺ຕິຏ຺ເຐ ນປ຺ປມຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຘມ຺ມໍ ສຸຈຣິຕໍ ຈເຣ;

ຘມ຺ມຈາຣີ ສຸຂໍ ເສຕິ, ອສ຺ມິໍ ໂລເກ ປຣມ຺ຫິ ຈາ’’ຕິ.

ອິມໍ ¶ ຄາຖມາຫ. ຄາຖາປຣິໂຍສາເນ ຣາຊາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ສຈ຺ຉາກາສິ.

‘‘ຘມ຺ມໍ ຈເຣ ສຸຈຣິຕໍ, ນ ນໍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈເຣ;

ຘມ຺ມຈາຣີ ສຸຂໍ ເສຕິ, ອສ຺ມິໍ ໂລເກ ປຣມ຺ຫິ ຈາ’’ຕິ.

ອິມໍ ປນ ຄາຖໍ ສຸຕ຺ວາ ສກທາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາສິ, ຘມ຺ມປາລຊາຕກໍ ສຸຕ຺ວາ ອນາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາສິ, ມຣຓສມເຍ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ສິຣິສຍເນ ນິປນ຺ໂນເຍວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ອຣຎ຺ຎວາເສນ ປຘານານຸໂຍຄກິຈ຺ຈໍ ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຫສິ.

ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລຎ຺ຈ ¶ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ເອວ ປນ ຠຄວໂຕ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສປຣິສໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ມຫາປາສາທໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ປຓີເຕນ ຂາທນີເຍນ ໂຠຊນີເຍນ ປຣິວິສິ. ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາວສາເນ ສພ຺ພໍ ອິຕ຺ຖາຄາຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິ ຐເປຕ຺ວາ ຣາຫຸລມາຕຣໍ. ສາ ປນ ‘‘ຄຈ຺ຉ ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕໍ ວນ຺ທາຫີ’’ຕິ ປຣິຊເນນ ວຸຈ຺ຈມານາປິ ‘‘ສເຈ ມຍ຺ຫໍ ຄຸໂຓ ອຕ຺ຖິ, ສຍເມວ ອຍ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ ອາຄມິສ຺ສຕິ ¶ , ອາຄຕໍ ນໍ ວນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ນ ອຄມາສິ. ອຖ ຠຄວາ ຣາຊານໍ ປຕ຺ຕໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ທ຺ວີຫິ ອຄ຺ຄສາວເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ຣາຊຘີຕາຍ ສິຣິຄພ຺ຠໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຣາຊຘີຕາ ຍຖາຣຸຈິຍາ ວນ຺ທມານາ ນ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕພ຺ພາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ສາ ເວເຄນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ໂຄປ຺ຜເກສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ປາທປິຏ຺ຐິຍໍ ສີສໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຍຖາຊ຺ຌາສຍໍ ວນ຺ທິ.

ຣາຊາ ຣາຊຘີຕາຍ ຠຄວຕິ ສິເນຫພຫຸມານາທິຄຸຓສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ກເຖສິ. ຠຄວາ ‘‘ອນຈ຺ຉຣິຍໍ ມຫາຣາຊ ຍໍ ອິທານິ ປຣິປກ຺ເກ ຎາເຓ ຕຍາ ຣກ຺ຂິຍມານາ ຣາຊຘີຕາ ອຕ຺ຕານໍ ຣກ຺ຂິ, ສາ ປຸພ຺ເພ ອນາຣກ຺ຂາ ປພ຺ພຕປາເທ ວິຈຣມານາ ອປຣິປກ຺ເກ ຎາເຓ ອຕ຺ຕານໍ ຣກ຺ຂີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຈນ຺ທກິນ຺ນຣີຊາຕກໍ ກເຖສິ.

ຕໍທິວສເມວ ຈ ນນ຺ທຣາຊກຸມາຣສ຺ສ ເກສວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ປຏ຺ຏພນ຺ໂຘ ຆຣມງ຺ຄລໍ ອາວາຫມງ຺ຄລໍ ຉຕ຺ຕມງ຺ຄລນ຺ຕິ ປຎ຺ຈ ມຫາມງ຺ຄລານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຠຄວາ ນນ຺ທໍ ປຕ຺ຕໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ມງ຺ຄລໍ ວຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກາມິ. ຊນປທກລ຺ຍາຓີ ກຸມາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຕຸວຏໍ ໂຂ ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄີວໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ໂອໂລເກສິ. ໂສປິ ຠຄວນ຺ຕໍ ‘‘ປຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ¶ ວຕ຺ຕຸໍ ອວິສຫມາໂນ ວິຫາຣໍເຍວ ອຄມາສິ. ຕໍ ອນິຈ຺ຉມານໍເຍວ ຠຄວາ ປພ຺ພາເຊສິ. ອິຕິ ຠຄວາ ກປິລປຸຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທຸຕິຍທິວເສ ນນ຺ທໍ ປພ຺ພາເຊສິ.

ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ຣາຫຸລມາຕາ ກຸມາຣໍ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິກໍ ເປເສສິ – ‘‘ປສ຺ສ ຕາຕ ເອຕໍ ວີສຕິສຫສ຺ສສມຓປຣິວຸຕໍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ພ຺ຣຫ຺ມຣູປວຓ຺ຓໍ ສມຓໍ, ອຍໍ ເຕ ປິຕາ, ເອຕສ຺ສ ມຫນ຺ຕາ ນິຘໂຍ ອເຫສຸໍ, ຕ຺ຍສ຺ສ ນິກ຺ຂມນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນ ປສ຺ສາມ, ຄຈ຺ຉ ນໍ ທາຍຊ຺ຊໍ ຍາຈ, ອຫໍ ຕາຕ ກຸມາໂຣ ຉຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຠວິສ຺ສາມິ, ຘເນນ ເມ ອຕ຺ໂຖ, ຘນໍ ເມ ເທຫິ, ສາມິໂກ ຫິ ປຸຕ຺ໂຕ ປິຕຸສນ຺ຕກສ຺ສາ’’ຕິ. ຣາຫຸລກຸມາໂຣ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາວ ປິຕຸສິເນຫໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ຫຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ‘‘ສຸຂາ ເຕ ສມຓ ຉາຍາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ພຫຸໍ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸຣູປໍ ວທນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ຠຄວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກາມິ. ກຸມາໂຣປິ ‘‘ທາຍຊ຺ຊໍ ເມ ສມຓ ເທຫິ, ທາຍຊ຺ຊໍ ເມ ສມຓ ເທຫີ’’ຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ອນຸພນ຺ຘິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ¶ – ‘‘ອນຸປຸພ຺ເພນ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ເຍນ ກປິລວຕ຺ຖຸ…ເປ… ທາຍຊ຺ຊໍ ເມ ສມຓ ເທຫີ’’ຕິ.

ອຖ ¶ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕສີຕິ ຠຄວາ ກຸມາຣໍ ນ ນິວຕ຺ຕາເປສິ, ປຣິຊໂນປິ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ນິວຕ຺ເຕຕຸໍ ນ ວິສຫຕິ. ອຖ ອາຣາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຍໍ ອຍໍ ປິຕຸສນ຺ຕກໍ ຘນໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ວຏ຺ຏານຸຄຕໍ ສວິຆາຕກໍ, ຫນ຺ທສ຺ສ ໂພຘິມຓ຺ເຑ ປຏິລທ຺ຘໍ ສຕ຺ຕວິຘໍ ອຣິຍຘນໍ ເທມິ, ໂລກຸຕ຺ຕຣທາຍຊ຺ຊສ຺ສ ນໍ ສາມິກໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕສິ. ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຈ ປນາຫ – ‘‘ເຕນ ຫິ ຕ຺ວໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕ ຣາຫຸລກຸມາຣໍ ປພ຺ພາເຊຫີ’’ຕິ. ຍສ຺ມາ ອຍໍ ທາຍຊ຺ຊໍ ຍາຈຕິ, ຕສ຺ມາ ນໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣທາຍຊ຺ຊປຏິລາຠາຍ ປພ຺ພາເຊຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິທານິ ຍາ ສາ ຠຄວຕາ ພາຣາຓສິຍໍ ຕີຫິ ສຣຓຄມເນຫິ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຈ ອຸປສມ຺ປທາ ຈ ອນຸຎ຺ຎາຕາ, ຕໂຕ ຍສ຺ມາ ອຸປສມ຺ປທໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄຣຸຠາເວ ຐເປຕ຺ວາ ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ເຖນ ກມ຺ເມນ ອຸປສມ຺ປທາ ອນຸຎ຺ຎາຕາ, ປພ຺ພຊ຺ຊາ ປນ ເນວ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ, ນ ປຸນ ອນຸຎ຺ຎາຕາ, ຕສ຺ມາ ອນາຄເຕ ຠິກ຺ຂູນໍ ວິມຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ – ‘‘ອຍໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ນາມ ປຸພ຺ເພ ອຸປສມ຺ປທາສທິສາ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ອິທານິປິ ອຸປສມ຺ປທາ ວິຍ ກມ຺ມວາຈາຍ ¶ ເອວ ກຕ຺ຕພ຺ພາ, ອຸທາຫຸ ສຣຓຄມເນຫີ’’ຕິ. ອິມຎ຺ຈ ປນຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາ ຠຄວາ ປຸນ ຕີຫິ ສຣຓຄມເນຫິ ສາມເຓຣປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອນຸຊານິຕຸກາໂມ, ຕສ຺ມາ ຘມ຺ມເສນາປຕິ ຕໍ ຠຄວໂຕ ອຊ຺ຌາສຍໍ ວິທິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຸນ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອນຸຊານາເປຕຸກາໂມ ອາຫ – ‘‘ກຖາຫໍ ຠນ຺ເຕ ຣາຫຸລກຸມາຣໍ ປພ຺ພາເຊມີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຣາຫຸລກຸມາຣໍ ປພ຺ພາເຊສີຕິ ກຸມາຣສ຺ສ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖໂຣ ເກເສ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ທຕ຺ວາ ສຣຓານິ ອທາສິ. ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖໂຣ ໂອວາທາຈຣິໂຍ ອໂຫສິ. ຍສ຺ມາ ປນ ອຸປຊ຺ຌາຍມູລກາ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຈ ອຸປສມ຺ປທາ ຈ, ອຸປຊ຺ຌາໂຍວ ຕຕ຺ຖ ອິສ຺ສໂຣ, ນ ອາຈຣິໂຍ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຣາຫຸລກຸມາຣໍ ປພ຺ພາເຊສີ’’ຕິ.

ເອວໍ ‘‘ກຸມາໂຣ ປພ຺ພຊິໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນສໍເວເຄນ ຫທເຍນ ອຖ ໂຂ ສຸທ຺ໂຘທໂນ ສກ຺ໂກຕິ ສພ຺ພໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ອຸຎ຺ຉາຈຣິຍາຍ ຊີວໂຕ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ອວິເສເສນ ‘‘ວຣໍ ຍາຈາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຍາຈສ຺ສູ’’ຕິ ວຈນໍ ອປ຺ປຕິຣູປໍ, ນ ຈ ພຸທ຺ຘານໍ ອາຈິຓ຺ຓໍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອຕິກ຺ກນ຺ຕວຣາ ໂຂ ໂຄຕມ ຕຖາຄຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຎ຺ຈ ຠນ຺ເຕ ກປ຺ປຕິ ຍຎ຺ຈ ອນວຊ຺ຊນ຺ຕິ ຍໍ ຕຸມ຺ຫາກຎ຺ເຈວ ທາຕຸໍ ກປ຺ປຕິ, ອນວຊ຺ຊຎ຺ຈ ໂຫຕິ, ມມ ຈ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎູຫິ ນ ຄຣຫິຕພ຺ພໍ ¶ , ຕໍ ຍາຈາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຖາ ນນ຺ເທ ອຘິມຕ຺ຕໍ ຣາຫຸເລຕິ ¶ ຍເຖວ ກິຣ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ເອວໍ ນນ຺ທມ຺ປິ ຣາຫຸລມ຺ປິ ມງ຺ຄລທິວເສ ເນມິຕ຺ຕກາ ‘‘ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ພ຺ຍາກຣິໍສຸ. ອຖ ຣາຊາ ‘‘ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສິຣິໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸສ຺ສາຫຊາໂຕ ຠຄວໂຕ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ມຫນ຺ຕໍ ອິຈ຺ຉາວິຆາຕໍ ປາປຸຓິ. ຕໂຕ ‘‘ນນ຺ທສ຺ສ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສິຣິໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸສ຺ສາຫໍ ຊເນສິ, ຕມ຺ປິ ຠຄວາ ປພ຺ພາເຊສິ. ອິຕິ ຕມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ ອຘິວາເສຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ຣາຫຸລສ຺ສ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສິຣິໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸສ຺ສາຫໍ ຊເນສິ, ຕມ຺ປິ ຠຄວາ ປພ຺ພາເຊສິ. ເຕນສ຺ສ ‘‘ອິທານິ ກຸລວໍໂສປິ ປຈ຺ຉິນ຺ໂນ, ກຸໂຕ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສິຣີ’’ຕິ ອຘິກຕຣໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຕຖາ ນນ຺ເທ ອຘິມຕ຺ຕໍ ຣາຫຸເລ’’ຕິ. ຣຎ຺ໂຎ ປນ ອິໂຕ ປຈ຺ຉາ ອນາຄາມິຜລປ຺ປຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ສາຘຸ ຠນ຺ເຕ ອຍ຺ຍາຕິ ອິທໍ ກສ຺ມາ ອາຫ? ໂສ ກິຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ອຫມ຺ປິ ພຸທ຺ຘມາມໂກ ຘມ຺ມມາມໂກ ສງ຺ຆມາມໂກ ສມາໂນ ອຕ຺ຕໂນ ປິຍຕຣປຸຕ຺ເຕ ປພ຺ພາຊິຍມາເນ ຎາຕິວິໂຍຄທຸກ຺ຂໍ ອຘິວາເສຕຸໍ ນ ¶ ສກ຺ໂກມິ, ອຎ຺ເຎ ຊນາ ປຸຕ຺ຕນຕ຺ຕເກສຸ ປພ຺ພາຊິເຕສຸ ກຖໍ ອຘິວາເສສ຺ສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ຕາວ ເອວຣູປໍ ທຸກ຺ຂໍ ມາ ອໂຫສີ’’ຕິ ອາຫ. ຠຄວາ ‘‘ສາສເນ ນິຍ຺ຍານິກກາຣຓໍ ຣາຊາ ວທຕີ’’ຕິ ຘມ຺ມກຖໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ນ ຠິກ຺ຂເວ ອນນຸຎ຺ຎາໂຕ ມາຕາປິຕູຫິ ປຸຕ຺ໂຕ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ’’ຕິ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎເປສິ.

ຕຕ຺ຖ ມາຕາປິຕູຫີຕິ ຊນນິຊນເກ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສເຈ ທ຺ເວ ອຕ຺ຖິ, ທ຺ເວປິ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພາ. ສເຈ ປິຕາ ມໂຕ ມາຕາ ວາ, ໂຍ ຊີວຕິ ໂສ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ປພ຺ພຊິຕາປິ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພາວ. ອາປຸຈ຺ຉນ຺ເຕນ ສຍໍ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ອຎ຺ໂຎ ວາ ເປເສຕພ຺ໂພ, ໂສ ເອວ ວາ ເປເສຕພ຺ໂພ ‘‘ຄຈ຺ຉ ມາຕາປິຕໂຣ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເອຫີ’’ຕິ. ສເຈ ‘‘ອນຸຎ຺ຎາໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ວທຕິ, ສທ຺ທຫນ຺ເຕນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ປິຕາ ສຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ປຸຕ຺ຕມ຺ປິ ປພ຺ພາເຊຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ມາຕຣໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ປພ຺ພາເຊຕຸ. ມາຕາ ວາ ຘີຕຣໍ ປພ຺ພາເຊຕຸກາມາ, ປິຕຣໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ປພ຺ພາເຊຕຸ. ປິຕາ ປຸຕ຺ຕທາເຣນ ອນຕ຺ຖິໂກ ປລາຍິ, ມາຕາ ‘‘ອິມໍ ປພ຺ພາເຊຖາ’’ຕິ ປຸຕ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ເທຕິ, ‘‘ປິຕາສ຺ສ ກຸຫິ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຈິຕ຺ຕເກຬິຍໍ ກີຬິຕຸໍ ປລາໂຕ’’ຕິ ວທຕິ, ຕໍ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມາຕາ ເກນຈິ ປຸຣິເສນ ສທ຺ຘິໍ ປລາຕາ ໂຫຕິ, ປິຕາ ປນ ‘‘ປພ຺ພາເຊຖາ’’ຕິ ເທຕິ, ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ປິຕາ ວິປ຺ປວຸຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ມາຕາ ປຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປພ຺ພາເຊຖາ’’ຕິ ອນຸຊານາຕິ, ‘‘ປິຕາ ¶ ຕສ຺ສ ກຸຫິ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກິໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປິຕຣາ, ອຫໍ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວທຕິ, ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ມາຕາປິຕໂຣ ມຕາ, ທາຣໂກ ຈູຬມາຕາທີນໍ ສນ຺ຕິເກ ສໍວທ຺ໂຘ, ຕສ຺ມິໍ ປພ຺ພາຊິຍມາເນ ຎາຕກາ ¶ ກລຫໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕິ, ຂິຍ຺ຍນ຺ຕິ ວາ, ຕສ຺ມາ ວິວາທຸປຈ຺ເຉທນຕ຺ຖໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ອນາປຸຈ຺ຉາ ປພ຺ພາເຊນ຺ຕສ຺ສ ປນ ອາປຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖິ. ທຫຣກາເລ ຄເຫຕ຺ວາ ໂປສນກາ ມາຕາປິຕໂຣ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ປຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ນິສ຺ສາຍ ຊີວຕິ, ນ ມາຕາປິຕໂຣ. ສເຈປິ ຣາຊາ ໂຫຕິ, ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ມາຕາປິຕູຫິ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປຸນ ວິພ຺ຠມຕິ, ສເຈປິ ສຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວິພ຺ຠມຕິ, ອາຄຕາຄຕກາເລ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ສເຈ ເອວໍ ວທນ຺ຕິ – ‘‘ອຍໍ ວິພ຺ຠມິຕ຺ວາ ເຄຫໍ ອາຄໂຕ ອມ຺ຫາກໍ ກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕິ, ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ວຕ຺ຕໍ ນ ປູເຣຕິ, ນຕ຺ຖິ ອິມສ຺ສາປຸຈ຺ຉນກິຈ຺ຈໍ, ອາຄຕາຄຕໍ ¶ ປພ຺ພາເຊຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ເອວໍ ນິສ຺ສຏ຺ຐໍ ປຸນ ອນາປຸຈ຺ຉາປິ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ໂຍປິ ທຫຣກາເລເຍວ ‘‘ອຍໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ທິນ຺ໂນ, ຍທາ ອິຈ຺ຉຖ, ຕທາ ປພ຺ພາເຊຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ເອວໍ ທິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂສປິ ອາຄຕາຄໂຕ ປຸນ ອນາປຸຈ຺ຉາວ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ຍໍ ປນ ທຫຣກາເລເຍວ ‘‘ອິມໍ ຠນ຺ເຕ ປພ຺ພາເຊຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ອນຸຊານິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ວຸຑ຺ຒິປ຺ປຕ຺ຕກາເລ ນານຸຊານນ຺ຕິ, ອຍໍ ນ ອນາປຸຈ຺ຉາ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ເອໂກ ມາຕາປິຕູຫິ ສທ຺ຘິໍ ຠຓ຺ຑິຕ຺ວາ ‘‘ປພ຺ພາເຊຖ ມ’’ນ຺ຕິ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ‘‘ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເອຫີ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ນາຫໍ ຄຈ຺ຉາມິ, ສເຈ ມໍ ນ ປພ຺ພາເຊຖ, ວິຫາຣໍ ວາ ຌາເປມິ, ສຕ຺ເຖນ ວາ ຕຸມ຺ເຫ ປຫຣາມິ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຎາຕກອຸປຏ຺ຐາການໍ ວາ ອາຣາມຈ຺ເຉທນາທີຫິ ອນຕ຺ຖໍ ອຸປ຺ປາເທມິ, ຣຸກ຺ຂາ ວາ ປຕິຕ຺ວາ ມຣາມິ, ໂຈຣມຊ຺ຌໍ ວາ ປວິສາມິ, ເທສນ຺ຕຣໍ ວາ ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ວທຕິ, ຕໍ ຊີວສ຺ເສວ ຣກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກສ຺ມາ ອມ຺ຫາກໍ ປຸຕ຺ຕໍ ປພ຺ພາຊຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ຣກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ນໍ ປພ຺ພາຊຍິມ຺ຫ, ປຎ຺ຎາຍຖ ຕຸມ຺ເຫ ປຸຕ຺ເຕນາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ‘‘ຣຸກ຺ຂາ ປຕິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຣຸຫິຕ຺ວາ ປນ ຫຕ຺ຖປາເທ ມຸຎ຺ຈນ຺ຕໍ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ.

ເອໂກປິ ¶ ວິເທສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈຕິ, ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເຈ ຄໂຕ, ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ໂນ ເຈ ທຫຣຠິກ຺ຂຸໍ ເປເສຕ຺ວາ ອາປຸຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ, ອຕິທູຣຎ຺ເຈ ໂຫຕິ; ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາປິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ເປເສຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສເຈ ທູຣໍ ໂຫຕິ ມຄ຺ໂຄ ຈ ມຫາກນ຺ຕາໂຣ, ‘ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມາ’ຕິ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ສເຈ ປນ ມາຕາປິຕູນໍ ພຫູ ປຸຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວຎ຺ຈ ວທນ຺ຕິ – ‘‘ຠນ຺ເຕ ເອເຕສໍ ທາຣການໍ ຍໍ ອິຈ຺ຉຖ, ຕໍ ປພ຺ພາເຊຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ. ທາຣເກ ວີມໍສິຕ຺ວາ ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ໂສ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ສເຈປິ ສກເລນ ກຸເລນ ວາ ຄາເມນ ວາ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ ໂຫຕິ ‘‘ຠນ຺ເຕ ອິມສ຺ມິໍ ກຸເລ ວາ ຄາເມ ວາ ຍໍ ອິຈ຺ຉຖ, ຕໍ ປພ຺ພາເຊຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ. ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ໂສ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພຕິ.

ຍາວຕເກ ¶ ວາ ປນ ອຸສ຺ສຫຕີຕິ ຍຕ຺ຕເກ ສກ຺ໂກຕິ.

໑໐໖. ທສສຸ ສິກ຺ຂາປເທສຸ ປຸຣິມານໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອຕິກ຺ກໂມ ນາສນວຕ຺ຖຸ ¶ , ປຈ຺ຉິມານໍ ອຕິກ຺ກໂມ ທຓ຺ຑກມ຺ມວຕ຺ຖຸ.

໑໐໗. ອປ຺ປຕິສ຺ສາຕິ ຠິກ຺ຂູ ເຊຏ຺ຐກຏ຺ຐາເນ ອິສ຺ສຣິຍຏ຺ຐາເນ ນ ຐເປນ຺ຕິ. ອສຠາຄວຸຕ຺ຕິກາຕິ ສມານຊີວິກາ ນ ຠວນ຺ຕິ, ວິສຠາຄຊີວິກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອລາຠາຍ ປຣິສກ຺ກຕີຕິ ຍຖາ ລາຠໍ ນ ລຠນ຺ຕິ; ເອວໍ ປຣກ຺ກມຕິ. ອນຕ຺ຖາຍາຕິ ອຸປທ຺ທວາຍ. ອວາສາຍາຕິ ‘‘ກິນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ອາວາເສ ນ ວເສຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ປຣກ຺ກມຕິ. ອກ຺ໂກສຕິ ປຣິຠາສຕີຕິ ອກ຺ໂກສຕິ ເຈວ ຠຍທສ຺ສເນນ ຈ ຕຊ຺ເຊຕິ. ເຠເທຕີຕິ ເປສຸຎ຺ຎໍ ອຸປສໍຫຣິຕ຺ວາ ເຠເທຕິ. ອາວຣຓໍ ກາຕຸນ຺ຕິ ‘‘ມາ ອິຘ ປວິສາ’’ຕິ ນິວາຣຓໍ ກາຕຸໍ. ຍຕ຺ຖ ວາ ວສຕິ ຍຕ຺ຖ ວາ ປຏິກ຺ກມຕີຕິ ຍຕ຺ຖ ວສຕິ ວາ ປວິສຕິ ວາ; ອຸຠເຍນາປິ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິເວຓຎ຺ຈ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ປຕ຺ຕເສນາສນຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

ມຸຂທ຺ວາຣິກໍ ອາຫາຣໍ ອາວຣຓໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ‘‘ອຊ຺ຊ ມາ ຂາທ, ມາ ຠຸຎ຺ຊາ’’ຕິ ເອວໍ ນິວາເຣນ຺ຕິ. ນ ຠິກ຺ຂເວ ມຸຂທ຺ວາຣິໂກ ອາຫາໂຣ ອາວຣຓໍ ກາຕພ຺ໂພຕິ ¶ ເອຕ຺ຖ ‘‘ມາ ຂາທ, ມາ ຠຸຎ຺ຊາ’’ຕິ ວທໂຕປິ ‘‘ອາຫາຣໍ ນິວາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ອນ຺ໂຕ ນິກ຺ຂິປໂຕປິ ສພ຺ພປໂຍເຄສຸ ທຸກ຺ກຏໍ. ອນາຈາຣສ຺ສ ປນ ທຸພ຺ພຈສາມເຓຣສ຺ສ ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຍາຄຸໍ ວາ ຠຕ຺ຕໍ ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ວາ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຕເກ ນາມ ທຓ຺ຑກມ຺ເມ ອາຫເຏ ອິທໍ ລຈ຺ຉສີ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຠຄວຕາ ຫິ ອາວຣຓເມວ ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫກຕ຺ເຖເຣຫິ ປນ ອປຣາຘານຸຣູປໍ ອຸທກທາຣຸວາລິກາທີນໍ ອາຫຣາປນມ຺ປິ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ຕມ຺ປິ ກາຕພ຺ພໍ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ‘‘ໂອຣມິສ຺ສຕິ ວິຣມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອນຸກມ຺ປາຍ, ນ ‘‘ນສ຺ສິສ຺ສຕິ ວິພ຺ຠມິສ຺ສຕີ’’ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ເຕນ ປາປຊ຺ຌາສເຍນ ‘‘ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ຈ ອຸຓ຺ຫປາສາເຓ ວາ ນິປຊ຺ຊາເປຕຸໍ ປາສາຓິຏ຺ຐກາທີນິ ວາ ສີເສ ນິກ຺ຂິປາເປຕຸໍ ອຸທກໍ ວາ ປເວເສຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

ສິກ຺ຂາປທທຓ຺ຑກມ຺ມວຕ຺ຖຸກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐໘. ນ ¶ ຠິກ຺ຂເວ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ອນາປຸຈ຺ຉາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ສາມເຓຣສ຺ສ ອຍໍ ນາມ ອປຣາໂຘ, ທຓ຺ຑກມ຺ມມສ຺ສ ກໂຣຖາ’’ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວຸຕ຺ເຕ, ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕິ, ສຍໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈປິ ອາທິໂຕວ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ວທຕິ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ສາມເຓຣານໍ ໂທເສ ສຕິ ຕຸມ຺ເຫ ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ຍຖາ ຈ ສາມເຓຣານໍ ເອວໍ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກນ຺ເຕວາສິການມ຺ປິ ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ອປລາເຬນ຺ຕີຕິ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ¶ ປຕ຺ຕໍ ທສ຺ສາມ, ຈີວຣໍ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຏ຺ຐານກຣຓຕ຺ຖໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ນ ຠິກ຺ຂເວ ອຎ຺ຎສ຺ສ ປຣິສາ ອປລາເຬຕພ຺ພາຕິ ເອຕ຺ຖ ສາມເຓຣາ ວາ ໂຫນ຺ຕຸ ອຸປສມ຺ປນ຺ນາ ວາ, ອນ຺ຕມໂສ ທຸສ຺ສີລຠິກ຺ຂຸສ຺ສາປິ ປຣສ຺ສ ປຣິສຠູເຕ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອາທີນວໍ ປນ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ‘‘ຕຍາ ນ຺ຫາຍິຕຸໍ ອາຄເຕນ ຄູຖມກ຺ຂນໍ ວິຍ ກຕໍ ທຸສ຺ສີລໍ ນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ເຕນາ’’ຕິ. ສເຈ ໂສ ສຍເມວ ຊານິຕ຺ວາ ອຸປຊ຺ຌໍ ວາ ນິສ຺ສຍໍ ວາ ຍາຈຕິ, ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ອນຸຊານາມິ ຠິກ຺ຂເວ ທສຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ສາມເຓຣໍ ນາເສຕຸນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກຓ຺ຏກສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ຕາສຸ ຕີສຸ ນາສນາສຸ ລິງ຺ຄນາສນາວ ອຘິປ຺ເປຕາ, ຕສ຺ມາ ໂຍ ປາຓາຕິປາຕາທີສຸ ເອກມ຺ປິ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ໂສ ລິງ຺ຄນາສນາຍ ນາເສຕພ຺ໂພ. ຍຖາ ຈ ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຓາຕິປາຕາທີສຸ ນານາອາປຕ຺ຕິໂຍ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ຕຖາ ສາມເຓຣານໍ. ສາມເຓໂຣ ຫິ ກຸນ຺ຖກິປິລ຺ລິກມ຺ປິ ມາເຣຕ຺ວາ ມງ຺ຄຸຣຓ຺ຑກມ຺ປິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ນາເສຕພ຺ພຕໍເຍວ ¶ ປາປຸຓາຕິ, ຕາວເທວສ຺ສ ສຣຓຄມນານິ ຈ ອຸປຊ຺ຌາຍຄ຺ຄຫຓຎ຺ຈ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫ ຈ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ສງ຺ຆລາຠໍ ນ ລຠຕິ, ລິງ຺ຄມຕ຺ຕເມວ ເອກໍ ອວສິຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ. ໂສ ສເຈ ອາກິຓ຺ຓໂທໂສວ ໂຫຕິ, ອາຍຕິໍ ສໍວເຣ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ນິກ຺ກຑ຺ຒິຕພ຺ໂພ. ອຖ ສຫສາ ວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ທຸຏ຺ຐຸ ມຍາ ກຕ’’ນ຺ຕິ ປຸນ ສໍວເຣ ຐາຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ລິງ຺ຄນາສນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ຍຖານິວຕ຺ຖປາຣຸຕສ຺ເສວ ສຣຓານິ ທາຕພ຺ພານິ, ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ທາຕພ຺ໂພ, ສິກ຺ຂາປທານິ ປນ ສຣຓຄມເນເນວ ອິຊ຺ຌນ຺ຕິ. ສາມເຓຣານຎ຺ຫິ ສຣຓຄມນໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຸປສມ຺ປທກມ຺ມວາຈາສທິສໍ, ຕສ຺ມາ ຠິກ຺ຂູນໍ ວິຍ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ, ອິມິນາປິ ທສສີລານິ ສມາທິນ຺ນາເນວ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ທຬ຺ຫີກຣຓຕ຺ຖໍ ອາຍຕິໍ ສໍວເຣ ປຕິຏ຺ຐາປນຕ຺ຖໍ ປຸນ ທາຕພ຺ພານິ. ສເຈ ປຸຣິມິກາຍ ປຸນ ສຣຓານິ ຄຫິຕານິ, ປຈ຺ຉິມິກາຍ ວສ຺ສາວາສິກໍ ລຈ຺ຉຕິ. ສເຈ ປຈ຺ຉິມິກາຍ ຄຫິຕານິ, ສງ຺ເຆນ ອປໂລເກຕ຺ວາ ລາໂຠ ທາຕພ຺ໂພ.

ອທິນ຺ນາທາເນ ¶ ຕິຓສລາກມຕ຺ເຕນາປິ ວຕ຺ຖຸນາ, ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍ ຕີສຸ ມຄ຺ເຄສຸ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ວິປ຺ປຏິປຕ຺ຕິຍາ, ມຸສາວາເທ ຫສ຺ສາຘິປ຺ປາຍຕາຍປິ ມຸສາ ຠຓິເຕ ອສ຺ສມໂຓ ໂຫຕິ, ນາເສຕພ຺ພຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ມຊ຺ຊປາເນ ປນ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຊານິຕ຺ວາປິ ພີຊໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຊ຺ຊໍ ປິວນ຺ຕສ຺ສ ¶ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ສາມເຓໂຣ ຊານິຕ຺ວາ ປິວນ຺ໂຕ ສີລເຠທໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ນ ອຊານິຕ຺ວາ. ຍານິ ປນສ຺ສ ອິຕຣານິ ປຎ຺ຈ ສິກ຺ຂາປທານິ, ເຕສຸ ຠິນ຺ເນສຸ ນ ນາເສຕພ຺ໂພ, ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ. ສິກ຺ຂາປເທ ປນ ປຸນ ທິນ຺ເນປິ ອທິນ຺ເນປິ ວຏ຺ຏຕິ. ທຓ຺ຑກມ຺ເມນ ປນ ປີເຬຕ຺ວາ ອາຍຕິໍ ສໍວເຣ ຐປນຕ຺ຖາຍ ທາຕພ຺ພເມວ. ສາມເຓຣານໍ ມຊ຺ຊປານໍ ສຈິຕ຺ຕກໍ ປາຣາຊິກວຕ຺ຖຸ, ອຍໍ ວິເສໂສ.

ອວຓ຺ຓຠາສເນ ປນ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິອາທີນໍ ປຏິປກ຺ຂວເສນ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ວາ, ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕຕິອາທີນໍ ປຏິປກ຺ຂວເສນ ຘມ຺ມສ຺ສ ວາ, ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນຕິອາທີນໍ ປຏິປກ຺ຂວເສນ ສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສນ຺ໂຕ ຣຕນຕ຺ຕຍໍ ນິນ຺ທນ຺ໂຕ ຄຣຫນ຺ໂຕ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍາທີຫິ ‘‘ມາ ເອວໍ ອວຈາ’’ຕິ ອວຓ຺ຓຠາສເນ ອາທີນວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ນິວາເຣຕພ຺ໂພ. ສເຈ ຍາວຕຕິຍໍ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ນ ໂອຣມຕິ, ກຓ຺ຏກນາສນາຍ ນາເສຕພ຺ໂພຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ສເຈ ເອວໍ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ຕໍ ລທ຺ຘິໍ ນິສ຺ສຊ຺ຊຕິ, ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອຈ຺ຈຍໍ ເທສາເປຕພ຺ໂພ. ສເຈ ນ ນິສ຺ສຊ຺ຊຕິ, ຕເຖວ ອາທາຍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ¶ ຕິຏ຺ຐຕິ, ລິງ຺ຄນາສນາຍ ນາເສຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ຍຸຕ຺ຕໍ. ອຍເມວ ຫິ ນາສນາ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາຕິ.

ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິເກປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉທານຎ຺ຫິ ອຎ຺ຎຕຣທິຏ຺ຐິໂກ ສເຈ ອາຈຣິຍາທີຫິ ໂອວທິຍມາໂນ ນິສ຺ສຊ຺ຊຕິ, ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອຈ຺ຈຍໍ ເທສາເປຕພ຺ໂພ. ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊນ຺ໂຕວ ນາເສຕພ຺ໂພຕິ. ຠິກ຺ຂຸນິທູສໂກ ເຈຕ຺ຖ ກາມໍ ອພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິຄ຺ຄຫເຓນ ຄຫິໂຕວ ອພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໍ ປນ ອາຍຕິໍ ສໍວເຣ ຐາຕຸກາມໍ ສຣຓານິ ທຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປາເທຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຠິກ຺ຂຸນິທູສໂກ ອາຍຕິໍ ສໍວເຣ ຐາຕຸກາໂມປິ ປພ຺ພຊ຺ຊມ຺ປິ ນ ລຠຕິ, ປເຄວ ອຸປສມ຺ປທນ຺ຕິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນິທູສໂກ’’ຕິ ອິທໍ ວິສຸໍ ທສມໍ ອງ຺ຄໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອນາປຸຈ຺ຉາວຣຓວຕ຺ຖຸອາທິກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐໙. ທຫເຣ ທຫເຣຕິ ຕຣຸເຓ ຕຣຸເຓ. ໂມຬິຄລ຺ເລຕິ ຖູລສຣີເຣ. ຫຕ຺ຖິຠຓ຺ເຑ ອສ຺ສຠຓ຺ເຑຕິ ຫຕ຺ຖິໂຄປເກ ຈ ອສ຺ສໂຄປເກ ຈ.

ປຓ຺ຑໂກ ¶ ຠິກ຺ຂເວຕິ ເອຕ຺ຖ ອາສິຕ຺ຕປຓ຺ຑໂກ ອຸສູຍປຓ຺ຑໂກ ໂອປກ຺ກມິກປຓ຺ຑໂກ ປກ຺ຂປຓ຺ຑໂກ ນປຸໍສກປຓ຺ຑໂກຕິ ປຎ຺ຈ ¶ ປຓ຺ຑກາ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ປເຣສໍ ອງ຺ຄຊາຕໍ ມຸເຂນ ຄເຫຕ຺ວາ ອສຸຈິນາ ອາສິຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິຬາໂຫ ວູປສມ຺ມຕິ, ອຍໍ ອາສິຕ຺ຕປຓ຺ຑໂກ. ຍສ຺ສ ປເຣສໍ ອຊ຺ຌາຈາຣໍ ປສ຺ສໂຕ ອຸສູຍາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ປຣິຬາໂຫ ວູປສມ຺ມຕິ, ອຍໍ ອຸສູຍປຓ຺ຑໂກ. ຍສ຺ສ ອຸປກ຺ກເມນ ພີຊານິ ອປນີຕານິ, ອຍໍ ໂອປກ຺ກມິກປຓ຺ຑໂກ. ເອກຈ຺ໂຈ ປນ ອກຸສລວິປາການຸຠາເວນ ກາຬປກ຺ເຂ ປຓ຺ຑໂກ ໂຫຕິ, ຊຸຓ຺ຫປກ຺ເຂ ປນສ຺ສ ປຣິຬາໂຫ ວູປສມ຺ມຕິ, ອຍໍ ປກ຺ຂປຓ຺ຑໂກ. ໂຍ ປນ ປຏິສນ຺ຘິຍໍເຍວ ອຠາວໂກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ອຍໍ ນປຸໍສກປຓ຺ຑໂກຕິ. ເຕສຸ ອາສິຕ຺ຕປຓ຺ຑກສ຺ສ ຈ ອຸສູຍປຓ຺ຑກສ຺ສ ຈ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ນ ວາຣິຕາ, ອິຕເຣສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ວາຣິຕາ. ເຕສຸປິ ປກ຺ຂປຓ຺ຑກສ຺ສ ຍສ຺ມິໍ ປກ຺ເຂ ປຓ຺ຑໂກ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍເຍວສ຺ສ ປກ຺ເຂ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ວາຣິຕາຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ສ ເຈຕ຺ຖ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ວາຣິຕາ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອນຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພ ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ນາເສຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ໂສປິ ¶ ລິງ຺ຄນາສເນເນວ ນາເສຕພ຺ໂພ. ອິໂຕ ປຣໍ ‘‘ນາເສຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໑໑໐. ປຸຣາຓກຸລປຸຕ຺ໂຕຕິ ປຸຣາຓສ຺ສ ອນຸກ຺ກເມນ ປາຣິຊຸຎ຺ຎໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ກຸລສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ. ມາຕິປກ຺ຂປິຕິປກ຺ຂໂຕ ໂກລຎ຺ຎາ ຂີຓາ ວິນຏ຺ຐາ ມຕາ ອສ຺ສາຕິ ຂີຓໂກລຎ຺ໂຎ. ອນຘິຄຕນ຺ຕິ ອປ຺ປຕ຺ຕໍ. ຜາຕິໍກາຕຸນ຺ຕິ ວຑ຺ເຒຕຸໍ. ອິງ຺ຆາຕິ ອຸຍ຺ໂຍຊນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ອນຸຍຸຎ຺ຊິຍມາໂນຕິ ເອກມນ຺ຕໍ ເນຕ຺ວາ ເກສມສ຺ສຸໂອໂຣປນກາສາຍປຏິຄ຺ຄຫຓສຣຓຄມນອຸປຊ຺ຌາຍຄ຺ຄຫຓກມ຺ມວາຈານິສ຺ສຍຘມ຺ເມ ປຸຈ຺ຉິຍມາໂນ. ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສີຕິ ເອຕໍ ສຍໍ ປພ຺ພຊິຕຠາວໍ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອາຈິກ຺ຂິ.

ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ຠິກ຺ຂເວຕິ ເອຕ຺ຖ ຕໂຍ ເຖຍ຺ຍສໍວາສກາ – ລິງ຺ຄຕ຺ເຖນໂກ, ສໍວາສຕ຺ເຖນໂກ, ອຸຠຍຕ຺ເຖນໂກຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ສຍໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນ ຠິກ຺ຂຸວສ຺ສານິ ຄເຓຕິ, ນ ຍຖາວຸຑ຺ຒໍ ວນ຺ທນໍ ສາທິຍຕິ, ນ ອາສເນນ ປຏິພາຫຕິ, ນ ອຸໂປສຖປວາຣຓາທີສຸ ສນ຺ທິສ຺ສຕິ, ອຍໍ ລິງ຺ຄມຕ຺ຕສ຺ເສວ ເຖນິຕຕ຺ຕາ ລິງ຺ຄຕ຺ເຖນໂກ ນາມ.

ໂຍ ປນ ຠິກ຺ຂູຫິ ປພ຺ພາຊິໂຕ ສາມເຓໂຣ ສມາໂນປິ ວິເທສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ທສວສ຺ໂສ ວາ ¶ ວີສຕິວສ຺ໂສ ວາ’’ຕິ ມຸສາ ວຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸວສ຺ສານິ ຄເຓຕິ, ຍຖາວຸຑ຺ຒໍ ວນ຺ທນໍ ¶ ສາທິຍຕິ, ອາສເນນ ປຏິພາຫຕິ, ອຸໂປສຖປວາຣຓາທີສຸ ສນ຺ທິສ຺ສຕິ, ອຍໍ ສໍວາສມຕ຺ຕສ຺ເສວ ເຖນິຕຕ຺ຕາ ສໍວາສຕ຺ເຖນໂກ ນາມ. ຠິກ຺ຂຸວສ຺ສຄຓນາທິໂກ ຫິ ສພ຺ໂພປິ ກິຣິຍເຠໂທ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ‘‘ສໍວາໂສ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ‘‘ນ ມໍ ໂກຈິ ຊານາຕີ’’ຕິ ເອວໍ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ໂຍ ປນ ສຍໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸວສ຺ສານິ ຄເຓຕິ, ຍຖາວຸຑ຺ຒໍ ວນ຺ທນໍ ສາທິຍຕິ, ອາສເນນ ປຏິພາຫຕິ, ອຸໂປສຖປວາຣຓາທີສຸ ສນ຺ທິສ຺ສຕິ, ອຍໍ ລິງ຺ຄສ຺ສ ເຈວ ສໍວາສສ຺ສ ຈ ເຖນິຕຕ຺ຕາ ອຸຠຍຕ຺ເຖນໂກ ນາມ. ອຍໍ ຕິວິໂຘປິ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ອນຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພ, ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ນາເສຕພ຺ໂພ, ປຸນ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈນ຺ໂຕປິ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ.

ເອຕ຺ຖ ¶ ຈ ອສມ຺ໂມຫຕ຺ຖໍ ອິທໍ ປກິຓ຺ຓກໍ ເວທິຕພ຺ພໍ –

‘‘ຣາຊທຸພ຺ຠິກ຺ຂກນ຺ຕາຣ-ໂຣຄເວຣິຠເຍຫິ ວາ;

ຈີວຣາຫຣຓຕ຺ຖໍ ວາ, ລິງ຺ຄໍ ອາທິຍຕີຘ ໂຍ.

ສໍວາສໍ ນາຘິວາເສຕິ, ຍາວ ໂສ ສຸທ຺ຘມານໂສ;

ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ນາມ, ຕາວ ເອສ ນ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ວິຕ຺ຖາຣນໂຍ – ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ຣາຊາ ກຸທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ໂສ ‘‘ເອວໍ ເມ ໂສຕ຺ຖິ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສຍເມວ ລິງ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປລາຍຕິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈນ຺ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ສເຈ ປພ຺ພຊິໂຕ, ນ ຕໍ ລພ຺ຠາ ກິຎ຺ຈິ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ໂກຘໍ ປຏິວິເນຕິ, ໂສ ‘‘ວູປສນ຺ຕໍ ເມ ຣາຊຠຍ’’ນ຺ຕິ ສງ຺ຆມຊ຺ຌໍ ອໂນສຣິຕ຺ວາວ ຄິຫິລິງ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄໂຕ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ອຖາປິ ‘‘ສາສນໍ ນິສ຺ສາຍ ມຍາ ຊີວິຕໍ ລທ຺ຘໍ, ຫນ຺ທ ທານິ ອຫໍ ປພ຺ພຊາມີ’’ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນສໍເວໂຄ ເຕເນວ ລິງ຺ເຄນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕຸກວຕ຺ຕໍ ນ ສາທິຍຕິ, ຠິກ຺ຂູຫິ ປຸຏ຺ໂຐ ວາ ອປຸຏ຺ໂຐ ວາ ຍຖາຠູຕມຕ຺ຕານໍ ອາວິກຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈຕິ, ລິງ຺ຄໍ ອປເນຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ວຕ຺ຕໍ ສາທິຍຕິ, ປພ຺ພຊິຕາລຍໍ ທສ຺ເສຕິ, ສພ຺ພໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕໍ ວສ຺ສຄຓນາທິເຠທໍ ວິຘິໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ອຍໍ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ.

ອິຘ ປເນກຈ຺ໂຈ ທຸພ຺ຠິກ຺ເຂ ຊີວິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ສຍເມວ ລິງ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສພ຺ພປາສຓ຺ຑິຍຠຕ຺ຕານິ ¶ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ທຸພ຺ຠິກ຺ເຂ ວີຕິວຕ຺ເຕ ສງ຺ຆມຊ຺ຌໍ ອໂນສຣິຕ຺ວາວ ຄິຫິລິງ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄໂຕຕິ ສພ຺ພໍ ປຸຣິມສທິສເມວ ¶ .

ອປໂຣ ມຫາກນ຺ຕາຣໍ ນິຕ຺ຖຣິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ສຕ຺ຖວາໂຫ ຈ ປພ຺ພຊິເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ. ໂສ ‘‘ເອວໍ ມໍ ສຕ຺ຖວາໂຫ ຄເຫຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສຍເມວ ລິງ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຕ຺ຖວາເຫນ ສທ຺ຘິໍ ກນ຺ຕາຣໍ ນິຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ເຂມນ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ສງ຺ຆມຊ຺ຌໍ ອໂນສຣິຕ຺ວາວ ຄິຫິລິງ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄໂຕຕິ ສພ຺ພໍ ປຸຣິມສທິສເມວ.

ອປໂຣ ໂຣຄຠເຍ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຊີວິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ສຍເມວ ລິງ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສພ຺ພປາສຓ຺ຑິຍຠຕ຺ຕານິ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ໂຣຄຠເຍ ວູປສນ຺ເຕ ສງ຺ຆມຊ຺ຌໍ ¶ ອໂນສຣິຕ຺ວາວ ຄິຫິລິງ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄໂຕຕິ ສພ຺ພໍ ປຸຣິມສທິສເມວ.

ອປຣສ຺ສ ເອໂກ ເວຣິໂກ ກຸທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ຆາເຕຕຸກາໂມ ນໍ ວິຈຣຕິ, ໂສ ‘‘ເອວໍ ເມ ໂສຕ຺ຖິ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສຍເມວ ລິງ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປລາຍຕິ. ເວຣິໂກ ‘‘ກຸຫິໍ ໂສ’’ຕິ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ‘‘ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປລາໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ປພ຺ພຊິໂຕ, ນ ຕໍ ລພ຺ຠາ ກິຎ຺ຈິ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ໂກຘໍ ປຏິວິເນຕິ. ໂສ ‘‘ວູປສນ຺ຕໍ ເມ ເວຣິຠຍ’’ນ຺ຕິ ສງ຺ຆມຊ຺ຌໍ ອໂນສຣິຕ຺ວາວ ຄິຫິລິງ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄໂຕຕິ ສພ຺ພໍ ປຸຣິມສທິສເມວ.

ອປໂຣ ຎາຕິກຸລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຄິຫິ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອິມານິ ຈີວຣານິ ອິຘ ວິນສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ, ສເຈປິ ອິມານິ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ຄມິສ຺ສາມິ, ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ມໍ ‘ໂຈໂຣ’ຕິ ຄເຫສ຺ສນ຺ຕິ, ຍໍນູນາຫໍ ກາຍປຣິຫາຣິຍານິ ກຕ຺ວາ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ຈີວຣາຫຣຓຕ຺ຖໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ຈ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຈ ວິຫາຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕໍ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ສາມເຓຣາ ຈ ທຫຣາ ຈ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ວຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິ. ໂສ ນ ສາທິຍຕິ, ຍຖາຠູຕມຕ຺ຕານໍ ອາວິກໂຣຕິ. ສເຈ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ນ ທານິ ມຍໍ ຕໍ ມຸຎ຺ຈິສ຺ສາມາ’’ຕິ ພລກ຺ກາເຣນ ປພ຺ພາເຊຕຸກາມາ ໂຫນ຺ຕິ, ກາສາຍານິ ອປເນຕ຺ວາ ປຸນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ‘‘ນຍິເມ ມມ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຠາວໍ ຊານນ຺ຕີ’’ຕິ ຕໍເຍວ ຠິກ຺ຂຸຠາວໍ ປຏິຊານິຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕໍ ວສ຺ສຄຓນາທິເຠທໍ ວິຘິໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ອຍໍ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ.

ອປໂຣ ມຫາສາມເຓໂຣ ຎາຕິກຸລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸປ຺ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ກມ຺ມນ຺ຕານຸຏ຺ຐາເນນ ອຸພ຺ພາຬ຺ໂຫ ຫຸຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ທານິ ອຫໍ ສມໂຓວ ຠວິສ຺ສາມິ, ເຖໂຣປິ ເມ ອຸປ຺ປພ຺ພຊິຕຠາວໍ ນ ຊານາຕີ’’ຕິ ຕເທວ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ¶ ອາທາຍ ວິຫາຣໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ນາປິ ຕມຕ຺ຖໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາໂຣເຈຕິ, ສາມເຓຣຠາວໍ ປຏິຊານາຕິ, ອຍໍ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກເຍວ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ນ ລຠຕິ. ສເຈປິສ຺ສ ລິງ຺ຄຄ຺ຄຫຓກາເລ ¶ ເອວໍ ໂຫຕິ, ‘‘ນາຫໍ ກສ຺ສຈິ ອາໂຣເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ ວິຫາຣຎ຺ຈ ຄໂຕ ອາໂຣເຈຕິ, ຄຫເຓເນວ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ. ອຖາປິສ຺ສ ‘‘ຄຫຓກາເລ ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ວິຫາຣຎ຺ຈ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກຸຫິໍ ຕ຺ວໍ ອາວຸໂສ ຄໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ນ ທານິ ມໍ ອິເມ ຊານນ຺ຕີ’’ຕິ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ນາຈິກ຺ຂຕິ, ‘‘ນາຈິກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຫ ຘຸຣນິກ຺ເຂເປນ ອຍມ຺ປິ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກວ. ສເຈ ປນສ຺ສ ຄຫຓກາເລປິ ‘‘ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ອາຈິກ຺ຂຕິ, ອຍໍ ປຸນ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ລຠຕິ.

ອປໂຣ ¶ ທຫຣສາມເຓໂຣ ມຫນ຺ໂຕ ວາ ປນ ອພ຺ຍຕ຺ໂຕ, ໂສ ປຸຣິມນເຍເນວ ອຸປ຺ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຆເຣ ວຈ຺ຉກຣກ຺ຂຓາທີນິ ກມ຺ມານິ ກາຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕເມນໍ ຎາຕກາ ຕານິເຍວ ກາສາຍານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ຖາລກໍ ວາ ປຕ຺ຕໍ ວາ ຫຕ຺ເຖ ທຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ ສມໂຓວ ໂຫຫີ’’ຕິ ຆຣາ ນີຫຣນ຺ຕິ. ໂສ ວິຫາຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເນວ ນໍ ຠິກ຺ຂູ ຊານນ຺ຕິ ‘‘ອຍໍ ອຸປ຺ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປຸນ ສຍເມວ ປພ຺ພຊິໂຕ’’ຕິ, ນາປິ ສຍໍ ຊານາຕິ, ‘‘ໂຍ ເອວໍ ປພ຺ພຊຕິ, ໂສ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິ. ສເຈ ຕໍ ປຣິປຸຓ຺ຓວສ຺ສໍ ອຸປສມ຺ປາເທນ຺ຕິ, ສູປສມ຺ປນ຺ໂນ. ສເຈ ປນ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນກາເລເຍວ ວິນຍວິນິຈ຺ຉເຍ ວຕ຺ຕມາເນ ສຸຓາຕິ, ‘‘ໂຍ ເອວໍ ປພ຺ພຊຕິ, ໂສ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິ. ເຕນ ‘‘ມຍາ ເອວໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ປຸນ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ລຠຕິ. ສເຈ ‘‘ນ ທານິ ມໍ ໂກຈິ ຊານາຕີ’’ຕິ ນາໂຣເຈຕິ, ຘຸຣໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕມຕ຺ເຕ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ.

ຠິກ຺ຂຸ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ລິງ຺ຄໍ ອນປເນຕ຺ວາ ທຸສ຺ສີລກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ວາ ອກຕ຺ວາ ວາ ປຸນ ສພ຺ພໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕໍ ວສ຺ສຄຓນາທິເຠທໍ ວິຘິໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ໂຫຕິ. ສິກ຺ຂໍ ອປ຺ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ສລິງ຺ເຄ ຐິໂຕ ເມຖຸນໍ ປຏິເສວິຕ຺ວາ ວສ຺ສຄຓນາທິເຠທໍ ວິຘິໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ນ ໂຫຕິ, ປພ຺ພຊ຺ຊາມຕ຺ຕໍ ລຠຕິ. ອນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ເອໂສ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ກາສາເຍ ສອຸສ຺ສາໂຫວ ໂອທາຕໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ເມຖຸນໍ ປຏິເສວິຕ຺ວາ ປຸນ ກາສາຍານິ ນິວາເສຕ຺ວາ ວສ຺ສຄຓນາທິເຠທໍ ສພ຺ພໍ ວິຘິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອຍມ຺ປິ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ນ ໂຫຕິ, ປພ຺ພຊ຺ຊາມຕ຺ຕໍ ລຠຕິ. ສເຈ ປນ ¶ ກາສາເຍ ຘຸຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ໂອທາຕໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ເມຖຸນໍ ¶ ປຏິເສວິຕ຺ວາ ປຸນ ກາສາຍານິ ນິວາເສຕ຺ວາ ວສ຺ສຄຓນາທິເຠທໍ ສພ຺ພໍ ວິຘິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ໂຫຕິ.

ສາມເຓໂຣ ສລິງ຺ເຄ ຐິໂຕ ເມຖຸນາທິອສ຺ສມຓກຣຓຘມ຺ມໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາປິ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ນ ໂຫຕິ. ສເຈປິ ກາສາເຍ ສອຸສ຺ສາໂຫວ ກາສາຍານິ ອປເນຕ຺ວາ ເມຖຸນໍ ປຏິເສວິຕ຺ວາ ປຸນ ກາສາຍານິ ນິວາເສຕິ, ເນວ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ກາສາເຍ ຘຸຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ນຄ຺ໂຄ ວາ ໂອທາຕນິວຕ຺ໂຖ ວາ ເມຖຸນເສວນາທີຫິ ອສ຺ສມໂຓ ¶ ຫຸຕ຺ວາ ກາສາຍໍ ນິວາເສຕິ, ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ໂຫຕິ. ສເຈປິ ຄິຫິຠາວໍ ປຕ຺ຖຍມາໂນ ກາສາວໍ ໂອວຏ຺ຏິກໍ ວາ ກຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎນ ວາ ອາກາເຣນ ຄິຫິນິວາສເນນ ນິວາເສຕິ ‘‘ໂສຠຕິ ນຸ ໂຂ ເມ ຄິຫິລິງ຺ຄໍ, ນ ໂສຠຕີ’’ຕິ ວີມໍສນຕ຺ຖໍ, ຣກ຺ຂຕິ ຕາວ. ‘‘ໂສຠຕີ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປນ ປຸນ ລິງ຺ຄໍ ສາທິຍນ຺ໂຕ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ໂຫຕິ. ໂອທາຕໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ວີມໍສນສມ຺ປຏິຈ຺ຉເນສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ສເຈ ປນ ນິວຕ຺ຖກາສາຍສ຺ສ ອຸປຣິ ໂອທາຕໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ວີມໍສຕິ ວາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕິ ວາ, ຣກ຺ຂຕິເຍວ. ຠິກ຺ຂຸນິຍາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສາປິ ຫິ ຄິຫິຠາວໍ ປຕ຺ຖຍມານາ ສເຈ ກາສາຍໍ ຄິຫິນິວາສນໍ ນິວາເສຕິ, ‘‘ໂສຠຕິ ນຸ ໂຂ ເມ ຄິຫິລິງ຺ຄໍ, ນ ໂສຠຕີ’’ຕິ ວີມໍສນຕ຺ຖໍ, ຣກ຺ຂຕິ ຕາວ. ສເຈ ‘‘ໂສຠຕີ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕິ, ນ ຣກ຺ຂຕິ. ໂອທາຕໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ວີມໍສນສມ຺ປຏິຈ຺ຉເນສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ນິວຕ຺ຖກາສາຍສ຺ສ ປນ ອຸປຣິ ໂອທາຕໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ວີມໍສຕຸ ວາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕຸ ວາ, ຣກ຺ຂຕິເຍວ.

ສເຈ ໂກຈິ ວຸຑ຺ຒປພ຺ພຊິໂຕ ວສ຺ສານິ ອຄເຓຕ຺ວາ ປາຬິຍມ຺ປິ ອຏ຺ຐຕ຺ວາ ເອກປສ຺ເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫາເປຬາທີສຸ ກຏຈ຺ຉຸນາ ອຸກ຺ຂິຕ຺ເຕ ຠຕ຺ຕປິຓ຺ເຑ ປຕ຺ຕໍ ອຸປນາເມຕ຺ວາ ເສໂນ ວິຍ ມໍສເປສິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ນ ໂຫຕິ. ຠິກ຺ຂຸວສ຺ສານິ ປນ ຄເຓຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ໂຫຕິ.

ສຍໍ ສາມເຓໂຣວ ສາມເຓຣປຏິປາຏິຍາ ກູຏວສ຺ສານິ ຄເຓຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ນ ໂຫຕິ. ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂຸປຏິປາຏິຍາ ກູຏວສ຺ສານິ ຄເຓຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຠຓ຺ຑຄ຺ເຆນ ກາເຣຕພ຺ໂພຕິ.

ເຖຍ຺ຍສໍວາສກວຕ຺ຖຸກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຕິຕ຺ຖິຍປກ຺ກນ຺ຕໂກ ¶ ¶ ຠິກ຺ຂເວຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ຕິຕ຺ຖິເຍສຸ ປກ຺ກນ຺ໂຕ ປວິຏ຺ໂຐຕິ ຕິຕ຺ຖິຍປກ຺ກນ຺ຕໂກ. ໂສ ນ ເກວລໍ ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພ, ອຖ ໂຂ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພປິ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ – ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸ ຕິຕ຺ຖິໂຍ ຠວິສ຺ສາມີຕິ ສລິງ຺ເຄເນວ ເຕສໍ ອຸປສ຺ສຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ປທວາເຣ ປທວາເຣ ທຸກ຺ກຏໍ. ເຕສໍ ລິງ຺ເຄ ອາທິນ຺ນມຕ຺ເຕ ຕິຕ຺ຖິຍປກ຺ກນ຺ຕໂກ ໂຫຕິ. ໂຍປິ ¶ ສຍເມວ ‘‘ຕິຕ຺ຖິໂຍ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ກຸສຈີຣາທີນິ ນິວາເສຕິ, ຕິຕ຺ຖິຍປກ຺ກນ຺ຕໂກ ໂຫຕິເຍວ. ໂຍ ປນ ນຄ຺ໂຄ ນ຺ຫາຍນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ໂສຠຕິ ເມ ອາຊີວກຠາໂວ, ອາຊີວໂກ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ກາສາຍານິ ອນາທາຍ ນຄ຺ໂຄວ ອາຊີວການໍ ອຸປສ຺ສຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ປທວາເຣ ປທວາເຣ ທຸກ຺ກຏໍ. ສເຈ ປນສ຺ສ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ທຸກ຺ກຏານິ ເທເສຕ຺ວາ ມຸຈ຺ຈຕິ. ເຕສໍ ອຸປສ຺ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ເຕຫິ ວາ ໂອວທິໂຕ ອຕ຺ຕນາ ວາ ‘‘ອິເມສໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ອຕິທຸກ຺ຂາ’’ຕິ ນິວຕ຺ຕນ຺ໂຕປິ ມຸຈ຺ຈຕິເຍວ.

ສເຈ ປນ ‘‘ກິໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ອຸກ຺ກຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ເກສມສ຺ສຸລຸຎ຺ຈນາທີນີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ເອກເກສມ຺ປິ ລຸຎ຺ຈາເປຕິ, ອຸກ຺ກຸຏິກປ຺ປຘານາທີນິ ວາ ວຕ຺ຕານິ ອາທິຍຕິ, ໂມຣປິຎ຺ຉາທີນິ ວາ ນິວາເສຕິ, ເຕສໍ ລິງ຺ຄໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ‘‘ອຍໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ເສຏ຺ຐາ’’ຕິ ເສຏ຺ຐຠາວໍ ວາ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ, ນ ມຸຈ຺ຈຕິ, ຕິຕ຺ຖິຍປກ຺ກນ຺ຕໂກ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ‘‘ໂສຠຕິ ນຸ ໂຂ ເມ ຕິຕ຺ຖິຍປພ຺ພຊ຺ຊາ, ນນຸ ໂຂ ໂສຠຕີ’’ຕິ ວີມໍສນຕ຺ຖໍ ກຸສຈີຣາທີນິ ວາ ນິວາເສຕິ, ຊຏໍ ວາ ພນ຺ຘຕິ, ຂາຣິກາຊໍ ວາ ອາທິຍຕິ, ຍາວ ນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕິ, ຕາວ ນໍ ລທ຺ຘິ ຣກ຺ຂຕິ, ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕມຕ຺ເຕ ຕິຕ຺ຖິຍປກ຺ກນ຺ຕໂກ ໂຫຕິ. ອຈ຺ຉິນ຺ນຈີວໂຣ ປນ ກຸສຈີຣາທີນິ ນິວາເສນ຺ໂຕ ຣາຊຠຍາທີຫິ ວາ ຕິຕ຺ຖິຍລິງ຺ຄໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ລທ຺ຘິຍາ ອຠາເວນ ເນວ ຕິຕ຺ຖິຍປກ຺ກນ຺ຕໂກ ໂຫຕິ.

ອຍຎ຺ຈ ຕິຕ຺ຖິຍປກ຺ກນ຺ຕໂກ ນາມ ອຸປສມ຺ປນ຺ນຠິກ຺ຂຸນາ ກຖິໂຕ, ຕສ຺ມາ ສາມເຓໂຣ ສລິງ຺ເຄນ ຕິຕ຺ຖາຍຕນໍ ຄໂຕປິ ປຸນ ປພ຺ພຊ຺ຊຎ຺ຈ ອຸປສມ຺ປທຎ຺ຈ ລຠຕີຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຸຣິໂມ ປນ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນນ ກຖິໂຕ; ຕສ຺ມາ ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ກູຏວສ຺ສໍ ຄເຓນ຺ໂຕປິ ອສ຺ສມໂຓ ນ ໂຫຕິ. ລິງ຺ເຄ ສອຸສ຺ສາໂຫ ປາຣາຊິກໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸວສ຺ສາທີນິ ຄເຓນ຺ໂຕປິ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ນ ໂຫຕີຕິ.

ຕິຕ຺ຖິຍປກ຺ກນ຺ຕກກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑໑. ນາຄໂຍນິຍາ ¶ ¶ ອຏ຺ຏີຍຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ໂສ ປວຕ຺ຕິຍໍ ກຸສລວິປາເກນ ເທວສມ຺ປຕ຺ຕິສທິສໍ ອິສ຺ສຣິຍສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸໂຠຕິ, ອກຸສລວິປາກປຏິສນ຺ຘິກສ຺ສ ¶ ປນ ຕສ຺ສ ສຊາຕິຍາ ເມຖຸນປຏິເສວເນ ຈ ວິສ຺ສຏ຺ຐນິທ຺ໂທກ຺ກມເນ ຈ ນາຄສຣີຣໍ ປາຕຸຠວຕິ ອຸທກສຎ຺ຈາຣິກໍ ມຓ຺ຑູກຠກ຺ຂໍ, ຕສ຺ມາ ໂສ ຕາຍ ນາຄໂຍນິຍາ ອຏ຺ຏີຍຕິ. ຫຣາຍຕີຕິ ລຊ຺ຊຕິ. ຊິຄຸຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ຕຠາວໍ ຊິຄຸຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນິກ຺ຂນ຺ເຕຕິ ຕສ຺ມິໍ ຠິກ຺ຂຸສ຺ມິໍ ນິກ຺ຂນ຺ເຕ. ອຖ ວາ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນິກ຺ຂມເນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິສ຺ສຏ຺ໂຐ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມີຕິ ຕສ຺ມິໍ ອນິກ຺ຂນ຺ເຕ ວິສ຺ສຣຠເຍນ ສຕິໍ ອວິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ກປິມິທ຺ຘວເສເນວ ນິທ຺ທາຍນ຺ໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ເຕ ສຕິໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວິສ຺ສຏ຺ໂຐ ນິຣາສງ຺ໂກ ມຫານິທ຺ທໍ ປຏິປຊ຺ຊິ. ວິສ຺ສຣມກາສີຕິ ຠຍວເສນ ສມຓສຎ຺ຎໍ ປຫາຍ ວິຣູປໍ ມຫາສທ຺ທມກາສິ.

ຕຸມ຺ເຫ ໂຂຕ຺ຖາຕິ ຕຸມ຺ເຫ ໂຂ ອຕ຺ຖ; ອກາຣສ຺ສ ໂລປໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຸມ຺ເຫ ໂຂ ນາຄາ ຌານວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄຜລານໍ ອຠພ຺ພຕ຺ຕາ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ອວິຣຸຬ຺ຫິຘມ຺ມາ ອຕ຺ຖ, ວິຣຸຬ຺ຫິຘມ຺ມາ ນ ຠວຖາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ. ສຊາຕິຍາຕິ ນາຄິຍາ ເອວ. ຍທາ ປນ ມນຸສ຺ສິຕ຺ຖິອາທິເຠທາຍ ອຎ຺ຎຊາຕິຍາ ປຏິເສວຕິ, ຕທາ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ວິຍ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປວຕ຺ຕິຍໍ ອຠິຓ຺ຫໍ ສຠາວປາຕຸກມ຺ມທສ຺ສນວເສນ ‘‘ທ຺ເວ ປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນາຄສ຺ສ ປນ ປຎ຺ຈສຸ ກາເລສຸ ສຠາວປາຕຸກມ຺ມໍ ໂຫຕິ – ປຏິສນ຺ຘິກາເລ, ຕຈຊຫນກາເລ, ສຊາຕິຍາ ເມຖຸນກາເລ, ວິສ຺ສຏ຺ຐນິທ຺ໂທກ຺ກມນກາເລ, ຈຸຕິກາເລຕິ.

ຕິຣຈ຺ຉານຄໂຕ ຠິກ຺ຂເວຕິ ເອຕ຺ຖ ນາໂຄ ວາ ໂຫຕຸ ສຸປຓ຺ຓມາຓວກາທີນໍ ວາ ອຎ຺ຎຕໂຣ, ອນ຺ຕມໂສ ສກ຺ກໍ ເທວຣາຊານໍ ອຸປາທາຍ ໂຍ ໂກຈິ ອມນຸສ຺ສຊາຕິໂຍ, ສພ຺ໂພວ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ຕິຣຈ຺ຉານຄໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂສ ເນວ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພ, ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ, ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນປິ ນາເສຕພ຺ໂພຕິ.

ຕິຣຈ຺ຉານຄຕວຕ຺ຖຸກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑໒. ມາຕຸຆາຕກາທິວຕ຺ຖູສຸ – ນິກ຺ຂນ຺ຕິໍ ກເຣຍ຺ຍນ຺ຕິ ນິກ຺ຂມນໍ ນິຄ຺ຄມນໍ ອປວາຫນໍ ກເຣຍ຺ຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມາຕຸຆາຕໂກ ຠິກ຺ຂເວຕິ ເອຕ຺ຖ ເຍນ ມນຸສ຺ສິຕ຺ຖິຠູຕາ ¶ ຊນິກາ ມາຕາ ¶ ສຍມ຺ປິ ¶ ມນຸສ຺ສຊາຕິເກເນວ ສຕາ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ຊີວິຕາ ໂວໂຣປິຕາ, ອຍໍ ອານນ຺ຕຣິເຍນ ມາຕຸຆາຕກກມ຺ເມນ ມາຕຸຆາຕໂກ, ເອຕສ຺ສ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຈ ອຸປສມ຺ປທາ ຈ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ. ເຍນ ປນ ມນຸສ຺ສິຕ຺ຖິຠູຕາປິ ອຊນິກາ ໂປສາວນິກາ ມາຕາ ວາ ມຫາມາຕາ ວາ ຈູຬມາຕາ ວາ ຊນິກາປິ ວາ ນ ມນຸສ຺ສິຕ຺ຖິຠູຕາ ມາຕາ ຆາຕິຕາ, ຕສ຺ສ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ນ ວາຣິຕາ, ນ ຈ ອານນ຺ຕຣິໂກ ໂຫຕິ. ເຍນ ສຍໍ ຕິຣຈ຺ຉານຠູເຕນ ມນຸສ຺ສິຕ຺ຖິຠູຕາ ມາຕາ ຆາຕິຕາ, ໂສປິ ອານນ຺ຕຣິໂກ ນ ໂຫຕິ, ຕິຣຈ຺ຉານຄຕຕ຺ຕາ ປນສ຺ສ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ປິຕຸຆາຕເກປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສເຈປິ ຫິ ເວສິຍາ ປຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ‘‘ອຍໍ ເມ ປິຕາ’’ຕິ ນ ຊານາຕິ, ຍສ຺ສ ສມ຺ຠເວນ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ໂສ ເຈ ອເນນ ຆາຕິໂຕ, ປິຕຸຆາຕໂກຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອານນ຺ຕຣິຍຎ຺ຈ ຜຸສຕິ.

໑໑໔. ອຣຫນ຺ຕຆາຕໂກປິ ມນຸສ຺ສອຣຫນ຺ຕວເສເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ມນຸສ຺ສຊາຕິຍຎ຺ຫິ ອນ຺ຕມໂສ ອປພ຺ພຊິຕມ຺ປິ ຂີຓາສວໍ ທາຣກໍ ທາຣິກໍ ວາ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປນ຺ໂຕ ອຣຫນ຺ຕຆາຕໂກວ ໂຫຕິ, ອານນ຺ຕຣິຍຎ຺ຈ ຜຸສຕິ, ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຈສ຺ສ ວາຣິຕາ. ອມນຸສ຺ສຊາຕິກໍ ປນ ອຣຫນ຺ຕໍ ມນຸສ຺ສຊາຕິກໍ ວາ ອວເສສໍ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລໍ ຆາເຕຕ຺ວາ ອານນ຺ຕຣິໂຍ ນ ໂຫຕິ, ປພ຺ພຊ຺ຊາປິສ຺ສ ນ ວາຣິຕາ, ກມ຺ມໍ ປນ ພລວໍ ໂຫຕິ. ຕິຣຈ຺ຉາໂນ ມນຸສ຺ສອຣຫນ຺ຕມ຺ປິ ຆາເຕຕ຺ວາ ອານນ຺ຕຣິໂຍ ນ ໂຫຕິ, ກມ຺ມໍ ປນ ຠາຣິຍນ຺ຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ວິນິຈ຺ຉໂຍ. ເຕ ວຘາຍ ໂອນີຍນ຺ຕີຕິ ວຘຕ຺ຖາຍ ໂອນີຍນ຺ຕິ, ມາເຣຕຸໍ ນີຍນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍໍ ປນ ປາຬິຍໍ ‘‘ສຈາ ຈ ມຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ສ ສເຈ ມຍນ຺ຕິ ອຍເມວຕ຺ໂຖ. ‘‘ສເຈ’’ຕິ ຫິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ເອຕ຺ຖ ‘‘ສຈາ ຈ’’ ອິຕິ ອຍໍ ນິປາໂຕ ວຸຕ຺ໂຕ. ‘‘ສເຈ ຈ’’ ອິຈ຺ເຈວ ວາ ປາໂຐ. ຕຕ຺ຖ ສເຈຕິ ສມ຺ຠາວນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ; ຈ ອິຕິ ປທປູຣຓມຕ຺ເຕ. ‘‘ສຈຊ຺ຊ ມຍ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ. ຕສ຺ສ ສເຈ ອຊ຺ຊ ມຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໑໕. ຠິກ຺ຂຸນິທູສໂກ ຠິກ຺ຂເວຕິ ເອຕ຺ຖ ໂຍ ປກຕຕ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ຕິຓ຺ຓໍ ມຄ຺ຄານໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ທູເສຕິ, ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸນິທູສໂກ ນາມ. ເອຕສ຺ສ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຈ ອຸປສມ຺ປທາ ຈ ວາຣິຕາ. ໂຍ ປນ ກາຍສໍສຄ຺ເຄນ ສີລວິນາສໍ ປາເປຕິ, ຕສ຺ສ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຈ ອຸປສມ຺ປທາ ຈ ນ ວາຣິຕາ. ພລກ຺ກາເຣນ ໂອທາຕວຕ຺ຖວສນໍ ກຕ຺ວາ ອນິຈ຺ຉມານໍເຍວ ¶ ທູເສນ຺ໂຕປິ ຠິກ຺ຂຸນິທູສໂກເຍວ. ພລກ຺ກາເຣນ ປນ ໂອທາຕວຕ຺ຖວສນໍ ກຕ຺ວາ ອິຈ຺ຉມານໍ ທູເສນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸນິທູສໂກ ¶ ນ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ຄິຫິຠາເວ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕມຕ຺ເຕເຍວ ສາ ອຠິກ຺ຂຸນີ ໂຫຕິ. ສກິໍ ສີລວິປນ຺ນໍ ປນ ປຈ຺ຉາ ທູເສນ຺ໂຕ ສິກ຺ຂມານາສາມເຓຣີສຸ ຈ ວິປ຺ປຏິປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ເນວ ຠິກ຺ຂຸນິທູສໂກ ໂຫຕິ, ປພ຺ພຊ຺ຊມ຺ປິ ອຸປສມ຺ປທມ຺ປິ ລຠຕິ.

ສງ຺ຆເຠທໂກ ¶ ຠິກ຺ຂເວຕິ ເອຕ຺ຖ ໂຍ ເທວທຕ຺ໂຕ ວິຍ ສາສນໍ ອຸທ຺ຘມ຺ມໍ ອຸພ຺ພິນຍໍ ກຕ຺ວາ ຈຕຸນ຺ນໍ ກມ຺ມານໍ ອຎ຺ຎຕຣວເສນ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທຕິ, ອຍໍ ສງ຺ຆເຠທໂກ ນາມ. ເອຕສ຺ສ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຈ ອຸປສມ຺ປທາ ຈ ວາຣິຕາ.

ໂລຫິຕຸປ຺ປາທໂກ ຠິກ຺ຂເວຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ໂຍ ເທວທຕ຺ໂຕ ວິຍ ທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ເຕນ ວຘກຈິຕ຺ເຕນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຊີວມານກສຣີເຣ ຂຸທ຺ທກມກ຺ຂິກາຍ ປິວນກມຕ຺ຕມ຺ປິ ໂລຫິຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ອຍໍ ໂລຫິຕຸປ຺ປາທໂກ ນາມ. ເອຕສ຺ສ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຈ ອຸປສມ຺ປທາ ຈ ວາຣິຕາ. ໂຍ ປນ ໂຣຄວູປສມນຕ຺ຖໍ ຊີວໂກ ວິຍ ສຕ຺ເຖນ ຜາເລຕ຺ວາ ປູຕິມໍສຎ຺ຈ ໂລຫິຕຎ຺ຈ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຜາສຸໍ ກໂຣຕິ, ພຫຸໍ ໂສ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕີຕິ.

ມາຕຸຆາຕກາທິວຕ຺ຖຸກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑໖. ອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນໂກ ຠິກ຺ຂເວຕິ ອິຕ຺ຖິນິມິຕ຺ຕຸປ຺ປາທນກມ຺ມໂຕ ຈ ປຸຣິສນິມິຕ຺ຕຸປ຺ປາທນກມ຺ມໂຕ ຈ ອຸຠໂຕ ພ຺ຍຎ຺ຊນມສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນໂກ. ກໂຣຕີຕິ ປຸຣິສນິມິຕ຺ເຕນ ອິຕ຺ຖີສຸ ເມຖຸນວີຕິກ຺ກມໍ ກໂຣຕິ. ກາຣາເປຕີຕິ ປຣໍ ສມາທເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອິຕ຺ຖິນິມິຕ຺ເຕ ກາຣາເປຕິ, ໂສ ທຸວິໂຘ ໂຫຕິ – ອິຕ຺ຖິອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນໂກ, ປຸຣິສອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນໂກຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອິຕ຺ຖິອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນກສ຺ສ ອິຕ຺ຖິນິມິຕ຺ຕໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ປຸຣິສນິມິຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ. ປຸຣິສອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນກສ຺ສ ປຸຣິສນິມິຕ຺ຕໍ ປາກຏໍ, ອິຕ຺ຖິນິມິຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ. ອິຕ຺ຖິອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນກສ຺ສ ອິຕ຺ຖີສຸ ປຸຣິສຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອິຕ຺ຖິນິມິຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ປຸຣິສນິມິຕ຺ຕໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ປຸຣິສອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນກສ຺ສ ປຸຣິສານໍ ອິຕ຺ຖິຠາວໍ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ປຸຣິສນິມິຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ອິຕ຺ຖິນິມິຕ຺ຕໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ອິຕ຺ຖິອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນໂກ ສຍຎ຺ຈ ຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ປຣຎ຺ຈ ຄຓ຺ຫາເປຕິ. ປຸຣິສອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນໂກ ປນ ສຍໍ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ປຣໍ ຄຓ຺ຫາເປຕີຕິ, ອິທເມເຕສໍ ນານາກຣຓໍ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຍທິ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ປຸຣິສລິງ຺ຄໍ ¶ ປວຕ຺ເຕ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ຍທິ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄໍ ປວຕ຺ເຕ ປຸຣິສລິງ຺ຄໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕີ’’ຕິ ¶ . ຕຕ຺ຖ ວິຈາຣຓກ຺ກໂມ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ອຏ຺ຐສາລິນິຍາ ຘມ຺ມສງ຺ຄຫຏ຺ຐກຖາຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິມສ຺ສ ປນ ທຸວິຘສ຺ສາປິ ອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນກສ຺ສ ເນວ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ອຕ຺ຖິ, ນ ອຸປສມ຺ປທາຕິ ອິທມິຘ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອຸຠໂຕພ຺ຍຊ຺ຊນກວຕ຺ຖຸກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑໗. ເຕນ ¶ ໂຂ ປນ ສມເຍນາຕິ ເຍນ ສມເຍນ ຠຄວຕາ ສິກ຺ຂາປທໍ ອປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ເຕນ ສມເຍນ. ອນຸປຊ຺ຌາຍກນ຺ຕິ ອຸປຊ຺ຌໍ ອຄາຫາເປຕ຺ວາ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ອຸປຊ຺ຌາຍວິຣຫິຕໍ. ເອວໍ ອຸປສມ຺ປນ຺ນາ ເນວ ຘມ຺ມໂຕ ນ ອາມິສໂຕ ສງ຺ຄຫໍ ລຠນ຺ຕິ, ເຕ ປຣິຫາຍນ຺ຕິເຍວ, ນ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ. ນ ຠິກ຺ຂເວ ອນຸປຊ຺ຌາຍໂກຕິ ອຸປຊ຺ຌໍ ອຄາຫາເປຕ຺ວາ ນິຣຸປຊ຺ຌາຍໂກ ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພ. ໂຍ ອຸປສມ຺ປາເທຍ຺ຍ ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາຕິ ສິກ຺ຂາປທປຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອວໍ ອຸປສມ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ; ກມ຺ມໍ ປນ ນ ກຸປ຺ປຕິ. ເກຈິ ກຸປ຺ປຕີຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ສງ຺ເຆນ ອຸປຊ຺ຌາເຍນາຕິອາທີສຸປິ ອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນກຸປຊ຺ຌາຍປຣິໂຍສາເນສຸ ເອເສວ ນໂຍ.

ອນຸປຊ຺ຌາຍກາທິວຕ຺ຖຸກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑໘. ຫຕ຺ເຖສຸ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕີຕິ ໂຍ ຫຕ຺ເຖສຸ ປິຓ຺ໂຑ ລພ຺ຠຕິ, ຕທຕ຺ຖາຍ ຈຣນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ຕິຕ຺ຖິຍາຕິ ຍຖາ ອາຊີວກນາມກາ ຕິຕ຺ຖິຍາ; ສູປພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ມິສ຺ເສຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖສຸ ຐປິຕປິຓ຺ຑເມວ ຫິ ເຕ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ. ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາຕິ ເອວໍ ອຸປສມ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ເສວ ອາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ກມ຺ມໍ ປນ ນ ກຸປ຺ປຕິ. ອຈີວຣກາທິວຕ຺ຖູສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຍາຈິຕເກນາຕິ ‘‘ຍາວ ອຸປສມ຺ປທໍ ກໂຣມ, ຕາວ ເທຖາ’’ຕິ ຍາຈິຕ຺ວາ ຄຫິເຕນ; ຕາວກາລິເກນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອີທິເສນ ຫິ ປຕ຺ເຕນ ວາ ຈີວເຣນ ວາ ປຕ຺ຕຈີວເຣນ ວາ ອຸປສມ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ເສວ ອາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ກມ຺ມໍ ປນ ນ ກຸປ຺ປຕິ, ຕສ຺ມາ ປຣິປຸຓ຺ຓປຕ຺ຕຈີວໂຣວ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພ. ສເຈ ຕສ຺ສ ນຕ຺ຖິ, ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍາ ຈສ຺ສ ທາຕຸກາມາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຎ຺ເຎ ວາ ຠິກ຺ຂູ ນິຣເປກ຺ເຂຫິ ນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐານຸປຄໍ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ທາຕພ຺ພໍ. ປພ຺ພຊ຺ຊາເປກ຺ຂໍ ປນ ປຓ຺ຑຸປລາສໍ ຍາຈິຕເກນາປິ ປຕ຺ຕຈີວເຣນ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ສຠາຄຏ຺ຐາເນ ວິສ຺ສາເສນ ຄເຫຕ຺ວາປິ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ສເຈ ປນ ¶ ອປກ຺ກໍ ປຕ຺ຕໍ ຈີວຣູປຄານິ ຈ ວຕ຺ຖານິ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄໂຕ ໂຫຕິ, ຍາວ ປຕ຺ໂຕ ປຈ຺ຈຕິ, ຈີວຣານິ ຈ ກຣິຍນ຺ຕິ, ຕາວ ວິຫາເຣ ວສນ຺ຕສ຺ສ ¶ ອນາມຏ຺ຐປິຓ຺ຑປາຕໍ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຖາລເກ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ສາມເຓຣຠາຄສມໂກ ອາມິສຠາໂຄ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫ ¶ ປນ ສລາກຠຕ຺ຕອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕນິມນ຺ຕນາທີນິ ຈ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕມ຺ປິ ສາມເຓຣຠາຄສໂມ ເຕລມຘຸຜາຓິຕາທິເຠສຊ຺ຊຠາໂຄ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ຄິລາໂນ ໂຫຕິ, ເຠສຊ຺ຊມສ຺ສ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ສາມເຓຣສ຺ສ ວິຍ ຈ ສພ຺ພໍ ປຏິຊຄ຺ຄນກມ຺ມນ຺ຕິ.

໑໑໙. ຫຕ຺ຖຈ຺ຉິນ຺ນາທິວຕ຺ຖູສຸ – ຫຕ຺ຖຈ຺ຉິນ຺ໂນຕິ ຍສ຺ສ ຫຕ຺ຖຕເລ ວາ ມຓິພນ຺ເຘ ວາ ກປ຺ປເຣ ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ເອໂກ ວາ ທ຺ເວ ວາ ຫຕ຺ຖາ ຉິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ. ປາທຈ຺ຉິນ຺ໂນຕິ ຍສ຺ສ ອຄ຺ຄປາເທ ວາ ໂຄປ຺ຜເກສຸ ວາ ຊງ຺ຆາຍ ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ເອໂກ ວາ ທ຺ເວ ວາ ປາທາ ຉິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ. ຫຕ຺ຖປາທຈ຺ຉິນ຺ໂນຕິ ຍສ຺ສ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣເນວ ຈຕູສຸ ຫຕ຺ຖປາເທສຸ ທ຺ເວ ວາ ຕໂຍ ວາ ສພ຺ເພ ວາ ຫຕ຺ຖປາທາ ຉິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ. ກຓ຺ຓຈ຺ຉິນ຺ໂນຕິ ຍສ຺ສ ກຓ຺ຓມູເລ ວາ ກຓ຺ຓສກ຺ຂລິກາຍ ວາ ເອໂກ ວາ ທ຺ເວ ວາ ກຓ຺ຓາ ຉິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ. ຍສ຺ສ ປນ ກຓ຺ຓາວິທ຺ເຘ ຉິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ສກ຺ກາ ຈ ໂຫຕິ ສງ຺ຆາເຏຕຸໍ, ໂສ ກຓ຺ຓໍ ສງ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ນາສຈ຺ຉິນ຺ໂນຕິ ຍສ຺ສ ອຊປທເກ ວາ ອຄ຺ເຄ ວາ ເອກປຸເຏ ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ນາສາ ຉິນ຺ນາ ໂຫຕິ. ຍສ຺ສ ປນ ນາສິກາ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ສນ຺ເຘຕຸໍ, ໂສ ຕໍ ຜາສຸກໍ ກຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ກຓ຺ຓນາສຈ຺ຉິນ຺ໂນ ອຸຠຍວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອງ຺ຄຸລິຈ຺ຉິນ຺ໂນຕິ ຍສ຺ສ ນຂເສສໍ ອທສ຺ເສຕ຺ວາ ເອກາ ວາ ພຫູ ວາ ອງ຺ຄຸລິໂຍ ຉິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ. ຍສ຺ສ ປນ ສຸຕ຺ຕຕນ຺ຕຸມຕ຺ຕມ຺ປິ ນຂເສສໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຕໍ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຬຈ຺ຉິນ຺ໂນຕິ ຍສ຺ສ ຈຕູສຸ ອງ຺ຄຸຏ຺ຐເກສຸ ອງ຺ຄຸລິຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເອໂກ ວາ ພຫູ ວາ ອງ຺ຄຸຏ຺ຐກາ ຉິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ. ກຓ຺ຑຣຈ຺ຉິນ຺ໂນຕິ ຍສ຺ສ ກຓ຺ຑຣນາມກາ ມຫານ຺ຫາຣູ ປຸຣໂຕ ວາ ປຈ຺ຉໂຕ ວາ ຉິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ; ເຍສຸ ເອກສ຺ສປິ ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ອຄ຺ຄປາເທນ ວາ ຈງ຺ກມຕິ, ມູເລນ ວາ ຈງ຺ກມຕິ, ນ ວາ ປາທໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ.

ຜຓຫຕ຺ຖໂກຕິ ¶ ຍສ຺ສ ວຄ຺ຄຸລິປກ຺ຂກາ ວິຍ ອງ຺ຄຸລິໂຍ ສມ຺ພທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ; ເອຕໍ ປພ຺ພາເຊຕຸກາເມນ ອງ຺ຄຸລນ຺ຕຣິກາໂຍ ຜາເລຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ອນ຺ຕຣຈມ຺ມໍ ອປເນຕ຺ວາ ຜາສຸກໍ ກຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ຍສ຺ສປິ ຉ ອງ຺ຄຸລິໂຍ ¶ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໍ ປພ຺ພາເຊຕຸກາເມນ ອຘິກອງ຺ຄຸລິໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຜາສຸກໍ ກຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ.

ຂຸຊ຺ໂຊຕິ ໂຍ ອຸຣສ຺ສ ວາ ປິຏ຺ຐິຍາ ວາ ປສ຺ສສ຺ສ ວາ ນິກ຺ຂນ຺ຕຕ຺ຕາ ຂຸຊ຺ຊສຣີໂຣ. ຍສ຺ສ ປນ ¶ ກິຎ຺ຈິ ກິຎ຺ຈິ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄໍ ອີສກໍ ວງ຺ກໍ, ຕໍ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມຫາປຸຣິໂສ ເອວ ຫິ ພ຺ຣຫ຺ມຸຊ຺ຊຸຄຕ຺ໂຕ, ອວເສໂສ ສຕ຺ໂຕ ອຂຸຊ຺ໂຊ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

ວາມໂນຕິ ຊງ຺ຆວາມໂນ ວາ ກຏິວາມໂນ ວາ ອຸຠຍວາມໂນ ວາ. ຊງ຺ຆວາມນສ຺ສ ກຏິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຫຏ຺ຐິມກາໂຍ ຣສ຺ໂສ ໂຫຕິ, ອຸປຣິມກາໂຍ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ. ກຏິວາມນສ຺ສ ກຏິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸປຣິມກາໂຍ ຣສ຺ໂສ ໂຫຕິ, ເຫຏ຺ຐິມກາໂຍ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ. ອຸຠຍວາມນສ຺ສ ອຸໂຠປິ ກາຍາ ຣສ຺ສາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຍສໍ ຣສ຺ສຕ຺ຕາ ຠູຕານໍ ວິຍ ປຣິວຏຸໂມ ມຫາກຸຈ຺ຉິຆຏສທິໂສ ອຕ຺ຕຠາໂວ ໂຫຕິ, ຕໍ ຕິວິຘມ຺ປິ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

ຄລຄຓ຺ຑີຕິ ຍສ຺ສ ກຸມ຺ຠຓ຺ຑໍ ວິຍ ຄເລ ຄຓ຺ໂຑ ໂຫຕິ. ເທສນາມຕ຺ຕເມວ ເຈຕໍ, ຍສ຺ມິໍ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ປນ ປເທເສ ຄຓ຺ເຑ ສຕິ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ວິນິຈ຺ຉໂຍ – ‘‘ນ ຠິກ຺ຂເວ ປຎ຺ຈຫິ ອາພາເຘຫິ ຜຸຏ຺ໂຐ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ລກ຺ຂຓາຫຕກສາຫຕລິຂິຕເກສຸ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ‘‘ນ ຠິກ຺ຂເວ ລກ຺ຂຓາຫໂຕ’’ຕິອາທີສຸ ວຸຕ຺ຕເມວ.

ສີປທີຕິ ຠາຣປາໂທ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍສ຺ສ ປາໂທ ຖູໂລ ໂຫຕິ ສຎ຺ຊາຕປິຬໂກ ຂໂຣ, ໂສ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ຍສ຺ສ ປນ ນ ຕາວ ຂຣຠາວໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ອຸປນາຫໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຸທກອາວາເຏ ປເວເສຕ຺ວາ ອຸທກວາລິກາຍ ປູເຣຕ຺ວາ ຍຖາ ສິຣາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ຊງ຺ຆາ ຈ ເຕລນາຬິກາ ວິຍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ມິລາເປຕຸໍ ສກ຺ກາ, ຕສ຺ສ ປາທໍ ອີທິສໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປຸນ ວຑ຺ຒຕິ, ອຸປສມ຺ປາເທນ຺ເຕນາປິ ຕຖາ ກຕ຺ວາວ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພ.

ປາປໂຣຄີຕິ ອຣິສຠຄນ຺ທຣປິຕ຺ຕເສມ຺ຫກາສໂສສາທີສຸ ເຍນ ເກນຈິ ໂຣເຄນ ນິຈ຺ຈາຕຸໂຣ ອເຕກິຈ຺ຉໂຣໂຄ ເຊຄຸຈ຺ໂຉ ອມນາໂປ; ອຍໍ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ.

ປຣິສທູສໂກຕິ ໂຍ ອຕ຺ຕໂນ ວິຣູປຕາຍ ປຣິສໍ ທູເສຕິ; ອຕິທີໂຆ ວາ ໂຫຕິ ອຎ຺ເຎສໍ ສີສປ຺ປມາຓນາຠິປ຺ປເທໂສ, ອຕິຣສ຺ໂສ ¶ ວາ ອຸຠຍວາມນຠູຕຣູປໍ ¶ ວິຍ, ອຕິກາໂຬ ວາ ຌາປິຕເຂຕ຺ເຕ ຂາຓຸໂກ ວິຍ, ອຈ຺ໂຈທາໂຕ ວາ ທຘິຕກ຺ກາທີຫິ ປມຊ຺ຊິຕມຏ຺ຐຕມ຺ພໂລຫວຓ຺ໂຓ, ອຕິກິໂສ ວາ ມນ຺ທມໍສໂລຫິໂຕ ອຏ຺ຐິສິຣາຈມ຺ມສຣີໂຣ ວິຍ, ອຕິຖູໂລ ວາ ຠາຣິຍມໍໂສ, ມໂຫທໂຣ ວາ ມຫາຠູຕສທິໂສ, ອຕິມຫນ຺ຕສີໂສ ວາ ປຈ຺ຉິໍ ສີເສ ກຕ຺ວາ ຐິໂຕ ວິຍ, ອຕິຂຸທ຺ທກສີໂສ ວາ ສຣີຣສ຺ສ ອນນຸຣູເປນ ອຕິຂຸທ຺ທເກນ ສີເສນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ກູຏກູຏສີໂສ ວາ ¶ ຕາລຜລປິຓ຺ຑິສທິເສນ ສີເສນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ສິຂຣສີໂສ ວາ ອຸທ຺ຘໍ ອນຸປຸພ຺ພຕນຸເກນ ສີເສນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ນາຬິສີໂສ ວາ ມຫາເວຬຸປພ຺ພສທິເສນ ສີເສນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ກປ຺ປສີໂສ ວາ ປພ຺ຠາຣສີໂສ ວາ ຈຕູສຸ ປສ຺ເສສຸ ເຍນ ເກນຈິ ປສ຺ເສນ ໂອຓເຕນ ສີເສນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ວຓສີໂສ ວາ ປູຕິສີໂສ ວາ ກຓ຺ຓິກເກໂສ ວາ ປາຓເກຫິ ຂາຍິຕເກທາເຣ ສສ຺ສສທິເສຫິ ຕຫິໍ ຕຫິໍ ອຸຏ຺ຐິເຕຫິ ເກເສຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ນິລ຺ໂລມສີໂສ ວາ ຖູລຖທ຺ຘເກໂສ ວາ ຕາລຫີຣສທິເສຫິ ເກເສຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ຊາຕິປລິເຕຫິ ປຓ຺ຑຣສີໂສ ວາ ປກຕິຕມ຺ພເກໂສ ວາ ອາທິຕ຺ເຕຫິ ວິຍ ເກເສຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອາວຏ຺ຏສີໂສ ວາ ຄຸນ຺ນໍ ສຣີເຣ ອາວຏ຺ຏສທິເສຫິ ອຸທ຺ຘຄ຺ເຄຫິ ເກສາວຏ຺ເຏຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ສີສໂລເມຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກາພທ຺ຘຠມຸກໂລໂມ ວາ ຊາລພທ຺ເຘນ ວິຍ ນລາເຏນ ສມນ຺ນາຄໂຕ.

ສມ຺ພທ຺ຘຠມຸໂກ ວາ ນິລ຺ໂລມຠມຸໂກ ວາ ມກ຺ກຏຠມຸໂກ ວາ ອຕິມຫນ຺ຕກ຺ຂິ ວາ ອຕິຂຸທ຺ທກກ຺ຂິ ວາ ມຫິໍສຈມ຺ເມ ວາສິໂກເຓນ ປຫຣິຕ຺ວາ ກຕຉິທ຺ທສທິເສຫິ ອກ຺ຂີຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ວິສມກ຺ຂິ ວາ ເອເກນ ມຫນ຺ເຕນ ເອເກນ ຂຸທ຺ທເກນ ອກ຺ຂິນາ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ວິສມຈກ຺ກໂລ ວາ ເອເກນ ອຸທ຺ຘໍ ເອເກນ ອໂຘຕິ ເອວໍ ວິສມຊາເຕຫິ ອກ຺ຂິຈກ຺ກເລຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ເກກໂຣ ວາ ຄມ຺ຠີຣກ຺ຂິ ວາ ຍສ຺ສ ຄມ຺ຠີເຣ ອຸທປາເນ ອຸທກຕາຣກາ ວິຍ ອກ຺ຂິຕາຣກາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ; ນິກ຺ຂນ຺ຕກ຺ຂິ ວາ ຍສ຺ສ ກກ຺ກຏກສ຺ເສວ ອກ຺ຂິຕາຣກາ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ; ຫຕ຺ຖິກຓ຺ໂຓ ວາ ມຫຕີຫິ ກຓ຺ຓສກ຺ຂລິກາຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ມູສິກກຓ຺ໂຓ ວາ ຊຏຸກກຓ຺ໂຓ ວາ ຂຸທ຺ທິກາຫິ ກຓ຺ຓສກ຺ຂລິກາຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ຉິທ຺ທມຕ຺ຕກຓ຺ໂຓ ວາ ຍສ຺ສ ວິນາ ກຓ຺ຓສກ຺ຂລິກາຫິ ¶ ກຓ຺ຓຉິທ຺ທມຕ຺ຕເມວ ¶ ໂຫຕິ; ອວິທ຺ຘກຓ຺ໂຓ ວາ ໂຍນກຊາຕິໂກ ປນ ປຣິສທູສໂກ ນ ໂຫຕິ; ສຠາໂວເຍວ ຫິ ໂສ ຕສ຺ສ ກຓ຺ຓຠຄນ຺ທຣິໂກ ວາ ນິຈ຺ຈປູຕິນາ ກຓ຺ເຓນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ຄຓ຺ຑກຓ຺ໂຓ ວາ ສທາປຄ຺ຆຣິຕປຸພ຺ເພນ ກຓ຺ເຓນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ຏງ຺ກິຕກຓ຺ໂຓ ວາ ໂຄຠຕ຺ຕນາຬິກາຍ ອຄ຺ຄສທິເສຫິ ກຓ຺ເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອຕິປິງ຺ຄລກ຺ຂິ ວາ ມຘຸປິງ຺ຄລໍ ປນ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ນິປ຺ປຂຸມກ຺ຂິ ວາ ອສ຺ສຸປຄ຺ຆຣຓກ຺ຂິ ວາ ປຸປ຺ຜິຕກ຺ຂິ ວາ ອກ຺ຂິປາເກນ ສມນ຺ນາຄຕກ຺ຂິ ວາ.

ອຕິມຫນ຺ຕນາສິໂກ ວາ ອຕິຂຸທ຺ທກນາສິໂກ ວາ ຈິປິຏນາສິໂກ ວາ ມຊ຺ເຌ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ເອກປສ຺ເສ ຐິຕວງ຺ກນາສິໂກ ວາ, ທີຆນາສິໂກ ວາ ສຸກຕຸຓ຺ຑສທິສາຍ ຊິວ຺ຫາຍ ເລຫິຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍາຍ ນາສິກາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ນິຈ຺ຈປຄ຺ຆຣິຕສິງ຺ຆາຓິກນາໂສ ວາ.

ມຫາມຸໂຂ ວາ ຍສ຺ສ ປຏງ຺ຄມຓ຺ຑູກສ຺ເສວ ມຸຂນິມິຕ຺ຕໍເຍວ ມຫນ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ມຸຂໍ ປນ ລາພຸສທິສໍ ¶ ອຕິຂຸທ຺ທກໍ, ຠິນ຺ນມຸໂຂ ວາ ວງ຺ກມຸໂຂ ວາ ມຫາໂອຏ຺ໂຐ ວາ ອຸກ຺ຂລິມຸຂວຏ຺ຏິສທິເສຫິ ໂອຏ຺ເຐຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ຕນຸກໂອຏ຺ໂຐ ວາ ເຠຣິຈມ຺ມສທິເສຫິ ທນ຺ເຕ ປິທຫິຕຸໍ ອສມຕ຺ເຖຫິ ໂອຏ຺ເຐຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ມຫາຘໂຣຏ຺ໂຐ ວາ ຕນຸກອຸຕ຺ຕໂຣຏ຺ໂຐ ວາ ຕນຸກອຘໂຣຏ຺ໂຐ ວາ ມຫາອຸຕ຺ຕໂຣຏ຺ໂຐ ວາ ໂອຏ຺ຐຉິນ຺ນໂກ ວາ ເອຬມຸໂຂ ວາ ອຸປ຺ປກ຺ກມຸໂຂ ວາ ສງ຺ຂຕຸຓ຺ຑໂກ ວາ ພຫິເສເຕຫິ ອນ຺ໂຕ ອຕິຣຕ຺ເຕຫິ ໂອຏ຺ເຐຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ທຸຄ຺ຄນ຺ຘກຸຓປມຸໂຂ ວາ.

ມຫາທນ຺ໂຕ ວາ ອຏ຺ຐກທນ຺ຕສທິເສຫິ ທນ຺ເຕຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອສຸຣທນ຺ໂຕ ວາ ເຫຏ຺ຐາ ວາ ອຸປຣິ ວາ ພຫິນິກ຺ຂນ຺ຕທນ຺ໂຕ, ຍສ຺ສ ປນ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ໂອຏ຺ເຐຫິ ປິທຫິຕຸໍ ກເຖນ຺ຕສ຺ເສວ ປຎ຺ຎາຍຕິ ໂນ ອກເຖນ຺ຕສ຺ສ, ຕໍ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປູຕິທນ຺ໂຕ ວາ ນິທ຺ທນ຺ໂຕ ວາ ຍສ຺ສ ປນ ທນ຺ຕນ຺ຕເຣ ກລນ຺ທກທນ຺ໂຕ ວິຍ ສຸຂຸມທນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຕໍ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ມຫາຫນຸໂກ ວາ ໂຄຫນຸສທິເສນ ຫນຸນາ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ທີຆຫນຸໂກ ວາ ຈິປິຏຫນຸໂກ ວາ ອນ຺ໂຕປວິຏ຺ເຐນ ວິຍ ອຕິຣສ຺ເສນ ຫນຸເກນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ຠິນ຺ນຫນຸໂກ ວາ ວງ຺ກຫນຸໂກ ວາ ນິມ຺ມສ຺ສຸທາຐິໂກ ວາ ຠິກ຺ຂຸນິສທິສມຸໂຂ ທີຆຄໂລ ວາ ພກຄລສທິເສນ ຄເລນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ຣສ຺ສຄໂລ ວາ ອນ຺ໂຕປວິຏ຺ເຐນ ¶ ວິຍ ຄເລນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ຠິນ຺ນຄໂລ ວາ ຠຏ຺ຐອໍສກູໂຏ ວາ ອຫຕ຺ໂຖ ວາ ເອກຫຕ຺ໂຖ ວາ ອຕິຣສ຺ສຫຕ຺ໂຖ ¶ ວາ ອຕິທີຆຫຕ຺ໂຖ ວາ ຠິນ຺ນອຸໂຣ ວາ ຠິນ຺ນປິຏ຺ຐິ ວາ ກຈ຺ຉຸຄຕ຺ໂຕ ວາ ກຓ຺ຑຸຄຕ຺ໂຕ ວາ ທທ຺ທຸຄຕ຺ໂຕ ວາ ໂຄຘາຄຕ຺ໂຕ ວາ, ຍສ຺ສ ໂຄຘາຍ ວິຍ ຄຕ຺ຕໂຕ ຈຸຓ຺ຓານິ ປຕນ຺ຕິ, ສພ຺ພຎ຺ເຈຕໍ ວິຣູປກຣຓໍ ສນ຺ຘາຍ ວິຕ຺ຖາຣິກວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິນິຈ຺ຉໂຍ ປເນຕ຺ຖ ‘‘ນ ຠິກ຺ຂເວ ປຎ຺ຈຫິ ອາພາເຘຫີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຠຏ຺ຐກຏິໂກ ວາ ມຫາອານິສໂທ ວາ ອຸທ຺ຘນກູຏສທິເສຫິ ອານິສທມໍເສຫິ ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄເຕຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ມຫາອູຣຸໂກ ວາ ວາຕຓ຺ຑິໂກ ວາ ມຫາຊາຓຸໂກ ວາ ສງ຺ຆຏ຺ຏນຊາຓຸໂກ ວາ ທີຆຊງ຺ໂຆ ວາ ຍຏ຺ຐິສທິສຊງ຺ໂຆ ວິກໂຏ ວາ ປຓ຺ໂຫ ວາ ອຸພ຺ພທ຺ຘປິຓ຺ຑິໂກ ວາ, ໂສ ທຸວິໂຘ ເຫຏ຺ຐາ ໂອຣຸຬ຺ຫາຫິ ວາ ອຸປຣິ ອາຣຸຬ຺ຫາຫິ ວາ ມຫຕີຫິ ຊງ຺ຆປິຓ຺ຑິກາຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ມຫາຊງ຺ໂຆ ວາ ຖູລຊງ຺ຆປິຓ຺ຑິໂກ ວາ ມຫາປາໂທ ວາ ມຫາປຓ຺ຫິ ວາ ປິຏ຺ຐິກປາໂທ ວາ ປາທເວມຊ຺ຌໂຕ ອຸຏ຺ຐິຕຊງ຺ໂຆ ວງ຺ກປາໂທ ວາ ໂສ ທຸວິໂຘ – ອນ຺ໂຕ ວາ ພຫິ ວາ ປຣິວຕ຺ຕປາໂທ ຄຓ຺ຐິກງ຺ຄຸລິ ວາ ສິງ຺ຄິເວຣຜຓສທິສາຫິ ອງ຺ຄຸລີຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອນ຺ຘນໂຂ ວາ ກາຬວຓ຺ເຓຫິ ປູຕິນເຂຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ສພ຺ໂພປິ ເອສ ປຣິສທູສໂກ. ເອວຣູໂປ ປຣິສທູສໂກ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ.

ກາໂຓຕິ ປສນ຺ນນ຺ໂຘ ວາ ໂຫຕຸ ປຸປ຺ຜາທີຫິ ວາ ອຸປຫຕປສາໂທ. ໂຍ ທ຺ວີຫິ ວາ ເອເກນ ວາ ອກ຺ຂິນາ ¶ ນ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ເອກກ຺ຂິກາໂຓ ກາໂຓຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ທ຺ວິອກ຺ຂິກາໂຓ ອນ຺ເຘນ ສງ຺ຄຫິໂຕ. ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ຊຈ຺ຈນ຺ໂຘ ອນ຺ໂຘຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ອຸຠຍມ຺ປິ ປຣິຍາເຍນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ກຸຓີຕິ ຫຕ຺ຖກຸຓີ ວາ ປາທກຸຓີ ວາ ອງ຺ຄຸລິກຸຓີ ວາ; ຍສ຺ສ ເອເຕສຸ ຫຕ຺ຖາທີສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ວງ຺ກໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ໂສ ກຸຓີ ນາມ. ຂຎ຺ໂຊຕິ ນຕຊາຓຸໂກ ວາ ຠິນ຺ນຊງ຺ໂຆ ວາ ມຊ຺ເຌ ສງ຺ກຸຏິຕປາທຕ຺ຕາ ກຸຓ຺ຑປາທໂກ ວາ ປິຏ຺ຐິປາທມຊ຺ເຌນ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕ ອຄ຺ເຄ ສງ຺ກຸຏິຕປາທຕ຺ຕາ ກຸຓ຺ຑປາທໂກ ວາ ປິຏ຺ຐິປາທຄ຺ເຄນ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕ ອຄ຺ຄປາເທເນວ ຈງ຺ກມນຂຎ຺ໂຊ ວາ ປຓ຺ຫິກາຍ ຈງ຺ກມນຂຎ຺ໂຊ ¶ ວາ ປາທສ຺ສ ພາຫິຣນ຺ເຕນ ຈງ຺ກມນຂຎ຺ໂຊ ວາ ປາທສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕຣນ຺ເຕນ ຈງ຺ກມນຂຎ຺ໂຊ ວາ ໂຄປ຺ຜການໍ ອຸປຣິ ຠຄ຺ຄຕ຺ຕາ ສກເລນ ປິຏ຺ຐິປາເທນ ຈງ຺ກມນຂຎ຺ໂຊ ວາ; ສພ຺ໂພເປສ ຂຎ຺ໂຊເຍວ, ໂສ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ.

ປກ຺ຂຫໂຕຕິ ¶ ຍສ຺ສ ເອໂກ ຫຕ຺ໂຖ ວາ ປາໂທ ວາ ອຑ຺ຒສຣີຣໍ ວາ ສຸຂໍ ນ ວຫຕິ. ຉິນ຺ນິຣິຍາປໂຖຕິ ປີຐສປ຺ປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຊຣາທຸພ຺ພໂລຕິ ຊິຓ຺ຓຠາເວນ ທຸພ຺ພໂລ ອຕ຺ຕໂນ ຈີວຣຣຊນາທິກມ຺ມໍ ກາຕຸມ຺ປິ ອສມຕ຺ໂຖ. ໂຍ ປນ ມຫລ຺ລໂກປິ ພລວາ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຕານໍ ປຏິຊຄ຺ຄິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ໂສ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ອນ຺ໂຘຕິ ຊຈ຺ຈນ຺ໂຘ ວຸຈ຺ຈຕິ. ມູໂຄຕິ ຍສ຺ສ ວຈີເຠໂທ ນປ຺ປວຕ຺ຕຕິ; ຍສ຺ສາປິ ປວຕ຺ຕຕິ, ສຣຓຄມນໍ ປນ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ຠາສິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຕາທິສໍ ມມ຺ມນມ຺ປິ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ໂຍ ປນ ສຣຓຄມນມຕ຺ຕໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ຠາສິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຕໍ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ພຘິໂຣຕິ ໂຍ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ນ ສຸຓາຕິ. ໂຍ ປນ ມຫາສທ຺ທໍ ສຸຓາຕິ, ຕໍ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອນ຺ຘມູຄາທໂຍ ອຸຠຍໂທສວເສນ ວຸຕ຺ຕາ. ເຍສຎ຺ຈ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ, ອຸປສມ຺ປທາປິ ເຕສໍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາວ. ສເຈ ປນ ເຕ ສງ຺ໂຆ ອຸປສມ຺ປາເທຕິ, ສພ຺ເພປິ ຫຕ຺ຖຈ຺ຉິນ຺ນາທໂຍ ສູປສມ຺ປນ຺ນາ, ກາຣກສງ຺ໂຆ ປນ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍາ ຈ ອາປຕ຺ຕິໂຕ ນ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ວກ຺ຂຕິ ຈ – ‘‘ອຕ຺ຖິ ຠິກ຺ຂເວ ປຸຄ຺ຄໂລ ອປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂອສາຣຓໍ, ຕຎ຺ເຈ ສງ຺ໂຆ ໂອສາເຣຕິ, ເອກຈ຺ໂຈ ສຸໂອສາຣິໂຕ, ເອກຈ຺ໂຈ ທຸໂອສາຣິໂຕ’’ຕິ ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ອາຄຕຏ຺ຐາເນເຍວ ອາວິ ຠວິສ຺ສຕີຕິ.

ຫຕ຺ຖຈ຺ຉິນ຺ນາທິວຕ຺ຖຸກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໒໐. ອລຊ຺ຊີນໍ ນິສ຺ສາຍ ວສນ຺ຕີຕິ ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ສາມິວຈນໍ; ອລຊ຺ຊິປຸຄ຺ຄເລ ນິສ຺ສາຍ ວສນ຺ຕີຕິ ¶ ອຕ຺ໂຖ. ຍາວ ຠິກ຺ຂຸສຠາຄຕໍ ຊານາມີຕິ ນິສ຺ສຍທາຍກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠິກ຺ຂູຫິ ສຠາຄຕໍ ລຊ຺ຊິຠາວໍ ຍາວ ຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມາ ນວໍ ຐານໍ ຄເຕນ ‘‘ເອຫິ ຠິກ຺ຂຸ, ນິສ຺ສຍໍ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມາເນນາປິ ຈຕູຫປຎ຺ຈາຫໍ ນິສ຺ສຍທາຍກສ຺ສ ລຊ຺ຊິຠາວໍ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ນິສ຺ສໂຍ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ສເຈ ‘‘ເຖໂຣ ລຊ຺ຊີ’’ຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕິເກ ສຸຕ຺ວາ ອາຄຕທິວເສເຍວ ຄເຫຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ເຖໂຣ ປນ ‘‘ອາຄເມຫິ ຕາວ, ວສນ຺ໂຕ ຊານິສ຺ສສີ’’ຕິ ກຕິປາຫໍ ອາຈາຣໍ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ນິສ຺ສຍໍ ເທຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ປກຕິຍາ ນິສ຺ສຍຄ຺ຄຫຓຏ຺ຐານໍ ¶ ຄເຕນ ຕທເຫວ ຄເຫຕພ຺ໂພ, ເອກທິວສມ຺ປິ ປຣິຫາໂຣ ¶ ນຕ຺ຖິ. ສເຈ ປຐມຍາເມ ອາຈຣິຍສ຺ສ ໂອກາໂສ ນຕ຺ຖິ, ໂອກາສໍ ອລຠນ຺ໂຕ ‘‘ປຈ຺ຈູສສມເຍ ຄເຫສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຍຕິ, ອຣຸຓໍ ອຸຄ຺ຄຕມ຺ປິ ນ ຊານາຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ສເຈ ປນ ‘‘ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາໂຠຄໍ ອກຕ຺ວາ ສຍຕິ, ອຣຸຓຸຄ຺ຄມເນ ທຸກ຺ກຏໍ. ອຄຕປຸພ຺ພໍ ຐານໍ ຄເຕນ ທ຺ເວ ຕີຓິ ທິວສານິ ວສິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸກາເມນ ອນິສ຺ສິເຕນ ວສິຕພ຺ພໍ. ‘‘ສຕ຺ຕາຫໍ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາລຍໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ປນ ນິສ຺ສໂຍ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ສເຈ ເຖໂຣ ‘‘ກິໍ ສຕ຺ຕາຫໍ ວສນ຺ຕສ຺ສ ນິສ຺ສເຍນາ’’ຕິ ວທຕິ, ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ລທ຺ຘປຣິຫາໂຣ ໂຫຕິ.

ອລຊ຺ຊີນິສ຺ສຍວຕ຺ຖຸກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໒໑. ນິສ຺ສຍກຣຓີໂຍຕິ ກຣຓີຍນິສ຺ສໂຍ, ກຣຓີໂຍ ມຍາ ນິສ຺ສໂຍ; ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິສ຺ສຍໍ ອລຠມາເນນາຕິ ອຕ຺ຕນາ ສທ຺ຘິໍ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ເນສຸ ນິສ຺ສຍທາຍເກ ອສຕິ ນິສ຺ສຍໍ ນ ລຠຕິ ນາມ. ເອວໍ ອລຠນ຺ເຕນ ອນິສ຺ສິເຕນ ພຫູນິປິ ທິວສານິ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປຸພ຺ເພປິ ນິສ຺ສຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຖປຸພ຺ພໍ ກຎ຺ຈິ ອາວາສໍ ປວິສຕິ, ເອກຣຕ຺ຕໍ ວສນ຺ເຕນາປິ ນິສ຺ສໂຍ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ວິສ຺ສມນ຺ໂຕ ວາ ສຕ຺ຖໍ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ວາ ກຕິປາຫໍ ວສຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ອນ຺ໂຕວສ຺ເສ ປນ ນິພທ຺ຘວາສໍ ວສິຕພ຺ພໍ, ນິສ຺ສໂຍ ຈ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ນາວາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ປນ ວສ຺ສາເນ ອາຄເຕປິ ນິສ຺ສຍໍ ອລຠນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ.

ຍາຈິຍມາເນນາຕິ ເຕນ ຄິລາເນນ ຍາຈິຍມາເນນ ອນິສ຺ສິເຕນ ວສິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ‘‘ຍາຈາຫິ ມ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈມາໂນປິ ຄິລາໂນ ມາເນນ ນ ຍາຈຕິ, ຄນ຺ຕພ຺ພໍ.

ຜາສຸ ¶ ໂຫຕີຕິ ສມຖວິປສ຺ສນານໍ ປຏິລາຠວເສນ ຜາສຸ ໂຫຕິ. ອິມຎ຺ຫິ ປຣິຫາຣໍ ເນວ ໂສຕາປນ຺ໂນ ນ ສກທາຄາມີ ອນາຄາມີ ອຣຫນ຺ໂຕ ລຠນ຺ຕິ; ນ ຖາມຄຕສ຺ສ ສມາຘິໂນ ວາ ວິປສ຺ສນາຍ ວາ ລາຠີ, ວິສ຺ສຏ຺ຐກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ປນ ພາລປຸຖຸຊ຺ຊເນ ກຖາວ ນຕ຺ຖິ. ຍສ຺ສ ໂຂ ປນ ສມໂຖ ວາ ວິປສ຺ສນາ ວາ ຕຣຸໂຓ ໂຫຕິ, ອຍໍ ອິມໍ ປຣິຫາຣໍ ລຠຕິ, ປວາຣຓສງ຺ຄໂຫປິ ເອຕສ຺ເສວ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ. ຕສ຺ມາ ອິມິນາ ປຸຄ຺ຄເລນ ອາຈຣິເຍ ປວາເຣຕ຺ວາ ຄເຕປິ ‘‘ຍທາ ປຕິຣູໂປ ນິສ຺ສຍທາຍໂກ ອາຄຈ຺ຉິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ນິສ຺ສາຍ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ ປຸນ ຍາວ ¶ ອາສາຬ຺ຫີປຸຓ຺ຓມາ, ຕາວ ອນິສ຺ສິເຕນ ວຕ຺ຖຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ອາສາຬ຺ຫີມາເສ ¶ ອາຈຣິໂຍ ນາຄຈ຺ຉຕິ, ຍຕ຺ຖ ນິສ຺ສໂຍ ລພ຺ຠຕິ, ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ.

໑໒໒. ໂຄຕ຺ເຕນປິ ອນຸສ຺ສາເວຕຸນ຺ຕິ ມຫາກສ຺ສປສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ໂຂຕິ ເອວໍ ໂຄຕ຺ຕໍ ວຕ຺ວາ ອນຸສ຺ສາເວຕຸໍ ອນຸຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໒໓. ທ຺ເວ ເອການຸສ຺ສາວເນຕິ ທ຺ເວ ເອກໂຕ ອນຸສ຺ສາວເນ; ເອເກນ ເອກສ຺ສ ອຎ຺ເຎນ ອິຕຣສ຺ສາຕິ ເອວໍ ທ຺ວີຫິ ວາ ອາຈຣິເຍຫິ ເອເກນ ວາ ເອກກ຺ຂເຓ ກມ຺ມວາຈໍ ອນຸສ຺ສາເວນ຺ເຕຫິ ອຸປສມ຺ປາເທຕຸໍ ອນຸຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ທ຺ເວ ຕໂຍ ເອການຸສ຺ສາວເນ ກາຕຸໍ ຕຎ຺ຈ ໂຂ ເອເກນ ອຸປຊ຺ຌາເຍນາຕິ ທ຺ເວ ວາ ຕໂຍ ວາ ຊເນ ປຸຣິມນເຍເນວ ເອກໂຕ ອນຸສ຺ສາວເນ ກາຕຸໍ ອນຸຊານາມິ; ຕຎ຺ຈ ໂຂ ອນຸສ຺ສາວນກິຣິຍໍ ເອເກນ ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ອນຸຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມາ ເອເກນ ອາຈຣິເຍນ ທ຺ເວ ວາ ຕໂຍ ວາ ອນຸສ຺ສາເວຕພ຺ພາ. ທ຺ວີຫິ ວາ ຕີຫິ ວາ ອາຈຣິເຍຫິ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ເອເກນ ເອກສ຺ສາຕິ ເອວໍ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ທ຺ເວ ຕິສ຺ໂສ ວາ ກມ຺ມວາຈາ ກາຕພ຺ພາ. ສເຈ ປນ ນານາຈຣິຍາ ນານຸປຊ຺ຌາຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ສຸມນຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກໍ, ສຸມນຕ຺ເຖໂຣ ຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກໍ ອນຸສ຺ສາເວຕິ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎຎ຺ຈ ຄຓປູຣກາ ໂຫນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ນານາອຸປຊ຺ຌາຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອໂກ ອາຈຣິໂຍ ໂຫຕິ, ‘‘ນຕ຺ເວວ ນານຸປຊ຺ຌາເຍນາ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອິທໍ ສນ຺ຘາຍ ຫິ ເອສ ປຏິກ຺ເຂໂປ.

ຄມິກາທິນິສ຺ສຍວຕ຺ຖຸກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໒໖. ປຐມໍ ¶ ອຸປຊ຺ຌໍ ຄາຫາເປຕພ຺ໂພຕິ ເອຕ຺ຖ ວຊ຺ຊາວຊ຺ຊໍ ອຸປນິຊ຺ຌາຍຕີຕິ ອຸປຊ຺ຌາ, ຕໍ ອຸປຊ຺ຌໍ; ‘‘ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ເມ ຠນ຺ເຕ ໂຫຫີ’’ຕິ ເອວໍ ວທາເປຕ຺ວາ ຄາຫາເປຕພ຺ໂພ. ວິຕ຺ຖາຍນ຺ຕີຕິ ວິຕ຺ຖທ຺ຘຄຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ຍໍ ຊາຕນ຺ຕິ ຍໍ ຕວ ສຣີເຣ ຊາຕໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ວິຊ຺ຊມານໍ, ຕໍ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ປຸຈ຺ຉນ຺ເຕ ສນ຺ຕໍ ອຕ຺ຖີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິອາທິ. ອຸລ຺ລຸມ຺ປຕຸ ມນ຺ຕິ ອຸທ຺ຘຣຕຸ ມໍ.

໑໒໘. ຕາວເທວາຕິ ¶ ອຸປສມ຺ປນ຺ນສມນນ຺ຕຣເມວ. ຉາຍາ ເມຕພ຺ພາຕິ ເອກໂປຣິສາ ວາ ທ຺ວິໂປຣິສາ ວາຕິ ຉາຍາ ເມຕພ຺ພາ. ອຸຕຸປ຺ປມາຓໍ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພນ຺ຕິ ‘‘ວສ຺ສາໂນ ເຫມນ຺ໂຕ ຄິມ຺ໂຫ’’ຕິ ເອວໍ ອຸຕຸປ຺ປມາຓໍ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອຸຕຸເຍວ ອຸຕຸປ຺ປມາຓໍ. ສເຈ ວສ຺ສານາທໂຍ ອປຣິປຸຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ຍຕ຺ຕເກຫິ ທິວເສຫິ ຍສ຺ສ ໂຍ ອຸຕຸ ອປຣິປຸຓ຺ໂຓ, ເຕ ທິວເສ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ໂສ ທິວສຠາໂຄ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ໂພ. ອຖ ວາ ‘‘ອຍໍ ນາມ ອຸຕຸ, ໂສ ຈ ໂຂ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ ວາ ອປຣິປຸຓ຺ໂຓ ວາ’’ຕິ ເອວໍ ອຸຕຸປ຺ປມາຓໍ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ‘‘ປຸພ຺ພຓ຺ໂຫ ວາ ສາຍນ຺ໂຫ ວາ’’ຕິ ເອວໍ ທິວສຠາໂຄ ¶ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ໂພ. ສງ຺ຄີຕີຕິ ອິທເມວ ສພ຺ພໍ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ກິໍ ລຠສິ, ກາ ເຕ ຉາຍາ, ກິໍ ອຸຕຸປ຺ປມາຓໍ, ໂກ ທິວສຠາໂຄ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ອິທໍ ນາມ ລຠາມິ – ວສ຺ສໍ ວາ ເຫມນ຺ຕໍ ວາ ຄິມ຺ຫໍ ວາ, ອຍໍ ເມ ຉາຍາ, ອິທໍ ອຸຕຸປ຺ປມາຓໍ, ອຍໍ ທິວສຠາໂຄຕິ ວເທຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ເອວໍ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ.

໑໒໙. ໂອຫາຍາຕິ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ. ທຸຕິຍໍ ທາຕຸນ຺ຕິ ອຸປສມ຺ປທມາຬກໂຕ ປຣິເວຓໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ທຸຕິຍກໍ ທາຕຸໍ ອນຸຊານາມິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ອກຣຓີຍານິ ອາຈິກ຺ຂິຕຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຓ຺ຑຸປລາໂສຕິ ປຓ຺ຑຸວຓ຺ໂຓ ປຕ຺ໂຕ. ພນ຺ຘນາ ປວຸຕ຺ໂຕຕິ ວຓ຺ຏໂຕ ປຕິໂຕ. ອຠພ຺ໂພ ຫຣິຕຕ຺ຖາຍາຕິ ປຸນ ຫຣິໂຕ ຠວິຕຸໍ ອຠພ຺ໂພ. ປຸຖຸສິລາຕິ ມຫາສິລາ.

໑໓໐. ອລພ຺ຠມານາຍ ສາມຄ຺ຄິຍາ ອນາປຕ຺ຕິ ສມ຺ໂຠເຄ ສໍວາເສຕິ ຍາວ ຕສ຺ສ ອຸກ຺ເຂປນີຍກມ຺ມກຣຓຕ຺ຖາຍ ສາມຄ຺ຄີ ນ ລພ຺ຠຕິ, ຕາວ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂຠເຄ ຈ ອຸໂປສຖປວາຣຓາທິກຣຓເຠເທ ¶ ສໍວາເສ ຈ ອນາປຕ຺ຕີຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ມຫາວິຠງ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕານຸສາເຣນ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ ປາກຏເມວາຕິ.

ຈຕ຺ຕາໂຣນິສ຺ສຍາທິກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍ ວິນຍສໍວຓ຺ຓນາຍ

ທ຺ວາສຕ຺ຕຕິອຘິກວຕ຺ຖຸສຕປຏິມຓ຺ຑິຕສ຺ສ ມຫາຂນ຺ຘກສ຺ສ

໑໓໒. ອຸໂປສຖກ຺ຂນ຺ຘເກ ¶ ¶ – ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ຕິຕ຺ຖໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ລທ຺ຘິ; ອຎ຺ຎໍ ຕິຕ຺ຖໍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖໍ; ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖໍ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ; ອິໂຕ ອຎ຺ຎລທ຺ຘິກາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຘມ຺ມໍ ຠາສນ຺ຕີຕິ ຍໍ ເຕສໍ ກຕ຺ຕພ຺ພາກຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ກເຖນ຺ຕິ. ເຕ ລຠນ຺ຕີຕິ ເຕ ມນຸສ຺ສາ ລຠນ຺ຕິ. ມູຄສູກຣາຕິ ຖູລສຣີຣສູກຣາ.

໑໓໕. ອນຊ຺ຌາປນ຺ໂນ ວາ ໂຫຕິ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວາ ວຸຏ຺ຐິໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ຍໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ຠິກ຺ຂຸ ອນຊ຺ຌາປນ຺ໂນ ວາ ໂຫຕິ, ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ, ອຍໍ ອສນ຺ຕີ ນາມ ອາປຕ຺ຕີຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສມ຺ປຊານມຸສາວາເທ ກິໍ ໂຫຕີຕິ ຍ຺ວາຍໍ ສມ຺ປຊານມຸສາວາໂທ ອສ຺ສ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ອາປຕ຺ຕິໂຕ ກິໍ ໂຫຕິ, ກຕຣາ ອາປຕ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸກ຺ກຏໍ ໂຫຕີຕິ ທຸກ຺ກຏາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ; ສາ ຈ ໂຂ ນ ¶ ມຸສາວາທລກ຺ຂເຓນ; ຠຄວໂຕ ປນ ວຈເນນ ວຈີທ຺ວາເຣ ອກິຣິຍສມຸຏ຺ຐານາ ອາປຕ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ວກ຺ຂຕິ ຫິ –

ປຎ຺ຫາ ເມສາ ກຸສເລຫິ ຈິນ຺ຕິຕາ’’ຕິ. (ປຣິ. ໔໗໙);

ອນ຺ຕຣາຍິໂກຕິ ອນ຺ຕຣາຍກໂຣ. ກິສ຺ສ ຜາສຸ ໂຫຕີຕິ ກິມຕ຺ຖາຍ ຜາສຸ ໂຫຕິ. ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ອຘິຄມາຍາຕິ ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ອຘິຄມນຕ຺ຖາຍ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຜາສຸ ໂຫຕິ ສຸຂໍ ໂຫຕິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ອິຕິ ຠຄວາ ອຸທ຺ເທສໂຕ ຈ ນິທ຺ເທສໂຕ ຈ ປຐມໍ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສໍ ທສ຺ເສສິ.

໑໓໖. ເທວສິກນ຺ຕິ ¶ ທິວເສ ທິວເສ. ຈາຕຸທ຺ທເສ ວາ ປນ຺ນຣເສ ວາຕິ ເອກສ຺ສ ອຸຕຸໂນ ຕຕິເຍ ຈ ສຕ຺ຕເມ ຈ ປກ຺ເຂ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຈາຕຸທ຺ທເສ ອວເສເສ ຉກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປນ຺ນຣເສ; ອຍໍ ຕາວ ເອໂກ ອຕ຺ໂຖ. ອຍໍ ປນ ປກຕິຈາຣິຕ຺ຕວເສນ ¶ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ສກິໍ ປກ຺ຂສ຺ສ ຈາຕຸທ຺ທເສ ວາ ປນ຺ນຣເສ ວາ’’ຕິ ວຈນໂຕ ປນ ຕຖາຣູເປ ປຈ຺ຈເຍ ສຕິ ຍສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຈາຕຸທ຺ທເສ ວາ ປນ຺ນຣເສ ວາ ອຸທ຺ທິສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອາວາສິການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຈາຕຸທ຺ທໂສ ໂຫຕິ, ອາຄນ຺ຕຸການໍ ປນ຺ນຣໂສ. ສເຈ ອາວາສິກາ ພຫຸຕຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ອາຄນ຺ຕຸເກຫິ ອາວາສິການໍ ອນຸວຕ຺ຕິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຈນໂຕປິ ເຈຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໑໓໘. ປຐມໍ ນິມິຕ຺ຕາ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ພາຕິ ວິນຍຘເຣນ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ ‘‘ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ກິໍ ນິມິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ? ປພ຺ພໂຕ ຠນ຺ເຕຕິ. ປຸນ ວິນຍຘເຣນ ‘‘ເອໂສ ປພ຺ພໂຕ ນິມິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ພໍ. ‘‘ເອຕໍ ປພ຺ພຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ກໂຣມ, ກຣິສ຺ສາມ, ນິມິຕ຺ຕໍ ກໂຕ, ນິມິຕ຺ຕໍ ໂຫຕຸ, ໂຫຕິ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອວໍ ປນ ກິຕ຺ເຕຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ປາສາຓາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ອນຸທິສາຍ, ທກ຺ຂິຓາຍ ທິສາຍ, ທກ຺ຂິຓາຍ ອນຸທິສາຍ, ປຈ຺ຉິມາຍ ທິສາຍ, ປຈ຺ຉິມາຍ ອນຸທິສາຍ, ອຸຕ຺ຕຣາຍ ທິສາຍ, ອຸຕ຺ຕຣາຍ ອນຸທິສາຍ, ກິໍ ນິມິຕ຺ຕໍ? ອຸທກໍ ຠນ຺ເຕ. ເອຕໍ ອຸທກໍ ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອຏ຺ຐຕ຺ວາ ປຸນ ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ກິໍ ນິມິຕ຺ຕໍ. ປພ຺ພໂຕ ຠນ຺ເຕ. ເອໂສ ປພ຺ພໂຕ ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອວໍ ປຐມໍ ¶ ກິຕ຺ຕິຕນິມິຕ຺ຕໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາວ ຐເປຕພ຺ພໍ. ເອວຎ຺ຫິ ນິມິຕ຺ເຕນ ນິມິຕ຺ຕໍ ຆຏິຕໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ນິມິຕ຺ຕານິ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຖານນ຺ຕຣໍ ວຸຕ຺ຕາຍ ກມ຺ມວາຈາຍ ສີມາ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພາ. ກມ຺ມວາຈາປຣິໂຍສາເນ ນິມິຕ຺ຕານໍ ອນ຺ໂຕ ສີມາ ໂຫຕິ, ນິມິຕ຺ຕານິ ສີມໂຕ ພຫິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ນິມິຕ຺ຕານິ ສກິໍ ກິຕ຺ຕິຕານິປິ ກິຕ຺ຕິຕາເນວ ໂຫນ຺ຕິ. ອນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສີມມຓ຺ຑລໍ ສມ຺ພນ຺ຘນ຺ເຕນ ນິມິຕ຺ຕໍ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ປພ຺ພໂຕ ຠນ຺ເຕຕິ…ເປ… ອຸທກໍ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ເອວໍ ປນ ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ວາ ອາຈິກ຺ຂຕຸ ອນຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ວາ ວຏ຺ຏຕິເຍວ.

ອິທານິ ປພ຺ພຕນິມິຕ຺ຕາທີສຸ ເອວໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ – ຕິວິໂຘ ປພ຺ພໂຕ, ສຸທ຺ຘປໍສຸປພ຺ພໂຕ, ສຸທ຺ຘປາສາຓປພ຺ພໂຕ, ອຸຠຍມິສ຺ສໂກຕິ. ໂສ ຕິວິໂຘປິ ວຏ຺ຏຕິ. ວາລິກຣາສິ ປນ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອິຕໂຣປິ ຫຕ຺ຖິປ຺ປມາຓໂຕ ໂອມກຕໂຣ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຫຕ຺ຖິປ຺ປມາຓໂຕ ປນ ປຏ຺ຐາຍ ສິເນຣຸປ຺ປມາໂຓປິ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຕີສຸ ວາ ຕໂຍ ປພ຺ພຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຈຕູຫິ ວາ ຕີຫິ ວາ ປພ຺ພຕນິມິຕ຺ເຕຫິ ເອວ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ທ຺ວີຫິ ປນ ນິມິຕ຺ເຕຫິ ເອເກນ ¶ ວາ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອິໂຕ ປເຣສຸ ປາສາຓນິມິຕ຺ຕາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕສ຺ມາ ປພ຺ພຕນິມິຕ຺ຕໍ ¶ ກໂຣນ຺ເຕນ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ ‘‘ເອກາພທ຺ໂຘ ນ ເອກາພທ຺ໂຘ’’ຕິ. ສເຈ ເອກາພທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ນ ກາຕພ຺ໂພ. ຕຎ຺ຫິ ຈຕູສຸ ວາ ອຏ຺ຐສຸ ວາ ທິສາສຸ ກິຕ຺ເຕນ຺ເຕນາປິ ເອກເມວ ນິມິຕ຺ຕໍ ກິຕ຺ຕິຕໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ໂຍ ເອວໍ ຈກ຺ກສຓ຺ຐາເນນ ວິຫາຣໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ປພ຺ພໂຕ, ຕໍ ເອກທິສາຍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຎ຺ຎາສຸ ທິສາສຸ ຕໍ ພຫິທ຺ຘາ ກຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎານິ ນິມິຕ຺ຕານິ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ພານິ.

ສເຈ ປພ຺ພຕສ຺ສ ຕຕິຍຠາຄໍ ວາ ອຸປຑ຺ຒໍ ວາ ອນ຺ໂຕສີມາຍ ກຕ຺ຕຸກາມາ ໂຫນ຺ຕິ, ປພ຺ພຕໍ ອກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຍຕ຺ຕກໍ ປເທສໍ ອນ຺ໂຕ ກຕ຺ຕຸກາມາ, ຕສ຺ສ ປຣໂຕ ຕສ຺ມິໍເຍວ ປພ຺ພເຕ ຊາຕຣຸກ຺ຂວມ຺ມິກາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ພໍ. ສເຈ ເອກໂຍຊນທ຺ວິໂຍຊນປ຺ປມາຓໍ ສພ຺ພໍ ປພ຺ພຕໍ ອນ຺ໂຕ ກຕ຺ຕຸກາມາ ໂຫນ຺ຕິ, ປພ຺ພຕສ຺ສ ປຣໂຕ ຠູມິຍໍ ຊາຕຣຸກ຺ຂວມ຺ມິກາທີນິ ນິມິຕ຺ຕານິ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ພານິ.

ປາສາຓນິມິຕ຺ເຕ – ອຍຄຸໂຬປິ ປາສາຓສງ຺ຂ຺ຍເມວ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມາ ໂຍ ¶ ໂກຈິ ປາສາໂຓ ວຏ຺ຏຕິ. ປມາຓໂຕ ປນ ຫຕ຺ຖິປ຺ປມາໂຓ ປພ຺ພຕສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄໂຕ, ຕສ຺ມາ ໂສ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ມຫາໂຄຓມຫາມຫິໍສປ຺ປມາໂຓ ປນ ວຏ຺ຏຕິ. ເຫຏ຺ຐິມປຣິຈ຺ເຉເທນ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສປລຄຸຬປິຓ຺ຑປຣິມາໂຓ ວຏ຺ຏຕິ. ຕໂຕ ຂຸທ຺ທກຕໂຣ ອິຏ຺ຐກາ ວາ ມຫນ຺ຕີປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອນິມິຕ຺ຕຸປຄປາສາຓຣາສິປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ປເຄວ ປໍສຸວາລິກຣາສິ. ຠູມິສໂມ ຂລມຓ຺ຑລສທິໂສ ປິຏ຺ຐິປາສາໂຓ ວາ ຠູມິໂຕ ຂາຓຸໂກ ວິຍ ອຸຏ຺ຐິຕປາສາໂຓ ວາ ໂຫຕິ, ໂສປິ ປມາຓຸປໂຄ ເຈ ວຏ຺ຏຕິ. ປິຏ຺ຐິປາສາໂຓ ອຕິມຫນ຺ໂຕປິ ປາສາຓສງ຺ຂ຺ຍເມວ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມາ ສເຈ ມຫໂຕ ປິຏ຺ຐິປາສາຓສ຺ສ ເອກປ຺ປເທສໍ ອນ຺ໂຕສີມາຍ ກຕ຺ຕຸກາມາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໍ ອກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຕສ຺ສຸປຣິ ອຎ຺ໂຎ ປາສາໂຓ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປິຏ຺ຐິປາສາຓຸປຣິ ວິຫາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ວິຫາຣມຊ຺ເຌນ ວາ ປິຏ຺ຐິປາສາໂຓ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອວຣູໂປ ປິຏ຺ຐິປາສາໂຓ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ຫິ ຕໍ ກິຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປຣິ ວິຫາໂຣ ໂຫຕິ, ນິມິຕ຺ຕຎ຺ຈ ນາມ ພຫິສີມາຍ ໂຫຕິ, ວິຫາໂຣປິ ພຫິສີມາຍໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ວິຫາຣໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕປິຏ຺ຐິປາສາໂຓ ເອກຕ຺ຖ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ນ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ໂພ.

ວນນິມິຕ຺ເຕ – ຕິຓວນໍ ວາ ຕຈສາຣຕາລນາຬິເກຣາທິຣຸກ຺ຂວນໍ ວາ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອນ຺ໂຕສາຣານໍ ປນ ສາກສາລາທີນໍ ອນ຺ໂຕສາຣມິສ຺ສການໍ ວາ ຣຸກ຺ຂານໍ ¶ ວນໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ເຫຏ຺ຐິມປຣິຈ຺ເຉເທນ ຈຕຸປຎ຺ຈຣຸກ຺ຂມຕ຺ຕມ຺ປິ ຕໂຕ ໂອຣໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ປຣໍ ໂຍຊນສຕິກມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ວນມຊ຺ເຌ ວິຫາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ວນໍ ນ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ພໍ. ເອກເທສໍ ອນ຺ໂຕສີມາຍ ກຕ຺ຕຸກາເມຫິປິ ວນໍ ອກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຣຸກ຺ຂປາສາຓາທໂຍ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ພາ. ວິຫາຣໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕວນໍ ເອກຕ຺ຖ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ນ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ພໍ.

ຣຸກ຺ຂນິມິຕ຺ເຕ ¶ – ຕຈສາໂຣ ຕາລນາຬິເກຣາທິຣຸກ຺ໂຂ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອນ຺ໂຕສາໂຣ ຊີວມານໂກ ອນ຺ຕມໂສ ອຸພ຺ເພຘໂຕ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸໂລ ປຣິຓາຫໂຕ ສູຈິທຓ຺ຑກປ຺ປມາໂຓປິ ວຏ຺ຏຕິ, ຕໂຕ ໂອຣໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ປຣໍ ທ຺ວາທສໂຍຊໂນ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕນິຄ຺ໂຣໂຘປິ ວຏ຺ຏຕິ. ວໍສນຬກສຣາວາທີສຸ ພີຊໍ ໂຣເປຕ຺ວາ ວຑ຺ຒາປິໂຕ ປມາຓຸປໂຄປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຕໂຕ ອປເນຕ຺ວາ ປນ ຕງ຺ຂຓມ຺ປິ ¶ ຠູມິຍໍ ໂຣເປຕ຺ວາ ໂກຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ອຸທກໍ ອາສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ກິຕ຺ເຕຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ນວມູລສາຂານິຄ຺ຄມນໍ ອກາຣຓໍ. ຂນ຺ຘໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ໂຣປິເຕ ປນ ເອຕໍ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ກິຕ຺ເຕນ຺ເຕນ ຈ ‘‘ຣຸກ຺ໂຂ’’ຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ‘‘ສາກຣຸກ຺ໂຂຕິປິ ສາລຣຸກ຺ໂຂ’’ຕິປິ. ເອກາພທ຺ຘໍ ປນ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕນິຄ຺ໂຣຘສທິສໍ ເອກຕ຺ຖ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ກິຕ຺ເຕຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

ມຄ຺ຄນິມິຕ຺ເຕ – ອຣຎ຺ຎເຂຕ຺ຕນທີຕຬາກມຄ຺ຄາທໂຍ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ຊງ຺ຆມຄ຺ໂຄ ວາ ສກຏມຄ຺ໂຄ ວາ ວຏ຺ຏຕິ, ໂຍ ນິພ຺ພິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຕີຓິ ຄາມນ຺ຕຣານິ ຄຈ຺ຉຕິ. ໂຍ ປນ ຊງ຺ຆມຄ຺ໂຄ ສກຏມຄ຺ຄໂຕ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸນ ສກຏມຄ຺ຄເມວ ໂອຕຣຕິ, ເຍ ວາ ຊງ຺ຆມຄ຺ຄສກຏມຄ຺ຄາ ອວຬຎ຺ຊາ, ເຕ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ຊງ຺ຆສຕ຺ຖສກຏສຕ຺ເຖຫິ ວຬຎ຺ຊິຍມານາເຍວ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ສເຈ ທ຺ເວ ມຄ຺ຄາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ສກຏຘຸຣມິວ ເອກີຠວນ຺ຕິ, ທ຺ວິຘາ ຠິນ຺ນຏ຺ຐາເນ ວາ ສມ຺ພນ຺ຘຏ຺ຐາເນ ວາ ສກິໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸນ ນ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ພາ, ເອກາພທ຺ຘນິມິຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ໂຫຕິ.

ສເຈ ວິຫາຣໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ຄາ ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ມຊ຺ເຌ ເອກໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອປຣໍ ກິຕ຺ເຕຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເອກາພທ຺ຘນິມິຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ໂຫຕິ. ໂກຓໍ ນິພ຺ພິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຄຕມຄ຺ຄໍ ປນ ປຣຠາເຄ ກິຕ຺ເຕຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ວິຫາຣມຊ຺ເຌນ ນິພ຺ພິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຄຕມຄ຺ໂຄ ປນ ນ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ໂພ. ກິຕ຺ຕິເຕ ນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປຣິ ວິຫາໂຣ ໂຫຕິ. ສເຈ ສກຏມຄ຺ຄສ຺ສ ອນ຺ຕິມຈກ຺ກມຄ຺ຄໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ມຄ຺ໂຄ ພຫິສີມາຍ ໂຫຕິ. ສເຈ ພາຫິຣຈກ຺ກມຄ຺ຄໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ພາຫິຣຈກ຺ກມຄ຺ໂຄວ ພຫິສີມາຍ ໂຫຕິ, ເສສໍ ອນ຺ໂຕສີມໍ ຠຊຕິ. ມຄ຺ຄໍ ¶ ກິຕ຺ເຕນ຺ເຕນ ‘‘ມຄ຺ໂຄ ປນ຺ໂຖ ປໂຖ ປຊ຺ໂຊ’’ຕິ ທສສຸ ເຍນ ເກນຈິ ນາເມນ ກິຕ຺ເຕຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປຣິຂາສຓ຺ຐາເນນ ວິຫາຣໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄຕມຄ຺ໂຄ ເອກຕ຺ຖ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ກິຕ຺ເຕຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

ວມ຺ມິກນິມິຕ຺ເຕ – ເຫຏ຺ຐິມປຣິຈ຺ເຉເທນ ຕໍ ທິວສໍ ຊາໂຕ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລຸພ຺ເພໂຘ ໂຄວິສາຓປ຺ປມາໂຓປິ ວມ຺ມິໂກ ວຏ຺ຏຕິ, ຕໂຕ ໂອຣໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ປຣໍ ຫິມວນ຺ຕປພ຺ພຕສທິໂສປິ ວຏ຺ຏຕິ. ວິຫາຣໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕໍ ປນ ເອກາພທ຺ຘໍ ເອກຕ຺ຖ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ກິຕ຺ເຕຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

ນທີນິມິຕ຺ເຕ ¶ – ຍສ຺ສາ ຘມ຺ມິການໍ ¶ ຣາຊູນໍ ກາເລ ອນ຺ວທ຺ຘມາສໍ ອນຸທສາຫໍ ອນຸປຎ຺ຈາຫນ຺ຕິ ເອວໍ ອນຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ວລາຫເກສຸ ວິຄຕມຕ຺ເຕສຸ ໂສຕໍ ປຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ, ອຍໍ ນທີສງ຺ຂ຺ຍໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ຍສ຺ສາ ປນ ອີທິເສ ສຸວຸຏ຺ຐິກາເລ ວສ຺ສານສ຺ສ ຈາຕຸມາເສ ໂສຕໍ ນ ປຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ, ຕິມຓ຺ຑລໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ອຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິຍາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ອນ຺ຕຣວາສໂກ ເຕມິຍຕິ, ອຍໍ ນທີສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ສີມໍ ພນ຺ຘນ຺ຕານໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ນທີປາຣຄມເນປິ ອຸໂປສຖາທິສງ຺ຆກມ຺ມກຣເຓປິ ນທີປາຣສີມສມ຺ມນ຺ນເນປິ ອຍເມວ ນທີ.

ຍາ ປນ ມຄ຺ໂຄ ວິຍ ສກຏຘຸຣສຓ຺ຐາເນນ ວາ ປຣິຂາສຓ຺ຐາເນນ ວາ ວິຫາຣໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄຕາ, ຕໍ ເອກຕ຺ຖ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ກິຕ຺ເຕຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ວິຫາຣສ຺ສ ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິນິພ຺ພິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຄເຕ ນທິຈຕຸກ຺ເກປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອສມ຺ມິສ຺ສນທິໂຍ ປນ ຈຕສ຺ໂສປິ ກິຕ຺ເຕຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ວຕິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິຍ ຣຸກ຺ຂປາເທ ນິຂຓິຕ຺ວາ ວລ຺ລິປລາລາທີຫິ ນທິໂສຕໍ ຣຸມ຺ຠນ຺ຕິ, ອຸທກຎ຺ຈ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອາວຣຓໍ ປວຕ຺ຕຕິເຍວ, ນິມິຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍຖາ ປນ ອຸທກໍ ນປ຺ປວຕ຺ຕຕິ, ເອວໍ ເສຕຸມ຺ຫິ ກເຕ ອປ຺ປວຕ຺ຕມານາ ນທີ ນິມິຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ປວຕ຺ຕນຏ຺ຐາເນ ນທິນິມິຕ຺ຕໍ, ອປ຺ປວຕ຺ຕນຏ຺ຐາເນ ອຸທກນິມິຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ຍາ ປນ ທຸພ຺ພຸຏ຺ຐິກາເລ ວາ ຄິມ຺ເຫ ວາ ນິຣຸທກຠາເວນ ນປ຺ປວຕ຺ຕຕິ, ສາ ວຏ຺ຏຕິ. ມຫານທິໂຕ ອຸທກມາຕິກໍ ນີຫຣນ຺ຕິ, ສາ ກຸນ຺ນທິສທິສາ ຫຸຕ຺ວາ ຕີຓິ ສສ຺ສານິ ສມ຺ປາເທນ຺ຕີ ນິຈ຺ຈໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ກິຎ຺ຈາປິ ປວຕ຺ຕຕິ, ນິມິຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຍາ ປນ ມູເລ ມຫານທິໂຕ ນິຄ຺ຄຕາປິ ກາລນ຺ຕເຣນ ເຕເນວ ນິຄ຺ຄຕມຄ຺ເຄນ ¶ ນທິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ສຍຎ຺ຈ ຄຈ຺ຉຕິ, ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ປຣໂຕ ສຸສຸມາຣາທິສມາກິຓ຺ຓາ ນາວາທີຫິ ສຎ຺ຈຣິຕພ຺ພາ ນທີ ໂຫຕິ, ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ອຸທກນິມິຕ຺ເຕ – ນິຣຸທເກ ຐາເນ ນາວາຍ ວາ ຈາຏິອາທີສຸ ວາ ອຸທກໍ ປູເຣຕ຺ວາ ອຸທກນິມິຕ຺ຕໍ ກິຕ຺ເຕຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຠູມິຄຕເມວ ວຏ຺ຏຕິ ¶ . ຕຎ຺ຈ ໂຂ ອປ຺ປວຕ຺ຕນອຸທກໍ ອາວາຏໂປກ຺ຂຣຓິຕຬາກຊາຕສ຺ສຣໂລຓິສມຸທ຺ທາທີສຸ ຐິຕໍ, ອຏ຺ຐິຕໍ ປນ ໂອຆນທິອຸທກວາຫກມາຕິກາທີສຸ ອຸທກໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ຄມ຺ຠີເຣສຸ ອາວາຏາທີສຸ ອຸກ຺ເຂປິມໍ ອຸທກໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ນ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ທຸວຸຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໂນມຕິມຕ຺ຕເມວ. ຐິຕໍ ປນ ອນ຺ຕມໂສ ສູກຣຂຕາຍປິ ຄາມທາຣການໍ ກີຬນວາປິຍມ຺ປິ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ປຖວິຍໍ ອາວາຏກໍ ກຕ຺ວາ ກຸເຏຫິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ປູຣິຕອຸທກມ຺ປິ ສເຈ ຍາວ ກມ຺ມວາຈາປຣິໂຍສານາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອປ຺ປໍ ວາ ໂຫຕຸ ພຫຸ ວາ, ວຏ຺ຏຕິ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ນິມິຕ຺ຕສຎ຺ຎາກຣຓຕ຺ຖໍ ປາສາຓວາລິກາປໍສຸອາທິຣາສິ ວາ ປາສາຓຕ຺ຖມ຺ໂຠ ວາ ທາຣຸຕ຺ຖມ຺ໂຠ ວາ ກາຕພ຺ໂພ. ຕໍ ກາຕຸຎ຺ຈ ກາເຣຕຸຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ວຏ຺ຏຕິ. ລາຠສີມາຍໍ ປນ ນ ວຏ຺ຏຕິ ¶ . ສມານສໍວາສກສີມາ ກສ຺ສຈິ ປີຬນໍ ນ ກໂຣຕິ, ເກວລໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ວິນຍກມ຺ມເມວ ສາເຘຕິ, ຕສ຺ມາ ເອຕ຺ຖ ວຏ຺ຏຕິ.

ອິເມຫິ ຈ ອຏ຺ຐຫິ ນິມິຕ຺ເຕຫິ ອສມ຺ມິສ຺ເສຫິປິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສມ຺ມິສ຺ເສຫິປິ ສີມໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ສາ ເອວໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕ຺ວາ ພຊ຺ຌມານາ ເອເກນ ທ຺ວີຫິ ວາ ນິມິຕ຺ເຕຫິ ອພທ຺ຘາ ໂຫຕິ, ຕີຓິ ປນ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣານໍ ນິມິຕ຺ຕານໍ ສເຕນາປິ ພທ຺ຘາ ໂຫຕິ. ສາ ຕີຫິ ສິງ຺ຆາຏກສຓ຺ຐານາ ໂຫຕິ, ຈຕູຫິ ຈຕຸຣສ຺ສາ ວາ ສິງ຺ຆາຏກອຑ຺ຒຈນ຺ທມຸທິງ຺ຄາທິສຓ຺ຐານາ ວາ, ຕໂຕ ອຘິເກຫິ ນານາສຓ຺ຐານາ. ຕໍ ພນ຺ຘິຕຸກາເມຫິ ສາມນ຺ຕວິຫາເຣສຸ ຠິກ຺ຂູ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ສີມາປຣິຈ຺ເຉທໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ, ພທ຺ຘສີມວິຫາຣານໍ ສີມາຍ ສີມນ຺ຕຣິກໍ, ອພທ຺ຘສີມວິຫາຣານໍ ສີມາຍ ອຸປຈາຣໍ ຐເປຕ຺ວາ ທິສາຈາຣິກຠິກ຺ຂູນໍ ນິສ຺ສຎ຺ຈາຣສມເຍ ສເຈ ເອກສ຺ມິໍ ຄາມເຂຕ຺ເຕ ສີມໍ ພນ຺ຘິຕຸກາມາ, ເຍ ຕຕ຺ຖ ພທ຺ຘສີມວິຫາຣາ, ເຕສຸ ຠິກ຺ຂູນໍ ‘‘ມຍໍ ອຊ຺ຊ ສີມໍ ພນ຺ຘິສ຺ສາມ, ຕຸມ຺ເຫ ສກສີມາປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ມາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ຖາ’’ຕິ ເປເສຕພ຺ພໍ. ເຍ ອພທ຺ຘສີມວິຫາຣາ, ເຕສຸ ຠິກ຺ຂູ ເອກຊ຺ຌໍ ສນ຺ນິປາເຕຕພ຺ພາ, ຉນ຺ທາຣຫານໍ ຉນ຺ໂທ ອາຫຣາເປຕພ຺ໂພ ¶ . ສເຈ ອຎ຺ຎານິປິ ຄາມກ຺ເຂຕ຺ຕານິ ອນ຺ໂຕກາຕຸກາມາ ¶ , ເຕສຸ ຄາເມສຸ ເຍ ຠິກ຺ຂູ ວສນ຺ຕິ, ເຕຫິປິ ອາຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ອນາຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ຉນ຺ໂທ ອາຫຣິຕພ຺ໂພຕິ ມຫາສຸມຕ຺ເຖໂຣ ອາຫ. ມຫາປທຸມຕ຺ເຖໂຣ ປນ ‘‘ນານາຄາມເຂຕ຺ຕານິ ນາມ ປາເຏກ຺ກໍ ພທ຺ຘສີມາສທິສານິ, ນ ຕໂຕ ຉນ຺ທປາຣິສຸທ຺ຘິ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ອນ຺ໂຕນິມິຕ຺ຕຄເຕຫິ ປນ ຠິກ຺ຂູຫິ ອາຄນ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ອາຫ – ‘‘ສມານສໍວາສກສີມາສມ຺ມນ຺ນນກາເລ ອາຄມນມ຺ປິ ອນາຄມນມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ອວິປ຺ປວາສສີມາສມ຺ມນ຺ນນກາເລ ປນ ອນ຺ໂຕນິມິຕ຺ຕຄເຕຫິ ອາຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ອນາຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ຉນ຺ໂທ ອາຫຣິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

ເອວໍ ສນ຺ນິປຕິເຕສຸ ປນ ຠິກ຺ຂູສຸ ຉນ຺ທາຣຫານໍ ຉນ຺ເທ ອາຫເຏ ເຕສຸ ເຕສຸ ມຄ຺ເຄສຸ ນທີຕິຕ຺ຖຄາມທ຺ວາຣາທີສຸ ຈ ອາຄນ຺ຕຸກຠິກ຺ຂູນໍ ສີຆໍ ສີຆໍ ຫຕ຺ຖປາສານຍນຕ຺ຖຎ຺ຈ ພຫິສີມາກຣຓຕ຺ຖຎ຺ຈ ອາຣາມິເກ ເຈວ ສມຓຸທ຺ເທເສ ຈ ຐເປຕ຺ວາ ເຠຣິສຎ຺ຎໍ ວາ ສງ຺ຂສຎ຺ຎໍ ວາ ກຕ຺ວາ ນິມິຕ຺ຕກິຕ຺ຕນານນ຺ຕຣໍ ວຸຕ຺ຕາຍ ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ ຠນ຺ເຕ ສງ຺ໂຆ’’ຕິອາທິກາຍ ກມ຺ມວາຈາຍ ສີມາ ພນ຺ຘິຕພ຺ພາ. ກມ຺ມວາຈາປຣິໂຍສາເນເຍວ ນິມິຕ຺ຕານິ ພຫິ ກຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ປຖວິສນ຺ຘາຣກໍ ອຸທກໍ ປຣິຍນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ສີມາ ຄຕາ ໂຫຕິ.

ອິມໍ ປນ ສມານສໍວາສກສີມໍ ສມ຺ມນ຺ນນ຺ເຕຫິ ປພ຺ພຊ຺ຊຸປສມ຺ປທາທີນໍ ສງ຺ຆກມ຺ມານໍ ສຸຂກຣຓຕ຺ຖໍ ປຐມໍ ຂຓ຺ຑສີມາ ພນ຺ຘິຕພ຺ພາ. ຕໍ ປນ ພນ຺ຘນ຺ເຕຫິ ວຕ຺ຕໍ ຊານິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຫິ ໂພຘິເຈຕິຍຠຕ຺ຕສາລາທີນິ ສພ຺ພວຕ຺ຖູນິ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ກຕວິຫາເຣ ພນ຺ຘນ຺ຕິ, ວິຫາຣມຊ຺ເຌ ພຫູນໍ ສໂມສຣຓຏ຺ຐາເນ ¶ ອພນ຺ຘິຕ຺ວາ ວິຫາຣປຈ຺ຈນ຺ເຕ ວິວິຕ຺ໂຕກາເສ ພນ຺ຘິຕພ຺ພາ. ອກຕວິຫາເຣ ພນ຺ຘນ຺ເຕຫິ ໂພຘິເຈຕິຍາທີນໍ ສພ຺ພວຕ຺ຖູນໍ ຐານໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຍຖາ ປຕິຏ຺ຐິເຕສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ວິຫາຣປຈ຺ຈນ຺ເຕ ວິວິຕ຺ໂຕກາເສ ໂຫຕິ, ເອວໍ ພນ຺ຘິຕພ຺ພາ. ສາ ເຫຏ຺ຐິມປຣິຈ຺ເຉເທນ ສເຈ ເອກວີສຕິ ຠິກ຺ຂູ ຄຓ຺ຫາຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ຕໂຕ ໂອຣໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ປຣໍ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີປິ ວຏ຺ຏຕິ. ຕໍ ພນ຺ຘນ຺ເຕຫິ ສີມາມາຬກສ຺ສ ສມນ຺ຕາ ນິມິຕ຺ຕຸປຄາ ປາສາຓາ ຐເປຕພ຺ພາ, ນ ຂຓ຺ຑສີມາຍ ¶ ຐິເຕຫິ ມຫາສີມາ ພນ຺ຘິຕພ຺ພາ, ນ ມຫາສີມາຍ ຐິເຕຫິ ຂຓ຺ຑສີມາ, ຂຓ຺ຑສີມາຍເມວ ປນ ຐຕ຺ວາ ຂຓ຺ຑສີມາ ພນ຺ຘິຕພ຺ພາ, ມຫາສີມາຍເມວ ຐຕ຺ວາ ມຫາສີມາ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ພນ຺ຘນວິຘິ – ສມນ຺ຕາ ‘‘ເອໂສ ປາສາໂຓ ນິມິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ນິມິຕ຺ຕານິ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ກມ຺ມວາຈາຍ ສີມາ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພາ. ອຖ ຕສ຺ສາ ເອວ ທຬ຺ຫີກມ຺ມຕ຺ຖໍ ອວິປ຺ປວາສກມ຺ມວາຈາ ກາຕພ຺ພາ. ເອວຎ຺ຫິ ສີມໍ ສມູຫນິສ຺ສາມາຕິ ອາຄຕາ ¶ ສມູຫນິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ. ສີມໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕ຺ວາ ພຫິສີມນ຺ຕຣິກປາສາຓາ ຐເປຕພ຺ພາ. ສີມນ຺ຕຣິກາ ປຈ຺ຉິມໂກຏິຍາ ເອກຣຕນປ຺ປມາຓາ ວຏ຺ຏຕິ. ວິທຕ຺ຖິປ຺ປມາຓາປິ ວຏ຺ຏຕີຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ, ຈຕຸຣງ຺ຄຸລປ຺ປມາຓາປິ ວຏ຺ຏຕີຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສເຈ ປນ ວິຫາໂຣ ມຫາ ໂຫຕິ, ທ຺ເວປິ ຕິສ຺ໂສປິ ຕຕຸຕ຺ຕຣິປິ ຂຓ຺ຑສີມາໂຍ ພນ຺ຘິຕພ຺ພາ.

ເອວໍ ຂຓ຺ຑສີມໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕ຺ວາ ມຫາສີມາສມ຺ມຸຕິກາເລ ຂຓ຺ຑສີມໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ມຫາສີມາຍ ຐຕ຺ວາ ສມນ຺ຕາ ອນຸປຣິຍາຍນ຺ເຕຫິ ສີມນ຺ຕຣິກປາສາຓາ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ພາ. ຕໂຕ ອວເສສນິມິຕ຺ຕານິ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖປາສໍ ອວິຊຫນ຺ເຕຫິ ກມ຺ມວາຈາຍ ສມານສໍວາສກສີມໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ທຬ຺ຫີກມ຺ມຕ຺ຖໍ ອວິປ຺ປວາສກມ຺ມວາຈາປິ ກາຕພ຺ພາ. ເອວຎ຺ຫິ ‘‘ສີມໍ ສມູຫນິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຄຕາ ສມູຫນິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ. ສເຈ ປນ ຂຓ຺ຑສີມາຍ ນິມິຕ຺ຕານິ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຕໂຕ ສີມນ຺ຕຣິກາຍ ນິມິຕ຺ຕານິ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ມຫາສີມາຍ ນິມິຕ຺ຕານິ ກິຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ເອວໍ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ນິມິຕ຺ຕານິ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຍໍ ສີມໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕໍ ປຐມໍ ພນ຺ຘິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນເຍນ ຂຓ຺ຑສີມໂຕວ ປຏ຺ຐາຍ ພນ຺ຘິຕພ຺ພາ. ເອວໍ ພທ຺ຘາສຸ ປນ ສີມາສຸ ຂຓ຺ຑສີມາຍ ຐິຕາ ຠິກ຺ຂູ ມຫາສີມາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ນ ໂກເປນ຺ຕິ, ມຫາສີມາຍ ວາ ຐິຕາ ຂຓ຺ຑສີມາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ສີມນ຺ຕຣິກາຍ ປນ ຐິຕາ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ນ ໂກເປນ຺ຕິ. ຄາມເຂຕ຺ເຕ ຐຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ປນ ສີມນ຺ຕຣິກາຍ ຐິຕາ ໂກເປນ຺ຕິ. ສີມນ຺ຕຣິກາ ຫິ ຄາມເຂຕ຺ຕໍ ຠຊຕິ.

ສີມາ ຈ ນາເມສາ ນ ເກວລໍ ປຖວິຕເລເຍວ ພທ຺ຘາ ພທ຺ຘາ ນາມ ໂຫຕິ. ອຖ ໂຂ ປິຏ຺ຐິປາສາເຓປິ ກຸຏິເຄເຫປິ ເລເຓປິ ປາສາເທປິ ¶ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກປິ ພທ຺ຘາ ພທ຺ຘາເຍວ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ປິຏ຺ຐິປາສາເຓ ພນ຺ຘນ຺ເຕຫິ ປາສາຓປິຏ຺ຐິຍໍ ຣາຊິໍ ວາ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ອຸທຸກ຺ຂລໍ ວາ ຂຓິຕ຺ວາ ນິມິຕ຺ຕໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ ¶ , ນິມິຕ຺ຕຸປຄປາສາເຓ ຐເປຕ຺ວາ ນິມິຕ຺ຕານິ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ພານິ. ກມ຺ມວາຈາປຣິໂຍສາເນ ສີມາ ປຖວິສນ຺ຘາຣກໍ ອຸທກໍ ປຣິຍນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ໂອຕຣຕິ. ນິມິຕ຺ຕປາສາຓາ ຍຖາຐາເນ ນ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສມນ຺ຕໂຕ ຣາຊິ ວາ ອຸຏ຺ຐາເປຕພ຺ພາ, ຈຕູສຸ ວາ ໂກເຓສຸ ປາສາຓາ ວິຊ຺ຌິຕພ຺ພາ, ‘‘ອຍໍ ສີມາປຣິຈ຺ເຉໂທ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອກ຺ຂຣານິ ວາ ຉິນ຺ທິຕພ຺ພານິ. ເກຈິ ອຸສູຍກາ ສີມໍ ຌາເປສ຺ສາມາຕິ ອຄ຺ຄິໍ ເທນ຺ຕິ, ປາສາຓາວ ຌາຍນ຺ຕິ, ນ ສີມາ.

ກຸຏິເຄເຫປິ ¶ ພນ຺ຘນ຺ເຕຫິ ຠິຕ຺ຕິໍ ອກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເອກວີສຕິຍາ ຠິກ຺ຂູນໍ ໂອກາສຏ຺ຐານໍ ອນ຺ໂຕ ກຣິຕ຺ວາ ປາສາຓນິມິຕ຺ຕານິ ຐເປຕ຺ວາ ສີມາ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພາ, ອນ຺ໂຕກຸຏ຺ຏເມວ ສີມາ ໂຫຕິ. ສເຈ ອນ຺ໂຕກຸຏ຺ເຏ ເອກວີສຕິຍາ ຠິກ຺ຂູນໍ ໂອກາໂສ ນຕ຺ຖິ, ປມຸເຂ ນິມິຕ຺ຕປາສາເຓ ຐເປຕ຺ວາ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພາ. ສເຈ ເອວມ຺ປິ ນປ຺ປໂຫຕິ, ພຫິນິພ຺ໂພທກປຕນຏ຺ຐາເນປິ ນິມິຕ຺ຕານິ ຐເປຕ຺ວາ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພາ. ເອວໍ ສມ຺ມຕາຍ ປນ ສພ຺ພໍ ກຸຏິເຄຫໍ ສີມຏ຺ຐເມວ ໂຫຕິ.

ຈຕຸຠິຕ຺ຕິຍເລເຓປິ ພນ຺ຘນ຺ເຕຫິ ກຸຏ຺ຏໍ ອກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປາສາຓາວ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ພາ. ສເຈ ອນ຺ໂຕ ໂອກາໂສ ນຕ຺ຖິ, ປມຸເຂປິ ນິມິຕ຺ຕານິ ຐເປຕພ຺ພານິ. ສເຈ ນປ຺ປໂຫຕິ, ພຫິ ນິພ຺ໂພທກປຕນຏ຺ຐາເນປິ ນິມິຕ຺ຕປາສາເຓ ຐເປຕ຺ວາ ນິມິຕ຺ຕານິ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສີມາ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພາ. ເອວໍ ເລຓສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ຈ ພຫິ ຈ ສີມາ ໂຫຕິ.

ອຸປຣິປາສາເທປິ ຠິຕ຺ຕິໍ ອກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ປາສາເຓ ຐເປຕ຺ວາ ສີມາ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພາ. ສເຈ ນປ຺ປໂຫຕິ, ປມຸເຂປິ ປາສາເຓ ຐເປຕ຺ວາ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພາ. ເອວໍ ສມ຺ມຕາ ອຸປຣິປາສາເທເຍວ ໂຫຕິ, ເຫຏ຺ຐາ ນ ໂອຕຣຕິ. ສເຈ ປນ ພຫູສຸ ຖມ຺ເຠສຸ ຕຸລານໍ ອຸປຣິ ກຕປາສາທສ຺ສ ເຫຏ຺ຐິມຕເລ ¶ ກຸຏ຺ໂຏ ຍຖາ ນິມິຕ຺ຕານໍ ອນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ເອວໍ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຕຸລາຣຸກ຺ເຂຫິ ເອກສມ຺ພທ຺ໂຘ ຐິໂຕ, ເຫຏ຺ຐາປິ ໂອຕຣຕິ. ເອກຖມ຺ຠປາສາທສ຺ສ ປນ ອຸປຣິມຕເລ ພທ຺ຘາ ສີມາ ສເຈ ຖມ຺ຠມຕ຺ຖເກ ເອກວີສຕິຍາ ຠິກ຺ຂູນໍ ໂອກາໂສ ໂຫຕິ, ເຫຏ຺ຐາ ໂອຕຣຕິ. ສເຈ ປາສາທຠິຕ຺ຕິໂຕ ນິຄ຺ຄເຕສຸ ນິຍ຺ຍູຫກາທີສຸ ປາສາເຓ ຐເປຕ຺ວາ ສີມໍ ພນ຺ຘນ຺ຕິ, ປາສາທຠິຕ຺ຕິ ອນ຺ໂຕສີມາຍໍ ໂຫຕິ. ເຫຏ຺ຐາ ປນສ຺ສາ ໂອຕຣຓາໂນຕຣຓໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຫຏ຺ຐາປາສາເທ ກິຕ຺ເຕນ຺ເຕຫິປິ ຠິຕ຺ຕິ ຈ ຣຸກ຺ຂຕ຺ຖມ຺ຠາ ຈ ນ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ພາ. ຠິຕ຺ຕິລຄ຺ເຄ ປນ ປາສາຓຕ຺ຖມ຺ເຠ ກິຕ຺ເຕຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວໍ ກິຕ຺ຕິຕາ ສີມາ ເຫຏ຺ຐາ ປາສາທສ຺ສ ປຣິຍນ຺ຕຖມ຺ຠານໍ ອນ຺ໂຕເຍວ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ເຫຏ຺ຐາປາສາທສ຺ສ ກຸຑ຺ໂຑ ອຸປຣິມຕເລນ ສມ຺ພທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ອຸປຣິປາສາທມ຺ປິ ອຠິຣຸຫຕິ. ສເຈ ປາສາທສ຺ສ ພຫິ ນິພ຺ໂພທກປຕນຏ຺ຐາເນ ນິມິຕ຺ຕານິ ກໂຣນ຺ຕິ, ສພ຺ໂພ ປາສາໂທ ສີມຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ.

ປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກ ¶ ¶ ຕລໍ ໂຫຕິ ເອກວີສຕິຍາ ຠິກ຺ຂູນໍ ໂອກາສາຣຫໍ, ຕຕ຺ຖ ປິຏ຺ຐິປາສາເຓ ວິຍ ສີມໍ ພນ຺ຘນ຺ຕິ. ເຫຏ຺ຐາປພ຺ພເຕປິ ເຕເນວ ປຣິຈ຺ເຉເທນ ສີມາ ໂອຕຣຕິ. ຕາລມູລກປພ຺ພເຕປິ ອຸປຣິ ສີມາ ພທ຺ຘາ ເຫຏ຺ຐາ ໂອຕຣເຕວ. ໂຍ ປນ ວິຕານສຓ຺ຐາໂນ ໂຫຕິ, ອຸປຣິ ເອກວີສຕິຍາ ຠິກ຺ຂູນໍ ໂອກາໂສ ອຕ຺ຖິ, ເຫຏ຺ຐາ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ອຸປຣິ ພທ຺ຘາ ສີມາ ເຫຏ຺ຐາ ນ ໂອຕຣຕິ. ເອວໍ ມຸທິງ຺ຄສຓ຺ຐາໂນ ວາ ໂຫຕຸ ປຓວສຓ຺ຐາໂນ ວາ, ຍສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ວາ ມຊ຺ເຌ ວາ ສີມປ຺ປມາຓໍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສຸປຣິ ພທ຺ຘາ ສີມາ ເຫຏ຺ຐາ ເນວ ໂອຕຣຕິ. ຍສ຺ສ ປນ ທ຺ເວ ກູຏານິ ອາສນ຺ເນ ຐິຕານິ, ເອກສ຺ສປິ ອຸປຣິ ສີມປ຺ປມາຓໍ ນປ຺ປໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ກູຏນ຺ຕຣໍ ຈິນິຕ຺ວາ ວາ ປູເຣຕ຺ວາ ວາ ເອກາພທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ອຸປຣິ ສີມາ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພາ.

ເອໂກ ສປ຺ປຜຓສທິໂສ ປພ຺ພໂຕ, ຕສ຺ສຸປຣິ ສີມປ຺ປມາຓສ຺ສ ອຕ຺ຖິຕາຍ ສີມໍ ພນ຺ຘນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ເຈ ເຫຏ຺ຐາ ອາກາສປພ຺ຠາຣໍ ໂຫຕິ, ສີມາ ນ ໂອຕຣຕິ. ສເຈ ປນສ຺ສ ເວມຊ຺ເຌ ສີມປ຺ປມາໂຓ ສຸສິຣປາສາໂຓ ໂຫຕິ, ໂອຕຣຕິ. ໂສ ຈ ປາສາໂຓ ສີມຏ຺ໂຐເຍວ ໂຫຕິ. ອຖາປິສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ເລຓສ຺ສ ກຸຏ຺ໂຏ ອຄ຺ຄໂກຏິໍ ອາຫຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕິ ¶ , ໂອຕຣຕິ, ເຫຏ຺ຐາ ຈ ອຸປຣິ ຈ ສີມາເຍວ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ເຫຏ຺ຐາ ອຸປຣິມສ຺ສ ສີມາປຣິຈ຺ເຉທສ຺ສ ປາຣໂຕ ອນ຺ໂຕ-ເລຓໍ ໂຫຕິ, ພຫິ ສີມາ ນ ໂອຕຣຕິ. ອຖາປິ ອຸປຣິມສ຺ສ ສີມາປຣິຈ຺ເຉທສ຺ສ ໂອຣໂຕ ພຫິເລຓໍ ໂຫຕິ, ອນ຺ໂຕ ສີມາ ນ ໂອຕຣຕິ. ອຖາປິ ອຸປຣິ ສີມາຍ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ຂຸທ຺ທໂກ, ເຫຏ຺ຐາ ເລຓໍ ມຫນ຺ຕໍ ສີມາປຣິຈ຺ເຉທມຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຐິຕໍ, ສີມາ ອຸປຣິເຍວ ໂຫຕິ, ເຫຏ຺ຐາ ນ ໂອຕຣຕິ. ຍທິ ປນ ເລຓໍ ຂຸທ຺ທກໍ ສພ຺ພປຈ຺ຉິມສີມາປຣິມາຓໍ, ອຸປຣິ ສີມາ ມຫຕີ ຕໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຐິຕາ, ສີມາ ໂອຕຣຕິ. ອຖ ເລຓໍ ອຕິຂຸທ຺ທກໍ ສີມປ຺ປມາຓໍ ນ ໂຫຕິ, ສີມາ ອຸປຣິເຍວ ໂຫຕິ, ເຫຏ຺ຐາ ນ ໂອຕຣຕິ. ສເຈ ຕໂຕ ອຸປຑ຺ຒໍ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຕຕິ, ສີມປ຺ປມາຓໍ ເຈປິ ໂຫຕິ, ພຫິ ປຕິຕໍ ອສີມາ. ອປຕິຕໍ ປນ ຍທິ ສີມປ຺ປມາຓໍ, ສີມາ ໂຫຕິເຍວ.

ຂຓ຺ຑສີມາ ນີຈວຕ຺ຖຸກາ ໂຫຕິ, ຕໍ ປູເຣຕ຺ວາ ອຸຈ຺ຈວຕ຺ຖຸກໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ສີມາເຍວ. ສີມາຍ ເຄຫໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ສີມຏ຺ຐກເມວ ໂຫຕິ. ສີມາຍ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ຂຓນ຺ຕິ, ສີມາເຍວ. ໂອໂຆ ສີມາມຓ຺ຑລໍ ໂອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ສີມາມາຬເກ ອຏ຺ຏໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສີມາຍ ເຫຏ຺ຐາ ອຸມງ຺ຄນທີ ໂຫຕິ, ອິທ຺ຘິມາ ຠິກ຺ຂຸ ຕຕ຺ຖ ນິສີທຕິ, ສເຈ ສາ ນທີ ປຐມໍ ຄຕາ, ສີມາ ປຈ຺ຉາ ພທ຺ຘາ ¶ , ກມ຺ມໍ ນ ໂກເປຕິ. ອຖ ປຐມໍ ສີມາ ພທ຺ຘາ, ປຈ຺ຉາ ນທີ ຄຕາ, ກມ຺ມໍ ໂກເປຕິ. ເຫຏ຺ຐາປຖວິຕເລ ຐິໂຕ ປນ ໂກເປຕິເຍວ.

ສີມາມາຬເກ ວຏຣຸກ຺ໂຂ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ສາຂາ ວາ ຕໂຕ ນິຄ຺ຄຕປາໂຣໂຫ ວາ ມຫາສີມາຍ ປຖວິຕລໍ ¶ ວາ ຕຕ຺ຖຊາຕຣຸກ຺ຂາທີນິ ວາ ອາຫຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕິ, ມຫາສີມໍ ໂສເຘຕ຺ວາ ວາ ກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ, ເຕ ວາ ສາຂາປາໂຣຫາ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ພຫິຏ຺ຐກາ ກາຕພ຺ພາ. ອນາຫຈ຺ຈ ຐິຕສາຂາທີສຸ ອາຣຸຬ຺ຫຠິກ຺ຂຸ ຫຕ຺ຖປາສໍ ອາເນຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ມຫາສີມາຍ ຊາຕຣຸກ຺ຂສ຺ສ ສາຂາ ວາ ປາໂຣໂຫ ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສີມາມາຬເກ ປຕິຏ຺ຐາຕິ, ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສີມໍ ໂສເຘຕ຺ວາ ວາ ກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ, ເຕ ວາ ສາຂາປາໂຣຫາ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ພຫິຏ຺ຐກາ ກາຕພ຺ພາ.

ສເຈ ສີມາມາຬເກ ກມ຺ເມ ກຣິຍມາເນ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ສີມາມາຬກສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ປວິສິຕ຺ວາ ເວຫາສຏ຺ຐິຕສາຂາຍ ນິສີທຕິ ¶ , ປາທາ ວາສ຺ສ ຠູມິຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ນິວາສນປາຣຸປນໍ ວາ ຠູມິໍ ຜຸສຕິ, ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ປາເທ ປນ ນິວາສນປາຣຸປນຎ຺ຈ ອຸກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອິທຎ຺ຈ ລກ຺ຂຓໍ ປຸຣິມນເຍປິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ຕຕ຺ຣ ອຸກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຫຕ຺ຖປາສເມວ ອາເນຕພ຺ໂພ. ສເຈ ອນ຺ໂຕສີມໂຕ ປພ຺ພໂຕ ອພ຺ຠຸຄຈ຺ຉຕິ, ຕຕ຺ຣຏ຺ໂຐ ຠິກ຺ຂຸ ຫຕ຺ຖປາສໍ ອາເນຕພ຺ໂພ. ອິທ຺ຘິຍາ ອນ຺ໂຕປພ຺ພຕໍ ປວິຏ຺ເຐປິ ເອເສວ ນໂຍ. ພຊ຺ຌມານາ ເອວ ຫິ ສີມາ ປມາຓຣຫິຕໍ ປເທສໍ ນ ໂອຕຣຕິ. ພທ຺ຘສີມາຍ ຊາຕໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ເອກສມ຺ພທ຺ເຘນ ຄຕໍ ສີມາສງ຺ຂ຺ຍເມວ ຄຈ຺ຉຕີຕິ.

໑໔໐. ຕິໂຍຊນປຣມນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕິໂຍຊນໍ ປຣມໍ ປມາຓເມຕິສ຺ສາຕິ ຕິໂຍຊນປຣມາ; ຕໍ ຕິໂຍຊນປຣມໍ. ສມ຺ມນ຺ນນ຺ເຕນ ປນ ມຊ຺ເຌ ຐຕ຺ວາ ຍຖາ ຈຕູສຸປິ ທິສາສຸ ທິຍຑ຺ຒທິຍຑ຺ຒໂຍຊນໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພາ. ສເຈ ປນ ມຊ຺ເຌ ຐຕ຺ວາ ເອເກກທິສໂຕ ຕິໂຍຊນໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຉໂຍຊນໍ ໂຫຕີຕິ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຈຕຸຣສ຺ສໍ ວາ ຕິໂກຓໍ ວາ ສມ຺ມນ຺ນນ຺ເຕນ ຍຖາ ໂກຓໂຕ ໂກຓໍ ຕິໂຍຊນໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພາ. ສເຈ ຫິ ເຍນ ເກນຈິ ປຣິຍນ຺ເຕນ ເກສຄ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ຕິໂຍຊນໍ ອຕິກ຺ກາເມຕິ, ອາປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ອາປຊ຺ຊຕິ ສີມາ ຈ ອສີມາ ໂຫຕິ.

ນທີປາຣນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປາຣຍຕີຕິ ປາຣາ. ກິໍ ປາຣຍຕິ? ນທິໍ. ນທິຍາ ປາຣາ ນທີປາຣາ, ຕໍ ນທີປາຣໍ; ນທິໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣມານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖ ຈ ນທິຍາ ລກ຺ຂຓໍ ¶ ນທີນິມິຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ຍຕ຺ຖສ຺ສ ຘຸວນາວາ ວາຕິ ຍຕ຺ຖ ນທິຍາ ສີມາພນ຺ຘນຏ຺ຐານຄເຕສຸ ຕິຕ຺ເຖສຸ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຈຣຓນາວາ ອສ຺ສ, ຍາ ສພ຺ພນ຺ຕິເມນ ປຣິຈ຺ເຉເທນ ປາຊນປຸຣິເສນ ສທ຺ຘິໍ ຕໂຍ ຊເນ ວຫຕິ. ສເຈ ປນ ສາ ນາວາ ອຸທ຺ຘໍ ວາ ອໂຘ ວາ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ປຸນ ອາຄມນຕ຺ຖາຍ ນີຕາ, ໂຈເຣຫິ ວາ ຫຏາ, ອວສ຺ສໍ ລພ຺ຠເນຍ຺ຍາ, ຍາ ປນ ວາເຕນ ວາ ຉິນ຺ນພນ຺ຘນາ ວີຈີຫິ ນທິມຊ຺ຌໍ ນີຕາ ອວສ຺ສໍ ອາຫຣິຕພ຺ພາ, ປຸນ ຘຸວນາວາວ ¶ ໂຫຕິ. ອຸທເກ ໂອຄເຕ ຖລໍ ອຸສ຺ສາຣິຕາປິ ສຸຘາກສຏາທີຫິ ປູເຣຕ຺ວາ ຐປິຕາປິ ຘຸວນາວາວ. ສເຈ ຠິນ຺ນາ ວາ ວິສງ຺ຂຕປທຣາ ວາ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ມຫາປທຸມຕ຺ເຖໂຣ ປນາຫ – ‘‘ສເຈປິ ຕາວກາລິກໍ ນາວໍ ອາເນຕ຺ວາ ສີມາພນ຺ຘນຏ຺ຐາເນ ¶ ຐເປຕ຺ວາ ນິມິຕ຺ຕານິ ກິຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ຘຸວນາວາວ ໂຫຕີ’’ຕິ. ຕຕ຺ຣ ມຫາສຸມຕ຺ເຖໂຣ ອາຫ – ‘‘ນິມິຕ຺ຕໍ ວາ ສີມາ ວາ ກມ຺ມວາຈາຍ ຄຈ຺ຉຕິ ນ ນາວາຍ. ຠຄວຕາ ຈ ຘຸວນາວາ ອນຸຎ຺ຎາຕາ, ຕສ຺ມາ ນິພທ຺ຘນາວາເຍວ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ.

ຘຸວເສຕຸ ວາຕິ ຍຕ຺ຖ ຣຸກ຺ຂສງ຺ຆາຏມໂຍ ວາ ປທຣພທ຺ໂຘ ວາ ຊງ຺ຆສຕ຺ຖເສຕຸ ວາ ຫຕ຺ຖິສ຺ສາທີນໍ ສຎ຺ຈຣຓໂຍຄ຺ໂຄ ມຫາເສຕຸ ວາ ອຕ຺ຖິ; ອນ຺ຕມໂສ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ຣຸກ຺ຂໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສານໍ ສຎ຺ຈຣຓໂຍຄ຺ໂຄ ເອກປທິກເສຕຸປິ ຘຸວເສຕຸຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ສເຈ ປນ ອຸປຣິ ພທ຺ຘານິ ເວຕ຺ຕລຕາທີນິ ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາປິ ນ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ເຕນ ສຎ຺ຈຣິຕຸໍ, ນ ວຏ຺ຏຕິ.

ເອວຣູປໍ ນທີປາຣສີມໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸນ຺ຕິ ຍຕ຺ຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ຘຸວນາວາ ວາ ຘຸວເສຕຸ ວາ ອຠິມຸຂຕິຕ຺ເຖເຍວ ອຕ຺ຖິ, ເອວຣູປໍ ນທີປາຣສີມໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸໍ ອນຸຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສເຈ ຘຸວນາວາ ວາ ຘຸວເສຕຸ ວາ ອຠິມຸຂຕິຕ຺ເຖ ນຕ຺ຖິ, ອີສກໍ ອຸທ຺ຘໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ອໂຘ ວາ ໂອໂຣຫິຕ຺ວາ ອຕ຺ຖິ, ເອວມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ກຣວີກຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ປນ ‘‘ຄາວຸຕມຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕເຣປິ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫ.

ອິມຎ຺ຈ ປນ ນທີປາຣສີມໍ ສມ຺ມນ຺ນນ຺ເຕນ ເອກສ຺ມິໍ ຕີເຣ ຐຕ຺ວາ ອຸປຣິໂສເຕ ນທີຕີເຣ ນິມິຕ຺ຕໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິກ຺ຂິປນ຺ເຕນ ຍຕ຺ຕກໍ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສ ປຣິໂຍສາເນ ອໂຘໂສເຕປິ ນທີຕີເຣ ນິມິຕ຺ຕໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຣຕີເຣ ສມ຺ມຸຂຏ຺ຐາເນ ນທີຕີເຣ ນິມິຕ຺ຕໍ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ພໍ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍຕ຺ຕກໍ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສ ວເສນ ຍາວ ອຸປຣິໂສເຕ ປຐມກິຕ຺ຕິຕນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ມຸຂາ ນທີຕີເຣ ນິມິຕ຺ຕໍ, ຕາວ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຈ຺ຈາຫຣິຕ຺ວາ ປຐມກິຕ຺ຕິຕນິມິຕ຺ເຕນ ¶ ສທ຺ຘິໍ ຆເຏຕພ຺ພໍ. ອຖ ສພ຺ພນິມິຕ຺ຕານໍ ອນ຺ໂຕ ຐິເຕ ຠິກ຺ຂູ ຫຕ຺ຖປາສຄເຕ ກຕ຺ວາ ກມ຺ມວາຈາຍ ສີມາ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພາ. ນທິຍໍ ຐິຕາ ອນາຄຕາປິ ກມ຺ມໍ ນ ໂກເປນ຺ຕິ. ສມ຺ມຸຕິປຣິໂຍສາເນ ຐເປຕ຺ວາ ນທິໍ ນິມິຕ຺ຕານໍ ອນ຺ໂຕ ປາຣຕີເຣ ຈ ໂອຣິມຕີເຣ ຈ ເອກສີມາ ໂຫຕິ. ນທີ ¶ ປນ ພທ຺ຘສີມາສງ຺ຂ຺ຍໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ວິສຸໍ ນທິສີມາ ເອວ ຫິ ສາ.

ສເຈ ອນ຺ໂຕນທິຍໍ ທີປໂກ ໂຫຕິ, ຕໍ ອນ຺ໂຕສີມາຍ ກາຕຸກາເມນ ປຸຣິມນເຍເນວ ອຕ຺ຕນາ ຐິຕຕີເຣ ນິມິຕ຺ຕານິ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ທີປກສ຺ສ ໂອຣິມນ຺ເຕ ຈ ປາຣິມນ຺ເຕ ຈ ນິມິຕ຺ຕໍ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ພໍ. ອຖ ປຣຕີເຣ ນທິຍາ ໂອຣິມຕີເຣ ນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ມຸຂຏ຺ຐາເນ ນິມິຕ຺ຕໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຸຣິມນເຍເນວ ຍາວ ອຸປຣິໂສເຕ ປຐມກິຕ຺ຕິຕນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ມຸຂາ ນິມິຕ຺ຕໍ, ຕາວ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ພໍ. ອຖ ທີປກສ຺ສ ປາຣິມນ຺ເຕ ຈ ໂອຣິມນ຺ເຕ ຈ ນິມິຕ຺ຕໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຈ຺ຈາຫຣິຕ຺ວາ ປຐມກິຕ຺ຕິຕນິມິຕ຺ເຕນ ¶ ສທ຺ຘິໍ ຆເຏຕພ຺ພໍ. ອຖ ທ຺ວີສຸ ຕີເຣສຸ ທີປເກ ຈ ຠິກ຺ຂູ ສພ຺ເພວ ຫຕ຺ຖປາສຄເຕ ກຕ຺ວາ ກມ຺ມວາຈາຍ ສີມາ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພາ. ນທິຍໍ ຐິຕາ ອນາຄຈ຺ຉນ຺ຕາປິ ກມ຺ມໍ ນ ໂກເປນ຺ຕິ. ສມ຺ມຸຕິປຣິໂຍສາເນ ຐເປຕ຺ວາ ນທິໍ ນິມິຕ຺ຕານໍ ອນ຺ໂຕ ຕີຣທ຺ວຍຎ຺ຈ ທີປໂກ ຈ ເອກສີມາ ໂຫຕິ, ນທີ ປນ ນທິສີມາເຍວ.

ສເຈ ປນ ທີປໂກ ວິຫາຣສີມາປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ວາ ອໂຘ ວາ ອຘິກຕໂຣ ໂຫຕິ, ອຖ ວິຫາຣສີມາປຣິຈ຺ເຉທນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸຊຸກເມວ ສມ຺ມຸຂິຠູເຕ ທີປກສ຺ສ ໂສຣິມນ຺ເຕ ນິມິຕ຺ຕໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທີປກສິຂຣໍ ປຣິກ຺ຂິປນ຺ໂຕນ ປຸນ ທີປກສ຺ສ ໂສຣິມນ຺ເຕ ນິມິຕ຺ຕສມ຺ມຸເຂ ປາຣິມນ຺ເຕ ນິມິຕ຺ຕໍ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ພໍ. ຕໂຕ ປຣໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ປາຣຕີເຣ ສມ຺ມຸຂນິມີຕ຺ຕມາທິໍກຕ຺ວາ ປາຣຕີຣນິມິຕ຺ຕານິ ຈ ທີປກສ຺ສ ປາຣິມນ຺ຕໂສຣິມນ຺ຕນິມິຕ຺ຕານິ ຈ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຐມກິຕ຺ຕິຕນິມິຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຆຏນາ ກາຕພ຺ພາ. ເອວໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສມ຺ມຕາ ສີມາ ປພ຺ພຕສຓ຺ຑານາ ໂຫຕິ.

ສເຈ ປນ ທີປໂກ ວິຫາຣສີມາປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ອຸທ຺ຘມ຺ປິ ອໂຘປິ ອຘິກຕໂຣ ໂຫຕິ. ປຸຣິມນເຍເນວ ທີປກສ຺ສ ອຸໂຠປິ ສີຂຣານິ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ນິມິຕ຺ຕານິ ກິຕ຺ເຕນ຺ເຕນ ນິມິຕ຺ຕຆຏນາ ກາຕພ຺ພາ. ເອວໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສມ຺ມຕາ ສີມາ ມຸທິງ຺ຄສຓ຺ຐານາ ໂຫຕິ.

ສເຈ ¶ ທີປໂກ ວິຫາຣສີມາປຣິຈ຺ເຉທສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ຂຸທ຺ທໂກ ໂຫຕິ, ສພ຺ພປຐມນເຍນ ທີປເກ ນິມິຕ຺ຕານິ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ພານິ. ເອວໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສມ຺ມຕາ ສີມາ ປຓວສຓ຺ຐານາ ໂຫຕິ.

໑໔໑. ອນຸປຣິເວຓິຍນ຺ຕິ ເອກສີມມຫາວິຫາເຣ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ປຣິເວເຓ. ອສງ຺ເກເຕນາຕິ ¶ ສງ຺ເກຕໍ ອກຕ຺ວາ. ເອກໍ ສມູຫນິຕ຺ວາຕິ ກມ຺ມວາຈາຍ ສມູຫນິຕ຺ວາ.

໑໔໒. ຍໂຕ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ສຸຓາຕີຕິ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຠິກ຺ຂູນໍ ຫຕ຺ຖປາເສ ນິສິນ຺ໂນ ຍສ຺ມາ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ສຸຓາຕິ; ກໂຕວສ຺ສ ອຸໂປສໂຖຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທຎ຺ຈ ວຕ຺ຖຸວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຫຕ຺ຖປາເສ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ປນ ອສຸຓນ຺ຕສ຺ສາປິ ກໂຕວ ໂຫຕິ ອຸໂປສໂຖ. ນິມິຕ຺ຕາ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ພາຕິ ອຸໂປສຖປມຸຂສ຺ສ ຂຸທ຺ທການິ ວາ ມຫນ຺ຕານິ ວາ ປາສາຓອິຏ຺ຐກທາຣຸຂຓ຺ຑທຓ຺ຑກາທີນິ ຍານິ ການິຈິ ¶ ນິມິຕ຺ຕານິ ອພ຺ໂຠກາເສ ວາ ມາຬກາທີສຸ ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ສຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ ກິຕ຺ເຕຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຖ ວາ ນິມິຕ຺ຕາ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ພາຕິ ນິມິຕ຺ຕຸປຄາ ວາ ອນິມິຕ຺ຕຸປຄາ ວາ ປຣິຈ຺ເຉທຊານນຕ຺ຖໍ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ພາ.

ເຖເຣຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ປຐມຕຣໍ ສນ຺ນິປຕິຕຸນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສເຈ ມຫາເຖໂຣ ປຐມຕຣໍ ນ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ທຸກ຺ກຏໍ. ສພ຺ເພເຫວ ເອກຊ຺ຌໍ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ອຸໂປສໂຖ ກາຕພ຺ໂພຕິ ເອຕ຺ຖ ສເຈ ໂປຣາຓໂກ ອາວາໂສ ມຊ຺ເຌ ວິຫາຣສ຺ສ ໂຫຕິ, ປໂຫຕິ ເຈຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂູນໍ ນິສຊ຺ຊຏ຺ຐານໍ, ຕຕ຺ຖ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ອຸໂປສໂຖ ກາຕພ຺ໂພ. ສເຈ ໂປຣາຓໂກ ປຣິທຸພ຺ພໂລ ເຈວ ສມ຺ພາໂຘ ຈ ອຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຉາ ອຸຏ຺ຐິຕາວາໂສ ອສມ຺ພາໂຘ, ຕຕ຺ຖ ອຸໂປສໂຖ ກາຕພ຺ໂພ.

ຍຕ຺ຖ ວາ ປນ ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ວິຫຣຕີຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ສເຈ ເຖຣສ຺ສ ວິຫາໂຣ ສພ຺ເພສໍ ປໂຫຕິ, ຜາສຸໂກ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ອຸໂປສໂຖ ກາຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ໂສ ປຈ຺ຈນ຺ເຕ ວິສມປ຺ປເທເສ ໂຫຕິ, ເຖຣສ຺ສ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ວິຫາໂຣ ອຜາສຸກເທໂສ, ນຕ຺ຖິ ເອຕ຺ຖ ສພ຺ເພສໍ ໂອກາໂສ ¶ , ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ອາວາເສ ໂອກາໂສ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ສເຈ ເຖໂຣ ນາຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສ ຉນ຺ທປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ອາເນຕ຺ວາ ສພ຺ເພສໍ ປໂຫນເກ ຜາສຸກຏ຺ຐາເນ ອຸໂປສໂຖ ກາຕພ຺ໂພ.

໑໔໓. ອນ຺ຘກວິນ຺ທາຕິ ຣາຊຄຫໂຕ ຄາວຸຕຕ຺ຕເຍ ອນ຺ຘກວິນ຺ທໍ ນາມ, ຕໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ເຖໂຣ ວສຕິ; ຕໂຕ ຣາຊຄຫໍ ອຸໂປສຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ. ຣາຊຄຫຎ຺ຫິ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາຣສ ມຫາວິຫາຣາ ສພ຺ເພ ເອກສີມາ, ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ ເນສໍ ສີມາ ພທ຺ຘາ, ຕສ຺ມາ ເວຬຸວເນ ສງ຺ຆສ຺ສ ສາມຄ຺ຄີທານຕ຺ຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນທິໍ ຕຣນ຺ໂຕຕິ ສິປ຺ປິນິຍໍ ນາມ ນທິໍ ອຕິກ຺ກມນ຺ໂຕ. ມນໍ ວຸຬ຺ໂຫ ອໂຫສີຕິ ອີສກໍ ອປ຺ປຕ຺ຕວຸຬ຺ຫຠາໂວ ອໂຫສິ. ສາ ກິຣ ນທີ ຄິຊ຺ຌກູຏໂຕ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ¶ ຈຓ຺ເຑນ ໂສເຕນ ວຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ເວເຄນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ອຸທກໍ ອມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ເຖໂຣ ມນໍ ວຸຬ຺ໂຫ ອໂຫສິ, ນ ປນ ວຸຬ຺ໂຫ, ອຸທກພ຺ຠາຫຕານິສ຺ສ ຈີວຣານິ ອລ຺ລານິ ຊາຕານິ.

໑໔໔. ສມ຺ມຕາ ສາ ສີມາ ສງ຺ເຆນ ຕິຈີວເຣນ ອວິປ຺ປວາສາ ຐເປຕ຺ວາ ຄາມຎ຺ຈ ຄາມູປຈາຣຎ຺ຈາຕິ ອິມິສ຺ສາ ກມ຺ມວາຈາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຸຣິມກມ຺ມວາຈາ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອຍເມວ ຫິ ຖາວຣາ ໂຫຕິ. ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ປນ ອຍໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ປຸຣິມາເຍວ ວຏ຺ຏຕິ. ກສ຺ມາ? ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆ ຫິ ອນ຺ໂຕຄາເມ ວສຕິ. ຍທິ ເອວໍ ສິຍາ, ໂສ ເອຕາຍ ກມ຺ມວາຈາຍ ຕິຈີວຣປຣິຫາຣໍ ¶ ນ ລເຠຍ຺ຍ, ອຕ຺ຖິ ຈສ຺ສ ປຣິຫາໂຣ, ຕສ຺ມາ ປຸຣິມາເຍວ ວຏ຺ຏຕິ. ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆສ຺ສ ຫິ ທ຺ເວປິ ສີມາໂຍ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂູນໍ ສີມໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາປິ ຕສ຺ສາ ອນ຺ໂຕປິ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ສີມໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຠິກ຺ຂູນມ຺ປິ ຠິກ຺ຂຸນິສີມາຍ ເອເສວ ນໂຍ. ນ ຫິ ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ກມ຺ເມ ຄຓປູຣກາ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ກມ຺ມວາຈໍ ວຄ຺ຄໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ນິຄມນຄຣານມ຺ປິ ຄາເມເນວ ສງ຺ຄໂຫ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຄາມູປຈາໂຣຕິ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິກ຺ເຂໂປ, ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິກ຺ເຂໂປກາໂສ. ເຕສຸ ອຘິຏ຺ຐິຕເຕຈີວຣິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ປຣິຫາຣໍ ນ ລຠຕິ. ອິຕິ ¶ ຠິກ຺ຂູນໍ ອວິປ຺ປວາສສີມາ ຄາມຎ຺ຈ ຄາມູປຈາຣຎ຺ຈ ນ ໂອຕ຺ຖຣຕິ, ສມານສໍວາສກສີມາວ ໂອຕ຺ຖຣຕິ. ສມານສໍວາສກສີມາ ເຈຕ຺ຖ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອວິປ຺ປວາສສີມາ ປນ ຍຕ຺ຖ ສມານສໍວາສກສີມາ, ຕຕ຺ເຖວ ຄຈ຺ຉຕິ. ນ ຫິ ຕສ຺ສາ ວິສຸໍ ນິມິຕ຺ຕກິຕ຺ຕນໍ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ສເຈ ອວິປ຺ປວາສາຍ ສມ຺ມຸຕິກາເລ ຄາໂມ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ສາ ນ ໂອຕ຺ຖຣຕິ. ສເຈ ປນ ສມ຺ມຕາຍ ສີມາຍ ປຈ຺ຉາ ຄາໂມ ນິວິສຕິ, ໂສປິ ສີມາສງ຺ຂ຺ຍເມວ ຄຈ຺ຉຕິ. ຍຖາ ຈ ປຈ຺ຉາ ນິວິຏ຺ໂຐ, ເອວໍ ປຐມໍ ນິວິຏ຺ຐສ຺ສ ປຈ຺ຉາ ວຑ຺ຒິຕປ຺ປເທໂສປິ ສີມາສງ຺ຂ຺ຍເມວ ຄຈ຺ຉຕິ. ສເຈປິ ສີມາສມ຺ມຸຕິກາເລ ເຄຫານິ ກຕານິ, ປວິສິສ຺ສາມາຕິ ອາລໂຍປິ ອຕ຺ຖິ, ມນຸສ຺ສາ ປນ ອປ຺ປວິຏ຺ຐາ, ໂປຣາຓກຄາມໍ ວາ ສເຄຫເມວ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຕາ, ອຄາໂມເຍວ ເອສ, ສີມາ ໂອຕ຺ຖຣຕິ ¶ . ສເຈ ປນ ເອກມ຺ປິ ກຸລໍ ປວິຏ຺ຐໍ ວາ ອາຄຕໍ ວາ ອຕ຺ຖິ, ຄາໂມເຍວ ສີມາ ນ ໂອຕ຺ຖຣຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ຠິກ຺ຂເວ ຕິຈີວເຣນ ອວິປ຺ປວາໂສ ສມູຫນ຺ຕພ຺ໂພຕິ ເອຕ຺ຖ ສມູຫນນ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ວຕ຺ຕໍ ຊານິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຣິທໍ ວຕ຺ຕໍ – ຂຓ຺ຑສີມາຍ ຐຕ຺ວາ ອວິປ຺ປວາສສີມາ ນ ສມູຫນ຺ຕພ຺ພາ, ຕຖາ ອວິປ຺ປວາສສີມາຍ ຐຕ຺ວາ ຂຓ຺ຑສີມາປິ. ຂຓ຺ຑສີມາຍໍ ປນ ຐິເຕນ ຂຓ຺ຑສີມາວ ສມູຫນິຕພ຺ພາ, ຕຖາ ອິຕຣາຍ ຐິເຕນ ອິຕຣາ. ສີມໍ ນາມ ທ຺ວີຫິ ກາຣເຓຫິ ສມູຫນນ຺ຕິ ປກຕິຍາ ຂຸທ຺ທກໍ ປຸນ ອາວາສວຑ຺ຒນຕ຺ຖາຍ ມຫຕິໍ ວາ ກາຕຸໍ; ປກຕິຍາ ມຫຕິໍ ປຸນ ອຎ຺ເຎສໍ ວິຫາໂຣກາສທານຕ຺ຖາຍ ຂຸທ຺ທກໍ ວາ ກາຕຸໍ. ຕຕ຺ຖ ສເຈ ຂຓ຺ຑສີມຎ຺ຈ ອວິປ຺ປວາສສີມຎ຺ຈ ຊານນ຺ຕິ, ສມູຫນິຕຸຎ຺ເຈວ ພນ຺ຘິຕຸຎ຺ຈ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ. ຂຓ຺ຑສີມໍ ປນ ຊານນ຺ຕາ ອວິປ຺ປວາສໍ ອຊານນ຺ຕາປິ ສມູຫນິຕຸຎ຺ເຈວ ພນ຺ຘິຕຸຎ຺ຈ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ. ຂຓ຺ຑສີມໍ ອຊານນ຺ຕາ ອວິປ຺ປວາສໍເຍວ ຊານນ຺ຕາ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໂພຘິຍງ຺ຄຓອຸໂປສຖາຄາຣາທີສຸ ນິຣາສງ຺ກຏ຺ຐາເນສຸ ຐຕ຺ວາ ອປ຺ເປວ ນາມ ສມູຫນິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ, ປຏິພນ຺ຘິຕຸໍ ປນ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ເຕວ. ສເຈ ພນ຺ເຘຍ຺ຍຸໍ, ສີມາສມ຺ເຠທໍ ກຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ອວິຫາຣໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ມາ ນ ສມູຫນິຕພ຺ພາ. ເຍ ປນ ອຸໂຠປິ ນ ຊານນ຺ຕິ, ເຕເນວ ສມູຫນິຕຸໍ ນ ພນ຺ຘິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ສີມາ ນາມ ກມ຺ມວາຈາຍ ວາ ອສີມາ ໂຫຕິ ສາສນນ຺ຕຣຘາເນນ ¶ ວາ, ນ ຈ ສກ຺ກາ ສີມໍ ອຊານນ຺ເຕຫິ ກມ຺ມວາຈາ ກາຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ນ ສມູຫນິຕພ຺ພາ. ສາຘຸກໍ ປນ ຎຕ຺ວາເຍວ ສມູຫນິຕພ຺ພາ ຈ ພນ຺ຘິຕພ຺ພາ ຈາຕິ.

໑໔໗. ເອວໍ ¶ ພທ຺ຘສີມາວເສນ ສມານສໍວາສຎ຺ຈ ເອກູໂປສຖຠາວຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ອພທ຺ຘສີເມສຸປິ ໂອກາເສສຸ ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອສມ຺ມຕາຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີມາຍ ອຏ຺ຐປິຕາຍາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐປິຕາຍາຕິ ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາຍ. ຄາມຄ຺ຄຫເຓນ ເຈຕ຺ຖ ນຄຣມ຺ປິ ຄຫິຕເມວ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍຕ຺ຕເກ ປເທເສ ຕສ຺ສ ຄາມສ຺ສ ໂຠຊກາ ພລິໍ ລຠນ຺ຕິ, ໂສ ປເທໂສ ອປ຺ໂປ ວາ ໂຫຕຸ ມຫນ຺ໂຕ ວາ, ຄາມສີມາຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ນຄຣນິຄມສີມາສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຍມ຺ປິ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ¶ ຄາມເຂຕ຺ເຕ ເອກໍ ປເທສໍ ‘‘ອຍໍ ວິສຸໍ ຄາໂມ ໂຫຕູ’’ຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຣາຊາ ກສ຺ສຈິ ເທຕິ, ໂສປິ ວິສຸໍຄາມສີມາ ໂຫຕິເຍວ. ຕສ຺ມາ ສາ ຈ ອິຕຣາ ຈ ປກຕິຄາມນຄຣນິຄມສີມາ ພທ຺ຘສີມາສທິສາເຍວ ໂຫນ຺ຕິ, ເກວລໍ ປນ ຕິຈີວຣວິປ຺ປວາສປຣິຫາຣໍ ນ ລຠນ຺ຕິ.

ເອວໍ ຄາມນ຺ຕວາສີນໍ ສີມາປຣິຈ຺ເຉທໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ອາຣຎ຺ຎການໍ ສີມາປຣິຈ຺ເຉທໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອຄາມເກ ເຈ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຄາມເກ ເຈຕິ ຄາມນິຄມນຄຣສີມາຫິ ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນ ອຏວິປ຺ປເທເສ. ອຖ ວາ ອຄາມເກ ເຈຕິ ວິຊ຺ຌາຏວິສທິເສ ອຣຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂຸ ວສຕິ, ອຖສ຺ສ ຐິໂຕກາສໂຕ ສມນ຺ຕາ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣາ ສມານສໍວາສກສີມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍໍ ສີມາ ຕິຈີວຣວິປ຺ປວາສປຣິຫາຣມ຺ປິ ລຠຕິ. ຕຕ຺ຖ ເອກໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ອຏ຺ຐວີສຕິ ຫຕ຺ຖປ຺ປມາຓໍ ໂຫຕິ. ມຊ຺ເຌ ຐິຕສ຺ສ ສມນ຺ຕາ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣາ ວິນິພ຺ເພເຘນ ຈຸທ຺ທສ ໂຫນ຺ຕິ. ສເຈ ທ຺ເວ ສງ຺ຆາ ວິສຸໍ ວິນຍກມ຺ມານິ ກໂຣນ຺ຕິ, ທ຺ວິນ຺ນໍ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣານໍ ອນ຺ຕເຣ ອຎ຺ຎໍ ເອກໍ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ອຸປຈາຣຕ຺ຖາຍ ຐເປຕພ຺ພໍ. ເສສາ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣສີມກຖາ ມຫາວິຠງ຺ເຄ ອຸໂທສິຕສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຄເຫຕພ຺ພາ.

ສພ຺ພາ ຠິກ຺ຂເວ ນທີ ອສີມາຕິ ຍາ ກາຈິ ນທີລກ຺ຂຓປ຺ປຕ຺ຕາ ນທີ ນິມິຕ຺ຕານິ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ເອຕໍ ພທ຺ຘສີມໍ ກໂຣມາ’’ຕິ ກຕາປິ ອສີມາວ ໂຫຕິ, ສາ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາເວເນວ ພທ຺ຘສີມາສທິສາ, ສພ຺ພເມຕ຺ຖ ສງ຺ຆກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສມຸທ຺ທຊາຕສ຺ສເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຊາຕສ຺ສໂຣ ນາມ ເຍນ ເກນຈິ ຂຓິຕ຺ວາ ອກໂຕ ສຍໍຊາຕໂສພ຺ໂຠ ສມນ຺ຕໂຕ ອາຄເຕນ ອຸທເກນ ປູຣິໂຕ ຕິຏ຺ຐຕິ.

ເອວໍ ¶ ¶ ນທີສມຸທ຺ທຊາຕສ຺ສຣານໍ ພທ຺ຘສີມາຠາວໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຸນ ຕຕ຺ຖ ອພທ຺ຘສີມາປອຈ຺ເຉທໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ນທິຍາ ວາ ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ມຊ຺ຌິມສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ສມນ຺ຕາ ອຸທກຸກ຺ເຂປາຕິ ຍໍ ຐານໍ ມຊ຺ຌິມສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ສມນ຺ຕໂຕ ອຸທກຸກ຺ເຂເປນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ. ກຖໍ ປນ ອຸທກໍ ອຸກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ? ຍຖາ ອກ຺ຂຘຸຕ຺ຕາ ທາຣຸຄຸຬໍ ຂິປນ຺ຕິ, ເອວໍ ອຸທກໍ ວາ ວາລິກໍ ວາ ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາ ຖາມມຊ຺ຌິເມນ ປຸຣິເສນ ສພ຺ພຖາເມນ ຂິປິຕພ຺ພໍ. ຍຕ຺ຖ ເອວໍ ຂິຕ຺ຕໍ ອຸທກໍ ວາ ວາລິກາ ວາ ປຕຕິ, ອຍເມໂກ ອຸທກຸກ຺ເຂໂປ. ຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖປາສໍ ¶ ວິຊຫິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ກມ຺ມໍ ໂກເປຕິ. ຍາວ ປຣິສາ ວຑ຺ຒຕິ, ຕາວ ສີມາປິ ວຑ຺ຒຕິ. ປຣິສປຣິຍນ຺ຕໂຕ ອຸທກຸກ຺ເຂໂປເຍວ ປມາຓໍ. ຊາຕສ຺ສຣສມຸທ຺ເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ສເຈ ນທີ ນາຕິທີຆາ ໂຫຕິ, ປຠວໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ມຸຂທ຺ວາຣາ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສງ຺ໂຆ ນິສີທຕິ, ອຸທກຸກ຺ເຂປສີມາກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖິ, ສກລາປິ ນທີ ເອເຕສໍເຍວ ຠິກ຺ຂູນໍ ປໂຫຕິ. ຍໍ ປນ ມຫາສຸມຕ຺ເຖເຣນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ໂຍຊນໍ ປວຕ຺ຕມານາເຍວ ນທີ, ຕຕ຺ຣາປິ ອຸປຣິ ອທ຺ຘໂຍຊນໍ ປຫາຍ ເຫຏ຺ຐາ ອທ຺ຘໂຍຊເນ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ, ຕໍ ມຫາປທຸມຕ຺ເຖເຣເນວ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ. ຠຄວຕາ ຫິ ‘‘ຕິມຓ຺ຑລໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ອຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິຍາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ອນ຺ຕຣວາສໂກ ເຕມິຍຕີ’’ຕິ ອິທໍ ນທິຍາ ປມາຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ໂຍຊນໍ ວາ ອທ຺ຘໂຍຊນໍ ວາ. ຕສ຺ມາ ຍາ ອິມສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ວເສນ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂຓາ ນທີ, ຕສ຺ສາ ປຠວໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສງ຺ຆກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ. ສເຈ ປເນຕ຺ຖ ພຫູ ຠິກ຺ຂູ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ສພ຺ເພຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ອຎ຺ເຎສຎ຺ຈ ອຸທກຸກ຺ເຂປປຣິຈ຺ເຉທສ຺ສ ອນ຺ຕຣາ ອຎ຺ໂຎ ອຸທກຸກ຺ເຂໂປ ສີມນ຺ຕຣິກຕ຺ຖາຍ ຐເປຕພ຺ໂພ. ຕໂຕ ອຘິກໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ, ອູນກໍ ປນ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຊາຕສ຺ສຣສມຸທ຺ເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ນທິຍາ ປນ ກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມາຕິ ຄເຕຫິ ສເຈ ນທີ ປຣິປຸຓ຺ຓາ ໂຫຕິ ສມຕິຕ຺ຕິກາ, ອຸທກສາຏິກໍ ນິວາເສຕ຺ວາປິ ອນ຺ໂຕນທິຍໍເຍວ ກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ນາວາຍປິ ຐຕ຺ວາ ກາຕພ຺ພໍ. ຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາ ປນ ນາວາຍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ກສ຺ມາ? ອຸທກຸກ຺ເຂປມຕ຺ຕເມວ ຫິ ສີມາ, ຕໍ ນາວາ ສີຆເມວ ອຕິກ຺ກາເມຕິ. ເອວໍ ສຕິ ອຎ຺ຎິສ຺ສາ ສີມາຍ ຎຕ຺ຕິ ອຎ຺ຎິສ຺ສາ ອນຸສາວນາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນາວໍ ອຣິຕ຺ເຕນ ວາ ຐເປຕ຺ວາ ປາສາເຓ ວາ ລມ຺ພິຕ຺ວາ ¶ ອນ຺ໂຕນທິຍໍ ຊາຕຣຸກ຺ເຂ ວາ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ. ອນ຺ໂຕນທິຍໍ ພທ຺ຘອຏ຺ຏເກປິ ອນ຺ໂຕນທິຍໍ ຊາຕຣຸກ຺ເຂປິ ຐິເຕຫິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ສເຈ ປນ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ສາຂາ ວາ ຕໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕປາໂຣໂຫ ¶ ວາ ພຫິນທີຕີເຣ ວິຫາຣສີມາຍ ວາ ຄາມສີມາຍ ວາ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ, ສີມໍ ວາ ໂສເຘຕ຺ວາ ສາຂໍ ວາ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ. ພຫິນທີຕີເຣ ¶ ຊາຕຣຸກ຺ຂສ຺ສ ອນ຺ໂຕນທິຍໍ ປວິຏ຺ຐສາຂາຍ ວາ ປາໂຣເຫ ວາ ນາວໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ກໂຣນ຺ເຕຫິ ສີມາ ວາ ໂສເຘຕພ຺ພາ, ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ວາສ຺ສ ພຫິປຕິຏ຺ຐິຕຠາໂວ ນາເສຕພ຺ໂພ. ນທີຕີເຣ ປນ ຂາຓຸກໍ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ພທ຺ຘນາວາຍ ນ ວຏ຺ຏຕິເຍວ.

ນທິຍໍ ເສຕຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ສເຈ ອນ຺ໂຕນທິຍໍເຍວ ເສຕຸ ວາ ເສຕຸປາທາ ວາ, ເສຕຸມ຺ຫິ ຐິເຕຫິ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ເສຕຸ ວາ ເສຕຸປາທາ ວາ ພຫິຕີເຣ ປຕິຏ຺ຐິຕາ, ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ສີມໍ ໂສເຘຕ຺ວາ ກາຕພ຺ພໍ. ອຖ ເສຕຸປາທາ ອນ຺ໂຕ, ເສຕຸ ປນ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ຕີຣານໍ ອຸປຣິອາກາເສ ຐິໂຕ, ວຏ຺ຏຕິ. ອນ຺ໂຕນທິຍໍ ປາສາໂຓ ວາ ທີປໂກ ວາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ຍຕ຺ຕກໍ ປເທສໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣ ປກຕິວສ຺ສກາເລ ວສ຺ສານສ຺ສ ຈຕູສຸ ມາເສສຸ ອຸທກໍ ໂອຕ຺ຖຣຕິ, ໂສ ນທີສງ຺ຂ຺ຍເມວ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຕິວຸຏ຺ຐິກາເລ ປນ ໂອເຆນ ໂອຕ຺ຖໂຏກາໂສ ນ ຄເຫຕພ຺ໂພ, ໂສ ຫິ ຄາມສີມາສງ຺ຂ຺ຍເມວ ຄຈ຺ຉຕິ.

ນທິໂຕ ມາຕິກໍ ນີຫຣນ຺ຕາ ນທິຍໍ ອາວຣຓໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕຎ຺ເຈ ໂອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ວາ ວິນິພ຺ພິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ວາ ອຸທກໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ປວຕ຺ຕນຏ຺ຐາເນ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ອາວຣເຓນ ວາ ໂກຏ຺ຏກພນ຺ຘເນນ ວາ ໂສຕໍ ປຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ, ອຸທກໍ ນປ຺ປວຕ຺ຕຕິ, ອປ຺ປວຕ຺ຕນຏ຺ຐາເນ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອາວຣຓມຕ຺ຖເກປິ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ໂກຈິ ອາວຣຓປ຺ປເທໂສ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕປາສາຓທີປກປ຺ປເທໂສ ວິຍ ອຸທເກນ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຍຕິ, ຕຕ຺ຖ ວຏ຺ຏຕິ. ໂສ ຫິ ນທີສງ຺ຂ຺ຍເມວ ຄຈ຺ຉຕິ. ນທິໍ ວິນາເສຕ຺ວາ ຕຬາກໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເຫຏ຺ຐາ ປາຬິ ພທ຺ຘາ, ອຸທກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຬາກໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອຕ຺ຖ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອຸປຣິ ປວຕ຺ຕນຏ຺ຐາເນ ເຫຏ຺ຐາ ຈ ຉຑ຺ຑິຕໂມທກໍ ນທິໍ ໂອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ສນ຺ທນຏ຺ຐານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວຏ຺ຏຕິ. ເທເວ ອວສ຺ສນ຺ເຕ ເຫມນ຺ຕຄິມ຺ເຫສຸ ວາ ສຸກ຺ຂນທິຍາປິ ວຏ຺ຏຕິ. ນທິໂຕ ນີຫຏມາຕິກາຍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ¶ ສາ ກາລນ຺ຕເຣນ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນທີ ໂຫຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ກາຈິ ນທີ ກາລນ຺ຕເຣນ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຄາມນິຄມສີມໍ ໂອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕຕິ, ນທີເຍວ ໂຫຕິ, ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ວິຫາຣສີມໍ ໂອຕ຺ຖຣຕິ, ວິຫາຣສີມາຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

ສມຸທ຺ເທປິ ¶ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ເຕຫິ ຍໍ ປເທສໍ ອຸທ຺ຘໍ ວຑ຺ຒນອຸທກໍ ວາ ປກຕິວີຈິ ວາ ເວເຄນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ໂອຕ຺ຖຣຕິ, ຕຕ຺ຖ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຍສ຺ມິໍ ປນ ປເທເສ ປກຕິວີຈິໂຍ ໂອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ສຓ຺ຐຫນ຺ຕິ, ໂສ ອຸທກນ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນ຺ໂຕສມຸທ຺ໂທ ນາມ, ຕຕ຺ຖ ຐິເຕຫິ ກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອູມິເວໂຄ ພາຘຕິ, ນາວາຍ ວາ ອຏ຺ຏເກ ວາ ຐຕ຺ວາ ກາຕພ຺ພໍ. ເຕສຸ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ນທິຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສມຸທ຺ເທ ປິຏ຺ຐິປາສາໂຓ ໂຫຕິ, ຕໍ ກທາຈິ ອູມິໂຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ໂອຕ຺ຖຣນ຺ຕິ ¶ , ກທາຈິ ນ ໂອຕ຺ຖຣນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ໂສ ຫິ ຄາມສີມາສງ຺ຂ຺ຍເມວ ຄຈ຺ຉຕິ. ສເຈ ປນ ວີຈີສຸ ອາຄຕາສຸປິ ອນາຄຕາສຸປິ ປກຕິອຸທເກເນວ ໂອຕ຺ຖຣິຍຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ທີປໂກ ວາ ປພ຺ພໂຕ ວາ ໂຫຕິ, ໂສ ເຈ ທູເຣ ໂຫຕິ ມຈ຺ຉພນ຺ຘານໍ ອຄມນປເຖ, ອຣຎ຺ຎສີມາສງ຺ຂ຺ຍເມວ ຄຈ຺ຉຕິ. ເຕສໍ ຄມນປຣິຍນ຺ຕສ຺ສ ໂອຣໂຕ ປນ ຄາມສີມາສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕຕ຺ຖ ຄາມສີມໍ ອໂສເຘຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສມຸທ຺ໂທ ຄາມສີມໍ ວາ ນິຄມສີມໍ ວາ ໂອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ສມຸທ຺ໂທວ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ວິຫາຣສີມໍ ໂອຕ຺ຖຣຕິ, ວິຫາຣສີມາຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

ຊາຕສ຺ສເຣ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ເຕຫິປິ ຍຕ຺ຖ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣ ວສ຺ສກາເລ ວສ຺ເສ ປຈ຺ຉິນ຺ນມຕ຺ເຕ ປິວິຕຸໍ ວາ ຫຕ຺ຖປາເທ ວາ ໂຘວິຕຸໍ ອຸທກໍ ນ ໂຫຕິ, ສຸກ຺ຂຕິ, ອຍໍ ນ ຊາຕສ຺ສໂຣ, ຄາມເຂຕ຺ຕສງ຺ຂ຺ຍເມວ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ. ຍຕ຺ຖ ປນ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣ ວສ຺ສກາເລ ອຸທກໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຍເມວ ຊາຕສ຺ສໂຣ. ຕສ຺ສ ຍຕ຺ຕເກ ປເທເສ ວສ຺ສານໍ ຈາຕຸມາເສ ອຸທກໍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ຄມ຺ຠີຣໍ ອຸທກໍ, ອຏ຺ຏກໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຐິເຕຫິປິ ຊາຕສ຺ສຣສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ຊາຕຣຸກ຺ຂມ຺ຫິ ພທ຺ຘອຏ຺ຏເກປິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປິຏ຺ຐິປາສາຓທີປເກສຸ ປເນຕ຺ຖ ນທິຍໍ ວຸຕ຺ຕສທິໂສວ ວິນິຈ຺ຉໂຍ. ສມວສ຺ສເທວກາເລ ປໂຫນກຊາຕສ຺ສໂຣ ປນ ສເຈປິ ທຸພ຺ພຸຏ຺ຐິກາເລ ວາ ຄິມ຺ຫເຫມນ຺ເຕສຸ ວາ ສຸກ຺ຂຕິ, ນິຣຸທໂກ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຆກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍໍ ອນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສພ຺ໂພ ຊາຕສ຺ສໂຣ ສຸກ຺ໂຂ ອໂນທໂກ ¶ , ຄາມເຂຕ຺ຕໍເຍວ ຠຊຕີ’’ຕິ, ຕໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປເນຕ຺ຖ ອຸທກຕ຺ຖາຍ ອາວາຏໍ ວາ ໂປກ຺ຂຣຓີອາທີນິ ¶ ວາ ຂຓນ຺ຕິ, ຕໍ ຐານໍ ອຊາຕສ຺ສໂຣ ໂຫຕິ, ຄາມສີມາສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ລາພຸຕິປຸສກາທິວປ຺ເປ ກເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ສເຈ ປນ ຕໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຖລໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອກສ຺ມິໍ ທິສາຠາເຄ ປາຬິໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ສພ຺ພເມວ ຕໍ ມຫາຕຬາກໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕິ, ສພ຺ໂພປິ ອຊາຕສ຺ສໂຣ ໂຫຕິ, ຄາມສີມາສງ຺ຂ຺ຍເມວ ຄຈ຺ຉຕິ. ໂລຓີປິ ຊາຕສ຺ສຣສງ຺ຂ຺ຍເມວ ຄຈ຺ຉຕິ. ວສ຺ສິເກ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ອຸທກຏ຺ຐາໂນກາເສ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ.

໑໔໘. ສີມາຍ ສີມໍ ສມ຺ຠິນ຺ທນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສີມາຍ ປເຣສໍ ພທ຺ຘສີມໍ ສມ຺ຠິນ຺ທນ຺ຕິ. ສເຈ ຫິ ໂປຣາຓກສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ອມ຺ໂພ ເຈວ ຊມ຺ພູ ຈາຕິ ທ຺ເວ ຣຸກ຺ຂາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສໍສຏ຺ຐວິຏປາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສຸ ອມ຺ພສ຺ສ ປຈ຺ຉິມທິສາຠາເຄ ຊມ຺ພູ. ວິຫາຣສີມາ ຈ ຊມ຺ພຸໍ ອນ຺ໂຕ ກຕ຺ວາ ອມ຺ພໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ພທ຺ຘາ ໂຫຕິ, ອຖ ປຈ຺ຉາ ຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ວິຫາຣໍ ກຕ຺ວາ ສີມໍ ພນ຺ຘນ຺ຕາ ຕໍ ອມ຺ພໍ ອນ຺ໂຕ ກຕ຺ວາ ຊມ຺ພຸໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ພນ຺ຘນ຺ຕິ, ສີມາຍ ¶ ສີມາ ສມ຺ຠິນ຺ນາ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຉພ຺ພຄ຺ຄິຍາ ອກໍສຸ, ເຕນາຫ – ‘‘ສີມາຍ ສີມໍ ສມ຺ຠິນ຺ທນ຺ຕີ’’ຕິ.

ສີມາຍ ສີມໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສີມາຍ ປເຣສໍ ພທ຺ຘສີມໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣນ຺ຕິ;

ປເຣສໍ ພທ຺ຘສີມໍ ສກລໍ ວາ ຕສ຺ສາ ປເທສໍ ວາ ອນ຺ໂຕ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສີມໍ ພນ຺ຘນ຺ຕິ. ສີມນ຺ຕຣິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ສີມໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສເຈ ປຐມຕຣໍ ກຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ສີມາ ອສມ຺ມຕາ ໂຫຕິ, ສີມາຍ ອຸປຈາໂຣ ຐເປຕພ຺ໂພ. ສເຈ ສມ຺ມຕາ ໂຫຕິ, ປຈ຺ຉິມໂກຏິຍາ ຫຕ຺ຖມຕ຺ຕາ ສີມນ຺ຕຣິກາ ຐເປຕພ຺ພາ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວິທຕ຺ຖິມຕ຺ຕມ຺ປິ, ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລມຕ຺ຕມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອກຣຸກ຺ໂຂປິ ຈ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສີມານໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ໂສ ປນ ວຑ຺ຒນ຺ໂຕ ສີມາສງ຺ກຣໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ກາຕພ຺ໂພ.

໑໔໙. ຈາຕຸທ຺ທສິໂກ ຈ ປນ຺ນຣສິໂກ ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ຈາຕຸທ຺ທສິກສ຺ສ ປຸພ຺ພກິຈ຺ເຈ ‘‘ອຊ຺ຊຸໂປສໂຖ ຈາຕຸທ຺ທໂສ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ.

ອຘມ຺ເມນ ວຄ຺ຄນ຺ຕິອາທີສຸ ¶ ສເຈ ເອກສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ຈຕູສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ວສນ຺ເຕສຸ ເອກສ຺ສ ຉນ຺ທປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕໂຍ ປາຣິສຸທ຺ຘິອຸໂປສຖໍ ¶ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕີສຸ ວາ ວສນ຺ເຕສຸ ເອກສ຺ສ ຉນ຺ທປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທ຺ເວ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສນ຺ຕິ, ອຘມ຺ເມນ ວຄ຺ຄໍ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ປາຣິສຸທ຺ຘິອຸໂປສຖໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕໂຍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສນ຺ຕິ, ອຘມ຺ເມນ ສມຄ຺ຄໍ ນາມ ໂຫຕິ. ສເຈ ຈຕູສຸ ຊເນສຸ ເອກສ຺ສ ປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕໂຍ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສນ຺ຕິ, ຕີສຸ ວາ ຊເນສຸ ເອກສ຺ສ ປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທ຺ເວ ປາຣິສຸທ຺ຘິອຸໂປສຖໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຘມ຺ເມນ ວຄ຺ຄໍ ນາມ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ເອກຕ຺ຖ ວສນ຺ຕາ ສພ຺ເພວ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສນ຺ຕິ, ຕໂຍ ປາຣິສຸທ຺ຘິອຸໂປສຖໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ທ຺ເວ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປາຣິສຸທ຺ຘິອຸໂປສຖໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຘມ຺ເມນ ສມຄ຺ຄໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ.

໑໕໐. ນິທານໍ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ອວເສສໍ ສຸເຕນ ສາເວຕພ຺ພນ຺ຕິ ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ ຠນ຺ເຕ ສງ຺ໂຆ…ເປ… ອາວິກຕາ ຫິສ຺ສ ຜາສຸ ໂຫຕີ’’ຕິ ອິມໍ ນິທານໍ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ‘‘ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ນິທານໍ, ຕຕ຺ຖາຍສ຺ມນ຺ເຕ ປຸຈ຺ຉາມິ – ກຈ຺ຈິຕ຺ຖ ປຣິສຸທ຺ຘາ, ທຸຕິຍມ຺ປິ ປຸຈ຺ຉາມິ…ເປ… ເອວເມຕໍ ¶ ຘາຣຍາມີຕິ. ສຸຕາ ໂຂ ປນາຍສ຺ມນ຺ເຕຫິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປາຣາຊິກາ ຘມ຺ມາ…ເປ… ອວິວທມາເນຫິ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອວເສສໍ ສຸເຕນ ສາເວຕພ຺ພໍ. ເອເຕນ ນເຍນ ເສສາປິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ສວຣຠຍນ຺ຕິ ອຏວິມນຸສ຺ສຠຍໍ. ຣາຊນ຺ຕຣາໂຍຕິອາທີສຸ ສເຈ ຠິກ຺ຂູສຸ ‘‘ອຸໂປສຖໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ນິສິນ຺ເນສຸ ຣາຊາ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ຣາຊນ຺ຕຣາໂຍ. ໂຈຣາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຍໍ ໂຈຣນ຺ຕຣາໂຍ. ທວທາໂຫ ວາ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ອາວາເສ ວາ ອຄ຺ຄິ ອຸຏ຺ຐຫຕິ, ອຍໍ ອຄ຺ຄນ຺ຕຣາໂຍ. ເມໂຆ ວາ ອຸຏ຺ເຐຕິ, ໂອໂຆ ວາ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ອຸທກນ຺ຕຣາໂຍ. ພຫູ ມນຸສ຺ສາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຍໍ ມນຸສ຺ສນ຺ຕຣາໂຍ. ຠິກ຺ຂຸໍ ຍກ຺ໂຂ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຍໍ ອມນຸສ຺ສນ຺ຕຣາໂຍ. ພ຺ຍຄ຺ຆາທໂຍ ຈຓ຺ຑມິຄາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຍໍ ວາຬນ຺ຕຣາໂຍ. ຠິກ຺ຂຸໍ ສປ຺ປາທໂຍ ຑໍສນ຺ຕິ, ອຍໍ ສຣີສປນ຺ຕຣາໂຍ. ຠິກ຺ຂຸ ຄິລາໂນ ວາ ໂຫຕິ, ກາລໍ ວາ ກໂຣຕິ, ເວຣິໂນ ວາ ຕໍ ມາເຣຕຸກາມາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ອຍໍ ¶ ຊີວິຕນ຺ຕຣາໂຍ. ມນຸສ຺ສາ ເອກໍ ວາ ພຫູ ວາ ຠິກ຺ຂູ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍາ ຈາເວຕຸກາມາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ອຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕຣາໂຍ. ເອວຣູເປສຸ ອນ຺ຕຣາເຍສຸ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ປາຕິໂມກ຺ໂຂ ອຸທ຺ທິສິຕພ຺ໂພ ¶ , ປຐໂມ ວາ ອຸທ຺ເທໂສ ອຸທ຺ທິສິຕພ຺ໂພ, ອາທິມ຺ຫິ ທ຺ເວ ຕໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ທຸຕິຍາທີສຸ ອຸທ຺ເທເສສຸ ຍສ຺ມິໍ ອປຣິໂຍສິເຕ ອນ຺ຕຣາໂຍ ໂຫຕິ, ໂສປິ ສຸເຕເນວ ສາເວຕພ຺ໂພ.

ອນຊ຺ຌິຏ຺ຐາຕິ ອນາຓຕ຺ຕາ ອຍາຈິຕາ ວາ. ອຊ຺ເຌສນາ ເຈຕ຺ຖ ສງ຺ເຆນ ສມ຺ມຕຘມ຺ມຊ຺ເຌສກາຍຕ຺ຕາ ວາ ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣາຍຕ຺ຕາ ວາ, ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ມຊ຺ເຌສເກ ອສຕິ ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ວາ ຠາສິຕຸໍ ລຠຕິ. ສງ຺ຆຕ຺ເຖເຣນາປິ ສເຈ ວິຫາເຣ ພຫູ ຘມ຺ມກຖິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ວາຣປຏິປາຏິຍາ ວຕ຺ຕພ຺ພາ – ‘‘ຕ຺ວໍ ຘມ຺ມໍ ຠຓ, ຘມ຺ມໍ ກເຖຫິ, ຘມ຺ມທານໍ ເທຫີ’’ຕິ ວາ ວຸຕ຺ເຕນ ຕີຫິປິ ວິຘີຫິ ຘມ຺ໂມ ຠາສິຕພ຺ໂພ. ‘‘ໂອສາເຣຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ປນ ໂອສາເຣຕຸເມວ ລຠຕິ, ‘‘ກເຖຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ກເຖຕຸເມວ, ‘‘ສຣຠຎ຺ຎໍ ຠຓາຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ສຣຠຎ຺ຎເມວ. ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣປິ ຈ ອຸຈ຺ຈຕເຣ ອາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ຍາຈິຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ເຈວ ສທ຺ຘິວິຫາຣິໂກ ຈ ໂຫນ຺ຕິ, ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ຈ ນໍ ອຸຈ຺ຈາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ‘‘ຠຓາຫີ’’ຕິ ວທຕິ, ສຊ຺ຌາຍໍ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຠຓິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປເນຕ຺ຖ ທຫຣາ ຠິກ຺ຂູ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສໍ ‘‘ຠຓາມີ’’ຕິ ຠຓິຕພ຺ພໍ.

ສເຈ ວິຫາເຣ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ອຕ຺ຕໂນເຍວ ນິສ຺ສິຕເກ ຠຓາເປຕິ, ອຎ຺ເຎ ມຘຸຣຠາຓເກປິ ນາຊ຺ເຌສຕິ, ໂສ ອຎ຺ເຎຫິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ – ‘‘ຠນ຺ເຕ ອສຸກໍ ນາມ ຠຓາເປມາ’’ຕິ. ສເຈ ‘‘ຠຓາເປຖາ’’ຕິ ວາ ວທຕິ, ຕຸຓ຺ຫີ ວາ ໂຫຕິ, ຠຓາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ປຏິພາຫຕິ, ນ ຠຓາເປຕພ຺ພໍ. ຍທິ ອນາຄເຕເຍວ ສງ຺ຆຕ຺ເຖເຣ ຘມ຺ມສວນໍ ອາຣທ຺ຘໍ, ປຸນ ອາຄເຕ ຐເປຕ຺ວາ ອາປຸຈ຺ຉນກິຈ຺ຈໍ ¶ ນຕ຺ຖິ. ໂອສາເຣຕ຺ວາ ປນ ກເຖນ຺ເຕນ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວາ ອຏ຺ຐເປຕ຺ວາເຍວ ວາ ກເຖຕພ຺ພໍ, ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ປຸນ ອາຄເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອຸປນິສິນ຺ນກຖາຍປິ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣວ ສາມີ, ຕສ຺ມາ ເຕນ ສຍໍ ວາ ກເຖຕພ຺ພໍ, ອຎ຺ໂຎ ວາ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ກເຖຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ໂນ ຈ ໂຂ ອຸຈ຺ຈຕເຣ ອາສເນ ນິສິນ຺ເນນ. ມນຸສ຺ສານໍ ປນ ‘‘ຠຓາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມນຸສ຺ສາ ອຕ຺ຕໂນ ຊານນກຠິກ຺ຂຸໍ ອາປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕນ ເຖຣໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ກເຖຕພ຺ພໍ. ສເຈ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ‘‘ຠນ຺ເຕ ອິເມ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ກເຖຫີ’’ຕິ ¶ ວາ ຠຓຕິ, ຕຸຓ຺ຫີ ວາ ໂຫຕິ, ກເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອນ຺ຕຣຆເຣ ອນຸໂມທນາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສເຈ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ວິຫາເຣ ວາ ອນ຺ຕຣຆເຣ ວາ ‘‘ມໍ ອນາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາປິ ¶ ກເຖຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ອນຸຊານາຕິ, ລທ຺ຘກປ຺ປິຍໍ ໂຫຕິ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣນ຺ເຕນາປິ ເຖໂຣ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພເຍວ. ເອກໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສຊ຺ຌາຍນ຺ຕສ຺ສ ອປໂຣ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ປຸນ ອາປຸຈ຺ຉນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ສເຈ ວິສ຺ສມິສ຺ສາມີຕິ ຐປິຕສ຺ສ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ປຸນ ອາຣຠນ຺ເຕນາປິ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ສງ຺ຆຕ຺ເຖເຣ ອນາຄເຕເຍວ ອາຣທ຺ຘໍ ສຊ຺ຌາຍນ຺ຕສ຺ສາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອເກນ ສງ຺ຆຕ຺ເຖເຣນ ‘‘ມໍ ອນາປຸຈ຺ຉາປິ ຍຖາສຸຂໍ ສຊ຺ຌາຍາຫີ’’ຕິ ອນຸຎ຺ຎາເຕ ຍຖາສຸຂໍ ສຊ຺ຌາຍິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ປນ ອາຄເຕ ຕໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ສຊ຺ຌາຍິຕພ຺ພໍ.

໑໕໑. ອຕ຺ຕນາ ວາ ອຕ຺ຕານໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພໍຕິ ອຕ຺ຕນາ ວາ ອຕ຺ຕາ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ໂພ; ປຸຈ຺ຉນ຺ເຕນ ປນ ປຣິສໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ສເຈ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປທ຺ທໂວ ນຕ຺ຖິ, ວິນໂຍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ.

໑໕໓. ກເຕປິ ໂອກາເສ ປຸຄ຺ຄລໍ ຕຸລຍິຕ຺ວາຕິ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເມ ອິໂຕ ອຸປທ຺ທໂວ, ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ເອວໍ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ. ປຸຣມ຺ຫາກນ຺ຕິ ປຐມໍ ອມ຺ຫາກໍ. ປຏິກຈ຺ເຈວາຕິ ປຐມຕຣເມວ. ປຸຄ຺ຄລໍ ຕຸລຍິຕ຺ວາ ໂອກາສໍ ກາຕຸນ຺ຕິ ‘‘ຠູຕເມວ ນຸ ໂຂ ອາປຕ຺ຕິໍ ວທຕິ, ອຠູຕ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ໂອກາສໍ ກາຕຸໍ ອນຸຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໕໔. ອຘມ຺ມກມ຺ມໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ປຏິກ຺ໂກສິຕຸນ຺ຕິ ວາເຣຕຸໍ. ທິຏ຺ຐິມ຺ປິ ອາວິກາຕຸນ຺ຕິ ‘‘ອຘມ຺ມກມ຺ມໍ ອິທໍ ນ ເມ ຂມຕີ’’ຕິ ເອວໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຕ຺ຕໂນ ທິຏ຺ຐິໍ ປກາເສຕຸໍ. ຈຕູຫິ ປຎ຺ຈຫີຕິອາທິ ¶ ເຕສໍ ອນຸປທ຺ທວຕ຺ຖາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ນ ສາເວນ຺ຕີຕິ ຍຖາ ນ ສຸຓນ຺ຕິ ເອວໍ ຠຓິສ຺ສາມາຕິ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ສຓິກໍ ອຸທ຺ທິສນ຺ຕິ.

໑໕໕. ເຖຣາຘິກນ຺ຕິ ເຖຣາຘີນໍ; ເຖຣາຍຕ຺ຕໍ ຠວິຕຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ເຖຣາເຘຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ຕສ຺ມາ ເຖເຣນ ສຍໍ ວາ ອຸທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ, ອຎ຺ໂຎ ວາ ອຊ຺ເຌສິຕພ຺ໂພ. ອຊ຺ເຌສນວິຘານຎ຺ເຈຕ຺ຖ ຘມ຺ມຊ຺ເຌສເນ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ໂສ ນ ¶ ຊານາຕິ ອຸໂປສຖໍ ວາຕິອາທີສຸ ຈາຕຸທ຺ທສິກປນ຺ນຣສິກເຠເທນ ທຸວິຘໍ, ສງ຺ຆອຸໂປສຖາທິເຠເທນ ນວວິຘຎ຺ຈ ອຸໂປສຖໍ ນ ຊານາຕິ, ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ນ ຊານາຕິ, ທຸວິຘໍ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ນ ຊານາຕິ, ນວວິຘໍ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສໍ ນ ຊານາຕິ. ໂຍ ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ປຏິພໂລຕິ ເອຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ທຫຣສ຺ສາປິ ພ຺ຍຕ຺ຕສ຺ສ ປາຕິໂມກ຺ໂຂ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ. ອຖ ໂຂ ເອຕ຺ຖ ¶ ອຍມຘິປ຺ປາໂຍ. ສເຈ ເຖຣສ຺ສ ປຎ຺ຈ ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວາ ຕໂຍ ວາ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສາ ນາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ; ທ຺ເວ ປນ ອຂຓ຺ຑາ ສຸວິສທາ ວາຈຸຄ຺ຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຖຣາຍຕ຺ໂຕວ ປາຕິໂມກ຺ຂາ. ສເຈ ປນ ເອຕ຺ຕກມ຺ປິ ວິສທໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ພ຺ຍຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາຍຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ.

ສາມນ຺ຕາ ອາວາສາຕິ ສາມນ຺ຕໍ ອາວາສໍ. ສຊ຺ຊຸກນ຺ຕິ ຕທເຫວ ອາຄມນຕ຺ຖາຍ. ນວໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຓາເປຕຸນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ໂຍ ສກ຺ໂກຕິ ອຸຄ຺ຄເຫຕຸໍ, ເອວຣູໂປ ອາຓາເປຕພ຺ໂພ, ນ ພາໂລ.

ປກ຺ຂຄຓນາທິອຸຄ຺ຄຫຓານຸຊານນກຖາ

໑໕໖. ກຕິມີ ຠນ຺ເຕຕິ ເອຕ຺ຖ ກຕີນໍ ປູຣຓີຕິ ກຕິມີ. ກາລວໂຕຕິ ກາລສ຺ເສວ; ປເຄວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໕໘. ຍໍ ກາລໍ ສຣຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ສາຍມ຺ປິ ‘‘ອຊ຺ຊຸໂປສໂຖ ສມນ຺ນາຫຣຖາ’’ຕິ ອາໂຣເຈຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໑໕໙. ເຖເຣນ ຠິກ຺ຂຸນາ ນວໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຓາເປຕຸນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ກິຎ຺ຈິ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວາ ສທາກາລເມວ ເອໂກ ວາ ຠາຣນິຕ຺ຖຣຓໂກ ວາ ສຣຠາຓກຘມ຺ມກຖິກາທີສຸ ອຎ຺ຎຕໂຣ ວາ ນ ອຸໂປສຖາຄາຣສມ຺ມຊ຺ຊນຕ຺ຖໍ ອາຓາເປຕພ຺ໂພ, ອວເສສາ ປນ ວາເຣນ ອາຓາເປຕພ຺ພາ. ສເຈ ອາຓຕ຺ໂຕ ສມ຺ມຸຎ຺ຊນິໍ ຕາວກາລິກມ຺ປິ ນ ລຠຕິ, ສາຂາຠງ຺ຄໍ ກປ຺ປິຍໍ ກາເຣຕ຺ວາ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ຕມ຺ປິ ອລຠນ຺ຕສ຺ສ ລທ຺ຘກປ຺ປິຍໍ ໂຫຕິ.

໑໖໐. ອາສນປຎ຺ຎາປນາຓຕ຺ຕິຍມ຺ປິ ¶ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອາຓາເປຕພ຺ໂພ. ອາຓຕ຺ເຕນ ຈ ສເຈ ອຸໂປສຖາຄາເຣ ອາສນານິ ນຕ຺ຖິ, ສງ຺ຆິກາວາສໂຕປິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ປຸນ ອາຫຣິຕພ຺ພານິ. ອາສເນສຸ ອສຕິ ກຏສາຣເກປິ ຕຏ຺ຏິກາໂຍປິ ປຎ຺ຎເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕຏ຺ຏິກາສຸປິ ອສຕິ ສາຂາຠງ຺ຄານິ ກປ຺ປິຍໍ ¶ ກາເຣຕ຺ວາ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ພານິ, ກປ຺ປິຍກາຣກໍ ອລຠນ຺ຕສ຺ສ ລທ຺ຘກປ຺ປິຍໍ ໂຫຕິ.

໑໖໑. ປທີປກຣເຓປິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອາຓາເປຕພ຺ໂພ. ອາຓາເປນ຺ເຕນ ຈ ‘‘ອມຸກສ຺ມິໍ ນາມ ໂອກາເສ ເຕລໍ ວາ ວຏ຺ຏິ ວາ ກປລ຺ລິກາ ວາ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກໂຣຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ສເຈ ເຕລາທີນິ ນຕ຺ຖິ, ປຣິເຍສິຕພ຺ພານິ, ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ອລຠນ຺ຕສ຺ສ ລທ຺ຘກປ຺ປິຍໍ ໂຫຕິ. ອປິຈ ກປາເລ ອຄ຺ຄິປິ ຊາເລຕພ຺ໂພ.

໑໖໓. ສງ຺ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ‘‘ສາຘຸ ຠນ຺ເຕ ອາຄຕາຕ຺ຖ, ອິຘ ຠິກ຺ຂາ ສຸລຠາ ສູປພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ອຕ຺ຖິ, ວສຖ ອນຸກ຺ກຓ຺ຐມານາ’’ຕິ ເອວໍ ປິຍວຈເນນ ສງ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ. ປຸນປ຺ປຸນໍ ຕຖາກຣຓວເສນ ¶ ອນຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ. ‘‘ອາມ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຏິວຈນທາປເນນ ອຸປລາເປຕພ຺ໂພ. ອຖ ວາ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ສງ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ ເຈວ ອນຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ ຈ. ປິຍວຈເນນ ອຸປລາເປຕພ຺ໂພ, ກຓ຺ຓສຸຂໍ ອາລປິຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈຸຓ຺ຓາທີຫິ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ. ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາຕິ ສເຈ ສກໂລປິ ສງ຺ໂຆ ນ ກໂຣຕິ, ສພ຺ເພສໍ ທຸກ຺ກຏໍ. ອິຘ ເນວ ເຖຣາ ນ ທຫຣາ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ສພ຺ເພຫິ ວາເຣນ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ. ອຕ຺ຕໂນ ວາເຣ ອນຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ. ເຕນ ປນ ມຫາເຖຣານໍ ປຣິເວຓສມ຺ມຊ຺ຊນທນ຺ຕກຏ຺ຐທານາທີນິ ນ ສາທິຕພ຺ພານິ. ເອວມ຺ປິ ສຕິ ມຫາເຖເຣຫິ ສາຍໍປາຕໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ເຕນ ປນ ເຕສໍ ອາຄມນໍ ຎຕ຺ວາ ປຐມຕຣໍ ມຫາເຖຣານໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ສຈສ຺ສ ສທ຺ຘິໍຈຣາ ຠິກ຺ຂຸອຸປຏ຺ຐາກາ ອຕ຺ຖິ, ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອຸປຏ຺ຐາກາ ອຕ຺ຖິ, ຕຸມ຺ເຫ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກາ ວິຫຣຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ອຖາປິສ຺ສ ສທ຺ຘິໍຈຣາ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມິໍເຍວ ປນ ວິຫາເຣ ເອໂກ ວາ ທ຺ເວ ວາ ວຕ຺ຕສມ຺ປນ຺ນາ ວທນ຺ຕິ ‘‘ມຍໍ ເຖຣສ຺ສ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກຣິສ຺ສາມ, ອວເສສາ ຜາສຸ ວິຫຣນ຺ຕູ’’ຕິ ສພ຺ເພສໍ ອນາປຕ຺ຕິ.

ໂສ ອາວາໂສ ຄນ຺ຕພ຺ໂພຕິ ອຸໂປສຖກຣຓຕ຺ຖາຍ ອນ຺ວທ຺ຘມາສໍ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ. ໂສ ຈ ໂຂ ອຸຕຸວສ຺ເສເຍວ, ວສ຺ສາເນ ປນ ຍໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ວສ຺ສໍ ວສນ຺ຕິ ພາລາ ອພ຺ຍຕ຺ຕາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ນ ຠິກ຺ຂເວ ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ຕສ຺ມິໍ ອາວາເສ ວສ຺ສໍ ວສິຕພ຺ພນ຺ຕິ ປຸຣິມິກາຍ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສເກນ ວິນາ ນ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ໂສ ວສ຺ສູປຄຕານໍ ປກ຺ກມຕິ ¶ ¶ ວາ, ວິພ຺ຠມຕິ ວາ, ກາລໍ ວາ ກໂຣຕິ, ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ສຕິເຍວ ປຈ຺ຉິມິກາຍ ວສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອສຕິ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ອຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ທຸກ຺ກຏໍ. ສເຈ ປນ ປຈ຺ຉິມິກາຍ ປກ຺ກມຕິ ວາ ວິພ຺ຠມຕິ ວາ ກາລໍ ວາ ກໂຣຕິ, ມາສທ຺ວຍໍ ວສິຕພ຺ພໍ.

໑໖໔. ກາເຍນ ວິຎ຺ຎາເປຕີຕິ ປາຣິສຸທ຺ຘິທານໍ ເຍນ ເກນຈິ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ເຄນ ວິຎ຺ຎາເປຕິ ຊານາເປຕິ; ວາຈໍ ປນ ນິຈ຺ຉາເຣຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ວາຈາຍ ວິຎ຺ຎາເປຕິ; ອຸຠຍຖາ ສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ກາຍວາຈາຫິ. ສງ຺ເຆນ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸໂປສໂຖ ກາຕພ຺ໂພຕິ ສເຈ ພຫູ ຕາທິສາ ຄິລານາ ໂຫນ຺ຕິ, ສງ຺ເຆນ ປຏິປາຏິຍາ ຐຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ຫຕ຺ຖປາເສ ກາຕພ຺ພາ. ສເຈ ທູເຣ ທູເຣ ໂຫນ຺ຕິ, ສງ຺ໂຆ ນປ຺ປໂຫຕິ, ຕໍ ¶ ທິວສໍ ອຸໂປສໂຖ ນ ກາຕພ຺ໂພ, ນຕ຺ເວວ ວຄ຺ເຄນ ສງ຺ເຆນ ອຸໂປສໂຖ ກາຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ເຖວ ປກ຺ກມຕີຕິ ສງ຺ຆມຊ຺ຌໍ ອນາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໂຕວ ກຕ຺ຖຈິ ຄຈ຺ຉຕິ. ສາມເຓໂຣ ປຏິຊານາຕີຕິ ‘‘ສາມເຓໂຣ ອຫ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ປຏິຊານາຕິ; ຠູຕໍເຍວ ວາ ສາມເຓຣຠາວໍ ອາໂຣເຈຕິ, ປຈ຺ຉາ ວາ ສາມເຓຣຠູມິຍໍ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ.

ສງ຺ຆປ຺ປຕ຺ໂຕ ປກ຺ກມຕີຕິ ສພ຺ພນ຺ຕິເມນ ປຣິຈ຺ເຉເທນ ອຸໂປສຖຕ຺ຖາຍ ສນ຺ນິປຕິຕານໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຫຕ຺ຖປາສໍ ປຕ຺ວາ ປກ຺ກມຕິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ເອຕ຺ຖ ຈ ເອເກນ ພຫູນມ຺ປິ ອາຫຏາ ປາຣິສຸທ຺ຘິ ອາຫຏາວ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ໂສ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ອຎ຺ຎໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ທິສ຺ວາ ເຍສໍ ອເນນ ປາຣິສຸທ຺ຘິ ຄຫິຕາ, ເຕສຎ຺ຈ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ເທຕິ, ຕສ຺ເສວ ປາຣິສຸທ຺ຘິ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ອິຕຣາ ປນ ພິລາຬສງ຺ຂລິກປາຣິສຸທ຺ຘິ ນາມ ໂຫຕິ. ສາ ນ ອາຄຈ຺ຉຕິ.

ສຸຕ຺ໂຕ ນ ອາໂຣເຈຕີຕິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸປຕິ, ‘‘ອສຸເກນ ປາຣິສຸທ຺ຘິ ທິນ຺ນາ’’ຕິ ນ ອາໂຣເຈຕິ. ປາຣິສຸທ຺ຘິຫາຣກສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ສເຈ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ນາໂຣເຈຕິ, ທຸກ຺ກຏໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ປາຣິສຸທ຺ຘິ ປນ ອາຫຏາວ ໂຫຕິ. ອສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອນາໂຣຈິຕຕ຺ຕາ ປນສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ, ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ຈ ອຸໂປສໂຖ ກໂຕເຍວ ໂຫຕິ.

໑໖໕. ຉນ຺ທທາເນປິ ¶ ປາຣິສຸທ຺ຘິທາເນ ວຸຕ຺ຕສທິໂສເຍວ ວິນິຈ຺ຉໂຍ. ປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ເທນ຺ເຕນ ຉນ຺ທມ຺ປິ ¶ ທາຕຸນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສເຈ ປາຣິສຸທ຺ຘິເມວ ເທຕິ ນ ຉນ຺ທໍ, ອຸໂປສໂຖ ກໂຕ ໂຫຕິ. ຍໍ ປນ ສງ຺ໂຆ ອຎ຺ຎໍ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ຕໍ ອກຕໍ ໂຫຕິ. ຉນ຺ທເມວ ເທຕິ ນ ປາຣິສຸທ຺ຘິໍ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອຸໂປສໂຖປິ ກມ຺ມມ຺ປິ ກຕເມວ ໂຫຕິ, ຉນ຺ທທາຍກສ຺ສ ປນ ອຸໂປສໂຖ ອກໂຕ ໂຫຕິ. ສເຈປິ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ນທິຍາ ວາ ສີມາຍ ວາ ອຸໂປສຖໍ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ‘‘ກໂຕ ມຍາ ອຸໂປສໂຖ’’ຕິ ອຈ຺ຉິຕຸໍ ນ ລຠຕິ, ສາມຄ຺ຄີ ວາ ຉນ຺ໂທ ວາ ທາຕພ຺ໂພ.

໑໖໗. ສຣຕິປິ ອຸໂປສຖໍ ນປິ ສຣຕີຕິ ເອກທາ ສຣຕິ, ເອກທາ ນ ສຣຕິ. ອຕ຺ຖິ ເນວ ສຣຕີຕິ ໂຍ ເອກນ຺ຕໍ ເນວ ສຣຕິ, ຕສ຺ສ ສມ຺ມຸຕິທານກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ອນາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕປິ ກມ຺ມໍ ນ ໂກເປຕິ.

໑໖໘. ໂສ ເທໂສ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາຕິ ຕໍ ເທສໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ, ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ. ປານີຍໍ ປຣິໂຠຊນີຍນ຺ຕິອາທິ ປນ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ ¶ . ກສ຺ມາ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ? ອຸໂປສຖສ຺ສ ປຸພ຺ພກຣຓາທິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ເຕນາຫຸ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍາ –

‘‘ສມ຺ມຊ຺ຊນີ ປທີໂປ ຈ, ອຸທກໍ ອາສເນນ ຈ;

ອຸໂປສຖສ຺ສ ເອຕານິ, ປຸພ຺ພກຣຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ’’.

ອິຕິ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ‘‘ປຸພ຺ພກຣຓ’’ນ຺ຕິ ອກ຺ຂາຕານິ.

‘‘ຉນ຺ທປາຣິສຸທ຺ຘິອຸຕຸກ຺ຂານໍ, ຠິກ຺ຂຸຄຓນາ ຈ ໂອວາໂທ;

ອຸໂປສຖສ຺ສ ເອຕານິ, ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ອິຕິ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ປຸພ຺ພກຣຓໂຕ ປຈ຺ຉາ ກຕ຺ຕພ຺ພານິ ‘‘ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ອກ຺ຂາຕານິ.

‘‘ອຸໂປສໂຖ ຍາວຕິກາ ຈ ຠິກ຺ຂູ ກມ຺ມປ຺ປຕ຺ຕາ,

ວຊ຺ຊນີຍາ ຈ ປຸຄ຺ຄລາ ຕສ຺ມິໍ ນ ໂຫນ຺ຕິ,

ອິຕິ ¶ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ‘‘ປຕ຺ຕກລ຺ລ’’ນ຺ຕິ ອກ຺ຂາຕານີຕິ.

ເຕຫິ ¶ ສທ຺ຘິນ຺ຕິ ເຕຫິ ອາຄເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອຕານິ ປຸພ຺ພກຣຓາທີນິ ກຕ຺ວາ ອຸໂປສໂຖ ກາຕພ຺ໂພ. ອຊ຺ຊ ເມ ອຸໂປສໂຖຕິ ເອຕ຺ຖ ສເຈ ປນ຺ນຣໂສ ໂຫຕິ, ‘‘ອຊ຺ຊ ເມ ອຸໂປສໂຖ ປນ຺ນຣໂສ’’ຕິປິ ອຘິຏ຺ຐາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຈາຕຸທ຺ທສິເກປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໑໖໙. ຠຄວຕາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ‘‘ນ ສາປຕ຺ຕິເກນ ອຸໂປສໂຖ ກາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ອິທໍ ‘‘ຍສ຺ສ ສິຍາ ອາປຕ຺ຕີ’’ຕິອາທິວຈເນເນວ ປາຣິສຸທ຺ຘິທານປຎ຺ຎາປເນນ ຈ ປາຣິສຸທ຺ຘິອຸໂປສຖປຎ຺ຎາປເນນ ຈ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ອາປຕ຺ຕິນ຺ຕິ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍາທີສຸ ເອກິສ຺ສາ ນາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ອາປຕ຺ຕິ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຕໍ ປຏິເທເສມີຕິ ອິທໍ ‘‘ຕໍ ຕຸມ຺ຫມູເລ, ຕໍ ຕຸຍ຺ຫມູເລ ປຏິເທເສມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ສຸວຸຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ. ປສ຺ສສີຕິ ອິທຎ຺ຈ ‘‘ປສ຺ສສິ ອາວຸໂສ ຕໍ ອາປຕ຺ຕິໍ, ປສ຺ສຖ ຠນ຺ເຕ ຕໍ ອາປຕ຺ຕິ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ອາມ ປສ຺ສາມີຕິ ອິທໍ ປນ ‘‘ອາມ ຠນ຺ເຕ ປສ຺ສາມິ, ອາມ ອາວຸໂສ ປສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ສຸວຸຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ. ອາຍຕິໍ ສໍວເຣຍ຺ຍາສີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ສເຈ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ‘‘ອາຍຕິໍ ສໍວເຣຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕນ ປນ ‘‘ສາຘຸ ສຸຏ຺ຐຸ ສໍວຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ¶ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ.

ຍທາ ນິພ຺ເພມຕິໂກຕິ ເອຕ຺ຖ ສເຈ ປເນສ ນິພ຺ເພມຕິໂກ ນ ໂຫຕິ, ວຕ຺ຖຸໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາວ ເທເສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ເທສນາວິຘິ – ສເຈ ເມຆຈ຺ຉນ຺ເນ ສູຣິເຍ ‘‘ກາໂລ ນຸ ໂຂ ໂນ’’ຕິ ເວມຕິໂກ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ‘‘ອຫໍ ຠນ຺ເຕ ເວມຕິໂກ ຠຸຎ຺ຊິໍ’’, ສເຈ ກາໂລ ອຕ຺ຖິ, ‘‘ສມ຺ພຫຸລາ ທຸກ຺ກຏາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປນ຺ໂນມ຺ຫິ, ໂນ ເຈ ອຕ຺ຖິ, ‘‘ສມ຺ພຫຸລາ ປາຈິຕ຺ຕິຍາ ອາປນ຺ໂນມ຺ຫີ’’ຕິ ເອວໍ ວຕ຺ຖຸໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ຠນ຺ເຕ ຍາ ຕສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ສມ຺ພຫຸລາ ທຸກ຺ກຏາ ວາ ປາຈິຕ຺ຕິຍາ ວາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປນ຺ໂນ, ຕາ ຕຸມ຺ຫມູເລ ປຏິເທເສມີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພາປຕ຺ຕີສຸ.

ນ ຠິກ຺ຂເວ ສຠາຄາ ອາປຕ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ຍໍ ທ຺ເວປິ ຊນາ ວິກາລໂຠຊນາທິນາ ສຠາຄວຕ຺ຖຸນາ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເອວຣູປາ ວຕ຺ຖຸສຠາຄາ ‘‘ສຠາຄາ’’ຕິ ¶ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວິກາລໂຠຊນປ຺ປຈ຺ຈຍາ ອາປນ຺ນໍ ປນ ອນຕິຣິຕ຺ຕໂຠຊນປຈ຺ຈຍາ ອາປນ຺ນສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ເທເສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍາປິ ຈາຍໍ ວຕ຺ຖຸສຠາຄາ, ສາປິ ເທສິຕາ ສຸເທສິຕາວ. ອຎ຺ຎໍ ປນ ເທສນປຈ຺ຈຍາ ເທສໂກ, ປຏິຄ຺ຄຫຓປ຺ປຈ຺ຈຍາ ¶ ປຏິຄ຺ຄຫໂກ ຈາຕິ ອຸໂຠປິ ທຸກ຺ກຏໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕໍ ນານາວຕ຺ຖຸກໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ເທເສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໑໗໐. ສາມນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍຕິ ເອຕ຺ຖ ສຠາໂຄເຍວ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ວິສຠາຄສ຺ສ ຫິ ວຸຈ຺ຈມາເນ ຠຓ຺ຑນກລຫສງ຺ຆເຠທາທີນິປິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ອວຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຏິກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ ອຸໂປສໂຖ ກາຕພ຺ໂພຕິ ອນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໗໒. ອນາປຕ຺ຕິປນ຺ນຣສເກ – ເຕ ນ ຊານິໍສູຕິ ສີມໍ ໂອກ຺ກນ຺ຕາຕິ ວາ ໂອກ຺ກມນ຺ຕີຕິ ວາຕິ ນ ຊານິໍສຸ. ອຖຎ຺ເຎ ອາວາສິກາ ຠິກ຺ຂູ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ຄາມໍ ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ວາ ເກນຈິ ກຣຓີເຍນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕສໍ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ວຄ຺ຄາ ສມຄ຺ຄສຎ຺ຎິໂນຕິ ເຕສໍ ສີມໍ ໂອກ຺ກນ຺ຕຕ຺ຕາ ວຄ຺ຄາ; ສີມໍ ໂອກ຺ກນ຺ຕຠາວສ຺ສ ອຊານນໂຕ ສມຄ຺ຄສຎ຺ຎິໂນ.

໑໗໓. ວຄ຺ຄາວຄ຺ຄສຎ຺ຎິປນ຺ນຣສເກ – ເຕ ຊານນ຺ຕີຕິ ປພ຺ພເຕ ວາ ຖເລ ວາ ຐິຕາ ສີມໍ ໂອກ຺ກນ຺ເຕ ວາ ໂອກ຺ກມນ຺ເຕ ວາ ປສ຺ສນ຺ຕິ. ເວມຕິກປນ຺ນຣສກໍ ¶ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

໑໗໕. ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປກຕປນ຺ນຣສເກ – ຍຖາ ອິຈ຺ຉາຍ ອຠິຠູໂຕ ‘‘ອິຈ຺ຉາປກໂຕ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ປຸພ຺ພຠາເຄ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາປິ ກຣຓກ຺ຂເຓ ອກປ຺ປິເຍ ອກປ຺ປິຍສຎ຺ຎິຕາສງ຺ຂາເຕນ ກຸກ຺ກຸຈ຺ເຈນ ອຠິຠູຕາ ‘‘ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປກຕາ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໑໗໖. ເຠທປຸເຣກ຺ຂາຣປນ຺ນຣສເກ – ອກຸສລພລວຕາຍ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໗໗. ອາວາສິເກນອາຄນ຺ຕຸກເປຍ຺ຍາເລ – ຍຖາ ປຸຣິເມ ອາວາສິເກນອາວາສິກເປຍ຺ຍາເລ ‘‘ເຕ ນ ຊານນ຺ຕິ ອຖຎ຺ເຎ ອາວາສິກາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ‘‘ເຕ ນ ຊານນ຺ຕິ ອຖຎ຺ເຎ ອາຄນ຺ຕຸກາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ¶ ສພ຺ພໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອາຄນ຺ຕຸເກນອາວາສິກເປຍ຺ຍາເລ ປນ – ຍຖາ ປຸຣິມເປຍ຺ຍາເລ ‘‘ອາວາສິກາ ຠິກ຺ຂູ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຄຕໍ, ເອວໍ ‘‘ອາຄນ຺ຕຸກາ ຠິກ຺ຂູ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕີ’’ຕິ ອາເນຕພ຺ພໍ ¶ . ອາຄນ຺ຕຸເກນອາຄນ຺ຕຸກເປຍ຺ຍາເລ ປນ – ອຸຠຍປເທສຸ ອາຄນ຺ຕຸກວເສນ ໂຍເຊຕພ຺ໂພຕິ.

໑໗໘. ອາວາສິການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຈາຕຸທ຺ທໂສ ໂຫຕິ, ອາຄນ຺ຕຸການໍ ປນ຺ນຣໂສຕິ ເອຕ຺ຖ ເຍສໍ ປນ຺ນຣໂສ, ເຕ ຕິໂຣຣຏ຺ຐໂຕ ວາ ອາຄຕາ, ອຕີຕໍ ວາ ອຸໂປສຖໍ ຈາຕຸທ຺ທສິກໍ ອກໍສູຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອາວາສິການໍ ອນຸວຕ຺ຕິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອາວາສິເກຫິ ‘‘ອຊ຺ຊຸໂປສໂຖ ຈາຕຸທ຺ທໂສ’’ຕິ ປຸພ຺ພກິຈ຺ເຈ ກຣິຍມາເນ ອນຸວຕ຺ຕິຕພ຺ພໍ, ນ ປຏິກ຺ໂກສິຕພ຺ພໍ. ນ ອກາມາ ທາຕພ຺ພາຕິ ນ ອນິຈ຺ຉາຍ ທາຕພ຺ພາ.

໑໗໙. ອາວາສິກາກາຣນ຺ຕິ ອາວາສິການໍ ອາກາຣໍ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ອາກາໂຣ ນາມ ເຍນ ເຕສໍ ວຕ຺ຕສມ຺ປນ຺ນາ ວາ ນ ວາຕິ ອາຈາຣສຓ຺ຐານໍ ຄຍ຺ຫຕິ. ລິງ຺ຄໍ ນາມ ຍໍ ເຕ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ລີເນ ຄມຍຕິ; ອທິສ຺ສມາເນປິ ຊານາເປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິມິຕ຺ຕໍ ນາມ ຍໍ ທິສ຺ວາ ເຕ ອຕ຺ຖີຕິ ຎາຍນ຺ຕິ. ອຸທ຺ເທໂສ ນາມ ເຍນ ເຕ ເອວຣູປປຣິກ຺ຂາຣາຕິ ອຸທ຺ທິສນ຺ຕິ; ອປເທສໍ ລຠນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສພ຺ພເມຕໍ ສຸປຎ຺ຎຕ຺ຕມຎ຺ຈປີຐາທີນຎ຺ເຈວ ປທສທ຺ທາທີນຎ຺ຈ ອຘິວຈນໍ, ຍຖາໂຍຄໍ ປນ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ອາຄນ຺ຕຸກາກາຣາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎາຕກນ຺ຕິ ອຎ຺ເຎສໍ ສນ຺ຕກໍ. ປາທານໍ ໂຘຕໍ ອຸທກນິສ຺ເສກນ຺ຕິ ປາທານໍ ໂຘຕານໍ ອຸທກນິສ຺ເສກໍ. ພຫຸວຈນສ຺ສ ເອກວຈນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ‘‘ປາທານໍ ໂຘຕອຸທກນິສ຺ເສກ’’ນ຺ຕິ ວາ ປາໂຐ; ປາທານໍ ໂຘວນອຸທກນິສ຺ເສກນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໘໐. ນານາສໍວາສກາທິວຕ຺ຖູສຸ – ສມານສໍວາສກທິຏ຺ຐິນ຺ຕິ ‘‘ສມານສໍວາສກາ ເອເຕ’’ຕິ ທິຏ຺ຐິໍ. ນ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ເຕສໍ ລທ຺ຘິໍ ¶ ນ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ; ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ເອກໂຕ ອຸໂປສຖໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ນາຠິວິຕຣນ຺ຕີຕິ ນານາສໍວາສກຠາວໍ ມທ຺ທິຕຸໍ ອຠິຠວິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ; ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ນ ນິສ຺ສຊ຺ຊາເປນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໘໑. ສຠິກ຺ຂຸກາ ອາວາສາຕິ ຍສ຺ມິໍ ອາວາເສ ອຸໂປສຖກາຣກາ ຠິກ຺ຂູ ອຕ຺ຖິ, ຕມ຺ຫາ ອາວາສາ ຍໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ ຕທເຫວ ອາຄນ຺ຕຸໍ ¶ , ໂສ ອາວາໂສ ອຸໂປສຖໍ ອກຕ຺ວາ ນ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສງ຺ເຆນາຕິ ສງ຺ຆປ຺ປໂຫນເກຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ວິນາ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອນ຺ຕຣາຍາຕິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕໍ ທສວິຘໍ ອນ຺ຕຣາຍໍ ¶ ວິນາ. ສພ຺ພນ຺ຕິເມນ ປນ ປຣິຈ຺ເຉເທນ ອຕ຺ຕຈຕຸຕ຺ເຖນ ອນ຺ຕຣາເຍ ວາ ສຕິ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອນາວາໂສຕິ ນວກມ຺ມສາລາທິໂກ ໂຍ ໂກຈິ ປເທໂສ. ຍຖາ ຈ ອາວາສາທໂຍ ນ ຄນ຺ຕພ຺ພາ; ເອວໍ ສເຈ ວິຫາເຣ ອຸໂປສຖໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ອຸໂປສຖາຘິຏ຺ຐານຕ຺ຖໍ ສີມາປິ ນທີປິ ນ ຄນ຺ຕພ຺ພາ. ສເຈ ປເນຕ຺ຖ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ວິສ຺ສຏ຺ຐອຸໂປສຖາປິ ອາວາສາ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ; ເອວໍ ຄໂຕ ອຘິຏ຺ຐາຕຸມ຺ປິ ລຠຕິ. ອາຣຎ຺ຎເກນາປິ ຠິກ຺ຂຸນາ ອຸໂປສຖທິວເສ ຄາເມ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວິຫາຣເມວ ອາຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອຎ຺ຎໍ ວິຫາຣໍ ໂອກ຺ກມຕິ, ຕຕ຺ຖ ອຸໂປສຖໍ ກຕ຺ວາວ ອາຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ອກຕ຺ວາ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

໑໘໒. ຍໍ ຊຎ຺ຎາ ສກ຺ໂກມິ ອຊ຺ເຊວ ຄນ຺ຕຸນ຺ຕິ ຍໍ ຊາເນຍ຺ຍ ອຊ຺ເຊວ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕຸໍ ສກ຺ໂກມີຕິ; ເອວຣູໂປ ອາວາໂສ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຸໂປສຖໍ ກໂຣນ຺ເຕນາປິ ຫິ ອິມິນາ ເນວ ອຸໂປສຖນ຺ຕຣາໂຍ ກໂຕ ຠວິສ຺ສຕີຕິ.

໑໘໓. ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ນິສິນ຺ນປຣິສາຍາຕິອາທີສຸ ຫຕ຺ຖປາສຸປຄມນເມວ ປມາຓໍ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອວຸຏ຺ຐິຕາຍ ປຣິສາຍາຕິ ອິທຎ຺ຫິ ປາຣິວາສິຍປາຣິສຸທ຺ຘິທານໍ ນາມ ປຣິສາຍ ວຸຏ຺ຐິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອວຸຏ຺ຐິຕາຍ ປນ ວຏ຺ຏຕິ. ເຕນາຫ – ‘‘ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອວຸຏ຺ຐິຕາຍ ປຣິສາຍາ’’ຕິ. ຕສ຺ສ ລກ຺ຂຓໍ ຠິກ຺ຂຸນິວິຠງ຺ເຄ ປຣິວາສິຍຉນ຺ທທານວຓ຺ຓນໂຕ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອນຸໂປສເຖຕິ ຈາຕຸທ຺ທສິໂກ ຈ ປນ຺ນຣສິໂກ ຈາຕິ ອິເມ ທ຺ເວ ອຸໂປສເຖ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ທິວເສ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສງ຺ຆສາມຄ຺ຄິຍາຕິ ຍາ ໂກສມ຺ພກຠິກ຺ຂູນໍ ວິຍ ຠິນ຺ເນ ສງ຺ເຆ ປຸນ ສງ຺ຆສາມຄ຺ຄີ ກຣິຍຕິ, ຕຖາຣູປິໍ ສງ຺ຆສາມຄ຺ຄິໍ ຐເປຕ຺ວາ ¶ . ຕທາ ຈ ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ ຠນ຺ເຕ ສງ຺ໂຆ ອຊ຺ຊຸໂປສໂຖ ສາມຄ຺ຄີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ກາຕພ຺ໂພ. ເຍ ປນ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິເທວ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກ ອຸໂປສຖໍ ຐເປຕ຺ວາ ປຸນ ສມຄ຺ຄາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕຫິ ອຸໂປສເຖເຍວ ກາຕພ຺ໂພຕິ.

ອຸໂປສຖກ຺ຂນ຺ຘກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໘໔. ວສ຺ສູປນາຍິກກ຺ຂນ຺ຘເກ ¶ ¶ – ອປຎ຺ຎຕ຺ໂຕຕິ ອນນຸຎ຺ຎາໂຕ ອສໍວິຫິໂຕ ວາ. ເຕ ອິຘ ຠິກ຺ຂູຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ, ອິຘສທ຺ໂທ ນິປາຕມຕ຺ໂຕ. ສງ຺ຆາຕໍ ອາປາເທນ຺ຕາຕິ ວິນາສໍ ອາປາເທນ຺ຕາ. ສງ຺ກສາຍິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກາ ນິພທ຺ຘວາສໍ ວສິສ຺ສນ຺ຕິ. ສກຸນ຺ຕກາຕິ ສກຸຓາ. ວສ຺ສາເນ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕຸນ຺ຕິ ວສ຺ສານນາມເກ ເຕມາເສ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຕິ ນຸ ໂຂ ວສ຺ສູປນາຍິກາຕິ ກຕິ ນຸ ໂຂ ວສ຺ສູປຄມນານິ. ອປຣຊ຺ຊຸຄຕາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ອປຣຊ຺ຊຸຄຕາຍ ອສ຺ສາຕິ ອປຣຊ຺ຊຸຄຕາ, ຕສ຺ສາ ອປຣຊ຺ຊຸຄຕາຍ; ອຕິກ຺ກນ຺ຕາຍ ອປຣສ຺ມິໍ ທິວເສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸຕິຍນເຍປິ ມາໂສ ຄຕາຍ ອສ຺ສາຕິ ມາສຄຕາ, ຕສ຺ສາ ມາສຄຕາຍ; ອຕິກ຺ກນ຺ຕາຍ ມາເສ ປຣິປຸຓ຺ເຓຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມາ ອາສາຬ຺ຫີປຸຓ຺ຓມາຍ ອນນ຺ຕເຣ ປາຏິປທທິວເສ, ອາສາຬ຺ຫີປຸຓ຺ຓມິໂຕ ວາ ອປຣາຍ ປຸຓ຺ຓມາຍ ອນນ຺ຕເຣ ປາຏິປທທິວເສເຍວ ວິຫາຣໍ ປຏິຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປຣິໂຠຊນີຍໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ເຈຕິຍວນ຺ທນາທິສາມີຈິກມ຺ມໍ ນິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ອິມໍ ເຕມາສໍ ວສ຺ສໍ ອຸເປມີ’’ຕິ ສກິໍ ວາ ທ຺ວຕ຺ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣຕ຺ວາ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕພ຺ພໍ.

ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣຕ຺ວາ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕພ຺ພໍ.

ວສ຺ສາເນຈາຣິກາປຏິກ຺ເຂປາທິກຖາ

໑໘໕-໖. ໂຍ ປກ຺ກເມຍ຺ຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ອນເປກ຺ຂຄມເນນ ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອຣຸຓໍ ອຸຏ຺ຐາປເນນ ວາ ອາປຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ໂຍ ອຕິກ຺ກເມຍ຺ຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ວິຫາຣຄຓນາຍ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ເວທິຕພ຺ພາ. ສເຈ ຫິ ຕໍ ທິວສໍ ວິຫາຣສຕສ຺ສ ອຸປຈາຣໍ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຕິກ຺ກມຕິ, ສຕໍ ອາປຕ຺ຕິໂຍ. ສເຈ ປນ ວິຫາຣູປຈາຣໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ອຸປຈາຣໍ ອໂນກ຺ກມິຕ຺ວາວ ນິວຕ຺ຕຕິ, ເອກາ ເອວ ອາປຕ຺ຕິ. ເກນຈິ ອນ຺ຕຣາເຍນ ປຸຣິມິກໍ ອນຸປຄເຕນ ປຈ຺ຉິມິກາ ອຸປຄນ຺ຕພ຺ພາ.

ວສ຺ສໍ ¶ ອຸກ຺ກຑ຺ຒິຕຸກາໂມຕິ ວສ຺ສນາມກໍ ¶ ປຐມມາສໍ ອຸກ຺ກຑ຺ຒິຕຸກາໂມ, ສາວຓມາສໍ ອກຕ຺ວາ ປຸນ ອາສາຬ຺ຫີມາສເມວ ກຕ຺ຕຸກາໂມຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາຄເມ ຊຸຓ຺ເຫຕິ ອາຄເມ ມາເສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນຸຊານາມິ ຠິກ຺ຂເວ ຣາຊູນໍ ອນຸວຕ຺ຕິຕຸນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ວສ຺ສຸກ຺ກຑ຺ຒເນ ຠິກ຺ຂູນໍ ກາຈິ ປຣິຫານິ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ອນຸວຕ຺ຕິຕຸໍ ¶ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ, ຕສ຺ມາ ອຎ຺ຎສ຺ມິມ຺ປິ ຘມ຺ມິເກ ກມ຺ເມ ອນຸວຕ຺ຕິຕພ຺ພໍ. ອຘມ຺ມິເກ ປນ ນ ກສ຺ສຈິ ອນຸວຕ຺ຕິຕພ຺ພໍ.

໑໘໗-໘. ສຕ຺ຕາຫກຣຓີເຍສຸ – ສຕ຺ຕາຫກຣຓີເຍນ ຄນ຺ຕຸນ຺ຕິ ສຕ຺ຕາຫພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຍໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ຕໍ ສຕ຺ຕາຫກຣຓີຍໍ, ເຕນ ສຕ຺ຕາຫກຣຓີເຍນ ກຣຓຠູເຕນ ຄນ຺ຕຸໍ ອນຸຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຫິເຕ ຄນ຺ຕຸນ຺ຕິ ອິເມຫິ ສຕ຺ຕຫິ ຠິກ຺ຂຸອາທີຫິ ທູເຕ ປຫິເຕເຍວ ຄນ຺ຕຸໍ ອນຸຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຕ຺ຕາຫໍ ສນ຺ນິວຕ຺ໂຕ ກາຕພ຺ໂພຕິ ສຕ຺ຕາເຫເຍວ ສນ຺ນິວຕ຺ຕິຕພ຺ໂພ, ອຏ຺ຐໂມ ອຣຸໂຓ ຕຕ຺ເຖວ ນ ອຸຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສາຕິ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວຈ຺ຈກຸຏິ ຊນ຺ຕາຆຣໍ ຊນ຺ຕາຆຣສາລາຕິ ອິມານິ ຕີຓິ ປຣິຫີນານິ.

໑໘໙. ອຸໂທສິຕາທີນິ ອຸໂທສິຕສິກ຺ຂາປທາທີສຸ ວຸຕ຺ຕາເນວ. ຣສວຕີຕິ ຠຕ຺ຕເຄຫໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວາເຣຍ຺ຍໍ ສຎ຺ຈຣິຕ຺ຕສິກ຺ຂາປເທ ວຸຕ຺ຕເມວ. ປຸຣາຍໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ໂຕ ປລຸຊ຺ຊຕີຕິ ຍາວ ອຍໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ໂຕ ນ ປລຸຊ຺ຊຕິ, ຍາວ ອຍໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ໂຕ ນ ວິນສ຺ສຕິ. ອຎ຺ຎຕຣໍ ວາ ປນສ຺ສ ກິຈ຺ຈໍ ໂຫຕິ ກຣຓີຍໍ ວາຕິ ເອເຕນ ປຣິສງ຺ຂຕໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ກຣຓີຍໍ ສງ຺ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ. ສພ຺ພຕ຺ຖ ຈ ‘‘ອິຈ຺ຉາມິ ທານຎ຺ຈ ທາຕຸໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ໂສຕຸໍ ຠິກ຺ຂູ ຈ ປສ຺ສິຕຸ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາວ ກປ຺ປິຍວຈເນນ ເປສິເຕ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ເອເຕສໍ ວາ ເວວຈເນນ. ເປຍ຺ຍາລກ຺ກໂມ ປນ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ໂພ, ຍຖາ ‘‘ອຸປາສເກນ ສງ຺ຆໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ວິຫາຣາທໂຍ ກາຣາປິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ສມ຺ພຫຸເລ ຠິກ຺ຂູ ອຸທ຺ທິສ຺ສ, ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ, ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ, ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ, ສມ຺ພຫຸລາ ສິກ຺ຂມານາໂຍ, ເອກໍ ສິກ຺ຂມານໍ, ສມ຺ພຫຸເລ ສາມເຓເຣ, ເອກໍ ສາມເຓຣໍ, ສມ຺ພຫຸລາ ສາມເຓຣິໂຍ, ເອກໍ ສາມເຓຣິໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ນິເວສນໍ ກາຣາປິຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ; ເອວເມວ ‘‘ອຸປາສິກາຍ, ຠິກ຺ຂຸນາ, ຠິກ຺ຂຸນິຍາ, ສິກ຺ຂມານາຍ, ສາມເຓເຣນ, ສາມເຓຣິຍາ ສງ຺ຆໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສາ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເອເຕສຸ ສຕ຺ຕປ຺ປກາເຣສຸ ກຣຓີເຍສຸ ¶ ປຫິເຕ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ.

ປຎ຺ຈນ຺ນໍອປ຺ປຫິເຕປິອນຸຊານນກຖາ

໑໙໓. ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ¶ ສຕ຺ຕາຫກຣຓີເຍນາຕິ ເອເຕສໍ ຠິກ຺ຂຸອາທີນໍ ສຫຘມ຺ມິການໍ ‘‘ຄິລານຠຕ຺ຕໍ ວາ ຄິລານຸປຏ຺ຐາກຠຕ຺ຕໍ ວາ ເຠສຊ຺ຊໍ ວາ ປຣິເຍສິສ຺ສາມິ ¶ , ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ ວາ, ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສາມິ ວາ’’ຕິ ເອວມາທິນາ ປຣໂຕ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ທສ຺ສິເຕນ ກາຣເຓນ ອປ຺ປຫິເຕປິ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ປເຄວ ປຫິເຕ. ຠິກ຺ຂຸ ຄິລາໂນ ໂຫຕິ, ອນຠິຣຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ໂຫຕິ, ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ຄຣຸຘມ຺ມໍ ອຊ຺ຌາປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ປຣິວາສາຣໂຫ, ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສນາຣໂຫ ໂຫຕິ, ມານຕ຺ຕາຣໂຫ, ອພ຺ຠານາຣໂຫ, ສງ຺ໂຆ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ກຕໍ ວາ ສງ຺ເຆນ ກມ຺ມໍ ໂຫຕີຕິ ເອເຕຫິ ທສຫິ ກາຣເຓຫິ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ສນ຺ຕິກໍ ນວຫິ ກາຣເຓຫິ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ສິກ຺ຂມານາຍ ສນ຺ຕິກໍ ຉຫິ – ອາທິໂຕ ຈຕູຫິ, ສິກ຺ຂາ ກຸປ຺ປິຕາ ໂຫຕິ, ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊິຕຸກາມາ ໂຫຕີຕິ. ສາມເຓຣສ຺ສາປິ ຉຫິ – ອາທິໂຕ ຈຕູຫິ, ວສ຺ສໍ ປຸຈ຺ຉິຕຸກາໂມ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊິຕຸກາໂມ ໂຫຕີຕິ. ສາມເຓຣິຍາ ອຸປສມ຺ປທໍ ອປເນຕ຺ວາ ສິກ຺ຂາປທໍ ທາຕຸກາໂມ ໂຫຕີຕິ ອິມິນາ ສທ຺ຘິໍ ປຎ຺ຈຫິ. ປຣໂຕ ມາຕາປິຕູນໍ ອນຸຎ຺ຎາຕຏ຺ຐາເນປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ເຍ ມາຕາປິຕູນໍ ອຸປຏ຺ຐາກາ ຎາຕກາ ວາ ອຎ຺ຎາຕກາ ວາ ເຕສມ຺ປິ ອປ຺ປຫິເຕ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ເນວ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ, ນ ປາຬິຍາ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

໑໙໙. ຠິກ຺ຂຸຄຕິໂກຕິ ເອກສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ວສນກປຸຣິໂສ. ອຸນ຺ທ຺ຣິຍຕີຕິ ປລຸຊ຺ຊຕິ. ຠຓ຺ຑໍ ເຉທາປິຕນ຺ຕິ ທພ຺ພສມ຺ຠາຣຠຓ຺ຑໍ ເຉທາປິຕໍ. ອາວຫາເປຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ອາຫຣາເປຍ຺ຍຸໍ. ທຊ຺ຊາຫນ຺ຕິ ທຊ຺ເຊ ອຫໍ. ສງ຺ຆກຣຓີເຍນາຕິ ເອຕ຺ຖ ຍໍກິຎ຺ຈິ ອຸໂປສຖາຄາຣາທີສຸ ເສນາສເນສຸ ເຈຕິຍຉຕ຺ຕເວທິກາທີສຸ ວາ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ, ອນ຺ຕມໂສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຸຄ຺ຄລິກເສນາສນມ຺ປິ, ສພ຺ພໍ ສງ຺ຆກຣຓີຍເມວ. ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ນິປ຺ຜາທນຕ຺ຖໍ ທພ຺ພສມ຺ຠາຣາທີນິ ວາ ອາຫຣິຕຸໍ ວຑ຺ຒກີປ຺ປຠຸຕີນໍ ຠຕ຺ຕເວຕນາທີນິ ວາ ທາເປຕຸໍ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ.

ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ປາຬິມຸຕ຺ຕກຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທວິນິຈ຺ຉໂຍ – ຘມ຺ມສວນຕ຺ຖາຍ ອນິມນ຺ຕິເຕນ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ເອກສ຺ມິໍ ມຫາວາເສ ປຐມໍເຍວ ກຕິກາ ກຕາ ໂຫຕິ – ‘‘ອສຸກທິວສໍ ນາມ ສນ຺ນິປຕິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ¶ , ນິມນ຺ຕິໂຕເຍວ ນາມ ໂຫຕິ, ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ຠຓ຺ຑກໍ ໂຘວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ¶ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍາ ປຫິຓນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ນາຕິທູເຣ ວິຫາໂຣ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຊ຺ເຊວ ອາຄມິສ຺ສາມີຕິ ສມ຺ປາປຸຓິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍປິ ¶ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອາຈຣິຍໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປນ ຄນ຺ຕຸໍ ລຠຕິ. ສເຈ ປນ ນໍ ອາຈຣິໂຍ ‘‘ອຊ຺ຊ ມາ ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ວທຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ອຸປຏ຺ຐາກກຸລໍ ວາ ຎາຕິກຸລໍ ວາ ທສ຺ສນາຍ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ລຠຕີຕິ.

ອນ຺ຕຣາເຍອນາປຕ຺ຕິວສ຺ສຈ຺ເຉທກຖາ

໒໐໑. ເຍນ ຄາໂມ ເຕນ ຄນ຺ຕຸນ຺ຕິອາທີສຸ ສເຈ ຄາໂມ ອວິທູຣໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ວິຫາຣເມວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວສິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ທູຣໍ ຄໂຕ, ສຕ຺ຕາຫວາເຣນ ອຣຸໂຓ ອຸຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ. ນ ສກ຺ກາ ເຈ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ເຣວ ສຠາຄຏ຺ຐາເນ ວສິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ມນຸສ຺ສາ ຍຖາປວຕ຺ຕານິ ສລາກຠຕ຺ຕາທີນິ ເທນ຺ຕິ, ‘‘ນ ມຍໍ ຕສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ວສິມ຺ຫາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ‘‘ມຍໍ ວິຫາຣສ຺ສ ວາ ປາສາທສ຺ສ ວາ ນ ເທມ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເທມ, ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ວສິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ຍຖາສຸຂໍ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ເຕສໍເຍວ ຕໍ ປາປຸຓາຕິ. ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ວສນຏ຺ຐາເນ ປາປຸຓາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ຍຕ຺ຖ ວສນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ເນຕ຺ວາ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ປາປຸຓາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ.

ສເຈ ປວາຣິຕກາເລ ວສ຺ສາວາສິກໍ ເທນ຺ຕິ, ຍທິ ສຕ຺ຕາຫວາເຣນ ອຣຸຓໍ ອຸຏ຺ຐາປຍິໍສຸ, ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຉິນ຺ນວສ຺ເສຫິ ປນ ‘‘ນ ມຍໍ ຕຕ຺ຖ ວສິມ຺ຫ, ຉິນ຺ນວສ຺ສາ ມຍ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຍທິ ‘‘ເຍສໍ ອມ຺ຫາກໍ ເສນາສນໍ ປາປິຕໍ, ເຕ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຍໍ ປນ ວິຫາເຣ ອຸປນິກ຺ຂິຕ຺ຕກໍ ມາ ວິນສ຺ສີຕິ ອິຘ ອາຫຏໍ ຈີວຣາທິເວຠງ຺ຄິຍຠຓ຺ຑໍ, ຕໍ ຕຕ຺ເຖວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອປໂລເກຕ຺ວາ ຠາເຊຕພ຺ພໍ. ‘‘ອິໂຕ ອຍ຺ຍານໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ເທຖາ’’ຕິ ກປ຺ປິຍກາຣການໍ ທິນ຺ເນ ເຂຕ຺ຕວຕ຺ຖຸອາທິເກ ຕຕ຺ຣຸປ຺ປາເທປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສງ຺ຆິກຎ຺ຫິ ເວຠງ຺ຄິຍຠຓ຺ຑໍ ອນ຺ໂຕວິຫາເຣ ວາ ພຫິສີມາຍ ວາ ໂຫຕຸ, ພຫິສີມາຍ ຐິຕານໍ ອປໂລເກຕ຺ວາ ຠາເຊຕຸໍ ¶ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອຸຠຍຕ຺ຖ ຐິຕມ຺ປິ ປນ ອນ຺ໂຕສີມາຍ ຐິຕານໍ ອປໂລເກຕ຺ວາ ຠາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ.

ສງ຺ຆເຠເທອນາປຕ຺ຕິວສ຺ສຈ຺ເຉທກຖາ

໒໐໒. ສງ຺ໂຆ ¶ ຠິນ຺ໂນຕິ ເອຕ຺ຖ ຠິນ຺ເນ ສງ຺ເຆ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຣຓີຍໍ ນຕ຺ຖິ, ໂຍ ປນ ‘‘ຠິຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາສງ຺ກິໂຕ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ຠິນ຺ໂນ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສມ຺ພຫຸລາຫິ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ສງ຺ໂຆ ຠິນ຺ໂນຕິ ເອຕ຺ຖ ນ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ສງ຺ໂຆ ຠິນ຺ໂນຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ນ ໂຂ ອຸປາລິ ຠິກ຺ຂຸນີ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທຕີ’’ຕິ. ເອຕາ ປນ ນິສ຺ສາຍ ອນຸພລໍ ກຕ຺ວາ ຍໍ ສງ຺ຆໍ ‘‘ຠິກ຺ຂູ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ອາສງ຺ກາ ໂຫຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໐໓. ວໂຊຕິ ¶ ໂຄປາລການໍ ນິວາສຏ຺ຐານໍ. ເຍນ ວໂຊຕິ ເອຕ຺ຖ ວເຊນ ສທ຺ຘິໍ ຄຕສ຺ສ ວສ຺ສຈ຺ເຉເທ ອນາປຕ຺ຕິ.

ອຸປກຏ຺ຐາຍາຕິ ອາສນ຺ນາຍ. ສຕ຺ເຖ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕຸນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ວສ຺ສູປນາຍິກທິວເສ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອຸປາສກາ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ‘‘ກຸຏິກາ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ສເຈ ກຣິຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ປວິສິຕ຺ວາ ‘‘ອິຘ ວສ຺ສໍ ອຸເປມີ’’ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ໂນ ເຈ ເທນ຺ຕິ, ສາລາສງ຺ເຂເປນ ຐິຕສກຏສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ອຸປຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ຕມ຺ປິ ອລຠນ຺ເຕນ ອາລໂຍ ກາຕພ຺ໂພ. ສຕ຺ເຖ ປນ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອາລໂຍ ນາມ ‘‘ອິຘ ວສ຺ສໍ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທມຕ຺ຕໍ. ສເຈ ມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ເນເຍວ ສຕ຺ເຖ ປວາຣຓທິວໂສ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ເຖວ ປວາເຣຕພ຺ພໍ. ອຖ ສຕ຺ໂຖ ອນ຺ໂຕວສ຺ເສເຍວ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຕ຺ຖິຕຏ຺ຐານໍ ປຕ຺ວາ ອຕິກ຺ກມຕິ, ປຕ຺ຖິຕຏ຺ຐາເນ ວສິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ປວາເຣຕພ຺ພໍ. ອຖາປິ ສຕ຺ໂຖ ອນ຺ໂຕວສ຺ເສເຍວ ອນ຺ຕຣາ ເອກສ຺ມິໍ ຄາເມ ຕິຏ຺ຐຕິ ວາ ວິປ຺ປກິຣຕິ ວາ, ຕສ຺ມິໍເຍວ ຄາເມ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ວສິຕ຺ວາ ປວາເຣຕພ຺ພໍ, ອປວາເຣຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຣໍ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

ນາວາຍໍ ວສ຺ສໍ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ເຕນາປິ ກຸຏິຍໍເຍວ ອຸປຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ອລຠນ຺ເຕນ ອາລໂຍ ກາຕພ຺ໂພ. ສເຈ ອນ຺ໂຕເຕມາສໍ ນາວາ ສມຸທ຺ເທເຍວ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ເຖວ ປວາເຣຕພ຺ພໍ. ອຖ ນາວາ ກູລໍ ລຠຕິ, ອຍຎ຺ຈ ປຣໂຕ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຄນ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ນາວາຍ ລທ຺ຘຄາເມເຍວ ວສິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ປວາເຣຕພ຺ພໍ. ສເຈປິ ນາວາ ອນຸຕີຣເມວ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ຈ ປຐມໍ ລທ຺ຘຄາເມເຍວ ວສິຕຸກາໂມ, ນາວາ ຄຈ຺ຉຕຸ ຠິກ຺ຂຸນາ ຕຕ຺ເຖວ ວສິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ປວາເຣຕພ຺ພໍ ¶ .

ອິຕິ ¶ ວເຊ ສຕ຺ເຖ ນາວາຍນ຺ຕິ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ນຕ຺ຖິ ວສ຺ສຈ຺ເຉເທ ອາປຕ຺ຕິ, ປວາເຣຕຸຎ຺ຈ ລຠຕິ. ປຸຣິເມສຸ ປນ ‘‘ວາເຬຫິ ອຸພ຺ພາຬ຺ຫາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິອາທີສຸ ສງ຺ຆເຠທປຣິຍນ຺ເຕສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ເກວລໍ ອນາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ປວາເຣຕຸໍ ປນ ນ ລຠຕິ.

໒໐໔. ນ ຠິກ຺ຂເວ ຣຸກ຺ຂສຸສິເຣຕິ ເອຕ຺ຖ ສຸທ຺ເຘ ຣຸກ຺ຂສຸສິເຣເຍວ ນ ວຏ຺ຏຕິ; ມຫນ຺ຕສ຺ສ ປນ ຣຸກ຺ຂສຸສິຣສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ປທຣຈ຺ຉທນໍ ກຸຏິກໍ ກຕ຺ວາ ປວິສນທ຺ວາຣໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຣູກ຺ຂໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຂາຓຸກມຕ຺ຖເກ ປທຣຈ຺ຉທນໍ ກຸຏິກໍ ກຕ຺ວາປິ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ຣຸກ຺ຂວິຏຠິຍາຕິ ¶ ເອຕ຺ຖາປິ ສຸທ຺ເຘ ວິຏປມຕ຺ເຕ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ມຫາວິຏເປ ປນ ອຏ຺ຏກໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປທຣຈ຺ຉທນໍ ກຸຏິກໍ ກຕ຺ວາ ອຸປຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ອເສນາສນິເກນາຕິ ຍສ຺ສ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຉທນານໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ຉນ຺ນໍ ໂຍຊິຕທ຺ວາຣພນ຺ຘນໍ ເສນາສນໍ ນຕ຺ຖິ, ເຕນ ນ ອຸປຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ນ ຠິກ຺ຂເວ ຉວກຸຏິກາຍນ຺ຕິ ຉວກຸຏິກາ ນາມ ຏງ຺ກິຕມຎ຺ຈາທິເຠທາ ກຸຏິ, ຕຕ຺ຖ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສຸສາເນ ປນ ອຎ຺ຎໍ ກຸຏິກໍ ກຕ຺ວາ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ນ ຠິກ຺ຂເວ ຉຕ຺ເຕຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ຈຕູສຸ ຖມ຺ເຠສຸ ຉຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ອາວຣຓໍ ກຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຉຕ຺ຕກຸຏິກາ ນາເມສາ ໂຫຕິ. ຈາຏິຍາຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ມຫນ຺ເຕນ ກປລ຺ເລນ ຉຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ກຸຏິໍ ກຕ຺ວາ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໒໐໕. ເອວຣູປາ ກຕິກາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຎ຺ຎາປິ ຍາ ອີທິສີ ອຘມ຺ມິກາ ກຕິກາ ໂຫຕິ, ສາ ນ ກາຕພ຺ພາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ສາ ລກ຺ຂຓໍ ມຫາວິຠງ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໐໗-໘. ປຏິສ຺ສເວ ຈ ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ນ ເກວລໍ ‘‘ອິມໍ ເຕມາສໍ ອິຘ ວສ຺ສໍ ວສຖາ’’ຕິ ເອຕສ຺ເສວ ປຏິສ຺ສເວ ອາປຕ຺ຕິ, ‘‘ອິມໍ ເຕມາສໍ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖ, ອຸໂຠປິ ມຍໍ ອິຘ ວສ຺ສໍ ວສິສ຺ສາມ, ເອກໂຕ ອຸທ຺ທິສາເປສ຺ສາມາ’’ຕິ ¶ ເອວມາທິນາປິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ປຏິສ຺ສເວ ທຸກ຺ກຏໍ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ປຐມໍ ສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຉາ ວິສໍວາທນປຈ຺ຈຍາ, ປຐມມ຺ປິ ອສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ປຏິສ຺ສເວ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ວິສໍວາທເນ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ປາຈິຕ຺ຕິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ທຸກ຺ກຏໍ ຍຸຊ຺ຊຕິ.

ໂສ ¶ ຕທເຫວ ອກຣຓີໂຍຕິອາທີສຸ ສເຈ ວສ຺ສໍ ອນຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ວາ ປກ຺ກມຕິ, ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ພຫິທ຺ຘາ ວີຕິນາເມຕິ, ປຸຣິມິກາ ຈ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ປຏິສ຺ສເວ ຈ ອາປຕ຺ຕິ. ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ປນ ອຣຸຓໍ ອນຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຕທເຫວ ສຕ຺ຕາຫກຣຓີເຍນ ປກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສາປິ ອນ຺ໂຕສຕ຺ຕາເຫ ນິວຕ຺ຕນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ, ໂກ ປນ ວາໂທ ທ຺ວີຫຕີຫໍ ວສິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕສຕ຺ຕາເຫ ນິວຕ຺ຕນ຺ຕສ຺ສ. ທ຺ວີຫຕີຫໍ ວສິຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ນິຣເປກ຺ເຂເນວ ອຸປຈາຣາຕິກ຺ກເມ ວສ຺ສຈ຺ເຉໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສເຈ ອິຘ ວສິສ຺ສາມີຕິ ອາລໂຍ ອຕ຺ຖິ, ອສຕິຍາ ປນ ວສ຺ສໍ ນ ອຸເປຕິ, ຄຫິຕເສນາສນໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ, ຉິນ຺ນວສ຺ໂສ ນ ໂຫຕິ, ປວາເຣຕຸໍ ລຠຕິເຍວ.

ສຕ຺ຕາຫໍ ອນາຄຕາຍ ປວາຣຓາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ນວມິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອາຄຈ຺ຉຕຸ ວາ ມາ ວາ, ອນາປຕ຺ຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ວສ຺ສູປນາຍິກກ຺ຂນ຺ຘກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໐໙. ປວາຣຓາກ຺ຂນ຺ຘເກ ¶ ¶ – ເນວ ອາລເປຍ຺ຍາມ ນ ສລ຺ລເປຍ຺ຍາມາຕິ ເອຕ຺ຖ ອາລາໂປ ນາມ ປຐມວຈນໍ; ສລ຺ລາໂປ ປຈ຺ຉິມວຈນໍ. ຫຕ຺ຖວິລງ຺ຆເກນາຕິ ຫຕ຺ຖຸກ຺ເຂປເກນ. ປສຸສໍວາສນ຺ຕິ ປສູນໍ ວິຍ ສໍວາສໍ. ປສໂວປິ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ນ ອາໂຣເຈນ຺ຕິ, ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕຖາ ເອເຕປິ ນ ອກໍສຸ; ຕສ຺ມາ ເນສໍ ສໍວາໂສ ‘‘ປສຸສໍວາໂສ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ນ ຠິກ຺ຂເວ ມູຄພ຺ພຕໍ ຕິຕ຺ຖິຍສມາທານນ຺ຕິ ‘‘ອິມໍ ເຕມາສໍ ນ ກເຖຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ເອວຣູປໍ ວຕສມາທານໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ; ອຘມ຺ມກຕິກາ ເຫສາ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎານຸໂລມຕາຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວຕ຺ຕຸໍ ອນຸໂລມຠາໂວ. ‘‘ວທນ຺ຕຸ ມໍ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ’’ຕິ ¶ ຫິ ວທນ຺ຕໍ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕຸໍ; ນ ອິຕຣໍ. ອາປຕ຺ຕິວຸຏ຺ຐານຕາ ວິນຍປຸເຣກ຺ຂາຣຕາຕິ ອາປຕ຺ຕີຫິ ວຸຏ຺ຐານຠາໂວ ວິນຍໍ ປຸຣໂຕ ກຕ຺ວາ ຈຣຓຠາໂວ. ‘‘ວທນ຺ຕຸ ມໍ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ’’ຕິ ຫິ ເອວໍ ວທນ຺ໂຕ ອາປຕ຺ຕີຫິ ວຸຏ຺ຐຫິສ຺ສຕິ, ວິນຍຎ຺ຈ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ວິຫຣິສ຺ສຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໒໑໐. ສຸຓາຕຸ ເມ ຠນ຺ເຕ ສງ຺ໂຆ ອຊ຺ຊ ປວາຣຓາ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ປວາເຣຍ຺ຍາຕິ ອຍໍ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກາ ນາມ ຎຕ຺ຕິ; ເອວຎ຺ຫິ ວຸຕ຺ເຕ ເຕວາຈິກໍ ທ຺ເວວາຈິກໍ ເອກວາຈິກຎ຺ຈ ປວາເຣຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສມານວສ຺ສິກໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ເຕວາຈິກໍ ປວາເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ເຕວາຈິກເມວ ວຏ຺ຏຕິ, ອຎ຺ຎໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ທ຺ເວວາຈິກໍ ປວາເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ທ຺ເວວາຈິກຎ຺ຈ ເຕວາຈິກຎ຺ຈ ວຏ຺ຏຕິ, ເອກວາຈິກຎ຺ຈ ສມານວສ຺ສິກຎ຺ຈ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ເອກວາຈິກໍ ປວາເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ເອກວາຈິກ-ທ຺ເວວາຈິກ-ເຕວາຈິການິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ສມານວສ຺ສິກເມວ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ສມານວສ຺ສິກ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສພ຺ພໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໒໑໑. ອຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ນິສິນ຺ນາວ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ຕທມນ຺ຕຣາຕິ ຕທນ຺ຕຣາ; ຕາວຕກໍ ກາລນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໑໒. ຈາຕຸທ຺ທສິກາ ¶ ¶ ຈ ປນ຺ນຣສິກາ ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ຈາຕຸທ຺ທສິກາຍ ‘‘ອຊ຺ຊ ປວາຣຓາ ຈາຕຸທ຺ທສີ’’ຕິ ເອວໍ ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ກາຕພ຺ພໍ, ປນ຺ນຣສິກາຍ ‘‘ອຊ຺ຊ ປວາຣຓາ ປນ຺ນຣສີ’’ຕິ.

ປວາຣຓກມ຺ເມສຸ ສເຈ ເອກສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ປຎ຺ຈສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ວສນ຺ເຕສຸ ເອກສ຺ສ ປວາຣຓໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຄຓຎຕ຺ຕິໍ ຐເປຕ຺ວາ ປວາເຣນ຺ຕິ, ຈຕູສຸ ຕີສຸ ວາ ວສນ຺ເຕສຸ ເອກສ຺ສ ປວາຣຓໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕໂຍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ສງ຺ຆຎຕ຺ຕິໍ ຐເປຕ຺ວາ ປວາເຣນ຺ຕິ, ສພ຺ພເມຕໍ ອຘມ຺ເມນວຄ຺ຄໍ ປວາຣຓກມ຺ມໍ.

ສເຈ ປນ ສພ຺ເພປິ ປຎ຺ຈ ຊນາ ເອກໂຕ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຄຓຎຕ຺ຕິໍ ຐເປຕ຺ວາ ປວາເຣນ຺ຕິ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຕໂຍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ວສນ຺ຕາ ເອກໂຕ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ສງ຺ຆຎຕ຺ຕິໍ ຐເປຕ຺ວາ ປວາເຣນ຺ຕິ, ສພ຺ພເມຕໍ ອຘມ຺ເມນສມຄ຺ຄໍ ປວາຣຓກມ຺ມໍ.

ສເຈ ປຎ຺ຈສຸ ຊເນສຸ ເອກສ຺ສ ປວາຣຓໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສງ຺ຆຎຕ຺ຕິໍ ຐເປຕ຺ວາ ປວາເຣນ຺ຕິ, ຈຕູສຸ ຕີສຸ ວາ ເອກສ຺ສ ປວາຣຓໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕໂຍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ຄຓຎຕ຺ຕິໍ ຐເປຕ຺ວາ ປວາເຣນ຺ຕິ, ສພ຺ພເມຕໍ ຘມ຺ເມນວຄ຺ຄໍ ປວາຣຓກມ຺ມໍ ¶ .

ສເຈ ປນ ສພ຺ເພປິ ປຎ຺ຈ ຊນາ ເອກໂຕ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ສງ຺ຆຎຕ຺ຕິໍ ຐເປຕ຺ວາ ປວາເຣນ຺ຕິ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ວາ ຕໂຍ ວາ ເອກໂຕ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຄຓຎຕ຺ຕິໍ ຐເປຕ຺ວາ ປວາເຣນ຺ຕິ, ທ຺ເວ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປວາເຣນ຺ຕິ, ເອກໂກ ວສນ຺ໂຕ ອຘິຏ຺ຐານປວາຣຓໍ ກໂຣຕິ, ສພ຺ພເມຕໍ ຘມ຺ເມນສມຄ຺ຄໍ ນາມ ປວາຣຓກມ຺ມນ຺ຕິ.

໒໑໓. ທິນ຺ນາ ໂຫຕິ ປວາຣຓາຕິ ເອຕ຺ຖ ເອວໍ ທິນ຺ນາຍ ປວາຣຓາຍ ປວາຣຓາຫາຣເກນ ສງ຺ຆໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວໍ ປວາເຣຕພ຺ພໍ – ‘‘ຕິສ຺ໂສ ຠນ຺ເຕ ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ຆໍ ປວາເຣຕິ ທິຏ຺ເຐນ ວາ ສຸເຕນ ວາ ປຣິສງ຺ກາຍ ວາ, ວທຕຸ ຕໍ ຠນ຺ເຕ ສງ຺ໂຆ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ, ປສ຺ສນ຺ໂຕ ປຏິກຣິສ຺ສຕິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ຠນ຺ເຕ ຕິສ຺ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ຆໍ ປວາເຣຕິ…ເປ… ປຏິກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ¶ . ສເຈ ປນ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ໂຫຕິ, ‘‘ອາຍສ຺ມາ ຠນ຺ເຕ ຕິສ຺ໂສ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ; ເອວຎ຺ຫິ ເຕນ ຕສ຺ສຕ຺ຖາຍ ປວາຣິຕໍ ໂຫຕີຕິ.

ປວາຣຓໍ ¶ ເທນ຺ເຕນ ຉນ຺ທມ຺ປິ ທາຕຸນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຉນ຺ທທານໍ ອຸໂປສຖກ຺ຂນ຺ຘເກ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິຘາປິ ຈ ຉນ຺ທທານໍ ອວເສສກມ຺ມຕ຺ຖາຍ. ຕສ຺ມາ ສເຈ ປວາຣຓໍ ເທນ຺ໂຕ ຉນ຺ທໍ ເທຕິ, ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອາຫຏາຍ ປວາຣຓາຍ ເຕນ ຈ ຠິກ຺ຂຸນາ ສງ຺ເຆນ ຈ ປວາຣິຕເມວ ໂຫຕິ. ອຖ ປວາຣຓເມວ ເທຕິ, ນ ຉນ຺ທໍ, ຕສ຺ສ ຈ ປວາຣຓາຍ ອາໂຣຈິຕາຍ ສງ຺ເຆນ ຈ ປວາຣິເຕ ສພ຺ເພສໍ ສຸປ຺ປວາຣິຕໍ ໂຫຕິ, ອຎ຺ຎໍ ປນ ກມ຺ມໍ ກຸປ຺ປຕິ. ສເຈ ຉນ຺ທເມວ ເທຕິ ນ ປວາຣຓໍ, ສງ຺ຆສ຺ສ ປວາຣຓາ ຈ ເສສກມ຺ມານິ ຈ ນ ກຸປ຺ປນ຺ຕິ, ເຕນ ປນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອປ຺ປວາຣິຕໍ ໂຫຕິ. ປວາຣຓທິວເສ ປນ ພຫິສີມາຍໍ ປວາຣຓໍ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອາຄເຕນປິ ຉນ຺ໂທ ທາຕພ຺ໂພ, ເຕນ ສງ຺ຆສ຺ສ ປວາຣຓກມ຺ມໍ ນ ກຸປ຺ປຕິ.

໒໑໘. ອຊ຺ຊ ເມ ປວາຣຓາຕິ ເອຕ຺ຖ ສເຈ ຈາຕຸທ຺ທສິກາ ໂຫຕິ, ‘‘ອຊ຺ຊ ເມ ປວາຣຓາ ຈາຕຸທ຺ທສີ’’ຕິ ສເຈ ປນ຺ນຣສິກາ ‘‘ອຊ຺ຊ ເມ ປວາຣຓາ ປນ຺ນຣສີ’’ຕິ ເອວໍ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ.

໒໑໙. ຕທຫຸປວາຣຓາຍ ອາປຕ຺ຕິນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

໒໒໒. ປຸນ ປວາເຣຕພ຺ພນ຺ຕິ ປຸນ ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ຎຕ຺ຕິໍ ຐເປຕ຺ວາ ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປວາເຣຕພ຺ພໍ. ເສສໍ ອຸໂປສຖກ຺ຂນ຺ຘກວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໒໒໘. ອາຄນ຺ຕຸເກຫິ ¶ ອາວາສິການໍ ອນຸວຕ຺ຕິຕພ຺ພນ຺ຕິ ‘‘ອຊ຺ຊ ປວາຣຓາ ຈາຕຸທ຺ທສີ’’ຕິ ເອຕເທວ ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ກາຕພ຺ພໍ. ປນ຺ນຣສິກວາເຣປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອາວາສິເກຫິ ນິສ຺ສີມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປວາເຣຕພ຺ພນ຺ຕິ ອສ຺ສາວສາເນ ອຍໍ ປາຬິມຸຕ຺ຕກວິນິຈ຺ຉໂຍ – ສເຈ ປຸຣິມິກາຍ ປຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູ ວສ຺ສໍ ອຸປຄຕາ, ປຈ຺ຉິມິກາຍປິ ປຎ຺ຈ, ປຸຣິເມຫິ ຎຕ຺ຕິໍ ຐເປຕ຺ວາ ປວາຣິເຕ ປຈ຺ຉິເມຫິ ເຕສໍ ສນ຺ຕິເກ ປາຣິສຸທ຺ຘິອຸໂປສໂຖ ກາຕພ຺ໂພ, ນ ເອກສ຺ມິໍ ອຸໂປສຖຄ຺ເຄ ທ຺ເວ ຎຕ຺ຕິໂຍ ຐເປຕພ຺ພາ. ສເຈປິ ປຈ຺ຉິມິກາຍ ອຸປຄຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຕໂຍ ທ຺ເວ ເອໂກ ວາ ໂຫຕິ, ເອເສວ ນໂຍ. ອຖ ປຸຣິມິກາຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຉິມິກາຍປິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຕໂຍ ທ຺ເວ ເອໂກ ວາ ເອເສວ ນໂຍ. ອຖາປິ ປຸຣິມິກາຍ ຕໂຍ, ປຈ຺ຉິມິກາຍປິ ຕໂຍ ທ຺ເວ ວາ, ເອເສວ ນໂຍ. ອິທຎ຺ເຫຕ຺ຖ ລກ຺ຂຓໍ – ສເຈ ປຸຣິມິກາຍ ອຸປຄເຕຫິ ປຈ຺ຉິມິກາຍ ¶ ອຸປຄຕາ ໂຖກຕຣາ ¶ ເຈວ ໂຫນ຺ຕິ ສມສມາ ຈ, ສງ຺ຆປວາຣຓາຍ ຄຓໍ ປູເຣນ຺ຕິ, ສງ຺ຆປວາຣຓາວເສນ ຎຕ຺ຕິ ຐເປຕພ຺ພາຕິ.

ສເຈ ປນ ປຸຣິມິກາຍ ຕໂຍ, ປຈ຺ຉິມິກາຍ ເອໂກ ໂຫຕິ, ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂຫນ຺ຕິ, ຈຕຸນ຺ນໍ ສງ຺ຆຎຕ຺ຕິໍ ຐເປຕ຺ວາ ປວາເຣຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຄຓຎຕ຺ຕິຍາ ປນ ໂສ ຄຓປູຣໂກ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຄຓວເສນ ຎຕ຺ຕິໍ ຐເປຕ຺ວາ ປຸຣິເມຫິ ປວາເຣຕພ຺ພໍ. ອິຕເຣນ ເຕສໍ ສນ຺ຕິເກ ປາຣິສຸທ຺ຘິອຸໂປສໂຖ ກາຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປຸຣິມິກາຍ ທ຺ເວ ປຈ຺ຉິມິກາຍ ທ຺ເວ ວາ ເອໂກ ວາ ໂຫຕິ, ເອເສວ ນໂຍ. ສເຈ ປຸຣິມິກາຍ ເອໂກ, ປຈ຺ຉິມິກາຍປິ ເອໂກ ໂຫຕິ, ເອເກນ ເອກສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປວາເຣຕພ຺ພໍ, ເອເກນ ປາຣິສຸທ຺ຘິອຸໂປສໂຖ ກາຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ປຸຣິມວສ຺ສູປຄເຕຫິ ປຈ຺ຉິມວສ຺ສູປຄຕາ ເອເກນປິ ອຘິກຕຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຐມໍ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ໂຖກຕເຣຫິ ເຕສໍ ສນ຺ຕິເກ ປວາເຣຕພ຺ພໍ.

ກຕ຺ຕິກຈາຕຸມາສິນິຍາ ປວາຣຓາຍ ປນ ສເຈ ປຐມໍ ວສ຺ສູປຄເຕຫິ ມຫາປວາຣຓາຍ ປວາຣິເຕຫິ ປຈ຺ຉາ ອຸປຄຕາ ອຘິກຕຣາ ວາ ສມສມາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ, ປວາຣຓາຎຕ຺ຕິໍ ຐເປຕ຺ວາ ປວາເຣຕພ຺ພໍ. ເຕຫິ ປວາຣິເຕ ປຈ຺ຉາ ອິຕເຣຫິ ປາຣິສຸທ຺ຘິອຸໂປສໂຖ ກາຕພ຺ໂພ. ອຖ ມຫາປວາຣຓາຍ ປວາຣິຕາ ພຫູ ຠິກ຺ຂູ ໂຫນ຺ຕິ, ປຈ຺ຉິມວສ຺ສູປຄຕາ ¶ ໂຖກຕຣາ ວາ ເອໂກ ວາ, ປາຕິໂມກ຺ເຂ ອຸທ຺ທິຏ຺ເຐ ປຈ຺ຉາ ເຕສໍ ສນ຺ຕິເກ ເຕນ ປວາເຣຕພ຺ພໍ.

໒໓໓. ນ ຈ ຠິກ຺ຂເວ ອປ຺ປວາຣຓາຍ ປວາເຣຕພ຺ພໍ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສງ຺ຆສາມຄ຺ຄິຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ໂກສມ຺ພກສາມຄ຺ຄີສທິສາວ ສາມຄ຺ຄີ ເວທິຕພ຺ພາ. ‘‘ອຊ຺ຊ ປວາຣຓາ ສາມຄ຺ຄີ’’ຕິ ເອວຎ຺ເຈຕ຺ຖ ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ກາຕພ຺ພໍ. ເຍ ປນ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິເທວ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກ ປວາຣຓໍ ຐເປຕ຺ວາ ສມຄ຺ຄາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕຫິ ປວາຣຓາຍເມວ ປວາຣຓາ ກາຕພ຺ພາ. ສາມຄ຺ຄີປວາຣຓໍ ກໂຣນ຺ເຕຫິ ຈ ປຐມປວາຣຓໍ ຐເປຕ຺ວາ ປາຏິປທໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ກຕ຺ຕິກຈາຕຸມາສິນີ ປຸຓ຺ຓມາ, ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ກາຕພ຺ພາ, ຕໂຕ ປຈ຺ຉາ ວາ ປຸເຣ ວາ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

໒໓໔. ທ຺ເວວາຈິກໍ ປວາເຣຕຸນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຎຕ຺ຕິໍ ຐເປນ຺ເຕນາປິ ‘‘ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ ສງ຺ໂຆ ທ຺ເວວາຈິກໍ ປວາເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ເອກວາຈິເກ ‘‘ເອກວາຈິກໍ ¶ ປວາເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ, ສມານວສ຺ສິເກປິ ‘‘ສມານວສ຺ສິກໍ ປວາເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ເອຕ຺ຖ ຈ ພຫູປິ ສມານວສ຺ສາ ເອກໂຕ ປວາເຣຕຸໍ ລຠນ຺ຕິ.

໒໓໖. ຠາສິຕາຍ ¶ ລປິຕາຍ ອປຣິໂຍສິຕາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄລິກຎ຺ຈາຕິ ທຸວິຘໍ ປວາຣຓາຐປນໍ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິເກ ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ ຠນ຺ເຕ ສງ຺ໂຆ…ເປ… ສງ຺ໂຆ ເຕວາຈິກໍ ປວາເຣ’’ ອິຕິ ສຸກາຣໂຕ ຍາວ ເຣກາໂຣ, ຕາວ ຠາສິຕາ ລປິຕາ ອປຣິໂຍສິຕາວ ໂຫຕິ ປວາຣຓາ. ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ເອກປເທປິ ຐເປນ຺ເຕນ ຐປິຕາ ໂຫຕິ ປວາຣຓາ. ‘ຍ຺ຍ’ກາເຣ ປນ ປຕ຺ເຕ ປຣິໂຍສິຕາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຐເປນ຺ເຕນ ຐປິຕາປິ ອຏ຺ຐປິຕາ ໂຫຕິ. ປຸຄ຺ຄລິກຐປເນ ປນ – ‘‘ສງ຺ຆໍ ຠນ຺ເຕ ປວາເຣມິ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ຠນ຺ເຕ ສງ຺ຆໍ ປວາເຣມິ ທິຏ຺ເຐນ ວາ…ເປ… ປສ຺ສນ຺ໂຕ ປຏີ’’ຕິ ສງ຺ກາຣໂຕ ຍາວ ອຍໍ ສພ຺ພປຈ຺ຉິໂມ ‘ຏິ’ກາໂຣ ຕາວ ຠາສິຕາ ລປິຕາ ອປຣິໂຍສິຕາວ ໂຫຕິ ປວາຣຓາ, ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ເອກປເທປິ ຐເປນ຺ເຕນ ຐປິຕາ ໂຫຕິ ປວາຣຓາ, ‘‘ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ປຣິໂຍສິຕາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ປເທ ປຕ຺ເຕ ຐປິຕາປິ ອຏ຺ຐປິຕາ ໂຫຕິ. ເອສ ນໂຍ ທ຺ເວວາຈິກເອກວາຈິກສມານວສ຺ສິກາສຸປິ. ເອຕາສຸປິ ¶ ຫິ ຏິກາຣາວສານໍເຍວ ຐປນເຂຕ຺ຕນ຺ຕິ.

໒໓໗. ອນຸຍຸຎ຺ຊິຍມາໂນຕິ ‘‘ກິມ຺ຫິ ນໍ ຐເປສີ’’ຕິ ປຣໂຕ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ປຸຈ຺ຉິຍມາໂນ. ໂອມທ຺ທິຕ຺ວາຕິ ເອຕານິ ‘‘ອລໍ ຠິກ຺ຂຸ ມາ ຠຓ຺ຑນ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ວຈນານິ ວຕ຺ວາ, ວຈໂນມທ຺ທນາ ຫິ ອິຘ ໂອມທ຺ທນາຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ. ອນຸທ຺ຘໍສິຕໍ ປຏິຊານາຕີຕິ ‘‘ອມູລເກນ ປາຣາຊິເກນ ອນຸທ຺ຘໍສິໂຕ ອຍໍ ມຍາ’’ຕິ ເອວໍ ປຏິຊານາຕິ. ຍຖາຘມ຺ມນ຺ຕິ ສງ຺ຆາທິເສເສນ ອນຸທ຺ຘໍສເນ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ; ອິຕເຣຫິ ທຸກ຺ກຏໍ. ນາເສຕ຺ວາຕິ ລິງ຺ຄນາສນາຍ ນາເສຕ຺ວາ.

໒໓໘. ສາສ຺ສ ຍຖາຘມ຺ມໍ ປຏິກຕາຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ວຕ຺ວາ ປວາເຣຖາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພາ, ອສຸກາ ນາມ ອາປຕ຺ຕີຕິ ອິທໍ ປນ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ເອຕຎ຺ຫິ ກລຫສ຺ສ ມຸຂໍ ໂຫຕິ.

໒໓໙. ອິທໍ ວຕ຺ຖຸ ປຎ຺ຎາຍຕິ ນ ປຸຄ຺ຄໂລຕິ ເອຕ຺ຖ ໂຈຣາ ກິຣ ອຣຎ຺ຎວິຫາເຣ ໂປກ຺ຂຣຓິໂຕ ມຈ຺ເຉ ຄເຫຕ຺ວາ ປຈິຕ຺ວາ ຂາທິຕ຺ວາ ອຄມໍສຸ. ໂສ ¶ ຕໍ ວິປ຺ປກາຣໍ ທິສ຺ວາ ອາຣາເມ ວາ ກິຎ຺ຈິ ຘຸຕ຺ເຕນ ກຕໍ ວິປ຺ປກາຣໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ອິມິນາ ກມ຺ເມນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ເອວມາຫ. ວຕ຺ຖຸໍ ຐເປຕ຺ວາ ສງ຺ໂຆ ປວາເຣຍ຺ຍາຕິ ‘‘ຍທາ ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ຊານິສ຺ສາມ, ຕທາ ນໍ ໂຈເທສ຺ສາມ. ອິທານິ ປນ ສງ຺ໂຆ ປວາເຣຕູ’’ຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ອິທາເນວ ນໍ ວເທຫີຕິ ສເຈ ອິມິນາ ¶ ວຕ຺ຖຸນາ ກຎ຺ຈິ ປຸຄ຺ຄລໍ ປຣິສງ຺ກສິ, ອິທາເນວ ນໍ ອປທິສາຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສເຈ ອປທິສຕິ, ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອນຸວິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປວາເຣຕພ຺ພໍ; ໂນ ເຈ ອປທິສຕິ, ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຊານິສ຺ສາມາຕິ ປວາເຣຕພ຺ພໍ.

ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຎ຺ຎາຍຕິ ນ ວຕ຺ຖູຕິ ເອຕ຺ຖ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປເນຫິ ເຈຕິຍໍ ວາ ປູເຊສິ, ອຣິຏ຺ຐໍ ວາ ປິວິ, ຕສ຺ສ ຕທນຸຣູໂປ ສຣີຣຄນ຺ໂຘ ອໂຫສິ; ໂສ ຕໍ ຄນ຺ຘໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອວຣູໂປ ສຣີຣຄນ຺ໂຘ’’ຕິ ວຕ຺ຖຸໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ປຸຄ຺ຄລໍ ຐເປຕ຺ວາ ສງ຺ໂຆ ປວາເຣຍ຺ຍາຕິ ເອຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ຐເປຕ຺ວາ ສງ຺ໂຆ ປວາເຣຕຸ. ອິທາເນວ ນໍ ວເທຫີຕິ ຍໍ ຕ຺ວໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ຐເປສິ, ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອິທາເນວ ໂທສໍ ວທ. ສເຈ ອຍມສ຺ສ ໂທໂສຕິ ວທຕິ, ຕໍ ¶ ປຸຄ຺ຄລໍ ໂສເຘຕ຺ວາ ປວາເຣຕພ຺ພໍ. ອຖ ນາຫໍ ຊານາມີຕິ ວທຕິ, ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຊານິສ຺ສາມາຕິ ປວາເຣຕພ຺ພໍ.

ອິທໍ ວຕ຺ຖຸ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ຈ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ປຸຣິມນເຍເນວ ໂຈເຣຫິ ມຈ຺ເຉ ຄເຫຕ຺ວາ ປຈິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຕ຺ຕຏ຺ຐານຎ຺ຈ ຄນ຺ຘາທີຫິ ນຫານຏ຺ຐານຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ ‘‘ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ໂສ ເອວມາຫ. ອິທາເນວ ນໍ ວເທຫີຕິ ອິທາເນວ ເຕນ ວຕ຺ຖຸນາ ປຣິສງ຺ກິຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວເທຫິ; ອິທໍ ປນ ອຸຠຍມ຺ປິ ທິສ຺ວາ ທິຏ຺ຐກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວິນິຈ຺ຉິນິຕ຺ວາວ ປວາເຣຕພ຺ພໍ. ກລ຺ລໍ ວຈນາຍາຕິ ກລ຺ລໍ ໂຈທນາຍ; ໂຈເທຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກສ຺ມາ? ປວາຣຓໂຕ ປຸພ຺ເພ ອວິນິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ ປຈ຺ຉາ ຈ ທິສ຺ວາ ໂຈທິຕຕ຺ຕາຕິ. ອຸກ຺ໂກຏນກໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ອິທຎ຺ຫິ ອຸຠຍໍ ປຸພ຺ເພ ປວາຣຓາຍ ທິສ຺ວາ ວິນິຈ຺ຉິນິຕ຺ວາວ ຠິກ຺ຂູ ປວາເຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ປຸນ ຕໍ ອຸກ຺ໂກເຏນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ.

໒໔໐. ທ຺ເວ ຕໂຍ ອຸໂປສເຖ ຈາຕຸທ຺ທສິເກ ກາຕຸນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຈຕຸຕ຺ຖປຎ຺ຈມາ ທ຺ເວ, ຕຕິໂຍ ປນ ປກຕິຍາປິ ຈຕຸທ຺ທສິໂກເຍວາຕິ. ຕສ຺ມາ ¶ ຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖາ ວາ ຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖປຎ຺ຈມາ ວາ ທ຺ເວ ຕໂຍ ຈາຕຸທ຺ທສິກາ ກາຕພ຺ພາ. ອຖ ຈຕຸຕ຺ເຖ ກເຕ ສຸຓນ຺ຕິ, ປຎ຺ຈໂມ ຈາຕຸທ຺ທສິໂກ ກາຕພ຺ໂພ. ເອວມ຺ປິ ທ຺ເວ ຈາຕຸທ຺ທສິກາ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕາ ຠຓ຺ຑນກາຣການໍ ເຕຣເສ ວາ ຈາຕຸທ຺ທເສ ວາ ອິເມ ປນ຺ນຣສີປວາຣຓໍ ປວາເຣສ຺ສນ຺ຕິ. ເອວໍ ປວາເຣນ຺ເຕຫິ ຈ ພຫິສີມາຍ ສາມເຓເຣ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ເຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ລຫຸໍ ລຫຸໍ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ປວາເຣຕພ຺ພໍ. ເອຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເຕ ເຈ ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ຕຖາ ກໂຣນ຺ຕູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອສໍວິຫິຕາຕິ ¶ ສໍວິທຫນຣຫິຕາ ອາຄມນຊານນຕ຺ຖາຍ ອກຕສໍວິທຫິຕາ; ອວິຎ຺ຎາຕາວ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕສໍ ວິກ຺ຂິຕ຺ວາຕິ ‘‘ກິລນ຺ຕຕ຺ຖ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ວິສ຺ສມຖາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ສມ຺ໂມຫໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂນ ເຈ ລເຠຖາຕິ ໂນ ເຈ ພຫິສີມໍ ຄນ຺ຕຸໍ ລເຠຍ຺ຍຸໍ; ຠຓ຺ຑນກາຣການໍ ສາມເຓເຣຫິ ຈ ທຫຣຠິກ຺ຂູຫິ ຈ ນິຣນ຺ຕຣໍ ອນຸພທ຺ຘາວ ໂຫນ຺ຕິ. ອາຄເມ ຊຸຓ຺ເຫຕິ ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ອາຄເມ ຊຸຓ຺ເຫ ປວາເຣຍ຺ຍາມາຕິ ຎຕ຺ຕິໍ ຐເປສຸໍ, ຕສ຺ມິໍ ອາຄເມ ຊຸຓ຺ເຫ ໂກມຸທິຍາ ¶ ຈາຕຸມາສິນິຍາ ອກາມາ ປວາເຣຕພ຺ພໍ, ອວສ຺ສໍ ປວາເຣຕພ຺ພໍ, ນ ຫິ ຕໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ປວາເຣຕຸໍ ລພ຺ຠຕິ. ເຕຫິ ເຈ ຠິກ຺ຂເວ ຠິກ຺ຂູຫິ ປວາຣິຍມາເນຕິ ເອວໍ ຈາຕຸມາສິນິຍາ ປວາຣິຍມາເນ.

໒໔໑. ອຎ຺ຎຕໂຣ ຜາສຸວິຫາໂຣຕິ ຕຣຸຓສມໂຖ ວາ ຕຣຸຓວິປສ຺ສນາ ວາ. ປຣິພາຫິຣາ ຠວິສ຺ສາມາຕິ ອນິພທ຺ຘຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານທິວາຏ຺ຐານາທິຠາເວນ ຠາວນານຸໂຍຄໍ ສມ຺ປາເທຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ພາຫິຣາ ຠວິສ຺ສາມ. ສພ຺ເພເຫວ ເອກຊ຺ຌໍ ສນ຺ນິປຕິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອິມິນາ ຉນ຺ທທານໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ຠິນ຺ນສ຺ສ ຫິ ສງ຺ຆສ຺ສ ສມຄ຺ຄກຣຓກາເລ ຕິຓວຕ຺ຖາຣກສມເຖ ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ປວາຣຓາສງ຺ຄເຫຕິ ອິເມສຸ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ຉນ຺ທໍ ທາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ປວາຣຓາສງ຺ຄໂຫ ນາມາຍໍ ວິສ຺ສຏ຺ຐກມ຺ມຏ຺ຐານານໍ ຖາມຄຕສມຖວິປສ຺ສນານໍ ໂສຕາປນ຺ນາທີນຎ຺ຈ ນ ທາຕພ຺ໂພ. ຕຣຸຓສມຖວິປສ຺ສນາລາຠິໂນ ປນ ສພ຺ເພ ວາ ໂຫນ຺ຕຸ, ອຸປຑ຺ຒາ ວາ, ເອກປຸຄ຺ຄໂລ ວາ ເອກສ຺ສປິ ວເສນ ທາຕພ຺ໂພເຍວ. ທິນ຺ເນ ປວາຣຓາສງ຺ຄເຫ ¶ ອນ຺ໂຕວສ຺ເສ ປຣິຫາໂຣວ ໂຫຕິ, ອາຄນ຺ຕຸກາ ເຕສໍ ເສນາສນໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ລຠນ຺ຕິ. ເຕຫິປິ ຉິນ຺ນວສ຺ເສຫິ ນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ປວາເຣຕ຺ວາ ປນ ອນ຺ຕຣາປິ ຈາຣິກໍ ປກ຺ກມິຕຸໍ ລຠນ຺ຕີຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ເຕຫິ ເຈ ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິມາຫ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປວາຣຓາກ຺ຂນ຺ຘກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໔໒. ຈມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘເກ ¶ ¶ – ອິສ຺ສຣິຍາຘິປຈ຺ຈນ຺ຕິ ອິສ຺ສຣຠາເວນ ຈ ອຘິປຕິຠາເວນ ຈ ສມນ຺ນາຄຕໍ. ຣຊ຺ຊນ຺ຕິ ຣາຊຠາວໍ, ຣຎ຺ຎາ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ວາ. ໂສໂຓ ນາມ ໂກຬິວິໂສຕິ ເອຕ຺ຖ ໂສໂຓຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ; ໂກຬິວິໂສຕິ ໂຄຕ຺ຕໍ. ປາທຕເລສຸ ໂລມານີຕິ ຣຕ຺ເຕສຸ ປາທຕເລສຸ ສຸຂຸມານິ ອຎ຺ຊນວຓ຺ຓານິ ກມ຺ມຈິຕ຺ຕີກຕານິ ໂລມານິ ຊາຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ໂສ ກິຣ ປຸພ຺ເພ ອສີຕິສຫສ຺ສານໍ ປຸຣິສານໍ ເຊຏ຺ຐປຸຣິໂສ ຫຸຕ຺ວາ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ວສນຏ຺ຐາເນ ປຓ຺ຓສາລໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສສ຺ສິຣິກໍ ອຸຓ຺ຓປາວາຣກໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ປາເທຫິ ອກ຺ກມນຏ຺ຐາເນ ປາທປຸຎ຺ຉນິກໍ ກຕ຺ວາ ຐເປສິ. ເຕມາສໍ ປນ ສພ຺ເພວ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ອຸປຏ຺ຐຫິໍສຸ. ອຍໍ ຕສ຺ສ ຈ ເຕສຎ຺ຈ ອສີຕິຍາ ຄາມິກສຫສ຺ສານໍ ¶ ປຸພ຺ພໂຍໂຄ.

ອສີຕິຄາມິກສຫສ຺ສານີຕິ ເຕສຸ ຄາເມສຸ ວສນ຺ຕານໍ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ອສີຕິສຫສ຺ສານິ. ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນາຕິ ເກນຈິ ກຣຓີເຍນ ວິຍ; ນ ປນສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ກຣຓີຍໍ ອຕ຺ຖິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຕສ຺ສ ທສ຺ສນາ. ຣາຊາ ກິຣ ຕານິປິ ອສີຕິກຸລປຸຕ຺ຕສຫສ຺ສານິ ສນ຺ນິປາຕາເປນ຺ໂຕ ‘‘ເອວໍ ອປຣິສງ຺ກນ຺ໂຕ ໂສໂຓ ອາຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສນ຺ນິປາຕາເປສິ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິເກ ອຕ຺ເຖຕິ ‘‘ກສິວຓິຊ຺ຊາທີນິ ຘມ຺ເມນ ກຕ຺ຕພ຺ພານິ, ມາຕາປິຕໂຣ ຘມ຺ເມນ ໂປສິຕພ຺ພາ’’ຕິ ເອວມາທິນາ ນເຍນ ອິຘໂລກຫິເຕ ອຕ຺ເຖ ອນຸສາສິຕ຺ວາ. ໂສ ໂນ ຠຄວາຕິ ໂສ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວາ ຕຸມ຺ເຫ ສມ຺ປຣາຍິເກ ອຕ຺ເຖ ອນຸສາສິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຠຄວນ຺ຕໍ ປຏິເວເທມີຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ຊານາເປມິ. ປາຏິກາຍ ນິມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາຕິ ໂສປານສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ອຑ຺ຒຈນ຺ທປາສາເຓ ນິມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ. ຍສ຺ສ ທານິ ຠນ຺ເຕ ຠຄວາ ກາລໍ ມຎ຺ຎຕີຕິ ຍສ຺ສ ເຕສໍ ຫິຕກິຣິຍຕ຺ຖສ຺ສ ຠຄວາ ກາລໍ ຊານາຕິ. ວິຫາຣປຈ຺ຉາຍາຍນ຺ຕິ ວິຫາຣປຈ຺ຈນ຺ເຕ ຉາຍາຍໍ. ສມນ຺ນາຫຣນ຺ຕີຕິ ປສາທວເສນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ມນສິ ກໂຣນ຺ຕິ. ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍາຕິ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ປຸນ ວິສິຏ຺ຐຕຣໍ ທສ຺ເສຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນ຺ຕຣຘາຍຕີຕິ ອທສ຺ສນໍ ໂຫຕິ.

໒໔໓. ໂລຫິເຕນ ¶ ¶ ຜຸໂຏ ໂຫຕີຕິ ໂລຫິເຕນ ມກ຺ຂິໂຕ ໂຫຕິ. ຄວາຆາຕນນ຺ຕິ ຍຕ຺ຖ ຄາໂວ ຫຎ຺ຎນ຺ຕິ, ຕາທິໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຸສໂລ ນາມ ວີຓາຍ ວາທນກຸສໂລ. ວີຓາຍ ຕນ຺ຕິສ຺ສເຣຕິ ວີຓາຍ ຕນ຺ຕິຍາ ສເຣ. ອຈ຺ຈາຍຕາຕິ ອຕິອາຍຕາ ຂຣມຸຈ຺ຉິຕາ. ສຣວຕີຕິ ສຣສມ຺ປນ຺ນາ. ກມ຺ມຎ຺ຎາຕິ ກມ຺ມກ຺ຂມາ. ອຕິສິຖິລາຕິ ມນ຺ທມຸຈ຺ຉນາ. ສເມ ຄຸເຓ ປຕິຏ຺ຐິຕາຕິ ມຊ຺ຌິເມ ສເຣ ຐເປຕ຺ວາ ມຸຈ຺ຉິຕາ. ວີຣິຍສມຕໍ ອຘິຏ຺ຐຫາຕິ ວີຣິຍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສມຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຫິ, ວີຣິຍໍ ສມເຖນ ໂຍເຊຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍານຎ຺ຈ ສມຕໍ ປຏິວິຊ຺ຌາຕິ ສທ຺ຘາທີນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ສມຕໍ ສມຠາວໍ. ຕຕ຺ຖ ສທ຺ຘໍ ປຎ຺ຎາຍ, ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ສທ຺ຘາຍ, ວີຣິຍໍ ສມາຘິນາ, ສມາຘິຎ຺ຈ ວີຣິເຍນ ໂຍຊຍມາໂນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ສມຕໍ ປຏິວິຊ຺ຌ. ຕຕ຺ຖ ຈ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາຫີຕິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຖ ສຕິ, ເຍນ ອາທາເສ ມຸຂພິມ຺ເພເນວ ນິມິຕ຺ເຕນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ ¶ , ຕໍ ສມຖນິມິຕ຺ຕໍ ວິປສ຺ສນານິມິຕ຺ຕໍ ມຄ຺ຄນິມິຕ຺ຕໍ ຜລນິມິຕ຺ຕຎ຺ຈ ຄຓ຺ຫາຫິ, ນິພ຺ພຕ຺ເຕຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໔໔. ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍນ຺ຕິ ອຣຫາ ອຫນ຺ຕິ ຊານາເປຍ຺ຍໍ. ຉ ຐານານີຕິ ຉ ກາຣຓານິ. ອຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ ຐິໂຕ ໂຫຕິ. ເນກ຺ຂມ຺ມາຘິມຸຕ຺ໂຕຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ອຣຫຕ຺ຕວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຣຫຕ຺ຕຎ຺ຫິ ສພ຺ພກິເລເສຫິ ນິກ຺ຂນ຺ຕຕ຺ຕາ ເນກ຺ຂມ຺ມໍ, ເຕເຫວ ປວິວິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປວິເວໂກ, ພ຺ຍາປຊ຺ຊາຠາວໂຕ ອພ຺ຍາປຊ຺ຊໍ, ອຸປາທານສ຺ສ ຂຍນ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ອຸປາທານກ຺ຂໂຍ, ຕຓ຺ຫາກ຺ຂຍນ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ຕຓ຺ຫກ຺ຂໂຍ, ສມ຺ໂມຫາຠາວໂຕ ອສມ຺ໂມໂຫຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ເກວລໍ ສທ຺ຘາມຕ຺ຕກນ຺ຕິ ປຏິເວຘຣຫິຕໍ ເກວລໍ ປຏິເວຘປຎ຺ຎາຍ ອສມ຺ມິສ຺ສໍ ສທ຺ຘາມຕ຺ຕກໍ. ປຏິຈຍນ຺ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກຣເຓນ ວຸຑ຺ຒິໍ. ວີຕຣາຄຕ຺ຕາຕິ ມຄ຺ຄປ຺ປຏິເວເຘນ ຣາຄສ຺ສ ວິຄຕຕ຺ຕາເຍວ ເນກ຺ຂມ຺ມສງ຺ຂາຕໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ໂຫຕິ. ຜລສມາປຕ຺ຕິວິຫາເຣເນວ ວິຫຣຕິ, ຕນ຺ນິນ຺ນມານໂສເຍວ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກນ຺ຕິ ¶ ຈຕຸປຈ຺ຈຍລາຠຎ຺ຈ ເຕສໍເຍວ ສຸກຕຠາວຎ຺ຈ ວຓ຺ຓຠຓນຎ຺ຈ. ນິກາມຍມາໂນຕິ ອິຈ຺ຉມາໂນ ປຕ຺ຖຍມາໂນ. ປວິເວກາຘິມຸຕ຺ໂຕຕິ ວິເວເກ ອຘິມຸຕ຺ໂຕ ອຫນ຺ຕິ ເອວໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ພ຺ຍາກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສີລພ຺ພຕປຣາມາສນ຺ຕິ ສີລຎ຺ຈ ວຕຎ຺ຈ ປຣາມສິຕ຺ວາ ຄຫິຕຄຫຓມຕ຺ຕໍ. ສາຣໂຕ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕຕິ ¶ ສາຣຠາເວນ ຊານນ຺ໂຕ. ອພ຺ຍາປຊ຺ຊາຘິມຸຕ຺ໂຕຕິ ອພ຺ຍາປຊ຺ຊໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ພ຺ຍາກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມິນາວ ນເຍນ ສພ຺ພວາເຣສຸ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຠຸສາຕິ ພລວນ຺ໂຕ. ເນວສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທິຍນ຺ຕີຕິ ເອຕສ຺ສ ຂີຓາສວສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຐາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ອມິສ຺ສີກຕນ຺ຕິ ອມິສ຺ສກຕໍ. ກິເລສາຫິ ອາຣມ຺ມເຓນ ສທ຺ຘິໍ ຈິຕ຺ຕໍ ມິສ຺ສໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອຠາວາ ອມິສ຺ສີກຕໍ. ຐິຕນ຺ຕິ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ. ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຈລນປ຺ປຕ຺ຕໍ. ວຍຎ຺ຈສ຺ສານຸປສ຺ສຕີຕິ ¶ ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທມ຺ປິ ວຍມ຺ປິ ປສ຺ສຕິ.

ເນກ຺ຂມ຺ມໍ ອຘິມຸຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ. ເສສປເທຫິປິ ອຣຫຕ຺ຕເມວ ກຖິຕໍ. ອຸປາທານກ຺ຂຍສ຺ສາຕິ ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ສາມິວຈນໍ. ອສມ຺ໂມຫຎ຺ຈ ເຈຕໂສຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ອສມ຺ໂມຫໍ ອຘິມຸຕ຺ຕສ຺ສ. ທິສ຺ວາ ອາຍຕນຸປ຺ປາທນ຺ຕິ ອາຍຕນານໍ ອຸປ຺ປາທຎ຺ຈ ວຍຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ. ສມ຺ມາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕີຕິ ສມ຺ມາ ເຫຕຸນາ ນເຍນ ອິມາຍ ວິປສ຺ສນາຍ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ຜລສມາປຕ຺ຕິວເສນ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ນິພ຺ພານາຣມ຺ມເຓ ອຘິມຸຈ຺ຈຕິ. ສນ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ນິພ຺ພຸຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ. ຕາທິໂນຕິ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ເຐ ອນຸນຍປຏິເຆຫິ ອກມ຺ປິຍຕ຺ຕາ ຕາທີ, ຕສ຺ສ ຕາທິໂນ.

໒໔໕. ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ຕີຕິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ຕິ. ອຕ຺ໂຖ ຈ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເຍນ ອຣຫາຕິ ຎາຍຕິ, ໂສ ອຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ. ສຸຕ຺ຕຕ຺ໂຖ ປນ ສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນໂຕເຍວ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ອຕ຺ຕາ ຈ ອນຸປນີໂຕຕິ ອຫໍ ອຣຫາຕິ ເອວໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນວເສນ ອຕ຺ຕາ ນ ອຸປນີໂຕ. ອຖ ຈ ປນິເຘກຈ຺ເຈ ໂມຆປຸຣິສາຕິ ອຎ຺ເຎ ປນ ຕຸຈ຺ຉປຸຣິສາ ຫສມານາ ວິຍ ອສນ຺ຕເມວ ອຎ຺ຎໍ ວຈນມຕ຺ເຕນ ສນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ຕິ. ເອກປລາສິກນ຺ຕິ ເອກປຏລໍ ¶ . ອສີຕິສກຏວາເຫຕິ ເອຕ຺ຖ ທ຺ເວ ສກຏຠາຣາ ເອໂກ ວາໂຫຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສຕ຺ຕຫຕ຺ຖິກຎ຺ຈ ອນີກນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຉ ຫຕ຺ຖິນິໂຍ ເອໂກ ຈ ຫຕ຺ຖີຕິ ອິທເມກໍ ອນີກໍ. ອີທິສານິ ສຕ຺ຕ ອນີການິ ສຕ຺ຕຫຕ຺ຖິກໍ ອນີກໍ ນາມ. ທິຄຸຓາຕິ ທ຺ວິປຏລາ. ຕິຄຸຓາຕິ ຕິປຏລາ. ຄຓງ຺ຄຸຓູປາຫນາຕິ ຈຕຸປຏລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໒໔໖. ສພ຺ພນີລິກາຕິ ສພ຺ພາວ ນີລິກາ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພປີຕິກາທີສຸປິ. ຕຕ຺ຖ ຈ ນີລິກາ ອຸມາປຸປ຺ຜວຓ຺ຓາ ໂຫຕິ, ປີຕິກາ ກຓິກາຣປຸປ຺ຜວຓ຺ຓາ, ໂລຫິຕິກາ ຊຍສຸມນປຸປ຺ຜວຓ຺ຓາ ¶ , ມຎ຺ຊິຏ຺ຐິກາ ມຎ຺ຊິຏ຺ຐວຓ຺ຓາ ເອວ, ກຓ຺ຫາ ອທ຺ທາຣິຏ຺ຐກວຓ຺ຓາ, ມຫາຣງ຺ຄຣຕ຺ຕາ ສຕປທິປິຏ຺ຐິວຓ຺ຓາ, ມຫານາມຣຕ຺ຕາ ສມ຺ຠິນ຺ນວຓ຺ຓາ ໂຫຕິ ປຓ຺ຑຸປລາສວຓ຺ຓາ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ¶ ‘‘ປທຸມປຸປ຺ຜວຓ຺ຓາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເອຕາສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ລຠິຕ຺ວາ ຣຊນໍ ໂຈຬເກນ ປຸຎ຺ຉິຕ຺ວາ ວຓ຺ຓໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຘາເຣຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອປ຺ປມຕ຺ຕເກປິ ຠິນ຺ເນ ວຏ຺ຏຕິເຍວ.

ນີລກວທ຺ຘິກາຕິ ຍາສໍ ວທ຺ຘາເຍວ ນີລາ. ເອເສວ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ເອຕາປິ ວຓ຺ຓເຠທໍ ກຕ຺ວາ ຘາເຣຕພ຺ພາ. ຂລ຺ລກພທ຺ຘາຕິ ປຓ຺ຫິປິຘານຕ຺ຖໍ ຕເລ ຂລ຺ລກໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ກຕາ. ປຸຏພທ຺ຘາຕິ ໂຍນກອຸປາຫນາ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຍາ ຍາວຊງ຺ຆໂຕ ສພ຺ພປາທໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕິ. ປາລິຄຸຓ຺ຐິມາຕິ ປລິຄຸຓ຺ຐິຕ຺ວາ ກຕາ; ຍາ ອຸປຣິ ປາທມຕ຺ຕເມວ ປຏິຈ຺ຉາເທຕິ, ນ ຊງ຺ຆໍ. ຕູລປຸຓ຺ຓິກາຕິ ຕູລປິຈຸນາ ປູເຣຕ຺ວາ ກຕາ. ຕິຕ຺ຕິຣປຕ຺ຕິກາຕິ ຕິຕ຺ຕິຣປຕ຺ຕສທິສາ ວິຈິຕ຺ຕພທ຺ຘາ. ເມຓ຺ຑວິສາຓວທ຺ຘິກາຕິ ກຓ຺ຓິກຏ຺ຐາເນ ເມຓ຺ຑກສິງ຺ຄສຓ຺ຐາເນ ວທ຺ເຘ ໂຍເຊຕ຺ວາ ກຕາ. ອຊວິສາຓວທ຺ຘິກາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ວິຈ຺ຉິກາຬິກາປິ ຕຕ຺ເຖວ ວິຈ຺ຉິກນງ຺ຄຸຏ຺ຐສຓ຺ຐາເນ ວທ຺ເຘ ໂຍເຊຕ຺ວາ ກຕາ. ໂມຣປິຎ຺ຉປຣິສິພ຺ພິຕາຕິ ຕເລສຸ ວາ ວທ຺ເຘສຸ ວາ ໂມຣປິຎ຺ເຉຫິ ສຸຕ຺ຕກສທິເສຫິ ປຣິສິພ຺ພິຕາ. ຈິຕ຺ຣາຕິ ວິຈິຕ຺ຣາ; ເອຕາສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ລຠິຕ຺ວາ, ສເຈ ຕານິ ຂລ຺ລກາທີນິ ອປເນຕ຺ວາ ສກ຺ກາ ໂຫນ຺ຕິ ວຬຎ຺ຊິຕຸໍ, ວຬຎ຺ເຊຕພ຺ພາ. ເຕສຸ ປນ ສຕິ ວຬຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ. ສີຫຈມ຺ມປຣິກ຺ຂຏາ ນາມ ປຣິຍນ຺ເຕສຸ ຈີວເຣ ອນຸວາຕໍ ວິຍ ສີຫຈມ຺ມໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ກຕາ. ລູວກຈມ຺ມປຣິກ຺ຂຏາຕິ ປກ຺ຂິພິຬາລຈມ຺ມປຣິກ຺ຂຏາ ¶ . ເອຕາສຸປິ ຍາ ກາຈິ ລຠິຕ຺ວາ ຕໍ ຈມ຺ມໍ ອປເນຕ຺ວາ ຘາເຣຕພ຺ພາ.

໒໔໗. ໂອມຸກ຺ກນ຺ຕິ ປຏິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອປນີຕໍ. ນວາຕິ ອປຣິຠຸຕ຺ຕາ.

໒໔໘. ອຠິຊີວນິກສ຺ສາຕິ ເຍນ ສິປ຺ເປນ ອຠິຊີວນ຺ຕິ, ຊີວິກໍ ກປ຺ເປນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ກາຣຓາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຘ ໂຂ ຕໍ ຠິກ຺ຂເວຕິ ເອຕ຺ຖ ຕນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ອິຘ ໂຂ ຠິກ຺ຂເວ ໂສເຠຍ຺ຍາຖາຕິ ¶ ອຕ຺ໂຖ. ຍໍ ຕຸມ຺ເຫຕິ ເຍ ຕຸມ຺ເຫ. ອຖ ວາ ຍທິ ຕຸມ຺ເຫຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍທິສທ຺ທສ຺ສ ຫິ ອຕ຺ເຖ ອຍໍ ນິປາໂຕ. ອາຈຣິເຍສູຕິອາທິມ຺ຫິ ປພ຺ພຊ຺ຊາຈຣິໂຍ, ອຸປສມ຺ປທາຈຣິໂຍ, ນິສ຺ສຍາຈາຣິໂຍ, ອຸທ຺ເທສາຈຣິໂຍຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ອິຘ ອາຈຣິຍາ ເອວ. ອວສ຺ສິກສ຺ສ ຉພ຺ພສ຺ໂສ ອາຈຣິຍມຕ຺ໂຕ. ໂສ ຫິ ຈຕຸວສ຺ສກາເລ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ວຈ຺ຉຕິ; ເອວໍ ເອກວສ຺ສສ຺ສ ສຕ຺ຕວສ຺ໂສ, ທຸວສ຺ສສ຺ສ ອຏ຺ຐວສ຺ໂສ, ຕິວສ຺ສສ຺ສ ນວວສ຺ໂສ, ຈຕຸວສ຺ສສ຺ສ ທສວສ຺ໂສ. ອິເມປິ ອາຈຣິຍມຕ຺ຕາ ເອວ ¶ . ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ສນ຺ທິຏ຺ຐສມ຺ຠຕ຺ຕາ ປນ ສຫາຍຠິກ຺ຂູ, ເຍ ວາ ປນ ເກຈິ ທສຫິ ວສ຺ເສຫິ ມຫນ຺ຕຕຣາ ເຕ ສພ຺ເພປິ ອຸປຊ຺ຌາຍມຕ຺ຕາ ນາມ. ເອຕ຺ຕເກສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ອນຸປາຫເນສຸ ຈງ຺ກມນ຺ເຕສຸ ສອຸປາຫນສ຺ສ ຈງ຺ກມໂຕ ອາປຕ຺ຕິ.

໒໔໙. ປາທຂີລາພາໂຘ ນາມ ປາທໂຕ ຂີລສທິສໍ ມໍສໍ ນິກ຺ຂນ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໒໕໑. ຕິຓປາທຸກາຕິ ເຍນ ເກນຈິ ຕິເຓນ ກຕປາທຸກາ. ຫິນ຺ຕາລປາທຸກາຕິ ຂຊ຺ຊູຣີປຕ຺ເຕຫິ ກຕປາທຸກາ; ຫິນ຺ຕາລປຕ຺ເຕຫິປິ ນ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ກມລປາທຸກາຕິ ກມລຕິຓໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ເຕນ ກຕປາທຸກາ; ອຸສີຣປາທຸກາຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ກມ຺ພລປາທຸກາຕິ ອຸຓ຺ຓາຫິ ກຕປາທຸກາ. ອສງ຺ກມນີຍາຕິ ຠູມິຍໍ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕາ ນິຈ຺ຈລາ ອສໍຫາຣິຍາ.

໒໕໒. ອງ຺ຄຊາຕໍ ຉຸປນ຺ຕີຕິ ອງ຺ຄຊາເຕເນວ ອງ຺ຄຊາຕໍ ຉຸປນ຺ຕິ. ໂອຄາເຫຕ຺ວາ ມາເຣນ຺ຕີຕິ ອນ຺ໂຕ ອຸທເກ ທຬ຺ຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມາເຣນ຺ຕິ.

໒໕໓. ອິຕ຺ຖິຍຸຕ຺ເຕນາຕິ ¶ ເຘນຸຍຸຕ຺ເຕນ. ປຸຣິສນ຺ຕເຣນາຕິ ປຸຣິສສາຣຖິນາ. ປຸຣິສຍຸຕ຺ເຕນາຕິ ໂຄຓຍຸຕ຺ເຕນ. ອິຕ຺ຖນ຺ຕເຣນາຕິ ອິຕ຺ຖິສາຣຖິນາ. ຄງ຺ຄາມຫິຍາຍາຕິ ຄງ຺ຄາມຫກີຬິກາຍ. ປຸຣິສຍຸຕ຺ຕໍ ຫຕ຺ຖວຏ຺ຏກນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຸຣິສຍຸຕ຺ຕໍ ອິຕ຺ຖິສາຣຖິ ວາ ໂຫຕຸ, ປຸຣິສສາຣຖິ ວາ ວຏ຺ຏຕິ. ຫຕ຺ຖວຏ຺ຏກໍ ປນ ອິຕ຺ຖິໂຍ ວາ ວຏ຺ເຏນ຺ຕຸ ປຸຣິສາ ວາ, ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ຍານຸຄ຺ຆາເຕນາຕິ ຍານໍ ອຠິຣຸຫນ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ໂພ ກາໂຍ ຈລຕິ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ. ສິວິກນ຺ຕິ ປີຐກສິວິກໍ. ປາຏງ຺ກິນ຺ຕິ ວໍເສ ລຄ຺ເຄຕ຺ວາ ກຕໍ ປຏໂປຕລິກໍ.

໒໕໔. ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນນານີຕິ ¶ ເອຕ຺ຖ ອຸຈ຺ຈາສຍນນ຺ຕິ ປມາຓາຕິກ຺ກນ຺ຕໍ ມຎ຺ຈໍ. ມຫາສຍນນ຺ຕິ ອກປ຺ປິຍຕ຺ຖຣຓໍ, ອາສນ຺ທີອາທີສຸ ອາສນ຺ທີຕິ ປມາຓາຕິກ຺ກນ຺ຕາສນໍ. ປລ຺ລງ຺ໂກຕິ ປາເທສຸ ວາຬຣູປານິ ຐເປຕ຺ວາ ກໂຕ. ໂຄນໂກຕິ ທີຆໂລມໂກ ມຫາໂກຊໂວ; ຈຕຸຣງ຺ຄຸລາຘິການິ ກິຣ ຕສ຺ສ ໂລມານິ. ຈິຕ຺ຕກາຕິ ວານຈິຕ຺ໂຣ ອຸຓ຺ຓາມຍຕ຺ຖຣໂຓ. ປຏິກາຕິ ອຸຓ຺ຓາມໂຍ ເສຕຕ຺ຖຣໂຓ. ປຏລິກາຕິ ຆນປຸປ຺ຜໂກ ອຸຓ຺ຓາມຍໂລຫິຕຕ຺ຖຣໂຓ; ໂຍ ອາມລກປຏ຺ໂຏຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕູລິກາຕິ ປກຕິຕູລິກາເຍວ. ວິກຕິກາຕິ ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆາທິຣູປວິຈິຕ຺ໂຣ ອຸຓ຺ຓາມຍຕ຺ຖຣໂຓ. ອຸທ຺ທໂລມີຕິ ເອກໂຕ ອຸຄ຺ຄຕໂລມໍ ອຸຓ຺ຓາມຍຕ຺ຖຣຓໍ; ‘‘ອຸທ຺ຘໂລມີ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ເອກນ຺ຕໂລມີຕິ ອຸຠໂຕ ອຸຄ຺ຄຕໂລມໍ ອຸຓ຺ຓາມຍຕ຺ຖຣຓໍ. ກຏ຺ຏິສ຺ສນ຺ຕິ ຣຕນປຣິສິພ຺ພິຕໍ ໂກເສຍ຺ຍກຏ຺ຏິສ຺ສມຍໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ ¶ . ໂກເສຍ຺ຍນ຺ຕິ ຣຕນປຣິສິພ຺ພິຕໍ ໂກສິຍສຸຕ຺ຕມຍໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ; ສຸທ຺ຘໂກເສຍ຺ຍໍ ປນ ວຏ຺ຏຕິ.

ກຸຕ຺ຕກນ຺ຕິ ໂສຬສນ຺ນໍ ນາຏກິຕ຺ຖີນໍ ຐຕ຺ວາ ນຈ຺ຈນໂຍຄ຺ຄໍ ອຸຓ຺ຓາມຍອຕ຺ຖຣຓໍ. ຫຕ຺ຖຕ຺ຖຣອສ຺ສຕ຺ຖຣາຕິ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສປິຏ຺ຐີສຸ ອຕ຺ຖຣຓກອຕ຺ຖຣຓາ ເອວ. ຣຖຕ຺ຖເຣປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຊິນປ຺ປເວຓີຕິ ອຊິນຈມ຺ເມຫິ ມຎ຺ຈປ຺ປມາເຓນ ສິພ຺ພິຕ຺ວາ ກຕາ ປເວຓີ. ກທລີມິຄປວຣປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓນ຺ຕິ ກທລີມິຄຈມ຺ມໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ເຕນ ກຕໍ ປວຣປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ, ອຸຕ຺ຕມປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໍ ກິຣ ເສຕວຕ຺ຖສ຺ສ ອຸປຣິ ກທລີມິຄຈມ຺ມໍ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ສິພ຺ພິຕ຺ວາ ກໂຣນ຺ຕິ. ສອຸຕ຺ຕຣຈ຺ຉທນ຺ຕິ ສຫ ອຸຕ຺ຕຣຈ຺ຉທເນນ; ອຸປຣິພທ຺ເຘນ ຣຕ຺ຕວິຕາເນນ ¶ ສທ຺ຘິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ ¶ . ເສຕວິຕານມ຺ປິ ເຫຏ຺ຐາ ອກປ຺ປິຍປຈ຺ຈຕ຺ຖຣເຓ ສຕິ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອສຕິ ປນ ວຏ຺ຏຕິ. ອຸຠໂຕໂລຫິຕກູປຘານນ຺ຕິ ສີສູປຘານຎ຺ຈ ປາທູປຘານຎ຺ຈາຕິ ມຎ຺ຈສ຺ສ ອຸຠໂຕໂລຫິຕກູປຘານໍ, ເອຕໍ ນ ກປ຺ປຕິ. ຍໍ ປນ ເອກເມວ ອຸປຘານໍ ອຸໂຠສຸ ປສ຺ເສສຸ ຣຕ຺ຕໍ ວາ ໂຫຕິ, ປທຸມວຓ຺ຓໍ ວາ ຈິຕ຺ຣໍ ວາ, ສເຈ ປມາຓຍຸຕ຺ຕໍ, ວຏ຺ຏຕິ. ມຫາອຸປຘານໍ ປນ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ.

໒໕໕. ທີປິຈ຺ຉາໂປຕິ ທີປິໂປຕໂກ. ໂອຄຸມ຺ຜິຍນ຺ຕີຕິ ຠິຕ຺ຕິທຓ຺ຑກາທີສຸ ເວເຐຕ຺ວາ ພນ຺ຘນ຺ຕິ.

໒໕໖. ອຠິນິສີທິຕຸນ຺ຕິ ອຠິນິສ຺ສາຍ ນິສີທິຕຸໍ; ອປສ຺ສຍໍ ກຕ຺ວາ ນິສີທິຕຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຄິລາເນນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສອຸປາຫເນນາຕິ ເອຕ຺ຖ ຄິລາໂນ ນາມ ໂຍ ນ ສກ຺ໂກຕິ ອນຸປາຫໂນ ຄາມໍ ປວິສິຕຸໍ.

໒໕໗. ກຸຣຣຆເຣຕິ ເອວໍນາມເກ ນຄເຣ; ເອເຕນສ຺ສ ໂຄຈຣຄາໂມ ວຸຕ຺ໂຕ. ປປຕເກ ປພ຺ພເຕຕິ ປປຕນາມເກ ປພ຺ພເຕ; ເອເຕນສ຺ສ ນິວາສນຏ຺ຐານໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂສໂຓຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ. ໂກຏິອຄ຺ຆນກໍ ປນ ກຓ຺ຓປິຬນ຺ຘນກໍ ຘາເຣຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ກຸຏິກຓ຺ໂຓ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ; ໂກຏິກຓ຺ໂຓຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປາສາທິກນ຺ຕິ ປສາທຊນກໍ. ປສາທນີຍນ຺ຕິ ອິທໍ ຕສ຺ເສວ ອຕ຺ຖເວວຈນໍ. ອຸຕ຺ຕມທມຖສມຖນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕມໍ ທມຖຎ຺ຈ ສມຖຎ຺ຈ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ສມາຘິຎ຺ຈ ກາຍູປສມຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕູປສມຎ຺ຈາຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ທນ຺ຕນ຺ຕິ ສພ຺ເພສໍ ວິສູກາຍິກວິປ຺ຜນ຺ທິຕານໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ທນ຺ຕໍ; ຂີຓກິເລສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຄຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສໍວຣຄຸຕ຺ຕິຍາ ຄຸຕ຺ຕໍ. ສນ຺ຕິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ ຍຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ນາຄນ຺ຕິ ອາຄຸວິຣຫິຕໍ. ຕິຓ຺ຓໍ ເມ ວສ຺ສານໍ ອຈ຺ຈເຍນາຕິ ¶ ມມ ປພ຺ພຊ຺ຊາທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕິຓ຺ຓໍ ວສ຺ສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ. ອຸປສມ຺ປທໍ ອລຕ຺ຖນ຺ຕິ ອຫໍ ອຸປສມ຺ປທໍ ອລຠິໍ ¶ . ກຓ຺ຫຸຕ຺ຕຣາຕິ ກຓ຺ຫມຕ຺ຕິກຸຕ຺ຕຣາ; ອຸປຣິ ວຑ຺ຒິຕກຓ຺ຫມຕ຺ຕິກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຄກຓ຺ຏກຫຕາຕິ ຄຸນ຺ນໍ ຂຸເຣຫິ ອກ຺ກນ຺ຕຠູມິໂຕ ສມຸຏ຺ຐິເຕຫິ ໂຄກຓ຺ຏເກຫິ ອຸປຫຕາ. ເຕ ກິຣ ໂຄກຓ຺ຏເກ ເອກປຏລິກາ ອຸປາຫນາ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ; ເອວໍ ຂຣາ ໂຫນ຺ຕິ. ເອຣຄູ, ໂມຣຄູ, ມຊ຺ຊາຣູ, ຊນ຺ຕູຕິ ອິມາ ຈຕສ຺ໂສປິ ຕິຓຊາຕິໂຍ; ເອເຕຫິ ກຏສາຣເກ ຈ ຕຏ຺ຏິກາໂຍ ຈ ກໂຣນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ເອຣຄູຕິ ¶ ເອຣກຕິຓໍ; ຕໍ ໂອຬາຣິກໍ. ໂມຣຄູຕິຓໍ ຕມ຺ພສີສໍ ມຸທຸກໍ ສຸຂສມ຺ຜສ຺ສໍ, ເຕນ ກຕຕຏ຺ຏິກາ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐິຕມຕ຺ເຕ ປຸນ ອຸທ຺ຘຸມາຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ມຊ຺ຊາຣຸນາ ສາຏເກປິ ກໂຣນ຺ຕິ. ຊນ຺ຕຸສ຺ສ ມຓິສທິໂສ ວຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ. ເສນາສນໍ ປຎ຺ຎເປສີຕິ ຠິສິໍ ວາ ກຏສາຣກໍ ວາ ປຎ຺ຎເປສິ; ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ຈ ປນ ໂສຓສ຺ສ ອາໂຣເຈຕິ – ‘‘ອາວຸໂສ ສຕ຺ຖາ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ເອກາວາເສ ວສິຕຸກາໂມ, ຄນ຺ຘກຸຏິຍໍເຍວ ເຕ ເສນາສນໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

໒໕໘. ອຍໍ ຂ຺ວສ຺ສ ກາໂລຕິ ອຍໍ ໂຂ ກາໂລ ຠເວຍ຺ຍ. ປຣິທສ຺ສີຕິ ປຣິທສ຺ເສສິ. ‘‘ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ວເທຍ຺ຍາສີຕິ ຍໍ ເມ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ຊານາເປສິ, ຕສ຺ສ ອຍໍ ກາໂລ ຠເວຍ຺ຍ, ຫນ຺ທ ທານິ ອາໂຣເຈມິ ຕໍ ສາສນ’’ນ຺ຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໒໕໙. ວິນຍຘຣປຎ຺ຈເມນາຕິ ອນຸສ຺ສາວນາຈຣິຍປຎ຺ຈເມນ. ອນຸຊານາມິ ຠິກ຺ຂເວ ສພ຺ພປຈ຺ຈນ຺ຕິເມສຸ ຊນປເທສຸ ຄຸຓງ຺ຄຸຓູປາຫນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສຈມ຺ມໍ ຐເປຕ຺ວາ ເຍນ ເກນຈິ ຈມ຺ເມນ ອຸປາຫນາ ວຏ຺ຏຕິ. ອຸປາຫນໂກສກສຕ຺ຖໂກສກກຸຎ຺ຈິກໂກສເກສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຈມ຺ມານິ ອຕ຺ຖຣຓານີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ຍໍກິຎ຺ຈິ ເອຬກຈມ຺ມໍ ອຊຈມ຺ມຎ຺ຈ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິຕຸໍ ວາ ນິສີທິຕຸໍ ວາ ວຏ຺ຏຕິ. ມິຄຈມ຺ເມ ເອຓີມິໂຄ ວາຕມິໂຄ ປສທມິໂຄ ກຸຣງ຺ຄມິໂຄ ມິຄມາຕຸໂກ ໂຣຫິຕມິໂຄຕິ ¶ ເອເຕສໍເຍວ ຈມ຺ມານິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ອຎ຺ເຎສໍ ປນ –

ມກ຺ກໂຏ ກາຬສີໂຫ ຈ, ສຣໂຠ ກທລີມິໂຄ;

ເຍ ຈ ວາຬມິຄາ ເກຈິ, ເຕສໍ ຈມ຺ມໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວາຬມິຄາຕິ ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆອຈ຺ຉຕຣຈ຺ຉາ; ນ ເກວລຎ຺ຈ ເອເຕສໍເຍວ, ເຍສໍ ປນ ຈມ຺ມໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເຕ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສາ ອນ຺ຕມໂສ ໂຄມຫິໍສສສພິຬາຣາທໂຍປິ ສພ຺ເພ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ວາຬມິຄາຕ຺ເວວ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອເຕສຎ຺ຫິ ສພ຺ເພສໍ ຈມ຺ມໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ນ ຕາວ ຕໍ ຄຓນູປຄໍ ຍາວ ນ ຫຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ຍາວ ອາຫຣິຕ຺ວາ ວາ ນ ທິນ຺ນໍ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຠນ຺ເຕ ຈີວຣໍ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ປຫິຓິຕ຺ວາ ວາ ນາໂຣຈິຕໍ, ຕາວ ຄຓນໍ ນ ອຸເປຕິ. ສເຈ ອນຘິຏ຺ຐິຕໍ, ວຏ຺ຏຕິ; ອຘິຏ຺ຐິຕຎ຺ຈ ຄຓນໍ ນ ອຸເປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍທາ ປນ ອາເນຕ຺ວາ ວາ ທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ວາ ສຸຕໍ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທສາຫເມວ ປຣິຫາຣໍ ລຠຕີຕິ.

໒໖໐. ເຠສຊ຺ຊກ຺ຂນ຺ຘເກ ¶ ¶ – ສາຣທິເກນ ອາພາເຘນາຕິ ສຣທກາເລ ອຸປ຺ປນ຺ເນນ ປິຕ຺ຕາພາເຘນ, ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ກາເລ ວສ຺ໂສທເກນປິ ເຕເມນ຺ຕິ, ກທ຺ທມມ຺ປິ ມທ຺ທນ຺ຕິ, ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ອາຕໂປປິ ຂໂຣ ໂຫຕິ, ເຕນ ເຕສໍ ປິຕ຺ຕໍ ໂກຏ຺ຐພ຺ຠນ຺ຕຣຄຕໍ ໂຫຕິ. ອາຫາຣຕ຺ຖຎ຺ຈ ຜເຣຍ຺ຍາຕິ ອາຫາຣຕ຺ຖໍ ສາເຘຍ຺ຍ.

໒໖໑. ນຈ຺ຉາເທນ຺ຕີຕິ ນ ຊິຣນ຺ຕິ, ນ ວາຕໂຣຄໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ເສເນສິຕານີຕິ ສິນິທ຺ຘານິ. ຠຕ຺ຕາຈ຺ຉາທເກນາຕິ ຠຕ຺ຕໍ ອໂຣຈິເກນ.

໒໖໒. ອຈ຺ຉວສນ຺ຕິອາທີສຸ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກາເລ ປຏິຄ຺ຄຫິຕນ຺ຕິອາທີສຸ ມຊ຺ຌນ຺ຫິເກ ອວີຕິວຕ຺ເຕ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຈິຕ຺ວາ ປຣິສ຺ສາເວຕ຺ວາ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕລປຣິໂຠເຄນ ¶ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸນ຺ຕິ ສຕ຺ຕາຫກາລິກເຕລປຣິໂຠເຄນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ.

໒໖໓. ມູລເຠສຊ຺ຊາທິ ວິນິຈ຺ຉໂຍປິ ຂຸທ຺ທກວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ. ຕສ຺ມາ ອິຘ ຍໍ ຍໍ ປຸພ຺ເພ ອວຸຕ຺ຕໍ ຕໍ ຕເທວ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມ. ວຈຕ຺ຕນ຺ຕິ ເສຕວຈໍ. ນິສທໍ ນິສທໂປຕກນ຺ຕິ ປິສນສິລາ ຈ ປິສນໂປໂຕ ຈ. ຜຄ຺ຄວນ຺ຕິ ລຕາຊາຕິ. ນຕ຺ຕມາລນ຺ຕິ ກຣຎ຺ຊໍ. ຫິງ຺ຄຸຫິງ຺ຄຸຊຕຸຫິງ຺ຄຸສິປາຏິກາ ຫິງ຺ຄຸຊາຕິໂຍເຍວ. ຕກຕກປຕ຺ຕິຕກປຓ຺ຓິໂຍ ລາຂາຊາຕິໂຍ.

ສາມຸທ຺ທນ຺ຕິ ສມຸທ຺ທຕີເຣ ວາລຸກາ ວິຍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ. ກາຬໂລຓນ຺ຕິ ປກຕິໂລຓໍ. ສິນ຺ຘວນ຺ຕິ ເສຕວຓ຺ຓໍ ປພ຺ພເຕ ອຸຏ຺ຐຫຕິ. ອຸພ຺ຠິທນ຺ຕິ ຠູມິໂຕ ອງ຺ກຸຣໍ ອຸຏ຺ຐຫຕິ. ພິລນ຺ຕິ ທພ຺ພສມ຺ຠາເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຈິຕໍ, ຕໍ ຣຕ຺ຕວຓ຺ຓໍ.

໒໖໔-໖. ກາໂຍ ວາ ທຸຄ຺ຄນ຺ໂຘຕິ ກສ຺ສຈິ ອສ຺ສາທີນໍ ວິຍ ກາຍຄນ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສາປິ ສິຣີສໂກສຸມ຺ພາທິຈຸຓ຺ຓານິ ວາ ຄນ຺ຘຈຸຓ຺ຓານິ ວາ ສພ຺ພານິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ຉກຓນ຺ຕິ ໂຄມຍໍ. ຣຊນນິປ຺ປກ຺ກນ຺ຕິ ¶ ຣຊນກສຏໍ. ປາກຕິກຈຸຓ຺ຓມ຺ປິ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ອຸທເກນ ເຕເມຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ; ເອຕມ຺ປິ ຣຊນນິປ຺ປກ຺ກສງ຺ເຂປເມວ ຄຈ຺ຉຕິ.

ອາມກມໍສຎ຺ຈ ¶ ຂາທິ ອາມກໂລຫິຕຎ຺ຈ ປິວີຕິ ນ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸ ຂາທິ ນ ປິວິ, ອມນຸສ຺ໂສ ຂາທິຕ຺ວາ ຈ ປິວິຕ຺ວາ ຈ ປກ຺ກນ຺ໂຕ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຕສ຺ສ ໂສ ອມນຸສ຺ສິກາພາໂຘ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠີ’’ຕິ.

ອຎ຺ຊນນ຺ຕິ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກວຈນເມຕໍ. ກາຬຎ຺ຊນນ຺ຕິ ເອກາ ອຎ຺ຊນຊາຕິ. ຣສຎ຺ຊນໍ ນານາສມ຺ຠາເຣຫິ ກຕໍ. ໂສຕຎ຺ຊນນ຺ຕິ ¶ ນທີໂສຕາທີສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກໍ ອຎ຺ຊນໍ. ເຄຣຸໂກ ນາມ ສຸວຓ຺ຓເຄຣຸໂກ. ກປລ຺ລນ຺ຕິ ທີປສິຂໂຕ ຄຫິຕມສິ. ອຎ຺ຊນູປປິໍສເນຫີຕິ ອຎ຺ຊເນນ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ປິໍສິຕພ຺ເພຫິ, ນ ຫິ ກິຎ຺ຈິ ອຎ຺ຎນູປປິໍສນໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຈນ຺ທນນ຺ຕິ ໂລຫິຕຈນ຺ທນາທິກໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ. ຕຄຣາທີນິ ປາກຏານິ, ອຎ຺ຎານິປິ ນີລຸປ຺ປລາທີນິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິເຍວ.

ອຏ຺ຐິມຍນ຺ຕິ ມນຸສ຺ສຏ຺ຐິໍ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສອຏ຺ຐິມຍໍ. ທນ຺ຕມຍນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖິທນ຺ຕາທິສພ຺ພທນ຺ຕມຍໍ. ວິສາຓມເຍປິ ອກປ຺ປິຍໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ນຬມຍາທໂຍ ເອກນ຺ຕກປ຺ປິຍາເຍວ. ສລາກຏ຺ຐານິຍນ຺ຕິ ຍຕ຺ຖ ສລາກໍ ໂອທຫນ຺ຕິ, ຕໍ ສຸສິຣທຓ຺ຑກໍ ວາ ຖວິກໍ ວາ ອນຸຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອໍສພທ຺ຘໂກຕິ ອຎ຺ຊນິຕ຺ຖວິກາຍ ອໍສພທ຺ຘໂກ. ຍມກນຕ຺ຖຸກຣຓິນ຺ຕິ ສມໂສຕາຫິ ທ຺ວີຫິ ປນາຬິກາຫິ ເອກໍ ນຕ຺ຖຸກຣຓິໍ.

໒໖໗. ອນຸຊານາມິ ຠິກ຺ຂເວ ເຕລປາກນ຺ຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ເຠສຊ຺ຊປກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ສພ຺ພໍ ອນຸຎ຺ຎາຕເມວ ໂຫຕິ. ອຕິປກ຺ຂິຕ຺ຕມຊ຺ຊານີຕິ ອຕິວິຍ ຂິຕ຺ຕມຊ຺ຊານິ; ພຫຸໍ ມຊ຺ຊໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ໂຍຊິຕານີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອງ຺ຄວາໂຕຕິ ຫຕ຺ຖປາເທ ວາໂຕ. ສມ຺ຠາຣເສທນ຺ຕິ ນານາວິຘປຓ຺ຓຠງ຺ຄເສທໍ. ມຫາເສທນ຺ຕິ ມຫນ຺ຕໍ ເສທໍ; ໂປຣິສປ຺ປມາຓໍ ອາວາຏໍ ອງ຺ຄາຣານໍ ປູເຣຕ຺ວາ ປໍສຸວາລິກາທີຫິ ປິທຫິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນານາວິຘານິ ວາຕຫຣຓປຓ຺ຓານິ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ເຕລມກ຺ຂິເຕນ ຄຕ຺ເຕນ ຕຕ຺ຖ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສມ຺ປຣິວຕ຺ຕນ຺ເຕນ ສຣີຣໍ ເສເທຕຸໍ ອນຸຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠງ຺ໂຄທກນ຺ຕິ ນານາປຓ຺ຓຠງ຺ຄກຸຖິຕໍ ອຸທກໍ; ເຕຫິ ປຓ຺ເຓຫິ ຈ ອຸທເກນ ຈ ສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ເສເທຕພ຺ໂພ. ອຸທກໂກຏ຺ຐກນ຺ຕິ ອຸທກໂກຏ຺ເຐ ຈາຏິໍ ວາ ໂທຓິໍ ວາ ອຸຓ຺ໂຫທກສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປວິສິຕ຺ວາ ເສທກມ຺ມກຣຓໍ ອນຸຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ປພ຺ພວາໂຕ ¶ ¶ ໂຫຕີຕິ ປພ຺ເພ ປພ຺ເພ ວາໂຕ ວິຊ຺ຌຕິ. ໂລຫິຕໍ ໂມເຈຕຸນ຺ຕິ ສຕ຺ຖເກນ ໂລຫິຕໍ ¶ ໂມເຈຕຸໍ. ປຊ຺ຊໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕຸນ຺ຕິ ເຍນ ຜາລິຕປາທາ ປາກຕິກາ ໂຫນ຺ຕິ; ຕໍ ນາຬິເກຣາທີສຸ ນານາເຠສຊ຺ຊານິ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຊ຺ຊໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕຸໍ; ປາທານໍ ສປ຺ປາຍເຠສຊ຺ຊໍ ປຈິຕຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕິລກກ຺ເກນ ອຕ຺ໂຖຕິ ປິຏ຺ເຐຫິ ຕິເລຫິ ອຕ຺ໂຖ. ກພຬິກນ຺ຕິ ວຓມຸເຂ ສຕ຺ຕຸປິຓ຺ຑໍ ປກ຺ຂິປິຕຸໍ. ສາສປກຸຑ຺ເຑນາຕິ ສາສປປິຏ຺ເຐນ. ວຑ຺ຒມໍສນ຺ຕິ ອຘິກມໍສໍ ອາຓິ ວິຍ ອຸຏ຺ຐຫຕິ. ໂລຓສກ຺ຂຣິກາຍ ຉິນ຺ທິຕຸນ຺ຕິ ຂຸເຣນ ຉິນ຺ທິຕຸໍ. ວິກາສິກນ຺ຕິ ເຕລຣຸນ຺ຘນປິໂລຕິກໍ. ສພ຺ພໍ ວຓປຏິກມ຺ມນ຺ຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ວຓປຣິກມ຺ມໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ; ສພ຺ພໍ ອນຸຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໖໘. ສາມໍ ຄເຫຕ຺ວາຕິ ອິທໍ ນ ເກວລໍ ສປ຺ປທຏ຺ຐສ຺ເສວ, ອຎ຺ຎສ຺ມິມ຺ປິ ທຏ຺ຐວິເສ ສຕິ ສາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ; ອຎ຺ເຎສຸ ປນ ກາຣເຓສຸ ປຏິຄ຺ຄຫິຕເມວ ວຏ຺ຏຕິ. ກໂຕ ນ ປຸນ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ສເຈ ຠູມິປ຺ປຕ຺ໂຕ, ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ; ອປ຺ປຕ຺ຕໍ ປນ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໒໖໙. ຆຣທິນ຺ນກາພາໂຘຕິ ວສີກຣຓປານກສມຸຏ຺ຐິຕໂຣໂຄ. ສີຕາໂລຬິນ຺ຕິ ນງ຺ຄເລນ ກສນ຺ຕສ຺ສ ຜາເລ ລຄ຺ຄມຕ຺ຕິກໍ ອຸທເກນ ອາໂລເຬຕ຺ວາ ປາເຍຕຸໍ ອນຸຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ທຸຏ຺ຐຄຫຓິໂກຕິ ວິປນ຺ນຄຫຓິໂກ; ກິຈ຺ເຉນ ອຸຈ຺ຈາໂຣ ນິກ຺ຂມຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາມິສຂາຣນ຺ຕິ ສຸກ຺ໂຂທນໍ ຌາເປຕ຺ວາ ຕາຍ ຉາຣິກາຍ ປຄ຺ຆຣິຕໍ ຂາໂຣທກໍ. ມຸຕ຺ຕຫຣີຕກນ຺ຕິ ໂຄມຸຕ຺ຕປຣິຠາວິຕໍ ຫຣີຕກໍ. ອຠິສນ຺ນກາໂຍຕິ ອຸສ຺ສນ຺ນໂທສກາໂຍ. ອຈ຺ຉກຎ຺ຊິຍນ຺ຕິ ຕຓ຺ຑຸໂລທກມຓ຺ໂຑ. ອກຏຍຸສນ຺ຕິ ອສິນິທ຺ໂຘ ມຸຄ຺ຄປຈິຕປານີໂຍ. ກຏາກຏນ຺ຕິ ໂສວ ໂຘຕສິນິທ຺ໂຘ. ປຏິຈ຺ຉາທນີເຍນາຕິ ມໍສຣເສນ.

໒໗໒. ສເຈ ຠິກ຺ຂເວ ປກ຺ກາປິ ມຸຄ຺ຄາ ຊາຍນ຺ຕີຕິ ປກ຺ກາ ມຸຄ຺ຄາ ສເຈປິ ຊາຍນ຺ຕິ, ຍຖາສຸຂໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພາ. ປກ຺ກຕ຺ຕາ ຫິ ເຕ ກປ຺ປິຍາ ເອວ.

໒໗໔. ອນ຺ໂຕວຸຕ຺ຖນ຺ຕິ ¶ ¶ ອກປ຺ປິຍກຸຏິຍໍ ວຸຕ຺ຖໍ. ສາມໍ ປກ຺ກນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຍໍກິຎ຺ຈິ ອາມິສໍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຈິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈປິສ຺ສ ອຸຓ຺ຫຍາຄຸຍາ ສຸລສິປຓ຺ຓານິ ວາ ສິງ຺ຄິເວຣໍ ວາ ໂລຓໍ ວາ ປກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ຕມ຺ປິ ຈາເລຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ‘‘ຍາຄຸໍ ນິພ຺ພາເປມີ’’ຕິ ປນ ຈາເລຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຸຕ຺ຕຓ຺ຑຸລຠຕ຺ຕໍ ລຠິຕ຺ວາປິ ປິທຫິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ມນຸສ຺ສາ ປິທຫິຕ຺ວາວ ເທນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ; ‘‘ຠຕ຺ຕໍ ¶ ວາ ມາ ນິພ຺ພາຍຕູ’’ຕິ ປິທຫິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຂີຣຕກ຺ກາທີສຸ ປນ ສກິໍ ກຸຖິເຕສຸ ອຄ຺ຄິໍ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ປຸນປາກສ຺ສ ອນຸຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ. ອຸກ຺ກປິຓ຺ຑກາປິ ຂາທນ຺ຕີຕິ ພິຬາມູສິກໂຄຘາມງ຺ຄຸສາ ຂາທນ຺ຕິ. ທມກາຕິ ວິຆາສາທາ.

໒໗໖. ຕໂຕ ນີຫຏນ຺ຕິ ຍຕ຺ຖ ນິມນ຺ຕິຕາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ຕໂຕ ນີຫຏໍ.

໒໗໘. ວນຏ຺ຐໍ ໂປກ຺ຂຣຏ຺ຐນ຺ຕິ ວເນ ເຈວ ປທຸມິນິຄຈ຺ເຉ ຈ ຊາຕໍ. ອພີຊນ຺ຕິ ຕຣຸຓຜລໍ, ຍສ຺ສ ພີຊໍ ນ ອງ຺ກຸຣໍ ຊເນຕິ. ນິພ຺ພຏ຺ຏພີຊນ຺ຕິ ພີຊໍ ນິພ຺ພຏ຺ເຏຕ຺ວາ ອປເນຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພກໍ ອມ຺ພປນສາທິ.

໒໗໙. ທຸໂຣປໂຍ ວໂຓຕິ ທຸກ຺ເຂນ ຣຸຫຕິ, ທຸກ຺ເຂນ ປາກຕິໂກ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸປ຺ປຣິຫາຣໍ ສຕ຺ຖນ຺ຕິ ສມ຺ພາເຘ ທຸກ຺ເຂນ ສຕ຺ຖໍ ປຣິຫເຣຍ຺ຍໍ. ສຕ຺ຖກມ຺ມໍ ວາ ວຕ຺ຖິກມ຺ມໍ ວາຕິ ຍຖາປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນ ໂອກາເສ ເຍນ ເກນຈິ ສຕ຺ເຖນ ວາ ສູຈິຍາ ວາ ກຓ຺ຏເກນ ວາ ສຕ຺ຕິກາຍ ວາ ປາສາຓສກ຺ຂລິກາຍ ວາ ນເຂນ ວາ ຉິນ຺ທນໍ ວາ ຜາລນໍ ວາ ວິຊ຺ຌນໍ ວາ ເລຂນໍ ວາ ນ ກາຕພ຺ພໍ; ສພ຺ພຎ຺ເຫຕໍ ສຕ຺ຖກມ຺ມເມວ ໂຫຕິ. ເຍນ ເກນຈິ ປນ ຈມ຺ເມນ ວາ ວຕ຺ເຖນ ວາ ວຕ຺ຖິປີຬນມ຺ປິ ນ ກາຕພ຺ພໍ; ສພ຺ພຎ຺ເຫຕໍ ວຕ຺ຖິກມ຺ມເມວ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ສມ຺ພາຘສ຺ສ ສາມນ຺ຕາ ທ຺ວງ຺ຄຸລາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖກມ຺ມໍເຍວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຕ຺ຖິກມ຺ມໍ ປນ ສມ຺ພາເຘເຍວ ¶ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປນ ຂາຣໍ ອາທາຕຸໍ ເຍນ ເກນຈິ ຣຊ຺ຊຸເກນ ວາ ພນ຺ຘິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍທິ ເຕນ ຉິຊ຺ຊຕິ, ສຸຈ຺ຉິນ຺ນໍ. ອຓ຺ຑວຸຑ຺ຒິໂຣເຄປິ ສຕ຺ຖກມ຺ມໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ມາ ອຓ຺ຑໍ ຜາເລຕ຺ວາ ພີຊານິ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ‘‘ອໂຣຄໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ. ອຄ຺ຄິຕາປນເຠສຊ຺ຊາລິມ຺ປເນສຸ ປນ ປຏິກ຺ເຂໂປ ນຕ຺ຖິ. ວຈ຺ຈມຄ຺ເຄ ເຠສຊ຺ຊມກ຺ຂິຕາ ອາທານວຏ຺ຏິ ວາ ເວຬຸນາຬິກາ ວາ ວຏ຺ຏຕິ, ຍາຍ ຂາຣກມ຺ມໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕິ, ເຕລໍ ວາ ປເວເສນ຺ຕິ.

໒໘໐. ປວຕ຺ຕມໍສນ຺ຕິ ¶ ມຕສ຺ສ ມໍສໍ. ມາຆາໂຕຕິ ຕໍ ທິວສໍ ນ ລພ຺ຠາ ເກນຈິ ກິຎ຺ຈິ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕຸໍ. ໂປຕ຺ຖນິກນ຺ຕິ ມໍສຈ຺ເຉທນສຕ຺ຖກໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກິມ຺ປິມາຍາຕິ ກິມ຺ປິ ອິມາຍ. ນ ຠຄວາ ອຸສ຺ສຫຕີຕິ ນ ຠຄວາ ສກ຺ໂກຕິ. ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມາຕິ ຍສ຺ມາ ນາມ. ປຏິເວກ຺ຂີຕິ ວີມໍສິ; ປຏິປຸຈ຺ຉີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອປ຺ປຏິເວກ຺ຂິຕ຺ວາຕິ ອປ຺ປຏິປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ. ສເຈ ປນ ອສຸກມໍສນ຺ຕິ ຊານາຕິ, ປຏິປຸຈ຺ຉນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ອຊານນ຺ເຕນ ປນ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ຂາທິຕພ຺ພໍ.

໒໘໑. ສຸນຂມໍສນ຺ຕິ ¶ ເອຕ຺ຖ ອຣຎ຺ຎໂກກາ ນາມ ສຸນຂສທິສາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສໍ ມໍສໍ ວຏ຺ຏຕິ. ໂຍ ປນ ຄາມສຸນຂິຍາ ວາ ໂກເກນ ໂກກສຸນຂິຍາ ວາ ຄາມສຸນເຂນ ສໍໂຍຄາ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຕສ຺ສ ມໍສໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ໂສ ຫິ ອຸຠຍໍ ຠຊຕີຕິ. ອຫິມໍສນ຺ຕິ ກສ຺ສຈິ ອປາທກສ຺ສ ທີຆຊາຕິກສ຺ສ ມໍສໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສີຫມໍສາທີນິ ປາກຏາເນວ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ມນຸສ຺ສມໍສໍ ສຊາຕິຕາຍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ຫຕ຺ຖິອສ຺ສມໍສໍ ຣາຊງ຺ຄຕາຍ, ສຸນຂມໍສຎ຺ຈ ອຫິມໍສຎ຺ຈ ປຏິກູລຕາຍ, ສີຫມໍສາທີນິ ປຎ຺ຈ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸປທ຺ທວຕ຺ຖາຍາຕິ. ອິເມສໍ ມນຸສ຺ສາທີນໍ ທສນ຺ນໍ ມໍສມ຺ປິ ອຏ຺ຐິປິ ໂລຫິຕມ຺ປິ ຈມ຺ມມ຺ປິ ໂລມມ຺ປິ ສພ຺ພໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຍໍກິຎ຺ຈິ ຎຕ຺ວາ ວາ ອຎຕ຺ວາ ວາ ຂາທນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິເຍວ. ຍທາ ຊານາຕິ, ຕທາ ເທເສຕພ຺ພາ. ‘‘ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄຓ຺ຫໂຕ ປຏິຄ຺ຄຫເຓ ທຸກ຺ກຏໍ, ‘‘ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄຓ຺ຫໂຕ ອນາປຕ຺ຕິ. ອຸທ຺ທິສ຺ສ ກຕໍ ປນ ຊານິຕ຺ວາ ຂາທນ຺ຕສ຺ເສວ ອາປຕ຺ຕິ, ປຈ຺ຉາ ຊານນ຺ໂຕ ອາປຕ຺ຕິຍາ ນ ກາເຣຕພ຺ໂພຕິ.

໒໘໒. ເອກຕ຺ຕໂກຕິ ¶ ເອກໂກ, ນຕ຺ຖິ ເມ ທຸຕິໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຫູຕໍ ຍາຄຸຎ຺ຈ ມຘຸໂຄຬກຎ຺ຈ ປຏິຍາທາເປຕ຺ວາຕິ ໂສ ກິຣ ສຕສຫສ຺ສໍ ວຍໍ ກຕ຺ວາ ປຏິຍາທາເປສິ. ອນຸໂມທນາຄາຖາປຣິໂຍສາເນ ‘‘ປຕ຺ຖຍຕໍ ອິຈ຺ຉຕ’’ນ຺ຕິ ປທານໍ ‘‘ອລເມວ ທາຕຸ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສເຈ ປນ ‘‘ປຕ຺ຖຍຕາ ອິຈ຺ຉຕາ’’ຕິ ປາໂຐ ອຕ຺ຖິ, ໂສເຍວ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

໒໘໓. ໂຠຊ຺ຊຍາຄຸນ຺ຕິ ຍາ ປວາຣຓໍ ຊເນຕິ. ຍທຄ຺ເຄນາຕິ ຍໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ. ສຄ຺ຄາ ເຕ ອາຣທ຺ຘາຕິ ສຄ຺ຄນິພ຺ພຕ຺ຕກປຸຎ຺ຎໍ ອຸປຈິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາຘມ຺ໂມ ¶ ກາເຣຕພ຺ໂພຕິ ປຣມ຺ປຣໂຠຊເນນ ກາເຣຕພ຺ໂພ, ໂຠຊ຺ຊຍາຄຸຍາ ຫິ ປວາຣຓາ ໂຫຕີຕິ.

໒໘໔. ນາຫໍ ຕໍ ກຈ຺ຈານາຕິ ຕສ຺ມິໍ ກິຣ ອວສິຏ຺ຐຄຸເຬ ເທວຕາ ສຸຂຸໂມຊໍ ປກ຺ຂິປິໍສຸ, ສາ ອຎ຺ເຎສໍ ປຣິຓາມໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ຄິລານສ຺ສ ຄຸຬນ຺ຕິ ຕຖາຣູເປນ ພ຺ຍາຘິນາ ຄິລານສ຺ສ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ຄຸຬໍ ອນຸຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໘໕. ສພ຺ພສນ຺ຖຣິນ຺ຕິ ¶ ຍຖາ ສພ຺ພໍ ສນ຺ຖຕໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ.

໒໘໖. ສຸນິຘວສ຺ສກາຣາຕິ ສຸນິໂຘ ຈ ວສ຺ສກາໂຣ ຈ ທ຺ເວ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ມຄຘຣຎ຺ໂຎ ມຫາມຕ຺ຕາ ມຫາມຈ຺ຈາ. ວຊ຺ຊີນໍ ປຏິພາຫາຍາຕິ ວຊ຺ຊິຣາຊກຸລານໍ ອາຍມຸຂປຈ຺ຉິນ຺ທນຕ຺ຖໍ. ວຕ຺ຖູນີຕິ ຆຣວຕ຺ຖູນິ. ຈິຕ຺ຕານິ ນມນ຺ຕິ ນິເວສນານິ ມາເປຕຸນ຺ຕິ ຕາ ກິຣ ເທວຕາ ວຕ຺ຖຸວິຊ຺ຊາປາຐການໍ ສຣີເຣ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕານິ ນາເມນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ? ອມ຺ຫາກໍ ຍຖານຸຣູປໍ ສກ຺ກາຣໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕາວຕິໍເສຫີຕິ ໂລເກ ກິຣ ສກ຺ກໍ ເທວຣາຊານໍ ວິສ຺ສກມ຺ມຎ຺ຈ ອຸປາທາຍ ຕາວຕິໍສາ ປຓ຺ຑິຕາຕິ ສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄໂຕ, ເຕເນວາຫ ຕາວຕິໍເສຫີຕິ, ຕາວຕິໍເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ເຕຕ຺ວາ ວິຍ ມາເປນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍາວຕາ ອຣິຍໍ ອາຍຕນນ຺ຕິ ຍຕ຺ຕກໍ ອຣິຍມນຸສ຺ສານໍ ໂອສຣຓຏ຺ຐານໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ຍາວຕາ ວຓິປ຺ປໂຖຕິ ¶ ຍຕ຺ຕກໍ ວາຓິຊານໍ ອາຠຕຠຓ຺ຑສ຺ສ ຣາສິວເສເນວ ກຍວິກ຺ກຍຏ຺ຐານໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ອິທໍ ອຄ຺ຄນຄຣນ຺ຕິ ເຕສໍ ອຣິຍາຍຕນວຓິປ຺ປຖານໍ ອິທໍ ອຄ຺ຄນຄຣໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ປຸຏເຠທນນ຺ຕິ ປຸຏເຠທນຏ຺ຐານໍ ໂມຈນຏ຺ຐານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຄ຺ຄິໂຕ ວາຕິອາທີສຸ ສມຸຈ຺ຈຍຕ຺ໂຖ ວາ ສທ຺ໂທ. ຕຕ຺ຣ ຫິ ເອກສ຺ສ ໂກຏ຺ຐາສສ຺ສ ອຄ຺ຄິໂຕ, ເອກສ຺ສ ອຸທກໂຕ, ເອກສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໂຕ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎເຠທາ ອນ຺ຕຣາໂຍ ຠວິສ຺ສຕິ. ອຸຬຸມ຺ປນ຺ຕິ ປາຣຄມນຕ຺ຖາຍ ອາຓິໂຍ ອາໂກເຏຕ຺ວາ ກຕໍ. ກຸລ຺ລນ຺ຕິ ວລ຺ລິອາທີຫິ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ກຕໍ.

ອຓ຺ຓວນ຺ຕິ ສພ຺ພນ຺ຕິເມນ ປຣິຈ຺ເຉເທນ ໂຍຊນມຕ຺ຕໍ ຄມ຺ຠີຣສ຺ສ ຈ ປຸຖຸລ຺ລສ຺ສ ຈ ອຸທກຏ຺ຐານສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ສຣນ຺ຕິ ອິຘ ນທີ ອຘິປ຺ເປຕາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ເຍ ¶ ຄມ຺ຠີຣໍ ວິຕ຺ຖຕໍ ຕຓ຺ຫາສຣໍ ຕຣນ຺ຕິ, ເຕ ອຣິຍມຄ຺ຄສງ຺ຂາຕໍ ເສຕຸໍ ກຕ຺ວານ ວິສຊ຺ຊ ປລ຺ລລານິ ອນາມສິຕ຺ວາວ ອຸທກຠຣິຕານິ ນິນ຺ນຏ຺ຐານານິ; ອຍໍ ປນ ອິທໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ອຸທກໍ ອຸຕ຺ຕຣິຕຸກາໂມປິ ກຸລ຺ລຎ຺ຫິ ປຣິຊໂນ ພນ຺ຘຕິ, ພຸທ຺ຘາ ປນ ພຸທ຺ຘສາວກາ ຈ ວິນາ ເອວ ກຸລ຺ເລນ ຕິຓ຺ຓາ ເມຘາວິໂນ ຊນາຕິ.

໒໘໗. ອນນຸໂພຘາຕິ ອພຸຊ຺ຌເນນ. ສນ຺ຘາວິຕນ຺ຕິ ຠວໂຕ ຠວໍ ຄມນວເສນ ສນ຺ຘາວິຕໍ. ສໍສຣິຕນ຺ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຄມນວເສນ ສໍສຣິຕໍ. ມມຎ຺ເຈວ ຕຸມ຺ຫາກຎ຺ຈາຕິ ມຍາ ຈ ຕຸມ຺ເຫຫິ ຈ. ອຖ ວາ ສນ຺ຘາວິຕໍ ສໍສຣິຕນ຺ຕິ ສນ຺ຘາວນໍ ສໍສຣຓໍ ມມຎ຺ເຈວ ຕຸມ຺ຫາກຎ຺ຈ ອໂຫສີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ສໍສິຕນ຺ຕິ ສໍສຣິຕໍ. ຠວເນຕ຺ຕິ ສມູຫຕາຕິ ຠວໂຕ ຠວຄມນາ ສນ຺ຘາວນາ ຕຓ຺ຫາຣຊ຺ຊຸ ສຸຏ຺ຐຸ ຫຕາ ຉິນ຺ນາ ອປ຺ປວຕ຺ຕິກຕາ.

໒໘໙. ນີລາຕິ ¶ ອິທໍ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫກໍ. ນີລວຓ຺ຓາຕິອາທິ ຕສ຺ເສວ ວິຠາຄທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ຕຕ຺ຖ ນ ເຕສໍ ປກຕິວຓ຺ຓາ ນີລາ, ນີລວິເລປນານໍ ¶ ວິຈິຕ຺ຕຕາວເສເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຏິວຏ຺ເຏສີຕິ ປຫາເຣສິ. ສາຫາຣໍ ທຊ຺ເຊຍ຺ຍາຖາຕິ ສຊນປທໍ ທເທຍ຺ຍາຖ. ອງ຺ຄຸລິໍ ໂຜເຏສຸນ຺ຕິ ອງ຺ຄຸລິໍ ຈາເລສຸໍ. ອມ຺ພກາຍາຕິ ອິຕ຺ຖິກາຍ. ໂອໂລເກຖາຕິ ປສ຺ສຖ. ອປໂລເກຖາຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປສ຺ສຖ. ອຸປສໍຫຣຖາຕິ ອຸປເນຖ. ອິມໍ ລິຈ຺ຉວິປຣິສໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຈິຕ຺ເຕນ ຕາວຕິໍສປຣິສໍ ຫຣຖ, ຕາວຕິໍສສ຺ສ ສມກໍ ກຕ຺ວາ ປສ຺ສຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໙໐. ຘມ຺ມສ຺ສ ຈ ອນຸຘມ຺ມໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ຕີຕິ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕກາຣຓສ຺ສ ອນຸກາຣຓໍ ກເຖນ຺ຕິ. ສຫຘມ຺ມິໂກ ວາທານຸວາໂທຕິ ອປເຣຫິ ວຸຕ຺ຕກາຣເຓນ ສກາຣໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ວາໂທ ວິຎ຺ຎຸຄຣຫິຕພ຺ພໍ ກາຣຓໍ ໂກຈິ ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກປິ ກິໍ ນ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ‘‘ກິໍ ສພ຺ພກາເຣນາປິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ວາເທ ຄາຣຍ຺ຫກາຣຓໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ອນພ຺ຠກ຺ຂາຕຸກາມາຕິ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ນ ອາຈິກ຺ຂິຕຸກາມາ.

໒໙໓. ອນຸວິຈ຺ຈກາຣນ຺ຕິ ອນຸວິທິຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕຸລຍິຕ຺ວາ ກາຕພ຺ພໍ ກໂຣຫີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຎາຕມນຸສ຺ສານນ຺ຕິ ໂລເກ ປາກຏານໍ. ສາຘຸ ໂຫຕີຕິ ¶ ສຸນ຺ທຣໍ ໂຫຕິ. ປຏາກໍ ປຣິຫເຣຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ປຏາກໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ນຄເຣ ໂຆສນ຺ຕາ ອາຫິຓ຺ເຑຍ຺ຍຸໍ. ກສ຺ມາ? ‘‘ເອວໍ ໂນ ອມ຺ຫາກໍ ມຫນ຺ຕຠາໂວ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ໂອປານຠູຕນ຺ຕິ ປຏິຍຕ຺ຕອຸທປາໂນ ວິຍ ຐິຕໍ. ກຸລນ຺ຕິ ນິເວສນໍ. ທາຕພ຺ພໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍາສີຕິ ມາ ອິເມສໍ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ຖ, ສມ຺ປຕ຺ຕານຎ຺ຫິ ທາຕພ຺ພເມວາຕິ ໂອວທຕິ. ໂອກາໂຣຕິ ອວກາໂຣ ລາມກຠາໂວ. ສາມຸກ຺ກໍສິກາຕິ ອຕ຺ຕນາເຍວ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຄຫິຕາ; ອສາຘາຣຓໍ ອຎ຺ເຎສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸທ຺ທິສ຺ສ ກຕນ຺ຕິ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ກຕໍ.

໒໙໔. ປຏິຈ຺ຈກມ຺ມນ຺ຕິ ອຕ຺ຕານໍ ປຏິຈ຺ຈ ກຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ປຏິຈ຺ຈກມ຺ມນ຺ຕິ ນິມິຕ຺ຕກມ຺ມສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ, ຕໍ ປຏິຈ຺ຈກມ຺ມໍ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ຖີຕິ ມໍສມ຺ປິ ປຏິຈ຺ຈກມ຺ມນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂຍ ຫິ ເອວຣູປໍ ມໍສໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ໂສປິ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ທາຍາໂທ ໂຫຕິ, ວຘກສ຺ສ ວິຍ ຕສ຺ສາປິ ປາຓຆາຕກມ຺ມໍ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ ¶ . ຊິຣິທນ຺ຕິຕິ ຊິຣນ຺ຕິ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂນ຺ຕາ ນ ຊິຣນ຺ຕິ, ອພ຺ຠກ຺ຂານສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕິໂກຏິປຣິສຸທ຺ຘກຖາ ສງ຺ຆເຠທສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ຕາ.

໒໙໕. ສກຏປຣິວຏ຺ຏນ຺ຕິ ¶ ສກເຏຫິ ປຣິກ຺ເຂປໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ອຈ຺ຉນ຺ຕິ. ປຈ຺ຈນ຺ຕິມນ຺ຕິ ອຠິລາປມຕ຺ຕເມຕໍ ‘‘ຍໍ ສງ຺ໂຆ ອາກງ຺ຂຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປນ ຘຸຣວິຫາໂຣປິ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ກມ຺ມວາຈໍ ອວຕ຺ວາ ອປໂລກເນນາປິ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ກາໂກຣວສທ຺ທນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປວິຏ຺ຐານໍ ອາມິສຂາທນຕ຺ຖາຍ ອນຸປ຺ປເຄເຍວ ສນ຺ນິປຕິຕານໍ ກາການໍ ໂອຣວສທ຺ທໍ. ຍໂສໂຊ ນາມ ກປິລສຸຕ຺ຕປຣິໂຍສາເນ ປພ຺ພຊິຕານໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ສຕານໍ ອຄ຺ຄປຸຣິໂສ.

ອຸສ຺ສາວນນ຺ຕິກນ຺ຕິອາທີສຸ ອຸສ຺ສາວນນ຺ຕິກາ ຕາວ ເອວໍ ກຕ຺ຕພ຺ພາ. ໂຍ ຖມ຺ຠານໍ ວາ ອຸປຣິ ຠິຕ຺ຕິປາເທ ວາ ນິຂນິຕ຺ວາ ວິຫາໂຣ ກຣິຍຕິ, ຕສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ຖມ຺ຠປຏິຈ຺ຉກາ ປາສາຓາ ຠູມິຄຕິກາ ເອວ. ປຐມຖມ຺ຠໍ ປນ ປຐມຠິຕ຺ຕິປາທໍ ວາ ປຕິຏ຺ຐາເປນ຺ເຕຫິ ພຫູຫິ ສມ຺ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ‘‘ກປ຺ປິຍກຸຏິໍ ກໂຣມ, ກປ຺ປິຍກຸຏິໍ ກໂຣມາ’’ຕິ ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣນ຺ເຕຫິ ມນຸສ຺ເສສຸ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຕິຏ຺ຐາເປນ຺ເຕສຸ ອາມສິຕ຺ວາ ວາ ສຍໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວາ ຖມ຺ເຠ ວາ ຠິຕ຺ຕິປາໂທ ວາ ປຕິຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ. ກຸຣຸນ຺ທິມຫາປຈ຺ຈຣີສຸ ປນ ‘‘ກປ຺ປິຍກຸຏິ ກປ຺ປິຍກຸຏີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຕິຏ຺ຐາເປຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ສງ຺ຆສ຺ສ ກປ຺ປິຍກຸຏິໍ ອຘິຏ຺ຐາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ປນ ອວຕ຺ວາປິ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ວຸຕ຺ເຕ ¶ ໂທໂສ ນຕ຺ຖິ. ອິທໍ ປເນຕ຺ຖ ສາຘາຣຓລກ຺ຂຓໍ, ຖມ຺ຠປຕິຏ຺ຐານຎ຺ຈ ວຈນປຣິໂຍສານຎ຺ຈ ສມກາລໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ຫິ ອນິຏ຺ຐິເຕ ວຈເນ ຖມ຺ໂຠ ປຕິຏ຺ຐາຕິ, ອປ຺ປຕິຏ຺ຐິເຕ ວາ ຕສ຺ມິໍ ວຈນໍ ນິຏ຺ຐາຕິ, ອກຕາ ໂຫຕິ ກປ຺ປິຍກຸຏິ. ເຕເນວ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ພຫູຫິ ສມ຺ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ອວສ຺ສຎ຺ຫິ ເອຕ຺ຖ ເອກສ຺ສປິ ວຈນນິຏ຺ຐານຎ຺ຈ ຖມ຺ຠປຕິຏ຺ຐານຎ຺ຈ ເອກໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ອິຏ຺ຐກສິລາມຕ຺ຕິກາກຸຏ຺ຏິກາສຸ ປນ ກຸຏີສຸ ເຫຏ຺ຐາ ຈຍໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ວາ ອພນ຺ຘິຕ຺ວາ ວາ ກໂຣນ຺ຕຸ, ຍໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠິຕ຺ຕິໍ ອຸຏ຺ຐາເປຕຸກາມາ ¶ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໍ ສພ຺ພປຐມໍ ອິຏ຺ຐກໍ ວາ ສິລໍ ວາ ມຕ຺ຕິກາປິຓ຺ຑໍ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ກປ຺ປິຍກຸຏິ ກາຕພ຺ພາ. ອິຏ຺ຐກາທໂຍ ຫິ ຠິຕ຺ຕິຍາ ປຐມິຏ຺ຐກາທີນໍ ເຫຏ຺ຐາ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ຖມ຺ຠາ ປນ ອຸປຣິ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ອນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ຖມ຺ເຠຫິ ກຣິຍມາເນ ຈຕູສຸ ໂກເຓສຸ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຖມ຺ຠາ ອິຏ຺ຐກາທິກຸຏ຺ເຏ ຈຕູສຸ ໂກເຓສຸ ທ຺ເວ ຕິສ຺ໂສ ອິຏ຺ຐກາ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ປນ ອກຕາຍປິ ໂທໂສ ນຕ຺ຖິ, ອຏ຺ຐກຖາສຸ ຫິ ວຸຕ຺ຕເມວ ປມາຓໍ.

ໂຄນິສາທິກາ ທຸວິຘາ – ອາຣາມໂຄນິສາທິກາ, ວິຫາຣໂຄນິສາທິກາຕິ. ຕາສຸ ຍຕ຺ຖ ເນວ ອາຣາໂມ ¶ ນ ເສນາສນານິ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ອຍໍ ‘‘ອາຣາມໂຄນິສາທິກາ’’ ນາມ. ຍຕ຺ຖ ເສນາສນານິ ສພ຺ພານິ ວາ ເອກຈ຺ຈານິ ວາ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕານິ, ອາຣາໂມ ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ, ອຍໍ ‘‘ວິຫາຣໂຄນິສາທິກາ’’ ນາມ. ອິຕິ ອຸຠຍຕ຺ຣາປິ ອາຣາມສ຺ສ ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕຠາໂວເຍວ ປມາຓໍ. ອາຣາໂມ ປນ ອຸປຑ຺ຒປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕປິ ພຫຸຕຣໍ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕປິ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕເຍວ ນາມາຕິ ກຸຣຸນ຺ທິມຫອາປຈ຺ຈຣິຍາທີສຸ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖ ກປ຺ປິຍກຸຏິໍ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ຄຫປຕີຕິ ມນຸສ຺ສາ ອາວາສໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ກປ຺ປິຍກຸຏິໍ ເທມ, ປຣິຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເອສາ ຄຫປຕິ ນາມ. ‘‘ກປ຺ປິຍກຸຏິໍ ກາຕຸໍ ເທມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ອນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ຍສ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸໍ ຐເປຕ຺ວາ ເສສສຫຘມ຺ມິການໍ ສພ຺ເພສຎ຺ຈ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ຫຕ຺ຖໂຕ ປຏິຄ຺ຄໂຫ ຈ ສນ຺ນິຘິ ຈ ອນ຺ໂຕວຸຕ຺ຖຎ຺ຈ ເຕສໍ ສນ຺ຕກໍ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ເຄຫານິ ວາ ເຕຫິ ທິນ຺ນາ ກປ຺ປິຍກຸຏິ ວາ ຄຫປຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຸນປິ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ວິຫາຣໍ ຐເປຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສໂຍ ວາ ອາຣາມິການໍ ວາ ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ວາ ເທວຕານໍ ວາ ນາຄານໍ ວາ ອປິ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ວິມານໍ ກປ຺ປິຍກຸຏິ ໂຫຕີ’’ຕິ, ຕໍ ສຸວຸຕ຺ຕໍ; ສງ຺ຆສນ຺ຕກເມວ ¶ ຫິ ຠິກ຺ຂຸສນ຺ຕກໍ ວາ ເຄຫໍ ຄຫປຕິກຸຏິກາ ນ ໂຫຕິ. ສມ຺ມຸຕິກາ ນາມ ກມ຺ມວາຈໍ ສາເວຕ຺ວາ ກຕາຕິ.

ຍໍ ອິມາສຸ ຈຕູສຸ ກປ຺ປິຍຠູມີສຸ ວຸຕ຺ຖໍ ອາມິສໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ອນ຺ໂຕວຸຕ຺ຖສງ຺ຂ຺ຍໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ຠິກ຺ຂູນຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸນີນຎ຺ຈ ອນ຺ໂຕວຸຕ຺ຖອນ຺ໂຕປກ຺ກໂມຈນຕ຺ຖຎ຺ຫິ ກປ຺ປິຍກຸຏິໂຍ ອນຸຎ຺ຎາຕາ. ຍໍ ປນ ອກປ຺ປິຍຠູມິຍໍ ¶ ສຫເສຍ຺ຍປ຺ປໂຫນເກ ເຄເຫ ວຸຕ຺ຖໍ ສງ຺ຆິກໍ ວາ ປຸຄ຺ຄລິກໍ ວາ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ວາ ສນ຺ຕກໍ ເອກຣຕ຺ຕມ຺ປິ ຐປິຕໍ, ຕໍ ອນ຺ໂຕວຸຕ຺ຖໍ; ຕຕ຺ຖ ປກ຺ກຎ຺ຈ ອນ຺ໂຕປກ຺ກໍ ນາມ ໂຫຕິ, ເອຕໍ ນ ກປ຺ປຕິ. ສຕ຺ຕາຫກາລິກໍ ປນ ຍາວຊີວິກຎ຺ຈ ວຏ຺ຏຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ – ສາມເຓໂຣ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຕຓ຺ຑຸລາທິກໍ ອາມິສໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ກປ຺ປິຍກຸຏິຍໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ປຈິຕ຺ວາ ເທຕິ, ອນ຺ໂຕວຸຕ຺ຖໍ ນ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ອກປ຺ປິຍກຸຏິຍໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕສປ຺ປິອາທີສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເທຕິ, ມຸຂສນ຺ນິຘິ ນາມ ໂຫຕິ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ‘‘ອນ຺ໂຕວຸຕ຺ຖໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ນາມມຕ຺ຕເມວ ນານາກຣຓໍ. ຠິກ຺ຂຸ ອກປ຺ປິຍກຸຏິຍໍ ຐປິຕສປ຺ປິຎ຺ຈ ຍາວຊີວິກປຓ຺ຓຎ຺ຈ ເອກໂຕ ປຈິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ສຕ຺ຕາຫໍ ນິຣາມິສໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ອາມິສສໍສຏ຺ຐໍ ກຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ອນ຺ໂຕວຸຕ຺ຖຎ຺ເຈວ ສາມໍປາກຎ຺ຈ ໂຫຕິ. ເອເຕນຸປາເຍນ ສພ຺ພສໍສຄ຺ຄາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອິມາ ປນ ກປ຺ປິຍກຸຏິໂຍ ກທາ ຊຫິຕວຕ຺ຖຸກາ ໂຫນ຺ຕິ? ອຸສ຺ສາວນນ຺ຕິກາ ຕາວ ຍາ ຖມ຺ຠານໍ ¶ ອຸປຣິ ຠິຕ຺ຕິປາເທ ວາ ນິຂຓິຕ຺ວາ ກຕາ, ສາ ສພ຺ເພສຸ ຖມ຺ເຠສຸ ຈ ຠິຕ຺ຕິປາເທສຸ ຈ ອປນີເຕສຸ ຊຫິຕວຕ຺ຖຸກາ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ຖມ຺ເຠ ວາ ຠິຕ຺ຕິປາເທ ວາ ປຣິວຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ໂຍ ໂຍ ຐິໂຕ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຕິຏ຺ຐາຕິ, ສພ຺ເພສຸປິ ປຣິວຕ຺ຕິເຕສຸ ອຊຫິຕວຕ຺ຖຸກາວ ໂຫຕິ. ອິຏ຺ຐກາທີຫິ ກຕາ ຈຍສ຺ສ ອຸປຣິ ຠິຕ຺ຕິອຕ຺ຖາຍ ຐປິຕໍ ອິຏ຺ຐກໍ ວາ ສິລໍ ວາ ມຕ຺ຕິກາປິຓ຺ຑໍ ວາ ອາທິໍກຕ຺ວາ ວິນາສິຕກາເລ ຊຫິຕວຕ຺ຖຸກາ ໂຫຕິ. ເຍຫິ ປນ ອິຏ຺ຐກາທີຫິ ອຘິຏ຺ຐິຕາ, ເຕສຸ ອປນີເຕສຸປິ ຕທຎ຺ຎາສຸ ປຕິຏ຺ຐິຕາສຸ ອຊຫິຕວຕ຺ຖຸກາວ ໂຫຕິ.

ໂຄນິສາທິກາ ປາກາຣາທີຫິ ປຣິກ຺ເຂເປ ກເຕ ຊຫິຕວຕ຺ຖຸກາ ໂຫຕິ. ປຸນ ຕສ຺ມິໍ ອາຣາເມ ກປ຺ປິຍກຸຏິ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ປຸນປິ ປາກາຣາທໂຍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຂຓ຺ຑາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໂຕ ຕໂຕ ຄາໂວ ປວິສນ຺ຕິ, ປຸນ ກປ຺ປິຍກຸຏິ ໂຫຕິ. ອິຕຣາ ປນ ທ຺ເວ ໂຄປານສີມຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ¶ ສພ຺ພສ຺ມິໍ ຉທເນ ວິນຏ຺ເຐ ຊຫິຕວຕ຺ຖຸກາ ໂຫນ຺ຕິ. ສເຈ ໂຄປານສີນໍ ອຸປຣິ ເອກມ຺ປິ ປກ຺ຂປາສກມຓ຺ຑລໍ ອຕ຺ຖິ, ຣກ຺ຂຕິ.

ຍຕ຺ຣ ປນິມາ ຈຕສ຺ໂສປິ ກປ຺ປິຍຠູມິໂຍ ນຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ກິໍ ກາຕພ຺ພໍ? ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ¶ ທຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ກຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຣິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ກຣວິກຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ກິຣ ວິນຍຘຣປາໂມກ຺ໂຂ ມຫາສີວຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ໂສ ທີປາໂລເກນ ສປ຺ປິກຸມ຺ຠໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ ກິເມຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ເຖໂຣ ‘‘ອາວຸໂສ ຄາມໂຕ ສປ຺ປິກຸມ຺ໂຠ ອາຠໂຕ, ລູຂທິວເສ ສປ຺ປິນາ ຠຸຎ຺ຊນຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ ອາຫ. ຕໂຕ ນໍ ຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ‘‘ນ ວຏ຺ຏຕິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ປຸນທິວເສ ປມຸເຂ ນິກ຺ຂິປາເປສິ. ຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ປຸນ ເອກທິວເສ ອາຄໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕເຖວ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ ສຫເສຍ຺ຍປ຺ປໂຫນກຏ຺ຐາເນ ຐເປຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ປຸນທິວເສ ພຫິ ນີຫຣາເປຕ຺ວາ ນິກ຺ຂິປາເປສິ, ຕໍ ໂຈຣາ ຫຣິໍສຸ. ໂສ ປຸນ ເອກທິວສໍ ອາຄຕໍ ຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣໍ ອາຫ – ‘‘ອາວຸໂສ ຕຍາ ‘ນ ວຏ຺ຏຕີ’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ໂສ ກຸມ຺ໂຠ ພຫິ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ໂຈເຣຫິ ອວຫໂຕ’’ຕິ. ຕໂຕ ນໍ ຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ອາຫ – ‘‘ນນຸ ຠນ຺ເຕ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ທາຕພ຺ໂພ ອສ຺ສ, ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຫິ ທຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ກຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ.

໒໙໖-໙. ເມຓ຺ຑກວຕ຺ຖຸ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ອປິ ເຈຕ຺ຖ ອນຸຊານາມິ ຠິກ຺ຂເວ ປຎ຺ຈ ໂຄຣເສຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ໂຄຣເສ ວິສຸໍ ປຣິໂຠເຄນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸມ຺ປິ ອນຸຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປາເຖຍ຺ຍໍ ປຣິເຍສິຕຸນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສເຈ ເກຈິ ສຍເມວ ຎຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ, ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ; ໂນ ເຈ ເທນ຺ຕິ, ຎາຕິປວາຣິຕຏ຺ຐານໂຕ ວາ ຠິກ຺ຂາຈາຣວຕ຺ເຕນ ວາ ປຣິເຍສິຕພ຺ພໍ. ຕຖາ ອລຠນ຺ເຕນ ອຎ຺ຎາຕິກອປວາຣິຕຏ຺ຐານໂຕ ¶ ຍາຈິຕ຺ວາປິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ເອກທິວເສນ ຄມນີເຍ ມຄ຺ເຄ ເອກຠຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ ປຣິເຍສິຕພ຺ພໍ. ທີເຆ ອທ຺ຘາເນ ຍຕ຺ຕເກນ ກນ຺ຕາຣໍ ນິຕ຺ຖຣຕິ, ຕຕ຺ຕກໍ ປຣິເຍສິຕພ຺ພໍ.

໓໐໐. ກາເຊຫິ ຄາຫາເປຕ຺ວາຕິ ປຎ຺ຈຫິ ກາຊສເຕຫິ ສຸສງ຺ຂຕສ຺ສ ພທຣປານສ຺ສ ກຸຏສຫສ຺ສໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ. ເອຕສ຺ມິໍ ນິທາເນ ເອຕສ຺ມິໍ ປກຣເຓ ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ ກຕ຺ວາຕິ ‘‘ສາຘຸ ຠິກ຺ຂເວ ປານໍ ອປິວນ຺ຕາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ¶ ສາວກາ ປຈ຺ຈຍພາຫຸລ຺ລິກາຕິ ວາທໍ ນ ອຸປ຺ປາທຍິຕ຺ຖ, ມຍິ ຈ ຄາຣວໍ ອກຕ຺ຖ, ມມ ຈ ຕຸມ຺ເຫສຸ ຄາຣວໍ ຊນຍິຕ຺ຖ, ອິຕິ ໂວ ອຫໍ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ສຸຏ຺ຐຸ ປສນ຺ໂນ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ ກຕ຺ວາ ອນຸຊານາມິ ຠິກ຺ຂເວ ອຏ຺ຐ ປານານີຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ອມ຺ພປານນ຺ຕິ ອາເມຫິ ວາ ປກ຺ເກຫິ ວາ ອມ຺ເພຫິ ກຕປານໍ. ຕຕ຺ຖ ¶ ອາເມຫິ ກໂຣນ຺ເຕນ ອມ຺ພຕຣຸຓານິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸທເກ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອາຕເປ ອາທິຈ຺ຈປາເກນ ປຈິຕ຺ວາ ປຣິສ຺ສາເວຕ຺ວາ ຕທຫຸປຏິຄ຺ຄຫິເຕຫິ ມຘຸສກ຺ກຣກປ຺ປູຣາທີຫິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ກາຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ກຕໍ ປຸເຣຠຕ຺ຕເມວ ກປ຺ປຕິ. ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນຫິ ກຕໍ ລຠິຕ຺ວາ ປນ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ສາມິສປຣິໂຠເຄນາປິ ວຏ຺ຏຕິ, ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ນິຣາມິສປຣິໂຠເຄນ ຍາວ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນາ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພປາເນສຸ.

ເຕສຸ ປນ ຊມ຺ພຸປານນ຺ຕິ ຊມ຺ພຸຜເລຫິ ກຕປານໍ. ໂຈຈປານນ຺ຕິ ອຏ຺ຐິເກຫິ ກທລິຜເລຫິ ກຕປານໍ. ໂມຈປານນ຺ຕິ ອນຏ຺ຐິເກຫິ ກທລິຜເລຫິ ກຕປານໍ. ມຘຸກປານນ຺ຕິ ມຘຸການໍ ຊາຕິຣເສນ ກຕປານໍ; ຕໍ ປນ ອຸທກສມ຺ຠິນ຺ນໍ ວຏ຺ຏຕິ, ສຸທ຺ຘໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ມຸທ຺ທິກປານນ຺ຕິ ມຸທ຺ທິກາ ອຸທເກ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ອມ຺ພປານໍ ວິຍ ກຕປານໍ. ສາລູກປານນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕຸປ຺ປລນີລຸປ຺ປລາທີນໍ ສາລູເກ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ກຕປານໍ. ຜາຣຸສກປານນ຺ຕິ ຜາຣຸສກຜເລຫິ ອມ຺ພປານໍ ວິຍ ກຕປານໍ. ອິມານິ ອຏ຺ຐ ປານານິ ສີຕານິປິ ອາທິຈ຺ຈປາການິປິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ອຄ຺ຄິປາການິ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ຘຎ຺ຎຜລຣສນ຺ຕິ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ຘຎ຺ຎານໍ ຜລຣສໍ. ຑາກຣສນ຺ຕິ ປກ຺ກຑາກຣສໍ. ຍາວກາລິກປຕ຺ຕານຎ຺ຫິ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍເຍວ ຣໂສ ກປ຺ປຕິ. ຍາວຊີວິການໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຐປິຕສປ຺ປິອາທີຫິ ສທ຺ຘິໍ ປກ຺ການໍ ສຕ຺ຕາຫໍ ກປ຺ປຕິ. ສເຈ ປນ ສຸທ຺ຘອຸທເກນ ປຈຕິ, ຍາວຊີວມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ຂີຣາທີຫິ ປນ ສທ຺ຘິໍ ປຈິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອຎ຺ເຎຫິ ປກ຺ກມ຺ປິ ຑາກຣສສງ຺ຂ຺ຍເມວ ຄຈ຺ຉຕິ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ‘‘ຍາວກາລິກປຕ຺ຕານມ຺ປິ ສີໂຕທເກນ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ກຕຣໂສ ວາ ອາທິຈ຺ຈປາໂກ ວາ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຐເປຕ຺ວາ ມຘຸກປຸປ຺ຜຣສນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ມຘຸກປຸປ຺ຜຣໂສ ອຄ຺ຄິປາໂກ ວາ ໂຫຕຸ ອາທິຈ຺ຈປາໂກ ວາ, ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ¶ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ປຸເຣຠຕ຺ຕມ຺ປິ ຍໍ ປານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຊ຺ຊໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ໂສ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ມຘຸກປຸປ຺ຜໍ ປນ ອລ຺ລໍ ວາ ສຸກ຺ຂໍ ວາ ຠຊ຺ຊິຕໍ ວາ ເຕນ ¶ ກຕຜາຓິຕໍ ວາ ຍໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຊ຺ຊໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຸຈ຺ຉຸຣໂສ ນິກສໂຏ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ວຏ຺ຏຕິ ¶ . ອິຕິ ປານານິ ອນຸຊານນ຺ເຕນ ອິເມປິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຣສາ ອນຸຎ຺ຎາຕາຕິ. ອຄ຺ຄິຫຸຕ຺ຕມຸຂາ ຍຎ຺ຎາຕິອາທີສຸ ອຄ຺ຄິຫຸຕໍ ເສຏ຺ຐໍ, ອຄ຺ຄິຫຸຕໍ ມຸຂນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໓໐໑-໒. ໂຣຊວຕ຺ຖຸ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ. ຕຕ຺ຖ ສງ຺ກຣໍ ອກໍສູຕິ ກຕິກໍ ອກໍສຸ. ອຸຬາຣໍ ໂຂ ເຕ ອິທນ຺ຕິ ສຸນ຺ທຣໍ ໂຂ ເຕ ອິທໍ. ນາຫໍ ຠນ຺ເຕ ອານນ຺ທ ພຫຸກໂຕຕິ ນາຫໍ ພຸທ຺ຘາທິຄຕປສາທພຫຸມາເນນ ອິຘາຄໂຕຕິ ທສ຺ເສຕິ. ສພ຺ພຎ຺ຈ ຑາກນ຺ຕິ ສປ຺ປິອາທີຫິ ປກ຺ກໍ ວາ ອປກ຺ກໍ ວາ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຑາກໍ. ປິຏ຺ຐຂາທນີຍນ຺ຕິ ປິຏ຺ຐມຍໍ ຂາທນີຍໍ; ໂຣໂຊ ກິຣ ອິທໍ ອຸຠຍມ຺ປິ ສຕສຫສ຺ສໍ ວຍໍ ກຕ຺ວາ ປຏິຍາທາເປສິ.

໓໐໓. ມຎ຺ຊຸກາຕິ ມຘຸຣວຈນາ. ປຏິຠາເນຍ຺ຍກາຕິ ສເກ ສິປ຺ເປ ປຏິຠານສມ຺ປນ຺ນາ. ທກ຺ຂາຕິ ເຉກາ, ອນລສາ ວາ. ປຣິໂຍທາຕສິປ຺ປາຕິ ນິທ຺ໂທສສິປ຺ປາ. ນາຬິຍາວາປເກນາຕິ ນາຬິຍາ ຈ ອາວາປເກນ ຈ. ອາວາປໂກ ນາມ ຍຕ຺ຖ ລທ຺ຘໍ ລທ຺ຘໍ ອາວປນ຺ຕິ, ປກ຺ຂິປນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນ ຈ ຠິກ຺ຂເວ ນຫາປິຕປຸພ຺ເພນ ຂຸຣຠຓ຺ຑນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຫຣິຕຸເມວ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ສນ຺ຕເກນ ເກເສ ເຉເທຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ເວຕນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຉິນ຺ທຕິ, ນ ວຏ຺ຏຕິ. ໂຍ ອນຫາປິຕປຸພ຺ໂພ ຕສ຺ສ ປຣິຫຣິຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ຕໍ ວາ ອຎ຺ຎໍ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ເກເສ ເຉເທຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ.

໓໐໔. ຠາຄໍ ທຕ຺ວາຕິ ທສມຠາຄໍ ທຕ຺ວາ; ອິທໍ ກິຣ ຊມ຺ພຸທີເປ ໂປຣາຓກຈາຣິຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ທສໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ເອໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ຠູມິສາມິການໍ ທາຕພ຺ໂພ.

໓໐໕. ຍໍ ຠິກ຺ຂເວ ມຍາ ອິທໍ ນ ກປ຺ປຕີຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາປເທເສ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ນຍຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖາຍ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫກຕ຺ເຖຣາ ສຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິມທ຺ທນ຺ຕາ ອິທໍ ອທ຺ທສໍສຸ. ຐເປຕ຺ວາ ຘຎ຺ຎຜລຣສນ຺ຕິ ສຕ຺ຕຘຎ຺ຎຣສານິ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ນ ກປ຺ປນ຺ຕີຕິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕານິ. ຕາລນາຬິເກຣປນສລພຸຊອລາພຸກຸມ຺ຠຓ຺ຑປຸສ຺ສຜລຕິປຸສຜລເອຬາລຸການິ ¶ ¶ , ນວ ມຫາຜລານິ ສພ຺ພຎ຺ຈ ອປຣຓ຺ຓໍ, ຘຎ຺ຎຄຕິກເມວ. ຕໍ ກິຎ຺ຈາປິ ນ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ອຖ ໂຂ ອກປ຺ປິຍໍ ອນຸໂລເມຕິ, ຕສ຺ມາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ນ ກປ຺ປຕິ. ອຏ຺ຐ ¶ ປານານິ ອນຸຎ຺ຎາຕານິ. ອວເສສານິ ເວຕ຺ຕຕິນ຺ຕິຓິກມາຕຸລຸງ຺ຄກປິຕ຺ຖໂກສມ຺ພກຣມນ຺ທາທິຂຸທ຺ທກຜລປານານິ ອຏ຺ຐປານຄຕິກາເນວ, ຕານິ ກິຎ຺ຈາປິ ນ ອນຸຎ຺ຎາຕານິ, ອຖ ໂຂ ກປ຺ປິຍໍ ອນຸໂລເມນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ກປ຺ປນ຺ຕິ. ຐເປຕ຺ວາ ຫິ ສານຸໂລມໍ ຘຎ຺ຎຜລຣສໍ ອຎ຺ຎໍ ຜລປານໍ ນາມ ອກປ຺ປິຍໍ ນຕ຺ຖິ, ສພ຺ພໍ ຍາມກາລິກໍເຍວາຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຠຄວຕາ ຉ ຈີວຣານິ ອນຸຎ຺ຎາຕານິ. ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫກຕ຺ເຖເຣຫິ ເຕສໍ ອນຸໂລມານິ ທຸກູລໍ, ປຕ຺ຕຸຓ຺ຓໍ, ຈີນປຏ຺ຏໍ, ໂສມາຣປຏ຺ຏໍ, ອິທ຺ຘິມຍິກໍ, ເທວທຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ອປຣານິ ຉ ອນຸຎ຺ຎາຕານິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ປຕ຺ຕຸຓ຺ຓ’’ນ຺ຕິ ປຕ຺ຕຸຓ຺ຓເທເສ ປາຓເກຫິ ສຎ຺ຊາຕວຕ຺ຖໍ. ທ຺ເວ ປຏາ ເທສນາເມເນວ ວຸຕ຺ຕາ. ຕານິ ຕີຓິ ໂກເສຍ຺ຍສ຺ສານຸໂລມານິ. ທຸກູລໍ ສາຓສ຺ສ, ອິຕຣານິ ທ຺ເວ ກປ຺ປາສິກສ຺ສ ວາ ສພ຺ເພສໍ ວາ.

ຠຄວຕາ ເອກາທສ ປຕ຺ເຕ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທ຺ເວ ປຕ຺ຕາ ອນຸຎ຺ຎາຕາ – ໂລຫປຕ຺ໂຕ ເຈວ ມຕ຺ຕິກາປຕ຺ໂຕ ຈ. ໂລຫຖາລກໍ, ມຕ຺ຕິກາຖາລກໍ, ຕມ຺ພໂລຫຖາລກນ຺ຕິ ເຕສໍເຍວ ອນຸໂລມານິ. ຠຄວຕາ ຕໂຍ ຕຸມ຺ພາ ອນຸຎ຺ຎາຕາ – ໂລຫຕຸມ຺ໂພ, ກຏ຺ຐຕຸມ຺ໂພ, ຜລຕຸມ຺ໂພຕິ. ກຸຓ຺ຑິກາ, ກຎ຺ຈນໂກ, ອຸທກຕຸມ຺ໂພຕິ ເຕສໍເຍວ ອນຸໂລມານິ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ‘‘ປານີຍສງ຺ຂປານີຍສຣາວການິ ເອເຕສໍ ອນຸໂລມານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຏ຺ຏິກາ, ສູກຣນ຺ຕນ຺ຕິ ທ຺ເວ ກາຍພນ຺ຘນານິ ອນຸຎ຺ຎາຕານິ, ທຸສ຺ສປຏ຺ເຏນ ຣຊ຺ຊຸເກນ ຈ ກຕກາຍພນ຺ຘນານິ ເຕສໍ ອນຸໂລມານິ. ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ, ກິລຎ຺ຊຈ຺ຉຕ຺ຕໍ, ປຓ຺ຓຈ຺ຉຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕີຓິ ຉຕ຺ຕານິ ອນຸຎ຺ຎາຕານິ. ເອກປຓ຺ຓຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ເຕສໍເຍວ ອນຸໂລມນ຺ຕິ ອິມິນາ ນເຍນ ປາຬິຎ຺ຈ ອຏ຺ຐກຖຎ຺ຈ ອນຸເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎານິປິ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍານໍ ອນຸໂລມານິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ຕທຫຸປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ກາເລ ກປ຺ປຕີຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ສມ຺ຠິນ຺ນຣສໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສເຈ ຫິ ຉລ຺ລິມ຺ປິ ອນປເນຕ຺ວາ ສກເລເນວ ນາຬິເກຣຜເລນ ສທ຺ຘິໍ ປານກໍ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ ¶ , ນາຬິເກຣໍ ອປເນຕ຺ວາ ຕໍ ວິກາເລປິ ກປ຺ປຕິ. ອຸປຣິ ສປ຺ປິປິຓ຺ຑໍ ຐເປຕ຺ວາ ສີຕລປາຍາສໍ ເທນ຺ຕິ, ຍໍ ປາຍາເສນ ອສໍສຏ຺ຐໍ ສປ຺ປິ, ຕໍ ອປເນຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ພທ຺ຘມຘຸຜາຓິຕາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕກ຺ໂກລຊາຕິຜລາທີຫິ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ເທນ຺ຕິ, ຕານິ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ໂຘວິຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພານິ. ຍາຄຸຍໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທິນ຺ນສິງ຺ຄິເວຣາທີສຸປິ ເຕລາທີສຸ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທິນ຺ນລຏ຺ຐິມຘຸກາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອວໍ ຍໍ ຍໍ ອສມ຺ຠິນ຺ນຣສໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ຕໍ ເອກໂຕ ປຏິຄ຺ຄຫິຕມ຺ປິ ¶ ຍຖາ ¶ ສຸທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ຕຖາ ໂຘວິຕ຺ວາ ວາ ຕຈ຺ເຉຕ຺ວາ ວາ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ກາລວເສນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ສເຈ ປນ ສມ຺ຠິນ຺ນຣສໍ ໂຫຕິ ສໍສຏ຺ຐໍ, ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຍາວກາລິກຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕນາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ຠິນ຺ນຣສານິ ຕີຓິປິ ຍາມກາລິກາທີນິ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາວໍ ອຸປເນຕິ, ຍາມກາລິກໍ ທ຺ເວປິ ສຕ຺ຕາຫກາລິກາທີນິ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາວໍ ອຸປເນຕິ, ສຕ຺ຕາຫກາລິກມ຺ປິ ອຕ຺ຕນາ ສທ຺ຘິໍ ສໍສຏ຺ຐໍ ຍາວຊີວິກໍ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາວຎ຺ເຎວ ອຸປເນຕິ; ຕສ຺ມາ ເຕນ ຕທຫຸປຏິຄ຺ຄຫິເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຕທຫຸປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ວາ ປຸເຣປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ວາ ຍາວຊີວິກໍ ສຕ຺ຕາຫໍ ກປ຺ປຕິ ທ຺ວີຫປຏິຄ຺ຄຫິເຕນ ຉາຫໍ, ຕີຫປຏິຄ຺ຄຫິເຕນ ປຎ຺ຈາຫໍ…ເປ… ສຕ຺ຕາຫປຏິຄ຺ຄຫິເຕນ ຕທເຫວ ກປ຺ປຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ມາເຍວ ຫິ ‘‘ສຕ຺ຕາຫກາລິເກນ ຠິກ຺ຂເວ ຍາວຊີວິກໍ ຕທຫຸປຏິຄ຺ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ສຕ຺ຕາຫໍ ກປ຺ປຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ກາລຍາມສຕ຺ຕາຫາຕິກ຺ກເມສຸ ເຈຕ຺ຖ ວິກາລໂຠຊນສນ຺ນິຘິເຠສຊ຺ຊສິກ຺ຂາປທານໍ ວເສນ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິເມສຸ ຈ ປນ ຈຕູສຸ ກາລິເກສຸ ຍາວກາລິກໍ ຍາມກາລິກນ຺ຕິ ອິທເມວ ທ຺ວຍໍ ອນ຺ໂຕວຸຕ຺ຖກຎ຺ເຈວ ສນ຺ນິຘິກາຣກຎ຺ຈ ໂຫຕິ, ສຕ຺ຕາຫກາລິກຎ຺ຈ ຍາວຊີວິກຎ຺ຈ ອກປ຺ປິຍກຸຏິຍໍ ນິກ຺ຂິປິຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ສນ຺ນິຘິມ຺ປິ ນ ຊເນຕີຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ເຠສຊ຺ຊກ຺ຂນ຺ຘກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໐໖. ກຖິນກ຺ຂນ຺ຘເກ ¶ ¶ – ປາເວຍ຺ຍກາຕິ ປາເວຍ຺ຍຣຏ຺ຐວາສິໂນ. ປາເວຍ຺ຍໍ ນາມ ໂກສເລສຸ ປຈ຺ຉິມທິສາຠາເຄ ຣຏ຺ຐໍ; ຕຕ຺ຖ ¶ ວາສິໂນຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ເອກປິຕຸກຠາຕູນໍ ຠທ຺ທວຄ຺ຄິຍຕ຺ເຖຣານໍ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ເຕສຸ ສພ຺ພເຊຏ຺ຐໂກ ອນາຄາມີ, ສພ຺ພປຈ຺ຉິມໂກ ໂສຕາປນ຺ໂນ, ເອໂກປິ ອຣຫາ ວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ວາ ນຕ຺ຖິ. ອາຣຎ຺ຎິກາຕິ ຘຸຕງ຺ຄສມາທານວເສນ ອາຣຎ຺ຎິກາ; ນ ອຣຎ຺ຎວາສມຕ຺ເຕນ. ປິຓ຺ຑປາຕິກາທິຠາເວປິ ເຕສໍ ເອເສວ ນໂຍ. ສີສວເສນ ເຈຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິເມ ປນ ເຕຣສາປິ ຘຸຕງ຺ຄານິ ສມາທາເຍວ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຸທກສງ຺ຄເຫຕິ ອຸທເກນ ສງ຺ຄຫິເຕ ຆຏິເຕ ສໍສຏ຺ເຐ; ຖເລ ຈ ນິນ຺ເນ ຈ ເອໂກທກີຠູເຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຸທກຈິກ຺ຂລ຺ເລຕິ ອກ຺ກນ຺ຕອກ຺ກນ຺ຕຏ຺ຐາເນ ອຸທກຈິກ຺ຂລ຺ໂລ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຍາວ ອານິສທາ ປຫຣຕິ, ອີທິເສ ຈິກ຺ຂລ຺ເລຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂອກປຸຓ຺ເຓຫີຕິ ອຸທກປຸຓ຺ເຓຫິ. ເຕສໍ ກິຣ ຈີວຣານິ ຆນານິ, ເຕສຸ ປຕິຕໍ ອຸທກໍ ນ ປຄ຺ຆຣຕິ ຆນຕ຺ຕາ ປຸຏພທ຺ຘໍ ວິຍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ໂອກປຸຓ຺ເຓຫິ ຈີວເຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ໂອຆປຸຓ຺ເຓຫີ’’ຕິປິ ປາໂຐ.

ອວິວທມານາ ວສ຺ສໍ ວສິມ຺ຫາຕິ ເອຕ຺ຖ ອາຄນ຺ຕຸກຏ຺ຐາເນ ເສນາສນຜາສຸຕາຍ ອຠາເວນ ຈ ຠຄວໂຕ ທສ຺ສນາລາເຠນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຕາຍ ຈ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຜາສຸໍ ນ ວສິໍສຸ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອວິວທມານາ ຜາສຸກໍ ວສ຺ສໍ ວສິມ຺ຫາ’’ຕິ ນາໂວຈຸໍ. ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ ກຕ຺ວາຕິ ຠຄວາ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອນມຕຄ຺ຄິຍກຖໍ ກເຖສິ. ເຕ ສພ຺ເພປິ ກຖາປຣິໂຍສາເນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານໂຕເຍວ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ອຄມໍສຸ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ ກຕ຺ວາ’’ຕິ. ຕໂຕ ຠຄວາ ‘‘ສເຈ ກຖິນຕ຺ຖາໂຣ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ ອຠວິສ຺ສ, ເອເຕ ຠິກ຺ຂູ ເອກໍ ຈີວຣໍ ຐເປຕ຺ວາ ສນ຺ຕຣຸຕ຺ຕເຣນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ນ ເອວໍ ກິລນ຺ຕາ ອສ຺ສຸ, ກຖິນຕ຺ຖາໂຣ ຈ ນາເມສ ສພ຺ພພຸທ຺ເຘຫິ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ກຖິນຕ຺ຖາຣໍ ອນຸຊານິຕຸກາໂມ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ, ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຈ ປນ ‘‘ອນຸຊານາມິ ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ¶ ອຕ຺ຖຕກຖິນານໍ ໂວຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ ໂວກາໂຣ; ອຕ຺ຖຕກຖິນານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວຎ຺ຫິ ສຕິ ປຣໂຕ ‘‘ໂສ ເນສໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ອຖ ວາ ໂວຕິ ສາມິວຈນເມເວຕໍ. ໂສ ເນສນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ໂສ ຈີວຣຸປ຺ປາໂທ ເຍ ອຕ຺ຖຕກຖິນາ, ເຕສໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕຕ຺ຖ ອນາມນ຺ຕຈາໂຣຕິ ຍາວ ກຖິນໍ ນ ອຸທ຺ຘຣິຍຕິ, ຕາວ ອນາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຈຣຓໍ ກປ຺ປິສ຺ສຕິ ¶ , ຈາຣິຕ຺ຕສິກ຺ຂາປເທນ ອນາປຕ຺ຕິ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອສມາທານຈາໂຣຕິ ຕິຈີວຣໍ ອສມາທາຍ ຈຣຓໍ; ຈີວຣວິປ຺ປວາໂສ ກປ຺ປິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຄຓໂຠຊນນ຺ຕິ ຄຓໂຠຊນມ຺ປິ ກປ຺ປິສ຺ສຕິ. ຍາວທຕ຺ຖຈີວຣນ຺ຕິ ຍາວຕ຺ຕເກນ ຈີວເຣນ ອຕ຺ໂຖ, ຕາວຕ຺ຕກໍ ອນຘິຏ຺ຐິຕໍ ອວິກປ຺ປິຕໍ ກປ຺ປິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຍ ຈ ຕຕ຺ຖ ຈີວຣຸປ຺ປາໂທຕິ ຕຕ຺ຖ ກຖິນຕ຺ຖຕສີມາຍໍ ມຕກຈີວຣໍ ວາ ໂຫຕຸ ສງ຺ຆໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ທິນ຺ນໍ ວາ ສງ຺ຆິເກນ ຕຕ຺ຣຸປ຺ປາເທນ ອາຠຕໍ ວາ, ເຍນ ເກນຈິ ອາກາເຣນ ຍໍ ສງ຺ຆິກຈີວຣໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ເຕສໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ຠິກ຺ຂເວ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກຖິນຕ຺ຖາຣໍ ເກ ລຠນ຺ຕິ, ເກ ນ ລຠນ຺ຕີຕິ? ຄຓນວເສນ ຕາວ ປຈ຺ຉິມໂກຏິຍາ ປຎ຺ຈ ຊນາ ລຠນ຺ຕິ, ອຸທ຺ຘໍ ສຕສຫສ຺ສມ຺ປິ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ເຫຏ຺ຐາ ນ ລຠນ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຖວສ຺ສວເສນ ປຸຣິມິກາຍ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ປຐມປວາຣຓາຍ ປວາຣິຕາ ລຠນ຺ຕິ, ຉິນ຺ນວສ຺ສາ ວາ ປຈ຺ຉິມິກາຍ ອຸປຄຕາ ວາ ນ ລຠນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ວຸຕ຺ຖວສ຺ສາປິ ນ ລຠນ຺ຕີຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຸຣິມິກາຍ ອຸປຄຕານໍ ປນ ສພ຺ເພ ຄຓປູຣກາ ໂຫນ຺ຕິ, ອານິສໍສໍ ນ ລຠນ຺ຕິ, ອານິສໍໂສ ອິຕເຣສໍເຍວ ໂຫຕິ. ສເຈ ປຸຣິມິກາຍ ອຸປຄຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວາ ໂຫນ຺ຕິ ຕໂຍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ເອໂກ ວາ, ອິຕເຣ ຄຓປູຣເກ ກຕ຺ວາ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພໍ. ອຖ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຠິກ຺ຂູ ອຸປຄຕາ, ເອໂກ ປຣິປຸຓ຺ຓວສ຺ໂສ ສາມເຓໂຣ, ໂສ ເຈ ປຈ຺ຉິມິກາຍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຄຓປູຣໂກ ເຈວ ໂຫຕິ, ອານິສໍສຎ຺ຈ ລຠຕິ. ຕໂຍ ຠິກ຺ຂູ ທ຺ເວ ສາມເຓຣາ, ທ຺ເວ ຠິກ຺ຂູ ຕໂຍ ສາມເຓຣາ, ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສາມເຓຣາຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສເຈ ປຸຣິມິກາຍ ອຸປຄຕາ ກຖິນຕ຺ຖາຣກຸສລາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ອຕ຺ຖາຣກຸສລາ ຂນ຺ຘກຠາຓກເຖຣາ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ອາເນຕພ຺ພາ. ກມ຺ມວາຈໍ ສາເວຕ຺ວາ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣາເປຕ຺ວາ ທານຎ຺ຈ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ. ອານິສໍໂສ ປນ ອິຕເຣສໍເຍວ ໂຫຕິ.

ກຖິນໍ ¶ ເກນ ທິນ຺ນໍ ວຏ຺ຏຕິ? ເຍນ ເກນຈິ ເທເວນ ວາ ມນຸສ຺ເສນ ວາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ວາ ສຫຘມ຺ມິການໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ທິນ຺ນໍ ວຏ຺ຏຕິ. ກຖິນທາຍກສ຺ສ ວຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖິ, ສເຈ ໂສ ຕໍ ອຊານນ຺ໂຕ ປຸຈ຺ຉຕິ – ‘‘ຠນ຺ເຕ ກຖໍ ກຖິນໍ ທາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ເອວໍ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘‘ຕິຓ຺ຓໍ ຈີວຣານໍ ອຎ຺ຎຕຣປ຺ປໂຫນກໍ ສູຣິຍຸຄ຺ຄມນສມເຍ ວຕ຺ຖໍ ‘ກຖິນຈີວຣໍ ເທມາ’ຕິ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ¶ , ຕສ຺ສ ປຣິກມ຺ມຕ຺ຖໍ ¶ ເອຕ຺ຕກາ ນາມ ສູຈິໂຍ, ເອຕ຺ຕກໍ ສຸຕ຺ຕໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ຣຊນໍ, ປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ເອຕ຺ຕການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຍາຄຸຠຕ຺ຕຎ຺ຈ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ.

ກຖິນຕ຺ຖາຣເກນາປິ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣນ຺ເຕນ ວຕ຺ຕໍ ຊານິຕພ຺ພໍ. ຕນ຺ຕວາຍເຄຫໂຕ ຫິ ອາຠຕສນ຺ຕາເນເນວ ຂລິມກ຺ຂິຕສາຏໂກ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ມລີນສາຏໂກປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ມາ ກຖິນຕ຺ຖາຣສາຏກໍ ລຠິຕ຺ວາ ສຸຏ຺ຐຸ ໂຘວິຕ຺ວາ ສູຈິອາທີນິ ຈີວຣກມ຺ມູປກຣຓານິ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ພຫູຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ຕທເຫວ ສິພ຺ພິຕ຺ວາ ນິຏ຺ຐິຕສູຈິກມ຺ມໍ ຣຊິຕ຺ວາ ກປ຺ປພິນ຺ທຸໍ ທຕ຺ວາ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຕສ຺ມິໍ ອນຕ຺ຖເຕເຍວ ອຎ຺ຎໍ ກຖິນສາຏກໍ ອາຫຣຕິ, ອຎ຺ຎານິ ຈ ພຫູນິ ກຖິນານິສໍສວຕ຺ຖານິ ເທຕິ, ໂຍ ອານິສໍສໍ ພຫຸໍ ເທຕິ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕເກເນວ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພໍ. ອິຕໂຣ ຍຖາ ຕຖາ ໂອວທິຕ຺ວາ ສຎ຺ຎາເປຕພ຺ໂພ.

ກຖິນໍ ປນ ເກນ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພໍ? ຍສ຺ສ ສງ຺ໂຆ ກຖິນຈີວຣໍ ເທຕິ. ສງ຺ເຆນ ປນ ກສ຺ສ ທາຕພ຺ພໍ? ໂຍ ຊິຓ຺ຓຈີວໂຣ ໂຫຕິ. ສເຈ ພຫູ ຊິຓ຺ຓຈີວຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ວຸຑ຺ຒສ຺ສ ທາຕພ຺ພໍ. ວຸຑ຺ເຒສຸປິ ໂຍ ມຫາປຣິໂສ ຕທເຫວ ຈີວຣໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຖຣິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຕສ຺ສ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ວຸຑ຺ໂຒ ນ ສກ຺ໂກຕິ ນວກຕໂຣ ສກ຺ໂກຕິ, ຕສ຺ສ ທາຕພ຺ພໍ. ອປິຈ ສງ຺ເຆນ ມຫາເຖຣສ຺ສ ສງ຺ຄຫໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ຠນ຺ເຕ ຄຓ຺ຫຖ, ມຍໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຕີສຸ ຈີວເຣສຸ ຍໍ ຊິຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ, ຕທຕ຺ຖາຍ ທາຕພ຺ພໍ. ປກຕິຍາ ທຸປຏ຺ຏຈີວຣສ຺ສ ທຸປຏ຺ຏຕ຺ຖາເຍວ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈປິສ຺ສ ເອກປຏ຺ຏຈີວຣໍ ຆນໍ ໂຫຕິ, ກຖິນສາຏໂກ ຈ ເປລໂວ, ສາຣຸປ຺ປຕ຺ຖາຍ ທຸປຏ຺ຏປ຺ປໂຫນກເມວ ທາຕພ຺ພໍ, ‘‘ອຫໍ ອລຠນ຺ໂຕ ເອກປຏ຺ຏໍ ປາຣຸປາມີ’’ຕິ ວທນ຺ຕສ຺ສາປິ ທຸປຏ຺ຏໍ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ໂຍ ປນ ໂລຠປກຕິໂກ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ນ ທາຕພ຺ພໍ. ເຕນາປິ ‘‘ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ສິພ຺ພິຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຈີວຣານິ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຍສ຺ສ ປນ ທີຍຕິ, ຕສ຺ສ ເຍນ ວິຘິນາ ທາຕພ຺ພໍ, ຕໍ ¶ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເອວຎ຺ຈ ປນ ຠິກ຺ຂເວ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອາຣຠິຕ຺ວາ ສຸຓາຕຸ ເມ ຠນ຺ເຕຕິອາທິກາ ທານກມ຺ມວາຈາ ຕາວ ວຸຕ຺ຕາ.

ເອວໍ ທິນ຺ເນ ປນ ກຖິເນ ສເຈ ຕໍ ກຖິນທຸສ຺ສໍ ນິຏ຺ຐິຕປຣິກມ຺ມເມວ ໂຫຕິ ¶ , ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ. ໂນ ເຈ ນິຏ຺ຐິຕປຣິກມ຺ມໍ ໂຫຕິ, ‘‘ອຫໍ ເຖໂຣ’’ຕິ ວາ ‘‘ພຫຸສ຺ສຸໂຕ’’ຕິ ວາ ເອເກນາປິ ອກາຕຸໍ ນ ລພ຺ຠຕິ, ສພ຺ເພເຫວ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ໂຘວນສິພ຺ພນຣຊນານິ ນິຏ຺ຐາເປຕພ຺ພານິ. ອິທຎ຺ຫິ ກຖິນວຕ຺ຕໍ ນາມ ພຸທ຺ຘປ຺ປສຕ຺ຖໍ. ອຕີເຕ ປທຸມຸຕ຺ຕໂຣປິ ຠຄວາ ກຖິນວຕ຺ຕໍ ອກາສິ. ຕສ຺ສ ກິຣ ອຄ຺ຄສາວໂກ ສຸຊາຕຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ກຖິນໍ ຄຓ຺ຫິ, ຕໍ ສຕ຺ຖາ ອຏ຺ຐສຏ຺ຐິຍາ ຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ອກາສິ.

ກຕປຣິໂຍສິຕໍ ¶ ປນ ກຖິນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຖາຣເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ‘‘ສເຈ ສງ຺ຆາຏິຍາ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ໂປຣາຓິກາ ສງ຺ຆາຏິ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣິຕພ຺ພາ, ນວາ ສງ຺ຆາຏິ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພາ. ‘ອິມາຍ ສງ຺ຆາຏິຍາ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣາມີ’ຕິ ວາຈາ ຠິນ຺ທິຕພ຺ພາ’’ຕິອາທິນາ ປຣິວາເຣ ວຸຕ຺ຕວິຘາເນນ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພໍ. ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຈ ປນ ‘‘ເຕນ ກຖິນຕ຺ຖາຣເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສງ຺ຆໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ – ‘ອຕ຺ຖຕໍ ຠນ຺ເຕ ສງ຺ຆສ຺ສ ກຖິນໍ, ຘມ຺ມິໂກ ກຖິນຕ຺ຖາໂຣ, ອນຸໂມທຖາ’ຕິ ເຕຫິ ອນຸໂມທເກຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ – ‘ອຕ຺ຖຕໍ ອາວຸໂສ ສງ຺ຆສ຺ສ ກຖິນໍ, ຘມ຺ມິໂກ ກຖິນຕ຺ຖາໂຣ, ອນຸໂມທາມາ’’ຕິ ເອວມາທິນາ ປຣິວາເຣ ວຸຕ຺ຕວິຘາເນເນວ ອນຸໂມທາເປຕພ຺ພໍ, ອິຕເຣຫິ ຈ ອນຸໂມທິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ສພ຺ເພສໍ ອຕ຺ຖຕໍ ໂຫຕິ ກຖິນໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ປຣິວາເຣ ‘‘ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອຕ຺ຖຕໍ ໂຫຕິ ກຖິນໍ – ອຕ຺ຖາຣກສ຺ສ ຈ ອນຸໂມທກສ຺ສ ຈາ’’ຕິ (ປຣິ. ໔໐໓). ປຸນປິ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ນ ສງ຺ໂຆ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣຕິ, ນ ຄໂຓ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣຕິ, ປຸຄ຺ຄໂລ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣຕິ, ສງ຺ຆສ຺ສ ອນຸໂມທນາ ຄຓສ຺ສ ອນຸໂມທນາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຕ຺ຖາຣາ ສງ຺ຆສ຺ສ ອຕ຺ຖຕໍ ໂຫຕິ ກຖິນໍ, ຄຓສ຺ສ ອຕ຺ຖຕໍ ໂຫຕິ ກຖິນໍ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຕ຺ຖຕໍ ໂຫຕິ ກຖິນໍ’’ຕິ (ປຣິ. ໔໑໔).

ເອວໍ ອຕ຺ຖເຕ ປນ ກຖິເນ ສເຈ ກຖິນຈີວເຣນ ສທ຺ຘິໍ ອາຠຕໍ ອານິສໍສໍ ທາຍກາ ‘‘ເຍນ ອມ຺ຫາກໍ ກຖິນໍ ຄຫິຕໍ, ຕສ຺ເສວ ເທມາ’’ຕິ ເທນ຺ຕິ ¶ , ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ອນິສ຺ສໂຣ. ອຖ ອວິຈາເຣຕ຺ວາວ ທຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ອິສ຺ສໂຣ. ຕສ຺ມາ ສເຈ ກຖິນຕ຺ຖາຣກສ຺ສ ເສສຈີວຣານິປິ ທຸພ຺ພລານິ ໂຫນ຺ຕິ, ສງ຺ເຆນ ອປໂລເກຕ຺ວາ ເຕສມ຺ປິ ອຕ຺ຖາຍ ວຕ຺ຖານິ ທາຕພ຺ພານິ. ກມ຺ມວາຈາ ປນ ເອກາເຍວ ວຏ຺ຏຕິ. ອວເສເສ ກຖິນານິສໍເສ ພລວວຕ຺ຖານິ ¶ ວສ຺ສາວາສິກຏ຺ຐິຕິກາຍ ທາຕພ຺ພານິ, ຐິຕິກາຍ ອຠາເວ ເຖຣາສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທາຕພ຺ພານິ, ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ນ ຠາເຊຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ເອກສີມາຍ ພຫູ ວິຫາຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ຠິກ຺ຂູ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ເອກຕ຺ຖ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພໍ, ວິສຸໍ ວິສຸໍ ອຕ຺ຖຣິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

໓໐໘. ອິທານິ ຍຖາ ຈ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຕໍ ໂຫຕິ, ຍຖາ ຈ ອນຕ຺ຖຕໍ, ຕໍ ວິຘິໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ເອວຎ຺ຈ ປນ ຠິກ຺ຂເວ ອຕ຺ຖຕໍ ໂຫຕິ ກຖິນໍ ເອວໍ ອນຕ຺ຖຕນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອກຣຓີຍຎ຺ເຈວ ມຫາຠູມິກຎ຺ຈ ອນຕ຺ຖຕລກ຺ຂຓໍ ຕາວ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ນ ອຸລ຺ລິຂິຕມຕ຺ເຕນາຕິອາທິເກ ຈຕຸວີສຕິ ອາກາເຣ ທສ຺ເສສິ. ຕໂຕ ປຣໍ ອຕ຺ຖຕລກ຺ຂຓໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອຫເຕນ ອຕ຺ຖຕນ຺ຕິອາທິເກ ສຕ຺ຕຣສ ອາກາເຣ ທສ຺ເສສິ. ປຣິວາເຣປິ ຫິ ‘‘ຈຕຸວີສຕິຍາ ອາກາເຣຫິ ອນຕ຺ຖຕໍ ໂຫຕິ ກຖິນໍ, ສຕ຺ຕຣສຫິ ອາກາເຣຫິ ອຕ຺ຖຕໍ ໂຫຕິ ກຖິນ’’ນ຺ຕິ ອິທເມວ ລກ຺ຂຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ອຸລ຺ລິຂິຕມຕ຺ເຕນາຕິ ທີຆໂຕ ຈ ປຸຖຸລໂຕ ຈ ປມາຓຄ຺ຄຫຓມຕ຺ເຕນ. ປມາຓຎ຺ຫິ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ປເທສສ຺ສ ສຎ຺ຊານນຕ຺ຖໍ ນຂາທີຫິ ວາ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອຸລ຺ລິຂຕິ, ນລາຏາທີສຸ ວາ ຆໍສຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ປມາຓຄ຺ຄຫຓໍ ‘‘ອຸລ຺ລິຂິຕມຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂຘວນມຕ຺ເຕນາຕິ ກຖິນທຸສ຺ສໂຘວນມຕ຺ເຕນ. ຈີວຣວິຈາຣຓມຕ຺ເຕນາຕິ ‘‘ປຎ຺ຈກໍ ວາ ສຕ຺ຕກໍ ວາ ນວກໍ ວາ ເອກາທສກໍ ວາ ໂຫຕູ’’ຕິ ເອວໍ ວິຈາຣິຕມຕ຺ເຕນ. ເຉທນມຕ຺ເຕນາຕິ ຍຖາວິຈາຣິຕສ຺ສ ວຕ຺ຖສ຺ສ ເຉທນມຕ຺ເຕນ. ພນ຺ຘນມຕ຺ເຕນາຕິ ໂມຆສຸຕ຺ຕກາໂຣປນມຕ຺ເຕນ. ໂອວຏ຺ຏິຍກຣຓມຕ຺ເຕນາຕິ ໂມຆສຸຕ຺ຕການຸສາເຣນ ທີຆສິພ຺ພິຕມຕ຺ເຕນ. ກຓ຺ຑຸສກຣຓມຕ຺ເຕນາຕິ ມຸທ຺ຘິຍປຕ຺ຕພນ຺ຘນມຕ຺ເຕນ. ທຬ຺ຫີກມ຺ມກຣຓມຕ຺ເຕນາຕິ ທ຺ເວ ຈິມິລິກາໂຍ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ສິພ຺ພິຕມຕ຺ເຕນ. ອຖ ວາ ປຐມຈິມິລິກາ ຆເຏຕ຺ວາ ຐປິຕາ ໂຫຕິ, ກຖິນສາຏກໍ ຕສ຺ສາ ກຸຈ຺ຉິຈິມິລິກໍ ກຕ຺ວາ ສິພ຺ພິຕມຕ຺ເຕນາຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ¶ ‘‘ປກຕິຈີວຣສ຺ສ ອຸປສ຺ສຍທາເນນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ‘‘ປກຕິປຕ຺ຕພທ຺ຘຈີວຣໍ ທຸປຏ຺ຏໍ ກາຕຸໍ ກຸຈ຺ຉິຈິມິລິກໍ ອລ຺ລິຍາປນມຕ຺ເຕນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອນຸວາຕກຣຓມຕ຺ເຕນາຕິ ປິຏ຺ຐິອນຸວາຕາໂຣປນມຕ຺ເຕນ. ປຣິຠຓ຺ຑກຣຓມຕ຺ເຕນາຕິ ກຸຈ຺ຉິອນອຸວາຕາໂຣປນມຕ຺ເຕນ. ໂອວທ຺ເຘຍ຺ຍກຣຓມຕ຺ເຕນາຕິ ອາຄນ຺ຕຸກປຕ຺ຕາໂຣປນມຕ຺ເຕນ ¶ . ກຖິນຈີວຣໂຕ ວາ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ອກຖິນຈີວເຣ ປຕ຺ຕາໂຣປນມຕ຺ເຕນ.

ກມ຺ພລມທ຺ທນມຕ຺ເຕນາຕິ ເອກວາຣໍເຍວ ຣຊເນ ປກ຺ຂິຕ຺ເຕນ ທນ຺ຕວຓ຺ເຓນ ປຓ຺ຑຸປລາສວຓ຺ເຓນ ວາ. ສເຈ ປນ ສກິໍ ວາ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ຣຕ຺ຕມ຺ປິ ສາຣຸປ຺ປໍ ໂຫຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ນິມິຕ຺ຕກເຕນາຕິ ‘‘ອິມິນາ ທຸສ຺ເສນ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ນິມິຕ຺ຕກເຕນ. ເອຕ຺ຕກເມວ ຫິ ປຣິວາເຣ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຏ຺ຐກຖາສຸ ປນ ‘‘ອຍໍ ສາຏໂກ ສຸນ຺ທໂຣ, ສກ຺ກາ ອິມິນາ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕຸ’ນ຺ຕິ ເອວໍ ນິມິຕ຺ຕກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ລທ຺ເຘນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຣິກຖາກເຕນາຕິ ‘‘ກຖິນໍ ນາມ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ກຖິນທາຍໂກ ພຫຸໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕີ’’ຕິ ເອວໍ ປຣິກຖາຍ ອຸປ຺ປາທິເຕນ. ກຖິນໍ ນາມ ອຕິອຸກ຺ກຏ຺ຐໍ ວຏ຺ຏຕິ, ມາຕຣມ຺ປິ ວິຎ຺ຎາເປຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອາກາສໂຕ ໂອຕິຓ຺ຓສທິສເມວ ວຏ຺ຏຕີຕິ. ກຸກ຺ກຸກເຕນາຕິ ຕາວກາລິເກນ. ສນ຺ນິຘິກເຕນາຕິ ເອຕ຺ຖ ທຸວິໂຘ ສນ຺ນິຘິ ກຣຓສນ຺ນິຘິ ຈ ນິຈຍສນ຺ນິຘິ ຈ. ຕຕ຺ຖ ຕທເຫວ ອກຕ຺ວາ ຐເປຕ຺ວາ ກຣຓໍ ກຣຓສນ຺ນິຘິ. ສງ຺ໂຆ ອຊ຺ຊ ກຖິນທຸສ຺ສໍ ລຠິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ເທຕິ, ອຍໍ ນິຈຍສນ຺ນິຘິ.

ນິສ຺ສຄ຺ຄິເຍນາຕິ ຣຕ຺ຕິນິສ຺ສຄ຺ຄິເຍນ. ປຣິວາເຣປິ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ ນາມ ກຣິຍມາເນ ອຣຸຓໍ ອຸຏ຺ຐຫຕີ’’ຕິ. ອກປ຺ປກເຕນາຕິ ອນາທິນ຺ນກປ຺ປພິນ຺ທຸນາ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສງ຺ຆາຏິຍາຕິອາທີສຸ ຐເປຕ຺ວາ ສງ຺ຆາຏິອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄອນ຺ຕຣວາສເກ ອຎ຺ເຎນ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓາທິນາ ອຕ຺ຖຕໍ ອນຕ຺ຖຕໍ ໂຫຕີຕິ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປຎ຺ຈເກນ ວາ ອຕິເຣກປຎ຺ຈເກນ ວາຕິ ປຎ຺ຈ ວາ ອຕິເຣການິ ວາ ຂຓ຺ຑານິ ກຕ຺ວາ ມຫາມຓ຺ຑລອຑ຺ຒມຓ຺ຑລານິ ¶ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ກເຕເນວ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ສມຓ຺ຑລິກຕໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎນ ອຈ຺ຉິນ຺ນເກນ ວາ ທ຺ວຕ຺ຕິຈຕຸຂຓ຺ເຑນ ວາ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຕ຺ຖາຣາຕິ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຕ຺ຖາຣໍ ຐເປຕ຺ວາ ນ ອຎ຺ເຎນ ສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ຄຓສ຺ສ ວາ ອຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖຕໍ ໂຫຕິ. ນິສ຺ສີມຏ຺ໂຐ ອນຸໂມທຕີຕິ ພຫິອຸປຈາຣສີມາຍ ຐິໂຕ ອນຸໂມທຕິ.

໓໐໙. ອຫເຕນາຕິ ¶ ອປຣິຠຸຕ຺ເຕນ. ອຫຕກປ຺ເປນາຕິ ອຫຕສທິເສນ ເອກວາຣໍ ວາ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ໂຘເຕນ. ປິໂລຕິກາຍາຕິ ຫຕວຕ຺ຖກສາຏເກນ ¶ . ປໍສຸກູເລນາຕິ ເຕວີສຕິຍາ ເຂຕ຺ເຕສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນປໍສຸກູເລນ. ປໍສຸກູລິກຠິກ຺ຂຸນາ ໂຈຬກຠິກ຺ຂໍ ອາຫິຓ຺ຑິຕ຺ວາ ລທ຺ຘໂຈຬເກຫິ ກຕຈີວເຣນາຕິປິ ກຸຣຸນ຺ທິມຫາປຈ຺ຈຣີສຸ ວຸຕ຺ຕໍ. ປາປຓິເກນາຕິ ອາປຓທ຺ວາເຣ ປຕິຕປິໂລຕິກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກຖິນຕ຺ຖາຍ ເທຕິ, ເຕນາປິ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕວິປລ຺ລາເສເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ‘‘ສຫ ກຖິນສ຺ສ ອຕ຺ຖາຣາ ກຕິ ຘມ຺ມາ ຊາຍນ຺ຕີ’’ຕິອາທິ ພຫຸອຏ຺ຐກຖາສຸ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ປຣິວາເຣ ປາຬິອາຣູຬ຺ຫເມວ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ອາຄຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ນ ຫິ ເຕນ ອິຘ ອວຸຈ຺ຈມາເນນ ກຖິນຕ຺ຖາຣກສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ປຣິຫາຍຕິ.

໓໑໐. ເອວໍ ກຖິນຕ຺ຖາຣໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ອຸພ຺ຠາຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ກຖຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂເວ ອຸພ຺ຠຕໍ ໂຫຕິ ກຖິນນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ມາຕິກາຕິ ມາຕໂຣ; ຊເນຕ຺ຕິໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຖິນຸພ຺ຠາຣຎ຺ຫິ ເອຕາ ອຏ຺ຐ ຊເນຕ຺ຕິໂຍ. ຕາສຸ ປກ຺ກມນໍ ອນ຺ໂຕ ອສ຺ສາຕິ ປກ຺ກມນນ຺ຕິກາ. ເອວໍ ເສສາປິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໓໑໑. ນ ປຈ຺ເຈສ຺ສນ຺ຕິ ນ ປຸນ ອາຄມິສ຺ສໍ. ເອຕສ຺ມິໍ ປນ ປກ຺ກມນນ຺ຕິເກ ກຖິນຸທ຺ຘາເຣ ປຐມໍ ຈີວຣປລິໂພໂຘ ຉິຊ຺ຊຕິ, ປຈ຺ຉາ ອາວາສປລິໂພໂຘ. ເອວໍ ປກ຺ກມໂຕ ຫິ ຈີວຣປລິໂພໂຘ ອນ຺ໂຕສີມາຍເມວ ຉິຊ຺ຊຕິ, ອາວາສປລິໂພໂຘ ສີມາຕິກ຺ກເມ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ປຣິວາເຣ –

‘‘ປກ຺ກມນນ຺ຕິໂກ ກຖິນຸທ຺ຘາໂຣ, ວຸຕ຺ໂຕ ອາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸນາ;

ເອຕຎ຺ຈ ຕາຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊິສ຺ສໍ, ຈີວຣປລິໂພໂຘ ປຐມໍ ຉິຊ຺ຊຕິ;

ປຈ຺ຉາ ອາວາສປລິໂພໂຘ ຉິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. (ປຣິ. ໔໑໕);

ຈີວຣໍ ອາທາຍາຕິ ອກຕຈີວຣໍ ອາທາຍ. ພຫິສີມຄຕສ຺ສາຕິ ອຎ຺ຎໍ ສາມນ຺ຕວິຫາຣໍ ຄຕສ຺ສ. ເອວໍ ໂຫຕີຕິ ຕສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ເສນາສນຜາສຸກໍ ວາ ສຫາຍສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ວາ ທິສ຺ວາ ເອວໍ ໂຫຕິ ¶ . ເອຕສ຺ມິໍ ປນ ນິຏ຺ຐານນ຺ຕິເກ ກຖິນຸທ຺ຘາເຣ ອາວາສປລິໂພໂຘ ປຐມໍ ຉິຊ຺ຊຕິ, ໂສ ຫິ ‘‘ນ ປຈ຺ເຈສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ຈິຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ນມຕ຺ເຕເຍວ ຉິຊ຺ຊຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ນິຏ຺ຐານນ຺ຕິໂກ ¶ ກຖິນຸທ຺ຘາໂຣ, ວຸຕ຺ໂຕ ອາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸນາ;

ເອຕຎ຺ຈ ຕາຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊິສ຺ສໍ, ອາວາສປລິໂພໂຘ ປຐມໍ ຉິຊ຺ຊຕິ;

ຈີວເຣ ນິຏ຺ຐິເຕ ຈີວຣປລິໂພໂຘ ຉິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

ເອເຕນ ¶ ນເຍນ ເສສມາຕິກາວິຠຊເນປິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ‘‘ສນ຺ນິຏ຺ຐານນ຺ຕິເກ ທ຺ເວປິ ປລິໂພຘາ ເນວິມໍ ຈີວຣໍ ກາເຣສ຺ສໍ, ນ ປຈ຺ເຈສ຺ສນ຺ຕິ ຈິຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ນມຕ຺ເຕເຍວ ເອກໂຕ ຉິຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ສນ຺ນິຏ຺ຐານນ຺ຕິໂກ ກຖິນຸທ຺ຘາໂຣ, ວຸຕ຺ໂຕ ອາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸນາ;

ເອຕຎ຺ຈ ຕາຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊິສ຺ສໍ, ທ຺ເວ ປລິໂພຘາ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ຉິຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ.

ເອວໍ ສພ຺ພກຖິນຸທ຺ຘາເຣສຸ ປລິໂພຘຸປຈ຺ເຉໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂສ ປນ ຍສ຺ມາ ອິມິນາ ຈ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ປຣິວາເຣ ຈ ອາຄຕຠາເວນ ສກ຺ກາ ຊານິຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ນ ວຸຕ຺ໂຕ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ – ນາສນນ຺ຕິເກ ອາວາສປລິໂພໂຘ ປຐມໍ ຉິຊ຺ຊຕິ, ຈີວເຣ ນຏ຺ເຐ ຈີວຣປລິໂພໂຘ ຉິຊ຺ຊຕິ. ຍສ຺ມາ ຈີວເຣ ນຏ຺ເຐ ຈີວຣປລິໂພໂຘ ຉິຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ນາສນນ຺ຕິໂກ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ສວນນ຺ຕິເກ ຈີວຣປລິໂພໂຘ ປຐມໍ ຉິຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ສຫ ສວເນນ ອາວາສປລິໂພໂຘ ຉິຊ຺ຊຕິ.

ອາສາວຈ຺ເຉທິເກ ອາວາສປລິໂພໂຘ ປຐມໍ ຉິຊ຺ຊຕິ. ຈີວຣາສາຍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ນາຍ ຈີວຣປລິໂພໂຘ ຉິຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ປນ ຍສ຺ມາ ‘‘ອນາສາຍ ລຠຕິ; ອາສາຍ ນ ລຠຕິ; ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘ອິເຘວິມໍ ຈີວຣໍ ກາເຣສ຺ສໍ, ນ ປຈ຺ເຈສ຺ສ’’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອິຕເຣຫິ ອຸທ຺ຘາເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂວມິສ຺ສກເທສໂນ ອເນກປ຺ປເຠໂທ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ປຣໂຕ ວິສຸໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ວຸຕ຺ໂຕ, ອິຘ ນ ວຸຕ຺ໂຕ. ອິຘ ປນ ສວນນ຺ຕິກສ຺ສ ອນນ຺ຕຣໍ ສີມາຕິກ຺ກນ຺ຕິໂກ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຖ ຈີວຣປລິໂພໂຘ ປຐມໍ ຉິຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ພຫິສີເມ ອາວາສປລິໂພໂຘ ຉິຊ຺ຊຕິ. ສຫຸພ຺ຠາເຣ ທ຺ເວ ປລິໂພຘາ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ຉິຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ.

໓໑໖-໓໒໕. ເອວໍ ¶ ¶ ອາທາຍວາເຣ ສຕ຺ຕກຖິນຸທ຺ຘາເຣ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຸນ ສມາທາຍວາເຣປິ ວິປ຺ປກຕຈີວຣສ຺ສ ອາທາຍສມາທາຍວາເຣສຸປິ ຍຖາສມ຺ຠວໍ ເຕເຍວ ທສ຺ສິຕາ. ຕໂຕ ປຣໍ ອນ຺ໂຕສີມາຍໍ ‘‘ປຈ຺ເຈສ຺ສໍ ນ ປຈ຺ເຈສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ອິມໍ ວິຘິໍ ອນາມສິຕ຺ວາວ ‘‘ນ ປຈ຺ເຈສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ອິມເມວ ອາມສິຕ຺ວາ ອນຘິຏ຺ຐິເຕນາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຈ ເຍ ເຍ ຍຸຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເຕ ເຕ ທສ຺ສິຕາ. ຕໂຕ ປຣໍ ‘‘ຈີວຣາສາຍ ປກ຺ກມຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອິຕເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂວມິສ຺ສກນເຍນ ອເນກກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອາສາວຈ຺ເຉທິກໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຸນ ທິສໍຄມິຍວເສນ ຈ ຜາສຸວິຫາຣິກວເສນ ຈ ນິຏ຺ຐານນ຺ຕິເກສຸ ຍຸຊ຺ຊມານາ ກຖິນຸທ຺ຘາຣາ ທສ຺ສິຕາ. ເອວໍ ¶ ປເຠທໂຕ ກຖິນຸທ຺ຘາຣໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ເຍ ເຕນ ເຕນ ກຖິນຸທ຺ຘາເຣນ ປລິໂພຘາ ຉິຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕສໍ ປຏິປກ຺ເຂ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ທ຺ເວເມ ຠິກ຺ຂເວ ກຖິນສ຺ສ ປລິໂພຘາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຈຕ຺ເຕນາຕິ ເຍນ ຈິຕ຺ເຕນ ໂສ ອາວາໂສ ຈຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຕໍ ຈຕ຺ຕໍ ນາມ, ເຕນ ຈຕ຺ເຕນ. ວນ຺ຕມຸຕ຺ເຕສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

໓໒໖. ຈີວຣກ຺ຂນ຺ຘເກ ¶ ¶ – ປທກ຺ຂິຓາຕິ ເຉກາ ກຸສລາ. ອຠິສຏາຕິ ອຠິຄຕາ. ເກຫິ ອຠິຄຕາຕິ? ອຕ຺ຖິເກຫິ ອຕ຺ຖິເກຫິ ມນຸສ຺ເສຫິ; ກຣຓຕ຺ເຖ ປນ ສາມິວຈນໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຖິການໍ ອຕ຺ຖິການໍ ມນຸສ຺ສານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຎ຺ຎາສາຍ ຈ ຣຕ຺ຕິໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ປຎ຺ຎາສ ກຫາປເຓ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເນຄໂມຕິ ກຸຏຸມ຺ພິຍຄໂຓ.

໓໒໗. ສາລວຕິໍ ກຸມາຣິໍ ຄຓິກໍ ວຸຏ຺ຐາເປສີຕິ ນາຄຣາ ທ຺ເວ ສຕສຫສ຺ສານິ, ຣາຊາ ສຕສຫສ຺ສນ຺ຕິ ຕີຓິ ສຕສຫສ຺ສານິ, ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ອາຣາມຸຍ຺ຍານວາຫນາທິປຣິຈ຺ເຉທໍ ທຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາເປສຸໍ; ຄຓິກຏ຺ຐາເນ ຐເປສຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຏິສເຕນ ຈ ຣຕ຺ຕິໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ຣຕ຺ຕິໍ ປຏິສເຕນ ຄຈ຺ຉຕິ. ຄິລານໍ ປຏິເວເທຍ຺ຍນ຺ຕິ ຄິລານຠາວໍ ຊານາເປຍ຺ຍໍ. ກຕ຺ຕຣສຸປ຺ເປຕິ ຊິຓ຺ຓສຸປ຺ເປ.

໓໒໘. ກາ ເມ ເທວ ມາຕາ, ໂກ ປິຕາຕິ ກສ຺ມາ ປຸຈ຺ຉິ? ຕໍ ກິຣ ອຎ຺ເຎ ຣາຊທາຣກາ ກີຬນ຺ຕາ ກລເຫ ອຸຏ຺ຐິເຕ ‘‘ນິມ຺ມາຕິໂກ ນິປ຺ປິຕິໂກ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຍຖາ ຈ ອຎ຺ເຎສໍ ທາຣການໍ ຉຓາທີສຸ ຈຸຬມາຕາມຫາມາຕາທໂຍ ກິຎ຺ຈິ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ເປເສນ຺ຕິ, ຕຖາ ຕສ຺ສ ນ ໂກຈິ ກິຎ຺ຈິ ເປເສຕິ. ອິຕິ ໂສ ຕໍ ສພ຺ພໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ນິມ຺ມາຕິໂກເຍວ ນຸ ໂຂ ອຫ’’ນ຺ຕິ ຊານນຕ຺ຖໍ ‘‘ກາ ເມ ເທວ ມາຕາ, ໂກ ປິຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ.

ຍນ຺ນູນາຫໍ ສິປ຺ປໍ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍນ຺ຕິ ຍໍນູນ ອຫໍ ເວຊ຺ຊສິປ຺ປໍ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ຕສ຺ສ ກິຣ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອິມານິ ໂຂ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສສິປ຺ປາທີນິ ປຣູປຆາຕປຏິສໍຍຸຕ຺ຕານິ, ເວຊ຺ຊສິປ຺ປໍ ເມຕ຺ຕາປຸພ຺ພຠາຄໍ ສຕ຺ຕານໍ ຫິຕປຏິສໍຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເວຊ຺ຊສິປ຺ປເມວ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ຍໍນູນາຫໍ ສິປ຺ປໍ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ອປິຈາຍໍ ອິໂຕ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສສ຺ສ ¶ ອຸປຣິ ປທຸມຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຸປຏ຺ຐາກໍ ‘‘ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐາໂກ ອຍ’’ນ຺ຕິ ຈຕຸປຣິສນ຺ຕເຣ ປຕ຺ຖຕຄຸຓໍ ເວຊ຺ຊໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອໂຫ ວຕາຫມ຺ປິ ເອວຣູປໍ ຐານນ຺ຕຣໍ ປາປຸເຓຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ທານໍ ທຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ¶ ‘‘ອຫມ຺ປິ ຠຄວາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ¶ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ອສຸກເວຊ຺ໂຊ ວິຍ ອນາຄເຕ ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐາໂກ ຠເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ປຕ຺ຖນມກາສິ. ຕາຍ ປຸຣິມປຕ຺ຖນາຍ ໂຈທິຍມາໂນເປສ ເວຊ຺ຊສິປ຺ປເມວ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ຍໍນູນາຫໍ ສິປ຺ປໍ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ.

໓໒໙. ທິສາປາໂມກ຺ໂຂຕິ ສພ຺ພທິສາສຸ ວິທິໂຕ ປາກໂຏ ປຘາໂນ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ສມເຍ ຕກ຺ກສີລໂຕ ວາຓິຊາ ອຠຍຣາຊກຸມາຣໍ ທສ຺ສນາຍ ອຄມໍສຸ. ເຕ ຊີວໂກ ‘‘ກຸໂຕ ຕຸມ຺ເຫ ອາຄຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຕກ຺ກສີລໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຕ຺ຖິ ຕຕ຺ຖ ເວຊ຺ຊສິປ຺ປາຈຣິໂຍ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອາມ ກຸມາຣ, ຕກ຺ກສີລາຍໍ ທິສາປາໂມກ຺ໂຂ ເວຊ຺ໂຊ ປຏິວສຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ເຕນ ຫິ ຍທາ ຄຈ຺ຉຖ, ມຍ຺ຫໍ ອາໂຣເຈຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ຕຖາ ອກໍສຸ. ໂສ ປິຕຣໍ ອນາປຸຈ຺ຉາ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ຕກ຺ກສີລໍ ອຄມາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຠຍໍ ຣາຊກຸມາຣໍ ອນາປຸຈ຺ຉາ’’ຕິອາທິ.

ອິຈ຺ຉາມຫໍ ອາຈຣິຍ ສິປ຺ປໍ ສິກ຺ຂິຕຸນ຺ຕິ ຕໍ ກິຣ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ໂສ ເວຊ຺ໂຊ ‘‘ໂກສິ ຕ຺ວໍ ຕາຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ‘‘ພິມ຺ພິສາຣມຫາຣາຊສ຺ສ ນຕ຺ຕາ ອຠຍກຸມາຣສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກສ຺ມາ ປນ ຕ຺ວມສິ ຕາຕ ອິຘາຄໂຕ’’ຕິ, ຕໂຕ ໂສ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິເກ ສິປ຺ປໍ ສິກ຺ຂິຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອິຈ຺ຉາມຫໍ ອາຈຣິຍ ສິປ຺ປໍ ສິກ຺ຂິຕຸນ຺ຕິ ອາຫ. ພຫຸຎ຺ຈ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ຍຖາ ອຎ຺ເຎ ຂຕ຺ຕິຍກຸມາຣາທໂຍ ອາຈຣິຍສ຺ສ ຘນໍ ທຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ກມ຺ມໍ ອກຕ຺ວາ ສິກ຺ຂນ຺ຕິເຍວ, ນ ໂສ ເອວໍ. ໂສ ປນ ກິຎ຺ຈິ ຘນໍ ອທຕ຺ວາ ຘມ຺ມນ຺ເຕວາສິໂກວ ຫຸຕ຺ວາ ເອກໍ ກາລໍ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ເອກໍ ກາລໍ ສິກ຺ຂຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ອຠິນີຫາຣສມ຺ປນ຺ໂນ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ເມຘາວິຕາຍ ພຫຸຎ຺ຈ ຄຓ຺ຫາຕິ, ລຫຸຎ຺ຈ ຄຓ຺ຫາຕິ, ສຸຏ຺ຐຸ ຈ ອຸປຘາເຣຕິ, ຄຫິຕຎ຺ຈສ຺ສ ນ ສມ຺ມຸສ຺ສຕິ.

ສຕ຺ຕ ຈ ເມ ວສ຺ສານິ ອຘີຍນ຺ຕສ຺ສ ນຍິມສ຺ສ ສິປ຺ປສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ອຍໍ ກິຣ ຊີວໂກ ຍຕ຺ຕກໍ ອາຈຣິໂຍ ຊານາຕິ, ຍໍ ອຎ຺ເຎ ໂສຬສຫິ ວສ຺ເສຫິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ສຕ຺ຕຫິ ວສ຺ເສຫິ ອຸຄ຺ຄເຫສິ ¶ . ສກ຺ກສ຺ສ ປນ ເທວຣຎ຺ໂຎ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຍໍ ພຸທ຺ຘານໍ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ອຄ຺ຄວິສ຺ສາສໂກ ຠວິສ຺ສຕິ, ຫນ຺ທ ນໍ ເຠສຊ຺ຊໂຍຊນໍ ສິກ຺ຂາເປມີ’’ຕິ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສຣີເຣ ອຊ຺ຌາວສິຕ຺ວາ ຍຖາ ຐເປຕ຺ວາ ກມ຺ມວິປາກໍ ອວເສສໂຣຄໍ ເອເກເນວ ເຠສຊ຺ຊໂຍເຄນ ຕິກິຈ຺ຉິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຕຖາ ນໍ ເຠສຊ຺ຊໂຍຊນໍ ສິກ຺ຂາເປສິ. ໂສ ປນ ‘‘ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ສິກ຺ຂາມີ’’ຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ສມຕ຺ໂຖ ອິທານິ ຊີວໂກ ຕິກິຈ຺ຉິຕຸ’’ນ຺ຕິ ¶ ສກ຺ເກນ ວິສ຺ສຏ຺ຐມຕ຺ເຕ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອາຈຣິຍໍ ປຸຈ຺ຉິ. ອາຈຣິໂຍ ປນ ‘‘ນ ອິມິນາ ມມານຸຠາເວນ ອຸຄ຺ຄຫິຕໍ, ເທວຕານຸຠາເວນ ອຸຄ຺ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາວ ເຕນ ຫິ ຠເຓຕິອາທິມາຫ. ສມນ຺ຕາ ໂຍຊນໍ ອາຫິຓ຺ຑນ຺ໂຕຕິ ¶ ທິວເສ ທິວເສ ເອເກເກນ ທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ທິວເສ ອາຫິຓ຺ຑນ຺ໂຕ. ປຣິຕ຺ຕໍ ປາເຖຍ຺ຍໍ ປາທາສີຕິ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ອທາສິ. ກສ຺ມາ? ຕສ຺ສ ກິຣ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຍໍ ມຫາກຸລສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ຄຕມຕ຺ໂຕເຍວ ປິຕິປິຕາມຫານໍ ສນ຺ຕິກາ ມຫາສກ຺ກາຣໍ ລຠິສ຺ສຕິ, ຕໂຕ ມຍ຺ຫໍ ວາ ສິປ຺ປສ຺ສ ວາ ຄຸຓໍ ນ ຊານິສ຺ສຕິ, ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ປນ ຂີຓປາເຖຍ຺ໂຍ ສິປ຺ປໍ ປໂຍເຊຕ຺ວາ ອວສ຺ສໍ ມຍ຺ຫຎ຺ຈ ສິປ຺ປສ຺ສ ຈ ຄຸຓໍ ຊານິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຣິຕ຺ຕໍ ທາເປສິ.

໓໓໐. ປສເຕນາຕິ ເອກຫຕ຺ຖປຸເຏນ. ປິຈຸນາຕິ ກປ຺ປາສປຏເລນ. ຍຕ຺ຣຫິ ນາມາຕິ ຍາ ນາມ. ກິມ຺ປິມາຍນ຺ຕິ ກິມ຺ປິ ເມ ອຍໍ. ອຸປຊານາເມຕສ຺ສ ສໍຍມສ຺ສາຕິ ກຕສ຺ສ ຈ ໂຣຄູປສມສ຺ສ ຈ ອຸປກາຣໍ ຊານາມາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໓໓໑. ສພ຺ພາລງ຺ກາຣໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ໂຫຕູຕິ ຣາຊາ ກິຣ ‘‘ສເຈ ອິມໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕິ, ປມາຓຍຸຕ຺ເຕ ຐາເນ ນໍ ຐເປສ຺ສາມິ. ສເຈ ນ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕິ, ອພ຺ຠນ຺ຕຣິກໍ ນໍ ວິສ຺ສາສກໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອວມາຫ. ອຠຍກຸມາຣສ຺ສາປິ ນາຏການມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ‘‘ອໂຫ ວຕ ນ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາ’’ຕິ. ໂສປິ ເຕສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຎຕ຺ວາ ວິຍ ‘‘ອິທໍ ເມ ເທວ ອຍ຺ຍິການໍ ອາຠຣຓໍ, ນຍິທໍ ມຍ຺ຫໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ປຕິຣູປ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອລໍ ເທວາຕິອາທິມາຫ. ອຘິກາຣໍ ເມ ເທໂວ ສຣຕູຕິ ກຕສ຺ສ ອຸປກາຣໍ ເມ ເທໂວ ສຣຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣາຊາ ປສນ຺ໂນ ສພ຺ພາກາຣສມ຺ປນ຺ນໍ ເຄຫຎ຺ຈ ອມ຺ພວນຸຍ຺ຍານຎ຺ຈ ອນຸສໍວຈ຺ຉຣໍ ສຕສຫສ຺ສອຸຏ຺ຐານກໍ ຄາມຎ຺ຈ ມຫາສກ຺ກາຣຎ຺ຈ ທຕ຺ວາ ເຕນ ຫິ ຠເຓຕິອາທິມາຫ.

໓໓໒. ສກ຺ຂິສ຺ສສິ ¶ ປນ ຕ຺ວໍ ຄຫປຕີຕິ ກສ຺ມາ ອາຫ? ອິຣິຍາປຖສມ຺ປຣິວຕ຺ຕເນນ ກິຣ ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄໍ ນ ສຓ຺ຐາຕິ, ອສ຺ສ ຈ ຕີຫິ ສຕ຺ຕາເຫຫິ ນິຈ຺ຈລສ຺ສ ¶ ນິປນ຺ນສ຺ສ ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄໍ ສຓ຺ຐຫິສ຺ສຕີຕິ ຎຕ຺ວາ ອປ຺ເປວ ນາມ ສຕ຺ຕສຕ຺ຕມາເສ ປຏິຊານິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕສຕ຺ຕທິວເສປິ ນິປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ນໍ ເອວມາຫ. ເຕເນວ ປຣໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອປິ ຈ ປຏິກຈ຺ເຈວ ມຍາ ຎາໂຕ’’ຕິ. ສີສຈ຺ຉວິໍ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາຕິ ສີສຈມ຺ມໍ ອປເນຕ຺ວາ. ສິພ຺ພິນິໍ ວິນາເມຕ຺ວາຕິ ສິພ຺ພິນິໍ ວິວຣິຕ຺ວາ. ນາຫໍ ອາຈຣິຍ ສກ຺ໂກມີຕິ ຕສ຺ສ ກິຣ ສຣີເຣ ມຫາຑາໂຫ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ຕີຫິ ສຕ຺ຕາເຫຫີຕິ ຕີຫິ ປສ຺ເສຫິ ເອເກເກນ ສຕ຺ຕາເຫນ.

໓໓໓. ຊນໍ ¶ ອຸສ຺ສາເຣຕ຺ວາຕິ ຊນໍ ນີຫຣາເປຕ຺ວາ.

໓໓໔. ເຊຄຸຈ຺ຉໍ ເມ ສປ຺ປີຕິ ອຍໍ ກິຣ ຣາຊາ ວິຈ຺ຉິກສ຺ສ ຊາໂຕ, ວິຈ຺ຉິກວິສປຏິຆາຕາຍ ຈ ສປ຺ປິ ເຠສຊ຺ຊໍ ໂຫຕິ ວິຈ຺ຉິການໍ ປຏິກູລໍ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ອຸທ຺ເທກໍ ທສ຺ສຕີຕິ ອຸຄ຺ຄາຣໍ ທສ຺ສຕິ. ປຎ຺ຎາສ ໂຍຊນິກາ ໂຫຕີຕິ ປຎ຺ຎາສ ໂຍຊນານິ ຄນ຺ຕຸໍ ສມຕ຺ຖາ ໂຫຕິ. ນ ເກວລຎ຺ຈສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ຫຕ຺ຖິນີເຍວ, ນາຬາຄິຣິ ນາມ ຫຕ຺ຖີ ໂຍຊນສຕໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເຈລກຓ຺ໂຓ ຈ ມຸຎ຺ຈເກໂສ ຈາຕິ ທ຺ເວ ອສ຺ສາ ວີສໂຍຊນສຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ກາໂກ ທາໂສ ສຏ຺ຐິໂຍຊນານິ ຄຈ຺ຉຕິ.

ເອກສ຺ສ ກິຣ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ພຸທ຺ເຘ ເອກທິວສໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ອຄມາສິ, ຕສ຺ເສໂກ ປຸຣິໂສ ‘‘ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຄໂຕ’’ຕິ ອາໂຣເຈສິ. ໂສ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ເວເຄນ ປຕ຺ຕໍ ອາຫຣາ’’ຕິ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສຊ຺ຊິຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ສພ຺ພໍ ທຕ຺ວາ ເປເສສິ. ອິຕໂຣ ຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ຠນ຺ເຕ ຕຸມ຺ຫາກໍ ກເຕນ ອິມິນາ ກາຍເວຍ຺ຍາວຕິເກນ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕປິ ວາຫນສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫມີ’’ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ອກາສິ. ໂສ ອຍໍ ເອຕຣຫິ ປຊ຺ໂຊໂຕ ນາມ ຣາຊາ ຊາໂຕ, ຕາຍ ປຕ຺ຖນາຍ ອຍໍ ວາຫນສມ຺ປຕ຺ຕິ.

ສປ຺ປິໍ ປາເຍຕ຺ວາຕິ ສປ຺ປິຎ຺ຈ ປາເຍຕ຺ວາ; ປຣິຈາຣິການຎ຺ຈ ອາຫາຣາຈາເຣ ວິຘິໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ. ນເຂນ ເຠສຊ຺ຊໍ ໂອລຸມ຺ເປຕ຺ວາຕິ ນເຂນ ເຠສຊ຺ຊໍ ໂອທຫິຕ຺ວາ; ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິຈ຺ຉາເຣສີຕິ ວິເຣເຈສິ.

໓໓໕. ສິເວຍ຺ຍກໍ ¶ ນາມ ອຸຕ຺ຕຣກຸຣູສຸ ສິວຖິກໍ ອວມງ຺ຄລວຕ຺ຖໍ. ຕຕ຺ຖ ກິຣ ມນຸສ຺ສາ ມຕໍ ເຕນ ວຕ຺ເຖນ ເວເຐຕ຺ວາ ນິກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ຕໍ ¶ ‘‘ມໍສເປສີ’’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິໂສຓ຺ຑກສກຸຓາ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕກູເຏ ຐເປຕ຺ວາ ວຕ຺ຖໍ ອປເນຕ຺ວາ ຂາທນ຺ຕິ. ອຖ ວນຈຣກາ ວຕ຺ຖໍ ທິສ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາຫຣນ຺ຕິ. ເອວມິທໍ ປຊ຺ໂຊເຕນ ລທ຺ຘໍ. ສິວິຣຏ຺ເຐ ກຸສລາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ຕີຫິ ອໍສູຫິ ສຸຕ຺ຕໍ ກນ຺ຕນ຺ຕິ, ເຕນ ສຸຕ຺ເຕນ ວາຍິຕວຕ຺ຖໍ ເອຕນ຺ຕິປິ ວທນ຺ຕິ.

໓໓໖. ສິເນເຫຖາຕິ ¶ ກິໍ ປນ ຠຄວໂຕ ກາໂຍ ລູໂຂຕິ ນ ລູໂຂ? ຠຄວໂຕ ຫິ ອາຫາເຣ ສທາ ເທວຕາ ທິພ຺ໂພຊໍ ປກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ສິເນຫປານໍ ປນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ໂທເສ ເຕເມຕິ, ສິຣາ ມຸທຸກາ ກໂຣຕິ, ເຕນາຍໍ ເອວມາຫ. ຕີຓິ ອຸປ຺ປລຫຕ຺ຖານີຕິ ເອກໍ ໂອຬາຣິກໂທສຫຣຓຕ຺ຖໍ, ເອກໍ ມຊ຺ຌິມໂທສຫຣຓຕ຺ຖໍ, ເອກໍ ສຸຂຸມໂທສຫຣຓຕ຺ຖໍ. ນຈິຣສ຺ເສວ ປກຕຕ຺ໂຕ ອໂຫສີຕິ ເອວໍ ປກຕຕ຺ເຕ ປນ ກາເຍ ນາຄຣາ ທານໍ ສມ຺ປາເທສຸໍ. ຊີວໂກ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຠຄວາ ອຊ຺ຊ ນາຄຣາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ທານໍ ທາຕຸກາມາ, ມາ ອນ຺ໂຕຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສຖາ’’ຕິ. ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖໂຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ກຸໂຕ ນຸ ໂຂ ອຊ຺ຊ ຠຄວໂຕ ປຐມໍ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ຕໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ໂສໂຓ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ເຂຕ຺ຕປຣິກມ຺ມໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຎ຺ເຎຫິ ອສາຘາຣຓານໍ ຂີໂຣທກເສຈນສໍວທ຺ຘານໍ ຄນ຺ຘສາລີນໍ ໂອທນໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ຕໂຕ ຠຄວໂຕ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອາຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອິທ຺ຘິຍາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປາສາທຕເລ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສສິ. ໂສ ເຖຣສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຓີຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອທາສິ. ເຖຣສ຺ສ ຈ ຄມນາກາຣໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຠຸຎ຺ຊຖ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ ‘‘ຠຸຎ຺ຊຖ ຠນ຺ເຕ, ອຫໍ ອຎ຺ຎໍ ຠຄວໂຕ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຖຣໍ ໂຠເຊຕ຺ວາ ຄນ຺ເຘຫິ ປຕ຺ຕໍ ອຸພ຺ພຏ຺ເຏຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ອທາສິ, ຕໍ ເຖໂຣ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ອທາສິ.

ຣາຊາປິ ໂຂ ພິມ຺ພິສາໂຣ ‘‘ອຊ຺ຊ ຠຄວາ ກິໍ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວິຫາຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປວິສມາໂນວ ປິຓ຺ຑປາຕຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕຸກາໂມ ອໂຫສິ ¶ . ຠຄວໂຕ ¶ ທ຺ວີສຸເຍວ ປິຓ຺ຑປາເຕສຸ ຠາຊນຄເຕສຸ ເທວຕາ ໂອຊໍ ປກ຺ຂິປິໍສຸ – ຍຎ຺ຈ ສຸຊາຕາ ອທາສິ; ຍຎ຺ຈ ປຣິນິພ຺ພານກາເລ ຈຸນ຺ໂທ ກມ຺ມາຣປຸຕ຺ໂຕ; ອຎ຺ເຎສຸ ກພເຬ ກພເຬ ປກ຺ຂິປິໍສຸ, ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ຣຎ຺ໂຎ ອິຈ຺ຉໍ ຊານິຕ຺ວາ ອປກ຺ຂິຕ຺ໂຕຊເມວ ໂຖກໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ຣຎ຺ໂຎ ທາເປສິ. ໂສ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ກິໍ ຠນ຺ເຕ, ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸໂຕ ອາຠຕໍ ໂຠຊນ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ມຫາຣາຊ, ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸໂຕ; ອປິຈ ໂຂ ຕເວວ ຣຏ຺ຐວາສິໂນ ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂຠຊນໍ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ໂສຓສ຺ສ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ໂສຓໍ ທຏ຺ຐຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ຈມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘເກ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອສີຕິຍາ ກຸລປຸຕ຺ຕສຫສ຺ເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂສຓສ຺ສ ອາຄມນໍ ອກາສິ. ເຕ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສຕາປນ຺ນາ ຊາຕາ. ໂສໂຓ ປນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ. ຠຄວາປິ ເອຕທຕ຺ຖເມວ ຣຎ຺ໂຎ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ທາເປສິ.

໓໓໗. ເອວໍ ¶ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ເຈ ຠຄວຕິ ອຖ ໂຂ ຊີວໂກ ໂກມາຣຠຈ຺ໂຈ ຕໍ ສິເວຍ຺ຍກໍ ທຸສ຺ສຍຸຄໍ ອາທາຍ…ເປ… ເອຕທໂວຈ. ອຕິກ຺ກນ຺ຕວຣາຕິ ເອຕ຺ຖ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ມຫາຂນ຺ຘເກ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຠຄວາ ຠນ຺ເຕ ປໍສຸກູລິໂກ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ຈາຕິ ຠຄວໂຕ ຫິ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອິທໍ ວຕ຺ຖໍ, ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ວີສຕິ ວສ຺ສານິ ນ ໂກຈິ ຄຫປຕິຈີວຣໍ ສາທິຍິ, ສພ຺ເພ ປໍສຸກູລິກາວ ອເຫສຸໍ. ເຕນາຍໍ ເອວມາຫ. ຄຫປຕິຈີວຣນ຺ຕິ ຄຫປຕີຫິ ທິນ຺ນຈີວຣໍ. ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍາຕິ ວຕ຺ຖທານານິສໍສປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາຍ ກຖາຍ. ອິຕຣີຕເຣນາປີຕິ ອປ຺ປຄ຺ເຆນປິ ມຫຄ຺ເຆນປິ; ເຍນ ເກນຈີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປາວາໂຣຕິ ສໂລມໂກ ກປ຺ປາສາທິເຠໂທ. ອນຸຊານາມິ ຠິກ຺ຂເວ ໂກຊວນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປກຕິໂກຊວເມວ ວຏ຺ຏຕິ, ມຫາປິຏ຺ຐິຍໂກຊວໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ມຫາປິຏ຺ຐິຍໂກຊວນ຺ຕິ ອຸຓ຺ຓາມໂຍ ປາວາຣສທິໂສ ໂກຊໂວ.

໓໓໘. ກາສິຣາຊາຕິ ກາສີນໍ ຣາຊາ; ປເສນທິສ຺ສ ເອກປິຕິກຠາຕາ ເອສ. ອຑ຺ຒກາສິຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກາສີຕິ ສຫສ຺ສໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຕໍ ອຄ຺ຆນໂກ ກາສິໂຍ ¶ . ອຍໍ ປນ ປຎ຺ຈສຕານິ ອຄ຺ຆຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອຑ຺ຒກາສິໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ອຸປຑ຺ຒກາສີນໍ ຂມມານ’’ນ຺ຕິ.

໓໓໙. ອຸຈ຺ຈາວຈານີຕິ ສຸນ຺ທຣານິ ຈ ອສຸນ຺ທຣານິ ຈ. ຠງ຺ຄໍ ¶ ນາມ ໂຂມາທີຫິ ປຎ຺ຈຫິ ສຸຕ຺ເຕຫິ ມິສ຺ເສຕ຺ວາ ກຕໍ; ວາກມຍເມວາຕິປິ ວທນ຺ຕິ.

໓໔໐. ເອກໍເຍວ ຠຄວຕາ ຈີວຣໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ ນ ທ຺ເວຕິ ເຕ ກິຣ ອິຕຣີຕເຣນ ຈີວເຣນາຕິ ເອຕສ຺ສ ‘‘ຄຫປຕິເກນ ວາ ປໍສຸກູເລນ ວາ’’ຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຖໍ ສລ຺ລກ຺ຂິໍສຸ. ນາຄເມສຸນ຺ຕິ ຍາວ ເຕ ສຸສານໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕາວ ເຕ ນ ອຈ຺ຉິໍສຸ; ປກ຺ກມິໍສຸເຍວ. ນາກາມາ ຠາຄໍ ທາຕຸນ຺ຕິ ນ ອນິຈ຺ຉາຍ ທາຕຸໍ; ຍທິ ປນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ທາຕພ຺ໂພ. ອາຄເມສຸນ຺ຕິ ອຸປຈາເຣ ອຈ຺ຉິໍສຸ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ອາຫ – ‘‘ອນຸຊານາມິ ຠິກ຺ຂເວ ອາຄເມນ຺ຕານໍ ອກາມາ ຠາຄໍ ທາຕຸ’’ນ຺ຕິ. ຍທິ ປນ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ອິຘາຄຕາ ເອວ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ ເທນ຺ຕິ, ສຎ຺ຎາຓໍ ວາ ກຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ‘‘ສມ຺ປຕ຺ຕາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ ສມ຺ປຕ຺ຕານໍ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ສເຈ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຄຕາ, ເຍນ ຄຫິຕໍ, ໂສ ເອວ ສາມີ. ສທິສາ ສຸສານໍ ໂອກ຺ກມິໍສູຕິ ສພ຺ເພ ສມໍ ໂອກ຺ກມິໍສຸ; ເອກທິສາຍ ວາ ໂອກ຺ກມິໍສູຕິປິ ¶ ອຕ຺ໂຖ. ເຕ ກຕິກໍ ກຕ຺ວາຕິ ລທ຺ຘໍ ປໍສຸກູລໍ ສພ຺ເພ ຠາເຊຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາຕິ ພຫິເມວ ກຕິກໍ ກຕ຺ວາ.

໓໔໒. ຈີວຣປຏິຄ຺ຄາຫກນ຺ຕິ ໂຍ ຄຫປຕິເກຫິ ສງ຺ຆສ຺ສ ທີຍມານໍ ຈີວຣໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ໂຍ ນ ຉນ຺ທາຄຕິໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິອາທີສຸ ຈີວຣປຏິຄ຺ຄາຫເກສຸ ປຈ຺ຉາ ອາຄຕານມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຕກາທີນໍ ປຐມຕຣໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ວາ ເອກຈ຺ຈສ຺ມິໍ ເປມໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ວາ ໂລຠປກຕິກຕາຍ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິຓາເມນ຺ໂຕ ວາ ຉນ຺ທາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ນາມ. ປຐມຕຣໍ ອາຄຕສ຺ສາປິ ໂກຘວເສນ ປຈ຺ຉາ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ວາ ທຸຄ຺ຄຕມນຸສ຺ເສສຸ ອວມຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ວາ ‘‘ກິໍ ໂວ ຆເຣ ຐປໂນກາໂສ ນຕ຺ຖິ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ເອວໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ລາຠນ຺ຕຣາຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວາ ໂທສາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ນາມ. ໂຍ ປນ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິ ອສມ຺ປຊາໂນ, ອຍໍ ໂມຫາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ນາມ. ປຈ຺ຉາ ອາຄຕານມ຺ປິ ອິສ຺ສຣານມ຺ປິ ຠເຍນ ປຐມຕຣໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ວາ ‘‘ຈີວຣປຏິຄ຺ຄາຫກຏ຺ຐານໍ ນາເມຕໍ ຠາຣິຍ’’ນ຺ຕິ ສນ຺ຕສນ຺ໂຕ ວາ ຠຍາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ¶ ນາມ. ‘‘ມຍາ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ຄຫິຕໍ, ອິທຎ຺ຈິໍທຎ຺ຈ ນ ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຊານນ຺ໂຕ ຄຫິຕາຄຫິຕໍ ຊານາຕິ ນາມ. ຕສ຺ມາ ໂຍ ນ ຉນ຺ທາຄຕິອາທິວເສນ ຄຈ຺ຉຕິ, ຎາຕກອຎ຺ຎາຕກອຑ຺ຒທຸຄ຺ຄເຕສຸ ວິເສສໍ ອກຕ຺ວາ ¶ ອາຄຕປອປາຏິຍາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ສີລາຈາຣປຏິປຕ຺ຕິຍຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ສຕິມາ ເມຘາວີ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ, ສກ຺ໂກຕິ ທາຍການໍ ວິສ຺ສຏ຺ຐວາຈາຍ ປຣິມຓ຺ຑເລຫິ ປທພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປສາທໍ ຊເນຕຸໍ, ເອວຣູໂປ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ໂພ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ຠິກ຺ຂເວ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ໂພຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ເອຕາຍ ຍຖາວຸຕ຺ຕາຍ ກມ຺ມວາຈາຍປິ ອປໂລກເນນາປິ ອນ຺ໂຕວິຫາເຣ ສພ຺ພສງ຺ຆມຊ຺ເຌປິ ຂຓ຺ຑສີມາຍປິ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ເອວໍ ສມ຺ມເຕນ ຈ ວິຫາຣປຈ຺ຈນ຺ເຕ ວາ ປຘານຆເຣ ວາ ນ ອຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ຍຕ຺ຖ ປນ ອາຄຕາຄຕາ ມນຸສ຺ສາ ສຸຂໍ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ຕາທິເສ ຘຸຣວິຫາຣຏ຺ຐາເນ ພີຊນິໍ ປສ຺ເສ ຐເປຕ຺ວາ ສຸນິວຕ຺ເຖນ ສຸປາຣຸເຕນ ນິສີທິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ເຖວ ອຸຊ຺ຌິຕ຺ວາຕິ ‘‘ປຏິຄ຺ຄຫຓເມວ ອມ຺ຫາກໍ ຠາໂຣ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄຫິຕຏ຺ຐາເນເຍວ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຈີວຣນິທຫກນ຺ຕິ ຈີວຣປຏິສາມກໍ. ໂຍ ນ ຉນ຺ທາຄຕິໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິອາທີສຸ ເຈຕ຺ຖ ອິໂຕ ປຣຎ຺ຈ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສມ຺ມຸຕິວິນິຈ຺ຉໂຍປິ ກຖິຕານຸສາເຣເນວ ຊານິຕພ຺ໂພ.

໓໔໓. ວິຫາຣໍ ¶ ວາຕິອາທີສຸ ໂຍ ອາຣາມມຊ຺ເຌ ອາຣາມິກສາມເຓຣາທີຫິ ອວິວິຕ຺ໂຕ ສພ຺ເພສໍ ສໂມສຣຓຏ຺ຐາເນ ວິຫາໂຣ ວາ ອຑ຺ຒໂຍໂຄ ວາ ໂຫຕິ, ໂສ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ໂພ. ປຈ຺ຈນ຺ຕເສນາສນໍ ປນ ນ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ ປນ ຠຓ຺ຑາຄາຣໍ ຂຓ຺ຑສີມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຂຓ຺ຑສີມາຍ ນິສິນ຺ເນຫິ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ວິຫາຣມຊ຺ເຌເຍວ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພໍ.

ຄຸຕ຺ຕາຄຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ຊາເນຍ຺ຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ຕາວ ຉທນາທີສຸ ໂກຈິ ໂທໂສ ນຕ຺ຖິ, ຕໍ ຄຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ສ ປນ ຉທນຕິຓໍ ວາ ຉທນິຏ຺ຐກາ ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ປຕິຕາ, ເຍນ ໂອວສ຺ສຕິ ວາ, ມູສິກາທີນໍ ¶ ວາ ປເວໂສ ໂຫຕິ, ຠິຕ຺ຕິອາທີສຸ ວາ ກຕ຺ຖຈິ ຉິທ຺ທໍ ໂຫຕິ, ອຸປຈິກາ ວາ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ອຄຸຕ຺ຕໍ ນາມ. ຕໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ປຏິສງ຺ຂຣິຕພ຺ພໍ. ສີຕສມເຍ ທ຺ວາຣຎ຺ຈ ວາຕປານຎ຺ຈ ສຸປິຫິຕໍ ກາຕພ຺ພໍ, ສີເຕນ ຫິ ຈີວຣານິ ກຓ຺ຓກິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ອຸຓ຺ຫສມເຍ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ວາຕປ຺ປເວສນຕ຺ຖໍ ວິວຣິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຫິ ຄຸຕ຺ຕາຄຸຕ຺ຕໍ ຊານາຕິ ນາມ.

ອິເມຫິ ¶ ປນ ຈີວຣປຏິຄ຺ຄາຫກາທີຫິ ຕີຫິປິ ອຕ຺ຕໂນ ວຕ຺ຕໍ ຊານິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ຈີວຣປຏິຄ຺ຄາຫເກນ ຕາວ ຍໍ ຍໍ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ກາລຈີວຣ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ອກາລຈີວຣ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ອຈ຺ເຈກຈີວຣ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ວສ຺ສິກສາຏິກ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ນິສີທນ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ມຸຂປຸຎ຺ຉນໂຈຬ’’ນ຺ຕິ ວາ ເທນ຺ຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ເອກຣາສິໍ ກຕ຺ວາ ມິສ຺ເສຕ຺ວາ ນ ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພໍ, ວິສຸໍ ວິສຸໍ ກຕ຺ວາວ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຈີວຣນິທຫກສ຺ສ ຕເຖວ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ຈີວຣນິທຫເກນາປິ ຠຓ຺ຑາຄາຣິກສ຺ສ ທທມາເນນ ອິທໍ ກາລຈີວຣໍ…ເປ… ອິທໍ ມຸຂປຸຎ຺ຉນໂຈຬນ຺ຕິ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາວ ທາຕພ຺ພໍ. ຠຓ຺ຑາຄາຣິເກນາປິ ຕເຖວ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ວິຍ ສຎ຺ຎາຓໍ ກຕ຺ວາ ຐເປຕພ຺ພໍ. ຕໂຕ ສງ຺ເຆນ ‘‘ກາລຈີວຣໍ ອາຫຣາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ກາລຈີວຣເມວ ທາຕພ຺ພໍ…ເປ… ມຸຂປຸຎ຺ຉນໂຈຬກໍ ອາຫຣາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕເທວ ທາຕພ຺ພໍ.

ອິຕິ ຠຄວຕາ ຈີວຣປຏິຄ຺ຄາຫໂກ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ, ຈີວຣນິທຫໂກ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ, ຠຓ຺ຑາຄາຣໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ, ຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ, ນ ພາຫຸລິກຕາຍ ນ ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ; ອປິຈ ໂຂ ສງ຺ຆສ຺ສານຸຄ຺ຄຫາຍ. ສເຈ ຫິ ອາຫຏາຫຏໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ຠາເຊຍ຺ຍຸໍ, ເນວ ອາຫຏໍ ນ ອນາຫຏໍ ນ ທິນ຺ນໍ ນາທິນ຺ນໍ ນ ລທ຺ຘໍ ນາລທ຺ຘໍ ຊາເນຍ຺ຍຸໍ, ອາຫຏາຫຏໍ ເຖຣາສເນ ວາ ທເທຍ຺ຍຸໍ, ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑໍ ວາ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍຸໍ; ເອວໍ ສຕິ ອຍຸຕ຺ຕປຣິໂຠໂຄ ຈ ໂຫຕິ, ນ ຈ ສພ຺ເພສໍ ສງ຺ຄໂຫ ກໂຕ ໂຫຕິ. ຠຓ຺ຑາຄາເຣ ປນ ຈີວຣໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຸສ຺ສນ຺ນກາເລ ເອເກກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕິຈີວຣໍ ວາ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ວາ ¶ ເອເກກໍ ວາ ຈີວຣໍ ທສ຺ສນ຺ຕິ, ລທ຺ຘາລທ຺ຘໍ ຊານິສ຺ສນ຺ຕິ, ອລທ຺ຘຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ສງ຺ຄຫໍ ກາຕຸໍ ມຎ຺ຎິສ຺ສນ຺ຕີຕິ.

ນ ຠິກ຺ຂເວ ຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ ວຸຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພຕິ ເອຕ຺ຖ ອຎ຺ເຎປິ ອວຸຏ຺ຐາປນີຍາ ຊານິຕພ຺ພາ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ຫິ ນ ວຸຏ຺ຐາເປຕພ຺ພາ – ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ¶ , ຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ, ຄິລາໂນ, ສງ຺ຆໂຕ ລທ຺ຘເສນາສໂນຕິ. ຕຕ຺ຖ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ອຕ຺ຕໂນ ວຸຑ຺ຒຕາຍ ນວກຕເຣນ ນ ວຸຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ, ຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ ສງ຺ເຆນ ສມ຺ມນ຺ນິຕ຺ວາ ຠຓ຺ຑາຄາຣສ຺ສ ທິນ຺ນຕາຍ, ຄິລາໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຄິລານຕາຍ, ສງ຺ໂຆ ປນ ພຫຸສ຺ສຸຕສ຺ສ ອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາທີຫິ ພຫຸປກາຣສ຺ສ ຠາຣນິຕ຺ຖາຣກສ຺ສ ຜາສຸກໍ ອາວາສໍ ອນຸຏ຺ຐາປນີຍໍ ກຕ຺ວາ ເທຕິ, ຕສ຺ມາ ໂສ ອຸປກາຣຕາຍ ຈ ສງ຺ຆໂຕ ລທ຺ຘຕາຍ ຈ ນ ວຸຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພຕິ.

ອຸສ຺ສນ຺ນໍ ¶ ໂຫຕີຕິ ພຫຸ ຣາສິກຕໍ ໂຫຕິ, ຠຓ຺ຑາຄາຣໍ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ. ສມ຺ມຸຂີຠູເຕນາຕິ ອນ຺ໂຕອຸປຈາຣສີມາຍໍ ຐິເຕນ. ຠາເຊຕຸນ຺ຕິ ກາລໍ ໂຆເສຕ຺ວາ ປຏິປາຏິຍາ ຠາເຊຕຸໍ. ໂກລາຫລໍ ອກາສີຕິ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິຍສ຺ສ ເທຖ, ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ເທຖາ’’ຕິ ເອວໍ ມຫາສທ຺ທໍ ອກາສິ. ຈີວຣຠາຊນກງ຺ເຄສຸ ສຠາຄານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອປາປຸຓນ຺ຕມ຺ປິ ມຫຄ຺ຆໍ ຈີວຣໍ ເທນ຺ໂຕ ຉນ຺ທາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ນາມ. ອຎ຺ເຎສໍ ວຸຑ຺ຒຕຣານໍ ປາປຸຓນ຺ຕມ຺ປິ ມຫຄ຺ຆໍ ຈີວຣໍ ອທຕ຺ວາ ອປ຺ປຄ຺ຆໍ ເທນ຺ໂຕ ໂທສາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ນາມ. ໂມຫມູຬ຺ໂຫ ຈີວຣທານວຕ຺ຕໍ ອຊານນ຺ໂຕ ໂມຫາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ນາມ. ມຸຂຣານໍ ນວການມ຺ປິ ຠເຍນ ອປາປຸຓນ຺ຕເມວ ມຫຄ຺ຆໍ ຈີວຣໍ ເທນ຺ໂຕ ຠຍາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ນາມ. ໂຍ ເອວໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ສພ຺ເພສໍ ຕຸລາຠູໂຕ ປມາຓຠູໂຕ ມຊ຺ຌຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ໂສ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ໂພ. ຠາຊິຕາຠາຊິຕນ຺ຕິ ‘‘ເອຕ຺ຕການິ ວຕ຺ຖານິ ຠາຊິຕານິ, ເອຕ຺ຕການິ ອຠາຊິຕານີ’’ຕິ ຊານນ຺ໂຕ ‘‘ຠາຊິຕາຠາຊິຕຎ຺ຈ ຊາເນຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ອຸຈ຺ຈິນິຕ຺ວາຕິ ‘‘ອິທໍ ຖູລໍ, ອິທໍ ສຓ຺ຫໍ, ອິທໍ ຆນໍ, ອິທໍ ຕນຸກໍ, ອິທໍ ປຣິຠຸຕ຺ຕໍ, ອິທໍ ອປຣິຠຸຕ຺ຕໍ, ອິທໍ ທີຆໂຕ ເອຕ຺ຕກໍ ປຸຖຸລໂຕ ເອຕ຺ຕກ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວຕ຺ຖານິ ວິຈິນິຕ຺ວາ. ຕຸລຍິຕ຺ວາຕິ ‘‘ອິທໍ ເອຕ຺ຕກໍ ອຄ຺ຆຕິ, ອິທໍ ເອຕ຺ຕກ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອຄ຺ຆປຣິຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ. ວຓ຺ຓາວຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາຕິ ສເຈ ສພ຺ເພສໍ ເອເກກເມວ ທສຄ຺ຆນກໍ ປາປຸຓາຕິ, ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ; ໂນ ເຈ ປາປຸຓາຕິ, ຍໍ ນວ ວາ ອຏ຺ຐ ວາ ອຄ຺ຆຕິ, ຕໍ ອຎ຺ເຎນ ເອກອຄ຺ຆນເກນ ຈ ທ຺ວິອຄ຺ຆນເກນ ຈ ສທ຺ຘິໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ເອເຕນ ອຸປາເຍນ ສເມ ປຏິວີເສ ຐເປຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠິກ຺ຂູ ຄເຓຕ຺ວາ ວຄ຺ຄໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາຕິ ສເຈ ເອເກກສ຺ສ ທິຍມາເນ ທິວໂສ ນປ຺ປໂຫຕິ, ທສ ທສ ຠິກ຺ຂູ ¶ ຄເຓຕ຺ວາ ທສ ທສ ຈີວຣປຏິວີເສ ເອກວຄ຺ຄໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ເອກໍ ຠຓ຺ຑິກໍ ກຕ຺ວາ ເອວໍ ຈີວຣປຏິວີສໍ ຐເປຕຸໍ ອນຸຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ຐປິເຕສຸ ¶ ຈີວຣປຏິວີເສສຸ ກຸໂສ ປາເຕຕພ຺ໂພ. ເຕຫິປິ ຠິກ຺ຂູຫິ ປຸນ ກຸສປາຕໍ ກຕ຺ວາ ຠາເຊຕພ຺ພໍ.

ສາມເຓຣານໍ ອຸປຑ຺ຒປຏິວີສນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ເຍ ສາມເຓຣາ ອຕ຺ຕິສ຺ສຣາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ກຕ຺ຕພ຺ພກມ຺ມໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ, ອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາສຸ ຍຸຕ຺ຕາ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍານໍເຍວ ວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ອຎ຺ເຎສໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອເຕສໍເຍວ ອຸປຑ຺ຒຠາໂຄ ທາຕພ຺ໂພ. ເຍ ປນ ປຸເຣຠຕ຺ຕຎ຺ຈ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ເສວ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເຕສໍ ສມໂກ ທາຕພ຺ໂພ. ອິທຎ຺ຈ ປິຏ຺ຐິສມເຍ ¶ ອຸປ຺ປນ຺ເນນ ຠຓ຺ຑາຄາເຣ ຐປິເຕນ ອກາລຈີວເຣເນວ ກຖິຕໍ. ກາລຈີວຣໍ ປນ ສມກເມວ ທາຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຣຸປ຺ປາທວສ຺ສາວາສິກໍ ສມ຺ມຸຎ຺ຊນີພນ຺ຘນາທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ຜາຕິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ເອຕຎ຺ເຫຕ຺ຖ ສພ຺ເພສໍ ວຕ຺ຕໍ. ຠຓ຺ຑາຄາຣິກຈີວເຣປິ ສເຈ ສາມເຓຣາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ ມຍໍ ຍາຄຸໍ ປຈາມ, ຠຕ຺ຕໍ ປຈາມ, ຂຊ຺ຊກໍ ປຈາມ, ອປ຺ປຫຣິຕກໍ ກໂຣມ, ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ອາຫຣາມ, ຣງ຺ຄຉລ຺ລິໍ ກປ຺ປິຍໍ ກຕ຺ວາ ເທມ, ກິໍ ອມ຺ເຫຫິ ນ ກຕໍ ນາມາ’’ຕິ ອຸກ຺ກຸຏ຺ຐິໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ສມຠາໂຄວ ທາຕພ຺ໂພ. ເອຕໍ ເຍ ຈ ວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ກໂຣນ຺ຕິ, ເຍສຎ຺ຈ ກຣຓຠາໂວ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເຕ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ‘‘ສເຈ ສາມເຓຣາ ‘ກສ຺ມາ ມຍໍ ຠນ຺ເຕ ສງ຺ຆກມ຺ມໍ ນ ກໂຣມ, ກຣິສ຺ສາມາ’ຕິ ຍາຈນ຺ຕິ, ສມປຏິວີໂສ ທາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອຸຕ຺ຕຣິຕຸກາໂມຕິ ນທິໍ ວາ ກນ຺ຕາຣໍ ວາ ອຸຕ຺ຕຣິຕຸກາໂມ; ສຕ຺ຖໍ ລຠິຕ຺ວາ ທິສາ ປກ຺ກມິຕຸກາໂມຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສກໍ ຠາຄໍ ທາຕຸນ຺ຕິ ອິທໍ ຠຓ຺ຑາຄາຣໂຕ ຈີວຣານິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ປຸຎ຺ເຊ ກເຕ ຆຓ຺ຏິຍາ ປຫຏາຍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ສນ຺ນິປຕິເຕ ສຕ຺ຖໍ ລຠິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ‘‘ສຕ຺ຖໂຕ ມາ ປຣິຫາຍີ’’ຕິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ອນີຫເຕສຸ ວາ ຈີວເຣສຸ ອປ຺ປຫຏາຍ ວາ ຆຓ຺ຏິຍາ ອສນ຺ນິປຕິເຕ ວາ ¶ ສງ຺ເຆ ທາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຈີວເຣສຸ ປນ ນີຫເຕສຸ ຆຓ຺ຏິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ສນ຺ນິປຕິເຕ ຈີວຣຠາຊເກນ ‘‘ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ໂກຏ຺ຐາເສນ ເອຕ຺ຕເກນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຕກ຺ເກຕ຺ວາ ນຍຄ຺ຄາເຫນ ຈີວຣໍ ທາຕພ຺ພໍ. ຕຸລາຍ ຕຸລິຕມິວ ຫິ ສມສມໍ ທາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ຕສ຺ມາ ອູນໍ ວາ ໂຫຕຸ ອຘິກໍ ວາ, ເອວໍ ຕກ຺ເກນ ນເຍນ ທິນ຺ນໍ ສຸທິນ຺ນໍ. ເນວ ອູນກໍ ປຸນ ທາຕພ຺ພໍ, ນາຕິຣິຕ຺ຕໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ອຕິເຣກຠາເຄນາຕິ ທສ ຠິກ຺ຂູ ໂຫນ຺ຕິ, ສາຏກາປິ ທເສວ, ເຕສຸ ເອໂກ ທ຺ວາທສ ອຄ຺ຆຕິ, ເສສາ ທສຄ຺ຆນກາ. ສພ຺ເພສຸ ທສຄ຺ຆນກວເສນ ກຸເສ ປາຕິເຕ ຍສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທ຺ວາທສຄ຺ຆນໂກ ກຸໂສ ປາຕິໂຕ, ໂສ ‘‘ເອຕ຺ຕເກນ ມມ ຈີວຣໍ ປໂຫຕີ’’ຕິ ເຕນ ອຕິເຣກຠາເຄນ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ໂຫຕິ. ຠິກ຺ຂູ ‘‘ອຕິເຣກໍ ອາວຸໂສ ສງ຺ຆສ຺ສ ສນ຺ຕກ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຠຄວາ ‘‘ສງ຺ຆິເກ ຈ ¶ ຄຓສນ຺ຕເກ ຈ ອປ຺ປກໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ສໍຍໂມ ກາຕພ຺ໂພ, ຄຓ຺ຫນ຺ເຕນາປິ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຍິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອນຸຊານາມິ ຠິກ຺ຂເວ ອນຸກ຺ເຂເປ ທິນ຺ເນ’’ຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ອນຸກ຺ເຂໂປ ນາມ ຍໍກິຎ຺ຈິ ອນຸກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ ອນຸປ຺ປທາຕພ຺ພໍ ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ; ຍຕ຺ຕກໍ ¶ ຕສ຺ສ ປຏິວີເສ ອຘິກໍ, ຕຕ຺ຕເກ ອຄ຺ຆນເກ ຍສ຺ມິໍ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ກປ຺ປິຍຠຓ຺ເຑ ທິນ຺ເນຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ວິກລເກ ໂຕເສຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ຈີວຣວິກລກໍ ປຸຄ຺ຄລວິກລກນ຺ຕິ ທ຺ເວ ວິກລກາ. ຈີວຣວິກລກໍ ນາມ ສພ຺ເພສໍ ປຎ຺ຈ ປຎ຺ຈ ວຕ຺ຖານິ ປຕ຺ຕານິ, ເສສານິປິ ອຕ຺ຖິ, ເອເກກໍ ປນ ນ ປາປຸຓາຕິ, ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພານິ. ຉິນ຺ທນ຺ເຕຫິ ຈ ອຑ຺ຒມຓ຺ຑລາທີນໍ ວາ ອຸປາຫນຕ຺ຖວິກາທີນໍ ວາ ປໂຫນການິ ຂຓ຺ຑານິ ກຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພານິ, ເຫຏ຺ຐິມປຣິຈ຺ເຉເທນ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລວິຕ຺ຖາຣມ຺ປິ ອນຸວາຕປ຺ປໂຫນກາຍາມໍ ຂຓ຺ຑໍ ກຕ຺ວາ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອປຣິໂຠຄໍ ປນ ນ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ຈີວຣສ຺ສ ອປ຺ປໂຫນກຠາໂວ ຈີວຣວິກລກໍ. ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ທິນ຺ເນ ປນ ຕໍ ໂຕສິຕໍ ໂຫຕິ, ອຖ ກຸສປາໂຕ ກາຕພ຺ໂພ. ສເຈປິ ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ໂກຏ຺ຐາເສ ເອກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ວຕ຺ຖານິ ນປ຺ປໂຫນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎໍ ສາມຓກໍ ປຣິກ຺ຂາຣໍ ຐເປຕ຺ວາ ໂຍ ເຕນ ຕຸສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ຠາຄໍ ທຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ກຸສປາໂຕ ກາຕພ຺ໂພ. ອິທມ຺ປິ ຈີວຣວິກລກນ຺ຕິ ອນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ປຸຄ຺ຄລວິກລກໍ ນາມ ທສ ທສ ຠິກ຺ຂູ ຄເຓຕ຺ວາ ວຄ຺ຄໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ເອໂກ ວຄ຺ໂຄ ນ ປູຣຕິ, ອຏ຺ຐ ¶ ວາ ນວ ວາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອຏ຺ຐ ວາ ນວ ວາ ໂກຏ຺ຐາສາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ອິເມ ຄເຫຕ຺ວາ ວິສຸໍ ຠາເຊຖາ’’ຕິ ທາຕພ຺ພາ. ເອວມຍໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອປ຺ປໂຫນກຠາໂວ ປຸຄ຺ຄລວິກລກໍ. ວິສຸໍ ທິນ຺ເນ ປນ ຕໍ ໂຕສິຕໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ໂຕເສຕ຺ວາ ກຸສປາໂຕ ກາຕພ຺ໂພຕິ. ອຖ ວາ ວິກລເກ ໂຕເສຕ຺ວາຕິ ໂຍ ຈີວຣວິຠາໂຄ ອູນໂກ, ຕໍ ອຎ຺ເຎນ ປຣິກ຺ຂາເຣນ ສມໍ ກຕ຺ວາ ກຸສປາໂຕ ກາຕພ຺ໂພ.

໓໔໔. ຉກເຓນາຕິ ໂຄມເຍນ. ປຓ຺ຑຸມຕ຺ຕິກາຍາຕິ ຕມ຺ພມຕ຺ຕິກາຍ. ມູລຣຊນາທີສຸ ຫລິທ຺ທິໍ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ມູລຣຊນໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມຎ຺ຊິຏ຺ຐິຎ຺ຈ ຕຸງ຺ຄຫາຣຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ຂນ຺ຘຣຊນໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຸງ຺ຄຫາໂຣ ນາມ ເອໂກ ສກຓ຺ຏກຣຸກ຺ໂຂ, ຕສ຺ສ ຫຣິຕາລວຓ຺ຓໍ ຂນ຺ຘຣຊນໍ ໂຫຕິ. ໂລທ຺ທຎ຺ຈ ກຓ຺ຑຸລຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ຕຈຣຊນໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອລ຺ລິປຕ຺ຕໍ ນີລິປຕ຺ຕຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ປຕ຺ຕຣຊນໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຄິຫິປຣິຠຸຕ຺ຕໍ ປນ ອລ຺ລິປຕ຺ເຕນ ເອກວາຣໍ ຣຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ກິໍສຸກປຸປ຺ຜຎ຺ຈ ກຸສຸມ຺ຠປຸປ຺ຜຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ປຸປ຺ຜຣຊນໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຜລຣຊເນ ປນ ນ ກິຎ຺ຈິ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

ສີຕຸທກາຕິ ¶ ¶ ອປກ຺ກຣຊນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຸຕ຺ຕຣາຬຸມ຺ປນ຺ຕິ ວຏ຺ຏາຘາຣກໍ, ຣຊນກຸມ຺ຠິຍາ ມຊ຺ເຌ ຐເປຕ຺ວາ ຕໍ ອາຘາຣກໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຣຊນໍ ປກ຺ຂິປິຕຸໍ ອນຸຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວຎ຺ຫິ ກເຕ ຣຊນໍ ນ ອຸຕ຺ຕຣຕິ. ອຸທເກ ວາ ນຂປິຏ຺ຐິກາຍ ວາຕິ ສເຈ ປຣິປກ຺ກໍ ໂຫຕິ, ອຸທກປາຕິຍາ ທິນ຺ໂນ ເຖໂວ ສຫສາ ນ ວິສຣຕິ, ນຂປິຏ຺ຐິຍມ຺ປິ ອວິສຣນ຺ໂຕ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຣຊນຸຬຸງ຺ກນ຺ຕິ ຣຊນອຸຬຸງ຺ກໍ. ທຓ຺ຑກຖາລກນ຺ຕິ ຕເມວ ສທຓ຺ຑກໍ. ຣຊນໂກລມ຺ພນ຺ຕິ ຣຊນກຸຓ຺ຑໍ. ໂອມທ຺ທນ຺ຕີຕິ ສມ຺ມທ຺ທນ຺ຕິ. ນ ຈ ອຈ຺ຉິນ຺ເນ ເຖເວ ປກ຺ກມິຕຸນ຺ຕິ ຍາວ ຣຊນພິນ຺ທຸ ຄຬິຕໍ ນ ຉິຊ຺ຊຕິ, ຕາວ ນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ປຕ຺ຖິນ຺ນນ຺ຕິ ອຕິຣຊິຕຕ຺ຕາ ຖທ຺ຘໍ. ອຸທເກ ໂອສາເຣຕຸນ຺ຕິ ອຸທເກ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ¶ ຐເປຕຸໍ. ຣຊເນ ປນ ນິກ຺ຂນ຺ເຕ ຕໍ ອຸທກໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ມທ຺ທິຕພ຺ພໍ. ທນ຺ຕກາສາວານີຕິ ເອກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ວາເຣ ຣຊິຕ຺ວາ ທນ຺ຕວຓ຺ຓານິ ຘາເຣນ຺ຕິ.

໓໔໕. ອຈ຺ຉິພທ຺ຘນ຺ຕິ ຈຕຸຣສ຺ສເກທາຣກພທ຺ຘໍ. ປາຬິພທ຺ຘນ຺ຕິ ອາຍາມໂຕ ຈ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຈ ທີຆມຣິຍາທພທ຺ຘໍ. ມຣິຍາທພທ຺ຘນ຺ຕິ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ຣສ຺ສມຣິຍາທພທ຺ຘໍ. ສິງ຺ຆາຏກພທ຺ຘນ຺ຕິ ມຣິຍາທາຍ ມຣິຍາທໍ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຄຕຏ຺ຐາເນ ສິງ຺ຆາຏກພທ຺ຘໍ; ຈຕຸກ຺ກສຓ຺ຐານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສໍວິທຫິຕຸນ຺ຕິ ກາຕຸໍ. ອຸສ຺ສຫສິ ຕ຺ວໍ ອານນ຺ທາຕິ ສກ຺ໂກສິ ຕ຺ວໍ ອານນ຺ທ. ອຸສ຺ສຫາມິ ຠຄວາຕິ ຕຸມ຺ເຫຫິ ທິນ຺ນນເຍນ ສກ຺ໂກມີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມາຕິ ໂຍ ນາມ. ກຸສິມ຺ປິ ນາມາຕິອາທີສຸ ກຸສີຕິ ອາຍາມໂຕ ຈ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຈ ອນຸວາຕາທີນໍ ທີຆປຕ຺ຕານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອຑ຺ຒກຸສີຕິ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ຣສ຺ສປຕ຺ຕານໍ ນາມໍ. ມຓ຺ຑລນ຺ຕິ ປຎ຺ຈຂຓ຺ຑິກຈີວຣສ຺ສ ເອເກກສ຺ມິໍ ຂຓ຺ເຑ ມຫາມຓ຺ຑລໍ. ອຑ຺ຒມຓ຺ຑລນ຺ຕິ ຂຸທ຺ທກມຓ຺ຑລໍ. ວິວຏ຺ຏນ຺ຕິ ມຓ຺ຑລຎ຺ຈ ອຑ຺ຒມຓ຺ຑລຎ຺ຈ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ສິພ຺ພິຕໍ ມຊ຺ຌິມຂຓ຺ຑໍ.

ອນຸວິວຏ຺ຏນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ອຸໂຠສຸ ປສ຺ເສສຸ ທ຺ເວ ຂຓ຺ຑານິ. ຄີເວຍ຺ຍກນ຺ຕິ ຄີວາເວຐນຏ຺ຐາເນ ທຬ຺ຫີກຣຓຕ຺ຖໍ ອຎ຺ຎໍ ສຸຕ຺ຕສໍສິພ຺ພິຕໍ ອາຄນ຺ຕຸກປຕ຺ຕໍ. ຊງ຺ເຆຍ຺ຍກນ຺ຕິ ຊງ຺ຆປາປຸຓນຏ຺ຐາເນ ຕເຖວ ສໍສິພ຺ພິຕໍ ປຕ຺ຕໍ. ຄີວຏ຺ຐາເນ ຈ ຊງ຺ຆຏ຺ຐາເນ ຈ ປຕ຺ຕານເມເວຕໍ ນາມນ຺ຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ພາຫນ຺ຕນ຺ຕິ ອນຸວິວຏ຺ຏານໍ ພຫິ ເອເກກໍ ຂຓ຺ຑໍ. ອິຕິ ປຎ຺ຈຂຓ຺ຑິກຈີວເຣເນຕໍ ວິຈາຣິຕນ຺ຕິ. ອຖ ວາ ອນຸວິວຏ຺ຏນ຺ຕິ ວິວຏ຺ຏສ຺ສ ¶ ເອກປສ຺ສໂຕ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເອກປສ຺ສໂຕ ທ຺ວິນ຺ນນ຺ຕິ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ຂຓ຺ຑານເມຕໍ ນາມໍ. ພາຫນ຺ຕນ຺ຕິ ສຸປ຺ປມາຓໍ ຈີວຣໍ ປາຣຸປນ຺ເຕນ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ພາຫາຍ ອຸປຣິ ຐປິຕາ ອຸໂຠ ອນ຺ຕາ ພຫິມຸຂາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ເຕສໍ ເອຕໍ ນາມໍ. ອຍເມວ ຫິ ນໂຍ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ໂຕຕິ.

໓໔໖. ຈີວເຣຫິ ¶ ອຸພ຺ຠຓ຺ຑິເກຕິ ຈີວເຣຫິ ອຸພ຺ຠຓ຺ເຑ ກເຕ; ຍຖາ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕຠຓ຺ຑາ ¶ ໂຫນ຺ຕິ ເອວໍ ກເຕ; ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕຠຓ຺ຑິກຠາວໍ ອາປາທິເຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈີວຣຠິສິນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຠິສີຕິ ທ຺ເວ ຕີຓິ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ຠິສິສງ຺ເຂເປນ ສໍຫຣິຕຈີວຣານິ ວຸຕ຺ຕານິ. ເຕ ກິຣ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ທກ຺ຂິຓາຄິຣິໂຕ ຠຄວາ ລຫຸໍ ປຏິນິວຕ຺ຕິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ຊີວກວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ລທ຺ຘຈີວຣານິ ຐເປຕ຺ວາ ອຄມໍສຸ. ອິທານິ ປນ ຈິເຣນ ອາຄມິສ຺ສຕີຕິ ມຎ຺ຎມານາ ອາທາຍ ປກ຺ກມິໍສຸ. ອນ຺ຕຣຏ຺ຐກາສູຕິ ມາຆສ຺ສ ຈ ຜຄ຺ຄຸຓສ຺ສ ຈ ອນ຺ຕຣາ ອຏ຺ຐສຸ. ນ ຠຄວນ຺ຕໍ ສີຕໍ ອໂຫສີຕິ ຠຄວໂຕ ສີຕໍ ນາໂຫສິ. ເອຕທໂຫສິ ເຍປິ ໂຂ ເຕ ກຸລປຸຕ຺ຕາຕິ ນ ຠຄວາ ອຊ຺ໂຌກາເສ ອນິສີທິຕ຺ວາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ນ ຊານາຕິ, ມຫາຊນສຎ຺ຎາປນຕ຺ຖໍ ປນ ເອວມກາສິ. ສີຕາລຸກາຕິ ສີຕປກຕິກາ; ເຍ ປກຕິຍາວ ສີເຕນ ກິລມນ຺ຕິ. ທິຄຸຓໍ ສງ຺ຆາຏິນ຺ຕິ ທຸປຏ຺ຏໍ ສງ຺ຆາຏິໍ. ເອກຈ຺ຈິຍນ຺ຕິ ເອກປຏ຺ຏໍ. ອິຕິ ‘‘ຠຄວາ ອຕ຺ຕນາ ຈຕູຫິ ຈີວເຣຫິ ຍາເປຕິ, ອມ຺ຫາກໍ ປນ ຕິຈີວຣໍ ອນຸຊານາຕີ’’ຕິ ວຈນສ຺ສ ໂອກາສໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທິຕຸໍ ທິຄຸຓໍ ສງ຺ຆາຏິໍ ອນຸຊານາຕິ, ເອກຈ຺ຈິເກ ອິຕເຣ. ເອວຎ຺ຫິ ເນສໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ.

໓໔໘. ອຄ຺ຄຬໍ ອຈ຺ຉຸເປຍ຺ຍນ຺ຕິ ຉິທ຺ທຏ຺ຐາເນ ປິໂລຕິກຂຓ຺ຑໍ ລຄ຺ຄາເປຍ຺ຍໍ. ອຫຕກປ຺ປານນ຺ຕິ ເອກວາຣໍ ໂຘຕານໍ. ອຸຕຸທ຺ຘຏານນ຺ຕິ ອຸຕຸໂຕ ທີຆກາລໂຕ ອຸທ຺ຘຏານໍ ຫຕວຕ຺ຖການໍ, ປິໂລຕິການນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປາປຓິເກຕິ ອນ຺ຕຣາປຓໂຕ ປຕິຕປິໂລຕິກຈີວເຣ. ອຸສ຺ສາໂຫ ກຣຓີໂຍຕິ ປຣິເຍສນາ ກາຕພ຺ພາ. ປຣິຈ຺ເຉໂທ ປເນຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ, ປຏ຺ຏສຕມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ສພ຺ພມິທໍ ສາທິຍນ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຄ຺ຄຬໍ ຕຸນ຺ນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ອລ຺ລີຍາປນຂຓ຺ຑໍ ອຄ຺ຄຬໍ, ສຸຕ຺ເຕນ ສໍສິພ຺ພິຕໍ ຕຸນ຺ນໍ; ວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ກຣຓໍ ໂອວຏ຺ຏິກໍ ¶ . ກຓ຺ຑຸສກໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ມຸທ຺ທິກາ. ທຬ຺ຫີກມ຺ມນ຺ຕິ ອນຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາວ ອຸປສ຺ສຍໍ ກຕ຺ວາ ອລ຺ລີຍາປນກໍ ວຕ຺ຖຂຓ຺ຑໍ.

໓໔໙-໓໕໑. ວິສາຂາວຕ຺ຖຸ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖໍ. ຕໂຕ ປຣໍ ປຸພ຺ເພ ວິນິຈ຺ຉິຕເມວ. ໂສວຄ຺ຄິກນ຺ຕິ ສຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕເຫຕຸກໍ. ເຕເນວາຫ ‘‘ໂສວຄ຺ຄິກ’’ນ຺ຕິ ¶ . ໂສກໍ ອປເນຕີຕິ ໂສກນຸທໍ. ອນາມຍາຕິ ອໂຣຄາ. ສຄ຺ຄມ຺ຫິ ກາຍມ຺ຫີຕິ ສຄ຺ໂຄປປນ຺ນາ.

໓໕໓. ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ກາເມສຸ ວີຕຣາຄາຕິ ຌານລາຠິໂນ.

໓໕໖. ສນ຺ທິຏ຺ໂຐຕິ ¶ ທິຏ຺ຐມຕ຺ຕກມິຕ຺ໂຕ. ສມ຺ຠຕ຺ໂຕຕິ ເອກສມ຺ໂຠໂຄ ທຬ຺ຫມິຕ຺ໂຕ. ອາລປິໂຕຕິ ‘‘ມມ ສນ຺ຕກໍ ຍໍ ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍາສິ, ຕໍ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ເອເຕສຸ ຕີສຸ ອຎ຺ຎຕຣນາເມນ ສທ຺ຘິໍ ຊີວຕິ, ຄຫິເຕ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕີຕິ ອິເມຫິ ຄຫິຕວິສ຺ສາໂສ ຣຸຫຕິ.

໓໕໙. ປໍສຸກູລກໂຕຕິ ກຕປໍສຸກູໂລ. ຄຣຸໂກ ໂຫຕີຕິ ຊິຓ຺ຓຊິຓ຺ຓຏ຺ຐາເນ ອຄ຺ຄຬາໂຣປເນນ ຄຣຸໂກ ໂຫຕິ. ສຸຕ຺ຕລູຂໍ ກາຕຸນ຺ຕິ ສຸຕ຺ເຕເນວ ອຄ຺ຄຬໍ ກາຕຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິກຓ຺ໂຓ ໂຫຕີຕິ ສຸຕ຺ຕໍ ອຈ຺ເຉຕ຺ວາ ອຈ຺ເຉຕ຺ວາ ສິພ຺ພນ຺ຕານໍ ເອໂກ ສງ຺ຆາຏິໂກໂຓ ທີໂຆ ໂຫຕິ. ວິກຓ຺ຓໍ ອຸທ຺ຘຣິຕຸນ຺ຕິ ທີຆໂກຓໍ ຉິນ຺ທິຕຸໍ. ໂອກິຣິຍນ຺ຕີຕິ ຉິນ຺ນໂກຓໂຕ ຄຬນ຺ຕິ. ອນຸວາຕໍ ປຣິຠຓ຺ຑນ຺ຕິ ອນຸວາຕຎ຺ເຈວ ປຣິຠຓ຺ຑຎ຺ຈ. ປຕ຺ຕາ ລຸຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ມຫນ຺ເຕສຸ ປຕ຺ຕມຸເຂສຸ ທິນ຺ນານິ ສຸຕ຺ຕານິ ຄຬນ຺ຕິ, ຕໂຕ ປຕ຺ຕາ ລຸຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐປທກໍ ກາຕຸນ຺ຕິ ອຏ຺ຐປທກຈ຺ຉນ຺ເນນ ປຕ຺ຕມຸຂໍ ສິພ຺ພິຕຸໍ.

໓໖໐. ອນ຺ວາຘິກມ຺ປິ ອາໂຣເປຕຸນ຺ຕິ ອາຄນ຺ຕຸກປຕ຺ຕມ຺ປິ ທາຕຸໍ. ອິທໍ ປນ ອປ຺ປໂຫນເກ ອາໂຣເປຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປໂຫຕິ, ອາຄນ຺ຕຸກປຕ຺ຕໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຉິນ຺ທິຕພ຺ພເມວ.

໓໖໑. ນ ຈ ຠິກ຺ຂເວ ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ເສສຎາຕີນໍ ເທນ຺ໂຕ ວິນິປາເຕຕິເຍວ. ມາຕາປິຕໂຣ ປນ ສເຈ ຣຊ຺ເຊ ຐິຕາ ປຕ຺ຖຍນ຺ຕິ, ທາຕພ຺ພໍ.

໓໖໒. ຄິລາໂນຕິ ¶ ຄິລານຕາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ອສມຕ຺ໂຖ. ວສ຺ສິກສງ຺ເກຕນ຺ຕິ ວສ຺ສິເກ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ. ນທີປາຣນ຺ຕິ ນທິຍາ ປາເຣ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ອຄ຺ຄຬຄຸຕ຺ຕິວິຫາໂຣຕິ ສພ຺ເພສ຺ເວວ ເຈເຕສຸ ຄິລານວສ຺ສິກສງ຺ເກຕນທີປາຣຄມນອຕ຺ຖຕກຖິນຠາເວສຸ ອຄ຺ຄຬຄຸຕ຺ຕິເຍວ ປມາຓໍ. ຄຸຕ຺ເຕ ເອວ ຫິ ວິຫາເຣ ເອເຕສຸ ກາຣເຓສຸ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ພຫິ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ນ ອຄຸຕ຺ເຕ. ອາຣຎ຺ຎກສ຺ສ ປນ ວິຫາໂຣ ນ ສຸຄຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ເຕນ ຠຓ຺ຑຸກ຺ຂລິກາຍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປາສາຓສຸສິຣ ຣຸກ຺ຂສຸສິຣາທີສຸ ¶ ສຸປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນສຸ ຐເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ.

໓໖໓. ຕຸຍ຺ເຫວ ຠິກ຺ຂຸ ຕານິ ຈີວຣານີຕິ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄເຫຕ຺ວາ ຫຏານິປິ ຕຸຍ຺ເຫວ; ນ ເຕສໍ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ອິສ຺ສໂຣຕິ. ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ອນາຄເຕປິ ນິກ຺ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາ ຄຓ຺ຫິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ¶ ອິຘ ປນາຕິອາທິມາຫ. ຕສ຺ເສວ ຕານິ ຈີວຣານິ ຍາວ ກຖິນສ຺ສ ອຸພ຺ຠາຣາຕິ ສເຈ ຄຓປູຣເກ ຠິກ຺ຂູ ລຠິຕ຺ວາ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຕໍ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຈມາເສ; ໂນ ເຈ ອຕ຺ຖຕໍ ໂຫຕິ, ເອກໍ ຈີວຣມາສເມວ. ຍໍ ‘‘ສງ຺ຆສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ ວາ ເທນ຺ຕິ, ‘‘ສງ຺ຆໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ ວາ ເທນ຺ຕິ, ‘‘ວສ຺ສໍວຸຕ຺ຖສງ຺ຆສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ ວາ ເທນ຺ຕິ, ‘‘ວສ຺ສາວາສິກໍ ເທມາ’’ຕິ ວາ ເທນ຺ຕິ, ສເຈປິ ມຕກຈີວຣໍ ອວິຠຊິຕ຺ວາ ຕໍ ວິຫາຣໍ ປວິສນ຺ຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ຕສ຺ເສວ ຠິກ຺ຂຸໂນ ໂຫຕິ. ຍມ຺ປິ ໂສ ວສ຺ສາວາສຕ຺ຖາຍ ວຑ຺ຒິໍ ປໂຍເຊຕ຺ວາ ຐປິຕອຸປນິກ຺ເຂປໂຕ ວາ ຕຕ຺ຣຸປ຺ປາທໂຕ ວາ ວສ຺ສາວາສິກໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ສພ຺ພໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕເມວ ໂຫຕິ. ອິທເມຕ຺ຖ ລກ຺ຂຓໍ, ເຍນ ເຕນາກາເຣນ ສງ຺ຆສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ວຕ຺ຖໍ ອຕ຺ຖຕກຖິນສ຺ສ ປຎ຺ຈມາເສ, ອນຕ຺ຖຕກຖິນສ຺ສ ເອກໍ ຈີວຣມາສໍ ປາປຸຓາຕີຕິ. ຍໍ ປນ ‘‘ອິທໍ ອິຘ ວສ຺ສໍວຸຕ຺ຖສງ຺ຆສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ ວາ ‘‘ວສ຺ສາວາສິກໍ ເທມາ’’ຕິ ວາ ວຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ, ຕໍ ອນຕ຺ຖຕກຖິນສ຺ສາປິ ປຎ຺ຈມາເສ ປາປຸຓາຕິ. ຕໂຕ ປຣໍ ປນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ວສ຺ສາວາສິກໍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ – ‘‘ກິໍ ອຕີຕວສ຺ເສ ອິທໍ ວສ຺ສາວາສິກໍ, ອຸທາຫຸ ອນາຄຕວສ຺ເສ’’ຕິ! ກສ຺ມາ? ປິຏ຺ຐິສມເຍ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ.

ອຸຕຸກາລນ຺ຕິ ວສ຺ສານໂຕ ອຎ຺ຎໍ ກາລໍ. ຕານິ ຈີວຣານິ ອາທາຍ ສາວຕ຺ຖິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ຕານິ ຈີວຣານິ ຄຕຄຕຏ຺ຐາເນ ສງ຺ຆິກາເນວ ໂຫນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂູຫິ ທິຏ຺ຐມຕ຺ຕເມເວຕ຺ຖ ປມາຓໍ. ຕສ຺ມາ ສເຈ ເກຈິ ປຏິປຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ‘‘ກຸຫິໍ ¶ ອາວຸໂສ ຄຈ຺ຉສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອາວຸໂສ ມຍໍ ສງ຺ໂຆ ນ ໂຫມາ’’ຕິ ຕຕ຺ເຖວ ຠາເຊຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ສຸຄ຺ຄຫິຕານິ. ສເຈປິ ເອສ ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ກຎ຺ຈິ ວິຫາຣໍ ວາ ອາສນສາລໍ ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ເຄຫເມວ ວາ ປວິສຕິ, ຕຕ຺ຣ ຈ ນໍ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຠາເຊຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ສຸຄ຺ຄຫິຕາເນວ.

ອຘິຏ຺ຐາຕຸນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຘິຏ຺ຐຫນ຺ເຕນ ວຕ຺ຕໍ ຊານິຕພ຺ພໍ ¶ . ເຕນ ຫິ ຠິກ຺ຂຸນາ ຆຓ຺ຏິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ກາລໍ ໂຆເສຕ຺ວາ ໂຖກໍ ອາຄເມຕ຺ວາ ສເຈ ຆຓ຺ຏິສຎ຺ຎາຍ ວາ ກາລສຎ຺ຎາຍ ວາ ຠິກ຺ຂູ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ຠາເຊຕພ຺ພານິ. ໂນ ເຈ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ‘‘ມຍ຺ຫິມານິ ຈີວຣານິ ປາປຸຓນ຺ຕີ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພານິ. ເອວໍ ອຘິຏ຺ຐິເຕ ສພ຺ພານິ ຕສ຺ເສວ ໂຫນ຺ຕິ, ຐິຕິກາ ປນ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ.

ສເຈ ເອເກກໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ປຐມຠາໂຄ ມຍ຺ຫໍ ປາປຸຓາຕິ, ອຍໍ ທຸຕິຍຠາໂຄ’’ຕິ ເອວໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຄຫິຕານິ ຈ ສຸຄ຺ຄຫິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຐິຕິກາ ຈ ຕິຏ຺ຐຕິ. ເອວໍ ປາເປຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕນາປິ ອຘິຏ຺ຐິຕເມວ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ຆຓ຺ຏິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ວາ ອປ຺ປຫຣິຕ຺ວາ ວາ ກາລມ຺ປິ ໂຆເສຕ຺ວາ ວາ ອໂຆເສຕ຺ວາ ວາ ‘‘ອຫເມເວຕ຺ຖ ມຍ຺ຫເມວ ອິມານິ ຈີວຣານີ’’ຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ທຸຄ຺ຄຫິຕານິ ¶ ໂຫນ຺ຕິ. ອຖ ‘‘ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ອິຘ ນຕ຺ຖິ, ມຍ຺ຫໍ ເອຕານິ ປາປຸຓນ຺ຕີ’’ຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ສຸຄ຺ຄຫິຕານິ.

ປາຕິເຕ ກຸເສຕິ ເອກໂກຏ຺ຐາເສ ກຸສທຓ຺ຑເກ ປາຕິຕມຕ຺ເຕ ສເຈປິ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສໍ ໂຫຕິ, ຄຫິຕເມວ ນາມ ຈີວຣໍ. ນາກາມາ ຠາໂຄ ທາຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິຍາ ທາຕຸກາມາ ໂຫນ຺ຕິ, ເທນ຺ຕຸ. ອນຸຠາເຄປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ສຈີວຣານີຕິ ‘‘ກາລຈີວຣມ຺ປິ ສງ຺ຆສ຺ສ ອິໂຕວ ທສ຺ສາມ, ວິສຸໍ ສຊ຺ຊິຍມາເນ ອຕິຈິຣໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ຂິປ຺ປໍເຍວ ສຈີວຣານິ ຠຕ຺ຕານິ ອກໍສຸ. ເຖເຣ ອາຄມ຺ມ ອຸປ຺ປນ຺ນານີຕິ ຕຸມ຺ເຫສຸ ປສາເທນ ຂິປ຺ປໍ ອຸປ຺ປນ຺ນານິ.

ສງ຺ຆສ຺ສ ເທມາຕິ ຈີວຣານິ ເທນ຺ຕີຕິ ສກລມ຺ປິ ຈີວຣກາລໍ ສຓິກໍ ສຓິກໍ ເທນ຺ຕິເຍວ. ປຸຣິເມສຸ ປນ ທ຺ວີສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ປຈ຺ຉິນ຺ນທານຕ຺ຕາ ອທໍສູຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສມ຺ພຫຸລາ ເຖຣາຕິ ວິນຍຘຣປາໂມກ຺ຂເຖຣາ. ອິທໍ ປນ ວຕ຺ຖຸໍ ສທ຺ຘິໍ ປຸຣິເມນ ທ຺ເວຠາຕິກວຕ຺ຖຸນາ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຠຄວຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ອິເມ ຈ ເຖຣາ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພາ ຕຖາຄຕໍ, ຕສ຺ມາ ປຸຣິເມສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ຕຖາຄເຕນ ປຎ຺ຎຕ຺ຕນເຍເນວ ກເຖສຸໍ.

໓໖໔. ຄາມກາວາສໍ ¶ ອຄມາສີຕິ ອປ຺ເປວ ນາມ ຈີວຣານິ ຠາເຊນ຺ຕາ ມຍ຺ຫມ຺ປິ ສງ຺ຄຫໍ ກເຣຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ຈີວຣຠາຊນກາລໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາວ ອຄມາສິ. ສາທິຍິສ຺ສສີຕິ ຄຓ຺ຫິສ຺ສສິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ກິຎ຺ຈາປິ ຕສ຺ສ ຠາໂຄ ນ ປາປຸຓາຕິ. ອຖ ໂຂ ‘‘ນຄຣວາສິໂກ ອຍໍ ມຸຂໂຣ ຘມ຺ມກຖິໂກ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ສາທິຍິສ຺ສສີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ໂຍ ສາທິເຍຍ຺ຍ ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ກິຎ຺ຈາປິ ລຫຸກາ ອາປຕ຺ຕິ, ອຖ ໂຂ ຄຫິຕານິ ຄຫິຕຏ຺ຐາເນ ¶ ທາຕພ຺ພານິ. ສເຈປິ ນຏ຺ຐານິ ວາ ຊິຓ຺ຓານິ ວາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ເສວ ຄີວາ. ເທຫີຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອເທນ຺ໂຕ ຘຸຣນິກ຺ເຂເປ ຠຓ຺ຑຄ຺ເຆນ ກາເຣຕພ຺ໂພ.

ເອກາຘິປ຺ປາຍນ຺ຕິ ເອກໍ ອຘິປ຺ປາຍໍ; ເອກໍ ປຸຄ຺ຄລປຏິວີສເມວ ເທຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທານິ ຍຖາ ໂສ ທາຕພ຺ໂພ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຕນ຺ຕິໍ ຐເປນ຺ໂຕ ອິຘ ປນາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສເຈ ອມຸຕ຺ຣ ອຸປຑ຺ຒໍ ອມຸຕ຺ຣ ອຸປຑ຺ຒນ຺ຕິ ເອເກກສ຺ມິໍ ເອກາຫເມກາຫໍ ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ສຕ຺ຕາຫໍ ວາ ສເຈ ວສຕິ, ເອເກກສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ຍໍ ¶ ເອໂກ ປຸຄ຺ຄໂລ ລຠຕິ, ຕໂຕ ຕໂຕ ອຸປຑ຺ຒໍ ອຸປຑ຺ຒໍ ທາຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ເອກາຘິປ຺ປາໂຍ ທິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ຍຕ຺ຖ ວາ ປນ ພຫຸຕຣນ຺ຕິ ສເຈ ເອກສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ວສນ຺ໂຕ ອິຕຣສ຺ມິໍ ສຕ຺ຕາຫວາເຣນ ອຣຸຓເມວ ອຸຏ຺ຐາເປຕິ, ເອວໍ ປຸຣິມສ຺ມິໍ ພຫຸຕຣໍ ວສຕິ ນາມ. ຕສ຺ມາ ຕໂຕ ພຫຸຕຣໍ ວສິຕວິຫາຣໂຕ ຕສ຺ສ ປຏິວີໂສ ທາຕພ຺ໂພ. ເອວມ຺ປິ ເອກາຘິປ຺ປາໂຍ ທິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອິທຎ຺ຈ ນານາລາເຠຫິ ນານູປຈາເຣຫິ ເອກສີມວິຫາເຣຫິ ກຖິຕໍ, ນານາສີມວິຫາເຣ ປນ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ຈີວຣປຏິວີໂສ ນ ປາປຸຓາຕິ. ເສສໍ ປນ ອາມິສເຠສຊ຺ຊາທິ ສພ຺ພໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອນ຺ໂຕສີມຄຕສ຺ສ ປາປຸຓາຕິ.

໓໖໕. ມຎ຺ຈເກ ນິປາເຕສຸນ຺ຕິ ເອວໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ກາສາວໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ມຎ຺ຈເກ ນິປຊ຺ຊາເປສຸໍ; ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ຈ ປນາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ມຸຕ຺ຕກຣີສກິລິຏ຺ຐໍ ກາສາວໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ປຣິຠຓ຺ຑໍ ອກາສິ. ໂຍ ຠິກ຺ຂເວ ມໍ ອຸປຏ຺ຐເຫຍ຺ຍ, ໂສ ຄິລານໍ ອຸປຏ຺ຐເຫຍ຺ຍາຕິ ໂຍ ມໍ ໂອວາທານຸສາສນີກຣເຓນ ອຸປຏ຺ຐເຫຍ຺ຍ, ໂສ ຄິລານໍ ອຸປຏ຺ຐເຫຍ຺ຍ; ມມ ໂອວາທກາຣເກນ ຄິລາໂນ ອຸປຏ຺ຐາຕພ຺ໂພຕິ ອຍເມເວຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ຠຄວໂຕ ຈ ຄິລານສ຺ສ ຈ ອຸປຏ຺ຐານໍ ເອກສທິສນ຺ຕິ ເອວໍ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ນ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ສງ຺ເຆນ ອຸປຏ຺ຐາຕພ຺ໂພຕິ ຍສ຺ເສເຕ ອຸປຊ຺ຌາທໂຍ ຕສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ນຕ຺ຖິ, ອາຄນ຺ຕຸໂກ ໂຫຕິ ເອກຈາຣິໂກ ຠິກ຺ຂຸ, ໂສ ສງ຺ຆສ຺ສ ຠາໂຣ, ຕສ຺ມາ ສງ຺ເຆນ ¶ ອຸປຏ຺ຐາຕພ຺ໂພ. ໂນ ເຈ ອຸປຏ຺ຐເຫຍ຺ຍ, ສກລສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ. ວາຣໍ ຐເປຕ຺ວາ ຊຄ຺ຄນ຺ເຕສຸ ປນ ໂຍ ອຕ຺ຕໂນ ວາເຣ ນ ຊຄ຺ຄຕິ, ຕສ຺ເສວ ອາປຕ຺ຕິ. ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣປິ ວາຣໂກ ນ ມຸຈ຺ຈຕິ. ສເຈ ສກໂລ ສງ຺ໂຆ ເອກສ຺ສ ຠາຣໍ ກໂຣຕິ, ເອໂກ ວາ ວຕ຺ຕສມ຺ປນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸ ¶ ອຫເມວ ຊຄ຺ຄິສ຺ສາມີຕິ ປຏິຊຄ຺ຄຕິ, ສງ຺ໂຆ ອາປຕ຺ຕິໂຕ ມຸຈ຺ຈຕິ.

໓໖໖. ອຠິກ຺ກມນ຺ຕໍ ວາ ອຠິກ຺ກມຕີຕິອາທີສຸ ວຑ຺ຒນ຺ຕໍ ວາ ອາພາຘໍ ‘‘ອິທໍ ນາມ ເມ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ວຑ຺ຒຕິ, ອິທໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ປຣິຫາຍຕິ, ອິທໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນາວິກໂຣຕີຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ນາລນ຺ຕິ ນ ປຕິຣູໂປ, ນ ຍຸຕ຺ໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕຸໍ. ເຠສຊ຺ຊໍ ສໍວິຘາຕຸນ຺ຕິ ເຠສຊ຺ຊໍ ໂຍເຊຕຸໍ ອສມຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ. ອາມິສນ຺ຕໂຣຕິ ອາມິສໍ ອສ຺ສ ອນ຺ຕຣນ຺ຕິ ອາມິສນ຺ຕໂຣ. ອນ຺ຕຣນ຺ຕິ ກາຣຓໍ ວຸຈ຺ຈຕິ; ອາມິສກາຣຓາ ຍາຄຸຠຕ຺ຕປຕ຺ຕຈີວຣານິ ປຕ຺ເຖນ຺ໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໖໗. ກາລງ຺ກເຕຕິ ¶ ກາລກິຣິຍາຍ. ຄິລານຸປຏ຺ຐາການໍ ທາຕຸນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອນນ຺ຕຣໍ ວຸຕ຺ຕາຍ ກມ຺ມວາຈາຍ ທິນ຺ນມ຺ປິ ອປໂລເກຕ຺ວາ ທິນ຺ນມ຺ປິ ທິນ຺ນເມວ ໂຫຕິ, ວຏ຺ຏຕິ.

໓໖໙. ຍໍ ຕຕ຺ຖ ລຫຸຠຓ຺ຑໍ ຍໍ ຕຕ຺ຖ ຄຣຸຠຓ຺ຑນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ລຫຸຠຓ຺ຑຄຣຸຠຓ຺ຑານໍ ນານາກຣຓໍ ປຣໂຕ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມ. ຄິລານຸປຏ຺ຐາກລາເຠ ປນ ອຍໍ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ –

ສເຈ ສກເລ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ເຕ ກາລໍ ກໂຣຕິ, ສພ຺ເພປິ ສາມິກາ. ອຖ ເອກຈ຺ເຈຫິ ວາເຣ ກເຕ ເອກຈ຺ເຈຫິ ອກເຕເຍວ ກາລໍ ກໂຣຕິ, ຕຕ຺ຖ ເອກຈ຺ເຈ ອາຈຣິຍາ ວທນ຺ຕິ – ‘‘ສພ຺ເພປິ ອຕ຺ຕໂນ ວາເຣ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ກເຣຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ເພປິ ສາມິໂນ’’ຕິ. ເອກຈ຺ເຈ ວທນ຺ຕິ – ‘‘ເຍຫິ ຊຄ຺ຄິໂຕ ເຕ ເອວ ລຠນ຺ຕິ, ອິຕເຣ ນ ລຠນ຺ຕີ’’ຕິ. ສາມເຓເຣ ກາລງ຺ກເຕ ສເຈ ຈີວຣໍ ອຕ຺ຖິ, ຄິລານຸປຏ຺ຐາການໍ ທາຕພ຺ພໍ. ໂນ ເຈ ອຕ຺ຖິ ຍໍ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ທາຕພ຺ພໍ. ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ປຣິກ຺ຂາເຣ ສຕິ ຈີວຣຠາຄໍ ກຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ.

ຠິກ຺ຂຸ ¶ ຈ ສາມເຓໂຣ ຈ ສເຈ ສມໍ ອຸປຏ຺ຐຫິໍສຸ, ສມໂກ ຠາໂຄ ທາຕພ຺ໂພ. ອຖ ສາມເຓໂຣວ ອຸປຏ຺ຐຫຕິ, ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ສໍວິທຫນມຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ, ສາມເຓຣສ຺ສ ເຊຏ຺ຐກຠາໂຄ ທາຕພ຺ໂພ. ສເຈ ສາມເຓໂຣ ຠິກ຺ຂຸນາ ອານີຕອຸທເກນ ຍາຄຸໍ ປຈິຕ຺ວາ ປຏິຄ຺ຄາຫາປນມຕ຺ຕເມວ ກໂຣຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ອຸປຏ຺ຐຫຕິ, ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ເຊຏ຺ຐກຠາໂຄ ທາຕພ຺ໂພ.

ພຫູ ຠິກ຺ຂູ ສມຄ຺ຄາ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ສພ຺ເພສໍ ສມໂກ ຠາໂຄ ທາຕພ຺ໂພ. ໂຍ ປເນຕ຺ຖ ¶ ວິເສເສນ ອຸປຏ຺ຐຫຕິ, ຕສ຺ສ ວິເສໂສ ກາຕພ຺ໂພ. ເຍນ ປນ ເອກທິວສມ຺ປິ ຄິລານຸປຏ຺ຐາກວເສນ ຍາຄຸຠຕ຺ຕໍ ວາ ປຈິຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ, ນຫານໍ ວາ ປຏິຍາທິຕໍ, ໂສປິ ຄິລານຸປຏ຺ຐາໂກວ. ໂຍ ສມີປໍ ອນາຄນ຺ຕ຺ວາ ເຠສຊ຺ຊຕຓ຺ຑຸລາທີນິ ເປເສຕິ, ອຍໍ ຄິລານຸປຏ຺ຐາໂກ ນ ໂຫຕິ. ໂຍ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ຄິລານຸປຏ຺ຐາໂກວ.

ເອໂກ ວຕ຺ຕສີເສນ ຊຄ຺ຄຕິ; ເອໂກ ປຈ຺ຈາສາຍ, ມຕກາເລ ອຸໂຠປິ ປຈ຺ຈາສີສນ຺ຕິ, ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ທາຕພ຺ພໍ. ເອໂກ ອຸປຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຄິລານສ຺ສ ວາ ກມ຺ເມນ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ກມ຺ເມນ ກຕ຺ຖຈິ ຄໂຕ ‘‘ປຸນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຊຄ຺ຄິສ຺ສາມີ’’ຕິ, ເອຕສ຺ສປິ ທາຕພ຺ພໍ. ເອໂກ ຈິຣໍ ອຸປຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ນ ¶ ສກ຺ໂກມີ’’ຕິ ຘຸຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ສເຈປິ ຕໍທິວສເມວ ຄິລາໂນ ກາລໍກໂຣຕິ, ອຸປຏ຺ຐາກຠາໂຄ ນ ທາຕພ຺ໂພ.

ຄິລານຸປຏ຺ຐາໂກ ນາມ ຄິຫິ ວາ ໂຫຕຸ ປພ຺ພຊິໂຕ ວາ, ອນ຺ຕມໂສ ມາຕຸຄາໂມປິ, ສພ຺ເພ ຠາຄໍ ລຠນ຺ຕິ. ສເຈ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຕ຺ຕຈີວຣມຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ, ອຎ຺ຎໍ ນຕ຺ຖິ; ສພ຺ພໍ ຄິລານຸປຏ຺ຐາການໍເຍວ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈປິ ສຫສ຺ສໍ ອຄ຺ຆຕິ, ອຎ຺ຎໍ ປນ ພຫຸມ຺ປິ ປຣິກ຺ຂາຣໍ ເຕ ນ ລຠນ຺ຕິ; ສງ຺ຆສ຺ເສວ ໂຫຕິ. ອວເສສໍ ຠຓ຺ຑໍ ພຫຸກຎ຺ເຈວ ມຫຄ຺ຆຎ຺ຈ, ຕິຈີວຣໍ ອປ຺ປຄ຺ຆໍ; ຕໂຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຕິຈີວຣປຣິກ຺ຂາໂຣ ທາຕພ຺ໂພ. ສພ຺ພຎ຺ເຈຕໍ ສງ຺ຆິກໂຕວ ລພ຺ຠຕິ.

ສເຈ ປນ ໂສ ຊີວມາໂນເຍວ ສພ຺ພໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິກ຺ຂາຣໍ ນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ກສ຺ສຈິ ອທາສິ, ໂກຈິ ວາ ວິສ຺ສາສໍ ອຄ຺ຄເຫສິ, ຍສ຺ສ ທິນ຺ນໍ, ເຍນ ຈ ຄຫິຕໍ, ຕສ຺ເສວ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ຣຸຈິຍາ ເອວ ຄິລານຸປຏ຺ຐາກາ ລຠນ຺ຕິ, ອຎ຺ເຎສໍ ອທຕ຺ວາ ທູເຣ ຐປິຕປຣິກ຺ຂາຣາປິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຆສ຺ເສວ ໂຫນ຺ຕິ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ສນ຺ຕກໍ ໂຫຕິ ອວິຠຕ຺ຕໍ, ເອກສ຺ມິໍ ກາລງ຺ກເຕ ອິຕໂຣ ສາມີ ¶ . ພຫູນມ຺ປິ ສນ຺ຕເກ ເອເສວ ນໂຍ. ສພ຺ເພສຸ ມເຕສຸ ສງ຺ຆິກໍ ໂຫຕິ. ສເຈປິ ອວິຠຊິຕ຺ວາ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກາທີນໍ ເທນ຺ຕິ ອທິນ຺ນເມວ ໂຫຕິ. ວິຠຊິຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ປນ ສຸທິນ຺ນໍ. ຕໍ ເຕສຸ ມເຕສຸປິ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກາທີນໍເຍວ ໂຫຕິ, ນ ສງ຺ຆສ຺ສ.

໓໗໑. ກຸສຈີຣາທີສຸ ¶ ອກ຺ກນາຬນ຺ຕິ ອກ຺ກນາຬມຍໍ. ໂປຕ຺ຖໂກຕິ ມກຈິມໂຍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເສສານິ ປຐມປາຣາຊິກວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ຕານິ. ເຕສຸ ໂປຕ຺ຖເກ ເອວ ທຸກ຺ກຏໍ. ເສເສສຸ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍານີຕິ. ອກ຺ກທຸສ຺ສກທລິທຸສ຺ສເອຣກທຸສ຺ສານິ ປນ ໂປຕ຺ຖກຄຕິກາເນວ.

໓໗໒. ສພ຺ພນີລກາທີນິ ຣຊນໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ປຸນ ຣຊິຕ຺ວາ ຘາເຣຕພ຺ພານິ. ນ ສກ຺ກາ ເຈ ໂຫນ຺ຕິ ໂຘວິຕຸໍ, ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓານິ ວາ ກາຕພ຺ພານິ. ທຸປຏ຺ຏຈີວຣສ຺ສ ວາ ມຊ຺ເຌ ທາຕພ຺ພານິ. ເຕສໍ ວຓ຺ຓນານຕ຺ຕໍ ອຸປາຫນາສຸ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອຈ຺ຉິນ຺ນທສທີຆທສານິ ທສາ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຘາເຣຕພ຺ພານິ. ກຎ຺ຈຸກໍ ລຠິຕ຺ວາ ຜາເລຕ຺ວາ ຣຊິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເວຐເນປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕິຣີຏກໍ ປນ ຣຸກ຺ຂຉລ຺ລິມຍໍ; ຕໍ ປາທປຸຎ຺ຉນໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໓໗໔. ປຕິຣູເປ ຄາຫເກຕິ ສເຈ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ອຫໍ ຕສ຺ສ ຄຓ຺ຫາມີ’’ຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ¶ ອຕ຺ໂຖ. ເອວເມເຕສຸ ເຕວີສຕິຍາ ປຸຄ຺ຄເລສຸ ໂສຬສ ຊນາ ນ ລຠນ຺ຕິ, ສຕ຺ຕ ຊນາ ລຠນ຺ຕີຕິ.

໓໗໖. ສງ຺ໂຆ ຠິຊ຺ຊຕີຕິ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ໂກສມ຺ພກຠິກ຺ຂູ ວິຍ ທ຺ເວ ໂກຏ຺ຐາສາ ໂຫນ຺ຕິ. ເອກສ຺ມິໍ ປກ຺ເຂຕິ ເອກສ຺ມິໍ ໂກຏ຺ຐາເສ ທກ຺ຂິໂຓທກຎ຺ຈ ຄນ຺ຘາທີນິ ຈ ເທນ຺ຕິ, ເອກສ຺ມິໍ ຈີວຣານິ. ສງ຺ຆສ຺ເສເວຕນ຺ຕິ ສກລສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ໂກຏ຺ຐາສານໍ ເອຕໍ ໂຫຕິ, ຆຓ຺ຏິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ທ຺ວີຫິປິ ປກ຺ເຂຫິ ເອກໂຕ ຠາເຊຕພ຺ພໍ. ປກ຺ຂສ຺ເສເວຕນ຺ຕິ ເອວໍ ທິນ຺ເນ ຍສ຺ສ ໂກຏ຺ຐາສສ຺ສ ອຸທກໍ ທິນ຺ນໍ, ຕສ຺ສ ອຸທກເມວ ໂຫຕິ; ຍສ຺ສ ຈີວຣໍ ທິນ຺ນໍ, ຕສ຺ເສວ ຈີວຣໍ. ຍຕ຺ຖ ປນ ທກ຺ຂິໂຓທກໍ ປມາຓໍ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ເອໂກ ປກ຺ໂຂ ທກ຺ຂິໂຓທກສ຺ສ ¶ ລທ຺ຘຕ຺ຕາ ຈີວຣານິ ລຠຕິ, ເອໂກ ຈີວຣານເມວ ລທ຺ຘຕ຺ຕາຕິ ອຸໂຠຫິປິ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຍຖາວຸຑ຺ຒໍ ຠາເຊຕພ຺ພໍ. ອິທໍ ກິຣ ປຣສມຸທ຺ເທ ລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມິໍເຍວ ປກ຺ເຂຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອິຕໂຣ ປກ຺ໂຂ ອນິສ຺ສໂຣເຍວ. ຈີວຣເປສນວຕ຺ຖູນິ ປາກຏາເນວ.

໓໗໙. ອິທານິ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວຸຕ຺ຕຈີວຣານໍ ປຏິລາຠເຂຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ¶ ‘‘ອຏ຺ຐິມາ ຠິກ຺ຂເວ ມາຕິກາ’’ຕິອາທິມາຫ. ສີມາຍ ເທຕີຕິອາທິ ປຸຄ຺ຄລາຘິຏ຺ຐານນເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖ ປນ ສີມາຍ ທານໍ ເອກາ ມາຕິກາ, ກຕິກາຍ ທານໍ ທຸຕິຍາ…ເປ… ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ທານໍ ອຏ຺ຐມາ. ຕຕ຺ຖ ສີມາຍ ທມ຺ມີຕິ ເອວໍ ສີມໍ ປຣາມສິຕ຺ວາ ເທນ຺ໂຕ ສີມາຍ ເທຕິ ນາມ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ.

ສີມາຍ ເທຕິ, ຍາວຕິກາ ຠິກ຺ຂູ ອນ຺ໂຕສີມຄຕາ ເຕຫິ ຠາເຊຕພ຺ພນ຺ຕິອາທິມ຺ຫິ ປນ ມາຕິການິທ຺ເທເສ ສີມາຍ ເທຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ຕາວ ຂຓ຺ຑສີມາ, ອຸປຈາຣສີມາ, ສມານສໍວາສສີມາ, ອວິປ຺ປວາສສີມາ, ລາຠສີມາ, ຄາມສີມາ, ນິຄມສີມາ, ນຄຣສີມາ, ອພ຺ຠນ຺ຕຣສີມາ, ອຸທກຸກ຺ເຂປສີມາ, ຊນປທສີມາ, ຣຏ຺ຐສີມາ, ຣຊ຺ຊສີມາ, ທີປສີມາ, ຈກ຺ກວາຬສີມາຕິ ປນ຺ນຣສ ສີມາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຕຕ຺ຖ ຂຓ຺ຑສີມາ ສີມາກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕາວ. ອຸປຈາຣສີມາ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ປຣິກ຺ເຂເປນ ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິກ຺ເຂປາຣຫຏ຺ຐາເນນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ ໂຫຕິ. ອປິຈ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘຸວສນ຺ນິປາຕຏ຺ຐານໂຕ ¶ ວາ ປຣິຍນ຺ເຕ ຐິຕໂຠຊນສາລໂຕ ວາ ນິພທ຺ຘວສນກອາວາສໂຕ ວາ ຖາມມຊ຺ຌິມສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເລຑ຺ຑຸປາຕານໍ ອນ຺ໂຕ ອຸປຈາຣສີມາ ເວທິຕພ຺ພາ, ສາ ປນ ອາວາເສສຸ ວຑ຺ຒນ຺ເຕສຸ ວຑ຺ຒຕິ, ປຣິຫາຍນ຺ເຕສຸ ປຣິຫາຍຕິ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ‘‘ຠິກ຺ຂູສຸປິ ວຑ຺ຒນ຺ເຕສຸ ວຑ຺ຒຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ສເຈ ວິຫາເຣ ສນ຺ນິປຕິຕຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກາພທ຺ຘາ ຫຸຕ຺ວາ ໂຍຊນສຕມ຺ປິ ປູເຣຕ຺ວາ ນິສີທນ຺ຕິ, ໂຍຊນສຕມ຺ປິ ອຸປຈາຣສີມາວ ໂຫຕິ, ສພ຺ເພສໍ ລາໂຠ ປາປຸຓາຕິ. ສມານສໍວາສອວິປ຺ປວາສສີມາທ຺ວຍມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕເມວ.

ລາຠສີມາ ¶ ນາມ ເນວ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ອນຸຎ຺ຎາຕາ, ນ ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫກຕ຺ເຖເຣຫິ ຐປິຕາ; ອປິຈ ໂຂ ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ຕາ ວິຫາຣໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຄາວຸຕໍ ວາ ອຑ຺ຒໂຍຊນໍ ວາ ໂຍຊນໍ ວາ ສມນ຺ຕໂຕ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ວິຫາຣສ຺ສ ລາຠສີມາ’’ຕິ ນາມລິຂິຕເກ ຖມ຺ເຠ ນິຂຓິຕ຺ວາ ‘‘ຍໍ ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ອມ຺ຫາກໍ ວິຫາຣສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ ສີມໍ ຐເປນ຺ຕິ, ອຍໍ ລາຠສີມາ ນາມ. ຄາມນິຄມນຄຣອພ຺ຠນ຺ຕຣອຸທກຸກ຺ເຂປສີມາປິ ວຸຕ຺ຕາ ເອວ. ຊນປທສີມາ ນາມ – ກາສິໂກສລຣຏ຺ຐາທີນໍ ອນ຺ໂຕ ພຫູ ຊນປທາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ¶ ເອເກໂກ ຊນປທປຣິຈ຺ເຉໂທ ຊນປທສີມາ. ຣຏ຺ຐສີມາ ນາມ ກາສິໂກສລາທິຣຏ຺ຐປຣິຈ຺ເຉໂທ. ຣຊ຺ຊສີມາ ນາມ ‘‘ໂຈຬໂຠໂຄ ເກຣຬໂຠໂຄ’’ຕິ ເອວໍ ເອເກກສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ອາຓາປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານໍ. ທີປສີມາ ນາມ ສມຸທ຺ທນ຺ເຕນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນມຫາທີປາ ຈ ອນ຺ຕຣທີປາ ຈ. ຈກ຺ກວາຬສີມາ ນາມ ຈກ຺ກວາຬປພ຺ພເຕເນວ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ.

ເອວເມຕາສຸ ສີມາສຸ ຂຓ຺ຑສີມາຍ ເກນຈິ ກມ຺ເມນ ສນ຺ນິປຕິຕໍ ສງ຺ຆໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ເຖວ ສີມາຍ ສງ຺ຆສ຺ສ ເທມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຍາວຕິກາ ຠິກ຺ຂູ ອນ຺ໂຕຂຓ຺ຑສີມຄຕາ, ເຕຫິ ຠາເຊຕພ຺ພໍ. ເຕສໍເຍວ ຫິ ຕໍ ປາປຸຓາຕິ. ອຎ຺ເຎສໍ ສີມນ຺ຕຣິກາຍ ວາ ອຸປຈາຣສີມາຍ ວາ ຐິຕານມ຺ປິ ນ ປາປຸຓາຕິ. ຂຓ຺ຑສີມາຍ ຐິເຕ ປນ ຣຸກ຺ເຂ ວາ ປພ຺ພເຕ ວາ ຐິຕສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ວາ ປຖວີເວມຊ຺ຌຄຕສ຺ສ ປາປຸຓາຕິເຍວ. ‘‘ອິມິສ຺ສາ ອຸປຈາຣສີມາຍ ສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ທິນ຺ນໍ ປນ ຂຓ຺ຑສີມາສີມນ຺ຕຣິກາສຸ ຐິຕານມ຺ປິ ປາປຸຓາຕິ. ‘‘ສມານສໍວາສສີມາຍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ທິນ຺ນໍ ປນ ຂຓ຺ຑສີມາສີມນ຺ຕຣິກາສຸ ຐິຕານໍ ນ ປາປຸຓາຕິ. ອວິປ຺ປວາສສີມາລາຠສີມາສຸ ທິນ຺ນໍ ຕາສຸ ສີມາສຸ ອນ຺ໂຕຄຕານໍ ປາປຸຓາຕິ. ຄາມສີມາທີສຸ ທິນ຺ນໍ ຕາສໍ ສີມານໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ພທ຺ຘສີມາຍ ຐິຕານມ຺ປິ ປາປຸຓາຕິ. ອພ຺ຠນ຺ຕຣສີມາອຸທກຸກ຺ເຂປສີມາສຸ ທິນ຺ນໍ ຕຕ຺ຖ ອນ຺ໂຕຄຕານໍເຍວ ປາປຸຓາຕິ. ຊນປທຣຏ຺ຐຣຊ຺ຊທີປຈກ຺ກວາຬສີມາສຸປິ ຄາມສີມາທີສຸ ວຸຕ຺ຕສທິໂສເຍວ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ສເຈ ປນ ຊມ຺ພຸທີເປ ຐິໂຕ ‘‘ຕມ຺ພປຓ຺ຓິທີເປ ສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ເທຕິ, ຕມ຺ພປຓ຺ຓິທີປໂຕ ເອໂກປິ ¶ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ເພສໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ລຠຕິ. ສເຈປິ ຕຕ຺ເຣວ ເອໂກ ສຠາຄຠິກ຺ຂຸ ສຠາຄານໍ ຠາຄໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ນ ວາເຣຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ຕາວ ໂຍ ສີມໍ ປຣາມສິຕ຺ວາ ເທຕິ, ຕສ຺ສ ທາເນ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ໂຍ ¶ ປນ ອສຸກສີມາຍາຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ຊານາຕິ, ເກວລໍ ສີມາຕິ ວຈນມຕ຺ຕເມວ ຊານນ຺ໂຕ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ສີມາຍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວາ ‘‘ສີມຏ຺ຐກສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວາ ຠຓຕິ, ໂສ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ – ‘‘ສີມາ ນາມ ພຫຸວິຘາ, ກຕຣສີມໍ ສນ຺ຘາຍ ຠຓສີ’’ຕິ ¶ ? ສເຈ ວທຕິ – ‘‘ອຫໍ ອສຸກສີມາຕິ ນ ຊານາມິ, ສີມຏ຺ຐກສງ຺ໂຆ ຠາເຊຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕູ’’ຕິ ກຕຣສີມາຍ ຠາເຊຕພ຺ພໍ? ມຫາສີວຕ຺ເຖໂຣ ກິຣາຫ – ‘‘ອວິປ຺ປວາສສີມາຍາ’’ຕິ. ຕໂຕ ນໍ ອາຫໍສຸ – ‘‘ອວິປ຺ປວາສສີມາ ນາມ ຕິໂຍຊນາປິ ໂຫຕິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຕິໂຍຊເນ ຐິຕາ ລາຠໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕິໂຍຊເນ ຐຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕຸກວຕ຺ຕໍ ປູເຣຕ຺ວາ ອາຣາມໍ ປວິສິຕພ຺ພໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຄມິໂກ ຕິໂຍຊນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເສນາສນໍ ອາປຸຈ຺ຉິສ຺ສຕິ, ນິສ຺ສຍປຏິປນ຺ນສ຺ສ ຕິໂຍຊນາຕິກ຺ກເມ ນິສ຺ສໂຍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠິສ຺ສຕິ, ປາຣິວາສິເກນ ຕິໂຍຊນໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຣຸຓໍ ອຸຏ຺ຐາເປຕພ຺ພໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຕິໂຍຊເນ ຐຕ຺ວາ ອາຣາມປ຺ປເວສນໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ອຸປຈາຣສີມາຍ ປຣິຈ຺ເຉທວເສເນວ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕສ຺ມາ ອຸປຈາຣສີມາຍເມວ ຠາເຊຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

ກຕິກາຍາຕິ ສມານລາຠກຕິກາຍ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ສມ຺ພຫຸລາ ອາວາສາ ສມານລາຠາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ. ຕຕ຺ເຣວໍ ກຕິກາ ກາຕພ຺ພາ, ເອກສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ສນ຺ນິປຕິເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ຍໍ ວິຫາຣໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕຸກາມາ ສມານລາຠໍ ກາຕຸໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ນາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອສຸໂກ ນາມ ວິຫາໂຣ ໂປຣາຓໂກຕິ ວາ ພຸທ຺ຘາຘິວຸຕ຺ໂຖຕິ ວາ ອປ຺ປລາໂຠຕິ ວາ ຍໍກິຎ຺ຈິ ກາຣຓໍ ວຕ຺ວາ ຕໍ ວິຫາຣໍ ອິມິນາ ວິຫາເຣນ ສທ຺ຘິໍ ເອກລາຠໍ ກາຕຸໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ຣຸຈ຺ຈຕີຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສາເວຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຕສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ນິສິນ຺ໂນປິ ອິຘ ນິສິນ຺ໂນວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ວິຫາເຣປິ ສງ຺ເຆນ ເອວເມວ ກາຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ອິຘ ນິສິນ຺ໂນປິ ຕສ຺ມິໍ ນິສິນ຺ໂນວ ໂຫຕິ. ເອກສ຺ມິໍ ລາເຠ ຠາຊິຍມາເນ ອິຕຣສ຺ມິໍ ຐິຕສ຺ສ ຠາຄໍ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວໍ ເອເກນ ວິຫາເຣນ ສທ຺ຘິໍ ພຫູປິ ອາວາສາ ເອກລາຠາ ກາຕພ຺ພາ.

ຠິກ຺ຂາປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິຈ຺ຈາຄປຎ຺ຎາປນຏ຺ຐາເນ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ຍຕ຺ຖ ສງ຺ຆສ຺ສ ຘຸວກາຣາ ກຣິຍນ຺ຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ອິມສ຺ສ ຈີວຣທາຍກສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ປາກວຏ຺ຏໍ ວາ ວຕ຺ຕຕິ, ຍສ຺ມິໍ ວາ ວິຫາເຣ ຠິກ຺ຂູ ອຕ຺ຕໂນ ຠາຣໍ ກຕ຺ວາ ສທາ ເຄເຫ ໂຠເຊຕິ, ຍຕ຺ຖ ວາ ¶ ອເນນ ອາວາໂສ ກາຣິໂຕ, ສລາກຠຕ຺ຕາທີນິ ວາ ນິພທ຺ຘານິ, ເຍນ ປນ ສກໂລປິ ວິຫາໂຣ ¶ ປຕິຏ຺ຐາປິໂຕ, ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ, ອິເມ ຘຸວກາຣາ ນາມ. ຕສ຺ມາ ສເຈ ໂສ ‘‘ຍຕ຺ຖ ມຍ຺ຫໍ ຘຸວກາຣາ ກຣີຍນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ເທຖາ’’ຕິ ວາ ຠຓຕິ, ພຫູສຸ ເຈປິ ຐາເນສຸ ຘຸວກາຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ¶ ທິນ຺ນເມວ ໂຫຕິ.

ສເຈ ປນ ເອກສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ຠິກ຺ຂູ ພຫຸຕຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕຫິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ – ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ຘຸວກາເຣ ເອກຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂູ ພຫູ ເອກຕ຺ຖ ອປ຺ປກາ’’ຕິ. ສເຈ ‘‘ຠິກ຺ຂຸຄຓນາຍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ຠຓຕິ, ຕຖາ ຠາເຊຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ວຕ຺ຖເຠສຊ຺ຊາທິ ອປ຺ປກມ຺ປິ ສຸເຂນ ຠາຊິຍຕິ. ຍທິ ປນ ມຎ຺ໂຈ ວາ ປີຐກໍ ວາ ເອກເມວ ໂຫຕິ, ຕໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຍສ຺ສ ວາ ວິຫາຣສ຺ສ ເອກວິຫາເຣປິ ວາ ຍສ຺ສ ເສນາສນສ຺ສ ໂສ ວິຈາເຣຕິ, ຕຕ຺ຖ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ‘‘ອສຸກຠິກ຺ຂຸ ຄຓ຺ຫາຕູ’’ຕິ ວທຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ອຖ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຘຸວກາເຣ ເທຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອວິຈາເຣຕ຺ວາວ ຄຈ຺ຉຕິ, ສງ຺ຆສ຺ສາປິ ວິຈາເຣຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວໍ ປນ ວິຈາເຣຕພ຺ພໍ – ‘‘ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວສນຏ຺ຐາເນ ເທຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຕສ຺ສ ເສນາສນໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ, ຍຕ຺ຖ ນປ຺ປໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ວສນຏ຺ຐາເນ ເສນາສນປຣິໂຠຄຠຓ຺ຑໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວທຕິ, ຕຕ຺ຖ ທາຕພ຺ພໍ.

ສງ຺ຆສ຺ສ ເທຕີຕິ ວິຫາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ‘‘ອິມານິ ຈີວຣານິ ສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ເທຕິ. ສມ຺ມຸຂີຠູເຕນາຕິ ອຸປຈາຣສີມາຍ ຐິເຕນ ສງ຺ເຆນ ຆຓ຺ຏິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ກາລໍ ໂຆເສຕ຺ວາ ຠາເຊຕພ຺ພໍ. ສີມຏ຺ຐສ຺ສ ອສມ຺ປຕ຺ຕສ຺ສາປິ ຠາຄໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ນ ວາເຣຕພ຺ໂພ. ວິຫາໂຣ ມຫາ ໂຫຕິ, ເຖຣາສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວຕ຺ເຖສຸ ທິຍ຺ຍມາເນສຸ ອລສຊາຕິກາ ມຫາເຖຣາ ປຈ຺ຉາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ‘‘ຠນ຺ເຕ ວີສຕິວສ຺ສານໍ ທິຍ຺ຍຕິ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຐິຕິກາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ, ຐິຕິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ເຕສໍ ທຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ຐິຕິກາຍ ທາຕພ຺ພໍ.

ອສຸກວິຫາເຣ ກິຣ ພຫຸໍ ຈີວຣໍ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ສຸຕ຺ວາ ໂຍຊນນ຺ຕຣິກວິຫາຣໂຕປິ ຠິກ຺ຂູ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ສມ຺ປຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕານໍ ຐິຕຏ຺ຐານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທາຕພ຺ພໍ. ອສມ຺ປຕ຺ຕານມ຺ປິ ອຸປຈາຣສີມໍ ປວິຏ຺ຐານໍ ອນ຺ເຕວາສິກາທີສຸ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕສຸ ທາຕພ຺ພເມວ. ‘‘ພຫິອຸປຈາຣສີມາຍ ຐິຕານໍ ເທຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ນ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ອຸປຈາຣສີມໍ ໂອກ຺ກນ຺ເຕຫິ ເອກາພທ຺ຘາ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວິຫາຣທ຺ວາເຣ ວາ ອນ຺ໂຕວິຫາເຣເຍວ ວາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຣິສວເສນ ວຑ຺ຒິຕາ ນາມ ໂຫຕິ ສີມາ ¶ , ຕສ຺ມາ ທາຕພ຺ພໍ. ສງ຺ຆນວກສ຺ສ ທິນ຺ເນປິ ປຈ຺ຉາ ອາຄຕານໍ ທາຕພ຺ພເມວ. ທຸຕິຍຠາເຄ ປນ ເຖຣາສນໍ ອາຣຸຬ຺ເຫ ¶ ອາຄຕານໍ ປຐມຠາໂຄ ນ ປາປຸຓາຕິ, ທຸຕິຍຠາຄໂຕ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ທາຕພ຺ພໍ.

ເອກສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ທສ ຠິກ຺ຂູ ໂຫນ຺ຕິ, ‘‘ທສ ວຕ຺ຖານິ ສງ຺ຆສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ ເທນ຺ຕິ, ປາເຏກ຺ກໍ ຠາເຊຕພ຺ພານິ ¶ . ສເຈ ‘‘ສພ຺ພາເນວ ອມ຺ຫາກໍ ປາປຸຓນ຺ຕີ’’ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ທຸປ຺ປາປິຕານິ ເຈວ ທຸຄ຺ຄຫິຕານິ ຈ ຄຕຄຕຏ຺ຐາເນ ສງ຺ຆິກາເນວ ໂຫນ຺ຕິ. ເອກໍ ປນ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣສ຺ສ ທຕ຺ວາ ‘‘ເສສານິ ອມ຺ຫາກໍ ປາປຸຓນ຺ຕີ’’ຕິ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ເອກເມວ ວຕ຺ຖໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ເທມາຕິ ອາຫຣນ຺ຕິ, ອຠາເຊຕ຺ວາວ ອມ຺ຫາກໍ ປາປຸຓນ຺ຕີຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ທຸປ຺ປາປິຕຎ຺ເຈວ ທຸຄ຺ຄຫິຕຎ຺ຈ. ສຕ຺ຖເກນ ປນ ຫລິທ຺ທິອາທິນາ ວາ ເລຂໍ ກຕ຺ວາ ເອກໍ ໂກຏ຺ຐາສໍ ‘‘ອິມໍ ຐານໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣສ຺ສ ປາເປຕ຺ວາ ‘‘ເສສໍ ອມ຺ຫາກໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍໍ ປນ ວຕ຺ຖສ຺ເສວ ປຸປ຺ຜໍ ວາ ວລິ ວາ, ເຕນ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ເອກໍ ຕນ຺ຕໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ຐານໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣສ຺ສ ທຕ຺ວາ ‘‘ເສສໍ ອມ຺ຫາກໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ຂຓ຺ຑໍ ຂຓ຺ຑໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຠາຊິຍມານໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ.

ເອກຠິກ຺ຂຸເກ ວິຫາເຣ ສງ຺ຆສ຺ສ ຈີວເຣສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ສເຈ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ສພ຺ພານິ ມຍ຺ຫໍ ປາປຸຓນ຺ຕີ’’ຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ສຸຄ຺ຄຫິຕານິ, ຐິຕິກາ ປນ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ສເຈ ເອເກກໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ມຍ຺ຫໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຐິຕິກາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐິຕາຍ ຐິຕິກາຍ ປຸນ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຈີວເຣ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ສເຈ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ມຊ຺ເຌ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ທ຺ວີຫິປິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຐິຕາຍ ຐິຕິກາຍ ປຸນ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຈີວເຣ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ສເຈ ນວກຕໂຣ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຐິຕິກາ ເຫຏ຺ຐາ ໂອໂຣຫຕິ. ສເຈ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຐິຕິກາ ອຸທ຺ຘໍ ອາໂຣຫຕິ. ອຖຎ຺ໂຎ ນຕ຺ຖິ, ປຸນ ອຕ຺ຕໂນ ປາເປຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ສງ຺ຆສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ ວາ ເຍນ ເກນຈິ ອາກາເຣນ ສງ຺ຆໍ ອາມສິຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ປນ ປໍສຸກູລິການໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ‘‘ຄຫປຕິຈີວຣໍ ປຏິກ຺ຂິປາມິ ປໍສຸກູລິກງ຺ຄໍ ສມາທິຍາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ນ ປນ ອກປ຺ປິຍຕ຺ຕາ ¶ . ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ອປໂລເກຕ຺ວາ ທິນ຺ນມ຺ປິ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຍໍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ¶ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ເທຕິ, ຕໍ ຠິກ຺ຂຸທຕ຺ຕິຍໍ ນາມ ວຏ຺ຏຕິ, ປໍສຸກູລໍ ປນ ນ ໂຫຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ຘຸຕງ຺ຄໍ ນ ຠິຊ຺ຊຕິ. ‘‘ຠິກ຺ຂູນໍ ເທມ, ເຖຣານໍ ເທມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ປໍສຸກູລິການມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອິທໍ ວຕ຺ຖໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ເທມ, ອິມິນາ ອຸປາຫນຕ຺ຖວິກປຕ຺ຕຕ຺ຖວິກອາໂຍຄອໍສພທ຺ຘກາທີນິ ກໂຣນ຺ຕູ’’ຕິ ທິນ຺ນມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ.

ປຕ຺ຕຕ຺ຖວິກາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ທິນ຺ນານິ ພຫູນິປິ ໂຫນ຺ຕິ, ຈີວຣຕ຺ຖາຍປິ ປໂຫນ຺ຕິ, ຕໂຕ ຈີວຣໍ ກຕ຺ວາ ປາຣຸປິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ສງ຺ໂຆ ຠາຊິຕາຕິຣິຕ຺ຕານິ ວຕ຺ຖານິ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸປາຫນຕ຺ຖວິກາທີນໍ ¶ ອຕ຺ຖາຍ ຠາເຊຕິ, ຕໂຕ ຄເຫຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສາມິເກຫິ ວິຈາຣິຕເມວ ຫິ ວຏ຺ຏຕິ, ນ ອິຕຣໍ.

‘‘ປໍສຸກູລິກສງ຺ຆສ຺ສ ຘມກຣຓປຏາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ເທມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ປຣິກ຺ຂາໂຣ ນາມ ປໍສຸກູລິການມ຺ປິ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ຍໍ ຕຕ຺ຖ ອຕິເຣກໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ຈີວເຣປິ ອຸປເນຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສຸຕ຺ຕໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ເທນ຺ຕິ, ປໍສຸກູລິເກຫິປິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ຕາວ ວິຫາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ‘‘ອິມານິ ຈີວຣານິ ສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ທິນ຺ເນສຸ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ສເຈ ປນ ພຫິອຸປຈາຣສີມາຍໍ ອທ຺ຘານປ຺ປຏິປນ຺ເນ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ‘‘ສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວາ ສງ຺ຆນວກສ຺ສ ວາ ອາໂຣເຈຕິ, ສເຈປິ ໂຍຊນໍ ຜຣິຕ຺ວາ ປຣິສາ ຐິຕາ ໂຫຕິ, ເອກພທ຺ຘາ ເຈ, ສພ຺ເພສໍ ປາປຸຓາຕິ. ເຍ ປນ ທ຺ວາທສຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ປຣິສໍ ອສມ຺ປຕ຺ຕາ, ເຕສໍ ນ ປາປຸຓາຕິ.

ອຸຠໂຕສງ຺ຆສ຺ສ ເທຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ອຸຠໂຕສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ‘‘ທ຺ວິຘາ ສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມິ, ທ຺ວິນ຺ນໍ ສງ຺ຆານໍ ທມ຺ມິ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ອຸຠໂຕສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ນເມວ ໂຫຕິ. ອຸປຑ຺ຒໍ ທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ທ຺ເວຠາເຄ ສເມ ກຕ຺ວາ ເອໂກ ທາຕພ຺ໂພ. ‘‘ອຸຠໂຕສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສເຈ ທສ ທສ ຠິກ຺ຂູ ຈ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຈ ໂຫນ຺ຕິ, ເອກວີສຕິ ປຏິວີເສ ກຕ຺ວາ ເອໂກ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ທາຕພ຺ໂພ, ທສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ, ທສ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆສ຺ສ ເຍນ ປຸຄ຺ຄລິໂກ ລທ຺ໂຘ ໂສ ສງ຺ຆໂຕປິ ອຕ຺ຕໂນ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ຄເຫຕຸໍ ລຠຕິ. ກສ຺ມາ? ອຸຠໂຕສງ຺ຆຄ຺ຄຫເຓນ ຄຫິຕຕ຺ຕາ.

‘‘ອຸຠໂຕສງ຺ຆສ຺ສ ¶ ຈ ເຈຕິຍສ຺ສ ຈ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິຘ ປນ ເຈຕິຍສ຺ສ ສງ຺ຆໂຕ ປາປຸຓນໂກຏ຺ຐາໂສ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເອກປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ¶ ປຕ຺ຕໂກຏ຺ຐາສສໂມວ ໂກຏ຺ຐາໂສ ໂຫຕິ.

‘‘ອຸຠໂຕສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈ ເຈຕິຍສ຺ສ ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ທ຺ວາວີສຕິ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ທສ ຠິກ຺ຂູນໍ, ທສ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ, ເອໂກ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ, ເອໂກ ເຈຕິຍສ຺ສ ທາຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ປຸຄ຺ຄໂລ ສງ຺ຆໂຕປິ ອຕ຺ຕໂນ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ປຸນ ຄເຫຕຸໍ ລຠຕິ, ເຈຕິຍສ຺ສ ເອໂກເຍວ.

‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ຠິກ຺ຂຸນີນຎ຺ຈ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ນ ມຊ຺ເຌ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂູ ຈ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຈ ຄເຓຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ຠິກ຺ຂຸນີນຎ຺ຈ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈາ’’ຕິ ¶ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ປຸຄ຺ຄໂລ ວິສຸໍ ນ ລຠຕິ, ປາປຸຓນຏ຺ຐານໂຕ ເອກເມວ ລຠຕິ. ກສ຺ມາ? ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຄ຺ຄຫເຓນ ຄຫິຕຕ຺ຕາ. ‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ຠິກ຺ຂຸນີນຎ຺ຈ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈ ເຈຕິຍສ຺ສ ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ເຈຕິຍສ຺ສ ເອກປຸຄ຺ຄລປຏິວີໂສ ລພ຺ຠຕິ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວິສຸໍ ນ ລພ຺ຠຕິ, ຕສ຺ມາ ເອກໍ ເຈຕິຍສ຺ສ ທຕ຺ວາ ອວເສສໍ ຠິກ຺ຂູ ຈ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຈ ຄເຓຕ຺ວາ ຠາເຊຕພ຺ພໍ.

‘‘ຠິກ຺ຂູນຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸນີນຎ຺ຈ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ມຊ຺ເຌ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ນ ທາຕພ຺ພໍ, ປຸຄ຺ຄລຄຓນາຍ ເອວ ວິຠຊິຕພ຺ພໍ. ‘‘ຠິກ຺ຂູນຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸນີນຎ຺ຈ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈ ເຈຕິຍສ຺ສ ຈາ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕປິ ເຈຕິຍສ຺ສ ເອກປຸຄ຺ຄລປຏິວີໂສ ລພ຺ຠຕິ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວິສຸໍ ນຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂູ ຈ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຈ ຄເຓຕ຺ວາ ເອວ ຠາເຊຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ນໂຍ ນີໂຕ, ເອວໍ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາປິ ເນຕພ຺ໂພ. ‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວິສຸໍ ນ ລພ຺ຠຕິ, ວສ຺ສຄ຺ເຄເນວ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ເຈຕິຍສ຺ສ ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ເຈຕິຍສ຺ສ ວິສຸໍ ປຏິວີໂສ ລພ຺ຠຕິ. ‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈ ເຈຕິຍສ຺ສ ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ເຈຕິຍສ຺ເສວ ລພ຺ຠຕິ, ນ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ.

‘‘ຠິກ຺ຂູນຎ຺ຈ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ວິສຸໍ ນ ລພ຺ຠຕິ. ‘‘ຠິກ຺ຂູນຎ຺ຈ ເຈຕິຍສ຺ສ ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ເຈຕິຍສ຺ສ ລພ຺ຠຕິ. ‘‘ຠິກ຺ຂູນຎ຺ຈ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈ ເຈຕິຍສ຺ສ ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ເຈຕິຍສ຺ເສວ ວິສຸໍ ລພ຺ຠຕິ, ນ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ. ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາປິ ເອວເມວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ປຸພ຺ເພ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ອຸຠໂຕສງ຺ຆສ຺ສ ທານໍ ເທນ຺ຕິ, ຠຄວາ ມຊ຺ເຌ ນິສີທຕິ, ທກ຺ຂິຓໂຕ ຠິກ຺ຂູ ວາມໂຕ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ນິສີທນ຺ຕິ, ຠຄວາ ອຸຠິນ຺ນໍ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ¶ , ຕທາ ຠຄວາ ອຕ຺ຕນາ ລທ຺ຘປຈ຺ຈເຍ ອຕ຺ຕນາປິ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ຠິກ຺ຂູນມ຺ປິ ¶ ທາເປຕິ. ເອຕຣຫິ ປນ ປຓ຺ຑິຕມນຸສ຺ສາ ສຘາຕຸກໍ ປຏິມໍ ວາ ເຈຕິຍໍ ວາ ຐເປຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ອຸຠໂຕສງ຺ຆສ຺ສ ທານໍ ເທນ຺ຕິ. ປຏິມາຍ ວາ ເຈຕິຍສ຺ສ ວາ ປຸຣໂຕ ອາຘາຣເກ ປຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ທກ຺ຂິໂຓທກໍ ທຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘານໍ ເທມາຕິ, ຕຕ຺ຖ ຍໍ ປຐມໍ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ ເທນ຺ຕິ, ວິຫາຣໍ ວາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອິທໍ ເຈຕິຍສ຺ສ ເທມາຕິ ປິຓ຺ຑປາຕຎ຺ຈ ມາລາຄນ຺ຘາທີນິ ຈ ເທນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ກຖໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ? ມາລາຄນ຺ຘາທີນິ ຕາວ ເຈຕິເຍ ອາໂຣເປຕພ຺ພານິ, ວຕ຺ເຖຫິ ປຏາກາ, ເຕເລນ ປທີປາ ກາຕພ຺ພາ, ປິຓ຺ຑປາຕມຘຸຜາຓິຕາທີນິ ປນ ໂຍ ນິພທ຺ຘເຈຕິຍຊຄ຺ຄໂກ ໂຫຕິ ປພ຺ພຊິໂຕ ວາ ຄຫຏ຺ໂຐ ວາ, ຕສ຺ເສວ ທາຕພ຺ພານິ. ນິພທ຺ຘຊຄ຺ຄເກ ອສຕິ ອາຫຏຠຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຸປກຏ຺ເຐ ກາເລ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາປິ ວຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ.

ມາລາຄນ຺ຘາທີສຸ ¶ ຈ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ‘‘ອິທໍ ຫຣິຕ຺ວາ ເຈຕິຍສ຺ສປູຊໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ທູຣມ຺ປິ ຫຣິຕ຺ວາ ປູເຊຕພ຺ພໍ. ‘‘ຠິກ຺ຂໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ຫຣາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ຫຣິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ‘‘ອຫໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣາມິ, ອາສນສາລາຍ ຠິກ຺ຂູ ອຕ຺ຖິ, ເຕ ອາຫຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຠນ຺ເຕ ຕຸຍ຺ຫໍເຍວ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວທຕິ, ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຖ ປນ ‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຫຣນ຺ຕສ຺ສ ຄຈ຺ຉໂຕ ອນ຺ຕຣາວ ກາໂລ ອຸປກຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ປາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ວສ຺ສໍວຸຏ຺ຐສງ຺ຆສ຺ສ ເທຕີຕິ ວິຫາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ‘‘ອິມານິ ຈີວຣານິ ວສ຺ສໍວຸຏ຺ຐສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ເທຕິ. ຍາວຕິກາ ຠິກ຺ຂູ ຕສ຺ມິໍ ອາວາເສ ວສ຺ສໍວຸຏ຺ຐາຕິ ຍຕ຺ຕກາ ວສ຺ສຈ຺ເຉທໍ ອກຕ຺ວາ ປຸຣິມວສ຺ສໍວຸຏ຺ຐາ, ເຕຫິ ຠາເຊຕພ຺ພໍ, ອຎ຺ເຎສໍ ນ ປາປຸຓາຕິ. ທິສາປກ຺ກນ຺ຕສ຺ສາປິ ສຕິ ປຏິຄ຺ຄາຫເກ ຍາວ ກຖິນສ຺ສຸພ຺ຠາຣາ ທາຕພ຺ພໍ, ອນຕ຺ຖເຕ ປນ ກຖິເນ ອນ຺ໂຕເຫມນ຺ເຕ ເອວຎ຺ຈ ວຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ, ປຈ຺ຉິມວສ຺ສໍວຸຏ຺ຐານມ຺ປິ ປາປຸຓາຕີຕິ ລກ຺ຂຓຎ຺ຎູ ວທນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐກຖາສຸ ປເນຕໍ ນ ວິຈາຣິຕໍ.

ສເຈ ປນ ພຫິອຸປຈາຣສີມາຍໍ ຐິໂຕ ‘‘ວສ຺ສໍວຸຏ຺ຐສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວທຕິ, ສມ຺ປຕ຺ຕານໍ ສພ຺ເພສໍ ປາປຸຓາຕິ. ອຖ ‘‘ອສຸກວິຫາເຣ ວສ຺ສໍວຸຏ຺ຐສງ຺ຆສ຺ສາ’’ຕິ ວທຕິ, ຕຕ຺ຣ ວສ຺ສໍວຸຏ຺ຐານເມວ ຍາວ ກຖິນສ຺ສຸພ຺ຠາຣາ ປາປຸຓາຕິ. ສເຈ ປນ ຄິມ຺ຫານໍ ປຐມທິວສໂຕ ¶ ປຏ຺ຐາຍ ເອວໍ ວທຕິ, ຕຕ຺ຣ ສມ຺ມຸຂີຠູຕານໍ ສພ຺ເພສໍ ປາປຸຓາຕິ. ກສ຺ມາ? ປິຏ຺ຐິສມເຍ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ. ອນ຺ໂຕວສ຺ເສເຍວ ‘‘ວສ຺ສໍ ວສນ຺ຕານໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຉິນ຺ນວສ຺ສາ ນ ລຠນ຺ຕິ, ວສ຺ສໍ ວສນ຺ຕາວ ລຠນ຺ຕິ. ຈີວຣມາເສ ¶ ປນ ‘‘ວສ຺ສໍ ວສນ຺ຕານໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຈ຺ຉິມິກາຍ ວສ຺ສູປຄຕານໍເຍວ ປາປຸຓາຕິ, ປຸຣິມິກາຍ ວສ຺ສູປຄຕານຎ຺ຈ ຉິນ຺ນວສ຺ສານຎ຺ຈ ນ ປາປຸຓາຕິ.

ຈີວຣມາສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ເຫມນ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຉິໂມ ທິວໂສ, ຕາວ ວສ຺ສາວາສິກໍ ເທມາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຕໍ ວາ ໂຫຕຸ ອນຕ຺ຖຕໍ ວາ ອຕີຕວສ຺ສໍວຸຏ຺ຐານເມວ ປາປຸຓາຕິ. ຄິມ຺ຫານໍ ປຐມທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ມາຕິກາ ອາໂຣເປຕພ຺ພາ – ‘‘ອຕີຕວສ຺ສາວາສສ຺ສ ປຎ຺ຈ ມາສາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ, ອນາຄໂຕ ຈຕຸມາສຈ຺ຈເຍນ ຠວິສ຺ສຕິ, ກຕຣວສ຺ສາວາສສ຺ສ ເທຕີ’’ຕິ? ສເຈ ‘‘ອຕີຕວສ຺ສໍວຸຏ຺ຐານໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວທຕິ, ຕໍອນ຺ໂຕວສ຺ສໍວຸຏ຺ຐານເມວ ປາປຸຓາຕິ, ທິສາປກ຺ກນ຺ຕານມ຺ປິ ສຠາຄາ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ລຠນ຺ຕິ.

ສເຈ ‘‘ອນາຄເຕ ວສ຺ສາວາສິກໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວທຕິ, ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ວສ຺ສູປນາຍິກທິວເສ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອຖ ‘‘ອຄຸຕ຺ໂຕ ວິຫາໂຣ, ໂຈຣຠຍໍ ອຕ຺ຖິ, ນ ສກ຺ກາ ຐເປຕຸໍ, ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ວາ ອາຫິຓ຺ຑິຕຸ’’ນ຺ຕິ ¶ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສມ຺ປຕ຺ຕານໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວທຕິ, ຠາເຊຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈ ວທຕິ ‘‘ອິໂຕ ເມ ຠນ຺ເຕ ຕຕິເຍ ວສ຺ເສ ວສ຺ສາວາສິກໍ ນ ທິນ຺ນໍ, ຕໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອນ຺ໂຕວສ຺ເສ ວຸຏ຺ຐຠິກ຺ຂູນໍ ປາປຸຓາຕິ. ສເຈ ເຕ ທິສາ ປກ຺ກນ຺ຕາ, ອຎ຺ໂຎ ວິສ຺ສາສິໂກ ຄຓ຺ຫາຕິ, ທາຕພ຺ພໍ. ອຖ ເອໂກເຍວ ອວສິຏ຺ໂຐ, ເສສາ ກາລງ຺ກຕາ, ສພ຺ພໍ ເອກສ຺ເສວ ປາປຸຓາຕິ. ສເຈ ເອໂກປິ ນຕ຺ຖິ, ສງ຺ຆິກໍ ໂຫຕິ, ສມ຺ມຸຂີຠູເຕຫິ ຠາເຊຕພ຺ພໍ.

ອາທິສ຺ສ ເທຕີຕິ ອາທິສິຕ຺ວາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ເທຕິ; ຍາຄຸຍາ ວາຕິອາທີສຸ ອຍມຕ຺ໂຖ – ຍາຄຸຍາ ວາ…ເປ… ເຠສຊ຺ເຊ ວາ ອາທິສ຺ສ ເທຕິ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ໂຍຊນາ – ຠິກ຺ຂູ ອຊ຺ຊຕນາຍ ວາ ສ຺ວາຕນາຍ ວາ ຍາຄຸຍາ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ເຕສໍ ຆຣໍ ປວິຏ຺ຐານໍ ຍາຄຸໍ ເທຕິ, ຍາຄຸໍ ທຕ຺ວາ ປີຕາຍ ຍາຄຸຍາ ‘‘ອິມານິ ຈີວຣານິ, ເຍຫິ ມຍ຺ຫໍ ຍາຄຸ ປີຕາ, ເຕສໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ເທຕິ, ເຍຫິ ນິມນ຺ຕິເຕຫິ ຍາຄຸ ປີຕາ, ເຕສໍເຍວ ປາປຸຓາຕິ. ເຍຫິ ປນ ຠິກ຺ຂາຈາຣວຕ຺ເຕນ ຆຣທ຺ວາເຣນ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕຫິ ວາ ຆຣໍ ປວິຏ຺ເຐຫິ ວາ ຍາຄຸ ລທ຺ຘາ, ເຍສໍ ວາ ອາສນສາລໂຕ ປຕ຺ຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ເສຫິ ນີຕາ, ເຍສໍ ວາ ເຖເຣຫິ ເປສິຕາ, ເຕສໍ ນ ປາປຸຓາຕິ. ສເຈ ¶ ປນ ນິມນ຺ຕິຕຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຎ຺ເຎປິ ພຫູ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕເຄຫຎ຺ຈ ພຫິເຄຫຎ຺ຈ ປູເຣຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນາ, ທາຍໂກ ຈ ເອວໍ ວທຕິ – ‘‘ນິມນ຺ຕິຕາ ວາ ໂຫນ຺ຕຸ ອນິມນ຺ຕິຕາ ວາ, ເຍສໍ ມຍາ ຍາຄຸ ທິນ຺ນາ, ສພ຺ເພສໍ ອິມານິ ວຕ຺ຖານິ ໂຫນ຺ຕູ’’ຕິ ສພ຺ເພສໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ເຍຫິ ປນ ເຖຣານໍ ຫຕ຺ຖໂຕ ຍາຄຸ ລທ຺ຘາ ¶ , ເຕສໍ ນ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ອຖ ໂສ ‘‘ເຍຫິ ມຍ຺ຫໍ ຍາຄຸ ປີຕາ, ສພ຺ເພສໍ ໂຫນ຺ຕູ’’ຕິ ວທຕິ, ສພ຺ເພສໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ຠຕ຺ຕຂາທນີເຍສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຈີວເຣ ວາຕິ ປຸພ຺ເພປິ ເຍນ ວສ຺ສໍ ວາເສຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ຈີວຣໍ ທິນ຺ນປຸພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ໂສ ເຈ ຠິກ຺ຂູ ໂຠເຊຕ຺ວາ ວທຕິ – ‘‘ເຍສໍ ມຍາ ປຸພ຺ເພ ຈີວຣໍ ທິນ຺ນໍ, ເຕສໍເຍວ ອິມໍ ຈີວຣໍ ວາ ສຸຕ຺ຕໍ ວາ ສປ຺ປິມຘຸຜາຓິຕາທີນິ ວາ ໂຫນ຺ຕູ’’ຕິ, ສພ຺ພໍ ເຕສໍເຍວ ປາປຸຓາຕິ. ເສນາສເນ ວາຕິ ໂຍ ມຍາ ກາຣິເຕ ວິຫາເຣ ວາ ປຣິເວເຓ ວາ ວສຕິ, ຕສ຺ສິທໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕສ຺ເສວ ໂຫຕິ. ເຠສຊ຺ເຊ ວາຕິ ‘‘ມຍໍ ກາເລນ ກາລໍ ເຖຣານໍ ສປ຺ປິອາທີນິ ເຠສຊ຺ຊານິ ເທມ, ເຍຫິ ຕານິ ລທ຺ຘານິ, ເຕສໍເຍວິທໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເຕສໍເຍວ ໂຫຕິ.

ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເທຕີຕິ ‘‘ອິມໍ ຈີວຣໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ເອວໍ ປຣມ຺ມຸຂາ ວາ ປາທມູເລ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ຠນ຺ເຕ ຕຸມ຺ຫາກໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ເອວໍ ສມ຺ມຸຂາ ວາ ເທຕິ. ສເຈ ປນ ‘‘ອິທໍ ຕຸມ຺ຫາກຎ຺ຈ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອນ຺ເຕວາສິການຎ຺ຈ ທມ຺ມີ’’ຕິ ເອວໍ ວທຕິ, ເຖຣສ຺ສ ຈ ອນ຺ເຕວາສິການຎ຺ຈ ປາປຸຓາຕິ. ອຸທ຺ເທສໍ ຄເຫຕຸໍ ອາຄໂຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຈ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສາປິ ປາປຸຓາຕິ. ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ນິພທ຺ຘຈາຣິກຠິກ຺ຂູນໍ ¶ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຸທ຺ເທສນ຺ເຕວາສິການໍ ວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕານໍ ສພ຺ເພສໍ ປາປຸຓາຕິ. ອຍໍ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເທຕີຕິ ອິມສ຺ມິໍ ປເທ ວິນິຈ຺ຉໂຍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

໓໘໐. ຈມ຺ເປຍ຺ຍກ຺ຂນ຺ຘເກ ¶ ¶ – ຄຄ຺ຄຣາຍ ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ຕີເຣຕິ ຄຄ຺ຄຣານາມິກາຍ ອິຕ຺ຖິຍາ ກາຣິຕໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ຕີເຣ. ຕນ຺ຕິພທ຺ໂຘຕິ ຕສ຺ມິໍ ອາວາເສ ກຕ຺ຕພ຺ພຕາຕນ຺ຕິປຏິພທ຺ໂຘ. ອຸສ຺ສຸກ຺ກມ຺ປິ ອກາສິ ຍາຄຸຍາຕິອາທີສຸ ມນຸສ຺ເສຫິ ອາຄນ຺ຕຸເກສຸ ອາຄເຕສຸ ¶ ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍາຖາຕິ ວຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນເຍວ ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ; ນ ອວຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ. ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂູຕິ ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕຕ຺ເຖວ ເສນາສນໍ ສປ຺ປາຍນ຺ຕິ ອທ຺ທສ, ເຕເນວມາຫ.

໓໘໒. ອຘມ຺ເມນ ວຄ຺ຄກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິອາທີນໍ ປຣໂຕ ປາຬິຍໍເຍວ ນານາກຣຓໍ ອາຄມິສ຺ສຕິ.

໓໘໕. ອຎ຺ຎຕ຺ຣາປິ ຘມ຺ມາ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣາປິ ຘມ຺ມໍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ຠູເຕນ ວຕ຺ຖຸນາ ກຕໍ ຘມ຺ເມນ ກຕໍ ນາມ ໂຫຕິ, ຕຖາ ນ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣາປິ ວິນຍາ ກມ຺ມໍ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣາປິ ສຕ຺ຖຸສາສນາ ກມ຺ມນ຺ຕິ ເອເຕສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອຕ຺ຖ ປນ ວິນໂຍຕິ ໂຈທນາ ຈ ສາຣຓາ ຈ. ສຕ຺ຖຸສາສນນ຺ຕິ ຎຕ຺ຕິສມ຺ປທາ ອນຸສ຺ສາວນສມ຺ປທາ ຈ; ຕາຫິ ວິນາ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຏິກຸຏ຺ຐກຕນ຺ຕິ ປຏິກຸຏ຺ຐຎ຺ເຈວ ກຕຎ຺ຈ; ຍໍ ອຎ຺ເຎສຸ ປຏິກ຺ໂກສນ຺ເຕສຸ ກຕໍ ຕໍ ປຏິກຸຏ຺ຐຎ຺ເຈວ ໂຫຕິ ກຕຎ຺ຈ; ຕາທິສມ຺ປິ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໘໗. ຉຍິມານິ ຠິກ຺ຂເວ ກມ຺ມານິ ອຘມ຺ມກມ຺ມນ຺ຕິອາທີສຸ ປນ ‘‘ຘມ຺ໂມ’’ຕິ ປາຬິຍາ ອຘິວຈນໍ. ຕສ຺ມາ ຍໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕາຍ ປາຬິຍາ ນ ກຣິຍຕິ, ຕໍ ອຘມ຺ມກມ຺ມນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ປາຬິຍໍເຍວ ອາຄໂຕ. ໂສ ຈ ໂຂ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ມານໍເຍວ ວເສນ. ຍສ຺ມາ ປນ ຎຕ຺ຕິກມ຺ເມ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ເຖສຸ ວິຍ ຫາປນໍ ວາ ອຎ຺ຎຖາ ກຣຓໍ ວາ ນຕ຺ຖິ, ອປໂລກນກມ຺ມຎ຺ຈ ສາເວຕ຺ວາວ ກຣິຍຕິ, ຕສ຺ມາ ຕານິ ປາຬິຍໍ ນ ທສ຺ສິຕານິ, ເຕສໍ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ກມ຺ມານໍ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ປຣໂຕ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມ.

໓໘໘. ອິທານິ ¶ ¶ ຍທິທໍ ຉຏ຺ຐໍ ຘມ຺ເມນ ສມຄ຺ຄກມ຺ມໍ ນາມ, ຕໍ ເຍຫິ ສງ຺ເຆຫິ ກາຕພ຺ພໍ, ເຕສໍ ປເຠທໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ປຎ຺ຈ ສງ຺ຆາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກມ຺ມປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ກມ຺ມໍ ປຕ຺ໂຕ, ກມ຺ມຍຸຕ຺ໂຕ ກມ຺ມາຣໂຫ; ນ ກິຎ຺ຈິ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນາຣຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໘໙. ຈຕຸວຄ຺ຄກຣຓຎ຺ເຈ ຠິກ຺ຂເວ ກມ຺ມໍ ຠິກ຺ຂຸນິຈຕຸຕ຺ໂຖຕິອາທິ ປຣິສໂຕ ກມ຺ມວິປຕ຺ຕິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕກຄ຺ຄຫເຓນ ກມ຺ມນານາສໍວາສໂກ ຄຫິໂຕ, ນານາສໍວາສກຄ຺ຄຫເຓນ ລທ຺ຘິນານາສໍວາສໂກ. ນານາສີມາຍ ຐິຕຈຕຸຕ຺ໂຖຕິ ສີມນ຺ຕຣິກາຍ ວາ ພຫິສີມາຍ ວາ ຫຕ຺ຖປາເສ ຐິເຕນາປິ ສທ຺ຘິໍ ຈຕຸວຄ຺ໂຄ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໙໓. ປາຣິວາສິກຈຕຸຕ຺ໂຖຕິອາທິ ¶ ປຣິວາສາທິກມ຺ມານໍເຍວ ປຣິສໂຕ ວິປຕ຺ຕິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ເຕສໍ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ປຣໂຕ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມ.

໓໙໔. ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ຠິກ຺ຂເວ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ປຏິກ຺ໂກສນາ ຣຸຫຕີຕິອາທິ ປຏິກຸຏ຺ຐກຕກມ຺ມສ຺ສ ກຸປ຺ປາກຸປ຺ປຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປກຕຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ອວິປນ຺ນສີລສ຺ສ ປາຣາຊິກໍ ອນຊ຺ຌາປນ຺ນສ຺ສ. ອານນ຺ຕຣິກສ຺ສາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອນນ຺ຕຣໍ ນິສິນ຺ນສ຺ສ.

໓໙໕. ທ຺ເວມາ ຠິກ຺ຂເວ ນິສ຺ສາຣຓາຕິອາທິ ວຕ຺ຖຸໂຕ ກມ຺ມານໍ ກຸປ຺ປາກຸປ຺ປຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອປ຺ປຕ຺ໂຕ ນິສ຺ສາຣຓໍ, ຕຎ຺ເຈ ສງ຺ໂຆ ນິສ຺ສາເຣຕິ, ສຸນິສ຺ສາຣິໂຕ’’ຕິ ອິທໍ ປພ຺ພາຊນີຍກມ຺ມໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປພ຺ພາຊນີຍກມ຺ເມນ ຫິ ວິຫາຣໂຕ ນິສ຺ສາເຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ‘‘ນິສ຺ສາຣຓາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຎ຺ເຈສ ຍສ຺ມາ ກຸລທູສໂກ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອາເວຓິເກນ ລກ຺ຂເຓນ ອປ຺ປຕ຺ໂຕ. ຍສ຺ມາ ປນສ຺ສ ອາກງ຺ຂມາໂນ ສງ຺ໂຆ ປພ຺ພາຊນີຍກມ຺ມໍ ກເຣຍ຺ຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ສຸນິສ຺ສາຣິໂຕ ໂຫຕິ. ຕຎ຺ເຈ ສງ຺ໂຆ ນິສ຺ສາເຣຕີຕິ ສເຈ ສງ຺ໂຆ ຕຊ຺ຊນີຍກມ຺ມາທິວເສນ ນິສ຺ສາເຣຕິ, ໂສ ຍສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ‘‘ຕິຓ຺ຓໍ ຠິກ຺ຂເວ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາກງ຺ຂມາໂນ ສງ຺ໂຆ ຕຊ຺ຊນີຍກມ຺ມໍ ກເຣຍ຺ຍ – ເອໂກ ຠຓ຺ຑນກາຣໂກ ໂຫຕິ ກລຫກາຣໂກ ວິວາທກາຣໂກ ຠສ຺ສກາຣໂກ ສງ຺ເຆ ອຘິກຣຓກາຣໂກ, ເອໂກ ພາໂລ ¶ ໂຫຕິ ອພ຺ຍຕ຺ໂຕ ອາປຕ຺ຕິພຫຸໂລ ອນປທາໂນ, ເອໂກ ຄິຫິສໍສຏ຺ໂຐ ວິຫຣຕິ ອນນຸໂລມິເກຫິ ¶ ຄິຫິສໍສຄ຺ເຄຫີ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໓໙໕) ເອວໍ ເອເກເກນປິ ອງ຺ເຄນ ນິສ຺ສາຣຓາ ອນຸຎ຺ຎາຕາ, ຕສ຺ມາ ສຸນິສ຺ສາຣິໂຕ.

໓໙໖. ໂອສາຣຓາຕິ ປເວສນາ. ຕຕ຺ຖ ຕຎ຺ເຈ ສງ຺ໂຆ ໂອສາເຣຕີຕິ ອຸປສມ຺ປທກມ຺ມວເສນ ປເວເສຕິ. ໂທສາຣິໂຕຕິ ທຸໂອສາຣິໂຕ. ສຫສ຺ສກ຺ຂຕ຺ຕຸມ຺ປິ ອຸປສມ຺ປາທິໂຕ ອນຸປສມ຺ປນ຺ໂນວ ໂຫຕິ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍາ ຈ ສາຕິສາຣາ, ຕຖາ ເສໂສ ກາຣກສງ຺ໂຆ, ນ ໂກຈິ ອາປຕ຺ຕິໂຕ ມຸຈ຺ຈຕິ. ອິຕິ ອິເມ ເອກາທສ ອຠພ຺ພປຸຄ຺ຄລາ ໂທສາຣິຕາ. ຫຕ຺ຖຈ຺ຉິນ຺ນາທໂຍ ປນ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ສຸໂອສາຣິຕາ, ອຸປສມ຺ປາທິຕາ ອຸປສມ຺ປນ຺ນາວ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ເຕ ລພ຺ຠາ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕຸໍ. ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍາ ປນ ກາຣກສງ຺ໂຆ ຈ ສາຕິສາຣາ, ນ ໂກຈິ ອາປຕ຺ຕິໂຕ ມຸຈ຺ຈຕິ.

໓໙໗. ອິຘ ປນ ຠິກ຺ຂເວ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ນ ໂຫຕິ ອາປຕ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາຕິອາທິ ອຠູຕວຕ຺ຖຸວເສນ ອຘມ຺ມກມ຺ມໍ, ຠູຕວຕ຺ຖຸວເສນ ຘມ຺ມກມ຺ມຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕາຕິ ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕພ຺ພາ.

໔໐໐. ອຸປາລິປຎ຺ເຫສຸປິ ວຕ຺ຖຸວເສເນວ ¶ ຘມ຺ມາຘມ຺ມກມ຺ມໍ ວິຠຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ເວ ນຍາ – ເອກມູລໂກ ຈ ທ຺ວິມູລໂກ ຈ. ເອກມູລໂກ ອຸຕ຺ຕາໂນເຍວ. ທ຺ວິມູລເກ ຍຖາ ສຕິວິນໂຍ ອມູຬ຺ຫວິນເຍນ ສທ຺ຘິໍ ເອກາ ປຸຈ຺ຉາ ກຕາ, ເອວໍ ອມູຬ຺ຫວິນຍາທໂຍປິ ຕສ຺ສປາປິຍ຺ຍສິກາທີຫິ. ອວສາເນ ປນ ອຸປສມ຺ປທາຣຫໍ ອຸປສມ຺ປາເທຕີຕິ ເອກເມວ ປທໍ ໂຫຕິ. ປຣໂຕ ຠິກ຺ຂູນມ຺ປິ ສຕິວິນຍໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ເອເກເກນ ສທ຺ຘິໍ ເສສປທານິ ໂຍເຊຕພ຺ພານິ.

໔໐໗. ອິຘ ປນ ຠິກ຺ຂເວ ຠິກ຺ຂຸ ຠຓ຺ຑນກາຣໂກຕິອາທິ ‘‘ອຘມ຺ເມນວຄ຺ຄໍ, ອຘມ຺ເມນສມຄ຺ຄໍ; ຘມ຺ເມນວຄ຺ຄໍ, ຘມ຺ມປຕິຣູປເກນວຄ຺ຄໍ, ຘມ຺ມປຕິຣູປເກນສມຄ຺ຄ’’ນ຺ຕິ ອິເມສໍ ວເສນ ຈກ຺ກໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຕຊ຺ຊນີຍາທີສຸ ສຕ຺ຕສຸ ກມ຺ເມສຸ ປຏິປສ຺ສທ຺ຘີສຸ ຈ ¶ ວິປຕ຺ຕິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອນປທາໂນຕິ ອປທານວິຣຫິໂຕ. ອປທານໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຣິຈ຺ເຉໂທ; ອາປຕ຺ຕິປຣິຈ຺ເຉທວິຣຫິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໂຕ ປຣໍ ປຏິກຸຏ຺ຐກຕກມ຺ມປ຺ປເຠທໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ສາເຍວ ປາຬິ ‘‘ອກຕໍ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິອາທີຫິ ສໍສນ຺ທິຕ຺ວາ ¶ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ນ ກິຎ຺ຈິ ປາຬິອນຸສາເຣນ ນ ສກ຺ກາ ວິທິຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ວຓ຺ຓນໍ ນ ວິຕ຺ຖາຣຍິມ຺ຫາຕິ.

ຈມ຺ເປຍ຺ຍກ຺ຂນ຺ຘກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔໕໑. ໂກສມ຺ພກກ຺ຂນ຺ຘເກ ¶ ¶ – ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ອທສ຺ສເນ ອຸກ຺ຂິປິໍສູຕິ ເອຕ຺ຖ ອຍມນຸປຸພ຺ພິກຖາ – ທ຺ເວ ກິຣ ຠິກ຺ຂູ ເອກສ຺ມິໍ ອາວາເສ ວສນ຺ຕິ ວິນຍຘໂຣ ຈ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິໂກ ຈ. ເຕສຸ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ເອກທິວສໍ ວຈ຺ຈກຸຏິໍ ປວິຏ຺ໂຐ ອາຈມນອຸທກາວເສສໍ ຠາຊເນ ຐເປຕ຺ວາວ ນິກ຺ຂມິ. ວິນຍຘໂຣ ປຈ຺ຉາ ປວິຏ຺ໂຐ ຕໍ ອຸທກໍ ທິສ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ອາວຸໂສ, ຕຍາ ອິທໍ ອຸທກໍ ຐປິຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມາວຸໂສ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ຕ຺ວໍ ເອຕ຺ຖ ອາປຕ຺ຕິຠາວໍ ນ ຊານາສີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ນ ຊານາມີ’’ຕິ. ‘‘ໂຫຕິ, ອາວຸໂສ ເອຕ຺ຖ ອາປຕ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ສເຈ ໂຫຕິ, ເທສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ສເຈ ປນ ເຕ, ອາວຸໂສ, ອສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອສຕິຍາ ກຕໍ, ນຕ຺ຖິ ¶ ອາປຕ຺ຕີ’’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕິທິຏ຺ຐິ ອໂຫສິ.

ວິນຍຘໂຣປິ ອຕ຺ຕໂນ ນິສ຺ສິຕການໍ ‘‘ອຍໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິໂກ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊມາໂນປິ ນ ຊານາຕີ’’ຕິ ອາໂຣເຈສິ. ເຕ ຕສ຺ສ ນິສ຺ສິຕເກ ທິສ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາປິ ອາປຕ຺ຕິຠາວໍ ນ ຊານາຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ເຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ. ໂສ ເອວມາຫ – ‘‘ອຍໍ ວິນຍຘໂຣ ປຸພ຺ເພ ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ອາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ວທຕິ. ມຸສາວາທີ ເອໂສຕິ. ເຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ມຸສາວາທີ’’ຕິ ເອວໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ກລຫໍ ວຑ຺ຒຍິໍສຸ. ຕໂຕ ວິນຍຘໂຣ ໂອກາສໍ ລຠິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິຍາ ອທສ຺ສເນ ອຸກ຺ເຂປນີຍກມ຺ມໍ ອກາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ອທສ຺ສເນ ອຸກ຺ຂິປິໍສູ’’ຕິ.

໔໕໓. ຠິນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ຠິນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆຕິ ເອຕ຺ຖ ນ ຕາວ ຠິນ຺ໂນ; ອປິຈ ໂຂ ຍຖາ ເທເວ ວຸຏ຺ເຐ ‘‘ອິທານິ ສສ຺ສໍ ນິປ຺ຜນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອວສ຺ສຎ຺ຫິ ຕໍ ນິປ຺ຜຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ເອວເມວ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ອາຍຕິໍ ອວສ຺ສໍ ຠິຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ໂສ ຈ ໂຂ ກລຫວເສນ ນ ສງ຺ຆເຠທວເສນ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຠິນ຺ໂນ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສມ຺ຠມອຕ຺ຖວເສນ ເຈຕ຺ຖ ອາເມຑິຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໔໕໔. ເອຕມຕ຺ຖໍ ¶ ¶ ຠາສິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກາມີຕິ ກສ຺ມາ ເອວໍ ຠາສິຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ? ສເຈ ຫິ ຠຄວາ ອຸກ຺ເຂປເກ ວາ ‘‘ອກາຣເຓ ຕຸມ຺ເຫຫິ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອຸກ຺ຂິຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວເທຍ຺ຍ, ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕານຸວຕ຺ຕເກ ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ນາ’’ຕິ ວເທຍ຺ຍ, ‘‘ເອເຕສໍ ຠຄວາ ປກ຺ໂຂ, ເອເຕສໍ ຠຄວາ ປກ຺ໂຂ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອາຆາຕໍ ພນ຺ເຘຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ມາ ຕນ຺ຕິເມວ ຐເປຕ຺ວາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ຠາສິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກາມິ.

໔໕໕. ອຕ຺ຕນາ ວາ ອຕ຺ຕານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ໂຍ ສງ຺ເຆນ ອຸກ຺ເຂປນີຍກຕານໍ ອຘມ຺ມວາທີນໍ ປກ຺ເຂ ນິສິນ຺ໂນ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ກິໍ ຠຓຖາ’’ຕິ ເຕສຎ຺ຈ ອິຕເຣສຎ຺ຈ ລທ຺ຘິໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອິເມ ອຘມ຺ມວາທິໂນ, ອິຕເຣ ຘມ຺ມວາທິໂນ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ອຍໍ ເຕສໍ ມຊ຺ເຌ ນິສິນ຺ໂນວ ເຕສໍ ນານາສໍວາສໂກ ໂຫຕິ, ກມ຺ມໍ ໂກເປຕິ, ອິຕເຣສມ຺ປິ ຫຕ຺ຖປາສໍ ອນາຄຕຕ຺ຕາ ໂກເປຕິ. ເອວໍ ອຕ຺ຕນາ ວາ ອຕ຺ຕານໍ ນານາສໍວາສກໍ ກໂຣຕິ. ສມານສໍວາສກນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ໂຍ ອຘມ຺ມວາທີນໍ ປກ຺ເຂ ນິສິນ຺ໂນ ‘‘ອຘມ຺ມວາທິໂນ ອິເມ, ອິຕເຣ ຘມ຺ມວາທິໂນ’’ຕິ ເຕສໍ ມຊ຺ຌໍ ປວິສຕິ, ຍຕ຺ຖ ວາ ຕຕ຺ຖ ¶ ວາ ປນ ປກ຺ເຂ ນິສິນ຺ໂນ ‘‘ອິເມ ຘມ຺ມວາທິໂນ’’ຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຍໍ ອຕ຺ຕນາ ວາ ອຕ຺ຕານໍ ສມານສໍວາສກໍ ກໂຣຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໔໕໖. ກາຍກມ຺ມໍ ວຈີກມ຺ມນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກາເຍນ ປຫຣນ຺ຕາ ກາຍກມ຺ມໍ ອຸປທໍເສນ຺ຕິ, ຜຣຸສໍ ວທນ຺ຕາ ວຈີກມ຺ມໍ ອຸປທໍເສນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຫຕ຺ຖປຣາມາສໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ໂກຘວເສນ ຫຕ຺ເຖຫິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຣາມສນໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ອຘມ຺ມິຍາຍມາເນຕິ ອຘມ຺ມິຍານິ ກິຈ຺ຈານິ ກຸຣຸມາເນ. ອສມ຺ໂມທິກາວຕ຺ຕມານາຍາຕິ ອສມ຺ໂມທິກາຍ ວຕ຺ຕມານາຍ. ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ສມ຺ໂມທນກຖາຍ ອວຕ຺ຕມານາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ທ຺ເວ ປນ຺ຕິໂຍ ກຕ຺ວາ ອຸປຈາຣໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ຘມ຺ມິຍາຍມາເນ ປນ ສມ຺ໂມທິກາຍ ວຕ຺ຕມານາຍ ອາສນນ຺ຕຣິກາຍ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ເອເກກໍ ອາສນໍ ອນ຺ຕຣໍ ກຕ຺ວາ ນິສີທິຕພ຺ພໍ.

໔໕໗-໔໕໘. ມາ ຠຓ຺ຑນນ຺ຕິອາທີສຸ ‘‘ອກຕ຺ຖາ’’ຕິ ປາຐເສສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ມາ ຠຓ຺ຑນໍ ອກຕ຺ຖາ’’ຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອຘມ຺ມວາທີຕິ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕານຸວຕ຺ຕເກສຸ ອຎ຺ຎຕໂຣ. ອຍໍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວໂຕ ອຕ຺ຖກາໂມ, ອຍໍ ກິຣສ຺ສ ອຘິປ຺ປາໂຍ ¶ ‘‘ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ໂກຘາຠິຠູຕາ ສຕ຺ຖຸ ວຈນໍ ນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ມາ ຠຄວາ ເອເຕ ໂອວທນ຺ໂຕ ກິລມິຕ຺ຖາ’’ຕິ ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ຠຄວາ ປນ ‘‘ປຈ຺ຉາປິ ສຎ຺ຎໍ ລຠິຕ຺ວາ ໂອຣມິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ເຕສໍ ອນຸກມ຺ປາຍ ອຕີຕວຕ຺ຖຸໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ກເຖສິ. ຕຕ຺ຖ ອນຕ຺ຖໂຕຕິ ອນຕ຺ໂຖ ອໂຕ; ເອຕສ຺ມາ ເມ ປຸຣິສາ ອນຕ຺ໂຖຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຖ ວາ ອນຕ຺ຖໂຕຕິ ອນຕ຺ຖໂທ. ເສສໍ ປາກຏເມວ.

໔໖໔. ປຸຖຸສທ຺ໂທຕິອາທິຄາຖາສຸ ¶ ປນ ປຸຖຸ ມຫາ ສທ຺ໂທ ອສ຺ສາຕິ ປຸຖຸສທ຺ໂທ. ສມຊໂນຕິ ສມາໂນ ເອກສທິໂສ ຊໂນ; ສພ຺ໂພ ຈາຍໍ ຠຓ຺ຑນກາຣໂກຊໂນ ສມນ຺ຕໂຕ ສທ຺ທນິຈ຺ຉາຣເຓນ ປຸຖຸສທ຺ໂທ ເຈວ ສທິໂສ ຈາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນ ພາໂລ ໂກຈິ ມຎ຺ຎຖາຕິ ຕຕ຺ຖ ໂກຈິ ເອໂກປິ ‘‘ອຫໍ ພາໂລ’’ຕິ ນ ມຎ຺ຎິຕ຺ຖ; ສພ຺ເພປິ ປຓ຺ຑິຕມານິໂນເຍວ. ນາຎ຺ຎໍ ຠິຍ຺ໂຍ ອມຎ຺ຎຣຸນ຺ຕິ ໂກຈິ ເອໂກປິ ‘‘ອຫໍ ພາໂລ’’ຕິ ຈ ນ ມຎ຺ຎິຕ຺ຖ; ຠິຍ຺ໂຍ ຈ ສງ຺ຆສ຺ມິໍ ຠິຊ຺ຊມາເນ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ເອກໍ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ກາຣຓາ ສງ຺ໂຆ ຠິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ອິທໍ ກາຣຓໍ ນ ມຎ຺ຎິຕ຺ຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ປຣິມຸຏ຺ຐາຕິ ປຣິມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິໂນ. ວາຈາໂຄຈຣຠາຓິໂນຕິ ຣາກາຣສ຺ສ ຣສ຺ສາເທໂສ ກໂຕ ¶ , ວາຈາໂຄຈຣາ ນ ສຕິປຏ຺ຐານາທິໂຄຈຣາ. ຠາຓິໂນ ຈ ກຖໍ ຠາຓິໂນ? ຍາວິຈ຺ຉນ຺ຕິ ມຸຂາຍາມໍ ຍາວ ມຸຂໍ ປສາເຣຕຸໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕາວ ປສາເຣຕ຺ວາ ຠາຓິໂນ, ເອໂກປິ ສງ຺ຆຄາຣເວນ ມຸຂສງ຺ໂກຈໍ ນ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຍນ ນີຕາຕິ ເຍນ ກລເຫນ ອິມໍ ນິລ຺ລຊ຺ຊຠາວໍ ນີຕາ. ນ ຕໍ ວິທູຕິ ນ ຕໍ ຊານນ຺ຕິ, ‘‘ເອວໍ ສາທີນໂວ ອຍ’’ນ຺ຕິ.

ເຍ ຈ ຕໍ ອຸປນຍ຺ຫນ຺ຕີຕິ ຕໍ ‘‘ອກ຺ໂກຈ຺ຉິ ມໍ, ອວຘິ ມ’’ນ຺ຕິອາທິກໍ ອາກາຣໍ ເຍ ຈ ອຸປນຍ຺ຫນ຺ຕິ. ສນນ຺ຕໂນຕິ ໂປຣາໂຓ.

ປເຣຕິ ປຓ຺ຑິເຕ ຐເປຕ຺ວາ ຕໂຕ ອຎ຺ເຎ ຠຓ຺ຑນກາຣກາ ປເຣ ນາມ. ເຕ ເອຕ຺ຖ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ກລຫໍ ກໂຣນ຺ຕາ ‘‘ມຍໍ ຍມາມເສ ອຸປຍມາມ; ສຕຕໍ ສມິຕໍ ມຈ຺ຈຸສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ນ ຊານນ຺ຕິ. ເຍ ຈ ຕຕ຺ຖ ວິຊານນ຺ຕີຕິ ເຍ ຕຕ຺ຖ ປຓ຺ຑິຕາ ‘‘ມຍໍ ມຈ຺ຈຸສມີປໍ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ວິຊານນ຺ຕິ. ຕໂຕ ¶ ສມ຺ມນ຺ຕິ ເມຘຄາຕິ ເອວຎ຺ຫິ ເຕ ຊານນ຺ຕາ ໂຍນິໂສມນສິກາຣໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ເມຘຄານໍ ກລຫານໍ ວູປສມາຍ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

ອຏ຺ຐິຈ຺ຉິນ຺ນາຕິ ອຍໍ ຄາຖາ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕຎ຺ຈ ທີຆາວຸກຸມາຣຎ຺ຈ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາ. ເຕສມ຺ປິ ໂຫຕິ ສງ຺ຄຕິ, ກສ຺ມາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ນ ໂຫຕິ, ເຍສໍ ໂວ ເນວ ມາຕາປິຕູນໍ ອຏ຺ຐີນິ ຉິນ຺ນານິ, ນ ປາຓາ ຫຕາ, ນ ຄວາສ຺ສຘນານິ ຫຏານີຕິ.

ສເຈ ລເຠຖາຕິອາທິຄາຖາ ປຓ຺ຑິຕສຫາຍສ຺ສ ຈ ພາລສຫາຍສ຺ສ ຈ ວຓ຺ຓາວຓ຺ຓທີປນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕາ. ອຠິຠຸຍ຺ຍ ສພ຺ພານິ ປຣິສ຺ສຍານີຕິ ປາກຏປຣິສ຺ສເຍ ຈ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນປຣິສ຺ສເຍ ຈ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອຕ຺ຕມໂນ ສຕິມາ ຈເຣຍ຺ຍ.

ຣາຊາວ ¶ ຣຏ຺ຐໍ ວິຊິຕນ຺ຕິ ຍຖາ ອຕ຺ຕໂນ ວິຊິຕໍ ຣຏ຺ຐໍ ມຫາຊນກຣາຊາ ຈ ອຣິນ຺ທມມຫາຣາຊາ ຈ ປຫາຍ ເອກກາ ຈຣິໍສຸ; ເອວໍ ຈເຣຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມາຕງ຺ຄຣຎ຺ເຎວ ນາໂຄຕິ ມາຕງ຺ໂຄ ອຣຎ຺ເຎ ນາໂຄວ. ມາຕງ຺ໂຄຕິ ຫຕ຺ຖີ ວຸຈ຺ຈຕິ; ນາໂຄຕິ ມຫນ຺ຕາຘິວຈນເມຕໍ. ຍຖາ ຫິ ມາຕຸໂປສໂກ ມາຕງ຺ຄນາໂຄ ອຣຎ຺ເຎ ເອໂກ ຈຣິ, ນ ຈ ປາປານິ ¶ ອກາສິ. ຍຖາ ຈ ປາລິເລຍ຺ຍໂກ, ເອວໍ ເອໂກ ຈເຣ, ນ ຈ ປາປານິ ກຍິຣາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໔໖໗. ປາລິເລຍ຺ຍເກ ວິຫຣຕິ ຣກ຺ຂິຕວນສຓ຺ເຑຕິ ປາລິເລຍ຺ຍກໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ຣກ຺ຂິຕວນສຓ຺ເຑ ວິຫຣຕິ. ຫຕ຺ຖິນາໂຄຕິ ມຫາຫຕ຺ຖີ. ຫຕ຺ຖິກລເຠຫີຕິ ຫຕ຺ຖິໂປຕເກຫິ. ຫຕ຺ຖິຈ຺ຉາເປຫີຕິ ຂີຣູປເກຫິ ທຫຣໂປຕເກຫິ. ຉິນ຺ນຄ຺ຄານີຕິ ເຕຫິ ປຸຣໂຕ ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕຫິ ຉິນ຺ນຄ຺ຄານິ ຂາຍິຕາວເສສານິ ຂາຓຸສທິສານິ ຕິຓານິ ຂາທຕິ. ໂອຠຄ຺ໂຄຠຄ຺ຄນ຺ຕິ ເຕນ ຫຕ຺ຖິນາເຄນ ອຸຈ຺ຈຏ຺ຐານໂຕ ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປາຕິຕໍ. ອສ຺ສ ສາຂາຠງ຺ຄນ຺ຕິ ເອຕສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ສາຂາຠງ຺ຄໍ ເຕ ຂາທນ຺ຕິ. ອາວິລານີຕິ ເຕຫິ ປຐມຕຣໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປິວນ຺ເຕຫິ ອາລຸລິຕານິ ກທ຺ທໂມທການິ ປິວຕິ. ໂອຄາຫາຕິ ຕິຕ຺ຖໂຕ.

ນາຄສ຺ສ ນາເຄນາຕິ ຫຕ຺ຖິນາຄສ຺ສ ພຸທ຺ຘນາເຄນ. ອີສາທນ຺ຕສ຺ສາຕິ ຣຖອີສາສທິສທນ຺ຕສ຺ສ. ຍເທໂກ ຣມຕີ ວເນຕິ ຍສ຺ມາ ພຸທ຺ຘນາໂຄ ວິຍ ອຍມ຺ປິ ຫຕ຺ຖິນາໂຄ ເອໂກ ປວິວິຕ຺ໂຕ ວເນ ຣມຕິ; ຕສ຺ມາສ຺ສ ນາຄສ຺ສ ¶ ນາເຄນ ຈິຕ຺ຕໍ ສເມຕິ, ເອກີຠາວຣຕິຍາ ເອກສທິສໍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຍຖາຠິຣນ຺ຕໍ ວິຫຣິຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ເຕມາສໍ ຠຄວາ ຕຕ຺ຖ ວິຫາສີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂກສມ຺ພເກຫິ ກິຣ ອຸພ຺ພາຬ຺ໂຫ ຠຄວາ ເຕມາສໍ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ວສີຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ກຖາ ປຕ຺ຖຏາ ອໂຫສິ.

ອຖ ໂຂ ໂກສມ຺ພກາ ອຸປາສກາຕິ ອຖ ໂຂ ອິມໍ ກຖາສລ຺ລາປໍ ສຸຕ຺ວາ ໂກສມ຺ພິວາສິໂນ ອຸປາສກາ.

໔໖໘. ອຘມ຺ມໍ ຘມ຺ໂມຕິອາທີນິ ອຏ຺ຐາຣສ ເຠທກຣວຕ຺ຖູນິ ສງ຺ຆເຠທກກ຺ຂນ຺ຘເກ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມ.

໔໗໕. ຕໍ ¶ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ໂອສາເຣຕ຺ວາຕິ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສີມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາປຕ຺ຕິໍ ເທສາເປຕ຺ວາ ກມ຺ມວາຈາຍ ໂອສາເຣຕ຺ວາ. ຕາວເທວ ອຸໂປສໂຖຕິ ຕໍທິວສເມວ ອຸໂປສຖກ຺ຂນ຺ຘເກ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສາມຄ຺ຄີອຸໂປສໂຖ ກາຕພ຺ໂພ.

໔໗໖. ອມູລາ ມູລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາຕິ ນ ມູລາ ມູລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ; ຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ ອວິນິຈ຺ຉິນິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຸປາລິ ສງ຺ຆສາມຄ຺ຄີ ອຕ຺ຖາເປຕາ ພ຺ຍຎ຺ຊນູເປຕາຕິ ອຕ຺ຖໂຕ ອປຄຕາ, ‘‘ສງ຺ຆສາມຄ຺ຄີ’’ຕິ ອິມໍ ປນ ພ຺ຍຎ຺ຊນມຕ຺ຕໍ ອຸເປຕາ.

໔໗໗. ສງ຺ຆສ຺ສ ກິຈ຺ເຈສູຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ ກຣຓີເຍສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ. ມນ຺ຕນາສູຕິ ¶ ວິນຍມນ຺ຕນາສຸ. ອຕ຺ເຖສຸ ຊາເຕສູຕິ ວິນຍອຕ຺ເຖສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ. ວິນິຈ຺ຉເຍສູຕິ ເຕສໍເຍວ ອຕ຺ຖານໍ ວິນິຈ຺ຉເຍສຸ. ມຫຕ຺ຖິໂກຕິ ມຫາອຸປກາໂຣ. ປຄ຺ຄຫາຣໂຫຕິ ປຄ຺ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ວຸຕ຺ໂຕ.

ອນານຸວຊ຺ໂຊ ປຐເມນ ສີລໂຕຕິອາທິມ຺ຫິເຍວ ຕາວ ສີລໂຕ ນ ອຸປວຊ຺ໂຊ. ອເວກ຺ຂິຕາຈາໂຣຕິ ອເປກ຺ຂິຕາຈາໂຣ; ອາໂລກິເຕ ວິໂລກິເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີຕິອາທິນາ ນເຍນ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕາຈາໂຣ. ອຏ຺ຐກຖາສຸ ປນ ‘‘ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຈາໂຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ວິສຍ຺ຫາຕິ ¶ ອຠິຠວິຕ຺ວາ. ອນຸຍ຺ຍຸຕໍ ຠຓນ຺ຕິ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ ອນປຄຕໍ ຠຓນ຺ໂຕ. ຍສ຺ມາ ຫິ ໂສ ອນຸຍ຺ຍຸຕໍ ຠຓຕິ, ອຸສູຍາຍ ວາ ອຄຕິຄມນວເສນ ວາ ກາຣຓາປຄຕໍ ນ ຠຓຕິ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຖໍ ນ ຫາເປຕິ. ອຸສູຍາຍ ປນ ອຄຕິຄມນວເສນ ວາ ຠຓນ຺ໂຕ ອຕ຺ຖໍ ຫາເປຕິ, ກາຣຓໍ ນ ເທຕິ, ຕສ຺ມາ ໂສ ປຣິສຄໂຕ ຉມ຺ຠຕິ ເຈວ ເວຘຕິ ຈ. ໂຍ ອີທິໂສ ນ ໂຫຕິ, ອຍໍ ‘‘ປຄ຺ຄຫາຣໂຫ’’ຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ກິຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍ ‘‘ຕເຖວ ປຎ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ຄາຖາ, ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍຖາ ຈ ອນຸຍ຺ຍຸຕໍ ຠຓນ຺ໂຕ ອຕ຺ຖໍ ນ ຫາເປຕິ, ຕເຖວ ປຣິສາຍ ມຊ຺ເຌ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ສມາໂນ ນ ເຈວ ປຊ຺ຌາຍຕິ, ນ ຈ ມງ຺ກຸ ໂຫຕິ. ໂຍ ຫິ ອຕ຺ຖໍ ນ ຊານາຕິ, ໂສ ປຊ຺ຌາຍຕິ. ໂຍ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ໂສ ມງ຺ກຸ ໂຫຕິ. ໂຍ ປນ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ຊານາຕິ, ວຕ຺ຕຸຎ຺ຈ ສກ຺ໂກຕິ; ໂສ ນ ປຊ຺ຌາຍຕິ, ນ ມງ຺ກຸ ໂຫຕິ. ກາລາຄຕນ຺ຕິ ກເຖຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກາເລ ອາຄຕໍ. ພ຺ຍາກຣຓາຣຫນ຺ຕິ ປຎ຺ຫສ຺ສ ອຕ຺ຖານຸໂລມຕາຍ ພ຺ຍາກຣຓານຸຈ຺ຉວິກໍ. ວໂຈຕິ ວທນ຺ໂຕ; ເອວຣູປໍ ວຈນໍ ຠຓນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣຎ຺ເຊຕີຕິ ໂຕເສຕິ. ວິຎ຺ຎູປຣິສນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎູນໍ ປຣິສໍ.

ອາເຈຣກມ຺ຫິ ¶ ຈ ສເກຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອາຈຣິຍວາເທ. ອລໍ ປເມຕຸນ຺ຕິ ວີມໍສິຕຸໍ ຕໍ ຕໍ ກາຣຓໍ ປຎ຺ຎາຍ ຕຸລຍິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ. ປຄຸໂຓຕິ ກຕປຣິຈໂຍ ລທ຺ຘາເສວໂນ. ກເຖຕເວຕິ ກເຖຕພ຺ເພ. ວິຣທ຺ຘິໂກວິໂທຕິ ວິຣທ຺ຘຏ຺ຐານກຸສໂລ.

ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ເຍນ ວຊນ຺ຕີຕິ ອຍໍ ຄາຖາ ຍາທິເສ ກເຖຕພ຺ເພ ປຄຸໂຓ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕາ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ຍາທິເສນ ກຖິເຕນ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ຈ ນິຄ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ມຫາຊໂນ ຈ ສຎ຺ຎປນໍ ຄຈ຺ຉຕິ; ສຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ອວໂພຘນໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ¶ ອຕ຺ໂຖ. ຍຎ຺ຈ ກເຖນ຺ໂຕ ສກໍ ອາທາຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ອາຈຣິຍວາທໍ ນ ຫາເປຕິ, ຍສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອຘິກຣຓໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕທນຸຣູປໍ ອນຸປຆາຕກຣໍ ປຎ຺ຫໍ ພ຺ຍາກຣມາໂນ ຕາທິເສ ກເຖຕພ຺ເພ ປຄຸໂຓ ໂຫຕີຕິ.

ທູເຕຍ຺ຍກມ຺ເມສຸ ອລນ຺ຕິ ອຏ຺ຐຫິ ທູຕງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ສງ຺ຆສ຺ສ ທູເຕຍ຺ຍກມ຺ເມສຸ ສມຕ຺ໂຖ. ສຸຏ຺ຐຸ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ສມຸຄ຺ຄໂຫ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ¶ – ຍຖາ ນາມ ອາຫຸນໍ ອາຫຸຕິປິຓ຺ຑໍ ສມຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ປີຕິໂສມນສ຺ສຊາເຕເນວ ເຈຕສາ ສງ຺ຆສ຺ສ ກິຈ຺ເຈສຸ ສມຸຄ຺ຄໂຫ, ສງ຺ຆສ຺ສກິຈ຺ເຈສຸ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ກິຈ຺ຈສ຺ສ ປຏິຄ຺ຄາຫໂກຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຣໍ ວໂຈຕິ ວຈນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ. ນ ເຕນ ມຎ຺ຎຕີຕິ ເຕນ ວຈນກຣເຓນ ‘‘ອຫໍ ກໂຣມິ, ສງ຺ຆຠາຣໍ ນິຕ຺ຖຣາມີ’’ຕິ ນ ມານາຕິມານໍ ຊປ຺ເປຕິ.

ອາປຊ຺ຊຕິ ຍາວຕເກສຸ ວຕ຺ຖູສູຕິ ຍຕ຺ຕເກສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊມາໂນ ອາປຊ຺ຊຕິ. ໂຫຕິ ຍຖາ ຈ ວຸຏ຺ຐິຕີຕິ ຕສ຺ສາ ຈ ອາປຕ຺ຕິຍາ ຍຖາ ວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ. ເອເຕ ວິຠງ຺ຄາຕິ ເຍສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຍຖາ ຈ ວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ, ອິເມສໍ ອຕ຺ຖານໍ ໂຊຕກາ ເອເຕ ວິຠງ຺ຄາ. ອຸຠຍສ຺ສາຕິ ອຸຠເຍ ອສ຺ສ. ສ຺ວາຄຕາຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ອາຄຕາ. ອາປຕ຺ຕິວຸຏ຺ຐານປທສ຺ສ ໂກວິໂທຕິ ອາປຕ຺ຕິວຸຏ຺ຐານກາຣຓກຸສໂລ.

ຍານິ ຈາຈຣນ຺ຕິ ຍານິ ຈ ຠຓ຺ຑນກາຣຓາທີນິ ອາຈຣນ຺ໂຕ ຕຊ຺ຊນີຍກມ຺ມາທິວເສນ ນິສ຺ສາຣຓໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ໂອສາຣຓໍ ຕໍວຸສິຕສ຺ສ ຊນ຺ຕຸໂນຕິ ຕໍ ວຕ຺ຕໍ ວຸສິຕສ຺ສ ຊນ຺ຕຸໂນ, ຍາ ໂອສາຣຓາ ກາຕພ຺ພາ, ເອຕມ຺ປິ ຊານາຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ໂກສມ຺ພກກ຺ຂນ຺ຘກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍ ວິນຍສໍວຓ຺ຓນາຍ