📜
ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ
ວິນຍປິຏເກ
ຈູຬວຄ຺ຄ-ອຏ຺ຐກຖາ
໑. ກມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘກໍ
ຕຊ຺ຊນີຍກມ຺ມກຖາ
໑. ຈູຬວຄ຺ຄສ຺ສ ¶ ¶ ¶ ປຐເມ ກມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘເກ ຕາວ ປຓ຺ຑຸກໂລຫິຕກາຕິ ປຓ຺ຑຸໂກ ເຈວ ໂລຫິຕໂກ ຈາຕິ ຉພ຺ພຄ຺ຄິເຍສຸ ທ຺ເວ ຊນາ; ເຕສໍ ນິສ຺ສິຕກາປິ ປຓ຺ຑຸກໂລຫິຕກາຕ຺ເວວ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ. ພລວາພລວໍ ປຏິມນ຺ເຕຖາຕິ ສຸຏ຺ຐຸພລວໍ ປຏິວທຖ. ອລມຕ຺ຖຕຣາຕິ ສມຕ຺ຖຕຣາ.
ຕຊ຺ຊນີຍກມ຺ມກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ອຘມ຺ມກມ຺ມທ຺ວາທສກກຖາ
໔. ອສມ຺ມຸຂາ ¶ ກຕນ຺ຕິອາທີສຸ ສງ຺ຆຘມ຺ມວິນຍປຸຄ຺ຄລສມ຺ມຸຂານໍ ວິນາ ກຕໍ, ຈຸທິຕກໍ ອປ຺ປຏິປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ກຕໍ, ຕສ຺ເສວ ອປ຺ປຏິຎ຺ຎາຍ ກຕໍ. ອເທສນາຄາມິນິຍາຕິ ປາຣາຊິກາປຕ຺ຕິຍາ ວາ ສງ຺ຆາທິເສສາປຕ຺ຕິຍາ ວາ. ເອຕ຺ຖ ປຸຣິມເກສຸ ຕີສຸ ຕິເກສຸ ນວ ປທາ ອຘມ຺ເມນກຕໍ ວຄ຺ເຄນກຕນ຺ຕິ ອິເມຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອເກກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນວ ຕິກາ ວຸຕ຺ຕາ. ເອວໍ ສພ຺ເພປິ ທ຺ວາທສ ຕິກາ ໂຫນ຺ຕິ. ປຏິປກ຺ຂວເສນ ສຸກ຺ກປກ຺ເຂສຸປິ ເອເຕເຍວ ທ຺ວາທສ ຕິກາ ວຸຕ຺ຕາ.
໖. ອນນຸໂລມິເກຫິ ¶ ຄິຫິສໍສຄ຺ເຄຫີຕິ ປພ຺ພຊິຕານໍ ອນນຸຈ຺ຉວິເກຫິ ສຫໂສກິຕາທີຫິ ຄິຫິສໍສຄ຺ເຄຫິ.
ຕິຓ຺ຓໍ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນນ຺ຕິອາທິ ເອເກເກນາປິ ອງ຺ເຄນ ຕຊ຺ຊນີຍກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຊ຺ຊນີຍສ຺ສ ຫິ ວິເສເສນ ຠຓ຺ຑນກາຣກຕ຺ຕໍ ອງ຺ຄໍ, ນິຍສ຺ສສ຺ສ ອຠິຓ຺ຫາປຕ຺ຕິກຕ຺ຕໍ, ປພ຺ພາຊນີຍສ຺ສ ກຸລທູສກຕ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິເມສຸ ປນ ຕີສຸ ອງ຺ເຄສຸ ເຍນ ເກນຈິ ສພ຺ພານິປິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍທິ ເອວໍ ຍໍ ຈມ຺ເປຍ຺ຍກ຺ຂນ຺ຘເກ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຕຊ຺ຊນີຍກມ຺ມາຣຫສ຺ສ ນິຍສ຺ສກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ…ເປ… ອຸປສມ຺ປທາຣຫໍ ອພ຺ເຠຕິ; ເອວໍ ໂຂ ອຸປາລິ ອຘມ຺ມກມ຺ມໍ ໂຫຕິ ອວິນຍກມ຺ມໍ, ເອວຎ຺ຈ ປນ ສງ຺ໂຆ ສາຕິສາໂຣ ໂຫຕີ’’ຕິ ອິທໍ ວິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ. ອິທຎ຺ຈ ນ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ. ກສ຺ມາ? ວຈນຕ຺ຖນານຕ຺ຕໂຕ, ‘‘ຕຊ຺ຊນີຍກມ຺ມາຣຫສ຺ສາ’’ຕິ ອິມສ຺ສ ຫິ ວຈນສ຺ສ ກມ຺ມສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຕິຓ຺ຓໍ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິວຈນສ຺ສ ອງ຺ຄສມ຺ຠໂວ, ຕສ຺ມາ ຍທາ ສງ຺ເຆນ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ນາມ ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ກມ຺ມໍ ກໂຣມາ’’ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກຕໍ ໂຫຕິ, ຕທາ ກມ຺ມາຣໂຫ ນາມ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ອິມິນາ ລກ຺ຂເຓນ ຕຊ຺ຊນີຍາທິກມ຺ມາຣຫສ຺ສ ນິຍສ຺ສກມ຺ມາທິກຣຓໍ ¶ ອຘມ຺ມກມ຺ມຎ຺ເຈວ ອວິນຍກມ຺ມຎ຺ຈາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍສ຺ສ ປນ ຠຓ຺ຑນກາຣກາທີສຸ ອງ຺ເຄສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອງ຺ຄໍ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ອາກງ຺ຂມາໂນ ສງ຺ໂຆ ຍຖານຸຎ຺ຎາເຕສຸ ອງ຺ເຄສຸ ຈ ກມ຺ເມສຸ ຈ ເຍນ ເກນຈິ ອງ຺ເຄນ ຍໍກິຎ຺ຈິ ກມ຺ມໍ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ກມ຺ມາຣຫໍ ກຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ກເຣຍ຺ຍ. ອຍເມຕ຺ຖ ວິນິຈ຺ຉໂຍ. ເອວໍ ປຸພ຺ເພນາປຣໍ ສເມຕິ.
ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ຕຊ຺ຊນີຍກມ຺ເມ ຠຓ຺ຑນກາຣກວເສນ ກມ຺ມວາຈາ ວຸຕ຺ຕາ, ອຖ ໂຂ ພາລສ຺ສ ອພ຺ຍຕ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິພຫຸລສ຺ສ ຕຊ຺ຊນີຍກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ພາລອພ຺ຍຕ຺ຕວເສເນວ ກມ຺ມວາຈາ ກາຕພ຺ພາ ¶ . ເອວຎ຺ຫິ ຠູເຕນ ວຕ຺ຖຸນາ ກຕໍ ກມ຺ມໍ ໂຫຕິ, ນ ຈ ອຎ຺ຎສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວຕ຺ຖຸນາ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ອິທມ຺ປິ ອນຸຎ຺ຎາຕນ຺ຕິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ອຏ຺ຐາຣສ ສມ຺ມາວຕ຺ຕນວຕ຺ຖູນິ ປາຣິວາສິກກ຺ຂນ຺ຘເກ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມ.
ອຘມ຺ມກມ຺ມທ຺ວາທສກກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ນປ຺ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠຕພ຺ພອຏ຺ຐາຣສກາທິກຖາ
໘. ໂລມໍ ¶ ປາເຕນ຺ຕີຕິ ປນ຺ນໂລມາ ໂຫນ຺ຕິ; ຠິກ຺ຂູ ອນຸວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເນຕ຺ຖາຣໍ ວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ນິຕ຺ຖຣນ຺ຕານໍ ເອຕນ຺ຕິ ເນຕ຺ຖາຣໍ; ເຍນ ສກ຺ກາ ນິສ຺ສາຣຓາ ນິຕ຺ຖຣິຕຸໍ, ຕໍ ອຏ຺ຐາຣສວິຘໍ ສມ຺ມາວຕ຺ຕນໍ ວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ວຕ຺ຕໍ ປູເຣຕພ຺ພນ຺ຕິ? ທສ ວາ ປຎ຺ຈ ວາ ທິວສານິ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ກມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘເກ ເອຕ຺ຕເກນ ວຕ຺ຕໍ ປູຣິຕເມວ ໂຫຕິ.
ນປ຺ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠຕພ຺ພອຏ຺ຐາຣສກາທິກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ນິຍສ຺ສກມ຺ມກຖາ
໑໑. ເສຍ຺ຍສກວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ – ອປິສ຺ສຸ ຠິກ຺ຂູ ປກຕາຕິ ອປິສ຺ສຸ ຠິກ຺ຂູ ນິຈ຺ຈໍ ພ຺ຍາວຏາ ໂຫນ຺ຕິ. ເສສໍ ຕຊ຺ຊນີເຍ ວຸຕ຺ຕສທິສເມວ.
ນິຍສ຺ສກມ຺ມກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ປພ຺ພາຊນີຍກມ຺ມກຖາ
໒໑. ອສ຺ສຊິປຸນພ຺ພສຸກວຕ຺ຖຸ ສງ຺ຆາທິເສສວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ.
໒໗. ກາຍິເກນ ທເວນາຕິອາທີສຸ ປເນຕ຺ຖ ກາຍິໂກ ທໂວ ນາມ ກາຍກີຬາ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເສສປທທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ກາຍິໂກ ອນາຈາໂຣ ນາມ ກາຍທ຺ວາເຣ ປຎ຺ຎຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທວີຕິກ຺ກໂມ ວຸຈ຺ຈຕິ ¶ . ເສສທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ກາຍິກໍ ອຸປຆາຕິກໍ ນາມ ກາຍທ຺ວາເຣ ປຎ຺ຎຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທສ຺ສ ອສິກ຺ຂນຠາເວນ ອຸປຫນນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ; ນາສນໍ ວິນາສນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສທ຺ວເຍປິ ¶ ເອເສວ ນໂຍ. ກາຍິໂກ ມິຈ຺ຉາຊີໂວ ນາມ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕເວຊ຺ຊກມ຺ມາທິວເສນ ເຕລປຈນອຣິຏ຺ຐປຈນາທີນິ. ວາຈສິໂກ ມິຈ຺ຉາຊີໂວ ນາມ ຄິຫີນໍ ສາສນສມ຺ປຏິຈ຺ຉນາໂຣຈນາທີນິ. ກາຍິກວາຈສິໂກ ນາມ ຕທຸຠຍໍ. ເສສໍ ຕຊ຺ຊນີເຍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.
ປພ຺ພາຊນີຍກມ຺ມກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ປຏິສາຣຓີຍກມ຺ມກຖາ
໓໓. ສຸຘມ຺ມວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ປນ – ອນປໂລເກຕ຺ວາຕິ ນ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ. ເອຕທໂວຈາຕິ ກິໍ ເຕ ຄຫປຕິ ເຖຣານໍ ປຏິຍຕ຺ຕນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ວິວຣາເປຕ຺ວາ ທິສ຺ວາ ເອຕໍ ອໂວຈ. ເອກາ ຈ ໂຂ ອິຘ ນຕ຺ຖິ ຍທິທໍ ຕິລສໍຄຸຬິກາຕິ ຍາ ອຍໍ ຕິລສກ຺ຂລິກາ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ, ສາ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ສ ກິຣ ຄຫປຕິໂນ ¶ ວໍເສ ອາທິມ຺ຫິ ເອໂກ ປູວິໂຍ ອໂຫສິ. ເຕນ ນໍ ເຖໂຣ ຊາຕິຍາ ຂຸໍເສຕຸກາໂມ ເອວມາຫ. ຍເທວ ກິຎ຺ຈີຕິ ເອວໍ ພຫຸໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ຣຕນໍ ປຫາຍ ກິຎ຺ຈິເທວ ຕິລສໍຄຸຬິກາວຈນໍ ຠາສິຕໍ. ກຸກ຺ກຸຏໂປຕກອຸທາຫຣເຓນ ອິທໍ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ຍຖາ ໂສ ເນວ ກາກວສ຺ສິຕໍ ນ ກຸກ຺ກຸຏວສ຺ສິຕໍ ອກາສິ, ເອວໍ ຕຍາປິ ເນວ ຠິກ຺ຂຸວຈນໍ ນ ຄິຫິວຈນໍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.
ປຏິສາຣຓີຍກມ຺ມກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ອຘມ຺ມກມ຺ມາທິທ຺ວາທສກກຖາ
໓໗. ອສມ຺ມຸຂາ ກຕນ຺ຕິອາທໂຍ ຕິກາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ເອວ.
໓໙. ອງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂມ ປຸຣິເມຫິ ອສທິໂສ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ລາຠໍ ນ ລຠນ຺ຕິ; ເອວໍ ປຣິສກ຺ກນ຺ໂຕ ປຣກ຺ກມນ຺ໂຕ ອລາຠາຍ ປຣິສກ຺ກຕິ ນາມ. ເອສ ນໂຍ ອນຕ຺ຖາທີສຸ. ຕຕ຺ຖ ອນຕ຺ໂຖຕິ ອຕ຺ຖຠງ຺ໂຄ. ອນາວາໂສຕິ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ອວສນໍ. ຄິຫີນໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອວຓ຺ຓນ຺ຕິ ຄິຫີນໍ ສນ຺ຕິເກ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ. ຘມ຺ມິກໍ ປຏິສ຺ສວໍ ນ ສຈ຺ຈາເປຕີຕິ ຍຖາ ສຈ຺ໂຈ ໂຫຕິ, ເອວໍ ¶ ນ ກໂຣຕິ; ວສ຺ສາວາສໍ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຎ຺ຎໍ ວາ ເອວຣູປໍ ກໂຣຕິ. ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິ ເອກງ຺ເຄນປິ ກມ຺ມາຣຫຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖຎ຺ເຈວ, ຕຊ຺ຊນີເຍ ຈ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.
ອຘມ຺ມກມ຺ມາທິທ຺ວາທສກກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ອາປຕ຺ຕິຍາ ອທສ຺ສເນ ອຸກ຺ເຂປນີຍກມ຺ມກຖາ
໔໖. ຉນ຺ນວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ¶ – ອາວາສປຣມ຺ປຣຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂເວ ສໍສຖາຕິ ສພ຺ພາວາເສສຸ ອາໂຣເຈຖ.
໕໐. ຠຓ຺ຑນກາຣໂກຕິອາທີສຸ ຠຓ຺ຑນາທິປຈ຺ຈຍາ ອາປນ຺ນໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ໂຣເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ອທສ຺ສເນເຍວ ກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ. ຕິກາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ເອວ.
໕໑. ສມ຺ມາວຕ຺ຕນາຍໍ ປເນຕ຺ຖ ເຕຈຕ຺ຕາລີສ ວຕ຺ຕານິ. ຕຕ຺ຖ ນ ອນຸທ຺ຘໍເສຕພ຺ໂພຕິ ນ ໂຈເທຕພ຺ໂພ. ນ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂູຫີຕິ ອຎ຺ໂຎ ຠິກ຺ຂຸ ອຎ຺ເຎຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ນ ຠິນ຺ທິຕພ຺ໂພ. ນ ຄິຫິທ຺ຘໂຊຕິ ໂອທາຕວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉິນ຺ນທສປຸປ຺ຜທສານິ ຈ ນ ຘາເຣຕພ຺ພານິ. ນ ຕິຕ຺ຖິຍທ຺ຘໂຊຕິ ກຸສຈີຣາທີນິ ນ ຘາເຣຕພ຺ພານິ. ນ ອາສາເທຕພ຺ໂພຕິ ນ ອປສາເທຕພ຺ໂພ. ອນ຺ໂຕ ວາ ພຫິ ວາຕິ ວິຫາຣສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ວາ ພຫິ ວາ. ນ ຕິຕ຺ຖິຍາທິປທຕ຺ຕຍໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ ¶ . ເສສໍ ສພ຺ພໍ ປາຣິວາສິກກ຺ຂນ຺ຘເກ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມ. ເສສໍ ຕຊ຺ຊນີເຍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອາປຕ຺ຕິຍາ ອປ຺ປຏິກມ຺ເມ ອຸກ຺ເຂປນີຍກມ຺ມໍ ອິມິນາ ສທິສເມວ.
໖໕. ອຣິຏ຺ຐວຕ຺ຖຸ ຂຸທ຺ທກວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຠຓ຺ຑນກາຣໂກ’’ຕິອາທີສຸ ຍໍ ທິຏ຺ຐິໍ ນິສ຺ສາຍ ຠຓ຺ຑນາທີນິ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສາ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ເຄເຍວ ກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ. ເສສໍ ຕຊ຺ຊນີເຍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ສມ຺ມາວຕ຺ຕນາຍມ຺ປິ ຫິ ອິຘ ເຕຈຕ຺ຕາລີສໍເຍວ ວຕ຺ຕານີຕິ.
ອາປຕ຺ຕິຍາ ອທສ຺ສເນ ອຸກ຺ເຂປນີຍກມ຺ມກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ກມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
໒. ປາຣິວາສິກກ຺ຂນ຺ຘກໍ
ປາຣິວາສິກວຕ຺ຕກຖາ
໗໕. ປາຣິວາສິກກ຺ຂນ຺ຘເກ ¶ ¶ – ປາຣິວາສິກາຕິ ປຣິວາສໍ ປຣິວສນ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ປຣິວາໂສ – ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນປຣິວາໂສ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນປຣິວາໂສ, ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາໂສ, ສໂມຘານປຣິວາໂສຕິ. ເຕສຸ ‘‘ໂຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ໂຎປິ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍປຸພ຺ໂພ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ອາກງ຺ຂຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ, ອາກງ຺ຂຕິ ອຸປສມ຺ປທໍ, ຕສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ປຣິວາໂສ ທາຕພ຺ໂພ’’ຕິ (ມຫາວ. ໘໖) ເອວໍ ມຫາຂນ຺ຘເກ ວຸຕ຺ໂຕ ຕິຕ຺ຖິຍປຣິວາໂສ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນປຣິວາໂສ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕເມວ. ອຍໍ ¶ ປນ ອິຘ ອນຘິປ຺ເປໂຕ. ເສສາ ຕໂຍ ເຍນ ສງ຺ຆາທິເສສາປຕ຺ຕິ ອາປນ຺ນາ ເຈວ ໂຫຕິ ປຏິຈ຺ຉາທິຕາ ຈ, ຕສ຺ສ ທາຕພ຺ພາ. ເຕສຸ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ຕໍ ສມຸຈ຺ຈຍກ຺ຂນ຺ຘເກ ວກ຺ຂາມ. ເອເຕ ປນ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາ. ຕສ຺ມາ ເອເຕສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ປຣິວາສໍ ປຣິວສນ຺ຕາ ‘‘ປາຣິວາສິກາ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.
ປກຕຕ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂູນນ຺ຕິ ຐເປຕ຺ວາ ນວກຕຣໍ ປາຣິວາສິກໍ ອວເສສານໍ ອນ຺ຕມໂສ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາຣຫາທີນມ຺ປິ. ອຠິວາທນປຈ຺ຈຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ ຍໍ ເຕ ອຠິວາທນາທິໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕໍ ສາທິຍນ຺ຕິ, ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ຕິ; ນ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ສາມີຈິກມ຺ມນ຺ຕິ ຐເປຕ຺ວາ ອຠິວາທນາທີນິ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິກສ຺ສ ພີຊນວາຕທານາທິໂນ ອາຠິສມາຈາຣິກສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອາສນາຠິຫາຣນ຺ຕິ ອາສນສ຺ສ ອຠິຫຣຓໍ, ອາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຠິຄມນໍ ປຎ຺ຎາປນເມວ ວາ. ເສຍ຺ຍາຠິຫາເຣປິ ເອເສວ ນໂຍ. ປາໂທທກນ຺ຕິ ປາທໂຘວນອຸທກໍ. ປາທປີຐນ຺ຕິ ໂຘຕປາທຏ຺ຐປນກໍ. ປາທກຖລິກນ຺ຕິ ອໂຘຕປາທຏ຺ຐປນກໍ ປາທຆໍສນໍ ວາ. ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາຕິ ສທ຺ຘິວິຫາຣິການມ຺ປິ ສາທິຍນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏເມວ, ຕສ຺ມາ ເຕ ວຕ຺ຕພ຺ພາ – ‘‘ອຫໍ ວິນຍກມ຺ມໍ ກໂຣມິ, ມຍ຺ຫໍ ວຕ຺ຕໍ ມາ ກໂຣຖ, ມາ ມໍ ຄາມປ຺ປເວສນໍ ອາປຸຈ຺ຉຖາ’’ຕິ. ສເຈ ສທ຺ຘາປພ຺ພຊິຕາ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ¶ ວິນຍກມ຺ມໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ວຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຄາມປ຺ປເວສນມ຺ປິ ອາປຸຈ຺ຉນ຺ຕິເຍວ, ວາຣິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນາປຕ຺ຕິ. ມິຖຸ ຍຖາວຸຑ຺ຒນ຺ຕິ ປາຣິວາສິກຠິກ຺ຂູນໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ໂຍ ໂຍ ວຸຑ຺ໂຒ ເຕນ ເຕນ ນວກຕຣສ຺ສ ສາທິຕຸໍ.
ປຎ຺ຈ ¶ ຍຖາວຸຑ຺ຒນ຺ຕິ ປກຕຕ຺ເຕຫິປິ ສທ຺ຘິໍ ວຸຑ຺ຒປຏິປາຏິຍາ ເອວ. ຕສ຺ມາ ປາຕິໂມກ຺ເຂ ອຸທ຺ທິສ຺ສມາເນ ຫຕ຺ຖປາເສ ນິສີທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ‘‘ປາຬິຍາ ອນິສີທິຕ຺ວາ ປາຬິໍ ວິຫາຍ ຫຕ຺ຖປາສໍ ອມຸຎ຺ຈນ຺ເຕນ ນິສີທິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປາຣິສຸທ຺ຘິອຸໂປສເຖ ກຣີຍມາເນ ສງ຺ຆນວກຏ຺ຐາເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ¶ ນິສິນ຺ເນນ ອຕ຺ຕໂນ ປາຬິຍາ ປາຣິສຸທ຺ຘິອຸໂປສໂຖ ກາຕພ຺ໂພ. ປວາຣຓາຍປິ ສງ຺ຆນວກຏ຺ຐາເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິສິນ຺ເນນ ອຕ຺ຕໂນ ປາຬິຍາ ປວາເຣຕພ຺ພໍ. ສງ຺ເຆນ ຆຓ຺ຏິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ຠາຊີຍມານໍ ວສ຺ສິກສາຏິກມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.
ໂອໂຓຊນນ຺ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສເຈ ຫິ ປາຣິວາສິກສ຺ສ ທ຺ເວ ຕີຓິ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕາທີນິ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎາ ຈສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລິກຠຕ຺ຕປຈ຺ຈາສາ ໂຫຕິ, ຕານິ ປຏິປາຏິຍາ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເຫຏ຺ຐາ ຄາເຫຖ, ອຊ຺ຊ ມຍ຺ຫໍ ຠຕ຺ຕປຈ຺ຈາສາ ອຕ຺ຖິ, ສ຺ເວ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ພານິ. ເອວໍ ຕານິ ປຸນທິວເສສຸ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ລຠຕິ. ປຸນທິວເສ ສພ຺ພປຐມໍ ເອຕສ຺ສ ທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍທິ ປນ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ ນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ, ປຸນທິວເສ ນ ລຠຕິ, ອິທໍ ໂອໂຓຊນໍ ນາມ ປາຣິວາສິກສ຺ເສວ ໂອທິສ຺ສ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ. ກສ຺ມາ? ຕສ຺ສ ຫິ ສງ຺ຆນວກຏ຺ຐາເນ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຠຕ຺ຕຄ຺ເຄ ຍາຄຸຂຊ຺ຊກາທີນິ ປາປຸຓນ຺ຕິ ວາ ນ ວາ, ຕສ຺ມາ ໂສ ‘‘ຠິກ຺ຂາຫາເຣນ ມາ ກິລມິຕ຺ຖາ’’ຕິ ອິທມສ຺ສ ສງ຺ຄຫກຣຓຕ຺ຖາຍ ໂອທິສ຺ສ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ.
ຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຄຕາຄເຕຫິ ວຸຑ຺ຒປຏິປາຏິຍາ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ ວິຫາເຣ ສງ຺ຆສ຺ສ ຈຕຸສ຺ສາລຠຕ຺ຕໍ, ເອຕໍ ຍຖາວຸຑ຺ຒໍ ລຠຕິ. ປາຬິຍາ ປນ ຄນ຺ຕຸໍ ວາ ຐາຕຸໍ ວາ ນ ລຠຕິ, ຕສ຺ມາ ປາຬິໂຕ ໂອສກ຺ກິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖປາເສ ຐິເຕນ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ຍຖາ ເສໂນ ນິປຕິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ເອວໍ ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພໍ. ອາຣາມິກສມຓຸທ຺ເທເສຫິ ອາຫຣາເປຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ສເຈ ສຍເມວ ອາຫຣນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ຣຎ຺ໂຎ ມຫາເປຬຠຕ຺ເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຈຕຸສ຺ສາລຠຕ຺ເຕ ປນ ສເຈ ໂອໂຓຊນໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ອຸກ຺ຂິຕ຺ເຕ ປິຓ຺ເຑ ‘‘ອຊ຺ຊ ເມ ຠຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖິ, ສ຺ເວ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ປຸນທິວເສ ທ຺ເວ ປິຓ຺ເຑ ລຠຕີຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕາທີນິປິ ປາຬິໂຕ ໂອສກ຺ກິຕ຺ວາວ ¶ ຄເຫຕພ຺ພານິ. ຍຕ຺ຖ ປນ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ປຣິວິສນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ສາມເຓຣານໍ ເຊຏ຺ຐເກນ ຠິກ຺ຂູນໍ ສງ຺ຆນວເກນ ຫຸຕ຺ວາ ນິສີທິຕພ຺ພໍ.
໗໖. ອິທານິ ¶ ¶ ຍາ ອຍໍ ສມ຺ມາວຕ຺ຕນາ ວຸຕ຺ຕາ, ຕຕ຺ຖ ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ຫຸຕ຺ວາ ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ພໍ; ວຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປນ ອຸປສມ຺ປາເທຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອາຈຣິເຍນ ຫຸຕ຺ວາປິ ກມ຺ມວາຈາ ນ ສາເວຕພ຺ພາ, ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ອສຕິ ວຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສາເວຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ນ ນິສ຺ສໂຍຕິ ອາຄນ຺ຕຸການໍ ນິສ຺ສໂຍ ນ ທາຕພ຺ໂພ. ເຍຫິປິ ປກຕິຍາວ ນິສ຺ສໂຍ ຄຫິໂຕ, ເຕ ວຕ຺ຕພ຺ພາ – ‘‘ອຫໍ ວິນຍກມ຺ມໍ ກໂຣມິ, ອສຸກຕ຺ເຖຣສ຺ສ ນາມ ສນ຺ຕິເກ ນິສ຺ສຍໍ ຄຓ຺ຫຖ, ມຍ຺ຫໍ ວຕ຺ຕໍ ມາ ກໂຣຖ, ມາ ມໍ ຄາມປ຺ປເວສນໍ ອາປຸຈ຺ຉຖາ’’ຕິ. ສເຈ ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕປິ ກໂຣນ຺ຕິເຍວ, ວາຣິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກໂຣນ຺ເຕສຸປິ ອນາປຕ຺ຕິ.
ນ ສາມເຓໂຣຕິ ອຎ຺ໂຎ ສາມເຓໂຣ ນ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ອຸປຊ຺ຌໍ ທຕ຺ວາ ຄຫິຕສາມເຓຣາປິ ວຕ຺ຕພ຺ພາ – ‘‘ອຫໍ ວິນຍກມ຺ມໍ ກໂຣມິ, ມຍ຺ຫໍ ວຕ຺ຕໍ ມາ ກໂຣຖ, ມາ ມໍ ຄາມປ຺ປເວສນໍ ອາປຸຈ຺ຉຖາ’’ຕິ. ສເຈ ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕປິ ກໂຣນ຺ຕິເຍວ, ວາຣິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກໂຣນ຺ເຕສຸປິ ອນາປຕ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂຸໂນວາທກສມ຺ມຸຕິ ນາມ ອາຘິປຈ຺ຈຏ຺ຐານຠູຕາຕິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຫໍ ວິນຍກມ຺ມໍ ກໂຣມິ, ຠິກ຺ຂຸໂນວາທກໍ ຊານາຖາ’’ຕິ, ປຏິພລສ຺ສ ວາ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຠາໂຣ ກາຕພ຺ໂພ. ອາຄຕາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ‘‘ສງ຺ຆສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉຖ, ສງ຺ໂຆ ໂວ ໂອວາທທາຍກໍ ຊານິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວາ ‘‘ອຫໍ ວິນຍກມ຺ມໍ ກໂຣມິ, ອສຸກຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ນາມ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉຖ, ໂສ ໂວ ໂອວາທໍ ທສ຺ສຕີ’’ຕິ ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພາ.
ສາ ອາປຕ຺ຕີຕິ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິຍາ ປຣິວາເສ ທິນ຺ເນ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິ ນາປຊ຺ຊິຕພ຺ພາ. ອຎ຺ຎາ ວາ ຕາທິສິກາຕິ ກາຍສໍສຄ຺ຄາທິຄຣຸກາປຕ຺ຕິ. ຕໂຕ ວາ ປາປິຏ຺ຐຕຣາຕິ ປາຣາຊິກາປຕ຺ຕິ; ສຕ຺ຕສຸ ຫິ ອາປຕ຺ຕີສຸ ທຸພ຺ຠາສິຕາປຕ຺ຕິ ປາປິຏ຺ຐາ; ທຸກ຺ກຏາປຕ຺ຕິ ປາປິຏ຺ຐຕຣາ; ທຸກ຺ກຏາປຕ຺ຕິ ປາປິຏ຺ຐາ, ປາຏິເທສນີຍາປຕ຺ຕິ ປາປິຏ຺ຐຕຣາຕິ ເອວໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍສງ຺ຆາທິເສສປາຣາຊິກາປຕ຺ຕີສຸ ນໂຍ ເນຕພ຺ໂພ. ຕາສໍ ວຕ຺ຖູສຸປິ ທຸພ຺ຠາສິຕວຕ຺ຖຸ ປາປິຏ຺ຐໍ, ທຸກ຺ກຏວຕ຺ຖຸ ປາປິຏ຺ຐຕຣນ຺ຕິ ປຸຣິມນເຍເນວ ເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊສິກ຺ຂາປເທ ປນ ວຕ຺ຖຸປິ ອາປຕ຺ຕິປິ ປາປິຏ຺ຐາ. ໂລກວຊ຺ເຊ ¶ ອຸຠຍມ຺ປິ ປາປິຏ຺ຐຕຣໍ.
ກມ຺ມນ຺ຕິ ¶ ປຣິວາສກມ຺ມວາຈາ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕໍ ກມ຺ມໍ ‘‘ອກຕໍ ທຸກ຺ກຏ’’ນ຺ຕິອາທີຫິ ວາ ‘‘ກິໍ ອິທໍ ກມ຺ມໍ ນາມ ກສິກມ຺ມໍ ໂຄຣກ຺ຂກມ຺ມ’’ນ຺ຕິອາທີຫິ ວາ ວຈເນຫິ ນ ຄຣຫິຕພ຺ພໍ. ກມ຺ມິກາຕິ ເຍຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ກມ຺ມໍ ກຕໍ, ເຕ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ເຕ ‘‘ພາລາ ອພ຺ຍຕ຺ຕາ’’ຕິອາທີຫິ ວຈເນຫິ ນ ຄຣຫິຕພ຺ພາ. ນ ¶ ສວຈນີຍໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ປລິໂພຘຕ຺ຖາຍ ວາ ປກ຺ໂກສນຕ຺ຖາຍ ວາ ສວຈນີຍໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ, ປລິໂພຘຕ຺ຖາຍ ຫິ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ອຫໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອິມສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ສວຈນີຍໍ ກໂຣມິ, ອິມມ຺ຫາ ອາວາສາ ເອກປທມ຺ປິ ມາ ປກ຺ກາມິ, ຍາວ ນ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ວູປສນ຺ຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອວໍ ກໂຣຕິ. ປກ຺ໂກສນຕ຺ຖາຍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ອຫໍ ເຕ ສວຈນີຍໍ ກໂຣມິ, ເອຫິ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ວິນຍຘຣານໍ ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ເອວໍ ກໂຣຕິ; ຕທຸຠຍມ຺ປິ ນ ກາຕພ຺ພໍ.
ນ ອນຸວາໂທຕິ ວິຫາເຣ ເຊຏ຺ຐກຏ຺ຐານໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ. ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສເກນ ວາ ຘມ຺ມຊ຺ເຌສເກນ ວາ ນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ນາປິ ເຕຣສສຸ ສມ຺ມຸຕີສຸ ເອກສມ຺ມຸຕິວເສນາປິ ອິສ຺ສຣິຍກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ. ນ ໂອກາໂສຕິ ‘‘ກໂຣຕຸ ເມ ອາຍສ຺ມາ ໂອກາສໍ, ອຫໍ ຕໍ ວຕ຺ຕຸກາໂມ’’ຕິ ເອວໍ ປກຕຕ຺ຕສ຺ສ ໂອກາໂສ ນ ກາເຣຕພ຺ໂພ, ວຕ຺ຖຸນາ ວາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ວາ ນ ໂຈເທຕພ຺ໂພ, ‘‘ອຍໍ ປຸພ຺ເພ ເຕ ໂທໂສ’’ຕິ ນ ສາເຣຕພ຺ໂພ. ນ ຠິກ຺ຂູຫິ ສມ຺ປໂຍເຊຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ກລໂຫ ນ ກາເຣຕພ຺ໂພ.
ປຸຣໂຕຕິ ສງ຺ຆຕ຺ເຖເຣນ ຫຸຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖໍ ອຸປຈາຣໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ເອກເກນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ນິສີທເນປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອາສນປຣິຍນ຺ໂຕຕິ ຠຕ຺ຕຄ຺ຄາທີສຸ ສງ຺ຆນວກາສນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ; ສ຺ວາສ຺ສ ທາຕພ຺ໂພ, ຕຕ຺ຖ ນິສີທິຕພ຺ພໍ. ເສຍ຺ຍາປຣິຍນ຺ໂຕຕິ ເສຍ຺ຍານໍ ປຣິຍນ຺ໂຕ, ສພ຺ພລາມກໍ ມຎ຺ຈປີຐໍ. ອຍຎ຺ຫິ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ເສຍ຺ຍໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ສພ຺ພຠິກ຺ຂູຫິ ¶ ວິຈິນິຕ຺ວາ ຄຫິຕາວເສສາ ມງ຺ກຸລຄູຖຠຣິຕາ ເວຕ຺ຕລຕາທິວິນທ຺ຘາ ລາມກເສຍ຺ຍາ ອສ຺ສ ທາຕພ຺ພາ. ວິຫາຣປຣິຍນ຺ໂຕຕິ ຍຖາ ຈ ເສຍ຺ຍາ, ເອວໍ ວສນອາວາໂສປິ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຕສ຺ສ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສພ຺ພຠິກ຺ຂູຫິ ວິຈິນິຕ຺ວາ ຄຫິຕາວເສສາ ປນ ຣໂຊຫຕຠູມິ ຊຕຸກມູສິກຠຣິຕາ ປຓ຺ຓສາລາ ອສ຺ສ ທາຕພ຺ພາ. ສເຈ ປກຕຕ຺ຕາ ສພ຺ເພ ຣຸກ຺ຂມູລິກາ ອພ຺ໂຠກາສິກາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ, ຉນ຺ນໍ ນ ອຸເປນ຺ຕິ, ສພ຺ເພປິ ເອເຕຫິ ວິສ຺ສຏ຺ຐາວາສາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສຸ ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ລຠຕິ. ວສ຺ສູປນາຍິກທິວເສ ປຈ຺ຈຍໍ ເອກປສ຺ເສ ຐຕ຺ວາ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ລຠຕິ. ເສນາສນໍ ນ ລຠຕິ, ນິພທ຺ຘວສ຺ສາວາສິກໍ ເສນາສນໍ ຄຓ຺ຫິຕຸກາເມນ ວຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ.
ເຕນ ¶ ¶ ຈ ໂສ ສາທິຕພ຺ໂພຕິ ຍໍ ອສ຺ສ ອາສນາທິປຣິຍນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂູ ເທນ຺ຕິ, ໂສ ເອວ ສາທິຕພ຺ໂພ. ປຸເຣສມເຓນ ວາ ປຈ຺ຉາສມເຓນ ວາຕິ ຎາຕິປວາຣິຕຏ຺ຐາເນ ‘‘ເອຕ຺ຕເກ ຠິກ຺ຂູ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ນິມນ຺ຕິເຕນ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອສຸກໍ ນາມ ກຸລໍ ຠິກ຺ຂູ ນິມນ຺ເຕສິ, ເອຖ ຕຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ເອວໍ ສໍວິຘາຍ ຠິກ຺ຂູ ປຸເຣສມເຓ ວາ ປຈ຺ຉາສມເຓ ວາ ກຕ຺ວາ ນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ຄາເມ ມນຸສ຺ສາ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາຄມນໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ສາຘຸ ວຕສ຺ສ ສເຈ ເຕສໍ ສງ຺ຄຫໍ ກເຣຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ເອວໍ ປນ ປຣິຍາເຍນ ກເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.
ນ ອາຣຎ຺ຎິກງ຺ຄນ຺ຕິ ອາຄຕາຄຕານໍ ອາໂຣເຈຕຸໍ ຫຣາຍມາເນນ ອາຣຎ຺ຎິກຘຸຕງ຺ຄໍ ນ ສມາທາຕພ຺ພໍ. ເຍນາປິ ປກຕິຍາ ສມາທິນ຺ນໍ, ເຕນ ທຸຕິຍໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ອຣຸຓໍ ອຸຏ຺ຐາເປຕພ຺ພໍ, ນ ຈ ເອກເກນ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ. ຕຖາ ຠຕ຺ຕຄ຺ຄາທີສຸ ອາສນປຣິຍນ຺ເຕ ນິສຊ຺ຊາຍ ຫຣາຍມາເນນ ປິຓ຺ຑປາຕິກຘຸຕງ຺ຄມ຺ປິ ນ ສມາທາຕພ຺ພໍ. ໂຍ ປນ ປກຕິຍາວ ປິຓ຺ຑປາຕິໂກ ¶ ຕສ຺ສ ປຏິເສໂຘ ນຕ຺ຖິ.
ນ ຈ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາຕິ ‘‘ນີຫຏຠຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫາເຣເຍວ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ຣຕ຺ຕິໂຍ ຄຓຍິສ຺ສາມິ, ຄຈ຺ຉໂຕ ເມ ຠິກ຺ຂຸໍ ທິສ຺ວາ ອນາໂຣເຈນ຺ຕສ຺ສ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ສິຍາ’’ຕິ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ນ ນີຫຣາເປຕພ຺ໂພ. ມາ ມໍ ຊານິໍສູຕິ ‘‘ມາ ມໍ ເອກຠິກ຺ຂຸປິ ຊານາຕູ’’ຕິ ຈ ອິມິນາ ອຊ຺ຌາສເຍນ ວິຫາເຣ ສາມເຓເຣຫິ ປຈາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕຸມ຺ປິ ນ ລຠຕິ. ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິຕພ຺ພເມວ. ຄິລານສ຺ສ ປນ ນວກມ຺ມອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍກິຈ຺ຈາທິປສຸຕສ຺ສ ວາ ວິຫາເຣເຍວ ອຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈປິ ຄາເມ ອເນກສຕາ ຠິກ຺ຂູ ວິຈຣນ຺ຕິ, ນ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ອາໂຣເຈຕຸໍ, ຄາມກາວາສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຠາຄຏ຺ຐາເນ ວສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.
ອາຄນ຺ຕຸເກນາຕິ ກຎ຺ຈິ ວິຫາຣໍ ຄເຕນ ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ສເຈ ສພ຺ເພ ເອກຏ຺ຐາເນ ຐິເຕ ປສ຺ສຕິ, ເອກຏ຺ຐາເນ ຐິເຕເນວ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ອຖ ຣຸກ຺ຂມູລາທີສຸ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ຐິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອນາໂຣເຈນ຺ຕສ຺ສ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ຈ ໂຫຕິ, ວຕ຺ຕເຠເທ ຈ ທຸກ຺ກຏໍ. ອຖ ວິຈິນນ຺ໂຕ ເອກຈ຺ເຈ ນ ປສ຺ສຕິ, ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທວ ໂຫຕິ, ນ ວຕ຺ຕເຠທທຸກ຺ກຏໍ.
ອາຄນ຺ຕຸກສ຺ສາຕິ ¶ ອຕ຺ຕໂນ ວສນວິຫາຣໍ ອາຄຕສ຺ສາປິ ເອກສ຺ສ ວາ ພຫູນໍ ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ ¶ . ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທວຕ຺ຕເຠທາປິ ເຈຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ. ສເຈ ອາຄນ຺ຕຸກາ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ວິສ຺ສມິຕ຺ວາ ວາ ອວິສ຺ສມິຕ຺ວາ ເອວ ວາ ວິຫາຣມຊ຺ເຌນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕສມ຺ປິ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຕສ຺ສ ອຊານນ຺ຕສ຺ເສວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຍຎ຺ຈ ປນ ຄຕກາເລ ຊານາຕິ, ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ສມ຺ປາປຸຓິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕສ຺ສ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທວ ໂຫຕິ, ນ ວຕ຺ຕເຠທທຸກ຺ກຏໍ. ເຍປິ ອນ຺ໂຕວິຫາຣໍ ອປ຺ປວິສິຕ຺ວາ ອຸປຈາຣສີມໍ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຍຎ຺ຈ ເນສໍ ຉຕ຺ຕສທ຺ທໍ ວາ ອຸກ຺ກາສິຕສທ຺ທໍ ວາ ຂິປິຕສທ຺ທໍ ວາ ສຸຕ຺ວາວ ອາຄນ຺ຕຸກຠາວໍ ຊານາຕິ, ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ ¶ . ຄຕກາເລ ຊານນ຺ເຕນປິ ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອາໂຣເຈຕພ຺ພເມວ. ສມ຺ປາປຸຓິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕສ຺ສ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທວ ໂຫຕິ, ນ ວຕ຺ຕເຠທທຸກ຺ກຏໍ. ໂຍປິ ຣຕ຺ຕິໍເຍວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິໍເຍວ ຄຈ຺ຉຕິ, ໂສປິສ຺ສ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທໍ ກໂຣຕິ, ອຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ປນ ວຕ຺ຕເຠທທຸກ຺ກຏໍ ນຕ຺ຖິ. ສເຈ ອຊານິຕ຺ວາວ ອພ຺ຠານໍ ກໂຣຕິ, ອກຕເມວ ໂຫຕີຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ອຘິກາ ຣຕ຺ຕິໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ກາຕພ຺ພໍ, ອຍໍ ອປຓ຺ຓກປຏິປທາ.
ນທີອາທີສຸ ນາວາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕມ຺ປິ ປຣຕີເຣ ຐິຕມ຺ປິ ອາກາເສນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕມ຺ປິ ປພ຺ພຕຕລອຣຎ຺ຎາທີສຸ ທູເຣ ຐິຕມ຺ປິ ຠິກ຺ຂຸໍ ທິສ຺ວາ ສເຈ ‘‘ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ວວຕ຺ຖານໍ ອຕ຺ຖິ, ນາວາທີຫິ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫາສທ຺ທໍ ກຕ຺ວາ ວາ ເວເຄນ ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາ ວາ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ, ອນາໂຣເຈນ຺ຕສ຺ສ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ເຈວ ວຕ຺ຕເຠທທຸກ຺ກຏຎ຺ຈ. ສເຈ ວາຍມນ຺ໂຕປິ ສມ຺ປາປຸຓິຕຸໍ ວາ ສາເວຕຸໍ ວາ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທວ ໂຫຕິ, ນ ວຕ຺ຕເຠທທຸກ຺ກຏໍ. ສງ຺ຆເສນາຠຍຕ຺ເຖໂຣ ປນ ວິສຍາວິສເຍນ ກເຖຕິ – ‘‘ວິສເຍ ກິຣ ອນາໂຣເຈນ຺ຕສ຺ສ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ເຈວ ວຕ຺ຕເຠທທຸກ຺ກຏຎ຺ຈ ໂຫຕິ, ອວິສເຍ ປນ ອຸຠຍມ຺ປິ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ກຣວີກຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ‘‘ສມໂຓ ອຍນ຺ຕິ ວວຕ຺ຖານເມວ ປມາຓໍ, ສເຈປິ ອວິສໂຍ ໂຫຕິ, ວຕ຺ຕເຠທທຸກ຺ກຏເມວ ນຕ຺ຖິ, ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ປນ ໂຫຕິເຍວາ’’ຕິ ອາຫ.
ອຸໂປສເຖຕິ ‘‘ອຸໂປສຖໍ ສມ຺ປາປຸຓິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຄນ຺ຕຸກາ ຠິກ຺ຂູ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອິທ຺ຘິຍາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາປິ ອຸໂປສຖຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອຸໂປສຖໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອາຄນ຺ຕຸກໂສຘນຕ຺ຖໍ ອຸໂປສຖທິວເສ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ປວາຣຓາຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຄິລາໂນຕິ ຄນ຺ຕຸໍ ອສມຕ຺ໂຖ. ທູເຕນາຕິ ເອຕ຺ຖ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນໍ ເປເສຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຠິກ຺ຂຸໍ ເປເສຕ຺ວາ ອາໂຣຈາເປຕພ຺ພໍ.
ອຠິກ຺ຂຸໂກ ¶ ອາວາໂສຕິ ສຸຎ຺ຎວິຫາໂຣ; ຍຕ຺ຖ ເອໂກປິ ຠິກ຺ຂຸ ນຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ວາສຕ຺ຖາຍ ນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ນ ຫິ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຖຣຕ຺ຕິໂຍ ຄຓນູປິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ປກຕຕ຺ເຕນ ປນ ສທ຺ຘິໍ ວຏ຺ຏຕິ. ທສວິຘນ຺ຕຣາເຍ ¶ ປນ ສເຈປິ ¶ ຣຕ຺ຕິໂຍ ຄຓນູປິກາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ອນ຺ຕຣາຍໂຕ ປຣິມຸຈ຺ຈນຕ຺ຖາຍ ຄນ຺ຕພ຺ພເມວ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອນ຺ຕຣາຍາ’’ຕິ. ນານາສໍວາສເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິນຍກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເຕສໍ ອນາໂຣຈເນປິ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ນຕ຺ຖິ, ອຠິກ຺ຂຸກາວາສສທິສເມວ ໂຫຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຍຕ຺ຖສ຺ສຸ ຠິກ຺ຂູ ນານາສໍວາສກາ’’ຕິ. ເສສໍ ອຸໂປສຖກ຺ຂນ຺ຘເກ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.
໘໑. ເອກຈ຺ຉນ຺ເນ ອາວາເສຕິອາທີສຸ ອາວາໂສ ນາມ ວສນຕ຺ຖາຍ ກຕເສນາສນໍ. ອນາວາໂສ ນາມ ເຈຕິຍຆຣໍ ໂພຘິຆຣໍ ສມ຺ມຸຎ຺ຊນິອຏ຺ຏໂກ ທາຣຸອຏ຺ຏໂກ ປານີຍມາໂຬ ວຈ຺ຈກຸຏິ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐໂກຕິ ເອວມາທິ. ຕຕິຍປເທນ ຕທຸຠຍມ຺ປິ ຄຫິຕໍ. ເອເຕສຸ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ເອກຈ຺ຉນ຺ເນ ຉທນໂຕ ອຸທກປຕນຏ຺ຐານປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນ ໂອກາເສ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕໂກ ວສິຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ‘‘ປາຣິວາສິໂກ ປນ ອນ຺ໂຕອາວາເສເຍວ ນ ລຠຕີ’’ຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ອວິເສເສນ ອຸທກປາເຕນ ວາຣິຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ‘‘ເອເຕສຸ ເອຕ຺ຕເກສຸ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓຈ຺ຉທນພທ຺ຘຏ຺ຐາເນສຸ ປາຣິວາສິກສ຺ສ ຈ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕກສ຺ສ ຈ ປກຕຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອຸທກປາເຕນ ວາຣິຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ນານູປຈາເຣປິ ເອກຈ຺ຉນ຺ເນ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປເນຕ຺ຖ ຕທຫຸປສມ຺ປນ຺ເນປິ ປກຕຕ຺ເຕ ປຐມໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິປນ຺ເນ ສຏ຺ຐິວສ຺ໂສປິ ປາຣິວາສິໂກ ປຈ຺ຉາ ປວິສິຕ຺ວາ ຊານນ຺ໂຕ ນິປຊ຺ຊຕິ, ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ເຈວ ວຕ຺ຕເຠທທຸກ຺ກຏຎ຺ຈ. ອຊານນ຺ຕສ຺ສ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທວ ນ ວຕ຺ຕເຠທທຸກ຺ກຏໍ. ສເຈ ປນ ຕສ຺ມິໍ ປຐມໍ ນິປນ຺ເນ ປຈ຺ຉາ ປກຕຕ຺ໂຕ ປວິສິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊຕິ, ປາຣິວາສິໂກ ຈ ຊານາຕິ, ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ເຈວ ວຕ຺ຕເຠທທຸກ຺ກຏຎ຺ຈ. ໂນ ເຈ ຊານາຕິ, ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທວ ນ ວຕ຺ຕເຠທທຸກ຺ກຏໍ.
ວຸຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ ນິມນ຺ເຕຕພ຺ໂພຕິ ຕທຫຸປສມ຺ປນ຺ນມ຺ປິ ທິສ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຕພ຺ພເມວ; ວຸຏ຺ຐາຍ ຈ ‘‘ອຫໍ ອິມິນາ ສຸຂນິສິນ຺ໂນ ວຸຏ຺ຐາປິໂຕ’’ຕິ ປຣມ຺ມຸເຂນ ນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ‘‘ອິທໍ ອາຈຣິຍ-ອາສນໍ, ເອຕ຺ຖ ນິສີທຖາ’’ຕິ ເອວໍ ນິມນ຺ເຕຕພ຺ໂພເຍວ. ນວເກນ ປນ ‘‘ມຫາເຖຣໍ ໂອພທ຺ຘໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ປາຣິວາສິກຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ເອກາສເນຕິ ສມານວສ຺ສິກາສເນ ມຎ຺ເຈ ວາ ປີເຐ ວາ ¶ . ນ ຉມາຍໍ ນິສິນ຺ເນຕິ ປກຕຕ຺ເຕ ຠູມິຍໍ ນິສິນ຺ເນ ອິຕເຣນ ອນ຺ຕມໂສ ຕິຓສນ຺ຖາເຣປິ ອຸຈ຺ຈຕເຣ ວາລິກາຕເລປິ ວາ ນ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖໍ ປນ ອຸປຈາຣໍ ¶ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ນິສີທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອກຈງ຺ກເມຕິ ສຫາເຍນ ວິຍ ສທ຺ຘິໍ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ຈງ຺ກເມ.
ຉມາຍໍ ຈງ຺ກມນ຺ຕນ຺ຕິ ຉມາຍໍ ຈງ຺ກມນ຺ເຕ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ອກຕປຣິຈ຺ເຉທາຍ ຠູມິຍາ ຈງ຺ກມນ຺ເຕ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ວາລິກໍ ອາກິຣິຕ຺ວາ ອາລມ຺ພນໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ກຕຈງ຺ກເມ ¶ ນີເຈປິ ນ ຈງ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ໂກ ປນ ວາໂທ ອິຏ຺ຐກາຈຍສມ຺ປນ຺ເນ ເວທິກາປຣິກ຺ຂິຕ຺ເຕຕິ! ສເຈ ປນ ປາກາຣປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກຍຸຕ຺ໂຕ ປພ຺ພຕນ຺ຕຣວນນ຺ຕຣຄຸມ຺ພນ຺ຕເຣສຸ ວາ ສຸປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ, ຕາທິເສ ຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນປິ ອຸປຈາຣໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ວຏ຺ຏຕິ.
ວຸຑ຺ຒຕເຣນາຕິ ເອຕ຺ຖ ສເຈ ວຸຑ຺ຒຕເຣ ປາຣິວາສິເກ ປຐມໍ ນິປນ຺ເນ ອິຕໂຣ ຊານນ຺ໂຕ ປຈ຺ຉາ ນິປຊ຺ຊຕິ, ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ຈສ຺ສ ໂຫຕິ ວຕ຺ຕເຠເທ ຈ ທຸກ຺ກຏໍ. ວຸຑ຺ຒຕຣສ຺ສ ປນ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທວ ນ ວຕ຺ຕເຠທທຸກ຺ກຏໍ. ອຊານິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊຕິ, ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ວຕ຺ຕເຠໂທ ນຕ຺ຖິ, ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ປນ ໂຫຕິ. ອຖ ນວກປາຣິວາສິເກ ປຐມໍ ນິປນ຺ເນ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ປຈ຺ຉາ ນິປຊ຺ຊຕິ, ນວໂກ ຈ ຊານາຕິ, ຣຕ຺ຕິ ຈສ຺ສ ຉິຊ຺ຊຕິ, ວຕ຺ຕເຠເທ ຈ ທຸກ຺ກຏໍ ໂຫຕິ. ວຸຑ຺ຒຕຣສ຺ສ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທວ ນ ວຕ຺ຕເຠໂທ. ໂນ ເຈ ຊານາຕິ, ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ວຕ຺ຕເຠໂທ ນຕ຺ຖິ, ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ປນ ໂຫຕິ. ສເຈ ທ຺ເວປິ ອປຈ຺ຉາປຸຣິມໍ ນິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ວຸຑ຺ຒຕຣສ຺ສ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທວ ອິຕຣສ຺ສ ວຕ຺ຕເຠໂທປີຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ທ຺ເວ ປາຣິວາສິກາ ສມວສ຺ສາ, ເອໂກ ປຐມໍ ນິປນ຺ໂນ, ເອໂກ ຊານນ຺ໂຕວ ປຈ຺ຉາ ນິປຊ຺ຊຕິ, ຣຕ຺ຕິ ຈ ຉິຊ຺ຊຕິ, ວຕ຺ຕເຠເທ ຈ ທຸກ຺ກຏໍ. ປຐມໍ ນິປນ຺ນສ຺ສ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທວ ນ ວຕ຺ຕເຠໂທ. ສເຈ ປຈ຺ຉາ ນິປຊ຺ຊນ຺ໂຕປິ ນ ຊານາຕິ, ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ວຕ຺ຕເຠໂທ ນຕ຺ຖິ, ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ¶ ປນ ໂຫຕິ. ສເຈ ທ຺ເວປິ ອປຈ຺ຉາປຸຣິມໍ ນິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທເຍວ, ນ ວຕ຺ຕເຠໂທ. ສເຈ ຫິ ທ຺ເວ ປາຣິວາສິກາ ເອກໂຕ ວເສຍ຺ຍຸໍ, ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ອຊ຺ຌາຈາຣໍ ຎຕ຺ວາ ອຄາຣວາ ວາ ວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ວາ ຫຸຕ຺ວາ ປາປິຏ຺ຐຕຣໍ ວາ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ວິພ຺ຠເມຍ຺ຍຸໍ ວາ, ຕສ຺ມາ ເນສໍ ສຫເສຍ຺ຍາ ສພ຺ພປ຺ປກາເຣນ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາຣຫາທໂຍ ເຈຕ຺ຖ ປາຣິວາສິການໍ ປກຕຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຐິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.
ປາຣິວາສິກຈຕຸຕ຺ໂຖ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິວາສນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປາຣິວາສິກໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ກຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ປຣິວາສທານາທີນິ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເອເຕສ຺ເວວາຍໍ ຄຓປູຣໂກ ¶ ນ ໂຫຕິ, ເສສສງ຺ຆກມ຺ເມສຸ ໂຫຕິ. ຄເຓ ປນ ອປ຺ປໂຫນ຺ເຕ ວຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ຄຓປູຣໂກ ກາຕພ຺ໂພຕິ.
໘໓. ອິມໍ ປນ ວຕ຺ຕກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ວິນຍຘຣອຸປາລິຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຣໂຫຄຕສ຺ສ ເອວໍ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ – ‘‘ຠຄວຕາ ພຫຸ ປາຣິວາສິກວຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ກຕິຫິ ນຸ ໂຂ ເອຕ຺ຖ ກາຣເຓຫິ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ໂຫຕີ’’ຕິ! ໂສ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉິ. ຠຄວາ ຈສ຺ສ ພ຺ຍາກາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອຸປາລິ…ເປ… ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ສຫວາໂສຕິ ຍ຺ວາຍໍ ປກຕຕ຺ເຕນ ¶ ຠິກ຺ຂຸນາ ສທ຺ຘິໍ ເອກຈ຺ຉນ຺ເນຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ໂຕ ເອກໂຕ ວາໂສ. ວິປ຺ປວາໂສຕິ ເອກກສ຺ເສວ ວາໂສ. ອນາໂຣຈນາຕິ ອາຄນ຺ຕຸກາທີນໍ ອນາໂຣຈນາ. ເອເຕສຸ ຕີສຸ ເອເກເກນ ກາຣເຓນ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ໂຫຕິ.
໘໔. ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕີຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ ມຫນ຺ຕຕາຍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ເພສໍ ອາໂຣເຈຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ໂສເຘຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ປຣິວາສໍ ນິກ຺ຂິປາມິ, ວຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປາມີຕິ ອິເມສຸ ທ຺ວີສຸ ປເທສຸ ເອເກນາປິ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕວ ໂຫຕິ ປຣິວາໂສ; ທ຺ວີຫິ ສຸນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕເຍວ. ສມາທາເນປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອວໍ ວຕ຺ຕໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາສສ຺ສ ¶ ມານຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫໂຕ ປຸນ ວຕ຺ຕສມາທານກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ສມາທິນ຺ນວຕ຺ໂຕເຍວ ເຫສ ຕສ຺ມາສ຺ສ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ທາຕພ຺ພໍ, ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ໂຕ ອພ຺ເຠຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ອນາປຕ຺ຕິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ສຸທ຺ຘນ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາ ປູເຣຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສຕີຕິ.
ປາຣິວາສິກວຕ຺ຕກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາຣຫວຕ຺ຕກຖາ
໘໖. ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາຣຫາ ຠິກ຺ຂູ ສາທິຍນ຺ຕິ ປກຕຕ຺ຕານນ຺ຕິ ຐເປຕ຺ວາ ນວກຕຣໍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາຣຫໍ ອວເສສານໍ ອນ຺ຕມໂສ ປາຣິວາສິກາທີນມ຺ປິ. ອິເມສຎ຺ຫິ ປາຣິວາສິກມູລາຍປຏິກສ຺ສນາຣຫມານຕ຺ຕາຣຫມານຕ຺ຕາຈາຣິກພ຺ຠານາຣຫານໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ນວກຕຣໍ, ເສສາ ສພ຺ເພ ປກຕຕ຺ຕາ ເອວ. ກສ຺ມາ? ມິຖຸ ຍຖາວຸຑ຺ຒໍ ອຠິວາທນາທີນໍ ອນຸຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອວເສສານໍ ອນ຺ຕມໂສ ປາຣິວາສິກາທີນມ຺ປີ’’ຕິ. ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາຣຫາທິລກ຺ຂຓໍ ປນ ເນສໍ ປຣໂຕ ¶ ອາວິຠວິສ຺ສຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ອິໂຕ ປເຣສຸ ຈ ມານຕ຺ຕາຣຫາທິວຕ຺ເຕສຸ ປາຣິວາສິກວຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.
໘໗. ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາຣຫຈຕຸຕ຺ໂຖ ເຈຕິອາທີສຸປິ ຍເຖວ ປາຣິວາສິໂກ; ເອວໍ ເອເຕປິ ເອເຕສຸ ວິນຍກມ຺ເມສຸ ຄຓປູຣກາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ເສສສງ຺ຆກມ຺ເມສຸ ໂຫນ຺ຕິ.
ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາຣຫວຕ຺ຕກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ມານຕ຺ຕຈາຣິກວຕ຺ຕກຖາ
໙໐. ມານຕ຺ຕຈາຣິກສ຺ສ ¶ ວຕ຺ເຕສຸ ‘‘ເທວສິກໍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວິເສໂສ.
໙໒. ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉເທສຸ ອູເນ ຄເຓຕິ ເອຕ຺ຖ ຄໂຓຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວາ ອຕິເຣກາ ວາ; ຕສ຺ມາ ສເຈປິ ຕີຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ວສຕິ, ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ໂຫຕິເຍວ. ມານຕ຺ຕນິກ຺ເຂປສມາທາເນສຸ ວຸຕ຺ຕສທິໂສວ ວິນິຈ຺ຉໂຍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.
ມານຕ຺ຕຈາຣິກວຕ຺ຕກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ປາຣິວາສິກກ຺ຂນ຺ຘກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
໓. ສມຸຈ຺ຈຍກ຺ຂນ຺ຘກໍ
ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິກຖາ
໙໗. ສມຸຈ຺ຈຍກ຺ຂນ຺ຘເກ ¶ ¶ – ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ມານຕ຺ຕໍ – ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນມານຕ຺ຕໍ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນມານຕ຺ຕໍ, ປກ຺ຂມານຕ຺ຕໍ, ສໂມຘານມານຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນມານຕ຺ຕໍ ¶ ນາມ – ຍໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ປຣິວາສໍ ອທຕ຺ວາ ເກວລໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ນຠາເວເນວ ມານຕ຺ຕາຣຫສ຺ສ ມານຕ຺ຕໍ ທິຍ຺ຍຕິ. ປຏິຈ຺ຉນ຺ນມານຕ຺ຕໍ ນາມ – ຍໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາສສ຺ສ ທິຍ຺ຍຕິ. ປກ຺ຂມານຕ຺ຕໍ ນາມ – ຍໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ວາ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ວາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ອທ຺ຘມາສໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ທິຍ຺ຍຕິ. ສໂມຘານມານຕ຺ຕໍ ນາມ – ຍໍ ໂອຘາຍ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ທິຍ຺ຍຕິ. ເຕສຸ ອິທໍ ‘‘ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຈນໂຕ ‘‘ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນມານຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕໍ ເທນ຺ເຕນ ສເຈ ເອກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ອິຘ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ທ຺ເວ ວາ ຕິສ຺ໂສ ວາ ຕຕຸຕ຺ຕຣິໍ ວາ ອາປນ຺ໂນ, ຍເຖວ ‘‘ເອກໍ ອາປຕ຺ຕິ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ; ເອວໍ ‘‘ທ຺ເວ ອາປຕ຺ຕິໂຍ, ຕິສ຺ໂສ ອາປຕ຺ຕິໂຍ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຕຕຸຕ຺ຕຣິ ປນ ສເຈປິ ສຕໍ ວາ ສຫສ຺ສໍ ວາ ໂຫຕິ, ‘‘ສມ຺ພຫຸລາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ນານາວຕ຺ຖຸກາໂຍປິ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພາ, ຕາສໍ ທານວິຘິໍ ປຣິວາສທາເນ ກຖຍິສ຺ສາມ.
ເອວໍ ອາປຕ຺ຕິວເສນ ກມ຺ມວາຈໍ ກຕ຺ວາ ທິນ຺ເນ ມານຕ຺ເຕ ‘‘ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ ກມ຺ມວາຈາປຣິໂຍສາເນ ມາຬກສີມາຍເມວ ‘‘ມານຕ຺ຕໍ ສມາທິຍາມິ, ວຕ຺ຕໍ ສມາທິຍາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ວຕ຺ຕໍ ສມາທາຕພ຺ພໍ. ວຕ຺ຕໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ສງ຺ຆສ຺ສ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ, ອາໂຣເຈນ຺ເຕນ ຈ ເອວໍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ –
‘‘ອຫໍ ¶ , ຠນ຺ເຕ, ເອກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິໍ ສຎ຺ເຈຕນິກໍ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ເອກິສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ສຎ຺ເຈຕນິກາຍ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິຍາ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ເອກິສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ສຎ຺ເຈຕນິກາຍ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິຍາ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ອທາສິ. ໂສຫໍ ມານຕ຺ຕໍ ຈຣາມິ, ເວທຍາມຫໍ, ຠນ຺ເຕ ‘ເວທຍຕີ’ຕິ ມໍ ສງ຺ໂຆ ຘາເຣຕູ’’ຕິ.
ອິມຎ຺ຈ ປນ ອຕ຺ຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຍາຍ ກາຍຈິ ຠາສາຍ ອາໂຣເຈຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ສເຈ ນິກ຺ຂິປິຕຸກາໂມ, ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ¶ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ. ມາຬກໂຕ ຠິກ຺ຂູສຸ ນິກ຺ຂນ຺ເຕສຸ ເອກສ຺ສປິ ສນ຺ຕິເກ ນິກ຺ຂິປິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມາຬກໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສຕິໍ ¶ ປຏິລຠນ຺ເຕນ ສຫຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ໂສປິ ປກ຺ກນ຺ໂຕ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ຍສ຺ສ ມາຬເກ ນາໂຣຈິຕໍ, ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ. ອາໂຣເຈນ຺ເຕນ ປນ ອວສາເນ ‘‘ເວທຍຕີຕິ ມໍ ອາຍສ຺ມາ ຘາເຣຕູ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ອາໂຣເຈນ຺ເຕນ ‘‘ອາຍສ຺ມນ຺ຕາ ຘາເຣນ຺ຕູ’’ຕິ, ຕິຓ຺ຓໍ ອາໂຣເຈນ຺ເຕນ ‘‘ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ຘາເຣນ຺ຕູ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ນິກ຺ຂິຕ຺ຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປກຕຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຕິຏ຺ຐຕິ.
ສເຈ ອປ຺ປຠິກ຺ຂຸໂກ ວິຫາໂຣ ໂຫຕິ, ສຠາຄາ ຠິກ຺ຂູ ວສນ຺ຕິ, ວຕ຺ຕໍ ອນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕວິຫາເຣເຍວ ຣຕ຺ຕິໂຍ ຄເຓຕພ຺ພາ. ອຖ ນ ສກ຺ກາ ໂສເຘຕຸໍ, ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ຈຕູຫິ ປຎ຺ຈຫິ ວາ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ປຣິກ຺ເຂປໂຕ, ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິກ຺ເຂປາຣຫຏ຺ຐານໂຕ ທ຺ເວ ເລຑ຺ຑຸປາເຕ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ມຫາມຄ຺ຄໂຕ ໂອກ຺ກມ຺ມ ຄຸມ຺ເພນ ວາ ວຕິຍາ ວາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐາເນ ນິສີທິຕພ຺ພໍ. ອນ຺ໂຕອຣຸເຓເຍວ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ວຕ຺ຕໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ຕໍ ຐານໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ສເຈ ເອສ ຕໍ ປສ຺ສຕິ, ສທ຺ທໍ ວາສ຺ສ ສຸຓາຕິ, ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ອນາໂຣເຈນ຺ຕສ຺ສ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ເຈວ ວຕ຺ຕເຠໂທ ຈ.
ອຖ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖໍ ອຸປຈາຣໍ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຊານນ຺ຕສ຺ເສວ ຄຈ຺ຉຕິ, ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ໂຫຕິ ເອວ, ວຕ຺ຕເຠໂທ ປນ ນຕ຺ຖິ. ອາໂຣຈິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຐເປຕ຺ວາ ເສເສຫິ ສຕິ ກຣຓີເຍ ຄນ຺ຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ອຣຸເຓ ອຸຏ຺ຐິເຕ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ວຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ໂສປິ ເກນຈິ ກມ຺ເມນ ປຸເຣອຣຸເຓເຍວ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຎ຺ຎໍ ວິຫາຣໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕໍ ວາ ອາຄນ຺ຕຸກໍ ວາ ຍໍ ປຐມໍ ປສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ວຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ. ອຍຎ຺ຈ ຍສ຺ມາ ຄຓສ຺ສ ¶ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນຎ຺ຈ ອຕ຺ຖິຠາວໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາວ ວສິ, ເຕນສ຺ສ ອູເນ ຄເຓ ຈຣຓໂທໂສ ວາ ວິປ຺ປວາໂສ ວາ ນ ໂຫຕິ. ສເຈ ນ ກຎ຺ຈິ ປສ຺ສຕິ, ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ສທ຺ຘິໍ ຄຕຠິກ຺ຂູສຸ ເອກສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພນ຺ຕິ ມຫາສຸມຕ຺ເຖໂຣ ອາຫ. ມຫາປທຸມຕ຺ເຖໂຣ ປນ ‘‘ຍໍ ປຐມໍ ປສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ; ອຍໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິຫາໂຣ’’ຕິ ອາຫ.
ເອວໍ ¶ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ອຂຓ຺ຑໍ ຈຣິຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ສິຍາ ວີສຕິຄໂຓ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ, ຕຕ຺ຖ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອພ຺ເຠຕພ຺ໂພ. ອພ຺ເຠນ຺ເຕຫິ ຈ ປຐມໍ ອພ຺ຠານາຣໂຫ ¶ ກາຕພ຺ໂພ. ອຍຎ຺ຫິ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປກຕຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຐິໂຕ, ປກຕຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ອພ຺ຠານໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ມາ ວຕ຺ຕໍ ສມາທາເປຕພ຺ໂພ. ວຕ຺ເຕ ສມາທິນ຺ເນ ອພ຺ຠານາຣໂຫ ໂຫຕິ. ເຕນາປິ ວຕ຺ຕໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ອພ຺ຠານໍ ຍາຈິຕພ຺ພໍ. ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ຕສ຺ສ ປຸນ ວຕ຺ຕສມາທານກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ໂສ ຫິ ຉາຣຕ຺ຕາຕິກ຺ກເມເນວ ອພ຺ຠານາຣໂຫ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ໂສ ອພ຺ເຠຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຣ ຍ຺ວາຍໍ ‘‘ເອວຎ຺ຈ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອພ຺ເຠຕພ຺ໂພ’’ຕິ ປາຬິຍໍເຍວ ອພ຺ຠານວິຘິ ວຸຕ຺ໂຕ, ອຍຎ຺ຈ ເອກາປຕ຺ຕິວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ. ສເຈ ປນ ທ຺ເວ ຕິສ຺ໂສ ສມ຺ພຫຸລາ ວາ ເອກວຕ຺ຖຸກາ ວາ ນານາວຕ຺ຖຸກາ ວາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ໂຫນ຺ຕິ, ຕາສໍ ວເສນ ກມ຺ມວາຈາ ກາຕພ຺ພາ. ເອວໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນມານຕ຺ຕໍ ທາຕພ຺ພໍ. ປຏິຈ຺ຉນ຺ນມານຕ຺ຕໍ ປນ ຍສ຺ມາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາສສ຺ສ ທາຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນໍ ປຣິວາສກຖາຍໍເຍວ ກຖຍິສ຺ສາມ.
ປຣິວາສກຖາ
໑໐໒. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ໂຆ ອຸທາຍິສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອກິສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ສຎ຺ເຈຕນິກາຍ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິຍາ ເອກາຫປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ເອກາຫປຣິວາສໍ ເທຕູ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປາຬິຍໍ ອເນເກຫິ ອາກາເຣຫິ ປຣິວາໂສ ຈ ມານຕ຺ຕຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສ ຍສ຺ມາ ອາຄຕາຄຕຏ຺ຐາເນ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ປາຬິ ວິຍ ອຕິວິຕ຺ຖາຣໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ນ ຈ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ສຸເຂນ ປຣິຄ຺ຄເຫຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ນໍ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ອິເຘວ ທສ຺ສຍິສ຺ສາມ.
ອຍຎ຺ຫິ ອິຘ ອຘິປ຺ເປໂຕ ປຣິວາໂສ ນາມ – ປຏິຈ຺ຉນ຺ນປຣິວາໂສ, ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາໂສ, ສໂມຘານປຣິວາໂສຕິ ຕິວິໂຘ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນປຣິວາໂສ ຕາວ ຍຖາປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ທາຕພ຺ໂພ ¶ . ກສ຺ສຈິ ຫິ ເອກາຫປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ອາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ ຍຖາ ອຍໍ ອຸທາຍິຕ຺ເຖຣສ຺ສ, ກສ຺ສຈິ ທ຺ວີຫາທິປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ຍຖາ ປຣໂຕ ອາຄຕາ ອຸທາຍິຕ຺ເຖຣສ຺ເສວ, ກສ຺ສຈິ ເອກາ ອາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ ຍຖາ ອຍໍ, ກສ຺ສຈິ ທ຺ເວ ຕິສ຺ໂສ ຕຕຸຕ຺ຕຣິ ວາ ຍຖາ ປຣໂຕ ອາຄຕາ, ຕສ຺ມາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນປຣິວາສໍ ເທນ຺ເຕນ ປຐມໍ ຕາວ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຠາໂວ ຊານິຕພ຺ໂພ.
ອຍຎ຺ຫິ ¶ ອາປຕ຺ຕິ ນາມ ທສຫາກາເຣຫິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖາຍໍ ມາຕິກາ – ອາປຕ຺ຕິ ຈ ໂຫຕິ ອາປຕ຺ຕິສຎ຺ຎີ ຈ, ປກຕຕ຺ໂຕ ຈ ໂຫຕິ ປກຕຕ຺ຕສຎ຺ຎີ ¶ ຈ, ອນນ຺ຕຣາຍິໂກ ຈ ໂຫຕິ ອນນ຺ຕຣາຍິກສຎ຺ຎີ ຈ, ປຫຸ ຈ ໂຫຕິ ປຫຸສຎ຺ຎີ ຈ, ຉາເທຕຸກາໂມ ຈ ໂຫຕິ ຉາເທຕິ ຈາຕິ.
ຕຕ຺ຖ ອາປຕ຺ຕິ ຈ ໂຫຕິ ອາປຕ຺ຕິສຎ຺ຎີ ຈາຕິ ຍໍ ອາປນ຺ໂນ, ສາ ອາປຕ຺ຕິເຍວ ໂຫຕິ. ໂສປິ ຈ ຕຕ຺ຖ ອາປຕ຺ຕິສຎ຺ຎີເຍວ. ອິຕິ ຊານນ຺ໂຕ ຉາເທຕິ, ຉນ຺ນາວ ໂຫຕິ. ອຖ ປນາຍໍ ຕຕ຺ຖ ອນາປຕ຺ຕິສຎ຺ຎີ, ອຈ຺ຉນ຺ນາ ໂຫຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ ປນ ອາປຕ຺ຕິສຎ຺ຎາຍປິ ອນາປຕ຺ຕິສຎ຺ຎາຍປິ ຉາເທນ຺ເຕນາປິ ອຈ຺ຉາທິຕາວ ໂຫຕິ. ລຫຸກໍ ວາ ຄຣຸກາຕິ ຄຣຸກໍ ວາ ລຫຸກາຕິ ຉາເທຕິ, ອລຊ຺ຊິປກ຺ເຂ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ປນ ອຈ຺ຉນ຺ນາ ໂຫຕິ. ຄຣຸກໍ ລຫຸກາຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ເທເສຕິ, ເນວ ເທສິຕາ ໂຫຕິ, ນ ຉນ຺ນາ. ຄຣຸກໍ ຄຣຸກາຕິ ຎຕ຺ວາ ຉາເທຕິ, ຉນ຺ນາ ໂຫຕິ. ຄຣຸກລຫຸກຠາວໍ ນ ຊານາຕິ, ອາປຕ຺ຕິໍ ຉາເທມີຕິ ຉາເທຕິ, ຉນ຺ນາວ ໂຫຕິ.
ປກຕຕ຺ໂຕຕິ ຕິວິຘໍ ອຸກ຺ເຂປນີຍກມ຺ມໍ ອກໂຕ – ໂສ ເຈ ປກຕຕ຺ຕສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ຉາເທຕິ, ຉນ຺ນາ ໂຫຕິ. ອຖ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ສງ຺ເຆນ ກມ຺ມໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ອປກຕຕ຺ຕສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ຉາເທຕິ, ອຈ຺ຉນ຺ນາ ໂຫຕິ. ອປກຕຕ຺ເຕນ ປກຕຕ຺ຕສຎ຺ຎິນາ ວາ ອປກຕຕ຺ຕສຎ຺ຎິນາ ວາ ຉາທິຕາປິ ອຈ຺ຉນ຺ນາວ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –
‘‘ອາປຊ຺ຊຕິ ຄຣຸກໍ ສາວເສສໍ,
ຉາເທຕິ ອນາທຣິຍໍ ປຏິຈ຺ຈ;
ນ ຠິກ຺ຂຸນີ ໂນ ຈ ຜຸເສຍ຺ຍ ວຊ຺ຊໍ,
ປຎ຺ຫາ ເມສາ ກຸສເລຫິ ຈິນ຺ຕິຕາ’’ຕິ. (ປຣິ. ໔໘໑);
ອຍຎ຺ຫິ ¶ ປຎ຺ໂຫ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕເກນ ກຖິໂຕ.
ອນນ຺ຕຣາຍິໂກຕິ ຍສ຺ສ ທສສຸ ອນ຺ຕຣາເຍສຸ ເອໂກປິ ນຕ຺ຖິ, ໂສ ເຈ ອນນ຺ຕຣາຍິກສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ຉາເທຕິ, ຉນ຺ນາ ໂຫຕິ. ສເຈປິ ໂສ ຠີຣຸກຊາຕິກຕາຍ ອນ຺ຘກາເຣ ອມນຸສ຺ສຈຓ຺ຑມິຄຠເຍນ ອນ຺ຕຣາຍິກສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ຉາເທຕິ, ອຈ຺ຉນ຺ນາວ ໂຫຕິ. ຍສ຺ສ ຫິ ປພ຺ພຕວິຫາເຣ ວສນ຺ຕສ຺ສ ກນ຺ທຣໍ ວາ ນທິໍ ວາ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ¶ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຈ ຈຓ຺ຑວາຬອມນຸສ຺ສາທິຠຍໍ ອຕ຺ຖິ, ມຄ຺ເຄ ອຊຄຣາ ນິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນທີ ປູຣາ ໂຫຕິ, ເອກສ຺ມິໍ ປນ ສຕິເຍວ ອນ຺ຕຣາເຍ ອນ຺ຕຣາຍິກສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ¶ ຉາເທຕິ, ອຈ຺ຉນ຺ນາວ ໂຫຕິ. ອນ຺ຕຣາຍິກສ຺ສ ປນ ອນ຺ຕຣາຍິກສຎ຺ຎາຍ ວາ ອນນ຺ຕຣາຍິກສຎ຺ຎາຍ ວາ ຉາທຍໂຕ ອຈ຺ຉນ຺ນາວ ໂຫຕິ.
ປຫູຕິ ໂຍ ສກ຺ໂກຕິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕຸຎ຺ເຈວ ອາໂຣເຈຕຸຎ຺ຈ; ໂສ ເຈ ປຫຸສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ຉາເທຕິ, ຉນ຺ນາ ໂຫຕິ. ສຈສ຺ສ ມຸເຂ ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກ ຄຓ຺ໂຑ ວາ ໂຫຕິ, ຫນຸກວາໂຕ ວາ ວິຊ຺ຌຕິ, ທນ຺ໂຕ ວາ ຣຸຊ຺ຊຕິ, ຠິກ຺ຂາ ວາ ມນ຺ທາ ລທ຺ຘາ ໂຫຕິ, ຕາວຕເກນ ປນ ເນວ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ ນ ຄນ຺ຕຸໍ; ອປິຈ ໂຂ ນ ສກ຺ໂກມີຕິ ສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ, ອຍໍ ປຫຸ ຫຸຕ຺ວາ ອປ຺ປຫຸສຎ຺ຎີ ນາມ. ອິມິນາ ຉາທິຕາປິ ອຈ຺ຉາທິຕາ. ອປ຺ປຫຸນາ ປນ ວຕ຺ຕຸໍ ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ວາ ອສມຕ຺ເຖນ ປຫຸສຎ຺ຎິນາ ວາ ອປ຺ປຫຸສຎ຺ຎິນາ ວາ ຉາທິຕາ ໂຫຕຸ, ອຈ຺ຉາທິຕາວ.
ຉາເທຕຸກາໂມ ຈ ໂຫຕິ ຉາເທຕິ ຈາຕິ ອິທໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ. ສເຈ ປນ ຉາເທສ຺ສາມີຕິ ຘຸຣນິກ຺ເຂປໍ ກຕ຺ວາ ປຸເຣຠຕ຺ເຕ ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ເຕ ວາ ປຐມຍາມາທີສຸ ວາ ລຊ຺ຊິຘມ຺ມໍ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕອຣຸເຓເຍວ ອາໂຣເຈຕິ, ອຍໍ ຉາເທຕຸກາໂມ ນ ຉາເທຕິ ນາມ.
ຍສ຺ສ ປນ ອຠິກ຺ຂຸເກ ຐາເນ ວສນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສຠາຄສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາຄມນໍ ອາຄເມນ຺ຕສ຺ສ ສຠາຄສນ຺ຕິກໍ ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ອທ຺ຘມາໂສປິ ມາໂສປິ ອຕິກ຺ກມຕິ, ອຍໍ ນ ຉາເທຕຸກາໂມ ຉາເທຕິ ນາມ, ອຍມ຺ປິ ອຈ຺ຉນ຺ນາວ ໂຫຕິ.
ໂຍ ປນ ອາປນ຺ນມຕ຺ໂຕວ ອຄ຺ຄິໍ ອກ຺ກນ຺ຕປຸຣິໂສ ວິຍ ສຫສາ ອປກ຺ກມິຕ຺ວາ ສຠາຄຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາວິ ກໂຣຕິ, ອຍໍ ນ ຉາເທຕຸກາໂມວ ນ ຉາເທຕິ ນາມ. ສເຈ ປນ ສຠາຄໍ ທິສ຺ວາປິ ‘‘ອຍໍ ¶ ເມ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ວາ ອາຈຣິໂຍ ວາ’’ຕິ ລຊ຺ຊາຍ ນາໂຣເຈຕິ, ຉນ຺ນາວ ໂຫຕິ ອາປຕ຺ຕິ. ອຸປຊ຺ຌາຍາທິຠາໂວ ຫິ ອິຘ ອປ຺ປມາຓໍ ອເວຣິສຠາຄມຕ຺ຕເມວ ປມາຓໍ, ຕສ຺ມາ ອເວຣິສຠາຄສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອາໂຣເຈຕພ຺ພາ.
ໂຍ ປນ ວິສຠາໂຄ ໂຫຕິ ສຸຕ຺ວາ ປກາເສຕຸກາໂມ, ເອວຣູປສ຺ສ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສາປິ ສນ຺ຕິເກ ນ ອາໂຣເຈຕພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ ¶ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ວາ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນ ໂຫຕຸ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ວາ, ທິວາ ວາ ຣຕ຺ຕິໍ ວາ ຍາວ ອຣຸຓໍ ນ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ ຕາວ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ອຸທ຺ຘສ຺ເຕ ອຣຸເຓ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ໂຫຕິ, ປຏິຈ຺ຉາທນປຈ຺ຈຍາ ຈ ທຸກ຺ກຏໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ສຠາຄສງ຺ຆາທິເສສໍ ອາປນ຺ນສ຺ສ ປນ ສນ຺ຕິເກ ອາວິ ¶ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ອາວິ ກໂຣຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ອາວິກຕາ ໂຫຕິ, ທຸກ຺ກຏາ ປນ ນ ມຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມາ ສຸທ຺ຘສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອາວິກາຕພ຺ພາ. ອາວິກໂຣນ຺ໂຕ ຈ ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ສນ຺ຕິເກ ເອກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາວິກໂຣມີ’’ຕິ ວາ ‘‘ອາຈິກ຺ຂາມີ’’ຕິ ວາ ‘‘ອາໂຣເຈມີ’’ຕິ ວາ ‘‘ມມ ເອກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ນຠາວໍ ຊານາຫີ’’ຕິ ວາ ວທຕຸ, ‘‘ເອກໍ ຄຣຸກາປຕ຺ຕິໍ ອາວິກໂຣມີ’’ຕິອາທິນາ ວາ ນເຍນ ວທຕຸ, ສພ຺ເພຫິປິ ອາກາເຣຫິ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາວ ໂຫຕີຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສເຈ ປນ ລຫຸກາປຕ຺ຕິໍ ອາວິກໂຣມີຕິອາທິນາ ນເຍນ ວທຕິ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ໂຫຕິ, ວຕ຺ຖຸໍ ອາໂຣເຈຕິ, ອາປຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈຕິ, ອຸຠຍໍ ອາໂຣເຈຕິ, ຕິວິເຘນາປິ ອາໂຣຈິຕາວ ໂຫຕິ. ອິຕິ ອິມານິ ທສ ກາຣຓານິ ອຸປລກ຺ເຂຕ຺ວາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນປຣິວາສໍ ເທນ຺ເຕນ ປຐມເມວ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຠາໂວ ຊານິຕພ຺ໂພ.
ຕໂຕ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນທິວເສ ຈ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ສເຈ ເອກາຫປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ໂຫຕິ – ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິໍ ສຎ຺ເຈຕນິກໍ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິໍ ເອກາຫປຏິຈ຺ຉນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຍາຈາເປຕ຺ວາ ອິຘ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ກມ຺ມວາຈໍ ວຕ຺ວາ ປຣິວາໂສ ທາຕພ຺ໂພ. ອຖ ທ຺ວີຫຕີຫາທິປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ໂຫຕິ, ທ຺ວີຫປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ຕີຫປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ຈຕູຫປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ປຎ຺ຈາຫປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ຉາຫປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ສຕ຺ຕາຫປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ອຏ຺ຐາຫປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ນວາຫປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ທສາຫປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ເອກາທສາຫປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ທ຺ວາທສາຫປອຈ຺ຉນ຺ນໍ ເຕຣສາຫປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ຈຸທ຺ທສາຫປຏິຈ຺ຉນ຺ນນ຺ຕິ ເອວໍ ຍາວ ຈຸທ຺ທສ ທິວສານິ ທິວສວເສນ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ປຎ຺ຈທສ ທິວສານິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ຕໂຕ ຍາວ ເອກູນຕິໍສຕິໂມ ທິວໂສ, ຕາວ ອຕິເຣກປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນນ຺ຕິ.
ຕໂຕ ມາສປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ອຕິເຣກມາສປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ທ຺ເວມາສປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ອຕິເຣກທ຺ເວມາສປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ¶ ເຕມາສປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ອຕິເຣກເຕມາສປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ຈຕຸມາສປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ອຕິເຣກຈຕຸມາສປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ປຎ຺ຈມາສປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ¶ ອຕິເຣກປຎ຺ຈມາສປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ຉມາສປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ອຕິເຣກຉມາສປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ສຕ຺ຕມາສປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ອຕິເຣກສຕ຺ຕມາສປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ອຏ຺ຐມາສປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ອຕິເຣກອຏ຺ຐມາສປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ນວມາສປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ອຕິເຣກນວມາສປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ທສມາສປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ອຕິເຣກທສມາສປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ເອກາທສມາສປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ອຕິເຣກເອກາທສມາສປຏິຈ຺ຉນ຺ນນ຺ຕິ ເອວໍ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ສໍວຈ຺ຉເຣ ປຣິປຸຓ຺ເຓ ເອກສໍວຈ຺ຉຣປຏິຈ຺ຉນ຺ນນ຺ຕິ. ຕໂຕ ປຣໍ ອຕິເຣກເອກສໍວຈ຺ຉຣ… ທ຺ເວສໍວຈ຺ຉຣ… ອຕິເຣກທ຺ເວສໍວຈ຺ຉຣ… ຕິສໍວຈ຺ຉຣ… ອຕິຣເກຕິສໍວຈ຺ຉຣ… ຈຕຸສໍວຈ຺ຉຣ… ອຕິເຣກຈຕຸສໍວຈ຺ຉຣ… ປຎ຺ຈສໍວຈ຺ຉຣ… ອຕິເຣກປຎ຺ຈສໍວຈ຺ຉຣປຏິຈ຺ຉນ຺ນນ຺ຕິ ¶ ເອວໍ ຍາວ ສຏ຺ຐິສໍວຈ຺ຉຣ… ອຕິເຣກສຏ຺ຐິສໍວຈ຺ຉຣປຏິຈ຺ຉນ຺ນນ຺ຕິ ວາ ຕໂຕ ວາ ຠິຍ຺ໂຍປິ ວຕ຺ວາ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ.
ສເຈ ປນ ທ຺ເວ ຕິສ຺ໂສ ຕຕຸຕ຺ຕຣິ ວາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ໂຫນ຺ຕິ, ຍຖາ ອິຘ ເອກໍ ອາປຕ຺ຕິນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ; ເອວໍ ທ຺ເວ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ຕິສ຺ໂສ ອາປຕ຺ຕິໂຍຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຕໂຕ ປຣໍ ປນ ສຕໍ ວາ ໂຫຕຸ ສຫສ຺ສໍ ວາ, ສມ຺ພຫຸລາຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ນານາວຕ຺ຖຸກາສຸປິ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ສງ຺ຆາທິເສສາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ – ເອກໍ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິໍ, ເອກໍ ກາຍສໍສຄ຺ຄໍ, ເອກໍ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລວາຈໍ, ເອກໍ ອຕ຺ຕກາມໍ, ເອກໍ ສຎ຺ຈຣິຕ຺ຕໍ, ເອກາຫປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ’’ຕິ ເອວໍ ຄຓນວເສນ ວາ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ສງ຺ຆາທິເສສາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ນານາວຕ຺ຖຸກາໂຍ ເອກາຫປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ’’ຕິ ເອວໍ ວຕ຺ຖຸກິຕ຺ຕນວເສນ ວາ, ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ສງ຺ຆາທິເສສາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ເອກາຫປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ’’ຕິ ເອວໍ ນາມມຕ຺ຕວເສນ ວາ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ.
ຕຕ຺ຖ ນາມໍ ທຸວິຘໍ – ສຊາຕິສາຘາຣຓຎ຺ຈ ສພ຺ພສາຘາຣຓຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຆາທິເສໂສຕິ ສຊາຕິສາຘາຣຓໍ, ອາປຕ຺ຕີຕິ ສພ຺ພສາຘາຣຓໍ; ຕສ຺ມາ ‘‘ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ເອກາຫປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ’’ຕິ ເອວໍ ສພ຺ພສາຘາຣຓນາມວເສນປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອິທຎ຺ຫິ ສພ຺ພມ຺ປິ ປຣິວາສາທິກໍ ວິນຍກມ຺ມໍ ວຕ຺ຖຸວເສນ ໂຄຕ຺ຕວເສນ ນາມວເສນ ¶ ອາປຕ຺ຕິວເສນ ຈ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ.
ຕຕ຺ຖ ‘‘ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐີ’’ຕິ ວຕ຺ຖຸ ເຈວ ໂຄຕ຺ຕຎ຺ຈ. ‘‘ສງ຺ຆາທິເສໂສ’’ຕິ ນາມຎ຺ເຈວ ອາປຕ຺ຕິ ຈ. ‘‘ກາຍສໍສຄ຺ໂຄ’’ຕິ ວຕ຺ຖຸ ເຈວ ໂຄຕ຺ຕຎ຺ຈ. ‘‘ສງ຺ຆາທິເສໂສ’’ຕິ ນາມຎ຺ເຈວ ອາປຕ຺ຕິ ຈ, ຕຕ຺ຖ ‘‘ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິໍ ກາຍສໍສຄ຺ຄ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ວຈເນນາປິ ‘‘ນານາວຕ຺ຖຸກາໂຍ’’ຕິ ວຈເນນາປິ ວຕ຺ຖຸ ເຈວ ¶ ໂຄຕ຺ຕຎ຺ຈ ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ສງ຺ຆາທິເສໂສ’’ຕິ ວຈເນນາປິ ‘‘ອາປຕ຺ຕິໂຍ’’ຕິ ວຈເນນາປິ ນາມຎ຺ເຈວ ອາປຕ຺ຕິ ຈ ຄຫິຕາ ໂຫຕິ. ອິຘ ປນ ເອກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິໍ ສຎ຺ເຈຕນິກໍ ‘‘ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິ’’ນ຺ຕິ ນາມມ຺ປິ ວຕ຺ຖຸໂຄຕ຺ຕານິປິ ຄຫິຕາເນວ. ຍຖາ ຈ ອິຘ ‘‘ອຍໍ ອຸທາຍິ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ; ເອວໍ ໂຍ ໂຍ ອາປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ນາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ກມ຺ມວາຈາ ກາຕພ຺ພາ.
ກມ຺ມວາຈາປຣິໂຍສາເນ ຈ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ມາຬກສີມາຍເມວ ‘‘ປຣິວາສໍ ສມາທິຍາມິ, ວຕ຺ຕໍ ສມາທິຍາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວຕ຺ຕໍ ສມາທາຕພ຺ພໍ ¶ . ສມາທິຍິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ສງ຺ຆສ຺ສ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ, ອາໂຣເຈນ຺ເຕນ ຈ ເອວໍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ –
‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິໍ ສຎ຺ເຈຕນິກໍ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິໍ ເອກາຫປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ເອກິສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ສຎ຺ເຈຕນິກາຍ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິຍາ ເອກາຫປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ເອກາຫປຣິວາສໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ເອກິສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ສຎ຺ເຈຕນິກາຍ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິຍາ ເອກາຫປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ເອກາຫປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ ປຣິວສາມິ – ‘ເວທຍາມຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເວທຍຕີ’ຕິ ມໍ ສງ຺ໂຆ ຘາເຣຕູ’’ຕິ.
ອິມຎ຺ຈ ປນຕ຺ຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຍາຍ ກາຍຈິ ຠາສາຍ ອາໂຣເຈຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ສເຈ ນິກ຺ຂິປິຕຸກາໂມ, ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ. ມາຬກໂຕ ຠິກ຺ຂູສຸ ນິກ຺ຂນ຺ເຕສຸ ເອກສ຺ສາປິ ສນ຺ຕິເກ ນິກ຺ຂິປິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມາຬກໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສຕິໍ ປຏິລຠນ຺ເຕນ ສຫຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ໂສປິ ປກ຺ກນ຺ໂຕ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ຍສ຺ສ ມາຬເກ ນາໂຣຈິຕໍ, ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ. ອາໂຣເຈນ຺ເຕນ ຈ ອວສາເນ ‘‘ເວທຍຕີຕິ ມໍ ອາຍສ຺ມາ ຘາເຣຕູ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ¶ ອາໂຣເຈນ຺ເຕນ ‘‘ອາຍສ຺ມນ຺ຕາ ຘາເຣນ຺ຕູ’’ຕິ, ຕິຓ຺ຓໍ ອາໂຣເຈນ຺ເຕນ ‘‘ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ຘາເຣນ຺ຕູ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ນິກ຺ຂິຕ຺ຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປກຕຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຕິຏ຺ຐຕິ.
ສເຈ ອປ຺ປຠິກ຺ຂຸໂກ ວິຫາໂຣ ໂຫຕິ, ສຠາຄາ ຠິກ຺ຂູ ວສນ຺ຕິ, ວຕ຺ຕໍ ອນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວິຫາເຣເຍວ ຣຕ຺ຕິປຣິຄ຺ຄໂຫ ກາຕພ຺ໂພ. ອຖ ນ ສກ຺ກາ ໂສເຘຕຸໍ, ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ເອເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສທ຺ຘິໍ ມານຕ຺ຕວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຸປຈາຣສີມໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ມຫາມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມ຺ມ ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນ ຐາເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕອຣຸເຓເຍວ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວຕ຺ຕໍ ¶ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຣິວາໂສ ອາໂຣເຈຕພ຺ໂພ. ອາໂຣເຈນ຺ເຕນ ສເຈ ນວກຕໂຣ ໂຫຕິ, ‘‘ອາວຸໂສ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ, ‘‘ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ຕໍ ຐານໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ສເຈ ເອສ ຕໍ ປສ຺ສຕິ, ສທ຺ທໍ ວາສ຺ສ ສຸຓາຕິ, ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ; ອນາໂຣເຈນ຺ຕສ຺ສ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ເຈວ ວຕ຺ຕເຠໂທ ຈ. ອຖ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖໍ ອຸປຈາຣໍ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຊານນ຺ຕສ຺ເສວ ຄຈ຺ຉຕິ, ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທເຍວ ໂຫຕິ, ວຕ຺ຕເຠໂທ ປນ ນຕ຺ຖິ.
ອຸຄ຺ຄເຕ ¶ ອຣຸເຓ ວຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ປກ຺ກນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຍໍ ອຎ຺ຎໍ ສພ຺ພປຐມໍ ປສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ກຎ຺ຈິ ນ ປສ຺ສຕິ, ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ສທ຺ຘິໍ ຄຕຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພນ຺ຕິ ມຫາສຸມຕ຺ເຖໂຣ ອາຫ. ມຫາປທຸມຕ຺ເຖໂຣ ປນ ‘‘ຍໍ ປຐມໍ ປສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ, ອຍໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິຫາໂຣ’’ຕິ ອາຫ.
ເອວໍ ຍຕ຺ຕການິ ທິວສານິ ອາປຕ຺ຕິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຕການິ ຕໂຕ ອຘິກຕຣານິ ວາ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈວິໂນທນຕ຺ຖາຍ ປຣິວສິຕ຺ວາ ສງ຺ຆໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວຕ຺ຕໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິຕພ຺ພໍ. ອຍຎ຺ຫິ ວຕ຺ເຕ ສມາທິນ຺ເນ ເອວ ມານຕ຺ຕາຣໂຫ ໂຫຕິ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ເຕນ ປຣິວຸຕ຺ຖຕ຺ຕາ. ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ປຸນ ສມາທານກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ໂສ ຫິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນທິວສາຕິກ຺ກເມເນວ ມານຕ຺ຕາຣໂຫ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ມານຕ຺ຕໍ ທາຕພ຺ພເມວ. ອິທໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນມານຕ຺ຕໍ ນາມ. ຕໍ ເທນ຺ເຕນ ສເຈ ເອກາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ ¶ , ປາຬິຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ທາຕພ຺ພໍ. ອຖ ທ຺ເວ ວາ ຕິສ຺ໂສ ວາ ‘‘ໂສຫໍ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາໂສ ສງ຺ຆໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຕິສ຺ສນ຺ນໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈາມີ’’ຕິ ປຣິວາເສ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ທິວເສ ຈ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ.
ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາປຕ຺ຕິໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາປຕ຺ຕິຍາ ສໂມຘາເນຕ຺ວາປິ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ກຖໍ? ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ເອກາຫປຣິວາສໍ ວສິຕ຺ວາ –
‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິໍ ສຎ຺ເຈຕນິກໍ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິໍ ເອກາຫປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ເອກິສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ສຎ຺ເຈຕນິກາຍ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິຍາ ເອກາຫປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ເອກາຫປຣິວາສໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ເອກິສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ສຎ຺ເຈຕນິກາຍ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິຍາ ເອກາຫປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ເອກາຫປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາໂສ ¶ . ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິໍ ສຎ຺ເຈຕນິກໍ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ. ໂສຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ສຎ຺ເຈຕນິການໍ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐີນໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ຈ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ຈ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈາມີ’’ຕິ.
ອຖສ຺ສ ຕທນຸຣູປໍ ກມ຺ມວາຈໍ ກຕ຺ວາ ມານຕ຺ຕໍ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ທ຺ເວ, ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ເອກາ ‘‘ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ຈາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ອຖ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ¶ ເອກາ, ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ທ຺ເວ, ‘‘ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ຈ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາປິ ທ຺ເວ, ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາປິ ທ຺ເວ, ‘‘ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ສພ຺ພຕ຺ຖ ອນຸຣູປໍ ກມ຺ມວາຈໍ ກຕ຺ວາ ມານຕ຺ຕໍ ທາຕພ຺ພໍ. ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ຕທນຸຣູປເມວ ກມ຺ມວາຈໍ ກຕ຺ວາ ອພ຺ຠານໍ ກາຕພ຺ພໍ. ອິຘ ປນ ເອກາປຕ຺ຕິວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຕິ ຍໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ປຣິວາສາວສາເນ ມານຕ຺ຕໍ ທິຍ຺ຍຕິ, ອິທໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນມານຕ຺ຕໍ ນາມ. ເອວເມຕ຺ຖ ເອເກເນວ ໂຍຊນາມຸເຂນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນປຣິວາໂສ ຈ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນມານຕ຺ຕຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປກ຺ຂມານຕ຺ຕໍ ສໂມຘານມານຕ຺ຕຎ຺ຈ ອວເສສປຣິວາສກຖາວສາເນ ກຖຍິສ຺ສາມ.
ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາໂສ ສໂມຘານປຣິວາໂສຕິ ຫິ ທ຺ເວ ປຣິວາສາ ອວເສສາ. ຕຕ຺ຖ ¶ ‘‘ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາໂສ’’ ນາມ ປຣໂຕ ອຘມ຺ມິກມານຕ຺ຕຈາຣາວສາເນ ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ສງ຺ຆາທິເສສາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນ ຊານາຕິ, ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນ ຊານາຕີ’’ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອນຸຎ຺ຎາຕປຣິວາໂສ. ໂສ ທຸວິໂຘ – ຈູຬສຸທ຺ຘນ຺ໂຕ, ມຫາສຸທ຺ຘນ຺ໂຕຕິ. ທຸວິໂຘປິ ເຈສ ຣຕ຺ຕິປຣິຈ຺ເຉທໍ ສກລໍ ວາ ເອກຈ຺ຈໍ ວາ ອຊານນ຺ຕສ຺ສ ຈ ອສ຺ສຣນ຺ຕສ຺ສ ຈ ຕຕ຺ຖ ເວມຕິກສ຺ສ ຈ ທາຕພ຺ໂພ. ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ປນ ເອຕ຺ຕກາ ອຫໍ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປນ຺ໂນຕິ ຊານາຕຸ ວາ ມາ ວາ, ອກາຣຓເມຕໍ.
ຕຕ຺ຖ ໂຍ ອຸປສມ຺ປທໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນຸໂລມກ຺ກເມນ ວາ ອາໂຣຈິຕທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຏິໂລມກ຺ກເມນ ວາ ‘‘ອສຸກຎ຺ຈ ອສຸກຎ຺ຈ ທິວສໍ ວາ ປກ຺ຂໍ ວາ ມາສໍ ວາ ສໍວຈ຺ຉຣໍ ວາ ຕວ ສຸທ຺ຘຠາວໍ ຊານາສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຍມາໂນ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຊານາມິ, ເອຕ຺ຕກໍ ນາມ ກາລໍ ອຫໍ ສຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ວທຕິ, ຕສ຺ສ ທິນ຺ໂນ ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາໂສ ‘‘ຈູຬສຸທ຺ຘນ຺ໂຕ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.
ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິວສນ຺ເຕນ ຍຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ອຕ຺ຕໂນ ສຸທ຺ຘິໍ ຊານາຕິ, ຕຕ຺ຕກໍ ອປເນຕ຺ວາ ອວເສສໍ ¶ ມາສໍ ວາ ທ຺ເວມາສໍ ວາ ປຣິວສິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ມາສມຕ຺ຕໍ ອສຸທ຺ໂຘມ຺ຫີຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ອຄ຺ຄເຫສິ ປຣິວສນ຺ໂຕ ຈ ປຸນ ອຎ຺ຎໍ ມາສໍ ສຣຕິ, ຕມ຺ປິ ມາສໍ ປຣິວສິຕພ຺ພເມວ. ປຸນ ປຣິວາສທານກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ອຖ ທ຺ເວມາສໍ ອສຸທ຺ໂຘມ຺ຫີຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ອຄ຺ຄເຫສິ, ປຣິວສນ຺ໂຕ ຈ ມາສມຕ຺ຕເມວາຫໍ ອສຸທ຺ໂຘມ຺ຫີຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກໂຣຕິ, ມາສເມວ ປຣິວສິຕພ຺ພໍ. ປຸນ ¶ ປຣິວາສທານກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ອຍຎ຺ຫິ ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາໂສ ນາມ ອຸທ຺ຘມ຺ປິ ອາໂຣຫຕິ, ເຫຏ຺ຐາປິ ໂອໂຣຫຕິ, ອິທມສ຺ສ ລກ຺ຂຓໍ. ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ປນ ອາປຕ຺ຕິວຸຏ຺ຐາເນ ອິທໍ ລກ຺ຂຓໍ – ໂຍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຕິ ວິນຍກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ໂຍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຕິ ວິນຍກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ນ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ອຈິຣປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ຈິຣປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຕິ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສາປິ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ຈິຣປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ອຈິຣປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຕິ ¶ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ນ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ເອກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສມ຺ພຫຸລາຕິ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສາປິ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ເອກໍ ວິນາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອຠາວໂຕ. ສມ຺ພຫຸລາ ປນ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເອກໍ ອາປຊ຺ຊິນ຺ຕິ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ນ ວຸຏ຺ຐາຕິ.
ໂຍ ປນ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ອນຸໂລມປຏິໂລມນເຍນ ປຸຈ຺ຉິຍມາໂນປິ ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນ ຊານາຕິ ເນວ ສຣຕິ ເວມຕິໂກ ວາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ທິນ຺ໂນ ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາໂສ ‘‘ມຫາສຸທ຺ຘນ຺ໂຕ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຫິຕທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອຸປສມ຺ປທທິວໂສ, ຕາວ ຣຕ຺ຕິໂຍ ຄເຓຕ຺ວາ ປຣິວສິຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ອຸທ຺ຘໍ ນາໂຣຫຕິ, ເຫຏ຺ຐາ ປນ ໂອໂຣຫຕິ. ຕສ຺ມາ ສເຈ ປຣິວສນ຺ໂຕ ຣຕ຺ຕິປຣິຈ຺ເຉເທ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກໂຣຕິ, ມາໂສ ວາ ສໍວຈ຺ຉໂຣ ວາ ມຍ຺ຫໍ ອາປນ຺ນສ຺ສາຕິ ມາສໍ ວາ ສໍວຈ຺ຉຣໍ ວາ ປຣິວສິຕພ຺ພໍ. ປຣິວາສຍາຈນທານລກ຺ຂຓໍ ປເນຕ຺ຖ ປຣໂຕ ປາຬິຍໍ ອາຄຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ກມ຺ມວາຈາປຣິໂຍສາເນ ວຕ຺ຕສມາທານມານຕ຺ຕອພ຺ຠານານິ ວຸຕ຺ຕນຍາເນວ. ອຍໍ ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາໂສ ນາມ.
‘‘ສໂມຘານປຣິວາໂສ’’ ນາມ ຕິວິໂຘ ໂຫຕິ – ໂອຘານສໂມຘາໂນ, ອຄ຺ຆສໂມຘາໂນ, ມິສ຺ສກສໂມຘາໂນຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ໂອຘານສໂມຘາໂນ’’ ນາມ – ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ຕສ຺ສ ປຣິວຸຕ຺ຖທິວເສ ໂອຘຸນິຕ຺ວາ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ປຸຣິມາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ມູລທິວສປຣິຈ຺ເຉເທ ປຈ຺ຉາ ອາປນ຺ນໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ສໂມທຫິຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພປຣິວາໂສ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂສ ປຣໂຕ ‘‘ເຕນ ຫິ ຠິກ຺ຂເວ ສງ຺ໂຆ ອຸທາຍິໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອນ຺ຕຣາ ເອກິສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ສຎ຺ເຈຕນິກາຍ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິຍາ ປຎ຺ຈາຫປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ¶ ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສິຕ຺ວາ ປຸຣິມາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ສໂມຘານປຣິວາສໍ ເທຕູ’’ຕິ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປາຬິຍໍເຍວ ອາຄໂຕ.
ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ວິນິຈ຺ຉໂຍ – ໂຍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ປຣິວາສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິວສນ຺ໂຕ ວາ ມານຕ຺ຕາຣໂຫ ວາ ມານຕ຺ຕໍ ຈຣນ຺ໂຕ ວາ ອພ຺ຠານາຣໂຫ ວາ ອຎ຺ຎໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຸຣິມາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ສມາ ວາ ອູນຕຣາ ວາ ຣຕ຺ຕິໂຍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕິ, ຕສ຺ສ ມູລາຍປຏິກສ຺ສເນນ ເຕ ¶ ປຣິວຸຕ຺ຖທິວເສ ຈ ມານຕ຺ຕຈິຓ຺ຓທິວເສ ຈ ສພ຺ເພ ໂອຘຸນິຕ຺ວາ ອທິວເສ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອາປນ຺ນາປຕ຺ຕິໍ ມູລາປຕ຺ຕິຍໍ ສໂມຘາຍ ປຣິວາໂສ ທາຕພ຺ໂພ. ເຕນ ສເຈ ມູລາປຕ຺ຕິ ¶ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ, ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິ ອູນກປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ, ປຸນ ປກ຺ຂເມວ ປຣິວາໂສ ປຣິວສິຕພ຺ໂພ. ອຖາປິ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນາວ ປກ຺ຂເມວ ປຣິວສິຕພ຺ພໍ. ເອເຕນຸປາເຍນ ຍາວ ສຏ຺ຐິວສ຺ສປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ມູລາປຕ຺ຕິ, ຕາວ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສຏ຺ຐິວສ຺ສານິ ປຣິວສິຕ຺ວາ ມານຕ຺ຕາຣໂຫ ຫຸຕ຺ວາປິ ຫິ ເອກທິວສໍ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ປຸນປິ ສຏ຺ຐິວສ຺ສານິ ປຣິວາສາຣໂຫ ໂຫຕິ.
ສເຈ ປນ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິ ມູລາປຕ຺ຕິໂຕ ອຕິເຣກປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ‘‘ກິໍ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ມຫາສຸມຕ຺ເຖໂຣ ອາຫ – ‘‘ອເຕກິຈ຺ໂຉ ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ, ອເຕກິຈ຺ໂຉ ນາມ ອາວິກາຣາເປຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ມຫາປທຸມຕ຺ເຖໂຣ ປນາຫ – ‘‘ກສ຺ມາ ອເຕກິຈ຺ໂຉ ນາມ, ນນຸ ອຍໍ ສມຸຈ຺ຈຍກ຺ຂນ຺ຘໂກ ນາມ ພຸທ຺ຘານໍ ຐິຕກາລສທິໂສ, ອາປຕ຺ຕິ ນາມ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ວາ ໂຫຕຸ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ວາ ສມກອູນຕຣອຕິເຣກປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ວາ ວິນຍຘຣສ຺ສ ກມ຺ມວາຈໍ ໂຍເຊຕຸໍ ສມຕ຺ຖຠາໂວເຍເວຕ຺ຖ ປມາຓໍ, ຕສ຺ມາ ຍາ ອຕິເຣກປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ໂຫຕິ, ຕໍ ມູລາປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອິຕຣໍ ສໂມຘາຍ ປຣິວາໂສ ທາຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ອຍໍ ‘‘ໂອຘານສໂມຘາໂນ’’ ນາມ.
‘‘ອຄ຺ຆສໂມຘາໂນ’’ ນາມ ສມ຺ພຫຸລາສຸ ອາປຕ຺ຕີສຸ ຍາ ເອກາ ວາ ທ຺ເວ ວາ ຕິສ຺ໂສ ວາ ສມ຺ພຫຸລາ ວາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ສພ຺ພຈິຣປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ຕາສໍ ອຄ຺ເຆນ ສໂມຘາຍ ຕາສໍ ຣຕ຺ຕິປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ອວເສສານໍ ອູນຕຣປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຣິວາໂສ ທິຍ຺ຍຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຄ຺ຆສໂມຘາໂນ. ໂສປິ ປຣໂຕ ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ສງ຺ຆາທິເສສາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ເອກາ ອາປຕ຺ຕິ ເອກາຫປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ເອກາ ອາປຕ຺ຕິ ທ຺ວີຫປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປາຬິຍໍ ອາຄໂຕເຍວ.
ຍສ຺ສ ¶ ປນ ສຕໍ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ທສາຫປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ, ອປຣມ຺ປິ ສຕໍ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ທສາຫປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຕິ ເອວໍ ທສກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ກຕ຺ວາ ອາປຕ຺ຕິສຫສ຺ສໍ ທິວສສຕປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ເຕນ ກິໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ? ສພ຺ພໍ ສໂມທຫິຕ຺ວາ ທສ ທິວເສ ປຣິວສິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ເອເກເນວ ທສາເຫນ ທິວສສຕມ຺ປິ ປຣິວສິຕເມວ ¶ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –
‘‘ທສສຕໍ ¶ ຣຕ຺ຕິສຕໍ, ອາປຕ຺ຕິໂຍ ຉາທຍິຕ຺ວານ;
ທສ ຣຕ຺ຕິໂຍ ວສິຕ຺ວານ, ມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ ປາຣິວາສິໂກ’’ຕິ. (ປຣິ. ໔໗໗);
ອຍໍ ອຄ຺ຆສໂມຘາໂນ ນາມ.
‘‘ມິສ຺ສກສໂມຘາໂນ’’ ນາມ – ໂຍ ນານາວຕ຺ຖຸກາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ທິຍ຺ຍຕິ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ນໂຍ –
‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ສງ຺ຆາທິເສສາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ເອກໍ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິໍ, ເອກໍ ກາຍສໍສຄ຺ຄໍ, ເອກໍ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລວາຈໍ, ເອກໍ ອຕ຺ຕກາມໍ, ເອກໍ ສຎ຺ຈຣິຕ຺ຕໍ, ເອກໍ ກຸຏິກາຣໍ, ເອກໍ ວິຫາຣກາຣໍ, ເອກໍ ທຸຏ຺ຐໂທສໍ, ເອກໍ ອຎ຺ຎຠາຄິຍໍ, ເອກໍ ສງ຺ຆເຠທໍ, ເອກໍ ເຠທານຸວຕ຺ຕກໍ, ເອກໍ ທຸພ຺ພຈໍ, ເອກໍ ກຸລທູສກໍ, ໂສຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ສໂມຘານປຣິວາສໍ ຍາຈາມີ’’ຕິ –
ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຍາຈາເປຕ຺ວາ ຕທນຸຣູປາຍ ກມ຺ມວາຈາຍ ປຣິວາໂສ ທາຕພ຺ໂພ.
ເອຕ຺ຖ ຈ ສງ຺ຆາທິເສສາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ນານາວຕ຺ຖຸກາໂຍຕິປິ ສງ຺ຆາທິເສສາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິນ຺ຕິປິ ເອວໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ວຕ຺ຖຸວເສນປິ ໂຄຕ຺ຕວເສນປິ ນາມວເສນປິ ອາປຕ຺ຕິວເສນປິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ກມ຺ມວາຈໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວາຕິ ອຍໍ ມິສ຺ສກສໂມຘາໂນ. ສພ຺ພປຣິວາສກມ຺ມວາຈາວສາເນ ປນ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕານິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ຕາທິກຖາ ປຸຣິມນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາຕິ.
ປຣິວາສກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ອິທານິ ¶ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປກ຺ຂມານຕ຺ຕຎ຺ຈ ສໂມຘານມານຕ຺ຕຎ຺ຈ ອວເສສປຣິວາສກຖາວສາເນ ກຖຍິສ຺ສາມາ’’ຕິ, ຕສ຺ໂສກາໂສ ສມ຺ປຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ວຸຈ຺ຈຕິ – ‘‘ປກ຺ຂມານຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ທາຕພ຺ພມານຕ຺ຕໍ. ຕໍ ປນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍປິ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍປິ ອາປຕ຺ຕິຍາ ອຑ຺ຒມາສເມວ ທາຕພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ຄຣຸຘມ຺ມໍ ອຊ຺ຌາປນ຺ນາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ອຸຠໂຕສງ຺ເຆ ປກ຺ຂມານຕ຺ຕໍ ຈຣິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໔໐໓). ຕໍ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ອຕ຺ຕໂນ ສີມໍ ໂສເຘຕ຺ວາ ວິຫາຣສີມາຍ ວາ ¶ ວິຫາຣສີມໍ ໂສເຘຕຸໍ ¶ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີຫິ ຂຓ຺ຑສີມາຍ ວາ ສພ຺ພນ຺ຕິເມນ ປຣິຈ຺ເຉເທນ ຈຕຸວຄ຺ຄຄຓໍ ສນ຺ນິປາຕາເປຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ເອກາ ອາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ ເອກິສ຺ສາ ວເສນ, ສເຈ ທ຺ເວ ວາ ຕິສ຺ໂສ ວາ ສມ຺ພຫຸລາ ວາ ເອກວຕ຺ຖຸກາ ວາ ນານາວຕ຺ຖຸກາ ວາ ຕາສໍ ຕາສໍ ວເສນ ວຕ຺ຖຸໂຄຕ຺ຕນາມອາປຕ຺ຕີສຸ ຍໍ ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ ຕໍ ຕໍ ອາທາຍ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ.
ຕຕ຺ຣິທໍ ເອກາປຕ຺ຕິວເສນ ມຸຂມຕ຺ຕທສ຺ສນໍ, ຕາຍ ອາປນ຺ນາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ວຸຑ຺ຒານໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ປາເທ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ – ‘‘ອຫໍ, ອຍ຺ເຍ, ເອກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິໍ ຄາມນ຺ຕຣໍ, ສາຫໍ, ອຍ຺ເຍ, ເອກິສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ຄາມນ຺ຕຣາຍ ປກ຺ຂມານຕ຺ຕໍ ຍາຈາມີ’’ຕິ.
ເອວໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຍາຈາເປຕ຺ວາ ພ຺ຍຕ຺ຕາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ປຏິພລາຍ ສງ຺ໂຆ ຎາເປຕພ຺ໂພ –
‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ ອຍ຺ເຍ ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມາ ຠິກ຺ຂຸນີ ເອກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິ ຄາມນ຺ຕຣໍ, ສາ ສງ຺ຆໍ ເອກິສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ຄາມນ຺ຕຣາຍ ປກ຺ຂມານຕ຺ຕໍ ຍາຈຕິ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ເອກິສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ຄາມນ຺ຕຣາຍ ປກ຺ຂມານຕ຺ຕໍ ທເທຍ຺ຍ, ເອສາ ຎຕ຺ຕິ.
‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ ອຍ຺ເຍ ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ…ເປ… ທຸຕິຍມ຺ປິ… ຕຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ. ສຸຓາຕຸ ເມ ອຍ຺ເຍ ສງ຺ໂຆ…ເປ… ເທຕິ… ທິນ຺ນໍ ສງ຺ເຆນ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ເອກິສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ຄາມນ຺ຕຣາຍ ປກ຺ຂມານຕ຺ຕໍ, ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ; ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ.
ກມ຺ມວາຈາປຣິໂຍສາເນ ¶ ວຕ຺ຕໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸມານຕ຺ຕກຖາຍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສງ຺ຆສ຺ສ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ຕໍ ວສິຕຸກາມາຍ ຕຕ຺ເຖວ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ວາ ປກ຺ກນ຺ຕາສຸ ຠິກ຺ຂຸນີສຸ ເອກຠິກ຺ຂຸນິຍາ ວາ ທຸຕິຍິກາຍ ວາ ສນ຺ຕິເກ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ. ອຎ຺ຎິສ຺ສາ ປນ ອາຄນ຺ຕຸກາຍ ສນ຺ຕິເກ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ. ນິກ຺ຂິຕ຺ຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປກຕຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ປຸນ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ອຣຸຓໍ ອຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕິຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີນໍເຍວ ສນ຺ຕິເກ ວສິຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ‘‘ອຸຠໂຕສງ຺ເຆ ປກ຺ຂມານຕ຺ຕໍ ຈຣິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ¶ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ອສ຺ສາ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍາຫິ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສງ຺ຄາຫກປກ຺ເຂ ຐິໂຕ ¶ ເອໂກ ມຫາເຖໂຣ ວາ ຘມ຺ມກຖິໂກ ວາ ຠິກ຺ຂຸ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ – ‘‘ເອກິສ຺ສາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ວິນຍກມ຺ມໍ ກຕ຺ຕພ຺ພມຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຣ ໂນ ອຍ຺ຍາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຠິກ຺ຂູ ເປເສຖາ’’ຕິ. ສງ຺ຄຫໍ ອກາຕຸໍ ນ ລພ຺ຠຕິ, ເປເສສ຺ສາມີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຈຕູຫິ ປກຕຕ຺ຕຠິກ຺ຂຸນີຫິ ມານຕ຺ຕຈາຣິນິໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕອຣຸເຓເຍວ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຄາມູປຈາຣໂຕ ທ຺ເວ ເລຑ຺ຑຸປາເຕ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມ຺ມ ຄຸມ຺ພວຕິອາທີຫິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐາເນ ນິສີທິຕພ຺ພໍ. ວິຫາຣູປຈາຣໂຕປິ ທ຺ເວ ເລຑ຺ຑຸປາຕາ ອຕິກ຺ກມິຕພ຺ພາ ຈຕູຫິ ປກຕຕ຺ຕຠິກ຺ຂູຫິປິ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ຄນ຺ຕ຺ວາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ສທ຺ຘິໍ ນ ເອກຏ຺ຐາເນ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ປຏິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອວິທູຣຏ຺ຐາເນ ນິສີທິຕພ຺ພໍ. ກຸຣຸນ຺ທິມຫາປຈ຺ຈຣີສຸ ປນ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນີຫິປິ ພ຺ຍຕ຺ຕໍ ເອກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ອຸປາສິກາໂຍ ຠິກ຺ຂູຫິປິ ເອກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ອຸປາສເກ ອຕ຺ຕຣກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍເຍວ ຈ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍສ຺ສ ຈ ວິຫາຣສ຺ສ ຈ ອຸປຈາຣໍ ມຸຎ຺ຈິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຄາມສ຺ສາຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ.
ເອວໍ ນິສິນ຺ເນສຸ ປນ ຠິກ຺ຂູສຸ ຈ ຠິກ຺ຂຸນີສຸ ຈ ຕາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ‘‘ມານຕ຺ຕໍ ສມາທິຍາມິ, ວຕ຺ຕໍ ສມາທິຍາມີ’’ຕິ ວຕ຺ຕໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນີສງ຺ຆສ຺ສ ຕາວ ເອວໍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ –
‘‘ອຫໍ, ອຍ຺ເຍ, ເອກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິໍ ຄາມນ຺ຕຣໍ, ສາຫໍ ສງ຺ຆໍ ເອກິສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ຄາມນ຺ຕຣາຍ ປກ຺ຂມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ເອກິສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ຄາມນ຺ຕຣາຍ ປກ຺ຂມານຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ສາຫໍ ປກ຺ຂມານຕ຺ຕໍ ຈຣາມິ, ‘ເວທຍາມຫໍ, ອຍ຺ເຍ, ເວທຍຕີ’ຕິ ມໍ ສງ຺ໂຆ ຘາເຣຕູ’’ຕິ.
ຕໂຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອວໍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ – ‘‘ອຫໍ, ອຍ຺ຍາ, ເອກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິໍ ¶ …ເປ… ເວທຍາມຫໍ, ອຍ຺ຍາ, ເວທຍຕີຕິ ມໍ ສງ຺ໂຆ ¶ ຘາເຣຕູ’’ຕິ. ອິຘາປິ ຍາຍ ກາຍຈິ ຠາສາຍ ອາໂຣເຈຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.
ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ຈ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆສ຺ເສວ ສນ຺ຕິເກ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ອາໂຣຈິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ສາສງ຺ກໍ ໂຫຕິ, ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຕຕ຺ເຖວ ຐານໍ ປຈ຺ຈາສີສນ຺ຕິ, ຐາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອຎ຺ໂຎ ຠິກ຺ຂຸ ວາ ຠິກ຺ຂຸນີ ¶ ວາ ຕໍ ຐານໍ ເອຕິ, ປສ຺ສນ຺ຕິຍາ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ໂນ ເຈ ອາໂຣເຈຕິ, ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ເຈວ ວຕ຺ຕເຠທທຸກ຺ກຏຎ຺ຈ. ສເຈ ອຊານນ຺ຕິຍາ ເອວ ອຸປຈາຣໍ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທວ ໂຫຕິ, ນ ວຕ຺ຕເຠທທຸກ຺ກຏໍ. ສເຈ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອຸປຊ຺ຌາຍາທີນໍ ວຕ຺ຕກຣຓຕ຺ຖໍ ປເຄວ ຄນ຺ຕຸກາມາ ໂຫນ຺ຕິ, ຣຕ຺ຕິວິປ຺ປວາສຄຓໂອຫີຍນຄາມນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິຣກ຺ຂຓຕ຺ຖໍ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ຐເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ຕາຍ ອຣຸເຓ ອຸຏ຺ຐິເຕ ຕສ຺ສາ ສນ຺ຕິເກ ວຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ. ເອເຕນຸປາເຍນ ອຂຓ຺ຑາ ປຎ຺ຈທສ ຣຕ຺ຕິໂຍ ມານຕ຺ຕໍ ຈຣິຕພ຺ພໍ.
ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ຕາຍ ປນ ປາຣິວາສິກກ຺ຂນ຺ຘເກ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕິຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ‘‘ອາຄນ຺ຕຸກສ຺ສ ອາໂຣເຈຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຍຕ຺ຕກາ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ວາ ຕໍ ຄາມໍ ຠິກ຺ຂູ ວາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ສພ຺ເພສໍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ອນາໂຣເຈນ຺ຕິຍາ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ຈ ວຕ຺ຕເຠທທຸກ຺ກຏຎ຺ຈ. ສເຈປິ ຣຕ຺ຕິໍ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ຕໍ ຄາມູປຈາຣໍ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ໂຫຕິເຍວ, ອຊານນປຈ຺ຈຍາ ປນ ວຕ຺ຕເຠທໂຕ ມຸຈ຺ຈຕິ. ກຸຣຸນ຺ທິອາທີສຸ ປນ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ຕຠິກ຺ຂູນໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ກເຖຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ປາຣິວາສິກວຕ຺ຕາທີນໍ ອຸປຈາຣສີມາຍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ຍຸຕ຺ຕຕຣໍ ທິສ຺ສຕິ. ອຸໂປສເຖ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ, ປວາຣຓາຍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ, ຈຕຸນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂູນຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸນີນຎ຺ຈ ເທວສິກໍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຠິກ຺ຂູນໍ ຕສ຺ມິໍ ຄາເມ ຠິກ຺ຂາຈາໂຣ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ເຖວ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ໂນ ເຈ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຈຣິຕ຺ວາປິ ຕຕ຺ຣ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ພຫິຄາເມ ¶ ວາ ສງ຺ເກຕຏ຺ຐານໍ ກາຕພ຺ພໍ – ‘‘ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ຐາເນ ອມ຺ເຫ ປສ຺ສິສ຺ສສີ’’ຕິ. ຕາຍ ສງ຺ເກຕຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ສງ຺ເກຕຏ຺ຐາເນ ອທິສ຺ວາ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ວິຫາເຣ ສພ຺ພຠິກ຺ຂູນໍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ສເຈ ສພ຺ເພສໍ ສກ຺ກາ ນ ໂຫຕິ ອາໂຣເຈຕຸໍ, ພຫິອຸປຈາຣສີມາຍ ຐຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ເປເສຕພ຺ພາ. ຕາຫິ ອານີຕານໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ສເຈ ວິຫາໂຣ ທູໂຣ ໂຫຕິ ສາສງ຺ໂກ, ອຸປາສເກ ຈ ອຸປາສິກາໂຍ ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ອຍໍ ເອກາ ວສຕິ, ຣຕ຺ຕິວິປ຺ປວາສໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາສ຺ສາ ເອກາ ປກຕຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂຸນີ ສມ຺ມນ຺ນິຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພາ ເອກຈ຺ຉນ຺ເນ ວສນຕ຺ຖາຍ.
ເອວໍ ¶ ອຂຓ຺ຑໍ ມານຕ຺ຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ ວີສຕິຄເຓ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ເຆ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອພ຺ຠານໍ ກາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ມານຕ຺ຕໍ ຈຣມານາ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສິຕ຺ວາ ¶ ຕສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ມານຕ຺ຕໍ ທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິທໍ ‘‘ປກ຺ຂມານຕ຺ຕໍ’’ ນາມ.
‘‘ສໂມຘານມານຕ຺ຕໍ’’ ປນ ຕິວິຘໍ ໂຫຕິ – ໂອຘານສໂມຘານໍ, ອຄ຺ຆສໂມຘານໍ, ມິສ຺ສກສໂມຘານນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍເທຕໍ ປຣໂຕ ອຸທາຍິຕ຺ເຖຣສ຺ສ ປຎ຺ຈາຫປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ປຣິວາສໍ ປຣິວສນ຺ຕສ຺ສ ປຣິວາເສ ຈ ມານຕ຺ຕາຣຫຏ຺ຐາເນ ຈ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ມູລາຍປຏິກສ຺ສິຕສ຺ສ ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ໂຆ ອຸທາຍິສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕິສ຺ສນ຺ນໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ເທຕູ’’ຕິ ມານຕ຺ຕໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ, ອິທໍ ‘‘ໂອຘານສໂມຘານໍ’’ ນາມ. ອິທຎ຺ຫິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສເນນ ປຣິວຸຕ຺ຖທິວເສ ໂອຘຸນິຕ຺ວາ ປຸຣິມາປຕ຺ຕີຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໂມຘາຍ ທິນ຺ນໍ, ຕສ຺ມາ ໂອຘານສໂມຘານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ‘‘ສໂມຘານປຣິວາສໍ ວຸຕ຺ຖສ຺ສ ທາຕພ຺ພໍ ມານຕ຺ຕໍ ສໂມຘານມານຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕມ຺ປິ ເຕນ ປຣິຍາເຍນ ຍຸຊ຺ຊຕິ.
ອຄ຺ຆສໂມຘານໍ ປນ ມິສ຺ສກສໂມຘານຎ຺ຈ ອຄ຺ຆສໂມຘານມິສ຺ສກສໂມຘານປຣິວາສາວສາເນ ທາຕພ຺ພມານຕ຺ຕເມວ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ປຣິວາສກມ຺ມວາຈານຸສາເຣນ ໂຍເຊຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ໂຆ ອຸທາຍິສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອກິສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ສຎ຺ເຈຕນິກາຍ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິຍາ ເອກາຫປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ເອກາຫປຣິວາສໍ ເທຕູຕິອາທິນາ ¶ ນເຍນ ປາຬິຍໍ ອເນເກຫິ ອາກາເຣຫິ ປຣິວາໂສ ຈ ມານຕ຺ຕຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ສ ຍສ຺ມາ ອາຄຕາຄຕຐາເນ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ປາຬິ ວິຍ ອຕິວິຕ຺ຖາຣໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ນ ຈ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ສຸເຂນ ປຣິຄ຺ຄເຫຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ນໍ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ອິເຘວ ທສ຺ເສສ຺ສາມາ’’ຕິ, ຕທິທໍ ອຕ຺ຖໂຕ ສມ຺ປາທິຕໍ ໂຫຕິ.
ປຏິຈ຺ຉນ຺ນປຣິວາສກຖາ
໑໐໒. ອິທານິ ຍາ ຕາວ ອຍໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ເອກິສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ວເສນ ປາຬິ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖາວ.
໑໐໘. ຕໂຕ ປຣໍ ທ຺ວີຫຕີຫຈຕູຫປຎ຺ຈາຫປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ວເສນ ປາຬິໍ ວຕ຺ວາ ປຎ຺ຈາຫປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ປຣິວາສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິ ທສ຺ສິຕາ. ຍສ຺ມາ ປນ ຕໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາຣໂຫ ¶ ນາມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາສ຺ສ ¶ ຕຕ຺ຖ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ. ສເຈ ປນ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ໂຕ ອາປຊ຺ຊຕິ, ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາຣໂຫ ນ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ນ ໂສ ປຣິວສນ຺ໂຕ ອາປນ຺ໂນ, ປກຕຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຐິໂຕ ອາປນ຺ໂນ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ວິສຸໍ ມານຕ຺ຕໍ ຈຣິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ໂຫຕິ ປຣິວາໂສປິ ວສິຕພ຺ໂພ. ຍຎ຺ເຈຕໍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມິມ຺ປິ ກເຕ ປຣິວຸຕ຺ຖທິວສາ ມກ຺ຂິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ອິຕິ ປຣິວາເສ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຸນ ມານຕ຺ຕາຣຫສ຺ສ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມິມ຺ປິ ກເຕ ປຣິວຸຕ຺ຖທິວສາ ມກ຺ຂິຕາວ ໂຫນ຺ຕິ. ຕໂຕ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາສສ຺ສ ຕາສໍ ຕິສ຺ສນ຺ນມ຺ປິ ອາປຕ຺ຕີນໍ ສໂມຘານມານຕ຺ຕໍ ທສ຺ສິຕໍ. ຕໂຕ ມານຕ຺ຕຈາຣິກສ຺ສ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ປຏິກສ຺ສເນ ກເຕ ມານຕ຺ຕຈິຓ຺ຓທິວສາປິ ປຣິວຸຕ຺ຖທິວສາປິ ມກ຺ຂິຕາວ ໂຫນ຺ຕິ. ຕໂຕ ອພ຺ຠານາຣຫສ຺ສ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມິມ຺ປິ ກເຕ ສພ຺ເພ ເຕ ມກ຺ຂິຕາວ ໂຫນ຺ຕິ. ຕໂຕ ປຣໍ ສພ຺ພາ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິໂຍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ອພ຺ຠານກມ຺ມໍ ທສ຺ສິຕໍ. ເອວໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນວາເຣ ເອກາຫປຏິຈ຺ຉນ຺ນາທິວເສນ ປຎ຺ຈ, ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິວເສນ ຈຕສ຺ໂສຕິ ນວ ກມ຺ມວາຈາ ທສ຺ສິຕາ ໂຫນ຺ຕິ.
ປຏິຈ຺ຉນ຺ນປຣິວາສກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ສໂມຘານປຣິວາສກຖາ
໑໒໕. ຕໂຕ ປຣໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ອນ຺ໂຕປຣິວາສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຎ຺ຈາຫປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິຍາ ວເສນ ສໂມຘານປຣິວາໂສ ຈ, ສໂມຘານມານຕ຺ຕຎ຺ຈ ທສ຺ສິຕໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ມານຕ຺ຕຈາຣິກມານຕ຺ຕາຣຫກາເລປິ ¶ ອາປນ຺ນາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ມູລາຍປຏິກສ຺ສເນ ກເຕ ມານຕ຺ຕຈິຓ຺ຓທິວສາປິ ປຣິວາສປຣິວຸຕ຺ຖທິວສາປິ ສພ຺ເພ ມກ຺ຂິຕາວ ໂຫນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິ. ເຕເນວ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສິຕ຺ວາ ປຸຣິມາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ສໂມຘານປຣິວາສໍ ທຕ຺ວາ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ເທຕູ’’ຕິ. ຕໂຕ ປຣໍ ສພ຺ພາ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິໂຍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ອພ຺ຠານກມ຺ມໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິວຕ຺ຖຸ ນິຏ຺ຐາປິຕໍ.
ສໂມຘານປຣິວາສກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິກຖາ ຈ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ອຄ຺ຆສໂມຘານປຣິວາສກຖາ
໑໓໔. ຕໂຕ ¶ ເອກາປຕ຺ຕິມູລກຎ຺ຈ ອາປຕ຺ຕິວຑ຺ຒນກຎ຺ຈາຕິ ທ຺ເວ ນເຍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຄ຺ຆສໂມຘານປຣິວາໂສ ທສ຺ສິໂຕ.
ຕໂຕ ¶ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອນາໂຣຈິຕາປຕ຺ຕິວຕ຺ຖຸໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອຊານນອສ຺ສຣຓເວມຕິກຠາເວຫິ ອນາໂຣຈິຕາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຉາ ລຊ຺ຊິຘມ຺ເມ ວາ ຎາຓສຣຓນິພ຺ເພມຕິກຠາເວສຸ ວາ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຍໍ ກາຕພ຺ພໍ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອິຘ ປນ ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປາຬິ ຐປິຕາ. ຕໂຕ ອຊານນອສ຺ສຣຓເວມຕິກປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຕເຖວ ປາຬິ ຐປິຕາ.
ອຄ຺ຆສໂມຘານປຣິວາສກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ທ຺ເວມາສປຣິວາສກຖາ
໑໓໘. ຕໂຕ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ທ຺ເວມາສປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ເອກມາສປຣິວາສຍາຈນວຕ຺ຖຸໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອຊານນອສ຺ສຣຓເວມຕິກຠາເວຫິ ອນາໂຣຈິເຕ ອິຕຣສ຺ມິໍ ມາເສ ປຈ຺ຉາ ລຊ຺ຊິຘມ຺ມາທີສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຍໍ ກາຕພ຺ພໍ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຊານນອສ຺ສຣຓເວມຕິກປຏິຈ຺ຉນ຺ນສ຺ສ ຈ ອາປນ຺ນຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ປາຬິ ຐປິຕາ.
ທ຺ເວມາສປຣິວາສກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາສາທິກຖາ
໑໕໖. ຕໂຕ ‘‘ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນ ຊານາຕິ, ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນ ຊານາຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາໂສ ທສ຺ສິໂຕ.
໑໖໐. ຕໂຕ ¶ ປຣໍ ປາຣິວາສິກໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ວິພ຺ຠມິຕ຺ວາ ປຸນອຸປສມ຺ປນ຺ນາທີສຸ ປຏິປຕ຺ຕິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ປາຬິ ຐປິຕາ.
໑໖໕. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊຕິ ປຣິມາຓາ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ’’ຕິອາທີສຸ ອາປຕ຺ຕິປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ປຣິມາຓາໂຍ ເຈວ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ.
໑໖໖. ປຈ຺ຉິມສ຺ມິໍ ¶ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ເຘຕິ ເອໂກວ ໂສ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ໂຘ, ປຈ຺ຉາ ຉາທິຕຕ຺ຕາ ປນ ‘‘ປຈ຺ຉິມສ຺ມິໍ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ເຘ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຸຣິມສ຺ມິນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍ.
໑໘໐. ວວຕ຺ຖິຕາ ສມ຺ຠິນ຺ນາຕິ ສຠາຄວິສຠາຄານເມເວຕໍ ປຣິຍາຍວຈນໍ.
ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາສາທິກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ທ຺ເວຠິກ຺ຂຸວາຣເອກາທສກາທິກຖາ
໑໘໑. ຕໂຕ ¶ ປຣໍ ໂຍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕິ, ຕສ຺ມິໍ ປຏິປຕ຺ຕິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ທ຺ເວ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ມິສ຺ສກນ຺ຕິ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍາທີຫິ ມິສ຺ສກໍ. ສຸທ຺ຘກນ຺ຕິ ສງ຺ຆາທິເສສໍ ວິນາ ລຫຸກາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘເມວ.
໑໘໔. ຕໂຕ ປຣໍ ອວິສຸທ຺ຘວິສຸທ຺ຘຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ສງ຺ຆາທິເສສາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ວາ ອຘິປ຺ປາຍໂຕ ວາ ອນຸຕ຺ຕານໍ ນາມ ກິຎ຺ຈິ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຕຎ຺ຈ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ອວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ສພ຺ພໍ ປາຬິອນຸສາເຣເນວ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ.
ທ຺ເວຠິກ຺ຂຸວາຣເອກາທສກາທິກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ສມຸຈ຺ຈຍກ຺ຂນ຺ຘກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
໔. ສມຖກ຺ຂນ຺ຘກໍ
ສມ຺ມຸຂາວິນຍກຖາ
໑໘໖-໑໘໗. ສມຖກ຺ຂນ຺ຘເກ ¶ ¶ – ‘‘ອຘມ຺ມວາທີ ປຸຄ຺ຄໂລ’’ຕິອາທີນິ ຉ ມາຕິກາປທານິ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ອຘມ຺ມວາທີ ປຸຄ຺ຄໂລ ຘມ຺ມວາທິໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ສຎ຺ຎາເປຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວິຕ຺ຖາໂຣ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຖ ສຎ຺ຎາເປຕີຕິ ກາຣຓປຕິຣູປການິ ວຕ຺ວາ ປຣິໂຕເສຕ຺ວາ ຊານາເປຕິ. ນິຊ຺ຌາເປຕີຕິ ຍຖາ ໂສ ຕໍ ອຕ຺ຖໍ ນິຊ຺ຌາຍຕິ, ໂອໂລເກຕິ; ເອວໍ ກໂຣຕິ. ເປກ຺ຂຕິ ອນຸເປກ຺ຂຕີຕິ ຍຖາ ໂສ ຕໍ ອຕ຺ຖໍ ເປກ຺ຂຕິ ເຈວ ປຸນປ຺ປຸນຎ຺ຈ ເປກ຺ຂຕິ; ເອວໍ ກໂຣຕິ. ທສ຺ເສຕິ ອນຸທສ຺ເສຕີຕິ ເຕສຎ຺ເຎວ ປຣິຍາຍວຈນານິ. ອຘມ຺ເມນ ວູປສມ຺ມຕີຕິ ຍສ຺ມາ ໂສ ອຘມ຺ມເມວ ‘‘ອຍໍ ຘມ຺ໂມ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ໂມເຫຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕິ, ຕສ຺ມາ ອຘມ຺ເມນ ວູປສມ຺ມຕິ ນາມ.
໑໘໘. ຘມ຺ເມນ ວູປສມ຺ມຕີຕິ ຍສ຺ມາ ຘມ຺ມວາທີ ຘມ຺ມເມວ ‘‘ອຍໍ ຘມ຺ໂມ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອໂມເຫຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕິ, ຕສ຺ມາ ຘມ຺ເມນ ວູປສມ຺ມຕິ ນາມ.
ສມ຺ມຸຂາວິນຍກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ສຕິວິນຍກຖາ
໑໙໕. ປຎ຺ຈິມານິ ¶ ຠິກ຺ຂເວ ຘມ຺ມິການິ ສຕິວິນຍສ຺ສ ທານານີຕິ ເອຕ຺ຖ ສຸທ຺ຘສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິກສ຺ສ ທານໍ ເອກໍ, ອນຸວທິຕສ຺ສ ທານໍ ເອກໍ, ຍາຈິຕສ຺ສ ທານໍ ເອກໍ, ສງ຺ເຆນ ທານໍ ເອກໍ, ຘມ຺ເມນ ສມຄ຺ຄທານໍ ເອກນ຺ຕິ ເອວໍ ປຎ຺ຈ. ເອຕານິ ປນ ເອເກກອງ຺ຄວເສນ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ¶ ເທສນາມຕ຺ຕເມເວຕໍ, ປຎ຺ຈງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ປນ ສຕິວິນຍທານໍ ຘມ຺ມິກນ຺ຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ຈ ອນຸວທນ຺ຕີຕິ ໂຈເທນ຺ຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ອຍໍ ປນ ສຕິວິນໂຍ ຂີຓາສວສ຺ເສວ ທາຕພ຺ໂພ ນ ອຎ຺ຎສ຺ສ, ອນ຺ຕມໂສ ອນາຄາມິໂນປິ. ໂສ ຈ ໂຂ ອຎ຺ເຎນ ໂຈທິຍມານສ຺ເສວ, ນ ອໂຈທິຍມານສ຺ສ. ທິນ຺ເນ ຈ ປນ ຕສ຺ມິໍ ໂຈທກສ຺ສ ກຖາ ນ ຣຸຫຕິ. ໂຈເທນ຺ໂຕປິ ‘‘ອຍໍ ຂີຓາສໂວ ສຕິວິນຍລທ຺ໂຘ, ໂກ ຕຸຍ຺ຫໍ ກຖໍ ຄເຫສ຺ສຕີ’’ຕິ ອປສາເທຕພ຺ພຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ.
ສຕິວິນຍກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ອມູຬ຺ຫວິນຍກຖາ
໑໙໖. ຠາສິຕປຣິກ຺ກນ຺ຕນ຺ຕິ ¶ ວາຈາຍ ຠາສິຕໍ ກາເຍນ ປຣິກ຺ກນ຺ຕໍ; ປຣິກ຺ກມິຕ຺ວາ ກຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຣຕາຍສ຺ມາ ເອວຣູປິໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ສຣຕຸ ອາຍສ຺ມາ ເອວຣູປິໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕາ; ອາຍສ຺ມາ ເອວຣູປິຍາ ອາປຕ຺ຕິຍາຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ. ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາຕິ ວາ ປາໂຐ, ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ປຐມໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ຕໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ສຣຕຸ ອາຍສ຺ມາຕິ.
ອມູຬ຺ຫວິນຍກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ເຍຠຸຍ຺ຍສິກາກຖາ
໒໐໒. ເຍຠຸຍ຺ຍສິກາຍ ວູປສເມຕຸນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຍສ຺ສາ ກິຣິຍາຍ ຘມ຺ມວາທິໂນ ພຫຸຕຣາ, ເອສາ ເຍຠຸຍ຺ຍສິກາ ນາມ.
໒໐໔. ອຘມ຺ມິກສລາກຄ຺ຄາເຫສຸ ໂອຣມຕ຺ຕກນ຺ຕິ ປຣິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ຠຓ຺ຑນມຕ຺ຕເມວ. ນ ຈ ຄຕິຄຕນ຺ຕິ ທ຺ເວ ຕໂຍ ອາວາເສ ນ ຄຕໍ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ວາ ທ຺ວຕ຺ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອວິນິຈ຺ຉິຕໍ. ນ ຈ ສຣິຕສາຣິຕນ຺ຕິ ທ຺ວຕ຺ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສຍໍ ສຣິຕໍ ວາ ອຎ຺ເຎຫິ ສາຣິຕໍ ວາ ນ ໂຫຕິ. ຊານາຕີຕິ ສລາກໍ ຄາເຫນ຺ໂຕ ຊານາຕິ ‘‘ອຘມ຺ມວາທີ ພຫຸຕຣາ’’ຕິ. ອປ຺ເປວ ນາມາຕິ ອິມິນາ ນີຫາເຣນ ສລາກາຍ ຄາຫິຍມານາຍ ‘‘ອປິ ນາມ ອຘມ຺ມວາທິໂນ ພຫຸຕຣາ ອສ຺ສູ’’ຕິ ອຍມສ຺ສ ອຊ຺ຌາສໂຍ ໂຫຕິ. ອປເຣສຸປິ ທ຺ວີສຸ ເອເສວ ນໂຍ.
ອຘມ຺ເມນ ¶ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີຕິ ¶ ອຘມ຺ມວາທິໂນ ‘‘ເອວໍ ມຍໍ ພຫູ ຠວິສ຺ສາມາ’’ຕິ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ສລາກາໂຍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ວຄ຺ຄາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີຕິ ທ຺ເວ ຘມ຺ມວາທິໂນ ເອກໍ ຘມ຺ມວາທິສລາກໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ‘‘ເອວໍ ຘມ຺ມວາທິໂນ ນ ພຫູ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ມຎ຺ຎມານາ. ນ ຈ ຍຖາທິຏ຺ຐິຍາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີຕິ ຘມ຺ມວາທິໂນ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ພລວປກ຺ຂໍ ຠຊິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອຘມ຺ມວາທິສລາກໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ຘມ຺ມິກສລາກຄ຺ຄາເຫສຸ ອຍເມວຕ຺ໂຖ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ສລາກໍ ຄາເຫຕ຺ວາ ສເຈ ພຫຸຕຣາ ຘມ຺ມວາທິໂນ ໂຫນ຺ຕິ; ຍຖາ ເຕ ວທນ຺ຕິ, ເອວໍ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ວູປສເມຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ເຍຠຸຍ຺ຍສິກາຍ ວູປສນ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ປຣໂຕປິ ອາຄມິສ຺ສຕິ.
ເຍຠຸຍ຺ຍສິກາກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ຕສ຺ສປາປິຍສິກາກຖາ
໒໐໗. ອສຸຈີຕິ ¶ ອສຸຈີຫິ ກາຍວຈີກມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ອລຊ຺ຊີຕິ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອາປຊ຺ຊນາທິນາ ອລຊ຺ຊິລກ຺ຂເຓນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ສານຸວາໂທຕິ ສອຸປວາໂທ. ອິຕິ ອິເມສຎ຺ຈ ຕິຓ຺ຓໍ ອງ຺ຄານໍ ວເສນ ຕີຓິ ກຣຓານິ, ສງ຺ເຆນ ກຣຓໍ, ຘມ຺ເມນ ສມຄ຺ເຄນ ກຣຓນ຺ຕິ ອິມານິ ຈ ທ຺ເວຕິ ປຎ຺ຈ ຕສ຺ສປາປິຍສິກາກມ຺ມສ຺ສ ກຣຓານິ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ຕຊ຺ຊນີຍາທີສຸ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ວຈນຕ຺ໂຖ – ອິທຎ຺ຫິ ໂຍ ປາປຸສ຺ສນ຺ນຕາຍ ປາປິໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ, ຕສ຺ສ ກຕ຺ຕພ຺ພໂຕ ‘‘ຕສ຺ສປາປິຍສິກາກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.
ຕສ຺ສປາປິຍສິກາກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ຕິຓວຕ຺ຖາຣກາທິກຖາ
໒໑໒. ກກ຺ຂຬຕ຺ຕາຍ ວາຬຕ຺ຕາຍາຕິ ກກ຺ຂຬຠາວາຍ ເຈວ ວາຬຠາວາຍ ຈ. ເຠທາຍາຕິ ສງ຺ຆເຠທາຍ. ສພ຺ເພເຫວ ເອກຊ຺ຌນ຺ຕິ ກສ຺ສຈິ ຉນ຺ທໍ ອນາຫຣິຕ຺ວາ ຄິລາເນປິ ຕຕ຺ເຖວ ອາເນຕ຺ວາ ເອກໂຕ ສນ຺ນິປຕິຕພ຺ພໍ. ຕິຓວຕ຺ຖາຣເກນ ວູປສເມຍ຺ຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ອິທໍ ກມ຺ມໍ ຕິຓວຕ຺ຖາຣກສທິສຕ຺ຕາ ‘‘ຕິຓວຕ຺ຖາຣໂກ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ຫິ ຄູຖໍ ວາ ມຸຕ຺ຕໍ ວາ ຆຏ຺ຏິຍມານໍ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘຕາຍ ພາຘຕິ, ຕິເຓຫິ ອວຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ສຸປ຺ປຏິຈ຺ຉາທິຕສ຺ສ ປນສ຺ສ ໂສ ຄນ຺ໂຘ ນ ພາຘຕິ; ເອວເມວ ຍໍ ອຘິກຣຓໍ ¶ ມູລານຸມູລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວູປສມິຍມານໍ ກກ຺ຂຬຕ຺ຕາຍ ວາຬຕ຺ຕາຍ ເຠທາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ຕໍ ອິມິນາ ກມ຺ເມນ ວູປສນ຺ຕໍ ຄູຖໍ ວິຍ ຕິຓວຕ຺ຖາຣເກນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ¶ ສຸວູປສນ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ອິທໍ ກມ຺ມໍ ຕິຓວຕ຺ຖາຣກສທິສຕ຺ຕາ ‘‘ຕິຓວຕ຺ຖາຣໂກ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.
໒໑໓. ຖຸລ຺ລວຊ຺ຊນ຺ຕິ ປາຣາຊິກຎ຺ເຈວ ສງ຺ຆາທິເສສຎ຺ຈ. ຄິຫິປຏິສໍຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຄິຫີນໍ ຫີເນນ ຂຸໍສນວມ຺ຠນຘມ຺ມິກປຏິສ຺ສເວສຸ ອາປນ຺ນໍ ອາປຕ຺ຕິໍ.
໒໑໔. ເອວຎ຺ຈ ປນ ຠິກ຺ຂເວ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຕາຫິ ອາປຕ຺ຕີຫິ ວຸຏ຺ຐິຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເອວໍ ຕິຓວຕ຺ຖາຣກກມ຺ມວາຈາຍ ກຕາຍ ກມ຺ມວາຈາປຣິໂຍສາເນ ຍຕ຺ຕກາ ຕຕ຺ຖ ສນ຺ນິປຕິຕາ ອນ຺ຕມໂສ ສຸຕ຺ຕາປິ ສມາປນ຺ນາປິ ອຎ຺ຎວິຫິຕາປິ ສພ຺ເພ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຍາວ ອຸປສມ຺ປທມຓ຺ຑລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຖຸລ຺ລວຊ຺ຊຎ຺ຈ ຄິຫິປຏິສໍຍຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປນ຺ນາ, ສພ຺ພາຫິ ຕາຫິ ອາປຕ຺ຕີຫິ ວຸຏ຺ຐິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຍ ປນ ‘‘ນ ¶ ເມຕໍ ຂມຕີ’’ຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ທິຏ຺ຐາວິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເຕຫິ ວາ ສທ຺ຘິໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາປິ ຕຕ຺ຖ ອນາຄຕາ, ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວາ ຉນ຺ທໍ ທຕ຺ວາ ປຣິເວຓາທີສຸ ນິສິນ຺ນາ, ເຕ ອາປຕ຺ຕີຫິ ນ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ທິຏ຺ຐາວິກມ຺ມໍ ຐເປຕ຺ວາ ເຍ ນ ຕຕ຺ຖ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ.
ຕິຓວຕ຺ຖາຣກາທິກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ອຘິກຣຓກຖາ
໒໑໕. ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອນຸປຂຊ຺ຊາຕິ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອນ຺ໂຕ ປວິສິຕ຺ວາ. ວິວາທາຘິກຣຓາທີນໍ ວຈນຕ຺ໂຖ ທຸຏ຺ຐໂທສວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ. ວິປຈ຺ຈຕາຍ ໂວຫາໂຣຕິ ຈິຕ຺ຕທຸກ຺ຂຕ຺ຖໍ ໂວຫາໂຣ; ຜຣຸສວຈນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຍ ຕຕ຺ຖ ອນຸວາໂທຕິ ໂຍ ເຕສຸ ອນຸວທນ຺ເຕສຸ ອຸປວາໂທ. ອນຸວທນາຕິ ອາກາຣນິທສ຺ສນເມຕໍ; ອຸປວທນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນຸລ຺ລປນາ ອນຸຠຓນາຕິ ອຸຠຍໍ ອນຸວທນເວວຈນມຕ຺ຕເມວ. ອນຸສມ຺ປວງ຺ກຕາຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກາຍຈິຕ຺ຕວາຈາຫິ ຕຕ຺ເຖວ ສມ຺ປວງ຺ກຕາ; ອນຸວທນຠາໂວຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອພ຺ຠຸສ຺ສຫນຕາຕິ ‘‘ກສ຺ມາ ເອວໍ ນ ອຸປວທິສ຺ສາມິ, ອຸປວທິສ຺ສາມິເຍວາ’’ຕິ ອຸສ຺ສາຫໍ ກຕ຺ວາ ອນຸວທນາ. ອນຸພລປ຺ປທານນ຺ຕິ ປຸຣິມວຈນສ຺ສ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມວຈເນນ ພລປ຺ປທານໍ.
ກິຈ຺ຈຍຕາ ¶ ກຣຓີຍຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ກິຈ຺ຈເມວ ກິຈ຺ຈຍໍ, ກິຈ຺ຈຍສ຺ສ ຠາໂວ ກິຈ຺ຈຍຕາ, ກຣຓີຍສ຺ສ ຠາໂວ ກຣຓີຍຕາ; ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ¶ ສງ຺ຆກມ຺ມສ຺ເສວ ອຘິວຈນໍ. ອປໂລກນກມ຺ມນ຺ຕິອາທິ ປນ ຕສ຺ເສວ ປເຠທວຈນໍ. ຕຕ຺ຖ ອປໂລກນກມ຺ມໍ ນາມ ສີມຏ຺ຐກສງ຺ຆໍ ໂສເຘຕ຺ວາ ຉນ຺ທາຣຫານໍ ຉນ຺ທໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສມຄ຺ຄສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ອນຸມຕິຍາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສາເວຕ຺ວາ ກຕ຺ຕພ຺ພກມ຺ມໍ. ຎຕ຺ຕິກມ຺ມໍ ນາມ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສມຄ຺ຄສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ອນຸມຕິຍາ ເອກາຍ ຎຕ຺ຕິຍາ ກຕ຺ຕພ຺ພກມ຺ມໍ. ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມໍ ນາມ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສມຄ຺ຄສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ອນຸມຕິຍາ ເອກາຍ ຎຕ຺ຕິຍາ ເອກາຍ ຈ ອນຸສ຺ສາວນາຍາຕິ ເອວໍ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍາຍ ອນຸສ຺ສາວນາຍ ກຕ຺ຕພ຺ພກມ຺ມໍ. ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ມໍ ນາມ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສມຄ຺ຄສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ອນຸມຕິຍາ ເອກາຍ ຎຕ຺ຕິຍາ ຕີຫິ ຈ ອນຸສ຺ສາວນາຫີຕິ ເອວໍ ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖາຫິ ຕີຫິ ອນຸສ຺ສາວນາຫິ ກຕ຺ຕພ຺ພກມ຺ມໍ.
ຕຕ຺ຖ ອປໂລກນກມ຺ມໍ ອປໂລເກຕ຺ວາວ ກາຕພ຺ພໍ, ຎຕ຺ຕິກມ຺ມາທິວເສນ ນ ກາຕພ຺ພໍ. ຎຕ຺ຕິກມ຺ມມ຺ປິ ເອກໍ ຎຕ຺ຕິໍ ຐເປຕ຺ວາວ ກາຕພ຺ພໍ, ອປໂລກນກມ຺ມາທິວເສນ ນ ກາຕພ຺ພໍ. ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມໍ ປນ ອປໂລເກຕ຺ວາ ກຕ຺ຕພ຺ພມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ, ອກຕ຺ຕພ຺ພມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ. ຕຕ຺ຖ ສີມາສມ຺ມຸຕິ ສີມາສມູຫນນໍ ກຖິນທານໍ ກຖິນຸພ຺ຠາໂຣ ¶ ກຸຏິວຕ຺ຖຸເທສນາ ວິຫາຣວຕ຺ຖຸເທສນາຕິ ອິມານິ ຉ ກມ຺ມານິ ຄຣຸການິ, ອປໂລເກຕ຺ວາ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມວາຈໍ ສາເວຕ຺ວາວ ກາຕພ຺ພານິ. ອວເສສາ ເຕຣສ ສມ຺ມຸຕິໂຍ ເສນາສນຄ຺ຄາຫກມຕກຈີວຣທານາທິສມ຺ມຸຕິໂຍ ຈາຕິ ເອວຣູປານິ ລຫຸກກມ຺ມານິ ອປໂລເກຕ຺ວາປິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ຎຕ຺ຕິກມ຺ມຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ມວເສນ ປນ ນ ກາຕພ຺ພເມວ. ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ມໍ ຎຕ຺ຕິຎ຺ຈ ຕິສ຺ໂສ ຈ ກມ຺ມວາຈາໂຍ ສາເວຕ຺ວາວ ກາຕພ຺ພໍ, ອປໂລກນກມ຺ມາທິວເສນ ນ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ.
ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ກມ຺ມານິ ‘‘ກຕິຫາກາເຣຫິ ວິປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປຣິວາຣາວສາເນ ກມ຺ມວຄ຺ເຄ ເອເຕສໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ອາຄໂຕເຍວ. ຍໍ ປນ ຕຕ຺ຖ ອນຸຕ຺ຕານໍ, ຕໍ ກມ຺ມວຄ຺ເຄເຍວ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມ. ເອວຎ຺ຫິ ສຕິ ນ ອຏ຺ຐາເນ ວຓ຺ຓນາ ຠວິສ຺ສຕິ, ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈ ¶ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ຠວິສ຺ສຕິ.
໒໑໖. ວິວາທາຘິກຣຓສ຺ສ ກິໍ ມູລນ຺ຕິອາທີນິ ປາຬິວເສເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ.
໒໒໐. ‘‘ວິວາທາຘິກຣຓໍ ¶ ສິຍາ ກຸສລ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ເຍນ ວິວທນ຺ຕິ, ໂສ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ ວິວາໂທ, ສມເຖຫິ ຈ ອຘິກຣຓີຍຕາຍ ອຘິກຣຓນ຺ຕິ ເອວມາທິນາ ນເຍນ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.
໒໒໒. ອາປຕ຺ຕາຘິກຣຓໍ ສິຍາ ອກຸສລໍ ສິຍາ ອພ຺ຍາກຕໍ, ນຕ຺ຖິ ອາປຕ຺ຕາຘິກຣຓໍ ກຸສລນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕວເສນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍສ຺ມິຎ຺ຫິ ປຖວິຂຓນາທິເກ ອາປຕ຺ຕາຘິກຣເຓ ກຸສລຈິຕ຺ຕໍ ອງ຺ຄໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ສຕິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ ‘‘ນຕ຺ຖິ ອາປຕ຺ຕາຘິກຣຓໍ ກຸສລ’’ນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ນຍິທໍ ອງ຺ຄປ຺ປໂຫນກຈິຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິທໍ ປນ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍໍ ຕາວ ອາປຕ຺ຕາຘິກຣຓໍ ໂລກວຊ຺ຊໍ, ຕໍ ເອກນ຺ຕໂຕ ອກຸສລເມວ, ຕຕ຺ຖ ‘‘ສິຍາ ອກຸສລ’’ນ຺ຕິ ວິກປ຺ໂປ ນຕ຺ຖິ. ຍໍ ປນ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ຕໍ ຍສ຺ມາ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ‘‘ອິມໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ວີຕິກ຺ກມາມີ’’ຕິ ວີຕິກ຺ກມນ຺ຕສ຺ເສວ ອກຸສລໍ ໂຫຕິ, ອສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ປນ ກິຎ຺ຈິ ອຊານນ຺ຕສ຺ສ ສຫເສຍ຺ຍາທິວເສນ ອາປຊ຺ຊໂຕ ອພ຺ຍາກຕໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈາສຎ຺ຈິຈ຺ຈວເສນ ອິມໍ ວິກປ຺ປຠາວໍ ¶ ສນ຺ຘາຍ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອາປຕ຺ຕາຘິກຣຓໍ ສິຍາ ອກຸສລໍ, ສິຍາ ອພ຺ຍາກຕໍ, ນຕ຺ຖິ ອາປຕ຺ຕາຘິກຣຓໍ ກຸສລ’’ນ຺ຕິ.
ສເຈ ປນ ‘‘ຍໍ ກຸສລຈິຕ຺ໂຕ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອາປຕ຺ຕາຘິກຣຓໍ ກຸສລ’’ນ຺ຕິ ວເທຍ຺ຍ, ອຈິຕ຺ຕການໍ ປນ ເອຬກໂລມປທໂສຘມ຺ມາທິສມຸຏ຺ຐານານມ຺ປິ ກຸສລຈິຕ຺ຕໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ນ ຈ ຕຕ຺ຖ ວິຊ຺ຊມານມ຺ປິ ກຸສລຈິຕ຺ຕໍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ອງ຺ຄໍ. ກາຍວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິວເສນ ປນ ຈລິຕປ຺ປວຕ຺ຕານໍ ກາຍວາຈານໍ ອຎ຺ຎຕຣເມວ ອງ຺ຄໍ, ຕຎ຺ຈ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ ອພ຺ຍາກຕນ຺ຕິ.
ຍໍ ຊານນ຺ໂຕຕິອາທິມ຺ຫິ ປນ ອຍມຕ຺ໂຖ – ຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ອງ຺ຄໍ ໂຫຕິ, ເຕນ ວຕ຺ຖຸໍ ຊານນ຺ໂຕ ‘‘ອິທໍ ວີຕິກ຺ກມາມີ’’ຕິ ຈ ວີຕິກ຺ກມາກາເຣນ ສທ຺ຘິໍ ຊານນ຺ໂຕ ສຎ຺ຊານນ຺ໂຕ ວີຕິກ຺ກມເຈຕນາວເສນ ເຈເຕຕ຺ວາ ປກປ຺ເປຕ຺ວາ ອຸປກ຺ກມວເສນ ມທ຺ທນ຺ໂຕ ອຠິວິຕຣິຕ຺ວາ ນິຣາສງ຺ກຈິຕ຺ຕໍ ເປເສຕ຺ວາ ຍໍ ອາປຕ຺ຕາຘິກຣຓໍ ວີຕິກ຺ກມໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ເອວໍ ວີຕິກ຺ກມໂຕ ¶ ໂຍ ວີຕິກ຺ກໂມ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ອາປຕ຺ຕາຘິກຣຓໍ ອກຸສລ’’ນ຺ຕິ.
ອພ຺ຍາກຕວາເຣປິ ຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ອງ຺ຄໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ອຠາເວນ ອຊານນ຺ໂຕ ວີຕິກ຺ກມາກາເຣນ ຈ ສທ຺ຘິໍ ອຊານນ຺ໂຕ ອສຎ຺ຊານນ຺ໂຕ ອາປຕ຺ຕິອງ຺ຄຠູຕາຍ ວີຕິກ຺ກມເຈຕນາຍ ອຠາເວນ ອເຈເຕຕ຺ວາ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ມທ຺ທນສ຺ສ ອຠາເວນ ອນຠິວິຕຣິຕ຺ວາ ນິຣາສງ຺ກຈິຕ຺ຕໍ ອເປເສຕ຺ວາ ຍໍ ¶ ອາປຕ຺ຕາຘິກຣຓໍ ວີຕິກ຺ກມໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ເອວໍ ວີຕິກ຺ກມໂຕ ໂຍ ວີຕິກ຺ກໂມ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ອາປຕ຺ຕາຘິກຣຓໍ ອພ຺ຍາກຕ’’ນ຺ຕິ.
໒໒໔. ອຍໍ ວິວາໂທ ໂນ ອຘິກຣຓນ຺ຕິອາທີສຸ ສມເຖຫິ ອຘິກຣຓີຍຕາຍ ອຠາວໂຕ ໂນອຘິກຣຓນ຺ຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.
ອຘິກຣຓກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ອຘິກຣຓວູປສມນສມຖກຖາ
໒໒໘. ຍາວຕິກາ ຈ ຠິກ຺ຂູ ກມ຺ມປ຺ປຕ຺ຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ຈຕຸວຄ຺ຄກຣເຓ ກມ຺ເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ, ປຎ຺ຈວຄ຺ຄກຣເຓ ປຎ຺ຈ, ທສວຄ຺ຄກຣເຓ ທສ, ວີສຕິວຄ຺ຄກຣເຓ ວີສຕິ ຠິກ຺ຂູ ກມ຺ມປ຺ປຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.
໒໓໐. ສຸປຣິຄ຺ຄຫິຕນ຺ຕິ ¶ ສຸຏ຺ຐຸ ປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຈ ປນ ‘‘ອຊ຺ຊ ຠຓ຺ຑກໍ ໂຘວາມ, ອຊ຺ຊ ປຕ຺ຕໍ ປຈາມ, ອຊ຺ເຊໂກ ປລິໂພໂຘ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ມານນິຄ຺ຄຫຕ຺ຖາຍ ກຕິປາຫໍ ອຕິກ຺ກາເມຕພ຺ພໍ.
໒໓໑. ອນນ຺ຕານິ ເຈວ ຠສ຺ສານິ ຊາຍນ຺ຕີຕິ ອປຣິມາຓານິ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ວຈນານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ‘‘ຠາສານີ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ອຍເມວຕ຺ໂຖ. ອຸພ຺ພາຫິກາຍ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ໂພຕິ ອປໂລເກຕ຺ວາ ວາ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ໂພ ປຣໂຕ ວຸຕ຺ຕາຍ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍາຍ ວາ ກມ຺ມວາຈາຍ. ເອວໍ ສມ຺ມເຕຫິ ປນ ຠິກ຺ຂູຫິ ວິສຸໍ ວາ ນິສີທິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາເຍວ ວາ ປຣິສາຍ ‘‘ອຎ຺ເຎຫິ ອສມ຺ມເຕຫິ ນ ກິຎ຺ຈິ ກເຖຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ສາເວຕ຺ວາ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ວິນິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ.
໒໓໓. ຕຕ຺ຣາສ຺ສາຕິ ຕສ຺ສໍ ປຣິສຕິ ຠເວຍ຺ຍ. ເນວ ສຸຕ຺ຕໍ ອາຄຕນ຺ຕິ ນ ມາຕິກາ ອາຄຕາ. ໂນ ສຸຕ຺ຕວິຠງ຺ໂຄຕິ ວິນໂຍປິ ນ ປຄຸໂຓ. ພ຺ຍຎ຺ຊນຈ຺ຉາຍາຍ ອຕ຺ຖໍ ປຏິພາຫຕີຕິ ພ຺ຍຎ຺ຊນມຕ຺ຕເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຖໍ ປຏິເສເຘຕິ. ຊາຕຣູປຣຊຕເຂຕ຺ຕວຕ຺ຖຸປຏິຄ຺ຄຫຓາທີສຸ ວິນຍຘເຣຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ອາປຕ຺ຕິຍາ ກາຣິຍມາເນ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອິເມ ອາປຕ຺ຕິຍາ ກາເຣຖ, ‘ນນຸ ຊາຕຣູປຣຊຕປຏິຄ຺ຄຫຓາ ¶ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕີ’ຕິ ເອວໍ ສຸຕ຺ເຕ ປຏິວິຣຕິມຕ຺ຕເມວ ວຸຕ຺ຕໍ, ນຕ຺ຖິ ເອຕ຺ຖ ອາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ວທຕິ. ອປໂຣ ¶ ຘມ຺ມກຖິໂກ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ອາຄຕຕ຺ຕາ ໂອລມ຺ເພຕ຺ວາ ນິວາເສນ຺ຕານໍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ອາໂຣປິຍມານາຍ ‘‘ກິໍ ອິເມສໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ໂຣເປຖ, ‘ນນຸ ປຣິມຓ຺ຑລໍ ນິວາເສສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂາ ກຣຓີຍາ’ຕິ ເອວໍ ສິກ຺ຂາກຣຓມຕ຺ຕເມເວຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕໍ, ນຕ຺ຖິ ເອຕ຺ຖ ອາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ວທຕິ.
໒໓໔. ຍຖາ ພຫຸຕຣາ ຠິກ຺ຂູຕິ ເອຕ຺ຖ ເອເກນປິ ອຘິກາ ພຫຸຕຣາວ ໂກ ປນ ວາໂທ ທ຺ວີຫິ ຕີຫີຕິ.
ອຘິກຣຓວູປສມນສມຖກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ຕິວິຘສລາກຄ຺ຄາຫກຖາ
໒໓໕. ສຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາຕິ ສຎ຺ຎາປນຕ຺ຖາຍ. ຄູຬ຺ຫກນ຺ຕິອາທີສຸ ອລຊ຺ຊຸສ຺ສນ຺ນາຍ ປຣິສາຍ ຄູຬ຺ຫໂກ ສລາກຄ຺ຄາໂຫ ກາຕພ຺ໂພ, ລຊ຺ຊຸສ຺ສນ຺ນາຍ ປຣິສາຍ ວິວຏໂກ, ພາລຸສ຺ສນ຺ນາຍ ສກຓ຺ຓຊປ຺ປໂກ. ວຓ຺ຓາວຓ຺ຓາໂຍ ກຕ຺ວາຕິ ຘມ຺ມວາທີນຎ຺ຈ ອຘມ຺ມວາທີນຎ຺ຈ ສລາກາໂຍ ນິມິຕ຺ຕສຎ຺ຎໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິສຠາຄາ ກາຕພ຺ພາ. ຕໂຕ ຕາ ສພ຺ພາປິ ຈີວຣໂຠເຄ ¶ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຄາເຫຕພ຺ພາ. ທຸຄ຺ຄໂຫຕິ ປຈ຺ຈຸກ຺ກຑ຺ຒິຕພ຺ພນ຺ຕິ ‘‘ທຸຄ຺ຄຫິຕາ ສລາກາໂຍ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ຄເຫຕ຺ວາ ຍາວຕຕິຍໍ ຄາເຫຕພ຺ພາ. ສຸຄ຺ຄໂຫຕິ ສາເວຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອກສ຺ມິມ຺ປິ ຘມ຺ມວາທິມ຺ຫິ ອຕິເຣກຊາເຕ ‘‘ສຸຄ຺ຄຫິຕາ ສລາກາໂຍ’’ຕິ ສາເວຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ຈ ເຕ ຘມ຺ມວາທິໂນ ວທນ຺ຕິ ຕຖາ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ວູປສເມຕພ຺ພນ຺ຕິ. ອຖ ຍາວຕຕິຍມ຺ປິ ອຘມ຺ມວາທິໂນວ ພຫຸຕຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຊ຺ຊ ‘‘ອກາໂລ, ສ຺ເວ ຊານິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອລຊ຺ຊີນໍ ປກ຺ຂເຠທຕ຺ຖາຍ ຘມ຺ມວາທິປກ຺ຂໍ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ສລາກຄ຺ຄາໂຫ ກາຕພ຺ໂພ. ອຍໍ ຄູຬ຺ຫໂກ ສລາກຄ຺ຄາໂຫ.
ສກຓ຺ຓຊປ຺ປເກ ປນ ຄຫິເຕ ວຕ຺ຕພ຺ໂພຕິ ເອຕ຺ຖ ສເຈ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ອຘມ຺ມວາທິສລາກໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ໂສ ເອວໍ ອວໂພເຘຕພ຺ໂພ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ມຫລ຺ລກາ ວໂຍອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເອຕໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ, ອຍໍ ປນ ຘມ຺ມວາທິສລາກາ’’ຕິ ອສ຺ສ ອິຕຣາ ສລາກາ ທສ຺ເສຕພ຺ພາ. ສເຈ ໂສ ຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ທາຕພ຺ພາ. ອຖ ເນວ ອວພຸຊ຺ຌຕິ, ຕໂຕ ‘‘ມາ ກສ຺ສຈິ ອາໂຣເຈຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ວິວຏໂກ ວິວຏຕ຺ໂຖເຍວ.
ຕິວິຘສລາກຄ຺ຄາຫກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ຕສ຺ສປາປິຍສິກາວິນຍກຖາ
໒໓໘. ປາຣາຊິກສາມນ຺ຕໍ ¶ ¶ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ເມຖຸນຘມ຺ເມ ປາຣາຊິກສາມນ຺ຕໍ ນາມ ທຸກ຺ກຏໍ ໂຫຕິ. ອທິນ຺ນາທານາທີສຸ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ. ນິພ຺ເພເຐນ຺ຕນ຺ຕິ ‘‘ນ ສຣາມີ’’ຕິ ວຈເນນ ນິພ຺ເພຐຍມານໍ. ອຕິເວເຐຕີຕິ ‘‘ອິງ຺ຆາຍສ຺ມາ’’ຕິອາທິວຈເນຫິ ອຕິເວຐິຍຕິ. ສຣາມິ ໂຂ ອຫໍ ອາວຸໂສຕິ ປາຣາຊິກປຏິຈ຺ຉາທນຕ຺ຖາຍ ເອວໍ ປຏິຊານາຕິ. ປຸນ ເຕນ ອຕິເວຐິຍມາໂນ ‘‘ສຣາມິ ໂຂ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ມໍ ນາເສສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຠເຍນ ‘‘ທວາຍ ເມ’’ຕິອາທິມາຫ. ເອຕສ຺ສ ຕສ຺ສປາປິຍສິກາກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ສີລວາ ຠວິສ຺ສຕິ, ວຕ຺ຕໍ ປຣິປູເຣຕ຺ວາ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິໍ ລຠຕິ, ໂນ ເຈ ຕຖາ ນາສິຕໂກວ ຠວິສ຺ສຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.
ຕສ຺ສປາປິຍສິກາວິນຍກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ສມຖກ຺ຂນ຺ຘກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
໕. ຂຸທ຺ທກວຕ຺ຖຸກ຺ຂນ຺ຘກໍ
ຂຸທ຺ທກວຕ຺ຖຸກຖາ
໒໔໓. ຂຸທ຺ທກວຕ຺ຖຸກ຺ຂນ຺ຘເກ ¶ ¶ – ມລ຺ລມຸຏ຺ຐິກາຕິ ມຸຏ຺ຐິກມລ຺ລາ. ຄາມມຸທ຺ທວາຕິ ຉວິຣາຄມຓ຺ຑນານຸຍຸຕ຺ຕາ ນາຄຣິກມນຸສ຺ສາ. ຄາມໂມທ຺ທວາຕິປິ ປາໂຐ; ເອເສວຕ຺ໂຖ. ຖມ຺ເຠຕິ ນ຺ຫານຕິຕ຺ເຖ ນິຂຓິຕ຺ວາ ຐປິຕຕ຺ຖມ຺ເຠ.
ກຸຏ຺ເຏຕິ ອິຏ຺ຐກາສິລາທາຣຸກຸຏ຺ຏານໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ. ອຏ຺ຏາເນ ນ຺ຫາຍນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ອຏ຺ຏານໍ ນາມ ຣຸກ຺ຂໍ ຜລກໍ ວິຍ ຕຈ຺ເຉຕ຺ວາ ອຏ຺ຐປທາກາເຣນ ຣາຊິໂຍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ນ຺ຫານຕິຕ຺ເຖ ນິຂຓນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຈຸຓ຺ຓານິ ອາກິຣິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສາ ກາຍໍ ຆໍສນ຺ຕິ. ຄນ຺ຘພ຺ພຫຕ຺ຖເກນາຕິ ນ຺ຫານຕິຕ຺ເຖ ຐປິເຕນ ທາຣຸມຍຫຕ຺ເຖນ, ເຕນ ກິຣ ຈຸຓ຺ຓານິ ຄເຫຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສາ ສຣີຣໍ ຆໍສນ຺ຕິ ¶ . ກຸຣຸວິນ຺ທກສຸຕ຺ຕິຍາຕິ ກຸຣຸວິນ຺ທກປາສາຓຈຸຓ຺ຓານິ ລາຂາຍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ກຕຄຸຬິກກລາປໂກ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ອຸໂຠສຸ ອນ຺ເຕສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ສຣີຣໍ ຆໍສນ຺ຕິ. ວິຄ຺ຄຍ຺ຫ ປຣິກມ຺ມໍ ກາຣາເປນ຺ຕີຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສຣີເຣນ ສຣີຣໍ ຆໍສນ຺ຕິ. ມລ຺ລກໍ ນາມ ມກຣທນ຺ຕເກ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ມລ຺ລກມູລສຓ຺ຐາເນນ ກຕໍ ມລ຺ລກນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອິທໍ ຄິລານສ຺ສາປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ.
໒໔໔. ອກຕມລ຺ລກໍ ນາມ ທນ຺ເຕ ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກຕໍ, ອິທໍ ອຄິລານສ຺ເສວ ນ ວຏ຺ຏຕິ; ອິຏ຺ຐກາຂຓ຺ຑໍ ປນ ກປາລຂຓ຺ຑໍ ວາ ວຏ຺ຏຕິ. ອຸກ຺ກາສິກນ຺ຕິ ວຕ຺ຖວຏ຺ຏິໍ; ຕສ຺ມາ ນ຺ຫາຍນ຺ຕສ຺ສ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ນ຺ຫານສາຏກວຏ຺ຏິຍາ ປິຏ຺ຐິໍ ຆໍສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປຸຖຸປາຓິກນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖປຣິກມ຺ມໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ເພສໍ ຫຕ຺ເຖນ ປິຏ຺ຐິປຣິກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.
໒໔໕. ວລ຺ລິກາຕິ ¶ ກຓ຺ຓໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕມຸຕ຺ໂຕລມ຺ພກາທີນໍ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ; ນ ເກວລຎ຺ຈ ວລ຺ລິກາ ເອວ, ຍໍກິຎ຺ຈິ ກຓ຺ຓປິຬນ຺ຘນໍ ອນ຺ຕມໂສ ຕາລປຓ຺ຓມ຺ປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ປາມງ຺ຄນ຺ຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ປລມ຺ພກສຸຕ຺ຕໍ. ກຓ຺ຐສຸຕ຺ຕກນ຺ຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຄີວູປຄອາຠຣຓໍ. ກຏິສຸຕ຺ຕກນ຺ຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ກຏິປິຬນ຺ຘນໍ ອນ຺ຕມໂສ ສຸຕ຺ຕຕນ຺ຕຸມຕ຺ຕມ຺ປິ. ໂອວຏ຺ຏິກນ຺ຕິ ວລຍໍ. ກາຍູຣາທີນິ ປາກຏາເນວ, ອກ຺ຂການໍ ເຫຏ຺ຐາ ພາຫາຠຣຓໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ອາຠຣຓໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.
໒໔໖. ທຸມາສິກໍ ¶ ວາ ທຸວງ຺ຄຸລໍ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ສເຈ ເກສາ ອນ຺ໂຕທ຺ເວມາເສ ທ຺ວງ຺ຄຸລໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ອນ຺ໂຕທ຺ເວມາເສວ ຉິນ຺ທິຕພ຺ພາ. ທ຺ວງ຺ຄຸເລຫິ ອຕິກ຺ກາເມຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈປິ ນ ທີຆາ, ທ຺ເວມາສໂຕ ເອກທິວສມ຺ປິ ອຕິກ຺ກາເມຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິເຍວ; ເອວມຍໍ ອຸຠເຍນປິ ອຸກ຺ກຏ຺ຐປຣິຈ຺ເຉໂທວ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕໂຕ ໂອຣໍ ປນ ນວຏ຺ຏນຠາໂວ ນາມ ນຕ຺ຖິ.
ໂກຈ຺ເຉນ ໂອສຓ຺ເຐນ຺ຕີຕິ ໂກຈ຺ເຉນ ໂອລິຂິຕ຺ວາ ສນ຺ນິສີທາເປນ຺ຕິ. ຜຓເກນາຕິ ທນ຺ຕມຍາທີສຸ ເຍນ ເກນຈິ. ຫຕ຺ຖຜຓເກນາຕິ ¶ ຫຕ຺ເຖເນວ ຜຓກິຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ຕາ ອງ຺ຄຸລີຫິ ໂອສຓ຺ເຐນ຺ຕິ. ສິຕ຺ຖເຕລເກນາຕິ ມຘຸສິຕ຺ຖກນິຍ຺ຍາສາທີສຸ ເຍນ ເກນຈິ ຈິກ຺ກເລນ. ອຸທກເຕລເກນາຕິ ອຸທກມິສ຺ສເກນ ເຕເລນ. ມຓ຺ຑນຕ຺ຖາຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ທຸກ຺ກຏໍ, ອຸທ຺ຘໂລເມນ ປນ ອນຸໂລມນິປາຕນຕ຺ຖໍ ຫຕ຺ຖໍ ເຕເມຕ຺ວາ ສີສໍ ປຸຎ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ອຸຓ຺ຫາຠິຕຕ຺ຕຣຊສິຣານມ຺ປິ ອລ຺ລຫຕ຺ເຖນ ປຸຎ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.
໒໔໗. ນ ຠິກ຺ຂເວ ອາທາເສ ວາ ອຸທກປຕ຺ເຕ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ກໍສປຕ຺ຕາທີນິປິ ເຍສຸ ມຸຂນິມິຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ສພ຺ພານິ ອາທາສສງ຺ຂເມວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ກຎ຺ຊິຍາທີນິປິ ຈ ອຸທກປຕ຺ຕສງ຺ຂເມວ. ຕສ຺ມາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ. ອາພາຘປຈ຺ຈຍາຕິ ‘‘ສຎ຺ຉວິ ນຸ ໂຂ ເມ ວໂຓ, ອຸທາຫຸ ນ ຕາວາ’’ຕິ ຊານນຕ຺ຖໍ; ‘‘ຊິຓ຺ໂຓ ນຸ ໂຂມ຺ຫິ ໂນ’’ຕິ ເອວໍ ອາຍຸສງ຺ຂາຣໍ ໂອໂລກນຕ຺ຖມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.
ມຸຂໍ ອາລິມ຺ປນ຺ຕີຕິ ວິປ຺ປສນ຺ນຉວິຣາຄກເຣຫິ ມຸຂາເລປເນຫິ ອາລິມ຺ປນ຺ຕິ. ອຸມ຺ມທ຺ເທນ຺ຕີຕິ ນານາອຸມ຺ມທ຺ທເນຫິ ອຸມ຺ມທ຺ເທນ຺ຕິ. ຈຸຓ຺ເຓນ຺ຕີຕິ ມຸຂຈຸຓ຺ຓເກນ ມກ຺ເຂນ຺ຕິ. ມໂນສິລິກາຍ ມຸຂໍ ລຎ຺ເຉນ຺ຕີຕິ ມໂນສິລາຍ ຕິລກາທີນິ ລຎ຺ຉນານິ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕານິ ຫຣິຕາລາທີຫິປິ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕິເຍວ. ອງ຺ຄຣາຄາທໂຍ ປາກຏາເຍວ. ສພ຺ພຕ຺ຖ ທຸກ຺ກຏໍ.
໒໔໘. ນ ¶ ຠິກ຺ຂເວ ນຈ຺ຈໍ ວາຕິອາທີສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ນຈ຺ຈໍ ອນ຺ຕມໂສ ໂມຣນຈ຺ຈມ຺ປິ ທສ຺ສນາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ. ສຍມ຺ປິ ນຈ຺ຈນ຺ຕສ຺ສ ວາ ນຈ຺ຈາເປນ຺ຕສ຺ສ ວາ ທຸກ຺ກຏເມວ. ຄີຕມ຺ປິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ນຏຄີຕໍ ວາ ສາຘຸຄີຕໍ ວາ ອນ຺ຕມໂສ ທນ຺ຕຄີຕມ຺ປິ ‘‘ຍໍ ຄາຍິສ຺ສາມາ’’ຕິ ປຸພ຺ພຠາເຄ ໂອກູຊນ຺ຕາ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອຕມ຺ປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສຍໍ ຄາຍນ຺ຕສ຺ສາປິ ຄາຍາເປນ຺ຕສ຺ສາປິ ທຸກ຺ກຏເມວ. ວາທິຕມ຺ປິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ¶ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຍໍ ປນ ນິຏ຺ຐຸຠນ຺ໂຕ ວາ ສາສງ຺ເກ ວາ ຐິໂຕ ອຈ຺ຉຣິກໍ ວາ ໂຜເຏຕິ ¶ , ປາຓິໍ ວາ ປຫຣຕິ, ຕຕ຺ຖ ອນາປຕ຺ຕິ. ສພ຺ພໍ ອນ຺ຕຣາຣາເມ ຐິຕສ຺ສ ປສ຺ສໂຕ ອນາປຕ຺ຕິ. ‘‘ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວິຫາຣໂຕ ວິຫາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິເຍວ. ອາສນສາລາຍ ນິສິນ຺ໂນ ປສ຺ສຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ‘‘ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉໂຕ ອາປຕ຺ຕິ. ວີຖິຍໍ ຐຕ຺ວາ ຄີວໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປສ຺ສໂຕປິ ອາປຕ຺ຕິເຍວ.
໒໔໙. ສຣກຸຕ຺ຕິນ຺ຕິ ສຣກິຣິຍໍ. ຠງ຺ໂຄ ໂຫຕີຕິ ອລທ຺ຘໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ; ລທ຺ຘໍ ສມາປຊ຺ຊິຕຸໍ. ປຈ຺ຉິມາ ຊນຕາຕິ ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິຍາປິ ອຸປຊ຺ຌາຍາປິ ເອວໍ ຄາຍິໍສູຕິ ປຈ຺ຉິໂມ ຊໂນ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ; ຕເຖວ ຄາຍຕິ. ນ ຠິກ຺ຂເວ ອາຍຕເກນາຕິ ເອຕ຺ຖ ອາຍຕໂກ ນາມ ຕໍ ຕໍ ວຕ຺ຕໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອກ຺ຂຣານິ ວິນາເສຕ຺ວາ ປວຕ຺ໂຕ. ຘມ຺ເມ ປນ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕວຕ຺ຕໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຊາຕກວຕ຺ຕໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຄາຖາວຕ຺ຕໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ວິນາເສຕ຺ວາ ອຕິທີຆໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຈຕຸຣສ຺ເສນ ວຕ຺ເຕນ ປຣິມຓ຺ຑລານິ ປທພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ທສ຺ເສຕພ຺ພານິ. ສຣຠຎ຺ຎນ຺ຕິ ສເຣນ ຠຓນໍ. ສຣຠຎ຺ເຎ ກິຣ ຕຣງ຺ຄວຕ຺ຕໂຘຕກວຕ຺ຕຄລິຕວຕ຺ຕາທີນິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ວຕ຺ຕານິ ອຕ຺ຖິ. ເຕສຸ ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ກາຕຸໍ ລຠຕິ. ສພ຺ເພສໍ ປທພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ອວິນາເສຕ຺ວາ ວິກາຣໍ ອກຕ຺ວາ ສມຓສາຣຸປ຺ເປນ ຈຕຸຣສ຺ເສນ ນເຍນ ປວຕ຺ຕນໍເຍວ ລກ຺ຂຓໍ.
ພາຫິຣໂລມິໍ ອຸຓ຺ຓິນ຺ຕິ ອຸຓ຺ຓໂລມານິ ພຫິ ກຕ຺ວາ ອຸຓ຺ຓປາວາຣໍ ປາຣຸປນ຺ຕິ; ຕຖາ ຘາເຣນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ. ໂລມານິ ອນ຺ໂຕ ກຕ຺ວາ ປາຣຸປິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສມຓກປ຺ປກຖາ ຠູຕຄາມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ຕາ.
໒໕໑. ນ ຠິກ຺ຂເວ ອຕ຺ຕໂນ ອງ຺ຄຊາຕນ຺ຕິ ອງ຺ຄຊາຕໍ ຉິນ຺ທນ຺ຕສ຺ເສວ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ. ອຎ຺ຎໍ ປນ ກຓ຺ຓນາສາອງ຺ຄຸລິອາທິໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຉິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ຕາທິສໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ. ອຫິກີຏທຏ຺ຐາທີສຸ ປນ ອຎ຺ຎອາພາຘປຈ຺ຈຍາ ວາ ໂລຫິຕໍ ວາ ໂມເຈນ຺ຕສ຺ສ ຉິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ວາ ອນາປຕ຺ຕິ.
໒໕໒. ຈນ຺ທນຄຓ຺ຐິ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ¶ ໂຫຕີຕິ ຈນ຺ທນຆຏິກາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ໂຫຕິ. ໂສ ກິຣ ອຸທ຺ຘຎ຺ຈ ອໂຘ ຈ ຊາລານິ ປຣິກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາຍ ¶ ນທິຍາ ກີຬຕິ, ຕສ຺ສ ນທີໂສເຕນ ວຸຍ຺ຫມານາ ຈນ຺ທນຄຓ຺ຐິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຊາເລ ລຄ຺ຄາ, ຕມສ຺ສ ປຸຣິສາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອທໍສຸ; ເອວໍ ສາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ໂຫຕິ. ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ¶ ວິກຸພ຺ພນິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ອຘິຏ຺ຐານິທ຺ຘິ ປນ ອປ຺ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.
ນ ຠິກ຺ຂເວ ໂສວຓ຺ຓມໂຍ ປຕ຺ໂຕຕິອາທີສຸ ສເຈປິ ຄິຫີ ຠຕ຺ຕຄ຺ເຄ ສຸວຓ຺ຓຕຏ຺ຏິກາທີສຸ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນາເມນ຺ຕິ, ອາມສິຕຸມ຺ປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຜລິກມຍກາຈມຍກໍສມຍານິ ປນ ຕຏ຺ຏິກາທີນິ ຠາຊນານິ ປຸຄ຺ຄລິກປຣິໂຠເຄເນວ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ສງ຺ຆິກປຣິໂຠເຄນ ວາ ຄິຫິວິກຏານິ ວາ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ‘‘ຕມ຺ພໂລຫມໂຍປິ ປຕ຺ໂຕວ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຖາລກໍ ປນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອິທໍ ສພ຺ພໍ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຓິມໂຍຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອິນ຺ທນີລາທິມຓິມໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ. ກໍສມໂຍຕິ ເອຕ຺ຖ ວຏ຺ຏໂລຫມໂຍປິ ສງ຺ຄຫິໂຕ.
໒໕໓. ລິຂິຕຸນ຺ຕິ ຕນຸກຣຓຕ຺ຖາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປກຕິມຓ຺ຑລນ຺ຕິ ມກຣທນ຺ຕຈ຺ຉິນ຺ນກມຓ຺ຑລເມວ.
໒໕໔. ອາວຏ຺ຏິຕ຺ວາຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຫຣິຕ຺ວາ. ປຕ຺ຕາຘາຣກນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ທນ຺ຕວລ຺ລິເວຕ຺ຕາທີຫິ ກເຕ ຠູມິອາຘາຣເກ ຕໂຍ, ທາຣຸອາຘາຣເກ ທ຺ເວ ປຕ຺ເຕ ອຸປຣູປຣິ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຠູມິອາຘາຣເກ ຕິຓ຺ຓໍ ປຕ຺ຕານໍ ອໂນກາໂສ, ທ຺ເວ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ທາຣຸອາຘາຣກທຓ຺ຑາຘາຣເກສຸປິ ສຸສຊ຺ຊິເຕສຸ ເອເສວ ນໂຍ. ຠມໂກຏິສທິໂສ ປນ ທາຣຸອາຘາຣໂກ ຕີຫິ ທຓ຺ຑເກຫິ ພທ຺ໂຘ ທຓ຺ຑກາຘາໂຣ ຈ ເອກສ຺ສປິ ປຕ຺ຕສ຺ສ ອໂນກາໂສ, ຕຕ຺ຖ ຐເປຕ຺ວາປິ ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາ ເອວ ນິສີທິຕພ຺ພໍ. ຠູມິຍໍ ປນ ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເອກເມວ ຐເປຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.
ມິຑ຺ຒນ຺ເຕຕິ ອາລິນ຺ທກມິຑ຺ຒິກາທີນໍ ອນ຺ເຕ. ສເຈ ປນ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ປຕິຏ຺ຐາຕິ, ເອວຣູປາຍ ວິຕ຺ຖິຓ຺ຓາຍ ມິຑ຺ຒິຍາ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປຣິຠຓ຺ຑນ຺ເຕຕິ ພາຫິຣປສ຺ເສ ກຕາຍ ຕນຸກມິຑ຺ຒິກາຍ ¶ ອນ຺ເຕ. ມິຑ຺ຒິຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນເວຕ຺ຖາປິ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.
ໂຈຬກນ຺ຕິ ¶ ຍໍ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ປຕ຺ໂຕ ຐປີຍຕິ; ຕສ຺ມິໍ ປນ ອສຕິ ກຏສາຣເກ ວາ ຕຏ຺ຏິກາຍ ວາ ມຕ຺ຕິກາປຣິຠຓ຺ຑກຕາຍ ຠູມິຍາ ວາ ຍຕ຺ຖ ນ ທຸສ຺ສຕິ, ຕຖາຣູປາຍ ວາລິກາຍ ວາ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປໍສຸຣຊາທີສຸ ປນ ຂຣຠູມິຍໍ ວາ ຐເປນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ. ປຕ຺ຕມາຬກໍ ອິຏ຺ຐກາຫິ ວາ ທາຣູຫິ ວາ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ¶ . ປຕ຺ຕກຸຓ຺ໂຑລິກາຕິ ມຫາມຸຂກຸຓ຺ຑສຓ຺ຐານາ ຠຓ຺ຑກຸກ຺ຂລິກາ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂຍ ລຄ຺ເຄຍ຺ຍາຕິ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ລຄ຺ເຄນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏເມວ. ຈີວຣວໍເສປິ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐເປຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຠຓ຺ຑກຏ຺ຐປນຕ຺ຖເມວ ວາ ກຕໍ ໂຫຕຸ ນິສີທນສຍນຕ຺ຖໍ ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ມຎ຺ເຈ ວາ ປີເຐ ວາ ຐເປນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ, ອຎ຺ເຎນ ປນ ຠຓ຺ຑເກນ ສທ຺ຘິໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຏນິຍໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ໂອລມ຺ເພຕຸໍ ວາ ວຏ຺ຏຕິ, ພນ຺ຘິຕ຺ວາປິ ອຸປຣິ ຐເປຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ສເຈ ປນ ມຎ຺ໂຈ ວາ ປີຐໍ ວາ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຈີວຣວໍສາທີສຸ ອຏ຺ຏກຉນ຺ເນນ ຐປິຕໍ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອໍສວທ຺ຘນເກນ ອໍສກູເຏ ລຄ຺ເຄຕ຺ວາ ອງ຺ເກ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຉຕ຺ເຕ ຠຕ຺ຕປູໂຣປິ ອໍສກູເຏ ລຄ຺ຄິຕປຕ຺ໂຕປິ ຐເປຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຠຓ຺ຑເກນ ປນ ສທ຺ຘິໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ວາ ອຏ຺ຏກໍ ກຕ຺ວາ ວາ ຐປິເຕ ໂຍ ໂກຈິ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.
໒໕໕. ປຕ຺ຕຫຕ຺ເຖນາຕິ ເອຕ຺ຖ ນ ເກວລໍ ຍສ຺ສ ປຕ຺ໂຕ ຫຕ຺ເຖ, ໂສ ເອວ ປຕ຺ຕຫຕ຺ໂຖ, ນ ເກວລຎ຺ຈ ກວາຏເມວ ປຓາເມຕຸໍ ນ ລຠຕິ; ອປິຈ ໂຂ ປນ ຫຕ຺ເຖ ວາ ປິຏ຺ຐິປາເທ ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ສຣີຣາວຍເວ ປຕ຺ຕສ຺ມິໍ ສຕິ ຫຕ຺ເຖນ ວາ ປາເທນ ວາ ສີເສນ ວາ ເຍນ ເກນຈິ ສຣີຣາວຍເວນ ກວາຏໍ ວາ ປຓາເມຕຸໍ ຆຏິກໍ ວາ ອຸກ຺ຂິປິຕຸໍ ສູຈິໍ ວາ ກຸຎ຺ຈິກາຍ ອປາປຸຣິຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ອໍສກູເຏ ປນ ປຕ຺ຕໍ ລຄ຺ເຄຕ຺ວາ ຍຖາສຸຂໍ ອວາປຸຣິຕຸໍ ລຠຕິ.
ຕຸມ຺ພກຏາຫນ຺ຕິ ¶ ລາພຸກຏາຫໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ປຣິຫຣິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ລຠິຕ຺ວາ ປນ ຕາວກາລິກໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຆຏິກຏາເຫປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຆຏິກຏາຫນ຺ຕິ ຆຏິກປາລໍ. ອຠຸໍ ເມຕິ ອຸຕ຺ຣາສວຈນເມຕໍ. ສພ຺ພປໍສຸກູລິເກນາຕິ ເອຕ຺ຖ ຈີວຣຎ຺ຈ ມຎ຺ຈປີຐຎ຺ຈ ປໍສຸກູລໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອຊ຺ໂຌຫຣຓີຍໍ ປນ ທິນ຺ນກເມວ ຄເຫຕພ຺ພໍ.
ຈລການີຕິ ຈພ຺ເພຕ຺ວາ ອປວິທ຺ຘາມິສານິ. ອຏ຺ຐິການີຕິ ມຈ຺ຉມໍສອຏ຺ຐິການິ. ອຸຈ຺ຉິຏ຺ໂຐທກນ຺ຕິ ມຸຂວິກ຺ຂາລໂນທກໍ. ເອເຕສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ປຕ຺ເຕນ ນີຫຣນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ. ປຕ຺ຕໍ ປຏິຄ຺ຄຫໍ ກຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖໍ ໂຘວິຕຸມ຺ປິ ນ ລຠຕິ. ຫຕ຺ຖໂຘຕປາທໂຘຕອຸທກມ຺ປິ ປຕ຺ເຕ ອາກິຣິຕ຺ວາ ນີຫຣິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອນຸຈ຺ຉິຏ຺ຐໍ ສຸທ຺ຘປຕ຺ຕໍ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐຫຕ຺ເຖນ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ວາມຫຕ຺ເຖນ ປເນຕ຺ຖ ອຸທກໍ ¶ ອາສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ເອກໍ ອຸທກຄຓ຺ຑຸສໍ ¶ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐຫຕ຺ເຖນ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ຫິ ໂສ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຫຕ຺ຖໍ ປນ ພຫິ ອຸທເກນ ວິກ຺ຂາເລຕ຺ວາ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມຈ຺ຉມໍສຜລາຜລາທີນິ ຂາທນ຺ໂຕ ຍໍ ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐິໍ ວາ ຈລກໍ ວາ ຉຑ຺ເຑຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຕໍ ປຕ຺ເຕ ຐເປຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ຍໍ ປນ ປຏິຂາທິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຕໍ ປຕ຺ເຕ ຐເປຕຸໍ ລຠຕິ. ອຏ຺ຐິກກຓ຺ຏກາທີນິ ຕຕ຺ເຖວ ກຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖນ ລຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຂາທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມຸຂໂຕ ນີຫຏໍ ປນ ຍໍກິຎ຺ຈິ ປຸນ ຂາທິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຕໍ ປຕ຺ເຕ ຐເປຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ສິງ຺ຄິເວຣນາຬິເກຣຂຓ຺ຑານິ ຑໍສິຕ຺ວາ ປຸນ ຐເປຕຸໍ ລຠຕິ.
໒໕໖. ນມຕກນ຺ຕິ ສຕ຺ຖກເວຐນກໍ ປິໂລຕິກຂຓ຺ຑໍ. ທຓ຺ຑສຕ຺ຖກນ຺ຕິ ປິປ຺ຜລກໍ ວາ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ວາ ຍໍກິຎ຺ຈິ ທຓ຺ຑໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ກຕສຕ຺ຖກໍ.
ກຓ຺ຓກິຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ມລຄ຺ຄຫິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ກິຓ຺ເຓນ ປູເຣຕຸນ຺ຕິ ກິຓ຺ຓຈຸຓ຺ເຓນ ປູເຣຕຸໍ. ສຕ຺ຕຸຍາຕິ ¶ ຫລິທ຺ທິມິສ຺ສເກນ ປິຏ຺ຐຈຸຓ຺ເຓນ. ສຣິຕກນ຺ຕິ ປາສາຓຈຸຓ຺ຓໍ ວຸຈ຺ຈຕິ; ເຕນ ປູເຣຕຸໍ ອນຸຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຘຸສິຕ຺ຖເກນ ສາເຣຕຸນ຺ຕິ ມຘຸສິຕ຺ຖເກນ ມກ຺ເຂຕຸໍ. ສຣິຕກໍ ປຣິຠິຊ຺ຊຕີຕິ ຕໍ ມກ຺ຂິຕມຘຸສິຕ຺ຖກໍ ຠິຊ຺ຊຕິ. ສຣິຕສິປາຏິກນ຺ຕິ ມຘຸສິຕ຺ຖກປິໂລຕິກໍ; ສຕ຺ຖໂກສກສິປາຏິຍາ ປນ ສຣິຕສິປາຏິກາຍ ອນຸໂລມາຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກຖິນນ຺ຕິ ນິສ຺ເສຓິມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພກຏສາຣກກິລຎ຺ຊານໍ ອຎ຺ຎຕຣມ຺ປິ. ກຖິນຣຊ຺ຊຸນ຺ຕິ ຍາຍ ທຸປຏ຺ຏຈີວຣໍ ສິພ຺ພນ຺ຕາ ກຖິເນ ຈີວຣມ຺ປິ ພນ຺ຘນ຺ຕິ. ກຖິນໍ ນປ຺ປໂຫຕີຕິ ທີຆສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປມາເຓນ ກຕໍ ກຖິນໍ; ຕຕ຺ຖ ຣສ຺ສສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຈີວຣໍ ປຕ຺ຖຣິຍມານໍ ນປ຺ປໂຫຕິ, ອນ຺ໂຕເຍວ ໂຫຕິ; ທຓ຺ຑເກ ນ ປາປຸຓາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຓ຺ຑກຖິນນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ອິຕຣສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປມາເຓນ ອຎ຺ຎໍ ນິສ຺ເສຓິໍ ພນ຺ຘິຕຸໍ ອນຸຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.
ພິທລກນ຺ຕິ ທຓ຺ຑກຖິນປ຺ປມາເຓນ ກຏສາຣກສ຺ສ ປຣິຍນ຺ເຕ ປຏິສໍຫຣິຕ຺ວາ ທຸຄຸຓກຣຓໍ. ສລາກນ຺ຕິ ທຸປຏ຺ຏຈີວຣສ຺ສ ອນ຺ຕເຣ ປເວສນສລາກໍ. ວິນນ຺ຘນຣຊ຺ຊຸນ຺ຕິ ມຫານິສ຺ເສຓິຍາ ສທ຺ຘິໍ ຂຸທ຺ທກໍ ນິສ຺ເສຓິໍ ວິນນ຺ຘິຕຸໍ ຣຊ຺ຊຸໍ. ວິນນ຺ຘນສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຂຸທ຺ທກນິສ຺ເສຓິຍາ ຈີວຣໍ ວິນນ຺ຘິຕຸໍ ສຸຕ຺ຕກໍ. ວິນນ຺ຘິຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ສິພ຺ເພຕຸນ຺ຕິ ເຕນ ສຸຕ຺ຕເກນ ຕຕ຺ຖ ຈີວຣໍ ວິນນ຺ຘິຕ຺ວາ ສິພ຺ພິຕຸໍ. ວິສມາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ກາຈິ ຂຸທ຺ທກາ ໂຫນ຺ຕິ, ກາຈິ ມຫນ຺ຕາ. ກຬິມ຺ຠກນ຺ຕິ ປມາຓສຎ຺ຎາກຣຓໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຕາລປຓ຺ຓາທິໍ. ໂມຆສຸຕ຺ຕກນ຺ຕິ ວຑ຺ຒກີນໍ ທາຣູສຸ ¶ ກາຬສຸຕ຺ເຕນ ວິຍ ຫລິທ຺ທິສຸຕ຺ເຕນ ສຎ຺ຎາກຣຓໍ ¶ . ອງ຺ຄຸລິຍາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕີຕິ ສູຈິມຸຂໍ ອງ຺ຄຸລິຍາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ປຏິຄ຺ຄຫນ຺ຕິ ອງ຺ຄຸລິໂກສກໍ.
໒໕໗. ອາເວສນວິຕ຺ຖກໍ ນາມ ຍໍກິຎ຺ຈິ ປາຕິຈງ຺ໂກຏກາທິ. ອຸຈ຺ຈວຕ຺ຖຸກນ຺ຕິ ປໍສຸໍ ອາກິຣິຕ຺ວາ ອຸຈ຺ຈວຕ຺ຖຸກໍ ກາຕຸໍ ¶ ອນຸຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂອຄຸມ຺ເຜຕ຺ວາ ອຸລ຺ລິຕ຺ຕາວລິຕ຺ຕໍ ກາຕຸນ຺ຕິ ຉທນໍ ໂອຘຸນິຕ຺ວາ ຆນທຓ຺ຑກໍ ກຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ເຈວ ພຫິ ຈ ມຕ຺ຕິກາຍ ລິມ຺ປິຕຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຄຆໍສິກາຍາຕິ ເວຬຸໍ ວາ ຣຸກ຺ຂທຓ຺ຑໍ ວາ ອນ຺ໂຕກຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສງ຺ຆຣິຕຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພນ຺ຘນຣຊ຺ຊຸນ຺ຕິ ຕຖາ ສງ຺ຆຣິຕສ຺ສ ພນ຺ຘນຣຊ຺ຊຸໍ.
໒໕໘. ກຏຈ຺ຉຸປຣິສ຺ສາວນໍ ນາມ ຕີສຸ ທຓ຺ຑເກສຸ ວິນນ຺ຘິຕ຺ວາ ກຕໍ.
໒໕໙. ໂຍ ນ ທເທຍ຺ຍາຕິ ອປຣິສ຺ສາວນກສ຺ເສວ ໂຍ ນ ທທາຕິ, ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ. ໂຍ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ຫຕ຺ເຖ ປຣິສ຺ສາວເນ ວິຊ຺ຊມາເນປິ ຍາຈຕິ, ຕສ຺ສ ນ ອກາມາ ທາຕພ຺ພໍ. ທຓ຺ຑປຣິສ຺ສາວນນ຺ຕິ ຣຊການໍ ຂາຣປຣິສ຺ສາວນໍ ວິຍ ຈຕູສຸ ປາເທສຸ ພທ຺ຘນິສ຺ເສຓິກາຍ ສາຏກໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ມຊ຺ເຌທຓ຺ຑເກ ອຸທກໍ ອາສິຎ຺ຈິຕພ຺ພໍ, ຕໍ ອຸໂຠປິ ໂກຏ຺ຐາເສ ປູເຣຕ຺ວາ ປຣິສ຺ສວຕິ. ໂອຕ຺ຖຣກໍ ນາມ ຍໍ ອຸທເກ ໂອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຆຏເກນ ອຸທກໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຕຎ຺ຫິ ຈຕູສຸ ທຓ຺ຑເກສຸ ວຕ຺ຖໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຸທເກ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂາຓຸເກ ນິຂຓິຕ຺ວາ ເຕສຸ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ສພ຺ພປຣິຍນ຺ເຕ ອຸທກໂຕ ໂມເຈຕ຺ວາ ມຊ຺ເຌ ໂອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຆເຏນ ອຸທກໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ມກສກຸຏິກາຕິ ຈີວຣກຸຏິກາ ວຸຈ຺ຈຕິ.
໒໖໐. ອຠິສນ຺ນກາຍາຕິ ເສມ຺ຫາທິໂທສຸສ຺ສນ຺ນກາຍາ. ອຄ຺ຄຬວຏ຺ຏິ ນາມ ທ຺ວາຣພາຫາຍ ສມປ຺ປມາໂຓເຍວ ອຄ຺ຄຬຕ຺ຖມ຺ໂຠ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຍຕ຺ຖ ຕີຓິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຉິທ຺ທານິ ກຕ຺ວາ ສູຈິໂຍ ເທນ຺ຕິ. ກປິສີສກໍ ນາມ ທ຺ວາຣພາຫໍ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປເວສິໂຕ ອຄ຺ຄຬປາສໂກ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສູຈິກາຕິ ຕຕ຺ຖ ມຊ຺ເຌ ຉິທ຺ທໍ ກຕ຺ວາ ປເວສິຕາ. ຆຏິກາຕິ ອຸປຣິ ໂຍຊິຕາ. ມຓ຺ຑລິກໍ ກາຕຸນ຺ຕິ ນີຈວຕ຺ຖຸກໍ ຈິນິຕຸໍ. ຘູມເນຕ຺ຕນ຺ຕິ ຘູມນິກ຺ຂມນຉິທ຺ທໍ. ວາເສຕຸນ຺ຕິ ຄນ຺ເຘນ ວາເສຕຸໍ. ອຸທກຏ຺ຐານນ຺ຕິ ອຸທກຕ຺ຖປນຏ຺ຐານໍ. ຕຕ຺ຖ ຆເຏນ ອຸທກໍ ຐເປຕ຺ວາ ¶ ສຣາວເກນ ວຬຎ຺ເຊຕພ຺ພໍ. ໂກຏ຺ຐໂກຕິ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐໂກ.
໒໖໑. ຕິສ຺ໂສ ¶ ປຏິຈ຺ຉາທິໂຍຕິ ເອຕ຺ຖ ຊນ຺ຕາຆຣປຏິຈ຺ຉາທິ ຈ ອຸທກປຏິຈ຺ຉາທິ ຈ ປຣິກມ຺ມໍ ¶ ກໂຣນ຺ຕສ຺ເສວ ວຏ຺ຏຕິ, ເສເສສຸ ອຠິວາທນາທີສຸ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ວຕ຺ຖປຏິຈ຺ຉາທິ ສພ຺ພກມ຺ເມສຸ ວຏ຺ຏຕິ. ອຸທກໍ ນ ໂຫຕີຕິ ນ຺ຫາໂນທກໍ ນ ໂຫຕິ.
໒໖໒. ຕຸລນ຺ຕິ ປຓ຺ຓິການໍ ວິຍ ອຸທກອຸພ຺ພາຫນກຕຸລໍ. ກຣກຏໂກ ວຸຈ຺ຈຕິ ໂຄເຓ ວາ ໂຍເຊຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖຫິ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ທີຆວຣຕ຺ຕາທີຫິ ອາກຑ຺ຒນຍນ຺ຕໍ. ຈກ຺ກວຏ຺ຏກນ຺ຕິ ອຣຫຏຆຏິຍນ຺ຕໍ. ຈມ຺ມຂຓ຺ຑໍ ນາມ ຕຸລາຍ ວາ ກຣກຏເກ ວາ ໂຍເຊຕພ຺ພກໍ ຈມ຺ມຠາຊນໍ. ປາກຏາ ໂຫຕີຕິ ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ອຸທກປຸຎ຺ຉນີຕິ ທຓ຺ຑມຍາປິ ວິສາຓມຍາປິ ທາຣຸມຍາປິ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ສາ ອສຕິ ໂຈຬເກນາປິ ອຸທກໍ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.
໒໖໓. ອຸທກມາຕິກນ຺ຕິ ອຸທກສ຺ສ ອາຄມນມາຕິກໍ. ນິລ຺ເລຂຊນ຺ຕາຆຣໍ ນາມ ອາວິທ຺ຘປກ຺ຂປາສກໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ໂຄປານສີນໍ ອຸປຣິ ມຓ຺ຑເລ ປກ຺ຂປາສເກ ຐເປຕ຺ວາ ກຕກູຏຈ຺ຉທນສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ຈາຕຸມາສໍ ນິສີທເນນາຕິ ນິສີທເນນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ນ ວິປ຺ປວສິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.
໒໖໔. ປຸປ຺ຜາຠິກິຓ຺ເຓສູຕິ ປຸປ຺ເຜຫິ ສນ຺ຖເຕສຸ. ນມຕກໍ ນາມ ເອຬກໂລເມຫິ ກຕໍ ອວາຍິມໍ ຈມ຺ມຂຓ຺ຑປຣິຫາເຣນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ອາສິຕ຺ຕກູປຘານໍ ນາມ ຕມ຺ພໂລເຫນ ວາ ຣຊເຕນ ວາ ກຕາຍ ເປຬາຍ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ, ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປນ ທາຣຸມຍາປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ມໂຬຣິກາຕິ ທຓ຺ຑຘາຣໂກ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຏ຺ຐິອາຘາຣກປຓ຺ຓາຘາຣກປຈ຺ຉິກປິຏ຺ຐານິປິ ເອຕ຺ເຖວ ປວິຏ຺ຐານິ. ອາຘາຣກສງ຺ເຂປຄມນໂຕ ຫິ ປຏ຺ຐາຍ ຉິທ຺ທໍ ວິທ຺ຘມ຺ປິ ອວິທ຺ຘມ຺ປິ ¶ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ເອກຠາຊເນຕິ ເອຕ຺ຖ ສເຈ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ຠາຊນໂຕ ຜລໍ ວາ ປູວໍ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອປຄເຕ ອິຕຣສ຺ສ ເສສກໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອິຕຣສ຺ສາປິ ຕສ຺ມິໍ ຂີເຓ ປຸນ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.
໒໖໕. ອຏ຺ຐຫງ຺ເຄຫີຕິ ເອຕ຺ຖ ເອເກເກນປິ ອງ຺ເຄນ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕສີມາຍ ວາ ນິສ຺ສີມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນທີອາທີສຸ ວາ ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ເອວໍ ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິເຕ ປນ ປຕ຺ເຕ ຕສ຺ສ ເຄເຫ ໂກຈິ ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ນ ຄເຫຕພ຺ໂພ ¶ – ‘‘ອສຸກສ຺ສ ເຄເຫ ຠິກ຺ຂໍ ມາ ຄຓ຺ຫິຕ຺ຖາ’’ຕິ ອຎ຺ເຎສຸ ວິຫາເຣສຸປິ ເປເສຕພ຺ພໍ. ອຸກ຺ກຸຊ຺ຊນກາເລ ປນ ຍາວຕຕິຍໍ ຍາຈາເປຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖປາສໍ ວິຊຫາເປຕ຺ວາ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ເມນ ອຸກ຺ກຸຊ຺ຊິຕພ຺ໂພ.
໒໖໘. ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາຕິ ¶ ອຄ຺ຄໂຕ ກຕ຺ວາ. ສໍຫຣນ຺ຕູຕິ ສໍຫຣິຍນ຺ຕຸ. ເຈລປຏິກນ຺ຕິ ເຈລສນ຺ຖຣໍ. ໂສ ກິຣ ‘‘ສເຈ ອຫໍ ປຸຕ຺ຕໍ ລຈ຺ຉາມິ, ອກ຺ກມິສ຺ສຕິ ເມ ຠຄວາ ເຈລປຏິກ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ອຊ຺ຌາສເຍນ ສນ຺ຖຣິ, ອຠພ຺ໂພ ເຈສ ປຸຕ຺ຕລາຠາຍ; ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ນ ອກ຺ກມິ. ຍທິ ອກ຺ກເມຍ຺ຍ, ປຈ຺ຉາ ປຸຕ຺ຕໍ ອລຠນ຺ໂຕ ‘‘ນາຍໍ ສພ຺ພຎ຺ຎູ’’ຕິ ທິຏ຺ຐິໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ. ອິທໍ ຕາວ ຠຄວໂຕ ອນກ຺ກມເນ ກາຣຓໍ. ຍສ຺ມາ ປນ ຠິກ຺ຂູປິ ເຍ ອຊານນ຺ຕາ ອກ຺ກເມຍ຺ຍຸໍ, ເຕ ຄິຫີນໍ ປຣິຠູຕາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ; ຕສ຺ມາ ຠິກ຺ຂູ ປຣິຠວໂຕ ໂມເຈຕຸໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎເປສິ. ອິທໍ ສິກ຺ຂາປທປຎ຺ຎາປເນ ກາຣຓໍ.
ມງ຺ຄລຕ຺ຖາຍ ຍາຈິຍມາເນນາຕິ ອປຄຕຄພ຺ຠາ ວາ ໂຫຕຸ ຄຣຸຄພ຺ຠາ ວາ, ເອວຣູເປສຸ ຐາເນສຸ ມງ຺ຄລຕ຺ຖາຍ ຍາຈິຍມາເນນ ອກ຺ກມິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ໂຘຕປາທກໍ ນາມ ປາທໂຘວນຏ຺ຐາເນ ໂຘເຕຫິ ປາເທຫິ ອກ຺ກມນຕ຺ຖາຍ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ ອຕ຺ຖຕໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ອກ຺ກມິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.
໒໖໙. ກຕກໍ ນາມ ປທຸມກຓ຺ຓິກາກາຣໍ ປາທຆໍສນຕ຺ຖໍ ກຓ຺ຏເກ ອຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ກຕໍ. ຕໍ ວຏ຺ຏໍ ວາ ໂຫຕຸ ຈຕຸຣສ຺ສາທິເຠທໍ ວາ, ພາຫຸລິການຸໂຍຄຕ຺ຕາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕເມວ, ເນວ ປຏິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສກ຺ຂຣາຕິ ປາສາໂຓ ວຸຈ຺ຈຕິ; ປາສາຓເຜຓໂກປິ ວຏ຺ຏຕິ. ວິຘູປນນ຺ຕິ ວີຊນີ ວຸຈ຺ຈຕິ ¶ . ຕາລວຓ຺ຏໍ ປນ ຕາລປຓ຺ເຓຫິ ວາ ກຕໍ ໂຫຕຸ ເວຬຸທນ຺ຕວິລີເວຫິ ວາ ໂມຣປິຎ຺ເຉຫິ ວາ ຈມ຺ມວິກຕີຫິ ວາ ສພ຺ພໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມກສພີຊນີ ທນ຺ຕມຍວິສາຓມຍທຓ຺ຑກາປິ ວຏ຺ຏຕິ, ວາກມຍພີຊນິຍາ ເກຕກປາໂຣຫກຸນ຺ຕາລປຓ຺ຓາທິມຍາປິ ສງ຺ຄຫິຕາ.
໒໗໐. ຄິລານສ຺ສ ຉຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ກາຍຑາໂຫ ວາ ປິຕ຺ຕໂກໂປ ວາ ໂຫຕິ, ຈກ຺ຂຸ ວາ ທຸພ຺ພລໍ, ອຎ຺ໂຎ ວາ ໂກຈິ ອາພາໂຘ ວິນາ ຉຕ຺ເຕນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ຄາເມ ວາ ອຣຎ຺ເຎ ວາ ຉຕ຺ຕໍ ວຏ຺ຏຕິ. ວສ຺ເສ ປນ ຈີວຣຄຸຕ຺ຕຕ຺ຖໍ ວາຬມິຄໂຈຣຠເຍສຸ ຈ ອຕ຺ຕຄຸຕ຺ຕຕ຺ຖມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ເອກປຓ຺ຓຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ປນ ສພ຺ພຕ຺ເຖວ ວຏ຺ຏຕິ.
ອສິສ຺ສາຕິ ¶ ອສິ ອສ຺ສ. ວິຊ຺ໂຊຕລຕີຕິ ວິຊ຺ໂຊຕຕິ. ທຓ຺ຑສມ຺ມຸຕິນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປມາຓຍຸຕ຺ໂຕ ຈຕຸຫຕ຺ໂຖເຍວ ທຓ຺ໂຑ ສມ຺ມນ຺ນິຕ຺ວາ ທາຕພ຺ໂພ. ຕໂຕ ອູນາຕິຣິຕ຺ໂຕ ວິນາປິ ສມ຺ມຸຕິຍາ ສພ຺ເພສໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສິກ຺ກາ ປນ ອຄິລານສ຺ສ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຄິລານສ຺ສາປິ ສມ຺ມນ຺ນິຕ຺ວາວ ທາຕພ຺ພາ.
໒໗໓. ໂຣມນ຺ຖກສ຺ສາຕິ ¶ ເອຕ຺ຖ ຐເປຕ຺ວາ ໂຣມນ຺ຖກໍ ເສສານໍ ອາຄຕໍ ອຸຄ຺ຄາຣໍ ມຸເຂ ສນ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ຄິລນ຺ຕານໍ ອາປຕ຺ຕິ. ສເຈ ປນ ອສນ຺ຘາຣິຕເມວ ປຣຄລໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ວຏ຺ຏຕິ.
ຍໍ ທິຍ຺ຍມານນ຺ຕິ ຍໍ ທາຍເກຫິ ທິຍ຺ຍມານໍ ປຏິຄ຺ຄຫິຕຠາຊນໂຕ ພຫິ ປຕິຕໍ, ຕໍ ຠິກ຺ຂຸນາ ສາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ອນຸຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ໂຠຊນວຄ຺ເຄ ວຓ຺ຓິຕເມວ.
໒໗໔. ກຸປ຺ປໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ສທ຺ທໍ ກຣິສ຺ສາມິ. ນຂາທີຫິ ນຂຈ຺ເຉທເນ ອາປຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖິ, ອນຸຣກ຺ຂຓຕ຺ຖໍ ປນ ນຂຈ຺ເຉທນໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ. ວີສຕິມຏ຺ຐນ຺ຕິ ວີສຕິປິ ນເຂ ລິຂິຕມຏ຺ເຐ ກາຣາເປນ຺ຕິ. ມລມຕ຺ຕນ຺ຕິ ນຂໂຕ ມລມຕ຺ຕໍ ອປກຑ຺ຒິຕຸໍ ອນຸຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.
໒໗໕. ຂຸຣສິປາຏິກນ຺ຕິ ຂຸຣໂກສກໍ ¶ . ມສ຺ສຸໍ ກປ຺ປາເປນ຺ຕີຕິ ກຕ຺ຕຣິຍາ ມສ຺ສຸໍ ເຉທາເປນ຺ຕິ. ມສ຺ສຸໍ ວຑ຺ຒາເປນ຺ຕີຕິ ມສ຺ສຸໍ ທີຆໍ ກາເຣນ຺ຕິ. ໂຄໂລມິກນ຺ຕິ ຫນຸກມ຺ຫິ ທີຆໍ ກຕ຺ວາ ຐປິຕໍ ເອຬກມສ຺ສຸ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຈຕຸຣສ຺ສກນ຺ຕິ ຈຕຸໂກຓໍ. ປຣິມຸຂນ຺ຕິ ອຸເຣ ໂລມສໍຫຣຓໍ. ອຑ຺ຒທຸກນ຺ຕິ ອຸທເຣ ໂລມຣາຊິຏ຺ຐປນໍ. ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາຕິ ມສ຺ສຸກປ຺ປາປນາທີສຸ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ອາພາຘປ຺ປຈ຺ຈຍາ ສມ຺ພາເຘ ໂລມນ຺ຕິ ຄຓ຺ຑວຓຣຸຘິອາທິອາພາຘປ຺ປຈ຺ຈຍາ. ກຕ຺ຕຣິກາຍາຕິ ຄຓ຺ຑວຓຣຸຘິສີສໂຣຄາພາຘປ຺ປຈ຺ຈຍາ. ສກ຺ຂຣາທີຫິ ນາສິກາໂລມຄ຺ຄາຫາປເນ ອາປຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖິ. ອນຸຣກ຺ຂຓຕ຺ຖໍ ປນ ສຓ຺ຑາໂສ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ. ນ ຠິກ຺ຂເວ ປລິຕໍ ຄາຫາເປຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຍໍ ຠມຸກາຍ ວາ ນລາເຏ ວາ ທາຐິກາຍ ວາ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ພີຠຈ຺ຉໍ ຐິຕໍ, ຕາທິສໍ ໂລມໍ ປລິຕໍ ວາ ອປລິຕໍ ວາ ຄາຫາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.
໒໗໗. ກໍສປຕ຺ຖຣິກາຕິ ກໍສຠຓ຺ຑວາຓິຊາ. ພນ຺ຘນມຕ຺ຕນ຺ຕິ ວາສິກຕ຺ຕຣຍຏ຺ຐິອາທີນໍ ພນ຺ຘນມຕ຺ຕໍ.
໒໗໘. ນ ¶ ຠິກ຺ຂເວ ອກາຍພນ຺ຘເນນາຕິ ເອຕ຺ຖ ອພນ຺ຘິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມນ຺ເຕນ ຍຕ຺ຖ ສຣຕິ, ຕຕ຺ຖ ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ. ອາສນສາລາຍ ພນ຺ຘິສ຺ສາມີຕິ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສຣິຕ຺ວາ ຍາວ ນ ພນ຺ຘຕິ, ນ ຕາວ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕພ຺ພໍ. ກລາພຸກໍ ນາມ ພຫຸຣຊ຺ຊຸກໍ. ເທຑ຺ຑຸຠກໍ ນາມ ອຸທກສປ຺ປສີສສທິສໍ. ມຸຣຊໍ ນາມ ມຸຣຊວຏ຺ຏິສຓ຺ຐານໍ ເວເຐຕ຺ວາ ກຕໍ. ມທ຺ທວີຓໍ ນາມ ປາມງ຺ຄສຓ຺ຐານໍ. ອີທິສຎ຺ຫິ ເອກມ຺ປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ປເຄວ ພຫູນິ. ປຏ຺ຏິກໍ ສູກຣນ຺ຕກນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປກຕິວີຕາ ວາ ມຈ຺ຉກຓ຺ຏກວາຍິມາ ວາ ¶ ປຏ຺ຏິກາ ວຏ຺ຏຕິ, ເສສາ ກຸຎ຺ຊຣຈ຺ຉິກາທິເຠທາ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ສູກຣນ຺ຕກໍ ນາມ ກຸຎ຺ຊິກາໂກສກສຓ຺ຐານໍ ໂຫຕິ. ເອກຣຊ຺ຊຸກໍ ປນ ມຸທ຺ທິກກາຍພນ຺ຘນຎ຺ຈ ສູກຣນ຺ຕກໍ ອນຸໂລເມຕິ. ອນຸຊານາມິ ຠິກ຺ຂເວ ມຸຣຊໍ ມທ຺ທວີຓນ຺ຕິ ອິທໍ ທສາສຸເຍວ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ ¶ . ປາມງ຺ຄທສາ ເຈຕ຺ຖ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຸປຣິ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ໂສຠຓໍ ນາມ ເວເຐຕ຺ວາ ມຸຂວຏ຺ຏິສິພ຺ພນໍ. ຄຸຓກໍ ນາມ ມຸທິງ຺ຄສຓ຺ຐາເນນ ສິພ຺ພນໍ; ເອວໍ ສິພ຺ພິຕາ ຫິ ອນ຺ຕາ ຖິຣາ ໂຫນ຺ຕິ. ປວນນ຺ໂຕຕິ ປາສນ຺ໂຕ ວຸຈ຺ຈຕິ.
໒໘໐. ຫຕ຺ຖິໂສຓ຺ຑກໍ ນາມ ນາຠິມູລໂຕ ຫຕ຺ຖິໂສຓ຺ຑສຓ຺ຐານໍ ໂອລມ຺ພກໍ ກຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຖໍ ໂຈຬິກອິຕ຺ຖີນໍ ນິວາສນໍ ວິຍ. ມຈ຺ຉວາຬກໍ ນາມ ເອກໂຕ ທສນ຺ຕໍ ເອກໂຕ ປາສນ຺ຕໍ ໂອລມ຺ເພຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຖໍ. ຈຕຸກຓ຺ຓກໍ ນາມ ອຸປຣິ ທ຺ເວ, ເຫຏ຺ຐໂຕ ທ຺ເວຕິ ເອວໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກຓ຺ເຓ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຖໍ. ຕາລວຓ຺ຏກໍ ນາມ ຕາລວຓ຺ຏາກາເຣນ ສາຏກໍ ໂອລມ຺ເພຕ຺ວາ ນິວາສນໍ. ສຕວລິກໍ ນາມ ທີຆສາຏກໍ ອເນກກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ໂອຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ໂອວຏ຺ຏິກໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ນິວຕ຺ຖໍ, ວາມທກ຺ຂິຓປສ຺ເສສຸ ວາ ນິຣນ຺ຕຣໍ ວລິໂຍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຖໍ. ສເຈ ປນ ຊາຓຸໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອກາ ວາ ທ຺ເວ ວາ ວລິໂຍ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ.
ສໍເວລ຺ລິຍໍ ນິວາເສນ຺ຕີຕິ ມລ຺ລກມ຺ມກາຣາທໂຍ ວິຍ ກຈ຺ຉໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ນິວາເສນ຺ຕິ; ເອວໍ ນິວາເສຕຸໍ ຄິລານສ຺ສປິ ມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ນສ຺ສປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຍມ຺ປິ ມຄ຺ຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ເອກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ໂກເຓ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣວາສກສ຺ສ ອຸປຣິ ລຄ຺ເຄນ຺ຕິ, ອນ຺ໂຕ ວາ ເອກໍ ກາສາວໍ ຕຖາ ນິວາເສຕ຺ວາ ພຫິ ອປຣໍ ນິວາເສນ຺ຕິ, ສພ຺ພໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຄິລາໂນ ປນ ອນ຺ໂຕ ກາສາວສ຺ສ ໂອວຏ຺ຏິກໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອປຣໍ ອຸປຣິ ນິວາເສຕຸໍ ລຠຕິ. ອຄິລາເນນ ທ຺ເວ ນິວາເສນ຺ເຕນ ສຄຸຓໍ ¶ ກຕ຺ວາ ນິວາເສຕພ຺ພານິ. ອິຕິ ຍຎ຺ຈ ອິຘ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ຍຎ຺ຈ ເສຂິຍວຓ຺ຓນາຍໍ; ຕໍ ສພ຺ພໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ນິພ຺ພິກາຣໍ ຕິມຓ຺ຑລໍ ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ເຕນ ປຣິມຓ຺ຑລໍ ນິວາເສຕພ຺ພໍ. ຍໍກິຎ຺ຈິ ວິກາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ທຸກ຺ກຏາ ນ ມຸຈ຺ຈຕິ. ນ ຠິກ຺ຂເວ ຄິຫິປາຣຸຕໍ ປາຣຸປິຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອວໍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ຄິຫິປາຣຸຕໍ ອປາຣຸປິຕ຺ວາ, ອຸໂຠ ກຓ຺ເຓ ສມໍ ກຕ຺ວາ ປາຣຸປນໍ ປຣິມຓ຺ຑລປາຣຸປນໍ ນາມ, ຕໍ ປາຣຸປິຕພ຺ພໍ.
ຕຕ຺ຖ ຍໍກິຎ຺ຈິ ¶ ເສຕປຏປາຣຸຕໍ ປຣິພ຺ພາຊກປາຣຸຕໍ ເອກສາຏກປາຣຸຕໍ ໂສຓ຺ຑປາຣຸຕໍ ອນ຺ເຕປຸຣິກປາຣຸຕໍ ມຫາເຊຏ຺ຐກປາຣຸຕໍ ກຸຏິປເວສກປາຣຸຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປາຣຸຕໍ ປາຬິກາຣກປາຣຸຕນ຺ຕິ ເອວມາທິ ¶ ປຣິມຓ຺ຑລລກ຺ຂຓໂຕ ອຎ຺ຎຖາ ປາຣຸຕໍ, ສພ຺ພເມຕໍ ຄິຫິປາຣຸຕໍ ນາມ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ເສຕປຏາ ອຑ຺ຒປາລກນິຄຓ຺ຐາ ປາຣຸປນ຺ຕິ, ຍຖາ ຈ ເອກຈ຺ເຈ ປຣິພ຺ພາຊກາ ອຸຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ທ຺ວີສຸ ອໍສກູເຏສຸ ປາວຸຣຓໍ ຐເປນ຺ຕິ, ຍຖາ ຈ ເອກສາຏກາ ມນຸສ຺ສາ ນິວຕ຺ຖສາຏກສ຺ສ ເອເກນນ຺ເຕນ ປິຏ຺ຐິໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ອຸໂຠ ກຓ຺ເຓ ອຸໂຠສຸ ອໍສກູເຏສຸ ຐເປນ຺ຕິ, ຍຖາ ຈ ສຸຣາໂສຓ຺ຑາທໂຍ ສາຏເກນ ຄີວໍ ປຣິກ຺ຂິປນ຺ຕາ ອຸໂຠ ອນ຺ເຕ ອຸທເຣ ວາ ໂອລມ຺ເພນ຺ຕິ; ປິຏ຺ຐິຍໍ ວາ ຂິປນ຺ຕິ, ຍຖາ ຈ ອນ຺ເຕປຸຣິກາໂຍ ອກ຺ຂິຕາຣກມຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ໂອຄຸຓ຺ຐິກໍ ປາຣຸປນ຺ຕິ, ຍຖາ ຈ ມຫາເຊຏ຺ຐາ ທີຆສາຏກໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ເອເກນນ຺ເຕນ ສກລສຣີຣໍ ປາຣຸປນ຺ຕິ, ຍຖາ ຈ ກສ຺ສກາ ເຂຕ຺ຕກຸຏິໍ ປວິສນ຺ຕາ ສາຏກໍ ປລິເວເຐຕ຺ວາ ອຸປກຈ຺ຉເກ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ເອເກນນ຺ເຕນ ສຣີຣໍ ປາຣຸປນ຺ຕິ, ຍຖາ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອຸຠິນ຺ນໍ ອຸປກຈ຺ຉການໍ ອນ຺ຕເຣນ ສາຏກໍ ປເວເສຕ຺ວາ ອໍສກູເຏສຸ ປກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ຍຖາ ຈ ປາຬິກາຣໂກ ຠິກ຺ຂຸ ເອກໍສປາຣຸປເນນ ປາຣຸຕໍ ວາມພາຫຸໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ອໍສກູຏໍ ອາໂຣເປຕິ; ເອວໍ ອປາຣຸປິຕ຺ວາ ສພ຺ເພປິ ເອເຕ ອຎ຺ເຎ ຈ ເອວຣູເປ ປາຣຸປນໂທເສ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ນິພ຺ພິກາຣໍ ປຣິມຓ຺ຑລໍ ປາຣຸປິຕພ຺ພໍ. ຕຖາ ອປາຣຸປິຕ຺ວາ ອາຣາເມ ວາ ອນ຺ຕຣຆເຣ ວາ ອນາທເຣນ ຍໍກິຎ຺ຈິ ວິກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ.
໒໘໑. ມຸຓ຺ຑວຏ຺ຏີຕິ ຍຖາ ຣຎ຺ໂຎ ກຸຫິຎ຺ຈິ ຄຈ຺ຉໂຕ ປຣິກ຺ຂາຣຠຓ຺ຑວຫນມນຸສ຺ສາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອນ຺ຕຣາກາຊນ຺ຕິ ມຊ຺ເຌ ລຄ຺ເຄຕ຺ວາ ທ຺ວີຫິ ວຫິຕພ຺ພຠາຣໍ.
໒໘໒. ອຈກ຺ຂຸສ຺ສນ຺ຕິ ¶ ຈກ຺ຂູນໍ ຫິຕໍ ນ ໂຫຕິ; ປຣິຫານິໍ ຊເນຕິ. ນຈ຺ຉາເທຕີຕິ ນ ຣຸຈ຺ຈຕິ. ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລປຣມນ຺ຕິ ມນຸສ຺ສານໍ ປມາຓງ຺ຄຸເລນ ¶ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລປຣມໍ. ອຕິມຏາຫກນ຺ຕິ ອຕິຂຸທ຺ທກໍ.
໒໘໓. ທາຍໍ ອາລິມ຺ເປນ຺ຕີຕິ ຕິຓວນາທີສຸ ອຄ຺ຄິໍ ເທນ຺ຕິ. ປຏຄ຺ຄິນ຺ຕິ ປຏິອຄ຺ຄິໍ. ປຣິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອປ຺ປຫຣິຕກຣເຓນ ວາ ປຣິຂາຂຓເນນ ວາ ປຣິຕ຺ຕາຓໍ. ເອຕ຺ຖ ປນ ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນ ສຕິ ສຍໍ ອຄ຺ຄິໍ ທາຕຸໍ ນ ລຠຕິ, ອສຕິ ອຄ຺ຄິມ຺ປິ ທາຕຸໍ ລຠຕິ, ຠູມິໍ ຕຈ຺ເຉຕ຺ວາ ຕິຓານິປິ ຫຣິຕຸໍ, ປຣິຂມ຺ປິ ຂຓິຕຸໍ, ອລ຺ລສາຂໍ ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາປິ ອຄ຺ຄິໍ ນິພ຺ພາເປຕຸໍ ລຠຕິ, ເສນາສນໍ ປຕ຺ຕໍ ວາ ອປ຺ປຕ຺ຕໍ ວາ ຕຖາ ນິພ຺ພາເປຕຸໍ ລຠຕິເຍວ. ອຸທເກນ ປນ ກປ຺ປິເຍເນວ ລຠຕິ, ນ ອິຕເຣນ.
໒໘໔. ສຕິ ກຣຓີເຍຕິ ສຸກ຺ຂກຏ຺ຐາທິຄ຺ຄຫຓກິຈ຺ເຈ ສຕິ. ໂປຣິສິຍນ຺ຕິ ປຸຣິສປ຺ປມາຓໍ. ອາປທາສູຕິ ¶ ວາຬມິຄາທໂຍ ວາ ທິສ຺ວາ ມຄ຺ຄມູຬ຺ໂຫ ວາ ທິສາ ໂອໂລເກຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ທວຑາຫໍ ວາ ອຸທໂກຆໍ ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ເອວຣູປາສຸ ອາປທາສຸ ອຕິອຸຈ຺ຈມ຺ປິ ຣຸກ຺ຂໍ ອາໂຣຫິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.
໒໘໕. ກລ຺ຍາຓວາກ຺ກຣຓາຕິ ມຘຸຣສທ຺ທາ. ຉນ຺ທໂສ ອາໂຣເປມາຕິ ເວທໍ ວິຍ ສກ຺ກຕຠາສາຍ ວາຈນາມຄ຺ຄໍ ອາໂຣເປມ. ສກາຍ ນິຣຸຕ຺ຕິຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ສກາ ນິຣຸຕ຺ຕິ ນາມ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາໂຣ ມາຄຘິໂກ ໂວຫາໂຣ.
໒໘໖. ໂລກາຍຕໍ ນາມ ສພ຺ພໍ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐໍ, ສພ຺ພໍ ອນຸຈ຺ຉິຏ຺ຐໍ, ເສໂຕ ກາໂກ, ກາໂຬ ພໂກ; ອິມິນາ ຈ ອິມິນາ ຈ ກາຣເຓນາຕິ ເອວມາທິນິຣຕ຺ຖກກາຣຓປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ຕິຕ຺ຖິຍສຕ຺ຖໍ.
໒໘໘. ອນ຺ຕຣາ ອໂຫສີຕິ ອນ຺ຕຣິຕາ ອໂຫສິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ.
໒໘໙. ອາພາຘປ຺ປຈ຺ຈຍາຕິ ຍສ຺ສ ອາພາຘສ຺ສ ລສຸຓໍ ເຠສຊ຺ຊໍ; ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.
໒໙໐. ປສ຺ສາວປາທຸກນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປາທຸກາ ອິຏ຺ຐກາຫິປິ ສິລາຫິປິ ທາຣູຫິປິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ວຈ຺ຈປາທຸກາຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ປຣິເວຓນ຺ຕິ ວຈ຺ຈກຸຏິປຣິກ຺ເຂປພ຺ຠນ຺ຕຣໍ.
໒໙໓. ຍຖາຘມ຺ໂມ ¶ ກາເຣຕພ຺ໂພຕິ ທຸກ຺ກຏວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ທຸກ຺ກເຏນ ປາຈິຕ຺ຕິຍວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ປາຈິຕ຺ຕິເຍນ ກາເຣຕພ຺ໂພ. ປຫຣຓຕ຺ຖໍ ¶ ກຕໍ ປຫຣຓີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອາວຸຘສງ຺ຂາຕສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ, ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ສພ຺ພໍ ໂລຫຠຓ຺ຑໍ ອນຸຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຕກຎ຺ຈ ກຸມ຺ຠກາຣິກຎ຺ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ກຕກໍ ວຸຕ຺ຕເມວ. ກຸມ຺ຠກາຣິກຎ຺ຈາຕິ ຘນິຍສ຺ເສວ ສພ຺ພມຕ຺ຕິກາມຍກຸຏິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.
ຂຸທ຺ທກວຕ຺ຖຸກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ຂຸທ຺ທກວຕ຺ຖຸກ຺ຂນ຺ຘກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
໖. ເສນາສນກ຺ຂນ຺ຘກໍ
ວິຫາຣານຸຊານນກຖາ
໒໙໔. ເສນາສນກ຺ຂນ຺ຘເກ ¶ ¶ – ອປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ອນນຸຎ຺ຎາຕໍ ໂຫຕິ. ວິຫາໂຣ ນາມ ອຑ຺ຒໂຍຄາທິມຸຕ຺ຕໂກ ອວເສສາວາໂສ. ອຑ຺ຒໂຍໂຄຕິ ສຸປຓ຺ຓວງ຺ກເຄຫໍ. ປາສາໂທຕິ ທີຆປາສາໂທ. ຫມ຺ມິຍນ຺ຕິ ອຸປຣິອາກາສຕເລ ປຕິຏ຺ຐິຕກູຏາຄາໂຣ ປາສາໂທເຍວ. ຄຸຫາຕິ ອິຏ຺ຐກາຄຸຫາ ສິລາຄຸຫາ ທາຣຸຄຸຫາ ປໍສຸຄຸຫາ. ອາຄຕານາຄຕສ຺ສ ຈາຕຸທ຺ທິສສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສາຕິ ອາຄຕສ຺ສ ຈ ອນາຄຕສ຺ສ ຈ ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ອປ຺ປຏິຫຕຈາຣສ຺ສ ຈາຕຸທ຺ທິສສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ.
໒໙໕. ອນຸໂມທນຄາຖາສຸ – ສີຕໍ ອຸຓ຺ຫນ຺ຕິ ອຸຕຸວິສຠາຄວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ສິສິເຣ ຈາປິ ວຸຏ຺ຐິໂຍຕິ ເອຕ຺ຖ ສິສິໂຣຕິ ສມ຺ຜຸສິຕກວາໂຕ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວຸຏ຺ຐິໂຍຕິ ອຸຊຸກເມຆວຸຏ຺ຐິໂຍ ເອວ. ເອຕານິ ສພ຺ພານິ ປຏິຫນ຺ຕີຕິ ອິມິນາວ ປເທນ ໂຍເຊຕພ຺ພານິ.
ປຏິຫຎ຺ຎຕີຕິ ວິຫາເຣນ ປຏິຫຎ຺ຎຕິ. ເລຓຕ຺ຖນ຺ຕິ ນິລີຍນຕ຺ຖໍ. ສຸຂຕ຺ຖນ຺ຕິ ສີຕາທິປຣິສ຺ສຍາຠາເວນ ສຸຂວິຫາຣຕ຺ຖໍ. ຌາຍິຕຸຎ຺ຈ ວິປສ຺ສິຕຸນ຺ຕິ ອິທມ຺ປິ ປທທ຺ວຍໍ ‘‘ສຸຂຕ຺ຖຎ຺ຈາ’’ຕິ ອິມິນາວ ປເທນ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ອິທຎ຺ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ສຸຂຕ຺ຖຎ຺ຈ ວິຫາຣທານໍ, ກຕມໍ ສຸຂຕ຺ຖໍ? ຌາຍິຕຸໍ ວິປສ຺ສິຕຸຎ຺ຈ ຍໍ ສຸຂໍ, ຕທຕ຺ຖໍ. ອຖ ວາ ປຣປເທນປິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ – ຌາຍິຕຸຎ຺ຈ ວິປສ຺ສິຕຸຎ຺ຈ ວິຫາຣທານໍ; ອິຘ ຌາຍິສ຺ສນ຺ຕິ ວິປສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ທທໂຕ ວິຫາຣທານໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ອຄ຺ຄໍ ພຸທ຺ເຘນ ວຓ຺ຓິຕໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ໂສ ຈ ສພ຺ພທໂທ ໂຫຕິ, ໂຍ ທທາຕິ ອຸປສ຺ສຍ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໔໒).
ຍສ຺ມາ ¶ ຈ ອຄ຺ຄໍ ວຓ຺ຓິຕໍ ¶ , ‘‘ຕສ຺ມາ ຫິ ປຓ຺ຑິໂຕ ໂປໂສ’’ຕິ ຄາຖາ. ວາສເຍຕ຺ຖ ພຫຸສ຺ສຸເຕຕິ ເອຕ຺ຖ ວິຫາເຣ ປຣິຍຕ຺ຕິພຫຸສ຺ສຸເຕ ຈ ປຏິເວຘພຫຸສ຺ສຸເຕ ຈ ວາເສຍ຺ຍ. ເຕສໍ ອນ຺ນຎ຺ຈາຕິ ຍໍ ເຕສໍ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ອນ຺ນຎ຺ຈ ປານຎ຺ຈ ວຕ຺ຖານິ ຈ ມຎ຺ຈປີຐາທິເສນາສນານິ ຈ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ເຕສຸ ອຸຊຸຠູເຕສຸ ອກຸຏິລຈິຕ຺ເຕສຸ. ທເທຍ຺ຍາຕິ ນິທເຫຍ຺ຍ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ວິປ຺ປສນ຺ເນນ ເຈຕສາ ນ ¶ ຈິຕ຺ຕປ຺ປສາທໍ ວິຣາເຘຕ຺ວາ, ເອວໍ ວິປ຺ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຫິ ເຕ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕິ…ເປ… ປຣິນິພ຺ພາຕິ ອນາສໂວຕິ.
໒໙໖. ອາວິຎ຺ຉນຈ຺ຉິທ຺ທໍ ອາວິຎ຺ຉນຣຊ຺ຊຸນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຣຊ຺ຊຸ ນາມ ສເຈປິ ທີປິນງ຺ຄຸຏ຺ເຐນ ກຕາ ໂຫຕິ, ວຏ຺ຏຕິເຍວ; ນ ກາຈິ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຕີຓິ ຕາຬານີຕິ ຕິສ຺ໂສ ກຸຎ຺ຈິກາໂຍ. ຍນ຺ຕກໍ ສູຈິກນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຍໍ ຍໍ ຊານາຕິ ຕໍ ຕໍ ຍນ຺ຕກໍ, ຕສ຺ສ ວິວຣຓສູຈິກຎ຺ຈ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເວທິກາວາຕປານໍ ນາມ ເຈຕິເຍ ເວທິກາສທິສໍ. ຊາລວາຕປານໍ ນາມ ຊາລກພທ຺ຘໍ. ສລາກວາຕປານໍ ນາມ ຖມ຺ຠກວາຕປານໍ. ຈກ຺ກລິກນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ໂຈຬກປາທປຸຎ຺ຉນໍ ພນ຺ຘິຕຸໍ ອນຸຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວາຕປານຠິສີຕິ ວາຕປານປ຺ປມາເຓນ ຠິສິໍ ກຕ຺ວາ ພນ຺ຘິຕຸໍ ອນຸຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມິຑ຺ຒິນ຺ຕິ ມິຑ຺ຒກໍ. ພິທລມຎ຺ຈກນ຺ຕິ ເວຕ຺ຕມຎ຺ຈໍ; ເວຬຸວິລີເວຫິ ວາ ວີຕໍ.
໒໙໗. ອາສນ຺ທິໂກຕິ ຈຕຸຣສ຺ສປີຐໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຸຈ຺ຈກມ຺ປິ ອາສນ຺ທິກນ຺ຕິ ວຈນໂຕ ເອກໂຕຠາເຄນ ທີຆປີຐເມວ ຫິ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລປາທກໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຈຕຸຣສ຺ສອາສນ຺ທິໂກ ປນ ປມາຓາຕິກ຺ກນ຺ໂຕປິ ວຏ຺ຏຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສຕ຺ຕງ຺ໂຄ ນາມ ຕີສຸ ທິສາສຸ ອປສ຺ສຍໍ ກຕ຺ວາ ກຕມຎ຺ໂຈ, ອຍມ຺ປິ ປມາຓາຕິກ຺ກນ຺ໂຕ ວຏ຺ຏຕິ. ຠທ຺ທປີຐນ຺ຕິ ເວຕ຺ຕມຍໍ ປີຐໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປີຐິກາຕິ ປິໂລຕິກາພທ຺ຘປີຐເມວ. ເອຬກປາທປີຐໍ ນາມ ທາຣຸປຏ຺ຏິກາຍ ອຸປຣິ ປາເທ ຐເປຕ຺ວາ ໂຠຊນຜລກໍ ¶ ວິຍ ກຕປີຐໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອາມລກວຏ຺ຏິກປີຐໍ ນາມ ອາມລກາກາເຣນ ໂຍຊິຕໍ ພຫຸປາທກປີຐໍ. ອິມານິ ຕາວ ປາຬິຍໍ ອາຄຕປີຐານິ. ທາຣຸມຍໍ ປນ ສພ຺ພໍ ປີຐໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ວິນິຈ຺ຉໂຍ. ໂກຈ຺ຉນ຺ຕິ ອຸສິຣມຍໍ ວາ ມຸຎ຺ຊປພ຺ພຊມຍໍ ວາ.
ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລປຣມໍ ມຎ຺ຈປຏິປາທກນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສານໍ ປມາຓງ຺ຄຸລເມວ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລໍ. ຈິມິລິກາ ນາມ ປຣິກມ຺ມກຕາຍ ຠູມິຍາ ຉວິສໍຣກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ອຕ຺ຖຣຓໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຣຸກ຺ຂຕູລນ຺ຕິ ສິມ຺ພລິຣຸກ຺ຂາທີນໍ ເຍສໍ ເກສຎ຺ຈິ ຣຸກ຺ຂານໍ ຕູລໍ. ລຕາຕູລນ຺ຕິ ຂີຣວລ຺ລິອາທີນໍ ຍາສໍ ກາສຎ຺ຈິ ວລ຺ລີນໍ ຕູລໍ. ໂປຏກິຕູລນ຺ຕິ ໂປຏກິຕິຓາທີນໍ ເຍສໍ ເກສຎ຺ຈິ ຕິຓຊາຕິການໍ ອນ຺ຕມໂສ ¶ ອຸຈ຺ຉຸນຬາທີນມ຺ປິ ຕູລໍ. ເອເຕຫິ ຕີຫິ ສພ຺ພຠູຕຄາມາ ສງ຺ຄຫິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ຣຸກ຺ຂວລ຺ລິຕິຓຊາຕິໂຍ ຫິ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຎ຺ໂຎ ຠູຕຄາໂມ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ຠູຕຄາມສ຺ສ ຕູລໍ ພິມ຺ໂພຫເນ ¶ ວຏ຺ຏຕິ, ຠິສິໍ ປນ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ອກປ຺ປິຍຕູລນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ພິມ຺ໂພຫເນ ເອຕໍ ຕູລເມວ, ຫໍສໂມຣາທີນໍ ສພ຺ພສກຸຓານໍ ສີຫາທີນໍ ສພ຺ພຈຕຸປ຺ປທານຎ຺ຈ ໂລມມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ປິຍງ຺ຄຸປຸປ຺ຜພກຸຬປຸປ຺ຜາທິ ປນ ຍໍກິຎ຺ຈິ ປຸປ຺ຜໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຕມາລປຕ຺ຕໍ ສຸທ຺ຘເມວ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ມິສ຺ສກໍ ປນ ວຏ຺ຏຕິ. ຠິສີນໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ ປຎ຺ຈວິຘໍ ອຸຓ຺ຓາທິຕູລມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ.
ອທ຺ຘກາຍິການີຕິ ອຸປຑ຺ຒກາຍປ຺ປມາຓານິ, ເຍສຸ ກຏິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ສີສໍ ອຸປທຫນ຺ຕິ. ສີສປ຺ປມາຓໍ ນາມ ຍສ຺ສ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຕີສຸ ກຓ຺ເຓສຸ ທ຺ວິນ຺ນໍ ກຓ຺ຓານໍ ອນ຺ຕຣໍ ມິນີຍມານໍ ວິທຕ຺ຖິ ເຈວ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລຎ຺ຈ ໂຫຕິ, ມຊ຺ຌຏ຺ຐານໍ ມຸຏ຺ຐິຣຕນໍ ໂຫຕິ. ທີຆໂຕ ປນ ທິຍຑ຺ຒຣຕນໍ ວາ ທ຺ວິຣຕນໍ ວາຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍໍ ສີສປ຺ປມາຓສ຺ສ ອຸກ຺ກຏ຺ຐປຣິຈ຺ເຉໂທ. ອິໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ເຫຏ຺ຐາ ປນ ວຏ຺ຏຕິ. ອຄິລານສ຺ສ ສີສຸປຘານຎ຺ຈ ປາທຸປຘານຎ຺ຈາຕິ ທ຺ວຍເມວ ວຏ຺ຏຕິ ¶ . ຄິລານສ຺ສ ພິມ຺ໂພຫນານິ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອຸປຣິ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ ກຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ຍານິ ປນ ຠິສີນໍ ອນຸຎ຺ຎາຕານິ ປຎ຺ຈ ກປ຺ປິຍຕູລານິ, ເຕຫິ ພິມ຺ໂພຫນໍ ມຫນ຺ຕມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຜຸສ຺ສເທວຕ຺ເຖໂຣ ອາຫ. ວິນຍຘຣອຸປຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ປນ ‘‘ພິມ຺ໂພຫນໍ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ກປ຺ປິຍຕູລໍ ວາ ອກປ຺ປິຍຕູລໍ ວາ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ປມາຓເມວ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫ.
ປຎ຺ຈ ຠິສິໂຍຕິ ປຎ຺ຈຫິ ອຸຓ຺ຓາທີຫິ ປູຣິຕຠິສິໂຍ. ຕູລຄຓນາຍ ຫິ ເອຕາສໍ ຄຓນາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ອຸຓ຺ຓຄ຺ຄຫເຓນ ນ ເກວລໍ ເອຬກໂລມເມວ ຄຫິຕໍ, ຐເປຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສໂລມໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍມໍສຊາຕີນໍ ປກ຺ຂິຈຕຸປ຺ປທານໍ ໂລມໍ, ສພ຺ພໍ ອິຘ ອຸຓ຺ຓຄ຺ຄຫເຓເນວ ຄຫິຕໍ. ຕສ຺ມາ ຉນ຺ນໍ ຈີວຣານໍ ຉນ຺ນໍ ອນຸໂລມຈີວຣານຎ຺ຈ ອຎ຺ຎຕເຣນ ຠິສິຈ຺ຉວິໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ສພ຺ພໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຠິສິໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອຬກໂລມານິ ປນ ອປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກມ຺ພລເມວ ຈຕຸຄ຺ຄຸຓໍ ວາ ປຎ຺ຈຄຸຓໍ ວາ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກຕາປິ ອຸຓ຺ຓຠິສິສງ຺ຂ຺ຍເມວ ຄຈ຺ຉຕິ.
ໂຈຬຠິສິອາທີສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ນວໂຈຬໍ ວາ ປຸຣາຓໂຈຬໍ ວາ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ວາ ອນ຺ໂຕ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວາ ກຕາ ໂຈຬຠິສິ, ຍໍກິຎ຺ຈິ ວາກໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກຕາ ວາກຠິສິ, ຍໍກິຎ຺ຈິ ຕິຓໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກຕາ ຕິຓຠິສິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສຸທ຺ຘຕມາລປຕ຺ຕໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ປຓ຺ຓໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກຕາ ¶ ປຓ຺ຓຠິສີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕມາລປຕ຺ຕໍ ປນ ອຎ຺ເຎນ ມິສ຺ສເມວ ວຏ຺ຏຕິ, ສຸທ຺ຘໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຠິສິຍາ ປມາຓນິຍໂມ ¶ ນຕ຺ຖິ, ມຎ຺ຈຠິສິ ປີຐຠິສິ ຠູມຕ຺ຖຣຓຠິສິ ຈງ຺ກມນຠິສິ ປາທປຸຎ຺ຉນຠິສີຕິ ເອຕາສໍ ອນຸຣູປໂຕ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິວເສນ ປມາຓໍ ກາຕພ຺ພໍ. ຍໍ ປເນຕໍ ອຸຓ຺ຓາທິປຎ຺ຈວິຘຕູລມ຺ປິ ຠິສິຍໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕໍ ‘‘ມສູຣເກປິ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອເຕນ ມສູຣກໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ສິທ຺ຘໍ ໂຫຕິ.
ມຎ຺ຈຠິສິໍ ປີເຐ ສນ຺ຖຣນ຺ຕີຕິ ມຎ຺ຈຠິສິໍ ປີເຐ ອຕ຺ຖຣນ຺ຕິ; ອຕ຺ຖຣຓຕ຺ຖາຍ ຫຣນ຺ຕີຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ອຸລ຺ໂລກໍ ອກຣິຕ຺ວາຕິ ເຫຏ຺ຐາ ຈິມິລິກໍ ອທຕ຺ວາ. ໂຜສິຕຸນ຺ຕິ ຣຊເນນ ວາ ¶ ຫລິທ຺ທິຍາ ວາ ອຸປຣິ ຜຸສິຕານິ ທາຕຸໍ. ຠຕ຺ຕິກມ຺ມນ຺ຕິ ຠິສິຈ຺ຉວິຍາ ອຸປຣິ ຠຕ຺ຕິກມ຺ມໍ. ຫຕ຺ຖຠຕ຺ຕິນ຺ຕິ ປຎ຺ຈງ຺ຄຸລິຠຕ຺ຕິໍ.
໒໙໘. ອິກ຺ກາສນ຺ຕິ ຣຸກ຺ຂນິຍ຺ຍາສໍ ວາ ສິເລສໍ ວາ. ປິຏ຺ຐມທ຺ທນ຺ຕິ ປິຏ຺ຐຂລິໍ. ກຸຓ຺ຑກມຕ຺ຕິກນ຺ຕິ ກຸຓ຺ຑກມິສ຺ສກມຕ຺ຕິກໍ. ສາສປກຸຏ຺ຏນ຺ຕິ ສາສປປິຏ຺ຐໍ. ສິຕ຺ຖເຕລກນ຺ຕິ ວິລີນມຘຸສິຕ຺ຖກໍ. ອຈ຺ຈຸສ຺ສນ຺ນໍ ໂຫຕີຕິ ພິນ຺ທຸ ພິນ຺ທຸ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣິຕຸນ຺ຕິ ປຸຎ຺ຉິຕຸໍ. ຄຓ຺ຑຸມຕ຺ຕິກນ຺ຕິ ຄຓ຺ຑຸປ຺ປາທຄູຖມຕ຺ຕິກໍ. ກສາວນ຺ຕິ ອາມລກຫຣີຕການໍ ກສາວໍ.
໒໙໙. ນ ຠິກ຺ຂເວ ປຏິຠານຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ນ ເກວລໍ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສຣູປເມວ, ຕິຣຈ຺ຉານຣູປມ຺ປິ ອນ຺ຕມໂສ ຄຓ຺ຑຸປ຺ປາທຣູປມ຺ປິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສຍໍ ກາຕຸໍ ວາ ‘‘ກໂຣຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວາ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ‘‘ອຸປາສກ ທ຺ວາຣປາລໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸມ຺ປິ ນ ລພ຺ຠຕິ. ຊາຕກປກຣຓອສທິສທານາທີນິ ປນ ປສາທນີຍານິ ນິພ຺ພິທາປຏິສໍຍຸຕ຺ຕານິ ວາ ວຕ຺ຖູນິ ປເຣຫິ ກາຣາເປຕຸໍ ລພ຺ຠຕິ. ມາລາກມ຺ມາທີນິ ສຍມ຺ປິ ກາຕຸໍ ລພ຺ຠຕິ.
໓໐໐. ອຬກມນ຺ທາຕິ ເອກງ຺ຄຓາ ມນຸສ຺ສາຠິກິຓ຺ຓາ. ຕໂຍ ຄພ຺ເຠຕິ ເອຕ຺ຖ ສິວິກາຄພ຺ໂຠຕິ ຈຕຸຣສ຺ສຄພ຺ໂຠ. ນາຬິກາຄພ຺ໂຠຕິ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ທິຄຸຓຕິຄຸຓາຍາໂມ ທີຆຄພ຺ໂຠ. ຫມ຺ມິຍຄພ຺ໂຠຕິ ອາກາສຕເລ ກູຏາຄາຣຄພ຺ໂຠ ວາ ມຸຓ຺ຑຈ຺ຉທນຄພ຺ໂຠ ວາ.
ກລງ຺ກປາທກນ຺ຕິ ຣຸກ຺ຂໍ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຂາຓຸເກ ອາໂກເຏຕ຺ວາ ກຕໍ, ຕໍ ອາຫຣິມໍ ຠິຕ຺ຕິປາທໍ ຊິຓ຺ຓກຸຏ຺ຏປາທສ຺ສ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນຕ຺ຖໍ ຠູມິຍໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕຸໍ ອນຸຊານາມີຕິ ¶ ອຕ຺ໂຖ. ປຣິຕ຺ຕາຓກິຏິກນ຺ຕິ ¶ ວສ຺ສປຣິຕ຺ຕາຓຕ຺ຖໍ ກິຏິກໍ. ອຸທ຺ທສຸຘນ຺ຕິ ວຈ຺ຉກໂຄມເຍນ ເຈວ ຉາຣິກາຍ ຈ ສທ຺ຘິໍ ມທ຺ທິຕມຕ຺ຕິກໍ.
ອາຬິນ຺ໂທ ນາມ ປມຸຂໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຆນໍ ນາມ ຍໍ ນິກ຺ຂມນ຺ຕາ ຈ ປວິສນ຺ຕາ ຈ ປາເທຫິ ຫນນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ວິຫາຣທ຺ວາເຣ ¶ ອຸຠໂຕ ກຸຏ຺ຏໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ກຕປເທສສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ, ‘‘ປຆານ’’ນ຺ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປກຸຏ຺ຏນ຺ຕິ ມຊ຺ເຌ ຄພ຺ຠສ຺ສ ສມນ຺ຕາ ປຣິຍາຄາໂຣ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ປກຸຏ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ. ໂອສາຣກນ຺ຕິ ອນາຬິນ຺ທເກ ວິຫາເຣ ວໍສໍ ທຕ຺ວາ ຕໂຕ ທຓ຺ຑເກ ໂອສາເຣຕ຺ວາ ກຕຉທນປມຸຂໍ. ສໍສາຣຓກິຏິໂກ ນາມ ຈກ຺ກລຍຸຕ຺ໂຕ ກິຏິໂກ.
໓໐໑. ປານີຍຠາຊນນ຺ຕິ ປິວນ຺ຕານໍ ປານີຍທານຠາຊນໍ. ອຸຬຸງ຺ໂກ ຈ ຖາລກຎ຺ຈ ປານີຍສງ຺ຂສ຺ສ ອນຸໂລມານິ.
໓໐໓. ອເປສີຕິ ທີຆທາຣຸມ຺ຫິ ຂາຓຸເກ ປເວເສຕ຺ວາ ກຓ຺ຏກສາຂາຫິ ວິນນ຺ຘິຕ຺ວາ ກຕໍ ທ຺ວາຣຖກນກໍ. ປລິໂຆຕິ ຄາມທ຺ວາເຣສຸ ວິຍ ຈກ຺ກຍຸຕ຺ຕໍ ທ຺ວາຣຖກນກໍ.
໓໐໕. ອສ຺ສຕຣີຫິ ຍຸຕ຺ຕາ ຣຖາ ອສ຺ສຕຣີຣຖາ. ອາມຸຕ຺ຕມຓິກຸຓ຺ຑລາຕິ ອາມຸຕ຺ຕມຓິກຸຓ຺ຑລານິ.
ປຣິນິພ຺ພຸໂຕຕິ ກິເລສປຣິນິພ຺ພາເນນ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ. ສີຕິຠູໂຕຕິ ກິເລສາຕປາຠາເວນ ສີຕິຠູໂຕ. ນິຣູປຘີຕິ ກິເລສຸປຘິອຠາເວນ ນິຣູປຘີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.
ສພ຺ພາ ອາສຕ຺ຕິໂຍ ເຉຕ຺ວາຕິ ຣູປາທີສຸ ວາ ວິສເຍສຸ ສພ຺ພຠເວສຸ ວາ ປຕ຺ຖນາໂຍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ. ຫທເຍ ທຣນ຺ຕິ ຈິຕ຺ເຕ ກິເລສທຣຖໍ ວິເນຕ຺ວາ. ເວຍ຺ຍາຍິກນ຺ຕິ ວຍກຣຓໍ ວຸຈ຺ຈຕິ.
໓໐໗. ອາເທຍ຺ຍວາໂຈຕິ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ພຫູ ຊນາ ອາທິຍິຕພ຺ພໍ ໂສຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາຣາເມ ອກໍສູຕິ ເຍ ສຘນາ, ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ຘເນນ ອກໍສຸ. ເຍ ມນ຺ທຘນາ ເຈວ ອຘນາ ຈ, ເຕສໍ ຘນໍ ອທາສິ. ອິຕິ ໂສ ສຕສຫສ຺ສກຫາປເຓ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນກຎ຺ຈ ຠຓ຺ຑໍ ທຕ຺ວາ ປຎ຺ຈຈຕ຺ຕາລີສໂຍຊນິເກ ອທ຺ຘາເນ ໂຍຊເນ ໂຍຊເນ ວິຫາຣປຕິຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິໍ ອຄມາສິ.
ໂກຏິສນ຺ຖຣໍ ¶ ¶ ສນ຺ຖຣາເປສີຕິ ກຫາປຓໂກຏິຍາ ກຫາປຓໂກຏິໍ ປຏິປາເທຕ຺ວາ ສນ຺ຖຣິ. ເຍ ຕຕ຺ຖ ຣຸກ຺ຂາ ວາ ໂປກ຺ຂຣຓິໂຍ ວາ ເຕສໍ ປຣິກ຺ເຂປປ຺ປມາຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຐາເນ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອທາສິ. ເອວມສ຺ສ ອຏ຺ຐາຣສໂກຏິກໍ ນິຘານໍ ປຣິກ຺ຂຍໍ ອຄມາສິ.
ກຸມາຣສ຺ສ ¶ ເອຕທໂຫສີຕິ ຄຫປຕິໂນ ເອວໍ ພຫຸຘນໍ ຈຊນ຺ຕສ຺ສາປິ ມຸຂສ຺ສ ວິປ຺ປສນ຺ນາກາຣໍ ທິສ຺ວາ ເອຕໍ ອໂຫສິ. ໂກຏ຺ຐກໍ ມາເປສີຕິ ສຕ຺ຕຠູມິກໍ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກປາສາທໍ ມາເປສິ.
ອຖ ໂຂ ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ຄຫປຕິ ເຊຕວເນ ວິຫາເຣ ກາຣາເປສິ…ເປ… ມຓ຺ຑເປ ກາຣາເປສີຕິ ອປຣາຫິປິ ອຏ຺ຐາຣສຫິ ໂກຏີຫິ ເອເຕ ວິຫາຣາທໂຍ ກາຣາເປສິ ອຏ຺ຐກຣີສປ຺ປມາຓາຍ ຠູມິຍາ. ວິປສ຺ສິສ຺ສ ຫິ ຠຄວໂຕ ປຸນພ຺ພສຸມິຕ຺ໂຕ ຄຫປຕິ ໂຍຊນປ຺ປມາຓໍ ຠູມິໍ ສຸວຓ຺ຓິຏ຺ຐກາສນ຺ຖເຣນ ກິຓິຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ກາຣາເປສິ. ສິຂິສ຺ສ ປນ ສິຣິວຑ຺ໂຒ ຄຫປຕິ ຕິຄາວຸຕປ຺ປມາຓໍ ສຸວຓ຺ຓຍຏ຺ຐິສນ຺ຖເຣນ, ເວສ຺ສຠຸສ຺ສ ໂສຕ຺ຖິໂຊ ຄຫປຕິ ອຑ຺ຒໂຍຊນປ຺ປມາຓໍ ສຸວຓ຺ຓຜາລສນ຺ຖເຣນ, ກກຸສນ຺ຘສ຺ສ ປນ ອຈ຺ຈຸໂຕ ຄຫປຕິ ຄາວຸຕປ຺ປມາຓໍ ສຸວຓ຺ຓຫຕ຺ຖິປທສນ຺ຖເຣນ, ໂກຓາຄມນສ຺ສ ອຸຄ຺ໂຄ ຄຫປຕິ ອຑ຺ຒຄາວຸຕປ຺ປມາຓໍ ສຸວຓ຺ຓິຏ຺ຐກາສນ຺ຖເຣນ, ກສ຺ສປສ຺ສ ສຸມງ຺ຄໂລ ຄຫປຕິ ວີສຕິອຸສຠປ຺ປມາຓໍ ສຸວຓ຺ຓກຈ຺ຉປສນ຺ຖເຣນ, ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວໂຕ ສຸທຕ຺ໂຕ ຄຫປຕິ ອຏ຺ຐກຣີສປ຺ປມາຓໍ ຠູມິໍ ກຫາປຓສນ຺ຖເຣນ ກິຓິຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ກາຣາເປສີຕິ; ເອວໍ ອນຸປຸພ຺ເພນ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍຕິ ອລເມວ ສພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕີສຸ ວິຣຊ຺ຊິຕຸໍ ອລໍ ວິມຸຈ຺ຈິຕຸນ຺ຕິ.
໓໐໘. ຂຓ຺ຑນ຺ຕິ ຠິນ຺ໂນກາໂສ. ຜຸລ຺ລນ຺ຕິ ຜລິໂຕກາໂສ. ປຏິສງ຺ຂຣິສ຺ສຕີຕິ ປາກຕິກໍ ກຣິສ຺ສຕິ. ລທ຺ຘນວກມ຺ເມນ ປນ ຠິກ຺ຂຸນາ ວາສິຜຣສຸນິຂາທນາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ສຍໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ, ກຕາກຕໍ ຊານິຕພ຺ພໍ.
໓໑໐. ປິຏ຺ຐິໂຕ ປິຏ຺ຐິໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາຕິ ເຖໂຣ ກິຣ ຄິລາເນ ປຏິຊຄ຺ຄນ຺ໂຕ ຊິຓ຺ເຓ ວຸຑ຺ເຒ ສງ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ສພ຺ພປຈ຺ຉໂຕ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ອິທມສ຺ສ ຈາຣິຕ຺ຕໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ປິຏ຺ຐິໂຕ ປິຏ຺ຐິໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ’’ຕິ. ອຄ຺ຄາສນນ຺ຕິ ເຖຣາສນໍ. ອຄ຺ໂຄທກນ຺ຕິ ທກ຺ຂິໂຓທກໍ. ອຄ຺ຄປິຓ຺ຑນ຺ຕິ ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣປິຓ຺ຑໍ. ອນ຺ຕຣາ ສຕ຺ຖີນໍ ກຣິຕ຺ວາຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ປາທານໍ ອນ຺ຕເຣ ກຣິຕ຺ວາ.
໓໑໕. ປຕິຏ຺ຐາເປສີຕິ ¶ ¶ ອຏ຺ຐາຣສໂກຏິປຣິຈ຺ຈາຄໍ ກຕ຺ວາ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ. ເອວໍ ສພ຺ພາປິ ຈຕຸປຓ຺ຓາສໂກຏິໂຍ ປຣິຈ຺ຈຊິ.
ວິຫາຣານຸຊານນກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ອາສນປ຺ປຏິພາຫນາທິກຖາ
໓໑໖. ວິປ຺ປກຕໂຠຊໂນຕິ ¶ ອນ຺ຕຣຆເຣ ວາ ວິຫາເຣ ວາ ອຣຎ຺ເຎ ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຠຸຎ຺ຊມາໂນ ຠິກ຺ຂຸ ອນິຏ຺ຐິເຕ ໂຠຊເນ ນ ວຸຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ. ອນ຺ຕຣຆເຣ ປຈ຺ຉາ ອາຄເຕນ ຠິກ຺ຂໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ມນຸສ຺ສາ ວາ ຠິກ຺ຂູ ວາ ‘‘ປວິສຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ‘‘ມຍິ ປວິສນ຺ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອຸຏ຺ຐຫິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ‘‘ເອຖ, ຠນ຺ເຕ, ອາສນໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕນ ປນ ປວິສິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ໂກຈິ ກິຎ຺ຈິ ນ ວທຕິ, ອາສນສາລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕິສມີປໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ສຠາຄຏ຺ຐາເນ ຐາຕພ຺ພໍ. ໂອກາເສ ກເຕ ‘‘ປວິສຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕນ ປນ ປວິສິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ຍໍ ອາສນໍ ຕສ຺ສ ປາປຸຓາຕິ, ຕຕ຺ຖ ອຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ຕໍ ອຸຏ຺ຐາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍາຄຸຂຊ຺ຊກາທີສຸ ປນ ຍໍກິຎ຺ຈິ ປິວິຕ຺ວາ ວາ ຂາທິຕ຺ວາ ວາ ຍາວ ອຎ຺ໂຎ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຕາວ ນິສິນ຺ນໍ ຣິຕ຺ຕຫຕ຺ຖມ຺ປິ ວຸຏ຺ຐາເປຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ວິປ຺ປກຕໂຠຊໂນເຍວ ຫິ ໂສ ໂຫຕິ.
ສເຈ ວຸຏ຺ຐາເປຕີຕິ ສເຈ ອາປຕ຺ຕິໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາປິ ວຸຏ຺ຐາເປຕິເຍວ. ປວາຣິໂຕ ຈ ໂຫຕີຕິ ຍໍ ໂສ ວຸຏ຺ຐາເປຕິ, ອຍຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸ ປວາຣິໂຕ ຈ ໂຫຕິ, ເຕນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ – ‘‘ຄຈ຺ຉ ອຸທກໍ ອາຫຣາຫີ’’ຕິ. ວຸຑ຺ຒຕຣຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຓາເປຕຸໍ ອິທເມວ ເອກໍ ຐານນ຺ຕິ. ສເຈ ໂສ ອຸທກມ຺ປິ ນ ອາຫຣຕິ, ຕໂຕ ຍຎ຺ຈ ນວກຕເຣນ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ສາຘຸກໍ ສິຕ຺ຖານີ’’ຕິອາທິມາຫ.
ຄິລານສ຺ສ ປຕິຣູປໍ ເສຍ຺ຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ໂຍ ກາສຠຄນ຺ທຣາຕິສາຣາທີຫິ ຄິລາໂນ ໂຫຕິ, ເຂຬມລ຺ລກວຈ຺ຈກປາລາທີນິ ຐເປຕພ຺ພານິ ໂຫນ຺ຕິ. ກຸຏ຺ຐິ ວາ ໂຫຕິ, ເສນາສນໍ ທູເສຕິ; ເອວຣູປສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາປາສາທປຓ຺ຓສາລາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ເອກມນ຺ຕໍ ເສນາສນໍ ທາຕພ຺ພໍ. ຍສ຺ມິໍ ວສນ຺ເຕ ເສນາສນໍ ນ ທຸສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ວຣເສຍ຺ຍາປິ ທາຕພ຺ພາວ. ໂຍປິ ສິເນຫປານວິເຣຈນນຕ຺ຖຸກມ຺ມາທີສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ເຠສຊ຺ຊໍ ກໂຣຕິ, ສພ຺ໂພ ໂສ ຄິລາໂນເຍວ, ຕສ຺ສາປິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ປຕິຣູປໍ ເສນາສນໍ ທາຕພ຺ພໍ ¶ . ເລສກປ຺ເປນາຕິ ອປ຺ປເກນ ສີສາພາຘາທິມຕ຺ເຕນ. ຠິກ຺ຂູ ¶ ຄເຓຕ຺ວາຕິ ‘‘ເອຕ຺ຕກາ ນາມ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ວິຫາເຣ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ຎຕ຺ວາ.
ອາສນປ຺ປຏິພາຫນາທິກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ເສນາສນຄ຺ຄາຫກຖາ
໓໑໘. ເສຍ຺ຍາຕິ ¶ ມຎ຺ຈຏ຺ຐານານິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຄ຺ເຄນາຕິ ເສຍ຺ຍາປຣິຈ຺ເຉເທນ, ວສ຺ສູປນາຍິກທິວເສ ກາລໍ ໂຆເສຕ຺ວາ ເອກມຎ຺ຈຏ຺ຐານໍ ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຄາເຫຕຸໍ ອນຸຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສຍ຺ຍຄ຺ເຄນ ຄາເຫນ຺ຕາຕິ ເສຍ຺ຍາປຣິຈ຺ເຉເທນ ຄາຫິຍມານາ. ເສຍ຺ຍາ ອຸສ຺ສາຣຍິໍສູຕິ ມຎ຺ຈຏ຺ຐານານິ ອຕິເຣການິ ອເຫສຸໍ. ວິຫາຣຄ຺ຄາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອນຸຠາຄນ຺ຕິ ປຸນ ອປຣມ຺ປິ ຠາຄໍ ທາຕຸໍ. ອຕິມນ຺ເທສຸ ຫິ ຠິກ຺ຂູສຸ ເອເກກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທ຺ເວ ຕີຓິ ປຣິເວຓານິ ທາຕພ຺ພານິ. ນ ອກາມາ ທາຕພ຺ໂພຕິ ອນິຈ຺ຉາຍ ນ ທາຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ວສ຺ສູປນາຍິກທິວເສ ຄຫິເຕ ອນຸຠາເຄ ປຈ຺ຉາ ອາຄຕານໍ ນ ອຕ຺ຕໂນ ອຣຸຈິຍາ ໂສ ອນຸຠາໂຄ ທາຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ເຍນ ຄຫິໂຕ, ໂສ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິຍາ ຕໍ ອນຸຠາຄໍ ວາ ປຐມຠາຄໍ ວາ ເທຕິ, ວຏ຺ຏຕິ.
ນິສ຺ສີເມ ຐິຕສ຺ສາຕິ ອຸປຈາຣສີມໂຕ ພຫິ ຐິຕສ຺ສ. ອນ຺ໂຕ ອຸປຈາຣສີມາຍ ປນ ທູເຣ ຐິຕສ຺ສາປິ ລພ຺ຠຕິເຍວ. ເສນາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາຕິ ວສ຺ສູປນາຍິກທິວເສ ຄເຫຕ຺ວາ. ສພ຺ພກາລໍ ປຏິພາຫນ຺ຕີຕິ ຈຕຸມາສຈ຺ຈເຍນ ອຸຕຸກາເລປິ ປຏິພາຫນ຺ຕິ. ຕີສຸ ເສນາສນຄ຺ຄາເຫສຸ ປຸຣິມໂກ ຈ ປຈ຺ຉິມໂກ ຈາຕິ ອິເມ ທ຺ເວ ຄາຫາ ຖາວຣາ.
ອນ຺ຕຣາມຸຕ຺ຕເກ ອຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ – ເອກສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ມຫາລາຠເສນາສນໍ ໂຫຕິ. ເສນາສນສາມິກາ ວສ຺ສູປຄຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ສພ຺ພປຈ຺ຈເຍຫິ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຸປຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປວາເຣຕ຺ວາ ຄມນກາເລ ພຫຸໍ ສມຓປຣິກ຺ຂາຣໍ ເທນ຺ຕິ. ມຫາເຖຣາ ທູຣໂຕປິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວສ຺ສູປນາຍິກທິວເສ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຜາສຸໍ ວສິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຖວສ຺ສາ ລາຠໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປກ຺ກມນ຺ຕິ. ອາວາສິກາ ‘‘ມຍໍ ເອຕ຺ຖຸປ຺ປນ຺ນໍ ລາຠໍ ນ ລຠາມ, ນິຈ຺ຈໍ ອາຄນ຺ຕຸກມຫາເຖຣາວ ລຠນ຺ຕິ, ເຕເຍວ ນໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ປລຸຊ຺ຊນ຺ຕມ຺ປິ ນ ໂອໂລເກນ຺ຕິ. ຠຄວາ ຕສ຺ສ ປຏິຊຄ຺ຄນຕ຺ຖໍ ‘‘ອປຣຊ຺ຊຸຄຕາຍ ປວາຣຓາຍ ອາຍຕິໍ ¶ ວສ຺ສາວາສຕ຺ຖາຍ ອນ຺ຕຣາມຸຕ຺ຕໂກ ຄາເຫຕພ຺ໂພ’’ຕິ ອາຫ.
ຕໍ ¶ ຄາເຫນ຺ເຕນ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ – ‘‘ຠນ຺ເຕ ອນ຺ຕຣາມຸຕ຺ຕກເສນາສນໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ. ສເຈ ຄຓ຺ຫາຕິ, ທາຕພ຺ພໍ; ໂນ ເຈ ເອເຕເນວ ອຸປາເຍນ ອນຸເຖຣໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ໂຍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕສ຺ສ ອນ຺ຕມໂສ ສາມເຓຣສ຺ສາປິ ທາຕພ຺ພໍ. ເຕນ ຕໍ ເສນາສນໍ ອຏ຺ຐມາເສ ປຏິຊຄ຺ຄິຕພ຺ພໍ. ຉທນຠິຕ຺ຕິຠູມີສຸ ¶ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຂຓ຺ຑໍ ວາ ຜຸລ຺ລໍ ວາ ໂຫຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ປຏິສງ຺ຂຣິຕພ຺ພໍ. ອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາທີຫິ ທິວສໍ ເຂເປຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິໍ ຕຕ຺ຖ ວສິຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ຣຕ຺ຕິໍ ປຣິເວເຓ ວສິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ທິວສໍ ເຂເປຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ຕຕ຺ເຖວ ວສິຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ອຸຕຸກາເລ ອາຄຕານໍ ວຸຑ຺ຒານໍ ນ ປຏິພາຫິຕພ຺ພໍ. ວສ຺ສູປນາຍິກທິວເສ ປນ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ສເຈ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອິທໍ ເສນາສນໍ ເທຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ນ ລຠຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິທໍ ອນ຺ຕຣາມຸຕ຺ຕກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຏ຺ຐມາເສ ເອເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຏິຊຄ຺ຄິຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ນ ທາຕພ຺ພໍ. ອຏ຺ຐມາເສ ປຏິຊຄ຺ຄກຠິກ຺ຂຸສ຺ເສວ ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ.
ຍສ຺ມິໍ ປນ ເສນາສເນ ເອກສໍວຈ຺ຉເຣ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຈ຺ຈເຍ ເທນ຺ຕິ ຉມາສຈ຺ຈເຍນ ຉມາສຈ຺ຈເຍນ, ຕໍ ອນ຺ຕຣາມຸຕ຺ຕກໍ ນ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ຍສ຺ມິໍ ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ເທນ຺ຕິ ຈຕຸມາສຈ຺ຈເຍນ ຈຕຸມາສຈ຺ຈເຍນ, ຍສ຺ມິໍ ວາ ຈຕຸກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ເທນ຺ຕິ ເຕມາສຈ຺ຈເຍນ ເຕມາສຈ຺ຈເຍນ, ຕໍ ອນ຺ຕຣາມຸຕ຺ຕກໍ ນ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ປຈ຺ຈເຍເນວ ຫິ ຕໍ ປຏິຊຄ຺ຄນໍ ລຠິສ຺ສຕິ. ຍສ຺ມິໍ ປນ ເອກສໍວຈ຺ຉເຣ ສກິເທວ ພຫຸປຈ຺ຈເຍ ເທນ຺ຕິ, ເອຕໍ ອນ຺ຕຣາມຸຕ຺ຕກໍ ຄາເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ. ອຍໍ ຕາວ ອນ຺ໂຕວສ຺ເສ ວສ຺ສູປນາຍິກທິວເສນ ປາຬິຍໍ ອາຄຕເສນາສນຄ຺ຄາຫກຖາ.
ອຍໍ ປນ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫ ນາມ ທຸວິໂຘ ໂຫຕິ – ອຸຕຸກາເລ ຈ ວສ຺ສາວາເສ ຈ. ຕຕ຺ຖ ອຸຕຸກາເລ ຕາວ ເກຈິ ອາຄນ຺ຕຸກາ ຠິກ຺ຂູ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເກຈິ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປຐມຍາມໍ ວາ ມຊ຺ຌິມຍາມໍ ວາ ປຈ຺ຉິມຍາມໍ ວາ ເຍ ຍທາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຕທາວ ຠິກ຺ຂູ ອຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ເສນາສນໍ ທາຕພ຺ພໍ. ອກາໂລ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເສນາສນປຎ຺ຎາປເກນ ປນ ປຓ຺ຑິເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ເອກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ມຎ຺ຈຏ຺ຐານານິ ຐເປຕພ຺ພານິ. ສເຈ ¶ ວິກາເລ ເອໂກ ວາ ທ຺ເວ ວາ ເຖຣາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕ ວຕ຺ຕພ຺ພາ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວຸຏ຺ຐາປິຍມາເນ ສພ຺ເພປິ ຠິກ຺ຂູ ອຸພ຺ຠຓ຺ຑິກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕຸມ຺ເຫ ອມ຺ຫາກໍ ວສນຏ຺ຐາເນເຍວ ວສຖາ’’ຕິ.
ພຫູສຸ ປນ ອາຄເຕສຸ ວຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປຏິປາຏິຍາ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ເອເກກໍ ປຣິເວຓໍ ປໂຫຕິ, ເອເກກໍ ປຣິເວຓໍ ທາຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ອຄ຺ຄິສາລທີຆສາລມຓ຺ຑລມາລາທໂຍ ສພ຺ເພປິ ຕສ຺ເສວ ປາປຸຓນ຺ຕິ ¶ . ເອວໍ ອປ຺ປໂຫນ຺ເຕ ປາສາທຄ຺ເຄນ ທາຕພ຺ພໍ. ປາສາເທສຸ ອປ຺ປໂຫນ຺ເຕສຸ ໂອວຣກຄ຺ເຄນ ທາຕພ຺ພໍ. ໂອວຣເກສຸ ¶ ອປ຺ປໂຫນ຺ເຕສຸ ເສຍ຺ຍຄ຺ເຄນ ທາຕພ຺ພໍ. ເສຍ຺ຍຄ຺ເຄສຸ ອປ຺ປໂຫນ຺ເຕສຸ ມຎ຺ຈຏ຺ຐາເນນ ທາຕພ຺ພໍ. ມຎ຺ຈຏ຺ຐາເນ ອປ຺ປໂຫນ຺ເຕ ເອກປີຐກຏ຺ຐານວເສນ ທາຕພ຺ພໍ. ຠິກ຺ຂຸໂນ ປນ ຐິໂຕກາສມຕ຺ຕໍ ນ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ເອຕຎ຺ຫິ ເສນາສນໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ປີຐກຏ຺ຐາເນ ປນ ອປ຺ປໂຫນ຺ເຕ ເອກໍ ມຎ຺ຈຏ຺ຐານໍ ວາ ປີຐກຏ຺ຐານໍ ວາ ວາເຣນ ວາເຣນ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ວິສ຺ສມຖາ’’ຕິ ຕິຓ຺ຓໍ ຊນານໍ ທາຕພ຺ພໍ, ນ ຫິ ສກ຺ກາ ສີຕສມເຍ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ອຊ຺ໂຌກາເສ ວສິຕຸໍ. ມຫາເຖເຣນ ປຐມຍາມໍ ວິສ຺ສມິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ທຸຕິຍຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ອິຘ ປວິສາຫີ’’ຕິ. ສເຈ ມຫາເຖໂຣ ນິທ຺ທາຄຣຸໂກ ໂຫຕິ, ກາລໍ ນ ຊານາຕິ, ອຸກ຺ກາສິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ອາໂກເຏຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ກາໂລ ຊາໂຕ, ສີຕໍ ອນຸທຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເຕນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ໂອກາໂສ ທາຕພ຺ໂພ, ອທາຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ທຸຕິຍຕ຺ເຖເຣນປິ ມຊ຺ຌິມຍາມໍ ວິສ຺ສມິຕ຺ວາ ປຸຣິມນເຍເນວ ອິຕຣສ຺ສ ທາຕພ຺ພໍ. ນິທ຺ທາຄຣຸໂກ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວຸຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ເອກຣຕ຺ຕິໍ ເອກມຎ຺ຈຏ຺ຐານໍ ຕິຓ຺ຓໍ ທາຕພ຺ພໍ. ຊມ຺ພຸທີເປ ປນ ເອກຈ຺ເຈ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ເສນາສນໍ ນາມ ມຎ຺ຈຏ຺ຐານໍ ວາ ປີຐຏ຺ຐານໍ ວາ ກິຎ຺ຈິເທວ ກສ຺ສຈິ ສປ຺ປາຍໍ ໂຫຕິ, ກສ຺ສຈິ ອສປ຺ປາຍ’’ນ຺ຕິ ອາຄນ຺ຕຸກາ ໂຫນ຺ຕຸ ວາ ມາ ວາ, ເທວສິກໍ ເສນາສນໍ ຄາເຫນ຺ຕິ. ອຍໍ ອຸຕຸກາເລ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫ ນາມ.
ວສ຺ສາວາເສ ¶ ປນ ອຕ຺ຖິ ອາຄນ຺ຕຸກວຕ຺ຕໍ, ອຕ຺ຖິ ອາວາສິກວຕ຺ຕໍ, ອາຄນ຺ຕຸເກນ ຕາວ ສກຏ຺ຐານໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວສິຕຸກາເມນ ວສ຺ສູປນາຍິກທິວສເມວ ຕຕ຺ຖ ນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ວສນຏ຺ຐານໍ ວາ ຫິ ຕຕ຺ຣ ສມ຺ພາຘໍ ຠເວຍ຺ຍ, ຠິກ຺ຂາຈາໂຣ ວາ ນ ສມ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ເຕນ ນ ຜາສຸໍ ວິຫເຣຍ຺ຍ. ຕສ຺ມາ ‘‘ອິທານິ ມາສມຕ຺ເຕນ ວສ຺ສູປນາຍິກາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕໍ ວິຫາຣໍ ປວິສິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ມາສມຕ຺ຕໍ ວສນ຺ໂຕ ສເຈ ອຸທ຺ເທສຕ຺ຖິໂກ ອຸທ຺ເທສສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ, ສເຈ ກມ຺ມຏ຺ຐານິໂກ ກມ຺ມຏ຺ຐານສປ຺ປາຍຕໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ, ສເຈ ປຈ຺ຈຍຕ຺ຖິໂກ ປຈ຺ຈຍລາຠໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕວສ຺ເສ ສຸຂໍ ວສິສ຺ສຕິ.
ສກຏ຺ຐານໂຕ ຈ ຕຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ນ ໂຄຈຣຄາໂມ ຆຏ຺ເຏຕພ຺ໂພ, ນ ຕຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສາ ວຕ຺ຕພ຺ພາ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ນິສ຺ສາຍ ສລາກຠຕ຺ຕາທີນິ ວາ ຍາຄຸຂຊ຺ຊກາທີນິ ວາ ວສ຺ສາວາສິກໍ ວາ ນຕ຺ຖິ, ອຍໍ ເຈຕິຍສ຺ສ ປຣິກ຺ຂາໂຣ, ອຍໍ ອຸໂປສຖາຄາຣສ຺ສ, ອິທໍ ຕາຬຎ຺ເຈວ ສູຈິ ຈ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຖ ຕຸມ຺ຫາກໍ ວິຫາຣ’’ນ຺ຕິ. ເສນາສນໍ ປນ ຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ທາຣຸຠຓ຺ຑມຕ຺ຕິກາຠຓ຺ຑານິ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ຄມິຍວຕ຺ຕໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນາປິ ທຫເຣຫິ ປຕ຺ຕຈີວຣຠຓ຺ຑິກາໂຍ ອຸກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ¶ ເຕລນາຬິກຕ຺ຕຣທຓ຺ຑາທີນິ ¶ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ຉຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສນ຺ເຕນ ຄາມທ຺ວາເຣເນວ ນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນນ ອຏວິມຄ຺ເຄນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ອຏວິມຄ຺ເຄ ອສຕິ ຄຸມ຺ພາທີນິ ມທ຺ທນ຺ເຕນ ນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ຄມິຍວຕ຺ຕໍ ປນ ປູເຣຕ຺ວາ ວິຕກ຺ກໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ສຸທ຺ຘຈິຕ຺ເຕນ ຄມນວຕ຺ເຕເນວ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ຄາມທ຺ວາເຣນ ມຄ຺ໂຄ ໂຫຕິ, ຄຈ຺ຉນ຺ຕຎ຺ຈ ນໍ ສປຣິວາຣໍ ທິສ຺ວາ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ເຖໂຣ ວິຍາ’’ຕິ ອຸປຘາວິຕ຺ວາ ‘‘ກຸຫິໍ, ຠນ຺ເຕ, ສພ຺ພປຣິກ຺ຂາເຣ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເຕສຸ ເຈ ເອໂກ ເອວໍ ວທຕິ – ‘‘ວສ຺ສູປນາຍິກກາໂລ ນາມາຍໍ, ຍຕ຺ຖ ອນ຺ໂຕວສ຺ເສ ນິພທ຺ຘຠິກ຺ຂາຈາໂຣ ຠຓ຺ຑປຏິຈ຺ຉາທນຎ຺ຈ ລພ຺ຠຕິ, ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂູ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ສ ເຈ ສຸຕ຺ວາ ເຕ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ¶ ຄາເມ ຊໂນ ຠຸຎ຺ຊຕິ ເຈວ ນິວາເສຕິ ຈ, ມາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ເຈ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ສມ຺ມນ຺ຕຍິຕ຺ວາ ວິຫາເຣ ນິພທ຺ຘວຕ຺ຕຎ຺ຈ ສລາກຠຕ຺ຕາທີນິ ຈ ວສ຺ສາວາສິກຎ຺ຈ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ອິເຘວ ຠນ຺ເຕ ວສຖາ’’ຕິ ຍາຈນ຺ຕິ, ສພ຺ພໍ ສາທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສພ຺ພຎ຺ເຫຕໍ ກປ຺ປິຍຎ຺ເຈວ ອນວຊ຺ຊຎ຺ຈ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ‘‘‘ກຸຫິໍ ຄຈ຺ຉຖາ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘ອສຸກຏ຺ຐານ’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ, ‘ກສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉຖາ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘ກາຣຓໍ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພ’’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸຠຍມ຺ປິ ປເນຕ຺ຖ ສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕຕ຺ຕາວ ອນວຊ຺ຊໍ. ອິທໍ ອາຄນ຺ຕຸກວຕ຺ຕໍ ນາມ.
ອິທໍ ປນ ອາວາສິກວຕ຺ຕໍ – ປຏິກຈ຺ເຈວ ຫິ ອາວາສິເກຫິ ວິຫາໂຣ ຊຄ຺ຄິຕພ຺ໂພ. ຂຓ຺ຑຜຸລ຺ລປຏິສງ຺ຂຣຓປຣິຠຓ຺ຑານິ ກາຕພ຺ພານິ. ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານທິວາຏ຺ຐານວຈ຺ຈກຸຏິປສ຺ສາວຏ຺ຐານານິ ປຘານຆຣວິຫາຣມຄ຺ໂຄຕິ ອິມານິ ສພ຺ພານິ ປຏິຊຄ຺ຄິຕພ຺ພານິ, ເຈຕິເຍ ສຸຘາກມ຺ມໍ ມຸທ຺ທເວທິກາຍ ເຕລມກ຺ຂນໍ ມຎ຺ຈປີຐປຏິຊຄ຺ຄນນ຺ຕິ ອິທມ຺ປິ ສພ຺ພໍ ກາຕພ຺ພໍ – ‘‘ວສ຺ສໍ ວສິຕຸກາມາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາກມ຺ມຏ຺ຐານານຸໂຍຄາທີນິ ກໂຣນ຺ຕາ ສຸຂໍ ວສິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ກຕປຣິກມ຺ເມຫິ ອາສາຬ຺ຫີຊຸຓ຺ຫປຎ຺ຈມິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວສ຺ສາວາສິກໍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ກຕ຺ຖ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ? ຍໂຕ ປກຕິຍາ ລພ຺ຠຕິ. ເຍຫິ ປນ ນ ທິນ຺ນປຸພ຺ພໍ, ເຕ ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ກສ຺ມາ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ? ກທາຈິ ຫິ ມນຸສ຺ສາ ເທນ຺ຕິ, ກທາຈິ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂາທີຫິ ອຸປທ຺ທຸຕາ ນ ເທນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ເຍ ນ ທສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕ ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວສ຺ສາວາສິເກ ຄາຫິເຕ ຄາຫິຕຠິກ຺ຂູນໍ ລາຠນ຺ຕຣາໂຍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ຄາເຫຕພ຺ພໍ, ປຸຈ຺ຉນ຺ເຕນ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ວສ຺ສາວາສິກຄ຺ຄາຫກກາໂລ ອຸປກຏ຺ໂຐ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ວທນ຺ຕິ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິມໍ ສໍວຈ຺ຉຣໍ ຉາຕກາທີຫິ ອຸປທ຺ທຸຕມ຺ຫ, ນ ສກ຺ໂກມ ທາຕຸ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ຍໍ ມຍໍ ປຸພ຺ເພ ເທມ, ຕໂຕ ອູນຕຣໍ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ວາ ‘‘ອິທານິ ກປ຺ປາໂສ ສຸລໂຠ, ຍໍ ປຸພ຺ເພ ເທມ, ຕໂຕ ພຫຸຕຣໍ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ¶ ວາ ¶ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຕທນຸຣູເປນ ນເຍນ ເຕສໍ ເຕສໍ ເສນາສເນ ຠິກ຺ຂູນໍ ວສ຺ສາວາສິກໍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ.
ສເຈ ¶ ມນຸສ຺ສາ ວທນ຺ຕິ – ‘‘ຍສ຺ສ ອມ຺ຫາກໍ ວສ຺ສາວາສິກໍ ປາປຸຓາຕິ, ໂສ ເຕມາສໍ ປານີຍໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕຸ, ວິຫາຣມຄ຺ຄໍ ຊຄ຺ຄຕຸ, ເຈຕິຍງ຺ຄຓໂພຘິຍງ຺ຄຓານິ ຊຄ຺ຄຕຸ, ໂພຘິຣຸກ຺ເຂ ອຸທກໍ ອາສິຎ຺ຈຕູ’’ຕິ, ຍສ຺ສ ຕໍ ປາປຸຓາຕິ, ຕສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ໂຍ ປນ ຄາໂມ ປຏິກ຺ກມ຺ມ ໂຍຊນທ຺ວິໂຍຊນນ຺ຕເຣ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຣ ເຈ ກຸລານິ ອຸປນິກ຺ເຂປໍ ຐເປຕ຺ວາ ວິຫາເຣ ວສ຺ສາວາສິກໍ ເທນ຺ຕິເຍວ, ຕານິ ກຸລານິ ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາປິ ເຕສໍ ເສນາສເນ ວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ວສນ຺ຕສ຺ສ ວສ຺ສາວາສິກໍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ເຕສໍ ເສນາສເນ ປໍສຸກູລິໂກ ວສຕິ, ອາຄຕຎ຺ຈ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ວສ຺ສາວາສິກໍ ເທມາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເຕນ ສງ຺ຆສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຕານິ ກຸລານິ ສງ຺ຆສ຺ສ ທາຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍເຍວ ເທມາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ສຠາໂຄ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ປໍສຸກູລິກສ຺ສ ປເນຕໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອິຕິ ສທ຺ຘາເທຍ຺ເຍ ທາຍກມນຸສ຺ສາ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພາ.
ຕຕ຺ຣຸປ຺ປາເທ ປນ ກປ຺ປິຍກາຣກາ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພາ. ກຖໍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພາ? ‘‘ກິໍ, ອາວຸໂສ, ສງ຺ຆສ຺ສ ຠຓ຺ຑປຏິຈ຺ຉາທນໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ສເຈ ວທນ຺ຕິ – ‘‘ຠວິສ຺ສຕິ, ຠນ຺ເຕ, ເອເກກສ຺ສ ນວຫຕ຺ຖໍ ສາຏກໍ ທສ຺ສາມ, ວສ຺ສາວາສິກໍ ຄາເຫຖາ’’ຕິ, ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈປິ ວທນ຺ຕິ – ‘‘ສາຏກໍ ນຕ຺ຖິ; ວຕ຺ຖຸ ປນ ອຕ຺ຖິ, ຄາເຫຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ, ວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ສນ຺ເຕປິ ຄາເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ກປ຺ປິຍກາຣການຎ຺ຫິ ຫຕ຺ເຖ ‘‘ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ທິນ຺ນວຕ຺ຖຸໂຕ ຍໍ ຍໍ ກປ຺ປໍ, ຕໍ ຕໍ ສພ຺ພໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ.
ຍໍ ປເນຕ຺ຖ ປິຓ຺ຑປາຕຕ຺ຖາຍ ຄິລານປຈ຺ຈຍຕ຺ຖາຍ ວາ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ທິນ຺ນໍ, ຕໍ ຈີວເຣ ອຸປນາເມນ຺ເຕຫິ ສງ຺ຆສຸຏ຺ຐຸຕາຍ ອປໂລເກຕ຺ວາ ອຸປນາເມຕພ຺ພໍ. ເສນາສນຕ຺ຖາຍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ທິນ຺ນໍ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ໂຫຕິ, ຈີວຣວເສເນວ ຈຕຸປຈ຺ຈຍວເສນ ວາ ທິນ຺ນໍ ຈີວເຣ ອຸປນາເມນ຺ຕານໍ ອປໂລກນກມ຺ມກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ອປໂລກນກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ເຕຫິ ຈ ປຸຄ຺ຄລວເສເນວ ¶ ກາຕພ຺ພໍ, ສງ຺ຆວເສນ ນ ກາຕພ຺ພໍ. ຊາຕຣູປຣຊຕວເສນາປິ ອາມກຘຎ຺ຎວເສນ ວາ ອປໂລກນກມ຺ມໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑວເສນ ຈີວຣຕຓ຺ຑຸລາທິວເສເນວ ຈ ວຏ຺ຏຕິ. ຕໍ ປນ ເອວໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ – ‘‘ອິທານິ ສຸຠິກ຺ຂໍ ສຸລຠປິຓ຺ຑໍ, ຠິກ຺ຂູ ຈີວເຣນ ກິລມນ຺ຕິ, ເອຕ຺ຕກໍ ນາມ ຕຓ຺ຑຸລຠາຄໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຈີວຣໍ ກາຕຸໍ ຣຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. ‘‘ຄິລານປຈ຺ຈໂຍ ສຸລໂຠ ¶ ຄິລາໂນ ວາ ນຕ຺ຖິ, ເອຕ຺ຕກໍ ນາມ ຕຓ຺ຑຸລຠາຄໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຈີວຣໍ ກາຕຸໍ ຣຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.
ເອວໍ ¶ ຈີວຣປຈ຺ຈຍໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ເສນາສນສ຺ສ ກາເລ ໂຆສິເຕ ສນ຺ນິປຕິເຕ ສງ຺ເຆ ເສນາສນຄ຺ຄາຫໂກ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ໂພ. ສມ຺ມນ຺ນນ຺ເຕນ ຈ ທ຺ເວ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວຎ຺ຫິ ນວໂກ ວຸຑ຺ຒຕຣສ຺ສ, ວຸຑ຺ໂຒ ຈ ນວກສ຺ສ ຄາເຫສ຺ສຕິ. ມຫນ຺ເຕ ປນ ມຫາວິຫາຣສທິເສ ວິຫາເຣ ຕໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຊນາ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພາ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ‘‘ອຏ຺ຐປິ ໂສຬສປິ ຊເນ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕສໍ ສມ຺ມຸຕິ ກມ຺ມວາຈາຍປິ ອປໂລກເນນປິ ວຏ຺ຏຕິເຍວ.
ເຕຫິ ສມ຺ມເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ເສນາສນໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕພ຺ພໍ, ເຈຕິຍຆຣໍ ໂພຘິຆຣໍ ອາສນຆຣໍ ສມ຺ມຸຎ຺ຊນິອຏ຺ໂຏ ທາຣຸອຏ຺ໂຏ ວຈ຺ຈກຸຏິ ອິຏ຺ຐກສາລາ ວຑ຺ຒກິສາລາ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐໂກ ປານີຍມາໂຬ ມຄ຺ໂຄ ໂປກ຺ຂຣຓີຕິ ເອຕານິ ຫິ ອເສນາສນານິ, ວິຫາໂຣ ອຑ຺ຒໂຍໂຄ ປາສາໂທ ຫມ຺ມິຍໍ ຄຸຫາ ມຓ຺ຑໂປ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ເວຬຸຄຸມ຺ໂພຕິ ອິມານິ ເສນາສນານິ, ຕານິ ຄາເຫຕພ຺ພານິ. ຄາເຫນ຺ເຕນ ຈ ‘‘ປຐມໍ ຠິກ຺ຂູ ຄເຓຕຸໍ, ຠິກ຺ຂູ ຄເຓຕ຺ວາ ເສຍ຺ຍາ ຄເຓຕຸ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຄາເຫຕພ຺ພານິ. ສເຈ ສງ຺ຆິໂກ ຈ ສທ຺ຘາເທຍ຺ໂຍ ຈາຕິ ທ຺ເວ ຈີວຣປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສຸ ຍໍ ຠິກ຺ຂູ ປຐມໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕໍ ຄາເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຐິຕິກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອິຕໂຣ ຄາເຫຕພ຺ໂພ.
ສເຈ ປນ ຠິກ຺ຂູນໍ ອປ຺ປຕາຍ ປຣິເວຓຄ຺ເຄນ ເສນາສເນ ຄາຫິຍມາເນ ເອກໍ ປຣິເວຓໍ ມຫາລາຠໍ ໂຫຕິ, ທສ ວາ ທ຺ວາທສ ວາ ຈີວຣານິ ລຠນ຺ຕິ, ຕໍ ວິຊເຏຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎສຸ ¶ ອລາຠເກສຸ ອາວາເສສຸ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ຠິກ຺ຂູນໍ ຄາເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ມຫາສຸມຕ຺ເຖໂຣ ອາຫ. ມຫາປທຸມຕ຺ເຖໂຣ ປນາຫ – ‘‘ນ ເອວໍ ກາຕພ຺ພໍ, ມນຸສ຺ສາ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ອາວາສຊຄ຺ຄນຕ຺ຖາຍ ປຈ຺ຈຍໍ ເທນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອຎ຺ເຎຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ຕຕ຺ຖ ປວິສິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ສເຈ ປເນຕ຺ຖ ມຫາເຖໂຣ ປຏິກ຺ໂກສຕິ – ‘‘ມາວຸໂສ, ເອວໍ ຄາເຫຖ, ຠຄວໂຕ ອນຸສິຏ຺ຐິໍ ກໂຣຖ, ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ – ‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິເວຓຄ຺ເຄນ ຄາເຫຕຸ’’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ປຏິກ຺ໂກສນາຍ ອຏ຺ຐຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ ຠິກ຺ຂູ ພຫູ, ປຈ຺ຈໂຍ ມນ຺ໂທ, ສງ຺ຄຫໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຕໍ ສຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຄາເຫຕພ຺ພເມວ.
ຄາເຫນ຺ເຕນ ¶ ຈ ສມ຺ມເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ມຫາເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອວໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເສນາສນໍ ປາປຸຓາຕິ, ຄຓ຺ຫຖ ປຈ຺ຈຍໍ ຘາເຣຖາ’’ຕິ. ‘‘ອສຸກກຸລສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ອສຸກເສນາສນຎ຺ຈ ມຍ຺ຫໍ ປາປຸຓາຕິ, ອາວຸໂສ’’ຕິ, ‘‘ປາປຸຓາຕິ, ຠນ຺ເຕ, ຄຓ຺ຫຖ ນ’’ນ຺ຕິ, ‘‘ຄຓ຺ຫາມິ, ອາວຸໂສ’’ຕິ, ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ‘‘ຄຫິຕໍ ໂວ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຄຫິຕໍ ເມ’’ຕິ ວາ ‘‘ຄຓ຺ຫິສ຺ສຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວາ ວທຕິ, ‘‘ອຄຫິຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ມຫາສຸມຕ຺ເຖໂຣ ¶ ອາຫ. ມຫາປທຸມຕ຺ເຖໂຣ ປນາຫ – ‘‘ອຕີຕານາຄຕວຈນໍ ວາ ໂຫຕຸ, ວຕ຺ຕມານວຈນໍ ວາ, ສຕຸປ຺ປາທມຕ຺ຕອາລຍກຣຓມຕ຺ຕເມວ ເຈຕ຺ຖ ປມາຓໍ, ຕສ຺ມາ ຄຫິຕເມວ ໂຫຕີ’’ຕິ.
ໂຍປິ ປໍສຸກູລິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ເສນາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຍໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ, ອຍມ຺ປິ ນ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ອາວາເສ ປກ຺ຂິປິຕພ຺ໂພ. ຕສ຺ມິໍເຍວ ປຣິເວເຓ ອຄ຺ຄິສາລາຍ ວາ ທີຆສາລາຍ ວາ ຣຸກ຺ຂມູເລ ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຄາເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປໍສຸກູລິໂກ ‘‘ວສາມີ’’ຕິ ເສນາສນໍ ຊຄ຺ຄິສ຺ສຕິ, ອິຕໂຣ ‘‘ປຈ຺ຈຍໍ ຄຓ຺ຫາມີ’’ຕິ, ເອວໍ ທ຺ວີຫິ ກາຣເຓຫິ ເສນາສນໍ ສຸຊຄ຺ຄິຕຕຣໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ປໍສຸກູລິເກ ວາສຕ຺ຖາຍ ເສນາສນໍ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕ ເສນາສນຄ຺ຄາຫາປເກນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ – ‘ຠນ຺ເຕ, ອິຘ ປຈ຺ຈໂຍ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ກິໍ ກາຕພ຺ໂພ’ຕິ. ເຕນ ‘ເຫຏ຺ຐາ ອຎ຺ຎໍ ຄາຫາເປຫີ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ກິຎ຺ຈິ ອວຕ຺ວາວ ¶ ວສຕິ, ວຸຕ຺ຖວສ຺ສສ຺ສ ຈ ປາທມູເລ ຐເປຕ຺ວາ ສາຏກໍ ເທນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ອຖ ວສ຺ສາວາສິກໍ ເທມາຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕສ຺ມິໍ ເສນາສເນ ວສ຺ສໍວຸຕ຺ຖຠິກ຺ຂູນໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ. ເຍສໍ ປນ ເສນາສນໍ ນຕ຺ຖິ; ເກວລໍ ປຈ຺ຈຍເມວ ເທນ຺ຕິ, ເຕສໍ ປຈ຺ຈຍໍ ອວສ຺ສາວາສິເກ ເສນາສເນ ຄາເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.
ມນຸສ຺ສາ ຖູປໍ ກຕ຺ວາ ວສ຺ສາວາສິກໍ ຄາຫາເປນ຺ຕິ, ຖູໂປ ນາມ ອເສນາສນໍ, ຕສ຺ສ ສມີເປ ຣຸກ຺ເຂ ວາ ມຓ຺ຑເປ ວາ ອຸປນິພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຄາຫາເປຕພ຺ພໍ. ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ເຈຕິຍໍ ປຏິຊຄ຺ຄິຕພ຺ພໍ. ໂພຘິຣຸກ຺ຂໂພຘິຆຣອາສນຆຣສມ຺ມຸຎ຺ຊນິອຏ຺ຏທາຣຸອຏ຺ຏວຈ຺ຈກຸຏິທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກປານີຍມາຬກທນ຺ຕກຏ຺ຐມາຬເກສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ໂຠຊນສາລາ ປນ ເສນາສນເມວ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ເອກສ຺ສ ວາ ພຫູນໍ ວາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄາເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ສພ຺ພມິທໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ.
ເສນາສນຄ຺ຄາຫາປເກນ ປນ ປາຏິປທອຣຸຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ປຸນ ອຣຸຓໍ ນ ຠິຊ຺ຊຕິ ຕາວ ຄາເຫຕພ຺ພໍ, ອິທຎ຺ຫິ ເສນາສນຄ຺ຄາຫສ຺ສ ເຂຕ຺ຕໍ. ສເຈ ¶ ປາໂຕວ ຄາຫິເຕ ເສນາສເນ ອຎ຺ໂຎ ວິຕກ຺ກຈາຣິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເສນາສນໍ ຍາຈຕິ, ‘‘ຄຫິຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ເສນາສນໍ, ວສ຺ສູປຄໂຕ ສງ຺ໂຆ, ຣມຓີໂຍ ວິຫາໂຣ, ຣຸກ຺ຂມູລາທີສຸ ຍຕ຺ຖ ອິຈ຺ຉຖ ຕຕ຺ຖ ວສຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ວສ຺ສູປຄເຕຫິ ອນ຺ໂຕວສ຺ເສ ນິພທ຺ຘວຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ວສ຺ສູປຄຕາ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ສມ຺ມຸຎ຺ຊນິໂຍ ພນ຺ຘຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ສຸລຠາ ເຈ ທຓ຺ຑກາ ເຈວ ສລາກາໂຍ ຈ ໂຫນ຺ຕິ, ເອເກເກນ ຉ ປຎ຺ຈ ມຸຏ຺ຐິສມ຺ມຸຎ຺ຊນິໂຍ, ທ຺ເວ ຕິສ຺ໂສ ຍຏ຺ຐິສມ຺ມຸຎ຺ຊນິໂຍ ວາ ພນ຺ຘິຕພ຺ພາ. ທຸລ຺ລຠາ ເຈ ໂຫນ຺ຕິ, ທ຺ເວ ຕິສ຺ໂສ ມຸຏ຺ຐິສມ຺ມຸຎ຺ຊນິໂຍ ເອກາ ¶ ຍຏ຺ຐິສມ຺ມຸຎ຺ຊນີ ພນ຺ຘິຕພ຺ພາ. ສາມເຓເຣຫິ ປຎ຺ຈ ປຎ຺ຈ ອຸກ຺ກາ ໂກຏ຺ເຏຕພ຺ພາ. ວສນຏ຺ຐາເນ ກສາວປຣິຠຓ຺ຑໍ ກາຕພ຺ພໍ.
ວຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ເຕຫິ ປນ ‘‘ນ ອຸທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ, ນ ອຸທ຺ທິສາເປຕພ຺ພໍ, ນ ¶ ສຊ຺ຌາໂຍ ກາຕພ຺ໂພ, ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ພໍ, ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ພໍ, ນ ນິສ຺ສໂຍ ທາຕພ຺ໂພ, ນ ຘມ຺ມສວນໍ ກາຕພ຺ພໍ, ສພ຺ເພວ ຫິ ເອເຕ ປປຎ຺ຈາ. ນິປ຺ປປຎ຺ຈາ ຫຸຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມເມວ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວາ ‘‘ສພ຺ເພ ເຕຣສ ຘຸຕງ຺ຄານິ ສມາທິຍນ຺ຕຸ, ເສຍ຺ຍໍ ອກປ຺ເປຕ຺ວາ ຐານຈງ຺ກເມຫິ ວີຕິນາເມນ຺ຕຸ, ມູຄພ຺ພຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕຸ, ສຕ຺ຕາຫກຣຓີເຍນ ຄຕາປິ ຠາຊນີຍຠຓ຺ຑໍ ລຠນ຺ຕູ’’ຕິ ວາ ເອວຣູປໍ ອຘມ຺ມິກວຕ຺ຕໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ປນ ກາຕພ຺ພໍ – ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ ນາມ ຕິວິຘມ຺ປິ ສທ຺ຘມ຺ມໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕິ; ຕສ຺ມາ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຸທ຺ທິສຖ, ອຸທ຺ທິສາເປຖ, ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣຖ, ປຘານຆເຣ ວສນ຺ຕານໍ ສງ຺ຆຏ຺ຏນໍ ອກຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕວິຫາເຣ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຸທ຺ທິສຖ, ອຸທ຺ທິສາເປຖ, ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣຖ, ຘມ຺ມສວນໍ ສມິທ຺ຘໍ ກໂຣຖ, ປພ຺ພາເຊນ຺ຕາ ໂສເຘຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຖ, ໂສເຘຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປາເທຖ, ໂສເຘຕ຺ວາ ນິສ຺ສຍໍ ເທຖ, ເອໂກປິ ຫິ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອຸປສມ຺ປທຎ຺ຈ ລຠິຕ຺ວາ ສກລສາສນໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ຖາເມນ ຍຕ຺ຕການິ ສກ຺ໂກຖ ຕຕ຺ຕການິ ຘຸຕງ຺ຄານິ ສມາທິຍຖ. ອນ຺ໂຕວສ຺ສໍ ນາເມຕໍ ສກລທິວສໍ ຣຕ຺ຕິຍາ ຈ ປຐມປຈ຺ຉິມຍາເມສຸ ອປ຺ປມຕ຺ເຕຫິ ຠວິຕພ຺ພໍ, ວີຣິຍໍ ອາຣຠິຕພ຺ພໍ. ໂປຣາຓກມຫາເຖຣາປິ ສພ຺ພປລິໂພເຘ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕວສ຺ເສ ເອກຈາຣິກວຕ຺ຕໍ ປູຣຍິໍສຸ, ຠສ຺ເສ ມຕ຺ຕໍ ຊານິຕ຺ວາ ທສວຕ຺ຖຸກກຖໍ ທສອສຸຠທສານຸສ຺ສຕິອຏ຺ຐຕິໍສາຣມ຺ມຓກຖຎ຺ຈ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອາຄນ຺ຕຸການໍ ວຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ ສຕ຺ຕາຫກຣຓີເຍນ ຄຕານໍ ອປໂລເກຕ຺ວາ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ເອວຣູປໍ ວຕ຺ຕໍ ກາຕພ຺ພໍ.
ອປິຈ ¶ ຠິກ຺ຂູ ໂອວທິຕພ຺ພາ – ‘‘ວິຄ຺ຄາຫິກປິສຸຓຜຣຸສວຈນານິ ມາ ວທຖ, ທິວເສ ທິວເສ ສີລານິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ຕາ ຈຕຸຣາຣກ຺ຂໍ ອຫາເປນ຺ຕາ ມນສິກາຣພຫຸລາ ¶ ວິຫຣຖາ’’ຕິ. ທນ຺ຕກຏ຺ຐຂາທນວຕ຺ຕໍ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ເຈຕິຍໍ ວາ ໂພຘິໍ ວາ ວນ຺ທນ຺ເຕນ ຄນ຺ຘມາລໍ ວາ ປູເຊນ຺ເຕນ ປຕ຺ຕໍ ວາ ຖວິກາຍ ປກ຺ຂິປນ຺ເຕນ ນ ກເຖຕພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂາຈາຣວຕ຺ຕໍ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘‘ອນ຺ໂຕຄາເມ ມນຸສ຺ເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຈ຺ຈຍສຎ຺ຎຸຕ຺ຕກຖາ ວາ ວິສຠາຄກຖາ ວາ ນ ກເຖຕພ຺ພາ, ຣກ຺ຂິຕິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ຠວິຕພ຺ພໍ, ຂນ຺ຘກວຕ຺ຕຎ຺ຈ ເສຂິຍວຕ຺ຕຎ຺ຈ ປູເຣຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ເອວຣູປາ ພຫຸກາປິ ນິຍ຺ຍານິກກຖາ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພາຕິ.
ປຈ຺ຉິມວສ຺ສູປນາຍິກທິວເສ ປນ ສເຈ ກາລໍ ໂຆເສຕ຺ວາ ສນ຺ນິປຕິເຕ ສງ຺ເຆ ໂກຈິ ທສຫຕ຺ຖໍ ວຕ຺ຖໍ ¶ ອາຫຣິຕ຺ວາ ວສ຺ສາວາສິກໍ ເທຕິ, ອາຄນ຺ຕຸໂກ ສເຈ ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ທາຕພ຺ພໍ. ນວໂກ ເຈ ໂຫຕິ, ສມ຺ມເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ – ‘‘ສເຈ ຠນ຺ເຕ ອິຈ຺ຉຖ, ປຐມຠາຄໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອິທໍ ວຕ຺ຖໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ, ອມຸຎ຺ຈນ຺ຕສ຺ສ ນ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ປຸພ຺ເພ ຄາຫິຕໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ທາຕພ຺ພໍ. ເອເຕເນວຸປາເຍນ ທຸຕິຍຕ຺ເຖຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ອາຄນ຺ຕຸກສ຺ສ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປຐມວສ຺ສູປຄຕາ ທ຺ເວ ຕີຓິ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຎ຺ຈ ວາ ວຕ຺ຖານິ ອລຕ຺ຖຸໍ, ລທ຺ຘໍ ລທ຺ຘໍ ເອເຕເນວຸປາເຍນ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ຍາວ ອາຄນ຺ຕຸກສ຺ສ ສມກໍ ໂຫຕິ, ຕາວ ທາຕພ຺ພໍ. ເຕນ ປນ ສມເກ ລທ຺ເຘ ອວສິຏ຺ໂຐ ອນຸຠາໂຄ ເຖຣາສເນ ທາຕພ຺ໂພ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ລາເຠ ສຕິ ຐິຕິກາຍ ຄາເຫຕຸໍ ກຕິກໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.
ສເຈ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂໍ ໂຫຕິ, ທ຺ວີສຸປິ ວສ຺ສູປນາຍິກາສຸ ວສ຺ສູປຄຕາ ຠິກ຺ຂູ ຠິກ຺ຂາຍ ກິລມນ຺ຕາ ‘‘ອາວຸໂສ, ອິຘ ວສນ຺ຕາ ສພ຺ເພວ ກິລມາມ, ສາຘຸ ວຕ ທ຺ເວຠາຄາ ໂຫມ, ເຍສໍ ຎາຕິປວາຣິຕຏ຺ຐານານິ ອຕ຺ຖິ, ເຕ ຕຕ຺ຖ ວສິຕ຺ວາ ປວາຣຓາຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕໍ ວສ຺ສາວາສິກໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເຕສຸ ເຍ ຕຕ຺ຖ ວສິຕ຺ວາ ປວາຣຓາຍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອປໂລເກຕ຺ວາ ວສ຺ສາວາສິກໍ ທາຕພ຺ພໍ. ສາທິຍນ຺ຕາປິ ຫິ ເຕ ເນວ ວສ຺ສາວາສິກສ຺ສ ສາມິໂນ, ຂີຍນ຺ຕາປິ ຈ ອາວາສິກາ ເນວ ອທາຕຸໍ ລຠນ຺ຕິ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ¶ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ກຕິກວຕ຺ຕໍ ກາຕພ຺ພໍ – ‘ສພ຺ເພສໍ ໂນ ອິຘ ຍາຄຸຠຕ຺ຕໍ ນປ຺ປໂຫຕິ, ສຠາຄຏ຺ຐາເນ ວສິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉຖ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຕ຺ຕໍ ວສ຺ສາວາສິກໍ ລຠິສ຺ສຖາ’ຕິ. ຕຎ຺ເຈ ເອໂກ ປຏິພາຫຕິ, ສຸປຏິພາຫິຕໍ; ໂນ ເຈ ¶ ປຏິພາຫຕິ, ກຕິກາ ສຸກຕາ. ປຈ຺ຉາ ເຕສໍ ຕຕ຺ຖ ວສິຕ຺ວາ ອາຄຕານໍ ອປໂລເກຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ, ອປໂລກນກາເລ ປຏິພາຫິຕຸໍ ນ ລພ຺ຠຕີ’’ຕິ. ປຸນປິ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສເຈ ວສ຺ສູປຄເຕສຸ ເອກຈ຺ຈານໍ ວສ຺ສາວາສິເກ ອປາປຸຓນ຺ເຕ ຠິກ຺ຂູ ກຕິກໍ ກໂຣນ຺ຕິ – ‘ຉິນ຺ນວສ຺ສານໍ ວສ຺ສາວາສິກຎ຺ຈ ອິທານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກວສ຺ສາວາສິກຎ຺ຈ ອິເມສໍ ທາຕຸໍ ຣຸຈ຺ຈຕີ’ຕິ ເອວໍ ກຕິກາຍ ກຕາຍ ຄາຫິຕສທິສເມວ ໂຫຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ນໍ ເຕສເມວ ທາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.
ເຕມາສໍ ປານີຍໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ວິຫາຣມຄ຺ຄເຈຕິຍງ຺ຄຓໂພຘິຍງ຺ຄຓານິ ຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ໂພຘິຣຸກ຺ເຂ ອຸທກໍ ສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປກ຺ກນ຺ໂຕປິ ວິພ຺ຠນ຺ໂຕປິ ວສ຺ສາວາສິກໍ ລຠຕິເຍວ. ຠຕິນິວິຏ຺ຐຎ຺ຫິ ເຕນ ກຕໍ. ສງ຺ຆິກໍ ປນ ອປໂລກນກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຄາຫິຕໍ ອນ຺ໂຕວສ຺ເສ ວິພ຺ຠນ຺ໂຕປິ ລຠເຕວ. ປຈ຺ຈຍວເສນ ຄາຫິຕໍ ປນ ນ ລຠຕີຕິ ວທນ຺ຕິ.
ສເຈ ¶ ວຸຕ຺ຖວສ຺ໂສ ທິສໍຄມິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອາວາສິກສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ກິຎ຺ຈິເທວ ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອສຸກກຸເລ ມຍ຺ຫໍ ວສ຺ສາວາສິກໍ ປຕ຺ຕໍ, ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄຕຏ຺ຐາເນ ວິພ຺ຠມຕິ, ວສ຺ສາວາສິກໍ ສງ຺ຆິກໍ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ມນຸສ຺ເສ ສມ຺ມຸຂາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ລຠຕິ. ‘‘ອິທໍ ວສ຺ສາວາສິກໍ ອມ຺ຫາກໍ ເສນາສເນ ວຸຕ຺ຖຠິກ຺ຂຸໂນ ເທມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ຍສ຺ສ ຄາຫິຕໍ ຕສ຺ເສວ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ເສນາສນສາມິກສ຺ສ ປິຍກມ຺ຍຕາຍ ປຸຕ຺ຕຘີຕາທໂຍ ພຫູນິ ວຕ຺ຖານິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ເສນາສເນ ເທມາ’’ຕິ ເທນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ວສ຺ສູປຄຕສ຺ສ ເອກເມວ ວຕ຺ຖໍ ທາຕພ຺ພໍ, ເສສານິ ສງ຺ຆິການິ ໂຫນ຺ຕິ, ວສ຺ສາວາສິກຏ຺ຐິຕິກາຍ ຄາເຫຕພ຺ພານິ. ຐິຕິກາຍ ອສຕິ ເຖຣາສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄາເຫຕພ຺ພານິ. ເສນາສເນ ວສ຺ສູປຄຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ເນນ ¶ ຈິຕ຺ຕປ຺ປສາເທນ ພຫູນິ ວຕ຺ຖານິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເສນາສນສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ ທິນ຺ເນສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສເຈ ປນ ປາທມູເລ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ເອຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເທມາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕສ຺ເສວ ໂຫນ຺ຕິ.
ເອກສ຺ສ ເຄເຫ ທ຺ເວ ວສ຺ສາວາສິການິ – ປຐມຠາໂຄ ສາມເຓຣສ຺ສ ຄາຫິໂຕ ໂຫຕິ, ທຸຕິໂຍ ເຖຣາສເນ. ໂສ ເອກໍ ທສຫຕ຺ຖໍ, ເອກໍ ອຏ຺ຐຫຕ຺ຖໍ ສາຏກໍ ເປເສຕິ ‘‘ວສ຺ສາວາສິກໍ ປຕ຺ຕຠິກ຺ຂູນໍ ເທຖາ’’ຕິ ວິຈິນິຕ຺ວາ ວຣຠາຄໍ ສາມເຓຣສ຺ສ ທຕ຺ວາ ອນຸຠາໂຄ ເຖຣາສເນ ທາຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ອຸໂຠປິ ຆຣໍ ເນຕ຺ວາ ໂຠເຊຕ຺ວາ ສຍເມວ ປາທມູເລ ຐເປຕິ, ຍໍ ຍສ຺ສ ທິນ຺ນໍ, ຕເທວ ຕສ຺ສ ໂຫຕິ.
ອິໂຕ ¶ ປຣໍ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ອາຄຕນໂຍ ໂຫຕິ – ‘‘ເອກສ຺ສ ຆເຣ ທຫຣສາມເຓຣສ຺ສ ວສ຺ສາວາສິກໍ ປາປຸຓາຕິ, ໂສ ເຈ ປຸຈ຺ຉຕິ – ‘ອມ຺ຫາກໍ ວສ຺ສາວາສິກໍ ກສ຺ສ ປຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ, ‘ສາມເຓຣສ຺ສາ’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘ທານກາເລ ຊານິສ຺ສສີ’ຕິ ວຕ຺ວາ ທານທິວເສ ເອກໍ ມຫາເຖຣໍ ເປເສຕ຺ວາ ນີຫຣາເປຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຍສ຺ສ ວສ຺ສາວາສິກໍ ປຕ຺ຕໍ, ໂສ ວິພ຺ຠມຕິ ວາ ກາລໍ ວາ ກໂຣຕິ, ມນຸສ຺ສາ ເຈ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ – ‘ກສ຺ສ ອມ຺ຫາກໍ ວສ຺ສາວາສິກໍ ປຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຍຖາຠູຕໍ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ເຕ ວທນ຺ຕິ – ‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ເທມາ’ຕິ, ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປາປຸຓາຕິ. ອຖ ສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ຄຓສ຺ສ ວາ ເທນ຺ຕິ, ສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ຄຓສ຺ສ ວາ ປາປຸຓາຕິ. ສເຈ ວສ຺ສູປຄຕາ ສຸທ຺ຘປໍສຸກູລິກາເຍວ ໂຫນ຺ຕິ, ອາເນຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ວສ຺ສາວາສິກໍ ເສນາສນປຣິກ຺ຂາຣໍ ວາ ກຕ຺ວາ ຐເປຕພ຺ພໍ, ພິມ຺ໂພຫນາທີນິ ວາ ກາຕພ຺ພານີ’’ຕິ. ອິທໍ ເນວາສິກວຕ຺ຕໍ.
ເສນາສນຄ຺ຄາຫກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ອຸປນນ຺ທວຕ຺ຖຸກຖາ
໓໑໙. ອຸປນນ຺ທວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ¶ – ຕຕ຺ຖ ຕຍາ ໂມຆປຸຣິສ ຄຫິຕໍ ອິຘ ມຸຕ຺ຕໍ, ອິຘ ຕຍາ ຄຫິຕໍ ຕຕ຺ຣ ມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຍມຕ຺ໂຖ – ຍໍ ຕຍາ ຕຕ຺ຖ ເສນາສນໍ ຄຫິຕໍ, ຕໍ ເຕ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕເນວ ອິຘ ມຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ອິຘ ທານາຫໍ, ອາວຸໂສ, ມຸຎ຺ຈາມີ’’ຕິ ວທນ຺ເຕນ ປນ ຕໍ ຕຕ຺ຣາປິ ມຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ຕ຺ວໍ ອຸຠຍຕ຺ຖ ປຣິພາຫິໂຣຕິ.
ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ວິນິຈ຺ຉໂຍ – ຄຫເຓນ ຄຫຓໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ຄຫເຓນ ອາລໂຍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ອາລເຍນ ຄຫຓໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ອາລເຍນ ອາລໂຍ ¶ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ກຖໍ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ວສ຺ສູປນາຍິກທິວເສ ເອກສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ເສນາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສາມນ຺ຕວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຣາປິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕສ຺ສ ອິມິນາ ຄຫເຓນ ປຸຣິມໍ ຄຫຓໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ອປໂຣ ‘‘ອິຘ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາລຍມຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ສາມນ຺ຕວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ເສນາສນໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕສ຺ສ ອິມິນາ ຄຫເຓນ ປຸຣິໂມ ອາລໂຍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ເອໂກ ‘‘ອິຘ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເສນາສນໍ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ອາລຍໍ ວາ ກຕ຺ວາ ສາມນ຺ຕວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອິເຘວ ທານິ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາລຍໍ ກໂຣຕິ, ອິຈ຺ຈສ຺ສ ອາລເຍນ ວາ ຄຫຓໍ ອາລເຍນ ວາ ອາລໂຍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ປຈ຺ຉິເມ ¶ ຄຫເຓ ວາ ອາລເຍ ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ໂຍ ປນ ‘‘ເອກສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ເສນາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສ ອຸປຈາຣສີມາຕິກ຺ກເມ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ຍທິ ປນ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຜາສຸ ຠວິສ຺ສຕິ, ວສິສ຺ສາມິ; ໂນ ເຈ, ອາຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຜາສຸຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉຕິ, ວຏ຺ຏຕິ.
໓໒໐. ຕິວສ຺ສນ຺ຕເຣນາຕິ ເອຕ຺ຖ ຕິວສ຺ສນ຺ຕໂຣ ນາມ ໂຍ ທ຺ວີຫິ ວສ຺ເສຫິ ມຫນ຺ຕຕໂຣ ວາ ທຫຣຕໂຣ ວາ ໂຫຕິ. ໂຍ ປນ ເອເກນ ວສ຺ເສນ ມຫນ຺ຕຕໂຣ ວາ ທຫຣຕໂຣ ວາ ໂຫຕິ, ໂຍ ວາ ສມານວສ຺ໂສ, ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ. ອິເມ ສພ຺ເພ ເອກສ຺ມິໍ ມຎ຺ເຈ ວາ ປີເຐ ວາ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ຫຸຕ຺ວາ ນິສີທິຕຸໍ ລຠນ຺ຕິ. ຍໍ ຕິຓ຺ຓໍ ປໂຫຕິ, ຕໍ ສໍຫາຣິມໍ ວາ ໂຫຕຸ ອສໍຫາຣິມໍ ວາ, ຕຖາຣູເປ ອປິ ຜລກຂຓ຺ເຑ ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນນາປິ ສທ຺ຘິໍ ນິສີທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.
ຫຕ຺ຖິນຂກນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖິກຸມ຺ເຠ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ; ເອວໍ ກຕສ຺ສ ກິເຣຕໍ ນາມໍ. ສພ຺ພໍ ປາສາທປຣິໂຠຄນ຺ຕິ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕາທິວິຈິຕ຺ຣານິ ກວາຏານິ ມຎ຺ຈປີຐານິ ຕາລວຓ຺ຏານິ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕມຍປານີຍຆຏປານີຍສຣາວານິ ¶ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຈິຕ຺ຕກມ຺ມກຕໍ, ສພ຺ພໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ປາສາທສ຺ສ ທາສິທາສໍ ເຂຕ຺ຕວຕ຺ຖຸໍ ໂຄມຫິໍສໍ ເທມາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ປາເຏກ຺ກໍ ຄຫຓກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ປາສາເທ ປຏິຄ຺ຄຫິເຕ ປຏິຄ຺ຄຫິຕເມວ ¶ ໂຫຕິ. ໂຄນກາທີນິ ສງ຺ຆິກວິຫາເຣ ວາ ປຸຄ຺ຄລິກວິຫາເຣ ວາ ມຎ຺ຈປີຐເກສຸ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ຘມ຺ມາສເນ ປນ ຄິຫິວິກຏນິຫາເຣນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣາປິ ນິປຊ຺ຊິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.
ອຸປນນ຺ທວຕ຺ຖຸກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ອວິສ຺ສຊ຺ຊິຍວຕ຺ຖຸກຖາ
໓໒໑. ປຎ຺ຈິມານີຕິ ຣາສິວເສນ ປຎ຺ຈ, ສຣູປວເສນ ປເນຕານິ ພຫູນິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອາຣາໂມ ນາມ ປຸປ຺ຜາຣາໂມ ວາ ຜລາຣາໂມ ວາ. ອາຣາມວຕ຺ຖຸ ນາມ ເຕສໍເຍວ ອາຣາມານໍ ອຕ຺ຖາຍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຐປິໂຕກາໂສ; ເຕສຸ ວາ ອາຣາເມສຸ ວິນຏ຺ເຐສຸ ເຕສໍ ໂປຣາຓກຠູມິຠາໂຄ. ວິຫາໂຣ ນາມ ຍໍກິຎ຺ຈິ ປາສາທາທິເສນາສນໍ. ວິຫາຣວຕ຺ຖຸ ນາມ ຕສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐາໂນກາໂສ. ມຎ຺ໂຈ ນາມ – ມສາຣໂກ, ພຸນ຺ທິກາພທ຺ໂຘ, ກຸຬີຣປາທໂກ ອາຫຈ຺ຈປາທໂກຕິ ອິເມສໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕານໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຎ຺ຈານໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ¶ . ປີຐໍ ນາມ ມສາຣກາທີນໍເຍວ ຈຕຸນ຺ນໍ ປີຐານໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ. ຠິສິ ນາມ ອຸຓ຺ຓຠິສິອາທີນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອຎ຺ຎຕຣາ. ພິມ຺ໂພຫນໍ ນາມ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣານໍ ພິມ຺ໂພຫນານໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ. ໂລຫກຸມ຺ຠີ ນາມ ກາຬໂລເຫນ ວາ ຕມ຺ພໂລເຫນ ວາ ເຍນ ເກນຈິ ໂລເຫນ ກຕາ ກຸມ຺ຠີ. ໂລຫຠາຓກາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອຕ຺ຖ ປນ ຠາຓກນ຺ຕິ ອຣຎ຺ຊໂຣ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວາຣໂກຕິ ຆໂຏ. ກຏາຫໍ ກຏາຫເມວ. ວາສິອາທີສຸ ວລ຺ລິອາທີສຸ ຈ ທຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເອວໍ –
ທ຺ວິສງ຺ຄຫານິ ທ຺ເວ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຕິຍໍ ຈຕຸສງ຺ຄຫໍ;
ຈຕຸຕ຺ຖໍ ນວໂກຏ຺ຐາສໍ, ປຎ຺ຈມໍ ອຏ຺ຐເຠທນໍ.
ອິຕິ ປຎ຺ຈຫິ ຣາສີຫິ, ປຎ຺ຈນິມ຺ມລໂລຈໂນ;
ປຎ຺ຈວີສວິຘໍ ນາໂຖ, ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ປກາສຍິ.
ຕຕ຺ຣາຍໍ ¶ ວິນິຈ຺ຉຍກຖາ – ອິທຎ຺ຫິ ສພ຺ພມ຺ປິ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ອິຘ ອວິສ຺ສຊ຺ຊິຍໍ, ກີຏາຄິຣິວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ‘‘ອເວຠງ຺ຄິຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຣິວາເຣ ປນ –
‘‘ອວິສ຺ສຊ຺ຊິຍໍ ອເວຠງ຺ຄິຍໍ, ປຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕາ ມເຫສິນາ;
ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕສ຺ສ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ,
ປຎ຺ຫາ ເມສາ ກຸສເລຫິ ຈິນ຺ຕິຕາ’’ຕິ. (ປຣິ. ໔໗໙) –
ອາຄຕໍ. ຕສ຺ມາ ມູລຈ຺ເຉຊ຺ຊວເສນ ອວິສ຺ສຊ຺ຊິຍໍ ອເວຠງ຺ຄິຍຎ຺ຈ ປຣິວຕ຺ຕນວເສນ ປນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕສ຺ສ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ຈ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.
ຕຕ຺ຣາຍໍ ອນຸປຸພ຺ພິກຖາ ¶ – ອິທໍ ຕາວ ປຎ຺ຈວິຘມ຺ປິ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເຠສຊ຺ຊຕ຺ຖາຍ ອຸປເນຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຖາວເຣນ ຈ ຖາວຣໍ ຄຣຸຠຓ຺ເຑນ ຈ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຖາວເຣ ປນ ເຂຕ຺ຕໍ ວຕ຺ຖຸ ຕຬາກໍ ມາຕິກາຕິ ເອວຣູປໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ວິຈາເຣຕຸໍ ວາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ວາ ອຘິວາເສຕຸໍ ວາ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ກປ຺ປິຍກາຣເກເຫວ ວິຈາຣິຕໂຕ ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອາຣາເມນ ປນ ອາຣາມໍ ອາຣາມວຕ຺ຖຸໍ ວິຫາຣໍ ວິຫາຣວຕ຺ຖຸນ຺ຕິ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຣິວຕ຺ເຕຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.
ຕຕ຺ຣາຍໍ ປຣິວຕ຺ຕນນໂຍ – ສງ຺ຆສ຺ສ ນາຬິເກຣາຣາໂມ ທູເຣ ໂຫຕິ, ກປ຺ປິຍກາຣກາ ວາ ພຫຸຕຣໍ ຂາທນ຺ຕິ. ຍມ຺ປິ ນ ຂາທນ຺ຕິ, ຕໂຕ ສກຏເວຕນໍ ທຕ຺ວາ ¶ ອປ຺ປເມວ ຫຣນ຺ຕິ. ອຎ຺ເຎສໍ ປນ ຕສ຺ສ ອາຣາມສ຺ສ ອວິທູຣຄາມວາສີນໍ ມນຸສ຺ສານໍ ວິຫາຣສ຺ສ ສມີເປ ອາຣາໂມ ໂຫຕິ, ເຕ ສງ຺ຆໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສເກນ ອາຣາເມນ ຕໍ ອາຣາມໍ ຍາຈນ຺ຕິ, ສງ຺ເຆນ ‘‘ຣຸຈ຺ຈຕິ ສງ຺ຆສ຺ສາ’’ຕິ ອປໂລເກຕ຺ວາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ສເຈປິ ຠິກ຺ຂູນໍ ຣຸກ຺ຂສຫສ຺ສໍ ໂຫຕິ, ມນຸສ຺ສານໍ ປຎ຺ຈ ສຕານິ, ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ອາຣາໂມ ຂຸທ຺ທໂກ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ອຍໍ ຂຸທ຺ທໂກ, ອຖ ໂຂ ອິຕຣໂຕ ພຫຸຕຣໍ ອາຍໍ ເທຕິ. ສເຈປິ ສມກເມວ ເທຕິ; ເອວມ຺ປິ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕກ຺ຂເຓ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ສກ຺ກາຕິ ຄເຫຕພ຺ພເມວ. ສເຈ ປນ ມນຸສ຺ສານໍ ພຫຸຕຣາ ຣຸກ຺ຂາ ໂຫນ຺ຕິ, ‘‘ນນຸ ຕຸມ຺ຫາກໍ ພຫຸຕຣາ ຣຸກ຺ຂາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ‘‘ອຕິເຣກໍ ອມ຺ຫາກໍ ປຸຎ຺ຎໍ ໂຫຕຸ, ສງ຺ຆສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຊານາເປຕ຺ວາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຠິກ຺ຂູນໍ ຣຸກ຺ຂາ ຜລຘາຣິໂນ, ມນຸສ຺ສານໍ ຣຸກ຺ຂາ ນ ຕາວ ຜລໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ກິຎ຺ຈາປິ ນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ນ ຈິເຣນ ຄຓ຺ຫິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພເມວ. ມນຸສ຺ສານໍ ຣຸກ຺ຂາ ຜລຘາຣິໂນ, ຠິກ຺ຂູນໍ ນ ຕາວ ຜລໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ‘‘ນນຸ ຕຸມ຺ຫາກໍ ¶ ຣຸກ຺ຂາ ຜລຘາຣິໂນ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ‘‘ຄຓ຺ຫຖ, ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກໍ ປຸຎ຺ຎໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເທນ຺ຕິ, ຊານາເປຕ຺ວາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ; ເອວໍ ອາຣາເມນ ອາຣາໂມ ປຣິວຕ຺ເຕຕພ຺ໂພ. ເອເຕເນວ ນເຍນ ອາຣາມວຕ຺ຖຸປິ ວິຫາໂຣປິ ວິຫາຣວຕ຺ຖຸປິ ອາຣາເມນ ປຣິວຕ຺ເຕຕພ຺ພໍ. ອາຣາມວຕ຺ຖຸນາ ຈ ມຫນ຺ເຕນ ວາ ຂຸທ຺ທເກນ ວາ ອາຣາມອາຣາມວຕ຺ຖຸ ວິຫາຣວິຫາຣວຕ຺ຖູນິ ¶ .
ກຖໍ ວິຫາເຣນ ວິຫາໂຣ ປຣິວຕ຺ເຕຕພ຺ໂພ? ສງ຺ຆສ຺ສ ອນ຺ໂຕຄາເມ ເຄຫໍ ໂຫຕິ, ມນຸສ຺ສານໍ ວິຫາຣມຊ຺ເຌ ປາສາໂທ, ອຸໂຠປິ ອຄ຺ເຆນ ສມກາ, ສເຈ ມນຸສ຺ສາ ເຕນ ປາສາເທນ ຕໍ ເຄຫໍ ຍາຈນ຺ຕິ, ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຠິກ຺ຂູນໍ ເຈ ມຫຄ຺ຆຕຣໍ ເຄຫໍ ໂຫຕິ, ‘‘ມຫຄ຺ຆຕຣໍ ອມ຺ຫາກໍ ເຄຫ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກິຎ຺ຈາປິ ມຫຄ຺ຆຕຣໍ, ປພ຺ພຊິຕານໍ ອສາຣຸປ຺ປໍ, ນ ສກ຺ກາ ຕຕ຺ຖ ປພ຺ພຊິເຕຫິ ວສິຕຸໍ, ອິທໍ ປນ ສາຣຸປ຺ປໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ; ເອວມ຺ປິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ມນຸສ຺ສານໍ ມຫຄ຺ຆໍ ໂຫຕິ, ‘‘ນນຸ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເຄຫໍ ມຫຄ຺ຆ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ‘‘ໂຫຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກໍ ປຸຎ຺ຎໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວໍ ວິຫາເຣນ ວິຫາໂຣ ປຣິວຕ຺ເຕຕພ຺ໂພ. ເອເຕເນວ ນເຍນ ວິຫາຣວຕ຺ຖຸປິ ອາຣາໂມປິ ອາຣາມວຕ຺ຖຸປິ ວິຫາເຣນ ປຣິວຕ຺ເຕຕພ຺ພໍ. ວິຫາຣວຕ຺ຖຸນາ ຈ ມຫຄ຺ເຆນ ວາ ອປ຺ປຄ຺ເຆນ ວາ ວິຫາຣວິຫາຣວຕ຺ຖຸອາຣາມອາຣາມວຕ຺ຖູນິ. ເອວໍ ຕາວ ຖາວເຣນ ຖາວຣປຣິວຕ຺ຕນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.
ຄຣຸຠຓ຺ເຑນ ¶ ຄຣຸຠຓ຺ຑປຣິວຕ຺ຕເນ ປນ ມຎ຺ຈປີຐໍ ມຫນ຺ຕໍ ວາ ໂຫຕຸ ຂຸທ຺ທກໍ ວາ, ອນ຺ຕມໂສ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລປາທກໍ ວາ ຄາມທາຣເກຫິ ປໍສ຺ວາຄາຣເກສຸ ກີຬນ຺ເຕຫິ ກຕມ຺ປິ ສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ໂຫຕິ. ສເຈປິ ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ຕາທໂຍ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ມຎ຺ຈສຕໍ ວາ ມຎ຺ຈສຫສ຺ສໍ ວາ ເທນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ກປ຺ປິຍມຎ຺ຈາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພາ, ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວຸຑ຺ຒປຏິປາຏິຍາ ‘‘ສງ຺ຆິກປຣິໂຠເຄນ ປຣິຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ທາຕພ຺ພາ, ປຸຄ຺ຄລິກວເສນ ນ ທາຕພ຺ພາ. ອຕິເຣກມຎ຺ເຈ ຠຓ຺ຑາຄາຣາທີສຸ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ພຫິສີມາຍ ‘‘ສງ຺ຆສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ ທິນ຺ນມຎ຺ໂຈ ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວສນຏ຺ຐາເນ ທາຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ເຈ ພຫູ ມຎ຺ຈາ ໂຫນ຺ຕິ, ມຎ຺ເຈນ ກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖິ; ຍສ຺ສ ວສນຏ຺ຐາເນ ກມ຺ມໍ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ‘‘ສງ຺ຆິກປຣິໂຠເຄນ ປຣິຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ທາຕພ຺ໂພ. ມຫຄ຺ເຆນ ສຕຄ຺ຆນເກນ ວາ ສຫສ຺ສຄ຺ຆນເກນ ວາ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນເກນ ວາ ມຎ຺ເຈນ ອຎ຺ຎໍ ມຎ຺ຈສຕໍ ¶ ລຠຕິ, ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ນ ເກວລໍ ມຎ຺ເຈນ ມຎ຺ໂຈເຍວ, ອາຣາມອາຣາມວຕ຺ຖຸວິຫາຣວິຫາຣວຕ຺ຖຸປີຐຠິສິພິມ຺ໂພຫນານິປິ ປຣິວຕ຺ເຕຕຸໍ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ເອສ ນໂຍ ປີຐຠິສິພິມ຺ໂພຫເນສຸປິ. ເອເຕສຸ ຫິ ກປ຺ປິຍາກປ຺ຍິຍໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ຕຕ຺ຖ ອກປ຺ປິຍໍ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ກປ຺ປິຍໍ ສງ຺ຆິກປຣິໂຠເຄນ ¶ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ອກປ຺ປິຍໍ ວາ ມຫຄ຺ຆໍ ກປ຺ປິຍໍ ວາ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕວຕ຺ຖູນິ ຄເຫຕພ຺ພານິ. ອຄຣຸຠຓ຺ຑຸປຄໍ ປນ ຠິສິພິມ຺ໂພຫນໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ.
ໂລຫກຸມ຺ຠີ ໂລຫຠາຓກໍ ໂລຫກຏາຫນ຺ຕິ ອິມານິ ຕີຓິ ມຫນ຺ຕານິ ວາ ໂຫນ຺ຕຸ ຂຸທ຺ທການິ ວາ ອນ຺ຕມໂສ ປສຕມຕ຺ຕອຸທກຄຓ຺ຫນການິປິ ຄຣຸຠຓ຺ຑານິເຍວ. ໂລຫວາຣໂກ ປນ ກາຬໂລຫຕມ຺ພໂລຫວຏ຺ຏໂລຫກໍສໂລຫານໍ ເຍນ ເກນຈິ ກໂຕ ສີຫຬທີເປ ປາທຄຓ຺ຫນໂກ ຠາເຊຕພ຺ໂພ. ປາໂທ ຈ ນາມ ມຄຘນາຬິຍາ ປຎ຺ຈນາຬິມຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕໂຕ ອຘິກຄຓ຺ຫນໂກ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ. ອິມານິ ຕາວ ປາຬິຍໍ ອາຄຕານິ ໂລຫຠາຊນານິ.
ປາຬິຍໍ ປນ ອນາຄຕານິປິ ຠິງ຺ຄາຣປຏິຄ຺ຄຫອຸຬຸງ຺ກທພ຺ພິກຏຈ຺ຉຸປາຕິຕຏ຺ຏກສຣກສມຸຄ຺ຄອງ຺ຄາຣກປລ຺ລຘູມກຏຈ຺ຉຸອາທີນິ ຂຸທ຺ທການິ ວາ ມຫນ຺ຕານິ ວາ ສພ຺ພານິ ຄຣຸຠຓ຺ຑານິ. ປຕ຺ໂຕ, ອຍຖາລກໍ, ຕມ຺ພໂລຫຖາລກນ຺ຕິ ອິມານິ ປນ ຠາຊນີຍານິ. ກໍສໂລຫວຏ຺ຏໂລຫຠາຊນວິກຕິ ສງ຺ຆິກປຣິໂຠເຄນ ວາ ຄິຫິວິກຏາ ວາ ວຏ຺ຏຕິ, ປຸຄ຺ຄລິກປຣິໂຠເຄນ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ກໍສໂລຫາທິຠາຊນໍ ¶ ສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ນມ຺ປິ ຫິ ປາຣິຫາຣິຍໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ຄິຫິວິກຏນິຫາເຣເນວ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ.
ຐເປຕ຺ວາ ປນ ຠາຊນວິກຕິໍ ອຎ຺ຎສ຺ມິມ຺ປິ ກປ຺ປິຍໂລຫຠຓ຺ເຑ – ອຎ຺ຊນີ, ອຎ຺ຊນິສລາກາ, ກຓ຺ຓມລຫຣຓີ, ສູຈິ, ປຓ຺ຓສູຈິ, ຂຸທ຺ທໂກ, ປິປ຺ຜລໂກ, ຂຸທ຺ທກໍ, ອາຣກຓ຺ຏກໍ, ກຸຎ຺ຈິກາ, ຕາຬໍ, ກຕ຺ຕຣຍຏ຺ຐິ ເວຘໂກ, ນຕ຺ຖຸທານໍ, ຠິນ຺ທິວາໂລ, ໂລຫກູໂຏ, ໂລຫກຸຏ຺ຏິ, ໂລຫຄຸໂຬ, ໂລຫປິຓ຺ຑິ, ໂລຫຈກ຺ກລິກໍ, ອຎ຺ຎມ຺ປິ ວິປ຺ປກຕໂລຫຠຓ຺ຑໍ ຠາຊນີຍໍ. ຘູມເນຕ຺ຕຜາລທີປຣຸກ຺ຂທີປກປລ຺ລກໂອລມ຺ພກທີປອິຕ຺ຖິປຸຣິສຕິຣຈ຺ຉານຄຕຣູປການິ ¶ ປນ ອຎ຺ຎານິ ວາ ຠິຕ຺ຕິຈ຺ຉທນກວາຏາທີສຸ ອຸປເນຕພ຺ພານິ, ອນ຺ຕມໂສ ໂລຫຂິລກໍ ອຸປາທາຍ ສພ຺ພານິ ໂລຫຠຓ຺ຑານິ ຄຣຸຠຓ຺ຑານິເຍວ ໂຫນ຺ຕິ, ອຕ຺ຕນາ ລທ຺ຘານິປິ ປຣິຫຣິຕ຺ວາ ປຸຄ຺ຄລິກປຣິໂຠເຄນ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພານິ, ສງ຺ຆິກປຣິໂຠເຄນ ວາ ຄິຫິວິກຏານິ ວາ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ຕິປຸຠຓ຺ເຑປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຂີຣປາສາຓມຍານິ ຕຏ຺ຏກສຣກາທີນິ ຄຣຸຠຓ຺ຑານິເຍວ.
ຆຏໂກ ປນ ເຕລຠາຊນໍ ວາ ປາທຄຓ຺ຫນກໂຕ ອຕິເຣກເມວ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ. ສຸວຓ຺ຓຣຊຕຫາຣກູຏຊາຕິຜລິກຠາຊນານິ ¶ ຄິຫິວິກຏານິປິ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ປເຄວ ສງ຺ຆິກປຣິໂຠເຄນ ວາ ປຸຄ຺ຄລິກປຣິໂຠເຄນ ວາ. ເສນາສນປຣິໂຠເຄ ປນ ອາມາສມ຺ປິ ອນາມາສມ຺ປິ ສພ຺ພໍ ວຏ຺ຏຕິ.
ວາສິອາທີສຸ ຍາຍ ວາສິຍາ ຐເປຕ຺ວາ ທຓ຺ຑກຏ຺ຐຈ຺ເຉທນໍ ວາ ອຸຈ຺ຉຸຕຈ຺ຉນໍ ວາ ອຎ຺ຎໍ ມຫາກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ອຍໍ ຠາຊນີຍາ. ຕໂຕ ມຫຕ຺ຕຣີ ເຍນ ເກນຈິ ອາກາເຣນ ກຕາ ວາສິ ຄຣຸຠຓ຺ຑເມວ. ຜຣສຸ ປນ ອນ຺ຕມໂສ ເວຊ຺ຊານໍ ສິຣາເວຘນຜຣສຸປິ ຄຣຸຠຓ຺ຑເມວ. ກຸຐາຣິຍໍ ຜຣສຸສທິໂສ ເອວ ວິນິຈ຺ຉໂຍ. ຍາ ປນ ອາວຸຘສງ຺ເຂເປນ ກຕາ, ອຍໍ ອນາມາສາ. ກຸທາໂລ ອນ຺ຕມໂສ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລມຕ຺ໂຕປິ ຄຣຸຠຓ຺ຑເມວ. ນິຂາທນໍ ຈຕຸຣສ຺ສມຸຂໍ ວາ ໂຫຕຸ ໂທຓິມຸຂໍ ວາ ວງ຺ກໍ ວາ ອຸຊຸກໍ ວາ, ອນ຺ຕມໂສ ສມ຺ມຸຎ຺ຊນິທຓ຺ຑກເວຘນມ຺ປິ ທຓ຺ຑພທ຺ຘໍ ເຈ, ຄຣຸຠຓ຺ຑເມວ. ສມ຺ມຸຎ຺ຊນິທຓ຺ຑຂຓນກໍ ປນ ອທຓ຺ຑກໍ ຜລມຕ຺ຕເມວ, ຍໍ ສກ຺ກາ ສິປາຏິກາຍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຣິຫຣິຕຸໍ, ຕໍ ຠາຊນີຍໍ. ສິຂຣມ຺ປິ ນິຂາທເນເນວ ສງ຺ຄຫິຕໍ. ເຍຫິ ມນຸສ຺ເສຫິ ວິຫາເຣ ວາສິອາທີນິ ທິນ຺ນານິ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ຈ ຆເຣ ທຑ຺ເຒ ວາ ¶ ໂຈເຣຫິ ວາ ວິລຸຕ຺ເຕ ‘‘ເທຖ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປກຣເຓ, ປຸນ ປາກຕິເກ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ທາຕພ຺ພາ. ສເຈ ອາຫຣນ຺ຕິ ¶ , ນ ວາເຣຕພ຺ພາ; ອນາຫຣນ຺ຕາປິ ນ ໂຈເທຕພ຺ພາ.
ກມ຺ມາຣຕຏ຺ຏກາຣຈຸນ຺ທກາຣນຬກາຣມຓິກາຣປຕ຺ຕພນ຺ຘການໍ ອຘິກຣຓິມຸຏ຺ຐິກສຓ຺ຑາສຕຸລາທີນິ ສພ຺ພານິ ໂລຫມຍອຸປກຣຓານິ ສງ຺ເຆ ທິນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄຣຸຠຓ຺ຑານິ. ຕິປຸໂກຏ຺ຏກສຸວຓ຺ຓກາຣຈມ຺ມກາຣອຸປກຣເຓສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ຕິປຸໂກຏ຺ຏກອຸປກຣເຓສຸປິ ຕິປຸຈ຺ເຉທນສຕ຺ຖກໍ, ສຸວຓ຺ຓກາຣອຸປກຣເຓສຸ ສຸວຓ຺ຓຈ຺ເຉທນສຕ຺ຖກໍ, ຈມ຺ມກາຣອຸປກຣເຓສຸ ກຕປຣິກມ຺ມຈມ຺ມຉິທ຺ທນກໍ ຂຸທ຺ທກສຕ຺ຖກນ຺ຕິ ອິມານິ ຠາຊນີຍຠຓ຺ຑານິ. ນຫາປິຕຕຸນ຺ນກາຣອຸປກຣເຓສຸປິ ຐເປຕ຺ວາ ມຫາກຕ຺ຕຣິໍ ມຫາສຓ຺ຑາສໍ ມຫາປິປ຺ຜລກຎ຺ຈ ສພ຺ພໍ ຠາຊນີຍໍ. ມຫາກຕ຺ຕຣິອາທີນິ ຄຣຸຠຓ຺ຑານິ.
ວລ຺ລິອາທີສຸ ເວຕ຺ຕວລ຺ລິອາທິກາ ຍາ ກາຈິ ອຑ຺ຒພາຫຸປ຺ປມາຓາ ວລ຺ລິ ສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ນາ ວາ ຕຕ຺ຖຊາຕກາ ວາ ຣກ຺ຂິຕໂຄປິຕາ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ໂຫຕິ, ສາ ສງ຺ຆກມ຺ເມ ຈ ເຈຕິຍກມ຺ເມ ຈ ກເຕ ສເຈ ອຕິເຣກາ ໂຫຕິ, ປຸຄ຺ຄລິກກມ຺ເມປິ ອຸປເນຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ; ອຣກ຺ຂິຕາ ປນ ຄຣຸຠຓ຺ຑເມວ ນ ໂຫຕິ. ສຸຕ຺ຕມກຈິວາກນາຬິເກຣຫີຣຈມ຺ມມຍາ ຣຊ຺ຊຸກາ ວາ ໂຍຕ຺ຕານິ ວາ ວາເກ ຈ ນາຬິເກຣຫີເຣ ຈ ວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ກຕາ ເອກວຏ຺ຏາ ວາ ທ຺ວິວຏ຺ຏາ ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ. ສຸຕ຺ຕໍ ປນ ອວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ¶ ທິນ຺ນໍ ມກຈິວາກນາຬິເກຣຫີຣາ ຈ ຠາຊນີຍາ. ເຍຫິ ປເນຕານິ ຣຊ຺ຊຸກໂຍຕ຺ຕາທີນິ ທິນ຺ນານິ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ກຣຓີເຍນ ຫຣນ຺ຕາ ນ ວາເຣຕພ຺ພາ.
ໂຍ ໂກຈິ ອນ຺ຕມໂສ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລສູຈິທຓ຺ຑມຕ຺ໂຕປິ ເວຬຸ ສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ໂນ ວາ ຕຕ຺ຖຊາຕໂກ ວາ ຣກ຺ຂິຕໂຄປິໂຕ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ, ໂສປິ ສງ຺ຆກມ຺ເມ ຈ ເຈຕິຍກມ຺ເມ ຈ ກເຕ ອຕິເຣໂກ ປຸຄ຺ຄລິກກມ຺ເມ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປາທຄຓ຺ຫນກເຕລນາຬິ ປນ ກຕ຺ຕຣຍຏ຺ຐິ, ອຸປາຫນທຓ຺ຑໂກ, ຉຕ຺ຕທຓ຺ໂຑ, ຉຕ຺ຕສລາກາຕິ ອິທເມຕ຺ຖ ຠາຊນີຍຠຓ຺ຑໍ. ທຑ຺ຒເຄຫມນຸສ຺ສາ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ນ ວາເຣຕພ຺ພາ. ຣກ຺ຂິຕໂຄປິຕໍ ເວຬຸໍ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕນ ສມກໍ ວາ ອຕິເຣກໍ ວາ ຖາວຣໍ ອນ຺ຕມໂສ ຕໍອຄ຺ຆນກມ຺ປິ ຜາຕິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ໂພ ¶ . ຜາຕິກມ຺ມໍ ອກຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕນ ຕຕ຺ເຖວ ວຬຎ຺ເຊຕພ຺ໂພ ¶ , ຄມນກາເລ ສງ຺ຆິກາວາເສ ຐເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ອສຕິຍາ ຄເຫຕ຺ວາ ຄເຕນ ປຫິຓິຕ຺ວາ ທາຕພ຺ໂພ. ເທສນ຺ຕຣໍ ຄເຕນ ສມ຺ປຕ຺ຕວິຫາເຣ ສງ຺ຆິກາວາເສ ຐເປຕພ຺ໂພ.
ຕິຓນ຺ຕິ ມຸຎ຺ຊໍ ປພ຺ພຊຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຕິຓໍ. ຍຕ຺ຖ ປນ ຕິຓໍ ນຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ປຓ຺ເຓຫິ ຉາເທນ຺ຕິ; ຕສ຺ມາ ປຓ຺ຓມ຺ປິ ຕິເຓເນວ ສງ຺ຄຫິຕໍ. ອິຕິ ມຸຎ຺ຊາທີສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ມຸຏ຺ຐິປ຺ປມາຓມ຺ປິ ຕິຓໍ ຕາລປຓ຺ຓາທີສຸ ຈ ເອກໍ ປຓ຺ຓມ຺ປິ ສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ນໍ ວາ ຕຕ຺ຖຊາຕກໍ ວາ ພຫາຣາເມ ສງ຺ຆສ຺ສ ຕິຓວຕ຺ຖຸໂຕ ຊາຕຕິຓໍ ວາ ຣກ຺ຂິຕໂຄປິຕໍ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ໂຫຕິ, ຕມ຺ປິ ສງ຺ຆກມ຺ເມ ຈ ເຈຕິຍກມ຺ເມ ຈ ກເຕ ອຕິເຣກໍ ປຸຄ຺ຄລິກກມ຺ເມ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ທຑ຺ຒເຄຫມນຸສ຺ສາ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ນ ວາເຣຕພ຺ພາ. ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລປ຺ປມາໂຓປິ ຣິຕ຺ຕໂປຕ຺ຖໂກ ຄຣຸຠຓ຺ຑເມວ.
ມຕ຺ຕິກາ ປກຕິມຕ຺ຕິກາ ວາ ໂຫຕຸ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓາ ວາ ສຸຘາ ວາ ສຊ຺ຊຸຣສກງ຺ຄຸຏ຺ຐສິເລສາທີສຸ ວາ ຍໍກິຎ຺ຈິ, ທຸລ຺ລຠຏ຺ຐາເນ ອາເນຕ຺ວາ ວາ ທິນ຺ນໍ ຕຕ຺ຖຊາຕກໍ ວາ ຣກ຺ຂິຕໂຄປິຕໍ ຕາລຜລປກ຺ກມຕ຺ຕໍ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ໂຫຕິ. ຕມ຺ປິ ສງ຺ຆກມ຺ເມ ຈ ເຈຕິຍກມ຺ເມ ຈ ນິຏ຺ຐິເຕ ອຕິເຣກໍ ປຸຄ຺ຄລິກກມ຺ເມ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຫິງ຺ຄຸຫິງ຺ຄຸລກຫຣິຕາລມໂນສິລຎ຺ຊນານິ ປນ ຠາຊນີຍຠຓ຺ຑານິ.
ທາຣຸຠຓ຺ເຑ ໂຍ ໂກຈິ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລສູຈິທຓ຺ຑມຕ຺ໂຕປິ ທາຣຸຠຓ຺ຑໂກ ທາຣຸທຸລ຺ລຠຏ຺ຐາເນ ສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ໂນ ວາ ຕຕ຺ຖຊາຕໂກ ວາ ຣກ຺ຂິຕໂຄປິໂຕ, ອຍໍ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ໂຫຕີຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ສພ຺ພມ຺ປິ ທາຣຸເວຬຸຈມ຺ມປາສາຓາທິວິກຕິໍ ທາຣຸຠຓ຺ເຑນ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ‘‘ເຕນ ໂຂ ¶ ປນ ສມເຍນ ສງ຺ຆສ຺ສ ອາສນ຺ທິໂກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕີ’’ຕິ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທາຣຸຠຓ຺ຑວິນິຈ຺ຉໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ.
ຕຕ຺ຣາຍໍ ອຕ຺ຖຸທ຺ຘາໂຣ, ອາສນ຺ທິໂກ, ສຕ຺ຕງ຺ໂຄ, ຠທ຺ທປີຐໍ, ປີຐິກາ, ເອຬກປາທກປີຐໍ, ອາມລກວຏ຺ຏກປີຐໍ, ຜລກໍ, ໂກຈ຺ຉໍ, ປລາລປີຐກນ຺ຕິ ອິເມສຸ ¶ ຕາວ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຂຸທ຺ທກໍ ວາ ໂຫຕຸ ມຫນ຺ຕໍ ວາ, ສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ນໍ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ¶ ໂຫຕິ. ປລາລປີເຐນ ເຈຕ຺ຖ ກທລິປຕ຺ຕາທິປີຐານິປິ ສງ຺ຄຫິຕານິ. ພ຺ຍຄ຺ຆຈມ຺ມໂອນທ຺ຘມ຺ປິ ວາຬຣູປປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ຣຕນປຣິສິພ຺ພິຕໍ, ໂກຈ຺ຉກໍ ຄຣຸຠຓ຺ຑເມວ.
ວງ຺ກຜລກໍ, ທີຆຜລກໍ, ຈີວຣໂຘວນຜລກໍ, ຆຏ຺ຏນຜລກໍ, ຆຏ຺ຏນມຸຄ຺ຄໂຣ, ທນ຺ຕກຏ຺ຐຈ຺ເຉທນຄຓ຺ຐິກາ, ທຓ຺ຑມຸຄ຺ຄໂຣ, ອມ຺ພຓໍ, ຣຊນໂທຓິ, ອຸທກປຏິຈ຺ຉໂກ, ທາຣຸມໂຍ ວາ ທນ຺ຕມໂຍ ວາ ເວຬຸມໂຍ ວາ ສປາທໂກປິ ອປາທໂກປິ ສມຸຄ຺ໂຄ, ມຎ຺ຊູສາ, ປາທຄຓ຺ຫນກໂຕ ອຕິເຣກປ຺ປມາໂຓ ກຣຓ຺ໂຑ, ອຸທກໂທຓິ, ອຸທກກຏາຫໍ, ອຸຬຸງ຺ໂກ, ກຏຈ຺ຉຸ, ປານີຍສຣາວໍ, ປານີຍສງ຺ໂຂຕິ ເອເຕສຸປິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ສງ຺ເຆ ທິນ຺ນໍ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ. ສງ຺ຂຖາລກໍ ປນ ຠາຊນີຍໍ, ຕຖາ ທາຣຸມໂຍ ອຸທກຕຸມ຺ໂພ.
ປາທກຖລິກມຓ຺ຑລໍ ທາຣຸມຍໍ ວາ ໂຫຕຸ ໂຈຬປຓ຺ຓາທິມຍໍ ວາ ສພ຺ພໍ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ. ອາຘາຣໂກ ປຕ຺ຕປິຘານໍ, ຕາລວຓ຺ຏໍ, ພີຊນີ, ຈງ຺ໂກຏກໍ, ປຈ຺ຉິ, ຍຏ຺ຐິສມ຺ມຸຎ຺ຊນີ ມຸຏ຺ຐິສມ຺ມຸຎ຺ຊນີຕິ ເອເຕສຸປິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຂຸທ຺ທກໍ ວາ ມຫນ຺ຕໍ ວາ ທາຣຸເວຬຸປຓ຺ຓຈມ຺ມາທີສຸ ເຍນ ເກນຈິ ກຕໍ ຄຣຸຠຓ຺ຑເມວ.
ຖມ຺ຠຕຸລາໂສປານຜລກາທີສຸ ທາຣຸມຍໍ ວາ ປາສາຓມຍໍ ວາ ຍໍກິຎ຺ຈິ ເຄຫສມ຺ຠາຣຣູປໍ, ໂຍ ໂກຈິ ກຏສາຣໂກ, ຍໍກິຎ຺ຈິ ຠູມຕ຺ຖຣຓໍ, ຍໍກິຎ຺ຈິ ອກປ຺ປິຍຈມ຺ມໍ, ສພ຺ພໍ ສງ຺ເຆ ທິນ຺ນໍ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ, ຠູມຕ຺ຖຣຓໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອຬກຈມ຺ມໍ ປນ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓຄຕິກໍ ໂຫຕິ, ຕມ຺ປິ ຄຣຸຠຓ຺ຑເມວ. ກປ຺ປິຍຈມ຺ມານິ ຠາຊນີຍານິ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ‘‘ສພ຺ພໍ ມຎ຺ຈປ຺ປມາຓໍ ຈມ຺ມໍ ຄຣຸຠຓ຺ຑ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.
ອຸທຸກ຺ຂລໍ, ມຸສລໍ, ສຸປ຺ປໍ, ນິສທໍ, ນິສທໂປໂຕ, ປາສາຓໂທຓິ, ປາສາຓກຏາຫໍ, ຕຸຣິເວມຠສ຺ຕາທິ ¶ ສພ຺ພໍ ເປສກາຣາທິຠຓ຺ຑໍ, ສພ຺ພໍ ກສິຠຓ຺ຑໍ, ສພ຺ພໍ ຈກ຺ກຍຸຕ຺ຕກຍານໍ ຄຣຸຠຓ຺ຑເມວ. ມຎ຺ຈປາໂທ ¶ , ມຎ຺ຈອຏນີ, ປີຐປາໂທ, ປີຐອຏນີ, ວາສິຜຣສຸອາທີນໍ ທຓ຺ຑາຕິ ເອເຕສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ວິປ຺ປກຕຕຈ຺ຉນກມ຺ມໍ ອນິຏ຺ຐິຕເມວ ຠາຊນີຍໍ, ຕຈ຺ຉິຕມຏ຺ຐໍ ປນ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ໂຫຕິ. ອນຸຎ຺ຎາຕວາສິຍາ ປນ ທຓ຺ໂຑ ຉຕ຺ຕມຸຏ຺ຐິປຓ຺ຓໍ ກຕ຺ຕຣຍຏ຺ຐິ ອຸປາຫນາ ອຣຓິສຫິຕໍ ຘມ຺ມກຣໂຓ ປາທຄຓ຺ຫນກໂຕ ອນຕິຣິຕ຺ຕໍ ອາມລກຕຸມ຺ພໍ ອາມລກຆໂຏ ລາພຸກຕຸມ຺ພໍ ລາພຸຆໂຏ ວິສາຓກຕຸມ຺ພນ຺ຕິ ສພ຺ພເມຕໍ ຠາຊນີຍໍ, ຕໂຕ ມຫນ຺ຕຕຣໍ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ.
ຫຕ຺ຖິທນ຺ໂຕ ¶ ວາ ຍໍກິຎ຺ຈິ ວິສາຓໍ ວາ ອຕຈ຺ຉິຕໍ ຍຖາຊາຕເມວ ຠາຊນີຍໍ, ເຕຫິ ກຕມຎ຺ຈປາທາທີສຸ ປຸຣິມສທິໂສເຍວ ວິນິຈ຺ຉໂຍ. ຕຈ຺ຉິຕນິຏ຺ຐິໂຕປິ ຫິງ຺ຄຸກຣຓ຺ຑໂກ ອຎ຺ຊນກຣຓ຺ຑໂກ ຄຓ຺ຐິກາ ວິໂຘ ອຎ຺ຊນີ ອຎ຺ຊນິສລາກາ ອຸທກປຸຎ຺ຉນີຕິ ອິທໍ ສພ຺ພໍ ຠາຊນີຍເມວ.
ມຕ຺ຕິກາຠຓ຺ເຑ ສພ຺ພໍ ມນຸສ຺ສານໍ ອຸປໂຠຄປຣິໂຠຄໍ ຆຏປິຐຣາທິກຸລາລຠາຊນໍ ປຕ຺ຕກຏາຫໍ ອງ຺ຄາຣກຏາຫໍ ຘູມທານກໍ ທີປຣຸກ຺ຂໂກ ທີປກປລ຺ລິກາ ຈຍນິຏ຺ຐກາ ຉທນິຏ຺ຐກາ ຖູປິກາຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ, ປາທຄຓ຺ຫນກໂຕ ອນຕິຣິຕ຺ຕປ຺ປມາໂຓ ປນ ຆຏໂກ ປຕ຺ຕໍ ຖາລກໍ ກຎ຺ຈນໂກ ກຸຓ຺ຑິກາຕິ ອິທເມຕ຺ຖ ຠາຊນີຍຠຓ຺ຑໍ. ຍຖາ ຈ ມຕ຺ຕິກາຠຓ຺ເຑ; ເອວໍ ໂລຫຠຓ຺ເຑປິ ກຸຓ຺ຑິກາ ຠາຊນີຍໂກຏ຺ຐາສເມວ ຠຊຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອນຸປຸພ຺ພິກຖາ.
ອວິສ຺ສຊ຺ຊິຍວຕ຺ຖຸກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ນວກມ຺ມທານກຖາ
໓໒໓. ຠຓ຺ຑິກາຏ຺ຐປນມຕ຺ເຕນາຕິ ທ຺ວາຣພາຫານໍ ອຸປຣິ ກໂປຕຠຓ຺ຑິກໂຍຊນມຕ຺ເຕນ. ປຣິຠຓ຺ຑກຣຓມຕ຺ເຕນາຕິ ໂຄມຍປຣິຠຓ຺ຑກສາວປຣິຠຓ຺ຑກຣຓມຕ຺ເຕນ. ຘູມກາລິກນ຺ຕິ ອິທໍ ຍາວສ຺ສ ຈິຕກຘູໂມ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຕາວ ອຍໍ ວິຫາໂຣ ເອຕສ຺ເສວາຕິ ເອວໍ ຘູມກາເລ ອປໂລເກຕ຺ວາ ກຕປຣິໂຍສິຕໍ ວິຫາຣໍ ເທນ຺ຕິ. ວິປ຺ປກຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ວິປ຺ປກໂຕ ¶ ນາມ ຍາວ ໂຄປານສິໂຍ ນ ອາໂຣຫນ຺ຕິ. ໂຄປານສີສຸ ປນ ອາຣຸຬ຺ຫາສຸ ພຫຸກໂຕ ນາມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນ ທາຕພ຺ໂພ, ກິຎ຺ຈິເທວ ສມາທເປຕ຺ວາ ກາເຣສ຺ສຕິ. ຂຸທ຺ທເກ ວິຫາເຣ ກມ຺ມໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຉປ຺ປຎ຺ຈວສ຺ສິກນ຺ຕິ ¶ ກມ຺ມໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຈຕຸຫຕ຺ຖວິຫາເຣ ຈຕຸວສ຺ສິກໍ, ປຎ຺ຈຫຕ຺ເຖ ປຎ຺ຈວສ຺ສິກໍ, ຉຫຕ຺ເຖ ຉວສ຺ສິກໍ ທາຕພ຺ພໍ. ອຑ຺ຒໂຍໂຄ ປນ ຍສ຺ມາ ສຕ຺ຕຏ຺ຐຫຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ເອຕ຺ຖ ‘‘ສຕ຺ຕຏ຺ຐວສ຺ສິກ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສເຈ ປນ ໂສ ນວຫຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ ນວວສ຺ສິກມ຺ປິ ທາຕພ຺ພໍ. ມຫລ຺ລເກ ປນ ທສຫຕ຺ເຖ ເອກາທສຫຕ຺ເຖ ວິຫາເຣ ວາ ປາສາເທ ວາ ທສວສ຺ສິກໍ ວາ ເອກາທສວສ຺ສິກໍ ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ທ຺ວາທສຫຕ຺ເຖ ປນ ຕໂຕ ອຘິເກ ວາ ໂລຫປາສາທສທິເສປິ ທ຺ວາທສວສ຺ສິກເມວ ທາຕພ຺ພໍ, ນ ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ.
ນວກມ຺ມິໂກ ¶ ຠິກ຺ຂຸ ອນ຺ໂຕວສ຺ເສ ຕໍ ອາວາສໍ ລຠຕິ, ອຸຕຸກາເລ ປຏິພາຫິຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ສເຈ ໂສ ອາວາໂສ ຊີຣຕິ, ອາວາສສາມິກສ຺ສ ວາ ຕສ຺ສ ວໍເສ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ກສ຺ສຈິ ກເຖຕພ຺ພໍ – ‘‘ອາວາໂສ ເຕ ນສ຺ສຕິ, ຊຄ຺ຄຖ ເອຕໍ ອາວາສ’’ນ຺ຕິ. ສເຈ ໂສ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຠິກ຺ຂູຫິ ຎາຕີ ວາ ອຸປຏ຺ຐາເກ ວາ ສມາທເປຕ຺ວາ ຊຄ຺ຄິຕພ຺ໂພ. ສເຈ ເຕປິ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ສງ຺ຆິເກນ ປຈ຺ຈເຍນ ຊຄ຺ຄິຕພ຺ໂພ. ຕສ຺ມິມ຺ປິ ອສຕິ ເອກໍ ອາວາສໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອວເສສາ ຊຄ຺ຄິຕພ຺ພາ. ພຫູ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ເອກໍ ສຓ຺ຐາເປຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິເຍວ.
ທຸພ຺ຠິກ຺ເຂ ຠິກ຺ຂູສຸ ປກ຺ກນ຺ເຕສຸ ສພ຺ເພ ອາວາສາ ນສ຺ສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເອກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ຕໂຍ ວາ ອາວາເສ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຕໂຕ ຍາຄຸຠຕ຺ຕຈີວຣາທີນິ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ເຕຫິ ເສສາວາສາ ຊຄ຺ຄິຕພ຺ພາເຍວ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສງ຺ຆິເກ ປຈ຺ຈເຍ ອສຕິ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ‘ຕຸຍ຺ຫໍ ເອກໍ ມຎ຺ຈຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຊຄ຺ຄາຫີ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ສເຈ ພຫຸຕຣໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕິຠາຄໍ ວາ ອຸປຑ຺ຒຠາຄໍ ວາ ທຕ຺ວາປິ ຊຄ຺ຄາເປຕພ຺ພໍ. ອຖ ‘ຖມ຺ຠມຕ຺ຕເມເວຕ຺ຖ ອວສິຏ຺ຐໍ, ພຫຸກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ‘ຕຸຍ຺ຫໍ ປຸຄ຺ຄລິກເມວ ກຕ຺ວາ ຊຄ຺ຄ; ເອວມ຺ປິ ຫິ ສງ຺ຆສ຺ສ ຠຓ຺ຑກຏ຺ຐປນຏ຺ຐານໍ ນວການຎ຺ຈ ວສນຏ຺ຐານໍ ລຠິສ຺ສຕີ’ຕິ ຊຄ຺ຄາເປຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ຊຄ຺ຄິໂຕ ປນ ຕສ຺ມິໍ ຊີວນ຺ເຕ ປຸຄ຺ຄລິໂກ ໂຫຕິ, ມເຕ ສງ຺ຆິໂກເຍວ ¶ . ສເຈ ສທ຺ຘິວິຫາຣິການໍ ທາຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ກມ຺ມໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຕິຠາຄໍ ວາ ອຸປຑ຺ຒໍ ວາ ປຸຄ຺ຄລິກໍ ກຕ຺ວາ ຊຄ຺ຄາເປຕພ຺ໂພ. ເອວຎ຺ຫິ ສທ຺ຘິວິຫາຣິການໍ ທາຕຸໍ ລຠຕິ. ເອວໍ ຊຄ຺ຄນເກ ປນ ອສຕິ ‘ເອກໍ ອາວາສໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຊຄ຺ຄາເປຕພ຺ໂພ’’ຕິ.
ອິທມ຺ປິ ຈ ອຎ຺ຎໍ ຕຕ຺ເຖວ ວຸຕ຺ຕໍ – ທ຺ເວ ຠິກ຺ຂູ ສງ຺ຆິກໍ ຠູມິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂສເຘຕ຺ວາ ສງ຺ຆິກໍ ເສນາສນໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ເຍນ ສາ ຠູມິ ປຐມໍ ຄຫິຕາ, ໂສ ສາມີ. ອຸໂຠປິ ປຸຄ຺ຄລິກໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ໂສເຍວ ສາມີ. ໂສ ສງ຺ຆິກໍ ກໂຣຕິ, ອິຕໂຣ ປຸຄ຺ຄລິກໍ ກໂຣຕິ, ອຎ຺ຎໍ ເຈ ພຫຸໍ ເສນາສນຏ຺ຐານໍ ອຕ຺ຖິ ¶ , ປຸຄ຺ຄລິກໍ ກໂຣນ຺ໂຕປິ ນ ວາເຣຕພ຺ໂພ. ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ປນ ຕາທິເສ ປຏິຣູເປ ຐາເນ ອສຕິ ຕໍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ສງ຺ຆິກໍ ກໂຣນ຺ເຕເນວ ກາຕພ຺ພໍ. ຍໍ ປນ ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ວຍກມ຺ມໍ ກຕໍ, ຕໍ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ກຕາວາເສ ວາ ອາວາສກຣຓຏ຺ຐາເນ ວາ ຉາຍູປຄຜລູປຄຣຸກ຺ຂາ ໂຫນ຺ຕິ, ອປໂລເກຕ຺ວາ ¶ ຫາເຣຕພ຺ພາ. ປຸຄ຺ຄລິກາ ເຈ ໂຫນ຺ຕິ, ສາມິກາ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພາ; ໂນ ເຈ ເທນ຺ຕິ, ຍາວຕຕິຍໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຣຸກ຺ຂອຄ຺ຆນກມູລໍ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ຫາເຣຕພ຺ພາ.
ໂຍ ປນ ສງ຺ຆິກວລ຺ລິມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອາຫຣິເມນ ອຸປກຣເຓນ ສງ຺ຆິກາຍ ຠູມິຍາ ປຸຄ຺ຄລິກວິຫາຣໍ ກາເຣຕິ, ອຸປຑ຺ຒໍ ສງ຺ຆິກໍ ໂຫຕິ; ອຸປຑ຺ຒໍ ປຸຄ຺ຄລິກໍ. ປາສາໂທ ເຈ ໂຫຕິ, ເຫຏ຺ຐາປາສາໂທ ສງ຺ຆິໂກ; ອຸປຣິ ປຸຄ຺ຄລິໂກ. ສເຈ ໂສ ເຫຏ຺ຐາປາສາທໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສ ໂຫຕິ. ອຖ ເຫຏ຺ຐາ ຈ ອຸປຣິ ຈ ອິຈ຺ຉຕິ, ອຸຠຍຕ຺ຖ ອຸປຑ຺ຒໍ ລຠຕິ. ທ຺ເວ ເສນາສນານິ ກາເຣຕິ – ເອກໍ ສງ຺ຆິກໍ, ເອກໍ ປຸຄ຺ຄລິກໍ. ສເຈ ວິຫາເຣ ອຸຏ຺ຐິເຕນ ທພ຺ພສມ຺ຠາເຣນ ກາເຣຕິ, ຕຕິຍຠາຄໍ ລຠຕິ. ສເຈ ອກຕຏ຺ຐາເນ ຈຍໍ ວາ ປມຸຂໍ ວາ ກໂຣຕິ, ພຫິກຸຏ຺ເຏ ອຸປຑ຺ຒໍ ສງ຺ຆສ຺ສ, ອຸປຑ຺ຒໍ ຕສ຺ສ. ອຖ ມຫນ຺ຕໍ ວິສມໍ ປູເຣຕ຺ວາ ອປເທ ປທໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ກຕໍ ໂຫຕິ, ອນິສ຺ສໂຣ ຕຕ຺ຖ ສງ຺ໂຆ.
ເອກໍ ¶ ວຣເສຍ຺ຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ນວກມ຺ມທານຏ຺ຐາເນ ວາ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ປຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ວາ ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ເອກໍ ວຣເສຍ຺ຍໍ ອນຸຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.
ປຣິໂຍສິເຕ ປກ຺ກມຕິ ຕສ຺ເສເວຕນ຺ຕິ ປຸນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວສນ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕວສ຺ສໍ ຕສ຺ເສວ ຕໍ; ອນາຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ປນ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກາທໂຍ ຄເຫຕຸໍ ນ ລຠນ຺ຕິ.
ນວກມ຺ມທານກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ອຎ຺ຎຕ຺ຣປຏິໂຠຄປຏິກ຺ເຂປາທິກຖາ
໓໒໔. ນາຕິຫຣນ຺ຕີຕິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຫຣິຕ຺ວາ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ. ຄຸຕ຺ຕຕ຺ຖາຍາຕິ ຍໍ ຕຕ຺ຖ ມຎ຺ຈປີຐາທິ, ຕສ຺ສ ຄຸຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ, ຕໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຫຣິຕຸໍ ອນຸຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຫຣິຕ຺ວາ ສງ຺ຆິກປຣິໂຠເຄນ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ນຏ຺ຐໍ ສຸນຏ຺ຐໍ, ຊິຓ຺ຓໍ ສຸຊິຓ຺ຓໍ. ສເຈ ອໂຣຄໍ ຕສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ປຏິສງ຺ຂເຕ ປຸນ ປາກຕິກໍ ກາຕພ຺ພໍ. ປຸຄ຺ຄລິກປຣິໂຠເຄນ ປຣິຠຸຎ຺ຊໂຕ ນຏ຺ຐໍ ວາ ຊິຓ຺ຓໍ ວາ ¶ ຄີວາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ປຏິສງ຺ຂເຕ ທາຕພ຺ພເມວ. ສເຈ ຕໂຕ ໂຄປານສິອາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ສງ຺ຆິກາວາເສ ໂຍເຊນ຺ຕິ, ສຸໂຍຊິຕານິ. ປຸຄ຺ຄລິກາວາເສ ໂຍເຊນ຺ເຕຫິ ປນ ມູລໍ ວາ ທາຕພ຺ພໍ, ປຏິປາກຕິກໍ ວາ ກາຕພ຺ພໍ ຉຑ຺ຑິຕວິຫາຣໂຕ ມຎ຺ຈປີຐາທີນິ ເຖຍ຺ຍຈິຕ຺ເຕນ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອຸທ຺ຘາເຣເຍວ ຠຓ຺ຑຄ຺ເຆນ ກາເຣຕພ຺ໂພ. ປຸນ ອາວາສິກກາເລ ທສ຺ສາມີຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ສງ຺ຆິກປຣິໂຠເຄນ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ນຏ຺ຐໍ ສຸນຏ຺ຐໍ, ຊິຓ຺ຓໍ ສຸຊິຓ຺ຓໍ. ອໂຣຄຎ຺ເຈ ປາກຕິກໍ ກາຕພ຺ພໍ ¶ . ປຸຄ຺ຄລິກປຣິໂຠເຄນ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ນຏ຺ຐໍ ຄີວາ ໂຫຕິ. ຕໂຕ ທ຺ວາຣວາຕປານາທີນິ ສງ຺ຆິກາວາເສ ວາ ປຸຄ຺ຄລິກາວາເສ ວາ ໂຍຊິຕານິ ປຏິທາຕພ຺ພານິເຍວ.
ຜາຕິກມ຺ມຕ຺ຖາຍາຕິ ວຑ຺ຒິກມ຺ມຕ຺ຖາຍ. ຜາຕິກມ຺ມຎ຺ເຈຕ຺ຖ ສມກໍ ວາ ອຕິເຣກໍ ວາ ອຄ຺ຆນກໍ ມຎ຺ຈປີຐາທິເສນາສນເມວ ວຏ຺ຏຕິ.
ຈກ຺ກລິກນ຺ຕິ ກມ຺ພລາທີຫິ ເວເຐຕ຺ວາ ກຕຈກ຺ກລິກໍ. ອລ຺ເລຫິ ປາເທຫີຕິ ເຍຫິ ອກ຺ກນ຺ຕຏ຺ຐາເນ ອຸທກໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເອວຣູເປຫິ ປາເທຫິ ປຣິຠຓ຺ຑກຕຠູມິ ວາ ເສນາສນໍ ວາ ນ ອກ຺ກມິຕພ຺ພໍ ¶ . ສເຈ ປນ ອຸທກສິເນຫມຕ຺ຕເມວ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ນ ອຸທກໍ, ວຏ຺ຏຕິ. ປາທປຸຎ຺ຉນິໍ ປນ ອລ຺ລປາເທຫິປິ ອກ຺ກມິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ສອຸປາຫເນນ ໂຘຕປາເທຫິ ອກ຺ກມິຕພ຺ພຏ຺ຐາເນເຍວ ນ ວຏ຺ຏຕິ.
ໂຈຬເກນ ປລິເວເຐຕຸນ຺ຕິ ສຸຘາຠູມິຍໍ ວາ ປຣິຠຓ຺ຑຠູມິຍໍ ວາ ສເຈ ຕຏ຺ຏິກາ ວາ ກຏສາຣໂກ ວາ ນຕ຺ຖິ, ໂຈຬເກນ ປາທາ ເວເຐຕພ຺ພາ, ຕສ຺ມິໍ ອສຕິ ປຓ຺ຓມ຺ປິ ອຕ຺ຖຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ກິຎ຺ຈິ ອນຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຐເປນ຺ຕສ຺ສ ປນ ທຸກ຺ກຏໍ. ຍທິ ປນ ຕຕ຺ຖ ເນວາສິກາ ອນຕ຺ຖຕາຍປິ ຠູມິຍາ ຐເປນ຺ຕິ, ອໂຘຕປາເທຫິປິ ວຬຎ຺ເຊນ຺ຕິ, ຕເຖວ ວຬຎ຺ເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.
ນ ຠິກ຺ຂເວ ປຣິກມ຺ມກຕາ ຠິຕ຺ຕີຕິ ເສຕຠິຕ຺ຕິ ວາ ຈິຕ຺ຕກມ຺ມກຕາ ວາ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ຠິຕ຺ຕິເມວ, ທ຺ວາຣມ຺ປິ ວາຕປານມ຺ປິ ອປສ຺ເສນຜລກມ຺ປິ ປາສາຓຕ຺ຖມ຺ຠມ຺ປິ ຣຸກ຺ຂຕ຺ຖມ຺ຠມ຺ປິ ຈີວເຣນ ວາ ເກນຈິ ວາ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອປສ຺ສຍິຕຸໍ ນ ລພ຺ຠຕິເຍວ.
ໂຘຕປາທກາຕິ ໂຘຕປາທກາ ຫຸຕ຺ວາ ໂຘເຕຫິ ປາເທຫິ ອກ຺ກມິຕພ຺ພຏ຺ຐາເນ ນິປຊ຺ຊິຕຸໍ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຍນ຺ຕິ. ‘‘ໂຘຕປາທເກ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ໂຘເຕຫິ ປາເທຫິ ອກ຺ກມິຕພ຺ພຏ຺ຐານສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ ¶ . ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣິຕ຺ວາຕິ ປຣິຠຓ຺ຑກຕໍ ຠູມິໍ ວາ ຠູມຕ຺ຖຣຓເສນາສນໍ ວາ ສງ຺ຆິກມຎ຺ຈປີຐໍ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕເກນ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣເຓນ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣິຕ຺ວາວ ນິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ນິທ຺ທາຍໂຕປິ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣເຓ ສງ຺ກຸຏິເຕ ໂກຈິ ສຣີຣາວຍໂວ ມຎ຺ຈໍ ວາ ປີຐໍ ວາ ຜຸສຕິ, ອາປຕ຺ຕິເຍວ. ໂລເມສຸ ປນ ໂລມຄຓນາຍ ອາປຕ຺ຕິເຍວ. ປຣິໂຠຄສີເສນ ອປສ຺ສຍນ຺ຕສ຺ສາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຫຕ຺ຖຕລປາທຕເລຫິ ປນ ຜຸສິຕຸໍ ວາ ອກ຺ກມິຕຸໍ ວາ ວຏ຺ຏຕິ. ມຎ຺ຈປີຐໍ ນີຫຣນ຺ຕສ຺ສ ກາເຍ ປຏິຫຎ຺ຎຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ.
ອຎ຺ຎຕ຺ຣປຣິໂຠຄປຏິກ຺ເຂປາທິກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ສງ຺ຆຠຕ຺ຕາທິອນຸຊານນກຖາ
໓໒໕. ນ ¶ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ ສງ຺ຆຠຕ຺ຕໍ ກາຕຸນ຺ຕິ ສກລສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ຠຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕນ຺ຕິອາທີສຸ ‘‘ເອກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ…ເປ… ທສ ວາ ຠິກ຺ຂູ ສງ຺ຆໂຕ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ເທຖາ’’ຕິ ເອວໍ ອຸທ຺ເທເສນ ລທ຺ຘຠິກ຺ຂູນໍ ຠຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອປເຣ ຕເຖວ ຠິກ຺ຂູ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ¶ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ເຕສໍ ຠຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອປເຣ ສລາກາໂຍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ, ອປເຣ ປກ຺ຂິກໍ ອຸໂປສຖິກໍ ປາຏິປທິກນ຺ຕິ ເອວໍ ນິຍາເມຕ຺ວາ, ເອກສ຺ສ ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວາ…ເປ… ທສນ຺ນໍ ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອິຕິ ເອຕານິ ຠຕ຺ຕານິ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕໍ ນິມນ຺ຕນນ຺ຕິ ອິມໍ ໂວຫາຣໍ ປຕ຺ຕານິ. ຍສ຺ມາ ປນ ເຕ ສເຈປິ ທຸພ຺ຠິກ຺ເຂ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ສຸຠິກ຺ເຂ ຊາເຕ ປນ ປຸນ ສງ຺ຆຠຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ຕມ຺ປິ ອນ຺ໂຕ ກຕ຺ວາ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຆຠຕ຺ຕໍ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ.
ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຆຠຕ຺ເຕ ຐິຕິກາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອຊ຺ຊ ທສ ທ຺ວາທສ ທິວສາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕານໍ ອິທານິ ອຎ຺ຎໂຕ ຠິກ຺ຂູ ອາເນຖາ’’ຕິ ນ ເອວໍ ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ‘‘ປຸຣິມທິວເສສຸ ອມ຺ເຫຫິ ນ ລທ຺ຘໍ, ອິທານິ ຕໍ ອມ຺ຫາກໍ ຄາເຫຖາ’’ຕິ ເອວມ຺ປິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ລພ຺ຠຕິ. ຕຎ຺ຫິ ອາຄຕາຄຕານໍ ປາປຸຓາຕິເຍວ.
ສງ຺ຆຠຕ຺ຕາທິອນຸຊານນກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕກຖາ
ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕາທີສຸ ¶ ປນ ອຍໍ ນໂຍ – ຣຎ຺ຎາ ວາ ຣາຊມຫາມຕ຺ເຕນ ວາ ສງ຺ຆໂຕ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຕເກ ຠິກ຺ຂູ ອາເນຖາ’’ຕິ ປຫິເຕ ກາລໍ ໂຆເສຕ຺ວາ ຐິຕິກາ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພາ. ສເຈ ອຕ຺ຖິ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ; ໂນ ເຈ, ເຖຣາສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ອຸທ຺ເທສເກນ ປິຓ຺ຑປາຕິການມ຺ປິ ນ ອຕິກ຺ກາເມຕພ຺ພໍ. ເຕ ປນ ຘຸຕງ຺ຄໍ ຣກ຺ຂນ຺ຕາ ສຍເມວ ອຕິກ຺ກມິສ຺ສນ຺ຕິ; ເອວໍ ຄາຫິຍມາເນ ອລສຊາຕິກາ ມຫາເຖຣາ ປຈ຺ຉາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ວີສຕິວສ຺ສານໍ ຄາຫິຍຕິ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຐິຕິກາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ, ຐິຕິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ເຕສໍ ຄາເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ຐິຕິກາຍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ‘‘ອສຸກວິຫາເຣ ພຫຸໍ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ສຸຕ຺ວາ ໂຍຊນນ຺ຕຣິກວິຫາຣໂຕປິ ຠິກ຺ຂູ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ສມ຺ປຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕານໍ ຐິຕຏ຺ຐານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ອສມ຺ປຕ຺ຕານມ຺ປິ ອຸປຈາຣສີມໍ ປວິຏ຺ຐານໍ ອນ຺ເຕວາສິກາທີສຸ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕສຸ ¶ ຄາເຫຕພ຺ພເມວ. ພຫິອຸປຈາຣສີມາຍ ຐິຕານໍ ຄາເຫຖາຕິ ວທນ຺ຕິ, ນ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ອຸປຈາຣສີມໍ ໂອກ຺ກນ຺ເຕຫິ ເອກາພທ຺ຘາ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວິຫາຣທ຺ວາເຣ ວາ ອນ຺ໂຕວິຫາເຣເຍວ ວາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຣິສາວເສນ ວຑ຺ຒິຕາ ນາມ ສີມາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ສງ຺ຆນວກສ຺ສ ທິນ຺ເນປິ ປຈ຺ຉາ ອາຄຕານໍ ຄາເຫຕພ຺ພເມວ ¶ . ທຸຕິຍຠາເຄ ປນ ເຖຣາສນໍ ອາຣຸຬ຺ເຫ ປຸນ ອາຄຕານໍ ປຐມຠາໂຄ ນ ປາປຸຓາຕິ, ທຸຕິຍຠາຄໂຕ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ຄາເຫຕພ຺ພໍ.
ເອກສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ເອກໍ ຠຕ຺ຕຸທ຺ເທສຏ຺ຐານໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄາວຸຕປ຺ປມາຓາຍປິ ອຸປຈາຣສີມາຍ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ອາໂຣຈິຕໍ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມິໍເຍວ ຠຕ຺ຕຸທ຺ເທສຏ຺ຐາເນ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ເອໂກ ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຫິຓາຕິ ‘‘ສ຺ເວປິ ສງ຺ຆໂຕ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ທສ ຠິກ຺ຂູ ປຫິຓຖາ’’ຕິ, ເຕນ ໂສ ອຕ຺ໂຖ ຠຕ຺ຕຸທ຺ເທສກສ຺ສ ອາໂຣເຈຕພ຺ໂພ. ສເຈ ຕໍ ທິວສໍ ປມຸສ຺ສຕິ, ທຸຕິຍທິວເສ ປາໂຕວ ອາໂຣເຈຕພ຺ໂພ. ອຖ ປມຸສ຺ສິຕ຺ວາວ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສນ຺ໂຕ ສຣຕິ, ຍາວ ອຸປຈາຣສີມໍ ນາຕິກ຺ກມຕິ, ຕາວ ຍາ ໂຠຊນສາລາຍ ປກຕິຏ຺ຐິຕິກາ, ຕສ຺ສາເຍວ ວເສນ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈປິ ອຸປຈາຣສີມໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ຈ ອຸປຈາຣສີມຏ຺ຐເກຫິ ເອກາພທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖນ຺ຕຣໍ ອວິຊຫິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ປກຕິຏ຺ຐິຕິກາຍ ວເສນ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ຠິກ຺ຂູນໍ ປນ ຕາທິເສ ເອກາພທ຺ເຘ ອສຕິ ພຫິອຸປຈາຣສີມາຍ ຍສ຺ມິໍ ຐາເນ ສຣຕິ, ຕຕ຺ຖ ນວໍ ຐິຕິກໍ ກຕ຺ວາ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ອນ຺ໂຕຄາເມ ອາສນສາລາຍ ສຣນ຺ເຕນ ອາສນສາລາຍ ຐິຕິກາຍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ສຣິຕ຺ວາ ຄາເຫຕພ຺ພເມວ, ອຄາເຫຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ນ ຫິ ເອຕໍ ທຸຕິຍທິວເສ ລພ຺ຠຕີຕິ.
ສເຈ ¶ ສກວິຫາຣໂຕ ອຎ຺ຎໍ ວິຫາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ໂກຈິ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕໍ ອຸທ຺ທິສາເປຕິ, ຍາວ ອນ຺ໂຕອຸປຈາເຣ ວາ ອຸປຈາຣສີມຏ຺ຐເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເອກາພທ຺ຘາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕາວ ສກວິຫາເຣ ຐິຕິກາວເສເນວ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ພຫິອຸປຈາເຣ ຐິຕານໍ ທິນ຺ນໍ ປນ ‘‘ສງ຺ຆໂຕ ຠນ຺ເຕ ເອຕ຺ຕເກ ນາມ ຠິກ຺ຂູ ອຸທ຺ທິສຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສມ຺ປຕ຺ຕານໍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖນ຺ຕຣໍ ອວິຊຫິຕ຺ວາ ເອກາພທ຺ຘນເຍນ ທູເຣ ຐິຕາປິ ສມ຺ປຕ຺ຕາເຍວາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຍໍ ວິຫາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ປວິຏ຺ຐານໍ ອາໂຣເຈນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ຐິຕິກາວເສນ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈປິ ຄາມທ຺ວາເຣ ວາ ວີຖິຍໍ ວາ ຈຕຸກ຺ເກ ¶ ວາ ອນ຺ຕຣຆເຣ ວາ ຠິກ຺ຂູ ¶ ທິສ຺ວາ ໂກຈິ ສງ຺ຆຸທ຺ເທສໍ ອາໂຣເຈຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ອນ຺ໂຕອຸປຈາຣຄຕານໍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ.
ຆຣູປຈາໂຣ ເຈຕ຺ຖ ‘‘ເອກໍ ຆຣໍ ເອກູປຈາຣໍ, ເອກໍ ຆຣໍ ນານູປຈາຣໍ, ນານາຆຣໍ ເອກູປຈາຣໍ, ນານາຆຣໍ ນານູປຈາຣ’’ນ຺ຕິ ອິເມສໍ ວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ເອກກຸລສ຺ສ ຆຣໍ ເອກວຬຎ຺ຊໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ສຸປ຺ປປາຕປຣິຈ຺ເຉທສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ເອກູປຈາຣໍ ນາມ. ຕຕ຺ຖຸປ຺ປນ຺ໂນ ອຸທ຺ເທສລາໂຠ ຕສ຺ມິໍ ອຸປຈາເຣ ຠິກ຺ຂາຈາຣວຕ຺ເຕນປິ ຐິຕານໍ ສພ຺ເພສໍ ປາປຸຓາຕິ, ເອຕໍ ‘‘ເອກໍ ຆຣໍ ເອກູປຈາຣໍ’’ ນາມ.
ຍໍ ປນ ເອກໍ ຆຣໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຠຣິຍານໍ ສຸຂວິຫາຣຕ຺ຖາຍ ມຊ຺ເຌ ຠິຕ຺ຕິໍ ອຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ນານາທ຺ວາຣວຬຎ຺ຊໍ ກຕໍ, ຕຕ຺ຖຸປ຺ປນ຺ໂນ ອຸທ຺ເທສລາໂຠ ຠິຕ຺ຕິອນ຺ຕຣິກສ຺ສ ນ ປາປຸຓາຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ນິສິນ຺ນສ຺ເສວ ປາປຸຓາຕິ, ເອຕໍ ‘‘ເອກໍ ຆຣໍ ນານູປຈາຣໍ’’ ນາມ.
ຍສ຺ມິໍ ປນ ຆເຣ ພຫູ ຠິກ຺ຂູ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕເຄຫໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອກາພທ຺ເຘ ກຕ຺ວາ ປຏິວິສ຺ສກຆຣານິປິ ປູເຣຕ຺ວາ ນິສີທາເປນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖຸປ຺ປນ຺ໂນ ອຸທ຺ເທສລາໂຠ ສພ຺ເພສໍ ປາປຸຓາຕິ. ຍມ຺ປິ ນານາກຸລສ຺ສ ນິເວສນໍ ມຊ຺ເຌ ຠິຕ຺ຕິໍ ອກຕ຺ວາ ເອກທ຺ວາເຣເນວ ວຬຎ຺ຊນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອຕໍ ‘‘ນານາຆຣໍ ເອກູປຈາຣໍ’’ ນາມ.
ໂຍ ປນ ນານານິເວສເນສຸ ນິສິນ຺ນານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຸທ຺ເທສລາໂຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ກິຎ຺ຈາປິ ຠິຕ຺ຕິຈ຺ຉິທ຺ເທນ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ນິເວສເນ ນິສິນ຺ນານໍເຍວ ປາປຸຓາຕິ, ເອຕໍ ‘‘ນານາຆຣໍ ນານູປຈາຣໍ’’ ນາມ.
ໂຍ ປນ ຄາມທ຺ວາຣວີຖິຈຕຸກ຺ເກສຸ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຐາເນ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕໍ ລຠິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຠິກ຺ຂຸສ຺ມິໍ ¶ ອສຕິ ອຕ຺ຕໂນວ ປາປຸຓາເປຕ຺ວາ ທຸຕິຍທິວເສປິ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ອຎ຺ຎໍ ລຠຕິ, ເຕນ ຍໍ ອຎ຺ຎໍ ນວກໍ ວາ ວຸຑ຺ຒໍ ວາ ຠິກ຺ຂຸໍ ປສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈ ໂກຈິ ນຕ຺ຖິ, ອຕ຺ຕໂນວ ປາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ.
ສເຈ ອາສນສາລາຍ ນິສີທິຕ຺ວາ ກາລໍ ປຏິມາເນນ຺ເຕສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ໂກຈິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ສງ຺ຆຸທ຺ເທສປຕ຺ຕໍ ¶ ເທຖ, ອຸທ຺ເທສປຕ຺ຕໍ ເທຖ, ສງ຺ຆໂຕ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ເທຖ, ສງ຺ຆິກໍ ປຕ຺ຕໍ ເທຖາ’’ຕິ ວາ ວທຕິ, ອຸທ຺ເທສປຕ຺ຕໍ ຐິຕິກາຍ ຄາເຫຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ‘‘ສງ຺ຆຸທ຺ເທສຠິກ຺ຂຸໍ ເທຖ, ສງ຺ຆໂຕ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸໍ ເທຖ, ສງ຺ຆິກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເທຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ.
ອຸທ຺ເທສໂກ ¶ ປເນຕ຺ຖ ເປສໂລ ລຊ຺ຊີ ເມຘາວີ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ເຕນ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຐິຕິກໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສເຈ ໂກຈິ ຐິຕິກໍ ຊານນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ, ເຖຣາສນໂຕ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ‘‘ອຫໍ ຊານາມິ, ທສວສ຺ເສນ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ໂກຈິ ຠຓຕິ, ‘‘ອຕ຺ຖາວຸໂສ, ທສວສ຺ສາ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຕສ຺ສ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ທສວສ຺ສມ຺ຫ ທສວສ຺ສມ຺ຫາ’’ຕິ ພຫູ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ປາປຸຓາຕິ, ຕຸຍ຺ຫໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ສພ຺ເພ ອປ຺ປສທ຺ທາ ໂຫຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຏິປາຏິຍາ ຐເປຕພ຺ພາ. ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ກຕິ ອິຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ອຸປາສໂກ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ‘‘ເອຕ຺ຕເກ ນາມ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ປາປຸຓາຕິ, ຕຸຍ຺ຫໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ສພ຺ພນວກສ຺ສ ວສ຺ສຄ຺ຄຎ຺ຈ ອຸຕຸ ຈ ທິວສຠາໂຄ ຈ ຉາຍາ ຈ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພາ. ສເຈ ຉາຍາຍປິ ປຸຈ຺ຉິຍມານາຍ ອຎ຺ໂຎ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສ ທາຕພ຺ພໍ. ອຖ ຉາຍໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ນ ລຠຕິ. ກຖາປປຎ຺ເຈນ ຫິ ນິສິນ຺ນສ຺ສາປິ ນິທ຺ທາຍນ຺ຕສ຺ສາປິ ຄາຫິຕໍ ສຸຄ຺ຄາຫິຕໍ, ອຕິກ຺ກນ຺ຕໍ ສຸອຕິກ຺ກນ຺ຕໍ, ຠາຊນີຍຠຓ຺ຑຎ຺ຫິ ນາເມຕໍ ສມ຺ປຕ຺ຕສ຺ເສວ ປາປຸຓາຕິ, ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຕ຺ຕຠາໂວ ອຸປຈາເຣນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕພ຺ໂພ. ອາສນສາລາຍ ຈ ອນ຺ໂຕປຣິກ຺ເຂໂປ ອຸປຈາໂຣ, ຕສ຺ມິໍ ຐິຕສ຺ສ ລາໂຠ ປາປຸຓາຕີຕິ.
ໂກຈິ ອາສນສາລໂຕ ອຏ຺ຐ ອຸທ຺ເທສປຕ຺ເຕ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ປຕ຺ເຕ ປຓີຕໂຠຊນານໍ ເອກໍ ອຸທກສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ອາສນສາລາຍໍ ປຫິຓາຕິ, ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຕາ ກິຎ຺ຈິ ອວຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ຫຕ຺ເຖສຸ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປກ຺ກມນ຺ຕິ. ເຍນ ຍໍ ລທ຺ຘໍ, ຕສ຺ເສວ ຕໍ ໂຫຕິ. ເຍນ ປນ ອຸທກໍ ລທ຺ຘໍ, ຕສ຺ສ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມ຺ປິ ຐິຕິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕໍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ຕຎ຺ຈ ລູຂໍ ວາ ລຠຕຸ ປຓີຕໍ ວາ ¶ ຕິຈີວຣປຣິວາຣໍ ວາ, ຕສ຺ເສເວຕໍ. ອີທິໂສ ຫິສ຺ສ ¶ ປຸຎ຺ຎວິເສໂສ. ອຸທກໍ ປນ ຍສ຺ມາ ອາມິສໍ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອຎ຺ຎໍ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕໍ ລພ຺ຠຕິ.
ສເຈ ປນ ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຕາ ‘‘ອິທໍ ກິຣ ຠນ຺ເຕ ສພ຺ພໍ ຠາເຊຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ສພ຺ເພຫິ ຠາເຊຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸທກໍ ປາຕພ຺ພໍ. ສງ຺ຆໂຕ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ‘‘ອຏ຺ຐ ມຫາເຖເຣ ເທຖ, ມຊ຺ຌິເມ ເທຖ, ນວເກ ເທຖ, ປຣິປຸຓ຺ຓວສ຺ສສາມເຓເຣ ເທຖ, ມຊ຺ຌິມຠາຓກາທໂຍ ເທຖ, ມຍ຺ຫໍ ຎາຕິຠິກ຺ຂູ ເທຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕສ຺ສ ປນ ‘‘ອຸປາສກ, ຕ຺ວໍ ເອວໍ ວທສິ, ຐິຕິກາຍ ປນ ເຕສໍ ນ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຐິຕິກາວເສເນວ ທາຕພ຺ພາ. ທຫຣສາມເຓເຣຫິ ¶ ປນ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ເຕສຸ ລທ຺ເຘສຸ ສເຈ ທາຍການໍ ຆເຣ ມງ຺ຄລໍ ໂຫຕິ, ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາເຍ ເປເສຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ.
ຍສ຺ມິໍ ປນ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ເຕ ປຐມຠາໂຄ ສາມເຓຣານໍ ປາປຸຓາຕິ, ອນຸຠາໂຄ ມຫາເຖຣານໍ, ນ ຕຕ຺ຖ ສາມເຓຣາ ‘‘ມຍໍ ປຐມຠາຄໍ ລຠິມ຺ຫາ’’ຕິ ປຸຣໂຕ ຄນ຺ຕຸໍ ລຠນ຺ຕິ, ຍຖາປຏິປາຏິຍາ ເອວ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ‘‘ສງ຺ຆໂຕ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ‘ຕຸມ຺ເຫ ເອຖາ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘ມຍ຺ຫໍ ອຎ຺ຎທາປິ ຊານິສ຺ສສິ, ຐິຕິກາ ປນ ເອວໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’’ຕິ ຐິຕິກາວເສເນວ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ອຖ ‘‘ສງ຺ຆຸທ຺ເທສປຕ຺ຕໍ ເທຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຄາຫິເຕເຍວ ປຕ຺ເຕ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປູເຣຕ຺ວາ ອາຫຣຕິ, ອາຫຏມ຺ປິ ຐິຕິກາຍ ເອວ ຄາເຫຕພ຺ພໍ.
ເອໂກ ‘‘ສງ຺ຆຸທ຺ເທສປຕ຺ຕໍ ອາຫຣາ’’ຕິ ເປສິໂຕ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເອກໍ ປຕ຺ຕໍ ເທຖ, ນິມນ຺ຕນຠຕ຺ຕໍ ອາຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວທຕິ, ໂສ ເຈ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕຆຣໂຕ ອຍໍ ອາຄໂຕຕິ ຎຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູຫິ ‘‘ນນຸ ຕ຺ວໍ ອສຸກຆຣໂຕ ອາຄໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ນ ນິມນ຺ຕນຠຕ຺ຕໍ, ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຠຓຕິ, ຐິຕິກາຍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ໂຍ ປນ ‘‘ເອກໍ ປຕ຺ຕໍ ອາຫຣາ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘‘ກິ’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອາຫຣາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຍຖາ ເຕ ຣຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ວິສ຺ສຏ຺ຐທູໂຕ ນາມ. ອຸທ຺ເທສປຕ຺ຕໍ ວາ ປຏິປາຏິປຕ຺ຕໍ ວາ ປຸຄ຺ຄລິກປຕ຺ຕໍ ວາ ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ຕສ຺ສ ທາຕພ຺ພໍ. ເອໂກ ພາໂລ ອພ຺ຍຕ຺ໂຕ ‘‘ອຸທ຺ເທສປຕ຺ຕໍ ອາຫຣາ’’ຕິ ເປສິໂຕ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ຊານາຕິ, ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕ ຕິຏ຺ຐຕິ, ໂສ ‘‘ກສ຺ສ ¶ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ວາ ‘‘ກສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ຫຣິສ຺ສສີ’’ຕິ ວາ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ເອວຎ຺ຫິ ວຸຕ຺ໂຕ ປຸຈ຺ຉາສຠາເຄນ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຕ຺ຕໍ ຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວາ ວເທຍ຺ຍ, ຕໂຕ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ຕາ ນ ໂອໂລເກຍ຺ຍຸໍ. ‘‘ກຸຫິໍ ຄຈ຺ຉສິ, ກິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອາຫິຓ຺ຑສີ’’ຕິ ປນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ຕສ຺ສ ‘‘ອຸທ຺ເທສປຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ ອາຄໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ວທນ຺ຕສ຺ສ ຄາເຫຕ຺ວາ ປຕ຺ໂຕ ທາຕພ຺ໂພ.
ເອກາ ¶ ກູຏຏ຺ຐິຕິກາ ນາມ ໂຫຕິ. ຣຎ຺ໂຎ ວາ ຫິ ຣາຊມຫາມຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ເຄເຫ ອຕິປຓີຕານິ ອຏ຺ຐ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕານິ ນິຈ຺ຈໍ ທິຍ຺ຍນ຺ຕິ, ຕານິ ເອກຈາຣິກຠຕ຺ຕານິ ກຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ວິສຸໍ ຐິຕິກາຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ. ເອກຈ຺ເຈ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ສ຺ເວ ທານິ ອມ຺ຫາກໍ ປາປຸຓິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຐິຕິກໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຄຕາ, ເຕສຸ ອນາຄເຕສຸເຍວ ອຎ຺ເຎ ອາຄນ຺ຕຸກາ ຠິກ຺ຂູ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອາສນສາລາຍ ¶ ນິສີທນ຺ຕິ; ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ຣາຊປຸຣິສາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ປຓີຕຠຕ຺ຕປຕ຺ເຕ ເທຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອາຄນ຺ຕຸກາ ຐິຕິກໍ ອຊານນ຺ຕາ ຄາເຫນ຺ຕິ. ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ຈ ຐິຕິກໍ ຊານນກຠິກ຺ຂູ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ຄາເຫຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ‘‘ຣາຊເຄເຫ ປຓີຕຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ກຕິວສ຺ສໂຕ ປຏ຺ຐາຍາ’’ຕິ? ‘‘ເອຕ຺ຕກວສ຺ສໂຕ ນາມາ’’ຕິ. ‘‘ມາ ຄາເຫຖາ’’ຕິ ນິວາເຣຕ຺ວາ ຐິຕິກາຍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ຄາຫິເຕ ອາຄເຕຫິປິ ປຕ຺ຕທານກາເລ ອາຄເຕຫິປິ ທິນ຺ນກາເລ ອາຄເຕຫິປິ ຣາຊເຄຫໂຕ ປຕ຺ເຕ ປູເຣຕ຺ວາ ອາຫຏກາເລ ອາຄເຕຫິປິ ຣາຊາ ‘‘ອຊ຺ຊ ຠິກ຺ຂູເຍວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕູ’’ຕິ ເປເສຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍເຍວ ຫຕ຺ເຖ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ເທຕິ; ເອວໍ ທິນ຺ນປິຓ຺ຑປາຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຕກາເລ ອາຄເຕຫິປິ ຐິຕິກໍ ຊານນກຠິກ຺ຂູຫິ ‘‘ມາ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ຖາ’’ຕິ ວາເຣຕ຺ວາ ຐິຕິກາຍເມວ ຄາເຫຕພ຺ພໍ.
ອຖ ເນ ຣາຊາ ໂຠເຊຕ຺ວາ ປຕ຺ເຕປິ ເນສໍ ປູເຣຕ຺ວາ ເທຕິ, ຍໍ ອາຫຏໍ ຕໍ ຐິຕິກາຍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ‘‘ມາ ຕຸຈ຺ຉຫຕ຺ຖາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕູ’’ຕິ ໂຖກເມວ ປຕ຺ເຕສຸ ປກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ນ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ອຖ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຕຸຈ຺ຉປຕ຺ຕາວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຍໍ ເຕຫິ ຠຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ເນສໍ ຄີວາ ໂຫຕີຕິ ມຫາສຸມຕ຺ເຖໂຣ ອາຫ. ມຫາປທຸມຕ຺ເຖໂຣ ປນາຫ ¶ – ‘‘ຄີວາກິຈ຺ຈໍ ເອຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ, ຐິຕິກໍ ປນ ອຊານນ຺ເຕຫິ ຍາວ ຊານນກາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕາວ ນິສີທິຕພ຺ພໍ ສິຍາ; ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ຠຸຕ຺ຕໍ ສຸຠຸຕ຺ຕໍ, ອິທານິ ປຕ຺ຕຏ຺ຐາເນນ ຄາເຫຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.
ເອໂກ ຕິຈີວຣປຣິວາໂຣ ສຕຄ຺ຆນໂກ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ອວສ຺ສິກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຕ຺ໂຕ, ວິຫາເຣ ຈ ‘‘ເອວຣູໂປ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ອວສ຺ສິກສ຺ສ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ລິຂິຕ຺ວາ ຐເປສຸໍ. ອຖ ສຏ຺ຐິວສ຺ສຈ຺ຈເຍນ ອຎ຺ໂຎ ຕຖາຣູໂປ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ອຍໍ ກິໍ ອວສ຺ສິກຏ຺ຐິຕິກາຍ ຄາເຫຕພ຺ໂພ, ອຸທາຫຸ ສຏ຺ຐິວສ຺ສິກຏ຺ຐິຕິກາຍາຕິ. ສຏ຺ຐິວສ຺ສິກຏ຺ຐິຕິກາຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຍຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ຐິຕິກໍ ຄເຫຕ຺ວາເຍວ ວຑ຺ຒິໂຕຕິ.
ເອໂກ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສາມເຓໂຣ ຊາໂຕ, ປຸນ ຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ສາມເຓຣຏ຺ຐິຕິກາຍ ປຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ລຠຕິ. ອຍໍ ກິຣ ອນ຺ຕຣາຠຏ຺ຐໂກ ນາມ. ໂຍ ປນ ປຣິປຸຓ຺ຓວສ຺ໂສ ສາມເຓໂຣ ‘‘ສ຺ເວ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕໍ ¶ ລຠິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຊ຺ເຊວ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ ຕສ຺ສ ຐິຕິກາ. ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕໍ, ປຕ຺ໂຕ ຈສ຺ສ ນ ຕຸຈ຺ໂຉ ໂຫຕິ, ໂສ ອຎ຺ຎສ຺ສ ສມີເປ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ທາເປຕິ, ຕຎ຺ເຈ ເຖຍ຺ຍາຍ ຫຣນ຺ຕິ, ຄີວາ ໂຫຕິ ¶ . ສເຈ ປນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ປຕ຺ຕໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ສຍເມວ ເທຕິ, ອສ຺ສ ຄີວາ ນ ໂຫຕິ. ອຖາປິ ເຕນ ຠຕ຺ເຕນ ອນຕ຺ຖິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອລໍ ມຍ຺ຫໍ, ຕເວຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ທມ຺ມິ, ປຕ຺ຕໍ ເປເສຕ຺ວາ ອາຫຣາເປຫີ’’ຕິ ອຎ຺ຎໍ ວທຕິ, ຍໍ ຕໂຕ ອາຫຣີຍຕິ ສພ຺ພໍ ປຕ຺ຕສາມິກສ຺ສ ໂຫຕິ. ປຕ຺ຕຎ຺ເຈ ເຖຍ຺ຍາຍ ຫຣນ຺ຕິ, ສຸຫໂຏ; ຠຕ຺ຕສ຺ສ ທິນ຺ນຕ຺ຕາ ຄີວາ ນ ໂຫຕິ.
ວິຫາເຣ ທສ ຠິກ຺ຂູ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສຸ ນວ ປິຓ຺ຑປາຕິກາ, ເອໂກ ສາທິຍນໂກ. ‘‘ທສ ອຸທ຺ເທສປຕ຺ເຕ ເທຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປິຓ຺ຑປາຕິກາ ຄເຫຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອິຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ສພ຺ພານິ ມຍ຺ຫໍ ປາປຸຓນ຺ຕີ’’ຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຐິຕິກາ ນ ໂຫຕິ. ເອເກກໍ ເຈ ປາເປຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຐິຕິກາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ເອວໍ ຄາເຫຕ຺ວາ ທສຫິປິ ປຕ຺ເຕຫິ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍ຺ຫໍ ສງ຺ຄຫໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ນວ ປຕ຺ເຕ ¶ ປິຓ຺ຑປາຕິການໍ ເທຕິ, ຠິກ຺ຂຸທຕ຺ຕິຍໍ ນາເມຕໍ, ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.
ສເຈ ໂສ ອຸປາສໂກ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຆຣໍ ອາຄນ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວທຕິ, ໂສ ຈ ຠິກ຺ຂຸ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ເອຖ, ຠນ຺ເຕ, ມຍ຺ຫໍ ສຫາຍາ ໂຫຖາ’’ຕິ ຕສ຺ສ ຆຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຍໍ ຕຕ຺ຖ ລຠຕິ, ສພ຺ພໍ ຕສ຺ເສວ ໂຫຕິ. ອິຕເຣ ເຕນ ທິນ຺ນໍ ລຠນ຺ຕິ. ອຖ ເນສໍ ຆເຣເຍວ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ທກ຺ຂິໂຓທກໍ ທຕ຺ວາ ຍາຄຸຂຊ຺ຊກາທີນິ ເທນ຺ຕິ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຍໍ ມນຸສ຺ສາ ເທນ຺ຕິ, ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວຈເນເນວ ອິຕເຣສໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຠຸຕ຺ຕາວີນໍ ປຕ຺ເຕ ປູເຣຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຄມນຕ຺ຖາຍ ເທນ຺ຕິ, ສພ຺ພໍ ຕສ຺ເສວ ຠິກ຺ຂຸໂນ ໂຫຕິ, ເຕນ ທິນ຺ນໍ ອິຕເຣສໍ ວຏ຺ຏຕິ.
ຍທິ ປນ ເຕ ວິຫາເຣເຍວ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍ຺ຫໍ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖ, ມນຸສ຺ສານຎ຺ຈ ວຈນໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຍໍ ຕຕ຺ຖ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ ເຈວ ນີຫຣນ຺ຕິ ຈ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ຕສ຺ເສວ ສນ຺ຕກໍ. ອຖາປິ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ອວຸຕ຺ຕາ ‘‘ມນຸສ຺ສານໍ ວຈນໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ ເຈ ເອກສ຺ສ ມຘຸເຣນ ສເຣນ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ສຸຕ຺ວາ ເຖຣານຎ຺ຈ ອຸປສເມ ປສີທິຕ຺ວາ ພຫຸໍ ສມຓປຣິກ຺ຂາຣໍ ເທນ຺ຕິ, ອຍໍ ເຖເຣສຸ ປສາເທນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ‘‘ອກຕຠາໂຄ’’ ນາມ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ເພສໍ ປາປຸຓາຕິ.
ເອໂກ ¶ ສງ຺ຆໂຕ ອຸທ຺ທິສາເປຕ຺ວາ ຐິຕິກາຍ ຄາຫິຕໍ ປຕ຺ຕໍ ຫຣິຕ຺ວາ ປຓີຕສ຺ສ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ, ຠນ຺ເຕ, ສພ຺ໂພ ສງ຺ໂຆ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕູ’’ຕິ ເທຕິ, ສພ຺ເພຫິ ຠາເຊຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ປຕ຺ຕສາມິກສ຺ສ ປນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມ຺ປິ ຐິຕິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕໍ ທາຕພ຺ພໍ. ອຖ ¶ ‘‘ປຐມໍເຍວ ສພ຺ພໍ ສງ຺ຆິກໍ ປຕ຺ຕໍ ເທຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ເອກສ຺ສ ລຊ຺ຊິຠິກ຺ຂຸໂນ ສນ຺ຕໂກ ປຕ຺ໂຕ ທາຕພ຺ໂພ. ອາຫຣິຕ຺ວາ ຈ ‘‘ສພ຺ໂພ ສງ຺ໂຆ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕູ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຠາເຊຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ.
ເອໂກ ປາຕິຍາ ຠຕ຺ຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ສງ຺ຆຸທ຺ເທສໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວທຕິ, ເອເກກໍ ອາໂລປໍ ອທຕ຺ວາ ຐິຕິກາຍ ເອກສ຺ສ ຍາປນມຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ອຖ ໂສ ຠຕ຺ຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕຸໍ ອຊານນ຺ໂຕ ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕ ອຈ຺ຉຕິ, ‘‘ກສ຺ສ ເຕ ອານີຕໍ, ກສ຺ສ ທາຕຸກາໂມສີ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ປຸຈ຺ຉາສຠາເຄນ ຫິ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ອານີຕໍ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ທາຕຸກາໂມມ຺ຫີ’’ຕິ ¶ ວເທຍ຺ຍ, ຕໂຕ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ຕາ ຄີວໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ໂອໂລເກຕພ຺ພມ຺ປິ ນ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍຸໍ. ສເຈ ປນ ‘‘ກຸຫິໍ ຍາສິ, ກິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອາຫິຓ຺ຑສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ວທຕິ, ເອເກນ ລຊ຺ຊິຠິກ຺ຂຸນາ ຐິຕິກາຍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອາຠຕໍ ພຫຸ ໂຫຕິ, ສພ຺ເພສໍ ປໂຫຕິ, ຐິຕິກາກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ເຖຣາສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຕ຺ຕໍ ປູເຣຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ.
‘‘ສງ຺ຆຸທ຺ເທສປຕ຺ຕໍ ເທຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກິໍ ອາຫຣິສ຺ສສີ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ປກຕິຏ຺ຐິຕິກາຍ ເອວ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ໂຍ ປນ ປາຍາໂສ ວາ ຣສປິຓ຺ຑປາໂຕ ວາ ນິຈ຺ຈໍ ລພ຺ຠຕິ; ເອວຣູປານໍ ປຓີຕໂຠຊນານໍ ອາເວຓິກາ ຐິຕິກາ ກາຕພ຺ພາ, ຕຖາ ສປຣິວາຣາຍ ຍາຄຸຍາ ມຫຄ຺ຆານໍ ຜລານໍ ປຓີຕານຎ຺ຈ ຂຊ຺ຊການໍ. ປກຕິຠຕ຺ຕຍາຄຸຜລຂຊ຺ຊການໍ ປນ ເອກາວ ຐິຕິກາ ກາຕພ຺ພາ. ‘‘ສປ຺ປິໍ ອາຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສພ຺ພສປ຺ປີນໍ ເອກາວ ຐິຕິກາ ວຏ຺ຏຕິ, ຕຖາ ສພ຺ພເຕລານໍ. ‘‘ມຘຸໍ ອາຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ມຘຸໂນ ເອກາວ ຐິຕິກາ ວຏ຺ຏຕິ, ຕຖາ ຜາຓິຕສ຺ສ ລຏ຺ຐິມຘຸກາທີນຎ຺ຈ ເຠສຊ຺ຊານໍ. ສເຈ ປນ ຄນ຺ຘມາລໍ ສງ຺ຆຸທ຺ເທສໍ ເທນ຺ຕິ, ປິຓ຺ຑປາຕິກສ຺ສ ວຏ຺ຏຕິ, ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ. ອາມິສສ຺ເສວ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວຏ຺ຏຕິ, ສງ຺ຆໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ທິນ຺ນຕ຺ຕາ ປນ ນ ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ.
ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ນິມນ຺ຕນຠຕ຺ຕກຖາ
ນິມນ຺ຕນໍ ¶ ປຸຄ຺ຄລິກຎ຺ເຈ, ສຍເມວ ອິສ຺ສໂຣ. ສງ຺ຆິກໍ ປນ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປເນຕ຺ຖ ທູໂຕ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ‘‘ຠນ຺ເຕ ¶ , ຣາຊເຄເຫ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ປິຓ຺ຑປາຕິການມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ອຖ ທູໂຕ ອພ຺ຍຕ຺ໂຕ ‘‘ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ຠຕ຺ຕຸທ຺ເທສໂກ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ‘‘ຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ຍາຖາ’’ຕິ ວທຕິ; ເອວມ຺ປິ ປິຓ຺ຑປາຕິການມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຏິປາຏິຍາ ‘‘ຠຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ນິມນ຺ເຕຕຸໍ ອາຄຕມນຸສ຺ໂສ ¶ ອາສນສາລໍ ປວິສິຕ຺ວາ ‘‘ອຏ຺ຐ ຠິກ຺ຂູ ເທຖາ’’ຕິ ວາ ‘‘ອຏ຺ຐ ປຕ຺ເຕ ເທຖາ’’ຕິ ວາ ວທຕິ; ເອວມ຺ປິ ປິຓ຺ຑປາຕິການໍ ວຏ຺ຏຕິ, ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ຈ ຕຸມ຺ເຫ ຈ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ‘‘ອຏ຺ຐ ຠິກ຺ຂູ ເທຖ; ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖ, ອຏ຺ຐ ປຕ຺ເຕ ເທຖ; ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ປຏິປາຏິຍາ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ຄາເຫນ຺ເຕນ ປນ ວິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອວທນ຺ເຕນ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ຈ ຕຸມ຺ເຫ ຈ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປິຓ຺ຑປາຕິການໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຕ຺ຕໍ ເທຖ, ຕຸມ຺ເຫ ເອຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ‘‘ສາຘຸ, ອຸປາສກາ’’ຕິ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ສງ຺ຆໂຕ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ເອຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ຍຖາຐິຕິກາຍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ.
ນິມນ຺ຕນຠຕ຺ຕຆຣໂຕ ປນ ປຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ ອາຄຕສ຺ສ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຐິຕິກາຍ ປຕ຺ໂຕ ທາຕພ຺ໂພ. ເອໂກ ‘‘ສງ຺ຆໂຕ ປຏິປາຏິຍາ ປຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອວຕ຺ວາ ເກວລໍ ‘‘ເອກໍ ປຕ຺ຕໍ ເທຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຄາຫິເຕເຍວ ປຕ຺ເຕ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປູເຣຕ຺ວາ ອາຫຣຕິ, ຕໍ ປຕ຺ຕສາມິກສ຺ເສວ ໂຫຕິ, ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ເຕ ວິຍ ຐິຕິກາຍ ນ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ອິຘາປິ ໂຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕ ຕິຏ຺ຐຕິ, ໂສ ‘‘ກສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ວາ ‘‘ກສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ຫຣິສ຺ສສີ’’ຕິ ວາ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ.
ປຸຈ຺ຉາສຠາເຄນ ຫິ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄໂຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຕ຺ຕໍ ຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວເທຍ຺ຍ, ຕໂຕ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂູຫິ ຊິຄຸຈ຺ຉນີໂຍ ອສ຺ສ. ‘‘ກຸຫິໍ ຄຈ຺ຉສິ, ກິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອາຫິຓ຺ຑສີ’’ຕິ ປນ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ ອາຄໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ວທນ຺ຕສ຺ສ ປຏິປາຏິຍາ ຠຕ຺ຕຏ຺ຐິຕິກາຍ ຄາເຫຕ຺ວາ ປຕ຺ໂຕ ທາຕພ຺ໂພ. ‘‘ຠຕ຺ຕາຫຣຓກປຕ຺ຕໍ ເທຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ປຏິປາຏິຍາ ຠຕ຺ຕຏ຺ຐິຕິກາຍ ເອວ ທາຕພ຺ໂພ. ສເຈ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ສພ຺ໂພ ສງ຺ໂຆ ຠຸຎ຺ຊຕູ’’ຕິ ວທຕິ, ຠາເຊຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ປຕ຺ຕສາມິກສ຺ສ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມ຺ປິ ຐິຕິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ປຏິປາຏິຠຕ຺ຕໍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ.
ເອໂກ ¶ ¶ ປາຕິຍາ ຠຕ຺ຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວທຕິ, ອາໂລປຠຕ຺ຕຏ຺ຐິຕິກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອາໂລປສງ຺ເຂເປນ ຠາເຊຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕ ອຈ຺ຉຕິ, ‘‘ກສ຺ສ ເຕ ອາຠຕໍ, ກສ຺ສ ທາຕຸກາໂມສີ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ‘‘ກຸຫິໍ ຄຈ຺ຉສິ, ກິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອາຫິຓ຺ຑສີ’’ຕິ ¶ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສງ຺ຆສ຺ສ ເມ ຠຕ຺ຕໍ ອາຠຕໍ, ເຖຣານໍ ເມ ຠຕ຺ຕໍ ອາຠຕ’’ນ຺ຕິ ວທຕິ, ຄເຫຕ຺ວາ ອາໂລປຠຕ຺ຕຏ຺ຐິຕິກາຍ ຠາເຊຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ເອວໍ ອາຠຕໍ ພຫຸໍ ໂຫຕິ, ສກລສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ພຫຸ ໂຫຕິ, ອຠິຫຏຠິກ຺ຂາ ນາມ ປິຓ຺ຑປາຕິການມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ຐິຕິກາປຸຈ຺ຉນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ເຖຣາສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຕ຺ຕໍ ປູເຣຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ.
ອຸປາສໂກ ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວາ ຄນ຺ຖຘຸຕງ຺ຄວເສນ ອຠິຎ຺ຎາຕສ຺ສ ວາ ຠຕ຺ຕຸທ຺ເທສກສ຺ສ ວາ ປຫິຓາຕິ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຠຕ຺ຕຄຫຓຕ຺ຖາຍ ອຏ຺ຐ ຠິກ຺ຂູ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ, ສເຈປິ ຎາຕິອຸປຏ຺ຐາເກຫິ ເປສິຕໍ ໂຫຕິ, ອິເມ ຕໂຍ ຊນາ ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ນ ລຠນ຺ຕິ, ອາຣຸຬ຺ຫາເຍວ ມາຕິກໍ, ສງ຺ຆໂຕ ອຏ຺ຐ ຠິກ຺ຂູ ອຸທ຺ທິສາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນວເມຫິ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ກສ຺ມາ? ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຫິ ເອເຕ ຠິກ຺ຂູ ນິສ຺ສາຍ ລາໂຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ. ຄນ຺ຖຘຸຕງ຺ຄາທີຫິ ປນ ອນຠິຎ຺ຎາໂຕ ອາວາສິກຠິກ຺ຂຸ ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ລຠຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕນ ‘‘ກິໍ ສງ຺ຆໂຕ ຄຓ຺ຫາມິ, ອຸທາຫຸ ເຍ ຊານາມິ, ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ອາຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ມາຕິກໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຍຖາ ທາຍກາ ວທນ຺ຕິ, ຕຖາ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ນິສ຺ສິຕເກ ວາ ເຍ ວາ ຊານາຖ, ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ເອຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ເຍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ຄນ຺ຕຸໍ ລຠຕິ. ສເຈ ‘‘ອຏ຺ຐ ຠິກ຺ຂູ ປຫິຓຖາ’’ຕິ ເປເສນ຺ຕິ, ສງ຺ຆໂຕວ ເປເສຕພ຺ພາ. ອຕ຺ຕນາ ສເຈ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຄາເມ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ຠິກ຺ຂາ ລຠິຕຸໍ, ອຎ຺ໂຎ ຄາໂມ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ. ນ ສກ຺ກາ ເຈ ໂຫຕິ ລຠິຕຸໍ, ໂສເຍວ ຄາໂມ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິຕພ຺ໂພ.
ນິມນ຺ຕິຕຠິກ຺ຂູ ອາສນສາລາຍ ນິສິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ ເຈ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ປຕ຺ເຕ ເທຖາ’’ຕິ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນິມນ຺ຕິເຕຫິ ນ ທາຕພ຺ພາ. ‘‘ເອເຕ ນິມນ຺ຕິຕຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ‘‘ຕຸມ຺ເຫປິ ເທຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຸສ຺ສວາທີສຸ ມນຸສ຺ສາ ສຍເມວ ປຣິເວຓານິ ຈ ປຘານຆຣານິ ຈ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕິປິຏເກ ຈ ຘມ຺ມກຖິເກ ຈ ຠິກ຺ຂຸສເຕນປິ ສທ຺ຘິໍ ນິມນ຺ເຕນ຺ຕິ. ຕທາ ເຍປິ ຊານນ຺ຕິ, ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ກສ຺ມາ? ນ ຫິ ມຫາຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ອຕ຺ຖິກາ ມນຸສ຺ສາ ປຣິເວຓານິ ຈ ປຘານຆຣານິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ສນ຺ນິປາຕຏ຺ຐານໂຕວ ຍຖາສຕ຺ຕິ ຍຖາພລໍ ຠິກ຺ຂູ ¶ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ.
ສເຈ ¶ ¶ ປນ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ວາ ຄນ຺ຖຘຸຕງ຺ຄວເສນ ອຠິຎ຺ຎາຕໂກ ວາ ຠຕ຺ຕຸທ຺ເທສໂກ ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ວາ ວສ຺ສໍ ວສິຕ຺ວາ ກຕ຺ຖຈິ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນ ສກຏ຺ຐານໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ມນຸສ຺ສາ ຈ ອາຄນ຺ຕຸກສ຺ສ ສກ຺ກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອກວາຣໍ ເຍ ຊານນ຺ຕິ, ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ປຏິພທ຺ຘກາລໂຕ ປນ ປຏ຺ຐາຍ ທຸຕິຍວາເຣ ອາຣທ຺ເຘ ສງ຺ຆໂຕເຍວ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ອຠິນວອາຄນ຺ຕຸກາວ ຫຸຕ຺ວາ ຎາຕີ ວາ ອຸປຏ຺ຐາເກ ວາ ປສ຺ສິສ຺ສາມາຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ ເຕສໍ ຎາຕີ ຈ ອຸປຏ຺ຐາກາ ຈ ສກ຺ກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ປນ ເຍ ຊານນ຺ຕິ, ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.
ໂຍ ປນ ອຕິລາຠີ ໂຫຕິ, ສກຏ຺ຐານຎ຺ຈ ອາຄນ຺ຕຸກຏ຺ຐານຎ຺ຈ ເອກສທິສໍ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສາ ສງ຺ຆຠຕ຺ຕໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາວ ນິສີທນ຺ຕິ, ເຕນ ສງ຺ຆໂຕວ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຍໍ ນິມນ຺ຕເນ ວິເສໂສ. ອວເສໂສ ສພ຺ພປຎ຺ໂຫ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ‘‘ອຏ຺ຐ ມຫາເຖເຣ ເທຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຏ຺ຐ ມຫາເຖຣາວ ທາຕພ຺ພາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອສ ນໂຍ ມຊ຺ຌິມາທີສຸ. ສເຈ ປນ ອວິເສເສຕ຺ວາ ‘‘ອຏ຺ຐ ຠິກ຺ຂູ ເທຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ສງ຺ຆໂຕ ທາຕພ຺ພາ.
ນິມນ຺ຕນຠຕ຺ຕກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ສລາກຠຕ຺ຕກຖາ
ສລາກຠຕ຺ເຕ ປນ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສລາກາຍ ວາ ປຏ຺ຏິກາຍ ວາ ອຸປນິພນ຺ຘິຕ຺ວາ ໂອປຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸທ຺ທິສິຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຈນໂຕ ຣຸກ຺ຂສາຣມຍາຍ ສລາກາຍ ວາ ເວຬຸວິລີວຕາລປຓ຺ຓາທິມຍາຍ ປຏ຺ຏິກາຍ ວາ ‘‘ອສຸກສ຺ສ ນາມ ສລາກຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອກ຺ຂຣານິ ອຸປນິພນ຺ຘິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິຍໍ ວາ ຈີວຣໂຠເຄ ວາ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພາ ສລາກາໂຍ ໂອປຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ເຫຏ຺ຐຸປຣິວເສເນວ ອາໂລເຬຕ຺ວາ ປຎ຺ຈງ຺ຄສມນ຺ນາຄເຕນ ຠຕ຺ຕຸທ຺ເທສເກນ ສເຈ ຐິຕິກາ ອຕ຺ຖິ, ຐິຕິກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ; ໂນ ເຈ ອຕ຺ຖິ, ເຖຣາສນໂຕ ¶ ປຏ຺ຐາຍ ສລາກາ ທາຕພ຺ພາ. ປຈ຺ຉາ ອາຄຕານມ຺ປິ ເອກາພທ຺ຘວເສນ ທູເຣ ຐິຕານມ຺ປິ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ທາຕພ຺ພາ.
ສເຈ ¶ ວິຫາຣສ຺ສ ສມນ຺ຕໂຕ ພຫູ ໂຄຈຣຄາມາ, ຠິກ຺ຂູ ປນ ນ ພຫຸກາ, ຄາມວເສນປິ ສລາກາໂຍ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ອສຸກຄາເມ ສລາກຠຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ຄາມວເສເນວ ຄາເຫຕພ຺ພາ. ເອວໍ ຄາເຫນ຺ເຕນ ສເຈປິ ເອເກກສ຺ມິໍ ຄາເມ ນານປ຺ປກາຣານິ ສຏ຺ຐິສລາກຠຕ຺ຕານິ, ສພ຺ພານິ ¶ ຄາຫິຕາເນວ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕຄາມສມີເປ ອຎ຺ຎານິປິ ທ຺ເວ ຕີຓິ ສລາກຠຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕານິປິ ຕສ຺ເສວ ທາຕພ຺ພານິ. ນ ຫິ ສກ຺ກາ ເຕສໍ ກາຣຓາ ອຎ຺ຎໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຫິຓິຕຸນ຺ຕິ.
ສເຈ ເອກຈ຺ເຈສຸ ຄາເມສຸ ພຫູນິ ສລາກຠຕ຺ຕານິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ສຕ຺ຕນ຺ນມ຺ປິ ອຏ຺ຐນ຺ນມ຺ປິ ຠິກ຺ຂູນໍ ທາຕພ຺ພານິ. ທທນ຺ເຕນ ປນ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຠຕ຺ຕານໍ ສລາກາໂຍ ເອກໂຕ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພາ. ສເຈ ຕໍ ຄາມໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຎ຺ໂຎ ຄາໂມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ເອກເມວ ສລາກຠຕ຺ຕໍ, ຕໍ ປນ ປາໂຕວ ເທນ຺ຕິ, ຕມ຺ປິ ເອເຕສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ເອກສ຺ສ ນິຄ຺ຄເຫນ ທຕ຺ວາ ‘‘ປາໂຕວ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ໂອຣິມຄາເມ ອິຕຣານິ ຠຕ຺ຕານິ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ສເຈ ໂອຣິມຄາເມ ສລາກຠຕ຺ເຕສຸ ອຄາຫິເຕສ຺ເວວ ຄາຫິຕສຎ຺ຎາຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ປຣຠາຄຄາເມ ສລາກຠຕ຺ຕໍ ຄາເຫຕ຺ວາ ປຸນ ວິຫາຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອິຕຣານິ ຄາເຫຕ຺ວາ ໂອຣິມຄາໂມ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ. ‘‘ນ ຫິ ພຫິສີມາຍ ສງ຺ຆລາໂຠ ຄາເຫຕຸໍ ລພ຺ຠຕີ’’ຕິ ອຍໍ ນໂຍ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ໂຕ.
ສເຈ ປນ ຠິກ຺ຂູ ພຫູ ໂຫນ຺ຕິ, ຄາມວເສນ ສລາກາ ນ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ວີຖິວເສນ ວາ ວີຖິຍໍ ເອກເຄຫວເສນ ວາ ກຸລວເສນ ວາ ຄາເຫຕພ຺ພາ. ວີຖິອາທີສຸ ຈ ຍຕ຺ຖ ພຫູນິ ຠຕ຺ຕານິ, ຕຕ຺ຖ ຄາເມ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ພຫູນໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຄາເຫຕພ຺ພານິ. ສລາກາສຸ ອສຕິ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາປິ ຄາເຫຕພ຺ພານິ.
ສລາກທາຍເກນ ປນ ວຕ຺ຕໍ ຊານິຕພ຺ພໍ. ເຕນ ຫິ ກາລສ຺ເສວ ວຸຏ຺ຐາຍ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຠຊນສາລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອສມ຺ມຏ຺ຐຏ຺ຐານໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປຣິໂຠຊນີຍໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ຠິກ຺ຂູຫິ ວຕ຺ຕໍ ກຕໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ກາລໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຆຓ຺ຏິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູສຸ ສນ຺ນິປຕິເຕສຸ ປຐມເມວ ວາຣຄາເມ ¶ ສລາກຠຕ຺ຕໍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ວາຣຄາເມ ສລາກາ ປາປຸຓາຕິ ຕຕ຺ຣ ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ.
ສເຈ ອຕິເຣກຄາວຸເຕ ຄາໂມ ໂຫຕິ, ຕໍ ທິວສໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ກິລມນ຺ຕິ, ‘‘ສ຺ເວ ຕຸຍ຺ຫໍ ວາຣຄາເມ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ອຊ຺ເຊວ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ໂຍ ວາຣຄາມໍ ເປສິຍມາໂນ ¶ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຎ຺ຎໍ ສລາກໍ ມຄ຺ຄຕິ, ນ ທາຕພ຺ພາ. ສທ຺ຘານຎ຺ຫິ ມນຸສ຺ສານໍ ປຸຎ຺ຎຫານິ ສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ລາຠຈ຺ເຉໂທ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ທຸຕິເຍປິ ຕຕິເຍປິ ທິວເສ ອຎ຺ຎາ ສລາກາ ນ ທາຕພ຺ພາ, ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ¶ ຠຸຎ຺ຊາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ຕີຓິ ປນ ທິວສານິ ອຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ວາຣຄາມໂຕ ໂອຣິມວາຣຄາເມ ສລາກາ ຄາເຫຕພ຺ພາ. ຕຎ຺ເຈ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎໍ ສລາກໍ ທາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ປນ ຄາຬ຺ຫໍ ກາຕພ຺ພໍ, ສຏ຺ຐິໂຕ ວາ ປຓ຺ຓາສໂຕ ວາ ນ ປຣິຫາເປຕພ຺ພໍ. ວາຣຄາເມ ຄາເຫຕ຺ວາ ວິຫາຣວາໂຣ ຄາເຫຕພ຺ໂພ, ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ວິຫາຣວາໂຣ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ວິຫາຣວາຣິກສ຺ສ ທ຺ເວ ຕິສ຺ໂສ ຍາຄຸສລາກາໂຍ ຕິສ຺ໂສ ຈຕສ຺ໂສ ວາ ຠຕ຺ຕສລາກາໂຍ ຈ ທາຕພ຺ພາ, ນິພທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ປນ ນ ທາຕພ຺ພາ. ຍາຄຸຠຕ຺ຕທາຍກາ ຫິ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຍາຄຸຠຕ຺ຕໍ ວິຫາຣໂຄປກາວ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ມາ ອຎ຺ເຎສຸ ກຸເລສຸ ທາຕພ຺ພາ.
ສເຈ ວິຫາຣວາຣິການໍ ສຠາຄາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ, ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ; ໂນ ເຈ, ວາຣໍ ຄາເຫຕ຺ວາ ເຕສໍ ຍາຄຸຠຕ຺ຕໍ ອາຫຣາເປຕພ຺ພໍ. ຕາວ ເນສໍ ສລາກາ ຜາຕິກມ຺ມເມວ ຠວນ຺ຕິ, ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ປຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ປນ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ປຓີຕຠຕ຺ຕສລາກໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ລຠນ຺ຕິເຍວ. ອຕິເຣກອຸຕ຺ຕຣິຠງ຺ຄສ຺ສ ເອກຈາຣິກຠຕ຺ຕສ຺ສ ວິສຸໍ ຐິຕິກໍ ກຕ຺ວາ ສລາກາ ທາຕພ຺ພາ.
ສເຈ ເຍນ ສລາກາ ລທ຺ຘາ, ໂສ ຕໍທິວສໍ ຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ນ ລຠຕິ, ປຸນທິວເສ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ຠຕ຺ຕເມວ ລຠຕິ, ນ ອຸຕ຺ຕຣິຠງ຺ຄໍ; ເອວມ຺ປິ ປຸນ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ຂີຣຠຕ຺ຕສ຺ສ ສລາກາຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສເຈ ປນ ຂີຣເມວ ລຠຕິ, ນ ຠຕ຺ຕໍ; ຂີຣລາຠໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຸນ ນ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ທ຺ເວ ຕີຓິ ເອກຈາຣິກຠຕ຺ຕານິ ເອກສ຺ເສວ ¶ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ທຸພ຺ຠິກ຺ຂສມເຍ ສງ຺ຆນວເກນ ລທ຺ຘກາເລ ວິຊເຏຕ຺ວາ ວິສຸໍ ຄາເຫຕພ຺ພານິ, ປາກຕິກສລາກຠຕ຺ຕໍ ອລທ຺ຘສ຺ສາປິ ປຸນທິວເສ ຄາເຫຕພ຺ພໍ.
ສເຈ ຂຸທ຺ທໂກ ວິຫາໂຣ ໂຫຕິ, ສພ຺ເພ ຠິກ຺ຂູ ເອກສມ຺ໂຠຄາ, ອຸຈ຺ຉຸສລາກໍ ຄາເຫນ຺ເຕນ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ສມ຺ມຸຂີຠູຕສ຺ສ ປາເປຕ຺ວາ ມຫາເຖຣາທີນໍ ທິວາ ຕຈ຺ເຉຕ຺ວາ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຣສສລາກໍ ປາເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປຣິສ຺ສາເວຕ຺ວາ ວາ ຜາຓິຕໍ ວາ ກາເຣຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕິກາທີນມ຺ປິ ທາຕພ຺ພໍ ¶ . ອາຄນ຺ຕຸການໍ ອາຄຕານາຄຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຄາເຫຕພ຺ພາ, ມຫາອາວາເສ ຐິຕິກໍ ກຕ຺ວາ ຄາເຫຕພ຺ພາ.
ຕກ຺ກສລາກມ຺ປິ ສຠາຄຏ຺ຐາເນ ປາເປຕ຺ວາ ວາ ປຈາເປຕ຺ວາ ວາ ຘູມາເປຕ຺ວາ ວາ ເຖຣານໍ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມຫາອາວາເສ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ ຜລສລາກປູວສລາກເຠສຊ຺ຊຄນ຺ຘມາລສລາກາໂຍປິ ວິສຸໍ ຐິຕິກາຍ ຄາເຫຕພ຺ພາ. ເຠສຊ຺ຊາທິສລາກາໂຍ ເຈຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ປິຓ຺ຑປາຕິການມ຺ປິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ສລາກວເສນ ຄາຫິຕຕ຺ຕາ ປນ ນ ສາທິຕພ຺ພາ. ອຄ຺ຄຠິກ຺ຂາມຕ຺ຕໍ ສລາກຠຕ຺ຕໍ ¶ ເທນ຺ຕິ, ຐິຕິກໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ອສຕິຍາ ຐິຕິກາຍ ເຖຣາສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຕາທິສານິ ຠຕ຺ຕານິ ພຫູນິ ໂຫນ຺ຕິ, ເອເກກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທ຺ເວ ຕີຓິ ທາຕພ຺ພານິ; ໂນ ເຈ, ເອເກກເມວ ທຕ຺ວາ ປຏິປາຏິຍາ ຄຕາຍ ປຸນ ເຖຣາສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອນ຺ຕຣາວ ອຸປຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ, ຐິຕິກາ ສລ຺ລກ຺ເຂຕພ຺ພາ. ຍທິ ປນ ຕາທິສໍ ຠຕ຺ຕໍ ນິພທ຺ຘເມວ ໂຫຕິ, ຍສ຺ສ ປາປຸຓາຕິ, ໂສ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ລທ຺ຘາ ວາ ອລທ຺ຘາ ວາ ສ຺ເວປິ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ເອກໍ ອນິພທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ລຠນທິວເສ ປນ ຍາວທຕ຺ຖໍ ລຠຕິ, ອລຠນທິວສາ ພຫຸຕຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໍ ຍສ຺ສ ປາປຸຓາຕິ, ໂສ ອລຠິຕ຺ວາ ‘‘ສ຺ເວ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ.
ໂຍ ສລາກາສຸ ຄາຫິຕາສຸ ປຈ຺ຉາ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາວ ສລາກາ ນ ອຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພາ. ສລາກໍ ນາມ ຆຓ຺ຏິປ຺ປຫຣຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣນ຺ໂຕວ ລຠຕິ. ອຎ຺ຎສ຺ສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ¶ ສມີເປ ຐິຕສ຺ສາປິ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາວ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນສ຺ສ ອຎ຺ໂຎ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອຕ຺ຖິ, ສຍໍ ອນາຄໂຕປິ ລຠຕິ. ສຠາຄຏ຺ຐາເນ ອສຸໂກ ອນາຄໂຕຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ຕສ຺ສ ສລາກາ’’ຕິ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ‘‘ອນາຄຕສ຺ສ ນ ທາຕພ຺ພາ’’ຕິ ກຕິກໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ອຘມ຺ມິກາ ໂຫຕິ. ອນ຺ໂຕອຸປຈາເຣ ຐິຕສ຺ສ ຫິ ຠາຊນີຍຠຓ຺ຑໍ ປາປຸຓາຕິ. ສເຈ ປນ ‘‘ອນາຄຕສ຺ສ ເທຖາ’’ຕິ ມຫາສທ຺ທໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ຐເປຕພ຺ພໍ, ‘‘ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ.
ຉປ຺ປຎ຺ຈສລາກາ ນຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ, ຠຕ຺ຕຸທ຺ເທສໂກ ທາຍການໍ ນາມໍ ນສ຺ສຣຕິ, ໂສ ເຈ ນຏ຺ຐສລາກາ ມຫາເຖຣສ຺ສ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ປາເປຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ວເທຍ຺ຍ, ‘‘ມຍາ ອສຸກຄາເມ ສລາກຠຕ຺ຕໍ ມຍ຺ຫໍ ປາປິຕໍ, ຕຸມ຺ເຫ ຕຕ຺ຖ ລທ຺ຘໍ ສລາກຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ວິຫາເຣ ອປາປິຕໍ ປນ ອາສນສາລາຍ ຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ລຠິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ປາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ¶ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອຊ຺ຊ ປຏ຺ຐາຍ ມຍ຺ຫໍ ສລາກຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕຕ຺ຣ ອາສນສາລາຍ ຄາເຫຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ວິຫາຣໍ ອາເນຕ຺ວາ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ‘‘ສ຺ເວ ປຏ຺ຐາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ຠຕ຺ຕຸທ຺ເທສກສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ‘‘ສ຺ເວ ປຏ຺ຐາຍ ອສຸກກຸລໍ ນາມ ສລາກຠຕ຺ຕໍ ເທຕິ, ສລາກຄ຺ຄາຫຓກາເລ ສເຣຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ທຸພ຺ຠິກ຺ເຂ ສລາກຠຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ສຸຠິກ຺ເຂ ຊາເຕ ກິຎ຺ຈິ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ປຏ຺ຐາຍ ອມ຺ຫາກໍ ສລາກຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ປຸນ ປຏ຺ຐເປນ຺ຕິ, ອນ຺ໂຕຄາເມ ອຄາເຫຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ອາເນຕ຺ວາວ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ອິທຎ຺ຫິ ‘‘ສລາກຠຕ຺ຕໍ’’ ນາມ. ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕສທິສໍ ນ ໂຫຕິ, ວິຫາຣເມວ ສນ຺ຘາຍ ທິຍ຺ຍຕິ, ຕສ຺ມາ ພຫິອຸປຈາເຣ ຄາເຫຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ສ຺ເວ ປຏ຺ຐາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ວິຫາເຣ ຄາເຫຕພ຺ພເມວ.
ຄມິໂກ ¶ ຠິກ຺ຂຸ ຍໍ ທິສາຠາຄໍ ຄນ຺ຕຸກາໂມ, ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ເຎນ ວາຣຄາມສລາກາ ລທ຺ຘາ ໂຫຕິ, ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອິຕຣໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ປຕ຺ຕສລາກໍ ຕ຺ວໍ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເຕນ ປນ ອຸປຈາຣສີມໍ ອນຕິກ຺ກນ຺ເຕເຍວ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ສ ສລາກາ ຄາເຫຕພ຺ພາ.
ຉຑ຺ຑິຕວິຫາເຣ ມນຸສ຺ສາ ໂພຘິເຈຕິຍາທີນິ ຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕູຕິ ¶ ສລາກຠຕ຺ຕໍ ປຏ຺ຐເປນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂູ ສກຏ຺ຐາເນສຸ ວສິຕ຺ວາ ກາລສ຺ເສວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຕໍ ກຣິຕ຺ວາ ຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ເຕສຸ ສ຺ວາຕນາຍ ອຕ຺ຕໂນ ປາເປຕ຺ວາ ຄເຕສຸ ອາຄນ຺ຕຸໂກ ຠິກ຺ຂຸ ຉຑ຺ຑິຕວິຫາເຣ ວສິຕ຺ວາ ກາລສ຺ເສວ ວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ຆຓ຺ຏິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ສລາກຠຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ປາເປຕ຺ວາ ອາສນສາລໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ໂສວ ຕສ຺ສ ຠຕ຺ຕສ຺ສ ອິສ຺ສໂຣ. ໂຍ ປນ ຠິກ຺ຂູສຸ ວຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ເຕສຸເຍວ ຠູມິຍໍ ທ຺ເວ ຕໂຍ ສມ຺ມຸຎ຺ຊນິປ຺ປຫາເຣ ທຕ຺ວາ ຆຓ຺ຏິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ຘຸຣຄາເມ ສລາກຠຕ຺ຕໍ ມຍ຺ຫໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ໂຈຣິກາຍ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ນ ປາປຸຓາຕິ, ວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ປາເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ຄຕຠິກ຺ຂູນໍເຍວ ໂຫຕິ.
ເອໂກ ຄາໂມ ອຕິທູເຣ ໂຫຕິ, ຠິກ຺ຂູ ນິຈ຺ຈໍ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ມນຸສ຺ສາ ‘‘ມຍໍ ປຸຎ຺ເຎນ ປຣິພາຫິຣາ ໂຫມາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເຍ ຕສ຺ສ ຄາມສ຺ສ ອາສນ຺ນວິຫາເຣ ສຠາຄຠິກ຺ຂູ, ເຕ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ‘‘ອິເມສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອນາຄຕທິວເສ ຕຸມ຺ເຫ ຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ. ສລາກາ ປນ ເທວສິກໍ ປາເປຕພ຺ພາ, ຕາ ຈ ໂຂ ປນ ຆຓ຺ຏິປ຺ປຫຣຓມຕ຺ເຕນ ວາ ປຈ຺ຉິຈາລນມຕ຺ເຕນ ວາ ປາປິຕາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ປຈ຺ຉິໍ ປນ ຄເຫຕ຺ວາ ¶ ສລາກາ ປີຐເກ ອາກິຣິຕພ຺ພາ, ປຈ຺ຉິ ປນ ມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພາ. ສເຈ ຫິ ຕຕ຺ຖ ອຫິ ວາ ວິຈ຺ຉິໂກ ວາ ຠເວຍ຺ຍ, ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍ; ຕສ຺ມາ ເຫຏ຺ຐາ ຄເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິໍ ປຣມ຺ມຸຂໍ ກຕ຺ວາ ສລາກາ ອາກິຣິຕພ຺ພາ ‘‘ສເຈປິ ສປ຺ໂປ ຠວິສ຺ສຕິ, ເອຕ຺ໂຕວ ປລາຍິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ສລາກາ ອາກິຣິຕ຺ວາ ຄາມາທິວເສນ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຄາເຫຕພ຺ພາ. ອປິຈ ເອກໍ ມຫາເຖຣສ຺ສ ປາເປຕ຺ວາ ‘‘ອວເສສາ ມຍ຺ຫໍ ປາປຸຓນ຺ຕີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປາເປຕ຺ວາ ວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ວິຕກ຺ກມາຬເກ ຐິເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ‘‘ປາປິຕາ, ອາວຸໂສ, ສລາກາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ຄຕຄຕຄາເມ ສລາກຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ; ເອວໍ ປາປິຕາປິ ຫິ ສຸປາປິຕາວ ໂຫນ຺ຕິ.
ຠິກ຺ຂູ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ຘມ຺ມສວນຕ຺ຖໍ ¶ ອຎ຺ຎໍ ວິຫາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ‘‘ມຍໍ ຕຕ຺ຖ ທານໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາວ ອມ຺ຫາກໍ ໂຄຈຣຄາເມວ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ອາຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສລາກາ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາວ ຄຕາ, ວິຫາເຣ ເຖຣສ຺ສ ປຕ຺ຕສລາກຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ອຖ ມຫາເຖໂຣປິ ‘‘ອຫໍ ອິຘ ກິໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ¶ ເຕຫິເຍວ ສທ຺ຘິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເຕຫິ ຄຕວິຫາເຣ ອຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາວ ໂຄຈຣຄາມໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ເຕຫິ ‘‘ເທຖ, ຠນ຺ເຕ, ປຕ຺ເຕ ສລາກຍາຄຸອາທີນິ ອາຫຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຕ຺ຕາ ນ ທາຕພ຺ພາ. ‘‘ກສ຺ມາ, ຠນ຺ເຕ, ນ ເທຖາ’’ຕິ ‘‘ວິຫາຣຏ຺ຐກໍ ຠຕ຺ຕໍ ວິຫາເຣ ວຸຕ຺ຖານໍ ປາປຸຓາຕິ, ມຍໍ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ວຸຕ຺ຖາ’’ຕິ. ‘‘ເທຖ, ຠນ຺ເຕ, ນ ມຍໍ ວິຫາເຣ ປາລິກາຍ ເທມ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເທມ, ຄຓ຺ຫຖ ອມ຺ຫາກໍ ຠິກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ວຏ຺ຏຕິ.
ສລາກຠຕ຺ຕກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ປກ຺ຂິກຠຕ຺ຕາທິກຖາ
ປກ຺ຂິກາທີສຸ ປນ ຍໍ ອຠິລກ຺ຂິເຕສຸ ຈາຕຸທ຺ທສີ ປຎ຺ຈທສີ ປຎ຺ຈມີ ອຏ຺ຐມີຕິ ອິເມສຸ ປກ຺ເຂສຸ ກມ຺ມປ຺ປສຸເຕຫິ ອຸໂປສຖໍ ກາຕຸໍ ສຕິກຣຓຕ຺ຖາຍ ທິຍ຺ຍຕິ, ຕໍ ປກ຺ຂິກໍ ນາມ. ຕໍ ສລາກຠຕ຺ຕຄຕິກເມວ ໂຫຕິ, ຄາເຫຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ສລາກຠຕ຺ຕມ຺ປິ ປກ຺ຂິກຠຕ຺ຕມ຺ປິ ພຫຸ ສພ຺ເພສໍ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ທ຺ເວປິ ຠຕ຺ຕານິ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ຄາເຫຕພ຺ພານິ. ສເຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ມຫາ, ປກ຺ຂິກໍ ຄາເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຐິຕິກາຍ ສລາກຠຕ຺ຕໍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ ¶ , ສລາກຠຕ຺ຕໍ ວາ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຐິຕິກາຍ ປກ຺ຂິກໍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ເຍສໍ ນ ປາປຸຓາຕິ, ເຕ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິສ຺ສນ຺ຕິ. ສເຈ ທ຺ເວປິ ຠຕ຺ຕານິ ພຫູນິ, ຠິກ຺ຂູ ມນ຺ທາ; ສລາກຠຕ຺ຕໍ ນາມ ເທວສິກໍ ລພ຺ຠຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ປກ຺ຂິກໍ ອາວຸໂສ ຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ປກ຺ຂິກເມວ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ປກ຺ຂິກໍ ປຓີຕໍ ເທນ຺ຕິ, ວິສຸໍ ຐິຕິກາ ກາຕພ຺ພາ. ‘‘ສ຺ເວ ປກ຺ໂຂ’’ຕິ ອຊ຺ຊ ປກ຺ຂິກໍ ນ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ¶ ທາຍກາ ວທນ຺ຕິ ‘‘ສ຺ເວ ອມ຺ຫາກໍ ຆເຣ ລູຂຠຕ຺ຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຊ຺ເຊວ ປກ຺ຂິກຠຕ຺ຕໍ ອຸທ຺ທິສຖາ’’ຕິ, ເອວໍ ວຏ຺ຏຕິ.
ອຸໂປສຖິກໍ ນາມ ອນ຺ວຑ຺ຒມາເສ ອຸໂປສຖງ຺ຄານິ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ຍໍ ອຕ຺ຕນາ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ຕເທວ ທິຍ຺ຍຕິ. ປາຏິປທິກໍ ນາມ ‘‘ອຸໂປສເຖ ພຫູ ສທ຺ຘາ ປສນ຺ນາ ຠິກ຺ຂູນໍ ສກ຺ກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ປາຏິປເທ ປນ ຠິກ຺ຂູ ກິລມນ຺ຕິ, ປາຏິປເທ ທິນ຺ນໍ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂທານສທິສໍ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ, ອຸໂປສຖກມ຺ເມນ ວາ ປຣິສຸທ຺ຘສີລານໍ ທຸຕິຍທິວເສ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ປາຏິປເທ ທິຍ຺ຍນກທານໍ, ຕມ຺ປິ ອຸຠຍໍ ສລາກຠຕ຺ຕຄຕິກເມວ. ອິຕິ ອິມານິ ສຕ຺ຕປິ ຠຕ຺ຕານິ ປິຓ຺ຑປາຕິການໍ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ຘຸຕງ຺ຄເຠທໍ ກໂຣນ຺ຕິເຍວ.
ອປຣານິປິ ¶ ຈີວຣກ຺ຂນ຺ຘເກ ວິສາຂາຍ ວຣໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ທິນ຺ນານິ ອາຄນ຺ຕຸກຠຕ຺ຕໍ ຄມິຍຠຕ຺ຕໍ ຄິລານຠຕ຺ຕໍ ຄິລານຸປຏ຺ຐາກຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຠຕ຺ຕານິ ປາຬິຍໍ ອາຄຕາເນວ, ຕຕ຺ຖ ອາຄນ຺ຕຸການໍ ທິນ຺ນໍ ຠຕ຺ຕໍ ‘‘ອາຄນ຺ຕຸກຠຕ຺ຕໍ’’. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸ. ສເຈ ປເນຕ຺ຖ ອາຄນ຺ຕຸກຠຕ຺ຕານິປິ ອາຄນ຺ຕຸກາປິ ພຫູ ໂຫນ຺ຕິ, ສພ຺ເພສໍ ເອເກກໍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ, ຠຕ຺ເຕສຸ ອປ຺ປໂຫນ຺ເຕສຸ ຐິຕິກາຍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ເອໂກ ອາຄນ຺ຕຸໂກ ປຐມເມວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ອາຄນ຺ຕຸກຠຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ຄາເຫຕ຺ວາ ນິສີທຕິ, ສພ຺ພໍ ຕສ຺ເສວ ໂຫຕິ, ປຈ຺ຉາ ອາຄເຕຫິ ອາຄນ຺ຕຸເກຫິ ເຕນ ທິນ຺ນານິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພານິ. ເຕນປິ ເອກໍ ອຕ຺ຕໂນ ຄເຫຕ຺ວາ ເສສານິ ທາຕພ຺ພານິ. ອຍໍ ອຸຬາໂຣ.
ສເຈ ປນ ໂຍ ປຐມໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາປິ ອຕ຺ຕໂນ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕ ນິສີທຕິ, ປຈ຺ຉາ ອາຄເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຏິປາຏິຍາ ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ນິຈ຺ຈໍ ອາຄນ຺ຕຸກາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອາຄຕທິວເສເຍວ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ເຈ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ທ຺ເວ ຕີຓິ ທິວສານິ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ‘‘ສຕ຺ຕ ທິວສານິ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.
ອາວາສິໂກ ¶ ກຕ຺ຖຈິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຄໂຕ, ເຕນາປິ ອາຄນ຺ຕຸກຠຕ຺ຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ຕໍ ວິຫາເຣ ນິພນ຺ຘາປິຕໍ ໂຫຕິ, ວິຫາເຣ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ອຖ ວິຫາໂຣ ¶ ທູເຣ ໂຫຕິ, ອາສນສາລາຍ ນິພນ຺ຘາປິຕໍ ອາສນສາລາຍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ທາຍກາ ‘‘ອາຄນ຺ຕຸເກສຸ ອສຕິ ອາວາສິກາປິ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕູ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ.
ຄມິຍຠຕ຺ເຕປິ ອຍເມວ ກຖາມຄ຺ໂຄ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ອາຄນ຺ຕຸໂກ ອາຄນ຺ຕຸກຠຕ຺ຕເມວ ລຠຕິ, ຄມິໂກ ອາຄນ຺ຕຸກຠຕ຺ຕມ຺ປິ ຄມິຍຠຕ຺ຕມ຺ປິ. ອາວາສິໂກປິ ປກ຺ກມິຕຸກາໂມ ຄມິໂກ ໂຫຕິ; ຄມິຍຠຕ຺ຕໍ ລຠຕິ. ຍຖາ ປນ ອາຄນ຺ຕຸກຠຕ຺ຕໍ; ເອວມິທໍ ທ຺ເວ ວາ ຕີຓິ ວາ ສຕ຺ຕ ວາ ທິວສານິ ນ ລພ຺ຠຕິ. ‘‘ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠຸຕ຺ໂຕ ຕໍທິວສໍ ເກນຈິເທວ ກາຣເຓນ ນ ຄໂຕ, ປຸນທິວເສປິ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ສອຸສ຺ສາຫຕ຺ຕາ. ‘‘ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂຈຣາ ວາ ປນ຺ຖໍ ຣຸນ຺ຘນ຺ຕິ ອຸທກໍ ວາ, ເທໂວ ວາ ວສ຺ສຕິ, ສຕ຺ໂຖ ວາ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ສອຸສ຺ສາເຫນ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ເອເຕ ອຸປທ຺ທເວ ໂອໂລເກນ຺ເຕນ ‘‘ທ຺ເວ ຕໂຍ ທິວເສ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປນ ເລສໍ ໂອຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ນ ລຠຕິ.
ຄິລານຠຕ຺ຕມ຺ປິ ສເຈ ສພ຺ເພສໍ ຄິລານານໍ ປໂຫຕິ, ສພ຺ເພສໍ ທາຕພ຺ພໍ; ໂນ ເຈ, ຐິຕິກໍ ກຕ຺ວາ ¶ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ເອໂກ ຄິລາໂນ ອໂຣຄຣູໂປ ສກ຺ໂກຕິ ອນ຺ໂຕຄາມໍ ຄນ຺ຕຸໍ, ເອໂກ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອຍໍ ‘‘ມຫາຄິລາໂນ’’ ນາມ. ເອຕສ຺ສ ຄິລານຠຕ຺ຕໍ ທາຕພ຺ພໍ. ທ຺ເວ ມຫາຄິລານາ – ເອໂກ ລາຠີ ອຠິຎ຺ຎາໂຕ ພຫຸໍ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ ລຠຕິ, ເອໂກ ອນາໂຖ ອປ຺ປລາຠຕາຍ ອນ຺ໂຕຄາມໍ ປວິສຕິ – ເອຕສ຺ສ ຄິລານຠຕ຺ຕໍ ທາຕພ຺ພໍ. ຄິລານຠຕ຺ເຕ ປນ ທິວສປຣິຈ຺ເຉໂທ ນຕ຺ຖິ. ຍາວ ໂຣໂຄ ນ ວູປສມ຺ມຕິ, ສປ຺ປາຍໂຠຊນໍ ອຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ນ ຍາເປຕິ, ຕາວ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ຍທາ ປນ ມິສ຺ສກຍາຄຸໍ ວາ ມິສ຺ສກຠຕ຺ຕໍ ວາ ຠຸຕ຺ຕສ຺ສາປິ ໂຣໂຄ ນ ກຸປ຺ປຕິ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ.
ຄິລານຸປຏ຺ຐາກຠຕ຺ຕມ຺ປິ ຍໍ ສພ຺ເພສໍ ປໂຫຕິ, ຕໍ ສພ຺ເພສໍ ທາຕພ຺ພໍ; ໂນ ເຈ ປໂຫຕິ, ຐິຕິກໍ ກຕ຺ວາ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ອິທມ຺ປິ ທ຺ວີສຸ ຄິລາເນສຸ ¶ ມຫາຄິລານຸປຏ຺ຐາກສ຺ສ ຄາເຫຕພ຺ພໍ, ທ຺ວີສຸ ມຫາຄິລາເນສຸ ອນາຖຄິລານຸປຏ຺ຐາກສ຺ສ. ຍໍ ກຸລໍ ຄິລານຠຕ຺ຕມ຺ປິ ເທຕິ ຄິລານຸປຏ຺ຐາກຠຕ຺ຕມ຺ປິ, ຕຕ຺ຖ ¶ ຍສ຺ສ ຄິລານສ຺ສ ຠຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ ຕທຸປຏ຺ຐາກສ຺ສາປິ ຕຕ຺ເຖວ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ຄິລານຸປຏ຺ຐາກຠຕ຺ເຕປິ ທິວສປຣິຈ຺ເຉໂທ ນຕ຺ຖິ, ຍາວ ຄິລາໂນ ລຠຕິ, ຕາວສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາໂກປິ ລຠຕີຕິ. ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຠຕ຺ຕານິ ສເຈ ເອວໍ ທິນ຺ນານິ ໂຫນ຺ຕິ ‘‘ອາຄນ຺ຕຸກຄມິກຄິລານຸປຏ຺ຐາກາ ມມ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ, ປິຓ຺ຑປາຕິການມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ອາຄນ຺ຕຸກາທີນໍ ຠຕ຺ຕໍ ນິພນ຺ຘາເປມິ, ‘‘ມມ ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ ເອວໍ ທິນ຺ນານິ ໂຫນ຺ຕິ, ປິຓ຺ຑປາຕິການໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.
ອປຣານິປິ ‘‘ຘຸຣຠຕ຺ຕໍ, ກຸຏິຠຕ຺ຕໍ, ວາຣຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຕີຓິ ຠຕ຺ຕານິ. ຕຕ຺ຖ ຘຸຣຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ນິຈ຺ຈຠຕ຺ຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ທຸວິຘໍ – ສງ຺ຆິກໍ ປຸຄ຺ຄລິກຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ‘‘ສງ຺ຆສ຺ສ ຘຸຣຠຕ຺ຕໍ ເທມາ’’ຕິ ນິພນ຺ຘາປິຕໍ, ຕໍ ສລາກຠຕ຺ຕຄຕິກໍ. ‘‘ມມ ນິພທ຺ຘໍ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ປນ ປິຓ຺ຑປາຕິການມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ປຸຄ຺ຄລິເກປິ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ຘຸຣຠຕ຺ຕໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປິຓ຺ຑປາຕິໂກ ເຈ, ນ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ມມ ນິພທ຺ຘໍ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ວຏ຺ຏຕິ, ສາທິຕພ຺ພໍ. ສເຈປິ ປຈ຺ຉາ ກຕິປາເຫ ວີຕິວຕ຺ເຕ ‘‘ຘຸຣຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ມູເລ ສຸຏ຺ຐຸ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ ວຏ຺ຏຕິ.
ກຸຏິຠຕ຺ຕໍ ນາມ ຍໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ອາວາສໍ ກາເຣຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ເສນາສນວາສິໂນ ອມ຺ຫາກໍເຍວ ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ ເອວໍ ນິພນ຺ຘາປິຕໍ, ຕໍ ສລາກຠຕ຺ຕຄຕິກເມວ ໂຫຕິ, ຄເຫຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ເສນາສນວາສິໂນ ອມ຺ຫາກໍເຍວ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ປິຓ຺ຑປາຕິການມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ ¶ . ຍໍ ປນ ປຸຄ຺ຄເລ ປສີທິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວາ ອາວາສໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ເທມາ’’ຕິ ທິນ຺ນໍ, ຕໍ ຕສ຺ເສວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ກຕ຺ຖຈິ ຄເຕ ນິສ຺ສິຕເກຫິ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ.
ວາຣຠຕ຺ຕໍ ນາມ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂສມເຍ ‘‘ວາເຣນ ຠິກ຺ຂູ ¶ ຊຄ຺ຄິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຘຸຣເຄຫໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທິນ຺ນໍ, ຕມ຺ປິ ຠິກ຺ຂາວຈເນນ ທິນ຺ນໍ ປິຓ຺ຑປາຕິການໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ວາຣຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ສລາກຠຕ຺ຕຄຕິກໍ ໂຫຕິ. ສເຈ ຕຓ຺ຑຸລາທີນິ ເປເສນ຺ຕິ, ‘‘ສາມເຓຣາ ປຈິຕ຺ວາ ເທນ຺ຕູ’’ຕິ, ປິຓ຺ຑປາຕິການໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອິຕິ ອິມານິ ຈ ຕີຓິ ອາຄນ຺ຕຸກຠຕ຺ຕາທີນິ ຈ ຈຕ຺ຕາຣີຕິ ສຕ຺ຕ, ຕານິ ສງ຺ຆຠຕ຺ຕາທີຫິ ສຫ ຈຸທ຺ທສ ຠຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ.
ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ວິຫາຣຠຕ຺ຕໍ, ອຏ຺ຐກຠຕ຺ຕໍ, ຈຕຸກ຺ກຠຕ຺ຕໍ, ຄຸຬ຺ຫກຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຎ຺ຎານິປິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຠຕ຺ຕານິ ວຸຕ຺ຕານິ. ຕຕ຺ຖ ວິຫາຣຠຕ຺ຕໍ ນາມ ວິຫາເຣ ຕຕ຺ຣຸປ຺ປາທຠຕ຺ຕໍ, ຕໍ ສງ຺ຆຠຕ຺ເຕນ ຄຫິຕໍ. ຕໍ ປນ ຕິສ຺ສມຫາວິຫາຣຈິຕ຺ຕລປພ຺ພຕາທີສຸ ປຏິສມ຺ຠິທາປຕ຺ເຕຫິ ຂີຓາສເວຫິ ຍຖາ ປິຓ຺ຑປາຕິການມ຺ປິ ສກ຺ກາ ¶ ໂຫຕິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ, ຕຖາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ຕາທິເສສຸ ຐາເນສຸ ປິຓ຺ຑປາຕິການມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ເທມ, ຈຕຸນ຺ນໍ ເທມາ’’ຕິ ເອວໍ ທິນ຺ນໍ ປນ ອຏ຺ຐກຠຕ຺ຕຎ຺ເຈວ ຈຕຸກ຺ກຠຕ຺ຕຎ຺ຈ; ຕມ຺ປິ ຠິກ຺ຂາວຈເນນ ທິນ຺ນໍ ປິຓ຺ຑປາຕິການໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມຫາຠິສງ຺ຂາຣິເກນ ອຕິຣສກປູເວນ ປຕ຺ຕໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຖເກຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ຄຸຬ຺ຫກຠຕ຺ຕໍ ນາມ. ອິມານິ ຕີຓິ ສລາກຠຕ຺ຕຄຕິກາເນວ.
ອປຣມ຺ປິ ຄຸຬກຠຕ຺ຕໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ອິເຘກຈ຺ເຈ ມນຸສ຺ສາ ມຫາຘມ຺ມສວນຎ຺ຈ ວິຫາຣປູຊຎ຺ຈ ກາເຣຕ຺ວາ ສກລສງ຺ຆສ຺ສ ທາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມາຕິ, ‘‘ທ຺ເວ ຕີຓິ ຠິກ຺ຂຸສຕານິ ອມ຺ຫາກໍ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ ຠິກ຺ຂຸປຣິຈ຺ເຉທຊານນຕ຺ຖໍ ຄຸຬເກ ເທນ຺ຕິ, ອິທໍ ປິຓ຺ຑປາຕິການມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ອິຕິ ຈີວຣກ຺ຂນ຺ຘເກ ຈີວຣຠາຊນີຍໍ, ອິມສ຺ມິໍ ປນ ເສນາສນກ຺ຂນ຺ຘເກ ເສນາສນຠາຊນີຍຎ຺ເຈວ ປິຓ຺ຑປາຕຠາຊນີຍຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.
ຄິລານປຈ຺ຈຍຠາຊນີຍໍ ປນ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ພໍ – ສປ຺ປິອາທີສຸ ເຠສຊ຺ເຊສຸ ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ຕາ ສປ຺ປິສ຺ສ ຕາວ ກຸມ຺ຠສຕມ຺ປິ ກຸມ຺ຠສຫສ຺ສມ຺ປິ ວິຫາຣໍ ເປເສນ຺ຕິ, ຆຓ຺ຏິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ເຖຣາສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄຫິຕຠາຊນໍ ປູເຣຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ ¶ , ປິຓ຺ຑປາຕິການມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ອລສຊາຕິກາ ມຫາເຖຣາ ¶ ປຈ຺ຉາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ວີສຕິວສ຺ສານໍ ທິຍ຺ຍຕິ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຐິຕິກາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ, ຐິຕິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ເຕສໍ ທຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ຐິຕິກາຍ ທາຕພ຺ພໍ.
‘‘ອສຸກວິຫາເຣ ພຫຸ ສປ຺ປິ ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ສຸຕ຺ວາ ໂຍຊນນ຺ຕຣວິຫາຣໂຕປິ ຠິກ຺ຂູ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ສມ຺ປຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕານໍ ຐິຕຏ຺ຐານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທາຕພ຺ພໍ. ອສມ຺ປຕ຺ຕານມ຺ປິ ອຸປຈາຣສີມໍ ປວິຏ຺ຐານໍ ອນ຺ເຕວາສິກາທີສຸ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕສຸ ທາຕພ຺ພເມວ. ‘‘ພຫິອຸປຈາຣສີມາຍ ຐິຕານໍ ເທຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ນ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ອຸປຈາຣສີມໍ ໂອກ຺ກນ຺ເຕຫິ ເອກາພທ຺ຘາ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວິຫາຣທ຺ວາເຣ ວາ ອນ຺ໂຕວິຫາເຣເຍວ ວາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຣິສາວເສນ ວຑ຺ຒິຕາ ນາມ ສີມາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ທາຕພ຺ພໍ. ສງ຺ຆນວກສ຺ສ ທິນ຺ເນປິ ປຈ຺ຉາ ອາຄຕານໍ ທາຕພ຺ພເມວ. ທຸຕິຍຠາເຄ ປນ ເຖຣາສນໍ ອາຣຸຬ຺ເຫ ປຈ຺ຉາ ອາຄຕານໍ ປຐມຠາໂຄ ນ ປາປຸຓາຕິ, ທຸຕິຍຠາຄໂຕ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ທາຕພ຺ພໍ. ອຸປຈາຣສີມໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ສພ຺ພສນ຺ນິປາຕຏ຺ຐາເນເຍວ ຠາເຊຕພ຺ພໍ.
ຍສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ທສ ຠິກ຺ຂູ, ທເສວ ຈ ສປ຺ປິກຸມ຺ຠາ ທິຍ຺ຍນ຺ຕິ, ເອເກກກຸມ຺ຠວເສເນວ ຠາເຊຕພ຺ພໍ. ເອໂກ ສປ຺ປິກຸມ຺ໂຠ ໂຫຕິ, ທສ ຠິກ຺ຂູຫິ ຠາເຊຕ຺ວາ ¶ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຍຖາຐິຕໍເຍວ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ທຸຄ຺ຄຫິຕໍ; ຄຕຄຕຏ຺ຐາເນ ສງ຺ຆິກເມວ ໂຫຕິ. ກຸມ຺ຠໍ ປນ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຖາລເກ ໂຖກໍ ສປ຺ປິໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ມຫາເຖຣສ຺ສ ປາປຸຓາຕິ, ອວເສສໍ ອມ຺ຫາກໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕມ຺ປິ ກຸມ຺ເຠເຍວ ອາກິຣິຕ຺ວາ ຍຖິຈ຺ຉິຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ຖິນໍ ສປ຺ປິ ໂຫຕິ, ເລຂໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ເລຂໂຕ ປຣຠາໂຄ ມຫາເຖຣສ຺ສ ປາປຸຓາຕິ, ອວເສສໍ ອມ຺ຫາກ’’ນ຺ຕິ ຄຫິຕມ຺ປິ ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ, ວຸຕ຺ຕປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ອູນາຘິເກສຸປິ ຠິກ຺ຂູສຸ ຈ ສປ຺ປິກຸມ຺ເຠສຸ ຈ ເອເຕເນວຸປາເຍນ ຠາເຊຕພ຺ພໍ.
ສເຈ ປເນໂກ ຠິກ຺ຂຸ, ເອໂກປິ ກຸມ຺ໂຠ ໂຫຕິ, ຆຓ຺ຏິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ມຍ຺ຫໍ ¶ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິປິ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອຍໍ ປຐມຠາໂຄ ມຍ຺ຫໍ ປາປຸຓາຕິ, ອຍໍ ທຸຕິຍຠາໂຄ’’ຕິ ເອວໍ ໂຖກໍ ໂຖກມ຺ປິ ປາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອສ ນໂຍ ນວນີຕາທີສຸປິ. ຍສ຺ມິໍ ປນ ວິປ຺ປສນ຺ເນ ຕິລເຕລາທິມ຺ຫິ ເລຂາ ນ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຠາເຊຕພ຺ພໍ. ສິງ຺ຄິເວຣມຣິຈາທິເຠສຊ຺ຊມ຺ປິ ອວເສສປຕ຺ຕຖາລກາທິສມຓປຣິກ຺ຂາໂຣປິ ສພ຺ໂພ ວຸຕ຺ຕານຸຣູເປເນວ ນເຍນ ສຸຏ຺ຐຸ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຠາເຊຕພ຺ໂພຕິ.
ປາຬິໍ ¶ ອຏ຺ຐກຖຎ຺ເຈວ, ໂອໂລເກຕ຺ວາ ວິຈກ຺ຂໂຓ;
ສງ຺ຆິເກ ປຈ຺ຈເຍ ເອວໍ, ອປ຺ປມຕ຺ໂຕວ ຠາຊເຍຕິ.
ອິຕິ ສພ຺ພາກາເຣນ ປຈ຺ຈຍຠາຊນີຍກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ສມ຺ມນ຺ນິຕ຺ວາ ຐປິຕຍາຄຸຠາຊກາທີຫິ ຠາຊນີຍຏ຺ຐານໍ ອາຄຕມນຸສ຺ສານໍ ອນາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ອຸປຑ຺ຒຠາໂຄ ທາຕພ຺ໂພ, ອສມ຺ມເຕຫິ ປນ ອປໂລເກຕ຺ວາ ທາຕພ຺ໂພ. ສມ຺ມເຕນ ອປ຺ປມຕ຺ຕກວິສ຺ສຊ຺ຊນເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຈີວຣກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ‘‘ສູຈິໍ ເທຫີ’’ຕິ ວທໂຕ ເອກາ ທີຆາ, ເອກາ ຣສ຺ສາຕິ ທ຺ເວ ສູຈິໂຍ ທາຕພ຺ພາ. ‘‘ອວິຠຕ຺ຕໍ ສງ຺ຆິກໍ ຠຓ຺ຑ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ປິປ຺ຜລກຕ຺ຖິກສ຺ສ ເອໂກ ປິປ຺ຜລໂກ, ອທ຺ຘານກນ຺ຕາຣໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕຸກາມສ຺ສ ອຸປາຫນຍຸຄຬໍ, ກາຍພນ຺ຘນຕ຺ຖິກສ຺ສ ກາຍພນ຺ຘນໍ, ‘‘ອໍສພທ຺ຘໂກ ເມ ຊິຓ຺ໂຓ’’ຕິ ອາຄຕສ຺ສ ອໍສພທ຺ຘໂກ, ປຣິສ຺ສາວນຕ຺ຖິກສ຺ສ ປຣິສ຺ສາວນໍ ທາຕພ຺ພໍ. ຘມ຺ມກຣຓຕ຺ຖິກສ຺ສ ຘມ຺ມກຣໂຓ. ສເຈ ປຏໂກ ນ ໂຫຕິ, ຘມ຺ມກຣໂຓ ປຏເກນ ສທ຺ຘິໍ ທາຕພ຺ໂພ. ‘‘ອາຄນ຺ຕຸກປຏ຺ຏໍ ອາໂຣເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ຍາຈນ຺ຕສ຺ສ ¶ ກຸສິຍາ ຈ ອຑ຺ຒກຸສິຍາ ຈ ປໂຫນກໍ ທາຕພ຺ພໍ. ‘‘ມຓ຺ຑລໍ ນປ຺ປໂຫຕີ’’ຕິ ອາຄຕສ຺ສ ມຓ຺ຑລໍ ເອກໍ ທາຕພ຺ພໍ, ອຑ຺ຒມຓ຺ຑລານິ ທ຺ເວ ທາຕພ຺ພານິ. ທ຺ເວ ມຓ຺ຑລານິ ຍາຈນ຺ຕສ຺ສ ນ ທາຕພ຺ພານິ. ອນຸວາຕປຣິຠຓ຺ຑຕ຺ຖິກສ຺ສ ¶ ເອກສ຺ສ ຈີວຣສ຺ສ ປໂຫນກໍ ທາຕພ຺ພໍ. ສປ຺ປິນວນີຕາທິອຕ຺ຖິກສ຺ສ ຄິລານສ຺ສ ເອກໍ ເຠສຊ຺ຊໍ ນາຬິມຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ຕໂຕ ຕຕິຍໂກຏ຺ຐາໂສ ທາຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ຕີຓິ ທິວສານິ ທຕ຺ວາ ນາຬິຍາ ປຣິປຸຓ຺ຓາຍ ຈຕຸຕ຺ຖທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສງ຺ຆໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ຄຸຬປິຓ຺ເຑປິ ເອກທິວສໍ ຕຕິຍຠາໂຄ ທາຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ຕີຫິ ທິວເສຫິ ນິຏ຺ຐິເຕ ປິຓ຺ເຑ ຕໂຕ ປຣໍ ສງ຺ຆໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.
ປກ຺ຂິກຠຕ຺ຕາທິກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ເສນາສນກ຺ຂນ຺ຘກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
໗. ສງ຺ຆເຠທກກ຺ຂນ຺ຘກໍ
ຉສກ຺ຍປພ຺ພຊ຺ຊາກຖາ
໓໓໐. ສງ຺ຆເຠທກກ຺ຂນ຺ຘເກ ¶ ¶ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ອຠິຎ຺ຎາຕາຕິ ປາກຏາ ປາກຏາ. ສກ຺ຍກຸມາຣາ ນາມ ກາຬຸທາຍິປ຺ປຠຸຕໂຍ ທສ ທູຕາ ສທ຺ຘິໍ ປຣິວາເຣຫິ ອຎ຺ເຎ ຈ ພຫູ ຊນາ. ອມ຺ຫາກນ຺ຕິ ອມ຺ເຫສຸ; ອມ຺ຫາກໍ ກຸລໂຕຕິ ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຆຣາວາສຕ຺ຖໍ ອນຸສາສິສ຺ສາມີຕິ ຆຣາວາເສ ຍໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ຊານາເປສ຺ສາມິ. ອຸທກໍ ນິນ຺ເນຕພ຺ພນ຺ຕິ ຍຖາ ອຸທກໍ ສພ຺ພຏ຺ຐາເນ ສມໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ກາຕພ຺ພໍ. ນິທ຺ຘາເປຕພ຺ພນ຺ຕິ ຕິຓານິ ອຸທ຺ຘຣິຕພ຺ພານິ. ຠຸສິກາ ອຸທ຺ຘຣາເປຕພ຺ພາຕິ ສຸຂຸມປລາລມິສ຺ສຘຎ຺ຎາ ປລາລິກາ ປລາເປຕພ຺ພາ. ໂອປຸນາເປຕພ຺ພນ຺ຕິ ສຸຂຸມປລາລໍ ອປເນຕພ຺ພໍ. ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ຆຣາວາສຕ຺ເຖນ ອຸປຊານາຫີຕິ ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ຆຣາວາສຕ຺ຖໍ ຊານາຫິ. ອຫໍ ຕຍາ ຍຖາສຸຂໍ ປພ຺ພຊາຫີຕິ ເອຕ຺ຖ ອຫໍ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີຕິ ສຫາຍສິເນເຫນ ສຫສາ ວຕ຺ຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ປຸນ ຣຊ຺ຊສິຣິໂລເຠນ ປຣິກຑ຺ຒິຍມານຫທໂຍ ‘‘ອຫໍ ຕຍາ’’ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ວຕ຺ວາ ເສສໍ ວຕ຺ຕຸໍ ນາສກ຺ຂີຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ ¶ .
໓໓໑. ນິປ຺ປາຕິຕາຕິ ນິກ຺ຂມິຕາ. ມານສ຺ສິໂນຕິ ມານສ຺ສຍິໂນ; ມານນິສ຺ສິຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.
໓໓໒. ຍສ຺ສນ຺ຕຣໂຕ ນ ສນ຺ຕິ ໂກປາຕິ ຕຕິຍມຄ຺ເຄນ ສມູຫຕຕ຺ຕາ ຍສ຺ສ ຈິຕ຺ເຕ ໂກປາ ນ ສນ຺ຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ຠໂວຕິ ສມ຺ປຕ຺ຕິ, ວິຠໂວຕິ ວິປຕ຺ຕິ; ຕຖາ ຠໂວຕິ ວຸຑ຺ຒິ, ວິຠໂວຕິ ຫານິ; ຠໂວຕິ ສສ຺ສຕໍ, ວິຠໂວຕິ ອຸຈ຺ເຉໂທ; ຠໂວຕິ ປຸຎ຺ຎໍ, ວິຠໂວຕິ ປາປໍ; ວິຠໂວຕິ ຈ ອຠໂວຕິ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກເມວ, ຕສ຺ມາ ອິຕິຠວາຠວຕຎ຺ຈ ວີຕິວຕ຺ໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ຍາ ເອສາ ສມ຺ປຕ຺ຕິວິປຕ຺ຕິວຸຑ຺ຒິຫານິສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉທປຸຎ຺ຎປາປວເສນ ¶ ອິຕິ ອເນກປ຺ປກາຣາ ຠວາຠວຕາ ວຸຈ຺ຈຕິ; ຈຕູຫິປິ ມຄ຺ເຄຫິ ຍຖາສມ຺ຠວໍ ເຕນ ເຕນ ນເຍນ ຕໍ ອິຕິຠວາຠວຕຎ຺ຈ ວີຕິວຕ຺ໂຕຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ນານຸຠວນ຺ຕີຕິ ນ ສມ຺ປາປຸຓນ຺ຕິ; ຕສ຺ສ ທສ຺ສນໍ ເທວານມ຺ປິ ທຸລ຺ລຠນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.
໓໓໓. ອຫິເມຂລິກາຕິ ອຫິໍ ກຏິຍໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ. ອຸຈ຺ຉງ຺ເຄຕິ ອງ຺ເກ.
໓໓໔. ສມ຺ມນ຺ນຕີຕິ ¶ ສມ຺ມາເນຕິ. ຍໍ ຕຸໂມ ກຣິສ຺ສຕີຕິ ຍໍ ໂສ ກຣິສ຺ສຕິ.
ຉສກ຺ຍປພ຺ພຊ຺ຊາກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ປກາສນີຍກມ຺ມາທິກຖາ
໓໓໖. ເຂຬາສກສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ມິຈ຺ຉາຊີເວນ ອຸປ຺ປນ຺ນປຈ຺ຈຍາ ອຣິເຍຫິ ວນ຺ຕພ຺ພາ ເຂຬສທິສາ, ຕຖາຣູເປ ປຈ຺ຈເຍ ອຍໍ ອຊ຺ໂຌຫຣຕີຕິ ກຕ຺ວາ ເຂຬາສໂກຕິ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ໂຕ.
໓໔໐. ປຕ຺ຖທ຺ເຘນ ກາເຍນາຕິ ໂປຕ຺ຖກຣູປສທິເສນ ນິຈ຺ຈເລນ ກາເຍນ.
໓໔໒. ມຍໍ ໂຂ ຠເຓ ຣາຊຎາຕກາ ນາມາຕິ ຣາຊາ ອມ຺ເຫ ຊານາຕີຕິ ຣາຊຎາຕກສ຺ສ ຠາເວນ ອຕ຺ຕານໍ ອຸກ຺ກໍສນ຺ໂຕ ອາຫ. ປຫຏ຺ຐກຓ຺ຓວາໂລຕິ ພນ຺ຘເນ ນິຈ຺ຈເລ ກຕ຺ວາ.
ທຸກ຺ຂຎ຺ຫິ ກຸຎ຺ຊຣ ນາຄມາສໂທຕິ ໂຠ ກຸຎ຺ຊຣ ພຸທ຺ຘນາຄໍ ອາສາທນໍ ວຘກຈິຕ຺ເຕນ ອຸປຄມນໍ ນາມ ທຸກ຺ຂໍ. ນາຄຫຕສ຺ສາຕິ ພຸທ຺ຘນາຄໍ ຆາຕກສ຺ສ.
ປຏິກຸຏິໂຍວ ໂອສກ຺ກີຕິ ຕຖາຄຕາຠິມຸໂຂເຍວ ປິຏ຺ຐິເມຫິ ປາເທຫິ ອວສກ຺ກິ. ອລກ຺ຂິໂກຕິ ເອຕ຺ຖ ນ ລກ຺ເຂຕີຕິ ອລກ຺ຂິໂກ; ນ ຊານາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ ¶ , ອຫໍ ປາປກມ຺ມໍ ກໂຣມີຕິ ນ ຊານາຕິ. ນ ລກ຺ຂິຕພ຺ໂພຕິ ວາ ອລກ຺ຂິໂກ; ນ ປສ຺ສິຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ.
໓໔໓. ຕິກໂຠຊນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕີຫິ ຊເນຫິ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໂຠຊນໍ. ຕໍ ປຎ຺ຎາເປສ຺ສາມີຕິ ຕໍ ອນຸຊານິສ຺ສາມິ ¶ . ຄຓໂຠຊເນ ປນ ຍຖາຘມ຺ໂມ ກາເຣຕພ຺ໂພຕິ. ປຎ຺ຈວຕ຺ຖຸຍາຈນກຖາ ສງ຺ຆາທິເສສວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ຕາ. ກປ຺ປນ຺ຕິ ອາຍຸກປ຺ປໍ. ພ຺ຣຫ຺ມໍ ປຸຎ຺ຎນ຺ຕິ ເສຏ຺ຐໍ ປຸຎ຺ຎໍ. ກປ຺ປໍ ສຄ຺ຄມ຺ຫີຕິ ອາຍຸກປ຺ປເມວ.
ປກາສນີຍກມ຺ມາທິກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ສງ຺ຆເຠທກກຖາ
໓໔໔. ອຖ ໂຂ ເທວທຕ຺ໂຕ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາຕິ ໂສ ກິຣ ເອວໍ ສລາກໍ ຄາເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ອາເວຓິກໍ ອຸໂປສຖໍ ກຕ຺ວາ ຄໂຕ, ເຕເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ.
໓໔໕. ປິຏ຺ຐິ ¶ ເມ ອາຄິລາຍຕີຕິ ຈິຣນິສຊ຺ຊາຍ ເວທນາຠິຠູຕາ ພາຘຕິ. ຕມຫໍ ອາຍມິສ຺ສາມີຕິ ຕໍ ອຫໍ ປສາເຣສ຺ສາມິ. ອາເທສນາປາຏິຫາຣິຍານຸສາສນີ ນາມ ‘‘ເອວມ຺ປິ ເຕ ມໂນ, ຕຖາປິ ເຕ ມໂນ’’ຕິ ເອວໍ ປຣສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ຊານິຕ຺ວາ ຕທນຸຣູປາ ຘມ຺ມເທສນາ.
໓໔໖. ມມານຸກຸພ຺ພນ຺ຕິ ມມານຸກິຣິຍໍ ກຸຣຸມາໂນ. ກປໂຓຕິ ທຸກ຺ຂິໂຕ. ມຫາວຣາຫສ຺ສາຕິ ມຫານາຄສ຺ສ. ມຫິໍ ວິກຸພ຺ພໂຕຕິ ປຖວິໍ ປທາເລນ຺ຕສ຺ສ. ຠິສໍ ຆສມານສ຺ສາຕິ ຠິສໍ ຂາທນ຺ຕສ຺ສ. ນທີສຸ ຊຄ຺ຄໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ໂສ ກິຣ ຫຕ຺ຖິນາໂຄ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ຕໍ ນທິນາມກໍ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ໂອຄາເຫຕ຺ວາ ກິລນ຺ໂຕ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ວີຕິນາເມສິ, ຊາລິກໍ ກໂຣຕິ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນທີສຸ ຊຄ຺ຄໂຕ’’ຕິ.
໓໔໗. ສຸຕາຕິ ໂສຕາ. ອສນ຺ທິທ຺ໂຘ ຈ ອກ຺ຂາຕີຕິ ນິສ຺ສນ຺ເທໂຫ ຫຸຕ຺ວາ ອກ຺ຂາຕິ ອນຸສນ຺ຘິວເສນ ໂຍເຊຕ຺ວາ ໂຍເຊຕ຺ວາ.
໓໕໐. ອປາເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕີຕິ ອາປາຍິໂກ. ເອວໍ ເນຣຍິໂກ. ກປ຺ປໍ ຐສ຺ສຕີຕິ ກປ຺ປຏ຺ໂຐ. ອິທານິ ພຸທ຺ຘສຫສ຺ເສນາປິ ຕິກິຈ຺ຉິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາຕິ ອເຕກິຈ຺ໂຉ.
ມາ ຊາຕຸ ໂກຈິ ໂລກສ຺ມິນ຺ຕິ ມາ ກທາຈິປິ ໂກຈິ ສຕ຺ໂຕ ໂລກສ຺ມິໍ. ອຸທປຊ຺ຊຖາຕິ ອຸປປຊ຺ຊຖ ¶ . ຊລໍວ ຍສສາ ອຏ຺ຐາຕິ ຍສສາ ຊລນ຺ໂຕ ວິຍ ຐິໂຕ. ເທວທຕ຺ໂຕຕິ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ‘‘ອີທິໂສ ເທວທຕ຺ໂຕ’’ຕິ ຠຄວຕາ ສຸຕມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ, ຕເທວ ຄເຫຕ຺ວາ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂສ ປມາທມນຸຈິຓ຺ໂຓຕິ ເອຕ຺ຖ ປມາທໍ ອນຸຈິນາຕີຕິ ອນຸຈິຓ຺ໂຓ, ປມາໂທ ¶ ອປ຺ປຫີໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາສຊ຺ຊ ນນ຺ຕິ ປາປເກນ ຈິຕ຺ເຕນ ປຕ຺ວາ, ວິໂສເສຕ຺ວາຕິ ວາ ອຕ຺ໂຖ. ອວີຈິນິຣຍໍ ປຕ຺ໂຕຕິ ອິທໍ ປນ ອາສີສາຍໍ ອຕີຕວຈນໍ. ເຠສ຺ມາຕິ ຠຍານໂກ.
ສງ຺ຆເຠທກກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ອຸປາລິປຎ຺ຫາກຖາ
໓໕໑. ເອກໂຕ ອຸປາລິ ເອໂກຕິ ຘມ຺ມວາທິປກ຺ເຂ ເອໂກ. ເອກໂຕ ທ຺ເວຕິ ອຘມ຺ມວາທິປກ຺ເຂ ທ຺ເວ. ຈຕຸຕ຺ໂຖ ອນຸສ຺ສາເວຕີຕິ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທິສ຺ສາມີຕິ ອຘມ຺ມວາທິຈຕຸຕ຺ໂຖ ¶ ຫຸຕ຺ວາ ອນຸສ຺ສາເວຕິ; ອນຸນຍນ຺ໂຕ ສາເວຕິ ‘‘ນ ຕຸມ຺ຫາກໍເຍວ ນຣກຠຍໍ ອຕ຺ຖິ, ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ, ນ ອມ຺ຫາກໍ ອວີຈິມຄ຺ໂຄ ປິຫິໂຕ, ນ ມຍໍ ອກຸສລາ ນ ຠາຍາມ. ຍທິ ຫິ ອຍໍ ອຘມ຺ໂມ ອວິນໂຍ ອສຕ຺ຖຸສາສນໍ ວາ ຠເວຍ຺ຍ, ນ ມຍໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາມາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ‘‘ອຘມ຺ມໍ ຘມ຺ໂມ’’ຕິ ເອວໍ ອຏ຺ຐາຣສ ເຠທກຣວຕ຺ຖູນິ ໂພເຘຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສລາກໍ ຄາເຫຕີຕິ ເອວໍ ອນຸສ຺ສາເວຕ຺ວາ ປນ ‘‘ອິທໍ ຄຓ຺ຫຖ, ອິທໍ ໂຣເຈຖາ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ສລາກໍ ຄາເຫຕິ.
ເອກໂຕ ອຸປາລິ ທ຺ເວ ໂຫນ຺ຕີຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອວໍ ໂຂ ອຸປາລິ ສງ຺ຆຣາຊິ ເຈວ ໂຫຕິ ສງ຺ຆເຠໂທ ຈາຕິ ເອວໍ ໂຫຕິ; ນ ປນ ເອຕ຺ຕາວຕາ ສງ຺ໂຆ ຠິນ຺ໂນ ໂຫຕິ.
ຠິກ຺ຂຸ ໂຂ ອຸປາລິ ປກຕຕ຺ໂຕ ສມານສໍວາສໂກ ສມານສີມາຍໍ ຐິໂຕ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ສິຍາ ເອວໍ ‘‘ເທວທຕ຺ໂຕ ກຖໍ ປກຕຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ກຖໍ ຕາວ ນ ປກຕຕ຺ໂຕ, ຣຎ຺ໂຎ ຆາຕາປິຕຕ຺ຕາ ຣຸຫິຣຸປ຺ປາທສ຺ສ ຈ ກຕຕ຺ຕາຕິ? ຕຕ຺ຖ ວທາມ – ອາຓຕ຺ຕິຍາ ຕາວ ວິຣທ຺ຘຕ຺ຕາ ຣຎ຺ໂຎ ຆາຕາປນໍ ນຕ຺ຖິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຕ຺ວໍ, ກຸມາຣ, ປິຕຣໍ ຫນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊາ ໂຫຫິ, ອຫໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ຫນ຺ຕ຺ວາ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວຎ຺ຫິ ຕສ຺ສ ອາຓຕ຺ຕິ. ກຸມາໂຣ ປນ ຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ປິຕຣໍ ມາເຣສິ; ເອວໍ ຕາວ ອາຓຕ຺ຕິຍາ ວິຣທ຺ຘຕ຺ຕາ ຣຎ຺ໂຎ ຆາຕາປນໍ ນຕ຺ຖິ. ຣຸຫິຣຸປ຺ປາເທ ປນ ກຕມຕ຺ເຕເຍວ ຣຸຫິຣຸປ຺ປາທປຈ຺ຈຍາ ¶ ຠຄວຕາ ອຠພ຺ພຕາ ນ ວຸຕ຺ຕາ, ນ ຈ ສກ຺ກາ ຠຄວໂຕ ວຈນໍ ວິນາເຍວ ຕສ຺ສ ອຠພ຺ພຕາ ອາໂຣເປຕຸໍ.
‘‘ຣຸຫິຣຸປ຺ປາທໂກ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພ, ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ນາເສຕພ຺ໂພ’’ຕິ –
ອິທໍ ປນ ຠຄວຕາ ¶ ສງ຺ຆເຠທໂຕ ປຈ຺ຉາ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ປກຕຕ຺ເຕເນວ ເຕນ ສງ຺ໂຆ ຠິນ຺ໂນຕິ.
ອຘມ຺ມໍ ຘມ຺ໂມຕິ ທີເປນ຺ຕີຕິອາທີສຸ ອຏ຺ຐາຣສສຸ ເຠທກຣວຕ຺ຖູສຸ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຣິຍາເຍນ ຕາວ ທສ ກຸສລກມ຺ມປຖາ ຘມ຺ໂມ, ທສ ອກຸສລກມ຺ມປຖາ ອຘມ຺ໂມ. ຕຖາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ, ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ປຎ຺ຈ ພລານິ, ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ, ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄຕິ ສຕ຺ຕຕິໍສ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມາ ຘມ຺ໂມ ນາມ; ຕໂຍ ສຕິປຏ຺ຐານາ ¶ , ຕໂຍ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ, ຕໂຍ ອິທ຺ຘິປາທາ, ຉ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ຉ ພລານິ, ອຏ຺ຐ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ, ນວງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄຕິ ຈ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຸປາທານາ, ປຎ຺ຈ ນີວຣຓາ, ສຕ຺ຕ ອນຸສຍາ, ອຏ຺ຐ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕາຕິ ຈ ອຍໍ ອຘມ຺ໂມ.
ຕຕ຺ຖ ຍໍກິຎ຺ຈິ ເອກໍ ອຘມ຺ມໂກຏ຺ຐາສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ອຘມ຺ມໍ ຘມ຺ໂມຕິ ກຣິສ຺ສາມ; ເອວໍ ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິຍກຸລໍ ນິສ຺ສາຍ ນິຍ຺ຍານິກໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ມຍຎ຺ຈ ໂລເກ ປາກຏາ ຠວິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຕໍ ອຘມ຺ມໍ ‘‘ຘມ຺ໂມ ອຍ’’ນ຺ຕິ ກຖຍນ຺ຕາ ອຘມ຺ມໍ ຘມ຺ໂມຕິ ທີເປນ຺ຕິ ນາມ. ຕເຖວ ຘມ຺ມໂກຏ຺ຐາເສສຸ ຈ ເອກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຍໍ ອຘມ຺ໂມຕິ ກເຖນ຺ຕາ ຘມ຺ມໍ ອຘມ຺ໂມຕິ ທີເປນ຺ຕິ ນາມ. ວິນຍປຣິຍາເຍນ ປນ ຠູເຕນ ວຕ຺ຖຸນາ ໂຈເທຕ຺ວາ ສາເຣຕ຺ວາ ຍຖາປຏິຎ຺ຎາຍ ກາຕພ຺ພໍ ກມ຺ມໍ ຘມ຺ໂມ ນາມ, ອຠູເຕນ ວຕ຺ຖຸນາ ອໂຈເທຕ຺ວາ ອສາເຣຕ຺ວາ ອປຏິຎ຺ຎາຍ ກາຕພ຺ພໍ ກມ຺ມໍ ອຘມ຺ໂມ ນາມ.
ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຣິຍາເຍນ ຣາຄວິນໂຍ ໂທສວິນໂຍ ໂມຫວິນໂຍ ສໍວໂຣ ປຫານໍ ປຏິສງ຺ຂາຕິ ອຍໍ ວິນໂຍ ນາມ, ຣາຄາທີນໍ ອວິນໂຍ ອສໍວໂຣ ອປ຺ປຫານໍ ອປ຺ປຏິສງ຺ຂາຕິ ອຍໍ ອວິນໂຍ ນາມ. ວິນຍປຣິຍາເຍນ ວຕ຺ຖຸສມ຺ປຕ຺ຕິ ຎຕ຺ຕິສມ຺ປຕ຺ຕິ ອນຸສ຺ສາວນສມ຺ປຕ຺ຕິ ສີມາສມ຺ປຕ຺ຕິ ປຣິສາສມ຺ປຕ຺ຕີຕິ ອຍໍ ວິນໂຍ ນາມ, ວຕ຺ຖຸວິປຕ຺ຕິ…ເປ… ປຣິສາວິປຕ຺ຕີຕິ ອຍໍ ອວິນໂຍ ນາມ.
ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຣິຍາເຍນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ… ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄຕິ ¶ ອິທໍ ຠາສິຕໍ ລປິຕໍ ຕຖາຄເຕນ ¶ ; ຕໂຍ ສຕິປຏ຺ຐານາ, ຕໂຍ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ, ຕໂຍ ອິທ຺ຘິປາທາ, ຉ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ຉ ພລານິ, ອຏ຺ຐ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ, ນວງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄຕິ ອິທໍ ອຠາສິຕໍ ອລປິຕໍ ຕຖາຄເຕນ. ວິນຍປຣິຍາເຍນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປາຣາຊິກາ, ເຕຣສ ສງ຺ຆາທິເສສາ, ທ຺ເວ ອນິຍຕາ, ຕິໍສ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍາ ປາຈິຕ຺ຕິຍາຕິ ອິທໍ ຠາສິຕໍ ລປິຕໍ ຕຖາຄເຕນ; ຕໂຍ ປາຣາຊິກາ, ຈຸທ຺ທສ ສງ຺ຆາທິເສສາ, ຕໂຍ ອນິຍຕາ, ເອກຕ຺ຕິໍສ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍາ ປາຈິຕ຺ຕິຍາຕິ ອິທໍ ອຠາສິຕໍ ອລປິຕໍ ຕຖາຄເຕນ.
ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຣິຍາເຍນ ເທວສິກໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິສມາປຊ຺ຊນໍ, ມຫາກຣຸຓາສມາປຕ຺ຕິສມາປຊ຺ຊນໍ, ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາ ໂລກໂວໂລກນໍ, ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິວເສນ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕເທສນາ, ຊາຕກກຖາຕິ ອິທໍ ອາຈິຓ຺ຓໍ; ນ ເທວສິກໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິສມາປຊ຺ຊນໍ…ເປ… ນ ຊາຕກກຖາຕິ ອິທໍ ອນາຈິຓ຺ຓໍ. ວິນຍປຣິຍາເຍນ ນິມນ຺ຕິຕສ຺ສ ¶ ວສ຺ສາວາສໍ ວສິຕ຺ວາ ອປໂລເກຕ຺ວາ ຈາຣິຍປກ຺ກມນໍ, ປວາເຣຕ຺ວາ ຈາຣິຍປກ຺ກມນໍ, ອາຄນ຺ຕຸເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຐມໍ ປຏິສນ຺ຖາຣກຣຓນ຺ຕິ ອິທໍ ອາຈິຓ຺ຓໍ; ຕສ຺ເສວ ອາຈິຓ຺ຓສ຺ສ ອກຣຓໍ ອນາຈິຓ຺ຓໍ ນາມ.
ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຣິຍາເຍນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ…ເປ… ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄຕິ ອິທໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ນາມ; ຕໂຍ ສຕິປຏ຺ຐານາ…ເປ… ນວງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄຕິ ອິທໍ ອປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ນາມ. ວິນຍປຣິຍາເຍນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປາຣາຊິກາ…ເປ… ຕິໍສ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍາ ປາຈິຕ຺ຕິຍາຕິ ອິທໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ນາມ; ຕໂຍ ປາຣາຊິກາ…ເປ… ເອກຕ຺ຕິໍສ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍາ ປາຈິຕ຺ຕິຍາຕິ ອິທໍ ອປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ນາມ.
‘‘ອນາປຕ຺ຕິ ອຊານນ຺ຕສ຺ສ, ອເຖຍ຺ຍຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ນ ມຣຓາຘິປ຺ປາຍສ຺ສ, ອນຸລ຺ລປນາຘິປ຺ປາຍສ຺ສ, ນ ໂມຈນາຘິປ຺ປາຍສ຺ສາ’’ຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕາ ອນາປຕ຺ຕິ ອນາປຕ຺ຕິ ນາມ. ‘‘ຊານນ຺ຕສ຺ສ, ເຖຍ຺ຍຈິຕ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ຕາ ອາປຕ຺ຕິ ອາປຕ຺ຕິ ນາມ. ປຎ຺ຈາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘາ ລຫຸກາປຕ຺ຕິ ນາມ, ທ຺ເວ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘາ ຄຣຸກາປຕ຺ຕິ ນາມ. ຉ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘາ ສາວເສສາປຕ຺ຕິ ນາມ, ເອໂກ ປາຣາຊິກາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ໂຘ ອນວເສສາປຕ຺ຕິ ນາມ. ທ຺ເວ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘາ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລາປຕ຺ຕິ ນາມ, ປຎ຺ຈາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘາ ອທຸຏ຺ຐຸລ຺ລາປຕ຺ຕິ ນາມ.
ປຸຣິມນເຍເນວ ປເນຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ຘມ຺ມໍ ‘‘ອຘມ຺ໂມ ອຍ’’ນ຺ຕິ ກຖຍນ຺ຕາ ¶ ‘‘ຘມ຺ມໍ ອຘມ຺ໂມ’’ຕິ ທີເປນ຺ຕິ ນາມ. ອວິນຍໍ ‘‘ວິນໂຍ ອຍ’’ນ຺ຕິ…ເປ… ອທຸຏ຺ຐຸລ຺ລາປຕ຺ຕິໍ ‘‘ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລາປຕ຺ຕິ ອຍ’’ນ຺ຕິ ກຖຍນ຺ຕາ ‘‘ອທຸຏ຺ຐຸລ຺ລາປຕ຺ຕິໍ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ທີເປນ຺ຕິ ນາມ. ເອວໍ ¶ ‘‘ອຘມ຺ມໍ ຘມ຺ໂມ’’ຕິ ວາ…ເປ… ‘‘ອທຸຏ຺ຐຸລ຺ລາປຕ຺ຕິໍ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ວາ ທີເປຕ຺ວາ ປກ຺ຂໍ ລຠິຕ຺ວາ ຈຕຸນ຺ນໍ ສງ຺ຆກມ຺ມານໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສງ຺ຆກມ຺ມໍ ເອກສີມາຍໍ ວິສຸໍ ກໂຣນ຺ເຕຫິ ສງ຺ໂຆ ຠິນ຺ໂນ ນາມ ໂຫຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເຕ ອິເມຫິ ອຏ຺ຐາຣສຫິ ວຕ຺ຖູຫິ ອປກສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິອາທິ.
ຕຕ຺ຖ ອປກສ຺ສນ຺ຕີຕິ ປຣິສໍ ອາກຑ຺ຒນ຺ຕິ, ວິຊເຏນ຺ຕິ, ເອກມນ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາເຣນ຺ຕິ ຈ. ອວປກາສນ຺ຕີຕິ ອຕິ ວິຍ ປກາເສນ຺ຕິ ຍຖາ ວິສໍສຏ຺ຐາວ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ອາເວນິນ຺ຕິ ວິສຸໍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ ອຸປາລິ ສງ຺ໂຆ ຠິນ຺ໂນ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ອຏ຺ຐາຣສສຸ ເຠທກຣວຕ຺ຖູສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ເອກມ຺ປິ ວຕ຺ຖຸໍ ທີເປຕ຺ວາ ເຕນ ເຕນ ກາຣເຓນ ‘‘ອິມໍ ຄຓ຺ຫຖ, ອິມໍ ໂຣເຈຖາ’’ຕິ ສຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ສລາກໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ວິສຸໍ ສງ຺ຆກມ຺ເມ ກເຕ ສງ຺ໂຆ ຠິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ປຣິວາເຣ ¶ ປນ ‘‘ປຎ຺ຈຫິ ອຸປາລິ ອາກາເຣຫິ ສງ຺ໂຆ ຠິຊ຺ຊຕີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ສ ອິມິນາ ອິຘ ວຸຕ຺ເຕນ ສງ຺ຆເຠທລກ຺ຂເຓນ ອຕ຺ຖໂຕ ນານາກຣຓໍ ນຕ຺ຖິ. ຕໍ ປນສ຺ສ ນານາກຣຓາຠາວໍ ຕຕ຺ເຖວ ປກາສຍິສ຺ສາມ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.
ອຸປາລິປຎ຺ຫາກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ສງ຺ຆເຠທກກ຺ຂນ຺ຘກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
໘. ວຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘກໍ
ອາຄນ຺ຕຸກວຕ຺ຕກຖາ
໓໕໗. ວຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘເກ ¶ ¶ ອິທານິ ອາຣາມໍ ປວິສິສ຺ສາມີຕິ ອິມິນາ ອຸປຈາຣສີມສມີປໍ ທສ຺ເສຕິ; ຕສ຺ມາ ອຸປຈາຣສີມໍ ປຕ຺ວາ ອຸປາຫນາໂອມຸຎ຺ຈນາທິ ສພ຺ພໍ ກາຕພ຺ພໍ. ຄເຫຕ຺ວາຕິ ອຸປາຫນທຓ຺ຑເກນ ¶ ຄເຫຕ຺ວາ. ປຏິກ຺ກມນ຺ຕີຕິ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ. ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ພນ຺ຕິ ປຕ຺ຖຣິຕພ຺ພໍ. ໂຄຈໂຣ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພຕິ ‘‘ໂຄຈຣຄາໂມ ອາສນ຺ເນ ອຸທາຫຸ ທູເຣ, ກາລສ຺ເສວ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕພ຺ພໍ ອຸທາຫຸ ທິວາ’’ຕິ ເອວໍ ຠິກ຺ຂາຈາໂຣ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ອໂຄຈໂຣ ນາມ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິການໍ ວາ ຄາໂມ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຠິກ຺ໂຂ ວາ ຄາໂມ; ຍຕ຺ຖ ເອກສ຺ສ ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວາ ຠິກ຺ຂາ ທິຍ຺ຍຕິ, ໂສປິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ປານີຍໍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພນ຺ຕິ ‘‘ກິໍ ອິມິສ຺ສາ ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ປານີຍໍເຍວ ປິວນ຺ຕິ, ນຫານາທິປຣິໂຠຄມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ ເອວໍ ປານີຍຎ຺ເຈວ ປຣິໂຠຊນີຍຎ຺ຈ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ເກສຸຈິ ຐາເນສຸ ວາຬມິຄາ ວາ ອມນຸສ຺ສາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ກໍ ກາລໍ ປວິສິຕພ຺ພໍ, ກໍ ກາລໍ ນິກ຺ຂມິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ.
ພຫິ ຐິເຕນາຕິ ພຫິ ນິກ຺ຂມນ຺ຕສ຺ສ ອຫິໂນ ວາ ອມນຸສ຺ສສ຺ສ ວາ ມຄ຺ຄໍ ທຕ຺ວາ ຐິເຕນ ນິລ຺ໂລເກຕພ຺ໂພ. ສເຈ ອຸສ຺ສຫຕິ ໂສເຘຕພ຺ໂພຕິ ຍທິ ສກ຺ໂກຕິ, ສພ຺ໂພ ວິຫາໂຣ ໂສເຘຕພ຺ໂພ. ອສກ຺ໂກນ຺ເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ວສໂນກາໂສ ຊຄ຺ຄິຕພ຺ໂພ. ສພ຺ພໍ ໂສເຘຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕສ຺ສ ປນ ທສ຺ສິເຕ ວິຫາຣໂສຘນວຕ຺ເຕ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ມຫາຂນ຺ຘເກ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.
ອາຄນ຺ຕຸກວຕ຺ຕກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ອາວາສິກວຕ຺ຕກຖາ
໓໕໙. ອາວາສິກວຕ຺ເຕ ¶ – ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອວມາທິ ສພ຺ພໍ ວຸຑ຺ຒຕເຣ ອາຄເຕ ຈີວຣກມ຺ມໍ ວາ ນວກມ຺ມໍ ວາ ຐເປຕ຺ວາປິ ກາຕພ຺ພໍ. ເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ສມ຺ມຊ຺ຊນ຺ເຕນ ສມ຺ມຊ຺ຊນິໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ ອາຣຠິຕພ຺ພໍ. ປຓ຺ຑິໂຕ ຫິ ¶ ອາຄນ຺ຕຸໂກ ‘‘ສມ຺ມຊ຺ຊາຫິ ຕາວ ເຈຕິຍງ຺ຄຓ’’ນ຺ຕິ ວກ຺ຂຕິ. ຄິລານເຠສຊ຺ຊໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ປນ ສເຈ ນາຕິອາຕຸໂຣ ຄິລາໂນ ໂຫຕິ, ເຠສຊ຺ຊໍ ອກຕ຺ວາ ວຕ຺ຕເມວ ກາຕພ຺ພໍ. ມຫາຄິລານສ຺ສ ປນ ເຠສຊ຺ຊເມວ ກາຕພ຺ພໍ. ປຓ຺ຑິໂຕ ຫິ ອາຄນ຺ຕຸໂກ ‘‘ກໂຣຫິ ຕາວ ເຠສຊ຺ຊ’’ນ຺ຕິ ວກ຺ຂຕິ. ປານີເຍນ ປຸຈ຺ຉນ຺ເຕນ ສເຈ ສກິໍ ອານີຕໍ ປານີຍໍ ສພ຺ພໍ ປິວຕິ ¶ , ‘‘ປຸນ ອາເນມີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພເຍວ. ອປິຈ ພີຊເນນປິ ພີຊິຕພ຺ໂພ, ພີຊນ຺ເຕນ ສກິໍ ປາທປິຏ຺ຐິຍໍ ພີຊິຕ຺ວາ ສກິໍ ມຊ຺ເຌ ສກິໍ ສີເສ ພີຊິຕພ຺ພໍ, ‘‘ອລໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕນ ຕໂຕ ມນ຺ທຕຣໍ ພີຊິຕພ຺ພໍ. ປຸນ ‘‘ອລ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕນ ຕໂຕ ມນ຺ທຕຣໍ ພີຊິຕພ຺ພໍ. ຕຕິຍວາຣໍ ວຸຕ຺ເຕນ ພີຊນີ ຐເປຕພ຺ພາ. ປາທາປິສ຺ສ ໂຘວິຕພ຺ພາ, ໂຘວິຕ຺ວາ ສເຈ ອຕ຺ຕໂນ ເຕລໍ ອຕ຺ຖິ, ເຕນ ມກ຺ເຂຕພ຺ພາ. ໂນ ເຈ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕເກນ ມກ຺ເຂຕພ຺ພາ. ອຸປາຫນາປຸຎ຺ຉນໍ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິວເສນ ກາຕພ຺ພໍ. ເຕເນວ ເຫຕ຺ຖ ‘‘ສເຈ ອຸສ຺ສຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ອຸປາຫນາ ອປຸຎ຺ຉນ຺ຕສ຺ສາປິ ອນາປຕ຺ຕິ. ‘‘ກຕ຺ຖ ມຍ຺ຫໍ ເສນາສນໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິເຕນ ເສນາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ພໍ, ‘‘ເອຕໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເສນາສນໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ເອວໍ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ຫິ ປຕ຺ຖຣິຕຸໍ ປນ ວຏ຺ຏຕິເຍວ.
ນວກສ຺ສ ວຕ຺ເຕ – ປານີຍໍ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພນ຺ຕິ ‘‘ເອຕໍ ປານີຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປິວາຫີ’’ຕິ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ປຣິໂຠຊນີເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເສສໍ ປຸຣິມສທິສເມວ. ມຫາອາວາເສປິ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິກໍ ສມ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ອາຄນ຺ຕຸກສ຺ສ ວຕ຺ຕໍ ອກາຕຸໍ ນ ລຠຕິ.
ອາວາສິກວຕ຺ຕກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ຄມິກວຕ຺ຕກຖາ
໓໖໐. ຄມິກວຕ຺ເຕສຸ ທາຣຸຠຓ຺ຑນ຺ຕິ ເສນາສນກ຺ຂນ຺ຘເກ ວຸຕ຺ຕໍ ມຎ຺ຈປີຐາທິ. ມຕ຺ຕິກາຠຓ຺ຑມ຺ປິ ຣຊນຠາຊນາທິ ສພ຺ພໍ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕປ຺ປເຠທເມວ. ຕໍ ສພ຺ພໍ ອຄ຺ຄິສາລາຍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ວາ ຄຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ¶ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ອໂນວສ຺ສເກ ປພ຺ຠາເຣປິ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເສນາສນໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຍໍ ປາສາຓປິຏ຺ຐິຍໍ ວາ ປາສາຓຕ຺ຖມ຺ເຠສຸ ວາ ກຕເສນາສນໍ, ຍຕ຺ຖ ອຸປຈິກາ ນາໂຣຫນ຺ຕິ, ຕໍ ອນາປຸຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສາປິ ອນາປຕ຺ຕິ. ຈຕູສຸ ປາສາຓເກສູຕິອາທິ ອຸປຈິການໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ ປຓ຺ຓສາລາທິເສນາສເນ ກຕ຺ຕພ຺ພາກາຣທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອປ຺ເປວ ນາມ ອງ຺ຄານິປິ ເສເສຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ອຍໍ ອຊ຺ໂຌກາເສ ຐປິຕມ຺ຫິ ອານິສໍໂສ. ໂອວສ຺ສກເຄເຫ ປນ ຕິເຓສຸ ຈ ¶ ມຕ຺ຕິກາປິຓ຺ເຑສຸ ຈ ອຸປຣິ ປຕນ຺ເຕສຸ ມຎ຺ຈປີຐານໍ ອງ຺ຄານິປິ ວິນສ຺ສນ຺ຕິ.
ຄມິກວຕ຺ຕກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ອນຸໂມທນວຕ຺ຕກຖາ
໓໖໒. ອນຸໂມທນວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ¶ ອິທ຺ຘໍ ອໂຫສີຕິ ສມ຺ປນ຺ນໍ ອໂຫສິ. ຈຕູຫິ ປຎ຺ຈຫີຕິ ສງ຺ຆຕ຺ເຖເຣນ ອນຸໂມທນຕ຺ຖາຍ ນິສິນ຺ເນ ເຫຏ຺ຐາ ປຏິປາຏິຍາ ຈຕູຫິ ນິສີທິຕພ຺ພໍ. ອນຸເຖເຣ ນິສິນ຺ເນ ມຫາເຖເຣນ ຈ ເຫຏ຺ຐາ ຈ ຕີຫິ ນິສີທິຕພ຺ພໍ. ປຎ຺ຈເມ ນິສິນ຺ເນ ອຸປຣິ ຈຕູຫິ ນິສີທິຕພ຺ພໍ. ສງ຺ຆຕ຺ເຖເຣນ ເຫຏ຺ຐາ ທຫຣຠິກ຺ຂຸສ຺ມິໍ ອຊ຺ຌິຏ຺ເຐປິ ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈຕູຫິ ນິສີທິຕພ຺ພເມວ. ສເຈ ປນ ອນຸໂມທໂກ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ ຠນ຺ເຕ, ອາຄເມຕພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວທຕິ, ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມຫາເຖເຣນ ‘‘ຄຈ຺ຉາມ ອາວຸໂສ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ເອວມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ພຫິຄາເມ ອາຄເມສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາໂຠຄໍ ກຕ຺ວາປິ ພຫິຄາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ນິສ຺ສິຕເກ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ຕສ຺ສ ອາຄມນໍ ອາຄເມຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາປິ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ສເຈ ປນ ມນຸສ຺ສາ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິເກນ ເອເກນ ອນຸໂມທນໍ ກາເຣນ຺ຕິ, ເນວ ຕສ຺ສ ອນຸໂມທໂຕ ອາປຕ຺ຕິ, ນ ມຫາເຖຣສ຺ສ ຠາໂຣ ໂຫຕິ. ອຸປນິສິນ຺ນກຖາຍເມວ ຫິ ມນຸສ຺ເສສຸ ກຖາເປນ຺ເຕສຸ ມຫາເຖໂຣ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ມຫາເຖເຣນ ຈ ອນຸໂມທນາຍ ອຊ຺ຌິຏ຺ໂຐວ ອາຄເມຕພ຺ໂພຕິ ອິທເມຕ຺ຖ ລກ຺ຂຓໍ. ວຈ຺ຈິໂຕຕິ ສຎ຺ຊາຕວຈ຺ໂຈ; ວຈ຺ຈປີຬິໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.
ອນຸໂມທນວຕ຺ຕກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ຠຕ຺ຕຄ຺ຄວຕ຺ຕກຖາ
໓໖໔. ຠຕ຺ຕຄ຺ຄວຕ຺ເຕ ¶ ‘‘ອນ຺ໂຕຄາໂມ ວາ ໂຫຕຸ ວິຫາໂຣ ວາ, ມນຸສ຺ສານໍ ປຣິເວສນຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ກາຍພນ຺ຘນໍ ພນ຺ຘນເມວ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ເຖເຣ ຠິກ຺ຂູ ອນຸປຂຊ຺ຊາຕິ ເຖເຣ ຠິກ຺ຂູ ອຕິອລ຺ລີຍິຕ຺ວາ ນ ນິສີທິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ມຫາເຖຣສ຺ສ ນິສິນ຺ນາສເນນ ສມກໍ ອາສນໍ ໂຫຕິ, ພຫູສຸ ອາສເນສຸ ສຕິ ເອກໍ ທ຺ເວ ອາສນານິ ຐເປຕ຺ວາ ນິສີທິຕພ຺ພໍ. ຠິກ຺ຂູ ຄເຓຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນສຸ ອນິສີທິຕ຺ວາ ມຫາເຖເຣນ ນິສີທາຕິ ວຸຕ຺ເຕນ ນິສີທິຕພ຺ພໍ. ໂນ ເຈ ມຫາເຖໂຣ ວທຕິ, ‘‘ອິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ອາສນໍ ອຸຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ‘‘ນິສີທາ’’ຕິ ¶ ວຸຕ຺ເຕ ນິສີທິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ເອວໍ ອາປຸຈ຺ຉິເຕປິ ນ ວທຕິ, ນິສີທນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ; ມຫາເຖຣສ຺ເສວ ອາປຕ຺ຕິ. ນວໂກ ຫິ ເອວຣູເປ ອາສເນ ອນາປຸຈ຺ຉາ ນິສີທນ຺ໂຕ ອາປຊ຺ຊຕິ, ເຖໂຣ ອາປຸຈ຺ຉິເຕ ອນນຸຊານນ຺ໂຕ. ນ ສງ຺ຆາຏິໍ ໂອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາຕິ ນ ສງ຺ຆາຏິໍ ອວຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ນິສີທິຕພ຺ພໍ.
ອຸໂຠຫິ ¶ ຫຕ຺ເຖຫີຕິ ປຕ຺ຕໂຘວນອຸທກໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ທກ຺ຂິໂຓທກໍ ປນ ປຸຣໂຕ ອາຘາຣເກ ປຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ສາຘຸກນ຺ຕິ ອຸທກສທ຺ທໍ ອກໂຣນ຺ເຕນ.
ສູປສ຺ສ ໂອກາໂສຕິ ຍຖາ ສູປສ຺ສ ໂອກາໂສ ໂຫຕິ; ເອວໍ ມຕ຺ຕາຍ ໂອທໂນ ຄຓ຺ຫິຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມກໍ ສມ຺ປາເທຫີຕິ ອິທໍ ນ ເກວລໍ ສປ຺ປິອາທີສຸເຍວ ໂອທເນປິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ສປ຺ປິອາທີສຸ ປນ ຍໍ ອປ຺ປໍ ໂຫຕິ ເອກສ຺ສ ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວາ ອນຸຣູປກໍ, ຕໍ ສພ຺ເພສໍ ສມກໍ ສມ຺ປາເທຫີຕິ ວຸຕ຺ເຕ ມນຸສ຺ສານໍ ວິຫສາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕາທິສໍ ສກິໍ ວາ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ເສສໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ.
ນ ຕາວ ເຖເຣນ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອິທໍ ຍໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຠິກ຺ຂຸກໍ ຠຕ຺ຕຄ຺ຄໍ, ຍຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສາ ສພ຺ເພສໍ ປາເປຕ຺ວາ ທາຕຸກາມາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍໍ ປນ ມຫາຠຕ຺ຕຄ຺ຄໍ ໂຫຕິ, ຍຕ຺ຖ ເອກສ຺ມິໍ ປເທເສ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ເອກສ຺ມິໍ ປເທເສ ອຸທກໍ ທິຍ຺ຍຕິ, ຕຕ຺ຖ ຍຖາສຸຂໍ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ.
ນ ຕາວ ອຸທກນ຺ຕິ ອິທໍ ຫຕ຺ຖໂຘວນອຸທກໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອນ຺ຕຣາ ປິປາສິເຕນ ປນ ຄເລ ວິລຄ຺ຄາມິເສນ ວາ ປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖາ ນ ໂຘວິຕພ຺ພາ. ສເຈ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ໂຘວຖ ຠນ຺ເຕ ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ຫຕ຺ເຖ ຈາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂູ ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ອຸທກໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ.
ນິວຕ຺ຕນ຺ເຕນາຕິ ¶ ຠຕ຺ຕຄ຺ຄໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍ ນິວຕ຺ຕນ຺ເຕນ ສງ຺ເຆນ ເອວໍ ນິວຕ຺ຕິຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ກຖໍ? ‘‘ນວເກຫີ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ສມ຺ພາເຘສຸ ຫິ ຆເຣສຸ ມຫາເຖຣານໍ ນິກ຺ຂມໂນກາໂສ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ນິວຕ຺ຕນ຺ເຕຫິ ປນ ນວເກຫິ ເຄຫທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ເຖເຣສຸ ນິກ຺ຂນ຺ເຕສຸ ປຏິປາຏິຍາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ມຫາເຖຣາ ຘຸເຣ ນິສິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ, ນວກາ ອນ຺ໂຕເຄເຫ ¶ , ເຖຣາສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຏິປາຏິຍາ ເອວ ນິກ຺ຂມິຕພ຺ພໍ. ກາເຍນ ກາຍໍ ອຆຏ຺ເຏນ຺ເຕນ ຍຖາ ອນ຺ຕເຣນ ມນຸສ຺ສາ ຄນ຺ຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ເອວໍ ວິຣຬາຍ ປຏິປາຏິຍາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ.
ຠຕ຺ຕຄ຺ຄວຕ຺ຕກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ປິຓ຺ຑຈາຣິກວຕ຺ຕກຖາ
໓໖໖. ປິຓ຺ຑຈາຣິກວຕ຺ເຕ – ກມ຺ມໍ ວາ ນິກ຺ຂິປຕີຕິ ກປ຺ປາສໍ ວາ ສຸປ຺ປໍ ວາ ມຸສລໍ ວາ ຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຐິຕາ ວາ ນິສິນ຺ນາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໍ ນິກ຺ຂິປຕິ ¶ . ນ ຈ ຠິກ຺ຂາທາຍິກາຍາຕິ ອິຕ຺ຖີ ວາ ໂຫຕຸ ປຸຣິໂສ ວາ, ຠິກ຺ຂາທານສມເຍ ມຸຂໍ ນ ອຸລ຺ໂລເກຕພ຺ພໍ.
ປິຓ຺ຑຈາຣິກວຕ຺ຕກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ອາຣຎ຺ຎິກວຕ຺ຕກຖາ
໓໖໘. ອາຣຎ຺ຎິກວຕ຺ເຕ – ເສນາສນາ ໂອຕຣິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວສນຏ຺ຐານໂຕ ນິກ຺ຂມິຕພ຺ພໍ.
ປຕ຺ຕໍ ຖວິກາຍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ສເຈ ພຫິຄາເມ ອຸທກໍ ນຕ຺ຖິ, ອນ຺ໂຕຄາເມເຍວ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ອຖ ພຫິຄາເມ ອຕ຺ຖິ, ພຫິຄາເມ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ປຕ຺ໂຕ ໂຘວິຕ຺ວາ ໂວທໂກ ກຕ຺ວາ ຖວິກາຍ ປກ຺ຂິປິຕພ຺ໂພ.
ປຣິໂຠຊນີຍໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ພນ຺ຕິ ສເຈ ຠາຊນານິ ນປ຺ປໂຫນ຺ຕິ, ປານີຍເມວ ປຣິໂຠຊນີຍມ຺ປິ ກຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ພໍ. ຠາຊນໍ ອລຠນ຺ເຕນ ເວຬຸນາຬິກາຍປິ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ພໍ. ຕມ຺ປິ ອລຠນ຺ຕສ຺ສ ຍຖາ ສມີເປ ອຸທກອາວາໂຏ ໂຫຕິ, ເອວໍ ກາຕພ຺ພໍ. ອຣຓິສຫິເຕ ສຕິ ອຄ຺ຄິໍ ອກາຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ ¶ . ຍຖາ ຈ ອາຣຎ຺ຎິກສ຺ສ, ເອວໍ ກນ຺ຕາຣປ຺ປຏິປນ຺ນສ຺ສາປິ ອຣຓິສຫິຕໍ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ຄຓວາສິໂນ ປນ ເຕນ ວິນາປິ ວຏ຺ຏຕິ. ນກ຺ຂຕ຺ຕາເນວ ນກ຺ຂຕ຺ຕປທານິ.
ອາຣຎ຺ຎິກວຕ຺ຕກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ເສນາສນວຕ຺ຕກຖາ
໓໖໙. ເສນາສນວຕ຺ເຕ – ທ຺ວາຣໍ ນາມ ຍສ຺ມາ ມຫາວຬຎ຺ຊໍ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ອາປຸຈ຺ຉນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ເສສານິ ປນ ອຸທ຺ເທສທານາທີນິ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ກາຕພ຺ພານິ. ເທວສິກມ຺ປິ ອາປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຖາປິ ‘‘ຠນ຺ເຕ ອາປຸຈ຺ຉິຕເມວ ໂຫຕູ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕິ, ສຍເມວ ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ຍຖາສຸຂໍ ວິຫຣາຫີ’’ຕິ ວທຕິ; ເອວມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ສຠາຄສ຺ສ ວິສ຺ສາເສນາປິ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ເຍນ ວຸຑ຺ໂຒ ເຕນ ປຣິວຕ຺ຕິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຸຑ຺ຒາຠິມຸເຂນ ປຣິວຕ຺ຕິຕພ຺ພໍ. ໂຠຊນສາລາທີສຸປິ ເອວເມວ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ.
ເສນາສນວຕ຺ຕກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ຊນ຺ຕາຆຣວຕ຺ຕາທິກຖາ
໓໗໑. ຊນ຺ຕາຆຣວຕ຺ເຕ ¶ – ປຣິຠຓ຺ຑນ຺ຕິ ພຫິຊຄຕິ.
໓໗໓. ອາຈມນວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ¶ – ສຕິ ອຸທເກຕິ ເອຕ຺ຖ ສເຈ ອຸທກໍ ອຕ຺ຖິ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐານໍ ປນ ນຕ຺ຖິ, ຠາຊເນນ ນີຫຣິຕ຺ວາ ອາຈມິຕພ຺ພໍ. ຠາຊເນ ອສຕິ ປຕ຺ເຕນ ນີຫຣິຕພ຺ພໍ. ປຕ຺ເຕປິ ອສຕິ ອສນ຺ຕໍ ນາມ ໂຫຕິ. ‘‘ອິທໍ ອຕິວິວຏໍ ປຸຣໂຕ ອຎ຺ຎໍ ອຸທກໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຄຕສ຺ສ ອຸທກໍ ອລຠນ຺ຕສ຺ເສວ ຠິກ຺ຂາຈາຣເວລາ ໂຫຕິ, ກຏ຺ເຐນ ວາ ເກນຈິ ວາ ປຸຎ຺ຉິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ຠຸຎ຺ຊິຕຸມ຺ປິ ອນຸໂມທນມ຺ປິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອາຄຕປຏິປາຏິຍາຕິ ວຈ຺ຈກຸຏິຍໍ ປສ຺ສາວຏ຺ຐາເນ ນ຺ຫານຕິຕ຺ເຖຕິ ຕີສຸປິ ອາຄຕປຏິປາຏິເຍວ ປມາຓໍ.
໓໗໔. ວຈ຺ຈກຸຏິວຕ຺ເຕ – ນ ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ຂາທນ຺ເຕນາຕິ ອຍໍ ວຈ຺ຈກຸຏິຍາປິ ອວຈ຺ຈກຸຏິຍາປິ ¶ ສພ຺ພຕ຺ເຖວ ປຏິກ຺ເຂໂປ. ນ ຜຣຸເສນ ກຏ຺ເຐນາຕິ ຜາລິຕກຏ຺ເຐນ ວາ ຂເຣນ ວາ ຄຓ຺ຐິເກນ ວາ ກຓ຺ຏເກນ ວາ ສຸສິເຣນ ວາ ປູຕິນາ ວາ ນ ອວເລຂິຕພ຺ພໍ. ອວເລຂນກຏ຺ຐໍ ປນ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປວິຏ຺ຐສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖິ.
ນ ອາຈມນສຣາວເກຕິ ສພ຺ພສາຘາຣຓຏ຺ຐານໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣ ຫິ ອຎ຺ເຎ ອຎ຺ເຎ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອຸທກໍ ນ ເສເສຕພ຺ພໍ. ຍໍ ປນ ສງ຺ຆິເກປິ ວິຫາເຣ ເອກເທເສ ນິພທ຺ຘຄມນຕ຺ຖາຍ ກຕໍ ຐານໍ ໂຫຕິ ປຸຄ຺ຄລິກຏ຺ຐານໍ ວາ, ຕສ຺ມິໍ ວຏ຺ຏຕິ. ວິເຣຈນໍ ປິວິຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປວິສນ຺ຕສ຺ສາປິ ວຏ຺ຏຕິເຍວ.
ອູຫຕາຕິ ອູຫທິຕາ; ພຫິ ວຈ຺ຈມກ຺ຂິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຘວິຕພ຺ພາຕິ ອຸທກໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ໂຘວິຕພ຺ພາ. ອຸທກໍ ອຕ຺ຖິ, ຠາຊນໍ ນຕ຺ຖິ, ອສນ຺ຕໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຠາຊນໍ ອຕ຺ຖິ, ອຸທກໍ ນຕ຺ຖິ, ເອຕມ຺ປິ ອສນ຺ຕໍ. ອຸຠເຍ ປນ ອສຕິ ອສນ຺ຕເມວ, ກຏ຺ເຐນ ວາ ເກນຈິ ວາ ປຸຎ຺ຉິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.
ຊນ຺ຕາຆຣວຕ຺ຕາທິກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ວຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
໙. ປາຕິໂມກ຺ຂຏ຺ຐປນກ຺ຂນ຺ຘກໍ
ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສຍາຈນກຖາ
໓໘໓. ປາຕິໂມກ຺ຂຏ຺ຐປນກ຺ຂນ຺ຘເກ ¶ ¶ ¶ – (ນນ຺ທິມຸຂິຍາ ຣຕ຺ຕິຍາຕິ ອຣຸຓຸຏ຺ຐິຕກາເລປິ ຫິ ນນ຺ທິມຸຂາ ວິຍ ຣຕ຺ຕິ ຂາຍຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ນນ຺ທິມຸຂິຍາ ຣຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ. ອນ຺ໂຕປູຕິນ຺ຕິ ອຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສນ຺ຕາເນ ກິເລສປູຕິຠາເວນ ອນ຺ໂຕປູຕິໍ. ອວສ຺ສຸຕນ຺ຕິ ກິເລສວສ຺ສນວເສນ ອວສ຺ສຸຕໍ. ກສມ຺ພຸກຊາຕນ຺ຕິ ອາກິຓ຺ຓໂທສຕາຍ ສໍກິລິຏ຺ຐຊາຕໍ.) ຍາວ ພາຫາຄຫຓາປິ ນາມາຕິ ‘‘ອປຣິສຸທ຺ຘາ ອານນ຺ທ ປຣິສາ’’ຕິ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາເຍວ ຫິ ເຕນ ປກ຺ກມິຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ເອວໍ ອປກ຺ກມິຕ຺ວາ ຍາວ ພາຫາຄຫຓາປິ ນາມ ໂສ ໂມຆປຸຣິໂສ ອາຄເມສ຺ສຕິ, ອຈ຺ຉຣິຍມິທນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ.
໓໘໔. ນ ອາຍຕເກເນວ ປປາໂຕຕິ ນ ປຐມເມວ ຄມ຺ຠີໂຣ; ອນຸປຸພ຺ເພນ ຄມ຺ຠີໂຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຐິຕຘມ຺ໂມ ເວລໍ ນາຕິວຕ຺ຕຕີຕິ ວີຈີນໍ ໂອສກ຺ກນກນ຺ທຣໍ ມຣິຍາທເວລໍ ນາຕິກ຺ກມຕິ. ຕີຣໍ ວາເຫຕີຕິ ຕີຣໂຕ ອປ຺ເປຕິ; ອຸສ຺ສາເຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຎ຺ຎາປຏິເວໂຘຕິ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິ.
໓໘໕. ຉນ຺ນມຕິວສ຺ສຕີຕິ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎໍ ນວໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ອິທເມຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິວຏໍ ນາຕິວສ຺ສຕີຕິ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວິວຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎໍ ນາປຊ຺ຊຕິ ອິທເມຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.
ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສຍາຈນກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ປາຕິໂມກ຺ຂສວນາຣຫກຖາ
໓໘໖. ຐປິຕໍ ¶ ໂຫຕິ ປາຕິໂມກ຺ຂນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຸເຣ ວາ ປຈ຺ຉາ ວາ ຐປິຕມ຺ປິ ອຏ຺ຐປິຕໍ ໂຫຕິ, ເຂຕ຺ເຕ ຐປິຕເມວ ປນ ຐປິຕໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ ສງ຺ໂຆ, ອຊ຺ຊຸໂປສໂຖ ປນ຺ນຣໂສ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອຸໂປສຖໍ ກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຍາວ ເຣ-ກາຣໍ ຠຓຕິ, ຕາວ ຐເປຕພ຺ພໍ, ອິທຎ຺ຫິ ເຂຕ຺ຕໍ. ຍ຺ຍ-ກາເຣ ປນ ວຸຕ຺ເຕ ຐເປນ຺ເຕນ ປຈ຺ຉາ ຐປິຕໍ ນາມ ໂຫຕິ. ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ’’ຕິ ອນາຣທ຺ເຘເຍວ ຐເປນ຺ເຕນ ປຸເຣ ຐປິຕໍ ໂຫຕິ.
ປາຕິໂມກ຺ຂສວນາຣຫກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ຘມ຺ມິກາຘມ຺ມິກປາຕິໂມກ຺ຂຏ຺ຐປນກຖາ
໓໘໗. ອມູລິກາຍ ¶ ¶ ສີລວິປຕ຺ຕິຍາ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ຐເປຕິ ອກຕາຍາຕິ ເຕນ ປຸຄ຺ຄເລນ ສາ ວິປຕ຺ຕິ ກຕາ ວາ ໂຫຕຸ ອກຕາ ວາ, ປາຕິໂມກ຺ຂຏ຺ຐປນກສ຺ສ ສຎ຺ຎາອມູລິກວເສນ ອມູລິກາ ໂຫຕິ. ກຕາກຕາຍາຕິ ກຕຎ຺ຈ ອກຕຎ຺ຈ ອຸຠຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ.
ຘມ຺ມິກໍ ສາມຄ຺ຄິໍ ນ ອຸເປຕີຕິ ກມ຺ມໍ ໂກເປຕຸກາມຕາຍ ສງ຺ຆສ຺ສ ກມ຺ເມ ກຣີຍມາເນ ເນວ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ນ ຉນ຺ທໍ ເທຕິ, ສມ຺ມຸຂີຠູໂຕວ ປຏິກ຺ໂກສຕິ, ເຕນ ທຸກ຺ກຏໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອິຈ຺ຈສ຺ສາປິ ສາປຕ຺ຕິກສ຺ເສວ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ຐປິຕໍ ໂຫຕິ. ປຈ຺ຈາທິຍຕີຕິ ‘‘ປຸນ ກາຕພ຺ພໍ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ປຈ຺ຈາທິຍຕິ, ເຕນ ອຸກ຺ໂກຏນເກນ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອິຈ຺ຈສ຺ສາປິ ສາປຕ຺ຕິກສ຺ເສວ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ຐປິຕໍ ໂຫຕິ.
ຘມ຺ມິກາຘມ຺ມິກປາຕິໂມກ຺ຂຏ຺ຐປນກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ຘມ຺ມິກປາຕິໂມກ຺ຂຏ຺ຐປນກຖາ
໓໘໘. ເຍຫິ ອາກາເຣຫິ ເຍຫິ ລິງ຺ເຄຫິ ເຍຫິ ນິມິຕ຺ເຕຫີຕິ ເອຕ຺ຖ ມຄ຺ເຄນມຄ຺ຄປຏິປາທນາທີສຸ ອາກາຣາທິສຎ຺ຎາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເຕນ ທິຏ຺ເຐນ ເຕນ ສຸເຕນ ຕາຍ ປຣິສງ຺ກາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐຎ຺ຈ ສຸຕຎ຺ຈ ປາຬິຍໍ ¶ ອາຄຕເມວ. ສເຈ ປນ ເຕຫິ ທິຏ຺ຐສຸເຕຫິ ປຣິສງ຺ກໍ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕາຍ ປຣິສງ຺ກາຍາ’’ຕິ.
ຘມ຺ມິກປາຕິໂມກ຺ຂຏ຺ຐປນກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ອຕ຺ຕາທານອງ຺ຄກຖາ
໓໙໘. ອຕ຺ຕາທານໍ ອາທາຕຸກາເມນາຕິ ເອຕ຺ຖ ສາສນໍ ໂສເຘຕຸກາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ຍໍ ອຘິກຣຓໍ ອຕ຺ຕນາ ອາທິຍຕິ, ຕໍ ອຕ຺ຕາທານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອກາໂລ ອິມໍ ອຕ຺ຕາທານໍ ອາທາຕຸນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຣາຊຠຍໍ ໂຈຣຠຍໍ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂຠຍໍ ວສ຺ສາຣຕ຺ໂຕຕິ ອຍໍ ອກາໂລ, ວິປຣີໂຕ ກາໂລ.
ອຠູຕໍ ອິທໍ ອຕ຺ຕາທານນ຺ຕິ ອສນ຺ຕມິທໍ, ມຍາ ອຘມ຺ໂມ ວາ ຘມ຺ໂມຕິ, ຘມ຺ໂມ ວາ ອຘມ຺ໂມຕິ, ອວິນໂຍ ວາ ວິນໂຍຕິ, ວິນໂຍ ວາ ອວິນໂຍຕິ, ທຸສ຺ສີໂລ ວາ ປຸຄ຺ຄໂລ ສີລວາຕິ, ສີລວາ ວາ ທຸສ຺ສີໂລຕິ ຄຫິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ; ວິປຣິຍາເຍນ ຠູຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອນຕ຺ຖສໍຫິຕໍ ອິທໍ ອຕ຺ຕາທານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ¶ ຍໍ ຊີວິຕນ຺ຕຣາຍາຍ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕຣາຍາຍ ວາ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ອິທໍ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕໍ, ວິປຣີຕໍ ອຕ຺ຖສໍຫິຕໍ ນາມ.
ນ ລຠິສ຺ສາມິ ສນ຺ທິຏ຺ເຐ ສມ຺ຠຕ຺ເຕ ຠິກ຺ຂູຕິ ອປ຺ເປກທາ ຫິ ຣາຊຠຍາທີສຸ ເອວຣູປາ ອຕ຺ຕໂນ ປກ຺ຂສ຺ສ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກາ ຠິກ຺ຂູ ລທ຺ຘຸໍ ນ ສກ຺ກາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ¶ . ອປ຺ເປກທາ ປນ ເຂມສຸຠິກ຺ຂາທີສຸ ລທ຺ຘຸໍ ສກ຺ກາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.
ຠວິສ຺ສຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ ຕໂຕນິທານໍ ຠຓ຺ຑນນ຺ຕິ ໂກສມ຺ພການໍ ວິຍ ຠຓ຺ຑນໍ ກລໂຫ ວິຄ຺ຄໂຫ ວິວາໂທ ສງ຺ຆເຠໂທ ຈ ຠວິສ຺ສຕີຕິ. ປຈ຺ຉາປິ ອວິປ຺ປຏິສາຣກຣໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ສຸຠທ຺ທໍ ວຸຑ຺ຒປພ຺ພຊິຕໍ ນິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຕິກສງ຺ຄີຕິໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖຣສ຺ເສວ, ທສວຕ຺ຖຸເກ ອຘິກຣເຓ ທສຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສານິ ນິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສຕ຺ຕສຕິກສງ຺ຄີຕິໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອາຍສ຺ມໂຕ ຍສສ຺ເສວ, ສຏ຺ຐິຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສານິ ນິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສຫສ຺ສິກສງ຺ຄີຕິໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ໂມຄ຺ຄລິປຸຕ຺ຕຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣສ຺ເສວ ຈ ປຈ຺ຉາ ¶ ສມນຸສ຺ສຣຓກຣຓໍ ໂຫຕິ, ສາສນສ຺ສ ຈ ວິຄຕຸປກ຺ກິເລສຈນ຺ທິມສູຣິຍສສ຺ສິຣິກຕາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.
ອຕ຺ຕາທານອງ຺ຄກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ໂຈທເກນປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພຘມ຺ມກຖາ
໓໙໙. ອຈ຺ຉິທ຺ເທນ ອປ຺ປຏິມໍເສນາຕິອາທີສຸ ເຍນ ຄຫຏ຺ຐປພ຺ພຊິເຕສຸ ໂຍ ໂກຈິ ປຫໂຏ ວາ ໂຫຕິ, ຄິຫີນໍ ຄຓ຺ຑຜາລນາທີນິ ເວຊ຺ຊກມ຺ມານິ ວາ ກຕານິ, ຕສ຺ສ ກາຍສມາຈາໂຣ ອຸປຈິກາຫິ ຂາຍິຕຕາລປຓ຺ຓມິວ ຉິທ຺ໂທ ຈ ປຏິມາສິຕຸໍ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກຑ຺ຒິຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕາຍ ສປ຺ປຏິມໍໂສ ຈ ໂຫຕິ, ວິປຣີໂຕ ອຈ຺ຉິທ຺ໂທ ອປ຺ປຏິມໍໂສຕິ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ. ວຈີສມາຈາໂຣ ປນ ມຸສາວາທໂອມສວາທເປສຸຎ຺ຎອມູລການຸທ຺ຘໍສນາທີຫິ ຉິທ຺ໂທ ຈ ສປ຺ປຏິມໍໂສ ຈ ໂຫຕິ, ວິປຣີໂຕ ອຈ຺ຉິທ຺ໂທ ອປ຺ປຏິມໍໂສ.
ເມຕ຺ຕໍ ນຸ ໂຂ ເມ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປລິໂພເຘ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານຠາວນານຸໂຍເຄນ ອຘິຄຕໍ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ. ອນາຆາຕນ຺ຕິ ອາຆາຕວິຣຫິຕໍ, ວິກ຺ຂມ຺ຠນວເສນ ວິຫຕາຆາຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ປນາວຸໂສ ກຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາຕິ ອິທໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ກຕຣສ຺ມິໍ ນຄເຣ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.
ໂຈທເກນປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພຘມ຺ມກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ໂຈທເກນອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ພກຖາ
໔໐໐. ກາເລນ ¶ ວກ຺ຂາມີຕິອາທີສຸ ເອໂກ ເອກໍ ໂອກາສໍ ກາເຣຕ຺ວາ ໂຈເທນ຺ໂຕ ກາເລນ ວທຕິ ນາມ. ສງ຺ຆມຊ຺ຌຄຓມຊ຺ຌສລາກຄ຺ຄຍາຄຸອຄ຺ຄວິຕກ຺ກມາຬກຠິກ຺ຂາຈາຣມຄ຺ຄອາສນສາລາທີສຸ ອຸປຏ຺ຐາເກຫິ ປຣິວາຣິຕກ຺ຂເຓ ວາ ໂຈເທນ຺ໂຕ ¶ ອກາເລນ ວທຕິ ນາມ. ຕຈ຺ເຉນ ວທນ຺ໂຕ ຠູເຕນ ວທຕິ ນາມ. ‘‘ອມ຺ໂຠ ມຫລ຺ລກ, ປຣິສາວຈຣ, ປໍສຸກູລິກ, ຘມ຺ມກຖິກ, ປຕິຣູປໍ ຕວ ອິທ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ໂຕ ຜຣຸເສນ ວທຕິ ນາມ. ກາຣຓນິສ຺ສິຕໍ ປນ ກຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ ມຫລ຺ລກຕ຺ຖ, ປຣິສາວຈຣາ, ປໍສຸກູລິກາ, ຘມ຺ມກຖິກຕ຺ຖ, ປຕິຣູປໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ໂຕ ສຓ຺ເຫນ ¶ ວທຕິ ນາມ. ກາຣຓນິສ຺ສິຕໍ ກຕ຺ວາ ວທນ຺ໂຕ ອຕ຺ຖສໍຫິເຕນ ວທຕິ ນາມ. ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ວກ຺ຂາມິ ໂນ ໂທສນ຺ຕໂຣຕິ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ວກ຺ຂາມິ, ນ ທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ.
ໂຈທເກນອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ພກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ໂຈທກຈຸທິຕກປຏິສໍຍຸຕ຺ຕກຖາ
໔໐໑. ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ມນສິກຣິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ. ກາຣຸຎ຺ຎຕາຕິ ກຣຸຓາຠາໂວ. ອິມິນາ ກຣຸຓຎ຺ຈ ກຣຸຓາປຸພ຺ພຠາຄຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕິ. ຫິເຕສິຕາຕິ ຫິຕຄເວສນຕາ. ອນຸກມ຺ປິຕາຕິ ເຕນ ຫິເຕນ ສໍໂຍຊນຕາ. ທ຺ວີຫິປິ ເມຕ຺ຕຎ຺ຈ ເມຕ຺ຕາປຸພ຺ພຠາຄຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕິ. ອາປຕ຺ຕິວຸຏ຺ຐານຕາຕິ ອາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ສຸທ຺ຘນ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາປນາ. ວຕ຺ຖຸໍ ໂຈເທຕ຺ວາ ສາເຣຕ຺ວາ ປຏິຎ຺ຎໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຍຖາປຏິຎ຺ຎາຍ ກມ຺ມກຣຓໍ ວິນຍປຸເຣກ຺ຂາຣຕາ ນາມ. ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ເມຕິ ເຍ ເອເຕ ກາຣຸຎ຺ຎຕາຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ຕາ, ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ມນສິ ກຣິຕ຺ວາ ປໂຣ ໂຈເທຕພ຺ໂພຕິ.
ສຈ຺ເຈ ຈ ອກຸປ຺ເປ ຈາຕິ ວຈີສຈ຺ເຈ ຈ ອກຸປ຺ປນຕາຍ ຈ. ຈຸທິຕເກນ ຫິ ສຈ຺ຈຎ຺ຈ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ໂກໂປ ຈ ນ ກາຕພ຺ໂພ. ເນວ ອຕ຺ຕນາ ກຸຊ຺ຌິຕພ຺ໂພ, ນ ປໂຣ ຆຏ຺ເຏຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.
ໂຈທກຈຸທິຕກປຏິສໍຍຸຕ຺ຕກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ປາຕິໂມກ຺ຂຏ຺ຐປນກ຺ຂນ຺ຘກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
໑໐. ຠິກ຺ຂຸນິກ຺ຂນ຺ຘກໍ
ມຫາປຊາປຕິໂຄຕມີວຕ຺ຖຸກຖາ
໔໐໒. ຠິກ຺ຂຸນິກ຺ຂນ຺ຘເກ ¶ ¶ – ອລໍ ໂຄຕມິ ມາ ເຕ ຣຸຈ຺ຈີຕິ ກສ຺ມາ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ນນຸ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ພຸທ຺ຘານໍ ຈຕສ຺ໂສ ປຣິສາ ໂຫນ຺ຕີຕິ? ກາມໍ ໂຫນ຺ຕິ, ກິລເມຕ຺ວາ ປນ ອເນກກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຍາຈິເຕນ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ‘‘ທຸກ຺ເຂນ ລທ຺ຘາ ອຍໍ ອມ຺ເຫຫີ’’ຕິ ¶ ສມ຺ມາ ປຣິປາເລສ຺ສນ຺ຕີຕິ ຠທ຺ທກໍ ກຕ຺ວາ ອນຸຊານິຕຸກາໂມ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ອຏ຺ຐຄຣຸຘມ຺ມກຖາ ມຫາວິຠງ຺ເຄເຍວ ກຖິຕາ.
໔໐໓. ກຸມ຺ຠເຖນເກຫີຕິ ກຸມ຺ເຠ ທີປໍ ຊາເລຕ຺ວາ ເຕນ ອາໂລເກນ ປຣຆເຣ ຠຓ຺ຑໍ ວິຈິນິຕ຺ວາ ເຖນກໂຈເຣຫິ.
ເສຕຏ຺ຐິກາ ນາມ ໂຣຄຊາຕີຕິ ເອໂກ ປາຓໂກ ນາຬິມຊ຺ຌຄຕໍ ກຓ຺ຑໍ ວິຊ຺ຌຕິ, ເຍນ ວິທ຺ຘຕ຺ຕາ ນິກ຺ຂນ຺ຕມ຺ປິ ສາລິສີສໍ ຂີຣໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ.
ມຎ຺ຊິຏ຺ຐິກາ ນາມ ໂຣຄຊາຕີຕິ ອຸຈ຺ຉູນໍ ອນ຺ໂຕຣຕ຺ຕຠາໂວ. ມຫໂຕ ຕຬາກສ຺ສ ປຏິກຈ຺ເຈວ ອາຬິນ຺ຕິ ອິມິນາ ປນ ເອຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ – ຍຖາ ມຫໂຕ ຕຬາກສ຺ສ ອາຬິຍາ ອພທ຺ຘາຍປິ ກິຎ຺ຈິ ອຸທກໍ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ, ປຐມເມວ ພທ຺ຘາຍ ປນ ຍໍ ອພທ຺ຘປຈ຺ຈຍາ ນ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ, ຕມ຺ປິ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ; ເອວເມວ ເຍ ອິເມ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ປຏິກຈ຺ເຈວ ອວີຕິກ຺ກມນຕ຺ຖາຍ ຄຣຸຘມ຺ມາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ. ເຕສຸ ອປຎ຺ຎຕ຺ເຕສຸປິ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ປພ຺ພຊິຕຕ຺ຕາ ປຎ຺ເຈວ ວສ຺ສສຕານິ ສທ຺ຘມ຺ໂມ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ. ປຏິກຈ຺ເຈວ ປຎ຺ຎຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປນ ອປຣານິປິ ປຎ຺ຈວສ຺ສສຕານິ ຐສ຺ສຕີຕິ ເອວໍ ປຐມໍ ວຸຕ຺ຕໍ ວສ຺ສສຫສ຺ສເມວ ຐສ຺ສຕີຕິ. ວສ຺ສສຫສ຺ສນ຺ຕິ ເຈຕໍ ປຏິສມ຺ຠິທາປເຠທປ຺ປຕ຺ຕຂີຓາສວວເສເນວ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໂຕ ປນ ອຸຕ຺ຕຣິມ຺ປິ ¶ ສຸກ຺ຂວິປສ຺ສກຂີຓາສວວເສນ ວສ຺ສສຫສ຺ສໍ, ອນາຄາມິວເສນ ວສ຺ສສຫສ຺ສໍ, ສກທາຄາມິວເສນ ວສ຺ສສຫສ຺ສໍ, ໂສຕາປນ຺ນວເສນ ວສ຺ສສຫສ຺ສນ຺ຕິ ເອວໍ ປຎ຺ຈວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ປຏິເວຘສທ຺ຘມ຺ໂມ ຐສ຺ສຕິ. ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ໂມປິ ຕານິເຍວ. ນ ຫິ ປຣິຍຕ຺ຕິຍາ ອສຕິ ປຏິເວໂຘ ¶ ອຕ຺ຖິ, ນາປິ ປຣິຍຕ຺ຕິຍາ ສຕິ ປຏິເວໂຘ ນ ໂຫຕິ; ລິງ຺ຄໍ ປນ ປຣິຍຕ຺ຕິຍາ ອນ຺ຕຣຫິຕາຍປິ ຈິຣໍ ປວຕ຺ຕິສ຺ສຕີຕິ.
ມຫາປຊາປຕິໂຄຕມີວຕ຺ຖຸກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ຠິກ຺ຂຸນີອຸປສມ຺ປທານຸຊານນກຖາ
໔໐໔. ອນຸຊານາມິ ຠິກ຺ຂເວ ຠິກ຺ຂູຫິ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອຸປສມ຺ປາເທຕຸນ຺ຕິ ອິມາຍ ອນຸປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ຠິກ຺ຂູ ປຎ຺ຈສຕາ ສາກິຍານິໂຍ ມຫາປຊາປຕິຍາ ສທ຺ຘິວິຫາຣິນິໂຍ ກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປາເທສຸໍ. ອິຕິ ຕາ ສພ຺ພາປິ ເອກໂຕອຸປສມ຺ປນ຺ນາ ນາມ ອເຫສຸໍ. ເຍ ¶ ໂຂ ຕ຺ວໍ ໂຄຕມີຕິ ອິມິນາ ໂອວາເທນ ໂຄຕມີ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕາ.
໔໐໙. ກມ຺ມໍ ນ ກຣີຍຕີຕິ ຕຊ຺ຊນີຍາທິ ສຕ຺ຕວິຘມ຺ປິ ກມ຺ມໍ ນ ກຣີຍຕິ. ຂມາເປນ຺ຕີຕິ ນ ປຸນ ເອວໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ຂມາເປນ຺ຕິ.
໔໑໐. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູຫິ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ກມ຺ມໍ ໂຣເປຕ຺ວາ ນິຍ຺ຍາເທຕຸນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕຊ຺ຊນີຍາທີສຸ ‘‘ອິທໍ ນາມ ກມ຺ມໍ ເອຕິສ຺ສາ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ໂຣເປຕ຺ວາ ‘‘ຕໍ ທານິ ຕຸມ຺ເຫວ ກໂຣຖາ’’ຕິ ນິຍ຺ຍາເທຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ໂຣປິເຕ ອຎ຺ຎໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ‘‘ຕຊ຺ຊນີຍກມ຺ມາຣຫສ຺ສ ນິຍສ຺ສກມ຺ມໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ກາເຣຕພ຺ພຕໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ.
໔໑໑. ກທ຺ທໂມທເກນາຕິ ເອຕ຺ຖ ນ ເກວລໍ ກທ຺ທໂມທເກນ, ວິປ຺ປສນ຺ນອຸທກຣຊນກທ຺ທມາທີສຸປິ ເຍນ ເກນຈິ ໂອສິຎ຺ຈນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏເມວ. ອວນ຺ທິໂຍ ໂສ ຠິກ຺ຂເວ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ເຆນ ກາຕພ຺ໂພຕິ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສເຍ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ‘‘ອສຸໂກ ນາມ ອຍ຺ໂຍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອປສາທນີຍໍ ທສ຺ເສຕິ, ເອຕສ຺ສ ອຍ຺ຍສ຺ສ ອວນ຺ທິຍກຣຓໍ ຣຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ເອວໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສາເວຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ອວນ຺ທິໂຍ ກໂຕ ໂຫຕິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍຖາ ສາມເຓເຣ ທິສ຺ວາ ນ ວນ຺ທນ຺ຕິ; ເອວເມວ ທິສ຺ວາປິ ¶ ນ ວນ຺ທິຕພ຺ໂພ. ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕນ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວິຫາເຣເຍວ ສງ຺ຆໍ ວາ ຄຓໍ ວາ ເອກປຸຄ຺ຄລໍ ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆ ມຍ຺ຫໍ ຂມຕູ’’ຕິ ຂມາເປຕພ຺ພໍ. ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເອໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຕຸມ຺ເຫ ຂມາເປຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂສ ວນ຺ທິຕພ຺ໂພ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາຣໍ ປນ ກມ຺ມວິຠງ຺ເຄ ວກ຺ຂາມ.
ໂອຠາເສນ຺ຕີຕິ ¶ ອສທ຺ຘມ຺ເມນ ໂອຠາເສນ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ປໂຍເຊນ຺ຕີຕິ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຸຣິເສ ອສທ຺ຘມ຺ເມນ ສມ຺ປໂຍເຊນ຺ຕິ. ອວນ຺ທິຍກຣຓໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອາວຣຓນ຺ຕິ ວິຫາຣປ຺ປເວສເນ ນິວາຣຓໍ ¶ . ໂອວາທໍ ຐເປຕຸນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ນ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຐເປຕພ຺ໂພ. ໂອວາທຕ຺ຖາຍ ປນ ອາຄຕາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ‘‘ອສຸກາ ນາມ ຠິກ຺ຂຸນີ ສາປຕ຺ຕິກາ, ຕສ຺ສາ ໂອວາທໍ ຐເປມິ, ມາ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ອຸໂປສຖໍ ກຣິຕ຺ຖາ’’ຕິ. ກາຍວິວຣຓາທີສຸປິ ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.
໔໑໓. ນ ຠິກ຺ຂເວ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ໂອວາໂທ ນ ຄນ຺ຕພ຺ໂພຕິອາທິ ຠິກ຺ຂຸນິວິຠງ຺ຄວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ຕເມວ.
໔໑໖. ຜາສຸກາ ນເມນ຺ຕີຕິ ຄິຫິທາຣິກາໂຍ ວິຍ ຆນປຏ຺ຏເກນ ກາຍພນ຺ຘເນນ ຜາສຸກາ ນມນຕ຺ຖາຍ ພນ຺ຘນ຺ຕິ. ເອກປຣິຍາກຕນ຺ຕິ ເອກວາຣໍ ປຣິກ຺ຂິປນກໍ.
ວິລີເວນ ປຏ຺ເຏນາຕິ ສຓ຺ເຫຫິ ເວຬຸວິລີເວຫິ ກຕປຏ຺ເຏນ. ທຸສ຺ສປຏ຺ເຏນາຕິ ເສຕວຕ຺ຖປຏ຺ເຏນ. ທຸສ຺ສເວຓິຍາຕິ ທຸສ຺ເສນ ກຕເວຓິຍາ. ທຸສ຺ສວຏ຺ຏິຍາຕິ ທຸສ຺ເສນ ກຕວຏ຺ຏິຍາ. ໂຈຬປຏ຺ຏາທີສຸ ໂຈຬກາສາວໍ ໂຈຬນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.
ອຏ຺ຐິລ຺ເລນາຕິ ໂຄຊງ຺ຆຏ຺ຐິເກນ. ຊຆນນ຺ຕິ ກຏິປ຺ປເທໂສ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຫຕ຺ຖໍ ໂກຏ຺ຏາເປນ຺ຕີຕິ ອຄ຺ຄພາຫໍ ໂກຏ຺ຏາເປຕ຺ວາ ໂມຣປຕ຺ຕາທີຫິ ຈິຕ຺ຕາລງ຺ກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຫຕ຺ຖໂກຈ຺ຉນ຺ຕິ ປິຏ຺ຐິຫຕ຺ຖໍ. ປາທນ຺ຕິ ຊງ຺ຆໍ. ປາທໂກຈ຺ຉນ຺ຕິ ປິຏ຺ຐິປາທໍ.
໔໑໗. ມຸຂລິມ຺ປນາທີນິ ວຸຕ຺ຕນຍາເນວ. ອວງ຺ຄໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ອກ຺ຂີ ອຎ຺ຊນ຺ຕິໂຍ ¶ ອວງ຺ຄເທເສ ອໂຘມຸຂໍ ເລຂໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ວິເສສກນ຺ຕິ ຄຓ຺ຑປ຺ປເທເສ ວິຈິຕ຺ຣສຓ຺ຐານໍ ວິເສສກໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ໂອໂລເກນ຺ຕີຕິ ວາຕປານໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ວີຖິໍ ໂອໂລເກນ຺ຕິ. ສາໂລເກ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີຕິ ທ຺ວາຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ອຸປຑ຺ຒກາຍໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິໂຍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ນຈ຺ຈນ຺ຕິ ນຏສມຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ຕິ. ເວສິໍ ວຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕີຕິ ຄຓິກໍ ວຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕິ. ປານາຄາຣໍ ຐເປນ຺ຕີຕິ ສຸຣໍ ວິກ຺ກິຓນ຺ຕິ. ສູນໍ ຐເປນ຺ຕີຕິ ມໍສໍ ວິກ຺ກິຓນ຺ຕິ. ອາປຓນ຺ຕິ ນານາຠຓ຺ຑານໍ ອເນກວິຘໍ ອາປຓໍ ປສາເຣນ຺ຕິ. ທາສໍ ອຸປຏ຺ຐາເປນ຺ຕີຕິ ທາສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈໍ ກາເຣນ຺ຕິ. ທາສີອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຫຣິຕກປກ຺ກິກໍ ¶ ປກິຓນ຺ຕີຕິ ຫຣິຕກຎ຺ເຈວ ¶ ປກ຺ກຎ຺ຈ ປກິຓນ຺ຕິ; ປກິຓ຺ຓກາປຓໍ ປສາເຣນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.
໔໑໙. ຠິກ຺ຂຸນີ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາລໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິອາທີສຸ ອຍໍ ປາຬິມຸຕ຺ຕກວິນິຈ຺ຉໂຍ – ສເຈ ຫິ ປຎ຺ຈສຸ ສຫຘມ຺ມິເກສຸ ໂຍ ໂກຈິ ກາລໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ມມຈ຺ຈເຍນ ມຍ຺ຫໍ ປຣິກ຺ຂາໂຣ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ໂຫຕຸ, ອາຈຣິຍສ຺ສ ໂຫຕຸ, ສທ຺ຘິວິຫາຣິກສ຺ສ ໂຫຕຸ, ອນ຺ເຕວາສິກສ຺ສ ໂຫຕຸ, ມາຕຸ ໂຫຕຸ, ປິຕຸ ໂຫຕຸ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ວາ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ໂຫຕູ’’ຕິ ວທຕິ ເຕສໍ ນ ໂຫຕິ, ສງ຺ຆສ຺ເສວ ໂຫຕິ. ນ ຫິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ສຫຘມ຺ມິການໍ ອຈ຺ຈຍທານໍ ຣຸຫຕິ, ຄິຫີນໍ ປນ ຣຸຫຕິ. ຠິກ຺ຂຸ ຫິ ຠິກ຺ຂຸນິວິຫາເຣ ກາລໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ປຣິກ຺ຂາໂຣ ຠິກ຺ຂູນໍເຍວ ໂຫຕິ. ຠິກ຺ຂຸນີ ຠິກ຺ຂຸວິຫາເຣ ກາລໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສາ ປຣິກ຺ຂາໂຣ ຠິກ຺ຂຸນີນໍເຍວ ໂຫຕິ.
໔໒໐. ປຸຣາຓມລ຺ລີຕິ ປຸຣາເຓ ຄິຫິກາເລ ມລ຺ລກສ຺ສ ຠຣິຍາ. ປຸຣິສພ຺ຍຎ຺ຊນນ຺ຕິ ປຸຣິສນິມິຕ຺ຕໍ, ຉິນ຺ນໍ ວາ ໂຫຕຸ ອຈ຺ຉິນ຺ນໍ ວາ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ວາ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ວາ. ສເຈ ເອຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຸຣິສພ຺ຍຎ຺ຊນນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອຸປນິຊ຺ຌາຍຕິ, ທຸກ຺ກຏໍ.
໔໒໑. ອຕ຺ຕໂນ ປຣິໂຠຄຕ຺ຖາຍ ທິນ຺ນໍ ນາມ ຍໍ ‘‘ຕຸມ຺ເຫເຍວ ປຣິຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ, ຕໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ທທໂຕ ທຸກ຺ກຏໍ. ອຄ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປນ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ອສປ຺ປາຍໍ, ສພ຺ພໍ ອປເນຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຈີວຣໍ ເອກາຫໍ ວາ ທ຺ວີຫໍ ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປຕ຺ຕາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.
ຠິກ຺ຂູນໍ ¶ ສນ຺ນິຘິໍ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ປຏິຄ຺ຄາຫາເປຕ຺ວາຕິ ຫິຍ຺ໂຍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຐປິຕມໍສໍ ອຊ຺ຊ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນ ອສຕິ ຠິກ຺ຂູຫິ ປຏິຄ຺ຄາຫາເປຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ຠິກ຺ຂູຫິ ປຏິຄ຺ຄຫິຕຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອປ຺ປຏິຄ຺ຄຫິຕກຏ຺ຐາເນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ປຏິຄ຺ຄຫິຕມ຺ປິ ຠິກ຺ຂູສຸ ເອເສວ ນໂຍ.
໔໒໖. ອາສນໍ ສໍກສາຍນ຺ຕິໂຍ ກາລໍ ວີຕິນາເມສຸນ຺ຕິ ອຎ຺ຎໍ ວຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ນິສີທາເປນ຺ຕິໂຍ ໂຠຊນກາລໍ ອຕິກ຺ກາເມສຸໍ.
ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ¶ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ຍຖາວຸຑ຺ຒນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສເຈ ປຸເຣ ອຏ຺ຐສຸ ນິສິນ຺ນາສຸ ຕາສໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣິມາ ¶ ອຎ຺ຎາ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ສາ ອຕ຺ຕໂນ ນວກໍ ອຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ນິສີທິຕຸໍ ລຠຕິ. ຍາ ປນ ອຏ຺ຐຫິປິ ນວກຕຣາ, ສາ ສເຈປິ ສຏ຺ຐິວສ຺ສາ ໂຫຕິ, ອາຄຕປຏິປາຏິຍາວ ນິສີທິຕຸໍ ລຠຕິ. ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຍຖາວຸຑ຺ຒໍ ນ ປຏິພາຫິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຐເປຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕຄ຺ຄໍ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຈຕຸປຈ຺ຈຍຠາຊນີຍຏ຺ຐາເນ ‘‘ອຫໍ ປຸພ຺ເພ ອາຄຕາ’’ຕິ ວຸຑ຺ຒໍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ; ຍຖາວຸຑ຺ຒເມວ ວຏ຺ຏຕິ. ປວາຣຓາກຖາ ກຖິຕາເຍວ.
໔໒໙. ອິຕ຺ຖິຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິອາທີຫິ ສພ຺ພຍານານິ ອນຸຎ຺ຎາຕານິ. ປາຏງ຺ກິນ຺ຕິ ປຏໂປຏ຺ຏລິກໍ.
໔໓໐. ທູເຕນ ອຸປສມ຺ປທາ ທສນ຺ນໍ ອນ຺ຕຣາຍານໍ ເຍນ ເກນຈິ ວຏ຺ຏຕິ. ກມ຺ມວາຈາປຣິໂຍສາເນ ສາ ຠິກ຺ຂຸນີ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສເຍ ຐິຕາ ວາ ໂຫຕຸ ນິປນ຺ນາ ວາ ຊາຄຣາ ວາ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກນ຺ຕາ ວາ, ອຸປສມ຺ປນ຺ນາວ ໂຫຕິ. ຕາວເທວ ຉາຍາທີນິ ອາຄຕາຍ ທູຕຠິກ຺ຂຸນິຍາ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພານິ.
໔໓໑. ອຸໂທສິໂຕຕິ ຠຓ຺ຑສາລາ. ນ ສມ຺ມຕີຕິ ນປ຺ປໂຫຕິ. ອຸປສ຺ສຍນ຺ຕິ ຆຣໍ. ນວກມ຺ມນ຺ຕິ ສງ຺ຆສ຺ສຕ຺ຖາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ນວກມ຺ມມ຺ປິ ກາຕຸໍ ອນຸຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.
໔໓໒. ຕສ຺ສາ ປພ຺ພຊິຕາຍາຕິ ຕສ຺ສາ ປພ຺ພຊິຕກາເລ. ຍາວ ໂສ ທາຣໂກ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປາປຸຓາຕີຕິ ຍາວ ຂາທິຕຸໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ນຫາຍິຕຸຎ຺ຈ ມຓ຺ຑິຕຸຎ຺ຈ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ສກ຺ໂກຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.
ຐເປຕ຺ວາ ¶ ສາຄາຣນ຺ຕິ ສຫຄາຣເສຍ຺ຍມຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ. ຍຖາ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ປຸຣິເສ; ເອວໍ ທຸຕິຍິກາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຕສ຺ມິໍ ທາຣເກ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ມາຕາ ປນ ນຫາເປຕຸໍ ປາເຍຕຸໍ ໂຠເຊຕຸໍ ມຓ຺ເຑຕຸໍ ອຸເຣ ກຕ຺ວາ ສຍິຕຸຎ຺ຈ ລຠຕິ.
໔໓໔. ຍເທວ ສາ ວິພ຺ຠນ຺ຕາຕິ ຍສ຺ມາ ສາ ວິພ຺ຠນ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິຍາ ຂນ຺ຕິຍາ ໂອທາຕານິ ວຕ຺ຖານິ ນິວຕ຺ຖາ, ຕສ຺ມາເຍວ ສາ ອຠິກ຺ຂຸນີ, ນ ສິກ຺ຂາປຈ຺ຈກ຺ຂາເນນາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ສາ ປຸນ ອຸປສມ຺ປທໍ ນ ລຠຕິ.
ສາ ¶ ອາຄຕາ ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ພາຕິ ນ ເກວລໍ ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ພາ, ປພ຺ພຊ຺ຊມ຺ປິ ນ ລຠຕິ. ໂອທາຕານິ ຄເຫຕ຺ວາ ວິພ຺ຠນ຺ຕາ ປນ ປພ຺ພຊ຺ຊາມຕ຺ຕໍ ລຠຕິ.
ອຠິວາທນນ຺ຕິອາທີສຸ ¶ ປຸຣິສາ ປາເທ ສມ຺ພາຫນ຺ຕາ ວນ຺ທນ຺ຕິ, ເກເສ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ, ນເຂ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ, ວຓປຏິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຍນ຺ຕາ ນ ສາທິຍນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ເຣເກ ອາຈຣິຍາ ‘‘ສເຈ ເອກໂຕ ວາ ອຸຠໂຕ ວາ ອວສ຺ສຸຕາ ໂຫນ຺ຕິ ສາຣຕ຺ຕາ, ຍຖາວຕ຺ຖຸກເມວ’’. ເອເກ ອາຈຣິຍາ ‘‘ນຕ຺ຖິ ເອຕ຺ຖ ອາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເອວໍ ອາຈຣິຍວາທໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທໍ ໂອທິສ຺ສ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ປມາຓໍ. ‘‘ອນຸຊານາມິ ຠິກ຺ຂເວ ສາທິຕຸ’’ນ຺ຕິ ຫິ ວຈເນເນວ ຕໍ ກປ຺ປິຍໍ.
໔໓໕. ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທນ຺ຕີຕິ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ນິສີທນ຺ຕິ. ອຑ຺ຒປລ຺ລງ຺ກນ຺ຕິ ເອກໍ ປາທໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ກຕປລ຺ລງ຺ກໍ. ເຫຏ຺ຐາ ວິວເຏ ອຸປຣິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນຕິ ເອຕ຺ຖ ສເຈ ກູໂປ ຂໂຕ ໂຫຕິ, ອຸປຣິ ປນ ປທຣມຕ຺ຕເມວ ສພ຺ພທິສາສຸ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເອວຣູເປປິ ວຏ຺ຏຕິ.
໔໓໖. ກຸກ຺ກຸສໍ ມຕ຺ຕິກນ຺ຕິ ກຸຓ຺ຑກຎ຺ເຈວ ມຕ຺ຕິກຎ຺ຈ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.
ຠິກ຺ຂຸນີອຸປສມ຺ປທານຸຊານນກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ຠິກ຺ຂຸນິກ຺ຂນ຺ຘກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
໑໑. ປຎ຺ຈສຕິກກ຺ຂນ຺ຘກໍ
ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທກສິກ຺ຂາປທກຖາ
໔໔໑. ປຎ຺ຈສຕິກກ຺ຂນ຺ຘເກ ¶ ¶ – ຈຕ຺ຕາຣິ ປາຣາຊິການິ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສານິ ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທການີຕິ ເອວມາທິ ເອກສິກ຺ຂາປທມ຺ປິ ອປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ສພ຺ເພສໍ ສງ຺ຄເຫຕພ຺ພຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ປຣິຍາເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິທໍ ໂວ ສມຓານນ຺ຕິ ອິທໍ ສມຓານໍ. ປທປູຣຓມຕ຺ເຕ ໂວກາໂຣ.
໔໔໓. ອິທມ຺ປິ ເຕ ອາວຸໂສ ອານນ຺ທ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ‘‘ອິທໍ ຕຍາ ທຸຏ຺ຐຸ ກຕ’’ນ຺ຕິ ເກວລໍ ຄຣຫນ຺ເຕຫິ ເຖເຣຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ¶ , ນ ອາປຕ຺ຕິໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ຫິ ເຕ ອາປຕ຺ຕານາປຕ຺ຕິໍ ນ ຊານນ຺ຕິ. ອິທາເນວ ເຈຕໍ ອນຸສ຺ສາວິຕໍ – ‘‘ສງ຺ໂຆ ອປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ນ ປຎ຺ຎເປຕິ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທຕີ’’ຕິ. ເທເສຫິ ຕໍ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ອິທມ຺ປິ ຈ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ທຸຏ຺ຐຸ ມຍາ ກຕ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ປຏິຊານາຫິ, ຕໍ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ອິທໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ອາປຕ຺ຕິເທສນໍ. ເຖໂຣ ປນ ຍສ຺ມາ ອສຕິຍາ ນ ປຸຈ຺ຉິ ນ ອນາທເຣນ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ທຸຏ຺ຐຸກຕຠາວມ຺ປິ ອສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ໂຕ ‘‘ນາຫໍ ຕໍ ທຸກ຺ກຏໍ ປສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຖເຣສຸ ຄາຣວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອປິຈາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ສນ຺ຘາຍ ເທເສມິ ຕໍ ທຸກ຺ກຏ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຍຖາ ຕຸມ຺ເຫ ວທຖ, ຕຖາ ປຏິຊານາມີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອເສວ ນໂຍ ອວເສເສສຸ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ. ເສສເມຕ຺ຖ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ຕໍ ນິທານວຓ຺ຓນາຍເມວ ວຸຕ຺ຕໍ.
ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທກສິກ຺ຂາປທກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ປຎ຺ຈສຕິກກ຺ຂນ຺ຘກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
໑໒. ສຕ຺ຕສຕິກກ຺ຂນ຺ຘກໍ
ທສວຕ຺ຖຸກຖາ
໔໔໖. ສຕ຺ຕສຕິກກ຺ຂນ຺ຘເກ ¶ ¶ – ຠິກ຺ຂຄ຺ເຄນາຕິ ຠິກ຺ຂຸອຄ຺ເຄນ, ຠິກ຺ຂູ ຄເຓຕ຺ວາ ຕຕ຺ຕເກ ປຏິວີເສ ຐເປສຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຫິຍາຕິ ຫິມປາຕສມເຍ ຫິມວລາຫກາ.
໔໔໗. ອວິຊ຺ຊານິວຸຏາຕິ ອວິຊ຺ຊາປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ¶ . ໂປສາຕິ ປຸຣິສາ. ປິຍຣູປໍ ອຠິນນ຺ທນ຺ຕິ ປຕ຺ເຖນ຺ຕີຕິ ປິຍຣູປາຠິນນ຺ທິໂນ. ອວິທ຺ທສູຕິ ອວິຊານນ຺ຕາ. ຣາຄຣເຊຫິ ສຣຊາ. ມຄສທິສາຕິ ມຄາ. ສຫ ເນຕ຺ຕິຍາຕິ ສເນຕ຺ຕິກາ. ວຑ຺ເຒນ຺ຕິ ກຏສິນ຺ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກເຬວຣໍ ນິກ຺ຂິປມານາ ຠູມິໍ ວຑ຺ເຒນ຺ຕິ. ເອວໍ ວຑ຺ເຒນ຺ຕາວ ໂຆຣໍ ອາທິຍນ຺ຕິ ປຸນພ຺ຠວໍ.
໔໕໔. ປາປກໍ ໂນ ອາວຸໂສ ກຕນ຺ຕິ ອາວຸໂສ ອມ຺ເຫຫິ ປາປກໍ ກຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.
໔໕໕. ກຕເມນ ຕ຺ວໍ ຠູມິ ວິຫາເຣນາຕິ ເອຕ຺ຖ ຠູມີຕິ ປິຍວຈນເມຕໍ. ປິຍໍ ວຕ຺ຕຸກາໂມ ກິຣ ອາຍສ຺ມາ ສພ຺ພກາມີ ນວເກ ຠິກ຺ຂູ ເອວໍ ອາມນ຺ເຕຕິ. ກຸລ຺ລກວິຫາເຣນາຕິ ອຸຕ຺ຕານວິຫາເຣນ.
໔໕໗. ສາວຕ຺ຖິຍາ ສຸຕ຺ຕວິຠງ຺ເຄຕິ ກຖໍ ສຸຕ຺ຕວິຠງ຺ເຄ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ຕຕ຺ຣ ຫິ ‘‘ສນ຺ນິຘິ ນາມ ອຊ຺ຊ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ອປຣຊ຺ຊູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ສນ຺ນິຘິກາຣເກ ອສນ຺ນິຘິກາຣກສຎ຺ຎີ ຂາທນີຍໍ ວາ ໂຠຊນີຍໍ ວາ ຂາທຕິ ວາ ຠຸຎ຺ຊຕິ ວາ ອາປຕ຺ຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍສ຺ສາ’’ຕິ ອາປຕ຺ຕິໍ ວທນ຺ເຕນ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ເຣເກ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ ‘‘ໂຍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ສນ຺ນິຘິກາຣກໍ ¶ ຂາທນີຍໍ ວາ ໂຠຊນີຍໍ ວາ’’ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິທຎ຺ຈ ໂລຓໍ ນາມ ຍາວຊີວິກຕ຺ຕາ ສນ຺ນິຘິຠາວໍ ນາປຊ຺ຊຕິ. ຍມ຺ປິ ອໂລຓກໍ ອາມິສໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ຕໍ ຕທຫຸປຏິຄ຺ຄຫິຕເມວ, ຕສ຺ມາ ‘‘‘ຍາວກາລິເກນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍາວຊີວິກໍ ຕທຫຸປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ກາເລ ກປ຺ປຕິ, ວິກາເລ ນ ກປ຺ປຕີ’ຕິ ວຈນໂຕ ທຸກ຺ກເຏເນຕ຺ຖ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ເຕ ວຕ຺ຕພ຺ພາ – ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ມເຕນ ທຸກ຺ກເຏນປິ ນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ນ ຫິ ເອຕ຺ຖ ຍາວຊີວິກໍ ຕທຫຸປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ, ຍາວກາລິກເມວ ¶ ຕທຫຸປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ¶ , ນ ຈ ຕໍ ວິກາເລ ປຣິຠຸຕ຺ຕໍ. ຍທິ ວາ ‘‘ວິກາເລ ນ ກປ຺ປຕີ’’ຕິ ວຈເນນ ຕຸມ຺ເຫ ທຸກ຺ກຏໍ ມຎ຺ເຎຖ, ຍາວຊີວິກມິສ຺ສໍ ຍາວກາລິກໍ ວິກາເລ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ວິກາລໂຠຊນປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ນ ຠເວຍ຺ຍ. ຕສ຺ມາ ນ ພ຺ຍຎ຺ຊນມຕ຺ຕໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ, ອຕ຺ໂຖ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕພ຺ໂພ.
ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ຍາວກາລິເກນ ຍາວຊີວິກໍ ຕທຫຸປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ຍທິ ສມ຺ຠິນ຺ນຣສໍ ໂຫຕິ, ຍາວກາລິກຄຕິກເມວ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ໂຍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ວິກາເລ ຂາທນີຍໍ ວາ ໂຠຊນີຍໍ ວາ’’ຕິ ອິມິນາ ສິກ຺ຂາປເທນ ກາເລ ກປ຺ປຕິ, ວິກາເລ ນ ກປ຺ປຕິ. ນ ອິຘ ‘‘ນ ກປ຺ປຕີ’’ຕິ ວຈນມຕ຺ເຕເນຕ຺ຖ ທຸກ຺ກຏໍ ໂຫຕິ. ຍເຖວ ຍາວຊີວິກໍ ຕທຫຸປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ຍາວກາລິເກນ ສມ຺ຠິນ຺ນຣສໍ ວິກາເລ ນ ກປ຺ປຕິ, ວິກາລໂຠຊນປາຈິຕ຺ຕິຍາວຫໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ອຊ຺ຊ ປຏິຄ຺ຄຫິຕມ຺ປິ ອປຣຊ຺ຊຸ ຍາວກາລິເກນ ສມ຺ຠິນ຺ນຣສໍ ນ ກປ຺ປຕິ, ສນ຺ນິຘິໂຠຊນປາຈິຕ຺ຕິຍາວຫໍ ໂຫຕິ. ຕໍ ‘‘ສນ຺ນິຘິກຕໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ ອຊານນ຺ໂຕປິ ນ ມຸຈ຺ຈຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ສນ຺ນິຘິກາຣເກ ອສນ຺ນິຘິກາຣກສຎ຺ຎີ ຂາທນີຍໍ ວາ ໂຠຊນີຍໍ ວາ ຂາທຕິ ວາ ຠຸຎ຺ຊຕິ ວາ ອາປຕ຺ຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍສ຺ສາ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ກຕ຺ຖ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອິມິສ຺ສາ ປຸຈ຺ຉາຍ ‘‘ປຣິສຸທ຺ຘມິທໍ ພ຺ຍາກຣຓໍ ສາວຕ຺ຖິຍາ ສຸຕ຺ຕວິຠງ຺ເຄ’’ຕິ.
ຣາຊຄເຫ ອຸໂປສຖສໍຍຸຕ຺ເຕຕິ ອິທໍ ‘‘ນ ຠິກ຺ຂເວ ເອກສ຺ມິໍ ອາວາເສ ທ຺ເວ ອຸໂປສຖາຄາຣານິ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພານິ; ໂຍ ສມ຺ມນ຺ເນຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ ເອຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິນຍາຕິສາເຣ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ‘‘ນ ຠິກ຺ຂເວ ເອກສ຺ມິໍ ອາວາເສ ທ຺ເວ ອຸໂປສຖາຄາຣານິ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພານີ’’ຕິ ເອຕສ຺ສ ວິນຍສ຺ສ ອຕິສາເຣ ທຸກ຺ກຏໍ. ຈມ຺ເປຍ຺ຍເກ ວິນຍວຕ຺ຖຸສ຺ມິນ຺ຕິ ອິທໍ ‘‘ອຘມ຺ເມນ ເຈ ຠິກ຺ຂເວ ວຄ຺ຄກມ຺ມໍ, ອກມ຺ມໍ ນ ຈ ກຣຓີຍ’’ນ຺ຕິ ເອວມາທິໍ ກຕ຺ວາ ຈມ຺ເປຍ຺ຍກ຺ຂນ຺ຘເກ ອາຄຕໍ ວິນຍວຕ຺ຖຸໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.
ເອກຈ຺ໂຈ ¶ ກປ຺ປຕີຕິ ອິທໍ ຘມ຺ມິກໍ ອາຈິຓ຺ຓໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຉທນເກ ປາຈິຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ສຸຕ຺ຕວິຠງ຺ເຄ ຫິ ‘‘ນິສີທນໍ ¶ ນາມ ສທສໍ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ອາຄຕໍ, ຕສ຺ມາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສຸຄຕວິທຕ຺ຖີນໍ ອຸປຣິ ທສາເຍວ ວິທຕ຺ຖິມຕ຺ຕາ ລພ຺ຠຕິ. ທສາຍ ວິນາ ຕໍ ປມາຓໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອິທໍ ອາຄຕເມວ ໂຫຕິ – ‘‘ຕໍ ອຕິກ຺ກາມຍໂຕ ເຉທນກໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ກິໍ ອາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ເຉທນເກ ¶ ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ເຉທນກສິກ຺ຂາປເທ ວຸຕ຺ຕປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.
ທສວຕ຺ຖຸກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍ ວິນຍສໍວຓ຺ຓນາຍ
ສຕ຺ຕສຕິກກ຺ຂນ຺ຘກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.
ທ຺ວິວຄ຺ຄສງ຺ຄຫາ ວຸຕ຺ຕາ, ທ຺ວາວີສຕິປເຠທນາ;
ຂນ຺ຘກາ ສາສເນ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘທຸກ຺ຂປ຺ປຫາຍິໂນ.
ຍາ ເຕສໍ ວຓ຺ຓນາ ເອສາ, ອນ຺ຕຣາຍໍ ວິນາ ຍຖາ;
ສິທ຺ຘາ ສິຊ຺ຌນ຺ຕຸ ກລ຺ຍາຓາ, ເອວໍ ອາສາປິ ປາຓິນນ຺ຕິ.
ຈູຬວຄ຺ຄ-ອຏ຺ຐກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.