📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ວິນຍປິຏເກ

ປຣິວາຣ-ອຏ຺ຐກຖາ

ໂສຬສມຫາວາໂຣ

ປຎ຺ຎຕ຺ຕິວາຣວຓ຺ຓນາ

ວິສຸທ຺ຘປຣິວາຣສ຺ສ, ປຣິວາໂຣຕິ ສາສເນ;

ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘສຣີຣສ຺ສ, ຂນ຺ຘການໍ ອນນ຺ຕຣາ.

ສງ຺ຄຫໍ ໂຍ ສມາຣຸຬ຺ໂຫ, ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພາຄຕໍ ນຍໍ;

ຫິຕ຺ວາ ທານິ ກຣິສ຺ສາມິ, ອນຸຕ຺ຕານຕ຺ຖວຓ຺ຓນໍ.

໑. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ເຕນ ຠຄວຕາ…ເປ… ປຎ຺ຎຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕາຍ ຕາວ ປຸຈ຺ຉາຍ ອຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ໂຍ ໂສ ຠຄວາ ສາສນສ຺ສ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ ສທ຺ຘມ຺ມຄາຣວພຫຸມານເວຄສມຸສ຺ສິຕໍ ອຎ຺ຊລິໍ ສິຣສ຺ມິໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຍາຈິໂຕ ທສ ອຕ຺ຖວເສ ປຏິຈ຺ຈ ວິນຍປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎເປສິ, ເຕນ ຠຄວຕາ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ສິກ຺ຂາປທສ຺ສ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິກາລໍ ຊານຕາ, ຕສ຺ສາ ຕສ຺ສາ ສິກ຺ຂາປທປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ທສ ອຕ຺ຖວເສ ປສ຺ສຕາ; ອປິຈ ປຸພ຺ເພນິວາສາທີຫິ ຊານຕາ, ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ປສ຺ສຕາ, ຕີຫິ ວິຊ຺ຊາຫິ ຉຫິ ວາ ປນ ອຠິຎ຺ຎາຫິ ຊານຕາ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ອປ຺ປຏິຫເຕນ ສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸນາ ປສ຺ສຕາ, ສພ຺ພຘມ຺ມຊານນສມຕ຺ຖາຍ ປຎ຺ຎາຍ ຊານຕາ, ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ຈກ຺ຂຸວິສຍາຕີຕານິ ຕິໂຣກຸຏ຺ຏາທິຄຕານິ ຈາປິ ຣູປານິ ອຕິວິສຸທ຺ເຘນ ມໍສຈກ຺ຂຸນາ ຈ ປສ຺ສຕາ, ອຕ຺ຕຫິຕສາຘິກາຍ ສມາຘິປທຏ຺ຐານາຍ ປຏິເວຘປຎ຺ຎາຍ ຊານຕາ, ປຣຫິຕສາຘິກາຍ ກຣຸຓາປທຏ຺ຐານາຍ ເທສນາປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕາ, ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ‘‘ຍໍ ປຐມໍ ປາຣາຊິກໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ຕໍ ກຕ຺ຖ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ກໍ ອາຣພ຺ຠ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ກິສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ອຕ຺ຖິ ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ…ເປ… ເກນາຠຕ’’ນ຺ຕິ.

໒. ປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ປນ ‘‘ຍໍ ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ປຐມໍ ປາຣາຊິກ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ເກວລໍ ປຸຈ຺ຉາຍ ອາຄຕສ຺ສ ອາທິປທສ຺ສ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣຓມຕ຺ຕເມວ, ‘‘ກຕ຺ຖ ປຎ຺ຎຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວສາລິຍາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ; ກໍ ອາຣພ຺ຠາຕິ ສຸທິນ຺ນໍ ກລນ຺ທປຸຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠາ’’ຕິ ເອວມາທິນາ ປນ ນເຍນ ປຸນປິ ເອຕ຺ຖ ເອເກກໍ ປທໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕໍ. ເອກາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ‘‘ໂຍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ເມຖຸນໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິເສເວຍ຺ຍ ປາຣາຊິໂກ ໂຫຕິ ອສໍວາໂສ’’ຕິ ອຍໍ ເອກາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ທ຺ເວ ອນຸປຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍຕິ ‘‘ອນ຺ຕມໂສ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕາຍປີ’’ຕິ ຈ, ‘‘ສິກ຺ຂໍ ອປຈ຺ຈກ຺ຂາຍາ’’ຕິ ຈ ມກ຺ກຏິວຊ຺ຊິປຸຕ຺ຕກວຕ຺ຖູນໍ ວເສນ ວຸຕ຺ຕາ – ອິມາ ທ຺ເວ ອນຸປຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ‘‘ອຕ຺ຖິ ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອນຸປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອນຸປ຺ປນ຺ນປຎ຺ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ ອິມິສ຺ສາ ປຸຈ຺ຉາຍ ທ຺ເວ ໂກຏ຺ຐາສາ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕິຍໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸໍ ປນ ‘‘ອນຸປ຺ປນ຺ນປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍຎ຺ຫິ ອນຸປ຺ປນ຺ນປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ໂທເສ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ; ສາ ອຏ຺ຐຄຣຸຘມ຺ມວເສນ ຠິກ຺ຂຸນີນໍເຍວ ອາຄຕາ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອນຸປ຺ປນ຺ນປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ສພ຺ພຕ຺ຖປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ມຊ຺ຌິມເທເສ ເຈວ ປຈ຺ຈນ຺ຕິມຊນປເທສຸ ຈ ສພ຺ພຕ຺ຖປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ວິນຍຘຣປຎ຺ຈເມນ ຄເຓນ ‘‘ອຸປສມ຺ປທາ, ຄຸຓງ຺ຄຸຓູປາຫນາ, ຘຸວນຫານໍ, ຈມ຺ມຕ຺ຖຣຓ’’ນ຺ຕິ ອິມານິ ຫິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສິກ຺ຂາປທານິ ມຊ຺ຌິມເທເສເຍວ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ເອຕ຺ເຖວ ເອເຕຫິ ອາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ນ ປຈ຺ຈນ຺ຕິມຊນປເທສຸ. ເສສານິ ສພ຺ພາເນວ ສພ຺ພຕ຺ຖປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ.

ສາຘາຣຓປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ຠິກ຺ຂູນຎ຺ເຈວ ຠິກ຺ຂຸນີນຎ຺ຈ ສາຘາຣຓປຎ຺ຎຕ຺ຕິ; ສຸທ຺ຘຠິກ຺ຂູນເມວ ຫິ ສຸທ຺ຘຠິກ຺ຂຸນີນໍ ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ອສາຘາຣຓປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ ໂຫຕິ. ອິທໍ ປນ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ‘‘ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ຉນ຺ທໂສ ເມຖຸນໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິເສເວຍ຺ຍ, ອນ຺ຕມໂສ ຕິຣຈ຺ຉານຄເຕນປິ ປາຣາຊິກາ ໂຫຕິ ອສໍວາສາ’’ຕິ ຠິກ຺ຂຸນີນມ຺ປິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ວິນີຕກຖາມຕ຺ຕເມວ ຫິ ຕາສໍ ນຕ຺ຖິ, ສິກ຺ຂາປທໍ ປນ ອຕ຺ຖິ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສາຘາຣຓປຎ຺ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ. ອຸຠໂຕປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍມ຺ປິ ເອເສວ ນໂຍ. ພ຺ຍຎ຺ຊນມຕ຺ຕເມວ ຫິ ເອຕ຺ຖ ນານໍ, ຠິກ຺ຂູນໍ ຠິກ຺ຂຸນີນມ຺ປິ ສາຘາຣຓຕ຺ຕາ ສາຘາຣຓປຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຸຠໂຕປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ. ອຕ຺ເຖ ປນ ເຠໂທ ນຕ຺ຖິ.

ນິທາໂນຄຘນ຺ຕິ ‘‘ຍສ຺ສ ສິຍາ ອາປຕ຺ຕິ ໂສ ອາວິກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ສພ຺ພາປຕ຺ຕີນໍ ອນຸປວິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ນິທາໂນຄຘໍ; ນິທາເນ ອນຸປວິຏ຺ຐນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸຕິເຍນ ອຸທ຺ເທເສນາຕິ ນິທາໂນຄຘໍ ນິທານປຣິຍາປນ຺ນມ຺ປິ ສມານໍ ‘‘ຕຕ຺ຣິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປາຣາຊິກາ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທິນາ ທຸຕິເຍເນວ ອຸທ຺ເທເສນ ອຸທ຺ເທສໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ຈຕຸນ຺ນໍ ວິປຕ຺ຕີນນ຺ຕິ ສີລວິປຕ຺ຕິອາທີນໍ. ປຐມາ ຫິ ທ຺ເວ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘາ ສີລວິປຕ຺ຕິ ນາມ, ອວເສສາ ປຎ຺ຈ ອາຈາຣວິປຕ຺ຕິ ນາມ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ຈ ອນ຺ຕຄ຺ຄາຫິກທິຏ຺ຐິ ຈ ທິຏ຺ຐິວິປຕ຺ຕິ ນາມ, ອາຊີວເຫຕຸ ປຎ຺ຎຕ຺ຕານິ ຉ ສິກ຺ຂາປທານິ ອາຊີວວິປຕ຺ຕິ ນາມ. ອິຕິ ອິມາສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ວິປຕ຺ຕີນໍ ອິທໍ ປາຣາຊິກໍ ສີລວິປຕ຺ຕິ ນາມ ໂຫຕິ.

ເອເກນ ສມຸຏ຺ຐາເນນາຕິ ທ຺ວງ຺ຄິເກນ ເອເກນ ສມຸຏ຺ຐາເນນ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ອງ຺ຄໍ ໂຫຕິ, ກາເຍນ ປນ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກາຍໂຕ ຈ ຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕີ’’ຕິ. ທ຺ວີຫິ ສມເຖຫິ ສມ຺ມຕີຕິ ‘‘ອາປນ຺ໂນສີ’’ຕິ ສມ຺ມຸຂາ ປຸຈ຺ຉິຍມາໂນ ‘‘ອາມ ອາປນ຺ໂນມ຺ຫີ’’ຕິ ປຏິຊານາຕິ, ຕາວເທວ ຠຓ຺ຑນກລຫວິຄ຺ຄຫາ ວູປສນ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ສກ຺ກາ ຈ ໂຫຕິ ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອປເນຕ຺ວາ ອຸໂປສໂຖ ວາ ປວາຣຓາ ວາ ກາຕຸໍ. ອິຕິ ສມ຺ມຸຂາວິນເຍນ ຈ ປຏິຎ຺ຎາຕກຣເຓນ ຈາຕິ ທ຺ວີຫິ ສມເຖຫິ ສມ຺ມຕິ, ນ ຈ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ໂກຈິ ອຸປທ຺ທໂວ ໂຫຕິ. ຍໍ ປນ ອຸປຣິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິວຄ຺ເຄ ‘‘ນ ກຕເມນ ສມເຖນ ສມ຺ມຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ສມຖໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ອນາປຕ຺ຕິ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວິນໂຍຕິ ‘‘ໂຍ ປນ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ຕມາຕິກາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວິນໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິຠຕ຺ຕີຕິ ປທຠາຊນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ; ວິຠຕ຺ຕີຕິ ຫິ ວິຠງ຺ຄສ຺ເສເວຕໍ ນາມໍ. ອສໍວໂຣຕິ ວີຕິກ຺ກໂມ. ສໍວໂຣຕິ ອວີຕິກ຺ກໂມ. ເຍສໍ ວຕ຺ຕຕີຕິ ເຍສໍ ວິນຍປິຏກຎ຺ຈ ອຏ຺ຐກຖາ ຈ ສພ຺ພາ ປຄຸຓາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕ ຘາເຣນ຺ຕີຕິ ເຕ ເອຕໍ ປຐມປາຣາຊິກໍ ປາຬິໂຕ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ຈ ຘາເຣນ຺ຕິ; ນ ຫິ ສກ຺ກາ ສພ຺ພໍ ວິນຍປິຏກໍ ອຊານນ຺ເຕນ ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ຊານິຕຸນ຺ຕິ. ເກນາຠຕນ຺ຕິ ອິທໍ ປຐມປາຣາຊິກໍ ປາຬິວເສນ ຈ ອຕ຺ຖວເສນ ຈ ຍາວ ອຊ຺ຊຕນກາລໍ ເກນ ອານີຕນ຺ຕິ. ປຣມ຺ປຣາຠຕນ຺ຕິ ປຣມ຺ປຣາຍ ອານີຕໍ.

໓. ອິທານິ ຍາຍ ປຣມ຺ປຣາຍ ອານີຕໍ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຸປາລິ ທາສໂກ ເຈວາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ໂປຣາຓເກຫິ ມຫາເຖເຣຫິ ຄາຖາໂຍ ຐປິຕາ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ນິທານວຓ຺ຓນາຍເມວ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິມິນາ ນເຍນ ທຸຕິຍປາຣາຊິກາທິປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊເນສຸປິ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ.

ມຫາວິຠງ຺ເຄ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ກຕາປຕ຺ຕິວາຣາທິວຓ຺ຓນາ

໑໕໗. ອິໂຕ ປຣໍ ‘‘ເມຖຸນໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິເສວນ຺ໂຕ ກຕິ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ອາທິປ຺ປເຠໂທ ກຕາປຕ຺ຕິວາໂຣ, ‘‘ເມຖຸນໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິເສວນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ຈຕຸນ຺ນໍ ວິປຕ຺ຕີນໍ ກຕິ ວິປຕ຺ຕິໂຍ ຠຊນ຺ຕີ’’ຕິ ອາທິປ຺ປເຠໂທ ວິປຕ຺ຕິວາໂຣ, ‘‘ເມຖຸນໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິເສວນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘານໍ ກຕິຫິ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ເຘຫິ ສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ ອາທິປ຺ປເຠໂທ ສງ຺ຄຫວາໂຣ, ‘‘ເມຖຸນໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິເສວນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ຉນ຺ນໍ ອາປຕ຺ຕິສມຸຏ຺ຐານານໍ ກຕິຫິ ສມຸຏ຺ຐາເນຫິ ສມຸຏ຺ຐຫນ຺ຕີ’’ຕິ ອາທິປ຺ປເຠໂທ ສມຸຏ຺ຐານວາໂຣ, ‘‘ເມຖຸນໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິເສວນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຘິກຣຓານໍ ກຕມໍ ອຘິກຣຓ’’ນ຺ຕິ ອາທິປ຺ປເຠໂທ ອຘິກຣຓວາໂຣ, ‘‘ເມຖຸນໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິເສວນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ສມຖານໍ ກຕິຫິ ສມເຖຫິ ສມ຺ມນ຺ຕີ’’ຕິ ອາທິປ຺ປເຠໂທ ສມຖວາໂຣ, ຕທນນ຺ຕໂຣ ສມຸຈ຺ຈຍວາໂຣ ຈາຕິ ອິເມ ສຕ຺ຕ ວາຣາ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖາ ເອວ.

໑໘໘. ຕໂຕ ປຣໍ ‘‘ເມຖຸນໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິເສວນປຈ຺ຈຍາ ປາຣາຊິກໍ ກຕ຺ຖ ປຎ຺ຎຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປຸນ ປຈ຺ຈຍວເສນ ເອໂກ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິວາໂຣ, ຕສ຺ສ ວເສນ ປຸຣິມສທິສາ ເອວ ກຕາປຕ຺ຕິວາຣາທໂຍ ສຕ຺ຕ ວາຣາຕິ ເອວໍ ອປເຣປິ ອຏ຺ຐ ວາຣາ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕປິ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖາ ເອວ. ອິຕິ ອິເມ ອຏ຺ຐ, ປຸຣິມາ ອຏ຺ຐາຕິ ມຫາວິຠງ຺ເຄ ໂສຬສ ວາຣາ ທສ຺ສິຕາ. ຕໂຕ ປຣໍ ເຕເນວ ນເຍນ ຠິກ຺ຂຸນິວິຠງ຺ເຄປິ ໂສຬສ ວາຣາ ອາຄຕາຕິ ເອວມິເມ ອຸຠໂຕວິຠງ຺ເຄ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ວາຣາ ປາຬິນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ. ນ ເຫຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈິ ປຸພ຺ເພ ອວິນິຈ຺ຉິຕໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ.

ມຫາວິຠງ຺ເຄ ຈ ຠິກ຺ຂຸນິວິຠງ຺ເຄ ຈ

ໂສຬສມຫາວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສມຸຏ຺ຐານສີສວຓ຺ຓນາ

໒໕໗. ຕທນນ຺ຕຣາຍ ປນ ສມຸຏ຺ຐານກຖາຍ ອນຕ຺ຕາ ອິຕິ ນິຈ຺ຉຍາຕິ ອນຕ຺ຕາ ອິຕິ ນິຈ຺ຉິຕາ. ສຠາຄຘມ຺ມານນ຺ຕິ ອນິຈ຺ຈາກາຣາທີຫິ ສຠາຄານໍ ສງ຺ຂຕຘມ຺ມານໍ. ນາມມຕ຺ຕໍ ນ ນາຍຕີຕິ ນາມມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ທຸກ຺ຂຫານິນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂຆາຕນໍ. ຂນ຺ຘກາ ຍາ ຈ ມາຕິກາຕິ ຂນ຺ຘກາ ຍາ ຈ ມາຕິກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ສມຸຏ຺ຐານໍ ນິຍໂຕ ກຕນ຺ຕິ ສມຸຏ຺ຐານໍ ນິຍໂຕກຕໍ ນິຍຕກຕໍ; ນິຍຕສມຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕນ ຠູຕາໂຣຈນໂຈຣິວຸຏ຺ຐາປນອນນຸຎ຺ຎາຕສິກ຺ຂາປທຕ຺ຕຍສ຺ສ ສງ຺ຄໂຫ ປຈ຺ເຈຕພ຺ໂພ. ເອຕາເນວ ຫິ ຕີຓິ ສິກ຺ຂາປທານິ ນິຍຕສມຸຏ຺ຐານານິ, ອຎ຺ເຎຫິ ສທ຺ຘິໍ ອສມ຺ຠິນ຺ນສມຸຏ຺ຐານານິ.

ສມ຺ເຠທໍ ນິທານຎ຺ຈຎ຺ຎນ຺ຕິ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ສມ຺ເຠທຎ຺ຈ ນິທານຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ສມ຺ເຠທວຈເນນ ສມຸຏ຺ຐານສມ຺ເຠທສ຺ສ ຄຫຓໍ ປຈ຺ເຈຕພ຺ພໍ, ຕານິ ຫິ ຕີຓິ ສິກ຺ຂາປທານິ ຐເປຕ຺ວາ ເສສານິ ສມ຺ຠິນ຺ນສມຸຏ຺ຐານານິ. ນິທານວຈເນນ ສິກ຺ຂາປທານໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິເທສສງ຺ຂາຕໍ ນິທານໍ ປຈ຺ເຈຕພ຺ພໍ. ສຸຕ຺ເຕ ທິສ຺ສນ຺ຕິ ອຸປຣີຕິ ສິກ຺ຂາປທານໍ ສມຸຏ຺ຐານນິຍໂມ ສມ຺ເຠໂທ ນິທານນ຺ຕິ ອິມານິ ຕີຓິ ສຸຕ຺ຕມ຺ຫິ ເອວ ທິສ຺ສນ຺ຕິ; ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ເອເກນ ສມຸຏ຺ຐາເນນ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ກາຍໂຕ ຈ ຈິຕ຺ຕໂຕ ຈາ’’ຕິອາທິມ຺ຫິ ຕາວ ປຸຣິມນເຍ ສມຸຏ຺ຐານນິຍໂມ ຈ ສມ຺ເຠໂທ ຈ ທິສ຺ສນ຺ຕິ. ອິຕຣໍ ປນ ນິທານໍ ນາມ –

‘‘ເວສາລິຍາ ຣາຊຄເຫ, ສາວຕ຺ຖິຍາ ຈ ອາຬວີ;

ໂກສມ຺ພິຍາ ຈ ສກ຺ເກສຸ, ຠຄ຺ເຄສຸ ເຈວ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ’’ຕິ.

ເອວໍ ອຸປຣິ ທິສ຺ສຕິ, ປຣໂຕ ອາຄເຕ ສຸຕ຺ເຕ ທິສ຺ສຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

‘‘ວິຠງ຺ເຄ ທ຺ວີສູ’’ຕິ ຄາຖາຍ ອຍມຕ຺ໂຖ – ຍໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ທ຺ວີສຸ ວິຠງ຺ເຄສຸ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ອຸໂປສຖທິວເສ ຠິກ຺ຂູ ຈ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຈ ອຸທ຺ທິສນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ຍຖາຎາຍໍ ສມຸຏ຺ຐານໍ ປວກ຺ຂາມິ, ຕໍ ເມ ສຸຓາຖາຕິ.

ສຎ຺ຈຣິຕ຺ຕານຸຠາສນຎ຺ຈາຕິ ສຎ຺ຈຣິຕ຺ຕຎ຺ຈ ສມນຸຠາສນຎ຺ຈ. ອຕິເຣກຎ຺ຈ ຈີວຣນ຺ຕິ ອຕິເຣກຈີວຣໍ; ກຖິນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂລມານິ ປທໂສຘມ຺ໂມຕິ ເອຬກໂລມານິ ຈ ປທໂສຘມ຺ໂມ ຈ. ຠູຕໍ ສໍວິຘາເນນ ຈາຕິ ຠູຕາໂຣຈນຎ຺ຈ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ ອທ຺ຘານປ຺ປຏິປຊ຺ຊນຎ຺ຈ. ເຖຍ຺ຍເທສນາ ໂຈຣິໍ ຈາຕິ ເຖຍ຺ຍສຕ຺ໂຖ ຈ ຉຕ຺ຕປາຓິສ຺ສ ອຄິລານສ຺ສ ຘມ຺ມເທສນາ ຈ ໂຈຣິວຸຏ຺ຐາປນຎ຺ຈ. ອນນຸຎ຺ຎາຕາຍ ເຕຣສາຕິ ມາຕາປິຕຸສາມິເກຫິ ອນນຸຎ຺ຎາຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ອິມານິ ເຕຣສ ສມຸຏ຺ຐານານິ ໂຫນ຺ຕິ. ສທິສາ ອິຘ ທິສ຺ສເຣຕິ ອິຘ ອຸຠໂຕວິຠງ຺ເຄ ເອເຕສຸ ເຕຣສສຸ ສມຸຏ຺ຐານສີເສສຸ ເອເກກສ຺ມິໍ ອຎ຺ຎານິປິ ສທິສານິ ສມຸຏ຺ຐານານິ ທິສ຺ສນ຺ຕິ.

ປຐມປາຣາຊິກສມຸຏ຺ຐານວຓ຺ຓນາ

໒໕໘. ອິທານິ ຕານິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເມຖຸນໍ ສຸກ຺ກສໍສຄ຺ໂຄ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເມຖຸນນ຺ຕິ ອິທໍ ຕາວ ປຐມປາຣາຊິກໍ ນາມ ເອກໍ ສມຸຏ຺ຐານສີສໍ, ເສສານິ ເຕນ ສທິສານິ. ຕຕ຺ຖ ສຸກ຺ກສໍສຄ຺ໂຄຕິ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິ ເຈວ ກາຍສໍສຄ຺ໂຄ ຈ. ອນິຍຕາ ປຐມິກາຕິ ປຐມໍ ອນິຍຕສິກ຺ຂາປທໍ. ປຸພ຺ພູປປຣິປາຈິຕາຕິ ‘‘ຊານໍ ປຸພ຺ພູປຄຕໍ ຠິກ຺ຂຸ’’ນ຺ຕິ ສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸນິປຣິປາຈິຕປິຓ຺ຑປາຕສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ. ຣໂຫ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ສຫາຕິ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ສທ຺ຘິໍ ຣໂຫ ນິສຊ຺ຊສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ.

ສໂຠຊເນ ຣໂຫ ທ຺ເວ ຈາຕິ ສໂຠຊເນ ກຸເລ ອນຸປຂຊ຺ຊນິສຊ຺ຊສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ ທ຺ເວ ຣໂຫນິສຊ຺ຊສິກ຺ຂາປທານິ ຈ. ອງ຺ຄຸລິ ອຸທເກ ຫສນ຺ຕິ ອງ຺ຄຸລິປໂຕທກຎ຺ຈ ອຸທເກ ຫສຘມ຺ມສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ. ປຫາເຣ ອຸຄ຺ຄິເຣ ເຈວາຕິ ປຫາຣທານສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ ຕລສຕ຺ຕິກອຸຄ຺ຄິຣຓສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ. ເຕປຎ຺ຎາສາ ຈ ເສຂິຍາຕິ ປຣິມຓ຺ຑລນິວາສນາທີນິ ຂຸທ຺ທກວຓ຺ຓນາວສາເນ ວຸຕ຺ຕານິ ເຕປຎ຺ຎາສ ເສຂິຍສິກ຺ຂາປທານິ ຈ.

ອຘກ຺ຂຄາມາວສ຺ສຸຕາຕິ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອຘກ຺ຂກສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ ຄາມນ຺ຕຣຄມນໍ ອວສ຺ສຸຕາ ອວສ຺ສຸຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍຄ຺ຄຫຓສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ. ຕລມຏ຺ຐຎ຺ຈ ສຸທ຺ຘິກາຕິ ຕລຆາຕກໍ ຊຕຸມຏ຺ຐໍ ອຸທກສຸທ຺ຘິກາທິຍນຎ຺ຈ. ວສ຺ສໍວຸຏ຺ຐາ ຈ ໂອວາທນ຺ຕິ ວສ຺ສໍວຸຏ຺ຐາ ຉປ຺ປຎ຺ຈໂຍຊນານິ ສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ ໂອວາທາຍ ອຄມນສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ. ນານຸພນ຺ເຘ ປວຕ຺ຕິນິນ຺ຕິ ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ວຸຏ຺ຐາປິຕໍ ປວຕ຺ຕິນິໍ ທ຺ເວ ວສ຺ສານິ ນານຸພນ຺ເຘຍ຺ຍາຕິ ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທໍ.

ອິເມ ສິກ຺ຂາຕິ ອິມາ ສິກ຺ຂາໂຍ; ລິງ຺ຄວິປຣິຍາໂຍ ກໂຕ. ກາຍມານສິກາ ກຕາຕິ ກາຍຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາ ກຕາ.

ທຸຕິຍປາຣາຊິກສມຸຏ຺ຐານວຓ຺ຓນາ

໒໕໙. ອທິນ຺ນນ຺ຕິ ອິທໍ ຕາວ ອທິນ຺ນາທານນ຺ຕິ ວາ ທຸຕິຍປາຣາຊິກນ຺ຕິ ວາ ເອກໍ ສມຸຏ຺ຐານສີສໍ, ເສສານິ ເຕນ ສທິສານິ. ຕຕ຺ຖ ວິຄ຺ຄຫຸຕ຺ຕຣີຕິ ມນຸສ຺ສວິຄ຺ຄຫອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມສິກ຺ຂາປທານິ. ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລາ ອຕ຺ຕກາມິນນ຺ຕິ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລວາຈາອຕ຺ຕກາມປາຣິຈຣິຍສິກ຺ຂາປທານິ. ອມູລາ ອຎ຺ຎຠາຄິຍາຕິ ທ຺ເວ ທຸຏ຺ຐໂທສສິກ຺ຂາປທານິ. ອນິຍຕາ ທຸຕິຍິກາຕິ ທຸຕິຍໍ ອນິຍຕສິກ຺ຂາປທໍ.

ອຈ຺ຉິນ຺ເທ ປຣິຓາມເນຕິ ສາມໍ ຈີວຣໍ ທຕ຺ວາ ອຈ຺ຉິນ຺ທນຎ຺ຈ ສງ຺ຆິກລາຠສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິຓາມນຎ຺ຈ. ມຸສາ ໂອມສເປສຸຓາຕິ ມຸສາວາໂທ ຈ ໂອມສວາໂທ ຈ ຠິກ຺ຂຸເປສຸຎ຺ຎຎ຺ຈ. ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລາ ປຖວີຂເຓຕິ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລາປຕ຺ຕິອາໂຣຈນຎ຺ຈ ປຖວີຂຓຎ຺ຈ. ຠູຕໍ ອຎ຺ຎາຍ ອຸຊ຺ຌາເປຕິ ຠູຕຄາມອຎ຺ຎວາທກອຸຊ຺ຌາປນກສິກ຺ຂາປທານິ.

ນິກ຺ກຑ຺ຒນໍ ສິຎ຺ຈນຎ຺ຈາຕິ ວິຫາຣໂຕ ນິກ຺ກຑ຺ຒນຎ຺ຈ ອຸທເກນ ຕິຓາທິສິຎ຺ຈນຎ຺ຈ. ອາມິສເຫຕຸ ຠຸຕ຺ຕາວີຕິ ‘‘ອາມິສເຫຕຸ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ໂອວທນ຺ຕີ’’ຕິ ສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ, ຠຸຕ຺ຕາວິໍ ອນຕິຣິຕ຺ເຕນ ຂາທນີຍາທິນາ ປວາຣຓາສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ. ເອຫິ ອນາທຣິ ຠິໍສາຕິ ‘‘ເອຫາວຸໂສ ຄາມໍ ວາ’’ຕິ ສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ, ອນາທຣິຍຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸຠິໍສາປນກຎ຺ຈ. ອປນິເຘ ຈ ຊີວິຕນ຺ຕິ ປຕ຺ຕາທີນໍ ອປນິຘານສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ, ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ປາຓໍ ຊີວິຕາໂວໂຣປນຎ຺ຈ.

ຊານໍ ສປ຺ປາຓກໍ ກມ຺ມນ຺ຕິ ຊານໍ ສປ຺ປາຓກອຸທກສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ ປຸນກມ຺ມາຍ ອຸກ຺ໂກຏນຎ຺ຈ. ອູນສໍວາສນາສນາຕິ ອູນວີສຕິວສ຺ສສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕເກນ ສທ຺ຘິໍ ສໍວາສສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ ນາສິຕກສາມເຓຣສມ຺ໂຠຄສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ. ສຫຘມ຺ມິກໍ ວິເລຂາຕິ ສຫຘມ຺ມິກໍ ວຸຈ຺ຈມານສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ, ວິເລຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອາຄຕສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ. ໂມໂຫ ອມູລເກນ ຈາຕິ ໂມຫນເກ ປາຈິຕ຺ຕິຍສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ, ອມູລເກນ ສງ຺ຆາທິເສເສນ ອນຸທ຺ຘໍສນສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ.

ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ຘມ຺ມິກໍ ຈີວຣໍ ທຕ຺ວາຕິ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈອຸປທຫນຎ຺ຈ, ຘມ຺ມິການໍ ກມ຺ມານໍ ຉນ຺ທໍ ທຕ຺ວາ ຂີຍນຎ຺ຈ, ຈີວຣໍ ທຕ຺ວາ ຂີຍນຎ຺ຈ. ປຣິຓາເມຍ຺ຍ ປຸຄ຺ຄເລຕິ ສງ຺ຆິກໍ ລາຠໍ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປຣິຓາມນສິກ຺ຂາປທໍ. ກິໍ ເຕ ອກາລໍ ອຈ຺ຉິນ຺ເທຕິ ‘‘ກິໍ ເຕ ອຍ຺ເຍ ເອໂສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຄຕສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ, ‘‘ອກາລຈີວຣໍ ກາລຈີວຣ’’ນ຺ຕິ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຠາຊນສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ສທ຺ຘິໍ ຈີວຣໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຈ຺ຉິນ຺ທນສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ. ທຸຄ຺ຄຫີ ນິຣເຍນ ຈາຕິ ທຸຄ຺ຄຫິເຕນ ທຸປ຺ປຘາຣິເຕນ ປຣໍ ອຸຊ຺ຌາປນສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ, ນິຣເຍນ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ ວາ ອຠິສປນສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ.

ຄຓໍ ວິຠງ຺ຄ ທຸພ຺ພລນ຺ຕິ ‘‘ຄຓສ຺ສ ຈີວຣລາຠໍ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ຈ ‘‘ຘມ຺ມິກໍ ຈີວຣວິຠງ຺ຄໍ ປຏິພາເຫຍ຺ຍາ’’ຕິ ຈ ‘‘ທຸພ຺ພລຈີວຣປຈ຺ຈາສາຍ ຈີວຣກາລສມຍໍ ອຕິກ຺ກາເມຍ຺ຍາ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທານິ. ກຖິນາ ຜາສຸ ປສ຺ສຍນ຺ຕິ ‘‘ຘມ຺ມິກໍ ກຖິນຸທ຺ຘາຣໍ ປຏິພາເຫຍ຺ຍ, ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອຜາສຸໍ ກເຣຍ຺ຍ, ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ອຸປສ຺ສຍໍ ທຕ຺ວາ ກຸປິຕາ ອນຕ຺ຕມນາ ນິກ຺ກຑ຺ເຒຍ຺ຍ ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທານິ. ອກ຺ໂກສຈຓ຺ຑີ ມຈ຺ຉຣີຕິ ‘‘ຠິກ຺ຂຸໍ ອກ຺ໂກເສຍ຺ຍ ວາ ປຣິຠາເສຍ຺ຍ ວາ, ຈຓ຺ຑິກຕາ ຄຓໍ ປຣິຠາເສຍ຺ຍ, ກຸເລ ມຈ຺ຉຣິນີ ອສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທານິ. ຄພ຺ຠິນິຎ຺ຈ ປາຍນ຺ຕິຍາຕິ ‘‘ຄພ຺ຠິນິໍ ວຸຏ຺ຐາເປຍ຺ຍ, ປາຍນ຺ຕິໍ ວຸຏ຺ຐາເປຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທານິ.

ທ຺ເວວສ຺ສໍ ສິກ຺ຂາ ສງ຺ເຆນາຕິ ‘‘ທ຺ເວ ວສ຺ສານິ ຉສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອສິກ຺ຂິຕສິກ຺ຂໍ ສິກ຺ຂມານໍ ວຸຏ຺ຐາເປຍ຺ຍ, ສິກ຺ຂິຕສິກ຺ຂໍ ສິກ຺ຂມານໍ ສງ຺ເຆນ ອສມ຺ມຕໍ ວຸຏ຺ຐາເປຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທານິ. ຕໂຍ ເຈວ ຄິຫີຄຕາຕິ ອູນທ຺ວາທສວສ຺ສໍ ຄິຫິຄຕໍ, ປຣິປຸຓ຺ຓທ຺ວາທສວສ຺ສໍ ຄິຫິຄຕໍ ‘‘ທ຺ເວ ວສ຺ສານິ ຉສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອສິກ຺ຂິຕສິກ຺ຂໍ ທ຺ເວ ວສ຺ສານິ ສິກ຺ຂິຕສິກ຺ຂໍ ສງ຺ເຆນ ອສມ຺ມຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທານິ. ກຸມາຣິຠູຕາ ຕິສ຺ໂສຕິ ‘‘ອູນວີສຕິວສ຺ສໍ ກຸມາຣິຠູຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ຕາ ຕິສ຺ໂສ. ອູນທ຺ວາທສສມ຺ມຕາຕິ ‘‘ອູນທ຺ວາທສວສ຺ສາ ວຸຏ຺ຐາເປຍ຺ຍ, ປຣິປຸຓ຺ຓທ຺ວາທສວສ຺ສາ ສງ຺ເຆນ ອສມ຺ມຕາ ວຸຏ຺ຐາເປຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທທ຺ວຍໍ.

ອລໍ ຕາວ ໂສກາວາສນ຺ຕິ ‘‘ອລໍ ຕາວ ເຕ ອຍ຺ເຍ ວຸຏ຺ຐາປິເຕນາ’’ຕິ ຈ, ‘‘ຈຓ຺ຑິໍ ໂສກາວາສໍ ສິກ຺ຂມານໍ ວຸຏ຺ຐາເປຍ຺ຍາ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທທ຺ວຍໍ. ຉນ຺ທາ ອນຸວສ຺ສາ ຈ ທ຺ເວຕິ ‘‘ປາຣິວາສິກຉນ຺ທທາເນນ ສິກ຺ຂມານໍ ວຸຏ຺ຐາເປຍ຺ຍ, ອນຸວສ຺ສໍ ວຸຏ຺ຐາເປຍ຺ຍ, ເອກໍ ວສ຺ສໍ ທ຺ເວ ວຸຏ຺ຐາເປຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທຕ຺ຕຍໍ. ສມຸຏ຺ຐານາ ຕິກາ ກຕາຕິ ຕິກສມຸຏ຺ຐານາ ກຕາ.

ສຎ຺ຈຣິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານວຓ຺ຓນາ

໒໖໐. ສຎ຺ຈຣີ ກຸຏິ ວິຫາໂຣຕິ ສຎ຺ຈຣິຕ຺ຕໍ ສຎ຺ຎາຈິກາຍ ກຸຏິກຣຓໍ ມຫລ຺ລກວິຫາຣກຣຓຎ຺ຈ. ໂຘວນຎ຺ຈ ປຏິຄ຺ຄໂຫຕິ ອຎ຺ຎາຕິກາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ປຸຣາຓຈີວຣໂຘວາປນຎ຺ຈ ຈີວຣປຏິຄ຺ຄຫຓຎ຺ຈ. ວິຎ຺ຎຕ຺ຕຸຕ຺ຕຣິ ອຠິຫຏ຺ຐຸນ຺ຕິ ອຎ຺ຎາຕກໍ ຄຫປຕິໍ ຈີວຣວິຎ຺ຎາປນໍ ຕຕຸຕ຺ຕຣິສາທິຍນສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ. ອຸຠິນ຺ນໍ ທູຕເກນ ຈາຕິ ‘‘ຈີວຣເຈຕາປນ຺ນໍ ອຸປກ຺ຂຏໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ອາຄຕສິກ຺ຂາປທທ຺ວຍຎ຺ຈ ທູເຕນ ຈີວຣເຈຕາປນ຺ນປຫິຕສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ.

ໂກສິຍາ ສຸທ຺ຘທ຺ເວຠາຄາ, ຉພ຺ພສ຺ສານິ ນິສີທນນ຺ຕິ ‘‘ໂກສິຍມິສ຺ສກໍ ສນ຺ຖຕ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ປຎ຺ຈ ສິກ຺ຂາປທານິ. ຣິຎ຺ຈນ຺ຕິ ຣູປິກາ ເຈວາຕິ ວິຠງ຺ເຄ ‘‘ຣິຎ຺ຈນ຺ຕິ ອຸທ຺ເທສ’’ນ຺ຕິ ອາຄຕໍ ເອຬກໂລມໂຘວາປນໍ ຣູປິຍປ຺ປຏິຄ຺ຄຫຓສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ. ອຸໂຠ ນານປ຺ປກາຣກາຕິ ຣູປິຍສໍໂວຫາຣກຍວິກ຺ກຍສິກ຺ຂາປທທ຺ວຍໍ.

ອູນພນ຺ຘນວສ຺ສິກາຕິ ອູນປຎ຺ຈພນ຺ຘນປຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ ວສ຺ສິກສາຏິກສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ. ສຸຕ຺ຕໍ ວິກປ຺ປເນນ ຈາຕິ ສຸຕ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຈີວຣວາຍາປນຎ຺ຈ ຕນ຺ຕວາເຍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຈີວເຣ ວິກປ຺ປາປຊ຺ຊນຎ຺ຈ. ທ຺ວາຣທານສິພ຺ພານິ ຈາຕິ ຍາວ ທ຺ວາຣໂກສາ ອຄ຺ຄຬຏ຺ຐປນາຍ, ‘‘ອຎ຺ຎາຕິກາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຈີວຣໍ ທເທຍ຺ຍ, ຈີວຣໍ ສິພ຺ເພຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທຕ຺ຕຍໍ. ປູວປຈ຺ຈຍໂຊຕິ ຈາຕິ ປູເວຫິ ວາ ມນ຺ເຖຫິ ວາ ອຠິຫຏ຺ຐຸໍ ປວາຣຓາສິກ຺ຂາປທໍ ຈາຕຸມາສປຈ຺ຈຍປ຺ປວາຣຓາໂຊຕິສມາທຫນສິກ຺ຂາປທານິ ຈ.

ຣຕນໍ ສູຈິ ມຎ຺ໂຈ ຈ, ຕູລໍ ນິສີທນກຓ຺ຑຸ ຈ, ວສ຺ສິກາ ຈ ສຸຄເຕນາຕິ ຣຕນສິກ຺ຂາປທຎ຺ເຈວ ສູຈິຆຣສິກ຺ຂາປທາທີນິ ຈ ສຕ຺ຕ ສິກ຺ຂາປທານິ. ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອຎ຺ຎໍ ເຈຕາປນາ, ທ຺ເວ ສງ຺ຆິກາ ມຫາຊນິກາ, ທ຺ເວ ປຸຄ຺ຄລລຫຸກາ ຄຣູຕິ ‘‘ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ອຎ຺ຎໍ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ວິຎ຺ຎາເປຍ຺ຍາ’’ຕິອາທີນິ ນວ ສິກ຺ຂາປທານິ. ທ຺ເວ ວິຆາສາ ສາຏິກາ ຈາຕິ ‘‘ອຸຈ຺ຈາຣໍ ວາ ປສ຺ສາວໍ ວາ ສງ຺ກາຣໍ ວາ ວິຆາສໍ ວາ ຕິໂຣກຸຏ຺ເຏ ວາ ຕິໂຣປາກາເຣ ວາ ຉຑ຺ເຑຍ຺ຍ ວາ ຉຑ຺ຑາເປຍ຺ຍ ວາ, ຫຣິເຕ ຉຑ຺ເຑຍ຺ຍ ວາ ຉຑ຺ຑາເປຍ຺ຍ ວາ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕານິ ທ຺ເວ ວິຆາສສິກ຺ຂາປທານິ ຈ ອຸທກສາຏິກາສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ. ສມຓຈີວເຣນ ຈາຕິ ‘‘ສມຓຈີວຣໍ ທເທຍ຺ຍາ’’ຕິ ອິທເມຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ສມນຸຠາສນາສມຸຏ຺ຐານວຓ຺ຓນາ

໒໖໑. ເຠທານຸວຕ຺ຕທຸພ຺ພຈທູສທຸຏ຺ຐຸລ຺ລທິຏ຺ຐິ ຈາຕິ ສງ຺ຆເຠທານຸວຕ຺ຕກທຸພ຺ພຈກຸລທູສກທຸຏ຺ຐຸລ຺ລປ຺ປຏິຈ຺ຉາທນທິຏ຺ຐິອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊນສິກ຺ຂາປທານິ. ຉນ຺ທໍ ອຸຊ຺ຊຄ຺ຆິກາ ທ຺ເວ ຈາຕິ ຉນ຺ທໍ ອທຕ຺ວາ ຄມນສິກ຺ຂາປທໍ ອຸຊ຺ຊຄ຺ຆິກາຍ ອນ຺ຕຣຆເຣ ຄມນນິສີທນສິກ຺ຂາປທທ຺ວຍຎ຺ຈ. ທ຺ເວ ຈ ສທ຺ທາຕິ ‘‘ອປ຺ປສທ຺ໂທ ອນ຺ຕຣຆເຣ ຄມິສ຺ສາມິ, ນິສີທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສິກ຺ຂາປທທ຺ວຍຎ຺ຈ. ນ ພ຺ຍາຫເຣຕິ ‘‘ນ ສກພເຬນ ມຸເຂນ ພ຺ຍາຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສິກ຺ຂາປທໍ.

ຉມາ ນີຈາສເນ ຐານໍ, ປຈ຺ຉໂຕ ອຸປ຺ປເຖນ ຈາຕິ ຉມາຍໍ ນິສີທິຕ຺ວາ, ນີເຈ ອາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ; ຐິເຕນ ນິສິນ຺ນສ຺ສ, ປຈ຺ຉໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ, ອຸປ຺ປເຖນ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ປເຖນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມເທສນາສິກ຺ຂາປທານິ. ວຊ຺ຊານຸວຕ຺ຕິຄຫຓາຕິ ວຊ຺ຊປ຺ປຏິຈ຺ຉາທນ, ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕານຸວຕ຺ຕກ, ຫຕ຺ຖຄ຺ຄຫຓາທິສງ຺ຂາຕານິ ຕີຓິ ປາຣາຊິການິ. ໂອສາເຣ ປຈ຺ຈາຈິກ຺ຂນາຕິ ‘‘ອນປໂລເກຕ຺ວາ ກາຣກສງ຺ຆໍ ອນຎ຺ຎາຍ ຄຓສ຺ສ ຉນ຺ທໍ ໂອສາເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ຈ ‘‘ພຸທ຺ຘໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາມີ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທທ຺ວຍໍ.

ກິສ຺ມິໍ ສໍສຏ຺ຐາ ທ຺ເວ ວຘີຕິ ‘‘ກິສ຺ມິຎ຺ຈິເທວ ອຘິກຣເຓ ປຈ຺ຈາກຕາ’’ຕິ ຈ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ປເນວ ສໍສຏ຺ຐາ ວິຫຣນ຺ຕີ’’ຕິ ຈ ‘‘ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ສໍສຏ຺ຐາວ ອຍ຺ເຍ ຕຸມ຺ເຫ ວິຫຣຖາ’’ຕິ ຈ ‘‘ອຕ຺ຕານໍ ວຘິຕ຺ວາ ວຘິຕ຺ວາ ໂຣເທຍ຺ຍາ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທານິ. ວິສິພ຺ເພ ທຸກ຺ຂິຕາຍ ຈາຕິ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຈີວຣໍ ວິສິພ຺ເພຕ຺ວາ ວາ ວິສິພ຺ພາເປຕ຺ວາ ວາ’’ຕິ ຈ ‘‘ທຸກ຺ຂິຕໍ ສຫຊີວິນິ’’ນ຺ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທທ຺ວຍໍ. ປຸນ ສໍສຏ຺ຐາ ນ ວູປສເມຕິ ‘‘ສໍສຏ຺ຐາ ວິຫເຣຍ຺ຍ ຄຫປຕິນາ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ເຕນ ວາ’’ຕິ ເອວໍ ປຸນ ວຸຕ຺ຕສໍສຏ຺ຐສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ ‘‘ເອຫຍ຺ເຍ, ອິມໍ ອຘິກຣຓໍ ວູປສເມຫີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມານາ, ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ‘‘ສາ ປຈ຺ຉາ ອນນ຺ຕຣາຍິກິນີ ເນວ ວູປສມ຺ເມຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ. ອາຣາມຎ຺ຈ ປວາຣຓາຕິ ‘‘ຊານໍ ສຠິກ຺ຂຸກໍ ອາຣາມໍ ອນາປຸຈ຺ຉາ ປວິເສຍ຺ຍາ’’ຕິ ຈ ‘‘ອຸຠໂຕສງ຺ເຆ ຕີຫິ ຐາເນຫິ ນ ປວາເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທທ຺ວຍໍ.

ອນ຺ວທ຺ຘໍ ສຫຊີວິນິໍ ທ຺ເວຕິ ‘‘ອນ຺ວທ຺ຘມາສໍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໂຕ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ປຈ຺ຈາສີສິຕພ຺ພາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ, ‘‘ສຫຊີວິນິໍ ວຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ທ຺ເວ ວສ຺ສານິ ເນວ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ສຫຊີວິນິໍ ວຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ເນວ ວູປກາເສຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທທ຺ວຍຎ຺ຈ. ຈີວຣໍ ອນຸພນ຺ຘນາຕິ ‘‘ສເຈ ເມ ຕ຺ວໍ, ອຍ຺ເຍ, ຈີວຣໍ ທສ຺ສສິ, ເອວາຫໍ ຕໍ ວຸຏ຺ຐາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈ ‘‘ສເຈ ມໍ ຕ຺ວໍ, ອຍ຺ເຍ, ທ຺ເວ ວສ຺ສານິ ອນຸພນ຺ຘິສ຺ສສິ, ເອວາຫໍ ຕໍ ວຸຏ຺ຐາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທທ຺ວຍໍ.

ກຖິນສມຸຏ຺ຐານວຓ຺ຓນາ

໒໖໒. ອຸພ຺ຠຕໍ ກຖິນໍ ຕີຓີຕິ ‘‘ນິຏ຺ຐິຕຈີວຣສ຺ມິໍ ຠິກ຺ຂຸນາ ອຸພ຺ຠຕສ຺ມິໍ ກຖິເນ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕານິ ອາທິໂຕວ ຕີຓິ ສິກ຺ຂາປທານິ. ປຐມໍ ປຕ຺ຕເຠສຊ຺ຊນ຺ຕິ ‘‘ທສາຫປຣມໍ ອຕິເຣກປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ປຐມປຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ ‘‘ປຏິສາຍນີຍານິ ເຠສຊ຺ຊານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ. ອຈ຺ເຈກຎ຺ຈາປິ ສາສງ຺ກນ຺ຕິ ອຈ຺ເຈກຈີວຣສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ ຕທນນ຺ຕຣເມວ ສາສງ຺ກສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ. ປກ຺ກມນ຺ເຕນ ວາ ທຸເວຕິ ‘‘ຕໍ ປກ຺ກມນ຺ໂຕ ເນວ ອຸທ຺ຘເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ຠູຕຄາມວຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທທ຺ວຍໍ.

ອຸປສ຺ສຍໍ ປຣມ຺ປຣາຕິ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ໂອວເທຍ຺ຍາ’’ຕິ ຈ ‘‘ປຣມ຺ປຣໂຠຊເນ ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທທ຺ວຍໍ. ອນຕິຣິຕ຺ຕໍ ນິມນ຺ຕນາຕິ ‘‘ອນຕິຣິຕ຺ຕໍ ຂາທນີຍໍ ວາ ໂຠຊນີຍໍ ວາ’’ຕິ ຈ ‘‘ນິມນ຺ຕິໂຕ ສຠຕ຺ໂຕ ສມາໂນ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທທ຺ວຍໍ. ວິກປ຺ປໍ ຣຎ຺ໂຎ ວິກາເລຕິ ‘‘ສາມໍ ຈີວຣໍ ວິກປ຺ເປຕ຺ວາ’’ຕິ ຈ ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສາ’’ຕິ ຈ ‘‘ວິກາເລ ຄາມໍ ປວິເສຍ຺ຍາ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທຕ຺ຕຍໍ. ໂວສາສາຣຎ຺ຎເກນ ຈາຕິ ‘‘ໂວສາສມານຣູປາ ຐິຕາ’’ຕິ ຈ ‘‘ຕຖາຣູເປສຸ ອາຣຎ຺ຎເກສຸ ເສນາສເນສຸ ປຸພ຺ເພ ອປ຺ປຏິສໍວິທິຕ’’ນ຺ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທທ຺ວຍໍ.

ອຸສ຺ສຍາ ສນ຺ນິຈຍຎ຺ຈາຕິ ‘‘ອຸສ຺ສຍວາທິກາ’’ຕິ ຈ ‘‘ປຕ຺ຕສນ຺ນິຈຍໍ ກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທທ຺ວຍໍ. ປຸເຣ ປຈ຺ຉາ ວິກາເລ ຈາຕິ ‘‘ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ກຸລານິ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ’’ຕິ ຈ, ‘‘ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ກຸລານິ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ’’ຕິ ຈ, ‘‘ວິກາເລ ກຸລານິ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທຕ຺ຕຍໍ. ປຎ຺ຈາຫິກາ ສງ຺ກມນີຕິ ‘‘ປຎ຺ຈາຫິກາ ສງ຺ຆາຏິຈາຣໍ ອຕິກ຺ກເມຍ຺ຍາ’’ຕິ ຈ ‘‘ຈີວຣສງ຺ກມນີຍໍ ຘາເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທທ຺ວຍໍ. ທ຺ເວປິ ອາວສເຖນ ຈາຕິ ‘‘ອາວສຖຈີວຣໍ ອນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ອາວສຖໍ ອນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຈາຣິກໍ ປກ຺ກເມຍ຺ຍາ’’ຕິ ຈ ເອວໍ ອາວສເຖນ ສທ຺ຘິໍ ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທານິ ຈ ທ຺ເວ.

ປສາເຂ ອາສເນ ເຈວາຕິ ‘‘ປສາເຂ ຊາຕໍ ຄຓ຺ຑໍ ວາ’’ຕິ ຈ ‘‘ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ປຸຣໂຕ ອນາປຸຈ຺ຉາ ອາສເນ ນິສີເທຍ຺ຍາ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທທ຺ວຍໍ.

ເອຬກໂລມສມຸຏ຺ຐານວຓ຺ຓນາ

໒໖໓. ເອຬກໂລມາ ທ຺ເວ ເສຍ຺ຍາຕິ ເອຬກໂລມສິກ຺ຂາປທຎ຺ເຈວ ທ຺ເວ ຈ ສຫເສຍ຺ຍສິກ຺ຂາປທານິ. ອາຫຈ຺ຈ ປິຓ຺ຑໂຠຊນນ຺ຕິ ອາຫຈ຺ຈປາທກສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ ອາວສຖປິຓ຺ຑໂຠຊນສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ. ຄຓວິກາລສນ຺ນິຘີຕິ ຄຓໂຠຊນວິກາລໂຠຊນສນ຺ນິຘິກາຣກສິກ຺ຂາປທຕ຺ຕຍໍ. ທນ຺ຕໂປເນນ ເຈລກາຕິ ທນ຺ຕໂປນສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ ອເຈລກສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ. ອຸຍ຺ຍຸຕ຺ຕໍ ເສນໍ ອຸຍ຺ໂຍຘີຕິ ‘‘ອຸຍ຺ຍຸຕ຺ຕໍ ເສນໍ ທສ຺ສນາຍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ເສນາຍ ວເສຍ຺ຍ, ອຸຍ຺ໂຍຘິກໍ ວາ…ເປ… ອນີກທສ຺ສນໍ ວາ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທຕ຺ຕຍໍ. ສຸຣາ ໂອເຣນ ນ຺ຫາຍນາຕິ ສຸຣາປານສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ ໂອເຣນທ຺ຘມາສນຫານສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ. ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ ທ຺ເວ ເທສນິກາຕິ ‘‘ຕິຓ຺ຓໍ ທຸພ຺ພຓ຺ຓກຣຓານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕາວເສສປາຏິເທສນີຍທ຺ວຍຎ຺ຈ. ລສຸຓຸປຕິຏ຺ເຐ ນຈ຺ຈນາຕິ ລສຸຓສິກ຺ຂາປທໍ, ‘‘ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ປານີເຍນ ວາ ວິຘູປເນນ ວາ ອຸປຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທໍ, ‘‘ນຈ຺ຈໍ ວາ ຄີຕໍ ວາ ວາທິຕໍ ວາ ທສ຺ສນາຍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ. ອິໂຕ ປຣໍ ປາຬິໍ ວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ລິຂນ຺ຕິ. ຍຖາ ປນ ອຕ຺ຖໍ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມ; ເອວເມຕ຺ຖ ອນຸກ຺ກໂມ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ນ຺ຫານມຕ຺ຖຣຓໍ ເສຍ຺ຍາຕິ ‘‘ນຄ຺ຄາ ນຫາເຍຍ຺ຍ, ເອກຕ຺ຖຣຓປາວຸຣຓາ ຕຸວຏ຺ເຏຍ຺ຍຸໍ, ເອກມຎ຺ເຈ ຕຸວຏ຺ເຏຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທຕ຺ຕຍໍ. ອນ຺ໂຕຣຏ຺ເຐ ຕຖາ ພຫີຕິ ‘‘ອນ຺ໂຕຣຏ຺ເຐ ສາສງ຺ກສມ຺ມເຕ, ຕິໂຣຣຏ຺ເຐ ສາສງ຺ກສມ຺ມເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທທ຺ວຍໍ. ອນ຺ໂຕວສ຺ສໍ ຈິຕ຺ຕາຄາຣນ຺ຕິ ‘‘ອນ຺ໂຕວສ຺ສໍ ຈາຣິກໍ ປກ຺ກເມຍ຺ຍ, ຣາຊາຄາຣໍ ວາ ຈິຕ຺ຕາຄາຣໍ ວາ…ເປ… ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ວາ ທສ຺ສນາຍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທທ຺ວຍໍ. ອາສນ຺ທິໍ ສຸຕ຺ຕກນ຺ຕນາຕິ ‘‘ອາສນ຺ທິໍ ວາ ປລ຺ລງ຺ກໍ ວາ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ສຸຕ຺ຕໍ ກນ຺ເຕຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທທ຺ວຍໍ.

ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈໍ ສຫຕ຺ຖາ ຈາຕິ ‘‘ຄິຫິເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈໍ ກເຣຍ຺ຍ, ອຄາຣິກສ຺ສ ວາ ປຣິພ຺ພາຊກສ຺ສ ວາ ປຣິພ຺ພາຊິກາຍ ວາ ສຫຕ຺ຖາ ຂາທນີຍໍ ວາ ໂຠຊນີຍໍ ວາ ທເທຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທທ຺ວຍໍ. ອຠິກ຺ຂຸກາວາເສນ ຈາຕິ ‘‘ອຠິກ຺ຂຸເກ ອາວາເສ ວສ຺ສໍ ວເສຍ຺ຍາ’’ຕິ ອິທເມຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຉຕ຺ຕໍ ຍານຎ຺ຈ ສງ຺ຆາຓິນ຺ຕິ ‘‘ຉຕ຺ຕຸປາຫນໍ ຘາເຣຍ຺ຍ, ຍາເນນ ຍາເຍຍ຺ຍ, ສງ຺ຆາຓິໍ ຘາເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທຕ຺ຕຍໍ. ອລງ຺ກາຣຄນ຺ຘວາສິຕນ຺ຕິ ‘‘ອິຕ຺ຖາລງ຺ກາຣໍ ຘາເຣຍ຺ຍ, ຄນ຺ຘຈຸຓ຺ຓເກນ ນຫາເຍຍ຺ຍ, ວາສິຕເກນ ປິຎ຺ຎາເກນ ນຫາເຍຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທຕ຺ຕຍໍ. ຠິກ຺ຂຸນີຕິອາທິນາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ອຸມ຺ມທ຺ທາເປຍ຺ຍາ’’ຕິອາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສິກ຺ຂາປທານິ ວຸຕ຺ຕານິ. ອສງ຺ກຈ຺ຈິກາ ອາປຕ຺ຕີຕິ ‘‘ອສງ຺ກຈ຺ຈິກາ ຄາມໍ ປວິເສຍ຺ຍ ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕອາປຕ຺ຕິ ຈ. ຈຕ຺ຕາຣີສາ ຈຕຸຕ຺ຕຣີຕິ ເອຕານິ ສພ຺ພານິປິ ຈຕຸຈຕ຺ຕາລີສ ສິກ຺ຂາປທານິ ວຸຕ຺ຕານິ.

ກາເຍນ ນ ວາຈາຈິຕ຺ເຕນ, ກາຍຈິຕ຺ເຕນ ນ ວາຈໂຕຕິ ກາເຍນ ເຈວ ກາຍຈິຕ຺ເຕນ ຈ ສມຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ; ນ ວາຈາຈິຕ຺ເຕນ ນ ວາຈໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທ຺ວິສມຸຏ຺ຐານິກາ ສພ຺ເພ, ສມາ ເອຬກໂລມິກາຕິ ອິທໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ.

ປທໂສຘມ຺ມສມຸຏ຺ຐານວຓ຺ຓນາ

໒໖໔. ປທຎ຺ຎຕ຺ຣ ອສມ຺ມຕາຕິ ‘‘ປທໂສ ຘມ຺ມໍ, ມາຕຸຄາມສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣິຉປ຺ປຎ຺ຈວາຈາຫິ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ວິຎ຺ຎຸນາ ປຸຣິສວິຄ຺ຄເຫນ, ອສມ຺ມໂຕ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ໂອວເທຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທຕ຺ຕຍໍ. ຕຖາ ອຕ຺ຖງ຺ຄເຕນ ຈາຕິ ‘‘ອຕ຺ຖງ຺ຄເຕ ສູຣິເຍ ໂອວເທຍ຺ຍາ’’ຕິ ອິທເມຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕິຣຈ຺ຉານວິຊ຺ຊາ ທ຺ເວຕິ ‘‘ຕິຣຈ຺ຉານວິຊ຺ຊໍ ປຣິຍາປຸເຓຍ຺ຍ, ວາເຈຍ຺ຍາ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທທ຺ວຍໍ. ອໂນກາໂສ ຈ ປຸຈ຺ຉນາຕິ ‘‘ອໂນກາສກຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ ອິທເມຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອທ຺ຘານສມຸຏ຺ຐານວຓ຺ຓນາ

໒໖໕. ອທ຺ຘານນາວໍ ປຓີຕນ຺ຕິ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ສທ຺ຘິໍ ສໍວິຘາຍ ເອກທ຺ຘານມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ເອກໍ ນາວໍ ອຠິຣຸເຫຍ຺ຍ, ປຓີຕໂຠຊນານິ ອຄິລາໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທຕ຺ຕຍໍ. ມາຕຸຄາເມນ ສໍຫເຣຕິ ມາຕຸຄາເມນ ສທ຺ຘິໍ ສໍວິຘາຍ ຄມນຎ຺ຈ ‘‘ສມ຺ພາເຘ ໂລມໍ ສໍຫຣາເປຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ. ຘຎ຺ຎໍ ນິມນ຺ຕິຕາ ເຈວາຕິ ‘‘ຘຎ຺ຎໍ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ວາ’’ຕິ ຈ ‘‘ນິມນ຺ຕິຕາ ວາ ປວາຣິຕາ ວາ ຂາທນີຍໍ ວາ ໂຠຊນີຍໍ ວາ ຂາເທຍ຺ຍ ວາ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ. ອຏ຺ຐ ຈາຕິ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ວຸຕ຺ຕາ ອຏ຺ຐ ປາຏິເທສນີຍາ ວາ.

ເຖຍ຺ຍສຕ຺ຖສມຸຏ຺ຐານວຓ຺ຓນາ

໒໖໖. ເຖຍ຺ຍສຕ຺ຖໍ ອຸປສ຺ສຸຕີຕິ ເຖຍ຺ຍສຕ຺ເຖນ ສທ຺ຘິໍ ສໍວິຘາຍ ເອກທ຺ຘານມຄ຺ຄຄມນຎ຺ຈ ອຸປສ຺ສຸຕິຕິຏ຺ຐນຎ຺ຈ. ສູປວິຎ຺ຎາປເນນ ຈາຕິ ອິທໍ ສູໂປທນວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຣຕ຺ຕິຉນ຺ນຎ຺ຈ ໂອກາສນ຺ຕິ ‘‘ຣຕ຺ຕນ຺ຘກາເຣ ອປ຺ປທີເປ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນ ໂອກາເສ, ອຊ຺ໂຌກາເສ ປຸຣິເສນ ສທ຺ຘິ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທຕ຺ຕຍໍ. ພ຺ຍູເຫນ ສຕ຺ຕມາຕິ ອິທໍ ຕທນນ຺ຕຣເມວ ‘‘ຣຖິກາຍ ວາ ພ຺ຍູເຫ ວາ ສິງ຺ຆາຏເກ ວາ ປຸຣິເສນ ສທ຺ຘິ’’ນ຺ຕິ ອາຄຕສິກ຺ຂາປທໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຘມ຺ມເທສນາສມຸຏ຺ຐານວຓ຺ຓນາ

໒໖໗. ຘມ຺ມເທສນາສມຸຏ຺ຐານານິ ເອກາທສ ອຸຕ຺ຕານາເນວ. ເອວໍ ຕາວ ສມ຺ຠິນ຺ນສມຸຏ຺ຐານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ນິຍຕສມຸຏ຺ຐານໍ ປນ ຕິວິຘໍ, ຕໍ ເອເກກສ຺ເສວ ສິກ຺ຂາປທສ຺ສ ໂຫຕິ, ຕໍ ວິສຸໍເຍວ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຠູຕໍ ກາເຍນ ຊາຍຕີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ເນຕ຺ຕິຘມ຺ມານຸໂລມິກນ຺ຕິ ວິນຍປາຬິຘມ຺ມສ຺ສ ອນຸໂລມນ຺ຕິ.

ສມຸຏ຺ຐານສີສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອນ຺ຕຣເປຍ຺ຍາລໍ

ກຕິປຸຈ຺ຉາວາຣວຓ຺ຓນາ

໒໗໑. ອິທານິ ອາປຕ຺ຕິອາທິໂກຏ຺ຐາເສສຸ ໂກສລ຺ລຊນນຕ຺ຖໍ ‘‘ກຕິ ອາປຕ຺ຕິໂຍ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ມາຕິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ນິທ຺ເທສປ຺ປຏິນິທ຺ເທສວເສນ ວິຠງ຺ໂຄ ວຸຕ຺ໂຕ.

ຕຕ຺ຖ ກຕິ ອາປຕ຺ຕິໂຍຕິ ມາຕິກາຍ ຈ ວິຠງ຺ເຄ ຈ ອາຄຕາປຕ຺ຕິປຸຈ຺ຉາ. ເອສ ນໂຍ ທຸຕິຍປເທປິ. ເກວລຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ເອວ ຣາສິວເສນ ຂນ຺ຘາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ວິນີຕວຕ຺ຖູນີຕິ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ວິນຍປຸຈ຺ຉາ; ‘‘ວິນີຕໍ ວິນໂຍ ວູປສໂມ’’ຕິ ອິທຎ຺ຫິ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກໍ, ວິນີຕານິເຍວ ວິນີຕວຕ຺ຖູນີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ປທຕ຺ໂຖ. ອິທານິ ເຍສຸ ສຕິ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ໂຫນ຺ຕິ, ອສຕິ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກຕິ ອຄາຣວາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉາທ຺ວຍໍ. ວິນີຕວຕ຺ຖູນີຕິ ອຍໍ ປນ ເຕສໍ ອຄາຣວານໍ ວິນຍປຸຈ຺ຉາ. ຍສ຺ມາ ປນ ຕາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ວິປຕ຺ຕິໍ ອາປຕ຺ຕາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ກຕິ ວິປຕ຺ຕິໂຍ’’ຕິ ອຍໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ວິປຕ຺ຕິຠາວປຸຈ຺ຉາ. ກຕິ ອາປຕ຺ຕິສມຸຏ຺ຐານານີຕິ ຕາສໍເຍວ ອາປຕ຺ຕີນໍ ສມຸຏ຺ຐານປຸຈ຺ຉາ. ວິວາທມູລານິ ອນຸວາທມູລານີຕິ ອິມາ ‘‘ວິວາທາຘິກຣຓໍ ອນຸວາທາຘິກຣຓ’’ນ຺ຕິ ອາຄຕານໍ ວິວາທານຸວາທານໍ ມູລປຸຈ຺ຉາ. ສາຣຓີຍາ ຘມ຺ມາຕິ ວິວາທານຸວາທມູລານໍ ອຠາວກຣຘມ຺ມປຸຈ຺ຉາ. ເຠທກຣວຕ຺ຖູນີຕິ ອຍໍ ‘‘ເຠທນສໍວຕ຺ຕນິກໍ ວາ ອຘິກຣຓ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ວຸຕ຺ຕເຠທກຣຓປຸຈ຺ຉາ. ອຘິກຣຓານີຕິ ເຠທກຣວຕ຺ຖູສຸ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນຘມ຺ມປຸຈ຺ຉາ. ສມຖາຕິ ເຕສໍເຍວ ວູປສມນຘມ຺ມປຸຈ຺ຉາ. ປຎ຺ຈ ອາປຕ຺ຕິໂຍຕິ ມາຕິກາຍ ອາຄຕວເສນ ວຸຕ຺ຕາ. ສຕ຺ຕາຕິ ວິຠງ຺ເຄ ອາຄຕວເສນ.

ອາຣກາ ເອເຕຫິ ຣມຕີຕິ ອາຣຕິ; ຠຸສາ ວາ ຣຕິ ອາຣຕິ. ວິນາ ເອເຕຫິ ຣມຕີຕິ ວິຣຕິ. ປຈ຺ເຈກໍ ປຈ຺ເຈກໍ ວິຣມຕີຕິ ປຏິວິຣຕິ. ເວຣໍ ມຓຕິ ວິນາເສຕີຕິ ເວຣມຓີ. ນ ເອຕາຍ ເອເຕ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘາ ກຣີຍນ຺ຕີຕິ ອກິຣິຍາ. ຍໍ ເອຕາຍ ອສຕິ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘກຣຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂໂຕ ອກຣຓໍ. ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘອຊ຺ຌາປຕ຺ຕິຍາ ປຏິປກ຺ຂໂຕ ອນຊ຺ຌາປຕ຺ຕິ. ເວລນໂຕ ເວລາ; ຈລຍນໂຕ ວິນາສນໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິຍ຺ຍານໍ ສິໂນຕິ ພນ຺ຘຕິ ນິວາເຣຕີຕິ ເສຕຸ. ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ໂສ ເສຕຸ ເອຕາຍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ຫຎ຺ຎຕີຕິ ເສຕຸຆາໂຕ. ເສສວິນີຕວຕ຺ຖຸນິທ຺ເທເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ພຸທ຺ເຘ ອຄາຣວາທີສຸ ໂຍ ພຸທ຺ເຘ ຘຣມາເນ ອຸປຏ຺ຐານໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ເຈຕິຍຏ຺ຐານໍ ໂພຘິຏ຺ຐານໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ເຈຕິຍໍ ວາ ໂພຘິໍ ວາ ນ ວນ຺ທຕິ, ເຈຕິຍງ຺ຄເຓ ສຉຕ຺ໂຕ ສອຸປາຫໂນ ຈຣຕິ, ນຕ຺ເຖຕສ຺ສ ພຸທ຺ເຘ ຄາຣໂວຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂຍ ປນ ສກ຺ໂກນ຺ໂຕເຍວ ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ສຣຠຎ຺ຎໍ ນ ຠຓຕິ, ຘມ຺ມກຖໍ ນ ກເຖຕິ, ຘມ຺ມສ຺ສວນຄ຺ຄໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ວິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ວາ ອນາທໂຣ ວາ ນິສີທຕິ, ນຕ຺ເຖຕສ຺ສ ຘມ຺ເມ ຄາຣໂວ. ໂຍ ເຖຣນວມຊ຺ຌິເມສຸ ຈິຕ຺ຕີກາຣໍ ນ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປຕິ, ອຸໂປສຖາຄາຣວິຕກ຺ກມາຬກາທີສຸ ກາຍປ຺ປາຄພ຺ຠິຍໍ ທສ຺ເສຕິ, ຍຖາວຸຑ຺ຒໍ ນ ວນ຺ທຕິ, ນຕ຺ເຖຕສ຺ສ ສງ຺ເຆ ຄາຣໂວ. ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາ ສມາທາຍ ອສິກ຺ຂມາໂນເຍວ ປນ ສິກ຺ຂາຍ ອຄາຣໂວຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປມາເທ ຈ ສຕິວິປ຺ປວາເສ ຕິຏ຺ຐມາໂນເຍວ ອປ຺ປມາທລກ຺ຂຓໍ ອພ຺ຣູຫຍມາໂນ ອປ຺ປມາເທ ອຄາຣໂວຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຖາ ອາມິສປ຺ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ຘມ຺ມປ຺ປຏິສນ຺ຖາຣນ຺ຕິ ອິມໍ ທຸວິຘໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ອກໂຣນ຺ໂຕເຍວ ປຏິສນ຺ຖາເຣ ອຄາຣໂວຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຄາຣວນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕວິປຣິຍາເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໒໗໒. ວິວາທມູລນິທ຺ເທເສ ‘‘ສຕ຺ຖຣິປິ ອຄາຣໂວ’’ຕິອາທີນໍ ພຸທ຺ເຘ ອຄາຣວາທີສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອປ຺ປຕິສ຺ໂສຕິ ອນີຈວຸຕ຺ຕິ; ນ ສຕ຺ຖາຣໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປກ຺ເຂ ວາ; ສກາຍ ປຣິສາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພຫິທ຺ຘາ ວາຕິ ປຣສນ຺ຕາເນ ວາ ປຣປກ຺ເຂ ວາ. ຕຕ຺ຣ ຕຸມ຺ເຫຕິ ຕສ຺ມິໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາເຠເທ ສປຣສນ຺ຕາເນ ວາ ສປຣປຣິສາຍ ວາ. ປຫານາຍ ວາຍເມຍ຺ຍາຖາຕິ ເມຕ຺ຕາຠາວນາທີຫິ ນເຍຫິ ປຫານຕ຺ຖໍ ວາຍເມຍ຺ຍາຖ; ເມຕ຺ຕາຠາວນາທິນເຍນ ຫິ ຕໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕມ຺ປິ ພຫິທ຺ຘາປິ ປຫີຍຕິ. ອນວສ຺ສວາຍາຕິ ອປ຺ປວຕ຺ຕິຠາວາຍ.

ສນ຺ທິຏ຺ຐິປຣາມາສີຕິ ສກເມວ ທິຏ຺ຐິໍ ປຣາມສຕິ; ຍໍ ອຕ຺ຕນາ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ຄຫິຕໍ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈນ຺ຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ. ອາຘານຄ຺ຄາຫີຕິ ທຬ຺ຫຄ຺ຄາຫີ.

໒໗໓. ອນຸວາທມູລນິທ຺ເທໂສ ກິຎ຺ຈາປິ ວິວາທມູລນິທ຺ເທເສເນວ ສມາໂນ, ອຖ ໂຂ ອຏ຺ຐາຣສ ເຠທກຣວຕ຺ຖູນິ ນິສ຺ສາຍ ວິວທນ຺ຕານໍ ໂກຘູປນາຫາທໂຍ ວິວາທມູລານິ. ຕຖາ ວິວທນ຺ຕາ ປນ ສີລວິປຕ຺ຕິອາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣວິປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ອສຸໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອສຸກໍ ນາມ ວິປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນ’’ຕິ ວາ, ‘‘ປາຣາຊິກໍ ອາປນ຺ໂນສິ, ສງ຺ຆາທິເສສໍ ອາປນ຺ໂນສີ’’ຕິ ວາ ອນຸວທນ຺ຕິ. ເອວໍ ອນຸວທນ຺ຕານໍ ໂກຘູປນາຫາທໂຍ ອນຸວາທມູລານີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ວິເສໂສ.

໒໗໔. ສາຣຓີຍຘມ຺ມນິທ຺ເທເສ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ກຕໍ ກາຍກມ຺ມໍ ເມຕ຺ຕໍ ກາຍກມ຺ມໍ ນາມ. ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈາຕິ ສມ຺ມຸຂາ ຈ ປຣມ຺ມຸຂາ ຈ. ຕຕ຺ຖ ນວການໍ ຈີວຣກມ຺ມາທີສຸ ສຫາຍຠາວຄມນໍ ສມ຺ມຸຂາ ເມຕ຺ຕໍ ກາຍກມ຺ມໍ ນາມ. ເຖຣານໍ ປນ ປາທໂຘວນພີຊນວາຕທານາທິເຠທມ຺ປິ ສພ຺ພໍ ສາມີຈິກມ຺ມໍ ສມ຺ມຸຂາ ເມຕ຺ຕໍ ກາຍກມ຺ມໍ ນາມ. ອຸຠເຍຫິປິ ທຸນ຺ນິກ຺ຂິຕ຺ຕານໍ ທາຣຸຠຓ຺ຑາທີນໍ ເຕສຸ ອວມຎ຺ຎໍ ອກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ທຸນ຺ນິກ຺ຂິຕ຺ຕານໍ ວິຍ ປຏິສາມນໍ ປຣມ຺ມຸຂາ ເມຕ຺ຕໍ ກາຍກມ຺ມໍ ນາມ. ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ສາຣຓີໂຍຕິ ອຍໍ ເມຕ຺ຕາກາຍກມ຺ມສງ຺ຂາໂຕ ຘມ຺ໂມ ສຣິຕພ຺ໂພ ສຕິຊນໂກ; ໂຍ ນໍ ກໂຣຕິ, ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ; ເຍສໍ ກໂຕ ໂຫຕິ, ເຕ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ‘‘ອໂຫ ສປ຺ປຸຣິໂສ’’ຕິ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ປິຍກຣໂຓຕິ ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ປິຍໍ ກໂຣຕິ. ຄຣຸກຣໂຓຕິ ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ຄຣຸໍ ກໂຣຕິ. ສງ຺ຄຫາຍາຕິອາທີສຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ສງ຺ຄເຫຕພ຺ພຠາວາຍ. ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ອວິວາທາຍ ສມຄ຺ຄຠາວາຍ ເອກີຠາວາຍ ຈ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

ເມຕ຺ຕໍ ວຈີກມ຺ມນ຺ຕິອາທີສຸ ເທວຕ຺ເຖໂຣ ຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣຕິ ເອວໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ວຈນໍ ສມ຺ມຸຂາ ເມຕ຺ຕໍ ວຈີກມ຺ມໍ ນາມ. ວິຫາເຣ ອສນ຺ເຕ ປນ ຕໍ ປຏິປຸຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ‘‘ກຸຫິໍ ອມ຺ຫາກໍ ເທວຕ຺ເຖໂຣ, ກຸຫິໍ ອມ຺ຫາກໍ ຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ, ກທາ ນຸ ໂຂ ອາຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອວໍ ມມາຍນວຈນໍ ປຣມ຺ມຸຂາ ເມຕ຺ຕໍ ວຈີກມ຺ມໍ ນາມ. ເມຕ຺ຕາສິເນຫສິນິທ຺ຘານິ ປນ ນຍນານິ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ປສນ຺ເນນ ມຸເຂນ ໂອໂລກນໍ ສມ຺ມຸຂາ ເມຕ຺ຕໍ ມໂນກມ຺ມໍ ນາມ. ‘‘ເທວຕ຺ເຖໂຣ ຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ອໂຣໂຄ ໂຫຕຸ, ອປ຺ປາພາໂຘ’’ຕິ ສມນ຺ນາຫຣຓໍ ປຣມ຺ມຸຂາ ເມຕ຺ຕໍ ມໂນກມ຺ມໍ ນາມ.

ອປ຺ປຏິວິຠຕ຺ຕໂຠຄີຕິ ເນວ ອາມິສໍ ປຏິວິຠຊິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ນ ປຸຄ຺ຄລໍ. ໂຍ ຫິ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ປເຣສໍ ທສ຺ສາມິ, ເອຕ຺ຕກໍ ອຕ຺ຕນາ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມິ, ເອຕ຺ຕກໍ ວາ ອສຸກສ຺ສ ຈ ອສຸກສ຺ສ ຈ ທສ຺ສາມິ, ເອຕ຺ຕກໍ ອຕ຺ຕນາ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວິຠຊິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ອຍໍ ປຏິວິຠຕ຺ຕໂຠຄີ ນາມ. ອຍໍ ປນ ເອວໍ ອກຕ຺ວາ ອາຠຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ເຖຣາສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທຕ຺ວາ ຄຫິຕາວເສສໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ. ‘‘ສີລວນ຺ເຕຫີ’’ຕິ ວຈນໂຕ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ ອທາຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ສາຣຓີຍຘມ຺ມປູຣເກນ ປນ ສພ຺ເພສໍ ທາຕພ຺ພເມວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຄິລານ-ຄິລານຸປຏ຺ຐາກ-ອາຄນ຺ຕຸກ-ຄມິກຈີວຣກມ຺ມາທິປສຸຕານໍ ວິເຈຍ຺ຍ ທາຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ນ ຫິ ເອເຕ ວິຈິນິຕ຺ວາ ເທນ຺ເຕນ ປຸຄ຺ຄລວິຠາໂຄ ກໂຕ ໂຫຕິ, ອີທິສານຎ຺ຫິ ກິຈ຺ຉລາຠຕ຺ຕາ ວິເສໂສ ກາຕພ຺ໂພເຍວາຕິ ອຍໍ ກໂຣຕິ.

ອຂຓ຺ຑານີຕິອາທີສຸ ຍສ຺ສ ສຕ຺ຕສຸ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ອາທິມ຺ຫິ ວາ ອນ຺ເຕ ວາ ສິກ຺ຂາປທໍ ຠິນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ສີລໍ ປຣິຍນ຺ເຕ ຉິນ຺ນສາຏໂກ ວິຍ ຂຓ຺ຑໍ ນາມ. ຍສ຺ສ ປນ ເວມຊ຺ເຌ ຠິນ຺ນໍ, ຕສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ຉິທ຺ທສາຏໂກ ວິຍ ຉິທ຺ທໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຍສ຺ສ ປຏິປາຏິຍາ ທ຺ເວ ຕີຓິ ຠິນ຺ນານິ, ຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐິຍໍ ວາ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ວາ ອຸຏ຺ຐິເຕນ ວິສຠາຄວຓ຺ເຓນ ກາຬຣຕ຺ຕາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣສຣີຣວຓ຺ຓາ ຄາວີ ວິຍ ສພລໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຍສ຺ສ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ຠິນ຺ນານິ, ຕສ຺ສ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ວິສຠາຄວຓ຺ຓພິນ຺ທຸວິຈິຕ຺ຣາ ຄາວີ ວິຍ ກມ຺ມາສໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຍສ຺ສ ປນ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ອຠິນ຺ນານິ ສີລານິ, ຕສ຺ສ ຕານິ ສີລານິ ອຂຓ຺ຑານິ ອຈ຺ຉິທ຺ທານິ ອສພລານິ ອກມ຺ມາສານິ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ຕານິ ປເນຕານິ ຠຸຊິສ຺ສຠາວກຣຓໂຕ ຠຸຊິສ຺ສານິ. ວິຎ຺ຎູຫິ ປສຕ຺ຖຕ຺ຕາ ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ຖານິ. ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐີຫິ ອປຣາມຏ຺ຐຕ຺ຕາ ອປຣາມຏ຺ຐານິ. ອຸປຈາຣສມາຘິໍ ອປ຺ປນາສມາຘິໍ ວາ ສໍວຕ຺ຕຍນ຺ຕີຕິ ສມາຘິສໍວຕ຺ຕນິການີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ສີລສາມຎ຺ຎຄໂຕ ວິຫຣຕີຕິ ເຕສຸ ເຕສຸ ທິສາຠາເຄສຸ ວິຫຣນ຺ເຕຫິ ກລ຺ຍາຓສີເລຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ສມານຠາວູປຄຕສີໂລ ວິຫຣຕິ.

ຍາຍໍ ທິຏ຺ຐີຕິ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ອຣິຍາຕິ ນິທ຺ໂທສາ. ນິຍ຺ຍາຕີຕິ ນິຍ຺ຍານິກາ. ຕກ຺ກຣສ຺ສາຕິ ໂຍ ຕຖາກາຣີ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ. ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍາຕິ ສພ຺ພທຸກ຺ຂສ຺ສ ຂຍຕ຺ຖໍ. ເສສໍ ຍາວ ສມຖເຠທປຣິໂຍສານາ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ.

ກຕິປຸຈ຺ຉາວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຂນ຺ຘກປຸຈ຺ຉາວາໂຣ

ປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊນາວຓ຺ຓນາ

໓໒໐. ອຸປສມ຺ປທໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສນ຺ຕິ ອຸປສມ຺ປທກ຺ຂນ຺ຘກໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສໍ. ສນິທານໍ ສນິທ຺ເທສນ຺ຕິ ນິທາເນນ ຈ ນິທ຺ເທເສນ ຈ ສທ຺ຘິໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ. ສມຸກ຺ກຏ຺ຐປທານໍ ກຕິ ອາປຕ຺ຕິໂຍຕິ ຍານິ ຕຕ຺ຖ ສມຸກ຺ກຏ຺ຐານິ ອຸຕ຺ຕມານິ ປທານິ ວຸຕ຺ຕານິ, ເຕສໍ ສມຸກ຺ກຏ຺ຐປທານໍ ອຸຕ຺ຕມປທານໍ ສງ຺ເຂປໂຕ ກຕິ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ເຍນ ເຍນ ຫິ ປເທນ ຍາ ຍາ ອາປຕ຺ຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ, ສາ ສາ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ປທສ຺ສ ອາປຕ຺ຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສມຸກ຺ກຏ຺ຐປທານໍ ກຕິ ອາປຕ຺ຕິໂຍ’’ຕິ. ທ຺ເວ ອາປຕ຺ຕິໂຍຕິ ອູນວີສຕິວສ຺ສໍ ອຸປສມ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ສ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ເສເສສຸ ສພ຺ພປເທສຸ ທຸກ຺ກຏໍ.

ຕິສ຺ໂສຕິ ‘‘ນສ຺ສນ຺ເຕເຕ ວິນສ຺ສນ຺ເຕເຕ, ໂກ ເຕຫິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ເຠທປຸເຣກ຺ຂາຣານໍ ອຸໂປສຖກຣເຓ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕເກນ ສທ຺ຘິໍ ອຸໂປສຖກຣເຓ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ເສເສສຸ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ເອວໍ ອຸໂປສຖກ຺ຂນ຺ຘເກ ຕິສ຺ໂສ ອາປຕ຺ຕິໂຍ. ເອກາຕິ ວສ຺ສູປນາຍິກກ຺ຂນ຺ຘເກ ເອກາ ທຸກ຺ກຏາປຕ຺ຕິເຍວ.

ຕິສ຺ໂສຕິ ເຠທປຸເຣກ຺ຂາຣສ຺ສ ປວາຣຍໂຕ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕເກນ ສທ຺ຘິໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ເສເສສຸ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ເອວໍ ປວາຣຓາກ຺ຂນ຺ຘເກປິ ຕິສ຺ໂສ ອາປຕ຺ຕິໂຍ.

ຕິສ຺ໂສຕິ ວຈ຺ຉຕຣິໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ມາເຣນ຺ຕານໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ຣຕ຺ເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ອງ຺ຄຊາຕຉຸປເນ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ເສເສສຸ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ເອວໍ ຈມ຺ມສໍຍຸຕ຺ເຕປິ ຕິສ຺ໂສ ອາປຕ຺ຕິໂຍ. ເຠສຊ຺ຊກ຺ຂນ຺ຘເກປິ ສມນ຺ຕາ ທ຺ວງ຺ຄຸເລ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ໂຠຊ຺ຊຍາຄຸຍາ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ເສເສສຸ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ເອວໍ ຕິສ຺ໂສ ອາປຕ຺ຕິໂຍ.

ກຖິນໍ ເກວລໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິເມວ, ນຕ຺ຖິ ຕຕ຺ຖ ອາປຕ຺ຕິ. ຈີວຣສໍຍຸຕ຺ເຕ ກຸສຈີຣວາກຈີເຣສຸ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ອຕິເຣກຈີວເຣ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ, ເສເສສຸ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ອິມາ ຕິສ຺ໂສ ອາປຕ຺ຕິໂຍ.

ຈມ຺ເປຍ຺ຍເກ ເອກາ ທຸກ຺ກຏາປຕ຺ຕິເຍວ. ໂກສມ຺ພກ-ກມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘກ-ປາຣິວາສິກສມຸຈ຺ຈຍກ຺ຂນ຺ຘເກສຸປິ ເອກາ ທຸກ຺ກຏາປຕ຺ຕິເຍວ.

ສມຖກ຺ຂນ຺ຘເກ ຉນ຺ທທາຍໂກ ຂິຍ຺ຍຕິ, ຂິຍ຺ຍນກໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ເສເສສຸ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ອິມາ ທ຺ເວ ອາປຕ຺ຕິໂຍ. ຂຸທ຺ທກວຕ຺ຖຸເກ ອຕ຺ຕໂນ ອງ຺ຄຊາຕໍ ຉິນ຺ທຕິ, ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ໂຣມຏ຺ເຐ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ເສເສສຸ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ອິມາ ຕິສ຺ໂສ ອາປຕ຺ຕິໂຍ. ເສນາສນກ຺ຂນ຺ຘເກ ຄຣຸຠຓ຺ຑວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ສງ຺ຆິກາ ວິຫາຣາ ນິກ຺ກຑ຺ຒເນ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ເສເສສຸ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ອິມາ ຕິສ຺ໂສ ອາປຕ຺ຕິໂຍ.

ສງ຺ຆເຠເທເຠທການຸວຕ຺ຕການໍ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ຄຓໂຠຊເນ ປາຈິຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ອິມາ ທ຺ເວ ອາປຕ຺ຕິໂຍ. ສມາຈາຣໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ວຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘເກ ເອກາ ທຸກ຺ກຏາປຕ຺ຕິເຍວ. ສາ ສພ຺ພວຕ຺ເຕສຸ ອນາທຣິເຍນ ໂຫຕິ. ຕຖາ ປາຕິໂມກ຺ຂຏ຺ຐປເນ. ຠິກ຺ຂຸນິກ຺ຂນ຺ຘເກ ອປ຺ປວາຣຓາຍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ເສເສສຸ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ທ຺ເວ ອາປຕ຺ຕິໂຍ. ປຎ຺ຈສຕິກສຕ຺ຕສຕິເກສຸ ເກວລໍ ຘມ຺ໂມ ສງ຺ຄຫໍ ອາໂຣປິໂຕ, ນຕ຺ຖິ ຕຕ຺ຖ ອາປຕ຺ຕີຕິ.

ຂນ຺ຘກປຸຈ຺ຉາວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ເອກຸຕ຺ຕຣິກນໂຍ

ເອກກວາຣວຓ຺ຓນາ

໓໒໑. ອາປຕ຺ຕິກຣາ ຘມ຺ມາ ຊານິຕພ຺ພາຕິອາທິມ຺ຫິ ເອກຸຕ຺ຕຣິກນເຍ ອາປຕ຺ຕິກຣາ ຘມ຺ມາ ນາມ ຉ ອາປຕ຺ຕິສມຸຏ຺ຐານານິ. ເອເຕສຎ຺ຫິ ວເສນ ປຸຄ຺ຄໂລ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອາປຕ຺ຕິກຣາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ອນາປຕ຺ຕິກຣາ ນາມ ສຕ຺ຕ ສມຖາ. ອາປຕ຺ຕິ ຊານິຕພ຺ພາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທ ຈ ວິຠງ຺ເຄ ຈ ວຸຕ຺ຕາ ອາປຕ຺ຕິ ຊານິຕພ຺ພາ. ອນາປຕ຺ຕີຕິ ‘‘ອນາປຕ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸ ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອນາປຕ຺ຕິ ຊານິຕພ຺ພາ. ລຫຸກາຕິ ລຫຸເກນ ວິນຍກມ຺ເມນ ວິສຸຊ຺ຌນໂຕ ປຎ຺ຈວິຘາ ອາປຕ຺ຕິ. ຄຣຸກາຕິ ຄຣຸເກນ ວິນຍກມ຺ເມນ ວິສຸຊ຺ຌນໂຕ ສງ຺ຆາທິເສສາ ອາປຕ຺ຕິ. ເກນຈິ ອາກາເຣນ ອນາປຕ຺ຕິຠາວໍ ອຸປເນຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍໂຕ ປາຣາຊິກາປຕ຺ຕິ ຈ. ສາວເສສາຕິ ຐເປຕ຺ວາ ປາຣາຊິກໍ ເສສາ. ອນວເສສາຕິ ປາຣາຊິກາປຕ຺ຕິ. ທ຺ເວ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘາ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລາ; ອວເສສາ ອທຸຏ຺ຐຸລ຺ລາ. ສປ຺ປຏິກມ຺ມທຸກໍ ສາວເສສທຸກສທິສໍ. ເທສນາຄາມິນິທຸກໍ ລຫຸກທຸກສງ຺ຄຫິຕໍ.

ອນ຺ຕຣາຍິກາຕິ ສຕ຺ຕປິ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ວີຕິກ຺ກນ຺ຕາ ສຄ຺ຄນ຺ຕຣາຍຎ຺ເຈວ ໂມກ຺ຂນ຺ຕຣາຍຎ຺ຈ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ອນ຺ຕຣາຍິກາ. ອຊານນ຺ເຕນ ວີຕິກ຺ກນ຺ຕາ ປນ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊາປຕ຺ຕິ ເນວ ສຄ຺ຄນ຺ຕຣາຍໍ ນ ໂມກ຺ຂນ຺ຕຣາຍໍ ກໂຣຕີຕິ ອນນ຺ຕຣາຍິກາ. ອນ຺ຕຣາຍິກໍ ອາປນ຺ນສ຺ສາປິ ເທສນາຄາມິນິໍ ເທເສຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ສຸທ຺ຘິປຕ຺ຕສ຺ສ ສາມເຓຣຠູມິຍໍ ຐິຕສ຺ສ ຈ ອວາຣິໂຕ ສຄ຺ຄໂມກ຺ຂມຄ຺ໂຄຕິ. ສາວຊ຺ຊປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ໂລກວຊ຺ຊາ. ອນວຊ຺ຊປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊາ. ກິຣິຍໂຕ ສມຸຏ຺ຐິຕາ ນາມ ຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອາປຊ຺ຊຕິ ປາຣາຊິກາປຕ຺ຕິ ວິຍ. ອກິຣິຍໂຕຕິ ຍໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຈີວຣອນຘິຏ຺ຐານາປຕ຺ຕິ ວິຍ. ກິຣິຍາກິຣິຍໂຕຕິ ຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຈ ອກໂຣນ຺ໂຕ ຈ ອາປຊ຺ຊຕິ, ກຸຏິກາຣາປຕ຺ຕິ ວິຍ.

ປຸພ຺ພາປຕ຺ຕີຕິ ປຐມໍ ອາປນ຺ນາປຕ຺ຕິ. ອປຣາປຕ຺ຕີຕິ ປາຣິວາສິກາທີຫິ ປຈ຺ຉາ ອາປນ຺ນາປຕ຺ຕິ. ປຸພ຺ພາປຕ຺ຕີນໍ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິ ນາມ ມູລວິສຸທ຺ຘິຍາ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິ. ອປຣາປຕ຺ຕີນໍ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິ ນາມ ອຄ຺ຆວິສຸທ຺ຘິຍາ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ‘‘ປຸພ຺ພາປຕ຺ຕິ ນາມ ປຐມໍ ອາປນ຺ນາ. ອປຣາປຕ຺ຕິ ນາມ ມານຕ຺ຕາຣຫກາເລ ອາປນ຺ນາ. ປຸພ຺ພາປຕ຺ຕີນໍ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິ ນາມ ປຣິວາເສ ອາປນ຺ນາ. ອປຣາປຕ຺ຕີນໍ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິ ນາມ ມານຕ຺ຕຈາເຣ ອາປນ຺ນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິທມ຺ປິ ເອເກນ ປຣິຍາເຍນ ຍຸຊ຺ຊຕິ.

ເທສິຕາ ຄຓນູປຄາ ນາມ ຍາ ຘຸຣນິກ຺ເຂປໍ ກຕ຺ວາ ປຸນ ນ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສາມີຕິ ເທສິຕາ ໂຫຕິ. ອຄຓນູປຄາ ນາມ ຍາ ຘຸຣນິກ຺ເຂປໍ ອກຕ຺ວາ ສອຸສ຺ສາເຫເນວ ຈິຕ຺ເຕນ ອປຣິສຸທ຺ເຘນ ເທສິຕາ ໂຫຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ເທສິຕາປິ ເທສິຕຄຓນໍ ນ ອຸເປຕິ. ອຏ຺ຐເມ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ປາຣາຊິກເມວ ໂຫຕິ. ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຊານິຕພ຺ພາຕິອາທີສຸ ນວສຸ ປເທສຸ ປຐມປາຣາຊິກປຸຈ຺ຉາຍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຖຸລ຺ລວຊ຺ຊາຕິ ຖຸລ຺ລໂທເສ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ ຄຣຸກາປຕ຺ຕິ. ອຖຸລ຺ລວຊ຺ຊາຕິ ລຫຸກາປຕ຺ຕິ. ຄິຫິປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາຕິ ສຸຘມ຺ມຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ, ຍາ ຈ ຘມ຺ມິກສ຺ສ ປຏິສ຺ສວສ຺ສ ອສຈ຺ຈາປເນ ອາປຕ຺ຕິ, ອວເສສາ ນ ຄິຫິປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ. ປຎ຺ຈານນ຺ຕຣິຍກມ຺ມາປຕ຺ຕິ ນິຍຕາ, ເສສາ ອນິຍຕາ. ອາທິກໂຣຕິ ສຸທິນ຺ນຕ຺ເຖຣາທິ ອາທິກມ຺ມິໂກ. ອນາທິກໂຣຕິ ມກ຺ກຏິສມຓາທິ ອນຸປຎ຺ຎຕ຺ຕິກາຣໂກ. ອຘິຈ຺ຈາປຕ຺ຕິໂກ ນາມ ໂຍ ກທາຈິ ກຣຫຈິ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອຠິຓ຺ຫາປຕ຺ຕິໂກ ນາມ ໂຍ ນິຈ຺ຈໍ ອາປຊ຺ຊຕິ.

ໂຈທໂກ ນາມ ໂຍ ວຕ຺ຖຸນາ ວາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ວາ ປຣໍ ໂຈເທຕິ. ໂຍ ປນ ເອວໍ ໂຈທິໂຕ ອຍໍ ຈຸທິຕໂກ ນາມ. ປຎ຺ຈທສສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອຠູເຕນ ວຕ຺ຖຸນາ ໂຈເທນ຺ໂຕ ອຘມ຺ມໂຈທໂກ ນາມ, ເຕນ ຕຖາ ໂຈທິໂຕ ອຘມ຺ມຈຸທິຕໂກ ນາມ. ວິປຣິຍາເຍນ ຘມ຺ມໂຈທກຈຸທິຕກາ ເວທິຕພ຺ພາ. ມິຈ຺ຉຕ຺ຕນິຍເຕຫິ ວາ ສມ຺ມຕ຺ຕນິຍເຕຫິ ວາ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ນິຍໂຕ, ວິປຣີໂຕ ອນິຍໂຕ.

ສາວກາ ຠພ຺ພາປຕ຺ຕິກາ ນາມ, ພຸທ຺ຘາ ຈ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ຈ ອຠພ຺ພາປຕ຺ຕິກາ ນາມ. ອຸກ຺ເຂປນີຍກມ຺ມກໂຕ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕໂກ ນາມ, ອວເສສຈຕຸພ຺ພິຘຕຊ຺ຊນີຍາທິກມ຺ມກໂຕ ອນຸກ຺ຂິຕ຺ຕໂກ ນາມ. ອຍຎ຺ຫິ ອຸໂປສຖໍ ວາ ປວາຣຓໍ ວາ ຘມ຺ມປຣິໂຠຄໍ ວາ ອາມິສປຣິໂຠຄໍ ວາ ນ ໂກເປຕິ. ‘‘ເມຕ຺ຕິຍໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ນາເສຖ, ທູສໂກ ນາເສຕພ຺ໂພ, ກຓ຺ຏໂກ ສມຓຸທ຺ເທໂສ ນາເສຕພ຺ໂພ’’ຕິ ເອວໍ ລິງ຺ຄທຓ຺ຑກມ຺ມ-ສໍວາສນາສນາຫິ ນາສິຕພ຺ໂພ ນາສິຕໂກ ນາມ. ເສສາ ສພ຺ເພ ອນາສິຕກາ. ເຍນ ສທ຺ຘິໍ ອຸໂປສຖາທິໂກ ສໍວາໂສ ອຕ຺ຖິ, ອຍໍ ສມານສໍວາສໂກ, ອິຕໂຣ ນານາສໍວາສໂກ. ໂສ ກມ຺ມນານາສໍວາສໂກ ລທ຺ຘິນານາສໍວາສໂກຕິ ທຸວິໂຘ ໂຫຕິ. ຐປນໍ ຊານິຕພ຺ພນ຺ຕິ ‘‘ເອກໍ ຠິກ຺ຂເວ ອຘມ຺ມິກໍ ປາຕິໂມກ຺ຂຏ຺ຐປນ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ ປາຕິໂມກ຺ຂຏ຺ຐປນໍ ຊານິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອກກວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທຸກວາຣວຓ຺ຓນາ

໓໒໒. ທຸເກສຸ ສຈິຕ຺ຕກາ ອາປຕ຺ຕິ ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂາ, ອຈິຕ຺ຕກາ ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂາ. ລທ຺ຘສມາປຕ຺ຕິກສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ ນາມ ຠູຕາໂຣຈນາປຕ຺ຕິ, ອລທ຺ຘສມາປຕ຺ຕິກສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ ນາມ ອຠູຕາໂຣຈນາປຕ຺ຕິ. ສທ຺ຘມ຺ມປຏິສຎ຺ຎຸຕ຺ຕາ ນາມ ປທໂສຘມ຺ມາທິກາ, ອສທ຺ຘມ຺ມປຏິສຎ຺ຎຸຕ຺ຕາ ນາມ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລວາຈາປຕ຺ຕິ. ສປຣິກ຺ຂາຣປຏິສຎ຺ຎຸຕ຺ຕາ ນາມ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍວຕ຺ຖຸໂນ ອນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຣິໂຠເຄ, ປຕ຺ຕຈີວຣານໍ ນິທຫເນ, ກິລິຏ຺ຐຈີວຣານໍ ອໂຘວເນ, ມລຄ຺ຄຫິຕປຕ຺ຕສ຺ສ ອປຈເນຕິ ເອວໍ ອຍຸຕ຺ຕປຣິໂຠເຄ ອາປຕ຺ຕິ. ປຣປຣິກ຺ຂາຣປຏິສຎ຺ຎຸຕ຺ຕາ ນາມ ສງ຺ຆິກມຎ຺ຈປີຐາທີນໍ ອຊ຺ໂຌກາເສ ສນ຺ຖຣຓອນາປຸຈ຺ຉາຄມນາທີສຸ ອາປຊ຺ຊິຕພ຺ພາ ອາປຕ຺ຕິ. ສປຸຄ຺ຄລປຏິສຎ຺ຎຸຕ຺ຕາ ນາມ ‘‘ມຸທຸປິຏ຺ຐິກສ຺ສ ລມ຺ພິສ຺ສ ອູຣຸນາ ອງ຺ຄຊາຕໍ ປີເຬນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ຕາປຕ຺ຕິ. ປຣປຸຄ຺ຄລປຏິສຎ຺ຎຸຕ຺ຕາ ນາມ ເມຖຸນຘມ຺ມກາຍສໍສຄ຺ຄປຫາຣທານາທີສຸ ວຸຕ຺ຕາປຕ຺ຕິ, ‘‘ສິຂຣຓີສີ’’ຕິ ສຈ຺ຈໍ ຠຓນ຺ໂຕ ຄຣຸກໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ‘‘ສມ຺ປຊານມຸສາວາເທ ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ ມຸສາ ຠຓນ຺ໂຕ ລຫຸກໍ. ອຠູຕາໂຣຈເນ ມຸສາ ຠຓນ຺ໂຕ ຄຣຸກໍ. ຠູຕາໂຣຈເນ ສຈ຺ຈໍ ຠຓນ຺ໂຕ ລຫຸກໍ.

‘‘ສງ຺ຆກມ຺ມໍ ວຄ຺ຄໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອນ຺ໂຕສີມາຍ ເອກມນ຺ເຕ ນິສີທນ຺ໂຕ ຠູມິຄໂຕ ອາປຊ຺ຊຕິ ນາມ. ສເຈ ປນ ອງ຺ຄຸລິມຕ຺ຕມ຺ປິ ອາກາເສ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ, ນ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ໂນ ເວຫາສຄໂຕ’’ຕິ. ເວຫາສກຸຏິຍາ ອາຫຈ຺ຈປາທກໍ ມຎ຺ຈໍ ວາ ປີຐໍ ວາ ອຠິນິສີທນ຺ໂຕ ເວຫາສຄໂຕ ອາປຊ຺ຊຕິ ນາມ. ສເຈ ປນ ຕໍ ຠູມິຍໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ນິປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ນ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ໂນ ຠູມິຄໂຕ’’ຕິ. ຄມິໂຍ ຄມິຍວຕ຺ຕໍ ອປູເຣຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນິກ຺ຂມນ຺ໂຕ ອາປຊ຺ຊຕິ ນາມ, ໂນ ປວິສນ຺ໂຕ. ອາຄນ຺ຕຸໂກ ອາຄນ຺ຕຸກວຕ຺ຕໍ ອປູເຣຕ຺ວາ ສຉຕ຺ຕຸປາຫໂນ ປວິສນ຺ໂຕ ປວິສນ຺ໂຕ ອາປຊ຺ຊຕິ ນາມ, ໂນ ນິກ຺ຂມນ຺ໂຕ.

ອາທິຍນ຺ໂຕ ອາປຊ຺ຊຕິ ນາມ ຠິກ຺ຂຸນີ ອຕິຄມ຺ຠີຣໍ ອຸທກສຸທ຺ຘິກໍ ອາທິຍມານາ; ທຸພ຺ພຓ຺ຓກຣຓໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ປນ ອນາທິຍນ຺ໂຕ ອາປຊ຺ຊຕິ ນາມ. ມູຄພ຺ພຕາທີນິ ຕິຕ຺ຖິຍວຕ຺ຕານິ ສມາທິຍນ຺ໂຕ ສມາທິຍນ຺ໂຕ ອາປຊ຺ຊຕິ ນາມ. ປາຣິວາສິກາທໂຍ ປນ ຕຊ຺ຊນີຍາທິກມ຺ມກຕາ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວຕ຺ຕໍ ອສມາທິຍນ຺ຕາ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເຕ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຕ຺ຖາປຕ຺ຕິ ນ ສມາທິຍນ຺ໂຕ ອາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ອຎ຺ຎາຕິກາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຈີວຣໍ ສິພ຺ພນ຺ໂຕ ເວຊ຺ຊກມ຺ມຠຓ຺ຑາຄາຣິກກມ຺ມຈິຕ຺ຕກມ຺ມາທີນິ ວາ ກໂຣນ຺ໂຕ ກໂຣນ຺ໂຕ ອາປຊ຺ຊຕິ ນາມ. ອຸປຊ຺ຌາຍວຕ຺ຕາທີນິ ອກໂຣນ຺ໂຕ ອກໂຣນ຺ໂຕ ອາປຊ຺ຊຕິ ນາມ. ອຎ຺ຎາຕິກາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຈີວຣໍ ທທມາໂນ ເທນ຺ໂຕ ອາປຊ຺ຊຕິ ນາມ. ສທ຺ຘິວິຫາຣິກອນ຺ເຕວາສິການໍ ຈີວຣາທີນິ ອເທນ຺ໂຕ ອເທນ຺ໂຕ ອາປຊ຺ຊຕິ ນາມ. ອຎ຺ຎາຕິກາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຈີວຣໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອາປຊ຺ຊຕິ ນາມ. ‘‘ນ ຠິກ຺ຂເວ ໂອວາໂທ ນ ຄເຫຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຈນໂຕ ໂອວາທໍ ອຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ນ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອາປຊ຺ຊຕິ ນາມ.

ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍວຕ຺ຖຸໍ ອນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ປຣິໂຠເຄນ ອາປຊ຺ຊຕິ ນາມ. ປຎ຺ຈາຫິກໍ ສງ຺ຆາຏິຈາຣໍ ອຕິກ຺ກາມຍມານາ ອປຣິໂຠເຄນ ອາປຊ຺ຊຕິ ນາມ. ສຫຄາຣເສຍ຺ຍໍ ຣຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ນາມ, ໂນ ທິວາ, ທ຺ວາຣໍ ອສໍວຣິຕ຺ວາ ປຏິສລ຺ລີຍນ຺ໂຕ ທິວາ ອາປຊ຺ຊຕິ, ໂນ ຣຕ຺ຕິໍ. ເອກຣຕ຺ຕຉາຣຕ຺ຕສຕ຺ຕາຫທສາຫມາສາຕິກ຺ກເມສຸ ວຸຕ຺ຕອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອຣຸຓຸຄ຺ເຄ ອາປຊ຺ຊຕິ ນາມ, ປວາເຣຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ນ ອຣຸຓຸຄ຺ເຄ ອາປຊ຺ຊຕິ ນາມ.

ຠູຕຄາມຎ຺ເຈວ ອງ຺ຄຊາຕຎ຺ຈ ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ອາປຊ຺ຊຕິ ນາມ, ເກເສ ວາ ນເຂ ວາ ນ ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ນ ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ອາປຊ຺ຊຕິ ນາມ. ອາປຕ຺ຕິໍ ຉາເທນ຺ໂຕ ຉາເທນ຺ໂຕ ອາປຊ຺ຊຕິ ນາມ, ‘‘ຕິເຓນ ວາ ປຓ຺ເຓນ ວາ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ນຕ຺ເວວ ນຄ຺ເຄນ ອາຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ໂຍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ ອິມໍ ປນ ອາປຕ຺ຕິໍ ນ ຉາເທນ຺ໂຕ ອາປຊ຺ຊຕິ ນາມ. ກຸສຈີຣາທີນິ ຘາເຣນ຺ໂຕ ຘາເຣນ຺ໂຕ ອາປຊ຺ຊຕິ ນາມ, ‘‘ອຍໍ ເຕ ຠິກ຺ຂຸ ປຕ຺ໂຕ ຍາວ ເຠທນາຍ ຘາເຣຕພ຺ໂພ’’ຕິ ອິມໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ນ ຘາເຣນ຺ໂຕ ອາປຊ຺ຊຕິ ນາມ.

‘‘ອຕ຺ຕນາ ວາ ອຕ຺ຕານໍ ນານາສໍວາສກໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ ເອກສີມາຍໍ ທ຺ວີສຸ ສງ຺ເຆສຸ ນິສິນ຺ເນສຸ ເອກສ຺ມິໍ ປກ຺ເຂ ນິສີທິຕ຺ວາ ປຣປກ຺ຂສ຺ສ ລທ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຍສ຺ມິໍ ປກ຺ເຂ ນິສິນ຺ໂນ ເຕສໍ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ນານາສໍວາສກໍ ກໂຣຕິ ນາມ. ເຍສໍ ສນ຺ຕິເກ ນິສິນ຺ໂນ ເຕສໍ ຄຓປູຣໂກ ຫຸຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ໂກເປຕິ, ອິຕເຣສໍ ຫຕ຺ຖປາສໍ ອນາຄຕຕ຺ຕາ. ສມານສໍວາສເກປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເຍສຎ຺ຫິ ໂສ ລທ຺ຘິໍ ໂຣເຈຕິ, ເຕສໍ ສມານສໍວາສໂກ ໂຫຕິ, ອິຕເຣສໍ ນານາສໍວາສໂກ. ສຕ຺ຕ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ສຕ຺ຕ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘາຕິ ອາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໂຕ ອາປຕ຺ຕິໂຍ, ຣາສຏ຺ເຐນ ຂນ຺ຘາຕິ ເອວໍ ທ຺ເວເຍວ ນາມານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ນາມວເສນ ທຸກໍ ທສ຺ສິຕໍ. ກມ຺ເມນ ວາ ສລາກຄ຺ຄາເຫນ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸທ຺ເທໂສ ເຈວ ກມ຺ມຎ຺ຈ ເອກໍ, ໂວຫາໂຣ ເຈວ ອນຸສ຺ສາວນາ ຈ ສລາກຄ຺ຄາໂຫ ຈ ເອກໍ, ໂວຫາຣານຸສ຺ສາວນສລາກຄ຺ຄາຫາ ປຸພ຺ພຠາຄາ, ກມ຺ມຎ຺ເຈວ ອຸທ຺ເທໂສ ຈ ປມາຓໍ.

ອທ຺ຘານຫີໂນ ນາມ ອູນວີສຕິວສ຺ໂສ. ອງ຺ຄຫີໂນ ນາມ ຫຕ຺ຖຈ຺ຉິນ຺ນາທິເຠໂທ. ວຕ຺ຖຸວິປນ຺ໂນ ນາມ ປຓ຺ຑໂກ ຕິຣຈ຺ຉານຄໂຕ ອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນໂກ ຈ. ອວເສສາ ເຖຍ຺ຍສໍວາສກາທໂຍ ອຏ຺ຐ ອຠພ຺ພປຸຄ຺ຄລາ ກຣຓທຸກ຺ກຏກາ ນາມ. ທຸກ຺ກຏກິຣິຍາ ທຸກ຺ກຏກມ຺ມາ, ອິມສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາເວ ກເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ເມນ ອຠພ຺ພຏ຺ຐານໍ ປຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປຣິປູໂຣ ນາມ ອປຣິປຸຓ຺ຓປຕ຺ຕຈີວໂຣ. ໂນ ຈ ຍາຈຕິ ນາມ ອຸປສມ຺ປທໍ ນ ຍາຈຕິ. ອລຊ຺ຊິສ຺ສ ຈ ພາລສ຺ສ ຈາຕິ ອລຊ຺ຊີ ສເຈປິ ເຕປິຏໂກ ໂຫຕິ, ພາໂລ ຈ ສເຈປິ ສຏ຺ຐິວສ຺ໂສ ໂຫຕິ, ອຸໂຠປິ ນິສ຺ສາຍ ນ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ. ພາລສ຺ສ ຈ ລຊ຺ຊິສ຺ສ ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ພາລສ຺ສ ‘‘ຕ຺ວໍ ນິສ຺ສຍໍ ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ອາຓາຍປິ ນິສ຺ສໂຍ ທາຕພ຺ໂພ, ລຊ຺ຊິສ຺ສ ປນ ຍາຈນ຺ຕສ຺ເສວ. ສາຕິສາຣນ຺ຕິ ສໂທສໍ; ຍໍ ອຊ຺ຌາຈຣນ຺ໂຕ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ.

ກາເຍນ ປຏິກ຺ໂກສນາ ນາມ ຫຕ຺ຖວິກາຣາທີຫິ ປຏິກ຺ໂກສນາ. ກາເຍນ ປຏິຊານາຕີຕິ ຫຕ຺ຖວິກາຣາທີຫິ ປຏິຊານາຕິ. ອຸປຆາຕິກາ ນາມ ອຸປຆາຕາ. ສິກ຺ຂູປຆາຕິກາ ນາມ ສິກ຺ຂູປຆາໂຕ. ໂຠຄູປຆາຕິກາ ນາມ ປຣິໂຠຄູປຆາໂຕ, ຕຕ຺ຖ ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາ ອສິກ຺ຂໂຕ ສິກ຺ຂູປຆາຕິກາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ສງ຺ຆິກໍ ວາ ປຸຄ຺ຄລິກໍ ວາ ທຸປ຺ປຣິໂຠຄໍ ຠຸຎ຺ຊໂຕ ໂຠຄູປຆາຕິກາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ທ຺ເວ ເວນຍິກາຕິ ທ຺ເວ ອຕ຺ຖາ ວິນຍສິທ຺ຘາ. ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ນາມ ສກເລ ວິນຍປິຏເກ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍວເສນ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ. ປຎ຺ຎຕ຺ຕານຸໂລມໍ ນາມ ຈຕູສຸ ມຫາປເທເສສຸ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເສຕຸຆາໂຕຕິ ປຈ຺ຈຍຆາໂຕ; ເຍນ ຈິຕ຺ເຕນ ອກປ຺ປິຍໍ ກເຣຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສາປິ ອນຸປ຺ປາທນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຕ຺ຕກາຣິຕາຕິ ມຕ຺ຕາຍ ປມາເຓນ ກຣຓໍ; ປມາເຓ ຐານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາເຍນ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ກາຍທ຺ວາຣິກໍ ກາເຍນ ອາປຊ຺ຊຕິ; ວຈີທ຺ວາຣິກໍ ວາຈາຍ. ກາເຍນ ວຸຏ຺ຐາຕີຕິ ຕິຓວຕ຺ຖາຣກສມເຖ ວິນາປິ ເທສນາຍ ກາເຍເນວ ວຸຏ຺ຐາຕິ; ເທເສຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ໂຕ ປນ ວາຈາຍ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ອພ຺ຠນ຺ຕຣປຣິໂຠໂຄ ນາມ ອຊ຺ໂຌຫຣຓປຣິໂຠໂຄ. ພາຫິຣປຣິໂຠໂຄ ນາມ ສີສມກ຺ຂນາທິ.

ອນາຄຕໍ ຠາຣໍ ວຫຕີຕິ ອເຖໂຣວ ສມາໂນ ເຖເຣຫິ ວຫິຕພ຺ພໍ ພີຊນຄາຫຘມ຺ມຊ຺ເຌສນາທິຠາຣໍ ວຫຕິ; ຕໍ ນິຕ຺ຖຣິຕຸໍ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ. ອາຄຕໍ ຠາຣໍ ນ ວຫຕີຕິ ເຖໂຣ ເຖຣກິຈ຺ຈໍ ນ ກໂຣຕິ, ‘‘ອນຸຊານາມິ ຠິກ຺ຂເວ ເຖເຣນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສາມໍ ວາ ຘມ຺ມໍ ຠາສິຕຸໍ, ປຣໍ ວາ ອຊ຺ເຌສິຕຸໍ, ອນຸຊານາມິ ຠິກ຺ຂເວ ເຖຣາເຘຍ຺ຍໍ ປາຕິໂມກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ເອວມາທິ ສພ຺ພໍ ປຣິຫາເປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຍິຕພ຺ພໍ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຍຕີຕິ ນ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຍິຕພ຺ພໍ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຍິຕ຺ວາ ກໂຣຕິ. ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຍິຕພ຺ພໍ ນ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຍຕີຕິ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຍິຕພ຺ພໍ ນ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຍິຕ຺ວາ ກໂຣຕິ. ເອເຕສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ທິວາ ຈ ຣຕ຺ໂຕ ຈ ອາສວາ ວຑ຺ຒນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນນ຺ຕຣທຸເກປິ ວຸຕ຺ຕປຏິປກ຺ຂວເສນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເສສໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ທຸກວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຕິກວາຣວຓ຺ຓນາ

໓໒໓. ຕິເກສຸ ອຕ຺ຖາປຕ຺ຕິ ຕິຏ຺ຐນ຺ເຕ ຠຄວຕິ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ຖິ ອາປຕ຺ຕິ, ຍໍ ຕິຏ຺ຐນ຺ເຕ ຠຄວຕິ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເສວ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ຕຕ຺ຖ ໂລຫິຕຸປ຺ປາທາປຕ຺ຕິໍ ຕິຏ຺ຐນ຺ເຕ ອາປຊ຺ຊຕິ. ‘‘ເອຕຣຫິ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂູ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາວຸໂສວາເທນ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ, ນ ໂວ ມມຈ຺ຈເຍນ ເອວໍ ສມຸທາຈຣິຕພ຺ພໍ, ນວເກນ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸນາ ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂູ ‘ຠນ຺ເຕ’ຕິ ວາ ‘ອາຍສ຺ມາ’ຕິ ວາ ສມຸທາຈຣິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຈນໂຕ ເຖຣໍ ອາວຸໂສວາເທນ ສມຸທາຈຣຓປຈ຺ຈຍາ ອາປຕ຺ຕິໍ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຠຄວຕິ ອາປຊ຺ຊຕິ, ໂນ ຕິຏ຺ຐນ຺ເຕ. ອິມາ ທ຺ເວ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສາ ຘຣນ຺ເຕປິ ຠຄວຕິ ອາປຊ຺ຊຕິ, ປຣິນິພ຺ພຸເຕປິ.

ປວາເຣຕ຺ວາ ອນຕິຣິຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ອາປຕ຺ຕິໍ ກາເລ ອາປຊ຺ຊຕິ ໂນ ວິກາເລ. ວິກາລໂຠຊນາປຕ຺ຕິໍ ປນ ວິກາເລ ອາປຊ຺ຊຕິ ໂນ ກາເລ. ອວເສສາ ກາເລ ເຈວ ອາປຊ຺ຊຕິ ວິກາເລ ຈ. ສຫຄາຣເສຍ຺ຍໍ ຣຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ທ຺ວາຣໍ ອສໍວຣິຕ຺ວາ ປຏິສລ຺ລີຍນໍ ທິວາ. ເສສາ ຣຕ຺ຕິຎ຺ເຈວ ທິວາ ຈ. ‘‘ທສວສ຺ໂສມ຺ຫິ ອຕິເຣກທສວສ຺ໂສມ຺ຫີ’’ຕິ ພາໂລ ອພ຺ຍຕ຺ໂຕ ປຣິສໍ ອຸປຏ຺ຐາເປນ຺ໂຕ ທສວສ຺ໂສ ອາປຊ຺ຊຕິ ໂນ ອູນທສວສ຺ໂສ. ‘‘ອຫໍ ປຓ຺ຑິໂຕ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ’’ຕິ ນໂວ ວາ ມຊ຺ຌິໂມ ວາ ປຣິສໍ ອຸປຏ຺ຐາເປນ຺ໂຕ ອູນທສວສ຺ໂສ ອາປຊ຺ຊຕິ ໂນ ທສວສ຺ໂສ. ເສສາ ທສວສ຺ໂສ ເຈວ ອາປຊ຺ຊຕິ ອູນທສວສ຺ໂສ ຈ. ‘‘ປຎ຺ຈວສ຺ໂສມ຺ຫີ’’ຕິ ພາໂລ ອພ຺ຍຕ຺ໂຕ ອນິສ຺ສາຍ ວສນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈວສ຺ໂສ ອາປຊ຺ຊຕິ. ‘‘ອຫໍ ປຓ຺ຑິໂຕ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ’’ຕິ ນວໂກ ອນິສ຺ສາຍ ວສນ຺ໂຕ ອູນປຎ຺ຈວສ຺ໂສ ອາປຊ຺ຊຕິ. ເສສໍ ປຎ຺ຈວສ຺ໂສ ເຈວ ອາປຊ຺ຊຕິ ອູນປຎ຺ຈວສ຺ໂສ ຈ. ອນຸປສມ຺ປນ຺ນໍ ປທໂສຘມ຺ມໍ ວາເຈນ຺ໂຕ, ມາຕຸຄາມສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ເອວຣູປໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ກຸສລຈິຕ຺ໂຕ ອາປຊ຺ຊຕິ, ປາຣາຊິກ-ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິ-ກາຍສໍສຄ຺ຄ-ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລ-ອຕ຺ຕກາມປາຣິຈຣິຍ-ທຸຏ຺ຐໂທສ-ສງ຺ຆເຠທປຫາຣທານ-ຕລສຕ຺ຕິກາທິເຠທໍ ອກຸສລຈິຕ຺ໂຕ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ສຫຄາຣເສຍ຺ຍາທິໍ ອພ຺ຍາກຕຈິຕ຺ໂຕ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຍໍ ອຣຫາວ ອາປຊ຺ຊຕິ, ສພ຺ພໍ ອພ຺ຍາກຕຈິຕ຺ໂຕວ ອາປຊ຺ຊຕິ, ເມຖຸນຘມ຺ມາທິເຠທມາປຕ຺ຕິໍ ສຸຂເວທນາສມງ຺ຄີ ອາປຊ຺ຊຕິ, ທຸຏ຺ຐໂທສາທິເຠທໍ ທຸກ຺ຂເວທນາສມງ຺ຄີ, ຍໍ ສຸຂເວທນາສມງ຺ຄີ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຕໍເຍວ ມຊ຺ຌຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອທຸກ຺ຂມສຸຂເວທນາສມງ຺ຄີ ອາປຊ຺ຊຕິ.

ຕໂຍ ປຏິກ຺ເຂປາຕິ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຕໂຍ ປຏິກ຺ເຂປາ. ຈຕູສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ມຫິຈ຺ຉຕາ ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຕາ ກິເລສສລ຺ເລຂນປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອໂຄປາຍນາ, ອິເມ ຫິ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ພຸທ຺ເຘນ ຠຄວຕາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ. ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາທໂຍ ປນ ຕໂຍ ພຸທ຺ເຘນ ຠຄວຕາ ອນຸຎ຺ຎາຕາ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕໂຍ ອນຸຎ຺ຎາຕາ’’ຕິ.

‘‘ທສວສ຺ໂສມ຺ຫີ’’ຕິ ປຣິສໍ ອຸປຏ຺ຐາເປນ຺ໂຕ ‘‘ປຎ຺ຈວສ຺ໂສມ຺ຫີ’’ຕິ ນິສ຺ສຍໍ ອຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ພາໂລ ອາປຊ຺ຊຕິ ໂນ ປຓ຺ຑິໂຕ, ອູນທສວສ຺ໂສ ‘‘ພ຺ຍຕ຺ໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ພຫຸສ຺ສຸຕຕ຺ຕາ ປຣິສໍ ອຸປຏ຺ຐາເປນ຺ໂຕ ອູນປຎ຺ຈວສ຺ໂສ ຈ ນິສ຺ສຍໍ ອຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ປຓ຺ຑິໂຕ ອາປຊ຺ຊຕິ ໂນ ພາໂລ; ອວເສສໍ ປຓ຺ຑິໂຕ ເຈວ ອາປຊ຺ຊຕິ ພາໂລ ຈ. ວສ຺ສໍ ອນຸປຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ກາເຬ ອາປຊ຺ຊຕິ ໂນ ຊຸຓ຺ເຫ; ມຫາປວາຣຓາຍ ອປ຺ປວາເຣນ຺ໂຕ ຊຸຓ຺ເຫ ອາປຊ຺ຊຕິ ໂນ ກາເຬ; ອວເສສໍ ກາເຬ ເຈວ ອາປຊ຺ຊຕິ ຊຸຓ຺ເຫ ຈ. ວສ຺ສູປຄມນໍ ກາເຬ ກປ຺ປຕິ ໂນ ຊຸຓ຺ເຫ; ມຫາປວາຣຓາຍ ປວາຣຓາ ຊຸຓ຺ເຫ ກປ຺ປຕິ ໂນ ກາເຬ; ເສສໍ ອນຸຎ຺ຎາຕກໍ ກາເຬ ເຈວ ກປ຺ປຕິ ຊຸຓ຺ເຫ ຈ.

ກຕ຺ຕິກປຸຓ຺ຓມາສິຍາ ປຈ຺ຉິເມ ປາຏິປທທິວເສ ວິກປ຺ເປຕ຺ວາ ຐປິຕໍ ວສ຺ສິກສາຏິກໍ ນິວາເສນ຺ໂຕ ເຫມນ຺ເຕ ອາປຊ຺ຊຕິ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ‘‘ກຕ຺ຕິກປຸຓ຺ຓມທິວເສ ອປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ເຫມນ຺ເຕ ອາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕມ຺ປິ ສຸວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຈາຕຸມາສໍ ອຘິຏ຺ຐາຕຸໍ ຕໂຕ ປຣໍ ວິກປ຺ເປຕຸ’’ນ຺ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕິເຣກມາເສ ເສເສ ຄິມ຺ຫາເນ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ອຕິເຣກຑ຺ຒມາເສ ເສເສ ກຕ຺ວາ ນິວາເສນ຺ໂຕ ຈ ຄິມ຺ເຫ ອາປຊ຺ຊຕິ ນາມ. ສຕິຍາ ວສ຺ສິກສາຏິກາຍ ນຄ຺ໂຄ ກາຍໍ ໂອວສ຺ສາເປນ຺ໂຕ ວສ຺ເສ ອາປຊ຺ຊຕິ ນາມ. ປາຣິສຸທ຺ຘິອຸໂປສຖໍ ວາ ອຘິຏ຺ຐານຸໂປສຖໍ ວາ ກໂຣນ຺ໂຕ ສງ຺ໂຆ ອາປຊ຺ຊຕິ. ສຸຕ຺ຕຸທ຺ເທສຎ຺ຈ ອຘິຏ຺ຐານຸໂປສຖຎ຺ຈ ກໂຣນ຺ໂຕ ຄໂຓ ອາປຊ຺ຊຕິ. ເອກໂກ ສຸຕ຺ຕຸທ຺ເທສໍ ປາຣິສຸທ຺ຘິອຸໂປສຖຎ຺ຈ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ອາປຊ຺ຊຕິ. ປວາຣຓາຍປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ສງ຺ຆຸໂປສໂຖ ຈ ສງ຺ຆປວາຣຓາ ຈ ສງ຺ຆສ຺ເສວ ກປ຺ປຕິ. ຄຓຸໂປສໂຖ ຈ ຄຓປວາຣຓາ ຈ ຄຓສ຺ເສວ ກປ຺ປຕິ. ອຘິຏ຺ຐານຸໂປສໂຖ ຈ ອຘິຏ຺ຐານປວາຣຓາ ຈ ປຸຄ຺ຄລສ຺ເສວ ກປ຺ປຕິ. ‘‘ປາຣາຊິກໍ ອາປນ຺ໂນມ຺ຫີ’’ຕິອາທີນິ ຠຓນ຺ໂຕ ວຕ຺ຖຸໍ ຉາເທຕິ ນ ອາປຕ຺ຕິໍ, ‘‘ເມຖຸນໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິເສວິ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ຠຓນ຺ໂຕ ອາປຕ຺ຕິໍ ຉາເທຕິ ໂນ ວຕ຺ຖຸໍ, ໂຍ ເນວ ວຕ຺ຖຸໍ ນ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈຕິ, ອຍໍ ວຕ຺ຖຸຎ຺ເຈວ ຉາເທຕິ ອາປຕ຺ຕິຎ຺ຈ.

ປຏິຈ຺ຉາເທຕີຕິ ປຏິຈ຺ຉາທິ. ຊນ຺ຕາຆຣເມວ ປຏິຈ຺ຉາທິ ຊນ຺ຕາຆຣປຏິຈ຺ຉາທິ. ອິຕຣາສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ທ຺ວາຣໍ ປິທຫິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕຊນ຺ຕາຆເຣ ຐິເຕນ ປຣິກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຸທເກ ໂອຕິຓ຺ເຓນາປິ ເອຕເທວ ວຏ຺ຏຕິ. ອຸຠຍຕ຺ຖ ຂາທິຕຸໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວາ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ວຕ຺ຖປຏິຈ຺ຉາທິ ສພ຺ພກປ຺ປິຍຕາຍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນນ ສພ຺ພໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ວຫນ຺ຕີຕິ ຍນ຺ຕິ ນິຍ຺ຍນ຺ຕິ; ນິນ຺ທໍ ວາ ປຏິກ຺ໂກສໍ ວາ ນ ລຠນ຺ຕິ. ຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ ອພ຺ຠາມຫິກາຘູມຣຊຣາຫຸວິມຸຕ຺ຕໍ ວິວຏໍເຍວ ວິໂຣຈຕິ, ນ ເຕສຸ ອຎ຺ຎຕເຣນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ. ຕຖາ ສູຣິຍມຓ຺ຑລໍ, ຘມ຺ມວິນໂຍປິ ວິວຣິຕ຺ວາ ວິຠຊິຕ຺ວາ ເທສິຍມາໂນວ ວິໂຣຈຕິ ໂນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ.

ອຎ຺ເຎນ ເຠສຊ຺ເຊນ ກຣຓີເຍນ ອຎ຺ຎໍ ວິຎ຺ຎາເປນ຺ໂຕ ຄິລາໂນ ອາປຊ຺ຊຕິ, ນ ເຠສຊ຺ເຊນ ກຣຓີເຍນ ເຠສຊ຺ຊໍ ວິຎ຺ຎາເປນ຺ໂຕ ອຄິລາໂນ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອວເສສໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ຄິລາໂນ ເຈວ ອາປຊ຺ຊຕິ ອຄິລາໂນ ຈ.

ອນ຺ໂຕ ອາປຊ຺ຊຕິ ໂນ ພຫີຕິ ອນຸປຂຊ຺ຊ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປນ຺ໂຕ ອນ຺ໂຕ ອາປຊ຺ຊຕິ ໂນ ພຫິ, ພຫິ ອາປຊ຺ຊຕິ ໂນ ອນ຺ໂຕຕິ ສງ຺ຆິກໍ ມຎ຺ຈາທິໍ ອຊ຺ໂຌກາເສ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ປກ຺ກມນ຺ໂຕ ພຫິ ອາປຊ຺ຊຕິ ໂນ ອນ຺ໂຕ, ອວເສສໍ ປນ ອນ຺ໂຕ ເຈວ ອາປຊ຺ຊຕິ ພຫິ ຈ. ອນ຺ໂຕສີມາຍາຕິ ອາຄນ຺ຕຸໂກ ອາຄນ຺ຕຸກວຕ຺ຕໍ ອທສ຺ເສຕ຺ວາ ສຉຕ຺ຕຸປາຫໂນ ວິຫາຣໍ ປວິສນ຺ໂຕ ອຸປຈາຣສີມໍ ໂອກ຺ກນ຺ຕມຕ຺ໂຕວ ອາປຊ຺ຊຕິ. ພຫິສີມາຍາຕິ ຄມິໂກ ທາຣຸຠຓ຺ຑປຏິສາມນາທິຄມິກວຕ຺ຕໍ ອປູເຣຕ຺ວາ ປກ຺ກມນ຺ໂຕ ອຸປຈາຣສີມໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມຕ຺ໂຕວ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອວເສສໍ ອນ຺ໂຕສີມາຍ ເຈວ ອາປຊ຺ຊຕິ ພຫິສີມາຍ ຈ. ສຕິ ວຸຑ຺ຒຕເຣ ອນຊ຺ຌິຏ຺ໂຐ ຘມ຺ມໍ ຠາສນ຺ໂຕ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ອາປຊ຺ຊຕິ ນາມ. ຄຓມຊ຺ເຌປິ ປຸຄ຺ຄລສນ຺ຕິເກປິ ເອເສວ ນໂຍ. ກາເຍນ ວຸຏ຺ຐາຕີຕິ ຕິຓວຕ຺ຖາຣກສມເຖນ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ກາຍໍ ອຈາເລຕ຺ວາ ວາຈາຍ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ວາຈາຍ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ວຈີສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ກາຍກິຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ກາເຍນ ວາຈາຍ ວຸຏ຺ຐາຕິ ນາມ. ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ເທສນາຄາມິນີປິ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນີປິ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ຄຓປຸຄ຺ຄລມຊ຺ເຌ ປນ ເທສນາຄາມິນີເຍວ ວຸຏ຺ຐາຕິ.

ອາຄາຬ຺ຫາຍ ເຈເຕຍ຺ຍາຕິ ອາຄາຬ຺ຫາຍ ທຬ຺ຫຠາວາຍ ເຈເຕຍ຺ຍ; ຕຊ຺ຊນີຍກມ຺ມາທິກຕສ຺ສ ວຕ຺ຕໍ ນ ປູຣຍໂຕ ອິຈ຺ຉມາໂນ ສງ຺ໂຆ ອຸກ຺ເຂປນີຍກມ຺ມໍ ກເຣຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອລຊ຺ຊີ ຈ ໂຫຕິ ພາໂລ ຈ ອປກຕຕ຺ໂຕ ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ພາໂລ ‘‘ອຍໍ ຘມ຺ມາຘມ຺ມໍ ນ ຊານາຕິ’’ ອປກຕຕ຺ໂຕ ວາ ‘‘ອາປຕ຺ຕານາປຕ຺ຕິໍ ນ ຊານາຕີ’’ຕິ ນ ເອຕ຺ຕາວຕາ ກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ; ພາລຠາວມູລກໍ ປນ ອປກຕຕ຺ຕຠາວມູລກຎ຺ຈ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ນສ຺ສ ກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຘິສີເລ ສີລວິປນ຺ໂນ ນາມ ທ຺ເວ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ເຘ ອາປນ຺ໂນ; ອາຈາຣວິປນ຺ໂນ ນາມ ປຎ຺ຈ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ເຘ ອາປນ຺ໂນ; ທິຏ຺ຐິວິປນ຺ໂນ ນາມ ອນ຺ຕຄ຺ຄາຫິກາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ເຕສໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອປສ຺ສນ຺ຕານໍ ອປ຺ປຏິກໂຣນ຺ຕານໍ ທິຏ຺ຐິຎ຺ຈ ອນິສ຺ສຊ຺ຊນ຺ຕານໍເຍວ ກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ.

ກາຍິໂກ ທໂວ ນາມ ປາສກາທີຫິ ຊູຕກີຬນາທິເຠໂທ ອນາຈາໂຣ; ວາຈສິໂກ ທໂວ ນາມ ມຸຂາລມ຺ພຣກຣຓາທິເຠໂທ ອນາຈາໂຣ; ກາຍິກວາຈສິໂກ ນາມ ນຈ຺ຈນຄາຍນາທິເຠໂທ ທ຺ວີຫິປິ ທ຺ວາເຣຫິ ອນາຈາໂຣ. ກາຍິໂກ ອນາຈາໂຣ ນາມ ກາຍທ຺ວາເຣ ປຎ຺ຎຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທວີຕິກ຺ກໂມ; ວາຈສິໂກ ອນາຈາໂຣ ນາມ ວຈີທ຺ວາເຣ ປຎ຺ຎຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທວີຕິກ຺ກໂມ; ກາຍິກວາຈສິໂກ ນາມ ທ຺ວາຣທ຺ວເຍປິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທວີຕິກ຺ກໂມ. ກາຍິເກນ ອຸປຆາຕິເກນາຕິ ກາຍທ຺ວາເຣ ປຎ຺ຎຕ຺ຕສ຺ສ ສິກ຺ຂາປທສ຺ສ ອສິກ຺ຂເນນ, ໂຍ ຫິ ຕໍ ນ ສິກ຺ຂຕິ, ໂສ ນໍ ອຸປຆາເຕຕິ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ຕໍ ອສິກ຺ຂນໍ ‘‘ກາຍິກໍ ອຸປຆາຕິກ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເສສປທທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ກາຍິເກນ ມິຈ຺ຉາຊີເວນາຕິ ຊງ຺ຆເປສນິກາທິນາ ວາ ຄຓ຺ຑຜາລນາທິນາ ວາ ເວຊ຺ຊກມ຺ເມນ; ວາຈສິເກນາຕິ ສາສນອຸຄ຺ຄຫຓອາໂຣຈນາທິນາ; ຕຕິຍປທໍ ອຸຠຍສມ຺ປໂຍຄວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອລໍ ຠິກ຺ຂຸ ມາ ຠຓ຺ຑນນ຺ຕິ ອລໍ ຠິກ຺ຂຸ ມາ ຠຓ຺ຑນໍ ກຣິ, ມາ ກລຫໍ, ມາ ວິວາທໍ ກຣີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ໂວຫຣິຕພ຺ພນ຺ຕິ ນ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ; ວທໂຕປິ ຫິ ຕາທິສສ຺ສ ວຈນໍ ນ ໂສຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ. ນ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ປຈ຺ເຈກຏ຺ຐາເນຕິ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ພີຊນຄ຺ຄາຫາທິເກ ເອກສ຺ມິມ຺ປິ ເຊຏ຺ຐກຏ຺ຐາເນ ນ ຐເປຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂອກາສກມ຺ມໍ ກາເຣນ຺ຕສ຺ສາຕິ ‘‘ກໂຣຕຸ ອາຍສ຺ມາ ໂອກາສໍ, ອຫໍ ຕໍ ວຕ຺ຕຸກາໂມ’’ຕິ ເອວໍ ໂອກາສໍ ກາເຣນ຺ຕສ຺ສ. ນາລໍ ໂອກາສກມ຺ມໍ ກາຕຸນ຺ຕິ ‘‘ກິໍ ຕ຺ວໍ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ ໂອກາໂສ ນ ກາຕພ຺ໂພ. ສວຈນີຍໍ ນາທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຈນໍ ນ ອາທາຕພ຺ພໍ, ວຈນມ຺ປິ ນ ໂສຕພ຺ພໍ; ຍຕ຺ຖ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ນ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕີຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວິນໂຍຕິ ຍໍ ໂສ ຊານາຕິ, ໂສ ຕສ຺ສ ວິນໂຍ ນາມ ໂຫຕິ; ໂສ ນ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນຸໂຍໂຄ ນ ທາຕພ຺ໂພຕິ ‘‘ອິທໍ ກປ຺ປຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ປຸຈ຺ຉາຍ ໂອກາໂສ ນ ທາຕພ຺ໂພ, ‘‘ອຎ຺ຎໍ ປຸຈ຺ຉາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ອິຕິ ໂສ ເນວ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ ນາສ຺ສ ປຸຈ຺ຉາ ໂສຕພ຺ພາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິນໂຍ ນ ສາກຈ຺ຉາຕພ຺ໂພຕິ ວິນຍປຎ຺ໂຫ ນ ສາກຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍກຖາ ນ ສໍສນ຺ເທຕພ຺ພາ.

ອິທມປ຺ປຫາຍາຕິ ເອຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິປຏິຎ຺ຎາຕາທິກໍ ລທ຺ຘິໍ ອວິຊຫິຕ຺ວາ. ສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິນ຺ຕິ ຂີຓາສວໍ ຠິກ຺ຂຸໍ. ‘‘ປາຕພ຺ຍຕໍ ອາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ປາຕພ຺ຍຠາວໍ ປຏິເສວນໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ‘‘ອິທມປ຺ປຫາຍາ’’ຕິ ວຈນໂຕ ປນ ຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິປຏິຎ຺ຎາຕໍ ປຫາຍ ຂີຓາສວໍ ‘‘ມຸສາ ມຍາ ຠຓິຕໍ, ຂມຖ ເມ’’ຕິ ຂມາເປຕ຺ວາ ‘‘ນຕ຺ຖິ ກາເມສຸ ໂທໂສ’’ຕິ ລທ຺ຘິໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ຄຕິວິໂສຘນໍ ກເຣຍ຺ຍ. ອກຸສລມູລານີຕິ ອກຸສລານິ ເຈວ ມູລານິ ຈ, ອກຸສລານໍ ວາ ມູລານິ ອກຸສລມູລານິ. ກຸສລມູເລສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ທຸຏ຺ຐຸ ຈຣິຕານິ ວິຣູປານິ ວາ ຈຣິຕານິ ທຸຈ຺ຈຣິຕານິ. ສຸຏ຺ຐຸ ຈຣິຕານິ ສຸນ຺ທຣານິ ວາ ຈຣິຕານິ ສຸຈຣິຕານິ. ກາເຍນ ກຣຓຠູເຕນ ກຕໍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ເສສໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ຕິກວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຈຕຸກ຺ກວາຣວຓ຺ຓນາ

໓໒໔. ຈຕຸກ຺ເກສຸ ສກວາຈາຍ ອາປຊ຺ຊຕິ ປຣວາຈາຍ ວຸຏ຺ຐາຕີຕິ ວຈີທ຺ວາຣິກໍ ປທໂສຘມ຺ມາທິເຠທໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕິຓວຕ຺ຖາຣກສມຖຏ຺ຐານໍ ຄໂຕ ປຣສ຺ສ ກມ຺ມວາຈາຍ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ປຣວາຈາຍ ອາປຊ຺ຊຕິ ສກວາຈາຍ ວຸຏ຺ຐາຕີຕິ ປາປິກາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ເຄ ປຣສ຺ສ ກມ຺ມວາຈາຍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ເທເສນ຺ໂຕ ສກວາຈາຍ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ສກວາຈາຍ ອາປຊ຺ຊຕິ ສກວາຈາຍ ວຸຏ຺ຐາຕີຕິ ວຈີທ຺ວາຣິກໍ ປທໂສຘມ຺ມາທິເຠທໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ສກວາຈາຍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ເທເສຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ໂຕປິ ສກວາຈາຍ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ປຣວາຈາຍ ອາປຊ຺ຊຕິ ປຣວາຈາຍ ວຸຏ຺ຐາຕີຕິ ຍາວຕຕິຍກໍ ສງ຺ຆາທິເສສໍ ປຣສ຺ສ ກມ຺ມວາຈາຍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ວຸຏ຺ຐຫນ຺ໂຕປິ ປຣສ຺ສ ປຣິວາສກມ຺ມວາຈາທີຫິ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ຕໂຕ ປເຣສຸ ກາຍທ຺ວາຣິກໍ ກາເຍນ ອາປຊ຺ຊຕິ, ເທເສນ຺ໂຕ ວາຈາຍ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ວຈີທ຺ວາຣິກໍ ວາຈາຍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຕິຓວຕ຺ຖາຣເກ ກາເຍນ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ກາຍທ຺ວາຣິກໍ ກາເຍນ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຕເມວ ຕິຓວຕ຺ຖາຣເກ ກາເຍນ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ວຈີທ຺ວາຣິກໍ ວາຈາຍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຕເມວ ເທເສນ຺ໂຕ ວາຈາຍ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ສງ຺ຆິກມຎ຺ຈສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣເຓນ ອນຕ຺ຖຣໂຕ ກາຍສມ຺ຜຸສເນ ໂລມຄຓນາຍ ອາປຊ຺ຊິຕພ຺ພາປຕ຺ຕິໍ ສຫຄາຣເສຍ຺ຍາປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ປສຸຕ຺ໂຕ ອາປຊ຺ຊຕິ, ປພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປນ ອາປນ຺ນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ເທເສນ຺ໂຕ ປຏິພຸທ຺ໂຘ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ຊຄ຺ຄນ຺ໂຕ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປນ ຕິຓວຕ຺ຖາຣກສມຖຏ຺ຐາເນ ສຍນ຺ໂຕ ປຏິພຸທ຺ໂຘ ອາປຊ຺ຊຕິ ປສຸຕ຺ໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕິ ນາມ. ປຈ຺ຉິມປທທ຺ວຍມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕານຸສາເຣເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອຈິຕ຺ຕກາປຕ຺ຕິໍ ອຈິຕ຺ຕໂກ ອາປຊ຺ຊຕິ ນາມ. ປຈ຺ຉາ ເທເສນ຺ໂຕ ສຈິຕ຺ຕໂກ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ສຈິຕ຺ຕກາປຕ຺ຕິໍ ສຈິຕ຺ຕໂກ ອາປຊ຺ຊຕິ ນາມ. ຕິຓວຕ຺ຖາຣກຏ຺ຐາເນ ສຍນ຺ໂຕ ອຈິຕ຺ຕໂກ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ເສສປທທ຺ວຍມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕານຸສາເຣເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ໂຍ ສຠາຄໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ເທເສຕິ, ອຍໍ ເທສນາປຈ຺ຈຍາ ທຸກ຺ກຏໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ປາຈິຕ຺ຕິຍາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ເທເສຕິ, ຕຎ຺ຈ ເທເສນ຺ໂຕ ທຸກ຺ກຏໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ຕໍ ປນ ທຸກ຺ກຏໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ປາຈິຕ຺ຕິຍາທິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ປາຈິຕ຺ຕິຍາທິໂຕ ຈ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ໂຕ ຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອິຕິ ເອກສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເອກເມວ ປໂຍຄໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ເທເສຕີ’’ຕິ ອິທໍ ຈຕຸກ຺ກໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ກມ຺ມຈຕຸກ຺ເກ ປາປິກາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາປຕ຺ຕິໍ ກມ຺ເມນ ອາປຊ຺ຊຕິ, ເທເສນ຺ໂຕ ອກມ຺ເມນ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ວິສ຺ສຏ຺ຐິອາທິກໍ ອກມ຺ເມນ ອາປຊ຺ຊຕິ, ປຣິວາສາທິນາ ກມ຺ເມນ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ສມນຸຠາສນໍ ກມ຺ເມເນວ ອາປຊ຺ຊຕິ, ກມ຺ເມນ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ເສສໍ ອກມ຺ເມນ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອກມ຺ເມນ ວຸຏ຺ຐາຕິ.

ປຣິກ຺ຂາຣຈຕຸກ຺ເກ ປຐໂມ ສກປຣິກ຺ຂາໂຣ, ທຸຕິໂຍ ສງ຺ຆິໂກວ ຕຕິໂຍ ເຈຕິຍສນ຺ຕໂກ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ຄິຫິປຣິກ຺ຂາໂຣ. ສເຈ ປນ ໂສ ປຕ຺ຕຈີວຣນວກມ຺ມເຠສຊ຺ຊານໍ ອຕ຺ຖາຍ ອາຫໂຏ ໂຫຕິ, ອວາປຸຣຓໍ ທາຕຸໍ ອນ຺ໂຕ ຐປາເປຕຸຎ຺ຈ ວຏ຺ຏຕິ.

ສມ຺ມຸຂາຈຕຸກ຺ເກ ປາປິກາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາປຕ຺ຕິໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ສມ຺ມຸຂາ ອາປຊ຺ຊຕິ, ວຸຏ຺ຐານກາເລ ປນ ສງ຺ເຆນ ກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖີຕິ ປຣມ຺ມຸຂາ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ວິສ຺ສຏ຺ຐິອາທິກໍ ປຣມ຺ມຸຂາ ອາປຊ຺ຊຕິ, ສງ຺ຆສ຺ສ ສມ຺ມຸຂາ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ສມນຸຠາສນໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ສມ຺ມຸຂາ ເອວ ອາປຊ຺ຊຕິ, ສມ຺ມຸຂາ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ເສສໍ ສມ຺ປຊານມຸສາວາທາທິເຠທໍ ປຣມ຺ມຸຂາວ ອາປຊ຺ຊຕິ, ປຣມ຺ມຸຂາວ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ອຊານນ຺ຕຈຕຸກ຺ກໍ ອຈິຕ຺ຕກຈຕຸກ຺ກສທິສໍ.

ລິງ຺ຄປາຕຸຠາເວນາຕິ ສຍິຕສ຺ເສວ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ວາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ວາ ລິງ຺ຄປຣິວຕ຺ເຕ ຊາເຕ ສຫຄາຣເສຍ຺ຍາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ ອິທເມວ ຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ປນ ອສາຘາຣຓາປຕ຺ຕິ ລິງ຺ຄປາຕຸຠາເວນ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ສຫປຏິລາຠຈຕຸກ຺ເກ ຍສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ລິງ຺ຄໍ ປຣິວຕ຺ຕຕິ, ໂສ ສຫ ລິງ຺ຄປຏິລາເຠນ ປຐມໍ ອຸປ຺ປນ຺ນວເສນ ເສຏ຺ຐຠາເວນ ຈ ປຸຣິມໍ ປຸຣິສລິງ຺ຄໍ ຊຫຕິ, ປຈ຺ຉິເມ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ເຄ ປຕິຏ຺ຐາຕິ, ປຸຣິສກຸຕ຺ຕປຸຣິສາກາຣາທິວເສນ ປວຕ຺ຕາ ກາຍວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂູຕິ ວາ ປຸຣິໂສຕິ ວາ ເອວໍ ປວຕ຺ຕາ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິໂຍ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ຍານິ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ອສາຘາຣຓານິ ຉຈຕ຺ຕາລີສ ສິກ຺ຂາປທານິ ເຕຫິ ອນາປຕ຺ຕິເຍວ ໂຫຕິ. ທຸຕິຍຈຕຸກ຺ເກ ປນ ຍສ຺ສາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ລິງ຺ຄໍ ປຣິວຕ຺ຕຕິ, ສາ ປຈ຺ຉາສມຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ວາ ຫີນຠາເວນ ວາ ປຈ຺ຉິມນ຺ຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຕໍ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄໍ ຊຫຕິ, ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ປຸຣິມນ຺ຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄເຕ ປຸຣິສລິງ຺ເຄ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ວຸຕ຺ຕວິປຣີຕາ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂຸນີຕິ ວາ ອິຕ຺ຖີຕິ ວາ ເອວໍ ປວຕ຺ຕາ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິໂຍປິ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ຍານິ ຠິກ຺ຂູຫິ ອສາຘາຣຓານິ ສຕໍ ຕິໍສຎ຺ຈ ສິກ຺ຂາປທານິ, ເຕຫິ ອນາປຕ຺ຕິເຍວ ໂຫຕິ.

ຈຕ຺ຕາໂຣ ສາມຸກ຺ກໍສາຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາປເທສາ, ເຕ ຫິ ຠຄວຕາ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ສຍໍ ອຸກ຺ກໍສິຕ຺ວາ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐປິຕຕ຺ຕາ ‘‘ສາມຸກ຺ກໍສາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ປຣິໂຠຄາຕິ ອຊ຺ໂຌຫຣຓີຍປຣິໂຠຄາ, ອຸທກໍ ປນ ອກາລິກຕ຺ຕາ ອປ຺ປຏິຄ຺ຄຫິຕກໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍາວກາລິກາທີນິ ອປ຺ປຏິຄ຺ຄຫິຕການິ ອຊ຺ໂຌຫຣິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາວິກຏານິ ກາໂລທິສ຺ສຕ຺ຕາ ຍຖາວຸຕ຺ເຕ ກາເລ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ອຸປາສໂກ ສີລວາຕິ ປຎ຺ຈ ວາ ທສ ວາ ສີລານິ ໂຄປຍມາໂນ.

ອາຄນ຺ຕຸກາທິຈຕຸກ຺ເກ ສຉຕ຺ຕຸປາຫໂນ ສສີສໍ ປາຣຸໂຕ ວິຫາຣໍ ປວິສນ຺ໂຕ ຕຕ຺ຖ ວິຈຣນ຺ໂຕ ຈ ອາຄນ຺ຕຸໂກວ ອາປຊ຺ຊຕິ, ໂນ ອາວາສິໂກ. ອາວາສິກວຕ຺ຕໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ປນ ອາວາສິໂກ ອາປຊ຺ຊຕິ, ໂນ ອາຄນ຺ຕຸໂກ. ເສສໍ ກາຍວຈີທ຺ວາຣິກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອຸໂຠປິ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອສາຘາຣຓໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ເນວ ອາຄນ຺ຕຸໂກ ອາປຊ຺ຊຕິ, ໂນ ອາວາສິໂກ. ຄມິຍຈຕຸກ຺ເກປິ ຄມິຍວຕ຺ຕໍ ອປູເຣຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຄມິໂກ ອາປຊ຺ຊຕິ, ໂນ ອາວາສິໂກ. ອາວາສິກວຕ຺ຕໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ປນ ອາວາສິໂກ ອາປຊ຺ຊຕິ, ໂນ ຄມິໂກ. ເສສໍ ອຸໂຠປິ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອສາຘາຣຓໍ ອຸໂຠປິ ນາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ວຕ຺ຖຸນານຕ຺ຕຕາທິຈຕຸກ຺ເກ ຈຕຸນ຺ນໍ ປາຣາຊິການໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວຕ຺ຖຸນານຕ຺ຕຕາວ ໂຫຕິ,ນ ອາປຕ຺ຕິນານຕ຺ຕຕາ. ສພ຺ພາປິ ຫິ ສາ ປາຣາຊິກາປຕ຺ຕິເຍວ. ສງ຺ຆາທິເສສາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຈ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ກາຍສໍສຄ຺ເຄ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ສງ຺ຆາທິເສໂສ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ປາຣາຊິກນ຺ຕິ ເອວໍ ອາປຕ຺ຕິນານຕ຺ຕຕາວ ໂຫຕິ, ນ ວຕ຺ຖຸນານຕ຺ຕຕາ, ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ຫິ ກາຍສໍສຄ຺ໂຄວ ວຕ຺ຖຸ. ຕຖາ ‘‘ລສຸຓກ຺ຂາທເນ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ທຸກ຺ກຏ’’ນ຺ຕິ ເອວມາທິນາເປຕ຺ຖ ນເຍນ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຈຕຸນ຺ນໍ ປາຣາຊິການໍ ເຕຣສຫິ ສງ຺ຆາທິເສເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ວຕ຺ຖຸນານຕ຺ຕຕາ ເຈວ ອາປຕ຺ຕິນານຕ຺ຕຕາ ຈ. ເອວໍ ສງ຺ຆາທິເສສາທີນໍ ອນິຍຕາທີຫິ. ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈຕ຺ຕາຣິ ປາຣາຊິການິ ເອກໂຕ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂຸຠິກ຺ຂຸນີນໍ ເນວ ວຕ຺ຖຸນານຕ຺ຕຕາ ໂນ ອາປຕ຺ຕິນານຕ຺ຕຕາ. ວິສຸໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ເຕສຸປິ ເສສາ ສາຘາຣຓາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊນ຺ເຕສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ວຕ຺ຖຸສຠາຄາທິຈຕຸກ຺ເກ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຈ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຈ ກາຍສໍສຄ຺ເຄ ວຕ຺ຖຸສຠາຄຕາ, ໂນ ອາປຕ຺ຕິສຠາຄຕາ, ຈຕູສຸ ປາຣາຊິເກສຸ ອາປຕ຺ຕິສຠາຄຕາ, ໂນ ວຕ຺ຖຸສຠາຄຕາ. ເອສ ນໂຍ ສງ຺ຆາທິເສສາທີສຸ. ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຈ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຈ ຈຕູສຸ ປາຣາຊິເກສຸ ວຕ຺ຖຸສຠາຄຕາ ເຈວ ອາປຕ຺ຕິສຠາຄຕາ ຈ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພາສຸ ສາຘາຣຓາປຕ຺ຕີສຸ. ອສາຘາຣຓາປຕ຺ຕິຍໍ ເນວ ວຕ຺ຖຸສຠາຄຕາ ໂນ ອາປຕ຺ຕິສຠາຄຕາ. ໂຍ ຫິ ປຸຣິມຈຕຸກ຺ເກ ປຐໂມ ປຎ຺ໂຫ, ໂສ ອິຘ ທຸຕິໂຍ; ໂຍ ຈ ຕຕ຺ຖ ທຸຕິໂຍ, ໂສ ອິຘ ປຐໂມ. ຕຕິຍຈຕຸຕ຺ເຖສຸ ນານາກຣຓໍ ນຕ຺ຖິ.

ອຸປຊ຺ຌາຍຈຕຸກ຺ເກ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກສ຺ສ ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ກຕ຺ຕພ຺ພວຕ຺ຕສ຺ສ ອກຣເຓ ອາປຕ຺ຕິໍ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ໂນ ສທ຺ຘິວິຫາຣິໂກ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ກຕ຺ຕພ຺ພວຕ຺ຕໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ສທ຺ຘິວິຫາຣິໂກ ອາປຊ຺ຊຕິ, ໂນ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ; ເສສໍ ອຸໂຠປິ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອສາຘາຣຓໍ ອຸໂຠປິ ນາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອາຈຣິຍຈຕຸກ຺ເກປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອາທິຍນ຺ຕຈຕຸກ຺ເກ ປາທໍ ວາ ອຕິເຣກປາທໍ ວາ ສຫຕ຺ຖາ ອາທິຍນ຺ໂຕ ຄຣຸກໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອູນກປາທໍ ຄຓ຺ຫາຫີຕິ ອາຓຕ຺ຕິຍາ ອຎ຺ຎໍ ປໂຍເຊນ຺ໂຕ ລຫຸກໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ເອເຕນ ນເຍນ ເສສປທຕ຺ຕຍໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອຠິວາທນາຣຫຈຕຸກ຺ເກ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ຕາວ ຠຕ຺ຕຄ຺ເຄ ນວມຠິກ຺ຂຸນິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸປຊ຺ຌາຍາປິ ອຠິວາທນາຣຫາ ໂນ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐານາຣຫາ. ອວິເສເສນ ຈ ວິປ຺ປກຕໂຠຊນສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ໂຍ ໂກຈິ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ. ສຏ຺ຐິວສ຺ສສ຺ສາປິ ປາຣິວາສິກສ຺ສ ສມີປຄໂຕ ຕທຫຸປສມ຺ປນ຺ໂນປິ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐານາຣໂຫ ໂນ ອຠິວາທນາຣໂຫ. ອປ຺ປຏິກ຺ຂິຕ຺ເຕສຸ ຐາເນສຸ ວຸຑ຺ໂຒ ນວກສ຺ສ ອຠິວາທນາຣໂຫ ເຈວ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐານາຣໂຫ ຈ. ນວໂກ ປນ ວຸຑ຺ຒສ຺ສ ເນວ ອຠິວາທນາຣໂຫ ນ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐານາຣໂຫ. ອາສນາຣຫຈຕຸກ຺ກສ຺ສ ປຐມປທໍ ປຸຣິມຈຕຸກ຺ເກ ທຸຕິຍປເທນ, ທຸຕິຍປທຎ຺ຈ ປຐມປເທນ ອຕ຺ຖໂຕ ສທິສໍ.

ກາລຈຕຸກ຺ເກ ປວາເຣຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ກາເລ ອາປຊ຺ຊຕິ ໂນ ວິກາເລ, ວິກາລໂຠຊນາປຕ຺ຕິໍ ວິກາເລ ອາປຊ຺ຊຕິ ໂນ ກາເລ, ເສສໍ ກາເລ ເຈວ ອາປຊ຺ຊຕິ ວິກາເລ ຈ, ອສາຘາຣຓໍ ເນວ ກາເລ ໂນ ວິກາເລ. ປຏິຄ຺ຄຫິຕຈຕຸກ຺ເກ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ປຏິຄ຺ຄຫິຕາມິສໍ ກາເລ ກປ຺ປຕິ ໂນ ວິກາເລ. ປານກໍ ວິກາເລ ກປ຺ປຕິ, ປຸນທິວສມ຺ຫິ ໂນ ກາເລ. ສຕ຺ຕາຫກາລິກໍ ຍາວຊີວິກໍ ກາເລ ເຈວ ກປ຺ປຕິ ວິກາເລ ຈ. ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ກາລາຕີຕໍ ຍາວກາລິກາທິຕ຺ຕຍໍ ອກປ຺ປິຍມໍສໍ ອຸຄ຺ຄຫິຕກມປ຺ປຏິຄ຺ຄຫິຕກຎ຺ຈ ເນວ ກາເລ ກປ຺ປຕິ ໂນ ວິກາເລ.

ປຈ຺ຈນ຺ຕິມຈຕຸກ຺ເກ ສມຸທ຺ເທ ສີມໍ ພນ຺ຘນ຺ໂຕ ປຈ຺ຈນ຺ຕິເມສຸ ຊນປເທສຸ ອາປຊ຺ຊຕິ, ໂນ ມຊ຺ຌິເມສຸ; ປຎ຺ຈວຄ຺ເຄນ ຄເຓນ ອຸປສມ຺ປາເທນ຺ໂຕ ຄຸຓງ຺ຄຸຓູປາຫນໍ ຘຸວນຫານໍ ຈມ຺ມຕ຺ຖຣຓານິ ຈ ມຊ຺ຌິເມສຸ ຊນປເທສຸ ອາປຊ຺ຊຕິ ໂນ ປຈ຺ຈນ຺ຕິເມສຸ. ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ‘‘ອິຘ ນ ກປ຺ປນ຺ຕີ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕປິ ປຈ຺ຈນ຺ຕິເມສຸ ອາປຊ຺ຊຕິ, ‘‘ອິຘ ກປ຺ປນ຺ຕີ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ປນ ມຊ຺ຌິເມສຸ ອາປຊ຺ຊຕິ. ເສສາປຕ຺ຕິໍ ອຸຠຍຕ຺ຖ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອສາຘາຣຓໍ ນ ກຕ຺ຖຈິ ອາປຊ຺ຊຕິ. ທຸຕິຍຈຕຸກ຺ເກ ປຎ຺ຈວຄ຺ເຄນ ຄເຓນ ອຸປສມ຺ປທາທິ ຈຕຸພ຺ພິຘມ຺ປິ ວຕ຺ຖຸ ປຈ຺ຈນ຺ຕິເມສຸ ຊນປເທສຸ ກປ຺ປຕິ. ‘‘ອິທໍ ກປ຺ປຕີ’’ຕິ ທີເປຕຸມ຺ປິ ຕຕ຺ເຖວ ກປ຺ປຕິ ໂນ ມຊ຺ຌິເມສຸ. ‘‘ອິທໍ ນ ກປ຺ປຕີ’’ຕິ ທີເປຕຸໍ ປນ ມຊ຺ຌິເມສຸ ຊນປເທສຸ ກປ຺ປຕິ ໂນ ປຈ຺ຈນ຺ຕິເມສຸ. ເສສໍ ‘‘ອນຸຊານາມິ ຠິກ຺ຂເວ ປຎ຺ຈ ໂລຓານີ’’ຕິອາທິ ອນຸຎ຺ຎາຕກໍ ອຸຠຍຕ຺ຖ ກປ຺ປຕິ. ຍໍ ປນ ອກປ຺ປິຍນ຺ຕິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ຕໍ ອຸຠຍຕ຺ຖາປິ ນ ກປ຺ປຕິ.

ອນ຺ໂຕອາທິຈຕຸກ຺ເກ ອນຸປຂຊ຺ຊ ເສຍ຺ຍາທິໍ ອນ຺ໂຕ ອາປຊ຺ຊຕິ ໂນ ພຫິ, ອຊ຺ໂຌກາເສ ສງ຺ຆິກມຎ຺ຈາທີນິ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປກ຺ກມນ຺ໂຕ ພຫິ ອາປຊ຺ຊຕິ ໂນ ອນ຺ໂຕ, ເສສໍ ອນ຺ໂຕ ເຈວ ພຫິ ຈ, ອສາຘາຣຓໍ ເນວ ອນ຺ໂຕ ນ ພຫິ. ອນ຺ໂຕສີມາທິຈຕຸກ຺ເກ ອາຄນ຺ຕຸໂກ ວຕ຺ຕໍ ອປູເຣນ຺ໂຕ ອນ຺ໂຕສີມາຍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຄມິໂຍ ພຫິສີມາຍ ມຸສາວາທາທິໍ ອນ຺ໂຕສີມາຍ ຈ ພຫິສີມາຍ ຈ ອາປຊ຺ຊຕິ,ອສາຘາຣຓໍ ນ ກຕ຺ຖຈິ. ຄາມຈຕຸກ຺ເກ ອນ຺ຕຣຆຣປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ເສຂິຍປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ຄາເມ ອາປຊ຺ຊຕິ ໂນ ອຣຎ຺ເຎ. ຠິກ຺ຂຸນີ ອຣຸຓໍ ອຸຏ຺ຐາປຍມານາ ອຣຎ຺ເຎ ອາປຊ຺ຊຕິ ໂນ ຄາເມ. ມຸສາວາທາທິໍ ຄາເມ ເຈວ ອາປຊ຺ຊຕິ ອຣຎ຺ເຎ ຈ, ອສາຘາຣຓໍ ນ ກຕ຺ຖຈິ.

ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈາຕິ ‘‘ສມ຺ມຊ຺ຊນີ ປທີໂປ ຈ ອຸທກໍ ອາສເນນ ຈາ’’ຕິ ອິທໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ປຸພ຺ພກຣຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຉນ຺ທປາຣິສຸທ຺ຘິອຸຕຸກ຺ຂານໍ ຠິກ຺ຂຸຄຓນາ ຈ ໂອວາໂທ’’ຕິ ອິເມ ປນ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈາ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຕ຺ຕກລ຺ລາຕິ ອຸໂປສໂຖ ຍາວຕິກາ ຈ ຠິກ຺ຂູ ກມ຺ມປ຺ປຕ຺ຕາ ເຕ ອາຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ສຠາຄາປຕ຺ຕິໂຍ ນ ວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ວຊ຺ຊນີຍາ ຈ ປຸຄ຺ຄລາ ຕສ຺ມິໍ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ປຕ຺ຕກລ຺ລນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ. ຈຕ຺ຕາຣິ ອນຎ຺ຎປາຈິຕ຺ຕິຍານີຕິ ‘‘ເອຕເທວ ປຈ຺ຈຍໍ ກຣິຕ຺ວາ ອນຎ຺ຎໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕານິ ອນຸປຂຊ຺ຊເສຍ຺ຍາກປ຺ປນສິກ຺ຂາປທໍ ‘‘ເອຫາວຸໂສ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ’’ຕິ ສິກ຺ຂາປທໍ, ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈອຸປທຫນໍ, ອຸປສ຺ສຸຕິຕິຏ຺ຐນນ຺ຕິ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ. ຈຕສ຺ໂສ ຠິກ຺ຂຸສມ຺ມຸຕິໂຍຕິ ‘‘ເອກຣຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈ ຠິກ຺ຂຸ ຕິຈີວເຣນ ວິປ຺ປວເສຍ຺ຍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຠິກ຺ຂຸສມ຺ມຸຕິຍາ, ອຎ຺ຎໍ ນວໍ ສນ຺ຖຕໍ ກາຣາເປຍ຺ຍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຠິກ຺ຂຸສມ຺ມຸຕິຍາ, ຕໂຕ ເຈ ອຸຕ຺ຕຣິ ວິປ຺ປວເສຍ຺ຍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຠິກ຺ຂຸສມ຺ມຸຕິຍາ, ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອາໂຣເຈຍ຺ຍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຠິກ຺ຂຸສມ຺ມຸຕິຍາ’’ຕິ ເອວໍ ອາຄຕາ ເຕຣສຫິ ສມ຺ມຸຕີຫິ ມຸຕ຺ຕາ ສມ຺ມຸຕິໂຍ. ຄິລານຈຕຸກ຺ເກ ອຎ຺ຎເຠສຊ຺ເຊນ ກຣຓີເຍນ ໂລລຕາຍ ອຎ຺ຎໍ ວິຎ຺ຎາເປນ຺ໂຕ ຄິລາໂນ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອເຠສຊ຺ຊກຣຓີເຍນ ເຠສຊ຺ຊໍ ວິຎ຺ຎາເປນ຺ໂຕ ອຄິລາໂນ ອາປຊ຺ຊຕິ, ມຸສາວາທາທິໍ ອຸໂຠປິ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອສາຘາຣຓໍ ອຸໂຠປິ ນາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ຈຕຸກ຺ກວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຎ຺ຈກວາຣວຓ຺ຓນາ

໓໒໕. ປຎ຺ຈເກສຸ ປຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄລາ ນິຍຕາຕິ ອານນ຺ຕຣິຍານເມເວຕໍ ຄຫຓໍ. ປຎ຺ຈ ເຉທນກາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ນາມ ປມາຓາຕິກ຺ກນ຺ເຕ ມຎ຺ຈປີເຐ ນິສີທນກຓ຺ຑຸປ຺ປຏິຈ຺ຉາທິວສ຺ສິກສາຏິກາສຸ ສຸຄຕຈີວເຣ ຈ ເວທິຕພ຺ພາ. ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫີຕິ ອລຊ຺ຊິຕາ, ອຎ຺ຎາຓຕາ, ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປ຺ປກຕຕາ, ອກປ຺ປິເຍ ກປ຺ປິຍສຎ຺ຎິຕາ, ກປ຺ປິເຍ ອກປ຺ປິຍສຎ຺ຎິຕາຕິ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ. ປຎ຺ຈ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ມຸສາວາທປຈ຺ຈຍາຕິ ປາຣາຊິກຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍທຸກ຺ກຏສງ຺ຆາທິເສສປາຈິຕ຺ຕິຍາ. ອນາມນ຺ຕຈາໂຣຕິ ‘‘ສນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອນາປຸຈ຺ຉາ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ກຸເລສຸ ຈາຣິຕ຺ຕໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ ອິມສ຺ສ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຈາຣສ຺ສ ອຠາໂວ. ອນຘິຏ຺ຐານນ຺ຕິ ‘‘ຄຓໂຠຊເນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສມຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ສມຍໍ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ໂຠຊນໍ ອຘິຏ຺ຐານໍ ນາມ; ຕຖາ ອກຣຓໍ ອນຘິຏ຺ຐານໍ. ອວິກປ຺ປນາ ນາມ ຍາ ປຣມ຺ປຣໂຠຊເນ ວິກປ຺ປນາ ວຸຕ຺ຕາ, ຕສ຺ສາ ອກຣຓໍ. ອິມານິ ຫິ ປຎ຺ຈ ປິຓ຺ຑປາຕິກສ຺ສ ຘຸຕງ຺ເຄເນວ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕານິ. ອຸສ຺ສງ຺ກິຕປຣິສງ຺ກິໂຕຕິ ເຍ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ເຍ ສຸຓນ຺ຕິ, ເຕຫິ ອຸສ຺ສງ຺ກິໂຕ ເຈວ ປຣິສງ຺ກິໂຕ ຈ. ອປິ ອກຸປ຺ປຘມ຺ໂມ ຂີຓາສໂວປິ ສມາໂນ, ຕສ຺ມາ ອໂຄຈຣາ ປຣິຫຣິຕພ຺ພາ. ນ ຫິ ເອເຕສຸ ສນ຺ທິສ຺ສມາໂນ ອຍສໂຕ ວາ ຄຣຫໂຕ ວາ ມຸຈ຺ຈຕິ. ໂສສານິກນ຺ຕິ ສຸສາເນ ປຕິຕກໍ. ປາປຓິກນ຺ຕິ ອາປຓທ຺ວາເຣ ປຕິຕກໍ. ຖູປຈີວຣນ຺ຕິ ວມ຺ມິກໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ພລິກມ຺ມກຕໍ. ອາຠິເສກິກນ຺ຕິ ນຫານຏ຺ຐາເນ ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອຠິເສກຏ຺ຐາເນ ວາ ຉຑ຺ຑິຕຈີວຣໍ. ຠຕປຏິຍາຠຕນ຺ຕິ ສຸສານໍ ເນຕ຺ວາ ປຸນ ອານີຕກໍ. ປຎ຺ຈ ມຫາໂຈຣາ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ເມ ວຸຕ຺ຕາ.

ປຎ຺ຈາປຕ຺ຕິໂຍ ກາຍໂຕ ສມຸຏ຺ຐນ຺ຕີຕິ ປຐເມນ ອາປຕ຺ຕິສມຸຏ຺ຐາເນນ ປຎ຺ຈ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ກປ຺ປິຍສຎ຺ຎີ ສຎ຺ຎາຈິກາຍ ກຸຏິໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ ເອວໍ ອນ຺ຕຣເປຍ຺ຍາເລ ວຸຕ຺ຕາປຕ຺ຕິໂຍ. ປຎ຺ຈ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ກາຍໂຕ ຈ ວາຈໂຕ ຈາຕິ ຕຕິເຍນ ອາປຕ຺ຕິສມຸຏ຺ຐາເນນ ປຎ຺ຈ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ກປ຺ປິຍສຎ຺ຎີ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ ກຸຏິໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ ເອວໍ ຕຕ຺ເຖວ ວຸຕ຺ຕາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ. ເທສນາຄາມິນິໂຍຕິ ຐເປຕ຺ວາ ປາຣາຊິກຎ຺ຈ ສງ຺ຆາທິເສສຎ຺ຈ ອວເສສາ.

ປຎ຺ຈ ກມ຺ມານີຕິ ຕຊ຺ຊນີຍນິຍສ຺ສປພ຺ພາຊນີຍປຏິສາຣຓີຍານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຸກ຺ເຂປນີຍຎ຺ຈ ຕິວິຘມ຺ປິ ເອກນ຺ຕິ ປຎ຺ຈ. ຍາວຕຕິຍເກ ປຎ຺ຈາຕິ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕານຸວຕ຺ຕິກາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຍາວຕຕິຍໍ ສມນຸຠາສນາຍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊນ຺ຕິຍາ ປາຣາຊິກໍ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ຕິສ຺ໂສ, ເຠທການຸວຕ຺ຕກາທິສມນຸຠາສນາສຸ ສງ຺ຆາທິເສໂສ, ປາປິກາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ເຄ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ອທິນ຺ນນ຺ຕິ ອຎ຺ເຎນ ອທິນ຺ນໍ. ອວິທິຕນ຺ຕິ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາມີຕິ ເຈຕນາຍ ອຠາເວນ ອວິທິຕໍ. ອກປ຺ປິຍນ຺ຕິ ປຎ຺ຈຫິ ສມຓກປ຺ເປຫິ ອກປ຺ປິຍກຕໍ; ຍໍ ວາ ປນຎ຺ຎມ຺ປິ ອກປ຺ປິຍມໍສໍ ອກປ຺ປິຍໂຠຊນໍ. ອກຕາຕິຣິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປວາເຣຕ຺ວາ ອຕິຣິຕ຺ຕໍ ອກຕໍ. ສມຊ຺ຊທານນ຺ຕິ ນຏສມຊ຺ຊາທິທານໍ. ອຸສຠທານນ຺ຕິ ໂຄຄຓສ຺ສ ອນ຺ຕເຣ ອຸສຠວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ. ຈິຕ຺ຕກມ຺ມທານນ຺ຕິ ອາວາສໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕກມ຺ມໍ ກາເຣຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອິທໍ ປນ ປຏິຠານຈິຕ຺ຕກມ຺ມທານໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິມານິ ຫິ ປຎ຺ຈ ກິຎ຺ຈາປິ ໂລກສ຺ສ ປຸຎ຺ຎສມ຺ມຕານິ, ອຖ ໂຂ ອປຸຎ຺ຎານິ ອກຸສລານິເຍວ. ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປຏິຠານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຏິຠານນ຺ຕິ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິເມ ປຎ຺ຈ ທຸປ຺ປຏິວິໂນທຍາຕິ ນ ສຸປຏິວິໂນທຍາ; ອຸປາເຍນ ປນ ກາຣເຓນ ອນຸຣູປາຫິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນາອນຸສາສນາທີຫິ ສກ຺ກາ ປຏິວິໂນເທຕຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສກຈິຕ຺ຕໍ ປສີທຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ອິມານິ ວຕ຺ຖູນິ – ກຏອນ຺ຘກາຣວາສີ ຜຸສ຺ສເທວຕ຺ເຖໂຣ ກິຣ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ສິນ຺ທຸວາຣກຸສຸມສນ຺ຖຕມິວ ສມວິປ຺ປກິຓ຺ຓວາລິກໍ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ປີຕິປາໂມຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ມາໂຣ ປພ຺ພຕປາເທ ນິພ຺ພຕ຺ຕກາຬມກ຺ກໂຏ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ເຈຕິຍງ຺ຄເຓ ໂຄມຍໍ ວິປ຺ປກິຣນ຺ໂຕ ຄໂຕ. ເຖໂຣ ນາສກ຺ຂິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິຕຸໍ, ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ທຸຕິຍທິວເສປິ ຊຣຄ຺ຄໂວ ຫຸຕ຺ວາ ຕາທິສເມວ ວິປ຺ປກາຣໍ ອກາສິ. ຕຕິຍທິວເສ ວງ຺ກປາທໍ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕຠາວໍ ນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ປາເທນ ປຣິກສນ຺ໂຕ ອຄມາສິ. ເຖໂຣ ‘‘ເອວຣູໂປ ພີຠຈ຺ຉປຸຣິໂສ ສມນ຺ຕາ ໂຍຊນປ຺ປມາເຓສຸ ໂຄຈຣຄາເມສຸ ນຕ຺ຖິ, ສິຍາ ນຸ ໂຂ ມາໂຣ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ມາໂຣສິ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ມາໂຣມ຺ຫິ, ນ ທານິ ເຕ ວຎ຺ເຈຕຸໍ ອສກ຺ຂິ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ ຕຍາ ຕຖາຄໂຕ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ’’ຕິ. ‘‘ມາໂຣ ນາມ ມຫານຸຠາໂວ ໂຫຕິ, ອິງ຺ຆ ຕາວ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຕ຺ຕຠາວສທິສໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ນິມ຺ມິນາຫີ’’ຕິ? ‘‘ນ ສກ຺ກາ, ຠນ຺ເຕ, ຕາທິສໍ ຣູປໍ ນິມ຺ມິນິຕຸໍ; ອປິຈ ໂຂ ປນ ຕໍສຣິກ຺ຂກໍ ປຕິຣູປກໍ ນິມ຺ມິນິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສກຠາວໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘຣູປສທິເສນ ອຕ຺ຕຠາເວນ ອຏ຺ຐາສິ. ເຖໂຣ ມາຣໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ຕາວ ສຣາຄໂທສໂມໂຫ ເອວໍ ໂສຠຕິ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ ຠຄວາ ນ ໂສຠຕິ ສພ຺ພໂສ ວີຕຣາຄໂທສໂມໂຫ’’ຕິ ພຸທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ປີຕິໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ມາໂຣ ‘‘ວຎ຺ຈິໂຕມ຺ຫິ ຕຍາ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣປິ ‘‘ກິໍ ອຕ຺ຖິ ຊຣມາຣ, ຕາທິສໍ ວຎ຺ເຈຕຸ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ໂລກນ຺ຕຣວິຫາເຣປິ ທຕ຺ໂຕ ນາມ ທຫຣຠິກ຺ຂຸ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ໂອທາຕກສິຓໍ ປຏິລຠິ. ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສິ. ຕໂຕ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ຜລຕ຺ຕຍໍ ສຈ຺ຉາກາສິ.

ປຣຈິຕ຺ຕໍ ປສີທຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ອິມານິ ວຕ຺ຖູນິ – ຕິສ຺ໂສ ນາມ ທຫຣຠິກ຺ຂຸ ຊມ຺ພຸໂກລເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສງ຺ກາຣຉຑ຺ຑນິໍ ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາວ ອຏ຺ຐາສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຕິສ຺ສທຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ນາວາໂຕ ໂອຣຸຍ຺ຫ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຠາວິຕຈິຕ຺ເຕນ ສມ຺ມຏ຺ຐຏ຺ຐານນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ປຎ຺ຫາສຫສ຺ສໍ ປຸຈ຺ຉິ, ອິຕໂຣ ສພ຺ພໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິມ຺ປິ ວິຫາເຣ ເຖໂຣ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຕ຺ຕໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິ. ໂຍນກວິສຍໂຕ ເຈຕິຍວນ຺ທກາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ເຖຣາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ທິສ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ອປ຺ປວິສິຕ຺ວາ ທ຺ວາເຣເຍວ ຐຕ຺ວາ ເອໂກ ເຖໂຣ ອຏ຺ຐ ກປ຺ເປ ອນຸສ຺ສຣິ, ເອໂກ ໂສຬສ, ເອໂກ ວີສຕິ, ເອໂກ ຕິໍສ ກປ຺ເປ ອນຸສ຺ສຣິ.

ເທວຕາ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ອິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ເອກສ຺ມິໍ ກິຣ ວິຫາເຣ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ເຈຕິຍງ຺ຄຓຎ຺ຈ ໂພຘິຍງ຺ຄຓຎ຺ຈ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນຫາຍິຕຸໍ ຄໂຕ. ເທວຕາ ‘‘ອິມສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ກຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອວໍ ວຕ຺ຕໍ ປູເຣຕ຺ວາ ສມ຺ມຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ ຠິກ຺ຂຸ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ປຸປ຺ຜຫຕ຺ຖາ ອຏ຺ຐໍສຸ. ເຖໂຣ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກຕຣຄາມວາສິກາຕ຺ຖາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິເຘວ ວສາມ, ອິມສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ກຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອວໍ ວຕ຺ຕໍ ປູເຣຕ຺ວາ ສມ຺ມຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ ຠິກ຺ຂຸ ນຕ຺ຖີຕິ ຕຸມ຺ຫາກໍ, ຠນ຺ເຕ, ວຕ຺ເຕ ປສີທິຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜຫຕ຺ຖາ ຐິຕາມ຺ຫາ’’ຕິ ເທວຕາ ອາຫໍສຸ.

ປາສາທິກສໍວຕ຺ຕນິກນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ເອກໍ ກິຣ ອມຈ຺ຈປຸຕ຺ຕໍ ອຠຍຕ຺ເຖຣຎ຺ຈ ອາຣພ຺ຠ ອຍໍ ກຖາ ອຸທປາທິ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ອມຈ຺ຈປຸຕ຺ໂຕ ປາສາທິໂກ, ອຠຍຕ຺ເຖໂຣຕິ ອຸໂຠປິ ເນ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ໂອໂລເກສ຺ສາມາ’’ຕິ. ຎາຕກາ ອມຈ຺ຈປຸຕ຺ຕໍ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ມຫາເຈຕິຍໍ ວນ຺ທາເປສ຺ສາມາຕິ ອຄມໍສຸ. ເຖຣມາຕາປິ ປາສາທິກໍ ຈີວຣໍ ກາເຣຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຫິຓິ, ‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ເມ ເກເສ ຉິນ຺ທາເປຕ຺ວາ ອິມໍ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ມຫາເຈຕິຍໍ ວນ຺ທຕູ’’ຕິ. ອມຈ຺ຈປຸຕ຺ໂຕ ຎາຕິປຣິວຸໂຕ ປາຈີນທ຺ວາເຣນ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ອາຣຸຬ຺ໂຫ, ອຠຍຕ຺ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາເຣນ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ອາຣຸຫິຕ຺ວາ ເຈຕິຍງ຺ຄເຓ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ກິໍ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ, ມຫລ຺ລກຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສມ຺ມຏ຺ຐຏ຺ຐາເນ ກຈວຣໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ຍຸຄຄ຺ຄາຫໍ ຄຓ຺ຫາສີ’’ຕິ. ອຕີຕຕ຺ຕຠາເວ ກິຣ ອຠຍຕ຺ເຖໂຣ ມຫລ຺ລກຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ຫຸຕ຺ວາ ໂຄຈຣຄາເມ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິ, ອມຈ຺ຈປຸຕ຺ໂຕ ມຫາອຸປາສໂກ ຫຸຕ຺ວາ ສມ຺ມຏ຺ຐຏ຺ຐາເນ ກຈວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຉຑ຺ເຑສິ.

ສຕ຺ຖຸສາສນໍ ກຕໍ ໂຫຕີຕິ ອິທໍ ສມ຺ມຊ຺ຊນວຕ຺ຕໍ ນາມ ພຸທ຺ເຘຫິ ວຓ຺ຓິຕໍ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ສຕ຺ຖຸສາສນໍ ກຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ອາຍສ຺ມາ ກິຣ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ປພ຺ຠາເຣ ອສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາວ ນິໂຣຘໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ຠຄວາ ອາວຊ຺ຊນ຺ໂຕ ເຖຣສ຺ສ ອສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອາກາເສນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ປຸຣໂຕ ອສມ຺ມຏ຺ຐຏ຺ຐາເນ ປາທານິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຈ຺ຈາຄຎ຺ຉິ. ເຖໂຣ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ຠຄວໂຕ ປາທານິ ທິສ຺ວາ ພລວຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຊຓ຺ຓຸເກຫິ ປຕິຏ຺ຐາຍ ‘‘ອສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນຠາວໍ ວຕ ເມ ສຕ຺ຖາ ອຎ຺ຎາສິ, ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ທານິ ໂຈທນໍ ກາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ທສພລສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ຠຄວາ ‘‘ກຸຫິໍ ຄໂຕສິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ນ ປຕິຣູປໍ ທານິ ເຕ ມຍ຺ຫໍ ອນນ຺ຕເຣ ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕສ຺ສ ອສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິສີທິຕຸ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຖໂຣ ຄຓ຺ຐິກປຏິມຸຎ຺ຈນຏ຺ຐາເນປິ ຕິຏ຺ຐນ຺ໂຕ ປາເທນ ກຈວຣໍ ວິຍູຫິຕ຺ວາວ ຕິຏ຺ຐຕິ.

ອຕ຺ຕໂນ ຠາສປຣິຍນ຺ຕໍ ນ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ເອຕ຺ຕກໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ເອຕ຺ຕໂກ ວິນິຈ຺ຉໂຍ, ເອຕ຺ຕກໍ ສຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ວິນິຈ຺ຉຍຎ຺ຈ ວກ຺ຂາມີ’’ຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ຠາສປຣິຍນ຺ຕໍ ນ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ‘‘ອຍໍ ໂຈທກສ຺ສ ປຸຣິມກຖາ, ອຍໍ ປຈ຺ຉິມກຖາ, ອຍໍ ຈຸທິຕກສ຺ສ ປຸຣິມກຖາ, ອຍໍ ປຈ຺ຉິມກຖາ, ເອຕ຺ຕກໍ ຄຍ຺ຫູປຄໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ນ ຄຍ຺ຫູປຄ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ປນ ປຣສ຺ສ ຠາສປຣິຍນ຺ຕໍ ນ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ນາມ. ອາປຕ຺ຕິໍ ນ ຊານາຕີຕິ ປາຣາຊິກໍ ວາ ສງ຺ຆາທິເສສໍ ວາຕິ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘານໍ ນານາກຣຓໍ ນ ຊານາຕິ. ມູລນ຺ຕິ ທ຺ເວ ອາປຕ຺ຕິຍາ ມູລານິ ກາໂຍ ຈ ວາຈາ ຈ, ຕານິ ນ ຊານາຕິ. ສມຸທຍນ຺ຕິ ຉ ອາປຕ຺ຕິສມຸຏ຺ຐານານິ ອາປຕ຺ຕິສມຸທໂຍ ນາມ, ຕານິ ນ ຊານາຕິ. ປາຣາຊິກາທີນໍ ວຕ຺ຖຸໍ ນ ຊານາຕີຕິປິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນິໂຣຘນ຺ຕິ ອຍໍ ອາປຕ຺ຕິ ເທສນາຍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ວູປສມ຺ມຕິ, ອຍໍ ວຸຏ຺ຐາເນນາຕິ ເອວໍ ອາປຕ຺ຕິນິໂຣຘໍ ນ ຊານາຕິ. ສຕ຺ຕ ສມເຖ ອຊານນ຺ໂຕ ປນ ອາປຕ຺ຕິນິໂຣຘຄາມິນິປຏິປທໍ ນ ຊານາຕິ.

ອຘິກຣຓປຎ຺ຈເກ ອຘິກຣຓໍ ນາມ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຘິກຣຓານິ. ອຘິກຣຓສ຺ສ ມູລໍ ນາມ ເຕຕ຺ຕິໍສ ມູລານິ – ວິວາທາຘິກຣຓສ຺ສ ທ຺ວາທສ ມູລານິ, ອນຸວາທາຘິກຣຓສ຺ສ ຈຸທ຺ທສ, ອາປຕ຺ຕາຘິກຣຓສ຺ສ ຉ, ກິຈ຺ຈາຘິກຣຓສ຺ສ ເອກໍ; ຕານິ ປຣໂຕ ອາວິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ອຘິກຣຓສມຸທໂຍ ນາມ ອຘິກຣຓສມຸຏ຺ຐານໍ. ວິວາທາຘິກຣຓໍ ອຏ຺ຐາຣສ ເຠທກຣວຕ຺ຖູນິ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ອນຸວາທາຘິກຣຓໍ ຈຕສ຺ໂສ ວິປຕ຺ຕິໂຍ; ອາປຕ຺ຕາຘິກຣຓໍ ສຕ຺ຕາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ເຘ; ກິຈ຺ຈາຘິກຣຓໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ສງ຺ຆກິຈ຺ຈານີຕິ ອິມໍ ວິຠາຄໍ ນ ຊານາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຘິກຣຓນິໂຣຘໍ ນ ຊານາຕີຕິ ຘມ຺ເມນ ວິນເຍນ ສຕ຺ຖຸສາສເນນ ມູລາມູລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິນິຈ຺ຉຍສມຖໍ ປາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ; ‘‘ອິທໍ ອຘິກຣຓໍ ທ຺ວີຫິ, ອິທໍ ຈຕູຫິ, ອິທໍ ຕີຫິ ອິທໍ ເອເກນ ສມເຖນ ສມ຺ມຕີ’’ຕິ ເອວໍ ສຕ຺ຕ ສມເຖ ອຊານນ຺ໂຕ ປນ ອຘິກຣຓນິໂຣຘຄາມິນິປຏິປທໍ ນ ຊານາຕິ ນາມ. ວຕ຺ຖຸໍ ນ ຊານາຕີຕິ ‘‘ອິທໍ ປາຣາຊິກສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ, ອິທໍ ສງ຺ຆາທິເສສສ຺ສາ’’ຕິ ເອວໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘານໍ ວຕ຺ຖຸໍ ນ ຊານາຕິ. ນິທານນ຺ຕິ ‘‘ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ນິທານານໍ ອິທໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ອິທໍ ເອຕ຺ຖາ’’ຕິ ນ ຊານາຕິ. ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ນ ຊານາຕີຕິ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທ ປຐມປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ນ ຊານາຕິ. ອນຸປຎ຺ຎຕ຺ຕິນ຺ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ນ ຊານາຕິ. ອນຸສນ຺ຘິວຈນປຖນ຺ຕິ ກຖານຸສນ຺ຘິ-ວິນິຈ຺ຉຍານຸສນ຺ຘິວເສນ ວຕ຺ຖຸໍ ນ ຊານາຕິ. ຎຕ຺ຕິໍ ນ ຊານາຕີຕິ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ຎຕ຺ຕິໍ ນ ຊານາຕິ. ຎຕ຺ຕິຍາ ກຣຓໍ ນ ຊານາຕີຕິ ຎຕ຺ຕິກິຈ຺ຈໍ ນ ຊານາຕິ, ໂອສາຣຓາທີສຸ ນວສຸ ຐາເນສຸ ຎຕ຺ຕິກມ຺ມໍ ນາມ ໂຫຕິ, ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ເມສຸ ຎຕ຺ຕິຍາ ກມ຺ມປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ນ ຊານາຕິ. ນ ປຸພ຺ພກຸສໂລ ໂຫຕິ ນ ອປຣກຸສໂລຕິ ປຸພ຺ເພ ກເຖຕພ຺ພຎ຺ຈ ປຈ຺ຉາ ກເຖຕພ຺ພຎ຺ຈ ນ ຊານາຕິ, ຎຕ຺ຕິ ນາມ ປຸພ຺ເພ ຐເປຕພ຺ພາ, ປຈ຺ຉາ ນ ຐເປຕພ຺ພາຕິປິ ນ ຊານາຕິ. ອກາລຎ຺ຎູ ຈ ໂຫຕີຕິ ກາລໍ ນ ຊານາຕິ, ອນຊ຺ຌິຏ຺ໂຐ ອຍາຈິໂຕ ຠາສຕິ, ຎຕ຺ຕິກາລມ຺ປິ ຎຕ຺ຕິເຂຕ຺ຕມ຺ປິ ຎຕ຺ຕິໂອກາສມ຺ປິ ນ ຊານາຕິ.

ມນ຺ທຕ຺ຕາ ໂມມູຫຕ຺ຕາຕິ ເກວລໍ ອຎ຺ຎາເຓນ ໂມມູຫຠາເວນ ຘຸຕງ຺ເຄ ອານິສໍສໍ ອຊານິຕ຺ວາ. ປາປິຈ຺ໂຉຕິ ເຕນ ອຣຎ຺ຎວາເສນ ປຈ຺ຈຍລາຠໍ ປຕ຺ຖຍມາໂນ. ປວິເວກນ຺ຕິ ກາຍຈິຕ຺ຕອຸປຘິວິເວກໍ. ອິທມຕ຺ຖິຕນ຺ຕິ ອິມາຍ ກລ຺ຍາຓາຍ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອຕ຺ໂຖ ເອຕສ຺ສາຕິ ອິທມຕ຺ຖິ, ອິທມຕ຺ຖິໂນ ຠາໂວ ອິທມຕ຺ຖິຕາ; ຕໍ ອິທມຕ຺ຖິຕໍເຍວ ນິສ຺ສາຍ ນ ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ໂລກາມິສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຸໂປສຖໍ ນ ຊານາຕີຕິ ນວວິຘໍ ອຸໂປສຖໍ ນ ຊານາຕິ. ອຸໂປສຖກມ຺ມນ຺ຕິ ອຘມ຺ເມນວຄ຺ຄາທິເຠທໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ນ ຊານາຕິ. ປາຕິໂມກ຺ຂນ຺ຕິ ທ຺ເວ ມາຕິກາ ນ ຊານາຕິ. ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສນ຺ຕິ ສພ຺ພມ຺ປິ ນວວິຘໍ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສໍ ນ ຊານາຕິ. ປວາຣຓນ຺ຕິ ນວວິຘໍ ປວາຣຓໍ ນ ຊານາຕິ. ປວາຣຓາກມ຺ມໍ ອຸໂປສຖກມ຺ມສທິສເມວ.

ອປາສາທິກປຎ຺ຈເກ – ອປາສາທິກນ຺ຕິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທິ ອກຸສລກມ຺ມໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປາສາທິກນ຺ຕິ ກາຍສຸຈຣິຕາທິ ກຸສລກມ຺ມໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຕິເວລນ຺ຕິ ເວລໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ພຫຸຕຣໍ ກາລໍ ກຸເລສຸ ອປ຺ປໍ ວິຫາເຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂອຕາໂຣຕິ ກິເລສານໍ ອນ຺ໂຕ ໂອຕຣຓໍ. ສໍກິລິຏ຺ຐນ຺ຕິ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລາປຕ຺ຕິກາຍສໍສຄ຺ຄາທິເຠທໍ. ວິສຸທ຺ຘິປຎ຺ຈເກປວາຣຓາຄ຺ຄຫເຓນ ນວວິຘາປິ ປວາຣຓາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປຎ຺ຈກວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຉກ຺ກວາຣວຓ຺ຓນາ

໓໒໖. ຉກ຺ເກສຸ – ຉ ສາມີຈິໂຍຕິ ‘‘ໂສ ຈ ຠິກ຺ຂຸ ອນພ຺ຠິໂຕ, ເຕ ຈ ຠິກ຺ຂູ ຄາຣຍ຺ຫາ, ອຍໍ ຕຕ຺ຖ ສາມີຈິ’’, ‘‘ຍຸຎ຺ຊນ຺ຕາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ສກໍ, ມາ ໂວ ສກໍ ວິນສ຺ສາຕິ ອຍໍ ຕຕ຺ຖ ສາມີຈິ’’, ‘‘ອຍໍ ເຕ ຠິກ຺ຂຸ ປຕ຺ໂຕ ຍາວ ເຠທນາຍ ຘາເຣຕພ຺ໂພຕິ ອຍໍ ຕຕ຺ຖ ສາມີຈິ’’, ‘‘ຕໂຕ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໍວິຠຊິຕພ຺ພໍ, ອຍໍ ຕຕ຺ຖ ສາມີຈິ’’, ‘‘ອຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ ປຣິປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ ປຣິປຎ຺ຫິຕພ຺ພໍ, ອຍໍ ຕຕ຺ຖ ສາມີຈິ’’, ‘‘ຍສ຺ສ ຠວິສ຺ສຕິ ໂສ ຫຣິສ຺ສຕີຕິ ອຍໍ ຕຕ຺ຖ ສາມີຈີ’’ຕິ ອິມາ ຠິກ຺ຂຸປາຕິໂມກ຺ເຂເຍວ ຉ ສາມີຈິໂຍ. ຉ ເຉທນກາຕິ ປຎ຺ຈເກ ວຸຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອຸທກສາຏິກາຍ ສທ຺ຘິໍ ຉ. ຉຫາກາເຣຫີຕິ ອລຊ຺ຊິຕາ ອຎ຺ຎາຓຕາ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປກຕຕາ ອກປ຺ປິເຍ ກປ຺ປິຍສຎ຺ຎິຕາ ກປ຺ປິເຍ ອກປ຺ປິຍສຎ຺ຎິຕາ ສຕິສມ຺ໂມສາຕິ. ຕຕ຺ຖ ເອກຣຕ຺ຕຉາຣຕ຺ຕສຕ຺ຕາຫາຕິກ຺ກມາທີສຸ ອາປຕ຺ຕິໍ ສຕິສມ຺ໂມເສນ ອາປຊ຺ຊຕິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ຉ ອານິສໍສາ ວິນຍຘເຣຕິ ປຎ຺ຈເກ ວຸຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈ ຕສ຺ສາເຘຍ຺ໂຍ ອຸໂປສໂຖຕິ ອິມິນາ ສທ຺ຘິໍ ຉ.

ຉ ປຣມານີຕິ ‘‘ທສາຫປຣມໍ ອຕິເຣກຈີວຣໍ ຘາເຣຕພ຺ພໍ, ມາສປຣມໍ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຕໍ ຈີວຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ, ສນ຺ຕຣຸຕ຺ຕຣປຣມໍ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຕໂຕ ຈີວຣໍ ສາທິຕພ຺ພໍ, ຉກ຺ຂຕ຺ຕຸປຣມໍ ຕຸຓ຺ຫີຠູເຕນ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຐາຕພ຺ພໍ, ນວໍ ປນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສນ຺ຖຕໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ຉພ຺ພສ຺ສານິ ຘາເຣຕພ຺ພໍ ຉພ຺ພສ຺ສປຣມຕາ ຘາເຣຕພ຺ພໍ, ຕິໂຍຊນປຣມໍ ສຫຕ຺ຖາ ຘາເຣຕພ຺ພານິ, ທສາຫປຣມໍ ອຕິເຣກປຕ຺ໂຕ ຘາເຣຕພ຺ໂພ, ສຕ຺ຕາຫປຣມໍ ສນ຺ນິຘິກາຣກໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພານິ, ຉາຣຕ຺ຕປຣມໍ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕນ ຈີວເຣນ ວິປ຺ປວສິຕພ຺ພໍ, ຈຕຸກ຺ກໍສປຣມໍ, ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍກໍສປຣມໍ, ທ຺ວງ຺ຄຸລປພ຺ພປຣມໍ ອາທາຕພ຺ພໍ, ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລປຣມໍ ມຎ຺ຈປຏິປາທກໍ, ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລປຣມໍ ທນ຺ຕກຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ ອິມານິ ຈຸທ຺ທສ ປຣມານິ. ຕຕ຺ຖ ປຐມານິ ຉ ເອກໍ ຉກ຺ກໍ, ຕໂຕ ເອກໍ ອປເນຕ຺ວາ ເສເສສຸ ເອເກກໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາຕິອາທິນາ ນເຍນ ອຎ຺ຎານິປິ ຉກ຺ການິ ກາຕພ຺ພານິ.

ຉ ອາປຕ຺ຕິໂຍຕິ ຕີຓິ ຉກ຺ການິ ອນ຺ຕຣເປຍ຺ຍາເລ ວຸຕ຺ຕານິ. ຉ ກມ຺ມານີຕິ ຕຊ຺ຊນີຍ-ນິຍສ຺ສ-ປພ຺ພາຊນີຍ-ປຏິສາຣຓີຍານິ ຈຕ຺ຕາຣິ, ອາປຕ຺ຕິຍາ ອທສ຺ສເນ ຈ ອປ຺ປຏິກມ຺ເມ ຈ ວຸຕ຺ຕທ຺ວຍມ຺ປິ ເອກໍ, ປາປິກາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ເຄ ເອກນ຺ຕິ ຉ. ນຫາເນຕິ ໂອເຣນຑ຺ຒມາສໍ ນຫາເນ; ວິປ຺ປກຕຈີວຣາທິຉກ຺ກທ຺ວຍໍ ກຖິນກ຺ຂນ຺ຘເກ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ຉກ຺ກວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສຕ຺ຕກວາຣວຓ຺ຓນາ

໓໒໗. ສຕ຺ຕເກສຸ – ສຕ຺ຕ ສາມີຈິໂຍຕິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ເຕສຸ ຉສຸ ‘‘ສາ ຈ ຠິກ຺ຂຸນີ ອນພ຺ຠິຕາ, ຕາ ຈ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຄາຣຍ຺ຫາ, ອຍໍ ຕຕ຺ຖ ສາມີຈີ’’ຕິ ອິມໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ເວທິຕພ຺ພາ. ສຕ຺ຕ ອຘມ຺ມິກາ ປຏິຎ຺ຎາຕກຣຓາຕິ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ປາຣາຊິກໍ ອຊ຺ຌາປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ປາຣາຊິເກນ ໂຈທິຍມາໂນ ‘ສງ຺ຆາທິເສສໍ ອຊ຺ຌາປນ຺ໂນມ຺ຫີ’ຕິ ປຏິຊານາຕິ, ຕໍ ສງ຺ໂຆ ສງ຺ຆາທິເສເສນ ກາເຣຕິ, ອຘມ຺ມິກໍ ປຏິຎ຺ຎາຕກຣຓ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ສມຖກ຺ຂນ຺ຘເກ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ. ຘມ຺ມິກາປິ ຕຕ຺ເຖວ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ. ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ອນາປຕ຺ຕິ ສຕ຺ຕາຫກຣຓີເຍນ ຄນ຺ຕຸນ຺ຕິ ວສ຺ສູປນາຍິກກ຺ຂນ຺ຘເກ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຕ຺ຕານິສໍສາ ວິນຍຘເຣຕິ ‘‘ຕສ຺ສາເຘຍ຺ໂຍ ອຸໂປສໂຖ ປວາຣຓາ’’ຕິ ອິເມຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຎ຺ຈເກ ວຸຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈ ສຕ຺ຕ ໂຫນ຺ຕິ. ສຕ຺ຕ ປຣມານີຕິ ຉກ຺ເກ ວຸຕ຺ຕານິເຍວ ສຕ຺ຕກວເສນ ໂຍເຊຕພ຺ພານິ. ກຕຈີວຣນ຺ຕິອາທີນິ ທ຺ເວ ສຕ຺ຕການິ ກຖິນກ຺ຂນ຺ຘເກ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ.

ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ນ ໂຫຕິ ອາປຕ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ, ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ໂຫຕິ ອາປຕ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ, ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ໂຫຕິ ອາປຕ຺ຕິ ປຏິກາຕພ຺ພາຕິ ອິມານິ ຕີຓິ ສຕ຺ຕການິ, ທ຺ເວ ອຘມ຺ມິການິ, ເອກໍ ຘມ຺ມິກໍ; ຕານິ ຕີຓິປິ ຈມ຺ເປຍ຺ຍເກ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ອສທ຺ຘມ຺ມາຕິ ອສຕໍ ຘມ຺ມາ, ອສນ຺ໂຕ ວາ ຘມ຺ມາ; ອໂສຠນາ ຫີນາ ລາມກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສທ຺ຘມ຺ມາຕິ ສຕໍ ພຸທ຺ຘາທີນໍ ຘມ຺ມາ; ສນ຺ໂຕ ວາ ຘມ຺ມາ ສຸນ຺ທຣາ ອຸຕ຺ຕມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ສຕ຺ຕກວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຏ຺ຐກວາຣວຓ຺ຓນາ

໓໒໘. ອຏ຺ຐເກສຸ – ອຏ຺ຐານິສໍເສຕິ ‘‘ນ ມຍໍ ອິມິນາ ຠິກ຺ຂຸນາ ສທ຺ຘິໍ ອຸໂປສຖໍ ກຣິສ຺ສາມ, ວິນາ ອິມິນາ ຠິກ຺ຂຸນາ ອຸໂປສຖໍ ກຣິສ຺ສາມ, ນ ມຍໍ ອິມິນາ ຠິກ຺ຂຸນາ ສທ຺ຘິໍ ປວາເຣສ຺ສາມ, ສງ຺ຆກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມ, ອາສເນ ນິສີທິສ຺ສາມ, ຍາຄຸປາເນ ນິສີທິສ຺ສາມ, ຠຕ຺ຕຄ຺ເຄ ນິສີທິສ຺ສາມ, ເອກຈ຺ຉນ຺ເນ ວສິສ຺ສາມ, ຍຖາວຸຑ຺ຒໍ ອຠິວາທນໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐານໍ ອຎ຺ຊລິກມ຺ມໍ ສາມີຈິກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມ, ວິນາ ອິມິນາ ຠິກ຺ຂຸນາ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ເອວໍ ໂກສມ຺ພກກ຺ຂນ຺ຘເກ ວຸຕ຺ເຕ ອານິສໍເສ. ທຸຕິຍອຏ຺ຐເກປິ ເອເສວ ນໂຍ, ຕມ຺ປິ ຫິ ເອວເມວ ໂກສມ຺ພກກ຺ຂນ຺ຘເກ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອຏ຺ຐ ຍາວຕຕິຍກາຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ເຕຣສເກ ຈຕ຺ຕາໂຣ, ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ສຕ຺ຕຣສເກ ຠິກ຺ຂູຫິ ອສາຘາຣຓາ ຈຕ຺ຕາໂຣຕິ ອຏ຺ຐ. ອຏ຺ຐຫາກາເຣຫິ ກຸລານິ ທູເສຕີຕິ ກຸລານິ ທູເສຕິ ປຸປ຺ເຜນ ວາ ຜເລນ ວາ ຈຸຓ຺ເຓນ ວາ ມຕ຺ຕິກາຍ ວາ ທນ຺ຕກຏ຺ເຐນ ວາ ເວຬຸຍາ ວາ ເວຊ຺ຊິກາຍ ວາ ຊງ຺ຆເປສນິເກນ ວາຕິ ອິເມຫິ ອຏ຺ຐຫິ. ອຏ຺ຐ ມາຕິກາ ຈີວຣກ຺ຂນ຺ຘເກ, ອປຣາ ອຏ຺ຐ ກຖິນກ຺ຂນ຺ຘເກ ວຸຕ຺ຕາ. ອຏ຺ຐຫິ ອສທ຺ຘມ຺ເມຫີຕິ ລາເຠນ ອລາເຠນ ຍເສນ ອຍເສນ ສກ຺ກາເຣນ ອສກ຺ກາເຣນ ປາປິຈ຺ຉຕາຍ ປາປມິຕ຺ຕຕາຍ. ອຏ຺ຐ ໂລກຘມ຺ມາ ນາມ ລາເຠ ສາຣາໂຄ, ອລາເຠ ປຏິວິໂຣໂຘ; ເອວໍ ຍເສ ອຍເສ, ປສໍສາຍ ນິນ຺ທາຍ, ສຸເຂ ສາຣາໂຄ, ທຸກ຺ເຂ ປຏິວິໂຣໂຘຕິ. ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຸສາວາໂທຕິ ‘‘ວິນິຘາຍ ສຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ສທ຺ຘິໍ ປາຬິຍໍ ອາຄເຕຫິ ສຕ຺ຕຫີຕິ ອຏ຺ຐຫິ ອງ຺ເຄຫິ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ.

ອຏ຺ຐ ອຸໂປສຖງ຺ຄານີຕິ –

‘‘ປາຓໍ ນ ຫເນ ນ ຈາທິນ຺ນມາທິເຍ,

ມຸສາ ນ ຠາເສ ນ ຈ ມຊ຺ຊໂປ ສິຍາ;

ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍາ ວິຣເມຍ຺ຍ ເມຖຸນາ,

ຣຕ຺ຕິໍ ນ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ ວິກາລໂຠຊນໍ.

‘‘ມາລໍ ນ ຘາເຣ ນ ຈ ຄນ຺ຘມາຈເຣ,

ມຎ຺ເຈ ຉມາຍໍວ ສເຍຖ ສນ຺ຖເຕ;

ເອຕຎ຺ຫິ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກມາຫຸໂປສຖໍ,

ພຸທ຺ເຘນ ທຸກ຺ຂນ຺ຕຄຸນາ ປກາສິຕ’’ນ຺ຕິ. (ອ. ນິ. ໓.໗໑);

ເອວໍ ວຸຕ຺ຕານິ ອຏ຺ຐ. ອຏ຺ຐ ທູເຕຍ຺ຍງ຺ຄານີຕິ ‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາ ຈ ໂຫຕິ ສາເວຕາ ຈາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ສງ຺ຆເຠທເກ ວຸຕ຺ຕານິ. ຕິຕ຺ຖິຍວຕ຺ຕານິ ມຫາຂນ຺ຘເກ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ອນຕິຣິຕ຺ຕາ ຈ ອຕິຣິຕ຺ຕາ ຈ ປວາຣຓາສິກ຺ຂາປເທ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ. ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາຕພ຺ພນ຺ຕິ ຠຕ຺ຕຄ຺ເຄ ວຸຑ຺ຒຠິກ຺ຂຸນີນໍ, ອາສນມ຺ປິ ຕາສໍເຍວ ທາຕພ຺ພໍ. ອຸປາສິກາຕິ ວິສາຂາ. ອຏ຺ຐານິສໍສາ ວິນຍຘເຣຕິ ປຎ຺ຈເກ ວຸຕ຺ເຕສຸ ປຎ຺ຈສຸ ‘‘ຕສ຺ສາເຘຍ຺ໂຍ ອຸໂປສໂຖ, ປວາຣຓາ, ສງ຺ຆກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ອິເມ ຕໂຍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຏ຺ຐ ປຣມານີຕິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕປຣມາເນວ ອຏ຺ຐກວເສນ ໂຍເຊຕ຺ວາ ເວທິຕພ຺ພານິ. ອຏ຺ຐສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕິຕພ຺ພນ຺ຕິ ‘‘ນ ປກຕຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຸໂປສໂຖ ຐເປຕພ຺ໂພ, ນ ປວາຣຓາ ຐເປຕພ຺ພາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ສມຖກ຺ຂນ຺ຘເກ ນິທ຺ທິຏ຺ເຐສຸ ອຏ຺ຐສຸ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ອຏ຺ຐກວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນວກວາຣວຓ຺ຓນາ

໓໒໙. ນວເກສຸ – ນວ ອາຆາຕວຕ຺ຖູນີຕິ ‘‘ອນຕ຺ຖໍ ເມ ອຈຣີ’’ຕິອາທີນິ ນວ. ນວ ອາຆາຕປຏິວິນຍາຕິ ‘‘ອນຕ຺ຖໍ ເມ ອຈຣິ, ຕໍ ກຸເຕຕ຺ຖ ລພ຺ຠາຕິ ອາຆາຕໍ ປຏິວິເນຕີ’’ຕິອາທີນິ ນວ. ນວ ວິນີຕວຕ຺ຖູນີຕິ ນວຫິ ອາຆາຕວຕ຺ຖູຫິ ອາຣຕິ ວິຣຕິ ປຏິວິຣຕິ ເສຕຸຆາໂຕ. ນວຫິ ສງ຺ໂຆ ຠິຊ຺ຊຕີຕິ ‘‘ນວນ຺ນໍ ວາ, ອຸປາລິ, ອຕິເຣກນວນ຺ນໍ ວາ ສງ຺ຆຣາຊິ ເຈວ ໂຫຕິ ສງ຺ຆເຠໂທ ຈາ’’ຕິ. ນວ ປຣມານີຕິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕປຣມາເນວ ນວກວເສນ ໂຍເຊຕ຺ວາ ເວທິຕພ຺ພານິ. ນວ ຕຓ຺ຫາມູລກາ ນາມ ຕຓ຺ຫໍ ປຏິຈ຺ຈ ປຣິເຍສນາ, ປຣິເຍສນໍ ປຏິຈ຺ຈ ລາໂຠ, ລາຠໍ ປຏິຈ຺ຈ ວິນິຈ຺ຉໂຍ, ວິນິຈ຺ຉຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ຉນ຺ທຣາໂຄ, ຉນ຺ທຣາຄໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຊ຺ໂຌສານໍ, ອຊ຺ໂຌສານໍ ປຏິຈ຺ຈ ປຣິຄ຺ຄໂຫ, ປຣິຄ຺ຄຫໍ ປຏິຈ຺ຈ ມຈ຺ຉຣິຍໍ, ມຈ຺ຉຣິຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ອາຣກ຺ຂາ, ອາຣກ຺ຂາຘິກຣຓໍ ທຓ຺ຑາທານສຕ຺ຖາທານກລຫວິຄ຺ຄຫວິວາທຕຸວໍຕຸວໍເປສຸຎ຺ຎມຸສາວາທາ. ນວ ວິຘມານາຕິ ‘‘ເສຍ຺ຍສ຺ສ ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີ’’ຕິມານາທໂຍ. ນວ ຈີວຣານີຕິ ຕິຈີວຣນ຺ຕິ ວາ ວສ຺ສິກສາຏິກາຕິ ວາຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ຕານິ. ນ ວິກປ຺ເປຕພ຺ພານີຕິ ອຘິຏ຺ຐິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນ ວິກປ຺ເປຕພ຺ພານິ. ນວ ອຘມ຺ມິການິ ທານານີຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຣິຓຕໍ ອຎ຺ຎສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ເຈຕິຍສ຺ສ ວາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວາ ປຣິຓາເມຕິ, ເຈຕິຍສ຺ສ ປຣິຓຕໍ ອຎ຺ຎເຈຕິຍສ຺ສ ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວາ ປຣິຓາເມຕິ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປຣິຓຕໍ ອຎ຺ຎປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ເຈຕິຍສ຺ສ ວາ ປຣິຓາເມຕີຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕານິ.

ນວ ປຏິຄ຺ຄຫປຣິໂຠຄາຕິ ເອເຕສໍເຍວ ທານານໍ ປຏິຄ຺ຄຫາ ຈ ປຣິໂຠຄາ ຈ. ຕີຓິ ຘມ຺ມິການິ ທານານີຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ ນິນ຺ນໍ ສງ຺ຆສ຺ເສວ ເທຕິ, ເຈຕິຍສ຺ສ ນິນ຺ນໍ ເຈຕິຍສ຺ເສວ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ນິນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລສ຺ເສວ ເທຕີຕິ ອິມານິ ຕີຓິ. ປຏິຄ຺ຄຫປຏິໂຠຄາປິ ເຕສໍເຍວ ປຏິຄ຺ຄຫາ ຈ ປຣິໂຠຄາ ຈ. ນວ ອຘມ຺ມິກາ ສຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍຕິ ອຘມ຺ມວາທິປຸຄ຺ຄໂລ, ອຘມ຺ມວາທິສມ຺ພຫຸລາ, ອຘມ຺ມວາທິສງ຺ໂຆຕິ ເອວໍ ຕີຓິ ຕິການິ ສມຖກ຺ຂນ຺ຘເກ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ຘມ຺ມິກາ ສຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍປິ ຘມ຺ມວາທີ ປຸຄ຺ຄໂລຕິອາທິນາ ນເຍນ ຕຕ຺ເຖວ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ. ອຘມ຺ມກມ຺ເມ ທ຺ເວ ນວການິ ໂອວາທວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐມສິກ຺ຂາປທນິທ຺ເທເສ ປາຈິຕ຺ຕິຍວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ. ຘມ຺ມກມ຺ເມ ທ຺ເວ ນວການິ ຕຕ຺ເຖວ ທຸກ຺ກຏວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ນວກວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທສກວາຣວຓ຺ຓນາ

໓໓໐. ທສເກສຸ – ທສ ອາຆາຕວຕ຺ຖູນີຕິ ນວເກສຸ ວຸຕ຺ຕານິ ນວ ‘‘ອຏ຺ຐາເນ ວາ ປນ ອາຆາໂຕ ຊາຍຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ສທ຺ຘິໍ ທສ ໂຫນ຺ຕິ. ອາຆາຕປຏິວິນຍາປິ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕາ ນວ ‘‘ອຏ຺ຐາເນ ວາ ປນ ອາຆາໂຕ ຊາຍຕິ, ຕໍ ກຸເຕຕ຺ຖ ລພ຺ຠາຕິ ອາຆາຕໍ ປຏິວິເນຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ສທ຺ຘິໍ ທສ ເວທິຕພ຺ພາ. ທສ ວິນີຕວຕ຺ຖູນີຕິ ທສຫິ ອາຆາຕວຕ຺ຖູຫິ ວິຣຕິສງ຺ຂາຕານິ ທສ. ທສວຕ຺ຖຸກາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐີຕິ ‘‘ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິອາທິວເສນ ເວທິຕພ຺ພາ, ‘‘ອຕ຺ຖິ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິອາທິວເສນ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ‘‘ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’’ຕິອາທິນາ ວເສນ ປນ ອນ຺ຕຄ຺ຄາຫິກາ ທິຏ຺ຐິ ເວທິຕພ຺ພາ. ທສ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕາຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິອາທໂຍ ມິຈ຺ຉາວິມຸຕ຺ຕິປຣິໂຍສານາ, ວິປຣີຕາ ສມ຺ມຕ຺ຕາ. ສລາກຄ຺ຄາຫາ ສມຖກ຺ຂນ຺ຘເກ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ.

ທສຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອຸພ຺ພາຫິກາຍ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ໂພຕິ ‘‘ສີລວາ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ສມຖກ຺ຂນ຺ຘເກ ວຸຕ຺ເຕຫິ ທສຫິ. ທສ ອາທີນວາ ຣາຊນ຺ເຕປຸຣປ຺ປເວສເນ ຣາຊສິກ຺ຂາປເທ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ. ທສ ທານວຕ຺ຖູນີຕິ ອນ຺ນໍ ປານໍ ວຕ຺ຖໍ ຍານໍ ມາລາ ຄນ຺ຘໍ ວິເລປນໍ ເສຍ຺ຍາວສຖໍ ປທີເປຍ຺ຍໍ. ທສ ຣຕນານີຕິ ມຸຕ຺ຕາມຓິເວຬຸຣິຍາທີນິ. ທສ ປໍສຸກູລານີຕິ ໂສສານິກໍ, ປາປຓິກໍ, ອຸນ຺ທູຣກ຺ຂາຍິຕໍ, ອຸປຈິກກ຺ຂາຍິຕໍ, ອຄ຺ຄິທຑ຺ຒໍ, ໂຄຂາຍິຕໍ, ອຊິກກ຺ຂາຍິຕໍ, ຖູປຈີວຣໍ, ອາຠິເສກິຍໍ, ຠຕປຏິຍາຠຕນ຺ຕິ ເອເຕສຸ ອຸປສມ຺ປນ຺ເນນ ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ກາຕພ຺ພໍ. ທສ ຈີວຣຘາຣຓາຕິ ‘‘ສພ຺ພນີລການິ ຈີວຣານິ ຘາເຣນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕວເສນ ທສາຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ນວສຸ ກປ຺ປິຍຈີວເຣສຸ ອຸທກສາຏິກໍ ວາ ສງ຺ກຈ຺ຈິກໍ ວາ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອວນ຺ທນີຍປຸຄ຺ຄລາ ເສນາສນກ຺ຂນ຺ຘເກ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ. ທສ ອກ຺ໂກສວຕ຺ຖູນິ ໂອມສວາເທ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ທສ ອາກາຣາ ເປສຸຎ຺ຎສິກ຺ຂາປເທ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ. ທສ ເສນາສນານີຕິ ມຎ຺ໂຈ, ປີຐໍ, ຠິສິ, ພິມ຺ໂພຫນໍ, ຈິມິລິກາ, ອຸຕ຺ຕຣຕ຺ຖຣຓໍ, ຕຏ຺ຏິກາ, ຈມ຺ມຂຓ຺ໂຑ, ນິສີທນໍ, ຕິຓສນ຺ຖາໂຣ, ປຓ຺ຓສນ຺ຖາໂຣຕິ. ທສ ວຣານິ ຍາຈິໍສູຕິ ວິສາຂາ ອຏ຺ຐ, ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊາ ເອກໍ, ຊີວໂກ ເອກໍ. ຍາຄຸອານິສໍສາ ຈ ອກປ຺ປິຍມໍສານິ ຈ ເຠສຊ຺ຊກ຺ຂນ຺ຘເກ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ທສກວາຣວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ເອກາທສກວາຣວຓ຺ຓນາ

໓໓໑. ເອກາທສເກສຸ – ເອກາທສາຕິ ປຓ຺ຑກາທໂຍ ເອກາທສ. ເອກາທສ ປາທຸກາຕິ ທສ ຣຕນມຍາ, ເອກາ ກຏ຺ຐປາທຸກາ. ຕິຓປາທຸກມຸຎ຺ຊປາທຸກປພ຺ພຊປາທຸກາທໂຍ ປນ ກຏ຺ຐປາທຸກສງ຺ຄຫເມວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເອກາທສ ປຕ຺ຕາຕິ ຕມ຺ພໂລຫມເຍນ ວາ ທາຣຸມເຍນ ວາ ສທ຺ຘິໍ ທສ ຣຕນມຍາ. ເອກາທສ ຈີວຣານີຕິ ສພ຺ພນີລກາທີນິ ເອກາທສ. ຍາວຕຕິຍກາຕິ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕານຸວຕ຺ຕິກາ ຠິກ຺ຂຸນີ, ສງ຺ຆາທິເສສາ ອຏ຺ຐ, ອຣິຏ຺ໂຐ, ຈຓ຺ຑກາຬີຕິ. ເອກາທສ ອນ຺ຕຣາຍິກາ ນາມ ‘‘ນສິ ອນິມິຕ຺ຕາ’’ຕິ ອາທໂຍ. ເອກາທສ ຈີວຣານິ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພານີຕິ ຕິຈີວຣໍ, ວສ຺ສິກສາຏິກາ, ນິສີທນໍ, ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ, ກຓ຺ຑຸປ຺ປຏິຈ຺ຉາທິ, ມຸຂປຸຎ຺ຉນໂຈຬໍ, ປຣິກ຺ຂາຣໂຈຬໍ, ອຸທກສາຏິກາ, ສງ຺ກຈ຺ຈິກາຕິ. ນ ວິກປ຺ເປຕພ຺ພານີຕິ ເອຕາເນວ ອຘິຏ຺ຐິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນ ວິກປ຺ເປຕພ຺ພານິ. ຄຓ຺ຐິກາ ຈ ວິຘາ ຈ ສຸຕ຺ຕມເຍນ ສທ຺ຘິໍ ເອກາທສ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ສພ຺ເພ ຂຸທ຺ທກກ຺ຂນ຺ຘເກ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ. ປຖວິໂຍ ປຖວິສິກ຺ຂາປເທ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ. ນິສ຺ສຍປຏິປສ຺ສທ຺ຘິໂຍ ອຸປຊ຺ຌາຍມ຺ຫາ ປຎ຺ຈ, ອາຈຣິຍມ຺ຫາ ຉ; ເອວໍ ເອກາທສ. ອວນ຺ທິຍປຸຄ຺ຄລາ ນຄ຺ເຄນ ສທ຺ຘິໍ ເອກາທສ, ເຕ ສພ຺ເພ ເສນາສນກ຺ຂນ຺ຘເກ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ. ເອກາທສ ປຣມານິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ເຕສຸ ຈຸທ຺ທສສຸ ເອກາທສກວເສນ ໂຍເຊຕ຺ວາ ເວທິຕພ຺ພານິ. ເອກາທສ ວຣານີຕິ ມຫາປຊາປຕິຍາ ຍາຈິຕວເຣນ ສທ຺ຘິໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕານິ ທສ. ເອກາທສ ສີມາໂທສາຕິ ‘‘ອຕິຂຸທ຺ທກໍ ສີມໍ ສມ຺ມນ຺ນນ຺ຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ກມ຺ມວຄ຺ເຄ ອາຄມິສ຺ສນ຺ຕິ.

ອກ຺ໂກສກປຣິຠາສເກ ປຸຄ຺ຄເລ ເອກາທສາທີນວາ ນາມ ‘‘ໂຍ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອກ຺ໂກສໂກ ປຣິຠາສໂກ ອຣິຍູປວາທີ, ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ອຏ຺ຐານເມຕໍ ອນວກາໂສ ຍໍ ໂສ ເອກາທສນ຺ນໍ ພ຺ຍສນານໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ພ຺ຍສນໍ ນ ນິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ກຕເມສໍ ເອກາທສນ຺ນໍ? ອນຘິຄຕໍ ນາຘິຄຈ຺ຉຕິ, ອຘິຄຕາ ປຣິຫາຍຕິ, ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ນ ໂວທາຍນ຺ຕິ, ສທ຺ຘມ຺ເມສຸ ວາ ອຘິມານິໂກ ໂຫຕິ, ອນຠິຣໂຕ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣຕິ, ອຎ຺ຎຕຣໍ ວາ ສໍກິລິຏ຺ຐໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ສິກ຺ຂໍ ວາ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕິ, ຄາຬ຺ຫໍ ວາ ໂຣຄາຕງ຺ກໍ ຜຸສຕິ, ອຸມ຺ມາທໍ ວາ ປາປຸຓາຕິ ຈິຕ຺ຕກ຺ເຂປໍ ວາ, ສມ຺ມູຬ຺ໂຫ ກາລໍ ກໂຣຕິ, ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣມ຺ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑໑.໖). ເອຕ຺ຖ ຈ ສທ຺ຘມ຺ໂມຕິ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ.

ອາເສວິຕາຍາຕິ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເສວິຕາຍ. ຠາວິຕາຍາຕິ ນິປ຺ຜາທິຕາຍ ວຑ຺ຒິຕາຍ

ວາ. ພຫຸລີກຕາຍາຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກຕາຍ. ຍານີກຕາຍາຕິ ສຸຍຸຕ຺ຕຍານສທິສາຍ ກຕາຍ. ວຕ຺ຖຸກຕາຍາຕິ ຍຖາ ປຕິຏ຺ຐາ ໂຫຕິ; ເອວໍ ກຕາຍ. ອນຸຏ຺ຐິຕາຍາຕິ ອນຸ ອນຸ ປວຕ຺ຕິຕາຍ; ນິຈ຺ຈາຘິຏ຺ຐິຕາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣິຈິຕາຍາຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ຈິຕາຍ; ສພ຺ພທິສາສຸ ຈິຕາຍ ອາຈິຕາຍ ຠາວິຕາຍ ອຠິວຑ຺ຒິຕາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸສມາຣທ຺ຘາຍາຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ສມາຣທ຺ຘາຍ; ວສີຠາວໍ ອຸປນີຕາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ປາປກໍ ສຸປິນນ຺ຕິ ປາປກເມວ ນ ປສ຺ສຕິ, ຠທ຺ຣກໍ ປນ ວຸຑ຺ຒິກາຣຓຠູຕໍ ປສ຺ສຕິ. ເທວຕາ ຣກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ອາຣກ຺ຂເທວຕາ ຘມ຺ມິກໍ ຣກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປນ຺ຕິ. ຕຸວຏໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕີຕິ ຂິປ຺ປໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ. ອຸຕ຺ຕຣິ ອປ຺ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ໂຕຕິ ເມຕ຺ຕາຌານໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອສຈ຺ຉິກໂຣນ຺ໂຕ ເສໂຂ ວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ວາ ຫຸຕ຺ວາ ກາລໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປໂຄ ໂຫຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ເອກາທສກວາຣວຓ຺ຓນາ ປຣິໂຍສານາ

ເອກຸຕ຺ຕຣິກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຸໂປສຖາທິປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊນາ

໓໓໒. ‘‘ອຸໂປສຖກມ຺ມສ຺ສ ໂກ ອາທີ’’ຕິອາທີນໍ ປຸຈ຺ຉານໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ສາມຄ຺ຄີ ອາທີຕິ ‘‘ອຸໂປສຖໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສີມໍ ໂສເຘຕ຺ວາ ຉນ຺ທປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສນ຺ນິປຕິຕານໍ ກາຍສາມຄ຺ຄີ ອາທິ. ກິຣິຍາ ມຊ຺ເຌຕິ ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ປາຕິໂມກ຺ຂໂອສາຣຓກິຣິຍາ ມຊ຺ເຌ. ນິຏ຺ຐານໍ ປຣິໂຍສານນ຺ຕິ ‘‘ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພເຫວ ສມຄ຺ເຄຫິ ສມ຺ໂມທມາເນຫິ ອວິວທມາເນຫິ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ປາຕິໂມກ຺ຂນິຏ຺ຐານໍ ປຣິໂຍສານໍ. ປວາຣຓາກມ຺ມສ຺ສ ສາມຄ຺ຄີ ອາທີຕິ ‘‘ປວາຣຓໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສີມໍ ໂສເຘຕ຺ວາ ຉນ຺ທປວາຣຓໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສນ຺ນິປຕິຕານໍ ກາຍສາມຄ຺ຄີ ອາທິ. ກິຣິຍາ ມຊ຺ເຌຕິ ປວາຣຓາຎຕ຺ຕິ ຈ ປວາຣຓາກຖາ ຈ ມຊ຺ເຌ, ສງ຺ຆນວກສ຺ສ ‘‘ປສ຺ສນ຺ໂຕ ປຏິກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຈນໍ ປຣິໂຍສານໍ. ຕຊ຺ຊນີຍກມ຺ມາທີສຸ ວຕ຺ຖຸ ນາມ ເຍນ ວຕ຺ຖຸນາ ກມ຺ມາຣໂຫ ໂຫຕິ, ຕໍ ວຕ຺ຖຸ. ປຸຄ຺ຄໂລຕິ ເຍນ ຕໍ ວຕ຺ຖຸ ກຕໍ, ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ. ກມ຺ມວາຈາ ປຣິໂຍສານນ຺ຕິ ‘‘ກຕໍ ສງ຺ເຆນ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕຊ຺ຊນີຍກມ຺ມໍ, ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ, ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ ເອວໍ ຕສ຺ສາ ຕສ຺ສາ ກມ຺ມວາຈາຍ ອວສານວຈນໍ ປຣິໂຍສານໍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ

ອຸໂປສຖາທິປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊນາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຕ຺ຖວສປກຣຓາວຓ຺ຓນາ

໓໓໔. ອຕ຺ຖວສປກຣເຓ – ທສ ອຕ຺ຖວເສຕິອາທີສຸ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ຕໍ ປຐມປາຣາຊິກວຓ຺ຓນາຍເມວ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍໍ ສງ຺ຆສຸຏ຺ຐຸ ຕໍ ສງ຺ຆຜາສູຕິອາທີສຸ ອຸປຣິມໍ ອຸປຣິມໍ ປທໍ ເຫຏ຺ຐິມສ຺ສ ເຫຏ຺ຐິມສ຺ສ ປທສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ.

ອຕ຺ຖສຕໍ ຘມ຺ມສຕນ຺ຕິອາທິມ຺ຫິ ປນ ຍເທຕໍ ທສສຸ ປເທສຸ ເອເກກໍ ມູລໍ ກຕ຺ວາ ທສກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ໂຍຊນາຍ ປທສຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ຉິມສ຺ສ ປຈ຺ຉິມສ຺ສ ປທສ຺ສ ວເສນ ອຕ຺ຖສຕໍ ປຸຣິມສ຺ສ ປຸຣິມສ຺ສ ວເສນ ຘມ຺ມສຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຖ ວາ ເຍ ທສ ອຕ຺ຖວເສ ປຏິຈ຺ຈ ຕຖາຄເຕນ ສາວການໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ເຍ ປຸພ຺ເພ ປຐມປາຣາຊິກວຓ຺ຓນາຍໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຆສຸຏ຺ຐຸຕາ ນາມ ສງ຺ຆສ຺ສ ສຸຏ຺ຐຸຠາໂວ ‘ສຸຏ຺ຐຸ ເທວາ’ຕິ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ວິຍ ‘ສຸຏ຺ຐຸ ຠນ຺ເຕ’ຕິ ວຈນສມ຺ປຏິຈ຺ຉນຠາໂວ, ໂຍ ຈ ຕຖາຄຕສ຺ສ ວຈນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ສງ຺ຆສ຺ສ ‘ສຸຏ຺ຐຸ ຠນ຺ເຕ’ຕິ ມມ ວຈນສມ຺ປຏິຈ຺ຉນຕ຺ຖໍ ປຎ຺ຎເປສ຺ສາມິ ອສມ຺ປຏິຈ຺ຉເນ ອາທີນວໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉເນ ຈ ອານິສໍສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ນ ພລກ຺ກາເຣນ ອຠິຠວິຕ຺ວາຕິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາວິກໂຣນ຺ໂຕ ອາຫ – ສງ຺ຆສຸຏ຺ຐຸຕາຍາ’’ຕິ ເອວມາທິນາ ນເຍນ ວຓ຺ຓິຕາ, ເຕສໍ ອິຘ ທສກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອາຄຕຕ຺ຕາ ອຕ຺ຖສຕໍ ຕທຕ຺ຖໂຊຕການຎ຺ຈ ປທານໍ ວເສນ ຘມ຺ມສຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິທານິ ອຕ຺ຖໂຊຕການໍ ນິຣຸຕ຺ຕີນໍ ວເສນ ນິຣຸຕ຺ຕິສຕໍ, ຘມ຺ມຠູຕານໍ ນິຣຸຕ຺ຕີນໍ ວເສນ ນິຣຸຕ຺ຕິສຕນ຺ຕິ ທ຺ເວ ນິຣຸຕ຺ຕິສຕານິ, ອຕ຺ຖສເຕ ຎາຓສຕໍ, ຘມ຺ມສເຕ ຎາຓສຕໍ, ທ຺ວີສຸ ນິຣຸຕ຺ຕິສເຕສຸ ທ຺ເວ ຎາຓສຕານີຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຎາຓສຕານິ ຈ ເວທິຕພ຺ພານິ.

‘‘ອຕ຺ຖສຕໍ ຘມ຺ມສຕໍ, ທ຺ເວ ນິຣຸຕ຺ຕິສຕານິ;

ຈຕ຺ຕາຣິ ຎາຓສຕານິ, ອຕ຺ຖວເສ ປກຣເຓ’’ຕິ.

ອິຕິ ຫິ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ອິຕິ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍ ວິນຍສໍວຓ຺ຓນາຍ

ມຫາວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຐມຄາຖາສງ຺ຄຓິກໍ

ສຕ຺ຕນຄເຣສຸ ປຎ຺ຎຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໓໓໕. ເອກໍສໍ ຈີວຣໍ ກຕ຺ວາຕິ ເອກສ຺ມິໍ ອໍສກູເຏ ຈີວຣໍ ກຕ຺ວາ; ສາຘຸກໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວານ ອຎ຺ຊລິນ຺ຕິ ທສນຂສໂມຘານສມຸຊ຺ຊລໍ ອຎ຺ຊລິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ. ອາສີສມານຣູໂປ ວາຕິ ປຈ຺ຈາສີສມານຣູໂປ ວິຍ. ກິສ຺ສ ຕ຺ວໍ ອິຘ ມາຄໂຕຕິ ເກນ ກາຣເຓນ ກິມຕ຺ຖໍ ປຕ຺ຖຍມາໂນ ຕ຺ວໍ ອິຘ ອາຄໂຕ. ໂກ ເອວມາຫ? ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ກໍ ເອວມາຫ? ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອຸປາລິໍ. ອິຕິ ອາຍສ຺ມາ ອຸປາລິ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ທ຺ວີສຸ ວິນເຍສູ’’ຕິ ອິມໍ ຄາຖໍ ປຸຈ຺ຉິ. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ‘‘ຠທ຺ທໂກ ເຕ ອຸມ຺ມງ຺ໂຄ’’ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ອິຕິ ອິເມ ສພ຺ພປຎ຺ເຫ ພຸທ຺ຘກາເລ ອຸປາລິຕ຺ເຖໂຣ ປຸຈ຺ຉິ. ຠຄວາ ພ຺ຍາກາສິ. ສງ຺ຄີຕິກາເລ ປນ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖໂຣ ປຸຈ຺ຉິ. ອຸປາລິຕ຺ເຖໂຣ ພ຺ຍາກາສິ.

ຕຕ຺ຖ ຠທ຺ທໂກ ເຕ ອຸມ຺ມງ຺ໂຄຕິ ຠທ຺ທກາ ເຕ ປຎ຺ຫາ; ປຎ຺ຫາ ຫິ ອວິຊ຺ຊນ຺ຘກາຣໂຕ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຐິຕຕ຺ຕາ ‘‘ອຸມ຺ມງ຺ໂຄ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຄ຺ຆາຕິ ກາຣຓຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ຍສ຺ມາ ມໍ ປຸຈ຺ຉສິ, ຕສ຺ມາ ເຕ ອຫມກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນຕ຺ເຖ ວາ, ‘‘ຕຄ຺ຆາ’’ຕິ ຫິ ອິມິນາ ວຈນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ ອາຫ. ‘‘ສມາທຫິຕ຺ວາ ວິສິພ຺ເພນ຺ຕິ, ສາມິເສນ, ສສິຕ຺ຖກ’’ນ຺ຕິ ອິມານິ ຕີຓິເຍວ ສິກ຺ຂາປທານິ ຠຄ຺ເຄສຸ ປຎ຺ຎຕ຺ຕານິ.

ຈຕຸວິປຕ຺ຕິວຓ຺ຓນາ

໓໓໖. ຍໍ ຕໍ ປຸຈ຺ຉິມ຺ຫາຕິ ຍໍ ຕ຺ວໍ ອປຸຈ຺ຉິມ຺ຫາ. ອກິຕ຺ຕຍີຕິ ອຠາສິ. ໂນຕິ ອມ຺ຫາກໍ. ຕໍ ຕໍ ພ຺ຍາກຕນ຺ຕິ ຍໍ ຍໍ ປຸຏ຺ຐໍ, ຕໍ ຕເທວ ພ຺ຍາກຕໍ. ອນຎ຺ຎຖາຕິ ອຎ຺ຎຖາ ອກຕ຺ວາ ພ຺ຍາກຕໍ.

ເຍ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລາ ສາ ສີລວິປຕ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ສີລວິປຕ຺ຕິ ນາມ ປຎ຺ເຫ ນຕ຺ຖິ, ອຖ ໂຂ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸກາມຕາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຈຕູສຸ ຫິ ວິປຕ຺ຕີສຸ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລໍ ເອກາຍ ວິປຕ຺ຕິຍາ ສງ຺ຄຫິຕໍ, ອທຸຏ຺ຐຸລ຺ລໍ ຕີຫິ ວິປຕ຺ຕີຫິ ສງ຺ຄຫິຕໍ. ຕສ຺ມາ ‘‘ເຍ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລາ ສາ ສີລວິປຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕເມວ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ປາຣາຊິກໍ ສງ຺ຆາທິເສໂສ ສີລວິປຕ຺ຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ອາຫ.

ອິທານິ ຕິສ຺ສນ຺ນໍ ວິປຕ຺ຕີນໍ ວເສນ ອທຸຏ຺ຐຸລ຺ລໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຈາຍໍ, ອກ຺ໂກສຕິ ຫສາຘິປ຺ປາໂຍຕິ ອິທໍ ທຸພ຺ຠາສິຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ‘‘ຕຖາຫໍ ຠຄວຕາ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊານາມີ’’ຕິ ວທນ຺ຕາ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ.

ອຍໍ ສາ ອາຊີວວິປຕ຺ຕິສມ຺ມຕາຕິ ອຍໍ ຉຫິ ສິກ຺ຂາປເທຫິ ສງ຺ຄຫິຕາ ອາຊີວວິປຕ຺ຕິ ນາມ ຈຕຸຕ຺ຖາ ວິປຕ຺ຕິ ສມ຺ມຕາຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາ ‘‘ອທຸຏ຺ຐຸລ຺ລ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕໍ ໂຫຕິ.

ອິທານິ ‘‘ເຍ ຈ ຍາວຕຕິຍກາ’’ຕິ ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸໍ ‘‘ເອກາທສາ’’ຕິອາທິມາຫ.

ເຉທນກາທິວຓ຺ຓນາ

໓໓໗. ຍສ຺ມາ ປນ ‘‘ເຍ ຈ ຍາວຕຕິຍກາ’’ຕິ ອຍໍ ປຎ຺ໂຫ ‘‘ເອກາທສ ຍາວຕຕິຍກາ’’ຕິ ເອວໍ ສງ຺ຂາວເສນ ວິສ຺ສຊ຺ຊິໂຕ, ຕສ຺ມາ ສງ຺ຂານຸສນ຺ຘິວເສເນວ ‘‘ກຕິ ເຉທນການີ’’ຕິອາທິເກ ອຎ຺ເຎ ອນ຺ຕຣາປຎ຺ເຫ ປຸຈ຺ຉິ. ເຕສໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນຕ຺ຖໍ ‘‘ຉ ເຉທນການີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ເອກໍ ເຠທນກໍ, ເອກໍ ອຸທ຺ທາລນກໍ, ໂສທສ ຊານນ຺ຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ’’ຕິ ອິທເມວ ອປຸພ຺ພໍ. ເສສໍ ມຫາວຄ຺ເຄ ວິຠຕ຺ຕເມວ. ຍໍ ປເນຕໍ ອປຸພ຺ພໍ ຕຕ຺ຖ ເອກໍ ເຠທນກນ຺ຕິ ສູຈິຆຣໍ. ເອກໍ ອຸທ຺ທາລນກນ຺ຕິ ຕູໂລນທ຺ຘມຎ຺ຈປີຐໍ. ໂສທສາຕິ ໂສຬສ. ຊານນ຺ຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາຕິ ‘‘ຊານ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ, ເຕ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ພາ – ‘‘ຊານໍ ສງ຺ຆິກໍ ລາຠໍ ປຣິຓຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິຓາເມຍ຺ຍ, ຊານໍ ປຸພ຺ພຸປຄຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອນຸປຂຊ຺ຊ ນິສຊ຺ຊໍ ກປ຺ເປຍ຺ຍ, ຊານໍ ສປ຺ປາຓກໍ ອຸທກໍ ຕິຓໍ ວາ ມຕ຺ຕິກໍ ວາ ສິຎ຺ເຈຍ຺ຍ ວາ ສິຎ຺ຈາເປຍ຺ຍ ວາ, ຊານໍ ຠິກ຺ຂຸນິປຣິປາຈິຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ຊານໍ ອາສາທນາເປກ຺ໂຂ ຠຸຕ຺ຕສ຺ມິໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ຊານໍ ສປ຺ປາຓກໍ ອຸທກໍ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ຊານໍ ຍຖາຘມ຺ມໍ ນິຫຕາຘິກຣຓໍ, ຊານໍ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຍ຺ຍ, ຊານໍ ອູນວີສຕິວສ຺ສໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຸປສມ຺ປາເທຍ຺ຍ, ຊານໍ ເຖຍ຺ຍສຕ຺ເຖນ ສທ຺ຘິໍ, ຊານໍ ຕຖາວາທິນາ ຠິກ຺ຂຸນາ ອກຕານຸຘມ຺ເມນ, ຊານໍ ຕຖານາສິຕໍ ສມຓຸທ຺ເທສໍ, ຊານໍ ສງ຺ຆິກໍ ລາຠໍ ປຣິຓຕໍ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປຣິຓາເມຍ຺ຍ, ຊານໍ ປາຣາຊິກໍ ຘມ຺ມໍ ອຊ຺ຌາປນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ເນວ ອຕ຺ຕນາ ປຏິໂຈເທຍ຺ຍ, ຊານໍ ໂຈຣິໍ ວຊ຺ຌໍ ວິທິຕໍ ອນປໂລເກຕ຺ວາ, ຊານໍ ສຠິກ຺ຂຸກໍ ອາຣາມໍ ອນາປຸຈ຺ຉາ ປວິເສຍ຺ຍາ’’ຕິ.

ອສາຘາຣຓາທິວຓ຺ຓນາ

໓໓໘. ອິທານິ ‘‘ສາຘາຣຓໍ ອສາຘາຣຓ’’ນ຺ຕິ ອິມໍ ປຸຣິມປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ‘‘ວີສໍ ທ຺ເວ ສຕານີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ອສາຘາຣເຓສຸ ຉ ສງ຺ຆາທິເສສາຕິ ວິສ຺ສຏ຺ຐິ, ກາຍສໍສຄ຺ໂຄ, ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລໍ, ອຕ຺ຕກາມ, ກຸຏິ, ວິຫາໂຣຕິ. ທ຺ເວ ອນິຍເຕຫິ ອຏ຺ຐາຕິ ທ຺ວີຫິ ອນິຍເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຏ຺ຐ ອິເມ.

ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍານິ ທ຺ວາທສາຕິ –

ໂຘວນຎ຺ຈ ປຏິຄ຺ຄໂຫ, ໂກເສຍ຺ຍສຸທ຺ຘທ຺ເວຠາຄາ;

ຉພ຺ພສ຺ສານິ ນິສີທນໍ, ທ຺ເວ ໂລມາ ປຐໂມ ປຕ຺ໂຕ;

ວສ຺ສິກາ ອາຣຎ຺ຎເກນ ຈາຕິ – ອິເມ ທ຺ວາທສ.

ທ຺ເວວີສຕິ ຂຸທ຺ທກາຕິ –

ສກໂລ ຠິກ຺ຂຸນີວຄ຺ໂຄ, ປຣມ຺ປຣຎ຺ຈ ໂຠຊນໍ;

ອນຕິຣິຕ຺ຕໍ ອຠິຫຏໍ, ປຓີຕຎ຺ຈ ອເຈລກໍ;

ອູນໍ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລຉາທນໍ.

ມາຕຸຄາເມນ ສທ຺ຘິຎ຺ຈ, ຍາ ຈ ອນິກ຺ຂນ຺ຕຣາຊເກ;

ສນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອນາປຸຈ຺ຉາ, ວິກາເລ ຄາມປ຺ປເວສນາ.

ນິສີທເນ ຈ ຍາ ສິກ຺ຂາ, ວສ຺ສິກາ ຍາ ຈ ສາຏິກາ;

ທ຺ວາວີສຕິ ອິມາ ສິກ຺ຂາ, ຂຸທ຺ທເກສຸ ປກາສິຕາຕິ.

ຠິກ຺ຂູຫິ ອສາຘາຣເຓສຸປິ ສງ຺ຆມ຺ຫາ ທສ ນິສ຺ສເຣຕິ ‘‘ສງ຺ຆມ຺ຫາ ນິສ຺ສາຣີຍຕີ’’ຕິ ເອວໍ ວິຠງ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕາ, ມາຕິກາຍໍ ປນ ‘‘ນິສ຺ສາຣຓີຍໍ ສງ຺ຆາທິເສສ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອາຄຕາ ທສ. ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍານິ ທ຺ວາທສາຕິ ຠິກ຺ຂຸນິວິຠງ຺ເຄ ວິຠຕ຺ຕານິ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍາເນວ. ຂຸທ຺ທກາປິ ຕຕ຺ຖ ວິຠຕ຺ຕຂຸທ຺ທກາ ເອວ. ຕຖາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປາຏິເທສນີຍາ, ອິຕິ ສຕຎ຺ເຈວ ຕິໍສຎ຺ຈ ສິກ຺ຂາ ວິຠງ຺ເຄ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ຠິກ຺ຂູຫິ ອສາຘາຣຓາ. ເສສໍ ອິມສ຺ມິໍ ສາຘາຣຓາສາຘາຣຓວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ອິທານິ ວິປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ‘‘ເຍຫິ ສມເຖຫິ ສມ຺ມນ຺ຕີ’’ຕິ ອິທໍ ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ອຏ຺ເຐວ ປາຣາຊິກາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ທຸຣາສທາຕິ ອິມິນາ ເຕສໍ ສປ຺ປຏິຠຍຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ກຓ຺ຫສປ຺ປາທໂຍ ວິຍ ຫິ ເອເຕ ທຸຣາສທາ ທຸຣູປຄມນາ ທຸຣາສຊ຺ຊນາ, ອາປຊ຺ຊິຍມານາ ມູລຈ຺ເຉທາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕາລວຕ຺ຖຸສມູປມາຕິ ສພ຺ພໍ ຕາລໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຕາລສ຺ສ ວຕ຺ຖຸມຕ຺ຕກຣເຓນ ສມູປມາ. ຍຖາ ວຕ຺ຖຸມຕ຺ຕກໂຕ ຕາໂລ ນ ປຸນ ປາກຕິໂກ ໂຫຕິ, ເອວໍ ນ ປຸນ ປາກຕິກາ ໂຫນ຺ຕິ.

ເອວໍ ສາຘາຣຓໍ ອຸປມໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຸນ ເອເກກສ຺ສ ວຸຕ຺ຕໍ ອຸປມໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ປຓ຺ຑຸປລາໂສຕິອາທິມາຫ. ອວິຣຸຬ຺ຫີ ຠວນ຺ຕິ ເຕຕິ ຍຖາ ເອເຕ ປຓ຺ຑຸປລາສາທໂຍ ປຸນຫຣິຕາທິຠາເວນ ອວິຣຸຬ຺ຫິຘມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕິ; ເອວໍ ປາຣາຊິກາປິ ປຸນ ປກຕິສີລາຠາເວນ ອວິຣຸຬ຺ຫິຘມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ‘‘ວິປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ເຍຫິ ສມເຖຫິ ສມ຺ມນ຺ຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອິມາ ຕາວ ອຏ຺ຐ ປາຣາຊິກວິປຕ຺ຕິໂຍ ເກຫິຈິ ສມເຖຫິ ນ ສມ຺ມນ຺ຕີຕິ ເອວໍ ທສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ. ຍາ ປນ ວິປຕ຺ຕິໂຍ ສມ຺ມນ຺ຕິ, ຕາ ທສ຺ເສຕຸໍ ເຕວີສຕິ ສງ຺ຆາທິເສສາຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕີຫິ ສມເຖຫີຕິ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກວຈນເມຕໍ. ສງ຺ຆາທິເສສາ ຫິ ທ຺ວີຫິ ສມເຖຫິ ສມ຺ມນ຺ຕິ, ນ ຕິຓວຕ຺ຖາຣເກນ. ເສສາ ຕີຫິປິ ສມ຺ມນ຺ຕິ.

ທ຺ເວ ອຸໂປສຖາ ທ຺ເວ ປວາຣຓາຕິ ອິທໍ ຠິກ຺ຂູນຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸນີນຎ຺ຈ ວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິຠຕ຺ຕິມຕ຺ຕທສ຺ສເນເນວ ເຈຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ສມເຖຫິ ວູປສມນວເສນ. ຠິກ຺ຂຸອຸໂປສໂຖ, ຠິກ຺ຂຸນິອຸໂປສໂຖ, ຠິກ຺ຂຸປວາຣຓາ, ຠິກ຺ຂຸນິປວາຣຓາຕິ ອິມາປິ ຫິ ຈຕສ຺ໂສ ວິຠຕ຺ຕິໂຍ; ວິຠຊນານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈຕ຺ຕາຣິ ກມ຺ມານີຕິ ອຘມ຺ເມນວຄ຺ຄາທີນິ ອຸໂປສຖກມ຺ມານິ. ປຎ຺ເຈວ ອຸທ຺ເທສາ ຈຕຸໂຣ ຠວນ຺ຕິ ອນຎ຺ຎຖາຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຎ຺ຈ ອຸທ຺ເທສາ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ຈຕຸໂຣ ຠວນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎຖາ ນ ຠວນ຺ຕິ; ອິມາ ອປຣາປິ ວິຠຕ຺ຕິໂຍ. ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘາ ຈ ຠວນ຺ຕິ ສຕ຺ຕ, ອຘິກຣຓານິ ຈຕ຺ຕາຣີຕິ ອິມາ ປນ ວິຠຕ຺ຕິໂຍ ສມເຖຫິ ສມ຺ມນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສຕ຺ຕຫິ ສມເຖຫີຕິອາທິມາຫ. ອຖ ວາ ‘‘ທ຺ເວ ອຸໂປສຖາ ທ຺ເວ ປວາຣຓາ ຈຕ຺ຕາຣິ ກມ຺ມານິ ປຎ຺ເຈວ ອຸທ຺ເທສາ ຈຕຸໂຣ ຠວນ຺ຕິ, ອນຎ຺ຎຖາ’’ຕິ ອິມາປິ ຈຕສ຺ໂສ ວິຠຕ຺ຕິໂຍ ນິສ຺ສາຍ ‘‘ນສ຺ສນ຺ເຕເຕ ວິນສ຺ສນ຺ເຕເຕ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຍາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕາ ຍສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣເຫວ ສມເຖຫິ ສມ຺ມນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍມູລການໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ສມຖທສ຺ສນຕ຺ຖມ຺ປິ ຕາ ວິຠຕ຺ຕິໂຍ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ກິຈ຺ຈໍ ເອເກນາຕິ ກິຈ຺ຈາຘິກຣຓໍ ເອເກນ ສມເຖນ ສມ຺ມຕິ.

ປາຣາຊິກາທິອາປຕ຺ຕິວຓ຺ຓນາ

໓໓໙. ເອວໍ ປຸຈ຺ຉານຸກ຺ກເມນ ສພ຺ພປຎ຺ເຫ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອິທານິ ‘‘ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘາ ຈ ຠວນ຺ຕິ ສຕ຺ຕາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ສງ຺ຄຫິຕອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘານໍ ປຈ຺ເຈກໍ ນິພ຺ພຈນມຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ປາຣາຊິກນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປາຣາຊິກນ຺ຕິ ຄາຖາຍ ອຍມຕ຺ໂຖ – ຍທິທໍ ປຸຄ຺ຄລາປຕ຺ຕິສິກ຺ຂາປທປາຣາຊິເກສຸ ອາປຕ຺ຕິປາຣາຊິກໍ ນາມ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ຍສ຺ມາ ປຣາຊິໂຕ ປຣາຊຍມາປນ຺ໂນ ສທ຺ຘມ຺ມາ ຈຸໂຕ ປຣທ຺ໂຘ ຠຏ຺ໂຐ ນິຣງ຺ກໂຕ ຈ ໂຫຕິ, ອນິຫເຕ ຕສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ປຸນ ອຸໂປສຖປ຺ປວາຣຓາທິເຠໂທ ສໍວາໂສ ນຕ຺ຖິ. ເຕເນຕໍ ອິຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ເຕນ ກາຣເຓນ ເອຕໍ ອາປຕ຺ຕິປາຣາຊິກນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ຍສ຺ມາ ປຣາຊິໂຕ ໂຫຕິ ເຕນ, ຕສ຺ມາ ເອຕໍ ປາຣາຊິກນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ທຸຕິຍຄາຖາຍປິ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ອຕ຺ຖມຕ຺ຕເມວ ທສ຺ເສຕຸໍ ສງ຺ໂຆວ ເທຕິ ປຣິວາສນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ອິມໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຕຸກາມສ຺ສ ຍໍ ຕໍ ອາປຕ຺ຕິວຸຏ຺ຐານໍ ຕສ຺ສ ອາທິມ຺ຫິ ເຈວ ປຣິວາສທານຕ຺ຖາຍ ອາທິໂຕ ເສເສ ມຊ຺ເຌ ມານຕ຺ຕທານຕ຺ຖາຍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສເນນ ວາ ສຫ ມານຕ຺ຕທານຕ຺ຖາຍ, ອວສາເນ ອພ຺ຠານຕ຺ຖາຍ ຈ ສງ຺ໂຆ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ນ ເຫຕ຺ຖ ເອກມ຺ປິ ກມ຺ມໍ ວິນາ ສງ຺ເຆນ ສກ຺ກາ ກາຕຸນ຺ຕິ ສງ຺ໂຆ, ອາທິມ຺ຫິ ເຈວ ເສເສ ຈ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ ອສ຺ສາຕິ ສງ຺ຆາທິເສໂສ.

ຕຕິຍຄາຖາຍ ອນິຍໂຕ ນ ນິຍໂຕຕິ ຍສ຺ມາ ນ ນິຍໂຕ, ຕສ຺ມາ ອນິຍໂຕ ອຍມາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິໍ ກາຣຓາ ນ ນິຍໂຕຕິ? ອເນກໍສິກຕໍ ປທໍ, ຍສ຺ມາ ອິທໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ອເນກໍເສນ ກຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຖໍ ອເນກໍເສນ? ຕິຓ຺ຓມຎ຺ຎຕຣໍ ຐານໍ, ຕິຓ຺ຓໍ ຘມ຺ມານໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ກາເຣຕພ຺ໂພຕິ ຫິ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອນິຍໂຕ’’ຕິ ປວຸຈ຺ຈຕິ, ໂສ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ໂຘ ອນິຍໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາ ຈ ຕິຓ຺ຓໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຐານໍ, ເອວໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຘມ຺ມານໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຐານໍ ຍຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕໍ, ໂສປິ ອນິຍໂຕ ເອວ.

ຈຕຸຕ຺ຖຄາຖາຍ ອຈ຺ຈໂຍ ເຕນ ສໂມ ນຕ຺ຖີຕິ ເທສນາຄາມິນີສຸ ອຈ຺ຈເຍສຸ ເຕນ ສໂມ ຖູໂລ ອຈ຺ຈໂຍ ນຕ຺ຖິ, ເຕເນຕໍ ອິຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ; ຖູລຕ຺ຕາ ອຈ຺ຈຍສ຺ສ ເອຕໍ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ປຎ຺ຈມຄາຖາຍ ນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວານ ເທເສຕິ ເຕເນຕນ຺ຕິ ນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເທເສຕພ຺ພໂຕ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຉຏ຺ຐຄາຖາຍ ປາເຕຕິ ກຸສລໍ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ກຸສລຘມ຺ມສງ຺ຂາຕໍ ກຸສລຈິຕ຺ຕໍ ປາເຕຕິ, ຕສ຺ມາ ປາເຕຕິ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ຍໍ ປນ ຈິຕ຺ຕໍ ປາເຕຕິ, ຕໍ ຍສ຺ມາ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ອປຣຊ຺ຌຕິ, ຈິຕ຺ຕສມ຺ໂມຫກາຣຓຎ຺ຈ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ອປຣຊ຺ຌຕິ, ຈິຕ຺ຕສມ຺ໂມຫນຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

ປາຏິເທສນີຍຄາຖາສຸ ‘‘ຄາຣຍ຺ຫໍ ອາວຸໂສ ຘມ຺ມໍ ອາປຊ຺ຊິ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕຄາຣຍ຺ຫຠາວກາຣຓທສ຺ສນຕ຺ຖເມວ ຠິກ຺ຂຸ ອຎ຺ຎາຕໂກ ສນ຺ໂຕຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຏິເທເສຕພ຺ພໂຕ ປນ ສາ ອາປຕ຺ຕິ ປາຏິເທສນີຍາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ທຸກ຺ກຏຄາຖາຍ ອປຣທ຺ຘໍ ວິຣທ຺ຘຎ຺ຈ ຂລິຕນ຺ຕິ ສພ຺ພເມຕໍ ‘‘ຍຎ຺ຈ ທຸກ຺ກຏ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ ປຣິຍາຍວຈນໍ. ຍຎ຺ຫິ ທຸຏ຺ຐຸ ກຕໍ ວິຣູປໍ ວາ ກຕໍ, ຕໍ ທຸກ຺ກຏໍ. ຕໍ ປເນຕໍ ຍຖາ ສຕ຺ຖາຣາ ວຸຕ຺ຕໍ; ເອວໍ ອກຕຕ຺ຕາ ອປຣທ຺ຘໍ, ກຸສລໍ ວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິຣທ຺ຘໍ, ອຣິຍວຕ຺ຕປຏິປທໍ ອນາຣຸຬ຺ຫຕ຺ຕາ ຂລິຕໍ. ຍໍ ມນຸສ຺ໂສ ກເຣຕິ ອິທໍ ປນສ຺ສ ໂອປມ຺ມນິທສ຺ສນໍ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍຖາ ຫິ ຍໍ ໂລເກ ມນຸສ຺ໂສ ອາວິ ວາ ຍທິ ວາ ຣໂຫ ປາປໍ ກໂຣຕິ, ຕໍ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ປເວເທນ຺ຕິ; ເອວມິທມ຺ປິ ພຸທ຺ຘປ຺ປຏິກຸຏ຺ເຐນ ລາມກຠາເວນ ປາປໍ, ຕສ຺ມາ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ທຸພ຺ຠາສິຕຄາຖາຍ ທຸພ຺ຠາສິຕໍ ທຸຣາຠຏ຺ຐນ຺ຕິ ທຸຏ຺ຐຸ ອາຠຏ຺ຐໍ ຠາສິຕໍ ລປິຕນ຺ຕິ ທຸຣາຠຏ຺ຐໍ. ຍໍ ທຸຣາຠຏ຺ຐໍ, ຕໍ ທຸພ຺ຠາສິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍ? ສໍກິລິຏ຺ຐຎ຺ຈ ຍໍ ປທໍ, ສໍກິລິຏ຺ຐໍ ຍສ຺ມາ ຕໍ ປທໍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຖາ ຍຎ຺ຈ ວິຎ຺ຎູ ຄຣຫນ຺ຕິ, ຍສ຺ມາ ຈ ນໍ ວິຎ຺ຎູ ຄຣຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕເນຕໍ ອິຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ເຕນ ສໍກິລິຏ຺ຐຠາເວນ ຈ ວິຎ຺ຎຸຄຣຫເນນາປິ ຈ ເອຕໍ ອິຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ; ‘‘ທຸພ຺ຠາສິຕ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເສຂິຍຄາຖາຍ ‘‘ອາທິ ເຈຕໍ ຈຣຓຎ຺ຈາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ເສຂສ຺ສ ສນ຺ຕກຠາວໍ ທີເປຕິ. ຕສ຺ມາ ເສຂສ຺ສ ອິທໍ ເສຂິຍນ຺ຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ‘‘ຄຣຸກລຫຸກຎ຺ຈາປີ’’ຕິອາທິປຎ຺ເຫຫິ ອສງ຺ຄຫິຕສ຺ສ ‘‘ຫນ຺ທ ວາກ຺ຍໍ ສຸໂຓມ ເຕ’’ຕິ ອິມິນາ ປນ ອາຍາຈນວຈເນນ ສງ຺ຄຫິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ທີປນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຉນ຺ນມຕິວສ຺ສຕີຕິອາທິມ຺ຫິປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕຕ຺ຖ ຉນ຺ນມຕິວສ຺ສຕີຕິ ເຄຫໍ ຕາວ ຕິຓາທີຫິ ອຈ຺ຉນ຺ນໍ ອຕິວສ຺ສຕິ. ອິທໍ ປນ ອາປຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕໍ ເຄຫໍ ຉນ຺ນໍ ອຕິວສ຺ສຕິ; ມູລາປຕ຺ຕິຎ຺ຫິ ຉາເທນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎໍ ນວໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ວິວຏໍ ນາຕິວສ຺ສຕີຕິ ເຄຫໍ ຕາວ ອວິວຏໍ ສຸຈ຺ຉນ຺ນໍ ນາຕິວສ຺ສຕິ. ອິທໍ ປນ ອາປຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕໍ ເຄຫໍ ວິວຏໍ ນາຕິວສ຺ສຕິ; ມູລາປຕ຺ຕິຎ຺ຫິ ວິວຣນ຺ໂຕ ເທສນາຄາມິນິໍ ເທເສຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິໂຕ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ສຸທ຺ຘນ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ອາຍຕິໍ ສໍວຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ນາປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມາ ຉນ຺ນໍ ວິວເຣຖາຕິ ເຕນ ກາຣເຓນ ເທສນາຄາມິນິໍ ເທເສນ຺ໂຕ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິໂຕ ຈ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ໂຕ ຉນ຺ນໍ ວິວເຣຖ. ເອວໍ ຕໍ ນາຕິວສ຺ສຕີຕິ ເອວຎ຺ເຈຕໍ ວິວຏໍ ນາຕິວສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຄຕິ ມິຄານໍ ປວນນ຺ຕິ ອຊ຺ໂຌກາເສ ພ຺ຍຄ຺ຆາທີຫິ ປຣິປາຕິຍມານານໍ ມິຄານໍ ປວນໍ ຣຸກ຺ຂາທິຄຫນໍ ອຣຎ຺ຎໍ ຄຕິ ປຏິສຣຓໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ປຕ຺ວາ ເຕ ອສ຺ສາສນ຺ຕິ. ເອເຕເນວ ນເຍນ ອາກາໂສ ປກ຺ຂີນໍ ຄຕິ. ອວສ຺ສໍ ອຸປຄມນຏ຺ເຐນ ປນ ວິຠໂວ ຄຕິ ຘມ຺ມານໍ, ສພ຺ເພສມ຺ປິ ສງ຺ຂຕຘມ຺ມານໍ ວິນາໂສວ ເຕສໍ ຄຕິ. ນ ຫິ ເຕ ວິນາສໍ ອຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ຐາຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ສຸຈິຣມ຺ປິ ຐຕ຺ວາ ປນ ນິພ຺ພານໍ ອຣຫໂຕ ຄຕິ, ຂີຓາສວສ຺ສ ອຣຫໂຕ ອນຸປາທິເສສນິພ຺ພານຘາຕຸ ເອກໍເສນ ຄຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ປຐມຄາຖາສງ຺ຄຓິກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຘິກຣຓເຠທໍ

ອຸກ຺ໂກຏນເຠທາທິວຓ຺ຓນາ

໓໔໐. ອຘິກຣຓເຠເທ ອິເມ ທສ ອຸກ຺ໂກຏາຕິ ອຘິກຣຓານໍ ອຸກ຺ໂກເຏຕ຺ວາ ປຸນ ອຘິກຣຓອຸກ຺ໂກເຏນ ສມຖານໍ ອຸກ຺ໂກຏໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ວິວາທາຘິກຣຓໍ ອຸກ຺ໂກເຏນ຺ໂຕ ກຕິ ສມເຖ ອຸກ຺ໂກເຏຕີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ວິວາທາຘິກຣຓໍ ອຸກ຺ໂກເຏນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ສມເຖ ອຸກ຺ໂກເຏຕີຕິ ສມ຺ມຸຂາວິນຍຎ຺ຈ ເຍຠຸຍ຺ຍສິກຎ຺ຈ ອິເມ ທ຺ເວ ອຸກ຺ໂກເຏຕິ, ປຏິເສເຘຕິ; ປຏິກ຺ໂກສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນຸວາທາຘິກຣຓໍ ອຸກ຺ໂກເຏນ຺ໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣຕິ ສມ຺ມຸຂາວິນຍໍ, ສຕິວິນຍໍ, ອມູຬ຺ຫວິນຍໍ, ຕສ຺ສປາປິຍສິກນ຺ຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມເຖ ອຸກ຺ໂກເຏຕິ. ອາປຕ຺ຕາຘິກຣຓໍ ອຸກ຺ໂກເຏນ຺ໂຕ ຕໂຍຕິ ສມ຺ມຸຂາວິນຍໍ, ປຏິຎ຺ຎາຕກຣຓໍ, ຕິຓວຕ຺ຖາຣກນ຺ຕິ ອິເມ ຕໂຍ ສມເຖ ອຸກ຺ໂກເຏຕິ. ກິຈ຺ຈາຘິກຣຓໍ ອຸກ຺ໂກເຏນ຺ໂຕ ເອກນ຺ຕິ ສມ຺ມຸຂາວິນຍໍ ອິມໍ ເອກໍ ສມຖໍ ອຸກ຺ໂກເຏຕິ.

໓໔໑. ກຕິ ອຸກ຺ໂກຏາຕິອາທິປຸຈ຺ຉານໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ປນ ທ຺ວາທສສຸ ອຸກ຺ໂກເຏສຸ ອກຕໍ ກມ຺ມນ຺ຕິອາທໂຍ ຕາວ ຕໂຍ ອຸກ຺ໂກຏາ ວິເສສໂຕ ທຸຕິເຍ ອນຸວາທາຘິກຣເຓ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ອນິຫຕໍ ກມ຺ມນ຺ຕິອາທໂຍ ຕໂຍ ປຐເມ ວິວາທາຘິກຣເຓ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ອວິນິຈ຺ຉິຕນ຺ຕິອາທໂຍ ຕໂຍ ຕຕິເຍ ອາປຕ຺ຕາຘິກຣເຓ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ອວູປສນ຺ຕນ຺ຕິອາທໂຍ ຕໂຍ ຈຕຸຕ຺ເຖ ກິຈ຺ຈາຘິກຣເຓ ລພ຺ຠນ຺ຕິ; ອປິຈ ທ຺ວາທສາປິ ຈ ເອເກກສ຺ມິໍ ອຘິກຣເຓ ລພ຺ຠນ຺ຕິເຍວ.

ຕຕ຺ຖຊາຕກໍ ອຘິກຣຓໍ ອຸກ຺ໂກເຏຕີຕິ ຍສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອິມິນາ ປຕ຺ໂຕ ຄຫິໂຕ, ຈີວຣໍ ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປຕ຺ຕຈີວຣາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ອຘິກຣຓໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍເຍວ ຈ ນໍ ວິຫາເຣ ອາວາສິກາ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ‘‘ອລໍ ອາວຸໂສ’’ຕິ ອຕ຺ຕປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກ ສຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ປາຬິມຸຕ຺ຕກວິນິຈ຺ຉເຍເນວ ວູປສເມນ຺ຕິ, ອິທໍ ຕຕ຺ຖຊາຕກໍ ອຘິກຣຓໍ ນາມ. ເຍນາປິ ວິນິຈ຺ຉເຍນ ສມິຕໍ, ໂສປິ ເອໂກ ສມໂຖເຍວ. ອິມໍ ອຸກ຺ໂກເຏນ຺ຕສ຺ສາປິ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ.

ຕຕ຺ຖຊາຕກໍ ວູປສນ຺ຕນ຺ຕິ ສເຈ ປນ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ເນວາສິກາ ວູປສເມຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ອຖຎ຺ໂຎ ວິນຍຘໂຣ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອາວຸໂສ ອິມສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ອຸໂປສໂຖ ວາ ປວາຣຓາ ວາ ຐິຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ, ເຕຫິ ຈ ຕສ຺ມິໍ ກາຣເຓ ກຖິເຕ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ຂນ຺ຘກໂຕ ຈ ປຣິວາຣໂຕ ຈ ສຸຕ຺ເຕນ ວິນິຈ຺ຉິນິຕ຺ວາ ວູປສເມຕິ, ອິທໍ ຕຕ຺ຖຊາຕກໍ ວູປສນ຺ຕໍ ນາມ ອຘິກຣຓໍ. ເອຕໍ ອຸກ຺ໂກເຏນ຺ຕສ຺ສາປິ ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວ.

ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄຕິ ເຕ ອຕ຺ຕປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ‘‘ນ ມຍໍ ເອຕສ຺ສ ວິນິຈ຺ຉເຍ ຕິຏ຺ຐາມ, ນາຍໍ ວິນເຍ ກຸສໂລ, ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ຄາເມ ວິນຍຘຣາ ເຖຣາ ວສນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິນິຈ຺ຉິນິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄເຍວ ກາຣຓໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວາ ສຎ຺ຎາເປນ຺ຕິ, ອຎ຺ເຎ ວາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ນິຊ຺ຌາເປນ຺ຕິ, ອິທມ຺ປິ ວູປສນ຺ຕເມວ ໂຫຕິ. ເອວໍ ວູປສນ຺ຕໍ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ອຘິກຣຓໍ ອຸກ຺ໂກເຏຕິ ໂຍ, ຕສ຺ສາປິ ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວ.

ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ວູປສນ຺ຕນ຺ຕິ ນ ເຫວ ໂຂ ປນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ວາ ສຠາຄຠິກ຺ຂຸນິຊ຺ຌາປເນນ ວາ ວູປສນ຺ຕໍ ໂຫຕິ; ອປິຈ ໂຂ ປຏິປຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເອໂກ ວິນຍຘໂຣ ທິສ຺ວາ ‘‘ກຕ຺ຖ ອາວຸໂສ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອສຸກໍ ນາມ ຄາມໍ, ອິມິນາ ນາມ ກາຣເຓນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອລໍ, ອາວຸໂສ, ກິໍ ຕຕ຺ຖ ຄເຕນາ’’ຕິ ຕຕ຺ເຖວ ຘມ຺ເມນ ວິນເຍນ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ວູປສເມຕິ, ອິທໍ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ວູປສນ຺ຕໍ ນາມ. ເອຕໍ ອຸກ຺ໂກເຏນ຺ຕສ຺ສາປິ ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວ.

ຕຕ຺ຖ ຄຕນ຺ຕິ ສເຈ ປນ ‘‘ອລໍ, ອາວຸໂສ, ກິໍ ຕຕ຺ຖ ຄເຕນາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມານາປິ ‘‘ມຍໍ ຕຕ຺ເຖວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ປາເປສ຺ສາມາ’’ຕິ ວິນຍຘຣສ຺ສ ວຈນໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິເຍວ, ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຠາຄານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈນ຺ຕິ. ສຠາຄາ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ອລໍ, ອາວຸໂສ, ສງ຺ຆສນ຺ນິປາຕໍ ນາມ ຄຣຸກ’’ນ຺ຕິ ຕຕ຺ເຖວ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ວິນິຈ຺ຉິນິຕ຺ວາ ສຎ຺ຎາເປນ຺ຕິ, ອິທມ຺ປິ ວູປສນ຺ຕເມວ ໂຫຕິ. ເອວໍ ວູປສນ຺ຕໍ ຕຕ຺ຖ ຄຕໍ ອຘິກຣຓໍ ອຸກ຺ໂກເຏຕິ ໂຍ, ຕສ຺ສາປິ ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວ.

ຕຕ຺ຖ ຄຕໍ ວູປສນ຺ຕນ຺ຕິ ນ ເຫວ ໂຂ ປນ ສຠາຄຠິກ຺ຂູນໍ ສຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ວູປສນ຺ຕໍ ໂຫຕິ; ອປິຈ ໂຂ ສງ຺ຆໍ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ອາໂຣຈິຕໍ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ວິນຍຘຣາ ວູປສເມນ຺ຕິ, ອິທໍ ຕຕ຺ຖ ຄຕໍ ວູປສນ຺ຕໍ ນາມ. ເອຕໍ ອຸກ຺ໂກເຏນ຺ຕສ຺ສາປິ ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວ.

ສຕິວິນຍນ຺ຕິ ຂີຓາສວສ຺ສ ທິນ຺ນໍ ສຕິວິນຍໍ ອຸກ຺ໂກເຏຕິ, ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວ. ອຸມ຺ມຕ຺ຕກສ຺ສ ທິນ຺ເນ ອມູຬ຺ຫວິນເຍ ປາປຸສ຺ສນ຺ນສ຺ສ ທິນ຺ນາຍ ຕສ຺ສປາປິຍສິກາຍປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕິຓວຕ຺ຖາຣກໍ ອຸກ຺ໂກເຏຕີຕິ ສງ຺ເຆນ ຕິຓວຕ຺ຖາຣກສມເຖນ ວູປສມິເຕ ອຘິກຣເຓ ‘‘ອາປຕ຺ຕິ ນາມ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເທສິຍມານາ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ຍໍ ປເນຕໍ ນິທ຺ທາຍນ຺ຕສ຺ສາປິ ອາປຕ຺ຕິວຸຏ຺ຐານໍ ນາມ, ເອຕໍ ມຍ຺ຫໍ ນ ຂມຕີ’’ຕິ ເອວໍ ວທນ຺ໂຕປິ ຕິຓວຕ຺ຖາຣກໍ ອຸກ຺ໂກເຏຕິ ນາມ, ຕສ຺ສາປິ ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວ.

ຉນ຺ທາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຘິກຣຓໍ ອຸກ຺ໂກເຏຕີຕິ ວິນຍຘໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຊ຺ຌາຍາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ‘‘ອຘມ຺ມໍ ຘມ຺ໂມ’’ຕິອາທີນິ ທີເປຕ຺ວາ ປຸພ຺ເພ ວິນິຈ຺ຉິຕໍ ອຘິກຣຓໍ ທ຺ວາທສສຸ ອຸກ຺ໂກເຏສຸ ເຍນ ເກນຈິ ອຸກ຺ໂກເຏນ຺ໂຕ ຉນ຺ທາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຘິກຣຓໍ ອຸກ຺ໂກເຏຕິ ນາມ. ທ຺ວີສຸ ປນ ອຕ຺ຕປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກສຸ ເອກສ຺ມິໍ ‘‘ອນຕ຺ຖໍ ເມ ອຈຣີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ສມຸປ຺ປນ຺ນາຆາໂຕ, ຕສ຺ສ ປຣາຊຍໍ ອາໂຣປນຕ຺ຖໍ ‘‘ອຘມ຺ມໍ ຘມ຺ໂມ’’ຕິອາທີນິ ທີເປຕ຺ວາ ປຸພ຺ເພ ວິນິຈ຺ຉິຕໍ ອຘິກຣຓໍ ທ຺ວາທສສຸ ອຸກ຺ໂກເຏສຸ ເຍນ ເກນຈິ ອຸກ຺ໂກເຏນ຺ໂຕ ໂທສາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຘິກຣຓໍ ອຸກ຺ໂກເຏຕິ ນາມ. ມນ຺ໂທ ປນ ໂມມູໂຫ ໂມມູຫຕ຺ຕາ ເອວ ‘‘ອຘມ຺ມໍ ຘມ຺ໂມ’’ຕິອາທີນິ ທີເປຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຸກ຺ໂກເຏນ຺ໂຕ ໂມຫາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຘິກຣຓໍ ອຸກ຺ໂກເຏຕິ ນາມ. ສເຈ ປນ ທ຺ວີສຸ ອຕ຺ຕປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກສຸ ເອໂກ ວິສມານິ ກາຍກມ຺ມາທີນິ ຄຫນມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ພລວນ຺ເຕ ຈ ປກ຺ຂນ຺ຕຣິເຍ ອຠິຎ຺ຎາເຕ ຠິກ຺ຂູ ນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ວິສມນິສ຺ສິໂຕ ຄຫນນິສ຺ສິໂຕ ພລວນິສ຺ສິໂຕ ຈ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ຠເຍນ ‘‘ອຍໍ ເມ ຊີວິຕນ຺ຕຣາຍໍ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕຣາຍໍ ວາ ກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ‘‘ອຘມ຺ມໍ ຘມ຺ໂມ’’ຕິອາທີນິ ທີເປຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຸກ຺ໂກເຏນ຺ໂຕ ຠຍາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຘິກຣຓໍ ອຸກ຺ໂກເຏຕິ ນາມ.

ຕທຫຸປສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ເອໂກ ສາມເຓໂຣ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ, ໂສ ວິນິຈ຺ຉເຍ ປຣາຊຍໍ ປຕ຺ວາ ມງ຺ກຸຠູເຕ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ປຸຈ຺ຉຕິ ‘‘ກສ຺ມາ ມງ຺ກຸຠູຕາຕ຺ຖາ’’ຕິ? ເຕ ຕສ຺ສ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ອາໂຣເຈນ຺ຕິ. ໂສ ເຕ ເອວໍ ວເທຕິ ‘‘ໂຫຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ມໍ ອຸປສມ຺ປາເທຖ, ອຫໍ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ວູປສເມສ຺ສາມີ’’ຕິ. ເຕ ຕໍ ອຸປສມ຺ປາເທນ຺ຕິ. ໂສ ທຸຕິຍທິວເສ ເຠຣິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ສງ຺ຆໍ ສນ຺ນິປາເຕຕິ. ຕໂຕ ຠິກ຺ຂູຫິ ‘‘ເກນ ສງ຺ໂຆ ສນ຺ນິປາຕິໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ມຍາ’’ຕິ ວທຕິ. ‘‘ກສ຺ມາ ສນ຺ນິປາຕິໂຕ’’ຕິ? ‘‘ຫິຍ຺ໂຍ ອຘິກຣຓໍ ທຸພ຺ພິນິຈ຺ຉິຕໍ, ຕມຫໍ ວິນິຈ຺ຉິນິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ຕ຺ວໍ ປນ ຫິຍ຺ໂຍ ກຸຫິໍ ຄໂຕ’’ຕິ? ‘‘ອນຸປສມ຺ປນ຺ໂນມ຺ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອຊ຺ຊ ປນ ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນມ຺ຫີ’’ຕິ. ໂສ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ອິທໍ ອາວຸໂສ ຕຸມ຺ຫາທິສານໍ ຠຄວຕາ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ‘ຕທຫຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ອຸກ຺ໂກເຏຕິ, ອຸກ຺ໂກຏນກໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍ’ນ຺ຕິ, ຄຈ຺ຉ ອາປຕ຺ຕິໍ ເທເສຫີ’’ຕິ. ອາຄນ຺ຕຸເກປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ກາຣໂກຕິ ເອກໍ ສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ອຘິກຣຓໍ ວິນິຈ຺ຉິນິຕ຺ວາ ປຣິເວຓຄຕໍ ປຣາຊິຕາ ຠິກ຺ຂູ ວທນ຺ຕິ ‘‘ກິສ຺ສ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ເອວໍ ວິນິຈ຺ຉິຕໍ ອຘິກຣຓໍ, ນນຸ ເອວໍ ວິນິຈ຺ຉິນິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ‘‘ກສ຺ມາ ປຐມໍເຍວ ເອວໍ ນ ວທິຕ຺ຖາ’’ຕິ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ອຸກ຺ໂກເຏຕິ. ເອວໍ ໂຍ ກາຣໂກ ອຸກ຺ໂກເຏຕິ, ຕສ຺ສາປິ ອຸກ຺ໂກຏນກໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ຉນ຺ທທາຍໂກຕິ ເອໂກ ອຘິກຣຓວິນິຈ຺ຉເຍ ຉນ຺ທໍ ທຕ຺ວາ ສຠາເຄ ຠິກ຺ຂູ ປຣາຊຍໍ ປຕ຺ວາ ອາຄເຕ ມງ຺ກຸຠູເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ສ຺ເວ ທານິ ອຫໍ ວິນິຈ຺ຉິນິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສງ຺ຆໍ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ‘‘ກສ຺ມາ ສນ຺ນິປາເຕສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຫິຍ຺ໂຍ ອຘິກຣຓໍ ທຸພ຺ພິນິຈ຺ຉິຕໍ, ຕມຫໍ ອຊ຺ຊ ວິນິຈ຺ຉິນິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ຫິຍ຺ໂຍ ປນ ຕ຺ວໍ ກຕ຺ຖ ຄໂຕ’’ຕິ. ‘‘ຉນ຺ທໍ ທຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນມ຺ຫີ’’ຕິ. ໂສ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ອິທໍ ອາວຸໂສ ຕຸມ຺ຫາທິສານໍ ຠຄວຕາ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ‘ຉນ຺ທທາຍໂກ ອຸກ຺ໂກເຏຕິ, ອຸກ຺ໂກຏນກໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍ’ນ຺ຕິ, ຄຈ຺ຉ ອາປຕ຺ຕິໍ ເທເສຫີ’’ຕິ.

ອຘິກຣຓນິທານາທິວຓ຺ຓນາ

໓໔໒. ວິວາທາຘິກຣຓໍ ກິໍນິທານນ຺ຕິອາທີສຸ ກິໍ ນິທານມສ຺ສາຕິ ກິໍນິທານໍ. ໂກ ສມຸທໂຍ ອສ຺ສາຕິ ກິໍສມຸທຍໍ. ກາ ຊາຕິ ອສ຺ສາຕິ ກິໍຊາຕິກໍ. ໂກ ປຠໂວ ອສ຺ສາຕິ ກິໍປຠວໍ. ໂກ ສມ຺ຠາໂຣ ອສ຺ສາຕິ ກິໍສມ຺ຠາຣໍ. ກິໍ ສມຸຏ຺ຐານໍ ອສ຺ສາຕິ ກິໍສມຸຏ຺ຐານໍ. ສພ຺ພາເນຕານິ ກາຣຓເວວຈນານິເຍວ.

ວິວາທນິທານນ຺ຕິອາທີສຸປິ ອຏ຺ຐາຣສເຠທກຣວຕ຺ຖຸສງ຺ຂາໂຕ ວິວາໂທ ນິທານເມຕສ຺ສາຕິ ວິວາທນິທານໍ. ວິວາທໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກວິວາທວເສເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອນຸວາໂທ ນິທານໍ ອສ຺ສາຕິ ອນຸວາທນິທານໍ. ອິທມ຺ປິ ອນຸວາທໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກອນຸວາທວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາປຕ຺ຕິ ນິທານໍ ອສ຺ສາຕິ ອາປຕ຺ຕິນິທານໍ. ອາປຕ຺ຕາຘິກຣຓປຈ຺ຈຍາ ຈຕສ຺ໂສ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ເອວໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກອາປຕ຺ຕິວເສເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຈ຺ຈຍໍ ນິທານມສ຺ສາຕິ ກິຈ຺ຈຍນິທານໍ; ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ສງ຺ຆກມ຺ມໍ ກາຣຓມສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕານຸວຕ຺ຕິກາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຍາວຕຕິຍໍ ສມນຸຠາສນາທີນໍ ກິຈ຺ຈໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກກິຈ຺ຈານໍ ວເສເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍໍ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ອຘິກຣຓານໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນປກ຺ເຂ ເອກປທໂຍຊນາ. ເອເຕນານຸສາເຣນ ສພ຺ພປທານິ ໂຍເຊຕພ຺ພານິ.

ທຸຕິຍປຸຈ຺ຉາຍ ເຫຕຸນິທານນ຺ຕິອາທິມ຺ຫິ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ນວນ຺ນໍ ກຸສລາກຸສລາພ຺ຍາກຕເຫຕູນໍ ວເສນ ເຫຕຸນິທານາທິຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕຕິຍປຸຈ຺ຉາຍ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ພ຺ຍຎ຺ຊນມຕ຺ຕໍ ນານໍ. ເຫຕຸເຍວ ຫິ ເອຕ຺ຖ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ວຸຕ຺ໂຕ.

໓໔໓. ມູລປຸຈ຺ຉາຍ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ທ຺ວາທສ ມູລານີຕິ ໂກຘອຸປນາຫຍຸຄຬກາທີນິ ຉ ວິວາທາມູລານິ, ໂລຠໂທສໂມຫາ ຕໂຍ, ອໂລຠາໂທສາໂມຫາ ຕໂຍຕິ ອິມານິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສນ຺ຕານປ຺ປວຕ຺ຕານິ ທ຺ວາທສ ມູລານິ. ຈຸທ຺ທສ ມູລານີຕິ ຕາເນວ ທ຺ວາທສ ກາຍວາຈາຫິ ສທ຺ຘິໍ ຈຸທ຺ທສ ໂຫນ຺ຕິ. ຉ ມູລານີຕິ ກາຍາທີນິ ຉ ສມຸຏ຺ຐານານິ.

ສມຸຏ຺ຐານປຸຈ຺ຉາຍ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ອຏ຺ຐາຣສ ເຠທກຣວຕ຺ຖູນິ ສມຸຏ຺ຐານານິ, ຕຎ຺ຫິ ເອເຕສຸ ອຏ຺ຐາຣສສຸ ເຠທກຣວຕ຺ຖູສຸ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ເອເຕຫິ ວາ ກາຣຓຠູເຕຫິ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ເຕນສ຺ເສຕານິ ສມຸຏ຺ຐານານິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ.

໓໔໔. ວິວາທາຘິກຣຓໍ ອາປຕ຺ຕີຕິອາທິເຠເທ ເອເກນ ອຘິກຣເຓນ ກິຈ຺ຈາຘິກຣເຓນາຕິ ອິທໍ ເຍນ ອຘິກຣເຓນ ສມ຺ມນ຺ຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ປເນຕານິ ເອກໍສໂຕ ກິຈ຺ຈາຘິກຣເຓເນວ ສມ຺ມນ຺ຕິ. ນ ຫິ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ກິຈ຺ຈາຘິກຣຓໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ.

ນ ກຕເມນ ສມເຖນາຕິ ສາວເສສາປຕ຺ຕິ ວິຍ ນ ສມ຺ມຕິ. ນ ຫິ ສກ຺ກາ ສາ ເທເສຕຸໍ, ນ ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ສຸທ຺ຘນ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາຕຸໍ.

໓໔໘. ວິວາທາຘິກຣຓໍ ໂຫຕິ ອນຸວາທາຘິກຣຓນ຺ຕິອາທິ ນໂຍ ອຸຕ຺ຕາໂນເຍວ.

໓໔໙. ຕໂຕ ປຣໍ ຍຕ຺ຖ ສຕິວິນໂຍຕິອາທິກາ ສມ຺ມຸຂາວິນຍໍ ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຉ ຍມກປຸຈ຺ຉາ ວຸຕ຺ຕາ, ຕາສໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນເນວ ອຕ຺ໂຖ ປກາສິໂຕ.

໓໕໑. ສໍສຏ຺ຐາທິປຸຈ຺ຉານໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ສໍສຏ຺ຐາຕິ ສຕິວິນຍກມ຺ມວາຈາກ຺ຂຓສ຺ມິໍເຍວ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ສມຖານໍ ສິທ຺ຘຕ຺ຕາ ສມ຺ມຸຂາວິນໂຍຕິ ວາ ສຕິວິນໂຍຕິ ວາ ອິເມ ຘມ຺ມາ ສໍສຏ຺ຐາ, ໂນ ວິສໍສຏ຺ຐາ. ຍສ຺ມາ ປນ ກທລິກ຺ຂນ຺ເຘ ປຕ຺ຕວຏ຺ຏີນໍ ວິຍ ນ ສກ຺ກາ ເຕສໍ ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາ ນານາກຣຓໍ ທສ຺ເສຕຸໍ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນ ຈ ລພ຺ຠາ ອິເມສໍ ຘມ຺ມານໍ ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາ ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາ ນານາກຣຓໍ ປຎ຺ຎາເປຕຸ’’ນ຺ຕິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ.

ສຕ຺ຕສມຖນິທານວຓ຺ຓນາ

໓໕໒. ກິໍນິທາໂນຕິ ປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ນິທານໍ ນິທານມສ຺ສາຕິ ນິທານນິທາໂນ. ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຆສມ຺ມຸຂຕາ, ຘມ຺ມສມ຺ມຸຂຕາ, ວິນຍສມ຺ມຸຂຕາ, ປຸຄ຺ຄລສມ຺ມຸຂຕາຕິ ອິທໍ ສມ຺ມຸຂາວິນຍສ຺ສ ນິທານໍ. ສຕິເວປຸລ຺ລປຕ຺ໂຕ ຂີຓາສໂວ ລທ຺ຘຸປວາໂທ ສຕິວິນຍສ຺ສ ນິທານໍ. ອຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອມູຬ຺ຫວິນຍສ຺ສ ນິທານໍ. ໂຍ ຈ ເທເສຕິ, ຍສ຺ສ ຈ ເທເສຕິ, ອຸຠິນ຺ນໍ ສມ຺ມຸຂີຠາໂວ ປຏິຎ຺ຎາຕກຣຓສ຺ສ ນິທານໍ. ຠຓ຺ຑນຊາຕານໍ ອຘິກຣຓໍ ວູປສເມຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕາ ເຍຠຸຍ຺ຍສິກາຍ ນິທານໍ. ປາປຸສ຺ສນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ຕສ຺ສປາປິຍສິກາຍ ນິທານໍ. ຠຓ຺ຑນຊາຕານໍ ພຫຸ ອສ຺ສາມຓກອຊ຺ຌາຈາໂຣ ຕິຓວຕ຺ຖາຣກສ຺ສ ນິທານໍ. ເຫຕຸປຈ຺ຈຍວາຣາ ວຸຕ຺ຕນຍາ ເອວ.

໓໕໓. ມູລປຸຈ຺ຉາຍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ສມຸຏ຺ຐານປຸຈ຺ຉາຍ ກິຎ຺ຈາປິ ‘‘ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ສມຖານໍ ກຕເມ ຉຕ຺ຕິໍສ ສມຸຏ຺ຐານາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ສມ຺ມຸຂາວິນຍສ຺ສ ປນ ກມ຺ມສງ຺ຄຫາຠາເວນ ສມຸຏ຺ຐານາຠາວໂຕ ຉນ຺ນໍເຍວ ສມຖານໍ ຉ ສມຸຏ຺ຐານານິ ວິຠຕ຺ຕານິ. ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມສ຺ສ ກິຣິຍາຕິ ຎຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ກຣຓນ຺ຕິ ຕສ຺ສາເຍວ ຎຕ຺ຕິຍາ ຐເປຕພ຺ພກາເລ ຐປນໍ. ອຸປຄມນນ຺ຕິ ສຍໍ ອຸປຄມນໍ; ອຕ຺ຕນາເຍວ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຣຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຊ຺ຌຸປຄມນນ຺ຕິ ອຊ຺ເຌສນຸປຄມນໍ; ອຎ຺ຎໍ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກາທິກໍ ‘‘ອິທໍ ກມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ອຊ຺ເຌສນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຘິວາສນາຕິ ‘‘ຣຸຈ຺ຈຕິ ເມ ເອຕໍ, ກໂຣຕຸ ສງ຺ໂຆ’’ຕິ ເອວໍ ອຘິວາສນາ; ຉນ຺ທທານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປ຺ປຏິກ຺ໂກສນາຕິ ‘‘ນ ເມຕໍ ຂມຕິ, ມາ ເອວໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ອປ຺ປຏິເສຘນາ. ອິຕິ ຉນ຺ນໍ ຉກ຺ການໍ ວເສນ ຉຕ຺ຕິໍສ ສມຸຏ຺ຐານາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ສຕ຺ຕສມຖນານາຕ຺ຖາທິວຓ຺ຓນາ

໓໕໔. ນານາຕ຺ຖປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ອຘິກຣຓປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ອຍໍ ວິວາໂທ ໂນ ອຘິກຣຓນ຺ຕິ ອຍໍ ມາຕາປຸຕ຺ຕາທີນໍ ວິວາໂທ ວິຣຸທ຺ຘວາທຕ຺ຕາ ວິວາໂທ ນາມ ໂຫຕິ, ສມເຖຫິ ປນ ອຘິກຣຓີຍຕາຍ ອຠາວໂຕ ອຘິກຣຓໍ ນ ໂຫຕິ. ອນຸວາທາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ອຘິກຣຓເຠທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທຸຕິຍຄາຖາສງ຺ຄຓິກໍ

ໂຈທນາທິປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊນາວຓ຺ຓນາ

໓໕໙. ທຸຕິຍຄາຖາສງ຺ຄຓິຍໍ ໂຈທນາຕິ ວຕ຺ຖຸຎ຺ຈ ອາປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ໂຈທນາ. ສາຣຓາຕິ ໂທສສາຣຓາ. ສງ຺ໂຆ ກິມຕ຺ຖາຍາຕິ ສງ຺ຆສນ຺ນິປາໂຕ ກິມຕ຺ຖາຍ. ມຕິກມ຺ມໍ ປນ ກິສ຺ສ ກາຣຓາຕິ ມຕິກມ຺ມໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ມນ຺ຕຄ຺ຄຫຓໍ; ຕໍ ກິສ຺ສ ກາຣຓາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂຈທນາ ສາຣຓຕ຺ຖາຍາຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ໂຈທນາ, ເຕນ ຈຸທິຕກປຸຄ຺ຄເລນ ໂຈທກໂທສສາຣຓຕ຺ຖາຍ. ນິຄ຺ຄຫຕ຺ຖາຍ ສາຣຓາຕິ ໂທສສາຣຓາ ປນ ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ນິຄ຺ຄຫຕ຺ຖາຍ. ສງ຺ໂຆ ປຣິຄ຺ຄຫຕ຺ຖາຍາຕິ ຕຕ຺ຖ ສນ຺ນິປຕິໂຕ ສງ຺ໂຆ ວິນິຈ຺ຉຍປຣິຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖາຍ; ຘມ຺ມາຘມ຺ມໍ ຕຸລນຕ຺ຖາຍ ສຸວິນິຈ຺ຉິຕທຸພ຺ພິນິຈ຺ຉິຕໍ ຊານນຕ຺ຖາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຕິກມ຺ມໍ ປນ ປາຏິເຍກ຺ກນ຺ຕິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກຕ຺ເຖຣານຎ຺ຈ ວິນຍຘຣຕ຺ເຖຣານຎ຺ຈ ມນ຺ຕຄ຺ຄຫຓໍ ປາເຏກ຺ກໍ ປາເຏກ຺ກໍ ວິນິຈ຺ຉຍສນ຺ນິຏ຺ຐາປນຕ຺ຖໍ.

ມາ ໂຂ ປຏິຆນ຺ຕິ ຈຸທິຕເກ ວາ ໂຈທເກ ວາ ໂກປໍ ມາ ຊນຍິ. ສເຈ ອນຸວິຊ຺ຊໂກ ຕຸວນ຺ຕິ ສເຈ ຕ຺ວໍ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ໂອຕິຓ຺ຓໍ ອຘິກຣຓໍ ວິນິຈ຺ຉິຕຸໍ ນິສິນ຺ໂນ ວິນຍຘໂຣ.

ວິຄ຺ຄາຫິກນ຺ຕິ ‘‘ນ ຕ຺ວໍ ອິມໍ ຘມ຺ມວິນຍໍ ອາຊານາສີ’’ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕໍ. ອນຕ຺ຖສໍຫິຕນ຺ຕິ ຍາ ອນຕ຺ຖໍ ຊນຍຕິ, ປຣິສໍ ໂຂເຠຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາເປຕິ, ເອວຣູປິໍ ກຖໍ ມາ ອຠຓິ. ສຸຕ຺ເຕ ວິນເຍ ວາຕິອາທີສຸ ສຸຕ຺ຕໍ ນາມ ອຸຠໂຕວິຠງ຺ໂຄ. ວິນໂຍ ນາມ ຂນ຺ຘໂກ. ອນຸໂລໂມ ນາມ ປຣິວາໂຣ. ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ນາມ ສກລໍ ວິນຍປິຏກໍ. ອນຸໂລມິກໍ ນາມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາປເທສາ.

ອນຸໂຍຄວຕ຺ຕໍ ນິສາມຍາຕິ ອນຸຍຸຎ຺ຊນວຕ຺ຕໍ ນິສາເມຫິ. ກຸສເລນ ພຸທ຺ຘິມຕາ ກຕນ຺ຕິ ເຉເກນ ປຓ຺ຑິເຕນ ຎາຓປາຣມິປ຺ປຕ຺ເຕນ ຠຄວຕາ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຐປິຕໍ. ສຸວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສຸປຎ຺ຎາປິຕໍ. ສິກ຺ຂາປທານຸໂລມິກນ຺ຕິ ສິກ຺ຂາປທານໍ ອນຸໂລມໍ. ອຍໍ ຕາວ ປທຕ຺ໂຖ, ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສາຘິປ຺ປາຍສງ຺ເຂປວຓ຺ຓນາ – ‘‘ສເຈ ຕ຺ວໍ ອນຸວິຊ຺ຊໂກ, ມາ ສຫສາ ຠຓິ, ມາ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕໍ ວິຄ຺ຄາຫິກກຖໍ ຠຓິ. ຍໍ ປນ ກຸສເລນ ພຸທ຺ຘິມຕາ ໂລກນາເຖນ ເອເຕສຸ ສຸຕ຺ຕາທີສຸ ອນຸໂຍຄວຕ຺ຕໍ ກຖໍ ສຸປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ສພ຺ພສິກ຺ຂາປທານໍ ອນຸໂລມໍ, ຕໍ ນິສາມຍ ຕໍ ອຸປຘາເຣຫີ’’ຕິ. ຄຕິໍ ນ ນາເສນ຺ໂຕ ສມ຺ປຣາຍິກນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສມ຺ປຣາເຍ ສຸຄຕິນິພ຺ພຕ຺ຕິໍ ອນາເສນ຺ໂຕ ອນຸໂຍຄວຕ຺ຕໍ ນິສາມຍ. ໂຍ ຫິ ຕໍ ອນິສາເມຕ຺ວາ ອນຸຍຸຎ຺ຊຕິ, ໂສ ສມ຺ປຣາຍິກໍ ອຕ຺ຕໂນ ຄຕິໍ ນາເສຕິ, ຕສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ອນາເສນ຺ໂຕ ນິສາມຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທານິ ຕໍ ອນຸໂຍຄວຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຫິເຕສີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຫິເຕສີຕິ ຫິຕໍ ເອສນ຺ໂຕ ຄເວສນ຺ໂຕ; ເມຕ຺ຕຎ຺ຈ ເມຕ຺ຕາປຸພ຺ພຠາຄຎ຺ຈ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາເລນາຕິ ຍຸຕ຺ຕປຕ຺ຕກາເລນ; ອຊ຺ເຌສິຕກາເລເຍວ ຕວ ຠາເຣ ກເຕ ອນຸຍຸຎ຺ຊາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສຫສາ ໂວຫາຣໍ ມາ ປຘາເຣສີຕິ ໂຍ ເອເຕສໍ ສຫສາ ໂວຫາໂຣ ໂຫຕິ, ສຫສາ ຠາສິຕໍ, ຕໍ ມາ ປຘາເຣສິ, ມາ ຄຓ຺ຫິຕ຺ຖ.

ປຏິຎ຺ຎານຸສນ຺ຘິເຕນ ກາຣເຍຕິ ເອຕ຺ຖ ອນຸສນ຺ຘິຕນ຺ຕິ ກຖານຸສນ຺ຘິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມາ ປຏິຎ຺ຎານຸສນ຺ຘິນາ ກາຣເຍ; ກຖານຸສນ຺ຘິໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ປຏິຎ຺ຎາຍ ກາຣເຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ປຏິຎ຺ຎາຍ ຈ ອນຸສນ຺ຘິເຕນ ຈ ກາຣເຍ, ລຊ຺ຊິໍ ປຏິຎ຺ຎາຍ ກາຣເຍ; ອລຊ຺ຊິໍ ວຕ຺ຕານຸສນ຺ຘິນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມາ ເອວ ປຏິຎ຺ຎາ ລຊ຺ຊີສູຕິ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຕານຸສນ຺ຘິເຕນ ກາຣເຍຕິ ວຕ຺ຕານຸສນ຺ຘິນາ ກາຣເຍ, ຍາ ອສ຺ສ ວຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ປຏິຎ຺ຎາ ສນ຺ຘິຍຕິ, ຕາຍ ປຏິຎ຺ຎາຍ ກາຣເຍຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສຎ຺ຈິຈ຺ຈາຕິ ຊານນ຺ໂຕ ອາປຊ຺ຊຕິ. ປຣິຄູຫຕີຕິ ນິຄູຫຕິ ນ ເທເສຕິ ນ ວຸຏ຺ຐາຕິ.

ສາ ອຫມ຺ປິ ຊານາມີຕິ ຍໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ສຈ຺ຈໍ, ອຫມ຺ປິ ນໍ ເອວເມວ ຊານາມິ. ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ຕາຫນ຺ຕິ ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ຕໍ ອຫໍ ປຸຈ຺ຉາມິ.

ປຸພ຺ພາປຣໍ ນ ຊານາຕີຕິ ປຸເຣກຖິຕຎ຺ຈ ປຈ຺ຉາກຖິຕຎ຺ຈ ນ ຊານາຕິ. ອໂກວິໂທຕິ ຕສ຺ມິໍ ປຸພ຺ພາປເຣ ອກຸສໂລ. ອນຸສນ຺ຘິວຈນປຖໍ ນ ຊານາຕີຕິ ກຖານຸສນ຺ຘິວຈນໍ ວິນິຈ຺ຉຍານຸສນ຺ຘິວຈນຎ຺ຈ ນ ຊານາຕິ.

ສີລວິປຕ຺ຕິຍາ ໂຈເທຕີຕິ ທ຺ວີຫິ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ເຘຫິ ໂຈເທຕິ. ອາຈາຣທິຏ຺ຐິຍາຕິ ອາຈາຣວິປຕ຺ຕິຍາ ເຈວ ທິຏ຺ຐິວິປຕ຺ຕິຍາ ຈ. ອາຈາຣວິປຕ຺ຕິຍາ ໂຈເທນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈຫາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ເຘຫິ ໂຈເທຕິ, ທິຏ຺ຐິວິປຕ຺ຕິຍາ ໂຈເທນ຺ໂຕ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ ເຈວ ອນ຺ຕຄ຺ຄາຫິກທິຏ຺ຐິຍາ ຈ ໂຈເທຕິ. ອາຊີເວນປິ ໂຈເທຕີຕິ ອາຊີວເຫຕຸປຎ຺ຎຕ຺ເຕຫິ ຉຫິ ສິກ຺ຂາປເທຫິ ໂຈເທຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ທຸຕິຍຄາຖາສງ຺ຄຓິກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ໂຈທນາກຓ຺ຑໍ

ອນຸວິຊ຺ຊກກິຈ຺ຈວຓ຺ຓນາ

໓໖໐-໓໖໑. ອິທານິ ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ໂຈທນາຍ ວິນຍຘເຣນ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອນຸວິຊ຺ຊເກນາຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐໍ ທິຏ຺ເຐນາຕິ ຄາຖາຍ ອຍມຕ຺ໂຖ – ເອເກເນໂກ ມາຕຸຄາເມນ ສທ຺ຘິໍ ເອກຏ຺ຐານໂຕ ນິກ຺ຂມນ຺ໂຕ ວາ ປວິສນ຺ໂຕ ວາ ທິຏ຺ໂຐ, ໂສ ຕໍ ປາຣາຊິເກນ ໂຈເທຕິ, ອິຕໂຣ ຕສ຺ສ ທສ຺ສນໍ ອນຸຊານາຕິ. ຕໍ ປນ ທສ຺ສນໍ ປຏິຈ຺ຈ ປາຣາຊິກໍ ນ ອຸເປຕິ, ນ ປຏິຊານາຕິ. ເອວເມຕ຺ຖ ຍໍ ເຕນ ທິຏ຺ຐໍ, ຕໍ ຕສ຺ສ ‘‘ທິຏ຺ໂຐ ມຍາ’’ຕິ ອິມິນາ ທິຏ຺ຐວຈເນນ ສເມຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ອິຕໂຣ ຕໍ ທສ຺ສນໍ ປຏິຈ຺ຈ ໂທສໍ ນ ປຏິຊານາຕິ, ຕສ຺ມາ ອສຸທ຺ຘປຣິສງ຺ກິໂຕ ໂຫຕິ; ອມູລກປຣິສງ຺ກິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ‘‘ສຸທ຺ໂຘ ອຫ’’ນ຺ຕິ ປຏິຎ຺ຎາຍ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອຸໂປສໂຖ ກາຕພ຺ໂພ. ເສສຄາຖາທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ອນຸວິຊ຺ຊກກິຈ຺ຈວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ໂຈທກປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊນາວຓ຺ຓນາ

໓໖໒-໓໖໓. ໂຈທນາຍ ໂກ ອາທີຕິອາທິປຸຈ຺ຉານໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ສຈ຺ເຈ ຈ ອກຸປ຺ເປ ຈາຕິ ສຈ຺ເຈ ປຕິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ ອກຸປ຺ເປ ຈ. ຍໍ ກຕໍ ວາ ນ ກຕໍ ວາ, ຕເທວ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ນ ຈ ໂຈທເກ ວາ ອນຸວິຊ຺ຊເກ ວາ ສງ຺ເຆ ວາ ໂກໂປ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ໂພ. ໂອຕິຓ຺ຓາໂນຕິຓ຺ຓໍ ຊານິຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂອຕິຓ຺ຓຎ຺ຈ ອໂນຕິຓ຺ຓຎ຺ຈ ວຈນໍ ຊານິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ຊານນວິຘິ – ເອຕ຺ຕກາ ໂຈທກສ຺ສ ປຸພ຺ພກຖາ, ເອຕ຺ຕກາ ປຈ຺ຉິມກຖາ, ເອຕ຺ຕກາ ຈຸທິຕກສ຺ສ ປຸພ຺ພກຖາ, ເອຕ຺ຕກາ ປຈ຺ຉິມກຖາຕິ ຊານິຕພ຺ພາ. ໂຈທກສ຺ສ ປມາຓໍ ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພໍ, ຈຸທິຕກສ຺ສ ປມາຓໍ ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພໍ, ອນຸວິຊ຺ຊກສ຺ສ ປມາຓໍ ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພໍ, ອນຸວິຊ຺ຊໂກ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ອຫາເປນ຺ໂຕ ‘‘ອາວຸໂສ ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາ ອຸຊຸໍ ກຕ຺ວາ ອາຫຣາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ສງ຺ເຆນ ເອວໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ເຍນ ຘມ຺ເມນ ເຍນ ວິນເຍນ ເຍນ ສຕ຺ຖຸສາສເນນ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ວູປສມ຺ມຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ຘມ຺ໂມຕິ ຠູຕໍ ວຕ຺ຖຸ. ວິນໂຍຕິ ໂຈທນາ ເຈວ ສາຣຓາ ຈ. ສຕ຺ຖຸສາສນນ຺ຕິ ຎຕ຺ຕິສມ຺ປທາ ເຈວ ອນຸສ຺ສາວນສມ຺ປທາ ຈ. ເອເຕນ ຫິ ຘມ຺ເມນ ຈ ວິນເຍນ ຈ ສຕ຺ຖຸສາສເນນ ຈ ອຘິກຣຓໍ ວູປສມຕິ, ຕສ຺ມາ ອນຸວິຊ຺ຊເກນ ຠູເຕນ ວຕ຺ຖຸນາ ໂຈເທຕ຺ວາ ອາປຕ຺ຕິໍ ສາເຣຕ຺ວາ ຎຕ຺ຕິສມ຺ປທາຍ ເຈວ ອນຸສ຺ສາວນສມ຺ປທາຍ ຈ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ວູປສເມຕພ຺ພໍ, ອນຸວິຊ຺ຊເກນ ເອວໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

໓໖໔. ອຸໂປສໂຖ ກິມຕ຺ຖາຍາຕິອາທິປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊນມ຺ປິ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ອວສານຄາຖາສຸ ເຖເຣ ຈ ປຣິຠາສຕີຕິ ອວມຎ຺ຎໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ກິໍ ອິເມ ຊານນ຺ຕີ’’ຕິ ປຣິຠາສຕິ. ຂໂຕ ອຸປຫຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍຕິ ຕາຍ ຉນ຺ທາທິຄາມິຕາຍ ເຕນ ຈ ປຣິຠາສເນນ ອຕ຺ຕນາ ອຕ຺ຕໂນ ຂຕຕ຺ຕາ ຂໂຕ. ສທ຺ຘາທີນຎ຺ຈ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອຸປຫຕຕ຺ຕາ ອຸປຫຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍ. ນິຣຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ ທຸມ຺ເມໂຘ, ນ ຈ ສິກ຺ຂາຍ ຄາຣໂວຕິ ໂສ ຂໂຕ ອຸປຫຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍ ປຎ຺ຎາຍ ອຠາວໂຕ ທຸມ຺ເມໂຘ ຕີສຸ ສິກ຺ຂາສຸ ອສິກ຺ຂນໂຕ ນ ຈ ສິກ຺ຂາຍ ຄາຣໂວ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ນິຣຍເມວ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ຈ ອາມິສໍ ນິສ຺ສາຍ…ເປ… ຍຖາ ຘມ຺ໂມ ຕຖາ ກເຣຕິ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ນ ຈ ອາມິສໍ ນິສ຺ສາຍ ກເຣ, ຈຸທິຕກໂຈທເກສຸ ຫິ ອຎ຺ຎຕເຣນ ທິນ຺ນໍ ຈີວຣາທິອາມິສໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອາມິສໍ ນິສ຺ສາຍ ກໂຣຕິ, ເອວໍ ນ ກເຣຍ຺ຍ. ນ ຈ ນິສ຺ສາຍ ປຸຄ຺ຄລນ຺ຕິ ‘‘ອຍໍ ເມ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ວາ ອາຈຣິໂຍ ວາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຉນ຺ທາທີຫິ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄລໍ ນິສ຺ສາຍ ກໂຣຕິ, ເອວໍ ນ ກເຣຍ຺ຍ. ອຖ ໂຂ ອຸໂຠເປເຕ ວິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຍຖາ ຘມ຺ໂມ ຐິໂຕ, ຕເຖວ ກເຣຍ຺ຍາຕິ.

ອຸປກຓ຺ຓກໍ ຊປ຺ປຕີຕິ ‘‘ເອວໍ ກເຖຫິ, ມາ ເອວໍ ກຖຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ກຓ຺ຓມູເລ ມນ຺ເຕຕິ. ຊິມ຺ຫໍ ເປກ຺ຂຕີຕິ ໂທສເມວ ຄເວສຕິ. ວີຕິຫຣຕີຕິ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ຫາເປຕິ. ກຸມ຺ມຄ຺ຄໍ ປຏິເສວຕີຕິ ອາປຕ຺ຕິໍ ທີເປຕິ.

ອກາເລນ ຈ ໂຈເທຕີຕິ ອໂນກາເສ ອນຊ຺ຌິຏ຺ໂຐວ ໂຈເທຕິ. ປຸພ຺ພາປຣໍ ນ ຊານາຕີຕິ ປຸຣິມກຖຎ຺ຈ ປຈ຺ຉິມກຖຎ຺ຈ ນ ຊານາຕິ.

ອນຸສນ຺ຘິວຈນປຖໍ ນ ຊານາຕີຕິ ກຖານຸສນ຺ຘິວິນິຈ຺ຉຍານຸສນ຺ຘິວເສນ ວຈນໍ ນ ຊານາຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ໂຈທນາກຓ຺ຑວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຈູຬສງ຺ຄາໂມ

ອນຸວິຊ຺ຊກສ຺ສ ປຏິປຕ຺ຕິວຓ຺ຓນາ

໓໖໕. ຈູຬສງ຺ຄາເມ ສງ຺ຄາມາວຈເຣນ ຠິກ຺ຂຸນາຕິ ສງ຺ຄາໂມ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຘິກຣຓວິນິຈ຺ຉຍຕ຺ຖາຍ ສງ຺ຆສນ຺ນິປາໂຕ. ຕຕ຺ຣ ຫິ ອຕ຺ຕປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ເຈວ ສາສນປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ຈ ອຸທ຺ຘມ຺ມໍ ອຸພ຺ພິນຍໍ ສຕ຺ຖຸ ສາສນໍ ທີເປນ຺ຕາ ສໂມສຣນ຺ຕິ ເວສາລິກາ ວຊ຺ຊິປຸຕ຺ຕກາ ວິຍ. ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ເຕສໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິການໍ ລທ຺ຘິໍ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ສກວາທທີປນຕ຺ຖາຍ ຕຕ຺ຖ ອວຈຣຕິ, ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ປວຕ຺ເຕຕິ, ໂສ ສງ຺ຄາມາວຈໂຣ ນາມ ຍສຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ. ເຕນ ສງ຺ຄາມາວຈເຣນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສງ຺ຆໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ເຕນ ນີຈຈິຕ຺ເຕນ ສງ຺ໂຆ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ໂພ. ນີຈຈິຕ຺ເຕນາຕິ ມານທ຺ຘຊໍ ນິປາເຕຕ຺ວາ ນິຫຕມານຈິຕ຺ເຕນ. ຣໂຊຫຣຓສເມນາຕິ ປາທປຸຎ຺ຉນສເມນ; ຍຖາ ຣໂຊຫຣຓສ຺ສ ສໍກິລິຏ຺ເຐ ວາ ອສໍກິລິຏ຺ເຐ ວາ ປາເທ ປຸຎ຺ຉິຍມາເນ ເນວ ຣາໂຄ ນ ໂທໂສ; ເອວໍ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ເຐສຸ ອຣຊ຺ຊນ຺ເຕນ ອທຸສ຺ສນ຺ເຕນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາປຕິຣູເປ ອາສເນຕິ ຍຖາປຕິຣູປໍ ອາສນໍ ຎຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປາປຸຓນຏ຺ຐາເນ ເຖຣານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປິຏ຺ຐິໍ ອທສ຺ເສຕ຺ວາ ນິສີທິຕພ຺ພໍ. ອນານາກຖິເກນາຕິ ນານາວິຘໍ ຕໍ ຕໍ ອນຕ຺ຖກຖໍ ອກເຖນ຺ເຕນ. ອຕິຣຈ຺ຉານກຖິເກນາຕິ ທິຏ຺ຐສຸຕມຸຕມ຺ປິ ຣາຊກຖາທິກໍ ຕິຣຈ຺ຉານກຖໍ ອກເຖນ຺ເຕນ. ສາມໍ ວາ ຘມ຺ໂມ ຠາສິຕພ຺ໂພຕິ ສງ຺ຆສນ຺ນິປາຕຏ຺ຐາເນ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍນິສ຺ສິຕາ ວາ ຣູປາຣູປປຣິຈ຺ເຉທສມຖາຈາຣວິປສ຺ສນາຈາຣຏ຺ຐານນິສຊ຺ຊວຕ຺ຕາທິນິສ຺ສິຕາ ວາ ກຖາ ຘມ຺ໂມ ນາມ. ເອວຣູໂປ ຘມ຺ໂມ ສຍໍ ວາ ຠາສິຕພ຺ໂພ, ປໂຣ ວາ ອຊ຺ເຌສິຕພ຺ໂພ. ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ຕຖາຣູປິໍ ກຖໍ ກເຖຕຸໍ ປໂຫຕິ, ໂສ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ – ‘‘ອາວຸໂສ ສງ຺ຆມຊ຺ຌມ຺ຫິ ປຎ຺ເຫ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຕ຺ວໍ ກເຖຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ອຣິໂຍ ວາ ຕຸຓ຺ຫີຠາໂວ ນາຕິມຎ຺ຎິຕພ຺ໂພຕິ ອຣິຍາ ຕຸຓ຺ຫີ ນິສີທນ຺ຕາ ນ ພາລປຸຖຸຊ຺ຊນາ ວິຍ ນິສີທນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎຕຣໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາວ ນິສີທນ຺ຕິ. ອິຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານມນສິກາຣວເສນ ຕຸຓ຺ຫີຠາໂວ ອຣິໂຍ ຕຸຓ຺ຫີຠາໂວ ນາມ, ໂສ ນາຕິມຎ຺ຎິຕພ຺ໂພ, ກິໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານານຸໂຍເຄນາຕິ ນາວຊານິຕພ຺ໂພ; ອຕ຺ຕໂນ ປຕິຣູປໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາວ ນິສີທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ນ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພຕິ ‘‘ໂກ ນາໂມ ຕຸຍ຺ຫໍ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ’’ຕິ ນ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ນ ຊາຕີຕິ ‘‘ຂຕ຺ຕິຍຊາຕິໂຍ ຕ຺ວໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຊາຕິໂຍ’’ຕິ ເອວໍ ຊາຕິ ນ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພາ. ນ ອາຄໂມຕິ ‘‘ທີຆຠາຓໂກສິ ຕ຺ວໍ ມຊ຺ຌິມຠາຓໂກ’’ຕິ ເອວໍ ອາຄໂມ ນ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ກຸລປເທໂສຕິ ຂຕ຺ຕິຍກຸລາທິວເສເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຕ຺ຣສ຺ສ ເປມໍ ວາ ໂທໂສ ວາຕິ ອຕ຺ຣ ປຸຄ຺ຄເລ ເອເຕສໍ ກາຣຓານໍ ອຎ຺ຎຕຣວເສນ ເປມໍ ວາ ຠເວຍ຺ຍ ໂທໂສ ວາ.

ໂນ ປຣິສກປ຺ປິເກນາຕິ ປຣິສກປ຺ປເກນ ປຣິສານຸວິຘາຍເກນ ນ ຠວິຕພ຺ພໍ; ຍໍ ປຣິສາຍ ຣຸຈ຺ຈຕິ, ຕເທວ ເຈເຕຕ຺ວາ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ນ ກເຖຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ຫຕ຺ຖມຸທ຺ທາ ທສ຺ເສຕພ຺ພາຕິ ກເຖຕພ຺ເພ ຈ ອກເຖຕພ຺ເພ ຈ ສຎ຺ຎາຊນນຕ຺ຖໍ ຫຕ຺ຖວິກາໂຣ ນ ກາຕພ຺ໂພ.

ອຕ຺ຖໍ ອນຸວິຘິຍນ຺ເຕນາຕິ ວິນິຈ຺ຉຍປຏິເວຘເມວ ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ເຕນ ‘‘ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ວິນິຈ຺ຉເຍ ອິທໍ ວກ຺ຂາມີ’’ຕິ ເອວໍ ປຣິຕຸລຍນ຺ເຕນ ນິສີທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ຈ ອາສນາ ວຸຏ຺ຐາຕພ຺ພນ຺ຕິ ນ ອາສນາ ວຸຏ຺ຐາຍ ສນ຺ນິປາຕມຓ຺ຑເລ ວິຈຣິຕພ຺ພໍ, ວິນຍຘເຣ ອຸຏ຺ຐິເຕ ສພ຺ພາ ປຣິສາ ອຸຏ຺ຐຫຕິ. ນ ວີຕິຫາຕພ຺ພນ຺ຕິ ນ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ຫາເປຕພ຺ໂພ. ນ ກຸມ຺ມຄ຺ໂຄ ເສວິຕພ຺ໂພຕິ ນ ອາປຕ຺ຕິ ທີເປຕພ຺ພາ. ອສາຫສິເກນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ນ ສຫສາກາຣິນາ ຠວິຕພ຺ພໍ; ສຫສາ ທຸຣຸຕ຺ຕວຈນໍ ນ ກເຖຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຈນກ຺ຂເມນາຕິ ທຸຣຸຕ຺ຕວາຈໍ ຂມນສີເລນ. ຫິຕປຣິສກ຺ກິນາຕິ ຫິເຕສິນາ ຫິຕຄເວສິນາ ກຣຸຓາ ຈ ກຣຸຓາປຸພ຺ພຠາໂຄ ຈ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພຕິ ອຍໍ ປທທ຺ວເຍປິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອນສຸຣຸຕ຺ເຕນາຕິ ນ ອສຸຣຸຕ຺ເຕນ. ອສຸຣຸຕ຺ຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ວິຄ຺ຄາຫິກກຖາສງ຺ຂາຕໍ ອສຸນ຺ທຣວຈນໍ; ຕໍ ນ ກເຖຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຕາ ປຣິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ‘‘ວິນິຈ຺ຉິນິຕຸໍ ວູປສເມຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ ນຸ ໂຂ ໂນ’’ຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕາ ປຣິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ; ອຕ຺ຕໂນ ປມາຓໍ ຊານິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປໂຣ ປຣິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ‘‘ລຊ຺ຊິຍາ ນຸ ໂຂ ອຍໍ ປຣິສາ, ສກ຺ກາ ສຎ຺ຎາເປຕຸໍ ອຸທາຫຸ ໂນ’’ຕິ ເອວໍ ປໂຣ ປຣິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ໂຈທໂກ ປຣິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ‘‘ຘມ຺ມໂຈທໂກ ນຸ ໂຂ ໂນ’’ຕິ ເອວໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ. ຈຸທິຕໂກ ປຣິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ‘‘ຘມ຺ມຈຸທິຕໂກ ນຸ ໂຂ ໂນ’’ຕິ ເອວໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ. ອຘມ຺ມໂຈທໂກ ປຣິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ຕສ຺ສ ປມາຓໍ ຊານິຕພ຺ພໍ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ວຸຕ຺ຕໍ ອຫາເປນ຺ເຕນາຕິ ໂຈທກຈຸທິຕເກຫິ ວຸຕ຺ຕວຈນໍ ອຫາເປນ຺ເຕນ. ອວຸຕ຺ຕໍ ອປກາເສນ຺ເຕນາຕິ ອໂນສຏໍ ວຕ຺ຖຸໍ ອປ຺ປກາເສນ຺ເຕນ. ມນ຺ໂທ ຫາເສຕພ຺ໂພຕິ ມນ຺ໂທ ໂມມູໂຫ ປຄ຺ຄຓ຺ຫິຕພ຺ໂພ, ‘‘ນນຸ ຕ຺ວໍ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ອຸຕ຺ເຕເຊຕ຺ວາ ອນຸໂຍຄວຕ຺ຕໍ ກຖາເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອນຸໂຍໂຄ ຄຓ຺ຫິຕພ຺ໂພ. ຠີຣູ ອສ຺ສາເສຕພ຺ໂພຕິ ຍສ຺ສ ສງ຺ຆມຊ຺ຌໍ ວາ ຄຓມຊ຺ຌໍ ວາ ອໂນສຏປຸພ຺ພຕ຺ຕາ ສາຣຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕາທິໂສ ‘‘ມາ ຠາຍິ, ວິສ຺ສຏ຺ໂຐ ກເຖຫິ, ມຍໍ ເຕ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠາ ຠວິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາປິ ອນຸໂຍຄວຕ຺ຕໍ ກຖາເປຕພ຺ໂພ. ຈຓ຺ໂຑ ນິເສເຘຕພ຺ໂພຕິ ອປສາເທຕພ຺ໂພ ຕຊ຺ເຊຕພ຺ໂພ. ອສຸຈິ ວິຠາເວຕພ຺ໂພຕິ ອລຊ຺ຊິໍ ປກາເສຕ຺ວາ ອາປຕ຺ຕິໍ ເທສາເປຕພ຺ໂພ. ອຸຊຸມທ຺ທເວນາຕິ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ອຸຊຸ ສີລວາ ກາຍວງ຺ກາທິຣຫິໂຕ, ໂສ ມທ຺ທເວເນວ ອຸປຈຣິຕພ຺ໂພ. ຘມ຺ເມສຸ ຈ ປຸຄ຺ຄເລສຸ ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ໂຍ ຘມ຺ມຄຣຸໂກ ໂຫຕິ ນ ປຸຄ຺ຄລຄຣຸໂກ, ອຍເມວ ຘມ຺ເມສຸ ຈ ປຸຄ຺ຄເລສຸ ຈ ມຊ຺ຌຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໓໖໖. ສຸຕ຺ຕໍ ສໍສນ຺ທນຕ຺ຖາຍາຕິອາທີສຸ ເຕນ ຈ ປນ ເອວໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ປິຍມນາປຄຣຸຠາວນີເຍນ ອນຸວິຊ຺ຊເກນ ສມຸທາຫເຏສຸ ສຸຕ຺ຕາທີສຸ ສຸຕ຺ຕໍ ສໍສນ຺ທນຕ຺ຖາຍ; ອາປຕ຺ຕານາປຕ຺ຕີນໍ ສໍສນ຺ທນຕ຺ຖນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ໂອປມ຺ມໍ ນິທສ຺ສນຕ຺ຖາຍາຕິ ໂອປມ຺ມໍ ອຕ຺ຖທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ. ອຕ຺ໂຖ ວິຎ຺ຎາປນຕ຺ຖາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ ຊານາປນຕ຺ຖາຍ. ປຏິປຸຈ຺ຉາ ຐປນຕ຺ຖາຍາຕິ ປຸຈ຺ຉາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຐປນຕ຺ຖາຍ. ໂອກາສກມ຺ມໍ ໂຈທນຕ຺ຖາຍາຕິ ວຕ຺ຖຸນາ ວາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ວາ ໂຈທນຕ຺ຖາຍ. ໂຈທນາ ສາຣຓຕ຺ຖາຍາຕິ ໂທສາໂທສໍ ສຣາປນຕ຺ຖາຍ. ສາຣຓາ ສວຈນີຍຕ຺ຖາຍາຕິ ໂທສາໂທສສາຣຓາ ສວຈນີຍກຣຓຕ຺ຖາຍ. ສວຈນີຍໍ ປລິໂພຘຕ຺ຖາຍາຕິ ສວຈນີຍໍ ‘‘ອິມມ຺ຫາ ອາວາສາ ປຣໍ ມາ ປກ຺ກມີ’’ຕິ ເອວໍ ປລິໂພຘຕ຺ຖາຍ. ປລິໂພໂຘ ວິນິຈ຺ຉຍຕ຺ຖາຍາຕິ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ປາປນຕ຺ຖາຍ. ວິນິຈ຺ຉໂຍ ສນ຺ຕີຣຓຕ຺ຖາຍາຕິ ໂທສາໂທສໍ ສນ຺ຕີຣຓຕ຺ຖາຍ ຕຸລນຕ຺ຖາຍ. ສນ຺ຕີຣຓໍ ຐານາຏ຺ຐານຄມນຕ຺ຖາຍາຕິ ອາປຕ຺ຕິອນາປຕ຺ຕິຄຣຸກລຫຸກາປຕ຺ຕິຊານນຕ຺ຖາຍ. ສງ຺ໂຆ ສມ຺ປຣິຄ຺ຄຫສມ຺ປຏິຈ຺ຉນຕ຺ຖາຍາຕິ ວິນິຈ຺ຉຍສມ຺ປຏິຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖາຍ ຈ; ສຸວິນິຈ຺ຉິຕທຸພ຺ພິນິຈ຺ຉິຕຠາວຊານນຕ຺ຖາຍ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຈ຺ເຈກຏ຺ຐາຍິໂນ ອວິສໍວາທກຏ຺ຐາຍິໂນຕິ ອິສ຺ສຣິຍາຘິປຈ຺ຈເຊຏ຺ຐກຏ຺ຐາເນ ຈ ອວິສໍວາທກຏ຺ຐາເນ ຈ ຐິຕາ; ນ ເຕ ອປສາເທຕພ຺ພາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິທານິ ເຍ ມນ຺ທາ ມນ຺ທພຸທ຺ຘິໂນ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸໍ ‘‘ວິນໂຍ ນາມ ກິມຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ ເຕສໍ ວຈໂນກາສປິທຫນຕ຺ຖມຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວິນໂຍ ສໍວຣຕ຺ຖາຍາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ວິນໂຍ ສໍວຣຕ຺ຖາຍາຕິ ສກລາປິ ວິນຍປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ກາຍວຈີທ຺ວາຣສໍວຣຕ຺ຖາຍ. ອາຊີວວິສຸທ຺ຘິປຣິໂຍສານສ຺ສ ສີລສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ໂຫຕິ; ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ອປິເຈຕ຺ຖ ອວິປ຺ປຏິສາໂຣຕິ ປາປປຸຎ຺ຎານໍ ກຕາກຕວເສນ ຈິຕ຺ຕວິປ຺ປຏິສາຣາຠາໂວ. ປາມຸຊ຺ຊນ຺ຕິ ທຸພ຺ພລາ ຕຣຸຓປີຕິ. ປີຕີຕິ ພລວາ ພຫລປີຕິ. ປສ຺ສທ຺ຘີຕິ ກາຍຈິຕ຺ຕທຣຖປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິ. ສຸຂນ຺ຕິ ກາຍິກເຈຕສິກສຸຂໍ. ຕຎ຺ຫິ ທຸວິຘມ຺ປິ ສມາຘິສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ສມາຘີຕິ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ. ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນນ຺ຕິ ຕຣຸຓວິປສ຺ສນາ; ອຸທຍພ຺ພຍຎາຓສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ຫິ ຕຣຸຓວິປສ຺ສນາຍ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ນິພ຺ພິທາຕິ ສິຂາປຕ຺ຕາ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິພລວວິປສ຺ສນາ. ວິຣາໂຄຕິ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ. ວິມຸຕ຺ຕີຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ. ຈຕຸພ຺ພິໂຘປິ ຫິ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ອຣຫຕ຺ຕຜລສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນນ຺ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາຎາຓໍ. ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນໍ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານຕ຺ຖາຍາຕິ ອປຈ຺ຈຍປຣິນິພ຺ພານຕ຺ຖາຍ. ອປຈ຺ຈຍປຣິນິພ຺ພານສ຺ສ ຫິ ຕໍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ເຕ ອວສ຺ສໍ ປຣິນິພ຺ພາຍິຕພ຺ພໂຕຕິ. ເອຕທຕ຺ຖາ ກຖາຕິ ອຍໍ ວິນຍກຖາ ນາມ ເອຕທຕ຺ຖາ. ມນ຺ຕນາຕິ ວິນຍມນ຺ຕນາ ເອວ. ອຸປນິສາຕິ ອຍໍ ‘‘ວິນໂຍ ສໍວຣຕ຺ຖາຍາ’’ຕິອາທິກາ ປຣມ຺ປຣປຈ຺ຈຍຕາປິ ເອຕທຕ຺ຖາຍ. ໂສຕາວຘານນ຺ຕິ ອິມິສ຺ສາ ປຣມ຺ປຣປຈ຺ຈຍກຖາຍ ໂສຕາວຘານໍ. ອິມໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຎາຓໍ, ຕມ຺ປິ ເອຕທຕ຺ຖາຍ. ຍທິທໍ ອນຸປາທາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິໂມກ຺ໂຂຕິ ໂຍ ອຍໍ ຈຕູຫິ ອຸປາທາເນຫິ ອນຸປາທິຍິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕຜລສງ຺ຂາໂຕ ວິໂມກ຺ໂຂ, ໂສປິ ເອຕທຕ຺ຖາຍ; ອປຈ຺ຈຍປຣິນິພ຺ພານຕ຺ຖາຍ ເອວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໖໗. ອນຸໂຍຄວຕ຺ຕຄາຖາສຸ ປຐມຄາຖາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາ ເອວ.

ວຕ຺ຖຸໍ ວິປຕ຺ຕິໍ ອາປຕ຺ຕິໍ, ນິທານໍ ອາກາຣອໂກວິໂທ ປຸພ຺ພາປຣໍ ນ ຊານາຕີຕິ ‘‘ວຕ຺ຖຸ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ‘‘ນ ຊານາຕີ’’ຕິ ປເທນ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ອໂກວິໂທ’’ຕິ ປທສ຺ສ ‘‘ສ ເວ ຕາທິສໂກ’’ຕິ ອິມິນາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕສ຺ມາ ອຍເມຕ຺ຖ ໂຍຊນາ – ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ປາຣາຊິກາທີນໍ ວຕ຺ຖຸໍ ນ ຊານາຕິ, ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ວິປຕ຺ຕິໍ ນ ຊານາຕິ, ສຕ຺ຕວິຘໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ນ ຊານາຕິ, ‘‘ອິທໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ນຄເຣ ປຎ຺ຎຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ນິທານໍ ນ ຊານາຕິ, ‘‘ອິທໍ ປຸຣິມວຈນໍ ອິທໍ ປຈ຺ຉິມວຈນ’’ນ຺ຕິ ປຸພ຺ພາປຣໍ ນ ຊານາຕິ, ‘‘ອິທໍ ກຕໍ ອິທໍ ອກຕ’’ນ຺ຕິ ກຕາກຕໍ ນ ຊານາຕິ. ສເມນ ຈາຕິ ເຕເນວ ປຸພ຺ພາປຣໍ ອຊານນສ຺ສ ສເມນ ອຎ຺ຎາເຓນ, ‘‘ກຕາກຕໍ ນ ຊານາຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ; ເອວໍ ຕາວ ນຊານາຕິ-ປເທນ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍໍ ປເນຕໍ ‘‘ອາກາຣອໂກວິໂທ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຖ ອາກາຣອໂກວິໂທຕິ ກາຣຓາກາຣເຓ ອໂກວິໂທ. ອິຕິ ຍ຺ວາຍໍ ວຕ຺ຖຸອາທີນິປິ ນ ຊານາຕິ, ອາກາຣສ຺ສ ຈ ອໂກວິໂທ, ສ ເວ ຕາທິສໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອປຏິກ຺ໂຂຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ກມ຺ມຎ຺ຈ ອຘິກຣຓຎ຺ຈາຕິ ອິເມສມ຺ປິ ປທານໍ ‘‘ນ ຊານາຕີ’’ຕິ ປເທເນວ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ໂຍຊນາ – ຕເຖວ ອິຕິ ຍ຺ວາຍໍ ກມ຺ມຎ຺ຈ ນ ຊານາຕິ, ອຘິກຣຓຎ຺ຈ ນ ຊານາຕິ, ສຕ຺ຕປ຺ປກາເຣ ສມເຖ ຈາປິ ອໂກວິໂທ, ຣາຄາທີຫິ ປນ ຣຕ຺ໂຕ ທຸຏ຺ໂຐ ຈ ມູຬ຺ໂຫ ຈ, ຠເຍນ ຠຍາ ຄຈ຺ຉຕິ, ສມ຺ໂມເຫນ ໂມຫາ ຄຈ຺ຉຕິ, ຣຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປນ ທຸຏ຺ຐຕ຺ຕາ ຈ ຉນ຺ທາ ໂທສາ ຈ ຄຈ຺ຉຕິ, ປຣໍ ສຎ຺ຎາເປຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຕາຍ ນ ຈ ສຎ຺ຎຕ຺ຕິກຸສໂລ, ກາຣຓາກາຣຓທສ຺ສເນ ອສມຕ຺ຖຕາຍ ນິຊ຺ຌຕ຺ຕິຍາ ຈ ອໂກວິໂທ ອຕ຺ຕໂນ ສທິສາຍ ປຣິສາຍ ລທ຺ຘຕ຺ຕາ ລທ຺ຘປກ຺ໂຂ, ຫິຣິຍາ ປຣິພາຫິຣຕ຺ຕາ ອຫິຣິໂກ, ກາຬເກຫິ ກມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ກຓ຺ຫກມ຺ໂມ, ຘມ຺ມາທຣິຍປຸຄ຺ຄລາທຣິຍານໍ ອຠາວໂຕ ອນາທໂຣ, ສ ເວ ຕາທິສໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອປຏິກ຺ໂຂຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ນ ປຏິກ຺ຂິຕພ຺ໂພ ນ ໂອໂລເກຕພ຺ໂພ, ນ ສມ຺ມນ຺ນິຕ຺ວາ ອິສ຺ສຣິຍາຘິປຈ຺ຈເຊຏ຺ຐກຏ຺ຐາເນ ຐເປຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸກ຺ກປກ຺ຂຄາຖານມ຺ປິ ໂຍຊນານໂຍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ.

ຈູຬສງ຺ຄາມວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ມຫາສງ຺ຄາໂມ

ໂວຫຣນ຺ເຕນ ຊານິຕພ຺ພາທິວຓ຺ຓນາ

໓໖໘-໓໗໔. ມຫາສງ຺ຄາເມ – ວຕ຺ຖຸໂຕ ວາ ວຕ຺ຖຸໍ ສງ຺ກມຕີຕິ ‘‘ປຐມປາຣາຊິກວຕ຺ຖຸ ມຍາ ທິຏ຺ຐໍ ວາ ສຸຕໍ ວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ປຸຈ຺ຉິຍມາໂນ ນິຆໍສິຍມາໂນ ‘‘ນ ມຍາ ປຐມປາຣາຊິກສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ທິຏ຺ຐໍ, ນ ສຸຕໍ; ທຸຕິຍປາຣາຊິກສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ທິຏ຺ຐໍ ວາ ສຸຕໍ ວາ’’ຕິ ວທຕິ. ເອເຕເນວ ນເຍນ ເສສວຕ຺ຖຸສງ຺ກມນໍ, ວິປຕ຺ຕິໂຕ ວິປຕ຺ຕິສງ຺ກມນໍ ອາປຕ຺ຕິໂຕ ອາປຕ຺ຕິສງ຺ກມນຎ຺ຈ ເວທິຕພ຺ພໍ. ໂຍ ປນ ‘‘ເນວ ມຍາ ທິຏ຺ຐໍ, ນ ສຸຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ‘‘ມຍາເປຕໍ ທິຏ຺ຐໍ ວາ ສຸຕໍ ວາ’’ຕິ ວທຕິ, ‘‘ທິຏ຺ຐໍ ວາ ສຸຕໍ ວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ‘‘ນ ທິຏ຺ຐໍ ວາ ນ ສຸຕໍ ວາ’’ຕິ ວທຕິ, ອຍໍ ອວຊານິຕ຺ວາ ປຏິຊານາຕິ, ປຏິຊານິຕ຺ວາ ອວຊານາຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອເສວ ອຎ຺ເຎນຎ຺ຎໍ ປຏິຈຣຕິ ນາມ.

໓໗໕. ວຓ຺ຓາວຓ຺ໂຓຕິ ນີລາທິວຓ຺ຓາວຓ຺ຓວເສນ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິສິກ຺ຂາປທໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຈນມນຸປ຺ປທານນ຺ຕິ ສຎ຺ຈຣິຕ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກາຍສໍສຄ຺ຄາທິຕ຺ຕຍໍ ສຣູເປເນວ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຕິ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ເມຖຸນຘມ຺ມສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາໂຄ ປຸພ຺ພປໂຍໂຄຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

໓໗໖. ຈຕ຺ຕາຣິ ອປໂລກນກມ຺ມານີຕິ ອຘມ຺ເມນວຄ຺ຄາທີນິ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈຕຸກ຺ການິ ໂສຬສ ໂຫນ຺ຕິ.

ອຄຕິອຄນ຺ຕພ຺ພວຓ຺ຓນາ

໓໗໙. ພຫຸຊນອຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕີຕິ ວິນຍຘເຣນ ຫິ ເອວໍ ຉນ຺ທາທິຄຕິຍາ ອຘິກຣເຓ ວິນິຈ຺ຉິເຕ ຕສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ສງ຺ໂຆ ທ຺ວິຘາ ຠິຊ຺ຊຕິ. ໂອວາທູປຊີວິນິໂຍ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍປິ ທ຺ເວ ຠາຄາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຸປາສກາປິ ອຸປາສິກາໂຍປິ ທາຣກາປິ ທາຣິກາໂຍປິ ເຕສໍ ອາຣກ຺ຂເທວຕາປິ ຕເຖວ ທ຺ວິຘາ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕໂຕ ຠຸມ຺ມເທວຕາ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຍາວ ອກນິຏ຺ຐພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ທ຺ວິຘາວ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ພຫຸຊນອຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ…ເປ… ທຸກ຺ຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານ’’ນ຺ຕິ.

໓໘໒. ວິສມນິສ຺ສິໂຕຕິ ວິສມານິ ກາຍກມ຺ມາທີນິ ນິສ຺ສິໂຕ. ຄຫນນິສ຺ສິໂຕຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິອນ຺ຕຄ຺ຄາຫິກທິຏ຺ຐິສງ຺ຂາຕໍ ຄຫນໍ ນິສ຺ສິໂຕ. ພລວນິສ຺ສິໂຕຕິ ພລວນ຺ເຕ ອຠິຎ຺ຎາເຕ ຠິກ຺ຂູ ນິສ຺ສິໂຕ.

໓໙໓. ຕສ຺ສ ອວຊານນ຺ໂຕຕິ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ອວຊານນ຺ໂຕ. ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ວາ ສາມິວຈນໍ, ຕໍ ອວຊານນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໙໔. ຍໍ ອຕ຺ຖາຍາຕິ ຍທຕ຺ຖາຍ. ຕໍ ອຕ຺ຖນ຺ຕິ ໂສ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ມຫາສງ຺ຄາມວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ກຖິນເຠທໍ

ກຖິນອຕ຺ຖຕາທິວຓ຺ຓນາ

໔໐໓. ກຖິເນ – ອຏ຺ຐ ມາຕິກາຕິ ຂນ຺ຘເກ ວຸຕ຺ຕາ ປກ຺ກມນນ຺ຕິກາທິກາ ອຏ຺ຐ. ປລິໂພຘານິສໍສາປິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕາ ເອວ.

໔໐໔. ປໂຍຄສ຺ສາຕິ ຈີວຣໂຘວນາທິໂນ ສຕ຺ຕວິຘສ຺ສ ປຸພ຺ພກຣຓສ຺ສຕ຺ຖາຍ ໂຍ ອຸທກາຫຣຓາທິໂກ ປໂຍໂຄ ກຍິຣຕິ, ຕສ຺ສ ປໂຍຄສ຺ສ. ກຕເມ ຘມ຺ມາ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ອນາຄຕວເສນ ອນນ຺ຕຣາ ຫຸຕ຺ວາ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມນນ຺ຕຣປຈ຺ຈເຍນາຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈເຍນ, ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍເມວ ອາສນ຺ນຕຣໍ ກຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉຕິ. ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນາຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານສ຺ສ ປໂຍຄສ຺ສ ນິສ຺ສຍໍ ອາຘາຣຠາວໍ ອຸປຄຕາ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນາຕິ ອຸເປເຕນ ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ; ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍເມວ ອຸປຄຕຕຣໍ ກຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉຕິ. ປຸເຣຊາຕປຈ຺ຈເຍນາຕິ ອິມິນາ ປຐມໍ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠາວໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ປຈ຺ຉາຊາຕປຈ຺ຈເຍນາຕິ ອິມິນາ ປຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠາວໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ສຫຊາຕປຈ຺ຈເຍນາຕິ ອິມິນາ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານໍ ປຈ຺ຈຍຠາວໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ປຸພ຺ພກຣຓສ຺ສາຕິ ໂຘວນາທິໂນ ປຸພ຺ພກຣຓສ຺ສ. ປຈ຺ຈຸທ຺ຘາຣສ຺ສາຕິ ປຸຣາຓສງ຺ຆາຏິອາທີນໍ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣຓສ຺ສ. ອຘິຏ຺ຐານສ຺ສາຕິ ກຖິນຈີວຣາຘິຏ຺ຐານສ຺ສ. ອຕ຺ຖາຣສ຺ສາຕິ ກຖິນຕ຺ຖາຣສ຺ສ. ມາຕິການຎ຺ຈ ປລິໂພຘານຎ຺ຈາຕິ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ມາຕິການໍ ທ຺ວິນ຺ນຎ຺ຈ ປລິໂພຘານໍ. ວຕ຺ຖຸສ຺ສາຕິ ສງ຺ຆາຏິອາທິໂນ ກຖິນວຕ຺ຖຸສ຺ສ; ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ເອວໍ ຍຎ຺ຈ ລພ຺ຠຕິ ຍຎ຺ຈ ນ ລພ຺ຠຕິ, ສພ຺ພໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອິທານິ ຍໍ ຍສ຺ສ ລພ຺ຠຕິ, ຕເທວ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ປຸພ຺ພກຣຓໍ ປໂຍຄສ຺ສາຕິອາທິນາ ນເຍນ ວິສ຺ສຊ຺ຊນມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປໂຍຄສ຺ສ ກຕເມ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທິ, ຕຕ຺ຖ ວຸຈ຺ຈເຕ, ປຸພ຺ພກຣຓໍ ປໂຍຄສ຺ສ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ, ສມນນ຺ຕຣນິສ຺ສຍອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ. ປໂຍຄສ຺ສ ຫິ ສຕ຺ຕວິຘມ຺ປິ ປຸພ຺ພກຣຓໍ ຍສ຺ມາ ເຕນ ປໂຍເຄນ ນິປ຺ຜາເທຕພ຺ພສ຺ສ ປຸພ຺ພກຣຓສ຺ສຕ຺ຖາຍ ໂສ ປໂຍໂຄ ກຍິຣຕິ, ຕສ຺ມາ ອິເມຫິ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ປຸເຣຊາຕປຈ຺ຈເຍ ປເນສ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐຘມ຺ເມສຸ ເອກຘມ຺ມມ຺ປິ ນ ລຠຕິ, ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ປຸພ຺ພກຣຓສ຺ສ ສຍໍ ປຸເຣຊາຕປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ປໂຍເຄ ສຕິ ປຸພ຺ພກຣຓສ຺ສ ນິປ຺ຜຊ຺ຊນໂຕ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ປໂຍໂຄ ປຸພ຺ພກຣຓສ຺ສ ປຸເຣຊາຕປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ. ປຈ຺ຉາຊາຕປຈ຺ຈຍໍ ປນ ລຠຕິ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ປຸພ຺ພກຣຓໍ ປໂຍຄສ຺ສ ປຈ຺ຉາຊາຕປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ. ປຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກສ຺ສ ຫິ ປຸພ຺ພກຣຓສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ໂສ ປໂຍໂຄ ກຍິຣຕິ. ສຫຊາຕປຈ຺ຈຍໍ ປນ ມາຕິກາປລິໂພຘານິສໍສສງ຺ຂາເຕ ປນ຺ນຣສ ຘມ຺ເມ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ໂຎ ປໂຍຄາທີສຸ ເອໂກປິ ຘມ຺ໂມ ນ ລຠຕິ, ເຕ ເອວ ຫິ ປນ຺ນຣສ ຘມ຺ມາ ສຫ ກຖິນຕ຺ຖາເຣນ ເອກໂຕ ນິປ຺ຜຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສຫຊາຕປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ປນ຺ນຣສ ຘມ຺ມາ ສຫຊາຕປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ. ເອເຕນຸປາເຍນ ສພ຺ພປທວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ປຸພ຺ພກຣຓນິທານາທິວິຠາຄວຓ຺ຓນາ

໔໐໕. ປຸພ຺ພກຣຓໍ ກິໍນິທານນ຺ຕິອາທິປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

໔໐໖-໗. ‘‘ປໂຍໂຄ ກິໍນິທາໂນ’’ຕິອາທີສຸ ປຸຈ຺ຉາທ຺ວຍວິສ຺ສຊ຺ຊເນສຸ ເຫຕຸນິທາໂນ ປຈ຺ຈຍນິທາໂນຕິ ເອຕ຺ຖ ຉ ຈີວຣານິ ເຫຕຸ ເຈວ ປຈ຺ຈໂຍ ຈາຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ປຸພ຺ພປໂຍຄາທີນຎ຺ຫິ ສພ຺ເພສໍ ຕານິເຍວ ເຫຕຸ, ຕານິ ປຈ຺ຈໂຍ. ນ ຫິ ຉພ຺ພິເຘ ຈີວເຣ ອສຕິ ປໂຍໂຄ ອຕ຺ຖິ, ນ ປຸພ຺ພກຣຓາທີນິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ປໂຍໂຄ ເຫຕຸນິທາໂນ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໔໐໘. ສງ຺ຄຫວາເຣ – ວຈີເຠເທນາຕິ ‘‘ອິມາຍ ສງ຺ຆາຏິຍາ, ອິມິນາ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ເຄນ, ອິມິນາ ອນ຺ຕຣວາສເກນ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣາມີ’’ຕິ ເອເຕນ ວຈີເຠເທນ. ກຕິມູລາທິປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊເນ – ກິຣິຍາ ມຊ຺ເຌຕິ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘາໂຣ ເຈວ ອຘິຏ຺ຐານຎ຺ຈ.

໔໑໑. ວຕ຺ຖຸວິປນ຺ນໍ ໂຫຕີຕິ ອກປ຺ປິຍທຸສ຺ສໍ ໂຫຕິ. ກາລວິປນ຺ນໍ ນາມ ອຊ຺ຊ ທາຍເກຫິ ທິນ຺ນໍ ສ຺ເວ ສງ຺ໂຆ ກຖິນຕ຺ຖາຣກສ຺ສ ເທຕິ. ກຣຓວິປນ຺ນໍ ນາມ ຕທເຫວ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອກຕໍ.

ກຖິນາທິຊານິຕພ຺ພວິຠາຄວຓ຺ຓນາ

໔໑໒. ກຖິນໍ ຊານິຕພ຺ພນ຺ຕິອາທິປຸຈ຺ຉາຍ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ – ເຕສຎ຺ເຎວ ຘມ຺ມານນ຺ຕິ ເຍສຸ ຣູປາທິຘມ຺ເມສຸ ສຕິ ກຖິນໍ ນາມ ໂຫຕິ, ເຕສໍ ສໂມຘານໍ ມິສ຺ສີຠາໂວ. ນາມໍ ນາມກມ຺ມນ຺ຕິອາທິນາ ປນ ‘‘ກຖິນ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ພຫູສຸ ຘມ຺ເມສຸ ນາມມຕ຺ຕໍ, ນ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ອຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ຈຕຸວີສຕິຍາ ອາກາເຣຫີຕິ ‘‘ນ ອຸລ຺ລິຂິຕມຕ຺ເຕນາ’’ຕິອາທີຫິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕກາຣເຓຫິ. ສຕ຺ຕຣສຫິ ອາກາເຣຫີຕິ ‘‘ອຫເຕນ ອຕ຺ຖຕໍ ໂຫຕິ ກຖິນ’’ນ຺ຕິອາທີຫິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕກາຣເຓຫິ. ນິມິຕ຺ຕກມ຺ມາທີສຸ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສພ຺ພໍ ກຖິນກ຺ຂນ຺ຘກວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໔໑໖. ເອກຸປ຺ປາທາ ເອກນິໂຣຘາຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາປິ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນິຣຸຊ຺ຌມານາປິ ເອກໂຕ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ເອກຸປ຺ປາທາ ນານານິໂຣຘາຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນິຣຸຊ຺ຌມານາ ນານາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ສພ຺ເພປິ ອຕ຺ຖາເຣນ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຕ຺ຖາເຣ ຫິ ສຕິ ອຸທ຺ຘາໂຣ ນາມ. ນິຣຸຊ຺ຌມານາ ປເນຕ຺ຖ ປຸຣິມາ ທ຺ເວ ອຕ຺ຖາເຣນ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ອຸທ຺ຘາຣຠາວໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ອຕ຺ຖາຣສ຺ສ ຫິ ນິໂຣໂຘ ເອເຕສຎ຺ຈ ອຸທ຺ຘາຣຠາໂວ ເອກກ຺ຂເຓ ໂຫຕິ, ອິຕເຣ ນານາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ເຕສຸ ອຸທ຺ຘາຣຠາວໍ ປຕ຺ເຕສຸປິ ອຕ຺ຖາໂຣ ຕິຏ຺ຐຕິເຍວ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍ ວິນຍສໍວຓ຺ຓນາຍ

ກຖິນເຠທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຎ຺ຎຕ຺ຕິວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຸປາລິປຎ຺ຈກໍ

ອນິສ຺ສິຕວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໔໑໗. ອຸປາລິປຎ຺ເຫສຸ ກຕິຫິ ນຸ ໂຂ ຠນ຺ເຕຕິ ປຸຈ຺ຉາຍ ອຍໍ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເຖໂຣ ກິຣ ຣໂຫຄໂຕ ສພ຺ພານິ ອິມານິ ປຎ຺ຈການິ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ‘‘ຠຄວນ຺ຕໍ ທານິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອິເມສໍ ນິສ຺ສາຍ ວສນກາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ຕນ຺ຕິໍ ຐເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ກຕິຫິ ນຸ ໂຂ ຠນ຺ເຕ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປຎ຺ເຫ ປຸຈ຺ຉິ. ເຕສໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ອຸໂປສຖໍ ນ ຊານາຕີຕິ ນວວິຘໍ ອຸໂປສຖໍ ນ ຊານາຕິ. ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ນ ຊານາຕີຕິ ອຘມ຺ເມນວຄ຺ຄາທິເຠທໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ນ ຊານາຕິ. ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ນ ຊານາຕີຕິ ທ຺ເວ ມາຕິກາ ນ ຊານາຕິ. ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສໍ ນ ຊານາຕີຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຎ຺ຈວິຘໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ຈຕຸພ຺ພິຘນ຺ຕິ ນວວິຘໍ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສໍ ນ ຊານາຕິ.

ປວາຣຓໍ ນ ຊານາຕີຕິ ນວວິຘໍ ປວາຣຓໍ ນ ຊານາຕິ. ປວາຣຓາກມ຺ມໍ ນ ຊານາຕີຕິ ອຘມ຺ເມນວຄ຺ຄາທິເຠທໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ປວາຣຓາກມ຺ມໍ ນ ຊານາຕິ.

ອາປຕ຺ຕານາປຕ຺ຕິໍ ນ ຊານາຕີຕິ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ ອາປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ອນາປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ນ ຊານາຕິ.

ອາປນ຺ໂນ ກມ຺ມກໂຕຕິ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາວ ສງ຺ເຆນ ກມ຺ມໍ ກຕໍ ໂຫຕິ.

ນປ຺ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠນວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໔໒໐. ກມ຺ມໍ ນປ຺ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຍໍ ຍສ຺ມາ ອນຸໂລມວຕ຺ເຕ ນ ວຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ມາ ນາສ຺ສ ກມ຺ມໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠຕພ຺ພໍ; ສຣຊ຺ຊຸໂກວ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໔໒໑. ສເຈ ອຸປາລິ ສງ຺ໂຆ ສມຄ຺ຄກຣຓີຍານິ ກມ຺ມານິ ກໂຣຕີຕິ ສເຈ ສມຄ຺ເຄຫິ ກຣຓີຍານິ ອຸໂປສຖາທີນິ ກມ຺ມານິ ກໂຣຕິ, ອຸໂປສຖປວາຣຓາທີສຸ ຫິ ຐິຕາສຸ ອຸປຕ຺ຖມ຺ໂຠ ນ ທາຕພ຺ໂພ. ສເຈ ຫິ ສງ຺ໂຆ ອຈ຺ຈຍໍ ເທສາເປຕ຺ວາ ສງ຺ຆສາມຄ຺ຄິໍ ກໂຣຕິ, ຕິຓວຕ຺ຖາຣກສມຖໍ ວາ ກຕ຺ວາ ອຸໂປສຖປວາຣຓໍ ກໂຣຕິ, ເອວຣູປໍ ສມຄ຺ຄກຣຓີຍໍ ນາມ ກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣ ເຈຕິ ສເຈ ຕາທິເສ ກມ຺ເມ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນກ຺ຂມຕິ, ທິຏ຺ຐາວິກມ຺ມມ຺ປິ ກຕ຺ວາ ຕຖາຣູປາ ສາມຄ຺ຄີ ອຸເປຕພ຺ພາ, ເອວໍ ວິໂລມຄ຺ຄາໂຫ ນ ຄຓ຺ຫິຕພ຺ໂພ. ຍຕ຺ຣ ປນ ອຸທ຺ຘມ຺ມໍ ອຸພ຺ພິນຍໍ ສຕ຺ຖຸ ສາສນໍ ທີເປນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐາວິກມ຺ມໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ປກ຺ກມິຕພ຺ພໍ.

ອຸສ຺ສິຕມນ຺ຕີ ຈາຕິ ໂລຠໂທສໂມຫມານຸສ຺ສນ຺ນໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາ ກຓ຺ຫວາໂຈ ອນຕ຺ຖກທີປໂນ. ນິສ຺ສິຕຊປ຺ປີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ອຸສ຺ສທຍຸຕ຺ຕໍ ຠາສິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ; ອຖ ໂຂ ‘‘ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ຣາຊາ ເອວໍ ກເຖສິ, ອສຸກມຫາມຕ຺ໂຕ ເອວໍ ກເຖສິ, ອສຸໂກ ນາມ ມຍ຺ຫໍ ອາຈຣິໂຍ ວາ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ວາ ເຕປິຏໂກ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ເອວໍ ກເຖສີ’’ຕິ ເອວໍ ອຎ຺ຎໍ ນິສ຺ສາຍ ຊປ຺ປຕິ. ນ ຈ ຠາສານຸສນ຺ຘິກຸສໂລຕິ ກຖານຸສນ຺ຘິວຈເນ ຈ ວິນິຈ຺ຉຍານຸສນ຺ຘິວຈເນ ຈ ອກຸສໂລ ໂຫຕິ. ນ ຍຖາຘມ຺ເມ ຍຖາວິນເຍຕິ ນ ຠູເຕນ ວຕ຺ຖຸນາ ອາປຕ຺ຕິໍ ສາເຣຕ຺ວາ ໂຈເທຕາ ໂຫຕິ.

ອຸສ຺ສາເທຕາ ໂຫຕີຕິ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິໂຍ ມຫາເຕປິຏໂກ ປຣມຘມ຺ມກຖິໂກ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ເອກຈ຺ຈໍ ອຸສ຺ສາເທຕິ. ທຸຕິຍປເທ ‘‘ອາປຕ຺ຕິໍ ກິໍ ໂສ ນ ຊານາຕີ’’ຕິອາທິນາ ເອກຈ຺ຈໍ ອປສາເທຕິ. ອຘມ຺ມໍ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ອນິຍ຺ຍານິກປກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ຘມ຺ມໍ ປຏິພາຫຕີຕິ ນິຍ຺ຍານິກປກ຺ຂໍ ປຏິພາຫຕິ. ສມ຺ຜຎ຺ຈ ພຫຸໍ ຠາສຕີຕິ ພຫຸໍ ນິຣຕ຺ຖກກຖໍ ກເຖຕິ.

ປສຍ຺ຫ ປວຕ຺ຕາ ໂຫຕີຕິ ອນຊ຺ຌິຏ຺ໂຐ ຠາເຣ ອນາໂຣປິເຕ ເກວລໍ ມານໍ ນິສ຺ສາຍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອນຘິກາເຣ ກເຖຕາ ໂຫຕິ. ອໂນກາສກມ຺ມໍ ກາເຣຕ຺ວາຕິ ໂອກາສກມ຺ມໍ ອກາເຣຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ນ ຍຖາທິຏ຺ຐິຍາ ພ຺ຍາກຕາ ໂຫຕີຕິ ຍສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ທິຏ຺ຐິ ຕໍ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ນ ພ຺ຍາກຕາ; ລທ຺ຘິໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຍຖາຠຸຈ຺ຈໍ ອຘມ຺ມາທີສຸ ຘມ຺ມາທິລທ຺ຘິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ກເຖຕາ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂວຫາຣວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໔໒໔. ອາປຕ຺ຕິຍາ ປໂຍຄໍ ນ ຊານາຕີຕິ ‘‘ອຍໍ ອາປຕ຺ຕິ ກາຍປ຺ປໂຍຄາ, ອຍໍ ວຈີປໂຍຄາ’’ຕິ ນ ຊານາຕິ. ອາປຕ຺ຕິຍາ ວູປສມໍ ນ ຊານາຕີຕິ ‘‘ອຍໍ ອາປຕ຺ຕິ ເທສນາຍ ວູປສມຕິ, ອຍໍ ວຸຏ຺ຐາເນນ, ອຍໍ ເນວ ເທສນາຍ ນ ວຸຏ຺ຐາເນນາ’’ຕິ ນ ຊານາຕິ. ອາປຕ຺ຕິຍາ ນ ວິນິຈ຺ຉຍກຸສໂລ ໂຫຕີຕິ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອຍໍ ອາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ນ ຊານາຕິ, ໂທສານຸຣູປໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ປຕິຏ຺ຐາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ.

ອຘິກຣຓສມຸຏ຺ຐານໍ ນ ຊານາຕີຕິ ‘‘ອິທໍ ອຘິກຣຓໍ ອຏ຺ຐາຣສ ເຠທກຣວຕ຺ຖູນິ ນິສ຺ສາຍ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ອິທໍ ຈຕສ຺ໂສ ວິປຕ຺ຕິໂຍ, ອິທໍ ປຎ຺ຈ ວາ ສຕ຺ຕ ວາ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ເຘ, ອິທໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ສງ຺ຆກິຈ຺ຈານິ ນິສ຺ສາຍ ສມຸຏ຺ຐາຕີ’’ຕິ ນ ຊານາຕິ. ປໂຍຄໍ ນ ຊານາຕີຕິ ‘‘ອິທໍ ອຘິກຣຓໍ ທ຺ວາທສມູລປ຺ປໂຍຄໍ, ອິທໍ ຈຸທ຺ທສມູລປ຺ປໂຍຄໍ, ອິທໍ ຉມູລປໂຍຄໍ, ອິທໍ ເອກມູລປໂຍຄ’’ນ຺ຕິ ນ ຊານາຕິ. ອຘິກຣຓານຎ຺ຫິ ຍຖາສກໍມູລເມວ ປໂຍຄາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ນ ຊານາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວູປສມໍ ນ ຊານາຕີຕິ ‘‘ອິທໍ ອຘິກຣຓໍ ທ຺ວີຫິ ສມເຖຫິ ວູປສມຕິ, ອິທໍ ຕີຫິ, ອິທໍ ຈຕູຫິ, ອິທໍ ເອເກນ ສມເຖນ ວູປສມຕີ’’ຕິ ນ ຊານາຕິ. ນ ວິນິຈ຺ຉຍກຸສໂລ ໂຫຕີຕິ ອຘິກຣຓໍ ວິນິຈ຺ຉິນິຕ຺ວາ ສມຖໍ ປາເປຕຸໍ ນ ຊານາຕິ.

ກມ຺ມໍ ນ ຊານາຕີຕິ ຕຊ຺ຊນີຍາທິ ສຕ຺ຕວິຘໍ ກມ຺ມໍ ນ ຊານາຕິ. ກມ຺ມສ຺ສ ກຣຓໍ ນ ຊານາຕີຕິ ‘‘ອິທໍ ກມ຺ມໍ ອິມິນາ ນີຫາເຣນ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ນ ຊານາຕິ. ກມ຺ມສ຺ສ ວຕ຺ຖຸໍ ນ ຊານາຕີຕິ ‘‘ອິທໍ ຕຊ຺ຊນີຍສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ, ອິທໍ ນິຍສ຺ສາທີນ’’ນ຺ຕິ ນ ຊານາຕິ. ວຕ຺ຕນ຺ຕິ ສຕ຺ຕສຸ ກມ຺ເມສຸ ເຫຏ຺ຐາ ຈຕຸນ຺ນໍ ກມ຺ມານໍ ອຏ຺ຐາຣສວິຘໍ ຕິວິຘສ຺ສ ຈ ອຸກ຺ເຂປນີຍກມ຺ມສ຺ສ ເຕຈຕ຺ຕາລີສວິຘໍ ວຕ຺ຕໍ ນ ຊານາຕິ. ກມ຺ມສ຺ສ ວູປສມໍ ນ ຊານາຕີຕິ ‘‘ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ວຕ຺ເຕ ວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຍາຈຕິ, ຕສ຺ສ ກມ຺ມໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠຕພ຺ພໍ, ອຈ຺ຈໂຍ ເທສາເປຕພ຺ໂພ’’ຕິ ນ ຊານາຕິ.

ວຕ຺ຖຸໍ ນ ຊານາຕີຕິ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘານໍ ວຕ຺ຖຸໍ ນ ຊານາຕິ. ນິທານໍ ນ ຊານາຕີຕິ ‘‘ອິທໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ອິມສ຺ມິໍ ນຄເຣ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ອິທໍ ອິມສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ ນ ຊານາຕິ. ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ນ ຊານາຕີຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິອນຸປຎ຺ຎຕ຺ຕິອນຸປ຺ປນ຺ນປຎ຺ຎຕ຺ຕິວເສນ ຕິວິຘໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ນ ຊານາຕິ. ປທປຈ຺ຈາຠຏ຺ຐໍ ນ ຊານາຕີຕິ ສມ຺ມຸຂາ ກາຕພ຺ພໍ ປທໍ ນ ຊານາຕິ. ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘‘ຠຄວາ ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ເຫຏ຺ຐຸປຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ປທໍ ໂຍເຊຕິ.

ອກຸສໂລ ຈ ໂຫຕິ ວິນເຍຕິ ວິນຍປາຬິຍຎ຺ຈ ອຏ຺ຐກຖາຍຎ຺ຈ ອກຸສໂລ ໂຫຕິ.

ຎຕ຺ຕິໍ ນ ຊານາຕີຕິ ສງ຺ເຂປໂຕ ຫິ ທຸວິຘາ ຎຕ຺ຕິ – ‘‘ເອສາ ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ ເອວໍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ ຈ ອນິທ຺ທິຏ຺ຐາ ຈ. ຕຕ຺ຖ ຍາ ເອວໍ ອນິທ຺ທິຏ຺ຐາ, ສາ ‘‘ກມ຺ມຎຕ຺ຕິ’’ ນາມ ໂຫຕິ. ຍາ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ, ສາ ‘‘ກມ຺ມປາທຎຕ຺ຕິ’’ ນາມ, ຕໍ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ຎຕ຺ຕິໍ ນ ຊານາຕິ. ຎຕ຺ຕິຍາ ກຣຓໍ ນ ຊານາຕີຕິ ນວສຸ ຐາເນສຸ ກມ຺ມຎຕ຺ຕິຍາ ກຣຓໍ ນ ຊານາຕິ, ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ກມ຺ມປາທຎຕ຺ຕິຍາ. ຎຕ຺ຕິຍາ ອນຸສ຺ສາວນນ຺ຕິ ‘‘ອິມິສ຺ສາ ຎຕ຺ຕິຍາ ເອກາ ອນຸສ຺ສາວນາ, ອິມິສ຺ສາ ຕິສ຺ໂສ’’ຕິ ນ ຊານາຕິ. ຎຕ຺ຕິຍາ ສມຖໍ ນ ຊານາຕີຕິ ຍ຺ວາຍໍ ສຕິວິນໂຍ, ອມູຬ຺ຫວິນໂຍ, ຕສ຺ສປາປິຍສິກາ, ຕິຓວຕ຺ຖາຣໂກຕິ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ສມໂຖ ຎຕ຺ຕິຍາ ວິນາ ນ ໂຫຕິ, ຕໍ ຎຕ຺ຕິຍາ ສມໂຖຕິ ນ ຊານາຕິ. ຎຕ຺ຕິຍາ ວູປສມໍ ນ ຊານາຕີຕິ ຍໍ ອຘິກຣຓໍ ອິມິນາ ຈຕຸພ຺ພິເຘນ ຎຕ຺ຕິສມເຖນ ວູປສມຕິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ວູປສມໍ ‘‘ອຍໍ ຎຕ຺ຕິຍາ ວູປສໂມ ກໂຕ’’ຕິ ນ ຊານາຕິ.

ສຸຕ຺ຕໍ ນ ຊານາຕີຕິ ອຸຠໂຕວິຠງ຺ຄໍ ນ ຊານາຕິ. ສຸຕ຺ຕານຸໂລມໍ ນ ຊານາຕີຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາປເທເສ ນ ຊານາຕິ. ວິນຍໍ ນ ຊານາຕີຕິ ຂນ຺ຘກປຣິວາຣໍ ນ ຊານາຕິ. ວິນຍານຸໂລມໍ ນ ຊານາຕີຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາປເທເສເຍວ ນ ຊານາຕິ. ນ ຈ ຐານາຐານກຸສໂລຕິ ກາຣຓາກາຣຓກຸສໂລ ນ ໂຫຕິ.

ຘມ຺ມໍ ນ ຊານາຕີຕິ ຐເປຕ຺ວາ ວິນຍປິຏກໍ ອວເສສໍ ປິຏກທ຺ວຍໍ ນ ຊານາຕິ. ຘມ຺ມານຸໂລມໍ ນ ຊານາຕີຕິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິເກ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາປເທເສ ນ ຊານາຕິ. ວິນຍໍ ນ ຊານາຕີຕິ ຂນ຺ຘກປຣິວາຣເມວ ນ ຊານາຕິ. ວິນຍານຸໂລມໍ ນ ຊານາຕີຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາປເທເສ ນ ຊານາຕິ. ອຸຠໂຕວິຠງ຺ຄາ ປເນຕ຺ຖ ອສງ຺ຄຫິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາຍໍ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ວິນຍນ຺ຕິ ສກລໍ ວິນຍປິຏກໍ ນ ຊານາຕີ’’ຕິ ຕໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ນ ຈ ປຸພ຺ພາປຣກຸສໂລ ໂຫຕີຕິ ປຸເຣກຖາຍ ຈ ປຈ຺ຉາກຖາຍ ຈ ອກຸສໂລ ໂຫຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕປຏິປກ຺ຂວເສນ ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ ປຸພ຺ເພ ປກາສິຕຕ຺ຕາ ຈ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ອນິສ຺ສິຕວຄ຺ຄນປ຺ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠນວຄ຺ຄໂວຫາຣວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທິຏ຺ຐາວິກມ຺ມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໔໒໕. ທິຏ຺ຐາວິກມ຺ມວຄ຺ເຄ – ທິຏ຺ຐາວິກມ຺ມາຕິ ທິຏ຺ຐີນໍ ອາວິກມ຺ມານິ; ລທ຺ຘິປ຺ປກາສນານິ ອາປຕ຺ຕິເທສນາສງ຺ຂາຕານໍ ວິນຍກມ຺ມານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອນາປຕ຺ຕິຍາ ທິຏ຺ຐິໍ ອາວິ ກໂຣຕີຕິ ອນາປຕ຺ຕິເມວ ອາປຕ຺ຕີຕິ ເທເສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອເທສນາຄາມິນິຍາຕິ ຄຣຸກາປຕ຺ຕິຍາ ທິຏ຺ຐິໍ ອາວິກໂຣຕິ; ສງ຺ຆາທິເສສຎ຺ຈ ປາຣາຊິກຎ຺ຈ ເທເສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເທສິຕາຍາຕິ ລຫຸກາປຕ຺ຕິຍາປິ ເທສິຕາຍ ທິຏ຺ຐິໍ ອາວິກໂຣຕິ; ເທສິຕໍ ປຸນ ເທເສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຈຕູຫິ ປຎ຺ຈຫິ ທິຏ຺ຐິນ຺ຕິ ຍຖາ ຈຕູຫິ ປຎ຺ຈຫິ ທິຏ຺ຐິ ອາວິກຕາ ໂຫຕິ, ເອວໍ ອາວິກໂຣຕິ; ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຎ຺ຈ ຊນາ ເອກໂຕ ອາປຕ຺ຕິໍ ເທເສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມໂນມານເສນາຕິ ມນສງ຺ຂາເຕນ ມານເສນ ທິຏ຺ຐິໍ ອາວິກໂຣຕິ; ວຈີເຠທໍ ອກຕ຺ວາ ຈິຕ຺ເຕເນວ ອາປຕ຺ຕິໍ ເທເສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ນານາສໍວາສກສ຺ສາຕິ ລທ຺ຘິນານາສໍວາສກສ຺ສ ວາ ກມ຺ມນານາສໍວາສກສ຺ສ ວາ ສນ຺ຕິເກ ທິຏ຺ຐິໍ ອາວິກໂຣຕິ; ອາປຕ຺ຕິໍ ເທເສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນານາສີມາຍາຕິ ສມານສໍວາສກສ຺ສາປິ ນານາສີມາຍ ຐິຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອາວິກໂຣຕິ. ມາຬກສີມາຍ ຫິ ຐິເຕນ ສີມນ຺ຕຣິກາຍ ຐິຕສ຺ສ ສີມນ຺ຕຣິກາຍ ວາ ຐິເຕນ ອວິປ຺ປວາສສີມາຍ ຐິຕສ຺ສາປິ ອາປຕ຺ຕິໍ ເທເສຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອປກຕຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕກສ຺ສ ວາ, ຍສ຺ສ ວາ ອຸໂປສຖປວາຣຓາ ຐປິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ເທເສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໔໓໐. ນາລໍ ໂອກາສກມ຺ມໍ ກາຕຸນ຺ຕິ ນ ປຣິຍຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ; ນ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຘາປິ ອປກຕຕ຺ໂຕ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕໂກ ຈ ຐປິຕອຸໂປສຖປວາຣໂຓ ຈ. ຈາວນາຘິປ຺ປາໂຍຕິ ສາສນໂຕ ຈາເວຕຸກາໂມ.

໔໓໒. ມນ຺ທຕ຺ຕາ ໂມມູຫຕ຺ຕາຕິ ມນ຺ທຠາເວນ ໂມມູຫຠາເວນ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕມ຺ປິ ຊານິຕຸໍ ອສມຕ຺ໂຖ, ເກວລໍ ອຕ຺ຕໂນ ໂມມູຫຠາວໍ ປກາເສນ຺ໂຕເຍວ ປຸຈ຺ຉຕິ ອຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ວິຍ. ປາປິຈ຺ໂຉຕິ ‘‘ເອວໍ ມໍ ຊໂນ ສມ຺ຠາເວສ຺ສຕີ’’ຕິ ປາປິກາຍ ອິຈ຺ຉາຍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ປຣິຠວາຕິ ປຣິຠວໍ ອາໂຣເປຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉຕິ. ອຎ຺ຎພ຺ຍາກຣເຓສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ. ອຕ຺ຕາທານວຄ຺ເຄ ຈ ຘຸຕງ຺ຄວຄ຺ເຄ ຈ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕເມວ.

ທິຏ຺ຐາວິກມ຺ມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ມຸສາວາທວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໔໔໔. ມຸສາວາທວຄ຺ເຄ – ປາຣາຊິກໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ປາຣາຊິກຄາມີ; ປາຣາຊິກາປຕ຺ຕິຠາວໍ ປາປຸຓາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕຕ຺ຖ ອສນ຺ຕອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາໂຣຈນມຸສາວາໂທ ປາຣາຊິກຄາມີ, ອມູລເກນ ປາຣາຊິເກນ ອນຸທ຺ຘໍສນມຸສາວາໂທ ສງ຺ຆາທິເສສຄາມີ, ‘‘ໂຍ ເຕ ວິຫາເຣ ວສຕີ’’ຕິອາທິນາ ປຣິຍາເຍນ ຊານນ຺ຕສ຺ສ ວຸຕ຺ຕມຸສາວາໂທ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍຄາມີ, ອຊານນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏຄາມີ, ‘‘ສມ຺ປຊານມຸສາວາເທ ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ ອາຄໂຕ ປາຈິຕ຺ຕິຍຄາມີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອທສ຺ສເນນາຕິ ວິນຍຘຣສ຺ສ ອທສ຺ສເນນ. ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິເຍສຸ ຫິ ກຸກ຺ກຸຈ຺ເຈ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ວິນຍຘຣໍ ທິສ຺ວາ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍຠາວໍ ປຏິປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອກປ຺ປິຍໍ ປຫາຍ ກປ຺ປິຍໍ ກເຣຍ຺ຍ, ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ປນ ອກປ຺ປິຍມ຺ປິ ກປ຺ປິຍນ຺ຕິ ກໂຣນ຺ໂຕ ອາປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ອາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ວິນຍຘຣສ຺ສ ທສ຺ສເນນ ນາປຊ຺ຊຕິ, ອທສ຺ສເນເນວ ອາປຊ຺ຊຕິ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອທສ຺ສເນນາ’’ຕິ. ອສ຺ສວເນນາຕິ ເອກວິຫາເຣປິ ວສນ຺ໂຕ ປນ ວິນຍຘຣສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍໍ ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວາ ອຎ຺ເຎສຎ຺ຈ ວຸຈ຺ຈມານໍ ອສຸຓນ຺ໂຕ ອາປຊ຺ຊຕິເຍວ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອສ຺ສວເນນາ’’ຕິ. ປສຸຕ຺ຕກຕາຕິ ປສຸຕ຺ຕກຕາຍ. ສຫຄາຣເສຍ຺ຍຎ຺ຫິ ປສຸຕ຺ຕກຠາເວນປິ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອກປ຺ປິເຍ ກປ຺ປິຍສຎ຺ຎິຕາຍ ອາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ປນ ຕຖາສຎ຺ຎີ ອາປຊ຺ຊຕິ. ສຕິສມ຺ໂມສາ ເອກຣຕ຺ຕາຕິກ຺ກມາທິວເສນ ອາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ມຸສາວາທວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຠິກ຺ຂຸໂນວາທວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໔໕໐. ຠິກ຺ຂຸນິວຄ຺ເຄ – ອລາຠາຍາຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ອລາຠຕ຺ຖາຍ; ຍຖາ ປຈ຺ຈເຍ ນ ລຠນ຺ຕິ, ຕຖາ ປຣິສກ຺ກຕິ ວາຍມຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນຕ຺ຖາຍາຕິ ອນຕ຺ຖໍ ກລິສາສນໍ ອາໂຣເປນ຺ໂຕ ປຣິສກ຺ກຕິ. ອວາສາຍາຕິ ອວາສຕ຺ຖາຍ; ຍສ຺ມິໍ ຄາມເຂຕ຺ເຕ ວສນ຺ຕິ, ຕໂຕ ນີຫຣຓຕ຺ຖາຍ. ສມ຺ປໂຍເຊຕີຕິ ອສທ຺ຘມ຺ມປຏິເສວນຕ຺ຖາຍ ສມ຺ປໂຍເຊຕິ.

໔໕໑. ‘‘ກຕິຫິ ນຸ ໂຂ ຠນ຺ເຕ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ກມ຺ມານໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສນ຺ຘາຍ ປຸຈ຺ຉຕິ.

໔໕໔. ນ ສາກຈ຺ຉາຕພ຺ໂພຕິ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍນາມຣູປປຣິຈ຺ເຉທສມຖວິປສ຺ສນາທິເຠໂທ ກຖາມຄ຺ໂຄ ນ ກເຖຕພ຺ໂພ. ຍສ຺ມາ ປນ ຂີຓາສໂວ ຠິກ຺ຂຸ ນ ວິສໍວາເທຕິ, ຕຖາຣູປສ຺ສ ກຖາມຄ຺ຄສ຺ສ ສາມີ ຫຸຕ຺ວາ ກເຖຕິ, ນ ອິຕໂຣ; ຕສ຺ມາ ປຐມປຎ຺ຈເກ ‘‘ນ ອເສກ຺ເຂນາ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທຸຕິຍປຎ຺ຈເກ ‘‘ອເສກ຺ເຂນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ນ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາປຕ຺ໂຕຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍ ປຏິສມ຺ຠິທາປຕ຺ໂຕ ປເຠທຄຕຎາຓປ຺ປຕ຺ໂຕ ນ ໂຫຕິ. ນ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາປຕ຺ໂຕຕິ ປາຬິຘມ຺ເມ ປຏິສມ຺ຠິທາປຕ຺ໂຕ ນ ໂຫຕິ. ນ ນິຣຸຕ຺ຕິປຏິສມ຺ຠິທາປຕ຺ໂຕຕິ ໂວຫາຣນິຣຸຕ຺ຕິຍໍ ປຏິສມ຺ຠິທາປຕ຺ໂຕ ນ ໂຫຕິ. ນ ປຏິຠານປຏິສມ຺ຠິທາປຕ຺ໂຕຕິ ຍານິ ຕານິ ປຏິຠານສງ຺ຂາຕານິ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາທີນິ ຎາຓານິ, ເຕສຸ ປຏິສມ຺ຠິທາປຕ຺ໂຕ ນ ໂຫຕິ. ຍຖາວິມຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕາຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ຜລວິມຸຕ຺ຕີນໍ ວເສນ ຍຖາວິມຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກູນວີສຕິເຠທາຍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາຍ ນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ຠິກ຺ຂຸໂນວາທວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຸພ຺ພາຫິກວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໔໕໕. ອຸພ຺ພາຫິກວຄ຺ເຄ – ນ ອຕ຺ຖກຸສໂລຕິ ນ ອຏ຺ຐກຖາກຸສໂລ; ອຕ຺ຖຸທ຺ຘາເຣ ເຉໂກ ນ ໂຫຕິ. ນ ຘມ຺ມກຸສໂລຕິ ອາຈຣິຍມຸຂໂຕ ອນຸຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ປາຬິຍໍ ນ ກຸສໂລ, ນ ປາຬິສູໂຣ. ນ ນິຣຸຕ຺ຕິກຸສໂລຕິ ຠາສນ຺ຕຣໂວຫາເຣ ນ ກຸສໂລ. ນ ພ຺ຍຎ຺ຊນກຸສໂລຕິ ສິຖິລຘນິຕາທິວເສນ ປຣິມຓ຺ຑລພ຺ຍຎ຺ຊນາໂຣປເນ ກຸສໂລ ນ ໂຫຕິ; ນ ອກ຺ຂຣປຣິຈ຺ເຉເທ ນິປຸໂຓຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ປຸພ຺ພາປຣກຸສໂລຕິ ອຕ຺ຖປຸພ຺ພາປເຣ ຘມ຺ມປຸພ຺ພາປເຣ ນິຣຸຕ຺ຕິປຸພ຺ພາປເຣ ພ຺ຍຎ຺ຊນປຸພ຺ພາປເຣ ປຸເຣກຖາປຈ຺ຉາກຖາສຸ ຈ ນ ກຸສໂລ ໂຫຕິ.

ໂກຘໂນຕິອາທີນິ ຍສ຺ມາ ໂກຘາທີຫິ ອຠິຠູໂຕ ກາຣຓາກາຣຓໍ ນ ຊານາຕິ, ວິນິຈ຺ຉິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕານິ. ປສາເຣຕາ ໂຫຕິ ໂນ ສາເຣຕາຕິ ໂມເຫຕາ ໂຫຕິ, ນ ສຕິອຸປ຺ປາເທຕາ; ໂຈທກຈຸທິຕການໍ ກຖໍ ໂມເຫຕິ ປິທຫຕິ ນ ສາເຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸພ຺ພາຫິກວຄ຺ເຄ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ອຸພ຺ພາຫິກວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຘິກຣຓວູປສມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໔໕໗. ອຘິກຣຓວູປສມວຄ຺ເຄ – ປຸຄ຺ຄລຄຣຸ ໂຫຕີຕິ ‘‘ອຍໍ ເມ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ, ອຍໍ ເມ ອາຈຣິໂຍ’’ຕິອາທີນິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຊຍໍ ອາກງ຺ຂມາໂນ ‘‘ອຘມ຺ມໍ ຘມ຺ໂມ’’ຕິ ທີເປຕິ. ສງ຺ຆຄຣຸ ໂຫຕີຕິ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ວິນຍຎ຺ຈ ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ວິນິຈ຺ຉິນນ຺ໂຕ ສງ຺ຆຄຣຸໂກ ນາມ ໂຫຕິ. ຈີວຣາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ວິນິຈ຺ຉິນນ຺ໂຕ ອາມິສຄຣຸໂກ ນາມ ໂຫຕິ, ຕານິ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຍຖາຘມ຺ມໍ ວິນິຈ຺ຉິນນ຺ໂຕ ສທ຺ຘມ຺ມຄຣຸໂກ ນາມ ໂຫຕິ.

໔໕໘. ປຎ຺ຈຫຸປາລິ ອາກາເຣຫີຕິ ປຎ຺ຈຫິ ກາຣເຓຫິ ສງ຺ໂຆ ຠິຊ຺ຊຕິ – ກມ຺ເມນ, ອຸທ຺ເທເສນ, ໂວຫຣນ຺ໂຕ, ອນຸສ຺ສາວເນນ, ສລາກຄ຺ຄາເຫນາຕິ. ເອຕ຺ຖ ກມ຺ເມນາຕິ ອປໂລກນາທີສຸ ຈຕູສຸ ກມ຺ເມສຸ ອຎ຺ຎຕເຣນ ກມ຺ເມນ. ອຸທ຺ເທເສນາຕິ ປຎ຺ຈສຸ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທເສສຸ ອຎ຺ຎຕເຣນ ອຸທ຺ເທເສນ. ໂວຫຣນ຺ໂຕຕິ ກຖຍນ຺ໂຕ; ຕາຫິ ຕາຫິ ອຸປປຕ຺ຕີຫິ ‘‘ອຘມ຺ມໍ ຘມ຺ໂມ’’ຕິອາທີນິ ອຏ຺ຐາຣສ ເຠທກຣວຕ຺ຖູນິ ທີເປນ຺ໂຕ. ອນຸສ຺ສາວເນນາຕິ ‘‘ນນຸ ຕຸມ຺ເຫ ຊານາຖ ມຍ຺ຫໍ ອຸຈ຺ຈາກຸລາ ປພ຺ພຊິຕຠາວໍ ພຫຸສ຺ສຸຕຠາວຎ຺ຈ, ມາທິໂສ ນາມ ອຸທ຺ຘມ຺ມໍ ອຸພ຺ພິນຍໍ ສຕ຺ຖຸ ສາສນໍ ຄາເຫຍ຺ຍາຕິ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຍຸຕ຺ຕໍ, ກິໍ ມຍ຺ຫໍ ອວີຈິ ນີລຸປ຺ປລວນມິວ ສີຕໂລ, ກິມຫໍ ອປາຍໂຕ ນ ຠາຍາມີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ກຓ຺ຓມູເລ ວຈີເຠທໍ ກຕ຺ວາ ອນຸສ຺ສາວເນນ. ສລາກຄ຺ຄາເຫນາຕິ ເອວໍ ອນຸສ຺ສາເວຕ຺ວາ ເຕສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠຕ຺ວາ ອນິວຕ຺ຕິຘມ຺ເມ ກຕ຺ວາ ‘‘ຄຓ຺ຫຖ ອິມໍ ສລາກ’’ນ຺ຕິ ສລາກຄ຺ຄາເຫນ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ກມ຺ມເມວ ອຸທ຺ເທໂສ ວາ ປມາຓໍ, ໂວຫາຣານຸສ຺ສາວນສລາກຄ຺ຄາຫາ ປນ ປຸພ຺ພຠາຄາ. ອຏ຺ຐາຣສວຕ຺ຖຸທີປນວເສນ ຫິ ໂວຫຣນ຺ເຕ ຕຕ຺ຖ ຣຸຈິຊນນຕ຺ຖໍ ອນຸສ຺ສາເວຕ຺ວາ ສລາກາຍ ຄາຫິຕາຍປິ ອຠິນ຺ໂນວ ໂຫຕິ ສງ຺ໂຆ. ຍທາ ປນ ເອວໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວາ ອຕິເຣເກ ວາ ສລາກໍ ຄາເຫຕ຺ວາ ອາເວຓິກໍ ກມ຺ມໍ ວາ ອຸທ຺ເທສໍ ວາ ກໂຣຕິ, ຕທາ ສງ຺ໂຆ ຠິນ຺ໂນ ນາມ ໂຫຕິ. ອິຕິ ຍໍ ສງ຺ຆເຠທກກ຺ຂນ຺ຘກວຓ຺ຓນາຍໍ ອໂວຈຸມ຺ຫາ ‘‘ເອວໍ ອຏ຺ຐາຣສສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ເອກມ຺ປິ ວຕ຺ຖຸໍ ທີເປຕ຺ວາ ເຕນ ເຕນ ກາຣເຓນ ‘ອິມໍ ຄຓ຺ຫຖ, ອິມໍ ໂຣເຈຖາ’ຕິ ສຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ສລາກໍ ຄາເຫຕ຺ວາ ວິສຸໍ ສງ຺ຆກມ຺ເມ ກເຕ ສງ຺ໂຆ ຠິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ປຣິວາເຣ ປນ ‘ປຎ຺ຈຫິ, ອຸປາລິ, ອາກາເຣຫິ ສງ຺ໂຆ ຠິຊ຺ຊຕີ’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສ ອິມິນາ ອິຘ ວຸຕ຺ເຕນ ສງ຺ຆເຠທລກ຺ຂເຓນ ອຕ຺ຖໂຕ ນານາກຣຓໍ ນຕ຺ຖິ. ຕໍ ປນສ຺ສ ນານາກຣຓາຠາວໍ ຕຕ຺ເຖວ ປກາສຍິສ຺ສາມາ’’ຕິ, ສ຺ວາຍໍ ປກາສິໂຕ ໂຫຕິ.

ປຎ຺ຎຕ຺ເຕຕນ຺ຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ເອຕໍ. ກ຺ວ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ? ວຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘເກ. ຕຕ຺ຣ ຫິ ຈຸທ຺ທສ ຂນ຺ຘກວຕ຺ຕານິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕານິ. ເຕນາຫ – ‘‘ປຎ຺ຎຕ຺ເຕຕໍ, ອຸປາລິ, ມຍາ ອາຄນ຺ຕຸການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາຄນ຺ຕຸກວຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ ອຸປາລິ ສງ຺ຆຣາຊິ ໂຫຕິ, ໂນ ຈ ສງ຺ຆເຠໂທຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາ ຫິ ສງ຺ຆຣາຊິມຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ, ນ ຕາວ ສງ຺ຆເຠໂທ; ອນຸປຸພ຺ເພນ ປນ ອຍໍ ສງ຺ຆຣາຊິ ວຑ຺ຒມານາ ສງ຺ຆເຠທາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາຣຕ຺ຕນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕິປຣິມາຓານຸຣູປໍ; ຍຖາເຖຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາເວນິຠາວໍ ກຣິຕ຺ວາຕິ ວິສຸໍ ວວຕ຺ຖານໍ ກຣິຕ຺ວາ. ກມ຺ມາກມ຺ມານິ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ອປຣາປຣໍ ສງ຺ຆກມ຺ມໍ ອຸປາທາຍ ຂຸທ຺ທການິ ເຈວ ມຫນ຺ຕານິ ຈ ກມ຺ມານິ ກໂຣນ຺ຕິ. ເສສເມຕ຺ຖາປິ ອຘິກຣຓວູປສມວຄ຺ເຄ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ສງ຺ຆເຠທກວຄ຺ຄທ຺ວຍວຓ຺ຓນາ

໔໕໙. ສງ຺ຆເຠທວຄ຺ຄທ຺ວເຍ – ວິນິຘາຍ ທິຏ຺ຐິໍ ກມ຺ເມນາຕິ ເຕສຸ ອຘມ຺ມາທີສຸ ອຘມ຺ມາທໂຍ ເອເຕຕິ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂກວ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ວິນິຘາຍ ເຕ ຘມ຺ມາທິວເສນ ທີເປຕ຺ວາ ວິສຸໍ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ. ອິຕິ ຍໍ ວິນິຘາຍ ທິຏ຺ຐິໍ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ເຕນ ເອວໍ ກເຕນ ວິນິຘາຍ ທິຏ຺ຐິໍ ກມ຺ເມນ ສທ຺ຘິໍ ປຎ຺ຈງ຺ຄານິ ໂຫນ຺ຕິ, ‘‘ອິເມຫິ ໂຂ ອຸປາລິ ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫີ’’ຕິ ອຍເມກສ຺ມິໍ ປຎ຺ຈເກ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ. ເອເຕນ ນເຍນ ສພ຺ພປຎ຺ຈການິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ເອຕ຺ຖາປິ ຈ ໂວຫາຣາທິ ອງ຺ຄຕ຺ຕຍໍ ປຸພ຺ພຠາຄວເສເນວ ວຸຕ຺ຕໍ. ກມ຺ມຸທ຺ເທສວເສນ ປນ ອເຕກິຈ຺ຉຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ນ ເຫຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈິ ອຕ຺ຖິ ຍໍ ປຸພ຺ເພ ອວຸຕ຺ຕນຍໍ.

ອາວາສິກວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໔໖໑. ອາວາສິກວຄ຺ເຄ – ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕຕິ ຍຖາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຐປິໂຕ.

໔໖໒. ວິນຍພ຺ຍາກຣຓາຕິ ວິນຍປຎ຺ເຫ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາ. ປຣິຓາເມຕີຕິ ນິຍາເມຕິ ທີເປຕິ ກເຖຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ກຖິນຕ຺ຖາຣວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໔໖໗. ກຖິນຕ຺ຖາຣວຄ຺ເຄ – ໂອຕມສິໂກຕິ ອນ຺ຘກາຣຄໂຕ; ຕຎ຺ຫິ ວນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ມຎ຺ຈປາທາທີສຸປິ ນລາຏໍ ປຏິຫຎ຺ເຎຍ຺ຍ. ອສມນ຺ນາຫຣນ຺ໂຕຕິ ກິຈ຺ຈຍປສຸຕຕ຺ຕາ ວນ຺ທນໍ ອສມນ຺ນາຫຣນ຺ໂຕ. ສຸຕ຺ໂຕຕິ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກນ຺ໂຕ. ເອກາວຕ຺ໂຕຕິ ເອກໂຕ ອາວຕ຺ໂຕ ສປຕ຺ຕປກ຺ເຂ ຐິໂຕ ເວຣີ ວິສຠາຄປຸຄ຺ຄໂລ ວຸຈ຺ຈຕິ; ອຍໍ ອວນ຺ທິໂຍ. ອຍຎ຺ຫິ ວນ຺ທິຍມາໂນ ປາເທນປິ ປຫເຣຍ຺ຍ. ອຎ຺ຎວິຫິໂຕຕິ ອຎ຺ຎໍ ຈິນ຺ຕຍມາໂນ.

ຂາທນ຺ໂຕຕິ ປິຏ຺ຐຂຊ຺ຊກາທີນິ ຂາທນ຺ໂຕ. ອຸຈ຺ຈາຣຎ຺ຈ ປສ຺ສາວຎ຺ຈ ກໂຣນ຺ໂຕ ອໂນກາສຄຕຕ຺ຕາ ອວນ຺ທິໂຍ. ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕໂກຕິ ຕິວິເຘນປິ ອຸກ຺ເຂປນີຍກມ຺ເມນ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕໂກ ອວນ຺ທິໂຍ. ຕຊ຺ຊນີຍາທິກມ຺ມກຕາ ປນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວນ຺ທິຕພ຺ພາ. ອຸໂປສຖປວາຣຓາປິ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈ ວຸຕ຺ເຕສຸ ອວນ຺ທິເຍສຸ ນຄ຺ຄຎ຺ຈ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕກຎ຺ຈ ວນ຺ທນ຺ຕສ຺ເສວ ອາປຕ຺ຕິ. ອິຕເຣສໍ ປນ ອສາຣຸປ຺ປຏ຺ເຐນ ຈ ອນ຺ຕຣາ ວຸຕ຺ຕກາຣເຓນ ຈ ວນ຺ທນາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ. ອິໂຕ ປຣໍ ປຈ຺ຉາອຸປສມ຺ປນ຺ນາທໂຍ ທສປິ ອາປຕ຺ຕິວຕ຺ຖຸຠາເວເນວ ອວນ຺ທິຍາ. ເຕ ວນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ຫິ ນິຍເມເນວ ອາປຕ຺ຕິ. ອິຕິ ອິເມສຸ ປຎ຺ຈສຸ ປຎ຺ຈເກສຸ ເຕຣສ ຊເນ ວນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ, ທ຺ວາທສນ຺ນໍ ວນ຺ທນາຍ ອາປຕ຺ຕິ.

໔໖໘. ອາຈຣິໂຍ ວນ຺ທິໂຍຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊາຈຣິໂຍ ອຸປສມ຺ປທາຈຣິໂຍ ນິສ຺ສຍາຈຣິໂຍ ອຸທ຺ເທສາຈຣິໂຍ ໂອວາທາຈຣິໂຍຕິ ອຍໍ ປຎ຺ຈວິໂຘປິ ອາຈຣິໂຍ ວນ຺ທິໂຍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ກຖິນຕ຺ຖາຣວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິຏ຺ຐິຕາ ຈ ອຸປາລິປຎ຺ຈກວຓ຺ຓນາ.

ອາປຕ຺ຕິສມຸຏ຺ຐານວຓ຺ຓນາ

໔໗໐. ອຈິຕ຺ຕໂກ ອາປຊ຺ຊຕີຕິອາທີສຸ ສຫເສຍ຺ຍາທິປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ ອສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອຈິຕ຺ຕໂກ ອາປຊ຺ຊຕິ, ເທເສນ຺ໂຕ ສຈິຕ຺ຕໂກ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ຍໍກິຎ຺ຈິ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ສຈິຕ຺ຕໂກ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຕິຓວຕ຺ຖາຣເກນ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ໂຕ ອຈິຕ຺ຕໂກ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕເມວ ຕິຓວຕ຺ຖາຣເກນ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ໂຕ ອຈິຕ຺ຕໂກ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອຈິຕ຺ຕໂກ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ອິຕຣໍ ເທເສນ຺ໂຕ ສຈິຕ຺ຕໂກ ອາປຊ຺ຊຕິ, ສຈິຕ຺ຕໂກ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ‘‘ຘມ຺ມທານໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ປທໂສຘມ຺ມາທີນິ ກໂຣນ຺ໂຕ ກຸສລຈິຕ຺ໂຕ ອາປຊ຺ຊຕິ, ‘‘ພຸທ຺ຘານໍ ອນຸສາສນິໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ອຸທຄ຺ຄຈິຕ຺ໂຕ ເທເສນ຺ໂຕ ກຸສລຈິຕ຺ໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ໂທມນສ຺ສິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ເທເສນ຺ໂຕ ອກຸສລຈິຕ຺ໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ຕິຓວຕ຺ຖາຣເກນ ນິທ຺ທາຄໂຕວ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ໂຕ ອພ຺ຍາກຕຈິຕ຺ໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ຠິໍສາປນາທີນິ ກຕ຺ວາ ‘‘ພຸທ຺ຘານໍ ສາສນໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ໂສມນສ຺ສິໂກ ເທເສນ຺ໂຕ ອກຸສລຈິຕ຺ໂຕ ອາປຊ຺ຊຕິ, ກຸສລຈິຕ຺ໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ໂທມນສ຺ສິໂກວ ເທເສນ຺ໂຕ ອກຸສລຈິຕ຺ໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຕິຓວຕ຺ຖາຣເກນ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ໂຕ ອພ຺ຍາກຕຈິຕ຺ໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ນິທ຺ໂທກ຺ກນ຺ຕສມເຍ ສຫຄາຣເສຍ຺ຍໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອພ຺ຍາກຕຈິຕ຺ໂຕ ອາປຊ຺ຊຕິ, ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປເນຕ຺ຖ ‘‘ກຸສລຈິຕ຺ໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕີ’’ຕິອາທິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ປຐມໍ ປາຣາຊິກໍ ກຕິຫິ ສມຸຏ຺ຐາເນຫີຕິອາທິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

໔໗໓. ຈຕ຺ຕາໂຣ ປາຣາຊິກາ ກຕິຫິ ສມຸຏ຺ຐາເນຫີຕິອາທີສຸ ອຸກ຺ກຏ຺ຐປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ຍໍ ຍໍ ສມຸຏ຺ຐານໍ ຍສ຺ສ ຍສ຺ສ ລພ຺ຠຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ວຸຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ.

ອາປຕ຺ຕິສມຸຏ຺ຐານວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອປຣທຸຕິຍຄາຖາສງ຺ຄຓິກໍ

(໑) ກາຍິກາທິອາປຕ຺ຕິວຓ຺ຓນາ

໔໗໔. ‘‘ກຕິ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ກາຍິກາ’’ຕິອາທິຄາຖານໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ຉ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ກາຍິກາຕິ ອນ຺ຕຣເປຍ຺ຍາເລ ຈຕຸຕ຺ເຖນ ອາປຕ຺ຕິສມຸຏ຺ຐາເນນ ຉ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ເມຖຸນໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິເສວຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ປາຣາຊິກສ຺ສາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ຕາປຕ຺ຕິໂຍ. ກາຍທ຺ວາເຣ ສມຸຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ຫິ ເອຕາ ກາຍິກາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຉ ວາຈສິກາຕິ ຕສ຺ມິໍເຍວ ອນ຺ຕຣເປຍ຺ຍາເລ ປຎ຺ຈເມນ ອາປຕ຺ຕິສມຸຏ຺ຐາເນນ ຉ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ປາປິຈ຺ໂຉ ອິຈ຺ຉາປກໂຕ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ຕາປຕ຺ຕິໂຍ. ຉາເທນ຺ຕສ຺ສ ຕິສ຺ໂສຕິ ວຊ຺ຊປຏິຈ຺ຉາທິກາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ປາຣາຊິກໍ, ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ສງ຺ຆາທິເສສປຏິຈ຺ຉາທເນ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ອຕ຺ຕໂນ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລາປຕ຺ຕິປຏິຈ຺ຉາທເນ ທຸກ຺ກຏໍ. ປຎ຺ຈ ສໍສຄ຺ຄປຈ຺ຈຍາຕິ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ກາຍສໍສຄ຺ເຄ ປາຣາຊິກໍ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ສງ຺ຆາທິເສໂສ, ກາເຍນ ກາຍປຏິພທ຺ເຘ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ນິສ຺ສຄ຺ຄິເຍນ ກາຍປຏິພທ຺ເຘ ທຸກ຺ກຏໍ, ອງ຺ຄຸລິປໂຕທເກ ປາຈິຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ອິມາ ກາຍສໍສຄ຺ຄປຈ຺ຈຍາ ປຎ຺ຈາປຕ຺ຕິໂຍ.

ອຣຸຓຸຄ຺ເຄ ຕິສ຺ໂສຕິ ເອກຣຕ຺ຕຉາຣຕ຺ຕສຕ຺ຕາຫທສາຫມາສາຕິກ຺ກມວເສນ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຣຕ຺ຕິວິປ຺ປວາເສ ສງ຺ຆາທິເສໂສ, ‘‘ປຐມມ຺ປິ ຍາມໍ ຉາເທຕິ, ທຸຕິຍມ຺ປິ ຕຕິຍມ຺ປິ ຍາມໍ ຉາເທຕິ, ອຸທ຺ຘສ຺ເຕ ອຣຸເຓ ຉນ຺ນາ ໂຫຕິ ອາປຕ຺ຕິ, ໂຍ ຉາເທຕິ ໂສ ທຸກ຺ກຏໍ ເທສາເປຕພ຺ໂພ’’ຕິ ອິມາ ອຣຸຓຸຄ຺ເຄ ຕິສ຺ໂສ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ທ຺ເວ ຍາວຕຕິຍກາຕິ ເອກາທສ ຍາວຕຕິຍກາ ນາມ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕິວເສນ ປນ ທ຺ເວ ໂຫນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ຍາວຕຕິຍກາ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ຍາວຕຕິຍກາຕິ. ເອເກຕ຺ຖ ອຏ຺ຐວຕ຺ຖຸກາຕິ ຠິກ຺ຂຸນີນໍເຍວ ເອກາ ເອຕ຺ຖ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ອຏ຺ຐວຕ຺ຖຸກາ ນາມ. ເອເກນ ສພ຺ພສງ຺ຄໂຫຕິ ‘‘ຍສ຺ສ ສິຍາ ອາປຕ຺ຕິ, ໂສ ອາວິກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ອິມິນາ ເອເກນ ນິທານຸທ຺ເທເສນ ສພ຺ພສິກ຺ຂາປທານຎ຺ຈ ສພ຺ພປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສານຎ຺ຈ ສງ຺ຄໂຫ ໂຫຕິ.

ວິນຍສ຺ສ ທ຺ເວ ມູລານີຕິ ກາໂຍ ເຈວ ວາຈາ ຈ. ຄຣຸກາ ທ຺ເວ ວຸຕ຺ຕາຕິ ປາຣາຊິກສງ຺ຆາທິເສສາ. ທ຺ເວ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລຈ຺ຉາທນາຕິ ວຊ຺ຊປຏິຈ຺ຉາທິກາຍ ປາຣາຊິກໍ ສງ຺ຆາທິເສສໍ ປຏິຈ຺ຉາທກສ຺ສ ປາຈິຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ອິມາ ທ຺ເວ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລຈ຺ຉາທນາປຕ຺ຕິໂຍ ນາມ.

ຄາມນ຺ຕເຣ ຈຕສ຺ໂສຕິ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ສທ຺ຘິໍ ສໍວິທຫຕິ, ທຸກ຺ກຏໍ; ອຎ຺ຎສ຺ສ ຄາມສ຺ສ ອຸປຈາຣໍ ໂອກ຺ກມຕິ, ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ; ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຄາມນ຺ຕຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ເຕ ຄາເມ ປຐມປາເທ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ທຸຕິຍປາເທ ສງ຺ຆາທິເສໂສ; ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ປຐມປາເທ ອຸປຈາໂຣກ຺ກມເນ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ທຸຕິຍປາເທ ສງ຺ຆາທິເສໂສ’’ຕິ ອິມາ ຄາມນ຺ຕເຣ ທຸກ຺ກຏປາຈິຕ຺ຕິຍຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍສງ຺ຆອາທິເສສວເສນ ຈຕສ຺ໂສ ອາປຕ຺ຕິໂຍ. ຈຕສ຺ໂສ ນທິປາຣປຈ຺ຈຍາຕິ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ສທ຺ຘິໍ ສໍວິທຫຕິ, ທຸກ຺ກຏໍ; ນາວໍ ອຠິຣຸຫຕິ, ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ; ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ນທິປາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາ ອຸຕ຺ຕຣຓກາເລ ປຐມປາເທ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ທຸຕິຍປາເທ ສງ຺ຆາທິເສໂສ’’ຕິ ອິມາ ຈຕສ຺ໂສ. ເອກມໍເສ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍນ຺ຕິ ມນຸສ຺ສມໍເສ. ນວມໍເສສຸ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ເສສອກປ຺ປິຍມໍເສສຸ.

ທ຺ເວ ວາຈສິກາ ຣຕ຺ຕິນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸນີ ຣຕ຺ຕນ຺ຘກາເຣ ອປ຺ປທີເປ ປຸຣິເສນ ສທ຺ຘິໍ ຫຕ຺ຖປາເສ ຐິຕາ ສລ຺ລປຕິ, ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ; ຫຕ຺ຖປາສໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ຐິຕາ ສລ຺ລປຕິ, ທຸກ຺ກຏໍ. ທ຺ເວ ວາຈສິກາ ທິວາຕິ ຠິກ຺ຂຸນີ ທິວາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນ ໂອກາເສ ປຸຣິເສນ ສທ຺ຘິໍ ຫຕ຺ຖປາເສ ຐິຕາ ສລ຺ລປຕິ, ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ; ຫຕ຺ຖປາສໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ສລ຺ລປຕິ, ທຸກ຺ກຏໍ. ທທມານສ຺ສ ຕິສ຺ໂສຕິ ມຣຓາຘິປ຺ປາໂຍ ມນຸສ຺ສສ຺ສ ວິສໍ ເທຕິ, ໂສ ເຈ ເຕນ ມຣຕິ, ປາຣາຊິກໍ; ຍກ຺ຂເປຕານໍ ເທຕິ, ເຕ ເຈ ມຣນ຺ຕິ, ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ; ຕິຣຈ຺ຉານຄຕສ຺ສ ເທຕິ, ໂສ ເຈ ມຣຕິ, ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ; ອຎ຺ຎາຕິກາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຈີວຣທາເນ ປາຈິຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ເອວໍ ທທມານສ຺ສ ຕິສ຺ໂສ ອາປຕ຺ຕິໂຍ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ປຏິຄ຺ຄເຫຕິ ຫຕ຺ຖຄ຺ຄາຫ-ເວຓິຄ຺ຄາເຫສຸ ສງ຺ຆາທິເສໂສ, ມຸເຂນ ອງ຺ຄຊາຕຄ຺ຄຫເຓ ປາຣາຊິກໍ, ອຎ຺ຎາຕິກາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຈີວຣປຏິຄ຺ຄຫເຓ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ອວສ຺ສຸຕາຍ ອວສ຺ສຸຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິຍາ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ; ເອວໍ ປຏິຄ຺ຄເຫ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ.

(໒) ເທສນາຄາມິນິຍາທິວຓ຺ຓນາ

໔໗໕. ປຎ຺ຈ ເທສນາຄາມິນິໂຍຕິ ລຫຸກາ ປຎ຺ຈ. ຉ ສປ຺ປຏິກມ຺ມາຕິ ປາຣາຊິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສາ. ເອເກຕ຺ຖ ອປ຺ປຏິກມ຺ມາຕິ ເອກາ ປາຣາຊິກາປຕ຺ຕິ.

ວິນຍຄຣຸກາ ທ຺ເວ ວຸຕ຺ຕາຕິ ປາຣາຊິກຎ຺ເຈວ ສງ຺ຆາທິເສສຎ຺ຈ. ກາຍວາຈສິການິ ຈາຕິ ສພ຺ພາເນວ ສິກ຺ຂາປທານິ ກາຍວາຈສິການິ, ມໂນທ຺ວາເຣ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ເອກສິກ຺ຂາປທມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ. ເອໂກ ວິກາເລ ຘຎ຺ຎຣໂສຕິ ໂລຓໂສວີຣກໍ. ອຍເມວ ຫິ ເອໂກ ຘຎ຺ຎຣໂສ ວິກາເລ ວຏ຺ຏຕິ. ເອກາ ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ເຖນ ສມ຺ມຸຕີຕິ ຠິກ຺ຂຸໂນວາທກສມ຺ມຸຕິ. ອຍເມວ ຫິ ເອກາ ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ເມນ ສມ຺ມຸຕິ ອນຸຎ຺ຎາຕາ.

ປາຣາຊິກາ ກາຍິກາ ທ຺ເວຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ເມຖຸນປາຣາຊິກໍ ຠິກ຺ຂຸນີນຎ຺ຈ ກາຍສໍສຄ຺ຄປາຣາຊິກໍ. ທ຺ເວ ສໍວາສຠູມິໂຍຕິ ອຕ຺ຕນາ ວາ ອຕ຺ຕານໍ ສມານສໍວາສກໍ ກໂຣຕິ, ສມຄ຺ໂຄ ວາ ສງ຺ໂຆ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ໂອສາເຣຕິ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ‘‘ສມານສໍວາສກຠູມິ ຈ ນານາສໍວາສກຠູມິ ຈາ’’ຕິ ເອວໍ ທ຺ເວ ສໍວາສຠູມິໂຍ ວຸຕ຺ຕາ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທຕິ ປາຣິວາສິກສ຺ສ ຈ ມານຕ຺ຕຈາຣິກສ຺ສ ຈ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ. ທ຺ວງ຺ຄຸລາ ທຸເວຕິ ທ຺ເວ ທ຺ວງ຺ຄຸລປຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍ, ‘‘ທ຺ວງ຺ຄຸລປພ຺ພປຣມໍ ອາທາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອຍເມກາ, ‘‘ທ຺ວງ຺ຄຸລໍ ວາ ທ຺ເວມາສໍ ວາ’’ຕິ ອຍເມກາ.

ທ຺ເວ ອຕ຺ຕານໍ ວຘິຕ຺ວານາຕິ ຠິກ຺ຂຸນີ ອຕ຺ຕານໍ ວຘິຕ຺ວາ ທ຺ເວ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊຕິ; ວຘຕິ ໂຣທຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍສ຺ສ; ວຘຕິ ນ ໂຣທຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ທ຺ວີຫິ ສງ຺ໂຆ ຠິຊ຺ຊຕີຕິ ກມ຺ເມນ ຈ ສລາກຄ຺ຄາເຫນ ຈ. ທ຺ເວຕ຺ຖ ປຐມາປຕ຺ຕິກາຕິ ເອຕ຺ຖ ສກເລປິ ວິນເຍ ທ຺ເວ ປຐມາປຕ຺ຕິກາ ອຸຠິນ຺ນໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິວເສນ. ອິຕຣຖາ ປນ ນວ ຠິກ຺ຂູນໍ ນວ ຠິກ຺ຂຸນີນນ຺ຕິ ອຏ຺ຐາຣສ ໂຫນ຺ຕິ. ຎຕ຺ຕິຍາ ກຣຓາ ທຸເວຕິ ທ຺ເວ ຎຕ຺ຕິກິຈ຺ຈານິ – ກມ຺ມຎ຺ຈ ກມ຺ມປາທກາ ຈ. ນວສຸ ຐາເນສຸ ກມ຺ມໍ ໂຫຕິ, ທ຺ວີສຸ ກມ຺ມປາທຠາເວນ ຕິຏ຺ຐຕິ.

ປາຓາຕິປາເຕ ຕິສ຺ໂສຕິ ‘‘ອໂນທິສ຺ສ ໂອປາຕໍ ຂຓຕິ, ສເຈ ມນຸສ຺ໂສ ມຣຕິ, ປາຣາຊິກໍ; ຍກ຺ຂເປຕານໍ ມຣເຓ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ; ຕິຣຈ຺ຉານຄຕສ຺ສ ມຣເຓ ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ ອິມາ ຕິສ຺ໂສ ໂຫນ຺ຕິ. ວາຈາ ປາຣາຊິກາ ຕໂຍຕິ ວຊ຺ຊປຏິຈ຺ຉາທິກາຍ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕານຸວຕ຺ຕິກາຍ ອຏ຺ຐວຕ຺ຖຸກາຍາຕິ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ‘‘ອາຓຕ຺ຕິຍາ ອທິນ຺ນາທາເນ, ມນຸສ຺ສມຣເຓ, ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມອຸລ຺ລປເນ ຈາ’’ຕິ ເອວໍ ຕໂຍ ວຸຕ຺ຕາ. ໂອຠາສນາ ຕໂຍຕິ ວຈ຺ຈມຄ຺ຄໍ ປສ຺ສາວມຄ຺ຄໍ ອາທິສ຺ສ ວຓ຺ຓາວຓ຺ຓຠາສເນ ສງ຺ຆາທິເສໂສ, ວຈ຺ຈມຄ຺ຄໍ ປສ຺ສາວມຄ຺ຄໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຘກ຺ຂກໍ ອຸພ຺ຠຊາຓຸມຓ຺ຑລໍ ອາທິສ຺ສ ວຓ຺ຓາວຓ຺ຓຠຓເນ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ອຸພ຺ຠກ຺ຂກໍ ອໂຘຊາຓຸມຓ຺ຑລໍ ອາທິສ຺ສ ວຓ຺ຓາວຓ຺ຓຠຓເນ ທຸກ຺ກຏໍ. ສຎ຺ຈຣິຕ຺ເຕນ ວາ ຕໂຍຕິ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ວີມໍສຕິ ປຈ຺ຈາຫຣຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ສງ຺ຆາທິເສສສ຺ສ; ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ວີມໍສຕິ ນ ປຈ຺ຈາຫຣຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍສ຺ສ; ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ນ ວີມໍສຕິ ນ ປຈ຺ຈາຫຣຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາຕິ ອິເມ ສຎ຺ຈຣິຕ຺ເຕນ ກາຣຓຠູເຕນ ຕໂຍ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ.

ຕໂຍ ປຸຄ຺ຄລາ ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ພາຕິ ອທ຺ຘານຫີໂນ ອງ຺ຄຫີໂນ ວຕ຺ຖຸວິປນ຺ໂນ ຈ ເຕສໍ ນານາກຣຓໍ ວຸຕ຺ຕເມວ. ອປິເຈຕ຺ຖ ໂຍ ປຕ຺ຕຈີວເຣນ ອປຣິປູໂຣ, ປຣິປູໂຣ ຈ ນ ຍາຈຕິ, ອິເມປິ ອງ຺ຄຫີເນເນວ ສງ຺ຄຫິຕາ. ມາຕຸຆາຕກາທໂຍ ຈ ກຣຓທຸກ຺ກຏກາ ປຓ຺ຑກອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນກຕິຣຈ຺ຉານຄຕສງ຺ຂາເຕນ ວຕ຺ຖຸວິປນ຺ເນເນວ ສງ຺ຄຫິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອສ ນໂຍ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕໂຍ ກມ຺ມານໍ ສງ຺ຄຫາຕິ ຎຕ຺ຕິກປ຺ປນາ, ວິປ຺ປກຕປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ, ອຕີຕກຣຓນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ທເທຍ຺ຍ ກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິອາທິເຠທາ ຎຕ຺ຕິກປ຺ປນາ; ‘‘ເທຕິ ກໂຣຕີ’’ຕິອາທິເຠທໍ ວິປ຺ປກຕປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ; ‘‘ທິນ຺ນໍ ກຕ’’ນ຺ຕິອາທິເຠທໍ ອຕີຕກຣຓໍ ນາມາຕິ ອິເມຫິ ຕີຫິ ກມ຺ມານິ ສງ຺ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ. ອປເຣຫິປິ ຕີຫິ ກມ຺ມານິ ສງ຺ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ – ວຕ຺ຖຸນາ, ຎຕ຺ຕິຍາ, ອນຸສ຺ສາວນາຍາຕິ. ວຕ຺ຖຸສມ຺ປນ຺ນຎ຺ຫິ ຎຕ຺ຕິສມ຺ປນ຺ນໍ ອນຸສ຺ສາວນສມ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ ກມ຺ມໍ ນາມ ໂຫຕິ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕໂຍ ກມ຺ມານໍ ສງ຺ຄຫາ’’ຕິ. ນາສິຕກາ ຕໂຍ ນາມ ເມຕ຺ຕິຍໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ນາເສຖ, ທູສໂກ ນາເສຕພ຺ໂພ, ທສຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສາມເຓໂຣ ນາເສຕພ຺ໂພ, ກຓ຺ຏກໍ ສມຓຸທ຺ເທສໍ ນາເສຖາຕິ ເອວໍ ລິງ຺ຄສໍວາສທຓ຺ຑກມ຺ມນາສນາວເສນ ຕໂຍ ນາສິຕກາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕິຓ຺ຓນ຺ນໍ ເອກວາຈິກາຕິ ‘‘ອນຸຊານາມິ ຠິກ຺ຂເວ ທ຺ເວ ຕໂຍ ເອການຸສ຺ສາວເນ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຈນໂຕ ຕິຓ຺ຓໍ ຊນານໍ ເອກຸປຊ຺ຌາເຍນ ນານາຈຣິເຍນ ເອການຸສ຺ສາວນາ ວຏ຺ຏຕິ.

ອທິນ຺ນາທາເນ ຕິສ຺ໂສຕິ ປາເທ ວາ ອຕິເຣກປາເທ ວາ ປາຣາຊິກໍ, ອຕິເຣກມາສເກ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ມາສເກ ວາ ອູນມາສເກ ວາ ທຸກ຺ກຏໍ. ຈຕສ຺ໂສ ເມຖຸນປຈ຺ຈຍາຕິ ອກ຺ຂຍິເຕ ປາຣາຊິກໍ, ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຂຍິເຕ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ວິວຏກເຕ ມຸເຂ ທຸກ຺ກຏໍ, ຊຕຸມຏ຺ຐເກ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ຉິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ຕິສ຺ໂສຕິ ວນປ຺ປຕິໍ ຉິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ປາຣາຊິກໍ, ຠູຕຄາເມ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ອງ຺ຄຊາເຕ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ. ປຎ຺ຈ ຉຑ຺ຑິຕປຈ຺ຈຍາຕິ ອໂນທິສ຺ສ ວິສໍ ຉຑ຺ເຑຕິ, ສເຈ ເຕນ ມນຸສ຺ໂສ ມຣຕິ, ປາຣາຊິກໍ; ຍກ຺ຂເປເຕສຸ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ; ຕິຣຈ຺ຉານຄເຕ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ; ວິສ຺ສຏ຺ຐິຉຑ຺ຑເນ ສງ຺ຆາທິເສໂສ; ເສຂິເຍສຸ ຫຣິເຕ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວຉຑ຺ຑເນ ທຸກ຺ກຏໍ – ອິມາ ຉຑ຺ຑິຕປຈ຺ຈຍາ ປຎ຺ຈາປຕ຺ຕິໂຍ ໂຫນ຺ຕິ.

ປາຈິຕ຺ຕິເຍນ ທຸກ຺ກຏາ ກຕາຕິ ຠິກ຺ຂຸໂນວາທກວຄ຺ຄສ຺ມິໍ ທສສຸ ສິກ຺ຂາປເທສຸ ປາຈິຕ຺ຕິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ທຸກ຺ກຏາ ກຕາ ເອວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈຕຸເຣຕ຺ຖ ນວກາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ປຐມສິກ຺ຂາປທມ຺ຫິເຍວ ອຘມ຺ມກມ຺ເມ ທ຺ເວ, ຘມ຺ມກມ຺ເມ ທ຺ເວຕິ ເອວໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ນວກາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ຈີວເຣນ ຈາຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕິເກ ອຸປສມ຺ປນ຺ນາຍ ຈີວຣໍ ເທນ຺ຕສ຺ສ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ສນ຺ຕິເກ ອຸປສມ຺ປນ຺ນາຍ ເທນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ເອວໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ຈີວຣໍ ເທນ຺ຕສ຺ສ ຈີວເຣນ ກາຣຓຠູເຕນ ອາປຕ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຏ຺ຐ ປາຏິເທສນີຍາຕິ ປາຬິຍໍ ອາຄຕາ ເອວ. ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕາມກຘຎ຺ເຎນ ປາຈິຕ຺ຕິເຍນ ທຸກ຺ກຏາ ກຕາຕິ ອາມກຘຎ຺ຎໍ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິຍາ ປາຈິຕ຺ຕິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ທຸກ຺ກຏາ ກຕາເຍວ.

ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ຈຕສ຺ໂສຕິ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ວາ ມາຕຸຄາເມນ ວາ ສທ຺ຘິໍ ສໍວິຘາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ, ຄາມູປຈາໂຣກ຺ກມເນ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ຍາ ຠິກ຺ຂຸນີ ເອກາ ຄາມນ຺ຕຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສາ ຄາມູປຈາຣໍ ໂອກ຺ກມນ຺ຕິຍາ ປຐມປາເທ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ທຸຕິຍປາເທ ສງ຺ຆາທິເສໂສຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ອິມາ ຈຕສ຺ໂສ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ໂຫນ຺ຕິ. ຐິຕສ຺ສ ຈາປິ ຕຕ຺ຕກາຕິ ຐິຕສ຺ສປິ ຈຕສ຺ໂສ ເອວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຖໍ? ຠິກ຺ຂຸນີ ອນ຺ຘກາເຣ ວາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນ ວາ ໂອກາເສ ມິຕ຺ຕສນ຺ຖວວເສນ ປຸຣິສສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາເສ ຕິຏ຺ຐຕິ, ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ; ຫຕ຺ຖປາສໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ທຸກ຺ກຏໍ; ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນກາເລ ທຸຕິຍິກາຍ ຫຕ຺ຖປາສໍ ວິຊຫນ຺ຕີ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ; ວິຊຫິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ສງ຺ຆາທິເສໂສຕິ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຈຕສ຺ໂສ ອາປຕ຺ຕິໂຍ. ນິປນ຺ນສ຺ສາປິ ຕຕ຺ຕກາຕິ ສເຈປິ ຫິ ສາ ນິສີທຕິ ວາ ນິປຊ຺ຊຕິ ວາ, ເອຕາເຍວ ຈຕສ຺ໂສ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊຕິ.

(໓) ປາຈິຕ຺ຕິຍວຓ຺ຓນາ

໔໗໖. ປຎ຺ຈ ປາຈິຕ຺ຕິຍານີຕິ ປຎ຺ຈ ເຠສຊ຺ຊານິ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ນານາຠາຊເນສຸ ວາ ເອກຠາຊເນ ວາ ອມິສ຺ເສຕ຺ວາ ຐປິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ສຕ຺ຕາຫາຕິກ຺ກເມ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ປຎ຺ຈ ປາຈິຕ຺ຕິຍານິ ສພ຺ພານິ ນານາວຕ຺ຖຸການິ ເອກກ຺ຂເຓ ອາປຊ຺ຊຕິ, ‘‘ອິມໍ ປຐມໍ ອາປນ຺ໂນ, ອິມໍ ປຈ຺ຉາ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ.

ນວ ປາຈິຕ຺ຕິຍານີຕິ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ນວ ປຓີຕໂຠຊນານິ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ເອກໍ ກພຬໍ ໂອມທ຺ທິຕ຺ວາ ມຸເຂ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຣຄຬໍ ອຕິກ຺ກາເມຕິ, ອຍໍ ນວ ປາຈິຕ຺ຕິຍານິ ສພ຺ພານິ ນານາວຕ຺ຖຸການິ ເອກກ຺ຂເຓ ອາປຊ຺ຊຕິ ‘‘ອິມໍ ປຐມໍ ອາປນ຺ໂນ, ອິມໍ ປຈ຺ຉາ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ເອກວາຈາຍ ເທເສຍ຺ຍາຕິ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຎ຺ຈ ເຠສຊ຺ຊານິ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ອຕິກ຺ກາເມຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປນ຺ໂນ, ຕາ ຕຸມ຺ຫມູເລ ປຏິເທເສມີ’’ຕິ ເອວໍ ເອກວາຈາຍ ເທເສຍ຺ຍ, ເທສິຕາວ ໂຫນ຺ຕິ, ທ຺ວີຫິ ຕີຫິ ວາຈາຫິ ກິຈ຺ຈໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ທຸຕິຍວິສ຺ສຊ຺ຊເນປິ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ນວ ປຓີຕໂຠຊນານິ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ນວ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປນ຺ໂນ, ຕາ ຕຸມ຺ຫມູເລ ປຏິເທເສມີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ.

ວຕ຺ຖຸໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເທເສຍ຺ຍາຕິ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຎ຺ຈ ເຠສຊ຺ຊານິ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ອຕິກ຺ກາເມສິໍ, ຍຖາວຕ຺ຖຸກໍ ຕໍ ຕຸມ຺ຫມູເລ ປຏິເທເສມີ’’ຕິ ເອວໍ ວຕ຺ຖຸໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເທເສຍ຺ຍ, ເທສິຕາວ ໂຫນ຺ຕິ ອາປຕ຺ຕິໂຍ, ອາປຕ຺ຕິຍາ ນາມຄ຺ຄຫເຓນ ກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ທຸຕິຍວິສ຺ສຊ຺ຊເນປິ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ນວ ປຓີຕໂຠຊນານິ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຠຸຕ຺ໂຕ, ຍຖາວຕ຺ຖຸກໍ ຕໍ ຕຸມ຺ຫມູເລ ປຏິເທເສມີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ.

ຍາວຕຕິຍເກ ຕິສ຺ໂສຕິ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕານຸວຕ຺ຕິກາຍ ປາຣາຊິກໍ ເຠທການຸວຕ຺ຕການໍ ໂກກາລິກາທີນໍ ສງ຺ຆາທິເສສໍ, ປາປິກາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ເຄ ຈຓ຺ຑກາຬິກາຍ ຈ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ປາຈິຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ອິມາ ຍາວຕຕິຍກາ ຕິສ຺ໂສ ອາປຕ຺ຕິໂຍ. ຉ ໂວຫາຣປຈ຺ຈຍາຕິ ປຍຸຕ຺ຕວາຈາປຈ຺ຈຍາ ຉ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຖໍ? ອາຊີວເຫຕຸ ອາຊີວກາຣຓາ ປາປິຈ຺ໂຉ ອິຈ຺ຉາປກໂຕ ອສນ຺ຕໍ ອຠູຕໍ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມໍ ອຸລ຺ລປຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ປາຣາຊິກສ຺ສ. ອາຊີວເຫຕຸ ອາຊີວກາຣຓາ ສຎ຺ຈຣິຕ຺ຕໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ສງ຺ຆາທິເສສສ຺ສ. ອາຊີວເຫຕຸ ອາຊີວກາຣຓາ ໂຍ ເຕ ວິຫາເຣ ວສຕິ ໂສ ອຣຫາຕິ ວທຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍສ຺ສ. ອາຊີວເຫຕຸ ອາຊີວກາຣຓາ ຠິກ຺ຂຸ ປຓີຕໂຠຊນານິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍສ຺ສ. ອາຊີວເຫຕຸ ອາຊີວກາຣຓາ ຠິກ຺ຂຸນີ ປຓີຕໂຠຊນານິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ປາຏິເທສນີຍສ຺ສ. ອາຊີວເຫຕຸ ອາຊີວກາຣຓາ ສູປໍ ວາ ໂອທນໍ ວາ ອຄິລາໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາຕິ.

ຂາທນ຺ຕສ຺ສ ຕິສ຺ໂສຕິ ມນຸສ຺ສມໍເສ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ອວເສເສສຸ ອກປ຺ປິຍມໍເສສຸ ທຸກ຺ກຏໍ, ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ລສຸເຓ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ປຎ຺ຈ ໂຠຊນປຈ຺ຈຍາຕິ ອວສ຺ສຸຕາ ອວສ຺ສຸຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ໂຠຊນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ມນຸສ຺ສມໍສໍ ລສຸຓໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຄຫິຕປຓີຕໂຠຊນານິ ອວເສສຎ຺ຈ ອກປ຺ປິຍມໍສໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ໂວມິສ຺ສກໍ ໂອມທ຺ທິຕ຺ວາ ອຊ຺ໂຌຫຣມານາ ສງ຺ຆາທິເສສໍ, ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ປາຏິເທສນີຍໍ, ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ອິມາ ປຎ຺ຈ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ໂຠຊນປຈ຺ຈຍາ ອາປຊ຺ຊຕິ.

ປຎ຺ຈ ຐານານີຕິ ‘‘ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕານຸວຕ຺ຕິກາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຍາວຕຕິຍໍ ສມນຸຠາສນາຍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊນ຺ຕິຍາ ຎຕ຺ຕິຍາ ທຸກ຺ກຏໍ, ທ຺ວີຫິ ກມ຺ມວາຈາຫິ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ກມ຺ມວາຈາປຣິໂຍສາເນ ອາປຕ຺ຕິ ປາຣາຊິກສ຺ສ, ສງ຺ຆເຠທາຍ ປຣກ຺ກມນາທີສຸ ສງ຺ຆາທິເສໂສ, ປາປິກາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ເຄ ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ສພ຺ພາ ຍາວຕຕິຍກາ ປຎ຺ຈ ຐານານິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈນ຺ນຎ຺ເຈວ ອາປຕ຺ຕີຕິ ອາປຕ຺ຕິ ນາມ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ສຫຘມ຺ມິການໍ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ທ຺ວິນ຺ນໍ ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ອາປຕ຺ຕິເຍວ, ສິກ຺ຂາມານສາມເຓຣິສາມເຓຣານໍ ປນ ອກປ຺ປິຍຕ຺ຕາ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອິມິນາ ປຣິຍາເຍນ ເຕສໍ ອາປຕ຺ຕິ ນ ເທສາເປຕພ຺ພາ, ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ປນ ເຕສໍ ກາຕພ຺ພໍ. ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອຘິກຣເຓນ ຈາຕິ ອຘິກຣຓຎ຺ຈ ປຎ຺ຈນ຺ນເມວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕສໍເຍວ ຫິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ປຕ຺ຕຈີວຣາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ວິນິຈ຺ຉຍໂວຫາໂຣ ອຘິກຣຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຄິຫີນໍ ປນ ອຑ຺ຑກມ຺ມໍ ນາມ ໂຫຕິ.

ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ໂຫຕີຕິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ສຫຘມ຺ມິການໍເຍວ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ນາມ ໂຫຕິ. ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ວູປສເມນ ຈາຕິ ເອເຕສໍເຍວ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອຘິກຣຓໍ ວິນິຈ຺ຉິຕໍ ວູປສນ຺ຕໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຎ຺ຈນ຺ນຎ຺ເຈວ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ເອເຕສໍເຍວ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອນາປຕ຺ຕິ ນາມ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕີຫິ ຐາເນຫິ ໂສຠຕີຕິ ສງ຺ຆາທີຫິ ຕີຫິ ກາຣເຓຫິ ໂສຠຕິ. ກຕວີຕິກ຺ກໂມ ຫິ ປຸຄ຺ຄໂລ ສປ຺ປຏິກມ຺ມໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ຄຓມຊ຺ເຌ ປຸຄ຺ຄລສນ຺ຕິເກ ວາ ປຏິກຣິຕ຺ວາ ອພ຺ຠຸຓ຺ຫສີໂລ ປາກຕິໂກ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕີຫິ ຐາເນຫິ ໂສຠຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ທ຺ເວ ກາຍິກາ ຣຕ຺ຕິນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸນີ ຣຕ຺ຕນ຺ຘກາເຣ ປຸຣິສສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາເສ ຐານນິສຊ຺ຊສຍນານິ ກປ຺ປຍມານາ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ຫຕ຺ຖປາສໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ຐານາທີນິ ກປ຺ປຍມານາ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ທ຺ເວ ກາຍທ຺ວາຣສມ຺ຠວາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ຣຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ທ຺ເວ ກາຍິກາ ທິວາຕິ ເອເຕເນວ ອຸປາເຍນ ທິວາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນ ໂອກາເສ ທ຺ເວ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ນິຊ຺ຌາຍນ຺ຕສ຺ສ ເອກາ ອາປຕ຺ຕີຕິ ‘‘ນ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣຕ຺ເຕນ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ອງ຺ຄຊາຕໍ ອຸປນິຊ຺ຌາຍິຕພ຺ພໍ. ໂຍ ອຸປນິຊ຺ຌາເຍຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ປາຣາ. ໒໖໖) ນິຊ຺ຌາຍນ຺ຕສ຺ສ ອຍເມກາ ອາປຕ຺ຕິ. ເອກາ ປິຓ຺ຑປາຕປຈ຺ຈຍາຕິ ‘‘ນ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂາທາຍິກາຍ ມຸຂໍ ໂອໂລເກຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໓໖໖) ເອຕ຺ຖ ທຸກ຺ກຏາປຕ຺ຕິ, ອນ຺ຕມໂສ ຍາຄຸໍ ວາ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ວາ ເທນ຺ຕສ຺ສ ສາມເຓຣສ຺ສາປິ ຫິ ມຸຂໍ ອຸລ຺ໂລກຍໂຕ ທຸກ຺ກຏເມວ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ‘‘ເອກາ ປິຓ຺ຑປາຕປຈ຺ຈຍາຕິ ຠິກ຺ຂຸນິປຣິປາຈິຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອຏ຺ຐານິສໍເສ ສມ຺ປສ຺ສນ຺ຕິ ໂກສມ຺ພກກ຺ຂນ຺ຘເກ ວຸຕ຺ຕານິສໍເສ. ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕກາ ຕໂຍ ວຸຕ຺ຕາຕິ ອາປຕ຺ຕິຍາ ອທສ຺ສເນ ອປ຺ປຏິກມ຺ເມ ປາປິກາຍ ຈ ທິຏ຺ຐິຍາ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ເຄຕິ. ເຕຈຕ຺ຕາລີສ ສມ຺ມາວຕ຺ຕນາຕິ ເຕສໍເຍວ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕການໍ ເອຕ຺ຕເກສຸ ວຕ຺ເຕສຸ ວຕ຺ຕນາ.

ປຎ຺ຈຐາເນ ມຸສາວາໂທຕິ ປາຣາຊິກສງ຺ຆາທິເສສຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍປາຈິຕ຺ຕິຍທຸກ຺ກຏສງ຺ຂາເຕ ປຎ຺ຈຏ຺ຐາເນ ມຸສາວາໂທ ຄຈ຺ຉຕິ. ຈຸທ຺ທສ ປຣມນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ທສາຫປຣມາທິນເຍນ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕໍ. ທ຺ວາທສ ປາຏິເທສນີຍາຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອຏ຺ຐ. ຈຕຸນ຺ນໍ ເທສນາຍ ຈາຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຈ຺ຈຍເທສນາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຕມາ ປນ ສາຕິ? ເທວທຕ຺ເຕນ ປໂຍຊິຕານໍ ອຠິມາຣານໍ ອຈ຺ຈຍເທສນາ, ອນຸຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາຍິກາຍ ອຈ຺ຈຍເທສນາ, ວຑ຺ຒສ຺ສ ລິຈ຺ຉວິໂນ ອຈ຺ຈຍເທສນາ, ວາສຠຄາມິຍຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອຸກ຺ເຂປນີຍກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອາຄຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຈ຺ຈຍເທສນາຕິ ອຍໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຈ຺ຈຍເທສນາ ນາມ.

ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຸສາວາໂທຕິ ‘‘ປຸພ຺ເພວສ຺ສ ໂຫຕິ ມຸສາ ຠຓິສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ວິນິຘາຍ ສຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ ປຣິໂຍສາເນຫິ (ປາຈິ. ໔-໕; ປຣິ. ໔໕໙) ອຏ຺ຐຫິ ອງ຺ເຄຫິ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ. ອຸໂປສຖງ຺ຄານິປິ ປາຓໍ ນ ຫເນຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ຕາເນວ. ອຏ຺ຐ ທູເຕຍ຺ຍງ຺ຄານີຕິ ‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາ ຈ ໂຫຕິ ສາເວຕາ ຈາ’’ຕິອາທິນາ (ຈູຬວ. ໓໔໗) ນເຍນ ສງ຺ຆເຠທເກ ວຸຕ຺ຕານິ. ອຏ຺ຐ ຕິຕ຺ຖິຍວຕ຺ຕານິ ມຫາຂນ຺ຘເກ ວຸຕ຺ຕານິ.

ອຏ຺ຐວາຈິກາ ອຸປສມ຺ປທາຕິ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອຸປສມ຺ປທໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາຕພ຺ພນ຺ຕິ ຠຕ຺ຕຄ຺ເຄ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອິຕຣາຫິ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາຍ ອາສນໍ ທາຕພ຺ພໍ. ຠິກ຺ຂຸໂນວາທໂກ ອຏ຺ຐຫີຕິ ອຏ຺ຐຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂຸໂນວາທໂກ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ໂພ.

ເອກສ຺ສ ເຉຊ຺ຊນ຺ຕິ ຄາຖາຍ ນວສຸ ຊເນສຸ ໂຍ ສລາກໍ ຄາເຫຕ຺ວາ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທຕິ, ຕສ຺ເສວ ເຉຊ຺ຊໍ ໂຫຕິ, ເທວທຕ຺ໂຕ ວິຍ ປາຣາຊິກໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ເຠທການຸວຕ຺ຕການໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ ໂກກາລິກາທີນໍ ວິຍ, ຘມ຺ມວາທີນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອນາປຕ຺ຕິ. ອິມາ ປນ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ອນາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ສພ຺ເພສໍ ເອກວຕ຺ຖຸກາ ສງ຺ຆເຠທວຕ຺ຖຸກາ ເອວ.

ນວ ອາຆາຕວຕ຺ຖູນີຕິ ຄາຖາຍ ນວຫີຕິ ນວຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສງ຺ໂຆ ຠິຊ຺ຊຕິ. ຎຕ຺ຕິຍາ ກຣຓາ ນວາຕິ ຎຕ຺ຕິຍາ ກາຕພ຺ພານິ ກມ຺ມານິ ນວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

(໔) ອວນ຺ທນີຍປຸຄ຺ຄລາທິວຓ຺ຓນາ

໔໗໗. ທສ ປຸຄ຺ຄລາ ນາຠິວາເທຕພ຺ພາຕິ ເສນາສນກ຺ຂນ຺ຘເກ ວຸຕ຺ຕາ ທສ ຊນາ. ອຎ຺ຊລິ ສາມີເຈນ ຈາຕິ ສາມີຈິກມ຺ເມນ ສທ຺ຘິໍ ອຎ຺ຊລິ ຈ ເຕສໍ ນ ກາຕພ຺ໂພ, ເນວ ປານີຍາປຸຈ຺ຉນຕາລວຓ຺ຏຄ຺ຄຫຓາທິ ຂນ຺ຘກວຕ຺ຕໍ ເຕສໍ ທສ຺ເສຕພ຺ພໍ, ນ ອຎ຺ຊລິ ປຄ຺ຄຓ຺ຫິຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທສນ຺ນໍ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ເຕສໍເຍວ ທສນ຺ນໍ ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ ໂຫຕິ. ທສ ຈີວຣຘາຣຓາຕິ ທສ ທິວສານິ ອຕິເຣກຈີວຣສ຺ສ ຘາຣຓາ ອນຸຎ຺ຎາຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ວສ຺ສໍວຸຏ຺ຐານໍ, ທາຕພ຺ພໍ ອິຘ ຈີວຣນ຺ຕິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ສຫຘມ຺ມິການໍ ສມ຺ມຸຂາວ ທາຕພ຺ພໍ. ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ສນ຺ເຕຕິ ທິສາປກ຺ກນ຺ຕອຸມ຺ມຕ຺ຕກຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ຕເວທນາຏ຺ຏານໍ ຕິຓ຺ຓຎ຺ຈ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕການນ຺ຕິ ອິເມສໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ສນ຺ເຕ ປຕິຣູເປ ຄາຫເກ ປຣມ຺ມຸຂາປິ ທາຕພ຺ພໍ. ໂສຬສນ຺ນໍ ນ ທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ເສສານໍ ຈີວຣກ຺ຂນ຺ຘເກ ວຸຕ຺ຕານໍ ປຓ຺ຑກາທີນໍ ໂສຬສນ຺ນໍ ນ ທາຕພ຺ພໍ.

ກຕິສຕໍ ຣຕ຺ຕິສຕໍ, ອາປຕ຺ຕິໂຍ ຉາທຍິຕ຺ວານາຕິ ກຕິສຕໍ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ຣຕ຺ຕິສຕໍ ຉາທຍິຕ຺ວານ. ທສສຕໍ ຣຕ຺ຕິສຕໍ, ອາປຕ຺ຕິໂຍ ຉາທຍິຕ຺ວານາຕິ ທສສຕໍ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ຣຕ຺ຕິສຕໍ ຉາທຍິຕ຺ວານ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ໂຍ ທິວເສ ສຕໍ ສຕໍ ສງ຺ຆາທິເສສາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ທສ ທສ ທິວເສ ປຏິຈ຺ຉາເທຕິ, ເຕນ ຣຕ຺ຕິສຕໍ ອາປຕ຺ຕິສຫສ຺ສໍ ປຏິຈ຺ຉາທິຕໍ ໂຫຕິ, ໂສ ສພ຺ພາວ ຕາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ທສາຫປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຕິ ປຣິວາສໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ທສ ຣຕ຺ຕິໂຍ ວສິຕ຺ວານ ມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ ປາຣິວາສິໂກຕິ.

ທ຺ວາທສ ກມ຺ມໂທສາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ອປໂລກນກມ຺ມໍ ອຘມ຺ເມນວຄ຺ຄໍ, ອຘມ຺ເມນສມຄ຺ຄໍ, ຘມ຺ເມນວຄ຺ຄໍ, ຕຖາ ຎຕ຺ຕິກມ຺ມຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ມານິປີຕິ ເອວໍ ເອເກກສ຺ມິໍ ກມ຺ເມ ຕໂຍ ຕໂຍ ກຕ຺ວາ ທ຺ວາທສ ກມ຺ມໂທສາ ວຸຕ຺ຕາ.

ຈຕສ຺ໂສ ກມ຺ມສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍຕິ ອປໂລກນກມ຺ມໍ ຘມ຺ເມນສມຄ຺ຄໍ, ຕຖາ ເສສານິປີຕິ ເອວໍ ຈຕສ຺ໂສ ກມ຺ມສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ວຸຕ຺ຕາ.

ຉ ກມ຺ມານີຕິ ອຘມ຺ເມນວຄ຺ຄກມ຺ມໍ, ອຘມ຺ເມນສມຄ຺ຄກມ຺ມໍ, ຘມ຺ມປຕິຣູປເກນວຄ຺ຄກມ຺ມໍ, ຘມ຺ມປຕິຣູປເກນສມຄ຺ຄກມ຺ມໍ, ຘມ຺ເມນວຄ຺ຄກມ຺ມໍ, ຘມ຺ເມນສມຄ຺ຄກມ຺ມນ຺ຕິ ເອວໍ ຉ ກມ຺ມານິ ວຸຕ຺ຕານິ. ເອເກຕ຺ຖ ຘມ຺ມິກາ ກຕາຕິ ເອກໍ ຘມ຺ເມນ ສມຄ຺ຄກມ຺ມເມເວຕ຺ຖ ຘມ຺ມິກໍ ກຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸຕິຍຄາຖາວິສ຺ສຊ຺ຊເນປິ ເອຕເທວ ຘມ຺ມິກໍ.

ຍໍ ເທສິຕາຕິ ຍານິ ເທສິຕານິ ວຸຕ຺ຕານິ ປກາສິຕານິ. ອນນ຺ຕຊິເນນາຕິອາທີສຸ ປຣິຍນ຺ຕປຣິຈ຺ເຉທຠາວຣຫິຕຕ຺ຕາ ອນນ຺ຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ນິພ຺ພານໍ, ຕໍ ຠຄວຕາ ຣຎ຺ຎາ ສປຕ຺ຕຄຓໍ ອຠິມທ຺ທິຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ວິຍ ກິເລສຄຓໍ ອຠິມທ຺ທິຕ຺ວາ ຊິຕໍ ວິຊິຕໍ ອຘິຄຕໍ ສມ຺ປຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ‘‘ອນນ຺ຕຊິໂນ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສ຺ເວວ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ເຐສຸ ນິພ຺ພິກາຣຕາຍ ຕາທິ, ວິກ຺ຂມ຺ຠນຕທງ຺ຄສມຸຈ຺ເຉທປຏິປສ຺ສທ຺ຘິນິສ຺ສຣຓວິເວກສງ຺ຂາຕໍ ວິເວກປຎ຺ຈກໍ ອທ຺ທສາຕິ ວິເວກທສ຺ສີ; ເຕນ ອນນ຺ຕຊິເນນ ຕາທິນາ ວິເວກທສ຺ສິນາ ຍານິ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘານິ ເທສິຕານິ ວຸຕ຺ຕານິ. ເອເກຕ຺ຖ ສມ຺ມຕິ ວິນາ ສມເຖຫີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ປທສມ຺ພນ຺ໂຘ, ຍານິ ສຕ຺ຖາຣາ ສຕ຺ຕ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘານິ ເທສິຕານິ, ຕຕ຺ຖ ເອກາປິ ອາປຕ຺ຕິ ວິນາ ສມເຖຫິ ນ ສມ຺ມຕິ, ອຖ ໂຂ ຉ ສມຖາ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຘິກຣຓານີຕິ ສພ຺ເພປິເມ ຘມ຺ມາ ສມ຺ມຸຂາວິນເຍນ ສມ຺ມນ຺ຕິ, ສມາໂຍຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ປນ ເອໂກ ສມ຺ມຸຂາວິນໂຍວ ວິນາ ສມເຖຫິ ສມ຺ມຕິ, ສມຖຠາວໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ນ ຫິ ຕສ຺ສ ອຎ຺ເຎນ ສມເຖນ ວິນາ ອນິປ຺ຜຕ຺ຕິ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເອເກຕ຺ຖ ສມ຺ມຕິ ວິນາ ສມເຖຫີ’’ຕິ. ອິມິນາ ຕາວ ອຘິປ຺ປາເຍນ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ອຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ. ມຍໍ ປນ ‘‘ວິນາ’’ຕິ ນິປາຕສ຺ສ ປຏິເສຘນມຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ເອເກຕ຺ຖ ສມ຺ມຕິ ວິນາ ສມເຖຫີ’’ຕິ ເອເຕສຸ ສຕ຺ຕສຸ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ເອໂກ ປາຣາຊິກາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິນາ ສມເຖຫິ ສມ຺ມຕີຕິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ໂຣເຈຍ຺ຍາມ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ‘‘ຍາ ສາ ອາປຕ຺ຕິ ອນວເສສາ, ສາ ອາປຕ຺ຕິ ນ ກຕເມນ ອຘິກຣເຓນ ກຕມມ຺ຫິ ຐາເນ ນ ກຕເມນ ສມເຖນ ສມ຺ມຕີ’’ຕິ.

ຉອູນທິຍຑ຺ຒສຕາຕິ ‘‘ອິຘ, ອຸປາລິ, ຠິກ຺ຂຸ ອຘມ຺ມໍ ຘມ຺ໂມຕິ ທີເປຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອຘມ຺ມທິຏ຺ຐິ ເຠເທ ອຘມ຺ມທິຏ຺ຐິ, ຕສ຺ມິໍ ອຘມ຺ມທິຏ຺ຐິ ເຠເທ ຘມ຺ມທິຏ຺ຐິ, ຕສ຺ມິໍ ອຘມ຺ມທິຏ຺ຐິ ເຠເທ ເວມຕິໂກ, ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ມທິຏ຺ຐິ ເຠເທ ອຘມ຺ມທິຏ຺ຐິ, ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ມທິຏ຺ຐິ ເຠເທ ເວມຕິໂກ, ຕສ຺ມິໍ ເວມຕິໂກ ເຠເທ ອຘມ຺ມທິຏ຺ຐິ, ຕສ຺ມິໍ ເວມຕິໂກ ເຠເທ ຘມ຺ມທິຏ຺ຐິ, ຕສ຺ມິໍ ເວມຕິໂກ ເຠເທ ເວມຕິໂກ’’ຕິ ເອວໍ ຍານິ ອຏ຺ຐາຣສນ຺ນໍ ເຠທກຣວຕ຺ຖູນໍ ວເສນ ອຏ຺ຐາຣສ ອຏ຺ຐການິ ສງ຺ຆເຠທກກ຺ຂນ຺ຘເກ ວຸຕ຺ຕານິ, ເຕສໍ ວເສນ ຉອູນທິຍຑ຺ຒສຕໍ ອາປາຍິກາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອຏ຺ຐາຣສ ອນາປາຍິກາຕິ ‘‘ອິຘ, ອຸປາລິ, ຠິກ຺ຂຸ ອຘມ຺ມໍ ຘມ຺ໂມຕິ ທີເປຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ມທິຏ຺ຐິ ເຠເທ ຘມ຺ມທິຏ຺ຐິ ອວິນິຘາຍ ທິຏ຺ຐິໍ ອວິນິຘາຍ ຂນ຺ຕິໍ ອວິນິຘາຍ ຣຸຈິໍ ອວິນິຘາຍ ຠາວໍ ອນຸສ຺ສາເວຕິ, ສລາກໍ ຄາເຫຕິ ‘ອຍໍ ຘມ຺ໂມ, ອຍໍ ວິນໂຍ, ອິທໍ ສຕ຺ຖຸສາສນໍ, ອິມໍ ຄຓ຺ຫຖ, ອິມໍ ໂຣເຈຖາ’ຕິ, ອຍມ຺ປິ ໂຂ, ອຸປາລິ, ສງ຺ຆເຠທໂກ ນ ອາປາຍິໂກ ນ ເນຣຍິໂກ ນ ກປ຺ປຏ຺ໂຐ ນ ອເຕກິຈ຺ໂຉ’’ຕິ ເອວໍ ເອເກກສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ເອເກກໍ ກຕ຺ວາ ສງ຺ຆເຠທກກ຺ຂນ຺ຘກາວສາເນ ວຸຕ຺ຕາ ອຏ຺ຐາຣສ ຊນາ. ອຏ຺ຐາຣສ ອຏ຺ຐກາ ຉອູນທິຍຑ຺ຒສຕວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ວຸຕ຺ຕາເຍວ.

(໕) ໂສຬສກມ຺ມາທິວຓ຺ຓນາ

໔໗໘. ກຕິ ກມ຺ມານີຕິອາທີນໍ ສພ຺ພຄາຖານໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ອປຣທຸຕິຍຄາຖາສງ຺ຄຓິກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ເສທໂມຈນຄາຖາ

(໑) ອວິປ຺ປວາສປຎ຺ຫາວຓ຺ຓນາ

໔໗໙. ເສທໂມຈນຄາຖາສຸ ອສໍວາໂສຕິ ອຸໂປສຖປວາຣຓາທິນາ ສໍວາເສນ ອສໍວາໂສ. ສມ຺ໂຠໂຄ ເອກຈ຺ໂຈ ຕຫິໍ ນ ລພ຺ຠຕີຕິ ອກປ຺ປິຍສມ຺ໂຠໂຄ ນ ລພ຺ຠຕິ, ນຫາປນໂຠຊນາທິປຏິຊຄ຺ຄນໍ ປນ ມາຕຣາເຍວ ກາຕຸໍ ລພ຺ຠຕິ. ອວິປ຺ປວາເສນ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ສຫຄາຣເສຍ຺ຍາຍ ອນາປຕ຺ຕິ. ປຎ຺ຫາ ເມສາ ກຸສເລຫິ ຈິນ຺ຕິຕາຕິ ເອສາ ປຎ຺ຫາ ກຸສເລຫິ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ຈິນ຺ຕິຕາ. ອສ຺ສາ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ທາຣກມາຕຸຍາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ເວທິຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ສາ ຫິ ປຸຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ອວິສ຺ສຊ຺ຊິຕຄາຖາ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາ, ອຕ຺ໂຖ ປນສ຺ສາ ຄຣຸຠຓ຺ຑວິນິຈ຺ຉເຍ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ.

ທສ ປຸຄ຺ຄເລ ນ ວທາມີຕິ ເສນາສນກ຺ຂນ຺ຘເກ ວຸຕ຺ເຕ ທສ ປຸຄ຺ຄເລ ນ ວທາມິ. ເອກາທສ ວິວຊ຺ຊິຍາຕິ ເຍ ມຫາຂນ຺ຘເກ ເອກາທສ ວິວຊ຺ຊນີຍປຸຄ຺ຄລາ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕປິ ນ ວທາມິ. ອຍໍ ປຎ຺ຫາ ນຄ຺ຄໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາ.

ກຖໍ ນຸ ສິກ຺ຂາຍ ອສາຘາຣໂຓຕິ ປຎ຺ຫາ ນຫາປິຕປຸພ຺ພກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາ. ອຍຎ຺ຫິ ຂຸຣຠຓ຺ຑໍ ປຣິຫຣິຕຸໍ ນ ລຠຕິ, ອຎ຺ເຎ ລຠນ຺ຕິ; ຕສ຺ມາ ສິກ຺ຂາຍ ອສາຘາຣໂຓ.

ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ກຕມໍ ວທນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘາຕິ ອຍໍ ປຎ຺ຫາ ນິມ຺ມິຕພຸທ຺ຘໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາ.

ອໂຘນາຠິໍ ວິວຊ຺ຊິຍາຕິ ອໂຘນາຠິໍ ວິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ. ອຍໍ ປຎ຺ຫາ ຍໍ ຕໍ ອສີສກໍ ກພນ຺ຘໍ, ຍສ຺ສ ອຸເຣ ອກ຺ຂີນິ ເຈວ ມຸຂຎ຺ຈ ໂຫຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາ.

ຠິກ຺ຂຸ ສຎ຺ຎາຈິກາຍ ກຸຏິນ຺ຕິ ອຍໍ ປຎ຺ຫາ ຕິຓຈ຺ຉາທນໍ ກຸຏິໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາ. ທຸຕິຍປຎ຺ຫາ ສພ຺ພມຕ຺ຕິກາມຍໍ ກຸຏິໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາ.

ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ຄຣຸກໍ ເຉຊ຺ຊວຕ຺ຖຸນ຺ຕິ ອຍໍ ປຎ຺ຫາ ວຊ຺ຊປຏິຈ຺ຉາທິກໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາ. ທຸຕິຍປຎ຺ຫາ ປຓ຺ຑກາທໂຍ ອຠພ຺ພປຸຄ຺ຄເລ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາ. ເອກາທສປິ ຫິ ເຕ ຄິຫິຠາເວເຍວ ປາຣາຊິກໍ ປຕ຺ຕາ.

ວາຈາຕິ ວາຈາຍ ອນາລປນ຺ໂຕ. ຄິຣໍ ໂນ ຈ ປເຣ ຠເຓຍ຺ຍາຕິ ‘‘ອິຕິ ອິເມ ໂສສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ປຣປຸຄ຺ຄເລ ສນ຺ຘາຍ ສທ຺ທມ຺ປິ ນ ນິຈ຺ຉາເຣຍ຺ຍ. ອຍໍ ປຎ຺ຫາ ‘‘ສນ຺ຕິໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ນາວິກເຣຍ຺ຍ, ສມ຺ປຊານມຸສາວາທສ຺ສ ໂຫຕີ’’ຕິ ອິມໍ ມຸສາວາທໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາ. ຕສ຺ສ ຫິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຘມ຺ມິກາຍ ປຏິຎ຺ຎາຍ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕສ຺ສ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ມໂນທ຺ວາເຣ ອາປຕ຺ຕິ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຍສ຺ມາ ປນ ອາວິກາຕພ຺ພໍ ນ ອາວິກໂຣຕິ, ເຕນສ຺ສ ວຈີທ຺ວາເຣ ອກິຣິຍໂຕ ອຍໍ ອາປຕ຺ຕິ ສມຸຏ຺ຐາຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ສງ຺ຆາທິເສສາ ຈຕຸໂຣຕິ ອຍໍ ປຎ຺ຫາ ອຣຸຓຸຄ຺ເຄ ຄາມນ຺ຕຣປຣິຍາປນ຺ນໍ ນທິປາຣໍ ໂອກ຺ກນ຺ຕຠິກ຺ຂຸນິໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ ຫິ ສກຄາມໂຕ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນກາເລ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ນທິປາຣໍ ໂອກ຺ກນ຺ຕມຕ຺ຕາວ ຣຕ຺ຕິວິປ຺ປວາສຄາມນ຺ຕຣນທິປາຣຄຓມ຺ຫາໂອຫີຍນລກ຺ຂເຓນ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ຈຕຸໂຣ ສງ຺ຆາທິເສເສ ອາປຊ຺ຊຕິ.

ສິຍາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ນານາຕິ ອຍໍ ປຎ຺ຫາ ເອກໂຕອຸປສມ຺ປນ຺ນາ ທ຺ເວ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາ. ຕາສຸ ຫິ ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕິເກ ເອກໂຕອຸປສມ຺ປນ຺ນາຍ ຫຕ຺ຖໂຕ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ສນ຺ຕິເກ ເອກໂຕອຸປສມ຺ປນ຺ນາຍ ຫຕ຺ຖໂຕ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ.

ຈຕຸໂຣ ຊນາ ສໍວິຘາຍາຕິ ອາຈຣິໂຍ ຈ ຕໂຍ ຈ ອນ຺ເຕວາສິກາ ຉມາສກໍ ຠຓ຺ຑໍ ອວຫຣິໍສຸ, ອາຈຣິຍສ຺ສ ສາຫຕ຺ຖິກາ ຕໂຍ ມາສກາ, ອາຓຕ຺ຕິຍາປິ ຕໂຍວ ຕສ຺ມາ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອິຕເຣສໍ ສາຫຕ຺ຖິໂກ ເອເກໂກ, ອາຓຕ຺ຕິກາ ປຎ຺ຈາຕິ ຕສ຺ມາ ປາຣາຊິກໍ ອາປຊ຺ຊິໍສຸ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ອທິນ຺ນາທານປາຣາຊິເກ ສໍວິທາວຫາຣວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ໂຕ.

(໒) ປາຣາຊິກາທິປຎ຺ຫາວຓ຺ຓນາ

໔໘໐. ຉິທ຺ທໍ ຕສ຺ມິໍ ຆເຣ ນຕ຺ຖີຕິ ອຍໍ ປຎ຺ຫາ ທຸສ຺ສກຸຏິອາທີນິ ສນ຺ຖຕເປຍ຺ຍາລຎ຺ຈ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາ.

ເຕລໍ ມຘຸໍ ຜາຓິຕນ຺ຕິ ຄາຖາ ລິງ຺ຄປຣິວຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາ.

ນິສ຺ສຄ຺ຄິເຍນາຕິ ຄາຖາ ປຣິຓາມນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາ. ໂຍ ຫິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຣິຓຕລາຠໂຕ ເອກໍ ຈີວຣໍ ອຕ຺ຕໂນ, ເອກໍ ອຎ຺ຎສ຺ສາຕິ ທ຺ເວ ຈີວຣານິ ‘‘ເອກໍ ມຍ຺ຫໍ, ເອກໍ ຕສ຺ສ ເທຫີ’’ຕິ ເອກປຍໂອເຄນ ປຣິຓາເມຕິ, ໂສ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍປາຈິຕ຺ຕິຍຎ຺ເຈວ ສຸທ຺ຘິກປາຈິຕ຺ຕິຍຎ຺ຈ ເອກໂຕ ອາປຊ຺ຊຕິ.

ກມ຺ມຎ຺ຈ ຕໍ ກຸປ຺ເປຍ຺ຍ ວຄ຺ຄປຈ຺ຈຍາຕິ ອຍໍ ປຎ຺ຫາ ທ຺ວາທສໂຍຊນປມາເຓສຸ ພາຣາຓສິອາທີສຸ ນຄເຣສຸ ຄາມສີມໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາ.

ປທວີຕິຫາຣມຕ຺ເຕນາຕິ ຄາຖາ ສຎ຺ຈຣິຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາ, ອຕ຺ໂຖປິ ຈສ຺ສາ ສຎ຺ຈຣິຕ຺ຕວຓ຺ຓນາຍເມວ ວຸຕ຺ໂຕ.

ສພ຺ພານິ ຕານິ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍານີຕິ ອຍໍ ປຎ຺ຫາ ອຎ຺ຎາຕິກາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ໂຘວາປນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາ. ສເຈ ຫິ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ຈີວຣານໍ ກາກອູຫທນໍ ວາ ກທ຺ທມມກ຺ຂິຕໍ ວາ ກຓ຺ຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນີ ອຸທເກນ ໂຘວຕິ, ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ກາຍຄຕາເນວ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍານິ ໂຫນ຺ຕິ.

ສຣຓຄມນມ຺ປິ ນ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ສຣຓຄມນອຸປສມ຺ປທາປິ ນຕ຺ຖິ. ອຍໍ ປນ ປຎ຺ຫາ ມຫາປຊາປຕິຍາ ອຸປສມ຺ປທໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາ.

ຫເນຍ຺ຍ ອນຣິຍໍ ມນ຺ໂທຕິ ຕຎ຺ຫິ ອິຕ຺ຖິໍ ວາ ປຸຣິສໍ ວາ ອນຣິຍໍ ຫເນຍ຺ຍ. ອຍໍ ປຎ຺ຫາ ລິງ຺ຄປຣິວຕ຺ເຕນ ອິຕ຺ຖິຠູຕໍ ປິຕຣໍ ປຸຣິສຠູຕຎ຺ຈ ມາຕຣໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາ.

ນ ເຕນານນ຺ຕຣໍ ຜຸເສຕິ ອຍໍ ປຎ຺ຫາ ມິຄສິງ຺ຄຕາປສສີຫກຸມາຣາທີນໍ ວິຍ ຕິຣຈ຺ຉານມາຕາປິຕໂຣ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາ.

ອໂຈທຍິຕ຺ວາຕິ ຄາຖາ ທູເຕນຸປສມ຺ປທໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາ. ໂຈທຍິຕ຺ວາຕິ ຄາຖາ ປຓ຺ຑກາທີນໍ ອຸປສມ຺ປທໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ‘‘ປຐມຄາຖາ ອຏ຺ຐ ອສມ຺ມຸຂາກມ຺ມານິ, ທຸຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕິກສ຺ສ ກມ຺ມໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ອາຄຕໍ.

ຉິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕີຕິ ວນປ຺ປຕິໍ ຉິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ປາຣາຊິກໍ, ຕິຓລຕາທິໍ ຉິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ອງ຺ຄຊາຕໍ ຉິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ. ຉິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ເກເສ ຈ ນເຂ ຈ ຉິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ຉາເທນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອາປຕ຺ຕິໍ ຉາເທນ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ເຎສໍ ວາ ອາປຕ຺ຕິໍ. ຉາເທນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ເຄຫາທີນິ ຉາເທນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ.

ສຈ຺ຈໍ ຠຓນ຺ໂຕຕິ ຄາຖາຍ ‘‘ສິຂຣຓີສິ ອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນາສີ’’ຕິ ສຈ຺ຈໍ ຠຓນ຺ໂຕ ຄຣຸກໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ສມ຺ປຊານມຸສາວາເທ ປນ ມຸສາ ຠາສໂຕ ລຫຸກາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ອຠູຕາໂຣຈເນ ມຸສາ ຠຓນ຺ໂຕ ຄຣຸກໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຠູຕາໂຣຈເນ ສຈ຺ຈໍ ຠາສໂຕ ລຫຸກາປຕ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ.

(໓) ປາຈິຕ຺ຕິຍາທິປຎ຺ຫາວຓ຺ຓນາ

໔໘໑. ອຘິຏ຺ຐິຕນ຺ຕິ ຄາຖາ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍຈີວຣໍ ອນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາ.

ອຕ຺ຖງ຺ຄເຕ ສູຣິເຍຕິ ຄາຖາ ໂຣມນ຺ຖກໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາ.

ນ ຣຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕຕິ ຄາຖາຍ ອຍມຕ຺ໂຖ – ຣຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ເມຖຸນຘມ຺ມປາຣາຊິກໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ເຖຍ຺ຍຈິຕ຺ໂຕ ອທິນ຺ນາທານປາຣາຊິກໍ, ປຣໍ ມຣຓາຍ ເຈເຕນ຺ໂຕ ມນຸສ຺ສວິຄ຺ຄຫປາຣາຊິກໍ, ສງ຺ຆເຠທໂກ ປນ ນ ຣຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ນ ຈ ປນ ເຖຍ຺ຍຈິຕ຺ໂຕ ນ ຈາປິ ໂສ ປຣໍ ມຣຓາຍ ເຈຕຍິ, ສລາກໍ ປນສ຺ສ ເທນ຺ຕສ຺ສ ໂຫຕິ ເຉຊ຺ຊໍ, ປາຣາຊິກໍ ໂຫຕິ, ສລາກໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ເຠທການຸວຕ຺ຕກສ຺ສ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ.

ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ອຑ຺ຒໂຍຊນນ຺ຕິ ອຍໍ ປຎ຺ຫາ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕນິຄ຺ໂຣຘສທິສໍ ເອກກຸລສ຺ສ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາ.

ກາຍິການີຕິ ອຍໍ ຄາຖາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອິຕ຺ຖີນໍ ເກເສ ວາ ອງ຺ຄຸລິໂຍ ວາ ເອກໂຕ ຄຓ຺ຫນ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາ.

ວາຈສິການີຕິ ອຍໍ ຄາຖາ ‘‘ສພ຺ພາ ຕຸມ຺ເຫ ສິຂຣຓິໂຍ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລຠາຓິໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາ.

ຕິສ຺ສິຕ຺ຖິໂຍ ເມຖຸນໍ ຕໍ ນ ເສເວຕິ ຕິສ຺ໂສ ອິຕ຺ຖິໂຍ ວຸຕ຺ຕາ, ຕາສຸປິ ຍໍ ຕໍ ເມຖຸນໍ ນາມ, ຕໍ ນ ເສວຕິ. ຕໂຍ ປຸຣິເສຕິ ຕໂຍ ປຸຣິເສປິ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ເມຖຸນໍ ນ ເສວຕິ. ຕໂຍ ອນຣິຍປຓ຺ຑເກຕິ ອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນສງ຺ຂາເຕ ຕໂຍ ອນຣິເຍ ຕໂຍ ຈ ປຓ຺ຑເກຕິ ອິເມປິ ຉ ຊເນ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ເມຖຸນໍ ນ ເສວຕິ. ນ ຈາຈເຣ ເມຖຸນໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນສ຺ມິນ຺ຕິ ອນຸໂລມປາຣາຊິກວເສນປິ ເມຖຸນໍ ນາຈຣຕິ. ເຉຊ຺ຊໍ ສິຍາ ເມຖຸນຘມ຺ມປຈ຺ຈຍາຕິ ສິຍາ ເມຖຸນຘມ຺ມປຈ຺ຈຍາ ປາຣາຊິກນ຺ຕິ. ອຍໍ ປຎ຺ຫາ ອຏ຺ຐວຕ຺ຖຸກໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາ, ຕສ຺ສາ ຫິ ເມຖຸນຘມ຺ມສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາຄໍ ກາຍສໍສຄ຺ຄໍ ອາປຊ຺ຊິຕຸໍ ວາຍມນ຺ຕິຍາ ເມຖຸນຘມ຺ມປຈ຺ຈຍາ ເຉຊ຺ຊໍ ໂຫຕິ.

ມາຕຣໍ ຈີວຣນ຺ຕິ ອຍໍ ຄາຖາ ປິຏ຺ຐິສມເຍ ວສ຺ສິກສາຏິກຕ຺ຖໍ ສຕຸປ຺ປາທກຣຓໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາ. ວິນິຈ຺ຉໂຍ ປນສ຺ສາ ວສ຺ສິກສາຏິກສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາຍເມວ ວຸຕ຺ໂຕ.

ກຸທ຺ໂຘ ອາຣາຘໂກ ໂຫຕີຕິ ຄາຖາ ຕິຕ຺ຖິຍວຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາ. ຕິຕ຺ຖິໂຍ ຫິ ວຕ຺ຕໍ ປູຣຍມາໂນ ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ວຓ຺ເຓ ຠຎ຺ຎມາເນ ກຸທ຺ໂຘ ອາຣາຘໂກ ໂຫຕິ, ວຕ຺ຖຸຕ຺ຕຍສ຺ສ ວຓ຺ເຓ ຠຎ຺ຎມາເນ ກຸທ຺ໂຘ ຄາຣຍ຺ໂຫ ໂຫຕີຕິ ຕຕ຺ເຖວສ຺ສາ ວິຕ຺ຖາໂຣ ວຸຕ຺ໂຕ. ທຸຕິຍຄາຖາປິ ຕເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາ.

ສງ຺ຆາທິເສສນ຺ຕິອາທິ ຄາຖາ ຍາ ຠິກ຺ຂຸນີ ອວສ຺ສຸຕາວ ອວສ຺ສຸຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສມໍສລສຸຓປຓີຕໂຠຊນເສສອກປ຺ປິຍມໍເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂອມທ຺ທິຕ຺ວາ ອຊ຺ໂຌຫຣຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາ.

ເອໂກ ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ເອໂກ ອນຸປສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ຄາຖາ ອາກາສຄຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາ. ສເຈ ຫິ ທ຺ວີສຸ ສາມເຓເຣສຸ ເອໂກ ອິທ຺ຘິຍາ ເກສຄ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ປຖວິໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂສ ອນຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ນາມ ໂຫຕິ. ສງ຺ເຆນາປິ ອາກາເສ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠູມິຄຕສ຺ສ ກມ຺ມໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ກໂຣຕິ, ກຸປ຺ປຕິ.

ອກປ຺ປກຕນ຺ຕິ ຄາຖາ ອຈ຺ຉິນ຺ນຈີວຣກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາ. ຕສ຺ມິໍເຍວ ຈສ຺ສາ ສິກ຺ຂາປເທ ວິຕ຺ຖາເຣນ ວິນິຈ຺ຉໂຍປິ ວຸຕ຺ໂຕ.

ນ ເທຕິ ນ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ນາປິ ອຸຍ຺ໂຍຊິກາ ເທຕິ, ນ ອຸຍ຺ໂຍຊິຕາ ຕສ຺ສາ ຫຕ຺ຖໂຕ ຄຓ຺ຫາຕິ. ປຏິຄ຺ຄໂຫ ເຕນ ນ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ເຕເນວ ກາຣເຓນ ອຸຍ຺ໂຍຊິກາຍ ຫຕ຺ຖໂຕ ອຸຍ຺ໂຍຊິຕາຍ ປຏິຄ຺ຄໂຫ ນ ວິຊ຺ຊຕິ. ອາປຊ຺ຊຕິ ຄຣຸກນ຺ຕິ ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ອວສ຺ສຸຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ປິຓ຺ຑປາຕຄ຺ຄຫເຓ ອຸຍ຺ໂຍເຊນ຺ຕີ ສງ຺ຆາທິເສສາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ຕຎ຺ຈ ປຣິໂຠຄປຈ຺ຈຍາຕິ ຕຎ຺ຈ ປນ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊມານາ ຕສ຺ສາ ອຸຍ຺ໂຍຊິຕາຍ ປຣິໂຠຄປຈ຺ຈຍາ ອາປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ສາ ຫິ ໂຠຊນປຣິໂຍສາເນ ອຸຍ຺ໂຍຊິກາຍ ສງ຺ຆາທິເສໂສ ໂຫຕີຕິ. ທຸຕິຍຄາຖາ ຕສ຺ສາເຍວ ອຸທກທນ຺ຕໂປນຄ຺ຄຫເຓ ອຸຍ຺ໂຍຊນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາ.

ນ ຠິກ຺ຂຸນີ ໂນ ຈ ຜຸເສຍ຺ຍ ວຊ຺ຊນ຺ຕິ ສຕ຺ຕຣສເກສຸ ຫິ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອນາທຣິເຍນ ຉາທຍມານາປິ ຠິກ຺ຂຸນີ ຉາທນປຈ຺ຈຍາ ວຊ຺ຊໍ ນ ຜຸສຕິ, ອຎ຺ຎໍ ນວໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ນາປຊ຺ຊຕິ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ວາ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ວາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ປກ຺ຂມານຕ຺ຕເມວ ລຠຕິ. ອຍໍ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີປິ ນ ໂຫຕິ, ສາວເສສຎ຺ຈ ຄຣຸກໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຉາເທຕ຺ວາ ວຊ຺ຊໍ ນ ຜຸສຕິ. ປຎ຺ຫາ ເມສາ ກຸສເລຫິ ຈິນ຺ຕິຕາຕິ ອຍໍ ກິຣ ປຎ຺ຫາ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕກຠິກ຺ຂຸໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາ. ເຕນ ຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິນຍກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ໂສ ສງ຺ຆາທິເສສໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຉາເທນ຺ໂຕ ວຊ຺ຊໍ ນ ຜຸສຕີຕິ.

ເສທໂມຈນຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຎ຺ຈວຄ຺ໂຄ

ກມ຺ມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໔໘໒. ກມ຺ມວຄ຺ເຄ ຈຕຸນ຺ນໍ ກມ຺ມານໍ ນານາກຣຓໍ ສມຖກ຺ຂນ຺ຘເກ ວຸຕ຺ຕເມວ. ກິຎ຺ຈາປິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຖ ໂຂ ອຍໍ ກມ຺ມວິນິຈ຺ຉໂຍ ນາມ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ປາກໂຏ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາເຍເວຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ວທິສ຺ສາມ. ຈຕ຺ຕາຣີຕິ ກມ຺ມານໍ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉທວຈນເມຕໍ. ກມ຺ມານີຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນກມ຺ມນິທສ຺ສນໍ. ອປໂລກນກມ຺ມໍ ນາມ ສີມຏ຺ຐກສງ຺ຆໍ ໂສເຘຕ຺ວາ ຉນ຺ທາຣຫານໍ ຉນ຺ທໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສມຄ຺ຄສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ອນຸມຕິຍາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສາເວຕ຺ວາ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກມ຺ມໍ. ຎຕ຺ຕິກມ຺ມໍ ນາມ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສມຄ຺ຄສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ອນຸມຕິຍາ ເອກາຍ ຎຕ຺ຕິຍາ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກມ຺ມໍ. ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມໍ ນາມ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສມຄ຺ຄສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ອນຸມຕິຍາ ເອກາຍ ຎຕ຺ຕິຍາ ເອກາຍ ຈ ອນຸສ຺ສາວນາຍາຕິ ເອວໍ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍາຍ ອນຸສ຺ສາວນາຍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກມ຺ມໍ. ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ມໍ ນາມ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສມຄ຺ຄສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ອນຸມຕິຍາ ເອກາຍ ຎຕ຺ຕິຍາ ຕີຫິ ຈ ອນຸສ຺ສາວນາຫີຕິ ເອວໍ ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖາຫິ ຕີຫິ ອນຸສ຺ສາວນາຫິ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກມ຺ມໍ.

ຕຕ຺ຖ ອປໂລກນກມ຺ມໍ ອປໂລເກຕ຺ວາວ ກາຕພ຺ພໍ, ຎຕ຺ຕິກມ຺ມາທິວເສນ ນ ກາຕພ຺ພໍ. ຎຕ຺ຕິກມ຺ມມ຺ປິ ເອກໍ ຎຕ຺ຕິໍ ຐເປຕ຺ວາວ ກາຕພ຺ພໍ, ອປໂລກນກມ຺ມາທິວເສນ ນ ກາຕພ຺ພໍ. ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມໍ ປນ ອປໂລເກຕ຺ວາ ກາຕພ຺ພມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ, ອກາຕພ຺ພມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ.

ຕຕ຺ຖ ສີມາສມ຺ມຸຕິ, ສີມາສມູຫນນໍ, ກຖິນທານໍ, ກຖິນຸທ຺ຘາໂຣ, ກຸຏິວຕ຺ຖຸເທສນາ, ວິຫາຣວຕ຺ຖຸເທສນາຕິ ອິມານິ ຉ ກມ຺ມານິ ຄຣຸການິ ອປໂລເກຕ຺ວາ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມວາຈໍ ສາເວຕ຺ວາວ ກາຕພ຺ພານິ. ອວເສສາ ເຕຣສ ສມ຺ມຸຕິໂຍ ເສນາສນຄ຺ຄາຫກມຕກຈີວຣທານາທິສມ຺ມຸຕິໂຍ ຈາຕິ ເອຕານິ ລຫຸກກມ຺ມານິ ອປໂລເກຕ຺ວາປິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ຎຕ຺ຕິກມ຺ມ-ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ມວເສນ ປນ ນ ກາຕພ຺ພເມວ. ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ມວເສນ ກຍິຣມານໍ ທຬ຺ຫຕຣໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອກຈ຺ເຈ ວທນ຺ຕິ. ເອວໍ ປນ ສຕິ ກມ຺ມສງ຺ກໂຣ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕເມວ. ສເຈ ປນ ອກ຺ຂຣປຣິຫີນໍ ວາ ປທປຣິຫີນໍ ວາ ທຸຣຸຕ຺ຕປທໍ ວາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ໂສຘນຕ຺ຖໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອິທໍ ອກຸປ຺ປກມ຺ມສ຺ສ ທຬ຺ຫີກມ຺ມໍ ໂຫຕິ, ກຸປ຺ປກມ຺ເມ ກມ຺ມໍ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ.

ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ມໍ ຎຕ຺ຕິຎ຺ຈ ຕິສ຺ໂສ ຈ ກມ຺ມວາຈາໂຍ ສາເວຕ຺ວາວ ກາຕພ຺ພໍ, ອປໂລກນກມ຺ມາທິວເສນ ນ ກາຕພ຺ພໍ. ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ວິປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ປຎ຺ຈຫິ ກາຣເຓຫິ ວິປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

໔໘໓. ສມ຺ມຸຂາກຣຓີຍໍ ກມ຺ມໍ ອສມ຺ມຸຂາ ກໂຣຕິ, ວຕ຺ຖຸວິປນ຺ນໍ ອຘມ຺ມກມ຺ມນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ຖິ ກມ຺ມໍ ສມ຺ມຸຂາກຣຓີຍໍ; ອຕ຺ຖິ ອສມ຺ມຸຂາກຣຓີຍໍ; ຕຕ຺ຖ ອສມ຺ມຸຂາກຣຓີຍໍ ນາມ ທູເຕນຸປສມ຺ປທາ, ປຕ຺ຕນິກ຺ກຸຊ຺ຊນໍ, ປຕ຺ຕຸກ຺ກຸຊ຺ຊນໍ, ອຸມ຺ມຕ຺ຕກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຸມ຺ມຕ຺ຕກສມ຺ມຸຕິ, ເສກ຺ຂານໍ ກຸລານໍ ເສກ຺ຂສມ຺ມຸຕິ, ຉນ຺ນສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ພ຺ຣຫ຺ມທຓ຺ໂຑ, ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ປກາສນີຍກມ຺ມໍ, ອປ຺ປສາທນີຍໍ ທສ຺ເສນ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ເຆນ ກາຕພ຺ພໍ ອວນ຺ທນີຍກມ຺ມນ຺ຕິ ອຏ຺ຐວິຘໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ ອຏ຺ຐວິຘມ຺ປິ ກມ຺ມໍ ອສມ຺ມຸຂາ ກຕໍ ສຸກຕໍ ໂຫຕິ ອກຸປ຺ປໍ.

ເສສານິ ສພ຺ພກມ຺ມານິ ສມ຺ມຸຂາ ເອວ ກາຕພ຺ພານິ – ສງ຺ຆສມ຺ມຸຂຕາ, ຘມ຺ມສມ຺ມຸຂຕາ, ວິນຍສມ຺ມຸຂຕາ, ປຸຄ຺ຄລສມ຺ມຸຂຕາຕິ ອິມໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ສມ຺ມຸຂາວິນຍໍ ອຸປເນຕ຺ວາວ ກາຕພ຺ພານິ. ເອວໍ ກຕານິ ຫິ ສຸກຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ອກຕານິ ປເນຕານິ ອິມໍ ສມ຺ມຸຂາວິນຍສງ຺ຂາຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ ວິນາ ກຕຕ຺ຕາ ວຕ຺ຖຸວິປນ຺ນານິ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສມ຺ມຸຂາກຣຓີຍໍ ກມ຺ມໍ ອສມ຺ມຸຂາ ກໂຣຕິ, ວຕ຺ຖຸວິປນ຺ນໍ ອຘມ຺ມກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ.

ປຏິປຸຈ຺ຉາກຣຓີຍາທີສຸປິ ປຏິປຸຈ຺ຉາທິກຣຓເມວ ວຕ຺ຖຸ, ຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ ວິນາ ກຕຕ຺ຕາ ເຕສມ຺ປິ ວຕ຺ຖຸວິປນ຺ນຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິທໍ ປເນຕ຺ຖ ວຈນຕ຺ຖມຕ຺ຕໍ. ປຏິປຸຈ຺ຉາ ກຣຓີຍໍ ອປ຺ປຏິປຸຈ຺ຉາ ກໂຣຕີຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ໂຈເທຕ຺ວາ ສາເຣຕ຺ວາ ກາຕພ຺ພໍ ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອໂຈເທຕ຺ວາ ອສາເຣຕ຺ວາ ກໂຣຕິ. ປຏິຎ຺ຎາຍ ກຣຓີຍໍ ອປ຺ປຏິຎ຺ຎາຍ ກໂຣຕີຕິ ປຏິຎ຺ຎໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຍຖາທິນ຺ນາຍ ປຏິຎ຺ຎາຍ ກາຕພ຺ພໍ ອປ຺ປຏິຎ຺ຎາຍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ວິປ຺ປລປນ຺ຕສ຺ສ ພລກ຺ກາເຣນ ກໂຣຕິ. ສຕິວິນຍາຣຫສ຺ສາຕິ ທພ຺ພມລ຺ລປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສທິສສ຺ສ ຂີຓາສວສ຺ສ. ອມູຬ຺ຫວິນຍາຣຫສ຺ສາຕິ ຄຄ຺ຄຠິກ຺ຂຸສທິສສ຺ສ ອຸມ຺ມຕ຺ຕກສ຺ສ. ຕສ຺ສປາປິຍສິກກມ຺ມາຣຫສ຺ສາຕິ ອຸປວາຬຠິກ຺ຂຸສທິສສ຺ສ ອຸສ຺ສນ຺ນປາປສ຺ສ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ.

ອນຸໂປສເຖ ອຸໂປສຖໍ ກໂຣຕີຕິ ອນຸໂປສຖທິວເສ ອຸໂປສຖໍ ກໂຣຕິ. ອຸໂປສຖທິວໂສ ນາມ ຐເປຕ຺ວາ ກຕ຺ຕິກມາສໍ ອວເສເສສຸ ເອກາທສສຸ ມາເສສຸ ຠິນ຺ນສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ສາມຄ຺ຄິທິວໂສ ຈ ຍຖາວຸຕ຺ຕຈາຕຸທ຺ທສປນ຺ນຣສາ ຈ. ເອຕໍ ຕິປ຺ປກາຣມ຺ປິ ອຸໂປສຖທິວສໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ທິວເສ ອຸໂປສຖໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອນຸໂປສເຖ ອຸໂປສຖໍ ກໂຣຕິ ນາມ. ຍຕ຺ຣ ຫິ ປຕ຺ຕຈີວຣາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກນ ກາຣເຓນ ວິວທນ຺ຕາ ອຸໂປສຖໍ ວາ ປວາຣຓໍ ວາ ຐເປນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ມິໍ ອຘິກຣເຓ ວິນິຈ຺ຉິເຕ ‘‘ສມຄ຺ຄາ ຊາຕາມ຺ຫາ’’ຕິ ອນ຺ຕຣາ ສາມຄ຺ຄິອຸໂປສຖໍ ກາຕຸໍ ນ ລຠນ຺ຕິ, ກໂຣນ຺ເຕຫິ ອນຸໂປສເຖ ອຸໂປສໂຖ ກໂຕ ນາມ ໂຫຕິ.

ອປວາຣຓາຍ ປວາເຣຕີຕິ ອປວາຣຓາທິວເສ ປວາເຣຕິ; ປວາຣຓາທິວໂສ ນາມ ເອກສ຺ມິໍ ກຕ຺ຕິກມາເສ ຠິນ຺ນສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ສາມຄ຺ຄິທິວໂສ ຈ ປຈ຺ຈຸກ຺ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ຐປິຕທິວໂສ ຈ ທ຺ເວ ຈ ປຸຓ຺ຓມາສິໂຍ. ເອວໍ ຈຕຸພ຺ພິຘມ຺ປິ ປວາຣຓາທິວສໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ທິວເສ ປວາເຣນ຺ໂຕ ອປວາຣຓາຍ ປວາເຣຕິ ນາມ. ອິຘາປິ ອປ຺ປມຕ຺ຕກສ຺ສ ວິວາທສ຺ສ ວູປສເມ ສາມຄ຺ຄິປວາຣຓໍ ກາຕຸໍ ນ ລຠນ຺ຕິ, ກໂຣນ຺ເຕຫິ ອປວາຣຓາຍ ປວາຣຓາ ກຕາ ໂຫຕິ. ອປິຈ ອູນວີສຕິວສ຺ສໍ ວາ ອນ຺ຕິມວຕ຺ຖຸໍ ອຊ຺ຌາປນ຺ນປຸພ຺ພໍ ວາ ເອກາທສສຸ ວາ ອຠພ຺ພປຸຄ຺ຄເລສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອຸປສມ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ສປິ ວຕ຺ຖຸວິປນ຺ນໍ ອຘມ຺ມກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ວຕ຺ຖຸໂຕ ກມ຺ມານິ ວິປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

໔໘໔. ຎຕ຺ຕິໂຕ ວິປຕ຺ຕິຍໍ ປນ ວຕ຺ຖຸໍ ນ ປຣາມສຕີຕິ ຍສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທາທິກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ຕໍ ນ ປຣາມສຕິ, ຕສ຺ສ ນາມໍ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ. ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ ຠນ຺ເຕ ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິໂຕ ອາຍສ຺ມໂຕ ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິຕສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ໂຂ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ ຠນ຺ເຕ ສງ຺ໂຆ, ອາຍສ຺ມໂຕ ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິຕສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ໂຂ’’ຕິ ວທຕິ; ເອວໍ ວຕ຺ຖຸໍ ນ ປຣາມສຕິ.

ສງ຺ຆໍ ນ ປຣາມສຕີຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ ນາມໍ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ. ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ ຠນ຺ເຕ ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ ຠນ຺ເຕ, ອຍໍ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິໂຕ’’ຕິ ວທຕິ; ເອວໍ ສງ຺ຆໍ ນ ປຣາມສຕິ.

ປຸຄ຺ຄລໍ ນ ປຣາມສຕີຕິ ໂຍ ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ຂສ຺ສ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ, ຕໍ ນ ປຣາມສຕິ, ຕສ຺ສ ນາມໍ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ. ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ ຠນ຺ເຕ ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິໂຕ ອາຍສ຺ມໂຕ ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິຕສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ໂຂ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິໂຕ ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ໂຂ’’ຕິ ວທຕິ; ເອວໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ນ ປຣາມສຕິ.

ຎຕ຺ຕິໍ ນ ປຣາມສຕີຕິ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ຎຕ຺ຕິໍ ນ ປຣາມສຕິ. ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ເມ ຎຕ຺ຕິໍ ອຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ກມ຺ມວາຈາຍ ເອວ ອນຸສ຺ສາວນກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ. ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ເມປິ ຎຕ຺ຕິໍ ອຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຈຕຸກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ກມ຺ມວາຈາຍ ເອວ ອນຸສ຺ສາວນກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ; ເອວໍ ຎຕ຺ຕິໍ ນ ປຣາມສຕິ.

ປຈ຺ຉາ ວາ ຎຕ຺ຕິໍ ຐເປຕີຕິ ປຐມໍ ກມ຺ມວາຈາຍ ອນຸສ຺ສາວນກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ເອສາ ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ ວທຕິ; ເອວໍ ປຈ຺ຉາ ຎຕ຺ຕິໍ ຐເປຕິ. ອິຕິ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ຎຕ຺ຕິໂຕ ກມ຺ມານິ ວິປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

໔໘໕. ອນຸສ຺ສາວນໂຕ ວິປຕ຺ຕິຍໍ ປນ ວຕ຺ຖຸອາທີນິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ. ເອວໍ ປນ ເນສໍ ອປຣາມສນໍ ໂຫຕິ – ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ ຠນ຺ເຕ ສງ຺ໂຆ’’ຕິ ປຐມານຸສ຺ສາວເນ ‘‘ທຸຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ, ຕຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ, ສຸຓາຕຸ ເມ ຠນ຺ເຕ ສງ຺ໂຆ’’ຕິ ທຸຕິຍຕຕິຍານຸສ຺ສາວນາສຸ ວາ ‘‘ອຍໍ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິໂຕ ອາຍສ຺ມໂຕ ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິຕສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ໂຂ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ ຠນ຺ເຕ ສງ຺ໂຆ, ອາຍສ຺ມໂຕ ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິຕສ຺ສາ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ວຕ຺ຖຸໍ ນ ປຣາມສຕິ ນາມ. ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ ຠນ຺ເຕ ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ ຠນ຺ເຕ, ອຍໍ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິໂຕ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ສງ຺ຆໍ ນ ປຣາມສຕິ ນາມ. ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ ຠນ຺ເຕ ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິໂຕ ອາຍສ຺ມໂຕ ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິຕສ຺ສາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ ຠນ຺ເຕ ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິໂຕ ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ໂຂ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄລໍ ນ ປຣາມສຕິ ນາມ.

ສາວນໍ ຫາເປຕີຕິ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ກມ຺ມວາຈາຍ ອນຸສ຺ສາວນໍ ນ ກໂຣຕິ, ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ເມ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຎຕ຺ຕິເມວ ຐເປຕິ, ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ເມ ຈຕຸກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຎຕ຺ຕິເມວ ຐເປຕິ; ເອວໍ ອນຸສ຺ສາວນໍ ຫາເປຕິ. ໂຍປິ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ເມ ເອກໍ ຎຕ຺ຕິໍ ຐເປຕ຺ວາ ເອກໍ ກມ຺ມວາຈໍ ອນຸສ຺ສາເວນ຺ໂຕ ອກ຺ຂຣໍ ວາ ຉຑ຺ເຑຕິ, ປທໍ ວາ ທຸຣຸຕ຺ຕໍ ກໂຣຕິ, ອຍມ຺ປິ ອນຸສ຺ສາວນໍ ຫາເປຕິເຍວ. ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ເມ ປນ ເອກໍ ຎຕ຺ຕິໍ ຐເປຕ຺ວາ ສກິເມວ ວາ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ກມ຺ມວາຈາຍ ອນຸສ຺ສາວນໍ ກໂຣນ຺ໂຕປິ ອກ຺ຂຣໍ ວາ ປທໍ ວາ ຉຑ຺ເຑນ຺ໂຕປິ ທຸຣຸຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ໂຕປິ ອນຸສ຺ສາວນໍ ຫາເປຕິເຍວາຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ທຸຣຸຕ຺ຕໍ ກໂຣຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ – ໂຍ ຫິ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ອກ຺ຂເຣ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ອຎ຺ຎໍ ວທຕິ, ອຍໍ ທຸຣຸຕ຺ຕໍ ກໂຣຕິ ນາມ. ຕສ຺ມາ ກມ຺ມວາຈໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຍ຺ວາຍໍ –

‘‘ສິຖິລໍ ຘນິຕຎ຺ຈ ທີຆຣສ຺ສໍ, ຄຣຸກໍ ລຫຸກຎ຺ຈ ນິຄ຺ຄຫິຕໍ;

ສມ຺ພນ຺ຘໍ ວວຕ຺ຖິຕໍ ວິມຸຕ຺ຕໍ, ທສຘາ ພ຺ຍຎ຺ຊນພຸທ຺ຘິຍາ ປເຠໂທ’’ຕິ.

ວຸຕ຺ໂຕ, ອຍໍ ສຸຏ຺ຐຸ ອຸປລກ຺ເຂຕພ຺ໂພ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ‘‘ສິຖິລໍ’’ ນາມ ປຎ຺ຈສຸ ວຄ຺ເຄສຸ ປຐມຕຕິຍໍ. ‘‘ຘນິຕໍ’’ ນາມ ເຕສ຺ເວວ ທຸຕິຍຈຕຸຕ຺ຖໍ. ‘‘ທີຆ’’ນ຺ຕິ ທີເຆນ ກາເລນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ອາກາຣາທິ. ‘‘ຣສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ຕໂຕ ອຸປຑ຺ຒກາເລນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ອກາຣາທິ. ‘‘ຄຣຸກ’’ນ຺ຕິ ທີຆເມວ. ຍໍ ວາ ອາຍສ຺ມໂຕ ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຍສ຺ສ ນກ຺ຂມຕີຕິ ເອວໍ ສໍໂຍຄປຣໍ ກຕ຺ວາ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ລຫຸກ’’ນ຺ຕິ ຣສ຺ສເມວ. ຍໍ ວາ ອາຍສ຺ມໂຕ ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິຕເຖຣສ຺ສ ຍສ຺ສ ນ ຂມຕີຕິ ເອວໍ ອສໍໂຍຄປຣໍ ກຕ຺ວາ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ນິຄ຺ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ ຍໍ ກຣຓານິ ນິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອວິວເຏນ ມຸເຂນ ສານຸນາສິກໍ ກຕ຺ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ‘‘ສມ຺ພນ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ຍໍ ປຣປເທນ ສມ຺ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ‘‘ຕຸຓ຺ຫິສ຺ສາ’’ຕິ ວາ ‘‘ຕຸຓ຺ຫສ຺ສາ’’ຕິ ວາ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ວວຕ຺ຖິຕ’’ນ຺ຕິ ຍໍ ປຣປເທນ ອສມ຺ພນ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ວິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຕຸຓ຺ຫີ ອສ຺ສາ’’ຕິ ວາ ‘‘ຕຸຓ຺ຫ ອສ຺ສາ’’ຕິ ວາ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ວິມຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຍໍ ກຣຓານິ ອນິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ວິວເຏນ ມຸເຂນ ອນຸນາສິກໍ ອກຕ຺ວາ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຕຕ຺ຖ ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ຕ-ກາຣສ຺ສ ຖ-ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ສຸຓາຖຸ ເມ’’ຕິ ວຈນໍ ສິຖິລສ຺ສ ຘນິຕກຣຓໍ ນາມ. ຕຖາ ‘‘ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ເອສາ ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘‘ປຕ຺ຖກລ຺ລໍ, ເອສາ ຎຕ຺ຖີ’’ຕິອາທິວຈນຎ຺ຈ. ‘‘ຠນ຺ເຕ ສງ຺ໂຆ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ຠ-ກາຣ ຆ-ກາຣານໍ ພ-ກາຣ ຄ-ກາເຣ ກຕ຺ວາ ‘‘ພນ຺ເຕ ສງ຺ໂຄ’’ຕິ ວຈນໍ ຘນິຕສ຺ສ ສິຖິລກຣຓໍ ນາມ. ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ’’ຕິ ວິວເຏນ ມຸເຂນ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ປນ ‘‘ສຸຓໍຕຸ ເມ’’ຕິ ວາ ‘‘ເອສາ ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘‘ເອສໍ ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ ວາ ອວິວເຏນ ມຸເຂນ ອນຸນາສິກໍ ກຕ຺ວາ ວຈນໍ ວິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ນິຄ຺ຄຫິຕວຈນໍ ນາມ. ‘‘ປຕ຺ຕກລ຺ລ’’ນ຺ຕິ ອວິວເຏນ ມຸເຂນ ອນຸນາສິກໍ ກຕ຺ວາ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘‘ປຕ຺ຕກລ຺ລາ’’ຕິ ວິວເຏນ ມຸເຂນ ອນຸນາສິກໍ ອກຕ຺ວາ ວຈນໍ ນິຄ຺ຄຫິຕສ຺ສ ວິມຸຕ຺ຕວຈນໍ ນາມ.

ອິຕິ ສິຖິເລ ກຕ຺ຕພ຺ເພ ຘນິຕໍ, ຘນິເຕ ກຕ຺ຕພ຺ເພ ສິຖິລໍ, ວິມຸຕ຺ເຕ ກຕ຺ຕພ຺ເພ ນິຄ຺ຄຫິຕໍ, ນິຄ຺ຄຫິເຕ ກຕ຺ຕພ຺ເພ ວິມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ອນ຺ໂຕກມ຺ມວາຈາຍ ກມ຺ມໍ ທູເສນ຺ຕິ. ເອວໍ ວທນ຺ໂຕ ຫິ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ອກ຺ຂເຣ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ອຎ຺ຎໍ ວທຕິ, ທຸຣຸຕ຺ຕໍ ກໂຣຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິຕເຣສຸ ປນ ທີຆຣສ຺ສາທີສຸ ຉສຸ ພ຺ຍຎ຺ຊເນສຸ ທີຆຏ຺ຐາເນ ທີຆເມວ, ຣສ຺ສຏ຺ຐາເນ ຈ ຣສ຺ສເມວາຕິ ເອວໍ ຍຖາຐາເນ ຕໍ ຕເທວ ອກ຺ຂຣໍ ຠາສນ຺ເຕນ ອນຸກ຺ກມາຄຕໍ ປເວຓິໍ ອວິນາເສນ຺ເຕນ ກມ຺ມວາຈາ ກາຕພ຺ພາ. ສເຈ ປນ ເອວໍ ອກຕ຺ວາ ທີເຆ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ຣສ຺ສໍ, ຣສ຺ເສ ວາ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ທີຆໍ ວທຕິ; ຕຖາ ຄຣຸເກ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ລຫຸກໍ, ລຫຸເກ ວາ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ຄຣຸກໍ ວທຕິ; ສມ຺ພນ຺ເຘ ວາ ປນ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ວວຕ຺ຖິຕໍ, ວວຕ຺ຖິເຕ ວາ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ສມ຺ພນ຺ຘໍ ວທຕິ; ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕປິ ກມ຺ມວາຈາ ນ ກຸປ຺ປຕິ. ອິມານິ ຫິ ຉ ພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ກມ຺ມໍ ນ ໂກເປນ຺ຕິ.

ຍໍ ປນ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກຕ຺ເຖຣາ ‘‘ທ-ກາໂຣ ຕ-ກາຣມາປຊ຺ຊຕິ, ຕ-ກາໂຣ ທ-ກາຣມາປຊ຺ຊຕິ, ຈ-ກາໂຣ ຊ-ກາຣມາປຊ຺ຊຕິ, ຊ-ກາໂຣ ຈ-ກາຣມາປຊ຺ຊຕິ, ຍ-ກາໂຣ ກ-ກາຣມາປຊ຺ຊຕິ, ກ-ກາໂຣ ຍ-ກາຣມາປຊ຺ຊຕິ; ຕສ຺ມາ ທ-ກາຣາທີສຸ ວຕ຺ຕພ຺ເພສຸ ຕ-ກາຣາທິວຈນໍ ນ ວິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ກມ຺ມວາຈໍ ປຕ຺ວາ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຕສ຺ມາ ວິນຍຘເຣນ ເນວ ທ-ກາໂຣ ຕ-ກາໂຣ ກາຕພ຺ໂພ…ເປ… ນ ກ-ກາໂຣ ຍ-ກາໂຣ. ຍຖາປາຬິຍາ ນິຣຸຕ຺ຕິໍ ໂສເຘຕ຺ວາ ທສວິຘາຍ ພ຺ຍຎ຺ຊນນິຣຸຕ຺ຕິຍາ ວຸຕ຺ຕໂທເສ ປຣິຫຣນ຺ເຕນ ກມ຺ມວາຈາ ກາຕພ຺ພາ. ອິຕຣຖາ ຫິ ສາວນໍ ຫາເປຕິ ນາມ.

ອກາເລ ວາ ສາເວຕີຕິ ສາວນາຍ ອກາເລ ອໂນກາເສ ຎຕ຺ຕິໍ ອຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ປຐມໍເຍວ ອນຸສ຺ສາວນກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ຎຕ຺ຕິໍ ຐເປຕິ. ອິຕິ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ອນຸສ຺ສາວນໂຕ ກມ຺ມານິ ວິປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

໔໘໖. ສີມໂຕ ວິປຕ຺ຕິຍໍ ປນ ອຕິຂຸທ຺ທກສີມາ ນາມ ຍາ ເອກວີສຕິ ຠິກ຺ຂູ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ‘‘ຍຕ຺ຖ ເອກວີສຕິ ຠິກ຺ຂູ ນິສີທິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ຍາ ເອວຣູປາ ສີມາ, ອຍໍ ສມ຺ມຕາປິ ອສມ຺ມຕາ, ຄາມເຂຕ຺ຕສທິສາວ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ກຕໍ ກມ຺ມໍ ກຸປ຺ປຕິ. ເອສ ນໂຍ ເສສສີມາສຸປິ. ເອຕ຺ຖ ປນ ອຕິມຫຕີ ນາມ ຍາ ເກສຄ຺ຄມຕ຺ເຕນາປິ ຕິໂຍຊນໍ ອຕິກ຺ກາເມຕ຺ວາ ສມ຺ມຕາ ໂຫຕິ. ຂຓ຺ຑນິມິຕ຺ຕາ ນາມ ອຆຏິຕນິມິຕ຺ຕາ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ນິມິຕ຺ຕໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມເນວ ທກ຺ຂິຓາຍ ປຈ຺ຉິມາຍ ອຸຕ຺ຕຣາຍ ທິສາຍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸນ ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ປຸພ຺ພກິຕ຺ຕິຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ປຏິກິຕ຺ເຕຕ຺ວາວ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ; ເອວໍ ອຂຓ຺ຑນິມິຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ອນຸກ຺ກເມນ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣາຍ ທິສາຍ ນິມິຕ຺ຕໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ຐເປຕິ, ຂຓ຺ຑນິມິຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ອປຣາປິ ຂຓ຺ຑນິມິຕ຺ຕາ ນາມ ຍາ ອນິມິຕ຺ຕຸປຄໍ ຕຈສາຣຣຸກ຺ຂໍ ວາ ຂາຓຸກໍ ວາ ປໍສຸປຸຎ຺ຊວາລິກາປຸຎ຺ຊານໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອນ຺ຕຣາ ເອກໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ມຕາ ໂຫຕິ. ຉາຍານິມິຕ຺ຕາ ນາມ ຍາ ປພ຺ພຕຈ຺ຉາຍາທີນໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຉາຍໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ມຕາ ໂຫຕິ. ອນິມິຕ຺ຕາ ນາມ ຍາ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ນິມິຕ຺ຕານິ ອກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສມ຺ມຕາ ໂຫຕິ.

ພຫິສີເມ ຐິໂຕ ສີມໍ ສມ຺ມນ຺ນຕິ ນາມ ນິມິຕ຺ຕານິ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ນິມິຕ຺ຕານໍ ພຫິ ຐິໂຕ ສມ຺ມນ຺ນຕິ. ນທິຍາ ສມຸທ຺ເທ ຊາຕສ຺ສເຣ ສີມໍ ສມ຺ມນ຺ນຕີຕິ ເອເຕສຸ ນທິອາທີສຸ ຍໍ ສມ຺ມນ຺ນຕິ, ສາ ເອວໍ ສມ຺ມຕາປິ ‘‘ສພ຺ພາ, ຠິກ຺ຂເວ, ນທີ ອສີມາ, ສພ຺ໂພ ສມຸທ຺ໂທ ອສີໂມ, ສພ຺ໂພ ຊາຕສ຺ສໂຣ ອສີໂມ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໔໗) ວຈນໂຕ ອສມ຺ມຕາວ ໂຫຕິ. ສີມາຍ ສີມໍ ສມ຺ຠິນ຺ທຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສີມາຍ ປເຣສໍ ສີມໍ ສມ຺ຠິນ຺ທຕິ. ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສີມາຍ ປເຣສໍ ສີມໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ສມ຺ເຠໂທ ຈ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຓຎ຺ຈ ໂຫຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ອຸໂປສຖກ຺ຂນ຺ຘເກ ວຸຕ຺ຕເມວ. ອິຕິ ອິມາ ເອກາທສປິ ສີມາ ອສີມາ ຄາມເຂຕ຺ຕສທິສາ ເອວ, ຕາສຸ ນິສີທິຕ຺ວາ ກຕໍ ກມ຺ມໍ ກຸປ຺ປຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອິເມຫິ ເອກາທສຫິ ອາກາເຣຫິ ສີມໂຕ ກມ຺ມານິ ວິປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ.

໔໘໗-໔໘໘. ປຣິສໂຕ ກມ຺ມວິປຕ຺ຕິຍໍ ປນ ກິຎ຺ຈິ ອນຸຕ຺ຕານໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຍມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມປ຺ປຕ຺ຕຉນ຺ທາຣຫລກ຺ຂຓໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ຕມ຺ປິ ປຣໂຕ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ຠິກ຺ຂູ ປກຕຕ຺ຕາ ກມ຺ມປ຺ປຕ຺ຕາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ຕເມວ. ຕຕ຺ຖ ປກຕຕ຺ຕາ ກມ຺ມປ຺ປຕ຺ຕາຕິ ຈຕຸວຄ຺ຄກຣເຓ ກມ຺ເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປກຕຕ຺ຕາ ອນຸກ຺ຂິຕ຺ຕາ ອນິສ຺ສາຣິຕາ ປຣິສຸທ຺ຘສີລາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຠິກ຺ຂູ ກມ຺ມປ຺ປຕ຺ຕາ ກມ຺ມສ຺ສ ອຣຫາ ອນຸຈ຺ຉວິກາ ສາມິໂນ. ນ ເຕຫິ ວິນາ ຕໍ ກມ຺ມໍ ກຍິຣຕິ, ນ ເຕສໍ ຉນ຺ໂທ ວາ ປາຣິສຸທ຺ຘິ ວາ ເອຕິ. ອວເສສາ ປນ ສເຈປິ ສຫສ຺ສມຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ສເຈ ສມານສໍວາສກາ, ສພ຺ເພ ຉນ຺ທາຣຫາວ ໂຫນ຺ຕິ. ຉນ຺ທປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ທຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ ວາ ມາ ວາ, ກມ຺ມໍ ປນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຍສ຺ສ ປນ ສງ຺ໂຆ ປຣິວາສາທິກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ໂສ ເນວ ກມ຺ມປ຺ປຕ຺ໂຕ, ນາປິ ຉນ຺ທາຣໂຫ. ອປິຈ ຍສ຺ມາ ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວຕ຺ຖຸໍ ກຕ຺ວາ ສງ຺ໂຆ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ກມ຺ມາຣໂຫ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເສສກມ຺ເມສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໔໘໙. ປຸນ ຈຕ຺ຕາຣິ ກມ຺ມານີຕິອາທິໂກ ນໂຍ ປຓ຺ຑກາທີນໍ ອວຕ຺ຖຸຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ອປໂລກນກມ຺ມກຖາ

໔໙໕-໔໙໖. ອິທານິ ເຕສໍ ກມ຺ມານໍ ປເຠທທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ອປໂລກນກມ຺ມໍ ກຕິ ຐານານິ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອປໂລກນກມ຺ມໍ ປຎ຺ຈ ຐານານິ ຄຈ຺ຉຕິ – ໂອສາຣຓໍ, ນິສ຺ສາຣຓໍ, ຠຓ຺ຑຸກມ຺ມໍ, ພ຺ຣຫ຺ມທຓ຺ຑໍ, ກມ຺ມລກ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ປຎ຺ຈມ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ໂອສາຣຓໍ ນິສ຺ສາຣຓ’’ນ຺ຕິ ປທສິລິຏ຺ຐຕາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຐມໍ ປນ ນິສ຺ສາຣຓາ ໂຫຕິ, ປຈ຺ຉາ ໂອສາຣຓາ. ຕຕ຺ຖ ຍາ ກຓ຺ຏກສາມເຓຣສ຺ສ ທຓ຺ຑກມ຺ມນາສນາ, ສາ ‘‘ນິສ຺ສາຣຓາ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕສ຺ມາ ເອຕຣຫິ ສເຈປິ ສາມເຓໂຣ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ວາ ຘມ຺ມສ຺ສ ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ອວຓ຺ຓໍ ຠຓຕິ, ‘‘ອກປ຺ປິຍໍ ກປ຺ປິຍ’’ນ຺ຕິ ທີເປຕິ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ ອນ຺ຕຄ຺ຄາຫິກາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ໂສ ຍາວຕຕິຍໍ ນິວາເຣຕ຺ວາ ຕໍ ລທ຺ຘິໍ ນິສ຺ສຊ຺ຊາເປຕພ຺ໂພ. ໂນ ເຈ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ, ສງ຺ຆໍ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ‘‘ວິສ຺ສຊ຺ເຊຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ໂນ ເຈ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ, ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອປໂລກນກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ນິສ຺ສາເຣຕພ຺ໂພ. ເອວຎ຺ຈ ປນ ກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ –

‘‘ສງ຺ຆໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຈ຺ຉາມິ – ‘ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ສາມເຓໂຣ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ອວຓ຺ຓວາທີ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ, ຍໍ ອຎ຺ເຎ ສາມເຓຣາ ລຠນ຺ຕິ, ທິຣຕ຺ຕຕິຣຕ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ສຫເສຍ຺ຍໍ, ຕສ຺ສ ອລາຠາຍ ນິສ຺ສາຣຓາ ຣຸຈ຺ຈຕິ ສງ຺ຆສ຺ສາ’ຕິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ… ຕຕິຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຆໍ ປຸຈ຺ຉາມິ – ‘ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ສາມເຓໂຣ ພຸທ຺ຘສ຺ສ…ເປ… ຣຸຈ຺ຈຕິ ສງ຺ຆສ຺ສາ’ຕິ ຈຣ ປິເຣ ວິນສ຺ສາ’’ຕິ.

ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ພາລຕາຍ ອຎ຺ຎາຓຕາຍ ອລກ຺ຂິກຕາຍ ເອວໍ ອກາສິໍ, ສ຺ວາຫໍ ສງ຺ຆໍ ຂມາເປມີ’’ຕິ ຂມາເປນ຺ໂຕ ຍາວຕຕິຍໍ ຍາຈາເປຕ຺ວາ ອປໂລກນກມ຺ເມເນວ ໂອສາເຣຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ປນ ໂອສາເຣຕພ຺ໂພ, ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສງ຺ຆສ຺ສ ອນຸມຕິຍາ ສາເວຕພ຺ພໍ –

‘‘ສງ຺ຆໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຈ຺ຉາມິ – ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ສາມເຓໂຣ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ອວຓ຺ຓວາທີ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ, ຍໍ ອຎ຺ເຎ ສາມເຓຣາ ລຠນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ທິຣຕ຺ຕຕິຣຕ຺ຕໍ ສຫເສຍ຺ຍໍ, ຕສ຺ສ ອລາຠາຍ ນິສ຺ສາຣິໂຕ, ສ຺ວາຍໍ ອິທານິ ໂສຣໂຕ ນິວາຕວຸຕ຺ຕິ ລຊ຺ຊິຘມ຺ມໍ ໂອກ຺ກນ຺ໂຕ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ເປ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ກຕທຓ຺ຑກມ຺ໂມ ອຈ຺ຈຍໍ ເທເສຕິ, ອິມສ຺ສ ສາມເຓຣສ຺ສ ຍຖາ ປຸເຣ ກາຍສມ຺ໂຠຄສາມຄ຺ຄິທານໍ ຣຸຈ຺ຈຕິ ສງ຺ຆສ຺ສາ’’ຕິ.

ເອວໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ອປໂລກນກມ຺ມໍ ໂອສາຣຓຎ຺ຈ ນິສ຺ສາຣຓຎ຺ຈ ຄຈ຺ຉຕິ. ຠຓ຺ຑຸກມ຺ມໍ ມຫາຂນ຺ຘກວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ຕເມວ. ພ຺ຣຫ຺ມທຓ຺ໂຑ ປຎ຺ຈສຕິກກ຺ຂນ຺ຘເກ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ. ນ ເກວລໍ ປເນສ ຉນ຺ນສ຺ເສວ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ, ໂຍ ອຎ຺ໂຎປິ ຠິກ຺ຂຸ ມຸຂໂຣ ໂຫຕິ, ຠິກ຺ຂູ ທຸຣຸຕ຺ຕວຈເນຫິ ຆຏ຺ເຏນ຺ໂຕ ຂຸໍເສນ຺ໂຕ ວມ຺ເຠນ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ, ຕສ຺ສປິ ທາຕພ຺ໂພ. ເອວຎ຺ຈ ປນ ທາຕພ຺ໂພ, ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສງ຺ຆສ຺ສ ອນຸມຕິຍາ ສາເວຕພ຺ພໍ –

‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ມຸຂໂຣ, ຠິກ຺ຂູ ທຸຣຸຕ຺ຕວຈເນຫິ ຆຏ຺ເຏນ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ. ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຍໍ ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຕໍ ວເທຍ຺ຍ. ຠິກ຺ຂູຫິ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ເນວ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ນ ໂອວທິຕພ຺ໂພ, ນ ອນຸສາສິຕພ຺ໂພ. ສງ຺ຆໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຈ຺ຉາມິ – ‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ພ຺ຣຫ຺ມທຓ຺ຑສ຺ສ ທານໍ, ຣຸຈ຺ຈຕິ ສງ຺ຆສ຺ສາ’ຕິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ປຸຈ຺ຉາມິ, ຕຕິຍມ຺ປິ ປຸຈ຺ຉາມິ – ‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ພ຺ຣຫ຺ມທຓ຺ຑສ຺ສ ທານໍ, ຣຸຈ຺ຈຕິ ສງ຺ຆສ຺ສາ’’’ຕິ.

ຕສ຺ສ ອປເຣນ ສມເຍນ ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຂມາເປນ຺ຕສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມທຓ຺ໂຑ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠຕພ຺ໂພ. ເອວຎ຺ຈ ປນ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠຕພ຺ໂພ, ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ສາເວຕພ຺ພໍ –

‘‘ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ອສຸກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ພ຺ຣຫ຺ມທຓ຺ຑໍ ອທາສິ, ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ໂສຣໂຕ ນິວາຕວຸຕ຺ຕິ ລຊ຺ຊິຘມ຺ມໍ ໂອກ຺ກນ຺ໂຕ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ເປ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ, ປຏິສງ຺ຂາ ອາຍຕິໍ ສໍວເຣ ຕິຏ຺ຐຕິ, ສງ຺ຆໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຈ຺ຉາມິ, ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ພ຺ຣຫ຺ມທຓ຺ຑສ຺ສ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິ, ຣຸຈ຺ຈຕິ ສງ຺ຆສ຺ສາ’’ຕິ.

ເອວໍ ຍາວຕຕິຍໍ ວຕ຺ວາ ອປໂລກນກມ຺ເມເນວ ພ຺ຣຫ຺ມທຓ຺ໂຑ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠຕພ຺ໂພຕິ.

ກມ຺ມລກ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ປຎ຺ຈມນ຺ຕິ ຍໍ ຕໍ ຠຄວຕາ ຠິກ຺ຂຸນິກ຺ຂນ຺ຘເກ ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຉພ຺ພຄ຺ຄິຍາ ຠິກ຺ຂູ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ກທ຺ທໂມທເກນ ໂອສິຎ຺ຈນ຺ຕິ, ‘ອປ຺ເປວ ນາມ ອມ຺ເຫສຸ ສາຣຊ຺ເຊຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ, ກາຍໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິ, ອູຣຸໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິ, ອງ຺ຄຊາຕໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ໂອຠາເສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ປໂຍເຊນ຺ຕິ, ‘ອປ຺ເປວ ນາມ ອມ຺ເຫສຸ ສາຣຊ຺ເຊຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ. ອິເມສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ທຸກ຺ກຏໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ‘ອນຸຊານາມິ ຠິກ຺ຂເວ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ກາຕຸ’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ເອຕທໂຫສິ – ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ. ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ – ‘ອວນ຺ທິໂຍ ໂສ ຠິກ຺ຂເວ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ເຆນ ກາຕພ຺ໂພ’’’ຕິ ເອວໍ ອວນ຺ທິຍກມ຺ມໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ, ຕໍ ກມ຺ມລກ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ປຎ຺ຈມໍ ອິມສ຺ສ ອປໂລກນກມ຺ມສ຺ສ ຐານໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ຫິ ກມ຺ມຎ຺ເຎວ ລກ຺ຂຓໍ, ນ ໂອສາຣຓາທີນິ; ຕສ຺ມາ ‘‘ກມ຺ມລກ຺ຂຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ສ ກຣຓໍ ຕຕ຺ເຖວ ວຸຕ຺ຕໍ. ອປິຈ ນໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ສທ຺ຘິໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິຘາປິ ວທາມ, ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສເຍ ສນ຺ນິປຕິຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆສ຺ສ ອນຸມຕິຍາ ພ຺ຍຕ຺ຕາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ສາເວຕພ຺ພໍ –

‘‘ອຍ຺ເຍ ອສຸໂກ ນາມ ອຍ຺ໂຍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອປາສາທິກໍ ທສ຺ເສຕິ, ເອຕສ຺ສ ອຍ຺ຍສ຺ສ ອວນ຺ທິຍກຣຓໍ ຣຸຈ຺ຈຕີຕິ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆໍ ປຸຈ຺ຉາມິ, ທຸຕິຍມ຺ປິ… ຕຕິຍມ຺ປິ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆໍ ປຸຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ເອວໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສາເວຕ຺ວາ ອປໂລກນກມ຺ເມນ ອວນ຺ທິຍກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ.

ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ນ ວນ຺ທິຕພ຺ໂພ. ສເຈ ອວນ຺ທິຍມາໂນ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕຕິ, ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຂມາເປຕພ຺ພາ. ຂມາເປນ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ວິຫາເຣເຍວ ສງ຺ຆໍ ວາ ຄຓໍ ວາ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ຠນ຺ເຕ ປຏິສງ຺ຂາ ອາຍຕິໍ ສໍວເຣ ຕິຏ຺ຐາມິ, ນ ປຸນ ອປາສາທິກໍ ທສ຺ເສສ຺ສາມິ, ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆ ມຍ຺ຫໍ ຂມຕູ’’ຕິ ຂມາເປຕພ຺ພໍ. ເຕນ ສງ຺ເຆນ ວາ ຄເຓນ ວາ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເປເສຕ຺ວາ ເອກຠິກ຺ຂຸນາ ວາ ສຍເມວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ວຕ຺ຕພ຺ພາ – ‘‘ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ປຏິສງ຺ຂາ ອາຍຕິໍ ສໍວເຣ ຐິໂຕ, ອິມິນາ ອຈ຺ຈຍໍ ເທເສຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆ ຂມາປິໂຕ, ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆ ອິມໍ ວນ຺ທິຍໍ ກໂຣຕູ’’ຕິ. ໂສ ວນ຺ທິໂຍ ກາຕພ຺ໂພ. ເອວຎ຺ຈ ປນ ກາຕພ຺ໂພ, ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສເຍ ສນ຺ນິປຕິຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆສ຺ສ ອນຸມຕິຍາ ພ຺ຍຕ຺ຕາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ສາເວຕພ຺ພໍ –

‘‘ອຍໍ ອຍ຺ເຍ ອສຸໂກ ນາມ ອຍ຺ໂຍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອປາສາທິກໍ ທສ຺ເສຕີຕິ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ເຆນ ອວນ຺ທິໂຍ ກໂຕ, ໂສ ລຊ຺ຊິຘມ຺ມໍ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ປຏິສງ຺ຂາ ອາຍຕິໍ ສໍວເຣ ຐິໂຕ ອຈ຺ຈຍໍ ເທເສຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆໍ ຂມາເປສິ, ຕສ຺ສ ອຍ຺ຍສ຺ສ ວນ຺ທິຍກຣຓໍ ຣຸຈ຺ຈຕີຕິ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆໍ ປຸຈ຺ຉາມີ’’ຕິ –

ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ເອວໍ ອປໂລກນກມ຺ເມເນວ ວນ຺ທິໂຍ ກາຕພ຺ໂພ.

ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ປາຬິມຸຕ຺ຕໂກປິ ກມ຺ມລກ຺ຂຓວິນິຈ຺ຉໂຍ. ອິທຎ຺ຫິ ກມ຺ມລກ຺ຂຓໍ ນາມ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆມູລກໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສາປິ ປເນຕໍ ລພ຺ຠຕິເຍວ. ຍຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ສລາກຄ຺ຄຍາຄຄ຺ຄຠຕ຺ຕຄ຺ຄອຸໂປສຖຄ຺ເຄສຸ ອປໂລກນກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ເອຕມ຺ປິ ກມ຺ມລກ຺ຂຓເມວ. ອຈ຺ຉິນ຺ນຈີວຣຊິຓ຺ຓຈີວຣນຏ຺ຐຈີວຣານຎ຺ຫິ ສງ຺ຆໍ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຍາວຕຕິຍໍ ສາເວຕ຺ວາ ອປໂລກນກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອປ຺ປມຕ຺ຕກວິສ຺ສຊ຺ຊເກນ ປນ ຈີວຣໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ເສນາສນກ຺ຂນ຺ຘກວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປເຠທານິ ສູຈິອາທີນິ ອນປໂລເກຕ຺ວາປິ ທາຕພ຺ພານິ. ເຕສໍ ທາເນ ໂສເຍວ ອິສ຺ສໂຣ, ຕໂຕ ອຕິເຣກໍ ເທນ຺ເຕນ ອປໂລເກຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ຕໂຕ ຫິ ອຕິເຣກທາເນ ສງ຺ໂຆ ສາມີ. ຄິລານເຠສຊ຺ຊມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ສຍເມວ ທາຕພ຺ພໍ. ອຕິເຣກໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ອປໂລເກຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ໂຍປິ ຈ ທຸພ຺ພໂລ ວາ ຉິນ຺ນິຣິຍາປໂຖ ວາ ປຈ຺ຉິນ຺ນຠິກ຺ຂາຈາຣປໂຖ ວາ ມຫາຄິລາໂນ, ຕສ຺ສ ມຫາວາເສສຸ ຕຕ຺ຣຸປ຺ປາທໂຕ ເທວສິກໍ ນາຬິ ວາ ອຸປຑ຺ຒນາຬິ ວາ ເອກທິວສໍເຍວ ວາ ປຎ຺ຈ ວາ ທສ ວາ ຕຓ຺ຑຸລນາຬິໂຍ ເທນ຺ເຕນ ອປໂລກນກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາວ ທາຕພ຺ພາ. ເປສລສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕຕ຺ຣຸປ຺ປາທໂຕ ອິຓປລິໂພຘມ຺ປິ ພຫຸສ຺ສຸຕສ຺ສ ສງ຺ຆຠາຣນິຕ຺ຖາຣກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນຸຏ຺ຐາປນີຍເສນາສນມ຺ປິ ສງ຺ຆກິຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ກປ຺ປິຍກາຣກາທີນໍ ຠຕ຺ຕເວຕນມ຺ປິ ອປໂລກນກມ຺ເມນ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ຈຕຸປຈ຺ຈຍວເສນ ທິນ຺ນຕຕ຺ຣຸປ຺ປາທໂຕ ສງ຺ຆິກໍ ອາວາສໍ ຊຄ຺ຄາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ອິສ຺ສຣວຕາຍ ວິຈາເຣຕີ’’ຕິ ກຖາປຈ຺ຉິນ຺ທນຕ຺ຖໍ ປນ ສລາກຄ຺ຄາທີສຸ ວາ ອນ຺ຕຣສນ຺ນິປາເຕ ວາ ສງ຺ຆໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ຊຄ຺ຄາເປຕພ຺ໂພ. ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕຕ຺ຖາຍ ໂອທິສ຺ສທິນ຺ນຕຕ຺ຣຸປ຺ປາທໂຕປິ ອປໂລເກຕ຺ວາ ອາວາໂສ ຊຄ຺ຄາເປຕພ຺ໂພ. ອນປໂລເກຕ຺ວາປິ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ສູໂຣ ວຕາຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕຕ຺ຖາຍ ທິນ຺ນໂຕ ອາວາສໍ ຊຄ຺ຄາເປຕີ’’ຕິ ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນກຖາປຈ຺ເຉທນຕ຺ຖໍ ປນ ອປໂລກນກມ຺ມເມວ ກຕ຺ວາ ຊຄ຺ຄາເປຕພ຺ໂພ.

ເຈຕິເຍ ຉຕ຺ຕໍ ວາ ເວທິກໍ ວາ ໂພຘິຆຣໍ ວາ ອາສນຆຣໍ ວາ ອກຕໍ ວາ ກໂຣນ຺ເຕນ ຊິຓ຺ຓໍ ວາ ປຏິສງ຺ຂໂຣນ຺ເຕນ ສຸຘາກມ຺ມໍ ວາ ກໂຣນ຺ເຕນ ມນຸສ຺ເສ ສມາທເປຕ຺ວາ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ກາຣໂກ ນຕ຺ຖິ, ເຈຕິຍສ຺ສ ອຸປນິກ຺ເຂປໂຕ ກາເຣຕພ຺ພໍ. ອຸປນິກ຺ເຂເປປິ ອສຕິ ອປໂລກນກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ຣຸປ຺ປາທໂຕ ກາເຣຕພ຺ພໍ, ສງ຺ຆິເກນປິ. ສງ຺ຆິເກນ ຫິ ອປໂລເກຕ຺ວາ ເຈຕິຍກິຈ຺ຈໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເຈຕິຍສ຺ສ ສນ຺ຕເກນ ອປໂລເກຕ຺ວາປິ ສງ຺ຆິກກິຈ຺ຈໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຕາວກາລິກໍ ປນ ຄເຫຕ຺ວາ ປາກຕິກໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ເຈຕິເຍ ສຸຘາກມ຺ມາທີນິ ກໂຣນ຺ເຕຫິ ປນ ຠິກ຺ຂາຈາຣໂຕ ວາ ສງ຺ຆໂຕ ວາ ຍາປນມຕ຺ຕໍ ອລຠນ຺ເຕຫິ ເຈຕິຍສນ຺ຕກໂຕ ຍາປນມຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ເຕຫິ ວຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ‘‘ວຕ຺ຕໍ ກໂຣມາ’’ຕິ ມຈ຺ຉມໍສາທີຫິ ສງ຺ຆຠຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເຍ ວິຫາເຣ ໂຣປິຕາ ຜລຣຸກ຺ຂາ ສງ຺ເຆນ ປຣິຄ຺ຄຫິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຊຄ຺ຄນກມ຺ມໍ ລຠນ຺ຕິ, ເຍສໍ ຜລານິ ຆຓ຺ຏິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ຠາເຊຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ເຕສຸ ອປໂລກນກມ຺ມໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ. ເຍ ປນ ອປຣິຄ຺ຄຫິຕາ, ເຕສຸ ອປໂລກນກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ. ຕໍ ປນ ສລາກຄ຺ຄຍາຄຄ຺ຄຠຕ຺ຕຄ຺ຄອນ຺ຕຣສນ຺ນິປາເຕສຸປິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອຸໂປສຖຄ຺ເຄ ປນ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ອນາຄຕານມ຺ປິ ຉນ຺ທປາຣິສຸທ຺ຘິ ອາຫຣິຍຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ສຸວິໂສຘິຕໍ ໂຫຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ກາຕພ຺ພໍ, ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອນຸມຕິຍາ ສາເວຕພ຺ພໍ –

‘‘ຠນ຺ເຕ, ຍໍ ອິມສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ອນ຺ໂຕສີມາຍ ສງ຺ຆສນ຺ຕກໍ ມູລຕຈປຕ຺ຕອງ຺ກຸຣປຸປ຺ຜຜລຂາທນີຍາທິ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ອາຄຕາຄຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຍຖາສຸຂໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ຣຸຈ຺ຈຕີຕິ ສງ຺ຆໍ ປຸຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ.

ຈຕູຫິ ປຎ຺ຈຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ກຕໍ ສຸກຕເມວ. ຍສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ທ຺ເວ ຕໂຍ ຊນາ ວສນ຺ຕິ, ເຕຫິ ນິສີທິຕ຺ວາ ກຕມ຺ປິ ສງ຺ເຆນ ກຕສທິສເມວ. ຍສ຺ມິໍ ປນ ວິຫາເຣ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ, ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອຸໂປສຖທິວເສ ປຸພ຺ພກຣຓປຸພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ນິສິນ຺ເນນ ກຕມ຺ປິ ກຕິກວຕ຺ຕໍ ສງ຺ເຆນ ກຕສທິສເມວ ໂຫຕິ.

ກໂຣນ຺ເຕນ ປນ ຜລວາເຣນ ກາຕຸມ຺ປິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ຉ ມາເສ ເອກສໍວຈ຺ຉຣນ຺ຕິ ເອວໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາປິ ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາປິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນ ຍຖາປຣິຈ຺ເຉທໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປຸນ ກາຕພ຺ພໍ. ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນ ຍາວ ຣຸກ຺ຂາ ຘຣນ຺ຕິ ຕາວ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ເຍປິ ເຕສໍ ຣຸກ຺ຂານໍ ພີເຊຫິ ອຎ຺ເຎ ຣຸກ຺ຂາ ໂຣປິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສມ຺ປິ ສາ ເອວ ກຕິກາ.

ສເຈ ປນ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ໂຣປິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຍຕ຺ຖ ໂຣປິຕາ, ຕສ຺ມິໍເຍວ ວິຫາເຣ ສງ຺ໂຆ ສາມີ. ເຍປິ ອຎ຺ຎໂຕ ພີຊານິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ປຸຣິມວິຫາເຣ ປຈ຺ຉາ ໂຣປິຕາ, ເຕສຸ ອຎ຺ຎາ ກຕິກາ ກາຕພ຺ພາ. ກຕິກາຍ ກຕາຍ ປຸຄ຺ຄລິກຏ຺ຐາເນ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ຍຖາສຸຂໍ ຜລາທີນິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປເນຕ຺ຖ ຕໍ ຕໍ ໂອກາສໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຣິເວຓານິ ກຕ຺ວາ ຊຄ຺ຄນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຸຄ຺ຄລິກຏ຺ຐາເນ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ອຎ຺ເຎ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ນ ລຠນ຺ຕິ, ເຕຫິ ປນ ສງ຺ຆສ຺ສ ທສຠາຄໍ ທຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພານິ. ໂຍປິ ມຊ຺ເຌວິຫາເຣ ຣຸກ຺ຂໍ ສາຂາຫິ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຣກ຺ຂຕິ, ຕສ຺ສາປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ໂປຣາຓວິຫາຣໍ ຄຕສ຺ສ ສມ຺ຠາວນີຍຠິກ຺ຂຸໂນ ‘‘ເຖໂຣ ອາຄໂຕ’’ຕິ ຜລາຜລໍ ອາຫຣນ຺ຕິ, ສເຈ ຕຕ຺ຖ ມູເລ ສພ຺ພປຣິຍຕ຺ຕິຘໂຣ ພຫຸສ຺ສຸຕຠິກ຺ຂຸ ວິຫາສິ, ‘‘ອທ຺ຘາ ເອຕ຺ຖ ທີຆາ ກຕິກາ ກຕາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ນິກ຺ກຸກ຺ກຸຈ຺ເຈນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ວິຫາເຣ ຜລາຜລໍ ປິຓ຺ຑປາຕິການມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ຘຸຕງ຺ຄໍ ນ ໂກເປຕິ. ສາມເຓຣາ ອຕ຺ຕໂນ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍານໍ ພຫູນິ ຜລານິ ເທນ຺ຕິ, ອຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ອລຠນ຺ຕາ ຂິຍ຺ຍນ຺ຕິ, ຂິຍ຺ຍນມຕ຺ຕເມວ ເຈຕໍ ໂຫຕິ.

ສເຈ ປນ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂໍ ໂຫຕິ, ເອກໍ ປນສຣຸກ຺ຂໍ ນິສ຺ສາຍ ສຏ຺ຐິປິ ຊນາ ຊີວນ຺ຕິ, ຕາທິເສ ກາເລ ສພ຺ເພສໍ ສງ຺ຄຫກຣຓຕ຺ຖາຍ ຠາເຊຕ຺ວາ ຂາທິຕພ຺ພໍ, ອຍໍ ສາມີຈິ. ຍາວ ປນ ກຕິກວຕ຺ຕໍ ນ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ຕາວ ເຕຫິ ຂາຍິຕໍ ສຸຂາຍິຕເມວ. ກທາ ປນ ກຕິກວຕ຺ຕໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ? ຍທາ ສມຄ຺ໂຄ ສງ຺ໂຆ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠາເຊຕ຺ວາ ຂາທນ຺ຕູ’’ຕິ ສາເວຕິ. ເອກຠິກ຺ຂຸເກ ປນ ວິຫາເຣ ເອເກນ ສາວິເຕປິ ປຸຣິມກຕິກາ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິເຍວ. ສເຈ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘາຍ ກຕິກາຍ ສາມເຓຣາ ເນວ ຣຸກ຺ຂໂຕ ປາເຕນ຺ຕິ, ນ ຠູມິໂຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ເທນ຺ຕິ, ປຕິຕຜລານິ ປາເທຫິ ປຫຣນ຺ຕາ ວິຈຣນ຺ຕິ, ເຕສໍ ທສຠາຄໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອຸປຑ຺ຒຜລຠາເຄນ ຜາຕິກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ. ອທ຺ຘາ ຜາຕິກມ຺ມໂລເຠນ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທສ຺ສນ຺ຕິ. ປຸນ ສຸຠິກ຺ເຂ ຊາເຕ ກປ຺ປິຍກາຣເກສຸ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສາຂາປຣິວາຣາທີນິ ກຕ຺ວາ ຣຸກ຺ເຂ ຣກ຺ຂນ຺ເຕສຸ ສາມເຓຣານໍ ຜາຕິກມ຺ມໍ ນ ທາຕພ຺ພໍ, ຠາເຊຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ.

‘‘ວິຫາເຣ ຜລາຜລໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ສາມນ຺ຕຄາເມຫິ ມນຸສ຺ສາ ຄິລານານໍ ວາ ຄພ຺ຠິນີນໍ ວາ ອຕ຺ຖາຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເອກໍ ນາຬິເກຣໍ ເທຖ, ອມ຺ພໍ ເທຖ, ລພຸຊໍ ເທຖາ’’ຕິ ຍາຈນ຺ຕິ, ທາຕພ຺ພໍ ນ ທາຕພ຺ພນ຺ຕິ? ທາຕພ຺ພໍ. ອທີຍມາເນ ຫິ ເຕ ໂທມນສ຺ສິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ເທນ຺ເຕນ ປນ ສງ຺ຆໍ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ຍາວຕຕິຍໍ ສາເວຕ຺ວາ ອປໂລກນກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາວ ທາຕພ຺ພໍ, ກຕິກວຕ຺ຕໍ ວາ ກຕ຺ວາ ຐເປຕພ຺ພໍ, ເອວຎ຺ຈ ປນ ກາຕພ຺ພໍ, ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສງ຺ຆສ຺ສ ອນຸມຕິຍາ ສາເວຕພ຺ພໍ –

‘‘ສາມນ຺ຕຄາເມຫິ ມນຸສ຺ສາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຄິລານາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ຜລາຜລໍ ຍາຈນ຺ຕິ, ທ຺ເວ ນາຬິເກຣານິ, ທ຺ເວ ຕາລຜລານິ, ທ຺ເວ ປນສານິ, ປຎ຺ຈ ອມ຺ພານິ, ປຎ຺ຈ ກທລິຜລານິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕານໍ ອນິວາຣຓໍ, ອສຸກຣຸກ຺ຂໂຕ ຈ ອສຸກຣຸກ຺ຂໂຕ ຈ ຜລໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕານໍ ອນິວາຣຓໍ ຣຸຈ຺ຈຕິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສາ’’ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ.

ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄິລານາທີນໍ ນາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຍາຈນ຺ຕາ ‘‘ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ, ວຕ຺ຕໍ ປນ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘‘ນາຬິເກຣາທີນິ ອິມິນາ ນາມ ປຣິຈ຺ເຉເທນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕານໍ ອສຸກຣຸກ຺ຂໂຕ ຈ ອສຸກຣຸກ຺ຂໂຕ ຈ ຜລໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕານໍ ອນິວາຣຓໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ. ອນຸວິຈຣິຕ຺ວາ ປນ ‘‘ອຍໍ ມຘຸຣຜໂລ ອມ຺ໂພ, ອິໂຕ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິປິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ຜລຠາຊນກາເລ ປນ ອາຄຕານໍ ສມ຺ມເຕນ ອຸປຑ຺ຒຠາໂຄ ທາຕພ຺ໂພ, ອສມ຺ມເຕນ ອປໂລເກຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ.

ຂີຓປຣິພ຺ພໂຍ ວາ ມຄ຺ຄຄມິຍສຕ຺ຖວາໂຫ ວາ ອຎ຺ໂຎ ວາ ອິສ຺ສໂຣ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຍາຈຕິ, ອປໂລເກຕ຺ວາວ ທາຕພ຺ພໍ. ພລກ຺ກາເຣນ ຄເຫຕ຺ວາ ຂາທນ຺ໂຕ ນ ວາເຣຕພ຺ໂພ. ກຸທ຺ໂຘ ຫິ ໂສ ຣຸກ຺ເຂປິ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ, ອຎ຺ຎມ຺ປິ ອນຕ຺ຖໍ ກເຣຍ຺ຍ. ປຸຄ຺ຄລິກປຣິເວຓໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຄິລານສ຺ສ ຄາເມນ ຍາຈນ຺ໂຕ ‘‘ອມ຺ເຫຫິ ຉາຍາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ໂຣປິຕໍ, ສເຈ ອຕ຺ຖິ, ຕຸມ຺ເຫ ຊານາຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ຍທິ ປນ ຜລຠຣິຕາວ ຣຸກ຺ຂາ ໂຫນ຺ຕິ, ກຓ຺ຏເກ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຜລວາເຣນ ຂາທນ຺ຕິ, ອປຈ຺ຈາສີສນ຺ເຕນ ຫຸຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ພລກ຺ກາເຣນ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ນ ວາເຣຕພ຺ໂພ, ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕເມເວຕ຺ຖ ກາຣຓໍ.

ສງ຺ຆສ຺ສ ຜລາຣາໂມ ໂຫຕິ, ປຏິຊຄ຺ຄນໍ ນ ລຠຕິ, ສເຈ ຕໍ ໂກຈິ ວຕ຺ຕສີເສນ ຊຄ຺ຄຕິ, ສງ຺ຆສ຺ເສວ ໂຫຕິ. ອຖາປິ ກສ຺ສຈິ ປຏິພລສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ‘‘ອິມໍ ສປ຺ປຸຣິສ ຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ເທຫີ’’ຕິ ສງ຺ໂຆ ຠາຣໍ ກໂຣຕິ, ໂສ ເຈ ວຕ຺ຕສີເສນ ຊຄ຺ຄຕິ, ເອວມ຺ປິ ສງ຺ຆສ຺ເສວ ໂຫຕິ. ຜາຕິກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈາສີສນ຺ຕສ຺ສ ປນ ຕຕິຍຠາເຄນ ວາ ອຸປຑ຺ຒຠາເຄນ ວາ ຜາຕິກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ. ‘‘ຠາຣິຍໍ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ເອຕ຺ຕເກນ ອນິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປນ ສພ຺ພໍ ຕເວວ ສນ຺ຕກໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ມູລຠາຄໍ ທສຠາຄມຕ຺ຕໍ ທຕ຺ວາ ຊຄ຺ຄາຫີ’’ຕິປິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ຄຣຸຠຓ຺ຑຕ຺ຕາ ປນ ມູລຈ຺ເຉຊ຺ຊວເສນ ນ ທາຕພ຺ພໍ. ໂສ ມູລຠາຄໍ ທຕ຺ວາ ຂາທນ຺ໂຕ ອກຕາວາສໍ ວາ ກຕ຺ວາ ກຕາວາສໍ ວາ ຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ນິສ຺ສິຕການໍ ອາຣາມໍ ນິຍ຺ຍາເທຕິ, ເຕຫິປິ ມູລຠາໂຄ ທາຕພ຺ໂພວ. ຍທາ ປນ ຠິກ຺ຂູ ສຍໍ ຊຄ຺ຄິຕຸໍ ປໂຫນ຺ຕິ, ອຖ ເຕສໍ ຊຄ຺ຄິຕຸຎ຺ຈ ນ ທາຕພ຺ພໍ, ຊຄ຺ຄິຕກາເລ ຈ ນ ວາເຣຕພ຺ພາ, ຊຄ຺ຄນກາເລເຍວ ວາເຣຕພ຺ພາ. ‘‘ພຫຸໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ຂາຍິຕໍ, ອິທານິ ມາ ຊຄ຺ຄິຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆເຍວ ຊຄ຺ຄິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ.

ສເຈ ປນ ເນວ ວຕ຺ຕສີເສນ ຊຄ຺ຄນ຺ໂຕ ອຕ຺ຖິ, ນ ຜາຕິກມ຺ເມນ, ນ ສງ຺ໂຆ ຊຄ຺ຄິຕຸໍ ປໂຫຕິ, ເອໂກ ອນາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ຜາຕິກມ຺ມໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ປຈ຺ຈາສີສຕິ, ອປໂລກນກມ຺ເມນ ຜາຕິກມ຺ມໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ອິຕິ ອິມໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ກມ຺ມລກ຺ຂຓເມວ ໂຫຕິ. ອປໂລກນກມ຺ມໍ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ຐານານິ ຄຈ຺ຉຕິ.

ຎຕ຺ຕິກມ຺ມຏ຺ຐານເຠເທ ປນ ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ ຠນ຺ເຕ ສງ຺ໂຆ, ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ອາຍສ຺ມໂຕ ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ໂຂ, ອນຸສິຏ຺ໂຐ ໂສ ມຍາ. ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ, ອາຄຈ຺ຉາຫີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ’’ຕິ ເອວໍ ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ຂສ຺ສ ໂອສາຣຓາ ໂອສາຣຓາ ນາມ.

‘‘ສຸຓນ຺ຕຸ ເມ ອາຍສ຺ມນ຺ຕາ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມກຖິໂກ ອິມສ຺ສ ເນວ ສຸຕ຺ຕໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ໂນ ສຸຕ຺ຕວິຠງ຺ໂຄ, ໂສ ອຕ຺ຖໍ ອສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ພ຺ຍຎ຺ຊນຈ຺ຉາຍາຍ ອຕ຺ຖໍ ປຏິພາຫຕິ. ຍທາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ວຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ອວເສສາ ອິມໍ ອຘິກຣຓໍ ວູປສເມຍ຺ຍາມາ’’ຕິ ເອວໍ ອຸພ຺ພາຫິກາວິນິຈ຺ຉເຍ ຘມ຺ມກຖິກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນິສ຺ສາຣຓາ ນິສ຺ສາຣຓາ ນາມ.

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ ຠນ຺ເຕ ສງ຺ໂຆ, ອຊ຺ຊຸໂປສໂຖ ປນ຺ນຣໂສ. ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອຸໂປສຖໍ ກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ເອວໍ ອຸໂປສຖກມ຺ມວເສນ ຐປິຕາ ຎຕ຺ຕິ ອຸໂປສໂຖ ນາມ.

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ ຠນ຺ເຕ ສງ຺ໂຆ, ອຊ຺ຊ ປວາຣຓາ ປນ຺ນຣສີ. ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ປວາເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ເອວໍ ປວາຣຓາກມ຺ມວເສນ ຐປິຕາ ຎຕ຺ຕິ ປວາຣຓາ ນາມ.

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ ຠນ຺ເຕ ສງ຺ໂຆ, ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ອາຍສ຺ມໂຕ ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ໂຂ. ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ອຫໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ອນຸສາເສຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ອນຸສາເສຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ອຫໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ອນ຺ຕຣາຍິເກ ຘມ຺ເມ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ອນ຺ຕຣາຍິເກ ຘມ຺ເມ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ອຫໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ວິນຍໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ວິນຍໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ອຫໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາເມນ ວິນຍໍ ປຸຏ຺ໂຐ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ອິຕ຺ຖນ຺ນາເມນ ວິນຍໍ ປຸຏ຺ໂຐ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕານໍ ວາ ປຣໍ ວາ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸໍ ຐປິຕາ ຎຕ຺ຕິ ສມ຺ມຸຕິ ນາມ.

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ ຠນ຺ເຕ ສງ຺ໂຆ, ອິທໍ ຈີວຣໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ນິສ຺ສຏ຺ຐໍ. ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອິມໍ ຈີວຣໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທເທຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ຍທາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ອາຍສ຺ມນ຺ຕາ ອິມໍ ຈີວຣໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທເທຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ນິສ຺ສຏ຺ຐຈີວຣປຕ຺ຕາທີນໍ ທານໍ ທານໍ ນາມ.

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ ຠນ຺ເຕ ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ອາປຕ຺ຕິໍ ສຣຕິ, ວິວຣຕິ, ອຸຕ຺ຕານິໍ ກໂຣຕິ, ເທເສຕິ. ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ອຫໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາປຕ຺ຕິໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍນ຺ຕິ. ຍທາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ອຫໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາປຕ຺ຕິໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ເຕນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ປສ຺ສສີ’’ຕິ. ‘‘ອາມ ປສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອາຍຕິໍ ສໍວເຣຍ຺ຍາສີຕິ ເອວໍ ອາປຕ຺ຕິປຏິຄ຺ຄໂຫ ປຏິຄ຺ຄໂຫ ນາມ.

‘‘ສຸຓນ຺ຕຸ ເມ, ອາຍສ຺ມນ຺ຕາ ອາວາສິກາ. ຍທາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ອິທານິ ອຸໂປສຖໍ ກເຣຍ຺ຍາມ, ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິເສຍ຺ຍາມ, ອາຄເມ ກາເຬ ປວາເຣຍ຺ຍາມາ’’ຕິ. ເຕ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ຠຓ຺ຑນກາຣກາ ກລຫກາຣກາ ວິວາທກາຣກາ ຠສ຺ສກາຣກາ ສງ຺ເຆ ອຘິກຣຓກາຣກາ ຕໍ ກາຬໍ ອນຸວເສຍ຺ຍຸໍ, ອາວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ປຏິພເລນ ອາວາສິກາ ຠິກ຺ຂູ ຎາເປຕພ຺ພາ – ‘‘ສຸຓນ຺ຕຸ ເມ, ອາຍສ຺ມນ຺ຕາ ອາວາສິກາ. ຍທາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ອິທານິ ອຸໂປສຖໍ ກເຣຍ຺ຍາມ, ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິເສຍ຺ຍາມ, ອາຄເມ ຊຸຓ຺ເຫ ປວາເຣຍ຺ຍາມາ’’ຕິ ເອວໍ ກຕາ ປວາຣຓາປຈ຺ຈຸກ຺ກຑ຺ຒນາ ປຈ຺ຈຸກ຺ກຑ຺ຒນາ ນາມ.

ສພ຺ເພເຫວ ເອກຊ຺ຌໍ ສນ຺ນິປຕິຕພ຺ພໍ, ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຏິພເລນ ສງ຺ໂຆ ຎາເປຕພ຺ໂພ – ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ ອມ຺ຫາກໍ ຠຓ຺ຑນຊາຕານໍ ກລຫຊາຕານໍ ວິວາທາປນ຺ນານໍ ວິຫຣຕໍ ພຫຸໍ ອສ຺ສາມຓກໍ ອຊ຺ຌາຈິຓ຺ຓໍ ຠາສິຕປຣິກ຺ກນ຺ຕໍ. ສເຈ ມຍໍ ອິມາຫິ ອາປຕ຺ຕີຫິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ກາເຣສ຺ສາມ, ສິຍາປິ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ກກ຺ຂຬຕ຺ຕາຍ ວາຬຕ຺ຕາຍ ເຠທາຍ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍ. ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອິມໍ ອຘິກຣຓໍ ຕິຓວຕ຺ຖາຣເກນ ວູປສເມຍ຺ຍ ຐເປຕ຺ວາ ຖຸລ຺ລວຊ຺ຊໍ, ຐເປຕ຺ວາ ຄິຫິປຏິສຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຕິຓວຕ຺ຖາຣກສມເຖນ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພປຐມາ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກຎຕ຺ຕິ ກມ຺ມລກ຺ຂຓໍ ນາມ.

ຕຖາ ຕໂຕ ປຣາ ເອເກກສ຺ມິໍ ປກ຺ເຂ ເອເກກໍ ກຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຎຕ຺ຕິໂຍ ອິຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕປ຺ປເຠທໍ ໂອສາຣຓໍ ນິສ຺ສາຣຓໍ…ເປ… ກມ຺ມລກ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ນວມນ຺ຕິ ຎຕ຺ຕິກມ຺ມໍ ອິມານິ ນວ ຐານານິ ຄຈ຺ຉຕິ.

ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມຏ຺ຐານເຠເທ ປນ ວຑ຺ຒສ຺ສ ລິຈ຺ຉວິໂນ ປຕ຺ຕນິກ຺ກຸຊ຺ຊນວເສນ ຂນ຺ຘເກ ວຸຕ຺ຕາ ນິສ຺ສາຣຓາ. ຕສ຺ເສວ ປຕ຺ຕຸກ຺ກຸຊ຺ຊນວເສນ ວຸຕ຺ຕາ ໂອສາຣຓາ ຈ ເວທິຕພ຺ພາ.

ສີມາສມ຺ມຸຕິ ຕິຈີວເຣນ ອວິປ຺ປວາສສມ຺ມຸຕິ, ສນ຺ຖຕສມ຺ມຸຕິ, ຠຕ຺ຕຸທ຺ເທສກ-ເສນາສນຄ຺ຄາຫາປກ-ຠຓ຺ຑາຄາຣິກ-ຈີວຣປຏິຄ຺ຄາຫກ-ຈີວຣຠາຊກ-ຍາຄຸຠາຊກຜລຠາຊກ-ຂຊ຺ຊຠາຊກ-ອປ຺ປມຕ຺ຕກວິສ຺ສຊ຺ຊກ-ສາຏິຍຄ຺ຄາຫາປກ-ປຕ຺ຕຄ຺ຄາຫາປກ-ອາຣາມິກເປສກສາມເຓຣເປສກສມ຺ມຸຕີຕິ ເອຕາສໍ ສມ຺ມຸຕີນໍ ວເສນ ສມ຺ມຸຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ກຖິນຈີວຣທານມຕກຈີວຣທານວເສນ ທານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ກຖິນຸທ຺ຘາຣວເສນ ອຸທ຺ຘາໂຣ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກຸຏິວຕ຺ຖຸວິຫາຣວຕ຺ຖຸເທສນາວເສນ ເທສນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຍາ ປນ ຕິຓວຕ຺ຖາຣກສມເຖ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກຎຕ຺ຕິຎ຺ຈ ເອເກກສ຺ມິໍ ປກ຺ເຂ ເອເກກໍ ຎຕ຺ຕິຎ຺ຈາຕິ ຕິສ຺ໂສ ຎຕ຺ຕິໂຍ ຐເປຕ຺ວາ ປຸນ ເອກສ຺ມິໍ ປກ຺ເຂ ເອກາ, ເອກສ຺ມິໍ ປກ຺ເຂ ເອກາຕິ ທ຺ເວ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມວາຈາ ວຸຕ຺ຕາ, ຕາສໍ ວເສນ ກມ຺ມລກ຺ຂຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິຕິ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມໍ ອິມານິ ສຕ຺ຕ ຐານານິ ຄຈ຺ຉຕິ.

ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ມຏ຺ຐານເຠເທ ປນ ຕຊ຺ຊນີຍກມ຺ມາທີນໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ກມ຺ມານໍ ວເສນ ນິສ຺ສາຣຓາ, ເຕສໍເຍວ ຈ ກມ຺ມານໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠນວເສນ ໂອສາຣຓາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຠິກ຺ຂຸໂນວາທກສມ຺ມຸຕິວເສນ ສມ຺ມຸຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ປຣິວາສທານມານຕ຺ຕທານວເສນ ທານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ມູລາຍປຏິກສ຺ສນກມ຺ມວເສນ ນິຄ຺ຄໂຫ ເວທິຕພ຺ໂພ. ‘‘ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕານຸວຕ຺ຕິກາ ອຏ຺ຐ, ຍາວຕຕິຍກາ ອຣິຏ຺ໂຐ ຈຓ຺ຑກາຬີ ຈ ອິເມ ເຕ ຍາວຕຕິຍກາ’’ຕິ ອິມາສໍ ເອກາທສນ຺ນໍ ສມນຸຠາສນານໍ ວເສນ ສມນຸຠາສນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຸປສມ຺ປທາກມ຺ມອພ຺ຠານກມ຺ມວເສນ ປນ ກມ຺ມລກ຺ຂຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິຕິ ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ມໍ ອິມານິ ສຕ຺ຕ ຐານານິ ຄຈ຺ຉຕິ.

໔໙໗. ອິຕິ ກມ຺ມານິ ຈ ກມ຺ມວິປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ວິປຕ຺ຕິວິຣຫິຕານໍ ກມ຺ມານໍ ຐານປເຠທຄມນຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ເຕສໍ ກມ຺ມານໍ ກາຣກສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ປຸນ ‘‘ຈຕຸວຄ຺ຄກຣເຓ ກມ຺ເມ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ປຣິສໂຕ ກມ຺ມວິປຕ຺ຕິວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ.

ກມ຺ມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຕ຺ຖວສວຄ຺ຄາທິວຓ຺ຓນາ

໔໙໘. ອິທານິ ຍານິ ຕານິ ເຕສໍ ກມ຺ມານໍ ວຕ຺ຖຸຠູຕານິ ສິກ຺ຂາປທານິ, ເຕສໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍໍ ອານິສໍສໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ທ຺ເວ ອຕ຺ຖວເສ ປຏິຈ຺ຈາ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິການໍ ເວຣານໍ ສໍວຣາຍາຕິ ປາຓາຕິປາຕາທີນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກເວຣານໍ ສໍວຣຕ຺ຖາຍ ປິທຫນຕ຺ຖາຍ. ສມ຺ປຣາຍິການໍ ເວຣານໍ ປຏິຆາຕາຍາຕິ ວິປາກທຸກ຺ຂສງ຺ຂາຕານໍ ສມ຺ປຣາຍິກເວຣານໍ ປຏິຆາຕຕ຺ຖາຍ, ສມຸຈ຺ເຉທນຕ຺ຖາຍ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນຕ຺ຖາຍ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິການໍ ວຊ຺ຊານໍ ສໍວຣາຍາຕິ ເຕສໍເຍວ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ເວຣານໍ ສໍວຣຕ຺ຖາຍ. ສມ຺ປຣາຍິການໍ ວຊ຺ຊານນ຺ຕິ ເຕສໍເຍວ ວິປາກທຸກ຺ຂານໍ. ວິປາກທຸກ຺ຂາເນວ ຫິ ອິຘ ວຊ຺ຊນີຍຠາວໂຕ ວຊ຺ຊານີຕິ ວຸຕ຺ຕານິ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິການໍ ຠຍານນ຺ຕິ ຄຣຫາ ອຸປວາໂທ ຕຊ຺ຊນີຍາທີນິ ກມ຺ມານິ ອຸໂປສຖປວາຣຓານໍ ຐປນໍ ອກິຕ຺ຕິປກາສນີຍກມ຺ມນ຺ຕິ ເອຕານິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກຠຍານິ ນາມ, ເອເຕສໍ ສໍວຣຕ຺ຖາຍ. ສມ຺ປຣາຍິກຠຍານິ ປນ ວິປາກທຸກ຺ຂານິເຍວ, ເຕສໍ ປຏິຆາຕຕ຺ຖາຍ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິການໍ ອກຸສລານນ຺ຕິ ປຎ຺ຈເວຣທສອກຸສລກມ຺ມປຖປ຺ປເຠທານໍ ອກຸສລານໍ ສໍວຣຕ຺ຖາຍ. ວິປາກທຸກ຺ຂາເນວ ປນ ອກ຺ຂມຏ຺ເຐນ ສມ຺ປຣາຍິກອກຸສລານີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ເຕສໍ ປຏິຆາຕຕ຺ຖາຍ. ຄິຫີນໍ ອນຸກມ຺ປາຍາຕິ ອຄາຣິການໍ ສທ຺ຘາຣກ຺ຂຓວເສນ ອນຸກມ຺ປນຕ຺ຖາຍ. ປາປິຈ຺ຉານໍ ປກ຺ຂຸປຈ຺ເຉທາຍາຕິ ປາປິຈ຺ຉປຸຄ຺ຄລານໍ ຄຓພນ຺ຘເຠທນຕ຺ຖາຍ ຄຓໂຠຊນສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ປຐມປາຣາຊິກວຓ຺ຓນາຍເມວ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ສິກ຺ຂາປເທສຸ ອຕ຺ຖວເສນ ວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔໙໙. ປາຕິໂມກ຺ຂາທີສຸ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທໂສຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຎ຺ຈວິໂຘ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ. ປຣິວາສທານາທີສຸ ໂອສາຣຓີຍໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຏ຺ຐາຣສສຸ ວາ ເຕຈຕ຺ຕາລີສາຍ ວາ ວຕ຺ເຕສຸ ວຕ຺ຕມານສ຺ສ ໂອສາຣຓີຍໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ. ເຍນ ກມ຺ເມນ ໂອສາຣີຍຕິ, ຕໍ ກມ຺ມໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິສ຺ສາຣຓີຍໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕນ຺ຕິ ຠຓ຺ຑນກາຣກາທໂຍ ເຍນ ກມ຺ເມນ ນິສ຺ສາຣີຍນ຺ຕິ, ຕໍ ກມ຺ມໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໕໐໐. ອປຎ຺ຎຕ຺ເຕຕິອາທີສຸ ອປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ປຎ຺ຎຕ຺ຕນ຺ຕິ ສຕ຺ຕາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘາ ກກຸສນ຺ຘຎ຺ຈ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ໂກຓາຄມນຎ຺ຈ ກສ຺ສປຎ຺ຈ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ຐເປຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາ ເກນຈິ ອປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ສິກ຺ຂາປເທ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ນາມ. ມກ຺ກຏິວຕ຺ຖຸອາທິວິນີຕກຖາ ສິກ຺ຂາປເທ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອນຸປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ນາມ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ອານິສໍສວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕໐໑. ອິທານິ ສພ຺ພສິກ຺ຂາປທານໍ ເອເກເກນ ອາກາເຣນ ນວຘາ ສງ຺ຄຫໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ນວ ສງ຺ຄຫາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸສງ຺ຄໂຫຕິ ວຕ຺ຖຸນາ ສງ຺ຄໂຫ. ເອວໍ ເສເສສຸປິ ປທຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ – ຍສ຺ມາ ຫິ ເອກສິກ຺ຂາປທມ຺ປິ ອວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ພານິ ວຕ຺ຖຸນາ ສງ຺ຄຫິຕານີຕິ ເອວໍ ຕາວ ວຕ຺ຖຸສງ຺ຄໂຫ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຍສ຺ມາ ປນ ທ຺ເວ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘາ ສີລວິປຕ຺ຕິຍາ ສງ຺ຄຫິຕາ, ປຎ຺ຈາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘາ ອາຈາຣວິປຕ຺ຕິຍາ, ຉ ສິກ຺ຂາປທານິ ອາຊີວວິປຕ຺ຕິຍາ ສງ຺ຄຫິຕານິ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ພານິປິ ວິປຕ຺ຕິຍາ ສງ຺ຄຫິຕານີຕິ ເອວໍ ວິປຕ຺ຕິສງ຺ຄໂຫ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຍສ຺ມາ ປນ ສຕ຺ຕຫາປຕ຺ຕີຫິ ມຸຕ຺ຕໍ ເອກສິກ຺ຂາປທມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ພານິ ອາປຕ຺ຕິຍາ ສງ຺ຄຫິຕານີຕິ ເອວໍ ອາປຕ຺ຕິສງ຺ຄໂຫ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ສພ຺ພານິ ຈ ສຕ຺ຕສຸ ນຄເຣສຸ ປຎ຺ຎຕ຺ຕານີຕິ ນິທາເນນ ສງ຺ຄຫິຕານີຕິ ເອວໍ ນິທານສງ຺ຄໂຫ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຍສ຺ມາ ປນ ເອກສິກ຺ຂາປທມ຺ປິ ອຊ຺ຌາຈາຣິກປຸຄ຺ຄເລ ອສຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ພານິ ປຸຄ຺ຄເລນ ສງ຺ຄຫິຕານີຕິ ເອວໍ ປຸຄ຺ຄລສງ຺ຄໂຫ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ສພ຺ພານິ ປນ ປຎ຺ຈຫິ ເຈວ ສຕ຺ຕຫິ ຈ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ເຘຫິ ສງ຺ຄຫິຕານິ, ສພ຺ພານິ ນ ວິນາ ຉຫິ ສມຸຏ຺ຐາເນຫິ ສມຸຏ຺ຐນ຺ຕີຕິ ສມຸຏ຺ຐາເນນ ສງ຺ຄຫິຕານິ. ສພ຺ພານິ ຈ ຈຕູສຸ ອຘິກຣເຓສຸ ອາປຕ຺ຕາຘິກຣເຓນ ສງ຺ຄຫິຕານິ. ສພ຺ພານິ ສຕ຺ຕຫິ ສມເຖຫິ ສມຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ສມເຖຫິ ສງ຺ຄຫິຕານິ. ເອວເມຕ຺ຖ ຂນ຺ຘສມຸຏ຺ຐານອຘິກຣຓສມຖສງ຺ຄຫາປິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເສສໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ.

ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍ ວິນຍສໍວຓ຺ຓນາຍ

ນວສງ຺ຄຫິຕວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິຏ຺ຐິຕາ ຈ ປຣິວາຣສ຺ສ ອນຸຕ຺ຕານຕ຺ຖປທວຓ຺ຓນາຕິ.

ນິຄມນກຖາ

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ –

ອຸຠໂຕ ວິຠງ຺ຄຂນ຺ຘກ-ປຣິວາຣວິຠຕ຺ຕິເທສນໍ ນາໂຖ;

ວິນຍປິຏກໍ ວິເນນ຺ໂຕ, ເວເນຍ຺ຍໍ ຍໍ ຊິໂນ ອາຫ.

ສມຘິກສຕ຺ຕວີສຕິ-ສຫສ຺ສມຕ຺ເຕນ ຕສ຺ສ ຄນ຺ເຖນ;

ສໍວຓ຺ຓນາ ສມຕ຺ຕາ, ສມນ຺ຕປາສາທິກາ ນາມ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍ ສມນ຺ຕປາສາທິກຕ຺ຕສ຺ມິໍ –

ອາຈຣິຍປຣມ຺ປຣໂຕ, ນິທານວຕ຺ຖຸປ຺ປເຠທທີປນໂຕ;

ປຣສມຍວິວຊ຺ຊນໂຕ, ສກສມຍວິສຸທ຺ຘິໂຕ ເຈວ.

ພ຺ຍຎ຺ຊນປຣິໂສຘນໂຕ, ປທຕ຺ຖໂຕ ປາຬິໂຍຊນກ຺ກມໂຕ;

ສິກ຺ຂາປທນິຈ຺ຉຍໂຕ, ວິຠງ຺ຄນຍເຠທທສ຺ສນໂຕ.

ສມ຺ປສ຺ສຕໍ ນ ທິສ຺ສຕິ, ກິຎ຺ຈິ ອປາສາທິກໍ ຍໂຕ ເອຕ຺ຖ;

ວິຎ຺ຎູນມຍໍ ຕສ຺ມາ, ສມນ຺ຕປາສາທິກາຕ຺ເວວ.

ສໍວຓ຺ຓນາ ປວຕ຺ຕາ, ວິນຍສ຺ສ ວິເນຍ຺ຍທມນກຸສເລນ;

ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂລກນາເຖນ, ໂລກມນຸກມ຺ປມາເນນາຕິ.

ມຫາອຏ຺ຐກຖຎ຺ເຈວ, ມຫາປຈ຺ຈຣິເມວຈ;

ກຸຣຸນ຺ທິຎ຺ຈາຕິ ຕິສ຺ໂສປິ, ສີຫຬຏ຺ຐກຖາ ອິມາ.

ພຸທ຺ຘມິຕ຺ໂຕຕິ ນາເມນ, ວິສ຺ສຸຕສ຺ສ ຍສສ຺ສິໂນ;

ວິນຍຎ຺ຎຸສ຺ສ ຘີຣສ຺ສ, ສຸຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ.

ມຫາເມຆວນຸຍ຺ຍາເນ, ຠູມິຠາເຄ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ;

ມຫາວິຫາໂຣ ໂຍ ສຕ຺ຖຸ, ມຫາໂພຘິວິຠູສິໂຕ.

ຍໍ ຕສ຺ສ ທກ຺ຂິເຓ ຠາເຄ, ປຘານຆຣມຸຕ຺ຕມໍ;

ສຸຈິຈາຣິຕ຺ຕສີເລນ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ເສວິຕໍ.

ອຸຬາຣກຸລສມ຺ຠູໂຕ, ສງ຺ຆຸປຏ຺ຐາຍໂກ ສທາ;

ອນາກຸລາຍ ສທ຺ຘາຍ, ປສນ຺ໂນ ຣຕນຕ຺ຕເຍ.

ມຫານິຄມສາມີຕິ, ວິສ຺ສຸໂຕ ຕຕ຺ຖ ກາຣຍິ;

ຈາຣຸປາກາຣສຎ຺ຈິຕໍ, ຍໍ ປາສາທໍ ມໂນຣມໍ.

ສີຕຈ຺ຉາຍຕຣູເປຕໍ, ສມ຺ປນ຺ນສລິລາສຍໍ;

ວສຕາ ຕຕ຺ຣ ປາສາເທ, ມຫານິຄມສາມິໂນ.

ສຸຈິສີລສມາຈາຣໍ, ເຖຣໍ ພຸທ຺ຘສິຣິວ຺ຫຍໍ;

ຍາ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ອາຣທ຺ຘາ, ອິທ຺ຘາ ວິນຍວຓ຺ຓນາ.

ປາລຍນ຺ຕສ຺ສ ສກລໍ, ລງ຺ກາທີປໍ ນິຣພ຺ພຸທໍ;

ຣຎ຺ໂຎ ສິຣິນິວາສສ຺ສ, ສິຣິປາລຍສສ຺ສິໂນ.

ສມວີສຕິເມ ເຂເມ, ຊຍສໍວຈ຺ຉເຣ ອຍໍ;

ອາຣທ຺ຘາ ເອກວີສມ຺ຫິ, ສມ຺ປຕ຺ເຕ ປຣິນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຸປທ຺ທວາ ກຸເລ ໂລເກ, ນິຣຸປທ຺ທວໂຕ ອຍໍ;

ເອກສໍວຈ຺ຉເຣເນວ, ຍຖາ ນິຏ຺ຐໍ ອຸປາຄຕາ.

ເອວໍ ສພ຺ພສ຺ສ ໂລກສ຺ສ, ນິຏ຺ຐໍ ຘມ຺ມູປສໍຫິຕາ;

ສີຆໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ ອາຣມ຺ຠາ, ສພ຺ເພປິ ນິຣຸປທ຺ທວາ.

ຈິຣຏ຺ຐິຕຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມສ຺ສ, ກໂຣນ຺ເຕນ ມຍາ ອິມໍ;

ສທ຺ຘມ຺ມພຫຸມາເນນ, ຍຎ຺ຈ ປຸຎ຺ຎໍ ສມາຈິຕໍ.

ສພ຺ພສ຺ສ ອານຸຠາເວນ, ຕສ຺ສ ສພ຺ເພປິ ປາຓິໂນ;

ຠວນ຺ຕຸ ຘມ຺ມຣາຊສ຺ສ, ສທ຺ຘມ຺ມຣສເສວິໂນ.

ຈິຣໍ ຕິຏ຺ຐຕຸ ສທ຺ຘມ຺ໂມ, ກາເລ ວສ຺ສໍ ຈິຣໍ ປຊໍ;

ຕປ຺ເປຕຸ ເທໂວ ຘມ຺ເມນ, ຣາຊາ ຣກ຺ຂຕຸ ເມທິນິນ຺ຕິ.

ປຣມວິສຸທ຺ຘສທ຺ຘາພຸທ຺ຘິວີຣິຍປຏິມຓ຺ຑິເຕນ ສີລາຈາຣຊ຺ຊວມທ຺ທວາທິຄຸຓສມຸທຍສມຸທິເຕນ ສກສມຍສມຍນ຺ຕຣຄຫນຊ຺ໂຌຄາຫຓສມຕ຺ເຖນ ປຎ຺ຎາເວຍ຺ຍຕ຺ຕິຍສມນ຺ນາຄເຕນ ຕິປິຏກປຣິຍຕ຺ຕິປ຺ປເຠເທ ສາຏ຺ຐກເຖ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ອປ຺ປຏິຫຕຎ຺ຎາຓປ຺ປຠາເວນ ມຫາເວຍ຺ຍາກຣເຓນ ກຣຓສມ຺ປຕ຺ຕິຊນິຕສຸຂວິນິຄ຺ຄຕມຘຸໂຣທາຣວຈນລາວຓ຺ຓຍຸຕ຺ເຕນ ຍຸຕ຺ຕມຸຕ຺ຕວາທິນາ ວາທິວເຣນ ມຫາກວິນາ ປຠິນ຺ນປອສມ຺ຠິທາປຣິວາເຣ ຉຬຠິຎ຺ຎາທິປເຠທຄຸຓປຏິມຓ຺ຑິເຕ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ເມ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕພຸທ຺ຘີນໍ ເຖຣວໍສປ຺ປທີປານໍ ເຖຣານໍ ມຫາວິຫາຣວາສີນໍ ວໍສາລງ຺ກາຣຠູເຕນ ວິປຸລວິສຸທ຺ຘພຸທ຺ຘິນາ ພຸທ຺ຘໂຆໂສຕິ ຄຣູຫິ ຄຫິຕນາມເຘຍ຺ເຍນ ເຖເຣນ ກຕາ ອຍໍ ສມນ຺ຕປາສາທິກາ ນາມ ວິນຍສໍວຓ຺ຓນາ –

ຕາວ ຕິຏ຺ຐຕຸ ໂລກສ຺ມິໍ, ໂລກນິຕ຺ຖຣເຓສິນໍ;

ທສ຺ເສນ຺ຕີ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ, ນຍໍ ສີລວິສຸທ຺ຘິຍາ.

ຍາວ ພຸທ຺ໂຘຕິ ນາມມ຺ປິ, ສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຕາທິໂນ;

ໂລກມ຺ຫິ ໂລກເຊຏ຺ຐສ຺ສ, ປວຕ຺ຕຕິ ມເຫສິໂນຕິ.

ສມນ຺ຕປາສາທິກາ ນາມ

ວິນຍ-ອຏ຺ຐກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.