📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ວິນຍປິຏເກ

ວິນຍສງ຺ຄຫ-ອຏ຺ຐກຖາ

ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠກຖາ

ວຕ຺ຖຸຕ຺ຕຍໍ ນມສ຺ສິຕ຺ວາ, ສຣຓໍ ສພ຺ພປາຓິນໍ;

ວິນເຍ ປາຏວຕ຺ຖາຍ, ໂຍຄາວຈຣຠິກ຺ຂຸນໍ.

ວິປ຺ປກິຓ຺ຓມເນກຕ຺ຖ, ປາຬິມຸຕ຺ຕວິນິຈ຺ຉຍໍ;

ສມາຫຣິຕ຺ວາ ເອກຕ຺ຖ, ທສ຺ສຍິສ຺ສມນາກຸລໍ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ມາຕິກາ –

‘‘ທິວາເສຍ຺ຍາ ປຣິກ຺ຂາໂຣ, ເຠສຊ຺ຊກຣຓມ຺ປິ ຈ;

ປຣິຕ຺ຕໍ ປຏິສນ຺ຖາໂຣ, ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ກຸລສງ຺ຄໂຫ.

‘‘ມຈ຺ຉມໍສໍ ອນາມາສໍ, ອຘິຏ຺ຐານວິກປ຺ປນໍ;

ຈີວເຣນວິນາວາໂສ, ຠຓ຺ຑສ຺ສ ປຏິສາມນໍ.

‘‘ກຍວິກ຺ກຍສມາປຕ຺ຕິ, ຣູປິຍາທິປຏິຄ຺ຄໂຫ;

ທານວິສ຺ສາສຄ຺ຄາເຫຫິ, ລາຠສ຺ສ ປຣິຓາມນໍ.

‘‘ປຖວີ ຠູຕຄາໂມ ຈ, ທຸວິຘໍ ສຫເສຍ຺ຍກໍ;

ວິຫາເຣ ສງ຺ຆິເກ ເສຍ຺ຍໍ, ສນ຺ຖຣິຕ຺ວານ ປກ຺ກໂມ.

‘‘ກາລິການິປິ ຈຕ຺ຕາຣິ, ກປ຺ປິຍາ ຈຕຸຠູມິໂຍ;

ຂາທນີຍາທິປຏິຄ຺ຄາໂຫ, ປຏິກ຺ເຂປປວາຣຓາ.

‘‘ປພ຺ພຊ຺ຊາ ນິສ຺ສໂຍ ສີມາ, ອຸໂປສຖປວາຣຓໍ;

ວສ຺ສູປນາຍິກາ ວຕ຺ຕໍ, ຈຕຸປຈ຺ຈຍຠາຊນໍ.

‘‘ກຖິນໍ ຄຣຸຠຓ຺ຑານິ, ໂຈທນາທິວິນິຈ຺ຉໂຍ;

ຄຣຸກາປຕ຺ຕິວຸຏ຺ຐານໍ, ກມ຺ມາກມ຺ມໍ ປກິຓ຺ຓກ’’ນ຺ຕິ.

໑. ທິວາເສຍ຺ຍວິນິຈ຺ຉຍກຖາ

໑. ຕຕ຺ຖ ທິວາເສຍ຺ຍາຕິ ທິວານິປຊ຺ຊນໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ – ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິວາ ປຏິສລ຺ລີຍນ຺ເຕນ ທ຺ວາຣໍ ສໍວຣິຕ຺ວາ ປຏິສລ຺ລີຍິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ປາຣາ. ໗໗) ວຈນໂຕ ທິວາ ນິປຊ຺ຊນ຺ເຕນ ທ຺ວາຣໍ ສໍວຣິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ກິຎ຺ຈາປິ ປາຬິຍໍ ‘‘ອຍໍ ນາມ ອາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕາ, ວິວຣິຕ຺ວາ ນິປນ຺ນໂທເສນ ປນ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ທ຺ວາຣໍ ສໍວຣິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິຕຸໍ ອນຸຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ອສໍວຣິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ທຸກ຺ກຏໍ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໗໗) ວຸຕ຺ຕໍ. ຠຄວໂຕ ຫິ ອຘິປ຺ປາຍໍ ຎຕ຺ວາ ອຸປາລິຕ຺ເຖຣາທີຫິ ອຏ຺ຐກຖາ ຐປິຕາ. ‘‘ອຕ຺ຖາປຕ຺ຕິ ທິວາ ອາປຊ຺ຊຕິ, ໂນ ຣຕ຺ຕິ’’ນ຺ຕິ (ປຣິ. ໓໒໓) ອິມິນາປິ ເຈຕໍ ສິທ຺ຘໍ.

໒. ກີທິສໍ ປນ ທ຺ວາຣໍ ສໍວຣິຕພ຺ພໍ, ກີທິສໍ ນ ສໍວຣິຕພ຺ພໍ? ຣຸກ຺ຂປທຣເວຬຸປທຣກິລຎ຺ຊປຓ຺ຓາທີນໍ ເຍນ ເກນຈິ ກວາຏໍ ກຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ອຸທຸກ຺ຂເລ ອຸປຣິ ອຸຕ຺ຕຣປາສເກ ຈ ປເວເສຕ຺ວາ ກຕໍ ປຣິວຕ຺ຕກທ຺ວາຣເມວ ສໍວຣິຕພ຺ພໍ. ອຎ຺ຎໍ ໂຄຣູປານໍ ວເຊສຸ ວິຍ ຣຸກ຺ຂສູຈິກຓ຺ຏກທ຺ວາຣໍ, ຄາມຖກນກໍ ຈກ຺ກລກຍຸຕ຺ຕທ຺ວາຣໍ, ຜລເກສຸ ວາ ກິຏິກາສຸ ວາ ທ຺ເວ ຕີຓິ ຈກ຺ກລການິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ກຕໍ ສໍສຣຓກິຏິກທ຺ວາຣໍ, ອາປເຓສຸ ວິຍ ກຕໍ ອຸຄ຺ຆາຏນກິຏິກທ຺ວາຣໍ, ທ຺ວີສຸ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ເວຬຸສລາກາ ໂຄປ຺ເຜຕ຺ວາ ປຓ຺ຓກຸຏີສຸ ກຕໍ ສລາກຫຕ຺ຖກທ຺ວາຣໍ, ທຸສ຺ສສາຓິທ຺ວາຣນ຺ຕິ ເອວຣູປໍ ທ຺ວາຣໍ ນ ສໍວຣິຕພ຺ພໍ. ປຕ຺ຕຫຕ຺ຖສ຺ສ ກວາຏປ຺ປຓາມເນ ປນ ເອກໍ ທຸສ຺ສສາຓິທ຺ວາຣເມວ ອນາປຕ຺ຕິກຣໍ, ອວເສສານິ ປຓາເມນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ. ທິວາ ປຏິສລ຺ລີຍນ຺ຕສ຺ສ ປນ ປຣິວຕ຺ຕກທ຺ວາຣເມວ ອາປຕ຺ຕິກຣໍ, ເສສານິ ສໍວຣິຕ຺ວາ ວາ ອສໍວຣິຕ຺ວາ ວາ ນິປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖິ, ສໍວຣິຕ຺ວາ ປນ ນິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ເອຕໍ ວຕ຺ຕໍ.

໓. ປຣິວຕ຺ຕກທ຺ວາຣໍ ກິຕ຺ຕເກນ ສໍວຸຕໍ ໂຫຕິ? ສູຈິຆຏິກາສຸ ທິນ຺ນາສຸ ສໍວຸຕເມວ ໂຫຕິ. ອປິຈ ໂຂ ສູຈິມຕ຺ເຕປິ ທິນ຺ເນ ວຏ຺ຏຕິ, ຆຏິກາມຕ຺ເຕປິ ທິນ຺ເນ ວຏ຺ຏຕິ, ທ຺ວາຣພາຫໍ ຜຸສິຕ຺ວາ ຐປິຕມຕ຺ເຕປິ ວຏ຺ຏຕິ, ອີສກໍ ອຜຸສິເຕປິ ວຏ຺ຏຕິ, ສພ຺ພນ຺ຕິເມນ ວິຘິນາ ຍາວຕາ ສີສໍ ນປ຺ປວິສຕິ, ຕາວຕາ ອຜຸສິເຕປິ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ພຫູນໍ ວຬຎ຺ຊນຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ, ຠິກ຺ຂຸໍ ວາ ສາມເຓຣໍ ວາ ‘‘ທ຺ວາຣໍ, ອາວຸໂສ, ຊຄ຺ຄາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາປິ ນິປຊ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຖ ຠິກ຺ຂູ ຈີວຣກມ຺ມໍ ວາ ອຎ຺ຎໍ ວາ ກິຎ຺ຈິ ກໂຣນ຺ຕາ ນິສິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ, ‘‘ເອເຕ ທ຺ວາຣໍ ຊຄ຺ຄິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອາໂຠຄໍ ກຕ຺ວາປິ ນິປຊ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ກຸຣຸນ຺ທຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ອຸປາສກມ຺ປິ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວາ ‘ເອສ ຊຄ຺ຄິສ຺ສຕີ’ຕິ ອາໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ ວາ ນິປຊ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ເກວລໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ວາ ມາຕຸຄາມໍ ວາ ອາປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ຍຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖປິ ໂຍ ໂຍ ເຖຣວາໂທ ວາ ອຏ຺ຐກຖາວາໂທ ວາ ປຈ຺ຉາ ວຸຈ຺ຈຕິ, ໂສ ໂສວ ປມາຓນ຺ຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

໔. ອຖ ທ຺ວາຣສ຺ສ ອຸທຸກ຺ຂລໍ ວາ ອຸຕ຺ຕຣປາສໂກ ວາ ຠິນ຺ໂນ ໂຫຕິ ອຏ຺ຐປິໂຕ ວາ, ສໍວຣິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ນວກມ຺ມຕ຺ຖໍ ວາ ປນ ອິຏ຺ຐກປຸຎ຺ໂຊ ວາ ມຕ຺ຕິກາທີນໍ ວາ ຣາສິ ອນ຺ໂຕທ຺ວາເຣ ກໂຕ ໂຫຕິ, ອຏ຺ຏໍ ວາ ພນ຺ຘນ຺ຕິ, ຍຖາ ສໍວຣິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ເອວຣູເປ ອນ຺ຕຣາເຍ ສຕິ ອສໍວຣິຕ຺ວາປິ ນິປຊ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍທິ ປນ ກວາຏໍ ນຕ຺ຖິ, ລທ຺ຘກປ຺ປເມວ. ອຸປຣິ ສຍນ຺ເຕນ ນິສ຺ເສຓິໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ນິສ຺ເສຓິມຕ຺ຖເກ ຖກນກໍ ໂຫຕິ, ຖເກຕ຺ວາປິ ນິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ຄພ຺ເຠ ນິປຊ຺ຊນ຺ເຕນ ຄພ຺ຠທ຺ວາຣໍ ວາ ປມຸຂທ຺ວາຣໍ ວາ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ສໍວຣິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ເອກກຸຏ຺ຏເກ ເຄເຫ ທ຺ວີສຸ ປສ຺ເສສຸ ທ຺ວາຣານິ ກຕ຺ວາ ວຬຎ຺ຊນ຺ຕິ, ທ຺ເວປິ ທ຺ວາຣານິ ຊຄ຺ຄິຕພ຺ພານິ, ຕິຠູມເກປິ ປາສາເທ ທ຺ວາຣໍ ຊຄ຺ຄິຕພ຺ພເມວ. ສເຈ ຠິກ຺ຂາຈາຣາ ປຏິກ຺ກມ຺ມ ໂລຫປາສາທສທິສໍ ປາສາທໍ ພຫູ ຠິກ຺ຂູ ທິວາວິຫາຣຕ຺ຖໍ ປວິສນ຺ຕິ, ສງ຺ຆຕ຺ເຖເຣນ ທ຺ວາຣປາລສ຺ສ ‘‘ທ຺ວາຣໍ ຊຄ຺ຄາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ວາ ‘‘ທ຺ວາຣຊຄ຺ຄນໍ ນາມ ເອຕສ຺ສ ຠາໂຣ’’ຕິ ອາໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ ວາ ປວິສິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ຍາວ ສງ຺ຆນວເກນ ເອວເມວ ກາຕພ຺ພໍ. ປຸເຣ ປວິສນ຺ຕານໍ ‘‘ທ຺ວາຣຊຄ຺ຄນໍ ນາມ ປຈ຺ຉິມານໍ ຠາໂຣ’’ຕິ ເອວໍ ອາໂຠຄໍ ກາຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ອນາປຸຈ຺ຉາ ວາ ອາໂຠຄໍ ອກຕ຺ວາ ວາ ອນ຺ໂຕຄພ຺ເຠ ວາ ອສໍວຸຕທ຺ວາເຣ ພຫິ ວາ ນິປຊ຺ຊນ຺ຕານໍ ອາປຕ຺ຕິ. ຄພ຺ເຠ ວາ ພຫິ ວາ ນິປຊ຺ຊນກາເລປິ ‘‘ທ຺ວາຣຊຄ຺ຄນໍ ນາມ ມຫາທ຺ວາເຣ ທ຺ວາຣປາລສ຺ສ ຠາໂຣ’’ຕິ ອາໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ເອວໍ ໂລຫປາສາທາທີສຸ ອາກາສຕເລ ນິປຊ຺ຊນ຺ເຕນປິ ທ຺ວາຣໍ ສໍວຣິຕພ຺ພເມວ.

ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ – ອິທໍ ທິວາປຏິສລ຺ລີຍນໍ ເຍນ ເກນຈິ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ເຕ ສທ຺ວາຣພນ຺ເຘ ຐາເນ ກຖິຕໍ, ຕສ຺ມາ ອພ຺ໂຠກາເສ ວາ ຣຸກ຺ຂມູເລ ວາ ມຓ຺ຑເປ ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ສທ຺ວາຣພນ຺ເຘ ນິປຊ຺ຊນ຺ເຕນ ທ຺ວາຣໍ ສໍວຣິຕ຺ວາວ ນິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ມຫາປຣິເວຓໍ ໂຫຕິ ມຫາໂພຘິຍງ຺ຄຓໂລຫປາສາທງ຺ຄຓສທິສໍ ພຫູນໍ ໂອສຣຓຏ຺ຐານໍ, ຍຕ຺ຖ ທ຺ວາຣໍ ສໍວຸຕມ຺ປິ ສໍວຸຕຏ຺ຐາເນ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ທ຺ວາຣໍ ອລຠນ຺ຕາ ປາກາຣໍ ອາຣຸຫິຕ຺ວາປິ ວິຈຣນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ສໍວຣຓກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ຣຕ຺ຕິໍ ທ຺ວາຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ນິປນ຺ໂນ ອຣຸເຓ ອຸຄ຺ຄເຕ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ສເຈ ປນ ປພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຸນ ສຸປຕິ, ອາປຕ຺ຕິ. ໂຍ ປນ ‘‘ອຣຸເຓ ອຸຄ຺ຄເຕ ວຸຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາວ ທ຺ວາຣໍ ອສໍວຣິຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິໍ ນິປຊ຺ຊຕິ, ຍຖາປຣິຈ຺ເຉທເມວ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິເຍວ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ‘‘ເອວໍ ນິປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອນາທຣິຍທຸກ຺ກຏາປິ ນ ມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໕. ໂຍ ປນ ພຫຸເທວ ຣຕ຺ຕິໍ ຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ອທ຺ຘານໍ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທິວາ ກິລນ຺ຕຣູໂປ ມຎ຺ເຈ ນິສິນ຺ໂນ ປາເທ ຠູມິໂຕ ອໂມເຈຕ຺ວາວ ນິທ຺ທາວເສນ ນິປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ສເຈ ໂອກ຺ກນ຺ຕນິທ຺ໂທ ອຊານນ຺ໂຕປິ ປາເທ ມຎ຺ຈກໍ ອາໂຣເປຕິ, ອາປຕ຺ຕິເຍວ. ນິສີທິຕ຺ວາ ອປສ຺ສາຍ ສຸປນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ໂຍປິ ຈ ‘‘ນິທ຺ທໍ ວິໂນເທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕ ປຕິຕ຺ວາ ສຫສາ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ຕສ຺ສປິ ອນາປຕ຺ຕິ. ໂຍ ປນ ປຕິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ສຍຕິ, ນ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ.

ໂກ ມຸຈ຺ຈຕິ, ໂກ ນ ມຸຈ຺ຈຕີຕິ? ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ຕາວ ‘‘ເອກຠງ຺ເຄນ ນິປນ຺ນໂກ ເອວ ມຸຈ຺ຈຕິ. ປາເທ ປນ ຠູມິໂຕ ໂມເຈຕ຺ວາ ນິປນ຺ໂນປິ ຍກ຺ຂຄຫິຕໂກປິ ວິສຎ຺ຎີຠູໂຕປິ ນ ມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກຸຣຸນ຺ທຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊາປິໂຕວ ມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ໂຍ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕ ມຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຕິໂຕ ຕຕ຺ເຖວ ສຸປຕິ, ຕສ຺ສປິ ອວິສຍຕາຍ ອາປຕ຺ຕິ ນ ທິສ຺ສຕິ. ອາຈຣິຍາ ປນ ເອວໍ ນ ກຖຍນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອາປຕ຺ຕິເຍວາຕິ ມຫາປທຸມຕ຺ເຖເຣນ ວຸຕ຺ຕໍ. ທ຺ເວ ປນ ຊນາ ອາປຕ຺ຕິໂຕ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິເຍວ, ໂຍ ຈ ຍກ຺ຂຄຫິຕໂກ, ໂຍ ຈ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊາປິໂຕ’’ຕິ.

ອິຕິ ປາຬິມຸຕ຺ຕກວິນຍວິນິຈ຺ຉຍສງ຺ຄເຫ

ທິວາເສຍ຺ຍວິນິຈ຺ຉຍກຖາ ສມຕ຺ຕາ.

໒. ປຣິກ຺ຂາຣວິນິຈ຺ຉຍກຖາ

໖. ປຣິກ຺ຂາໂຣຕິ ສມຓປຣິກ຺ຂາໂຣ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍປຣິກ຺ຂາຣວິນິຈ຺ຉໂຍ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໘໕) – ເກຈິ ຕາລປຓ຺ຓຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ອນ຺ໂຕ ວາ ພຫິ ວາ ປຎ຺ຈວຓ຺ເຓນ ສຸຕ຺ເຕນ ສິພ຺ພິຕ຺ວາ ວຓ຺ຓມຏ຺ຐໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເອກວຓ຺ເຓນ ປນ ນີເລນ ວາ ປີຕເກນ ວາ ເຍນ ເກນຈິ ສຸຕ຺ເຕນ ອນ຺ໂຕ ວາ ພຫິ ວາ ສິພ຺ພິຕຸໍ, ຉຕ຺ຕທຓ຺ຑຄ຺ຄາຫກໍ ສລາກປຎ຺ຊຣໍ ວາ ວິນນ຺ຘິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ຖິຣກຣຓຕ຺ຖໍ ວຏ຺ຏຕິ, ນ ວຓ຺ຓມຏ຺ຐຕ຺ຖາຍ. ຉຕ຺ຕປຓ຺ເຓສຸ ມກຣທນ຺ຕກໍ ວາ ອຑ຺ຒຈນ຺ທກໍ ວາ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຉຕ຺ຕທຓ຺ເຑ ເຄຫຕ຺ຖມ຺ເຠສຸ ວິຍ ຆຏໂກ ວາ ວາຬຣູປກໍ ວາ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈປິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອາຣຄ຺ເຄນ ເລຂາ ທິນ຺ນາ ໂຫຕິ, ສາປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຆຏກໍ ວາ ວາຬຣູປກໍ ວາ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຘາເຣຕພ຺ພໍ, ເລຂາປິ ຆໍສິຕ຺ວາ ວາ ອປເນຕພ຺ພາ, ສຸຕ຺ຕເກນ ວາ ທຓ຺ໂຑ ເວເຐຕພ຺ໂພ. ທຓ຺ຑພຸນ຺ເທ ປນ ອຫິຈ຺ຉຕ຺ຕກສຓ຺ຐານໍ ວຏ຺ຏຕິ. ວາຕປ຺ປຫາເຣນ ອຈລນຕ຺ຖໍ ຉຕ຺ຕມຓ຺ຑລິກໍ ຣຊ຺ຊຸເກຫິ ຄາເຫຕ຺ວາ ທຓ຺ເຑ ພນ຺ຘນ຺ຕິ, ຕສ຺ມິໍ ພນ຺ຘນຏ຺ຐາເນ ວລຍມິວ ອຸກ຺ກິຣິຕ຺ວາ ເລຂໍ ຐເປນ຺ຕິ, ສາ ວຏ຺ຏຕິ.

໗. ຈີວຣມຓ຺ຑນຕ຺ຖາຍ ນານາສຸຕ຺ຕເກຫິ ສຕປທິສທິສໍ ສິພ຺ພນ຺ຕາ ອາຄນ຺ຕຸກປຏ຺ຏໍ ຐເປນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎມ຺ປິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ສູຈິກມ຺ມວິກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ປຏ຺ຏມຸເຂ ວາ ປຣິຍນ຺ເຕ ວາ ເວຓິໍ ວາ ສງ຺ຂລິກໍ ວາ ມຸຄ຺ຄຣໍ ວາ ເອວມາທິ ສພ຺ພໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ປກຕິສູຈິກມ຺ມເມວ ວຏ຺ຏຕິ. ຄຓ຺ຐິກປຏ຺ຏກຎ຺ຈ ປາສກປຏ຺ຏກຎ຺ຈ ອຏ຺ຐໂກຓມ຺ປິ ໂສຬສໂກຓມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ອຄ຺ຆິຍຄຍມຸຄ຺ຄຣາທີນິ ທສ຺ເສນ຺ຕິ, ກກ຺ກຏກ຺ຂີນິ ອຸກ຺ກິຣນ຺ຕິ, ສພ຺ພໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຈຕຸໂກຓເມວ ວຏ຺ຏຕິ, ໂກຓສຸຕ຺ຕປີຬກາ ຈ ຈີວເຣ ຣຕ຺ເຕ ທຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຣູປາ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ກຎ຺ຊິກປິຏ຺ຐຂລິອອລກາທີສຸ ຈີວຣໍ ປກ຺ຂິປິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຈີວຣກມ຺ມກາເລ ປນ ຫຕ຺ຖມລສູຈິມລາທີນໍ ໂຘວນຕ຺ຖໍ ກິລິຏ຺ຐກາເລ ຈ ໂຘວນຕ຺ຖໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຄນ຺ຘໍ ວາ ລາຂໍ ວາ ເຕລໍ ວາ ຣຊເນ ປກ຺ຂິປິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

ຣຊເນສຸ ຈ ຫລິທ຺ທິໍ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ມູລຣຊນໍ ວຏ຺ຏຕິ, ມຎ຺ຊິຏ຺ຐິຎ຺ຈ ຕຸງ຺ຄຫາຣຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ຂນ຺ຘຣຊນໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຸງ຺ຄຫາໂຣ ນາມ ເອໂກ ສກຓ຺ຏກຣຸກ຺ໂຂ, ຕສ຺ສ ຫຣິຕາລວຓ຺ຓໍ ຂນ຺ຘຣຊນໍ ໂຫຕິ. ໂລທ຺ທຎ຺ຈ ກຓ຺ຑຸລຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ຕຈຣຊນໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອລ຺ລິປຕ຺ຕຎ຺ຈ ນີລິປຕ຺ຕຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ປຕ຺ຕຣຊນໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຄິຫິປຣິຠຸຕ຺ຕກໍ ປນ ອລ຺ລິປຕ຺ເຕນ ເອກວາຣໍ ຣຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ກິໍສຸກປຸປ຺ຜຎ຺ຈ ກຸສຸມ຺ຠປຸປ຺ຜຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ປຸປ຺ຜຣຊນໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຜລຣຊເນ ປນ ນ ກິຎ຺ຈິ ນ ວຏ຺ຏຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໔໔).

໘. ຈີວຣໍ ຣຊິຕ຺ວາ ສງ຺ເຂນ ວາ ມຓິນາ ວາ ເຍນ ເກນຈິ ນ ຆຏ຺ເຏຕພ຺ພໍ, ຠູມິຍໍ ຊາຓຸການິ ນິຫນ຺ຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖຫິ ຄເຫຕ຺ວາ ໂທຓິຍມ຺ປິ ນ ຆໍສິຕພ຺ພໍ. ໂທຓິຍໍ ວາ ຜລເກ ວາ ຐເປຕ຺ວາ ອນ຺ເຕ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖນ ປຫຣິຕຸໍ ປນ ວຏ຺ຏຕິ, ຕມ຺ປິ ມຸຏ຺ຐິນາ ນ ກາຕພ຺ພໍ. ໂປຣາຓກຕ຺ເຖຣາ ປນ ໂທຓິຍມ຺ປິ ນ ຐເປສຸໍ. ເອໂກ ຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອປໂຣ ຫຕ຺ເຖ ກຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖນ ປຫຣຕິ. ຈີວຣສ຺ສ ກຓ຺ຓສຸຕ຺ຕກໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຣຊິຕກາເລ ຉິນ຺ທິຕພ຺ພໍ. ຍໍ ປນ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຓ຺ຓສຸຕ຺ຕກ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໔໔) ເອວໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ, ຕໍ ອນຸວາເຕ ປາສກໍ ກຕ຺ວາ ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ ຣຊນກາເລ ລຄ຺ຄນຕ຺ຖາຍ. ຄຓ຺ຐິເກປິ ໂສຠາກຣຓຕ຺ຖໍ ເລຂາ ວາ ປີຬກາ ວາ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ນາເສຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ.

໙. ປຕ຺ເຕ ວາ ຖາລເກ ວາ ອາຣຄ຺ເຄນ ເລຂໍ ກໂຣນ຺ຕິ ອນ຺ໂຕ ວາ ພຫິ ວາ, ນ ວຏ຺ຏຕິ. ປຕ຺ຕໍ ຠມໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຈນ຺ຕິ ‘‘ມຓິວຓ຺ຓໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ, ນ ວຏ຺ຏຕິ, ເຕລວຓ຺ໂຓ ປນ ວຏ຺ຏຕິ. ປຕ຺ຕມຓ຺ຑເລ ຠິຕ຺ຕິກມ຺ມໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ມກຣທນ຺ຕກໍ ປນ ວຏ຺ຏຕິ.

ຘມກຣຓຉຕ຺ຕກສ຺ສ ອຸປຣິ ວາ ເຫຏ຺ຐາ ວາ ຘມກຣຓກຸຈ຺ຉິຍໍ ວາ ເລຂາ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຉຕ຺ຕມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ປນສ຺ສ ເລຂາ ວຏ຺ຏຕິ.

໑໐. ກາຍພນ຺ຘນສ຺ສ ໂສຠນຕ຺ຖໍ ຕຫິໍ ຕຫິໍ ທິຄຸຓໍ ສຸຕ຺ຕໍ ໂກຏ຺ເຏນ຺ຕິ, ກກ຺ກຏກ຺ຂີນິ ອຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕິ, ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອຸໂຠສຸ ປນ ອນ຺ເຕສຸ ທສາມຸຂສ຺ສ ຖິຣຠາວາຍ ທິຄຸຓໍ ໂກຏ຺ເຏຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ທສາມຸເຂ ປນ ຆຏກໍ ວາ ມກຣມຸຂໍ ວາ ເທຑ຺ຑຸຠສີສໍ ວາ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວິກາຣຣູປໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອຈ຺ຉີນິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ມາລາກມ຺ມາທີນິ ວາ ກຕ຺ວາ ໂກຏ຺ຏິຕກາຍພນ຺ຘນມ຺ປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອຸຊຸກເມວ ປນ ມຈ຺ຉກຓ຺ຏກໍ ວາ ຂຊ຺ຊູຣິປຕ຺ຕກໍ ວາ ມຏ຺ຐກປຏ຺ຏິກໍ ວາ ກຕ຺ວາ ໂກຏ຺ເຏຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ກາຍພນ຺ຘນສ຺ສ ທສາ ເອກາ ວຏ຺ຏຕິ, ທ຺ເວ ຕີຓິ ຈຕ຺ຕາຣິປິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ຕໂຕ ປຣໍ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ຣຊ຺ຊຸກກາຍພນ຺ຘນໍ ເອກເມວ ວຏ຺ຏຕິ, ປາມງ຺ຄສຓ຺ຐານໍ ປນ ເອກມ຺ປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ທສາ ປນ ປາມງ຺ຄສຓ຺ຐານາປິ ວຏ຺ຏຕິ, ພຫຸຣຊ຺ຊຸເກ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ເອເກນ ນິຣນ຺ຕຣໍ ເວເຐຕ຺ວາ ກຕໍ ພຫຸຣຊ຺ຊຸກນ຺ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ກາຍພນ຺ຘນວິເຘ ອຏ຺ຐມງ຺ຄລາທິກໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວິກາຣຣູປໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ປຣິຈ຺ເຉທເລຂາມຕ຺ຕໍ ວຏ຺ຏຕິ. ວິຘກສ຺ສ ອຸໂຠສຸ ອນ຺ເຕສຸ ຖິຣກຣຓຕ຺ຖາຍ ຆຏກໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ອຍມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ.

໑໑. ອຎ຺ຊນິຍໍ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສຈຕຸປ຺ປທສກຸຓຣູປໍ ວາ ມາລາກມ຺ມລຕາກມ຺ມມກຣທນ຺ຕກໂຄມຸຕ຺ຕກອຑ຺ຒຈນ຺ທກາທິເຠທໍ ວາ ວິກາຣຣູປໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຆໍສິຕ຺ວາ ວາ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ວາ ຍຖາ ວາ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຕຖາ ສຸຕ຺ຕເກນ ເວເຐຕ຺ວາ ວຬຎ຺ເຊຕພ຺ພາ. ອຸຊຸກເມວ ປນ ຈຕຸຣໍສາ ວາ ອຏ຺ຐໍສາ ວາ ໂສຬສໍສາ ວາ ອຎ຺ຊນີ ວຏ຺ຏຕິ. ເຫຏ຺ຐໂຕປິສ຺ສາ ທ຺ເວ ວາ ຕິສ຺ໂສ ວາ ວຏ຺ຏເລຂາໂຍ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ຄີວາຍມ຺ປິສ຺ສາ ປິຘານກພນ຺ຘນຕ຺ຖໍ ເອກາ ວຏ຺ຏເລຂາ ວຏ຺ຏຕິ.

ອຎ຺ຊນີສລາກາຍປິ ວຓ຺ຓມຏ຺ຐກມ຺ມໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອຎ຺ຊນີຖວິກາຍປິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ນານາວຓ຺ເຓນ ສຸຕ຺ເຕນ ວຓ຺ຓມຏ຺ຐກມ຺ມໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເອເສວ ນໂຍ ກຸຎ຺ຈິກໂກສເກປິ. ກຸຎ຺ຈິກາຍ ວຓ຺ຓມຏ຺ຐກມ຺ມໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຕຖາ ສິປາຏິກາຍ. ເອກວຓ຺ຓສຸຕ຺ເຕນ ປນ ເຍນ ເກນຈິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ສິພ຺ພິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໑໒. ອາຣກຓ຺ຏເກປິ ວຏ຺ຏມຓິກໍ ວາ ອຎ຺ຎໍ ວາ ວຓ຺ຓມຏ຺ຐໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຄີວາຍໍ ປນ ປຣິຈ຺ເຉທເລຂາ ວຏ຺ຏຕິ. ປິປ຺ຜລິເກປິ ມຓິກໍ ວາ ປີຬກໍ ວາ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອຸຏ຺ຐາເປຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ທຓ຺ຑເກ ປນ ປຣິຈ຺ເຉທເລຂາ ວຏ຺ຏຕິ. ນຂຈ຺ເຉທນໍ ວລິຕກໍເຍວ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຸຕ຺ຕຣາຣຓິຍໍ ວາປິ ອຣຓິຘນຸເກ ວາ ອຸປຣິເປລ຺ລນທຓ຺ຑເກ ວາ ມາລາກມ຺ມາທິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວຓ຺ຓມຏ຺ຐໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເປລ຺ລນທຓ຺ຑກສ຺ສ ປນ ເວມຊ຺ເຌ ມຓ຺ຑລໍ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ປຣິຈ຺ເຉທເລຂາມຕ຺ຕໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສູຈິສຓ຺ຑາສໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເຍນ ສູຈິໍ ຑໍສາເປຕ຺ວາ ຆໍສນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ມກຣມຸຂາທິກໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວຓ຺ຓມຏ຺ຐໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ສູຈິຑໍສນຕ຺ຖໍ ປນ ມຸຂມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ທນ຺ຕກຏ຺ຐຈ຺ເຉທນວາສິຍມ຺ປິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວຓ຺ຓມຏ຺ຐໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອຸຊຸກເມວ ກປ຺ປິຍໂລເຫນ ອຸໂຠສຸ ວາ ປສ຺ເສສຸ ຈຕຸຣໍສໍ ວາ ອຏ຺ຐໍສໍ ວາ ພນ຺ຘິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ກຕ຺ຕຣທຓ຺ເຑປິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວຓ຺ຓມຏ຺ຐໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ເຫຏ຺ຐາ ເອກາ ວາ ທ຺ເວ ວາ ວຏ຺ຏເລຂາ ອຸປຣິ ອຫິຈ຺ຉຕ຺ຕກມກຸຬມຕ຺ຕຎ຺ຈ ວຏ຺ຏຕິ.

໑໓. ເຕລຠາຊເນສຸ ວິສາເຓ ວາ ນາຬິຍໍ ວາ ອລາພຸເກ ວາ ອາມຓ຺ຑສາຣເກ ວາ ຐເປຕ຺ວາ ອິຕ຺ຖິຣູປໍ ປຸຣິສຣູປຎ຺ຈ ອວເສສໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ວຓ຺ຓມຏ຺ຐກມ຺ມໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມຎ຺ຈປີເຐ ຠິສິພິມ຺ໂພຫເນ ຠູມຕ຺ຖຣເຓ ປາທປຸຎ຺ຉເນ ຈງ຺ກມນຠິສິຍາ ສມ຺ມຸຎ຺ຊນິຍໍ ກຈວຣຉຑ຺ຑນເກ ຣຊນໂທຓິກາຍ ປານີຍອຸຬຸງ຺ເກ ປານີຍຆເຏ ປາທກຖລິກາຍ ຜລກປີຐເກ ວລຍາຘາຣເກ ທຓ຺ຑາຘາຣເກ ປຕ຺ຕປິຘາເນ ຕາລວຓ຺ເຏ ພີຊເນຕິ ເອເຕສຸ ສພ຺ພໍ ມາລາກມ຺ມາທິ ວຓ຺ຓມຏ຺ຐກມ຺ມໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໑໔. ເສນາສເນ ປນ ທ຺ວາຣກວາຏວາຕປານກວາຏາທີສຸ ສພ຺ພຣຕນມຍມ຺ປິ ວຓ຺ຓມຏ຺ຐກມ຺ມໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເສນາສເນ ກິຎ຺ຈິ ປຏິເສເຘຕພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ວິຣຸທ຺ຘເສນາສນາ. ວິຣຸທ຺ຘເສນາສນໍ ນາມ ອຎ຺ເຎສໍ ສີມາຍ ຣາຊວລ຺ລເຠຫິ ກຕເສນາສນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ມາ ເຍ ຕາທິສໍ ເສນາສນໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເຕ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ‘‘ມາ ອມ຺ຫາກໍ ສີມາຍ ເສນາສນໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ. ອນາທິຍິຕ຺ວາ ກໂຣນ຺ຕິເຍວ, ປຸນປິ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ‘‘ມາ ເອວໍ ອກຕ຺ຖ, ມາ ອມ຺ຫາກໍ ອຸໂປສຖປວາຣຓານໍ ອນ຺ຕຣາຍມກຕ຺ຖ, ມາ ສາມຄ຺ຄິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ຖ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເສນາສນໍ ກຕມ຺ປິ ກຕຏ຺ຐາເນ ນ ຐສ຺ສຕີ’’ຕິ. ສເຈ ພລກ຺ກາເຣນ ກໂຣນ຺ຕິເຍວ, ຍທາ ເຕສໍ ລຊ຺ຊິປຣິສາ ອຸສ຺ສນ຺ນາ ໂຫຕິ, ສກ຺ກາ ຈ ໂຫຕິ ລທ຺ຘຸໍ ຘມ຺ມິໂກ ວິນິຈ຺ຉໂຍ, ຕທາ ເຕສໍ ເປເສຕພ຺ພໍ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ອາວາສໍ ຫຣຖາ’’ຕິ. ສເຈ ຍາວຕຕິຍໍ ເປສິເຕ ຫຣນ຺ຕິ, ສາຘຸ. ໂນ ເຈ ຫຣນ຺ຕິ, ຐເປຕ຺ວາ ໂພຘິຎ຺ຈ ເຈຕິຍຎ຺ຈ ອວເສສເສນາສນານິ ຠິນ຺ທິຕພ຺ພານິ, ໂນ ຈ ໂຂ ອປຣິໂຠຄໍ ກໂຣນ຺ເຕຫິ, ປຏິປາຏິຍາ ປນ ຉທນໂຄປານສີອິຏ຺ຐກາທີນິ ອປເນຕ຺ວາ ເຕສໍ ເປເສຕພ຺ພໍ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ທພ຺ພສມ຺ຠາເຣ ຫຣຖາ’’ຕິ. ສເຈ ຫຣນ຺ຕິ, ສາຘຸ. ໂນ ເຈ ຫຣນ຺ຕິ, ອຖ ເຕສຸ ທພ຺ພສມ຺ຠາເຣສຸ ຫິມວສ຺ສວາຕາຕປາທີຫິ ປູຕິຠູເຕສຸ ວາ ໂຈເຣຫິ ວາ ຫເຏສຸ ອຄ຺ຄິນາ ວາ ທຑ຺ເຒສຸ ສີມສາມິກາ ຠິກ຺ຂູ ອນຸປວຊ຺ຊາ, ນ ລພ຺ຠາ ໂຈເທຕຸໍ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ອມ຺ຫາກໍ ທພ຺ພສມ຺ຠາຣາ ນາສິຕາ’’ຕິ ວາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ຄີວາ’’ຕິ ວາ. ຍໍ ປນ ສີມສາມິເກຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ກຕໍ, ຕໍ ສຸກຕເມວ ໂຫຕິ. ໂຍປິ ຠິກ຺ຂຸ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ວິນຍຎ຺ຎູ ອຎ຺ຎໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອກປ຺ປິຍປຣິກ຺ຂາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຉິນ຺ທາເປຍ຺ຍ ວາ ຠິນ຺ທາເປຍ຺ຍ ວາ, ອນຸປວຊ຺ໂຊ, ໂສ ເນວ ໂຈເທຕພ຺ໂພ ນ ສາເຣຕພ຺ໂພ, ນ ຕໍ ລພ຺ຠາ ວຕ຺ຕຸໍ ‘‘ອຍໍ ນາມ ມມ ປຣິກ຺ຂາໂຣ ຕຍາ ນາສິໂຕ, ຕໍ ເມ ເທຫີ’’ຕິ.

ອິຕິ ປາຬິມຸຕ຺ຕກວິນຍວິນິຈ຺ຉຍສງ຺ຄເຫ

ປຣິກ຺ຂາຣວິນິຈ຺ຉຍກຖາ ສມຕ຺ຕາ.

໓. ເຠສຊ຺ຊາທິກຣຓວິນິຈ຺ຉຍກຖາ

໑໕. ເຠສຊ຺ຊກຣຓປຣິຕ຺ຕປຏິສນ຺ຖາເຣສຸ ປນ ເຠສຊ຺ຊກຣເຓ ຕາວ ອຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໑໘໕-໗) – ອາຄຕາຄຕສ຺ສ ປຣຊນສ຺ສ ເຠສຊ຺ຊໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ, ກໂຣນ຺ໂຕ ທຸກ຺ກຏໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ປນ ສຫຘມ຺ມິການໍ ກາຕພ຺ພໍ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ສິກ຺ຂມານາຍ ສາມເຓຣສ຺ສ ສາມເຓຣິຍາຕິ. ສມສີລສທ຺ຘາປຎ຺ຎານຎ຺ຫິ ເອເຕສໍ ຕີສຸ ສິກ຺ຂາສຸ ຍຸຕ຺ຕານໍ ເຠສຊ຺ຊໍ ອກາຕຸໍ ນ ລພ຺ຠຕິ. ກໂຣນ຺ເຕນ ຈ ສເຈ ເຕສໍ ອຕ຺ຖິ, ເຕສໍ ສນ຺ຕກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຍເຊຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ, ສເຈ ນຕ຺ຖິ, ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ກາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອຕ຺ຕໂນປິ ນຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂາຈາຣວຕ຺ເຕນ ວາ ຎາຕກປວາຣິຕຏ຺ຐານໂຕ ວາ ປຣິເຍສິຕພ຺ພໍ, ອລຠນ຺ເຕນ ຄິລານສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ອກຕວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາປິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ກາຕພ຺ພໍ.

໑໖. ອປເຣສມ຺ປິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ມາຕຸ ປິຕຸ ຕທຸປຏ຺ຐາການໍ ອຕ຺ຕໂນ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກຣສ຺ສ ປຓ຺ຑຸປລາສສ຺ສ ຈາຕິ. ປຓ຺ຑຸປລາໂສ ນາມ ໂຍ ປພ຺ພຊ຺ຊາເປກ຺ໂຂ ຍາວ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ປຏິຍາທິຍຕິ, ຕາວ ວິຫາເຣ ວສຕິ. ເຕສຸ ສເຈ ມາຕາປິຕໂຣ ອິສ຺ສຣາ ໂຫນ຺ຕິ ນ ປຈ຺ຈາສີສນ຺ຕິ, ອກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ຣຊ຺ເຊປິ ຐິຕາ ປຈ຺ຈາສີສນ຺ຕິ, ອກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເຠສຊ຺ຊໍ ປຈ຺ຈາສີສນ຺ຕານໍ ເຠສຊ຺ຊໍ ທາຕພ຺ພໍ, ໂຍເຊຕຸໍ ອຊານນ຺ຕານໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ສພ຺ເພສໍ ອຕ຺ຖາຍ ສຫຘມ຺ມິເກສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຣິເຍສິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ມາຕຣໍ ວິຫາຣໍ ອາເນຕ຺ວາ ຊຄ຺ຄຕິ, ສພ຺ພໍ ປຣິກມ຺ມໍ ອນາມສນ຺ເຕນ ກາຕພ຺ພໍ, ຂາທນີຍໂຠຊນີຍໍ ສຫຕ຺ຖາ ທາຕພ຺ພໍ. ປິຕາ ປນ ຍຖາ ສາມເຓໂຣ, ເອວໍ ສຫຕ຺ເຖນ ນ຺ຫາປນສມ຺ພາຫນາທີນິ ກຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕພ຺ໂພ. ເຍ ຈ ມາຕາປິຕໂຣ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ ປຏິຊຄ຺ຄນ຺ຕິ, ເຕສມ຺ປິ ເອວເມວ ກາຕພ຺ພໍ. ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກໂຣ ນາມ ໂຍ ເວຕນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ທາຣູນິ ວາ ຉິນ຺ທຕິ, ອຎ຺ຎໍ ວາ ກິຎ຺ຈິ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ໂຣເຄ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຍາວ ຎາຕກາ ນ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ຕາວ ເຠສຊ຺ຊໍ ກາຕພ຺ພໍ. ໂຍ ປນ ຠິກ຺ຂຸນິສ຺ສິຕໂກວ ຫຸຕ຺ວາ ສພ຺ພກມ຺ມານິ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ເຠສຊ຺ຊໍ ກາຕພ຺ພເມວ. ປຓ຺ຑຸປລາເສປິ ສາມເຓເຣ ວິຍ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ.

໑໗. ອປເຣສມ຺ປິ ທສນ຺ນໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ເຊຏ຺ຐຠາຕຸ ກນິຏ຺ຐຠາຕຸ ເຊຏ຺ຐຠຄິນິຍາ ກນິຏ຺ຐຠຄິນິຍາ ຈູຬມາຕຸຍາ ມຫາມາຕຸຍາ ຈູຬປິຕຸໂນ ມຫາປິຕຸໂນ ປິຕຸຈ຺ຉາຍ ມາຕຸລສ຺ສາຕິ. ເຕສໍ ປນ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ກໂຣນ຺ເຕນ ເຕສໍເຍວ ສນ຺ຕກໍ ເຠສຊ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເກວລໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ນປ຺ປໂຫນ຺ຕິ ຍາຈນ຺ຕິ ຈ ‘‘ເທຖ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຏິທສ຺ສາມາ’’ຕິ, ຕາວກາລິກໍ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈປິ ນ ຍາຈນ຺ຕິ, ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ເຠສຊ຺ຊໍ ອຕ຺ຖິ, ຕາວກາລິກໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ວາ ‘‘ຍທາ ເຕສໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕທາ ທສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອາໂຠຄໍ ວາ ກຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປຏິເທນ຺ຕິ, ຄເຫຕພ຺ພໍ. ໂນ ເຈ ເທນ຺ຕິ, ນ ໂຈເທຕພ຺ພາ. ເອເຕ ທສ ຎາຕເກ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎສໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ.

ເອເຕສໍ ປຸຕ຺ຕປຣມ຺ປຣາຍ ປນ ຍາວ ສຕ຺ຕມາ ກຸລປຣິວຏ຺ຏາ, ຕາວ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ອາຫຣາເປນ຺ຕສ຺ສ ອກຕວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວາ ເຠສຊ຺ຊໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ເວຊ຺ຊກມ຺ມໍ ວາ ກຸລທູສກາປຕ຺ຕິ ວາ ນ ໂຫຕິ. ສເຈ ຠາຕຸ ຊາຍາ, ຠຄິນິຍາ ສາມິໂກ ວາ ຄິລາໂນ ໂຫຕິ, ຎາຕກາ ເຈ, ເຕສມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ອຎ຺ຎາຕກາ ເຈ, ຠາຕຸ ຈ ຠຄິນິຍາ ຈ ກຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ຊຄ຺ຄນຏ຺ຐາເນ ເທຖາ’’ຕິ. ອຖ ວາ ເຕສໍ ປຸຕ຺ຕານໍ ກຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ມາຕາປິຕູນໍ ເທຖາ’’ຕິ. ເອເຕນຸປາເຍນ ສພ຺ພປເທສຸ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເຕສໍ ອຕ຺ຖາຍ ຈ ສາມເຓເຣຫິ ອຣຎ຺ຎໂຕ ເຠສຊ຺ຊໍ ອາຫຣາເປນ຺ເຕນ ຎາຕິສາມເຓເຣຫິ ວາ ອາຫຣາເປຕພ຺ພໍ, ອຎ຺ຎາຕເກຫິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ວາ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ເຕຫິປິ ‘‘ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ອາຫຣາມາ’’ຕິ ວຕ຺ຕສີເສນ ອາຫຣິຕພ຺ພໍ. ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ຄິລານາ ວິຫາຣໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ຈ ທິສາປກ຺ກນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກນ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ເຠສຊ຺ຊໍ ທາຕພ຺ພໍ. ໂນ ເຈ ອຕ຺ຖິ, ອຕ຺ຕໂນ ເຠສຊ຺ຊໍ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ອຕ຺ຕໂນປິ ອສນ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ກຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ອຸປຊ຺ຌາເຍນປິ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກສ຺ສ ມາຕາປິຕູສຸ ເອວເມວ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ເອເສວ ນໂຍ ອາຈຣິຍນ຺ເຕວາສິເກສຸປິ. ອຎ຺ໂຎປິ ໂຍ ອາຄນ຺ຕຸໂກ ວາ ໂຈໂຣ ວາ ຍຸທ຺ຘປຣາຊິໂຕ ອິສ຺ສໂຣ ວາ ຎາຕເກຫິ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ໂຕ ກປໂຓ ວາ ຄມິຍມນຸສ຺ໂສ ວາ ຄິລາໂນ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ປວິສຕິ, ສພ຺ເພສໍ ອປຈ຺ຈາສີສນ຺ເຕນ ເຠສຊ຺ຊໍ ກາຕພ຺ພໍ.

໑໘. ສທ຺ຘໍ ກຸລໍ ໂຫຕິ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອຸປຏ຺ຐາຍກໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມາຕາປິຕຸຏ຺ຐານິຍໍ, ຕຕ຺ຣ ເຈ ໂກຈິ ຄິລາໂນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສຕ຺ຖາຍ ວິສ຺ສາເສນ ‘‘ເຠສຊ຺ຊໍ ກຕ຺ວາ ຠນ຺ເຕ ເທຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເນວ ທາຕພ຺ພໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ. ອຖ ປນ ກປ຺ປິຍໍ ຎຕ຺ວາ ເອວໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອສຸກສ຺ສ ນາມ ໂຣຄສ຺ສ ກິໍ ເຠສຊ຺ຊໍ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ, ‘‘ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍ຺ຫໍ ມາຕາ ຄິລານາ, ເຠສຊ຺ຊໍ ຕາວ ອາຈິກ຺ຂຖາ’’ຕິ ເອວໍ ປຸຈ຺ຉິເຕ ປນ ນ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປນ ກຖາ ກາຕພ຺ພາ ‘‘ອາວຸໂສ, ອສຸກສ຺ສ ນາມ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອິມສ຺ມິໍ ໂຣເຄ ກິໍ ເຠສຊ຺ຊໍ ກຣິໍສູ’’ຕິ. ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ເຠສຊ຺ຊໍ ຠນ຺ເຕຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອິຕໂຣ ມາຕຸ ເຠສຊ຺ຊໍ ກໂຣຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ມຫາປທຸມຕ຺ເຖໂຣ ກິຣ ວສຠຣຎ຺ໂຎປິ ເທວິຍາ ໂຣເຄ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ເອກາຍ ອິຕ຺ຖິຍາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ‘‘ນ ຊານາມີ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ເອວເມວ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ສມຸລ຺ລເປສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ເຠສຊ຺ຊມກໍສຸ. ວູປສນ຺ເຕ ຈ ໂຣເຄ ຕິຈີວເຣນ ຕີຫິ ຈ ກຫາປຓສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ເຠສຊ຺ຊຈງ຺ໂກຏກໍ ປູເຣຕ຺ວາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ປາທມູເລ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ປຸປ຺ຜປູຊໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ເຖໂຣ ‘‘ອາຈຣິຍຠາໂຄ ນາມ ອຍ’’ນ຺ຕິ ກປ຺ປິຍວເສນ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜປູຊມກາສິ. ເອວໍ ຕາວ ເຠສຊ຺ເຊ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ.

໑໙. ປຣິຕ຺ເຕ ປນ ‘‘ຄິລານສ຺ສ ປຣິຕ຺ຕໍ ກໂຣຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ນ ກາຕພ຺ພໍ, ‘‘ປຣິຕ຺ຕໍ ຠຓຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ຠຓິຕພ຺ພໍ. ສເຈປິສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘‘ມນຸສ຺ສາ ນາມ ນ ຊານນ຺ຕິ, ອກຣິຍມາເນ ວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ, ກາຕພ຺ພໍ. ‘‘ປຣິຕ຺ໂຕທກໍ ປຣິຕ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ເທຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ເຕສໍເຍວ ອຸທກໍ ຫຕ຺ເຖນ ຈາເລຕ຺ວາ ສຸຕ຺ຕໍ ປຣິມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ວິຫາຣໂຕ ອຸທກໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ວາ ສຸຕ຺ຕໍ ເທຕິ, ທຸກ຺ກຏໍ. ມນຸສ຺ສາ ອຸທກຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ປຣິຕ຺ຕໍ ຠຓຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ກາຕພ຺ພໍ. ໂນ ເຈ ຊານນ຺ຕິ, ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ຠິກ຺ຂູນໍ ນິສິນ຺ນານໍ ປາເທສຸ ອຸທກໍ ອາກິຣິຕ຺ວາ ສຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ‘‘ປຣິຕ຺ຕໍ ກໂຣຖ, ປຣິຕ຺ຕໍ ຠຓຖາ’’ຕິ, ນ ປາທາ ອປເນຕພ຺ພາ. ມນຸສ຺ສາ ຫິ ວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ໂຫນ຺ຕິ. ອນ຺ໂຕຄາເມປິ ຄິລານສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ວິຫາຣໍ ເປເສນ຺ຕິ ‘‘ປຣິຕ຺ຕໍ ຠຓນ຺ຕູ’’ຕິ, ຠຓິຕພ຺ພໍ. ອນ຺ໂຕຄາເມ ຣາຊເຄຫາທີສຸ ໂຣເຄ ວາ ອຸປທ຺ທເວ ວາ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ຠຓາເປນ຺ຕິ, ອາຏານາຏິຍສຸຕ຺ຕາທີນິ ຠຓິຕພ຺ພານິ. ‘‘ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຄິລານສ຺ສ ສິກ຺ຂາປທານິ ເທນ຺ຕຸ, ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ຕຸ, ຣາຊນ຺ເຕປຸເຣ ວາ ອມຈ຺ຈເຄເຫ ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສິກ຺ຂາປທານິ ເທນ຺ຕຸ, ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ຕູ’’ຕິ ເປສິເຕປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສິກ຺ຂາປທານິ ທາຕພ຺ພານິ, ຘມ຺ໂມ ກເຖຕພ຺ໂພ. ‘‘ມຕານໍ ປຣິວາຣຕ຺ຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕູ’’ຕິ ປກ຺ໂກສນ຺ຕິ, ນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ‘‘ສີວຖິກທສ຺ສເນ ອສຸຠທສ຺ສເນ ຈ ມຣຓສ຺ສຕິໍ ປຏິລຠິສ຺ສາມາ’’ຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານສີເສນ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ປຫາເຣທິນ຺ເນ ມເຕປິ ອມຣຓາຘິປ຺ປາຍສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ນ ເອຕ຺ຕເກເນວ ອມນຸສ຺ສຄຫິຕສ຺ສ ປຫາໂຣ ທາຕພ຺ໂພ, ຕາລປຓ຺ຓໍ ປນ ປຣິຕ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ ວາ ຫຕ຺ເຖ ວາ ປາເທ ວາ ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ, ຣຕນສຸຕ຺ຕາທີນິ ປຣິຕ຺ຕານິ ຠຓິຕພ຺ພານິ, ‘‘ມາ ສີລວນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ວິເຫເຐຫີ’’ຕິ ຘມ຺ມກຖາ ກາຕພ຺ພາ, ອາຏານາຏິຍປຣິຕ຺ຕໍ ວາ ຠຓິຕພ຺ພໍ.

ອິຘ ປນ ອາຏານາຏິຍປຣິຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິກມ຺ມໍ ເວທິຕພ຺ພໍ (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໓.໒໘໒). ປຐມເມວ ຫິ ອາຏານາຏິຍສຸຕ຺ຕໍ ນ ຠຓິຕພ຺ພໍ, ເມຕ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ (ຂຸ. ປາ. ໙.໑ ອາທໂຍ; ສຸ. ນິ. ໑໔໓ ອາທໂຍ) ຘຊຄ຺ຄສຸຕ຺ຕໍ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໔໙) ຣຕນສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ (ຂຸ. ປາ. ໖.໑ ອາທໂຍ; ສຸ. ນິ. ໒໒໔ ອາທໂຍ) ອິມານິ ສຕ຺ຕາຫໍ ຠຓິຕພ຺ພານິ. ສເຈ ມຸຎ຺ຈຕິ, ສຸນ຺ທຣໍ. ໂນ ເຈ ມຸຎ຺ຈຕິ, ອາຏານາຏິຍສຸຕ຺ຕໍ ຠຓິຕພ຺ພໍ. ຕໍ ຠຓນ຺ເຕນ ຈ ຠິກ຺ຂຸນາ ປິຏ຺ຐໍ ວາ ມໍສໍ ວາ ນ ຂາທິຕພ຺ພໍ, ສຸສາເນ ນ ວສິຕພ຺ພໍ. ກສ຺ມາ? ອມນຸສ຺ສາ ໂອຕາຣໍ ລຠນ຺ຕິ. ປຣິຕ຺ຕກຣຓຏ຺ຐານໍ ຫຣິຕູປລິຕ຺ຕໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ນິສີທິຕພ຺ພໍ. ປຣິຕ຺ຕກາຣໂກ ຠິກ຺ຂຸ ວິຫາຣໂຕ ຆຣໍ ເນນ຺ເຕຫິ ຜລກາວຸເຘຫິ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ເນຕພ຺ໂພ. ອພ຺ໂຠກາເສ ນິສີທິຕ຺ວາ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ທ຺ວາຣວາຕປານານິ ປິທຫິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ເນນ ອາວຸຘຫຕ຺ເຖຫິ ສມ຺ປຣິວາຣິເຕນ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ປຸເຣຈາຣິກໍ ກຕ຺ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ປຐມໍ ສິກ຺ຂາປທານິ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ສີເລ ປຕິຏ຺ຐິຕສ຺ສ ປຣິຕ຺ຕໍ ກາຕພ຺ພໍ. ເອວມ຺ປິ ໂມເຈຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕນ ວິຫາຣໍ ເນຕ຺ວາ ເຈຕິຍງ຺ຄເຓ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ອາສນປູຊໍ ກາເຣຕ຺ວາ ທີເປ ຊາລາເປຕ຺ວາ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ມງ຺ຄລກຖາ ວຕ຺ຕພ຺ພາ, ສພ຺ພສນ຺ນິປາໂຕ ໂຆເສຕພ຺ໂພ, ວິຫາຣສ຺ສ ອຸປວເນ ເຊຏ຺ຐກຣຸກ຺ໂຂ ນາມ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອາຄມນໍ ປຕິມາເນຕີ’’ຕິ ປຫິຓິຕພ຺ພໍ. ສພ຺ພສນ຺ນິປາຕຏ຺ຐາເນ ອນາຄນ຺ຕຸໍ ນາມ ນ ລຠຕິ, ຕໂຕ ອມນຸສ຺ສຄຫິຕໂກ ‘‘ຕ຺ວໍ ໂກນາໂມສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ນາເມ ກຖິເຕ ນາເມເນວ ອາລປິຕພ຺ໂພ, ‘‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາມ ຕຸຍ຺ຫໍ ມາລາຄນ຺ຘາທີສຸ ປຕ຺ຕິ, ອາສນປູຊາຍໍ ປຕ຺ຕິ, ປິຓ຺ຑປາເຕ ປຕ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ຕຸຍ຺ຫໍ ປຓ຺ຓາກາຣຕ຺ຖາຍ ມຫາມງ຺ຄລກຖາ ວຸຕ຺ຕາ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ຄາຣເວນ ເອຕໍ ມຸຎ຺ຈາຫີ’’ຕິ ໂມເຈຕພ຺ໂພ. ສເຈ ນ ມຸຎ຺ຈຕິ, ເທວຕານໍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ຊານາຖ, ອຍໍ ອມນຸສ຺ໂສ ອມ຺ຫາກໍ ວຈນໍ ນ ກໂຣຕິ, ມຍໍ ພຸທ຺ຘອາຓໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ປຣິຕ຺ຕໍ ກາຕພ຺ພໍ. ເອຕໍ ຕາວ ຄິຫີນໍ ປຣິກມ຺ມໍ. ສເຈ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ອມນຸສ຺ເສນ ຄຫິໂຕ ໂຫຕິ, ອາສນານິ ໂຘວິຕ຺ວາ ສພ຺ພສນ຺ນິປາຕໍ ໂຆສາເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຘມາລາທີສຸ ປຕ຺ຕິໍ ທຕ຺ວາ ປຣິຕ຺ຕໍ ຠຓິຕພ຺ພໍ, ອິທໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຣິກມ຺ມໍ. ເອວໍ ປຣິຕ຺ເຕ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ.

໒໐. ປຏິສນ຺ຖາເຣ ປນ ອຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໑໘໕-໗) – ອນາມຏ຺ຐປິຓ຺ຑປາໂຕ ກສ຺ສ ທາຕພ຺ໂພ, ກສ຺ສ ນ ທາຕພ຺ໂພ? ມາຕາປິຕູນໍ ຕາວ ທາຕພ຺ໂພ. ສເຈປິ ກຫາປຓຄ຺ຆນໂກ ໂຫຕິ, ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍວິນິປາຕນໍ ນຕ຺ຖິ. ມາຕາປິຕຸອຸປຏ຺ຐາການໍ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກຣສ຺ສ ປຓ຺ຑຸປລາສສ຺ສ ຈາຕິ ເອເຕສມ຺ປິ ທາຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ປຓ຺ຑຸປລາສສ຺ສ ຖາລເກ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາປິ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎສໍ ອຄາຣິການໍ ມາຕາປິຕູນມ຺ປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ປພ຺ພຊິຕປຣິໂຠໂຄ ຫິ ອຄາຣິການໍ ເຈຕິຍຏ຺ຐານິໂຍ. ອປິຈ ອນາມຏ຺ຐປິຓ຺ຑປາໂຖ ນາເມສ ສມ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ທາມຣິກໂຈຣສ຺ສປິ ອິສ຺ສຣິຍສ຺ສປິ ທາຕພ຺ໂພ. ກສ຺ມາ? ເຕ ຫິ ອທີຍມາເນປິ ‘‘ນ ເທນ຺ຕີ’’ຕິ ອາມສິຕ຺ວາ ທີຍມາເນປິ ‘‘ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐກໍ ເທນ຺ຕີ’’ຕິ ກຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ກຸທ຺ຘາ ຊີວິຕາປິ ໂວໂຣເປນ຺ຕິ, ສາສນສ຺ສປິ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຣຊ຺ຊໍ ປຕ຺ຖຍມານສ຺ສ ວິຈຣໂຕ ໂຈຣນາຄສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ເຈຕ຺ຖ ກເຖຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ອນາມຏ຺ຐປິຓ຺ຑປາເຕ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ.

ປຏິສນ຺ຖາໂຣ ຈ ນາມາຍໍ ກສ຺ສ ກາຕພ຺ໂພ, ກສ຺ສ ນ ກາຕພ຺ໂພ? ປຏິສນ຺ຖາໂຣ ນາມ ວິຫາຣໍ ສມ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອາຄນ຺ຕຸກສ຺ສ ວາ ທລິທ຺ທສ຺ສ ວາ ໂຈຣສ຺ສ ວາ ອິສ຺ສຣສ຺ສ ວາ ກາຕພ຺ໂພເຍວ. ກຖໍ? ອາຄນ຺ຕຸກໍ ຕາວ ຂີຓປຣິພ຺ພຍໍ ວິຫາຣໍ ສມ຺ປຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ປານີຍໍ ປິວາ’’ຕິ ທາຕພ຺ພໍ, ປາທມກ຺ຂນເຕລໍ ທາຕພ຺ພໍ, ກາເລ ອາຄຕສ຺ສ ຍາຄຸຠຕ຺ຕໍ, ວິກາເລ ອາຄຕສ຺ສ ສເຈ ຕຓ຺ຑຸລາ ອຕ຺ຖິ, ຕຓ຺ຑຸລາ ທາຕພ຺ພາ. ອເວລາຍ ສມ຺ປຕ຺ໂຕປິ ‘‘ຄຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ສຍນຏ຺ຐານໍ ທາຕພ຺ພໍ. ສພ຺ພໍ ອປຈ຺ຈາສີຍນ຺ເຕເນວ ກາຕພ຺ພໍ. ‘‘ມນຸສ຺ສາ ນາມ ຈຕຸປຈ຺ຈຍທາຍກາ, ເອວໍ ສງ຺ຄເຫ ກຣິຍມາເນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປສີທິຕ຺ວາ ອຸປກາຣໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພໍ. ໂຈຣານໍ ປນ ສງ຺ຆິກມ຺ປິ ທາຕພ຺ພໍ. ປຏິສນ຺ຖາຣານິສໍສທີປນຕ຺ຖຎ຺ຈ ໂຈຣນາຄວຕ຺ຖຸ, ຠາຕຣາ ສທ຺ຘິໍ ຊມ຺ພຸທີປຄຕສ຺ສ ມຫານາຄຣຎ຺ໂຎ ວຕ຺ຖຸ, ປິຕຸຣາຊສ຺ສ ຣຊ຺ເຊ ຈຕຸນ຺ນໍ ອມຈ຺ຈານໍ ວຕ຺ຖຸ, ອຠຍໂຈຣວຕ຺ຖູຕິ ເອວມາທີນິ ພຫູນິ ວຕ຺ຖູນິ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວຸຕ຺ຕານິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ເອກວຕ຺ຖຸທີປນາ – ສີຫຬທີເປ ກິຣ ອຠໂຍ ນາມ ໂຈໂຣ ປຎ຺ຈສຕປຣິວາໂຣ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ຂນ຺ຘາວາຣໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ສມນ຺ຕາ ຕິໂຍຊນໍ ອຸພ຺ພາເສຕ຺ວາ ວສຕິ. ອນຸຣາຘປຸຣວາສິໂນ ກທມ຺ພນທິໍ ນ ອຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ, ເຈຕິຍຄິຣິມຄ຺ເຄ ຊນສຎ຺ຈາໂຣ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ໂນ. ອເຖກທິວສໍ ໂຈໂຣ ‘‘ເຈຕິຍຄິຣິໍ ວິລຸມ຺ປິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຄມາສິ. ອາຣາມິກາ ທິສ຺ວາ ທີຆຠາຓກອຠຍຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ. ເຖໂຣ ‘‘ສປ຺ປິຜາຓິຕາທີນິ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ໂຈຣານໍ ເທຖ’’. ‘‘ຕຓ຺ຑຸລາ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຆສ຺ສຕ຺ຖາຍ ອາຫຏາ ຕຓ຺ຑຸລາ ຈ ປກ຺ກສາກຎ຺ຈ ໂຄຣໂສ ຈາ’’ຕິ. ‘‘ຠຕ຺ຕໍ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ໂຈຣານໍ ເທຖາ’’ຕິ. ອາຣາມິກາ ຕຖາ ກຣິໍສຸ. ໂຈຣາ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ເກນາຍໍ ປຏິສນ຺ຖາໂຣ ກໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອຍ຺ເຍນ ອຠຍຕ຺ເຖເຣນາ’’ຕິ. ໂຈຣາ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອາຫໍສຸ ‘‘ມຍໍ ‘ສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ເຈຕິຍສ຺ສ ຈ ສນ຺ຕກໍ ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄເຫສ຺ສາມາ’ຕິ ອາຄຕາ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປນ ອິມິນາ ປຏິສນ຺ຖາເຣນ ມຍໍ ປສນ຺ນາ, ອຊ຺ຊ ປຏ຺ຐາຍ ວິຫາເຣ ຘມ຺ມິກາຣກ຺ຂາ ອມ຺ຫາກໍ ອາຍຕ຺ຕາ ໂຫຕຸ, ນາຄຣາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທານໍ ເທນ຺ຕຸ, ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທນ຺ຕູ’’ຕິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈ ນາຄເຣ ທານໍ ທາຕຸໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ນທີຕີເຣເຍວ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣກ຺ຂນ຺ຕາ ວິຫາຣໍ ເນນ຺ຕິ, ວິຫາເຣປິ ທານໍ ເທນ຺ຕານໍ ຣກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ເຕປິ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠຸຕ຺ຕາວເສສໍ ໂຈຣານໍ ເທນ຺ຕິ. ຄມນກາເລປິ ເຕ ໂຈຣາ ນທີຕີຣໍ ປາເປຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ອເຖກທິວສໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ຂີຍນກກຖາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ‘‘ເຖໂຣ ອິສ຺ສຣວຕາຍ ສງ຺ຆສນ຺ຕກໍ ໂຈຣານໍ ອທາສີ’’ຕິ. ເຖໂຣ ສນ຺ນິປາຕໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ໂຈຣາ ‘ສງ຺ຆສ຺ສ ປກຕິວຏ຺ຏຎ຺ຈ ເຈຕິຍສນ຺ຕກຎ຺ຈ ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’ຕິ ອາຄມິໍສຸ, ອຖ ເຕສໍ ມຍາ ‘ເອຕໍ ນ ຫຣິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ ເອຕ຺ຕໂກ ນາມ ປຏິສນ຺ຖາໂຣ ກໂຕ, ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ເອກໂຕ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕ຺ວາ ອຄ຺ຆາເປຖ, ເຕນ ກາຣເຓນ ອວິລຸຕ຺ຕໍ ຠຓ຺ຑໍ ເອກໂຕ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕ຺ວາ ອຄ຺ຆາເປຖາ’’ຕິ. ຕໂຕ ສພ຺ພມ຺ປິ ເຖເຣນ ທິນ຺ນກໍ ເຈຕິຍຆເຣ ເອກໍ ວຣໂປຕ຺ຖກຈິຕ຺ຕຕ຺ຖຣຓໍ ນ ອຄ຺ຆຕິ. ຕໂຕ ອາຫໍສຸ ‘‘ເຖເຣນ ກໂຕ ປຏິສນ຺ຖາໂຣ ສຸກໂຕ, ໂຈເທຕຸໍ ວາ ສາເຣຕຸໍ ວາ ນ ລພ຺ຠຕິ, ຄີວາ ວາ ອວຫາໂຣ ວາ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ເອວໍ ມຫານິສໍໂສ ປຏິສນ຺ຖາໂຣຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ກຕ຺ຕພ຺ໂພ ປຓ຺ຑິເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາຕິ.

ອິຕິ ປາຬິມຸຕ຺ຕກວິນຍວິນິຈ຺ຉຍສງ຺ຄເຫ

ເຠສຊ຺ຊາທິກຣຓວິນິຈ຺ຉຍກຖາ ສມຕ຺ຕາ.

໔. ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິວິນິຈ຺ຉຍກຖາ

໒໑. ວິຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ຍາຈນາ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໓໔໒) – ມູລຈ຺ເຉຊ຺ຊາຍ ປຸຣິສໍ ຍາຈິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ‘‘ສຫາຍຕ຺ຖາຍ ກມ຺ມກຣຓຕ຺ຖາຍ ປຸຣິສໍ ເທຖາ’’ຕິ ຍາຈິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ປຸຣິເສນ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ຫຕ຺ຖກມ຺ມສງ຺ຂາຕໍ ປຸຣິສຕ຺ຕກຣໍ ຍາຈິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ຫຕ຺ຖກມ຺ມຎ຺ຫິ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຖຸ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ມິຄລຸທ຺ທກມຈ຺ຉພນ຺ຘນກາທີນໍ ສກກມ຺ມໍ ອວເສສໍ ສພ຺ພໍ ກປ຺ປິຍໍ. ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ, ອາຄຕາຕ຺ຖ ເກນ ກມ຺ເມນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິເຕ ວາ ອປຸຈ຺ຉິເຕ ວາ ຍາຈິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິປຈ຺ຈຍາ ໂທໂສ ນຕ຺ຖິ. ມິຄລຸທ຺ທກາທໂຍ ປນ ສກກມ຺ມໍ ນ ຍາຈິຕພ຺ພາ, ‘‘ຫຕ຺ຖກມ຺ມໍ ເທຖາ’’ຕິ ອນິຍເມຕ຺ວາປິ ນ ຍາຈິຕພ຺ພາ. ເອວໍ ຍາຈິຕາ ຫິ ເຕ ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ຠິກ຺ຂູ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ມິເຄປິ ມາເຣຕ຺ວາ ອາຫເຣຍ຺ຍຸໍ. ນິຍເມຕ຺ວາ ປນ ‘‘ວິຫາເຣ ກິຎ຺ຈິ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ຫຕ຺ຖກມ຺ມໍ ເທຖາ’’ຕິ ຍາຈິຕພ຺ພາ, ຜາລນງ຺ຄລາທີນິ ອຸປກຣຓານິ ຄເຫຕ຺ວາ ກສິຕຸໍ ວາ ວປິຕຸໍ ວາ ລາຍິຕຸໍ ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ສກກິຈ຺ຈປສຸຕມ຺ປິ ກສ຺ສກໍ ວາ ອຎ຺ຎໍ ວາ ກິຎ຺ຈິ ຫຕ຺ຖກມ຺ມໍ ຍາຈິຕຸໍ ວຏ຺ຏເຕວ. ໂຍ ປນ ວິຆາສາໂທ ວາ ອຎ຺ໂຎ ວາ ໂກຈິ ນິກ຺ກມ຺ໂມ ນິຣຕ຺ຖກກຖໍ ກເຖນ຺ໂຕ ນິທ຺ທາຍນ຺ໂຕ ວາ ວິຫຣຕິ, ເອວຣູປໍ ອຍາຈິຕ຺ວາປິ ‘‘ເອຫິ ເຣ ອິທໍ ວາ ອິທໍ ວາ ກໂຣຫີ’’ຕິ ຍທິຈ຺ຉກໍ ກາຣາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ຫຕ຺ຖກມ຺ມສ຺ສ ປນ ສພ຺ພກປ຺ປິຍຠາວທີປນຕ຺ຖໍ ອິມໍ ນຍໍ ກເຖນ຺ຕິ. ສເຈ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ປາສາທໍ ກາເຣຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຖມ຺ຠຕ຺ຖາຍ ປາສາຓໂກຏ຺ຏການໍ ຆຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ‘‘ຫຕ຺ຖກມ຺ມໍ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ອຸປາສກາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ກາຕພ຺ພໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ? ‘‘ປາສາຓຕ຺ຖມ຺ຠາ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພາ’’ຕິ. ສເຈ ເຕ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ວາ ເທນ຺ຕິ, ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂິຕ຺ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ຖມ຺ເຠ ວາ ເທນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ອຖາປິ ວທນ຺ຕິ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ, ຠນ຺ເຕ, ຫຕ຺ຖກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ຂໂຓ ນຕ຺ຖິ, ອຎ຺ຎໍ ອຸທ຺ຘຣາເປຖ, ຕສ຺ສ ມູລໍ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ, ອຸທ຺ຘຣາເປຕ຺ວາ ‘‘ປາສາຓຕ຺ຖມ຺ເຠ ອຸທ຺ຘຏມນຸສ຺ສານໍ ມູລໍ ເທຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອເຕເນວ ອຸປາເຍນ ປາສາທທາຣູນໍ ອຕ຺ຖາຍ ວຑ຺ຒກີນໍ ສນ຺ຕິກໍ, ອິຏ຺ຐກຕ຺ຖາຍ ອິຏ຺ຐກວຑ຺ຒກີນໍ, ຉທນຕ຺ຖາຍ ເຄຫຈ຺ຉາທການໍ, ຈິຕ຺ຕກມ຺ມຕ຺ຖາຍ ຈິຕ຺ຕກາຣານນ຺ຕິ ເຍນ ເຍນ ອຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ເຕສໍ ເຕສໍ ສິປ຺ປກາຣການໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖກມ຺ມໍ ຍາຈິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຫຕ຺ຖກມ຺ມຍາຈນວເສນ ຈ ມູລຈ຺ເຉຊ຺ຊາຍ ວາ ຠຕ຺ຕເວຕນານຸປ຺ປທາເນນ ວາ ລທ຺ຘມ຺ປິ ສພ຺ພໍ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຣຎ຺ຎໂຕ ອາຫຣາເປນ຺ເຕນ ຈ ສພ຺ພໍ ອນຊ຺ຌາວຸຕ຺ຖກໍ ອາຫຣາເປຕພ຺ພໍ.

໒໒. ນ ເກວລຎ຺ຈ ປາສາທໍ ກາເຣຕຸກາເມນ, ມຎ຺ຈປີຐປຕ຺ຕປຣິສ຺ສາວນຘມກຣຓຈີວຣາທີນິ ກາຣາເປຕຸກາເມນປິ ທາຣຸໂລຫສຸຕ຺ຕາທີນິ ລຠິຕ຺ວາ ເຕ ເຕ ສິປ຺ປກາຣເກ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຫຕ຺ຖກມ຺ມໍ ຍາຈິຕພ຺ພໍ. ຫຕ຺ຖກມ຺ມຍາຈນວເສນ ຈ ມູລຈ຺ເຉຊ຺ຊາຍ ວາ ຠຕ຺ຕເວຕນານຸປ຺ປທາເນນ ວາ ລທ຺ຘມ຺ປິ ສພ຺ພໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ກາຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຠຕ຺ຕເວຕນໍ ປຈ຺ຈາສີສນ຺ຕິ, ອກປ຺ປິຍກຫາປຓາທິ ນ ທາຕພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂາຈາຣວຕ຺ເຕນ ຕຓ຺ຑຸລາທີນິ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຫຕ຺ຖກມ຺ມວເສນ ປຕ຺ຕໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຕເຖວ ປາເຈຕ຺ວາ ນວປກ຺ກສ຺ສ ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຎ຺ຉນເຕລຕ຺ຖາຍ ອນ຺ໂຕຄາມໍ ປວິຏ຺ເຐນ ‘‘ຠິກ຺ຂາຍ ອາຄໂຕ’’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຍາຄຸຍາ ວາ ຠຕ຺ເຕ ວາ ອານີເຕ ຫຕ຺ເຖນ ປຕ຺ໂຕ ປິຘາຕພ຺ໂພ. ສເຈ ອຸປາສິກາ ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ, ‘‘ນວປກ຺ໂກ ປຕ຺ໂຕ, ປຸຎ຺ຉນເຕເລນ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ສາ ‘‘ເທຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕເລນ ປຸຎ຺ຉິຕ຺ວາ ຍາຄຸຍາ ວາ ຠຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ປູເຣຕ຺ວາ ເທຕິ, ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໒໓. ຠິກ຺ຂູ ປເຄວ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ອາສນສາລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາສນໍ ອປສ຺ສນ຺ຕາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣ ເຈ ອຸປາສກາ ຠິກ຺ຂູ ຐິເຕ ທິສ຺ວາ ສຍເມວ ອາສນານິ ອາຫຣາເປນ຺ຕິ, ນິສີທິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕຫິ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ອນາປຸຈ຺ຉາ ຄຕານມ຺ປິ ນຏ຺ຐໍ ຄີວາ ນ ໂຫຕິ, ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຄມນໍ ປນ ວຕ຺ຕໍ. ສເຈ ຠິກ຺ຂູຫິ ‘‘ອາສນານິ ອາຫຣຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕຫິ ອາຫຏານິ ໂຫນ຺ຕິ, ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ອນາປຸຈ຺ຉາ ຄຕານໍ ວຕ຺ຕເຠໂທ ຈ ນຏ຺ຐຎ຺ຈ ຄີວາ. ອຕ຺ຖຣຓໂກຊວກາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ມກ຺ຂິກາ ພຫຸກາ ໂຫນ຺ຕິ, ‘‘ມກ຺ຂິກພີຊນິໍ ອາຫຣຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ປຸຈິມນ຺ທສາຂາທີນິ ອາຫຣນ຺ຕິ, ກປ຺ປິຍໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພານິ. ອາສນສາລາຍໍ ອຸທກຠາຊນໍ ຣິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ‘‘ຘມກຣຓໍ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຘມກຣຓຎ຺ຫິ ຣິຕ຺ຕຠາຊເນ ປກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍ, ‘‘ນທິໍ ວາ ຕຬາກໍ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸທກໍ ອາຫຣາ’’ຕິ ປນ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ‘‘ເຄຫໂຕ ອາຫຣາ’’ຕິ ເນວ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ນ ອາຫຏໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ. ອາສນສາລາຍ ວາ ອຣຎ຺ເຎ ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ເຕຫິ ຕຕ຺ຖ ຊາຕກໍ ອນຊ຺ຌາວຸຕ຺ຖກໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອຸຕ຺ຕຣິຠງ຺ຄາຣຫໍ ປຕ຺ຕໍ ວາ ຜລໍ ວາ ສເຈ ກິຎ຺ຈິ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕໍ ອາຫຣາເປຕິ, ຫຕ຺ຖກມ຺ມວເສນ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອລຊ຺ຊີຫິ ປນ ຠິກ຺ຂູຫິ ວາ ສາມເຓເຣຫິ ວາ ຫຕ຺ຖກມ຺ມໍ ນ ກາເຣຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ຕາວ ປຸຣິສຕ຺ຕກເຣ ນໂຍ.

໒໔. ໂຄຓໍ ປນ ອຎ຺ຎາຕກອປ຺ປວາຣິຕຏ຺ຐານໂຕ ອາຫຣາເປຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອາຫຣາເປນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ. ຎາຕກປວາຣິຕຏ຺ຐານໂຕປິ ມູລຈ຺ເຉຊ຺ຊາຍ ຍາຈິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຕາວກາລິກນເຍນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວໍ ອາຫຣາປິຕຎ຺ຈ ໂຄຓໍ ຣກ຺ຂິຕ຺ວາ ຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ສາມິກາ ປຏິຈ຺ຉາເປຕພ຺ພາ. ສຈສ຺ສ ປາໂທ ວາ ສິງ຺ຄໍ ວາ ຠິຊ຺ຊຕິ ວາ ນສ຺ສຕິ ວາ, ສາມິກາ ເຈ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ. ໂນ ເຈ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຄີວາ ໂຫຕິ. ສເຈ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍເຍວ ເທມາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ‘‘ວິຫາຣສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ‘‘ອາຣາມິການໍ ອາຈິກ຺ຂຖ ຊຄ຺ຄນຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພາ.

໒໕. ‘‘ສກຏໍ ເທຖາ’’ຕິປິ ອຎ຺ຎາຕກອປ຺ປວາຣິເຕ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ເອວ ໂຫຕິ, ທຸກ຺ກຏໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ຎາຕກປວາຣິຕຏ຺ຐາເນ ປນ ວຏ຺ຏຕິ, ຕາວກາລິກໍ ວຏ຺ຏຕິ, ກມ຺ມໍ ປນ ກຕ຺ວາ ປຸນ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ເນມິອາທີນິ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ປາກຕິການິ ກຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ, ນຏ຺ເຐ ຄີວາ ໂຫຕິ. ‘‘ຕຸມ຺ຫາກເມວ ເທມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ທາຣຸຠຓ຺ຑໍ ນາມ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອສ ນໂຍ ວາສິຜຣສຸກຸຐາຣີກຸທາລນິຂາທເນສຸ ວລ຺ລິອາທີສຸ ຈ ປຣປຣິຄ຺ຄຫິເຕສຸ. ຄຣຸຠຓ຺ຑປ຺ປໂຫນເກສຸເຍວ ວລ຺ລິອາທີສຸ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ນ ຕໂຕ ໂອຣໍ.

໒໖. ອນຊ຺ຌາວຸຕ຺ຖກໍ ປນ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອາຫຣາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຣກ຺ຂິຕໂຄປິຕຏ຺ຐາເນເຍວ ຫິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສາ ທ຺ວີສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເສນາສນປຈ຺ຈເຍ ປນ ‘‘ອາຫຣ ເທຫີ’’ຕິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິມຕ຺ຕເມວ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ປຣິກໂຖຠາສນິມິຕ຺ຕກມ຺ມານິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຸໂປສຖາຄາຣໍ ວາ ໂຠຊນສາລໍ ວາ ອຎ຺ຎໍ ວາ ກິຎ຺ຈິ ເສນາສນໍ ອິຈ຺ຉໂຕ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ວຕ ໂອກາເສ ເອວຣູປໍ ເສນາສນໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວາ ‘‘ຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ອນຸຣູປ’’ນ຺ຕິ ວາຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຈນໍ ປຣິກຖາ ນາມ. ອຸປາສກາ ຕຸມ຺ເຫ ກຸຫິໍ ວສຖາຕິ. ປາສາເທ, ຠນ຺ເຕຕິ. ‘‘ກິໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປນ ອຸປາສກາ ປາສາໂທ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ເອວມາທິວຈນໍ ໂອຠາໂສ ນາມ. ມນຸສ຺ເສ ທິສ຺ວາ ຣຊ຺ຊຸໍ ປສາເຣຕິ, ຂີເລ ອາໂກຏາເປຕິ, ‘‘ກິໍ ອິທໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອິຘ ອາວາສໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ເອວມາທິກຣຓໍ ປນ ນິມິຕ຺ຕກມ຺ມໍ ນາມ. ຄິລານປຈ຺ຈເຍ ປນ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິປິ ວຏ຺ຏຕິ, ປເຄວ ປຣິກຖາທີນິ.

ອິຕິ ປາຬິມຸຕ຺ຕກວິນຍວິນິຈ຺ຉຍສງ຺ຄເຫ

ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິວິນິຈ຺ຉຍກຖາ ສມຕ຺ຕາ.

໕. ກຸລສງ຺ຄຫວິນິຈ຺ຉຍກຖາ

໒໗. ກຸລສງ຺ຄໂຫຕິ ປຸປ຺ຜຜລາທີຫິ ກຸລານໍ ສງ຺ຄໂຫ ກຸລສງ຺ຄໂຫ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໔໓໑) – ກຸລສງ຺ຄຫຕ຺ຖາຍ ມາລາວຈ຺ຉາທີນິ ໂຣເປຕຸໍ ວາ ໂຣປາເປຕຸໍ ວາ ສິຎ຺ຈິຕຸໍ ວາ ສິຎ຺ຈາເປຕຸໍ ວາ ປຸປ຺ຜານິ ໂອຈິນິຕຸໍ ວາ ໂອຈິນາເປຕຸໍ ວາ ຄນ຺ຖິຕຸໍ ວາ ຄນ຺ຖາເປຕຸໍ ວາ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຖ ອກປ຺ປິຍໂວຫາໂຣ ກປ຺ປິຍໂວຫາໂຣ ປຣິຍາໂຍ ໂອຠາໂສ ນິມິຕ຺ຕກມ຺ມນ຺ຕິ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ຊານິຕພ຺ພານິ.

໒໘. ຕຕ຺ຖ ອກປ຺ປິຍໂວຫາໂຣ ນາມ ອລ຺ລຫຣິຕານໍ ໂກຏ຺ຏນໍ ໂກຏ຺ຏາປນໍ, ອາວາຏສ຺ສ ຂຓນໍ ຂຓາປນໍ, ມາລາວຈ຺ຉສ຺ສ ໂຣປນໍ ໂຣປາປນໍ, ອາຬິຍາ ພນ຺ຘນໍ ພນ຺ຘາປນໍ, ອຸທກສ຺ສ ເສຈນໍ ເສຈາປນໍ, ມາຕິກາຍ ສມ຺ມຸຂກຣຓໍ, ກປ຺ປິຍອຸທກສິຎ຺ຈນໍ, ຫຕ຺ຖປາທມຸຂໂຘວນນຫາໂນທກສິຎ຺ຈນໍ. ກປ຺ປິຍໂວຫາໂຣ ນາມ ‘‘ອິມໍ ຣຸກ຺ຂໍ ຊານ, ອິມໍ ອາວາຏໍ ຊານ, ອິມໍ ມາລາວຈ຺ຉໍ ຊານ, ເອຕ຺ຖ ອຸທກໍ ຊານາ’’ຕິອາທິວຈນໍ ສຸກ຺ຂມາຕິກາຍ ອຸຊຸກຣຓຎ຺ຈ. ປຣິຍາໂຍ ນາມ ‘‘ປຓ຺ຑິເຕນ ມາລາວຈ຺ຉາທໂຍ ໂຣປາເປຕພ຺ພາ, ນຈິຣສ຺ເສວ ອຸປກາຣາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິອາທິວຈນໍ. ໂອຠາໂສ ນາມ ກຸທາລຂຓິຕ຺ຕາທີນິ ຈ ມາລາວຈ຺ເຉ ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ຐານໍ. ເອວໍ ຐິຕຎ຺ຫິ ສາມເຓຣາທໂຍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເຖໂຣ ກາຣາເປຕຸກາໂມ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກໂຣນ຺ຕິ. ນິມິຕ຺ຕກມ຺ມໍ ນາມ ກຸທາລຂຓິຕ຺ຕິວາສິຜຣສຸອຸທກຠາຊນານິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສມີເປ ຐປນໍ.

໒໙. ອິມານິ ປຎ຺ຈປິ ກຸລສງ຺ຄຫຕ຺ຖາຍ ໂຣປນໂຣປາປນາທີສຸ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ຜລປຣິໂຠຄຕ຺ຖາຍ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍໂວຫາຣທ຺ວຍເມວ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອິຕຣຕ຺ຕຍໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ‘‘ກປ຺ປິຍໂວຫາໂຣປິ ວຏ຺ຏຕິ, ຍຎ຺ຈ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິໂຠຄຕ຺ຖາຍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕໍ ອຎ຺ຎປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ເຈຕິຍສ຺ສ ວາ ອຕ຺ຖາຍປິ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາຣາມຕ຺ຖາຍ ປນ ວນຕ຺ຖາຍ ຉາຍຕ຺ຖາຍ ຈ ອກປ຺ປິຍໂວຫາຣມຕ຺ຕເມວ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ເສສໍ ວຏ຺ຏຕິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ເສສໍ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ມາຕິກມ຺ປິ ອຸຊຸໍ ກາຕຸໍ ກປ຺ປິຍອຸທກໍ ສິຎ຺ຈິຕຸໍ ນຫານໂກຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ນຫາຍິຕຸໍ ຫຕ຺ຖປາທມຸຂໂຘວນອຸທການິ ຈ ຕຕ຺ຖ ຉຑ຺ເຑຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ກຸຣຸນ຺ທິຍຎ຺ຈ ‘‘ກປ຺ປິຍປຖວິຍໍ ສຍໍ ໂຣເປຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາຣາມາທິອຕ຺ຖາຍ ປນ ໂຣປິຕສ຺ສ ວາ ໂຣປາປິຕສ຺ສ ວາ ຜລໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ.

໓໐. ອຍໍ ປນ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອາປຕ຺ຕິວິນິຈ຺ຉໂຍ – ກຸລທູສນຕ຺ຖາຍ ອກປ຺ປິຍປຖວິຍໍ ມາລາວຈ຺ຉໍ ໂຣເປນ຺ຕສ຺ສ ປາຈິຕ຺ຕິຍຎ຺ເຈວ ທຸກ຺ກຏຎ຺ຈ, ຕຖາ ອກປ຺ປິຍໂວຫາເຣນ ໂຣປາເປນ຺ຕສ຺ສ. ກປ຺ປິຍປຖວິຍໍ ໂຣປເນປິ ໂຣປາປເນປິ ທຸກ຺ກຏເມວ. ອຸຠຍຕ຺ຣາປິ ສກິໍ ອາຓຕ຺ຕິຍາ ພຫູນມ຺ປິ ໂຣປເນ ເອກເມວ ສປາຈິຕ຺ຕິຍທຸກ຺ກຏໍ ວາ ສຸທ຺ຘທຸກ຺ກຏໍ ວາ ໂຫຕິ. ປຣິໂຠຄຕ຺ຖາຍ ກປ຺ປິຍຠູມິຍໍ ວາ ອກປ຺ປິຍຠູມິຍໍ ວາ ກປ຺ປິຍໂວຫາເຣນ ໂຣປາປເນ ອນາປຕ຺ຕິ. ອາຣາມາທິອຕ຺ຖາຍປິ ອກປ຺ປິຍປຖວິຍໍ ໂຣເປນ຺ຕສ຺ສ ວາ ອກປ຺ປິຍວຈເນນ ໂຣປາເປນ຺ຕສ຺ສ ວາ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ອຍໍ ປນ ນໂຍ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ນ ສຸຏ຺ຐຸ ວິຠຕ຺ໂຕ, ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ວິຠຕ຺ໂຕຕິ.

ສິຎ຺ຈນສິຎ຺ຈາປເນ ປນ ອກປ຺ປິຍອຸທເກນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ກຸລທູສນປຣິໂຠຄຕ຺ຖາຍ ທຸກ຺ກຏມ຺ປິ. ກປ຺ປິເຍນ ເຕສໍເຍວ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຕ຺ຖາຍ ທຸກ຺ກຏໍ, ປຣິໂຠຄຕ຺ຖາຍ ເຈຕ຺ຖ ກປ຺ປິຍໂວຫາເຣນ ສິຎ຺ຈາປເນ ອນາປຕ຺ຕິ. ອາປຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ ປນ ຘາຣາວຈ຺ເຉທວເສນ ປໂຍຄພຫຸລຕາຍ ຈ ອາປຕ຺ຕິພຫຸລຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ກຸລສງ຺ຄຫຕ຺ຖາຍ ໂອຈິນເນ ປຸປ຺ຜຄຓນາຍ ທຸກ຺ກຏປາຈິຕ຺ຕິຍານິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປາຈິຕ຺ຕິຍາເນວ. ພຫູນິ ປນ ປຸປ຺ຜານິ ເອກປໂຍເຄນ ໂອຈິນນ຺ໂຕ ປໂຍຄວເສນ ກາເຣຕພ຺ໂພ. ໂອຈິນາປເນ ກຸລທູສນຕ຺ຖາຍ ສກິໍ ອາຓຕ຺ໂຕ ພຫຸມ຺ປິ ໂອຈິນາຕິ, ເອກເມວ ສປາຈິຕ຺ຕິຍທຸກ຺ກຏໍ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວ.

໓໑. ຄນ຺ຖນຄນ຺ຖາປເນສຸ ປນ ສພ຺ພາປິ ຉ ປຸປ຺ຜວິກຕິໂຍ ເວທິຕພ຺ພາ – ຄນ຺ຖິມໍ ໂຄປ຺ຜິມໍ ເວຘິມໍ ເວຐິມໍ ປູຣິມໍ ວາຍິມນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຖິມໍ ນາມ ສທຓ຺ຑເກສຸ ວາ ອຸປ຺ປລປທຸມາທີສຸ ອຎ຺ເຎສຸ ວາ ທີຆວຓ຺ເຏສຸ ປຸປ຺ເຜສຸ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ທຓ຺ຑເກນ ວາ ທຓ຺ຑກໍ, ວຓ຺ເຏນ ວາ ວຓ຺ຏໍ ຄນ຺ເຖຕ຺ວາ ກຕເມວ ຫິ ຄນ຺ຖິມໍ. ຕໍ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ວາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ວາ ກາຕຸມ຺ປິ ອກປ຺ປິຍວຈເນນ ກາຣາເປຕຸມ຺ປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ‘‘ເອວໍ ຊານ, ເອວໍ ກເຕ ໂສເຠຍ຺ຍ, ຍຖາ ເອຕານິ ປຸປ຺ຜານິ ນ ວິກິຣິຍນ຺ຕິ, ຕຖາ ກໂຣຫີ’’ຕິອາທິນາ ປນ ກປ຺ປິຍວຈເນນ ກາຣາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ໂຄປ຺ຜິມໍ ນາມ ສຸຕ຺ເຕນ ວາ ວາກາທີຫິ ວາ ວສ຺ສິກປຸປ຺ຜາທີນໍ ເອກໂຕວຓ຺ຏິກອຸຠໂຕວຓ຺ຏິກມາລາວເສນ ໂຄປ຺ຜນໍ, ວາກໍ ວາ ຣຊ຺ຊຸໍ ວາ ທິຄຸຓໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອວຓ຺ຏການິ ນີປປຸປ຺ຜາທີນິ ປເວເສຕ຺ວາ ປຏິປາຏິຍາ ພນ຺ຘນ຺ຕິ, ເອຕມ຺ປິ ໂຄປ຺ຜິມເມວ. ສພ຺ພໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

ເວຘິມໍ ນາມ ສວຓ຺ຏການິ ວສ຺ສິກປຸປ຺ຜາທີນິ ວຓ຺ເຏ, ອວຓ຺ຏການິ ວກຸລປຸປ຺ຜາທີນິ ອຕ຺ຕໂນ ຉິທ຺ເທສຸ ສູຈິຕາລຫີຣາທີຫິ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອາວຸນນ຺ຕິ, ເອຕໍ ເວຘິມໍ ນາມ. ຕໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເກຈິ ປນ ກທລິກ຺ຂນ຺ຘມ຺ຫິ ກຓ຺ຏເກ ວາ ຕາລຫີຣາທີນິ ວາ ປເວເສຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປຸປ຺ຜານິ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຐເປນ຺ຕິ, ເກຈິ ກຓ຺ຏກສາຂາສຸ, ເກຈິ ປຸປ຺ຜຉຕ຺ຕປຸປ຺ຜກູຏາຄາຣກຣຓຕ຺ຖໍ ຉຕ຺ເຕ ຈ ຠິຕ຺ຕິຍຎ຺ຈ ປເວເສຕ຺ວາ ຐປິຕກຓ຺ຏເກສຸ, ເກຈິ ຘມ຺ມາສນວິຕາເນ ພທ຺ຘກຓ຺ຏເກສຸ, ເກຈິ ກຓິກາຣປຸປ຺ຜາທີນິ ສລາກາຫິ ວິຊ຺ຌນ຺ຕິ, ຉຕ຺ຕາຘິຉຕ຺ຕໍ ວິຍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕໍ ອຕິໂອຬາຣິກເມວ. ປຸປ຺ຜວິຊ຺ຌນຕ຺ຖໍ ປນ ຘມ຺ມາສນວິຕາເນ ກຓ຺ຏກມ຺ປິ ພນ຺ຘິຕຸໍ ກຓ຺ຏກາທີຫິ ວາ ເອກປຸປ຺ຜມ຺ປິ ວິຊ຺ຌິຕຸໍ ປຸປ຺ເຜເຍວ ວາ ປຸປ຺ຜໍ ປເວເສຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຊາລວິຕານເວທິກນາຄທນ຺ຕກປຸປ຺ຜປຏິຈ຺ຉກຕາລປຓ຺ຓຄຸຬກາທີນໍ ປນ ຉິທ຺ເທສຸ ອໂສກປິຓ຺ຑິຍາ ວາ ອນ຺ຕເຣສຸ ປຸປ຺ຜານິ ປເວເສຕຸໍ ນ ໂທໂສ. ນ ເຫຕໍ ເວຘິມໍ ໂຫຕິ. ຘມ຺ມຣຊ຺ຊຸຍມ຺ປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ເວຐິມໍ ນາມ ປຸປ຺ຜທາມປຸປ຺ຜຫຕ຺ຖເກສຸ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເກຈິ ຫິ ມຕ຺ຖກທາມໍ ກໂຣນ຺ຕາ ເຫຏ຺ຐາ ຆຏກາກາຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຸປ຺ເຜຫິ ເວເຐນ຺ຕິ, ເກຈິ ອຏ຺ຐ ອຏ຺ຐ ວາ ທສ ທສ ວາ ອຸປ຺ປລປຸປ຺ຜາທີນິ ສຸຕ຺ເຕນ ວາ ວາເກນ ວາ ທຓ຺ຑເກສຸ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປລຫຕ຺ຖເກ ວາ ປທຸມຫຕ຺ຖເກ ວາ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສາມເຓເຣຫິ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ຖເລ ຐປິຕອຸປ຺ປລາທີນິ ກາສາເວນ ຠຓ຺ຑິກມ຺ປິ ພນ຺ຘິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເຕສໍເຍວ ປນ ວາເກນ ວາ ທຓ຺ຑເກນ ວາ ພນ຺ຘິຕຸໍ ອໍສຠຓ຺ຑິກໍ ວາ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອໍສຠຓ຺ຑິກໍ ນາມ ຂນ຺ເຘ ຐປິຕກາສາວສ຺ສ ອຸໂຠ ອນ຺ເຕ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຠຓ຺ຑິກໍ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ປສິພ຺ພເກ ວິຍ ປຸປ຺ຜານິ ປກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອໍສຠຓ຺ຑິກາ, ເອຕໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ທຓ຺ຑເກຫິ ປທຸມິນິປຓ຺ຓໍ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປລາທີນິ ປຓ຺ເຓນ ເວເຐຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣາປິ ປຸປ຺ຜານໍ ອຸປຣິ ປທຸມິນິປຓ຺ຓເມວ ພນ຺ຘິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ເຫຏ຺ຐາ ທຓ຺ຑກໍ ປນ ພນ຺ຘິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

ປູຣິມໍ ນາມ ມາລາຄຸເຓ ຈ ປຸປ຺ຜປເຏ ຈ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ໂຍ ຫິ ມາລາຄຸເຓນ ເຈຕິຍໍ ວາ ໂພຘິໍ ວາ ເວທິກໍ ວາ ປຣິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ປຸນ ອາເນຕ຺ວາ ປຸຣິມຏ຺ຐານໍ ອຕິກ຺ກາເມຕິ, ເອຕ຺ຕາວຕາ ປູຣິມໍ ນາມ ໂຫຕິ, ໂກ ປນ ວາໂທ ອເນກກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຣິກ຺ຂິປນ຺ຕສ຺ສ. ນາຄທນ຺ຕກນ຺ຕເຣຫິ ປເວເສຕ຺ວາ ຫຣນ຺ໂຕ ໂອລມ຺ພກໍ ກຕ຺ວາ ປຸນ ນາຄທນ຺ຕກໍ ປຣິກ຺ຂິປຕິ, ເອຕມ຺ປິ ປູຣິມໍ ນາມ. ນາຄທນ຺ຕເກ ປນ ປຸປ຺ຜວລຍໍ ປເວເສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມາລາຄຸເຓຫິ ປຸປ຺ຜປຏໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣາປິ ເອກເມວ ມາລາຄຸຓໍ ຫຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປຸນ ປຈ຺ຈາຫຣໂຕ ປູຣິມເມວ ໂຫຕິ. ຕໍ ສພ຺ພໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ມາລາຄຸເຓຫິ ປນ ພຫູຫິປິ ກຕໍ ປຸປ຺ຜທາມໍ ລຠິຕ຺ວາ ອາສນມຕ຺ຖກາທີສຸ ພນ຺ຘິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຕິທີຆໍ ປນ ມາລາຄຸຓໍ ເອກວາຣໍ ຫຣິຕ຺ວາ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຸນ ອິຕຣສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ເຕນປິ ຕເຖວ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ວາຍິມໍ ນາມ ປຸປ຺ຜຊາລປຸປ຺ຜປຏປຸປ຺ຜຣູເປສຸ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເຈຕິເຍ ປຸປ຺ຜຊາລໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ເອກເມກມ຺ຫິ ຊາລຉິທ຺ທເກ ທຸກ຺ກຏໍ. ຠິຕ຺ຕິຉຕ຺ຕໂພຘິຕ຺ຖມ຺ຠາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ປຸປ຺ຜປຏໍ ປນ ປເຣຫິ ປູຣິຕມ຺ປິ ວາຍິຕຸໍ ນ ລພ຺ຠຕິ. ໂຄປ຺ຜິມປຸປ຺ເຜເຫວ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສາທິຣູປການິ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕານິປິ ວາຍິມຏ຺ຐາເນ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ປຸຣິມນເຍເນວ ສພ຺ພໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອຎ຺ເຎຫິ ກຕປຣິຈ຺ເຉເທ ປນ ປຸປ຺ຜານິ ຐເປນ຺ເຕນ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສາທິຣູປກມ຺ປິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ກຬມ຺ພເກນ ອຑ຺ຒຈນ຺ທເກນ ຈ ສທ຺ຘິໍ ອຏ຺ຐ ປຸປ຺ຜວິກຕິໂຍ ວຸຕ຺ຕາ.

໓໒. ຕຕ຺ຖ ກຬມ຺ພໂກຕິ ອຑ຺ຒຈນ຺ທກນ຺ຕເຣ ຆຏິກທາມໂອລມ຺ພໂກ ວຸຕ຺ໂຕ. ອຑ຺ຒຈນ຺ທໂກຕິ ອຑ຺ຒຈນ຺ທາກາເຣນ ມາລາຄຸຓປຣິກ຺ເຂໂປ. ຕທຸຠຍມ຺ປິ ປູຣິເມເຍວ ປວິຏ຺ຐໍ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ‘‘ທ຺ເວ ຕໂຍ ມາລາຄຸເຓ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜທາມກຣຓມ຺ປິ ວາຍິມໍເຍວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕມ຺ປິ ອິຘ ປູຣິມຏ຺ຐາເນເຍວ ປວິຏ຺ຐໍ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ປຸປ຺ຜທາມເມວ, ປິຏ຺ຐມຍທາມມ຺ປິ ເຄຓ຺ຑຸກປຸປ຺ຜທາມມ຺ປິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຂຣປຕ຺ຕທາມມ຺ປິ ສິກ຺ຂາປທສ຺ສ ສາຘາຣຓຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູນມ຺ປິ ຠິກ຺ຂຸນີນມ຺ປິ ເນວ ກາຕຸໍ, ນ ກາຣາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ປູຊານິມິຕ຺ຕໍ ປນ ກປ຺ປິຍວຈນໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປຣິຍາຍໂອຠາສນິມິຕ຺ຕກມ຺ມານິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິເຍວ.

ໂຍ ຫຣິຕ຺ວາ ວາ ຫຣາເປຕ຺ວາ ວາ ປກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ວາ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ວາ ສຍໍ ວາ ອຸປຄຕານໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ປຸປ຺ຜໍ ກຸລສງ຺ຄຫຕ຺ຖາຍ ເທຕິ, ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ, ປຣສນ຺ຕກໍ ເທຕິ, ທຸກ຺ກຏເມວ. ເຖຍ຺ຍຈິຕ຺ເຕນ ເທຕິ, ຠຓ຺ຑຄ຺ເຆນ ກາເຣຕພ຺ໂພ. ເອສ ນໂຍ ສງ຺ຆິເກປິ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ເສນາສນຕ຺ຖາຍ ນິຍມິຕໍ ອິສ຺ສຣວຕາຍ ທທໂຕ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍນ຺ຕິ.

໓໓. ປຸປ຺ຜໍ ນາມ ກສ຺ສ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ກສ຺ສ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ? ມາຕາປິຕູນໍ ຕາວ ຫຣິຕ຺ວາປິ ຫຣາເປຕ຺ວາປິ ປກ຺ໂກສິຕ຺ວາປິ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາປິ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ເສສຎາຕການໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາວ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ວຕ຺ຖຸປູຊນຕ຺ຖາຍ, ມຓ຺ຑນຕ຺ຖາຍ ປນ ສິວລິງ຺ຄາທິປູຊນຕ຺ຖາຍ ວາ ກສ຺ສຈິປິ ທາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ມາຕາປິຕູນຎ຺ຈ ຫຣາເປນ຺ເຕນ ຎາຕິສາມເຓເຣເຫວ ຫຣາເປຕພ຺ພໍ. ອິຕເຣ ປນ ຍທິ ສຍເມວ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ສມ຺ມເຕນ ປຸປ຺ຜຠາຊເກນ ປຸປ຺ຜຠາຊນກາເລ ສມ຺ປຕ຺ຕານໍ ສາມເຓຣານໍ ອຸປຑ຺ຒຠາຄໍ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ‘‘ສມ຺ປຕ຺ຕຄິຫີນໍ ອຸປຑ຺ຒຠາຄໍ’’, ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ‘‘ຈູຬກໍ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອສມ຺ມເຕນ ອປໂລເກຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາເຍສຸ ສຄາຣວາ ສາມເຓຣາ ພຫູນິ ປຸປ຺ຜານິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຣາສິໍ ກຕ຺ວາ ຐເປນ຺ຕິ, ເຖຣາ ປາໂຕວ ສມ຺ປຕ຺ຕານໍ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກາທີນໍ ອຸປາສກາທີນໍ ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ອິທໍ ຄຓ຺ຫ, ຕ຺ວໍ ອິທໍ ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ເທນ຺ຕິ, ປຸປ຺ຜທານໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ‘‘ເຈຕິຍໍ ປູເຊສ຺ສາມາ’’ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາປິ ປູຊໍ ກໂຣນ຺ຕາປິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຕ຺ຕານໍ ເຈຕິຍປູຊນຕ຺ຖາຍ ເທນ຺ຕິ, ເອຕມ຺ປິ ປຸປ຺ຜທານໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ອຸປາສເກ ອກ຺ກປຸປ຺ຜາທີຫິ ປູເຊນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ວິຫາເຣ ກຓິກາຣປຸປ຺ຜາທີນິ ອຕ຺ຖິ, ອຸປາສກາ ຕານິ ຄເຫຕ຺ວາ ປູເຊຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ຠິກ຺ຂູ ປຸປ຺ຜປູຊໍ ກຕ຺ວາ ທິວາຕຣໍ ຄາມໍ ປວິຏ຺ເຐ ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຕິທິວາ ປວິຏ຺ຐຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ‘‘ວິຫາເຣ ປຸປ຺ຜານິ ພຫູນິ, ປູຊໍ ອກຣິມ຺ຫາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ມນຸສ຺ສາ ‘‘ພຫູນິ ກິຣ ວິຫາເຣ ປຸປ຺ຜານີ’’ຕິ ປຸນທິວເສ ປຫູຕໍ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜປູຊຎ຺ຈ ກໂຣນ຺ຕິ ທານຎ຺ຈ ເທນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ.

໓໔. ມນຸສ຺ສາ ‘‘ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອສຸກທິວສໍ ນາມ ປູເຊສ຺ສາມາ’’ຕິ ປຸປ຺ຜວາຣໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ອນຸຎ຺ຎາຕທິວເສ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ສາມເຓເຣຫິ ຈ ປເຄວ ປຸປ຺ຜານິ ໂອຈິນິຕ຺ວາ ຐປິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ຣຸກ຺ເຂສຸ ປຸປ຺ຜານິ ອປສ຺ສນ຺ຕາ ‘‘ກຸຫິໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຸປ຺ຜານີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ສາມເຓເຣຫິ ໂອຈິນິຕ຺ວາ ຐປິຕານິ, ຕຸມ຺ເຫ ປນ ປູເຊຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຖ, ສງ຺ໂຆ ອຎ຺ຎໍ ທິວສໍ ປູເຊສ຺ສຕີຕິ. ເຕ ປູເຊຕ຺ວາ ທານໍ ທຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ກຸຣຸນ຺ທິຍຎ຺ຈ ‘‘ເຖຣາ ສາມເຓເຣຫິ ທາເປຕຸໍ ນ ລຠນ຺ຕິ, ສເຈ ສຍເມວ ຕານິ ປຸປ຺ຜານິ ເຕສໍ ເທນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ເຖເຣຫິ ປນ ‘ສາມເຓເຣຫິ ໂອຈິນິຕ຺ວາ ຐປິຕານີ’ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ວຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສເຈ ປນ ປຸປ຺ຜວາຣໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ອໂນຈິເຕສຸ ປຸປ຺ເຜສຸ ຍາຄຸຠຕ຺ຕາທີນິ ອາທາຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສາມເຓເຣ ‘‘ໂອຈິນິຕ຺ວາ ເທຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຎາຠິສາມເຓຣານໍເຍວ ໂອຈິນິຕ຺ວາ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຎ຺ຎາຕເກ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂສາຂາຍ ຐເປນ຺ຕິ, ນ ໂອໂຣຫິຕ຺ວາ ປລາຍິຕພ຺ພໍ, ໂອຈິນິຕ຺ວາ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ໂກຈິ ຘມ຺ມກຖິໂກ ‘‘ພຫູນິ ອຸປາສກາ ວິຫາເຣ ປຸປ຺ຜານິ, ຍາຄຸຠຕ຺ຕາທີນິ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜປູຊໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ຕສ຺ເສວ ນ ກປ຺ປຕີຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍຎ຺ຈ ກຸຣຸນ຺ທິຍຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ເອຕໍ ອກປ຺ປິຍໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອວິເສເສນ ວຸຕ຺ຕໍ.

໓໕. ຜລມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ມາຕາປິຕູນຎ຺ຈ ເສສຎາຕີນຎ຺ຈ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ກຸລສງ຺ຄຫຕ຺ຖາຍ ປນ ເທນ຺ຕສ຺ສ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕເກ ປຣສນ຺ຕເກ ສງ຺ຆິເກ ເສນາສນຕ຺ຖາຍ ນິຍມິເຕ ຈ ທຸກ຺ກຏາທີນິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍເຍວ ຄິລານມນຸສ຺ສານໍ ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕອິສ຺ສຣານໍ ວາ ຂີຓປຣິພ຺ພຍານໍ ວາ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຜລທານໍ ນ ໂຫຕິ. ຜລຠາຊເກນປິ ສມ຺ມເຕນ ສງ຺ຆສ຺ສ ຜລຠາຊນກາເລ ສມ຺ປຕ຺ຕມນຸສ຺ສານໍ ອຸປຑ຺ຒຠາຄໍ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອສມ຺ມເຕນ ອປໂລເກຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ສງ຺ຆາຣາເມປິ ຜລປຣິຈ຺ເຉເທນ ວາ ຣຸກ຺ຂປຣິຈ຺ເຉເທນ ວາ ກຕິກາ ກາຕພ຺ພາ ‘‘ຕໂຕ ຄິລານມນຸສ຺ສານໍ ວາ ອຎ຺ເຎສໍ ວາ ຜລໍ ຍາຈນ຺ຕານໍ ຍຖາປຣິຈ຺ເຉເທນ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຎ຺ຈ ຜລານິ ທາຕພ຺ພານິ, ຣຸກ຺ຂາ ວາ ທສ຺ເສຕພ຺ພາ ‘ອິໂຕ ຄເຫຕຸໍ ລພ຺ຠຕີ’’’ຕິ. ‘‘ອິຘ ຜລານິ ສຸນ຺ທຣານິ, ອິໂຕ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ເອວໍ ປນ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ສິຣີສຈຸຓ຺ຓໍ ວາ ອຎ຺ຎໍ ວາ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກສາວໍ ກຸລສງ຺ຄຫຕ຺ຖາຍ ເທຕິ, ທຸກ຺ກຏໍ. ປຣສນ຺ຕກາທີສຸປິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ສງ຺ຆສ຺ສ ຣກ຺ຂິຕໂຄປິຕາປິ ຣຸກ຺ຂຉລ຺ລິ ຄຣຸຠຓ຺ຑເມວາຕິ. ມຕ຺ຕິກທນ຺ຕກຏ຺ຐເວຬຸປຓ຺ເຓສຸປິ ຄຣຸຠຓ຺ຑູປຄໍ ຎຕ຺ວາ ຈຸຓ຺ເຓ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໓໖. ຊງ຺ຆເປສນິຍນ຺ຕິ ຄິຫີນໍ ທູເຕຍ຺ຍໍ ສາສນຫຣຓກມ຺ມໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ. ຄິຫີນຎ຺ຫິ ສາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ປເທ ປເທ ທຸກ຺ກຏໍ. ຕໍ ກມ຺ມໍ ນິສ຺ສາຍ ລທ຺ຘໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສປິ ອຊ຺ໂຌຫາເຣ ອຊ຺ໂຌຫາເຣ ທຸກ຺ກຏໍ. ປຐມໍ ສາສນໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາປິ ປຈ຺ຉາ ‘‘ອຍໍ ທານິ ໂສ ຄາໂມ, ຫນ຺ທ ນໍ ສາສນໍ ອາໂຣເຈມີ’’ຕິ ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສປິ ປເທ ປເທ ທຸກ຺ກຏໍ. ສາສນໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ລທ຺ຘໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊໂຕ ປຸຣິມນເຍເນວ ທຸກ຺ກຏໍ. ສາສນໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄເຕນ ປນ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕສ຺ມິໍ ຄາເມ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ກາ ປວຕ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຍມາເນນ ກເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ປຸຈ຺ຉິຕປຎ຺ເຫ ໂທໂສ ນຕ຺ຖິ. ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ປນ ສຫຘມ຺ມິການໍ ມາຕາປິຕູນໍ ປຓ຺ຑຸປລາສສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກຣສ຺ສ ສາສນໍ ຫຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຄິຫີນຎ຺ຈ ກປ຺ປິຍສາສນໍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ມມ ວຈເນນ ຠຄວໂຕ ປາເທ ວນ຺ທຖາ’’ຕິ ວາ ‘‘ເຈຕິຍໍ ປຏິມໍ ໂພຘິໍ ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣໍ ວນ຺ທຖາ’’ຕິ ວາ ‘‘ເຈຕິເຍ ຄນ຺ຘປູຊໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ວາ ‘‘ປຸປ຺ຜປູຊໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂູ ສນ຺ນິປາເຕຖ, ທານໍ ທສ຺ສາມ, ຘມ຺ມໍ ເທສາປຍິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວາ ອີທິເສສຸ ສາສເນສຸ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ. ກປ຺ປິຍສາສນານິ ຫິ ເອຕານິ, ນ ຄິຫີນໍ ຄິຫິກມ຺ມປຏິສໍຍຸຕ຺ຕານີຕິ. ອິເມຫິ ປນ ອຏ຺ຐຫິ ກຸລທູສກກມ຺ເມຫິ ອຸປ຺ປນ຺ນປຈ຺ຈຍາ ປຎ຺ຈນ຺ນມ຺ປິ ສຫຘມ຺ມິການໍ ນ ກປ຺ປນ຺ຕິ. ອຠູຕາໂຣຈນຣູປິຍສໍໂວຫາເຣຫິ ອຸປ຺ປນ຺ນປຈ຺ຈຍສທິສາວ ໂຫນ຺ຕິ.

ປພ຺ພາຊນີຍກມ຺ມກໂຕ ປນ ຍສ຺ມິໍ ຄາເມ ວາ ນິຄເມ ວາ ກຸລທູສກກມ຺ມໍ ກຕໍ, ຍສ຺ມິຎ຺ຈ ວິຫາເຣ ວສຕິ, ເນວ ຕສ຺ມິໍ ຄາເມ ວາ ນິຄເມ ວາ ຈຣິຕຸໍ ລຠຕິ, ນ ວິຫາເຣ ວສິຕຸໍ. ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘກມ຺ເມນປິ ຈ ເຕນ ເຍສຸ ກຸເລສຸ ປຸພ຺ເພ ກຸລທູສກກມ຺ມໍ ກຕໍ, ຕໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນປຈ຺ຈຍາ ນ ຄເຫຕພ຺ພາ, ອາສວກ຺ຂຍປຕ຺ເຕນປິ ນ ຄເຫຕພ຺ພາ, ອກປ຺ປິຍາວ ໂຫນ຺ຕິ. ‘‘ກສ຺ມາ ນ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິເຕນ ‘‘ປຸພ຺ເພ ເອວໍ ກຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສເຈ ວທນ຺ຕິ ‘‘ນ ມຍໍ ເຕນ ກາຣເຓນ ເທມ, ອິທານິ ສີລວນ຺ຕຕາຍ ເທມາ’’ຕິ, ຄເຫຕພ຺ພາ. ປກຕິຍາ ທານຏ຺ຐາເນເຍວ ກຸລທູສກກມ຺ມໍ ກຕໍ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ປກຕິທານເມວ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຍສ຺ມາ ຈ ປຸຈ຺ຉິຕປຎ຺ເຫ ໂທໂສ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຸພ຺ພຓ຺ເຫ ວາ ສາຍນ຺ເຫ ວາ ອນ຺ຕຣຆຣໍ ປວິຏ຺ຐໍ ໂກຈິ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ ‘‘ກສ຺ມາ, ຠນ຺ເຕ, ຈຣຖາ’’ຕິ. ເຍນຕ຺ເຖນ ຈຣຕິ, ຕໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ລທ຺ຘໍ ນ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສເຈ ນ ລທ຺ຘໍ, ‘‘ນ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຍໍ ໂສ ເທຕິ, ຕໍ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໓໗. ‘‘ນ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຓິຘາຍ ອຣຎ຺ເຎ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ, ໂຍ ວເສຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ນ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຓິຘາຍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕພ຺ພໍ…ເປ… ນ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຓິຘາຍ ຈງ຺ກມິຕພ຺ພໍ…ເປ… ນ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຓິຘາຍ ຐາຕພ຺ພໍ…ເປ… ນ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຓິຘາຍ ນິສີທິຕພ຺ພໍ…ເປ… ນ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຓິຘາຍ ເສຍ຺ຍາ ກປ຺ເປຕພ຺ພາ, ໂຍ ກປ຺ເປຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ປາຣາ. ໒໒໓ ອາທໂຍ) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ເອວໍ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໒໒໓) ອຣຎ຺ເຎ ວສນ຺ຕໍ ມໍ ຊໂນ ອຣຫຕ຺ເຕ ວາ ເສກ຺ຂຠູມິຍໍ ວາ ສມ຺ຠາເວສ຺ສຕິ, ຕໂຕ ໂລກສ຺ສ ສກ຺ກໂຕ ຠວິສ຺ສາມິ ຄຣຸກໂຕ ມານິໂຕ ປູຊິໂຕ’’ຕິ ເອວໍ ປຕ຺ຖນໍ ກຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ນ ວສິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ປຓິຘາຍ ‘‘ອຣຎ຺ເຎ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ປທວາເຣ ປທວາເຣ ທຸກ຺ກຏໍ, ຕຖາ ອຣຎ຺ເຎ ກຸຏິກຣຓຈງ຺ກມນນິສີທນນິວາສນປາຣຸປນາທີສຸ ສພ຺ພກິຈ຺ເຈສຸ ປໂຍເຄ ປໂຍເຄ ທຸກ຺ກຏໍ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ອຣຎ຺ເຎ ນ ວສິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ວສນ຺ໂຕ ຫິ ສມ຺ຠາວນໍ ລຠຕຸ ວາ ມາ ວາ, ທຸກ຺ກຏໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ໂຍ ປນ ສມາທິນ຺ນຘຸຕງ຺ໂຄ ‘‘ຘຸຕງ຺ຄໍ ຣກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວາ ‘‘ຄາມນ຺ເຕ ເມ ວສໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ວິກ຺ຂິປຕິ, ອຣຎ຺ຎໍ ສປ຺ປາຍ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ວາ ‘‘ອທ຺ຘາ ອຣຎ຺ເຎ ຕິຓ຺ຓໍ ວິເວການໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປາປຸຓິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວາ ‘‘ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອປາປຸຓິຕ຺ວາ ນ ນິກ຺ຂມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວາ ‘‘ອຣຎ຺ຎວາໂສ ນາມ ຠຄວຕາ ປສຕ຺ໂຖ, ມຍິ ຈ ອຣຎ຺ເຎ ວສນ຺ເຕ ພຫູ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ຄາມນ຺ຕໍ ຫິຕ຺ວາ ອາຣຎ຺ຎກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ວາ ເອວໍ ອນວຊ຺ຊວາສໍ ວສິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ເຕເນວ ວສິຕພ຺ພໍ. ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕສ຺ສປິ ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕາທີນິ ສຓ຺ຐເປຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນິວາສນປາຣຸປນກິຈ຺ຈໂຕ ປຠຸຕິ ຍາວ ໂຠຊນປຣິໂຍສານໍ, ຕາວ ປໂຍເຄ ປໂຍເຄ ທຸກ຺ກຏໍ, ສມ຺ຠາວນໍ ລຠຕຸ ວາ ມາ ວາ, ທຸກ຺ກຏເມວ. ຂນ຺ຘກວຕ຺ຕເສຂິຍວຕ຺ຕປຣິປູຣຓຕ຺ຖໍ ປນ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິອາປຊ຺ຊນຕ຺ຖໍ ວາ ປາສາທິເກຫິ ອຠິກ຺ກມປຏິກ຺ກມາທີຫິ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສນ຺ໂຕ ອນຸປວຊ຺ໂຊ ວິຎ຺ຎູນໍ. ຈງ຺ກມນາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອິຕິ ປາຬິມຸຕ຺ຕກວິນຍວິນິຈ຺ຉຍສງ຺ຄເຫ

ກຸລສງ຺ຄຫວິນິຈ຺ຉຍກຖາ ສມຕ຺ຕາ.

໖. ມຈ຺ຉມໍສວິນິຈ຺ຉຍກຖາ

໓໘. ມຈ຺ຉມໍເສສຸ ປນ ມຈ຺ຉຄ຺ຄຫເຓນ ສພ຺ພມ຺ປິ ຊລຊໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອກປ຺ປິຍໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ມໍເສສຸ ປນ ມນຸສ຺ສຫຕ຺ຖິອສ຺ສສຸນຂອຫິສີຫພ຺ຍຄ຺ຆທີປິອຈ຺ຉຕຣຈ຺ຉານໍ ວເສນ ທສ ມໍສານິ ອກປ຺ປິຍານິ. ຕຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສມໍເສ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ເສເສສຸ ທຸກ຺ກຏໍ. ອິຕິ ອິເມສໍ ມນຸສ຺ສາທີນໍ ທສນ຺ນໍ ມໍສມ຺ປິ ອຏ຺ຐິປິ ໂລຫິຕມ຺ປິ ຈມ຺ມມ຺ປິ ໂລມມ຺ປິ ສພ຺ພໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ວສາສຸ ປນ ເອກາ ມນຸສ຺ສວສາວ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຂີຣາທີສຸ ອກປ຺ປິຍໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອິເມສຸ ປນ ອກປ຺ປິຍມໍເສສຸ ອຏ຺ຐິອາທີສຸ ວາ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຎຕ຺ວາ ວາ ອຎຕ຺ວາ ວາ ຂາທນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິເຍວ. ຍທາ ຊານາຕິ, ຕທາ ເທເສຕພ຺ພາ. ‘‘ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄຓ຺ຫໂຕ ປຏິຄ຺ຄຫເຓປິ ທຸກ຺ກຏໍ, ‘‘ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄຓ຺ຫໂຕ ອນາປຕ຺ຕິ. ອຸທ຺ທິສ຺ສກຕໍ ປນ ຊານິຕ຺ວາ ຂາທນ຺ຕສ຺ເສວ ອາປຕ຺ຕິ, ປຈ຺ຉາ ຊານນ຺ໂຕ ອາປຕ຺ຕິຍາ ນ ກາເຣຕພ຺ໂພ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໒໘໑).

ຕຕ຺ຖ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໔໑໐) ອຸທ຺ທິສ຺ສກຕໍ ນາມ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຕ຺ຖາຍ ວຘິຕ຺ວາ ສມ຺ປາທິຕໍ ມຈ຺ຉມໍສໍ. ອຸຠຍມ຺ປິ ຫິ ອຸທ຺ທິສ຺ສກຕໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຕມ຺ປິ ອທິຏ຺ຐໍ ອສຸຕໍ ອປຣິສງ຺ກິຕໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕິໂກຏິປຣິສຸທ຺ຘຎ຺ຫິ ມຈ຺ຉມໍສໍ ຠຄວຕາ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ ອທິຏ຺ຐໍ ອສຸຕໍ ອປຣິສງ຺ກິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອທິຏ຺ຐໍ ນາມ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຕ຺ຖາຍ ມິຄມຈ຺ເຉ ວຘິຕ຺ວາ ຄຍ຺ຫມານໍ ອທິຏ຺ຐໍ. ອສຸຕໍ ນາມ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຕ຺ຖາຍ ມິຄມຈ຺ເຉ ວຘິຕ຺ວາ ຄຫິຕນ຺ຕິ ອສຸຕໍ. ອປຣິສງ຺ກິຕໍ ປນ ທິຏ຺ຐປຣິສງ຺ກິຕໍ ສຸຕປຣິສງ຺ກິຕໍ ຕທຸຠຍວິນິມຸຕ຺ຕປຣິສງ຺ກິຕຎ຺ຈ ຎຕ຺ວາ ຕພ຺ພິປກ຺ຂໂຕ ຊານິຕພ຺ພໍ. ກຖໍ? ອິຘ ຠິກ຺ຂູ ປສ຺ສນ຺ຕິ ມນຸສ຺ເສ ຊາລວາຄຸຣາທິຫຕ຺ເຖ ຄາມໂຕ ວາ ນິກ຺ຂມນ຺ເຕ ອຣຎ຺ເຎ ວາ ວິຈຣນ຺ເຕ. ທຸຕິຍທິວເສ ຈ ເນສໍ ຕໍ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ຐານໍ ສມຈ຺ຉມໍສໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອຠິຫຣນ຺ຕິ. ເຕ ເຕນ ທິຏ຺ເຐນ ປຣິສງ຺ກນ຺ຕິ ‘‘ຠິກ຺ຂູນໍ ນຸ ໂຂ ອຕ຺ຖາຍ ກຕ’’ນ຺ຕິ, ອິທໍ ທິຏ຺ຐປຣິສງ຺ກິຕໍ, ເອຕໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຍໍ ເອວໍ ອປຣິສງ຺ກິຕໍ, ຕໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ເຕ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ກສ຺ມາ, ຠນ຺ເຕ, ນ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນຍິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂູນໍ ອຕ຺ຖາຍ ກຕໍ, ອມ຺ເຫຫິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ວາ ຣາຊຍຸຕ຺ຕາທີນໍ ວາ ອຕ຺ຖາຍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ກປ຺ປຕິ.

ນ ເຫວ ໂຂ ຠິກ຺ຂູ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ອປິຈ ໂຂ ສຸຓນ຺ຕິ ‘‘ມນຸສ຺ສາ ກິຣ ຊາລວາຄຸຣາທິຫຕ຺ຖາ ຄາມໂຕ ວາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ, ອຣຎ຺ເຎ ວາ ວິຈຣນ຺ຕີ’’ຕິ. ທຸຕິຍທິວເສ ຈ ເຕສໍ ຕໍ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ຐານໍ ສມຈ຺ຉມໍສໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອຠິຫຣນ຺ຕິ. ເຕ ເຕນ ສຸເຕນ ປຣິສງ຺ກນ຺ຕິ ‘‘ຠິກ຺ຂູນໍ ນຸ ໂຂ ອຕ຺ຖາຍ ກຕ’’ນ຺ຕິ, ອິທໍ ສຸຕປຣິສງ຺ກິຕໍ ນາມ, ເອຕໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຍໍ ເອວໍ ອປຣິສງ຺ກິຕໍ, ຕໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ເຕ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ກສ຺ມາ, ຠນ຺ເຕ, ນ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນຍິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂູນໍ ອຕ຺ຖາຍ ກຕໍ, ອມ຺ເຫຫິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ວາ ຣາຊຍຸຕ຺ຕາທີນໍ ວາ ອຕ຺ຖາຍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ກປ຺ປຕິ.

ນ ເຫວ ໂຂ ປນ ຠິກ຺ຂູ ປສ຺ສນ຺ຕິ ນ ສຸຓນ຺ຕິ, ອປິຈ ໂຂ ເຕສໍ ຕໍ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ຐານໍ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສມຈ຺ຉມໍສໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ອຠິຫຣນ຺ຕິ. ເຕ ປຣິສງ຺ກນ຺ຕິ ‘‘ຠິກ຺ຂູນໍ ນຸ ໂຂ ອຕ຺ຖາຍ ກຕ’’ນ຺ຕິ, ອິທໍ ຕທຸຠຍວິນິມຸຕ຺ຕປຣິສງ຺ກິຕໍ ນາມ, ເອຕມ຺ປິ ຄເຫຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຍໍ ເອວໍ ອປຣິສງ຺ກິຕໍ, ຕໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ເຕ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ກສ຺ມາ, ຠນ຺ເຕ, ນ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນຍິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂູນໍ ອຕ຺ຖາຍ ກຕໍ, ອມ຺ເຫຫິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ວາ ຣາຊຍຸຕ຺ຕາທີນໍ ວາ ອຕ຺ຖາຍ ກຕໍ, ປວຕ຺ຕມໍສໍ ວາ ກປ຺ປິຍເມວ ລຠິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຕ຺ຖາຍ ສມ຺ປາທິຕ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ກປ຺ປຕິ. ມຕານໍ ເປຕກິຈ຺ຈຕ຺ຖາຍ ມງ຺ຄລາທີນໍ ວາ ອຕ຺ຖາຍ ກເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຍໍ ຍຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂູນໍເຍວ ອຕ຺ຖາຍ ອກຕໍ, ຍຕ຺ຖ ຈ ນິພ຺ເພມຕິໂກ ໂຫຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ກປ຺ປຕິ.

໓໙. ສເຈ ປນ ເອກສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສກຕໍ ໂຫຕິ, ເຕ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ກຕຠາວໍ ນ ຊານນ຺ຕິ, ອຎ຺ເຎ ຊານນ຺ຕິ. ເຍ ຊານນ຺ຕິ, ເຕສໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອິຕເຣສໍ ປນ ວຏ຺ຏຕິ. ອຎ຺ເຎ ນ ຊານນ຺ຕິ, ເຕເຍວ ຊານນ຺ຕິ, ເຕສໍເຍວ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອຎ຺ເຎສໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເຕປິ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອຕ຺ຖາຍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ຊານນ຺ຕິ, ອຎ຺ເຎປິ ‘‘ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖາຍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ຊານນ຺ຕິ, ສພ຺ເພສມ຺ປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສພ຺ເພ ນ ຊານນ຺ຕິ, ສພ຺ເພສມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ປຎ຺ຈສຸ ຫິ ສຫຘມ຺ມິເກສຸ ຍສ຺ສ ວາ ຕສ຺ສ ວາ ອຕ຺ຖາຍ ອຸທ຺ທິສ຺ສກຕໍ ສພ຺ເພສໍ ນ ກປ຺ປຕິ.

ສເຈ ປນ ໂກຈິ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປາຓໍ ວຘິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ປູເຣຕ຺ວາ ເທຕິ, ໂສ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ກຕຠາວໍ ຊານໍເຍວ ຄເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເທຕິ, ໂສ ຕໍ ຕສ຺ສ ສທ຺ຘາຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ກສ຺ສ ອາປຕ຺ຕີຕິ? ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ອນາປຕ຺ຕິ. ຍຎ຺ຫິ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ກຕໍ, ຕສ຺ສ ອຠຸຕ຺ຕຕາຍ ອນາປຕ຺ຕິ, ອິຕຣສ຺ສ ອຊານນຕາຍ. ກປ຺ປິຍມໍສສ຺ສ ຫິ ປຏິຄ຺ຄຫເຓ ອາປຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖິ, ອຸທ຺ທິສ຺ສກຕຎ຺ຈ ອຊານິຕ຺ວາ ຠຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຉາ ຎຕ຺ວາ ອາປຕ຺ຕິເທສນາກິຈ຺ຈໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອກປ຺ປິຍມໍສໍ ປນ ອຊານິຕ຺ວາ ຠຸຕ຺ເຕນ ປຈ຺ຉາ ຎຕ຺ວາປິ ອາປຕ຺ຕິ ເທເສຕພ຺ພາ. ອຸທ຺ທິສ຺ສກຕຎ຺ຫິ ຎຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊໂຕວ ອາປຕ຺ຕິ, ອກປ຺ປິຍມໍສໍ ອຊານິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສປິ ອາປຕ຺ຕິເຍວ, ຕສ຺ມາ ອາປຕ຺ຕິຠີຣຸເກນ ຣູປໍ ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ເຕນປິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ມໍສໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ປຣິໂຠຄກາເລ ‘‘ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ກສ຺ມາ? ທຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ. ອຈ຺ຉມໍສມ຺ປິ ຫິ ສູກຣມໍສສທິສໍ ໂຫຕິ, ທີປິມໍສາທີນິ ຈ ມິຄມໍສາທິສທິສານິ, ຕສ຺ມາ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຄຫຓເມວ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ.

ອິຕິ ປາຬິມຸຕ຺ຕກວິນຍວິນິຈ຺ຉຍສງ຺ຄເຫ

ມຈ຺ຉມໍສວິນິຈ຺ຉຍກຖາ ສມຕ຺ຕາ.

໗. ອນາມາສວິນິຈ຺ຉຍກຖາ

໔໐. ອນາມາສນ຺ຕິ ນ ປຣາມສິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໒໘໑) – ຍສ຺ມາ ມາຕາ ວາ ໂຫຕຸ ຘີຕາ ວາ ຠຄິນີ ວາ, ອິຕ຺ຖີ ນາມ ສພ຺ພາປິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ປາຣິພນ຺ຖິກາວ ອນາມາສາ ຈ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອຍໍ ເມ ມາຕາ, ອຍໍ ເມ ຘີຕາ, ອຍໍ ເມ ຠຄິນີ’’ຕິ ເຄຫສ຺ສິຕເປເມນ ອາມສໂຕປິ ທຸກ຺ກຏເມວ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິມໍ ປນ ຠຄວໂຕ ອາຓໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ເຕນ ສເຈປິ ນທີໂສເຕນ ວຸຍ຺ຫມານໍ ມາຕຣໍ ປສ຺ສຕິ, ເນວ ຫຕ຺ເຖນ ປຣາມສິຕພ຺ພາ, ປຓ຺ຑິເຕນ ປນ ຠິກ຺ຂຸນາ ນາວາ ວາ ຜລກໍ ວາ ກທລິກ຺ຂນ຺ໂຘ ວາ ທາຣຸກ຺ຂນ຺ໂຘ ວາ ອຸປສໍຫຣິຕພ຺ໂພ. ຕສ຺ມິໍ ອສຕິ ກາສາວມ຺ປິ ອຸປສໍຫຣິຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ຐເປຕພ຺ພໍ, ‘‘ເອຕ຺ຖ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ປນ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ຄຫິເຕ ‘‘ປຣິກ຺ຂາຣໍ ກຑ຺ຒາມີ’’ຕິ ກຑ຺ຒນ຺ເຕນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ຠາຍຕິ, ປຸຣໂຕ ປຸຣໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ມາ ຠາຍີ’’ຕິ ສມສ຺ສາເສຕພ຺ພາ. ສເຈ ຠາຍມານາ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສຫສາ ຂນ຺ເຘ ວາ ອຠິຣຸຫຕິ, ຫຕ຺ເຖ ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ນ ‘‘ອເປຫິ ມຫລ຺ລິເກ’’ຕິ ນິທ຺ຘຸນິຕພ຺ພາ, ຖລໍ ປາເປຕພ຺ພາ. ກທ຺ທເມ ລຄ຺ຄາຍປິ ກູເປ ປຕິຕາຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕຕ຺ຣາປິ ຫິ ໂຍຕ຺ຕໍ ວາ ວຕ຺ຖໍ ວາ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖນ ຄຫິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘຣິຕພ຺ພາ, ນ ຕ຺ເວວ ອາມສິຕພ຺ພາ.

ນ ເກວລຎ຺ຈ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ສຣີຣເມວ ອນາມາສໍ, ນິວາສນປາຣຸປນມ຺ປິ ອາຠຣຓຠຓ຺ຑມ຺ປິ ອນ຺ຕມໂສ ຕິຓຓ຺ຑຸປກໍ ວາ ຕາລປຓ຺ຓມຸທ຺ທິກໍ ວາ ອຸປາທາຍ ອນາມາສເມວ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ນິວາສນປາວຸຣຓໍ ປິຬນ຺ຘນຕ຺ຖາຍ ຐປິຕເມວ. ສເຈ ປນ ນິວາສນໍ ວາ ປາຣຸປນໍ ວາ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຈີວຣຕ຺ຖາຍ ປາທມູເລ ຐເປຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ອາຠຣຓຠຓ຺ເຑສຸ ປນ ສີສປສາຘນທນ຺ຕສູຈິອາທິກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ‘‘ອິມໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເທມ, ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ທີຍມານໍ ສິປາຏິກາສູຈິອາທິອຸປກຣຓຕ຺ຖາຍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ສຸວຓ຺ຓຣຊຕມຸຕ຺ຕາທິມຍໍ ປນ ອນາມາສເມວ, ທີຍມານມ຺ປິ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ເອຕາສໍ ສຣີຣູປຄເມວ ອນາມາສໍ, ອິຕ຺ຖິສຓ຺ຐາເນນ ກຕໍ ກຏ຺ຐຣູປມ຺ປິ ທນ຺ຕຣູປມ຺ປິ ອຍຣູປມ຺ປິ ໂລຫຣູປມ຺ປິ ຕິປຸຣູປມ຺ປິ ໂປຕ຺ຖກຣູປມ຺ປິ ສພ຺ພຣຕນຣູປມ຺ປິ ອນ຺ຕມໂສ ປິຏ຺ຐມຍຣູປມ຺ປິ ອນາມາສເມວ. ປຣິໂຠຄຕ຺ຖາຍ ປນ ‘‘ອິທໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ລຠິຕ຺ວາ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ພຣຕນມຍໍ ອວເສສໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸປກຣຓາຣຫໍ ອຸປກຣເຓ, ປຣິໂຠຄາຣຫໍ ປຣິໂຠເຄ ອຸປເນຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໔໑. ຍຖາ ຈ ອິຕ຺ຖິຣູປກໍ, ເອວໍ ສຕ຺ຕວິຘໍ ຘຎ຺ຎມ຺ປິ ອນາມາສເມວ. ຕສ຺ມາ ເຂຕ຺ຕມຊ຺ເຌນ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ຕຕ຺ຖຊາຕກມ຺ປິ ຘຎ຺ຎຜລໍ ນ ອາມສນ຺ເຕນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຆຣທ຺ວາເຣ ວາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ວາ ຘຎ຺ຎໍ ປສາຣິຕໍ ໂຫຕິ, ປສ຺ເສນ ຈ ມຄ຺ໂຄ ອຕ຺ຖິ, ນ ມທ຺ທນ຺ເຕນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ຄມນມຄ຺ເຄ ອສຕິ ມຄ຺ຄໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ອນ຺ຕຣຆເຣ ຘຎ຺ຎສ຺ສ ອຸປຣິ ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ, ນິສີທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເກຈິ ອາສນສາລາຍ ຘຎ຺ຎໍ ອາກິຣນ຺ຕິ, ສເຈ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ຫຣາເປຕຸໍ, ຫຣາເປຕພ຺ພໍ. ໂນ ເຈ, ເອກມນ຺ຕໍ ຘຎ຺ຎໍ ອມທ຺ທນ຺ເຕນ ປີຐກໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ນິສີທິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ໂອກາໂສ ນ ໂຫຕິ, ມນຸສ຺ສາ ຘຎ຺ຎມຊ຺ເຌເຍວ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ, ນິສີທິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖຊາຕການິ ມຸຄ຺ຄມາສາທີນິ ອປຣຓ຺ຓານິປິ ຕາລປນສາທີນິ ວາ ຜລານິ ກີຬນ຺ເຕນ ນ ອາມສິຕພ຺ພານິ. ມນຸສ຺ເສຫິ ຣາສິກເຕສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຣຎ຺ເຎ ປນ ຣຸກ຺ຂໂຕ ປຕິຕານິ ຜລານິ ‘‘ອນຸປສມ຺ປນ຺ນານໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໔໒. ມຸຕ຺ຕາ ມຓິ ເວຬຸຣິໂຍ ສງ຺ໂຂ ສິລາ ປວາຬໍ ຣຊຕໍ ຊາຕຣູປໍ ໂລຫິຕງ຺ໂກ ມສາຣຄລ຺ລນ຺ຕິ ອິເມສຸ ທສສຸ ຣຕເນສຸ ມຸຕ຺ຕາ ອໂຘຕາ ອວິທ຺ຘາ ຍຖາຊາຕາວ ອາມສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ເສສາ ອນາມາສາຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ‘‘ມຸຕ຺ຕາ ໂຘຕາປິ ອໂຘຕາປິ ອນາມາສາ, ຠຓ຺ຑມູລຕ຺ຖາຍ ຈ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ກຸຏ຺ຐໂຣຄສ຺ສ ເຠສຊ຺ຊຕ຺ຖາຍ ປນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ຍຸຕ຺ຕໍ. ອນ຺ຕມໂສ ຊາຕິຜລິກໍ ອຸປາທາຍ ສພ຺ໂພປິ ນີລປີຕາທິວຓ຺ຓເຠໂທ ມຓິ ໂຘຕວິທ຺ຘວຏ຺ຏິໂຕ ອນາມາໂສ, ຍຖາຊາໂຕ ປນ ອາກຣມຸຕ຺ໂຕ ປຕ຺ຕາທິຠຓ຺ຑມູລຕ຺ຖໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕມ຺ປິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ. ປຈິຕ຺ວາ ກໂຕ ກາຈມຓິເຍເວໂກ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເວຬຸຣິເຍປິ ມຓິສທິໂສວ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ສງ຺ໂຂ ຘມນສງ຺ໂຂ ຈ ໂຘຕວິທ຺ໂຘ ຈ ຣຕນມິສ຺ໂສ ອນາມາໂສ, ປານີຍສງ຺ໂຂ ໂຘໂຕປິ ອໂຘໂຕປິ ອາມາໂສວ. ເສສຎ຺ຈ ອຎ຺ຊນາທິເຠສຊ຺ຊຕ຺ຖາຍປິ ຠຓ຺ຑມູລຕ຺ຖາຍປິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສິລາ ໂຘຕວິທ຺ຘາ ຣຕນສໍຍຸຕ຺ຕາ ມຸຄ຺ຄວຓ຺ຓາວ ອນາມາສາ, ເສສາ ສຕ຺ຖກນິຆໍສນາທິອຕ຺ຖາຍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຣຕນສໍຍຸຕ຺ຕາຕິ ສຸວຓ຺ເຓນ ສທ຺ຘິໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ປຈິຕ຺ວາ ກຕາຕິ ວທນ຺ຕິ. ປວາຬໍ ໂຘຕວິທ຺ຘໍ ອນາມາສໍ, ເສສໍ ອາມາສຎ຺ຈ ຠຓ຺ຑມູລຕ຺ຖຎ຺ຈ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ‘‘ໂຘຕມ຺ປິ ອໂຘຕມ຺ປິ ສພ຺ພໍ ອນາມາສຎ຺ຈ ນ ຈ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ຍຸຕ຺ຕໍ.

ຣຊຕຎ຺ຈ ຊາຕຣູປຎ຺ຈ ກຕຠຓ຺ຑມ຺ປິ ອກຕຠຓ຺ຑມ຺ປິ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ພີຊໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນາມາສຎ຺ຈ ອສມ຺ປຏິຈ຺ຉນີຍຎ຺ຈ. ອຸຕ຺ຕຣຣາຊປຸຕ຺ໂຕ ກິຣ ສຸວຓ຺ຓເຈຕິຍໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ມຫາປທຸມຕ຺ເຖຣສ຺ສ ເປເສສິ. ເຖໂຣ ‘‘ນ ກປ຺ປຕີ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິ. ເຈຕິຍຆເຣ ສຸວຓ຺ຓປທຸມສຸວຓ຺ຓພຸພ຺ພຸຬກາທີນິ ໂຫນ຺ຕິ, ເອຕານິປິ ອນາມາສານິ. ເຈຕິຍຆຣໂຄປກາ ປນ ຣູປິຍຉຑ຺ຑກຏ຺ຐາເນ ຐິຕາ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ເກຬາປຍິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກຸຣຸນ຺ຘິຍໍ ປນ ຕມ຺ປິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ສຸວຓ຺ຓເຈຕິເຍ ກຈວຣເມວ ຫຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ. ອາຣກູຏໂລຫມ຺ປິ ຊາຕຣູປຄຕິກເມວ ອນາມາສນ຺ຕິ ສພ຺ພຏ຺ຐກຖາສຸ ວຸຕ຺ຕໍ. ເສນາສນປຣິໂຠເຄ ປນ ສພ຺ໂພປິ ກປ຺ປິໂຍ, ຕສ຺ມາ ຊາຕຣູປຣຊຕມຍາ ສພ຺ເພປິ ເສນາສນປຣິກ຺ຂາຣາ ອາມາສາ, ຠິກ຺ຂູນໍ ຘມ຺ມວິນຍວຓ຺ຓນຏ຺ຐາເນ ຣຕນມຓ຺ຑເປ ກໂຣນ຺ຕິ ຜລິກຕ຺ຖມ຺ເຠ ຣຕນທາມປຏິມຓ຺ຑິເຕ, ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພູປກຣຓານິ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຏິຊຄ຺ຄິຕຸໍ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ໂລຫິຕງ຺ກມສາຣຄລ຺ລາ ໂຘຕວິທ຺ຘາ ອນາມາສາ, ອິຕເຣ ອາມາສາ, ຠຓ຺ຑມູລຕ຺ຖາຍ ຈ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ‘‘ໂຘຕາປິ ອໂຘຕາປິ ສພ຺ພໂສ ອນາມາສາ, ນ ຈ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏນ຺ຕີ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ.

໔໓. ສພ຺ພໍ ອາວຸຘຠຓ຺ຑໍ ອນາມາສໍ, ຠຓ຺ຑມູລຕ຺ຖາຍ ທີຍມານມ຺ປິ ນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ສຕ຺ຖວຓິຊ຺ຊາ ນາມ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສຸທ຺ຘຘນຸທຓ຺ໂຑປິ ຘນຸຊິຍາປິ ປໂຕໂທປິ ໂຕມໂຣປິ ອງ຺ກຸໂສປິ ອນ຺ຕມໂສ ວາສິຜຣສຸອາທີນິປິ ອາວຸຘສງ຺ເຂເປນ ກຕານິ ອນາມາສານິ. ສເຈ ເກນຈິ ວິຫາເຣ ສຕ຺ຕິ ວາ ໂຕມໂຣ ວາ ຐປິໂຕ ໂຫຕິ, ວິຫາຣໍ ຊຄ຺ຄນ຺ເຕນ ‘‘ຫຣນ຺ຕູ’’ຕິ ສາມິການໍ ເປເສຕພ຺ພໍ. ສເຈ ນ ຫຣນ຺ຕິ, ຕໍ ອຈາເລນ຺ເຕນ ວິຫາໂຣ ປຏິຊຄ຺ຄິຕພ຺ໂພ. ຍຸທ຺ຘຠູມິຍໍ ປນ ປຕິຕໍ ອສິໍ ວາ ສຕ຺ຕິໍ ວາ ໂຕມຣໍ ວາ ທິສ຺ວາ ປາສາເຓນ ວາ ເກນຈິ ວາ ອສິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖກຕ຺ຖາຍ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອິຕຣານິປິ ວິໂຍເຊຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ສຕ຺ຖກຕ຺ຖາຍ, ກິຎ຺ຈິ ກຕ຺ຕຣທຓ຺ຑາທິອຕ຺ຖາຍ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອິທໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ທີຍມານໍ ປນ ວິນາເສຕ຺ວາ ‘‘ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສພ຺ພມ຺ປິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ມຈ຺ຉຊາລປກ຺ຂິຊາລາທີນິປິ ຜລກຊາລິກາທີນິປິ ສຣປຣິຕ຺ຕາຓານິປິ ສພ຺ພານິ ອນາມາສານິ, ປຣິໂຠຄຕ຺ຖາຍ ລພ຺ຠມາເນສຸ ປນ ຊາລໍ ຕາວ ‘‘ອາສນສ຺ສ ວາ ເຈຕິຍສ຺ສ ວາ ອຸປຣິ ພນ຺ຘິສ຺ສາມິ, ຉຕ຺ຕໍ ວາ ເວເຐສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສຣປຣິຕ຺ຕາຓໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ຠຓ຺ຑມູລຕ຺ຖາຍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປຣູປໂຣຘນິວາຣຓຎ຺ຫິ ເອຕໍ, ນ ອຸປໂຣຘກຣນ຺ຕິ. ຜລກໍ ‘‘ທນ຺ຕກຏ຺ຐຠາຊນໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ຈມ຺ມວິນທ຺ຘານິ ວີຓາເຠຣິອາທີນິ ອນາມາສານິ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ‘‘ເຠຣິສງ຺ຆາໂຏປິ ວີຓາສງ຺ຆາໂຏປິ ຕຸຈ຺ຉໂປກ຺ຂຣມ຺ປິ ມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ອາໂຣປິຕຈມ຺ມມ຺ປິ ວີຓາທຓ຺ຑໂກປິ ສພ຺ພໍ ອນາມາສ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂອນຫິຕຸໍ ວາ ໂອນຫາເປຕຸໍ ວາ ວາເທຕຸໍ ວາ ວາທາເປຕຸໍ ວາ ນ ລພ຺ຠຕິເຍວ. ເຈຕິຍງ຺ຄເຓ ປູຊໍ ກຕ຺ວາ ມນຸສ຺ເສຫິ ຉຑ຺ຑິຕໍ ທິສ຺ວາປິ ອຈາເລຕ຺ວາວ ອນ຺ຕຣນ຺ຕເຣ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ກຈວຣຉຑ຺ຑນກາເລ ປນ ກຈວຣນິຍາເມເນວ ຫຣິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຠຓ຺ຑມູລຕ຺ຖາຍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ປຣິໂຠຄຕ຺ຖາຍ ລພ຺ຠມາເນສຸ ປນ ວີຓາໂທຓິກຎ຺ຈ ເຠຣິໂປກ຺ຂຣຎ຺ຈ ທນ຺ຕກຏ຺ຐຠາຊນໍ ກຣິສ຺ສາມ, ຈມ຺ມໍ ສຕ຺ຖກໂກສກນ຺ຕິ ເອວໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ປຣິກ຺ຂາຣສ຺ສ ອຸປກຣຓຕ຺ຖາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຖາ ຕຖາ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ອິຕິ ປາຬິມຸຕ຺ຕກວິນຍວິນິຈ຺ຉຍສງ຺ຄເຫ

ອນາມາສວິນິຈ຺ຉຍກຖາ ສມຕ຺ຕາ.

໘. ອຘິຏ຺ຐານວິກປ຺ປນວິນິຈ຺ຉຍກຖາ

໔໔. ອຘິຏ຺ຐານວິກປ຺ປເນສຸ ປນ – ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິຈີວຣໍ ອຘິຏ຺ຐາຕຸໍ ນ ວິກປ຺ເປຕຸໍ, ວສ຺ສິກສາຏິກໍ ວສ຺ສານໍ ຈາຕຸມາສໍ ອຘິຏ຺ຐາຕຸໍ ຕໂຕ ປຣໍ ວິກປ຺ເປຕຸໍ, ນິສີທນໍ ອຘິຏ຺ຐາຕຸໍ ນ ວິກປ຺ເປຕຸໍ, ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ ອຘິຏ຺ຐາຕຸໍ ນ ວິກປ຺ເປຕຸໍ, ກຓ຺ຑຸປ຺ປຏິຈ຺ຉາທິໍ ຍາວ ອາພາຘາ ອຘິຏ຺ຐາຕຸໍ ຕໂຕ ປຣໍ ວິກປ຺ເປຕຸໍ, ມຸຂປຸຎ຺ຉນໂຈຬໍ ອຘິຏ຺ຐາຕຸໍ ນ ວິກປ຺ເປຕຸໍ, ປຣິກ຺ຂາຣໂຈຬໍ ອຘິຏ຺ຐາຕຸໍ ນ ວິກປ຺ເປຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໕໘) ວຈນໂຕ ຕິຈີວຣາທິນິຍາເມເນວ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸກອາເມນ ‘‘ອິມໍ ສງ຺ຆາຏິໍ ອຘິຏ຺ຐາມີ’’ຕິອາທິນາ ນາມໍ ວຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ. ວິກປ຺ເປນ຺ເຕນ ປນ ນາມໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາວ ‘‘ອິມໍ ຈີວຣໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ວິກປ຺ເປມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ວິກປ຺ເປຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໔໖໙) ຕິຈີວຣໍ ອຘິຏ຺ຐຫນ຺ເຕນ ຣຊິຕ຺ວາ ກປ຺ປພິນ຺ທຸໍ ທຕ຺ວາ ປມາຓຍຸຕ຺ຕເມວ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ. ອສ຺ສ ປມາຓໍ ອຸກ຺ກຏ຺ຐປຣິຈ຺ເຉເທນ ສຸຄຕຈີວຣໂຕ ອູນກໍ ວຏ຺ຏຕິ, ລາມກປຣິຈ຺ເຉເທນ ສງ຺ຆາຏິຍາ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄສ຺ສ ຈ ທີຆໂຕ ມຸຏ຺ຐິປຎ຺ຈກໍ, ຕິຣິຍໍ ມຸຏ຺ຐິຕ຺ຕິກໍ ປມາຓໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອນ຺ຕຣວາສໂກ ທີຆໂສ ມຸຏ຺ຐິປຎ຺ຈໂກ, ຕິຣິຍໍ ທ຺ວິຫຕ຺ໂຖປິ ວຏ຺ຏຕິ. ປາຣຸປເນນປິ ຫິ ສກ຺ກາ ນາຠິໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕຸນ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕປ຺ປມາຓໂຕ ປນ ອຕິເຣກຎ຺ຈ ອູນກຎ຺ຈ ‘‘ປຣິກ຺ຂາຣໂຈຬກ’’ນ຺ຕິ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ‘‘ທ຺ເວ ຈີວຣສ຺ສ ອຘິຏ຺ຐານາ ກາເຍນ ວາ ອຘິຏ຺ເຐຕິ, ວາຈາຍ ວາ ອຘິຏ຺ເຐຕີ’’ຕິ (ປຣິ. ໓໒໒) ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ປຸຣາຓສງ຺ຆາຏິໍ ‘‘ອິມໍ ສງ຺ຆາຏິໍ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣາມີ’’ຕິ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ນວໍ ສງ຺ຆາຏິໍ ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ສງ຺ຆາຏິໍ ອຘິຏ຺ຐາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ເຕນ ອາໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ ກາຍວິກາຣໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ກາເຍນ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພາ. ອິທໍ ກາເຍນ ອຘິຏ຺ຐານໍ, ຕໍ ເຍນ ເກນຈິ ສຣີຣາວຍເວນ ອຜຸສນ຺ຕສ຺ສ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ວາຈາຍ ອຘິຏ຺ຐາເນ ປນ ວຈີເຠທໍ ກຕ຺ວາ ວາຈາຍ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພາ. ຕຕ຺ຣ ທຸວິຘໍ ອຘິຏ຺ຐານໍ – ສເຈ ຫຕ຺ຖປາເສ ໂຫຕິ, ‘‘ອິມໍ ສງ຺ຆາຏິໍ ອຘິຏ຺ຐາມີ’’ຕິ ວາຈາ ຠິນ຺ທິຕພ຺ພາ. ອຖ ອນ຺ໂຕຄພ຺ເຠ ວາ ອຸປຣິປາສາເທ ວາ ສາມນ຺ຕວິຫາເຣ ວາ ໂຫຕິ, ຐປິຕຏ຺ຐານໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ‘‘ເອຕໍ ສງ຺ຆາຏິໍ ອຘິຏ຺ຐາມີ’’ຕິ ວາຈາ ຠິນ຺ທິຕພ຺ພາ. ເອສ ນໂຍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ເຄ ອນ຺ຕຣວາສເກ ຈ. ນາມມຕ຺ຕເມວ ຫິ ວິເສໂສ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ພານິ ສງ຺ຆາຏິໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ອນ຺ຕຣວາສກນ຺ຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ນາເມເນວ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພານິ. ສເຈ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຐປິຕວຕ຺ເຖຫິ ສງ຺ຆາຏິອາທີນິ ກໂຣຕິ, ນິຏ຺ຐິເຕ ຣຊເນ ຈ ກປ຺ເປ ຈ ‘‘ອິມໍ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣາມີ’’ຕິ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ປຸນ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພານິ. ອຘິຏ຺ຐິເຕນ ປນ ສທ຺ຘິໍ ມຫນ຺ຕຕຣເມວ ທຸຕິຍປຏ຺ຏໍ ວາ ຂຓ຺ຑໍ ວາ ສິພ຺ພນ຺ເຕນ ປຸນ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ. ສເມ ວາ ຂຸທ຺ທເກ ວາ ອຘິຏ຺ຐານກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ.

ຕິຈີວຣໍ ປນ ປຣິກ຺ຂາຣໂຈຬໍ ອຘິຏ຺ຐາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ? ມຫາປທຸມຕ຺ເຖໂຣ ກິຣາຫ ‘‘ຕິຈີວຣໍ ຕິຈີວຣເມວ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ, ສເຈ ປຣິກ຺ຂາຣໂຈຬາຘິຏ຺ຐານໍ ລເຠຍ຺ຍ, ອຸໂທສິຕສິກ຺ຂາປເທ ປຣິຫາໂຣ ນິຣຕ຺ຖໂກ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ກິຣ ອວເສສາ ຠິກ຺ຂູ ອາຫໍສຸ ‘‘ປຣິກ຺ຂາຣໂຈຬມ຺ປິ ຠຄວຕາວ ‘ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຣິກ຺ຂາຣໂຈຬໍ ນາມ ປາເຏກ຺ກໍ ນິຘານມຸຂເມຕໍ. ຕິຈີວຣໍ ‘ປຣິກ຺ຂາຣໂຈຬ’ນ຺ຕິ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອຸໂທສິຕສິກ຺ຂາປເທ (ປາຣາ. ໔໗໑ ອາທໂຍ) ປນ ຕິຈີວຣໍ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຣິຫຣນ຺ຕສ຺ສ ປຣິຫາໂຣ ວຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ອຸຠໂຕວິຠງ຺ຄຠາຓໂກ ປຸຓ຺ຓວາລິກວາສີ ມຫາຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣປິ ກິຣາຫ ‘‘ມຍໍ ປຸພ຺ເພ ມຫາເຖຣານໍ ອສ຺ສຸມ຺ຫາ ‘ອຣຎ຺ຎວາສິໂນ ຠິກ຺ຂູ ຣຸກ຺ຂສຸສິຣາທີສຸ ຈີວຣໍ ຐເປຕ຺ວາ ປຘານໍ ປທຫນຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ສາມນ຺ຕວິຫາເຣ ຘມ຺ມສ຺ສວນຕ຺ຖາຍ ຄຕານຎ຺ຈ ເຕສໍ ສູຣິເຍ ອຸຏ຺ຐິເຕ ສາມເຓຣາ ວາ ທຫຣຠິກ຺ຂູ ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສຸຂປຣິໂຠຄຕ຺ຖໍ ຕິຈີວຣໍ ປຣິກ຺ຂາຣໂຈຬໍ ອຘິຏ຺ຐາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’’ຕິ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຸພ຺ເພ ອາຣຎ຺ຎິກາ ຠິກ຺ຂູ ອພທ຺ຘສີມາຍ ທຸປ຺ປຣິຫາຣນ຺ຕິ ຕິຈີວຣໍ ປຣິກ຺ຂາຣໂຈຬເມວ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິໍສູ’’ຕິ.

໔໕. ວສ຺ສິກສາຏິກາ ອນຕິຣິຕ຺ຕປ຺ປມາຓາ ນາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວສ຺ສິເກ ມາເສ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພາ, ຕໂຕ ປຣໍ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ວິກປ຺ເປຕພ຺ພາ. ວຓ຺ຓເຠທມຕ຺ຕຣຕ຺ຕາປິ ເຈສາ ວຏ຺ຏຕິ, ທ຺ເວ ປນ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ນິສີທນໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພເມວ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ປມາຓຍຸຕ຺ຕໍ ເອກເມວ, ທ຺ເວ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓມ຺ປິ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພເມວ, ຕໍ ປນ ມຫນ຺ຕມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ເອກມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ພຫູນິປິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ນີລມ຺ປິ ປີຕກມ຺ປິ ສທສມ຺ປິ ປຸປ຺ຜທສມ຺ປີຕິ ສພ຺ພປ຺ປກາຣໍ ວຏ຺ຏຕິ. ກຓ຺ຑຸປ຺ປຏິຈ຺ຉາທິ ຍາວ ອາພາໂຘ ອຕ຺ຖິ, ຕາວ ປມາຓິກາ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພາ. ອາພາເຘ ວູປສນ຺ເຕ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ວິກປ຺ເປຕພ຺ພາ, ເອກາວ ວຏ຺ຏຕິ. ມຸຂປຸຎ຺ຉນໂຈຬໍ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພເມວ, ຍາວ ເອກໍ ໂຘວີຍຕິ, ຕາວ ອຎ຺ຎໍ ປຣິໂຠຄຕ຺ຖາຍ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພນ຺ຕິ ທ຺ເວປິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ອປເຣ ປນ ເຖຣາ ‘‘ນິຘານມຸຂເມຕໍ, ພຫູນິປິ ວຏ຺ຏນ຺ຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ປຣິກ຺ຂາຣໂຈເຬ ຄຓນາ ນຕ຺ຖິ, ຍຕ຺ຕກໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕຕ຺ຕກໍ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພເມວ. ຖວິກາປິ ປຣິສ຺ສາວນມ຺ປິ ວິກປ຺ປນູປຄປຈ຺ຉິມຈີວຣປ຺ປມາຓໍ ‘‘ປຣິກ຺ຂາຣໂຈຬ’’ນ຺ຕິ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພເມວ. ຕສ຺ສ ປມາຓໍ ທີຆໂຕ ທ຺ເວ ວິທຕ຺ຖິໂຍ ຕິຣິຍໍ ວິທຕ຺ຖິ, ຕໍ ປນ ທີຆໂຕ ວຑ຺ຒກີຫຕ຺ຖປ຺ປມາຓໍ, ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຕໂຕ ອຸປຑ຺ຒປ຺ປມາຓໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ປາຬິ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຍາເມນ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລໍ ສຸຄຕງ຺ຄຸເລນ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລວິຕ຺ຖຕໍ ປຈ຺ຉິມໍ ຈີວຣໍ ວິກປ຺ເປຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໕໘). ພຫູນິປິ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ‘‘ອິມານິ ຈີວຣານິ ປຣິກ຺ຂາຣໂຈຬານິ ອຘິຏ຺ຐາມີ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ເຠສຊ຺ຊນວກມ຺ມມາຕາປິຕຸອາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ຐເປນ຺ເຕນ ອນຘິຏ຺ຐິເຕປິ ນຕ຺ຖິ ອາປຕ຺ຕິ. ມຎ຺ຈຠິສິ ປີຐຠິສິ ພິມ຺ໂພຫນໍ ປາວາໂຣ ໂກຊໂວຕິ ເອເຕສຸ ປນ ເສນາສນປຣິກ຺ຂາຣຕ຺ຖາຍ ທິນ຺ນປຈ຺ຈຕ຺ຖຣເຓ ຈ ອຘິຏ຺ຐານກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິເຍວ.

ສເຈ ປນ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໖໓໖-໓໘) ຎາຕກປວາຣິຕຏ຺ຐານໂຕ ສຸຕ຺ຕໍ ລຠິຕ຺ວາ ຎາຕກປວາຣິເຕເນວ ຕນ຺ຕວາເຍນ ອຎ຺ເຎນ ວາ ມູລໍ ທຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ວາຍາເປຕິ, ວາຍາປນປຈ຺ຈຍາ ອນາປຕ຺ຕິ. ທສາຫາຕິກ຺ກມນປຈ຺ຈຍາ ປນ ອາປຕ຺ຕິໍ ຣກ຺ຂນ຺ເຕນ ວິກປ຺ປນຸປຄປ຺ປມາຓມຕ຺ເຕ ວີເຕ ຕນ຺ເຕ ຐິຕໍເຍວ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ. ທສາຫາຕິກ຺ກເມນ ນິຏ຺ຐາປິຍມານຎ຺ຫິ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ ຠເວຍ຺ຍາຕິ. ຎາຕກາທີຫິ ຕນ຺ຕໍ ອາໂຣປາເປຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິທໍ ຈີວຣໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ນິຍ຺ຍາຕິເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ສເຈ ຕນ຺ຕວາໂຍ ເອວໍ ປໂຍຊິໂຕ ວາ ສຍໍ ທາຕຸກາໂມ ວາ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຈີວຣໍ ອສຸກທິວເສ ນາມ ວາຍິຕ຺ວາ ຐເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ວທຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ຈ ເຕນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທສາຫໍ ອຕິກ຺ກາເມຕິ, ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ສເຈ ປນ ຕນ຺ຕວາໂຍ ‘‘ອຫໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຈີວຣໍ ວາຍິຕ຺ວາ ສາສນໍ ເປເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕເຖວ ກໂຣຕິ, ເຕນ ເປສິຕຠິກ຺ຂຸ ປນ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນ ອາໂຣເຈຕິ, ອຎ຺ໂຎ ທິສ຺ວາ ວາ ສຸຕ຺ວາ ວາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ, ຠນ຺ເຕ, ຈີວຣໍ ນິຏ຺ຐິຕ’’ນ຺ຕິ ອາໂຣເຈຕິ, ເອຕສ຺ສ ອາໂຣຈນໍ ນ ປມາຓໍ. ຍທາ ປນ ເຕນ ເປສິໂຕເຍວ ອາໂຣເຈຕິ, ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທສາຫໍ ອຕິກ຺ກາມຍໂຕ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ.

ສເຈ ຕນ຺ຕວາໂຍ ‘‘ອຫໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຈີວຣໍ ວາຍິຕ຺ວາ ກສ຺ສຈິ ຫຕ຺ເຖ ປຫິຓິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕເຖວ ກໂຣຕິ, ຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຕຠິກ຺ຂຸ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິເວເຓ ຐເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ນ ອາໂຣເຈຕິ, ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ຠຓຕິ ‘‘ອປິ, ຠນ຺ເຕ, ອຘຸນາ ອາຠຕໍ ຈີວຣໍ ສຸນ຺ທຣ’’ນ຺ຕິ. ກຸຫິໍ, ອາວຸໂສ, ຈີວຣນ຺ຕິ. ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ເປສິຕນ຺ຕິ. ເອຕສ຺ສປິ ວຈນໍ ນ ປມາຓໍ. ຍທາ ປນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຈີວຣໍ ເທຕິ, ລທ຺ຘທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທສາຫໍ ອຕິກ຺ກາມຍໂຕ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ສເຈ ປນ ວາຍາປນມູລໍ ອທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ຍາວ ກາກຓິກມຕ຺ຕມ຺ປິ ອວສິຏ຺ຐໍ, ຕາວ ຣກ຺ຂຕິ.

໔໖. ອຘິຏ຺ຐິຕຈີວຣໍ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໔໖໙) ປນ ປຣິຠຸຎ຺ຊໂຕ ກຖໍ ອຘິຏ຺ຐານໍ ວິຊຫຕີຕິ? ອຎ຺ຎສ຺ສ ທາເນນ ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຫເຓນ ວິສ຺ສາສຄ຺ຄາເຫນ ຫີນາຍາວຕ຺ຕເນນ ສິກ຺ຂາປຈ຺ຈກ຺ຂາເນນ ກາລກິຣິຍາຍ ລິງ຺ຄປຣິວຕ຺ຕເນນ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣເຓນ ຉິທ຺ທຠາເວນາຕິ ອິເມຫິ ນວຫິ ກາຣເຓຫິ ວິຊຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຸຣິເມຫິ ອຏ຺ຐຫິ ສພ຺ພຈີວຣານິ ອຘິຏ຺ຐານໍ ວິຊຫນ຺ຕິ, ຉິທ຺ທຠາເວນ ປນ ຕິຈີວຣສ຺ເສວ ສພ຺ພຏ຺ຐກຖາສຸ ອຘິຏ຺ຐານວິຊຫນໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຎ຺ຈ ນຂປິຏ຺ຐິປ຺ປມາເຓນ ຉິທ຺ເທນ. ຕຕ຺ຖ ນຂປິຏ຺ຐິປ຺ປມາຓໍ ກນິຏ຺ຐງ຺ຄຸລິນຂວເສນ ເວທິຕພ຺ພໍ, ຉິທ຺ທຎ຺ຈ ວິນິວິທ຺ຘຉິທ຺ທເມວ. ຉິທ຺ທສ຺ສ ຫິ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ເອກຕນ຺ຕຸ ເຈປິ ອຈ຺ຉິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ຣກ຺ຂຕິ. ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຆາຏິຍາ ຈ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄສ຺ສ ຈ ທີຆນ຺ຕໂຕ ວິທຕ຺ຖິປ຺ປມາຓສ຺ສ, ຕິຣິຍນ຺ຕໂຕ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລປ຺ປມາຓສ຺ສ ປເທສສ຺ສ ໂອຣໂຕ ຉິທ຺ທໍ ອຘິຏ຺ຐານໍ ຠິນ຺ທຕິ, ອນ຺ຕຣວາສກສ຺ສ ປນ ທີຆນ຺ຕໂຕ ວິທຕ຺ຖິປ຺ປມາຓສ຺ເສວ, ຕິຣິຍນ຺ຕໂຕ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລປ຺ປມາຓສ຺ສ ປເທສສ຺ສ ໂອຣໂຕ ຉິທ຺ທໍ ອຘິຏ຺ຐານໍ ຠິນ຺ທຕິ, ປຣໂຕ ນ ຠິນ຺ທຕິ, ຕສ຺ມາ ຊາເຕ ຉິທ຺ເທ ຕິຈີວຣໍ ອຕິເຣກຈີວຣຏ຺ຐາເນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ສູຈິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ປຸນ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ. ໂຍ ປນ ທຸພ຺ພລຏ຺ຐາເນ ປຐມໍ ອຄ຺ຄຬໍ ທຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ທຸພ຺ພລຏ຺ຐານໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອປເນຕິ, ອຘິຏ຺ຐານໍ ນ ຠິຊ຺ຊຕິ. ມຓ຺ຑລປຣິວຕ຺ຕເນປິ ເອເສວ ນໂຍ. ທຸປຏ຺ຏສ຺ສ ເອກສ຺ມິໍ ປຏເລ ຉິທ຺ເທ ວາ ຊາເຕ ຄຬິເຕ ວາ ອຘິຏ຺ຐານໍ ນ ຠິຊ຺ຊຕິ, ຂຸທ຺ທກໍ ຈີວຣໍ ມຫນ຺ຕໍ ກໂຣຕິ, ມຫນ຺ຕໍ ວາ ຂຸທ຺ທກໍ ກໂຣຕິ, ອຘິຏ຺ຐານໍ ນ ຠິຊ຺ຊຕິ. ອຸໂຠ ໂກຏິໂຍ ມຊ຺ເຌ ກໂຣນ຺ໂຕ ສເຈ ປຐມໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ຆເຏຕິ, ອຘິຏ຺ຐານໍ ຠິຊ຺ຊຕິ. ອຖ ຆເຏຕ຺ວາ ຉິນ຺ທຕິ, ນ ຠິຊ຺ຊຕິ. ຣຊເກຫິ ໂຘວາເປຕ຺ວາ ເສຕໍ ກາຣາເປນ຺ຕສ຺ສປິ ອຘິຏ຺ຐານໍ ອຘິຏ຺ຐານເມວາຕິ. ອຍໍ ຕາວ ອຘິຏ຺ຐາເນ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

໔໗. ວິກປ຺ປເນ ປນ ທ຺ເວ ວິກປ຺ປນາ ສມ຺ມຸຂາວິກປ຺ປນາ ປຣມ຺ມຸຂາວິກປ຺ປນາ ຈ. ກຖໍ ສມ຺ມຸຂາວິກປ຺ປນາ ໂຫຕິ? ຈີວຣານໍ ເອກພຫຸຠາວໍ ສນ຺ນິຫິຕາສນ຺ນິຫິຕຠາວຎ຺ຈ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ຈີວຣ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ອິມານິ ຈີວຣານີ’’ຕິ ວາ ‘‘ເອຕໍ ຈີວຣ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ເອຕານິ ຈີວຣານີ’’ຕິ ວາ ວຕ຺ວາ ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ວິກປ຺ເປມີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ອຍເມກາ ສມ຺ມຸຂາວິກປ຺ປນາ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ນິເຘຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ປນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸໍ ວາ ອຘິຏ຺ຐາຕຸໍ ວາ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ມຍ຺ຫໍ ສນ຺ຕກໍ, ມຍ຺ຫໍ ສນ຺ຕການິ ປຣິຠຸຎ຺ຊ ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຫິ ວາ ຍຖາປຈ຺ຈຍໍ ວາ ກໂຣຫີ’’ຕິ ເອວໍ ປນ ວຸຕ຺ເຕ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘາໂຣ ນາມ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ປຠຸຕິ ປຣິໂຠຄາທໂຍປິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ຕເຖວ ຈີວຣານໍ ເອກພຫຸຠາວໍ ສນ຺ນິຫິຕາສນ຺ນິຫິຕຠາວຎ຺ຈ ຎຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສນ຺ຕິເກ ‘‘ອິມໍ ຈີວຣ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ອິມານິ ຈີວຣານີ’’ຕິ ວາ ‘‘ເອຕໍ ຈີວຣ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ເອຕານິ ຈີວຣານີ’’ຕິ ວາ ວຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຸ ສຫຘມ຺ມິເກສຸ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ອຕ຺ຕນາ ອຠິຣຸຈິຕສ຺ສ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ນາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ຕິສ຺ສສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວິກປ຺ເປມີ’’ຕິ ວາ ‘‘ຕິສ຺ສາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ, ຕິສ຺ສາຍ ສິກ຺ຂມານາຍ, ຕິສ຺ສສ຺ສ ສາມເຓຣສ຺ສ, ຕິສ຺ສາຍ ສາມເຓຣິຍາ ວິກປ຺ເປມີ’’ຕິ ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ອຍໍ ອປຣາປິ ສມ຺ມຸຂາວິກປ຺ປນາ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ນິເຘຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ປຣິໂຠຄາທີສຸ ປນ ເອກມ຺ປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເຕນ ປນ ຠິກ຺ຂຸນາ ‘‘ຕິສ຺ສສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສນ຺ຕກໍ…ເປ… ຕິສ຺ສາຍ ສາມເຓຣິຍາ ສນ຺ຕກໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊ ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຫິ ວາ ຍຖາປຈ຺ຈຍໍ ວາ ກໂຣຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘາໂຣ ນາມ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ປຠຸຕິ ປຣິໂຠຄາທໂຍປິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ.

ກຖໍ ປຣມ຺ມຸຂາວິກປ຺ປນາ ໂຫຕິ? ຈີວຣານໍ ຕເຖວ ເອກພຫຸຠາວໍ ສນ຺ນິຫິຕາສນ຺ນິຫິຕຠາວຎ຺ຈ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ຈີວຣ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ອິມານິ ຈີວຣານີ’’ຕິ ວາ ‘‘ເອຕໍ ຈີວຣ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ເອຕານິ ຈີວຣານີ’’ຕິ ວາ ວຕ຺ວາ ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ວິກປ຺ປນຕ຺ຖາຍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເຕນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ໂກ ເຕ ມິຕ຺ໂຕ ວາ ສນ຺ທິຏ຺ໂຐ ວາ’’ຕິ. ຕໂຕ ອິຕເຣນ ປຸຣິມນເຍເນວ ‘‘ຕິສ຺ໂສ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ວາ…ເປ… ‘‘ຕິສ຺ສາ ສາມເຓຣີ’’ຕິ ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ປຸນ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ‘‘ອຫໍ ຕິສ຺ສສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວາ…ເປ… ‘‘ຕິສ຺ສາຍ ສາມເຓຣິຍາ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ອຍໍ ປຣມ຺ມຸຂາວິກປ຺ປນາ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ນິເຘຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ປຣິໂຠຄາທີສຸ ປນ ເອກມ຺ປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເຕນ ປນ ຠິກ຺ຂຸນາ ທຸຕິຍສມ຺ມຸຂາວິກປ຺ປນາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ‘‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊ ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຫິ ວາ ຍຖາປຈ຺ຈຍໍ ວາ ກໂຣຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘາໂຣ ນາມ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ປຠຸຕິ ປຣິໂຠຄາທໂຍປິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ.

ທ຺ວິນ຺ນໍ ວິກປ຺ປນານໍ ກິໍ ນານາກຣຓໍ? ສມ຺ມຸຂາວິກປ຺ປນາຍໍ ສຍໍ ວິກປ຺ເປຕ຺ວາ ປເຣນ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣາເປຕິ, ປຣມ຺ມຸຂາວິກປ຺ປນາຍໍ ປເຣເນວ ວິກປ຺ປາເປຕ຺ວາ ປເຣເນວ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣາເປຕິ, ອິທເມຕ຺ຖ ນານາກຣຓໍ. ສເຈ ປນ ຍສ຺ສ ວິກປ຺ເປຕິ, ໂສ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໂກວິໂທ ນ ໂຫຕິ, ນ ຊານາຕິ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣິຕຸໍ, ຕໍ ຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ພ຺ຍຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນ ວິກປ຺ເປຕ຺ວາ ປເຣນ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣາເປຕພ຺ພໍ. ວິກປ຺ປິຕວິກປ຺ປນາ ນາເມສາ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວໍ ຕາວ ຈີວເຣ ອຘິຏ຺ຐານວິກປ຺ປນານໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໔໘. ປຕ຺ເຕ ປນ ອຍໍ ນໂຍ – ປຕ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐຫນ຺ເຕນ ອຸກ຺ກຏ຺ຐມຊ຺ຌິໂມມການໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ປມາຓຍຸຕ຺ໂຕວ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ໂພ. ຕສ຺ສ ປມາຓໍ ‘‘ອຑ຺ຒາຬ຺ຫໂກທນໍ ຄຓ຺ຫາຕີ’’ຕິອາທິນາ (ປາຣາ. ໖໐໒) ນເຍນ ປາຬິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໖໐໒ ອາທໂຍ) – ອນຸປຫຕປຸຣາຓສາລິຕຓ຺ຑຸລານໍ ສຸໂກຏ຺ຏິຕປຣິສຸທ຺ຘານໍ ທ຺ເວ ມຄຘນາຬິໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕຫິ ຕຓ຺ຑຸເລຫິ ອນຸຕ຺ຕຓ຺ຑຸລມກິລິນ຺ນມປິຓ຺ຑິຕໍ ສຸວິສທໍ ກຸນ຺ທມກຸຬຣາສິສທິສໍ ອວສ຺ສາວິໂຕທນໍ ປຈິຕ຺ວາ ນິຣວເສສໍ ປຕ຺ເຕ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ໂອທນສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖຠາຄປ຺ປມາໂຓ ນາຕິຆໂນ ນາຕິຕນຸໂກ ຫຕ຺ຖຫາຣິໂຍ ສພ຺ພສມ຺ຠາຣສງ຺ຂໂຕ ມຸຄ຺ຄສູໂປ ປກ຺ຂິປິຕພ຺ໂພ, ຕໂຕ ອາໂລປສ຺ສ ອາໂລປສ຺ສ ອນຸຣູປໍ ຍາວຈຣິມາໂລປປ຺ປໂຫນກໍ ມຈ຺ຉມໍສາທິພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ປກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ, ສປ຺ປິເຕລຕກ຺ກຣສກຎ຺ຊິກາທີນິ ປນ ຄຓນູປຄານິ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ຕານິ ຫິ ໂອທນຄຕິການິ ໂຫນ຺ຕິ, ເນວ ຫາເປຕຸໍ, ນ ວຑ຺ເຒຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ເອວເມຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ປກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ສເຈ ປຕ຺ຕສ຺ສ ມຸຂວຏ຺ຏິຍາ ເຫຏ຺ຐິມຣາຊິສມໍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ສຸຕ຺ເຕນ ວາ ຫີເຣນ ວາ ຉິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ຫີຣສ຺ສ ວາ ເຫຏ຺ຐິມນ຺ຕໍ ຜຸສຕິ, ອຍໍ ອຸກ຺ກຏ຺ໂຐ ນາມ ປຕ຺ໂຕ. ສເຈ ຕໍ ຣາຊິໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຖູປີກຕໍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຍໍ ອຸກ຺ກຏ຺ໂຐມໂກ ນາມ ປຕ຺ໂຕ. ສເຈ ຕໍ ຣາຊິໍ ນ ສມ຺ປາປຸຓາຕິ ອນ຺ໂຕຄຘເມວ ໂຫຕິ, ອຍໍ ອຸກ຺ກຏ຺ຐຸກ຺ກຏ຺ໂຐ ນາມ ປຕ຺ໂຕ.

ອຸກ຺ກຏ຺ຐໂຕ ອຸປຑ຺ຒປ຺ປມາໂຓ ມຊ຺ຌິໂມ ນາມ ປຕ຺ໂຕ. ມຊ຺ຌິມໂຕ ອຸປຑ຺ຒປ຺ປມາໂຓ ໂອມໂກ. ຕສ຺ມາ ສເຈ ມຄຘນາຬິຍາ ນາຬິໂກທນາທິສພ຺ພມ຺ປິ ປກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເຫຏ຺ຐິມຣາຊິສມໍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຍໍ ມຊ຺ຌິໂມ ນາມ ປຕ຺ໂຕ. ສເຈ ຕໍ ຣາຊິໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຖູປີກຕໍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຍໍ ມຊ຺ຌິໂມມໂກ ນາມ ປຕ຺ໂຕ. ສເຈ ຕໍ ຣາຊິໍ ນ ສມ຺ປາປຸຓາຕິ ອນ຺ໂຕຄຘເມວ ໂຫຕິ, ອຍໍ ມຊ຺ຌິມຸກ຺ກຏ຺ໂຐ ນາມ ປຕ຺ໂຕ. ສເຈ ມຄຘນາຬິຍາ ອຸປຑ຺ຒນາຬິໂກທນາທິສພ຺ພມ຺ປິ ປກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ເຫຏ຺ຐິມຣາຊິສມໍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຍໍ ໂອມໂກ ນາມ ປຕ຺ໂຕ. ສເຈ ຕໍ ຣາຊິໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຖູປີກຕໍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຍໍ ໂອມໂກມໂກ ນາມ ປຕ຺ໂຕ. ສເຈ ຕໍ ຣາຊິໍ ນ ສມ຺ປາປຸຓາຕິ ອນ຺ໂຕຄຘເມວ ໂຫຕິ, ອຍໍ ໂອມກຸກ຺ກຏ຺ໂຐ ນາມ ປຕ຺ໂຕ. ເອວເມເຕ ນວ ປຕ຺ຕາ. ເຕສຸ ທ຺ເວ ອປຕ຺ຕາ ອຸກ຺ກຏ຺ຐຸກ຺ກຏ຺ໂຐ ຈ ໂອມໂກມໂກ ຈາຕິ. ຕສ຺ມາ ເອເຕ ຠາຊນປຣິໂຠເຄນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພາ, ນ ອຘິຏ຺ຐານູປຄາ ນ ວິກປ຺ປນູປຄາ. ອິຕເຣ ປນ ສຕ຺ຕ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ວາ ວິກປ຺ເປຕ຺ວາ ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພາ.

ປມາຓຍຸຕ຺ຕານມ຺ປິ ເອເຕສໍ ອຘິຏ຺ຐານວິກປ຺ປນູປຄຕ຺ຕໍ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ພໍ – ອໂຍປຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຈຫິ ປາເກຫິ, ມຕ຺ຕິກາປຕ຺ໂຕ ທ຺ວີຫິ ປາເກຫິ ປກ຺ໂກ ອຘິຏ຺ຐານູປໂຄ. ອຸໂຠປິ ຍໍ ມູລໍ ທາຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມິໍ ທິນ຺ເນເຍວ. ສເຈ ເອໂກປິ ປາໂກ ອູໂນ ໂຫຕິ, ກາກຓິກມຕ຺ຕມ຺ປິ ວາ ມູລໍ ອທິນ຺ນໍ, ນ ອຘິຏ຺ຐານູປໂຄ. ສເຈ ປຕ຺ຕສາມິໂກ ວທຕິ ‘‘ຍທາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ມູລໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕທາ ທສ຺ສຖ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ, ເນວ ອຘິຏ຺ຐານູປໂຄ ໂຫຕິ, ປາກສ຺ສ ຫິ ອູນຕ຺ຕາ ປຕ຺ຕສງ຺ຂ຺ຍໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ມູລສ຺ສ ສກລສ຺ສ ວາ ເອກເທສສ຺ສ ວາ ອທິນ຺ນຕ຺ຕາ ສກຠາວໍ ນ ອຸເປຕິ, ອຎ຺ຎສ຺ເສວ ສນ຺ຕໂກ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ປາເກ ຈ ມູເລ ຈ ສຸນິຏ຺ຐິເຕເຍວ ອຘິຏ຺ຐານູປໂຄ ໂຫຕິ. ໂຍ ອຘິຏ຺ຐານູປໂຄ, ສ຺ເວວ ວິກປ຺ປນູປໂຄ. ໂສ ຫຕ຺ຖໍ ອາຄໂຕປິ ອນາຄໂຕປິ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ໂພ ວິກປ຺ເປຕພ຺ໂພ ວາ. ຍທິ ຫິ ປຕ຺ຕກາຣໂກ ມູລໍ ລຠິຕ຺ວາ ສຍໍ ວາ ທາຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ຠນ຺ເຕ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ອສຸກທິວເສ ນາມ ປຈິຕ຺ວາ ຐເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ວທຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ຈ ເຕນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທສາຫໍ ອຕິກ຺ກາເມຕິ, ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ສເຈ ປນ ປຕ຺ຕກາຣໂກ ‘‘ອຫໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ປຈິຕ຺ວາ ສາສນໍ ເປເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕເຖວ ກໂຣຕິ, ເຕນ ເປສິຕຠິກ຺ຂຸ ປນ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນ ອາໂຣເຈຕິ, ອຎ຺ໂຎ ທິສ຺ວາ ວາ ສຸຕ຺ວາ ວາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຕ຺ໂຕ ນິຏ຺ຐິໂຕ’’ຕິ ອາໂຣເຈຕິ, ເອຕສ຺ສ ອາໂຣຈນໍ ນ ປມາຓໍ. ຍທາ ປນ ເຕນ ເປສິໂຕເຍວ ອາໂຣເຈຕິ, ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທສາຫໍ ອຕິກ຺ກາມຍໂຕ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ສເຈ ປນ ປຕ຺ຕກາຣໂກ ‘‘ອຫໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ປຈິຕ຺ວາ ກສ຺ສຈິ ຫຕ຺ເຖ ປຫິຓິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕເຖວ ກໂຣຕິ, ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຕຠິກ຺ຂຸ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິເວເຓ ຐເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ນ ອາໂຣເຈຕິ, ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ຠຓຕິ ‘‘ອປິ, ຠນ຺ເຕ, ອຘຸນາ ອາຠໂຕ ປຕ຺ໂຕ ສຸນ຺ທໂຣ’’ຕິ. ‘‘ກຸຫິໍ, ອາວຸໂສ, ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ? ‘‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ເປສິໂຕ’’ຕິ. ເອຕສ຺ສປິ ວຈນໍ ນ ປມາຓໍ. ຍທາ ປນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ປຕ຺ຕໍ ເທຕິ, ລທ຺ຘທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທສາຫໍ ອຕິກ຺ກາມຍໂຕ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ຕສ຺ມາ ທສາຫໍ ອນຕິກ຺ກາເມຕ຺ວາວ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ໂພ ວິກປ຺ເປຕພ຺ໂພ ວາ.

ຕຕ຺ຖ ທ຺ເວ ປຕ຺ຕສ຺ສ ອຘິຏ຺ຐານາ ກາເຍນ ວາ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ວາຈາຍ ວາ ອຘິຏ຺ຐາຕິ. ເຕສໍ ວເສນ ອຘິຏ຺ຐຫນ຺ເຕນ ‘‘ອິມໍ ປຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣາມີ’’ຕິ ວາ ‘‘ເອຕໍ ປຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣາມີ’’ຕິ ວາ ວຕ຺ວາ ເອວໍ ສມ຺ມຸເຂ ວາ ປຣມ຺ມຸເຂ ວາ ຐິຕໍ ປຸຣາຓປຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ວາ ທຕ຺ວາ ນວໍ ປຕ຺ຕໍ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຐິຕໍ ຫຕ຺ເຖນ ປຣາມສິຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ປຕ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ເຕນ ອາໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ ກາຍວິກາຣໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ກາເຍນ ວາ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ໂພ. ວຈີເຠທໍ ກຕ຺ວາ ວາຈາຍ ວາ ອຘິຏ຺ຐາຠພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຣ ທຸວິຘໍ ອຘິຏ຺ຐານໍ – ສເຈ ຫຕ຺ຖປາເສ ໂຫຕິ, ‘‘ອິມໍ ປຕ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐາມີ’’ຕິ ວາຈາ ຠິນ຺ທິຕພ຺ພາ, ອຖ ອນ຺ໂຕຄພ຺ເຠ ວາ ອຸປຣິປາສາເທ ວາ ສາມນ຺ຕວິຫາເຣ ວາ ໂຫຕິ, ຐປິຕຏ຺ຐານໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ‘‘ເອຕໍ ປຕ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐາມີ’’ຕິ ວາຈາ ຠິນ຺ທິຕພ຺ພາ. ອຘິຏ຺ຐຫນ຺ເຕນ ປນ ເອກເກນ ອຘິຏ຺ຐາຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຘິຏ຺ຐາຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ອຎ຺ຎສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຍມານິສໍໂສ – ສຈສ຺ສ ‘‘ອຘິຏ຺ຐິໂຕ ນຸ ໂຂ ເມ, ໂນ’’ຕິ ວິມຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອິຕໂຣ ສາເຣຕ຺ວາ ວິມຕິໍ ຉິນ຺ທິສ຺ສຕີຕິ. ສເຈ ໂກຈິ ທສ ປຕ຺ເຕ ລຠິຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ອຕ຺ຕນາວ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ນ ສພ຺ເພ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພາ, ເອກໍ ປຕ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ ປຸນທິວເສ ຕໍ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ອຎ຺ໂຎ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ໂພ. ເອເຕເນວ ອຸປາເຍນ ວສ຺ສສຕມ຺ປິ ປຣິຫຣິຕຸໍ ສກ຺ກາ.

ເອວໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ສິຍາ ອຘິຏ຺ຐານວິຊຫນນ຺ຕິ? ສິຍາ. ສເຈ ຫິ ສຍໍ ປຕ຺ຕໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ເທຕິ, ວິພ຺ຠມຕິ ວາ, ສິກ຺ຂໍ ວາ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຕິ, ກາລໍ ວາ ກໂຣຕິ, ລິງ຺ຄໍ ວາສ຺ສ ປຣິວຕ຺ຕຕິ, ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣຕິ ວາ, ປຕ຺ເຕ ວາ ຉິທ຺ທໍ ໂຫຕິ, ອຘິຏ຺ຐານໍ ວິຊຫຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຈຕໍ –

‘‘ທິນ຺ນວິພ຺ຠນ຺ຕປຈ຺ຈກ຺ຂາ, ກາລກິຣິຍາກເຕນ ຈ;

ລິງ຺ຄປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣາ ເຈວ, ຉິທ຺ເທນ ຠວຕິ ສຕ຺ຕມ’’ນ຺ຕິ. (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໖໐໘) –

ໂຈຣຄຫຓວິສ຺ສາສຄ຺ຄາເຫຫິປິ ວິຊຫຕິເຍວ. ກິຕ຺ຕເກນ ຉິທ຺ເທນ ອຘິຏ຺ຐານໍ ຠິຊ຺ຊຕິ? ເຍນ ກງ຺ຄຸສິຕ຺ຖໍ ນິກ຺ຂມຕິ ເຈວ ປວິສຕິ ຈ. ອິທຎ຺ຫິ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ຘຎ຺ຎານໍ ລາມກຘຎ຺ຎສິຕ຺ຖໍ. ຕສ຺ມິໍ ຉິທ຺ເທ ອຍຈຸຓ຺ເຓນ ວາ ອາຓິຍາ ວາ ປຏິປາກຕິເກ ກເຕ ທສາຫພ຺ຠນ຺ຕເຣ ປຸນ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ໂພ. ອຍໍ ຕາເວຕ຺ຖ ອຘິຏ຺ຐາເນ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

໔໙. ວິກປ຺ປເນ ປນ ທ຺ເວ ວິກປ຺ປນາ ສມ຺ມຸຂາວິກປ຺ປນາ ເຈວ ປຣມ຺ມຸຂາວິກປ຺ປນາ ຈ. ກຖໍ ສມ຺ມຸຂາວິກປ຺ປນາ ໂຫຕິ? ປຕ຺ຕານໍ ເອກພຫຸຠາວໍ ສນ຺ນິຫິຕາສນ຺ນິຫິຕຠາວຎ຺ຈ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ປຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ອິເມ ປຕ຺ເຕ’’ຕິ ວາ ‘‘ເອຕໍ ປຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ເອເຕ ປຕ຺ເຕ’’ຕິ ວາ ວຕ຺ວາ ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ວິກປ຺ເປມີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ອຍເມກາ ສມ຺ມຸຂາວິກປ຺ປນາ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ນິເຘຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ປນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸໍ ວາ ອຘິຏ຺ຐາຕຸໍ ວາ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ມຍ຺ຫໍ ສນ຺ຕກໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊ ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຫິ ວາ ຍຖາປຈ຺ຈຍໍ ວາ ກໂຣຫີ’’ຕິ ເອວໍ ປນ ວຸຕ຺ເຕ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘາໂຣ ນາມ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ປຠຸຕິ ປຣິໂຠຄາທໂຍປິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ຕເຖວ ປຕ຺ຕານໍ ເອກພຫຸຠາວໍ ສນ຺ນິຫິຕາສນ຺ນິຫິຕຠາວຎ຺ຈ ຎຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສນ຺ຕິເກ ‘‘ອິມໍ ປຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ອິເມ ປຕ຺ເຕ’’ຕິ ວາ ‘‘ເອຕໍ ປຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ເອເຕ ປຕ຺ເຕ’’ຕິ ວາ ວຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຸ ສຫຘມ຺ມິເກສຸ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ອຕ຺ຕນາ ອຠິຣຸຈິຕສ຺ສ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ນາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ຕິສ຺ສສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວິກປ຺ເປມີ’’ຕິ ວາ ‘‘ຕິສ຺ສາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ, ສິກ຺ຂມານາຍ, ສາມເຓຣສ຺ສ, ຕິສ຺ສາຍ ສາມເຓຣິຍາ ວິກປ຺ເປມີ’’ຕິ ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ອຍໍ ອປຣາປິ ສມ຺ມຸຂາວິກປ຺ປນາ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ນິເຘຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປຣິໂຠຄາທີສຸ ປນ ເອກມ຺ປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເຕນ ປນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຕິສ຺ສສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສນ຺ຕກໍ…ເປ… ຕິສ຺ສາຍ ສາມເຓຣິຍາ ສນ຺ຕກໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊ ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຫິ ວາ ຍຖາປຈ຺ຈຍໍ ວາ ກໂຣຫີຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘາໂຣ ນາມ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ປຠຸຕິ ປຣິໂຠຄາທໂຍປິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ.

ກຖໍ ປຣມ຺ມຸຂາວິກປ຺ປນາ ໂຫຕິ? ປຕ຺ຕານໍ ຕເຖວ ເອກພຫຸຠາວໍ ສນ຺ນິຫິຕາສນ຺ນິຫິຕຠາວຎ຺ຈ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ປຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ອິເມ ປຕ຺ເຕ’’ຕິ ວາ ‘‘ເອຕໍ ປຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ເອເຕ ປຕ຺ເຕ’’ຕິ ວາ ວຕ຺ວາ ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ວິກປ຺ປນຕ຺ຖາຍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເຕນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ໂກ ເຕ ມິຕ຺ໂຕ ວາ ສນ຺ທິຏ຺ໂຐ ວາ’’ຕິ. ຕໂຕ ອິຕເຣນ ປຸຣິມນເຍນ ‘‘ຕິສ຺ໂສ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ວາ…ເປ… ‘‘ຕິສ຺ສາ ສາມເຓຣີ’’ຕິ ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ປຸນ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ‘‘ອຫໍ ຕິສ຺ສສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວາ…ເປ… ‘‘ຕິສ຺ສາຍ ສາມເຓຣິຍາ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ອຍໍ ປຣມ຺ມຸຂາວິກປ຺ປນາ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ນິເຘຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ປຣິໂຠຄາທີສຸ ປນ ເອກມ຺ປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເຕນ ປນ ຠິກ຺ຂຸນາ ທຸຕິຍສມ຺ມຸຂາວິກປ຺ປນາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ‘‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊ ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຫິ ວາ ຍຖາປຈ຺ຈຍໍ ວາ ກໂຣຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘາໂຣ ນາມ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ປຠຸຕິ ປຣິໂຠຄາທໂຍປິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ອຍໍ ວິກປ຺ປເນ ນໂຍ.

໕໐. ເອວໍ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ວິກປ຺ເປຕ຺ວາ ຈ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ເຕນ ປຕ຺ເຕ ຠິນ຺ເນ ກິໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ? ຍສ຺ສ ປຕ຺ເຕ ຣາຊິມຸຂວຏ຺ຏິໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ທ຺ວງ຺ຄຸລປ຺ປມາຓາ ນ ໂຫຕິ ເຕນ ນ ກິຎ຺ຈິ ກາຕພ຺ພໍ. ຍສ຺ສ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໖໑໒-໓) ປນ ຕາທິສາ ເອກາປິ ຣາຊິ ໂຫຕິ, ເຕນ ຕສ຺ສາ ຣາຊິຍາ ເຫຏ຺ຐິມປຣິຍນ຺ເຕ ປຕ຺ຕເວຘເກນ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຈິຕ຺ວາ ສຸຕ຺ຕຣຊ຺ຊຸກມກຈິຣຊ຺ຊຸກາທີຫິ ວາ ຕິປຸສຸຕ຺ຕເກນ ວາ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຕໍ ພນ຺ຘນໍ ອາມິສສ຺ສ ອລຄ຺ຄນຕ຺ຖໍ ຕິປຸປຏ຺ເຏນ ວາ ເກນຈິ ວາ ພທ຺ຘສິເລເສນ ປຏິຈ຺ຉາເທຕພ຺ພໍ. ໂສ ຈ ປຕ຺ໂຕ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ໂພ. ສຸຂຸມໍ ວາ ຉິທ຺ທໍ ກຕ຺ວາ ພນ຺ຘິຕພ຺ໂພ. ສຸທ຺ເຘຫິ ປນ ມຘຸກສິຕ຺ຖກລາຂາສຊ຺ຊຸຣສາທີຫິ ພນ຺ຘິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຜາຓິຕໍ ຌາເປຕ຺ວາ ປາສາຓຈຸຓ຺ເຓນ ພນ຺ຘິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມຸຂວຏ຺ຏິສມີເປ ປນ ປຕ຺ຕເວຘເກນ ວິຊ຺ຌິຍມາໂນ ກປາລສ຺ສ ພຫລຕ຺ຕາ ຠິຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ເຫຏ຺ຐາ ວິຊ຺ຌິຕພ຺ໂພ. ຍສ຺ສ ປນ ທ຺ເວ ຣາຊິໂຍ, ເອກາເຍວ ວາ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລາ, ຕສ຺ສ ທ຺ເວ ພນ຺ຘນານິ ທາຕພ຺ພານິ. ຍສ຺ສ ຕິສ຺ໂສ, ເອກາເຍວ ວາ ຉຬງ຺ຄຸລາ, ຕສ຺ສ ຕີຓິ. ຍສ຺ສ ຈຕສ຺ໂສ, ເອກາເຍວ ວາ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລາ, ຕສ຺ສ ຈຕ຺ຕາຣິ. ຍສ຺ສ ປຎ຺ຈ, ເອກາເຍວ ວາ ທສງ຺ຄຸລາ, ໂສ ພທ຺ໂຘປິ ອພທ຺ໂຘປິ ອປຕ຺ໂຕເຍວ, ອຎ຺ໂຎ ວິຎ຺ຎາເປຕພ຺ໂພ. ເອສ ຕາວ ມຕ຺ຕິກາປຕ຺ເຕ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ອໂຍປຕ຺ເຕ ປນ ສເຈປິ ປຎ຺ຈ ວາ ອຕິເຣການິ ວາ ຉິທ຺ທານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕານິ ຈ ອຍຈຸຓ຺ເຓນ ວາ ອາຓິຍາ ວາ ໂລຫມຓ຺ຑລເກນ ວາ ພທ຺ຘານິ ມຏ຺ຐານິ ໂຫນ຺ຕິ, ສ຺ເວວ ປຕ຺ໂຕ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ໂພ, ອຎ຺ໂຎ ນ ວິຎ຺ຎາເປຕພ຺ໂພ. ອຖ ປນ ເອກມ຺ປິ ຉິທ຺ທໍ ມຫນ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ໂລຫມຓ຺ຑລເກນ ພທ຺ຘມ຺ປິ ມຏ຺ຐໍ ນ ໂຫຕິ, ປຕ຺ເຕ ອາມິສໍ ລຄ຺ຄຕິ, ອກປ຺ປິໂຍ ໂຫຕິ, ອຍໍ ອປຕ຺ໂຕ, ອຎ຺ໂຎ ວິຎ຺ຎາເປຕພ຺ໂພ. ວິຎ຺ຎາເປນ຺ເຕນ ຈ ສງ຺ຆວເສນ ປວາຣິຕຏ຺ຐາເນ ປຎ຺ຈພນ຺ຘເນເນວ ປຕ຺ເຕນ ອຎ຺ຎໍ ປຕ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ປຸຄ຺ຄລວເສນ ປນ ປວາຣິຕຏ຺ຐາເນ ອູນປຎ຺ຈພນ຺ຘເນນາປິ ວຏ຺ຏຕິ. ປຕ຺ຕໍ ລຠິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ເຕນ ຈ ຍາຄຸຣນ຺ຘນຣຊນປຈນາທິນາ ອປຣິໂຠເຄນ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ໂພ, ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ປນ ພ຺ຍາຘິມ຺ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຠາຊເນ ອສຕິ ມຕ຺ຕິກາຍ ລິມ຺ເປຕ຺ວາ ຍາຄຸໍ ວາ ປຈິຕຸໍ ອຸທກໍ ວາ ຕາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມຎ຺ຈປີຐຉຕ຺ຕນາຄທນ຺ຕກາທິເກ ອເທເສປິ ນ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ໂພ. ປຕ຺ຕສ຺ສ ຫິ ນິກ຺ຂິປນເທໂສ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຕ຺ຕາຘາຣກ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ຈູຬວ. ໒໕໔) ນເຍນ ຂນ຺ຘເກ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ.

ອິຕິ ປາຬິມຸຕ຺ຕກວິນຍວິນິຈ຺ຉຍສງ຺ຄເຫ

ອຘິຏ຺ຐານວິກປ຺ປນວິນິຈ຺ຉຍກຖາ ສມຕ຺ຕາ.

໙. ຈີວຣວິປ຺ປວາສວິນິຈ຺ຉຍກຖາ

໕໑. ຈີວເຣນວິນາວາໂສຕິ ຕິຈີວຣາຘິຏ຺ຐາເນນ ອຘິຏ຺ຐິຕານໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຈີວຣານໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ວິປ຺ປວາໂສ. ເອວໍ ອຘິຏ຺ຐິເຕສຸ ຫິ ຕີສຸ ຈີວເຣສຸ ເອເກນປິ ວິນາ ວສິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ວສນ຺ຕສ຺ສ ສຫ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນາ ຈີວຣໍ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນສມເຍ ຈີວຣໍ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍຣຕນປ຺ປມາເຓ ຫຕ຺ຖປາເສ ກຕ຺ວາ ວສິຕພ຺ພໍ. ຄາມນິເວສນອຸໂທສິຕອຑ຺ຑມາຬປາສາທຫມ຺ມິຍນາວາສຕ຺ຖເຂຕ຺ຕຘຎ຺ຎກຣຓອາຣາມວິຫາຣຣຸກ຺ຂມູລອຊ຺ໂຌກາເສສຸ ປນ ອຍໍ ວິເສໂສ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໔໗໗-໘) – ສເຈ ເອກສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ຄາມໂຠຊກສ຺ສ ວາ ສນ຺ຕໂກ ຄາໂມ ໂຫຕິ, ເຍນ ເກນຈິ ປາກາເຣນ ວາ ວຕິຍາ ວາ ປຣິຂາຍ ວາ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ຈ, ເອວຣູເປ ຄາເມ ຈີວຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄາມພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຍຖາຣຸຈິຕຏ຺ຐາເນ ອຣຸຓໍ ອຸຏ຺ຐາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ເອວຣູເປ ຄາເມ ຍສ຺ມິໍ ຆເຣ ຈີວຣໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ, ຕສ຺ສ ວາ ຆຣສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາເສ ສມນ຺ຕາ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍຣຕນພ຺ຠນ຺ຕເຣ ວສິຕພ຺ພໍ. ຕໍ ປມາຓໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ສເຈປິ ອິທ຺ຘິມາ ຠິກ຺ຂຸ ອາກາເສ ອຣຸຓໍ ອຸຏ຺ຐາເປຕິ, ຈີວຣໍ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍເມວ ໂຫຕິ.

ສເຈ ນານາຣາຊູນໍ ວາ ໂຠຊການໍ ວາ ຄາໂມ ໂຫຕິ ເວສາລີກຸສິນາຣາທິສທິໂສ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ຈ, ເອວຣູເປ ຄາເມ ຍສ຺ມິໍ ຆເຣ ຈີວຣໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຖ ວາ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ, ຕຕ຺ຖ ສທ຺ທສງ຺ຆຏ຺ຏເນນ ວາ ຊນສມ຺ພາເຘນ ວາ ວສິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕນ ສຠາເຍ ວາ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ ນຄຣທ຺ວາຣມູເລ ວາ. ຕຕ຺ຣາປິ ວສິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕນ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຜາສຸກຏ຺ຐາເນ ວສິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕອຣຸເຓ ອາຄມ຺ມ ເຕສໍເຍວ ສຠາຍນຄຣທ຺ວາຣມູລານໍ ຫຕ຺ຖປາເສ ວສິຕພ຺ພໍ. ຆຣສ຺ສ ປນ ຈີວຣສ຺ສ ວາ ຫຕ຺ຖປາເສ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ.

ສເຈ ຆເຣ ອຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ສຠາເຍ ຐເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຠາຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ‘‘ຫນ຺ທິມໍ ຈີວຣໍ ຐເປຫີ’’ຕິ ເອວໍ ນິກ຺ເຂປສຸເຂ ຫຕ຺ຖປາສຄເຕ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ອາປເຓ ຈີວຣໍ ນິກ຺ຂິປຕິ, ເຕນ ປຸຣິມນເຍເນວ ສຠາເຍ ວາ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ, ທ຺ວາຣມູເລ ວາ ເຕສໍ ຫຕ຺ຖປາເສ ວາ ວສິຕພ຺ພໍ.

ສເຈ ນຄຣສ຺ສ ພຫູນິປິ ທ຺ວາຣານິ ໂຫນ຺ຕິ ພຫູນິ ຈ ສຠາຍານິ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ວສິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຍສ຺ສາ ປນ ວີຖິຍາ ຈີວຣໍ ຐປິຕໍ, ຍໍ ຕສ຺ສາ ສມ຺ມຸຂຏ຺ຐາເນ ສຠາຍຎ຺ຈ ທ຺ວາຣຎ຺ຈ, ຕສ຺ສ ສຠາຍສ຺ສ ຈ ທ຺ວາຣສ຺ສ ຈ ຫຕ຺ຖປາເສ ວສິຕພ຺ພໍ. ເອວຎ຺ຫິ ສຕິ ສກ຺ກາ ຈີວຣສ຺ສ ປວຕ຺ຕິໍ ຊານິຕຸໍ. ສຠາຍໍ ປນ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ຍສ຺ສ ອາປຓິກສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ສເຈ ໂສ ຕໍ ຈີວຣໍ ອຕິຫຣິຕ຺ວາ ຆເຣ ນິກ຺ຂິປຕິ, ວີຖິຫຕ຺ຖປາໂສ ນ ຣກ຺ຂຕິ, ຆຣສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາເສ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ. ສເຈ ມຫນ຺ຕໍ ຆຣໍ ໂຫຕິ ທ຺ເວ ວີຖິໂຍ ຜຣິຕ຺ວາ ຐິຕໍ, ປຸຣໂຕ ວາ ປຈ຺ຉໂຕ ວາ ຫຕ຺ຖປາເສເຍວ ອຣຸຓໍ ອຸຏ຺ຐາເປຕພ຺ພໍ. ສຠາເຍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປນ ສຠາເຍ ວາ ຕສ຺ສ ສມ຺ມຸເຂ ນຄຣທ຺ວາຣມູເລ ວາ ເຕສໍເຍວ ຫຕ຺ຖປາເສ ວາ ອຣຸຓໍ ອຸຏ຺ຐາເປຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ຄາໂມ ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຍສ຺ມິໍ ຆເຣ ຈີວຣໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມິໍ ຆເຣ ຕສ຺ສ ຆຣສ຺ສ ວາ ຫຕ຺ຖປາເສ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ.

ສເຈ (ປາຣາ. ໔໘໐) ເອກກຸລສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ນິເວສນໍ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕຎ຺ຈ ນານາຄພ຺ຠໍ ນານາໂອວຣກໍ, ອນ຺ໂຕນິເວສເນ ຈີວຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕນິເວສເນ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ. ສເຈ ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ຍສ຺ມິໍ ຄພ຺ເຠ ຈີວຣໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຄພ຺ເຠ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ ຄພ຺ຠສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາເສ ວາ. ສເຈ ນານາກຸລສ຺ສ ນິເວສນໍ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕຎ຺ຈ ນານາຄພ຺ຠໍ ນານາໂອວຣກໍ, ຍສ຺ມິໍ ຄພ຺ເຠ ຈີວຣໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຄພ຺ເຠ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ, ສພ຺ເພສໍ ສາຘາຣເຓ ຆຣທ຺ວາຣມູເລ ວາ ຄພ຺ຠສ຺ສ ວາ ຆຣທ຺ວາຣມູລສ຺ສ ວາ ຫຕ຺ຖປາເສ. ສເຈ ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຍສ຺ມິໍ ຄພ຺ເຠ ຈີວຣໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມິໍ ຄພ຺ເຠ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ ຄພ຺ຠສ຺ສ ວາ ຫຕ຺ຖປາເສ. ອຸໂທສິຕອຑ຺ຑມາຬປາສາທຫມ຺ມິເຍສຸປິ ນິເວສເນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ສເຈ ເອກກຸລສ຺ສ ນາວາ ໂຫຕິ, ອນ຺ໂຕນາວາຍໍ ຈີວຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕນາວາຍໍ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ. ສເຈ ນານາກຸລສ຺ສ ນາວາ ໂຫຕິ ນານາຄພ຺ຠາ ນານາໂອວຣກາ, ຍສ຺ມິໍ ໂອວຣເກ ຈີວຣໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ໂອວຣເກ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ ໂອວຣກສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາເສ ວາ.

ສເຈ ເອກກຸລສ຺ສ ສຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ສຕ຺ເຖ ຈີວຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ວາ ປຈ຺ຉໂຕ ວາ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣາ ນ ວິຊຫິຕພ຺ພາ, ປສ຺ສໂຕ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ນ ວິຊຫິຕພ຺ພໍ. ເອກໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ອຏ຺ຐວີສຕິຫຕ຺ຖໍ ໂຫຕິ. ສເຈ ນານາກຸລສ຺ສ ສຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ສຕ຺ເຖ ຈີວຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຈີວຣສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາເສ ວສິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ສຕ຺ໂຖ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຄາມໍ ວາ ນທິໍ ວາ ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອນ຺ໂຕປວິຏ຺ເຐນ ສທ຺ຘິໍ ເອກາພທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ໂອຣຎ຺ຈ ປາຣຎ຺ຈ ຜຣິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ໂຫຕິ, ສຕ຺ຖປຣິຫາໂຣ ລພ຺ຠຕິ. ອຖ ຄາເມ ວາ ນທິຍາ ວາ ປຣິຍາປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ຄາມປຣິຫາໂຣ ເຈວ ນທີປຣິຫາໂຣ ຈ ລພ຺ຠຕິ. ສເຈ ວິຫາຣສີມໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອນ຺ໂຕສີມາຍ ຈ ຈີວຣໍ ໂຫຕິ, ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວສິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ພຫິສີມາຍ ຈີວຣໍ ໂຫຕິ, ສຕ຺ຖສມີເປເຍວ ວສິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສຕ຺ໂຖ ສກເຏ ວາ ຠຄ຺ເຄ ໂຄເຓ ວາ ນຏ຺ເຐ ອນ຺ຕຣາ ຉິຊ຺ຊຕິ, ຍສ຺ມິໍ ໂກຏ຺ຐາເສ ຈີວຣໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຖ ວສິຕພ຺ພໍ.

ສເຈ ເອກກຸລສ຺ສ ເຂຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕຎ຺ຈ, ອນ຺ໂຕເຂຕ຺ເຕ ຈີວຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕເຂຕ຺ເຕ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ. ສເຈ ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຈີວຣສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາເສ ວສິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ນານາກຸລສ຺ສ ເຂຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕຎ຺ຈ, ອນ຺ໂຕເຂຕ຺ເຕ ຈີວຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣມູເລ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ ທ຺ວາຣມູລສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາເສ ວາ. ສເຈ ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຈີວຣສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາເສ ວສິຕພ຺ພໍ.

ສເຈ ເອກກຸລສ຺ສ ຘຎ຺ຎກຣຓໍ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕຎ຺ຈ, ອນ຺ໂຕຘຎ຺ຎກຣເຓ ຈີວຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕຘຎ຺ຎກຣເຓ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ. ສເຈ ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຈີວຣສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາເສ ວສິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ນານາກຸລສ຺ສ ຘຎ຺ຎກຣຓໍ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕຎ຺ຈ, ອນ຺ໂຕຘຎ຺ຎກຣເຓ ຈີວຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣມູເລ ວາ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ ທ຺ວາຣມູລສ຺ສ ວາ ຫຕ຺ຖປາເສ. ສເຈ ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຈີວຣສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາເສ ວສິຕພ຺ພໍ. ປຸປ຺ຜາຣາມຜລາຣາເມສຸປິ ເຂຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ສເຈ ເອກກຸລສ຺ສ ວິຫາໂຣ ໂຫຕິ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ຈ, ອນ຺ໂຕວິຫາເຣ ຈີວຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕວິຫາເຣ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ. ສເຈ ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຍສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ຈີວຣໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ ຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ວາ ຫຕ຺ຖປາເສ.

ສເຈ ເອກກຸລສ຺ສ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ໂຫຕິ, ຍໍ ມຊ຺ຌນ຺ຫິເກ ກາເລ ສມນ຺ຕາ ຉາຍາ ຜຣຕິ, ອນ຺ໂຕຉາຍາຍ ຈີວຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕຉາຍາຍ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ. ວິຣຬສາຂສ຺ສ ປນ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ອາຕເປນ ຜຸຏ຺ໂຐກາເສ ຐປິຕໍ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍເມວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕາທິສສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ສາຂຈ຺ຉາຍາຍ ວາ ຂນ຺ຘຈ຺ຉາຍາຍ ວາ ຐເປຕພ຺ພໍ. ສເຈ ສາຂາຍ ວາ ວິຏເປ ວາ ຐເປຕິ, ອຸປຣິ ອຎ຺ຎສາຂຈ຺ຉາຍາຍ ຜຸຏ຺ໂຐກາເສເຍວ ຐເປຕພ຺ພໍ. ຂຸຊ຺ຊຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຉາຍາ ທູຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຉາຍາຍ ຄຕຏ຺ຐາເນ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ສເຈ ນານາກຸລສ຺ສ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ໂຫຕິ, ຈີວຣສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາເສ ວສິຕພ຺ພໍ.

ອຊ຺ໂຌກາເສ ປນ ອຄາມເກ ອຣຎ຺ເຎ ຈີວຣໍ ຐເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສມນ຺ຕາ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕເຣ ວສິຕພ຺ພໍ. ອຄາມກໍ ນາມ ອຣຎ຺ຎໍ ວິຎ຺ຌາຏວີອາທີສຸ ວາ ສມຸທ຺ທມຊ຺ເຌ ວາ ມຈ຺ຉພນ຺ຘານໍ ອຄມນປເຖ ທີປເກສຸ ລພ຺ຠຕິ. ຕາທິເສ ອຣຎ຺ເຎ ມຊ຺ເຌ ຐິຕສ຺ສ ສມນ຺ຕາ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣປຣິຈ຺ເຉໂທ, ວິນິພ຺ເພເຘນ ຈຸທ຺ທສ ໂຫນ຺ຕິ. ມຊ຺ເຌ ນິສິນ຺ໂນ ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ວາ ປຈ຺ຉິມາຍ ວາ ທິສາຍ ປຣິຍນ຺ເຕ ຐປິຕຈີວຣໍ ຣກ຺ຂຕິ. ສເຈ ປນ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນສມເຍ ເກສຄ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ປຸຣຕ຺ຖິມໍ ທິສໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ປຈ຺ຉິມາຍ ທິສາຍ ຈີວຣໍ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ ໂຫຕິ. ເອສ ນໂຍ ອິຕຣສ຺ມິໍ. ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ ປນ ຈີວຣໍ ອນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ທຸກ຺ກຏໍ ອາປຊ຺ຊຕິ.

໕໒. ສເຈ ປຘານິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ປຘານມນຸຍຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ‘‘ນຫາຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕີຓິ ຈີວຣານິ ຕີເຣ ຐເປຕ຺ວາ ນທິໍ ໂອຕຣຕິ, ນຫາຍນ຺ຕສ຺ເສວ ຈສ຺ສ ອຣຸຓໍ ອຸຏ຺ຐຫຕິ, ກິໍ ກາຕພ຺ພໍ? ໂສ ຫິ ຍທິ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ນິວາເສຕິ, ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ ຈີວຣໍ, ອນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນປຈ຺ຈຍາ ທຸກ຺ກຏໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອຖ ນຄ຺ໂຄ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອວມ຺ປິ ທຸກ຺ກຏໍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ? ນາປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ຫິ ຍາວ ອຎ຺ຎໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ທິສ຺ວາ ວິນຍກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕິ, ຕາວ ເຕສໍ ຈີວຣານໍ ອປຣິໂຠຄາຣຫຕ຺ຕາ ນຏ຺ຐຈີວຣຏ຺ຐາເນ ຐິໂຕ ໂຫຕິ, ນຏ຺ຐຈີວຣສ຺ສ ຈ ອກປ຺ປິຍໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ເອກໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິນຍກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ທູເຣ ວິຫາໂຣ ໂຫຕິ, ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ມນຸສ຺ສາ ສຎ຺ຈຣນ຺ຕິ, ເອກໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ເອກໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ເອກໍ ອໍສກູເຏ ຐເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ວິຫາເຣ ສຠາຄໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ນ ປສ຺ສຕິ, ຠິກ຺ຂາຈາຣໍ ຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ສງ຺ຆາຏິໍ ພຫິຄາເມ ຐເປຕ຺ວາ ສນ຺ຕຣຸຕ຺ຕເຣນ ອາສນສາລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິນຍກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ພຫິຄາເມ ໂຈຣຠຍໍ ໂຫຕິ, ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອາສນສາລາ ສມ຺ພາຘາ ໂຫຕິ, ຊນາກິຓ຺ຓາ ນ ສກ຺ກາ ເອກມນ຺ເຕ ຈີວຣໍ ອປເນຕ຺ວາ ວິນຍກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ, ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາທາຍ ພຫິຄາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິນຍກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຈີວຣານິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພານິ.

ສເຈ ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ທຫຣານໍ ຫຕ຺ເຖ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ທຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ປຈ຺ຉິມຍາເມ ສຍິຕຸກາມາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຈີວຣໍ ຫຕ຺ຖປາເສ ກຕ຺ວາວ ສຍິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍເຍວ ອສມ຺ປຕ຺ເຕສຸ ທຫເຣສຸ ອຣຸຓໍ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ, ຈີວຣໍ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ ໂຫຕິ, ນິສ຺ສໂຍ ປນ ນ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ທຫຣານມ຺ປິ ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ເຖເຣສຸ ອສມ຺ປຕ຺ເຕສຸ ເອເສວ ນໂຍ. ມຄ຺ຄໍ ວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອປສ຺ສນ຺ເຕສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສເຈ ປນ ທຫຣາ ‘‘ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ສຍິຕ຺ວາ ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ໂອກາເສ ຕຸມ຺ເຫ ສມ຺ປາປຸຓິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຍາວ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນາ ສຍນ຺ຕິ, ຈີວຣຎ຺ຈ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ ໂຫຕິ, ນິສ຺ສໂຍ ຈ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ທຫເຣ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ເຖເຣສຸ ສຍນ຺ເຕສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ທ຺ເວຘາປຖໍ ທິສ຺ວາ ເຖຣາ ‘‘ອຍໍ ມຄ຺ໂຄ’’, ທຫຣາ ‘‘ອຍໍ ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ວຈນໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຄຕາ, ສຫ ອຣຸຓສ຺ສ ອຸຄ຺ຄມນາ ຈີວຣານິ ຈ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍານິ ໂຫນ຺ຕິ, ນິສ຺ສໂຍ ຈ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ສເຈ ທຫຣາ ມຄ຺ຄໂຕ ໂອກ຺ກມ຺ມ ‘‘ອນ຺ໂຕອຣຸເຓເຍວ ນິວຕ຺ຕິສ຺ສາມາ’’ຕິ ເຠສຊ຺ຊຕ຺ຖາຍ ຄາມໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອສມ຺ປຕ຺ຕານໍເຍວ ຈ ເນສໍ ອຣຸໂຓ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ, ຈີວຣານິ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍານິ ໂຫນ຺ຕິ, ນິສ຺ສໂຍ ປນ ນ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ສເຈ ປນ ເຘນຸຠເຍນ ວາ ສຸນຂຠເຍນ ວາ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ຐຕ຺ວາ ‘‘ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຐຕ຺ວາ ວາ ນິສີທິຕ຺ວາ ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນ຺ຕຣາ ອຣຸເຓ ອຸຄ຺ຄເຕ ຈີວຣານິ ຈ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍານິ ໂຫນ຺ຕິ, ນິສ຺ສໂຍ ຈ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ.

ສເຈ ‘‘ອນ຺ໂຕອຣຸເຓເຍວ ອາຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອນ຺ໂຕສີມາຍໍ ຄາມໍ ປວິຏ຺ຐານໍ ອນ຺ຕຣາ ອຣຸໂຓ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ, ເນວ ຈີວຣານິ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍານິ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ນິສ຺ສໂຍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ສເຈ ປນ ‘‘ວິຠາຍຕຸ ຕາວາ’’ຕິ ນິສີທນ຺ຕິ, ອຣຸເຓ ອຸຄ຺ຄເຕ ນ ຈີວຣານິ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍານິ ໂຫນ຺ຕິ, ນິສ຺ສໂຍ ປນ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ສເຈ ເຍປິ ‘‘ອນ຺ໂຕອຣຸເຓເຍວ ອາຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສາມນ຺ຕວິຫາຣໍ ຘມ຺ມສ຺ສວນຕ຺ຖາຍ ສອຸສ຺ສາຫາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄເຍວ ຈ ເນສໍ ອຣຸໂຓ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ, ຈີວຣານິ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍານິ ໂຫນ຺ຕິ, ນິສ຺ສໂຍ ປນ ນ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ສເຈ ຘມ຺ມຄາຣເວນ ‘‘ຍາວປຣິໂຍສານໍ ສຸຕ຺ວາວ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ນິສີທນ຺ຕິ, ສຫ ອຣຸຓສ຺ສ ອຸຄ຺ຄມນາ ຈີວຣານິປິ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍານິ ໂຫນ຺ຕິ, ນິສ຺ສໂຍ ຈ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ເຖເຣນ ທຫຣໍ ຈີວຣໂຘວນຕ຺ຖາຍ ຄາມກໍ ເປເສນ຺ເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ຈີວຣໍ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາວ ທາຕພ຺ພໍ, ທຫຣສ຺ສປິ ຈີວຣໍ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣາເປຕ຺ວາວ ຐເປຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອສຕິຍາ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ຈີວຣໍ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ທຫຣສ຺ສ ຈີວຣໍ ວິສ຺ສາເສນ ຄເຫຕ຺ວາ ຐເປຕພ຺ພໍ. ສເຈ ເຖໂຣ ນ ສຣຕິ, ທຫໂຣວ ສຣຕິ, ທຫເຣນ ອຕ຺ຕໂນ ຈີວຣໍ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ຈີວຣໍ ວິສ຺ສາເສນ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຈີວຣໍ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ. ອຕ຺ຕໂນປິ ຈີວຣໍ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ເອກສ຺ສ ສຕິຍາປິ ອາປຕ຺ຕິໂມກ຺ໂຂ ໂຫຕິ.

ອິຕິ ປາຬິມຸຕ຺ຕກວິນຍວິນິຈ຺ຉຍສງ຺ຄເຫ

ຈີວຣວິປ຺ປວາສວິນິຈ຺ຉຍກຖາ ສມຕ຺ຕາ.

໑໐. ຠຓ຺ຑປຏິສາມນວິນິຈ຺ຉຍກຖາ

໕໓. ຠຓ຺ຑສ຺ສ ປຏິສາມນນ຺ຕິ ປເຣສໍ ຠຓ຺ຑສ຺ສ ໂຄປນໍ. ປເຣສຎ຺ຫິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໕໐໖) ກປ຺ປິຍວຕ຺ຖຸ ວາ ໂຫຕຸ ອກປ຺ປິຍວຕ຺ຖຸ ວາ, ອນ຺ຕມໂສ ມາຕຸ ກຓ຺ຓປິຬນ຺ຘນໍ ກາລປຓ຺ຓມ຺ປິ ຄິຫິສນ຺ຕກໍ ຠຓ຺ຑາຄາຣິກສີເສນ ປຏິສາເມນ຺ຕສ຺ສ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ສເຈ ປນ ມາຕາປິຕູນໍ ສນ຺ຕກໍ ອວສ຺ສໍ ປຏິສາເມຕພ຺ພໍ ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຏິສາເມຕພ຺ພໍ. ‘‘ອິທໍ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ເທຫີ’’ຕິ ປນ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ‘‘ປຏິສາເມຫີ’’ຕິ ປາເຕຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ປລິໂພໂຘ ນາມ ໂຫຕິ, ປຏິສາເມຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ວິຫາເຣ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕາ ວຑ຺ຒກີອາທໂຍ ວາ ຣາຊວລ຺ລຠາ ວາ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ອຸປກຣຓຠຓ຺ຑໍ ວາ ສຍນຠຓ຺ຑໍ ວາ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ເທຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຉນ຺ເທນປິ ຠເຍນປິ ນ ກາຕພ຺ພເມວ, ຄຸຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ປນ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ພລກ຺ກາເຣນ ປາເຕຕ຺ວາ ຄເຕສຸ ຈ ປຏິສາເມຕຸໍ.

ສເຈ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໑໑) ອຕ຺ຕໂນ ຫຕ຺ເຖ ປຏິສາມນຕ຺ຖາຍ ຐປິຕໍ ຠຓ຺ຑໍ ສາມິເກນ ‘‘ເທຫິ ເມ ຠຓ຺ຑ’’ນ຺ຕິ ຍາຈິໂຕ ອທາຕຸກາໂມ ‘‘ນາຫໍ ຄຓ຺ຫາມີ’’ຕິ ຠຓຕິ, ສມ຺ປຊານມຸສາວາເທປິ ອທິນ຺ນາທານສ຺ສ ປໂຍຄຕ຺ຕາ ທຸກ຺ກຏໍ. ‘‘ກິໍ ຕຸມ຺ເຫ ຠຓຖ, ເນວິທໍ ມຍ຺ຫໍ ອນຸຣູປໍ, ນ ຕຸມ຺ຫາກ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ວທນ຺ຕສ຺ສປິ ທຸກ຺ກຏເມວ. ‘‘ຣໂຫ ມຍາ ເອຕສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຐປິຕໍ, ນ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ຊານາຕິ, ທສ຺ສຕິ ນຸ ໂຂ ເມ, ໂນ’’ຕິ ສາມິໂກ ວິມຕິໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ. ຕສ຺ສ ຜຣຸສາທິຠາວໍ ທິສ຺ວາ ສາມິໂກ ‘‘ນ ມຍ຺ຫໍ ທສ຺ສຕີ’’ຕິ ຘຸຣໍ ນິກ຺ຂິປຕິ, ຕຕ຺ຣ ສຈາຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ກິລເມຕ຺ວາ ນໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ທາເນ ສອຸສ຺ສາໂຫ, ຣກ຺ຂຕິ ຕາວ. ສເຈປິ ໂສ ທາເນ ນິຣຸສ຺ສາໂຫ, ຠຓ຺ຑສາມິໂກ ປນ ຄຫເຓ ສອຸສ຺ສາໂຫ, ຣກ຺ຂຕິເຍວ. ຍທິ ປນ ຕສ຺ມິໍ ທາເນ ນິຣຸສ຺ສາໂຫ ຠຓ຺ຑສາມິໂກ ‘‘ນ ມຍ຺ຫໍ ທສ຺ສຕີ’’ຕິ ຘຸຣໍ ນິກ຺ຂິປຕິ, ເອວໍ ອຸຠິນ຺ນໍ ຘຸຣນິກ຺ເຂເປນ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປາຣາຊິກໍ. ຍທິປິ ມຸເຂນ ‘‘ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ວທຕິ, ຈິຕ຺ເຕນ ປນ ອທາຕຸກາໂມ, ເອວມ຺ປິ ສາມິກສ຺ສ ຘຸຣນິກ຺ເຂເປ ປາຣາຊິກໍ. ຕໍ ປນ ສງ຺ໂຄປນຕ຺ຖາຍ ອຕ຺ຕໂນ ຫຕ຺ເຖ ປເຣຫິ ຐປິຕໍ ຠຓ຺ຑໍ ອຄຸຕ຺ຕເທສໂຕ ຐານາ ຈາເວຕ຺ວາ ຄຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຐປນຕ຺ຖາຍ ຫຣໂຕ ອນາປຕ຺ຕິ. ເຖຍ຺ຍຈິຕ຺ເຕນປິ ຐານາ ຈາເວນ຺ຕສ຺ສ ອວຫາໂຣ ນຕ຺ຖິ. ກສ຺ມາ? ອຕ຺ຕໂນ ຫຕ຺ເຖ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ຠຓ຺ຑເທຍ຺ຍໍ ປນ ໂຫຕິ. ເຖຍ຺ຍຈິຕ຺ເຕນ ປຣິຠຸຎ຺ຊໂຕປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໕໔. ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ສຫຘມ຺ມິການໍ ສນ຺ຕກໍ ປນ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປຣິກ຺ຂາຣໍ ປຏິສາເມຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ອາຄນ຺ຕຸໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອາວາສິການໍ ຈີວຣກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ສມີເປ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ເອເຕ ສງ຺ໂຄເປສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ນຫາຍິຕຸໍ ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ສເຈ ຕໍ ອາວາສິກາ ສງ຺ໂຄເປນ຺ຕິ, ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ. ໂນ ເຈ, ນຏ຺ເຐ ຄີວາ ນ ໂຫຕິ. ສເຈປິ ໂສ ‘‘ອິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ຐເປຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ອິຕເຣ ຈ ກິຈ຺ຈປສຸຕຕ຺ຕາ ນ ຊານນ຺ຕິ, ເອເສວ ນໂຍ. ອຖາປິ ເຕ ‘‘ອິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ຐເປຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ‘‘ມຍໍ ພ຺ຍາວຏາ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ອິຕໂຣ ຈ ‘‘ອວສ຺ສໍ ຐເປສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອເສວ ນໂຍ. ສເຈ ປນ ເຕ ເຕນ ຍາຈິຕາ ວາ ອຍາຈິຕາ ວາ ‘‘ມຍໍ ຐເປສ຺ສາມ, ຕ຺ວໍ ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ສງ຺ໂຄປິຕພ຺ພໍ. ໂນ ເຈ ສງ຺ໂຄເປນ຺ຕິ, ນຏ຺ເຐ ຄີວາ. ກສ຺ມາ? ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ.

ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ເອວ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຕ຺ຕຈີວຣານິ ເຫຏ຺ຐາປາສາທໍ ໂອໂຣເປຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ອປິທຫິຕ຺ວາ ເຕສມ຺ປິ ອນາໂຣເຈຕ຺ວາວ ທູເຣ ຠິກ຺ຂາຈາຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕານິ ເຈ ໂຈຣາ ຫຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ເສວ ຄີວາ. ໂຍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂູຫິ ‘‘ໂອໂຣເປຖ, ຠນ຺ເຕ, ປຕ຺ຕຈີວຣານິ, ກາໂລ ສລາກຄ຺ຄຫຓສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ສມາຄຕາຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອາມ ສມາຄຕາມ຺ຫາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຕ຺ຕຈີວຣານິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຠຓ຺ຑາຄາຣທ຺ວາຣໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ປຕ຺ຕຈີວຣານິ ຄເຫຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາປາສາທທ຺ວາຣໍ ປຏິຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕຕ຺ຣ ເຈໂກ ອລສຊາຕິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ຄເຕສຸ ປຈ຺ຉາ ອກ຺ຂີນິ ປຸຎ຺ຉນ຺ໂຕ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອຸທກຏ຺ຐານໍ ມຸຂໂຘວນຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ຂຓໍ ທິສ຺ວາ ໂຈຣາ ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຫຣນ຺ຕິ, ສຸຫຏໍ, ຠຓ຺ຑາຄາຣິກສ຺ສ ຄີວາ ນ ໂຫຕິ.

ສເຈປິ ໂກຈິ ຠຓ຺ຑາຄາຣິກສ຺ສ ອນາໂຣເຈຕ຺ວາວ ຠຓ຺ຑາຄາເຣ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິກ຺ຂາຣໍ ຐເປຕິ, ຕສ຺ມິມ຺ປິ ນຏ຺ເຐ ຠຓ຺ຑາຄາຣິກສ຺ສ ຄີວາ ນ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຏ຺ຐາເນ ຐປິຕ’’ນ຺ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ຐເປຕິ, ນຏ຺ເຐ ຕສ຺ເສວ ຄີວາ. ສເຈປິ ຐປິຕຠິກ຺ຂຸນາ ‘‘ມຍາ, ຠນ຺ເຕ, ອີທິໂສ ນາມ ປຣິກ຺ຂາໂຣ ຐປິໂຕ, ອຸປຘາເຣຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕິ, ທຸນ຺ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ວາ ມຎ຺ຎມາໂນ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຐາເນ ຐເປຕິ, ນຏ຺ເຐ ຕສ຺ເສວ ຄີວາ. ‘‘ນາຫໍ ຊານາມີ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ຕສ຺ສ ປນ ນຕ຺ຖິ ຄີວາ. ໂຍປິ ຕສ຺ສ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ເສວ ຐເປຕິ, ຠຓ຺ຑາຄາຣິກຎ຺ຈ ນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາເປຕິ, ນຏ຺ຐໍ ສຸນຏ຺ຐເມວ. ສເຈ ປນ ນໍ ຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຐເປຕິ, ນຏ຺ເຐ ຄີວາ. ສເຈ ຠຓ຺ຑາຄາຣໍ ສຸຄຸຕ຺ຕໍ, ສພ຺ໂພ ສງ຺ຆສ຺ສ ເຈຕິຍສ຺ສ ຈ ປຣິກ຺ຂາໂຣ ຕຕ຺ເຖວ ຐປີຍຕິ, ຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ ຈ ພາໂລ ອພ຺ຍຕ຺ໂຕ ທ຺ວາຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ຘມ຺ມກຖໍ ວາ ໂສຕຸໍ ອຎ຺ຎໍ ວາ ກິຎ຺ຈິ ກາຕຸໍ ກຕ຺ຖຈິ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ຂຓໍ ທິສ຺ວາ ຍຕ຺ຕກໍ ໂຈຣາ ຫຣນ຺ຕິ, ສພ຺ພໍ ຕສ຺ສ ຄີວາ. ຠຓ຺ຑາຄາຣໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພຫິ ຈງ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ວາ ທ຺ວາຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ສຣີຣໍ ອຸຕຸໍ ຄາຫາເປນ຺ຕສ຺ສ ວາ ຕຕ຺ເຖວ ສມຓຘມ຺ມານຸໂຍເຄນ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິສີທິຕ຺ວາ ເກນຈິ ກມ຺ເມນ ພ຺ຍາວຏສ຺ສ ວາ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວປີຬິຕສ຺ສປິ ສໂຕ ຕຕ຺ເຖວ ອຸປຈາເຣ ວິຊ຺ຊມາເນ ພຫິ ຄຈ຺ຉໂຕ ວາ ອຎ຺ເຎນ ວາ ເກນຈິ ອາກາເຣນ ປມຕ຺ຕສ຺ສ ສໂຕ ທ຺ວາຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ວາ ວິວຏເມວ ປວິສິຕ຺ວາ ວາ ສນ຺ຘິໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ວາ ຍຕ຺ຕກໍ ຕສ຺ສ ປມາທປຈ຺ຈຍາ ໂຈຣາ ຫຣນ຺ຕິ, ສພ຺ພໍ ຕສ຺ເສວ ຄີວາ. ‘‘ອຸຓ຺ຫສມເຍ ປນ ວາຕປານໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອຸຈ຺ຈາຣປີຬິຕສ຺ສ ປນ ຕສ຺ມິໍ ອຸປຈາເຣ ອສຕິ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ຄິລານປກ຺ເຂ ຐິຕຕ຺ຕາ ອວິສໂຍ, ຕສ຺ມາ ຄີວາ ນ ໂຫຕິ.

໕໕. ໂຍ ປນ ອນ຺ໂຕ ອຸຓ຺ຫປີຬິໂຕ ທ຺ວາຣໍ ສຸຄຸຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ພຫິ ນິກ຺ຂມຕິ, ໂຈຣາ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ທ຺ວາຣໍ ວິວຣາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຍາວຕຕິຍໍ ນ ວິວຣິຕພ຺ພໍ. ຍທິ ປນ ເຕ ໂຈຣາ ‘‘ສເຈ ນ ວິວຣສິ, ຕຎ຺ຈ ມາເຣສ຺ສາມ, ທ຺ວາຣຎ຺ຈ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຣິກ຺ຂາຣໍ ຫຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຜຣສຸອາທີນິ ອຸກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ‘‘ມຍິ ຈ ມເຕ ສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ເສນາສເນ ວິນຏ຺ເຐ ຄຸໂຓ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວິວຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອິຘາປິ ‘‘ອວິສຍຕ຺ຕາ ຄີວາ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ສເຈ ໂກຈິ ອາຄນ຺ຕຸໂກ ກຸຎ຺ຈິກໍ ວາ ເທຕິ, ທ຺ວາຣໍ ວາ ວິວຣຕິ, ຍຕ຺ຕກໍ ໂຈຣາ ຫຣນ຺ຕິ, ສພ຺ພໍ ຕສ຺ສ ຄີວາ. ສງ຺ເຆນ ຠຓ຺ຑາຄາຣໍ ຄຸຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ ສູຈິຍນ຺ຕກຎ຺ຈ ກຸຎ຺ຈິກມຸທ຺ທິກາ ຈ ໂຍເຊຕ຺ວາ ທິນ຺ນາ ໂຫຕິ, ຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ ຆຏິກມຕ຺ຕໍ ທຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊຕິ, ໂຈຣາ ວິວຣິຕ຺ວາ ປຣິກ຺ຂາຣໍ ຫຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ເສວ ຄີວາ. ສູຈິຍນ຺ຕກຎ຺ຈ ກຸຎ຺ຈິກມຸທ຺ທິກຎ຺ຈ ໂຍເຊຕ຺ວາ ນິປນ຺ນໍ ປເນຕໍ ສເຈ ໂຈຣາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ທ຺ວາຣໍ ວິວຣາຫີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ປຸຣິມນເຍເນວ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ສຸຄຸຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ນິປນ຺ເນ ປນ ສເຈ ຠິຕ຺ຕິໍ ວາ ຉທນໍ ວາ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸມງ຺ເຄນ ວາ ປວິສິຕ຺ວາ ຫຣນ຺ຕິ, ນ ຕສ຺ສ ຄີວາ.

ສເຈ ຠຓ຺ຑາຄາເຣ ອຎ຺ເຎປິ ເຖຣາ ວສນ຺ຕິ, ວິວເຏ ທ຺ວາເຣ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິກ຺ຂາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ ເຕສຸ ຄເຕສຸ ທ຺ວາຣໍ ນ ຊຄ຺ຄຕິ, ສເຈ ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈິ ອວຫຣີຍຕິ, ຠຓ຺ຑາຄາຣິກສ຺ສ ອິສ຺ສຣວຕາຍ ຠຓ຺ຑາຄາຣິກສ຺ເສວ ຄີວາ, ເຖເຣຫິ ປນ ສຫາເຍຫິ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອຍຎ຺ຫິ ສາມີຈິ. ຍທິ ຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ພຫິ ຐຕ຺ວາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຣິກ຺ຂາຣໍ ຄຓ຺ຫຖ, ມາ ປວິສິຕ຺ຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ເຕສຎ຺ຈ ເອໂກ ໂລລມຫາເຖໂຣ ສາມເຓເຣຫິ ເຈວ ອຸປຏ຺ຐາເກຫິ ຈ ສທ຺ຘິໍ ຠຓ຺ຑາຄາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິສີທຕິ ເຈວ ນິປຊ຺ຊຕິ ຈ, ຍຕ຺ຕກໍ ຠຓ຺ຑໍ ນສ຺ສຕິ, ສພ຺ພໍ ຕສ຺ສ ຄີວາ, ຠຓ຺ຑາຄາຣິເກນ ປນ ອວເສສເຖເຣຫິ ຈ ສຫາເຍຫິ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອຖ ຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກວ ໂລລສາມເຓເຣ ຈ ອຸປຏ຺ຐາເກ ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ຠຓ຺ຑາຄາເຣ ນິສີທຕິ ເຈວ ນິປຊ຺ຊຕິ ຈ, ຍຕ຺ຕກໍ ນສ຺ສຕິ, ສພ຺ພໍ ຕສ຺ເສວ ຄີວາ. ຕສ຺ມາ ຠຓ຺ຑາຄາຣິເກເນວ ຕຕ຺ຖ ວສິຕພ຺ພໍ, ອວເສເສຫິ ອປ຺ເປວ ຣຸກ຺ຂມູເລ ວສິຕພ຺ພໍ, ນ ຈ ຠຓ຺ຑາຄາເຣຕິ.

໕໖. ເຍ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາຄຠິກ຺ຂູນໍ ວສນຄພ຺ເຠສຸ ປຣິກ຺ຂາຣໍ ຐເປນ຺ຕິ, ປຣິກ຺ຂາເຣ ນຏ຺ເຐ ເຍຫິ ຐປິໂຕ, ເຕສໍເຍວ ຄີວາ, ອິຕເຣຫິ ປນ ສຫາເຍຫິ ຠວິຕພ຺ພໍ. ຍທິ ປນ ສງ຺ໂຆ ຠຓ຺ຑາຄາຣິກສ຺ສ ວິຫາເຣເຍວ ຍາຄຸຠຕ຺ຕໍ ທາເປຕິ, ໂສ ຈ ຠິກ຺ຂາຈາຣຕ຺ຖາຍ ຄາມໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ນຏ຺ຐໍ ຕສ຺ເສວ ຄີວາ. ຠິກ຺ຂາຈາຣໍ ປວິສນ຺ເຕຫິ ອຕິເຣກຈີວຣໍ ຣກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ຐປິຕວິຫາຣວາຣິກສ຺ສປິ ຍາຄຸຠຕ຺ຕໍ ວາ ນິວາປໍ ວາ ລຠມານສ຺ເສວ ຠິກ຺ຂາຈາຣໍ ຄຈ຺ຉໂຕ ຍໍ ຕຕ຺ຖ ນສ຺ສຕິ, ສພ຺ພໍ ຄີວາ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ເອຕ຺ຕກເມວ, ຠຓ຺ຑາຄາຣິກສ຺ສ ວິຍ ຍໍ ຕສ຺ສ ປມາທປຈ຺ຈຍາ ນສ຺ສຕິ, ສພ຺ພໍ ຄີວາ.

ສເຈ ວິຫາໂຣ ມຫາ ໂຫຕິ, ອຎ຺ຎໍ ປເທສໍ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ປເທເສ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ຫຣນ຺ຕິ, ອວິສຍຕ຺ຕາ ຄີວາ ນ ໂຫຕິ. ອີທິເສ ປນ ວິຫາເຣ ເວມຊ຺ເຌ ສພ຺ເພສໍ ໂອສຣຓຏ຺ຐາເນ ປຣິກ຺ຂາເຣ ຐເປຕ຺ວາ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ວິຫາຣວາຣິກາ ວາ ທ຺ເວ ຕໂຍ ຐເປຕພ຺ພາ. ສເຈ ເຕສມ຺ປິ ອປ຺ປມຕ຺ຕານໍ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ຣກ຺ຂຕໍເຍວ ກິຎ຺ຈິ ນສ຺ສຕິ, ຄີວາ ນ ໂຫຕິ. ວິຫາຣວາຣິເກ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຫຣິຕຠຓ຺ຑມ຺ປິ ໂຈຣານໍ ປຏິປຖໍ ຄເຕສຸ ອຎ຺ເຎນ ມຄ຺ເຄນ ຫຣິຕຠຓ຺ຑມ຺ປິ ນ ເຕສໍ ຄີວາ. ສເຈ ວິຫາຣວາຣິການໍ ວິຫາເຣ ທາຕພ຺ພໍ ຍາຄຸຠຕ຺ຕໍ ວາ ນິວາໂປ ວາ ນ ໂຫຕິ, ເຕຫິ ປຕ຺ຕພ຺ພລາຠໂຕ ອຕິເຣກາ ທ຺ເວ ຕິສ຺ໂສ ຍາຄຸສລາກາ ເຕສໍ ປໂຫນກຠຕ຺ຕສລາກາ ຈ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ນິພທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ປນ ນ ຐເປຕພ຺ພາ. ມນຸສ຺ສາ ຫິ ວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ໂຫນ຺ຕິ ‘‘ວິຫາຣວາຣິກາເຍວ ອມ຺ຫາກໍ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ, ຕສ຺ມາ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຐເປຕພ຺ພາ. ສເຈ ເຕສໍ ສຠາຄາ ສລາກຠຕ຺ຕາທີນິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ, ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ. ໂນ ເຈ ເທນ຺ຕິ, ວາຣໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ນີຫຣາເປຕພ຺ພານິ. ສເຈ ວິຫາຣວາຣິໂກ ທ຺ເວ ຕິສ຺ໂສ ຍາຄຸສລາກາ ຈ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຎ຺ຈ ສລາກຠຕ຺ຕານິ ຈ ລຠມາໂນ ຠິກ຺ຂາຈາຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຠຓ຺ຑາຄາຣິກສ຺ສ ວິຍ ສພ຺ພໍ ນຏ຺ຐໍ ຄີວາ ໂຫຕິ. ສເຈ ສງ຺ຆສ຺ສ ວິຫາຣປາລານໍ ທາຕພ຺ພໍ ຠຕ຺ຕໍ ວາ ນິວາໂປ ວາ ນຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂູ ວິຫາຣວາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ນິສ຺ສິຕເກ ວິຫາຣໍ ຊຄ຺ຄາເປນ຺ຕິ, ສມ຺ປຕ຺ຕວາຣໍ ອຄ຺ຄເຫຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ຍຖາ ອຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕເຖວ ກາຕພ຺ພໍ. ຠິກ຺ຂູຫິ ປນ ອສຫາຍສ຺ສ ວາ ອທຸຕິຍສ຺ສ ວາ ຍສ຺ສ ສຠາໂຄ ຠິກ຺ຂຸ ຠຕ຺ຕໍ ອາເນຕ຺ວາ ທາຕາ ນຕ຺ຖິ, ເອວຣູປສ຺ສ ວາໂຣ ນ ປາເປຕພ຺ໂພ.

ຍມ຺ປິ ປາກວຏ຺ຏຕ຺ຖາຍ ວິຫາເຣ ຐເປນ຺ຕິ, ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປຊີວນ຺ເຕນ ຐາຕພ຺ພໍ. ໂຍ ຕໍ ນ ອຸປຊີວຕິ, ໂສ ວາຣໍ ນ ຄາຫາເປຕພ຺ໂພ. ຜລາຜລຕ຺ຖາຍປິ ວິຫາເຣ ຠິກ຺ຂຸໍ ຐເປນ຺ຕິ, ຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ໂຄເປຕ຺ວາ ຜລວາເຣນ ຠາເຊຕ຺ວາ ຂາທນ຺ຕິ. ໂຍ ຕານິ ຂາທຕິ, ເຕນ ຐາຕພ຺ພໍ, ອນຸປຊີວນ຺ໂຕ ນ ຄາຫາເປຕພ຺ໂພ. ເສນາສນມຎ຺ຈປີຐປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓຣກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍປິ ຐເປນ຺ຕິ, ອາວາເສ ວສນ຺ເຕນ ຐາຕພ຺ພໍ, ອພ຺ໂຠກາສິໂກ ປນ ຣຸກ຺ຂມູລິໂກ ວາ ນ ຄາຫາເປຕພ຺ໂພ. ເອໂກ ນວໂກ ໂຫຕິ, ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ປນ ພຫູນໍ ຘມ຺ມໍ ວາເຈຕິ, ປຣິປຸຈ຺ຉໍ ເທຕິ, ປາຬິໍ ວຓ຺ເຓຕິ, ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖຕິ, ສງ຺ຆສ຺ສ ຠາຣໍ ນິຕ຺ຖຣຕິ, ອຍໍ ລາຠໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕປິ ອາວາເສ ວສນ຺ໂຕປິ ວາຣໍ ນ ຄາຫາເປຕພ຺ໂພ. ‘‘ປຸຣິສວິເສໂສ ນາມ ຎາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອຸໂປສຖາຄາຣປຏິມາຆຣຊຄ຺ຄນກສ຺ສ ປນ ທິຄຸຓໍ ຍາຄຸຠຕ຺ຕໍ, ເທວສິກໍ ຕຓ຺ຑຸລນາຬິ, ສໍວຈ຺ຉເຣ ຕິຈີວຣໍ ທສວີສຄ຺ຆນກໍ ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑຎ຺ຈ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ຕສ຺ສ ຕໍ ລຠມານສ຺ເສວ ປມາເທນ ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈິ ນສ຺ສຕິ, ສພ຺ພໍ ຄີວາ. ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ພລກ຺ກາເຣນ ອຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ນ ຄີວາ. ຕຕ຺ຖ ເຈຕິຍສ຺ສ ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ສນ຺ຕເກນ ເຈຕິຍສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ຣກ຺ຂາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ເຈຕິຍສ຺ສ ສນ຺ຕເກນ ສງ຺ຆສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ຣກ຺ຂາເປຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຍໍ ປນ ເຈຕິຍສ຺ສ ສນ຺ຕເກນ ສທ຺ຘິໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ຐປິຕໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ເຈຕິຍສນ຺ຕເກ ຣກ຺ຂາປິເຕ ຣກ຺ຂິຕເມວ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປກ຺ຂວາເຣນ ອຸໂປສຖາຄາຣາທີນິ ຣກ຺ຂໂຕປິ ປມາທວເສນ ນຏ຺ຐໍ ຄີວາເຍວາຕິ.

ອິຕິ ປາຬິມຸຕ຺ຕກວິນຍວິນິຈ຺ຉຍສງ຺ຄເຫ

ຠຓ຺ຑປຏິສາມນວິນິຈ຺ຉຍກຖາ ສມຕ຺ຕາ.

໑໑. ກຍວິກ຺ກຍສມາປຕ຺ຕິວິນິຈ຺ຉຍກຖາ

໕໗. ກຍວິກ຺ກຍສມາປຕ຺ຕີຕິ ກຍວິກ຺ກຍສມາປຊ຺ຊນໍ. ‘‘ອິມິນາ ອິມໍ ເທຫີ’’ຕິອາທິນາ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໕໙໕) ຫິ ນເຍນ ປຣສ຺ສ ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ກຍໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ເທນ຺ໂຕ ວິກ຺ກຍໍ. ອຍໍ ປນ ກຍວິກ຺ກໂຍ ຐເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ສຫຘມ຺ມິເກ ອວເສເສຫິ ຄິຫິປພ຺ພຊິເຕຫິ ອນ຺ຕມໂສ ມາຕາປິຕູຫິປິ ສທ຺ຘິໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ – ວຕ຺ເຖນ ວາ ວຕ຺ຖໍ ໂຫຕຸ, ຠຕ຺ເຕນ ວາ ຠຕ຺ຕໍ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກປ຺ປິຍໍ ‘‘ອິມິນາ ອິມໍ ເທຫີ’’ຕິ ວທຕິ, ທຸກ຺ກຏໍ. ເອວໍ ວຕ຺ວາ ມາຕຸຍາປິ ອຕ຺ຕໂນ ຠຓ຺ຑໍ ເທຕິ, ທຸກ຺ກຏໍ, ‘‘ອິມິນາ ອິມໍ ເທຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ວາ ‘‘ອິມໍ ເທຫິ, ອິມໍ ເຕ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕໍ ວຕ຺ວາ ວາ ມາຕຸຍາປິ ຠຓ຺ຑໍ ອຕ຺ຕນາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ທຸກ຺ກຏໍ, ອຕ຺ຕໂນ ຠຓ຺ເຑ ປຣຫຕ຺ຖໍ, ປຣຠຓ຺ເຑ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ຫຕ຺ຖໍ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ມາຕຣໍ ວາ ປນ ປິຕຣໍ ວາ ‘‘ອິມໍ ເທຫີ’’ຕິ ວທໂຕ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນ ໂຫຕິ, ‘‘ອິມໍ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ທທໂຕ ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍວິນິປາຕນໍ ນ ໂຫຕິ. ອຎ຺ຎາຕກໍ ‘‘ອິມໍ ເທຫີ’’ຕິ ວທໂຕ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ‘‘ອິມໍ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ທທໂຕ ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍວິນິປາຕນໍ, ‘‘ອິມິນາ ອິມໍ ເທຫີ’’ຕິ ກຍວິກ຺ກຍໍ ອາປຊ຺ຊໂຕ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ. ຕສ຺ມາ ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ປຣິວຕ຺ຕນ຺ເຕນ ມາຕາປິຕູຫິປິ ສທ຺ຘິໍ ກຍວິກ຺ກຍໍ, ອຎ຺ຎາຕເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ຕິສ຺ໂສ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ໂມເຈນ຺ເຕນ ປຣິວຕ຺ເຕຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ປຣິວຕ຺ຕນວິຘິ – ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ປາເຖຍ຺ຍຕຓ຺ຑຸລາ ໂຫນ຺ຕິ, ໂສ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຠຕ຺ຕຫຕ຺ຖໍ ປຸຣິສໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຕຓ຺ຑຸລາ ອຕ຺ຖິ, ນ ຈ ໂນ ອິເມຫິ ອຕ຺ໂຖ, ຠຕ຺ເຕນ ປນ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ວທຕິ, ປຸຣິໂສ ຕຓ຺ຑຸເລ ຄເຫຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕໍ ເທຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ຕິສ຺ໂສປິ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ອນ຺ຕມໂສ ນິມິຕ຺ຕກມ຺ມມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ມູລສ຺ສ ອຕ຺ຖິຕາຍ. ໂຍ ປນ ເອວໍ ອກຕ຺ວາ ‘‘ອິມິນາ ອິມໍ ເທຫີ’’ຕິ ປຣິວຕ຺ເຕຕິ, ຍຖາວຕ຺ຖຸກເມວ. ວິຆາສາທໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ໂອທນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຣຊນໍ ວາ ທາຣູນິ ວາ ອາຫຣາ’’ຕິ ວທຕິ, ຣຊນຉລ຺ລິຄຓນາຍ ທາຣຸຄຓນາຍ ຈ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍານິ ໂຫນ຺ຕິ. ‘‘ອິມໍ ໂອທນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອິມໍ ນາມ ກໂຣຖາ’’ຕິ ທນ຺ຕກາຣາທີຫິ ສິປ຺ປິເກຫິ ຘມ຺ມກຣຓາທີສຸ ຕໍ ຕໍ ປຣິກ຺ຂາຣໍ ກາເຣຕິ, ຣຊເກຫິ ວາ ວຕ຺ຖໍ ໂຘວາເປຕິ, ຍຖາວຕ຺ຖຸກເມວ. ນຫາປິເຕນ ເກເສ ຉິນ຺ທາເປຕິ, ກມ຺ມກາເຣຫິ ນວກມ຺ມໍ ກາເຣຕິ, ຍຖາວຕ຺ຖຸກເມວ. ສເຈ ປນ ‘‘ອິທໍ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອິທໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ນ ວທຕິ, ‘‘ອິທໍ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊ, ຠຸຕ຺ໂຕສິ, ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສສິ, ອິທໍ ນາມ ກໂຣຫີ’’ຕິ ວທຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ກິຎ຺ຈາປິ ວຕ຺ຖໂຘວເນ ວາ ເກສຈ຺ເຉທເນ ວາ ຠູມິໂສຘນາທິນວກມ຺ເມ ວາ ປຣຠຓ຺ຑໍ ອຕ຺ຕໂນ ຫຕ຺ຖຄຕໍ ນິສ຺ສຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນ ສກ຺ກາ ເອຕໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ຍຖາ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ປຣິຠຸຕ຺ເຕ ວາ ນຏ຺ເຐ ວາ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ເທເສຕິ, ເອວມິຘາປິ ເທເສຕພ຺ພໍ.

ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ຄຓ຺ຫິຕຸກາມຕາຍ ອຄ຺ຆໍ ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອຍໍ ຕວ ປຕ຺ໂຕ ກິໍ ອຄ຺ຆຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິເຕ ‘‘ອິທໍ ນາມາ’’ຕິ ວທຕິ, ສເຈ ອຕ຺ຕໂນ ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ມຫຄ຺ຆໍ ໂຫຕິ, ເອວຎ຺ຈ ນໍ ປຏິວທຕິ ‘‘ອຸປາສກ ມມ ອິທໍ ວຕ຺ຖຸ ມຫຄ຺ຆໍ, ຕວ ປຕ຺ຕໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ເທຫີ’’ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອິຕໂຣ ‘‘ອຎ຺ຎໍ ຖາລກມ຺ປິ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ວທຕິ, ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ໂສ ປຕ຺ໂຕ ມຫຄ຺ໂຆ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ວຕ຺ຖຸ ອປ຺ປຄ຺ຆໍ, ປຕ຺ຕສາມິໂກ ຈສ຺ສ ອປ຺ປຄ຺ຆຠາວໍ ນ ຊານາຕິ, ປຕ຺ໂຕ ນ ຄເຫຕພ຺ໂພ, ‘‘ມມ ວຕ຺ຖຸ ອປ຺ປຄ຺ຆ’’ນ຺ຕິ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ມຫຄ຺ຆຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕປິ ຫິ ຠຓ຺ຑໍ ອຄ຺ຆາເປຕ຺ວາ ກາເຣຕພ຺ພຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ສເຈ ປຕ຺ຕສາມິໂກ ‘‘ໂຫຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ເສສໍ ມມ ປຸຎ຺ຎໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເທຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ກປ຺ປິຍກາຣກສ຺ສ ປນ ‘‘ອິມິນາ ອິມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເທຫີ’’ຕິ ອາຈິກ຺ຂິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ມາ ຍສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ຠຓ຺ຑໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ອນ຺ຕມໂສ ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ຕຠາຕິກມ຺ປິ ກປ຺ປິຍກາຣກໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ອິມິນາ ອິມໍ ນາມ ຄເຫຕ຺ວາ ເທຫີ’’ຕິ ອາຈິກ຺ຂຕິ, ໂສ ເຈ ເຉໂກ ໂຫຕິ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ອປເນຕ຺ວາ ວິວທິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕຸຓ຺ຫີຠູເຕນ ຐາຕພ຺ພໍ. ໂນ ເຈ ເຉໂກ ໂຫຕິ, ນ ຊານາຕິ ຄເຫຕຸໍ, ວາຓິຊໂກ ຈ ຕໍ ວຎ຺ເຈຕິ, ‘‘ມາ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ.

‘‘ອິທໍ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ເຕລໍ ວາ ສປ຺ປິ ວາ ອມ຺ຫາກໍ ອຕ຺ຖິ, ອມ຺ຫາກຎ຺ຈ ອຎ຺ເຎນ ອປ຺ປຏິຄ຺ຄຫິຕເກນ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ສເຈ ໂສ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ເທຕິ, ປຐມໍ ອຕ຺ຕໂນ ເຕລໍ ນ ມິນາເປຕພ຺ພໍ. ກສ຺ມາ? ນາຬິຍຎ຺ຫິ ອວສິຏ຺ຐເຕລໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ປຈ຺ຉາ ມິນນ຺ຕສ຺ສ ອປ຺ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ທູເສຍ຺ຍ. ອຍຎ຺ຈ ກຍວິກ຺ກໂຍ ນາມ ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ. ກປ຺ປິເຍນ ຫິ ກປ຺ປິຍໍ ປຣິວຕ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ກຍວິກ຺ກຍສິກ຺ຂາປເທນ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອກປ຺ປິເຍນ ປນ ອກປ຺ປິຍໍ ປຣິວຕ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ, ກປ຺ປິເຍນ ວາ ອກປ຺ປິຍໍ ອກປ຺ປິເຍນ ວາ ກປ຺ປິຍໍ ປຣິວຕ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ຣູປິຍສໍໂວຫາຣສິກ຺ຂາປເທນ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ, ຕສ຺ມາ ອຸໂຠສຸ ວາ ເອກສ຺ມິໍ ວາ ອກປ຺ປິເຍ ສຕິ ຣູປິຍສໍໂວຫາໂຣ ນາມ ໂຫຕິ.

໕໘. ຣູປິຍສໍໂວຫາຣສ຺ສ ຈ ຄຣຸຠາວທີປນຕ຺ຖໍ ອິທໍ ປຕ຺ຕຈຕຸກ຺ກໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ໂຍ ຫິ ຣູປິຍໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ເຕນ ອຍພີຊໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ, ຕໍ ໂກຏ຺ຏາເປຕ຺ວາ ເຕນ ໂລເຫນ ປຕ຺ຕໍ ກາເຣຕິ, ອຍໍ ປຕ຺ໂຕ ມຫາອກປ຺ປິໂຍ ນາມ, ນ ສກ຺ກາ ເກນຈິ ອຸປາເຍນ ກປ຺ປິໂຍ ກາຕຸໍ. ສເຈປິ ຕໍ ວິນາເສຕ຺ວາ ຖາລກໍ ກາເຣຕິ, ຕມ຺ປິ ອກປ຺ປິຍໍ. ວາສິໍ ກາເຣຕິ, ຕາຍ ຉິນ຺ນທນ຺ຕກຏ຺ຐມ຺ປິ ອກປ຺ປິຍໍ. ພຬິສໍ ກາເຣຕິ, ເຕນ ມາຣິຕາ ມຈ຺ຉາປິ ອກປ຺ປິຍາ. ວາສິໍ ຕາເປຕ຺ວາ ອຸທກໍ ວາ ຂີຣໍ ວາ ອຸຓ຺ຫາເປຕິ, ຕມ຺ປິ ອກປ຺ປິຍເມວ.

ໂຍ ປນ ຣູປິຍໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ເຕນ ປຕ຺ຕໍ ກິຓາຕິ, ອຍມ຺ປິ ປຕ຺ໂຕ ອກປ຺ປິໂຍ. ‘‘ປຎ຺ຈນ຺ນມ຺ປິ ສຫຘມ຺ມິການໍ ນ ກປ຺ປຕີ’’ຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສກ຺ກາ ປນ ກປ຺ປິໂຍ ກາຕຸໍ. ໂສ ຫິ ມູເລ ມູລສາມິການໍ, ປຕ຺ເຕ ຈ ປຕ຺ຕສາມິການໍ ທິນ຺ເນ ກປ຺ປິໂຍ ໂຫຕິ, ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ທຕ຺ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ໂຍປິ ຣູປິຍໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປຕ຺ວາ ກປ຺ປິຍກາຣເກນ ສທ຺ຘິໍ ກມ຺ມາຣກຸລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ມຍ຺ຫໍ ຣຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ວທຕິ, ກປ຺ປິຍກາຣໂກ ຈ ຕໍ ຣູປິຍໍ ທຕ຺ວາ ກມ຺ມາຣໍ ສຎ຺ຎາເປຕິ, ອຍມ຺ປິ ປຕ຺ໂຕ ກປ຺ປິຍໂວຫາເຣນ ຄຫິໂຕປິ ທຸຕິຍປຕ຺ຕສທິໂສເຍວ, ມູລສ຺ສ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ ອກປ຺ປິໂຍ. ກສ຺ມາ ເສສານໍ ນ ກປ຺ປຕີຕິ? ມູລສ຺ສ ອນິສ຺ສຏ຺ຐຕ຺ຕາ.

ໂຍ ປນ ຣູປິຍໍ ອສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ເຖຣສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ກິຓິຕ຺ວາ ເທຫີ’’ຕິ ປຫິຕກປ຺ປິຍກາຣເກນ ສທ຺ຘິໍ ກມ຺ມາຣກຸລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິເມ ກຫາປເຓ ຄເຫຕ຺ວາ ອິມໍ ເທຫີ’’ຕິ ກຫາປເຓ ທາເປຕ຺ວາ ຄຫິໂຕ, ອຍໍ ປຕ຺ໂຕ ເອຕສ຺ເສວ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນ ວຏ຺ຏຕິ ທຸພ຺ພິຈາຣິຕຕ຺ຕາ, ອຎ຺ເຎສໍ ປນ ວຏ຺ຏຕິ ມູລສ຺ສ ອສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ. ມຫາສຸມຕ຺ເຖຣສ຺ສ ກິຣ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ອນຸຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ອໂຫສິ. ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ເອວຣູປໍ ປຕ຺ຕໍ ສປ຺ປິສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ນິສ຺ສຊ຺ຊິ. ຕິປິຏກຈູຬນາຄຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສທ຺ຘິວິຫາຣິການໍ ເອວຣູໂປ ປຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ຕໍ ເຖໂຣປິ ສປ຺ປິສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ນິສ຺ສຊ຺ຊາເປສີຕິ. ອິທໍ ອກປ຺ປິຍປຕ຺ຕຈຕຸກ຺ກໍ.

ສເຈ ປນ ຣູປິຍໍ ອສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ເຖຣສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ກິຓິຕ຺ວາ ເທຫີ’’ຕິ ປຫິຕກປ຺ປິຍກາຣເກນ ສທ຺ຘິໍ ກມ຺ມາຣກຸລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ມຍ຺ຫໍ ຣຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ວາ ‘‘ອິມາຫໍ ຄເຫສ຺ສາມີ’’ຕິ ວາ ວທຕິ, ກປ຺ປິຍກາຣໂກ ຈ ຕໍ ຣູປິຍໍ ທຕ຺ວາ ກມ຺ມາຣໍ ສຎ຺ຎາເປຕິ, ອຍໍ ປຕ຺ໂຕ ສພ຺ພກປ຺ປິໂຍ ພຸທ຺ຘານມ຺ປິ ປຣິໂຠຄາຣໂຫ. ອິມໍ ປນ ຣູປິຍສໍໂວຫາຣໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ‘‘ອິມິນາ ອິມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເທຫີ’’ຕິ ກປ຺ປິຍກາຣກມ຺ປິ ອາຈິກ຺ຂິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

ອິຕິ ປາຬິມຸຕ຺ຕກວິນຍວິນິຈ຺ຉຍສງ຺ຄເຫ

ກຍວິກ຺ກຍສມາປຕ຺ຕິວິນິຈ຺ຉຍກຖາ ສມຕ຺ຕາ.

໑໒. ຣູປິຍາທິປຏິຄ຺ຄຫຓວິນິຈ຺ຉຍກຖາ

໕໙. ຣູປິຍາທິປຏິຄ຺ຄໂຫຕິ ຊາຕຣູປາທິປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນໍ. ຕຕ຺ຖ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໕໘໓-໔) ຊາຕຣູປໍ ຣຊຕໍ ຊາຕຣູປມາສໂກ ຣຊຕມາສໂກຕິ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍວຕ຺ຖຸ. ຕມ຺ພໂລຫາທີຫິ ກໂຕ ໂລຫມາສໂກ. ສາຣທາຣຸນາ ວາ ເວຬຸເປສິກາຍ ວາ ອນ຺ຕມໂສ ຕາລປຓ຺ເຓນປິ ຣູປໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກໂຕ ທາຣຸມາສໂກ. ລາຂາຍ ວາ ນິຍ຺ຍາເສນ ວາ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ກໂຕ ຊຕຸມາສໂກ. ໂຍ ໂຍ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ຊນປເທ ຍທາ ຍທາ ໂວຫາຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອນ຺ຕມໂສ ອຏ຺ຐິມໂຍປິ ຈມ຺ມມໂຍປິ ຣຸກ຺ຂຜລພີຊມໂຍປິ ສມຸຏ຺ຐາປິຕຣູໂປປິ ອສມຸຏ຺ຐາປິຕຣູໂປປີຕິ ອຍໍ ສພ຺ໂພປິ ຣຊຕມາສເກເນວ ສງ຺ຄຫິໂຕ. ມຸຕ຺ຕາ ມຓິ ເວຬຸຣິໂຍ ສງ຺ໂຂ ສິລາ ປວາຬໍ ໂລຫິຕງ຺ໂກ ມສາຣຄລ຺ລໍ ສຕ຺ຕ ຘຎ຺ຎານິ ທາສິທາສເຂຕ຺ຕວຕ຺ຖຸປຸປ຺ຜາຣາມຜລາຣາມາທໂຍຕິ ອິທໍ ທຸກ຺ກຏວຕ຺ຖຸ. ຕຕ຺ຖ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍວຕ຺ຖຸໍ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ສງ຺ຆຄຓປຸຄ຺ຄລເຈຕິຍານໍ ວາ ອຕ຺ຖາຍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉໂຕ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ໂຫຕິ, ເສສານໍ ອຕ຺ຖາຍ ທຸກ຺ກຏໍ. ທຸກ຺ກຏວຕ຺ຖຸໍ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ອຕ຺ຖາຍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉໂຕ ທຸກ຺ກຏເມວ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໕໓໘-໙) – ສເຈ ໂກຈິ ຊາຕຣູປຣຊຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມິ, ອາຣາມໍ ວາ ກໂຣຖ ເຈຕິຍໍ ວາ ໂຠຊນສາລາທີນໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣ’’ນ຺ຕິ ວທຕິ, ອິທໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ‘‘ນຍິທໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ເຕ ‘‘ວຑ຺ຒກີນໍ ວາ ກມ຺ມກາຣານໍ ວາ ຫຕ຺ເຖ ຠວິສ຺ສຕິ, ເກວລໍ ຕຸມ຺ເຫ ສຸກຕທຸກ຺ກຏໍ ຊານາຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕສໍ ຫຕ຺ເຖ ທຕ຺ວາ ປກ຺ກມຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ອຖາປິ ‘‘ມມ ມນຸສ຺ສານໍ ຫຕ຺ເຖ ຠວິສ຺ສຕິ, ມຍ຺ຫເມວ ວາ ຫຕ຺ເຖ ຠວິສ຺ສຕິ, ເກວລໍ ຕຸມ຺ເຫ ຍໍ ຍສ຺ສ ທາຕພ຺ພໍ, ຕທຕ຺ຖາຍ ເປເສຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ເອວມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ສໍຆໍ ວາ ຄຓໍ ວາ ປຸຄ຺ຄລໍ ວາ ອນາມສິຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓໍ ເຈຕິຍສ຺ສ ເທມ, ວິຫາຣສ຺ສ ເທມ, ນວກມ຺ມສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ປຏິກ຺ຂິປິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ‘‘ອິເມ ອິທໍ ຠຓນ຺ຕີ’’ຕິ ກປ຺ປິຍກາຣການໍ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ‘‘ເຈຕິຍາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ຕຸມ຺ເຫ ຄເຫຕ຺ວາ ຐເປຕ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ.

ສເຈ ປນ ໂກຈິ ພຫຸໍ ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓໍ ອາເນຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ສໍຆສ຺ສ ທມ຺ມິ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ຕຎ຺ເຈ ສໍໂຆ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕິ, ປຏິຄ຺ຄຫເຓປິ ປຣິໂຠເຄປິ ອາປຕ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣ ເຈໂກ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ນຍິທໍ ກປ຺ປຕີ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ອຸປາສໂກ ຈ ‘‘ຍທິນ ກປ຺ປຕິ, ມຍ຺ຫເມວ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕໍ ອາທາຍ ຄຈ຺ຉຕິ. ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ຕຍາ ສໍຆສ຺ສ ລາຠນ຺ຕຣາໂຍ ກໂຕ’’ຕິ ນ ເກນຈິ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ໂຍ ຫິ ຕໍ ໂຈເທຕິ, ສ຺ເວວ ສາປຕ຺ຕິໂກ ໂຫຕິ. ເຕນ ປເນເກນ ພຫູ ອນາປຕ຺ຕິກາ ກຕາ. ສເຈ ປນ ຠິກ຺ຂູຫິ ‘‘ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ເຕ ‘‘ກປ຺ປິຍກາຣການໍ ວາ ຫຕ຺ເຖ ຠວິສ຺ສຕິ, ມມ ປຸຣິສານໍ ວາ ມຍ຺ຫໍ ວາ ຫຕ຺ເຖ ຠວິສ຺ສຕິ, ເກວລໍ ຕຸມ຺ເຫ ປຈ຺ຈເຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ວຏ຺ຏຕິ.

ຈຕຸປຈ຺ຈຍຕ຺ຖາຍ ຈ ທິນ຺ນໍ ເຍນ ເຍນ ປຈ຺ຈເຍນ ອຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ຕໍ ຕທຕ຺ຖໍ ອຸປເນຕພ຺ພໍ. ຈິວຣຕ຺ຖາຍ ທິນ຺ນໍ ຈີວເຣເຍວ ອຸປເນຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຈີວເຣນ ຕາທິໂສ ອຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖິ, ປິຓ຺ຑປາຕາທີຫິ ສໍໂຆ ກິລມຕິ, ສໍຆສຸຏ຺ຐຸຕາຍ ອປໂລເກຕ຺ວາ ຕທຕ຺ຖາຍປິ ອຸປເນຕພ຺ພໍ. ເອສ ນໂຍ ປິຓ຺ຑປາຕຄິລານປຈ຺ຈຍຕ຺ຖາຍ ທິນ຺ເນປິ. ເສນາສນຕ຺ຖາຍ ທິນ຺ນໍ ປນ ເສນາສນສ຺ສ ຄຣຸຠຓ຺ຑຕ຺ຕາ ເສນາສເນເຍວ ອຸປເນຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ຠິກ຺ຂູສຸ ເສນາສນໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຄເຕສຸ ເສນາສນໍ ວິນສ຺ສຕິ, ອີທິເສ ກາເລ ເສນາສນໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາປິ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຣິໂຠໂຄ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ, ຕສ຺ມາ ເສນາສນຊຄ຺ຄນຕ຺ຖໍ ມູລຈ຺ເຉຊ຺ຊໍ ອກຕ຺ວາ ຍາປນມຕ຺ຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ.

໖໐. ສເຈ ໂກຈິ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຕິສສ຺ສສມ຺ປາທນກໍ ມຫາຕຬາກໍ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ສໍຆສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວທຕິ, ຕຎ຺ເຈ ສໍໂຆ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕິ, ປຏິຄ຺ຄຫເຓປິ ປຣິໂຠເຄປິ ອາປຕ຺ຕິເຍວ. ໂຍ ປນ ຕໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ໂສ ປຸຣິມນເຍເນວ ນ ເກນຈິ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ໂຍ ຫິ ຕໍ ໂຈເທຕິ, ສ຺ເວວ ສາປຕ຺ຕິໂກ ໂຫຕິ. ເຕນ ປເນເກນ ພຫູ ອນາປຕ຺ຕິກາ ກຕາ. ໂຍ ປນ ‘‘ຕາທິສໍເຍວ ຕຬາກໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູຫິ ‘‘ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ວທຕິ ‘‘ອສຸກຎ຺ຈ ອສຸກຎ຺ຈ ສງ຺ຆສ຺ສ ຕຬາກໍ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ກຖໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ໂສ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ກປ຺ປິຍໍ ກຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ກຖໍ ທິນ຺ນໍ ກປ຺ປິຍໍ ໂຫຕີຕິ. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທິນ຺ນນ຺ຕິ. ໂສ ສເຈ ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ເທຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ອຖາປິ ‘‘ຕຬາກໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ‘‘ກປ຺ປິຍກາຣໂກ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອິທໍ ອສຸໂກ ນາມ ວິຈາເຣສ຺ສຕິ, ອສຸກສ຺ສ ວາ ຫຕ຺ເຖ ມຍ຺ຫໍ ວາ ຫຕ຺ເຖ ຠວິສ຺ສຕິ, ສງ຺ໂຆ ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕູ’’ຕິ ວທຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈປິ ‘‘ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ‘‘ອຸທກໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສຕິ, ຠຓ຺ຑກໍ ໂຘວິສ຺ສຕິ, ມິຄປກ຺ຂິໂນ ປິວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ວທຕິ, ເອວມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ອຖາປິ ‘‘ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ວທຕິ ‘‘ກປ຺ປິຍສີເສນ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ ອຸປາສກ, ສງ຺ໂຆ ປານີຍໍ ປິວິສ຺ສຕິ, ຠຓ຺ຑກໍ ໂຘວິສ຺ສຕິ, ມິຄປກ຺ຂິໂນ ປິວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຖາປິ ‘‘ມມ ຕຬາກໍ ວາ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສາຘຸ ອຸປາສກ, ສງ຺ໂຆ ປານີຍໍ ປິວິສ຺ສຕີ’’ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ.

ຍທິ ປນ ຠິກ຺ຂູຫິ ຫຕ຺ຖກມ຺ມໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ສຫຕ຺ເຖນ ຈ ກປ຺ປິຍປຖວິໍ ຂຓິຕ຺ວາ ອຸທກປຣິໂຠຄຕ຺ຖາຍ ຕຬາກໍ ກາຣິຕໍ ໂຫຕິ, ຕຎ຺ເຈ ນິສ຺ສາຍ ສສ຺ສໍ ນິປ຺ຜາເທຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສາ ວິຫາເຣ ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ເທນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ອຖ ມນຸສ຺ສາ ເອວ ສງ຺ຆສ຺ສ ອຸປກາຣຕ຺ຖາຍ ສງ຺ຆິກຠູມິໍ ຂຓິຕ຺ວາ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ນິປ຺ຜນ຺ນສສ຺ສໂຕ ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ເທນ຺ຕິ, ເອຕມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ເອກໍ ກປ຺ປິຍກາຣກໍ ຐເປຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຈ ຐເປຕຸມ຺ປິ ລພ຺ຠຕິ. ອຖ ເຕ ມນຸສ຺ສາ ຣາຊພລິນາ ອຸປທ຺ທຸຕາ ປກ຺ກມນ຺ຕິ, ອຎ຺ເຎ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນ ຈ ຠິກ຺ຂູນໍ ກິຎ຺ຈິ ເທນ຺ຕິ, ອຸທກໍ ວາເຣຕຸໍ ລພ຺ຠຕິ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ກສິກມ຺ມກາເລເຍວ, ນ ສສ຺ສກາເລ. ສເຈ ເຕ ວທນ຺ຕິ ‘‘ນນຸ, ຠນ຺ເຕ, ປຸພ຺ເພປິ ມນຸສ຺ສາ ອິມໍ ນິສ຺ສາຍ ສສ຺ສໍ ອກໍສູ’’ຕິ, ຕໂຕ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ‘‘ເຕ ສງ຺ຆສ຺ສ ອິມຎ຺ຈ ອິມຎ຺ຈ ອຸປກາຣໍ ອກໍສຸ, ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑກໍ ອທໍສູ’’ຕິ. ສເຈ ເຕ ວທນ຺ຕິ ‘‘ມຍມ຺ປິ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ, ເອວມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ.

ສເຈ ປນ ໂກຈິ ອພ຺ຍຕ຺ໂຕ ອກປ຺ປິຍໂວຫາເຣນ ຕຬາກໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ວາ ກາເຣຕິ ວາ, ຕໍ ຠິກ຺ຂູຫິ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ລທ຺ຘກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑມ຺ປິ ອກປ຺ປິຍເມວ. ສເຈ ຠິກ຺ຂູຫິ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ສາມິໂກ ວາ ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ຕຘີຕໂຣ ວາ ອຎ຺ໂຎ ວາ ໂກຈິ ວໍເສ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ປຸນ ກປ຺ປິຍໂວຫາເຣນ ເທຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ປຈ຺ຉິນ຺ເນ ກຸລວໍເສ ໂຍ ຕສ຺ສ ຊນປທສ຺ສ ສາມິໂກ, ໂສ ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກປ຺ປິຍໂວຫາເຣນ ປຸນ ເທຕິ ຈິຕ຺ຕລປພ຺ພເຕ ຠິກ຺ຂຸນາ ນີຫຏອຸທກວາຫກໍ ອຬນາຄຣາຊມເຫສີ ວິຍ, ເອວມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ກປ຺ປິຍໂວຫາເຣປິ ອຸທກວເສນ ປຏິຄ຺ຄຫິຕຕຬາເກ ສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕານໍ ມຕ຺ຕິກຸທ຺ຘຣຓປາຬິພນ຺ຘນາທີນິ ຈ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ປນ ສສ຺ສໍ ກໂຣນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ກປ຺ປິຍກາຣກໍ ຐເປຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຍທິ ເຕ ສຍເມວ ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ເທນ຺ຕິ, ຄເຫຕພ຺ພໍ. ໂນ ເຈ ເທນ຺ຕິ, ນ ໂຈເທຕພ຺ພໍ. ປຈ຺ຈຍວເສນ ປຏິຄ຺ຄຫິຕຕຬາເກ ກປ຺ປິຍກາຣກໍ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ມຕ຺ຕິກຸທ຺ຘຣຓປາຬິພນ຺ຘນາທີນິ ກາເຣຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ກປ຺ປິຍກາຣກາ ສຍເມວ ກໂຣນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ອພ຺ຍຕ຺ເຕນ ປນ ລຊ຺ຊິຠິກ຺ຂຸນາ ກາຣາປິເຕສຸ ກິຎ຺ຈາປິ ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ກປ຺ປິຍໍ, ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ປນ ປໂຍຄປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປນ຺ເນນ ມິສ຺ສຕ຺ຕາ ວິສຄຕປິຓ຺ຑປາໂຕ ວິຍ ອກປ຺ປິຍມໍສຣສມິສ຺ສໂຠຊນໍ ວິຍ ຈ ທຸພ຺ພິນິໂຠຄໍ ໂຫຕິ, ສພ຺ເພສໍ ອກປ຺ປິຍເມວ.

໖໑. ສເຈ ປນ ອຸທກສ຺ສ ໂອກາໂສ ອຕ຺ຖິ, ຕຬາກສ຺ສ ປາຬິ ຖິຣາ, ‘‘ຍຖາ ພຫຸໍ ອຸທກໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ເອວໍ ກໂຣຫິ, ຕີຣສມີເປ ອຸທກໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ເອວໍ ອຸທກເມວ ວິຈາເຣຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ອຸທ຺ຘເນ ອຄ຺ຄິໍ ນ ປາເຕນ຺ຕິ, ‘‘ອຸທກກມ຺ມໍ ລພ຺ຠຕຸ ອຸປາສກາ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ‘‘ສສ຺ສໍ ກຕ຺ວາ ອາຫຣຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ປນ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ຕຬາເກ ອຕິພຫຸໍ ອຸທກໍ ທິສ຺ວາ ປສ຺ສໂຕ ວາ ປິຏ຺ຐິໂຕ ວາ ມາຕິກໍ ນີຫຣາເປຕິ, ວນໍ ຉິນ຺ທາເປຕ຺ວາ ເກທາເຣ ກາຣາເປຕິ, ໂປຣາຓເກທາເຣສຸ ວາ ປກຕິຠາຄໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຕິເຣກໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ນວສສ຺ເສ ວາ ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຠາເຄ ‘‘ເອຕ຺ຕເກ ກຫາປເຓ ເທຖາ’’ຕິ ກຫາປເຓ ອຸຏ຺ຐາເປຕິ, ສພ຺ເພສໍ ອກປ຺ປິຍໍ.

ໂຍ ປນ ‘‘ກສຖ ວປຖາ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຕກາຍ ຠູມິຍາ ເອຕ຺ຕໂກ ນາມ ຠາໂຄ’’ຕິ ເອວໍ ຠູມິໍ ວາ ປຕິຏ຺ຐາເປຕິ, ‘‘ເອຕ຺ຕເກ ຠູມິຠາເຄ ອມ຺ເຫຫິ ສສ຺ສໍ ກຕໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ນາມ ຠາຄໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທນ຺ເຕສຸ ກສ຺ສເກສຸ ຠູມິປ຺ປມາຓຄຫຓຕ຺ຖໍ ຣຊ຺ຊຸຍາ ວາ ທຓ຺ເຑນ ວາ ມິນາຕິ, ຂເລ ວາ ຐຕ຺ວາ ຣກ຺ຂຕິ, ຂລໂຕ ວາ ນີຫຣາເປຕິ, ໂກຏ຺ຐາຄາເຣ ວາ ປຏິສາເມຕິ, ຕສ຺ເສວ ຕໍ ອກປ຺ປິຍໍ. ສເຈ ກສ຺ສກາ ກຫາປເຓ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ອິເມ ສງ຺ຆສ຺ສ ອາຫຏາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎຕໂຣ ຈ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ນ ສງ຺ໂຆ ກຫາປເຓ ຂາທຕີ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ‘‘ເອຕ຺ຕເກຫິ ກຫາປເຓຫິ ສາຏເກ ອາຫຣຖ, ເອຕ຺ຕເກຫິ ຍາຄຸອາທີນິ ສມ຺ປາເທຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ຍໍ ເຕ ອາຫຣນ຺ຕິ, ຕໍ ສພ຺ເພສໍ ອກປ຺ປິຍໍ. ກສ຺ມາ? ກຫາປຓານໍ ວິຈາຣິຕຕ຺ຕາ. ສເຈ ຘຎ຺ຎໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ອາຫຏ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎຕໂຣ ຈ ຠິກ຺ຂຸ ປຸຣິມນເຍເນວ ‘‘ເອຕ຺ຕເກຫິ ວີຫີຫິ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ອາຫຣຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ຍໍ ເຕ ອາຫຣນ຺ຕິ, ຕໍ ຕສ຺ເສວ ອກປ຺ປິຍໍ. ກສ຺ມາ? ຘຎ຺ຎສ຺ສ ວິຈາຣິຕຕ຺ຕາ. ສເຈ ຕຓ຺ຑຸລໍ ວາ ອປຣຓ຺ຓໍ ວາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ອາຫຏ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎຕໂຣ ຈ ຠິກ຺ຂຸ ປຸຣິມນເຍເນວ ‘‘ເອຕ຺ຕເກຫິ ຕຓ຺ຑຸເລຫິ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ອາຫຣຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ຍໍ ເຕ ອາຫຣນ຺ຕິ, ຕໍ ສພ຺ເພສໍ ກປ຺ປິຍໍ. ກສ຺ມາ? ກປ຺ປິຍານໍ ຕຓ຺ຑຸລາທີນໍ ວິຈາຣິຕຕ຺ຕາ. ກຍວິກ຺ກເຍປິ ອນາປຕ຺ຕິ ກປ຺ປິຍກາຣກສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂິຕຕ຺ຕາ.

໖໒. ປຸພ຺ເພ ປນ ຈິຕ຺ຕລປພ຺ພເຕ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ຈຕຸສາລທ຺ວາເຣ ‘‘ອໂຫ ວຕ ສ຺ເວ ສງ຺ຆສ຺ສ ເອຕ຺ຕກປ຺ປມາເຓ ປູເວ ປເຈຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ອາຣາມິການໍ ສຎ຺ຎາຊນນຕ຺ຖໍ ຠູມິຍໍ ມຓ຺ຑລໍ ອກາສິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ເຉໂກ ອາຣາມິໂກ ຕເຖວ ກຕ຺ວາ ທຸຕິຍທິວເສ ເຠຣິຍາ ອາໂກຏິຕາຍ ສນ຺ນິປຕິເຕ ສງ຺ເຆ ປູວໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣໍ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ເຫຫິ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ເນວ ປິຕູນໍ, ນ ປິຕາມຫານໍ ເອວຣູປໍ ສຸຕປຸພ຺ພໍ, ເອເກນ ອຍ຺ເຍນ ຈຕຸສາລທ຺ວາເຣ ປູວຕ຺ຖາຍ ສຎ຺ຎາ ກຕາ, ອິໂຕ ທານິ ປຠຸຕິ ອຍ຺ຍາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕານຸຣູປໍ ວທນ຺ຕຸ, ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ຜາສຸວິຫາໂຣ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ມຫາເຖໂຣ ຕໂຕວ ນິວຕ຺ຕິ, ເອກຠິກ຺ຂຸນາປິ ປູໂວ ນ ຄຫິໂຕ. ເອວໍ ປຸພ຺ເພ ຕຕ຺ຣຸປ຺ປາທໍ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິໍສຸ. ຕສ຺ມາ –

ສລ຺ເລຂໍ ອຈ຺ຈຊນ຺ເຕນ, ອປ຺ປມຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ;

ກປ຺ປິເຍປິ ນ ກາຕພ຺ພາ, ອາມິສຕ຺ຖາຍ ໂລລຕາຕິ. (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໕໓໘-໙);

ໂຍ ຈາຍໍ ຕຬາເກ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂປກ຺ຂຣຓີອຸທກວາຫກມາຕິກາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໖໓. ປຸພ຺ພຓ຺ຓາປຣຓ຺ຓອຸຈ຺ຉຸຜລາຜລາທີນໍ ວິຣຸຫນຏ຺ຐານໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ເຂຕ຺ຕໍ ວາ ວຕ຺ຖຸໍ ວາ ‘‘ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ‘‘ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕຬາເກ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຍທາ ກປ຺ປິຍໂວຫາເຣນ ‘‘ຈຕຸປຈ຺ຈຍປຣິໂຠຄຕ຺ຖາຍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວທຕິ, ຕທາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ‘‘ວນໍ ທມ຺ມິ ອຣຎ຺ຎໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ມນຸສ຺ສາ ຠິກ຺ຂູຫິ ອນາຓຕ຺ຕາເຍວ ຕຕ຺ຖ ຣຸກ຺ເຂ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອປຣຓ຺ຓາທີນິ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠາຄໍ ເທນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ, ອເທນ຺ຕາ ນ ໂຈເທຕພ຺ພາ. ສເຈ ເກນຈິເທວ ອນ຺ຕຣາເຍນ ເຕສຸ ປກ຺ກນ຺ເຕສຸ ອຎ຺ເຎ ກໂຣນ຺ຕິ, ນ ຈ ຠິກ຺ຂູນໍ ກິຎ຺ຈິ ເທນ຺ຕິ, ເຕ ວາເຣຕພ຺ພາ. ສເຈ ວທນ຺ຕິ ‘‘ນນຸ, ຠນ຺ເຕ, ປຸພ຺ເພ ມນຸສ຺ສາ ອິຘ ສສ຺ສານິ ອກໍສູ’’ຕິ, ຕໂຕ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ‘‘ເຕ ສງ຺ຆສ຺ສ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ອທໍສູ’’ຕິ. ສເຈ ວທນ຺ຕິ ‘‘ມຍມ຺ປິ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ, ເອວໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ກິຎ຺ຈິ ສສ຺ສຸຏ຺ຐານກໍ ຠູມິປ຺ປເທສໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ສີມໍ ເທມາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ສີມປຣິຈ຺ເຉທນຕ຺ຖໍ ປນ ຖມ຺ຠາ ວາ ປາສາຓາ ວາ ສຍໍ ນ ຐເປຕພ຺ພາ, ຠູມິ ນາມ ອນຄ຺ຆາ, ອປ຺ປເກນປິ ປາຣາຊິໂກ ຠເວຍ຺ຍ. ອາຣາມິການໍ ປນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ‘‘ອິມິນາ ຐາເນນ ອມ຺ຫາກໍ ສີມາ ຄຕາ’’ຕິ. ສເຈປິ ຫິ ເຕ ອຘິກໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ປຣິຍາເຍນ ກຖິຕຕ຺ຕາ ອນາປຕ຺ຕິ. ຍທິ ປນ ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ຕາທໂຍ ສຍເມວ ຖມ຺ເຠ ຐປາເປຕ຺ວາ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ເທນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິເຍວ.

ສເຈ ໂກຈິ ອນ຺ໂຕສີມາຍໍ ຕຬາກໍ ວາ ຂຓຕິ, ວິຫາຣມຊ຺ເຌນ ວາ ມາຕິກໍ ເນຕິ, ເຈຕິຍງ຺ຄຓໂພຘິຍງ຺ຄຓາທີນິ ທຸສ຺ສນ຺ຕິ, ວາເຣຕພ຺ໂພ. ສເຈ ສງ຺ໂຆ ກິຎ຺ຈິ ລຠິຕ຺ວາ ອາມິສຄຣຸກຕາຍ ນ ວາເຣຕິ, ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ວາເຣຕິ, ໂສວ ຠິກ຺ຂຸ ອິສ຺ສໂຣ. ສເຈ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ນ ວາເຣຕິ ‘‘ເນຖ ຕຸມ຺ເຫ’’ຕິ, ເຕສໍເຍວ ປກ຺ໂຂ ໂຫຕິ. ສງ຺ໂຆ ວາເຣຕິ, ສງ຺ໂຆວ ອິສ຺ສໂຣ. ສງ຺ຆິເກສຸ ຫິ ກມ຺ເມສຸ ໂຍ ຘມ຺ມກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ໂສວ ອິສ຺ສໂຣ. ສເຈ ວາຣິຍມາໂນປິ ກໂຣຕິ, ເຫຏ຺ຐາ ຄຫິຕໍ ປໍສຸໍ ເຫຏ຺ຐາ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ, ອຸປຣິ ຄຫິຕໍ ປໍສຸໍ ອຸປຣິ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປູເຣຕພ຺ພາ.

ສເຈ ໂກຈິ ຍຖາຊາຕເມວ ອຸຈ຺ຉຸໍ ວາ ອປຣຓ຺ຓໍ ວາ ອລາພຸກຸມ຺ຠຓ຺ຑາທິກໍ ວາ ວລ຺ລິຜລໍ ທາຕຸກາໂມ ‘‘ເອຕໍ ສພ຺ພໍ ອຸຈ຺ຉຸເຂຕ຺ຕໍ ອປຣຓ຺ຓວຕ຺ຖຸໍ ວລ຺ລິຜລາວາຏໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວທຕິ, ສຫ ວຕ຺ຖຸນາ ປຣາມຏ຺ຐຕ຺ຕາ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ມຫາສຸມຕ຺ເຖໂຣ ອາຫ. ມຫາປທຸມຕ຺ເຖໂຣ ປນ ‘‘ອຠິລາປມຕ຺ຕເມຕໍ, ສາມິການໍເຍວ ຫິ ໂສ ຠູມິຠາໂຄ, ຕສ຺ມາ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ທາສໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວທຕິ, ນ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອາຣາມິກໍ ທມ຺ມິ, ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກຣໍ ທມ຺ມິ, ກປ຺ປິຍກາຣກໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ອາຣາມິໂກ ປຸເຣຠຕ຺ຕມ຺ປິ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕມ຺ປິ ສງ຺ຆສ຺ເສວ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ສາມເຓຣສ຺ສ ວິຍ ສພ຺ພໍ ເຠສຊ຺ຊໍ ປຏິຊຄ຺ຄນມ຺ປິ ຕສ຺ສ ກາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປຸເຣຠຕ຺ຕເມວ ສງ຺ຆສ຺ສ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ກໂຣຕິ, ສາຍໍ ນິວາໂປ ນ ທາຕພ຺ໂພ. ເຍປິ ປຎ຺ຈທິວສວາເຣນ ວາ ປກ຺ຂວາເຣນ ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ເສສກາເລ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເຕສມ຺ປິ ກຣຓກາເລເຍວ ຠຕ຺ຕຎ຺ຈ ນິວາໂປ ຈ ທາຕພ຺ໂພ. ສເຈ ສງ຺ຆສ຺ສ ກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖິ, ອຕ຺ຕໂນເຍວ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຊີວນ຺ຕິ, ເຕ ເຈ ຫຕ຺ຖກມ຺ມມູລໍ ອາເນຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ, ຄເຫຕພ຺ພໍ. ໂນ ເຈ ເທນ຺ຕິ, ນ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຣຊກທາສມ຺ປິ ເປສກາຣທາສມ຺ປິ ອາຣາມິກນາເມນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ສເຈ ‘‘ຄາໂວ ເທມາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ‘‘ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພາ. ອິມາ ຄາໂວ ກຸໂຕຕິ. ປຓ຺ຑິເຕຫິ ປຎ຺ຈໂຄຣສປຣິໂຠຄຕ຺ຖາຍ ທິນ຺ນາຕິ. ‘‘ມຍມ຺ປິ ປຎ຺ຈໂຄຣສປຣິໂຠຄຕ຺ຖາຍ ເທມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ອຊິກາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ‘‘ຫຕ຺ຖິໍ ເທມ, ອສ຺ສໍ, ມຫິໍສໍ, ກຸກ຺ກຸຏໍ, ສູກຣໍ ເທມາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ເກຈິ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກາ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ໂຫຖ, ມຍໍ ອິເມ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ກຸກ຺ກຸຏສູກເຣ ‘‘ສຸຂໍ ຊີວນ຺ຕູ’’ຕິ ອຣຎ຺ເຎ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອິມໍ ຕຬາກໍ, ອິມໍ ເຂຕ຺ຕໍ, ອິມໍ ວຕ຺ຖຸໍ ວິຫາຣສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຏິກ຺ຂິປິຕຸໍ ນ ລພ຺ຠຕິ.

໖໔. ສເຈ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ທູເຕນ ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓາທິຈີວຣເຈຕາປນ຺ນໍ ປຫິເຓຍ຺ຍ ‘‘ອິມິນາ ຈີວຣເຈຕາປນ຺ເນນ ຈີວຣໍ ເຈຕາເປຕ຺ວາ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຈີວເຣນ ອຈ຺ຉາເທຫີ’’ຕິ, ໂສ ເຈ ທູໂຕ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ‘‘ອິທໍ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຈີວຣເຈຕາປນ຺ນໍ ອາຠຕໍ, ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫຕຸ ອາຍສ຺ມາ ຈີວຣເຈຕາປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ, ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ໂສ ທູໂຕ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ ‘‘ນ ໂຂ ມຍໍ, ອາວຸໂສ, ຈີວຣເຈຕາປນ຺ນໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາມ, ຈີວຣຎ຺ຈ ໂຂ ມຍໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາມ ກາເລນ ກປ຺ປິຍ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ເຈ ທູໂຕ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ‘‘ອຕ຺ຖິ ປນາຍສ຺ມໂຕ ໂກຈິ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກໂຣ’’ຕິ, ຈີວຣຕ຺ຖິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກໂຣ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ໂພ ອາຣາມິໂກ ວາ ອຸປາສໂກ ວາ ‘‘ເອໂສ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂູນໍ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກໂຣ’’ຕິ. ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ຕສ຺ສ ເທຫີ’’ຕິ ວາ ‘‘ໂສ ວາ ນິກ຺ຂິປິສ຺ສຕິ, ໂສ ວາ ປຣິວຕ຺ເຕສ຺ສຕິ, ໂສ ວາ ເຈຕາເປສ຺ສຕີ’’ຕິ. ໂສ ເຈ ທູໂຕ ຕໍ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກຣໍ ສຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ‘‘ຍໍ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກຣໍ ນິທ຺ທິສິ, ອາຓຕ຺ໂຕ ໂສ ມຍາ, ອຸປສງ຺ກມຕຸ ອາຍສ຺ມາ ກາເລນ, ຈີວເຣນ ຕໍ ອຈ຺ຉາເທສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຈີວຣຕ຺ຖິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກໂຣ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ທ຺ວຕ຺ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ໂຈເທຕພ຺ໂພ ສາເຣຕພ຺ໂພ ‘‘ອຕ຺ໂຖ ເມ, ອາວຸໂສ, ຈີວເຣນາ’’ຕິ. ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ເທຫິ ເມ ຈີວຣໍ, ອາຫຣ ເມ ຈີວຣໍ, ປຣິວຕ຺ເຕຫິ ເມ ຈີວຣໍ, ເຈຕາເປຫິ ເມ ຈີວຣ’’ນ຺ຕິ. ສເຈ ທ຺ວຕ຺ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ໂຈທຍມາໂນ ສາຣຍມາໂນ ຕໍ ຈີວຣໍ ອຠິນິປ຺ຜາເທຕິ, ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ. ໂນ ເຈ ອຠິນິປ຺ຜາເທຕິ, ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈຕຸກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຎ຺ຈກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຉກ຺ຂຕ຺ຕຸປຣມໍ ຕຸຓ຺ຫີຠູເຕນ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຐາຕພ຺ພໍ, ນ ອາສເນ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ນ ອາມິສໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ, ນ ຘມ຺ໂມ ຠາສິຕພ຺ໂພ. ‘‘ກິໍ ກາຣຓາ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຍມາເນນ ‘‘ຊານາຫິ, ອາວຸໂສ’’ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ.

ສເຈ ອາສເນ ວາ ນິສີທຕິ, ອາມິສໍ ວາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ຘມ຺ມໍ ວາ ຠາສຕິ, ຐານໍ ຠຎ຺ຊຕິ. ສເຈ ຈຕຸກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ໂຈເທຕິ, ຈຕຸກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຐາຕພ຺ພໍ. ປຎ຺ຈກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ໂຈເທຕິ, ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຐາຕພ຺ພໍ. ຉກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ໂຈເທຕິ, ນ ຐາຕພ຺ພໍ. ເອກາຍ ຫິ ໂຈທນາຍ ຐານທ຺ວຍໍ ຠຎ຺ຊຕິ. ຍຖາ ຉກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ໂຈເທຕ຺ວາ ນ ຐາຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ທ຺ວາທສກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຐຕ຺ວາ ນ ໂຈເທຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ມາ ສເຈ ໂຈເທຕິເຍວ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຉ ໂຈທນາ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ສເຈ ຕິຏ຺ຐຕິເຍວ ນ ໂຈເທຕິ, ທ຺ວາທສ ຐານານິ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ສເຈ ໂຈເທຕິປິ ຕິຏ຺ຐຕິປິ, ເອກາຍ ໂຈທນາຍ ທ຺ເວ ຐານານິ ຫາເປຕພ຺ພານິ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ເອກທິວສເມວ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຉກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ໂຈເທຕິ, ສກິໍເຍວ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ໂຖ ເມ, ອາວຸໂສ, ຈີວເຣນາ’’ຕິ ຉກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວທຕິ, ຕຕ຺ຖ ເອກທິວສເມວ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ວາທສກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ສກິເມວ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ຣ ຐາເນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ໂສປິ ສພ຺ພໂຈທນາໂຍ ສພ຺ພຏ຺ຐານານິ ຈ ຠຎ຺ຊຕິ, ໂກ ປນ ວາໂທ ນານາທິວເສສຸ. ຕໂຕ ເຈ ອຸຕ຺ຕຣິ ວາຍມມາໂນ ຕໍ ຈີວຣໍ ອຠິນິປ຺ຜາເທຕິ, ປໂຍເຄ ທຸກ຺ກຏໍ, ປຏິລາເຠນ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ ໂຫຕິ. ໂນ ເຈ ສກ຺ໂກຕິ ຕໍ ອຠິນິປ຺ຜາເທຕຸໍ, ຍໂຕ ຣາຊໂຕ ຣາຊມຫາມຕ຺ຕໂຕ ວາ ອສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕໍ ຈີວຣເຈຕາປນ຺ນໍ ອານີຕໍ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ສາມໍ ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ທູໂຕ ວາ ປາເຫຕພ຺ໂພ ‘‘ຍໍ ໂຂ ຕຸມ຺ເຫ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຈີວຣເຈຕາປນ຺ນໍ ປຫິຓິຕ຺ຖ, ນ ຕໍ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ກິຎ຺ຈິ ອຕ຺ຖໍ ອນຸໂຠຕິ, ຍຸຎ຺ຊນ຺ຕາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ສກໍ, ມາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕກໍ ວິນສ຺ສຕູ’’ຕິ. ອຍໍ ຕຕ຺ຖ ສາມີຈິ. ໂຍ ປນ ເນວ ສາມໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ນ ທູຕໍ ປາເຫຕິ, ວຕ຺ຕເຠເທ ທຸກ຺ກຏໍ ອາປຊ຺ຊຕິ.

໖໕. ກິໍ ປນ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໕໓໘-໙) ສພ຺ພກປ຺ປິຍກາຣເກສຸ ເອວໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ? ນ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ອຍຎ຺ຫິ ກປ຺ປິຍກາຣໂກ ນາມ ສງ຺ເຂປໂຕ ທຸວິໂຘ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ ອນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ ຈ. ຕຕ຺ຖ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ ທຸວິໂຘ ຠິກ຺ຂຸນາ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ ທູເຕນ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐຕິ. ອນິທ຺ທິຏ຺ໂຐປິ ທຸວິໂຘ ມຸຂເວວຏິກກປ຺ປິຍກາຣໂກ ປຣມ຺ມຸຂກປ຺ປິຍກາຣໂກຕິ. ເຕສຸ ຠິກ຺ຂຸນາ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ ສມ຺ມຸຂາສມ຺ມຸຂວເສນ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ໂຫຕິ, ຕຖາ ທູເຕນ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐປິ. ກຖໍ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຈີວຣຕ຺ຖາຍ ທູເຕນ ອກປ຺ປິຍວຕ຺ຖຸໍ ປຫິຓຕິ, ທູໂຕ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິຕ຺ຖນ຺ນາເມນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຈີວຣຕ຺ຖາຍ ປຫິຕໍ, ຄຓ຺ຫຖ ນ’’ນ຺ຕິ ວທຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ນຍິທໍ ກປ຺ປຕີ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ທູໂຕ ‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກໂຣ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ, ປຸຎ຺ຎຕ຺ຖິເກຫິ ຈ ອຸປາສເກຫິ ‘‘ຠິກ຺ຂູນໍ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ອາຓຕ຺ຕາ ວາ, ຠິກ຺ຂູນໍ ວາ ສນ຺ທິຏ຺ຐສມ຺ຠຕ຺ຕາ ເກຈິ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ຕໍ ນິທ຺ທິສຕິ ‘‘ອຍໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກໂຣ’’ຕິ, ທູໂຕ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ອກປ຺ປິຍວຕ຺ຖຸໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ເຖຣສ຺ສ ຈີວຣໍ ກິຓິຕ຺ວາ ເທຫີ’’ຕິ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸນາ ສມ຺ມຸຂານິທ຺ທິຏ຺ໂຐ.

ໂນ ເຈ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ອປິຈ ໂຂ ຠິກ຺ຂຸ ນິທ຺ທິສຕິ ‘‘ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ຄາເມ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂູນໍ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກໂຣ’’ຕິ, ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ອກປ຺ປິຍວຕ຺ຖຸໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ເຖຣສ຺ສ ຈີວຣໍ ກິຓິຕ຺ວາ ທເທຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຍເມໂກ ຠິກ຺ຂຸນາ ອສມ຺ມຸຂານິທ຺ທິຏ຺ໂຐ.

ນ ເຫວ ໂຂ ໂສ ທູໂຕ ອຕ຺ຕນາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອາໂຣເຈຕິ, ອປິຈ ໂຂ ອຎ຺ຎໍ ປຫິຓຕິ ‘‘ທິນ຺ນໍ ມຍາ, ຠນ຺ເຕ, ຕສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຈີວຣເຈຕາປນ຺ນໍ, ຕຸມ຺ເຫ ຈີວຣໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ, ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ຠິກ຺ຂຸນາ ອສມ຺ມຸຂານິທ຺ທິຏ຺ໂຐ.

ນ ເຫວ ໂຂ ອຎ຺ຎໍ ປຫິຓຕິ, ອປິຈ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕວ ຠິກ຺ຂຸໍ ວທຕິ ‘‘ອຫໍ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຈີວຣເຈຕາປນ຺ນໍ ທສ຺ສາມິ, ຕຸມ຺ເຫ ຈີວຣໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ, ອຍໍ ຕຕິໂຍ ຠິກ຺ຂຸນາ ອສມ຺ມຸຂານິທ຺ທິຏ຺ໂຐຕິ ເອວໍ ເອໂກ ສມ຺ມຸຂານິທ຺ທິຏ຺ໂຐ ຕໂຍ ອສມ຺ມຸຂານິທ຺ທິຏ຺ຐາຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຠິກ຺ຂຸນາ ນິທ຺ທິຏ຺ຐເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກຣາ ນາມ. ເອເຕສຸ ອິຘ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ.

ອປໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ປຸຣິມນເຍເນວ ທູເຕນ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ນຕ຺ຖິຕາຍ ວາ ອວິຈາເຣຕຸກາມຕາຍ ວາ ‘‘ນຕ຺ຖມ຺ຫາກໍ ກປ຺ປິຍກາຣໂກ’’ຕິ ວທຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ໂກຈິ ມນຸສ຺ໂສ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ທູໂຕ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ອກປ຺ປິຍວຕ຺ຖຸໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ຈີວຣໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ທູເຕນ ສມ຺ມຸຂານິທ຺ທິຏ຺ໂຐຕິ ເອວໍ ເອໂກ ສມ຺ມຸຂານິທ຺ທິຏ຺ໂຐ.

ອປໂຣ ທູໂຕ ຄາມໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ອຠິຣຸຈິຕສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ຫຕ຺ເຖ ອກປ຺ປິຍວຕ຺ຖຸໍ ທຕ຺ວາ ປຸຣິມນເຍເນວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວາ ອາໂຣເຈຕິ, ອຎ຺ຎໍ ວາ ປຫິຓຕິ ‘‘ອຫໍ ອສຸກສ຺ສ ນາມ ຫຕ຺ເຖ ຈີວຣເຈຕາປນ຺ນໍ ທສ຺ສາມິ, ຕຸມ຺ເຫ ຈີວຣໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ຕຕິໂຍ ທູເຕນ ອສມ຺ມຸຂານິທ຺ທິຏ຺ໂຐຕິ ເອວໍ ເອໂກ ສມ຺ມຸຂານິທ຺ທິຏ຺ໂຐ ຕໂຍ ອສມ຺ມຸຂານິທ຺ທິຏ຺ຐາຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ທູເຕນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກຣາ ນາມ. ເອເຕສຸ ເມຓ຺ຑກສິກ຺ຂາປເທ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມນຸສ຺ສາ ສທ຺ຘາ ປສນ຺ນາ, ເຕ ກປ຺ປິຍກາຣການໍ ຫຕ຺ເຖ ຫິຣຎ຺ຎໍ ອຸປນິກ຺ຂິປນ຺ຕິ ‘ອິມິນາ ຍໍ ອຍ຺ຍສ຺ສ ກປ຺ປິຍໍ, ຕໍ ເທຖາ’ຕິ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍໍ ຕໂຕ ກປ຺ປິຍໍ, ຕໍ ສາທິຕຸໍ, ນ ຕ຺ເວວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ‘ເກນຈິ ປຣິຍາເຍນ ຊາຕຣູປຣຊຕໍ ສາທິຕພ຺ພໍ ປຣິເຍສິຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ ວທາມີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໙໙).

ເອຕ຺ຖ ໂຈທນາຍ ປຣິມາຓໍ ນຕ຺ຖິ, ມູລໍ ອສາທິຍນ຺ເຕນ ສຫສ຺ສກ຺ຂຕ຺ຕຸມ຺ປິ ໂຈທນາຍ ວາ ຐາເນນ ວາ ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ສາທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ໂນ ເຈ ເທຕິ, ອຎ຺ຎໍ ກປ຺ປິຍກາຣກໍ ຐເປຕ຺ວາປິ ອາຫຣາເປຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອິຈ຺ຉຕິ, ມູລສາມິການມ຺ປິ ກເຖຕພ຺ພໍ. ໂນ ເຈ ອິຈ຺ຉຕິ, ນ ກເຖຕພ຺ພໍ.

ອປໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ປຸຣິມນເຍເນວ ທູເຕນ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ‘‘ນຕ຺ຖມ຺ຫາກໍ ກປ຺ປິຍກາຣໂກ’’ຕິ ວທຕິ, ຕທຎ຺ໂຎ ສມີເປ ຐິໂຕ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອາຫຣ ໂຠ, ອຫໍ ອຍ຺ຍສ຺ສ ຈີວຣໍ ເຈຕາເປຕ຺ວາ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ວທຕິ. ທູໂຕ ‘‘ຫນ຺ທ ໂຠ ທເທຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ທຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ອນາໂຣເຈຕ຺ວາວ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ມຸຂເວວຏິກກປ຺ປິຍກາຣໂກ. ອປໂຣ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຸປຏ຺ຐາກສ຺ສ ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ວາ ຫຕ຺ເຖ ອກປ຺ປິຍວຕ຺ຖຸໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ເຖຣສ຺ສ ຈີວຣໍ ທເທຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ເອຕ຺ໂຕວ ປກ຺ກມຕິ, ອຍໍ ປຣມ຺ມຸຂາກປ຺ປິຍກາຣໂກຕິ ອິເມ ທ຺ເວ ອນິທ຺ທິຏ຺ຐກປ຺ປິຍກາຣກາ ນາມ. ເອເຕສຸ ອຎ຺ຎາຕກອປ຺ປວາຣິເຕສຸ ວິຍ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ສຍເມວ ຈີວຣໍ ອາເນຕ຺ວາ ທທນ຺ຕິ, ຄເຫຕພ຺ພໍ. ໂນ ເຈ, ນ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ຍຖາ ຈ ທູຕສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຈີວຣຕ຺ຖາຍ ອກປ຺ປິຍວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ເປສິເຕ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ, ເອວໍ ປິຓ຺ຑປາຕາທີນມ຺ປິ ອຕ຺ຖາຍ ເປສິເຕ ສຍໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທີຍມາເນ ຈ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໖໖. ອຸປນິກ຺ຂິຕ຺ຕສາທິຍເນ ປນ ອຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໕໘໓-໔) – ກິຎ຺ຈິ ອກປ຺ປິຍວຕ຺ຖຸໍ ປາທມູເລ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ອຍ຺ຍສ຺ສ ໂຫຕູ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສເຈປິ ຈິຕ຺ເຕນ ສາທິຍຕິ, ຄຓ຺ຫິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ກາເຍນ ວາ ວາຈາຍ ວາ ‘‘ນຍິທໍ ກປ຺ປຕີ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ກາຍວາຈາຫິ ວາ ອປ຺ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາປິ ສຸທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ນຍິທໍ ອມ຺ຫາກໍ ກປ຺ປຕີ’’ຕິ ນ ສາທິຍຕິ, ອນາປຕ຺ຕິເຍວ. ຕີສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ຫິ ເຍນ ເກນຈິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ກາຍວາຈາຫິ ອປ຺ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ເຕນ ອຘິວາເສຕິ, ກາຍວາຈາຫິ ກຕ຺ຕພ຺ພສ຺ສ ປຏິກ຺ເຂປສ຺ສ ອກຣຓໂຕ ອກິຣິຍສມຸຏ຺ຐານໍ ກາຍທ຺ວາເຣ ຈ ວຈີທ຺ວາເຣ ຈ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ມໂນທ຺ວາເຣ ປນ ອາປຕ຺ຕິ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

ເອໂກ ສຕໍ ວາ ສຫສ຺ສໍ ວາ ປາທມູເລ ຐເປຕິ ‘‘ຕຸຍ຺ຫິທໍ ໂຫຕູ’’ຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ນຍິທໍ ກປ຺ປຕີ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ອຸປາສໂກ ‘‘ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ມຍາ ຕຸມ຺ຫາກ’’ນ຺ຕິ ຄໂຕ, ອຎ຺ໂຎ ຕຕ຺ຖ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉຕິ ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິທ’’ນ຺ຕິ, ຍໍ ເຕນ ຈ ອຕ຺ຕນາ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ໂສ ເຈ ວທຕິ ‘‘ໂຄປຍິສ຺ສາມຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຄຸຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ທສ຺ເສຖາ’’ຕິ, ສຕ຺ຕຠູມິກມ຺ປິ ປາສາທໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ຄຸຕ຺ຕຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ‘‘ອິຘ ນິກ຺ຂິປາຫີ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ກປ຺ປິຍຎ຺ຈ ອກປ຺ປິຍຎ຺ຈ ນິສ຺ສາຍ ຐິຕໍ ໂຫຕິ, ທ຺ວາຣໍ ປິທຫິຕ຺ວາ ຣກ຺ຂນ຺ເຕນ ວສິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ກິຎ຺ຈິ ວິກ຺ກາຍິກຠຓ຺ຑໍ ປຕ຺ຕໍ ວາ ຈີວຣໍ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ‘‘ອິທໍ ຄເຫສ຺ສຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຸປາສກ, ອຕ຺ຖິ ອມ຺ຫາກໍ ອິມິນາ ອຕ຺ໂຖ, ວຕ຺ຖຸ ຈ ເອວຣູປໍ ນາມ ສໍວິຊ຺ຊຕິ, ກປ຺ປິຍກາຣໂກ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ໂສ ວທຕິ ‘‘ອຫໍ ກປ຺ປິຍກາຣໂກ ຠວິສ຺ສາມິ, ທ຺ວາຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ເທຖາ’’ຕິ, ທ຺ວາຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ໂອກາເສ ຐປິຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ‘‘ອິທໍ ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເອວມ຺ປິ ກປ຺ປິຍຎ຺ຈ ອກປ຺ປິຍຎ຺ຈ ນິສ຺ສາຍ ຐິຕເມວ ໂຫຕິ. ໂສ ເຈ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ເທຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ອຘິກໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ‘‘ນ ມຍໍ ຕວ ຠຓ຺ຑໍ ຄຓ຺ຫາມ, ນິກ຺ຂມາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ.

໖໗. ເຍນ ປນ ຊາຕຣູປາທິຈຕຸພ຺ພິຘໍ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍວຕ຺ຖຸ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ, ເຕນ ກິໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ? ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ນິສ຺ສຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ກຖໍ? ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ (ປາຣາ. ໕໘໔) ສງ຺ຆໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ວຸຑ຺ຒານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປາເທ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຣູປິຍໍ ປຏິຄ຺ຄເຫສິໍ, ອິທໍ ເມ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ, ອິມາຫໍ ນິສ຺ສຊ຺ຊາມີ’’ຕິ ນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອາປຕ຺ຕິ ເທເສຕພ຺ພາ. ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຏິພເລນ ອາປຕ຺ຕິ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພາ. ສເຈ ຕຕ຺ຖ ອາຄຈ຺ຉຕິ ອາຣາມິໂກ ວາ ອຸປາສໂກ ວາ, ໂສ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ອາວຸໂສ, ອິທໍ ຊານາຫີ’’ຕິ. ສເຈ ໂສ ຠຓຕິ ‘‘ອິມິນາ ກິໍ ອາຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ, ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ອິມໍ ວາ ອິມໍ ວາ ອາຫຣາ’’ຕິ, ກປ຺ປິຍໍ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ສປ຺ປິໍ ວາ ເຕລໍ ວາ ມຘຸໍ ວາ ຜາຓິຕໍ ວາ. ອາຈິກ຺ຂນ຺ເຕນ ຈ ‘‘ອິມິນາ ສປ຺ປິໍ ວາ ເຕລໍ ວາ ມຘຸໍ ວາ ຜາຓິຕໍ ວາ ອາຫຣາ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ‘‘ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ສງ຺ຆສ຺ສ ກປ຺ປິຍ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ໂສ ເຕນ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ກປ຺ປິຍໍ ອາຫຣຕິ, ຣູປິຍປຏິຄ຺ຄາຫກໍ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ເພເຫວ ຠາເຊຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ຣູປິຍປຏິຄ຺ຄາຫເກນ ຠາໂຄ ນ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ອຎ຺ເຎສໍ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໕໘໓-໔) ຠິກ຺ຂູນໍ ວາ ອາຣາມິການໍ ວາ ປຕ຺ຕຠາຄມ຺ປິ ລຠິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອນ຺ຕມໂສ ມກ຺ກຏາທີຫິ ຕໂຕ ຫຣິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ຐປິຕໍ ວາ ເຕສໍ ຫຕ຺ຖໂຕ ຄຬິຕໍ ວາ ຕິຣຈ຺ຉານປຏິຄ຺ຄຫິຕມ຺ປິ ປໍສຸກູລມ຺ປິ ນ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ຕໂຕ ອາຫເຏນ ຜາຓິເຕນ ເສນາສນຘູປນມ຺ປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສປ຺ປິນາ ວາ ເຕເລນ ວາ ປທີປໍ ກຕ຺ວາ ທີປາໂລເກ ນິປຊ຺ຊິຕຸໍ, ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ, ໂປຕ຺ຖກມ຺ປິ ວາເຈຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເຕລມຘຸຜາຓິເຕຫິ ປນ ສຣີເຣ ວຓໍ ມກ຺ເຂຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ເຕນ ວຕ຺ຖຸນາ ມຎ຺ຈປີຐາທີນິ ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ອຸໂປສຖາຄາຣໍ ວາ ໂຠຊນສາລໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕິ, ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຉາຍາປິ ເຄຫປຣິຈ຺ເຉເທນ ຐິຕາວ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ປຣິຈ຺ເຉທາຕິກ຺ກນ຺ຕາ ອາຄນ຺ຕຸກຕ຺ຕາ ວຏ຺ຏຕິ. ຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ກເຕນ ມຄ຺ເຄນປິ ເສຕຸນາປິ ນາວາຍປິ ອຸຬຸມ຺ເປນາປິ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເຕນ ວຕ຺ຖຸນາ ຂຓາປິຕາຍ ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ອຸພ຺ຠິໂທທກໍ ປາຕຸໍ ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວາ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອນ຺ໂຕ ອຸທເກ ປນ ອສຕິ ອຎ຺ຎໍ ອາຄນ຺ຕຸກໍ ອຸທກໍ ວາ ວສ຺ໂສທກໍ ວາ ປວິຏ຺ຐໍ ວຏ຺ຏຕິ. ກີຕາຍ ເຍນ ສທ຺ຘິໍ ກີຕາ, ຕໍ ອາຄນ຺ຕຸກມ຺ປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ ອຸປນິກ຺ເຂປໍ ຐເປຕ຺ວາ ສງ຺ໂຆ ປຈ຺ຈເຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ເຕປິ ປຈ຺ຈຍາ ຕສ຺ສ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ອາຣາໂມ ຄຫິໂຕ ໂຫຕິ, ໂສປິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຍທິ ຠູມິປິ ພີຊມ຺ປິ ອກປ຺ປິຍໍ, ເນວ ຠູມິໍ, ນ ຜລໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ຠູມິໍເຍວ ກິຓິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎານິ ພີຊານິ ໂຣປິຕານິ, ຜລໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຖ ພີຊານິ ກິຓິຕ຺ວາ ກປ຺ປິຍຠູມິຍໍ ໂຣປິຕານິ, ຜລໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຠູມິຍໍ ນິສີທິຕຸໍ ວາ ນິປຊ຺ຊິຕຸໍ ວາ ວຏ຺ຏຕິ.

ສເຈ ປນ ຕຕ຺ຖ ອາຄໂຕ ກປ຺ປິຍກາຣໂກ ຕໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ກປ຺ປິຍໍ ສປ຺ປິເຕລາທິໍ ອາຫຣິຕຸໍ ນ ຊານາຕິ, ໂສ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ອາວຸໂສ, ອິມໍ ຉຑ຺ເຑຫີ’’ຕິ. ສເຈ ໂສ ຉຑ຺ເຑຕິ, ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ. ໂນ ເຈ ຉຑ຺ເຑຕິ, ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຣູປິຍຉຑ຺ຑໂກ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ໂພ ໂຍ ນ ຉນ຺ທາຄຕິໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ນ ໂທສາຄຕິໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ນ ໂມຫາຄຕິໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ນ ຠຍາຄຕິໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຉຑ຺ຑິຕາຉຑ຺ຑິຕຎ຺ຈ ຊາເນຍ຺ຍ. ເອວຎ຺ຈ ປນ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ໂພ, ປຐມໍ ຠິກ຺ຂຸ ຍາຈິຕພ຺ໂພ, ຍາຈິຕ຺ວາ ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຏິພເລນ ສງ຺ໂຆ ຎາເປຕພ຺ໂພ –

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຣູປິຍຉຑ຺ຑກໍ ສມ຺ມນ຺ເນຍ຺ຍ, ເອສາ ຎຕ຺ຕິ. ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຣູປິຍຉຑ຺ຑກໍ ສມ຺ມນ຺ນຕິ, ຍສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ຂມຕິ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຣູປິຍຉຑ຺ຑກສ຺ສ ສມ຺ມຸຕິ, ໂສ ຕຸຓ຺ຫສ຺ສ. ຍສ຺ສ ນກ຺ຂມຕິ, ໂສ ຠາເສຍ຺ຍ. ສມ຺ມໂຕ ສງ຺ເຆນ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ຣູປິຍຉຑ຺ຑໂກ, ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ, ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ (ປາຣາ. ໕໘໕).

໖໘. ເຕນ ສມ຺ມເຕນ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໕໘໕) ຠິກ຺ຂຸນາ ນິມິຕ຺ຕໍ ອກຕ຺ວາ ອກ຺ຂີນິ ນິມີເລຕ຺ວາ ນທິຍາ ວາ ປປາເຕ ວາ ວນຄຫເນ ວາ ຄູຖໍ ວິຍ ອນເປກ຺ເຂນ ປຕິໂຕກາສໍ ອສມນ຺ນາຣຫນ຺ເຕນ ຉຑ຺ເຑຕພ຺ພໍ. ສເຈ ນິມິຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ປາເຕຕິ, ທຸກ຺ກຏໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ຊິຄຸຈ຺ຉິຕພ຺ເພປິ ຣູປິເຍ ຠຄວາ ປຣິຍາເຍນ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຣິໂຠຄໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ຣູປິຍປຏິຄ຺ຄາຫກສ຺ສ ປນ ເກນຈິ ປຣິຍາເຍນ ຕໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນປຈ຺ຈຍປຣິໂຠໂຄ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຍຖາ ຈາຍໍ ເອຕສ຺ສ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ເອວໍ ອສນ຺ຕສມ຺ຠາວນາຍ ວາ ກຸລທູສກກມ຺ເມນ ວາ ກຸຫນາທີຫິ ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນປຈ຺ຈຍາ ເນວ ຕສ຺ສ, ນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ຘມ຺ເມນ ສເມນ ອຸປ຺ປນ຺ນາປິ ອປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ຫິ ປຣິໂຠຄາ – ເຖຍ຺ຍປຣິໂຠໂຄ ອິຓປຣິໂຠໂຄ ທາຍຊ຺ຊປຣິໂຠໂຄ ສາມິປຣິໂຠໂຄຕິ. ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌປິ ນິສີທິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ ປຣິໂຠໂຄ ເຖຍ຺ຍປຣິໂຠໂຄ ນາມ. ສີລວໂຕ ອປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕປຣິໂຠໂຄ ອິຓປຣິໂຠໂຄ ນາມ. ຕສ຺ມາ ຈີວຣໍ ປຣິໂຠເຄ ປຣິໂຠເຄ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ປິຓ຺ຑປາໂຕ ອາໂລເປ ອາໂລເປ, ຕຖາ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕນ ປຸເຣຠຕ຺ຕປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕປຸຣິມຍາມມຊ຺ຌິມຍາມປຈ຺ຉິມຍາເມສຸ. ສຈສ຺ສ ອປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ ອຣຸໂຓ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ, ອິຓປຣິໂຠຄຏ຺ຐາເນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ເສນາສນມ຺ປິ ປຣິໂຠເຄ ປຣິໂຠເຄ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ເຠສຊ຺ຊສ຺ສ ປຏິຄ຺ຄຫເຓປິ ປຣິໂຠເຄປິ ສຕິປຈ຺ຈຍຕາ ວຏ຺ຏຕິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ປຏິຄ຺ຄຫເຓ ສຕິໍ ກຕ຺ວາ ປຣິໂຠເຄ ອກໂຣນ຺ຕສ຺ເສວ ອາປຕ຺ຕິ, ປຏິຄ຺ຄຫເຓ ປນ ສຕິໍ ອກຕ຺ວາ ປຣິໂຠເຄ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ຈຕຸພ຺ພິຘາ ຫິ ສຸທ຺ຘິ – ເທສນາສຸທ຺ຘິ ສໍວຣສຸທ຺ຘິ ປຣິເຍຏ຺ຐິສຸທ຺ຘິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓສຸທ຺ຘີຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເທສນາສຸທ຺ຘິ ນາມ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສີລໍ. ຕຎ຺ຫິ ເທສນາຍ ສຸຊ຺ຌນໂຕ ‘‘ເທສນາສຸທ຺ຘີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສໍວຣສຸທ຺ຘິ ນາມ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສີລໍ. ຕຎ຺ຫິ ‘‘ນ ປຸເນວໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕາຘິຏ຺ຐານສໍວເຣເນວ ສຸຊ຺ຌນໂຕ ‘‘ສໍວຣສຸທ຺ຘີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຣິເຍຏ຺ຐິສຸທ຺ຘິ ນາມ ອາຊີວປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ. ຕຎ຺ຫິ ອເນສນໍ ປຫາຍ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ປຈ຺ຈເຍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ສ ປຣິເຍສນາຍ ສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ‘‘ປຣິເຍຏ຺ຐິສຸທ຺ຘີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓສຸທ຺ຘິ ນາມ ປຈ຺ຈຍປຣິໂຠຄສນ຺ນິສ຺ສິຕສີລໍ. ຕຎ຺ຫິ ‘‘ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ຈີວຣໍ ປຏິເສວາມີ’’ຕິອາທິນາ (ມ. ນິ. ໑.໒໓; ອ. ນິ. ໖.໕໘) ນເຍນ ວຸຕ຺ເຕນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓນ ສຸຊ຺ຌນໂຕ ‘‘ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓສຸທ຺ຘີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຏິຄ຺ຄຫເຓ ປນ ສຕິໍ ອກຕ຺ວາ ປຣິໂຠເຄ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ.

ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ເສກ຺ຂານໍ ປຈ຺ຈຍປຣິໂຠໂຄ ທາຍຊ຺ຊປຣິໂຠໂຄ ນາມ. ເຕ ຫິ ຠຄວໂຕ ປຸຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ປິຕຸສນ຺ຕການໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ທາຍາທາ ຫຸຕ຺ວາ ເຕ ປຈ຺ຈເຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ. ກິໍ ປນ ເຕ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈເຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ຄິຫີນໍ ປຈ຺ຈເຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕີຕິ? ຄິຫີຫິ ທິນ຺ນາປິ ຠຄວຕາ ອນຸຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕກາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈເຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຘມ຺ມທາຍາທສຸຕ຺ຕ (ມ. ນິ. ໑.໒໙ ອາທໂຍ) ຎ຺ເຈຕ຺ຖ ສາຘກໍ. ຂີຓາສວານໍ ປຣິໂຠໂຄ ສາມິປຣິໂຠໂຄ ນາມ. ເຕ ຫິ ຕຓ຺ຫາຍ ທາສພ຺ຍໍ ອຕີຕຕ຺ຕາ ສາມິໂນ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ. ອິຕິ ອິເມສຸ ປຣິໂຠເຄສຸ ສາມິປຣິໂຠໂຄ ຈ ທາຍຊ຺ຊປຣິໂຠໂຄ ຈ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ອິຓປຣິໂຠໂຄ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ເຖຍ຺ຍປຣິໂຠເຄ ກຖາເຍວ ນຕ຺ຖິ.

ອປເຣປິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຣິໂຠຄາ – ລຊ຺ຊິປຣິໂຠໂຄ ອລຊ຺ຊິປຣິໂຠໂຄ ຘມ຺ມິຍປຣິໂຠໂຄ ອຘມ຺ມິຍປຣິໂຠໂຄຕິ. ຕຕ຺ຖ ອລຊ຺ຊິໂນ ລຊ຺ຊິນາ ສທ຺ຘິໍ ປຣິໂຠໂຄ ວຏ຺ຏຕິ, ອາປຕ຺ຕິຍາ ນ ກາເຣຕພ຺ໂພ. ລຊ຺ຊິໂນ ອລຊ຺ຊິນາ ສທ຺ຘິໍ ຍາວ ນ ຊານາຕິ, ຕາວ ວຏ຺ຏຕິ. ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຫິ ອລຊ຺ຊີ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຍທາສ຺ສ ອລຊ຺ຊິຠາວໍ ຊານາຕິ, ຕທາ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ກາຍທ຺ວາເຣ ວຈີທ຺ວາເຣ ຈ ວີຕິກ຺ກມໍ ກໂຣຖ, ຕໍ ອປ຺ປຕິຣູປໍ, ມາ ເອວມກຕ຺ຖາ’’ຕິ. ສເຈ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ກໂຣຕິເຍວ, ຍທິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ປຣິໂຠຄໍ ກໂຣຕິ, ໂສປິ ອລຊ຺ຊີເຍວ ໂຫຕິ. ໂຍປິ ອຕ຺ຕໂນ ຠາຣຠູເຕນ ອລຊ຺ຊິນາ ສທ຺ຘິໍ ປຣິໂຠຄໍ ກໂຣຕິ, ໂສປິ ນິວາເຣຕພ຺ໂພ. ສເຈ ນ ໂອຣມຕິ, ອຍມ຺ປິ ອລຊ຺ຊີເຍວ ໂຫຕິ. ເອວໍ ເອໂກ ອລຊ຺ຊີ ອລຊ຺ຊິສຕມ຺ປິ ກໂຣຕິ. ອລຊ຺ຊິໂນ ປນ ອລຊ຺ຊິນາວ ສທ຺ຘິໍ ປຣິໂຠເຄ ອາປຕ຺ຕິ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ລຊ຺ຊິໂນ ລຊ຺ຊິນາ ສທ຺ຘິໍ ປຣິໂຠໂຄ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຂຕ຺ຕິຍກຸມາຣານໍ ສຸວຓ຺ຓປາຕິຍໍ ໂຠຊນສທິໂສ. ຘມ຺ມິຍາຘມ຺ມິຍປຣິໂຠໂຄ ປຈ຺ຈຍວເສເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ສເຈ ປຸຄ຺ຄໂລປິ ອລຊ຺ຊີ, ປິຓ຺ຑປາໂຕປິ ອຘມ຺ມິໂຍ, ອຸໂຠ ເຊຄຸຈ຺ຉາ. ປຸຄ຺ຄໂລ ອລຊ຺ຊີ, ປິຓ຺ຑປາໂຕ ຘມ຺ມິໂຍ, ປຸຄ຺ຄລໍ ຊິຄຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ນ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ‘‘ທຸສ຺ສີໂລ ສງ຺ຆໂຕ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕາທີນິ ລຠິຕ຺ວາ ສງ຺ຆສ຺ເສວ ເທຕິ, ເອຕານິ ຍຖາທານເມວ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ວຏ຺ຏນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຸຄ຺ຄໂລ ລຊ຺ຊີ, ປິຓ຺ຑປາໂຕ ອຘມ຺ມິໂຍ, ປິຓ຺ຑປາໂຕ ເຊຄຸຈ຺ໂຉ ນ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ປຸຄ຺ຄໂລ ລຊ຺ຊີ, ປິຓ຺ຑປາໂຕປິ ຘມ຺ມິໂຍ, ວຏ຺ຏຕິ.

ອປເຣ ທ຺ເວ ປຄ຺ຄຫາ ທ຺ເວ ຈ ປຣິໂຠຄາ – ລຊ຺ຊິປຄ຺ຄໂຫ ອລຊ຺ຊິປຄ຺ຄໂຫ, ຘມ຺ມປຣິໂຠໂຄ ອາມິສປຣິໂຠໂຄຕິ. ຕຕ຺ຖ ອລຊ຺ຊິໂນ ລຊ຺ຊິໍ ປຄ຺ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ນ ໂສ ອາປຕ຺ຕິຍາ ກາເຣຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ລຊ຺ຊີ ອລຊ຺ຊິໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ອນຸໂມທນາຍ ອຊ຺ເຌສຕິ, ຘມ຺ມກຖາຍ ອຊ຺ເຌສຕິ, ກຸເລສຸ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠຕິ, ອິຕໂຣປິ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິໂຍ ອີທິໂສ ຈ ອີທິໂສ ຈາ’’ຕິ ຕສ຺ສ ປຣິສຕິ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ອຍໍ ສາສນໍ ໂອສກ຺ກາເປຕິ ອນ຺ຕຣຘາເປຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຘມ຺ມປຣິໂຠຄອາມິສປຣິໂຠເຄສຸ ປນ ຍຕ຺ຖ ອາມິສປຣິໂຠໂຄ ວຏ຺ຏຕິ, ຘມ຺ມປຣິໂຠໂຄປິ ຕຕ຺ຖ ວຏ຺ຏຕິ. ໂຍ ປນ ໂກຏິຍໍ ຐິໂຕ, ຄນ຺ໂຖ ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນ ນສ຺ສິສ຺ສຕິ, ຕໍ ຘມ຺ມານຸຄ຺ຄເຫນ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ມຫາຠເຍ ກິຣ ເອກສ຺ເສວ ຠິກ຺ຂຸໂນ ມຫານິທ຺ເທໂສ ປຄຸໂຓ ອໂຫສິ. ອຖ ຈຕຸນິກາຍິກຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ມຫາຕິປິຏກຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ມຫາຣກ຺ຂິຕຕ຺ເຖຣໍ ອາຫ ‘‘ອາວຸໂສ ມຫາຣກ຺ຂິຕ, ເອຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ມຫານິທ຺ເທສໍ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ. ‘‘ປາໂປ ກິຣາຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ນ ຄຓ຺ຫາມີ’’ຕິ. ‘‘ຄຓ຺ຫາວຸໂສ, ອຫໍ ເຕ ສນ຺ຕິເກ ນິສີທິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫສຸ ນິສິນ຺ເນສຸ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ນິຣນ຺ຕຣໍ ປຣິຍາປຸຓນ຺ໂຕ ໂອສານທິວເສ ເຫຏ຺ຐາມຎ຺ເຈ ອິຕ຺ຖິໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ສຸຕໍເຍວ ເມ ປຸພ຺ເພ, ສຈາຫໍ ເອວໍ ຊາເນຍ຺ຍໍ, ນ ອີທິສສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸເຓຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຕສ຺ສ ປນ ສນ຺ຕິເກ ພຫູ ມຫາເຖຣາ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ມຫານິທ຺ເທສໍ ປຕິຏ຺ຐາເປສຸນ຺ຕິ.

ອິຕິ ປາຬິມຸຕ຺ຕກວິນຍວິນິຈ຺ຉຍສງ຺ຄເຫ

ຣູປິຍາທິປຏິຄ຺ຄຫຓວິນິຈ຺ຉຍກຖາ ສມຕ຺ຕາ.

໑໓. ທານລກ຺ຂຓາທິວິນິຈ຺ຉຍກຖາ

໖໙. ທານວິສ຺ສາສຄ຺ຄາເຫຫິ ລາຠສ຺ສ ປຣິຓາມນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕາວ ທານນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກສ຺ສ ຈີວຣາທິປຣິກ຺ຂາຣສ຺ສ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກາທີສຸ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ທານໍ. ຕຕ຺ຣິທໍ ທານລກ຺ຂຓໍ – ‘‘ອິທໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ເທມິ ທທາມິ ທຊ຺ຊາມິ ໂອໂຓເຊມິ ປຣິຈ຺ຈຊາມິ ວິສ຺ສຊ຺ຊາມີ’’ຕິ ວາ ‘‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ເທມິ…ເປ… ວິສ຺ສຊ຺ຊາມີ’’ຕິ ວາ ວທຕິ, ສມ຺ມຸຂາປິ ປຣມ຺ມຸຂາປິ ທິນ຺ນໍເຍວ ໂຫຕິ. ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຄຓ຺ຫາມີ’’ຕິ ວທຕິ, ສຸທິນ຺ນໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕຎ຺ຈ. ‘‘ຕວ ສນ຺ຕກໍ ກໂຣຫິ, ຕວ ສນ຺ຕກໍ ໂຫຕຸ, ຕວ ສນ຺ຕກໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ມມ ສນ຺ຕກໍ ກໂຣມິ, ມມ ສນ຺ຕກໍ ໂຫຕຸ, ມມ ສນ຺ຕກໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວທຕິ, ທຸທິນ຺ນໍ ທຸຄ຺ຄຫິຕຎ຺ຈ. ເນວ ທາຕາ ທາຕຸໍ ຊານາຕິ, ນ ອິຕໂຣ ຄເຫຕຸໍ, ສເຈ ປນ ‘‘ຕວ ສນ຺ຕກໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ, ມຍ຺ຫໍ ຄຓ຺ຫາມີ’’ຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ. ສເຈ ປນ ເອໂກ ‘‘ອິທໍ ຈີວຣໍ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ວທຕິ, ອິຕໂຣ ‘‘ນ ຄຓ຺ຫາມີ’’ຕິ ວທຕິ, ປຸນ ໂສ ‘‘ທິນ຺ນໍ ມຍາ ຕຸຍ຺ຫໍ, ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ວທຕິ, ອິຕໂຣປິ ‘‘ນ ມຍ຺ຫໍ ອິມິນາ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ວທຕິ, ຕໂຕ ປຸຣິໂມປິ ‘‘ມຍາ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ທສາຫໍ ອຕິກ຺ກາເມຕິ, ປຈ຺ຉິໂມປິ ‘‘ມຍາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ, ກສ຺ສ ອາປຕ຺ຕີຕິ? ນ ກສ຺ສຈິ. ຍສ຺ສ ປນ ຣຸຈ຺ຈຕິ, ເຕນ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ‘‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ເທຫີ’’ຕິ ທິນ຺ນໍ ຍາວ ປຣສ຺ສ ຫຕ຺ຖໍ ນ ປາປຸຓາຕິ, ຕາວ ໂຍ ປຫິຓຕິ, ຕສ຺ເສວ ສນ຺ຕກໍ, ‘‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ທິນ຺ນໍ ປນ ຍສ຺ສ ປຫີຍຕິ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ. ຕສ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຈີວຣໍ ປຫິຓຕິ ‘‘ອິທໍ ຈີວຣໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ເທຫີ’’ຕິ. ໂສ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ໂຍ ປຫິຓຕິ, ຕສ຺ສ ວິສ຺ສາສາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ. ຍສ຺ສ ປຫີຍຕິ, ຕສ຺ສ ວິສ຺ສາສາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ທຸຄ຺ຄຫິຕໍ.

ຠິກ຺ຂຸ (ມຫາວ. ໓໗໘-໓໗໙) ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຈີວຣໍ ປຫິຓຕິ ‘‘ອິມໍ ຈີວຣໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ເທຫີ’’ຕິ. ໂສ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ສຸຓາຕິ ‘‘ໂຍ ປຫິຓຕິ, ໂສ ກາລກໂຕ’’ຕິ, ຕສ຺ສ ມຕກຈີວຣໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ສ຺ວາຘິຏ຺ຐິຕໍ. ຍສ຺ສ ປຫີຍຕິ, ຕສ຺ສ ວິສ຺ສາສາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ທຸຄ຺ຄຫິຕໍ. ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຈີວຣໍ ປຫິຓຕິ ‘‘ອິມໍ ຈີວຣໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ເທຫີ’’ຕິ. ໂສ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ສຸຓາຕິ ‘‘ຍສ຺ສ ປຫີຍຕິ, ໂສ ກາລກໂຕ’’ຕິ, ຕສ຺ສ ມຕກຈີວຣໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ທ຺ວາຘິຏ຺ຐິຕໍ. ໂຍ ປຫິຓຕິ, ຕສ຺ສ ວິສ຺ສາສາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ. ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຈີວຣໍ ປຫິຓຕິ ‘‘ອິມໍ ຈີວຣໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ເທຫີ’’ຕິ. ໂສ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ສຸຓາຕິ ‘‘ອຸໂຠ ກາລກຕາ’’ຕິ, ໂຍ ປຫິຓຕິ, ຕສ຺ສ ມຕກຈີວຣໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ສ຺ວາຘິຏ຺ຐິຕໍ. ຍສ຺ສ ປຫີຍຕິ, ຕສ຺ສ ມຕກຈີວຣໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ທ຺ວາຘິຏ຺ຐິຕໍ. ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຈີວຣໍ ປຫິຓຕິ ‘‘ອິມໍ ຈີວຣໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ. ໂສ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ໂຍ ປຫິຓຕິ, ຕສ຺ສ ວິສ຺ສາສາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ທຸຄ຺ຄຫິຕໍ. ຍສ຺ສ ປຫີຍຕິ, ຕສ຺ສ ວິສ຺ສາສາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ. ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຈີວຣໍ ປຫິຓຕິ ‘‘ອິມໍ ຈີວຣໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ. ໂສ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ສຸຓາຕິ ‘‘ໂຍ ປຫິຓຕິ, ໂສ ກາລກໂຕ’’ຕິ, ຕສ຺ສ ມຕກຈີວຣໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ທ຺ວາຘິຏ຺ຐິຕໍ. ຍສ຺ສ ປຫີຍຕິ, ຕສ຺ສ ວິສ຺ສາສາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ. ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຈີວຣໍ ປຫິຓຕິ ‘‘ອິມໍ ຈີວຣໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ. ໂສ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ສຸຓາຕິ ‘‘ຍສ຺ສ ປຫີຍຕິ, ໂສ ກາລກໂຕ’’ຕິ, ຕສ຺ສ ມຕກຈີວຣໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ສ຺ວາຘິຏ຺ຐິຕໍ. ໂຍ ປຫິຓຕິ, ຕສ຺ສ ວິສ຺ສາສາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ທຸຄ຺ຄຫິຕໍ. ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຈີວຣໍ ປຫິຓຕິ ‘‘ອິມໍ ຈີວຣໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ. ໂສ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ສຸຓາຕິ ‘‘ອຸໂຠ ກາລກຕາ’’ຕິ. ໂຍ ປຫິຓຕິ, ຕສ຺ສ ມຕກຈີວຣໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ທ຺ວາຘິຏ຺ຐິຕໍ. ຍສ຺ສ ປຫີຍຕິ, ຕສ຺ສ ມຕກຈີວຣໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ສ຺ວາຘິຏ຺ຐິຕໍ.

ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ປຸນ ເກນຈິ ກາຣເຓນ ກຸປິໂຕ ອາຫຣາເປຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ອຕ຺ຕນາ ທິນ຺ນມ຺ປິ ຫິ ຈີວຣໍ ສກສຎ຺ຎາຍ ອຈ຺ຉິນ຺ທໂຕ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ, ອຎ຺ຎໍ ປຣິກ຺ຂາຣໍ ອນ຺ຕມໂສ ສູຈິມ຺ປິ ອຈ຺ຉິນ຺ທໂຕ ທຸກ຺ກຏໍ. ສເຈ ປນ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ອິທໍ ສາຣຸປ຺ປ’’ນ຺ຕິ ສຍເມວ ເທຕິ, ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຖ ປນ ‘‘ອາວຸໂສ, ມຍໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ‘ວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ອມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິເກ ອຸປຊ຺ຌໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕິ, ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓິສ຺ສຕີ’ຕິ ຈີວຣໍ ອທມ຺ຫາ, ໂສ ທານິ ຕ຺ວໍ ນ ວຕ຺ຕໍ ກໂຣສິ, ນ ອຸປຊ຺ຌໍ ຄຓ຺ຫາສິ, ນ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓາສີ’’ຕິ ເອວມາທີນິ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຈີວຣຕ຺ຖາຍ ມຎ຺ເຎ ຠຓຖ, ອິທໍ ໂວ ຈີວຣ’’ນ຺ຕິ ເທຕິ, ເອວມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ທິສາປກ຺ກມນ຺ຕໍ ວາ ປນ ທຫຣໍ ‘‘ນິວຕ຺ເຕຖ ນ’’ນ຺ຕິ ຠຓຕິ, ໂສ ນ ນິວຕ຺ຕຕິ, ຈີວເຣ ຄເຫຕ຺ວາ ນິຣຸນ຺ຘຖາຕິ, ເອວຎ຺ເຈ ນິວຕ຺ຕຕິ, ສາຘຸ. ສເຈ ‘‘ປຕ຺ຕຈີວຣຕ຺ຖາຍ ມຎ຺ເຎ ຕຸມ຺ເຫ ຠຓຖ, ຄຓ຺ຫຖ ນ’’ນ຺ຕິ ເທຕິ, ເອວມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ວິພ຺ຠມນ຺ຕໍ ວາ ທິສ຺ວາ ‘‘ມຍໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ‘ວຕ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສຕີ’ຕິ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ອທມ຺ຫາ, ໂສ ທານິ ຕ຺ວໍ ວິພ຺ຠມິຕ຺ວາ ຈຣສີ’’ຕິ ວທຕິ, ອິຕໂຣ ‘‘ຄຓ຺ຫຖ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຕ຺ຕຈີວຣ’’ນ຺ຕິ ເທຕິ, ເອວມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ມມ ສນ຺ຕິເກ ອຸປຊ຺ຌໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ເສວ ເທມິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ນ ເທມິ, ວຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ເສວ ເທມິ, ອກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ນ ເທມິ, ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓນ຺ຕສ຺ເສວ ເທມິ, ອປຣິຍາປຸຓນ຺ຕສ຺ສ ນ ເທມິ, ອວິພ຺ຠມນ຺ຕສ຺ເສວ ເທມິ, ວິພ຺ຠມນ຺ຕສ຺ສ ນ ເທມີ’’ຕິ ເອວໍ ປນ ທາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ທທໂຕ ທຸກ຺ກຏໍ, ອາຫຣາເປຕຸໍ ປນ ວຏ຺ຏຕິ, ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຠຓ຺ຑຄ຺ເຆນ ກາເຣຕພ຺ໂພ. ອຍໍ ຕາວ ທາເນ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

໗໐. ວິສ຺ສາສຄ຺ຄາຫລກ຺ຂຓໍ ປນ ອິມິນາ ສຸຕ຺ເຕນ ຊານິຕພ຺ພໍ –

‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ວິສ຺ສາສໍ ຄເຫຕຸໍ ສນ຺ທິຏ຺ໂຐ ຈ ໂຫຕິ, ສມ຺ຠຕ຺ໂຕ ຈ, ອາລປິໂຕ ຈ, ຊີວຕິ ຈ, ຄຫິເຕ ຈ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໓໕໖).

ຕຕ຺ຖ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໓໑) ສນ຺ທິຏ຺ໂຐຕິ ທິຏ຺ຐມຕ຺ຕກມິຕ຺ໂຕ. ສມ຺ຠຕ຺ໂຕຕິ ທຬ຺ຫມິຕ຺ໂຕ. ອາລປິໂຕຕິ ‘‘ມມ ສນ຺ຕກໍ ຍໍ ອິຈ຺ຉສິ, ຕໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາສິ, ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຄຫເຓ ກາຣຓໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຊີວຕີຕິ ອນຸຏ຺ຐານເສຍ຺ຍາຍ ສຍິໂຕປິ ຍາວຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍຸປຈ຺ເຉທໍ ນ ປາປຸຓາຕິ. ຄຫິເຕ ຈ ອຕ຺ຕມໂນຕິ ຄຫິເຕ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ‘‘ເອວຣູປສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ຄຫິເຕ ເມ ອຕ຺ຕມໂນ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຊານນ຺ເຕນ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອນວເສສປຣິຍາທານວເສນ ເຈຕານິ ປຎ຺ຈງ຺ຄານິ ວຸຕ຺ຕານິ, ວິສ຺ສາສຄ຺ຄາໂຫ ປນ ຕີຫິ ອງ຺ເຄຫິ ຣຸຫຕິ ສນ຺ທິຏ຺ໂຐ, ຊີວຕິ, ຄຫິເຕ ອຕ຺ຕມໂນ, ສມ຺ຠຕ຺ໂຕ, ຊີວຕິ, ຄຫິເຕ ອຕ຺ຕມໂນ, ອາລປິໂຕ, ຊີວຕິ, ຄຫິເຕ ອຕ຺ຕມໂນຕິ. ໂຍ ປນ ນ ຊີວຕິ, ນ ຈ ຄຫິເຕ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ວິສ຺ສາສຄ຺ຄາເຫນ ຄຫິຕມ຺ປິ ປຸນ ທາຕພ຺ພໍ. ທທມາເນນ ຈ ມຕກຘນໍ ຕາວ ເຍ ຕສ຺ສ ຘເນ ອິສ຺ສຣາ ຄຫຏ຺ຐາ ວາ ປພ຺ພຊິຕາ ວາ, ເຕສໍ ທາຕພ຺ພໍ. ອນຕ຺ຕມນສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ຕສ຺ເສວ ທາຕພ຺ພໍ, ໂຍ ປນ ປຐມໍເຍວ ‘‘ສຸຏ຺ຐຸ ກຕໍ ຕຍາ ມມ ສນ຺ຕກໍ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕນາ’’ຕິ ວຈີເຠເທນ ວາ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທມຕ຺ເຕນ ວາ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ເກນຈິ ກາຣເຓນ ກຸປິໂຕ, ປຈ຺ຈາຫຣາເປຕຸໍ ນ ລຠຕິ, ໂຍປິ ອທາຕຸກາໂມ, ຈິຕ຺ເຕນ ປນ ອຘິວາເສຕິ, ນ ກິຎ຺ຈິ ວທຕິ, ໂສປິ ປຸນ ປຈ຺ຈາຫຣາເປຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ໂຍ ປນ ‘‘ມຍາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕກໍ ຄຫິຕໍ ວາ ປຣິຠຸຕ຺ຕໍ ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຄຫິຕໍ ວາ ໂຫຕຸ ປຣິຠຸຕ຺ຕໍ ວາ, ມຍາ ປນ ຕໍ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ຐປິຕໍ, ຕໍ ປາກຕິກໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວທຕິ, ອຍໍ ປຈ຺ຈາຫຣາເປຕຸໍ ລຠຕິ. ອຍໍ ວິສ຺ສາສຄ຺ຄາເຫ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

໗໑. ລາຠສ຺ສ ປຣິຓາມນນ຺ຕິ ອິທໍ ປນ ອຎ຺ເຎສໍ ອຕ຺ຖາຍ ປຣິຓຕລາຠສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ວາ ປຣິຓາມນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໖໕໙-໖໖໐) – ສງ຺ຆສ຺ສ ປຣິຓຕໍ ສຫຘມ຺ມິການໍ ວາ ຄິຫີນໍ ວາ ອນ຺ຕມໂສ ມາຕຸສນ຺ຕກມ຺ປິ ‘‘ອິທໍ ມຍ຺ຫໍ ເທຫີ’’ຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຣິຓຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິຓາເມຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ‘‘ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເທຫີ’’ຕິ ເອວໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ປຣິຓາເມນ຺ຕສ຺ສ ສຸທ຺ຘິກປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ຕສ຺ມາ ໂຍປິ ວສ຺ສິກສາຏິກສມເຍ ມາຕຸຆເຣປິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຣິຓຕໍ ວສ຺ສິກສາຏິກໍ ຎຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິຓາເມຕິ, ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ປຣສ຺ສ ປຣິຓາເມຕິ, ສຸທ຺ຘິກປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ມນຸສ຺ສາ ‘‘ສງ຺ຆຠຕ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສປ຺ປິເຕລາທີນິ ອາຫຣນ຺ຕິ, ຄິລາໂນ ເຈປິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ປຣິຓຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ຍາຈຕິ, ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວ. ສເຈ ປນ ໂສ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ສປ຺ປິອາທີນິ ອາຠຕານິ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ມຍ຺ຫມ຺ປິ ເທຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ອຖາປິ ນໍ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຍນ຺ຕໍ ອຸປາສກາ ວທນ຺ຕິ ‘‘ສງ຺ໂຆປິ ອມ຺ເຫຫິ ທິນ຺ນເມວ ລຠຕິ, ຄຓ຺ຫຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ, ເອວມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ.

ເອກສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຣິຓຕໍ ອຎ຺ຎວິຫາຣໍ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ‘‘ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ວິຫາເຣ ສງ຺ຆສ຺ສ ເທຖາ’’ຕິ ປຣິຓາເມຕິ, ‘‘ກິໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ທາເນນ, ເຈຕິຍສ຺ສ ປູຊໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ເອວໍ ເຈຕິຍສ຺ສ ວາ ປຣິຓາເມຕິ, ທຸກ຺ກຏໍ. ເຈຕິຍສ຺ສ ປຣິຓຕໍ ອຎ຺ຎເຈຕິຍສ຺ສ ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ຄຓສ຺ສ ວາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວາ ປຣິຓາເມຕິ, ທຸກ຺ກຏເມວ. ນິຍເມຕ຺ວາ ອຎ຺ຎເຈຕິຍສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ໂຣປິຕມາລາວຈ຺ຉໂຕ ອຎ຺ຎເຈຕິຍມ຺ຫິ ປຸປ຺ຜມ຺ປິ ອາໂຣເປຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ເອກສ຺ສ ເຈຕິຍສ຺ສ ປນ ຉຕ຺ຕໍ ວາ ປຏາກໍ ວາ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຐິຕໍ ທິສ຺ວາ ເສສໍ ອຎ຺ຎເຈຕິຍສ຺ສ ທາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອນ຺ຕມໂສ ສຸນຂສ຺ສປິ ປຣິຓຕໍ ‘‘ອິມສ຺ສ ສຸນຂສ຺ສ ມາ ເທຫິ, ເອຕສ຺ສ ເທຫີ’’ຕິ ເອວໍ ອຎ຺ຎປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປຣິຓາເມຕິ, ທຸກ຺ກຏໍ. ສເຈ ປນ ທາຍກາ ‘‘ມຍໍ ສງ຺ຆຠຕ຺ຕໍ ກາຕຸກາມາ, ເຈຕິຍປູຊໍ ກາຕຸກາມາ, ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຣິກ຺ຂາຣໍ ທາຕຸກາມາ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຣຸຈິຍາ ທສ຺ສາມ, ຠຓຖ ກຕ຺ຖ ເທມາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ‘‘ຍຕ຺ຖ ອິຈ຺ຉຖ, ຕຕ຺ຖ ເທຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ສເຈ ປນ ເກວລໍ ‘‘ກຕ຺ຖ ເທມາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ‘‘ຍຕ຺ຖ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ປຣິໂຠຄໍ ວາ ລເຠຍ຺ຍ, ປຏິສງ຺ຂາຣໍ ວາ ລເຠຍ຺ຍ, ຈິຣຏ຺ຐິຕິໂກ ວາ ອສ຺ສ, ຍຕ຺ຖ ວາ ປນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທຕິ, ຕຕ຺ຖ ເທຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ອິຕິ ປາຬິມຸຕ຺ຕກວິນຍວິນິຈ຺ຉຍສງ຺ຄເຫ

ທານລກ຺ຂຓາທິວິນິຈ຺ຉຍກຖາ ສມຕ຺ຕາ.

໑໔. ປຖວີຂຓນວິນິຈ຺ຉຍກຖາ

໗໒. ປຖວີຕິ ທ຺ເວ ປຖວີ ຊາຕາ ຈ ປຖວີ ອຊາຕາ ຈ ປຖວີຕິ. ຕຕ຺ຖ ຊາຕາ ນາມ ປຖວີ ສຸທ຺ຘປໍສຸກາ ສຸທ຺ຘມຕ຺ຕິກາ ອປ຺ປປາສາຓາ ອປ຺ປສກ຺ຂຣາ ອປ຺ປກຐລາ ອປ຺ປມຣຸມ຺ພາ ອປ຺ປວາລຸກາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນປໍສຸກາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນມຕ຺ຕິກາ, ອທຑ຺ຒາປິ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ຊາຕາ ປຖວີ’’ຕິ. ໂຍປິ ປໍສຸປຸຎ຺ໂຊ ວາ ມຕ຺ຕິກາປຸຎ຺ໂຊ ວາ ອຕິເຣກຈາຕຸມາສໍ ໂອວຏ຺ໂຐ, ໂສປິ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ຊາຕາ ປຖວີ’’ຕິ. ອຊາຕາ ນາມ ປຖວີ ສຸທ຺ຘປາສາຓາ ສຸທ຺ຘສກ຺ຂຣາ ສຸທ຺ຘກຐລາ ສຸທ຺ຘມຣຸມ຺ພາ ສຸທ຺ຘວາລຸກາ ອປ຺ປປໍສຸກາ ອປ຺ປມຕ຺ຕິກາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນປາສາຓາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນສກ຺ຂຣາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນກຐລາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນມຣຸມ຺ພາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນວາລຸກາ, ທຑ຺ຒາປິ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ອຊາຕາ ປຖວີ’’ຕິ. ໂຍປິ ປໍສຸປຸຎ຺ໂຊ ວາ ມຕ຺ຕິກາປຸຎ຺ໂຊ ວາ ໂອມກຈາຕຸມາສໍ ໂອວຏ຺ໂຐ, ໂສປິ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ອຊາຕາ ປຖວີ’’ຕິ (ປາຈິ. ໘໔-໘໖).

ຕຕ຺ຖ ຊາຕປຖວິໍ ຂຓນ຺ຕສ຺ສ ຂຓາເປນ຺ຕສ຺ສ ວາ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໘໖) – ສເຈ ສຍໍ ຂຓຕິ, ປຫາເຣ ປຫາເຣ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ສເຈ ອຎ຺ຎໍ ອາຓາເປຕິ, ສກິໍ ອາຓຕ຺ໂຕ ສເຈປິ ສກລທິວສໍ ຂຓຕິ, ອາຓາປກສ຺ສ ເອກເມວ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ສເຈ ປນ ກຸສີໂຕ ໂຫຕິ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາຓາເປຕພ຺ໂພ, ຕໍ ອາຓາເປຕ຺ວາ ຂຓາເປນ຺ຕສ຺ສ ວາຈາຍ ວາຈາຍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ສເຈ ‘‘ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ຂຓາຫີ’’ຕິ ວທຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ຂຕາເຍວ ຫິ ໂປກ຺ຂຣຓີ ນາມ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ອຍໍ ກປ຺ປິຍໂວຫາໂຣ. ເອສ ນໂຍ ‘‘ວາປິໍ ຕຬາກໍ ອາວາຏໍ ຂຓາ’’ຕິອາທີສຸປິ. ‘‘ອິມໍ ໂອກາສໍ ຂຓ, ອິມສ຺ມິໍ ໂອກາເສ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ຂຓາ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ປນ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ກນ຺ທໍ ຂຓ, ມູລໍ ຂຓາ’’ຕິ ອນິຍເມຕ຺ວາ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ‘‘ອິມໍ ວລ຺ລິໍ ຂຓ, ອິມສ຺ມິໍ ໂອກາເສ ກນ຺ທໍ ວາ ມູລໍ ວາ ຂຓາ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

໗໓. ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ໂສເຘນ຺ເຕຫິ ໂຍ ກຸເຏຫິ ອຸສ຺ສິຎ຺ຈິຕຸໍ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ຕນຸກກທ຺ທໂມ, ຕໍ ອປເນຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ພຫໂລ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອາຕເປນ ສຸກ຺ຂກທ຺ທໂມ ຜລຕິ, ຕຕ຺ຣ ໂຍ ເຫຏ຺ຐາ ປຖວິຍາ ອສມ຺ພນ຺ໂຘ, ຕເມວ ອປເນຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຸທເກນ ຄຕຏ຺ຐາເນ ອຸທກປປ຺ປຏໂກ ນາມ ໂຫຕິ, ວາຕປຫາເຣນ ຈລຕິ, ຕໍ ອປເນຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ໂປກ຺ຂຣຓີອາທີນໍ ຕຏໍ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸທກສາມນ຺ຕາ ປຕຕິ. ສເຈ ໂອມກຈາຕຸມາສໍ ໂອວຏ຺ຐໍ, ຉິນ຺ທິຕຸໍ ຠິນ຺ທິຕຸໍ ວາ ວຏ຺ຏຕິ, ຈາຕຸມາສໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ອຸທເກເຍວ ປຕຕິ, ເທເວນ ອຕິເຣກຈາຕຸມາສໍ ໂອວຏ຺ເຐປິ ອຸທເກເຍວ ອຸທກສ຺ສ ປຕິຕຕ຺ຕາ ວຏ຺ຏຕິ.

ປາສາຓປິຏ຺ຐິຍໍ ໂສຓ຺ຑິໍ ຂຓນ຺ຕິ, ສເຈ ຕຕ຺ຖ ປຐມເມວ ສຸຂຸມຣຊໍ ປຕຕິ, ຕໍ ເທເວນ ໂອວຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ, ຈາຕຸມາສຈ຺ຈເຍນ ອກປ຺ປິຍປຖວີສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຸທເກ ປຣິຍາທິນ຺ເນ ໂສຓ຺ຑິໍ ໂສເຘນ຺ເຕຫິ ວິໂກເປຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປຐມເມວ ອຸທເກນ ປູຣຕິ, ປຈ຺ຉາ ຣຊໍ ປຕຕິ, ຕໍ ວິໂກເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕປິ ອຸທເກເຍວ ອຸທກໍ ປຕຕິ. ປິຏ຺ຐິປາສາເຓ ສຸຂຸມຣຊໍ ໂຫຕິ, ເທເວ ຜຸສາຍນ຺ເຕ ອລ຺ລີຍຕິ, ຕມ຺ປິ ຈາຕຸມາສຈ຺ຈເຍນ ວິໂກເປຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອກຕປພ຺ຠາເຣ ວມ຺ມິໂກ ອຸຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ, ຍຖາສຸຂໍ ວິໂກເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ອພ຺ໂຠກາເສ ອຸຏ຺ຐຫຕິ, ໂອມກຈາຕຸມາສໍ ໂອວຏ຺ໂຐເຍວ ວຏ຺ຏຕິ. ຣຸກ຺ຂາທີສຸ ອາຣຸຬ຺ຫອຸປຈິກມຕ຺ຕິກາຍມ຺ປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຄຓ຺ຑຸປ຺ປາທຄູຖມູສິກຸກ຺ກຣໂຄກຓ຺ຏກາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ໂຄກຓ຺ຏໂກ ນາມ ຄາວີນໍ ຂຸຣຈ຺ຉິນ຺ນກທ຺ທໂມ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສເຈ ປນ ເຫຏ຺ຐິມຕເລນ ຠູມິສມ຺ພນ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ເອກທິວສມ຺ປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ກສິຕຏ຺ຐາເນ ນງ຺ຄລຈ຺ຉິນ຺ນມຕ຺ຕິກາປິຓ຺ຑໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ເອເສວ ນໂຍ.

ປຸຣາຓເສນາສນໍ ໂຫຕິ ອຈ຺ຉທນໍ ວາ ວິນຏ຺ຐຈ຺ຉທນໍ ວາ ອຕິເຣກຈາຕຸມາສໍ ໂອວຏ຺ຐໍ ຊາຕປຖວີສງ຺ຂ຺ຍເມວ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕໂຕ ອວເສສໍ ຉທນິຏ຺ຐກໍ ວາ ໂຄປານສີອາທິກໍ ອຸປກຣຓໍ ວາ ‘‘ອິຏ຺ຐກໍ ຄຓ຺ຫາມິ, ໂຄປານສິໍ ຠິຕ຺ຕິປາທໍ ປທຣຕ຺ຖຣຓໍ ປາສາທຕ຺ຖມ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫາມີ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ມຕ຺ຕິກາ ປຕຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ, ຠິຕ຺ຕິມຕ຺ຕິກໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ປນ ອາປຕ຺ຕິ. ສເຈ ຍາ ຍາ ອຕິນ຺ຕາ, ຕໍ ຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ອນ຺ໂຕເຄເຫ ມຕ຺ຕິກາປຸຎ຺ໂຊ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ເອກທິວສໍ ໂອວຏ຺ເຐ ເຄຫໍ ຉາເທນ຺ຕິ. ສເຈ ສພ຺ໂພ ຕິນ຺ໂຕ, ຈາຕຸມາສຈ຺ຈເຍນ ຊາຕປຖວີເຍວ. ອຖສ຺ສ ອຸປຣິຠາໂຄເຍວ ຕິນ຺ໂຕ, ອນ຺ໂຕ ອຕິນ຺ໂຕ, ຍຕ຺ຕກໍ ຕິນ຺ຕໍ, ຕໍ ກປ຺ປິຍກາຣເກຫິ ກປ຺ປິຍໂວຫາເຣນ ອປນາເມຕ຺ວາ ເສສໍ ຍຖາສຸຂໍ ວຬຎ຺ເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ອຸທເກນ ເຕມິຕຕ຺ຕາ. ເອກາພທ຺ຘາເຍວ ຫິ ຊາຕປຖວີ ໂຫຕິ, ນ ອິຕຣາຕິ. ອພ຺ໂຠກາເສ ມຕ຺ຕິກາປາກາໂຣ ໂຫຕິ, ອຕິເຣກຈາຕຸມາສໍ ໂອວຏ຺ໂຐ ຊາຕປຖວີສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕຕ຺ຖ ລຄ຺ຄປໍສຸໍ ປນ ອລ຺ລຫຕ຺ເຖນ ຉຸປິຕ຺ວາ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ອິຏ຺ຐກປາກາໂຣ ໂຫຕິ, ເຍຠຸຍ຺ເຍນກຐລຏ຺ຐາເນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຍຖາສຸຂໍ ວິໂກເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອພ຺ໂຠກາເສ ຐິຕມຓ຺ຑປຕ຺ຖມ຺ຠໍ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ສຎ຺ຈາເລຕ຺ວາ ປຖວິໍ ວິໂກເປນ຺ເຕນ ຄເຫຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອຸຊຸກເມວ ອຸທ຺ຘຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຎ຺ຎມ຺ປິ ສຸກ຺ຂຣຸກ຺ຂໍ ສຸກ຺ຂຂາຓຸກໍ ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ເອເສວ ນໂຍ.

໗໔. ນວກມ຺ມຕ຺ຖໍ ຖມ຺ຠໍ ວາ ປາສາຓໍ ວາ ຣຸກ຺ຂໍ ວາ ທຓ຺ຑເກຫິ ອຸຈ຺ຈາເລຕ຺ວາ ປວຏ຺ເຏນ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຊາຕປຖວີ ຠິຊ຺ຊຕິ, ສເຈ ສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ປວຏ຺ເຏນ຺ຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ອຖ ປນ ເຕນ ອປເທເສນ ປຖວິໍ ຠິນ຺ທິຕຸກາມາເຍວ ໂຫນ຺ຕິ, ອາປຕ຺ຕິ. ສາຂາທີນິ ກຑ຺ຒນ຺ຕານມ຺ປິ ປຖວິຍໍ ທາຣູນິ ຜາເລນ຺ຕານມ຺ປິ ເອເສວ ນໂຍ. ປຖວິຍໍ ອຏ຺ຐິສູຈິກຓ຺ຏກາທີສຸປິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອາໂກເຏຕຸໍ ວາ ປເວເສຕຸໍ ວາ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ‘‘ປສ຺ສາວຘາຣາຍ ເວເຄນ ປຖວິໍ ຠິນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ປສ຺ສາວມ຺ປິ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຠິຊ຺ຊຕິ, ອາປຕ຺ຕິ, ‘‘ວິສມຠູມິໍ ສມໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສມ຺ມຊ຺ຊນິຍາ ຆໍສິຕຸມ຺ປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ວຕ຺ຕສີເສເນວ ຫິ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ເກຈິ ກຕ຺ຕຣຍຏ຺ຐິຍາ ຠູມິໍ ໂກຏ຺ເຏນ຺ຕິ, ປາທງ຺ຄຸຏ຺ຐເກນ ວິລິຂນ຺ຕິ, ‘‘ຈງ຺ກມິຕຏ຺ຐານໍ ທສ຺ເສສ຺ສາມາ’’ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຠູມິໍ ຠິນ຺ທນ຺ຕາ ຈງ຺ກມນ຺ຕິ, ສພ຺ພໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ວີຣິຍສມ຺ປຄ຺ຄຫຕ຺ຖໍ ປນ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ສຸທ຺ຘຈິຕ຺ເຕນ ຈງ຺ກມິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ຫຕ຺ຖໍ ໂຂວິສ຺ສາມາ’’ຕິ ປຖວິຍໍ ຆໍສນ຺ຕິ, ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອຆໍສນ຺ເຕນ ປນ ອລ຺ລຫຕ຺ຖໍ ປຖວິຍໍ ຐເປຕ຺ວາ ຣຊໍ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ເກຈິ ກຓ຺ຑຸກຈ຺ຉຸອາທີຫິ ອາພາຘິກາ ຉິນ຺ນຕຏາທີສຸ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄານິ ຆໍສນ຺ຕິ, ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຊາຕປຖວິໍ ທຫຕິ ວາ ທຫາເປຕິ ວາ, ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ອນ຺ຕມໂສ ປຕ຺ຕມ຺ປິ ປຈນ຺ໂຕ ຍຕ຺ຕເກສຸ ຐາເນສຸ ອຄ຺ຄິໍ ເທຕິ ວາ ທາເປຕິ ວາ, ຕຕ຺ຕການິ ປາຈິຕ຺ຕິຍານິ, ຕສ຺ມາ ປຕ຺ຕໍ ປຈນ຺ເຕນປິ ປຸພ຺ເພ ປກ຺ກຏ຺ຐາເນເຍວ ປຈິຕພ຺ໂພ. ອທຑ຺ຒາຍ ປຖວິຍາ ອຄ຺ຄິໍ ຐເປຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ປຕ຺ຕປຈນກປາລສ຺ສ ປນ ອຸປຣິ ອຄ຺ຄິໍ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ທາຣູນໍ ອຸປຣິ ຐເປຕິ, ໂສ ອຄ຺ຄິ ຕານິ ທຫນ຺ໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຖວິໍ ທຫຕິ, ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອິຏ຺ຐກກປາລາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕຕ຺ຣາປິ ຫິ ອິຏ຺ຐກາທີນໍເຍວ ອຸປຣິ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ກສ຺ມາ? ເຕສໍ ອນຸປາທານຕ຺ຕາ. ນ ຫິ ຕານິ ອຄ຺ຄິສ຺ສ ອຸປາທານສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ສຸກ຺ຂຂາຓຸສຸກ຺ຂຣຸກ຺ຂາທີສຸປິ ອຄ຺ຄິໍ ທາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ‘‘ປຖວິໍ ອປ຺ປຕ຺ຕເມວ ນິພ຺ພາເປຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເທຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ປຈ຺ຉາ ນິພ຺ພາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອວິສຍຕ຺ຕາ ອນາປຕ຺ຕິ. ຕິຓຸກ຺ກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຫຕ຺ເຖ ຑຍ຺ຫມາເນ ຠູມິຍໍ ປາເຕຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ປຕິຕຏ຺ຐາເນເຍວ ອຸປາທານໍ ທຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ທຑ຺ຒປຖວິຍາ ຈ ຍຕ຺ຕກໍ ຐານໍ ອຸສຸມາຍ ອນຸຄຕໍ, ສພ຺ພໍ ວິໂກເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ໂຍ ປນ ອຊານນໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອຣຓິສຫິເຕນ ອຄ຺ຄິໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖນ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ວທຕິ, ‘‘ຊາເລຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ‘‘ຫຕ຺ໂຖ ຑຍ຺ຫຕີ’’ຕິ ວທຕິ, ‘‘ຍຖາ ນ ຑຍ຺ຫຕິ, ຕຖາ ກໂຣຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ‘‘ຠູມິຍໍ ປາເຕຫີ’’ຕິ ປນ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ສເຈ ຫຕ຺ເຖ ຑຍ຺ຫມາເນ ປາເຕຕິ, ‘‘ປຖວິໍ ທຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອປາຕິຕຕ຺ຕາ ອນາປຕ຺ຕິ, ປຕິຕຏ຺ຐາເນ ປນ ອຄ຺ຄິໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອິມສ຺ສ ຖມ຺ຠສ຺ສ ອາວາຏໍ ຊານ, ມຫາມຕ຺ຕິກໍ ຊານ, ຖຸສມຕ຺ຕິກໍ ຊານ, ມຫາມຕ຺ຕິກໍ ເທຫິ, ຖຸສມຕ຺ຕິກໍ ເທຫິ, ມຕ຺ຕິກໍ ອາຫຣ, ປໍສຸໍ ອາຫຣ, ມຕ຺ຕິກາຍ ອຕ຺ໂຖ, ປໍສຸນາ ອຕ຺ໂຖ, ອິມສ຺ສ ຖມ຺ຠສ຺ສ ອາວາຏໍ ກປ຺ປິຍໍ ກໂຣຫິ, ອິມໍ ມຕ຺ຕິກໍ ກປ຺ປິຍໍ ກໂຣຫິ, ອິມໍ ປໍສຸໍ ກປ຺ປິຍໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ເອວໍ ກປ຺ປິຍໂວຫາເຣນ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກາຣາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຎ຺ຎວິຫິໂຕ ເກນຈິ ສທ຺ຘິໍ ກິຎ຺ຈິ ກເຖນ຺ໂຕ ປາທງ຺ຄຸຏ຺ຐເກນ ກຕ຺ຕຣຍຏ຺ຐິຍາ ວາ ປຖວິໍ ວິລິຂນ຺ໂຕ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອວໍ ອສຕິຍາ ວິລິຂນ຺ຕສ຺ສ ຠິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ວາ ອນາປຕ຺ຕິ.

ອິຕິ ປາຬິມຸຕ຺ຕກວິນຍວິນິຈ຺ຉຍສງ຺ຄເຫ

ປຖວີຂຓນວິນິຈ຺ຉຍກຖາ ສມຕ຺ຕາ.

໑໕. ຠູຕຄາມວິນິຈ຺ຉຍກຖາ

໗໕. ຠູຕຄາໂມຕິ ປຎ຺ຈຫິ ພີເຊຫິ ຊາຕານໍ ຣຸກ຺ຂລຕາທີນເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕຕ຺ຣິມານິ ປຎ຺ຈ ພີຊານິ – ມູລພີຊໍ ຂນ຺ຘພີຊໍ ຜຬຸພີຊໍ ອຄ຺ຄພີຊໍ ພີຊພີຊນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ມູລພີຊໍ ນາມ ຫລິທ຺ທິ ສິງ຺ຄິເວຣໍ ວຈາ ວຈຕ຺ຕໍ ອຕິວິສໍ ກຏຸກໂຣຫິຓີ ອຸສີຣໍ ຠທ຺ທມຸຕ຺ຕກໍ, ຍານິ ວາ ປນຎ຺ຎານິປິ ອຕ຺ຖິ ມູເລ ຊາຍນ຺ຕິ ມູເລ ສຎ຺ຊາຍນ຺ຕິ, ເອຕໍ ມູລພີຊໍ ນາມ. ຂນ຺ຘພີຊໍ ນາມ ອສ຺ສຕ຺ໂຖ ນິຄ຺ໂຣໂຘ ປິລກ຺ໂຂ ອຸທຸມ຺ພໂຣ ກຈ຺ຉໂກ ກປິຕ຺ຖໂນ, ຍານິ ວາ ປນຎ຺ຎານິປິ ອຕ຺ຖິ ຂນ຺ເຘ ຊາຍນ຺ຕິ ຂນ຺ເຘ ສຎ຺ຊາຍນ຺ຕິ, ເອຕໍ ຂນ຺ຘພີຊໍ ນາມ. ຜຬຸພີຊໍ ນາມ ອຸຈ຺ຉຸ ເວຬຸ ນໂຬ, ຍານິ ວາ ປນຎ຺ຎານິປິ ອຕ຺ຖິ ປພ຺ເພ ຊາຍນ຺ຕິ ປພ຺ເພ ສຎ຺ຊາຍນ຺ຕິ, ເອຕໍ ຜຬຸພີຊໍ ນາມ. ອຄ຺ຄພີຊໍ ນາມ ອຊ຺ຊຸກໍ ຜຓິຊ຺ຊກໍ ຫິຣິເວຣໍ, ຍານິ ວາ ປນຎ຺ຎານິປິ ອຕ຺ຖິ ອຄ຺ເຄ ຊາຍນ຺ຕິ ອຄ຺ເຄ ສຎ຺ຊາຍນ຺ຕິ, ເອຕໍ ອຄ຺ຄພີຊໍ ນາມ. ພີຊພີຊໍ ນາມ ປຸພ຺ພຓ຺ຓໍ ອປຣຓ຺ຓໍ, ຍານິ ວາ ປນຎ຺ຎານິປິ ອຕ຺ຖິ ພີເຊ ຊາຍນ຺ຕິ ພີເຊ ສຎ຺ຊາຍນ຺ຕິ, ເອຕໍ ພີຊພີຊໍ ນາມ (ປາຈິ. ໙໑). ຕຕ຺ຖ ຠູຕຄາເມ ຠູຕຄາມສຎ຺ຎີ ຉິນ຺ທຕິ ວາ ຉິນ຺ທາເປຕິ ວາ ຠິນ຺ທຕິ ວາ ຠິນ຺ທາເປຕິ ວາ ປຈຕິ ວາ ປຈາເປຕິ ວາ, ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ຠູຕຄາມຎ຺ຫິ ວິໂກເປນ຺ຕສ຺ສ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ຠູຕຄາມປຣິໂມຈິຕໍ ປຎ຺ຈວິຘມ຺ປິ ພີຊຄາມໍ ວິໂກເປນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ.

໗໖. ພີຊຄາມຠູຕຄາໂມ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໙໒໒) ນາເມສ ອຕ຺ຖິ ອຸທກຏ຺ໂຐ, ອຕ຺ຖິ ຖລຏ຺ໂຐ. ຕຕ຺ຖ ອຸທກຏ຺ໂຐ ສາສປມຕ຺ຕິກຕິລພີຊກາທິເຠທາ ສປຓ຺ຓິກາ ຈ ອປຓ຺ຓິກາ ຈ ສພ຺ພາ ເສວາລຊາຕິ, ອນ຺ຕມໂສ ອຸທກປປ຺ປຏກໍ ອຸປາທາຍ ‘‘ຠູຕຄາໂມ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຸທກປປ຺ປຏໂກ ນາມ ອຸປຣິ ຖທ຺ໂຘ ຜຣຸສວຓ຺ໂຓ ເຫຏ຺ຐາ ມຸທຸ ນີລວຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ເສວາລສ຺ສ ມູລໍ ໂອຣຸຫິຕ຺ວາ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ, ຕສ຺ສ ປຖວີ ຐານໍ. ໂຍ ອຸທເກ ສຎ຺ຈຣຕິ, ຕສ຺ສ ອຸທກໍ. ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ວິໂກເປນ຺ຕສ຺ສ, ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ວາ ຐານນ຺ຕຣໍ ສງ຺ກາເມນ຺ຕສ຺ສ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ອຸທເກ ສຎ຺ຈຣນ຺ຕໍ ວິໂກເປນ຺ຕສ຺ເສວ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ຫຕ຺ເຖຫິ ປນ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ວິຍູຫິຕ຺ວາ ນຫາຍິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສກລຎ຺ຫິ ອຸທກໍ ຕສ຺ສ ຐານໍ, ຕສ຺ມາ ນ ໂສ ເອຕ຺ຕາວຕາ ຐານນ຺ຕຣໍ ສງ຺ກາມິໂຕ ໂຫຕິ. ອຸທກໂຕ ປນ ອຸທເກນ ວິນາ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອຸກ຺ຂິປິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອຸທເກນ ສທ຺ຘິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຸນ ອຸທເກ ປກ຺ຂິປິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຸປ຺ປລິນິປທຸມິນິອາທີນິ ຊລຊວລ຺ລິຕິຓານິ ອຸທກໂຕ ອຸທ຺ຘຣນ຺ຕສ຺ສ ວາ ຕຕ຺ເຖວ ວິໂກເປນ຺ຕສ຺ສ ວາ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ປເຣຫິ ອຸປ຺ປາຏິຕານິ ວິໂກເປນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ. ຕານິ ຫິ ພີຊຄາເມ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕິລພີຊກສາສປມຕ຺ຕິກເສວາໂລປິ ອຸທກໂຕ ອຸທ຺ຘໂຏ ອມິລາໂຕ ອຄ຺ຄພີຊສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍາທີສຸ ‘‘ອນນ຺ຕກຕິລພີຊກອຸທກປປ຺ປຏກາທີນິ ທຸກ຺ກຏວຕ຺ຖູນີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຖ ກາຣຓໍ ນ ທິສ຺ສຕິ. ອນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ສມ຺ປຸຓ຺ຓຠູຕຄາມໍ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ທຸກ຺ກຏ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕມ຺ປິ ນ ສເມຕິ. ຠູຕຄາເມ ຫິ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ພີຊຄາເມ ທຸກ຺ກຏໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອສມ຺ປຸຓ຺ຓຠູຕຄາໂມ ນາມ ຕຕິໂຍ ໂກຏ຺ຐາໂສ ເນວ ປາຬິຍໍ, ນ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ອາຄໂຕ, ອເຖຕໍ ພີຊຄາມສງ຺ຄຫໍ ຄມິສ຺ສຕີຕິ, ຕມ຺ປິ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ ອຠູຕຄາມມູລຕ຺ຕາ ຕາທິສສ຺ສ ພີຊຄາມສ຺ສາຕິ. ອປິຈ ‘‘ຄຣຸກລຫຸເກສຸ ຄຣຸເກ ຐາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ເອຕໍ ວິນຍລກ຺ຂຓໍ.

ຖລຏ຺ເຐ ຉິນ຺ນຣຸກ຺ຂານໍ ອວສິຏ຺ໂຐ ຫຣິຕຂາຓຸ ນາມ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ກກຸຘກຣຎ຺ຊປິຍງ຺ຄຸປນສາທີນໍ ຂາຓຸ ອຸທ຺ຘໍ ວຑ຺ຒຕິ, ໂສ ຠູຕຄາເມນ ສງ຺ຄຫິໂຕ. ຕາລນາຬິເກຣາທີນໍ ຂາຓຸ ອຸທ຺ຘໍ ນ ວຑ຺ຒຕິ, ໂສ ພີຊຄາເມນ ສງ຺ຄຫິໂຕ. ກທລິຍາ ປນ ອຜລິຕາຍ ຂາຓຸ ຠູຕຄາເມນ ສງ຺ຄຫິໂຕ, ຜລິຕາຍ ພີຊຄາເມນ. ກທລີ ປນ ຜລິຕາ ຍາວ ນີລປຓ຺ຓາ, ຕາວ ຠູຕຄາເມເນວ ສງ຺ຄຫິຕາ, ຕຖາ ຜລິໂຕ ເວຬຸ. ຍທາ ປນ ອຄ຺ຄໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຸສ຺ສຕິ, ຕທາ ພີຊຄາເມນ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ກຕຣພີຊຄາເມນ? ຜຬຸພີຊຄາເມນ. ກິໍ ຕໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ? ນ ກິຎ຺ຈິ. ຍທິ ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ຠູຕຄາເມນ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ອິນ຺ທສາລາທິຣຸກ຺ເຂ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຣາສິໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ກິຎ຺ຈາປິ ຣາສິກຕທຓ຺ຑເກຫິ ຣຕນປ຺ປມາຓາປິ ສາຂາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ, ພີຊຄາເມເນວ ປນ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ມຓ຺ຑປຕ຺ຖາຍ ວາ ວຕິອຕ຺ຖາຍ ວາ ວລ຺ລິອາໂຣປນຕ຺ຖາຍ ວາ ຠູມິຍໍ ນິຂຓນ຺ຕິ, ມູເລສຸ ເຈວ ປຓ຺ເຓສຸ ຈ ນິຄ຺ຄເຕສຸ ປຸນ ຠູຕຄາມສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ມູລມຕ຺ເຕສຸ ປນ ປຓ຺ຓມຕ຺ເຕສຸ ວາ ນິຄ຺ຄເຕສຸປິ ພີຊຄາເມນ ສງ຺ຄຫິຕາ ເອວ.

ຍານິ ການິຈິ ພີຊານິ ປຖວິຍໍ ວາ ອຸທເກນ ສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຐປິຕານິ, ກປາລາທີສຸ ວາ ອລ຺ລປໍສຸໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ສພ຺ພານິ ມູລມຕ຺ເຕ ວາ ປຓ຺ຓມຕ຺ເຕ ວາ ນິຄ຺ຄເຕປິ ພີຊານິເຍວ. ສເຈປິ ມູລານິ ຈ ອຸປຣິ ອງ຺ກຸໂຣ ຈ ນິຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ, ຍາວ ອງ຺ກຸໂຣ ຫຣິໂຕ ນ ໂຫຕິ, ຕາວ ພີຊານິເຍວ. ມຸຄ຺ຄາທີນໍ ປນ ປຓ຺ເຓສຸ ອຸຏ຺ຐິເຕສຸ, ວີຫິອາທີນໍ ວາ ອງ຺ກຸເຣ ຫຣິເຕ ນີລວຓ຺ເຓ ຊາເຕ ຠູຕຄາມສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕາລຏ຺ຐີນໍ ປຐມໍ ສູກຣທາຐາ ວິຍ ມູລໍ ນິຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ, ນິຄ຺ຄເຕປິ ຍາວ ອຸປຣິ ປຕ຺ຕວຏ຺ຏິ ນ ນິຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ, ຕາວ ພີຊຄາໂມ ນາມເຍວ. ນາຬິເກຣສ຺ສ ຕຈໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ທນ຺ຕສູຈິ ວິຍ ອງ຺ກຸໂຣ ນິຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ, ຍາວ ມິຄສິງ຺ຄສທິສາ ນີລປຕ຺ຕວຏ຺ຏິ ນ ໂຫຕິ, ຕາວ ພີຊຄາໂມເຍວ. ມູເລ ອນິຄ຺ຄເຕປິ ຕາທິສາຍ ປຕ຺ຕວຏ຺ຏິຍາ ຊາຕາຍ ອມູລກຠູຕຄາເມ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

ອມ຺ພຏ຺ຐິອາທີນິ ວີຫິອາທີຫິ ວິນິຈ຺ຉິນິຕພ຺ພານິ. ວນ຺ທາກາ ວາ ອຎ຺ຎາ ວາ ຍາ ກາຈິ ຣຸກ຺ເຂ ຊາຍິຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂໍ ໂອຕ຺ຖຣຕິ, ຣຸກ຺ໂຂວ ຕສ຺ສາ ຐານໍ, ຕໍ ວິໂກເປນ຺ຕສ຺ສ ວາ ຕໂຕ ອຸທ຺ຘຣນ຺ຕສ຺ສ ວາ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ເອກາ ອມູລິກາ ລຕາ ໂຫຕິ, ອງ຺ຄຸລິເວຐໂກ ວິຍ ວນປ຺ປຄຸມ຺ພທຓ຺ຑເກ ເວເຐຕິ, ຕສ຺ສາປິ ອຍເມວ ວິນິຈ຺ຉໂຍ. ເຄຫປມຸຂປາກາຣເວທິກາ ເຈຕິຍາທີສຸ ນີລວຓ຺ໂຓ ເສວາໂລ ໂຫຕິ, ຍາວ ທ຺ເວ ຕີຓິ ປຕ຺ຕານິ ນ ສຎ຺ຊາຍນ຺ຕິ, ຕາວ ອຄ຺ຄພີຊສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ປຕ຺ເຕສຸ ຊາເຕສຸ ປາຈິຕ຺ຕິຍວຕ຺ຖຸ, ຕສ຺ມາ ຕາທິເສສຸ ຐາເນສຸ ສຸຘາເລປມ຺ປິ ທາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນນ ລິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປຣິ ສິເນຫເລໂປ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ນິທາຆສມເຍ ສຸກ຺ຂເສວາໂລ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕໍ ສມ຺ມຸຎ຺ຊນີອາທີຫິ ຆໍສິຕ຺ວາ ອປເນຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປານີຍຆຏາທີນໍ ພຫິ ເສວາໂລ ທຸກ຺ກຏວຕ຺ຖຸ, ອນ຺ໂຕ ອພ຺ໂພຫາຣິໂກ, ທນ຺ຕກຏ຺ຐປູວາທີສຸ ກຓ຺ຓກມ຺ປິ ອພ຺ໂພຫາຣິກເມວ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ສເຈ ເຄຣຸກປຣິກມ຺ມກຕາ ຠິຕ຺ຕິ ກຓ຺ຓກິຕາ ໂຫຕິ, ໂຈຬກໍ ເຕເມຕ຺ວາ ປີເຬຕ຺ວາ ປມຊ຺ຊິຕພ຺ພາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໖໖).

໗໗. ປາສາຓຊາຕິ ປາສາຓທທ຺ທຸເສວາລເສເລຍ຺ຍກາທີນິ ອຫຣິຕວຓ຺ຓານິ ອປຕ຺ຕການິ ຈ ທຸກ຺ກຏວຕ຺ຖຸການິ. ອຫິຈ຺ຉຕ຺ຕກໍ ຍາວ ມກຸຏໍ ໂຫຕິ, ຕາວ ທຸກ຺ກຏວຕ຺ຖຸ, ປຸປ຺ຜິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອພ຺ໂພຫາຣິກໍ, ອລ຺ລຣຸກ຺ຂໂຕ ປນ ອຫິຈ຺ຉຕ຺ຕກໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຣຸກ຺ຂຕຈໍ ວິໂກເປຕິ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ຣຸກ຺ຂປປຏິກາຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຍາ ປນ ອິນ຺ທສາລກກຸຘາທີນໍ ປປຏິກາ ຣຸກ຺ຂໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ນິຍ຺ຍາສມ຺ປິ ຣຸກ຺ຂໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ຐິຕໍ ສຸກ຺ຂຣຸກ຺ເຂ ວາ ລຄ຺ຄໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອລ຺ລຣຸກ຺ຂໂຕ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ລາຂາຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຣຸກ຺ຂໍ ຈາເລຕ຺ວາ ປຓ຺ຑຸປລາສໍ ວາ ປຣິຓຕກຓິກາຣາທິປຸປ຺ຜໍ ວາ ປາເຕນ຺ຕສ຺ສ ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວ. ຫຕ຺ຖກຸກ຺ກຸຈ຺ເຈນ ມຸທຸເກສຸ ອິນ຺ທສາລນຸຫີຂນ຺ຘາທີສຸ ວາ ຕຕ຺ຖຊາຕກຕາລປຓ຺ຓາທີສຸ ວາ ອກ຺ຂຣໍ ຉິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສາມເຓຣານໍ ປຸປ຺ຜໍ ໂອຈິນນ຺ຕານໍ ສາຂໍ ໂອນາເມຕ຺ວາ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເຕຫິ ປນ ປຸປ຺ເຜຫິ ປານີຍໍ ນ ວາເສຕພ຺ພໍ, ປານີຍວາສຕ຺ຖິເກນ ສາມເຓຣໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ໂອຈິນາເປຕພ຺ພານິ. ຜລສາຂາປິ ອຕ຺ຕນາ ຂາທິຕຸກາເມນ ນ ໂອນາເມຕພ຺ພາ, ສາມເຓຣໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຜລໍ ຄາຫາເປຕພ຺ພໍ. ກິຎ຺ຈິ ຄຈ຺ຉໍ ວາລຕໍ ວາ ອຸປ຺ປາເຏນ຺ເຕຫິ ສາມເຓເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກຑ຺ຒິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ເຕສໍ ປນ ອຸສ຺ສາຫຊນນຕ຺ຖໍ ອນາກຑ຺ຒນ຺ເຕນ ກຑ຺ຒນາກາຣໍ ທສ຺ເສນ຺ເຕນ ວິຍ ອຄ຺ເຄ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເຍສໍ ຣຸກ຺ຂານໍ ສາຂາ ຣຸຫຕິ, ເຕສໍ ສາຂໍ ມກ຺ຂິກພີຊນາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ກປ຺ປິຍໍ ອກາຣາເປຕ຺ວາ ຄຫິຕໍ, ຕເຈ ວາ ປຕ຺ເຕ ວາ ອນ຺ຕມໂສ ນເຂນປິ ວິເລຂນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ. ອລ຺ລສິງ຺ຄິເວຣາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສເຈ ປນ ກປ຺ປິຍໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ສີຕເລ ປເທເສ ຐປິຕສ຺ສ ມູລໍ ສຎ຺ຊາຍຕິ, ອຸປຣິຠາເຄ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ອງ຺ກຸໂຣ ຊາຍຕິ, ເຫຏ຺ຐາຠາເຄ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ມູເລ ຈ ອງ຺ກຸເຣ ຈ ຊາເຕ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

‘‘ສມ຺ມຸຎ຺ຊນີສລາກາຍປິ ຕິຓານິ ຉິນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠູມິຍໍ ສມ຺ມຊ຺ຊນ຺ໂຕ ສຍໍ ວາ ຉິນ຺ທຕິ, ອຎ຺ເຎນ ວາ ເຉທາເປຕິ, ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຈງ຺ກມນ຺ໂຕປິ ‘‘ຉິຊ຺ຊນກໍ ຉິຊ຺ຊຕຸ, ຠິຊ຺ຊນກໍ ຠິຊ຺ຊຕຸ, ຈງ຺ກມິຕຏ຺ຐານໍ ທສ຺ເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ປາເທຫິ ອກ຺ກມນ຺ໂຕ ຕິຓວລ຺ລິອາທີນິ ສຍໍ ວາ ຉິນ຺ທຕິ, ອຎ຺ເຎນ ວາ ເຉທາເປຕິ, ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈປິ ຫິ ຕິຓໍ ວາ ລຕໍ ວາ ຄນ຺ຖິໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຠິຊ຺ຊຕິ, ຄນ຺ຖິມ຺ປິ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຕາລຣຸກ຺ຂາທີສຸ ປນ ໂຈຣານໍ ອນາຣຸຫຓຕ຺ຖາຍ ທາຣຸມກ຺ກຏກໍ ອາໂກເຏນ຺ຕິ, ກຓ຺ຏເກ ພນ຺ຘນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ເອວໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ທາຣຸມກ຺ກຏໂກ ຣຸກ຺ເຂ ອລ຺ລີນມຕ຺ໂຕວ ໂຫຕິ, ຣຸກ຺ຂໍ ນ ປີເຬຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ຣຸກ຺ຂໍ ຉິນ຺ທ, ລຕໍ ຉິນ຺ທ, ກນ຺ທໍ ວາ ມູລໍ ວາ ອຸປ຺ປາເຏຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ອນິຍມິຕຕ຺ຕາ. ນິຍເມຕ຺ວາ ປນ ‘‘ອິມໍ ຣຸກ຺ຂໍ ຉິນ຺ທາ’’ຕິອາທິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ນາມໍ ຄເຫຕ຺ວາປິ ‘‘ອມ຺ພຣຸກ຺ຂໍ ຈຕຸຣໍສວລ຺ລິໍ ອາລຸວກນ຺ທໍ ມຸຎ຺ຊຕິຓໍ ອສຸກຣຸກ຺ຂຈ຺ຉລ຺ລິໍ ຉິນ຺ທ ຠິນ຺ທ ອຸປ຺ປາເຏຫີ’’ຕິອາທິວຈນມ຺ປິ ອນິຍມິຕເມວ ໂຫຕິ. ‘‘ອິມໍ ອມ຺ພຣຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິອາທິວຈນເມວ ຫິ ນິຍມິຕໍ ນາມ, ຕໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ປຕ຺ຕມ຺ປິ ປຈິຕຸກາໂມ ຕິຓາທີນໍ ອຸປຣິ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອຄ຺ຄິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສຍໍ ວາ ປຈຕິ, ອຎ຺ເຎນ ວາ ປຈາເປຕິ, ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອນິຍເມຕ຺ວາ ປນ ‘‘ມຸຄ຺ເຄ ປຈ, ມາເສ ປຈາ’’ຕິອາທິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ‘‘ອິເມ ມຸຄ຺ເຄ ປຈາ’’ຕິ ເອວໍ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອິມໍ ມູລເຠສຊ຺ຊໍ ຊານ, ອິມໍ ມູລໍ ວາ ປຓ຺ຓໍ ວາ ເທຫິ, ອິມໍ ຣຸກ຺ຂໍ ວາ ລຕໍ ວາ ອາຫຣ, ອິມິນາ ປຸປ຺ເຜນ ຜເລນ ວາ ອຕ຺ໂຖ, ອິມໍ ຣຸກ຺ຂໍ ວາ ລຕໍ ວາ ຜລໍ ວາ ກປ຺ປິຍໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ເອວໍ ປນ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຠູຕຄາມປຣິໂມຈິຕໍ ກຕໍ ໂຫຕິ.

໗໘. ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ເຕນ ປນ ພີຊຄາມປຣິໂມຈນຕ຺ຖໍ ປຸນ ກປ຺ປິຍໍ ກາຣາເປຕພ຺ພໍ. ກປ຺ປິຍກຣຓຎ຺ເຈຕ຺ຖ ອິມິນາ ສຸຕ຺ຕານຸສາເຣນ ເວທິຕພ຺ພໍ –

‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ສມຓກປ຺ເປຫິ ຜລໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ອຄ຺ຄິປຣິຊິຕໍ ສຕ຺ຖປຣິຊິຕໍ ນຂປຣິຊິຕໍ ອພີຊໍ ນິພ຺ພຏ຺ຏພີຊຎ຺ເຎວ ປຎ຺ຈມ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໕໐).

ຕຕ຺ຖ ອຄ຺ຄິປຣິຊິຕນ຺ຕິ ອຄ຺ຄິນາ ປຣິຊິຕໍ ອຘິຠູຕໍ ທຑ຺ຒໍ ຜຸຏ຺ຐນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຕ຺ຖປຣິຊິຕນ຺ຕິ ສຕ຺ເຖນ ປຣິຊິຕໍ ອຘິຠູຕໍ ຉິນ຺ນໍ ວິທ຺ຘໍ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອສ ນໂຍ ນຂປຣິຊິເຕ. ອພີຊນິພ຺ພຏ຺ຏພີຊານິ ສຍເມວ ກປ຺ປິຍານິ. ອຄ຺ຄິນາ ກປ຺ປິຍໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ກຏ຺ຐຄ຺ຄິໂຄມຍຄ຺ຄິອາທີສຸ ເຍນ ເກນຈິ ອນ຺ຕມໂສ ໂລຫຂຓ຺ເຑນປິ ອາທິຕ຺ເຕນ ກປ຺ປິຍໍ ກາຕພ຺ພໍ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ເອກເທເສ ຜຸສນ຺ເຕນ ‘‘ກປ຺ປິຍ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາວ ກາຕພ຺ພໍ. ສຕ຺ເຖນ ກໂຣນ຺ເຕນ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ໂລຫມຍສຕ຺ຖສ຺ສ ອນ຺ຕມໂສ ສູຈິນຂຈ຺ເຉທນານມ຺ປິ ຕຸຓ຺ເຑນ ວາ ຘາຣາຍ ວາ ເຉທໍ ວາ ເວຘໍ ວາ ທສ຺ເສນ຺ເຕນ ‘‘ກປ຺ປິຍ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາວ ກາຕພ຺ພໍ. ນເຂນ ກປ຺ປິຍໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ປູຕິນເຂນ ນ ກາຕພ຺ພໍ, ມນຸສ຺ສານໍ ປນ ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆທີປິມກ຺ກຏານໍ ສກຸນ຺ຕານຎ຺ຈ ນຂາ ຕິຂິຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕຫິ ກາຕພ຺ພໍ. ອສ຺ສມຫິໍສສູກຣມິຄໂຄຣູປາທີນໍ ຂຸຣາ ອຕິຂິຓາ, ເຕຫິ ນ ກາຕພ຺ພໍ, ກຕມ຺ປິ ອກຕໍ ໂຫຕິ. ຫຕ຺ຖິນຂາ ປນ ຂຸຣາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕຫິ ຈ ວຏ຺ຏຕິ. ເຍຫິ ປນ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ເຕຫິ ຕຕ຺ຖຊາຕເກຫິປິ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຄຫິຕເກປິ ເຉທໍ ວາ ເວຘໍ ວາ ທສ຺ເສນ຺ເຕນ ‘‘ກປ຺ປິຍ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາວ ກາຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຖ ສເຈປິ ພີຊານໍ ປພ຺ພຕມຕ຺ໂຕ ຣາສິ, ຣຸກ຺ຂສຫສ຺ສໍ ວາ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກາພທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ອຸຈ຺ຉູນໍ ວາ ມຫາຠາໂຣ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐປິໂຕ ໂຫຕິ, ເອກສ຺ມິໍ ພີເຊ ວາ ຣຸກ຺ຂສາຂາຍ ວາ ອຸຈ຺ຉຸມ຺ຫິ ວາ ກປ຺ປິເຍ ກເຕ ສພ຺ພໍ ກຕໍ ໂຫຕິ. ອຸຈ຺ຉູ ຈ ທາຣູນິ ຈ ເອກໂຕ ພທ຺ຘານິ ໂຫນ຺ຕິ, ‘‘ອຸຈ຺ຉຸໍ ກປ຺ປິຍໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ທາຣຸໍ ວິຊ຺ຌຕິ, ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ສເຈ ປນ ຍາຍ ຣຊ຺ຊຸຍາ ວາ ວລ຺ລິຍາ ວາ ພທ຺ຘານິ, ຕໍ ວິຊ຺ຌຕິ, ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອຸຈ຺ຉຸຂຓ຺ຑານໍ ປຈ຺ຉິໍ ປູເຣຕ຺ວາ ອາຫຣນ຺ຕິ, ເອກສ຺ມິໍ ຂຓ຺ເຑ ກປ຺ປິເຍ ກເຕ ສພ຺ພໍ ກຕເມວ. ມຣີຈປກ຺ກາທີຫິ ຈ ມິສ຺ເສຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕໍ ອາຫຣນ຺ຕິ, ‘‘ກປ຺ປິຍໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສເຈປິ ຠຕ຺ຕສິຕ຺ເຖ ວິຊ຺ຌຕິ, ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ຕິລຕຓ຺ຑຸລາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຍາຄຸຍາ ປກ຺ຂິຕ຺ຕານິ ປນ ເອກາພທ຺ຘານິ ຫຸຕ຺ວາ ນ ສນ຺ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ເອກເມກໍ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ກປ຺ປິຍໍ ກາຕພ຺ພເມວ. ກປິຕ຺ຖຜລາທີນໍ ອນ຺ໂຕ ມິຎ຺ຊໍ ກຏາຫໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ສຎ຺ຈຣຕິ, ຠິນ຺ທາເປຕ຺ວາ ກປ຺ປິຍໍ ກາຣາເປຕພ຺ພໍ, ເອກາພທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ກຏາເຫປິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ອິຕິ ປາຬິມຸຕ຺ຕກວິນຍວິນິຈ຺ຉຍສງ຺ຄເຫ

ຠູຕຄາມວິນິຈ຺ຉຍກຖາ ສມຕ຺ຕາ.

໑໖. ສຫເສຍ຺ຍວິນິຈ຺ຉຍກຖາ

໗໙. ທຸວິຘໍ ສຫເສຍ຺ຍກນ຺ຕິ ‘‘ໂຍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນນ ອຸຕ຺ຕຣິທິຣຕ຺ຕຕິຣຕ຺ຕໍ ສຫເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຍ຺ຍ, ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ (ປາຈິ. ໔໙). ໂຍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ມາຕຸຄາເມນ ສຫເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຍ຺ຍ, ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ໕໖) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ ສຫເສຍ຺ຍສິກ຺ຂາປທທ຺ວຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໕໐-໕໑) – ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນນ ສທ຺ຘິໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຣຕ຺ຕີນໍ ອຸປຣິ ຈຕຸຕ຺ຖທິວເສ ອຕ຺ຖງ຺ຄເຕ ສູຣິເຍ ສພ຺ພຈ຺ຉນ຺ນສພ຺ພປຣິຈ຺ຉນ຺ເນ ເຍຠຸຍ຺ຍຈ຺ຉນ຺ນເຍຠຸຍ຺ຍປຣິຈ຺ຉນ຺ເນ ວາ ເສນາສເນ ປຸພ຺ພາປຣິເຍນ ວາ ເອກກ຺ຂເຓ ວາ ນິປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ຕຕ຺ຖ ຉທນໍ ອນາຫຈ຺ຈ ທິຍຑ຺ຒຫຕ຺ຖຸພ຺ເພເຘນ ປາກາຣາທິນາ ເຍນ ເກນຈິ ປຣິຈ຺ຉນ຺ນມ຺ປິ ສພ຺ພປຣິຈ຺ຉນ຺ນມິຈ຺ເຈວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍໍ ເສນາສນໍ ອຸປຣິ ປຎ຺ຈຫິ ຉທເນຫິ ອຎ຺ເຎນ ວາ ເກນຈິ ສພ຺ພເມວ ປຣິຈ຺ຉນ຺ນໍ, ອິທໍ ສພ຺ພຈ຺ຉນ຺ນໍ ນາມ ເສນາສນໍ. ອຏ຺ຐກຖາສຸ ປນ ປາກຏໂວຫາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວາຈຸຄ຺ຄຕວເສນ ‘‘ສພ຺ພຈ຺ຉນ຺ນໍ ນາມ ປຎ຺ຈຫິ ຉທເນຫິ ຉນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ຈາປິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຖ ໂຂ ທຸສ຺ສກຸຏິຍໍ ສຍນ຺ຕສ຺ສປິ ນ ສກ຺ກາ ອນາປຕ຺ຕິ ກາຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປຏິຈ຺ຉາທນສມຕ຺ຖໍ ອິຘ ຉທນຎ຺ຈ ປຣິຈ຺ຉນ຺ນຎ຺ຈ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປຎ຺ຈວິຘຈ຺ຉທເນເຍວ ຫິ ຄຍ຺ຫມາເນ ປທຣຈ຺ຉນ຺ເນປິ ສຫເສຍ຺ຍາ ນ ຠເວຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ຍໍ ເສນາສນໍ ຠູມິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວຉທນໍ ອາຫຈ຺ຈ ປາກາເຣນ ວາ ອຎ຺ເຎນ ວາ ເກນຈິ ອນ຺ຕມໂສ ວຕ຺ເຖນປິ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ອິທໍ ສພ຺ພປຣິຈ຺ຉນ຺ນໍ ນາມ ເສນາສນໍ. ຉທນໍ ອນາຫຈ຺ຈ ສພ຺ພນ຺ຕິເມນ ປຣິຍາເຍນ ທິຍຑ຺ຒຫຕ຺ຖຸພ຺ເພເຘນ ປາກາຣາທິນາ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕມ຺ປິ ສພ຺ພປຣິຈ຺ຉນ຺ນເມວ. ຍສ຺ສ ປນ ອຸປຣິ ພຫຸຕຣໍ ຐານໍ ຉນ຺ນໍ, ອປ຺ປໍ ອຈ຺ຉນ຺ນໍ, ສມນ຺ຕໂຕ ວາ ພຫຸຕຣໍ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ອປ຺ປໍ ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ອິທໍ ເຍຠຸຍ຺ເຍນຉນ຺ນໍ ເຍຠຸຍ຺ເຍນປຣິຈ຺ຉນ຺ນໍ ນາມ.

ອິມິນາ ລກ຺ຂເຓນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສເຈປິ ສຕ຺ຕຠູມິໂກ ປາສາໂທ ເອກູປຈາໂຣ ໂຫຕິ, ສຕຄພ຺ຠໍ ວາ ຈຕຸສາລໍ, ເອກໍ ເສນາສນມິຈ຺ເຈວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວຣູເປ ເສນາສເນ ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນນ ສທ຺ຘິໍ ຈຕຸຕ຺ຖທິວເສ ອຕ຺ຖງ຺ຄເຕ ສູຣິເຍ ນິປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສເຈ ປນ ສມ຺ພຫຸລາ ສາມເຓຣາ, ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ, ສາມເຓຣຄຓນາຍ ປາຈິຕ຺ຕິຍາ. ເຕ ເຈ ອຸຏ຺ຐາຍຸຏ຺ຐາຍ ນິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເຕສໍ ປໂຍເຄ ປໂຍເຄ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ອຸຏ຺ຐາຍຸຏ຺ຐາຍ ນິປຊ຺ຊເນ ປນ ຠິກ຺ຂຸສ຺ເສວ ປໂຍເຄນ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ. ສເຈ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ, ເອໂກ ສາມເຓໂຣ, ເອໂກປິ ສພ຺ເພສໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ກໂຣຕິ. ຕສ຺ສ ອຸຏ຺ຐາຍຸຏ຺ຐາຍ ນິປຊ຺ຊເນນປິ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາປຕ຺ຕິເຍວ. ອຸຠເຍສໍ ສມ຺ພຫຸລຠາເວປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໘໐. ອປິເຈຕ຺ຖ ເອກາວາສາທິກມ຺ປິ ຈຕຸກ຺ກໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ໂຍ ຫິ ເອກສ຺ມິໍ ອາວາເສ ເອເກເນວ ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນນ ສທ຺ຘິໍ ຕິຣຕ຺ຕໍ ສຫເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕິ, ຕສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເທວສິກາ ອາປຕ຺ຕິ. ໂຍປິ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ອາວາເສ ນານາອນຸປສມ຺ປນ຺ເນຫິ ສທ຺ຘິໍ ຕິຣຕ຺ຕໍ ສຫເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕິ, ຕສ຺ສປິ. ໂຍປິ ນານາອາວາເສສຸ ເອເກເນວ ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນນ ສທ຺ຘິໍ ຕິຣຕ຺ຕໍ ສຫເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕິ, ຕສ຺ສປິ. ໂຍປິ ນານາອາວາເສສຸ ນານາອນຸປສມ຺ປນ຺ເນຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂຍຊນສຕມ຺ປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຫເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕິ, ຕສ຺ສປິ ຈຕຸຕ຺ຖທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເທວສິກາ ອາປຕ຺ຕິ.

ອຍຎ຺ຈ ສຫເສຍ຺ຍາປຕ຺ຕິ ນາມ ‘‘ຠິກ຺ຂຸໍ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສໂສ ອນຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ນາມາ’’ຕິ ວຈນໂຕ ອນ຺ຕມໂສ ປາຣາຊິກວຕ຺ຖຸຠູເຕນ ຕິຣຈ຺ຉານຄເຕນປິ ສທ຺ຘິໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ສເຈປິ ໂຄຘາພິຬາລມງ຺ຄຸສາທີສຸ ໂກຈິ ປວິສິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວສນເສນາສເນ ເອກູປຈາຣຏ຺ຐາເນ ສຍຕິ, ສຫເສຍ຺ຍາວ ໂຫຕິ. ຍທິ ປນ ຖມ຺ຠານໍ ອຸປຣິ ກຕປາສາທສ຺ສ ອຸປຣິມຕເລນ ສທ຺ຘິໍ ອສມ຺ພທ຺ຘຠິຕ຺ຕິກສ຺ສ ຠິຕ຺ຕິຍາ ອຸປຣິຐິຕສຸສິຣຕຸລາສີສສ຺ສ ສຸສິເຣນ ປວິສິຕ຺ວາ ຕຸລາຍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ສຍິຕ຺ວາ ເຕເນວ ສຸສິເຣນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ເຫຏ຺ຐາປາສາເທ ສຍິຕຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ສເຈ ຉທເນ ຉິທ຺ທໍ ໂຫຕິ, ເຕນ ປວິສິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕຉທເນ ວສິຕ຺ວາ ເຕເນວ ປກ຺ກມຕິ, ນານູປຈາເຣ ອຸປຣິມຕເລ ຉທນພ຺ຠນ຺ຕເຣ ສຍິຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ, ເຫຏ຺ຐິມຕເລ ສຍິຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ສເຈ ອນ຺ໂຕປາສາເທເນວ ອາໂຣຫິຕ຺ວາ ສພ຺ພຕລານິ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ເອກູປຈາຣານິ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສຸ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ສຍິຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ, ສຠາສງ຺ເຂເປນ ກເຕ ອຑ຺ຒກຸຏ຺ຏເກ ເສນາສເນ ສຍິຕສ຺ສ ຕຸລາວາຬສຆາຏາທີສຸ ກໂປຕາທໂຍ ສຍນ຺ຕິ, ອາປຕ຺ຕິເຍວ. ປຣິກ຺ເຂປສ຺ສ ພຫິຄເຕ ນິພ຺ພໂກສພ຺ຠນ຺ຕເຣ ສຍນ຺ຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ປຣິມຓ຺ຑລໍ ວາ ຈຕຸຣສ຺ສໍ ວາ ເອກຈ຺ຉທນາຍ ຄພ຺ຠມາລາຍ ສຕຄພ຺ຠໍ ເຈປິ ເສນາສນໍ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຣ ເຈ ເອເກນ ສາຘາຣຓທ຺ວາເຣນ ປວິສິຕ຺ວາ ວິສຸໍ ປາກາເຣນ ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຄພ຺ຠູປຈາເຣ ສພ຺ພຄພ຺ເຠປິ ປວິສນ຺ຕິ, ເອກຄພ຺ເຠປິ ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນ ນິປນ຺ເນ ສພ຺ພຄພ຺ເຠສຸ ນິປນ຺ນານໍ ອາປຕ຺ຕິ. ສເຈ ສປມຸຂາ ຄພ຺ຠາ ໂຫນ຺ຕິ, ປມຸຂຎ຺ຈ ອຸປຣິ ອຈ຺ຉນ຺ນໍ, ປມຸເຂ ສຍິໂຕ ຄພ຺ເຠ ສຍິຕານໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ນ ກໂຣຕິ. ສເຈ ປນ ຄພ຺ຠຈ຺ຉທເນເນວ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ພນ຺ຘຉທນໍ, ຕຕ຺ຣ ສຍິໂຕ ສພ຺ເພສໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ກໂຣຕິ. ກສ຺ມາ? ສພ຺ພຈ຺ຉນ຺ນຕ຺ຕາ ຈ ສພ຺ພປຣິຈ຺ຉນ຺ນຕ຺ຕາ ຈ. ຄພ຺ຠປຣິກ຺ເຂໂປເຍວ ຫິສ຺ສ ປຣິກ຺ເຂໂປ.

໘໑. ເຍປິ ເອກສາລທ຺ວິສາລຕິສາລຈຕຸສາລສນ຺ນິເວສາ ມຫາປາສາທາ ເອກສ຺ມິໍ ໂອກາເສ ປາເທ ໂຘວິຕ຺ວາ ປວິຏ຺ເຐນ ສກ຺ກາ ໂຫນ຺ຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອນຸປຣິຄນ຺ຕຸໍ, ເຕສຸປິ ສຫເສຍ຺ຍາປຕ຺ຕິຍາ ນ ມຸຈ຺ຈຕິ. ສເຈ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ອຸປຈາຣໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອກູປຈາຣຏ຺ຐາເນເຍວ ອາປຕ຺ຕິ. ທ຺ວີຫິ ທ຺ວາເຣຫິ ຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ສຸຘາຉທນມຓ຺ຑປສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ປາກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອເກນ ທ຺ວາເຣນ ປວິສິຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ປຣິຈ຺ເຉເທ ອນຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ສຍຕິ, ເອກສ຺ມິໍ ຠິກ຺ຂຸ, ອນາປຕ຺ຕິ. ປາກາເຣ ໂຄຘາທີນໍ ປວິສນມຕ຺ຕໍ ຉິທ຺ທໍ ໂຫຕິ, ເອກສ຺ມິຎ຺ຈ ປຣິຈ຺ເຉເທ ໂຄຘາ ສຍນ຺ຕິ, ອນາປຕ຺ຕິເຍວ. ນ ຫິ ຉິທ຺ເທນ ເຄຫໍ ເອກູປຈາຣໍ ນາມ ໂຫຕິ. ສເຈ ປາກາຣມຊ຺ເຌ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ໂຍເຊນ຺ຕິ, ເອກູປຈາຣຕາຍ ອາປຕ຺ຕິ. ຕໍ ທ຺ວາຣໍ ກວາເຏນ ປິທຫິຕ຺ວາ ສຍນ຺ຕິ, ອາປຕ຺ຕິເຍວ. ນ ຫິ ທ຺ວາຣປິທຫເນນ ເຄຫໍ ນານູປຈາຣໍ ນາມ ໂຫຕິ, ທ຺ວາຣໍ ວາ ອທ຺ວາຣໍ. ກວາຏຎ຺ຫິ ສໍວຣຓວິວຣເຓຫິ ຍຖາສຸຂໍ ວຬຎ຺ຊນຕ຺ຖາຍ ກຕໍ, ນ ວຬຎ຺ຊຸປຈ຺ເຉທນຕ຺ຖາຍ. ສເຈ ຕໍ ທ຺ວາຣໍ ປຸນ ອິຏ຺ຐກາຫິ ປິທຫນ຺ຕິ, ອທ຺ວາຣໍ ໂຫຕິ, ປຸຣິເມ ນານູປຈາຣຠາເວເຍວ ຕິຏ຺ຐຕິ. ທີຆປມຸຂໍ ເຈຕິຍຆຣໍ ໂຫຕິ, ເອກໍ ກວາຏໍ ອນ຺ໂຕ, ເອກໍ ພຫິ, ທ຺ວິນ຺ນໍ ກວາຏານໍ ອນ຺ຕເຣ ອນຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ອນ຺ໂຕເຈຕິຍຆເຣ ສຍນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິໍ ກໂຣຕິ ເອກູປຈາຣຕ຺ຕາ.

ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ – ເສນາສນໍ ຂຸທ຺ທກໍ ວາ ໂຫຕຸ ມຫນ຺ຕໍ ວາ, ອຎ຺ເຎນ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ພນ຺ຘໍ ວາ ອສມ຺ພນ຺ຘໍ ວາ, ທີຆໍ ວາ ວຏ຺ຏໍ ວາ ຈຕຸຣສ຺ສໍ ວາ, ເອກຠູມິກໍ ວາ ອເນກຠູມິກໍ ວາ, ຍໍ ຍໍ ເອກູປຈາຣໍ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ສຫເສຍ຺ຍາປຕ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ເຍນ ເກນຈິ ປຏິຈ຺ຉທເນນ ສພ຺ພຈ຺ຉນ຺ເນ ສພ຺ພປຣິຈ຺ຉນ຺ເນ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ເຍຠຸຍ຺ເຍນຉນ຺ເນ ເຍຠຸຍ຺ເຍນປຣິຈ຺ຉນ຺ເນ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ສພ຺ພຈ຺ຉນ຺ເນ ເຍຠຸຍ຺ເຍນປຣິຈ຺ຉນ຺ເນ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ສພ຺ພຈ຺ຉນ຺ເນ ອຸປຑ຺ຒປຣິຈ຺ຉນ຺ເນ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ເຍຠຸຍ຺ເຍນຉນ຺ເນ ອຸປຑ຺ຒປຣິຈ຺ຉນ຺ເນ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ສພ຺ພປຣິຈ຺ຉນ຺ເນ ເຍຠຸຍ຺ເຍນຉນ຺ເນ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ສພ຺ພປຣິຈ຺ຉນ຺ເນ ອຸປຑ຺ຒຈ຺ຉນ຺ເນ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ເຍຠຸຍ຺ເຍນປຣິຈ຺ຉນ຺ເນ ອຸປຑ຺ຒຈ຺ຉນ຺ເນ ປາຈິຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ອຏ຺ຐ ປາຈິຕ຺ຕິຍານິ. ອຸປຑ຺ຒຈ຺ຉນ຺ເນ ອຸປຑ຺ຒປຣິຈ຺ຉນ຺ເນ ທຸກ຺ກຏໍ, ສພ຺ພຈ຺ຉນ຺ເນ ຈູຬກປຣິຈ຺ຉນ຺ເນ ທຸກ຺ກຏໍ, ເຍຠຸຍ຺ເຍນຉນ຺ເນ ຈູຬກປຣິຈ຺ຉນ຺ເນ ທຸກ຺ກຏໍ, ສພ຺ພປຣິຈ຺ຉນ຺ເນ ຈູຬກຈ຺ຉນ຺ເນ ທຸກ຺ກຏໍ, ເຍຠຸຍ຺ເຍນປຣິຈ຺ຉນ຺ເນ ຈູຬກຈ຺ຉນ຺ເນ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ປຎ຺ຈ ທຸກ຺ກຏານິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ສພ຺ພຈ຺ຉນ຺ເນ ສພ຺ພອປຣິຈ຺ຉນ຺ເນ, ສພ຺ພປຣິຈ຺ຉນ຺ເນ ສພ຺ພອຈ຺ຉນ຺ເນ, ເຍຠຸຍ຺ເຍນອຈ຺ຉນ຺ເນ ເຍຠຸຍ຺ເຍນອປຣິຈ຺ຉນ຺ເນ, ອຸປຑ຺ຒຈ຺ຉນ຺ເນ ຈູຬກປຣິຈ຺ຉນ຺ເນ, ອຸປຑ຺ຒປຣິຈ຺ຉນ຺ເນ ຈູຬກຈ຺ຉນ຺ເນ ຈູຬກປຣິຈ຺ຉນ຺ເນ ຈ ອນາປຕ຺ຕິ. ມາຕຸຄາເມນ ສຫ ນິປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສປິ ອຍເມວ ວິນິຈ຺ຉໂຍ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ວິເສໂສ – ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນນ ສທ຺ຘິໍ ນິປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖທິວເສ ອາປຕ຺ຕິ, ມາຕຸຄາເມນ ສທ຺ຘິໍ ປຐມທິວເສຕິ. ຍກ຺ຂິເປຕີຫິ ປນ ທິສ຺ສມານກຣູປາຫິ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕິຕ຺ຖິຍາ ຈ ເມຖຸນຘມ຺ມວຕ຺ຖຸຠູຕາຍ ເອວ ທຸກ຺ກຏໍ, ເສສາຫິ ອນາປຕ຺ຕິ.

ອິຕິ ປາຬິມຸຕ຺ຕກວິນຍວິນິຈ຺ຉຍສງ຺ຄເຫ

ສຫເສຍ຺ຍວິນິຈ຺ຉຍກຖາ ສມຕ຺ຕາ.

໑໗. ມຎ຺ຈປີຐາທິສງ຺ຆິກເສນາສເນສຸ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພວິນິຈ຺ຉຍກຖາ

໘໒. ວິຫາເຣ ສງ຺ຆິເກ ເສຍ຺ຍໍ, ສນ຺ຖຣິຕ຺ວານ ປກ຺ກໂມຕິ ສງ຺ຆິເກ ວິຫາເຣ ເສຍ຺ຍໍ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວານ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ວສິຕຸກາມຕາຍ ວິຫາຣໂຕ ປກ຺ກມນໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ –

‘‘ໂຍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ຆິເກ ວິຫາເຣ ເສຍ຺ຍໍ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ວາ ສນ຺ຖຣາເປຕ຺ວາ ວາ ຕໍ ປກ຺ກມນ຺ໂຕ ເນວ ອຸທ຺ຘເຣຍ຺ຍ ນ ອຸທ຺ຘຣາເປຍ຺ຍ ອນາປຸຈ຺ຉໍ ວາ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ໑໑໕) –

ວຈນໂຕ ສງ຺ຆິເກ ວິຫາເຣ ເສຍ຺ຍໍ ສຍໍ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎນ ວາ ສນ຺ຖຣາເປຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘຣຓາທີນິ ອກຕ຺ວາ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣາມສ຺ສ ປຣິກ຺ເຂປໍ, ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປຈາຣໍ ອຕິກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ.

ຕຕ຺ຖ ເສຍ຺ຍາ ນາມ ຠິສິ ຈິມິລິກາ ອຸຕ຺ຕຣຕ຺ຖຣຓໍ ຠູມຕ຺ຖຣຓໍ ຕຏ຺ຏິກາ ຈມ຺ມຂຓ຺ໂຑ ນິສີທນໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ ຕິຓສນ຺ຖາໂຣ ປຓ຺ຓສນ຺ຖາໂຣຕິ ທສວິຘາ. ຕຕ຺ຖ ຠິສີຕິ ມຎ຺ຈກຠິສິ ວາ ປີຐກຠິສິ ວາ. ຈິມິລິກາ ນາມ ສຸຘາທິປຣິກມ຺ມກຕາຍ ຠູມິຍາ ວຓ຺ຓານຸຣກ຺ຂຓຕ຺ຖໍ ກຕາ, ຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອຸປຣິ ກຏສາຣກໍ ປຕ຺ຖຣນ຺ຕິ. ອຸຕ຺ຕຣຕ຺ຖຣຓໍ ນາມ ມຎ຺ຈປີຐານໍ ອຸປຣິ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພກປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ. ຠູມຕ຺ຖຣຓໍ ນາມ ຠູມິຍໍ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພາ ກຏສາຣກາທິວິກຕິ. ຕຏ຺ຏິກາ ນາມ ຕາລປຓ຺ເຓຫິ ວາ ວາເກຫິ ວາ ກຕຕຏ຺ຏິກາ. ຈມ຺ມຂຓ຺ໂຑ ນາມ ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆທີປິຕຣຈ຺ຉຈມ຺ມາທີສຸປິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຈມ຺ມໍ. ອຏ຺ຐກຖາສຸ ຫິ ເສນາສນປຣິໂຠເຄ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕຈມ຺ມໍ ນ ທິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆຈມ຺ມາທີນໍ ປຣິຫຣເຓເຍວ ປຏິກ຺ເຂໂປ ເວທິຕພ຺ໂພ. ນິສີທນນ຺ຕິ ສທສໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓນ຺ຕິ ປາວາໂຣ ໂກຊໂວຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕິຓສນ຺ຖາໂຣຕິ ເຍສໍ ເກສຎ຺ຈິ ຕິຓານໍ ສນ຺ຖາໂຣ. ເອສ ນໂຍ ປຓ຺ຓສນ຺ຖາເຣປິ. ເອວໍ ປນ ອິມໍ ທສວິຘໍ ເສຍ຺ຍໍ ສງ຺ຆິເກ ວິຫາເຣ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ວາ ສນ຺ຖຣາເປຕ຺ວາ ວາ ປກ຺ກມນ຺ເຕນ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປກ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ອາປຸຈ຺ຉນ຺ເຕນ ຈ ຠິກ຺ຂຸມ຺ຫິ ສຕິ ຠິກ຺ຂຸ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ຕສ຺ມິໍ ອສຕິ ສາມເຓໂຣ, ຕສ຺ມິໍ ອສຕິ ອາຣາມິໂກ, ຕສ຺ມິໍ ອສຕິ ເຍນ ວິຫາໂຣ ກາຣິໂຕ, ໂສ ວິຫາຣສາມິໂກ, ຕສ຺ສ ວາ ກຸເລ ໂຍ ໂກຈິ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ຕສ຺ມິມ຺ປິ ອສຕິ ຈຕູສຸ ປາສາເຓສຸ ມຎ຺ຈໍ ຐເປຕ຺ວາ ມຎ຺ເຈ ອວເສສມຎ຺ຈປີຐານິ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ອຸປຣິ ຠິສິອາທິກໍ ທສວິຘມ຺ປິ ເສຍ຺ຍໍ ຣາສິໍ ກຕ຺ວາ ທາຣຸຠຓ຺ຑໍ ມຕ຺ຕິກາຠຓ຺ຑໍ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ທ຺ວາຣວາຕປານານິ ປິທຫິຕ຺ວາ ຄມິຍວຕ຺ຕໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ.

ສເຈ ປນ ເສນາສນໍ ໂອວສ຺ສຕິ, ຉທນຕ຺ຖຎ຺ຈ ຕິຓໍ ວາ ອິຏ຺ຐກາ ວາ ອານີຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ສເຈ ອຸສ຺ສຫຕິ, ຉາເທຕພ຺ພໍ. ໂນ ເຈ ສກ຺ໂກຕິ, ໂຍ ໂອກາໂສ ອໂນວສ຺ສໂກ, ຕຕ຺ຖ ມຎ຺ຈປີຐາທີນິ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ສພ຺ພມ຺ປິ ໂອວສ຺ສຕິ, ອຸສ຺ສຫນ຺ເຕນ ອນ຺ໂຕຄາເມ ອຸປາສການໍ ຆເຣ ຐເປຕພ຺ພໍ. ສເຈ ເຕປິ ‘‘ສງ຺ຆິກໍ ນາມ, ຠນ຺ເຕ, ຠາຣິຍໍ, ອຄ຺ຄິທາຫາທີນໍ ຠາຍາມາ’’ຕິ ນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອພ຺ໂຠກາເສປິ ປາສາຓານໍ ອຸປຣິ ມຎ຺ຈໍ ຐເປຕ຺ວາ ເສສໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕິເຓຫິ ຈ ປຓ຺ເຓຫິ ຈ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ອງ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ອວສິສ຺ສຕິ, ຕໍ ອຎ຺ເຎສໍ ຕຕ຺ຖ ອາຄຕຠິກ຺ຂູນໍ ອຸປກາຣໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ. ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ປນ ມຎ຺ຈປີຐກວາຏໍ ສພ຺ພໍ ອປເນຕ຺ວາ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ຈີວຣວໍເສ ລຄ຺ເຄຕ຺ວາວ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ປຈ຺ຉາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວສນກຠິກ຺ຂຸນາປິ ປຸນ ມຎ຺ຈປີຐໍ ຐປຍິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ຕເຖວ ກາຕພ຺ພໍ. ອນ຺ໂຕກຸຏ຺ຏໂຕ ເສຍ຺ຍໍ ພຫິກຸຏ຺ເຏ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ວສນ຺ເຕນ ຄມນກາເລ ປຸນ ຄຫິຕຏ຺ຐາເນເຍວ ປຏິສາເມຕພ຺ພໍ. ອຸປຣິປາສາທໂຕ ໂອໂຣເປຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາປາສາເທ ວສນ຺ຕສ຺ສປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານທິວາຏ຺ຐາເນສຸ ມຎ຺ຈປີຐໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ພຫິຄມນກາເລ ປຸນ ຄຫິຕຏ຺ຐາເນເຍວ ຐເປຕພ຺ພໍ.

໘໓. ເສນາສເນສຸ ປນ ອຍໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພານາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພວິນິຈ຺ຉໂຍ – ຍາ ຕາວ ຠູມິຍໍ ທີຆສາລາ ວາ ປຓ຺ຓສາລາ ວາ ໂຫຕິ, ຍໍ ວາ ຣຸກ຺ຂຕ຺ຖມ຺ເຠສຸ ກຕເຄຫໍ ອຸປຈິການໍ ອຸຏ຺ຐານຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ປກ຺ກມນ຺ເຕນ ຕາວ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ປກ຺ກມິຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ກຕິປຍານິ ທິວສານິ ອຊຄ຺ຄິຍມາເນ ວມ຺ມິກາວ ສນ຺ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ຍໍ ປນ ປາສາຓປິຏ຺ຐິຍໍ ວາ ປາສາຓຕ຺ຖມ຺ເຠສຸ ວາ ກຕເສນາສນໍ ສິລຸຈ຺ຈຍເລຓໍ ວາ ສຸຘາລິຕ຺ຕເສນາສນໍ ວາ, ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ອຸປຈິກາສງ຺ກາ ນຕ຺ຖິ, ຕໂຕ ປກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາປິ ອນາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາປິ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອາປຸຈ຺ຉນໍ ປນ ວຕ຺ຕໍ. ສເຈ ຕາທິເສປິ ເສນາສເນ ເອເກນ ປສ຺ເສນ ອຸປຈິກາ ອາໂຣຫນ຺ຕິ, ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ໂຍ ປນ ອາຄນ຺ຕຸໂກ ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ຆິກເສນາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາວ ສນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອນຸວຕ຺ຕນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ເສນາສນໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວສຕິ, ຍາວ ໂສ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕາວ ຕໍ ເສນາສນໍ ປຸຣິມຠິກ຺ຂຸສ຺ເສວ ປລິໂພໂຘ. ຍທາ ປນ ໂສ ເສນາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອິສ຺ສຣິເຍນ ວສຕິ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອາຄນ຺ຕຸກສ຺ເສວ ປລິໂພໂຘ. ສເຈ ອຸໂຠປິ ວິຠຊິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ປລິໂພໂຘ.

ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ – ສເຈ ທ຺ເວ ຕໂຍ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ, ຄມນກາເລ ສພ຺ເພຫິ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ເຕສຸ ເຈ ປຐມໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ປຈ຺ຉິໂມ ຊຄ຺ຄິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ວຏ຺ຏຕິ, ປຈ຺ຉິມສ຺ສ ອາໂຠເຄນ ມຸຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖິ. ພຫູ ເອກໍ ເປເສຕ຺ວາ ສນ຺ຖຣາເປນ຺ຕິ, ຄມນກາເລ ສພ຺ເພຫິ ວາ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ເອກໍ ວາ ເປເສຕ຺ວາ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ອຎ຺ຎໂຕ ມຎ຺ຈປີຐາທີນິ ອາເນຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ວສິຕ຺ວາ ຄມນກາເລ ຕຕ຺ເຖວ ເນຕພ຺ພານິ. ສເຈ ອຎ຺ຎໂຕ ອາເນຕ຺ວາ ວສມານສ຺ສ ອຎ຺ໂຎ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ນ ປຏິພາຫິຕພ຺ໂພ, ‘‘ມຍາ, ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ຎາວາສໂຕ ອານີຕໍ, ປາກຕິກໍ ກເຣຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເຕນ ‘‘ເອວໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິເຕ ອິຕຣສ຺ສ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຫຣິຕ຺ວາປິ ສງ຺ຆິກປຣິໂຠເຄນ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ຫິ ນຏ຺ຐໍ ວາ ຊິຓ຺ຓໍ ວາ ໂຈເຣຫິ ວາ ຫຏໍ ຄີວາ ເນວ ໂຫຕິ, ປຸຄ຺ຄລິກປຣິໂຠເຄນ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ປນ ຄີວາ ໂຫຕິ. ອຎ຺ຎສ຺ສ ມຎ຺ຈປີຐໍ ປນ ສງ຺ຆິກປຣິໂຠເຄນ ວາ ປຸຄ຺ຄລິກປຣິໂຠເຄນ ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ນຏ຺ຐໍ ຄີວາເຍວ. ອນ຺ໂຕວິຫາເຣ ເສຍ຺ຍໍ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ເຊວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ສາເປກ຺ໂຂ ນທີປາຣໍ ຄາມນ຺ຕຣໍ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖສ຺ສ ຄມນຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕຕ຺ເຖວ ຐິໂຕ ກຎ຺ຈິ ເປເສຕ຺ວາ ອາປຸຈ຺ຉຕິ, ນທີປູຣຣາຊໂຈຣາທີສຸ ວາ ເກນຈິ ປລິໂພໂຘ ໂຫຕິ ອຸປທ຺ທຸໂຕ, ນ ສກ຺ໂກຕິ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕຸໍ, ເອວໍຠູຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ.

ວິຫາຣສ຺ສ ອຸປຈາເຣ ປນ ອຸປຏ຺ຐານສາລາຍ ວາ ມຓ຺ຑເປ ວາ ຣຸກ຺ຂມູເລ ວາ ເສຍ຺ຍໍ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ວາ ສນ຺ຖຣາເປຕ຺ວາ ວາ ຕໍ ປກ຺ກມນ຺ໂຕ ເນວ ອຸທ຺ຘຣຕິ ນ ອຸທ຺ຘຣາເປຕິ ອນາປຸຈ຺ຉໍ ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ທຸກ຺ກຏໍ. ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣຎ຺ຫິ ທສວິຘໍ ເສຍ຺ຍໍ ອນ຺ໂຕຄພ຺ຠາທິມ຺ຫິ ຄຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ຍສ຺ມາ ເສຍ຺ຍາປິ ເສນາສນມ຺ປິ ອຸປຈິກາຫິ ປລຸຊ຺ຊຕິ, ວມ຺ມິກຣາສິເຍວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ພຫິ ປນ ອຸປຏ຺ຐານສາລາທີສຸ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ເສຍ຺ຍາມຕ຺ຕເມວ ນສ຺ເສຍ຺ຍ ຐານສ຺ສ ອຄຸຕ຺ຕຕາຍ, ນ ເສນາສນໍ, ຕສ຺ມາ ເອຕ຺ຖ ທຸກ຺ກຏໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຎ຺ຈປີຐໍ ປນ ຍສ຺ມາ ນ ສກ຺ກາ ສຫສາ ອຸປຈິກາຫິ ຂາຍິຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ວິຫາເຣປິ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ. ວິຫາຣສ຺ສູປຈາເຣ ອຸປຏ຺ຐານສາລາຍໍ ມຓ຺ຑເປ ຣຸກ຺ຂມູເລປິ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ປກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏເມວ.

໘໔. ‘‘ໂຍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ຆິກໍ ມຎ຺ຈໍ ວາ ປີຐໍ ວາ ຠິສິໍ ວາ ໂກຈ຺ຉໍ ວາ ອຊ຺ໂຌກາເສ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ວາ ສນ຺ຖຣາເປຕ຺ວາ ວາ ຕໍ ປກ຺ກມນ຺ໂຕ ເນວ ອຸທ຺ຘເຣຍ຺ຍ ນ ອຸທ຺ຘຣາເປຍ຺ຍ ອນາປຸຈ຺ຉໍ ວາ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ໑໐໙) ວຈນໂຕ ສງ຺ຆິການິ ປນ ມຎ຺ຈປີຐາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຊ຺ໂຌກາເສ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ວາ ສນ຺ຖຣາເປຕ຺ວາ ວາ ອຸທ຺ຘຣຓາທີນິ ອກຕ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ເຊວ ອາຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສປິ ຖາມມຊ຺ຌິມສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ເລຑ຺ຑຸປາຕາຕິກ຺ກເມ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ເອຕ຺ຖ ໂກຈ຺ຉໍ ນາມ ວາກມຍໍ ວາ ອຸສີຣມຍໍ ວາ ມຸຎ຺ຊມຍໍ ວາ ປພ຺ພຊມຍໍ ວາ ເຫຏ຺ຐາ ຈ ອຸປຣິ ຈ ວິຕ຺ຖຕໍ ມຊ຺ເຌ ສໍຂິຕ຺ຕໍ ປຓວສຓ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ພທ຺ຘໍ. ຕໍ ກິຣ ມຊ຺ເຌ ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆຈມ຺ມປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕິ, ອກປ຺ປິຍຈມ຺ມໍ ນາເມຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ. ເສນາສນຎ຺ຫິ ໂສວຓ຺ຓມຍມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ມຫຄ຺ຆໍ ໂຫຕິ.

‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐ ມາເສ ອວສ຺ສິກສງ຺ເກເຕ ມຓ຺ຑເປ ວາ ຣຸກ຺ຂມູເລ ວາ ຍຕ຺ຖ ກາກາ ວາ ກຸລລາ ວາ ນ ອູຫທນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ເສນາສນໍ ນິກ຺ຂິປິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ໑໑໐) ວຈນໂຕ ປນ ວສ຺ສິກວສ຺ສານມາສາຕິ ເອວໍ ອປຎ຺ຎາເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ເຫມນ຺ຕິເກ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຄິມ຺ຫິເກຕິ ອຏ຺ຐ ມາເສ ສາຂາມຓ຺ຑເປ ວາ ປທຣມຓ຺ຑເປ ວາ ຣຸກ຺ຂມູເລ ວາ ນິກ຺ຂິປິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍສ຺ມິໍ ປນ ກາກາ ວາ ກຸລລາ ວາ ອຎ຺ເຎ ວາ ສກຸນ຺ຕາ ຘຸວນິວາເສນ ກຸລາວເກ ກຕ຺ວາ ວສນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ມູເລ ນ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ. ‘‘ອຏ຺ຐ ມາເສ’’ຕິ ວຈນໂຕ ເຍສຸ ຊນປເທສຸ ວສ຺ສກາເລ ນ ວສ຺ສຕິ, ເຕສຸ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ນິກ຺ຂິປິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ‘‘ອວສ຺ສິກສງ຺ເກເຕ’’ຕິ ວຈນໂຕ ຍຕ຺ຖ ເຫມນ຺ເຕ ເທໂວ ວສ຺ສຕິ, ຕຕ຺ຖ ເຫມນ຺ເຕປິ ອຊ຺ໂຌກາເສ ນິກ຺ຂິປິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຄິມ຺ເຫ ປນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວິຄຕວລາຫກໍ ວິສຸທ຺ຘໍ ນຕໍ ໂຫຕິ, ເອວຣູເປ ກາເລ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ອຊ຺ໂຌກາເສ ມຎ຺ຈປີຐໍ ນິກ຺ຂິປິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໘໕. ອພ຺ໂຠກາສິເກນປິ ວຕ຺ຕໍ ຊານິຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ສ ຫິ ສເຈ ປຸຄ຺ຄລິກມຎ຺ຈໂກ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ເຖວ ສຍິຕພ຺ພໍ. ສງ຺ຆິກໍ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕນ ເວຕ຺ເຕນ ວາ ວາເກນ ວາ ວີຕມຎ຺ຈໂກ ຄເຫຕພ຺ໂພ, ຕສ຺ມິໍ ອສຕິ ປຸຣາຓມຎ຺ຈໂກ ຄເຫຕພ຺ໂພ, ຕສ຺ມິໍ ອສຕິ ນວວາຍິໂມ ວາ ໂອນທ຺ຘໂກ ວາ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ຄເຫຕ຺ວາ ປນ ‘‘ອຫໍ ອຸກ຺ກຏ຺ຐຣຸກ຺ຂມູລິໂກ ອຸກ຺ກຏ຺ຐອພ຺ໂຠກາສິໂກ’’ຕິ ຈີວຣກຸຏິມ຺ປິ ອກຕ຺ວາ ອສມເຍ ອຊ຺ໂຌກາເສ ວາ ຣຸກ຺ຂມູເລ ວາ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ຈຕຸຄ຺ຄຸເຓນປິ ຈີວເຣນ ກຕາ ກຸຏິ ອເຕເມນ຺ຕໍ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ສຕ຺ຕາຫວທ຺ທລິກາທີນິ ຠວນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ກາຍານຸຄຕິກຕ຺ຕາ ວຏ຺ຏຕິ. ອຣຎ຺ເຎ ປຓ຺ຓກຸຏີສຸ ວສນ຺ຕານໍ ສີລສມ຺ປທາຍ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ມນຸສ຺ສາ ນວໍ ມຎ຺ຈປີຐໍ ເທນ຺ຕິ ‘‘ສງ຺ຆິກປຣິໂຠເຄນ ປຣິຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ, ວສິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕຫິ ສາມນ຺ຕວິຫາເຣ ສຠາຄຠິກ຺ຂູນໍ ເປເສຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ສຠາຄານໍ ອຠາເວນ ອໂນວສ຺ສເກ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ອໂນວສ຺ສເກ ອສຕິ ຣຸກ຺ເຂ ລຄ຺ເຄຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ເຈຕິຍງ຺ຄເຓ ສມ຺ມຊ຺ຊນິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຠຊນສາລງ຺ຄຓໍ ວາ ອຸໂປສຖາຄາຣງ຺ຄຓໍ ວາ ປຣິເວຓທິວາຏ຺ຐານອຄ຺ຄິສາລາທີສຸ ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ໂຘວິຕ຺ວາ ປຸນ ສມ຺ມຊ຺ຊນິມາຬເກເຍວ ຐເປຕພ຺ພາ. ອຸໂປສຖາຄາຣາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອວເສສານິ ສມ຺ມຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ໂຍ ປນ ຠິກ຺ຂາຈາຣມຄ຺ຄໍ ສມ຺ມຊ຺ຊນ຺ໂຕ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ເຕນ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສເຈ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ສາລາ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ຐເປຕພ຺ພາ. ສເຈ ນຕ຺ຖິ, ວລາຫການໍ ອນຸຏ຺ຐິຕຠາວໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ‘‘ຍາວາຫໍ ຄາມໂຕ ນິກ຺ຂມາມິ, ຕາວ ນ ວສ຺ສິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຊານນ຺ເຕນ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຸນ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ປາກຕິກຏ຺ຐາເນ ຐເປຕພ຺ພາ. ‘‘ສເຈ ວສ຺ສິສ຺ສຕີຕິ ຊານນ຺ໂຕ ອຊ຺ໂຌກາເສ ຐເປຕິ, ທຸກ຺ກຏ’’ນ຺ຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສເຈ ປນ ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສມ຺ມຊ຺ຊນຕ຺ຖາຍ ສມ຺ມຊ຺ຊນີ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ໂຫຕິ, ຕໍ ຕໍ ຐານໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ນິກ຺ຂິປິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອາສນສາລໍ ສມ຺ມຊ຺ຊນ຺ເຕນ ວຕ຺ຕໍ ຊານິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຣິທໍ ວຕ຺ຕໍ – ມຊ຺ຌໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປາທຏ຺ຐານາຠິມຸຂາ ວາລິກາ ຫຣິຕພ຺ພາ, ກຈວຣໍ ຫຕ຺ເຖຫິ ຄເຫຕ຺ວາ ພຫິ ຉຑ຺ເຑຕພ຺ພໍ.

໘໖. ສເຈ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ຈຕຸພ຺ພິຘມ຺ປິ ສງ຺ຆິກໍ ເສນາສນໍ ອຊ຺ໂຌກາເສ ວາ ຣຸກ຺ຂມູເລ ວາ ມຓ຺ຑເປ ວາ ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນນ ສນ຺ຖຣາເປຕິ, ເຍນ ສນ຺ຖຣາປິຕໍ, ຕສ຺ສ ປລິໂພໂຘ. ສເຈ ປນ ອຸປສມ຺ປນ຺ເນນ ສນ຺ຖຣາເປຕິ, ເຍນ ສນ຺ຖຕໍ, ຕສ຺ສ ປລິໂພໂຘ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໑໑໑) – ເຖໂຣ ໂຠຊນສາລາຍໍ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ທຫຣໍ ອາຓາເປຕິ ‘‘ຄຈ຺ຉ ທິວາຏ຺ຐາເນ ມຎ຺ຈປີຐໍ ປຎ຺ຎເປຫີ’’ຕິ. ໂສ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ, ເຖໂຣ ຍຖາຣຸຈິ ວິຈຣິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຖວິກໍ ວາ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ວາ ຐເປຕິ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຖຣສ຺ສ ປລິໂພໂຘ. ນິສີທິຕ຺ວາ ສຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເນວ ອຸທ຺ຘຣຕິ ນ ອຸທ຺ຘຣາເປຕິ, ເລຑ຺ຑຸປາຕາຕິກ຺ກເມ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ສເຈ ປນ ເຖໂຣ ຕຕ຺ຖ ຖວິກໍ ວາ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ວາ ອຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕວ ທຫຣໍ ‘‘ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ ຠຓຕິ, ເຕນ ‘‘ອິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ມຎ຺ຈປີຐ’’ນ຺ຕິ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ເຖໂຣ ວຕ຺ຕໍ ຊານາຕິ, ‘‘ຕ຺ວໍ ຄຈ຺ຉ, ອຫໍ ປາກຕິກໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ພາໂລ ໂຫຕິ ອນຸຄ຺ຄຫິຕວຕ຺ໂຕ, ‘‘ຄຈ຺ຉ, ມາ ອິຘ ຕິຏ຺ຐ, ເນວ ນິສີທິຕຸໍ ນ ນິປຊ຺ຊິຕຸໍ ເທມີ’’ຕິ ທຫຣໍ ຕຊ຺ເຊຕິເຍວ. ທຫເຣນ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ສຸຂໍ ສຍຖາ’’ຕິ ກປ຺ປໍ ລຠິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ມິໍ ຄເຕ ເຖຣສ຺ເສວ ປລິໂພໂຘ, ປຸຣິມນເຍເນວ ຈສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອຖ ປນ ອາຓຕ຺ຕິກ຺ຂເຓເຍວ ທຫໂຣ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຠຓ຺ເຑ ຠຓ຺ຑໂຘວນາທິ ກິຎ຺ຈິ ກຣຓີຍໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ວທຕິ, ເຖໂຣ ປນ ຕໍ ‘‘ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ໂຠຊນສາລໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉຕິ, ປາທຸທ຺ຘາເຣນ ກາເຣຕພ຺ໂພ. ສເຈ ຕຕ຺ເຖວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສີທຕິ, ປຸຣິມນເຍເນວ ຈສ຺ສ ເລຑ຺ຑຸປາຕາຕິກ຺ກເມ ອາປຕ຺ຕິ. ສເຈ ປນ ເຖໂຣ ສາມເຓຣໍ ອາຓາເປຕິ, ສາມເຓເຣ ຕຕ຺ຖ ມຎ຺ຈປີຐໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ນິສິນ຺ເນປິ ໂຠຊນສາລໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປາທຸທ຺ຘາເຣນ ກາເຣຕພ຺ໂພ. ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ປຸນ ຄມນກາເລ ເລຑ຺ຑຸປາຕາຕິກ຺ກເມ ອາປຕ຺ຕິຍາ ກາເຣຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ອາຓາເປນ຺ໂຕ ‘‘ມຎ຺ຈປີຐໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິສີທາ’’ຕິ ອາຓາເປຕິ, ຍຕ຺ຣິຈ຺ຉຕິ, ຕຕ຺ຣ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕຸໍ ລຠຕິ. ສຍໍ ປນ ປາກຕິກໍ ອກຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ເລຑ຺ຑຸປາຕາຕິກ຺ກເມ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ອນ຺ຕຣສນ຺ນິປາເຕ ມຎ຺ຈປີຐາທີນິ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ນິສິນ຺ເນຫິ ຄມນກາເລ ອາຣາມິການໍ ‘‘ອິທໍ ປຏິສາເມຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ອວຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ເລຑ຺ຑຸປາຕາຕິກ຺ກເມ ອາປຕ຺ຕິ.

໘໗. ມຫາຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ນາມ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ອຸໂປສຖາຄາຣໂຕປິ ໂຠຊນສາລໂຕປິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ມຎ຺ຈປີຐານິ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ, ອາວາສິການໍເຍວ ປລິໂພໂຘ. ສເຈ ອາຄນ຺ຕຸກາ ‘‘ອິທໍ ອມ຺ຫາກໍ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ, ອິທໍ ອາຈຣິຍສ຺ສາ’’ຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຕສໍ ປລິໂພໂຘ. ຄມນກາເລ ປາກຕິກໍ ອກຕ຺ວາ ເລຑ຺ຑຸປາຕໍ ອຕິກ຺ກມນ຺ຕານໍ ອາປຕ຺ຕິ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍາວ ອຎ຺ເຎ ນ ນິສີທນ຺ຕິ, ຕາວ ເຍຫິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ເຕສໍ ຠາໂຣ, ອຎ຺ເຎສຸ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສິນ຺ເນສຸ ນິສິນ຺ນການໍ ຠາໂຣ. ສເຈ ເຕ ອນຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ວາ ອນຸທ຺ຘຣາເປຕ຺ວາ ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ທຸກ຺ກຏໍ. ກສ຺ມາ? ອນາຓຕ຺ຕິຍາ ປຎ຺ຎປິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ. ຘມ຺ມາສເນ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ຍາວ ອຸສ຺ສາຣໂກ ວາ ຘມ຺ມກຖິໂກ ວາ ນາຄຈ຺ຉຕິ, ຕາວ ປຎ຺ຎາປການໍ ປລິໂພໂຘ. ຕສ຺ມິໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສິນ຺ເນ ຕສ຺ສ ປລິໂພໂຘ. ສກລໍ ອໂຫຣຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ໂຫຕິ, ອຎ຺ໂຎ ອຸສ຺ສາຣໂກ ວາ ຘມ຺ມກຖິໂກ ວາ ອຸຏ຺ຐາຕິ, ອຎ຺ໂຎ ນິສີທຕິ, ໂຍ ໂຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສີທຕິ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ຠາໂຣ. ອຸຏ຺ຐຫນ຺ເຕນ ປນ ‘‘ອິທມາສນໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຠາໂຣ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈປິ ອິຕຣສ຺ມິໍ ອນາຄເຕ ປຐມໍ ນິສິນ຺ໂນ ອຸຏ຺ຐາຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ອນ຺ໂຕອຸປຈາຣຏ຺ເຐເຍວ ອິຕໂຣ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສີທຕິ, ອຸຏ຺ຐາຍ ຄໂຕ ອາປຕ຺ຕິຍາ ນ ກາເຣຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ອິຕຣສ຺ມິໍ ອນາຄເຕເຍວ ປຐມໍ ນິສິນ຺ໂນ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ເລຑ຺ຑຸປາຕໍ ອຕິກ຺ກມຕິ, ອາປຕ຺ຕິຍາ ກາເຣຕພ຺ໂພ. ‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖ ເລຑ຺ຑຸປາຕາຕິກ຺ກເມ ປຐມປາເທ ທຸກ຺ກຏໍ, ທຸຕິຍປາເທ ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ ອຍໍ ນໂຍ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ໂຕຕິ.

໘໘. ສເຈ ປນ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣເສນາສນໂຕ ອຎ຺ຎໍ ສງ຺ຆິກໍ ຈິມິລິກໍ ວາ ອຸຕ຺ຕຣຕ຺ຖຣຓໍ ວາ ຠູມຕ຺ຖຣຓໍ ວາ ຕຏ຺ຏິກໍ ວາ ຈມ຺ມຂຓ຺ຑໍ ວາ ປາທປຸຎ຺ຉນິໍ ວາ ຜລກປີຐໍ ວາ ອຊ຺ໂຌກາເສ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ວາ ສນ຺ຖຣາເປຕ຺ວາ ວາ ຕໍ ປກ຺ກມນ຺ໂຕ ເນວ ອຸທ຺ຘຣຕິ ນ ອຸທ຺ຘຣາເປຕິ ອນາປຸຈ຺ຉໍ ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ທຸກ຺ກຏໍ. ອາຘາຣກໍ ປຕ຺ຕປິຘານກໍ ປາທກຐລິກໍ ຕາລວຓ຺ຏໍ ພີຊນິປຕ຺ຕກໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ທາຣຸຠຓ຺ຑໍ ອນ຺ຕມໂສ ປານີຍອຸຬຸງ຺ກໍ ປານີຍສງ຺ຂໍ ອຊ຺ໂຌກາເສ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສປິ ທຸກ຺ກຏໍ. ອຊ຺ໂຌກາເສ ຣຊນໍ ປຈິຕ຺ວາ ຣຊນຠາຊນໍ ຣຊນອຸຬຸງ຺ໂກ ຣຊນໂທຓິກາຕິ ສພ຺ພໍ ອຄ຺ຄິສາລາຍ ປຏິສາເມຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອຄ຺ຄິສາລາ ນຕ຺ຖິ, ອໂນວສ຺ສເກ ປພ຺ຠາເຣ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ມິມ຺ປິ ອສຕິ ຍຕ຺ຖ ໂອໂລເກນ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ຕາທິເສ ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຎ຺ຎປຸຄ຺ຄລິເກ ປນ ມຎ຺ຈປີຐາທິເສນາສເນປິ ທຸກ຺ກຏເມວ. ເອຕ຺ຖ ປນ ‘‘ຍສ຺ມິໍ ວິສ຺ສາສຄ຺ຄາໂຫ ນ ຣຸຫຕິ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕເກ ທຸກ຺ກຏໍ. ຍສ຺ມິໍ ປນ ວິສ຺ສາສຄ຺ຄາໂຫ ຣຸຫຕິ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຄ຺ຄລິກເມວ ໂຫຕີ’’ຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍາທີສຸ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕ຺ຕໂນ ປຸຄ຺ຄລິເກ ປນ ອນາປຕ຺ຕິເຍວ. ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ວາ ສາມເຓໂຣ ວາ ອາຣາມິໂກ ວາ ລຊ຺ຊີ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ປລິໂພຘໍ ວິຍ ມຎ຺ຎຕິ, ຕຖາຣູປໍ ອນາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສປິ ອນາປຕ຺ຕິ. ໂຍ ປນ ອາຕເປ ໂອຕາເປນ຺ໂຕ ‘‘ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສປິ ອນາປຕ຺ຕິ.

ອິຕິ ປາຬິມຸຕ຺ຕກວິນຍວິນິຈ຺ຉຍສງ຺ຄເຫ

ມຎ຺ຈປີຐາທິສງ຺ຆິກເສນາສເນສຸ

ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພວິນິຈ຺ຉຍກຖາ ສມຕ຺ຕາ.

໑໘. ກາລິກວິນິຈ຺ຉຍກຖາ

໘໙. ກາລິການິປິ ຈຕ຺ຕາຣີຕິ ເອຕ຺ຖ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໒໕໕-໒໕໖) ຍາວກາລິກໍ ຍາມກາລິກໍ ສຕ຺ຕາຫກາລິກໍ ຍາວຊີວິກນ຺ຕິ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ກາລິການິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ຕຕ຺ຖ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍໍ ຍາວ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສງ຺ຂໂຕ ກາໂລ, ຕາວ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໂຕ ຍາວກາລິກໍ. ສທ຺ຘິໍ ອນຸໂລມປາເນຫິ ອຏ຺ຐວິຘໍ ປານໍ ຍາວ ຣຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຉິມຍາມສງ຺ຂາໂຕ ຍາໂມ, ຕາວ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໂຕ ຍາໂມ ກາໂລ ອສ຺ສາຕິ ຍາມກາລິກໍ. ສປ຺ປິອາທິ ປຎ຺ຈວິຘໍ ເຠສຊ຺ຊໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິເຘຕພ຺ພໂຕ ສຕ຺ຕາໂຫ ກາໂລ ອສ຺ສາຕິ ສຕ຺ຕາຫກາລິກໍ. ຐເປຕ຺ວາ ອຸທກໍ ອວເສສໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ຍາວຊີວໍ ປຣິຫຣິຕ຺ວາ ສຕິ ປຈ຺ຈເຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໂຕ ຍາວຊີວິກນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໙໐. ຕຕ຺ຖ ຍາວກາລິເກສຸ ໂຠຊນີຍໍ ນາມ ໂອທໂນ ກຸມ຺ມາໂສ ສຕ຺ຕຸ ມຈ຺ໂຉ ມໍສນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈ ໂຠຊນານິ ຍາມກາລິກໍ ສຕ຺ຕາຫກາລິກໍ ຍາວຊີວິກຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສໍ ຂາທນີຍໍ ນາມ. ເອຕ຺ຖ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໒໔໘-໙) ປນ ຍໍ ຕາວ ສກ຺ຂລິໂມທກາທິ ປຸພ຺ພຓ຺ຓາປຣຓ຺ຓມຍໍ ຂາທນີຍໍ, ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ. ຍມ຺ປິ ວນມູລາທິປ຺ປເຠທໍ ອາມິສຄຕິກໍ ໂຫຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ມູລຂາທນີຍໍ ກນ຺ທຂາທນີຍໍ ມຸຬາລຂາທນີຍໍ ມຕ຺ຖກຂາທນີຍໍ ຂນ຺ຘຂາທນີຍໍ ຕຈຂາທນີຍໍ ປຕ຺ຕຂາທນີຍໍ ປຸປ຺ຜຂາທນີຍໍ ຜລຂາທນີຍໍ ອຏ຺ຐິຂາທນີຍໍ ປິຏ຺ຐຂາທນີຍໍ ນິຍ຺ຍາສຂາທນີຍນ຺ຕິ, ອິທມ຺ປິ ຂາທນີຍສງ຺ຂ຺ຍເມວ ຄຈ຺ຉຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປນ ອາມິສຄຕິກສລ຺ລກ຺ຂຓຕ຺ຖໍ ອິທໍ ມຸຂມຕ຺ຕນິທສ຺ສນໍ – ມູລຂາທນີເຍ ຕາວ ມູລກມູລໍ ຂາຣກມູລໍ ຈຈ຺ຈຸມູລໍ ຕມ຺ພກມູລໍ ຕຓ຺ຑຸເລຍ຺ຍກມູລໍ ວຕ຺ຖຸເລຍ຺ຍກມູລໍ ວຊກລິມູລໍ ຊຊ຺ຌຣິມູລນ຺ຕິ ເອວມາທີນິ ສູເປຍ຺ຍປຓ຺ຓມູລານິ ອາມິສຄຕິການິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ວຊກລິມູເລ ຊຣຏ຺ຐໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຉຑ຺ເຑນ຺ຕິ, ຕໍ ຍາວຊີວິກໍ ໂຫຕິ. ອຎ຺ຎມ຺ປິ ເອວຣູປໍ ເອເຕເນວ ນເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ມູລກຂາຣກຊຊ຺ຌຣິມູລານໍ ປນ ຊຣຏ຺ຐານິປິ ອາມິສຄຕິກາເນວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍານິ ປນ ປາຬິຍໍ –

‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມູລານິ ເຠສຊ຺ຊານິ ຫລິທ຺ທິໍ ສິງ຺ຄິເວຣໍ ວຈໍ ວຈຕ຺ຕໍ ອຕິວິສໍ ກຏຸກໂຣຫິຓິໍ ອຸສີຣໍ ຠທ຺ທມຸຕ຺ຕກໍ, ຍານິ ວາ ປນຎ຺ຎານິປິ ອຕ຺ຖິ ມູລານິ ເຠສຊ຺ຊານິ ເນວ ຂາທນີເຍ ຂາທນີຍຕ຺ຖໍ ຜຣນ຺ຕິ, ນ ໂຠຊນີເຍ ໂຠຊນີຍຕ຺ຖໍ ຜຣນ຺ຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໓) –

ວຸຕ຺ຕານິ, ຕານິ ຍາວຊີວິການິ. ເຕສໍ ຈູຬປຎ຺ຈມູລໍ ມຫາປຎ຺ຈມູລນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຄຓິຍມານານໍ ຄຓນາຍ ອນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ, ຂາທນີຍຕ຺ຖຎ຺ຈ ໂຠຊນີຍຕ຺ຖຎ຺ຈ ອຜຣຓຠາໂວເຍວ ປເນເຕສໍ ລກ຺ຂຓໍ. ຕສ຺ມາ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ມູລໍ ເຕສຸ ເຕສຸ ຊນປເທສຸ ປກຕິອາຫາຣວເສນ ມນຸສ຺ສານໍ ຂາທນີຍຕ຺ຖໍ ໂຠຊນີຍຕ຺ຖຎ຺ຈ ຜຣຕິ, ຕໍ ຍາວກາລິກໍ, ອິຕຣໍ ຍາວຊີວິກນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສຸພຫຸໍ ວຕ຺ວາປິ ຫິ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ລກ຺ຂເຓ ຐາຕພ຺ພໍ. ນາມສຎ຺ຎາສຸ ປນ ວຸຈ຺ຈມານາສຸ ຕໍ ຕໍ ນາມໍ ອຊານນ຺ຕານໍ ສມ຺ໂມໂຫເຍວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນາມສຎ຺ຎາຍ ອາທຣໍ ອກຕ຺ວາ ລກ຺ຂຓເມວ ທສ຺ສິຕໍ. ຍຖາ ຈ ມູເລ, ເອວໍ ກນ຺ທາທີສຸປິ ລກ຺ຂຓໍ ທສ຺ສຍິສ຺ສາມ, ຕສ຺ເສວ ວເສນ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍຎ຺ຈ ຕໍ ປາຬິຍໍ ຫລິທ຺ທາທິ ອຏ຺ຐວິຘໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ສ ຂນ຺ຘຕຈປຸປ຺ຜຜລາທິ ສພ຺ພໍ ຍາວຊີວິກນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ກນ຺ທຂາທນີເຍ ທຸວິໂຘ ກນ຺ໂທ ທີໂຆ ຈ ຠິສກິໍສຸກກນ຺ທາທິ, ວຏ຺ໂຏ ຈ ອຸປ຺ປລກເສຣຸກກນ຺ທາທິ, ຍໍ ຄຓ຺ຐີຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພສໍ ກນ຺ທານໍ ຊິຓ຺ຓຊຣຏ຺ຐຏ຺ຐານຎ຺ຈ ຉລ຺ລິ ຈ ສຸຂຸມມູລານິ ຈ ຍາວຊີວິການິ, ຕຣຸໂຓ ປນ ສຸຂຂາທນີໂຍ ສາລກລ຺ຍາຓິໂປຕກກນ຺ໂທ ກິໍສຸກໂປຕກກນ຺ໂທ ອມ຺ພາຏກກນ຺ໂທ ເກຕກກນ຺ໂທ ມາລຸວກນ຺ໂທ ຠິສສງ຺ຂາໂຕ ປທຸມປຸຓ຺ຑຣີກກນ຺ໂທ ປິຓ຺ຑາລຸມສາລຸອາທໂຍ ຈ ຂີຣວລ຺ລິກນ຺ໂທ ອາລຸວກນ຺ໂທ ສິຄ຺ຄຸກນ຺ໂທ ຕາລກນ຺ໂທ ນີລຸປ຺ປລຣຕ຺ຕຸປ຺ປລກຸມຸທໂສຄນ຺ຘິການໍ ກນ຺ທາ ກທລິກນ຺ໂທ ເວຬຸກນ຺ໂທ ກເສຣຸກກນ຺ໂທຕິ ເອວມາທໂຍ ເຕສຸ ເຕສຸ ຊນປເທສຸ ປກຕິອາຫາຣວເສນ ມນຸສ຺ສານໍ ຂາທນີຍຕ຺ຖຎ຺ຈ ໂຠຊນີຍຕ຺ຖຎ຺ຈ ຜຣຓກກນ຺ທາ ຍາວກາລິກາ. ຂີຣວລ຺ລິກນ຺ໂທ ອໂຘໂຕ ຍາວຊີວິໂກ, ໂຘໂຕ ຍາວກາລິໂກ. ຂີຣກາໂກລິຊີວິກອຸສຠກລສຸຓາທິກນ຺ທາ ປນ ຍາວຊີວິກາ. ເຕ ປາຬິຍໍ ‘‘ຍານິ ວາ ປນຎ຺ຎານິປິ ອຕ຺ຖິ ມູລານິ ເຠສຊ຺ຊານີ’’ຕິ ເອວໍ (ມຫາວ. ໒໖໓) ມູລເຠສຊ຺ຊສງ຺ຄເຫເນວ ສງ຺ຄຫິຕາ.

ມຸຬາລຂາທນີເຍ ປທຸມມຸຬາລໍ ປຸຓ຺ຑຣີກມຸຬາລໍ ມູລສທິສໍເຍວ. ເອຣກມຸຬາລໍ ກນ຺ທຸລມຸຬາລນ຺ຕິ ເອວມາທິ ເຕສຸ ເຕສຸ ຊນປເທສຸ ປກຕິອາຫາຣວເສນ ມນຸສ຺ສານໍ ຂາທນີຍຕ຺ຖໍ ໂຠຊນີຍຕ຺ຖຎ຺ຈ ຜຣຓກມຸຬາລໍ ຍາວກາລິກໍ, ຫລິທ຺ທິສິງ຺ຄິເວຣມກຈິຈຕຸຣສ຺ສວລ຺ລິເກຕກຕາລຫິນ຺ຕາລກຸນ຺ຕາລນາຬິເກຣປູຄຣຸກ຺ຂາທິມຸຬາລໍ ປນ ຍາວຊີວິກໍ. ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ປາຬິຍໍ ‘‘ຍານິ ວາ ປນຎ຺ຎານິປິ ອຕ຺ຖິ ມູລານິ ເຠສຊ຺ຊານີ’’ຕິ ເອວໍ ມູລເຠສຊ຺ຊສງ຺ຄເຫເນວ ສງ຺ຄຫິຕໍ.

ມຕ຺ຖກຂາທນີເຍ ຕາລຫິນ຺ຕາລກຸນ຺ຕາລເກຕກນາຬິເກຣປູຄຣຸກ຺ຂຂຊ຺ຊູຣິເວຕ຺ຕເອຣກກທລີນໍ ກຬີຣສງ຺ຂາຕາ ມຕ຺ຖກາ, ເວຓຸກຬີໂຣ ນຬກຬີໂຣ ອຸຈ຺ຉຸກຬີໂຣ ມູລກກຬີໂຣ ສາສປກຬີໂຣ ສຕາວຣິກຬີໂຣ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ຘຎ຺ຎານໍ ກຬີຣາຕິ ເອວມາທິ ເຕສຸ ເຕສຸ ຊນປເທສຸ ປກຕິອາຫາຣວເສນ ມນຸສ຺ສານໍ ຂາທນີຍຕ຺ຖໍ ໂຠຊນີຍຕ຺ຖຎ຺ຈ ຜຣຓໂກ ຣຸກ຺ຂວລ຺ລິອາທີນໍ ມຕ຺ຖໂກ ຍາວກາລິໂກ, ຫລິທ຺ທິສິງ຺ຄິເວຣວຈມກຈິລສຸຓານໍ ກຬີຣາ, ຕາລຫິນ຺ຕາລກຸນ຺ຕາລນາຬິເກຣກຬີຣານຎ຺ຈ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປາຕິໂຕ ຊຣຏ຺ຐພຸນ຺ໂທ ຍາວຊີວິໂກ.

ຂນ຺ຘຂາທນີເຍ ອນ຺ໂຕປຖວີຄໂຕ ສາລກລ຺ຍາຓີຂນ຺ໂຘ ອຸຈ຺ຉຸຂນ຺ໂຘ ນີລຸປ຺ປລຣຕ຺ຕຸປ຺ປລກຸມຸທໂສຄນ຺ຘິການໍ ທຓ຺ຑກຂນ຺ຘາຕິ ເອວມາທິ ເຕສຸ ເຕສຸ ຊນປເທສຸ ປກຕິອາຫາຣວເສນ ມນຸສ຺ສານໍ ຂາທນີຍຕ຺ຖໍ ໂຠຊນີຍຕ຺ຖຎ຺ຈ ຜຣຓໂກ ຂນ຺ໂຘ ຍາວກາລິໂກ, ອຸປ຺ປລຊາຕີນໍ ປຓ຺ຓທຓ຺ຑໂກ ປທຸມຊາຕີນໍ ສພ຺ໂພປິ ທຓ຺ຑໂກ ກຣວິນ຺ທທຓ຺ຑາທໂຍ ຈ ອວເສສສພ຺ພຂນ຺ຘາ ຍາວຊີວິກາ.

ຕຈຂາທນີເຍ ອຸຈ຺ຉຸຕໂຈວ ເອໂກ ຍາວກາລິໂກ, ໂສປິ ສຣໂສ, ເສໂສ ສພ຺ໂພ ຍາວຊີວິໂກ. ເຕສໍ ປນ ມຕ຺ຖກຂນ຺ຘຕຈານໍ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ປາຬິຍໍ ກສາວເຠສຊ຺ເຊນ ສງ຺ຄໂຫ ເວທິຕພ຺ໂພ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກສາວານິ ເຠສຊ຺ຊານິ ນິມ຺ພກສາວໍ ກຸຏຊກສາວໍ ປໂຏລກສາວໍ ຜຄ຺ຄວກສາວໍ ນຕ຺ຕມາລກສາວໍ, ຍານິ ວາ ປນຎ຺ຎານິປິ ອຕ຺ຖິ ກສາວານິ ເຠສຊ຺ຊານິ ເນວ ຂາທນີເຍ ຂາທນີຍຕ຺ຖໍ ຜຣນ຺ຕິ, ນ ໂຠຊນີເຍ ໂຠຊນີຍຕ຺ຖໍ ຜຣນ຺ຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໓).

ເອຕ຺ຖ ຫິ ເອເຕສມ຺ປິ ສງ຺ຄໂຫ ສິຊ຺ຌຕິ. ວຸຕ຺ຕກສາວານິ ຈ ສພ຺ພກປ຺ປິຍານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ປຕ຺ຕຂາທນີເຍ ມູລກໍ ຂາຣໂກ ຈຈ຺ຈຸ ຕມ຺ພໂກ ຕຓ຺ຑຸເລຍ຺ຍໂກ ປປຸນ຺ນາໂຄ ວຕ຺ຖຸເລຍ຺ຍໂກ ວຊກລິ ຊຊ຺ຌຣິ ເສລ຺ລຸ ສິຄ຺ຄຸ ກາສມທ຺ທໂກ ອຸມ຺ມາຈີນມຸຄ຺ໂຄ ມາໂສ ຣາຊມາໂສ ຐເປຕ຺ວາ ມຫານິປ຺ຜາວໍ ອວເສສນິປ຺ຜາໂວ ອຄ຺ຄິມນ຺ໂຖ ສຸນິສນ຺ນໂກ ເສຕວຣໂຓ ນາຬິກາ ຠູມິຍໍ ຊາຕໂລຓີຕິ ເອເຕສໍ ປຕ຺ຕານິ, ອຎ຺ຎານິ ຈ ເອວຣູປານິ ເຕສຸ ເຕສຸ ຊນປເທສຸ ປກຕິອາຫາຣວເສນ ມນຸສ຺ສານໍ ຂາທນີຍຕ຺ຖຎ຺ຈ ໂຠຊນີຍຕ຺ຖຎ຺ຈ ຜຣຓການິ ປຕ຺ຕານິ ເອກໍເສນ ຍາວກາລິການິ, ຍາ ປນຎ຺ຎາ ມຫານຂປິຏ຺ຐິມຕ຺ຕປຓ຺ຓາ ໂລຓິຣຸກ຺ເຂ ຈ ຄຈ຺ເຉ ຈ ອາໂຣຫຕິ, ຕສ຺ສາ ປຕ຺ຕໍ ຍາວຊີວິກໍ. ພ຺ຣຫ຺ມິປຕ຺ຕຎ຺ຈ ຍາວກາລິກນ຺ຕິ ທີປວາສິໂນ ວທນ຺ຕິ. ອມ຺ພປລ຺ລວໍ ຍາວກາລິກໍ, ອໂສກປລ຺ລວໍ ປນ ຍາວຊີວິກໍ. ຍານິ ຈຎ຺ຎານິ ປາຬິຍໍ –

‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຓ຺ຓານິ ເຠສຊ຺ຊານິ ນິມ຺ພປຓ຺ຓໍ ກຸຏຊປຓ຺ຓໍ ປໂຏລປຓ຺ຓໍ ສຸລສິປຓ຺ຓໍ ກປ຺ປາສປຓ຺ຓໍ, ຍານິ ວາ ປນຎ຺ຎານິປິ ອຕ຺ຖິ ປຓ຺ຓານິ ເຠສຊ຺ຊານິ ເນວ ຂາທນີເຍ ຂາທນີຍຕ຺ຖໍ ຜຣນ຺ຕິ, ນ ໂຠຊນີເຍ ໂຠຊນີຍຕ຺ຖໍ ຜຣນ຺ຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໓) –

ວຸຕ຺ຕານິ, ຕານິ ຍາວຊີວິການິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ປຓ຺ຓານິ, ເຕສໍ ປຸປ຺ຜຜລານິປິ. ຍາວຊີວິກປຓ຺ຓານໍ ປນ ຜຄ຺ຄວປຓ຺ຓໍ ອຊ຺ຊຸກປຓ຺ຓໍ ຜຓິຊ຺ຊກປຓ຺ຓໍ ຕມ຺ພູລປຓ຺ຓໍ ປທຸມິນິປຓ຺ຓນ຺ຕິ ເອວໍ ຄຓນວເສນ ອນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ.

ປຸປ຺ຜຂາທນີເຍ ມູລກປຸປ຺ຜໍ ຂາຣກປຸປ຺ຜໍ ຈຈ຺ຈຸປຸປ຺ຜໍ ຕມ຺ພກປຸປ຺ຜໍ ວຊກລິປຸປ຺ຜໍ ຊຊ຺ຌຣິປຸປ຺ຜໍ ຈູຬນິປ຺ຜາວປຸປ຺ຜໍ ມຫານິປ຺ຜາວປຸປ຺ຜໍ ກເສຣຸກປຸປ຺ຜໍ ນາຬິເກຣຕາລເກຕການໍ ຕຣຸຓປຸປ຺ຜານິ ເສຕວຣຓປຸປ຺ຜໍ ສິຄ຺ຄຸປຸປ຺ຜໍ ອຸປ຺ປລປທຸມຊາຕິການໍ ປຸປ຺ຜານໍ ກຓ຺ຓິກາມຕ຺ຕໍ ອຄນ຺ຘິປຸປ຺ຜໍ ກຣີຣປຸປ຺ຜໍ ຊີວນ຺ຕີ ປຸປ຺ຜນ຺ຕິ ເອວມາທິ ເຕສຸ ເຕສຸ ຊນປເທສຸ ປກຕິອາຫາຣວເສນ ມນຸສ຺ສານໍ ຂາທນີຍຕ຺ຖໍ ໂຠຊນີຍຕ຺ຖຎ຺ຈ ຜຣຓປຸປ຺ຜໍ ຍາວກາລິກໍ, ອໂສກພກຸລກຸຍ຺ຍກປຸນ຺ນາຄຈມ຺ປກຊາຕິກຣວີຣກຓິກາຣກຸນ຺ທນວມາລິກມລ຺ລິກາທີນໍ ປນ ປຸປ຺ຜໍ ຍາວຊີວິກໍ, ຕສ຺ສ ຄຓນາຍ ອນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ. ປາຬິຍໍ ປນສ຺ສ ກສາວເຠສຊ຺ເຊນ ສງ຺ຄໂຫ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຜລຂາທນີເຍ ປນສລພຸຊຕາລນາຬິເກຣອມ຺ພຊມ຺ພຸອມ຺ພາຏກຕິນ຺ຕິຓິກມາຕຸລຸງ຺ຄກປິຕ຺ຖລາພຸກຸມ຺ຠຓ຺ຑປຸສ຺ສຜລຕິມ຺ພຣູສກຕິປຸສວາຕິງ຺ຄຓໂຈຈໂມຈມຘຸກາທີນໍ ຜລານິ, ຍານິ ໂລເກ ເຕສຸ ເຕສຸ ຊນປເທສຸ ປກຕິອາຫາຣວເສນ ມນຸສ຺ສານໍ ຂາທນີຍຕ຺ຖໍ ໂຠຊນີຍຕ຺ຖຎ຺ຈ ຜຣນ຺ຕິ, ສພ຺ພານິ ຕານິ ຍາວກາລິການິ, ນາມຄຓນວເສນ ເຕສໍ ນ ສກ຺ກາ ປຣິຍນ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ. ຍານິ ປນ ປາຬິຍໍ –

‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຜລານິ ເຠສຊ຺ຊານິ ພິລງ຺ຄໍ ປິປ຺ປລິໍ ມຣີຈໍ ຫຣີຕກໍ ວິຠີຕກໍ ອາມລກໍ ໂຄຏ຺ຐຜລໍ, ຍານິ ວາ ປນຎ຺ຎານິປິ ອຕ຺ຖິ ຜລານິ ເຠສຊ຺ຊານິ ເນວ ຂາທນີເຍ ຂາທນີຍຕ຺ຖໍ ຜຣນ຺ຕິ, ນ ໂຠຊນີເຍ ໂຠຊນີຍຕ຺ຖໍ ຜຣນ຺ຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໓) –

ວຸຕ຺ຕານິ, ຕານິ ຍາວຊີວິການິ. ເຕສມ຺ປິ ອປຣິປກ຺ການິ ອຈ຺ຉິວພິມ຺ພວຣຓເກຕກກາສ຺ມຣີອາທີນໍ ຜລານິ ຊາຕິຜລໍ ກຏຸກຜລໍ ເອຬາ ຕກ຺ໂກລນ຺ຕິ ເອວໍ ນາມວເສນ ນ ສກ຺ກາ ປຣິຍນ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ.

ອຏ຺ຐິຂາທນີເຍ ລພຸຊຏ຺ຐິ ປນສຏ຺ຐິ ອມ຺ພາຏກຏ຺ຐິ ສາລຏ຺ຐິ ຂຊ຺ຊູຣີເກຕກຕິມ຺ພຣູສການໍ ຕຣຸຓຜລຏ຺ຐິ ຕິນ຺ຕິຓິກຏ຺ຐິ ພິມ຺ພຜລຏ຺ຐິ ອຸປ຺ປລປທຸມຊາຕີນໍ ໂປກ຺ຂຣຏ຺ຐີຕິ ເອວມາທີນິ ເຕສຸ ເຕສຸ ຊນປເທສຸ ມນຸສ຺ສານໍ ປກຕິອາຫາຣວເສນ ຂາທນີຍຕ຺ຖໍ ໂຠຊນີຍຕ຺ຖຎ຺ຈ ຜຣຓການິ ອຏ຺ຐີນິ ຍາວກາລິການິ, ມຘຸກຏ຺ຐິ ປຸນ຺ນາຄຏ຺ຐິ ຫຣີຕກາທີນໍ ອຏ຺ຐີນິ ສິທ຺ຘຕ຺ຖກຏ຺ຐິ ຣາຊິກຏ຺ຐີຕິ ເອວມາທີນິ ອຏ຺ຐີນິ ຍາວຊີວິການິ. ເຕສໍ ປາຬິຍໍ ຜລເຠສຊ຺ເຊເນວ ສງ຺ຄໂຫ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ປິຏ຺ຐຂາທນີເຍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ຕາວ ຘຎ຺ຎານໍ ຘຎ຺ຎານຸໂລມານໍ ອປຣຓ຺ຓານຎ຺ຈ ປິຏ຺ຐໍ ປນສປິຏ຺ຐໍ ລພຸຊປິຏ຺ຐໍ ອມ຺ພາຏກປິຏ຺ຐໍ ສາລປິຏ຺ຐໍ ໂຘຕກຕາລປິຏ຺ຐໍ ຂີຣວລ຺ລິປິຏ຺ຐຎ຺ຈາຕິ ເອວມາທີນິ ເຕສຸ ເຕສຸ ຊນປເທສຸ ປກຕິອາຫາຣວເສນ ມນຸສ຺ສານໍ ຂາທນີຍຕ຺ຖໍ ໂຠຊນີຍຕ຺ຖຎ຺ຈ ຜຣຓການິ ປິຏ຺ຐານິ ຍາວກາລິການິ, ອໂຘຕກໍ ຕາລປິຏ຺ຐໍ ຂີຣວລ຺ລິປິຏ຺ຐໍ ອສ຺ສຄນ຺ຘາທິປິຏ຺ຐານິ ຈ ຍາວຊີວິການິ. ເຕສໍ ປາຬິຍໍ ກສາເວຫິ ມູລຜເລຫິ ຈ ສງ຺ຄໂຫ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ນິຍ຺ຍາສຂາທນີເຍ – ເອໂກ ອຸຈ຺ຉຸນິຍ຺ຍາໂສວ ສຕ຺ຕາຫກາລິໂກ, ເສສາ –

‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊຕູນິ ເຠສຊ຺ຊານິ ຫິງ຺ຄຸໍ ຫິງ຺ຄຸຊຕຸໍ ຫິງ຺ຄຸສິປາຏິກໍ ຕກໍ ຕກປຕ຺ຕິໍ ຕກປຓ຺ຓິໍ ສຊ຺ຊຸລສໍ, ຍານິ ວາ ປນຎ຺ຎານິປິ ອຕ຺ຖິ ຊຕູນິ ເຠສຊ຺ຊານີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໓) –

ເອວໍ ປາຬິຍໍ ວຸຕ຺ຕາ ນິຍ຺ຍາສາ ຍາວຊີວິກາ. ຕຕ຺ຖ ເຍວາປນກວເສນ ສງ຺ຄຫິຕານໍ ອມ຺ພນິຍ຺ຍາໂສ ກຓິກາຣນິຍ຺ຍາໂສຕິ ເອວໍ ນາມວເສນ ນ ສກ຺ກາ ປຣິຍນ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ. ເອວໍ ອິເມສຸ ມູລຂາທນີຍາທີສຸ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຍາວກາລິກໍ, ສພ຺ພມ຺ປິ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ອວເສສໍ ຂາທນີຍໍ ນາມາຕິ ສງ຺ຄຫິຕໍ.

໙໑. ຍາມກາລິເກສຸ ປນ ອຏ຺ຐ ປານານິ ນາມ ອມ຺ພປານໍ ຊມ຺ພຸປານໍ ໂຈຈປານໍ ໂມຈປານໍ ມຘຸກປານໍ ມຸທ຺ທິກປານໍ ສາລູກປານໍ ຜາຣຸສກປານນ຺ຕິ ອິມານິ ອຏ຺ຐ ປານານິ. ຕຕ຺ຖ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໐໐) ອມ຺ພປານນ຺ຕິ ອາເມຫິ ວາ ປກ຺ເກຫິ ວາ ອມ຺ເພຫິ ກຕປານໍ. ຕຕ຺ຖ ອາເມຫິ ກໂຣນ຺ເຕນ ອມ຺ພຕຣຸຓານິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸທເກ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອາຕເປ ອາທິຈ຺ຈປາເກນ ປຈິຕ຺ວາ ປຣິສ຺ສາເວຕ຺ວາ ຕທຫຸປຏິຄ຺ຄຫິຕເກຫິ ມຘຸສກ຺ກາຣກປ຺ປູຣາທີຫິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ກາຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ກຕໍ ປຸເຣຠຕ຺ຕເມວ ກປ຺ປຕິ. ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນຫິ ກຕໍ ລຠິຕ຺ວາ ປນ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ສາມິສປຣິໂຠເຄນປິ ວຏ຺ຏຕິ, ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ນິຣາມິສປຣິໂຠເຄນ ຍາວ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນາ ວຏ຺ຏຕິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພປາເນສຸ. ຊມ຺ພຸປານນ຺ຕິ ຊມ຺ພຸຜເລຫິ ກຕປານໍ. ໂຈຈປານນ຺ຕິ ອຏ຺ຐິກກທລິຜເລຫິ ກຕປານໍ. ໂມຈປານນ຺ຕິ ອນຏ຺ຐິເກຫິ ກທລິຜເລຫິ ກຕປານໍ. ມຘຸກປານນ຺ຕິ ມຘຸການໍ ຊາຕິຣເສນ ກຕປານໍ. ຕໍ ປນ ອຸທກສມ຺ຠິນ຺ນໍ ວຏ຺ຏຕິ, ສຸທ຺ຘໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ມຸທ຺ທິກປານນ຺ຕິ ມຸທ຺ທິກາ ອຸທເກ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ອມ຺ພປານໍ ວິຍ ກຕປານໍ. ສາລູກປານນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕຸປ຺ປລນີລຸປ຺ປລາທີນໍ ສາລູເກ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ກຕປານໍ. ຜາຣຸສກປານນ຺ຕິ ຜາຣຸສກຜເລຫິ ອມ຺ພປານໍ ວິຍ ກຕປານໍ. ອິມານິ ອຏ຺ຐ ປານານິ ສີຕານິປິ ອາທິຈ຺ຈປາການິປິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ອຄ຺ຄິປາການິ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ.

ອວເສສານິ ເວຕ຺ຕຕິນ຺ຕິຓິກມາຕຸລຸງ຺ຄກປິຕ຺ຖໂກສມ຺ພກຣມນ຺ທາທິຂຸທ຺ທກຜລປານານິ ອຏ຺ຐປານຄອກາເນວ. ຕານິ ກິຎ຺ຈາປິ ປາຬິຍໍ ນ ວຸຕ຺ຕານິ, ອຖ ໂຂ ກປ຺ປິຍໍ ອນຸໂລເມນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ກປ຺ປນ຺ຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສພ຺ພໍ ຜລຣສໍ ຐເປຕ຺ວາ ຘຎ຺ຎຜລຣສ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໐໐) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຐເປຕ຺ວາ ສານຸໂລມຘຎ຺ຎຜລຣສໍ ອຎ຺ຎໍ ຜລປານໍ ນາມ ອກປ຺ປິຍໍ ນຕ຺ຖິ, ສພ຺ພໍ ຍາມກາລິກເມວ. ຕຕ຺ຖ ສານຸໂລມຘຎ຺ຎຜລຣໂສ ນາມ ສຕ຺ຕນ຺ນຎ຺ເຈວ ຘຎ຺ຎານໍ ຕາລນາຬິເກຣປນສລພຸຊອລາພຸກຸມ຺ຠຓ຺ຑປຸສ຺ສຜລຕິປຸສເອຬາລຸກາຕິ ນວນ຺ນຎ຺ຈ ມຫາຜລານໍ ສພ຺ເພສຎ຺ຈ ປຸພ຺ພຓ຺ຓາປຣຓ຺ຓານໍ ອນຸໂລມຘຎ຺ຎານໍ ຣໂສ ຍາວກາລິໂກ, ຕສ຺ມາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສພ຺ພໍ ປຕ຺ຕຣສໍ ຐເປຕ຺ວາ ຑາກຣສ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໐໐) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປກ຺ກຑາກຣສໍ ຐເປຕ຺ວາ ຍາວກາລິກປຕ຺ຕານມ຺ປິ ສີໂຕທເກນ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ກຕຣໂສ ວາ ອາທິຈ຺ຈປາໂກ ວາ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສພ຺ພໍ ປຸປ຺ຜຣສໍ ຐເປຕ຺ວາ ມຘຸກປຸປ຺ຜຣສ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ມຘຸກປຸປ຺ຜຣສໍ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ໂພປິ ປຸປ຺ຜຣໂສ ວຏ຺ຏຕິ.

໙໒. ສຕ຺ຕາຫກາລິກໍ ນາມ ສປ຺ປິ ນວນີຕໍ ເຕລໍ ມຘຸ ຜາຓິຕນ຺ຕິ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ເຠສຊ຺ຊານິ. ຕຕ຺ຖ ສປ຺ປິ ນາມ ໂຄສປ຺ປິ ວາ ອຊິກາສປ຺ປິ ວາ ມຫິໍສສປ຺ປິ ວາ ເຍສໍ ມໍສໍ ກປ຺ປຕິ, ເຕສໍ ສປ຺ປິ. ນວນີຕໍ ນາມ ເຕສໍເຍວ ນວນີຕໍ. ເຕລໍ ນາມ ຕິລເຕລໍ ສາສປເຕລໍ ມຘຸກເຕລໍ ເອຣຓ຺ຑເຕລໍ ວສາເຕລໍ. ມຘຸ ນາມ ມກ຺ຂິກາມຘຸ. ຜາຓິຕໍ ນາມ ອຸຈ຺ຉຸມ຺ຫາ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ (ປຈິ. ໒໖໐). ຍາວຊີວິກໍ ປນ ເຫຏ຺ຐາ ຍາວກາລິເກ ມູລຂາທນີຍາທີສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໙໓. ຕຕ຺ຖ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໒໕໖) ອຣຸໂຓທເຍ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ຍາວກາລິກໍ ສຕກ຺ຂຕ຺ຕຸມ຺ປິ ນິທຫິຕ຺ວາ ຍາວ ກາໂລ ນາຕິກ຺ກມຕິ, ຕາວ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຍາມກາລິກໍ ເອກໍ ອໂຫຣຕ຺ຕໍ, ສຕ຺ຕາຫກາລິກໍ ສຕ຺ຕຣຕ຺ຕໍ, ອິຕຣໍ ສຕິ ປຈ຺ຈເຍ ຍາວຊີວມ຺ປິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເອກຣຕ຺ຕໍ ວີຕິນາມິຕໍ ປນ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຍາວກາລິກໍ ວາ ຍາມກາລິກໍ ວາ ອຊ຺ໂຌຫຣິຕຸກາມຕາຍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ປຏິຄ຺ຄຫເຓ ຕາວ ທຸກ຺ກຏໍ, ອຊ຺ໂຌຫຣໂຕ ປນ ເອກເມກສ຺ມິໍ ອຊ຺ໂຌຫາເຣ ສນ຺ນິຘິປຈ຺ຈຍາ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ສເຈປິ ປຕ຺ໂຕ ທຸທ຺ໂຘໂຕ ໂຫຕິ, ຍໍ ອງ຺ຄຸລິຍາ ຆໍສນ຺ຕສ຺ສ ເລຂາ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຄຓ຺ຐິກປຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ຄຓ຺ຐິກນ຺ຕເຣ ສ຺ເນໂຫ ປວິຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ, ໂສ ອຸຓ຺ເຫ ໂອຕາເປນ຺ຕສ຺ສ ປຄ຺ຆຣຕິ, ອຸຓ຺ຫຍາຄຸຍາ ວາ ຄຫິຕາຍ ສນ຺ທິສ຺ສຕິ, ຕາທິເສ ປຕ຺ເຕປິ ປຸນທິວເສ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ຕສ຺ມາ ປຕ຺ຕໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ປຸນ ຕຕ຺ຖ ອຈ຺ໂຉທກໍ ວາ ອາສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອງ຺ຄຸລິຍາ ວາ ຆໍສິຕ຺ວາ ນິສ຺ເນຫຠາໂວ ຊານິຕພ຺ໂພ. ສເຈ ຫິ ອຸທເກ ວາ ສ຺ເນຫຠາໂວ, ປຕ຺ເຕ ວາ ອງ຺ຄຸລິເລຂາ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ທຸທ຺ໂຘໂຕ ໂຫຕິ, ເຕລວຓ຺ຓປຕ຺ເຕ ປນ ອງ຺ຄຸລິເລຂາ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ສາ ອພ຺ໂພຫາຣິກາ. ຍມ຺ປິ ຠິກ຺ຂູ ນິຣເປກ຺ຂາ ສາມເຓຣານໍ ປຣິຈ຺ຈຊນ຺ຕິ, ຕຎ຺ເຈ ສາມເຓຣາ ນິທຫິຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ, ສພ຺ພໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສຍໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕເມວ ຫິ ທຸຕິຍທິວເສ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຕໂຕ ຫິ ເອກສິຕ຺ຖມ຺ປິ ອຊ຺ໂຌຫຣໂຕ ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວ. ອກປ຺ປິຍມໍເສສຸ ມນຸສ຺ສມໍເສ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈເຍນ ສທ຺ຘິໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ອວເສເສສຸ ທຸກ຺ກເຏນ ສທ຺ຘິໍ.

ຍາມກາລິກໍ ສຕິ ປຈ຺ຈເຍ ອຊ຺ໂຌຫຣໂຕ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ອາຫາຣຕ຺ຖາຍ ອຊ຺ໂຌຫຣໂຕ ທຸກ຺ກເຏນ ສທ຺ຘິໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ສເຈ ປວາຣິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອນຕິຣິຕ຺ຕກຕໍ ອຊ຺ໂຌຫຣຕິ, ປກຕິອາມິເສ ທ຺ເວ ປາຈິຕ຺ຕິຍານິ, ມນຸສ຺ສມໍເສ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈເຍນ ສທ຺ຘິໍ ທ຺ເວ, ເສສອກປ຺ປິຍມໍເສ ທຸກ຺ກເຏນ ສທ຺ຘິໍ. ຍາມກາລິກໍ ສຕິ ປຈ຺ຈເຍ ສາມິເສນ ມຸເຂນ ອຊ຺ໂຌຫຣໂຕ ທ຺ເວ, ນິຣາມິເສນ ເອກເມວ. ອາຫາຣຕ຺ຖາຍ ອຊ຺ໂຌຫຣໂຕ ວິກປ຺ປທ຺ວເຍປິ ທຸກ຺ກຏໍ ວຑ຺ຒຕິ. ສເຈ ວິກາເລ ອຊ຺ໂຌຫຣຕິ, ປກຕິໂຠຊເນ ສນ຺ນິຘິປຈ຺ຈຍາ ຈ ວິກາລໂຠຊນປຈ຺ຈຍາ ຈ ທ຺ເວ ປາຈິຕ຺ຕິຍານິ, ອກປ຺ປິຍມໍເສ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ ທຸກ຺ກຏຎ຺ຈ ວຑ຺ຒຕິ. ຍາມກາລິເກ ວິກາລປຈ຺ຈຍາ ອນາປຕ຺ຕິ. ອນຕິຣິຕ຺ຕປຈ຺ຈຍາ ປນ ວິກາເລ ສພ຺ພວິກປ຺ເປສຸ ອນາປຕ຺ຕິ.

ສຕ຺ຕາຫກາລິກໍ ປນ ຍາວຊີວິກຎ຺ຈ ອາຫາຣຕ຺ຖາຍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫໂຕ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນປຈ຺ຈຍາ ຕາວ ທຸກ຺ກຏໍ, ອຊ຺ໂຌຫຣໂຕ ປນ ສເຈ ນິຣາມິສໍ ໂຫຕິ, ອຊ຺ໂຌຫາເຣ ທຸກ຺ກຏໍ. ອຖ ອາມິສສໍສຏ຺ຐໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຐປິຕໍ ໂຫຕິ, ຍຖາວຕ຺ຖຸກໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວ.

໙໔. ສຕ຺ຕາຫກາລິເກສຸ ປນ ສປ຺ປິອາທີສຸ ອຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໖໒໒) – ສປ຺ປິ ຕາວ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ຕທຫຸປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ສາມິສມ຺ປິ ນິຣາມິສມ຺ປິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິຣາມິສໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ສຕ຺ຕາຫາຕິກ຺ກເມ ສເຈ ເອກຠາຊເນ ຐປິຕໍ, ເອກໍ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ. ສເຈ ພຫູສຸ, ວຕ຺ຖຸຄຓນາຍ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍານິ. ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ນິຣາມິສເມວ ວຏ຺ຏຕິ, ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ວາ ອຸຄ຺ຄຫິຕກໍ ກຕ຺ວາ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ອຊ຺ໂຌຫຣິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອພ຺ຠຎ຺ຊນາທີສຸ ອຸປເນຕພ຺ພໍ. ສຕ຺ຕາຫາຕິກ຺ກເມປິ ອນາປຕ຺ຕິ ອນຊ຺ໂຌຫຣຓີຍຕໍ ອາປນ຺ນຕ຺ຕາ. ສເຈ ອນຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ປຏິຄ຺ຄຫິຕນວນີເຕນ ສປ຺ປິໍ ກຕ຺ວາ ເທຕິ, ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ສາມິສມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ສເຈ ສຍໍ ກໂຣຕິ, ສຕ຺ຕາຫມ຺ປິ ນິຣາມິສເມວ ວຏ຺ຏຕິ. ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປຏິຄ຺ຄຫິຕນວນີເຕນ ເຍນ ເກນຈິ ກຕສປ຺ປິ ສຕ຺ຕາຫມ຺ປິ ນິຣາມິສເມວ ວຏ຺ຏຕິ, ອຸຄ຺ຄຫິຕເກນ ກເຕ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕສຸທ຺ຘສປ຺ປິນເຍເນວ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ປຏິຄ຺ຄຫິຕຂີເຣນ ວາ ທຘິນາ ວາ ກຕສປ຺ປິ ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນນ ກຕໍ ສາມິສມ຺ປິ ຕທຫຸປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ວຏ຺ຏຕິ, ສຍໍກຕໍ ນິຣາມິສເມວ ວຏ຺ຏຕິ.

໙໕. ນວນີຕໍ ຕາເປນ຺ຕສ຺ສ ຫິ ສາມໍປາໂກ ນ ໂຫຕິ, ສາມໍປກ຺ເກນ ປນ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອາມິສໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈ ນ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ສຕ຺ຕາຫາຕິກ຺ກເມປິ ອນາປຕ຺ຕິ ສວຕ຺ຖຸກສ຺ສ ປຏິຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ. ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປຏິຄ຺ຄຫິຕເກຫິ ກຕໍ ປນ ອພ຺ຠຎ຺ຊນາທີສຸ ອຸປເນຕພ຺ພໍ. ປຸເຣຠຕ຺ຕມ຺ປິ ຈ ອຸຄ຺ຄຫິຕເກຫິ ກຕໍ, ອຸຠເຍສມ຺ປິ ສຕ຺ຕາຫາຕິກ຺ກເມ ອນາປຕ຺ຕິ. ເອສ ນໂຍ ອກປ຺ປິຍມໍສສປ຺ປິມ຺ຫິ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ຍຕ຺ຖ ປາຬິຍໍ ອາຄຕສປ຺ປິນາ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ, ຕຕ຺ຖ ອິມິນາ ທຸກ຺ກຏໍ. ອນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາຍໍ ກາຣຓປຕິຣູປກໍ ວຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສສປ຺ປິ ຈ ນວນີຕຎ຺ຈ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ຕໍ ທຸປ຺ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ສພ຺ພອຏ຺ຐກຖາສຸ ອນຸຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ. ປຣໂຕ ຈສ຺ສ ວິນິຈ຺ຉໂຍປິ ອາຄຈ຺ຉິສ຺ສຕິ. ປາຬິຍໍ ອາຄຕນວນີຕມ຺ປິ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ຕທຫຸປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ສາມິສມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນິຣາມິສເມວ. ສຕ຺ຕາຫາຕິກ຺ກເມ ນານາຠາຊເນສຸ ຐປິເຕ ຠາຊນຄຓນາຍ, ເອກຠາຊເນປິ ອມິສ຺ເສຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປິຓ຺ຑວເສນ ຐປິເຕ ປິຓ຺ຑຄຓນາຍ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍານິ. ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ສປ຺ປິນເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖ ປນ ທຘິຄຸຬິກາໂຍປິ ຕກ຺ກພິນ຺ທູນິປິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ໂຘຕໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອຸປຑ຺ຒຕ຺ເຖຣາ ອາຫໍສຸ. ມຫາສິວຕ຺ເຖໂຣ ປນ ‘‘ຠຄວຕາ ອນຸຎ຺ຎາຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕກ຺ກໂຕ ອຸທ຺ຘຏມຕ຺ຕເມວ ຂາທິໍສູ’’ຕິ ອາຫ. ຕສ຺ມາ ນວນີຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ເຕນ ໂຘວິຕ຺ວາ ທຘິຕກ຺ກມກ຺ຂິກາກິປິລ຺ລິກາທີນິ ອປເນຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ປຈິຕ຺ວາ ສປ຺ປິໍ ກຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸກາເມນ ອໂຘຕມ຺ປິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍໍ ຕຕ຺ຖ ທຘິຄຕໍ ວາ ຕກ຺ກຄຕໍ ວາ, ຕໍ ຂຍໍ ຄມິສ຺ສຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຫິ ສວຕ຺ຖຸກປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ນາມ ນ ໂຫຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອາມິເສນ ສທ຺ຘິໍ ປກ຺ກຕ຺ຕາ ປນ ຕສ຺ມິມ຺ປິ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຍນ຺ຕິ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈກາ. ອິທານິ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຐປິຕນວນີເຕ ຈ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ຂີຣທຘີນິ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ກຕນວນີເຕ ຈ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ຕານິ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ກຕນວນີເຕ ຈ ອຸຄ຺ຄຫິຕເກຫິ ກຕນວນີເຕ ຈ ອກປ຺ປິຍມໍສນວນີເຕ ຈ ສພ຺ໂພ ອາປຕ຺ຕານາປຕ຺ຕິປຣິໂຠຄາປຣິໂຠຄນໂຍ ສປ຺ປິມ຺ຫິ ວຸຕ຺ຕກ຺ກເມເນວ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ເຕລຠິກ຺ຂາຍ ປວິຏ຺ຐານໍ ປນ ຠິກ຺ຂູນໍ ຕຕ຺ເຖວ ສປ຺ປິມ຺ປິ ນວນີຕມ຺ປິ ປກ຺ກເຕລມ຺ປິ ອປກ຺ກເຕລມ຺ປິ ອາກິຣນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕກ຺ກທຘິພິນ຺ທູນິປິ ຠຕ຺ຕສິຕ຺ຖານິປິ ຕຓ຺ຑຸລກຓາປິ ມກ຺ຂິກາທໂຍປິ ໂຫນ຺ຕິ, ອາທິຈ຺ຈປາກໍ ກຕ຺ວາ ປຣິສ຺ສາເວຕ຺ວາ ຄຫິຕໍ ສຕ຺ຕາຫກາລິກໍ ໂຫຕິ. ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຈ ຐປິຕເຠສຊ຺ເຊຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຈິຕ຺ວາ ນຕ຺ຖຸປານມ຺ປິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ວທ຺ທລິສມເຍ ລຊ຺ຊີ ສາມເຓໂຣ ຍຖາ ຕຕ຺ຖ ປຕິຕຕຓ຺ຑຸລກຓາທໂຍ ນ ປຈ຺ຈນ຺ຕິ, ເອວໍ ອຄ຺ຄິມ຺ຫິ ວິລີຍາເປຕ຺ວາ ປຣິສ຺ສາເວຕ຺ວາ ປຸນ ປຈິຕ຺ວາ ເທຕິ, ປຸຣິມນເຍເນວ ສຕ຺ຕາຫໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໙໖. ເຕເລສຸ ຕິລເຕລໍ ຕາວ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ສາມິສມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນິຣາມິສເມວ ວຏ຺ຏຕິ. ສຕ຺ຕາຫາຕິກ຺ກເມ ຕສ຺ສ ຠາຊນຄຓນາຍ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິຣາມິສເມວ ວຏ຺ຏຕິ, ອຸຄ຺ຄຫິຕກໍ ກຕ຺ວາ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ອຊ຺ໂຌຫຣິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ສີສມກ຺ຂນາທີສຸ ອຸປເນຕພ຺ພໍ, ສຕ຺ຕາຫາຕິກ຺ກເມປິ ອນາປຕ຺ຕິ. ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ຕິເລ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ກຕເຕລໍ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ສາມິສມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນຊ຺ໂຌຫຣຓີຍໍ ໂຫຕິ, ສີສມກ຺ຂນາທີສຸ ອຸປເນຕພ຺ພໍ, ສຕ຺ຕາຫາຕິກ຺ກເມປິ ອນາປຕ຺ຕິ. ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ຕິເລ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ກຕເຕລໍ ອນຊ຺ໂຌຫຣຓີຍເມວ ສວຕ຺ຖຸກປຏິຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ. ສຕ຺ຕາຫາຕິກ຺ກເມປິ ອນາປຕ຺ຕິ, ສີສມກ຺ຂນາທີສຸ ອຸປເນຕພ຺ພໍ. ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ວາ ອຸຄ຺ຄຫິຕກຕິເລຫິ ກຕເຕເລປິ ເອເສວ ນໂຍ. ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ປຏິຄ຺ຄຫິຕຕິເລ ຠຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວາ ຕິລປິຏ຺ຐໍ ວາ ເສເທຕ຺ວາ ອຸຓ຺ໂຫທເກນ ວາ ເຕເມຕ຺ວາ ກຕເຕລໍ ສເຈ ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນນ ກຕໍ, ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ສາມິສມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ອຕ຺ຕນາ ກຕໍ ນິພ຺ພຏ຺ຏິຕຕ຺ຕາ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ນິຣາມິສໍ ວຏ຺ຏຕິ, ສາມໍປກ຺ກຕ຺ຕາ ສາມິສໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສວຕ຺ຖຸກປຏິຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ປນ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸຠຍມ຺ປິ ອນຊ຺ໂຌຫຣຓີຍໍ, ສີສມກ຺ຂນາທີສຸ ອຸປເນຕພ຺ພໍ, ສຕ຺ຕາຫາຕິກ຺ກເມປິ ອນາປຕ຺ຕິ. ຍທິ ປນ ອປ຺ປໍ ອຸຓ຺ໂຫທກໍ ໂຫຕິ ອພ຺ຠຸກ຺ກິຣຓມຕ຺ຕໍ, ອພ຺ໂພຫາຣິກໍ ໂຫຕິ ສາມໍປາກຄຓນໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ສາສປເຕລາທີສຸປິ ອວຕ຺ຖຸກປຏິຄ຺ຄຫິເຕສຸ ອວຕ຺ຖຸກຕິລເຕເລ ວຸຕ຺ຕສທິໂສວ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ສເຈ ປນ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ປຏິຄ຺ຄຫິຕານໍ ສາສປາທີນໍ ຈຸຓ຺ເຓຫິ ອາທິຈ຺ຈປາເກນ ສກ຺ກາ ເຕລໍ ກາຕຸໍ, ຕໍ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ສາມິສມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນິຣາມິສເມວ ວຏ຺ຏຕິ, ສຕ຺ຕາຫາຕິກ຺ກເມ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ. ຍສ຺ມາ ປນ ສາສປມຘຸກຈຸຓ຺ຓານິ ເສເທຕ຺ວາ ເອຣຓ຺ຑກຏ຺ຐີນິ ຈ ຠຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເອວ ເຕລໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເອເຕສໍ ເຕລໍ ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນຫິ ກຕໍ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ສາມິສມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ວຕ຺ຖູນໍ ຍາວຊີວິກຕ຺ຕາ ປນ ສວຕ຺ຖຸກປຏິຄ຺ຄຫເຓ ໂທໂສ ນຕ຺ຖິ. ອຕ຺ຕນາ ກຕໍ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິຣາມິສປຣິໂຠເຄເນວ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ອຸຄ຺ຄຫິຕເກຫິ ກຕໍ ອນຊ຺ໂຌຫຣຓີຍໍ, ພາຫິຣປຣິໂຠເຄ ວຏ຺ຏຕິ, ສຕ຺ຕາຫາຕິກ຺ກເມປິ ອນາປຕ຺ຕິ. ເຕລກຣຓຕ຺ຖາຍ ສາສປມຘຸກເອຣຓ຺ຑກຏ຺ຐີນິ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ກຕເຕລໍ ສຕ຺ຕາຫກາລິກໍ, ທຸຕິຍທິວເສ ກຕໍ ຉາຫໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕຕິຍທິວເສ ກຕໍ ປຎ຺ຈາຫໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຈຕຸຕ຺ຖ, ປຎ຺ຈມ, ຉຏ຺ຐ, ສຕ຺ຕມທິວເສ ກຕໍ ຕທເຫວ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ຍາວ ອຣຸຓສ຺ສ ອຸຄ຺ຄມນາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ, ອຏ຺ຐມທິວເສ ກຕໍ ອນຊ຺ໂຌຫຣຓີຍໍ, ອນິສ຺ສຄ຺ຄິຍຕ຺ຕາ ປນ ພາຫິຣປຣິໂຠເຄ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈປິ ນ ກໂຣຕິ, ເຕລຕ຺ຖາຍ ຄຫິຕສາສປາທີນໍ ສຕ຺ຕາຫາຕິກ຺ກເມ ທຸກ຺ກຏເມວ. ປາຬິຍໍ ປນ ອນາຄຕານິ ອຎ຺ຎານິປິ ນາຬິເກຣນິມ຺ພໂກສມ຺ພກຣມນ຺ທາທີນໍ ເຕລານິ ອຕ຺ຖິ, ຕານິ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ອຕິກ຺ກາມຍໂຕ ທຸກ຺ກຏໍ ໂຫຕິ. ອຍເມເຕສຸ ວິເສໂສ – ເສສໍ ຍາວກາລິກວຕ຺ຖຸໍ ຍາວຊີວິກວຕ຺ຖຸຎ຺ຈ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ສາມໍປາກສວຕ຺ຖຸກປຸເຣຠຕ຺ຕປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕປຏິຄ຺ຄຫິຕອຸຄ຺ຄຫິຕວຕ຺ຖຸວິຘານໍ ສພ຺ພໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ວສາເຕລໍ ນາມ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ວສານິ ອຈ຺ຉວສໍ ມຈ຺ຉວສໍ ສຸສຸກາວສໍ ສູກຣວສໍ ຄທ຺ຣຠວສ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໒) ເອວໍ ອນຸຎ຺ຎາຕວສານໍ ເຕລໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ອຈ຺ຉວສ’’ນ຺ຕິ ວຈເນນ ຐເປຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສວສໍ ສພ຺ເພສໍ ອກປ຺ປິຍມໍສານໍ ວສາ ອນຸຎ຺ຎາຕາ. ມຈ຺ຉຄ຺ຄຫເຓນ ຈ ສຸສຸກາປິ ຄຫິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ວາຬມຈ຺ຉຕ຺ຕາ ປນ ວິສຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຈ຺ຉາທິຄ຺ຄຫເຓນ ເຈຕ຺ຖ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ກປ຺ປິຍມໍສານໍ ວສາ ອນຸຎ຺ຎາຕາ. ມໍເສສຸ ຫິ ທສ ມນຸສ຺ສຫຕ຺ຖິອສ຺ສສຸນຂອຫິສີຫພ຺ຍຄ຺ຆທີປິອຈ຺ຉຕຣຈ຺ຉານໍ ມໍສານິ ອກປ຺ປິຍານິ, ວສາສຸ ເອກາ ມນຸສ຺ສວສາ. ຂີຣາທີສຸ ອກປ຺ປິຍໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນຫິ ກຕໍ ນິພ຺ພຏ຺ຏິຕໍ ວສາເຕລໍ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ສາມິສມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິຣາມິສເມວ ວຏ຺ຏຕິ. ຍໍ ປນ ຕຕ຺ຖ ສຸຂຸມຣຊສທິສໍ ມໍສໍ ວາ ນ຺ຫາຣຸ ວາ ອຏ຺ຐິ ວາ ໂລຫິຕໍ ວາ ໂຫຕິ, ຕໍ ອພ຺ໂພຫາຣິກໍ. ສເຈ ປນ ວສໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສຍໍ ກໂຣຕິ, ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຈິຕ຺ວາ ປຣິສ຺ສາເວຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິຣາມິສປຣິໂຠເຄນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ນິຣາມິສປຣິໂຠຄຎ຺ຫິ ສນ຺ຘາຍ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກາເລ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ກາເລ ນິປ຺ປກ຺ກໍ ກາເລ ສໍສຏ຺ຐໍ ເຕລປຣິໂຠເຄນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໒). ຕຕ຺ຣາປິ ອພ຺ໂພຫາຣິກໍ ອພ຺ໂພຫາຣິກເມວ, ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປນ ປຏິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ວາ ກາຕຸໍ ວາ ນ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ວິກາເລ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ວິກາເລ ນິປ຺ປກ຺ກໍ ວິກາເລ ສໍສຏ຺ຐໍ, ຕໍ ເຈ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ຕິຓ຺ຓໍ ທຸກ຺ກຏານໍ. ກາເລ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ວິກາເລ ນິປ຺ປກ຺ກໍ ວິກາເລ ສໍສຏ຺ຐໍ, ຕໍ ເຈ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ທຸກ຺ກຏານໍ. ກາເລ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ກາເລ ນິປ຺ປກ຺ກໍ ວິກາເລ ສໍສຏ຺ຐໍ, ຕໍ ເຈ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ກາເລ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ກາເລ ນິປ຺ປກ຺ກໍ ກາເລ ສໍສຏ຺ຐໍ, ຕໍ ເຈ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໒).

ອຸປຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣໍ ປນ ອນ຺ເຕວາສິກາ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ສປ຺ປິນວນີຕວສານິ ເອກໂຕ ປຈິຕ຺ວາ ນິພ຺ພຏ຺ຏິຕານິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ອາວຸໂສ’’ຕິ. ເຖໂຣ ກິເຣຕ຺ຖ ປກ຺ກເຕລກສເຏ ວິຍ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຍຕິ. ຕໂຕ ນໍ ອຸຕ຺ຕຣິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ນວນີເຕ ທຘິຄຸຬິກາ ວາ ຕກ຺ກພິນ຺ທຸ ວາ ໂຫຕິ, ເອຕໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ? ‘‘ເອຕມ຺ປິ, ອາວຸໂສ, ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ຕໂຕ ນໍ ອາຫໍສຸ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເອກໂຕ ປຈິຕ຺ວາ ເອກໂຕ ສໍສຏ຺ຐານິ ເຕຊວນ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ໂຣຄໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘາວຸໂສ’’ຕິ ເຖໂຣ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ. ມຫາສຸມຕ຺ເຖໂຣ ປນາຫ ‘‘ກປ຺ປິຍມໍສວສາວ ສາມິສປຣິໂຠເຄ ວຏ຺ຏຕິ, ອິຕຣາ ນິຣາມິສປຣິໂຠເຄ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ມຫາປທຸມຕ຺ເຖໂຣ ປນ ‘‘ອິທໍ ກິ’’ນ຺ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ນນຸ ວາຕາພາຘິກາ ຠິກ຺ຂູ ປຎ຺ຈມູລກສາວຍາຄຸຍໍ ອຈ຺ຉສູກຣເຕລາທີນິ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຍາຄຸໍ ປິວນ຺ຕິ, ສາ ເຕຊຸສ຺ສທຕ຺ຕາ ໂຣຄໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫ.

໙໗. ມຘຸ ນາມ ມຘຸກຣີຫິ ມຘຸມກ຺ຂິກາຫິ ຂຸທ຺ທກມກ຺ຂິກາຫິ ຠມຣມກ຺ຂິກາຫິ ຈ ກຕໍ ມຘຸ. ຕໍ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ສາມິສປຣິໂຠຄມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິຣາມິສປຣິໂຠຄເມວ ວຏ຺ຏຕິ, ສຕ຺ຕາຫາຕິກ຺ກເມ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ. ສເຈ ສິເລສສທິສໍ ມຫາມຘຸໍ ຂຓ຺ຑໍ ກຕ຺ວາ ຐປິຕໍ, ອິຕຣໍ ວາ ນານາຠາຊເນສຸ, ວຕ຺ຖຸຄຓນາຍ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍານິ. ສເຈ ເອກເມວ ຂຓ຺ຑໍ, ເອກຠາຊເນ ວາ ອິຕຣໍ, ເອກເມວ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ. ອຸຄ຺ຄຫິຕກໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ, ອຣຸມກ຺ຂນາທີສຸ ອຸປເນຕພ຺ພໍ. ມຘຸປຏລໍ ວາ ມຘຸສິຕ຺ຖກໍ ວາ ສເຈ ມຘຸນາ ອມກ຺ຂິຕໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ, ຍາວຊີວິກໍ, ມຘຸມກ຺ຂິຕໍ ປນ ມຘຸຄຕິກເມວ. ຈີຣິກາ ນາມ ສປກ຺ຂາ ທີຆມກ຺ຂິກາ ຕຸມ຺ພຬນາມິກາ ຈ ອຏ຺ຐິປກ຺ຂິກາ ກາຬມຫາຠມຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອາສເຍສຸ ນິຍ຺ຍາສສທິສໍ ມຘຸ ໂຫຕິ, ຕໍ ຍາວຊີວິກໍ.

໙໘. ຜາຓິຕໍ ນາມ ອຸຈ຺ຉຸຣສໍ ອຸປາທາຍ ອປກ຺ກາ ວາ ອວຕ຺ຖຸກປກ຺ກາ ວາ ສພ຺ພາປິ ອວຕ຺ຖຸກາ ອຸຈ຺ຉຸວິກຕິ. ຕໍ ຜາຓິຕໍ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ສາມິສມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິຣາມິສເມວ ວຏ຺ຏຕິ, ສຕ຺ຕາຫາຕິກ຺ກເມ ວຕ຺ຖຸຄຓນາຍ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ. ພຫູ ປິຓ຺ຑາ ຈຸຓ຺ເຓ ກຕ຺ວາ ເອກຠາຊເນ ປກ຺ຂິຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ ຆນສນ຺ນິເວສາ, ເອກເມວ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ. ອຸຄ຺ຄຫິຕກໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ, ຆຣຘູປນາທີສຸ ອຸປເນຕພ຺ພໍ. ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ປຏິຄ຺ຄຫິເຕນ ອປຣິສ຺ສາວິຕອຸຈ຺ຉຸຣເສນ ກຕຜາຓິຕໍ ສເຈ ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນນ ກຕໍ, ສາມິສມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ສຍໍກຕໍ ນິຣາມິສເມວ ວຏ຺ຏຕິ, ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປນ ສວຕ຺ຖຸກປຏິຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ອນຊ຺ໂຌຫຣຓີຍໍ, ສຕ຺ຕາຫາຕິກ຺ກເມປິ ອນາປຕ຺ຕິ. ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ອປຣິສ຺ສາວິຕປຏິຄ຺ຄຫິເຕນ ກຕມ຺ປິ ອນຊ຺ໂຌຫຣຓີຍເມວ, ສຕ຺ຕາຫາຕິກ຺ກເມປິ ອນາປຕ຺ຕິ. ເອສ ນໂຍ ອຸຈ຺ຉຸໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ກຕຜາຓິເຕປິ. ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ປນ ປຣິສ຺ສາວິຕປຏິຄ຺ຄຫິເຕນ ກຕໍ ສເຈ ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນນ ກຕໍ, ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ສາມິສມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິຣາມິສເມວ. ສຍໍກຕໍ ປຸເຣຠຕ຺ຕມ຺ປິ ນິຣາມິສເມວ, ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປຣິສ຺ສາວິຕປຏິຄ຺ຄຫິເຕນ ກຕໍ ປນ ນິຣາມິສເມວ ສຕ຺ຕາຫໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຸຄ຺ຄຫິຕກຕໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ‘‘ຌາມອຸຈ຺ຉຸຜາຓິຕໍ ວາ ໂກຏ຺ຏິຕອຸຈ຺ຉຸຜາຓິຕໍ ວາ ປຸເຣຠຕ຺ຕເມວ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ‘‘ເອຕໍ ສວຕ຺ຖຸກປກ຺ກໍ ວຏ຺ຏຕິ, ໂນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ອຸຈ຺ຉຸຜາຓິຕໍ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ໂນ ວຏ຺ຏນກໍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ຍຸຕ຺ຕໍ. ສີໂຕທເກນ ກຕໍ ມຘຸກປຸປ຺ຜຜາຓິຕໍ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ສາມິສມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິຣາມິສເມວ ວຏ຺ຏຕິ, ສຕ຺ຕາຫາຕິກ຺ກເມ ວຕ຺ຖຸຄຓນາຍ ທຸກ຺ກຏໍ, ຂີຣໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກຕໍ ມຘຸກຜາຓິຕໍ ຍາວກາລິກໍ. ຂຓ຺ຑສກ຺ຂຣໍ ປນ ຂີຣຊລ຺ລິກໍ ອປເນຕ຺ວາ ໂສເຘນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ວຏ຺ຏຕິ.

໙໙. ມຘຸກປຸປ຺ຜໍ ປນ ປຸເຣຠຕ຺ຕມ຺ປິ ອລ຺ລໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຠຊ຺ຊິຕມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ຠຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕິລາທີຫິ ມິສ຺ສໍ ວາ ອມິສ຺ສໍ ວາ ກຕ຺ວາ ໂກຏ຺ຏິຕໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍທິ ປນ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເມຣຍຕ຺ຖາຍ ໂຍເຊນ຺ຕິ, ໂຍຊິຕໍ ພີຊໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ກທລີຂຊ຺ຊູຣີອມ຺ພລພຸຊປນສຈິຎ຺ຈາທີນໍ ສພ຺ເພສໍ ຍາວກາລິກຜລານໍ ຜາຓິຕໍ ຍາວກາລິກເມວ. ມຣິຈປກ຺ເກຫິ ຜາຓິຕໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕໍ ຍາວຊີວິກໍ. ເອວໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕານິ ສຕ຺ຕາຫກາລິການິ ສປ຺ປິອາທີນິ ປຎ຺ຈ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ເຠສຊ຺ຊານີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໐) ເຠສຊ຺ຊນາເມນ ອນຸຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ເຠສຊ຺ຊກິຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ຕຸ ວາ ມາ ວາ, ອາຫາຣຕ຺ຖໍ ຜຣິຕຸໍ ສມຕ຺ຖານິປິ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຕທຫຸປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ຍຖາສຸຂໍ, ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຕິ ປຈ຺ຈເຍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ສຕ຺ຕາຫໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພານິ, ສຕ຺ຕາຫາຕິກ຺ກເມ ປນ ເຠສຊ຺ຊສິກ຺ຂາປເທນ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ສເຈປິ ສາສປມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ສກິໍ ວາ ອງ຺ຄຸລິຍາ ຄເຫຕ຺ວາ ຊິວ຺ຫາຍ ສາຍນມຕ຺ຕໍ, ນິສ຺ສຊ຺ຊິຕພ຺ພເມວ ປາຈິຕ຺ຕິຍຎ຺ຈ ເທເສຕພ຺ພໍ. ນິສ຺ສຏ຺ຐໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ນ ອຊ຺ໂຌຫຣິຕພ຺ພໍ, ນ ກາຍິເກນ ປຣິໂຠເຄນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ກາໂຍ ວາ ກາເຍ ອຣຸ ວາ ນ ມກ຺ເຂຕພ຺ພໍ. ເຕຫິ ມກ຺ຂິຕານິ ກາສາວກຕ຺ຕຣຍຏ຺ຐິອຸປາຫນປາທກຐລິກມຎ຺ຈປີຐາທີນິປິ ອປຣິໂຠຄານິ. ‘‘ທ຺ວາຣວາຕປານກວາເຏສຸປິ ຫຕ຺ເຖນ ຄຫຓຏ຺ຐານໍ ນ ມກ຺ເຂຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ກສາເວ ປນ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣວາຕປານກວາຏານິ ມກ຺ເຂຕພ຺ພານີ’’ຕິ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປທີເປ ວາ ກາຬວຓ຺ເຓ ວາ ອຸປເນຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຎ຺ເຎນ ປນ ຠິກ຺ຂຸນາ ກາຍິເກນ ປຣິໂຠເຄນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ນ ອຊ຺ໂຌຫຣິຕພ຺ພໍ. ‘‘ອນາປຕ຺ຕິ ອນ຺ໂຕສຕ຺ຕາຫໍ ອຘິຏ຺ເຐຕີ’’ຕິ (ປາຣາ. ໖໒໕) ວຈນໂຕ ປນ ສຕ຺ຕາຫພ຺ຠນ຺ຕເຣ ສປ຺ປິຎ຺ຈ ເຕລຎ຺ຈ ວສຎ຺ຈ ມຸທ຺ຘນິ ເຕລໍ ວາ ອພ຺ຠຎ຺ຊນໍ ວາ ມຘຸໍ ອຣຸມກ຺ຂນໍ ຜາຓິຕໍ ຆຣຘູປນໍ ອຘິຏ຺ເຐຕິ ອນາປຕ຺ຕິ, ເນວ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ ໂຫຕິ. ສເຈ ອຘິຏ຺ຐິຕເຕລໍ ອນຘິຏ຺ຐິຕເຕລຠາຊເນ ອາກິຣິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຠາຊເນ ເຈ ສຸຂຸມໍ ຉິທ຺ທໍ, ປວິຏ຺ຐໍ ປວິຏ຺ຐໍ ເຕລໍ ປຸຣາຓເຕເລນ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣີຍຕິ, ປຸນ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ. ອຖ ມຫາມຸຂໍ ໂຫຕິ, ສຫສາວ ພຫຸ ເຕລໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປຸຣາຓເຕລໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຕິ, ປຸນ ອຘິຏ຺ຐານກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ອຘິຏ຺ຐິຕຄຕິກເມວ ຫິ ຕໍ ໂຫຕິ. ເອເຕນ ນເຍນ ອຘິຏ຺ຐິຕເຕລຠາຊເນ ອນຘິຏ຺ຐິຕເຕລອາກິຣຓມ຺ປິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ສເຈ ປນ ສຕ຺ຕາຫາຕິກ຺ກນ຺ຕໍ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ເທຕິ, ປຸນ ເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ກຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ຫິ ໂສ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ວາ ອນຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ວາ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນຕ຺ຖຸກມ຺ມຕ຺ຖໍ ທເທຍ຺ຍ, ຄເຫຕ຺ວາ ນຕ຺ຖຸກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ພາໂລ ໂຫຕິ, ທາຕຸໍ ນ ຊານາຕິ, ອຎ຺ເຎນ ຠິກ຺ຂຸນາ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ອຕ຺ຖິ ເຕ ສາມເຓຣ ເຕລ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ອາຫຣ ເຖຣສ຺ສ ເຠສຊ຺ຊໍ ກຣິສ຺ສາມາຕິ. ເອວມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສນ຺ຕກໍ ເອເກນ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ອວິຠຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ສຕ຺ຕາຫາຕິກ຺ກເມ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ອນາປຕ຺ຕິ, ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ປນ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ເຍນ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ, ໂສ ອິຕຣໍ ຠຓຕິ ‘‘ອາວຸໂສ, ອິມໍ ເຕລໍ ສຕ຺ຕາຫມຕ຺ຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ, ໂສ ຈ ປຣິໂຠຄໍ ນ ກໂຣຕິ, ກສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ? ນ ກສ຺ສຈິ. ກສ຺ມາ? ເຍນ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ, ເຕນ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕຕ຺ຕາ, ອິຕຣສ຺ສ ອປ຺ປຏິຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ.

໑໐໐. ອິເມສຸ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໐໕) ປນ ຈຕູສຸ ກາລິເກສຸ ຍາວກາລິກໍ ຍາມກາລິກນ຺ຕິ ອິທເມວ ທ຺ວຍໍ ອນ຺ໂຕວຸຕ຺ຖກຎ຺ເຈວ ສນ຺ນິຘິກາຣກຎ຺ຈ ໂຫຕິ, ສຕ຺ຕາຫກາລິກຎ຺ຈ ຍາວຊີວິກຎ຺ຈ ອກປ຺ປິຍກຸຏິຍໍ ນິກ຺ຂິປິຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ສນ຺ນິຘິມ຺ປິ ນ ຊເນຕິ. ຍາວກາລິກໍ ປນ ອຕ຺ຕນາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ຠິນ຺ນຣສານິ ຕີຓິປິ ຍາມກາລິກາທີນິ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາວໍ ອຸປເນຕິ. ຍາມກາລິກໍ ທ຺ເວປິ ສຕ຺ຕາຫກາລິກາທີນິ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາວໍ ອຸປເນຕິ, ສຕ຺ຕາຫກາລິກມ຺ປິ ອຕ຺ຕນາ ສທ຺ຘິໍ ສໍສຏ຺ຐໍ ຍາວຊີວິກໍ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາວຎ຺ເຎວ ອຸປເນຕິ, ຕສ຺ມາ ຍາວກາລິເກນ ຕທຫຸປຏິຄ຺ຄຫິເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສໍສຏ຺ຐໍ ສມ຺ຠິນ຺ນຣສໍ ເສສກາລິກຕ຺ຕຍໍ ຕທຫຸປຸເຣຠຕ຺ຕເມວ ວຏ຺ຏຕິ. ຍາມກາລິເກນ ສໍສຏ຺ຐໍ ປນ ອິຕຣທ຺ວຍໍ ຕທຫຸປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ຍາວ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນາ ວຏ຺ຏຕິ. ສຕ຺ຕາຫກາລິເກນ ປນ ຕທຫຸປຏິຄ຺ຄຫິເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສໍສຏ຺ຐໍ ຕທຫຸປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ວາ ປຸເຣປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ວາ ຍາວຊີວິກໍ ສຕ຺ຕາຫໍ ກປ຺ປຕິ. ທ຺ວີຫປຏິຄ຺ຄຫິເຕນ ຉາຫໍ. ຕີຫປຏິຄ຺ຄຫິເຕນ ປຎ຺ຈາຫໍ…ເປ… ສຕ຺ຕາຫປຏິຄ຺ຄຫິເຕນ ຕທເຫວ ກປ຺ປຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ກາລຍາມສຕ຺ຕາຫາຕິກ຺ກເມສຸ ເຈຕ຺ຖ ວິກາລໂຠຊນສນ຺ນິຘິເຠສຊ຺ຊສິກ຺ຂາປທານໍ ວເສນ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ເວທິຕພ຺ພາ.

ສເຈ ປນ ເອກໂຕ ປຏິຄ຺ຄຫິຕານິປິ ຈຕ຺ຕາຣິ ກາລິການິ ສມ຺ຠິນ຺ນຣສານິ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ກາລສ຺ສ ວເສນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ສເຈ ຫິ ຉລ຺ລິມ຺ປິ ອນປເນຕ຺ວາ ສກເລເນວ ນາຬິເກຣຜເລນ ສທ຺ຘິໍ ອມ຺ພປານາທິປານກໍ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ, ນາຬິເກຣໍ ອປເນຕ຺ວາ ຕໍ ວິກາເລປິ ກປ຺ປຕິ. ອຸປຣິ ສປ຺ປິປິຓ຺ຑໍ ຐເປຕ຺ວາ ສີຕລປາຍາສໍ ເທນ຺ຕິ, ຍໍ ປາຍາເສນ ອສໍສຏ຺ຐໍ ສປ຺ປິ, ຕໍ ອປເນຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຖທ຺ຘມຘຸຜາຓິຕາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕກ຺ໂກລຊາຕິຜລາທີຫິ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ເທນ຺ຕິ, ຕານິ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ໂຘວິຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພານິ. ຍາຄຸຍໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທິນ຺ນສິງ຺ຄິເວຣາທີສຸປິ ເຕລາທີສຸ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທິນ຺ນລຏ຺ຐິມຘຸກາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອວໍ ຍໍ ຍໍ ອສມ຺ຠິນ຺ນຣສໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ຕໍ ເອກໂຕ ປຏິຄ຺ຄຫິຕມ຺ປິ ຍຖາ ສຸທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ຕຖາ ໂຘວິຕ຺ວາ ຕຈ຺ເຉຕ຺ວາ ວາ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ກາລສ຺ສ ວເສນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ສມ຺ຠິນ຺ນຣສໍ ໂຫຕິ ສໍສຏ຺ຐໍ, ນ ວຏ຺ຏຕິ.

ອິຕິ ປາຬິມຸຕ຺ຕກວິນຍວິນິຈ຺ຉຍສງ຺ຄເຫ

ກາລິກວິນິຈ຺ຉຍກຖາ ສມຕ຺ຕາ.

໑໙. ກປ຺ປິຍຠູມິວິນິຈ຺ຉຍກຖາ

໑໐໑. ກປ຺ປິຍາຈຕຸຠູມິໂຍຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕສ຺ໂສ ກປ຺ປິຍຠູມິໂຍ ອຸສ຺ສາວນນ຺ຕິກໍ ໂຄນິສາທິກໍ ຄຫປຕິໍ ສມ຺ມຸຕິ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໙໕) ວຈນໂຕ ອຸສ຺ສາວນນ຺ຕິກາ ໂຄນິສາທິກາ ຄຫປຕິ ສມ຺ມຸຕີຕິ ອິມາ ຈຕສ຺ໂສ ກປ຺ປິຍຠູມິໂຍ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໒໙໕) ອຸສ຺ສາວນນ຺ຕິກາ ຕາວ ເອວໍ ກາຕພ຺ພາ – ໂຍ ຖມ຺ຠານໍ ວາ ອຸປຣິ ຠິຕ຺ຕິປາເທ ວາ ນິຂນິຕ຺ວາ ວິຫາໂຣ ກຣີຍຕິ, ຕສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ຖມ຺ຠປຏິຈ຺ຉກາ ປາສາຓາ ຠູມິຄຕິກາ ເອວ. ປຐມຕ຺ຖມ຺ຠໍ ປນ ປຐມຠິຕ຺ຕິປາທໍ ວາ ປຕິຏ຺ຐາເປນ຺ເຕຫິ ພຫູຫິ ສມ຺ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ‘‘ກປ຺ປິຍກຸຏິໍ ກໂຣມ, ກປ຺ປິຍກຸຏິໍ ກໂຣມາ’’ຕິ ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣນ຺ເຕຫິ ມນຸສ຺ເສສຸ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຕິຏ຺ຐາເປນ຺ເຕສຸ ອາມສິຕ຺ວາ ວາ ສຍໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວາ ຖມ຺ໂຠ ວາ ຠິຕ຺ຕິປາໂທ ວາ ປຕິຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ. ກຸຣຸນ຺ທິມຫາປຈ຺ຈຣີສຸ ປນ ‘‘ກປ຺ປິຍກຸຏິ ກປ຺ປິຍກຸຏີຕິ ວຕ຺ວາ ປຕິຏ຺ຐາເປຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ສງ຺ຆສ຺ສ ກປ຺ປິຍກຸຏິໍ ອຘິຏ຺ຐາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ປນ ອວຕ຺ວາປິ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ວຸຕ຺ເຕ ໂທໂສ ນຕ຺ຖິ. ອິທໍ ປເນຕ຺ຖ ສາຘາຣຓລກ຺ຂຓໍ ‘‘ຖມ຺ຠປຕິຏ຺ຐາປນຎ຺ຈ ວຈນປຣິໂຍສານຎ຺ຈ ສມກາລໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ສເຈ ຫິ ອນິຏ຺ຐິເຕ ວຈເນ ຖມ຺ໂຠ ປຕິຏ຺ຐາຕິ, ອປ຺ປຕິຏ຺ຐິເຕ ວາ ຕສ຺ມິໍ ວຈນໍ ນິຏ຺ຐາຕິ, ອກຕາ ໂຫຕິ ກປ຺ປິຍກຸຏິ. ເຕເນວ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ພຫູຫິ ສມ຺ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ອວສ຺ສຎ຺ຫິ ເອຕ຺ຖ ເອກສ຺ສປິ ວຈນນິຏ຺ຐານຎ຺ຈ ຖມ຺ຠປຕິຏ຺ຐານຎ຺ຈ ເອກໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ອິຏ຺ຐກາສິລາມຕ຺ຕິກາກຸຏ຺ຏກາສຸ ປນ ກຸຏີສຸ ເຫຏ຺ຐາ ຈຍໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ວາ ອພນ຺ຘິຕ຺ວາ ວາ ກໂຣນ຺ຕຸ, ຍໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠິຕ຺ຕິໍ ອຸຏ຺ຐາເປຕຸກາມາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໍ ສພ຺ພປຐມໍ ອິຏ຺ຐກໍ ວາ ສິລໍ ວາ ມຕ຺ຕິກາປິຓ຺ຑໍ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ກປ຺ປິຍກຸຏິ ກາຕພ຺ພາ, ອິຏ຺ຐກາທໂຍ ຠິຕ຺ຕິຍໍ ປຐມິຏ຺ຐກາທີນໍ ເຫຏ຺ຐາ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ຖມ຺ຠາ ປນ ອຸປຣິ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ອນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ຖມ຺ເຠຫິ ກຣິຍມາເນ ຈຕູສຸ ໂກເຓສຸ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຖມ຺ຠາ, ອິຏ຺ຐກາທິກຸຏ຺ເຏ ຈຕູສຸ ໂກເຓສຸ ທ຺ເວ ຕິສ຺ໂສ ອິຏ຺ຐກາ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ປນ ອກຕາຍປິ ໂທໂສ ນຕ຺ຖິ, ອຏ຺ຐກຖາສຸ ຫິ ວຸຕ຺ຕເມວ ປມາຓໍ.

ໂຄນິສາທິກາ ທຸວິຘາ ອາຣາມໂຄນິສາທິກາ ວິຫາຣໂຄນິສາທິກາຕິ. ຕາສຸ ຍຕ຺ຖ ເນວ ອາຣາໂມ, ນ ເສນາສນານິ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ອຍໍ ອາຣາມໂຄນິສາທິກາ ນາມ. ຍຕ຺ຖ ເສນາສນານິ ສພ຺ພານິ ວາ ເອກຈ຺ຈານິ ວາ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕານິ, ອາຣາໂມ ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ, ອຍໍ ວິຫາຣໂຄນິສາທິກາ ນາມ. ອິຕິ ອຸຠຍຕ຺ຣາປິ ອາຣາມສ຺ສ ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕຠາໂວເຍວ ປມາຓໍ. ‘‘ອາຣາໂມ ປນ ອຸປຑ຺ຒປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕປິ ພຫຸຕຣໍ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕປິ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕເຍວ ນາມາ’’ຕິ ກຸຣຸນ຺ທິມຫາປຈ຺ຈຣີສຸ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອຕ຺ຖ ກປ຺ປິຍກຸຏິໍ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ຄຫປຕີຕິ ມນຸສ຺ສາ ອາວາສໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ກປ຺ປິຍກຸຏິໍ ເທມ, ປຣິຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເອສາ ຄຫປຕິ ນາມ, ‘‘ກປ຺ປິຍກຸຏິໍ ກາຕຸໍ ເທມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ອນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ຍສ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸໍ ຐເປຕ຺ວາ ເສສສຫຘມ຺ມິການໍ ສພ຺ເພສຎ຺ຈ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ຫຕ຺ຖໂຕ ປຏິຄ຺ຄໂຫ ຈ ສນ຺ນິຘິ ຈ ອນ຺ໂຕວຸຕ຺ຖຎ຺ຈ ເຕສໍ ສນ຺ຕກໍ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ເຄຫານິ ວາ ເຕຫິ ທິນ຺ນກປ຺ປິຍກຸຏິ ວາ ຄຫປຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ປຸນປິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ວິຫາຣໍ ຐເປຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສໂຍ ວາ ອາຣາມິການໍ ວາ ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ວາ ເທວຕານໍ ວາ ນາຄານໍ ວາ ອປິ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ວິມານໍ ກປ຺ປິຍກຸຏິ ໂຫຕີ’’ຕິ, ຕໍ ສຸວຸຕ຺ຕໍ. ສງ຺ຆສນ຺ຕກເມວ ຫິ ຠິກ຺ຂຸສນ຺ຕກໍ ວາ ເຄຫໍ ຄຫປຕິກຸຏິກາ ນ ໂຫຕິ.

ສມ຺ມຸຕິ ນາມ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມວາຈາຍ ສາເວຕ຺ວາ ສມ຺ມຕາ. ເອວຎ຺ຈ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພາ, ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຏິພເລນ ສງ຺ໂຆ ຎາເປຕພ຺ໂພ –

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ. ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ວິຫາຣໍ ກປ຺ປິຍຠູມິໍ ສມ຺ມນ຺ເນຍ຺ຍ, ເອສາ ຎຕ຺ຕິ.

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ. ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ວິຫາຣໍ ກປ຺ປິຍຠູມິໍ ສມ຺ມນ຺ນຕິ. ຍສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ຂມຕິ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ກປ຺ປິຍຠູມິຍາ ສມ຺ມຸຕິ, ໂສ ຕຸຓ຺ຫສ຺ສ. ຍສ຺ສ ນກ຺ຂມຕິ, ໂສ ຠາເສຍ຺ຍ.

‘‘ສມ຺ມໂຕ ສງ຺ເຆນ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ວິຫາໂຣ ກປ຺ປິຍຠູມິ ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ, ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໙໕).

ກມ຺ມວາຈໍ ອວຕ຺ວາ ອປໂລກນກມ຺ມວເສນ ສາເວຕ຺ວາ ກຕາປິ ສມ຺ມຕາ ເອວ.

໑໐໒. ຍໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໒໙໕) ອິມາສຸ ຈຕູສຸ ກປ຺ປິຍຠູມີສຸ ວຸຕ຺ຕໍ ອາມິສໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ອນ຺ໂຕວຸຕ຺ຖສງ຺ຂ຺ຍໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ຠິກ຺ຂູນຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸນີນຎ຺ຈ ອນ຺ໂຕວຸຕ຺ຖອນ຺ໂຕປກ຺ກໂມຈນຕ຺ຖຎ຺ຫິ ກປ຺ປິຍກຸຏິໂຍ ອນຸຎ຺ຎາຕາ. ຍໍ ປນ ອກປ຺ປິຍຠູມິຍໍ ສຫເສຍ຺ຍປ຺ປໂຫນເກ ເຄເຫ ວຸຕ຺ຕໍ ສງ຺ຆິກໍ ວາ ປຸຄ຺ຄລິກໍ ວາ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ວາ ສນ຺ຕກໍ ເອກຣຕ຺ຕມ຺ປິ ຐປິຕໍ, ຕໍ ອນ຺ໂຕວຸຕ຺ຖໍ, ຕຕ຺ຖ ປກ຺ກຎ຺ຈ ອນ຺ໂຕປກ຺ກໍ ນາມ ໂຫຕິ, ເອຕໍ ນ ກປ຺ປຕິ. ສຕ຺ຕາຫກາລິກໍ ປນ ຍາວຊີວິກຎ຺ຈ ວຏ຺ຏຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ – ສາມເຓໂຣ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຕຓ຺ຑຸລາທິກໍ ອາມິສໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ກປ຺ປິຍກຸຏິຍໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ປຈິຕ຺ວາ ເທຕິ, ອນ຺ໂຕວຸຕ຺ຖໍ ນ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ອກປ຺ປິຍກຸຏິຍໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕສປ຺ປິອາທີສຸ ກິຎ຺ຈິ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເທຕິ. ມຸຂສນ຺ນິຘິ ນາມ ໂຫຕິ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ‘‘ອນ຺ໂຕວຸຕ຺ຖໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ນາມມຕ຺ຕເມວ ນານາກຣຓໍ, ຠິກ຺ຂຸ ອກປ຺ປິຍກຸຏິຍໍ ຐປິຕສປ຺ປິຎ຺ຈ ຍາວຊີວິກປຓ຺ຓຎ຺ຈ ເອກໂຕ ປຈິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ສຕ຺ຕາຫໍ ນິຣາມິສໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ອາມິສສໍສຏ຺ຐໍ ກຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ອນ຺ໂຕວຸຕ຺ຖຎ຺ເຈວ ສາມໍປກ຺ກຎ຺ຈ ໂຫຕິ. ເອເຕນຸປາເຍນ ສພ຺ພສໍສຄ຺ຄາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອາມິສໍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຈິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈປິສ຺ສ ອຸຓ຺ຫຍາຄຸຍາ ສຸລສິປຓ຺ຓານິ ວາ ສິງ຺ຄິເວຣໍ ວາ ໂລຓໍ ວາ ປກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ຕມ຺ປິ ຈາເລຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ‘‘ຍາຄຸໍ ນິພ຺ພາເປມີ’’ຕິ ປນ ຈາເລຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຸຕ຺ຕຓ຺ຑຸລຠຕ຺ຕໍ ລຠິຕ຺ວາ ປິທຫິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ມນຸສ຺ສາ ປິທຫິຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ຠຕ຺ຕໍ ມາ ນິພ຺ພາຍຕູ’’ຕິ ປິທຫິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຂີຣຕກ຺ກາທີສຸ ປນ ສກິໍ ກຸຖິເຕສຸ ອຄ຺ຄິໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ປຸນປາກສ຺ສ ອນຸຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ.

ອິມາ ປນ ກປ຺ປິຍກຸຏິໂຍ ກທາ ຊຫິຕວຕ຺ຖຸກາ ໂຫນ຺ຕິ? ອຸສ຺ສາວນນ຺ຕິກາ ຕາວ ຍາ ຖມ຺ຠານໍ ອຸປຣິ ຠິຕ຺ຕິປາເທ ວາ ນິຂນິຕ຺ວາ ກຕາ, ສາ ສພ຺ເພສຸ ຖມ຺ເຠສຸ ຈ ຠິຕ຺ຕິປາເທສຸ ຈ ອປນີເຕສຸ ຊຫິຕວຕ຺ຖຸກາ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ຖມ຺ເຠ ວາ ຠິຕ຺ຕິປາເທ ວາ ປຣິວຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ໂຍ ໂຍ ຐິໂຕ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຕິຏ຺ຐາຕິ, ສພ຺ເພສຸປິ ປຣິວຕ຺ຕິເຕສຸ ອຊຫິຕວຕ຺ຖຸກາວ ໂຫຕິ. ອິຏ຺ຐກາທີຫິ ກຕາ ຈຍສ຺ສ ອຸປຣິ ຠິຕ຺ຕິອຕ຺ຖາຍ ຐປິຕໍ ອິຏ຺ຐກໍ ວາ ສິລໍ ວາ ມຕ຺ຕິກາປິຓ຺ຑໍ ວາ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ວິນາສິຕກາເລ ຊຫິຕວຕ຺ຖຸກາວ ໂຫຕິ. ເຍຫິ ປນ ອິຏ຺ຐກາທີຫິ ອຘິຏ຺ຐິຕາ, ເຕສຸ ອປນີເຕສຸປິ ຕທຎ຺ເຎສຸ ປຕິຏ຺ຐາຕີຕິ ອຊຫິຕວຕ຺ຖຸກາວ ໂຫຕິ. ໂຄນິສາທິກາ ປາກາຣາທີຫິ ປຣິກ຺ເຂເປ ກເຕ ຊຫິຕວຕ຺ຖຸກາວ ໂຫຕິ. ປຸນ ຕສ຺ມິໍ ອາຣາເມ ກປ຺ປິຍກຸຏິໍ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ປຸນປິ ປາກາຣາທໂຍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຂຓ຺ຑາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໂຕ ຕໂຕ ຄາໂວ ປວິສນ຺ຕິ, ປຸນ ກປ຺ປິຍກຸຏິ ໂຫຕິ. ອິຕຣາ ປນ ທ຺ເວ ໂຄປານສີມຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ພສ຺ມິໍ ຉທເນ ວິນຏ຺ເຐ ຊຫິຕວຕ຺ຖຸກາວ ໂຫນ຺ຕິ. ສເຈ ໂຄປານສີນໍ ອຸປຣິ ເອກມ຺ປິ ປກ຺ຂປາສກມຓ຺ຑລໍ ອຕ຺ຖິ, ຣກ຺ຂຕິ.

໑໐໓. ຍຕ຺ຣ ປນິມາ ຈຕສ຺ໂສປິ ກປ຺ປິຍຠູມິໂຍ ນຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ກິໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ? ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ທຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ກຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຣິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ກຣວິກຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ກິຣ ວິນຍຘຣປາໂມກ຺ໂຂ ມຫາສີວຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ໂສ ທີປາໂລເກນ ສປ຺ປິກຸມ຺ຠໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ກິເມຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ເຖໂຣ ‘‘ອາວຸໂສ, ຄາມໂຕ ສປ຺ປິກຸມ຺ໂຠ ອາຠໂຕ ລູຂທິວເສ ສປ຺ປິນາ ຠຸຎ຺ຊນຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ ອາຫ. ຕໂຕ ນໍ ຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ‘‘ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ປຸນທິວເສ ປມຸເຂ ນິກ຺ຂິປາເປສິ. ຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ປຸນ ເອກທິວສໍ ອາຄໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕເຖວ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ສຫເສຍ຺ຍປ຺ປໂຫນກຏ຺ຐາເນ ຐເປຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ປຸນທິວເສ ພຫິ ນີຫຣາເປຕ຺ວາ ນິກ຺ຂິປາເປສິ, ຕໍ ໂຈຣາ ຫຣິໍສຸ. ໂສ ປຸນ ເອກທິວສໍ ອາຄຕໍ ຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣມາຫ ‘‘ອາວຸໂສ, ຕຍາ ‘ນ ວຏ຺ຏຕີ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ໂສ ກຸມ຺ໂຠ ພຫິ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ໂຈເຣຫິ ຫໂຏ’’ຕິ. ຕໂຕ ນໍ ຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ນນຸ, ຠນ຺ເຕ, ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ທາຕພ຺ໂພ ອສ຺ສ, ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຫິ ທຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ກຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ.

ອິຕິ ປາຬິມຸຕ຺ຕກວິນຍວິນິຈ຺ຉຍສງ຺ຄເຫ

ກປ຺ປິຍຠູມິວິນິຈ຺ຉຍກຖາ ສມຕ຺ຕາ.

໒໐. ປຏິຄ຺ຄຫຓວິນິຈ຺ຉຍກຖາ

໑໐໔. ຂາທນີຍາທິປຏິຄ຺ຄາໂຫຕິ ອຊ຺ໂຌຫຣິຕພ຺ພສ຺ສ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ຂາທນີຍສ຺ສ ວາ ໂຠຊນີຍສ຺ສ ວາ ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ – ປຎ຺ຈຫິ ອງ຺ເຄຫິ ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ຣຸຫຕິ, ຖາມມຊ຺ຌິມສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ອຸຈ຺ຈາຣຓມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຫຕ຺ຖປາໂສ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ອຠິຫາໂຣ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເທໂວ ວາ ມນຸສ຺ໂສ ວາ ຕິຣຈ຺ຉານຄໂຕ ວາ ກາເຍນ ກາຍປຏິພທ຺ເຘນ ນິສ຺ສຄ຺ຄິເຍນ ວາ ເທຕິ, ຕຎ຺ເຈ ຠິກ຺ຂຸ ກາເຍນ ວາ ກາຍປຏິພທ຺ເຘນ ວາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເອວໍ ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ຣຸຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຐິຕນິສິນ຺ນນິປນ຺ນານໍ ວເສນ ເອວໍ ຫຕ຺ຖປາໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ – ສເຈ ຠິກ຺ຂຸ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ອາສນສ຺ສ ປຈ຺ຉິມນ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ, ສເຈ ຐິໂຕ, ປຓ຺ຫິອນ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ, ສເຈ ນິປນ຺ໂນ, ເຍນ ປສ຺ເສນ ນິປນ຺ໂນ, ຕສ຺ສ ປາຣິມນ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ, ທາຍກສ຺ສ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ວາ ຐິຕສ຺ສ ວາ ນິປນ຺ນສ຺ສ ວາ ຐເປຕ຺ວາ ປສາຣິຕຫຕ຺ຖໍ ຍໍ ອາສນ຺ນຕຣໍ ອງ຺ຄໍ, ຕສ຺ສ ໂອຣິມນ຺ເຕນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍຫຕ຺ໂຖ ຫຕ຺ຖປາໂສ ນາມ.

ສເຈ ປນ ທາຍກປຏິຄ຺ຄາຫເກສຸ ເອໂກ ອາກາເສ ໂຫຕິ, ເອໂກ ຠູມິຍໍ, ຠູມຏ຺ຐສ຺ສ ຈ ສີເສນ, ອາກາສຏ຺ຐສ຺ສ ຈ ຐເປຕ຺ວາ ທາຕຸໍ ວາ ຄເຫຕຸໍ ວາ ປສາຣິຕຫຕ຺ຖໍ ຍໍ ອາສນ຺ນຕຣໍ ອງ຺ຄໍ, ຕສ຺ສ ໂອຣິມນ຺ເຕນ ຫຕ຺ຖປາສປມາຓໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕພ຺ພໍ. ສເຈປິ ເອໂກ ກູເປ ໂຫຕິ, ເອໂກ ກູປຕເຏ, ເອໂກ ວາ ປນ ຣຸກ຺ເຂ, ເອໂກ ປຖວິຍໍ, ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຫຕ຺ຖປາສປມາຓໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕພ຺ພໍ. ເອວຣູເປ ຫຕ຺ຖປາເສ ຐຕ຺ວາ ສເຈປິ ປກ຺ຂີ ມຸຂຕຸຓ຺ຑເກນ ວາ ຫຕ຺ຖີ ວາ ໂສຓ຺ຑາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜໍ ວາ ຜລໍ ວາ ເທຕິ, ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ຣຸຫຕິ. ສເຈ ປນ ອຑ຺ຒຏ຺ຐມຣຕນສ຺ສປິ ຫຕ຺ຖິໂນ ຂນ຺ເຘ ນິສິນ຺ໂນ ເຕນ ໂສຓ຺ຑາຍ ທີຍມານໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ຫຕ຺ຖາທີສຸ ເຍນ ເກນຈິ ສຣີຣາວຍເວນ ອນ຺ຕມໂສ ປາທງ຺ຄຸລິຍາປິ ທີຍມານໍ ກາເຍນ ທິນ຺ນໍ ນາມ ໂຫຕິ. ປຏິຄ຺ຄຫເຓປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເຍນ ເກນຈິ ຫິ ສຣີຣາວຍເວນ ຄຫິຕໍ ກາເຍນ ຄຫິຕເມວ ໂຫຕິ. ສເຈປິ ນຕ຺ຖຸກຣຓິຍໍ ທີຍມານໍ ນາສາປຸເຏນ ອກລ຺ລໂກ ວາ ມຸເຂນ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ອາໂຠຄເມວ ເຫຕ຺ຖ ປມາຓໍ.

໑໐໕. ກຏຈ຺ຉຸອາທີສຸ ປນ ເຍນ ເກນຈິ ອຸປກຣເຓນ ທິນ຺ນໍ ກາຍປຏິພທ຺ເຘນ ທິນ຺ນໍ ນາມ ໂຫຕິ. ປຏິຄ຺ຄຫເຓປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເຍນ ເກນຈິ ຫິ ສຣີຣສມ຺ພທ຺ເຘນ ປຕ຺ຕຖາລກາທິນາ ຄຫິຕໍ ກາຍປຏິພທ຺ເຘນ ຄຫິຕເມວ ໂຫຕິ. ກາຍໂຕ ປນ ກາຍປຏິພທ຺ຘໂຕ ຈ ໂມເຈຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖປາເສ ຐິຕສ຺ສ ກາເຍ ວາ ກາຍປຏິພທ຺ເຘ ວາ ປາຕິຍມານມ຺ປິ ນິສ຺ສຄ຺ຄິເຍນ ປໂຍເຄນ ທິນ຺ນໍ ນາມ ໂຫຕິ. ເອໂກ ພຫູນິ ຠຕ຺ຕພ຺ຍຎ຺ຊນຠາຊນານິ ສີເສ ກຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຐິຕໂກວ ‘‘ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ນ ຕາວ ອຠິຫາໂຣ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ອີສກມ຺ປິ ໂອນມຕິ, ຠິກ຺ຂຸນາ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐິມຠາຊນໍ ເອກເທເສນປິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ສພ຺ພຠາຊນານິ ປຏິຄ຺ຄຫິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂອໂຣເປຕ຺ວາ ອຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ວາ ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຠຕ຺ຕປຈ຺ຉິອາທິມ຺ຫິ ປນ ເອກຠາຊເນ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ.

ກາເຊນ ຠຕ຺ຕໍ ຫຣນ຺ໂຕປິ ສເຈ ກາຊໍ ໂອນເມຕ຺ວາ ເທຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ຕິໍສຫຕ຺ໂຖ ເວຓຸ ໂຫຕິ, ເອກສ຺ມິໍ ອນ຺ເຕ ຄຸຬກຸມ຺ໂຠ ພທ຺ໂຘ, ເອກສ຺ມິໍ ສປ຺ປິກຸມ຺ໂຠ, ຕຎ຺ເຈ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ສພ຺ພໍ ປຏິຄ຺ຄຫິຕເມວ. ອຸຈ຺ຉຸຍນ຺ຕໂທຓິໂຕ ປຄ຺ຆຣນ຺ຕເມວ ‘‘ຣສໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ອຠິຫາໂຣ ນ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ນ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ກສຏໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖນ ອຸສ຺ສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ເທຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ພຫູ ປຕ຺ຕາ ມຎ຺ເຈ ວາ ປີເຐ ວາ ກຏສາເຣ ວາ ໂທຓິຍໍ ວາ ຜລເກ ວາ ຐປິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຍຕ຺ຖ ຐິຕສ຺ສ ທາຍໂກ ຫຕ຺ຖປາເສ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ຐຕ຺ວາ ປຏິຄ຺ຄຫຓສຎ຺ຎາຍ ມຎ຺ຈາທີນິ ອງ຺ຄຸລິຍາປິ ຜຸສິຕ຺ວາ ຐິເຕນ ວາ ນິສິນ຺ເນນ ວາ ນິປນ຺ເນນ ວາ ຍໍ ເຕສຸ ປຕ຺ເຕສຸ ທີຍຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ. ສເຈປິ ‘‘ປຏິຄ຺ຄເຫສ຺ສາມີ’’ຕິ ມຎ຺ຈາທີນິ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ນິສີທຕິ, ວຏ຺ຏຕິເຍວ.

ປຖວິຍໍ ປນ ສເຈປິ ກຸຈ຺ຉິຍາ ກຸຈ຺ຉິໍ ອາຫຈ຺ຈ ຐິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຍໍ ຍໍ ອງ຺ຄຸລິຍາ ວາ ສູຈິຍາ ວາ ຜຸສິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ທີຍມານເມວ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ. ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ມຫາກຏສາຣຫຕ຺ຖຕ຺ຖຣຓາທີສຸ ຐປິຕປຕ຺ເຕ ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ນ ຣຸຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ຫຕ຺ຖປາສາຕິກ຺ກມໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ, ຫຕ຺ຖປາເສ ປນ ສຕິ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ວຏ຺ຏຕິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຕຕ຺ຖຊາຕກາ. ຕຕ຺ຖຊາຕເກ ປນ ປທຸມິນິປຓ຺ເຓ ວາ ກິໍສຸກປຓ຺ຓາທິມ຺ຫິ ວາ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ນ ຫິ ຕໍ ກາຍປຏິພທ຺ຘສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຍຖາ ຈ ຕຕ຺ຖຊາຕເກ, ເອວໍ ຂາຓຸເກ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐປິຕມຎ຺ຈາທິມ຺ຫິ ອສໍຫາຣິເມ ຜລເກ ວາ ປາສາເຓ ວາ ນ ຣຸຫຕິເຍວ. ເຕປິ ຫິ ຕຕ຺ຖຊາຕກສງ຺ຂ຺ຍຸປຄາ ໂຫນ຺ຕິ. ຠູມິຍໍ ອຕ຺ຖເຕສຸ ສຸຂຸເມສຸ ຕິນ຺ຕິຓິກາທິປຓ຺ເຓສຸ ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ນ ຣຸຫຕິ. ນ ຫິ ຕານິ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ສມຕ຺ຖານີຕິ. ມຫນ຺ເຕສຸ ປນ ປທຸມິນິປຓ຺ຓາທີສຸ ຣຸຫຕິ. ສເຈ ຫຕ຺ຖປາສໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມຐິໂຕ ທີຆທຓ຺ຑເກນ ອຸຬຸງ຺ເກນ ເທຕິ, ‘‘ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເທຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ວຈນໍ ອສຸຕ຺ວາ ວາ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ວາ ປຕ຺ເຕ ອາກິຣຕິເຍວ, ປຸນ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ທູເຣ ຐຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕປິຓ຺ຑໍ ຂິປນ຺ເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໑໐໖. ສເຈ ປຕ຺ຕຖວິກໂຕ ນີຫຣິຍມາເນ ປຕ຺ເຕ ຣຊນຈຸຓ຺ຓານິ ໂຫນ຺ຕິ, ສຕິ ອຸທເກ ໂຘວິຕພ຺ໂພ, ອສຕິ ຣຊນຈຸຓ຺ຓໍ ປຸຎ຺ຉິຕ຺ວາ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ເຕ ຣຊໍ ປຕຕິ, ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາ ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພາ, ອປ຺ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫໂຕ ວິນຍທຸກ຺ກຏໍ, ຕໍ ປນ ປຸນ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊໂຕ ອນາປຕ຺ຕິ. ສເຈ ປນ ‘‘ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເທຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ວຈນໍ ອສຸຕ຺ວາ ວາ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ວາ ຠິກ຺ຂໍ ເທນ຺ຕິເຍວ, ວິນຍທຸກ຺ກຏໍ ນຕ຺ຖິ, ປຸນ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎາ ຠິກ຺ຂາ ຄເຫຕພ຺ພາ. ສເຈ ມຫາວາໂຕ ຕໂຕ ຕໂຕ ຣຊໍ ປາເຕຕິ, ນ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ຠິກ຺ຂໍ ຄເຫຕຸໍ, ‘‘ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຸທ຺ຘຈິຕ຺ເຕນ ອາໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ວາ ອາສນສາລໍ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ທຕ຺ວາ ປຸນ ເຕນ ທິນ຺ນໍ ວາ ຕສ຺ສ ວິສ຺ສາເສນ ວາ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ຠິກ຺ຂາຈາເຣ ສຣຊໍ ປຕ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ເທຕິ, ໂສ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ອິມໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂໍ ວາ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາສິ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍາສິ ວາ’’ຕິ, ເຕນ ຕຖາ ກາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຣຊໍ ອຸປຣິ ອຸປ຺ປິລວຕິ, ກຎ຺ຊິກໍ ປວາເຫຕ຺ວາ ເສສໍ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອນ຺ໂຕປວິຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ, ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນ ອສຕິ ຫຕ຺ຖໂຕ ອໂມເຈນ຺ເຕເນວ ຍຕ຺ຖ ອນຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ເນຕ຺ວາ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ສຸກ຺ຂຠຕ຺ເຕ ປຕິຕຣຊໍ ອປເນຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ອຕິສຸຂຸມໍ ໂຫຕິ, ອຸປຣິ ຠຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອປເນຕພ຺ພໍ, ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ຍາຄຸໍ ວາ ສູປໍ ວາ ປຸຣໂຕ ຐເປຕ຺ວາ ອາລຸເຬນ຺ຕານໍ ຠາຊນໂຕ ຜຸສິຕານິ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕ຺ເຕ ປຕນ຺ຕິ, ປຕ຺ໂຕ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ.

໑໐໗. ອຸຬຸງ຺ເກນ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເທນ຺ຕານໍ ປຐມຕຣໍ ອຸຬຸງ຺ກໂຕ ເຖວາ ປຕ຺ເຕ ປຕນ຺ຕິ, ສຸປຕິຕາ, ອຠິຫຏຕ຺ຕາ ໂທໂສ ນຕ຺ຖິ. ສເຈປິ ຈຣຸເກນ ຠຕ຺ເຕ ອາກິຣິຍມາເນ ຈຣຸກໂຕ ມສິ ວາ ຉາຣິກາ ວາ ປຕຕິ, ອຠິຫຏຕ຺ຕາ ເນວຕ຺ຖິ ໂທໂສ. ອນນ຺ຕຣສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທີຍມານໍ ປຕ຺ຕໂຕ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ອິຕຣສ຺ສ ປຕ຺ເຕ ປຕຕິ, ສຸປຕິຕໍ. ປຏິຄ຺ຄຫິຕເມວ ຫິ ຕໍ ໂຫຕິ. ສເຈ ຊຊ຺ຌຣິສາຂາທິໍ ຜາເລຕ຺ວາ ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເທນ຺ຕານໍ ສາຂໂຕ ຜຸສິຕານິ ອຎ຺ຎສ຺ສ ປຕ຺ເຕ ປຕນ຺ຕິ, ປຕ຺ໂຕ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ, ຍສ຺ສ ປຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປຣິ ຜາເລນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ປຕ຺ເຕ ປຕິເຕສຸ ທາຕຸກາມຕາຍ ອຠິຫຏຕ຺ຕາ ໂທໂສ ນຕ຺ຖິ. ປາຍາສສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ເທນ຺ຕິ, ອຸຓ຺ຫຕ຺ຕາ ເຫຏ຺ຐາ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ມຸຂວຏ຺ຏິຍາປິ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ຕຖາປິ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອາຘາຣເກນ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ອາສນສາລາຍ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ເນວ ອາຫຣິຍມານໍ, ນ ທີຍມານໍ ຊານາຕິ, ອປ຺ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ອາໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈປິ ໂສ ຫຕ຺ເຖນ ອາຘາຣກໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປາເທນ ເປລ຺ເລຕ຺ວາ ນິທ຺ທາຍຕິ, ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ປາເທນ ອາຘາຣກໍ ອກ຺ກມິຕ຺ວາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ປນ ຊາຄຣນ຺ຕສ຺ສປິ ອນາທຣປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເກຈິ ‘‘ເອວໍ ອາຘາຣເກນ ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ກາຍປຏິພທ຺ຘປຏິພທ຺ເຘນ ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ນາມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ວຈນມຕ຺ຕເມວ, ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ກາຍປຏິພທ຺ຘເມວ ໂຫຕິ. ກາຍສໍສຄ຺ເຄປິ ເຈສ ນໂຍ ທສ຺ສິໂຕ. ຍມ຺ປິ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ທີຍມານໍ ປຕຕິ, ຕມ຺ປິ ສາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍໍ ທີຍມານໍ ປຕຕິ, ຕໍ ສາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ, ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທາຍເກຫີ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໗໓).

ອິທຎ຺ຈ ປນ ສຸຕ຺ຕໍ ເນຍ຺ຍຕ຺ຖໍ, ຕສ຺ມາ ເອວເມຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ – ຍໍ ທີຍມານໍ ທາຍກສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ປຣິຄຬິຕ຺ວາ ສຸທ຺ຘາຍ ວາ ຠູມິຍາ ປທຸມິນິປຓ຺ເຓ ວາ ວຕ຺ຖກຏສາຣກາທີສຸ ວາ ປຕຕິ, ຕໍ ສາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍໍ ປນ ສຣຊາຍ ຠູມິຍໍ ປຕຕິ, ຕໍ ຣຊໍ ປຸຎ຺ຉິຕ຺ວາ ວາ ໂຘວິຕ຺ວາ ວາ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປວຏ຺ຏນ຺ຕໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເຕນ ອາຫຣາເປຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ວທຕິ ‘‘ຕ຺ວໍເຍວ ຂາທາ’’ຕິ, ຕສ຺ສປິ ຂາທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອນາຓຕ຺ເຕນ ປນ ເຕນ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ‘‘ອນາຓຕ຺ເຕນປິ ອິຕຣສ຺ສ ທສ຺ສາມີຕິ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກສ຺ມາ ປເນຕໍ ອິຕຣສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຄເຫຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ? ຠຄວຕາ ອນນຸຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ. ຠຄວຕາ ຫິ ‘‘ສາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ເຕນ ຍສ຺ເສວ ຕໍ ທີຍມານໍ ປຕຕິ, ຕສ຺ສ ອປ຺ປຏິຄ຺ຄຫິຕກມ຺ປິ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິໂຠໂຄ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ. ‘‘ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທາຍເກຫີ’’ຕິ ວຈເນນ ປເນຕ຺ຖ ປຣສນ຺ຕກຠາໂວ ທີປິໂຕ, ຕສ຺ມາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ສາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ສ ປນ ອາຓຕ຺ຕິຍາ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອຍໍ ກິເຣຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຍສ຺ມາ ຈ ເອຕໍ ອປ຺ປຏິຄ຺ຄຫິຕກຕ຺ຕາ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ, ຕສ຺ມາ ຍຖາຐິຕໍເຍວ ອນາມສິຕ຺ວາ ເກນຈິ ປິທຫິຕ຺ວາ ຐປິຕໍ ທຸຕິຍທິວເສປິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ສນ຺ນິຘິປຈ຺ຈຍາ ອນາປຕ຺ຕິ, ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ຕໍ ທິວສໍເຍວ ຫິ ຕສ຺ສ ສາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິໂຠໂຄ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ, ນ ຕໂຕ ປຣນ຺ຕິ ອຍມ຺ປິ ກິເຣຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໑໐໘. ອິທານິ ອພ຺ໂພຫາຣິກນໂຍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕານຎ຺ຫິ ທນ຺ຕາ ຂີຍນ຺ຕິ, ນຂາ ຂີຍນ຺ຕິ, ປຕ຺ຕສ຺ສ ວຓ຺ໂຓ ຂີຍຕິ, ສພ຺ພໍ ອພ຺ໂພຫາຣິກໍ. ສຕ຺ຖເກນ ອຸຈ຺ຉຸອາທີສຸ ຜາລິເຕສຸ ມລໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເອຕໍ ນວສມຸຏ຺ຐິຕໍ ນາມ, ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ສຕ຺ຖກໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ຜາລິເຕສຸ ມລໍ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ໂລຫຄນ຺ຘມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ອພ຺ໂພຫາຣິກໍ. ຍມ຺ປິ ສຕ຺ຖກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຫຣນ຺ຕິ, ເຕນ ຜາລິເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ນ ຫິ ຕໍ ປຣິໂຠຄຕ຺ຖາຍ ປຣິຫຣນ຺ຕີຕິ. ມູລເຠສຊ຺ຊາທີນິ ປິສນ຺ຕານໍ ວາ ໂກຏ຺ເຏນ຺ຕານໍ ວາ ນິສທນິສທໂປຕກອຸທຸກ຺ຂລມຸສລາທີນິ ຂີຍນ຺ຕິ, ປຣິຫຣຓກວາສິໍ ຕາເປຕ຺ວາ ເຠສຊ຺ຊຕ຺ຖາຍ ຕກ຺ເກ ວາ ຂີເຣ ວາ ປກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ນີລິກາ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ສຕ຺ຖເກ ວຸຕ຺ຕສທິໂສວ ວິນິຈ຺ຉໂຍ. ອາມກຕກ຺ກາທີສຸ ປນ ສຍໍ ນ ປກ຺ຂິປິຕພ຺ພາ, ປກ຺ຂິປຕິ ເຈ, ສາມໍປາກໂຕ ນ ມຸຈ຺ຈຕິ. ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕສ຺ສ ສຣີຣໂຕ ວາ ຈີວຣໂຕ ວາ ກິລິຏ຺ຐອຸທກໍ ປຕ຺ເຕ ປຕຕິ, ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຣຸກ຺ຂມູລາທີສຸ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ປຕິເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສເຈ ປນ ສຕ຺ຕາຫໍ ວສ຺ສນ຺ເຕ ເທເວ ສຸທ຺ຘໍ ອຸທກໍ ໂຫຕິ, ອພ຺ໂຠກາສໂຕ ວາ ປຕຕິ, ວຏ຺ຏຕິ.

໑໐໙. ສາມເຓຣສ຺ສ ໂອທນໍ ເທນ຺ເຕນ ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕຄຕໍ ອຈ຺ຉຸປນ຺ເຕເນວ ທາຕພ຺ໂພ, ປຕ຺ໂຕ ວາສ຺ສ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ. ອປ຺ປຏິຄ຺ຄຫິເຕ ໂອທນໍ ຉຸປິຕ຺ວາ ປຸນ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ເຕ ໂອທນໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ອຸຄ຺ຄຫິຕໂກ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ທາຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອາຫຣ, ສາມເຓຣ, ປຕ຺ຕໍ, ໂອທນໍ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ວທຕິ, ອິຕໂຣ ‘‘ອລໍ ມຍ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ປຸນ ‘‘ຕເວຕໍ ມຍາ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ ມຍ຺ຫໍ ເອເຕນຕ຺ໂຖ’’ຕິ ວທຕິ, ສຕກ຺ຂຕ຺ຕຸມ຺ປິ ປຣິຈ຺ຈຊຕຸ, ຍາວ ອຕ຺ຕໂນ ຫຕ຺ຖຄຕໍ, ຕາວ ປຏິຄ຺ຄຫິຕເມວ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ອາຘາຣເກ ຐິຕໍ ນິຣເປກ຺ໂຂ ‘‘ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ວທຕິ, ປຸນ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ສາເປກ຺ໂຂ ອາຘາຣເກ ປຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ໂຕ ປູວໍ ວາ ຠຕ຺ຕໍ ວາ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ສາມເຓຣໍ ວທຕິ, ສາມເຓໂຣ ຫຕ຺ຖໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ສເຈປິ ສຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕຄຕໍ ອຜຸສນ຺ໂຕວ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ເຕ ປກ຺ຂິປຕິ, ປຸນ ປຏິຄ຺ຄຫຓກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ຍທິ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕຄຕໍ ຜຸສິຕ຺ວາ ຕໂຕ ຄຓ຺ຫາຕິ, ສາມເຓຣສນ຺ຕເກນ ສໍສຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ, ປຸນ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ເກຈິ ປນ ‘‘ສເຈປິ ຄຍ຺ຫມານໍ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປຕຕິ, ປຸນ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕໍ ‘‘ເອກໍ ຠຕ຺ຕປິຓ຺ຑໍ ຄຓ຺ຫ, ເອກໍ ປູວໍ ຄຓ຺ຫ, ອິມສ຺ສ ຄຸຬປິຓ຺ຑສ຺ສ ເອຕ຺ຕກໍ ປເທສໍ ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ເອວໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ເຕ ເວທິຕພ຺ພໍ, ອິຘ ປນ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຍໍ ສາມເຓຣສ຺ສ ປຕ຺ເຕ ປຕຕິ, ຕເທວ ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ວິຊຫຕິ, ຫຕ຺ຖຄຕໍ ປນ ຍາວ ສາມເຓໂຣ ວາ ‘‘ອລ’’ນ຺ຕິ ນ ໂອຣມຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ວາ ນ ວາເຣຕິ, ຕາວ ຠິກ຺ຂຸສ຺ເສວ ສນ຺ຕກໍ, ຕສ຺ມາ ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ນ ວິຊຫຕິ. ສເຈ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ວາ ຍາຄຸປຈນກຠາຊເນ ເກສຎ຺ຈິ ອຕ຺ຖາຍ ຠຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂິປຕິ, ‘‘ສາມເຓຣ, ຠາຊນສ຺ສ ອຸປຣິ ຫຕ຺ຖໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ປກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ຠາຊເນ ປຕິຕຎ຺ຫິ ທຸຕິຍທິວເສ ຠາຊນສ຺ສ ອກປ຺ປິຍຠາວໍ ນ ກໂຣຕິ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ສເຈ ເອວໍ ອກຕ຺ວາ ປກ຺ຂິປຕິ, ປຕ຺ຕມິວ ຠາຊນໍ ນິຣາມິສໍ ກຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ.

໑໑໐. ທາຍກາ ຍາຄຸກຸຏໍ ຐເປຕ຺ວາ ຄຕາ, ຕໍ ທຫຣສາມເຓໂຣ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ປຕ຺ຕໍ ອຸປນາເມຕິ, ສາມເຓໂຣ ກຸຏສ຺ສ ຄີວໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ຐເປຕ຺ວາ ອາວຊ຺ເຊຕິ, ປຕ຺ຕຄຕາ ຍາຄຸ ປຏິຄ຺ຄຫິຕາວ ໂຫຕິ. ອຖ ວາ ຠິກ຺ຂຸ ຠູມິຍໍ ຫຕ຺ຖໍ ຐເປຕິ, ສາມເຓໂຣ ປວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖໍ ອາໂຣເປຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ປູວປຈ຺ຉິຠຕ຺ຕປຈ຺ຉິອຸຈ຺ຉຸຠາຣາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສເຈ ປຏິຄ຺ຄຫຓູປຄໍ ຠາຣໍ ທ຺ເວ ຕໂຍ ສາມເຓຣາ ເທນ຺ຕິ, ເອເກນ ວາ ພລວຕາ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ທ຺ເວ ຕໂຍ ຠິກ຺ຂູ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ມຎ຺ຈສ຺ສ ວາ ປີຐສ຺ສ ວາ ປາເທ ເຕລຆຏໍ ວາ ຜາຓິຕຆຏໍ ວາ ລຄ຺ເຄນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ມຎ຺ເຈປິ ປີເຐປິ ນິສີທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອຸຄ຺ຄຫິຕກໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ.

ນາຄທນ຺ຕເກ ວາ ອງ຺ກຸສເກ ວາ ທ຺ເວ ເຕລຆຏາ ລຄ຺ຄິຕາ ໂຫນ຺ຕິ ອຸປຣິ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໂກ, ເຫຏ຺ຐາ ອປ຺ປຏິຄ຺ຄຫິຕໂກ. ອຸປຣິມໍ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ເຫຏ຺ຐາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໂກ, ອຸປຣິ ອປ຺ປຏິຄ຺ຄຫິຕໂກ, ອຸປຣິມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອິຕຣໍ ຄຓ຺ຫໂຕ ອຸປຣິໂມ ອຸຄ຺ຄຫິຕໂກ ໂຫຕິ. ເຫຏ຺ຐາມຎ຺ເຈ ອປ຺ປຏິຄ຺ຄຫິຕກໍ ເຕລຖາລກໍ ໂຫຕິ, ຕຎ຺ເຈ ສມ຺ມຊ຺ຊນ຺ໂຕ ສມ຺ມຸຎ຺ຊນິຍາ ຆຏ຺ເຏຕິ, ອຸຄ຺ຄຫິຕກໍ ນ ໂຫຕິ, ‘‘ປຏິຄ຺ຄຫິຕກໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອປ຺ປຏິຄ຺ຄຫິຕກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຎຕ຺ວາ ປຸນ ຐເປຕິ, ອຸຄ຺ຄຫິຕກໍ ນ ໂຫຕິ, ພຫິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ສຎ຺ຊານາຕິ, ພຫິ ອຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຫຣິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ຐເປຕພ຺ພໍ, ນຕ຺ຖິ ໂທໂສ. ສເຈ ປນ ປຸພ຺ເພ ວິວຣິຕ຺ວາ ຐປິຕໍ, ນ ປິທຫິຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ປຸພ຺ເພ ຐິຕໍ, ຕເຖວ ຐເປຕພ຺ພໍ. ສເຈ ພຫິ ຐເປຕິ, ປຸນ ນ ຉຸປິຕພ຺ພໍ.

໑໑໑. ປຏິຄ຺ຄຫິຕເກ ເຕລາທິມ຺ຫິ ກຓ຺ຓິກາ ອຸຏ຺ເຐຕິ, ສິງ຺ຄິເວຣາທິມ຺ຫິ ຆນຈຸຓ຺ຓໍ, ຕໍສມຸຏ຺ຐານເມວ ນາມ ຕໍ, ປຸນ ປຏິຄ຺ຄຫຓກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ຕາລໍ ວາ ນາຬິເກຣໍ ວາ ອາຣຸຬ຺ໂຫ ໂຍຕ຺ເຕນ ຜລປິຓ຺ຑິໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ອຸປຣິ ຐິໂຕວ ‘‘ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອຎ຺ໂຎ ຠູມິຍໍ ຐິໂຕ ໂຍຕ຺ຕປາສເກ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເທຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ສຜລໍ ມຫາສາຂໍ ກປ຺ປິຍໍ ກາເຣຕ຺ວາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ຜລານິ ປຏິຄ຺ຄຫິຕາເນວ ໂຫນ຺ຕິ, ຍຖາສຸຂໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອນ຺ໂຕວຕິຍໍ ຐຕ຺ວາ ວຕິໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸຈ຺ຉຸໍ ວາ ຕິມ຺ພຣູສກໍ ວາ ເທນ຺ຕິ, ຫຕ຺ຖປາເສ ສຕິ ວຏ຺ຏຕິ. ທຓ຺ຑເກສຸ ອປຫຣິຕ຺ວາ ນິຄ຺ຄຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ວຏ຺ຏຕິ, ປຫຣິຕ຺ວາ ນິຄ຺ຄເຕ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ໂທໂສ ນ ທສ຺ສິໂຕ. ມຍໍ ປນ ‘‘ຍໍ ຐານໍ ປຫຏໍ, ຕໂຕ ສຍໍປຕິຕມິວ ໂຫຕີ’’ຕິ ຕກ຺ກຍາມ, ຕມ຺ປິ ຐຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ຍຸຊ຺ຊຕິ ສຸງ຺ກຆາຕໂຕ ປວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ພຫິປຕິຕຠຓ຺ຑໍ ວິຍ. ວຕິໍ ວາ ປາກາຣໍ ວາ ລງ຺ຆາເປຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ, ສເຈ ປນ ອປຸຖຸໂລ ປາກາໂຣ, ອນ຺ໂຕປາກາເຣ ພຫິປາກາເຣ ຈ ຐິຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາໂສ ປໂຫຕິ, ຫຕ຺ຖສຕມ຺ປິ ອຸທ຺ຘໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ຠິກ຺ຂຸ ຄິລານໍ ສາມເຓຣໍ ຂນ຺ເຘນ ວຫຕິ, ໂສ ຜລາຜລໍ ທິສ຺ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ຂນ຺ເຘ ນິສິນ຺ໂນວ ເທຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ອປໂຣ ຠິກ຺ຂຸໍ ວຫນ຺ໂຕ ຂນ຺ເຘ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເທຕິ, ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ຠິກ຺ຂຸ ຜລິນິໍ ສາຂໍ ຉາຍຕ຺ຖາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ຜລານິ ຂາທິຕຸໍ ຈິຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ປຏິຄ຺ຄຫາເປຕ຺ວາ ຂາທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມຈ຺ຉິກວາຣຓຕ຺ຖໍ ກປ຺ປິຍໍ ກາເຣຕ຺ວາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ຂາທິຕຸກາໂມ ເຈ ໂຫຕິ, ມູລປຏິຄ຺ຄຫຓເມວ ວຏ຺ຏຕິ, ຂາທນ຺ຕສ຺ສ ນຕ຺ຖິ ໂທໂສ. ຠິກ຺ຂຸ ປຏິຄ຺ຄຫຓາຣຫໍ ຠຓ຺ຑໍ ມນຸສ຺ສານໍ ຍາເນ ຐເປຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຍານໍ ກທ຺ທເມ ລຄ຺ຄຕິ, ທຫໂຣ ຈກ຺ກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸກ຺ຂິປຕິ, ວຏ຺ຏຕິ, ອຸຄ຺ຄຫິຕກໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ນາວາຍ ຐເປຕ຺ວາ ນາວໍ ອຣິຕ຺ເຕນ ວາ ປາເຊຕິ, ຫຕ຺ເຖນ ວາ ກຑ຺ຒຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ອຸຬຸມ຺ເປປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຈາຏິຍໍ ວາ ກຸຓ຺ຑເກ ວາ ຐເປຕ຺ວາປິ ຕໍ ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນນ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນໍ ພາຫາຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕສ຺ມິມ຺ປິ ອສຕິ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ຕໍ ພາຫາຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ອຸປາສກາ ຄມິກຠິກ຺ຂູນໍ ປາເຖຍ຺ຍຕຓ຺ຑຸເລ ເທນ຺ຕິ, ສາມເຓຣາ ຠິກ຺ຂູນໍ ຕຓ຺ຑຸເລ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຕຓ຺ຑຸເລ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂູ ເຕສໍ ຕຓ຺ຑຸເລ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ສາມເຓຣາ ອຕ຺ຕນາ ຄຫິຕຕຓ຺ຑຸເລສຸ ຂີເຓສຸ ອິຕເຣຫິ ຕຓ຺ຑຸເລຫິ ຍາຄຸໍ ປຈິຕ຺ວາ ສພ຺ເພສໍ ປຕ຺ຕານິ ປຏິປາຏິຍາ ຐເປຕ຺ວາ ຍາຄຸໍ ອາກິຣນ຺ຕິ, ປຓ຺ຑິໂຕ ສາມເຓໂຣ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ເທຕິ, ເຖຣສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ທຸຕິຍຕ຺ເຖຣສ຺ສາຕິ ເອວໍ ສພ຺ພານິປິ ປຣິວຕ຺ເຕຕິ, ສພ຺ເພຫິ ສາມເຓຣສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ຠຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈປິ ສາມເຓໂຣ ອປຓ຺ຑິໂຕ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ເຕ ຍາຄຸໍ ສຍເມວ ປາຕຸໍ ອາຣຠຕິ, ‘‘ອາວຸໂສ, ຕຸຍ຺ຫໍ ຍາຄຸໍ ມຍ຺ຫໍ ເທຫີ’’ຕິ ເຖເຣຫິ ປຏິປາຏິຍາ ຍາຈິຕ຺ວາປິ ປິວິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ສພ຺ເພຫິ ສາມເຓຣສ຺ສ ສນ຺ຕກເມວ ຠຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ເນວ ອຸຄ຺ຄຫິຕປຈ຺ຈຍາ, ນ ສນ຺ນິຘິປຈ຺ຈຍາ ວຊ຺ຊໍ ຜຸສນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ປນ ມາຕາປິຕູນໍ ເຕລາທີນິ, ຉາຍາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ສາຂາທີນິ ຈ ຫຣນ຺ຕານໍ ອິເມສຎ຺ຈ ວິເສໂສ ນ ທິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ກາຣຓໍ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ.

໑໑໒. ສາມເຓໂຣ ຠຕ຺ຕໍ ປຈິຕຸກາໂມ ຕຓ຺ຑຸເລ ໂຘວິຕ຺ວາ ນິຈ຺ຈາເລຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຠິກ຺ຂຸນາ ຕຓ຺ຑຸເລ ຈ ຠາຊນຎ຺ຈ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຕຓ຺ຑຸເລ ໂຘວິຕ຺ວາ ນິຈ຺ຈາເລຕ຺ວາ ຠາຊນໍ ອຸທ຺ຘນໍ ອາໂຣເປຕພ຺ພໍ, ອຄ຺ຄິ ນ ກາຕພ຺ໂພ, ປກ຺ກກາເລ ວິວຣິຕ຺ວາ ປກ຺ກຠາໂວ ຊານິຕພ຺ໂພ. ສເຈ ທຸປ຺ປກ຺ກໍ ໂຫຕິ, ປາກຕ຺ຖາຍ ປິທຫິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຣຊສ຺ສ ວາ ຉາຣິກາຍ ວາ ອປຕນຕ຺ຖາຍ ວຏ຺ຏຕິ, ປກ຺ກກາເລ ໂອໂຣປິຕຸໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ປຸນ ປຏິຄ຺ຄຫຓກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ສາມເຓໂຣ ປຏິພໂລ ປຈິຕຸໍ, ຂໂຓ ປນສ຺ສ ນຕ຺ຖິ ກຕ຺ຖຈິ ຄນ຺ຕຸກາໂມ, ຠິກ຺ຂຸນາ ສຕຓ຺ຑຸໂລທກໍ ຠາຊນໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘນໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ‘‘ອຄ຺ຄິໍ ຊາເລຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ຕໂຕ ປຣໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ສພ຺ພໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຠິກ຺ຂຸ ຍາຄຸອຕ຺ຖາຍ ສຸທ຺ຘຠາຊນໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ອຸທກໍ ຕາເປຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ເຕ ອຸທເກ ສາມເຓໂຣ ຕຓ຺ຑຸເລ ປກ຺ຂິປຕິ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠິກ຺ຂຸນາ ອຄ຺ຄິ ນ ກາຕພ຺ໂພ, ປກ຺ກຍາຄຸໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສາມເຓໂຣ ຍາຄຸໍ ປຈຕິ, ຫຕ຺ຖກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໂກ ຠິກ຺ຂຸ ກີຬນ຺ໂຕ ຠາຊນໍ ອາມສຕິ, ປິຘານໍ ອາມສຕິ, ອຸຄ຺ຄຕໍ ເຜຓໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຫຣຕິ, ຕສ຺ເສວ ປາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ທຸຣຸປຈິຓ຺ຓໍ ນາມ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ທພ຺ພິໍ ວາ ອຸຬຸງ຺ກໍ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ອນຸກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ອາໂລເຬຕິ, ສພ຺ເພສໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ສາມໍປາກຎ຺ເຈວ ໂຫຕິ ທຸຣຸປຈິຓ຺ຓຎ຺ຈ. ສເຈ ອຸກ຺ຂິປຕິ, ອຸຄ຺ຄຫິຕກມ຺ປິ ໂຫຕິ.

໑໑໓. ຠິກ຺ຂຸນາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ອາຘາຣເກ ປຕ຺ໂຕ ຐປິໂຕ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣ ເຈ ອຎ຺ໂຎ ໂລລຠິກ຺ຂຸ ກີຬນ຺ໂຕ ປຕ຺ຕໍ ອາມສຕິ, ປຕ຺ຕປິຘານໍ ອາມສຕິ, ຕສ຺ເສວ ຕໂຕ ລທ຺ຘຠຕ຺ຕໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ນ ປຕ຺ຕໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐເປຕິ, ສພ຺ເພສໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຖຊາຕກຜລິນິສາຂາຍ ວາ ວລ຺ລິຍາ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ຈາເລຕິ, ຕສ຺ເສວ ຕໂຕ ລທ຺ຘຜລໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ທຸຣຸປຈິຓ຺ຓທຸກ຺ກຏຎ຺ຈ ອາປຊ຺ຊຕິ. ‘‘ຜລຣຸກ຺ຂໍ ປນ ອປສ຺ສຍິຕຸໍ ວາ ຕຕ຺ຖ ກຓ຺ຏກໍ ວາ ພນ຺ຘິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ທຸຣຸປຈິຓ຺ຓໍ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຣຎ຺ເຎ ປຕິຕໍ ປນ ອມ຺ພຜລາທິໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສາມເຓຣສ຺ສ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສີຫວິຆາສາທິໍ ທິສ຺ວາປິ ‘‘ສາມເຓຣສ຺ສ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວາ ອປ຺ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ສກ຺ໂກຕິ ວິຕກ຺ກໍ ໂສເຘຕຸໍ, ຕໂຕ ລທ຺ຘໍ ຂາທິຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ເນວ ອາມກມໍສປຏິຄ຺ຄຫຓປຈ຺ຈຍາ, ນ ອຸຄ຺ຄຫິຕກປຈ຺ຈຍາ ວຊ຺ຊໍ ຜຸສຕິ. ມາຕາປິຕູນໍ ອຕ຺ຖາຍ ເຕລາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ພ຺ຍາຘິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໂຕ ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ມູເລປິ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ, ປຸນ ປຏິຄ຺ຄຫຓກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ມາຕາປິຕູນໍ ຕຓ຺ຑຸເລ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເທຕິ, ເຕ ຕໂຕເຍວ ຍາຄຸອາທີນິ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ເທນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ, ສນ຺ນິຘິປຈ຺ຈຍາ ອຸຄ຺ຄຫິຕປຈ຺ຈຍາ ວາ ໂທໂສ ນຕ຺ຖິ.

໑໑໔. ຠິກ຺ຂຸ ປິທຫິຕ຺ວາ ອຸທກໍ ຕາເປຕິ, ຍາວ ປຣິກ຺ຂຍາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປເນຕ຺ຖ ຉາຣິກາ ປຕຕິ, ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ທີຆສຓ຺ຑາເສນ ຖາລກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕລໍ ປຈນ຺ຕສ຺ສ ຉາຣິກາ ປຕຕິ, ຫຕ຺ເຖນ ອມຸຎ຺ຈນ຺ເຕເນວ ປຈິຕ຺ວາ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອງ຺ຄາຣາປິ ທາຣູນິປິ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຐປິຕານິ, ມູລປຏິຄ຺ຄຫຓເມວ ວຏ຺ຏຕິ. ຠິກ຺ຂຸ ອຸຈ຺ຉຸໍ ຂາທຕິ, ສາມເຓໂຣ ‘‘ມຍ຺ຫມ຺ປິ ເທຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ‘‘ອິໂຕ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອວເສເສ ປຸນ ປຏິຄ຺ຄຫຓກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ຄຸຬປິຓ຺ຑໍ ຂາທນ຺ຕສ຺ສປິ ເອເສວ ນໂຍ. ວຸຕ຺ໂຕກາສໂຕ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຫິຕາວເສສຎ຺ຫິ ອຊຫິຕປຏິຄ຺ຄຫຓເມວ ໂຫຕິ. ຠິກ຺ຂຸ ຄຸຬໍ ຠາເຊນ຺ໂຕ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ໂກຏ຺ຐາເສ ກໂຣຕິ, ຠິກ຺ຂູປິ ສາມເຓຣາປິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກຄ຺ຄຫເຓເນວ ເອກເມກໍ ໂກຏ຺ຐາສໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຄຫິຕາວເສສໍ ປຏິຄ຺ຄຫິຕເມວ ໂຫຕິ. ສເຈ ໂລລສາມເຓໂຣ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປຸນ ຐເປຕິ, ຕສ຺ສ ຄຫິຕາວເສສໍ ອປ຺ປຏິຄ຺ຄຫິຕກເມວ ໂຫຕິ.

ຠິກ຺ຂຸ ຘູມວຏ຺ຏິໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຘູມໍ ປິວຕິ, ມຸຂຎ຺ຈ ກຓ຺ໂຐ ຈ ມໂນສິລາຍ ລິຕ຺ໂຕ ວິຍ ໂຫຕິ, ຍາວກາລິກໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຍາວກາລິເກນ ຍາວຊີວິກສໍສຄ຺ເຄ ໂທໂສ ນຕ຺ຖິ. ປຕ຺ຕໍ ວາ ຣຊນໍ ວາ ປຈນ຺ຕສ຺ສ ກຓ຺ຓນາສຈ຺ຉິທ຺ເທຫິ ຘູໂມ ປວິສຕິ, ພ຺ຍາຘິປຈ຺ຈຍາ ປຸປ຺ຜໍ ວາ ຜລໍ ວາ ອຸປສິງ຺ຆຕິ, ອພ຺ໂພຫາຣິກຕ຺ຕາ ວຏ຺ຏຕິ. ຠຕ຺ຕຸຄ຺ຄາໂຣ ຕາລຸໍ ອາຫຈ຺ຈ ອນ຺ໂຕເຍວ ປວິສຕິ, ອວິສຍຕ຺ຕາ ວຏ຺ຏຕິ, ມຸຂໍ ປວິຏ຺ຐໍ ປນ ອຊ຺ໂຌຫຣໂຕ ວິກາເລ ອາປຕ຺ຕິ. ທນ຺ຕນ຺ຕເຣ ລຄ຺ຄສ຺ສ ອາມິສສ຺ສ ຣໂສ ປວິສຕິ, ອາປຕ຺ຕິເຍວ. ສເຈ ສຸຂຸມໍ ອາມິສໍ ໂຫຕິ, ຣໂສ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ອພ຺ໂພຫາຣິກປກ຺ຂໍ ຠຊຕິ. ອຸປກຏ຺ເຐ ກາເລ ນິຣຸທກຏ຺ຐາເນ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ກກ຺ຂາເຣຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຕໂຍ ເຂຬປິຓ຺ເຑ ປາເຕຕ຺ວາ ອຸທກຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຸຂໍ ວິກ຺ຂາເລຕພ຺ພໍ. ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຐປິຕສິງ຺ຄິເວຣາທີນໍ ອງ຺ກຸຣາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ, ປຸນ ປຏິຄ຺ຄຫຓກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ໂລເຓ ອສຕິ ສມຸທ຺ໂທທເກນ ໂລຓກິຈ຺ຈໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຐປິຕໂລໂຓທກໍ ໂລຓໍ ໂຫຕິ, ໂລຓໍ ວາ ອຸທກໍ ໂຫຕິ, ຣໂສ ວາ ຜາຓິຕໍ ໂຫຕິ, ຜາຓິຕໍ ວາ ຣໂສ ໂຫຕິ, ມູລປຏິຄ຺ຄຫຓເມວ ວຏ຺ຏຕິ.

ຫິມກຣກາ ອຸທກຄຕິກາ ເອວ. ປາຣິຫາຣິເກນ ກຕກຏ຺ຐິນາ ອຸທກໍ ປສາເທນ຺ຕິ, ຕໍ ອພ຺ໂພຫາຣິກໍ, ອາມິເສນ ສທ຺ຘິໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອາມິສຄຕິເກຫິ ກປິຕ຺ຖຜລາທີຫິ ປສາທິຕໍ ປຸເຣຠຕ຺ຕເມວ ວຏ຺ຏຕິ. ໂປກ຺ຂຣຓີອາທີສຸ ອຸທກໍ ພຫລໍ ໂຫຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ມຸເຂ ຫຕ຺ເຖ ຈ ລຄ຺ຄຕິ, ນ ວຏ຺ຏຕິ, ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ເຂຕ຺ເຕສຸ ກສິຕຏ຺ຐາເນ ພຫລໍ ອຸທກໍ ໂຫຕິ, ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈ ສນ຺ທິຕ຺ວາ ກນ຺ທຣາທີນິ ປວິສິຕ຺ວາ ນທິໍ ປູເຣຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ກກຸຘໂສພ຺ຠາທໂຍ ໂຫນ຺ຕິ ຣຸກ຺ຂໂຕ ປຕິເຕຫິ ປຸປ຺ເຜຫິ ສຎ຺ຉນ຺ໂນທກາ. ສເຈ ປຸປ຺ຜຣໂສ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ປຏິຄ຺ຄຫຓກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ປຣິຕ຺ຕໍ ອຸທກໍ ໂຫຕິ, ຣໂສ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ປພ຺ພຕກນ຺ທຣາທີສຸ ກາຬວຓ຺ຓປຓ຺ຓຈ຺ຉນ຺ນອຸທເກປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ປານີຍຆເຏ ສເຣຓຸການິ ວາ ສວຓ຺ຏຂີຣານິ ວາ ປຸປ຺ຜານິ ປກ຺ຂິຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ, ປຸປ຺ຜານິ ວາ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປກ຺ຂິປິຕພ຺ພານິ. ປາຏລິມລ຺ລິກາ ປກ຺ຂິຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ວາສມຕ຺ຕໍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕໍ ອພ຺ໂພຫາຣິກໍ. ທຸຠິຍທິວເສປິ ອາມິເສນ ສທ຺ຘິໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຠິກ຺ຂຸນາ ຐປິຕປຸປ຺ຜວາສິຕກປານີຍໂຕ ສາມເຓໂຣ ປານີຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປີຕາວເສສກໍ ຕຕ຺ເຖວ ອາກິຣຕິ, ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ປທຸມສຣາທີສຸ ອຸທກໍ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຐິຕໍ ປຸປ຺ຜເຣຓຸໍ ຆເຏນ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ ອຸທກໍ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ກປ຺ປິຍໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຐປິຕໍ ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ, ສເຈ ຕສ຺ສ ຣສໍ ປິວິຕຸກາໂມ, ມູລປຏິຄ຺ຄຫຓເມວ ວຏ຺ຏຕິ, ອປ຺ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຐປິຕໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອຊານນ຺ຕສ຺ສ ຣເສ ປວິຏ຺ເຐປິ ອາປຕ຺ຕິເຍວ. ອຈິຕ຺ຕກຎ຺ຫິ ອິທໍ ສິກ຺ຂາປທໍ.

໑໑໕. ມຫາຠູເຕສຸ ກິໍ ວຏ຺ຏຕິ, ກິໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ? ຂີຣໍ ຕາວ ວຏ຺ຏຕິ, ກປ຺ປິຍມໍສຂີຣໍ ວາ ໂຫຕຸ ອກປ຺ປິຍມໍສຂີຣໍ ວາ, ປິວນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ອສ຺ສຸ ເຂໂຬ ສິງ຺ຆາຓິກາ ມຸຕ຺ຕໍ ກຣີສໍ ເສມ຺ຫໍ ທນ຺ຕມລໍ ອກ຺ຂິຄູຖໂກ ກຓ຺ຓຄູຖໂກ ສຣີເຣ ອຸຏ຺ຐິຕໂລຓນ຺ຕິ ອິທໍ ສພ຺ພໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍໍ ປເນຕ຺ຖ ຐານໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ປຕ຺ເຕ ວາ ຫຕ຺ເຖ ວາ ປຕຕິ, ຕໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ, ອງ຺ຄລຄ຺ຄໍ ປຏິຄ຺ຄຫິຕກເມວ. ອຸຓ຺ຫປາຍາສໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ເສໂທ ອງ຺ຄຸລິອນຸສາເຣນ ເອກາພທ຺ໂຘວ ຫຸຕ຺ວາ ປາຍາເສ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ, ປິຓ຺ຑາຍ ວາ ຈຣນ຺ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ປຕ຺ຕສ຺ສ ມຸຂວຏ຺ຏິໂຕ ວາ ປຕ຺ຕຕລໍ ໂອໂຣຫຕິ, ເອຕ຺ຖ ປຏິຄ຺ຄຫຓກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ຌາມມຫາຠູເຕ ອິທໍ ນາມ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ນຕ຺ຖິ, ທຸຊ຺ຌາປິຕໍ ປນ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສຸຊ຺ຌາປິຕໍ ປນ ມນຸສ຺ສຏ຺ຐິມ຺ປິ ຈຸຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາ ເລເຫ ອຸປເນຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາວິກຏານິ ອສຕິ ກປ຺ປິຍກາຣເກ ສາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ທຸພ຺ພໂຈປິ ອສມຕ຺ໂຖປິ ກປ຺ປິຍກາຣໂກ ອສນ຺ຕປກ຺ເຂເຍວ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຉາຣິກາຍ ອສຕິ ສຸກ຺ຂທາຣຸໍ ຌາເປຕ຺ວາ ຉາຣິກາ ຄເຫຕພ຺ພາ. ສຸກ຺ຂທາຣຸມ຺ຫິ ອສຕິ ອລ຺ລທາຣຸໍ ຣຸກ຺ຂໂຕ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາປິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອິທໍ ປນ ຈຕຸພ຺ພິຘມ຺ປິ ມຫາວິກຏໍ ກາໂລທິສ຺ສໍ ນາມ, ສປ຺ປທຏ຺ຐກ຺ຂເຓເຍວ ວຏ຺ຏຕິ.

ອິຕິ ປາຬິມຸຕ຺ຕກວິນຍວິນິຈ຺ຉຍສງ຺ຄເຫ

ປຏິຄ຺ຄຫຓວິນິຈ຺ຉຍກຖາ ສມຕ຺ຕາ.

໒໑. ປວາຣຓາວິນິຈ຺ຉຍກຖາ

໑໑໖. ປຏິກ຺ເຂປປວາຣຓາຕິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂຠຊນານໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຠຸຎ຺ຊມາເນນ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອຠິຫຏໂຠຊນສ຺ສ ປຏິກ຺ເຂປສງ຺ຂາຕາ ປວາຣຓາ. ສາ ຈ ນ ເກວລໍ ປຏິກ຺ເຂປມຕ຺ເຕນ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ປຎ຺ຈງ຺ຄວເສນ. ຕຕ຺ຣິມານິ ປຎ຺ຈງ຺ຄານິ – ອສນໍ, ໂຠຊນໍ, ທາຍກສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາເສ ຐານໍ, ອຠິຫາໂຣ, ອຠິຫຏສ຺ສ ປຏິກ຺ເຂໂປຕິ. ຕຕ຺ຖ ອສນນ຺ຕິ ວິປ຺ປກຕໂຠຊນໍ, ຠຸຎ຺ຊມາໂນ ເຈສ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຠຊນນ຺ຕິ ປວາຣຓປ຺ປໂຫນກໍ ໂຠຊນໍ, ໂອທນາທີນຎ຺ຈ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ ໂຠຊນໍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທາຍກສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາເສ ຐານນ຺ຕິ ປວາຣຓປ຺ປໂຫນກໍ ໂຠຊນໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ທາຍກສ຺ສ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍຫຕ຺ຖປ຺ປມາເຓ ໂອກາເສ ອວຏ຺ຐານໍ. ອຠິຫາໂຣຕິ ຫຕ຺ຖປາເສ ຐິຕສ຺ສ ທາຍກສ຺ສ ກາເຍນ ອຠິຫາໂຣ. ອຠິຫຏສ຺ສ ປຏິກ຺ເຂໂປຕິ ເອວໍ ອຠິຫຏສ຺ສ ກາເຍນ ວາ ວາຈາຍ ວາ ປຏິກ຺ເຂໂປ. ອິຕິ ອິເມສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອງ຺ຄານໍ ວເສນ ປວາຣຓາ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ອຸປາລິ, ອາກາເຣຫິ ປວາຣຓາ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ອສນໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ໂຠຊນໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຫຕ຺ຖປາເສ ຐິໂຕ, ອຠິຫຣຕິ, ປຏິກ຺ເຂໂປ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ (ປຣິ. ໔໒໘).

໑໑໗. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໒໓໘-໙) – ‘‘ອສນ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ຕາວ ຍໍ ອສ຺ນາຕິ, ຍຎ຺ຈ ໂຠຊນໍ ຫຕ຺ຖປາເສ ຐິເຕນ ອຠິຫຏໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ຕໍ ໂອທໂນ ກຸມ຺ມາໂສ ສຕ຺ຕຸ ມຈ຺ໂຉ ມໍສນ຺ຕິ ອິເມສໍ ອຎ຺ຎຕຣເມວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ໂອທໂນ ນາມ ສາລິ ວີຫິ ຍໂວ ໂຄຘຸໂມ ກງ຺ຄຸ ວຣໂກ ກຸທ຺ຣູສໂກຕິ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ຘຎ຺ຎານໍ ຕຓ຺ຑຸເລຫິ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຣ ສາລີຕິ ອນ຺ຕມໂສ ນີວາຣໍ ອຸປາທາຍ ສພ຺ພາປິ ສາລິຊາຕິ. ວີຫີຕິ ສພ຺ພາປິ ວີຫິຊາຕິ. ຍວໂຄຘຸເມສຸ ເຠໂທ ນຕ຺ຖິ. ກງ຺ຄູຕິ ເສຕຣຕ຺ຕກາຬເຠທາ ສພ຺ພາປິ ກງ຺ຄຸຊາຕິ. ວຣໂກຕິ ອນ຺ຕມໂສ ວຣກໂຈຣກໍ ອຸປາທາຍ ສພ຺ພາປິ ເສຕວຓ຺ຓາ ວຣກຊາຕິ. ກຸທ຺ຣູສໂກຕິ ກາຬກຸທ຺ຣູສໂກ ເຈວ ສາມາກາທິເຠທາ ຈ ສພ຺ພາປິ ຕິຓຘຎ຺ຎຊາຕິ. ນີວາຣວຣກໂຈຣກາ ເຈຕ຺ຖ ຘຎ຺ຎານຸໂລມາຕິ ວທນ຺ຕິ, ຘຎ຺ຎານິ ໂຫນ຺ຕຸ ຘຎ຺ຎານຸໂລມານິ ວາ, ເອເຕສໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປເຠທານໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ຘຎ຺ຎານໍ ຕຓ຺ຑຸເລ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ຠຕ຺ຕໍ ປຈິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວາ ‘‘ຍາຄຸໍ ປຈິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວາ ‘‘ອມ຺ພິລປາຍາສາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປຈິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວາ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ສນ຺ຘາຍ ປຈນ຺ຕຸ, ສເຈ ອຸຓ຺ຫໍ ສີຕລໍ ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕານໍ ໂຠຊນກາເລ ຄຫິຕຄຫິຕຏ຺ຐາເນ ໂອຘິ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ໂອທນສງ຺ຄຫເມວ ຄຈ຺ຉຕິ, ປວາຣຓໍ ຊເນຕິ. ສເຈ ໂອຘິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຍາຄຸສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ປວາຣຓໍ ນ ຊເນຕິ.

ໂຍປິ ປາຍາໂສ ວາ ປຓ຺ຓຜລກຬີຣມິສ຺ສກາ ອມ຺ພິລຍາຄຸ ວາ ອຸທ຺ຘນໂຕ ໂອຕາຣິຕມຕ຺ຕາ ອພ຺ຠຸຓ຺ຫາ ໂຫຕິ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປິວິຕຸໍ ສກ຺ກາ, ຫຕ຺ເຖນ ຄຫິໂຕກາເສປິ ໂອຘິໍ ນ ທສ຺ເສຕິ, ປວາຣຓໍ ນ ຊເນຕິ. ສເຈ ປນ ອຸສຸມາຍ ວິຄຕາຍ ສີຕລຠູຕາ ຆນຠາວໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ໂອຘິໍ ທສ຺ເສຕິ, ປຸນ ປວາຣຓໍ ຊເນຕິ, ປຸພ຺ເພ ຕນຸຠາໂວ ນ ຣກ຺ຂຕິ. ສເຈປິ ທຘິຕກ຺ກາທີນິ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ພຫູ ປຓ຺ຓຜລກຬີເຣ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມຸຏ຺ຐິມຕ຺ຕາປິ ຕຓ຺ຑຸລາ ປກ຺ຂິຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ໂຠຊນກາເລ ເຈ ໂອຘິ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ປວາຣຓໍ ຊເນຕິ. ອຍາຄຸເກ ນິມນ຺ຕເນ ‘‘ຍາຄຸໍ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ຠຕ຺ເຕ ອຸທກກຎ຺ຊິກຂີຣາທີນິ ອາກິຣິຕ຺ວາ ‘‘ຍາຄຸໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ເທນ຺ຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ຕນຸໂກ ໂຫຕິ, ປວາຣຓໍ ຊເນຕິເຍວ. ສເຈ ປນ ປກ຺ກຸຖິເຕສຸ ອຸທກາທີສຸ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຈິຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ, ຍາຄຸສງ຺ຄຫເມວ ຄຈ຺ຉຕິ. ຍາຄຸສງ຺ຄຫໍ ຄເຕປິ ຕສ຺ມິໍ ວາ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ວາ ຍຕ຺ຖ ມຈ຺ຉມໍສໍ ປກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ສເຈ ສາສປມຕ຺ຕມ຺ປິ ມຈ຺ຉມໍສຂຓ຺ຑໍ ວາ ນ຺ຫາຣຸ ວາ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ປວາຣຓໍ ຊເນຕິ, ສຸທ຺ຘຣສໂກ ປນ ຣສກຍາຄຸ ວາ ນ ຊເນຕິ. ຐເປຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕຘຎ຺ຎຕຓ຺ຑຸເລ ອຎ຺ເຎຫິ ເວຓຸຕຓ຺ຑຸລາທີຫິ ວາ ກຓ຺ຑມູລຜເລຫິ ວາ ເຍຫິ ເກຫິຈິ ກຕໍ ຠຕ຺ຕມ຺ປິ ປວາຣຓໍ ນ ຊເນຕິ, ປເຄວ ຆນຍາຄຸ. ສເຈ ປເນຕ຺ຖ ມຈ຺ຉມໍສໍ ປກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ຊເນຕິ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ‘‘ປຸປ຺ຜິອຕ຺ຖາຍ ຠຕ຺ຕມ຺ປິ ປວາຣຓໍ ຊເນຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຸປ຺ຜິອຕ຺ຖາຍ ຠຕ຺ຕໍ ນາມ ປຸປ຺ຜິຂຊ຺ຊກຕ຺ຖາຍ ກຸຖິຕຸທເກ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເສທິຕຕຓ຺ຑຸລາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ສເຈ ປນ ເຕ ຕຓ຺ຑຸເລ ສຸກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ຂາທນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ, ເນວ ສຕ຺ຕຸສງ຺ຂ຺ຍໍ, ນ ຠຕ຺ຕສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ປຸນ ເຕຫິ ກຕຠຕ຺ຕໍ ປວາເຣຕິເຍວ. ເຕ ຕຓ຺ຑຸເລ ສປ຺ປິເຕລາທີສຸ ວາ ປຈນ຺ຕິ, ປູວໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕິ, ນ ປວາເຣນ຺ຕິ. ປຸຖຸກາ ວາ ຕາຫິ ກຕສຕ຺ຕຸຠຕ຺ຕາທີນິ ວາ ນ ປວາເຣນ຺ຕິ.

ກຸມ຺ມາໂສ ນາມ ຍເວຫິ ກຕກຸມ຺ມາໂສ. ອຎ຺ເຎຫິ ປນ ມຸຄ຺ຄາທີຫິ ກຕກຸມ຺ມາໂສ ປວາຣຓໍ ນ ຊເນຕິ.

ສຕ຺ຕຸ ນາມ ສາລິວີຫິຍເວຫິ ກຕສຕ຺ຕຸ. ກງ຺ຄຸວຣກກຸທ຺ຣູສກສີສານິປິ ຠຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອີສກໍ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຖຸເສ ປລາເປຕ຺ວາ ປຸນ ທຬ຺ຫໍ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຈຸຓ຺ຓໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ສເຈປິ ຕໍ ອລ຺ລຕ຺ຕາ ເອກພທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ສຕ຺ຕຸສງ຺ຄຫເມວ ຄຈ຺ຉຕິ. ຂຣປາກຠຊ຺ຊິຕານໍ ວີຫີນໍ ຕຓ຺ຑຸເລ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ, ຕມ຺ປິ ຈຸຓ຺ຓໍ ສຕ຺ຕຸສງ຺ຄຫເມວ ຄຈ຺ຉຕິ. ສມປາກຠຊ຺ຊິຕານໍ ປນ ວີຫີນໍ ວາ ວີຫິປລາສານໍ ວາ ຕຓ຺ຑຸລາ ຠຊ຺ຊິຕຕຓ຺ຑຸລາ ເອວ ວາ ນ ປວາເຣນ຺ຕິ. ເຕສໍ ປນ ຕຓ຺ຑຸລານໍ ຈຸຓ຺ຓໍ ປວາເຣຕິ, ຂຣປາກຠຊ຺ຊິຕານໍ ວີຫີນໍ ກຸຓ຺ຑກມ຺ປິ ປວາເຣຕິ. ສມປາກຠຊ຺ຊິຕານໍ ປນ ອາຕປສຸກ຺ຂານໍ ວາ ກຸຓ຺ຑກໍ ນ ປວາເຣຕິ. ລາຊາ ວາ ເຕຫິ ກຕຠຕ຺ຕສຕ຺ຕຸອາທີນິ ວາ ນ ປວາເຣນ຺ຕິ, ຠຊ຺ຊິຕປິຏ຺ຐໍ ວາ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ສຸທ຺ຘຂຊ຺ຊກໍ ວາ ນ ປວາເຣຕິ. ມຈ຺ຉມໍສປູຣິຕຂຊ຺ຊກໍ ປນ ສຕ຺ຕຸໂມທໂກ ວາ ປວາເຣຕິ. ມຈ຺ໂຉ ມໍສຎ຺ຈ ປາກຏເມວ.

ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ສເຈ ຍາຄຸໍ ປິວນ຺ຕສ຺ສ ຍາຄຸສິຕ຺ຖມຕ຺ຕາເນວ ທ຺ເວ ມຈ຺ຉຂຓ຺ຑານິ ວາ ມໍສຂຓ຺ຑານິ ວາ ເອກຠາຊເນ ວາ ນານາຠາຊເນ ວາ ເທນ຺ຕິ, ຕານິ ເຈ ອຂາທນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປວາຣຓປ຺ປໂຫນກໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ນ ປວາເຣຕິ. ຕໂຕ ເອກໍ ຂາທິຕໍ, ເອກໍ ຫຕ຺ເຖ ວາ ປຕ຺ເຕ ວາ ໂຫຕິ, ໂສ ເຈ ອຎ຺ຎໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ປວາເຣຕິ. ທ຺ເວປິ ຂາທິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ມຸເຂ ສາສປມຕ຺ຕມ຺ປິ ອວສິຏ຺ຐໍ ນຕ຺ຖິ, ສເຈປິ ອຎ຺ຎໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ນ ປວາເຣຕິ. ກປ຺ປິຍມໍສໍ ຂາທນ຺ໂຕ ກປ຺ປິຍມໍສໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ປວາເຣຕິ. ກປ຺ປິຍມໍສໍ ຂາທນ຺ໂຕ ອກປ຺ປິຍມໍສໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ນ ປວາເຣຕິ. ກສ຺ມາ? ອວຕ຺ຖຸຕາຍ. ຍຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຂາທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕໍເຍວ ປຏິກ຺ຂິປໂຕ ປວາຣຓາ ໂຫຕິ. ອິທໍ ປນ ຊານນ຺ໂຕ ອກປ຺ປິຍຕ຺ຕາ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ອຊານນ຺ໂຕປິ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພຏ຺ຐາເນ ຐິຕເມວ ປຏິກ຺ຂິປຕິ ນາມ, ຕສ຺ມາ ນ ປວາເຣຕິ. ສເຈ ປນ ອກປ຺ປິຍມໍສໍ ຂາທນ຺ໂຕ ກປ຺ປິຍມໍສໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ປວາເຣຕິ. ກສ຺ມາ? ວຕ຺ຖຸຕາຍ. ຍຎ຺ຫິ ເຕນ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ຕໍ ປວາຣຓາຍ ວຕ຺ຖຸ, ຍໍ ປນ ຂາທຕິ, ຕໍ ກິຎ຺ຈາປິ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພຏ຺ຐາເນ ຐິຕໍ, ຂາທິຍມານໍ ປນ ມໍສຠາວໍ ນ ຊຫຕິ, ຕສ຺ມາ ປວາເຣຕິ. ອກປ຺ປິຍມໍສໍ ວາ ຂາທນ຺ໂຕ ອກປ຺ປິຍມໍສໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ປຸຣິມນເຍເນວ ນ ປວາເຣຕິ. ກປ຺ປິຍມໍສໍ ວາ ອກປ຺ປິຍມໍສໍ ວາ ຂາທນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂຠຊນານໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກປ຺ປິຍໂຠຊນໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ປວາເຣຕິ. ກຸລທູສກເວຊ຺ຊກມ຺ມອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາໂຣຈນສາທິຕຣູປິຍາທີຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ພຸທ຺ຘປຏິກຸຏ຺ຐໍ ອເນສນາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອກປ຺ປິຍໂຠຊນໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ນ ປວາເຣຕິ. ກປ຺ປິຍໂຠຊນໍ ວາ ອກປ຺ປິຍໂຠຊນໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ນ ປວາເຣຕິ. ກປ຺ປິຍໂຠຊນໍ ວາ ອກປ຺ປິຍໂຠຊນໍ ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕປິ ກປ຺ປິຍໂຠຊນໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ປວາເຣຕິ. ອກປ຺ປິຍໂຠຊນໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ນ ປວາເຣຕີຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ກາຣຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໑໑໘. ເອວໍ ‘‘ອສນ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ຍຎ຺ຈ ອສ຺ນາຕິ, ຍຎ຺ຈ ໂຠຊນໍ ຫຕ຺ຖປາເສ ຐິເຕນ ອຠິຫຏໍ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ປວາຣຓໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ອຸຕ຺ວາ ອິທານິ ຍຖາ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ຊານນຕ຺ຖໍ ອຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ – ອສນໍ ໂຠຊນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕາວ ເຍນ ເອກສິຕ຺ຖມ຺ປິ ອຊ຺ໂຌຫຏໍ ໂຫຕິ ໂສ ສເຈ ປຕ຺ຕມຸຂຫຕ຺ຖານໍ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ປຎ຺ຈສຸ ໂຠຊເນສຸ ເອກສ຺ມິມ຺ປິ ສຕິ ອຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຈສຸ ໂຠຊເນສຸ ເອກມ຺ປິ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ປວາເຣຕິ. ກຕ຺ຖຈິ ໂຠຊນໍ ນຕ຺ຖິ, ອາມິສຄນ຺ຘມຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ນ ປວາເຣຕິ. ມຸເຂ ຈ ຫຕ຺ເຖ ຈ ໂຠຊນໍ ນຕ຺ຖິ, ປຕ຺ເຕ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມິໍ ປນ ອາສເນ ອຠຸຎ຺ຊິຕຸກາໂມ, ວິຫາຣໍ ວາ ປວິສິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕຸກາໂມ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ວາ ທາຕຸກາໂມ ຕສ຺ມິໍ ເຈ ອນ຺ຕເຣ ໂຠຊນໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ນ ປວາເຣຕິ. ກສ຺ມາ? ວິປ຺ປກຕໂຠຊນຠາວສ຺ສ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ. ‘‘ໂຍປິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕຸກາໂມ ມຸເຂ ຠຕ຺ຕໍ ຄິລິຕ຺ວາ ເສສໍ ອາທາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ອຎ຺ຎໍ ໂຠຊນໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ຕສ຺ສປິ ປວາຣຓາ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ຈ ປຕ຺ເຕ, ເອວໍ ຫຕ຺ເຖປິ. ມຸເຂປິ ວາ ວິຊ຺ຊມານໍ ໂຠຊນໍ ສເຈ ອນຊ຺ໂຌຫຣິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ຂເຓ ອຎ຺ຎໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ນ ປວາເຣຕິ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ປເທ ວຸຕ຺ຕໍ ລກ຺ຂຓໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ເວທິຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ອປິຈ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ເອສ ນໂຍ ທສ຺ສິໂຕເຍວ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ‘‘ມຸເຂ ຠຕ຺ຕໍ ຄິລິຕໍ, ຫຕ຺ເຖ ຠຕ຺ຕໍ ວິຆາສາທສ຺ສ ທາຕຸກາໂມ, ປຕ຺ເຕ ຠຕ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ທາຕຸກາໂມ, ສເຈ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ນ ປວາເຣຕີ’’ຕິ.

ຫຕ຺ຖປາເສ ຐິໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ສເຈ ຠິກ຺ຂຸ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ອາສນສ຺ສ ປຈ຺ຉິມນ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ, ສເຈ ຐິໂຕ, ປຓ຺ຫິອນ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ, ສເຈ ນິປນ຺ໂນ, ເຍນ ປສ຺ເສນ ນິປນ຺ໂນ, ຕສ຺ສ ປາຣິມນ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ, ທາຍກສ຺ສ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ວາ ຐິຕສ຺ສ ວາ ນິປນ຺ນສ຺ສ ວາ ຐເປຕ຺ວາ ປສາຣິຕຫຕ຺ຖໍ ຍໍ ອາສນ຺ນຕຣໍ ອງ຺ຄໍ, ຕສ຺ສ ໂອຣິມນ຺ເຕນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍຫຕ຺ໂຖ ‘‘ຫຕ຺ຖປາໂສ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕສ຺ມິໍ ຐຕ຺ວາ ອຠິຫຏໍ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ຕສ຺ເສວ ປວາຣຓາ ໂຫຕິ, ນ ຕໂຕ ປຣໍ.

ອຠິຫຣຕີຕິ ຫຕ຺ຖປາສພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຐິໂຕ ຄຫຓຕ຺ຖໍ ອຸປນາເມຕິ. ສເຈ ປນ ອນນ຺ຕຣນິສິນ຺ໂນປິ ຠິກ຺ຂຸ ຫຕ຺ເຖ ວາ ອູຣູສຸ ວາ ອາຘາຣເກ ວາ ຐິຕໍ ປຕ຺ຕໍ ອນຠິຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ວທຕິ, ຕໍ ປຏິກ຺ຂິປໂຕ ປວາຣຓາ ນຕ຺ຖິ. ຠຕ຺ຕປຈ຺ຉິໍ ອາເນຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ຠູມິຍໍ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອີສກໍ ປນ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ວາ ອປນາເມຕ຺ວາ ວາ ‘‘ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຏິກ຺ຂິປໂຕ ປວາຣຓາ ໂຫຕິ. ເຖຣາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ເຖໂຣ ທູເຣ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ທຫຣຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ເປເສຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ໂອທນໍ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ວທຕິ, ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປນ ຄໂຕ ຕຸຓ຺ຫີ ຕິຏ຺ຐຕິ, ທຫໂຣ ‘‘ອລໍ ມຍ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ນ ປວາເຣຕິ. ກສ຺ມາ? ເຖຣສ຺ສ ທູຣຠາວໂຕ ທູຕສ຺ສ ຈ ອນຠິຫຣຓໂຕ. ສເຈ ປນ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ອິທໍ ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ວທຕິ, ຕໍ ປຏິກ຺ຂິປໂຕ ປວາຣຓາ ໂຫຕິ. ປຣິເວສນາຍເອໂກ ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ໂອທນປຈ຺ຉິໍ, ເອເກນ ກຏຈ຺ຉຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຣິວິສຕິ, ຕຕ຺ຣ ເຈ ອຎ຺ໂຎ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ປຈ຺ຉິໍ ຘາເຣສ຺ສາມິ, ຕ຺ວໍ ໂອທນໍ ເທຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄຫິຕມຕ຺ຕເມວ ກໂຣຕິ, ປຣິເວສໂກ ເອວ ປນ ຕໍ ຘາເຣຕິ, ຕສ຺ມາ ສາ ອຠິຫຏາວ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ທາຕຸກາມຕາຍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕໍ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ຕສ຺ສ ປວາຣຓາ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ປຣິເວສເກນ ຜຸຏ຺ຐມຕ຺ຕາວ ໂຫຕິ, ອິຕໂຣວ ນໍ ຘາເຣຕິ, ຕໂຕ ທາຕຸກາມຕາຍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕໍ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ຕສ຺ສ ປວາຣຓາ ນ ໂຫຕິ, ກຏຈ຺ຉຸນາ ອຸທ຺ຘຏຠຕ຺ເຕ ປນ ໂຫຕິ. ກຏຈ຺ຉຸນາ ອຠິຫາໂຣເຍວ ຫິ ຕສ຺ສ ອຠິຫາໂຣ. ‘‘ທ຺ວິນ຺ນໍ ສມຠາເຣປິ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ປວາເຣຕິເຍວາ’’ຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອນນ຺ຕຣສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠຕ຺ເຕ ທີຍມາເນ ອິຕໂຣ ປຕ຺ຕໍ ຫຕ຺ເຖນ ປິທຫຕິ, ປວາຣຓາ ນຕ຺ຖິ. ກສ຺ມາ? ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຠິຫເຏ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕຕ຺ຕາ.

ປຏິກ຺ເຂໂປ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ວາຈາຍ ອຠິຫຏໍ ປຏິກ຺ຂິປໂຕ ປວາຣຓາ ນຕ຺ຖິ, ກາເຍນ ອຠິຫຏໍ ປນ ເຍນ ເກນຈິ ອາກາເຣນ ກາເຍນ ວາ ວາຈາຍ ວາ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ຕສ຺ສ ປວາຣຓາ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຣ ກາເຍນ ປຏິກ຺ເຂໂປ ນາມ ອງ຺ຄຸລິໍ ວາ ຫຕ຺ຖໍ ວາ ມກ຺ຂິກາພີຊນິໍ ວາ ຈີວຣກຓ຺ຓໍ ວາ ຈາເລຕິ, ຠມຸກາຍ ວາ ອາກາຣໍ ກໂຣຕິ, ກຸທ຺ໂຘ ວາ ໂອໂລເກຕິ. ວາຈາຍ ປຏິກ຺ເຂໂປ ນາມ ‘‘ອລ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ນ ຄຓ຺ຫາມີ’’ຕິ ວາ ‘‘ມາ ອາກິຣາ’’ຕິ ວາ ‘‘ອປຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ວາ ວທຕິ. ເອວໍ ເຍນ ເກນຈິ ອາກາເຣນ ກາເຍນ ວາ ວາຈາຍ ວາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ເຕ ປວາຣຓາ ໂຫຕິ.

໑໑໙. ເອໂກ ອຠິຫເຏ ຠຕ຺ເຕ ປວາຣຓາຍ ຠີໂຕ ຫຕ຺ເຖ ອປເນຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປຕ຺ເຕ ໂອທນໍ ອາກິຣນ຺ຕໍ ‘‘ອາກິຣ ອາກິຣ, ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ປູເຣຫີ’’ຕິ ວທຕິ, ເອຕ຺ຖ ກຖນ຺ຕິ? ມຫາສຸມຕ຺ເຖໂຣ ຕາວ ‘‘ອນາກິຣຓຕ຺ຖາຍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປວາຣຓາ ໂຫຕີ’’ຕິ ອາຫ. ມຫາປທຸມຕ຺ເຖໂຣ ປນ ‘‘ອາກິຣ ປູເຣຫີຕິ ວທນ຺ຕສ຺ສ ນາມ ກສ຺ສຈິ ປວາຣຓາ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ນ ປວາເຣຕີ’’ຕິ ອາຫ.

ອປໂຣ ຠຕ຺ຕໍ ອຠິຫຣນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ອາວຸໂສ, ອິໂຕປິ ກິຎ຺ຈິ ຄຓ຺ຫິສ຺ສສິ, ທມ຺ມິ ເຕ ກິຎ຺ຈີ’’ຕິ ອາຫ, ຕຕ຺ຣາປິ ‘‘ເອວໍ ນາຄມິສ຺ສຕີຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປວາຣຓາ ໂຫຕີ’’ຕິ ມຫາສຸມຕ຺ເຖໂຣ ອາຫ. ມຫາປທຸມຕ຺ເຖໂຣ ປນ ‘‘ຄຓ຺ຫິສ຺ສສີຕິ ວທນ຺ຕສ຺ສ ນາມ ກສ຺ສຈິ ປວາຣຓາ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ນ ປວາເຣຕີ’’ຕິ ອາຫ.

ເອໂກ ສມໍສກໍ ຣສໍ ອຠິຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ຣສໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ປຏິກ຺ຂິປໂຕ ປວາຣຓາ ນຕ຺ຖິ. ‘‘ມຈ຺ຉມໍສຣສ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຏິກ຺ຂິປໂຕ ປວາຣຓາ ໂຫຕິ, ‘‘ອິທໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ໂຫຕິເຍວ. ມໍສໍ ວິສຸໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ມໍສຣສໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ‘‘ຕຕ຺ຖ ເຈ ສາສປມຕ຺ຕມ຺ປິ ມໍສຂຓ຺ຑໍ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ປຏິກ຺ຂິປໂຕ ປວາຣຓາ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ປຣິສ຺ສາວິໂຕ ໂຫຕິ, ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອຠຍຕ຺ເຖໂຣ ອາຫ.

ມໍສຣເສນ ອາປຸຈ຺ຉນ຺ຕໍ ມຫາເຖໂຣ ‘‘ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ອາຄເມຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຖາລກໍ, ອາວຸໂສ, ອາຫຣາ’’ຕິ ອາຫ, ເອຕ຺ຖ ກຖນ຺ຕິ? ມຫາສຸມຕ຺ເຖໂຣ ຕາວ ‘‘ອຠິຫາຣກສ຺ສ ຄມນໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ຕສ຺ມາ ປວາເຣຕີ’’ຕິ ອາຫ. ມຫາປທຸມຕ຺ເຖໂຣ ປນ ‘‘ອຍໍ ກຸຫິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ກີທິສໍ ເອຕສ຺ສ ຄມນໍ, ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສປິ ນາມ ກສ຺ສຈິ ປວາຣຓາ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ນ ປວາເຣຕີ’’ຕິ ອາຫ.

ກຬີຣປນສາທີຫິ ມິສ຺ເສຕ຺ວາ ມໍສໍ ປຈນ຺ຕິ, ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ກຬີຣສູປໍ ຄຓ຺ຫຖ, ປນສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເອວມ຺ປິ ນ ປວາເຣຕິ. ກສ຺ມາ? ອປວາຣຓາຣຫສ຺ສ ນາເມນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ສເຈ ປນ ‘‘ມຈ຺ຉສູປໍ ມໍສສູປ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ອິທໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວາ ວທນ຺ຕິ, ປວາເຣຕິ, ມໍສກຣມ຺ພໂກ ນາມ ໂຫຕິ. ຕໍ ທາຕຸກາໂມປິ ‘‘ກຣມ຺ພກໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ວຏ຺ຏຕິ, ນ ປວາເຣຕິ, ‘‘ມໍສກຣມ຺ພກ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ອິທ’’ນ຺ຕິ ວາ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ປວາເຣຕິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ເພສຸ ມຈ຺ຉມໍສມິສ຺ສເກສຸ.

໑໒໐. ‘‘ໂຍ ປນ ນິມນ຺ຕເນ ຠຸຎ຺ຊມາໂນ ມໍສໍ ອຠິຫຏໍ ‘ອຸທ຺ທິສ຺ສກຕ’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ປວາຣິໂຕວ ໂຫຕີ’’ຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ມິສ຺ສກກຖາ ປນ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ສຸຏ຺ຐຸ ວຸຕ຺ຕາ. ເອວຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕໍ – ປິຓ຺ຑຈາຣິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ຠຕ຺ຕມິສ຺ສກໍ ຍາຄຸໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ຍາຄຸໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ນ ປວາເຣຕິ, ‘‘ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປວາເຣຕິ. ກສ຺ມາ? ເຍນາປຸຈ຺ຉິໂຕ, ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖິຕາຍ. ອຍເມຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ‘‘ຍາຄຸມິສ຺ສກໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ຕຕ຺ຣ ເຈ ຍາຄຸ ພຫຸຕຣາ ວາ ໂຫຕິ ສມສມາ ວາ, ນ ປວາເຣຕິ. ຍາຄຸ ມນ຺ທາ, ຠຕ຺ຕໍ ພຫຸຕຣໍ, ປວາເຣຕິ. ອິທຎ຺ຈ ສພ຺ພອຏ຺ຐກຖາສຸ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນ ສກ຺ກາ ປຏິກ຺ຂິປິຕຸໍ, ກາຣຓໍ ປເນຕ຺ຖ ທຸທ຺ທສໍ. ‘‘ຠຕ຺ຕມິສ຺ສກໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ຠຕ຺ຕໍ ພຫຸຕຣໍ ວາ ສມໍ ວາ ອປ຺ປຕຣໍ ວາ ໂຫຕິ, ປວາເຣຕິເຍວ. ຠຕ຺ຕໍ ວາ ຍາຄຸໍ ວາ ອນາມສິຕ຺ວາ ‘‘ມິສ຺ສກໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ຕຕ຺ຣ ເຈ ຠຕ຺ຕໍ ພຫຸຕຣໍ ວາ ສມກໍ ວາ ໂຫຕິ, ປວາເຣຕິ, ອປ຺ປຕຣໍ ນ ປວາເຣຕິ, ອິທຎ຺ຈ ກຣມ຺ພເກນ ນ ສມາເນຕພ຺ພໍ. ກຣມ຺ພໂກ ຫິ ມໍສມິສ຺ສໂກປິ ໂຫຕິ ອມໍສມິສ຺ສໂກປິ, ຕສ຺ມາ ກຣມ຺ພກນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປວາຣຓາ ນຕ຺ຖິ, ອິທໍ ປນ ຠຕ຺ຕມິສ຺ສກເມວ. ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປວາຣຓາ ໂຫຕິ. ພຫຸຣເສ ຠຕ຺ເຕ ຣສໍ, ພຫຸຂີເຣ ຂີຣໍ, ພຫຸສປ຺ປິມ຺ຫິ ຈ ປາຍາເສ ສປ຺ປິໍ ຄຓ຺ຫຖາຕິ ວິສຸໍ ກຕ຺ວາ ເທຕິ, ຕໍ ປຏິກ຺ຂິປໂຕ ປວາຣຓາ ນຕ຺ຖິ.

ໂຍ ປນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປວາເຣຕິ, ໂສ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕວ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ລຠຕິ. ກທ຺ທມໍ ວາ ອຸທກໍ ວາ ປຕ຺ວາ ຐິເຕນ ອຕິຣິຕ຺ຕໍ ກາເຣຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອນ຺ຕຣາ ນທີ ປູຣາ ໂຫຕິ, ນທີຕີເຣ ຄຸມ຺ພໍ ອນຸປຣິຍາຍນ຺ເຕນ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ອຖ ນາວາ ວາ ເສຕຸ ວາ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາປິ ຈງ຺ກມນ຺ເຕເນວ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ຄມນໍ ນ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທິຕພ຺ພໍ. ຍາເນ ວາ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສປິຏ຺ເຐ ວາ ຈນ຺ທມຓ຺ຑເລ ວາ ສູຣິຍມຓ຺ຑເລ ວາ ນິສີທິຕ຺ວາ ປວາຣິເຕນ ຍາວ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກໍ, ຕາວ ເຕສຸ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕສຸປິ ນິສິນ຺ເນເນວ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ໂຍ ຐິໂຕ ປວາເຣຕິ, ຐິເຕເນວ, ໂຍ ນິສິນ຺ໂນ ປວາເຣຕິ, ນິສິນ຺ເນເນວ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ຕໍ ຕໍ ອິຣິຍາປຖໍ ວິໂກເປນ຺ເຕນ ອຕິຣິຕ຺ຕໍ ກາເຣຕພ຺ພໍ. ໂຍ ອຸກ຺ກຸຏິໂກ ນິສີທິຕ຺ວາ ປວາເຣຕິ, ເຕນ ອຸກ຺ກຸຏິເກເນວ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ສ ປນ ເຫຏ຺ຐາ ປລາລປີຐໍ ວາ ກິຎ຺ຈິ ວາ ນິສີທນກໍ ທາຕພ຺ພໍ. ປີຐເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ປວາຣິເຕນ ອາສນໍ ອຈາເລຕ຺ວາວ ຈຕສ຺ໂສ ທິສາ ປຣິວຕ຺ຕນ຺ເຕນ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ລພ຺ຠຕິ. ມຎ຺ເຈ ນິສີທິຕ຺ວາ ປວາຣິເຕນ ອິໂຕ ວາ ເອຕ຺ໂຕ ວາ ສຎ຺ຈຣິຕຸໍ ນ ລພ຺ຠຕິ. ສເຈ ປນ ນໍ ສຫ ມຎ຺ເຈນ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ເນນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປວາຣິເຕນ ນິປນ຺ເນເນວ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ປຣິວຕ຺ຕນ຺ເຕນ ເຍນ ປສ຺ເສນ ນິປນ຺ໂນ, ຕສ຺ສ ຐານໍ ນາຕິກ຺ກເມຕພ຺ພໍ.

໑໒໑. ປວາຣິເຕນ ປນ ກິໍກາຕພ຺ພນ຺ຕິ? ເຍນ ອິຣິຍາປເຖນ ປວາຣິໂຕ ໂຫຕິ, ຕໍ ວິໂກເປຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎນ ອິຣິຍາປເຖນ ເຈ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ອຕິຣິຕ຺ຕໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ອນຕິຣິຕ຺ຕໍ ປນ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຍາວກາລິກສງ຺ຄຫິຕໍ ຂາທນີຍໍ ວາ ໂຠຊນີຍໍ ວາ ຂາທຕິ ວາ ຠຸຎ຺ຊຕິ ວາ, ອຊ຺ໂຌຫາເຣ ອຊ຺ໂຌຫາເຣ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ.

ຕຕ຺ຖ ອນຕິຣິຕ຺ຕໍ ນາມ ນາຕິຣິຕ຺ຕໍ, ນ ອຘິກນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໍ ປນ ຍສ຺ມາ ກປ຺ປິຍກຕາທີຫິ ສຕ຺ຕຫິ ວິນຍກມ຺ມາກາເຣຫິ ອກຕໍ ວາ ຄິລານສ຺ສ ອນຘິກໍ ວາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ປທຠາຊເນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ອນຕິຣິຕ຺ຕໍ ນາມ ອກປ຺ປິຍກຕໍ ໂຫຕິ, ອປ຺ປຏິຄ຺ຄຫິຕກຕໍ ໂຫຕິ, ອນຸຈ຺ຈາຣິຕກຕໍ ໂຫຕິ, ອຫຕ຺ຖປາເສ ກຕໍ ໂຫຕິ, ອຠຸຕ຺ຕາວິນາ ກຕໍ ໂຫຕິ, ຠຸຕ຺ຕາວິນາ ຈ ປວາຣິເຕນ ອາສນາ ວຸຏ຺ຐິເຕນ ກຕໍ ໂຫຕິ, ‘ອລເມຕໍ ສພ຺ພ’ນ຺ຕິ ອວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນ ຄິລານາຕິຣິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ເອຕໍ ອນຕິຣິຕ຺ຕໍ ນາມາ’’ຕິ (ປາຈິ. ໒໓໙).

ຕຕ຺ຖ ອກປ຺ປິຍກຕນ຺ຕິ ຍໍ ຕຕ຺ຖ ຜລໍ ວາ ກນ຺ທມູລາທິໍ ວາ ປຎ຺ຈຫິ ສມຓກປ຺ເປຫິ ກປ຺ປິຍໍ ອກຕໍ, ຍຎ຺ຈ ອກປ຺ປິຍມໍສໍ ວາ ອກປ຺ປິຍໂຠຊນໍ ວາ, ເອຕໍ ອກປ຺ປິຍໍ ນາມ. ຕໍ ອກປ຺ປິຍໍ ‘‘ອລເມຕໍ ສພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອຕິຣິຕ຺ຕໍ ກຕມ຺ປິ ‘‘ອກປ຺ປິຍກຕ’’ນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອປ຺ປຏິຄ຺ຄຫິຕກຕນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸນາ ອປ຺ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍເຍວ ປຸຣິມນເຍນ ອຕິຣິຕ຺ຕໍ ກຕໍ. ອນຸຈ຺ຈາຣິຕກຕນ຺ຕິ ກປ຺ປິຍໍ ກາເຣຕຸໍ ອາຄເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອີສກມ຺ປິ ອນຸກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ວາ ອນປນາມິຕໍ ວາ ກຕໍ. ອຫຕ຺ຖປາເສ ກຕນ຺ຕິ ກປ຺ປິຍໍ ກາເຣຕຸໍ ອາຄຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາສໂຕ ພຫິ ຐິເຕນ ກຕໍ. ອຠຸຕ຺ຕາວິນາ ກຕນ຺ຕິ ໂຍ ‘‘ອລເມຕໍ ສພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອຕິຣິຕ຺ຕໍ ກໂຣຕິ, ເຕນ ປວາຣຓປ຺ປໂຫນກໂຠຊນໍ ອຠຸຕ຺ເຕນ ກຕໍ. ຠຸຕ຺ຕາວິນາ ປວາຣິເຕນ ອາສນາ ວຸຏ຺ຐິເຕນ ກຕນ຺ຕິ ອິທໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ‘‘ອລເມຕໍ ສພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຈີເຠທໍ ກຕ຺ວາ ເອວໍ ອວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອິຕິ ອິເມຫິ ສຕ຺ຕຫິ ວິນຍກມ຺ມາກາເຣຫິ ຍໍ ອຕິຣິຕ຺ຕໍ ກປ຺ປິຍໍ ອກຕໍ, ຍຎ຺ຈ ນ ຄິລານາຕິຣິຕ຺ຕໍ, ຕທຸຠຍມ຺ປິ ‘‘ອນຕິຣິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໑໒໒. ອຕິຣິຕ຺ຕໍ ປນ ຕສ຺ເສວ ປຏິປກ຺ຂນເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຕເນວ ວຸຕ຺ຕໍ ປທຠາຊເນ –

‘‘ອຕິຣິຕ຺ຕໍ ນາມ ກປ຺ປິຍກຕໍ ໂຫຕິ, ປຏິຄ຺ຄຫິຕກຕໍ ໂຫຕິ, ອຸຈ຺ຈາຣິຕກຕໍ ໂຫຕິ, ຫຕ຺ຖປາເສ ກຕໍ ໂຫຕິ, ຠຸຕ຺ຕາວິນາ ກຕໍ ໂຫຕິ, ຠຸຕ຺ຕາວິນາ ປວາຣິເຕນ ອາສນາ ອວຸຏ຺ຐິເຕນ ກຕໍ ໂຫຕິ, ‘ອລເມຕໍ ສພ຺ພ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຄິລານາຕິຣິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ເອຕໍ ອຕິຣິຕ຺ຕໍ ນາມາ’’ຕິ (ປາຈິ. ໒໓໙).

ອປິເຈຕ຺ຖ ຠຸຕ຺ຕາວິນາ ກຕໍ ໂຫຕີຕິ ອນນ຺ຕຣນິສິນ຺ນສ຺ສ ສຠາຄສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຕ຺ຕໂຕ ເອກມ຺ປິ ສິຕ຺ຖໍ ວາ ມໍສຫີຣໍ ວາ ຂາທິຕ຺ວາ ກຕມ຺ປິ ‘‘ຠຸຕ຺ຕາວິນາວ ກຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອາສນາ ອວຸຏ຺ຐິເຕນາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອສມ຺ໂມຫຕ຺ຖໍ ອຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ – ທ຺ເວ ຠິກ຺ຂູ ປາໂຕເຍວ ຠຸຎ຺ຊມານາ ປວາຣິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອເກນ ຕຕ຺ເຖວ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ອິຕເຣນ ນິຈ຺ຈຠຕ຺ຕໍ ວາ ສລາກຠຕ຺ຕໍ ວາ ອາເນຕ຺ວາ ອຸປຑ຺ຒໍ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຕ຺ເຕ ອາກິຣິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ເສສໍ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ກປ຺ປິຍໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ກສ຺ມາ? ຍຎ຺ຫິ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ລຄ຺ຄໍ, ຕໍ ອກປ຺ປິຍໍ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ປຐມໍ ນິສິນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸ ສຍເມວ ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕໂຕ ຫຕ຺ເຖນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຫຕ຺ຖໂຘວນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ສເຈ ປນ ເອວໍ ‘ກປ຺ປິຍໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ປຸນ ກິຎ຺ຈິ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ວາ ຂາທນີຍໍ ວາ ປຕ຺ເຕ ອາກິຣ’ນ຺ຕິ ເຍນ ປຐມໍ ກປ຺ປິຍໍ ກຕໍ ໂຫຕິ, ໂສ ປຸນ ກາຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ເຍນ ອກຕໍ, ເຕນ ກາຕພ຺ພໍ, ຍຎ຺ຈ ອກຕໍ, ຕໍ ກາຕພ຺ພໍ. ເຍນ ອກຕນ຺ຕິ ອຎ຺ເຎນ ຠິກ຺ຂຸນາ ເຍນ ປຐມໍ ນ ກຕໍ, ເຕນ ກາຕພ຺ພໍ. ຍຎ຺ຈ ອກຕນ຺ຕິ ເຍນ ປຐມໍ ກປ຺ປິຍໍ ກຕໍ, ເຕນປິ ຍໍ ອກຕໍ, ຕໍ ກາຕພ຺ພໍ. ປຐມຠາຊເນ ປນ ກາຕຸໍ ນ ລພ຺ຠຕິ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ກຣິຍມາເນ ປຐມໍ ກເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກຕໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຠາຊເນ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເອວໍ ກຕໍ ປນ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຐມໍ ກເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ກປ຺ປິຍໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ຈ ນ ເກວລໍ ປຕ຺ເຕເຍວ, ກຸຓ຺ເຑປິ ປຈ຺ຉິຍມ຺ປິ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ປຸຣໂຕ ຐເປຕ຺ວາ ໂອນາມິຕຠາຊເນ ກາຕພ຺ພໍ. ຕໍ ສເຈ ຠິກ຺ຂຸສຕໍ ປວາຣິຕໍ ໂຫຕິ, ສພ຺ເພສໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອປ຺ປວາຣິຕານມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ເຍນ ປນ ກປ຺ປິຍໍ ກຕໍ, ຕສ຺ສ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈປິ ປວາເຣຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ຐໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອວສ຺ສໍ ຠຸຎ຺ຊນເກ ມງ຺ຄລນິມນ຺ຕເນ ນິສີທາເປນ຺ຕິ, ອຕິຣິຕ຺ຕໍ ກາຣາເປຕ຺ວາວ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ໂຎ ຠິກ຺ຂຸ ນຕ຺ຖິ, ອາສນສາລໍ ວາ ວິຫາຣໍ ວາ ປຕ຺ຕໍ ເປເສຕ຺ວາ ກາເຣຕພ຺ພໍ, ກປ຺ປິຍໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ປນ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຐິຕໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອາສນສາລາຍໍ ອພ຺ຍຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ, ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກປ຺ປິຍໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ອາເນຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ.

ຄິລານາຕິຣິຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ນ ເກວລໍ ຍໍ ຄິລານສ຺ສ ຠຸຕ຺ຕາວເສສໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ຄິລານາຕິຣິຕ຺ຕໍ, ອຖ ໂຂ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຄິລານໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ‘‘ອຊ຺ຊ ວາ ຍທາ ວາ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕທາ ຂາທິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫຏໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ຄິລານາຕິຣິຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍາມກາລິກໍ ປນ ສຕ຺ຕາຫກາລິກໍ ຍາວຊີວິກໍ ວາ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອນຕິຣິຕ຺ຕໍ ອາຫາຣຕ຺ຖາຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອຊ຺ໂຌຫາເຣ ອຊ຺ໂຌຫາເຣ ທຸກ຺ກຏໍ. ສເຈ ປນ ຍາມກາລິກາທີນິ ອາມິສສໍສຏ຺ຐານິ ໂຫນ຺ຕິ, ອາຫາຣຕ຺ຖາຍປິ ອນາຫາຣຕ຺ຖາຍປິ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຊ຺ໂຌຫຣນ຺ຕສ຺ສ ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວ, ອສໍສຏ຺ຐານິ ປນ ສຕິ ປຈ຺ຈເຍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ.

ອິຕິ ປາຬິມຸຕ຺ຕກວິນຍວິນິຈ຺ຉຍສງ຺ຄເຫ

ປວາຣຓາວິນິຈ຺ຉຍກຖາ ສມຕ຺ຕາ.

໒໒. ປພ຺ພຊ຺ຊາວິນິຈ຺ຉຍກຖາ

໑໒໓. ປພ຺ພຊ຺ຊາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ປພ຺ພຊ຺ຊາເປກ຺ຂໍ ກຸລປຸຕ຺ຕໍ ປພ຺ພາເຊນ຺ເຕນ ເຍ ປາຬິຍໍ ‘‘ນ ຠິກ຺ຂເວ ປຎ຺ຈຫິ ອາພາເຘຫິ ຜຸຏ຺ໂຐ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ’’ຕິອາທິນາ (ມຫາວ. ໘໙) ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ປຸຄ຺ຄລາ, ເຕ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊາໂທສວິຣຫິໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໘໘) – ກຸຏ຺ຐໍ ຄຓ຺ໂຑ ກິລາໂສ ໂສໂສ ອປມາໂຣຕິ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ອາພາເຘຫິ ຜຸຏ຺ໂຐ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ, ປພ຺ພາເຊນ຺ໂຕ ປນ ທຸກ຺ກຏໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ‘‘ໂຍ ປພ຺ພາເຊຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ກຸຏ຺ຐນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕກຸຏ຺ຐໍ ວາ ໂຫຕຸ ກາຬກຸຏ຺ຐໍ ວາ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກິຏິຠທທ຺ທອຸກຈ຺ຉຸອາທິປ຺ປເຠທມ຺ປິ ສພ຺ພໍ ກຸຏ຺ຐເມວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຎ຺ເຈ ນຂປິຏ຺ຐິປ຺ປມາຓມ຺ປິ ວຑ຺ຒນກປກ຺ເຂ ຐິຕໍ ໂຫຕິ, ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ນິວາສນປາວຸຣເຓຫິ ປກຕິປຏິຈ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐາເນ ນຂປິຏ຺ຐິປ຺ປມາຓໍ ອວຑ຺ຒນກປກ຺ເຂ ຐິຕໍ ໂຫຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ມຸເຂ ປນ ຫຕ຺ຖປາທປິຏ຺ຐີສຸ ວາ ສເຈປິ ອວຑ຺ຒນກປກ຺ເຂ ຐິຕໍ, ນຂປິຏ຺ຐິໂຕ ຈ ຂຸທ຺ທກຕຣມ຺ປິ ນ ວຏ຺ຏຕິເຍວາ’’ຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕິກິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊນ຺ເຕນປິ ປກຕິວຓ຺ເຓ ຊາເຕເຍວ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ, ໂຄຘາປິຏ຺ຐິສທິສຈຸຓ຺ຓໂອກິຣຓສຣີຣມ຺ປິ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

ຄຓ຺ໂຑຕິ ເມທຄຓ຺ໂຑ ວາ ໂຫຕຸ ອຎ຺ໂຎ ວາ, ໂຍ ໂກຈິ ໂກລຏ຺ຐິມຕ຺ຕໂກປິ ເຈ ວຑ຺ຒນກປກ຺ເຂ ຐິໂຕ ຄຓ຺ໂຑ ໂຫຕິ, ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐາເນ ປນ ໂກລຏ຺ຐິມຕ຺ເຕ ອວຑ຺ຒນກປກ຺ເຂ ຐິເຕ ວຏ຺ຏຕິ, ມຸຂາທິເກ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐາເນ ອວຑ຺ຒນກປກ຺ເຂ ຐິເຕປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຕິກິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊນ຺ເຕນປິ ສຣີຣໍ ສຈ຺ຉວິໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ອຸຓ຺ຓິຄຓ຺ຑາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ ໂຄຖນກາ ວິຍ ອງ຺ຄຸລິກາ ວິຍ ຈ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ລມ຺ພນ຺ຕິ, ເອເຕປິ ຄຓ຺ຑາເຍວ, ເຕສຸ ສຕິ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ທຫຣກາເລ ຂີຣປີຬກາ ໂຍພ຺ພນ຺ນກາເລ ຈ ມຸເຂ ຂຣປີຬກາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ມຫລ຺ລກກາເລ ນສ຺ສນ຺ຕິ, ນ ຕາ ຄຓ຺ຑສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕາສຸ ສຕິ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຎ຺ຎາ ປນ ສຣີເຣ ຂຣປີຬກາ ນາມ, ອປຣາ ປທຸມກຓ຺ຓິກາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎາ ສາສປພີຊກາ ນາມ ສາສປມຕ຺ຕາເຍວ ສກລສຣີຣໍ ຜຣນ຺ຕິ, ສພ຺ພາ ກຸຏ຺ຐຊາຕິກາວ, ຕາສຸ ສຕິ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ.

ກິລາໂສຕິ ນ ຠິຊ຺ຊນກໍ ນ ປຄ຺ຆຣຓກໍ ປທຸມປຸຓ຺ຑຣີກປຕ຺ຕວຓ຺ຓໍ ກຸຏ຺ຐໍ. ເຍນ ຄຸນ຺ນໍ ວິຍ ສພລໍ ສຣີຣໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ກຸຏ຺ເຐ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂສໂສຕິ ໂສສພ຺ຍາຘິ. ຕສ຺ມິໍ ສຕິ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ອປມາໂຣຕິ ປິຕ຺ຕຸມ຺ມາໂທ ວາ ຍກ຺ຂຸມ຺ມາໂທ ວາ. ຕຕ຺ຖ ປຸພ຺ພເວຣິເກນ ອມນຸສ຺ເສນ ຄຫິໂຕ ທຸຕ຺ຕິກິຈ຺ໂຉ ໂຫຕິ, ອປ຺ປມຕ຺ຕເກປິ ປນ ອປມາເຣ ສຕິ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ.

໑໒໔. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣາຊຠໂຏ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ, ໂຍ ປພ຺ພາເຊຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໙໐) ວຈນໂຕ ຣາຊຠໂຏປິ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອມຈ຺ໂຈ ວາ ໂຫຕຸ ມຫາມຕ຺ໂຕ ວາ ເສວໂກ ວາ ກິຎ຺ຈິ ຐານນ຺ຕຣໍ ປຕ຺ໂຕ ວາ ອປ຺ປຕ຺ໂຕ ວາ, ໂຍ ໂກຈິ ຣຎ຺ໂຎ ຠຕ຺ຕເວຕນຠໂຏ, ສພ຺ໂພ ຣາຊຠໂຏຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ໂສ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ຕສ຺ສ ປນ ປຸຕ຺ຕນຕ຺ຕຠາຕຸກາ ເຍ ຣາຊໂຕ ຠຕ຺ຕເວຕນໍ ນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ເຕ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ໂຍ ປນ ຣາຊໂຕ ລທ຺ຘໍ ນິພທ຺ຘໂຠຄໍ ວາ ມາສສໍວຈ຺ຉຣປຣິພ຺ພຍໍ ວາ ຣຎ຺ໂຎເຍວ ນິຍ຺ຍາເທຕິ, ປຸຕ຺ຕຠາຕຸເກ ວາ ຕໍ ຐານໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ‘‘ນ ທານາຫໍ ເທວສ຺ສ ຠໂຏ’’ຕິ ອາປຸຈ຺ຉຕິ, ເຍນ ວາ ຍໍກາຣຓາ ເວຕນໍ ຄຫິຕໍ, ຕໍ ກມ຺ມໍ ກຕໍ ໂຫຕິ, ໂຍ ວາ ‘‘ປພ຺ພຊສ຺ສູ’’ຕິ ຣຎ຺ຎາ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ ໂຫຕິ, ຕມ຺ປິ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໑໒໕. ໂຈໂຣປິ ຘຊພນ຺ໂຘ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘຊພນ຺ໂຘ ໂຈໂຣ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ, ໂຍ ປພ຺ພາເຊຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໙໑) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ຘຊໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ວິຍ ວິຈຣຕີຕິ ຘຊພນ຺ໂຘ, ມູລເທວາທໂຍ ວິຍ ໂລເກ ປາກໂຏຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ໂຍ ຄາມຆາຕໍ ວາ ປນ຺ຖທຸຫນໍ ວາ ນຄເຣ ສນ຺ຘິຈ຺ເຉທາທິກມ຺ມໍ ວາ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ, ປຎ຺ຎາຍຕິ ຈ ‘‘ອສຸໂກ ນາມ ອິທໍ ອິທໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ, ໂສ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ໂຍ ປນ ຣາຊປຸຕ຺ໂຕ ຣຊ຺ຊໍ ປຕ຺ເຖນ຺ໂຕ ຄາມຆາຕາທີນິ ກໂຣຕິ, ໂສ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ຣາຊາໂນ ຫິ ຕສ຺ມິໍ ປພ຺ພຊິເຕ ຕຸສ຺ສນ຺ຕິ, ສເຈ ປນ ນ ຕຸສ຺ສນ຺ຕິ, ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ປຸພ຺ເພ ມຫາຊເນ ປາກໂຏ ໂຈໂຣ ປຈ຺ຉາ ໂຈຣກມ຺ມໍ ປຫາຍ ປຎ຺ຈ ສີລານິ ສມາທິຍຕິ, ຕຎ຺ເຈ ມນຸສ຺ສາ ເອວໍ ຊານນ຺ຕິ, ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ເຍ ປນ ອມ຺ພລພຸຊາທິໂຈຣກາ ສນ຺ຘິຈ຺ເຉທາທິໂຈຣາ ເອວ ວາ ອທິສ຺ສມານາ ເຖຍ຺ຍໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ປຈ຺ຉາປິ ‘‘ອິມິນາ ນາມ ອິທໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ນ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ເຕປິ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໑໒໖. ກາຣເຠທໂກ ປນ ໂຈໂຣ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາຣເຠທໂກ ໂຈໂຣ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ, ໂຍ ປພ຺ພາເຊຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໙໒) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ກາໂຣ ວຸຈ຺ຈຕິ ພນ຺ຘນາຄາຣໍ. ອິຘ ປນ ອນ຺ທຸພນ຺ຘນໍ ວາ ໂຫຕຸ ສງ຺ຂລິກພນ຺ຘນໍ ວາ ຣຊ຺ຊຸພນ຺ຘນໍ ວາ ຄາມພນ຺ຘນໍ ວາ ນິຄມພນ຺ຘນໍ ວາ ນຄຣພນ຺ຘນໍ ວາ ປຸຣິສຄຸຕ຺ຕິ ວາ ຊນປທພນ຺ຘນໍ ວາ ທີປພນ຺ຘນໍ ວາ, ໂຍ ເອເຕສຸ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ພນ຺ຘນໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ວາ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ວາ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ວາ ວິວຣິຕ຺ວາ ວາ ອປສ຺ສມານານໍ ວາ ປລາຍຕິ, ໂສ ກາຣເຠທໂກຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ມາ ອີທິໂສ ກາຣເຠທໂກ ໂຈໂຣ ທີປພນ຺ຘນໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ທີປນ຺ຕຣໍ ຄໂຕປິ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ໂຍ ປນ ນ ໂຈໂຣ, ເກວລໍ ຫຕ຺ຖກມ຺ມໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ເອວໍ ໂນ ອປລາຍນ຺ໂຕ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຣາຊຍຸຕ຺ຕາທີຫິ ພທ຺ໂຘ, ໂສ ກາຣໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປລາໂຕປິ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ໂຍ ປນ ຄາມນິຄມປຏ຺ຏນາທີນິ ເກຓິຍາ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ອສມ຺ປາເທນ຺ໂຕ ພນ຺ຘນາຄາຣໍ ປເວສິໂຕ ໂຫຕິ, ໂສປິ ປລາຍິຕ຺ວາ ອາຄໂຕ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ໂຍປິ ກສິກມ຺ມາທີຫິ ຘນໍ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ຊີວນ຺ໂຕ ‘‘ນິຘານໍ ອິມິນາ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ເປສຸຎ຺ຎໍ ອຸປສໍຫຣິຕ຺ວາ ເກນຈິ ພນ຺ຘາປິໂຕ ໂຫຕິ, ຕໍ ຕຕ຺ເຖວ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ປລາຍິຕ຺ວາ ຄຕໍ ປນ ຄຕຏ຺ຐາເນ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໑໒໗. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ລິຂິຕໂກ ໂຈໂຣ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ, ໂຍ ປພ຺ພາເຊຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໙໓) ວຈນໂຕ ປນ ລິຂິຕໂກ ໂຈໂຣ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ລິຂິຕໂກ ນາມ ໂຍ ໂກຈິ ໂຈຣິກໍ ວາ ອຎ຺ຎໍ ວາ ຄຣຸໍ ຣາຊາປຣາຘໍ ກຕ຺ວາ ປລາໂຕ, ຣາຊາ ຈ ນໍ ປຓ຺ເຓ ວາ ໂປຕ຺ຖເກ ວາ ‘‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຍຕ຺ຖ ທິສ຺ສຕິ, ຕຕ຺ຖ ຄເຫຕ຺ວາ ມາເຣຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວາ ‘‘ຫຕ຺ຖປາທາທີນິ ອສ຺ສ ຉິນ຺ທິຕພ຺ພານີ’’ຕິ ວາ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ນາມ ທຓ຺ຑໍ ອາຫຣາເປຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວາ ລິຂາເປຕິ, ອຍໍ ລິຂິຕໂກ ນາມ, ໂສ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ.

໑໒໘. ກສາຫໂຕ ກຕທຓ຺ຑກມ຺ໂມປິ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ກສາຫໂຕ ກຕທຓ຺ຑກມ຺ໂມ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ, ໂຍ ປພ຺ພາເຊຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໙໔) ວຈນໂຕ. ເອຕ຺ຖ ປນ ໂຍ ວຈນເປສນາທີນິ ອກໂຣນ຺ໂຕ ຫຎ຺ຎຕິ, ນ ໂສ ກຕທຓ຺ຑກມ຺ໂມ. ໂຍ ປນ ເກຓິຍາ ວາ ອຎ຺ຎຖາ ວາ ກິຎ຺ຈິ ຄເຫຕ຺ວາ ຂາທິຕ຺ວາ ປຸນ ທາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ‘‘ອຍເມວ ເຕ ທຓ຺ໂຑ ໂຫຕູ’’ຕິ ກສາຫິ ຫຎ຺ຎຕິ, ອຍເມວ ກສາຫໂຕ ກຕທຓ຺ຑກມ຺ໂມ. ໂສ ຈ ກສາຫິ ວາ ຫໂຕ ໂຫຕຸ ອຑ຺ຒທຓ຺ຑກາທີນໍ ວາ ອຎ຺ຎຕເຣນ, ຍາວ ອລ຺ລວໂຓ ໂຫຕິ, ນ ຕາວ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ, ວເຓ ປນ ປາກຕິເກ ກຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ຊາຓູຫິ ວາ ກປ຺ປເຣຫິ ວາ ນາຬິເກຣປາສາຓາທີຫິ ວາ ຆາເຕຕ຺ວາ ມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ສຣີເຣ ຈສ຺ສ ຄຓ຺ຐິໂຍ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ, ຜາສຸກໍ ກຕ຺ວາ ເອວ ຄຓ຺ຐີສຸ ສນ຺ນິສິນ຺ນາສຸ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ.

໑໒໙. ລກ຺ຂຓາຫໂຕ ປນ ກຕທຓ຺ຑກມ຺ໂມ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ລກ຺ຂຓຫໂຕ ກຕທຓ຺ຑກມ຺ໂມ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ, ໂຍ ປພ຺ພາເຊຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໙໕) ວຈນໂຕ. ເອຕ຺ຖປິ ກຕທຓ຺ຑກມ຺ມຠາໂວ ປຸຣິມນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍສ຺ສ ປນ ນລາເຏ ວາ ອູຣຸອາທີສຸ ວາ ຕຕ຺ເຕນ ໂລເຫນ ລກ຺ຂຓໍ ອາຫຕໍ ໂຫຕິ, ໂສ ສເຈ ຠຸຊິສ຺ໂສ, ຍາວ ອລ຺ລວໂຓ ໂຫຕິ, ຕາວ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ສເຈປິສ຺ສ ວຓາ ຣຸຬ຺ຫາ ໂຫນ຺ຕິ ຉວິຍາ ສມປຣິຈ຺ເຉທາ, ລກ຺ຂຓໍ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຕິມຓ຺ຑລໍ ນິວຕ຺ຖສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ເຄ ກເຕ ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນກາເສ ເຈ ໂຫຕິ, ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນກາເສ ເຈ, ນ ວຏ຺ຏຕິ.

໑໓໐. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິຓາຍິໂກ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ, ໂຍ ປພ຺ພາເຊຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໙໖) ວຈນໂຕ ອິຓາຍິໂກປິ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ອິຓາຍິໂກ ນາມ ຍສ຺ສ ປິຕິປິຕາມເຫຫິ ວາ ອິຓໍ ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ, ສຍໍ ວາ ອິຓໍ ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ, ຍໍ ວາ ອາຐເປຕ຺ວາ ມາຕາປິຕູຫິ ກິຎ຺ຈິ ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ, ໂສ ຕໍ ອິຓໍ ປເຣສໍ ຘາເຣຕີຕິ ອິຓາຍິໂກ. ຍໍ ປນ ອຎ຺ເຎ ຎາຕກາ ອາຐເປຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ໂສ ນ ອິຓາຍິໂກ. ນ ຫິ ເຕ ຕໍ ອາຐເປຕຸໍ ອິສ຺ສຣາ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອິຕຣໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນສ຺ສ ຎາຕິສາໂລຫິຕາ ‘‘ມຍໍ ທສ຺ສາມ, ປພ຺ພາເຊຖ ນ’’ນ຺ຕິ ອິຓໍ ອຕ຺ຕໂນ ຠາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ອຎ຺ໂຎ ວາ ໂກຈິ ຕສ຺ສ ອາຈາຣສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ປພ຺ພາເຊຖ ນໍ, ອຫໍ ອິຓໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ວທຕິ, ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເຕສຸ ອສຕິ ຠິກ຺ຂຸນາ ຕຖາຣູປສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາກສ຺ສປິ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ ‘‘ສເຫຕຸໂກ ສຕ຺ໂຕ ອິຓປລິໂພເຘນ ນ ປພ຺ພຊຕີ’’ຕິ. ສເຈ ໂສ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ສເຈປິ ອຕ຺ຕໂນ ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ອຕ຺ຖິ, ‘‘ເອຕໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ເນວ ຎາຕກາທໂຍ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນ ອຕ຺ຕໂນ ຘນໍ ອຕ຺ຖິ, ‘‘ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ໂມເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປພ຺ພາເຊຕິ, ທຸກ຺ກຏໍ. ປລາໂຕປິ ອາເນຕ຺ວາ ທາຕພ຺ໂພ. ໂນ ເຈ ເທຕິ, ສພ຺ພໍ ອິຓໍ ຄີວາ ໂຫຕິ. ອຊານິຕ຺ວາ ປພ຺ພາຊຍໂຕ ອນາປຕ຺ຕິ, ປສ຺ສນ຺ເຕນ ປນ ອາເນຕ຺ວາ ອິຓສາມິການໍ ທສ຺ເສຕພ຺ໂພ, ອປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ຄີວາ ນ ໂຫຕິ.

ສເຈ ອິຓາຍິໂກ ອຎ຺ຎໍ ເທສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິຍມາໂນປິ ‘‘ນາຫໍ ກສ຺ສຈິ ກິຎ຺ຈິ ຘາເຣມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປພ຺ພຊຕິ, ອິຓສາມິໂກ ຈ ຕໍ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ຕຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉຕິ, ທຫໂຣ ຕໍ ທິສ຺ວາ ປລາຍຕິ, ໂສ ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ເກນ ປພ຺ພາຊິໂຕ, ມມ ເອຕ຺ຕກໍ ນາມ ຘນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປລາໂຕ’’ຕິ ວທຕິ, ເຖເຣນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ‘‘ມຍາ, ອຸປາສກ, ‘ອຓໂຓ ອຫ’ນ຺ຕິ ວທນ຺ໂຕ ປພ຺ພາຊິໂຕ, ກິໍ ທານິ ກໂຣມິ, ປສ຺ສ ເມ ປຕ຺ຕຈີວຣ’’ນ຺ຕິ. ອຍໍ ຕຕ຺ຖ ສາມີຈິ. ປລາເຕ ປນ ຄີວາ ນ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ນໍ ເຖຣສ຺ສ ສມ຺ມຸຂາວ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ມມ ອິຓາຍິໂກ’’ຕິ ວທຕິ, ‘‘ຕວ ອິຓາຍິກໍ ຕ຺ວເມວ ຊານາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ເອວມ຺ປິ ຄີວາ ນ ໂຫຕິ. ສເຈປິ ໂສ ‘‘ປພ຺ພຊິໂຕ ອຍໍ ທານິ ກຸຫິໍ ຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວທຕິ, ເຖເຣນ ‘‘ຕ຺ວໍເຍວ ຊານາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ເອວມ຺ປິສ຺ສ ປລາເຕ ຄີວາ ນ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ເຖໂຣ ‘‘ກຸຫິໍ ທານິ ອຍໍ ຄມິສ຺ສຕິ, ອິເຘວ ອຈ຺ຉຕູ’’ຕິ ວທຕິ, ໂສ ເຈ ປລາຍຕິ, ຄີວາ ໂຫຕິ. ສເຈ ໂສ ສເຫຕຸໂກ ສຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ວຕ຺ຕສມ຺ປນ຺ໂນ, ເຖເຣນ ‘‘ອີທິໂສ ອຍ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ອິຓສາມິໂກ ເຈ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ, ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ, ‘‘ອຸປຑ຺ຒຸປຑ຺ຒໍ ເທຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ທາຕພ຺ພໍ. ອປເຣນ ສມເຍນ ອຕິອາຣາຘໂກ ໂຫຕິ, ‘‘ສພ຺ພໍ ເທຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ທາຕພ຺ພເມວ. ສເຈ ປນ ອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາທີສຸ ກຸສໂລ ໂຫຕິ ພຫູປກາໂຣ ຠິກ຺ຂູນໍ, ຠິກ຺ຂາຈາຣວຕ຺ເຕນ ປຣິເຍສິຕ຺ວາປິ ອິຓໍ ທາຕພ຺ພເມວ.

໑໓໑. ທາໂສປິ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ທາໂສ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ, ໂຍ ປພ຺ພາເຊຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໙໗) ວຈນໂຕ. ຕຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາໂຣ ທາສາ ອນ຺ໂຕຊາໂຕ ຘນກ຺ກີໂຕ ກຣມຣານີໂຕ ສາມໍ ທາສພ຺ຍໍ ອຸປຄໂຕຕິ. ຕຕ຺ຖ ອນ຺ໂຕຊາໂຕ ນາມ ຊາຕິຍາ ທາໂສ ຆຣທາສິຍາ ປຸຕ຺ໂຕ. ຘນກ຺ກີໂຕ ນາມ ມາຕາປິຕູນໍ ສນ຺ຕິກາ ປຸຕ຺ໂຕ ວາ ສາມິການໍ ສນ຺ຕິກາ ທາໂສ ວາ ຘນໍ ທຕ຺ວາ ທາສຈາຣິຕ຺ຕໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ກີໂຕ. ເອເຕ ທ຺ເວປິ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ພາ. ປພ຺ພາເຊນ຺ເຕນ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຈາຣິຕ຺ຕວເສນ ອທາເສ ກຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ພາ. ກຣມຣານີໂຕ ນາມ ຕິໂຣຣຏ຺ຐໍ ວິໂລປໍ ວາ ກຕ຺ວາ ອຸປລາເປຕ຺ວາ ວາ ຕິໂຣຣຏ຺ຐໂຕ ຠຸຊິສ຺ສມານຸສການິ ອາຫຣນ຺ຕິ, ອນ຺ໂຕຣຏ຺ເຐເຍວ ວາ ກຕາປຣາຘໍ ກິຎ຺ຈິ ຄາມໍ ຣາຊາ ‘‘ວິລຸມ຺ປຖາ’’ຕິ ຈ ອາຓາເປຕິ, ຕໂຕ ມານຸສການິປິ ອາຫຣນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພ ປຸຣິສາ ທາສາ, ອິຕ຺ຖິໂຍ ທາສິໂຍ. ເອວຣູໂປ ກຣມຣານີໂຕ ທາໂສ ເຍຫິ ອານີໂຕ, ເຕສໍ ສນ຺ຕິເກ ວສນ຺ໂຕ ວາ ພນ຺ຘນາຄາເຣ ພທ຺ໂຘ ວາ ປຸຣິເສຫິ ຣກ຺ຂິຍມາໂນ ວາ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ, ປລາຍິຕ຺ວາ ປນ ຄໂຕ ຄຕຏ຺ຐາເນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ຣຎ຺ຎາ ຕຸຏ຺ເຐນ ‘‘ກຣມຣານີຕເກ ມຸຎ຺ຈຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ວາ ສພ຺ພສາຘາຣເຓນ ວາ ນເຍນ ພນ຺ຘນໂມກ຺ເຂ ກເຕ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພວ.

ສາມໍ ທາສພ຺ຍໍ ອຸປຄໂຕ ນາມ ຊີວິຕເຫຕຸ ວາ ອາຣກ຺ຂເຫຕຸ ວາ ‘‘ອຫໍ ເຕ ທາໂສ’’ຕິ ສຍເມວ ທາສຠາວໍ ອຸປຄໂຕ ຣາຊູນໍ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສໂຄມຫິໍສໂຄປກາທໂຍ ວິຍ. ຕາທິໂສ ທາໂສ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ຣຎ຺ໂຎ ວຓ຺ຓທາສີນໍ ປຸຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ ອມຈ຺ຈປຸຕ຺ຕສທິສາ, ເຕປິ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ພາ. ຠຸຊິສ຺ສິຕ຺ຖິໂຍ ອສຎ຺ຎຕາ ວຓ຺ຓທາສີຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິຈຣນ຺ຕິ, ຕາສໍ ປຸຕ຺ເຕ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ສຍເມວ ປຓ຺ຓໍ ອາໂຣເປນ຺ຕິ, ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຠຏິປຸຕ຺ຕຄຓາທີນໍ ທາສາປິ ເຕຫິ ອທິນ຺ນາ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ພາ. ວິຫາເຣສຸ ຣາຊູຫິ ອາຣາມິກທາສາ ນາມ ທິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕປິ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຠຸຊິສ຺ເສ ກຕ຺ວາ ປນ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ‘‘ອນ຺ໂຕຊາຕຘນກ຺ກີຕເກ ອາເນຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ‘ອາຣາມິເກ ເທມາ’ຕິ ເທນ຺ຕິ, ຕກ຺ກໍ ສີເສ ອາສິຕ຺ຕກສທິສາວ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ‘‘ອາຣາມິກໍ ເທມາຕິ ກປ຺ປິຍໂວຫາເຣນ ເທນ຺ຕິ, ເຍນ ເກນຈິ ໂວຫາເຣນ ທິນ຺ໂນ ໂຫຕຸ, ເນວ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ທຸຄ຺ຄຕມນຸສ຺ສາ ‘‘ສງ຺ຆໍ ນິສ຺ສາຍ ຊີວິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວິຫາເຣ ກປ຺ປິຍກາຣກາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອເຕ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ທາສາ, ມາຕາ ເອວ ວາ ທາສີ, ປິຕາ ອທາໂສ, ຕໍ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຍສ຺ສ ປນ ມາຕາ ອທາສີ, ປິຕາ ທາໂສ, ຕໍ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຎາຕກາ ວາ ອຸປຏ຺ຐາກາ ວາ ທາສໍ ເທນ຺ຕິ ‘‘ອິມໍ ປພ຺ພາເຊຖ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ວາສ຺ສ ທາໂສ ອຕ຺ຖິ, ຠຸຊິສ຺ໂສ ກໂຕວ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ສາມິກາ ທາສໍ ເທນ຺ຕິ ‘‘ອິມໍ ປພ຺ພາເຊຖ, ສເຈ ອຠິຣມິສ຺ສຕິ, ອທາໂສ. ວິພ຺ຠມິສ຺ສຕິ ເຈ, ອມ຺ຫາກໍ ທາໂສວ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ, ອຍໍ ຕາວກາລິໂກ ນາມ, ຕໍ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ນິສ຺ສາມິກທາໂສ ໂຫຕິ, ໂສປິ ຠຸຊິສ຺ໂສ ກໂຕວ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ອຊານນ຺ໂຕ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ວາ ປຈ຺ຉາ ຊານນ຺ຕິ, ຠຸຊິສ຺ສໍ ກາຕຸເມວ ວຏ຺ຏຕິ.

ອິມສ຺ສ ຈ ອຕ຺ຖສ຺ສ ປກາສນຕ຺ຖໍ ອິທໍ ວຕ຺ຖຸໍ ວທນ຺ຕິ – ເອກາ ກິຣ ກຸລທາສີ ເອເກນ ສທ຺ຘິໍ ອນຸຣາຘປຸຣາ ປລາຍິຕ຺ວາ ໂຣຫເຓ ວສມານາ ປຸຕ຺ຕໍ ປຏິລຠິ, ໂສ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປນ຺ນກາເລ ລຊ຺ຊີ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໂກ ອໂຫສິ. ອເຖກທິວສໍ ມາຕຣໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ກິໍ ອຸປາສິເກ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຠາຕາ ວາ ຠຄິນີ ວາ ນຕ຺ຖິ, ນ ກິຎ຺ຈິ ຎາຕກໍ ປສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຕາຕ, ອຫໍ ອນຸຣາຘປຸເຣ ກຸລທາສີ, ຕວ ປິຕຣາ ສທ຺ຘິໍ ປລາຍິຕ຺ວາ ອິຘ ວສາມີຕິ. ສີລວາ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ອສຸທ຺ຘາ ກິຣ ເມ ປພ຺ພຊ຺ຊາ’’ຕິ ສໍເວຄໍ ລຠິຕ຺ວາ ມາຕຣໍ ຕສ຺ສ ກຸລສ຺ສ ນາມໂຄຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອນຸຣາຘປຸຣໍ ອາຄມ຺ມ ຕສ຺ສ ກຸລສ຺ສ ຆຣທ຺ວາເຣ ອຏ຺ຐາສິ, ‘‘ອຕິຈ຺ຉຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ນາຕິກ຺ກມິ. ເຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມາ ທາສີ ປລາຕາ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ? ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ’’. ອຫໍ ຕສ຺ສາ ປຸຕ຺ໂຕ, ສເຈ ມໍ ຕຸມ຺ເຫ ອນຸຊານາຖ, ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ລຠາມິ, ຕຸມ຺ເຫ ມຍ຺ຫໍ ສາມິກາຕິ. ເຕ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐາ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ສຸທ຺ຘາ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ’’ຕິ ຕໍ ຠຸຊິສ຺ສໍ ກຕ຺ວາ ມຫາວິຫາເຣ ວສາເປສຸໍ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ປຏິຊຄ຺ຄນ຺ຕາ. ເຖໂຣ ຕໍ ກຸລໍ ນິສ຺ສາຍ ວສມາໂນເຍວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓີຕິ.

໑໓໒. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຫຕ຺ຖຈ຺ຉິນ຺ໂນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ນ ປາທຈ຺ຉິນ຺ໂນ, ນ ຫຕ຺ຖປາທຈ຺ຉິນ຺ໂນ, ນ ກຓ຺ຓຈ຺ຉິນ຺ໂນ, ນ ກຓ຺ຓນາສຈ຺ຉິນ຺ໂນ, ນ ອງ຺ຄຸລິຈ຺ຉິນ຺ໂນ, ນ ອຬຈ຺ຉິນ຺ໂນ, ນ ກຓ຺ຑຣຈ຺ຉິນ຺ໂນ, ນ ຜຓຫຕ຺ຖໂກ, ນ ຂຸຊ຺ໂຊ, ນ ວາມໂນ ນ ຄລຄຓ຺ຑີ, ນ ລກ຺ຂຓາຫໂຕ, ນ ກສາຫໂຕ, ນ ລິຂິຕໂກ, ນ ສີປທີ, ນ ປາປໂຣຄີ, ນ ປຣິສທູສໂກ, ນ ກາໂຓ, ນ ກຸຓີ, ນ ຂຎ຺ໂຊ, ນ ປກ຺ຂຫໂຕ, ນ ຉິນ຺ນິຣິຍາປໂຖ, ນ ຊຣາທຸພ຺ພໂລ, ນ ອນ຺ໂຘ, ນ ມູໂຄ, ນ ພຘິໂຣ, ນ ອນ຺ຘມູໂຄ, ນ ອນ຺ຘພຘິໂຣ, ນ ມູຄພຘິໂຣ, ນ ອນ຺ຘມູຄພຘິໂຣ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ, ໂຍ ປພ຺ພາເຊຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໑໙) ວຈນໂຕ ປນ ຫຕ຺ຖຈ຺ຉິນ຺ນາທໂຍປິ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ພາ.

ຕຕ຺ຖ ຫຕ຺ຖຈ຺ຉິນ຺ໂນຕິ ຍສ຺ສ ຫຕ຺ຖຕເລ ວາ ມຓິພນ຺ເຘ ວາ ກປ຺ປເຣ ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ເອໂກ ວາ ທ຺ເວ ວາ ຫຕ຺ຖາ ຉິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ. ປາທຈ຺ຉິນ຺ໂນຕິ ຍສ຺ສ ອຄ຺ຄປາເທ ວາ ໂຄປ຺ຜເກສຸ ວາ ຊງ຺ຆາຍ ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ເອໂກ ວາ ທ຺ເວ ວາ ປາທາ ຉິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ. ຫຕ຺ຖປາທຈ຺ຉິນ຺ໂນຕິ ຍສ຺ສ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣເນວ ຈຕູສຸ ຫຕ຺ຖປາເທສຸ ທ຺ເວ ວາ ຕໂຍ ວາ ສພ຺ເພ ວາ ຫຕ຺ຖປາທາ ຉິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ. ກຓ຺ຓຈ຺ຉິນ຺ໂນຕິ ຍສ຺ສ ກຓ຺ຓມູເລ ວາ ກຓ຺ຓສກ຺ຂລິກາຍ ວາ ເອໂກ ວາ ທ຺ເວ ວາ ກຓ຺ຓາ ຉິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ. ຍສ຺ສ ປນ ກຓ຺ຓາວຏ຺ເຏ ຉິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ສກ຺ກາ ຈ ໂຫຕິ ສງ຺ຆາເຏຕຸໍ, ໂສ ກຓ຺ຓໍ ສງ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ນາສຈ຺ຉິນ຺ໂນຕິ ຍສ຺ສ ອຊປທເກ ວາ ອຄ຺ເຄ ວາ ເອກປຸເຏ ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ນາສາ ຉິນ຺ນາ ໂຫຕິ. ຍສ຺ສ ປນ ນາສິກາ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ສນ຺ເຘຕຸໍ, ໂສ ຕໍ ຜາສຸກໍ ກຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ກຓ຺ຓນາສຈ຺ຉິນ຺ໂນ ອຸຠຍວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອງ຺ຄຸລິຈ຺ຉິນ຺ໂນຕິ ຍສ຺ສ ນຂເສສໍ ອທສ຺ເສຕ຺ວາ ເອກາ ວາ ພຫູ ວາ ອງ຺ຄຸລິໂຍ ຉິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ. ຍສ຺ສ ປນ ສຸຕ຺ຕຕນ຺ຕຸມຕ຺ຕມ຺ປິ ນຂເສສໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຕໍ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຬຈ຺ຉິນ຺ໂນຕິ ຍສ຺ສ ຈຕູສຸ ອງ຺ຄຸຏ຺ຐເກສຸ ອງ຺ຄຸລິຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເອໂກ ວາ ພຫູ ວາ ອງ຺ຄຸຏ຺ຐກາ ຉິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ. ກຓ຺ຑຣຈ຺ຉິນ຺ໂນຕິ ຍສ຺ສ ກຓ຺ຑຣນາມກາ ມຫານ຺ຫາຣູ ປຸຣໂຕ ວາ ປຈ຺ຉໂຕ ວາ ຉິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຍສຸ ເອກສ຺ສປິ ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ອຄ຺ຄປາເທນ ວາ ຈງ຺ກມຕິ, ມູເລນ ວາ ຈງ຺ກມຕິ, ນ ປາທໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ.

ຜຓຫຕ຺ຖໂກຕິ ຍສ຺ສ ວຄ຺ຄຸລິປກ຺ຂກາ ວິຍ ອງ຺ຄຸລິໂຍ ສມ຺ພທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອຕໍ ປພ຺ພາເຊຕຸກາເມນ ອງ຺ຄຸລນ຺ຕຣິກາໂຍ ຜາເລຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ອນ຺ຕຣຈມ຺ມໍ ອປເນຕ຺ວາ ຜາສຸກໍ ກຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ຍສ຺ສປິ ຉ ອງ຺ຄຸລິໂຍ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໍ ປພ຺ພາເຊຕຸກາເມນ ອຘິກໍ ອງ຺ຄຸລິໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຜາສຸກໍ ກຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ຂຸຊ຺ໂຊຕິ ໂຍ ອຸຣສ຺ສ ວາ ປິຏ຺ຐິຍາ ວາ ປສ຺ສສ຺ສ ວາ ນິກ຺ຂນ຺ຕຕ຺ຕາ ຂຸຊ຺ຊສຣີໂຣ. ຍສ຺ສ ປນ ກິຎ຺ຈິ ກິຎ຺ຈິ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄໍ ອີສກໍ ວງ຺ກໍ, ຕໍ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມຫາປຸຣິໂສ ເອວ ຫິ ພ຺ຣຫ຺ມຸຊຸຄຕ຺ໂຕ, ອວເສໂສ ສຕ຺ໂຕ ອຂຸຊ຺ໂຊ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ວາມໂນຕິ ຊງ຺ຆວາມໂນ ວາ ກຏິວາມໂນ ວາ ອຸຠຍວາມໂນ ວາ. ຊງ຺ຆວາມນສ຺ສ ກຏິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຫຏ຺ຐິມກາໂຍ ຣສ຺ໂສ ໂຫຕິ, ອຸປຣິມກາໂຍ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ. ກຏິວາມນສ຺ສ ກຏິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸປຣິມກາໂຍ ຣສ຺ໂສ ໂຫຕິ, ເຫຏ຺ຐິມກາໂຍ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ. ອຸຠຍວາມນສ຺ສ ອຸໂຠປິ ກາຍາ ຣສ຺ສາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຍສໍ ຣສ຺ສຕ຺ຕາ ຠູຕານໍ ວິຍ ປຣິວຏຸໂມ ມຫາກຸຈ຺ຉິຆຏສທິໂສ ອຕ຺ຕຠາໂວ ໂຫຕິ, ຕໍ ຕິວິຘມ຺ປິ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

ຄລຄຓ຺ຑີຕິ ຍສ຺ສ ກຸມ຺ຠຓ຺ຑໍ ວິຍ ຄເລ ຄຓ຺ໂຑ ໂຫຕິ. ເທສນາມຕ຺ຕເມວ ເຈຕໍ, ຍສ຺ມິໍ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ປນ ປເທເສ ຄຓ຺ເຑ ສຕິ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ອາພາເຘຫິ ຜຸຏ຺ໂຐ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ’’ຕິ (ມຫາວ. ໘໙) ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ລກ຺ຂຓາຫຕກສາຫຕລິຂິຕເກສຸ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕເມວ. ສີປທີຕິ ຠາຣປາໂທ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍສ຺ສ ປາໂທ ຖູໂລ ໂຫຕິ ສຎ຺ຊາຕປີຬໂກ ຂໂຣ, ໂສ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ຍສ຺ສ ປນ ນ ຕາວ ຂຣຠາວໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ອຸປນາຫໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຸທກອາວາເຏ ປເວເສຕ຺ວາ ອຸທກວາລິກາຍ ປູເຣຕ຺ວາ ຍຖາ ສິຣາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ຊງ຺ຆາ ຈ ເຕລນາຬິກາ ວິຍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ມິລາເປຕຸໍ, ຕສ຺ສ ປາທໍ ອີທິສໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປຸນ ວຑ຺ຒຕິ, ອຸປສມ຺ປາເທນ຺ເຕນປິ ຕຖາ ກຕ຺ວາວ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພ. ປາປໂຣຄີຕິ ອຣິສຠຄນ຺ທຣປິຕ຺ຕເສມ຺ຫກາສໂສສາທີສຸ ເຍນ ເກນຈິ ໂຣເຄນ ນິຈ຺ຈາຕຸໂຣ ອເຕກິຈ຺ຉໂຣໂຄ ເຊຄຸຈ຺ໂຉ ອມນາໂປ, ອຍໍ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ.

໑໓໓. ປຣິສທູສໂກຕິ ໂຍ ອຕ຺ຕໂນ ວິຣູປຕາຍ ປຣິສໍ ທູເສຕິ, ອຕິທີໂຆ ວາ ໂຫຕິ ອຎ຺ເຎສໍ ສີສປ຺ປມາຓນາຠິປ຺ປເທໂສ, ອຕິຣສ຺ໂສ ວາ ອຸຠຍວາມນຠູຕຣູປໍ ວິຍ, ອຕິກາໂຬ ວາ ຌາປິຕກ຺ເຂຕ຺ເຕ ຂາຓຸໂກ ວິຍ, ອຈ຺ໂຈທາໂຕ ວາ ທຘິຕກ຺ກາທີຫິ ປມຊ຺ຊິຕຕມ຺ພໂລຫວຓ຺ໂຓ, ອຕິກິໂສ ວາ ມນ຺ທມໍສໂລຫິໂຕ ອຏ຺ຐິສິຣາຈມ຺ມສຣີໂຣ ວິຍ, ອຕິຖູໂລ ວາ ຠາຣິຍມໍໂສ ມໂຫທໂຣ ມຫາຠູຕສທິໂສ, ອຠິມຫນ຺ຕສີໂສ ວາ ປຈ຺ຉິໍ ສີເສ ກຕ຺ວາ ຐິໂຕ ວິຍ, ອຕິຂຸທ຺ທກສີໂສ ວາ ສຣີຣສ຺ສ ອນນຸຣູເປນ ອຕິຂຸທ຺ທເກນ ສີເສນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ກູຏກູຏສີໂສ ວາ ຕາລຜລປິຓ຺ຑິສທິເສນ ສີເສນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ສິຂຣສີໂສ ວາ ອຸທ຺ຘໍ ອນຸປຸພ຺ພຕນຸເກນ ສີເສນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ນາຬິສີໂສ ວາ ມຫາເວຓຸປພ຺ພສທິເສນ ສີເສນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ກປ຺ປສີໂສ ວາ ປພ຺ຠາຣສີໂສ ວາ ຈຕູສຸ ປສ຺ເສສຸ ເຍນ ເກນຈິ ປສ຺ເສນ ໂອນເຕນ ສີເສນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ວຓສີໂສ ວາ ປູຕິສີໂສ ວາ ກຓ຺ຓິກເກໂສ ວາ ປາຓເກຫິ ຂາຍິຕເກທາເຣ ສສ຺ສສທິເສຫິ ຕຫິໍ ຕຫິໍ ອຸຏ຺ຐິເຕຫິ ເກເສຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ນິລ຺ໂລມສີໂສ ວາ ຖູລຖທ຺ຘເກໂສ ວາ ຕາລຫີຣສທິເສຫິ ເກເສຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ຊາຕິປລິເຕຫິ ປຓ຺ຑຣເກໂສ ວາ ປກຕິຕມ຺ພເກໂສ ວາ ອາທິຕ຺ເຕຫິ ວິຍ ເກເສຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອາວຏ຺ຏສີໂສ ວາ ຄຸນ຺ນໍ ສຣີເຣ ອາວຏ຺ຏສທິເສຫິ ອຸທ຺ຘຄ຺ເຄຫິ ເກສາວຏ຺ເຏຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ສີສໂລເມຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກາພທ຺ຘຠມຸກໂລໂມ ວາ ຊາລພທ຺ເຘນ ວິຍ ນລາເຏນ ສມນ຺ນາຄໂຕ.

ສມ຺ພທ຺ຘຠມຸໂກ ວາ ນິລ຺ໂລມຠມຸໂກ ວາ ມກ຺ກຏຠມຸໂກ ວາ ອຕິມຫນ຺ຕກ຺ຂິ ວາ ອຕິຂຸທ຺ທກກ຺ຂິ ວາ ມຫິໍສຈມ຺ເມ ວາສິໂກເຓນ ປຫຣິຕ຺ວາ ກຕຉິທ຺ທສທິເສຫິ ອກ຺ຂີຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ວິສມກ຺ຂິ ວາ ເອເກນ ມຫນ຺ເຕນ, ເອເກນ ຂຸທ຺ທເກນ ອກ຺ຂິນາ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ວິສມຈກ຺ກໂລ ວາ ເອເກນ ອຸທ຺ຘໍ, ເອເກນ ອໂຘຕິ ເອວໍ ວິສມຊາເຕຫິ ອກ຺ຂິຈກ຺ເກຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ເກກໂຣ ວາ ຄມ຺ຠີຣກ຺ຂິ ວາ ຍສ຺ສ ຄມ຺ຠີເຣ ອຸທປາເນ ອຸທກຕາຣກາ ວິຍ ອກ຺ຂິຕາຣກາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ນິກ຺ຂນ຺ຕກ຺ຂິ ວາ ຍສ຺ສ ກກ຺ກຏສ຺ເສວ ອກ຺ຂິຕາຣກາ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຫຕ຺ຖິກຓ຺ໂຓ ວາ ມຫນ຺ຕາຫິ ກຓ຺ຓສກ຺ຂລີຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ມູສິກກຓ຺ໂຓ ວາ ຊຕຸກກຓ຺ໂຓ ວາ ຂຸທ຺ທກາຫິ ກຓ຺ຓສກ຺ຂລີຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ຉິທ຺ທມຕ຺ຕກຓ຺ໂຓ ວາ ຍສ຺ສ ວິນາ ກຓ຺ຓສກ຺ຂລີຫິ ກຓ຺ຓຈ຺ຉິທ຺ທມຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ, ອວິທ຺ຘກຓ຺ໂຓ ວາ, ໂຍນກຊາຕິໂກ ປນ ປຣິສທູສໂກ ນ ໂຫຕິ, ສຠາໂວເຍວ ຫິ ໂສ ຕສ຺ສ. ກຓ຺ຓຠຄນ຺ທຣິໂກ ວາ ນິຈ຺ຈປູຕິນາ ກຓ຺ເຓນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ຄຓ຺ຑກຓ຺ໂຓ ວາ ສທາ ປຄ຺ຆຣິຕປຸພ຺ເພນ ກຓ຺ເຓນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ຏງ຺ກິຕກຓ຺ໂຓ ວາ ໂຄຠຕ຺ຕນາຬິກາຍ ອຄ຺ຄສທິເສຫິ ກຓ຺ເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອຕິປິງ຺ຄລກ຺ຂິ ວາ, ມຘຸປິງ຺ຄລໍ ປນ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ນິປ຺ປຂຸມກ຺ຂິ ວາ ອສ຺ສຸປຄ຺ຆຣຓກ຺ຂິ ວາ ປຸປ຺ຜິຕກ຺ຂິ ວາ ອກ຺ຂິປາເກນ ສມນ຺ນາຄຕກ຺ຂິ ວາ.

ອຕິມຫນ຺ຕນາສິໂກ ວາ ອຕິຂຸທ຺ທກນາສິໂກ ວາ ຈິປິຏນາສິໂກ ວາ ມຊ຺ເຌ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ເອກປສ຺ເສ ຐິຕວງ຺ກນາສິໂກ ວາ ທີຆນາສິໂກ ວາ ສຸກຕຸຓ຺ຑສທິສາຍ ຊິວ຺ຫາຍ ເລຫິຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍາຍ ນາສິກາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ນິຈ຺ຈໍ ປຄ຺ຆຣິຕສິງ຺ຆາຓິກນາໂສ ວາ, ມຫາມຸໂຂ ວາ ຍສ຺ສ ປຏງ຺ຄມຓ຺ຑູກສ຺ເສວ ມຸຂນິມິຕ຺ຕໍເຍວ ມຫນ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ມຸຂໍ ປນ ລາພຸສທິສໍ ອຕິຂຸທ຺ທກໍ, ຠິນ຺ນມຸໂຂ ວາ ວງ຺ກມຸໂຂ ວາ ມຫາໂອຏ຺ໂຐ ວາ ອຸກ຺ຂລິມຸຂວຏ຺ຏິສທິເສຫິ ໂອຏ຺ເຐຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ຕນຸກໂອຏ຺ໂຐ ວາ ເຠຣິຈມ຺ມສທິເສຫິ ທນ຺ເຕ ປິທຫິຕຸໍ ອສມຕ຺ເຖຫິ ໂອຏ຺ເຐຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ມຫາຘໂຣຏ຺ໂຐ ວາ ຕນຸກອຸຕ຺ຕໂຣຏ຺ໂຐ ວາ ຕນຸກອຘໂຣຏ຺ໂຐ ວາ ມຫາອຸຕ຺ຕໂຣຏ຺ໂຐ ວາ ໂອຏ຺ຐຉິນ຺ນໂກ ວາ ເອຬມຸໂຂ ວາ ອຸປ຺ປກ຺ກມຸໂຂ ວາ ສງ຺ຂຕຸຓ຺ຑໂກ ວາ ພຫິ ເສເຕຫິ ອນ຺ໂຕ ອຕິຣຕ຺ເຕຫິ ໂອຏ຺ເຐຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ທຸຄ຺ຄນ຺ຘກຸຓປມຸໂຂ ວາ, ມຫາທນ຺ໂຕ ວາ ອຏ຺ຐກທນ຺ຕສທິເສຫິ ທນ຺ເຕຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອສຸຣທນ຺ໂຕ ວາ ເຫຏ຺ຐາ ວາ ອຸປຣິ ວາ ພຫິ ນິກ຺ຂນ຺ຕທນ຺ໂຕ, ຍສ຺ສ ປນ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ໂອຏ຺ເຐຫິ ປິທຫິຕຸໍ, ກເຖນ຺ຕສ຺ເສວ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ໂນ ອກເຖນ຺ຕສ຺ສ, ຕໍ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປູຕິທນ຺ໂຕ ວາ ນິທ຺ທນ຺ໂຕ ວາ ອຕິຂຸທ຺ທກທນ຺ໂຕ ວາ ຍສ຺ສ ປນ ທນ຺ຕນ຺ຕເຣ ກລນ຺ທກທນ຺ໂຕ ວິຍ ສຸຂຸມທນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຕໍ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ມຫາຫນຸໂກ ວາ ໂຄຫນຸສທິເສນ ຫນຸນາ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ທີຆຫນຸໂກ ວາ ຈິປິຏຫນຸໂກ ວາ ອນ຺ໂຕປວິຏ຺ເຐນ ວິຍ ອຕິຣສ຺ເສນ ຫນຸເກນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ຠິນ຺ນຫນຸໂກ ວາ ວງ຺ກຫນຸໂກ ວາ ນິມ຺ມສ຺ສຸທາຐິໂກ ວາ ຠິກ຺ຂຸນີສທິສມຸໂຂ, ທີຆຄໂລ ວາ ພກຄລສທິເສນ ຄເລນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ຣສ຺ສຄໂລ ວາ ອນ຺ໂຕປວິຏ຺ເຐນ ວິຍ ຄເລນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ຠິນ຺ນຄໂລ ວາ ຠຏ຺ຐອໍສກູໂຏ ວາ ອຫຕ຺ໂຖ ວາ ເອກຫຕ຺ໂຖ ວາ ອຕິຣສ຺ສຫຕ຺ໂຖ ວາ ອຕິທີຆຫຕ຺ໂຖ ວາ ຠິນ຺ນອຸໂຣ ວາ ຠິນ຺ນປິຏ຺ຐິ ວາ ກຈ຺ຉຸຄຕ຺ໂຕ ວາ ກຓ຺ຑຸຄຕ຺ໂຕ ວາ ທທ຺ທຸຄຕ຺ໂຕ ວາ ໂຄຘາຄຕ຺ໂຕ ວາ ຍສ຺ສ ໂຄຘາຍ ວິຍ ຄຕ຺ຕໂຕ ຈຸຓ຺ຓານິ ປຕນ຺ຕິ. ສພ຺ພຎ຺ເຈຕໍ ວິຣູປກຣຓໍ ສນ຺ຘາຍ ວິຕ຺ຖາຣິຕວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ວິນິຈ຺ຉໂຍ ປເນຕ຺ຖ ປຎ຺ຈາພາເຘສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຠຏ຺ຐກຏິໂກ ວາ ມຫາອານິສໂທ ວາ ອຸທ຺ຘນກູຏສທິເສຫິ ອານິສທມໍເສຫິ ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄເຕຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ມຫາອູຣຸໂກ ວາ ວາຕຓ຺ຑິໂກ ວາ ມຫາຊາຓຸໂກ ວາ ສງ຺ຆຏ຺ຏນຊາຓຸໂກ ວາ ທີຆຊງ຺ໂຆ ວາ ຍຏ຺ຐິສທິສຊງ຺ໂຆ, ວິກໂຏ ວາ ສງ຺ຆຏ຺ໂຏ ວາ ອຸພ຺ພທ຺ຘປິຓ຺ຑິໂກ ວາ, ໂສ ທຸວິໂຘ ເຫຏ຺ຐາ ໂອຣຸຬ຺ຫາຫິ ວາ ອຸປຣິ ອາຣຸຬ຺ຫາຫິ ວາ ມຫຕີຫິ ຊງ຺ຆປິຓ຺ຑິກາຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ມຫາຊງ຺ໂຆ ວາ ຖູລຊງ຺ຆປິຓ຺ຑິໂກ ວາ ມຫາປາໂທ ວາ ມຫາປຓ຺ຫິ ວາ ປິຏ຺ຐິກປາໂທ ວາ ປາທເວມຊ຺ຌໂຕ ອຸຏ຺ຐິຕຊງ຺ໂຆ, ວງ຺ກປາໂທ ວາ, ໂສ ທຸວິໂຘ ອນ຺ໂຕ ວາ ພຫິ ວາ ປຣິວຕ຺ຕປາໂທ, ຄຓ຺ຐິກງ຺ຄຸລິ ວາ ສິງ຺ຄິເວຣຜຓສທິສາຫິ ອງ຺ຄຸລີຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອນ຺ຘນໂຂ ວາ ກາຬວຓ຺ເຓຫິ ປູຕິນເຂຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ສພ຺ໂພປິ ເອສ ປຣິສທູສໂກ. ເອວຣູໂປ ປຣິສທູສໂກ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ.

໑໓໔. ກາໂຓຕິ ປສນ຺ນນ຺ໂຘ ວາ ໂຫຕຸ ປຸປ຺ຜາທີຫິ ວາ ອຸປຫຕປສາໂທ, ທ຺ວີຫິ ວາ ເອເກນ ວາ ອກ຺ຂິນາ ນ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ເອກກ຺ຂິກາໂຓ ‘‘ກາໂຓ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ທ຺ວິອກ຺ຂິກາໂຓ ອນ຺ເຘນ ສງ຺ຄຫິໂຕ. ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ຊຈ຺ຈນ຺ໂຘ ‘‘ອນ຺ໂຘ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕສ຺ມາ ອຸຠຍມ຺ປິ ປຣິຍາເຍນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ກຸຓີຕິ ຫຕ຺ຖກຸຓີ ວາ ປາທກຸຓີ ວາ ອງ຺ຄຸລິກຸຓີ ວາ, ຍສ຺ສ ເອເຕສຸ ຫຕ຺ຖາທີສຸ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວງ຺ກໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຂຎ຺ໂຊຕິ ນຕຊາຓຸໂກ ວາ ຠິນ຺ນຊງ຺ໂຆ ວາ ມຊ຺ເຌ ສໍກຸຏິຕປາທຕ຺ຕາ ກຸຓ຺ຐປາທໂກ ວາ ປິຏ຺ຐິປາທມຊ຺ເຌນ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕ, ອຄ຺ເຄ ສໍກຸຏິຕປາທຕ຺ຕາ ກຸຓ຺ຐປາທໂກ ວາ ປິຏ຺ຐິປາທຄ຺ເຄນ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕ, ອຄ຺ຄປາເທເນວ ຈງ຺ກມນຂຎ຺ໂຊ ວາ ປຓ຺ຫິກາຍ ຈງ຺ກມນຂຎ຺ໂຊ ວາ ປາທສ຺ສ ພາຫິຣນ຺ເຕນ ຈງ຺ກມນຂຎ຺ໂຊ ວາ ປາທສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣນ ຈງ຺ກມນຂຎ຺ໂຊ ວາ ໂຄປ຺ຜການໍ ອຸປຣິ ຠຄ຺ຄຕ຺ຕາ ສກເລນ ປິຏ຺ຐິປາເທນ ຈງ຺ກມນຂຎ຺ໂຊ ວາ. ສພ຺ໂພເປສ ຂຎ຺ໂຊເຍວ, ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ.

ປກ຺ຂຫໂຕຕິ ຍສ຺ສ ເອໂກ ຫຕ຺ໂຖ ວາ ປາໂທ ວາ ອທ຺ຘສຣີຣໍ ວາ ສຸຂໍ ນ ວຫຕິ. ຉິນ຺ນິຣິຍາປໂຖຕິ ປີຐສປ຺ປີ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຊຣາທຸພ຺ພໂລຕິ ຊິຓ຺ຓຠາເວນ ທຸພ຺ພໂລ ອຕ຺ຕໂນ ຈີວຣຣຊນາທິກມ຺ມມ຺ປິ ກາຕຸໍ ອສມຕ຺ໂຖ. ໂຍ ປນ ມຫລ຺ລໂກປິ ພລວາ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຕານໍ ປຏິຊຄ຺ຄິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ໂສ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ອນ຺ໂຘຕິ ຊຈ຺ຈນ຺ໂຘ ວຸຈ຺ຈຕິ. ມູໂຄຕິ ຍສ຺ສ ວຈີເຠໂທ ນ ປວຕ຺ຕຕິ, ຍສ຺ສປິ ປວຕ຺ຕຕິ, ສຣຓຄມນໍ ປນ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ຠາສິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຕາທິສໍ ມມ຺ມນມ຺ປິ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ໂຍ ປນ ສຣຓຄມນມຕ຺ຕໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ຠາສິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຕໍ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ພຘິໂຣຕິ ໂຍ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ນ ສຸຓາຕິ. ໂຍ ປນ ມຫາສທ຺ທໍ ສຸຓາຕິ, ຕໍ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອນ຺ຘມູຄາທໂຍ ອຸຠຍໂທສວເສນ ວຸຕ຺ຕາ. ເຍສຎ຺ຈ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ, ອຸປສມ຺ປທາປິ ເຕສໍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາວ. ສເຈ ປນ ເນ ສງ຺ໂຆ ອຸປສມ຺ປາເທຕິ, ສພ຺ເພປິ ສູປສມ຺ປນ຺ນາ, ກາຣກສງ຺ໂຆ ປນ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍາ ຈ ອາປຕ຺ຕິໂຕ ນ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

໑໓໕. ປຓ຺ຑໂກ ອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນໂກ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ຕິຕ຺ຖິຍປກ຺ກນ຺ຕໂກ ຕິຣຈ຺ຉານຄໂຕ ມາຕຸຆາຕໂກ ປິຕຸຆາຕໂກ ອຣຫນ຺ຕຆາຕໂກ ໂລຫິຕຸປ຺ປາທໂກ ສງ຺ຆເຠທໂກ ຠິກ຺ຂຸນີທູສໂກຕິ ອິເມ ປນ ເອກາທສ ປຸຄ຺ຄລາ ‘‘ປຓ຺ຑໂກ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພ, ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ນາເສຕພ຺ໂພ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໐໙) ອາທິວຈນໂຕ ອຠພ຺ພາ, ເນວ ເນສໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ, ນ ອຸປສມ຺ປທາ ຈ ຣຸຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ພາ ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ພາ, ຊານິຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊນ຺ໂຕ ອຸປສມ຺ປາເທນ຺ໂຕ ຈ ທຸກ຺ກຏໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອຊານິຕ຺ວາປິ ປພ຺ພາຊິຕາ ອຸປສມ຺ປາທິຕາ ຈ ຊານິຕ຺ວາ ລິງ຺ຄນາສນາຍ ນາເສຕພ຺ພາ.

ຕຕ຺ຖ ປຓ຺ຑໂກຕິ ອາສິຕ຺ຕປຓ຺ຑໂກ ອຸສູຍປຓ຺ຑໂກ ໂອປກ຺ກມິກປຓ຺ຑໂກ ປກ຺ຂປຓ຺ຑໂກ ນປຸໍສກປຓ຺ຑໂກຕິ ປຎ຺ຈ ປຓ຺ຑກາ. ເຕສຸ ຍສ຺ສ ປເຣສໍ ອງ຺ຄຊາຕໍ ມຸເຂນ ຄເຫຕ຺ວາ ອສຸຈິນາ ອາສິຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິຬາໂຫ ວູປສມ຺ມຕິ, ອຍໍ ອາສິຕ຺ຕປຓ຺ຑໂກ. ຍສ຺ສ ປເຣສໍ ອຊ຺ຌາຈາຣໍ ປສ຺ສໂຕ ອຸສູຍາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ປຣິຬາໂຫ ວູປສມ຺ມຕິ, ອຍໍ ອຸສູຍປຓ຺ຑໂກ. ຍສ຺ສ ອຸປກ຺ກເມນ ພີຊານິ ອປນີຕານິ, ອຍໍ ໂອປກ຺ກມິກປຓ຺ຑໂກ. ເອກຈ຺ໂຈ ປນ ອກຸສລວິປາການຸຠາເວນ ກາຬປກ຺ເຂ ປຓ຺ຑໂກ ໂຫຕິ, ຊຸຓ຺ຫປກ຺ເຂ ປນສ຺ສ ປຣິຬາໂຫ ວູປສມ຺ມຕິ, ອຍໍ ປກ຺ຂປຓ຺ຑໂກ. ໂຍ ປນ ປຏິສນ຺ຘິຍໍເຍວ ອຠາວໂກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ອຍໍ ນ ປຸໍສກປຓ຺ຑໂກ. ເຕສຸ ອາສິຕ຺ຕປຓ຺ຑກສ຺ສ ຈ ອຸສູຍປຓ຺ຑກສ຺ສ ຈ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ນ ວາຣິຕາ, ອິຕເຣສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ວາຣິຕາ. ‘‘ເຕສຸປິ ປກ຺ຂປຓ຺ຑກສ຺ສ ຍສ຺ມິໍ ປກ຺ເຂ ປຓ຺ຑໂກ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍເຍວສ຺ສ ປກ຺ເຂ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ວາຣິຕາ’’ຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໓໖. ອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນໂກຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໑໖) ອິຕ຺ຖິນິມິຕ຺ຕຸປ຺ປາທນກມ຺ມໂຕ ຈ ປຸຣິສນິມິຕ຺ຕຸປ຺ປາທນກມ຺ມໂຕ ຈ ອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນມສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນໂກ. ໂສ ທຸວິໂຘ ໂຫຕິ ອິຕ຺ຖິອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນໂກ ປຸຣິສອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນໂກຕິ. ຕຕ຺ຖ ອິຕ຺ຖິອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນກສ຺ສ ອິຕ຺ຖິນິມິຕ຺ຕໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ປຸຣິສນິມິຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ. ປຸຣິສອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນກສ຺ສ ປຸຣິສນິມິຕ຺ຕໍ ປາກຏໍ, ອິຕ຺ຖິນິມິຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ. ອິຕ຺ຖິອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນກສ຺ສ ອິຕ຺ຖີສຸ ປຸຣິສຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອິຕ຺ຖິນິມິຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ປຸຣິສນິມິຕ຺ຕໍ ປາກຏໍ. ປຸຣິສອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນກສ຺ສ ປຸຣິສານໍ ອິຕ຺ຖິຠາວໍ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ປຸຣິສນິມິຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ອິຕ຺ຖິນິມິຕ຺ຕໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ອິຕ຺ຖິອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນໂກ ສຍຎ຺ຈ ຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ປຣຎ຺ຈ ຄຓ຺ຫາເປຕິ, ປຸຣິສອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນໂກ ປນ ສຍໍ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ປຣໍ ປນ ຄຓ຺ຫາເປຕີຕິ ອິທເມເຕສໍ ນານາກຣຓໍ. ອິມສ຺ສ ປນ ທຸວິຘສ຺ສປິ ອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນກສ຺ສ ເນວ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ອຕ຺ຖິ, ນ ອຸປສມ຺ປທາ.

໑໓໗. ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກຕິ ຕໂຍ ເຖຍ຺ຍສໍວາສກາ ລິງ຺ຄຕ຺ເຖນໂກ ສໍວາສຕ຺ເຖນໂກ ອຸຠຍຕ຺ເຖນໂກຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ສຍໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນ ຠິກ຺ຂຸວສ຺ສານິ ຄເຓຕິ, ນ ຍຖາວຸຑ຺ຒໍ ວນ຺ທນໍ ສາທິຍຕິ, ນ ອາສເນນ ປຏິພາຫຕິ, ນ ອຸໂປສຖປວາຣຓາທີສຸ ສນ຺ທິສ຺ສຕິ, ອຍໍ ລິງ຺ຄມຕ຺ຕສ຺ເສວ ເຖນິຕຕ຺ຕາ ລິງ຺ຄຕ຺ເຖນໂກ ນາມ. ໂຍ ປນ ຠິກ຺ຂູຫິ ປພ຺ພາຊິໂຕ ສາມເຓໂຣ ສມາໂນ ວິເທສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ທສວສ຺ໂສ ວາ ວີສຕິວສ຺ໂສ ວາ’’ຕິ ມຸສາ ວຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸວສ຺ສານິ ຄເຓຕິ, ຍຖາວຸຑ຺ຒໍ ວນ຺ທນໍ ສາທິຍຕິ, ອາສເນນ ປຏິພາຫຕິ, ອຸໂປສຖປວອາຣຓາທີສຸ ສນ຺ທິສ຺ສຕິ, ອຍໍ ສໍວາສມຕ຺ຕສ຺ເສວ ເຖນິຕຕ຺ຕາ ສໍວາສຕ຺ເຖນໂກ ນາມ. ຠິກ຺ຂຸວສ຺ສຄຓນາທິໂກ ຫິ ສພ຺ໂພປິ ກິຣິຍເຠໂທ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ‘‘ສໍວາໂສ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ‘‘ນ ມໍ ໂກຈິ ຊານາຕີ’’ຕິ ປຸນ ເອວໍ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ໂຍ ປນ ສຍໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸວສ຺ສານິ ຄເຓຕິ, ຍຖາວຸຑ຺ຒໍ ວນ຺ທນໍ ສາທິຍຕິ, ອາສເນນ ປຏິພາຫຕິ, ອຸໂປສຖປວາຣຓາທີສຸ ສນ຺ທິສ຺ສຕິ, ອຍໍ ລິງ຺ຄສ຺ສ ເຈວ ສໍວາສສ຺ສ ຈ ເຖນິຕຕ຺ຕາ ອຸຠຍຕ຺ເຖນໂກ ນາມ. ອຍໍ ຕິວິໂຘປິ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ອນຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພ, ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ນາເສຕພ຺ໂພ, ປຸນ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈນ຺ໂຕປິ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ.

໑໓໘. ເອຕ຺ຖ ຈ ອສມ຺ໂມຫຕ຺ຖໍ ອິທໍ ປກິຓ຺ຓກໍ ເວທິຕພ຺ພໍ –

‘‘ຣາຊທຸພ຺ຠິກ຺ຂກນ຺ຕາຣ, ໂຣຄເວຣິຠເຍນ ວາ;

ຈີວຣາຫຣຓຕ຺ຖໍ ວາ, ລິງ຺ຄໍ ອາທິຍຕີຘ ໂຍ.

‘‘ສໍວາສໍ ນາຘິວາເສຕິ, ຍາວ ໂສ ສຸທ຺ຘມານໂສ;

ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ນາມ, ຕາວ ເອສ ນ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໑໐);

ຕຕ຺ຣາຍໍ ວິຕ຺ຖາຣນໂຍ – ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ຣາຊາ ກຸທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ໂສ ‘‘ເອວໍ ເມ ໂສຕ຺ຖິ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສຍເມວ ລິງ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປລາຍຕິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈນ຺ຕິ, ຣາຊາ ‘‘ສເຈ ປພ຺ພຊິໂຕ, ນ ຕໍ ລພ຺ຠາ ກິຎ຺ຈິ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ໂກຘໍ ປຏິວິເນຕິ. ໂສ ‘‘ວູປສນ຺ຕໍ ເມ ຣາຊຠຍ’’ນ຺ຕິ ສງ຺ຆມຊ຺ຌໍ ອໂນສຣິຕ຺ວາວ ຄິຫິລິງ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄໂຕ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ອຖາປິ ‘‘ສາສນໍ ນິສ຺ສາຍ ມຍາ ຊີວິຕໍ ລທ຺ຘໍ, ຫນ຺ທ ທານິ ອຫໍ ປພ຺ພຊາມີ’’ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນສໍເວໂຄ ເຕເນວ ລິງ຺ເຄນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕຸກວຕ຺ຕໍ ນ ສາທິຍຕິ, ຠິກ຺ຂູຫິ ປຸຏ຺ໂຐ ວາ ອປຸຏ຺ໂຐ ວາ ຍຖາຠູຕມຕ຺ຕານໍ ອາວິກຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈຕິ, ລິງ຺ຄໍ ອປເນຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ໂສ ວຕ຺ຕໍ ສາທິຍຕິ, ປພ຺ພຊິຕາລຍໍ ທສ຺ເສຕິ, ສພ຺ພໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕໍ ວສ຺ສຄຓນາທິເຠທໍ ວິຘິໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ອຍໍ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ.

ອິຘ ປເນກຈ຺ໂຈ ທຸພ຺ຠິກ຺ເຂ ຊີວິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ສຍເມວ ລິງ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສພ຺ພປາສຓ຺ຑິຍຠຕ຺ຕານິ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ທຸພ຺ຠິກ຺ເຂ ວີຕິວຕ຺ເຕ ສງ຺ຆມຊ຺ຌໍ ອໂນສຣິຕ຺ວາວ ຄິຫິລິງ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄໂຕຕິ ສພ຺ພໍ ປຸຣິມສທິສເມວ.

ອປໂຣ ມຫາກນ຺ຕາຣໍ ນິຕ຺ຖຣິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ສຕ຺ຖວາໂຫ ຈ ປພ຺ພຊິເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ. ໂສ ‘‘ເອວໍ ມໍ ສຕ຺ຖວາໂຫ ຄເຫຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສຍເມວ ລິງ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຕ຺ຖວາເຫນ ສທ຺ຘິໍ ກນ຺ຕາຣໍ ນິຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ເຂມນ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ສງ຺ຆມຊ຺ຌໍ ອໂນສຣິຕ຺ວາວ ຄິຫິລິງ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄໂຕຕິ ສພ຺ພໍ ປຸຣິມສທິສເມວ.

ອປໂຣ ໂຣຄຠເຍ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຊີວິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ສຍເມວ ລິງ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສພ຺ພປາສຓ຺ຑິຍຠຕ຺ຕານິ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ໂຣຄຠເຍ ວູປສນ຺ເຕ ສງ຺ຆມຊ຺ຌໍ ອໂນສຣິຕ຺ວາວ ຄິຫິລິງ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄໂຕຕິ ສພ຺ພໍ ປຸຣິມສທິສເມວ.

ອປຣສ຺ສ ເອໂກ ເວຣິໂກ ກຸທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ຆາເຕຕຸກາໂມ ນໍ ວິຈຣຕິ. ໂສ ‘‘ເອວໍ ເມ ໂສຕ຺ຖິ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສຍເມວ ລິງ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປລາຍຕິ. ເວຣິໂກ ‘‘ກຸຫິໍ ໂສ’’ຕິ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ‘‘ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປລາໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ປພ຺ພຊິໂຕ, ນ ຕໍ ລພ຺ຠາ ກິຎ຺ຈິ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ໂກຘໍ ປຏິວິເນຕິ. ໂສ ‘‘ວູປສນ຺ຕໍ ເມ ເວຣິຠຍ’’ນ຺ຕິ ສງ຺ຆມຊ຺ຌໍ ອໂນສຣິຕ຺ວາວ ຄິຫິລິງ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄໂຕຕິ ສພ຺ພໍ ປຸຣິມສທິສເມວ.

ອປໂຣ ຎາຕິກຸລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຄິຫີ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອິມານິ ຈີວຣານິ ອິຘ ນສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ, ສເຈປິ ອິມານິ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ຄມິສ຺ສາມິ, ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ມໍ ‘ໂຈໂຣ’ຕິ ຄເຫສ຺ສນ຺ຕິ, ຍໍນູນາຫໍ ກາຍປຣິຫາຣິຍານິ ກຕ຺ວາ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ຈີວຣາຫຣຓຕ຺ຖໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ຈ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຈ ວິຫາຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕໍ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ສາມເຓຣາ ຈ ທຫຣາ ຈ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ວຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິ. ໂສ ນ ສາທິຍຕິ, ຍຖາຠູຕມຕ຺ຕານໍ ອາວິກໂຣຕິ. ສເຈ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ນ ທານິ ມຍໍ ຕໍ ມຸຎ຺ຈິສ຺ສາມາ’’ຕິ ພລກ຺ກາເຣນ ປພ຺ພາເຊຕຸກາມາ ໂຫນ຺ຕິ, ກາສາຍານິ ອປເນຕ຺ວາ ປຸນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ‘‘ນຍິເມ ມໍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຠາວໍ ຊານນ຺ຕີ’’ຕິ ຕໍເຍວ ຠິກ຺ຂຸຠາວໍ ປຏິຊານິຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕໍ ວສ຺ສຄຓນາທິເຠທໍ ວິຘິໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ອຍໍ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ.

ອປໂຣ ມຫາສາມເຓໂຣ ຎາຕິກຸລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸປ຺ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ກມ຺ມນ຺ຕານຸຏ຺ຐາເນນ ອຸພ຺ພາຬ຺ໂຫ ປຸນ ‘‘ທານິ ອຫໍ ສາມເຓໂຣ ຠວິສ຺ສາມິ, ເຖໂຣປິ ເມ ອຸປ຺ປພ຺ພຊິຕຠາວໍ ນ ຊານາຕີ’’ຕິ ຕເທວ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ອາທາຍ ວິຫາຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕມຕ຺ຖໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ນ ອາໂຣເຈຕິ, ສາມເຓຣຠາວໍ ປຏິຊານາຕິ, ອຍໍ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກເຍວ, ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ນ ລຠຕິ. ສເຈປິສ຺ສ ລິງ຺ຄຄ຺ຄຫຓກາເລ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘‘ນາຫໍ ກສ຺ສຈິ ອາໂຣເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ, ວິຫາຣຎ຺ຈ ຄໂຕ ອາໂຣເຈຕິ, ຄຫເຓເນວ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ. ອຖາປິສ຺ສ ຄຫຓກາເລ ‘‘ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ວິຫາຣຎ຺ຈ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກຸຫິໍ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ, ຄໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ນ ທານິ ມໍ ອິເມ ຊານນ຺ຕີ’’ຕິ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ນາຈິກ຺ຂຕິ, ‘‘ນາຈິກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຫ ຘຸຣນິກ຺ເຂເປນ ອຍມ຺ປິ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກວ. ສເຈ ປນສ຺ສ ຄຫຓກາເລປິ ‘‘ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂຫຕິ, ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ອາຈິກ຺ຂຕິ, ອຍໍ ປຸນ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ລຠຕິ.

ອປໂຣ ທຫຣສາມເຓໂຣ ມຫນ຺ໂຕ ວາ ປນ ອພ຺ຍຕ຺ໂຕ. ໂສ ປຸຣິມນເຍເນວ ອຸປ຺ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຆເຣ ວຈ຺ຉກໂຄຣກ຺ຂຓາທີນິ ກມ຺ມານິ ກາຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ. ຕເມນໍ ຎາຕກາ ຕານິເຍວ ກາສາຍານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ຖາລກໍ ວາ ປຕ຺ຕໍ ວາ ຫຕ຺ເຖ ທຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ສມໂຓວ ໂຫຫີ’’ຕິ ຆຣາ ນີຫຣນ຺ຕິ. ໂສ ວິຫາຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເນວ ນໍ ຠິກ຺ຂູ ຊານນ຺ຕິ ‘‘ອຍໍ ອຸປ຺ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປຸນ ສຍເມວ ປພ຺ພຊິໂຕ’’ຕິ, ນາປິ ສຍໍ ຊານາຕິ ‘‘ໂຍ ເອວໍ ປພ຺ພຊຕິ, ໂສ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິ. ສເຈ ປນ ຕໍ ປຣິປຸຓ຺ຓວສ຺ສໍ ອຸປສມ຺ປາເທນ຺ຕິ, ສູປສມ຺ປນ຺ໂນ. ສເຈ ປນ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນກາເລເຍວ ວິນຍວິນິຈ຺ຉເຍ ວຕ຺ຕມາເນ ສຸຓາຕິ ‘‘ໂຍ ເອວໍ ປພ຺ພຊຕິ, ໂສ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິ, ເຕນ ‘‘ມຍາ ເອວໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ປຸນ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ລຠຕິ. ສເຈ ປນ ‘‘ທານິ ນ ມໍ ໂກຈິ ຊານາຕີ’’ຕິ ນາໂຣເຈຕິ, ຘຸຣໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕມຕ຺ເຕເຍວ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ.

ຠິກ຺ຂຸ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ລິງ຺ຄໍ ອນປເນຕ຺ວາ ທຸສ຺ສີລກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ວາ ອກຕ຺ວາ ວາ ປຸນ ສພ຺ພໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕໍ ວສ຺ສຄຓນາທິເຠທໍ ວິຘິໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ໂຫຕິ. ສິກ຺ຂໍ ອປ຺ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ສລິງ຺ເຄ ຐິໂຕ ເມຖຸນໍ ປຏິເສວິຕ຺ວາ ວສ຺ສຄຓນາທິເຠທໍ ວິຘິໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ນ ໂຫຕິ, ປພ຺ພຊ຺ຊາມຕ຺ຕໍ ລຠຕິ. ອນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ເອໂສ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ກາສາເຍ ສອຸສ຺ສາໂຫວ ໂອທາຕໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ເມຖຸນໍ ປຏິເສວິຕ຺ວາ ປຸນ ກາສາຍານິ ນິວາເສຕ຺ວາ ວສ຺ສຄຓນາທິເຠທໍ ວິຘິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອຍມ຺ປິ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ນ ໂຫຕິ, ປພ຺ພຊ຺ຊາມຕ຺ຕໍ ລຠຕິ. ສເຈ ປນ ກາສາເຍ ຘຸຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ໂອທາຕໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ເມຖຸນໍ ປຏິເສວິຕ຺ວາ ປຸນ ກາສາຍານິ ນິວາເສຕ຺ວາ ວສ຺ສຄຓນາທິເຠທໍ ວິຘິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ໂຫຕິ. ສາມເຓໂຣ ສລິງ຺ເຄ ຐິໂຕ ເມຖຸນາທິອສ຺ສມຓກຣຓຘມ຺ມໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາປິເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ນ ໂຫຕິ. ສເຈປິ ກາສາເຍ ສອຸສ຺ສາໂຫວ ກາສາຍານິ ອປເນຕ຺ວາ ເມຖຸນໍ ປຏິເສວິຕ຺ວາ ປຸນ ກາສາຍານິ ນິວາເສຕິ, ເນວ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ກາສາເຍ ຘຸຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ນຄ຺ໂຄ ວາ ໂອທາຕວຕ຺ໂຖ ວາ ເມຖຸນເສວນາທີຫິ ອສ຺ສມໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ກາສາຍໍ ນິວາເສຕິ, ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ໂຫຕິ.

ສເຈ ຄິຫິຠາວໍ ປຕ຺ຖຍມາໂນ ກາສາຍໍ ໂອວຏ຺ຏິກໍ ກຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎນ ວາ ອາກາເຣນ ຄິຫິນິວາສເນນ ນິວາເສຕິ ‘‘ໂສຠຕິ ນຸ ໂຂ ເມ ຄິຫິລິງ຺ຄໍ, ນ ໂສຠຕີ’’ຕິ ວີມໍສນຕ຺ຖໍ, ຣກ຺ຂຕິ ຕາວ. ‘‘ໂສຠຕີ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປນ ປຸນ ລິງ຺ຄໍ ສາທິຍນ຺ໂຕ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ໂຫຕິ. ໂອທາຕໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ວີມໍສນສມ຺ປຏິຈ຺ຉເນສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສເຈ ປນ ນິວຕ຺ຖກາສາວສ຺ສ ອຸປຣິ ໂອທາຕໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ວີມໍສຕິ ວາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕິ ວາ, ຣກ຺ຂຕິເຍວ. ຠິກ຺ຂຸນິຍາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສາປິ ຄິຫິຠາວໍ ປຕ຺ຖຍມານາ ສເຈ ກາສາຍໍ ຄິຫິນິວາສນໍ ນິວາເສຕິ ‘‘ໂສຠຕິ ນຸ ໂຂ ເມ ຄິຫິລິງ຺ຄໍ, ນ ໂສຠຕີ’’ຕິ ວີມໍສນຕ຺ຖໍ, ຣກ຺ຂຕິເຍວ. ສເຈ ‘‘ໂສຠຕີ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕິ, ນ ຣກ຺ຂຕິ. ໂອທາຕໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ວີມໍສນສມ຺ປຏິຈ຺ຉເນສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ນິວຕ຺ຖກາສາຍສ຺ສ ປນ ອຸປຣິ ໂອທາຕໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ວີມໍສຕຸ ວາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕຸ ວາ, ຣກ຺ຂຕິເຍວ.

ສເຈ ໂກຈິ ວຸຑ຺ຒປພ຺ພຊິໂຕ ວສ຺ສານິ ອຄເຓຕ຺ວາ ປາຬິຍມ຺ປິ ອຏ຺ຐຕ຺ວາ ເອກປສ຺ເສນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫາເປຬາທີສຸ ກຏຈ຺ຉຸນາ ອຸກ຺ຂິຕ຺ເຕ ຠຕ຺ຕປິຓ຺ເຑ ປຕ຺ຕໍ ອຸປນາເມຕ຺ວາ ເສໂນ ວິຍ ມໍສເປສິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ນ ໂຫຕິ, ຠິກ຺ຂຸວສ຺ສານິ ປນ ຄເຓຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ໂຫຕິ. ສຍໍ ສາມເຓໂຣວ ສາມເຓຣປຏິປາຏິຍາ ກູຏວສ຺ສານິ ຄເຓຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ນ ໂຫຕິ. ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂຸປຏິປາຏິຍາ ກູຏວສ຺ສານິ ຄເຓຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຠຓ຺ຑຄ຺ເຆນ ກາເຣຕພ຺ໂພ.

໑໓໙. ຕິຕ຺ຖິຍປກ຺ກນ຺ຕໂກຕິ ຕິຕ຺ຖິເຍສຸ ປກ຺ກນ຺ໂຕ ປວິຏ຺ໂຐຕິ ຕິຕ຺ຖິຍປກ຺ກນ຺ຕໂກ, ໂສປິ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ – ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ຕິຕ຺ຖິໂຍ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສລິງ຺ເຄເນວ ເຕສໍ ອຸປສ຺ສຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ປທວາເຣ ປທວາເຣ ທຸກ຺ກຏໍ, ເຕສໍ ລິງ຺ເຄ ອາທິນ຺ນມຕ຺ເຕ ຕິຕ຺ຖິຍປກ຺ກນ຺ຕໂກ ໂຫຕິ. ໂຍປິ ສຍເມວ ‘‘ຕິຕ຺ຖິໂຍ ຠວິສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ກຸສຈີຣາທີນິ ນິວາເສຕິ, ຕິຕ຺ຖິຍປກ຺ກນ຺ຕໂກ ໂຫຕິເຍວ. ໂຍ ປນ ນຄ຺ໂຄ ນຫາຍນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ໂສຠຕິ ເມ ອາຊີວກຠາໂວ, ອາຊີວໂກ ຠວິສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ກາສາຍານິ ອນາທາຍ ນຄ຺ໂຄ ອາຊີວການໍ ອຸປສ຺ສຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ປທວາເຣ ປທວາເຣ ທຸກ຺ກຏໍ. ສເຈ ປນສ຺ສ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ທຸກ຺ກຏານິ ເທເສຕ຺ວາ ມຸຈ຺ຈຕິ. ເຕສໍ ອຸປສ຺ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ເຕຫິ ວາ ໂອວທິໂຕ ອຕ຺ຕນາ ວາ ‘‘ອິເມສໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ອຕິທຸກ຺ຂາ’’ຕິ ທິສ຺ວາ ນິວຕ຺ຕນ຺ໂຕປິ ມຸຈ຺ຈຕິເຍວ. ສເຈ ປນ ‘‘ກິໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ອຸກ຺ກຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ເກສມສ຺ສຸລຸຎ຺ຈນາທີນີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ເອກເກສມ຺ປິ ລຸຎ຺ຈາເປຕິ, ອຸກ຺ກຸຏິກປ຺ປຘານາທີນິ ວາ ວຕ຺ຕານິ ອາທິຍຕິ, ໂມຣປິຎ຺ຉາທີນິ ວາ ນິວາເສຕິ, ເຕສໍ ລິງ຺ຄໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ‘‘ອຍໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ເສຏ຺ຐາ’’ຕິ ເສຏ຺ຐຠາວໍ ວາ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ, ນ ມຸຈ຺ຈຕິ, ຕິຕ຺ຖິຍປກ຺ກນ຺ຕໂກ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ‘‘ໂສຠຕິ ນຸ ໂຂ ເມ ຕິຕ຺ຖິຍປພ຺ພຊ຺ຊາ, ນນຸ ໂຂ ໂສຠຕີ’’ຕິ ວີມໍສນຕ຺ຖໍ ກຸສຈີຣາທີນິ ວາ ນິວາເສຕິ, ຊຏໍ ວາ ພນ຺ຘຕິ, ຂາຣິກາຊໍ ວາ ອາທິຍຕິ, ຍາວ ນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕິ ລທ຺ຘິໍ, ຕາວ ຣກ຺ຂຕິ, ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕມຕ຺ເຕ ຕິຕ຺ຖິຍປກ຺ກນ຺ຕໂກ ໂຫຕິ. ອຈ຺ຉິນ຺ນຈີວໂຣ ປນ ກຸສຈີຣາທີນິ ນິວາເສນ຺ໂຕ ຣາຊຠຍາທີຫິ ວາ ຕິຕ຺ຖິຍລິງ຺ຄໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ລທ຺ຘິຍາ ອຠາເວນ ເນວ ຕິຕ຺ຖິຍປກ຺ກນ຺ຕໂກ ໂຫຕິ. ‘‘ອຍຎ຺ຈ ຕິຕ຺ຖິຍປກ຺ກນ຺ຕໂກ ນາມ ອຸປສມ຺ປນ຺ນຠິກ຺ຂຸນາ ກຖິໂຕ, ຕສ຺ມາ ສາມເຓໂຣ ສລິງ຺ເຄນ ຕິຕ຺ຖິຍາຍຕນໍ ຄໂຕປິ ປຸນ ປພ຺ພຊ຺ຊຎ຺ຈ ອຸປສມ຺ປທຎ຺ຈ ລຠຕີ’’ຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຸຣິໂມ ປນ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນນ ກຖິໂຕ, ຕສ຺ມາ ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ກູຏວສ຺ສໍ ຄເຓນ຺ໂຕປິ ອສ຺ສມໂຓ ນ ໂຫຕິ. ລິງ຺ເຄ ສອຸສ຺ສາໂຫ ປາຣາຊິກໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸວສ຺ສາທີນິ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕປິ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ນ ໂຫຕິ.

໑໔໐. ຕິຣຈ຺ຉານຄໂຕຕິ ນາໂຄ ວາ ໂຫຕຸ ສຸປຓ຺ຓມາຓວກາທີນໍ ວາ ອຎ຺ຎຕໂຣ ອນ຺ຕມໂສ ສກ຺ກໍ ເທວຣາຊານໍ ອຸປາທາຍ ໂຍ ໂກຈິ ອມນຸສ຺ສຊາຕິໂຍ, ສພ຺ໂພວ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ‘‘ຕິຣຈ຺ຉານຄໂຕ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂສ ຈ ເນວ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ, ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນປິ ນາເສຕພ຺ໂພ.

໑໔໑. ມາຕຸຆາຕກາທີສຸ ປນ ເຍນ ມນຸສ຺ສິຕ຺ຖິຠູຕາ ຊນິກາ ມາຕາ ສຍມ຺ປິ ມນຸສ຺ສຊາຕິເກເນວ ສຠາ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ຊີວິຕາ ໂວໂຣປິຕາ, ອຍໍ ອານນ຺ຕຣິເຍນ ມາຕຸຆາຕກກມ຺ເມນ ມາຕຸຆາຕໂກ. ເອຕສ຺ສ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຈ ອຸປສມ຺ປທາ ຈ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ. ເຍນ ປນ ມນຸສ຺ສິຕ຺ຖິຠູຕາປິ ອຊນິກາ ໂປສາວນິກາ ມາຕາ ວາ ຈູຬມາຕາ ວາ ຊນິກາປິ ວາ ນ ມນຸສ຺ສິຕ຺ຖິຠູຕາ ມາຕາ ຆາຕິຕາ, ຕສ຺ສ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ນ ວາຣິຕາ, ນ ຈ ອານນ຺ຕຣິໂກ ໂຫຕິ. ເຍນ ສຍໍ ຕິຣຈ຺ຉານຠູເຕນ ມນຸສ຺ສິຕ຺ຖິຠູຕາ ມາຕາ ຆາຕິຕາ, ໂສປິ ອານນ຺ຕຣິໂກ ນ ໂຫຕິ, ຕິຣຈ຺ຉານຄຕຕ຺ຕາ ປນສ຺ສ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ. ປິຕຸຆາຕເກປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສເຈປິ ຫິ ເວສິຍາ ປຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ‘‘ອຍໍ ເມ ປິຕາ’’ຕິ ນ ຊານາຕິ, ຍສ຺ສ ສມ຺ຠເວນ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ໂສ ເຈ ອເນນ ຆາຕິໂຕ, ປິຕຸຆາຕໂກຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອານນ຺ຕຣິຍຎ຺ຈ ຜຸສຕິ.

ອຣຫນ຺ຕຆາຕໂກປິ ມນຸສ຺ສອຣຫນ຺ຕວເສເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ມນຸສ຺ສຊາຕິຍຎ຺ຫິ ອນ຺ຕມໂສ ອປພ຺ພຊິຕມ຺ປິ ຂີຓາສວໍ ທາຣກໍ ວາ ທາຣິກໍ ວາ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປນ຺ໂຕ ອຣຫນ຺ຕຆາຕໂກວ ໂຫຕິ, ອານນ຺ຕຣິຍຎ຺ຈ ຜຸສຕິ, ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຈສ຺ສ ວາຣິຕາ. ອມນຸສ຺ສຊາຕິກໍ ປນ ອຣຫນ຺ຕໍ ມນຸສ຺ສຊາຕິກໍ ວາ ອວເສສໍ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລໍ ຆາເຕຕ຺ວາ ອານນ຺ຕຣິໂກ ນ ໂຫຕິ, ປພ຺ພຊ຺ຊາປິສ຺ສ ນ ວາຣິຕາ, ກມ຺ມໍ ປນ ພລວໍ ໂຫຕິ. ຕິຣຈ຺ຉາໂນ ມນຸສ຺ສອຣຫນ຺ຕມ຺ປິ ຆາເຕຕ຺ວາ ອານນ຺ຕຣິໂກ ນ ໂຫຕິ, ກມ຺ມໍ ປນ ຠາຣິຍນ຺ຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ໂຍ ປນ ເທວທຕ຺ໂຕ ວິຍ ທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ເຕນ ວຘກຈິຕ຺ເຕນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຊີວມານກສຣີເຣ ຂຸທ຺ທກມກ຺ຂິກາຍ ປິວນມຕ຺ຕມ຺ປິ ໂລຫິຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ອຍໍ ໂລຫິຕຸປ຺ປາທໂກ ນາມ. ເອຕສ຺ສ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຈ ອຸປສມ຺ປທາ ຈ ວາຣິຕາ. ໂຍ ປນ ໂຣຄວູປສມຕ຺ຖໍ ຊີວໂກ ວິຍ ສຕ຺ເຖນ ຜາເລຕ຺ວາ ປູຕິມໍສໂລຫິຕໍ ຫຣິຕ຺ວາ ຜາສຸກໍ ກໂຣຕິ, ພຫຸໍ ໂສ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕີຕິ.

ໂຍ ເທວທຕ຺ໂຕ ວິຍ ສາສນໍ ອຸທ຺ຘມ຺ມໍ ອຸພ຺ພິນຍໍ ກຕ຺ວາ ຈຕຸນ຺ນໍ ກມ຺ມານໍ ອຎ຺ຎຕຣວເສນ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທຕິ, ອຍໍ ສງ຺ຆເຠທໂກ ນາມ. ເອຕສ຺ສ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຈ ອຸປສມ຺ປທາ ຈ ວາຣິຕາ.

ໂຍ ປນ ປກຕຕ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ຕິຓ຺ຓໍ ມຄ຺ຄານໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ທູເສຕິ, ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸນີທູສໂກ ນາມ. ເອຕສ຺ສ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຈ ອຸປສມ຺ປທາ ຈ ວາຣິຕາ. ໂຍ ປນ ກາຍສໍສຄ຺ເຄນ ສີລວິນາສໍ ປາເປຕິ, ຕສ຺ສ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຈ ອຸປສມ຺ປທາ ຈ ນ ວາຣິຕາ. ພລກ຺ກາເຣນ ໂອທາຕວຕ຺ຖວສນໍ ກຕ຺ວາ ອນິຈ຺ຉມານໍເຍວ ທູເສນ຺ໂຕປິ ຠິກ຺ຂຸນີທູສໂກເຍວ, ພລກ຺ກາເຣນ ປນ ໂອທາຕວຕ຺ຖວສນໍ ກຕ຺ວາ ອິຈ຺ຉມານໍ ທູເສນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸນີທູສໂກ ນ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ຄິຫິຠາເວ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ ຕມຕ຺ເຕເຍວ ສາ ອຠິກ຺ຂຸນີ ໂຫຕິ. ສກິໍສີລວິປນ຺ນໍ ປຈ຺ຉາ ທູເສນ຺ໂຕ ສິກ຺ຂມານສາມເຓຣີສຸ ຈ ວິປ຺ປຏິປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ເນວ ຠິກ຺ຂຸນີທູສໂກ ໂຫຕິ, ປພ຺ພຊ຺ຊມ຺ປິ ອຸປສມ຺ປທມ຺ປິ ລຠຕິ. ອິຕິ ອິເມ ເອກາທສ ອຠພ຺ພປຸຄ຺ຄລາ ເວທິຕພ຺ພາ.

໑໔໒. ອູນວີສຕິວສ຺ສສ຺ສ ປນ ອຸປສມ຺ປທາເຍວ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ, ນ ປພ຺ພຊ຺ຊາ, ຕສ຺ມາ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຣິປຸຓ຺ຓວີສຕິວສ຺ໂສ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພ. ຄພ຺ຠວີໂສປິ ຫິ ປຣິປຸຓ຺ຓວີສຕິວສ຺ໂສຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຍຖາຫ ຠຄວາ –

‘‘ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ປຐມໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ປຐມໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ປາຕຸຠູຕໍ, ຕທຸປາທາຍ ສາວສ຺ສ ຊາຕິ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄພ຺ຠວີສໍ ອຸປສມ຺ປາເທຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໑໒໔).

ຕຕ຺ຖ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໔໐໔) ໂຍ ທ຺ວາທສ ມາເສ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ວສິຕ຺ວາ ມຫາປວາຣຓາຍ ຊາໂຕ, ໂສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ເອກູນວີສຕິເມ ວສ຺ເສ ມຫາປວາຣຓາ, ຕໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ປາຏິປເທ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພ. ເອເຕນຸປາເຍນ ຫາຍນວຑ຺ຒນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ໂປຣາຓກຕ຺ເຖຣາ ປນ ເອກູນວີສຕິວສ຺ສໍ ສາມເຓຣໍ ນິກ຺ຂມນີຍປຸຓ຺ຓມາສິໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ປາຏິປທທິວເສ ອຸປສມ຺ປາເທນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ? ເອກສ຺ມິໍ ວສ຺ເສ ຉ ຈາຕຸທ຺ທສິກອຸໂປສຖາ ໂຫນ຺ຕິ, ອິຕິ ວີສຕິຍາ ວສ຺ເສສຸ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາສາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ຣາຊາໂນ ຕຕິເຍ ຕຕິເຍ ຄສ຺ເສ ວສ຺ສໍ ອຸກ຺ກຑ຺ຒນ຺ຕິ, ອິຕິ ອຏ຺ຐາຣສວສ຺ເສສຸ ຉ ມາສາ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ຕໂຕ ອຸໂປສຖວເສນ ປຣິຫີເນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ອປເນຕ຺ວາ ທ຺ເວ ມາສາ ອວເສສາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ທ຺ເວ ມາເສ ຄເຫຕ຺ວາ ວີສຕິ ວສ຺ສານິ ປຣິປຸຓ຺ຓານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ນິກ຺ກງ຺ຂາ ຫຸຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມນີຍປຸຓ຺ຓມາສິໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ປາຏິປເທ ອຸປສມ຺ປາເທນ຺ຕິ.

ເອຕ຺ຖ ປນ ໂຍ ປວາເຣຕ຺ວາ ວີສຕິວສ຺ໂສ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ເອກູນວີສຕິວສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ໂຍ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ທ຺ວາທສ ມາເສ ວສິ, ໂສ ເອກວີສຕິວສ຺ໂສ ໂຫຕິ. ໂຍ ສຕ຺ຕ ມາເສ ວສິ, ໂສ ສຕ຺ຕມາສາຘິກວີສຕິວສ຺ໂສ. ຉມາສຊາໂຕ ປນ ນ ຊີວຕິ, ອູນວີສຕິວສ຺ສໍ ປນ ‘‘ປຣິປຸຓ຺ຓວີສຕິວສ຺ໂສ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ອຸປສມ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປນ ອນຸປສມ຺ປນ຺ໂນວ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ໂສ ທສວສ຺ສຈ຺ຈເຍນ ອຎ຺ຎໍ ອຸປສມ຺ປາເທຕິ, ຕຎ຺ເຈ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຄໂຓ ປູຣຕິ, ສູປສມ຺ປນ຺ໂນ. ໂສປິ ຈ ຍາວ ນ ຊານາຕິ, ຕາວສ຺ສ ເນວ ສຄ຺ຄນ຺ຕຣາໂຍ ນ ໂມກ຺ຂນ຺ຕຣາໂຍ, ຎຕ຺ວາ ປນ ປຸນ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ.

໑໔໓. ອິຕິ ອິເມຫິ ປພ຺ພຊ຺ຊາໂທເສຫິ ວິຣຫິໂຕປິ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນນຸຎ຺ຎາໂຕ ມາຕາປິຕູຫິ ປຸຕ຺ໂຕ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໐໕) ວຈນໂຕ ມາຕາປິຕູຫິ ອນນຸຎ຺ຎາໂຕ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໐໕) ມາຕາປິຕູຫີຕິ ຊນເກ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສເຈ ທ຺ເວປິ ອຕ຺ຖິ, ທ຺ເວປິ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພາ. ສເຈ ປິຕາ ມໂຕ ໂຫຕິ ມາຕາ ວາ, ໂຍ ຊີວຕິ, ໂສ ອາປຸຈ຺ຉິ ຕພ຺ໂພ, ປພ຺ພຊິຕາປິ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພາວ. ອາປຸຈ຺ຉນ຺ເຕນ ສຍໍ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ອຎ຺ໂຎ ວາ ເປເສຕພ຺ໂພ. ໂສ ເອວ ວາ ເປເສຕພ຺ໂພ ‘‘ຄຈ຺ຉ ມາຕາປິຕໂຣ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເອຫີ’’ຕິ. ສເຈ ‘‘ອນຸຎ຺ຎາໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ວທຕິ, ສທ຺ທຫນ຺ເຕນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ປິຕາ ສຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ປຸຕ຺ຕມ຺ປິ ປພ຺ພາເຊຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ມາຕຣໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຕຸ. ມາຕາ ວາ ຘີຕຣໍ ປພ຺ພາເຊຕຸກາມາ ປິຕຣໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ປພ຺ພາເຊຕຸ. ປິຕາ ປຸຕ຺ຕທາເຣນ ອນຕ຺ຖິໂກ ປລາຍິ, ມາຕາ ‘‘ອິມໍ ປພ຺ພເຊຖາ’’ຕິ ປຸຕ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ເທຕິ, ‘‘ປິຕາສ຺ສ ກຸຫິ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຈິຕ຺ຕເກຬິໍ ກີຬິຕຸໍ ປລາໂຕ’’ຕິ ວທຕິ, ຕໍ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມາຕາ ເກນຈິ ປຸຣິເສນ ສທ຺ຘິໍ ປລາຕາ ໂຫຕິ, ປິຕາ ປນ ‘‘ປພ຺ພາເຊຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ປິຕາ ວິປ຺ປວຸຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ມາຕາ ປຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປພ຺ພາເຊຖາ’’ຕິ ອນຸຊານາຕິ, ‘‘ປິຕາສ຺ສ ກຸຫິ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກິໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປິຕຣາ, ອຫໍ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວທຕິ, ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ມາຕາປິຕໂຣ ມຕາ, ທາຣໂກ ຈູຬມາຕາທີນໍ ສນ຺ຕິເກ ສໍວທ຺ໂຘ, ຕສ຺ມິໍ ປພ຺ພາຊິຍມາເນ ຎາຕກາ ກລຫໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕິ ຂິຍ຺ຍນ຺ຕິ ວາ, ຕສ຺ມາ ວິວາທຸປຈ຺ເຉທນຕ຺ຖໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ, ອນາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊນ຺ຕສ຺ສ ປນ ອາປຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖິ. ທຫຣກາເລ ຄເຫຕ຺ວາ ໂປສກາ ມາຕາປິຕໂຣ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ປຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ນິສ຺ສາຍ ຊີວຕິ, ນ ມາຕາປິຕໂຣ. ສເຈປິ ຣາຊາ ໂຫຕິ, ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ມາຕາປິຕູຫິ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປຸນ ວິພ຺ຠມຕິ, ສເຈປິ ສຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວິພ຺ຠມຕິ, ອາຄຕາຄຕກາເລ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ສເຈປິ ເອວໍ ວທນ຺ຕິ ‘‘ອຍໍ ວິພ຺ຠມິຕ຺ວາ ເຄຫໍ ອາຄໂຕ, ອມ຺ຫາກໍ ກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕິ, ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ວຕ຺ຕໍ ນ ປູເຣຕິ, ນຕ຺ຖິ ອິມສ຺ສ ອາປຸຈ຺ຉນກິຈ຺ຈໍ, ອາຄຕາຄຕໍ ນໍ ປພ຺ພາເຊຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ, ເອວໍ ນິສ຺ສຏ຺ຐໍ ປຸນ ອນາປຸຈ຺ຉາປິ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ໂຍປິ ທຫຣກາເລເຍວ ‘‘ອຍໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ທິນ຺ໂນ, ຍທາ ອິຈ຺ຉຖ, ຕທາ ປພ຺ພາເຊຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ເອວໍ ທິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂສປິ ອາຄຕາຄໂຕ ປຸນ ອນາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ຍໍ ປນ ທຫຣກາເລເຍວ ‘‘ອິມໍ, ຠນ຺ເຕ, ປພ຺ພາເຊຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ອນຸຊານິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ວຸຑ຺ຒິປ຺ປຕ຺ຕກາເລ ນານຸຊານນ຺ຕິ, ອຍໍ ນ ອນາປຸຈ຺ຉາ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ເອໂກ ມາຕາປິຕູຫິ ສທ຺ຘິໍ ຠຓ຺ຑິຕ຺ວາ ‘‘ປພ຺ພາເຊຖ ມ’’ນ຺ຕິ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ‘‘ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເອຫີ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ນາຫໍ ຄຈ຺ຉາມິ, ສເຈ ມໍ ນ ປພ຺ພາເຊຖ, ວິຫາຣໍ ວາ ຌາເປມິ, ສຕ຺ເຖນ ວາ ຕຸມ຺ເຫ ປຫຣາມິ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຎາຕການໍ ວາ ອຸປຏ຺ຐາການໍ ວາ ອາຣາມຈ຺ເຉທນາທີຫິ ອນຕ຺ຖໍ ອຸປ຺ປາເທມິ, ຣຸກ຺ຂາ ວາ ປຕິຕ຺ວາ ມຣາມິ, ໂຈຣມຊ຺ຌໍ ວາ ປວິສາມິ, ເທສນ຺ຕຣໍ ວາ ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ວທຕິ, ຕໍ ຕສ຺ເສວ ຣກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກສ຺ມາ ອມ຺ຫາກໍ ປຸຕ຺ຕໍ ປພ຺ພາຊຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ຣກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ນໍ ປພ຺ພາຊຍິມ຺ຫ, ປຎ຺ຎາຍຖ ຕຸມ຺ເຫ ປຸຕ຺ເຕນາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ‘‘ຣຸກ຺ຂາ ປຕິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ປນ ຫຕ຺ຖປາເທ ມຸຎ຺ຈນ຺ຕໍ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ.

ເອໂກ ວິເທສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈຕິ, ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເຈ ຄໂຕ, ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ໂນ ເຈ, ທຫຣຠິກ຺ຂຸໍ ເປເສຕ຺ວາ ອາປຸຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ອຕິທູຣຎ຺ເຈ ໂຫຕິ, ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາປິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ເປເສຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສເຈ ທູຣໍ ໂຫຕິ, ມຄ຺ໂຄ ຈ ມຫາກນ຺ຕາໂຣ, ‘ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’ຕິ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ສເຈ ປນ ມາຕາປິຕູນໍ ພຫູ ປຸຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວຎ຺ຈ ວທນ຺ຕິ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເອເຕສໍ ທາຣການໍ ຍໍ ອິຈ຺ຉຖ, ຕໍ ປພ຺ພາເຊຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ, ທາຣເກ ວີມໍສິຕ຺ວາ ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ໂສ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ສເຈປິ ສກເລນ ກຸເລນ ວາ ຄາເມນ ວາ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ ໂຫຕິ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິມສ຺ມິໍ ກຸເລ ວາ ຄາເມ ວາ ຍໍ ອິຈ຺ຉຖ, ຕໍ ປພ຺ພາເຊຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ, ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ໂສ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພຕິ.

໑໔໔. ເອວໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໔) ປພ຺ພຊ຺ຊາໂທສວິຣຫິຕໍ ມາຕາປິຕູຫິ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ ປພ຺ພາເຊນ຺ເຕນປິ ຈ ສເຈ ອຈ຺ຉິນ຺ນເກໂສ ໂຫຕິ, ເອກສີມາຍຎ຺ຈ ອຎ຺ເຎປິ ຠິກ຺ຂູ ອຕ຺ຖິ, ເກສຈ຺ເຉທນຕ຺ຖາຍ ຠຓ຺ຑຸກມ຺ມໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ອາປຸຈ຺ຉນວິຘິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໙໘) – ສີມາປຣິຍາປນ຺ເນ ຠິກ຺ຂູ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊາເປກ຺ຂໍ ຕຕ຺ຖ ເນຕ຺ວາ ‘‘ສງ຺ຆໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິມສ຺ສ ທາຣກສ຺ສ ຠຓ຺ຑຸກມ຺ມໍ ອາປຸຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ສກິໍ ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ອິມສ຺ສ ທາຣກສ຺ສ ຠຓ຺ຑຸກມ຺ມໍ ອາປຸຈ຺ຉາມີ’’ຕິປິ ‘‘ອິມສ຺ສ ສມຓກຣຓໍ ອາປຸຈ຺ຉາມີ’’ຕິປິ ‘‘ອຍໍ ສມໂຓ ໂຫຕຸກາໂມ’’ຕິປິ ‘‘ອຍໍ ປພ຺ພຊິຕຸກາໂມ’’ຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ສເຈ ສຠາຄຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ, ທສ ວາ ວີສຕິ ວາ ຕິໍສໍ ວາ ຠິກ຺ຂູ ວສນ຺ຕີຕິ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເຕສໍ ຐິໂຕກາສໍ ວາ ນິສິນ຺ໂນກາສໍ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ປຸຣິມນເຍເນວ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ປພ຺ພຊ຺ຊາເປກ຺ຂໍ ວິນາວ ທຫຣຠິກ຺ຂູ ວາ ສາມເຓເຣ ວາ ເປເສຕ຺ວາປິ ‘‘ເອໂກ, ຠນ຺ເຕ, ປພ຺ພຊ຺ຊາເປກ຺ໂຂ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ຠຓ຺ຑຸກມ຺ມໍ ອາປຸຈ຺ຉາມາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອາປຸຈ຺ຉາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ເກຈິ ຠິກ຺ຂູ ເສນາສນໍ ວາ ຄຸມ຺ພາທີນິ ວາ ປວິສິຕ຺ວາ ນິທ຺ທາຍນ຺ຕິ ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕິ, ອາປຸຈ຺ຉກາ ຈ ປຣິເຍສນ຺ຕາປິ ອທິສ຺ວາ ‘‘ສພ຺ເພ ອາປຸຈ຺ຉິຕາ ອມ຺ເຫຫີ’’ຕິ ສຎ຺ຎິໂນ ໂຫນ຺ຕິ, ປພ຺ພຊ຺ຊາ ນາມ ລຫຸກກມ຺ມໍ, ຕສ຺ມາ ປພ຺ພຊິໂຕ ສຸປພ຺ພຊິໂຕ, ປພ຺ພາເຊນ຺ຕສ຺ສປິ ອນາປຕ຺ຕິ.

ສເຈ ປນ ວິຫາໂຣ ມຫາ ໂຫຕິ ອເນກຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສາວາໂສ, ສພ຺ເພ ຠິກ຺ຂູ ສນ຺ນິປາຕາເປຕຸມ຺ປິ ທຸກ຺ກຣໍ, ປເຄວ ປຏິປາຏິຍາ ອາປຸຈ຺ຉິຕຸໍ, ຂຓ຺ຑສີມາຍ ວາ ຐຕ຺ວາ ນທີສມຸທ຺ທາທີນິ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ໂຍ ປນ ນວມຸຓ຺ໂຑ ວາ ໂຫຕິ ວິພ຺ຠນ຺ຕໂກ ວາ ນິຄຓ຺ຐາທີສຸ ອຎ຺ຎຕໂຣ ວາ ທ຺ວງ຺ຄຸລເກໂສ ວາ ອູນທ຺ວງ຺ຄຸລເກໂສ ວາ, ຕສ຺ສ ເກສຈ຺ເຉທນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຠຓ຺ຑຸກມ຺ມໍ ອນາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາປິ ຕາທິສໍ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ທ຺ວງ຺ຄຸລາຕິຣິຕ຺ຕເກໂສ ປນ ໂຍ ໂຫຕິ ອນ຺ຕມໂສ ເອກສິຂາມຕ຺ຕຘໂຣປິ, ໂສ ຠຓ຺ຑຸກມ຺ມໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ.

໑໔໕. ເອວໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊນ຺ເຕນ ຈ ປຣິປຸຓ຺ຓປຕ຺ຕຈີວໂຣວ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ສເຈ ຕສ຺ສ ນຕ຺ຖິ, ຍາຈິຕເກນປິ ປຕ຺ຕຈີວເຣນ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ສຠາຄຏ຺ຐາເນ ວິສ຺ສາເສນ ຄເຫຕ຺ວາປິ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໑໘) ປນ ອປກ຺ກໍ ປຕ຺ຕໍ ຈີວຣູປຄານິ ຈ ວຕ຺ຖານິ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄໂຕ ໂຫຕິ, ຍາວ ປຕ຺ໂຕ ປຈ຺ຈຕິ, ຈີວຣານິ ຈ ກຣີຍນ຺ຕິ, ຕາວ ວິຫາເຣ ວສນ຺ຕສ຺ສ ອນາມຏ຺ຐປິຓ຺ຑປາຕໍ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຖາລເກສຸ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ສາມເຓຣຠາຄສມໂກ ອາມິສຠາໂຄ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫ ປນ ສລາກຠຕ຺ຕອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕນິມນ຺ຕນາທີນິ ຈ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕມ຺ປິ ສາມເຓຣຠາຄສໂມ ເຕລຕຓ຺ຑຸລມຘຸຜາຓິຕາທິເຠສຊ຺ຊຠາໂຄ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ຄິລາໂນ ໂຫຕິ, ເຠສຊ຺ຊມສ຺ສ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ສາມເຓຣສ຺ສ ວິຍ ສພ຺ພໍ ປຏິຊຄ຺ຄນກມ຺ມໍ. ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ຂໍ ປນ ຍາຈິຕເກນ ປຕ຺ຕຈີວເຣນ ອຸປສມ຺ປາເທຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍາຈິຕເກນ ປຕ຺ຕຈີວເຣນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພ, ໂຍ ອຸປສມ຺ປາເທຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໑໘) ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ໂສ ປຣິປຸຓ຺ຓປຕ຺ຕຈີວໂຣເຍວ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພ. ສເຈ ຕສ຺ສ ນຕ຺ຖິ, ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍາ ຈສ຺ສ ທາຕຸກາມາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຎ຺ເຎ ວາ ຠິກ຺ຂູ ນິຣເປກ຺ເຂຫິ ນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐານຸປຄໍ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ທາຕພ຺ພໍ. ຍາຈິຕເກນ ປນ ປຕ຺ເຕນ ວາ ຈີວເຣນ ວາ ອຸປສມ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ເສວ ອາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ກມ຺ມໍ ປນ ນ ກຸປ຺ປຕິ.

໑໔໖. ປຣິປຸຓ຺ຓປຕ຺ຕຈີວຣໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໔) ປພ຺ພາເຊນ຺ເຕນປິ ສເຈ ໂອກາໂສ ໂຫຕິ, ສຍໍ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ສເຈ ອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາທີຫິ ພ຺ຍາວໂຏ ໂຫຕິ, ໂອກາສໍ ນ ລຠຕິ, ເອໂກ ທຫຣຠິກ຺ຂຸ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ເອຕໍ ປພ຺ພາເຊຫີ’’ຕິ. ອວຸຕ຺ໂຕປິ ເຈ ທຫຣຠິກ຺ຂຸ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປພ຺ພາເຊຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ທຫຣຠິກ຺ຂຸ ນຕ຺ຖິ, ສາມເຓໂຣປິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ເອຕໍ ຂຓ຺ຑສີມໍ ເນຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ເອຫີ’’ຕິ. ສຣຓານິ ປນ ສຍໍ ທາຕພ຺ພານິ. ເອວໍ ຠິກ຺ຂຸນາວ ປພ຺ພາຊິໂຕ ໂຫຕິ. ປຸຣິສຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂຸໂຕ ອຎ຺ໂຎ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ນ ລຠຕິ, ມາຕຸຄາມໍ ຠິກ຺ຂຸນີໂຕ ອຎ຺ໂຎ, ສາມເຓໂຣ ປນ ສາມເຓຣີ ວາ ອາຓຕ຺ຕິຍາ ກາສາຍານິ ທາຕຸໍ ລຠນ຺ຕິ, ເກໂສໂຣປນໍ ເຍນ ເກນຈິ ກຕໍ ສຸກຕໍ.

ສເຈ ປນ ຠພ຺ພຣູໂປ ໂຫຕິ ສເຫຕຸໂກ ຎາໂຕ ຍສສ຺ສີ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ, ໂອກາສໍ ກຕ຺ວາປິ ສຍເມວ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ, ‘‘ມຕ຺ຕິກາມຸຏ຺ຐິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນຫາຍິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ຈ ນ ປນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ໂພ. ປພ຺ພຊິຕຸກາມານຎ຺ຫິ ປຐມໍ ພລວອຸສ຺ສາໂຫ ໂຫຕິ, ປຈ຺ຉາ ປນ ກາສາຍານິ ຈ ເກສຫຣຓສຕ຺ຖກຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ ອຸຕ຺ຣສນ຺ຕິ, ເອຕ຺ໂຕເຍວ ປລາຍນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສຍເມວ ນຫານຕິຕ຺ຖໍ ເນຕ຺ວາ ສເຈ ນາຕິທຫໂຣ, ‘‘ນຫາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ເກສາ ປນສ຺ສ ສຍເມວ ມຕ຺ຕິກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຘວິຕພ຺ພາ. ທຫຣກຸມາຣໂກ ປນ ສຍໍ ອຸທກໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ໂຄມຍມຕ຺ຕິກາຫິ ຆໍສິຕ຺ວາ ນຫາເປຕພ຺ໂພ. ສເຈປິສ຺ສ ກຈ຺ຉຸ ວາ ປິຬກາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ, ຍຖາ ມາຕາ ປຸຕ຺ຕໍ ນ ຊິຄຸຈ຺ຉຕິ, ເອວເມວໍ ອຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ເຕນ ສາຘຸກໍ ຫຕ຺ຖປາທໂຕ ຈ ສີສໂຕ ຈ ປຏ຺ຐາຍ ຆໍສິຕ຺ວາ ຆໍສິຕ຺ວາ ນຫາເປຕພ຺ໂພ. ກສ຺ມາ? ເອຕ຺ຕເກນ ຫິ ອຸປກາເຣນ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາເຍສຸ ຈ ສາສເນ ຈ ພລວສິເນຫາ ຕິພ຺ພຄາຣວາ ອນິວຕ຺ຕິຘມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອນຠິຣຕິໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ເຖຣຠາວໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ກຕຎ຺ຎຸກຕເວທິໂນ ໂຫນ຺ຕິ.

ເອວໍ ນຫາປນກາເລ ປນ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອໂຣປນກາເລ ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ຎາໂຕ ຍສສ຺ສີ, ອິທານິ ມຍໍ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ປຈ຺ຈເຍຫິ ນ ກິລມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ອຎ຺ຎາປິ ອນິຍ຺ຍານິກກຖາ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ, ອຖ ຂ຺ວສ຺ສ ‘‘ອາວຸໂສ, ສຸຏ຺ຐຸ ອຸປຘາເຣຫິ, ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕຈປຎ຺ຈກກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ອາຈິກ຺ຂນ຺ເຕນ ຈ ວຓ຺ຓສຓ຺ຐານຄນ຺ຘາສໂຍກາສວເສນ ອສຸຈິເຊຄຸຈ຺ຉປຏິກ຺ກູລຠາວໍ ນິຊ຺ຊີວນິສ຺ສຕ຺ຕຠາວໍ ວາ ປາກຏໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຫິ ໂສ ປຸພ຺ເພ ມທ຺ທິຕສງ຺ຂາໂຣ ໂຫຕິ ຠາວິຕຠາວໂນ ກຓ຺ຏກເວຘາເປກ຺ໂຂ ວິຍ ປຣິປກ຺ກຄຓ຺ໂຑ ສູຣິຍຸຄ຺ຄມນາເປກ຺ຂໍ ວິຍ ຈ ປຣິຓຕປທຸມໍ, ອຖສ຺ສ ອາຣທ຺ຘມຕ຺ເຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມນສິກາເຣ ອິນ຺ທາສນິ ວິຍ ປພ຺ພເຕ ກິເລສປພ຺ພເຕ ຈຸຓ຺ຓຍມານໍເຍວ ຎາຓໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ຂຸຣຄ຺ເຄເຍວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ. ເຍ ຫິ ເກຈິ ຂຸຣຄ຺ເຄ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕາ, ສພ຺ເພ ເຕ ເອວຣູປໍ ສວນໍ ລຠິຕ຺ວາ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕນ ອາຈຣິເຍນ ທິນ຺ນນຍໍ ນິສ຺ສາຍ, ໂນ ອນິສ຺ສາຍ. ຕສ຺ມາສ຺ສ ອາທິໂຕວ ເອວຣູປີ ກຖາ ກເຖຕພ຺ພາຕິ.

ເກເສສຸ ປນ ໂອໂຣປິເຕສຸ ຫລິທ຺ທິຈຸຓ຺ເຓນ ວາ ຄນ຺ຘຈຸຓ຺ເຓນ ວາ ສີສຎ຺ຈ ສຣີຣຎ຺ຈ ອຸພ຺ພຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຄິຫິຄນ຺ຘໍ ອປເນຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ສກິໍ ວາ ປຏິຄ຺ຄາຫາເປຕພ຺ໂພ. ອຖາປິສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ອທຕ຺ວາ ອາຈຣິໂຍ ວາ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ວາ ສຍເມວ ອຈ຺ຉາເທຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ອຎ຺ຎໍ ທຫຣໍ ວາ ສາມເຓຣໍ ວາ ອຸປາສກໍ ວາ ອາຓາເປຕິ ‘‘ອາວຸໂສ, ເອຕານິ ກາສາຍານິ ຄເຫຕ຺ວາ ເອຕໍ ອຈ຺ຉາເທຫີ’’ຕິ, ຕຎ຺ເຎວ ວາ ອາຓາເປຕິ ‘‘ເອຕານິ ຄເຫຕ຺ວາ ອຈ຺ຉາເທຫີ’’ຕິ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ວຏ຺ຏຕິ, ສພ຺ພໍ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາວ ທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ. ຍໍ ປນ ນິວາສນໍ ວາ ປາຣຸປນໍ ວາ ອນາຓຕ຺ຕິຍາ ນິວາເສຕິ ວາ ປາຣຸປຕິ ວາ, ຕໍ ອປເນຕ຺ວາ ປຸນ ທາຕພ຺ພໍ. ຠິກ຺ຂຸນາ ຫິ ສຫຕ຺ເຖນ ວາ ອາຓຕ຺ຕິຍາ ວາ ທິນ຺ນເມວ ກາສາຍໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອທິນ຺ນໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈປິ ຕສ຺ເສວ ສນ຺ຕກໍ ໂຫຕິ, ໂກ ປນ ວາໂທ ອຸປຊ຺ຌາຍມູລເກ.

໑໔໗. ເອວໍ ປນ ທິນ຺ນານິ ກາສາຍານິ ອຈ຺ຉາທາເປຕ຺ວາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ເຍ ຕຕ຺ຖ ສນ຺ນິປຕິຕາ ຠິກ຺ຂູ, ເຕສໍ ປາເທ ວນ຺ທາເປຕ຺ວາ ອຖ ສຣຓຄຫຓຕ຺ຖໍ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາເປຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ວເທຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ‘‘ຍມຫໍ ວທາມິ, ຕໍ ວເທຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ອຖສ຺ສ ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ວາ ອາຈຣິເຍນ ວາ ‘‘ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ສຣຓານິ ທາຕພ຺ພານິ ຍຖາວຸຕ຺ຕປຏິປາຏິຍາວ, ນ ອຸປ຺ປຏິປາຏິຍາ. ສເຈ ຫິ ເອກປທມ຺ປິ ເອກກ຺ຂຣມ຺ປິ ອຸປ຺ປຏິປາຏິຍາ ເທຕິ, ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍເຍວ ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ທຕ຺ວາ ປຸນ ອິຕເຣສຸ ເອເກກໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ເທຕິ, ອທິນ຺ນານິ ໂຫນ຺ຕິ ສຣຓານິ.

ອິມຎ຺ຈ ປນ ສຣຓຄມນຸປສມ຺ປທໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອນຸຎ຺ຎາຕອຸປສມ຺ປທາ ເອກໂຕສຸທ຺ຘິຍາ ວຏ຺ຏຕິ, ສາມເຓຣປພ຺ພຊ຺ຊາ ປນ ອຸຠໂຕສຸທ຺ຘິຍາວ ວຏ຺ຏຕິ, ໂນ ເອກໂຕສຸທ຺ຘິຍາ. ຕສ຺ມາ ອຸປສມ຺ປທາຍ ສເຈ ອາຈຣິໂຍ ຎຕ຺ຕິໂທສຎ຺ເຈວ ກມ຺ມວາຈາໂທສຎ຺ຈ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ສຸກຕໍ ໂຫຕິ. ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ປນ ອິມານິ ຕີຓິ ສຣຓານິ ພຸ-ກາຣ ຘ-ກາຣາທີນໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນານໍ ຐານກຣຓສມ຺ປທໍ ອຫາເປນ຺ເຕນ ອາຈຣິເຍນປິ ອນ຺ເຕວາສິເກນປິ ວຕ຺ຕພ຺ພານິ. ສເຈ ອາຈຣິໂຍ ວຕ຺ຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ອນ຺ເຕວາສິໂກ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອນ຺ເຕວາສິໂກ ວາ ສກ຺ໂກຕິ, ອາຈຣິໂຍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອຸໂຠປິ ວາ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ອຸໂຠປິ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ອິມານິ ຈ ປນ ທທມາເນນ ‘‘ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ເອວໍ ເອກສມ຺ພນ຺ຘານິ ອນຸນາສິກນ຺ຕານິ ວາ ກຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພານິ, ‘‘ພຸທ຺ຘມ ສຣຓມ ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ເອວໍ ວິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ມກາຣນ຺ຕານິ ວາ ກຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພານິ. ອນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ນາມໍ ສາເວຕ຺ວາ ‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິໂຕ ຍາວຊີວໍ ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ເອກຏ຺ຐກຖາຍມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ, ປາຬິຍມ຺ປິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ, ເຕສໍ ຣຸຈິມຕ຺ຕເມວ, ຕສ຺ມາ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ນ ຫິ ຕຖາ ອວທນ຺ຕສ຺ສ ສຣຓໍ ກຸປ຺ປຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ສາມເຓຣຠູມິຍໍ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ.

໑໔໘. ສເຈ ປເນສ ຄຕິມາ ໂຫຕິ ປຓ຺ຑິຕຊາຕິໂກ, ອຖສ຺ສ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ສິກ຺ຂາປທານິ ອຸທ຺ທິສິຕພ຺ພານິ. ກຖໍ? ຍຖາ ຠຄວຕາ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາມເຓຣານໍ ທສ ສິກ຺ຂາປທານິ, ເຕສຸ ຈ ສາມເຓເຣຫິ ສິກ຺ຂິຕຸໍ. ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓິ, ອທິນ຺ນາທານາ ເວຣມຓິ, ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍາ ເວຣມຓິ, ມຸສາວາທາ ເວຣມຓິ, ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ເວຣມຓິ, ວິກາລໂຠຊນາ ເວຣມຓິ, ນຈ຺ຈຄີຕວາທິຕ ວິສູກທສ຺ສນາ ເວຣມຓິ, ມາລາຄນ຺ຘ ວິເລປນ ຘາຣຓ ມຓ຺ຑນ ວິຠູສນຏ຺ຐານາ ເວຣມຓິ, ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນາ ເວຣມຓິ, ຊາຕຣູປຣຊຕປຏິຄ຺ຄຫຓາ ເວຣມຓີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໐໖).

ອນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຍາວຊີວໍ ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓິສິກ຺ຂາປທໍ ສມາທິຍາມີ’’ຕິ ເອວໍ ສຣຓທານໍ ວິຍ ສິກ຺ຂາປທທານມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ເນວ ປາຬິຍໍ, ນ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຍຖາປາຬິຍາວ ອຸທ຺ທິສິຕພ຺ພານິ. ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຫິ ສຣຓຄມເນເຫວ ສິທ຺ຘາ, ສິກ຺ຂາປທານິ ປນ ເກວລໍ ສິກ຺ຂາປທປູຣຓຕ຺ຖໍ ຊານິຕພ຺ພານິ, ຕສ຺ມາ ປາຬິຍາ ອາຄຕນເຍເນວ ອຸຄ຺ຄເຫຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕສ຺ສ ຍາຍ ກາຍຈິ ຠາສາຍ ອຕ຺ຖວເສນປິ ອາຈິກ຺ຂິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍາວ ປນ ອຕ຺ຕນາ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພສິກ຺ຂາປທານິ ນ ຊານາຕິ, ສງ຺ຆາຏິປຕ຺ຕຈີວຣຘາຣຓຏ຺ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ປານໂຠຊນາທິວິຘິມ຺ຫິ ຈ ນ ກຸສໂລ ໂຫຕິ, ຕາວ ໂຠຊນສາລໍ ວາ ສລາກຠາຊນຏ຺ຐານໍ ວາ ອຎ຺ຎໍ ວາ ຕຖາຣູປຏ຺ຐານໍ ນ ເປເສຕພ຺ໂພ, ສນ຺ຕິກາວຈໂຣເຍວ ກາຕພ຺ໂພ, ພາລທາຣໂກ ວິຍ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ໂພ, ສພ຺ພມສ຺ສ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍໍ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ນິວາສນປາຣຸປນາທີສຸ ອຠິສມາຈາຣິເກສຸ ວິເນຕພ຺ໂພ. ເຕນປິ –

‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທສຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ສາມເຓຣໍ ນາເສຕຸໍ. ປາຓາຕິປາຕີ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທາຍີ ໂຫຕິ, ອພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ໂຫຕິ, ມຸສາວາທີ ໂຫຕິ, ມຊ຺ຊປາຍີ ໂຫຕິ, ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ຘມ຺ມສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ສງ຺ຆສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ, ຠິກ຺ຂຸນີທູສໂກ ໂຫຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໐໘) –

ເອວໍ ວຸຕ຺ຕານິ ທສ ນາສນງ຺ຄານິ ອາຣກາ ປຣິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອາຠິສມາຈາຣິກໍ ປຣິປູເຣນ຺ເຕນ ທສວິເຘ ສີເລ ສາຘຸກໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ.

໑໔໙. ໂຍ ປນ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໐໘) ປາຓາຕິປາຕາທີສຸ ທສສຸ ນາສນງ຺ເຄສຸ ເອກມ຺ປິ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ໂສ ລິງ຺ຄນາສນາຍ ນາເສຕພ຺ໂພ. ຕີສຸ ຫິ ນາສນາສຸ ລິງ຺ຄນາສນາເຍວ ອິຘາຘິປ຺ເປຕາ. ຍຖາ ຈ ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຓາຕິປາຕາທີສຸ ຕາ ຕາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ຕຖາ ສາມເຓຣານໍ. ສາມເຓໂຣ ຫິ ກຸນ຺ຖ ກິປິລ຺ລິກມ຺ປິ ມາເຣຕ຺ວາ ມງ຺ຄຸລຓ຺ຑກມ຺ປິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ນາເສຕພ຺ພຕໍເຍວ ປາປຸຓາຕິ, ຕາວເທວສ຺ສ ສຣຓຄມນານິ ຈ ອຸປຊ຺ຌາຍຄ຺ຄຫຓຎ຺ຈ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫ ຈ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠນ຺ຕິ, ສງ຺ຆລາຠໍ ນ ລຠຕິ, ລິງ຺ຄມຕ຺ຕເມວ ເອກໍ ອວສິຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ. ໂສ ສເຈ ອາກິຓ຺ຓໂທໂສວ ໂຫຕິ, ອາຍຕິໍ ສໍວເຣ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ນິກ຺ກຑ຺ຒິຕພ຺ໂພ. ອຖ ສຫສາ ວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ທຸຏ຺ຐຸ ມຍາ ກຕ’’ນ຺ຕິ ປຸນ ສໍວເຣ ຐາຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ລິງ຺ຄນາສນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ຍຖານິວຕ຺ຖປາຣຸຕສ຺ເສວ ສຣຓານິ ທາຕພ຺ພານິ, ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ທາຕພ຺ໂພ. ສິກ຺ຂາປທານິ ປນ ສຣຓຄມເນເນວ ອິຊ຺ຌນ຺ຕິ. ສາມເຓຣານຎ຺ຫິ ສຣຓຄມນໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຸປສມ຺ປທກມ຺ມວາຈາສທິສໍ, ຕສ຺ມາ ຠິກ຺ຂູນໍ ວິຍ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ ອິມິນາປິ ທສ ສີລານິ ສມາທິນ຺ນາເນວ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ທຬ຺ຫີກຣຓຕ຺ຖໍ ອາຍຕິໍ ສໍວເຣ ປຕິຏ຺ຐາປນຕ຺ຖໍ ປຸນ ທາຕພ຺ພານິ. ສເຈ ປຸຣິມິກາຍ ປຸນ ສຣຓານິ ຄຫິຕານິ, ປຈ຺ຉິມິກາຍ ວສ຺ສາວາສິກໍ ລຈ຺ຉຕິ. ສເຈ ປຈ຺ຉິມິກາຍ ຄຫິຕານິ, ສງ຺ເຆນ ອປໂລເກຕ຺ວາ ລາໂຠ ທາຕພ຺ໂພ. ອທິນ຺ນາທາເນ ຕິຓສລາກມຕ຺ເຕນປິ ວຕ຺ຖຸນາ, ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍ ຕີສຸ ມຄ຺ເຄສຸ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ວິປ຺ປຏິປຕ຺ຕິຍາ, ມຸສາວາເທ ຫສາຘິປ຺ປາຍຕາຍປິ ມຸສາ ຠຓິເຕ ອສ຺ສມໂຓ ໂຫຕິ, ນາເສຕພ຺ພຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ມຊ຺ຊປາເນ ປນ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຊານິຕ຺ວາປິ ພີຊໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຊ຺ຊໍ ປິວນ຺ຕສ຺ສ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ສາມເຓໂຣ ຊານິຕ຺ວາ ປິວນ຺ໂຕວ ສີລເຠທໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ນ ອຊານິຕ຺ວາ. ຍານິ ປນສ຺ສ ອິຕຣານິ ປຎ຺ຈ ສິກ຺ຂາປທານິ, ເອເຕສຸ ຠິນ຺ເນສຸ ນ ນາເສຕພ຺ໂພ, ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ. ສິກ຺ຂາປເທ ປນ ປຸນ ທິນ຺ເນປິ ອທິນ຺ເນປິ ວຏ຺ຏຕິ, ທຓ຺ຑກມ຺ເມນ ປນ ປີເຬຕ຺ວາ ອາຍຕິໍ ສໍວເຣ ຐປນຕ຺ຖາຍ ທາຕພ຺ພເມວ.

ອວຓ຺ຓຠາສເນ ປນ ‘‘ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິອາທີນໍ ປຏິປກ຺ຂວເສນ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ວາ ‘‘ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ’’ຕິອາທີນໍ ປຏິປກ຺ຂວເສນ ຘມ຺ມສ຺ສ ວາ ‘‘ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ’’ຕິອາທີນໍ ປຏິປກ຺ຂວເສນ ສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສນ຺ໂຕ ຣຕນຕ຺ຕຍໍ ນິນ຺ທນ຺ໂຕ ຄຣຫນ຺ໂຕ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍາທີຫິ ‘‘ມາ ເອວໍ ອວຈາ’’ຕິ ອວຓ຺ຓຠາສເນ ອາທີນວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ນິວາເຣຕພ຺ໂພ. ‘‘ສເຈ ຍາວຕຕິຍໍ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ນ ໂອຣມຕິ, ກຓ຺ຏກນາສນາຍ ນາເສຕພ຺ໂພ’’ຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ສເຈ ເອວໍ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ຕໍ ລທ຺ຘິໍ ນິສ຺ສຊ຺ຊຕິ, ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອຈ຺ຈຍໍ ເທສາເປຕພ຺ໂພ. ສເຈ ນ ນິສ຺ສຊ຺ຊຕິ, ຕເຖວ ອາທາຍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ຕິຏ຺ຐຕິ, ລິງ຺ຄນາສນາຍ ນາເສຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ຍຸຕ຺ຕໍ. ອຍເມວ ຫິ ນາສນາ ອິຘາຘິປ຺ເປຕາຕິ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິເກປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉທານຎ຺ຫິ ອຎ຺ຎຕຣທິຏ຺ຐິໂກ ສເຈ ອາຈຣິຍາທີຫິ ໂອວທິຍມາໂນ ນິສ຺ສຊ຺ຊຕິ, ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອຈ຺ຈຍໍ ເທສາເປຕພ຺ໂພ, ອປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊນ຺ໂຕວ ນາເສຕພ຺ໂພ. ຠິກ຺ຂຸນີທູສໂກ ເຈຕ຺ຖ ກາມໍ ອພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິຄ຺ຄຫເຓນ ຄຫິໂຕວ, ອພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໍ ປນ ອາຍຕິໍ ສໍວເຣ ຐາຕຸກາມໍ ສຣຓານິ ທຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປາເທຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຠິກ຺ຂຸນີທູສໂກ ອາຍຕິໍ ສໍວເຣ ຐາຕຸກາໂມປິ ປພ຺ພຊ຺ຊມ຺ປິ ນ ລຠຕິ, ປເຄວ ອຸປສມ຺ປທນ຺ຕິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນີທູສໂກ’’ຕິ ອິທໍ ວິສຸໍ ທສມໍ ອງ຺ຄໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໑໕໐. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ສາມເຓຣສ຺ສ ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ. ຠິກ຺ຂູນໍ ອລາຠາຍ ປຣິສກ຺ກຕິ, ຠິກ຺ຂູນໍ ອນຕ຺ຖາຍ ປຣິສກ຺ກຕິ, ຠິກ຺ຂູນໍ ອວາສາຍ ປຣິສກ຺ກຕິ, ຠິກ຺ຂູ ອກ຺ໂກສຕິ, ປຣິຠາສຕິ, ຠິກ຺ຂູ ຠິກ຺ຂູຫິ ເຠເທຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໐໗) ‘‘ວຈນໂຕ ປນ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ, ສິກ຺ຂາປເທສຸ ຈ ປຈ຺ຉິມານິ ວິກາລໂຠຊນາທີນິ ປຎ຺ຈາຕິ ທສ ທຓ຺ຑກມ຺ມວຕ຺ຖູນິ. ກິໍປເນຕ຺ຖ ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ກຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍຕ຺ຖ ວາ ວສຕິ, ຍຕ຺ຖ ວາ ປຏິກ຺ກມຕິ, ຕຕ຺ຖ ອາວຣຓໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໑໐໗) ວຈນໂຕ ຍຕ຺ຖ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໐໗) ວສຕິ ວາ ປວິສຕິ ວາ, ຕຕ຺ຖ ອາວຣຓໍ ກາຕພ຺ພໍ ‘‘ມາ ອິຘ ປວິສາ’’ຕິ. ອຸຠເຍນປິ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິເວຓຎ຺ຈ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ປຕ຺ຕເສນາສນຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ນ ສພ຺ໂພ ສງ຺ຆາຣາໂມ ອາວຣຓໍ ກາຕພ຺ໂພ, ກໂຣນ຺ໂຕ ຈ ທຸກ຺ກຏໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສພ຺ໂພ ສງ຺ຆາຣາໂມ ອາວຣຓໍ ກາຕພ຺ໂພ, ໂຍ ກເຣຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ນ ຈ ມຸຂທ຺ວາຣິໂກ ອາຫາໂຣ ອາວຣຓໍ ກາຕພ຺ໂພ, ກໂຣນ຺ໂຕ ຈ ທຸກ຺ກຏໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຸຂທ຺ວາຣິໂກ ອາຫາໂຣ ອາວຣຓໍ ກາຕພ຺ໂພ, ໂຍ ກເຣຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ຕສ຺ມາ ‘‘ອຊ຺ຊ ມາ ຂາທ ມາ ຠຸຎ຺ຊາ’’ຕິ ວທໂຕປິ ‘‘ອາຫາຣມ຺ປິ ນິວາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ອນ຺ໂຕ ນິກ຺ຂິປໂຕປິ ສພ຺ພປໂຍເຄສຸ ທຸກ຺ກຏໍ. ອນາຈາຣສ຺ສ ປນ ທຸພ຺ພຈສາມເຓຣສ຺ສ ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຍາຄຸໍ ວາ ຠຕ຺ຕໍ ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ວາ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຕເກ ນາມ ທຓ຺ຑກມ຺ເມ ອາຫເຏ ອິທໍ ລຈ຺ຉສີ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຠຄວຕາ ຫິ ອາວຣຓເມວ ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫກຕ຺ເຖເຣຫິ ປນ ‘‘ອປຣາຘານຸຣູປໍ ອຸທກທາຣຸວາລິກາທີນໍ ອາຫຣາປນມ຺ປິ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ຕມ຺ປິ ກາຕພ຺ພໍ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ‘‘ໂອຣມິສ຺ສຕິ ວິຣມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອນຸກມ຺ປາຍ, ນ ‘‘ນສ຺ສິສ຺ສຕິ ວິພ຺ຠມິສ຺ສຕີ’’ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ເຕນ ປາປຊ຺ຌາສເຍນ. ‘‘ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ຈ ອຸຓ຺ຫປາສາເຓ ວາ ນິປຊ຺ຊາເປຕຸໍ ປາສາຓິຏ຺ຐກາທີນິ ວາ ສີເສ ນິກ຺ຂິປາເປຕຸໍ ອຸທກໍ ວາ ປເວເສຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ອນາປຸຈ຺ຉາປິ ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ນ ກາເຣຕພ຺ພໍ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ອນາປຸຈ຺ຉາ ອາວຣຓໍ ກາຕພ຺ພໍ, ໂຍ ກເຣຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໐໘) ວຈນໂຕ. ເອຕ຺ຖ ປນ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ສາມເຓຣສ຺ສ ອຍໍ ນາມ ອປຣາໂຘ, ທຓ຺ຑກມ຺ມມສ຺ສ ກໂຣຖາ’’ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວຸຕ຺ເຕ ສເຈ ໂສ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕິ, ສຍໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈປິ ອາທິໂຕ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ວທຕິ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ສາມເຓຣານໍ ໂທເສ ສຕິ ຕຸມ຺ເຫ ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ, ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ຍຖາ ຈ ສາມເຓຣານໍ, ເອວໍ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກນ຺ເຕວາສິການມ຺ປິ ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອຎ຺ເຎສໍ ປນ ປຣິສາ ນ ອປລາເຬຕພ຺ພາ, ອປລາເຬນ຺ໂຕ ທຸກ຺ກຏໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ປຣິສາ ອປລາເຬຕພ຺ພາ, ໂຍ ອປລາເຬຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໐໘) ວຈນໂຕ. ຕສ຺ມາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຕ຺ຕໍ ເທມ, ຈີວຣໍ ເທມາ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຏ຺ຐານກຣຓຕ຺ຖໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ສາມເຓຣາ ວາ ໂຫນ຺ຕຸ ອຸປສມ຺ປນ຺ນາ ວາ, ອນ຺ຕມໂສ ທຸສ຺ສີລຠິກ຺ຂຸສ຺ສປິ ປຣສ຺ສ ປຣິສຠູເຕ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອາທີນວໍ ປນ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ‘‘ຕຍາ ນຫາຍິຕຸໍ ອາຄເຕນ ຄູຖມກ຺ຂນໍ ວິຍ ກຕໍ ທຸສ຺ສີລໍ ນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ເຕນາ’’ຕິ. ສເຈ ໂສ ສຍເມວ ຊານິຕ຺ວາ ອຸປຊ຺ຌໍ ວາ ນິສ຺ສຍໍ ວາ ຍາຈຕິ, ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ອິຕິ ປາຬິມຸຕ຺ຕກວິນຍວິນິຈ຺ຉຍສງ຺ຄເຫ

ປພ຺ພຊ຺ຊາວິນິຈ຺ຉຍກຖາ ສມຕ຺ຕາ.

໒໓. ນິສ຺ສຍວິນິຈ຺ຉຍກຖາ

໑໕໑. ນິສ຺ສໂຍຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອຍໍ ນິສ຺ສໂຍ ນາມ ເກນ ທາຕພ຺ໂພ, ເກນ ນ ທາຕພ຺ໂພ, ກສ຺ສ ທາຕພ຺ໂພ, ກສ຺ສ ນ ທາຕພ຺ໂພ, ກຖໍ ຄຫິໂຕ ໂຫຕິ, ກຖໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ນິສ຺ສາຍ ເກນ ວສິຕພ຺ພໍ, ເກນ ຈ ນ ວສິຕພ຺ພນ຺ຕິ? ຕຕ຺ຖ ເກນ ທາຕພ຺ໂພ, ເກນ ນ ທາຕພ຺ໂພຕິ ເອຕ຺ຖ ຕາວ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຏິພເລນ ທສວສ຺ເສນ ວາ ອຕິເຣກທສວສ຺ເສນ ວາ ອຸປສມ຺ປາເທຕຸໍ, ນິສ຺ສຍໍ ທາຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໗໖, ໘໒) ຈ ວຈນໂຕ ໂຍ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ປຏິພໂລ ອຸປສມ຺ປທາຍ ທສວສ຺ໂສ ວາ ອຕິເຣກທສວສ຺ໂສ ວາ, ເຕນ ທາຕພ຺ໂພ, ອິຕເຣນ ນ ທາຕພ຺ໂພ. ສເຈ ເທຕິ, ທຸກ຺ກຏໍ ອາປຊ຺ຊຕິ.

ເອຕ຺ຖ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໑໔໕-໑໔໗) ຈ ‘‘ພ຺ຍຕ຺ໂຕ’’ຕິ ອິມິນາ ປຣິສຸປຏ຺ຐາປກພຫຸສ຺ສຸໂຕ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປຣິສຸປຏ຺ຐາປເກນ ຫິ ສພ຺ພນ຺ຕິເມນ ປຣິຈ຺ເຉເທນ ປຣິສໍ ອຠິວິນເຍ ວິເນຕຸໍ ທ຺ເວ ວິຠງ຺ຄາ ປຄຸຓາ ວາຈຸຄ຺ຄຕາ ກາຕພ຺ພາ, ອສກ຺ໂກນ຺ເຕນ ຕີຫິ ຊເນຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຣິວຕ຺ຕນກ຺ຂມາ ກາຕພ຺ພາ, ກມ຺ມາກມ຺ມຎ຺ຈ ຂນ຺ຘກວຕ຺ຕຎ຺ຈ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ, ປຣິສາຍ ປນ ອຠິຘມ຺ເມ ວິນຍນຕ຺ຖໍ ສເຈ ມຊ຺ຌິມຠາຓໂກ ໂຫຕິ, ມູລປຓ຺ຓາສໂກ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ, ທີຆຠາຓເກນ ມຫາວຄ຺ໂຄ, ສໍຍຸຕ຺ຕຠາຓເກນ ເຫຏ຺ຐິມາ ວາ ຕໂຍ ວຄ຺ຄາ ມຫາວຄ຺ໂຄ ວາ, ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣຠາຓເກນ ເຫຏ຺ຐາ ວາ ອຸປຣິ ວາ ອຸປຑ຺ຒນິກາໂຍ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ, ອສກ຺ໂກນ຺ເຕນ ຕິກນິປາຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸຄ຺ຄເຫຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ‘‘ເອກໍ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕນ ຈຕຸກ຺ກນິປາຕໍ ວາ ປຎ຺ຈກນິປາຕໍ ວາ ອຸຄ຺ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຊາຕກຠາຓເກນ ສາຏ຺ຐກຖໍ ຊາຕກໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ, ຕໂຕ ໂອຣໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ຘມ຺ມປທມ຺ປິ ສຫ ວຕ຺ຖຸນາ ອຸຄ຺ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໂຕ ຕໂຕ ສມຸຈ຺ຈຍໍ ກຕ຺ວາ ມູລປຓ຺ຓາສກມຕ຺ຕໍ ວຏ຺ຏຕິ, ‘‘ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ກຸຣຸນ຺ທຏ຺ຐກຖາຍໍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ອິຕຣາສຸ ວິຈາຣຓາເຍວ ນຕ຺ຖິ. ອຠິຘມ຺ເມ ກິຎ຺ຈິ ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ສ ປນ ສາຏ຺ຐກຖມ຺ປິ ວິນຍປິຏກໍ ອຠິຘມ຺ມປິຏກຎ຺ຈ ປຄຸຓໍ, ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ຈ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາໂຣ ຄນ຺ໂຖ ນຕ຺ຖິ, ປຣິສໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ເຍນ ປນ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໂຕ ຈ ວິນຍໂຕ ຈ ວຸຕ຺ຕປ຺ປມາໂຓ ຄນ຺ໂຖ ອຸຄ຺ຄຫິໂຕ, ອຍໍ ປຣິສຸປຏ຺ຐາໂກ ພຫຸສ຺ສຸໂຕວ ໂຫຕິ, ທິສາປາໂມກ຺ໂຂ ເຍນກາມໍຄໂມ ປຣິສໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕຸໍ ລຠຕິ, ອຍໍ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ‘‘ພ຺ຍຕ຺ໂຕ’’ຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ.

ໂຍ ປນ ອນ຺ເຕວາສິໂນ ວາ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກສ຺ສ ວາ ຄິລານສ຺ສ ສກ຺ໂກຕິ ອຸປຏ຺ຐານາທີນິ ກາຕຸໍ, ອຍໍ ອິຘ ‘‘ປຏິພໂລ’’ຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ພໍ, ນ ນິສ຺ສໂຍ ທາຕພ຺ໂພ, ນ ສາມເຓໂຣ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ. ນ ອເສກ຺ເຂນ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ນ ອເສກ຺ເຂນ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ນ ອເສກ຺ເຂນ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ນ ອເສກ຺ເຂນ ວິມຸຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ນ ອເສກ຺ເຂນ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ພໍ, ນ ນິສ຺ສໂຍ ທາຕພ຺ໂພ, ນ ສາມເຓໂຣ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ.

‘‘ອປເຣຫິປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ພໍ, ນ ນິສ຺ສໂຍ ທາຕພ຺ໂພ, ນ ສາມເຓໂຣ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ. ອຕ຺ຕນາ ນ ອເສກ຺ເຂນ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ນ ປຣໍ ອເສກ຺ເຂ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘ ສມາທເປຕາ. ອຕ຺ຕນາ ນ ອເສກ຺ເຂນ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ນ ປຣໍ ອເສກ຺ເຂ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ເຘ ສມາທເປຕາ. ອຕ຺ຕນາ ນ ອເສກ຺ເຂນ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ນ ປຣໍ ອເສກ຺ເຂ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ເຘ ສມາທເປຕາ. ອຕ຺ຕນາ ນ ອເສກ຺ເຂນ ວິມຸຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ນ ປຣໍ ອເສກ຺ເຂ ວິມຸຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ເຘ ສມາທເປຕາ. ອຕ຺ຕນາ ນ ອເສກ຺ເຂນ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ນ ປຣໍ ອເສກ຺ເຂ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນກ຺ຂນ຺ເຘ ສມາທເປຕາ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ພໍ, ນ ນິສ຺ສໂຍ ທາຕພ຺ໂພ, ນ ສາມເຓໂຣ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ.

‘‘ອປເຣຫິປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ພໍ, ນ ນິສ຺ສໂຍ ທາຕພ຺ໂພ, ນ ສາມເຓໂຣ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ. ອສ຺ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ອຫິຣິໂກ ໂຫຕິ, ອໂນຕ຺ຕປ຺ປີ ໂຫຕິ, ກຸສີໂຕ ໂຫຕິ, ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ພໍ, ນ ນິສ຺ສໂຍ ທາຕພ຺ໂພ, ນ ສາມເຓໂຣ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ.

‘‘ອປເຣຫິປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ພໍ, ນ ນິສ຺ສໂຍ ທາຕພ຺ໂພ, ນ ສາມເຓໂຣ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ. ອຘິສີເລ ສີລວິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ອຊ຺ຌາຈາເຣ ອາຈາຣວິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ອຕິທິຏ຺ຐິຍາ ທິຏ຺ຐິວິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ອປ຺ປສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ, ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ພໍ, ນ ນິສ຺ສໂຍ ທາຕພ຺ໂພ, ນ ສາມເຓໂຣ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ.

‘‘ອປເຣຫິປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ພໍ, ນ ນິສ຺ສໂຍ ທາຕພ຺ໂພ, ນ ສາມເຓໂຣ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ. ນ ປຏິພໂລ ໂຫຕິ ອນ຺ເຕວາສິໍ ວາ ສທ຺ຘິວິຫາຣິໍ ວາ ຄິລານໍ ອຸປຏ຺ຐາຕຸໍ ວາ ອຸປຏ຺ຐາເປຕຸໍ ວາ, ອນຠິຣຕໍ ວູປກາເສຕຸໍ ວາ ວູປກາສາເປຕຸໍ ວາ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ຘມ຺ມໂຕ ວິໂນເທຕຸໍ, ອາປຕ຺ຕິໍ ນ ຊານາຕິ, ອາປຕ຺ຕິຍາ ວຸຏ຺ຐານໍ ນ ຊານາຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ພໍ, ນ ນິສ຺ສໂຍ ທາຕພ຺ໂພ, ນ ສາມເຓໂຣ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ.

‘‘ອປເຣຫິປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ພໍ, ນ ນິສ຺ສໂຍ ທາຕພ຺ໂພ, ນ ສາມເຓໂຣ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ. ນ ປຏິພໂລ ໂຫຕິ ອນ຺ເຕວາສິໍ ວາ ສທ຺ຘິວິຫາຣິໍ ວາ ອາຠິສມາຈາຣິກາຍ ສິກ຺ຂາຍ ສິກ຺ຂາເປຕຸໍ, ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍກາຍ ສິກ຺ຂາຍ ວິເນຕຸໍ, ອຠິຘມ຺ເມ ວິເນຕຸໍ, ອຠິວິນເຍ ວິເນຕຸໍ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ຘມ຺ມໂຕ ວິເວເຈຕຸໍ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ພໍ, ນ ນິສ຺ສໂຍ ທາຕພ຺ໂພ, ນ ສາມເຓໂຣ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ.

‘‘ອປເຣຫິປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ພໍ, ນ ນິສ຺ສໂຍ ທາຕພ຺ໂພ, ນ ສາມເຓໂຣ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ. ອາປຕ຺ຕິໍ ນ ຊານາຕິ, ອນາປຕ຺ຕິໍ ນ ຊານາຕິ, ລຫຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ນ ຊານາຕິ, ຄຣຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ນ ຊານາຕິ, ອຸຠຍານິ ໂຂ ປນສ຺ສ ປາຕິໂມກ຺ຂານິ ວິຕ຺ຖາເຣນ ນ ສ຺ວາຄຕານິ ໂຫນ຺ຕິ ນ ສຸວິຠຕ຺ຕານິ ນ ສຸປ຺ປວຕ຺ຕີນິ ນ ສຸວິນິຈ຺ຉິຕານິ ສຸຕ຺ຕໂສ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນໂສ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ພໍ, ນ ນິສ຺ສໂຍ ທາຕພ຺ໂພ, ນ ສາມເຓໂຣ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ.

‘‘ອປເຣຫິປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ພໍ, ນ ນິສ຺ສໂຍ ທາຕພ຺ໂພ, ນ ສາມເຓໂຣ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ. ອາປຕ຺ຕິໍ ນ ຊານາຕິ, ອນາປຕ຺ຕິໍ ນ ຊານາຕິ, ລຫຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ນ ຊານາຕິ, ຄຣຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ນ ຊານາຕິ, ອູນທສວສ຺ໂສ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ພໍ, ນ ນິສ຺ສໂຍ ທາຕພ຺ໂພ, ນ ສາມເຓໂຣ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ’’ຕິອາທິ (ມຫາວ. ໘໔). ຕມ຺ປິ –

‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຏິພເລນ ທສວສ຺ເສນ ວາ ອຕິເຣກທສວສ຺ເສນ ວາ ອຸປສມ຺ປາເທຕຸໍ, ນິສ຺ສຍໍ ທາຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໗໖, ໘໒) ຈ ເອວໍ ສງ຺ເຂປໂຕ ວຸຕ຺ຕສ຺ເສວ ອຸປຊ຺ຌາຍາຈຣິຍລກ຺ຂຓສ຺ສ ວິຕ຺ຖາຣທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໘໔) ກິຎ຺ຈິ ອຍຸຕ຺ຕວເສນ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ກິຎ຺ຈິ ອາປຕ຺ຕິອງ຺ຄວເສນ. ຕຖາ ຫິ ‘‘ນ ອເສກ຺ເຂນ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘນາ’’ຕິ ຈ ‘‘ອຕ຺ຕນາ ນ ອເສກ຺ເຂນາ’’ຕິ ຈ ‘‘ອສ຺ສທ຺ໂຘ’’ຕິ ຈ ອາທີສຸ ຕີສຸ ປຎ຺ຈເກສຸ ອຍຸຕ຺ຕວເສນ ປຏິກ຺ເຂໂປ ກໂຕ, ນ ອາປຕ຺ຕິອງ຺ຄວເສນ. ໂຍ ຫິ ອເສກ຺ເຂຫິ ສີລກ຺ຂນ຺ຘາທີຫິ ອສມນ຺ນາຄໂຕ ປເຣ ຈ ຕຕ຺ຖ ສມາທເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອສ຺ສທ຺ຘິຍາທິໂທສຍຸຕ຺ໂຕວ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິສໍ ປຣິຫຣຕິ, ຕສ຺ສ ປຣິສາ ສີລາທີຫິ ປຣິຍາຍຕິເຍວ ນ ວຑ຺ຒຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ເຕນ ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິອາທິ ອຍຸຕ຺ຕວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ອາປຕ຺ຕິອງ຺ຄວເສນ. ນ ຫິ ຂີຓາສວສ຺ເສວ ອຸປຊ຺ຌາຈຣິຍຠາໂວ ຠຄວຕາ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ, ຍທິ ຕສ຺ເສວ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ ອຠວິສ຺ສ, ‘‘ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ອນຠິຣຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິໍ ນ ວເທຍ຺ຍ, ຍສ຺ມາ ປນ ຂີຓາສວສ຺ສ ປຣິສາ ສີລາທີຫິ ນ ປຣິຫາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອຘິສີເລ ສີລວິປນ຺ໂນຕິອາທີສຸ ປາຣາຊິກຎ຺ຈ ສງ຺ຆາທິເສສຎ຺ຈ ອາປນ຺ໂນ ອຘິສີເລ ສີລວິປນ຺ໂນ ນາມ. ອິຕເຣ ປຎ຺ຈາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ເຘ ອາປນ຺ໂນ ອຊ຺ຌາຈາເຣ ອາຈາຣວິປນ຺ໂນ ນາມ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ປຫາຍ ອນ຺ຕຄ຺ຄາຫິກາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຕິທິຏ຺ຐິຍາ ທິຏ຺ຐິວິປນ຺ໂນ ນາມ. ຍຕ຺ຕກໍ ສຸຕໍ ປຣິສໍ ປຣິຫຣນ຺ຕສ຺ສ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ເຕນ ວິຣຫິຕຕ຺ຕາ ອປ຺ປສ຺ສຸໂຕ. ຍໍ ເຕນ ຊານິຕພ຺ພໍ ອາປຕ຺ຕາທິ, ຕສ຺ສ ອຊານນໂຕ ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ. ອິມສ຺ມິໍ ປຎ຺ຈເກ ປຸຣິມານິ ຕີຓິ ປທານິ ອຍຸຕ຺ຕວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ, ປຈ຺ຉິມານິ ທ຺ເວ ອາປຕ຺ຕິອງ຺ຄວເສນ.

ອາປຕ຺ຕິໍ ນ ຊານາຕີຕິ ‘‘ອິທໍ ນາມ ມຍາ ກຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອິມໍ ນາມ ອາປຕ຺ຕິໍ ອຍໍ ອາປນ຺ໂນ’’ຕິ ນ ຊານາຕິ. ວຸຏ຺ຐານໍ ນ ຊານາຕີຕິ ‘‘ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິໂຕ ວາ ເທສນາຄາມິນິໂຕ ວາ ອາປຕ຺ຕິໂຕ ເອວໍ ນາມ ວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ນ ຊານາຕິ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ປຎ຺ຈເກ ປຸຣິມານິ ທ຺ເວ ປທານິ ອຍຸຕ຺ຕວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ, ປຈ຺ຉິມານິ ຕີຓິ ອາປຕ຺ຕິອງ຺ຄວເສນ.

ອາຠິສມາຈາຣິກາຍ ສິກ຺ຂາຍາຕິ ຂນ຺ຘກວຕ຺ເຕ ວິເນຕຸໍ ນ ປຏິພໂລ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍກາຍາຕິ ເສກ຺ຂປຓ຺ຓຕ຺ຕິຍໍ ວິເນຕຸໍ ນ ປຏິພໂລຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຠິຘມ຺ເມຕິ ນາມຣູປປຣິຈ຺ເຉເທ ວິເນຕຸໍ ນ ປຏິພໂລຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຠິວິນເຍຕິ ສກເລ ວິນຍປິຏເກ ວິເນຕຸໍ ນ ປຏິພໂລຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິເນຕຸໍ ນ ປຏິພໂລຕິ ຈ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສິກ຺ຂາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຘມ຺ມໂຕ ວິເວເຈຕຸນ຺ຕິ ຘມ຺ເມນ ກາຣເຓນ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຕຸໍ. ອິມສ຺ມິໍ ປຎ຺ຈເກ ສພ຺ພປເທສຸ ອາປຕ຺ຕິ.

‘‘ອາປຕ຺ຕິໍ ນ ຊານາຕີ’’ຕິອາທິປຎ຺ຈກສ຺ມິໍ ວິຕ຺ຖາເຣນາຕິ ອຸຠໂຕວິຠງ຺ເຄນ ສທ຺ຘິໍ. ນ ສ຺ວາຄຕານີຕິ ນ ສຸຏ຺ຐຸ ອາຄຕານິ. ສຸວິຠຕ຺ຕານີຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ວິຠຕ຺ຕານິ ປທປຈ຺ຈາຠຏ຺ຐສງ຺ກຣໂທສຣອຕານິ. ສຸປ຺ປວຕ຺ຕີນີຕິ ປຄຸຓານິ ວາຈຸຄ຺ຄຕານິ ສຸວິນິຈ຺ຉິຕານິ. ສຸຕ຺ຕໂສຕິ ຂນ຺ຘກປຣິວາຣໂຕ ອາຫຣິຕພ຺ພສຸຕ຺ຕວເສນ ສຸຏ຺ຐຸ ວິນິຈ຺ຉິຕານິ. ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນໂສຕິ ອກ຺ຂຣປທປາຣິປູຣິຍາ ຈ ສຸວິນິຈ຺ຉິຕານິ ອຂຓ຺ຑານິ ອວິປຣີຕກ຺ຂຣານິ. ເອເຕນ ອຏ຺ຐກຖາ ທີປິຕາ. ອຏ຺ຐກຖາໂຕ ຫິ ເອສ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ໂຫຕີຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ປຎ຺ຈເກປິ ສພ຺ພປເທສຸ ອາປຕ຺ຕິ. ອູນທສວສ຺ສປຣິໂຍສານປຎ຺ຈເກປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິຕິ ອາທິໂຕ ຕໂຍ ປຎ຺ຈກາ, ຈຕຸຕ຺ເຖ ຕີຓິ ປທານິ, ປຎ຺ຈເມ ທ຺ເວ ປທານີຕິ ສພ຺ເພປິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຎ຺ຈກາ ອຍຸຕ຺ຕວເສນ ວຸຕ຺ຕາ, ຈຕຸຕ຺ເຖ ປຎ຺ຈເກ ທ຺ເວ ປທານິ, ປຎ຺ຈເມ ຕີຓິ, ຉຏ຺ຐສຕ຺ຕມຏ຺ຐມາ ຕໂຍ ປຎ຺ຈກາຕິ ສພ຺ເພປິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຎ຺ຈກາ ອາປຕ຺ຕິອງ຺ຄວເສນ ວຸຕ຺ຕາ.

ສຸກ຺ກປກ຺ເຂ ປນ ວຸຕ຺ຕວິປຣິຍາເຍນ ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ພໍ, ນິສ຺ສໂຍ ທາຕພ຺ໂພ, ສາມເຓໂຣ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ. ອເສກ຺ເຂນ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິນາ (ມຫາວ. ໘໔) ອຏ຺ຐ ປຎ຺ຈກາ ອາຄຕາເຍວ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພຕ຺ເຖວ ອນາປຕ຺ຕິ.

໑໕໒. ກສ຺ສ ທາຕພ຺ໂພ, ກສ຺ສ ນ ທາຕພ຺ໂພຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ໂຍ ລຊ຺ຊີ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ທາຕພ຺ໂພ. ອິຕຣສ຺ສ ນ ທາຕພ຺ໂພ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອລຊ຺ຊີນໍ ນິສ຺ສໂຍ ທາຕພ຺ໂພ, ໂຍ ທເທຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໒໐) ວຈນໂຕ. ນິສ຺ສາຍ ວສນ຺ເຕນປິ ອລຊ຺ຊີ ນິສ຺ສາຍ ນ ວສິຕພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອລຊ຺ຊີນໍ ນິສ຺ສາຍ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ, ໂຍ ວເສຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໒໐). ເອຕ຺ຖ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໒໐) ຈ ອລຊ຺ຊີນນ຺ຕິ ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ສາມິວຈນໍ, ອລຊ຺ຊິປຸຄ຺ຄເລ ນິສ຺ສາຍ ນ ວສິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ນວໍ ຐານໍ ຄເຕນ ‘‘ເອຫິ, ຠິກ຺ຂຸ, ນິສ຺ສຍໍ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມາເນນປິ ຈຕູຫປຎ຺ຈາຫໍ ນິສ຺ສຍທາຍກສ຺ສ ລຊ຺ຊິຠາວໍ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ນິສ຺ສໂຍ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫປຎ຺ຈາຫໍ ອາຄເມຕຸໍ ຍາວ ຠິກ຺ຂຸສຠາຄຕໍ ຊານາມີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໒໐) ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສເຈ ‘‘ເຖໂຣ ລຊ຺ຊີ’’ຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕິເກ ສຸຕ຺ວາ ອາຄຕທິວເສເຍວ ຄເຫຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ເຖໂຣ ປນ ‘‘ອາຄເມຫິ ຕາວ, ວສນ຺ໂຕ ຊານິສ຺ສສີ’’ຕິ ກຕິປາຫໍ ອາຈາຣໍ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ນິສ຺ສຍໍ ເທຕິ, ວຏ຺ຏຕິ, ປກຕິຍາ ນິສ຺ສຍຄຫຓຏ຺ຐານໍ ຄເຕນ ປນ ຕທເຫວ ຄເຫຕພ຺ໂພ, ເອກທິວສມ຺ປິ ປຣິຫາໂຣ ນຕ຺ຖິ. ສເຈ ປຐມຍາເມ ອາຈຣິຍສ຺ສ ໂອກາໂສ ນຕ຺ຖິ, ໂອກາສໍ ອລຠນ຺ໂຕ ‘‘ປຈ຺ຈູສສມເຍ ຄເຫສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຍຕິ, ອຣຸຓໍ ອຸຄ຺ຄຕມ຺ປິ ນ ຊານາຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ສເຈ ປນ ‘‘ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາໂຠຄໍ ອກຕ຺ວາ ສຍຕິ, ອຣຸຓຸຄ຺ຄມເນ ທຸກ຺ກຏໍ. ອຄຕປຸພ຺ພໍ ຐານໍ ຄເຕນ ທ຺ເວ ຕີຓິ ທິວສານິ ວສິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸກາເມນ ອນິສ຺ສິເຕນ ວສິຕພ຺ພໍ. ‘‘ສຕ຺ຕາຫໍ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາລຍໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ປນ ນິສ຺ສໂຍ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ສເຈ ເຖໂຣ ‘‘ກິໍ ສຕ຺ຕາຫໍ ວສນ຺ຕສ຺ສ ນິສ຺ສເຍນາ’’ຕິ ວທຕິ, ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ລທ຺ຘປຣິຫາໂຣ ໂຫຕິ.

‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ເນນ ຠິກ຺ຂຸນາ ນິສ຺ສຍໍ ອລຠມາເນນ ອນິສ຺ສິເຕນ ວຕ຺ຖຸ’’ນ຺ຕິ ວຈນໂຕ ປນ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ສເຈ ອຕ຺ຕນາ ສທ຺ຘິໍ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ນໍ ນິສ຺ສຍທາຍກໍ ນ ລຠຕິ, ເອວໍ ນິສ຺ສຍໍ ອລຠມາເນນ ອນິສ຺ສິເຕນ ພຫູນິປິ ທິວສານິ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປຸພ຺ເພ ນິສ຺ສຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຖປຸພ຺ພໍ ກິຎ຺ຈິ ອາວາສໍ ປວິສຕິ, ເອກຣຕ຺ຕໍ ວສນ຺ເຕນປິ ນິສ຺ສໂຍ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ວິສ຺ສມນ຺ໂຕ ວາ ສຕ຺ຖໍ ວາ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ກຕິປາຫໍ ວສຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ອນ຺ໂຕວສ຺ເສ ປນ ນິພທ຺ຘວາສໍ ວສິຕພ຺ພໍ, ນິສ຺ສໂຍ ຈ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ນາວາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ປນ ວສ຺ສາເນ ອາຄເຕປິ ນິສ຺ສຍໍ ອລຠນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ສເຈ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຄິລາໂນ ໂຫຕິ, ນິສ຺ສຍໍ ອລຠມາເນນ ອນິສ຺ສິເຕນ ວສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ຄິລານຸປຏ຺ຐາໂກປິ ຄິລາເນນ ຍາຈິຍມາໂນ ອນິສ຺ສິໂຕ ເອວ ວສິຕຸໍ ລຠຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄິລາເນນ ຠິກ຺ຂຸນາ ນິສ຺ສຍໍ ອລຠມາເນນ ອນິສ຺ສິເຕນ ວຕ຺ຖຸໍ, ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄິລານຸປຏ຺ຐາເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ນິສ຺ສຍໍ ອລຠມາເນນ ຍາຈິຍມາເນນ ອນິສ຺ສິເຕນ ວຕ຺ຖຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໑໒໑). ສເຈ ປນ ‘‘ຍາຈາຫິ ມ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈມາໂນປິ ຄິລາໂນ ມາເນນ ນ ຍາຈຕິ, ຄນ຺ຕພ຺ພໍ.

‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຣຎ຺ຎິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຜາສຸວິຫາຣໍ ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ເຕນ ນິສ຺ສຍໍ ອລຠມາເນນ ອນິສ຺ສິເຕນ ວຕ຺ຖຸໍ ‘ຍທາ ປຕິຣູໂປ ນິສ຺ສຍທາຍໂກ ອາຄຈ຺ຉິສ຺ສຕິ, ຕທາ ຕສ຺ສ ນິສ຺ສາຍ ວສິສ຺ສາມີ’’’ຕິ ວຈນໂຕ ປນ ຍຕ຺ຖ ວສນ຺ຕສ຺ສ ສມຖວິປສ຺ສນານໍ ປຏິລາຠວເສນ ຜາສຸ ໂຫຕິ, ຕາທິສໍ ຜາສຸວິຫາຣໍ ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ເຕນ ນິສ຺ສຍໍ ອລຠມາເນນ ອນິສ຺ສິເຕນ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ. ອິມຎ຺ຈ ປນ ປຣິຫາຣໍ ເນວ ໂສຕາປນ຺ໂນ, ນ ສກທາຄາມິອນາຄາມິອຣຫນ຺ໂຕ ລຠນ຺ຕິ, ນ ຖາມຄຕສ຺ສ ສມາຘິໂນ ວາ ວິປສ຺ສນາຍ ວາ ລາຠີ, ວິສ຺ສຏ຺ຐກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ປນ ພາລປຸຖຸຊ຺ຊເນ ກຖາວ ນຕ຺ຖິ. ຍສ຺ສ ໂຂ ປນ ສມໂຖ ວາ ວິປສ຺ສນາ ວາ ຕຣຸຓາ ໂຫຕິ, ອຍໍ ອິມໍ ປຣິຫາຣໍ ລຠຕິ, ປວາຣຓາສງ຺ຄໂຫປິ ເອຕສ຺ເສວ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ. ຕສ຺ມາ ອິມິນາ ປຸຄ຺ຄເລນ ອາຈຣິເຍ ປວາເຣຕ຺ວາ ຄເຕປິ ‘‘ຍທາ ປຕິຣູໂປນິສ຺ສຍທາຍໂກ ອາຄຈ຺ຉິສ຺ສຕິ, ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ ປຸນ ຍາວ ອາສາຬ຺ຫີປຸຓ຺ຓມາ, ຕາວ ອນິສ຺ສິເຕນ ວຕ຺ຖຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ອາສາຬ຺ຫີມາເສ ອາຈຣິໂຍ ນາຄຈ຺ຉຕິ, ຍຕ຺ຖ ນິສ຺ສໂຍ ລພ຺ຠຕິ, ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ.

໑໕໓. ກຖໍ ຄຫິໂຕ ໂຫຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຕາວ ອຸປຊ຺ຌໍ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕນ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ປາເທ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ໂຫຫີ’’ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກນ ວຸຕ຺ເຕ ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ‘‘ສາຫູ’’ຕິ ວາ ‘‘ລຫູ’’ຕິ ວາ ‘‘ໂອປາຍິກ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ປຕິຣູປ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ປາສາທິເກນ ສມ຺ປາເທຫີ’’ຕິ ວາ ກາເຍນ ວິຎ຺ຎາເປຕິ, ວາຈາຍ ວິຎ຺ຎາເປຕິ, ກາເຍນ ວາຈາຍ ວິຎ຺ຎາເປຕິ, ຄຫິໂຕ ໂຫຕິ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ. ອິທເມວ ເຫຕ຺ຖ ອຸປຊ຺ຌາຍຄ຺ຄຫຓໍ, ຍທິທໍ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ອິເມສຸ ປຎ຺ຈສຸ ປເທສຸ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ປທສ຺ສ ວາຈາຍ ສາວນໍ ກາເຍນ ວາ ອຕ຺ຖວິຎ຺ຎາປນນ຺ຕິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນໍ ສນ຺ຘາຍ ວທນ຺ຕິ, ນ ຕໍ ປມາຓໍ. ອາຍາຈນທານມຕ຺ເຕນ ຫິ ຄຫິໂຕ ໂຫຕິ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ, ນ ເອຕ຺ຖ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນໍ ອງ຺ຄໍ. ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກນປິ ນ ເກວລໍ ‘‘ອິມິນາ ເມ ປເທນ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ຄຫິໂຕ’’ຕິ ຎາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ‘‘ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ທານິ ເຖໂຣ ມຍ຺ຫໍ ຠາໂຣ, ອຫມ຺ປິ ເຖຣສ຺ສ ຠາໂຣ’’ຕິ ອິທມ຺ປິ ຎາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໖໔). ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ອຸປຊ຺ຌາໂຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສທ຺ຘິວິຫາຣິກມ຺ຫິ ປຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐເປສ຺ສຕິ, ສທ຺ຘິວິຫາຣິໂກ ອຸປຊ຺ຌາຍມ຺ຫິ ປິຕຸຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐເປສ຺ສຕິ, ເອວໍ ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສຄາຣວາ ສປ຺ປຕິສ຺ສາ ສຠາຄວຸຕ຺ຕິໂນ ວິຫຣນ຺ຕາ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ວຸຑ຺ຒິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໖໕).

ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ນິສ຺ສຍຄ຺ຄຫເຓປິ ອຍເມວ ວິນິຈ຺ຉໂຍ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ວິເສໂສ – ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ນິສ຺ສຍໍ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕນ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ອາຈຣິໂຍ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ໂຫຫິ, ອາຍສ຺ມໂຕ ນິສ຺ສາຍ ວຈ຺ຉາມີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໗໗) ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

໑໕໔. ກຖໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ຕາວ ອຸປຊ຺ຌາຍມ຺ຫາ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ນິສ຺ສຍປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິ ເວທິຕພ຺ພາ, ອາຈຣິຍມ຺ຫາ ຉຫິ ອາກາເຣຫິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ປຎ຺ຈິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິສ຺ສຍປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິໂຍ ອຸປຊ຺ຌາຍມ຺ຫາ. ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ປກ຺ກນ຺ໂຕ ວາ ໂຫຕິ, ວິພ຺ຠນ຺ໂຕ ວາ, ກາລກໂຕ ວາ, ປກ຺ຂສງ຺ກນ຺ໂຕ ວາ, ອາຓຕ຺ຕິເຍວ ປຎ຺ຈມີ. ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ນິສ຺ສຍປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິໂຍ ອຸປຊ຺ຌາຍມ຺ຫາ.

ຉຍິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິສ຺ສຍປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິໂຍ ອາຈຣິຍມ຺ຫາ. ອາຈຣິໂຍ ປກ຺ກນ຺ໂຕ ວາ ໂຫຕິ, ວິພ຺ຠນ຺ໂຕ ວາ, ກາລກໂຕ ວາ, ປກ຺ຂສງ຺ກນ຺ໂຕ ວາ, ອາຓຕ຺ຕິເຍວ ປຎ຺ຈມີ, ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ວາ ສໂມຘານຄໂຕ ໂຫຕິ. ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ນິສ຺ສຍປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິໂຍ ອາຈຣິຍມ຺ຫາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໘໓).

ຕຕ຺ຣາຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໘໓) – ປກ຺ກນ຺ໂຕຕິ ທິສໍ ຄໂຕ. ເອວໍ ຄເຕ ຈ ປນ ຕສ຺ມິໍ ສເຈ ວິຫາເຣ ນິສ຺ສຍທາຍໂກ ອຕ຺ຖິ, ຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຎ຺ຎທາປິ ນິສ຺ສໂຍ ວາ ຄຫິຕປຸພ຺ໂພ ໂຫຕິ, ໂຍ ວາ ເອກສມ຺ໂຠຄປຣິໂຠໂຄ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ນິສ຺ສໂຍ ຄເຫຕພ຺ໂພ, ເອກທິວສມ຺ປິ ປຣິຫາໂຣ ນຕ຺ຖິ. ສເຈ ຕາທິໂສ ນຕ຺ຖິ, ອຎ຺ໂຎ ລຊ຺ຊີ ເປສໂລ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ເປສລຠາວໍ ຊານນ຺ເຕນ ຕທເຫວ ນິສ຺ສໂຍ ຍາຈິຕພ຺ໂພ. ສເຈ ເທຕິ, ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ. ອຖ ປນ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ລຫຸໍ ອາຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ, ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ເຈ ຕຖາ ວຸຕ຺ຕໍ, ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ວທຕິ ‘‘ເຕນ ຫິ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ອາຄມນໍ ອາຄເມຖາ’’ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ອຖ ປນສ຺ສ ປກຕິຍາ ເປສລຠາວໍ ນ ຊານາຕິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ປຎ຺ຈ ທິວສານິ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ສຠາຄຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ໂອກາສໍ ກາເຣຕ຺ວາ ນິສ຺ສໂຍ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ວິຫາເຣ ນິສ຺ສຍທາຍໂກ ນຕ຺ຖິ, ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ຈ ‘‘ອຫໍ ກຕິປາເຫນ ອາຄມິສ຺ສາມິ, ມາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄໂຕ, ຍາວ ອາຄມນາ ປຣິຫາໂຣ ລພ຺ຠຕິ, ອຖາປິ ນໍ ຕຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນກາລໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິປິ ປຎ຺ຈ ວາ ທສ ວາ ທິວສານິ ວາເສນ຺ຕິເຍວ, ເຕນ ວິຫາຣໍ ປວຕ຺ຕິ ເປເສຕພ຺ພາ ‘‘ທຫຣາ ມາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐນ຺ຕຸ, ອຫໍ ອສຸກທິວສໍ ນາມ ອາຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ, ເອວມ຺ປິ ປຣິຫາໂຣ ລພ຺ຠຕິ. ອຖ ອາຄຈ຺ຉໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ນທີປູເຣນ ວາ ໂຈຣາທີຫິ ວາ ອຸປທ຺ທໂວ ໂຫຕິ, ເຖໂຣ ອຸທໂກສກ຺ກນໍ ວາ ອາຄເມຕິ, ສຫາເຍ ວາ ປຣິເຍສຕິ, ຕໍ ເຈ ປວຕ຺ຕິໍ ທຫຣາ ສຸຓນ຺ຕິ, ຍາວ ອາຄມນາ ປຣິຫາໂຣ ລພ຺ຠຕິ. ສເຈ ປນ ໂສ ‘‘ອິເຘວາຫໍ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຫິຓຕິ, ປຣິຫາໂຣ ນຕ຺ຖິ. ຍຕ຺ຖ ນິສ຺ສໂຍ ລພ຺ຠຕິ, ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ວິພ຺ຠນ຺ເຕ ປນ ກາລກເຕ ປກ຺ຂສງ຺ກນ຺ເຕ ວາ ເອກທິວສມ຺ປິ ປຣິຫາໂຣ ນຕ຺ຖິ, ຍຕ຺ຖ ນິສ຺ສໂຍ ລພ຺ຠຕິ, ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ.

ອາຓຕ຺ຕີຕິ ປນ ນິສ຺ສຍປຓາມນາ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ປຓາເມມິ ຕ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ມາ ອິຘ ປຏິກ຺ກມີ’’ຕິ ວາ ‘‘ນີຫຣ ເຕ ປຕ຺ຕຈີວຣ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ນາຫໍ ຕຍາ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວາຕິ ອິມິນາ ປາຬິນເຍນ ‘‘ມາ ມໍ ຄາມປ຺ປເວສນໍ ອາປຸຈ຺ຉີ’’ຕິອາທິນາ ປາຬິມຸຕ຺ຕກນເຍນ ວາ ໂຍ ນິສ຺ສຍປຓາມນາຍ ປຓາມິໂຕ ໂຫຕິ, ເຕນ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ຂມາເປຕພ຺ໂພ. ສເຈ ອາທິໂຕວ ນ ຂມຕິ, ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຕາວ ສຍເມວ ຂມາເປຕພ຺ໂພ. ໂນ ເຈ ຂມຕິ, ຕສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ມຫາເຖເຣ ຄເຫຕ຺ວາ ຂມາເປຕພ຺ໂພ. ໂນ ເຈ ຂມຕິ, ສາມນ຺ຕວິຫາເຣ ຠິກ຺ຂູ ຄເຫຕ຺ວາ ຂມາເປຕພ຺ໂພ. ສເຈ ເອວມ຺ປິ ນ ຂມຕິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ສຠາຄານໍ ສນ຺ຕິເກ ວສິຕພ຺ພໍ ‘‘ອປ຺ເປວ ນາມ ‘ສຠາຄານໍ ເມ ສນ຺ຕິເກ ວສຕີ’ຕິ ຎຕ຺ວາປິ ຂເມຍ຺ຍາ’’ຕິ. ສເຈ ເອວມ຺ປິ ນ ຂມຕິ, ຕຕ຺ເຣວ ວສິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຣ ເຈ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂາທິໂທເສນ ນ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ວສິຕຸໍ, ຕໍເຍວ ວິຫາຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ນິສ຺ສຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຍມາຓຕ຺ຕິຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ອາຈຣິຍມ຺ຫາ ນິສ຺ສຍປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘີສຸ ອາຈຣິໂຍ ປກ຺ກນ຺ໂຕ ວາ ໂຫຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ໂກຈິ ອາຈຣິໂຍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປກ຺ກມຕິ, ໂກຈິ ອນາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ, ອນ຺ເຕວາສິໂກປິ ເອວເມວ. ຕຕ຺ຣ ສເຈ ອນ຺ເຕວາສິໂກ ອາຈຣິຍໍ ອາປຸຈ຺ຉຕິ ‘‘ອສຸກໍ ນາມ, ຠນ຺ເຕ, ຐານໍ ຄນ຺ຕຸໍ ອິຈ຺ຉາມິ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນາ’’ຕິ, ອາຈຣິເຍນ ຈ ‘‘ກທາ ຄມິສ຺ສສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ສາຍນ຺ເຫ ວາ ຣຕ຺ຕິໍ ວາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວທຕິ, ອາຈຣິໂຍປິ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ຂຓໍເຍວ ນິສ຺ສໂຍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ສເຈ ປນ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອສຸກໍ ນາມ ຐານໍ ຄນ຺ຕຸກາໂມມ຺ຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອາຈຣິໂຍ ‘‘ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ຄາເມ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ຊານິສ຺ສສີ’’ຕິ ວທຕິ, ໂສ ຈ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕິ, ຕໂຕ ເຈ ຄໂຕ ສຸຄໂຕ. ສເຈ ປນ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ນິສ຺ສໂຍ ນ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ອຖາປິ ‘‘ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອາຈຣິເຍນ ‘‘ມາ ຕາວ ຄຈ຺ຉ, ຣຕ຺ຕິໍ ມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຊານິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ສຸຄໂຕ. ໂນ ເຈ ຄຈ຺ຉຕິ, ນິສ຺ສໂຍ ນ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ອາຈຣິຍໍ ອນາປຸຈ຺ຉາ ປກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ປນ ອຸປຈາຣສີມາຕິກ຺ກເມ ນິສ຺ສໂຍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ອນ຺ໂຕອຸປຈາຣສີມໂຕ ປຏິນິວຕ຺ຕນ຺ຕສ຺ສ ນ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ສເຈ ປນ ອາຈຣິໂຍ ອນ຺ເຕວາສິກໍ ອາປຸຈ຺ຉຕິ ‘‘ອາວຸໂສ, ອສຸກໍ ນາມ ຐານໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ, ອນ຺ເຕວາສິເກນ ຈ ‘‘ກທາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສາຍນ຺ເຫ ວາ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ວາ’’ຕິ ວທຕິ, ອນ຺ເຕວາສິໂກປິ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ຂຓໍເຍວ ນິສ຺ສໂຍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ສເຈ ປນ ອາຈຣິໂຍ ‘‘ສ຺ເວ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວທຕິ, ອິຕໂຣ ຈ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕິ, ເອກທິວສໍ ຕາວ ນິສ຺ສໂຍ ນ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ປຸນທິວເສ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ. ‘‘ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ຄາເມ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ຊານິສ຺ສາມິ ມມ ຄມນໍ ວາ ອຄມນໍ ວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປນ ສເຈ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ນິສ຺ສໂຍ ນ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ອຖາປິ ‘‘ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອນ຺ເຕວາສິເກນ ‘‘ມາ ຕາວ ຄຈ຺ຉຖ, ຣຕ຺ຕິໍ ມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຊານິສ຺ສຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ມນ຺ເຕຕ຺ວາປິ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ນິສ຺ສໂຍ ນ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ສເຈ ອຸໂຠປິ ອາຈຣິຍນ຺ເຕວາສິກາ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ພຫິສີມໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕໂຕ ເຈ ອາຈຣິໂຍ ຄມິຍຈິຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ອນາປຸຈ຺ຉາວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເລຑ຺ຑຸປາຕານໍ ອນ຺ໂຕເຍວ ນິວຕ຺ຕຕິ, ນິສ຺ສໂຍ ນ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ສເຈ ທ຺ເວ ເລຑ຺ຑຸປາເຕ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕຕິ, ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ. ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍາ ທ຺ເວ ເລຑ຺ຑຸປາເຕ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ວສນ຺ຕິ, ນິສ຺ສໂຍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ອາຈຣິເຍ ວິພ຺ຠນ຺ເຕ ກາລກເຕ ປກ຺ຂສງ຺ກນ຺ເຕ ຈ ຕໍ ຂຓໍເຍວ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ.

ອາຓຕ຺ຕິຍໍ ປນ ອາຈຣິໂຍ ມຸຎ຺ຈິຕຸກາໂມວ ຫຸຕ຺ວາ ນິສ຺ສຍປຓາມນາຍ ປຓາເມຕິ, ອນ຺ເຕວາສິໂກ ຈ ‘‘ກິຎ຺ຈາປິ ມໍ ອາຈຣິໂຍ ປຓາເມຕິ, ອຖ ໂຂ ຫທເຍນ ມຸທຸໂກ’’ຕິ ສາລໂຍ ໂຫຕິ, ນິສ຺ສໂຍ ນ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ສເຈປິ ອາຣິໂຍ ສາລໂຍ, ອນ຺ເຕວາສິໂກ ນິຣາລໂຍ ‘‘ນ ທານິ ອິມໍ ນິສ຺ສາຍ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຘຸຣໍ ນິກ຺ຂິປຕິ, ເອວມ຺ປິ ນ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ອຸຠິນ຺ນໍ ສາລຍຠາເວ ປນ ນ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິເຍວ, ອຸຠິນ຺ນໍ ຘຸຣນິກ຺ເຂເປນ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ປຓາມິເຕນ ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຂມາເປຕພ຺ໂພ. ໂນ ເຈ ຂມຕິ, ອຸປຊ຺ຌາເຍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ຍຖາປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ປນ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍວຕ຺ຕໍ ປຣິປູເຣນ຺ຕໍ ອຘິມຕ຺ຕເປມາທິປຎ຺ຈງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ອນ຺ເຕວາສິກໍ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກໍ ວາ ປຓາເມນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ, ອິຕຣໍ ອປຓາເມນ຺ຕສ຺ສປິ ທຸກ຺ກຏເມວ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາວຕ຺ຕນ຺ໂຕ ປຓາເມຕພ຺ໂພ, ໂຍ ປຓາເມຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ນ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສມ຺ມາວຕ຺ຕນ຺ໂຕ ນ ປຓາເມຕພ຺ໂພ, ໂຍ ນ ປຓາເມຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ (ມຫາວ. ໘໐).

‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ອນ຺ເຕວາສິກໍ ອປຓາເມນ຺ໂຕ ອາຈຣິໂຍ ສາຕິສາໂຣ ໂຫຕິ, ປຓາເມນ຺ໂຕ ອນຕິສາໂຣ ໂຫຕິ. ອາຈຣິຍມ຺ຫິ ນາຘິມຕ຺ຕໍ ເປມໍ ໂຫຕິ, ນາຘິມຕ຺ໂຕ ປສາໂທ ໂຫຕິ, ນາຘິມຕ຺ຕາ ຫິຣີ ໂຫຕິ, ນາຘິມຕ຺ໂຕ ຄາຣໂວ ໂຫຕິ, ນາຘິມຕ຺ຕາ ຠາວນາ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ອນ຺ເຕວາສິກໍ ອປຓາເມນ຺ໂຕ ອາຈຣິໂຍ ສາຕິສາໂຣ ໂຫຕິ, ປຓາເມນ຺ໂຕ ອນຕິສາໂຣ ໂຫຕິ (ມຫາວ. ໘໑).

‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກໍ ອປຓາເມນ຺ໂຕ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ສາຕິສາໂຣ ໂຫຕິ, ປຓາເມນ຺ໂຕ ອນຕິສາໂຣ ໂຫຕິ. ອຸປຊ຺ຌາຍມ຺ຫິ ນາຘິມຕ຺ຕໍ ເປມໍ ໂຫຕິ, ນາຘິມຕ຺ໂຕ ປສາໂທ ໂຫຕິ, ນາຘິມຕ຺ຕາ ຫິຣີ ໂຫຕິ, ນາຘິມຕ຺ໂຕ ຄາຣໂວ ໂຫຕິ, ນາຘິມຕ຺ຕາ ຠາວນາ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກໍ ອປຓາເມນ຺ໂຕ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ສາຕິສາໂຣ ໂຫຕິ, ປຓາເມນ຺ໂຕ ອນຕິສາໂຣ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິ (ມຫາວ. ໖໘).

ຕຕ຺ຖ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໖໘) ນາຘິມຕ຺ຕໍ ເປມໍ ໂຫຕີຕິ ອຸປຊ຺ຌາຍມ຺ຫິ ອຘິມຕ຺ຕໍ ເຄຫສ຺ສິຕເປມໍ ນ ໂຫຕິ. ນາຘິມຕ຺ຕາ ຠາວນາ ໂຫຕີຕິ ອຘິມຕ຺ຕາ ເມຕ຺ຕາຠາວນາ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ວາ ສໂມຘານຄໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໘໓) ທສ຺ສນສວນວເສນ ສໂມຘານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຫິ ອາຈຣິຍໍ ນິສ຺ສາຍ ວສນ຺ໂຕ ສທ຺ຘິວິຫາຣິໂກ ເອກວິຫາເຣ ເຈຕິຍໍ ວາ ວນ຺ທນ຺ຕໍ, ເອກຄາເມ ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕໍ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ປສ຺ສຕິ, ນິສ຺ສໂຍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ປສ຺ສຕິ, ສທ຺ຘິວິຫາຣິໂກ ນ ປສ຺ສຕິ, ນ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ນໍ ວາ ອາກາເສນ ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ທິສ຺ວາ ທູຣຕ຺ຕາ ‘‘ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ຊານາຕິ, ‘‘ອຸປຊ຺ຌາໂຍ’’ຕິ ນ ຊານາຕິ, ນ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ສເຈ ຊານາຕິ, ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ອຸປຣິປາສາເທ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ວສຕິ, ເຫຏ຺ຐາ ສທ຺ຘິວິຫາຣິໂກ, ຕໍ ອທິສ຺ວາວ ຍາຄຸໍ ປິວິຕ຺ວາ ປຏິກ຺ກມຕິ, ອາສນສາລາຍ ວາ ນິສິນ຺ນໍ ອທິສ຺ວາວ ເອກມນ຺ເຕ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປກ຺ກມຕິ, ຘມ຺ມສ຺ສວນມຓ຺ຑເປ ວາ ນິສິນ຺ນມ຺ປິ ຕໍ ອທິສ຺ວາວ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປກ຺ກມຕິ, ນິສ຺ສໂຍ ນ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ເອວໍ ຕາວ ທສ຺ສນວເສນ ສໂມຘານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສວນວເສນ ປນ ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ວິຫາເຣ ວາ ອນ຺ຕຣຆເຣ ວາ ຘມ຺ມໍ ວາ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ອນຸໂມທນໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ເມ ສທ຺ໂທ’’ຕິ ສຎ຺ຊານາຕິ, ນິສ຺ສໂຍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ອສຎ຺ຊານນ຺ຕສ຺ສ ນ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ອຍໍ ສໂມຘາເນ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

໑໕໕. ນິສ຺ສາຍ ເກນ ວສິຕພ຺ພໍ, ເກນ ນ ວສິຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຏິພເລນ ປຎ຺ຈ ວສ຺ສານິ ນິສ຺ສາຍ ວຕ຺ຖຸໍ, ອພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຍາວຊີວ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໑໐໓) ວຈນໂຕ ໂຍ ອພ຺ຍຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ເຕນ ຍາວຊີວໍ ນິສ຺ສາເຍວ ວສິຕພ຺ພໍ. ສຈາຍໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໐໓) ວຸຑ຺ຒຕຣໍ ອາຈຣິຍໍ ນ ລຠຕິ, ອຸປສມ຺ປທາຍ ສຏ຺ຐິວສ຺ໂສ ວາ ສຕ຺ຕຕິວສ຺ໂສ ວາ ໂຫຕິ, ນວກຕຣສ຺ສປິ ພ຺ຍຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອາຈຣິໂຍ ເມ, ອາວຸໂສ, ໂຫຕິ, ອາຍສ຺ມໂຕ ນິສ຺ສາຍ ວຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ເອວໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວຕ຺ວາ ນິສ຺ສໂຍ ຄເຫຕພ຺ໂພວ. ຄາມປ຺ປເວສນໍ ອາປຸຈ຺ຉນ຺ເຕນປິ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ຄາມປ຺ປເວສນໍ ອາປຸຈ຺ຉາມິ ອາຈຣິຍາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພອາປຸຈ຺ຉເນສຸ.

ໂຍ ປນ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ອຸປສມ຺ປທາຍ ປຎ຺ຈວສ຺ໂສ, ເຕນ ອນິສ຺ສິເຕນ ວຕ຺ຖຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕສ຺ມາ ນິສ຺ສຍມຸຈ຺ຈນເກນ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໑໔໕-໑໔໗) ອຸປສມ຺ປທາຍ ປຎ຺ຈວສ຺ເສນ ສພ຺ພນ຺ຕິເມນ ປຣິຈ຺ເຉເທນ ທ຺ເວ ມາຕິກາ ປຄຸຓາ ວາຈຸຄ຺ຄຕາ ກຕ຺ຕພ຺ພາ, ປກ຺ຂທິວເສສຸ ຘມ຺ມສ຺ສວນຕ຺ຖາຍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຠາຓວາຣາ, ສມ຺ປຕ຺ຕານໍ ປຣິສານໍ ປຣິກຖນຕ຺ຖາຍ ອນ຺ຘກວິນ຺ທ(ອ. ນິ. ໕.໑໑໔) ມຫາຣາຫຸໂລວາທ(ມ. ນິ. ໒.໑໑໓ ອາທໂຍ) ອມ຺ພຏ຺ຐ(ທອີ. ນິ. ໑.໒໕໔ ອາທໂຍ) ສທິໂສ ເອໂກ ກຖາມຄ຺ໂຄ, ສງ຺ຆຠຕ຺ຕມງ຺ຄລາມງ຺ຄເລສຸ ອນຸໂມທນຕ຺ຖາຍ ຕິສ຺ໂສ ອນຸໂມທນາ, ອຸໂປສຖປວາຣຓາທິຊານນຕ຺ຖໍ ກມ຺ມາກມ຺ມວິນິຈ຺ຉໂຍ, ສມຓຘມ຺ມກຣຓຕ຺ຖໍ ສມາຘິວເສນ ວາ ວິປສ຺ສນາວເສນ ວາ ອຣຫຕ຺ຕປຣິໂຍສານເມກໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຫິ ອຍໍ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ ຈາຕຸທ຺ທິໂສ, ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ອຕ຺ຕໂນ ອິສ຺ສຣິເຍນ ວສິຕຸໍ ລຠຕິ. ຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ນ ອນິສ຺ສິເຕນ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ. ນ ອເສກ຺ເຂນ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ນ ອເສກ຺ເຂນ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ເຘນ… ນ ອເສກ຺ເຂນ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ເຘນ… ນ ອເສກ຺ເຂນ ວິມຸຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ເຘນ… ນ ອເສກ຺ເຂນ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ນ ອນິສ຺ສິເຕນ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ.

‘‘ອປເຣຫິປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ນ ອນິສ຺ສິເຕນ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ. ອສ຺ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ອຫິຣິໂກ ໂຫຕິ, ອໂນຕ຺ຕປ຺ປີ ໂຫຕິ, ກຸສີໂຕ ໂຫຕິ, ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ນ ອນິສ຺ສິເຕນ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ.

‘‘ອປເຣຫິປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ນ ອນິສ຺ສິເຕນ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ. ອຘິສີເລ ສີລວິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ອຊ຺ຌາຈາເຣ ອາຈາຣວິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ອຕິທິຏ຺ຐິຍາ ທິຏ຺ຐິວິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ອປ຺ປສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ, ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ນ ອນິສ຺ສິເຕນ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ.

‘‘ອປເຣຫິປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ນ ອນິສ຺ສິເຕນ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ. ອາປຕ຺ຕິໍ ນ ຊານາຕິ, ອນາປຕ຺ຕິໍ ນ ຊານາຕິ, ລຫຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ນ ຊານາຕິ, ຄຣຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ນ ຊານາຕິ, ອຸຠຍານິ ໂຂ ປນສ຺ສ ປາຕິໂມກ຺ຂານິ ວິຕ຺ຖາເຣນ ນ ສ຺ວາຄຕານິ ໂຫນ຺ຕິ ນ ສຸວິຠຕ຺ຕານິ ນ ສຸປ຺ປວຕ຺ຕີນິ ນ ສຸວິນິຈ຺ຉິຕານິ ສຸຕ຺ຕໂສ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນໂສ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ນ ອນິສ຺ສິເຕນ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ.

‘‘ອປເຣຫິປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ນ ອນິສ຺ສິເຕນ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ. ອາປຕ຺ຕິໍ ນ ຊານາຕິ, ອນາປຕ຺ຕິໍ ນ ຊານາຕິ, ລຫຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ນ ຊານາຕິ, ຄຣຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ນ ຊານາຕິ, ອູນປຎ຺ຈວສ຺ໂສ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ນ ອນິສ຺ສິເຕນ ວຕ຺ຖພ຺ພ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໑໐໓). ເອຕ຺ຖາປິ ປຸຣິມນເຍເນວ ອຍຸຕ຺ຕວເສນ ອາປຕ຺ຕິອງ຺ຄວເສນ ຈ ປຏິກ຺ເຂໂປ ກໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ພາລານໍ ປນ ອພ຺ຍຕ຺ຕານໍ ທິສໍຄມິການໍ ອນ຺ເຕວາສິກສທ຺ຘິວິຫາຣິການໍ ອນຸຎ຺ຎາ ນ ທາຕພ຺ພາ. ສເຈ ເທນ຺ຕິ, ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍານໍ ທຸກ຺ກຏໍ. ເຕ ເຈ ອນນຸຎ຺ຎາຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕສມ຺ປິ ທຸກ຺ກຏໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ ພາລາ ອພ຺ຍຕ຺ຕາ ທິສໍຄມິກາ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາເຍ ອາປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາເຍຫິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພາ ‘‘ກຫໍ ຄມິສ຺ສຖ, ເກນ ສທ຺ຘິໍ ຄມິສ຺ສຖາ’’ຕິ. ເຕ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ພາລາ ອພ຺ຍຕ຺ຕາ ອຎ຺ເຎ ພາເລ ອພ຺ຍຕ຺ເຕ ອປທິເສຍ຺ຍຸໍ. ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາເຍຫິ ອນຸຊານິຕພ຺ພາ, ອນຸຊາເນຍ຺ຍຸໍ ເຈ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ເຕ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ພາລາ ອພ຺ຍຕ຺ຕາ ອນນຸຎ຺ຎາຕາ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາເຍຫິ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ ເຈ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໖໓).

ອິຕິ ປາຬິມຸຕ຺ຕກວິນຍວິນິຈ຺ຉຍສງ຺ຄເຫ

ນິສ຺ສຍວິນິຈ຺ຉຍກຖາ ສມຕ຺ຕາ.

໒໔. ສີມາວິນິຈ຺ຉຍກຖາ

໑໕໖. ສີມາຕິ ເອຕ຺ຖ (ກງ຺ຂາ. ອຏ຺ຐ. ນິທານວຓ຺ຓນາ) ສີມາ ນາເມສາ ພທ຺ຘສີມາ ອພທ຺ຘສີມາຕິ ທຸວິຘາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ເອກາທສ ວິປຕ຺ຕິສີມາໂຍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຕິວິຘສມ຺ປຕ຺ຕິຍຸຕ຺ຕາ ນິມິຕ຺ເຕນ ນິມິຕ຺ຕໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ສມ຺ມຕາ ສີມາ ພທ຺ຘສີມາ ນາມ. ອຕິຂຸທ຺ທກາ, ອຕິມຫຕີ, ຂຓ຺ຑນິມິຕ຺ຕາ, ຉາຍານິມິຕ຺ຕາ, ອນິມິຕ຺ຕາ, ພຫິສີເມ ຐິຕສມ຺ມຕາ, ນທິຍາ ສມ຺ມຕາ, ສມຸທ຺ເທ ສມ຺ມຕາ, ຊາຕສ຺ສເຣ ສມ຺ມຕາ, ສີມາຍ ສີມໍ ສມ຺ຠິນ຺ທນ຺ເຕນ ສມ຺ມຕາ, ສີມາຍ ສີມໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣນ຺ເຕນ ສມ຺ມຕາຕິ ອິເມຫິ ເອກາທສຫິ ອາກາເຣຫິ ສີມໂຕ ກມ຺ມານິ ວິປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ວຈນໂຕ ເອຕາ ວິປຕ຺ຕິສີມາໂຍ ນາມ.

ຕຕ຺ຖ ອຕິຂຸທ຺ທກາ ນາມ ຍຕ຺ຖ ເອກວີສຕິ ຠິກ຺ຂູ ນິສີທິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ອຕິມຫຕີ ນາມ ຍາ ເກສຄ຺ຄມຕ຺ເຕນປິ ຕິໂຍຊນໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ສມ຺ມຕາ. ຂຓ຺ຑນິມິຕ຺ຕາ ນາມ ອຆຏິຕນິມິຕ຺ຕາ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ນິມິຕ຺ຕໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ທກ຺ຂິຓາຍ ທິສາຍ ປຈ຺ຉິມາຍ ອຸຕ຺ຕຣາຍ ທິສາຍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸນ ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ປຸພ຺ພກິຕ຺ຕິຕໍ ປຏິກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ເອວໍ ອຂຓ຺ຑນິມິຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ອນຸກ຺ກເມນ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣາຍ ທິສາຍ ນິມິຕ຺ຕໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ຐເປຕິ, ຂຓ຺ຑນິມິຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ອປຣາປິ ຂຓ຺ຑນິມິຕ຺ຕາ ນາມ ຍາ ອນິມິຕ຺ຕຸປຄໍ ຕຈສາຣຣຸກ຺ຂໍ ວາ ຂາຓຸກໍ ວາ ປໍສຸປຸຎ຺ຊໍ ວາ ວາລຸກປຸຎ຺ຊໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອນ຺ຕຣາ ເອກນິມິຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ມຕາ. ຉາຍານິມິຕ຺ຕາ ນາມ ປພ຺ພຕຉາຍາທີນໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຉາຍໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ມຕາ. ອນິມິຕ຺ຕາ ນາມ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ນິມິຕ຺ຕານິ ອກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສມ຺ມຕາ. ພຫິສີເມ ຐິຕສມ຺ມຕາ ນາມ ນິມິຕ຺ຕານິ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ນິມິຕ຺ຕານໍ ພຫິ ຐິເຕນ ສມ຺ມຕາ. ນທິຍາ, ສມຸທ຺ເທ, ຊາຕສ຺ສເຣ ສມ຺ມຕາ ນາມ ເອເຕສຸ ນທິອາທີສຸ ສມ຺ມຕາ. ສາ ຫິ ເອວໍ ສມ຺ມຕາປິ ‘‘ສພ຺ພາ, ຠິກ຺ຂເວ, ນທີ ອສີມາ, ສພ຺ໂພ ສມຸທ຺ໂທ ອສີໂມ, ສພ຺ໂພ ຊາຕສ຺ສໂຣ ອສີໂມ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໔໗) ວຈນໂຕ ອສມ຺ມຕາວ ໂຫຕິ. ສີມາຍ ສີມໍ ສມ຺ຠິນ຺ທນ຺ເຕນ ສມ຺ມຕາ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໔໘) ນາມ ອຕ຺ຕໂນ ສີມາຍ ປເຣສໍ ສີມໍ ສມ຺ຠິນ຺ທນ຺ເຕນ ສມ຺ມຕາ. ສເຈ ຫິ ໂປຣາຓກສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ອມ຺ໂພ ເຈວ ຊມ຺ພຸ ຈາຕິ ທ຺ເວ ຣຸກ຺ຂາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສໍສຏ຺ຐວິຏປາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສຸ ອມ຺ພສ຺ສ ປຈ຺ຉິມທິສາຠາເຄ ຊມ຺ພຸ, ວິຫາຣສີມາ ຈ ຊມ຺ພຸໍ ອນ຺ໂຕກຕ຺ວາ ອມ຺ພໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ພທ຺ຘາ ໂຫຕິ. ອຖ ປຈ຺ຉາ ຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ວິຫາເຣ ກເຕ ສີມໍ ພນ຺ຘນ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ຕໍ ອມ຺ພໍ ອນ຺ໂຕກຕ຺ວາ ຊມ຺ພຸໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ພນ຺ຘນ຺ຕິ, ສີມາຍ ສີມໍ ສມ຺ຠິນ຺ນາ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ສເຈ ປຐມຕຣໍ ກຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ສີມາ ອສມ຺ມຕາ ໂຫຕິ, ສີມາຍ ອຸປຈາໂຣ ຐເປຕພ຺ໂພ. ສເຈ ສມ຺ມຕາ ໂຫຕິ, ປຈ຺ຉິມໂກຏິຍາ ຫຕ຺ຖມຕ຺ຕາ ສີມນ຺ຕຣິກາ ຐເປຕພ຺ພາ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ‘‘ວິທຕ຺ຖິມຕ຺ຕມ຺ປິ’’, ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ‘‘ຈຕຸຣງ຺ຄຸລມຕ຺ຕມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອກຣຸກ຺ໂຂປິ ຈ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສີມານໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ໂສ ປນ ວຑ຺ຒນ຺ໂຕ ສີມສງ຺ກຣໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ກາຕພ຺ໂພ. ສີມາຍ ສີມໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣນ຺ເຕນ ສມ຺ມຕາ ນາມ ອຕ຺ຕໂນ ສີມາຍ ປເຣສໍ ສີມໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣນ຺ເຕນ ສມ຺ມຕາ. ສເຈ ຫິ ປເຣສໍ ພທ຺ຘສີມໍ ສກລໍ ວາ ຕສ຺ສາ ປເທສໍ ວາ ອນ຺ໂຕກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສີມໍ ສມ຺ມນ຺ນນ຺ຕິ, ສີມາຍ ສີມໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕາ ນາມ ໂຫຕິ. ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ປນ ສີມໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕປິ ຠິກ຺ຂູນໍ ສີມໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຠິກ຺ຂຸນີນມ຺ປິ ຠິກ຺ຂູນໍ ສີມາຍ ເອເສວ ນໂຍ. ນ ຫິ ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ກມ຺ເມ ຄຓປູຣກາ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ກມ຺ມວາຈໍ ວຄ຺ຄໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ອິຕິ ອິມາ ເອກາທສ ວິປຕ຺ຕິສີມາໂຍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ສີມາ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພາ.

໑໕໗. ຕິວິຘສມ຺ປຕ຺ຕິຍຸຕ຺ຕາ ນາມ ນິມິຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຣິສສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ກມ຺ມວາຈາສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ຍຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ນິມິຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຍຸຕ຺ຕາ ນາມ ປພ຺ພຕນິມິຕ຺ຕໍ ປາສາຓນິມິຕ຺ຕໍ ວນນິມິຕ຺ຕໍ ຣຸກ຺ຂນິມິຕ຺ຕໍ ມຄ຺ຄນິມິຕ຺ຕໍ ວມ຺ມິກນິມິຕ຺ຕໍ ນທີນິມິຕ຺ຕໍ ອຸທກນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕສຸ ອຏ຺ຐສຸ ນິມິຕ຺ເຕສຸ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ທິສາຠາເຄ ຍຖາລທ຺ຘານິ ນິມິຕ຺ຕຸປຄານິ ນິມິຕ຺ຕານິ ‘‘ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ກິໍ ນິມິຕ຺ຕໍ. ປພ຺ພໂຕ, ຠນ຺ເຕ. ເອໂສ ປພ຺ພໂຕ ນິມິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ສມ຺ມາ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສມ຺ມຕາ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໓໘) – ວິນຍຘເຣນ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ ‘‘ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ກິໍ ນິມິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ປພ຺ພໂຕ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ອິທໍ ປນ ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ວາ ອາຈິກ຺ຂຕຸ ອນຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ວາ, ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ປຸນ ວິນຍຘເຣນ ‘‘ເອໂສ ປພ຺ພໂຕ ນິມິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ພໍ, ‘‘ເອຕໍ ປພ຺ພຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ກໂຣມ, ກຣິສ຺ສາມ, ນິມິຕ຺ຕໍ ກໂຕ, ນິມິຕ຺ຕໍ ໂຫຕຸ, ໂຫຕິ, ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອວໍ ປນ ກິຕ຺ເຕຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ປາສາຓາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ, ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ອນຸທິສາຍ, ທກ຺ຂິຓາຍ ທິສາຍ, ທກ຺ຂິຓາຍ ອນຸທິສາຍ, ປຈ຺ຉິມາຍ ທິສາຍ, ປຈ຺ຉິມາຍ ອນຸທິສາຍ, ອຸຕ຺ຕຣາຍ ທິສາຍ, ອຸຕ຺ຕຣາຍ ອນຸທິສາຍ ກິໍ ນິມິຕ຺ຕໍ? ອຸທກໍ, ຠນ຺ເຕ. ເອຕໍ ອຸທກໍ ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖ ປນ ອຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ກິໍ ນິມິຕ຺ຕໍ? ປພ຺ພໂຕ, ຠນ຺ເຕ. ເອໂສ ປພ຺ພໂຕ ນິມິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ປຐມໍ ກິຕ຺ຕິຕນິມິຕ຺ຕໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາວ ຐເປຕພ຺ພໍ. ເອວຎ຺ຫິ ນິມິຕ຺ເຕນ ນິມິຕ຺ຕໍ ຆຏິຕໍ ໂຫຕິ, ນິມິຕ຺ຕານິ ສກິໍ ກິຕ຺ຕິຕານິປິ ກິຕ຺ຕິຕາເນວ ໂຫນ຺ຕິ. ອນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສີມມຓ຺ຑລໍ ພນ຺ຘນ຺ເຕນ ນິມິຕ຺ຕໍ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໕໘. ອິທານິ ນິມິຕ຺ຕຸປຄານິ ປພ຺ພຕາທີນິ ເວທິຕພ຺ພານິ – ຕິວິໂຘ ປພ຺ພໂຕ ສຸທ຺ຘປໍສຸປພ຺ພໂຕ ສຸທ຺ຘປາສາຓປພ຺ພໂຕ ອຸຠຍມິສ຺ສໂກຕິ. ໂສ ຕິວິໂຘປິ ວຏ຺ຏຕິ, ວາລິກຣາສິ ປນ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອິຕໂຣປິ ຫຕ຺ຖິປ຺ປມາຓໂຕ ໂອມກຕໂຣ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຫຕ຺ຖິປ຺ປມາຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສິເນຣຸປ຺ປມາໂຓປິ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຕີສຸ ວາ ຕໂຍ ປພ຺ພຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຈຕູຫິ ວາ ຕີຫິ ວາ ປພ຺ພຕນິມິຕ຺ເຕຫິ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ທ຺ວີຫິ ປນ ນິມິຕ຺ເຕຫິ ເອເກນ ວາ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອິໂຕ ປເຣສຸ ປາສາຓນິມິຕ຺ຕາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕສ຺ມາ ປພ຺ພຕນິມິຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ ‘‘ເອກາພທ຺ໂຘ, ນ ເອກາພທ຺ໂຘ’’ຕິ. ສເຈ ເອກາພທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ນ ກາຕພ຺ໂພ. ຕຎ຺ຫິ ຈຕູສຸ ວາ ອຏ຺ຐສຸ ວາ ທິສາສຸ ກິຕ຺ເຕນ຺ເຕນປິ ເອກເມວ ນິມິຕ຺ຕໍ ກິຕ຺ຕິຕໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ໂຍ ເອວໍ ຈກ຺ກສຓ຺ຐາເນນ ວິຫາຣມ຺ປິ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ປພ຺ພໂຕ, ຕໍ ເອກທິສາຍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຎ຺ຎາສຸ ທິສາສຸ ຕໍ ພຫິທ຺ຘາ ກຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎານິ ນິມິຕ຺ຕານິ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ພານິ. ສເຈ ປພ຺ພຕສ຺ສ ຕຕິຍຠາຄໍ ວາ ອຸປຑ຺ຒໍ ວາ ອນ຺ໂຕສີມາຍ ກຕ຺ຕຸກາມາ ໂຫນ຺ຕິ, ປພ຺ພຕໍ ອກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຍຕ຺ຕກໍ ປເທສໍ ອນ຺ໂຕ ກຕ຺ຕຸກາມາ, ຕສ຺ສ ປຣໂຕ ຕສ຺ມິໍເຍວ ປພ຺ພເຕ ຊາຕຣຸກ຺ຂວມ຺ມິກາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ພໍ. ສເຈ ເອກໂຍຊນທ຺ວິໂຍຊນປ຺ປມາຓໍ ສພ຺ພໍ ປພ຺ພຕໍ ອນ຺ໂຕ ກຕ຺ຕຸກາມາ ໂຫນ຺ຕິ, ປພ຺ພຕສ຺ສ ປຣໂຕ ຠູມິຍໍ ຊາຕຣຸກ຺ຂວມ຺ມິກາທີນິ ນິມິຕ຺ຕານິ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ພານິ.

ປາສາຓນິມິຕ຺ເຕ ອຍຄຸໂຬປິ ປາສາຓສງ຺ຂ຺ຍເມວ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມາ ໂຍ ໂກຈິ ປາສາໂຓ ວຏ຺ຏຕິ. ປມາຓໂຕ ປນ ຫຕ຺ຖິປ຺ປມາໂຓ ປພ຺ພຕສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄໂຕ, ຕສ຺ມາ ໂສ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ມຫາໂຄຓມຫາມຫິໍສປ຺ປມາໂຓ ປນ ວຏ຺ຏຕິ. ເຫຏ຺ຐິມປຣິຈ຺ເຉເທນ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສປລຄຸຬປິຓ຺ຑປ຺ປມາໂຓ ວຏ຺ຏຕິ, ຕໂຕ ຂຸທ຺ທກຕໂຣ ອິຏ຺ຐກາ ວາ ມຫນ຺ຕີປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອນິມິຕ຺ຕຸປຄປາສາຓານໍ ຣາສິປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ປເຄວ ປໍສຸວາລຸກຣາສິ. ຠູມິສໂມ ຂລມຓ຺ຑລສທິໂສ ປິຏ຺ຐິປາສາໂຓ ວາ ຠູມິໂຕ ຂາຓຸໂກ ວິຍ ອຸຏ຺ຐິຕປາສາໂຓ ວາ ໂຫຕິ, ໂສປິ ປມາຓຸປໂຄ ເຈ, ວຏ຺ຏຕິ. ປິຏ຺ຐິປາສາໂຓ ອຕິມຫນ຺ໂຕປິ ປາສາຓສງ຺ຂ຺ຍເມວ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມາ ສເຈ ມຫໂຕ ປິຏ຺ຐິປາສາຓສ຺ສ ເອກປ຺ປເທສໍ ອນ຺ໂຕສີມາຍ ກຕ຺ຕຸກາມາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໍ ອກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຕສ຺ສຸປຣິ ອຎ຺ໂຎ ປາສາໂຓ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປິຏ຺ຐິປາສາຓຸປຣິ ວິຫາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ວິຫາຣມຊ຺ເຌນ ວາ ປິຏ຺ຐິປາສາໂຓ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອວຣູໂປ ປິຏ຺ຐິປາສາໂຓ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ຫິ ຕໍ ກິຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປຣິ ວິຫາໂຣ ໂຫຕິ, ນິມິຕ຺ຕຎ຺ຈ ນາມ ພຫິສີມາຍ ໂຫຕິ, ວິຫາໂຣປິ ພຫິສີມາຍໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ວິຫາຣໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕປິຏ຺ຐິປາສາໂຓ ເອກຕ຺ຖ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ນ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ໂພ.

ວນນິມິຕ຺ເຕ ຕິຓວນໍ ວາ ຕຈສາຣຕາລນາຬິເກຣາທິຣຸກ຺ຂວນໍ ວາ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອນ຺ໂຕສາຣານໍ ປນ ສາກສາລາທີນໍ ອນ຺ໂຕສາຣມິສ຺ສການໍ ວາ ຣຸກ຺ຂານໍ ວນໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ເຫຏ຺ຐິມປຣິຈ຺ເຉເທນ ຈຕຸປຎ຺ຈຣຸກ຺ຂມຕ຺ຕມ຺ປິ, ຕໂຕ ໂອຣໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ປຣໍ ໂຍຊນສຕິກມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ວນມຊ຺ເຌ ວິຫາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ວນໍ ນ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ພໍ. ເອກເທສໍ ອນ຺ໂຕສີມາຍ ກາຕຸກາເມຫິປິ ວນໍ ອກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຣຸກ຺ຂປາສາຓາທໂຍ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ພາ. ວິຫາຣໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕວນໍ ເອກຕ຺ຖ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ນ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ພໍ.

ຣຸກ຺ຂນິມິຕ຺ເຕ ຕຈສາໂຣ ຕາລນາຬິເກຣາທິຣຸກ຺ໂຂ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອນ຺ໂຕສາໂຣ ຊີວມານໂກ ອນ຺ຕມໂສ ອຸພ຺ເພຘໂຕ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸໂລ ປຣິຓາຫໂຕ ສູຈິທຓ຺ຑກປ຺ປມາໂຓປິ ວຏ຺ຏຕິ. ຕໂຕ ໂອຣໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ປຣໍ ທ຺ວາທສໂຍຊໂນ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕນິຄ຺ໂຣໂຘປິ ວຏ຺ຏຕິ. ວໍສນຬກສຣາວາທີສຸ ພີຊໍ ໂຣເປຕ຺ວາ ວຑ຺ຒາປິໂຕ ປມາຓຸປໂຄປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຕໂຕ ອປເນຕ຺ວາ ປນ ຕໍ ຂຓມ຺ປິ ຠູມິຍໍ ໂຣເປຕ຺ວາ ໂກຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ອຸທກໍ ອາສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ກິຕ຺ເຕຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ນວມູລສາຂານິຄ຺ຄມນໍ ອກາຣຓໍ, ຂນ຺ຘໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ໂຣປິເຕ ປນ ເອຕໍ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ກິຕ຺ເຕນ຺ເຕນ ຈ ‘‘ຣຸກ຺ໂຂ’’ຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ‘‘ສາກຣຸກ຺ໂຂ’’ຕິປິ ‘‘ສາລຣຸກ຺ໂຂ’’ຕິປິ. ເອກາພທ຺ຘໍ ປນ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕນິຄ຺ໂຣຘສທິສໍ ເອກຕ຺ຖ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ກິຕ຺ເຕຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

ມຄ຺ຄນິມິຕ຺ເຕ ອຣຎ຺ຎເຂຕ຺ຕນທີຕຬາກມຄ຺ຄາທໂຍ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ຊງ຺ຆມຄ຺ໂຄ ວາ ສກຏມຄ຺ໂຄ ວາ ວຏ຺ຏຕິ. ໂຍ ນິພ຺ພິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຕີຓິ ຄາມນ຺ຕຣານິ ຄຈ຺ຉຕິ, ໂຍ ປນ ຊງ຺ຆມຄ຺ຄສກຏມຄ຺ຄໂຕ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸນ ສກຏມຄ຺ຄເມວ ໂອຕຣຕິ, ເຍ ວາ ຊງ຺ຆມຄ຺ຄສກຏມຄ຺ຄາ ອວຬຎ຺ຊາ, ເຕ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ຊງ຺ຆສຕ຺ຖສກຏສຕ຺ເຖຫິ ວຬຎ຺ຊິຍມານາເຍວ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ສເຈ ທ຺ເວ ມຄ຺ຄາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ສກຏຘຸຣມິວ ເອກີຠວນ຺ຕິ, ທ຺ເວຘາ ຠິນ຺ນຏ຺ຐາເນ ວາ ສມ຺ພນ຺ຘຏ຺ຐາເນ ວາ ສກິໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸນ ນ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ພາ. ເອກາພທ຺ຘນິມິຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ໂຫຕິ. ສເຈ ວິຫາຣໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ຄາ ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ມຊ຺ເຌ ເອກໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອປຣໍ ກິຕ຺ເຕຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເອກາພທ຺ຘນິມິຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ. ໂກຓໍ ນິພ຺ພິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຄຕໍ ປນ ປຣຠາເຄ ກິຕ຺ເຕຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ວິຫາຣມຊ຺ເຌນ ນິພ຺ພິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຄຕມຄ຺ໂຄ ປນ ນ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ໂພ, ກິຕ຺ຕິເຕ ນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປຣິ ວິຫາໂຣ ໂຫຕິ. ສເຈ ສກຏມຄ຺ຄສ຺ສ ອນ຺ຕິມຈກ຺ກມຄ຺ຄໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ມຄ຺ໂຄ ພຫິສີມາຍ ໂຫຕິ, ສເຈ ພາຫິຣຈກ຺ກມຄ຺ຄໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ພາຫິຣຈກ຺ກມຄ຺ໂຄ ພຫິສີມາຍ ໂຫຕິ, ເສສໍ ອນ຺ໂຕສີມໍ ຠຊຕິ. ມຄ຺ຄໍ ກິຕ຺ເຕນ຺ເຕນ ‘‘ມຄ຺ໂຄ ປນ຺ໂຖ ປໂຖ ປຊ຺ໂຊ’’ຕິອາທີສຸ ທສສຸ ເຍນ ເກນຈິ ນາເມນ ຈ ກິຕ຺ເຕຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ປຣິຂາສຓ຺ຐາເນນ ວິຫາຣໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄຕມຄ຺ໂຄ ເອກຕ຺ຖ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ກິຕ຺ເຕຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

ວມ຺ມິກນິມິຕ຺ເຕ ເຫຏ຺ຐິມປຣິຈ຺ເຉເທນ ຕໍ ທິວສໍ ຊາໂຕ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລຸພ຺ເພໂຘ ໂຄວິສາຓປ຺ປມາໂຓປິ ວມ຺ມິໂກ ວຏ຺ຏຕິ, ຕໂຕ ໂອຣໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ປຣໍ ຫິມວນ຺ຕປພ຺ພຕສທິໂສປິ ວຏ຺ຏຕິ, ວິຫາຣໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕໍ ປນ ເອກາພທ຺ຘໍ ເອກຕ຺ຖ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ກິຕ຺ເຕຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

ນທີນິມິຕ຺ເຕ ຍສ຺ສາ ຘມ຺ມິການໍ ຣາຊູນໍ ກາເລ ອນ຺ວຑ຺ຒມາສໍ ອນຸທສາຫໍ ອນຸປຎ຺ຈາຫນ຺ຕິ ເອວໍ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ວລາຫເກສຸ ວິຄຕມຕ຺ເຕສຸ ໂສຕໍ ປຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ, ອຍໍ ນທີສງ຺ຂ຺ຍໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ຍສ຺ສາ ປນ ອີທິເສ ສຸວຸຏ຺ຐິກາເລ ວສ຺ສານສ຺ສ ຈາຕຸມາເສ ໂສຕໍ ນ ປຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ, ຍຕ຺ຖ ຕິຕ຺ເຖນ ວາ ອຕິຕ຺ເຖນ ວາ ສິກ຺ຂາກຣຓີເຍ ອາຄຕລກ຺ຂເຓນ ຕິມຓ຺ຑລໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣວາສກໍ ອນຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິຍາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ເອກງ຺ຄຸລທ຺ວງ຺ຄຸລມຕ຺ຕມ຺ປິ ອນ຺ຕຣວາສໂກ ເຕມິຍຕິ, ອຍໍ ນທີ ສີມໍ ພນ຺ຘນ຺ຕານໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ນທີປາຣຄມເນປິ ອຸໂປສຖາທິສງ຺ຆກມ຺ມກຣເຓປິ ນທີປາຣສີມາສມ຺ມນ຺ນເນປິ ອຍເມວ ນທີ. ຍາ ປນ ມຄ຺ໂຄ ວິຍ ສກຏຘຸຣສຓ຺ຐາເນນ ວາ ປຣິຂາສຓ຺ຐາເນນ ວາ ວິຫາຣໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄຕາ, ຕໍ ເອກຕ຺ຖ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ກິຕ຺ເຕຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ວິຫາຣສ຺ສ ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິນິພ຺ພິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຄເຕ ນທີຈຕຸກ຺ເກປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອສມ຺ມິສ຺ສາ ນທິໂຍ ປນ ຈຕສ຺ໂສປິ ກິຕ຺ເຕຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ວຕິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິຍ ຣຸກ຺ຂປາເທ ນິຂຓິຕ຺ວາ ວລ຺ລິປລາລາທີຫິ ນທີໂສຕໍ ຣຸນ຺ຘນ຺ຕິ, ອຸທກໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອາວຣຓໍ ປວຕ຺ຕຕິເຍວ, ນິມິຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍຖາ ປນ ອຸທກໍ ນ ປວຕ຺ຕຕິ, ເອວໍ ເສຕຸມ຺ຫິ ກເຕ ອປວຕ຺ຕມານາ ນທີນິມິຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ປວຕ຺ຕນຏ຺ຐາເນ ນທີນິມິຕ຺ຕໍ, ອປ຺ປວຕ຺ຕນຏ຺ຐາເນ ອຸທກນິມິຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍາ ປນ ທຸພ຺ພຸຏ຺ຐິກາເລ ວາ ຄິມ຺ເຫ ວາ ນິຣຸທກຠາເວນ ນ ປວຕ຺ຕຕິ, ສາ ວຏ຺ຏຕິ. ມຫານທິໂຕ ອຸທກມາຕິກໍ ນີຫຣນ຺ຕິ, ສາ ກຸນ຺ນທີສທິສາ ຫຸຕ຺ວາ ຕີຓິ ສສ຺ສານິ ສມ຺ປາເທນ຺ຕີ ນິຈ຺ຈໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ກິຎ຺ຈາປິ ປວຕ຺ຕຕິ, ນິມິຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຍາ ປນ ມູເລ ມຫານທິໂຕ ນີຫຕາປິ ກາລນ຺ຕເຣນ ເຕເນວ ນີຫຕມຄ຺ເຄນ ນທິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ສຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ປຣໂຕ ສຸສຸມາຣາທິສມາກິຓ຺ຓາ ນາວາທີຫິ ສຎ຺ຈຣິຕພ຺ພາ ນທີ ໂຫຕິ, ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ອຸທກນິມິຕ຺ເຕ ນິຣຸທກຏ຺ຐາເນ ນາວາຍ ວາ ຈາຏິອາທີສຸ ວາ ອຸທກໍ ປູເຣຕ຺ວາ ອຸທກນິມິຕ຺ຕໍ ກິຕ຺ເຕຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຠູມິຄຕເມວ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ອປ຺ປວຕ຺ຕນອຸທກໍ ອາວາຏໂປກ຺ຂຣຓີຕຬອາກຊາຕສ຺ສຣໂລຓິສມຸທ຺ທາທີສຸ ຐິຕໍ, ອຏ຺ຐິຕໍ ປນ ໂອຆນທີອຸທກວາຫກມາຕິກາທີສຸ ອຸທກໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ຄມ຺ຠີເຣສຸ ອາວາຏາທີສຸ ອຸກ຺ເຂປິມໍ ອຸທກໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ນ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ທຸວຸຕ຺ຕໍ, ອຕ຺ຕໂນມຕິມຕ຺ຕເມວ. ຐິຕໍ ປນ ອນ຺ຕມໂສ ສູກຣຂຕາຍປິ ຄາມທາຣການໍ ກີຬນວາປິຍມ຺ປິ ຕໍ ຂຓຎ຺ເຎວ ປຖວິຍໍ ອາວາຏໍ ກຕ຺ວາ ກຸເຏຫິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ປູຣິຕອຸທກມ຺ປິ ສເຈ ຍາວ ກມ຺ມວາຈາປຣິໂຍສານາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອປ຺ປໍ ວາ ໂຫຕຸ ພຫຸໍ ວາ, ວຏ຺ຏຕິ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ນິມິຕ຺ຕສຎ຺ຎາກຣຓຕ຺ຖໍ ປາສາຓວາລິກາປໍສຸອາທິຣາສິ ວາ ປາສາຓຕ຺ຖມ຺ໂຠ ວາ ທາຣຸຕ຺ຖມ຺ໂຠ ວາ ກາຕພ຺ໂພ. ຕໍ ກາຕຸໍ ກາເຣຕຸຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ວຏ຺ຏຕິ, ລາຠສີມາຍໍ ປນ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສມານສໍວາສກສີມາ ກສ຺ສຈິ ປີຬນໍ ນ ກໂຣຕິ, ເກວລໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ວິນຍກມ຺ມເມວ ສາເຘຕິ, ຕສ຺ມາ ເອຕ຺ຖ ວຏ຺ຏຕິ.

ອິເມຫິ ຈ ອຏ຺ຐຫິ ນິມິຕ຺ເຕຫິ ອສມ຺ມິສ຺ເສຫິປິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສມ຺ມິສ຺ເສຫິປິ ສີມາ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ສາ ເອວໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕ຺ວາ ພຊ຺ຌມານາ ເອເກນ ທ຺ວີຫິ ວາ ນິມິຕ຺ເຕຫິ ອພທ຺ຘາ ໂຫຕິ, ຕີຓິ ປນ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣານໍ ນິມິຕ຺ຕານໍ ສເຕນປິ ພທ຺ຘາ ໂຫຕິ. ສາ ຕີຫິ ສິງ຺ຆາຏກສຓ຺ຐານາ ໂຫຕິ, ຈຕູຫິ ຈຕຸຣສ຺ສາ ວາ ສິງ຺ຆາຏກອຑ຺ຒຈນ຺ທມຸທິງ຺ຄາທິສຓ຺ຐານາ ວາ, ຕໂຕ ອຘິເກຫິ ນານາສຓ຺ຐານາ. ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ນິມິຕ຺ຕານິ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສມ຺ມຕາ ‘‘ນິມິຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິຍຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໑໕໙. ປຣິສສມ຺ປຕ຺ຕິຍຸຕ຺ຕາ ນາມ ສພ຺ພນ຺ຕິເມນ ປຣິຈ຺ເຉເທນ ຈຕູຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຍາວຕິກາ ຕສ຺ມິໍ ຄາມເຂຕ຺ເຕ ພທ຺ຘສີມໍ ວາ ນທີສມຸທ຺ທຊາຕສ຺ສເຣ ວາ ອໂນກ຺ກມິຕ຺ວາ ຐິຕາ ຠິກ຺ຂູ, ເຕ ສພ຺ເພ ຫຕ຺ຖປາເສ ວາ ກຕ຺ວາ ຉນ຺ທໍ ວາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສມ຺ມຕາ.

໑໖໐. ກມ຺ມວາຈາສມ຺ປຕ຺ຕິຍຸຕ຺ຕາ ນາມ –

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ຍາວຕາ ສມນ຺ຕາ ນິມິຕ຺ຕາ ກິຕ຺ຕິຕາ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ເອເຕຫິ ນິມິຕ຺ເຕຫິ ສີມໍ ສມ຺ມນ຺ເນຍ຺ຍ ສມານສໍວາສໍ ເອກູໂປສຖໍ, ເອສາ ຎຕ຺ຕິ.

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ຍາວຕາ ສມນ຺ຕາ ນິມິຕ຺ຕາ ກິຕ຺ຕິຕາ, ສງ຺ໂຆ ເອເຕຫິ ນິມິຕ຺ເຕຫິ ສີມໍ ສມ຺ມນ຺ນຕິ ສມານສໍວາສໍ ເອກູໂປສຖໍ, ຍສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ຂມຕິ ເອເຕຫິ ນິມິຕ຺ເຕຫິ ສີມາຍ ສມ຺ມຸຕິ ສມານສໍວາສາຍ ເອກູໂປສຖາຍ, ໂສ ຕຸຓ຺ຫສ຺ສ. ຍສ຺ສ ນກ຺ຂມຕິ, ໂສ ຠາເສຍ຺ຍ.

‘‘ສມ຺ມຕາ ສີມາ ສງ຺ເຆນ ເອເຕຫິ ນິມິຕ຺ເຕຫິ ສມານສໍວາສາ ເອກູໂປສຖາ, ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ, ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໓໙) –

ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາຍ ປຣິສຸທ຺ຘາຍ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມວາຈາຍ ສມ຺ມຕາ. ກມ຺ມວາຈາປຣິໂຍສາເນ ນິມິຕ຺ຕານໍ ອນ຺ໂຕ ສີມາ ໂຫຕິ, ນິມິຕ຺ຕານິ ສີມໂຕ ພຫິ ໂຫນ຺ຕິ.

໑໖໑. ເອວໍ ພທ຺ຘາຍ ຈ ສີມາຍ ຕິຈີວເຣນ ວິປ຺ປວາສສຸຂຕ຺ຖໍ ທຬ຺ຫີກມ຺ມຕ຺ຖຎ຺ຈ ອວິປ຺ປວາສສມ຺ມຸຕິ ກາຕພ຺ພາ. ສາ ປນ ເອວໍ ກຕ຺ຕພ຺ພາ –

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ຍາ ສາ ສງ຺ເຆນ ສີມາ ສມ຺ມຕາ ສມານສໍວາສາ ເອກູໂປສຖາ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ຕໍ ສີມໍ ຕິຈີວເຣນ ອວິປ຺ປວາສໍ ສມ຺ມນ຺ເນຍ຺ຍ ຐເປຕ຺ວາ ຄາມຎ຺ຈ ຄາມູປຈາຣຎ຺ຈ, ເອສາ ຎຕ຺ຕິ.

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ຍາ ສາ ສງ຺ເຆນ ສີມາ ສມ຺ມຕາ ສມານສໍວາສາ ເອກູໂປສຖາ, ສງ຺ໂຆ ຕໍ ສີມໍ ຕິຈີວເຣນ ອວິປ຺ປວາສໍ ສມ຺ມນ຺ນຕິ ຐເປຕ຺ວາ ຄາມຎ຺ຈ ຄາມູປຈາຣຎ຺ຈ, ຍສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ຂມຕິ ເອຕິສ຺ສາ ສີມາຍ ຕິຈີວເຣນ ອວິປ຺ປວາສາຍ ສມ຺ມຸຕິ ຐເປຕ຺ວາ ຄາມຎ຺ຈ ຄາມູປຈາຣຎ຺ຈ, ໂສ ຕຸຓ຺ຫສ຺ສ. ຍສ຺ສ ນກ຺ຂມຕິ, ໂສ ຠາເສຍ຺ຍ.

‘‘ສມ຺ມຕາ ສາ ສີມາ ສງ຺ເຆນ ຕິຈີວເຣນ ອວິປ຺ປວາສາ ຐເປຕ຺ວາ ຄາມຎ຺ຈ ຄາມູປຈາຣຎ຺ຈ, ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ, ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໔໓).

ເອຕ຺ຖ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໔໔) ຈ ນິຄມນຄຣານມ຺ປິ ຄາເມເນວ ສງ຺ຄໂຫ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຄາມູປຈາໂຣຕິ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິກ຺ເຂໂປ, ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິກ຺ເຂໂປກາໂສ. ອິເມສຸ ປນ ຄາມຄາມູປຈາເຣສຸ ອຘິຏ຺ຐິຕເຕຈີວຣິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ປຣິຫາຣໍ ນ ລຠຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ອວິປ຺ປວາສສີມາ ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ຄາມຎ຺ຈ ຄາມູປຈາຣຎ຺ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຄາມຎ຺ຈ ຄາມູປຈາຣຎ຺ຈ ນ ໂອຕ຺ຖຣຕິ, ສມານສໍວາສກສີມາວ ໂອຕ຺ຖຣຕິ. ສມານສໍວາສກສີມາ ເຈຕ຺ຖ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອວິປ຺ປວາສສີມາ ປນ ຍຕ຺ຖ ສມານສໍວາສກສີມາ, ຕຕ຺ເຖວ ຄຈ຺ຉຕິ. ນ ຫິ ຕສ຺ສາ ວິສຸໍ ນິມິຕ຺ຕກິຕ຺ຕນໍ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ສເຈ ອວິປ຺ປວາສາຍ ສມ຺ມຸຕິກາເລ ຄາໂມ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ສາ ນ ໂອຕ຺ຖຣຕິ. ສເຈ ປນ ສມ຺ມຕາຍ ສີມາຍ ປຈ຺ຉາ ຄາໂມ ນິວິສຕິ, ໂສປິ ສີມສງ຺ຂ຺ຍໍເຍວ ຄຈ຺ຉຕິ. ຍຖາ ຈ ປຈ຺ຉາ ນິວິຏ຺ໂຐ, ເອວໍ ປຐມໍ ນິວິຏ຺ຐສ຺ສ ປຈ຺ຉາ ວຑ຺ຒິຕປ຺ປເທໂສປິ ສີມສງ຺ຂ຺ຍເມວ ຄຈ຺ຉຕິ. ສເຈ ສີມາສມ຺ມຸຕິກາເລ ເຄຫານິ ກຕານິ, ‘‘ປວິສິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາລໂຍປິ ອຕ຺ຖິ, ມນຸສ຺ສາ ປນ ອປ຺ປວິຏ຺ຐາ, ໂປຣາຓກຄາມໍ ວາ ສເຈ ເຄຫເມວ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຕາ, ອຄາໂມເຍວ ເອສ, ສີມາ ໂອຕ຺ຖຣຕິ. ສເຈ ປນ ເອກມ຺ປິ ກຸລໍ ປວິຏ຺ຐໍ ວາ ອຄຕໍ ວາ ອຕ຺ຖິ, ຄາໂມເຍວ, ສີມາ ນ ໂອຕ຺ຖຣຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ.

໑໖໒. ອຍໍ ປນ ວິຕ຺ຖາໂຣ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໓໘) ສີມໍ ພນ຺ຘິຕຸກາເມນ ຫິ ສາມນ຺ຕວິຫາເຣສຸ ຠິກ຺ຂູ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ສີມາປຣິຈ຺ເຉທໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ພທ຺ຘສີມວິຫາຣານໍ ສີມາຍ ສີມນ຺ຕຣິກໍ, ອພທ຺ຘສີມວິຫາຣານໍ ສີມາຍ ອຸປຈາຣໍ ຐເປຕ຺ວາ ທິສາຈາຣິກຠິກ຺ຂູນໍ ນິສ຺ສຎ຺ຈາຣສມເຍ ສເຈ ເອກສ຺ມິໍ ຄາມເຂຕ຺ເຕ ສີມໍ ພນ຺ຘິຕຸກາມາ, ເຍ ຕຕ຺ຖ ພທ຺ຘສີມວິຫາຣາ, ເຕສຸ ຠິກ຺ຂູນໍ ‘‘ມຍໍ ອຊ຺ຊ ສີມໍ ພນ຺ຘິສ຺ສາມ, ຕຸມ຺ເຫ ສກສີມາຍ ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ມາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ຖາ’’ຕິ ເປເສຕພ຺ພໍ. ເຍ ອພທ຺ຘສີມວິຫາຣາ, ເຕສຸ ຠິກ຺ຂູ ເອກຊ຺ຌໍ ສນ຺ນິປາເຕຕພ຺ພາ, ຉນ຺ທາຣຫານໍ ຉນ຺ໂທ ອາຫຣາເປຕພ຺ໂພ. ‘‘ສເຈ ອຎ຺ຎານິປິ ຄາມເຂຕ຺ຕານິ ອນ຺ໂຕກາຕຸກາມາ, ເຕສຸ ຄາເມສຸ ເຍ ຠິກ຺ຂູ ວສນ຺ຕິ, ເຕຫິປິ ອາຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ອນາຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ຉນ຺ໂທ ອາຫຣິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ມຫາສຸມຕ຺ເຖໂຣ ອາຫ. ມຫາປທຸມຕ຺ເຖໂຣ ປນ ‘‘ນານາຄາມເຂຕ຺ຕານິ ນາມ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ພທ຺ຘສີມສທິສານິ, ນ ຕໂຕ ຉນ຺ທປາຣິສຸທ຺ຘິ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ອນ຺ໂຕນິມິຕ຺ຕຄເຕຫິ ປນ ຠິກ຺ຂູຫິ ອາຄນ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ອາຫ ‘‘ສມານສໍວາສກສີມາສມ຺ມນ຺ນນກາເລ ອາຄມນມ຺ປິ ອນາຄມນມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ອວິປ຺ປວາສສີມາສມ຺ມນ຺ນນກາເລ ປນ ອນ຺ໂຕນິມິຕ຺ຕຄເຕຫິ ອາຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ອນາຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ຉນ຺ໂທ ອາຫຣິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

ເອວໍ ສນ຺ນິປຕິເຕສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ຉນ຺ທາຣຫານໍ ຉນ຺ເທ ອາຫເຏ ເຕສຸ ເຕສຸ ມຄ຺ເຄສຸ ນທີຕິຕ຺ຖຄາມທ຺ວາຣາທີສຸ ຈ ອາຄນ຺ຕຸກຠິກ຺ຂູນໍ ສີຆໍ ສີຆໍ ຫຕ຺ຖປາສນຍນຕ຺ຖຎ຺ເຈວ ພຫິສີມກຣຓຕ຺ຖຎ຺ຈ ອາຣາມິເກ ເຈວ ສມຓຸທ຺ເທເສ ຈ ຐເປຕ຺ວາ ເຠຣິສຎ຺ຎໍ ວາ ສງ຺ຂສຎ຺ຎໍ ວາ ກຕ຺ວາ ນິມິຕ຺ຕກິຕ຺ຕນານນ຺ຕຣໍ ວຸຕ຺ຕາຍ ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ ຠນ຺ເຕ ສງ຺ໂຆ’’ຕິອາທິກາຍ ກມ຺ມວາຈາຍ ສີມາ ພນ຺ຘິຕພ຺ພາ. ກມ຺ມວາຈາປຣິໂຍສາເນເຍວ ນິມິຕ຺ຕານິ ພຫິກຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ປຖວີສນ຺ຘາຣກໍ ອຸທກປຣິຍນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ສີມາ ຄຕາ ໂຫຕິ.

໑໖໓. ອິມໍ ປນ ສມານສໍວາສກສີມໍ ສມ຺ມນ຺ນນ຺ເຕຫິ ປພ຺ພຊ຺ຊູປສມ຺ປທາທີນໍ ສງ຺ຆກມ຺ມານໍ ສຸຂກຣຓຕ຺ຖໍ ປຐມໍ ຂຓ຺ຑສີມາ ພນ຺ຘິຕພ຺ພາ. ຕໍ ປນ ພນ຺ຘນ຺ເຕຫິ ວຕ຺ຕໍ ຊານິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຫິ ໂພຘິເຈຕິຍຠຕ຺ຕສາລາທີນິ ສພ຺ພວຕ຺ຖູນິ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ກຕວິຫາເຣ ພນ຺ຘນ຺ຕິ, ວິຫາຣມຊ຺ເຌ ພຫູນໍ ສໂມສຣຓຏ຺ຐາເນ ອພນ຺ຘິຕ຺ວາ ວິຫາຣປຈ຺ຈນ຺ເຕ ວິວິຕ຺ໂຕກາເສ ພນ຺ຘິຕພ຺ພາ. ອກຕວິຫາເຣ ພນ຺ຘນ຺ເຕຫິ ໂພຘິເຈຕິຍາທີນໍ ສພ຺ພວຕ຺ຖູນໍ ຐານໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຍຖາ ປຕິຏ຺ຐິເຕສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ວິຫາຣປຈ຺ຈນ຺ເຕ ວິວິຕ຺ໂຕກາເສ ໂຫຕິ, ເອວໍ ພນ຺ຘິຕພ຺ພາ. ສາ ເຫຏ຺ຐິມປຣິຈ຺ເຉເທນ ສເຈ ເອກວີສຕິ ຠິກ຺ຂູ ຄຓ຺ຫາຕິ, ວຏ຺ຏຕິ, ຕໂຕ ໂອຣໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ປຣໍ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີປິ ວຏ຺ຏຕິ. ຕໍ ພນ຺ຘນ຺ເຕຫິ ສີມມາຬກສ຺ສ ສມນ຺ຕາ ນິມິຕ຺ຕຸປຄາ ປາສາຓາ ຐເປຕພ຺ພາ, ນ ຂຓ຺ຑສີມາຍ ຐິເຕຫິ ມຫາສີມາ ພນ຺ຘິຕພ຺ພາ, ນ ມຫາສີມາຍ ຐິເຕຫິ ຂຓ຺ຑສີມາ, ຂຓ຺ຑສີມາຍເມວ ປນ ຐຕ຺ວາ ຂຓ຺ຑສີມາ ພນ຺ຘິຕພ຺ພາ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ພນ຺ຘນວິຘິ – ສມນ຺ຕາ ‘‘ເອໂສ ປາສາໂຓ ນິມິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ນິມິຕ຺ຕານິ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ກມ຺ມວາຈາຍ ສີມາ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພາ. ອຖ ຕສ຺ສາ ເອວ ທຬ຺ຫີກມ຺ມຕ຺ຖໍ ອວິປ຺ປວາສກມ຺ມວາຈາ ກາຕພ຺ພາ. ເອວຎ຺ຫິ ‘‘ສີມໍ ສມູຫນິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຄຕາ ສມູຫນິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ. ສີມໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕ຺ວາ ພຫິ ສີມນ຺ຕຣິກປາສາຓາ ຐເປຕພ຺ພາ. ສີມນ຺ຕຣິກາ ປຈ຺ຉິມໂກຏິຍາ ເອກຣຕນປ຺ປມາຓາ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ວິທຕ຺ຖິປ຺ປມາຓາປິ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ, ‘‘ຈຕຸຣງ຺ຄຸລປ຺ປມາຓາປິ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສເຈ ປນ ວິຫາໂຣ ມຫາ ໂຫຕິ, ທ຺ເວປິ ຕິສ຺ໂສປິ ຕຕຸຕ຺ຕຣິມ຺ປິ ຂຓ຺ຑສີມາໂຍ ພນ຺ຘິຕພ຺ພາ.

ເອວໍ ຂຓ຺ຑສີມໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕ຺ວາ ມຫາສີມສມ຺ມຸຕິກາເລ ຂຓ຺ຑສີມໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ມຫາສີມາຍໍ ຐຕ຺ວາ ສມນ຺ຕາ ອນຸປຣິຍາຍນ຺ເຕຫິ ສີມນ຺ຕຣິກປາສາຓາ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ພາ, ຕໂຕ ອວເສສນິມິຕ຺ຕານິ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖປາສໍ ອວິຊຫນ຺ເຕຫິ ກມ຺ມວາຈາຍ ສມານສໍວາສກສີມໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ທຬ຺ຫີກມ຺ມຕ຺ຖໍ ອວິປ຺ປວາສກມ຺ມວາຈາປິ ກາຕພ຺ພາ. ເອວຎ຺ຫິ ‘‘ສີມໍ ສມູຫນິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຄຕາ ສມູຫນິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ. ສເຈ ປນ ຂຓ຺ຑສີມາຍ ນິມິຕ຺ຕານິ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຕໂຕ ສີມນ຺ຕຣິກາຍ ນິມິຕ຺ຕານິ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ມຫາສີມາຍ ນິມິຕ຺ຕານິ ກິຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ເອວໍ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ນິມິຕ຺ຕານິ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຍໍ ສີມໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕໍ ປຐມໍ ພນ຺ຘິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ຍຖາວຸຕ຺ຕນເຍນ ຂຓ຺ຑສີມໂຕວ ປຏ຺ຐາຍ ພນ຺ຘິຕພ຺ພາ. ເອວໍ ພທ຺ຘາສຸ ປນ ສີມາສຸ ຂຓ຺ຑສີມາຍ ຐິຕາ ຠິກ຺ຂູ ມຫາສີມາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ນ ໂກເປນ຺ຕິ, ມຫາສີມາຍ ວາ ຐິຕາ ຂຓ຺ຑສີມາຍ ກໂຣນ຺ຕານໍ, ສີມນ຺ຕຣິກາຍ ປນ ຐິຕາ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ນ ໂກເປນ຺ຕິ. ຄາມເຂຕ຺ເຕ ຐຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ປນ ສີມນ຺ຕຣິກາຍ ຐິຕາ ໂກເປນ຺ຕິ. ສີມນ຺ຕຣິກາ ຫິ ຄາມເຂຕ຺ຕໍ ຠຊຕິ.

ສີມາ ຈ ນາເມສາ ນ ເກວລາ ປຖວີຕເລເຍວ ພທ຺ຘາ ພທ຺ຘາ ນາມ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ປິຏ຺ຐິປາສາເຓປິ ກຸຏິເຄເຫປິ ເລເຓປິ ປາສາເທປິ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກປິ ພທ຺ຘາ ພທ຺ຘາເຍວ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ປິຏ຺ຐິປາສາເຓ ພນ຺ຘນ຺ເຕຫິ ປາສາຓປິຏ຺ຐິຍໍ ຣາຊິໍ ວາ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ອຸທຸກ຺ຂລໍ ວາ ຂຓິຕ຺ວາ ນິມິຕ຺ຕໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ, ນິມິຕ຺ຕຸປຄປາສາເຓ ຐເປຕ຺ວາ ນິມິຕ຺ຕານິ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ພານິ. ກມ຺ມວາຈາປຣິໂຍສາເນ ສີມາ ປຖວີສນ຺ຘາຣກໍ ອຸທກປຣິຍນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ໂອຕຣຕິ. ນິມິຕ຺ຕປາສາຓາ ຍຖາຐາເນ ນ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສມນ຺ຕໂຕ ຣາຊິ ວາ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ພາ, ຈຕູສຸ ວາ ໂກເຓສຸ ປາສາຓາ ວິຊ຺ຌິຕພ຺ພາ, ‘‘ອຍໍ ສີມາປຣິຈ຺ເຉໂທ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອກ຺ຂຣານິ ວາ ຉິນ຺ທິຕພ຺ພານິ. ເກຈິ ອຸສູຍກາ ‘‘ສີມໍ ຌາເປສ຺ສາມາ’’ຕິ ອຄ຺ຄິໍ ເທນ຺ຕິ, ປາສາຓາວ ຌາຍນ຺ຕິ, ນ ສີມາ.

ກຸຏິເຄເຫປິ ຠິຕ຺ຕິໍ ອກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເອກວີສຕິຍາ ຠິກ຺ຂູນໍ ໂອກາສຏ຺ຐານໍ ອນ຺ໂຕກຣິຕ຺ວາ ປາສາຓນິມິຕ຺ຕານິ ຐເປຕ຺ວາ ສີມາ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພາ, ອນ຺ໂຕກຸຏ຺ຏເມວ ສີມາ ໂຫຕິ. ສເຈ ອນ຺ໂຕກຸຏ຺ເຏ ເອກວີສຕິຍາ ຠິກ຺ຂູນໍ ໂອກາໂສ ນຕ຺ຖິ, ປມຸເຂ ນິມິຕ຺ຕປາສາເຓ ຐເປຕ຺ວາ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພາ. ສເຈ ເອວມ຺ປິ ນປ຺ປໂຫຕິ, ພຫິ ນິພ຺ໂພທກປຕນຏ຺ຐາເນປິ ນິມິຕ຺ຕານິ ຐເປຕ຺ວາ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພາ. ເອວໍ ສມ຺ມຕາຍ ປນ ສພ຺ພໍ ກຸຏິເຄຫໍ ສີມຏ຺ຐເມວ ໂຫຕິ.

ຈຕຸຠິຕ຺ຕິຍເລເຓປິ ພນ຺ຘນ຺ເຕຫິ ກຸຏ຺ຏໍ ອກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປາສາຓາວ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ພາ, ອນ຺ໂຕ ໂອກາເສ ອສຕິ ປມຸເຂປິ ນິມິຕ຺ຕານິ ຐເປຕພ຺ພານິ, ເອວໍ ເລຓສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ຈ ພຫິ ຈ ສີມາ ໂຫຕິ.

ອຸປຣິປາສາເທປິ ຠິຕ຺ຕິໍ ອກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕປາສາເຓ ຐເປຕ຺ວາ ສີມາ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພາ. ສເຈ ນປ຺ປໂຫຕິ, ປມຸເຂປິ ປາສາເຓ ຐເປຕ຺ວາ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພາ. ເອວໍ ສມ຺ມຕາ ອຸປຣິປາສາເທເຍວ ໂຫຕິ, ເຫຏ຺ຐາ ນ ໂອຕຣຕິ. ສເຈ ປນ ພຫູສຸ ຖມ຺ເຠສຸ ຕຸລານໍ ອຸປຣິ ກຕປາສາທສ຺ສ ເຫຏ຺ຐິມຕເລ ກຸຏ຺ໂຏ ຍຖາ ນິມິຕ຺ຕານໍ ອນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ເອວໍ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຕຸລາຣຸກ຺ເຂຫິ ເອກສມ຺ພນ຺ໂຘ ຐິໂຕ, ເຫຏ຺ຐາປິ ໂອຕຣຕິ, ເອກຖມ຺ຠປາສາທສ຺ສ ປນ ອຸປຣິຕເລ ພທ຺ຘາ ສີມາ. ສເຈ ຖມ຺ຠມຕ຺ຖເກ ເອກວີສຕິຍາ ຠິກ຺ຂູນໍ ໂອກາໂສ ໂຫຕິ, ເຫຏ຺ຐາ ໂອຕຣຕິ. ສເຈ ປາສາທຠິຕ຺ຕິໂຕ ນິຄ຺ຄເຕສຸ ນິຍ຺ຍູຫກາທີສຸ ປາສາເຓ ຐເປຕ຺ວາ ສີມໍ ພນ຺ຘນ຺ຕິ, ປາສາທຠິຕ຺ຕິ ອນ຺ໂຕສີມາຍ ໂຫຕິ. ເຫຏ຺ຐາ ປນສ຺ສາ ໂອຕຣຓາໂນຕຣຓໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເຫຏ຺ຐາປາສາເທ ກິຕ຺ເຕນ຺ເຕຫິປິ ຠິຕ຺ຕິ ຈ ຣຸກ຺ຂຕ຺ຖມ຺ຠາ ຈ ນ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ພາ, ຠິຕ຺ຕິລຄ຺ເຄ ປນ ປາສາຓຕ຺ຖມ຺ເຠ ກິຕ຺ເຕຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວໍ ກິຕ຺ຕິຕາ ສີມາ ເຫຏ຺ຐາປາສາທສ຺ສ ປຣິຍນ຺ຕຖມ຺ຠານໍ ອນ຺ໂຕເຍວ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ເຫຏ຺ຐາປາສາທສ຺ສ ກຸຏ຺ໂຏ ອຸປຣິມຕເລນ ສມ຺ພທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ອຸປຣິປາສາທມ຺ປິ ອຠິຣຸຫຕິ. ສເຈ ປາສາທສ຺ສ ພຫິ ນິພ຺ໂພທກປຕນຏ຺ຐາເນ ນິມິຕ຺ຕານິ ກໂຣນ຺ຕິ, ສພ຺ໂພ ປາສາໂທ ສີມຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ.

ປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກ ຕລໍ ໂຫຕິ ເອກວີສຕິຍາ ຠິກ຺ຂູນໍ ໂອກາສາຣຫໍ, ຕຕ຺ຖ ປິຏ຺ຐິປາສາເຓ ວິຍ ສີມໍ ພນ຺ຘນ຺ຕິ, ເຫຏ຺ຐາປພ຺ພເຕປິ ເຕເນວ ປຣິຈ຺ເຉເທນ ສີມາ ໂອຕຣຕິ. ຕາລມູລກປພ຺ພເຕປິ ອຸປຣິ ສີມາ ພທ຺ຘາ ເຫຏ຺ຐາ ໂອຕຣເຕວ. ໂຍ ປນ ວິຕານສຓ຺ຐາໂນ ໂຫຕິ, ອຸປຣິ ເອກວີສຕິຍາ ຠິກ຺ຂູນໍ ໂອກາໂສ ອຕ຺ຖິ, ເຫຏ຺ຐາ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສຸປຣິ ພທ຺ຘາ ສີມາ ເຫຏ຺ຐາ ນ ໂອຕຣຕິ. ເອວໍ ມຸທິງ຺ຄສຓ຺ຐາໂນ ວາ ໂຫຕຸ ປຓວສຓ຺ຐາໂນ ວາ, ຍສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ວາ ມຊ຺ເຌ ວາ ສີມປ຺ປມາຓໍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ອຸປຣິ ພທ຺ຘາ ສີມາ ເຫຏ຺ຐາ ນ ໂອຕຣຕິ. ຍສ຺ສ ປນ ທ຺ເວ ກູຏານິ ອາສນ຺ເນ ຐິຕານິ, ເອກສ຺ສປິ ອຸປຣິ ສີມປ຺ປມາຓໍ ນປ຺ປໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ກູຏນ຺ຕຣໍ ຈິນິຕ຺ວາ ວາ ປູເຣຕ຺ວາ ວາ ເອກາພທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ອຸປຣິ ສີມາ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພາ. ເອໂກ ສປ຺ປຜຓສທິໂສ ປພ຺ພໂຕ, ຕສ຺ສ ອຸປຣິ ສີມປ຺ປມາຓສ຺ສ ອຕ຺ຖິຕາຍ ສີມໍ ພນ຺ຘນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ເຈ ເຫຏ຺ຐາ ອາກາສປພ຺ຠາຣໍ ໂຫຕິ, ສີມາ ນ ໂອຕຣຕິ. ສເຈ ປນສ຺ສ ເວມຊ຺ເຌ ສີມປ຺ປມາໂຓ ສຸສິຣປາສາໂຓ ໂຫຕິ, ໂອຕຣຕິ, ໂສ ຈ ປາສາໂຓ ສີມຏ຺ໂຐເຍວ ໂຫຕິ. ອຖາປິສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາເລຓສ຺ສ ກຸຏ຺ໂຏ ອຄ຺ຄໂກຏິໍ ອາຫຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕິ, ໂອຕຣຕິ, ເຫຏ຺ຐາ ຈ ອຸປຣິ ຈ ສີມາເຍວ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ເຫຏ຺ຐາ ອຸປຣິມສ຺ສ ສີມາປຣິຈ຺ເຉທສ຺ສ ປາຣໂຕ ອນ຺ໂຕເລຓໍ ໂຫຕິ, ພຫິ ສີມາ ນ ໂອຕຣຕິ. ອຖາປິ ອຸປຣິມສ຺ສ ສີມາປຣິຈ຺ເຉທສ຺ສ ໂອຣໂຕ ພຫິ ເລຓໍ ໂຫຕິ, ອນ຺ໂຕ ສີມາ ນ ໂອຕຣຕິ. ອຖາປິ ອຸປຣິ ສີມາປຣິຈ຺ເຉໂທ ຂຸທ຺ທໂກ, ເຫຏ຺ຐາ ເລຓໍ ມຫນ຺ຕໍ ສີມາປຣິຈ຺ເຉທມຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຐິຕໍ, ສີມາ ອຸປຣິເຍວ ໂຫຕິ, ເຫຏ຺ຐາ ນ ໂອຕຣຕິ. ຍທິ ປນ ເລຓໍ ຂຸທ຺ທກໍ ສພ຺ພປຈ຺ຉິມສີມາປຣິມາຓໍ, ອຸປຣິ ສີມາ ມຫຕີ ນໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຐິຕາ, ສີມາ ໂອຕຣຕິ. ອຖ ເລຓໍ ອຕິຂຸທ຺ທກໍ ສີມປ຺ປມາຓໍ ນ ໂຫຕິ, ສີມາ ອຸປຣິເຍວ ໂຫຕິ, ເຫຏ຺ຐາ ນ ໂອຕຣຕິ. ສເຈ ຕໂຕ ອຸປຑ຺ຒໍ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຕຕິ, ສີມປ຺ປມາຓໍ ເຈປິ ໂຫຕິ, ພຫິ ປຕິຕໍ ອສີມາ. ອປຕິຕໍ ປນ ຍທິ ສີມປ຺ປມາຓໍ, ສີມາ ໂຫຕິເຍວ.

ຂຓ຺ຑສີມາ ຈ ນີຈວຕ຺ຖຸກາ ໂຫຕິ, ຕໍ ປູເຣຕ຺ວາ ອຸຈ຺ຈວຕ຺ຖຸກໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ສີມາເຍວ. ສີມາຍ ເຄຫໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ສີມຏ຺ຐກເມວ ໂຫຕິ. ສີມາຍ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ຂຓນ຺ຕິ, ສີມາເຍວ. ໂອໂຆ ສີມາມຓ຺ຑລໍ ໂອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ສີມາມາຬເກ ອຏ຺ຏໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສີມາຍ ເຫຏ຺ຐາ ອຸມງ຺ຄນທີ ໂຫຕິ, ອິທ຺ຘິມາ ຠິກ຺ຂຸ ຕຕ຺ຖ ນິສີທຕິ. ສເຈ ສາ ນທີ ປຐມໍ ຄຕາ, ສີມາ ປຈ຺ຉາ ພທ຺ຘາ, ກມ຺ມໍ ນ ໂກເປຕິ. ອຖ ປຐມໍ ສີມາ ພທ຺ຘາ, ປຈ຺ຉາ ນທີ ຄຕາ, ກມ຺ມໍ ໂກເປຕິ, ເຫຏ຺ຐາປຖວີຕເລ ຐິໂຕ ປນ ໂກເປຕິເຍວ.

ສີມາມາຬເກ ວຏຣຸກ຺ໂຂ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ສາຂາ ວາ ຕໂຕ ນິຄ຺ຄຕປາໂຣໂຫ ວາ ມຫາສີມາຍ ປຖວີຕລໍ ວາ ຕຕ຺ຖຊາຕຣຸກ຺ຂາທີນິ ວາ ອາຫຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕິ, ມຫາສີມໍ ວາ ໂສເຘຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ, ເຕ ວາ ສາຂາປາໂຣຫາ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ພຫິຏ຺ຐກາ ກາຕພ຺ພາ. ອນາຫຈ຺ຈ ຐິຕສາຂາທີສຸ ອາຣຸຬ຺ຫຠິກ຺ຂູ ຫຕ຺ຖປາສໍ ອາເນຕພ຺ພາ. ເອວໍ ມຫາສີມາຍ ຊາຕຣຸກ຺ຂສ຺ສ ສາຂາ ວາ ປາໂຣໂຫ ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສີມາມາຬເກ ປຕິຏ຺ຐາຕິ, ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສີມໍ ໂສເຘຕ຺ວາ ວາ ກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ, ເຕ ວາ ສາຂາປາໂຣຫາ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ພຫິຏ຺ຐກາ ກາຕພ຺ພາ. ສເຈ ມາຬເກ ກມ຺ເມ ກຣິຍມາເນ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ມາຬກສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ປວິສິຕ຺ວາ ເວຫາສໍ ຐິຕສາຂາຍ ນິສີທຕິ, ປາທາ ວາສ຺ສ ຠູມິຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ນິວາສນປາຣຸປນໍ ວາ ຠູມິໍ ຜຸສຕິ, ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ປາເທ ປນ ນິວາສນປາຣຸປນຎ຺ຈ ອຸກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ກາຕຸໍ ກມ຺ມໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອິທຎ຺ຈ ລກ຺ຂຓໍ ປຸຣິມນເຍປິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ຕຕ຺ຣ ອຸກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຫຕ຺ຖປາສເມວ ອາເນຕພ຺ໂພ. ສເຈ ອນ຺ໂຕສີມໂຕ ປພ຺ພໂຕ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ, ຕຕ຺ຣຏ຺ໂຐ ຠິກ຺ຂຸ ຫຕ຺ຖປາສໍ ອາເນຕພ຺ໂພ. ອິທ຺ຘິຍາ ອນ຺ໂຕປພ຺ພຕໍ ປວິຏ຺ເຐປິ ເອເສວ ນໂຍ. ພຊ຺ຌມານາ ເອວ ຫິ ສີມາ ປມາຓຣຫິຕໍ ປເທສໍ ນ ໂອຕຣຕິ, ພທ຺ຘາຍ ສີມາຍ ຊາຕໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ເອກສມ຺ພນ຺ເຘນ ຄຕໍ ສີມາສງ຺ຂ຺ຍເມວ ຄຈ຺ຉຕີຕິ.

ຕິໂຍຊນປຣມໍ ປນ ສີມໍ ສມ຺ມນ຺ນນ຺ເຕນ ມຊ຺ເຌ ຐຕ຺ວາ ຍຖາ ຈຕູສຸປິ ທິສາສຸ ທິຍຑ຺ຒທິຍຑ຺ຒໂຍຊນໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພາ. ສເຈ ປນ ມຊ຺ເຌ ຐຕ຺ວາ ເອເກກທິສໂຕ ຕິໂຍຊນໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຉໂຍຊນໍ ໂຫຕີຕິ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຈຕຸຣສ຺ສໍ ວາ ຕິໂກຓໍ ວາ ສມ຺ມນ຺ນນ຺ເຕນ ຍຖາ ໂກຓໂຕ ໂກຓໍ ຕິໂຍຊນໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພາ. ສເຈ ຫິ ເຍນ ເກນຈິ ປຣິຍນ຺ເຕນ ເກສຄ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ຕິໂຍຊນໍ ອຕິກ຺ກາເມຕິ, ອາປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ອາປຊ຺ຊຕິ, ສີມາ ຈ ອສີມາ ໂຫຕິ.

໑໖໔. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ນທີປາຣສີມາ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພາ, ໂຍ ສມ຺ມນ຺ເນຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໔໐) ວຈນໂຕ ນທີປາຣສີມາ ນ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພາ. ຍຕ຺ຣ ປນ ຘຸວນາວາ ວາ ຘຸວເສຕຸ ວາ ອຠິມຸຂຕິຕ຺ເຖເຍວ ອຕ຺ຖິ, ເອວຣູປໍ ນທີປາຣສີມໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍຕ຺ຖສ຺ສ ຘຸວນາວາ ວາ ຘຸວເສຕຸ ວາ, ເອວຣູປໍ ນທີປາຣສີມໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸ’’ນ຺ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສເຈ ຘຸວນາວາ ວາ ຘຸວເສຕຸ ວາ ອຠິມຸຂຕິຕ຺ເຖ ນຕ຺ຖິ, ອີສກໍ ອຸທ຺ຘໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ອໂຘ ວາ ໂອໂຣຫິຕ຺ວາ ອຕ຺ຖິ, ເອວມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ກຣວິກຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ປນ ‘‘ຄາວຸຕມຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕເຣປິ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫ.

ອິມຎ຺ຈ ປນ ນທີປາຣສີມໍ ສມ຺ມນ຺ນນ຺ເຕນ ເອກສ຺ມິຎ຺ຈ ຕີເຣ ຐຕ຺ວາ ອຸປຣິໂສເຕ ນທີຕີເຣ ນິມິຕ຺ຕໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິກ຺ຂິປນ຺ເຕນ ຍຕ຺ຕກໍ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສ ປຣິໂຍສາເນ ອໂຘໂສເຕປິ ນທີຕີເຣ ນິມິຕ຺ຕໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຣຕີເຣ ສມ຺ມຸຂຏ຺ຐາເນ ນທີຕີເຣ ນິມິຕ຺ຕໍ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ພໍ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍຕ຺ຕກໍ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສ ວເສນ ຍາວ ອຸປຣິໂສເຕ ປຐມໍ ກິຕ຺ຕິຕນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ມຸຂາ ນທີຕີເຣ ນິມິຕ຺ຕໍ, ຕາວ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຈ຺ຈາຫຣິຕ຺ວາ ປຐມກິຕ຺ຕິຕນິມິຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຆເຏຕພ຺ພໍ. ອຖ ສພ຺ພນິມິຕ຺ຕານໍ ອນ຺ໂຕ ຐິເຕ ຠິກ຺ຂູ ຫຕ຺ຖປາສຄເຕ ກຕ຺ວາ ກມ຺ມວາຈາຍ ສີມາ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພາ. ນທິຍາ ຐິຕາ ອນາຄຕາປິ ກມ຺ມໍ ນ ໂກເປນ຺ຕິ, ສມ຺ມຸຕິປຣິໂຍສາເນ ຐເປຕ຺ວາ ນທິໍ ນິມິຕ຺ຕານໍ ອນ຺ໂຕ ປຣຕີເຣ ຈ ໂອຣິມຕີເຣ ຈ ເອກສີມາ ໂຫຕິ, ນທີ ປນ ພທ຺ຘສີມາສງ຺ຂ຺ຍໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ວິສຸໍ ນທີສີມາ ເອວ ຫິ ສາ.

ສເຈ ອນ຺ໂຕນທິຍໍ ທີປໂກ ໂຫຕິ, ຕໍ ອນ຺ໂຕສີມາຍ ກາຕຸກາເມນ ປຸຣິມນເຍເນວ ອຕ຺ຕນາ ຐິຕຕີເຣ ນິມິຕ຺ຕານິ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ທີປກສ຺ສ ໂອຣິມນ຺ເຕ ຈ ປາຣິມນ຺ເຕ ຈ ນິມິຕ຺ຕໍ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ພໍ. ອຖ ປຣຕີເຣ ນທິຍາ ໂອຣິມຕີເຣ ນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ມຸຂຏ຺ຐາເນ ນິມິຕ຺ຕໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຸຣິມນເຍເນວ ຍາວ ອຸປຣິໂສເຕ ປຐມໍ ກິຕ຺ຕິຕນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ມຸຂາ ນິມິຕ຺ຕໍ, ຕາວ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ພໍ. ອຖ ທີປກສ຺ສ ປາຣິມນ຺ເຕ ຈ ໂອຣິມນ຺ເຕ ຈ ນິມິຕ຺ຕໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຈ຺ຈາຫຣິຕ຺ວາ ປຐມໍ ກິຕ຺ຕິຕນິມິຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຆເຏຕພ຺ພໍ. ອຖ ທ຺ວີສຸ ຕີເຣສຸ ທີປເກສຸ ຈ ຠິກ຺ຂູ ສພ຺ເພ ຫຕ຺ຖປາສຄເຕ ກຕ຺ວາ ກມ຺ມວາຈາຍ ສີມາ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພາ, ນທິຍໍ ຐິຕາ ອນາຄຈ຺ຉນ຺ຕາປິ ກມ຺ມໍ ນ ໂກເປນ຺ຕິ, ສມ຺ມຸຕິປຣິໂຍສາເນ ຐເປຕ຺ວາ ນທິໍ ນິມິຕ຺ຕານໍ ອນ຺ໂຕ ຕີຣທ຺ວຍຎ຺ຈ ທີປໂກ ຈ ເອກສີມາ ໂຫຕິ, ນທີ ປນ ນທີສີມາເຍວ.

ສເຈ ປນ ທີປໂກ ວິຫາຣສີມາປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ວາ ອໂຘ ວາ ອຘິກຕໂຣ ໂຫຕິ, ອຖ ວິຫາຣສີມາປຣິຈ຺ເຉທນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸຊຸກເມວ ສມ຺ມຸຂີຠູເຕ ທີປກສ຺ສ ໂອຣິມນ຺ເຕ ນິມິຕ຺ຕໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທີປກສິຂຣໍ ປຣິກ຺ຂິປນ຺ເຕນ ປຸນ ທີປກສ຺ສ ໂອຣິມນ຺ເຕ ນິມິຕ຺ຕສມ຺ມຸເຂ ປາຣິມນ຺ເຕ ນິມິຕ຺ຕໍ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ພໍ. ຕໂຕ ປຣໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ປຣຕີເຣ ສມ຺ມຸຂນິມິຕ຺ຕມາທິໍ ກຕ຺ວາ ປຣຕີເຣ ນິມິຕ຺ຕານິ ຈ ທີປກສ຺ສ ປາຣິມນ຺ຕໂອຣິມນ຺ເຕ ນິມິຕ຺ຕານິ ຈ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຐມກິຕ຺ຕິຕນິມິຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຆຏນາ ກາຕພ຺ພາ. ເອວໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສມ຺ມຕາ ສີມາ ປພ຺ພຕສຓ຺ຐານາ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ທີປໂກ ວິຫາຣສີມາປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ອຸທ຺ຘມ຺ປິ ອໂຘປິ ອຘິກຕໂຣ ໂຫຕິ, ປຸຣິມນເຍເນວ ທີປກສ຺ສ ອຸໂຠປິ ສິຂຣານິ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ນິມິຕ຺ຕານິ ກິຕ຺ເຕນ຺ເຕນ ນິມິຕ຺ຕຆຏນາ ກາຕພ຺ພາ. ເອວໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສມ຺ມຕາ ສີມາ ມຸທິງ຺ຄສຓ຺ຐານາ ໂຫຕິ. ສເຈ ທີປໂກ ວິຫາຣສີມາປຣິຈ຺ເຉທສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ຂຸທ຺ທໂກ ໂຫຕິ, ສພ຺ພປຐເມນ ນເຍນ ທີປເກ ນິມິຕ຺ຕານິ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ພານິ. ເອວໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສມ຺ມຕາ ສີມາ ປຓວສຓ຺ຐານາ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຕາວ ສີມາພນ຺ຘນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໑໖໕. ເອວໍ ພທ຺ຘາ ປນ ສີມາ ກທາ ອສີມາ ໂຫຕີຕິ? ຍທາ ສງ຺ໂຆ ສີມໍ ສມູຫນຕິ, ຕທາ ອສີມາ ໂຫຕິ. ກຖໍ ປເນສາ ສມູຫນິຕພ຺ພາຕິ? ‘‘ສີມໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມນ຺ນນ຺ເຕນ ປຐມໍ ສມານສໍວາສສີມາ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພາ, ປຈ຺ຉາ ຕິຈີວເຣນ ອວິປ຺ປວາໂສ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ໂພ. ສີມໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມູຫນນ຺ເຕນ ປຐມໍ ຕິຈີວເຣນ ອວິປ຺ປວາໂສ ສມູຫນ຺ຕພ຺ໂພ, ປຈ຺ຉາ ສມານສໍວາສສີມາ ສມູຫນ຺ຕພ຺ພາ’’ຕິ ວຈນໂຕ ປຐມໍ ອວິປ຺ປວາໂສ ສມູຫນິຕພ຺ໂພ, ປຈ຺ຉາ ສີມາ ສມູຫນິຕພ຺ພາຕິ. ກຖໍ? ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຏິພເລນ ສງ຺ໂຆ ຎາເປຕພ຺ໂພ –

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ໂຍ ໂສ ສງ຺ເຆນ ຕິຈີວເຣນ ອວິປ຺ປວາໂສ ສມ຺ມໂຕ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ຕໍ ຕິຈີວເຣນ ອວິປ຺ປວາສໍ ສມູຫເນຍ຺ຍ, ເອສາ ຎຕ຺ຕິ.

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ໂຍ ໂສ ສງ຺ເຆນ ຕິຈີວເຣນ ອວິປ຺ປວາໂສ ສມ຺ມໂຕ, ສງ຺ໂຆ ຕໍ ຕິຈີເຣນ ອວິປ຺ປວາສໍ ສມູຫນຕິ. ຍສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ຂມຕິ ເອຕສ຺ສ ຕິຈີວເຣນ ອວິປ຺ປວາສສ຺ສ ສມຸຄ຺ຆາໂຕ, ໂສ ຕຸຓ຺ຫສ຺ສ. ຍສ຺ສ ນກ຺ຂມຕິ, ໂສ ຠາເສຍ຺ຍ.

‘‘ສມູຫໂຕ ໂສ ສງ຺ເຆນ ຕິຈີວເຣນ ອວິປ຺ປວາໂສ, ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ, ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໔໕) –

ເອວໍ ຕາວ ອວິປ຺ປວາໂສ ສມູຫນິຕພ຺ໂພ.

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ຍາ ສາ ສງ຺ເຆນ ສີມາ ສມ຺ມຕາ ສມານສໍວາສາ ເອກູໂປສຖາ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ຕໍ ສີມໍ ສມູຫເນຍ຺ຍ ສມານສໍວາສໍ ເອກູໂປສຖໍ, ເອສາ ຎຕ຺ຕິ.

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ຍາ ສາ ສງ຺ເຆນ ສີມາ ສມ຺ມຕາ ສມານສໍວາສາ ເອກູໂປສຖາ, ສງ຺ໂຆ ຕໍ ສີມໍ ສມູຫນຕິ ສມານສໍວາສໍ ເອກູໂປສຖໍ. ຍສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ຂມຕິ ເອຕິສ຺ສາ ສີມາຍ ສມານສໍວາສາຍ ເອກູໂປສຖາຍ ສມຸຄ຺ຆາໂຕ, ໂສ ຕຸຓ຺ຫສ຺ສ. ຍສ຺ສ ນກ຺ຂມຕິ, ໂສ ຠາເສຍ຺ຍ.

‘‘ສມູຫຕາ ສາ ສີມາ ສງ຺ເຆນ ສມານສໍວາສາ ເອກູໂປສຖາ, ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ, ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໔໖) –

ເອວໍ ສີມາ ສມູຫນິຕພ຺ພາ.

ສມູຫນນ຺ເຕນ ປນ ຠິກ຺ຂຸນາ ວຕ຺ຕໍ ຊານິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຣິທໍ ວຕ຺ຕໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໔໔) – ຂຓ຺ຑສີມາຍ ຐຕ຺ວາ ອວິປ຺ປວາສສີມາ ນ ສມູຫນ຺ຕພ຺ພາ, ຕຖາ ອວິປ຺ປວາສສີມາຍ ຐຕ຺ວາ ຂຓ຺ຑສີມາປິ. ຂຓ຺ຑສີມາຍ ປນ ຐິເຕນ ຂຓ຺ຑສີມາວ ສມູຫນິຕພ຺ພາ, ຕຖາ ອິຕຣາຍ ຐິເຕນ ອິຕຣາ. ສີມໍ ນາມ ທ຺ວີຫິ ກາຣເຓຫິ ສມູຫນນ຺ຕິ ປກຕິຍາ ຂຸທ຺ທກໍ ປຸນ ອາວາສວຑ຺ຒນຕ຺ຖາຍ ມຫຕິໍ ວາ ກາຕຸໍ, ປກຕິຍາ ມຫຕິໍ ປຸນ ອຎ຺ເຎສໍ ວິຫາໂຣກາສທານຕ຺ຖາຍ ຂຸທ຺ທກໍ ວາ ກາຕຸໍ. ຕຕ຺ຖ ສເຈ ຂຓ຺ຑສີມຎ຺ຈ ອວິປ຺ປວາສສີມຎ຺ຈ ຊານນ຺ຕິ, ສມູຫນິຕຸຎ຺ເຈວ ພນ຺ຘິຕຸຎ຺ຈ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ. ຂຓ຺ຑສີມໍ ປນ ຊານນ຺ຕາ ອວິປ຺ປວາສໍ ອຊານນ຺ຕາປິ ສມູຫນິຕຸຎ຺ເຈວ ພນ຺ຘິຕຸຎ຺ຈ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ. ຂຓ຺ຑສີມໍ ອຊານນ຺ຕາ ອວິປ຺ປວາສໍເຍວ ຊານນ຺ຕາ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໂພຘິຍງ຺ຄຓອຸປໂອສຖາຄາຣາທີສຸ ນິຣາສງ຺ກຏ຺ຐາເນສຸ ຐຕ຺ວາ ອປ຺ເປວ ນາມ ສມູຫນິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ, ປຏິພນ຺ຘິຕຸໍ ປນ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ເຕວ. ສເຈ ພນ຺ເຘຍ຺ຍຸໍ, ສີມາສມ຺ເຠທໍ ກຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ອວິຫາຣໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ມາ ນ ສມູຫນິຕພ຺ພາ. ເຍ ປນ ອຸໂຠປິ ນ ຊານນ຺ຕິ, ເຕ ເນວ ສມູຫນິຕຸໍ, ນ ພນ຺ຘິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ສີມາ ນາມ ກມ຺ມວາຈາຍ ວາ ອສີມາ ໂຫຕິ ສາສນນ຺ຕຣຘາເນນ ວາ, ນ ຈ ສກ຺ກາ ສີມໍ ອຊານນ຺ເຕຫິ ກມ຺ມວາຈາ ກາຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ນ ສມູຫນິຕພ຺ພາ, ສາຘຸກໍ ປນ ຎຕ຺ວາເຍວ ສມູຫນິຕພ຺ພາ ເຈວ ພນ຺ຘິຕພ຺ພາ ຈາຕິ. ອຍໍ ຕາວ ພທ຺ຘສີມາຍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

໑໖໖. ອພທ຺ຘສີມາ ປນ ຄາມສີມາ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣສີມາ ອຸທກຸກ຺ເຂປສີມາຕິ ຕິວິຘາ. ຕຕ຺ຖ ຍາວຕາ ເອກໍ ຄາມເຂຕ຺ຕໍ, ອຍໍ ຄາມສີມາ ນາມ, ຄາມຄ຺ຄຫເຓນ ເຈຕ຺ຖ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໔໗) ນຄຣມ຺ປິ ນິຄມມ຺ປິ ຄຫິຕເມວ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍຕ຺ຕເກ ປເທເສ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຄາມສ຺ສ ຄາມໂຠຊກາ ພລິໍ ລຠນ຺ຕິ, ໂສ ປເທໂສ ອປ຺ໂປ ວາ ໂຫຕຸ ມຫນ຺ໂຕ ວາ, ຄາມສີມາຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ນຄຣນິຄມສີມາສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຍມ຺ປິ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ຄາມເຂຕ຺ເຕ ເອກໍ ປເທສໍ ‘‘ອຍໍ ວິສຸໍຄາໂມ ໂຫຕູ’’ຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຣາຊາ ກສ຺ສຈິ ເທຕິ, ໂສປິ ວິສຸໍຄາມສີມາ ໂຫຕິເຍວ, ຕສ຺ມາ ສາ ຈ ອິຕຣາ ຈ ປກຕິຄາມນຄຣນິຄມສີມາ ພທ຺ຘສີມາສທິສາເຍວ ໂຫນ຺ຕິ, ເກວລໍ ປນ ຕິຈີວຣວິປ຺ປວາສປຣິຫາຣໍ ນ ລຠນ຺ຕິ.

ອຄາມເກ ປນ ອຣຎ຺ເຎ ສມນ຺ຕາ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣາ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣສີມາ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ອຄາມກໍ ນາມ ອຣຎ຺ຎໍ ວິຎ຺ຌາຏວີອາທີສຸ ວາ ສມຸທ຺ທມຊ຺ເຌ ວາ ມຈ຺ຉພນ຺ຘານໍ ອຄມນປເຖ ທີປເກສຸ ລພ຺ຠຕິ. ສມນ຺ຕາ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣາຕິ ມຊ຺ເຌ ຐິຕານໍ ສພ຺ພທິສາສຸ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣາ ວິນິພ຺ເພເຘນ ຈຸທ຺ທສ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ເອກໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ອຏ຺ຐວີສຕິຫຕ຺ຖປ຺ປມາຓໍ ໂຫຕິ. ອຍຎ຺ຈ ສີມາ ປຣິສວເສນ ວຑ຺ຒຕິ, ຕສ຺ມາ ສມນ຺ຕາ ປຣິສປຣິຍນ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣປຣິຈ຺ເຉໂທ ກາຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ທ຺ເວ ສງ຺ຆາ ວິສຸໍ ອຸໂປສຖໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ທ຺ວິນ຺ນໍ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣານໍ ອນ຺ຕເຣ ອຎ຺ຎເມກໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ອຸປຈາຣຕ຺ຖາຍ ຐເປຕພ຺ພໍ.

໑໖໗. ຍາ ປເນສາ ‘‘ສພ຺ພາ, ຠິກ຺ຂເວ, ນທີ ອສີມາ, ສພ຺ໂພ ສມຸທ຺ໂທ ອສີໂມ, ສພ຺ໂພ ຊາຕສ຺ສໂຣ ອສີໂມ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໔໗) ເອວໍ ນທີອາທີນໍ ພທ຺ຘສີມຠາວໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ນທິຍາ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມຸທ຺ເທ ວາ ຊາຕສ຺ສເຣ ວາ ຍໍ ມຊ຺ຌິມສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ສມນ຺ຕາ ອຸທກຸກ຺ເຂປາ, ອຍໍ ຕຕ຺ຖ ສມານສໍວາສາ ເອກູໂປສຖາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໔໗) ວຸຕ຺ຕາ, ອຍໍ ອຸທກຸກ຺ເຂປສີມາ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ນທີ ນທີນິມິຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂຓາວ, ສມຸທ຺ໂທປິ ປາກໂຏເຍວ. ໂຍ ປນ ເຍນ ເກນຈິ ຂຓິຕ຺ວາ ອກໂຕ ສຍໍຊາໂຕ ໂສພ຺ໂຠ ສມນ຺ຕໂຕ ອາຄເຕນ ອຸທເກນ ປູຣິໂຕ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຍຕ຺ຖ ນທິຍໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣ ວສ຺ສກາເລ ອຸທກໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຍໍ ຊາຕສ຺ສໂຣ ນາມ. ໂຍປິ ນທິໍ ວາ ສມຸທ຺ທໍ ວາ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂນ຺ຕອຸທເກນ ຂໂຕ ໂສພ຺ໂຠ ເອຕໍ ລກ຺ຂຓໍ ປາປຸຓາຕິ, ອຍມ຺ປິ ຊາຕສ຺ສໂຣເຍວ. ເອເຕສຸ ນທີອາທີສຸ ຍໍ ຐານໍ ຖາມມຊ຺ຌິມສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ສມນ຺ຕໂຕ ອຸທກຸກ຺ເຂເປນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ອຍໍ ອຸທກຸກ຺ເຂປສີມາ ນາມ.

ກຖໍ ປນ ອຸທກຸກ຺ເຂໂປ ກາຕພ຺ໂພຕິ? ຍຖາ ອກ຺ຂຘຸຕ຺ຕາ ທາຣຸຄຸຬໍ ຂິປນ຺ຕິ, ເອວໍ ອຸທກໍ ວາ ວາລຸກໍ ວາ ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາ ຖາມມຊ຺ຌິເມນ ປຸຣິເສນ ສພ຺ພຖາເມນ ຂິປິຕພ຺ພໍ. ຍຕ຺ຖ ເອວໍ ຂິຕ຺ຕໍ ອຸທກໍ ວາ ວາລຸກາ ວາ ປຕຕິ, ອຍເມໂກ ອຸທກຸກ຺ເຂໂປ, ຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕຫຕ຺ຖປາສໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ກມ຺ມໍ ໂກເປຕິ. ຍາວ ປຣິສາ ວຑ຺ຒຕິ, ຕາວ ສີມາປິ ວຑ຺ຒຕິ, ປຣິສປຣິຍນ຺ຕໂຕ ອຸທກຸກ຺ເຂໂປເຍວ ປມາຓໍ, ອຍໍ ປນ ເອເຕສໍ ນທີອາທີນໍ ອນ຺ໂຕເຍວ ລພ຺ຠຕິ, ນ ພຫິ. ຕສ຺ມາ ນທິຍາ ວາ ຊາຕສ຺ສເຣ ວາ ຍຕ຺ຕກໍ ປເທສໍ ປກຕິວສ຺ສກາເລ ຈຕູສຸ ມາເສສຸ ອຸທກໍ ໂອຕ຺ຖຣຕິ, ສມຸທ຺ເທ ຍສ຺ມິໍ ປເທເສ ປກຕິວີຈິໂຍ ໂອສຣິຕ຺ວາ ສຓ຺ຐຫນ຺ຕິ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກປ຺ປິຍຠູມິ, ຕຕ຺ຖ ຐຕ຺ວາ ອຸໂປສຖາທິກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ທຸພ຺ພຸຏ຺ຐິກາເລ ວາ ຄິມ຺ເຫ ວາ ນທີຊາຕສ຺ສເຣສຸ ສຸກ຺ເຂສຸປິ ສາ ເອວ ກປ຺ປິຍຠູມິ. ສເຈ ປນ ສຸກ຺ເຂ ຊາຕສ຺ສເຣ ວາປິໍ ວາ ຂຓນ຺ຕິ, ວປ຺ປໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕໍ ຐານໍ ຄາມເຂຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍາ ປເນສາ ‘‘ກປ຺ປິຍຠູມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ຕໂຕ ພຫິ ອຸທກຸກ຺ເຂປສີມາ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ອນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ອນ຺ໂຕ ປຣິສປຣິຍນ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສມນ຺ຕາ ອຸທກຸກ຺ເຂປປຣິຈ຺ເຉໂທ ກາຕພ຺ໂພ, ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ.

ອຍໍ ປນ ວິຕ຺ຖາໂຣ – ສເຈ ນທີ ນາຕິທີຆາ ໂຫຕິ, ປຠວໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ມຸຂທ຺ວາຣາ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສງ຺ໂຆ ນິສີທຕິ, ອຸທກຸກ຺ເຂປສີມາຍ ກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖິ, ສກລາປິ ນທີ ເອເຕສໍເຍວ ຠິກ຺ຂູນໍ ປໂຫຕິ. ຍໍ ປນ ມຫາສຸມຕ຺ເຖເຣນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ໂຍຊນໍ ປວຕ຺ຕມານາເຍວ ນທີ, ຕຕ຺ຣາປິ ອຸປຣິ ອຑ຺ຒໂຍຊນໍ ປຫາຍ ເຫຏ຺ຐາ ອຑ຺ຒໂຍຊເນ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ, ຕໍ ມຫາປທຸມຕ຺ເຖເຣເນວ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ. ຠຄວຕາ ຫິ ‘‘ຕິມຓ຺ຑລໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ອຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິຍາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ອນ຺ຕຣວາສໂກ ເຕມິຍຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ໖໙໒) ອິທໍ ນທິຍາ ປມາຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ໂຍຊນໍ ວາ ອຑ຺ຒໂຍຊນໍ ວາ, ຕສ຺ມາ ຍາ ອິມສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ວເສນ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂຓາ ນທີ, ຕສ຺ສາ ປຠວໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສງ຺ຆກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປເນຕ຺ຖ ພຫູ ຠິກ຺ຂູ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ສພ຺ເພຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ອຎ຺ເຎສຎ຺ຈ ອຸທກຸກ຺ເຂປປຣິຈ຺ເຉທສ຺ສ ອນ຺ຕຣາ ອຎ຺ໂຎ ອຸທກຸກ຺ເຂໂປ ສີມນ຺ຕຣິກຕ຺ຖາຍ ຐເປຕພ຺ໂພ, ຕໂຕ ອຘິກໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ, ອູນໍ ປນ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຊາຕສ຺ສຣສມຸທ຺ເທປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ນທິຍາ ປນ ‘‘ກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຄເຕຫິ ສເຈ ນທີ ປຣິປຸຓ຺ຓາ ໂຫຕິ ສມຕິຕ຺ຕິກາ, ອຸທກສາຏິກໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕນທິຍໍເຍວ ກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ນາວາຍປິ ຐຕ຺ວາ ກາຕພ຺ພໍ. ຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາ ປນ ນາວາຍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ກສ຺ມາ? ອຸທກຸກ຺ເຂປມຕ຺ຕເມວ ຫິ ສີມາ. ຕໍ ນາວາ ສີຆເມວ ອຕິກ຺ກມຕິ, ເອວໍ ສຕິ ອຎ຺ຎິສ຺ສາ ສີມາຍ ຎຕ຺ຕິ, ອຎ຺ຎິສ຺ສາ ອນຸສາວນາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນາວໍ ອຣິຕ຺ເຕນ ວາ ຐເປຕ຺ວາ ປາສາເຓ ວາ ລມ຺ເພຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕນທິຍໍ ຊາຕຣຸກ຺ເຂ ວາ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ. ອນ຺ໂຕນທິຍໍ ພທ຺ຘອຏ຺ຏເກປິ ອນ຺ໂຕນທິຍໍ ຊາຕຣຸກ຺ເຂປິ ຐິເຕຫິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ສາຂາ ວາ ຕໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕປາໂຣໂຫ ວາ ພຫິນທີຕີເຣ ວິຫາຣສີມາຍ ວາ ຄາມສີມາຍ ວາ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ, ສີມໍ ວາ ໂສເຘຕ຺ວາ ສາຂໍ ວາ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ. ພຫິນທີຕີເຣ ຊາຕຣຸກ຺ຂສ຺ສ ອນ຺ໂຕນທິຍໍ ປວິຏ຺ຐສາຂາຍ ວາ ປາໂຣເຫ ວາ ນາວໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ກໂຣນ຺ເຕຫິ ສີມາ ວາ ໂສເຘຕພ຺ພາ, ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ວາສ຺ສ ພຫິປຕິຏ຺ຐິຕຠາໂວ ນາເສຕພ຺ໂພ. ນທີຕີເຣ ປນ ຂາຓຸກໍ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ພທ຺ຘນາວາຍ ນ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ນທິຍໍ ເສຕຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ສເຈ ອນ຺ໂຕນທິຍໍເຍວ ເສຕຸ ຈ ເສຕຸປາທາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ, ເສຕຸມ຺ຫິ ຐິເຕຫິ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ເສຕຸ ວາ ເສຕຸປາທາ ວາ ພຫິຕີເຣ ປຕິຏ຺ຐິຕາ, ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ສີມໍ ໂສເຘຕ຺ວາ ກາຕພ຺ພໍ. ອຖ ເສຕຸປາທາ ອນ຺ໂຕ, ເສຕຸ ປນ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ຕີຣານໍ ອຸປຣິອາກາເສ ຐິໂຕ, ວຏ຺ຏຕິ.

ອນ຺ໂຕນທິຍໍ ປາສາໂຓ ວາ ທີປໂກ ວາ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ຍຕ຺ຕກໍ ປເທສໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣ ປກຕິວສ຺ສກາເລ ວສ຺ສານສ຺ສ ຈຕູສຸ ມາເສສຸ ອຸທກໍ ໂອຕ຺ຖຣຕິ, ໂສ ນທີສງ຺ຂ຺ຍເມວ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຕິວຸຏ຺ຐິກາເລ ໂອເຆນ ໂອຕ຺ຖໂຕກາໂສ ນ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ໂສ ຫິ ຄາມສີມາສງ຺ຂ຺ຍເມວ ຄຈ຺ຉຕິ. ນທິໂຕ ມາຕິກໍ ນີຫຣນ຺ຕາ ນທິຍໍ ອາວຣຓໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕໍ ເຈ ໂອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ວາ ວິນິພ຺ພິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ວາ ອຸທກໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ປວຕ຺ຕນຏ຺ຐາເນ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ອາວຣເຓນ ວາ ໂກຏ຺ຏກພນ຺ຘເນນ ວາ ໂສຕໍ ປຈ຺ຉິນ຺ທຕິ, ອຸທກໍ ນປ຺ປວຕ຺ຕຕິ, ອປ຺ປວຕ຺ຕນຏ຺ຐາເນ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອາວຣຓມຕ຺ຕເກປິ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ໂກຈິ ອາວຣຓປ຺ປເທໂສ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕປາສາຓທີປກປ຺ປເທໂສ ວິຍ ອຸທເກນ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣີຍຕິ, ຕຕ຺ຖ ວຏ຺ຏຕິ. ໂສ ຫິ ນທີສງ຺ຂ຺ຍເມວ ຄຈ຺ຉຕິ. ນທິໍ ວິນາເສຕ຺ວາ ຕຬາກໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເຫຏ຺ຐາ ປາຬິພທ຺ຘາ ອຸທກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຬາກໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອຕ຺ຖ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອຸປຣິ ປວຕ຺ຕນຏ຺ຐາເນ ເຫຏ຺ຐາ ຈ ຉຑ຺ຑິໂຕທກໍ ນທິໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ສນ຺ທນຏ຺ຐານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວຏ຺ຏຕິ. ເທເວ ອວສ຺ສນ຺ເຕ ເຫມນ຺ຕຄິມ຺ເຫສຸ ວາ ສຸກ຺ຂນທິຍາປິ ວຏ຺ຏຕິ, ນທິໂຕ ນີຫຏມາຕິກາຍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ສາ ກາລນ຺ຕເຣນ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນທີ ໂຫຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ກາຈິ ນທີ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຄາມນິຄມສີມໍ ໂອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕຕິ, ນທີເຍວ ໂຫຕິ, ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ວິຫາຣສີມໍ ໂອຕ຺ຖຣຕິ, ວິຫາຣສີມາຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

ສມຸທ຺ເທປິ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ເຕຫິ ຍໍ ປເທສໍ ອຸທ຺ຘໍ ວຑ຺ຒນອຸທກໍ ວາ ປກຕິວີຈິ ວາ ເວເຄນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ໂອຕ຺ຖຣຕິ, ຕຕ຺ຖ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຍສ຺ມິໍ ປນ ປເທເສ ປກຕິວີຈິໂຍ ໂອສຣິຕ຺ວາ ສຓ຺ຐຫນ຺ຕິ, ໂສ ອຸທກນ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນ຺ໂຕ ສມຸທ຺ໂທ ນາມ, ຕຕ຺ຖ ຐິເຕຫິ ກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອູມິເວໂຄ ພາຘຕິ, ນາວາຍ ວາ ອຏ຺ຏເກ ວາ ຐຕ຺ວາ ກາຕພ຺ພໍ. ເຕສຸ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ນທິຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສມຸທ຺ເທ ປິຏ຺ຐິປາສາໂຓ ໂຫຕິ, ຕໍ ກທາຈິ ອູມິໂຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ໂອຕ຺ຖຣນ຺ຕິ, ກທາຈິ ນ ໂອຕ຺ຖຣນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ໂສ ຫິ ຄາມສີມາສງ຺ຂ຺ຍເມວ ຄຈ຺ຉຕິ. ສເຈ ປນ ວີຈີສຸ ອາຄຕາສຸປິ ອນາຄຕາສຸປິ ປກຕິອຸທເກເນວ ໂອຕ຺ຖຣີຍຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ທີປໂກ ວາ ປພ຺ພໂຕ ວາ ໂຫຕິ, ໂສ ເຈ ທູເຣ ໂຫຕິ ມຈ຺ຉພນ຺ຘານໍ ອຄມນປເຖ, ອຣຎ຺ຎສີມາສງ຺ຂ຺ຍເມວ ຄຈ຺ຉຕິ. ເຕສໍ ຄມນປຣິຍນ຺ຕສ຺ສ ໂອຣໂຕ ປນ ຄາມສີມາສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕຕ຺ຖ ຄາມສີມໍ ອໂສເຘຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສມຸທ຺ໂທ ຄາມສີມໍ ວາ ນິຄມສີມໍ ວາ ໂອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ສມຸທ຺ໂທວ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ວິຫາຣສີມໍ ໂອຕ຺ຖຣຕິ, ວິຫາຣສີມາຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

ຊາຕສ຺ສເຣ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ເຕຫິ ຍຕ຺ຖ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣ ວສ຺ສກາເລ ວສ຺ເສ ປຈ຺ຉິນ຺ນມຕ຺ເຕ ປິວິຕຸໍ ວາ ຫຕ຺ຖປາເທ ວາ ໂຘວິຕຸໍ ອຸທກໍ ນ ໂຫຕິ, ສຸກ຺ຂຕິ, ອຍໍ ນ ຊາຕສ຺ສໂຣ, ຄາມເຂຕ຺ຕສງ຺ຂ຺ຍເມວ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ. ຍຕ຺ຖ ປນ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣ ວສ຺ສກາເລ ອຸທກໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຍເມວ ຊາຕສ຺ສໂຣ. ຕສ຺ສ ຍຕ຺ຕເກ ປເທເສ ວສ຺ສານໍ ຈາຕຸມາເສ ອຸທກໍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ຄມ຺ຠີຣໍ ອຸທກໍ, ອຏ຺ຏກໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຐິເຕຫິປິ ຊາຕສ຺ສຣສ຺ສ ອນ຺ໂຕຊາຕຣຸກ຺ຂມ຺ຫິ ພທ຺ຘອຏ຺ຏເກປິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປິຏ຺ຐິປາສາຓທີປເກສຸ ປເນຕ຺ຖ ນທິຍໍ ວຸຕ຺ຕສທິໂສວ ວິນິຈ຺ຉໂຍ. ສມວສ຺ສເທວກາເລ ປໂຫນກຊາຕສ຺ສໂຣ ປນ ເຈປິ ທຸພ຺ພຸຏ຺ຐິກກາເລ ວາ ຄິມ຺ຫເຫມນ຺ເຕສຸ ວາ ສຸກ຺ຂຕິ, ນິຣຸທໂກ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຆກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍໍ ອນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສພ຺ໂພ ຊາຕສ຺ສໂຣ ສຸກ຺ໂຂ ອໂນທໂກ ຄາມເຂຕ຺ຕໍເຍວ ຠຊຕີ’’ຕິ, ຕໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປເນຕ຺ຖ ອຸທກຕ຺ຖາຍ ອາວາຏໍ ວາ ໂປກ຺ຂຣຓີອາທີນິ ວາ ຂຓນ຺ຕິ, ຕໍ ຐານໍ ອຊາຕສ຺ສໂຣ ໂຫຕິ, ຄາມສີມາສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ລາພຸຕິປຸສກາທິວປ຺ເປ ກເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສເຈ ປນ ນໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຖລໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອກສ຺ມິໍ ທິສາຠາເຄ ປາຬິໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ສພ຺ພເມວ ນໍ ມຫາຕຬາກໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕິ, ສພ຺ໂພປິ ອຊາຕສ຺ສໂຣ ໂຫຕິ, ຄາມສີມາສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ໂລຓີປິ ຊາຕສ຺ສຣສງ຺ຂ຺ຍເມວ ຄຈ຺ຉຕິ. ວສ຺ສິເກ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ອຸທກຏ຺ຐາໂນກາເສ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ. ອຍໍ ອພທ຺ຘສີມາຍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ອິຕິ ປາຬິມຸຕ຺ຕກວິນຍວິນິຈ຺ຉຍສງ຺ຄເຫ

ສີມາວິນິຈ຺ຉຍກຖາ ສມຕ຺ຕາ.

໒໕. ອຸໂປສຖປວາຣຓາວິນິຈ຺ຉຍກຖາ

໑໖໘. ອຸໂປສຖປວາຣຓາຕິ ເອຕ຺ຖ (ກງ຺ຂາ. ອຏ຺ຐ. ນິທານວຓ຺ຓນາ) ທິວສວເສນ ຕໂຍ ອຸໂປສຖາ ຈາຕຸທ຺ທສິໂກ ປນ຺ນຣສິໂກ ສາມຄ຺ຄີອຸໂປສໂຖຕິ. ຕຕ຺ຖ ເຫມນ຺ຕຄິມ຺ຫວສ຺ສານານໍ ຕິຓ຺ຓໍ ອຸຕູນໍ ຕຕິຍສຕ຺ຕມປກ຺ເຂສຸ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ກຕ຺ວາ ຉ ຈາຕຸທ຺ທສິກາ, ເສສາ ປນ຺ນຣສິກາຕິ ເອວໍ ເອກສໍວຈ຺ຉເຣ ຈຕຸວີສຕິ ອຸໂປສຖາ. ອິທໍ ຕາວ ປກຕິຈາຣິຕ຺ຕໍ. ຕຖາຣູປປຈ຺ຈເຍ ສຕິ ອຎ຺ຎສ຺ມິມ຺ປິ ຈາຕຸທ຺ທເສ ອຸໂປສຖໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປຸຣິມວສ຺ສໍວຸຏ຺ຐານໍ ປນ ປຸພ຺ພກຕ຺ຕິກປຸຓ຺ຓມາ, ເຕສໍເຍວ ສເຈ ຠຓ຺ຑນກາຣເກຫິ ອຸປທ຺ທຸຕາ ປວາຣຓໍ ປຈ຺ຈຸກ຺ກຑ຺ຒນ຺ຕິ, ອຖ ກຕ຺ຕິກມາສສ຺ສ ກາຬປກ຺ຂຈາຕຸທ຺ທໂສ ວາ ປຈ຺ຉິມກຕ຺ຕິກປຸຓ຺ຓມາ ວາ ປຈ຺ຉິມວສ຺ສໍວຸຏ຺ຐານຎ຺ຈ ປຈ຺ຉິມກຕ຺ຕິກປຸຓ຺ຓມາ ເອວ ວາຕິ ອິເມ ຕໂຍ ປວາຣຓາທິວສາປິ ໂຫນ຺ຕິ. ອິທມ຺ປິ ປກຕິຈາຣິຕ຺ຕເມວ. ຕຖາຣູປປຈ຺ຈເຍ ສຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ກຕ຺ຕິກປຸຓ຺ຓມານໍ ປຸຣິເມສຸ ຈາຕຸທ຺ທເສສຸປິ ປວາຣຓໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍທາ ປນ ໂກສມ຺ພກກ຺ຂນ຺ຘເກ (ມຫາວ. ໔໕໑ ອາທໂຍ) ອາຄຕນເຍນ ຠິນ຺ເນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ໂອສາຣິເຕ ຕສ຺ມິໍ ຠິກ຺ຂຸສ຺ມິໍ ສງ຺ໂຆ ຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸສ຺ສ ວູປສມາຍ ສງ຺ຆສາມຄ຺ຄິໍ ກໂຣຕິ, ຕທາ ຕາວເທວ ອຸໂປສໂຖ ກາຕພ຺ໂພ. ‘‘ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຈນໂຕ ຐເປຕ຺ວາ ຈາຕຸທ຺ທສປນ຺ນຣເສ ອຎ຺ໂຎປິ ໂຍ ໂກຈິ ທິວໂສ ອຸໂປສຖທິວໂສ ນາມ ໂຫຕິ, ວສ຺ສໍວຸຏ຺ຐານໍ ປນ ກຕ຺ຕິກມາສພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຍເມວ ສາມຄ຺ຄີປວາຣຓາທິວໂສ ນາມ ໂຫຕິ. ອິຕິ ອິເມສຸ ຕີສຸ ທິວເສສຸ ອຸໂປສໂຖ ກາຕພ຺ໂພ. ກໂຣນ຺ເຕນ ປນ ສເຈ ຈາຕຸທ຺ທສິໂກ ໂຫຕິ, ‘‘ອຊ຺ຊຸໂປສໂຖ ຈາຕຸທ຺ທໂສ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ສາມຄ຺ຄີອຸໂປສໂຖ ໂຫຕິ, ‘‘ອຊ຺ຊຸໂປສໂຖ ສາມຄ຺ຄີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ປນ຺ນຣສິຍໍ ປນ ປາຬິຍໍ ອາຄຕນເຍເນວ ‘‘ອຊ຺ຊຸໂປສໂຖ ປນ຺ນຣໂສ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ.

໑໖໙. ສງ຺ເຆ ອຸໂປສໂຖ (ກງ຺ຂາ. ອຏ຺ຐ. ນິທານວຓ຺ຓນາ), ຄເຓ ອຸໂປສໂຖ, ປຸຄ຺ຄເລ ອຸໂປສໂຖຕິ ເອວໍ ກາຣກວເສນ ອປເຣປິ ຕໂຍ ອຸໂປສຖາ ວຸຕ຺ຕາ, ກຕ຺ຕພ຺ພາກາຣວເສນ ປນ ສຸຕ຺ຕຸທ຺ເທໂສ ປາຣິສຸທ຺ຘິອຸໂປສໂຖ ອຘິຏ຺ຐານຸໂປສໂຖຕິ ອປເຣປິ ຕໂຍ ອຸໂປສຖາ. ຕຕ຺ຖ ສຸຕ຺ຕຸທ຺ເທໂສ ນາມ ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ໂຕ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທໂສ. ເຍ ປນິຕເຣ ທ຺ເວ ອຸໂປສຖາ, ເຕສຸ ປາຣິສຸທ຺ຘິອຸໂປສໂຖ ຕາວ ອຎ຺ເຎສຎ຺ຈ ສນ຺ຕິເກ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎຎ຺ຈ ອາໂຣຈນວເສນ ທຸວິໂຘ. ຕຕ຺ຖ ຍ຺ວາຍໍ ອຎ຺ເຎສໍ ສນ຺ຕິເກ ກຣີຍຕິ, ໂສປິ ປວາຣິຕານຎ຺ຈ ອປ຺ປວາຣິຕານຎ຺ຈ ສນ຺ຕິເກ ກຣຓວເສນ ທຸວິໂຘ. ຕຕ຺ຖ ມຫາປວາຣຓາຍ ປວາຣິຕານໍ ສນ຺ຕິເກ ປຈ຺ຉິມິກາຍ ອຸປຄເຕນ ວາ ອນຸປຄເຕນ ວາ ຉິນ຺ນວສ຺ເສນ ວາ ຈາຕຸມາສິນິຍໍ ປນ ປວາຣິຕານໍ ສນ຺ຕິເກ ອນຸປຄເຕນ ວາ ຉິນ຺ນວສ຺ເສນ ວາ ກາຍສາມຄ຺ຄິໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ປຣິສຸທ຺ໂຘ ອຫໍ ຠນ຺ເຕ, ປຣິສຸທ຺ໂຘຕິ ມໍ ຘາເຣຖາ’’ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວຕ຺ວາ ກາຕພ຺ໂພ. ຐເປຕ຺ວາ ປນ ປວາຣຓາທິວສໍ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ກາເລ ອາວາສິເກຫິ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐມຕ຺ເຕ ປາຕິໂມກ຺ເຂ ອວຸຏ຺ຐິຕາຍ ວາ ເອກຈ຺ຈາຍ ວຸຏ຺ຐິຕາຍ ວາ ສພ຺ພາຍ ວາ ວຸຏ຺ຐິຕາຍ ປຣິສາຍ ເຍ ອຎ຺ເຎ ສມສມາ ວາ ໂຖກຕຣາ ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕຫິ ເຕສໍ ສນ຺ຕິເກ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປາຣິສຸທ຺ຘິ ອາໂຣເຈຕພ຺ພາ.

ໂຍ ປນາຍໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຣຈນວເສນ ກຣີຍຕິ, ໂສ ຎຕ຺ຕິໍ ຐເປຕ຺ວາ ກຣຓວເສນ ຈ ອຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ກຣຓວເສນ ຈ ທຸວິໂຘ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມິໍ ອາວາເສ ຕໂຍ ຠິກ຺ຂູ ວິຫຣນ຺ຕິ, ເຕສຸ ອຸໂປສຖທິວເສ ສນ຺ນິປຕິເຕສຸ ເອເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ‘‘ສຸຓນ຺ຕຸ ເມ ອາຍສ຺ມນ຺ຕາ, ອຊ຺ຊຸໂປສໂຖ ຈາຕຸທ຺ທໂສ’’ຕິ ວາ ‘‘ປນ຺ນຣໂສ’’ຕິ ວາ ວຕ຺ວາ ‘‘ຍທາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ມຍໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປາຣິສຸທ຺ຘິອຸໂປສຖໍ ກເຣຍ຺ຍາມາ’’ຕິ ຎຕ຺ຕິຍາ ຐປິຕາຍ ເຖເຣນ ຠິກ຺ຂຸນາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ປຣິສຸທ຺ໂຘ ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ປຣິສຸທ຺ໂຘຕິ ມໍ ຘາເຣຖາ’’ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ອິຕເຣຫິ ‘‘ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເອວເມວ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ຎຕ຺ຕິໍ ຐເປຕ຺ວາ ກາຕພ຺ໂພ. ຍຕ຺ຣ ປນ ທ຺ເວ ຠິກ຺ຂູ ວິຫຣນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ ຎຕ຺ຕິໍ ອຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປາຣິສຸທ຺ຘິ ອາໂຣເຈຕພ຺ພາຕິ ອຍໍ ປາຣິສຸທ຺ຘິອຸໂປສໂຖ.

ສເຈ ປນ ເອໂກວ ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ, ສພ຺ພໍ ປຸພ຺ພກຣຓີຍໍ ກຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎສໍ ອນາຄມນໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ເມ ອຸໂປສໂຖ ຈາຕຸທ຺ທໂສ’’ຕິ ວາ ‘‘ປນ຺ນຣໂສ’’ຕິ ວາ ວຕ຺ວາ ‘‘ອຘິຏ຺ຐາມີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ອຘິຏ຺ຐານຸໂປສໂຖຕິ ເອວໍ ກຕ຺ຕພ຺ພາກາຣວເສນ ຕໂຍ ອຸໂປສຖາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ນວ ອຸໂປສຖາ ທີປິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສຸ ທິວສວເສນ ປນ຺ນຣສິໂກ, ກາຣກວເສນ ສງ຺ຆຸໂປສໂຖ, ກຕ຺ຕພ຺ພາກາຣວເສນ ສຸຕ຺ຕຸທ຺ເທໂສຕິ ເອວໍ ຕິລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ເນ ອຸໂປສເຖ ປວຕ຺ຕມາເນ ອຸໂປສຖໍ ອກຕ຺ວາ ຕທຫຸໂປສເຖ ອຎ຺ຎໍ ອຠິກ຺ຂຸກໍ ນານາສໍວາສເກຫິ ວາ ສຠິກ຺ຂຸກໍ ອາວາສໍ ວາ ອນາວາສໍ ວາ ວາສຕ຺ຖາຍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສງ຺ເຆນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອນ຺ຕຣາຍາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ ໂຫຕິ.

໑໗໐. ອຸໂປສຖກຣຓຕ຺ຖໍ ສນ຺ນິປຕິເຕ ສງ຺ເຆ ພຫິ ອຸໂປສຖໍ ກຕ຺ວາ ອາຄເຕນ ສນ຺ນິປາຕຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກາຍສາມຄ຺ຄິໍ ອເທນ຺ເຕນ ຉນ຺ໂທ ທາຕພ຺ໂພ. ໂຍປິ ຄິລາໂນ ວາ ໂຫຕິ ກິຈ຺ຈປສຸໂຕ ວາ, ເຕນປິ ປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ເທນ຺ເຕນ ຉນ຺ໂທປິ ທາຕພ຺ໂພ. ກຖໍ? ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສນ຺ຕິເກ ‘‘ຉນ຺ທໍ ທມ຺ມິ, ຉນ຺ທໍ ເມ ຫຣ, ຉນ຺ທໍ ເມ ອາໂຣເຈຫີ’’ຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ກາເຍນ ວາ ວາຈາຍ ວາ ອຸຠເຍນ ວາ ວິຎ຺ຎາເປຕພ຺ໂພ, ເອວໍ ທິນ຺ໂນ ໂຫຕິ ຉນ຺ໂທ. ອກຕຸໂປສເຖນ ຄິລາເນນ ວາ ກິຈ຺ຈປສຸເຕນ ວາ ປາຣິສຸທ຺ຘິ ທາຕພ຺ພາ. ກຖໍ? ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສນ຺ຕິເກ ‘‘ປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ທມ຺ມິ, ປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ເມ ຫຣ, ປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ເມ ອາໂຣເຈຫີ’’ຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ກາເຍນ ວາ ວາຈາຍ ວາ ອຸຠເຍນ ວາ ວິຎ຺ຎາເປຕພ຺ໂພ, ເອວໍ ທິນ຺ນາ ໂຫຕິ ປາຣິສຸທ຺ຘິ. ຕໍ ປນ ເທນ຺ເຕນ ຉນ຺ໂທປິ ທາຕພ຺ໂພ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕທຫຸໂປສເຖ ປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ເທນ຺ເຕນ ຉນ຺ທມ຺ປິ ທາຕຸໍ, ສນ຺ຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ ກຣຓີຍ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໑໖໕). ຕຕ຺ຖ ປາຣິສຸທ຺ຘິທານໍ ສງ຺ຆສ຺ສປິ ອຕ຺ຕໂນປິ ອຸໂປສຖກຣຓໍ ສມ຺ປາເທຕິ, ນ ອວເສສໍ ສງ຺ຆກິຈ຺ຈໍ, ຉນ຺ທທານໍ ສງ຺ຆສ຺ເສວ ອຸໂປສຖກຣຓຎ຺ຈ ເສສກິຈ຺ຈຎ຺ຈ ສມ຺ປາເທຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ປນສ຺ສ ອຸໂປສໂຖ ອກໂຕເຍວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ເທນ຺ເຕນ ຉນ຺ໂທປິ ທາຕພ຺ໂພ. ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕໍ ປນ ສຸທ຺ຘິກຈ຺ຉນ຺ທໍ ວາ ປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ວາ ອິມໍ ວາ ຉນ຺ທປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ເອເກນ ພຫູນມ຺ປິ ອາຫຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ໂສ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ອຎ຺ຎໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ເຍສໍ ເຕນ ຉນ຺ໂທ ວາ ປາຣິສຸທ຺ຘິ ວາ ຄຫິຕາ, ເຕສຎ຺ຈ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ຉນ຺ທປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ເທຕິ, ຕສ຺ເສວ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ອິຕຣາ ປນ ພິຬາລສງ຺ຂລິກາ ຉນ຺ທປາຣິສຸທ຺ຘິ ນາມ ໂຫຕິ, ສາ ນ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມາ ສຍເມວ ສນ຺ນິປາຕຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ນາໂຣເຈຕິ, ທຸກ຺ກຏໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຉນ຺ທປາຣິສຸທ຺ຘິ ປນ ຕສ຺ມິໍ ຫຕ຺ຖປາສໍ ອຸປຄຕມຕ຺ເຕເຍວ ອາຄຕາ ໂຫຕິ.

໑໗໑. ປາຣິວາສິເຍນ ປນ ຉນ຺ທທາເນນ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ສງ຺ຆກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຖ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໑໑໖໗) ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ປາຣິວາສິຍໍ ປຣິສປາຣິວາສິຍໍ ຣຕ຺ຕິປາຣິວາສິຍໍ ຉນ຺ທປາຣິວາສິຍໍ ອຊ຺ຌາສຍປາຣິວາສິຍນ຺ຕິ. ເຕສຸ ປຣິສປາຣິວາສິຍໍ ນາມ ຠິກ຺ຂູ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ສນ຺ນິປຕິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຖ ເມໂຆ ວາ ອຸຏ຺ເຐຕິ, ອຸສ຺ສາຣຓາ ວາ ກຣີຍຕິ, ມນຸສ຺ສາ ວາ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣນ຺ຕາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂູ ‘‘ອໂນກາສາ ມຍໍ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ຉນ຺ທໍ ອວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາວ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ອິທໍ ປຣິສປາຣິວາສິຍໍ. ກິຎ຺ຈາປິ ປຣິສປາຣິວາສິຍໍ, ຉນ຺ທສ຺ສ ປນ ອວິສ຺ສຏ຺ຐຕ຺ຕາ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ປຸນ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ອຸໂປສຖາທີນິ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຣຕ຺ຕິໍ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ‘‘ຍາວ ສພ຺ເພ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ, ຕາວ ຘມ຺ມໍ ສຸຓິສ຺ສາມາ’’ຕິ ເອກໍ ອຊ຺ເຌສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖນ຺ເຕເຍວ ອຣຸໂຓ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ. ສເຈ ‘‘ຈາຕຸທ຺ທສິກໍ ອຸໂປສຖໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ນິສິນ຺ນາ, ປນ຺ນຣໂສຕິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ຺ນຣສິກໍ ກາຕຸໍ ນິສິນ຺ນາ, ປາຏິປເທ ອນຸໂປສເຖ ອຸໂປສຖໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອຎ຺ຎໍ ປນ ສງ຺ຆກິຈ຺ຈໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອິທໍ ຣຕ຺ຕິປາຣິວາສິຍໍ ນາມ.

ປຸນ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ກິຎ຺ຈິເທວ ອພ຺ຠານາທິສງ຺ຆກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ນິສິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຕ຺ເຣໂກ ນກ຺ຂຕ຺ຕປາຐໂກ ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ວທຕິ ‘‘ອຊ຺ຊ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ທາຣຸຓໍ, ມາ ອິມໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ. ເຕ ຕສ຺ສ ວຈເນນ ຉນ຺ທໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິສິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຖຎ຺ໂຎ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ປຕິມາເນນ຺ຕໍ, ອຕ຺ໂຖ ພາລໍ ອຸປຈ຺ຈຄາ’’ຕິ (ຊາ. ໑.໑.໔໙) ວຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນກ຺ຂຕ຺ເຕນ, ກໂຣຖາ’’ຕິ ວທຕິ. ອິທໍ ຉນ຺ທປາຣິວາສິຍຎ຺ເຈວ ອຊ຺ຌາສຍປາຣິວາສິຍຎ຺ຈ. ເອຕສ຺ມິໍ ປາຣິວາສິເຍ ປຸນ ຉນ຺ທປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ອນາເນຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

໑໗໒. ສເຈ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ຄິລາໂນ ນ ສກ຺ໂກຕິ ຉນ຺ທປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ທາຕຸໍ, ໂສ ມຎ຺ເຈນ ວາ ປີເຐນ ວາ ສງ຺ຆມຊ຺ຌໍ ອາເນຕພ຺ໂພ. ສເຈ ຄິລານຸປຏ຺ຐາການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘‘ສເຈ ໂຂ ມຍໍ ຄິລານໍ ຐານາ ຈາເວສ຺ສາມ, ອາພາໂຘ ວາ ອຠິວຑ຺ຒິສ຺ສຕິ, ກາລກິຣິຍາ ວາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ, ນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຐານາ ຈາເວຕພ຺ໂພ, ສງ຺ເຆນ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸໂປສໂຖ ກາຕພ຺ໂພ. ສເຈ ພຫູ ຕາທິສາ ຄິລານາ ໂຫນ຺ຕິ, ສງ຺ເຆນ ປຏິປາຏິຍາ ຐຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ຫຕ຺ຖປາເສ ກາຕພ຺ພາ. ສເຈ ທູເຣ ໂຫນ຺ຕິ, ສງ຺ໂຆ ນປ຺ປໂຫຕິ, ຕໍ ທິວສໍ ອຸໂປສໂຖ ນ ກາຕພ຺ໂພ. ນ ຕ຺ເວວ ວຄ຺ເຄນ ສງ຺ເຆນ ອຸໂປສໂຖ ກາຕພ຺ໂພ, ກເຣຍ຺ຍ ເຈ, ທຸກ຺ກຏໍ.

ສເຈ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໔໙) ເອກສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ຈຕູສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ວສນ຺ເຕສຸ ເອກສ຺ສ ຉນ຺ທປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕໂຍ ປາຣິສຸທ຺ຘິອຸໂປສຖໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕີສຸ ວາ ວສນ຺ເຕສຸ ເອກສ຺ສ ຉນ຺ທປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທ຺ເວ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສນ຺ຕິ, ອຘມ຺ເມນ ວຄ຺ຄໍ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ປາຣິສຸທ຺ຘິອຸໂປສຖໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕໂຍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສນ຺ຕິ, ອຘມ຺ເມນ ສມຄ຺ຄໍ ນາມ ໂຫຕິ. ສເຈ ຈຕູສຸ ຊເນສຸ ເອກສ຺ສ ປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕໂຍ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສນ຺ຕິ, ຕີສຸ ວາ ຊເນສຸ ເອກສ຺ສ ປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທ຺ເວ ປາຣິສຸທ຺ຘິອຸໂປສຖໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຘມ຺ເມນ ວຄ຺ຄໍ ນາມ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ເອກຕ຺ຖ ວສນ຺ຕາ ສພ຺ເພ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສນ຺ຕິ, ຕໂຍ ປາຣິສຸທ຺ຘິອຸໂປສຖໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ທ຺ເວ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປາຣິສຸທ຺ຘິອຸໂປສຖໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຘມ຺ເມນ ສມຄ຺ຄໍ ນາມ ໂຫຕິ.

໑໗໓. ປວາຣຓາກມ຺ເມສຸ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໒໑໒) ປນ ສເຈ ເອກສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ປຎ຺ຈສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ວສນ຺ເຕສຸ ເອກສ຺ສ ປວາຣຓໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຄຓຎຕ຺ຕິໍ ຐເປຕ຺ວາ ປວາເຣນ຺ຕິ, ຈຕູສຸ ວາ ຕີສຸ ວາ ວສນ຺ເຕສຸ ເອກສ຺ສ ປວາຣຓໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕໂຍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ສງ຺ຆຎຕ຺ຕິໍ ຐເປຕ຺ວາ ປວາເຣນ຺ຕິ, ສພ຺ພເມຕໍ ອຘມ຺ເມນ ວຄ຺ຄໍ ປວາຣຓາກມ຺ມໍ. ສເຈ ປນ ສພ຺ເພປິ ປຎ຺ຈ ຊນາ ເອກໂຕ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຄຓຎຕ຺ຕິໍ ຐເປຕ຺ວາ ປວາເຣນ຺ຕິ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ວາ ຕໂຍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ວສນ຺ຕາ ເອກໂຕ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ສງ຺ຆຎຕ຺ຕິໍ ຐເປຕ຺ວາ ປວາເຣນ຺ຕິ, ສພ຺ພເມຕໍ ອຘມ຺ເມນ ສມຄ຺ຄໍ ປວາຣຓາກມ຺ມໍ. ສເຈ ປຎ຺ຈສຸ ຊເນສຸ ເອກສ຺ສ ປວາຣຓໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສງ຺ຆຎຕ຺ຕິໍ ຐເປຕ຺ວາ ປວາເຣນ຺ຕິ, ຈຕູສຸ ວາ ຕີສຸ ວາ ເອກສ຺ສ ປວາຣຓໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕໂຍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ຄຓຎຕ຺ຕິໍ ຐເປຕ຺ວາ ປວາເຣນ຺ຕິ, ສພ຺ພເມຕໍ ຘມ຺ເມນ ວຄ຺ຄໍ ປວາຣຓາກມ຺ມໍ. ສເຈ ປນ ສພ຺ເພປິ ປຎ຺ຈ ຊນາ ເອກໂຕ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ສງ຺ຆຎຕ຺ຕິໍ ຐເປຕ຺ວາ ປວາເຣນ຺ຕິ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ວາ ຕໂຍ ວາ ເອກໂຕ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຄຓຎຕ຺ຕິໍ ຐເປຕ຺ວາ ປວາເຣນ຺ຕິ, ທ຺ເວ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປວາເຣນ຺ຕິ, ເອກໂກ ວສນ຺ໂຕ ອຘິຏ຺ຐານປວາຣຓໍ ກໂຣຕິ, ສພ຺ພເມຕໍ ຘມ຺ເມນ ສມຄ຺ຄໍ ນາມ ປວາຣຓາກມ຺ມນ຺ຕິ.

ເອຕ຺ຖ ສເຈ ຈາຕຸທ຺ທສິກາ ໂຫຕິ, ‘‘ອຊ຺ຊ ເມ ປວາຣຓາ ຈາຕຸທ຺ທສີ’’ຕິ, ສເຈ ປນ຺ນຣສິກາ, ‘‘ອຊ຺ຊ ເມ ປວາຣຓາ ປນ຺ນຣສີ’’ຕິ ເອວໍ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ. ປວາຣຓໍ ເທນ຺ເຕນ ປນ ‘‘ປວາຣຓໍ ທມ຺ມິ, ປວາຣຓໍ ເມ ຫຣ, ມມຕ຺ຖາຍ ປວາເຣຫີ’’ຕິ ກາເຍນ ວາ ວາຈາຍ ວາ ກາຍວາຈາຫິ ວາ ອຍມຕ຺ໂຖ ວິຎ຺ຎາເປຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ທິນ຺ນາຍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໒໑໓) ປວາຣຓາຍ ປວາຣຓາຫາຣເກນ ສງ຺ຆໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວໍ ປວາເຣຕພ຺ພໍ ‘‘ຕິສ຺ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ຆໍ ປວາເຣຕິ ທິຏ຺ເຐນ ວາ ສຸເຕນ ວາ ປຣິສງ຺ກາຍ ວາ, ວທຕຸ ຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ, ປສ຺ສນ຺ໂຕ ປຏິກຣິສ຺ສຕິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ຕິສ຺ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ຆໍ ປວາເຣຕິ…ເປ… ປຏິກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ສເຈ ປນ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ໂຫຕິ, ‘‘ອາຍສ຺ມາ, ຠນ຺ເຕ, ຕິສ຺ໂສ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເອວຎ຺ຫິ ເຕນ ຕສ຺ສຕ຺ຖາຍ ປວາຣິຕໍ ໂຫຕິ. ປວາຣຓໍ ເທນ຺ເຕນ ປນ ຉນ຺ໂທປິ ທາຕພ຺ໂພ, ຉນ຺ທທານໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິຘາປິ ຉນ຺ທທານໍ ອວເສສກມ຺ມຕ຺ຖາຍ. ຕສ຺ມາ ສເຈ ປວາຣຓໍ ເທນ຺ໂຕ ຉນ຺ທໍ ເທຕິ, ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອາຫຏາຍ ປວາຣຓາຍ ເຕນ ຈ ຠິກ຺ຂຸນາ ສງ຺ເຆນ ຈ ປວາຣິຕເມວ ໂຫຕິ. ອຖ ປວາຣຓເມວ ເທຕິ, ນ ຉນ຺ທໍ, ຕສ຺ສ ຈ ປວາຣຓາຍ ອາໂຣຈິຕາຍ ສງ຺ເຆນ ຈ ປວາຣິເຕ ສພ຺ເພສໍ ສຸປ຺ປວາຣິຕໍ ໂຫຕິ, ອຎ຺ຎໍ ປນ ກມ຺ມໍ ກຸປ຺ປຕິ. ສເຈ ຉນ຺ທເມວ ເທຕິ, ນ ປວາຣຓໍ, ສງ຺ຆສ຺ສ ປວາຣຓາ ຈ ເສສກມ຺ມານິ ຈ ນ ກຸປ຺ປນ຺ຕິ, ເຕນ ປນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອປ຺ປວາຣິຕໍ ໂຫຕິ, ປວາຣຓາທິວເສ ປນ ພຫິສີມາຍ ປວາຣຓໍ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອາຄເຕນປິ ຉນ຺ໂທ ທາຕພ຺ໂພ ເຕນ ສງ຺ຆສ຺ສ ປວາຣຓາກມ຺ມໍ ນ ກຸປ຺ປຕິ.

ສເຈ ປຸຣິມິກາຍ ປຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູ ວສ຺ສໍ ອຸປຄຕາ, ປຈ຺ຉິມິກາຍປິ ປຎ຺ຈ, ປຸຣິເມຫິ ຎຕ຺ຕິໍ ຐເປຕ຺ວາ ປວາຣິເຕ ປຈ຺ຉິເມຫິ ເຕສໍ ສນ຺ຕິເກ ປາຣິສຸທ຺ຘິອຸໂປສໂຖ ກາຕພ຺ໂພ, ນ ເອກສ຺ມິໍ ອຸໂປສຖຄ຺ເຄ ທ຺ເວ ຎຕ຺ຕິໂຍ ຐເປຕພ຺ພາ. ສເຈປິ ປຈ຺ຉິມິກາຍ ອຸປຄຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຕໂຍ ທ຺ເວ ເອໂກ ວາ ໂຫຕິ, ເອເສວ ນໂຍ. ອຖ ປຸຣິມິກາຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ, ປຈ຺ຉິມິກາຍປິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຕໂຍ ທ຺ເວ ເອໂກ ວາ, ເອເສວ ນໂຍ. ອຖາປິ ປຸຣິມິກາຍ ຕໂຍ, ປຈ຺ຉິມິກາຍປິ ຕໂຍ ທ຺ເວ ເອໂກ ວາ, ເອເສວ ນໂຍ. ອິທຎ຺ເຫຕ຺ຖ ລກ຺ຂຓໍ.

ສເຈ ປຸຣິມິກາຍ ອຸປຄເຕຫິ ປຈ຺ຉິມິກາຍ ອຸປຄຕາ ໂຖກຕຣາ ເຈວ ໂຫນ຺ຕິ ສມສມາ ຈ, ສງ຺ຆປວາຣຓາຍ ຈ ຄຓໍ ປູເຣນ຺ຕິ, ສງ຺ຆປວາຣຓາວເສນ ຎຕ຺ຕິ ຐເປຕພ຺ພາ. ສເຈ ປນ ປຈ຺ຉິມິກາຍ ເອໂກ ໂຫຕິ, ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂຫນ຺ຕິ, ຈຕຸນ຺ນໍ ສງ຺ຆຎຕ຺ຕິໍ ຐເປຕ຺ວາ ປວາເຣຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຄຓຎຕ຺ຕິຍາ ປນ ໂສ ຄຓປູຣໂກ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຄຓວເສນ ຎຕ຺ຕິໍ ຐເປຕ຺ວາ ປຸຣິເມຫິ ປວາເຣຕພ຺ພໍ, ອິຕເຣນ ເຕສໍ ສນ຺ຕິເກ ປາຣິສຸທ຺ຘິອຸໂປສໂຖ ກາຕພ຺ໂພຕິ. ປຸຣິມິກາຍ ທ຺ເວ, ປຈ຺ຉິມິກາຍ ທ຺ເວ ວາ ເອໂກ ວາ ເອເສວ ນໂຍ. ປຸຣິມິກາຍ ເອໂກ ປຈ຺ຉິມິກາຍ ເອໂກຕິ ເອເກນ ເອກສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປວາເຣຕພ຺ພໍ, ເອເກນ ປາຣິສຸທ຺ຘິອຸໂປສໂຖ ກາຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປຸຣິເມຫິ ວສ຺ສູປຄເຕຫິ ປຈ຺ຉາ ວສ຺ສູປຄຕາ ເອເກນປິ ອຘິກຕຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຐມໍ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ໂຖກຕເຣຫິ ເຕສໍ ສນ຺ຕິເກ ປວາເຣຕພ຺ພໍ.

ກຕ຺ຕິກາຍ ຈາຕຸມາສິນິປວາຣຓາຍ ປນ ສເຈ ປຐມວສ຺ສູປຄເຕຫິ ມຫາປວາຣຓາຍ ປວາຣິເຕຫິ ປຈ຺ຉາ ອຸປຄຕາ ອຘິກຕຣາ ວາ ສມສມາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ, ປວາຣຓາຎຕ຺ຕິໍ ຐເປຕ຺ວາ ປວາເຣຕພ຺ພໍ. ເຕຫິ ປວາຣິເຕ ປຈ຺ຉາ ອິຕເຣຫິ ປາຣິສຸທ຺ຘິອຸໂປສໂຖ ກາຕພ຺ໂພ. ອຖ ມຫາປວາຣຓາຍໍ ປວາຣິຕາ ພຫູ ໂຫນ຺ຕິ, ປຈ຺ຉາ ວສ຺ສູປຄຕາ ໂຖກາ ວາ ເອໂກ ວາ, ປາຕິໂມກ຺ເຂ ອຸທ຺ທິຏ຺ເຐ ປຈ຺ຉາ ເຕສໍ ສນ຺ຕິເກ ເຕນ ປວາເຣຕພ຺ພໍ. ກິໍ ປເນຕໍ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ສກລເມວ ອຸທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ, ອຸທາຫຸ ເອກເທສມ຺ປີຕິ? ເອກເທສມ຺ປິ ອຸທ຺ທິສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສາ, ນິທານໍ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ອວເສສໍ ສຸເຕນ ສາເວຕພ຺ພໍ, ອຍໍ ປຐໂມ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທໂສ. ນິທານໍ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ປາຣາຊິການິ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ອວເສສໍ ສຸເຕນ ສາເວຕພ຺ພໍ, ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທໂສ. ນິທານໍ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ປາຣາຊິການິ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ເຕຣສ ສງ຺ຆາທິເສເສ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ອວເສສໍ ສຸເຕນ ສາເວຕພ຺ພໍ, ອຍໍ ຕຕິໂຍ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທໂສ. ນິທານໍ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ປາຣາຊິການິ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ເຕຣສ ສງ຺ຆາທິເສເສ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ທ຺ເວ ອນິຍເຕ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ອວເສສໍ ຠຸເຕນ ສາເວຕພ຺ພໍ, ອຍໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທໂສ. ວິຕ຺ຖາເຣເນວ ປຎ຺ຈໂມ’’ຕິ (ມາຫາວ. ໑໕໐).

ຕຕ຺ຖ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໕໐) ນິທານໍ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ອວເສສໍ ສຸເຕນ ສາເວຕພ຺ພນ຺ຕິ ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ…ເປ… ອາວິກຕາ ຫິສ຺ສ ຜາສຸ ໂຫຕີ’’ຕິ ອິມໍ ນິທານໍ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ‘‘ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ນິທານໍ, ຕຕ຺ຖາຍສ຺ມນ຺ເຕ ປຸຈ຺ຉາມິ ກຈ຺ຈິຕ຺ຖ ປຣິສຸທ຺ຘາ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ປຸຈ຺ຉາມິ…ເປ… ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມິ. ສຸຕາ ໂຂ ປນາຍສ຺ມນ຺ເຕຫິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປາຣາຊິກາ ຘມ຺ມາ …ເປ… ອວິວທມາເນຫິ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອວເສສໍ ສຸເຕນ ສາເວຕພ຺ພໍ. ເອເຕນ ນເຍນ ເສສາປິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສາ ເວທິຕພ຺ພາ.

໑໗໔. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິ ອນ຺ຕຣາເຍ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສິຕຸໍ. ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສຕິ ອນ຺ຕຣາເຍ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ, ໂຍ ອຸທ຺ທິເສຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໕໐) ວຈນໂຕ ປນ ວິນາ ອນ຺ຕຣາຍາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ນ ອຸທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຣິເມ ອນ຺ຕຣາຍາ – ຣາຊນ຺ຕຣາໂຍ ໂຈຣນ຺ຕຣາໂຍ ອຄ຺ຍນ຺ຕຣາໂຍ ອຸທກນ຺ຕຣາໂຍ ມນຸສ຺ສນ຺ຕຣາໂຍ ອມນຸສ຺ສນ຺ຕຣາໂຍ ວາຬນ຺ຕຣາໂຍ ສຣີສປນ຺ຕຣາໂຍ ຊີວິຕນ຺ຕຣາໂຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕຣາໂຍຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສເຈ ຠິກ຺ຂູສຸ ອຸໂປສຖໍ ກຣິສ຺ສາມາຕິ ນິສິນ຺ເນສຸ ຣາຊາ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ຣາຊນ຺ຕຣາໂຍ. ໂຈຣາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຍໍ ໂຈຣນ຺ຕຣາໂຍ. ທວຑາໂຫ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ອາວາເສ ວາ ອຄ຺ຄິ ອຸຏ຺ຐາຕິ, ອຍໍ ອຄ຺ຍນ຺ຕຣາໂຍ. ເມໂຆ ວາ ອຸຏ຺ເຐຕິ, ໂອໂຆ ວາ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ອຸທກນ຺ຕຣາໂຍ. ພຫູ ມນຸສ຺ສາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຍໍ ມນຸສ຺ສນ຺ຕຣາໂຍ. ຠິກ຺ຂຸໍ ຍກ຺ໂຂ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຍໍ ອມນຸສ຺ສນ຺ຕຣາໂຍ. ພ຺ຍຄ຺ຆາທໂຍ ຈຓ຺ຑມິຄາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຍໍ ວາຬນ຺ຕຣາໂຍ. ຠິກ຺ຂຸໍ ສປ຺ປາທໂຍ ຑໍສນ຺ຕິ, ອຍໍ ສຣີສປນ຺ຕຣາໂຍ. ຠິກ຺ຂຸ ຄິລາໂນ ວາ ໂຫຕິ, ກາລໍ ວາ ກໂຣຕິ, ເວຣິໂນ ວາ ຕໍ ມາເຣຕຸກາມາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ອຍໍ ຊີວິຕນ຺ຕຣາໂຍ. ມນຸສ຺ສາ ເອກໍ ວາ ພຫູ ວາ ຠິກ຺ຂູ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍາ ຈາເວຕຸກາມາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ອຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕຣາໂຍ. ເອວຣູເປສຸ ອນ຺ຕຣາເຍສຸ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ປາຕິໂມກ຺ໂຂ ອຸທ຺ທິສິຕພ຺ໂພ, ປຐໂມ ວາ ອຸທ຺ເທໂສ ອຸທ຺ທິສິຕພ຺ໂພ. ອາທິມ຺ຫິ ທ຺ເວ ຕໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວາ. ເອຕ຺ຖ ທຸຕິຍາທີສຸ ອຸທ຺ເທເສສຸ ຍສ຺ມິໍ ອປຣິໂຍສິເຕ ອນ຺ຕຣາໂຍ ໂຫຕິ, ໂສປິ ສຸເຕເນວ ສາເວຕພ຺ໂພ. ນິທານຸທ຺ເທເສ ປນ ອນິຏ຺ຐິເຕ ສຸເຕນ ສາເວຕພ຺ພໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

ປວາຣຓາກມ຺ເມປິ ສຕິ ອນ຺ຕຣາເຍ ທ຺ເວວາຈິກໍ ເອກວາຈິກໍ ສມານວສ຺ສິກໍ ວາ ປວາເຣຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອຕ຺ຖ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໒໓໔) ຎຕ຺ຕິໍ ຐເປນ຺ເຕນປິ ‘‘ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ທ຺ເວວາຈິກໍ ປວາເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເອກວາຈິເກ ‘‘ເອກວາຈິກໍ ປວາເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ, ສມານວສ຺ສິເກປິ ‘‘ສມານວສ຺ສິກໍ ປວາເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ພຫູປິ ສມານວສ຺ສາ ເອກໂຕ ປວາເຣຕຸໍ ລຠນ຺ຕິ. ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຊ຺ຊ ປວາຣຓາ ປນ຺ນຣສີ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ປວາເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ອິມາຍ ປນ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກາຍ ຎຕ຺ຕິຍາ ຐປິຕາຍ ເຕວາຈິກໍ ທ຺ເວວາຈິກໍ ເອກວາຈິກຎ຺ຈ ປວາເຣຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ສມານວສ຺ສິກໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ເຕວາຈິກໍ ປວາເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ເຕວາຈິກເມວ ວຏ຺ຏຕິ, ອຎ຺ຎໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ທ຺ເວວາຈິກໍ ປວາເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ທ຺ເວວາຈິກໍ ເຕວາຈິກຎ຺ຈ ວຏ຺ຏຕິ, ເອກວາຈິກຎ຺ຈ ສມານວສ຺ສິກຎ຺ຈ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ເອກວາຈິກໍ ປວາເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ເອກວາຈິກທ຺ເວວາຈິກເຕວາຈິການິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ສມານວສ຺ສິກເມວ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ສມານວສ຺ສິກ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສພ຺ພໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໑໗໕. ເກນ ປນ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສິຕພ຺ພນ຺ຕິ? ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຖຣາຘິກໍ ປາຕິໂມກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໑໕໔) ວຈນໂຕ ເຖເຣນ ວາ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ, ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຍ ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ປຏິພໂລ, ຕສ຺ສາເຘຍ຺ຍໍ ປາຕິໂມກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໑໕໕) ວຈນໂຕ ນວກຕເຣນ ວາ. ເອຕ຺ຖ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໕໕) ຈ ກິຎ຺ຈາປິ ນວກຕຣສ຺ສປິ ພ຺ຍຕ຺ຕສ຺ສ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ, ອຖ ໂຂ ເອຕ຺ຖ ອຍໍ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ສເຈ ເຖຣສ຺ສ ປຎ຺ຈ ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວາ ຕໂຍ ວາ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສາ ນາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ທ຺ເວ ປນ ອຂຓ຺ຑາ ສຸວິສທາ ວາຈຸຄ຺ຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຖຣາຍຕ຺ຕໍວ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ. ສເຈ ປນ ເອຕ຺ຕກມ຺ປິ ວິສທໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ພ຺ຍຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາຍຕ຺ຖໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ສຍໍ ວາ ອຸທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ, ອຎ຺ໂຎ ວາ ອຊ຺ເຌສິຕພ຺ໂພ. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ອນຊ຺ຌິຏ຺ເຐນ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ, ໂຍ ອຸທ຺ທິເສຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໕໔) ວຈນໂຕ ອນຊ຺ຌິຏ຺ເຐນ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ນ ອຸທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ. ນ ເກວລໍ ປາຕິໂມກ຺ຂໍເຍວ, ຘມ຺ໂມປິ ນ ຠາສິຕພ຺ໂພ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ອນຊ຺ຌິຏ຺ເຐນ ຘມ຺ໂມ ຠາສິຕພ຺ໂພ, ໂຍ ຠາເສຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໕໐) ວຈນໂຕ.

ອຊ຺ເຌສນາ ເຈຕ຺ຖ ສງ຺ເຆນ ສມ຺ມຕຘມ຺ມຊ຺ເຌສກາຍຕ຺ຕາ ວາ ສງ຺ຆຕ຺ເຖ ຣາຍຕ຺ຕາ ວາ, ຕສ຺ມາ ຘມ຺ມຊ຺ເຌສເກ ອສຕິ ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ວາ ຠາສິຕຸໍ ລຠຕິ. ສງ຺ຆຕ຺ເຖເຣນປິ ສເຈ ວິຫາເຣ ພຫູ ຘມ຺ມກຖິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ວາຣປຏິປາຏິຍາ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ‘‘ຕ຺ວໍ ຘມ຺ມໍ ຠຓ, ຘມ຺ມທານໍ ເທຫີ’’ຕິ ວາ ວຸຕ຺ເຕນ ຕີຫິປິ ວິຘີຫິ ຘມ຺ໂມ ຠາສິຕພ຺ໂພ, ‘‘ໂອສາເຣຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ປນ ໂອສາເຣຕຸເມວ ລຠຕິ, ‘‘ກເຖຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ກເຖຕຸເມວ, ‘‘ສຣຠຎ຺ຎໍ ຠຓາຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ສຣຠຎ຺ຎເມວ. ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣປິ ຈ ອຸຈ຺ຈຕເຣ ອາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ຍາຈິຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ເຈວ ສທ຺ຘິວິຫາຣິໂກ ຈ ໂຫຕິ, ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ຈ ນໍ ອຸຈ຺ຈາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ‘‘ຠຓາ’’ຕິ ວທຕິ, ສຊ຺ຌາຍໍ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຠຓິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປເນຕ຺ຖ ທຫຣຠິກ຺ຂູ ໂຫນ຺ຕິ, ‘‘ເຕສໍ ຠຓາມີ’’ຕິ ຠຓິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ວິຫາເຣ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ອຕ຺ຕໂນເຍວ ນິສ຺ສິຕເກ ຠຓາເປຕິ, ອຎ຺ເຎ ມຘຸຣຠາຓເກປິ ນາຊ຺ເຌສຕິ, ໂສ ອຎ຺ເຎຫິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອສຸກໍ ນາມ ຠຓາເປມາ’’ຕິ. ສເຈ ‘‘ຠຓາເປຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ຕຸຓ຺ຫີ ວາ ໂຫຕິ, ຠຓາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ປຏິພາຫຕິ, ນ ຠຓາເປຕພ຺ພໍ. ຍທິ ປນ ອນາຄເຕເຍວ ສງ຺ຆຕ຺ເຖເຣ ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ອາຣທ຺ຘໍ, ປຸນ ອາຄເຕ ຐເປຕ຺ວາ ອາປຸຈ຺ຉນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ໂອສາເຣຕ຺ວາ ປນ ກເຖນ຺ເຕນ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐເປຕ຺ວາເຍວ ວາ ກເຖຕພ຺ພໍ. ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ປຸນ ອາຄເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອຸປນິສິນ຺ນກຖາຍມ຺ປິ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣວ ສາມີ, ຕສ຺ມາ ເຕນ ສຍໍ ວາ ກເຖຕພ຺ພໍ, ອຎ຺ໂຎ ວາ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ກເຖຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ໂນ ຈ ໂຂ ອຸຈ຺ຈຕເຣ ອາສນ຺ເນ ນິສິນ຺ເນນ, ມນຸສ຺ສານໍ ປນ ‘‘ຠຓາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມນຸສ຺ສາ ອຕ຺ຕໂນ ຊານນກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕນ ເຖຣໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາປິ ກເຖຕພ຺ພໍ. ສເຈ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິເມ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ກເຖຫີ’’ຕິ ວາ ຠຓຕິ, ຕຸຓ຺ຫີ ວາ ໂຫຕິ, ກເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອນ຺ຕຣຆເຣ ອນຸໂມທນາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສເຈ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ‘‘ວິຫາເຣ ວາ ອນ຺ຕຣຆເຣ ວາ ມໍ ອນາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາປິ ກເຖຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ອນຸຊານາຕິ, ລທ຺ຘກປ຺ປິຍໍ ໂຫຕິ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣນ຺ເຕນາປິ ເຖໂຣ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພເຍວ. ເອກໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສຊ຺ຌາຍນ຺ຕສ຺ສ ອປໂຣ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ປຸນ ອາປຸຈ຺ຉນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ສເຈປິ ‘‘ວິສ຺ສມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຐປິຕສ຺ສ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ປຸນ ອາຣຠນ຺ເຕນ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ສງ຺ຆຕ຺ເຖເຣ ອນາຄເຕເຍວ ອາຣທ຺ຘໍ ສຊ຺ຌາຍນ຺ຕສ຺ສາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອເກນ ສງ຺ຆຕ຺ເຖເຣນ ‘‘ມໍ ອນາປຸຈ຺ຉາປິ ຍຖາສຸຂໍ ສຊ຺ຌາຍາຫີ’’ຕິ ອນຸຎ຺ຎາເຕ ຍຖາສຸຂໍ ສຊ຺ຌາຍິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ປນ ອາຄເຕ ຕໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ສຊ຺ຌາຍິຕພ຺ພໍ.

ຍສ຺ມິໍ ປນ ວິຫາເຣ ສພ຺ເພວ ຠິກ຺ຂູ ພາລາ ໂຫນ຺ຕິ ອພ຺ຍຕ຺ຕາ ນ ຊານນ຺ຕິ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສິຕຸໍ, ຕຕ຺ຖ ກິໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ? ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ສາມນ຺ຕາ ອາວາສາ ສຊ຺ຊຸກໍ ປາເຫຕພ຺ໂພ ‘‘ຄຈ຺ຉາວຸໂສ, ສໍຂິຕ຺ເຕນ ວາ ວິຕ຺ຖາເຣນ ວາ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ປຣິຍາປຸຓິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ. ເອວຎ຺ເຈຕໍ ລເຠຖ, ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ. ໂນ ເຈ ລເຠຖ, ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສພ຺ເພເຫວ ຍຕ຺ຖ ຕາທິສາ ຠິກ຺ຂູ ໂຫນ຺ຕິ, ໂສ ອາວາໂສ ອຸໂປສຖກຣຓຕ຺ຖາຍ ອນ຺ວຑ຺ຒມາສໍ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ, ອຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ທຸກ຺ກຏໍ. ອິທຎ຺ຈ ອຸຕຸວສ຺ເສເຍວ, ວສ຺ສາເນ ປນ ປຸຣິມິກາຍ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສເກນ ວິນາ ນ ວສ຺ສໍ ອຸປຄຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ໂສ ວສ຺ສູປຄຕານໍ ປກ຺ກມຕິ ວາ ວິພ຺ຠມຕິ ວາ ກາລໍ ວາ ກໂຣຕິ, ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ສຕິເຍວ ປຈ຺ຉິມິກາຍ ວສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອສຕິ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ອຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ທຸກ຺ກຏໍ. ສເຈ ປນ ປຈ຺ຉິມິກາຍ ປກ຺ກມຕິ ວາ ວິພ຺ຠມຕິ ວາ ກາລໍ ວາ ກໂຣຕິ, ມາສທ຺ວຍໍ ວສິຕພ຺ພໍ.

ຍຕ຺ຖ ປນ ເຕ ພາລາ ຠິກ຺ຂູ ວິຫຣນ຺ຕິ ອພ຺ຍຕ຺ຕາ, ສເຈ ຕຕ຺ຖ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ອາຄຈ຺ຉຕິ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ອາຄຕາຄໂມ ຘມ຺ມຘໂຣ ວິນຍຘໂຣ ມາຕິກາຘໂຣ ປຓ຺ຑິໂຕ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ເມຘາວີ ລຊ຺ຊີ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໂກ ສິກ຺ຂາກາໂມ, ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ ອນຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ ອຸປລາເປຕພ຺ໂພ, ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ ຈຸຓ຺ເຓນ ມຕ຺ຕິກາຍ ທນ຺ຕກຏ຺ເຐນ ມຸໂຂທເກນ. ໂນ ເຈ ສງ຺ຄເຫຍ຺ຍຸໍ ອນຸຄ຺ຄເຫຍ຺ຍຸໍ ອຸປລາເປຍ຺ຍຸໍ, ອຸປຏ຺ຐາເປຍ຺ຍຸໍ ຈຸຓ຺ເຓນ ມຕ຺ຕິກາຍ ທນ຺ຕກຏ຺ເຐນ ມຸໂຂທເກນ, ສພ຺ເພສໍ ທຸກ຺ກຏໍ. ອິຘ ເນວ ເຖຣາ, ນ ທຫຣາ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ສພ຺ເພຫິ ວາເຣນ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ. ອຕ຺ຕໂນ ວາເຣ ອນຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ. ເຕນ ປນ ມຫາເຖຣານໍ ປຣິເວຓສມ຺ມຊ຺ຊນທນ຺ຕກຏ຺ຐທານາທີນິ ນ ສາທິຕພ຺ພານິ, ເອວມ຺ປິ ສຕິ ມຫາເຖເຣຫິ ສາຍໍປາຕໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ເຕນ ປນ ເຕສໍ ອາຄມນໍ ຎຕ຺ວາ ປຐມຕຣໍ ມຫາເຖຣານໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ສຈສ຺ສ ສທ຺ຘິຎ຺ຈຣາ ຠິກ຺ຂູ ອຸປຏ຺ຐາກາ ອຕ຺ຖິ, ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອຸປຏ຺ຐາກາ ອຕ຺ຖິ, ຕຸມ຺ເຫ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກາ ວິຫຣຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ອຖາປິສ຺ສ ສທ຺ຘິຎ຺ຈຣາ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມິໍເຍວ ວິຫາເຣ ເອໂກ ວາ ທ຺ເວ ວາ ວຕ຺ຕສມ຺ປນ຺ນາ ວທນ຺ຕິ ‘‘ມຍໍ ເຖຣສ຺ສ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກຣິສ຺ສາມ, ອວເສສາ ຜາສຸ ວິຫຣນ຺ຕູ’’ຕິ, ສພ຺ເພສໍ ອນາປຕ຺ຕິ.

໑໗໖. ‘‘ຍສ຺ສ ສິຍາ ອາປຕ຺ຕິ, ໂສ ອາວິກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ(ມຫາວ. ໑໓໔) ອາທິວຈນໂຕ ນ ສາປຕ຺ຕິເກນ ອຸໂປສໂຖ ກາຕພ຺ໂພ, ຕສ຺ມາ ຕທຫຸໂປສເຖ ອາປຕ຺ຕິໍ ສຣນ຺ເຕນ ເທເສຕພ຺ພາ. ເທເສນ຺ເຕນ ຈ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເອວໍ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນ, ຕໍ ປຏິເທເສມີ’’ຕິ. ສເຈ ນວກຕໂຣ ໂຫຕິ, ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ‘‘ຕໍ ປຏິເທເສມີ’’ຕິ ອິທໍ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸຣູປວເສນ ‘‘ຕໍ ຕຸຍ຺ຫມູເລ, ຕໍ ຕຸມ຺ຫມູເລ ປຏິເທເສມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ສຸວຸຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ. ປຏິຄ຺ຄາຫເກນປິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸຣູປວເສນ ‘‘ປສ຺ສຖ, ຠນ຺ເຕ, ຕໍ ອາປຕ຺ຕິໍ, ປສ຺ສສິ, ອາວຸໂສ, ຕໍ ອາປຕ຺ຕິ’’ນ຺ຕິ ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ປຸນ ເທສເກນ ‘‘ອາມ, ອາວຸໂສ, ປສ຺ສາມິ, ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ປສ຺ສາມີ’’ຕິ ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ປຸນ ປຏິຄ຺ຄາຫເກນ ‘‘ອາຍຕິໍ, ຠນ຺ເຕ, ສໍວເຣຍ຺ຍາຖ, ອາຍຕິໍ, ອາວຸໂສ, ສໍວເຣຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ເທສເກນ ‘‘ສາຘຸ ສຸຏ຺ຐຸ ອາວຸໂສ ສໍວຣິສ຺ສາມິ, ສາຘຸ ສຸຏ຺ຐຸ, ຠນ຺ເຕ, ສໍວຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອາປຕ຺ຕິຍາ ເວມຕິໂກ ໂຫຕິ, ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເອວໍ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ອິຕ຺ຖນ຺ນາມາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ເວມຕິໂກ, ຍທາ ນິພ຺ເພມຕິໂກ ຠວິສ຺ສາມິ, ຕທາ ຕໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ປຏິກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຸໂປສໂຖ ກາຕພ຺ໂພ, ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ໂສຕພ຺ພໍ, ນ ຕ຺ເວວ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ອຸໂປສຖສ຺ສ ອນ຺ຕຣາໂຍ ກາຕພ຺ໂພ. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຠາຄາ ອາປຕ຺ຕິ ເທເສຕພ຺ພາ, ໂຍ ເທເສຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຠາຄາ ອາປຕ຺ຕິ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພາ, ໂຍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໖໙) ວຈນໂຕ ຍໍ ທ຺ເວປິ ຊນາ ວິກາລໂຠຊນາທິນາ ສຠາຄວຕ຺ຖຸນາ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເອວຣູປາ ວຕ຺ຖຸສຠາຄາ ອາປຕ຺ຕິ ເນວ ເທເສຕພ຺ພາ, ນ ຈ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພາ. ວິກາລໂຠຊນປຈ຺ຈຍາ ອາປນ຺ນໍ ປນ ອາປຕ຺ຕິສຠາຄໍ ອນຕິຣິຕ຺ຕໂຠຊນປຈ຺ຈຍາ ອາປນ຺ນສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ເທເສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ສເຈ ປນ ສພ຺ໂພ ສງ຺ໂຆ ວິກາລໂຠຊນາທິນາ ສຠາຄວຕ຺ຖຸນາ ລຫຸກາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ກິໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ? ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ສາມນ຺ຕາ ອາວາສາ ສຊ຺ຊຸກໍ ປາເຫຕພ຺ໂພ ‘‘ຄຈ຺ຉາວຸໂສ, ຕໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ປຏິກຣິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉ, ມຍໍ ເຕ ສນ຺ຕິເກ ອາປຕ຺ຕິໍ ປຏິກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ເອວຎ຺ເຈຕໍ ລເຠຖ, ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ. ໂນ ເຈ ລເຠຖ, ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຏິພເລນ ສງ຺ໂຆ ຎາເປຕພ຺ໂພ – ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ສພ຺ໂພ ສງ຺ໂຆ ສຠາຄໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນ, ຍທາ ອຎ຺ຎໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ສຸທ຺ຘໍ ອນາປຕ຺ຕິກໍ ປສ຺ສິສ຺ສຕິ, ຕທາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຕໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ປຏິກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໗໑) ວຕ຺ວາ ອຸໂປສໂຖ ກາຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ເວມຕິໂກ ໂຫຕິ, ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ສພ຺ໂພ ສງ຺ໂຆ ສຠາຄາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ເວມຕິໂກ, ຍທາ ນິພ຺ເພມຕິໂກ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕທາ ຕໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ປຏິກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໗໑) ວຕ຺ວາ ອຸໂປສໂຖ ກາຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປເນຕ຺ຖ ໂກຈິ ‘‘ຕໍ ສຠາຄໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ເທເສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ເອກສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ເທເສຕິ, ເທສິຕາ ສຸເທສິຕາວ. ອຎ຺ຎໍ ປນ ເທສນາປຈ຺ຈຍາ ເທສໂກ ປຏິຄ຺ຄຫຓປຈ຺ຈຍາ ປຏິຄ຺ຄາຫໂກ ຈາຕິ ອຸໂຠປິ ທຸກ຺ກຏໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕໍ ນານາວຕ຺ຖຸກໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ເທເສຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ເຕ ນິຣາປຕ຺ຕິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສໍ ສນ຺ຕິເກ ເສເສຫິ ສຠາຄາປຕ຺ຕິໂຍ ເທເສຕພ຺ພາ ວາ ອາໂຣເຈຕພ຺ພາ ວາ. ສເຈ ເຕ ເອວໍ ອກຕ຺ວາ ອຸໂປສຖໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ‘‘ປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ອາໂຣເຈຖາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ສາປຕ຺ຕິກສ຺ສ ອຸໂປສຖກຣເຓ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ທຸກ຺ກຏໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

ສເຈ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ປາຕິໂມກ຺ເຂ ອຸທ຺ທິສ຺ສມາເນ ອາປຕ຺ຕິໍ ສຣຕິ, ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສາມນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນ, ອິໂຕ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຕໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ປຏິກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສາມນ຺ໂຕ ຈ ຠິກ຺ຂຸ ສຠາໂຄເຍວ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ວິສຠາຄສ຺ສ ຫິ ວຸຈ຺ຈມາເນ ຠຓ຺ຑນກລຫສງ຺ຆເຠທາທີນິປິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ອວຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຏິກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ ອຸໂປສໂຖ ກາຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ໂກຈິ ປາຕິໂມກ຺ເຂ ອຸທ຺ທິສ຺ສມາເນ ອາປຕ຺ຕິຍາ ເວມຕິໂກ ໂຫຕິ, ເຕນປິ ສຠາໂຄເຍວ ສາມນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ອິຕ຺ຖນ຺ນາມາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ເວມຕິໂກ, ຍທາ ນິພ຺ເພມຕິໂກ ຠວິສ຺ສາມິ, ຕທາ ຕໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ປຏິກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ເອວຎ຺ຈ ວຕ຺ວາ ອຸໂປສໂຖ ກາຕພ຺ໂພ, ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ໂສຕພ຺ພໍ, ນ ຕ຺ເວວ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ອຸໂປສຖສ຺ສ ອນ຺ຕຣາໂຍ ກາຕພ຺ໂພ.

໑໗໗. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸໂປສຖາຄາຣໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕຸ’’ນ຺ຕິ(ມຫາວ. ໑໕໙) ອາທິວຈນໂຕ –

‘‘ສມ຺ມຊ຺ຊນີ ປທີໂປ ຈ, ອຸທກໍ ອາສເນນ ຈ;

ອຸໂປສຖສ຺ສ ເອຕານິ, ປຸພ຺ພກຣຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໖໘) –

ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ປຸພ຺ພກຣຓໍ ກຕ຺ວາວ ອຸໂປສໂຖ ກາຕພ຺ໂພ. ເກນ ປນ ຕໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ? ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຖເຣນ ຠິກ຺ຂຸນາ ນວໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຓາເປຕຸໍ, ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຖເຣນ ອາຓຕ຺ເຕນ ອຄິລາເນນ ນ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ໂຍ ນ ສມ຺ມຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິອາທິວຈນໂຕ ໂຍ ເຖເຣນ ອາຓຕ຺ໂຕ, ເຕນ ກາຕພ຺ພໍ. ອາຓາເປນ຺ເຕນ ຈ ກິຎ຺ຈິ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວາ ສທາກາລເມວ ເອໂກ ວາ ຠາຣນິຕ຺ຖຣຓໂກ ວາ ສຣຠາຓກຘມ຺ມກຖິກາທີສຸ ອຎ຺ຎຕໂຣ ວາ ນ ອຸໂປສຖາຄາຣສມ຺ມຊ຺ຊນຕ຺ຖໍ ອາຓາເປຕພ຺ໂພ, ອວເສສາ ປນ ວາເຣນ ອາຓາເປຕພ຺ພາ. ສເຈ ອາຓຕ຺ໂຕ ສມ຺ມຸຎ຺ຊນິໍ ຕາວກາລິກມ຺ປິ ນ ລຠຕິ, ສາຂາຠງ຺ຄໍ ກປ຺ປິຍໍ ກາເຣຕ຺ວາ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ຕມ຺ປິ ອລຠນ຺ຕສ຺ສ ລທ຺ຘກປ຺ປິຍໍ ໂຫຕິ.

ອາສນປຎ຺ຎາປນຕ຺ຖໍ ອາຓຕ຺ເຕນ ຈ ສເຈ ອຸໂປສຖາຄາເຣ ອາສນານິ ນຕ຺ຖິ, ສງ຺ຆິກາວາສໂຕ ອາຫຣິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ປຸນ ອາຫຣິຕພ຺ພານິ, ອາສເນສຸ ອສຕິ ກຏສາຣເກປິ ຕຏ຺ຏິກາໂຍປິ ປຎ຺ຎາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕຏ຺ຏິກາສຸປິ ອສຕິ ສາຂາຠງ຺ຄານິ ກປ຺ປິຍໍ ກາເຣຕ຺ວາ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ພານິ, ກປ຺ປິຍກາຣກໍ ອລຠນ຺ຕສ຺ສ ລທ຺ຘກປ຺ປິຍໍ ໂຫຕິ.

ປທີປກຣຓຕ຺ຖໍ ອາຓາເປນ຺ເຕນ ປນ ‘‘ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ໂອກາເສ ເຕລໍ ວາ ວຏ຺ຏິ ວາ ກປລ຺ລິກາ ວາ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກໂຣຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ສເຈ ເຕລາທີນິ ນຕ຺ຖິ, ປຣິເຍສິຕພ຺ພານິ, ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ອລຠນ຺ຕສ຺ສ ລທ຺ຘກປ຺ປິຍໍ ໂຫຕິ. ອປິຈ ກປາເລ ອຄ຺ຄິປິ ຊາເລຕພ຺ໂພ.

‘‘ຉນ຺ທປາຣິສຸທ຺ຘິອຸຕຸກ຺ຂານໍ, ຠິກ຺ຂຸຄຓນາຈ ໂອວາໂທ;

ອຸໂປສຖສ຺ສ ເອຕານິ, ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. (ມຫາວ. ໑໖໘) –

ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ ປນ ຈຕຸພ຺ພິຘມ຺ປິ ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ປຸພ຺ພກຣຓໂຕ ປຈ຺ຉາ ກາຕພ຺ພໍ. ຕມ຺ປິ ຫິ ອກຕ຺ວາ ອຸໂປສໂຖ ນ ກາຕພ຺ໂພ.

໑໗໘. ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອຸໂປສຖໍ ກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໔໓) ວຈນໂຕ ຍທາ ສງ຺ຆສ຺ສ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ ໂຫຕິ, ຕທາ ຕໍ ກາຕພ຺ພໍ, ປຕ຺ຕກລ຺ລຎ຺ຈ ນາເມຕໍ ຈຕູຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສງ຺ຄຫິຕໍ. ເຕນາຫຸ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍາ –

‘‘ອຸໂປສໂຖ ຍາວຕິກາ ຈ ຠິກ຺ຂູ ກມ຺ມປ຺ປຕ຺ຕາ,

ສຠາຄາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນ ວິຊ຺ຊນ຺ຕິ;

ວຊ຺ຊນີຍາ ຈ ປຸຄ຺ຄລາ ຕສ຺ມິໍ ນ ໂຫນ຺ຕິ,

ປຕ຺ຕກລ຺ລນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໖໘);

ຕຕ຺ຖ ອຸໂປສໂຖຕິ ຕີສຸ ອຸໂປສຖທິວເສສຸ ອຎ຺ຎຕຣທິວໂສ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ສຕິ ອິທໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ ນາມ ໂຫຕິ, ນາສຕິ. ຍຖາຫ ‘‘ນ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸໂປສເຖ ອຸໂປສໂຖ ກາຕພ຺ໂພ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໘໓).

ຍາວຕິກາ ຈ ຠິກ຺ຂູ ກມ຺ມປ຺ປຕ຺ຕາຕິ ຍຕ຺ຕກາ ຠິກ຺ຂູ ຕສ຺ສ ອຸໂປສຖກມ຺ມສ຺ສ ປຕ຺ຕາ ຍຸຕ຺ຕາ ອນຸຣູປາ ສພ຺ພນ຺ຕິເມນ ປຣິຈ຺ເຉເທນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປກຕຕ຺ຕາ, ເຕ ຈ ໂຂ ຫຕ຺ຖປາສໍ ອວິຊຫິຕ຺ວາ ເອກສີມາຍໍ ຐິຕາ. ເຕສຸ ຫິ ຈຕູສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ເອກສີມາຍໍ ຫຕ຺ຖປາສໍ ອວິຊຫິຕ຺ວາ ຐິເຕສ຺ເວວ ຕໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ ນາມ ໂຫຕິ, ນ ອິຕຣຖາ. ຍຖາຫ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸນ຺ນໍ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໑໖໘).

ສຠາຄາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນ ວິຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ຍໍ ສພ຺ໂພ ສງ຺ໂຆ ວິກາລໂຠຊນາທິນາ ສຠາຄວຕ຺ຖຸນາ ລຫຸກາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ເອວຣູປາ ວຕ຺ຖຸສຠາຄາ ສຠາຄາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອຕາສຸ ອວິຊ຺ຊມານາສຸປິ ສຠາຄາສຸ ວິຊ຺ຊມານາສຸປິ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ ໂຫຕິເຍວ.

ວຊ຺ຊນີຍາ ຈ ປຸຄ຺ຄລາ ຕສ຺ມິໍ ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຄຫຏ຺ຐາຍ ປຣິສາຍ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໑໕໔) ວຈນໂຕ ຄຫຏ຺ໂຐ ຈ, ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ນິສິນ຺ນປຣິສາຍ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ມຫາວ. ໑໘໓) ນເຍນ ວຸຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂຸນີ, ສິກ຺ຂມານາ, ສາມເຓໂຣ, ສາມເຓຣີ, ສິກ຺ຂາປຈ຺ຈກ຺ຂາຕໂກ, ອນ຺ຕິມວຕ຺ຖຸອຊ຺ຌາປນ຺ນໂກ, ອາປຕ຺ຕິຍາ ອທສ຺ສເນ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕໂກ, ອາປຕ຺ຕິຍາ ອປ຺ປຏິກມ຺ເມ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕໂກ, ປາປິກາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ເຄ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕໂກ, ປຓ຺ຑໂກ, ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ, ຕິຕ຺ຖິຍປກ຺ກນ຺ຕໂກ, ຕິຣຈ຺ຉານຄໂຕ, ມາຕຸຆາຕໂກ, ປິຕຸຆາຕໂກ, ອຣຫນ຺ຕຆາຕໂກ, ຠິກ຺ຂຸນີທູສໂກ, ສງ຺ຆເຠທໂກ, ໂລຫິຕຸປ຺ປາທໂກ, ອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນໂກຕິ ອິເມ ວີສຕິ ຈາຕິ ເອກວີສຕິ ປຸຄ຺ຄລາ ວຊ຺ຊນີຍາ ນາມ. ເຕ ຫຕ຺ຖປາສໂຕ ພຫິກຣຓວເສນ ວຊ຺ເຊຕພ຺ພາ. ເອເຕສຸ ຫິ ຕິວິເຘ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕເກ ສຕິ ອຸໂປສຖໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສງ຺ໂຆ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ເສເສສຸ ທຸກ຺ກຏໍ, ເອຕ຺ຖ ຈ ຕິຣຈ຺ຉານຄໂຕຕິ ຍສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ. ຕິຕ຺ຖິຍາ ຄຫຏ຺ເຐເນວ ສງ຺ຄຫິຕາ. ເອເຕປິ ຫິ ວຊ຺ຊນີຍາ. ເອວໍ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ ອິເມຫິ ຈຕູຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສງ຺ຄຫິຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິທຎ຺ຈ ສພ຺ພໍ ປວາຣຓາກມ຺ເມປິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕພ຺ພໍ. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສເກນ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ນ ສາເວຕພ຺ພໍ, ໂຍ ນ ສາເວຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສເກນ ວາຍມິຕຸໍ ‘ກຖໍ ສາເວຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ, ວາຍມນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໕໔) ວຈນໂຕ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສເກນ ປຣິສໍ ສາເວຕຸໍ ວາຍມິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ອິຕິ ປາຬິມຸຕ຺ຕກວິນຍວິນິຈ຺ຉຍສງ຺ຄເຫ

ອຸໂປສຖປວາຣຓາວິນິຈ຺ຉຍກຖາ ສມຕ຺ຕາ.

໒໖. ວສ຺ສູປນາຍິກວິນິຈ຺ຉຍກຖາ

໑໗໙. ວສ຺ສູປນາຍິກາຕິ ເອຕ຺ຖ ປຸຣິມິກາ ປຈ຺ຉິມິກາຕິ ທຸເວ ວສ຺ສູປນາຍິກາ. ຕຕ຺ຖ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໘໔ ອາທໂຍ) ອາສາຬ຺ຫີປຸຓ຺ຓມາຍ ອນນ຺ຕເຣ ປາຏິປທທິວເສ ປຸຣິມິກາ ອຸປຄນ຺ຕພ຺ພາ, ປຈ຺ຉິມິກາ ປນ ອາສາຬ຺ຫີປຸຓ຺ຓມໂຕ ອປຣາຍ ປຸຓ຺ຓມາຍ ອນນ຺ຕເຣ ປາຏິປທທິວເສ. ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ຈ ວິຫາຣໍ ປຏິຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປຣິໂຠຊນີຍໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ເຈຕິຍວນ຺ທນາທິສາມີຈິກມ຺ມໍ ນິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ອິມໍ ເຕມາສໍ ວສ຺ສໍ ອຸເປມີ’’ຕິ ສກິໍ ວາ ທ຺ວຕ຺ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣຕ຺ວາ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈປິ ‘‘ອິຘ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາລໂຍ ອຕ຺ຖິ, ອສຕິຍາ ປນ ວສ຺ສໍ ນ ອຸເປຕິ, ຄຫິຕເສນາສນໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ, ຉິນ຺ນວສ຺ໂສ ນ ໂຫຕິ, ປວາເຣຕຸໍ ລຠຕິເຍວ. ວິນາປິ ຫິ ວຈີເຠທໍ ອາລຍກຣຓມຕ຺ເຕນປິ ວສ຺ສໍ ອຸປຄຕເມວ ໂຫຕິ. ‘‘ອິຘ ວສ຺ສໍ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທເຍເວຕ຺ຖ ອາລໂຍ ນາມ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕທຫຸວສ຺ສູປນາຍິກາຍ ວສ຺ສໍ ອນຸປຄນ຺ຕຸກາເມນ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອາວາໂສ ອຕິກ຺ກມິຕພ຺ໂພ, ໂຍ ອຕິກ຺ກເມຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໘໖) ວຈນໂຕ ວສ຺ສູປນາຍິກທິວເສ ວສ຺ສໍ ອນຸປຄນ຺ຕຸກາໂມ ວິຫາຣສີມໍ ອຕິກ຺ກມຕິ, ວິຫາຣຄຓນາຍ ທຸກ຺ກຏໍ. ສເຈ ຫິ ຕໍ ທິວສໍ ວິຫາຣສຕສ຺ສ ອຸປຈາຣໍ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຕິກ຺ກມຕິ, ສຕໍ ອາປຕ຺ຕິໂຍ. ສເຈ ປນ ວິຫາຣໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ອຸປຈາຣໍ ອໂນກ຺ກມິຕ຺ວາວ ນິວຕ຺ຕຕິ, ເອກາວ ອາປຕ຺ຕິ. ເກນຈິ ອນ຺ຕຣາເຍນ ປຸຣິມິກໍ ອນຸປຄເຕນ ປຈ຺ຉິມິກາ ອຸປຄນ຺ຕພ຺ພາ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອເສນາສນິເກນ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ໂຍ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໐໔) ວຈນໂຕ ຍສ຺ສ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຉທນານໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ຉນ຺ນໍ ໂຍຊິຕທ຺ວາຣພນ຺ຘນໍ ເສນາສນໍ ນຕ຺ຖິ, ເຕນ ນ ອຸປຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉວກຸຏິກາຍ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ໂຍ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ(ມຫາວ. ໒໐໔) ອາທິວຈນໂຕ ຉວກຸຏິກາຍໍ ຉຕ຺ເຕ ຈາຏິຍຎ຺ຈ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຖ ຉວກຸຏິກາ ນາມ ຏງ຺ກິຕມຎ຺ຈາທິເຠທາ ກຸຏິ. ຕຕ຺ເຖວ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ສຸສາເນ ປນ ອຎ຺ຎໍ ກຸຏິກໍ ກຕ຺ວາ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຉຕ຺ເຕປິ ຈຕູສຸ ຖມ຺ເຠສຸ ຉຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ອາວຣຓໍ ກຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຉຕ຺ຕກຸຏິ ນາເມສາ ໂຫຕິ. ຈາຏິຍາປິ ມຫນ຺ເຕນ ກປລ຺ເລນ ຉຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ກຸຏິກໍ ກຕ຺ວາ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຸກ຺ຂສຸສິເຣ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ໂຍ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໐໔) ວຈນໂຕ ສຸທ຺ເຘ ຣຸກ຺ຂສຸສິເຣ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ມຫນ຺ຕສ຺ສ ປນ ຣຸກ຺ຂສຸສິຣສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ປທຣຈ຺ຉທນໍ ກຸຏິກໍ ກຕ຺ວາ ປວິສນທ຺ວາຣໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຣຸກ຺ຂໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຂາຓຸກມຕ຺ຖເກ ປທຣຈ຺ຉທນໍ ກຸຏິກໍ ກຕ຺ວາປິ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຸກ຺ຂວິຏຠິຍາ’’ຕິ(ມຫາວ. ໒໐໔) ອາທິວຈນໂຕ ສຸທ຺ເຘ ວິຏຠິມຕ຺ເຕ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ມຫາວິຏເປ ປນ ອຏ຺ຏກໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປທຣຈ຺ຉທນໍ ກຸຏິກໍ ກຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ອຸປຄນ຺ຕພ຺ພໍ.

‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວເຊ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕຸ’’ນ຺ຕິອາທິວຈນໂຕ ວເຊ ສຕ຺ເຖ ນາວາຍຎ຺ຈ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຖ ວໂຊຕິ ໂຄປາລການໍ ນິວາສຏ຺ຐານໍ. ວເຊ ວຸຏ຺ຐິເຕ ວເຊນ ສທ຺ຘິໍ ຄຕສ຺ສ ວສ຺ສຈ຺ເຉເທ ອນາປຕ຺ຕິ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຍນ ວໂຊ, ເຕນ ຄນ຺ຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໐໓) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ສຕ຺ເຖ ວສ຺ສໍ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ປນ ວສ຺ສູປນາຍິກທິວເສ ອຸປາສກາ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ‘‘ກຸຏິກາ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ສເຈ ກຣິຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ປວິສິຕ຺ວາ ‘‘ອິຘ ວສ຺ສໍ ອຸເປມີ’’ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ໂນ ເຈ ເທນ຺ຕິ, ສາລາສງ຺ເຂເປນ ຐິຕສກຏສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ອຸປຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ຕມ຺ປິ ອລຠນ຺ເຕນ ອາລໂຍ ກາຕພ຺ໂພ, ສຕ຺ເຖ ປນ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອາລໂຍ ນາມ ‘‘ອິຘ ວສ຺ສໍ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທມຕ຺ຕໍ. ສເຈ ມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ເນເຍວ ສຕ຺ເຖ ປວາຣຓາທິວໂສ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ເຖວ ປວາເຣຕພ຺ພໍ. ອຖ ສຕ຺ໂຖ ອນ຺ໂຕວສ຺ເສເຍວ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຕ຺ຖິຕຏ຺ຐານໍ ປຕ຺ວາ ອຕິກ຺ກມຕິ, ປຕ຺ຖິຕຏ຺ຐາເນ ວສິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ປວາເຣຕພ຺ພໍ. ອຖາປິ ສຕ຺ໂຖ ອນ຺ໂຕວສ຺ເສເຍວ ອນ຺ຕຣາ ເອກສ຺ມິໍ ຄາເມ ຕິຏ຺ຐຕິ ວາ ວິປ຺ປກິຣຕິ ວາ, ຕສ຺ມິໍເຍວ ຄາເມ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ວສິຕ຺ວາ ປວາເຣຕພ຺ພໍ, ອປ຺ປວາເຣຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຣໍ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ນາວາຍ ວສ຺ສໍ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ເຕນປິ ກຸຏິຍໍເຍວ ອຸປຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ອລຠນ຺ເຕນ ອາລໂຍ ກາຕພ຺ໂພ. ສເຈ ອນ຺ໂຕເຕມາສໍ ນາວາ ສມຸທ຺ເທເຍວ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ເຖວ ປວາເຣຕພ຺ພໍ. ອຖ ນາວາ ກູລໍ ລຠຕິ, ອຍຎ຺ຈ ປຣໂຕ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຄນ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ນາວາຍ ລທ຺ຘຄາເມເຍວ ວສິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ປວາເຣຕພ຺ພໍ. ສເຈປິ ນາວາ ອນຸຕີຣເມວ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ຈ ປຐມໍ ລທ຺ຘຄາເມເຍວ ວສິຕຸກາໂມ, ນາວາ ຄຈ຺ຉຕຸ, ຠິກ຺ຂຸນາ ຕຕ຺ເຖວ ວສິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ປວາເຣຕພ຺ພໍ. ອິຕິ ວເຊ ສຕ຺ເຖ ນາວາຍນ຺ຕິ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ນຕ຺ຖິ ວສ຺ສຈ຺ເຉເທ ອາປຕ຺ຕິ, ປວາເຣຕຸຎ຺ຈ ລຠຕິ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຣິມໍ ວາ ເຕມາສໍ ປຈ຺ຉິມໍ ວາ ເຕມາສໍ ອວສິຕ຺ວາ ຈາຣິກາ ປກ຺ກມິຕພ຺ພາ, ໂຍ ປກ຺ກເມຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໘໖) ວຈນໂຕ ປຸຣິມິກາຍ ວສ຺ສໍ ອຸປຄເຕນ ປຸຣິມໍ ເຕມາສໍ, ປຈ຺ຉິມິກາຍ ອຸປຄເຕນ ປຈ຺ຉິມໍ ເຕມາສໍ ອວສິຕ຺ວາ ຈາຣິກາ ນ ປກ຺ກມິຕພ຺ພາ, ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ປນ ອຣຸຓໍ ອນຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາປິ ຕທເຫວ ສຕ຺ຕາຫກຣຓີເຍນ ປກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສປິ ອນ຺ໂຕສຕ຺ຕາເຫ ນິວຕ຺ຕນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ, ໂກ ປນ ວາໂທ ທ຺ວີຫຕີຫໍ ວສິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫກຣຓີເຍນ ປກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕສຕ຺ຕາເຫ ນິວຕ຺ຕນ຺ຕສ຺ສ.

໑໘໐. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ສຕ຺ຕາຫກຣຓີເຍນ ປຫິເຕ ຄນ຺ຕຸໍ, ນ ຕ຺ເວວ ອປ຺ປຫິເຕ. ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ສິກ຺ຂມານາຍ ສາມເຓຣສ຺ສ ສາມເຓຣິຍາ ອຸປາສກສ຺ສ ອຸປາສິກາຍາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໘໗) ວຈນໂຕ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ສຫຘມ຺ມິການໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ສງ຺ຆຄຓປຸຄ຺ຄເລ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ອຕ຺ຖາຍ ວິຫາຣໍ ອຑ຺ຒໂຍຄໍ ປາສາທໍ ຫມ຺ມິຍໍ ຄຸຫໍ ປຣິເວຓໍ ໂກຏ຺ຐກໍ ອຸປຏ຺ຐານສາລໍ ອຄ຺ຄິສາລໍ ກປ຺ປິຍກຸຏິໍ ວຈ຺ຈກຸຏິໍ ຈງ຺ກມໍ ຈງ຺ກມນສາລໍ ອຸທປານໍ ອຸທປານສາລໍ ຊນ຺ຕາຆຣໍ ຊນ຺ຕາຆຣສາລໍ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ມຓ຺ຑປໍ ອາຣາມໍ ອາຣາມວຕ຺ຖຸໍ ວາ ກາເຣຕ຺ວາ ‘‘ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ ຠິກ຺ຂູ, ອິຈ຺ຉາມິ ທານຎ຺ຈ ທາຕຸໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ໂສຕຸໍ ຠິກ຺ຂູ ຈ ປສ຺ສິຕຸ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ນິທ຺ທິສິຕ຺ວາ ເປສິເຕ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ ສຕ຺ຕາຫກຣຓີເຍນ, ນ ຕ຺ເວວ ອປ຺ປຫິເຕ. ອຸປາສໂກ ວາ ອຸປາສິກາ ວາ ຕເຖວ ສງ຺ຆຄຓປຸຄ຺ຄເລ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ວິຫາຣາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ອຕ຺ຖາຍ ນິເວສນສຍນິຆຣາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ວາ ກິຈ຺ຈກຣຓີຍໍ ນິທ຺ທິສິຕ຺ວາ ຄິລາໂນ ວາ ຫຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕິເກ ທູຕໍ ປຫິເຓຍ຺ຍ ‘‘ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ ຠທນ຺ຕາ, ອິຈ຺ຉາມິ ທານຎ຺ຈ ທາຕຸໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ໂສຕຸໍ ຠິກ຺ຂູ ຈ ປສ຺ສິຕຸ’’ນ຺ຕິ, ຄນ຺ຕພ຺ພໍ ສຕ຺ຕາຫກຣຓີເຍນ, ນ ຕ຺ເວວ ອປ຺ປຫິເຕ.

‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ສຕ຺ຕາຫກຣຓີເຍນ ອປ຺ປຫິເຕປິ ຄນ຺ຕຸໍ, ປເຄວ ປຫິເຕ. ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ສິກ຺ຂມານາຍ ສາມເຓຣສ຺ສ ສາມເຓຣິຍາ ມາຕຸຍາ ຈ ປິຕຸສ຺ສ ຈາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໙໘) ວຈນໂຕ ‘‘ຄິລານານໍ ເອເຕສໍ ຠິກ຺ຂຸອາທີນໍ ສຫຘມ຺ມິການໍ ມາຕາປິຕູນຎ຺ຈ ຄິລານານໍເຍວ ຄິລານຠຕ຺ຕໍ ວາ ຄິລານຸປຏ຺ຐາກຠຕ຺ຕໍ ວາ ເຠສຊ຺ຊໍ ວາ ປຣິເຍສິສ຺ສາມິ, ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ ວາ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສາມິ ວາ’’ຕິ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ອປ຺ປຫິເຕປິ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ປເຄວ ປຫິເຕ. ອນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ເຍ ມາຕາປິຕູນໍ ອຸປຏ຺ຐາກາ ຎາຕກາ ວາ ອຎ຺ຎາຕກາ ວາ, ເຕສມ຺ປິ ອປ຺ປຫິເຕ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ເນວ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ, ນ ປາຬິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ສເຈ ປນ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠາຕາ ວາ ອຎ຺ໂຎ ວາ ຎາຕໂກ ຄິລາໂນ ໂຫຕິ, ໂສ ເຈ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ທູຕໍ ປຫິເຓຍ຺ຍ ‘‘ອຫໍ ຄິລາໂນ, ອາຄຈ຺ຉຕຸ ຠທນ຺ໂຕ, ອິຈ຺ຉາມິ ຠທນ຺ຕສ຺ສ ອາຄຕ’’ນ຺ຕິ, ຄນ຺ຕພ຺ພໍ ສຕ຺ຕາຫກຣຓີເຍນ, ນ ຕ຺ເວວ ອປ຺ປຫິເຕ. ສເຈ ເອກສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ວສນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸຠຕ຺ຕິໂກ ຄິລາໂນ ໂຫຕິ, ໂສ ເຈ ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕິເກ ທູຕໍ ປຫິເຓຍ຺ຍ ‘‘ອຫໍ ຄິລາໂນ, ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ ຠິກ຺ຂູ, ອິຈ຺ຉາມິ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາຄຕ’’ນ຺ຕິ, ຄນ຺ຕພ຺ພໍ ສຕ຺ຕາຫກຣຓີເຍນ, ນ ຕ຺ເວວ ອປ຺ປຫິເຕ.

ສເຈ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ສິກ຺ຂມານາຍ ສາມເຓຣສ຺ສ ສາມເຓຣິຍາ ອນຠິຣຕິ ວາ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ວາ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ຄນ຺ຕພ຺ພໍ ສຕ຺ຕາຫກຣຓີເຍນ ອປ຺ປຫິເຕປິ ‘‘ອນຠິຣຕິໍ ວູປກາເສສ຺ສາມິ ວາ ວູປກາສາເປສ຺ສາມິ ວາ ກຸມ຺ກຸຈ຺ຈໍ ວິໂນເທສ຺ສາມິ ວາ ວິໂນທາເປສ຺ສາມິ ວາ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ວິເວເຈສ຺ສາມິ ວາ ວິເວຈາເປສ຺ສາມິ ວາ ຘມ຺ມກຖໍ ວາ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ, ປເຄວ ປຫິເຕ. ສເຈ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ຄຣຸຘມ຺ມໍ ອຊ຺ຌາປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ປຣິວາສາຣໂຫ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາຣໂຫ ມານຕ຺ຕາຣໂຫ ອພ຺ຠານາຣໂຫ ວາ, ອປ຺ປຫິເຕປິ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ ‘‘ປຣິວາສທານາທີສຸ ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສາມິ, ອນຸສ຺ສາເວສ຺ສາມິ, ຄຓປູຣໂກ ວາ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ, ປເຄວ ປຫິເຕ. ຠິກ຺ຂຸນິຍາປິ ມານຕ຺ຕາຣຫາຍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາຣຫາຍ ອພ຺ຠານາຣຫາຍ ວາ ເອເສວ ນໂຍ. ສເຈ ສາມເຓໂຣ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ວສ຺ສໍ ວາ ປຸຈ຺ຉິຕຸກາໂມ, ສິກ຺ຂມານາ ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊິຕຸກາມາ ໂຫຕິ, ສິກ຺ຂາ ວາສ຺ສາ ກຸປິຕາ, ສາມເຓຣີ ວາ ສິກ຺ຂາ ສມາທິຍິຕຸກາມາ ໂຫຕິ, ວສ຺ສໍ ວາ ປຸຈ຺ຉິຕຸກາມາ, ອປ຺ປຫິເຕປິ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ປເຄວ ປຫິເຕ.

ສເຈ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ວາ ສງ຺ໂຆ ກມ຺ມໍ ກາຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຕຊ຺ຊນີຍໍ ວາ ນິຍສ຺ສໍ ວາ ປພ຺ພາຊນີຍໍ ວາ ປຏິສາຣຓີຍໍ ວາ ອຸກ຺ເຂປນີຍໍ ວາ, ອປ຺ປຫິເຕປິ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ປເຄວ ປຫິເຕ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ສງ຺ໂຆ ກມ຺ມໍ ນ ກເຣຍ຺ຍ, ລຫຸກາຍ ວາ ປຣິຓາເມຍ຺ຍາ’’ຕິ. ສເຈປິ ກຕໍເຍວ ໂຫຕິ ກມ຺ມໍ, ອປ຺ປຫິເຕປິ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ສມ຺ມາ ວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ໂລມໍ ປາເຕຍ຺ຍ, ເນຕ຺ຖາຣໍ ວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ສງ຺ໂຆ ຕໍ ກມ຺ມໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠຍ຺ຍາ’’ຕິ.

໑໘໑. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຆກຣຓີເຍນ ຄນ຺ຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໑໙໙) ວຈນໂຕ ເສນາສນປຏິພທ຺ຘສງ຺ຆກຣຓີເຍນປິ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອຕ຺ຖ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໙໙) ຫິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອຸໂປສຖາຄາຣາທີສຸ ເສນາສເນສຸ ເຈຕິຍຉຕ຺ຕເວທິກາທີສຸ ວາ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ, ອນ຺ຕມໂສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຸຄ຺ຄລິກເສນາສນມ຺ປິ ສພ຺ພໍ ສງ຺ຆກຣຓີຍເມວາຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ນິປ຺ຜາທນຕ຺ຖໍ ທພ຺ພສມ຺ຠາຣາທີນິ ວາ ອາຫຣິຕຸໍ ວຑ຺ຒກີປຠຸຕີນໍ ຠຕ຺ຕເວຕນາທີນິ ວາ ທາຕຸໍ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ອປິເຈຕ຺ຖ ອຍມ຺ປິ ປາຬິມຸຕ຺ຕກນໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ – ຘມ຺ມສ຺ສວນຕ຺ຖາຍ ອນິມນ຺ຕິເຕນ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ສເຈ ເອກສ຺ມິໍ ມຫາວາເສ ປຐມໍເຍວ ກຕິກາ ກຕາ ໂຫຕິ ‘‘ອສຸກທິວສໍ ນາມ ສນ຺ນິປຕິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ, ນິມນ຺ຕິໂຕເຍວ ນາມ ໂຫຕິ, ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ຠຓ຺ຑກໍ ໂຘວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍາ ປຫິຓນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ນາຕິທູເຣ ວິຫາໂຣ ໂຫຕິ, ‘‘ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຊ຺ເຊວ ອາຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສມ຺ປາປຸຓິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍປິ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ລຠຕິ, ‘‘ອາຈຣິຍໍ ປນ ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄນ຺ຕຸໍ ລຠຕິ. ສເຈ ນໍ ອາຈຣິໂຍ ‘‘ອຊ຺ຊ ມາ ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ວທຕິ, ວຏ຺ຏຕິ, ອຸປຏ຺ຐາກກຸລໍ ວາ ຎາຕິກຸລໍ ວາ ທສ຺ສນາຍ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ລຠຕິ.

ສເຈ ຠິກ຺ຂູສຸ ວສ຺ສູປຄເຕສຸ ຄາໂມ ໂຈເຣຫິ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ຕຕ຺ຖ ກິໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ? ເຍນ ຄາໂມ, ເຕນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຄາໂມ ທ຺ວິຘາ ຠິຊ຺ຊຕິ, ຍຕ຺ຖ ພຫຸຕຣາ ມນຸສ຺ສາ, ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ພຫຸຕຣາ ອສ຺ສທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ ອປ຺ປສນ຺ນາ, ຍຕ຺ຖ ສທ຺ຘາ ປສນ຺ນາ, ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ສເຈ ຄາໂມ ອວິທູຣຄໂຕ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ວິຫາຣເມວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວສິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ທູຣໍ ຄໂຕ, ສຕ຺ຕາຫວາເຣນ ອຣຸໂຓ ອຸຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ, ນ ສກ຺ກາ ເຈ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ເຖວ ສຠາຄຏ຺ຐາເນ ວສິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ມນຸສ຺ສາ ຍຖາປວຕ຺ຕານິ ສລາກຠຕ຺ຕາທີນິ ເທນ຺ຕິ, ‘‘ນ ມຍໍ ຕສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ວສິມ຺ຫາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ‘‘ມຍໍ ວິຫາຣສ຺ສ ວາ ປາສາທສ຺ສ ວາ ນ ເທມ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເທມ, ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ວສິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ຍຖາສຸຂໍ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ເຕສໍເຍວ ຕໍ ປາປຸຓາຕິ. ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ວສນຏ຺ຐາເນ ປາປຸຓາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ຍຕ຺ຖ ວສນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ເນຕ຺ວາ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ປາປຸຓາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປວາຣິຕກາເລ ວສ຺ສາວາສິກໍ ເທນ຺ຕິ, ຍທິ ສຕ຺ຕາຫວາເຣນ ອຣຸຓໍ ອຸຏ຺ຐາປຍິໍສຸ, ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຉິນ຺ນວສ຺ເສຫິ ປນ ‘‘ນ ມຍໍ ຕຕ຺ຖ ວສິມ຺ຫ, ຉິນ຺ນວສ຺ສາ ມຍ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຍທິ ‘‘ເຍສໍ ອມ຺ຫາກໍ ເສນາສນໍ ປາປິຕໍ, ເຕ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຍໍ ປນ ‘‘ວິຫາເຣ ອຸປນິກ຺ຂິຕ຺ຕກໍ ມາ ວິນສ຺ສີ’’ຕິ ອິຘ ອາຫຏໍ ຈີວຣາທິເວຠງ຺ຄິຍຠຓ຺ຑໍ, ຕໍ ຕຕ຺ເຖວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອປໂລເກຕ຺ວາ ຠາເຊຕພ຺ພໍ. ‘‘ອິໂຕ ອຍ຺ຍານໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ເທຖາ’’ຕິ ກປ຺ປິຍກາຣການໍ ທິນ຺ເນ ເຂຕ຺ຕວຕ຺ຖຸອາທິເກ ຕຕ຺ຣຸປ຺ປາເທປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສງ຺ຆິກຎ຺ຫິ ເວຠງ຺ຄິຍຠຓ຺ຑໍ ອນ຺ໂຕວິຫາເຣ ວາ ພຫິສີມາຍ ວາ ໂຫຕຸ, ພຫິສີມາຍ ຐິຕານໍ ອປໂລເກຕ຺ວາ ຠາເຊຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອຸຠຍຕ຺ຖ ຐິຕມ຺ປິ ປນ ອນ຺ໂຕສີມາຍ ຐິຕານໍ ອປໂລເກຕ຺ວາ ຠາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ.

ສເຈ ປນ ວສ຺ສູປຄຕາ ຠິກ຺ຂູ ວາເຬຫິ ອຸພ຺ພາຬ຺ຫາ ໂຫນ຺ຕິ, ຄຓ຺ຫນ຺ຕິປິ ປຣິປາເຕນ຺ຕິປິ, ສຣີສເປຫິ ວາ ອຸພ຺ພາຬ຺ຫາ ໂຫນ຺ຕິ, ຑໍສນ຺ຕິປິ ປຣິປາເຕນ຺ຕິປິ, ໂຈເຣຫິ ວາ ອຸພ຺ພາຬ຺ຫາ ໂຫນ຺ຕິ, ວິລຸມ຺ປນ຺ຕິປິ ອາໂກເຏນ຺ຕິປິ, ປິສາເຈຫິ ວາ ອຸພ຺ພາຬ຺ຫາ ໂຫນ຺ຕິ, ອາວິສນ຺ຕິປິ ຫນນ຺ຕິປິ, ‘‘ເອເສວ ອນ຺ຕຣາໂຍ’’ຕິ ປກ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ນຕ຺ຖິ ວສ຺ສຈ຺ເຉເທ ອາປຕ຺ຕິ. ສເຈ ຄາໂມ ອຄ຺ຄິນາ ວາ ທຑ຺ໂຒ ໂຫຕິ, ອຸທເກນ ວາ ວຸຬ຺ໂຫ. ຠິກ຺ຂູ ປິຓ຺ຑເກນ ກິລມນ຺ຕິ, ‘‘ເອເສວ ອນ຺ຕຣາໂຍ’’ຕິ ປກ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ວສ຺ສຈ຺ເຉເທ ອນາປຕ຺ຕິ. ເສນາສນໍ ອຄ຺ຄິນາ ວາ ທຑ຺ຒໍ ໂຫຕິ, ອຸທເກນ ວາ ວຸຬ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂູ ເສນາສເນນ ກິລມນ຺ຕິ, ‘‘ເອເສວ ອນ຺ຕຣາໂຍ’’ຕິ ປກ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ວສ຺ສຈ຺ເຉເທ ອນາປຕ຺ຕິ. ສເຈ ວສ຺ສູປຄຕາ ຠິກ຺ຂູ ນ ລຠນ຺ຕິ ລູຂສ຺ສ ວາ ປຓີຕສ຺ສ ວາ ໂຠຊນສ຺ສ ຍາວທຕ຺ຖໍ ປາຣິປູຣິໍ, ‘‘ເອເສວ ອນ຺ຕຣາໂຍ’’ຕິ ປກ຺ກມິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ລຠນ຺ຕິ ລູຂສ຺ສ ວາ ປຓີຕສ຺ສ ວາ ໂຠຊນສ຺ສ ຍາວທຕ຺ຖໍ ປາຣິປູຣິໍ, ນ ລຠນ຺ຕິ ສປ຺ປາຍານິ ໂຠຊນານິ, ‘‘ເອເສວ ອນ຺ຕຣາໂຍ’’ຕິ ປກ຺ກມິຕພ຺ພໍ. ສເຈປິ ລຠນ຺ຕິ ລູຂສ຺ສ ວາ ປຓີຕສ຺ສ ວາ ໂຠຊນສ຺ສ ຍາວທຕ຺ຖໍ ປາຣິປູຣິໍ, ລຠນ຺ຕິ ສປ຺ປາຍານິ ໂຠຊນານິ, ນ ລຠນ຺ຕິ ສປ຺ປາຍານິ ເຠສຊ຺ຊານິ, ‘‘ເອເສວ ອນ຺ຕຣາໂຍ’’ຕິ ປກ຺ກມິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ລຠນ຺ຕິ ລູຂສ຺ສ ວາ ປຓີຕສ຺ສ ວາ ໂຠຊນສ຺ສ ຍາວທຕ຺ຖໍ ປາຣິປູຣິໍ, ລຠນ຺ຕິ ສປ຺ປາຍານິ ໂຠຊນານິ, ລຠນ຺ຕິ ສປ຺ປາຍານິ ເຠສຊ຺ຊານິ, ນ ລຠນ຺ຕິ ປຕິຣູປໍ ອຸປຏ຺ຐາກໍ, ‘‘ເອເສວ ອນ຺ຕຣາໂຍ’’ຕິ ປກ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ວສ຺ສຈ຺ເຉເທ ອນາປຕ຺ຕິ.

ສເຈ ປນ ວສ຺ສູປຄຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອິຕ຺ຖີ ນິມນ຺ເຕຕິ ‘‘ເອຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຫິຣຎ຺ຎໍ ວາ ເຕ ເທມິ, ສຸວຓ຺ຓໍ ວາ ເຂຕ຺ຕໍ ວາ ວຕ຺ຖຸໍ ວາ ຄາວຸໍ ວາ ຄາວິໍ ວາ ທາສໍ ວາ ທາສິໍ ວາ ເຕ ເທມິ, ຘີຕຣໍ ວາ ເຕ ເທມິ ຠຣິຍຕ຺ຖາຍ, ອຫໍ ວາ ເຕ ຠຣິຍາ ໂຫມິ, ອຎ຺ຎໍ ວາ ເຕ ຠຣິຍໍ ອາເນມີ’’ຕິ, ຕຕ຺ຣ ເຈ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘‘ລຫຸປຣິວຕ຺ຕໍ ໂຂ ຈິຕ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ, ສິຍາປິເມ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ອນ຺ຕຣາໂຍ’’ຕິ, ປກ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ນຕ຺ຖິ ວສ຺ສຈ຺ເຉເທ ອາປຕ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວສີ ວາ ນິມນ຺ເຕຕິ, ຖຸລ຺ລກຸມາຣີ ວາ ນິມນ຺ເຕຕິ, ປຓ຺ຑໂກ ວາ ນິມນ຺ເຕຕິ, ຎາຕກາ ວາ ນິມນ຺ເຕນ຺ຕິ, ຣາຊາໂນ ວາ ນິມນ຺ເຕນ຺ຕິ, ໂຈຣາ ວາ ນິມນ຺ເຕນ຺ຕິ, ຘຸຕ຺ຕາ ວາ ນິມນ຺ເຕນ຺ຕິ, ເອເສວ ນໂຍ. ສເຈ ວສ຺ສູປຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ປສ຺ສຕິ ອສາມິກໍ ນິຘິໍ, ຕຕ຺ຣ ເຈ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘‘ລຫຸປຣິວຕ຺ຕໍ ໂຂ ຈິຕ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ, ສິຍາປິ ເມ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ອນ຺ຕຣາໂຍ’’ຕິ, ປກ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ອນາປຕ຺ຕິ ວສ຺ສຈ຺ເຉເທ.

ສເຈ ວສ຺ສູປຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ປສ຺ສຕິ ສມ຺ພຫຸເລ ຠິກ຺ຂູ ສງ຺ຆເຠທາຍ ປຣກ຺ກມນ຺ເຕ, ສຸຓາຕິ ວາ ‘‘ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ ສງ຺ຆເຠທາຍ ປຣກ຺ກມນ຺ຕີ’’ຕິ, ຕຕ຺ຣ ເຈ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘‘ຄຣຸໂກ ໂຂ ສງ຺ຆເຠໂທ ວຸຕ຺ໂຕ ຠຄວຕາ, ມາ ມຍິ ສມ຺ມຸຂີຠູເຕ ສງ຺ໂຆ ຠິຊ຺ຊີ’’ຕິ, ປກ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ອນາປຕ຺ຕິ ວສ຺ສຈ຺ເຉເທ. ສເຈ ວສ຺ສູປຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ສຸຓາຕິ ‘‘ອສຸກສ຺ມິໍ ກິຣ ອາວາເສ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ ສງ຺ຆເຠທາຍ ປຣກ຺ກມນ຺ຕີ’’ຕິ, ຕຕ຺ຣ ເຈ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘‘ເຕ ຈ ໂຂ ເມ ຠິກ຺ຂູ ມິຕ຺ຕາ, ຕ຺ຍາຫໍ ວກ຺ຂາມິ ‘ຄຣຸໂກ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ສງ຺ຆເຠໂທ ວຸຕ຺ໂຕ ຠຄວຕາ, ມາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ສງ຺ຆເຠໂທ ຣຸຈ຺ຈິຕ຺ຖາ’ຕິ, ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ ເມ ວຈນໍ ສຸສ຺ສູສິສ຺ສນ຺ຕິ, ໂສຕໍ ໂອທຫິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ, ປກ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ອນາປຕ຺ຕິ ວສ຺ສຈ຺ເຉເທ, ຠິນ຺ເນ ປນ ສງ຺ເຆ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຣຓີຍໍ ນຕ຺ຖິ.

ສເຈ ປນ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ອິມໍ ເຕມາສໍ ອິຘ ວສ຺ສໍ ວສຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ວິສໍວາເທຕິ, ທຸກ຺ກຏໍ. ນ ເກວລໍ ຕສ຺ເສວ ປຏິສ຺ສວສ຺ສ ວິສໍວາເທ ທຸກ຺ກຏໍ, ‘‘ອິມໍ ເຕມາສໍ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖ, ອຸໂຠປິ ມຍໍ ອິຘ ວສ຺ສໍ ວສິສ຺ສາມ, ເອກໂຕ ອຸທ຺ທິສາເປສ຺ສາມາ’’ຕິ ເອວມາທິນາປິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ປຏິສ຺ສວສ຺ສ ວິສໍວາເທ ທຸກ຺ກຏໍ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ປຐມໍ ສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຉາ ວິສໍວາທນປຈ຺ຈຍາ, ປຐມມ຺ປິ ອສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ປຏິສ຺ສເວ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ວິສໍວາເທ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ປາຈິຕ຺ຕິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ທຸກ຺ກຏໍ ຍຸຊ຺ຊຕິ.

໑໘໒. ວສ຺ສູປຄເຕຫິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໑໘) ອນ຺ໂຕວສ຺ເສ ນິພທ຺ຘວຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ວສ຺ສູປຄຕາ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ສມ຺ມຸຎ຺ຊນິໂຍ ພນ຺ຘຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ສຸລຠາ ເຈ ທຓ຺ຑກາ ເຈວ ສລາກາໂຍ ຈ ໂຫນ຺ຕິ, ເອກເກນ ຉ ປຎ຺ຈ ມຸຏ຺ຐິສມ຺ມຸຎ຺ຊນິໂຍ ທ຺ເວ ຕິສ຺ໂສ ຍຏ຺ຐິສມ຺ມຸຎ຺ຊນິໂຍ ວາ ພນ຺ຘິຕພ຺ພາ. ທຸລ຺ລຠາ ໂຫນ຺ຕິ, ທ຺ເວ ຕິສ຺ໂສ ມຸຏ຺ຐິສມ຺ມຸຎ຺ຊນິໂຍ ເອກາ ຍຏ຺ຐິສມ຺ມຸຎ຺ຊນີ ພນ຺ຘິຕພ຺ພາ. ສາມເຓເຣຫິ ປຎ຺ຈ ປຎ຺ຈ ອຸກ຺ກາ ວາ ໂກຏ຺ເຏຕພ຺ພາ, ວສນຏ຺ຐາເນສຸ ກສາວປຣິຠຓ຺ຑໍ ກາຕພ຺ພໍ. ວຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ເຕຫິ ຈ ນ ອຸທ຺ທິສິຕພ຺ພໍ ນ ອຸທ຺ທິສາເປຕພ຺ພໍ, ນ ສຊ຺ຌາໂຍ ກາຕພ຺ໂພ, ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ພໍ ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ພໍ, ນ ນິສ຺ສໂຍ ທາຕພ຺ໂພ, ນ ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ກາຕພ຺ພໍ. ສພ຺ເພວ ຫິ ເອເຕ ປປຎ຺ຈາ, ນິປ຺ປປຎ຺ຈາ ຫຸຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມເມວ ກຣິສ຺ສາມາຕິ ວາ ສພ຺ເພ ເຕຣສ ຘຸຕງ຺ຄານິ ສມາທິຍນ຺ຕຸ, ເສຍ຺ຍໍ ອກປ຺ເປຕ຺ວາ ຐານຈງ຺ກເມຫິ ວີຕິນາເມນ຺ຕຸ, ມູຄພ຺ພຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕຸ, ສຕ຺ຕາຫກຣຓີເຍນ ຄຕາປິ ຠາຊນີຍຠຓ຺ຑໍ ລຠນ຺ຕູຕິ ວາ ເອວຣູປໍ ອຘມ຺ມິກວຕ຺ຕໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ປນ ກາຕພ຺ພໍ – ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ ນາມ ຕິວິຘມ຺ປິ ສທ຺ຘມ຺ມໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕິ, ຕສ຺ມາ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຸທ຺ທິສຖ ອຸທ຺ທິສາເປຖ, ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣຖ, ປຘານຆເຣ ວສນ຺ຕານໍ ສງ຺ຆຏ຺ຏນໍ ອກຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕວິຫາເຣ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຸທ຺ທິສຖ ອຸທ຺ທິສາເປຖ, ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣຖ, ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ສມິທ຺ຘໍ ກໂຣຖ, ປພ຺ພາເຊນ຺ຕາ ໂສເຘຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຖ, ໂສເຘຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປາເທຖ, ໂສເຘຕ຺ວາ ນິສ຺ສຍໍ ເທຖ. ເອໂກປິ ຫິ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ປພ຺ພຊ຺ຊຎ຺ຈ ອຸປສມ຺ປທຎ຺ຈ ລຠິຕ຺ວາ ສກລໍ ສາສນໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ຖາເມນ ຍຕ຺ຕການິ ສກ຺ໂກຖ, ຕຕ຺ຕການິ ຘຸຕງ຺ຄານິ ສມາທິຍຖ, ອນ຺ໂຕວສ຺ສໍ ນາເມຕໍ ສກລທິວສໍ ຣຕ຺ຕິຍາ ຈ ປຐມຍາມປຈ຺ຉິມຍາເມສຸ ອປ຺ປມຕ຺ເຕຫິ ຠວິຕພ຺ພໍ, ວີຣິຍໍ ອາຣຠິຕພ຺ພໍ. ໂປຣາຓກມຫາເຖຣາປິ ສພ຺ພປລິໂພເຘ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕວສ຺ເສ ເອກຈາຣິຍວຕ຺ຕໍ ປູຣຍິໍສຸ, ຠສ຺ເສ ມຕ຺ຕໍ ຊານິຕ຺ວາ ທສວຕ຺ຖຸກຖໍ ທສອສຸຠທສານຸສ຺ສຕິອຏ຺ຐຕິໍສາຣມ຺ມຓກຖໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອາຄນ຺ຕຸການໍ ວຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ, ສຕ຺ຕາຫກຣຓີເຍນ ຄຕານໍ ອປໂລເກຕ຺ວາ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ເອວຣູປໍ ວຕ຺ຕໍ ກາຕພ຺ພໍ.

ອປິຈ ຠິກ຺ຂູ ໂອວທິຕພ຺ພາ ‘‘ວິຄ຺ຄາຫິກປິສຸຓຜຣຸສວຈນານິ ມາ ວທຖ, ທິວເສ ທິວເສ ສີລານິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ຕາ ຈຕຸຣາຣກ຺ຂໍ ອຫາເປນ຺ຕາ ມນສິກາຣພຫຸລາ ວິຫຣຖາ’’ຕິ. ທນ຺ຕກຏ຺ຐຂາທນວຕ຺ຕໍ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ເຈຕິຍໍ ວາ ໂພຘິໍ ວາ ວນ຺ທນ຺ເຕນ ຄນ຺ຘມາລໍ ວາ ປູເຊນ຺ເຕນ ປຕ຺ຕໍ ວາ ຖວິກາຍ ປກ຺ຂິປນ຺ເຕນ ນ ກເຖຕພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂາຈາຣວຕ຺ຕໍ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ອນ຺ໂຕຄາເມ ມນຸສ຺ເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຈ຺ຈຍສຎ຺ຎຸຕ຺ຕກຖາ ວາ ວິສຠາຄກຖາ ວາ ນ ກເຖຕພ຺ພາ, ຣກ຺ຂິຕິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ຠວິຕພ຺ພໍ, ຂນ຺ຘກວຕ຺ຕຎ຺ຈ ເສຂິຍວຕ຺ຕຎ຺ຈ ປູເຣຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອວຣູປາ ພຫຸກາປິ ນິຍ຺ຍານິກກຖາ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພາຕິ.

ອິຕິ ປາຬິມຸຕ຺ຕກວິນຍວິນິຈ຺ຉຍສງ຺ຄເຫ

ວສ຺ສູປນາຍິກວິນິຈ຺ຉຍກຖາ ສມຕ຺ຕາ.

໒໗. ອຸປຊ຺ຌາຍາທິວຕ຺ຕວິນິຈ຺ຉຍກຖາ

໑໘໓. ວຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ວຕ຺ຕໍ ນາເມຕໍ ອຸປຊ຺ຌາຍວຕ຺ຕໍ ອາຈຣິຍວຕ຺ຕໍ ອາຄນ຺ຕຸກວຕ຺ຕໍ ອາວາສິກວຕ຺ຕໍ ຄມິກວຕ຺ຕໍ ຠຕ຺ຕຄ຺ຄວຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑຈາຣິກວຕ຺ຕໍ ອາຣຎ຺ຎິກວຕ຺ຕໍ ເສນາສນວຕ຺ຕໍ ຊນ຺ຕາຆຣວຕ຺ຕໍ ວຈ຺ຈກຸຏິວຕ຺ຕນ຺ຕິ ພຫຸວິຘໍ. ຕຕ຺ຖ ອຸປຊ຺ຌາຍວຕ຺ຕໍ ຕາວ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ພໍ – ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກນ ກາລສ຺ເສວ ອຸຏ຺ຐາຍ ອຸປາຫນາ ໂອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ທາຕພ຺ພໍ, ມຸໂຂທກໍ ທາຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ເທນ຺ເຕນ ມຫນ຺ຕໍ ມຊ຺ຌິມໍ ຂຸທ຺ທກນ຺ຕິ ຕີຓິ ທນ຺ຕກຏ຺ຐານິ ອຸປເນຕ຺ວາ ອິໂຕ ຍໍ ຕີຓິ ທິວສານິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຈຕຸຕ຺ຖທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕາທິສເມວ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອນິຍມໍ ກຕ຺ວາ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຖ ຍາທິສໍ ລຠຕິ, ຕາທິສໍ ທາຕພ຺ພໍ. ມຸໂຂທກໍ ເທນ຺ເຕນປິ ສີຕຎ຺ຈ ອຸຓ຺ຫຎ຺ຈ ອຸທກໍ ອຸປເນຕ຺ວາ ຕໂຕ ຍໍ ຕີຓິ ທິວສານິ ວຬຎ຺ເຊຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕາທິສເມວ ມຸຂໂຘວໂນທກໍ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ທຸວິຘມ຺ປິ ວຬຎ຺ເຊຕິ, ທຸວິຘມ຺ປິ ອຸປເນຕພ຺ພໍ. ອຸທກໍ ມຸຂໂຘວນຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ວຈ຺ຈກຸຏິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ເຖເຣ ວຈ຺ຈກຸຏິຄເຕ ປຣິເວຓໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ປຣິເວຓໍ ອສຸຎ຺ຎໍ ໂຫຕິ. ເຖເຣ ວຈ຺ຈກຸຏິໂຕ ອນິກ຺ຂນ຺ເຕເຍວ ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ພໍ. ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ສເຈ ຍາຄຸ ໂຫຕິ, ຠາຊນໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ຍາຄຸ ອຸປນາເມຕພ຺ພາ, ຍາຄຸໍ ປິວິຕສ຺ສ ອຸທກໍ ທຕ຺ວາ ຠາຊນໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ນີຈໍ ກຕ຺ວາ ສາຘຸກໍ ອປ຺ປຏິຆໍສນ຺ເຕນ ໂຘວິຕ຺ວາ ປຏິສາເມຕພ຺ພໍ. ອຸປຊ຺ຌາຍມ຺ຫິ ວຸຏ຺ຐິເຕ ອາສນໍ ອຸທ຺ຘຣິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ໂສ ເທໂສ ອຸກ຺ລາໂປ ໂຫຕິ ເກນຈິ ກຈວເຣນ ສໍກິຓ຺ໂຓ, ໂສ ເທໂສ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ອຎ຺ໂຎ ກຈວໂຣ ນຕ຺ຖິ, ອຸທກຜຸສິຕາເນວ ໂຫນ຺ຕິ, ຫຕ຺ເຖນ ປມຊ຺ຊິຕພ຺ໂພ.

ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ຄາມໍ ປວິສິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ນິວາສນໍ ທາຕພ຺ພໍ, ປຏິນິວາສນໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ, ກາຍພນ຺ຘນໍ ທາຕພ຺ພໍ, ສຄຸຓໍ ກຕ຺ວາ ສງ຺ຆາຏິໂຍ ທາຕພ຺ພາ, ໂຘວິຕ຺ວາ ປຕ຺ໂຕ ສອຸທໂກ ທາຕພ຺ໂພ. ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ປຈ຺ຉາສມຓໍ ອາກງ຺ຂຕິ, ຕິມຓ຺ຑລໍ ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ເຕນ ປຣິມຓ຺ຑລໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ກາຍພນ຺ຘນໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ສຄຸຓໍ ກຕ຺ວາ ສງ຺ຆາຏິໂຍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຐິກໍ ປຏິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ໂຘວິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ປຈ຺ຉາສມເຓນ ໂຫຕພ຺ພໍ, ນາຕິທູເຣ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ນາຈ຺ຈາສນ຺ເນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖ ປນ ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ຕໍ ເອເກນ ວາ ທ຺ວີຫິ ວາ ປທວີຕິຫາເຣຫິ ສມ຺ປາປຸຓາຕິ, ເອຕ຺ຕາວຕາ ນາຕິທູເຣ ນາຈ຺ຈາສນ຺ເນ ຄໂຕ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ຠິກ຺ຂາຈາເຣ ຍາຄຸຍາ ວາ ຠຕ຺ເຕ ວາ ລທ຺ເຘ ປຕ຺ໂຕ ອຸຓ຺ໂຫ ວາ ຠາຣິໂກ ວາ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕໍ ຕສ຺ສ ທຕ຺ວາ ໂສ ປຕ຺ໂຕ ຄເຫຕພ຺ໂພ, ນ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ຠຓມານສ຺ສ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ກຖາ ໂອປາເຕຕພ຺ພາ. ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປນ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ນ-ກາເຣນ ປຏິເສໂຘ ກຣີຍຕິ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ທຸກ຺ກຏາປຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ອາປຕ຺ຕິສາມນ຺ຕາ ຠຓມາໂນ ນິວາເຣຕພ຺ໂພ. ນິວາເຣນ຺ເຕນ ຈ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອີທິສໍ ນາມ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອວໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ເຕນ ວິຍ ວາເຣຕພ຺ໂພ, ‘‘ວາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ປນ ກຕ຺ວາ ‘‘ມຫລ຺ລກ, ມາ ເອວໍ ຠຓາ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ.

ສເຈ ອາສນ຺ເນ ຄາໂມ ໂຫຕິ, ວິຫາເຣ ວາ ຄິລາໂນ ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ, ຄາມໂຕ ປຐມຕຣໍ ອາຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ທູເຣ ຄາໂມ ໂຫຕິ, ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ສທ຺ຘິໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕປິ ນຕ຺ຖິ, ເຕເນວ ສທ຺ຘິໍ ຄາມໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຈີວເຣນ ປຕ຺ຕໍ ເວເຐຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ຄໂຕ ປຐມຕຣໍ ອາຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ປຐມຕຣໍ ອາຄເຕນ ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ພໍ, ປາໂທທກໍ ປາທປີຐໍ ປາທກຖລິກໍ ອຸປນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ, ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ, ປຏິນິວາສນໍ ທາຕພ຺ພໍ, ນິວາສນໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຈີວຣໍ ເສທຄ຺ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ, ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ອຸຓ຺ເຫ ໂອຕາເປຕພ຺ພໍ, ນ ຈ ອຸຓ຺ເຫ ຈີວຣໍ ນິທຫິຕພ຺ພໍ, ຈີວຣໍ ສງ຺ຆຣິຕພ຺ພໍ. ຈີວຣໍ ສງ຺ຆຣນ຺ເຕນ ຈ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລໍ ກຓ຺ຓໍ ອຸສ຺ສາເຣຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ສງ຺ຆຣິຕພ຺ພໍ. ກິໍກາຣຓາ? ມາ ມຊ຺ເຌ ຠງ຺ໂຄ ອໂຫສີຕິ. ສມໍ ກຕ຺ວາ ສງ຺ຆຣິຕສ຺ສ ຫິ ມຊ຺ເຌ ຠງ຺ໂຄ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ນິຈ຺ຈໍ ຠິຊ຺ຊມານໍ ທຸພ຺ພລໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ນິວາຣຓຕ຺ຖເມຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ອຊ຺ຊ ຠງ຺ຄຏ຺ຐາເນເຍວ ສ຺ເວ ນ ຠິຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ຕຖາ ທິວເສ ທິວເສ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລໍ ອຸສ຺ສາເຣຕ຺ວາ ສງ຺ຆຣິຕພ຺ພໍ, ໂອໂຠເຄ ກາຍພນ຺ຘນໍ ກາຕພ຺ພໍ.

ສເຈ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ໂຫຕິ, ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ຈ ຠຸຎ຺ຊິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ອຸທກໍ ທຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ອຸປນາເມຕພ຺ໂພ, ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ປານີເຍນ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ປຸຈ຺ຉນ຺ເຕນ ຈ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ‘‘ປານີຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອາຫຣີຍຕູ’’ຕິ ປານີເຍນ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ສເຈ ກາໂລ ອຕ຺ຖິ, ອຸປຊ຺ຌາເຍ ຠຸຕ຺ເຕ ສຍໍ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອຸປກຏ຺ໂຐ ກາໂລ, ປານີຍໍ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຐເປຕ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ຠຸຕ຺ຕາວິສ຺ສ ອຸທກໍ ທຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ນີຈໍ ກຕ຺ວາ ສາຘຸກໍ ອປ຺ປຏິຆໍສນ຺ເຕນ ໂຘວິຕ຺ວາ ໂວທກໍ ກຕ຺ວາ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ອຸຓ຺ເຫ ໂອຕາເປຕພ຺ໂພ, ນ ຈ ອຸຓ຺ເຫ ປຕ຺ໂຕ ນິທຫິຕພ຺ໂພ, ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ. ປຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປນ຺ເຕນ ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ເຫຏ຺ຐາມຎ຺ຈໍ ວາ ເຫຏ຺ຐາປີຐໍ ວາ ປຣາມສິຕ຺ວາ ປຕ຺ໂຕ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ໂພ, ນ ຈ ຕຏ຺ຏິກຈມ຺ມຂຓ຺ຑາທີຫິ ອນນ຺ຕຣຫິຕາຍ ຠູມິຍາ ປຕ຺ໂຕ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ກາຬວຓ຺ຓກຕາ ວາ ສຸຘາພທ຺ຘາ ວາ ຠູມິ ໂຫຕິ ນິຣຊມຕ຺ຕິກາ, ຕຖາຣູປາຍ ຠູມິຍາ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ໂຘຕວາລິກາຍປິ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ປໍສຸຣຊສກ຺ຂຣາທີສຸ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຣ ປນ ປຓ຺ຓໍ ວາ ອາຘາຣກໍ ວາ ຐເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຣ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ໂພ. ຈີວຣໍ ນິກ຺ຂິປນ຺ເຕນ ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ຈີວຣວໍສໍ ວາ ຈີວຣຣຊ຺ຊຸໍ ວາ ປມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປາຣໂຕ ອນ຺ຕໍ ໂອຣໂຕ ໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ. ອິທຎ຺ຈ ຈີວຣວໍສາທີນໍ ເຫຏ຺ຐາ ຫຕ຺ຖໍ ປເວເສຕ຺ວາ ອຠິມຸເຂນ ຫຕ຺ເຖນ ສຓິກໍ ນິກ຺ຂິປນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອນ຺ເຕ ປນ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຠເຄນ ຈີວຣວໍສາທີນໍ ອຸປຣິ ຂິປນ຺ຕສ຺ສ ຠິຕ຺ຕິຍໍ ໂຠໂຄ ປຏິຫຎ຺ຎຕິ, ຕສ຺ມາ ຕຖາ ນ ກາຕພ຺ພໍ. ອຸປຊ຺ຌາຍມ຺ຫິ ວຸຏ຺ຐິເຕ ອາສນໍ ອຸທ຺ຘຣິຕພ຺ພໍ, ປາໂທທກໍ ປາທປີຐໍ ປາທກຖລິກໍ ປຏິສາເມຕພ຺ພໍ. ສເຈ ໂສ ເທໂສ ອຸກ຺ລາໂປ ໂຫຕິ, ໂສ ເທໂສ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ໂພ.

ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ນຫາຍິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ນຫານໍ ປຏິຍາເທຕພ຺ພໍ. ສເຈ ສີເຕນ ອຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ສີຕໍ ປຏິຍາເທຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອຸຓ຺ເຫນ ອຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ອຸຓ຺ຫໍ ປຏິຍາເທຕພ຺ພໍ.

ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ຊນ຺ຕາຆຣໍ ປວິສິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຈຸຓ຺ຓໍ ສນ຺ເນຕພ຺ພໍ, ມຕ຺ຕິກາ ເຕເມຕພ຺ພາ. ຊນ຺ຕາຆຣປີຐໍ ອາທາຍ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ປິຏ຺ຐິໂຕ ປິຏ຺ຐິໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຊນ຺ຕາຆຣປີຐໍ ທຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເອກມນ຺ເຕ ນິທ຺ຘູມຏ຺ຐາເນ ຐເປຕພ຺ພໍ, ຈຸຓ຺ຓໍ ທາຕພ຺ພໍ, ມຕ຺ຕິກາ ທາຕພ຺ພາ. ສເຈ ອຸສ຺ສຫຕິ, ຊນ຺ຕາຆຣໍ ປວິສິຕພ຺ພໍ, ປວິສນ຺ເຕນ ມຕ຺ຕິກາຍ ມຸຂໍ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ຈ ປຈ຺ຉໂຕ ຈ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ຊນ຺ຕາຆຣໍ ປວິສິຕພ຺ພໍ. ນ ເຖເຣ ຠິກ຺ຂູ ອນຸປຂຊ຺ຊ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ນ ນວາ ຠິກ຺ຂູ ອາສເນນ ປຏິພາຫິຕພ຺ພາ, ຊນ຺ຕາຆເຣ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ປຣິກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ. ຊນ຺ຕາຆເຣ ປຣິກມ຺ມໍ ນາມ ອງ຺ຄາຣມຕ຺ຕິກາອຸຓ຺ໂຫທກທານາທິກໍ ສພ຺ພກິຈ຺ຈໍ. ຊນ຺ຕາຆຣາ ນິກ຺ຂມນ຺ເຕນ ຊນ຺ຕາຆຣປີຐໍ ອາທາຍ ປຸຣໂຕ ຈ ປຈ຺ຉໂຕ ຈ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ຊນ຺ຕາຆຣາ ນິກ຺ຂມິຕພ຺ພໍ.

ອຸທເກປິ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄຆໍສນາທິກໍ ປຣິກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ, ນຫາເຕນ ປຐມຕຣໍ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຄຕ຺ຕໍ ໂວທກໍ ກຕ຺ວາ ນິວາເສຕ຺ວາ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ຄຕ຺ຕໂຕ ອຸທກໍ ປມຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ນິວາສນໍ ທາຕພ຺ພໍ, ສງ຺ຆາຏິ ທາຕພ຺ພາ, ຊນ຺ຕາຆຣປີຐໍ ອາທາຍ ປຐມຕຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ພໍ, ປາໂທທກໍ ປາທປີຐໍ ປາທກຖລິກໍ ອຸປນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ, ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ປານີເຍນ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ຊນ຺ຕາຆເຣ ຫິ ອຸຓ຺ຫສນ຺ຕາເປນ ປິປາສາ ໂຫຕິ. ສເຈ ອຸທ຺ທິສາເປຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ອຸທ຺ທິສິຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປຣິປຸຈ຺ຉິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ປຣິປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ.

ຍສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ວິຫຣຕິ, ສເຈ ໂສ ວິຫາໂຣ ອຸກ຺ລາໂປ ໂຫຕິ, ສເຈ ອຸສ຺ສຫຕິ, ເກນຈິ ເຄລຎ຺ເຎນ ອນຠິຠູໂຕ ໂຫຕິ, ໂສເຘຕພ຺ໂພ. ອຄິລາເນນ ຫິ ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກນ ສຏ຺ຐິວສ຺ເສນປິ ສພ຺ພໍ ອຸປຊ຺ຌາຍວຕ຺ຕໍ ກາຕພ຺ພໍ, ອນາທເຣນ ອກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ວຕ຺ຕເຠເທ ທຸກ຺ກຏໍ, ນ-ກາຣປຏິສໍຍຸຕ຺ເຕສຸ ປນ ປເທສຸ ຄິລານສ຺ສປິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕກິຣິຍໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏເມວ. ວິຫາຣໍ ໂສເຘນ຺ເຕນ ປຐມໍ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ, ນິສີທນປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ, ຠິສິພິມ຺ໂພຫນໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ, ມຎ຺ໂຈ ນີຈໍ ກຕ຺ວາ ສາຘຸກໍ ອປຏິຆໍສນ຺ເຕນ ອສງ຺ຆຏ຺ເຏນ຺ເຕນ ກວາຏປີຐໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ໂພ, ປີຐໍ ນີຈໍ ກຕ຺ວາ ສາຘຸກໍ ອປຏິຆໍສນ຺ເຕນ ອສງ຺ຆຏ຺ເຏນ຺ເຕນ ກວາຏປີຐໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ, ມຎ຺ຈປຏິປາທກາ ນີຫຣິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພາ, ເຂຬມລ຺ລໂກ ນີຫຣິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ໂພ, ອປສ຺ເສນຜລກໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ. ຠູມຕ຺ຖຣຓໍ ຍຖາປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ນີຫຣິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ວິຫາເຣ ສນ຺ຕານກໍ ໂຫຕິ, ອຸລ຺ໂລກາ ປຐມໍ ໂອຫາເຣຕພ຺ພໍ, ອາໂລກສນ຺ຘິກຓ຺ຓຠາຄາ ປມຊ຺ຊິຕພ຺ພາ. ສເຈ ເຄຣຸກປຣິກມ຺ມກຕາ ຠິຕ຺ຕິ ກຓ຺ຓກິຕາ ໂຫຕິ, ໂຈຬກໍ ເຕເມຕ຺ວາ ປີເຬຕ຺ວາ ປມຊ຺ຊິຕພ຺ພາ. ສເຈ ກາຬວຓ຺ຓກຕາ ຠູມິ ກຓ຺ຓກິຕາ ໂຫຕິ, ໂຈຬກໍ ເຕເມຕ຺ວາ ປີເຬຕ຺ວາ ປມຊ຺ຊິຕພ຺ພາ. ສເຈ ອກຕາ ໂຫຕິ ຠູມິ, ອຸທເກນ ປຣິປ຺ໂຜສິຕ຺ວາ ປຣິປ຺ໂຜສິຕ຺ວາ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ພາ ‘‘ມາ ວິຫາໂຣ ຣເຊນ ອຸຫຎ຺ຎີ’’ຕິ, ສງ຺ກາຣໍ ວິຈິນິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຉຑ຺ເຑຕພ຺ພໍ.

ຠູມຕ຺ຖຣຓໍ ໂອຕາເປຕ຺ວາ ໂສເຘຕ຺ວາ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ອຠິຫຣິຕ຺ວາ ຍຖາ ປຐມໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ອໂຫສິ, ຕເຖວ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ພໍ. ເອຕທຕ຺ຖເມວ ຫິ ‘‘ຍຖາປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ນີຫຣິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສເຈ ປນ ປຐມໍ ອຊານນ຺ເຕນ ເກນຈິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ອໂຫສິ, ສມນ຺ຕໂຕ ຠິຕ຺ຕິໍ ທ຺ວງ຺ຄຸລມຕ຺ເຕນ ວາ ຕິວງ຺ຄຸລມຕ຺ເຕນ ວາ ໂມເຈຕ຺ວາ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ພໍ. ອິທຎ຺ເຫຕ຺ຖ ປຎ຺ຎາປນວຕ຺ຕໍ – ສເຈ ກຏສາຣໂກ ໂຫຕິ ອຕິມຫນ຺ໂຕ ຈ, ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ໂກຏິໍ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ໂພ. ສເຈ ໂກຏິໍ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ພນ຺ຘິຕຸໍ ນ ຊານາຕິ, ນ ຉິນ຺ທິຕພ຺ໂພ. ມຎ຺ຈປຏິປາທກາ ໂອຕາເປຕ຺ວາ ປມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຍຖາຐາເນ ຐເປຕພ຺ພາ, ມຎ຺ໂຈ ໂອຕາເປຕ຺ວາ ໂສເຘຕ຺ວາ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ນີຈໍ ກຕ຺ວາ ສາຘຸກໍ ອປຏິຆໍສນ຺ເຕນ ອສງ຺ຆຏ຺ເຏນ຺ເຕນ ກວາຏປີຐໍ ອຕິຫຣິຕ຺ວາ ຍຖາປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ໂພ, ປີຐໍ ໂອຕາເປຕ຺ວາ ໂສເຘຕ຺ວາ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ນີຈໍ ກຕ຺ວາ ສາຘຸກໍ ອປຏິຆໍສນ຺ເຕນ ອສງ຺ຆຏ຺ເຏນ຺ເຕນ ກວາຏປີຐໍ ອຕິຫຣິຕ຺ວາ ຍຖາປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ພໍ, ຠິສິພິມ຺ໂພຫນໍ ໂອຕາເປຕ຺ວາ ໂສເຘຕ຺ວາ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ອຕິຫຣິຕ຺ວາ ຍຖາປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ພໍ, ນິສີທນປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ ໂອຕາເປຕ຺ວາ ໂສເຘຕ຺ວາ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ອຕິຫຣິຕ຺ວາ ຍຖາປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ພໍ, ເຂຬມລ຺ລໂກ ໂອຕາເປຕ຺ວາ ປມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຕິຫຣິຕ຺ວາ ຍຖາຐາເນ ຐເປຕພ຺ໂພ, ອປສ຺ເສນຜລກໍ ໂອຕາເປຕ຺ວາ ປມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຕິຫຣິຕ຺ວາ ຍຖາຐາເນ ຐເປຕພ຺ພໍ. ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ, ປຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປນ຺ເຕນ ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ເຫຏ຺ຐາມຎ຺ຈໍ ວາ ເຫຏ຺ຐາປີຐໍ ວາ ປຣາມສິຕ຺ວາ ປຕ຺ໂຕ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ໂພ, ນ ຈ ອນນ຺ຕຣຫິຕາຍ ຠູມິຍາ ປຕ຺ໂຕ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ໂພ. ຈີວຣໍ ນິກ຺ຂິປນ຺ເຕນ ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ຈີວຣວໍສໍ ວາ ຈີວຣຣຊ຺ຊຸໍ ວາ ປມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປາຣໂຕ ອນ຺ຕໍ, ໂອຣໂຕ ໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ.

ສເຈ ປຸຣຕ຺ຖິມາ ສຣຊາ ວາຕາ ວາຍນ຺ຕິ, ປຸຣຕ຺ຖິມາ ວາຕປານາ ຖເກຕພ຺ພາ. ສເຈ ປຈ຺ຉິມາ, ອຸຕ຺ຕຣາ, ທກ຺ຂິຓາ ສຣຊາ ວາຕາ ວາຍນ຺ຕິ, ທກ຺ຂິຓາ ວາຕປານາ ຖເກຕພ຺ພາ. ສເຈ ສີຕກາໂລ ໂຫຕິ, ທິວາ ວາຕປານາ ວິວຣິຕພ຺ພາ, ຣຕ຺ຕິໍ ຖເກຕພ຺ພາ. ສເຈ ອຸຓ຺ຫກາໂລ ໂຫຕິ, ທິວາ ຖເກຕພ຺ພາ, ຣຕ຺ຕິໍ ວິວຣິຕພ຺ພາ.

ສເຈ ອຸກ຺ລາປໍ ໂຫຕິ, ປຣິເວຓໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ໂກຏ຺ຐໂກ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ໂພ, ອຸປຏ຺ຐານສາລາ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ພາ, ອຄ຺ຄິສາລາ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ພາ, ວຈ຺ຈກຸຏິ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ພາ, ປານີຍໍ ປຣິໂຠຊນີຍໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕພ຺ພໍ, ອາຈມນກຸມ຺ຠິຍາ ອຸທກໍ ອາສິຎ຺ຈິຕພ຺ພໍ.

ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ອນຠິຣຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ໂຫຕິ, ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກນ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ເນຕພ຺ໂພ, ອຎ຺ໂຎ ວາ ຠິກ຺ຂຸ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ເຖຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ, ຘມ຺ມກຖາ ວາສ຺ສ ກາຕພ຺ພາ. ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກນ ວິໂນເທຕພ຺ພໍ, ອຎ຺ເຎນ ວາ ວິໂນທາເປຕພ຺ພໍ ຘມ຺ມກຖາ ວາສ຺ສ ກາຕພ຺ພາ. ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ພໍ, ອຎ຺ໂຎ ວາ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ເຖຣໍ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຫີ’’ຕິ, ຘມ຺ມກຖາ ວາສ຺ສ ກາຕພ຺ພາ. ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ຄຣຸຘມ຺ມໍ ອຊ຺ຌາປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ປຣິວາສາຣໂຫ, ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກນ ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ກາຕພ຺ພໍ, ປຣິວາສທານຕ຺ຖໍ ໂສ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຍາຈິຕພ຺ໂພ. ສເຈ ອຕ຺ຕນາ ປຏິພໂລ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຕນາວ ທາຕພ຺ໂພ. ໂນ ເຈ ປຏິພໂລ ໂຫຕິ, ອຎ຺ເຎນ ທາເປຕພ຺ໂພ. ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາຣໂຫ ໂຫຕິ ມານຕ຺ຕາຣໂຫ ອພ຺ຠານາຣໂຫ ວາ, ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ກາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ສງ຺ໂຆ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມ ໂຫຕິ ຕຊ຺ຊນີຍໍ ວາ ນິຍສ຺ສໍ ວາ ປພ຺ພາຊນີຍໍ ວາ ປຏິສາຣຓີຍໍ ວາ ອຸກ຺ເຂປນີຍໍ ວາ, ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກນ ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ກາຕພ຺ພໍ ‘‘ເກນ ນຸ ໂຂ ອຸປາເຍນ ສງ຺ໂຆ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ກມ຺ມໍ ນ ກເຣຍ຺ຍ, ລຫຸກາຍ ວາ ປຣິຓາເມຍ຺ຍາ’’ຕິ. ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກນ ຫິ ‘‘ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ອຸກ຺ເຂປນີຍກມ຺ມໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມ ສງ຺ໂຆ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ເອກເມກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ມາ, ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກໍ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ກມ຺ມໍ ກຣິຕ຺ຖາ’’ຕິ ຍາຈິຕພ຺ພາ. ສເຈ ກໂຣນ຺ຕິເຍວ, ‘‘ຕຊ຺ຊນີຍໍ ວາ ນິຍສ຺ສໍ ວາ ລຫຸກກມ຺ມໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ຍາຈິຕພ຺ພາ. ສເຈ ກໂຣນ຺ຕິເຍວ, ອຖ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ‘‘ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ຍາຈິຕພ຺ໂພ. ອິຕິ ຕໍ ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕາເປຕ຺ວາ ‘‘ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠຖ, ຠນ຺ເຕ, ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູ ຍາຈິຕພ຺ພາ.

ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ຈີວຣໍ ໂຘວິຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກນ ໂຘວິຕພ຺ພໍ, ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ວາ ກາຕພ຺ພໍ ‘‘ກິນ຺ຕິ ນຸ ໂຂ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ຈີວຣໍ ໂຘວິເຍຖາ’’ຕິ. ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ຈີວຣໍ ກາຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ຣຊນໍ ວາ ປຈິຕພ຺ພໍ, ຈີວຣໍ ວາ ຣເຊຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກນ ສພ຺ພໍ ກາຕພ຺ພໍ, ອຸສ຺ສກ຺ກໍ ວາ ກາຕພ຺ພໍ ‘‘ກິນ຺ຕິ ນຸ ໂຂ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ຈີວຣໍ ຣຊິເຍຖາ’’ຕິ. ຈີວຣໍ ຣຊນ຺ເຕນ ສາຘຸກໍ ສໍປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຣເຊຕພ຺ພໍ, ນ ຈ ອຈ຺ຉິນ຺ເນ ເຖເວ ປກ຺ກມິຕພ຺ພໍ.

ນ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ອນາປຸຈ຺ຉາ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຕ຺ໂຕ ທາຕພ຺ໂພ, ນ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຕ຺ໂຕ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ, ນ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ຈີວຣໍ ທາຕພ຺ພໍ, ນ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ຈີວຣໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ, ນ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຣິກ຺ຂາໂຣ ທາຕພ຺ໂພ, ນ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຣິກ຺ຂາໂຣ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ, ນ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ເກສາ ເຉເທຕພ຺ພາ, ນ ເອກຈ຺ເຈນ ເກສາ ເຉທາເປຕພ຺ພາ, ນ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຣິກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ, ນ ເອກຈ຺ເຈນ ປຣິກມ຺ມໍ ກາຣາເປຕພ຺ພໍ, ນ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ໂຈ ກາຕພ຺ໂພ, ນ ເອກຈ຺ເຈນ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ໂຈ ກາຣາເປຕພ຺ໂພ, ນ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຈ຺ຉາສມເຓນ ໂຫຕພ຺ພໍ, ນ ເອກຈ຺ໂຈ ປຈ຺ຉາສມໂຓ ອາທາຕພ຺ໂພ, ນ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ນີຫຣິຕພ຺ໂພ, ນ ເອກຈ຺ເຈນ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ນີຫຣາເປຕພ຺ໂພ, ນ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ອນາປຸຈ຺ຉາ ຄາໂມ ປວິສິຕພ຺ໂພ, ປິຓ຺ຑາຍ ວາ ອຎ຺ເຎນ ວາ ກຣຓີເຍນ ປວິສິຕຸກາເມນ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ປວິສິຕພ຺ໂພ. ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ກາລສ຺ເສວ ວຸຏ຺ຐາຍ ທູຣໍ ຠິກ຺ຂາຈາຣໍ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ‘‘ທຫຣາ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສນ຺ຕູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ອວຕ຺ວາ ຄເຕ ປຣິເວຓໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ອປສ຺ສນ຺ເຕນ ຄາມໍ ປວິສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ຄາມໍ ປວິສນ຺ໂຕປິ ປສ຺ສຕິ, ທິຏ຺ຐຏ຺ຐານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອາປຸຈ຺ຉິຕຸໍເຍວ ວຏ຺ຏຕິ. ນ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ອນາປຸຈ຺ຉາ ວາສຕ຺ຖາຍ ວາ ອສຸຠທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ວາ ສຸສານໍ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ນ ທິສາ ປກ຺ກມິຕພ຺ພາ, ປກ຺ກມິຕຸກາເມນ ປນ ກມ຺ມໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຍາວຕຕິຍໍ ຍາຈິຕພ຺ໂພ. ສເຈ ອນຸຊານາຕິ, ສາຘຸ, ໂນ ເຈ ອນຸຊານາຕິ, ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ວສໂຕ ຈສ຺ສ ອຸທ຺ເທໂສ ວາ ປຣິປຸຈ຺ຉາ ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວາ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ພາໂລ ໂຫຕິ ອພ຺ຍຕ຺ໂຕ, ເກວລໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິເກ ວສາເປຕຸກາມຕາຍ ເອວ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ເທຕິ, ເອວຣູເປ ນິວາເຣນ຺ເຕປິ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ຄິລາໂນ ໂຫຕິ, ຍາວຊີວໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ, ວຸຏ຺ຐານມສ຺ສ ອາຄເມຕພ຺ພໍ, ນ ກຕ຺ຖຈິ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອຎ຺ໂຎ ຠິກ຺ຂຸ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ອຕ຺ຖິ, ເຠສຊ຺ຊໍ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ທຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຍໍ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ອິທໍ ຕາວ ອຸປຊ຺ຌາຍວຕ຺ຕໍ.

໑໘໔. ອິທເມວ ຈ ອນ຺ເຕວາສິເກນ ອາຈຣິຍສ຺ສ ກຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອາຈຣິຍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນາມມຕ຺ຕເມວ ເຫຕ຺ຖ ນານໍ. ຕຕ຺ຖ ຍາວ ຈີວຣຣຊນໍ, ຕາວ ວຕ຺ເຕ ອກຣິຍມາເນ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ອາຈຣິຍສ຺ສ ຈ ປຣິຫານິ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ອກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ນິສ຺ສຍມຸຕ຺ຕກສ຺ສປິ ອມຸຕ຺ຕກສ຺ສປິ ອາປຕ຺ຕິເຍວ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຕ຺ຕທານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອມຸຕ຺ຕນິສ຺ສຍສ຺ເສວ ອາປຕ຺ຕິ. ອຸປຊ຺ຌາເຍ ອາຈຣິເຍ ວາ ວຕ຺ຕໍ ສາທິຍນ຺ເຕ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກາ ອນ຺ເຕວາສິກາ ຈ ພຫຸກາປິ ໂຫນ຺ຕຸ, ສພ຺ເພສໍ ອາປຕ຺ຕິ. ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ອາຈຣິໂຍ ວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ອຕ຺ຖິ, ຕຸມ຺ເຫ ອຕ຺ຕໂນ ສຊ຺ຌາຍມນສິກາຣາທີສຸ ໂຍຄໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ສທ຺ຘິວິຫາຣິກາທີນໍ ອນາປຕ຺ຕິ. ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ວາ ອາຈຣິໂຍ ວາ ສເຈ ສາທິຍນໍ ວາ ອສາທິຍນໍ ວາ ນ ຊານາຕິ, ພາໂລ ໂຫຕິ, ສທ຺ຘິວິຫາຣິກາທໂຍ ພຫູ, ເຕສຸ ເອໂກ ວຕ຺ຕສມ຺ປນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ວາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ວາ ກິຈ຺ຈໍ ອຫໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ຕຸມ຺ເຫ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກາ ວິຫຣຖາ’’ຕິ ເອວຎ຺ເຈ ອຕ຺ຕໂນ ຠາຣໍ ກຕ຺ວາ ອິຕເຣ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ, ຕສ຺ສ ຠາຣກຣຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຕສໍ ອນາປຕ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ອນ຺ເຕວາສິເກສຸ ປນ ນິສ຺ສຍນ຺ເຕວາສິເກນ ຍາວ ອາຈຣິຍໍ ນິສ຺ສາຍ ວສຕິ, ຕາວ ສພ຺ພໍ ອາຈຣິຍວຕ຺ຕໍ ກາຕພ຺ພໍ. ປພ຺ພຊ຺ຊອຸປສມ຺ປທຘມ຺ມນ຺ເຕວາສິເກຫິ ປນ ນິສ຺ສຍມຸຕ຺ຕເກຫິປິ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ຈີວຣຣຊນໍ, ຕາວ ວຕ຺ຕໍ ກາຕພ຺ພໍ. ອນາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕທານາທິມ຺ຫິ ປນ ເອເຕສໍ ອນາປຕ຺ຕິ.

ເອເຕສຸ ປພ຺ພຊ຺ຊນ຺ເຕວາສິໂກ ຈ ອຸປສມ຺ປທນ຺ເຕວາສິໂກ ຈ ອາຈຣິຍສ຺ສ ຍາວຊີວໍ ຠາຣາ. ນິສ຺ສຍນ຺ເຕວາສິໂກ ຈ ຘມ຺ມນ຺ເຕວາສິໂກ ຈ ຍາວ ສມີເປ ວສນ຺ຕິ, ຕາວ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາເຍຫິປິ ອນ຺ເຕວາສິກສທ຺ຘິວິຫາຣິກາ ສງ຺ຄເຫຕພ຺ພາ ອນຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພາ ອຸທ຺ເທເສນ ປຣິປຸຈ຺ຉາຍ ໂອວາເທນ ອນຸສາສນິຍາ. ສເຈ ອນ຺ເຕວາສິກສທ຺ຘິວິຫາຣິການໍ ປຕ຺ໂຕ ວາ ຈີວຣໍ ວາ ອຎ຺ໂຎ ວາ ໂກຈິ ປຣິກ຺ຂາໂຣ ນຕ຺ຖິ, ອຕ຺ຕໂນ ອຕິເຣກປຕ຺ຕຈີວຣໍ ອຕິເຣກປຣິກ຺ຂາໂຣ ວາ ອຕ຺ຖິ, ທາຕພ຺ພໍ. ໂນ ເຈ, ຘມ຺ມິເຍນ ນເຍນ ປຣິເຍສນຕ຺ຖາຍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ກາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອນ຺ເຕວາສິກສທ຺ຘິວິຫາຣິກາ ຄິລານາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຸປຊ຺ຌາຍວຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ທນ຺ຕກຏ຺ຐທານໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ອາຈມນກຸມ຺ຠິຍາ ອຸທກສິຎ຺ຈນປຣິໂຍສານໍ ສພ຺ພໍ ວຕ຺ຕໍ ກາຕພ຺ພເມວ, ອກໂຣນ຺ຕານໍ ອາປຕ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາເຍຫິປິ ອນ຺ເຕວາສິກສທ຺ຘິວິຫາຣິເກສຸ ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕິຕພ຺ພໍ. ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍາທີສຸ ຫິ ໂຍ ໂຍ ນ ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ. ອຸປຊ຺ຌາຍາທິວຕ຺ຕກຖາ.

໑໘໕. ອິທານິ ອາຄນ຺ຕຸກວຕ຺ຕາທີນິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ອາຄນ຺ຕຸເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອຸປຈາຣສີມາສມີປໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸປາຫນາ ໂອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ນີຈໍ ກຕ຺ວາ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ອຸປາຫນທຓ຺ຑເກນ ຄເຫຕ຺ວາ ຉຕ຺ຕໍ ອຸປນາເມຕ຺ວາ ສີສໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ສີເສ ຈີວຣໍ ຂນ຺ເຘ ກຣິຕ຺ວາ ສາຘຸກໍ ອຕຣມາເນນ ອາຣາໂມ ປວິສິຕພ຺ໂພ, ອາຣາມໍ ປວິສນ຺ເຕນ ສລ຺ລກ຺ເຂຕພ຺ພໍ ‘‘ກຕ຺ຖ ອາວາສິກາ ຠິກ຺ຂູ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕີ’’ຕິ. ຍຕ຺ຖ ອາວາສິກາ ຠິກ຺ຂູ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ ອຸປຏ຺ຐານສາລາຍ ວາ ມຓ຺ຑເປ ວາ ຣຸກ຺ຂມູເລ ວາ, ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ໂພ, ເອກມນ຺ຕໍ ຈີວຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ, ປຕິຣູປໍ ອາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ປານີຍໍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ປຣິໂຠຊນີຍໍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ ‘‘ກຕມໍ ປານີຍໍ, ກຕມໍ ປຣິໂຠຊນີຍ’’ນ຺ຕິ. ສເຈ ປານີເຍນ ອຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ປານີຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປຣິໂຠຊນີເຍນ ອຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ປຣິໂຠຊນີຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປາທາ ໂຘວິຕພ຺ພາ. ປາເທ ໂຘວນ຺ເຕນ ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ອຸທກໍ ອາສິຎ຺ຈິຕພ຺ພໍ, ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ປາທາ ໂຘວິຕພ຺ພາ, ນ ເຕເນວ ຫຕ຺ເຖນ ອຸທກໍ ອາສິຎ຺ຈິຕພ຺ພໍ, ນ ເຕເນວ ຫຕ຺ເຖນ ປາທາ ໂຘວິຕພ຺ພາ, ອຸປາຫນປຸຎ຺ຉນໂຈຬກໍ ປຸຎ຺ຉິຕ຺ວາ ອຸປາຫນາ ປຸຎ຺ຉິຕພ຺ພາ, ອຸປາຫນາ ປຸຎ຺ຉນ຺ເຕນ ປຐມໍ ສຸກ຺ເຂນ ໂຈຬເກນ ປຸຎ຺ຉິຕພ຺ພາ, ປຈ຺ຉາ ອລ຺ເລນ, ອຸປາຫນປຸຎ຺ຉນໂຈຬກໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ປຕ຺ຖຣິຕພ຺ພໍ.

ສເຈ ອາວາສິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ວຸຑ຺ໂຒ ໂຫຕິ, ອຠິວາເທຕພ຺ໂພ. ສເຈ ນວໂກ ໂຫຕິ, ອຠິວາທາເປຕພ຺ໂພ. ເສນາສນໍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ ‘‘ກຕມໍ ເມ ເສນາສນໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ, ອຊ຺ຌາວຸຏ຺ຐໍ ວາ ອນຊ຺ຌາວຸຏ຺ຐໍ ວາ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ‘‘ໂຄຈຣຄາໂມ ອາສນ຺ເນ, ອຸທາຫຸ ທູເຣ, ກາລສ຺ເສວ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕພ຺ພໍ, ອຸທາຫຸ ທິວາ’’ຕິ ເອວໍ ຠິກ຺ຂາຈາໂຣ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ອໂຄຈໂຣ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ໂຄຈໂຣ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ອໂຄຈໂຣ ນາມ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິການໍ ຄາໂມ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຠິກ຺ໂຂ ວາ ຄາໂມ, ຍຕ຺ຖ ເອກສ຺ສ ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວາ ຠິກ຺ຂາ ທີຍຕິ, ເສກ຺ຂສມ຺ມຫານິ ກຸລານິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພານິ, ວຈ຺ຈຏ຺ຐານໍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ປສ຺ສາວຏ຺ຐານໍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ‘‘ກິໍ ອິມິສ຺ສາ ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ປານີຍໍເຍວ ປິວນ຺ຕິ, ນຫານາທິປຣິໂຠຄມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ ເອວໍ ປານີຍຎ຺ເຈວ ປຣິໂຠຊນີຍຎ຺ຈ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ກຕ຺ຕຣທຓ຺ໂຑ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ສງ຺ຆສ຺ສ ກຕິກສຓ຺ຐານໍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ເກສຸຈິ ຐາເນສຸ ວາຬມິຄາ ວາ ອມນຸສ຺ສາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ກໍ ກາລໍ ປວິສິຕພ຺ພໍ, ກໍ ກາລໍ ນິກ຺ຂມິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ວິຫາໂຣ ອນຊ຺ຌາວຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ, ກວາຏໍ ອາໂກເຏຕ຺ວາ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ອາຄເມຕ຺ວາ ຆຏິກໍ ອຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ກວາຏໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ພຫິ ຐິເຕນ ນິລ຺ໂລເກຕພ຺ໂພ.

ສເຈ ໂສ ວິຫາໂຣ ອຸກ຺ລາໂປ ໂຫຕິ, ມຎ຺ເຈ ວາ ມຎ຺ໂຈ ອາໂຣປິໂຕ ໂຫຕິ, ປີເຐ ວາ ປີຐໍ ອາໂຣປິຕໍ ໂຫຕິ, ເສນາສນໍ ອຸປຣິ ປຸຎ຺ຊີກຕໍ ໂຫຕິ, ສເຈ ສກ຺ໂກຕິ, ສພ຺ໂພ ວິຫາໂຣ ໂສເຘຕພ຺ໂພ, ອສກ຺ໂກນ຺ເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ວສໂນກາໂສ ຊຄ຺ຄິຕພ຺ໂພ. ສພ຺ພໍ ໂສເຘຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ເຕນ ປນ ອຸປຊ຺ຌາຍວຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຠູມຕ຺ຖຣຓມຎ຺ຈປີຐາທີນິ ພຫິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ໂສເຘຕ຺ວາ ປຸນ ອຕິຫຣິຕ຺ວາ ຍຖາຐາເນ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ພານິ.

ສເຈ ປຸຣຕ຺ຖິມາ ສຣຊາ ວາຕາ ວາຍນ຺ຕິ, ປຸຣຕ຺ຖິມາ ວາຕປານາ ຖເກຕພ຺ພາ. ສເຈ ປຈ຺ຉິມາ, ອຸຕ຺ຕຣາ, ທກ຺ຂິຓາ ສຣຊາ ວາຕາ ວາຍນ຺ຕິ, ທກ຺ຂິຓາ ວາຕປານາ ຖເກຕພ຺ພາ. ສເຈ ສີຕກາໂລ ໂຫຕິ, ທິວາ ວາຕປານາ ວິວຣິຕພ຺ພາ, ຣຕ຺ຕິໍ ຖເກຕພ຺ພາ. ສເຈ ອຸຓ຺ຫກາໂລ ໂຫຕິ, ທິວາ ຖເກຕພ຺ພາ, ຣຕ຺ຕິໍ ວິວຣິຕພ຺ພາ.

ສເຈ ອຸກ຺ລາປໍ ໂຫຕິ, ປຣິເວຓໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ໂກຏ຺ຐໂກ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ໂພ, ອຸປຏ຺ຐານສາລາ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ພາ, ອຄ຺ຄິສາລາ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ພາ, ວຈ຺ຈກຸຏິ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ພາ, ປານີຍໍ ປຣິໂຠຊນີຍໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ພໍ, ອາຈມນກຸມ຺ຠິຍາ ອຸທກໍ ອາສິຎ຺ຈິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ ອາຄນ຺ຕຸກວຕ຺ຕໍ.

໑໘໖. ອາວາສິກວຕ຺ເຕ ອາວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອາຄນ຺ຕຸກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ວຸຑ຺ຒຕຣໍ ທິສ຺ວາ ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ພໍ, ປາໂທທກໍ ປາທປີຐໍ ປາທກຖລິກໍ ອຸປນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ, ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ, ປານີເຍນ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ປຸຈ຺ຉນ຺ເຕນ ປນ ສກິໍ ອານີຕໍ ປານີຍໍ ສພ຺ພໍ ປິວຕິ, ‘‘ປຸນ ອາເນມີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພເຍວ. ພີຊເນນປິ ພີຊິຕພ຺ໂພ, ພີຊນ຺ເຕນ ສກິໍ ປາທປິຏ຺ຐິຍໍ ພີຊິຕ຺ວາ ສກິໍ ມຊ຺ເຌ, ສກິໍ ສີເສ ພີຊິຕພ຺ໂພ, ‘‘ອລໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕນ ມນ຺ທຕຣໍ ພີຊິຕພ຺ພໍ, ປຸນ ‘‘ອລ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕນ ຕໂຕ ມນ຺ທຕຣໍ ພີຊິຕພ຺ພໍ, ຕຕິຍວາຣໍ ວຸຕ຺ເຕນ ພີຊນີ ຐເປຕພ຺ພາ, ປາທາປິສ຺ສ ໂຘວິຕພ຺ພາ. ສເຈ ອຕ຺ຕໂນ ເຕລໍ ອຕ຺ຖິ, ເຕເລນ ມກ຺ເຂຕພ຺ພາ. ໂນ ເຈ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕເກນ ມກ຺ເຂຕພ຺ພາ. ສເຈ ອຸສ຺ສຫຕິ, ອຸປາຫນາ ປຸຎ຺ຉິຕພ຺ພາ. ອຸປາຫນາ ປຸຎ຺ຉນ຺ເຕນ ປຐມໍ ສຸກ຺ເຂນ ໂຈເຬນ ປຸຎ຺ຉິຕພ຺ພາ, ປຈ຺ຉາ ອລ຺ເລນ, ອຸປາຫນປຸຎ຺ຉນໂຈຬກໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ພໍ.

ອາຄນ຺ຕຸໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອຠິວາເທຕພ຺ໂພ, ເສນາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ພໍ ‘‘ເອຕໍ ເສນາສນໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ. ອຊ຺ຌາວຸຏ຺ຐໍ ວາ ອນຊ຺ຌາວຸຏ຺ຐໍ ວາ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ໂຄຈໂຣ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ໂພ, ອໂຄຈໂຣ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ໂພ, ເສກ຺ຂສມ຺ມຕານິ ກຸລານິ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພານິ, ວຈ຺ຈຏ຺ຐານໍ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ປສ຺ສາວຏ຺ຐານໍ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ປານີຍໍ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ປຣິໂຠຊນີຍໍ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ກຕ຺ຕຣທຓ຺ໂຑ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ໂພ, ສງ຺ຆສ຺ສ ກຕິກສຓ຺ຐານໍ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ‘‘ອິມໍ ກາລໍ ປວິສິຕພ຺ພໍ, ອິມໍ ກາລໍ ນິກ຺ຂມິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

ສເຈ ອາຄນ຺ຕຸໂກ ນວໂກ ໂຫຕິ, ນິສິນ຺ນເກເນວ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ‘‘ອຕ຺ຣ ປຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປາຫິ, ອຕ຺ຣ ຈີວຣໍ ນິກ຺ຂິປາຫິ, ອິທໍ ອາສນໍ, ນິສີທາຫີ’’ຕິ. ປານີຍໍ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ປຣິໂຠຊນີຍໍ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ອຸປາຫນປຸຎ຺ຉນໂຈຬກໍ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ອາຄນ຺ຕຸໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອຠິວາທາເປຕພ຺ໂພ, ເສນາສນາທີນິປິ ນິສິນ຺ເນເນວ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພານິ. ວຸຑ຺ຒຕເຣ ປນ ອາຄເຕ ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອວມາທິ ສພ຺ພໍ ຈີວຣກມ຺ມໍ ວາ ນວກມ຺ມໍ ວາ ຐເປຕ຺ວາປິ ກາຕພ຺ພໍ. ເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ສມ຺ມຊ຺ຊນ຺ເຕນ ສມ຺ມຸຎ຺ຊນິໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ ອາຣຠິຕພ຺ພໍ. ປຓ຺ຑິໂຕ ຫິ ອາຄນ຺ຕຸໂກ ‘‘ສມ຺ມຊ຺ຊາຫິ ຕາວ ເຈຕິຍງ຺ຄຓ’’ນ຺ຕິ ວກ຺ຂຕິ. ຄິລານສ຺ສ ເຠສຊ຺ຊໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ປນ ສເຈ ນາຕິອາຕຸໂຣ ຄິລາໂນ ໂຫຕິ, ເຠສຊ຺ຊໍ ອກຕ຺ວາ ວຕ຺ຕເມວ ກາຕພ຺ພໍ, ມຫາຄິລານສ຺ສ ປນ ເຠສຊ຺ຊເມວ ກາຕພ຺ພໍ. ປຓ຺ຑິໂຕ ຫິ ອາຄນ຺ຕຸໂກ ‘‘ກໂຣຫິ ຕາວ ເຠສຊ຺ຊ’’ນ຺ຕິ ວກ຺ຂຕິ. ອິທໍ ອາວາສິກວຕ຺ຕໍ.

໑໘໗. ຄມິກວຕ຺ເຕ ຄມິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ມຎ຺ຈປີຐາທິທາຣຸຠຓ຺ຑໍ ມຕ຺ຕິກາຠຓ຺ຑມ຺ປິ ຣຊນຠາຊນາທິ ສພ຺ພໍ ອຄ຺ຄິສາລາຍໍ ວາ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ວາ ຄຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ທ຺ວາຣວາຕປານໍ ຖເກຕ຺ວາ ເສນາສນໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປກ຺ກມິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຠິກ຺ຂຸ ນ ໂຫຕິ, ສາມເຓໂຣ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ສເຈ ສາມເຓໂຣ ນ ໂຫຕິ, ອາຣາມິໂກ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ສເຈ ນ ໂຫຕິ ຠິກ຺ຂຸ ວາ ສາມເຓໂຣ ວາ ອາຣາມິໂກ ວາ, ຈຕູສຸ ປາສາເຓສຸ ມຎ຺ຈໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ມຎ຺ເຈ ມຎ຺ຈໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ປີເຐ ປີຐໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ເສນາສນໍ ອຸປຣິ ປຸຎ຺ຊໍ ກຣິຕ຺ວາ ທາຣຸຠຓ຺ຑໍ ມຕ຺ຕິກາຠຓ຺ຑໍ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ທ຺ວາຣວາຕປານໍ ຖເກຕ຺ວາ ປກ຺ກມິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ວິຫາໂຣ ໂອວສ຺ສຕິ, ສເຈ ອຸສ຺ສຫຕິ, ສພ຺ໂພ ຉາເທຕພ຺ໂພ, ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ວາ ກາຕພ຺ພໍ ‘‘ກິນ຺ຕິ ນຸ ໂຂ ວິຫາໂຣ ຉາທິເຍຖາ’’ຕິ, ເອວຎ຺ເຈຕໍ ລເຠຖ, ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ. ໂນ ເຈ ລເຠຖ, ໂຍ ເທໂສ ອໂນວສ຺ສໂກ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ຈຕູສຸ ປາສາເຓສຸ ມຎ຺ຈໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ມຎ຺ເຈ ມຎ຺ຈໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ປີເຐ ປີຐໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ເສນາສນໍ ອຸປຣິ ປຸຎ຺ຊໍ ກຣິຕ຺ວາ ທາຣຸຠຓ຺ຑໍ ມຕ຺ຕິກາຠຓ຺ຑໍ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ທ຺ວາຣວາຕປານໍ ຖເກຕ຺ວາ ປກ຺ກມິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ວິຫາໂຣ ໂອວສ຺ສຕິ, ສເຈ ອຸສ຺ສຫຕິ, ເສນາສນໍ ຄາມໍ ອຕິຫຣິຕພ຺ພໍ, ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ວາ ກາຕພ຺ພໍ ‘‘ກິນ຺ຕິ ນຸ ໂຂ ເສນາສນໍ ຄາມໍ ອຕິຫຣິເຍຖາ’’ຕິ, ເອວຎ຺ເຈຕໍ ລເຠຖ, ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ. ໂນ ເຈ ລເຠຖ, ອຊ຺ໂຌກາເສ ຈຕູສຸ ປາສາເຓສຸ ມຎ຺ຈໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ມຎ຺ເຈ ມຎ຺ຈໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ປີເຐ ປີຐໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ເສນາສນໍ ອຸປຣິ ປຸຎ຺ຊໍ ກຣິຕ຺ວາ ທາຣຸຠຓ຺ຑໍ ມຕ຺ຕິກາຠຓ຺ຑໍ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ຕິເຓນ ວາ ປຓ຺ເຓນ ວາ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ປກ຺ກມິຕພ຺ພໍ ‘‘ອປ຺ເປວ ນາມ ອງ຺ຄານິປິ ເສເສຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ. ອິທໍ ຄມິກວຕ຺ຕໍ.

໑໘໘. ຠຕ຺ຕຄ຺ຄວຕ຺ເຕ ສເຈ ອາຣາເມ ກາໂລ ອາໂຣຈິໂຕ ໂຫຕິ, ຕິມຓ຺ຑລໍ ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ເຕນ ປຣິມຓ຺ຑລໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ກາຍພນ຺ຘນໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ສຄຸຓໍ ກຕ຺ວາ ສງ຺ຆາຏິໂຍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຐິກໍ ປຏິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ໂຘວິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສາຘຸກໍ ອຕຣມາເນນ ຄາໂມ ປວິສິຕພ຺ໂພ.

ນ ໂອກ຺ກມ຺ມ ເຖຣານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຸຣໂຕ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ສຸປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນນ, ສຸສໍວຸເຕນ, ໂອກ຺ຂິຕ຺ຕຈກ຺ຂຸນາ, ອປ຺ປສທ຺ເທນ ອນ຺ຕຣຆເຣ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ນ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕກາຍ, ນ ອຸຊ຺ຊຄ຺ຆິກາຍ ອນ຺ຕຣຆເຣ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ນ ກາຍປ຺ປຈາລກໍ, ນ ພາຫຸປ຺ປຈາລກໍ, ນ ສີສປ຺ປຈາລກໍ ອນ຺ຕຣຆເຣ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ນ ຂມ຺ຠກເຕນ, ນ ໂອຄຸຓ຺ຐິເຕນ, ນ ອຸກ຺ກຸຏິກາຍ ອນ຺ຕຣຆເຣ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ.

ສຸປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນນ, ສຸສໍວຸເຕນ, ໂອກ຺ຂິຕ຺ຕຈກ຺ຂຸນາ, ອປ຺ປສທ຺ເທນ ອນ຺ຕຣຆເຣ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ນ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕກາຍ, ນ ອຸຊ຺ຊຄ຺ຆິກາຍ ອນ຺ຕຣຆເຣ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ນ ກາຍປ຺ປຈາລກໍ, ນ ພາຫຸປ຺ປຈາລກໍ, ນ ສີສປ຺ປຈາລກໍ ອນ຺ຕຣຆເຣ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ນ ຂມ຺ຠກເຕນ, ນ ໂອຄຸຓ຺ຐິເຕນ, ນ ປລ຺ລຕ຺ຖິກາຍ ອນ຺ຕຣຆເຣ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ນ ເຖເຣ ຠິກ຺ຂູ ອນຸປຂຊ຺ຊ ນິສີທິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ມຫາເຖຣສ຺ສ ນິສິນ຺ນາສເນນ ສມກໍ ອາສນໍ ໂຫຕິ, ພຫູສຸ ອາສເນສຸ ສຕິ ເອກໍ ທ຺ເວ ອາສນານິ ຐເປຕ຺ວາ ນິສີທິຕພ຺ພໍ. ຠິກ຺ຂູ ຄເຓຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນສຸ ອນິສີທິຕ຺ວາ ມຫາເຖເຣນ ‘‘ນິສີທາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕນ ນິສີທິຕພ຺ພໍ. ໂນ ເຈ ມຫາເຖໂຣ ວທຕິ, ‘‘ອິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ອາສນໍ ອຸຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ‘‘ນິສີທາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕນ ນິສີທິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ເອວໍ ອາປຸຈ຺ຉິເຕປິ ນ ວທຕິ, ນິສີທນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ, ມຫາເຖຣສ຺ເສວ ອາປຕ຺ຕິ. ນວໂກ ຫິ ເອວຣູເປ ອາສເນ ອນາປຸຈ຺ຉາ ນິສີທນ຺ໂຕ ອາປຊ຺ຊຕິ, ເຖໂຣ ອາປຸຈ຺ຉິເຕ ອນນຸຊານນ຺ໂຕ. ນ ນວາ ຠິກ຺ຂູ ອາສເນນ ປຏິພາຫິຕພ຺ພາ, ນ ສງ຺ຆາຏິກໍ ໂອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣຆເຣ ນິສີທິຕພ຺ພໍ.

ປຕ຺ຕໂຘວໂນທເກ ທີຍມາເນ ອຸໂຠຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ປຕ຺ຕໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຸທກໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ, ທກ຺ຂິໂຓທກໍ ປນ ປຸຣໂຕ ອາຘາຣເກ ປຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ, ນີຈໍ ກຕ຺ວາ ອຸທກສທ຺ທໍ ອກໂຣນ຺ເຕນ ອປຏິຆໍສນ຺ເຕນ ປຕ຺ໂຕ ໂຘວິຕພ຺ໂພ. ສເຈ ອຸທກປຏິຄ຺ຄາຫໂກ ໂຫຕິ, ນີຈໍ ກຕ຺ວາ ອຸທກປຏິຄ຺ຄາຫເກ ອຸທກໍ ອາສິຎ຺ຈິຕພ຺ພໍ ‘‘ມາ ອຸທກປຏິຄ຺ຄາຫໂກ ອຸທເກນ ໂອສິຎ຺ຈິ, ມາ ສາມນ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ອຸທເກນ ໂອສິຎ຺ຈິໍສຸ, ມາ ສງ຺ຆາຏິ ອຸທເກນ ໂອສິຎ຺ຈີ’’ຕິ. ສເຈ ອຸທກປຏິຄ຺ຄາຫໂກ ນ ໂຫຕິ, ນີຈໍ ກຕ຺ວາ ຉມາຍ ອຸທກໍ ອາສິຎ຺ຈິຕພ຺ພໍ ‘‘ມາ ສາມນ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ອຸທເກນ ໂອສິຎ຺ຈິໍສຸ, ມາ ສງ຺ຆາຏິ ອຸທເກນ ໂອສິຎ຺ຈີ’’ຕິ.

ໂອທເນ ທີຍມາເນ ອຸໂຠຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ປຕ຺ຕໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ໂອທໂນ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ. ຍຖາ ສູປສ຺ສ ໂອກາໂສ ໂຫຕິ, ເອວໍ ມຕ຺ຕາຍ ໂອທໂນ ຄຓ຺ຫິຕພ຺ໂພ. ສເຈ ໂຫຕິ ສປ຺ປິ ວາ ເຕລໍ ວາ ອຸຕ຺ຕຣິຠງ຺ຄໍ ວາ, ເຖເຣນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ສພ຺ເພສໍ ສມກໍ ສມ຺ປາເທຫີ’’ຕິ. ອິທຎ຺ຈ ນ ເກວລໍ ສປ຺ປິອາທີສຸ, ໂອທເນປິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ສປ຺ປິອາທີສຸ ປນ ຍໍ ອປ຺ປໍ ໂຫຕິ ເອກສ຺ສ ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວາ ອນຸຣູປໍ, ຕໍ ສພ຺ເພສໍ ສມກໍ ສມ຺ປາເທຫີຕິ ວຸຕ຺ເຕ ມນຸສ຺ສານໍ ວິເຫສາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕາທິສໍ ສກິໍ ວາ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ເສສໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ, ປຕ຺ຕສຎ຺ຎິນາ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ, ສມສູປໂກ ສມຕິຕ຺ຖິໂກ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ, ນ ຕາວ ເຖເຣນ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ຍາວ ນ ສພ຺ເພສໍ ໂອທໂນ ສມ຺ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ອິທຎ຺ຈ ຍໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຠິກ຺ຂຸກໍ ຠຕ຺ຕຄ຺ຄໍ, ຍຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສາ ສພ຺ເພສໍ ປາເປຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕຸກາມາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍໍ ປນ ມຫາຠຕ຺ຕຄ຺ຄໍ ໂຫຕິ, ຍຕ຺ຖ ເອກສ຺ມິໍ ປເທເສ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ເອກສ຺ມິໍ ປເທເສ ອຸທກໍ ທີຍຕິ, ຕຕ຺ຖ ຍຖາສຸຂໍ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ.

ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ໂພ, ປຕ຺ຕສຎ຺ຎິນາ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ໂພ, ສປທາໂນ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ໂພ, ສມສູປໂກ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ໂພ, ນ ຖູປກໂຕ ໂອມທ຺ທິຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ໂພ, ນ ສູປໍ ວາ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ວາ ໂອທເນນ ປຏິຈ຺ຉາເທຕພ຺ພໍ ຠິຍ຺ໂຍກມ຺ຍຕໍ ອຸປາທາຍ, ນ ສູປໍ ວາ ໂອທນໍ ວາ ອຄິລາເນນ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ນ ອຸຊ຺ຌານສຎ຺ຎິນາ ປເຣສໍ ປຕ຺ໂຕ ໂອໂລເກຕພ຺ໂພ, ນາຕິມຫນ຺ໂຕ ກພໂຬ ກາຕພ຺ໂພ, ປຣິມຓ຺ຑລໍ ອາໂລໂປ ກາຕພ຺ໂພ, ນ ອນາຫເຏ ກພເຬ ມຸຂທ຺ວາຣໍ ວິວຣິຕພ຺ພໍ, ນ ຠຸຎ຺ຊມາເນນ ສພ຺ໂພ ຫຕ຺ໂຖ ມຸເຂ ປກ຺ຂິປິຕພ຺ໂພ, ນ ສກພເຬນ ມຸເຂນ ພ຺ຍາຫຣິຕພ຺ພໍ, ນ ປິຓ຺ຑຸກ຺ເຂປກໍ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ນ ກພຬາວຈ຺ເຉກໍ, ນ ອວຄຓ຺ຑກາຣກໍ, ນ ຫຕ຺ຖນິທ຺ຘຸນກໍ, ນ ສິຕ຺ຖາວກາຣກໍ, ນ ຊິວ຺ຫານິຈ຺ຉາຣກໍ, ນ ຈປຸຈປຸກາຣກໍ, ນ ສຸຣຸສຸຣຸກາຣກໍ, ນ ຫຕ຺ຖນິລ຺ເລຫກໍ, ນ ປຕ຺ຕນິລ຺ເລຫກໍ, ນ ໂອຏ຺ຐນິລ຺ເລຫກໍ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ.

ນ ສາມິເສນ ຫຕ຺ເຖນ ປານີຍຖາລໂກ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ, ນ ຕາວ ເຖເຣນ ຫຕ຺ຖໂຘວນອຸທກໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ, ຍາວ ນ ສພ຺ເພ ຠຸຕ຺ຕາວິໂນ ໂຫນ຺ຕິ. ສເຈ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ໂຘວຖ, ຠນ຺ເຕ, ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ຫຕ຺ເຖ ຈາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂູ ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ອຸທກໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ອຸທເກ ທີຍມາເນ ອຸໂຠຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ປຕ຺ຕໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຸທກໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ, ນີຈໍ ກຕ຺ວາ ອຸທກສທ຺ທໍ ອກໂຣນ຺ເຕນ ອປຏິຆໍສນ຺ເຕນ ປຕ຺ໂຕ ໂຘວິຕພ຺ໂພ. ສເຈ ອຸທກປຏິຄ຺ຄາຫໂກ ໂຫຕິ, ນີຈໍ ກຕ຺ວາ ອຸທກປຏິຄ຺ຄາຫເກ ອຸທກໍ ອາສິຎ຺ຈິຕພ຺ພໍ ‘‘ມາ ອຸທກປຏິຄ຺ຄາຫໂກ ອຸທເກນ ໂອສິຎ຺ຈິ, ມາ ສາມນ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ອຸທເກນ ໂອສິຎ຺ຈິໍສຸ, ມາ ສງ຺ຆາຏິ ອຸທເກນ ໂອສິຎ຺ຈີ’’ຕິ. ສເຈ ອຸທກປຏິຄ຺ຄາຫໂກ ນ ໂຫຕິ, ນີຈໍ ກຕ຺ວາ ຉມາຍ ອຸທກໍ ອາສິຎ຺ຈິຕພ຺ພໍ ‘‘ມາ ສາມນ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ອຸທເກນ ໂອສິຎ຺ຈິໍສຸ, ມາ ສງ຺ຆາຏິ ອຸທເກນ ໂອສິຎ຺ຈີ’’ຕິ, ນ ສສິຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ຕໂຘວນໍ ອນ຺ຕຣຆເຣ ຉຑ຺ເຑຕພ຺ພໍ.

ຠຕ຺ຕຄ຺ຄໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍ ນິວຕ຺ຕນ຺ເຕສຸ ນວເກຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ປຐມຕຣໍ ນິວຕ຺ຕິຕພ຺ພໍ, ປຈ຺ຉາ ເຖເຣຫິ. ສມ຺ພາເຘສຸ ຫິ ຆເຣສຸ ມຫາເຖຣານໍ ນິກ຺ຂມໂນກາໂສ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ນິວຕ຺ຕນ຺ເຕຫິ ປນ ນວເກຫິ ເຄຫທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ເຖເຣສຸ ນິກ຺ຂມນ຺ເຕສຸ ປຏິປາຏິຍາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ມຫາເຖຣາ ຘຸເຣ ນິສິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ, ນວກາ ອນ຺ໂຕເຄເຫ, ເຖຣາສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຏິປາຏິຍາ ເອວ ນິກ຺ຂມິຕພ຺ພໍ, ກາເຍນ ກາຍໍ ອສງ຺ຆຏ຺ເຏນ຺ເຕນ ຍຖາ ອນ຺ຕເຣນ ມນຸສ຺ສາ ຄນ຺ຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ເອວໍ ວິຣຬາຍ ປາຬິຍາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ.

‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຖເຣນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຠຕ຺ຕຄ຺ເຄ ອນຸໂມທິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໓໖໒) ວຈນໂຕ ສງ຺ຆຕ຺ເຖເຣນ ຠຕ຺ຕຄ຺ເຄ ອນຸໂມທິຕພ຺ພໍ. ຕໍ ເອກເມວ ໂອຫາຍ ເສເສຫິ ນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ.

‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຕ຺ຕຄ຺ເຄ ຈຕູຫິ ປຎ຺ຈຫິ ເຖຣານຸເຖເຣຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ອາຄເມຕຸ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໓໖໒) ວຈນໂຕ ສງ຺ຆຕ຺ເຖເຣນ ອນຸໂມທນຕ຺ຖາຍ ນິສິນ຺ເນ ເຫຏ຺ຐາ ປຏິປາຏິຍາ ຈຕູຫິ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ອນຸເຖເຣ ນິສິນ຺ເນ ມຫາເຖເຣນ ຈ ເຫຏ຺ຐາ ຈ ຕີຫິ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ປຎ຺ຈເມ ນິສິນ຺ເນ ອຸປຣິ ຈຕູຫິ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ສງ຺ຆຕ຺ເຖເຣນ ເຫຏ຺ຐາ ທຫຣຠິກ຺ຂຸສ຺ມິໍ ອຊ຺ຌິຏ຺ເຐປິ ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈຕູຫິ ນິສີທິຕພ຺ພເມວ. ສເຈ ປນ ອນຸໂມທໂກ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ, ຠນ຺ເຕ, ອາຄເມຕພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວທຕິ, ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມຫາເຖເຣນ ‘‘ຄຈ຺ຉາມ, ອາວຸໂສ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ເອວມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ‘‘ພຫິຄາເມ ອາຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາໂຠຄໍ ກຕ຺ວາປິ ພຫິຄາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ນິສ຺ສິຕເກ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ຕສ຺ສ ອາຄມນໍ ອາຄເມຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາປິ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ສເຈ ປນ ມນຸສ຺ສາ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິເຕນ ເອເກນ ອນຸໂມທນໍ ກາເຣນ຺ຕິ, ເນວ ຕສ຺ສ ອນຸໂມທໂຕ ອາປຕ຺ຕິ, ນ ມຫາເຖຣສ຺ສ ຠາໂຣ ໂຫຕິ. ອຸປນິສິນ຺ນກຖາຍເມວ ຫິ ມນຸສ຺ເສສຸ ກຖາເປນ຺ເຕສຸ ເຖໂຣ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ມຫາເຖເຣນ ຈ ອນຸໂມທນາຍ ອຊ຺ຌິຏ຺ໂຐວ ອາຄເມຕພ຺ໂພຕິ ອິທເມຕ຺ຖ ລກ຺ຂຓໍ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິ ກຣຓີເຍ ອານນ຺ຕຣິກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໓໖໒) ວຈນໂຕ ປນ ວຈ຺ຈາທິປີຬິເຕນ ອນນ຺ຕຣໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ. ອິທໍ ຠຕ຺ຕຄ຺ຄວຕ຺ຕໍ.

໑໘໙. ປິຓ຺ຑຈາຣິກວຕ຺ເຕ ປນ ປິຓ຺ຑຈາຣິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ‘‘ອິທານິ ຄາມໍ ປວິສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕິມຓ຺ຑລໍ ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ເຕນ ປຣິມຓ຺ຑລໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ກາຍພນ຺ຘນໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ສຄຸຓໍ ກຕ຺ວາ ສງ຺ຆາຏິໂຍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຐິກໍ ປຏິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ໂຘວິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສາຘຸກໍ ອຕຣມາເນນ ຄາໂມ ປວິສິຕພ຺ໂພ. ສຸປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນນ ອນ຺ຕຣຆເຣ ຄນ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ຠຕ຺ຕຄ຺ຄວຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອິຘາປິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ນິເວສນໍ ປວິສນ຺ເຕນ ສລ຺ລກ຺ເຂຕພ຺ພໍ ‘‘ອິມິນາ ປວິສິສ຺ສາມິ, ອິມິນາ ນິກ຺ຂມິສ຺ສາມີ’’ຕິ, ນາຕິສຫສາ ປວິສິຕພ຺ພໍ, ນາຕິທູເຣ ນາຈ຺ຈາສນ຺ເນ ຐາຕພ຺ພໍ, ນາຕິຈິຣໍ ຐາຕພ຺ພໍ, ນາຕິລຫຸກໍ ນິວຕ຺ຕິຕພ຺ພໍ, ຐິເຕນ ສລ຺ລກ຺ເຂຕພ຺ພໍ ‘‘ຠິກ຺ຂໍ ທາຕຸກາມາ ວາ ອທາຕຸກາມາ ວາ’’ຕິ. ສເຈ ກມ຺ມໍ ວາ ນິກ຺ຂິປຕິ, ອາສນາ ວາ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ກຏຈ຺ຉຸໍ ວາ ປຣາມສຕິ, ຠາຊນໍ ວາ ປຣາມສຕິ, ຐເປຕິ ວາ, ‘‘ທາຕຸກາມສ຺ສາ’’ຕິ ຐາຕພ຺ພໍ. ຠິກ຺ຂາຍ ທີຍມານາຍ ວາເມນ ຫຕ຺ເຖນ ສງ຺ຆາຏິໍ ອຸຈ຺ຈາເຣຕ຺ວາ ທກ຺ຂິເຓນ ຫຕ຺ເຖນ ປຕ຺ຕໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ອຸໂຠຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ປຕ຺ຕໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພາ, ອິຕ຺ຖີ ວາ ໂຫຕຸ ປຸຣິໂສ ວາ, ຠິກ຺ຂາທານສມເຍ ມຸຂໍ ນ ໂອໂລເກຕພ຺ພໍ, ສລ຺ລກ຺ເຂຕພ຺ພໍ ‘‘ສູປໍ ທາຕຸກາມາ ວາ ອທາຕຸກາມາ ວາ’’ຕິ. ສເຈ ກຏຈ຺ຉຸໍ ວາ ປຣາມສຕິ, ຠາຊນໍ ວາ ປຣາມສຕິ, ຐເປຕິ ວາ, ‘‘ທາຕຸກາມສ຺ສາ’’ຕິ ຐາຕພ຺ພໍ. ຠິກ຺ຂາຍ ທິນ຺ນາຍ ສງ຺ຆາຏິຍາ ປຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ສາຘຸກໍ ອຕຣມາເນນ ນິວຕ຺ຕິຕພ຺ພໍ.

ໂຍ ປຐມໍ ຄາມໂຕ ປິຓ຺ຑາຍ ປຏິກ຺ກມຕິ, ເຕນ ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ພໍ, ປາໂທທກໍ ປາທປີຐໍ ປາທກຖລິກໍ ອຸປນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ, ອວກ຺ກາຣປາຕິ ໂຘວິຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ພາ, ປານີຍໍ ປຣິໂຠຊນີຍໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ພໍ. ໂຍ ປຈ຺ຉາ ຄາມໂຕ ປິຓ຺ຑາຍ ປຏິກ຺ກມຕິ, ສເຈ ໂຫຕິ ຠຸຕ຺ຕາວເສໂສ, ສເຈ ອາກງ຺ຂຕິ, ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ໂນ ເຈ ອາກງ຺ຂຕິ, ອປ຺ປຫຣິເຕ ວາ ຉຑ຺ເຑຕພ຺ພໍ, ອປ຺ປາຓເກ ວາ ອຸທເກ ໂອປິລາເປຕພ຺ພໍ, ເຕນ ອາສນໍ ອຸທ຺ຘຣິຕພ຺ພໍ, ປາໂທທກໍ ປາທປີຐໍ ປາທກຖລິກໍ ປຏິສາເມຕພ຺ພໍ, ອວກ຺ກາຣປາຕິ ໂຘວິຕ຺ວາ ປຏິສາເມຕພ຺ພາ, ປານີຍໍ ປຣິໂຠຊນີຍໍ ປຏິສາເມຕພ຺ພໍ, ຠຕ຺ຕຄ຺ຄໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ໂຍ ປສ຺ສຕິ ປານີຍຆຏໍ ວາ ປຣິໂຠຊນີຍຆຏໍ ວາ ວຈ຺ຈຆຏໍ ວາ ຣິຕ຺ຕໍ ຕຸຈ຺ຉໍ, ເຕນ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ພໍ. ສຈສ຺ສ ໂຫຕິ ອວິສຍ຺ຫໍ, ຫຕ຺ຖວິກາເຣນ ທຸຕິຍໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖວິລງ຺ຆເກນ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ພໍ, ນ ຈ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ວາຈາ ຠິນ຺ທິຕພ຺ພາຕິ. ອິທໍ ປິຓ຺ຑຈາຣິກວຕ຺ຕໍ.

໑໙໐. ອາຣຎ຺ຎິກວຕ຺ເຕ ອາຣຎ຺ຎິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ກາລສ຺ເສວ ອຸຏ຺ຐາຍ ປຕ຺ຕໍ ຖວິກາຍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອໍເສ ລຄ຺ເຄຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ຂນ຺ເຘ ກຣິຕ຺ວາ ອຸປາຫນາ ອາໂຣຫິຕ຺ວາ ທາຣຸຠຓ຺ຑໍ ມຕ຺ຕິກາຠຓ຺ຑໍ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ທ຺ວາຣວາຕປານໍ ຖເກຕ຺ວາ ວສນຏ຺ຐານໂຕ ນິກ຺ຂມິຕພ຺ພໍ. ‘‘ອິທານິ ຄາມໍ ປວິສິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອຸປາຫນາ ໂອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ນີຈໍ ກຕ຺ວາ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ຖວິກາຍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອໍເສ ລຄ຺ເຄຕ຺ວາ ຕິມຓ຺ຑລໍ ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ເຕນ ປຣິມຓ຺ຑລໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ກາຍພນ຺ຘນໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ສຄຸຓໍ ກຕ຺ວາ ສງ຺ຆາຏິໂຍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຐິກໍ ປຏິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ໂຘວິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສາຘຸກໍ ອຕຣມາເນນ ຄາໂມ ປວິສິຕພ຺ໂພ. ສຸປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນນ ອນ຺ຕຣຆເຣ ຄນ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ຄມນວິຘານໍ ອິຘາປິ ຠຕ຺ຕຄ຺ຄວຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ນິເວສນໍ ປວິສນ຺ເຕນ ສລ຺ລກ຺ເຂຕພ຺ພໍ ‘‘ອິມິນາ ປວິສິສ຺ສາມິ, ອິມິນາ ນິກ຺ຂມິສ຺ສາມີ’’ຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ຠິກ຺ຂາຈາຣວິຘານໍ ປິຓ຺ຑຈາຣິກວຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອາຣຎ຺ຎິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປານີຍໍ ປຣິໂຠຊນີຍໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຠາຊນານິ ນປ຺ປໂຫນ຺ຕິ, ປານີຍເມວ ປຣິໂຠຊນີຍມ຺ປິ ກຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ພໍ. ຠາຊນໍ ອລຠນ຺ເຕນ ເວຬຸນາຬິກາຍປິ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ພໍ. ຕມ຺ປິ ອລຠນ຺ຕສ຺ສ ຍຖາ ສມີເປ ອຸທກອາວາໂຏ ໂຫຕິ, ເອວໍ ກາຕພ຺ພໍ. ອຄ຺ຄິ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ, ອຣຓິສຫິຕໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ພໍ, ອຣຓິສຫິເຕ ສຕິ ອຄ຺ຄິໍ ອກາຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ຍຖາ ຈ ອາຣຎ຺ຎິກສ຺ສ, ເອວໍ ກນ຺ຕາຣປ຺ປຏິປນ຺ນສ຺ສປິ ອຣຓິສຫິຕໍ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ຄຓວາສິໂນ ປນ ເຕນ ວິນາປິ ວຏ຺ຏຕິ. ກຕ຺ຕຣທຓ຺ໂຑ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ, ນກ຺ຂຕ຺ຕປທານິ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພານິ ສກລານິ ວາ ເອກເທສານິ ວາ, ທິສາກຸສເລນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ ອາຣຎ຺ຎິກວຕ຺ຕໍ.

໑໙໑. ເສນາສນວຕ຺ເຕ ຍສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ວິຫຣຕິ, ສເຈ ໂສ ວິຫາໂຣ ອຸກ຺ລາໂປ ໂຫຕິ, ສເຈ ອຸສ຺ສຫຕິ, ໂສເຘຕພ຺ໂພ. ວິຫາຣໍ ໂສເຘນ຺ເຕນ ປຐມໍ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ, ນິສີທນປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ, ຠິສິພິມ຺ໂພຫນໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ, ມຎ຺ໂຈ ນີຈໍ ກຕ຺ວາ ສາຘຸກໍ ອປຏິຆໍສນ຺ເຕນ ອສງ຺ຆຏ຺ເຏນ຺ເຕນ ກວາຏປີຐໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ໂພ, ປີຐໍ ນີຈໍ ກຕ຺ວາ ສາຘຸກໍ ອປຏິຆໍສນ຺ເຕນ ອສງ຺ຆຏ຺ເຏນ຺ເຕນ ກວາຏປີຐໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ, ມຎ຺ຈປຏິປາທກາ ນີຫຣິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພາ, ເຂຬມລ຺ລໂກ ນີຫຣິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ໂພ, ອປສ຺ເສນຜລກໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ, ຠູມຕ຺ຖຣຓໍ ຍຖາປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ນີຫຣິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ວິຫາເຣ ສນ຺ຕານກໍ ໂຫຕິ, ອຸລ຺ໂລກາ ປຐມໍ ໂອຫາເຣຕພ຺ພໍ, ອາໂລກສນ຺ຘິກຓ຺ຓຠາຄາ ປມຊ຺ຊິຕພ຺ພາ. ສເຈ ເຄຣຸກປຣິກມ຺ມກຕາ ຠິຕ຺ຕິ ກຓ຺ຓກິຕາ ໂຫຕິ, ໂຈຬກໍ ເຕເມຕ຺ວາ ປີເຬຕ຺ວາ ປມຊ຺ຊິຕພ຺ພາ. ສເຈ ກາຬວຓ຺ຓກຕາ ຠູມິ ກຓ຺ຓກິຕາ ໂຫຕິ, ໂຈຬກໍ ເຕເມຕ຺ວາ ປີເຬຕ຺ວາ ປມຊ຺ຊິຕພ຺ພາ. ສເຈ ອກຕາ ໂຫຕິ ຠູມິ, ອຸທເກນ ປຣິປ຺ໂຜສິຕ຺ວາ ປຣິປ຺ໂຜສິຕ຺ວາ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ພາ ‘‘ມາ ວິຫາໂຣ ຣເຊນ ອຸຫຎ຺ຎີ’’ຕິ, ສງ຺ກາຣໍ ວິຈິນິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຉຑ຺ເຑຕພ຺ພໍ.

ນ ຠິກ຺ຂຸສາມນ຺ຕາ ເສນາສນໍ ປປ຺ໂຜເຏຕພ຺ພໍ, ນ ວິຫາຣສາມນ຺ຕາ ເສນາສນໍ ປປ຺ໂຜເຏຕພ຺ພໍ, ນ ປານີຍສາມນ຺ຕາ ເສນາສນໍ ປປ຺ໂຜເຏຕພ຺ພໍ, ນ ປຣິໂຠຊນີຍສາມນ຺ຕາ ເສນາສນໍ ປປ຺ໂຜເຏຕພ຺ພໍ, ນ ປຏິວາເຕ ອງ຺ຄເຓ ເສນາສນໍ ປປ຺ໂຜເຏຕພ຺ພໍ, ອໂຘວາເຕ ເສນາສນໍ ປປ຺ໂຜເຏຕພ຺ພໍ.

ຠູມຕ຺ຖຣຓໍ ໂອຕາເປຕ຺ວາ ໂສເຘຕ຺ວາ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ອຕິຫຣິຕ຺ວາ ຍຖາປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ພໍ, ມຎ຺ຈປຏິປາທກາ ເອກມນ຺ຕໍ ໂອຕາເປຕ຺ວາ ປມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຠິຫຣິຕ຺ວາ ຍຖາຐາເນ ຐເປຕພ຺ພາ, ມຎ຺ໂຈ ເອກມນ຺ຕໍ ໂອຕາເປຕ຺ວາ ໂສເຘຕ຺ວາ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ນີຈໍ ກຕ຺ວາ ສາຘຸກໍ ອປຏິຆໍສນ຺ເຕນ ອສງ຺ຆຏ຺ເຏນ຺ເຕນ ກວາຏປີຐໍ ອຕິຫຣິຕ຺ວາ ຍຖາປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ໂພ, ປີຐໍ ເອກມນ຺ຕໍ ໂອຕາເປຕ຺ວາ ໂສເຘຕ຺ວາ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ນີຈໍ ກຕ຺ວາ ສາຘຸກໍ ອປຏິຆໍສນ຺ເຕນ ອສງ຺ຆຏ຺ເຏນ຺ເຕນ ກວາຏປີຐໍ ອຕິຫຣິຕ຺ວາ ຍຖາປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ພໍ, ຠິສິພິມ຺ໂພຫນໍ ເອກມນ຺ຕໍ ໂອຕາເປຕ຺ວາ ໂສເຘຕ຺ວາ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ອຕິຫຣິຕ຺ວາ ຍຖາປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ພໍ, ນິສີທນປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ ໂອຕາເປຕ຺ວາ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ອຕິຫຣິຕ຺ວາ ຍຖາປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ພໍ, ເຂຬມລ຺ລໂກ ເອກມນ຺ຕໍ ໂອຕາເປຕ຺ວາ ປມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຕິຫຣິຕ຺ວາ ຍຖາຐາເນ ຐເປຕພ຺ໂພ, ອປສ຺ເສນຜລກໍ ເອກມນ຺ຕໍ ໂອຕາເປຕ຺ວາ ປມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຍຖາຐາເນ ຐເປຕພ຺ພໍ. ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ, ປຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປນ຺ເຕນ ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ເຫຏ຺ຐາມຎ຺ຈໍ ວາ ເຫຏ຺ຐາປີຐໍ ວາ ປຣາມສິຕ຺ວາ ປຕ຺ໂຕ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ໂພ, ນ ຈ ອນນ຺ຕຣຫິຕາຍ ຠູມິຍາ ປຕ຺ໂຕ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ໂພ. ຈີວຣໍ ນິກ຺ຂິປນ຺ເຕນ ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ຈີວຣວໍສໍ ວາ ຈີວຣຣຊ຺ຊຸໍ ວາ ປມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປາຣໂຕ ອນ຺ຕໍ, ໂອຣໂຕ ໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ.

ສເຈ ປຸຣຕ຺ຖິມາ ສຣຊາ ວາຕາ ວາຍນ຺ຕິ, ປຸຣຕ຺ຖິມາ ວາຕປານາ ຖເກຕພ຺ພາ. ສເຈ ປຈ຺ຉິມາ, ອຸຕ຺ຕຣາ, ທກ຺ຂິຓາ ສຣຊາ ວາຕາ ວາຍນ຺ຕິ, ທກ຺ຂິຓາ ວາຕປານາ ຖເກຕພ຺ພາ. ສເຈ ສີຕກາໂລ ໂຫຕິ, ທິວາ ວາຕປານາ ວິວຣິຕພ຺ພາ, ຣຕ຺ຕິໍ ຖເກຕພ຺ພາ. ສເຈ ອຸຓ຺ຫກາໂລ ໂຫຕິ, ທິວາ ວາຕປານາ ຖເກຕພ຺ພາ, ຣຕ຺ຕິໍ ວິວຣິຕພ຺ພາ.

ສເຈ ອຸກ຺ລາປໍ ໂຫຕິ, ປຣິເວຓໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ໂກຏ຺ຐໂກ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ໂພ, ອຸປຏ຺ຐານສາລາ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ພາ, ອຄ຺ຄິສາລາ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ພາ, ວຈ຺ຈກຸຏິ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ພາ. ສເຈ ປານີຍໍ ນ ໂຫຕິ, ປານີຍໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປຣິໂຠຊນີຍໍ ນ ໂຫຕິ, ປຣິໂຠຊນີຍໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອາຈມນກຸມ຺ຠິຍາ ອຸທກໍ ນ ໂຫຕິ, ອາຈມນກຸມ຺ຠິຍາ ອຸທກໍ ອາສິຎ຺ຈິຕພ຺ພໍ.

ສເຈ ວຸຑ຺ເຒນ ສທ຺ຘິໍ ເອກວິຫາເຣ ວິຫຣຕິ, ນ ວຸຑ຺ຒໍ ອນາປຸຈ຺ຉາ ອຸທ຺ເທໂສ ທາຕພ຺ໂພ, ນ ປຣິປຸຈ຺ຉາ ທາຕພ຺ພາ, ນ ສຊ຺ຌາໂຍ ກາຕພ຺ໂພ, ນ ຘມ຺ໂມ ຠາສິຕພ຺ໂພ, ນ ປທີໂປ ກາຕພ຺ໂພ, ນ ປທີໂປ ວິຊ຺ຌາເປຕພ຺ໂພ, ນ ວາຕປານາ ວິວຣິຕພ຺ພາ, ນ ວາຕປານາ ຖເກຕພ຺ພາ. ທ຺ວາຣໍ ນາມ ຍສ຺ມາ ມຫາວຬຎ຺ຊໍ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ອາປຸຈ຺ຉນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ເສສານິ ປນ ອຸທ຺ເທສທານາທີນິ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ກາຕພ຺ພານິ, ເທວສິກມ຺ປິ ອາປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຖາປິ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອາປຸຈ຺ຉິຕເມວ ໂຫຕູ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕິ, ສຍເມວ ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ຍຖາສຸຂໍ ວິຫຣາຫີ’’ຕິ ວທຕິ, ເອວມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ສຠາຄສ຺ສ ວິສ຺ສາເສນປິ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ສເຈ ວຸຑ຺ເຒນ ສທ຺ຘິໍ ເອກຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມຕິ, ເຍນ ວຸຑ຺ໂຒ, ເຕນ ປຣິວຕ຺ເຕຕພ຺ພໍ, ນ ຈ ວຸຑ຺ໂຒ ສງ຺ຆາຏິກຓ຺ເຓນ ຆຏ຺ເຏຕພ຺ໂພ. ອິທໍ ເສນາສນວຕ຺ຕໍ.

໑໙໒. ຊນ຺ຕາຆຣວຕ຺ເຕ ໂຍ ປຐມໍ ຊນ຺ຕາຆຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ສເຈ ຉາຣິກາ ອຸສ຺ສນ຺ນາ ໂຫຕິ, ຉາຣິກາ ຉຑ຺ເຑຕພ຺ພາ. ສເຈ ອຸກ຺ລາປໍ ໂຫຕິ, ຊນ຺ຕາຆຣໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ປຣິຠຓ຺ຑໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ປຣິເວຓໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ໂກຏ຺ຐໂກ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ໂພ, ຊນ຺ຕາຆຣສາລາ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ພາ, ຈຸຓ຺ຓໍ ສນ຺ເນຕພ຺ພໍ, ມຕ຺ຕິກາ ເຕເມຕພ຺ພາ, ອຸທກໂທຓິຍາ ອຸທກໍ ອາສິຎ຺ຈິຕພ຺ພໍ. ຊນ຺ຕາຆຣໍ ປວິສນ຺ເຕນ ມຕ຺ຕິກາຍ ມຸຂໍ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ຈ ປຈ຺ຉໂຕ ຈ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ຊນ຺ຕາຆຣໍ ປວິສິຕພ຺ພໍ, ນ ເຖເຣ ຠິກ຺ຂູ ອນຸປຂຊ຺ຊ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ນ ນວາ ຠິກ຺ຂູ ອາສເນນ ປຏິພາຫິຕພ຺ພາ. ສເຈ ອຸສ຺ສຫຕິ, ຊນ຺ຕາຆເຣ ເຖຣານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຣິກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ. ຊນ຺ຕາຆຣາ ນິກ຺ຂມນ຺ເຕນ ຊນ຺ຕາຆຣປີຐໍ ອາທາຍ ປຸຣໂຕ ຈ ປຈ຺ຉໂຕ ຈ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ຊນ຺ຕາຆຣາ ນິກ຺ຂມິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອຸສ຺ສຫຕິ, ອຸທເກປິ ເຖຣານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຣິກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ, ນ ເຖຣານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຸຣໂຕ ນຫາຍິຕພ຺ພໍ, ນ ອຸປຣິໂຕ ນຫາຍິຕພ຺ພໍ, ນຫາເຕນ ອຸຕ຺ຕຣນ຺ເຕນ ໂອຕຣນ຺ຕານໍ ມຄ຺ໂຄ ທາຕພ຺ໂພ. ໂຍ ປຈ຺ຉາ ຊນ຺ຕາຆຣາ ນິກ຺ຂມຕິ, ສເຈ ຊນ຺ຕາຆຣໍ ຈິກ຺ຂລ຺ລໍ ໂຫຕິ, ໂຘວິຕພ຺ພໍ, ມຕ຺ຕິກາໂທຓິໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ຊນ຺ຕາຆຣປີຐໍ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ວິຊ຺ຌາເປຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ຖເກຕ຺ວາ ປກ຺ກມິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ ຊນ຺ຕາຆຣວຕ຺ຕໍ.

໑໙໓. ວຈ຺ຈກຸຏິວຕ຺ເຕ ໂຍ ວຈ຺ຈກຸຏິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ພຫິ ຐິເຕນ ອຸກ຺ກາສິຕພ຺ພໍ, ອນ຺ໂຕ ນິສິນ຺ເນນປິ ອຸກ຺ກາສິຕພ຺ພໍ, ຈີວຣວໍເສ ວາ ຈີວຣຣຊ຺ຊຸຍາ ວາ ຈີວຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສາຘຸກໍ ອຕຣມາເນນ ວຈ຺ຈກຸຏິ ປວິສິຕພ຺ພາ, ນາຕິສຫສາ ປວິສິຕພ຺ພາ, ນ ອຸພ຺ຠຊິຕ຺ວາ ປວິສິຕພ຺ພາ, ວຈ຺ຈປາທຸກາຍ ຐິເຕນ ອຸພ຺ຠຊິຕພ຺ພໍ, ນ ນິຕ຺ຖຸນນ຺ເຕນ ວຈ຺ໂຈ ກາຕພ຺ໂພ, ນ ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ຂາທນ຺ເຕນ ວຈ຺ໂຈ ກາຕພ຺ໂພ, ນ ພຫິທ຺ຘາ ວຈ຺ຈໂທຓິກາຍ ວຈ຺ໂຈ ກາຕພ຺ໂພ, ນ ພຫິທ຺ຘາ ປສ຺ສາວໂທຓິກາຍ ປສ຺ສາໂວ ກາຕພ຺ໂພ, ນ ປສ຺ສາວໂທຓິກາຍ ເຂໂຬ ກາຕພ຺ໂພ, ຜາລິເຕນ ວາ ຂເຣນ ວາ ຄຓ຺ຐິເກນ ວາ ກຓ຺ຏເກນ ວາ ສຸສິເຣນ ວາ ປູຕິນາ ວາ ກຏ຺ເຐນ ນ ອວເລຂິຕພ຺ພໍ, ອວເລຂນກຏ຺ຐໍ ປນ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປວິຏ຺ຐສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖິ, ນ ອວເລຂນກຏ຺ຐໍ ວຈ຺ຈກູປມ຺ຫິ ປາເຕຕພ຺ພໍ, ວຈ຺ຈປາທຸກາຍ ຐິເຕນ ປຏິຈ຺ຉາເທຕພ຺ພໍ, ນາຕິສຫສາ ນິກ຺ຂມິຕພ຺ພໍ, ນ ອຸພ຺ຠຊິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕພ຺ພໍ, ອາຈມນປາທຸກາຍ ຐິເຕນ ອຸພ຺ຠຊິຕພ຺ພໍ, ນ ຈປຸຈປຸກາຣກໍ ອາຈເມຕພ຺ພໍ, ນ ອາຈມນສຣາວເກ ອຸທກໍ ເສເສຕພ຺ພໍ. ອິທຎ຺ຈ ສພ຺ພສາຘາຣຓຏ຺ຐານໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣ ຫິ ອຎ຺ເຎ ອຎ຺ເຎ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອຸທກໍ ນ ເສເສຕພ຺ພໍ. ຍໍ ປນ ສງ຺ຆິເກປິ ວິຫາເຣ ເອກເທເສ ນິພທ຺ຘຄມນຕ຺ຖາຍ ກຕໍ ຐານໍ ໂຫຕິ ປຸຄ຺ຄລິກຏ຺ຐານໍ ວາ, ຕສ຺ມິໍ ວຏ຺ຏຕິ. ວິເຣຈນໍ ປິວິຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປວິສນ຺ຕສ຺ສປິ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ອາຈມນປາທຸກາຍ ຐິເຕນ ປຏິຈ຺ຉາເທຕພ຺ພໍ.

ສເຈ ວຈ຺ຈກຸຏິ ອຸຫຕາ ໂຫຕິ ພຫິ ວຈ຺ຈມກ຺ຂິຕາ, ອຸທກໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ໂຘວິຕພ຺ພາ. ອຸທກໍ ອຕ຺ຖິ, ຠາຊນໍ ນຕ຺ຖິ, ອສນ຺ຕໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຠາຊນໍ ອຕ຺ຖິ, ອຸທກໍ ນຕ຺ຖິ, ເອຕມ຺ປິ ອສນ຺ຕໍ. ອຸຠຍສ຺ມິໍ ອສຕິ ອສນ຺ຕເມວ, ກຏ຺ເຐນ ວາ ເກນຈິ ວາ ປຸຎ຺ຉິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອວເລຂນປິຏໂກ ປູຣິໂຕ ໂຫຕິ, ອວເລຂນກຏ຺ຐໍ ຉຑ຺ເຑຕພ຺ພໍ. ສເຈ ກຈວຣໍ ອຕ຺ຖິ, ວຈ຺ຈກຸຏິ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ພາ, ປຣິຠຓ຺ຑໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ປຣິເວຓໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ໂກຏ຺ຐໂກ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ໂພ. ສເຈ ອາຈມນກຸມ຺ຠິຍາ ອຸທກໍ ນ ໂຫຕິ, ອາຈມນກຸມ຺ຠິຍາ ອຸທກໍ ອາສິຎ຺ຈິຕພ຺ພໍ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ສຕິ ອຸທເກ ນາຈເມຕພ຺ພໍ, ໂຍ ນາຈເມຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໓໗໓) ວຈນໂຕ ອຸທເກ ສຕິ ອຸທກກິຈ຺ຈໍ ອກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ. ສເຈ ອຸທກໍ ອຕ຺ຖິ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐານໍ ປນ ນຕ຺ຖິ, ຠາຊເນນ ນີຫຣິຕ຺ວາ ອາຈມິຕພ຺ພໍ. ຠາຊເນ ອສຕິ ປຕ຺ເຕນ ນີຫຣິຕພ຺ພໍ, ປຕ຺ເຕປິ ອສຕິ ອສນ຺ຕໍ ນາມ ໂຫຕິ. ‘‘ອິທໍ ອຕິວິວຏໍ, ປຸຣໂຕ ອຎ຺ຎໍ ອຸທກໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຄຕສ຺ສ ອຸທກໍ ອລຠນ຺ຕສ຺ເສວ ຠິກ຺ຂາຈາຣເວລາ ໂຫຕິ, ກຏ຺ເຐນ ວາ ເກນຈິ ວາ ປຸຎ຺ຉິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ຠຸຎ຺ຊິຕຸມ຺ປິ ອນຸໂມທິຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຈ຺ຈກຸຏິຍາ ຍຖາວຸຑ຺ຒໍ ວຈ຺ໂຈ ກາຕພ຺ໂພ, ໂຍ ກເຣຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຄຕປຏິປາຏິຍາ ວຈ຺ຈໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ (ຈຸຬວ. ໓໗໓) ວຈນໂຕ ວຈ຺ຈກຸຏິໍ ປວິສນ຺ເຕນ ອາຄຕປຏິປາຏິຍາ ປວິສິຕພ຺ພໍ. ວຈ຺ຈກຸຏິຍໍ ປສ຺ສາວຏ຺ຐາເນ ນຫານຕິຕ຺ເຖຕິ ຕີສຸປິ ອາຄຕປຏິປາຏິເຍວ ປມາຓໍ. ອິທໍ ວຈ຺ຈກຸຏິວຕ຺ຕໍ.

ອິຕິ ປາຬິມຸຕ຺ຕກວິນຍວິນິຈ຺ຉຍສງ຺ຄເຫ

ອຸປຊ຺ຌາຍາທິວຕ຺ຕວິນິຈ຺ຉຍກຖາ ສມຕ຺ຕາ.

໒໘. ຈຕຸປຈ຺ຈຍຠາຊນີຍວິນິຈ຺ຉຍກຖາ

໑໙໔. ຈຕຸປຈ຺ຈຍຠາຊນນ຺ຕິ ຈີວຣາທີນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ຠາຊນໍ. ຕຕ຺ຖ ຈີວຣຠາຊເນ ຕາວ ຈີວຣປຏິຄ຺ຄາຫໂກ ເວທິຕພ຺ໂພ, ຈີວຣນິທຫໂກ ເວທິຕພ຺ໂພ, ຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ ເວທິຕພ຺ໂພ, ຠຓ຺ຑາຄາຣໍ ເວທິຕພ຺ພໍ, ຈີວຣຠາຊໂກ ເວທິຕພ຺ໂພ, ຈີວຣຠາຊນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຖ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໔໐-໓໔໒) ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຈີວຣປຏິຄ຺ຄາຫກໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸໍ, ໂຍ ນ ຉນ຺ທາຄຕິໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ນ ໂທສາຄຕິໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ນ ໂມຫາຄຕິໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ນ ຠຍາຄຕິໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຄຫິຕາຄຫິຕຎ຺ຈ ຊາເນຍ຺ຍາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໓໔໒) ວຈນໂຕ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຈີວຣປຏິຄ຺ຄາຫໂກ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ຉາ ອາຄຕານມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຕກາທີນໍ ປຐມຕຣໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ວາ ເອກຈ຺ຈສ຺ມິໍ ເປມໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ວາ ໂລຠປກຕິຕາຍ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິຓາເມນ຺ໂຕ ວາ ຉນ຺ທາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ນາມ. ປຐມຕຣໍ ອາຄຕສ຺ສປິ ໂກຘວເສນ ປຈ຺ຉາ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ວາ ທຸຄ຺ຄຕມນຸສ຺ເສສຸ ອວມຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ວາ ‘‘ກິໍ ໂວ ຆເຣ ຐປໂນກາໂສ ນຕ຺ຖິ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ເອວໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ລາຠນ຺ຕຣາຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວາ ໂທສາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ນາມ. ໂຍ ປນ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິ ອສມ຺ປຊາໂນ, ອຍໍ ໂມຫາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ນາມ. ປຈ຺ຉາ ອາຄຕານມ຺ປິ ອິສ຺ສຣານໍ ຠເຍນ ປຐມຕຣໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ວາ ‘‘ຈີວຣປຏິຄ຺ຄາຫກຏ຺ຐານໍ ນາເມຕໍ ຠາຣິຍ’’ນ຺ຕິ ສນ຺ຕສນ຺ໂຕ ວາ ຠຍາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ນາມ. ‘‘ມຍາ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ຄຫິຕໍ, ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ນ ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຊານນ຺ໂຕ ຄຫິຕາຄຫິຕໍ ຊານາຕິ ນາມ. ຕສ຺ມາ ໂຍ ຉນ຺ທາຄຕິອາທິວເສນ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ຎາຕກອຎ຺ຎາຕກອຑ຺ຒທຸຄ຺ຄເຕສຸ ວິເສສໍ ອກຕ຺ວາ ອາຄຕປຏິປາຏິຍາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ສີລາຈາຣປຏິປຕ຺ຕິຍຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ສຕິມາ ເມຘາວີ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ, ສກ຺ໂກຕິ ທາຍການໍ ວິສ຺ສຏ຺ຐາຍ ວາຈາຍ ປຣິມຓ຺ຑເລຫິ ປທພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປສາທໍ ຊເນຕຸໍ, ເອວຣູໂປ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ໂພ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ໂພ. ປຐມໍ ຠິກ຺ຂຸ ຍາຈິຕພ຺ໂພ, ຍາຈິຕ຺ວາ ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຏິພເລນ ສງ຺ໂຆ ຎາເປຕພ຺ໂພ –

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຈີວຣປຏິຄ຺ຄາຫກໍ ສມ຺ມນ຺ເນຍ຺ຍ, ເອສາ ຎຕ຺ຕິ.

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຈີວຣປຏິຄ຺ຄາຫກໍ ສມ຺ມນ຺ນຕິ, ຍສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ຂມຕິ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຈີວຣປຏິຄ຺ຄາຫກສ຺ສ ສມ຺ມຸຕິ, ໂສ ຕຸຓ຺ຫສ຺ສ. ຍສ຺ສ ນກ຺ຂມຕິ, ໂສ ຠາເສຍ຺ຍ.

‘‘ສມ຺ມໂຕ ສງ຺ເຆນ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ຈີວຣປຏິຄ຺ຄາຫໂກ, ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ, ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໓໔໒) –

ອິຕິ ອິມາຍ ກມ຺ມວາຈາຍ ວາ ອປໂລກເນນ ວາ ອນ຺ໂຕວິຫາເຣ ສພ຺ພສງ຺ຆມຊ຺ເຌປິ ຂຓ຺ຑສີມາຍມ຺ປິ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ເອວໍ ສມ຺ມເຕນ ຈ ວິຫາຣປຈ຺ຈນ຺ເຕ ວາ ປຘານຆເຣ ວາ ນ ອຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ຍຕ຺ຖ ປນ ອາຄຕາຄຕາ ມນຸສ຺ສາ ສຸຂໍ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ຕາທິເສ ຘຸຣວິຫາຣຏ຺ຐາເນ ພີຊນິໍ ປສ຺ເສ ຐເປຕ຺ວາ ສຸນິວຕ຺ເຖນ ສຸປາຣຸເຕນ ນິສີທິຕພ຺ພໍ.

໑໙໕. ຈີວຣນິທຫໂກປິ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຈີວຣນິທຫກໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸໍ, ໂຍ ນ ຉນ຺ທາຄຕິໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ນ ໂທສາຄຕິໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ນ ໂມຫາຄຕິໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ນ ຠຍາຄຕິໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ນິຫິຕານິຫິຕຎ຺ຈ ຊາເນຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຈນໂຕ ປຎ຺ຈງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ –

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຈີວຣນິທຫກໍ ສມ຺ມນ຺ເນຍ຺ຍ, ເອສາ ຎຕ຺ຕິ.

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ ຠນ຺ເຕ ສງ຺ໂຆ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຈີວຣນິທຫກໍ ສມ຺ມນ຺ນຕິ, ຍສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ຂມຕິ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຈີວຣນິທຫກສ຺ສ ສມ຺ມຸຕິ, ໂສ ຕຸຓ຺ຫສ຺ສ. ຍສ຺ສ ນກ຺ຂມຕິ, ໂສ ຠາເສຍ຺ຍ.

‘‘ສມ຺ມໂຕ ສງ຺ເຆນ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ຈີວຣນິທຫໂກ, ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ, ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໓໔໒) –

ອິຕິ ອິມາຍ ກມ຺ມວາຈາຍ ວາ ອປໂລກເນນ ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ໂພ.

໑໙໖. ຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກປິ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຠຓ຺ຑາຄາຣິກໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸໍ, ໂຍ ນ ຉນ຺ທາຄຕິໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ນ ໂທສາຄຕິໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ນ ໂມຫາຄຕິໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ນ ຠຍາຄຕິໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຄຸຕ຺ຕາຄຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ຊາເນຍ຺ຍາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໓໔໓) ວຈນໂຕ ປຎ຺ຈງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຠຓ຺ຑາຄາຣິກໍ ສມ຺ມນ຺ເນຍ຺ຍາ’’ຕິອາທິນາ (ມຫາວ. ໓໔໓) ນເຍນ ກມ຺ມວາຈາຍ ວາ ອປໂລກເນນ ວາ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ໂພ.

ເອຕ຺ຖ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໔໓) ຈ ຍຕ຺ຖ ຉທນາທີສຸ ໂກຈິ ໂທໂສ ນຕ຺ຖິ, ຕໍ ຄຸຕ຺ຕໍ. ຍຕ຺ຖ ປນ ຉທນຕິຓໍ ວາ ຉທນິຏ຺ຐກາ ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ປຕິຕາ, ເຍນ ໂອວສ຺ສຕິ ວາ, ມູສິກາທີນໍ ວາ ປເວໂສ ໂຫຕິ, ຠິຕ຺ຕິອາທີສຸ ວາ ກຕ຺ຖຈິ ຉິທ຺ທໍ ໂຫຕິ, ອຸປຈິກາ ວາ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ອຄຸຕ຺ຕໍ ນາມ. ຕໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຠຓ຺ຑາຄາຣິເກນ ປຏິສງ຺ຂຣິຕພ຺ພໍ. ສີຕສມເຍ ທ຺ວາຣຎ຺ຈ ວາຕປານຎ຺ຈ ສຸປິຫິຕໍ ກາຕພ຺ພໍ. ສີເຕນ ຫິ ຈີວຣານິ ກຓ຺ຓກິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ອຸຓ຺ຫສມເຍ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ວາຕປ຺ປເວສນຕ຺ຖໍ ວິວຣິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຫິ ຄຸຕ຺ຕາຄຸຕ຺ຕໍ ຊານາຕິ ນາມ.

໑໙໗. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຓ຺ຑາຄາຣໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸໍ, ຍໍ ສງ຺ໂຆ ອາກງ຺ຂຕິ ວິຫາຣໍ ວາ ອຑ຺ຒໂຍຄໍ ວາ ປາສາທໍ ວາ ຫມ຺ມິຍໍ ວາ ຄຸຫໍ ວາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໓໔໓) ວຈນໂຕ ຠຓ຺ຑາຄາຣໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕ຺ວາ ຐເປຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ໂຍ ອາຣາມມຊ຺ເຌ ອາຣາມິກສາມເຓຣາທີຫິ ອວິວິຕ຺ໂຕ ສພ຺ເພສໍ ສໂມສຣຓຏ຺ຐາເນ ວິຫາໂຣ ວາ ອຑ຺ຒໂຍໂຄ ວາ ໂຫຕິ, ໂສ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ໂພ. ປຈ຺ຈນ຺ຕເສນາສນໍ ປນ ນ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພໍ. ອິມໍ ປນ ຠຓ຺ຑາຄາຣໍ ຂຓ຺ຑສີມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຂຓ຺ຑສີມາຍ ນິສິນ຺ເນຫິ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ວິຫາຣມຊ຺ເຌເຍວ ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ວິຫາຣໍ ຠຓ຺ຑາຄາຣໍ ສມ຺ມນ຺ເນຍ຺ຍາ’’ຕິອາທິນາ (ມຫາວ. ໓໔໓) ນເຍນ ກມ຺ມວາຈາຍ ວາ ອປໂລກເນນ ວາ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພໍ.

ຈີວຣປຏິຄ຺ຄາຫກາທີຫິ ປນ ຕີຫິປິ ອຕ຺ຕໂນ ວຕ຺ຕໍ ຊານິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ຈີວຣປຏິຄ຺ຄາຫເກນ ຕາວ ຍໍ ຍໍ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ກາລຈີວຣ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ອກາລຈີວຣ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ອຈ຺ເຈກຈີວຣ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ວສ຺ສິກສາຏິກ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ນິສີທນ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ມຸຂປຸຎ຺ຉນໂຈຬ’’ນ຺ຕິ ວາ ເທນ຺ຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ເອກຣາສິໍ ກຕ຺ວາ ມິສ຺ເສຕ຺ວາ ນ ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພໍ, ວິສຸໍ ວິສຸໍ ກຕ຺ວາວ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຈີວຣນິທຫກສ຺ສ ຕເຖວ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ຈີວຣນິທຫເກນປິ ຠຓ຺ຑາຄາຣິກສ຺ສ ທທມາເນນ ‘‘ອິທໍ ກາລຈີວຣໍ…ເປ… ອິທໍ ມຸຂປຸຎ຺ຉນໂຈຬ’’ນ຺ຕິ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາວ ທາຕພ຺ພໍ. ຠຓ຺ຑາຄາຣິເກນປິ ຕເຖວ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ສຎ຺ຎາຓໍ ກຕ຺ວາ ຐເປຕພ຺ພໍ. ຕໂຕ ສງ຺ເຆນ ‘‘ກາລຈີວຣໍ ອາຫຣາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ກາລຈີວຣເມວ ທາຕພ຺ພໍ…ເປ… ‘‘ມຸຂປຸຎ຺ຉນໂຈຬໍ ອາຫຣາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕເທວ ທາຕພ຺ພໍ. ອິຕິ ຠຄວຕາ ຈີວຣປຏິຄ຺ຄາຫໂກ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ, ຈີວຣນິທຫໂກ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ, ຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ, ຠຓ຺ຑາຄາຣໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ, ນ ພາຫຸລິກຕາຍ, ນ ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຕາຍ, ອປິຈ ໂຂ ສງ຺ຆານຸຄ຺ຄຫາຍ. ສເຈ ຫິ ອາຫຏາຫຏໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ຠາເຊຍ຺ຍຸໍ, ເນວ ອາຫຏໍ, ນ ອນາຫຏໍ, ນ ທິນ຺ນໍ, ນ ອທິນ຺ນໍ, ນ ລທ຺ຘໍ, ນ ອລທ຺ຘໍ ຊາເນຍ຺ຍຸໍ, ອາຫຏາຫຏໍ ເຖຣາສເນ ວາ ທເທຍ຺ຍຸໍ, ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑໍ ວາ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍຸໍ, ເອວໍ ສຕິ ອຍຸຕ຺ຕປຣິໂຠໂຄ ຈ ໂຫຕິ, ນ ຈ ສພ຺ເພສໍ ສງ຺ຄໂຫ ກໂຕ ໂຫຕິ. ຠຓ຺ຑາຄາເຣ ປນ ຈີວຣໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຸສ຺ສນ຺ນກາເລ ເອເກກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕິຈີວຣໍ ວາ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ວາ ເອເກກໍ ວາ ຈີວຣໍ ທສ຺ສນ຺ຕິ, ລທ຺ຘາລທ຺ຘໍ ຊານິສ຺ສນ຺ຕິ, ອລທ຺ຘຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ສງ຺ຄຫໍ ກາຕຸໍ ມຎ຺ຎິສ຺ສນ຺ຕີຕິ.

໑໙໘. ຈີວຣຠາຊໂກວິ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຈີວຣຠາຊກໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸໍ, ໂຍ ນ ຉນ຺ທາຄຕິໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ນ ໂທສາຄຕິໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ນ ໂມຫາຄຕິໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ນ ຠຍາຄຕິໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຠາຊິຕາຠາຊິຕຎ຺ຈ ຊາເນຍ຺ຍາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໓໔໓) ວຈນໂຕ ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕເຍວ ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຈີວຣຠາຊກໍ ສມ຺ມນ຺ເນຍ຺ຍາ’’ຕິ(ມຫາວ. ໓໔໓) ອາທິນາ ນເຍນ ກມ຺ມວາຈາຍ ວາ ອປໂລກເນນ ວາ ສມ຺ມນ຺ນິຕ຺ວາ ຐເປຕພ຺ໂພ.

ເອຕ຺ຖ ສຠາຄານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອປາປຸຓນ຺ຕມ຺ປິ ມຫຄ຺ຆຈີວຣໍ ເທນ຺ໂຕ ຉນ຺ທາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ນາມ. ອຎ຺ເຎສໍ ວຸຑ຺ຒຕຣານໍ ປາປຸຓນ຺ຕມ຺ປິ ມຫຄ຺ຆຈີວຣໍ ອທຕ຺ວາ ອປ຺ປຄ຺ຆໍ ເທນ຺ໂຕ ໂທສາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ນາມ. ໂມຫມູຬ຺ໂຫ ຈີວຣທານວຕ຺ຕໍ ອຊານນ຺ໂຕ ໂມຫາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ນາມ. ມຸຂຣານໍ ນວການມ຺ປິ ຠເຍນ ອປາປຸຓນ຺ຕໍ ເອວ ມຫຄ຺ຆໍ ຈີວຣໍ ເທນ຺ໂຕ ຠຍາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ນາມ. ໂຍ ເອວໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ສພ຺ເພສໍ ຕຸລາຠູໂຕ ປມາຓຠູໂຕ ມຊ຺ຌຕ຺ໂຕ, ໂສ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ໂພ. ເຕນປິ ຈີວຣໍ ຠາເຊນ຺ເຕນ ປຐມໍ ‘‘ອິທໍ ຖູລໍ, ອິທໍ ສຓ຺ຫໍ, ອິທໍ ຆນໍ, ອິທໍ ຕນຸກໍ, ອິທໍ ປຣິຠຸຕ຺ຕໍ, ອິທໍ ອປຣິຠຸຕ຺ຕໍ, ອິທໍ ທີຆໂຕ ເອຕ຺ຕກໍ, ປຸຖຸລໂຕ ເອຕ຺ຕກ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວຕ຺ຖານິ ວິຈິນິຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ເອຕ຺ຕກໍ ອຄ຺ຆຕິ, ອິທໍ ເອຕ຺ຕກ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອຄ຺ຆປຣິຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ສເຈ ສພ຺ເພສໍ ເອເກກເມວ ທສທສອຄ຺ຆນກໍ ປາປຸຓາຕິ, ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ. ໂນ ເຈ ປາປຸຓາຕິ, ຍໍ ນວ ວາ ອຏ຺ຐ ວາ ອຄ຺ຆຕິ, ຕໍ ອຎ຺ເຎນ ເອກອຄ຺ຆນເກນ ຈ ທ຺ວິອຄ຺ຆນເກນ ຈ ສທ຺ຘິໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ເອເຕນ ອຸປາເຍນ ສເມ ປຏິວີເສ ຐເປຕ຺ວາ ກຸໂສ ປາເຕຕພ຺ໂພ. ສເຈ ເອເກກສ຺ສ ທີຍມາເນ ຈີວເຣ ທິວໂສ ນປ຺ປໂຫຕິ, ທສ ທສ ຠິກ຺ຂູ ຄເຓຕ຺ວາ ທສ ທສ ຈີວຣປຏິວີເສ ເອກໂຕ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຠຓ຺ຑິກໍ ກຕ຺ວາ ເອໂກ ຈີວຣປຏິວີໂສ ຐເປຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ຐປິເຕສຸ ຈີວຣປຏິວີເສສຸ ກຸໂສ ປາເຕຕພ຺ໂພ. ເຕຫິປິ ຠິກ຺ຂູຫິ ປຸນ ກຸສປາຕໍ ກຕ຺ວາ ຠາເຊຕພ຺ພໍ.

‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາມເຓຣານໍ ອຸປຑ຺ຒປຏິວີສໍ ທາຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໔໓) ວຈນໂຕ ເຍ ສາມເຓຣາ ອຕ຺ຕິສ຺ສຣາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ກຕ຺ຕພ຺ພກມ຺ມໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ, ອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາສຸ ຍຸຕ຺ຕາ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍານໍເຍວ ວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ອຎ຺ເຎສໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອເຕສໍເຍວ ອຸປຑ຺ຒຠາໂຄ ທາຕພ຺ໂພ. ເຍ ປນ ປຸເຣຠຕ຺ຕຎ຺ຈ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ເສວ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເຕສໍ ສມໂກ ທາຕພ຺ໂພ. ອິທຎ຺ຈ ປິຏ຺ຐິສມເຍ ອຸປ຺ປນ຺ເນນ ຠຓ຺ຑາຄາເຣ ຐປິເຕນ ອກາລຈີວເຣເນວ ກຖິຕໍ, ກາລຈີວຣໍ ປນ ສມກໍເຍວ ທາຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຣຸປ຺ປາທວສ຺ສາວາສິກໍ ສມ຺ມຸຎ຺ຊນີພນ຺ຘນາທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ຜາຕິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ເອຕຎ຺ເຫຕ຺ຖ ສພ຺ເພສໍ ວຕ຺ຕໍ. ຠຓ຺ຑາຄາຣຈີວເຣປິ ສເຈ ສາມເຓຣາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍໍ ຍາຄຸໍ ປຈາມ, ຠຕ຺ຕໍ ປຈາມ, ຂຊ຺ຊກໍ ປຈາມ, ອປ຺ປຫຣິຕໍ ກໂຣມ, ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ອາຫຣາມ, ຣງ຺ຄຉລ຺ລິໍ ກປ຺ປິຍໍ ກຕ຺ວາ ເທມ, ກິໍ ອມ຺ເຫຫິ ນ ກຕໍ ນາມາ’’ຕິ ອຸກ຺ກຸຏ຺ຐິໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ສມຠາໂຄວ ທາຕພ຺ໂພ. ເອຕໍເຍວ ວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ກໂຣນ຺ຕິ, ເຍສຎ຺ຈ ກຣຓຠາໂວ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເຕ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາມເຓຣານໍ ອຸປຑ຺ຒປຏິວີສໍ ທາຕຸ’’ນ຺ຕິ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ‘‘ສເຈ ສາມເຓຣາ ‘ກສ຺ມາ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຆກມ຺ມໍ ນ ກໂຣມ, ກຣິສ຺ສາມາ’ຕິ ຍາຈນ຺ຕິ, ສມປຏິວີໂສ ທາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ສເຈ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ສກໍ ຠາຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຕ຺ຖໍ ລຠິຕ຺ວາ ນທິໍ ວາ ກນ຺ຕາຣໍ ວາ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ທິສາປກ຺ກມິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸຕ຺ຕຣນ຺ຕສ຺ສ ສກໍ ຠາຄໍ ທາຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໔໓) ວຈນໂຕ ຈີວເຣສຸ ຠຓ຺ຑາຄາຣໂຕ ພຫິ ນີຫເຏສຸ ຆຓ຺ຏິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ສນ຺ນິປຕິເຕ ຈີວຣຠາຊເກນ ‘‘ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ໂກຏ຺ຐາເສນ ເອຕ຺ຕເກນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຕກ຺ເກຕ຺ວາ ນຍຄ຺ຄາເຫນ ສມຠາເຄນ ຈີວຣໍ ທາຕພ຺ພໍ. ຕຸລາຍ ຕຸລິຕມິວ ຫິ ສມສມໍ ທາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ຕສ຺ມາ ອູນໍ ວາ ໂຫຕຸ ອຘິກໍ ວາ, ເອວໍ ຕກ຺ເກນ ນເຍນ ທິນ຺ນໍ ສຸທິນ຺ນໍ. ເນວ ອູນກໍ ປຸນ ທາຕພ຺ພໍ, ນາຕິຣິຕ຺ຕໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ທສ ຠິກ຺ຂູ ໂຫນ຺ຕິ, ສາຏກາປິ ທເສວ, ເຕສຸ ເອໂກ ທ຺ວາທສ ອຄ຺ຆຕິ, ເສສາ ທສຄ຺ຆນກາ. ສພ຺ເພສຸ ທສຄ຺ຆນກວເສນ ກຸເສ ປາຕິເຕ ຍສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທ຺ວາທສຄ຺ຆນໂກ ກຸໂສ ປາຕິໂຕ, ເຕນ ຍຕ຺ຕກໍ ຕສ຺ມິໍ ປຏິວີເສ ອຘິກໍ, ຕຕ຺ຕກໍ ອຄ຺ຆນກໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ທຕ຺ວາ ໂສ ອຕິເຣກຠາໂຄ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ສເຈ ສພ຺ເພສໍ ປຎ຺ຈ ປຎ຺ຈ ວຕ຺ຖານິ ປຕ຺ຕານິ, ເສສານິປິ ອຕ຺ຖິ, ເອເກກໍ ປນ ນ ປາປຸຓາຕິ, ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພານິ.

ຉິນ຺ທນ຺ເຕນ ຈ ອຑ຺ຒມຓ຺ຑລາທີນໍ ວາ ອຸປາຫນຕ຺ຖວິກາທີນໍ ວາ ປໂຫນການິ ຂຓ຺ຑານິ ກຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພານິ. ເຫຏ຺ຐິມປຣິຈ຺ເຉເທນ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລວິຕ຺ຖາຣມ຺ປິ ອນຸວາຕປ຺ປໂຫນກາຍາມໍ ຂຓ຺ຑໍ ກຕ຺ວາ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອປຣິໂຠຄໍ ປນ ນ ກາຕພ຺ພໍ. ສເຈປິ ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ໂກຏ຺ຐາເສ ເອກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ວຕ຺ຖານິ ນປ຺ປໂຫນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎໍ ສາມຓກໍ ປຣິກ຺ຂາຣໍ ຐເປຕ຺ວາ ໂຍ ເຕນ ຕຸສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ຠາຄໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ກຸສປາໂຕ ກາຕພ຺ໂພ. ສເຈ ທສ ທສ ຠິກ຺ຂູ ຄເຓຕ຺ວາ ວຄ຺ຄໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ເອໂກ ວຄ຺ໂຄ ນ ປູຣຕິ, ອຏ຺ຐ ວາ ນວ ວາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອຏ຺ຐ ວາ ນວ ວາ ໂກຏ຺ຐາສາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ອິເມ ຄເຫຕ຺ວາ ວິສຸໍ ຠາເຊຖາ’’ຕິ ທາຕພ຺ພາ. ເອວໍ ທຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ກຸສປາໂຕ ກາຕພ຺ໂພ.

໑໙໙. ອິທານິ ‘‘ອຏ຺ຐິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕິກາ ຈີວຣສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ, ສີມາຍ ເທຕິ, ກຕິກາຍ ເທຕິ, ຠິກ຺ຂາປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ເທຕິ, ສງ຺ຆສ຺ສ ເທຕິ, ອຸຠໂຕສງ຺ຆສ຺ສ ເທຕິ, ວສ຺ສໍວຸຏ຺ຐສງ຺ຆສ຺ສ ເທຕິ, ອາທິສ຺ສ ເທຕິ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເທຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໓໗໙) ຈີວຣານໍ ປຏິລາຠເຂຕ຺ຕທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຍາ ຕາ ອຏ຺ຐ ມາຕິກາ ວຸຕ຺ຕາ, ຕາສໍ ວເສນ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ‘‘ສີມາຍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ເອວໍ ສີມໍ ປຣາມສິຕ຺ວາ ເທນ຺ໂຕ ສີມາຍ ເທຕິ ນາມ. ເອວໍ ສີມາຍ ທິນ຺ນໍ ຍາວຕິກາ ຠິກ຺ຂູ ອນ຺ໂຕສີມາຄຕາ, ເຕຫິ ຠາເຊຕພ຺ພໍ. ສີມາ ຈ ນາເມສາ ຂຓ຺ຑສີມາ ອຸປຈາຣສີມາ ສມານສໍວາສສີມາ ອວິປ຺ປວາສສີມາ ລາຠສີມາ ຄາມສີມາ ນິຄມສີມາ ນຄຣສີມາ ອພ຺ຠນ຺ຕຣສີມາ ອຸທກຸກ຺ເຂປສີມາ ຊນປທສີມາ ຣຏ຺ຐສີມາ ຣຊ຺ຊສີມາ ທີປສີມາ ຈກ຺ກວາຬສີມາຕິ ປນ຺ນຣສວິຘາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ຂຓ຺ຑສີມາ ສີມາກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕາວ. ອຸປຈາຣສີມາ ນາມ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ປຣິກ຺ເຂເປນ, ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິກ຺ເຂປາຣຫຏ຺ຐາເນນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ ໂຫຕິ. ອປິຈ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘຸວສນ຺ນິປາຕຏ຺ຐານໂຕ ປຣິຍນ຺ເຕ ຐິຕໂຠຊນສາລໂຕ ວາ ນິພທ຺ຘວສນອາວາສໂຕ ວາ ຖາມມຊ຺ຌິມສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເລຑ຺ຑຸປາຕານໍ ອນ຺ໂຕ ອຸປຈາຣສີມາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ສາ ປນ ອາວາເສສຸ ວຑ຺ຒນ຺ເຕສຸ ວຑ຺ຒຕິ, ປຣິຫາຍນ຺ເຕສຸ ປຣິຫາຍຕິ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ‘‘ຠິກ຺ຂູສຸປິ ວຑ຺ຒນ຺ເຕສຸ ວຑ຺ຒຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ສເຈ ວິຫາເຣ ສນ຺ນິປຕິຕຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກາພທ຺ຘາ ຫຸຕ຺ວາ ໂຍຊນສຕມ຺ປິ ປູເຣຕ຺ວາ ນິສີທນ຺ຕິ, ໂຍຊນສຕມ຺ປິ ອຸປຈາຣສີມາວ ໂຫຕິ, ສພ຺ເພສໍ ລາໂຠ ປາປຸຓາຕິ. ສມານສໍວາສອວິປ຺ປວາສສີມາທ຺ວຍມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕເມວ. ລາຠສີມາ ນາມ ເນວ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ອນຸຎ຺ຎາຕາ, ນ ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫກຕ຺ເຖເຣຫິ ຐປິຕາ, ອປິຈ ໂຂ ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ຕາ ວິຫາຣໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຄາວຸຕໍ ວາ ອຑ຺ຒໂຍຊນໍ ວາ ໂຍຊນໍ ວາ ສມນ຺ຕໂຕ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ວິຫາຣສ຺ສ ລາຠສີມາ’’ຕິ ນາມລິຂິຕເກ ຖມ຺ເຠ ນິຂຓິຕ຺ວາ ‘‘ຍໍ ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສພ຺ພໍ ອມ຺ຫາກໍ ວິຫາຣສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ ສີມາ ຐເປນ຺ຕິ, ອຍໍ ລາຠສີມາ ນາມ. ຄາມນິຄມນຄຣອພ຺ຠນ຺ຕຣອຸທກຸກ຺ເຂປສີມາປິ ວຸຕ຺ຕາ ເອວ.

ຊນປທສີມາ ນາມ ກາສິໂກສລຣຏ຺ຐາທີນໍ ອນ຺ໂຕ ພຫູ ຊນປທາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ເອເກໂກ ຊນປທປຣິຈ຺ເຉໂທ ຊນປທສີມາ. ຣຏ຺ຐສີມາ ນາມ ກາສິໂກສລາທິຣຏ຺ຐປຣິຈ຺ເຉໂທ. ຣຊ຺ຊສີມາ ນາມ ‘‘ໂຈຬໂຠໂຄ ເກຣຬໂຠໂຄ’’ຕິ ເອວໍ ເອເກກສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ອາຓາປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານໍ. ທີປສີມາ ນາມ ສມຸທ຺ທນ຺ເຕນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນມຫາທີປາ ຈ ອນ຺ຕຣທີປາ ຈ. ຈກ຺ກວາຬສີມາ ຈກ຺ກວາຬປພ຺ພເຕເນວ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ. ເອວເມຕາສຸ ສີມາສຸ ຂຓ຺ຑສີມາຍ ເກນຈິ ກມ຺ເມນ ສນ຺ນິປຕິຕໍ ສງ຺ຆໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ເຖວ ສີມາຍ ສງ຺ຆສ຺ສ ເທມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຍາວຕິກາ ຠິກ຺ຂູ ອນ຺ໂຕຂຓ຺ຑສີມາຄຕາ, ເຕຫິ ຠາເຊຕພ຺ພໍ. ເຕສໍເຍວ ຫິ ຕໍ ປາປຸຓາຕິ, ອຎ຺ເຎສໍ ສີມນ຺ຕຣິກາຍ ວາ ອຸປຈາຣສີມາຍ ວາ ຐິຕານມ຺ປິ ນ ປາປຸຓາຕິ. ຂຓ຺ຑສີມາຍ ຐິເຕ ປນ ຣຸກ຺ເຂ ວາ ປພ຺ພເຕ ວາ ຐິຕສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ວາ ປຖວີເວມຊ຺ຌຄຕສ຺ສ ປາປຸຓາຕິເຍວ. ‘‘ອິມິສ຺ສາ ອຸປຈາຣສີມາຍ ສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ທິນ຺ນໍ ປນ ຂຓ຺ຑສີມາສີມນ຺ຕຣິກາສຸ ຐິຕານມ຺ປິ ປາປຸຓາຕິ. ‘‘ສມານສໍວາສສີມາຍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ທິນ຺ນໍ ປນ ຂຓ຺ຑສີມາສີມນ຺ຕຣິກາສຸ ຐິຕານໍ ນ ປາປຸຓາຕິ. ອວິປ຺ປວາສສີມາລາຠສີມາສຸ ທິນ຺ນໍ ຕາສຸ ສີມາສຸ ອນ຺ໂຕຄຕານໍ ປາປຸຓາຕິ. ຄາມສີມາທີສຸ ທິນ຺ນໍ ຕາສໍ ສີມານໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ພທ຺ຘສີມາຍ ຐິຕານມ຺ປິ ປາປຸຓາຕິ. ອພ຺ຠນ຺ຕຣສີມາອຸທກຸກ຺ເຂປສີມາສຸ ທິນ຺ນໍ ຕຕ຺ຖ ອນ຺ໂຕຄຕານໍເຍວ ປາປຸຓາຕິ. ຊນປທຣຏ຺ຐຣຊ຺ຊທີປຈກ຺ກວາຬສີມາສຸປິ ຄາມສີມາທີສຸ ວຸຕ຺ຕສທິໂສເຍວ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ສເຈ ປນ ຊມ຺ພຸທີເປ ຐິໂຕ ‘‘ຕມ຺ພວຓ຺ຓິທີເປ ສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວທຕິ, ຕມ຺ພປຓ຺ຓິທີປໂຕ ເອໂກປິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ເພສໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ລຠຕິ. ສເຈປິ ຕຕ຺ເຣວ ເອໂກ ສຠາຄຠິກ຺ຂຸ ສຠາຄານໍ ຠາຄໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ນ ວາເຣຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ຕາວ ໂຍ ສີມໍ ປຣາມສິຕ຺ວາ ເທຕິ, ຕສ຺ສ ທາເນ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂຍ ປນ ‘‘ອສຸກສີມາຍ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ຊານາຕິ, ເກວລໍ ‘‘ສີມາ’’ຕິ ວຈນມຕ຺ຕເມວ ຊານນ຺ໂຕ ວິຫາຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ສີມາຍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວາ ‘‘ສີມຏ຺ຐກສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວາ ຠຓຕິ, ໂສ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ ‘‘ສີມາ ນາມ ພຫຸວິຘາ, ກຕຣສີມໍ ສນ຺ຘາຍ ຠຓສີ’’ຕິ. ສເຈ ວທຕິ ‘‘ອຫໍ ‘ອສຸກສີມາ’ຕິ ນ ຊານາມິ, ສີມຏ຺ຐກສງ຺ໂຆ ຠາເຊຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫຕູ’’ຕິ, ກຕຣສີມາຍ ຠາເຊຕພ຺ພໍ? ມຫາສີວຕ຺ເຖໂຣ ກິຣາຫ ‘‘ອວິປ຺ປວາສສີມາຍາ’’ຕິ. ຕໂຕ ນໍ ອາຫໍສຸ ‘‘ອວິປ຺ປວາສສີມາ ນາມ ຕິໂຍຊນາປິ ໂຫຕິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຕິໂຍຊເນ ຐິຕາ ລາຠໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕິໂຍຊເນ ຐຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕຸກວຕ຺ຕໍ ປູເຣຕ຺ວາ ອາຣາມໍ ປວິສິຕພ຺ພໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຄມິໂກ ຕິໂຍຊນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເສນາສນໍ ອາປຸຈ຺ຉິສ຺ສຕິ, ນິສ຺ສຍປ຺ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ຕິໂຍຊນາຕິກ຺ກເມ ນິສ຺ສໂຍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠິສ຺ສຕິ, ປາຣິວາສິເກນ ຕິໂຍຊນໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຣຸຓໍ ອຸຏ຺ຐເປຕພ຺ພໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຕິໂຍຊເນ ຐຕ຺ວາ ອາຣາມປ຺ປເວສນໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ອຸປຈາຣສີມາປຣິຈ຺ເຉທວເສເນວ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ມາ ອຸປຈາຣສີມາຍ ຠາເຊຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

໒໐໐. ກຕິກາຍ ເທຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ກຕິກາ ນາມ ສມານລາຠກຕິກາ. ຕຕ຺ເຣວໍ ກຕິກາ ກາຕພ຺ພາ, ເອກສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ສນ຺ນິປຕິເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ຍໍ ວິຫາຣໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕຸກາມາ ສມານລາຠໍ ກາຕຸໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ນາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອສຸໂກ ນາມ ວິຫາໂຣ ໂປຣາຓໂກ’’ຕິ ວາ ‘‘ພຸທ຺ຘາຘິວຸຕ຺ໂຖ’’ຕິ ວາ ‘‘ອປ຺ປລາໂຠ’’ຕິ ວາ ຍ ກິຎ຺ຈິ ກາຣຓໍ ວຕ຺ວາ ‘‘ຕໍ ວິຫາຣໍ ອິມິນາ ວິຫາເຣນ ສທ຺ຘິໍ ເອກລາຠໍ ກາຕຸໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ຣຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສາເວຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຕສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ນິສິນ຺ໂນປິ ອິຘ ນິສິນ຺ໂນວ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມິໍ ວິຫາເຣປິ ສງ຺ເຆນ ເອວເມວ ກາຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ອິຘ ນິສິນ຺ໂນປິ ຕສ຺ມິໍ ນິສິນ຺ໂນວ ໂຫຕິ. ເອກສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ລາເຠ ຠາຊິຍມາເນ ອິຕຣສ຺ມິໍ ຐິຕສ຺ສ ຠາຄໍ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວໍ ເອເກນ ວິຫາເຣນ ສທ຺ຘິໍ ພຫູປິ ອາວາສາ ເອກລາຠາ ກາຕພ຺ພາ. ເອວຎ຺ຈ ກເຕ ເອກສ຺ມິໍ ອາວາເສ ທິນ຺ເນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ.

໒໐໑. ຠິກ຺ຂາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິຈ຺ຈາຄປຎ຺ຎາປນຏ຺ຐານໍ, ຍຕ຺ຖ ສງ຺ຆສ຺ສ ຘຸວກາຣາ ກຣີຍນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຍສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ອິມສ຺ສ ຈີວຣທາຍກສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ປາກວຏ຺ຏໍ ວາ ວຕ຺ຕຕິ, ຍສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ຠິກ຺ຂູ ອຕ຺ຕໂນ ຠາຣໍ ກຕ຺ວາ ສທາ ເຄເຫ ໂຠເຊຕິ, ຍຕ຺ຖ ວາ ເຕນ ອາວາໂສ ກາຣິໂຕ, ສລາກຠຕ຺ຕາທີນິ ວາ ນິພທ຺ຘານິ, ອິເມ ຘຸວກາຣາ ນາມ. ເຍນ ປນ ສກໂລປິ ວິຫາໂຣ ປຕິຏ຺ຐາປິໂຕ, ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ສເຈ ໂສ ‘‘ຍຕ຺ຖ ມຍ຺ຫໍ ຘຸວກາຣາ ກຣີຍນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ເທຖາ’’ຕິ ວາ ຠຓຕິ, ພຫູສຸ ເຈປິ ຐາເນສຸ ຘຸວກາຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ທິນ຺ນເມວ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ເອກສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ຠິກ຺ຂູ ພຫຸຕຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕຫິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ຘຸວກາເຣ ເອກຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂູ ພຫູ, ເອກຕ຺ຖ ອປ຺ປກາ’’ຕິ. ສເຈ ‘‘ຠິກ຺ຂຸຄຓນາຍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ຠຓຕິ, ຕຖາ ຠາເຊຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ວຕ຺ຖເຠສຊ຺ຊາທິ ອປ຺ປກມ຺ປິ ສຸເຂນ ຠາຊີຍຕິ. ຍທິ ປນ ມຎ຺ໂຈ ວາ ປີຐໍ ວາ ເອກເມວ ໂຫຕິ, ຕໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຍສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ, ເອກວິຫາເຣປິ ວາ ຍສ຺ສ ເສນາສນສ຺ສ ໂສ ວິຈາເຣຕິ, ຕຕ຺ຖ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈປິ ‘‘ອສຸກຠິກ຺ຂຸ ຄຓ຺ຫຕູ’’ຕິ ວທຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ອຖ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຘຸວກາເຣ ເທຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອວິຈາເຣຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ສງ຺ຆສ຺ສປິ ວິຈາເຣຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວໍ ປນ ວິຈາເຣຕພ຺ພໍ, ‘‘ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວສນຏ຺ຐາເນ ເທຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຕຕ຺ຖ ເສນາສນໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ, ຍຕ຺ຖ ນປ຺ປໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ວສນຏ຺ຐາເນ ເສນາສນປຣິໂຠຄຠຓ຺ຑໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວທຕິ, ຕຕ຺ຖ ທາຕພ຺ພໍ.

໒໐໒. ສງ຺ຆສ຺ສ ເທຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ສເຈ ວິຫາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ‘‘ອິມານິ ຈີວຣານິ ສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ເທຕິ, ອຸປຈາຣສີມາຍ ຐິເຕນ ສງ຺ເຆນ ຆຓ຺ຏິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ກາລໍ ໂຆເສຕ຺ວາ ຠາເຊຕພ຺ພານິ, ສີມຏ຺ຐກສ຺ສ ອສມ຺ປຕ຺ຕສ຺ສປິ ຠາຄໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ນ ວາເຣຕພ຺ໂພ. ວິຫາໂຣ ມຫາ ໂຫຕິ, ເຖຣາສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວຕ຺ເຖສຸ ທີຍມາເນສຸ ອລສຊາຕິກາ ມຫາເຖຣາ ປຈ຺ຉາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ວີສຕິວສ຺ສານໍ ທີຍຕິ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຐິຕິກາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ, ຐິຕິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ເຕສໍ ທຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ຐິຕິຠາຍ ທາຕພ຺ພໍ. ‘‘ອສຸກວິຫາເຣ ກິຣ ພຫຸ ຈີວຣໍ ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ສຸຕ຺ວາ ໂຍຊນນ຺ຕຣິກວິຫາຣໂຕປິ ຠິກ຺ຂູ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ສມ຺ປຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕານໍ ຐິຕຏ຺ຐານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທາຕພ຺ພໍ, ອສມ຺ປຕ຺ຕານມ຺ປິ ອຸປຈາຣສີມໍ ປວິຏ຺ຐານໍ ອນ຺ເຕວາສິກາທີສຸ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕສຸ ທາຕພ຺ພເມວ. ‘‘ພຫິອຸປຈາຣສີມາຍ ຐິຕານໍ ເທຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ນ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ອຸປຈາຣສີມໍ ໂອກ຺ກນ຺ເຕຫິ ເອກາພທ຺ຘາ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວິຫາຣທ຺ວາເຣ ວາ ອນ຺ໂຕວິຫາເຣເຍວ ວາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຣິສວເສນ ວຑ຺ຒິຕາ ນາມ ສີມາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ທາຕພ຺ພໍ. ສງ຺ຆນວກສ຺ສ ທິນ຺ເນປິ ປຈ຺ຉາ ອາຄຕານໍ ທາຕພ຺ພເມວ. ທຸຕິຍຠາເຄ ປນ ເຖຣາສນໍ ອາຣຸຬ຺ເຫ ອາຄຕານໍ ປຐມຠາໂຄ ນ ປາປຸຓາຕິ, ທຸຕິຍຠາຄໂຕ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ທາຕພ຺ພໍ.

ເອກສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ທສ ຠິກ຺ຂູ ໂຫນ຺ຕິ, ທສ ວຕ຺ຖານິ ‘‘ສງ຺ຆສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ ເທນ຺ຕິ, ປາເຏກ຺ກໍ ຠາເຊຕພ຺ພານິ. ສເຈ ‘‘ສພ຺ພາເນວ ອມ຺ຫາກໍ ປາປຸຓນ຺ຕີ’’ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ທຸປ຺ປາປິຕານິ ເຈວ ທຸຄ຺ຄຫິຕານິ ຈ, ຄຕຄຕຏ຺ຐາເນ ສງ຺ຆິກາເນວ ໂຫນ຺ຕິ. ເອກໍ ປນ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣສ຺ສ ປາເປຕ຺ວາ ‘‘ເສສານິ ອມ຺ຫາກໍ ປາປຸຓນ຺ຕີ’’ຕິ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອກເມວ ວຕ຺ຖໍ ‘‘ສງ຺ຆສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ ອາຫຣນ຺ຕິ, ອຠາເຊຕ຺ວາວ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ທຸປ຺ປາປິຕຎ຺ເຈວ ທຸຄ຺ຄຫິຕຎ຺ຈ. ສຕ຺ຖເກນ ວາ ຫລິທ຺ທິອາທິນາ ວາ ເລຂໍ ກຕ຺ວາ ເອກໂກຏ຺ຐາສໍ ‘‘ອິທໍ ຐານໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣສ຺ສ ປາເປຕ຺ວາ ‘‘ເສສໍ ອມ຺ຫາກໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍໍ ປນ ວຕ຺ຖສ຺ເສວ ປຸປ຺ຜໍ ວາ ວລິ ວາ, ເຕນ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ເອກໍ ຕນ຺ຕໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ຐານໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ເຖຣສ຺ສ ທຕ຺ວາ ‘‘ເສສໍ ອມ຺ຫາກໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ຂຓ຺ຑໍ ຂຓ຺ຑໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຠາຊິຍມານໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ.

ເອກຠິກ຺ຂຸເກ ວິຫາເຣ ສງ຺ຆສ຺ສ ຈີວເຣສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ສເຈ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ສພ຺ພານິ ມຍ຺ຫໍ ປາປຸຓນ຺ຕີ’’ຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ສຸຄ຺ຄຫິຕານິ, ຐິຕິກາ ປນ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ສເຈ ເອເກກໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ມຍ຺ຫໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຐິຕິກາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐິຕາຍ ຐິຕິກາຍ ປຸນ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຈີວເຣ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ສເຈ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ມຊ຺ເຌ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ທ຺ວີຫິປິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຐິຕາຍ ຐິຕິກາຍ ປຸນ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຈີວເຣ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ສເຈ ນວກຕໂຣ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຐິຕິກາ ເຫຏ຺ຐາ ໂອໂຣຫຕິ. ສເຈ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຐິຕິກາ ອຸທ຺ຘໍ ອາໂຣຫຕິ. ອຖ ອຎ຺ໂຎ ນຕ຺ຖິ, ປຸນ ອຕ຺ຕໂນ ປາເປຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ‘‘ສງ຺ຆສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ ວາ ເຍນ ເກນຈິ ອາກາເຣນ ສງ຺ຆໍ ອາມສິຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ປນ ປໍສຸກູລິການໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ ‘‘ຄຫປຕິຈີວຣໍ ປຏິກ຺ຂິປາມິ, ປໍສຸກູລິກງ຺ຄໍ ສມາທິຍາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ນ ປນ ອກປ຺ປິຍຕ຺ຕາ. ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ອປໂລເກຕ຺ວາ ທິນ຺ນມ຺ປິ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຍໍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ເທຕິ, ຕໍ ຠິກ຺ຂຸທຕ຺ຕິຍໍ ນາມ ວຏ຺ຏຕິ, ປໍສຸກູລໍ ປນ ນ ໂຫຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ຘຸຕງ຺ຄໍ ນ ຠິຊ຺ຊຕິ. ‘‘ຠິກ຺ຂູນໍ ເທມ, ເຖຣານໍ ເທມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ປໍສຸກູລິການມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ‘‘ອິທໍ ວຕ຺ຖໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ເທມ, ອິມິນາ ອຸປາຫນຕ຺ຖວິກປຕ຺ຕຕ຺ຖວິກອາໂຍຄອໍສພທ຺ຘກາທີນິ ກໂຣນ຺ຕູ’’ຕິ ທິນ຺ນມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ປຕ຺ຕຕ຺ຖວິກາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ທິນ຺ນານິ ພຫູນິປິ ໂຫນ຺ຕິ, ຈີວຣຕ຺ຖາຍປິ ປໂຫນ຺ຕິ, ຕໂຕ ຈີວຣໍ ກຕ຺ວາ ປາຣຸປິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ສງ຺ໂຆ ຠາຊິຕາຕິຣິຕ຺ຕານິ ວຕ຺ຖານິ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸປາຫນຕ຺ຖວິກາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ຠາເຊຕິ, ຕໂຕ ຄເຫຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສາມິເກຫິ ວິຈາຣິຕເມວ ຫິ ວຏ຺ຏຕິ, ນ ອິຕຣໍ. ປໍສຸກູລິກໍ ‘‘ສງ຺ຆສ຺ສ ຘມ຺ມກຣຓປຏາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ເທມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ປຣິກ຺ຂາໂຣ ນາມ ປໍສຸກູລິການມ຺ປິ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ຍໍ ຕຕ຺ຖ ອຕິເຣກໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ຈີວເຣປິ ອຸປເນຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສຸຕ຺ຕໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ເທນ຺ຕິ, ປໍສຸກູລິເກຫິປິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ຕາວ ວິຫາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ‘‘ອິມານິ ຈີວຣານິ ສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ທິນ຺ເນສຸ ວິນິຈ຺ຉໂຍ. ສເຈ ປນ ພຫິອຸປຈາຣສີມາຍ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ເນ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ‘‘ສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວາ ສງ຺ຆນວກສ຺ສ ວາ ອາໂຣເຈຕິ, ສເຈປິ ໂຍຊນໍ ຜຣິຕ຺ວາ ປຣິສາ ຐິຕາ ໂຫຕິ, ເອກາພທ຺ຘາ ເຈ, ສພ຺ເພສໍ ປາປຸຓາຕິ. ເຍ ປນ ທ຺ວາທສຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ປຣິສໍ ອສມ຺ປຕ຺ຕາ, ເຕສໍ ນ ປາປຸຓາຕິ.

໒໐໓. ອຸຠໂຕສງ຺ຆສ຺ສ ເທຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ອຸຠໂຕສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ‘‘ທ຺ວິຘາ ສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ, ‘‘ທ຺ວິນ຺ນໍ ສງ຺ຆານໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ, ‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ຠິກ຺ຂຸນີສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ອຸຠໂຕສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ນເມວ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ສເຈ ພຫຸກາປິ ຠິກ຺ຂູ ໂຫນ຺ຕິ, ເອກາ ຠິກ຺ຂຸນີ ໂຫຕິ, ອຸປຑ຺ຒໍ ທາຕພ຺ພໍ, ທ຺ເວ ຠາເຄ ສເມ ກຕ຺ວາ ເອໂກ ຠາໂຄ ທາຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສເຈ ພຫຸກາປິ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ໂຫນ຺ຕິ, ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ, ອຸປຑ຺ຒໍ ທາຕພ຺ພໍ. ‘‘ອຸຠໂຕສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສເຈ ທສ ທສ ຠິກ຺ຂູ ຈ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຈ ໂຫນ຺ຕິ, ເອກວີສຕິ ປຏິວີເສ ກຕ຺ວາ ເອໂກ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ທາຕພ຺ໂພ, ທສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ, ທສ ຠິກ຺ຂຸນີສງ຺ຆສ຺ສ. ເຍນ ປຸຄ຺ຄລິໂກ ລທ຺ໂຘ, ໂສ ສງ຺ຆໂຕປິ ອຕ຺ຕໂນ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ຄເຫຕຸໍ ລຠຕິ. ກສ຺ມາ? ອຸຠໂຕສງ຺ຆຄ຺ຄຫເຓນ ຄຫິຕຕ຺ຕາ. ‘‘ອຸຠໂຕສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ເຈຕິຍສ຺ສ ຈ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິຘ ປນ ເຈຕິຍສ຺ສ ສງ຺ຆໂຕ ປາປຸຓນໂກຏ຺ຐາໂສ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເອກປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປຕ຺ຕໂກຏ຺ຐາສສໂມວ ໂກຏ຺ຐາໂສ ໂຫຕິ. ‘‘ອຸຠໂຕສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈ ເຈຕິຍສ຺ສ ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ທ຺ວາວີສຕິ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ທສ ຠິກ຺ຂູນໍ, ທສ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ, ເອໂກ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ, ເອໂກ ເຈຕິຍສ຺ສ ທາຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ປຸຄ຺ຄໂລ ສງ຺ຆໂຕປິ ອຕ຺ຕໂນ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ຄເຫຕຸໍ ລຠຕິ, ເຈຕິຍສ຺ສ ເອໂກເຍວ.

‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ຠິກ຺ຂຸນີນຎ຺ຈ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ນ ມຊ຺ເຌ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂູ ຈ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຈ ຄເຓຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ຠິກ຺ຂຸນີນຎ຺ຈ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ປຸຄ຺ຄໂລ ວິສຸໍ ນ ລຠຕິ, ປາປຸຓນຏ຺ຐານໂຕ ເອກເມວ ລຠຕິ. ກສ຺ມາ? ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຄ຺ຄຫເຓນ ຄຫິຕຕ຺ຕາ. ‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ຠິກ຺ຂຸນີນຎ຺ຈ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈ ເຈຕິຍສ຺ສ ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ເຈຕິຍສ຺ສ ເອກປຸຄ຺ຄລປຏິວີໂສ ລພ຺ຠຕິ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວິສຸໍ ນ ລພ຺ຠຕິ, ຕສ຺ມາ ເອກໍ ເຈຕິຍສ຺ສ ທຕ຺ວາ ອວເສສໍ ຠິກ຺ຂູ ຈ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຈ ຄເຓຕ຺ວາ ຠາເຊຕພ຺ພໍ.

‘‘ຠິກ຺ຂູນຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸນີນຎ຺ຈ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ມຊ຺ເຌ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ນ ທາຕພ຺ພໍ, ປຸຄ຺ຄລຄຓນາຍ ເອວ ວິຠຊິຕພ຺ພໍ. ‘‘ຠິກ຺ຂູນຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸນີນຎ຺ຈ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂູນຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸນີນຎ຺ຈ ເຈຕິຍສ຺ສ ຈ, ຠິກ຺ຂູນຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸນີນຎ຺ຈ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈ ເຈຕິຍສ຺ສ ຈາ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕປິ ເຈຕິຍສ຺ສ ເອກປຏິວີໂສ ລພ຺ຠຕິ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວິສຸໍ ນຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂູ ຈ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຈ ຄເຓຕ຺ວາ ເອວ ຠາເຊຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ນໂຍ ນີໂຕ, ເອວໍ ຠິກ຺ຂຸນີສງ຺ຆໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາປິ ເນຕພ຺ໂພ.

‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວິສຸໍ ນ ລພ຺ຠຕິ, ວສ຺ສຄ຺ເຄເນວ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ເຈຕິຍສ຺ສ ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ເຈຕິຍສ຺ສ ວິສຸໍ ປຏິວີໂສ ລພ຺ຠຕິ. ‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈ ເຈຕິຍສ຺ສ ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ເຈຕິຍສ຺ເສວ ວິສຸໍ ລພ຺ຠຕິ, ນ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ. ‘‘ຠິກ຺ຂູນຎ຺ຈ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ວິສຸໍ ນ ລພ຺ຠຕິ, ‘‘ຠິກ຺ຂູນຎ຺ຈ ເຈຕິຍສ຺ສ ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ເຈຕິຍສ຺ສ ລພ຺ຠຕິ. ‘‘ຠິກ຺ຂູນຎ຺ຈ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈ ເຈຕິຍສ຺ສ ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ເຈຕິຍສ຺ເສວ ວິສຸໍ ລພ຺ຠຕິ, ນ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ. ຠິກ຺ຂຸນີສງ຺ຆໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາປິ ເອວເມວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ປຸພ຺ເພ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ອຸຠໂຕສງ຺ຆສ຺ສ ທານໍ ເທນ຺ຕິ, ຠຄວາ ມຊ຺ເຌ ນິສີທຕິ, ທກ຺ຂິຓໂຕ ຠິກ຺ຂູ, ວາມໂຕ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ນິສີທນ຺ຕິ, ຠຄວາ ອຸຠິນ຺ນໍ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ, ຕທາ ຠຄວາ ອຕ຺ຕນາ ລທ຺ຘປຈ຺ຈເຍ ອຕ຺ຕນາປິ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ຠິກ຺ຂູນມ຺ປິ ທາເປຕິ. ເອຕຣຫິ ປນ ປຓ຺ຑິຕມນຸສ຺ສາ ສຘາຕຸກໍ ປຏິມໍ ວາ ເຈຕິຍໍ ວາ ຐເປຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ອຸຠໂຕສງ຺ຆສ຺ສ ທານໍ ເທນ຺ຕິ, ປຏິມາຍ ວາ ເຈຕິຍສ຺ສ ວາ ປຸຣໂຕ ອາຘາຣເກ ປຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ທກ຺ຂິໂຓທກໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ພຸທ຺ຘານໍ ເທມາ’’ຕິ, ຕຕ຺ຖ ປຐມໍ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍໍ ເທນ຺ຕິ, ວິຫາຣໍ ວາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ເຈຕິຍສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ ປິຓ຺ຑປາຕຎ຺ຈ ມາລາຄນ຺ຘາທີນິ ຈ ເທນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ກຖໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ? ມາລາຄນ຺ຘາທີນິ ຕາວ ເຈຕິເຍ ອາໂຣເປຕພ຺ພານິ, ວຕ຺ເຖຫິ ປຏາກາ, ເຕເລນ ປທີປາ ກາຕພ຺ພາ. ປິຓ຺ຑປາຕມຘຸຜາຓິຕາທີນິ ປນ ໂຍ ນິພທ຺ຘເຈຕິຍຊຄ຺ຄໂກ ໂຫຕິ ປພ຺ພຊິໂຕ ວາ ຄຫຏ຺ໂຐ ວາ, ຕສ຺ສ ທາຕພ຺ພານິ. ນິພທ຺ຘຊຄ຺ຄເກ ອສຕິ ອາຫຏຠຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອຸປກຏ຺ເຐ ກາເລ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາປິ ວຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ມາລາຄນ຺ຘາທີສຸ ຈ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ‘‘ອິທໍ ຫຣິຕ຺ວາ ເຈຕິເຍ ປູຊໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ທູຣມ຺ປິ ຫຣິຕ຺ວາ ປູເຊຕພ຺ພໍ, ‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຫຣາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ຫຣິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ‘‘ອຫໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣາມິ, ອາສນສາລາຍ ຠິກ຺ຂູ ອຕ຺ຖິ, ເຕ ຫຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸຍ຺ຫເມວ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວທຕິ, ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຖ ປນ ‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຫຣນ຺ຕສ຺ສ ຄຈ຺ຉໂຕ ອນ຺ຕຣາວ ກາໂລ ອຸປກຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ປາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໒໐໔. ວສ຺ສໍວຸຏ຺ຐສງ຺ຆສ຺ສ ເທຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ສເຈ ວິຫາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ‘‘ອິມານິ ຈີວຣານິ ວສ຺ສໍວຸຏ຺ຐສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ເທຕິ, ຍຕ຺ຕກາ ຠິກ຺ຂູ ຕສ຺ມິໍ ອາວາເສ ວສ຺ສຈ຺ເຉທໍ ອກຕ຺ວາ ປຸຣິມວສ຺ສໍວຸຏ຺ຐາ, ເຕຫິ ຠາເຊຕພ຺ພໍ, ອຎ຺ເຎສໍ ນ ປາປຸຓາຕິ. ທິສາປກ຺ກນ຺ຕສ຺ສປິ ສຕິ ຄາຫເກ ຍາວ ກຖິນສ຺ສຸພ຺ຠາຣາ ທາຕພ຺ພໍ. ‘‘ອນຕ຺ຖເຕ ປນ ກຖິເນ ອນ຺ໂຕເຫມນ຺ເຕ ເອວຎ຺ຈ ວຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ປຈ຺ຉິມວສ຺ສໍວຸຏ຺ຐານມ຺ປິ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ລກ຺ຂຓຎ຺ຎູ ວທນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐກຖາສຸ ປເນຕໍ ນ ວິຈາຣິຕໍ. ສເຈ ປນ ພຫິອຸປຈາຣສີມາຍໍ ຐິໂຕ ‘‘ວສ຺ສໍວຸຏ຺ຐສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວທຕິ, ສມ຺ປຕ຺ຕານໍ ສພ຺ເພສໍ ປາປຸຓາຕິ. ອຖ ‘‘ອສຸກວິຫາເຣ ວສ຺ສໍວຸຏ຺ຐສງ຺ຆສ຺ສາ’’ຕິ ວທຕິ, ຕຕ຺ຣ ວສ຺ສໍວຸຏ຺ຐານເມວ ຍາວ ກຖິນສ຺ສຸພ຺ຠາຣາ ປາປຸຓາຕິ. ສເຈ ປນ ຄິມ຺ຫານໍ ປຐມທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອວໍ ວທຕິ, ຕຕ຺ຣ ສມ຺ມຸຂີຠູຕານໍ ສພ຺ເພສໍ ປາປຸຓາຕິ. ກສ຺ມາ? ປິຏ຺ຐິສມເຍ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ. ອນ຺ໂຕວສ຺ເສເຍວ ‘‘ວສ຺ສໍ ວສນ຺ຕານໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຉິນ຺ນວສ຺ສາ ນ ລຠນ຺ຕິ, ວສ຺ສໍ ວສນ຺ຕາວ ລຠນ຺ຕິ. ຈີວຣມາເສ ປນ ‘‘ວສ຺ສໍ ວສນ຺ຕານໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຈ຺ຉິມິກາຍ ວສ຺ສູປຄຕານໍເຍວ ປາປຸຓາຕິ, ປຸຣິມິກາຍ ວສ຺ສູປຄຕານຎ຺ຈ ຉິນ຺ນວສ຺ສານຎ຺ຈ ນ ປາປຸຓາຕິ.

ຈີວຣມາສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ເຫມນ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຉິໂມ ທິວໂສ, ຕາວ ‘‘ວສ຺ສາວາສິກໍ ເທມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຕໍ ວາ ໂຫຕຸ ອນຕ຺ຖຕໍ ວາ, ອຕີຕວສ຺ສໍວຸຏ຺ຐານເມວ ປາປຸຓາຕິ. ຄິມ຺ຫານໍ ປຐມທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ມາຕິກາ ອາໂຣເປຕພ຺ພາ ‘‘ອຕີຕປສ຺ສາວາສສ຺ສ ປຎ຺ຈ ມາສາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ, ອນາຄໂຕ ຈາຕຸມາສຈ຺ຈເຍນ ຠວິສ຺ສຕິ, ກຕຣວສ຺ສາວາສສ຺ສ ເທສີ’’ຕິ. ສເຈ ‘‘ອຕີຕວສ຺ສໍວຸຏ຺ຐານໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວທຕິ, ຕໍ ອນ຺ໂຕວສ຺ສໍວຸຏ຺ຐານເມວ ປາປຸຓາຕິ, ທິສາປກ຺ກນ຺ຕານມ຺ປິ ສຠາຄາ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ລຠນ຺ຕິ. ສເຈ ‘‘ອນາຄເຕ ວສ຺ສາວາສິກໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວທຕິ, ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ວສ຺ສູປນາຍິກທິວເສ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອຖ ‘‘ອຄຸຕ຺ໂຕ ວິຫາໂຣ, ໂຈຣຠຍໍ ອຕ຺ຖິ, ນ ສກ຺ກາ ຐເປຕຸໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ວາ ອາຫິຓ຺ຑິຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສມ຺ປຕ຺ຕານໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວທຕິ, ຠາເຊຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈ ວທຕິ ‘‘ອິໂຕ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຕຕິເຍ ວສ຺ເສ ວສ຺ສາວາສິກໍ ນ ທິນ຺ນໍ, ຕໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອນ຺ໂຕວສ຺ເສ ວຸຏ຺ຐຠິກ຺ຂູນໍ ປາປຸຓາຕິ. ສເຈ ເຕ ທິສາ ປກ຺ກນ຺ຕາ, ອຎ຺ໂຎ ວິສ຺ສາສິໂກ ຄຓ຺ຫາຕິ, ທາຕພ຺ພໍ. ອເຖໂກເຍວ ອວສິຏ຺ໂຐ, ເສສາ ກາລກຕາ, ສພ຺ພໍ ເອກສ຺ເສວ ປາປຸຓາຕິ. ສເຈ ເອໂກປິ ນຕ຺ຖິ, ສງ຺ຆິກໍ ໂຫຕິ, ສມ຺ມຸຂີຠູເຕຫິ ຠາເຊຕພ຺ພໍ.

໒໐໕. ອາທິສ຺ສ ເທຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ຍາຄຸຍາ ວາ ຠຕ຺ເຕ ວາ ຂາທນີເຍ ວາ ຈີວເຣ ວາ ເສນາສເນ ວາ ເຠສຊ຺ເຊ ວາ ອາທິສິຕ຺ວາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ເທນ຺ໂຕ ອາທິສ຺ສ ເທຕິ ນາມ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ – ຠິກ຺ຂູ ອຊ຺ຊຕນາຍ ວາ ສ຺ວາຕນາຍ ວາ ຍາຄຸຍາ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ເຕສໍ ຆຣໍ ປວິຏ຺ຐານໍ ຍາຄຸໍ ເທຕິ, ຍາຄຸໍ ທຕ຺ວາ ປີຕາຍ ຍາຄຸຍາ ‘‘ອິມານິ ຈີວຣານິ ເຍຫິ ມຍ຺ຫໍ ຍາຄຸ ປີຕາ, ເຕສໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ເທຕິ, ເຍຫິ ນິມນ຺ຕິເຕຫິ ຍາຄຸ ປີຕາ, ເຕສໍເຍວ ປາປຸຓາຕິ. ເຍຫິ ປນ ຠິກ຺ຂາຈາຣວຕ຺ເຕນ ຆຣທ຺ວາເຣນ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕຫິ ວາ ຆຣໍ ປວິຏ຺ເຐຫິ ວາ ຍາຄຸ ລທ຺ຘາ, ເຍສໍ ວາ ອາສນສາລໂຕ ປຕ຺ຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ເສຫິ ນີຕາ, ເຍສໍ ວາ ເຖເຣຫິ ເປສິຕາ, ເຕສໍ ນ ປາປຸຓາຕິ. ສເຈ ປນ ນິມນ຺ຕິຫຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຎ຺ເຎປິ ພຫູ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕເຄຫຎ຺ຈ ພຫິເຄຫຎ຺ຈ ປູເຣຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນາ, ທາຍໂກ ຈ ເອວໍ ວທຕິ ‘‘ນິມນ຺ຕິຕາ ວາ ໂຫນ຺ຕຸ ອນິມນ຺ຕິຕາ ວາ, ເຍສໍ ມຍາ ຍາຄຸ ທິນ຺ນາ, ສພ຺ເພສໍ ອິມານິ ວຕ຺ຖານິ ໂຫນ຺ຕູ’’ຕິ, ສພ຺ເພສໍ ປາປຸຓາຕິ. ເຍຫິ ປນ ເຖຣານໍ ຫຕ຺ຖໂຕ ຍາຄຸ ລທ຺ຘາ, ເຕສໍ ນ ປາປຸຓາຕິ. ອຖ ໂສ ‘‘ເຍຫິ ມຍ຺ຫໍ ຍາຄຸ ປີຕາ, ສພ຺ເພສໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ວທຕິ, ສພ຺ເພສໍ ປາປຸຓາຕິ. ຠຕ຺ຕຂາທນີເຍສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຈີວເຣ ປນ ປຸພ຺ເພປິ ເຕນ ວສ຺ສໍ ວາເສຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ຈີວຣໍ ທິນ຺ນປຸພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ໂສ ເຈ ຠິກ຺ຂູ ໂຠເຊຕ຺ວາ ວທຕິ ‘‘ເຍສໍ ມຍາ ປຸພ຺ເພ ຈີວຣໍ ທິນ຺ນໍ, ເຕສໍເຍວ ອິມໍ ຈີວຣໍ ວາ ສຸຕ຺ຕໍ ວາ ສປ຺ປິມຘຸຜາຓິຕາທີນິ ວາ ໂຫນ຺ຕູ’’ຕິ, ສພ຺ພໍ ເຕສໍເຍວ ປາປຸຓາຕິ. ເສນາສເນປິ ‘‘ໂຍ ມຍາ ກາຣິເຕ ວິຫາເຣ ວາ ປຣິເວເຓ ວາ ວສຕິ, ຕສ຺ສິທໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕສ຺ເສວ ໂຫຕິ. ເຠສຊ຺ເຊປິ ‘‘ມຍໍ ກາເລນ ກາລໍ ເຖຣານໍ ສປ຺ປິອາທີນິ ເຠສຊ຺ຊານິ ເທມ, ເຍຫິ ຕານິ ລທ຺ຘານິ, ເຕສໍເຍວິທໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເຕສໍເຍວ ໂຫຕິ.

໒໐໖. ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເທຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ‘‘ອິມໍ ຈີວຣໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ເອວໍ ປຣມ຺ມຸຂາ ວາ, ປາທມູເລ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ເອວໍ ສມ຺ມຸຂາ ວາ ເທຕິ, ຕໍ ຕສ຺ເສວ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ‘‘ອິທໍ ຕຸມ຺ຫາກຎ຺ຈ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອນ຺ເຕວາສິການຎ຺ຈ ທມ຺ມີ’’ຕິ ເອວໍ ວທຕິ, ເຖຣສ຺ສ ຈ ອນ຺ເຕວາສິການຎ຺ຈ ປາປຸຓາຕິ. ອຸທ຺ເທສໍ ຄເຫຕຸໍ ອາຄໂຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຈ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສປິ ປາປຸຓາຕິ. ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ນິພທ຺ຘຈາຣິກຠິກ຺ຂູນໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຸທ຺ເທສນ຺ເຕວາສິການໍ ວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕານໍ ສພ຺ເພສໍ ປາປຸຓາຕິ. ອຍໍ ‘‘ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເທຕີ’’ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ປເທ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ສເຈ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ເອໂກວ ວສ຺ສໍ ວສຕິ, ຕຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ສງ຺ຆສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ ຈີວຣານິ ເທນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ກິໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ? ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕສ຺ເສວ ຕານິ ຈີວຣານິ ຍາວ ກຖິນສ຺ສ ອຸພ຺ຠາຣາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໓໖໓) ວຈນໂຕ ສເຈ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໖໓) ຄຓປູຣເກ ຠິກ຺ຂູ ລຠິຕ຺ວາ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຕໍ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຈ ມາເສ, ໂນ ເຈ ອຕ຺ຖຕໍ ໂຫຕິ, ເອກໍ ຈີວຣມາສໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄເຫຕ຺ວາ ນີຕານິປິ ຕສ຺ເສວ ຕານິ ຈີວຣານິ, ນ ເຕສໍ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ອິສ຺ສໂຣ. ຍໍ ຍຎ຺ຫິ ‘‘ສງ຺ຆສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ ວາ ‘‘ສງ຺ຆໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ ວາ ‘‘ວສ຺ສໍວຸຏ຺ຐສງ຺ຆສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ ວາ ‘‘ວສ຺ສາວາສິກໍ ເທມາ’’ຕິ ວາ ເທນ຺ຕິ, ສເຈປິ ມຕກຈີວຣໍ ອວິຠຊິຕ຺ວາ ຕໍ ວິຫາຣໍ ປວິສຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ຕສ຺ເສວ ຠິກ຺ຂຸໂນ ໂຫຕິ. ຍມ຺ປິ ໂສ ວສ຺ສາວາສຕ຺ຖາຍ ວຑ຺ຒິໍ ປໂຍເຊຕ຺ວາ ຐປິຕອຸປນິກ຺ເຂປໂຕ ວາ ຕຕ຺ຣຸປ຺ປາທໂຕ ວາ ວສ຺ສາວາສິກໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ສພ຺ພໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕເມວ ໂຫຕິ. ອິທຎ຺ເຫຕ຺ຖ ລກ຺ຂຓໍ – ເຍນ ເຕນາກາເຣນ ສງ຺ຆສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນວຕ຺ຖໍ ອຕ຺ຖຕກຖິນສ຺ສ ປຎ຺ຈ ມາເສ, ອນຕ຺ຖຕກຖິນສ຺ສ ເອກໍ ຈີວຣມາສໍ ປາປຸຓາຕິ. ສເຈ ປນ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ວສ຺ສານໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ອຸຕຸກາເລ ເອກໂກ ວສຕິ, ຕຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ສງ຺ຆສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ ຈີວຣານິ ເທນ຺ຕິ, ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ ‘‘ມຍ຺ຫິມານິ ຈີວຣານີ’’ຕິ. ອຘິຏ຺ຐຫນ຺ເຕນ ປນ ວຕ຺ຕໍ ຊານິຕພ຺ພໍ. ເຕນ ຫິ ຠິກ຺ຂຸນາ ຆຓ຺ຏິໍ ວາ ປຫຣິຕ຺ວາ ກາລໍ ວາ ໂຆເສຕ຺ວາ ໂຖກໍ ອາຄເມຕ຺ວາ ສເຈ ຆຓ຺ຏິສຎ຺ຎາຍ ວາ ກາລສຎ຺ຎາຍ ວາ ຠິກ຺ຂູ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ຠາເຊຕພ຺ພານິ. ເຕຫິ ເຈ ຠິກ຺ຂູຫິ ຕສ຺ມິໍ ຈີວເຣ ຠາຊິຍມາເນ ອປາຕິເຕ ກຸເສ ອຎ຺ໂຎ ຠິກ຺ຂຸ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ສມໂກ ທາຕພ຺ໂພ ຠາໂຄ, ປາຕິເຕ ກຸເສ ອຎ຺ໂຎ ຠິກ຺ຂຸ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ນ ອກາມາ ທາຕພ຺ໂພ ຠາໂຄ. ເອກໂກຏ຺ຐາເສປິ ຫິ ກຸສທຓ຺ຑເກ ປາຕິຕມຕ຺ເຕ ສເຈປິ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສໍ ໂຫຕິ, ຄຫິຕເມວ ນາມ ຈີວຣໍ, ຕສ຺ມາ ນ ອກາມາ ຠາໂຄ ທາຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິຍາ ທາຕຸກາມາ ໂຫນ຺ຕິ, ເທນ຺ຕຸ. ອນຸຠາເຄປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອຖ ຆຓ຺ຏິສຎ຺ຎາຍ ວາ ກາລສຎ຺ຎາຍ ວາ ອຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ‘‘ມຍ຺ຫິມານິ ຈີວຣານິ ປາປຸຓນ຺ຕີ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພານິ. ເອວໍ ອຘິຏ຺ຐິເຕ ສພ຺ພານິ ຕສ຺ເສວ ໂຫນ຺ຕິ, ຐິຕິກາ ປນ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ສເຈ ເອເກກໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ປຐມຠາໂຄ ມຍ຺ຫໍ ປາປຸຓາຕິ, ອຍໍ ທຸຕິຍຠາໂຄ’’ຕິ ເອວໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຄຫິຕານິ ຈ ສຸຄ຺ຄຫິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຐິຕິກາ ຈ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອວໍ ປາເປຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕນປິ ອຘິຏ຺ຐິຕເມວ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ຆຓ຺ຏິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ວາ ອປ຺ປຫຣິຕ຺ວາ ວາ ກາລມ຺ປິ ໂຆເສຕ຺ວາ ວາ ອໂຆເສຕ຺ວາ ວາ ‘‘ອຫເມເວຕ຺ຖ, ມຍ຺ຫເມວ ອິມານິ ຈີວຣານີ’’ຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ທຸຄ຺ຄຫິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ອຖ ‘‘ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ອິຘ ນຕ຺ຖິ, ມຍ຺ຫໍ ເອຕານິ ປາປຸຓນ຺ຕີ’’ຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ສຸຄ຺ຄຫິຕານິ. ອຖ ອນຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາວ ຕານິ ຈີວຣານິ ຄເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ວິຫາຣໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຄຈ຺ຉຕິ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ຠາເຊສ຺ສາມີ’’ຕິ, ຕານິ ຈີວຣານິ ຄຕຄຕຏ຺ຐາເນ ສງ຺ຆິກາເນວ ໂຫນ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂູຫິ ທິຏ຺ຐມຕ຺ຕເມເວຕ຺ຖ ປມາຓໍ. ຕສ຺ມາ ສເຈ ເກຈິ ປຏິປຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ‘‘ກຸຫິໍ, ອາວຸໂສ, ຄຈ຺ຉສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ອາວຸໂສ, ມຍໍ ສງ຺ໂຆ ນ ໂຫມາ’’ຕິ ຕຕ຺ເຖວ ຠາເຊຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ສຸຄ຺ຄຫິຕານິ. ສເຈປິ ເອສ ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ກຎ຺ຈິ ວິຫາຣໍ ວາ ອາສນສາລໍ ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ເອກເຄຫເມວ ວາ ປວິສຕິ, ຕຕ຺ຣ ຈ ນໍ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຠາເຊຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ສຸຄ຺ຄຫິຕາເນວ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ວສ຺ສໍວຸຏ຺ເຐນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຈີວຣຠາໂຄ ສາທິຕພ຺ໂພ, ໂຍ ສາທິເຍຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໓໖໔) ວຈນໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ວສ຺ສໍວຸຏ຺ໂຐ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຠາຄໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ທຸກ຺ກຏໍ. ເອຕ຺ຖ ປນ ກິຎ຺ຈາປິ ລຫຸກາ ອາປຕ຺ຕິ, ອຖ ໂຂ ຄຫິຕານິ ຈີວຣານິ ຄຫິຕຏ຺ຐາເນ ທາຕພ຺ພານິ. ສເຈປິ ນຏ຺ຐານິ ວາ ຊິຓ຺ຓານິ ວາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ເສວ ຄີວາ. ‘‘ເທຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອເທນ຺ໂຕ ຘຸຣນິກ຺ເຂເປ ຠຓ຺ຑຄ຺ເຆນ ກາເຣຕພ຺ໂພ.

ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ທ຺ວີສຸ ອາວາເສສຸ ວສ຺ສໍ ວສຕິ ‘‘ເອວໍ ເມ ພຫຸ ຈີວຣໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ, ເອກໍ ປຸຄ຺ຄລປຏິວີສໍເຍວ ລຠຕິ. ຕສ຺ມາ ສເຈ ເອເກກສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ເອກາຫເມກາຫໍ ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ວາ ວສຕິ, ເອເກກສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ຍໍ ເອໂກ ປຸຄ຺ຄໂລ ລຠຕິ, ຕໂຕ ຕໂຕ ອຸປຑ຺ຒໍ ອຸປຑ຺ຒໍ ທາຕພ຺ພໍ. ເອວຎ຺ຫິ ເອກປຸຄ຺ຄລປຏິວີໂສ ທິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ເອກສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ວສນ຺ໂຕ ອິຕຣສ຺ມິໍ ສຕ຺ຕາຫວາເຣນ ອຣຸຓເມວ ອຸຏ຺ຐາເປຕິ, ພຫຸຕຣໍ ວສິຕວິຫາຣໂຕ ຕສ຺ສ ປຏິວີໂສ ທາຕພ຺ໂພ. ເອວມ຺ປິ ເອກປຸຄ຺ຄລປຏິວີໂສເຍວ ທິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອິທຎ຺ຈ ນານາລາເຠຫິ ນານູປຈາເຣຫິ ເອກສີມາວິຫາເຣຫິ ກຖິຕໍ, ນານາສີມາວິຫາເຣ ປນ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ຈີວຣປຏິວີໂສ ນ ປາປຸຓາຕິ, ເສສໍ ປນ ອາມິສເຠສຊ຺ຊາທິ ສພ຺ພໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອນ຺ໂຕສີມາຄຕສ຺ສ ປາປຸຓາຕິ.

໒໐໗. ‘‘ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາລກເຕ ສງ຺ໂຆ ສາມີ ປຕ຺ຕຈີວເຣ, ອປິຈ ຄິລານຸປຏ຺ຐາກາ ພຫູປກາຣາ, ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ເຆນ ຕິຈີວຣຎ຺ຈ ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ຄິລານຸປຏ຺ຐາການໍ ທາຕຸໍ, ຍໍ ຕຕ຺ຖ ລຫຸຠຓ຺ຑໍ ລຫຸປຣິກ຺ຂາຣໍ, ຕໍ ສມ຺ມຸຂີຠູເຕນ ສງ຺ເຆນ ຠາເຊຕຸໍ, ຍໍ ຕຕ຺ຖ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ຄຣຸປຣິກ຺ຂາຣໍ, ຕໍ ອາຄຕານາຄຕຈາຕຸທ຺ທິສສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ອວິສ຺ສຊ຺ຊິກໍ ອເວຠງ຺ຄິກ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໖໙) ວຈນໂຕ ຠິກ຺ຂຸສ຺ມິໍ ກາລກເຕ ອປໂລເກຕ຺ວາ ວາ –

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ກາລກໂຕ, ອິທໍ ຕສ຺ສ ຕິຈີວຣຎ຺ຈ ປຕ຺ໂຕ ຈ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອິມໍ ຕິຈີວຣຎ຺ຈ ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ຄິລານຸປຏ຺ຐາການໍ ທເທຍ຺ຍ, ເອສາ ຎຕ຺ຕິ.

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ກາລກໂຕ, ອິທໍ ຕສ຺ສ ຕິຈີວຣຎ຺ຈ ປຕ຺ໂຕ ຈ, ສງ຺ໂຆ ອິມໍ ຕິຈີວຣຎ຺ຈ ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ຄິລານຸປຏ຺ຐາການໍ ເທຕິ, ຍສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ຂມຕິ ອິມສ຺ສ ຕິຈີວຣສ຺ສ ຈ ປຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ຄິລານຸປຏ຺ຐາການໍ ທານໍ, ໂສ ຕຸຓ຺ຫສ຺ສ. ຍສ຺ສ ນກ຺ຂມຕິ, ໂສ ຠາເສຍ຺ຍ.

‘‘ທິນ຺ນໍ ອິທໍ ສງ຺ເຆນ ຕິຈີວຣຎ຺ຈ ປຕ຺ໂຕ ຈ ຄິລານຸປຏ຺ຐາການໍ, ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ, ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໓໖໗) –

ເອວໍ ກມ຺ມວາຈໍ ວາ ສາເວຕ຺ວາ ຄິລານຸປຏ຺ຐາການໍ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ທຕ຺ວາ ເສສໍ ລຫຸປຣິກ຺ຂາຣໍ ສມ຺ມຸຂີຠູເຕນ ສງ຺ເຆນ ຠາເຊຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

໒໐໘. ຄິລານຸປຏ຺ຐາການໍ ລາເຠ ປນ ອຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ – ສເຈ ສກເລ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ເຕ ກາລໍ ກໂຣຕິ, ສພ຺ເພປິ ສາມິກາ. ອຖ ເອກຈ຺ເຈຫິ ວາເຣ ກເຕ ເອກຈ຺ເຈຫິ ອກເຕເຍວ ກາລໍ ກໂຣຕິ, ຕຕ຺ຣ ເອກຈ຺ເຈ ອາຈຣິຍາ ວທນ຺ຕິ ‘‘ສພ຺ເພປິ ອຕ຺ຕໂນ ວາເຣ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ກເຣຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ເພປິ ສາມິໂນ’’ຕິ. ເອກຈ຺ເຈ ວທນ຺ຕິ ‘‘ເຍຫິ ຊຄ຺ຄິໂຕ, ເຕ ເອວ ລຠນ຺ຕິ, ອິຕເຣ ນ ລຠນ຺ຕີ’’ຕິ. ສາມເຓເຣປິ ກາລກເຕ ສເຈ ຈີວຣໍ ອຕ຺ຖິ, ຄິລານຸປຏ຺ຐາການໍ ທາຕພ຺ພໍ. ໂນ ເຈ ອຕ຺ຖິ, ຍໍ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ທາຕພ຺ພໍ. ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ປຣິກ຺ຂາເຣ ສຕິ ຈີວຣຠາຄໍ ກຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ຠິກ຺ຂຸ ຈ ສາມເຓໂຣ ຈ ສເຈ ສມໍ ອຸປຏ຺ຐຫິໍສຸ, ສມໂກ ຠາໂຄ ທາຕພ຺ໂພ. ອຖ ສາມເຓໂຣວ ອຸປຏ຺ຐຫຕິ, ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ສໍວິທຫນມຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ, ສາມເຓຣສ຺ສ ເຊຏ຺ຐໂກຏ຺ຐາໂສ ທາຕພ຺ໂພ. ສເຈ ສາມເຓໂຣ ຠິກ຺ຂຸນາ ອານີຕອຸທເກນ ຍາຄຸໍ ປຈິຕ຺ວາ ປຏິຄ຺ຄຫາປນມຕ຺ຕເມວ ກໂຣຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ອຸປຏ຺ຐຫຕິ, ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ເຊຏ຺ຐຠາໂຄ ທາຕພ຺ໂພ. ພຫູ ຠິກ຺ຂູ ສພ຺ເພ ສມຄ຺ຄາ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ສພ຺ເພສໍ ສມໂກ ຠາໂຄ ທາຕພ຺ໂພ. ໂຍ ປເນຕ຺ຖ ວິເສເສນ ອຸປຏ຺ຐຫຕິ, ຕສ຺ສ ວິເສໂສ ກາຕພ຺ໂພ.

ເຍນ ປນ ເອກທິວສມ຺ປິ ຄິລານຸປຏ຺ຐາກວເສນ ຍາຄຸຠຕ຺ຕໍ ວາ ປຈິຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ, ນ຺ຫານໍ ວາ ປຏິສາທິຕໍ, ໂສປິ ຄິລານຸປຏ຺ຐາໂກວ. ໂຍ ປນ ສມີປໍ ອນາຄນ຺ຕ຺ວາ ເຠສຊ຺ຊຕຓ຺ຑຸລາທີນິ ເປເສຕິ, ອຍໍ ຄິລານຸປຏ຺ຐາໂກ ນ ໂຫຕິ. ໂຍ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ຄາເຫຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ຄິລານຸປຏ຺ຐາໂກວ. ເອໂກ ວຕ຺ຕສີເສນ ຊຄ຺ຄຕິ, ເອໂກ ປຈ຺ຈາສາຍ, ມຕກາເລ ອຸໂຠປິ ປຈ຺ຈາສີສນ຺ຕິ, ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ທາຕພ຺ພໍ. ເອໂກ ອຸປຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຄິລານສ຺ສ ວາ ກມ຺ເມນ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ກມ຺ເມນ ກຕ຺ຖຈິ ຄໂຕ ‘‘ປຸນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຊຄ຺ຄິສ຺ສາມີ’’ຕິ, ເອຕສ຺ສປິ ທາຕພ຺ພໍ. ເອໂກ ຈິຣໍ ອຸປຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ນ ສກ຺ໂກມີ’’ຕິ ຘຸຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ສເຈປິ ຕໍ ທິວສເມວ ຄິລາໂນ ກາລໍ ກໂຣຕິ, ອຸປຏ຺ຐາກຠາໂຄ ນ ທາຕພ຺ໂພ. ຄິລານຸປຏ຺ຐາໂກ ນາມ ຄິຫີ ວາ ໂຫຕຸ ປພ຺ພຊິໂຕ ວາ ອນ຺ຕມໂສ ມາຕຸຄາໂມປິ, ສພ຺ເພ ຠາຄໍ ລຠນ຺ຕິ. ສເຈ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຕ຺ຕຈີວຣມຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ, ອຎ຺ຎໍ ນຕ຺ຖິ, ສພ຺ພໍ ຄິລານຸປຏ຺ຐາການໍເຍວ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈປິ ສຫສ຺ສໍ ອຄ຺ຆຕິ, ອຎ຺ຎໍ ປນ ພຫຸມ຺ປິ ປຣິກ຺ຂາຣໍ ເຕ ນ ລຠນ຺ຕິ, ສງ຺ຆສ຺ເສວ ໂຫຕິ. ອວເສສໍ ຠຓ຺ຑໍ ພຫຸ ເຈວ ມຫຄ຺ຆຎ຺ຈ, ຕິຈີວຣໍ ອປ຺ປຄ຺ຆໍ, ຕໂຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຕິຈີວຣປຣິກ຺ຂາໂຣ ທາຕພ຺ໂພ, ສພ຺ພຎ຺ເຈຕໍ ສງ຺ຆິກໂຕວ ລພ຺ຠຕິ. ສເຈ ປນ ໂສ ຊີວມາໂນເຍວ ສພ຺ພໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິກ຺ຂາຣໍ ນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ກສ຺ສຈິ ອທາສິ, ໂກຈິ ວາ ວິສ຺ສາສໍ ອຄ຺ຄເຫສິ, ຍສ຺ສ ທິນ຺ນໍ, ເຍນ ຈ ຄຫິຕໍ, ຕສ຺ເສວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ຣຸຈິຍາ ເອວ ຄິລານຸປຏ຺ຐາກາ ລຠນ຺ຕິ. ອຎ຺ເຎສໍ ອທຕ຺ວາ ທູເຣ ຐປິຕປຣິກ຺ຂາຣາປິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຆສ຺ເສວ ໂຫນ຺ຕິ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ສນ຺ຕກໍ ໂຫຕິ ອວິຠຕ຺ຕໍ, ເອກສ຺ມິໍ ກາລກເຕ ອິຕໂຣ ສາມີ. ພຫູນມ຺ປິ ສນ຺ຕເກ ເອເສວ ນໂຍ. ສພ຺ເພສຸ ມເຕສຸ ສງ຺ຆິກໍ ໂຫຕິ. ສເຈປິ ອວິຠຊິຕ຺ວາ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກາທີນໍ ເທນ຺ຕິ, ອທິນ຺ນເມວ ໂຫຕິ, ວິຠຊິຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ປນ ສຸທິນ຺ນໍ. ຕໍ ເຕສຸ ມເຕສຸປິ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກາທີນໍເຍວ ໂຫຕິ, ນ ສງ຺ຆສ຺ສ.

ສເຈ ວສ຺ສໍວຸຏ຺ໂຐ ຠິກ຺ຂຸ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ວາ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ວາ ຈີວເຣ ອຠາຊິເຕ ວາ ປກ຺ກມຕິ, ອຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ເວທນາຏ຺ໂຏ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕໂກ ວາ ໂຫຕິ, ສນ຺ເຕ ປຕິຣູເປ ຄາຫເກ ຠາໂຄ ທາຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ວິພ຺ຠມຕິ ວາ ກາລໍ ວາ ກໂຣຕິ ສາມເຓໂຣ ວາ ປຏິຊານາຕິ, ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຕໂກ, ອນ຺ຕິມວຕ຺ຖຸໍ ອຊ຺ຌາປນ຺ນໂກ, ປຓ຺ຑໂກ, ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ, ຕິຕ຺ຖິຍປກ຺ກນ຺ຕໂກ, ຕິຣຈ຺ຉານຄໂຕ, ມາຕຸຆາຕໂກ, ປິຕຸຆາຕໂກ, ອຣຫນ຺ຕຆາຕໂກ, ຠິກ຺ຂຸນີທູສໂກ, ສງ຺ຆເຠທໂກ, ໂລຫິຕຸປ຺ປາທໂກ, ອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນໂກ ວາ ປຏິຊານາຕິ, ສງ຺ໂຆ ສາມີ, ຠາໂຄ ນ ທາຕພ຺ໂພ.

ສເຈ ວສ຺ສໍວຸຏ຺ຐານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ຈີວເຣ ສງ຺ໂຆ ຠິຊ຺ຊຕິ, ໂກສມ຺ພກຠິກ຺ຂູ ວິຍ ທ຺ເວ ໂກຏ຺ຐາສາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສາ ເອກສ຺ມິໍ ປກ຺ເຂ ທກ຺ຂິໂຓທກຎ຺ຈ ຄນ຺ຘາທີນິ ຈ ເທນ຺ຕິ, ເອກສ຺ມິໍ ຈີວຣານິ ເທນ຺ຕິ ‘‘ສງ຺ຆສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ, ຍຕ຺ຖ ວາ ອຸທກໍ ທິນ຺ນໍ, ຍສ຺ມິໍເຍວ ປກ຺ເຂ ຈີວຣານິ ເທນ຺ຕິ ‘‘ສງ຺ຆສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ, ສງ຺ຆສ຺ເສວ ຕານິ ຈີວຣານິ, ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ໂກຏ຺ຐາສານໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ຆຓ຺ຏິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ທ຺ວີຫິປິ ປກ຺ເຂຫິ ເອກໂຕ ຠາເຊຕພ຺ພານິ. ສເຈ ປນ ມນຸສ຺ສາ ເອກສ຺ມິໍ ປກ຺ເຂ ທກ຺ຂິໂຓທກໍ ຄນ຺ຘາທີນິ ຈ ເທນ຺ຕິ, ເອກສ຺ມິໍ ປກ຺ເຂ ຈີວຣານິ ເທນ຺ຕິ ‘‘ປກ຺ຂສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ, ປກ຺ຂສ຺ເສວ ຕານິ ຈີວຣານິ. ເອວຎ຺ຫິ ທິນ຺ເນ ຍສ຺ສ ໂກຏ຺ຐາສສ຺ສ ອຸທກໍ ທິນ຺ນໍ, ຕສ຺ສ ອຸທກເມວ ໂຫຕິ. ຍສ຺ສ ຈີວຣໍ ທິນ຺ນໍ, ຕສ຺ເສວ ຈີວຣໍ. ຍສ຺ມິໍ ປເທເສ ທກ຺ຂິໂຓທກໍ ປມາຓໍ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ເອໂກ ປກ຺ໂຂ ທກ຺ຂິໂຓທກສ຺ສ ລທ຺ຘຕ຺ຕາ ຈີວຣານິ ລຠຕິ, ເອໂກ ຈີວຣານເມວ ລທ຺ຘຕ຺ຕາຕິ ອຸໂຠຫິ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຍຖາວຸຑ຺ຒໍ ຠາເຊຕພ຺ພໍ. ‘‘ອິທໍ ກິຣ ປຣສມຸທ຺ເທ ລກ຺ຂຓ’’ນ຺ຕິ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສເຈ ຍສ຺ມິໍ ປກ຺ເຂ ອຸທກໍ ທິນ຺ນໍ, ຕສ຺ມິໍເຍວ ປກ຺ເຂ ຈີວຣານິ ເທນ຺ຕິ ‘‘ປກ຺ຂສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ, ປກ຺ຂສ຺ເສວ ຕານິ ຈີວຣານິ, ອິຕໂຣ ປກ຺ໂຂ ອນິສ຺ສໂຣເຍວ. ສເຈ ປນ ວສ຺ສໍວຸຏ຺ຐານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຈີວເຣ ອຠາຊິເຕ ສງ຺ໂຆ ຠິຊ຺ຊຕິ, ສພ຺ເພສໍ ສມກໍ ຠາເຊຕພ຺ພໍ.

ສເຈ ສມ຺ພຫຸເລສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ເນສຸ ເກຈິ ຠິກ຺ຂູ ປໍສຸກູລຕ຺ຖາຍ ສຸສານໍ ໂອກ຺ກມນ຺ຕິ, ເກຈິ ອນາຄເມນ຺ຕາ ປກ຺ກມນ຺ຕິ, ອນາຄເມນ຺ຕານໍ ນ ອກາມາ ຠາໂຄ ທາຕພ຺ໂພ, ອາຄເມນ຺ຕານໍ ປນ ອກາມາປິ ທາຕພ຺ໂພ ຠາໂຄ. ຍທິ ປນ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ອິຘາຄຕາ ເອວ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ ເທນ຺ຕິ, ສຎ຺ຎາຓໍ ວາ ກຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ‘‘ສມ຺ປຕ຺ຕາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ, ສມ຺ປຕ຺ຕານໍ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ປາປຸຓາຕິ. ສເຈ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຄຕາ, ເຍນ ຄຫິຕໍ, ໂສ ເອວ ສາມີ. ສເຈ ເກຈິ ຠິກ຺ຂູ ປຐມໍ ສຸສານໍ ໂອກ຺ກມນ຺ຕິ, ເກຈິ ປຈ຺ຉາ, ຕຕ຺ຖ ປຐມໍ ໂອກ຺ກນ຺ຕາ ປໍສຸກູລໍ ລຠນ຺ຕິ, ປຈ຺ຉາ ໂອກ຺ກນ຺ຕາ ນ ລຠນ຺ຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຈ຺ຉາ ໂອກ຺ກນ຺ຕານໍ ນ ອກາມາ ຠາຄໍ ທາຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໔໑) ວຈນໂຕ ປຈ຺ຉາ ໂອກ຺ກນ຺ຕານໍ ອກາມາ ຠາໂຄ ນ ທາຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ສພ຺ເພປິ ສມໍ ໂອກ຺ກນ຺ຕາ, ເກຈິ ລຠນ຺ຕິ, ເກຈິ ນ ລຠນ຺ຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສທິສານໍ ໂອກ຺ກນ຺ຕານໍ ອກາມາປິ ຠາຄໍ ທາຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໔໑) ວຈນໂຕ ສມໍ ໂອກ຺ກນ຺ຕານໍ ອກາມາປິ ຠາໂຄ ທາຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ‘‘ລທ຺ຘໍ ປໍສຸກູລໍ ສພ຺ເພ ຠາເຊຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ ພຫິເມວ ກຕິກໍ ກຕ຺ວາ ສຸສານໍ ໂອກ຺ກນ຺ຕາ ເກຈິ ລຠນ຺ຕິ, ເກຈິ ນ ລຠນ຺ຕິ, ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຕິກໍ ກຕ຺ວາ ໂອກ຺ກນ຺ຕານໍ ອກາມາ ຠາຄໍ ທາຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໔໑) ວຈນໂຕ ກຕິກໍ ກຕ຺ວາ ໂອກ຺ກນ຺ຕານມ຺ປິ ອກາມາ ຠາໂຄ ທາຕພ຺ໂພ. ອຍໍ ຕາວ ຈີວຣຠາຊນີຍກຖາ.

໒໐໙. ປິຓ຺ຑປາຕຠາຊເນ ປນ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຆຠຕ຺ຕໍ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕໍ ນິມນ຺ຕນໍ ສລາກຠຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂິກໍ ອຸໂປສຖິກໍ ປາຏິປທິກ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໓໒໕) ເອວໍ ອນຸຎ຺ຎາເຕສຸ ສງ຺ຆຠຕ຺ຕາທີສຸ ອຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໒໕) –

ສງ຺ຆຠຕ຺ຕໍ ນາມ ສກລສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ທາຕພ຺ພໍ ຠຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ສງ຺ຆຠຕ຺ເຕ ຐິຕິກາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕໂຕເຍວ ຈ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອຊ຺ຊ ທສ ທ຺ວາທສ ທິວສາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕານໍ, ອິທານິ ອຎ຺ຎໂຕ ຠິກ຺ຂູ ອາເນຖາ’’ຕິ ນ ເອວໍ ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ‘‘ປຸຣິມທິວເສສຸ ອມ຺ເຫຫິ ນ ລທ຺ຘໍ, ອິທານິ ຕໍ ອມ຺ຫາກໍ ຄາເຫຖາ’’ຕິ ເອວມ຺ປິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ຕຎ຺ຫິ ອາຄຕາຄຕານໍ ປາປຸຓາຕິເຍວ.

ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕາທີສຸ ປນ ອຍໍ ນໂຍ – ຣຎ຺ຎາ ວາ ຣາຊມຫາມຕ຺ເຕນ ວາ ‘‘ສງ຺ຆໂຕ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ເອຕ຺ຕເກ ຠິກ຺ຂູ ອາເນຖາ’’ຕິ ປຫິເຕ ກາລໍ ໂຆເສຕ຺ວາ ຐິຕິກາ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພາ. ສເຈ ອຕ຺ຖິ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ໂນ ເຈ, ເຖຣາສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ອຸທ຺ເທສເກນ ປິຓ຺ຑປາຕິການມ຺ປິ ນ ອຕິກ຺ກາເມຕພ຺ພໍ. ເຕ ປນ ຘຸຕງ຺ຄໍ ຣກ຺ຂນ຺ຕາ ສຍເມວ ອຕິກ຺ກມິສ຺ສນ຺ຕິ. ເອວໍ ຄາຫິຍມາເນ ອລສຊາຕິກາ ມຫາເຖຣາ ປຈ຺ຉາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ວີສຕິວສ຺ສານໍ ຄາຫີຍຕິ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຐິຕິກາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ, ຐິຕິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ເຕສໍ ຄາເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ຐິຕິກາຍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ‘‘ອສຸກວິຫາເຣ ພຫຸ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ສຸຕ຺ວາ ໂຍຊນນ຺ຕຣິກວິຫາຣໂຕປິ ຠິກ຺ຂູ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ສມ຺ປຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕານໍ ຐິຕຏ຺ຐານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ, ອສມ຺ປຕ຺ຕານມ຺ປິ ອຸປຈາຣສີມໍ ປວິຏ຺ຐານໍ ອນ຺ເຕວາສິກາທີສຸ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕສຸ ຄາເຫຕພ຺ພເມວ. ‘‘ພຫິອຸປຈາຣສີມາຍໍ ຐິຕານໍ ຄາເຫຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ນ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອຸປຈາຣສີມໍ ໂອກ຺ກນ຺ເຕຫິ ເອກາພທ຺ຘາ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວິຫາຣທ຺ວາເຣ ວາ ອນ຺ໂຕວິຫາເຣເຍວ ວາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຣິສວເສນ ວຑ຺ຒິຕາ ນາມ ສີມາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ສງ຺ຆນວກສ຺ສ ທິນ຺ເນປິ ປຈ຺ຉາ ອາຄຕານໍ ຄາເຫຕພ຺ພເມວ. ທຸຕິຍຠາເຄ ປນ ເຖຣາສນໍ ອາຣຸຬ຺ເຫ ປຸນ ອາຄຕານໍ ປຐມຠາໂຄ ນ ປາປຸຓາຕິ, ທຸຕິຍຠາຄໂຕ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ຄາເຫຕພ຺ພໍ.

ເອກສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ເອກໍ ຠຕ຺ຕຸທ຺ເທສຏ຺ຐານໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄາວຸຕປ຺ປມາຓາຍປິ ອຸປຈາຣສີມາຍ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ອາໂຣຈິຕໍ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕໍ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຠຕ຺ຕຸທ຺ເທສຏ຺ຐາເນ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ເອໂກ ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຫິຓຕິ ‘‘ສ຺ເວ ສງ຺ຆໂຕ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ທສ ຠິກ຺ຂູ ປຫິຓຖາ’’ຕິ, ເຕນ ໂສ ອຕ຺ໂຖ ຠຕ຺ຕຸທ຺ເທສກສ຺ສ ອາໂຣເຈຕພ຺ໂພ. ສເຈ ຕໍ ທິວສໍ ປມຸສ຺ສຕິ, ທຸຕິຍທິວເສ ປາໂຕວ ອາໂຣເຈຕພ຺ໂພ, ອຖ ປມຸສ຺ສິຕ຺ວາວ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສນ຺ໂຕ ສຣຕິ, ຍາວ ອຸປຈາຣສີມໍ ນາຕິກ຺ກມຕິ, ຕາວ ຍາ ໂຠຊນສາລາຍ ປກຕິຐິຕິກາ, ຕສ຺ສາເຍວ ວເສນ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈປິ ອຸປຈາຣສີມໍ ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕ, ຠິກ຺ຂູ ຈ ອຸປຈາຣສີມຏ຺ຐເກຫິ ເອກາພທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖນ຺ຕຣໍ ອວິຊຫິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ປກຕິຐິຕິກາຍ ວເສນ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ຠິກ຺ຂູນໍ ປນ ຕາທິເສ ເອກາພທ຺ເຘ ອສຕິ ພຫິອຸປຈາຣສີມາຍ ຍສ຺ມິໍ ຐາເນ ສຣຕິ, ຕຕ຺ຖ ນວໍ ຐິຕິກໍ ກຕ຺ວາ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ອນ຺ໂຕຄາເມ ອາສນສາລາຍ ສຣນ຺ເຕນ ອາສນສາລາຍ ຐິຕິກາຍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ສຣິຕ຺ວາ ຄາເຫຕພ຺ພເມວ, ອຄາເຫຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ນ ຫິ ເອຕໍ ທຸຕິຍທິວເສ ລພ຺ຠຕີຕິ.

ສເຈ ສກວິຫາຣໂຕ ອຎ຺ຎໍ ວິຫາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ໂກຈິ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕໍ ອຸທ຺ທິສາເປຕິ, ຍາວ ອນ຺ໂຕອຸປຈາເຣ ວາ ອຸປຈາຣສີມຏ຺ຐເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເອກາພທ຺ຘາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕາວ ສກວິຫາເຣ ຐິຕິກາວເສນ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ພຫິອຸປຈາເຣ ຐິຕານໍ ທິນ຺ນໍ ປນ ‘‘ສງ຺ຆໂຕ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕ຺ຕເກ ນາມ ຠິກ຺ຂູ ອຸທ຺ທິສຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສມ຺ປຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕານໍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖນ຺ຕຣໍ ອວິຊຫິຕ຺ວາ ເອກາພທ຺ຘນເຍນ ທູເຣ ຐິຕາປິ ສມ຺ປຕ຺ຕາເຍວາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ສເຈ ຍໍ ວິຫາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ປວິຏ຺ຐານໍ ອາໂຣເຈນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ຐິຕິກາວເສນ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈປິ ຄາມທ຺ວາເຣ ວາ ວີຖິຍໍ ວາ ຈຕຸກ຺ເກ ວາ ອນ຺ຕຣຆເຣ ວາ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ໂກຈິ ສງ຺ຆຸທ຺ເທສໍ ອາໂຣເຈຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ອນ຺ໂຕອຸປຈາຣຄຕານໍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ.

ຆຣູປຈາໂຣ ເຈຕ຺ຖ ເອກຆຣໍ ເອກູປຈາຣໍ, ເອກຆຣໍ ນານູປຈາຣໍ, ນານາຆຣໍ ເອກູປຈາຣໍ, ນານາຆຣໍ ນານູປຈາຣນ຺ຕິ ອິເມສໍ ວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ເອກກຸລສ຺ສ ຆຣໍ ເອກວຬຎ຺ຊໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ສຸປ຺ປປາຕປຣິຈ຺ເຉທສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ເອກູປຈາຣໍ ນາມ, ຕຕ຺ຖຸປ຺ປນ຺ໂນ ອຸທ຺ເທສລາໂຠ ເອກສ຺ມິໍ ອຸປຈາເຣ ຠິກ຺ຂາຈາຣວຕ຺ເຕນປິ ຐິຕານໍ ສພ຺ເພສໍ ປາປຸຓາຕິ. ເອຕໍ ເອກຆຣໍ ເອກູປຈາຣໍ ນາມ. ຍໍ ປນ ເອກຆຣໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຠຣິຍານໍ ສຸຂວິຫາຣຕ຺ຖາຍ ມຊ຺ເຌ ຠິຕ຺ຕິໍ ອຸຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ນານາທ຺ວາຣວຬຎ຺ຊໍ ກຕໍ, ຕຕ຺ຖຸປ຺ປນ຺ໂນ ອຸທ຺ເທສລາໂຠ ຠິຕ຺ຕິອນ຺ຕຣິກສ຺ສ ນ ປາປຸຓາຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ນິສິນ຺ນສ຺ເສວ ປາປຸຓາຕິ. ເອຕໍ ເອກຆຣໍ ນານູປຈາຣໍ ນາມ. ຍສ຺ມິໍ ປນ ຆເຣ ພຫູ ຠິກ຺ຂູ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕເຄຫໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອກາພທ຺ເຘ ກຕ຺ວາ ປຏິວິສ຺ສກຆຣານິປິ ປູເຣຕ຺ວາ ນິສີທາເປນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ອຸທ຺ເທສລາໂຠ ສພ຺ເພສໍ ປາປຸຓາຕິ. ຍມ຺ປິ ນານາກຸລສ຺ສ ນິເວສນໍ ມຊ຺ເຌ ຠິຕ຺ຕິໍ ອກຕ຺ວາ ເອກທ຺ວາເຣເນວ ວຬຎ຺ຊນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອຕໍ ນານາຆຣໍ ເອກູປຈາຣໍ ນາມ. ໂຍ ປນ ນານານິເວສເນສຸ ນິສິນ຺ນານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຸທ຺ເທສລາໂຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ກິຎ຺ຈາປິ ຠິຕ຺ຕິຈ຺ຉິທ຺ເທນ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ນິເວສເນ ນິສິນ຺ນານໍເຍວ ປາປຸຓາຕິ. ເອຕໍ ນານາຆຣໍ ນານູປຈາຣໍ ນາມ.

ໂຍ ປນ ຄາມທ຺ວາຣວີຖິຈຕຸກ຺ເກສຸ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຐາເນ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕໍ ລຠິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຠິກ຺ຂຸສ຺ມິໍ ອສຕິ ອຕ຺ຕໂນວ ປາປຸຓາເປຕ຺ວາ ທຸຕິຍທິວເສປິ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ອຎ຺ຎໍ ລຠຕິ, ເຕນ ຍໍ ອຎ຺ຎໍ ນວກໍ ວາ ວຸຑ຺ຒໍ ວາ ຠິກ຺ຂຸໍ ປສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈ ໂກຈິ ນຕ຺ຖິ, ອຕ຺ຕໂນວ ປາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອາສນສາລາຍ ນິສີທິຕ຺ວາ ກາລໍ ປຏິມາເນນ຺ເຕສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ໂກຈິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ສງ຺ຆຸທ຺ເທສປຕ຺ຕໍ ເທຖ, ອຸທ຺ເທສປຕ຺ຕໍ ເທຖ, ສງ຺ຆໂຕ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ເທຖ, ສງ຺ຆິກໍ ປຕ຺ຕໍ ເທຖາ’’ຕິ ວາ ວທຕິ, ອຸທ຺ເທສປຕ຺ຕໍ ຐິຕິກາຍ ຄາເຫຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ‘‘ສງ຺ຆຸທ຺ເທສຠິກ຺ຂຸໍ ເທຖ, ສງ຺ຆໂຕ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸໍ ເທຖ, ສງ຺ຆິກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເທຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອຸທ຺ເທສໂກ ປເນຕ຺ຖ ເປສໂລ ລຊ຺ຊີ ເມຘາວີ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ເຕນ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຐິຕິກໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສເຈ ໂກຈິ ຐິຕິກໍ ຊານນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ, ເຖຣາສນໂຕ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ‘‘ອຫໍ ຊານາມິ, ທສວສ຺ເສນ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ໂກຈິ ຠຓຕິ, ‘‘ອຕ຺ຖາວຸໂສ, ທສວສ຺ສາ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຕສ຺ສ ສຸຕ຺ວາວ ‘‘ທສວສ຺ສມ຺ຫ ທສວສ຺ສມ຺ຫາ’’ຕິ ພຫູ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ປາປຸຓາຕິ, ຕຸຍ຺ຫໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ອຄຕ຺ວາ ‘‘ສພ຺ເພ ອປ຺ປສທ຺ທາ ໂຫຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຏິປາຏິຍາ ຐເປຕພ຺ພາ, ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ກຕິ ຠິກ຺ຂູ ອິຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ອຸປາສໂກ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ‘‘ເອຕ຺ຕເກ ນາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ປາປຸຓາຕິ, ຕຸຍ຺ຫໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ສພ຺ພນວກສ຺ສ ວສ຺ສຄ຺ຄຎ຺ຈ ອຸຕຸ ຈ ທິວສຠາໂຄ ຈ ຉາຍາ ຈ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພາ. ສເຈ ຉາຍາຍປິ ປຸຈ຺ຉິຍມານາຍ ອຎ຺ໂຎ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສ ທາຕພ຺ພໍ. ອຖ ຉາຍໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ນ ລຠຕິ. ກຖາປປຎ຺ເຈນ ຫິ ນິສິນ຺ນສ຺ສປິ ນິທ຺ທາຍນ຺ຕສ຺ສປິ ຄາຫິຕໍ ສຸຄ຺ຄາຫິຕໍ, ອຕິກ຺ກນ຺ຕໍ ສຸອຕິກ຺ກນ຺ຕໍ. ຠາຊນີຍຠຓ຺ຑຎ຺ຫິ ນາເມຕໍ ສມ຺ປຕ຺ຕສ຺ເສວ ປາປຸຓາຕິ, ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຕ຺ຕຠາໂວ ອຸປຈາເຣນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕພ຺ໂພ. ອາສນສາລາຍ ຈ ອນ຺ໂຕປຣິກ຺ເຂໂປ ອຸປຈາໂຣ, ຕສ຺ມິໍ ຐິຕສ຺ສ ລາໂຠ ປາປຸຓາຕິ.

ໂກຈິ ອາສນສາລໂຕ ອຏ຺ຐ ອຸທ຺ເທສປຕ຺ເຕ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ປຕ຺ເຕ ປຓີຕໂຠຊນານໍ, ເອກໍ ອຸທກສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ອາສນສາລໍ ປຫິຓຕິ, ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຕາ ກິຎ຺ຈິ ອວຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ຫຕ຺ເຖສຸ ປຕິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ປກ຺ກມນ຺ຕິ, ເຍນ ຍໍ ລທ຺ຘໍ, ຕສ຺ເສວ ຕໍ ໂຫຕິ. ເຍນ ປນ ອຸທກໍ ລທ຺ຘໍ, ຕສ຺ສ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມ຺ປິ ຐິຕິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕໍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ, ຕຎ຺ຈ ລູຂໍ ວາ ລຠຕຸ ປຓີຕໍ ວາ ຕິຈີວຣປຣິວາຣໍ ວາ, ຕສ຺ເສວ ຕໍ ໂຫຕິ. ອີທິໂສ ຫິສ຺ສ ປຸຎ຺ຎວິເສໂສ, ອຸທກໍ ປນ ຍສ຺ມາ ອາມິສໍ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອຎ຺ຎໍ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕໍ ລຠຕິ. ສເຈ ປນ ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຕາ ‘‘ອິທໍ ກິຣ, ຠນ຺ເຕ, ສພ຺ພໍ ຠາເຊຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ສພ຺ເພຫິ ຠາເຊຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸທກໍ ປາຕພ຺ພໍ. ‘‘ສງ຺ຆໂຕ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐ ມຫາເຖເຣ ເທຖ, ມຊ຺ຌິເມ ເທຖ, ນວເກ ເທຖ, ປຣິປຸຓ຺ຓວສ຺ເສ ສາມເຓເຣ ເທຖ, ມຊ຺ຌິມຠາຓກາທໂຍ ເທຖ, ມຍ຺ຫໍ ຎາຕິຠິກ຺ຂູ ເທຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕສ຺ສ ປນ ‘‘ອຸປາສກ, ຕ຺ວໍ ເອວໍ ວທສິ, ຐິຕິກາຍ ປນ ເຕສໍ ນ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຐິຕິກາວເສເນວ ທາຕພ຺ພາ. ທຫຣສາມເຓເຣຫິ ປນ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ເຕສຸ ລທ຺ເຘສຸ ສເຈ ທາຍການໍ ຆເຣ ມງ຺ຄລໍ ໂຫຕິ, ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາເຍ ເປເສຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຍສ຺ມິໍ ປນ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ເຕ ປຐມຠາໂຄ ສາມເຓຣານໍ ປາປຸຓາຕິ, ອນຸຠາໂຄ ມຫາເຖຣານໍ, ນ ຕຕ຺ຖ ສາມເຓຣາ ‘‘ມຍໍ ປຐມຠາຄໍ ລຠິມ຺ຫາ’’ຕິ ປຸຣໂຕ ຄນ຺ຕຸໍ ລຠນ຺ຕິ, ຍຖາປຏິປາຏິຍາ ເອວ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ‘‘ສງ຺ຆໂຕ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ຕຸມ຺ເຫ ເອຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອຎ຺ຎທາປິ ຊານິສ຺ສສິ, ຐິຕິກາ ປນ ເອວໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ຐິຕິກາວເສເນວ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ອຖ ‘‘ສງ຺ຆຸທ຺ເທສປຕ຺ຕໍ ເທຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຄ຺ຄາຫິເຕເຍວ ປຕ຺ເຕ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປູເຣຕ຺ວາ ອາຫຣຕິ, ອາຫຏມ຺ປິ ຐິຕິກາຍ ເອວ ຄາເຫຕພ຺ພໍ.

ເອໂກ ‘‘ສງ຺ຆຸທ຺ເທສປຕ຺ຕໍ ອາຫຣາ’’ຕິ ເປສິໂຕ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເອກໍ ປຕ຺ຕໍ ເທຖ, ນິມນ຺ຕນຠຕ຺ຕໍ ອາຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວທຕິ, ໂສ ເຈ ‘‘ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕຆຣໂຕ ອຍໍ ອາຄໂຕ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູຫິ ‘‘ນນຸ ຕ຺ວໍ ອສຸກຆຣໂຕ ອາຄໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ນ ນິມນ຺ຕນຠຕ຺ຕໍ, ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຠຓຕິ, ຐິຕິກາຍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ໂຍ ປນ ‘‘ເອກໍ ປຕ຺ຕໍ ອາຫຣາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກິນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອາຫຣາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຍຖາ ເຕ ຣຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ວິສ຺ສຏ຺ຐທູໂຕ ນາມ. ອຸທ຺ເທສປຕ຺ຕໍ ວາ ປຏິປາຏິປຕ຺ຕໍ ວາ ປຸຄ຺ຄລິກປຕ຺ຕໍ ວາ ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ເອຕສ຺ສ ທາຕພ຺ພໍ. ເອໂກ ພາໂລ ອພ຺ຍຕ຺ໂຕ ‘‘ອຸທ຺ເທສປຕ຺ຕໍ ອາຫຣາ’’ຕິ ເປສິໂຕ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ຊານາຕິ, ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕ ຕິຏ຺ຐຕິ, ໂສ ‘‘ກສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ວາ ‘‘ກສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ຫຣິສ຺ສສີ’’ຕິ ວາ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ເອວຎ຺ຫິ ວຸຕ຺ໂຕ ປຸຈ຺ຉາສຠາເຄນ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ວາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຕ຺ຕໍ ຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວາ ວເທຍ຺ຍ. ຕໂຕ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ຕາ ນ ໂອໂລເກຍ຺ຍຸໍ, ‘‘ກຸຫິໍ ຄຈ຺ຉສິ, ກິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອາຫິຓ຺ຑສີ’’ຕິ ປນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ຕສ຺ສ ‘‘ອຸທ຺ເທສປຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ ອາຄໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ວທນ຺ຕສ຺ສ ຄາເຫຕ຺ວາ ປຕ຺ໂຕ ທາຕພ຺ໂພ.

ເອກາ ກູຏຏ຺ຐິຕິກາ ນາມ ໂຫຕິ. ຣຎ຺ໂຎ ວາ ຣາຊມຫາມຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ເຄເຫ ອຕິປຓີຕານິ ອຏ຺ຐ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕານິ ນິຈ຺ຈໍ ທີຍນ຺ຕິ, ຕານິ ເອກຈາຣິກຠຕ຺ຕານິ ກຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ວິສຸໍ ຐິຕິກາຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ. ເອກຈ຺ເຈ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ສ຺ເວ ທານິ ອມ຺ຫາກໍ ປາປຸຓິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຐິຕິກໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຄຕາ. ເຕສຸ ອນາຄເຕສຸເຍວ ອຎ຺ເຎ ອາຄນ຺ຕຸກາ ຠິກ຺ຂູ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອາສນສາລາຍ ນິສີທນ຺ຕິ. ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ຣາຊປຸຣິສາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ປຓີຕຠຕ຺ຕປຕ຺ເຕ ເທຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ອາຄນ຺ຕຸກາ ຐິຕິກໍ ອຊານນ຺ຕາ ຄາເຫນ຺ຕິ, ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ຈ ຐິຕິກໍ ຊານນກຠິກ຺ຂູ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ຄາເຫຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຣາຊເຄເຫ ປຓີຕຠຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕິວສ຺ສໂຕ ປຏ຺ຐາຍາຕິ. ເອຕ຺ຕກວສ຺ສໂຕ ນາມາຕິ. ‘‘ມາ ຄາເຫຖາ’’ຕິ ນິວາເຣຕ຺ວາ ຐິຕິກາຍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ຄາຫິເຕ ອາຄເຕຫິປິ, ປຕ຺ຕທານກາເລ ອາຄເຕຫິປິ, ທິນ຺ນກາເລ ອາຄເຕຫິປິ, ຣາຊເຄຫໂຕ ປຕ຺ເຕ ປູເຣຕ຺ວາ ອາຫຏກາເລ ອາຄເຕຫິປິ, ຣາຊາ ‘‘ອຊ຺ຊ ຠິກ຺ຂູເຍວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕູ’’ຕິ ເປເສຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍເຍວ ຫຕ຺ເຖ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ເທຕິ, ເອວໍ ທິນ຺ນໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຕກາເລ ອາຄເຕຫິປິ ຐິຕິກໍ ຊານນກຠິກ຺ຂູຫິ ‘‘ມາ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ຖາ’’ຕິ ວາເຣຕ຺ວາ ຐິຕິກາຍເມວ ຄາເຫຕພ຺ພໍ.

ອຖ ເນ ຣາຊາ ໂຠເຊຕ຺ວາ ປຕ຺ເຕປິ ເນສໍ ປູເຣຕ຺ວາ ເທຕິ, ຍໍ ອາຫຏໍ, ຕໍ ຐິຕິກາຍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ‘‘ມາ ຕຸຈ຺ຉຫຕ຺ຖາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕູ’’ຕິ ໂຖກເມວ ປຕ຺ເຕສຸ ປກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ນ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ‘‘ອຖ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຕຸຈ຺ຉປຕ຺ຕາວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຍໍ ເຕຫິ ຠຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ເນສໍ ຄີວາ ໂຫຕີ’’ຕິ ມຫາສຸມຕ຺ເຖໂຣ ອາຫ. ມຫາປທຸມຕ຺ເຖໂຣ ປນາຫ ‘‘ຄີວາກິຈ຺ຈໍ ເອຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ, ຐິຕິກໍ ປນ ອຊານນ຺ເຕຫິ ຍາວ ຊານນກາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕາວ ນິສີທິຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ຠິກ຺ຂູຫິ ຠຸຕ຺ຕໍ ສຸຠຸຕ຺ຕໍ, ອິທານິ ປຕ຺ຕຏ຺ຐາເນນ ຄາເຫຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

ເອໂກ ຕິຈີວຣປຣິວາໂຣ ສຕຄ຺ຆນໂກ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ອວສ຺ສິກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຕ຺ໂຕ, ວິຫາເຣ ຈ ‘‘ເອວຣູໂປ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ອວສ຺ສິກສ຺ສ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ລິຂິຕ຺ວາ ຐເປສຸໍ. ອຖ ສຏ຺ຐິວສ຺ສຈ຺ຈເຍນ ອຎ຺ໂຎ ຕຖາຣູໂປ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ອຍໍ ກິໍ ອວສ຺ສິກຐິຕິກາຍ ຄາເຫຕພ຺ໂພ, ອຸທາຫຸ ສຏ຺ຐິວສ຺ສຐິຕິກາຍາຕິ? ສຏ຺ຐິວສ຺ສຐິຕິກາຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂຸຐິຕິກໍ ຄເຫຕ຺ວາເຍວ ວຑ຺ຒິໂຕຕິ. ເອໂກ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສາມເຓໂຣ ຊາໂຕ, ປຸນ ຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ສາມເຓຣຐິຕິກາຍ ປຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ລຠຕິ. ອຍໍ ກິຣ ອນ຺ຕຣາຠຏ຺ຐໂກ ນາມ. ໂຍ ປນ ປຣິປຸຓ຺ຓວສ຺ໂສ ສາມເຓໂຣ ‘‘ສ຺ເວ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕໍ ລຠິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຊ຺ເຊວ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ ຕສ຺ສ ຐິຕິກາ. ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕໍ, ປຕ຺ໂຕ ຈສ຺ສ ນ ຕຸຈ຺ໂຉ ໂຫຕິ, ໂສ ອຎ຺ຎສ຺ສ ສມີເປ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ທາເປຕິ, ຕໍ ເຈ ເຖຍ຺ຍາຍ ຫຣນ຺ຕິ, ຄີວາ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ປຕ຺ຕໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ສຍເມວ ເທຕິ, ອສ຺ສ ຄີວາ ນ ໂຫຕິ. ອຖາປິ ເຕນ ຠຕ຺ເຕນ ອນຕ຺ຖິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອລໍ ມຍ຺ຫໍ, ຕເວຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ທມ຺ມິ, ປຕ຺ຕໍ ເປເສຕ຺ວາ ອາຫຣາເປຫີ’’ຕິ ອຎ຺ຎໍ ວທຕິ, ຍໍ ຕໂຕ ອາຫຣີຍຕິ, ສພ຺ພໍ ປຕ຺ຕສາມິກສ຺ສ ໂຫຕິ. ປຕ຺ຕໍ ເຈ ເຖຍ຺ຍາຍ ຫຣນ຺ຕິ, ສຸຫໂຏ, ຠຕ຺ຕສ຺ສ ທິນ຺ນຕ຺ຕາ ຄີວາ ນ ໂຫຕິ.

ວິຫາເຣ ທສ ຠິກ຺ຂູ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສຸ ນວ ປິຓ຺ຑປາຕິກາ, ເອໂກ ສາທິຍນໂກ, ‘‘ທສ ອຸທ຺ເທສປຕ຺ເຕ ເທຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປິຓ຺ຑປາຕິກາ ຄເຫຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອິຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ສພ຺ພານິ ມຍ຺ຫໍ ປາປຸຓນ຺ຕີ’’ຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຐິຕິກາ ນ ໂຫຕິ. ເອເກກໍ ເຈ ປາເປຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຐິຕິກາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ເອວໍ ຄາເຫຕ຺ວາ ທສຫິປິ ປຕ຺ເຕຫິ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍ຺ຫໍ ສງ຺ຄຫໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ນວ ປຕ຺ເຕ ປິຓ຺ຑປາຕິການໍ ເທຕິ, ຠິກ຺ຂຸທຕ຺ຕິຍໍ ນາເມຕໍ, ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ໂສ ອຸປາສໂກ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຆຣໍ ອາຄນ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວທຕິ, ໂສ ຈ ຠິກ຺ຂຸ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ເອຖ, ຠນ຺ເຕ, ມຍ຺ຫໍ ສຫາຍາ ໂຫຖາ’’ຕິ ຕສ຺ສ ຆຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຍໍ ຕຕ຺ຖ ລຠຕິ, ສພ຺ພໍ ຕສ຺ເສວ ໂຫຕິ, ອິຕເຣ ເຕນ ທິນ຺ນໍ ລຠນ຺ຕິ. ອຖ ເນສໍ ຆເຣເຍວ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ທກ຺ຂິໂຓທກໍ ທຕ຺ວາ ຍາຄຸຂຊ຺ຊກາທີນິ ເທນ຺ຕິ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຍໍ ມນຸສ຺ສາ ເທນ຺ຕິ, ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ, ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວຈເນເນວ ອິຕເຣສໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຠຸຕ຺ຕາວີນໍ ປຕ຺ເຕ ປູເຣຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຄມນຕ຺ຖາຍ ເທນ຺ຕິ, ສພ຺ພໍ ຕສ຺ເສວ ຠິກ຺ຂຸໂນ ໂຫຕິ, ເຕນ ທິນ຺ນໍ ອິຕເຣສໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍທິ ປນ ເຕ ວິຫາເຣເຍວ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍ຺ຫໍ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖ, ມນຸສ຺ສານໍ ວຈນໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຍໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ ເຈວ ນີຫຣນ຺ຕິ ຈ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ເຕສໍເຍວ ສນ຺ຕກໍ. ອຖາປິ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ອວຸຕ຺ຕາ ‘‘ມນຸສ຺ສານໍ ວຈນໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ ເຈ ເອກສ຺ສ ມຘຸເຣນ ສເຣນ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ສຸຕ຺ວາ ເຖຣານຎ຺ຈ ອຸປສເມ ປສີທິຕ຺ວາ ພຫຸໍ ສມຓປຣິກ຺ຂາຣໍ ເທນ຺ຕິ, ອຍໍ ເຖເຣສຸ ປສາເທນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ອກຕຠາໂຄ ນາມ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ເພສໍ ປາປຸຓາຕິ.

ເອໂກ ສງ຺ຆໂຕ ອຸທ຺ທິສາເປຕ຺ວາ ຐິຕິກາຍ ຄາຫິຕປຕ຺ຕໍ ຫຣິຕ຺ວາ ປຓີຕສ຺ສ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ, ຠນ຺ເຕ, ສພ຺ໂພ ສງ຺ໂຆ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕູ’’ຕິ ເທຕິ, ສພ຺ເພຫິ ຠາເຊຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ປຕ຺ຕສາມິກສ຺ສ ປນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມ຺ປິ ຐິຕິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕໍ ທາຕພ຺ພໍ. ອຖ ປຐມໍເຍວ ‘‘ສພ຺ພໍ ສງ຺ຆິກປຕ຺ຕໍ ເທຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ເອກສ຺ສ ລຊ຺ຊິຠິກ຺ຂຸໂນ ສນ຺ຕໂກ ປຕ຺ໂຕ ທາຕພ຺ໂພ. ອາຫຣິຕ຺ວາ ຈ ‘‘ສພ຺ໂພ ສງ຺ໂຆ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕູ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຠາເຊຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ເອໂກ ປາຕິຍາ ຠຕ຺ຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ສງ຺ຆຸທ຺ເທສໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວທຕິ, ເອເກກໍ ອາໂລປໍ ອທຕ຺ວາ ຐິຕິກາຍ ເອກສ຺ສ ຍາປນມຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ອຖ ໂສ ຠຕ຺ຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕຸໍ ອຊານນ຺ໂຕ ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕ ອຈ຺ຉຕິ, ‘‘ກສ຺ສ ເຕ ອານີຕໍ, ກສ຺ສ ທາຕຸກາໂມສີ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ປຸຈ຺ຉາສຠາເຄນ ຫິ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ອານີຕໍ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ທາຕຸກາໂມມ຺ຫີ’’ຕິ ວເທຍ຺ຍ, ຕໂຕ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ຕາ ຄີວໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ໂອໂລເກຕພ຺ພມ຺ປິ ນ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍຸໍ. ສເຈ ປນ ‘‘ກຸຫິໍ ຍາສິ, ກິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອາຫິຓ຺ຑສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ວທຕິ, ເອເກນ ລຊ຺ຊິຠິກ຺ຂຸນາ ຐິຕິກາຍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອາຠຕໍ ພຫຸ ໂຫຕິ, ສພ຺ເພສໍ ປໂຫຕິ, ຐິຕິກາກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ເຖຣາສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຕ຺ຕໍ ປູເຣຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ.

‘‘ສງ຺ຆຸທ຺ເທສປຕ຺ຕໍ ເທຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກິໍ ອາຫຣິສ຺ສສີ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ປກຕິຐິຕິກາຍ ເອວ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ໂຍ ປນ ປາຍາໂສ ວາ ຣສປິຓ຺ຑປາໂຕ ວາ ນິຈ຺ຈໍ ລພ຺ຠຕິ, ເອວຣູປານໍ ປຓີຕໂຠຊນານໍ ອາເວຓິກາ ຐິຕິກາ ກາຕພ຺ພາ, ຕຖາ ສປຣິວາຣາຍ ຍາຄຸຍາ ມຫຄ຺ຆານໍ ຜລານໍ ປຓີຕານຎ຺ຈ ຂຊ຺ຊການໍ. ປກຕິຠຕ຺ຕຍາຄຸຜລຂຊ຺ຊການໍ ເອກາວ ຐິຕິກາ ກາຕພ຺ພາ. ‘‘ສປ຺ປິໍ ອາຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສພ຺ພສປ຺ປີນໍ ເອກາວ ຐິຕິກາ ວຏ຺ຏຕິ, ຕຖາ ສພ຺ພເຕລານໍ. ‘‘ມຘຸໍ ອາຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ມຘຸໂນ ເອກາວ ຐິຕິກາ ວຏ຺ຏຕິ, ຕຖາ ຜາຓິຕສ຺ສ ລຏ຺ຐິມຘຸກາທີນຎ຺ຈ ເຠສຊ຺ຊານໍ. ສເຈ ປນ ຄນ຺ຘມາລໍ ສງ຺ຆຸທ຺ເທສໍ ເທນ຺ຕິ, ປິຓ຺ຑປາຕິກສ຺ສ ວຏ຺ຏຕິ, ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ? ອາມິສສ຺ເສວ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ສງ຺ຆໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ທິນ຺ນຕ຺ຕາ ປນ ນ ຄເຫຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ.

ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໑໐. ນິມນ຺ຕນໍ ປຸຄ຺ຄລິກໍ ເຈ, ສຍເມວ ອິສ຺ສໂຣ. ສງ຺ຆິກໍ ປນ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປເນຕ຺ຖ ທູໂຕ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຣາຊເຄເຫ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ປິຓ຺ຑປາຕິການມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ອຖ ທູໂຕ ອພ຺ຍຕ຺ໂຕ ‘‘ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ຠຕ຺ຕຸທ຺ເທສໂກ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ‘‘ຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ຍາຖ, ຕຸມ຺ເຫ ຍາຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ເອວມ຺ປິ ປິຓ຺ຑປາຕິການມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຏິປາຏິຍາ ຠຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ນິມນ຺ຕິຕຸໍ ອາຄຕມນຸສ຺ໂສ ອາສນສາລໍ ປວິສິຕ຺ວາ ‘‘ອຏ຺ຐ ຠິກ຺ຂູ ເທຖາ’’ຕິ ວາ ‘‘ອຏ຺ຐ ປຕ຺ເຕ ເທຖາ’’ຕິ ວາ ວທຕິ, ເອວມ຺ປິ ປິຓ຺ຑປາຕິການໍ ວຏ຺ຏຕິ, ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ຈ ຕຸມ຺ເຫ ຈ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ‘‘ອຏ຺ຐ ຠິກ຺ຂູ ເທຖ, ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖ, ອຏ຺ຐ ປຕ຺ເຕ ເທຖ, ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວາ ວທຕິ, ປຏິປາຏິຍາ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ຄາເຫນ຺ເຕນ ປນ ວິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອວທນ຺ເຕນ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ຈ ຕຸມ຺ເຫ ຈ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປິຓ຺ຑປາຕິການໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຕ຺ຕໍ ເທຖ, ຕຸມ຺ເຫ ເອຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ‘‘ສາຘຸ ອຸປາສກາ’’ຕິ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ‘‘ສງ຺ຆໂຕ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ຕຸມ຺ເຫ ເອຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ຐິຕິກາຍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ.

ນິມນ຺ຕນຠຕ຺ຕຆຣໂຕ ປນ ປຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ ອາຄຕສ຺ສ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຐິຕິກາຍ ປຕ຺ໂຕ ທາຕພ຺ໂພ. ເອໂກ ‘‘ສງ຺ຆໂຕ ປຏິປາຏິຍາ ປຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອວຕ຺ວາ ເກວລໍ ‘‘ເອກໍ ປຕ຺ຕໍ ເທຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຄ຺ຄາຫິເຕເຍວ ປຕ຺ເຕ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປູເຣຕ຺ວາ ອາຫຣຕິ, ຕໍ ປຕ຺ຕສາມິກສ຺ເສວ ໂຫຕິ. ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ເຕ ວິຍ ຐິຕິກາຍ ນ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ອິຘາປິ ໂຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕ ຕິຏ຺ຐຕິ, ໂສ ‘‘ກສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ວາ ‘‘ກສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ຫຣິສ຺ສສີ’’ຕິ ວາ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ປຸຈ຺ຉາສຠາເຄນ ຫິ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄໂຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຕ຺ຕໍ ຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວເທຍ຺ຍ, ຕໂຕ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂູຫິ ຊິຄຸຈ຺ຉນີໂຍ ອສ຺ສ. ‘‘ກຸຫິໍ ຄຈ຺ຉສິ, ກິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອາຫິຓ຺ຑສີ’’ຕິ ປນ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ ອາຄໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ວທນ຺ຕສ຺ສ ປຏິປາຏິຠຕ຺ຕຏ຺ຐິຕິກາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຕ຺ໂຕ ທາຕພ຺ໂພ. ‘‘ຠຕ຺ຕຫຣຓປຕ຺ຕໍ ເທຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ປຏິປາຏິຠຕ຺ຕຏ຺ຐິຕິກາຍ ເອວ ທາຕພ຺ໂພ. ສເຈ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ສພ຺ໂພ ສງ຺ໂຆ ຠຸຎ຺ຊຕູ’’ຕິ ວທຕິ, ຠາເຊຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ປຕ຺ຕສາມິກສ຺ສ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມ຺ປິ ຐິຕິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ປຏິປາຏິຠຕ຺ຕໍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ.

ເອໂກ ປາຕິຍາ ຠຕ຺ຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວທຕິ, ອາໂລປຠຕ຺ຕຏ຺ຐິຕິກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອາໂລປສງ຺ເຂເປນ ຠາເຊຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕ ອຈ຺ຉຕິ, ‘‘ກສ຺ສ ເຕ ອາຠຕໍ, ກສ຺ສ ທາຕຸກາໂມສີ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ‘‘ກຸຫິໍ ຄຈ຺ຉສິ, ກິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອາຫິຓ຺ຑສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ‘‘ສງ຺ຆສ຺ສ ເມ ຠຕ຺ຕໍ ອາຠຕໍ, ເຖຣານໍ ເມ ຠຕ຺ຕໍ ອາຠຕ’’ນ຺ຕິ ວທຕິ, ຄເຫຕ຺ວາ ອາໂລປຠຕ຺ຕຏ຺ຐິຕິກາຍ ຠາເຊຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ເອວໍ ອາຠຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ພຫຸ ໂຫຕິ, ສກລສງ຺ຆສ຺ສ ປໂຫຕິ, ອຠິຫຏຠິກ຺ຂາ ນາມ, ປິຓ຺ຑປາຕິການມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ຐິຕິກາປຸຈ຺ຉນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ເຖຣາສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຕ຺ຕໍ ປູເຣຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ.

ອຸປາສໂກ ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວາ ຄນ຺ຖຘຸຕງ຺ຄວເສນ ອຠິຎ຺ຎາຕສ຺ສ ວາ ຠຕ຺ຕຸທ຺ເທສກສ຺ສ ວາ ປຫິຓຕິ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຠຕ຺ຕຄຫຓຕ຺ຖາຍ ອຏ຺ຐ ຠິກ຺ຂູ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ, ສເຈປິ ຎາຕິອຸປຏ຺ຐາເກຫິ ເປສິຕໍ ໂຫຕິ, ອິເມ ຕໂຍ ຊນາ ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ນ ລຠນ຺ຕິ, ອາຣຸຬ຺ຫາເຍວ ມາຕິກໍ. ສງ຺ຆໂຕ ອຏ຺ຐ ຠິກ຺ຂູ ອຸທ຺ທິສາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນວເມຫິ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ກສ຺ມາ? ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຫິ ເອເຕ ຠິກ຺ຂູ ນິສ຺ສາຍ ລາໂຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ. ຄນ຺ຖຘຸຕງ຺ຄາທີຫິ ປນ ອນຠິຎ຺ຎາໂຕ ອາວາສິກຠິກ຺ຂຸ ອາປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ລຠຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕນ ‘‘ກິໍ ສງ຺ຆໂຕ ຄຓ຺ຫາມິ, ອຸທາຫຸ ເຍ ຊານາມິ, ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ອາຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ມາຕິກໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຍຖາ ທາຍກາ ວທນ຺ຕິ, ຕຖາ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ນິສ຺ສິຕເກ ວາ ເຍ ວາ ຊານາຖ, ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ເອຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ເຍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ຄນ຺ຕຸໍ ລຠຕິ. ສເຈ ‘‘ອຏ຺ຐ ຠິກ຺ຂູ ປຫິຓຖາ’’ຕິ ເປເສນ຺ຕິ, ສງ຺ຆໂຕວ ເປເສຕພ຺ພາ. ອຕ຺ຕນາ ສເຈ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຄາເມ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ຠິກ຺ຂາ ລຠິຕຸໍ, ອຎ຺ໂຎ ຄາໂມ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ. ນ ສກ຺ກາ ເຈ ໂຫຕິ ລຠິຕຸໍ, ໂສເຍວ ຄາໂມ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິຕພ຺ໂພ.

ນິມນ຺ຕິຕຠິກ຺ຂູ ອາສນສາລາຍ ນິສິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ ເຈ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ປຕ຺ເຕ ເທຖາ’’ຕິ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນິມນ຺ຕິເຕຫິ ນ ທາຕພ຺ພາ, ‘‘ເອເຕ ນິມນ຺ຕິຕາ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ‘‘ຕຸມ຺ເຫປິ ເທຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຸສ຺ສວາທີສຸ ມນຸສ຺ສາ ສຍເມວ ປຣິເວຓານິ ຈ ປຘານຆຣານິ ຈ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕິປິຏເກ ຈ ຘມ຺ມກຖິເກ ຈ ຠິກ຺ຂຸສເຕນປິ ສທ຺ຘິໍ ນິມນ຺ເຕນ຺ຕິ, ຕທາ ເຕຫິ ເຍ ຊານນ຺ຕິ, ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ກສ຺ມາ? ນ ຫິ ມຫາຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ອຕ຺ຖິກາ ມນຸສ຺ສາ ປຣິເວຓປຘານຆຣານິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ສນ຺ນິປາຕຏ຺ຐານໂຕວ ຍຖາສຕ຺ຕິ ຍຖາພລໍ ຠິກ຺ຂູ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ.

ສເຈ ປນ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ວາ ຄນ຺ຖຘຸຕງ຺ຄວເສນ ອຠິຎ຺ຎາໂຕ ວາ ຠຕ຺ຕຸທ຺ເທສໂກ ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ວາ ວສ຺ສໍ ວສິຕ຺ວາ ກຕ຺ຖຈິ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນ ສກຏ຺ຐານໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ມນຸສ຺ສາ ຈ ອາຄນ຺ຕຸກສ຺ສ ສກ຺ກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອກວາຣໍ ເຍ ຊານນ຺ຕິ, ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ປຏິພທ຺ຘກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທຸຕິຍວາເຣ ອາຣທ຺ເຘ ສງ຺ຆໂຕເຍວ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ອຠິນວອາຄນ຺ຕຸກາວ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ຎາຕີ ວາ ອຸປຏ຺ຐາເກ ວາ ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ ເຈ ເຕສໍ ຎາຕີ ຈ ອຸປຏ຺ຐາກາ ຈ ສກ຺ກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອຕ຺ຖ ປນ ເຍ ຊານນ຺ຕິ, ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ໂຍ ປນ ອຕິລາຠີ ໂຫຕິ, ສກຏ຺ຐານຎ຺ຈ ອາຄນ຺ຕຸກຏ຺ຐານຎ຺ຈ ເອກສທິສໍ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສາ ສງ຺ຆຠຕ຺ຕໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາວ ນິສີທນ຺ຕິ, ເຕນ ສງ຺ຆໂຕວ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຍໍ ນິມນ຺ຕເນ ວິເສໂສ. ອວເສໂສ ສພ຺ພປຎ຺ໂຫ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ‘‘ອຏ຺ຐ ມຫາເຖເຣ ເທຖາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຏ຺ຐ ມຫາເຖຣາວ ທາຕພ຺ພາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອສ ນໂຍ ມຊ຺ຌິມາທີສຸ. ສເຈ ປນ ອວິເສເສຕ຺ວາ ‘‘ອຏ຺ຐ ຠິກ຺ຂູ ເທຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ສງ຺ຆໂຕ ທາຕພ຺ພາຕິ.

ນິມນ຺ຕນຠຕ຺ຕກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໑໑. ສລາກຠຕ຺ຕໍ ປນ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສລາກາຍ ວາ ປຏ຺ຏິກາຍ ວາ ອຸປນິພນ຺ຘິຕ຺ວາ ໂອປຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕໍ ອຸທ຺ທິສິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໓໒໖) ວຈນໂຕ ຣຸກ຺ຂສາຣມຍາຍ ສລາກາຍ ວາ ເວຬຸວິລີວຕາລປຓ຺ຓາທິມຍາຍ ປຏ຺ຏິກາຍ ວາ ‘‘ອສຸກສ຺ສ ນາມ ສລາກຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອກ຺ຂຣານິ ອຸປນິພນ຺ຘິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິຍໍ ວາ ຈີວຣໂຠເຄ ວາ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພສລາກາໂຍ ໂອປຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ເຫຏ຺ຐຸປຣິຍວເສນ ອາໂລເຬຕ຺ວາ ປຎ຺ຈງ຺ຄສມນ຺ນາຄເຕນ ຠຕ຺ຕຸທ຺ເທສເກນ ສເຈ ຐິຕິກາ ອຕ຺ຖິ, ຐິຕິກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ, ໂນ ເຈ ອຕ຺ຖິ, ເຖຣາສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສລາກາ ທາຕພ຺ພາ. ປຈ຺ຉາ ອາຄຕານມ຺ປິ ເອກາພທ຺ຘວເສນ ທູເຣ ຐິຕານມ຺ປິ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ທາຕພ຺ພາ.

ສເຈ ວິຫາຣສ຺ສ ສມນ຺ຕໂຕ ພຫູ ໂຄຈຣຄາມາ, ຠິກ຺ຂູ ປນ ນ ພຫູ, ຄາມວເສນປິ ສລາກາ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ອສຸກຄາເມ ສລາກຠຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ຄາມວເສເນວ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ຄາເຫນ຺ເຕນ ສເຈປິ ເອກເມກສ຺ມິໍ ຄາເມ ນານປ຺ປກາຣານິ ສຏ຺ຐິ ສລາກຠຕ຺ຕານິ, ສພ຺ພານິ ຄຫິຕາເນວ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕຄາມສມີເປ ອຎ຺ຎານິປິ ທ຺ເວ ຕີຓິ ສລາກຠຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕານິ ຕສ຺ເສວ ທາຕພ຺ພານິ. ນ ຫິ ສກ຺ກາ ເຕສໍ ກາຣຓາ ອຎ຺ຎໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຫິຓິຕຸນ຺ຕິ.

ສເຈ ເອກຈ຺ເຈສຸ ຄາເມສຸ ພຫູນິ ສລາກຠຕ຺ຕານິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ສຕ຺ຕນ຺ນມ຺ປິ ອຏ຺ຐນ຺ນມ຺ປິ ຠິກ຺ຂູນໍ ທາຕພ຺ພານິ. ເທນ຺ເຕນ ປນ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຠຕ຺ຕານໍ ສລາກາໂຍ ເອກໂຕ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພາ. ສເຈ ຕໍ ຄາມໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຎ຺ໂຎ ຄາໂມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ເອກເມວ ສລາກຠຕ຺ຕໍ, ຕໍ ປນ ປາໂຕວ ເທນ຺ຕິ, ຕມ຺ປິ ເອເຕສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ເອກສ຺ສ ນິຄ຺ຄເຫນ ທຕ຺ວາ ‘‘ປາໂຕວ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ໂອຣິມຄາເມ ອິຕຣານິ ຠຕ຺ຕານິ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ສເຈ ໂອຣິມຄາເມ ສລາກຠຕ຺ເຕສຸ ອຄ຺ຄຫິເຕສ຺ເວວ ຄຫິຕສຎ຺ຎາຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ປຣຠາຄຄາເມ ສລາກຠຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸນ ວິຫາຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອິຕຣານິ ຄເຫຕ຺ວາ ໂອຣິມຄາໂມ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ. ນ ຫິ ພຫິສີມາຍ ສງ຺ຆລາໂຠ ຄາເຫຕຸໍ ລພ຺ຠຕີຕິ ອຍໍ ນໂຍ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ສເຈ ປນ ຠິກ຺ຂູ ພຫູ ໂຫນ຺ຕິ, ຄາມວເສນ ສລາກາ ນ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ວີຖິວເສນ ວາ ວີຖິຍໍ ເອກເຄຫວເສນ ວາ ເອກກຸລວເສນ ວາ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ວີຖິອາທີສຸ ຈ ຍຕ຺ຖ ພຫູນິ ຠຕ຺ຕານິ, ຕຕ຺ຖ ຄາເມ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ພຫູນໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຄາເຫຕພ຺ພານິ, ສລາກາສຸ ອສຕິ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາປິ ຄາເຫຕພ຺ພານິ.

໒໑໒. ສລາກທາຍເກນ ປນ ວຕ຺ຕໍ ຊານິຕພ຺ພໍ. ເຕນ ຫິ ກາລສ຺ເສວ ວຸຏ຺ຐາຍ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຠຊນສາລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອສມ຺ມຏ຺ຐຏ຺ຐານໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປຣິໂຠຊນີຍໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ຠິກ຺ຂູຫິ ວຕ຺ຕໍ ກຕໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ກາລໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຆຓ຺ຏິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູສຸ ສນ຺ນິປຕິເຕສຸ ປຐມເມວ ວາຣຄາເມ ສລາກຠຕ຺ຕໍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ, ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ວາຣຄາເມ ສລາກາ ປາປຸຓາຕິ, ຕຕ຺ຣ ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອຠິເຣກຄາວຸເຕ ຄາໂມ ໂຫຕິ, ຕໍ ທິວສໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ກິລມນ຺ຕິ, ‘‘ສ຺ເວ ຕຸຍ຺ຫໍ ວາຣຄາເມ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ອຊ຺ເຊວ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ໂຍ ວາຣຄາມໍ ເປສິຍມາໂນ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຎ຺ຎໍ ສລາກໍ ມຄ຺ຄຕິ, ນ ທາຕພ຺ພາ. ສທ຺ຘານຎ຺ຫິ ມນຸສ຺ສານໍ ປຸຎ຺ຎຫານິ ຈ ສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ລາຠຈ຺ເຉໂທ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ທຸຕິເຍປິ ຕຕິເຍປິ ທິວເສ ອຎ຺ຎາ ສລາກາ ນ ທາຕພ຺ພາ, ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ຕີຓິ ປນ ທິວສານິ ອຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ວາຣຄາມໂຕ ໂອຣິມວາຣຄາເມ ສລາກາ ຄາເຫຕພ຺ພາ. ຕຎ຺ເຈ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎໍ ສລາກໍ ທາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ທຬ຺ຫໍ ກາຕພ຺ພໍ. ສຏ຺ຐິໂຕ ວາ ປຓ຺ຓາສໂຕ ວາ ນ ປຣິຫາເປຕພ຺ພໍ. ວາຣຄາເມ ຄາເຫຕ຺ວາ ວິຫາຣວາໂຣ ຄາເຫຕພ຺ໂພ, ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ວິຫາຣວາໂຣ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ວິຫາຣວາຣິກສ຺ສ ທ຺ເວ ຕິສ຺ໂສ ຍາຄຸສລາກາໂຍ ຕິສ຺ໂສ ຈຕສ຺ໂສ ຠຕ຺ຕສລາກາໂຍ ຈ ທາຕພ຺ພາ, ນິພທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ປນ ນ ທາຕພ຺ພາ. ຍາຄຸຠຕ຺ຕທາຍກາ ຫິ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຍາຄຸຠຕ຺ຕໍ ວິຫາຣໂຄປກາວຠຸຎ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ມາ ອຎ຺ເຎສຸ ກຸເລສຸ ທາຕພ຺ພາ.

ສເຈ ວິຫາຣວາຣິການໍ ສຠາຄາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ, ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ. ໂນ ເຈ, ວາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕສໍ ຍາຄຸຠຕ຺ຕໍ ອາຫຣາເປຕພ຺ພໍ, ຕາວ ເນສໍ ສລາກາ ຜາຕິກມ຺ມເມວ ຠວນ຺ຕິ. ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ປຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ປນ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ປຓີຕຠຕ຺ຕສລາກໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ລຠນ຺ຕິເຍວ. ອຕິເຣກອຸຕ຺ຕຣິຠງ຺ຄສ຺ສ ເອກຈາຣິກຠຕ຺ຕສ຺ສ ວິສຸໍ ຐິຕິກໍ ກຕ຺ວາ ສລາກາ ທາຕພ຺ພາ. ສເຈ ເຍນ ສລາກາ ລທ຺ຘາ, ໂສ ຕໍ ທິວສໍ ຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ນ ລຠຕິ, ປຸນ ທິວເສ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ຠຕ຺ຕຎ຺ເຎວ ລຠຕິ, ນ ອຸຕ຺ຕຣິຠງ຺ຄໍ, ເອວມ຺ປິ ປຸນ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ຂີຣຠຕ຺ຕສລາກາຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສເຈ ປນ ຂີຣເມວ ລຠຕິ, ນ ຠຕ຺ຕໍ, ຂີຣລາຠໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຸນ ນ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ທ຺ເວ ຕີຓິ ເອກຈາຣິກຠຕ຺ຕານິ ເອກສ຺ເສວ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ທຸພ຺ຠິກ຺ຂສມເຍ ສງ຺ຆນວເກນ ລທ຺ຘກາເລ ວິຊເຏຕ຺ວາ ວິສຸໍ ຄາເຫຕພ຺ພານິ. ປາກຕິກສລາກຠຕ຺ຕໍ ອລທ຺ຘສ຺ສປິ ປຸນທິວເສ ຄາເຫຕພ຺ພໍ.

ສເຈ ຂຸທ຺ທໂກ ວິຫາໂຣ ໂຫຕິ, ສພ຺ເພ ຠິກ຺ຂູ ເອກສມ຺ໂຠຄາ, ອຸຈ຺ຉຸສລາກໍ ຄາເຫນ຺ເຕນ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ສມ຺ມຸຂີຠູຕສ຺ສ ປາເປຕ຺ວາ ມຫາເຖຣາທີນໍ ທິວາ ຕຈ຺ເຉຕ຺ວາ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຣສສລາກໍ ປາເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕມ຺ປິ ປຣິສ຺ສາເວຕ຺ວາ ຜາຓິຕໍ ວາ ກາເຣຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕິກາທີນມ຺ປິ ທາຕພ຺ພໍ, ອາຄນ຺ຕຸການໍ ອາຄຕານາຄຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຄາເຫຕພ຺ພາ. ມຫາອາວາເສ ຐິຕິກໍ ກຕ຺ວາ ຄາເຫຕພ຺ພາ. ຕກ຺ກສລາກມ຺ປິ ສຠາຄຏ຺ຐາເນ ປາເປຕ຺ວາ ວາ ຘູມາເປຕ຺ວາ ປຈາເປຕ຺ວາ ວາ ເຖຣານໍ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມຫາອາວາເສ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ຜລສລາກປູວສລາກເຠສຊ຺ຊຄນ຺ຘມາລາສລາກາໂຍປິ ວິສຸໍ ຐິຕິກາຍ ຄາເຫຕພ຺ພາ. ເຠສຊ຺ຊາທິສລາກາໂຍ ເຈຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ປິຓ຺ຑປາຕິການມ຺ປິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ສລາກວເສນ ປນ ຄາຫິຕຕ຺ຕາ ນ ສາທິຕພ຺ພາ. ອຄ຺ຄຠິກ຺ຂາມຕ຺ຕໍ ສລາກຠຕ຺ຕໍ ເທນ຺ຕິ, ຐິຕິກໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ອສຕິຍາ ຐິຕິກາຍ ເຖຣາສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຕາທິສານິ ຠຕ຺ຕານິ ພຫູນິ ໂຫນ຺ຕິ, ເອເກກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທ຺ເວ ຕີຓິ ທາຕພ຺ພານິ. ໂນ ເຈ, ເອເກກເມວ ທຕ຺ວາ ປຏິປາຏິຍາ ຄຕາຍ ປຸນ ເຖຣາສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທາຕພ຺ພໍ. ອຖ ອນ຺ຕຣາວ ອຸປຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ, ຐິຕິກາ ສລ຺ລກ຺ເຂຕພ຺ພາ. ຍທິ ປນ ຕາທິສໍ ຠຕ຺ຕໍ ນິພທ຺ຘເມວ ໂຫຕິ, ຍສ຺ສ ປາປຸຓາຕິ, ໂສ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ລທ຺ຘາ ວາ ອລທ຺ຘາ ວາ ສ຺ເວປິ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ເອກໍ ອນິພທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ລຠນທິວເສ ປນ ຍາວທຕ຺ຖໍ ລຠຕິ. ອລຠນທິວສາ ພຫຸຕຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໍ ຍສ຺ສ ປາປຸຓາຕິ, ໂສ ອລຠິຕ຺ວາ ‘‘ສ຺ເວ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ.

ໂຍ ສລາກາສຸ ຄຫິຕາສຸ ປຈ຺ຉາ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາວ ສລາກາ ນ ອຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພາ. ສລາກໍ ນາມ ຆຓ຺ຏິໍ ປຫຣຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣນ຺ໂຕວ ລຠຕິ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສມີເປ ຐິຕສ຺ສປິ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາວ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນສ຺ສ ອຎ຺ໂຎ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອຕ຺ຖິ, ສຍໍ ອນາຄໂຕປິ ລຠຕິ, ສຠາຄຏ຺ຐາເນ ‘‘ອສຸໂກ ອນາຄໂຕ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ຕສ຺ສ ສລາກາ’’ຕິ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ‘‘ອນາຄຕສ຺ສ ນ ທາຕພ຺ພາ’’ຕິ ກຕິກໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ອຘມ຺ມິກາ ໂຫຕິ. ອນ຺ໂຕອຸປຈາເຣ ຐິຕສ຺ສ ຫິ ຠາຊນີຍຠຓ຺ຑໍ ປາປຸຓາຕິ. ສເຈ ປນ ‘‘ອນາຄຕສ຺ສ ເທຖາ’’ຕິ ມຫາສທ຺ທໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ຐເປຕພ຺ພໍ, ‘‘ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຉ ປຎ຺ຈສລາກາ ນຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ, ຠຕ຺ຕຸທ຺ເທສໂກ ທາຍການໍ ນາມໍ ນ ສຣຕິ, ໂສ ເຈ ນຏ຺ຐສລາກາ ມຫາເຖຣສ຺ສ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ປາເປຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ວເທຍ຺ຍ ‘‘ມຍາ ອສຸກຄາເມ ສລາກຠຕ຺ຕໍ ມຍ຺ຫໍ ປາປິຕໍ, ຕຸມ຺ເຫ ຕຕ຺ຖ ລທ຺ຘສລາກຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ, ວິຫາເຣ ອປາປິຕໍ ປນ ອາສນສາລາຍ ຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ລຠິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ປາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອຊ຺ຊ ປຏ຺ຐາຍ ມຍ຺ຫໍ ສລາກຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕຕ຺ຣ ອາສນສາລາຍ ຄາເຫຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ວິຫາຣໍ ອາເນຕ຺ວາ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ‘‘ສ຺ເວ ປຏ຺ຐາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ຠຕ຺ຕຸທ຺ເທສກສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ‘‘ສ຺ເວ ປຏ຺ຐາຍ ອສຸກກຸລໍ ນາມ ສລາກຠຕ຺ຕໍ ເທຕິ, ສລາກຄ຺ຄາຫຓກາເລ ສເຣຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ທຸພ຺ຠິກ຺ເຂ ສລາກຠຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ສຸຠິກ຺ເຂ ຊາເຕ ກຎ຺ຈິ ຠິກ຺ຂຸໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ປຏ຺ຐາຍ ອມ຺ຫາກໍ ສລາກຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ປຸນ ປຏ຺ຐເປນ຺ຕິ, ອນ຺ໂຕຄາເມ ອຄາເຫຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ອາເນຕ຺ວາ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ອິທຎ຺ຫິ ສລາກຠຕ຺ຕໍ ນາມ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕສທິສໍ ນ ໂຫຕິ, ວິຫາຣເມວ ສນ຺ຘາຍ ທີຍຕິ, ຕສ຺ມາ ພຫິອຸປຈາເຣ ຄາເຫຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ‘‘ສ຺ເວ ປຏ຺ຐາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ວິຫາເຣ ຄາເຫຕພ຺ພເມວ.

ຄມິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ຍໍ ທິສາຠາຄໍ ຄນ຺ຕຸກາໂມ, ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ເຎນ ວາຣຄາມສລາກາ ລທ຺ຘາ ໂຫຕິ, ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອິຕຣໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ປຕ຺ຕສລາກໍ ຕ຺ວໍ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເຕນ ປນ ອຸປຈາຣສີມໍ ອນຕິກ຺ກນ຺ເຕເຍວ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ສ ສລາກາ ຄາເຫຕພ຺ພາ. ຉຑ຺ຑິຕວິຫາເຣ ວສິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ໂພຘິເຈຕິຍາທີນິ ຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕູ’’ຕິ ສລາກຠຕ຺ຕໍ ປຏ຺ຐເປນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂູ ສຠາຄຏ຺ຐາເນສຸ ວສິຕ຺ວາ ກາລສ຺ເສວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຕໍ ກຣິຕ຺ວາ ຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ເຕສຸ ສ຺ວາຕນາຍ ອຕ຺ຕໂນ ປາເປຕ຺ວາ ຄເຕສຸ ອາຄນ຺ຕຸໂກ ຠິກ຺ຂຸ ຉຑ຺ຑິຕວິຫາເຣ ວສິຕ຺ວາ ກາລສ຺ເສວ ວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ຆຓ຺ຏິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ສລາກຠຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ປາເປຕ຺ວາ ອາສນສາລໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ໂສວ ຕສ຺ສ ຠຕ຺ຕສ຺ສ ອິສ຺ສໂຣ. ໂຍ ປນ ຠິກ຺ຂູສຸ ວຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ເຕສຸເຍວ ຠູມິຍໍ ທ຺ເວ ຕໂຍ ສມ຺ມຸຎ຺ຊນີປຫາເຣ ທຕ຺ວາ ຆຓ຺ຏິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ຘຸຣຄາເມ ສລາກຠຕ຺ຕໍ ມຍ຺ຫໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ໂຈຣິກາຍ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ນ ປາປຸຓາຕິ, ວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ປາເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຄຕຠິກ຺ຂູນໍເຍວ ໂຫຕິ.

ເອໂກ ຄາໂມ ອຕິທູເຣ ໂຫຕິ, ຠິກ຺ຂູ ນິຈ຺ຈໍ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ມນຸສ຺ສາ ‘‘ມຍໍ ປຸຎ຺ເຎນ ປຣິພາຫິຣາ ໂຫມາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເຍ ຕສ຺ສ ຄາມສ຺ສ ອາສນ຺ນວິຫາເຣ ສຠາຄຠິກ຺ຂູ, ເຕ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ‘‘ອິເມສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອນາຄຕທິວເສ ຕຸມ຺ເຫ ຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ, ສລາກາ ປນ ເທວສິກໍ ປາເປຕພ຺ພາ. ຕາ ຈ ໂຂ ປນ ຆຓ຺ຏິປຫຣຓມຕ຺ເຕນ ວາ ປຈ຺ຉິຈາລນມຕ຺ເຕນ ວາ ປາປິຕາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ປຈ຺ຉິໍ ປນ ຄເຫຕ຺ວາ ສລາກາ ປີຐເກ ອາກິຣິຕພ຺ພາ, ປຈ຺ຉິ ປນ ມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພາ. ສເຈ ຫິ ຕຕ຺ຖ ອຫິ ວາ ວິຈ຺ຉິໂກ ວາ ຠເວຍ຺ຍ, ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ເຫຏ຺ຐາ ຄເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິໍ ປຣມ຺ມຸຂໍ ກຕ຺ວາ ສລາກາ ອາກິຣິຕພ຺ພາ ‘‘ສເຈປິ ສປ຺ໂປ ຠວິສ຺ສຕິ, ເອຕ຺ໂຕວ ປລາຍິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ສລາກາ ອາກິຣິຕ຺ວາ ຄາມາທິວເສນ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຄາເຫຕພ຺ພາ.

ອປິຈ ເອກໍ ມຫາເຖຣສ຺ສ ປາເປຕ຺ວາ ‘‘ອວເສສາ ມຍ຺ຫໍ ປາປຸຓນ຺ຕີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປາເປຕ຺ວາ ວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ວິຕກ຺ກມາຬເກ ຐິເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ‘‘ປາປິຕາ, ອາວຸໂສ, ສລາກາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ຄຕຄຕຄາເມ ສລາກຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເອວຎ຺ຫິ ປາປິຕາປິ ສຸປາປິຕາວ ໂຫນ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂູ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ຘມ຺ມສ຺ສວນຕ຺ຖໍ ອຎ຺ຎໍ ວິຫາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ‘‘ມຍໍ ຕຕ຺ຖ ທານໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາວ ອມ຺ຫາກໍ ໂຄຈຣຄາເມ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ອາຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສລາກາ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາວ ຄຕາ ວິຫາເຣ ເຖຣສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ສລາກຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ອຖ ມຫາເຖໂຣປິ ‘‘ອຫໍ ອິຘ ກິໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ເຕຫິເຍວ ສທ຺ຘິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເຕຫິ ຄຕວິຫາເຣ ອຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາວ ໂຄຈຣຄາມໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ເຕຫິ ‘‘ເທຖ, ຠນ຺ເຕ, ປຕ຺ເຕ, ສລາກຍາຄຸອາທີນິ ອາຫຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຕ຺ຕາ ນ ທາຕພ຺ພາ. ກສ຺ມາ, ຠນ຺ເຕ, ນ ເທຖາຕິ. ວິຫາຣຏ຺ຐກໍ ຠຕ຺ຕໍ ວິຫາເຣ ວຸຕ຺ຖານໍ ປາປຸຓາຕິ, ມຍໍ ອຎ຺ຎວິຫາເຣ ວຸຕ຺ຖາຕິ. ‘‘ເທຖ, ຠນ຺ເຕ, ນ ມຍໍ ວິຫາເຣ ປາລິກາຍ ເທມ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເທມ, ຄຓ຺ຫຖ ອມ຺ຫາກໍ ຠິກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ວຏ຺ຏຕິ.

ສລາກຠຕ຺ຕກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໑໓. ປກ຺ຂິກາທີສຸ ປນ ຍໍ ອຠິລກ຺ຂິເຕສຸ ຈາຕຸທ຺ທສີ ປຎ຺ຈທສີ ປຎ຺ຈມີ ອຏ຺ຐມີຕິ ອິເມສຸ ປກ຺ເຂສຸ ກມ຺ມປ຺ປສຸເຕຫິ ອຸໂປສຖໍ ກາຕຸໍ ສຕິກຣຓຕ຺ຖາຍ ທີຍຕິ, ຕໍ ປກ຺ຂິກໍ ນາມ. ຕໍ ສລາກຠຕ຺ຕຄຕິກເມວ ໂຫຕິ, ຄາເຫຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ສລາກຠຕ຺ຕມ຺ປິ ປກ຺ຂິກຠຕ຺ຕມ຺ປິ ພຫຸໍ ສພ຺ເພສໍ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ທ຺ເວປິ ຠຕ຺ຕານິ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ຄາເຫຕພ຺ພານິ. ສເຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ມຫາ, ປກ຺ຂິກໍ ຄາເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຐິຕິກາຍ ສລາກຠຕ຺ຕໍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ, ສລາກຠຕ຺ຕໍ ວາ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຐິຕິກາຍ ປກ຺ຂິກໍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ເຍສໍ ນ ປາປຸຓາຕິ, ເຕ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິສ຺ສນ຺ຕິ. ສເຈ ທ຺ເວປິ ຠຕ຺ຕານິ ພຫູນິ, ຠິກ຺ຂູ ມນ຺ທາ, ສລາກຠຕ຺ຕໍ ນາມ ເທວສິກໍ ລພ຺ຠຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ປກ຺ຂິກໍ, ອາວຸໂສ, ຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ປກ຺ຂິກເມວ ທາຕພ຺ພໍ. ປກ຺ຂິກໍ ປຓີຕໍ ເທນ຺ຕິ, ວິສຸໍ ຐິຕິກາ ກາຕພ຺ພາ, ‘‘ສ຺ເວ ປກ຺ໂຂ’’ຕິ ອຊ຺ຊ ປກ຺ຂິກໍ ນ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ທາຍກາ ວທນ຺ຕິ ‘‘ສ຺ເວປິ ອມ຺ຫາກໍ ຆເຣ ລູຂຠຕ຺ຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຊ຺ເຊວ ປກ຺ຂິກຠຕ຺ຕໍ ອຸທ຺ທິສຖາ’’ຕິ, ເອວໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ອຸໂປສຖິກໍ ນາມ ອນ຺ວຑ຺ຒມາເສ ອຸໂປສຖທິວເສ ອຸໂປສຖງ຺ຄານິ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ຍໍ ອຕ຺ຕນາ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ຕເທວ ທີຍຕິ. ປາຏິປທິກໍ ນາມ ‘‘ອຸໂປສເຖ ພຫູ ສທ຺ຘາ ປສນ຺ນາ ຠິກ຺ຂູນໍ ສກ຺ກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ປາຏິປເທ ປນ ຠິກ຺ຂູ ກິລມນ຺ຕິ, ປາຏິປເທ ທິນ຺ນໍ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂທານສທິສໍ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ, ອຸໂປສຖກມ຺ເມນ ວາ ປຣິສຸທ຺ຘສີລານໍ ທຸຕິຍທິວເສ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ປາຏິປເທ ທີຍມານກທານໍ. ຕມ຺ປິ ອຸຠຍໍ ສລາກຠຕ຺ຕຄຕິກເມວ. ອິຕິ ອິມານິ ສຕ຺ຕປິ ຠຕ຺ຕານິ ປິຓ຺ຑປາຕິການໍ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ຘຸຕງ຺ຄເຠທໍ ກໂຣນ຺ຕິເຍວ.

໒໑໔. ອປຣານິປິ ຈີວຣກ຺ຂນ຺ຘເກ (ມຫາວ. ໓໕໐) ວິສາຂາຍ ວຣໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ທິນ຺ນານິ ອາຄນ຺ຕຸກຠຕ຺ຕໍ ຄມິກຠຕ຺ຕໍ ຄິລານຠຕ຺ຕໍ ຄິລານຸປຏ຺ຐາກຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຠຕ຺ຕານິ ປາຬິຍໍ ອາຄຕາເນວ. ຕຕ຺ຖ ອາຄນ຺ຕຸການໍ ທິນ຺ນໍ ຠຕ຺ຕໍ ອາຄນ຺ຕຸກຠຕ຺ຕໍ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸ. ສເຈ ປເນຕ຺ຖ ອາຄນ຺ຕຸກຠຕ຺ຕານິປິ ອາຄນ຺ຕຸກາປິ ພຫູ ໂຫນ຺ຕິ, ສພ຺ເພສໍ ເອເກກໍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ຠຕ຺ເຕສຸ ອປ຺ປໂຫນ຺ເຕສຸ ຐິຕິກາຍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ເອໂກ ອາຄນ຺ຕຸໂກ ປຐມເມວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ອາຄນ຺ຕຸກຠຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ຄາເຫຕ຺ວາ ນິສີທຕິ, ສພ຺ພໍ ຕສ຺ເສວ ໂຫຕິ. ປຈ຺ຉາ ອາຄເຕຫິ ອາຄນ຺ຕຸເກຫິ ເຕນ ທິນ຺ນານິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພານິ. ເຕນປິ ເອກໍ ອຕ຺ຕໂນ ຄເຫຕ຺ວາ ເສສານິ ທາຕພ຺ພານິ. ອຍໍ ອຸຬາຣຕາ. ສເຈ ປນ ປຐມໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາປິ ອຕ຺ຕໂນ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕ ນິສີທຕິ, ປຈ຺ຉາ ອາຄເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຏິປາຏິຍາ ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ນິຈ຺ຈໍ ອາຄນ຺ຕຸກາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອາຄຕທິວເສເຍວ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ເຈ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ທ຺ເວ ຕີຓິ ທິວສານິ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ‘‘ສຕ຺ຕ ທິວສານິ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາວາສິໂກ ກຕ຺ຖຈິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຄໂຕ, ເຕນປິ ອາຄນ຺ຕຸກຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ຕໍ ວິຫາເຣ ນິພນ຺ຘາປິຕໍ ໂຫຕິ, ວິຫາເຣ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ອຖ ວິຫາໂຣ ທູເຣ ໂຫຕິ, ອາສນສາລາຍ ນິພນ຺ຘາປິຕໍ, ອາສນສາລາຍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ທາຍກາ ‘‘ອາຄນ຺ຕຸເກສຸ ອສຕິ ອາວາສິກາປິ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕູ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ, ອວຸຕ຺ເຕ ປນ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

ຄມິກຠຕ຺ເຕປິ ອຍເມວ ກຖາມຄ຺ໂຄ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ອາຄນ຺ຕຸໂກ ອາຄນ຺ຕຸກຠຕ຺ຕເມວ ລຠຕິ, ຄມິໂກ ອາຄນ຺ຕຸກຠຕ຺ຕມ຺ປິ ຄມິກຠຕ຺ຕມ຺ປິ. ອາວາສິໂກປິ ປກ຺ກມິຕຸກາໂມ ຄມິໂກ ໂຫຕິ, ຄມິກຠຕ຺ຕໍ ລຠຕິ. ຍຖາ ປນ ອາຄນ຺ຕຸກຠຕ຺ຕໍ, ເອວມິທໍ ທ຺ເວ ຕີຓິ ວາ ສຕ຺ຕ ວາ ທິວສານິ ນ ລຠຕິ. ‘‘ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠຸຕ຺ໂຕປິ ຕໍ ທິວສໍ ເກນຈິ ກາຣເຓນ ນ ຄໂຕ, ປຸນທິວເສປິ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ສອຸສ຺ສາຫຕ຺ຕາ. ‘‘ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂຈຣາ ວາ ປນ຺ຖໍ ຣຸນ຺ຘນ຺ຕິ, ອຸທກໍ ວາ ເທໂວ ວາ ວສ຺ສຕິ, ສຕ຺ໂຖ ວາ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ສອຸສ຺ສາເຫນ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ‘‘ເອເຕ ອຸປທ຺ທເວ ໂອໂລເກນ຺ເຕນ ທ຺ເວ ຕໂຍ ທິວເສ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຄມິສ຺ສາມິ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປນ ເລສໍ ໂອຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ນ ລຠຕິ.

ຄິລານຠຕ຺ຕມ຺ປິ ສເຈ ສພ຺ເພສໍ ຄິລານານໍ ປໂຫຕິ, ຕໍ ສພ຺ເພສໍ ທາຕພ຺ພໍ. ໂນ ເຈ, ຐິຕິກໍ ກຕ຺ວາ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ເອໂກ ຄິລາໂນ ອໂຣຄຣູໂປ ສກ຺ໂກຕິ ອນ຺ໂຕຄາມໍ ຄນ຺ຕຸໍ, ເອໂກ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອຍໍ ມຫາຄິລາໂນ ນາມ, ເອຕສ຺ສ ຄິລານຠຕ຺ຕໍ ທາຕພ຺ພໍ. ທ຺ເວ ມຫາຄິລານາ, ເອໂກ ລາຠີ ອຠິຎ຺ຎາໂຕ ພຫຸໍ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍໍ ລຠຕິ, ເອໂກ ອນາໂຖ ອປ຺ປລາຠຕາຍ ອນ຺ໂຕຄາມໍ ປວິສຕິ, ເອຕສ຺ສ ຄິລານຠຕ຺ຕໍ ທາຕພ຺ພໍ. ຄິລານຠຕ຺ເຕ ທິວສປຣິຈ຺ເຉໂທ ນຕ຺ຖິ, ຍາວ ໂຣໂຄ ນ ວູປສມ຺ມຕິ, ສປ຺ປາຍໂຠຊນໍ ອຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ນ ຍາເປຕິ, ຕາວ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ຍທາ ປນ ມິສ຺ສກຍາຄຸໍ ວາ ມິສ຺ສກຠຕ຺ຕໍ ວາ ຠຸຕ຺ຕສ຺ສປິ ໂຣໂຄ ນ ກຸປ຺ປຕິ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ.

ຄິລານຸປຏ຺ຐາກຠຕ຺ຕມ຺ປິ ຍໍ ສພ຺ເພສໍ ປໂຫຕິ, ຕໍ ສພ຺ເພສໍ ທາຕພ຺ພໍ. ໂນ ເຈ ປໂຫຕິ, ຐິຕິກໍ ກຕ຺ວາ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ອິທມ຺ປິ ທ຺ວີສຸ ຄິລາເນສຸ ມຫາຄິລານຸປຏ຺ຐາກສ຺ສ ຄາເຫຕພ຺ພໍ, ທ຺ວີສຸ ມຫາຄິລາເນສຸ ອນາຖຄິລານຸປຏ຺ຐາກສ຺ສ. ຍໍ ກຸລໍ ຄິລານຠຕ຺ຕມ຺ປິ ເທຕິ ຄິລານຸປຏ຺ຐາກຠຕ຺ຕມ຺ປິ, ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ຄິລານສ຺ສ ຄິລານຠຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ, ຕທຸປຏ຺ຐາກສ຺ສປິ ຕຕ຺ເຖວ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ຄິລານຸປຏ຺ຐາກຠຕ຺ເຕປິ ທິວສປຣິຈ຺ເຉໂທ ນຕ຺ຖິ, ຍາວ ຄິລາໂນ ລຠຕິ, ຕາວສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາໂກປິ ລຠຕີຕິ. ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຠຕ຺ຕານິ ສເຈ ເອວໍ ທິນ຺ນານິ ໂຫນ຺ຕິ ‘‘ອາຄນ຺ຕຸກຄມິກຄິລານຄິລານຸປຏ຺ຐາກາ ມມ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ, ປິຓ຺ຑປາຕິການມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ‘‘ອາຄນ຺ຕຸກາທີນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຠຕ຺ຕໍ ນິພນ຺ຘາເປມິ, ມມ ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ ເອວໍ ທິນ຺ນານິ ໂຫນ຺ຕິ, ປິຓ຺ຑປາຕິການໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

໒໑໕. ອປຣານິປິ ຘຸຣຠຕ຺ຕໍ ກຸຏິຠຕ຺ຕໍ ວາຣກຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕີຓິ ຠຕ຺ຕານິ. ຕຕ຺ຖ ຘຸຣຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ນິຈ຺ຈຠຕ຺ຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ທຸວິຘໍ ສງ຺ຆິກຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄລິກຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ‘‘ສງ຺ຆສ຺ສ ຘຸຣຠຕ຺ຕໍ ເທມາ’’ຕິ ນິພນ຺ຘາປິຕໍ, ຕໍ ສລາກຠຕ຺ຕຄຕິກໍ. ‘‘ມມ ນິພທ຺ຘຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ປນ ປິຓ຺ຑປາຕິການມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ປຸຄ຺ຄລິເກປິ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ຘຸຣຠຕ຺ຕໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປິຓ຺ຑປາຕິໂກ ເຈ, ນ ວຏ຺ຏຕິ, ‘‘ມມ ນິພທ຺ຘຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ວຏ຺ຏຕິ, ສາທິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປຈ຺ຉາ ກຕິປາເຫ ວີຕິວຕ຺ເຕ ‘‘ຘຸຣຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ມູເລ ສຸຏ຺ຐຸ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ ວຏ຺ຏຕິ.

ກຸຏິຠຕ຺ຕໍ ນາມ ຍໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ອາວາສໍ ກາເຣຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ເສນາສນວາສິໂນ ອມ຺ຫາກໍເຍວ ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ ເອວໍ ນິພນ຺ຘາປິຕໍ, ຕໍ ສລາກຠຕ຺ຕຄຕິກເມວ ໂຫຕິ, ຄາເຫຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ເສນາສນວາສິໂນ ອມ຺ຫາກໍເຍວ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ປິຓ຺ຑປາຕິການມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ຍໍ ປນ ປຸຄ຺ຄເລ ປສີທິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອາວາສໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ເທມາ’’ຕິ ທິນ຺ນໍ, ຕໍ ຕສ຺ເສວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ກຕ຺ຖຈິ ຄເຕ ນິສ຺ສິຕເກຫິ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ.

ວາຣກຠຕ຺ຕໍ ນາມ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂສມເຍ ‘‘ວາເຣນ ຠິກ຺ຂູ ຊຄ຺ຄິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຘຸຣເຄຫໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທິນ຺ນໍ, ຕມ຺ປິ ຠິກ຺ຂາວຈເນນ ທິນ຺ນໍ ປິຓ຺ຑປາຕິການໍ ວຏ຺ຏຕິ, ‘‘ວາຣກຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ສລາກຠຕ຺ຕຄຕິກໍ ໂຫຕິ. ສເຈ ຕຓ຺ຑຸລາທີນິ ເປເສນ຺ຕິ ‘‘ສາມເຓຣາ ປຈິຕ຺ວາ ເທນ຺ຕູ’’ຕິ, ປິຓ຺ຑປາຕິການໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອິຕິ ອິມານິ ຈ ຕີຓິ, ອາຄນ຺ຕຸກຠຕ຺ຕາທີນິ ຈ ຈຕ຺ຕາຣີຕິ ສຕ຺ຕ, ຕານິ ສງ຺ຆຠຕ຺ຕາທີຫິ ສຫ ຈຸທ຺ທສ ຠຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ.

໒໑໖. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ວິຫາຣຠຕ຺ຕໍ ອຏ຺ຐກຠຕ຺ຕໍ ຈຕຸກ຺ກຠຕ຺ຕໍ ຄຸຬ຺ຫກຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຎ຺ຎານິປິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຠຕ຺ຕານິ ວຸຕ຺ຕານິ. ຕຕ຺ຖ ວິຫາຣຠຕ຺ຕໍ ນາມ ວິຫາເຣ ຕຕ຺ຣຸປ຺ປາທຠຕ຺ຕໍ, ຕໍ ສງ຺ຆຠຕ຺ເຕນ ສງ຺ຄຫິຕໍ. ຕໍ ປນ ຕິສ຺ສມຫາວິຫາຣຈິຕ຺ຕລປພ຺ພຕາທີສຸ ປຏິສມ຺ຠິທາປ຺ປຕ຺ເຕຫິ ຂີຓາສເວຫິ ຍຖາ ປິຓ຺ຑປາຕິການມ຺ປິ ສກ຺ກາ ໂຫນ຺ຕິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ, ຕຖາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ຕາທິເສສຸ ຐາເນສຸ ປິຓ຺ຑປາຕິການມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ເທມ, ຈຕຸນ຺ນໍ ເທມາ’’ຕິ ເອວໍ ທິນ຺ນໍ ປນ ອຏ຺ຐກຠຕ຺ຕຎ຺ເຈວ ຈຕຸກ຺ກຠຕ຺ຕຎ຺ຈ, ຕມ຺ປິ ຠິກ຺ຂາວຈເນນ ທິນ຺ນໍ ປິຓ຺ຑປາຕິການໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມຫາຠິສງ຺ຂາເຣນ ອຕິຣສກປູເວນ ປຕ຺ຕໍ ຖເກຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ຄຸຬ຺ຫກຠຕ຺ຕໍ ນາມ. ອິມານິ ຕີຓິ ສລາກຠຕ຺ຕຄຕິກາເນວ. ອປຣມ຺ປິ ຄຸຬ຺ຫກຠຕ຺ຕໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ອິເຘກຈ຺ເຈ ມນຸສ຺ສາ ມຫາຘມ຺ມສ຺ສວນຎ຺ຈ ວິຫາຣປູຊຎ຺ຈ ກາເຣຕ຺ວາ ‘‘ສກລສງ຺ຆສ຺ສ ທາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມ, ທ຺ເວ ຕີຓິ ຠິກ຺ຂຸສຕານິ ອມ຺ຫາກໍ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ ຠິກ຺ຂຸປຣິຈ຺ເຉທຊານນຕ຺ຖໍ ຄຸຬ຺ຫເກ ເທນ຺ຕິ, ອິທໍ ປິຓ຺ຑປາຕິການມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ.

ປິຓ຺ຑປາຕຠາຊນີຍໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

໒໑໗. ຄິລານປຈ຺ຈຍຠາຊນີຍໍ ປນ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ພໍ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໒໕ ປກ຺ຂິກຠຕ຺ຕາທິກຖາ) – ສປ຺ປິອາທີສຸ ເຠສຊ຺ເຊສຸ ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ຕາ ສປ຺ປິສ຺ສ ຕາວ ກຸມ຺ຠສຕມ຺ປິ ກຸມ຺ຠສຫສ຺ສມ຺ປິ ວິຫາຣໍ ເປເສນ຺ຕິ, ຆຓ຺ຏິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ເຖຣາສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄຫິຕຠາຊນໍ ປູເຣຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ, ປິຓ຺ຑປາຕິການມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ອລສຊາຕິກາ ມຫາເຖຣາ ປຈ຺ຉາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ວີສຕິວສ຺ສານໍ ທີຍຕິ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຐິຕິກາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ, ຐິຕິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ເຕສໍ ທຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ຐິຕິກາຍ ທາຕພ຺ພໍ. ‘‘ອສຸກວິຫາເຣ ພຫຸ ສປ຺ປິ ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ສຸຕ຺ວາ ໂຍຊນນ຺ຕຣວິຫາຣໂຕປິ ຠິກ຺ຂູ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ສມ຺ປຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕານມ຺ປິ ຐິຕຏ຺ຐານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທາຕພ຺ພໍ. ອສມ຺ປຕ຺ຕານມ຺ປິ ອຸປຈາຣສີມໍ ປວິຏ຺ຐານໍ ອນ຺ເຕວາສິກາທີສຸ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕສຸ ທາຕພ຺ພເມວ. ‘‘ພຫິອຸປຈາຣສີມາຍ ຐິຕານໍ ເທຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ນ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ອຸປຈາຣສີມໍ ໂອກ຺ກນ຺ເຕຫິ ເອກາພທ຺ຘາ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວິຫາຣທ຺ວາເຣ ອນ຺ໂຕວິຫາເຣເຍວ ວາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຣິສວເສນ ວຑ຺ຒິຕາ ນາມ ສີມາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ທາຕພ຺ພາ. ສງ຺ຆນວກສ຺ສ ທິນ຺ເນປິ ປຈ຺ຉາ ອາຄຕານໍ ທາຕພ຺ພເມວ. ທຸຕິຍຠາເຄ ປນ ເຖຣາສນໍ ອາຣຸຬ຺ເຫ ອາຄຕານໍ ປຐມຠາໂຄ ນ ປາປຸຓາຕິ, ທຸຕິຍຠາຄໂຕ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ທາຕພ຺ພໍ. ອນ຺ໂຕອຸປຈາຣສີມໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ສພ຺ພໍ ສນ຺ນິປາຕຏ຺ຐາເນເຍວ ຠາເຊຕພ຺ພໍ.

ຍສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ທສ ຠິກ຺ຂູ, ທເສວ ຈ ສປ຺ປິກຸມ຺ຠາ ທີຍນ຺ຕິ, ເອເກກກຸມ຺ຠວເສນ ຠາເຊຕພ຺ພໍ. ເອໂກ ສປ຺ປິກຸມ຺ໂຠ ໂຫຕິ, ທສຠິກ຺ຂູຫິ ຠາເຊຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈ ‘‘ຍຖາຐິຕໍເຍວ ອມ຺ຫາກໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ທຸຄ຺ຄຫິຕໍ, ຕໍ ຄຕຄຕຏ຺ຐາເນ ສງ຺ຆິກເມວ ໂຫຕິ. ກຸມ຺ຠໍ ປນ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຖາລເກ ໂຖກໍ ສປ຺ປິໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ມຫາເຖຣສ຺ສ ປາປຸຓາຕິ, ອວເສສໍ ອມ຺ຫາກໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕມ຺ປິ ກຸມ຺ເຠເຍວ ອາກິຣິຕ຺ວາ ຍຖິຈ຺ຉິຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຖິນໍ ສປ຺ປິ ໂຫຕິ, ເລຂໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ເລຂໂຕ ປຣຠາໂຄ ມຫາເຖຣສ຺ສ ປາປຸຓາຕິ, ອວເສສໍ ອມ຺ຫາກ’’ນ຺ຕິ ຄຫິຕມ຺ປິ ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ. ວຸຕ຺ຕປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ອູນາຘິເກສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ສປ຺ປິກຸມ຺ເຠສຸ ຈ ເອເຕເນວ ອຸປາເຍນ ຠາເຊຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປເນໂກ ຠິກ຺ຂຸ, ເອໂກ ກຸມ຺ໂຠ ໂຫຕິ, ຆຓ຺ຏິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ມຍ຺ຫໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິປິ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອຍໍ ປຐມຠາໂຄ ມຍ຺ຫໍ ປາປຸຓາຕິ, ອຍໍ ທຸຕິຍຠາໂຄ’’ຕິ ເອວໍ ໂຖກໍ ໂຖກມ຺ປິ ປາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອສ ນໂຍ ນວນີຕາທີສຸປິ. ຍສ຺ມິໍ ປນ ວິປ຺ປສນ຺ນຕິລເຕລາທິມ຺ຫິ ເລຂາ ນ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຠາເຊຕພ຺ພໍ. ສິງ຺ຄິເວຣມຣິຈາທິເຠສຊ຺ຊມ຺ປິ ອວເສສປຕ຺ຕຖາລກາທິສມຓປຣິກ຺ຂາໂຣປິ ສພ຺ໂພ ວຸຕ຺ຕານຸຣູເປເນວ ນເຍນ ສຸຏ຺ຐຸ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຠາເຊຕພ຺ໂພຕິ. ອຍໍ ຄິລານປຈ຺ຈຍຠາຊນີຍກຖາ.

໒໑໘. ອິທານິ ເສນາສນຄ຺ຄາເຫ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໑໘) – ອຍໍ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫ ນາມ ທຸວິໂຘ ໂຫຕິ ອຸຕຸກາເລ ຈ ວສ຺ສາວາເສ ຈ. ຕຕ຺ຖ ອຸຕຸກາເລ ຕາວ ເກຈິ ອາຄນ຺ຕຸກາ ຠິກ຺ຂູ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເກຈິ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປຐມຍາມໍ ມຊ຺ຌິມຍາມໍ ປຈ຺ຉິມຍາມໍ ວາ. ເຍ ຍທາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຕທາວ ຠິກ຺ຂູ ອຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ເສນາສນໍ ທາຕພ຺ພໍ, ອກາໂລ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເສນາສນປຎ຺ຎາປເກນ ປນ ປຓ຺ຑິເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ເອກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ມຎ຺ຈຏ຺ຐານານິ ຐເປຕພ຺ພານິ. ສເຈ ວິກາເລ ເອໂກ ວາ ທ຺ເວ ວາ ເຖຣາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວຸຏ຺ຐາປິຍມາເນ ສພ຺ເພປິ ຠິກ຺ຂູ ອຸພ຺ຠຓ຺ຑິກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕຸມ຺ເຫ ອມ຺ຫາກໍ ວສນຏ຺ຐາເນ ວສຖາ’’ຕິ.

ພຫູສຸ ປນ ອາຄເຕສຸ ວຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປຏິປາຏິຍາ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ເອເກກໍ ປຣິເວຓໍ ປໂຫຕິ, ເອເກກໍ ປຣິເວຓໍ ທາຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ອຄ຺ຄິສາລາທີຆສາລາມຓ຺ຑລມາຬາທໂຍ ສພ຺ເພປິ ຕສ຺ເສວ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ເອວໍ ອປ຺ປໂຫນ຺ເຕ ປາສາທຄ຺ເຄນ ທາຕພ຺ພໍ, ປາສາເທສຸ ອປ຺ປໂຫນ຺ເຕສຸ ໂອວຣກຄ຺ເຄນ ທາຕພ຺ພໍ, ໂອວຣເກສຸ ອປ຺ປໂຫນ຺ເຕສຸ ເສຍ຺ຍຄ຺ເຄນ ທາຕພ຺ພໍ, ເສຍ຺ຍຄ຺ເຄສຸ ອປ຺ປໂຫນ຺ເຕສຸ ມຎ຺ຈຏ຺ຐາເນນ ທາຕພ຺ພໍ, ມຎ຺ຈຏ຺ຐາເນ ອປ຺ປໂຫນ຺ເຕ ເອກປີຐກຏ຺ຐານວເສນ ທາຕພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປນ ຐິໂຕກາສມຕ຺ຕໍ ນ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ເອຕຎ຺ຫິ ເສນາສນໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ປີຐກຏ຺ຐາເນ ປນ ອປ຺ປໂຫນ຺ເຕ ເອກໍ ມຎ຺ຈຏ຺ຐານໍ ວາ ເອກໍ ປີຐຏ຺ຐານໍ ວາ ‘‘ວາເຣນ ວາເຣນ, ຠນ຺ເຕ, ວິສ຺ສມຖາ’’ຕິ ຕິຓ຺ຓໍ ຊນານໍ ທາຕພ຺ພໍ. ນ ຫິ ສກ຺ກາ ສີຕສມເຍ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ອຊ຺ໂຌກາເສວ ວສິຕຸໍ. ມຫາເຖເຣນ ປຐມຍາມໍ ວິສ຺ສມິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ທຸຕິຍຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ‘‘ອາວຸໂສ ອິຘ ປວິສາຫີ’’ຕິ. ສເຈ ມຫາເຖໂຣ ນິທ຺ທາຄຣຸໂກ ໂຫຕິ, ກາລໍ ນ ຊານາຕິ, ອຸກ຺ກາສິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ອາໂກເຏຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ ກາໂລ ຊາໂຕ, ສີຕໍ ອນຸທຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເຕນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ໂອກາໂສ ທາຕພ຺ໂພ, ອທາຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ທຸຕິຍຕ຺ເຖເຣນປິ ມຊ຺ຌິມຍາມໍ ວິສ຺ສມິຕ຺ວາ ປຸຣິມນເຍເນວ ອິຕຣສ຺ສ ທາຕພ຺ພໍ. ນິທ຺ທາຄຣຸໂກ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວຸຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ເອກຣຕ຺ຕິໍ ເອກມຎ຺ຈຏ຺ຐານໍ ຕິຓ຺ຓໍ ທາຕພ຺ພໍ. ຊມ຺ພຸທີເປ ປນ ເອກຈ຺ເຈ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ເສນາສນໍ ນາມ ມຎ຺ຈຏ຺ຐານໍ ວາ ປີຐຏ຺ຐານໍ ວາ ກິຎ຺ຈິເທວ ກສ຺ສຈິ ສປ຺ປາຍໍ ໂຫຕິ, ກສ຺ສຈິ ອສປ຺ປາຍ’’ນ຺ຕິ ອາຄນ຺ຕຸກາ ໂຫນ຺ຕຸ ວາ ມາ ວາ, ເທວສິກໍ ເສນາສນໍ ຄາເຫນ຺ຕິ. ອຍໍ ອຸຕຸກາເລ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫ ນາມ.

໒໑໙. ວສ຺ສາວາເສ ປນ ອຕ຺ຖິ ອາຄນ຺ຕຸກວຕ຺ຕໍ, ອຕ຺ຖິ ອາວາສິກວຕ຺ຕໍ. ອາຄນ຺ຕຸເກນ ຕາວ ສກຏ຺ຐານໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວສິຕຸກາເມນ ວສ຺ສູປນາຍິກທິວສເມວ ຕຕ຺ຖ ນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ວສນຏ຺ຐານໍ ວາ ຫິ ຕຕ຺ຣ ສມ຺ພາຘໍ ຠເວຍ຺ຍ, ຠິກ຺ຂາຈາໂຣ ວາ ນ ສມ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ເຕນ ນ ຜາສຸກໍ ວິຫເຣຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອິທານິ ມາສມຕ຺ເຕນ ວສ຺ສູປນາຍິກາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕໍ ວິຫາຣໍ ປວິສິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ມາສມຕ຺ຕໍ ວສນ຺ໂຕ ສເຈ ອຸທ຺ເທສຕ຺ຖິໂກ, ອຸທ຺ເທສສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ, ສເຈ ກມ຺ມຏ຺ຐານິໂກ, ກມ຺ມຏ຺ຐານສປ຺ປາຍຕໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ, ສເຈ ປຈ຺ຈຍຕ຺ຖິໂກ, ປຈ຺ຈຍລາຠໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕວສ຺ເສ ສຸຂໍ ວສິສ຺ສຕິ. ສກຏ຺ຐານໂຕ ຈ ຕຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ນ ໂຄຈຣຄາໂມ ຆຏ຺ເຏຕພ຺ໂພ. ນ ຕຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສາ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ນິສ຺ສາຍ ສລາກຠຕ຺ຕາທີນິ ວາ ຍາຄຸຂຊ຺ຊກາທີນິ ວາ ວສ຺ສາວາສິກໍ ວາ ນຕ຺ຖິ, ອຍໍ ເຈຕິຍສ຺ສ ປຣິກ຺ຂາໂຣ, ອຍໍ ອຸໂປສຖາຄາຣສ຺ສ, ອິທໍ ຕາຬຎ຺ເຈວ ສູຈິ ຈ, ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຖ ຕຸມ຺ຫາກໍ ວິຫາຣ’’ນ຺ຕິ. ເສນາສນໍ ປນ ຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ທາຣຸຠຓ຺ຑມຕ຺ຕິກາຠຓ຺ຑານິ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ຄມິກວຕ຺ຕໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ.

ເອວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນປິ ທຫເຣຫິ ປຕ຺ຕຈີວຣຠຓ຺ຑິກາໂຍ ອຸກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ເຕລນາຬິກຕ຺ຕຣທຓ຺ຑາທີນິ ຄາເຫຕ຺ວາ ຉຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສນ຺ເຕນ ຄາມທ຺ວາເຣເນວ ນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນນ ອຏວິມຄ຺ເຄນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ອຏວິມຄ຺ເຄ ອສຕິ ຄຸມ຺ພາທີນິ ມທ຺ທນ຺ເຕນ ນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ຄມິກວຕ຺ຕໍ ປນ ປູເຣຕ຺ວາ ວິຕກ຺ກໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ສຸທ຺ຘຈິຕ຺ເຕນ ຄມນວຕ຺ເຕເນວ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ຄາມທ຺ວາເຣນ ມຄ຺ໂຄ ໂຫຕິ, ຄຈ຺ຉນ຺ຕຎ຺ຈ ນໍ ສປຣິວາຣໍ ທິສ຺ວາ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ເຖໂຣ ວິຍາ’’ຕິ ອຸປຘາວິຕ຺ວາ ‘‘ກຸຫິໍ, ຠນ຺ເຕ, ສພ຺ພປຣິກ຺ຂາເຣ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເຕສຸ ເຈ ເອໂກ ເອວໍ ວທຕິ ‘‘ວສ຺ສູປນາຍິກກາໂລ ນາມາຍໍ, ຍຕ຺ຖ ອນ຺ໂຕວສ຺ເສນິພທ຺ຘຠິກ຺ຂາຈາໂຣ ຠຓ຺ຑປຏິຈ຺ຉາທນຎ຺ຈ ລພ຺ຠຕິ, ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂູ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ, ຕສ຺ສ ເຈ ສຸຕ຺ວາ ເຕ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ຄາເມ ຊໂນ ຠຸຎ຺ຊຕິ ເຈວ ນິວາເສຕິ ຈ, ມາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ເຈ ປກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ສມ຺ມນ຺ຕຍິຕ຺ວາ ວິຫາເຣ ນິພທ຺ຘວຕ຺ຕຎ຺ຈ ສລາກຠຕ຺ຕາທີນິ ຈ ວສ຺ສາວາສິກຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ອິເຘວ, ຠນ຺ເຕ, ວສຖາ’’ຕິ ຍາຈນ຺ຕິ, ສພ຺ເພສໍ ສາທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສພ຺ພຎ຺ເຈຕໍ ກປ຺ປິຍຎ຺ເຈວ ອນວຊ຺ຊຎ຺ຈ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ‘‘ກຸຫິໍ ຄຈ຺ຉຖາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘ອສຸກຏ຺ຐານ’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘ກສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉຖາ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘ກາຣຓໍ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພ’’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸຠຍມ຺ປິ ປເນຕໍ ສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕຕ຺ຕາວ ອນວຊ຺ຊໍ. ອິທໍ ອາຄນ຺ຕຸກວຕ຺ຕໍ ນາມ.

ອິທໍ ປນ ອາວາສິກວຕ຺ຕໍ. ປຏິກຈ຺ເຈວ ຫິ ອາວາສິເກຫິ ວິຫາໂຣ ຊຄ຺ຄິຕພ຺ໂພ, ຂຓ຺ຑຜຸລ຺ລປຏິສງ຺ຂຣຓປຣິຠຓ຺ຑານິ ກາຕພ຺ພານິ, ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານທິວາຏ຺ຐານວຈ຺ຈກຸຏິປສ຺ສາວຏ຺ຐານານິ ປຘານຆຣວິຫາຣມຄ຺ໂຄຕິ ອິມານິ ສພ຺ພານິ ປຏິຊຄ຺ຄິຕພ຺ພານິ. ເຈຕິເຍ ສຸຘາກມ຺ມໍ ມຸຓ຺ຑເວທິກາຍ ເຕລມກ຺ຂນໍ ມຎ຺ຈປີຐຊຄ຺ຄນນ຺ຕິ ອິທມ຺ປິ ສພ຺ພໍ ກາຕພ຺ພໍ ‘‘ວສ຺ສໍ ວສິຕຸກາມາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາກມ຺ມຏ຺ຐານານຸໂຍຄາທີນິ ກໂຣນ຺ຕາ ສຸຂໍ ວສິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ກຕປຣິກມ຺ເມຫິ ອາສາຬ຺ຫີຊຸຓ຺ຫປຎ຺ຈມິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວສ຺ສາວາສິກໍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ກຕ຺ຖ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ? ຍໂຕ ປກຕິຍາ ລພ຺ຠຕິ. ເຍຫິ ປນ ນ ທິນ຺ນປຸພ຺ພໍ, ເຕ ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ກສ຺ມາ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ? ກທາຈິ ຫິ ມນຸສ຺ສາ ເທນ຺ຕິ, ກທາຈິ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂາທີຫິ ອຸປທ຺ທຸຕາ ນ ເທນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ເຍ ນ ທສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕ ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວສ຺ສາວາສິເກ ຄາຫິເຕ ຄາຫິຕຠິກ຺ຂູນໍ ລາຠນ຺ຕຣາໂຍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ຄາເຫຕພ຺ພໍ.

ປຸຈ຺ຉນ຺ເຕນ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ວສ຺ສາວາສິກໍ ຄາຫຓກາໂລ ອຸປກຏ຺ໂຐ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ວທນ຺ຕິ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິມໍ ສໍວຈ຺ຉຣໍ ຉາຕກາທີຫິ ອຸປທ຺ທຸຕມ຺ຫ, ນ ສກ຺ໂກມ ທາຕຸ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ຍໍ ປຸພ຺ເພ ເທມ, ຕໂຕ ອູນຕຣໍ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ວາ ‘‘ອິທານິ ກປ຺ປາໂສ ສຸລໂຠ, ຍໍ ປຸພ຺ເພ ເທມ, ຕໂຕ ພຫຸຕຣໍ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ວາ, ຕໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຕທນຸຣູເປນ ນເຍນ ເຕສໍ ເສນາສເນ ຠິກ຺ຂູນໍ ວສ຺ສາວາສິກໍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈ ມນຸສ຺ສາ ວທນ຺ຕິ ‘‘ຍສ຺ສ ອມ຺ຫາກໍ ວສ຺ສາວາສິກໍ ປາປຸຓາຕິ, ໂສ ເຕມາສໍ ປານີຍໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕຸ, ວິຫາຣມຄ຺ຄໍ ຊຄ຺ຄຕຸ, ເຈຕິຍງ຺ຄຓໂພຘິຍງ຺ຄຓານິ ຊຄ຺ຄຕຸ, ໂພຘິຣຸກ຺ເຂ ອຸທກໍ ອາສິຎ຺ຈຕູ’’ຕິ, ຍສ຺ສ ຕໍ ປາປຸຓາຕິ, ຕສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ໂຍ ປນ ຄາໂມ ປຏິກ຺ກມ຺ມ ໂຍຊນທ຺ວິໂຍຊນນ຺ຕເຣ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຣ ເຈ ກຸລານິ ອຸປນິກ຺ເຂປໍ ຐເປຕ຺ວາ ປຫາເຣ ວສ຺ສາວາສິກໍ ເທນ຺ຕິເຍວ, ຕານິ ກຸລານິ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາປິ ເຕສໍ ເສນາສເນ ວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ວສນ຺ຕສ຺ສ ວສ຺ສາວາສິຕໍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ເຕສໍ ເສນາສເນ ປໍສຸກູລິໂກ ວສຕິ, ອາຄຕຎ຺ຈ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ວສ຺ສາວາສິກໍ ເທມາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເຕນ ສງ຺ຆສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຕານິ ກຸລານິ ສງ຺ຆສ຺ສ ທາຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍເຍວ ເທມາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ສຠາໂຄ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ປໍສຸກູລິກສ຺ສ ປເນຕໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອິຕິ ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍທາຍກມນຸສ຺ສາ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພາ.

ຕຕ຺ຣຸປ຺ປາເທ ປນ ກປ຺ປິຍກາຣກາ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພາ. ກຖໍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພາ? ກິໍ, ອາວຸໂສ, ສງ຺ຆສ຺ສ ຠຓ຺ຑປຏິຈ຺ຉາທນໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ? ສເຈ ວທນ຺ຕິ ‘‘ຠວິສ຺ສຕິ, ຠນ຺ເຕ, ເອເກກສ຺ສ ນວຫຕ຺ຖສາຏກໍ ທສ຺ສາມ, ວສ຺ສາວາສິກໍ ຄາເຫຖາ’’ຕິ, ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈປິ ວທນ຺ຕິ ‘‘ສາຏກາ ນຕ຺ຖິ, ວຕ຺ຖຸ ປນ ອຕ຺ຖິ, ຄາເຫຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ, ວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ສນ຺ເຕປິ ຄາເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ກປ຺ປິຍກາຣການຎ຺ຫິ ຫຕ຺ເຖ ‘‘ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ທິນ຺ນວຕ຺ຖຸໂຕ ຍໍ ຍໍ ກປ຺ປິຍໍ, ສພ຺ພໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ. ຍໍ ປເນຕ຺ຖ ປິຓ຺ຑປາຕຕ຺ຖາຍ ຄິລານປຈ຺ຈຍຕ຺ຖາຍ ຈ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ທິນ຺ນໍ, ຕໍ ຈີວເຣ ອຸປນາເມນ຺ເຕຫິ ສງ຺ຆສຸຏ຺ຐຸຕາຍ ອປໂລເກຕ຺ວາ ອຸປນາເມຕພ຺ພໍ, ເສນາສນຕ຺ຖາຍ ປນ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ທິນ຺ນໍ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ໂຫຕິ. ຈີວຣວເສເນວ ປນ ຈຕຸປຈ຺ຈຍວເສນ ວາ ທິນ຺ນໍ ຈີວເຣ ອຸປນາເມນ຺ຕານໍ ອປໂລກນກມ຺ມກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ອປໂລກນກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ເຕຫິ ຈ ປຸຄ຺ຄລວເສເນວ ກາຕພ຺ພໍ, ສງ຺ຆວເສນ ນ ກາຕພ຺ພໍ. ຊາຕຣູປຣຊຕວເສນປິ ອາມກຘຎ຺ຎວເສນ ວາ ອປໂລກນກມ຺ມໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑວເສນ ຈີວຣຕຓ຺ຑຸລາທິວເສເນວ ຈ ວຏ຺ຏຕິ. ຕໍ ປນ ເອວໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ‘‘ອິທານິ ສຸຠິກ຺ຂໍ ສຸລຠປິຓ຺ຑໍ, ຠິກ຺ຂູ ຈີວເຣນ ກິລມນ຺ຕິ, ເອຕ຺ຕກໍ ນາມ ຕຓ຺ຑຸລຠາຄໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຈີວຣໍ ກາຕຸໍ ຣຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ, ‘‘ຄິລານປຈ຺ຈໂຍ ສຸລໂຠ, ຄິລາໂນ ວາ ນຕ຺ຖິ, ເອຕ຺ຕກໍ ນາມ ຕຓ຺ຑຸລຠາຄໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຈີວຣໍ ກາຕຸໍ ຣຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ເອວໍ ຈີວຣປຈ຺ຈຍໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ເສນາສນສ຺ສ ກາເລ ໂຆສິເຕ ສນ຺ນິປຕິເຕ ສງ຺ເຆ ເສນາສນຄ຺ຄາຫໂກ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ໂພ. ສມ຺ມນ຺ນນ຺ເຕນ ຈ ທ຺ເວ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວຎ຺ຫິ ນວໂກ ວຸຑ຺ຒສ຺ສ, ວຸຑ຺ໂຒ ຈ ນວກສ຺ສ ຄາເຫສ຺ສຕີຕິ. ມຫນ຺ເຕ ປນ ມຫາວິຫາຣສທິເສ ວິຫາເຣ ຕໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຊນາ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພາ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ‘‘ອຏ຺ຐປິ ໂສຬສປິ ຊເນ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕສໍ ສມ຺ມຸຕິ ກມ຺ມວາຈາຍປິ ອປໂລກເນນປິ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ເຕຫິ ສມ຺ມເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ເສນາສນໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕພ຺ພໍ. ເຈຕິຍຆຣໍ ໂພຘິຆຣໍ ອາສນຆຣໍ ສມ຺ມຸຎ຺ຊນິອຏ຺ໂຏ ທາຣຸອຏ຺ໂຏ ວຈ຺ຈກຸຏິ ອິຏ຺ຐກສາລາ ວຑ຺ຒກິສາລາ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐໂກ ປານີຍມາໂຬ ມຄ຺ໂຄ ໂປກ຺ຂຣຓີຕິ ເອຕານິ ຫິ ອເສນາສນານິ, ວິຫາໂຣ ອຑ຺ຒໂຍໂຄ ປາສາໂທ ຫມ຺ມິຍໍ ຄຸຫາ ມຓ຺ຑໂປ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ເວຬຸຄຸມ຺ໂພຕິ ອິມານິ ເສນາສນານິ, ຕານິ ຄາເຫຕພ຺ພານິ.

໒໒໐. ຄາເຫນ຺ເຕນ ຈ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐມໍ ຠິກ຺ຂູ ຄເຓຕຸໍ, ຠິກ຺ຂູ ຄເຓຕ຺ວາ ເສຍ຺ຍາ ຄເຓຕຸໍ, ເສຍ຺ຍາ ຄເຓຕ຺ວາ ເສຍ຺ຍຄ຺ເຄນ ຄາເຫຕຸ’’ນ຺ຕິ(ຈູຬວ. ໓໑໘) ອາທິວຈນໂຕ ປຐມໍ ວິຫາເຣ ຠິກ຺ຂູ ຄເຓຕ຺ວາ ມຎ຺ຈຏ຺ຐານານິ ຄເຓຕພ຺ພານິ, ຕໂຕ ເອເກກໍ ມຎ຺ຈຏ຺ຐານໍ ເອເກກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈ ມຎ຺ຈຏ຺ຐານານິ ອຕິເຣການິ ໂຫນ຺ຕິ, ວິຫາຣຄ຺ເຄນ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈ ວິຫາຣາປິ ອຕິເຣກາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຣິເວຓຄ຺ເຄນ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ປຣິເວເຓສຸປິ ອຕິເຣເກສຸ ປຸນ ອປໂຣປິ ຠາໂຄ ທາຕພ຺ໂພ. ອຕິມນ຺ເທສຸ ຫິ ຠິກ຺ຂູສຸ ເອເກກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທ຺ເວ ຕີຓິ ປຣິເວຓານິ ທາຕພ຺ພານິ. ຄຫິເຕ ປນ ທຸຕິຍຠາເຄ ອຎ຺ໂຎ ຠິກ຺ຂຸ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ນ ອຕ຺ຕໂນ ອຣຸຈິຍາ ໂສ ຠາໂຄ ຕສ຺ສ ທາຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ເຍນ ຄຫິໂຕ, ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິຍາ ຕໍ ທຸຕິຍຠາຄໍ ວາ ປຐມຠາຄໍ ວາ ເທຕິ, ວຏ຺ຏຕິ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິສ຺ສີເມ ຐິຕສ຺ສ ເສນາສນໍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ, ໂຍ ຄາເຫຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໓໑໘) ວຈນໂຕ ອຸປຈາຣສີຘໂຕ ພຫິ ຐິຕສ຺ສ ນ ຄາເຫຕພ຺ພໍ, ອນ຺ໂຕອຸປຈາຣສີມາຍ ປນ ທູເຣ ຐິຕສ຺ສປິ ລພ຺ຠຕິເຍວ.

‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄິລານສ຺ສ ປຕິຣູປໍ ເສຍ຺ຍໍ ທາຕຸ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໓໑໖) ວຈນໂຕ ໂຍ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໑໖) ກາສສາສຠຄນ຺ທຣາຕິສາຣາທີຫິ ຄິລາໂນ ໂຫຕິ, ເຂຬມລ຺ລກວຈ຺ຈກປາລາທີນິ ຐເປຕພ຺ພານິ ໂຫນ຺ຕິ, ກຸຏ຺ຐີ ວາ ໂຫຕິ, ເສນາສນໍ ທູເສຕິ, ເອວຣູປສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາປາສາທປຓ຺ຓສາລາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ເອກມນ຺ຕໍ ເສນາສນໍ ທາຕພ຺ພໍ. ຍສ຺ມິໍ ວສນ຺ເຕ ເສນາສນໍ ນ ທຸສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ວຣເສຍ຺ຍາປິ ທາຕພ຺ພາວ. ໂຍປິ ສິເນຫປານວິເຣຈນນຕ຺ຖຸກມ຺ມາທີສຸ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ເຠສຊ຺ຊໍ ກໂຣຕິ, ສພ຺ໂພ ໂສ ຄິລາໂນເຍວ. ຕສ຺ສປິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ປຕິຣູປໍ ເສນາສນໍ ທາຕພ຺ພໍ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອເກນ ທ຺ເວ ປຏິພາເຫຕພ຺ພາ, ໂຍ ປຏິພາເຫຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໓໑໙) ວຈນໂຕ ເອເກນ ທ຺ເວ ເສນາສນານິ ນ ຄເຫຕພ຺ພານິ. ສເຈປິ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ປຈ຺ຉິເມນ ຄຫເຓນ ປຸຣິມຄ຺ຄຫຓໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ຄຫເຓນ ຫິ ຄຫຓໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ຄຫເຓນ ອາລໂຍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ອາລເຍນ ຄຫຓໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ອາລເຍນ ອາລໂຍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ກຖໍ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໑໙) ວສ຺ສູປນາຍິກທິວເສ ເອກສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ເສນາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສາມນ຺ຕວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຣາປິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕສ຺ສ ອິມິນາ ຄຫເຓນ ປຸຣິມຄ຺ຄຫຓໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ອປໂຣ ‘‘ອິຘ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາລຍມຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ສາມນ຺ຕວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ເສນາສນໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕສ຺ສ ອິມິນາ ຄຫເຓເນວ ປຸຣິໂມ ອາລໂຍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ເອໂກ ‘‘ອິຘ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເສນາສນໍ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ອາລຍໍ ວາ ກຕ຺ວາ ສາມນ຺ຕວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອິເຘວ ທານິ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາລຍໍ ກໂຣຕິ, ອິຈ຺ຈສ຺ສ ອາລເຍນ ວາ ຄຫຓໍ, ອາລເຍນ ວາ ອາລໂຍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ປຈ຺ຉິເມ ຄຫເຓ ວາ ອາລເຍ ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ໂຍ ປນ ເອກສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ເສນາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສ ອຸປຈາຣສີມາຕິກ຺ກເມ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ຍທິ ປນ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຜາສຸ ຠວິສ຺ສຕິ, ວສິສ຺ສາມິ, ໂນ ເຈ, ອາຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຜາສຸກຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ວຏ຺ຏຕິ.

ເສນາສນຄ຺ຄາຫເກນ ຈ ເສນາສນໍ ຄາເຫຕ຺ວາ ວສ຺ສາວາສິກໍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ຄາເຫນ຺ເຕນ ສເຈ ສງ຺ຆິໂກ ຈ ສທ຺ຘາເທຍ຺ໂຍ ຈາຕິ ທ຺ເວ ຈີວຣປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສຸ ຍໍ ຠິກ຺ຂູ ປຐມໍ ຄຫິຕຸໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຐິຕິກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອິຕໂຣ ຄາເຫຕພ຺ໂພ. ‘‘ສເຈ ຠິກ຺ຂູນໍ ອປ຺ປຕາຍ ປຣິເວຓຄ຺ເຄນ ເສນາສເນ ຄາຫິຍມາເນ ເອກໍ ປຣິເວຓໍ ມຫາລາຠໍ ໂຫຕິ, ທສ ວາ ທ຺ວາທສ ວາ ຈີວຣານິ ລຠນ຺ຕິ, ຕໍ ວິຊເຏຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎສຸ ອລາຠເກສຸ ອາວາເສສຸ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ຠິກ຺ຂູນໍ ຄາເຫຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ມຫາສຸມຕ຺ເຖໂຣ ອາຫ. ມຫາປທຸມຕ຺ເຖໂຣ ປນາຫ ‘‘ນ ເອວໍ ກາຕພ຺ພໍ. ມນຸສ຺ສາ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ອາວາສປຏິຊຄ຺ຄນຕ຺ຖາຍ ປຈ຺ຈຍໍ ເທນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອຎ຺ເຎຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ຕຕ຺ຖ ປວິສິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

໒໒໑. ສເຈ ປເນຕ຺ຖ ມຫາເຖໂຣ ປຏິກ຺ໂກສຕິ ‘‘ມາ, ອາວຸໂສ, ເອວໍ ຄາເຫຖ, ຠຄວໂຕ ອນຸສິຏ຺ຐິໍ ກໂຣຖ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິເວຓຄ຺ເຄນ ຄາເຫຕຸ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໓໑໘). ຕສ຺ສ ປຏິກ຺ໂກສນາຍ ອຏ຺ຐຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂູ ພຫູ, ປຈ຺ຈໂຍ ມນ຺ໂທ, ສງ຺ຄຫໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ສຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຄາເຫຕພ຺ພເມວ. ຄາເຫນ຺ເຕນ ຈ ສມ຺ມເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ມຫາເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອວໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເສນາສນໍ ປາປຸຓາຕິ, ປຈ຺ຈຍໍ ຘາເຣຖາ’’ຕິ. ອສຸກກຸລສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ອສຸກເສນາສນຎ຺ຈ ມຍ຺ຫໍ ປາປຸຓາຕິ, ອາວຸໂສຕິ. ປາປຸຓາຕິ ຠນ຺ເຕ, ຄຓ຺ຫຖ ນນ຺ຕິ. ຄຓ຺ຫາມິ, ອາວຸໂສຕິ. ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ສເຈ ປນ ‘ຄຫິຕໍ ໂວ, ຠນ຺ເຕ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘ຄຫິຕໍ ເມ’ຕິ ວາ, ‘ຄຓ຺ຫິສ຺ສຖ, ຠນ຺ເຕ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’ຕິ ວາ ວທຕິ, ອຄ຺ຄຫິຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ມຫາສຸມຕ຺ເຖໂຣ ອາຫ. ມຫາປທຸມຕ຺ເຖໂຣ ປນາຫ ‘‘ອຕີຕານາຄຕວຈນໍ ວາ ໂຫຕຸ ວຕ຺ຕມານວຈນໍ ວາ, ສຕຸປ຺ປາທມຕ຺ຕໍ ອາລຍກຣຓມຕ຺ຕເມວ ເຈຕ຺ຖ ປມາຓໍ, ຕສ຺ມາ ຄຫິຕເມວ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ໂຍປິ ປໍສຸກູລິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ເສນາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຍໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ, ອຍມ຺ປິ ນ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ອາວາເສ ປກ຺ຂິປິຕພ຺ໂພ, ຕສ຺ມິໍເຍວ ປຣິເວເຓ ອຄ຺ຄິສາລາຍ ວາ ທີຆສາລາຍ ວາ ຣຸກ຺ຂມູເລ ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຄາເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປໍສຸກູລິໂກ ‘‘ວສາມີ’’ຕິ ເສນາສນໍ ຊຄ຺ຄິສ຺ສຕິ, ອິຕໂຣ ‘‘ປຈ຺ຈຍໍ ຄຓ຺ຫາມີ’’ຕິ ເອວໍ ທ຺ວີຫິ ກາຣເຓຫິ ເສນາສນໍ ສຸຊຄ຺ຄິຕຕຣໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປໍສຸກູລິເກ ວາສຕ຺ຖາຍ ເສນາສນໍ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕ ເສນາສນຄ຺ຄາຫເກນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ‘ຠນ຺ເຕ ອິຘ ປຈ຺ຈໂຍ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ກິໍ ກາຕພ຺ໂພ’ຕິ. ເຕນ ‘ເຫຏ຺ຐາ ອຎ຺ຎໍ ຄາຫາເປຫີ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ກິຎ຺ຈິ ອວຕ຺ວາວ ວສຕິ, ວຸຏ຺ຐວສ຺ສສ຺ສ ຈ ປາທມູເລ ຐເປຕ຺ວາ ສາຏກໍ ເທນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ອຖ ‘ວສ຺ສາວາສິກໍ ເທມາ’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕສ຺ມິໍ ເສນາສເນ ວສ຺ສໍວຸຏ຺ຐຠິກ຺ຂູນໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ. ເຍສໍ ປນ ເສນາສນໍ ນຕ຺ຖິ, ເກວລໍ ປຈ຺ຈຍເມວ ເທນ຺ຕິ, ເຕສໍ ປຈ຺ຈຍໍ ອວສ຺ສາວາສິກເສນາສເນ ຄາເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມນຸສ຺ສາ ຖູປໍ ກຕ຺ວາ ວສ຺ສາວາສິກໍ ຄາຫາເປນ຺ຕິ. ຖູໂປ ນາມ ອເສນາສນໍ, ຕສ຺ສ ສມີເປ ຣຸກ຺ເຂ ວາ ມຓ຺ຑເປ ວາ ອຸປນິພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ເຈຕິຍໍ ຊຄ຺ຄິຕພ຺ພໍ. ໂພຘິຣຸກ຺ຂໂພຘິຆຣອາສນຆຣສມ຺ມຸຎ຺ຊນິອຏ຺ຏທາຣຸອຏ຺ຏວຈ຺ຈກຸຏິທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກປານີຍກຸຏິປານີຍມາຬກທນ຺ຕກຏ຺ຐມາຬເກສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ໂຠຊນສາລາ ປນ ເສນາສນເມວ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ເອກສ຺ສ ວາ ພຫູນໍ ວາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄາເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ສພ຺ພມິທໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເສນາສນຄ຺ຄາຫເກນ ປນ ປາຏິປທອຣຸຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ປຸນ ອຣຸຓໍ ນ ຠິຊ຺ຊຕິ, ຕາວ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ອິທຎ຺ຫິ ເສນາສນຄ຺ຄາຫສ຺ສ ເຂຕ຺ຕໍ. ສເຈ ປາໂຕວ ຄາຠິເຕ ເສນາສເນ ອຎ຺ໂຎ ວິຕກ຺ກຈາຣິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເສນາສນໍ ຍາຈຕິ, ‘‘ຄຫິຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ເສນາສນໍ, ວສ຺ສູປຄໂຕ ສງ຺ໂຆ, ຣມຓີໂຍ ວິຫາໂຣ, ຣຸກ຺ຂມູລາທີສຸ ຍຕ຺ຖ ອິຈ຺ຉຖ, ຕຕ຺ຖ ວສຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ປຈ຺ຉິມວສ຺ສູປນາຍິກທິວເສ ປນ ສເຈ ກາລໍ ໂຆເສຕ຺ວາ ສນ຺ນິປຕິເຕ ສງ຺ເຆ ໂກຈິ ທສຫຕ຺ຖໍ ວຕ຺ຖໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ວສ຺ສາວາສິກໍ ເທຕິ, ອາຄນ຺ຕຸໂກ ເຈ ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ທາຕພ຺ພໍ. ນວໂກ ເຈ ໂຫຕິ, ສມ຺ມເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ສເຈ, ຠນ຺ເຕ, ອິຈ຺ຉຖ, ປຐມຠາຄໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອິທໍ ວຕ຺ຖໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ, ອມຸຎ຺ຈນ຺ຕສ຺ສ ນ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ປຸພ຺ເພ ຄາຫິຕໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ທາຕພ຺ພໍ. ເອເຕເນວ ອຸປາເຍນ ທຸຕິຍຕ຺ເຖຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຏ຺ຐາເນວ ອາຄນ຺ຕຸກສ຺ສ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ປຐມວສ຺ສູປຄຕາ ທ຺ເວ ຕີຓິ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຎ຺ຈ ວາ ວຕ຺ຖານິ ອລຕ຺ຖຸໍ, ລທ຺ຘໍ ລທ຺ຘໍ ເອເຕເນວ ອຸປາເຍນ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ຍາວ ອາຄນ຺ຕຸກສ຺ສ ສມກໍ ໂຫຕິ, ຕາວ ທາຕພ຺ພໍ. ເຕນ ສມເກ ລທ຺ເຘ ອວສິຏ຺ໂຐ ອນຸຠາໂຄ ເຖຣາສເນ ທາຕພ຺ໂພ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ລາເຠ ສຕິ ຐິຕິກາຍ ຄາເຫຕຸໍ ກຕິກໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ສເຈ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂໍ ໂຫຕິ, ທ຺ວີສຸປິ ວສ຺ສູປນາຍິກາສຸ ວສ຺ສູປຄຕາ ຠິກ຺ຂູ ຠິກ຺ຂາຍ ກິລມນ຺ຕາ ‘‘ອາວຸໂສ, ອິຘ ວສນ຺ຕາ ສພ຺ເພວ ກິລມາມ, ສາຘຸ ວຕ ທ຺ເວ ຠາຄາ ໂຫມ, ເຍສໍ ຎາຕິປວາຣິຕຏ຺ຐານານິ ອຕ຺ຖິ, ເຕ ຕຕ຺ຖ ວສິຕ຺ວາ ປວາຣຓາຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕໍ ວສ຺ສາວາສິກໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເຕສຸ ເຍ ຕຕ຺ຖ ວສິຕ຺ວາ ປວາຣຓາຍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອປໂລເກຕ຺ວາ ວສ຺ສາວາສິກໍ ທາຕພ຺ພໍ. ສາທິຍນ຺ຕາປິ ຫິ ເຕເນວ ວສ຺ສາວາສິກສ຺ສ ສາມິໂນ, ຂີຍນ຺ຕາປິ ຈ ອາວາສິກາ ເນວ ອທາຕຸໍ ລຠນ຺ຕິ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກຕິກວຕ຺ຕໍ ກາຕພ຺ພໍ ‘ສພ຺ເພສໍ ໂນ ອິຘ ຍາຄຸຠຕ຺ຕໍ ນປ຺ປໂຫຕິ, ສຠາຄຏ຺ຐາເນ ວສິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉຖ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຕ຺ຕໍ ວສ຺ສາວາສິກໍ ລຠິສ຺ສຖາ’ຕິ. ຕຎ຺ເຈ ເອໂກ ປຏິພາຫຕິ, ສຸປຏິພາຫິຕໍ. ໂນ ເຈ ປຏິພາຫຕິ, ກຕິກາ ສຸກຕາ. ປຈ຺ຉາ ເຕສໍ ຕຕ຺ຖ ວສິຕ຺ວາ ອາຄຕານໍ ອປໂລເກຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ, ອປໂລກນກາເລ ປຏິພາຫິຕຸໍ ນ ລພ຺ຠຕີ’’ຕິ. ປຸນປິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສເຈ ວສ຺ສູປຄເຕສຸ ເອກຈ຺ຈານໍ ວສ຺ສາວາສິເກ ອປາປຸຓນ຺ເຕ ຠິກ຺ຂູ ກຕິກໍ ກໂຣນ຺ຕິ ‘ຉິນ຺ນວສ຺ສານໍ ວສ຺ສາວາສິກຎ຺ຈ ອິທານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກວສ຺ສາວາສິກຎ຺ຈ ອິເມສໍ ທາຕຸໍ ຣຸຈ຺ຈຕີ’ຕິ, ເອວໍ ກຕິກາຍ ກຕາຍ ຄາຫິຕສທິສເມວ ໂຫຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ນໍ ເຕສເມວ ທາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ເຕມາສໍ ປານີຍໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ວິຫາຣມຄ຺ຄເຈຕິຍງ຺ຄຓໂພຘິຍງ຺ຄຓານິ ຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ໂພຘິຣຸກ຺ເຂ ອຸທກໍ ສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປກ຺ກນ຺ໂຕປິ ວິພ຺ຠນ຺ໂຕປິ ວສ຺ສາວາສິກໍ ລຠຕິເຍວ. ຠຕິນິວິຏ຺ຐຎ຺ຫິ ເຕນ ກຕໍ, ສງ຺ຆິກໍ ປນ ອປໂລກນກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຄາຫິຕໍ ອນ຺ໂຕວສ຺ເສ ວິພ຺ຠນ຺ໂຕປິ ລຠເຕວ, ປຈ຺ຈຍວເສນ ຄາຫິຕໍ ປນ ນ ລຠຕີຕິ ວທນ຺ຕິ.

ສເຈ ວຸຏ຺ຐວສ຺ໂສ ທິສໍຄມິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອາວາສິກສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ກິຎ຺ຈິເທວ ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອສຸກກຸເລ ມຍ຺ຫໍ ວສ຺ສາວາສິກໍ ປຕ຺ຕໍ, ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄຕຏ຺ຐາເນ ວິພ຺ຠມຕິ, ວສ຺ສາວາສິກໍ ສງ຺ຆິກໍ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ມນຸສ຺ເສ ສມ຺ມຸຂາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ລຠຕິ. ‘‘ອິທໍ ວສ຺ສາວາສິກໍ ອມ຺ຫາກໍ ເສນາສເນ ວຸຕ຺ຖຠິກ຺ຂຸໂນ ເທມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຍສ຺ສ ຄາຫິຕໍ, ຕສ຺ເສວ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ເສນາສນສາມິກສ຺ສ ປິຍກມ຺ຍຕາຍ ປຸຕ຺ຕຘີຕາທໂຍ ພຫູນິ ວຕ຺ຖານິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ເສນາສເນ ເທມາ’’ຕິ ເທນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ວສ຺ສູປຄຕສ຺ສ ເອກເມວ ວຕ຺ຖໍ ທາຕພ຺ພໍ, ເສສານິ ສງ຺ຆິການິ ໂຫນ຺ຕິ. ວສ຺ສາວາສິກຐິຕິກາຍ ຄາເຫຕພ຺ພານິ, ຐິຕິກາຍ ອສຕິ ເຖຣາສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄາເຫຕພ຺ພານິ. ເສນາສເນ ວສ຺ສູປຄຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ເນນ ຈິຕ຺ຕປ຺ປສາເທນ ພຫູນິ ວຕ຺ຖານິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເສນາສນສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ ທິນ຺ເນສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສເຈ ປນ ປາທມູເລ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ເອຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເທມາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕສ຺ເສວ ໂຫນ຺ຕິ.

ເອກສ຺ສ ເຄເຫ ທ຺ເວ ວສ຺ສາວາສິການິ, ປຐມຠາໂຄ ສາມເຓຣສ຺ສ ຄາຫິໂຕ ໂຫຕິ, ທຸຕິໂຍ ເຖຣາສເນ. ໂສ ເອກໍ ທສຫຕ຺ຖໍ, ເອກໍ ອຏ຺ຐຫຕ຺ຖໍ ສາຏກໍ ເປເສຕິ ‘‘ວສ຺ສາວາສິກໍ ປຕ຺ຕຠິກ຺ຂູນໍ ເທຖາ’’ຕິ, ວິຈິນິຕ຺ວາ ວຣຠາຄໍ ສາມເຓຣສ຺ສ ທຕ຺ວາ ອນຸຠາໂຄ ເຖຣາສເນ ທາຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ອຸໂຠປິ ຆຣໍ ເນຕ຺ວາ ໂຠເຊຕ຺ວາ ສຍເມວ ປາທມູເລ ຐເປຕິ, ຍໍ ຍສ຺ສ ທິນ຺ນໍ, ຕເທວ ຕສ຺ສ ໂຫຕິ. ອິໂຕ ປຣໍ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ອາຄຕນໂຍ ໂຫຕິ – ເອກສ຺ສ ຆເຣ ທຫຣສາມເຓຣສ຺ສ ວສ຺ສາວາສິກໍ ປາປຸຓາຕິ, ໂສ ເຈ ປຸຈ຺ຉຕິ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ວສ຺ສາວາສິກໍ ກສ຺ສ ປຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ, ‘‘ສາມເຓຣສ຺ສາ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ທານກາເລ ຊານິສ຺ສສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທານທິວເສ ເອກໍ ມຫາເຖຣໍ ເປເສຕ຺ວາ ນີຫຣາເປຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຍສ຺ສ ວສ຺ສາວາສິກໍ ປຕ຺ຕໍ, ໂສ ວິພ຺ຠມຕິ ວາ ກາລໍ ວາ ກໂຣຕິ, ມນຸສ຺ສາ ເຈ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ ‘‘ກສ຺ສ ອມ຺ຫາກໍ ວສ຺ສາວາສິກໍ ປຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຍຖາຠູຕໍ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ເຕ ວທນ຺ຕິ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ເທມາ’’ຕິ, ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປາປຸຓາຕິ. ອຖ ສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ຄຓສ຺ສ ວາ ເທນ຺ຕິ, ສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ຄຓສ຺ສ ວາ ປາປຸຓາຕິ. ສເຈ ວສ຺ສູປຄຕາ ສຸທ຺ຘປໍສຸກູລິກາເຍວ ໂຫນ຺ຕິ, ອາເນຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ວສ຺ສາວາສິກໍ ເສນາສນປຣິກ຺ຂາຣໍ ວາ ກຕ຺ວາ ຐເປຕພ຺ພໍ, ພິມ຺ໂພຫນາທີນິ ວາ ກາຕພ຺ພານີຕິ.

ອຍໍ ຕາວ ອນ຺ໂຕວສ຺ເສ ວສ຺ສູປນາຍິກທິວສວເສນ

ເສນາສນຄ຺ຄາຫກຖາ.

໒໒໒. ອຍມປໂຣປິ ອຸຕຸກາເລ ອນ຺ຕຣາມຸຕ຺ຕໂກ ນາມ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫ ເວທິຕພ຺ໂພ. ທິວສວເສນ ຫິ ຕິວິໂຘ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫ ປຸຣິມໂກ ປຈ຺ຉິມໂກ ອນ຺ຕຣາມຸຕ຺ຕໂກຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ຕໂຍເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ເສນາສນຄ຺ຄາຫາ, ປຸຣິມໂກ ປຈ຺ຉິມໂກ ອນ຺ຕຣາມຸຕ຺ຕໂກ. ອປຣຊ຺ຊຸຄຕາຍ ອາສາຬ຺ຫິຍາ ປຸຣິມໂກ ຄາເຫຕພ຺ໂພ, ມາສຄຕາຍ ອາສາຬ຺ຫິຍາ ປຈ຺ຉິມໂກ ຄາເຫຕພ຺ໂພ, ອປຣຊ຺ຊຸຄຕາຍ ປວາຣຓາຍ ອາຍຕິໍ ວສ຺ສາວາສຕ຺ຖາຍ ອນ຺ຕຣາມຸຕ຺ຕໂກ ຄາເຫຕພ຺ໂພ’’ຕິ (ມຫາວ. ໓໑໘).

ເອເຕສຸ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໑໘) ຕີສຸ ເສນາສນຄ຺ຄາເຫສຸ ປຸຣິມໂກ ປຈ຺ຉິມໂກ ຈາຕິ ອິເມ ທ຺ເວ ຄາຫາ ຖາວຣາ, ອນ຺ຕຣາມຸຕ຺ຕໂກ ປນ ເສນາສນປຏິຊຄ຺ຄນຕ຺ຖໍ ຠຄວຕາ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ. ຕຖາ ຫິ ເອກສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ມຫາລາຠໍ ເສນາສນໍ ໂຫຕິ, ເສນາສນສາມິກາ ວສ຺ສູປຄຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ສພ຺ພປຈ຺ຈເຍຫິ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຸປຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປວາເຣຕ຺ວາ ຄມນກາເລ ພຫຸໍ ສມຓປຣິກ຺ຂາຣໍ ເທນ຺ຕິ, ມຫາເຖຣາ ທູຣໂຕວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວສ຺ສູປນາຍິກທິວເສ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຜາສຸໍ ວສິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐວສ຺ສາ ລາຠໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປກ຺ກມນ຺ຕິ. ອາວາສິກາ ‘‘ມຍໍ ເອຕ຺ຖຸປ຺ປນ຺ນໍ ລາຠໍ ນ ລຠາມ, ນິຈ຺ຈໍ ອາຄນ຺ຕຸກມຫາເຖຣາວ ລຠນ຺ຕິ, ເຕເຍວ ນໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ປລຸຊ຺ຊນ຺ຕມ຺ປິ ນ ໂອໂລເກນ຺ຕິ. ຠຄວາ ຕສ຺ສ ປຏິຊຄ຺ຄນຕ຺ຖໍ ‘‘ອປຣຊ຺ຊຸຄຕາຍ ປວາຣຓາຍ ອາຍຕິໍ ວສ຺ສາວາສຕ຺ຖາຍ ອນ຺ຕຣາມຸຕ຺ຕໂກ ຄາເຫຕພ຺ໂພ’’ຕິ ອາຫ.

ຕໍ ຄາເຫນ຺ເຕນ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອນ຺ຕຣາມຸຕ຺ຕກເສນາສນໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ. ສເຈ ຄຓ຺ຫາຕິ, ທາຕພ຺ພໍ. ໂນ ເຈ, ເອເຕເນວ ອຸປາເຍນ ອນຸເຖຣໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ໂຍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕສ຺ສ ອນ຺ຕມໂສ ສາມເຓຣສ຺ສປິ ທາຕພ຺ພໍ. ເຕນ ຕໍ ເສນາສນໍ ອຏ຺ຐ ມາເສ ປຏິຊຄ຺ຄິຕພ຺ພໍ, ຉທນຠິຕ຺ຕິຠູມີສຸ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຂຓ຺ຑໍ ວາ ຜຸລ຺ລໍ ວາ ໂຫຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ປຏິສງ຺ຂຣິຕພ຺ພໍ. ອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາທີຫິ ທິວສໍ ເຂເປຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິໍ ຕຕ຺ຖ ວສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຣຕ຺ຕິໍ ປຣິເວເຓ ວສິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ທິວສໍ ເຂເປຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ຕຕ຺ເຖວ ວສິຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ອຸຕຸກາເລ ອາຄຕານໍ ວຸຑ຺ຒານໍ ນ ປຏິພາຫິຕພ຺ພໍ. ວສ຺ສູປນາຍິກທິວເສ ປນ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ສເຈ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອິທໍ ປນ ເສນາສນໍ ເທຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ນ ລຠຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິທໍ ອນ຺ຕຣາມຸຕ຺ຕກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຏິຊຄ຺ຄິຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ນ ທາຕພ຺ພໍ, ອຏ຺ຐ ມາເສ ປຏິຊຄ຺ຄິຕຠິກ຺ຂຸສ຺ເສວ ຄາຫິຕໍ ໂຫຕິ. ຍສ຺ມິໍ ປນ ເສນາສເນ ເອກສໍວຈ຺ຉເຣ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຈ຺ຈເຍ ເທນ຺ຕິ ຉມາສຈ຺ຈເຍນ ຉມາສຈ຺ຈເຍນ, ຕໍ ອນ຺ຕຣາມຸຕ຺ຕກໍ ນ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ຍສ຺ມິໍ ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ເທນ຺ຕິ ຈຕຸມາສຈ຺ຈເຍນ ຈຕຸມາສຈ຺ຈເຍນ, ຍສ຺ມິໍ ວາ ຈຕຸກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ເທນ຺ຕິ ເຕມາສຈ຺ຈເຍນ ເຕມາສຈ຺ຈເຍນ, ຕໍ ອນ຺ຕຣາມຸຕ຺ຕກໍ ນ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ປຈ຺ຈເຍເນວ ຫິ ຕໍ ປຏິຊຄ຺ຄນໍ ລຠິສ຺ສຕິ. ຍສ຺ມິໍ ປນ ເອກສໍວຈ຺ຉເຣ ສກິເທວ ພຫູ ປຈ຺ຈເຍ ເທນ຺ຕິ, ເອຕໍ ອນ຺ຕຣາມຸຕ຺ຕກໍ ຄາເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ.

໒໒໓. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອກຕໍ ວາ ວິຫາຣໍ ວິປ຺ປກຕໍ ວາ ນວກມ຺ມໍ ທາຕຸໍ, ຂຸທ຺ທເກ ວິຫາເຣ ກມ຺ມໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຉປ຺ປຎ຺ຈວສ຺ສິກໍ ນວກມ຺ມໍ ທາຕຸໍ, ອຑ຺ຒໂຍເຄ ກມ຺ມໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ສຕ຺ຕຏ຺ຐວສ຺ສິກໍ ນວກມ຺ມໍ ທາຕຸໍ, ມຫລ຺ລເກ ວິຫາເຣ ປາສາເທ ວາ ກມ຺ມໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ທສທ຺ວາທສວສ຺ສິກໍ ນວກມ຺ມໍ ທາຕຸ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໓໒໓) ວຈນໂຕ ອກຕໍ ວິປ຺ປກຕໍ ວາ ເສນາສນໍ ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປໂລກເນນ ວາ ກມ຺ມວາຈາຍ ວາ ສາເວຕ຺ວາ ນວກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ວສິຕຸໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕກາລປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ທາຕພ຺ພໍ. ນວກມ຺ມິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອນ຺ໂຕວສ຺ເສ ຕໍ ອາວາສໍ ລຠຕິ, ອຸຕຸກາເລ ປຏິພາຫິຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ລທ຺ຘນວກມ຺ເມນ ປນ ຠິກ຺ຂຸນາ ວາສິຜຣສຸນິຂາທນາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ສຍໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ, ກຕາກຕໍ ຊານິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ໂສ ອາວາໂສ ຊີຣຕິ, ອາວາສສາມິກສ຺ສ ວາ ຕສ຺ສ ວໍເສ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ກສ຺ສຈິ ກເຖຕພ຺ພໍ ‘‘ອາວາໂສ ເຕ ນສ຺ສຕິ, ຊຄ຺ຄຖ ເອຕໍ ອາວາສ’’ນ຺ຕິ. ສເຈ ໂສ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຠິກ຺ຂູຫິ ຎາຕີຫິ ວາ ອຸປຏ຺ຐາເກຫິ ວາ ສມາທາເປຕ຺ວາ ຊຄ຺ຄິຕພ຺ໂພ. ສເຈ ເຕປິ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ສງ຺ຆິເກນ ປຈ຺ຈເຍນ ຊຄ຺ຄິຕພ຺ໂພ, ຕສ຺ມິມ຺ປິ ອສຕິ ເອກໍ ອາວາສໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອວເສສາ ຊຄ຺ຄິຕພ຺ພາ, ພຫູ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ເອກໍ ສຓ຺ຐເປຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິເຍວ.

ທຸພ຺ຠິກ຺ເຂ ຠິກ຺ຂູສຸ ປກ຺ກນ຺ເຕສຸ ສພ຺ເພ ອາວາສາ ນສ຺ສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເອກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ຕໂຍ ວາ ອາວາເສ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຕໂຕ ຍາຄຸຠຕ຺ຕຈີວຣາທີນິ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ເຕຫິ ເສສາວາສາ ຊຄ຺ຄິຕພ຺ພາເຍວ.

ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສງ຺ຆິເກ ປຈ຺ຈເຍ ອສຕິ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ‘ຕຸຍ຺ຫໍ ເອກມຎ຺ຈຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຊຄ຺ຄາຫີ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ສເຈ ພຫຸຕຣໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕິຠາຄໍ ວາ ອຸປຑ຺ຒຠາຄໍ ວາ ທຕ຺ວາປິ ຊຄ຺ຄາເປຕພ຺ພໍ. ອຖ ຖມ຺ຠມຕ຺ຕເມເວຕ຺ຖ ອວສິຏ຺ຐໍ, ພຫຸກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ‘ຕຸຍ຺ຫໍ ປຸຄ຺ຄລິກເມວ ກຕ຺ວາ ຊຄ຺ຄາຫີ’ຕິ ທາຕພ຺ພໍ. ເອວມ຺ປິ ຫິ ‘ສງ຺ຆສ຺ສ ຠຓ຺ຑກຐປນຏ຺ຐານຎ຺ຈ ນວການຎ຺ຈ ວສນຏ຺ຐານໍ ລຠິສ຺ສຕີ’ຕິ ຊຄ຺ຄາເປຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ຊຄ຺ຄິໂຕ ປນ ຕສ຺ມິໍ ຊີວນ຺ເຕ ປຸຄ຺ຄລິໂກ ໂຫຕິ, ມເຕ ສງ຺ຆິໂກວ. ສເຈ ສທ຺ຘິວິຫາຣິການໍ ທາຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ກມ຺ມໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຕິຠາຄໍ ວາ ອຸປຑ຺ຒໍ ວາ ປຸຄ຺ຄລິກໍ ກຕ຺ວາ ຊຄ຺ຄາເປຕພ຺ໂພ. ເອວຎ຺ຫິ ສທ຺ຘິວິຫາຣິການໍ ທາຕຸໍ ລຠຕິ. ເອວໍ ຊຄ຺ຄນເກ ປນ ອສຕິ ເອກໍ ອາວາສໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາຕິອາທິນາ ນເຍນ ຊຄ຺ຄາເປຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິທມ຺ປິ ຈ ອຎ຺ຎໍ ຕຕ຺ເຖວ ວຸຕ຺ຕໍ.

ທ຺ເວ ຠິກ຺ຂູ ສງ຺ຆິກຠູມິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂສເຘຕ຺ວາ ສງ຺ຆິກເສນາສນໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເຍນ ສາ ຠູມິ ປຐມໍ ຄຫິຕາ, ໂສ ສາມີ. ອຸໂຠປິ ປຸຄ຺ຄລິກໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ໂສເຍວ ສາມີ. ໂສ ສງ຺ຆິກໍ ກໂຣຕິ, ອິຕໂຣ ປຸຄ຺ຄລິກໍ ກໂຣຕິ, ອຎ຺ຎໍ ເຈ ພຫຸ ເສນາສນຏ຺ຐານໍ ອຕ຺ຖິ, ປຸຄ຺ຄລິກໍ ກໂຣນ຺ໂຕປິ ນ ວາເຣຕພ຺ໂພ. ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ປນ ຕາທິເສ ປຕິຣູເປ ຐາເນ ອສຕິ ຕໍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ສງ຺ຆິກໍ ກໂຣນ຺ເຕເນວ ກາຕພ຺ພໍ. ຍໍ ປນ ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ວຍກມ຺ມໍ ກຕໍ, ຕໍ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ກຕາວາເສ ວາ ອາວາສກຣຓຏ຺ຐາເນ ວາ ຉາຍູປຄຜລູປຄາ ຣຸກ຺ຂາ ໂຫນ຺ຕິ, ອປໂລເກຕ຺ວາ ຫາເຣຕພ຺ພາ. ປຸຄ຺ຄລິກາ ເຈ ໂຫນ຺ຕິ, ສາມິກາ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພາ. ໂນ ເຈ ເທນ຺ຕິ, ຍາວຕຕິຍກໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຣຸກ຺ຂອຄ຺ຆນກມູລໍ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ຫາເຣຕພ຺ພາ.

໒໒໔. ໂຍ ປນ ສງ຺ຆິກໍ ວລ຺ລິມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອາຫຣິເມນ ອຸປກຣເຓນ ສງ຺ຆິກາຍ ຠູມິຍາ ປຸຄ຺ຄລິກວິຫາຣໍ ກາເຣຕິ, ອຸປຑ຺ຒໍ ສງ຺ຆິກໍ ໂຫຕິ, ອຸປຑ຺ຒໍ ປຸຄ຺ຄລິກໍ. ປາສາໂທ ເຈ ໂຫຕິ, ເຫຏ຺ຐາປາສາໂທ ສງ຺ຆິໂກ, ອຸປຣິ ປຸຄ຺ຄລິໂກ. ສເຈ ໂຍ ເຫຏ຺ຐາປາສາທໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ເຫຏ຺ຐາປາສາທໍ ຕສ຺ສ ໂຫຕິ. ອຖ ເຫຏ຺ຐາ ຈ ອຸປຣິ ຈ ອິຈ຺ຉຕິ, ອຸຠຍຕ຺ຖ ອຸປຑ຺ຒໍ ລຠຕິ. ທ຺ເວ ເສນາສນານິ ກາເຣຕິ, ເອກໍ ສງ຺ຆິກໍ, ເອກໍ ປຸຄ຺ຄລິກໍ. ສເຈ ວິຫາເຣ ອຸຏ຺ຐິເຕນ ທພ຺ພສມ຺ຠາເຣນ ກາເຣຕິ, ຕິຠາຄໍ ລຠຕິ. ສເຈ ອກຕຏ຺ຐາເນ ຈຍໍ ວາ ປມຸຂໍ ວາ ກໂຣຕິ ພຫິກຸຏ຺ເຏ, ອຸປຑ຺ຒໍ ສງ຺ຆສ຺ສ, ອຸປຑ຺ຒໍ ຕສ຺ສ. ອຖ ມຫນ຺ຕໍ ວິສມໍ ປູເຣຕ຺ວາ ອປເທ ປທໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ກຕໍ ໂຫຕິ, ອນິສ຺ສໂຣ ຕຕ຺ຖ ສງ຺ໂຆ.

ສເຈ ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ຆິກວິຫາຣໂຕ ໂຄປານສິອາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ສງ຺ຆິກາວາເສ ໂຍເຊຕິ, ສຸໂຍຊິຕານິ. ປຸຄ຺ຄລິກາວາເສ ໂຍເຊນ຺ເຕຫິ ປນ ມູລໍ ວາ ທາຕພ຺ພໍ, ປຏິປາກຕິກໍ ວາ ກາຕພ຺ພໍ. ຉຑ຺ຑິຕວິຫາຣໂຕ ມຎ຺ຈປີຐາທີນິ ເຖຍ຺ຍຈິຕ຺ເຕນ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອຸທ຺ຘາເຣເຍວ ຠຓ຺ຑຄ຺ເຆນ ກາເຣຕພ຺ໂພ. ‘‘ປຸນ ອາວາສິກກາເລ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ສງ຺ຆິກປຣິໂຠເຄນ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ນຏ຺ຐໍ ສຸນຏ຺ຐໍ, ຊິຓ຺ຓໍ ສຸຊິຓ຺ຓໍ. ອໂຣຄໍ ເຈ, ປາກຕິກໍ ກາຕພ຺ພໍ, ປຸຄ຺ຄລິກປຣິໂຠເຄນ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ນຏ຺ຐໍ ວາ ຊິຓ຺ຓໍ ວາ ຄີວາ ໂຫຕິ. ຕໂຕ ທ຺ວາຣວາຕປານາທີນິ ສງ຺ຆິກາວາເສ ວາ ປຸຄ຺ຄລິກາວາເສ ວາ ໂຍຊິຕານິ, ປຏິທາຕພ຺ພານິເຍວ. ສເຈ ໂກຈິ ສງ຺ຆິໂກ ວິຫາໂຣ ອຸນ຺ທ຺ຣິຍຕິ, ຍໍ ຕຕ຺ຖ ມຎ຺ຈປີຐາທິກໍ, ຕໍ ຄຸຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຫຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕສ຺ມາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຫຣິຕ຺ວາ ສງ຺ຆິກປຣິໂຠເຄນ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ນຏ຺ຐໍ ສຸນຏ຺ຐໍ, ຊິຓ຺ຓໍ ສຸຊິຓ຺ຓໍ. ສເຈ ອໂຣຄໍ, ຕສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ປຏິສງ຺ຂເຕ ປຸນ ປາກຕິກໍ ກາຕພ຺ພໍ. ປຸຄ຺ຄລິກປຣິໂຠເຄນ ປຣິຠຸຎ຺ຊໂຕ ນຏ຺ຐໍ ວາ ຊິຓ຺ຓໍ ວາ ຄີວາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ປຏິສງ຺ຂເຕ ທາຕພ຺ພເມວ. ອຍໍ ເສນາສນຄ຺ຄາຫກຖາ.

໒໒໕. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ຈຕຸປຈ຺ຈຍສາຘາຣຓກຖາ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໒໕ ປກ຺ຂິກຠຕ຺ຕາທິກຖາ) – ສມ຺ມເຕນ ອປ຺ປມຕ຺ຕກວິສ຺ສຊ຺ຊເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຈີວຣກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ‘‘ສູຈິໍ ເທຫີ’’ຕິ ວທໂຕ ເອກາ ທີຆາ, ເອກາ ຣສ຺ສາຕິ ທ຺ເວ ສູຈິໂຍ ທາຕພ຺ພາ. ‘‘ອວິຠຕ຺ຕໍ ສງ຺ຆິກຠຓ຺ຑ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ປິປ຺ຜລຕ຺ຖິກສ຺ສ ເອໂກ ປິປ຺ຜລໂກ, ກນ຺ຕາຣໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕຸກາມສ຺ສ ອຸປາຫນຍຸຄຬໍ, ກາຍພນ຺ຘນຕ຺ຖິກສ຺ສ ກາຍພນ຺ຘນໍ, ‘‘ອໍສພທ຺ຘໂກ ເມ ຊິຓ຺ໂຓ’’ຕິ ອາຄຕສ຺ສ ອໍສພທ຺ຘໂກ, ປຣິສ຺ສາວນຕ຺ຖິກສ຺ສ ປຣິສ຺ສາວນໍ ທາຕພ຺ພໍ, ຘມ຺ມກຣຓຕ຺ຖິກສ຺ສ ຘມ຺ມກຣໂຓ. ສເຈ ປຏ຺ຏໂກ ນ ໂຫຕິ, ຘມ຺ມກຣໂຓ ປຏ຺ຏເກນ ສທ຺ຘິໍ ທາຕພ຺ໂພ. ‘‘ອາຄນ຺ຕຸກປຕ຺ຕໍ ອາໂຣເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ຍາຈນ຺ຕສ຺ສ ກຸສິຍາ ຈ ອຑ຺ຒກຸສິຍາ ຈ ປໂຫນກໍ ທາຕພ຺ພໍ. ‘‘ມຓ຺ຑລໍ ນປ຺ປໂຫຕີ’’ຕິ ອາຄຕສ຺ສ ມຓ຺ຑລໍ ເອກໍ ທາຕພ຺ພໍ, ອຑ຺ຒມຓ຺ຑລານິ ທ຺ເວ ທາຕພ຺ພານິ, ທ຺ເວ ມຓ຺ຑລານິ ຍາຈນ຺ຕສ຺ສ ນ ທາຕພ຺ພານິ. ອນຸວາຕປຣິຠຓ຺ຑຕ຺ຖິກສ຺ສ ເອກສ຺ສ ຈີວຣສ຺ສ ປໂຫນກໍ ທາຕພ຺ພໍ, ສປ຺ປິນວນີຕາທິອຕ຺ຖິກສ຺ສ ຄິລານສ຺ສ ເອກໍ ເຠສຊ຺ຊໍ ນາຬິມຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ຕໂຕ ຕຕິຍໂກຏ຺ຐາໂສ ທາຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ຕີຓິ ທິວສານິ ທຕ຺ວາ ນາຬິຍາ ປຣິປຸຓ຺ຓາຍ ຈຕຸຕ຺ຖທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສງ຺ຆໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ, ຄຸຬປິຓ຺ເຑປິ ເອກທິວສໍ ຕຕິຍຠາໂຄ ທາຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ຕີຫິ ທິວເສຫິ ນິຏ຺ຐິເຕ ປິຓ຺ເຑ ຕໂຕ ປຣໍ ສງ຺ຆໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ສມ຺ມນ຺ນິຕ຺ວາ ຐປິຕຍາຄຸຠາຊກາທີຫິ ຈ ຠາຊນີຍຏ຺ຐານໍ ອາຄຕມນຸສ຺ສານໍ ອນາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ອຸປຑ຺ຒຠາໂຄ ທາຕພ຺ໂພ. ອສມ຺ມເຕຫິ ປນ ອປໂລເກຕ຺ວາ ທາຕພ຺ໂພຕິ.

ສງ຺ຆສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ສມ຺ມເຕນ ວາ ອາຓຕ຺ເຕຫິ ວາ ອາຣາມິກາທີຫິ ທີຍມານໍ, ຄິຫີນຎ຺ຈ ສນ຺ຕກໍ ສາມິເກນ ວາ ອາຓຕ຺ເຕນ ວາ ທີຍມານໍ ‘‘ອປຣສ຺ສ ຠາຄໍ ເທຫີ’’ຕິ ອສນ຺ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫໂຕ ຠຓ຺ຑາເທຍ຺ຍໍ. ອຎ຺ເຎນ ທີຍມານໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຠຓ຺ຑຄ຺ເຆນ ກາເຣຕພ຺ໂພ. ອສມ຺ມເຕນ ວາ ອນາຓຕ຺ເຕນ ວາ ທີຍມາເນ ‘‘ອປຣມ຺ປິ ຠາຄໍ ເທຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ວາ ກູຏວສ຺ສານິ ຄເຓຕ຺ວາ ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອຸທ຺ຘາເຣເຍວ ຠຓ຺ຑຄ຺ເຆນ ກາເຣຕພ຺ໂພ. ອິຕເຣຫິ ທີຍມານໍ ເອວໍ ຄຓ຺ຫໂຕ ຠຓ຺ຑາເທຍ຺ຍໍ ສາມິເກນ ປນ ‘‘ອິມສ຺ສ ເທຫີ’’ຕິ ທາປິຕໍ ວາ ສຍໍ ທິນ຺ນໍ ວາ ສຸທິນ຺ນນ຺ຕິ ອຍໍ ສພ຺ພຏ຺ຐກຖາວິນິຈ຺ຉຍໂຕ ສາໂຣ.

ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ຐສ຺ສປິ ໂອທນປຏິວີໂສ ອນ຺ໂຕອຸປຈາຣສີມາຍໍ ຐິຕສ຺ເສວ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍທິ ປນ ທາຍກາ ‘‘ພຫິອຸປຈາຣສີມຏ຺ຐານມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ຄຓ຺ຫຖ, ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເອວໍ ອນ຺ໂຕຄາມຏ຺ຐານມ຺ປິ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ປາຬິໍ ອຏ຺ຐກຖຎ຺ເຈວ, ໂອໂລເກຕ຺ວາ ວິຈກ຺ຂໂຓ;

ສງ຺ຆິເກ ປຈ຺ຈເຍ ເອວໍ, ອປ຺ປມຕ຺ໂຕວ ຠາຊເຍຕິ.

ອິຕິ ປາຬິມຸຕ຺ຕກວິນຍວິນິຈ຺ຉຍສງ຺ຄເຫ ສພ຺ພາກາຣໂຕ

ຈຕຸປຈ຺ຈຍຠາຊນີຍວິນິຈ຺ຉຍກຖາ ສມຕ຺ຕາ.

໒໙. ກຖິນຕ຺ຖາຣວິນິຈ຺ຉຍກຖາ

໒໒໖. ກຖິນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໐໖) ປນ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕຸໍ ເກ ລຠນ຺ຕິ, ເກ ນ ລຠນ຺ຕິ? ຄຓນວເສນ ຕາວ ປຈ຺ຉິມໂກຏິຍາ ປຎ຺ຈ ຊນາ ລຠນ຺ຕິ, ອຸທ຺ຘໍ ສຕສຫສ຺ສມ຺ປິ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ເຫຏ຺ຐາ ນ ລຠນ຺ຕິ. ວຸຏ຺ຐວສ຺ສວເສນ ປຸຣິມິກາຍ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ປຐມປວາຣຓາຍ ປວາຣິຕາ ລຠນ຺ຕິ. ຉິນ຺ນວສ຺ສາ ວາ ປຈ຺ຉິມິກາຍ ອຸປຄຕາ ວາ ນ ລຠນ຺ຕິ. ‘‘ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ວຸຏ຺ຐວສ຺ສາປິ ນ ລຠນ຺ຕີ’’ຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຸຣິມິກາຍ ອຸປຄຕານໍ ປນ ສພ຺ເພ ຄຓປູຣກາ ໂຫນ຺ຕິ, ອານິສໍສໍ ນ ລຠນ຺ຕິ, ອານິສໍໂສ ອິຕເຣສໍເຍວ ໂຫຕິ. ສເຈ ປຸຣິມິກາຍ ອຸປຄຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວາ ໂຫນ຺ຕິ ຕໂຍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ເອໂກ ວາ, ອິຕເຣ ຄຓປູຣເກ ກຕ຺ວາ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພໍ. ອຖ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຠິກ຺ຂູ ອຸປຄຕາ, ເອໂກ ປຣິປຸຓ຺ຓວສ຺ໂສ ສາມເຓໂຣ, ໂສ ເຈ ປຈ຺ຉິມິກາຍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຄຓປູຣໂກ ເຈວ ໂຫຕິ ອານິສໍສຎ຺ຈ ລຠຕິ. ຕໂຍ ຠິກ຺ຂູ ທ຺ເວ ສາມເຓຣາ, ທ຺ເວ ຠິກ຺ຂູ ຕໂຍ ສາມເຓຣາ, ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສາມເຓຣາຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສເຈ ປຸຣິມິກາຍ ອຸປຄຕາ ກຖິນຕ຺ຖາຣກຸສລາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ອຕ຺ຖາຣກຸສລາ ຂນ຺ຘກຠາຓກຕ຺ເຖຣາ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ອາເນຕພ຺ພາ. ກມ຺ມວາຈໍ ສາເວຕ຺ວາ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣາເປຕ຺ວາ ທານຎ຺ຈ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ, ອານິສໍໂສ ປນ ອິຕເຣສໍເຍວ ໂຫຕິ.

ກຖິນໍ ເກນ ທິນ຺ນໍ ວຏ຺ຏຕິ? ເຍນ ເກນຈິ ເທເວນ ວາ ມນຸສ຺ເສນ ວາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ວາ ສຫຘມ຺ມິການໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ທິນ຺ນໍ ວຏ຺ຏຕິ. ກຖິນທາຍກສ຺ສ ວຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖິ, ສເຈ ໂສ ຕໍ ອຊານນ຺ໂຕ ປຸຈ຺ຉຕິ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ກຖໍ ກຖິນໍ ທາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ເອວໍ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ‘‘ຕິຓ຺ຓໍ ຈີວຣານໍ ອຎ຺ຎຕຣປ຺ປໂຫນກໍ ສູຣິຍຸຄ຺ຄມນສມເຍ ວຕ຺ຖໍ ‘ກຖິນຈີວຣໍ ເທມາ’ຕິ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕສ຺ສ ປຣິກມ຺ມຕ຺ຖໍ ເອຕ຺ຕກາ ນາມ ສູຈິໂຍ, ເອຕ຺ຕກໍ ສຸຕ຺ຕໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ຣຊນໍ, ປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ເອຕ຺ຕການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຍາຄຸຠຕ຺ຕຎ຺ຈ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ.

ກຖິນຕ຺ຖາຣເກນປິ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣນ຺ເຕນ ວຕ຺ຕໍ ຊານິຕພ຺ພໍ. ຕນ຺ຕວາຍເຄຫໂຕ ຫິ ອາຠຕສນ຺ຕາເນເນວ ຂລິມກ຺ຂິຕສາຏໂກ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ມລີນສາຏໂກປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ມາ ກຖິນຕ຺ຖາຣສາຏກໍ ລຠິຕ຺ວາ ສຸຏ຺ຐຸ ໂຘວິຕ຺ວາ ສູຈິອາທີນິ ຈີວຣກມ຺ມູປກຣຓານິ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ພຫູຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ຕທເຫວ ສິພ຺ພິຕ຺ວາ ນິຏ຺ຐິຕສູຈິກມ຺ມໍ ຣຊິຕ຺ວາ ກປ຺ປພິນ຺ທຸໍ ທຕ຺ວາ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຕສ຺ມິໍ ອນຕ຺ຖເຕເຍວ ອຎ຺ຎໍ ກຖິນສາຏກໍ ອາຫຣຕິ, ອຎ຺ຎານິ ຈ ພຫູນິ ກຖິນານິສໍສວຕ຺ຖານິ ເທຕິ, ໂຍ ອານິສໍສໍ ພຫຸໍ ເທຕິ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕເກນ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພໍ. ອິຕໂຣ ຕຖາ ຕຖາ ໂອວທິຕ຺ວາ ສຎ຺ຎາເປຕພ຺ໂພ.

ກຖິນໍ ປນ ເກນ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພໍ? ຍສ຺ສ ສງ຺ໂຆ ກຖິນຈີວຣໍ ເທຕິ. ສງ຺ເຆນ ປນ ກສ຺ສ ທາຕພ຺ພໍ? ໂຍ ຊິຓ຺ຓຈີວໂຣ ໂຫຕິ. ສເຈ ພຫູ ຊິຓ຺ຓຈີວຣາ, ວຸຑ຺ຒສ຺ສ ທາຕພ຺ພໍ. ວຸຑ຺ເຒສຸປິ ໂຍ ມຫາປຣິໂສ ຕທເຫວ ຈີວຣໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຖຣິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຕສ຺ສ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ວຸຑ຺ໂຒ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ນວກຕໂຣ ສກ຺ໂກຕິ, ຕສ຺ສ ທາຕພ຺ພໍ. ອປິຈ ສງ຺ເຆນ ມຫາເຖຣສ຺ສ ສງ຺ຄຫໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ, ຠນ຺ເຕ, ຄຓ຺ຫຖ, ມຍໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຕີສຸ ຈີວເຣສຸ ຍໍ ຊິຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ, ຕທຕ຺ຖາຍ ທາຕພ຺ພໍ. ປກຕິຍາ ທຸປຏ຺ຏຈີວຣສ຺ສ ທຸປຏ຺ຏຕ຺ຖາເຍວ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈປິສ຺ສ ເອກປຏ຺ຏຈີວຣໍ ຆນໍ ໂຫຕິ, ກຖິນສາຏກາ ຈ ເປລວາ, ສາຣຸປ຺ປຕ຺ຖາຍ ທຸປຏ຺ຏປ຺ປໂຫນກເມວ ທາຕພ຺ພໍ, ‘‘ອຫໍ ອລຠນ຺ໂຕ ເອກປຏ຺ຏໍ ປາຣຸປາມີ’’ຕິ ວທນ຺ຕສ຺ສປິ ທຸປຏ຺ຏໍ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ໂຍ ປນ ໂລຠປກຕິໂກ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ນ ທາຕພ຺ພໍ. ເຕນປິ ‘‘ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ວິສິພ຺ພິຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຈີວຣານິ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຍສ຺ສ ປນ ທີຍຕິ, ຕສ຺ສ –

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອິທໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ກຖິນທຸສ຺ສໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອິມໍ ກຖິນທຸສ຺ສໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທເທຍ຺ຍ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕຸໍ, ເອສາ ຎຕ຺ຕິ.

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອິທໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ກຖິນທຸສ຺ສໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ສງ຺ໂຆ ອິມໍ ກຖິນທຸສ຺ສໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເທຕິ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕຸໍ, ຍສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ຂມຕິ ອິມສ຺ສ ກຖິນທຸສ຺ສສ຺ສ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທານໍ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕຸໍ, ໂສ ຕຸຓ຺ຫສ຺ສ. ຍສ຺ສ ນກ຺ຂມຕິ, ໂສ ຠາເສຍ຺ຍ.

‘‘ທິນ຺ນໍ ອິທໍ ສງ຺ເຆນ ກຖິນທຸສ຺ສໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕຸໍ, ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ, ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໓໐໗) –

ເອວໍ ທຸຕິຍກມ຺ມວາຈາຍ ທາຕພ຺ພໍ.

ເອວໍ ທິນ຺ເນ ປນ ກຖິເນ ສເຈ ຕໍ ກຖິນທຸສ຺ສໍ ນິຏ຺ຐິຕປຣິກມ຺ມເມວ ໂຫຕິ, ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ. ໂນ ເຈ ນິຏ຺ຐິຕປຣິກມ຺ມໍ ໂຫຕິ, ‘‘ອຫໍ ເຖໂຣ’’ຕິ ວາ ‘‘ພຫຸສ຺ສຸໂຕ’’ຕິ ວາ ເອເກນປິ ອກາຕຸໍ ນ ລພ຺ຠຕິ, ສພ຺ເພເຫວ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ໂຘວນສິພ຺ພນຣຊນານິ ນິຏ຺ຐາເປຕພ຺ພານິ. ອິທຎ຺ຫິ ກຖິນວຕ຺ຕໍ ນາມ ພຸທ຺ຘປ຺ປສຕ຺ຖໍ. ອຕີເຕ ປທຸມຸຕ຺ຕໂຣປິ ຠຄວາ ກຖິນວຕ຺ຕໍ ອກາສິ. ຕສ຺ສ ກິຣ ອຄ຺ຄສາວໂກ ສຸຊາຕຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ກຖິນໍ ຄຓ຺ຫິ. ຕໍ ສຕ຺ຖາ ອຏ຺ຐສຏ຺ຐິຍາ ຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ອກາສິ.

ກຕປຣິໂຍສິຕໍ ປນ ກຖິນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຖາຣເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສເຈ ສງ຺ຆາຏິຍາ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ໂປຣາຓິກາ ສງ຺ຆາຏິ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣິຕພ຺ພາ, ນວາ ສງ຺ຆາຏິ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພາ, ‘‘ອິມາຍ ສງ຺ຆາຏິຍາ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣາມີ’’ຕິ ວາຈາ ຠິນ຺ທິຕພ຺ພາ. ສເຈ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ເຄນ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ໂປຣາຓໂກ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ໂຄ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣິຕພ຺ໂພ, ນໂວ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ໂຄ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ໂພ, ‘‘ອິມິນາ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ເຄນ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣາມີ’’ຕິ ວາຈາ ຠິນ຺ທິຕພ຺ພາ. ສເຈ ອນ຺ຕຣວາສເກນ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ໂປຣາຓໂກ ອນ຺ຕຣວາສໂກ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣິຕພ຺ໂພ, ນໂວ ອນ຺ຕຣວາສໂກ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ໂພ, ‘‘ອິມິນາ ອນ຺ຕຣວາສເກນ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣາມີ’’ຕິ ວາຈາ ຠິນ຺ທິຕພ຺ພາ.

ເຕນ (ປຣິ. ໔໑໓) ກຖິນຕ຺ຖາຣເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສງ຺ຆໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ ‘‘ອຕ຺ຖຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຆສ຺ສ ກຖິນໍ, ຘມ຺ມິໂກ ກຖິນຕ຺ຖາໂຣ, ອນຸໂມທຖາ’’ຕິ. ເຕຫິ ອນຸໂມທເກຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ ‘‘ອຕ຺ຖຕໍ, ອາວຸໂສ, ສງ຺ຆສ຺ສ ກຖິນໍ, ຘມ຺ມິໂກ ກຖິນຕ຺ຖາໂຣ, ອນຸໂມທາມາ’’ຕິ. ເຕນ ກຖິນຕ຺ຖາຣເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສມ຺ພຫຸເລ ຠິກ຺ຂູ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ ‘‘ອຕ຺ຖຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຆສ຺ສ ກຖິນໍ, ຘມ຺ມິໂກ ກຖິນຕ຺ຖາໂຣ, ອນຸໂມທຖາ’’ຕິ. ເຕຫິ ອນຸໂມທເກຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ ‘‘ອຕ຺ຖຕໍ, ອາວຸໂສ, ສງ຺ຆສ຺ສ ກຖິນໍ, ຘມ຺ມິໂກ ກຖິນຕ຺ຖາໂຣ, ອນຸໂມທາມາ’’ຕິ. ເຕນ ກຖິນຕ຺ຖາຣເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ ‘‘ອຕ຺ຖຕໍ, ອາວຸໂສ, ສງ຺ຆສ຺ສ ກຖິນໍ, ຘມ຺ມິໂກ ກຖິນຕ຺ຖາໂຣ, ອນຸໂມທາຫີ’’ຕິ. ເຕນ ອນຸໂມທເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ ‘‘ອຕ຺ຖຕໍ, ອາວຸໂສ, ສງ຺ຆສ຺ສ ກຖິນໍ, ຘມ຺ມິໂກ ກຖິນຕ຺ຖາໂຣ, ອນຸໂມທາມີ’’ຕິ. ເອວໍ ສພ຺ເພສໍ ອຕ຺ຖຕໍ ໂຫຕິ ກຖິນໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ປຣິວາເຣ ‘‘ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອຕ຺ຖຕໍ ໂຫຕິ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖາຣກສ຺ສ ຈ ອນຸໂມທກສ຺ສ ຈາ’’ຕິ (ປຣິ. ໔໐໓). ປຸນປິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນ ສງ຺ໂຆ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣຕິ, ນ ຄໂຓ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣຕິ, ປຸຄ຺ຄໂລ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣຕິ, ສງ຺ຆສ຺ສ ອນຸໂມທນາຍ ຄຓສ຺ສ ອນຸໂມທນາຍ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຕ຺ຖຣາຍ ສງ຺ຆສ຺ສ ອຕ຺ຖຕໍ ໂຫຕິ ກຖິນໍ, ຄຓສ຺ສ ອຕ຺ຖຕໍ ໂຫຕິ ກຖິນໍ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຕ຺ຖຕໍ ໂຫຕິ ກຖິນ’’ນ຺ຕິ (ປຣິ. ໔໑໔).

ເອວໍ ອຕ຺ຖເຕ ປນ ກຖິເນ ສເຈ ກຖິນຈີວເຣນ ສທ຺ຘິໍ ອາຠຕໍ ອານິສໍສໍ ທາຍກາ ‘‘ເຍນ ອມ຺ຫາກໍ ກຖິນໍ ຄຫິຕໍ, ຕສ຺ເສວ ເທມາ’’ຕິ ເທນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ອນິສ຺ສໂຣ. ອຖ ອວິຈາເຣຕ຺ວາວ ທຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ອິສ຺ສໂຣ. ຕສ຺ມາ ສເຈ ກຖິນຕ຺ຖາຣກສ຺ສ ເສສຈີວຣານິປິ ທຸພ຺ພລານິ ໂຫນ຺ຕິ, ສງ຺ເຆນ ອປໂລເກຕ຺ວາ ເຕສມ຺ປິ ອຕ຺ຖາຍ ວຕ຺ຖານິ ທາຕພ຺ພານິ, ກມ຺ມວາຈາ ປນ ເອກາເຍວ ວຏ຺ຏຕິ. ອວເສສກຖິນານິສໍເສ ພລວວຕ຺ຖານິ ວສ຺ສາວາສິກຐິຕິກາຍ ທາຕພ຺ພານິ, ຐິຕິກາຍ ອຠາເວ ເຖຣາສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທາຕພ຺ພານິ, ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ນ ຠາເຊຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ເອກສີມາຍ ພຫູ ວິຫາຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ສພ຺ເພຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສນ຺ນິປາຕາເປຕ຺ວາ ເອກຕ຺ຖ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພໍ, ວິສຸໍ ວິສຸໍ ອຕ຺ຖຣິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

‘‘ອຕ຺ຖຕກຖິນານໍ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ກປ຺ປິສ຺ສນ຺ຕິ, ອນາມນ຺ຕຈາໂຣ ອສມາທານຈາໂຣ ຄຓໂຠຊນໍ ຍາວທຕ຺ຖຈີວຣໍ ໂຍ ຈ ຕຕ຺ຖ ຈີວຣຸປ຺ປາໂທ. ໂສ ເນສໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໓໐໖) ວຈນໂຕ ອຕ຺ຖຕກຖິນານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອນາມນ຺ຕຈາຣາທໂຍ ປນ ປຎ຺ຈານິສໍສາ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອນາມນ຺ຕຈາໂຣຕິ ອນາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຈຣຓໍ, ຍາວ ກຖິນໍ ນ ອຸທ຺ຘຣີຍຕິ, ຕາວ ຈາຣິຕ຺ຕສິກ຺ຂາປເທນ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອສມາທານຈາໂຣຕິ ຈີວຣໍ ອສມາທາຍ ຈຣຓໍ, ຈີວຣວິປ຺ປວາໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຄຓໂຠຊນນ຺ຕິ ຄຓໂຠຊນສິກ຺ຂາປເທນ ອນາປຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຍາວທຕ຺ຖຈີວຣນ຺ຕິ ຍາວຕາ ຈີວເຣນ ອຕ຺ໂຖ, ຕາວຕກໍ ອນຘິຏ຺ຐິຕໍ ອວິກປ຺ປິຕໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຍ ຈ ຕຕ຺ຖ ຈີວຣຸປ຺ປາໂທຕິ ຕຕ຺ຖ ກຖິນຕ຺ຖຕສີມາຍ ມຕກຈີວຣໍ ວາ ໂຫຕຸ ສງ຺ຆໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ທິນ຺ນໍ ວາ ສງ຺ຆິເກນ ຕຕ຺ຣຸປ຺ປາເທນ ອາຠຕໍ ວາ, ເຍນ ເກນຈິ ອາກາເຣນ ຍໍ ສງ຺ຆິກໍ ຈີວຣໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ເຕສໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິຕິ ປາຬິມຸຕ຺ຕກວິນຍວິນິຈ຺ຉຍສງ຺ຄເຫ

ກຖິນຕ຺ຖາຣວິນິຈ຺ຉຍກຖາ ສມຕ຺ຕາ.

໓໐. ຄຣຸຠຓ຺ຑວິນິຈ຺ຉຍກຖາ

໒໒໗. ຄຣຸຠຓ຺ຑານີຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ປຎ຺ຈິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອວິສ຺ສຊ຺ຊິຍານິ ນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ພານິ ສງ຺ເຆນ ວາ ຄເຓນ ວາ ປຸຄ຺ຄເລນ ວາ, ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕານິປິ ອວິສ຺ສຊ຺ຊິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ໂຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍສ຺ສາ’’ຕິອາທິນາ (ຈູຬວ. ໓໒໑) ນເຍນ ທສ຺ສິຕານິ ອາຣາໂມ ອາຣາມວຕ຺ຖຸ, ວິຫາໂຣ ວິຫາຣວຕ຺ຖຸ, ມຎ຺ໂຈ ປີຐໍ ຠິສິ ພິມ຺ໂພຫນໍ, ໂລຫກຸມ຺ຠີ ໂລຫຠາຓກໍ ໂລຫວາຣໂກ ໂລຫກຏາຫໍ ວາສິ ຜຣສຸ ກຸຐາຣີ ກຸທາໂລ ນິຂາທນໍ, ວລ຺ລິ ເວຬຸ ມຸຎ຺ຊໍ ປພ຺ພຊໍ ຕິຓໍ ມຕ຺ຕິກາ ທາຣຸຠຓ຺ຑໍ ມຕ຺ຕິກາຠຓ຺ຑນ຺ຕິ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ຄຣຸຠຓ຺ຑານິ ນາມ.

ຕຕ຺ຖ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໒໑) ອາຣາໂມ ນາມ ປຸປ຺ຜາຣາໂມ ວາ ຜລາຣາໂມ ວາ. ອາຣາມວຕ຺ຖຸ ນາມ ເຕສໍເຍວ ອາຣາມານໍ ອຕ຺ຖາຍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຐປິໂຕກາໂສ, ເຕສຸ ວາ ອາຣາເມສຸ ວິນຏ຺ເຐສຸ ເຕສໍ ໂປຣາຓກຠູມິຠາໂຄ. ວິຫາໂຣ ນາມ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປາສາທາທິ ເສນາສນໍ. ວິຫາຣວຕ຺ຖຸ ນາມ ຕສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐາໂນກາໂສ. ມຎ຺ໂຈ ນາມ ມສາຣໂກ ພຸນ຺ທິກາພທ຺ໂຘ ກຸຬີຣປາທໂກ ອາຫຈ຺ຈປາທໂກຕິ ອິເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຎ຺ຈານໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ. ປີຐໍ ນາມ ມສາຣກາທີນໍເຍວ ຈຕຸນ຺ນໍ ປີຐານໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ. ຠິສິ ນາມ ອຸຓ຺ຓຠິສິອາທີນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອຎ຺ຎຕຣາ. ພິມ຺ໂພຫນໍ ນາມ ຣຸກ຺ຂຕູລລຕາຕູລໂປຏກີຕູລານໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ. ໂລຫກຸມ຺ຠີ ນາມ ກາຬໂລເຫນ ວາ ຕມ຺ພໂລເຫນ ວາ ເຍນ ເກນຈິ ໂລເຫນ ກຕກຸມ຺ຠີ. ໂລຫຠາຓກາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອຕ຺ຖ ປນ ຠາຓກນ຺ຕິ ອຣຎ຺ຊໂຣ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວາຣໂກຕິ ຆໂຏ. ກຏາຫໍ ກຏາຫເມວ. ວາສິອາທີສຸ ວລ຺ລິອາທີສຸ ຈ ທຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ປຎ຺ຈາຕິ ຈ ຣາສິວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ສຣູປວເສນ ປເນຕານິ ປຎ຺ຈວີສຕິວິຘານິ ໂຫນ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ທ຺ວິສງ຺ຄຫານິ ທ຺ເວ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຕິຍໍ ຈຕຸສງ຺ຄຫໍ;

ຈຕຸຕ຺ຖໍ ນວໂກຏ຺ຐາສໍ, ປຎ຺ຈມໍ ອຏ຺ຐເຠທນໍ.

‘‘ອິຕິ ປຎ຺ຈຫິ ຣາສີຫິ, ປຎ຺ຈນິມ຺ມລໂລຈໂນ;

ປຎ຺ຈວີສວິຘໍ ນາໂຖ, ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ປກາສຍີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ວິນິຈ຺ຉຍກຖາ – ອິທຎ຺ຫິ ສພ຺ພມ຺ປິ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ເສນາສນກ຺ຂນ຺ຘເກ ‘‘ອວິສ຺ສຊ຺ຊິຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ກີຏາຄິຣິວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ‘‘ອເວຠງ຺ຄິຍ’’ນ຺ຕິ ທສ຺ສິຕໍ, ປຣິວາເຣ ປນ –

‘‘ອວິສ຺ສຊ຺ຊິຍໍ ອເວຠງ຺ຄິຍໍ,

ປຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕາ ມເຫສິນາ;

ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕສ຺ສ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ,

ປຎ຺ຫາເມສາ ກຸສເລຫິ ຈິນ຺ຕິຕາ’’ຕິ. (ປຣິ. ໔໗໙) –

ອາຄຕໍ. ຕສ຺ມາ ມູລຈ຺ເຉຊ຺ຊວເສນ ອວິສ຺ສຊ຺ຊິຍຎ຺ຈ ອເວຠງ຺ຄິຍຎ຺ຈ, ປຣິວຕ຺ຕນວເສນ ປນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕສ຺ສ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ຈ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໒໒໘. ຕຕ຺ຣາຍໍ ອນຸປຸພ຺ພິກຖາ – ອິທໍ ຕາວ ປຎ຺ຈວິຘມ຺ປິ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເຠສຊ຺ຊຕ຺ຖາຍ ອຸປເນຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຖາວເຣນ ຈ ຖາວຣໍ, ຄຣຸຠຓ຺ເຑນ ຈ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຖາວເຣ ປນ ເຂຕ຺ຕໍ ວຕ຺ຖຸ ຕຬາກໍ ມາຕິກາຕິ ເອວຣູປໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ວິຈາເຣຕຸໍ ວາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ວາ ອຘິວາເສຕຸໍ ວາ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ກປ຺ປິຍກາຣເກເຫວ ວິຈາຣິຕໂຕ ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອາຣາເມນ ປນ ອາຣາມໍ ອາຣາມວຕ຺ຖຸໍ ວິຫາຣໍ ວິຫາຣວຕ຺ຖຸນ຺ຕິ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິປິ ປຣິວຕ຺ເຕຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ປຣິວຕ຺ຕນນໂຍ – ສງ຺ຆສ຺ສ ນາຬິເກຣາຣາໂມ ທູເຣ ໂຫຕິ, ກປ຺ປິຍກາຣກາ ພຫຸຕຣໍ ຂາທນ຺ຕິ, ຍມ຺ປິ ນ ຂາທນ຺ຕິ, ຕໂຕ ສກຏເວຕນໍ ທຕ຺ວາ ອປ຺ປເມວ ອາຫຣນ຺ຕິ, ອຎ຺ເຎສໍ ປນ ຕສ຺ສ ອາຣາມສ຺ສ ອວິທູເຣ ຄາມວາສີນໍ ມນຸສ຺ສານໍ ວິຫາຣສ຺ສ ສມີເປ ອາຣາໂມ ໂຫຕິ, ເຕ ສງ຺ຆໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສເກນ ອາຣາເມນ ຕໍ ອາຣາມໍ ຍາຈນ຺ຕິ, ສງ຺ເຆນ ‘‘ຣຸຈ຺ຈຕິ ສງ຺ຆສ຺ສາ’’ຕິ ອປໂລເກຕ຺ວາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ສເຈປິ ຠິກ຺ຂູນໍ ຣຸກ຺ຂສຫສ຺ສໍ ໂຫຕິ, ມນຸສ຺ສານໍ ປຎ຺ຈ ສຕານິ, ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ອາຣາໂມ ຂຸທ຺ທໂກ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ອຍໍ ຂຸທ຺ທໂກ, ອຖ ໂຂ ອິຕຣໂຕ ພຫຸຕຣໍ ອາຍໍ ເທຕິ. ສເຈປິ ສມກເມວ ເທຕິ, ເອວມ຺ປິ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕກ຺ຂເຓ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ສກ຺ກາຕິ ຄເຫຕພ຺ພເມວ. ສເຈ ປນ ມນຸສ຺ສານໍ ພຫຸຕຣາ ຣຸກ຺ຂາ ໂຫນ຺ຕິ, ‘‘ນນຸ ຕຸມ຺ຫາກໍ ພຫຸຕຣາ ຣຸກ຺ຂາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ‘‘ອຕິເຣກໍ ອມ຺ຫາກໍ ປຸຎ຺ຎໍ ໂຫຕຸ, ສງ຺ຆສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຊານາເປຕ຺ວາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຠິກ຺ຂູນໍ ຣຸກ຺ຂາ ຜລຘາຣິໂນ, ມນຸສ຺ສານໍ ຣຸກ຺ຂາ ນ ຕາວ ຜລໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ກິຎ຺ຈາປິ ນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ‘‘ນ ຈິເຣນ ຄຓ຺ຫິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພເມວ. ມນຸສ຺ສານໍ ຣຸກ຺ຂາ ຜລຘາຣິໂນ, ຠິກ຺ຂູນໍ ຣຸກ຺ຂາ ນ ຕາວ ຜລໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ‘‘ນນຸ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຣຸກ຺ຂາ ຜລຘາຣິໂນ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ‘‘ຄຓ຺ຫຖ, ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກໍ ປຸຎ຺ຎໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເທນ຺ຕິ, ຊານາເປຕ຺ວາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວໍ ອາຣາເມນ ອາຣາໂມ ປຣິວຕ຺ເຕຕພ຺ໂພ. ເອເຕເນວ ນເຍນ ອາຣາມວຕ຺ຖຸປິ ວິຫາໂຣປິ ວິຫາຣວຕ຺ຖຸປິ ອາຣາເມນ ປຣິວຕ຺ເຕຕພ຺ພໍ, ອາຣາມວຕ຺ຖຸນາ ຈ ມຫນ຺ເຕນ ວາ ຂຸທ຺ທເກນ ວາ ອາຣາມອາຣາມວຕ຺ຖຸວິຫາຣວິຫາຣວຕ຺ຖູນິ.

ກຖໍ ວິຫາເຣນ ວິຫາໂຣ ປຣິວຕ຺ເຕຕພ຺ໂພ? ສງ຺ຆສ຺ສ ອນ຺ໂຕຄາເມ ເຄຫໍ ໂຫຕິ, ມນຸສ຺ສານໍ ວິຫາຣມຊ຺ເຌ ປາສາໂທ ໂຫຕິ, ອຸໂຠປິ ອຄ຺ເຆນ ສມກາ, ສເຈ ມນຸສ຺ສາ ເຕນ ປາສາເທນ ຕໍ ເຄຫໍ ຍາຈນ຺ຕິ, ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຠິກ຺ຂູນໍ ເຈ ມຫຄ຺ຆຕຣໍ ເຄຫໍ ໂຫຕິ, ‘‘ມຫຄ຺ຆຕຣໍ ອມ຺ຫາກໍ ເຄຫ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຈ ‘‘ກິຎ຺ຈາປິ ມຫຄ຺ຆຕຣໍ ປພ຺ພຊິຕານໍ ອສາຣຸປ຺ປໍ, ນ ສກ຺ກາ ຕຕ຺ຖ ປພ຺ພຊິເຕຫິ ວສິຕຸໍ, ອິທໍ ປນ ສາຣຸປ຺ປໍ, ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເອວມ຺ປິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ມນຸສ຺ສານໍ ມຫຄ຺ຆໍ ໂຫຕິ, ‘‘ນນຸ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເຄຫໍ ມຫຄ຺ຆ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ‘‘ໂຫຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກໍ ປຸຎ຺ຎໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວມ຺ປິ ວິຫາເຣນ ວິຫາໂຣ ປຣິວຕ຺ເຕຕພ຺ໂພ. ເອເຕເນວ ນເຍນ ວິຫາຣວຕ຺ຖຸປິ ອາຣາໂມປິ ອາຣາມວຕ຺ຖຸປິ ວິຫາເຣນ ປຣິວຕ຺ເຕຕພ຺ພໍ, ວິຫາຣວຕ຺ຖຸນາ ຈ ມຫຄ຺ເຆນ ວາ ອປ຺ປຄ຺ເຆນ ວາ ວິຫາຣວິຫາຣວຕ຺ຖຸອາຣາມອາຣາມວຕ຺ຖູນິ. ເອວໍ ຖາວເຣນ ຖາວຣປຣິວຕ຺ຕນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຄຣຸຠຓ຺ເຑນ ຄຣຸຠຓ຺ຑປຣິວຕ຺ຕເນ ປນ ມຎ຺ຈປີຐໍ ມຫນ຺ຕໍ ວາ ໂຫຕຸ ຂຸທ຺ທກໍ ວາ, ອນ຺ຕມໂສ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລປາທກໍ ຄາມທາຣເກຫິ ປໍສ຺ວາຄາຣເກສຸ ກີຬນ຺ເຕຫິ ກຕມ຺ປິ ສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ໂຫຕິ. ສເຈປິ ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ຕາທໂຍ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ມຎ຺ຈສຕໍ ວາ ມຎ຺ຈສຫສ຺ສໍ ວາ ເທນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ກປ຺ປິຍມຎ຺ຈາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພາ, ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ວຸຑ຺ຒປຏິປາຏິຍາ ສງ຺ຆິກປຣິໂຠເຄນ ປຣິຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ທາຕພ຺ພາ, ປຸຄ຺ຄລິກວເສນ ນ ທາຕພ຺ພາ. ອຕິເຣກມຎ຺ເຈ ຠຓ຺ຑາຄາຣາທີສຸ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ພຫິສີມາຍ ‘‘ສງ຺ຆສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ ທິນ຺ນມຎ຺ໂຈ ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວສນຏ຺ຐາເນ ທາຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ເຈ ພຫູ ມຎ຺ຈາ ໂຫນ຺ຕິ, ມຎ຺ເຈນ ກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖິ. ຍສ຺ສ ວສນຏ຺ຐາເນ ກມ຺ມໍ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ‘‘ສງ຺ຆິກປຣິໂຠເຄນ ປຣິຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ທາຕພ຺ໂພ. ມຫຄ຺ເຆນ ສຕຄ຺ຆນເກນ ວາ ສຫສ຺ສຄ຺ຆນເກນ ວາ ມຎ຺ເຈນ ອຎ຺ຎໍ ມຎ຺ຈສຕໍ ລຠຕິ, ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ນ ເກວລໍ ມຎ຺ເຈນ ມຎ຺ໂຈເຍວ, ອາຣາມອາຣາມວຕ຺ຖຸວິຫາຣວິຫາຣວຕ຺ຖຸປີຐຠິສິພິມ຺ໂພຫນານິປິ ປຣິວຕ຺ເຕຕຸໍ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ເອສ ນໂຍ ປີຐຠິສິພິມ຺ໂພຫເນສຸປິ. ເອເຕສຸ ປນ ອກປ຺ປິຍໍ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ກປ຺ປິຍໍ ສງ຺ຆິກປຣິໂຠເຄນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ອກປ຺ປິຍໍ ວາ ມຫຄ຺ຆໍ ກປ຺ປິຍໍ ວາ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕວຕ຺ຖູນິ ຄເຫຕພ຺ພານິ. ອຄຣຸຠຓ຺ຑຸປຄໍ ປນ ຠິສິພິມ຺ໂພຫນໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

໒໒໙. ໂລຫກຸມ຺ຠີ ໂລຫຠາຓກໍ ໂລຫກຏາຫນ຺ຕິ ອິມານິ ຕີຓິ ມຫນ຺ຕານິ ວາ ໂຫນ຺ຕຸ ຂຸທ຺ທການິ ວາ, ອນ຺ຕມໂສ ປສຕມຕ຺ຕອຸທກຄຓ຺ຫນການິປິ ຄຣຸຠຓ຺ຑານິເຍວ. ໂລຫວາຣໂກ ປນ ກາຬໂລຫຕມ຺ພໂລຫວຏ຺ຏໂລຫກໍສໂລຫານໍ ເຍນ ເກນຈິ ກໂຕ ສີຫຬທີເປ ປາທຄຓ຺ຫນໂກ ຠາເຊຕພ຺ໂພ. ປາໂທ ຈ ນາມ ມຄຘນາຬິຍາ ປຎ຺ຈນາຬິມຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕໂຕ ອຕິເຣກຄຓ຺ຫນໂກ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ. ອິມານິ ຕາວ ປາຬິຍໍ ອາຄຕານິ ໂລຫຠາຊນານິ. ປາຬິຍໍ ປນ ອນາຄຕານິ ຠິງ຺ຄາຣປຏິຄ຺ຄຫອຸຬອຸງ຺ກທພ຺ພິກຏຈ຺ຉຸປາຕິຕຏ຺ຏກສຣກສມຸຄ຺ຄອງ຺ຄາຣກປລ຺ລຘູມກຏຈ຺ຉຸອາທີນິ ຂຸທ຺ທການິ ວາ ມຫນ຺ຕານິ ວາ ສພ຺ພານິ ຄຣຸຠຓ຺ຑານິ. ປຕ຺ໂຕ ອຍຖາລກໍ ຕມ຺ພໂລຫຖາລກນ຺ຕິ ອິມານິ ປນ ຠາຊນີຍານິ. ກໍສໂລຫວຏ຺ຏໂລຫຠາຊນວິກຕິ ສງ຺ຆິກປຣິໂຠເຄນ ວາ ຄິຫິວິກຏາ ວາ ວຏ຺ຏຕິ, ປຸຄ຺ຄລິກປຣິໂຠເຄນ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ກໍສໂລຫາທິຠາຊນໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ນມ຺ປິ ຫິ ປາຣິຫາຣິຍໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຄິຫິວິກຏນີຫາເຣເນວ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຐເປຕ຺ວາ ປນ ຠາຊນວິກຕິໍ ອຎ຺ຎສ຺ມິມ຺ປິ ກປ຺ປິຍໂລຫຠຓ຺ເຑ ອຎ຺ຊນີ ອຎ຺ຊນິສລາກາ ກຓ຺ຓມລຫຣຓີ ສູຈິ ປຓ຺ຓສູຈິ ຂຸທ຺ທໂກ ປິປ຺ຜລໂກ ຂຸທ຺ທກໍ ອາຣກຓ຺ຏກໍ ກຸຎ຺ຈິກາ ຕາຬໍ ກຕ຺ຕຣຍຏ຺ຐິ ເວຘໂກ ນຕ຺ຖຸທານໍ ຠິຓ຺ຑິວາໂລ ໂລຫກູໂຏ ໂລຫກຸຕ຺ຕິ ໂລຫຄຸໂຬ ໂລຫປິຓ຺ຑິ ໂລຫຈກ຺ກລິກໍ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ວິປ຺ປກຕໂລຫຠຓ຺ຑໍ ຠາຊນີຍໍ. ຘູມເນຕ຺ຕຜາລທີປຣຸກ຺ຂທີປກປລ຺ລກໂອລມ຺ພກທີປອິຕ຺ຖິປຸຣິສຕິຣຈ຺ຉານຄຕຣູປການິ ປນ ອຎ຺ຎານິ ວາ ຠິຕ຺ຕິຈ຺ຉທນກວາຏາທີສຸ ອຸປເນຕພ຺ພານິ ອນ຺ຕມໂສ ໂລຫຂິລກໍ ອຸປາທາຍ ສພ຺ພານິ ໂລຫຠຓ຺ຑານິ ຄຣຸຠຓ຺ຑານິເຍວ ໂຫນ຺ຕິ, ອຕ຺ຕນາ ລທ຺ຘານິປິ ປຣິຫຣິຕ຺ວາ ປຸຄ຺ຄລິກປຣິໂຠເຄນ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພານິ, ສງ຺ຆິກປຣິໂຠເຄນ ວາ ຄິຫິວິກຏານິ ວາ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ຕິປຸຠຓ຺ເຑປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຂີຣປາສາຓມຍານິ ຕຏ຺ຏກສຣກາທີນິ ຄຣຸຠຓ຺ຑານິເຍວ.

ຆຏໂກ ປນ ເຕລຠາຊນໍ ວາ ປາທຄຓ຺ຫນກໂຕ ອຕິເຣກເມວ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ. ສຸວຓ຺ຓຣຊຕຫາຣກູຏຊາຕິຜລິກຠາຊນານິ ຄິຫິວິກຏານິປິ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ປເຄວ ສງ຺ຆິກປຣິໂຠເຄນ ວາ ປຸຄ຺ຄລິກປຣິໂຠເຄນ ວາ. ເສນາສນປຣິໂຠເຄ ປນ ອາມາສມ຺ປິ ອນາມາສມ຺ປິ ສພ຺ພໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ວາສິອາທີສຸ ຍາຍ ວາສິຍາ ຐເປຕ຺ວາ ທນ຺ຕກຏ຺ຐຈ຺ເຉທນໍ ວາ ອຸຈ຺ຉຸຕຈ຺ຉນໍ ວາ ອຎ຺ຎໍ ມຫາກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ອຍໍ ຠາຊນີຍາ. ຕໂຕ ມຫນ຺ຕຕຣາ ເຍນ ເກນຈິ ອາກາເຣນ ກຕາ ວາສິ ຄຣຸຠຓ຺ຑເມວ. ຜຣສຸ ປນ ອນ຺ຕມໂສ ເວຊ຺ຊານໍ ສິຣາເວຘນຜຣສຸປິ ຄຣຸຠຓ຺ຑເມວ. ກຸຐາຣິຍໍ ຜຣສຸສທິໂສເຍວ ວິນິຈ຺ຉໂຍ. ຍາ ປນ ອາວຸຘສງ຺ເຂເປນ ກຕາ, ອຍໍ ອນາມາສາ. ກຸທາໂລ ອນ຺ຕມໂສ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລມຕ຺ໂຕປິ ຄຣຸຠຓ຺ຑເມວ. ນິຂາທນໍ ຈຕຸຣສ຺ສມຸຂໍ ວາ ໂຫຕຸ ໂທຓິມຸຂໍ ວາ ວງ຺ກໍ ວາ ອຸຊຸກໍ ວາ, ອນ຺ຕມໂສ ສມ຺ມຸຎ຺ຊນີທຓ຺ຑກເວຘນມ຺ປິ ທຓ຺ຑພທ຺ຘໍ ເຈ, ຄຣຸຠຓ຺ຑເມວ. ສມ຺ມຸຎ຺ຊນີທຓ຺ຑຂຓນກໍ ປນ ອທຓ຺ຑກໍ ຜລມຕ຺ຕເມວ. ຍໍ ສກ຺ກາ ສິປາຏິກາຍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຣິຫຣິຕຸໍ, ຕໍ ຠາຊນີຍໍ. ສິຂຣມ຺ປິ ນິຂາທເນເນວ ສງ຺ຄຫິຕໍ. ເຍຫິ ມນຸສ຺ເສຫິ ວິຫາເຣ ວາສິອາທີນິ ທິນ຺ນານິ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ເຈ ຆເຣ ທຑ຺ເຒ ວາ ໂຈເຣຫິ ວາ ວິລຸຕ຺ເຕ ‘‘ເທຖ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປກຣເຓ, ປຸນ ປາກຕິເກ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ທາຕພ຺ພາ. ສເຈ ອາຫຣນ຺ຕິ, ນ ວາເຣຕພ຺ພາ, ອນາຫຣນ຺ຕາປິ ນ ໂຈເທຕພ຺ພາ.

ກມ຺ມາຣຕຈ຺ຉກາຣຈຸນ຺ທກາຣນຬກາຣມຓິກາຣປຕ຺ຕພນ຺ຘການໍ ອຘິກຣຓິມຸຏ຺ຐິກສຓ຺ຑາສຕຸລາທີນິ ສພ຺ພານິ ໂລຫມຍອຸປກຣຓານິ ສງ຺ເຆ ທິນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄຣຸຠຓ຺ຑານິ. ຕິປຸໂກຏ຺ຏກສຸວຓ຺ຓກາຣຈມ຺ມກາຣອຸປກຣເຓສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ຕິປຸໂກຏ຺ຏກອຸປກຣເຓສຸປິ ຕິປຸຈ຺ເຉທນກສຕ຺ຖກໍ, ສຸວຓ຺ຓກາຣອຸປກຣເຓສຸ ສຸວຓ຺ຓຈ຺ເຉທນກສຕ຺ຖກໍ, ຈມ຺ມກາຣອຸປກຣເຓສຸ ກຕປຣິກມ຺ມຈມ຺ມຈ຺ເຉທນກຂຸທ຺ທກສຕ຺ຖກນ຺ຕິ ອິມານິ ຠາຊນີຍຠຓ຺ຑານິ. ນຫາປິຕຕຸນ຺ນກາຣອຸປກຣເຓສຸປິ ຐເປຕ຺ວາ ມຫາກຕ຺ຕຣິໍ ມຫາສຓ຺ຑາສໍ ມຫາປິປ຺ຜລິກຎ຺ຈ ສພ຺ພໍ ຠາຊນີຍໍ, ມຫາກຕ຺ຕຣິອາທີນິ ຄຣຸຠຓ຺ຑານິ.

ວລ຺ລິອາທີສຸ ເວຕ຺ຕວລ຺ລິອາທິກາ ຍາ ກາຈິ ອຑ຺ຒພາຫຸປ຺ປມາຓາ ວລ຺ລິ ສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ນາ ວາ ຕຕ຺ຖຊາຕກາ ວາ ຣກ຺ຂິຕໂຄປິຕາ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ໂຫຕິ, ສາ ສງ຺ຆກມ຺ເມ ຈ ເຈຕິຍກມ຺ເມ ຈ ກເຕ ສເຈ ອຕິເຣກາ ໂຫຕິ, ປຸຄ຺ຄລິກກມ຺ເມປິ ອຸປເນຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຣກ຺ຂິຕາ ປນ ຄຣຸຠຓ຺ຑເມວ ນ ໂຫຕິ. ສຸຕ຺ຕມກຈິວາກນາຬິເກຣຫີຣຈມ຺ມມຍາ ຣຊ຺ຊຸກາ ວາ ໂຍຕ຺ຕານິ ວາ ວາເກ ຈ ນາຬິເກຣຫີເຣ ຈ ວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ກຕາ ເອກວຏ຺ຏາ ວາ ທ຺ວິວຏ຺ຏາ ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ. ສຸຕ຺ຕໍ ປນ ອວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ມກຈິວາກນາຬິເກຣຫີຣາ ຈ ຠາຊນີຍາ. ເຍຫິ ປເນຕານິ ຣຊ຺ຊຸກໂຍຕ຺ຕາທີນິ ທິນ຺ນານິ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ກຣຓີເຍນ ຫຣນ຺ຕາ ນ ວາເຣຕພ຺ພາ.

ໂຍ ໂກຈິ ອນ຺ຕມໂສ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລສູຈິທຓ຺ຑກມຕ຺ໂຕປິ ເວຬຸ ສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ໂນ ວາ ຕຕ຺ຖຊາຕໂກ ວາ ຣກ຺ຂິຕໂຄປິໂຕ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ, ໂສປິ ສງ຺ຆກມ຺ເມ ຈ ເຈຕິຍກມ຺ເມ ຈ ກເຕ ອຕິເຣໂກ ປຸຄ຺ຄລິກກມ຺ເມ ຈ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປາທຄຓ຺ຫນກເຕລນາຬິ ປນ ກຕ຺ຕຣຍຏ຺ຐິ ອຸປາຫນທຓ຺ຑໂກ ຉຕ຺ຕທຓ຺ຑໂກ ຉຕ຺ຕສລາກາຕິ ອິທເມຕ຺ຖ ຠາຊນີຍຠຓ຺ຑໍ. ທຑ຺ຒເຄຫມນຸສ຺ສາ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ນ ວາເຣຕພ຺ພາ. ຣກ຺ຂິຕໂຄປິຕໍ ເວຬຸໍ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕນ ສມກໍ ວາ ອຕິເຣກໍ ວາ ຖາວຣໍ ອນ຺ຕມໂສ ຕໍອຄ຺ຆນກວລ຺ລິກາຍປິ ຜາຕິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ໂພ, ຜາຕິກມ຺ມໍ ອກຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕນ ຕຕ຺ເຖວ ວຬຎ຺ເຊຕພ຺ໂພ. ຄມນກາເລ ສງ຺ຆິເກ ອາວາເສ ຐເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ອສຕິຍາ ຄເຫຕ຺ວາ ຄເຕນ ປຫິຓິຕ຺ວາ ທາຕພ຺ໂພ. ເທສນ຺ຕຣຄເຕນ ສມ຺ປຕ຺ຕວິຫາໂຣ ສງ຺ຆິກາວາເສ ຐເປຕພ຺ໂພ.

ຕິຓນ຺ຕິ ມຸຎ຺ຊຎ຺ຈ ປພ຺ພຊຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຕິຓໍ. ຍຕ຺ຖ ປນ ຕິຓໍ ນຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ປຓ຺ເຓຫິ ຉາເທນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ປຓ຺ຓມ຺ປິ ຕິເຓເນວ ສງ຺ຄຫິຕໍ. ອິຕິ ມຸຎ຺ຊາທີສຸ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ມຸຏ຺ຐິປ຺ປມາຓໍ ຕິຓໍ ຕາລປຓ຺ຓາທີສຸ ຈ ເອກປຓ຺ຓມ຺ປິ ສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ນໍ ວາ ຕຕ຺ຖຊາຕກໍ ວາ ພຫາຣາເມ ສງ຺ຆສ຺ສ ຕິຓວຕ຺ຖຸໂຕ ຊາຕຕິຓໍ ວາ ຣກ຺ຂິຕໂຄປິຕໍ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ໂຫຕິ, ຕມ຺ປິ ສງ຺ຆກມ຺ເມ ຈ ເຈຕິຍກມ຺ເມ ຈ ກເຕ ອຕິເຣກໍ ປຸຄ຺ຄລິກກມ຺ເມ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ທຑ຺ຒເຄຫມນຸສ຺ສາ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ນ ວາເຣຕພ຺ພາ. ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລປ຺ປມາໂຓປິ ຣິຕ຺ຕໂປຕ຺ຖໂກ ຄຣຸຠຓ຺ຑເມວ.

ມຕ຺ຕິກາ ປກຕິມຕ຺ຕິກາ ວາ ໂຫຕຸ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓາ ວາ ສຸຘາ ວາ ສຊ຺ຊຸຣສກງ຺ຄຸຏ຺ຐສິເລສາທີສຸ ວາ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ທຸລ຺ລຠຏ຺ຐາເນ ອາເນຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ຕຕ຺ຖຊາຕກໍ ວາ, ຣກ຺ຂິຕໂຄປິຕໍ ຕາລຜລປກ຺ກມຕ຺ຕໍ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ໂຫຕິ, ຕມ຺ປິ ສງ຺ຆກມ຺ເມ ຈ ເຈຕິຍກມ຺ເມ ຈ ນິຏ຺ຐິເຕ ອຕິເຣກໍ ປຸຄ຺ຄລິກກມ຺ເມ ຈ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຫິງ຺ຄຸຫິງ຺ຄຸລກຫຣິຕາລມໂນສິລຎ຺ຊນານິ ປນ ຠາຊນີຍຠຓ຺ຑານິ.

ທາຣຸຠຓ຺ເຑ ‘‘ໂຍ ໂກຈິ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລສູຈິທຓ຺ຑມຕ຺ໂຕປິ ທາຣຸຠຓ຺ຑໂກ ທາຣຸທຸລ຺ລຠຏ຺ຐາເນ ສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ໂນ ວາ ຕຕ຺ຖຊາຕໂກ ວາ ຣກ຺ຂິຕໂຄປິໂຕ, ອຍໍ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ສພ຺ພມ຺ປິ ທາຣຸເວຬຸຈມ຺ມປາສາຓາທິວິກຕິໍ ທາຣຸຠຓ຺ເຑນ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອາສນ຺ທິກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທາຣຸຠຓ຺ເຑ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ນໂຍ – ອາສນ຺ທິໂກ ສຕ຺ຕງ຺ໂຄ ຠທ຺ທປີຐໍ ປີຐິກາ ເອກປາທກປີຐໍ ອາມຓ຺ຑກວຓ຺ຏກປີຐໍ ຜລກໍ ໂກຈ຺ຉໍ ປລາລປີຐນ຺ຕິ ອິເມສຸ ຕາວ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຂຸທ຺ທກໍ ວາ ໂຫຕຸ ມຫນ຺ຕໍ ວາ, ສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ນໍ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ໂຫຕິ. ປລາລປີເຐນ ເຈຕ຺ຖ ກທລິປຕ຺ຕາທິປີຐານິປິ ສງ຺ຄຫິຕານິ. ພ຺ຍຄ຺ຆຈມ຺ມໂອນທ຺ຘມ຺ປິ ວາຬຣູປປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ຣຕນປຣິສິພ຺ພິຕໍ ໂກຈ຺ຉໍ ຄຣຸຠຓ຺ຑເມວ, ວງ຺ກຜລກໍ ທີຆຜລກໍ ຈີວຣໂຘວນຜລກໍ ຆຏ຺ຏນຜລກໍ ຆຏ຺ຏນມຸຄ຺ຄໂຣ ທນ຺ຕກຏ຺ຐຈ຺ເຉທນຄຓ຺ຐິກາ ທຓ຺ຑມຸຄ຺ຄໂຣ ອມ຺ພຓໍ ຣຊນໂທຓິ ອຸທກປຏິຈ຺ຉໂກ ທາຣຸມໂຍ ວາ ທນ຺ຕມໂຍ ວາ ເວຬຸມໂຍ ວາ ສປາທໂກປິ ອປາທໂກປິ ສມຸຄ຺ໂຄ ມຎ຺ຊູສາ ປາທຄຓ຺ຫນກໂຕ ອຕິເຣກປ຺ປມາໂຓ ກຣຓ຺ໂຑ ອຸທກໂທຓິ ອຸທກກຏາຫໍ ອຸຬຸງ຺ໂກ ກຏຈ຺ຉຸ ປານີຍສຣາວໍ ປານີຍສງ຺ໂຂຕິ ເອເຕສຸປິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ສງ຺ເຆ ທິນ຺ນໍ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ. ສງ຺ຂຖາລກໍ ປນ ຠາຊນີຍໍ, ຕຖາ ທາຣຸມໂຍ ອຸທກຕຸມ຺ໂພ.

ປາທກຖລິກມຓ຺ຑລໍ ທາຣຸມຍໍ ວາ ໂຫຕຸ ໂຈຬປຓ຺ຓາທິມຍໍ ວາ, ສພ຺ພໍ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ. ອາຘາຣໂກ ປຕ຺ຕປິຘານໍ ຕາລວຓ຺ຏໍ ພີຊນີ ຈງ຺ໂກຏກໍ ປຈ຺ຉິ ຍຏ຺ຐິສມ຺ມຸຎ຺ຊນີ ມຸຏ຺ຐິສມ຺ມຸຎ຺ຊນີຕິ ເອເຕສຸປິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຂຸທ຺ທກໍ ວາ ໂຫຕຸ ມຫນ຺ຕໍ ວາ, ທາຣຸເວຬຸປຓ຺ຓຈມ຺ມາທີສຸ ເຍນ ເກນຈິ ກຕໍ ຄຣຸຠຓ຺ຑເມວ. ຖມ຺ຠຕຸລາໂສປານຜລກາທີສຸ ທາຣຸມຍໍ ວາ ປາສາຓມຍໍ ວາ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ເຄຫສມ຺ຠາຣຣູປໍ ໂຍ ໂກຈິ ກຏສາຣໂກ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຠູມຕ຺ຖຣຓໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອກປ຺ປິຍຈມ຺ມໍ, ສພ຺ພໍ ສງ຺ເຆ ທິນ຺ນໍ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ, ຠູມຕ຺ຖຣຓໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອຬກຈມ຺ມໍ ປນ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓຄຕິກໍ ໂຫຕິ, ຕມ຺ປິ ຄຣຸຠຓ຺ຑເມວ. ກປ຺ປິຍຈມ຺ມານິ ຠາຊນີຍານິ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ‘‘ສພ຺ພໍ ມຎ຺ຈປ຺ປມາຓໍ ຈມ຺ມໍ ຄຣຸຠຓ຺ຑ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອຸທຸກ຺ຂລໍ ມຸສລໍ ສຸປ຺ປໍ ນິສທໍ ນິສທໂປໂຕ ປາສາຓໂທຓິ ປາສາຓກຏາຫໍ ຕຸຣິເວມຠສ຺ຕາທິ ສພ຺ພໍ ເປສກາຣາທິຠຓ຺ຑໍ ສພ຺ພໍ ກສິຠຓ຺ຑໍ ສພ຺ພໍ ຈກ຺ກຍຸຕ຺ຕກໍ ຍານໍ ຄຣຸຠຓ຺ຑເມວ. ມຎ຺ຈປາໂທ ມຎ຺ຈອຏນີ ປີຐປາໂທ ປີຐອຏນີ ວາສິຜຣສຸອາທີນໍ ທຓ຺ຑາຕິ ເອເຕສຸ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວິປ຺ປກຕຕຈ຺ຉນກມ຺ມໍ ອນິຏ຺ຐິຕເມວ ຠາຊນີຍໍ, ຕຈ຺ຉິຕມຏ຺ຐໍ ປນ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ໂຫຕິ. ອນຸຎ຺ຎາຕວາສິຍາ ປນ ທຓ຺ໂຑ ຉຕ຺ຕມຸຏ຺ຐິປຓ຺ຓໍ ກຕ຺ຕຣຍຏ຺ຐິ ອຸປາຫນາ ອຣຓິສຫິຕໍ ຘມ຺ມກຣໂຓ ປາທຄຓ຺ຫນກໂຕ ອນຕິຣິຕ຺ຕໍ ອາມລກຕຸມ຺ພໍ ອາມລກຆໂຏ ລາພຸກຕຸມ຺ພໍ ລາພຸຆໂຏ ວິສາຓກຕຸມ຺ພນ຺ຕິ ສພ຺ພເມເວຕໍ ຠາຊນີຍໍ, ຕໂຕ ມຫນ຺ຕຕຣໍ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ. ຫຕ຺ຖິທນ຺ໂຕ ວາ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວິສາຓໍ ວາ ອຕຈ຺ຉິຕໍ ຍຖາຄຕເມວ ຠາຊນີຍໍ. ເຕຫິ ກຕມຎ຺ຈປາທາທີສຸ ປຸຣິມສທິໂສເຍວ ວິນິຈ຺ຉໂຍ. ຕຈ຺ຉິຕນິຏ຺ຐິໂຕປິ ຫິງ຺ຄຸກຣຓ຺ຑໂກ ຄຓ຺ຐິກາ ວິໂຘ ອຎ຺ຊນີ ອຎ຺ຊນີສລາກາ ອຸທກປຸຎ຺ຉນີຕິ ອິທໍ ສພ຺ພໍ ຠາຊນີຍເມວ.

ມຕ຺ຕິກາຠຓ຺ເຑ ສພ຺ພໍ ມນຸສ຺ສານໍ ອຸປໂຠຄປຣິໂຠຄໍ ຆຏປີຐຣາທິກຸລາລຠາຊນໍ ປຕ຺ຕກຏາຫໍ ອງ຺ຄາຣກຏາຫໍ ຘູມທານໍ ທີປຣຸກ຺ຂໂກ ທີປກປລ຺ລິກາ ຈຍນິຏ຺ຐກາ ຉທນິຏ຺ຐກາ ຖູປິກາຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ, ປາທຄຓ຺ຫນກໂຕ ອນຕິຣິຕ຺ຕປ຺ປມາໂຓ ປນ ຆຏໂກ ປຕ຺ຕໍ ຖາລກໍ ກຎ຺ຈນໂກ ກຸຓ຺ຑິກາຕິ ອິທເມຕ຺ຖ ຠາຊນີຍຠຓ຺ຑໍ. ຍຖາ ຈ ມຕ຺ຕິກາຠຓ຺ເຑ, ເອວໍ ໂລຫຠຓ຺ເຑປິ ກຸຓ຺ຑິກາ ຠາຊນີຍໂກຏ຺ຐາສເມວ ຠຊຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອນຸປຸພ຺ພິກຖາ.

ອິຕິ ປາຬິມຸຕ຺ຕກວິນຍວິນິຈ຺ຉຍສງ຺ຄເຫ

ຄຣຸຠຓ຺ຑວິນິຈ຺ຉຍກຖາ ສມຕ຺ຕາ.

໓໑. ໂຈທນາທິວິນິຈ຺ຉຍກຖາ

໒໓໐. ໂຈທນາທິວິນິຈ຺ຉໂຍຕິ ເອຕ຺ຖ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໓໘໕-໖) ປນ ໂຈເທຕຸໍ ໂກ ລຠຕິ, ໂກ ນ ລຠຕິ? ທຸພ຺ພລໂຈທກວຈນໍ ຕາວ ຄເຫຕ຺ວາ ໂກຈິ ນ ລຠຕິ. ທຸພ຺ພລໂຈທໂກ ນາມ ສມ຺ພຫຸເລສຸ ກຖາສລ຺ລາເປນ ນິສິນ຺ເນສຸ ເອໂກ ເອກໍ ອາຣພ຺ຠ ອໂນທິສ຺ສກໍ ກຕ຺ວາ ປາຣາຊິກວຕ຺ຖຸໍ ກເຖຕິ, ອຎ຺ໂຎ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອິຕຣສ຺ສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາໂຣເຈຕິ, ໂສ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ກິຣ ມໍ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ວທສີ’’ຕິ ຠຓຕິ, ໂສ ‘‘ນາຫໍ ເອວຣູປໍ ຊານາມິ, ກຖາປວຕ຺ຕິຍໍ ປນ ມຍາ ອໂນທິສ຺ສກໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖິ. ສເຈ ອຫໍ ຕວ ອິມໍ ທຸກ຺ຂຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ຊາເນຍ຺ຍໍ, ເອຕ຺ຕກມ຺ປິ ນ ກເຖຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ອຍໍ ທຸພ຺ພລໂຈທໂກ. ຕສ຺ເສຕໍ ກຖາສລ຺ລາປໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ໂກຈິ ໂຈເທຕຸໍ ນ ລຠຕິ, ເອຕໍ ປນ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂຸໍ ວາ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ວາ, ສີລສມ຺ປນ຺ນາ ຈ ຠິກ຺ຂຸນີ ຠິກ຺ຂຸນີເມວ ໂຈເທຕຸໍ ລຠຕີຕິ ມຫາປທຸມຕ຺ເຖໂຣ ອາຫ. ມຫາສຸມຕ຺ເຖໂຣ ປນ ‘‘ປຎ຺ຈປິ ສຫຘມ຺ມິກາ ລຠນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫ. ໂຄທຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ‘‘ນ ໂກຈິ ນ ລຠຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ສຸຕ຺ວາ ໂຈເທຕິ, ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ສຸຕ຺ວາ…ເປ… ຕິຕ຺ຖິຍສາວການໍ ສຸຕ຺ວາ ໂຈເທຕີ’’ຕິ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອາຫຣິ. ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ເຖຣານໍ ວາເທ ຈຸທິຕກສ຺ເສວ ປຏິຎ຺ຎາຍ ກາເຣຕພ຺ໂພ.

ອຍໍ ປນ ໂຈທນາ ນາມ ທິຏ຺ຐໂຈທນາ ສຸຕໂຈທນາ ປຣິສງ຺ກິຕໂຈທນາຕິ ຕິວິຘາ ໂຫຕິ. ອປຣາປິ ຈຕຸພ຺ພິຘາ ໂຫຕິ ສີລວິປຕ຺ຕິໂຈທນາ ອາຈາຣວິປຕ຺ຕິໂຈທນາ ທິຏ຺ຐິວິປຕ຺ຕິໂຈທນາ ອາຊີວວິປຕ຺ຕິໂຈທນາຕິ. ຕຕ຺ຖ ຄຣຸການໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘານໍ ວເສນ ສີລວິປຕ຺ຕິໂຈທນາ ເວທິຕພ຺ພາ, ອວເສສານໍ ວເສນ ອາຈາຣວິປຕ຺ຕິໂຈທນາ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິອນ຺ຕຄ຺ຄາຫິກທິຏ຺ຐິວເສນ ທິຏ຺ຐິວິປຕ຺ຕິໂຈທນາ, ອາຊີວເຫຕຸ ປຎ຺ຎຕ຺ຕານໍ ຉນ຺ນໍ ສິກ຺ຂາປທານໍ ວເສນ ອາຊີວວິປຕ຺ຕິໂຈທນາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອປຣາປິ ຈຕຸພ຺ພິຘາ ໂຫຕິ ວຕ຺ຖຸສນ຺ທສ຺ສນາ ອາປຕ຺ຕິສນ຺ທສ຺ສນາ ສໍວາສປຏິກ຺ເຂໂປ ສາມີຈິປຏິກ຺ເຂໂປຕິ. ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸສນ຺ທສ຺ສນາ ນາມ ‘‘ຕ຺ວໍ ເມຖຸນໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິເສວິ, ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍິ, ມນຸສ຺ສໍ ຆາຕຍິຕ຺ຖ, ອຠູຕໍ ອາໂຣຈຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕາ. ອາປຕ຺ຕິສນ຺ທສ຺ສນາ ນາມ ‘‘ຕ຺ວໍ ເມຖຸນຘມ຺ມປາຣາຊິກາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນ’’ຕິເອວມາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕາ. ສໍວາສປຏິກ຺ເຂໂປ ນາມ ‘‘ນຕ຺ຖິ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ອຸໂປສໂຖ ວາ ປວາຣຓາ ວາ ສງ຺ຆກມ຺ມໍ ວາ’’ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ໂຕ. ສາມີຈິປຏິກ຺ເຂໂປ ນາມ ອຠິວາທນປຈ຺ຈຸຏ຺ຐານອຎ຺ຊລີກມ຺ມພີຊນາທິກມ຺ມານໍ ອກຣຓໍ. ຕໍ ປຏິປາຏິຍາ ວນ຺ທນາທີນິ ກໂຣນ຺ໂຕ ເອກສ຺ສ ອກຕ຺ວາ ເສສານໍ ກຣຓກາເລ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຈທນາ ນາມ ໂຫຕິ. ຍາຄຸຠຕ຺ຕາທິນາ ປນ ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ອາປຸຈ຺ຉຕິ, ນ ຕາວຕາ ໂຈທນາ ໂຫຕິ.

ອປຣາ ປາຕິໂມກ຺ຂຏ຺ຐປນກ຺ຂນ຺ຘເກ (ຈູຬວ. ໓໘໗) ‘‘ເອກໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຘມ຺ມິກໍ ປາຕິໂມກ຺ຂຏ຺ຐປນໍ, ເອກໍ ຘມ຺ມິກ’’ນ຺ຕິອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຍາວ ທສ ອຘມ຺ມິການິ ປາຕິໂມກ຺ຂຏ຺ຐປນານິ, ທສ ຘມ຺ມິການີຕິ ເອວໍ ອຘມ຺ມິກາ ປຎ຺ຈປຎ຺ຎາສ, ຘມ຺ມິກາ ປຎ຺ຈປຎ຺ຎາສາຕິ ທສຸຕ຺ຕຣສຕໍ ໂຈທນາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕາ ທິຏ຺ເຐນ ໂຈເທນ຺ຕສ຺ສ ທສຸຕ຺ຕຣສຕໍ, ສຸເຕນ ໂຈເທນ຺ຕສ຺ສ ທສຸຕ຺ຕຣສຕໍ, ປຣິສງ຺ກາຍ ໂຈເທນ຺ຕສ຺ສ ທສຸຕ຺ຕຣສຕນ຺ຕິ ຕິໍສາຘິການິ ຕີຓິ ສຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕານິ ກາເຍນ ໂຈເທນ຺ຕສ຺ສ, ວາຈາຍ ໂຈເທນ຺ຕສ຺ສ, ກາຍວາຈາຍ ໂຈເທນ຺ຕສ຺ສາຕິ ຕິຄຸຓານິ ກຕານິ ນວຸຕາຘິການິ ນວ ສຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕານິ ອຕ຺ຕນາ ໂຈເທນ຺ຕສ຺ສປິ ປເຣນ ໂຈທາເປນ຺ຕສ຺ສປິ ຕຕ຺ຕກາເນວາຕິ ວີສຕິອູນານິ ທ຺ເວ ສຫສ຺ສານິ ໂຫນ຺ຕິ. ປຸນ ທິຏ຺ຐາທິເຠເທ ສມູລິກາມູລິກວເສນ ອເນກສຫສ຺ສາ ໂຈທນາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໒໓໑. ວຸຕ຺ຕປ຺ປເຠທາສຸ ປນ ອິມາສຸ ໂຈທນາສຸ ຍາຍ ກາຍຈິ ໂຈທນາຍ ວເສນ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ໂອສເຏ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ຈຸທິຕກໂຈທກາ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ອມ຺ຫາກໍ ວິນິຈ຺ຉເຍນ ຕຸຏ຺ຐາ ຠວິສ຺ສຖາ’’ຕິ. ສເຈ ‘‘ຠວິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ສງ຺ເຆນ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ອຖ ປນ ‘‘ວິນິຈ຺ຉິນຖ ຕາວ, ຠນ຺ເຕ, ສເຈ ອມ຺ຫາກໍ ຂມິສ຺ສຕິ, ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ‘‘ເຈຕິຍໍ ຕາວ ວນ຺ທຖາ’’ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ທີຆສຸຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ເຕ ເຈ ຈິຣຣຕ຺ຕໍ ກິລນ຺ຕາ ປກ຺ກນ຺ຕປຣິສາ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ນປກ຺ຂາ ຫຸຕ຺ວາ ປຸນ ຍາຈນ຺ຕິ, ຍາວຕຕິຍໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຍທາ ນິມ຺ມທາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕທາ ເນສໍ ອຘິກຣຓໍ ວິນິຈ຺ຉິນິຕພ຺ພໍ. ວິນິຈ຺ຉິນນ຺ເຕຫິ ຈ ສເຈ ອລຊ຺ຊຸສ຺ສນ຺ນາ ໂຫຕິ ປຣິສາ, ອຸພ຺ພາຫິກາຍ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ວິນິຈ຺ຉິນິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ພາລຸສ຺ສນ຺ນາ ໂຫຕິ ປຣິສາ, ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ສຠາເຄ ວິນຍຘເຣ ປຣິເຍສຖາ’’ຕິ ວິນຍຘເຣ ປຣິເຍສາເປຕ຺ວາ ເຍນ ຘມ຺ເມນ ເຍນ ວິນເຍນ ເຍນ ສຕ຺ຖຸສາສເນນ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ວູປສມ຺ມຕິ, ຕຖາ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ວູປສເມຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຖ ຈ ຘມ຺ໂມຕິ ຠູຕໍ ວຕ຺ຖຸ. ວິນໂຍຕິ ໂຈທນາ ເຈວ ສາຣຓາ ຈ. ສຕ຺ຖຸສາສນນ຺ຕິ ຎຕ຺ຕິສມ຺ປທາ ຈ ອນຸສ຺ສາວນສມ຺ປທາ ຈ. ຕສ຺ມາ ໂຈທເກນ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອາໂຣຈິເຕ ຈຸທິຕໂກ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ ‘‘ສນ຺ຕເມຕໍ, ໂນ’’ຕິ. ເອວໍ ວຕ຺ຖຸໍ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຠູເຕນ ວຕ຺ຖຸນາ ໂຈເທຕ຺ວາ ສາເຣຕ຺ວາ ຎຕ຺ຕິສມ຺ປທາຍ ຈ ອນຸສ຺ສາວນສມ຺ປທາຍ ຈ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ວູປສເມຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຣ ເຈ ອລຊ຺ຊີ ລຊ຺ຊິໍ ໂຈເທຕິ, ໂສ ຈ ອລຊ຺ຊີ ພາໂລ ໂຫຕິ ອພ຺ຍຕ຺ໂຕ, ນາສ຺ສ ນໂຍ ທາຕພ຺ໂພ, ເອວໍ ປນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ກິມ຺ຫິ ນໍ ໂຈເທສີ’’ຕິ. ອທ຺ຘາ ໂສ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ກິມິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ກິມ຺ຫິ ນໍ ນາມາ’’ຕິ. ‘‘ຕ຺ວໍ ກິມ຺ຫິ ນມ຺ປິ ນ ຊານາສິ, ນ ຍຸຕ຺ຕໍ ຕຍາ ເອວຣູເປນ ພາເລນ ປຣໍ ໂຈເທຕຸ’’ນ຺ຕິ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕພ຺ໂພ, ນາສ຺ສ ອນຸໂຍໂຄ ທາຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ໂສ ອລຊ຺ຊີ ປຓ຺ຑິໂຕ ໂຫຕິ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ, ທິຏ຺ເຐນ ວາ ສຸເຕນ ວາ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ສມ຺ປາເທຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ເອຕສ຺ສ ອນຸໂຍຄໍ ທຕ຺ວາ ລຊ຺ຊິສ຺ເສວ ປຏິຎ຺ຎາຍ ກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ.

ສເຈ ລຊ຺ຊີ ອລຊ຺ຊິໍ ໂຈເທຕິ, ໂສ ຈ ລຊ຺ຊີ ພາໂລ ໂຫຕິ ອພ຺ຍຕ຺ໂຕ, ນ ສກ຺ໂກຕິ ອນຸໂຍຄໍ ທາຕຸໍ, ຕສ຺ສ ນໂຍ ທາຕພ຺ໂພ ‘‘ກິມ຺ຫິ ນໍ ໂຈເທສິ ສີລວິປຕ຺ຕິຍາ ວາ ອາຈາຣວິປຕ຺ຕິອາທີສຸ ວາ ເອກິສ຺ສາ’’ຕິ. ກສ຺ມາ ປນ ອິມສ຺ເສວ ເອວໍ ນໂຍ ທາຕພ຺ໂພ, ນ ອິຕຣສ຺ສາຕິ, ນນຸ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ ວິນຍຘຣານໍ ອຄຕິຄມນນ຺ຕິ? ນ ຍຸຕ຺ຕເມວ. ອິທໍ ປນ ອຄຕິຄມນໍ ນ ໂຫຕິ, ຘມ຺ມານຸຄ຺ຄໂຫ ນາມ ເອໂສ. ອລຊ຺ຊິນິຄ຺ຄຫຕ຺ຖາຍ ຫິ ລຊ຺ຊິປຄ຺ຄຫຕ຺ຖາຍ ຈ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣ ອລຊ຺ຊີ ນຍໍ ລຠິຕ຺ວາ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣນ຺ໂຕ ເອຫິຕິ, ລຊ຺ຊີ ປນ ນຍໍ ລຠິຕ຺ວາ ທິຏ຺ເຐ ທິຏ຺ຐສນ຺ຕາເນນ ສຸເຕ ສຸຕສນ຺ຕາເນນ ປຕິຏ຺ຐາຍ ກເຖສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມານຸຄ຺ຄໂຫ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ໂສ ລຊ຺ຊີ ປຓ຺ຑິໂຕ ໂຫຕິ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ, ປຕິຏ຺ຐາຍ ກເຖຕິ, ອລຊ຺ຊີ ຈ ‘‘ເອຕມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ, ເອຕມ຺ປິ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎໍ ນ ເທຕິ, ອລຊ຺ຊິສ຺ສ ປຏິຎ຺ຎາຍ ເອວ ກາຕພ຺ພໍ.

ຕທຕ຺ຖທີປນຕ຺ຖຎ຺ຈ ອິທໍ ວຕ຺ຖຸ ເວທິຕພ຺ພໍ – ຕິປິຏກຈູຬາຠຍຕ຺ເຖໂຣ ກິຣ ໂລຫປາສາທສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ຠິກ຺ຂູນໍ ວິນຍໍ ກເຖຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ຕສ຺ສ ວຸຏ຺ຐານສມເຍ ທ຺ເວ ອຕ຺ຕປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ກຖໍ ປວຕ຺ເຕສຸໍ. ເອໂກ ‘‘ເອຕມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ, ເອຕມ຺ປິ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎໍ ນ ເທຕິ, ອຖ ອປ຺ປາວເສເສ ປຐມຍາເມ ເຖຣສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ‘‘ອຍໍ ປຕິຏ຺ຐາຍ ກເຖຕິ, ອຍໍ ປນ ປຏິຎ຺ຎໍ ນ ເທຕິ, ພຫູນິ ຈ ວຕ຺ຖູນິ ໂອສຏານິ, ອທ຺ຘາ ເອຕໍ ກຕໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອສຸທ຺ຘລທ຺ຘິ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ຕໂຕ ພີຊນີທຓ຺ຑເກນ ປາທກຖລິກາຍ ສຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ວິນິຈ຺ຉິນິຕຸໍ ອນນຸຈ຺ຉວິໂກ, ອຎ຺ເຎນ ວິນິຈ຺ຉິນາເປຫີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກສ຺ມາ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ? ເຖໂຣ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ຈຸທິຕກປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ກາເຍ ຑາໂຫ ອຸຏ຺ຐິໂຕ, ຕໂຕ ໂສ ເຖຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ວິນິຈ຺ຉິນິຕຸໍ ອນຸຣູເປນ ວິນຍຘເຣນ ນາມ ຕຸມ຺ຫາທິເສເນວ ຠວິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ໂຈທເກນ ຈ ອີທິເສເນວ ຠວິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເສຕການິ ນິວາເສຕ຺ວາ ‘‘ຈິຣໍ ກິລມິຕາຕ຺ຖ ມຍາ’’ຕິ ຂມາເປຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ເອວໍ ລຊ຺ຊິນາ ໂຈທິຍມາໂນ ອລຊ຺ຊີ ພຫູສຸປິ ວຕ຺ຖູສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ປຏິຎ຺ຎໍ ນ ເທຕິ, ໂສ ເນວ ‘‘ສຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ນ ‘‘ອສຸທ຺ໂຘ’’ຕິ, ຊີວມຕໂກ ນາມ ອາມກປູຕິໂກ ນາມ ເຈສ. ສເຈ ປນສ຺ສ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ຕາທິສໍ ວຕ຺ຖຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ວິນິຈ຺ຉິນິຕພ຺ພໍ, ຕຖາ ນາສິຕໂກ ຠວິສ຺ສຕິ. ສເຈ ປນ ອລຊ຺ຊີເຍວ ອລຊ຺ຊິໍ ໂຈເທຕິ, ໂສ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ອາວຸໂສ, ຕວ ວຈເນນາຍໍ ກິໍ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸ’’ນ຺ຕິ. ອິຕຣມ຺ປິ ຕເຖວ ວຕ຺ວາ ‘‘ອຸໂຠປິ ເອກສມ຺ໂຠຄປຣິໂຠຄາ ຫຸຕ຺ວາ ຊີວຖາ’’ຕິ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕພ຺ພາ. ສີລຕ຺ຖາຍ ເນສໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ນ ກາຕພ຺ໂພ, ປຕ຺ຕຈີວຣປຣິເວຓາທິອຕ຺ຖາຍ ປນ ປຕິຣູປໍ ສກ຺ຂິໍ ລຠິຕ຺ວາ ກາຕພ຺ໂພຕິ.

ອຖ ລຊ຺ຊີ ລຊ຺ຊິໍ ໂຈເທຕິ, ວິວາໂທ ຈ ເນສໍ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິເທວ ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກ ໂຫຕິ, ສຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ‘‘ມາ ເອວໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ອຈ຺ຈຍໍ ເທສາເປຕ຺ວາ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕພ຺ພາ. ອຖ ປເນຕ຺ຖ ຈຸທິຕເກນ ສຫສາ ວິຣທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອລຊ຺ຊີ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ໂສ ຈ ປກ຺ຂານຸຣກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ປຏິຎ຺ຎໍ ນ ເທຕິ, ‘‘ມຍໍ ສທ຺ທຫາມ, ມຍໍ ສທ຺ທຫາມາ’’ຕິ ພຫູ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ໂສ ເຕສໍ ປຏິຎ຺ຎາຍ ເອກວາຣໍ ທ຺ເວວາຣໍ ສຸທ຺ໂຘ ໂຫຕຸ, ອຖ ປນ ວິຣທ຺ຘກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຐາເນ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ວິນິຈ຺ຉໂຍ ນ ທາຕພ຺ໂພ.

໒໓໒. ອທິນ຺ນາທານວຕ຺ຖຸໍ ວິນິຈ຺ຉິນນ຺ເຕນ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໙໒) ປນ ປຎ຺ຈວີສຕິ ອວຫາຣາ ສາຘຸກໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕພ຺ພາ. ເຕສຸ ຈ ກຸສເລນ ວິນຍຘເຣນ ໂອຕິຓ຺ຓໍ ວຕ຺ຖຸໍ ສຫສາ ອວິນິຈ຺ຉິນິຕ຺ວາວ ປຎ຺ຈ ຐານານິ ໂອໂລເກຕພ຺ພານິ, ຍານິ ສນ຺ຘາຍ ໂປຣາຓາ ອາຫຸ –

‘‘ວຕ຺ຖຸໍ ກາລຎ຺ຈ ເທສຎ຺ຈ, ອຄ຺ຆໍ ປຣິໂຠຄປຎ຺ຈມໍ;

ຕຸລຍິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ຐານານິ, ຘາເຣຍ຺ຍຕ຺ຖໍ ວິຈກ຺ຂໂຓ’’ຕິ. (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໙໒);

ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸນ຺ຕິ ຠຓ຺ຑໍ. ອວຫາຣເກນ ຫິ ‘‘ມຍາ ອິທໍ ນາມ ອວຫຏ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ອາປຕ຺ຕິໍ ອນາໂຣເປຕ຺ວາວ ຕໍ ຠຓ຺ຑໍ ‘‘ສສາມິກໍ ວາ ອສາມິກໍ ວາ’’ຕິ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ສສາມິເກປິ ສາມິການໍ ສາລຍຠາໂວ ວາ ນິຣາລຍຠາໂວ ວາ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕພ຺ໂພ. ສເຈ ເຕສໍ ສາລຍກາເລ ອວຫຏໍ, ຠຓ຺ຑໍ ອຄ຺ຆາເປຕ຺ວາ ອາປຕ຺ຕິ ກາຕພ຺ພາ. ສເຈ ນິຣາລຍກາເລ, ປາຣາຊິເກນ ນ ກາຕພ຺ພາ. ຠຓ຺ຑສາມິເກສຸ ປນ ຠຓ຺ຑໍ ອາຫຣາເປນ຺ເຕສຸ ຠຓ຺ຑໍ ທາຕພ຺ພໍ. ອຍເມຕ຺ຖ ສາມີຈິ.

ອິມສ຺ສ ປນຕ຺ຖສ຺ສ ທີປນຕ຺ຖມິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ຠາຕິຍຣາຊກາເລ ກິຣ ມຫາເຈຕິຍປູຊາຍ ທກ຺ຂິຓທິສໂຕ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຕຫຕ຺ຖໍ ປຓ຺ຑຸກາສາວໍ ອໍເສ ກຣິຕ຺ວາ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ປາວິສິ. ຕງ຺ຂຓເມວ ຈ ຣາຊາປິ ເຈຕິຍວນ຺ທນຕ຺ຖໍ ອາຄໂຕ. ຕໂຕ ອຸສ຺ສາຣຓາຍ ວຕ຺ຕມານາຍ ມຫາຊນສມ຺ມທ຺ໂທ ອໂຫສິ. ອຖ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຊນສມ຺ມທ຺ທປີຬິໂຕ ອໍສໂຕ ປຕນ຺ຕໍ ກາສາວໍ ອທິສ຺ວາວ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ, ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ກາສາວໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ໂກ ອີທິເສ ຊນສມ຺ມທ຺ເທ ກາສາວໍ ລຈ຺ຉຕິ, ນ ທານິ ຕໍ ມຍ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ຘຸຣນິກ຺ເຂປໍ ກຕ຺ວາ ຄໂຕ. ອຖຎ຺ໂຎ ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຉາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕໍ ກາສາວໍ ທິສ຺ວາ ເຖຍ຺ຍຈິຕ຺ເຕນ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸນ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອສ຺ສມໂຓ ທານິມ຺ຫິ, ວິພ຺ຠມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ‘‘ວິນຍຘເຣ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຎສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ.

ເຕນ ສມເຍນ ຈູຬສຸມນຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ສພ຺ພປຣິຍຕ຺ຕິຘໂຣ ວິນຍາຈຣິຍປາໂມກ຺ໂຂ ມຫາວິຫາເຣ ປຏິວສຕິ. ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ໂອກາສໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ປຸຈ຺ຉິ. ເຖໂຣ ເຕນ ຠຏ຺ເຐ ຊນກາເຍ ປຈ຺ຉາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຄຫິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຖິ ທານິ ເອຕ຺ຖ ໂອກາໂສ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ສເຈ ກາສາວສາມິກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາເນຍ຺ຍາສິ, ສກ຺ກາ ຠເວຍ຺ຍ ຕວ ປຕິຏ຺ຐາ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ. ກຖາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕໍ ທກ຺ຂິສ຺ສາມີຕິ. ຕຫິໍ ຕຫິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂອໂລເກຫີຕິ. ໂສ ປຎ຺ຈປິ ມຫາວິຫາເຣ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ເນວ ອທ຺ທກ຺ຂິ. ຕໂຕ ນໍ ເຖໂຣ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ກຕຣາຍ ທິສາຍ ພຫູ ຠິກ຺ຂູ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ທກ຺ຂິຓທິສາຍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ເຕນ ຫິ ກາສາວໍ ທີຆໂຕ ຈ ຕິຣິຍຎ຺ຈ ມິນິຕ຺ວາ ຐເປຫິ, ຐເປຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓທິສາຍ ວິຫາຣປຏິປາຏິຍາ ວິຈິນິຕ຺ວາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາເນຫີຕິ. ໂສ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ທິສ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອາເນສິ. ເຖໂຣ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ຕເວທໍ ກາສາວ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ກຸຫິໍ ເຕ ປາຕິຕນ຺ຕິ? ໂສ ສພ຺ພໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ເຖໂຣ ເຕນ ກຕໍ ຘຸຣນິກ຺ເຂປໍ ສຸຕ຺ວາ ອິຕຣໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ຕຍາ ອິທໍ ກຸຫິໍ ທິສ຺ວາ ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ? ໂສປິ ສພ຺ພໍ ອາໂຣເຈສິ. ຕໂຕ ຕໍ ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ສເຈ ເຕ ສຸທ຺ຘຈິຕ຺ເຕນ ຄຫິຕໍ ອຠວິສ຺ສ, ອນາປຕ຺ຕິເຍວ ເຕ ອສ຺ສ, ເຖຍ຺ຍຈິຕ຺ເຕນ ປນ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ທຸກ຺ກຏໍ ອາປນ຺ໂນສິ, ຕໍ ເທເສຕ຺ວາ ອນາປຕ຺ຕິໂກ ໂຫຕິ, ອິທຎ຺ຈ ກາສາວໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ກຕ຺ວາ ເອຕສ຺ເສວ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເທຫີ’’ຕິ. ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອມເຕເນວ ອຠິສິຕ຺ໂຕ ວຣມສ຺ສາສປ຺ປຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ເອວໍ ວຕ຺ຖຸ ໂອໂລເກຕພ຺ພໍ.

ກາໂລຕິ ອວຫາຣກາໂລ. ຕເທວ ຫິ ຠຓ຺ຑໍ ກທາຈິ ອປ຺ປຄ຺ຆໍ ໂຫຕິ, ກທາຈິ ມຫຄ຺ຆໍ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ຠຓ຺ຑໍ ຍສ຺ມິໍ ກາເລ ອວຫຏໍ, ຕສ຺ມິໍເຍວ ກາເລ ໂຍ ຕສ຺ສ ອຄ຺ໂຆ ໂຫຕິ, ເຕນ ອຄ຺ເຆນ ອາປຕ຺ຕິ ກາເຣຕພ຺ພາ. ເອວໍ ກາໂລ ໂອໂລເກຕພ຺ໂພ.

ເທໂສຕິ ອວຫາຣເທໂສ. ຕຎ຺ຫິ ຠຓ຺ຑໍ ຍສ຺ມິໍ ເທເສ ອວຫຏໍ, ຕສ຺ມິໍເຍວ ເທເສ ໂຍ ຕສ຺ສ ອຄ຺ໂຆ ໂຫຕິ, ເຕນ ອຄ຺ເຆນ ອາປຕ຺ຕິ ກາເຣຕພ຺ພາ. ຠຓ຺ຑຸຏ຺ຐານເທເສ ຫິ ຠຓ຺ຑໍ ອປ຺ປຄ຺ຆໍ ໂຫຕິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ມຫຄ຺ຆໍ.

ອິມສ຺ສປິ ຈ ອຕ຺ຖສ຺ສ ທີປນຕ຺ຖມິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ອນ຺ຕຣສມຸທ຺ເທ ກິຣ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ສຸສຓ຺ຐານໍ ນາຬິເກຣໍ ລຠິຕ຺ວາ ຠມໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສງ຺ຂຖາລກສທິສໍ ມໂນຣມໍ ປານີຍຖາລກໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ຐເປຕ຺ວາ ເຈຕິຍຄິຣິໍ ອຄມາສິ. ອຎ຺ໂຎ ຠິກ຺ຂຸ ອນ຺ຕຣສມຸທ຺ທໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ປຏິວສນ຺ໂຕ ຕໍ ຖາລກໍ ທິສ຺ວາ ເຖຍ຺ຍຈິຕ຺ເຕນ ຄເຫຕ຺ວາ ເຈຕິຍຄິຣິເມວ ອາຄໂຕ. ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ຍາຄຸໍ ປິວນ຺ຕສ຺ສ ຕໍ ຖາລກໍ ທິສ຺ວາ ຖາລກສາມິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫ ‘‘ກຸໂຕ ເຕ ອິທໍ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ. ອນ຺ຕຣສມຸທ຺ທໂຕ ເມ ອານີຕນ຺ຕິ. ໂສ ຕໍ ‘‘ເນຕໍ ຕວ ສນ຺ຕກໍ, ເຖຍ຺ຍາຍ ເຕ ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ ສງ຺ຆມຊ຺ຌໍ ອາກຑ຺ຒິ. ຕຕ຺ຖ ຈ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ອລຠິຕ຺ວາ ມຫາວິຫາຣໍ ອຄມິໍສຸ, ຕຕ຺ຖ ຈ ເຠຣິໍ ປຫຣາເປຕ຺ວາ ມຫາເຈຕິຍສມີເປ ສນ຺ນິປາຕໍ ກຕ຺ວາ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ອາຣຠິໍສຸ. ວິນຍຘຣຕ຺ເຖຣາ ອວຫາຣໍ ສຎ຺ຎາເປສຸໍ.

ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ສນ຺ນິປາເຕ ອາຠິຘມ຺ມິກໂຄທຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ວິນຍກຸສໂລ ໂຫຕິ, ໂສ ເອວມາຫ ‘‘ອິມິນາ ອິທໍ ຖາລກໍ ກຸຫິໍ ອວຫຏ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອນ຺ຕຣສມຸທ຺ເທ ອວຫຏ’’ນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕໍ ກິໍ ອຄ຺ຆຕີຕິ. ນ ກິຎ຺ຈິ ອຄ຺ຆຕິ. ຕຕ຺ຣ ຫິ ນາຬິເກຣໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ມິຎ຺ຊໍ ຂາທິຕ຺ວາ ກປາລໍ ຉຑ຺ເຑຕິ, ທາຣຸອຕ຺ຖໍ ປນ ຜຣຕີຕິ. ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອຕ຺ຖ ຫຕ຺ຖກມ຺ມໍ ກິໍ ອຄ຺ຆຕີຕິ? ມາສກໍ ວາ ອູນມາສກໍ ວາຕິ. ອຕ຺ຖິ ປນ ກຕ຺ຖຈິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ມາສເກ ວາ ອູນມາສເກ ວາ ປາຣາຊິກໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ສຸກຖິຕໍ ສຸວິນິຈ຺ຉິຕ’’ນ຺ຕິ ເອກສາຘຸກາໂຣ ອໂຫສິ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ຠາຕິຍຣາຊາປິ ເຈຕິຍວນ຺ທນຕ຺ຖໍ ນຄຣໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ຕໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ປຏິປາຏິຍາ ສຸຕ຺ວາ ນຄເຣ ເຠຣິໍ ຈຣາເປສິ ‘‘ມຍິ ສນ຺ເຕ ຠິກ຺ຂູນມ຺ປິ ຠິກ຺ຂຸນີນມ຺ປິ ຄິຫີນມ຺ປິ ອຘິກຣຓໍ ອາຠິຘມ຺ມິກໂຄທຕ຺ຕຕ຺ເຖເຣນ ວິນິຈ຺ຉິຕໍ ສຸວິນິຈ຺ຉິຕໍ, ຕສ຺ສ ວິນິຈ຺ຉເຍ ອຕິຏ຺ຐມານໍ ຣາຊາຓາຍ ຐເປມີ’’ຕິ. ເອວໍ ເທໂສ ໂອໂລເກຕພ຺ໂພ.

ອຄ຺ໂຆຕິ ຠຓ຺ຑຄ຺ໂຆ. ນວຠຓ຺ຑສ຺ສ ຫິ ໂຍ ອຄ຺ໂຆ ໂຫຕິ, ໂສ ປຈ຺ຉາ ປຣິຫາຍຕິ. ຍຖາ ນວໂຘໂຕ ປຕ຺ໂຕ ອຏ຺ຐ ວາ ທສ ວາ ອຄ຺ຆຕິ, ໂສ ປຈ຺ຉາ ຠິນ຺ໂນ ວາ ຉິທ຺ໂທ ວາ ອາຓິຄຓ຺ຐິກາຫໂຕ ວາ ອປ຺ປຄ຺ໂຆ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ສພ຺ພທາ ຠຓ຺ຑໍ ປກຕິອຄ຺ເຆເນວ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ. ເອວໍ ອຄ຺ໂຆ ໂອໂລເກຕພ຺ໂພ.

ປຣິໂຠໂຄຕິ ຠຓ຺ຑປຣິໂຠໂຄ. ປຣິໂຠເຄນປິ ຫິ ວາສິອາທິຠຓ຺ຑສ຺ສ ອຄ຺ໂຆ ປຣິຫາຍຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວໍ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ສເຈ ໂກຈິ ກສ຺ສຈິ ປາທຄ຺ຆນກໍ ວາສິໍ ຫຣຕິ, ຕຕ຺ຣ ວາສິສາມິໂກ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ ‘‘ຕຍາ ອຍໍ ວາສິ ກິຕ຺ຕເກນ ກີຕາ’’ຕິ? ‘‘ປາເທນ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ກິໍ ປນ ເຕ ກິຓິຕ຺ວາວ ຐປິຕາ, ອຸທາຫຸ ນໍ ວຬຎ຺ເຊສີຕິ? ສເຈ ວທຕິ ‘‘ເອກທິວສໍ ເມ ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ວາ ຣຊນຉລ຺ລິ ວາ ປຕ຺ຕປຈນກທາຣຸ ວາ ຉິນ຺ນໍ, ຆໍສິຕ຺ວາ ວາ ນິສິຕາ’’ຕິ, ອຖສ຺ສ ໂປຣາຓໂກ ອຄ຺ໂຆ ຠຏ຺ໂຐຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍຖາ ຈ ວາສິຍາ, ເອວໍ ອຎ຺ຊນິຍາ ວາ ອຎ຺ຊນິສລາກາຍ ວາ ກຸຎ຺ຈິກາຍ ວາ ປລາເລນ ວາ ຖຸເສຫິ ວາ ອິຏ຺ຐກຈຸຓ຺ເຓນ ວາ ເອກວາຣໍ ຆໍສິຕ຺ວາ ໂຘວິຕມຕ຺ເຕນປິ ອຄ຺ໂຆ ຠສ຺ສຕິ. ຕິປຸມຓ຺ຑລສ຺ສ ມກຣທນ຺ຕຈ຺ເຉທເນນປິ ປຣິມຊ຺ຊນມຕ຺ເຕນປິ, ອຸທກສາຏກສ຺ສ ສກິໍ ນິວາສນປາຣຸປເນນປິ ປຣິໂຠຄສີເສນ ອໍເສ ວາ ສີເສ ວາ ຐປນມຕ຺ເຕນປິ, ຕຓ຺ຑຸລາທີນໍ ປປ຺ໂຜຏເນນປິ ຕໂຕ ເອກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ອປນຍເນນປິ ອນ຺ຕມໂສ ເອກໍ ປາສາຓສກ຺ຂຣໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຉຑ຺ຑິຕມຕ຺ເຕນປິ, ສປ຺ປິເຕລາທີນໍ ຠາຊນນ຺ຕຣປອວຕ຺ຕເນນປິ ອນ຺ຕມໂສ ຕໂຕ ມກ຺ຂິກໍ ວາ ກິປິລ຺ລິກໍ ວາ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຉຑ຺ຑິຕມຕ຺ເຕນປິ, ຄຸຬປິຓ຺ຑກສ຺ສ ມຘຸຣຠາວຊານນຕ຺ຖໍ ນເຂນ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຓຸມຕ຺ຕໍ ຄຫິຕມຕ຺ເຕນປິ ອຄ຺ໂຆ ຠສ຺ສຕິ. ຕສ຺ມາ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປາທຄ຺ຆນກໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສາມິເກຫິ ປຣິໂຠເຄນ ອູນໍ ກຕໍ ໂຫຕິ, ນ ຕໍ ອວຫໂຏ ຠິກ຺ຂຸ ປາຣາຊິເກນ ກາຕພ຺ໂພຕິ. ເອວໍ ອຄ຺ໂຆ ໂອໂລເກຕພ຺ໂພ.

ເອວໍ ອິມານິ ຕຸລຍິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ຐານານິ ຘາເຣຍ຺ຍ ອຕ຺ຖໍ ວິຈກ຺ຂໂຓ, ອາປຕ຺ຕິໍ ວາ ອນາປຕ຺ຕິໍ ວາ ຄຣຸກໍ ວາ ລຫຸກໍ ວາ ອາປຕ຺ຕິໍ ຍຖາຐາເນ ຐເປຍ຺ຍາຕິ. ເຕນາຫຸ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍາ –

‘‘ສິກ຺ຂາປທໍ ສມໍ ເຕນ, ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ອເນກນຍໂວກິຓ຺ຓໍ, ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຖວິນິຈ຺ຉຍໍ.

‘‘ຕສ຺ມາ ວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ໂອຕິຓ຺ເຓ, ຠິກ຺ຂຸນາ ວິນຍຎ຺ຎຸນາ;

ວິນຍານຸຄ຺ຄເຫເນຕ຺ຖ, ກໂຣນ຺ເຕນ ວິນິຈ຺ຉຍໍ.

‘‘ປາຬິໍ ອຏ຺ຐກຖຎ຺ເຈວ, ສາຘິປ຺ປາຍມເສສໂຕ;

ໂອຄຍ຺ຫ ອປ຺ປມຕ຺ເຕນ, ກຣຓີໂຍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

‘‘ອາປຕ຺ຕິທສ຺ສນຸສ຺ສາໂຫ, ນ ກຕ຺ຕພ຺ໂພ ກຸທາຈນໍ;

ປສ຺ສິສ຺ສາມິ ອນາປຕ຺ຕິ-ມິຕິ ກຍິຣາຖ ມານສໍ.

‘‘ປສ຺ສິຕ຺ວາປິ ຈ ອາປຕ຺ຕິໍ, ອວຕ຺ວາວ ປຸນປ຺ປຸນໍ;

ວີມໍສິຕ຺ວາຖ ວິຎ຺ຎູຫິ, ສໍສນ຺ທິຕ຺ວາ ຈ ຕໍ ວເທ.

‘‘ກປ຺ປິເຍປິ ຈ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ລຫຸວຕ຺ຕິໂນ;

ວເສນ ສາມຎ຺ຎຄຸຓາ, ຈວນ຺ຕີຘ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ.

‘‘ຕສ຺ມາ ປຣປຣິກ຺ຂາຣໍ, ອາສີວິສມິໂວຣຄໍ;

ອຄ຺ຄິໍ ວິຍ ຈ ສມ຺ປສ຺ສໍ, ນາມເສຍ຺ຍ ວິຈກ຺ຂໂຓ’’ຕິ. (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໖໐-໑ ຕຕ຺ຣາຍໍ ອນຸສາສນີ);

໒໓໓. ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາໂຣຈນໍ ວິນິຈ຺ຉິນນ຺ເຕນ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໑໙໗) ປນ ‘‘ກິໍ ເຕ ອຘິຄຕໍ. ກິນ຺ຕິ ເຕ ອຘິຄຕໍ, ກທາ ເຕ ອຘິຄຕໍ, ກຕ຺ຖ ເຕ ອຘິຄຕໍ, ກຕເມ ເຕ ກິເລສາ ປຫີນາ, ກຕເມສໍ ຕ຺ວໍ ຘມ຺ມານໍ ລາຠີ’’ຕິ ອິມານິ ຉ ຐານານິ ວິໂສເຘຕພ຺ພານິ. ສເຈ ຫິ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາຘິຄມໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ, ນ ໂສ ເອຕ຺ຕາວຕາ ສກ຺ກາໂຣ ກາຕພ຺ໂພ, ອິເມສໍ ປນ ຉນ຺ນໍ ຐານານໍ ໂສຘນຕ຺ຖໍ ເອວໍ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ກິໍ ເຕ ອຘິຄຕໍ, ກິໍ ຌານໍ ອຸທາຫຸ ວິໂມກ຺ຂາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣ’’ນ຺ຕິ. ໂຍ ຫິ ເຍນ ອຘິຄໂຕ ຘມ຺ໂມ, ໂສ ຕສ຺ສ ປາກໂຏ ໂຫຕິ. ສເຈ ‘‘ອິທໍ ນາມ ເມ ອຘິຄຕ’’ນ຺ຕິ ວທຕິ, ຕໂຕ ‘‘ກິນ຺ຕິ ເຕ ອຘິຄຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ‘‘ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓາທີສຸ ກິໍ ຘຸຣໍ ກຕ຺ວາ ອຏ຺ຐຕິໍສາຍ ວາ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ຣູປາຣູປອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາທິເຠເທສຸ ວາ ຘມ຺ເມສຸ ເກນ ມຸເຂນ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ’’ຕິ. ໂຍ ຫິ ຍສ຺ສາຠິນິເວໂສ, ໂສ ຕສ຺ສ ປາກໂຏ ໂຫຕິ. ສເຈ ‘‘ອຍໍ ນາມ ເມ ອຠິນິເວໂສ, ເອວໍ ມຍາ ອຘິຄຕ’’ນ຺ຕິ ວທຕິ, ຕໂຕ ‘‘ກທາ ເຕ ອຘິຄຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ‘‘ກິໍ ປຸພ຺ພຓ຺ເຫ, ອຸທາຫຸ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ກາເລ’’ຕິ. ສພ຺ເພສຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕນາ ອຘິຄຕກາໂລ ປາກໂຏ ໂຫຕິ. ສເຈ ‘‘ອມຸກສ຺ມິໍ ນາມ ກາເລ ອຘິຄກ’’ນ຺ຕິ ວທຕິ, ຕໂຕ ‘‘ກຕ຺ຖ ເຕ ອຘິຄຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ‘‘ກິໍ ທິວາຏ຺ຐາເນ, ອຸທາຫຸ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ໂອກາເສ’’ຕິ. ສພ຺ເພສຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕນາ ອຘິຄໂຕກາໂສ ປາກໂຏ ໂຫຕິ. ສເຈ ‘‘ອມຸກສ຺ມິໍ ນາມ ເມ ໂອກາເສ ອຘິຄຕ’’ນ຺ຕິ ວທຕິ, ຕໂຕ ‘‘ກຕເມ ເຕ ກິເລສາ ປຫີນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ‘‘ກິໍ ປຐມມຄ຺ຄວຊ຺ຌາ, ອຸທາຫຸ ທຸຕິຍາທິມຄ຺ຄວຊ຺ຌາ’’ຕິ. ສພ຺ເພສຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕນາ ອຘິຄຕມຄ຺ເຄນ ປຫີນາ ກິເລສາ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ.

ສເຈ ‘‘ອິເມ ນາມ ເມ ກິເລສາ ປຫີນາ’’ຕິ ວທຕິ, ຕໂຕ ‘‘ກຕເມສໍ ຕ຺ວໍ ຘມ຺ມານໍ ລາຠີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ‘‘ກິໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສ຺ສ, ອຸທາຫຸ ສກທາຄາມິມຄ຺ຄາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສາ’’ຕິ. ສພ຺ເພສຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕນາ ອຘິຄຕຘມ຺ໂມ ປາກໂຏ ໂຫຕິ. ສເຈ ‘‘ອິເມສໍ ນາມາຫໍ ຘມ຺ມານໍ ລາຠີ’’ຕິ ວທຕິ, ເອຕ຺ຕາວຕາປິສ຺ສ ວຈນໍ ນ ສທ຺ຘາຕພ຺ພໍ. ພຫຸສ຺ສຸຕາ ຫິ ອຸຄ຺ຄຫປຣິປຸຈ຺ຉາກຸສລາ ຠິກ຺ຂູ ອິມານິ ຉ ຐານານິ ໂສເຘຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ອິມສ຺ສ ປນ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາຄມນປຏິປທາ ໂສເຘຕພ຺ພາ. ຍທິ ອາຄມນປຏິປທາ ນ ສຸຊ຺ຌຕິ, ‘‘ອິມາຍ ປຏິປທາຍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ໂມ ນາມ ນ ລພ຺ຠຕີ’’ຕິ ອປເນຕພ຺ໂພ. ຍທິ ປນສ຺ສ ອາຄມນປຏິປທາ ສຸຊ຺ຌຕິ, ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຕີສຸ ສິກ຺ຂາສຸ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ຊາຄຣິຍມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ຈຕູສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ອລຄ຺ໂຄ ອາກາເສ ປາຓິສເມນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕີຕິ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ພ຺ຍາກຣຓໍ ປຏິປທາຍ ສທ຺ຘິໍ ສໍສນ຺ທຕິ. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ຄງ຺ໂຄທກໍ ຍມຸໂນທເກນ ສໍສນ຺ທຕິ ສເມຕິ, ເອວເມວ ສຸປຎ຺ຎຕ຺ຕາ ເຕນ ຠຄວຕາ ສາວການໍ ນິພ຺ພານຄາມິນີ ປຏິປທາ, ສໍສນ຺ທຕິ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ປຏິປທາ ຈາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໒໙໖) ວຸຕ຺ຕສທິສໍ ໂຫຕິ. ອປິຈ ໂຂ ນ ເອຕ຺ຕເກນປິ ສກ຺ກາໂຣ ກາຕພ຺ໂພ. ກສ຺ມາ? ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ຫິ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສປິ ສໂຕ ຂີຓາສວສ຺ສ ປຏິປຕ຺ຕິສທິສາ ປຏິປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ເຕຫິ ເຕຫິ ອຸປາເຍຫິ ອຸຕ຺ຕາເສຕພ຺ໂພ. ຂີຓາສວສ຺ສ ນາມ ອສນິຍາປິ ມຕ຺ຖເກ ປຕມານາຍ ຠຍໍ ວາ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ວາ ໂລມຫໍໂສ ວາ ນ ໂຫຕິ, ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກນປິ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຣິມານິ ວຕ຺ຖູນິ (ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໓.໑໐໒) – ທີຆຠາຓກອຠຍຕ຺ເຖໂຣ ກິຣ ເອກໍ ປິຓ຺ຑປາຕິກໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ທຫຣສ຺ສ ສຎ຺ຎໍ ອທາສິ. ໂສ ຕໍ ນຫາຍມານໍ ກລ຺ຍາຓີນທີມຸຂທ຺ວາເຣ ນິມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປາເທ ອຄ຺ຄເຫສິ. ປິຓ຺ຑປາຕິໂກ ‘‘ກຸມ຺ຠີໂລ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ມຫາສທ຺ທມກາສິ, ຕທາ ນໍ ‘‘ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ’’ຕິ ຊານິໍສຸ.

ຈນ຺ທມຸຂຕິສ຺ສຣາຊກາເລ ປນ ມຫາວິຫາເຣ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ຂີຓາສໂວ ທຸພ຺ພລຈກ຺ຂຸໂກ ວິຫາເຣເຍວ ອຈ຺ຉຕິ. ຣາຊາ ‘‘ເຖຣໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠິກ຺ຂູສຸ ຠິກ຺ຂາຈາຣໍ ຄເຕສຸ ອປ຺ປສທ຺ໂທ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສປ຺ໂປ ວິຍ ປາເທ ອຄ຺ຄເຫສິ. ເຖໂຣ ສິລາຖມ຺ໂຠ ວິຍ ນິຈ຺ຈໂລ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ໂກ ເອຕ຺ຖາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕິສ຺ໂສ’’ຕິ? ‘‘ສຸຄນ຺ຘໍ ວາຍສິ ໂນ ຕິສ຺ສາ’’ຕິ. ເອວໍ ຂີຓາສວສ຺ສ ຠຍໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

ເອກຈ຺ໂຈ ປນ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນປິ ອຕິສູໂຣ ໂຫຕິ ນິພ຺ຠໂຍ. ໂສ ຣຊນີເຍນ ອາຣມ຺ມເຓນ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕພ຺ໂພ. ວສຠຣາຊາປິ ເອກໍ ເຖຣໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫມາໂນ ຆເຣ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ພທຣສາຬວໍ ມທ຺ທມາໂນ ນິສີທິ. ມຫາເຖຣສ຺ສ ເຂໂຬ ຈລິໂຕ, ເຖຣສ຺ສ ປຸຖຸຊ຺ຊນຠາໂວ ອາວິຠູໂຕ. ຂີຓາສວສ຺ສ ຫິ ຣສຕຓ຺ຫາ ນາມ ສຸປ຺ປຫີນາ, ທິພ຺ເພສຸປິ ຣເສສຸ ນິກນ຺ຕິ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອິເມຫິ ອຸປາເຍຫິ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສຈສ຺ສ ຠຍໍ ວາ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ວາ ຣສຕຓ຺ຫາ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ‘‘ນ ຈ ຕ຺ວໍ ອຣຫາ’’ຕິ ອປເນຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ອຠີຣຸ ອຈ຺ຉມ຺ຠີ ອນຸຕ຺ຣາສີ ຫຸຕ຺ວາ ສີໂຫ ວິຍ ນິສີທຕິ, ທິພ຺ພາຣມ຺ມເຓປິ ນິກນ຺ຕິໍ ນ ຊເນຕິ, ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ປນ຺ນເວຍ຺ຍາກຣໂຓ ສມນ຺ຕາ ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ຕາທີຫິ ເປສິຕໍ ສກ຺ກາຣໍ ອຣຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ຕາວ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາໂຣຈນໍ ວິນິຈ຺ຉິນິຕພ຺ພໍ.

໒໓໔. ສກເລ ປນ ວິນຍວິນິຈ຺ຉເຍ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໔໕) ໂກສລ຺ລໍ ປຕ຺ຖຍນ຺ເຕນ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ວິນໂຍ ຊານິຕພ຺ໂພ.

ຈຕຸພ຺ພິຘຎ຺ຫິ ວິນຍໍ, ມຫາເຖຣາ ມຫິທ຺ຘິກາ;

ນີຫຣິຕ຺ວາ ປກາເສສຸໍ, ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫກາ ປຸຣາ.

ກຕມໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ? ສຸຕ຺ຕໍ ສຸຕ຺ຕານຸໂລມໍ ອາຈຣິຍວາທໍ ອຕ຺ຕໂນມຕິນ຺ຕິ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອາຫຈ຺ຈປເທນ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຣເສນ ອາຈຣິຍວໍເສນ ອຘິປ຺ປາຍາ’’ຕິ (ມິ. ປ. ໔.໒.໓). ເອຕ຺ຖ ຫິ ອາຫຈ຺ຈປທນ຺ຕິ ສຸຕ຺ຕໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ຣໂສຕິ ສຸຕ຺ຕານຸໂລມໍ. ອາຈຣິຍວໍໂສຕິ ອາຈຣິຍວາໂທ. ອຘິປ຺ປາໂຍຕິ ອຕ຺ຕໂນມຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸຕ຺ຕໍ ນາມ ສກລວິນຍປິຏເກ ປາຬິ.

ສຸຕ຺ຕານຸໂລມໍ ນາມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາປເທສາ. ເຍ ຠຄວຕາ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາ –

‘‘ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ‘ອິທໍ ນ ກປ຺ປຕີ’ຕິ ອປ຺ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ຕຎ຺ເຈ ອກປ຺ປິຍໍ ອນຸໂລເມຕິ, ກປ຺ປິຍໍ ປຏິພາຫຕິ, ຕໍ ໂວ ນ ກປ຺ປຕິ. ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ‘ອິທໍ ນ ກປ຺ປຕີ’ຕິ ອປ຺ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ຕຎ຺ເຈ ກປ຺ປິຍໍ ອນຸໂລເມຕິ, ອກປ຺ປິຍໍ ປຏິພາຫຕິ, ຕໍ ໂວ ກປ຺ປຕິ. ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ‘ອິທໍ ກປ຺ປຕີ’ຕິ ອນນຸຎ຺ຎາຕໍ, ຕໍ ເຈ ອກປ຺ປິຍໍ ອນຸໂລເມຕິ, ກປ຺ປິຍໍ ປຏິພາຫຕິ, ຕໍ ໂວ ນ ກປ຺ປຕິ. ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ‘ອິທໍ ກປ຺ປຕີ’ຕິ ອນນຸຎ຺ຎາຕໍ, ຕຎ຺ເຈ ກປ຺ປິຍໍ ອນຸໂລເມຕິ, ອກປ຺ປິຍໍ ປຏິພາຫຕິ, ຕໍ ໂວ ກປ຺ປຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໓໐໕).

ອາຈຣິຍວາໂທ ນາມ ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫເກຫິ ປຎ຺ຈຫິ ອຣຫນ຺ຕສເຕຫິ ຐປິຕາ ປາຬິວິນິມຸຕ຺ຕາ ໂອກ຺ກນ຺ຕວິນິຈ຺ຉຍປ຺ປວຕ຺ຕາ ອຏ຺ຐກຖາຕນ຺ຕິ.

ອຕ຺ຕໂນມຕິ ນາມ ສຸຕ຺ຕສຸຕ຺ຕານຸໂລມອາຈຣິຍວາເທ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອນຸມາເນນ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸພຸທ຺ຘິຍາ ນຍຄ຺ຄາເຫນ ອຸປຏ຺ຐິຕາກາຣກຖນໍ.

ອປິຈ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕາຠິຘມ຺ມວິນຍຏ຺ຐກຖາສຸ ອາຄໂຕ ສພ຺ໂພປິ ເຖຣວາໂທ ອຕ຺ຕໂນມຕິ ນາມ. ຕໍ ປນ ອຕ຺ຕໂນມຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກເຖນ຺ເຕນ ນ ທຬ຺ຫຄ຺ຄາຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂວຫຣິຕພ຺ພໍ, ກາຣຓໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ອຕ຺ເຖນ ປາຬິໍ, ປາຬິຍາ ຈ ອຕ຺ຖໍ ສໍສນ຺ທິຕ຺ວາ ກເຖຕພ຺ພໍ, ອຕ຺ຕໂນມຕິ ອາຈຣິຍວາເທ ໂອຕາເຣຕພ຺ພາ. ສເຈ ຕຕ຺ຖ ໂອຕຣຕິ ເຈວ ສເມຕິ ຈ, ຄເຫຕພ຺ພາ. ສເຈ ເນວ ໂອຕຣຕິ ນ ສເມຕິ, ນ ຄເຫຕພ຺ພາ. ອຍຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕໂນມຕິ ນາມ ສພ຺ພທຸພ຺ພລາ, ອຕ຺ຕໂນມຕິໂຕ ອາຈຣິຍວາໂທ ພລວຕໂຣ.

ອາຈຣິຍວາໂທປິ ສຸຕ຺ຕານຸໂລເມ ໂອຕາເຣຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ໂອຕຣນ຺ໂຕ ສເມນ຺ໂຕ ເອວ ຄເຫຕພ຺ໂພ, ອິຕໂຣ ນ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ອາຈຣິຍວາທໂຕ ຫິ ສຸຕ຺ຕານຸໂລມໍ ພລວຕຣໍ.

ສຸຕ຺ຕານຸໂລມມ຺ປິ ສຸຕ຺ເຕ ໂອຕາເຣຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ໂອຕຣນ຺ຕໍ ສເມນ຺ຕເມວ ຄເຫຕພ຺ພໍ, ອິຕຣໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ສຸຕ຺ຕານຸໂລມໂຕ ຫິ ສຸຕ຺ຕເມວ ພລວຕຣໍ. ສຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ອປ຺ປຏິວຕ຺ຕິຍໍ ກາຣກສງ຺ຆສທິສໍ ພຸທ຺ຘານໍ ຐິຕກາລສທິສໍ. ຕສ຺ມາ ຍທາ ທ຺ເວ ຠິກ຺ຂູ ສາກຈ຺ຉນ຺ຕິ, ສກວາທີ ສຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກເຖຕິ, ປຣວາທີ ສຸຕ຺ຕານຸໂລມໍ. ເຕຫິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ເຂປໍ ວາ ຄຣຫໍ ວາ ອກຕ຺ວາ ສຸຕ຺ຕານຸໂລມໍ ສຸຕ຺ເຕ ໂອຕາເຣຕພ຺ພໍ. ສເຈ ໂອຕຣຕິ ສເມຕິ, ຄເຫຕພ຺ພໍ, ໂນ ເຈ, ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ, ສຸຕ຺ຕສ຺ມິໍເຍວ ຐາຕພ຺ພໍ. ອຖາຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກເຖຕິ, ປໂຣ ອາຈຣິຍວາທໍ. ເຕຫິປິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ເຂປໍ ວາ ຄຣຫໍ ວາ ອກຕ຺ວາ ອາຈຣິຍວາໂທ ສຸຕ຺ເຕ ໂອຕາເຣຕພ຺ໂພ. ສເຈ ໂອຕຣຕິ ສເມຕິ, ຄເຫຕພ຺ໂພ. ອໂນຕຣນ຺ໂຕ ອສເມນ຺ໂຕ ຈ ຄາຣຍ຺ຫາຈຣິຍວາໂທ ນ ຄເຫຕພ຺ໂພ, ສຸຕ຺ຕສ຺ມິໍເຍວ ຐາຕພ຺ພໍ. ອຖາຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກເຖຕິ, ປໂຣ ອຕ຺ຕໂນມຕິໍ. ເຕຫິປິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ເຂປໍ ວາ ຄຣຫໍ ວາ ອກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນມຕິ ສຸຕ຺ເຕ ໂອຕາເຣຕພ຺ພາ. ສເຈ ໂອຕຣຕິ ສເມຕິ, ຄເຫຕພ຺ພາ, ໂນ ເຈ, ນ ຄເຫຕພ຺ພາ, ສຸຕ຺ຕສ຺ມິໍເຍວ ຐາຕພ຺ພໍ.

ອຖາຍໍ ສຸຕ຺ຕານຸໂລມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກເຖຕິ, ປໂຣ ສຸຕ຺ຕໍ, ສຸຕ຺ຕານຸໂລເມ ໂອຕາເຣຕພ຺ພໍ. ສເຈ ໂອຕຣຕິ ສເມຕິ, ຕິສ຺ໂສ ສງ຺ຄີຕິໂຍ ອາຣຸຬ຺ຫໍ ປາຬິອາຄຕໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຄເຫຕພ຺ພໍ, ໂນ ເຈ ຕຖາ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ນ ໂອຕຣຕິ ນ ສເມຕິ, ພາຫິຣກສຸຕ຺ຕໍ ວາ ໂຫຕິ ສິໂລໂກ ວາ ອຎ຺ຎໍ ວາ ຄາຣຍ຺ຫສຸຕ຺ຕໍ ຄຸຬ຺ຫເວສ຺ສນ຺ຕຣຄຸຬ຺ຫວິນຍເວທລ຺ລາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣໂຕ ອາຠຕໍ, ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ, ສຸຕ຺ຕານຸໂລມສ຺ມິໍເຍວ ຐາຕພ຺ພໍ. ອຖາຍໍ ສຸຕ຺ຕານຸໂລມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກເຖຕິ, ປໂຣ ອາຈຣິຍວາທໍ. ອາຈຣິຍວາໂທ ສຸຕ຺ຕານຸໂລເມ ໂອຕາເຣຕພ຺ໂພ. ສເຈ ໂອຕຣຕິ ສເມຕິ, ຄເຫຕພ຺ໂພ. ໂນ ເຈ, ນ ຄເຫຕພ຺ໂພ, ສຸຕ຺ຕານຸໂລເມເຍວ ຐາຕພ຺ພໍ. ອຖາຍໍ ສຸຕ຺ຕານຸໂລມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກເຖຕິ, ປໂຣ ອຕ຺ຕໂນມຕິໍ. ອຕ຺ຕໂນມຕິ ສຸຕ຺ຕານຸໂລເມ ໂອຕາເຣຕພ຺ພາ. ສເຈ ໂອຕຣຕິ ສເມຕິ, ຄເຫຕພ຺ພາ. ໂນ ເຈ, ນ ຄເຫຕພ຺ພາ, ສຸຕ຺ຕານຸໂລເມເຍວ ຐາຕພ຺ພໍ.

ອຖາຍໍ ອາຈຣິຍວາທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກເຖຕິ, ປໂຣ ສຸຕ຺ຕໍ. ສຸຕ຺ຕໍ ອາຈຣິຍວາເທ ໂອຕາເຣຕພ຺ພໍ. ສເຈ ໂອຕຣຕິ ສເມຕິ, ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອິຕຣໍ ຄາຣຍ຺ຫສຸຕ຺ຕໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ, ອາຈຣິຍວາເທເຍວ ຐາຕພ຺ພໍ. ອຖາຍໍ ອາຈຣິຍວາທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກເຖຕິ, ປໂຣ ສຸຕ຺ຕານຸໂລມໍ. ສຸຕ຺ຕານຸໂລມໍ ອາຈຣິຍວາເທ ໂອຕາເຣຕພ຺ພໍ. ໂອຕຣນ຺ຕໍ ສເມນ຺ຕເມວ ຄເຫຕພ຺ພໍ, ອິຕຣໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ, ອາຈຣິຍວາເທເຍວ ຐາຕພ຺ພໍ. ອຖາຍໍ ອາຈຣິຍວາທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກເຖຕິ, ປໂຣ ອຕ຺ຕໂນມຕິໍ. ອຕ຺ຕໂນມຕິ ອາຈຣິຍວາເທ ໂອຕາເຣຕພ຺ພາ. ສເຈ ໂອຕຣຕິ ສເມຕິ, ຄເຫຕພ຺ພາ. ໂນ ເຈ, ນ ຄເຫຕພ຺ພາ, ອາຈຣິຍວາເທເຍວ ຐາຕພ຺ພໍ.

ອຖ ປນາຍໍ ອຕ຺ຕໂນມຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກເຖຕິ, ປໂຣ ສຸຕ຺ຕໍ. ສຸຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໂນມຕິຍໍ ໂອຕາເຣຕພ຺ພໍ. ສເຈ ໂອຕຣຕິ ສເມຕິ, ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອິຕຣໍ ຄາຣຍ຺ຫສຸຕ຺ຕໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ, ອຕ຺ຕໂນມຕິຍເມວ ຐາຕພ຺ພໍ. ອຖາຍໍ ອຕ຺ຕໂນມຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກເຖຕິ, ປໂຣ ສຸຕ຺ຕານຸໂລມໍ. ສຸຕ຺ຕານຸໂລມໍ ອຕ຺ຕໂນມຕິຍໍ ໂອຕາເຣຕພ຺ພໍ. ໂອຕຣນ຺ຕໍ ສເມນ຺ຕເມວ ຄເຫຕພ຺ພໍ, ອິຕຣໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ, ອຕ຺ຕໂນມຕິຍເມວ ຐາຕພ຺ພໍ. ອຖາຍໍ ອຕ຺ຕໂນມຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກເຖຕິ, ປໂຣ ອາຈຣິຍວາທໍ. ອາຈຣິຍວາໂທ ອຕ຺ຕໂນມຕິຍໍ ໂອຕາເຣຕພ຺ໂພ. ສເຈ ໂອຕຣຕິ ສເມຕິ, ຄເຫຕພ຺ໂພ. ອິຕໂຣ ຄາຣຍ຺ຫາຈຣິຍວາໂທ ນ ຄເຫຕພ຺ໂພ, ອຕ຺ຕໂນມຕິຍເມວ ຐາຕພ຺ພໍ, ອຕ຺ຕໂນ ຄຫຓເມວ ພລິຍໍ ກາຕພ຺ພໍ. ສພ຺ພຏ຺ຐາເນສຸ ຈ ເຂໂປ ວາ ຄຣຫາ ວາ ນ ກາຕພ຺ພາຕິ.

ອຖ ປນາຍໍ ກປ຺ປິຍນ຺ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ກເຖຕິ, ປໂຣ ອກປ຺ປິຍນ຺ຕິ, ສຸຕ຺ເຕ ຈ ສຸຕ຺ຕານຸໂລເມ ຈ ໂອຕາເຣຕພ຺ພໍ. ສເຈ ກປ຺ປິຍໍ ໂຫຕິ, ກປ຺ປິເຍ ຐາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອກປ຺ປິຍໍ, ອກປ຺ປິເຍ ຐາຕພ຺ພໍ. ອຖາຍໍ ຕສ຺ສ ກປ຺ປິຍຠາວສາຘກໍ ສຸຕ຺ຕໂຕ ພຫຸໍ ກາຣຓຎ຺ຈ ວິນິຈ຺ຉຍຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕິ, ປໂຣ ກາຣຓໍ ນ ວິນ຺ທຕິ, ກປ຺ປິເຍວ ຐາຕພ຺ພໍ. ອຖ ປໂຣ ຕສ຺ສ ອກປ຺ປິຍຠາວສາຘກໍ ສຸຕ຺ຕໂຕ ພຫຸໍ ກາຣຓຎ຺ຈ ວິນິຈ຺ຉຍຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕິ, ອເນນ ອຕ຺ຕໂນ ຄຫຓນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ທຬ຺ຫໍ ອາທາຍ ນ ຐາຕພ຺ພໍ, ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອກປ຺ປິເຍ ເອວ ຐາຕພ຺ພໍ. ອຖ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ກາຣຓຈ຺ຉາຍາ ທິສ຺ສຕິ, ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕຠາໂວເຍວ ສາຘຸ, ອກປ຺ປິເຍ ຐາຕພ຺ພໍ. ວິນຍຎ຺ຫິ ປຕ຺ວາ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍວິຈາຣຓໍ ອາຄມ຺ມ ຣຸນ຺ຘິຕພ຺ພໍ, ຄາຬ຺ຫໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ, ໂສຕໍ ປຈ຺ຉິນ຺ທິຕພ຺ພໍ, ຄຣຸກຠາເວເຍວ ຐາຕພ຺ພໍ.

ອຖ ປນາຍໍ ອກປ຺ປິຍນ຺ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ກເຖຕິ, ປໂຣ ກປ຺ປິຍນ຺ຕິ, ສຸຕ຺ເຕ ຈ ສຸຕ຺ຕານຸໂລເມ ຈ ໂອຕາເຣຕພ຺ພໍ. ສເຈ ກປ຺ປິຍໍ ໂຫຕິ, ກປ຺ປິເຍ ຐາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອກປ຺ປິຍໍ, ອກປ຺ປິເຍ ຐາຕພ຺ພໍ. ອຖາຍໍ ພຫູຫິ ສຸຕ຺ຕວິນິຈ຺ຉຍກາຣເຓຫິ ອກປ຺ປິຍຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ, ປໂຣ ກາຣຓໍ ນ ວິນ຺ທຕິ, ອກປ຺ປິເຍ ຐາຕພ຺ພໍ. ອຖ ປໂຣ ພຫູຫິ ສຸຕ຺ຕວິນິຈ຺ຉຍກາຣເຓຫິ ກປ຺ປິຍຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ, ອຍໍ ກາຣຓໍ ນ ວິນ຺ທຕິ, ກປ຺ປິເຍ ຐາຕພ຺ພໍ. ອຖ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ກາຣຓຈ຺ຉາຍາ ທິສ຺ສຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ຄຫຓໍ ນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ຈາຍໍ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິເຍ ອກປ຺ປິຍກປ຺ປິເຍ ຈ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ, ເອວໍ ອນາປຕ຺ຕິອາປຕ຺ຕິວາເທ ອາປຕ຺ຕານາປຕ຺ຕິວາເທ ຈ, ລຫຸກຄຣຸກາປຕ຺ຕິວາເທ ຄຣຸກລຫຸກາປຕ຺ຕິວາເທ ຈາປິ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ນາມມຕ຺ເຕເຍວ ຫິ ເອຕ຺ຖ ນານໍ, ໂຍຊນານເຍ ນານໍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ນ ວິຕ຺ຖາຣິຕໍ.

ເອວໍ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍາທິວິນິຈ຺ຉເຍ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ໂຍ ສຸຕ຺ຕສຸຕ຺ຕານຸໂລມອາຈຣິຍວາທອຕ຺ຕໂນມຕີສຸ ອຕິເຣກກາຣຓໍ ລຠຕິ, ຕສ຺ສ ວາເທ ຐາຕພ຺ພໍ, ສພ຺ພໂສ ປນ ກາຣຓວິນິຈ຺ຉຍໍ ອລຠນ຺ເຕນ ສຸຕ຺ຕໍ ນ ຊຫິຕພ຺ພໍ, ສຸຕ຺ຕສ຺ມິໍເຍວ ຐາຕພ຺ພນ຺ຕິ. ເອວໍ ສກລວິນຍວິນິຈ຺ຉເຍ ໂກສລ຺ລໍ ປຕ຺ຖຍນ຺ເຕນ ອຍໍ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ວິນໂຍ ຊານິຕພ຺ໂພ.

ອິມຎ຺ຈ ປນ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ວິນຍໍ ຎຕ຺ວາປິ ວິນຍຘເຣນ ປຸຄ຺ຄເລນ ຕິລກ຺ຂຓສມນ຺ນາຄເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ຕີຓິ ຫິ ວິນຍຘຣສ຺ສ ລກ຺ຂຓານິ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພານິ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ສຸຕ຺ຕຎ຺ຈສ຺ສ ສ຺ວາຄຕໍ ໂຫຕິ ສຸປ຺ປວຕ຺ຕິ ສຸວິນິຈ຺ຉິຕໍ ສຸຕ຺ຕໂຕ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນໂສຕິ ອິທເມກໍ ລກ຺ຂຓໍ. ວິນເຍ ໂຂ ປນ ຐິໂຕ ໂຫຕິ ອສໍຫີໂຣຕິ ອິທໍ ທຸຕິຍໍ. ອາຈຣິຍປຣມ຺ປຣາ ໂຂ ປນສ຺ສ ສຸຄ຺ຄຫິຕາ ໂຫຕິ ສຸມນສິກຕາ ສູປຘາຣິຕາຕິ ອິທໍ ຕຕິຍໍ.

ຕຕ຺ຖ ສຸຕ຺ຕໍ ນາມ ສກລໍ ວິນຍປິຏກໍ. ຕທສ຺ສ ສ຺ວາຄຕໍ ໂຫຕີຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ອາຄຕໍ. ສຸປ຺ປວຕ຺ຕີຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ປວຕ຺ຕໍ ປຄຸຓໍ ວາຈຸຄ຺ຄຕໍ. ສຸວິນິຈ຺ຉິຕໍ ສຸຕ຺ຕໂສ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນໂສຕິ ປາຬິໂຕ ຈ ປຣິປຸຈ຺ຉໂຕ ຈ ອຏ຺ຐກຖາໂຕ ຈ ສຸວິນິຈ຺ຉິຕໍ ໂຫຕິ ກງ຺ຂາເຉທນໍ ກຕ຺ວາ ອຸຄ຺ຄຫິຕໍ. ວິນເຍ ໂຂ ປນ ຐິໂຕ ໂຫຕີຕິ ວິນເຍ ລຊ຺ຊິຠາເວນ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ. ອລຊ຺ຊີ ຫິ ພຫຸສ຺ສຸໂຕປິ ສມາໂນ ລາຠຄຣຸກຕາຍ ຕນ຺ຕິໍ ວິສໍວາເທຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘມ຺ມໍ ອຸພ຺ພິນຍໍ ສຕ຺ຖຸສາສນໍ ທີເປຕ຺ວາ ສາສເນ ມຫນ຺ຕໍ ອຸປທ຺ທວໍ ກໂຣຕິ, ສງ຺ຆເຠທມ຺ປິ ສງ຺ຆຣາຊິມ຺ປິ ອຸປ຺ປາເທຕິ. ລຊ຺ຊີ ປນ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໂກ ສິກ຺ຂາກາໂມ ຊີວິຕເຫຕຸປິ ຕນ຺ຕິໍ ອວິສໍວາເທຕ຺ວາ ຘມ຺ມເມວ ວິນຍເມວ ທີເປຕິ, ສຕ຺ຖຸສາສນໍ ຄຣຸກໍ ກຕ຺ວາ ຐເປຕິ. ຕຖາ ຫິ ປຸພ຺ເພ ມຫາເຖຣາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣສຸໍ ‘‘ອນາຄເຕ ລຊ຺ຊີ ຣກ຺ຂິສ຺ສຕິ, ລຊ຺ຊີ ຣກ຺ຂິສ຺ສຕິ, ລຊ຺ຊີ ຣກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໔໕). ເອວໍ ໂຍ ລຊ຺ຊີ, ໂສ ວິນຍໍ ອວິຊຫນ຺ໂຕ ອໂວກ຺ກມນ຺ໂຕ ລຊ຺ຊິຠາເວເນວ ວິນເຍ ຐິໂຕ ໂຫຕິ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິໂຕຕິ.

ອສໍຫີໂຣຕິ ສໍຫີໂຣ ນາມ ໂຍ ປາຬິຍໍ ວາ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວາ ເຫຏ຺ຐໂຕ ວາ ອຸປຣິໂຕ ວາ ປທປຏິປາຏິຍາ ວາ ປຸຈ຺ຉິຍມາໂນ ວິຕ຺ຖຸນຕິ ວິປ຺ຜນ຺ທຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຍໍ ຍໍ ປເຣນ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ຕໍ ອນຸຊານາຕິ, ສກວາທໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປຣວາທໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ໂຍ ປນ ປາຬິຍໍ ວາ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວາ ເຫຏ຺ຐຸປຣິເຍນ ວາ ປທປຏິປາຏິຍາ ວາ ປຸຈ຺ຉິຍມາໂນ ນ ວິຕ຺ຖຸນຕິ ນ ວິປ຺ຜນ຺ທຕິ, ເອເກກໂລມໍ ສຓ຺ຑາເສນ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ວິຍ ‘‘ເອວໍ ມຍໍ ວທາມ, ເອວໍ ໂນ ອາຈຣິຍາ ວທນ຺ຕີ’’ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ, ຍມ຺ຫິ ປາຬິ ຈ ປາຬິວິນິຈ຺ຉໂຍ ຈ ສຸວຓ຺ຓຠາຊເນ ປກ຺ຂິຕ຺ຕສີຫວສາ ວິຍ ປຣິກ຺ຂຍໍ ປຣິຍາທານໍ ອຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ອສໍຫີໂຣ’’ຕິ.

ອາຈຣິຍປຣມ຺ປຣາ ໂຂ ປນສ຺ສ ສຸຄ຺ຄຫິຕາ ໂຫຕີຕິ ເຖຣປຣມ຺ປຣາ ວໍສປຣມ຺ປຣາ ອສ຺ສ ສຸຏ຺ຐຸ ຄຫິຕາ ໂຫຕິ. ສຸມນສິກຕາຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ມນສິກຕາ, ອາວຊ຺ຊິຕມຕ຺ເຕ ອຸຊ຺ຊລິຕປທີໂປ ວິຍ ໂຫຕິ. ສູປຘາຣິຕາຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ອຸປຘາຣິຕາ ປຸພ຺ພາປຣານຸສນ຺ຘິໂຕ ອຕ຺ຖໂຕ ກາຣຓໂຕ ຈ ອຸປຘາຣິຕາ. ອຕ຺ຕໂນມຕິໍ ປຫາຍ ອາຈຣິຍສຸທ຺ຘິຍາ ວຕ຺ຕາ ໂຫຕິ, ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອາຈຣິໂຍ ອສຸກາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິ, ໂສ ອສຸກສ຺ສາ’’ຕິ ເອວໍ ສພ຺ພໍ ອາຈຣິຍປຣມ຺ປຣໍ ເຖຣວາທງ຺ຄໍ ຫຣິຕ຺ວາ ຍາວ ອຸປາລິຕ຺ເຖໂຣ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫີຕິ ປາເປຕ຺ວາ ຐເປຕິ, ຕໂຕປິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອຸປາລິຕ຺ເຖໂຣ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິ, ທາສກຕ຺ເຖໂຣ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ອຸປາລິຕ຺ເຖຣສ຺ສ, ໂສຓຕ຺ເຖໂຣ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ທາສກຕ຺ເຖຣສ຺ສ, ສິຄ຺ຄວຕ຺ເຖໂຣ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ໂສຓຕ຺ເຖຣສ຺ສ, ໂມຄ຺ຄລິປຸຕ຺ຕຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ສິຄ຺ຄວຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຈຓ຺ຑວຊ຺ຊິຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຈາຕິ ເອວໍ ສພ຺ພໍ ອາຈຣິຍປຣມ຺ປຣໍ ເຖຣວາທງ຺ຄໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອາຈຣິຍໍ ປາເປຕ຺ວາ ຐເປຕິ. ເອວໍ ອຸຄ຺ຄຫິຕາ ຫິ ອາຈຣິຍປຣມ຺ປຣາ ສຸຄ຺ຄຫິຕາ ໂຫຕິ. ເອວໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕນ ປນ ອວສ຺ສໍ ທ຺ເວ ຕໂຍ ປຣິວຏ຺ຏາ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພາ. ສພ຺ພປຈ຺ຉິເມນ ຫິ ນເຍນ ຍຖາ ອາຈຣິໂຍ ອາຈຣິຍາຈຣິໂຍ ຈ ປາຬິຎ຺ຈ ປຣິປຸຈ຺ຉຎ຺ຈ ວທນ຺ຕິ, ຕຖາ ຎາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ອິເມຫິ ຈ ປນ ຕີຫິ ລກ຺ຂເຓຫິ ສມນ຺ນາຄເຕນ ວິນຍຘເຣນ ວຕ຺ຖຸວິນິຈ຺ຉຍຕ຺ຖໍ ສນ຺ນິປຕິເຕ ສງ຺ເຆ ໂອຕິຓ຺ເຓ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ໂຈທເກນ ຈ ຈຸທິຕເກນ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ສຫສາ ອວິນິຈ຺ຉິນິຕ຺ວາວ ຉ ຐານານິ ໂອໂລເກຕພ຺ພານິ. ກຕມານິ ຉ? ວຕ຺ຖຸ ໂອໂລເກຕພ຺ພໍ, ມາຕິກາ ໂອໂລເກຕພ຺ພາ, ປທຠາຊນີຍໍ ໂອໂລເກຕພ຺ພໍ, ຕິກປຣິຈ຺ເຉໂທ ໂອໂລເກຕພ຺ໂພ, ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິ ໂອໂລເກຕພ຺ພາ, ອນາປຕ຺ຕິ ໂອໂລເກຕພ຺ພາຕິ.

ວຕ຺ຖຸໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕປິ ຫິ ‘‘ຕິເຓນ ວາ ປຓ຺ເຓນ ວາ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ນ ຕ຺ເວວ ນຄ຺ເຄນ ອາຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ໂຍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ປາຣາ. ໕໑໗) ເອວໍ ເອກຈ຺ຈໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ຕໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອາເນຕ຺ວາ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ວູປສເມສ຺ສຕິ.

ມາຕິກໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕປິ ‘‘ສມ຺ປຊານມຸສາວາເທ ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ປາຈິ. ໓) ນເຍນ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ຕໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອາເນຕ຺ວາ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ວູປສເມສ຺ສຕິ.

ປທຠາຊນີຍໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕປິ ‘‘ອກ຺ຂຍິເຕ ສຣີເຣ ເມຖຸນໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິເສວຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ປາຣາຊິກສ຺ສ. ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຂຍິເຕ ສຣີເຣ ເມຖຸນໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິເສວຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍສ຺ສາ’’ຕິອາທິນາ (ປາຣາ. ໕໙ ອຕ຺ຖໂຕ ສມານໍ) ນເຍນ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ປທຠາຊນີຍໂຕ ສຸຕ຺ຕໍ ອາເນຕ຺ວາ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ວູປສເມສ຺ສຕິ.

ຕິກປຣິຈ຺ເຉທໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕປິ ຕິກສງ຺ຆາທິເສສໍ ວາ ຕິກປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ວາ ຕິກທຸກ຺ກຏໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວາ ອາປຕ຺ຕິໍ ຕິກປຣິຈ຺ເຉເທ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ຕໂຕ ສຸຕ຺ຕໍ ອາເນຕ຺ວາ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ວູປສເມສ຺ສຕິ.

ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕປິ ‘‘ປຏິລາຕໍ ອຸກ຺ຂິປຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ປາຈິ. ໓໕໕) ເອວໍ ຍາ ສິກ຺ຂາປທນ຺ຕເຣສຸ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ຕໍ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ຕໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອາເນຕ຺ວາ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ວູປສເມສ຺ສຕິ.

ອນາປຕ຺ຕິໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕປິ ‘‘ອນາປຕ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸ ອສາທິຍນ຺ຕສ຺ສ, ອເຖຍ຺ຍຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ນ ມຣຓາຘິປ຺ປາຍສ຺ສ, ອນຸລ຺ລປນາຘິປ຺ປາຍສ຺ສ, ນ ໂມຈນາຘິປ຺ປາຍສ຺ສ ອສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອສຕິຍາ ອຊານນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ (ປາຣາ. ໗໒, ໑໓໖, ໑໘໐, ໒໒໕, ໒໖໓ ໂຖກໍ ໂຖກໍ ວິສທິສໍ) ເອວໍ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ ອນາປຕ຺ຕິໍ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ຕໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອາເນຕ຺ວາ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ວູປສເມສ຺ສຕິ.

ໂຍ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ຈຕຸພ຺ພິຘວິນຍໂກວິໂທ ຕິລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ໂນ ອິມານິ ຉ ຐານານິ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອຘິກຣຓໍ ວູປສເມສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ອປ຺ປຏິວຕ຺ຕິໂຍ ພຸທ຺ເຘນ ສຍໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ວິນິຈ຺ຉິຕສທິໂສ ໂຫຕິ. ຕໍ ເຈ ເອວໍ ວິນິຈ຺ຉຍກຸສລໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ໂກຈິ ກຕສິກ຺ຂາປທວີຕິກ຺ກໂມ ຠິກ຺ຂຸ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ເຕນ ສາຘຸກໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ສເຈ ອນາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ‘‘ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ອາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ສາ ເທສນາຄາມິນີ ເຈ, ‘‘ເທສນາຄາມິນີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ວຸຏ຺ຐານຄາມິນີ ເຈ, ‘‘ວຸຏ຺ຐານຄາມິນີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ອຖສ຺ສ ປາຣາຊິກຈ຺ຉາຍາ ທິສ຺ສຕິ, ‘‘ປາຣາຊິກາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ກສ຺ມາ? ເມຖຸນຘມ຺ມວີຕິກ຺ກໂມ ຫິ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມວີຕິກ຺ກໂມ ຈ ໂອຬາຣິໂກ, ອທິນ຺ນາທານມນອຸສ຺ສວິຄ຺ຄຫວີຕິກ຺ກມາ ປນ ສຸຂຸມາ ຈິຕ຺ຕລຫຸກາ. ເຕ ສຸຂຸເມເນວ ອາປຊ຺ຊຕິ, ສຸຂຸເມນ ຣກ຺ຂຕິ, ຕສ຺ມາ ວິເສເສນ ຕໍວຕ຺ຖຸກໍ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ປຸຈ຺ຉິຍມາໂນ ‘‘ອາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ສຈສ຺ສ ອາຈຣິໂຍ ຘຣຕິ, ຕໂຕ ເຕນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິຍໍ ປຸຈ຺ຉາ’’ຕິ ເປເສຕພ຺ໂພ. ສເຈ ໂສ ປຸນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິໂຍ ສຸຕ຺ຕໂຕ ນຍໂຕ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘ສເຕກິຈ຺ໂຉ’ຕິ ມໍ ອາຫາ’’ຕິ ວທຕິ, ຕໂຕ ເຕນ ໂສ ‘‘ສາຘຸ ສຸຏ຺ຐຸ ຍໍ ອາຈຣິໂຍ ຠຓຕິ, ຕໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ອຖ ປນສ຺ສ ອາຈຣິໂຍ ນຕ຺ຖິ, ສທ຺ຘິໍ ອຸຄ຺ຄຫິຕຕ຺ເຖໂຣ ປນ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ເປເສຕພ຺ໂພ ‘‘ອມ຺ເຫຫິ ສຫ ອຸຄ຺ຄຫິຕຕ຺ເຖໂຣ ຄຓປາໂມກ຺ໂຂ, ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉາ’’ຕິ. ເຕນປິ ‘‘ສເຕກິຈ຺ໂຉ’’ຕິ ວິນິຈ຺ຉິເຕ ‘‘ສາຘຸ ສຸຏ຺ຐຸ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ອຖ ຕສ຺ສ ສທ຺ຘິໍ ອຸຄ຺ຄຫິຕຕ຺ເຖໂຣປິ ນຕ຺ຖິ, ອນ຺ເຕວາສິໂກ ປຓ຺ຑິໂຕ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ເປເສຕພ຺ໂພ ‘‘ອສຸກທຫຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉາ’’ຕິ. ເຕນປິ ‘‘ສເຕກິຈ຺ໂຉ’’ຕິ ວິນິຈ຺ຉິເຕ ‘‘ສາຘຸ ສຸຏ຺ຐຸ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ອຖ ທຫຣສ຺ສປິ ປາຣາຊິກຈ຺ຉາຍາວ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ເຕນປິ ‘‘ປາຣາຊິໂກສີ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ທຸລ຺ລໂຠ ຫິ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາໂທ, ຕໂຕ ທຸລ຺ລຠຕຣາ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຈ ອຸປສມ຺ປທາ ຈ. ເອວໍ ປນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ວິວິຕ຺ຕໍ ໂອກາສໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ສີລານິ ວິໂສເຘຕ຺ວາ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣໍ ຕາວ ມນສິກໂຣຫີ’’ຕິ. ສເຈ ຕສ຺ສ ອໂຣຄໍ ສີລໍ, ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຆຏຍຕິ, ສງ຺ຂາຣາ ປາກຏາ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ອຸປຈາຣປ຺ປນາປ຺ປຕ຺ຕໍ ວິຍ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ໂຫຕິ, ທິວສໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມ຺ປິ ນ ຊານາຕິ, ໂສ ທິວສາຕິກ຺ກເມ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄໂຕ ເອວໍ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ກີທິສາ ເຕ ຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕີ’’ຕິ. ອາໂຣຈິຕາຍ ຈ ຈິຕ຺ຕປວຕ຺ຕິຍາ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ປພ຺ພຊ຺ຊາ ນາມ ຈິຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘຕ຺ຖາຍ, ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ.

ຍສ຺ສ ປນ ສີລໍ ຠິນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນ ຆຏຍຕິ, ປໂຕທາຠິຕຸນ຺ນໍ ວິຍ ຈິຕ຺ຕໍ ວິກມ຺ປຕິ, ວິປ຺ປຏິສາຣຄ຺ຄິນາ ຑຍ຺ຫຕິ, ຕຕ຺ຕປາສາເຓ ນິສິນ຺ໂນ ວິຍ ຕງ຺ຂເຓເຍວ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ໂສ ອາຄໂຕ ‘‘ກາ ເຕ ຈິຕ຺ຕປວຕ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ອາໂຣຈິຕາຍ ຈິຕ຺ຕປວຕ຺ຕິຍາ ‘‘ນຕ຺ຖິ ໂລເກ ຣໂຫ ນາມ ປາປກມ຺ມໍ ປກຸພ຺ພໂຕ. ສພ຺ພປຐມຎ຺ຫິ ປາປໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕນາ ຊານາຕິ. ອຖສ຺ສ ອາຣກ຺ຂເທວຕາ ປຣຈິຕ຺ຕວິທູ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອຎ຺ຎາ ຈ ເທວຕາ ຊານນ຺ຕິ, ຕ຺ວໍເຍວ ທານິ ຕວ ໂສຕ຺ຖິໍ ປຣິເຍສາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ກຕວີຕິກ຺ກເມເນວ ຠິກ຺ຂຸນາ ສຍເມວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອາໂຣຈິເຕ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ.

໒໓໕. ອິທານິ ຍາ ສາ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕປ຺ປເຠທາ ໂຈທນາ, ຕສ຺ສາເຍວ ສມ຺ປຕ຺ຕິວິປຕ຺ຕິຊານນຕ຺ຖໍ ອາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສານາທີນໍ ວເສນ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ໂຈທນາຍ ໂກ ອາທິ, ກິໍ ມຊ຺ເຌ, ກິໍ ປຣິໂຍສານໍ? ໂຈທນາຍ ‘‘ອຫໍ ຕໍ ວຕ຺ຕຸກາໂມ, ກໂຣຕຸ ເມ ອາຍສ຺ມາ ໂອກາສ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ໂອກາສກມ຺ມໍ ອາທິ. ໂອຕິຓ຺ເຓນ ວຕ຺ຖຸນາ ໂຈເທຕ຺ວາ ສາເຣຕ຺ວາ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ມຊ຺ເຌ. ອາປຕ຺ຕິຍໍ ວາ ອນາປຕ຺ຕິຍໍ ວາ ປຕິຏ຺ຐາປເນນ ສມໂຖ ປຣິໂຍສານໍ.

ໂຈທນາຍ ກຕິ ມູລານິ, ກຕິ ວຕ຺ຖູນິ, ກຕິ ຠູມິໂຍ? ໂຈທນາຍ ທ຺ເວ ມູລານິ ສມູລິກາ ວາ ອມູລິກາ ວາ. ຕີຓິ ວຕ຺ຖູນິ ທິຏ຺ຐໍ ສຸຕໍ ປຣິສງ຺ກິຕໍ. ປຎ຺ຈ ຠູມິໂຍ ກາເລນ ວກ຺ຂາມິ, ໂນ ອກາເລນ, ຠູເຕນ ວກ຺ຂາມິ, ໂນ ອຠູເຕນ, ສຓ຺ເຫນ ວກ຺ຂາມິ, ໂນ ຜຣຸເສນ, ອຕ຺ຖສໍຫິເຕນ ວກ຺ຂາມິ, ໂນ ອນຕ຺ຖສໍຫິເຕນ, ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ວກ຺ຂາມິ, ໂນ ໂທສນ຺ຕໂຣຕິ. ອິມາຍ ຈ ປນ ໂຈທນາຍ ໂຈທເກນ ປຸຄ຺ຄເລນ ‘‘ປຣິສຸທ຺ຘກາຍສມາຈາໂຣ ນຸ ໂຂມ຺ຫີ’’ຕິອາທິນາ (ປຣິ. ໔໓໖) ນເຍນ ອຸປາລິປຎ຺ຈເກສຸ ວຸຕ຺ເຕສຸ ປນ຺ນຣສສຸ ຘມ຺ເມສຸ ປຕິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ. ຈຸທິຕເກນ ທ຺ວີສຸ ຘມ຺ເມສຸ ປຕິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ ສຈ຺ເຈ ຈ ອກຸປ຺ເປ ຈາຕິ.

ອນຸວິຊ຺ຊເກນ (ປຣິ. ໓໖໐) ຈ ໂຈທໂກ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ ‘‘ຍໍ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ, ອິມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ໂຈເທສິ, ກິມ຺ຫິ ນໍ ໂຈເທສິ, ສີລວິປຕ຺ຕິຍາ ໂຈເທສິ, ອາຈາຣວິປຕ຺ຕິຍາ ໂຈເທສິ, ທິຏ຺ຐິວິປຕ຺ຕິຍາ ໂຈເທສີ’’ຕິ. ໂສ ເຈ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ‘‘ສີລວິປຕ຺ຕິຍາ ວາ ໂຈເທມິ, ອາຈາຣວິປຕ຺ຕິຍາ ວາ ໂຈເທມິ, ທິຏ຺ຐິວິປຕ຺ຕິຍາ ວາ ໂຈເທມີ’’ຕິ. ໂສ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ ‘‘ຊານາສິ ປນາຍສ຺ມາ ສີລວິປຕ຺ຕິໍ, ຊານາສິ ອາຈາຣວິປຕ຺ຕິໍ, ຊານາສິ ທິຏ຺ຐິວິປຕ຺ຕິ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ເຈ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ‘‘ຊານາມິ ໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ສີລວິປຕ຺ຕິໍ, ຊານາມິ ອາຈາຣວິປຕ຺ຕິໍ, ຊານາມິ ທິຏ຺ຐິວິປຕ຺ຕິ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ ‘‘ກຕມາ ປນາວຸໂສ, ສີລວິປຕ຺ຕິ, ກຕມາ ອາຈາຣວິປຕ຺ຕິ, ກຕມາ ທິຏ຺ຐິວິປຕ຺ຕີ’’ຕິ? ໂສ ເຈ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິ ປາຣາຊິການິ ເຕຣສ ສງ຺ຆາທິເສສາ, ອຍໍ ສີລວິປຕ຺ຕິ. ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ປາຏິເທສນີຍໍ ທຸກ຺ກຏໍ ທຸພ຺ຠາສິຕໍ, ອຍໍ ອາຈາຣວິປຕ຺ຕິ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ອນ຺ຕຄ຺ຄາຫິກາ ທິຏ຺ຐິ, ອຍໍ ທິຏ຺ຐິວິປຕ຺ຕີ’’ຕິ.

ໂສ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ ‘‘ຍໍ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ, ອິມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ໂຈເທສິ, ທິຏ຺ເຐນ ວາ ໂຈເທສິ, ສຸເຕນ ວາ ໂຈເທສິ, ປຣິສງ຺ກາຍ ວາ ໂຈເທສີ’’ຕິ. ໂສ ເຈ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ‘‘ທິຏ຺ເຐນ ວາ ໂຈເທມິ, ສຸເຕນ ວາ ໂຈເທມິ, ປຣິສງ຺ກາຍ ວາ ໂຈເທມີ’’ຕິ. ໂສ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ ‘‘ຍໍ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ, ອິມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ທິຏ຺ເຐນ ໂຈເທສິ, ກິໍ ເຕ ທິຏ຺ຐໍ, ກິນ຺ຕິ ເຕ ທິຏ຺ຐໍ, ກທາ ເຕ ທິຏ຺ຐໍ, ກຕ຺ຖ ເຕ ທິຏ຺ຐໍ, ປາຣາຊິກໍ ອຊ຺ຌາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ທິຏ຺ໂຐ, ສງ຺ຆາທິເສສໍ ອຊ຺ຌາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ທິຏ຺ໂຐ, ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ປາຏິເທສນີຍໍ ທຸກ຺ກຏໍ ທຸພ຺ຠາສິຕໍ ອຊ຺ຌາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ທິຏ຺ໂຐ, ກຕ຺ຖ ຈາຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ກຕ຺ຖ ຈ ຕ຺ວໍ ກໂຣສິ, ກິຎ຺ຈ ຕ຺ວໍ ກໂຣສິ, ກິໍ ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ກໂຣຕີ’’ຕິ?

ໂສ ເຈ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ‘‘ນ ໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ອິມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ທິຏ຺ເຐນ ໂຈເທມິ, ອປິຈ ສຸເຕນ ໂຈເທມີ’’ຕິ. ໂສ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ ‘‘ຍໍ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ, ອິມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ສຸເຕນ ໂຈເທສິ, ກິໍ ເຕ ສຸຕໍ, ກິນ຺ຕິ ເຕ ສຸຕໍ, ກທາ ເຕ ສຸຕໍ, ກຕ຺ຖ ເຕ ສຸຕໍ, ປາຣາຊິກໍ ອຊ຺ຌາປນ຺ໂນຕິ ສຸຕໍ, ສງ຺ຆາທິເສສໍ ອຊ຺ຌາປນ຺ໂນຕິ ສຸຕໍ, ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ປາຏິເທສນີຍໍ ທຸກ຺ກຏໍ ທຸພ຺ຠາສິຕໍ ອຊ຺ຌາປນ຺ໂນຕິ ສຸຕໍ, ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ສຸຕໍ, ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ສຸຕໍ, ສິກ຺ຂມານາຍ ສຸຕໍ, ສາມເຓຣສ຺ສ ສຸຕໍ, ສາມເຓຣິຍາ ສຸຕໍ, ອຸປາສກສ຺ສ ສຸຕໍ, ອຸປາສິກາຍ ສຸຕໍ, ຣາຊູນໍ ສຸຕໍ, ຣາຊມຫາມຕ຺ຕານໍ ສຸຕໍ, ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ສຸຕໍ, ຕິຕ຺ຖິຍສາວການໍ ສຸຕ’’ນ຺ຕິ.

ໂສ ເຈ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ‘‘ນ ໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ອິມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ສຸເຕນ ໂຈເທມິ, ອປິຈ ປຣິສງ຺ກາຍ ໂຈເທມີ’’ຕິ. ໂສ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ ‘‘ຍໍ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ, ອິມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຣິສງ຺ກາຍ ໂຈເທສິ, ກິໍ ປຣິສງ຺ກສິ, ກິນ຺ຕິ ປຣິສງ຺ກສິ, ກທາ ປຣິສງ຺ກສິ, ກຕ຺ຖ ປຣິສງ຺ກສິ? ປາຣາຊິກໍ ຘມ຺ມໍ ອຊ຺ຌາປນ຺ໂນຕິ ປຣິສງ຺ກສິ, ສງ຺ຆາທິເສສໍ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ປາຏິເທສນີຍໍ ທຸກ຺ກຏໍ ທຸພ຺ຠາສິຕໍ ອຊ຺ຌາປນ຺ໂນຕິ ປຣິສງ຺ກສິ, ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ສຸຕ຺ວາ ປຣິສງ຺ກສິ, ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ສຸຕ຺ວາ…ເປ… ຕິຕ຺ຖິຍສາວການໍ ສຸຕ຺ວາ ປຣິສງ຺ກສີ’’ຕິ.

ທິຏ຺ຐໍ ທິຏ຺ເຐນ ສເມຕິ, ທິຏ຺ເຐນ ສໍສນ຺ທເຕ ທິຏ຺ຐໍ;

ທິຏ຺ຐໍ ປຏິຈ຺ຈ ນ ອຸເປຕິ, ອສຸທ຺ຘປຣິສງ຺ກິໂຕ;

ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຏິຎ຺ຎາຍ, ກາຕພ຺ໂພ ເຕນຸໂປສໂຖ.

ສຸຕໍ ສຸເຕນ ສເມຕິ, ສຸເຕນ ສໍສນ຺ທເຕ ສຸຕໍ;

ສຸຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ນ ອຸເປຕິ, ອສຸທ຺ຘປຣິສງ຺ກິໂຕ;

ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຏິຎ຺ຎາຍ, ກາຕພ຺ໂພ ເຕນຸໂປສໂຖ.

ມຸຕໍ ມຸເຕນ ສເມຕິ, ມຸເຕນ ສໍສນ຺ທເຕ ມຸຕໍ;

ມຸຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ນ ອຸເປຕິ, ອສຸທ຺ຘປຣິສງ຺ກິໂຕ;

ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຏິຎ຺ຎາຍ, ກາຕພ຺ໂພ ເຕນຸໂປສໂຖ.

ປຏິຎ຺ຎາ ລຊ຺ຊີສຸ ກຕາ, ອລຊ຺ຊີສຸ ເອວໍ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ພຫຸມ຺ປິ ອລຊ຺ຊີ ຠາເສຍ຺ຍ, ວຕ຺ຕານຸສນ຺ຘິເຕນ ກາຣເຍຕິ. (ປຣິ. ໓໕໙);

ອປິເຈຕ຺ຖ ສງ຺ຄາມາວຈເຣນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສງ຺ຆໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ເຕນ ນີຈຈິຕ຺ເຕນ ສງ຺ໂຆ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ໂພ ຣໂຊຫຣຓສເມນ ຈິຕ຺ເຕນ, ອາສນກຸສເລນ ຠວິຕພ຺ພໍ ນິສຊ຺ຊກຸສເລນ, ເຖເຣ ຠິກ຺ຂູ ອນຸປຂຊ຺ຊນ຺ເຕນ ນເວ ຠິກ຺ຂູ ອາສເນນ ອປ຺ປຏິພາຫນ຺ເຕນ ຍຖາປຕິຣູເປ ອາສເນ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ອນານາກຖິເກນ ຠວິຕພ຺ພໍ ອຕິຣຈ຺ຉານກຖິເກນ, ສາມໍ ວາ ຘມ຺ໂມ ຠາສິຕພ຺ໂພ, ປໂຣ ວາ ອຊ຺ເຌສິຕພ຺ໂພ, ອຣິໂຍ ວາ ຕຸຓ຺ຫີຠາໂວ ນາຕິມຎ຺ຎິຕພ຺ໂພ.

ສງ຺ເຆນ ອນຸມເຕນ ປຸຄ຺ຄເລນ ອນຸວິຊ຺ຊເກນ ອນຸວິຊ຺ຊິຕຸກາເມນ ນ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ນ ອາຈຣິໂຍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ນ ສທ຺ຘິວິຫາຣິໂກ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ນ ອນ຺ເຕວາສິໂກ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ນ ສມານຸປຊ຺ຌາຍໂກ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ນ ສມານາຈຣິຍໂກ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ນ ຊາຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພາ, ນ ນາມໍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ນ ໂຄຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ນ ອາຄໂມ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ນ ກຸລປເທໂສ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ນ ຊາຕິຠູມິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພາ. ຕໍ ກິໍກາຣຓາ? ອຕ຺ຣສ຺ສ ເປມໍ ວາ ໂທໂສ ວາ, ເປເມ ວາ ສຕິ ໂທເສ ວາ ຉນ຺ທາປິ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ໂທສາປິ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ໂມຫາປິ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ຠຍາປິ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ.

ສງ຺ເຆນ ອນຸມເຕນ ປຸຄ຺ຄເລນ ອນຸວິຊ຺ຊເກນ ອນຸວິຊ຺ຊິຕຸກາເມນ ສງ຺ຆຄຣຸເກນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ໂນ ປຸຄ຺ຄລຄຣຸເກນ, ສທ຺ຘມ຺ມຄຣຸເກນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ໂນ ອາມິສຄຣຸເກນ, ອຕ຺ຖວສິເກນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ໂນ ປຣິສກປ຺ປິເກນ, ກາເລນ ອນຸວິຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ໂນ ອກາເລນ, ຠູເຕນ ອນຸວິຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ໂນ ອຠູເຕນ, ສຓ຺ເຫນ ອນຸວິຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ໂນ ຜຣຸເສນ, ອຕ຺ຖສໍຫິເຕນ ອນຸວິຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ໂນ ອນຕ຺ຖສໍຫິເຕນ, ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ອນຸວິຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ໂນ ໂທສນ຺ຕເຣນ, ນ ອຸປກຓ຺ຓກຊປ຺ປິນາ ຠວິຕພ຺ພໍ, ນ ຊິມ຺ຫໍ ເປກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ນ ອກ຺ຂິ ນິຂຓິຕພ຺ພໍ, ນ ຠມຸກໍ ອຸກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ, ນ ສີສໍ ອຸກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ, ນ ຫຕ຺ຖວິກາໂຣ ກາຕພ຺ໂພ, ນ ຫຕ຺ຖມຸທ຺ທາ ທສ຺ເສຕພ຺ພາ.

ອາສນກຸສເລນ ຠວິຕພ຺ພໍ ນິສຊ຺ຊກຸສເລນ, ຍຸຄມຕ຺ຕໍ ເປກ຺ຂນ຺ເຕນ ອຕ຺ຖໍ ອນຸວິຘິຍນ຺ເຕນ ສເກ ອາສເນ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ນ ຈ ອາສນາ ວຸຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ, ນ ວີຕິຫາຕພ຺ພໍ, ນ ກຸມ຺ມຄ຺ໂຄ ເສວິຕພ຺ໂພ, ນ ພາຫາວິກ຺ເຂປກໍ ຠຓິຕພ຺ພໍ, ອຕຸຣິເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ ອສາຫສິເກນ, ອຈຓ຺ຑິກເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ ວຈນກ຺ຂເມນ, ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ ຫິຕານຸກມ຺ປິນາ, ກາຣຸຓິເກນ ຠວິຕພ຺ພໍ ຫິຕປຣິສກ຺ກິນາ, ອສມ຺ຜປ຺ປລາປິນາ ຠວິຕພ຺ພໍ ປຣິຍນ຺ຕຠາຓິນາ, ອເວຣວສິເກນ ຠວິຕພ຺ພໍ ອນສຸຣຸຕ຺ເຕນ, ອຕ຺ຕາ ປຣິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ, ປໂຣ ປຣິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ, ໂຈທໂກ ປຣິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ, ຈຸທິຕໂກ ປຣິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ, ອຘມ຺ມໂຈທໂກ ປຣິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ, ອຘມ຺ມຈຸທິຕໂກ ປຣິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ, ຘມ຺ມໂຈທໂກ ປຣິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ, ຘມ຺ມຈຸທິຕໂກ ປຣິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ, ວຸຕ຺ຕໍ ອຫາເປນ຺ເຕນ ອວຸຕ຺ຕໍ ອປ຺ປກາເສນ຺ເຕນ ໂອຕິຓ຺ຓານິ ປທພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ສາຘຸກໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປໂຣ ປຣິປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຍຖາປຏິຎ຺ຎາຍ ກາເຣຕພ຺ໂພ, ມນ຺ໂທ ຫາເສຕພ຺ໂພ, ຠີຣຸ ອສ຺ສາເສຕພ຺ໂພ, ຈຓ຺ໂຑ ນິເສເຘຕພ຺ໂພ, ອສຸຈິ ວິຠາເວຕພ຺ໂພ, ອຸຊຸມທ຺ທເວນ ນ ຉນ຺ທາຄຕິ ຄນ຺ຕພ຺ພາ, ນ ໂທສາຄຕິ ຄນ຺ຕພ຺ພາ, ນ ໂມຫາຄຕິ ຄນ຺ຕພ຺ພາ, ນ ຠຍາຄຕິ ຄນ຺ຕພ຺ພາ, ມຊ຺ຌຕ຺ເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ ຘມ຺ເມສຸ ຈ ປຸຄ຺ຄເລສຸ ຈ, ເອວຎ຺ຈ ປນ ອນຸວິຊ຺ຊໂກ ອນຸວິຊ຺ຊມາໂນ ສຕ຺ຖຸ ເຈວ ສາສນກໂຣ ໂຫຕິ, ວິຎ຺ຎູນຎ຺ຈ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ມນາໂປ ຈ ຄຣຸ ຈ ຠາວນີໂຍ ຈາຕິ.

ອິຕິ ປາຬິມຸຕ຺ຕກວິນຍວິນິຈ຺ຉຍສງ຺ຄເຫ

ໂຈທນາທິວິນິຈ຺ຉຍກຖາ ສມຕ຺ຕາ.

໓໒. ຄຣຸກາປຕ຺ຕິວຸຏ຺ຐານວິນິຈ຺ຉຍກຖາ

໒໓໖. ຄຣຸກາປຕ຺ຕິວຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ ປຣິວາສມານຕ຺ຕາທີຫິ ວິນຍກມ຺ເມຫິ ຄຣຸກາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐານໍ. ຕຕ຺ຖ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໑໐໒) ຕິວິໂຘ ປຣິວາໂສ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນປຣິວາໂສ ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາໂສ ສໂມຘານປຣິວາໂສຕິ. ເຕສຸ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນປຣິວາໂສ ຕາວ ຍຖາປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ທາຕພ຺ໂພ. ກສ຺ສຈິ ຫິ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ອາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ກສ຺ສຈິ ທ຺ວີຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ, ກສ຺ສຈິ ເອກາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ກສ຺ສຈິ ທ຺ເວ ຕິສ຺ໂສ ຕຕຸຕ຺ຕຣິ ວາ. ຕສ຺ມາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນປຣິວາສໍ ເທນ຺ເຕນ ປຐມໍ ຕາວ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຠາໂວ ຊານິຕພ຺ໂພ. ອຍຎ຺ຫິ ອາປຕ຺ຕິ ນາມ ທສຫາກາເຣຫິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ມາຕິກາ – ອາປຕ຺ຕິ ຈ ໂຫຕິ ອາປຕ຺ຕິສຎ຺ຎີ ຈ, ປກຕຕ຺ໂຕ ຈ ໂຫຕິ ປກຕຕ຺ຕສຎ຺ຎີ ຈ, ອນນ຺ຕຣາຍິໂກ ຈ ໂຫຕິ ອນນ຺ຕຣາຍິກສຎ຺ຎີ ຈ, ປຫຸ ຈ ໂຫຕິ ປຫຸສຎ຺ຎີ ຈ, ຉາເທຕຸກາໂມ ຈ ໂຫຕິ ຉາເທຕິ ຈາຕິ. ຕຕ຺ຖ ອາປຕ຺ຕິ ຈ ໂຫຕິ ອາປຕ຺ຕິສຎ຺ຎີ ຈາຕິ ຍໍ ອາປນ຺ໂນ, ສາ ອາປຕ຺ຕິເຍວ ໂຫຕິ, ໂສປິ ຈ ຕຕ຺ຖ ອາປຕ຺ຕິສຎ຺ຎີເຍວ. ອິຕິ ຊານນ຺ໂຕ ຉາເທຕິ, ຉນ຺ນາ ໂຫຕິ, ອຖ ປນາຍໍ ຕຕ຺ຖ ອນາປຕ຺ຕິສຎ຺ຎີ, ອຈ຺ຉນ຺ນາ ໂຫຕິ. ອນາປຕ຺ຕິ ປນ ອາປຕ຺ຕິສຎ຺ຎາຍປິ ອນາປຕ຺ຕິສຎ຺ຎາຍປິ ຉາເທນ຺ເຕນ ອຈ຺ຉາທິຕາວ ໂຫຕິ, ລຫຸກໍ ວາ ຄຣຸກາຕິ ຄຣຸກໍ ວາ ລຫຸກາຕິ ຉາເທຕິ, ອລຊ຺ຊິປກ຺ເຂ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ປນ ອຈ຺ຉນ຺ນາ ໂຫຕິ, ຄຣຸກໍ ລຫຸກາຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ເທເສຕິ, ເນວ ເທສິຕາ ໂຫຕິ, ນ ຉນ຺ນາ, ຄຣຸກໍ ວາ ຄຣຸກາຕິ ຎຕ຺ວາ ຉາເທຕິ, ຉນ຺ນາ ໂຫຕິ, ຄຣຸກລຫຸກຠາວໍ ນ ຊານາຕິ, ອາປຕ຺ຕິໍ ຉາເທມີຕິ ຉາເທຕິ, ຉນ຺ນາວ ໂຫຕິ.

ປກຕຕ຺ໂຕຕິ ຕິວິຘໍ ອຸກ຺ເຂປນີຍກມ຺ມໍ ອກໂຕ. ໂສ ເຈ ປກຕຕ຺ຕສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ຉາເທຕິ, ຉນ຺ນາ ໂຫຕິ. ອຖ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ສງ຺ເຆນ ກມ຺ມໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ອປກຕຕ຺ຕສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ຉາເທຕິ, ອຈ຺ຉນ຺ນາ ໂຫຕິ. ອປກຕຕ຺ເຕນ ປນ ປກຕຕ຺ຕສຎ຺ຎິນາ ວາ ອປກຕຕ຺ຕສຎ຺ຎິນາ ວາ ຉາທິຕາປິ ອຈ຺ຉນ຺ນາວ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ອາປຊ຺ຊຕິ ຄຣຸກໍ ສາວເສສໍ,

ຉາເທຕິ ອນາທຣິຍໍ ປຏິຈ຺ຈ;

ນ ຠິກ຺ຂຸນີ ໂນ ຈ ຜຸເສຍ຺ຍ ວຊ຺ຊໍ,

ປຎ຺ຫາ ເມສາ ກຸສເລຫິ ຈິນ຺ຕິຕາ’’ຕິ. (ປຣິ. ໔໘໑) –

ອຍຎ຺ຫິ ປຎ຺ໂຫ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕເກນ ກຖິໂຕ.

ອນນ຺ຕຣາຍິໂກຕິ ຍສ຺ສ ທສສຸ ອນ຺ຕຣາເຍສຸ ເອໂກປິ ນຕ຺ຖິ, ໂສ ເຈ ອນນ຺ຕຣາຍິກສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ຉາເທຕິ, ຉນ຺ນາ ໂຫຕິ. ສເຈປິ ໂສ ຠີຣຸຊາຕິກຕາຍ ອນ຺ຘກາເຣ ອມນຸສ຺ສຈຓ຺ຑມິຄຠເຍນ ອນ຺ຕຣາຍິກສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ຉາເທຕິ, ອຈ຺ຉນ຺ນາວ ໂຫຕິ. ຍສ຺ສປິ ປພ຺ພຕວິຫາເຣ ວສນ຺ຕສ຺ສ ກນ຺ທຣໍ ວາ ນທິໍ ວາ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຈ ຈຓ຺ຑວາຬອມນຸສ຺ສາທິຠຍໍ ອຕ຺ຖິ, ມຄ຺ເຄ ອຊຄຣາ ນິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນທີ ປູຣາ ໂຫຕິ, ເອຕສ຺ມິໍ ປນ ສຕິເຍວ ອນ຺ຕຣາເຍ ອນ຺ຕຣາຍິກສຎ຺ຎີ ຉາເທຕິ, ອຈ຺ຉນ຺ນາ ໂຫຕິ. ອນ຺ຕຣາຍິກສ຺ສ ປນ ອນ຺ຕຣາຍິກສຎ຺ຎາຍ ຉາທຍໂຕ ອຈ຺ຉນ຺ນາວ.

ປຫູຕິ ໂສ ສກ຺ໂກຕິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕຸຎ຺ເຈວ ອາໂຣເຈຕຸຎ຺ຈ, ໂສ ເຈ ປຫຸສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ຉາເທຕິ, ຉນ຺ນາ ໂຫຕິ. ສຈສ຺ສ ມຸເຂ ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກ ຄຓ຺ໂຑ ວາ ໂຫຕິ, ຫນຸກວາໂຕ ວາ ວິຊ຺ຌຕິ, ທນ຺ໂຕ ວາ ຣຸຊ຺ຊຕິ, ຠິກ຺ຂາ ວາ ມນ຺ທາ ລທ຺ຘາ ໂຫຕິ, ຕາວຕເກນ ປນ ເນວ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ນ ຄນ຺ຕຸໍ, ອປິຈ ໂຂ ‘‘ນ ສກ຺ໂກມີ’’ຕິ ສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ, ອຍໍ ປຫຸ ຫຸຕ຺ວາ ອປ຺ປຫຸສຎ຺ຎີ ນາມ. ອິມິນາ ຉາທິຕາປິ ອຈ຺ຉາທິຕາ. ອປ຺ປຫຸນາ ປນ ວຕ຺ຕຸໍ ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ວາ ອສມຕ຺ເຖນ ປຫຸສຎ຺ຎິນາ ວາ ອປ຺ປຫຸສຎ຺ຎິນາ ວາ ຉາທິຕາ ໂຫຕິ, ອຈ຺ຉາທິຕາວ.

ຉາເທຕຸກາໂມ ຈ ໂຫຕິ ຉາເທຕິ ຈາຕິ ອິທໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ. ສເຈ ປນ ‘‘ຉາເທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຘຸຣນິກ຺ເຂປໍ ກຕ຺ວາ ປຸເຣຠຕ຺ເຕ ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ເຕ ວາ ປຐມຍາມາທີສຸ ວາ ລຊ຺ຊິຘມ຺ມໍ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕອຣຸເຓເຍວ ອາໂຣເຈຕິ, ອຍໍ ຉາເທຕຸກາໂມ ນ ຉາເທຕິ ນາມ. ຍສ຺ສ ປນ ອຠິກ຺ຂຸເກ ຐາເນ ວສນ຺ຕສ຺ສ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສຠາຄສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາຄມນໍ ອາຄເມນ຺ຕສ຺ສ, ສຠາຄສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ອຑ຺ຒມາໂສປິ ມາໂສປິ ອຕິກ຺ກມຕິ, ອຍໍ ນ ຉາເທຕຸກາໂມ ຉາເທຕິ ນາມ, ອຍມ຺ປິ ອຈ຺ຉນ຺ນາວ ໂຫຕິ. ໂຍ ປນ ອາປນ຺ນມຕ຺ໂຕວ ອຄ຺ຄິໍ ອກ຺ກນ຺ຕປຸຣິໂສ ວິຍ ສຫສາ ປກ຺ກມິຕ຺ວາ ສຠາຄຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາວິກໂຣຕິ, ອຍໍ ນ ຉາເທຕຸກາໂມວ ນ ຉາເທຕິ ນາມ. ສເຈ ປນ ສຠາຄໍ ທິສ຺ວາປິ ‘‘ອຍໍ ເມ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ວາ ອາຈຣິໂຍ ວາ’’ຕິ ລຊ຺ຊາຍ ນາໂຣເຈຕິ, ຉນ຺ນາວ ໂຫຕິ ອາປຕ຺ຕິ. ອຸປຊ຺ຌາຍາທິຠາໂວ ຫິ ອິຘ ອປ຺ປມາຓໍ, ອເວຣິສຠາຄມຕ຺ຕເມວ ປມາຓໍ. ຕສ຺ມາ ອເວຣິສຠາຄສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອາໂຣເຈຕພ຺ພາ. ໂຍ ປນ ວິສຠາໂຄ ໂຫຕິ ສຸຕ຺ວາ ປກາເສຕຸກາໂມ, ເອວຣູປສ຺ສ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສປິ ສນ຺ຕິເກ ນ ອາໂຣເຈຕພ຺ພາ.

ຕຕ຺ຖ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ວາ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນ ໂຫຕຸ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ວາ ທິວາ ວາ ຣຕ຺ຕິໍ ວາ, ຍາວ ອຣຸຓໍ ນ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ, ຕາວ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ອຸທ຺ຘສ຺ເຕ ອຣຸເຓ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ໂຫຕິ, ປຏິຈ຺ຉາທນປຈ຺ຈຍາ ຈ ທຸກ຺ກຏໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ສຠາຄສງ຺ຆາທິເສສໍ ອາປນ຺ນສ຺ສ ປນ ສນ຺ຕິເກ ອາວິກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ອາວິກໂຣຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ອາວິກຕາ ໂຫຕິ, ທຸກ຺ກຏາ ປນ ນ ມຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ມາ ສຸທ຺ຘສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອາວິກາຕພ຺ພາ. ອາວິກໂຣນ຺ໂຕ ຈ ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ສນ຺ຕິເກ ເອກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາວິກໂຣມີ’’ຕິ ວາ ‘‘ອາຈິກ຺ຂາມີ’’ຕິ ວາ ອາໂຣເຈມີ’’ຕິ ວາ ‘‘ມມ ເອກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ນຠາວໍ ຊານາຫີ’’ຕິ ວາ ວທຕຸ, ‘‘ເອກໍ ຄຣຸກາປຕ຺ຕິໍ ອາວິກໂຣມີ’’ຕິອາທິນາ ວາ ນເຍນ ວທຕຸ, ສພ຺ເພຫິປິ ອາກາເຣຫິ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາວ ໂຫຕີຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສເຈ ປນ ‘‘ລຫຸກາປຕ຺ຕິໍ ອາວິກໂຣມີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວທຕິ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາວ ໂຫຕິ. ວຕ຺ຖຸໍ ອາໂຣເຈຕິ, ອາປຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈຕິ, ອຸຠຍໍ ອາໂຣເຈຕິ, ຕິວິເຘນປິ ອາໂຣຈິຕາວ ໂຫຕິ.

໒໓໗. ອິຕິ ອິມານິ ທສ ກາຣຓານິ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນປຣິວາສໍ ເທນ຺ເຕນ ປຐມເມວ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຠາໂວ ຊານິຕພ຺ໂພ, ຕໂຕ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນທິວເສ ຈ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ສເຈ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ໂຫຕິ, ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິໍ ສຎ຺ເຈຕນິກໍ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຍາຈາເປຕ຺ວາ ຂນ຺ຘເກ (ຈູຬວ. ໙໘) ອາຄຕນເຍເນວ ກມ຺ມວາຈໍ ວຕ຺ວາ ປຣິວາໂສ ທາຕພ຺ໂພ. ອຖ ທ຺ວີຫຕີຫາທິປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ໂຫຕິ, ‘‘ທ຺ວີຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ, ຕີຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ, ຈຕູຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ, ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ…ເປ… ຈຸທ຺ທສາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຍາວ ຈຸທ຺ທສທິວສານິ ທິວສວເສນ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ, ປຎ຺ຈທສທິວສປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ‘‘ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ຕໂຕ ຍາວ ເອກູນຕິໍສຕິໂມ ທິວໂສ, ຕາວ ‘‘ອຕິເຣກປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນ’’ນ຺ຕິ, ຕໂຕ ‘‘ມາສປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ, ອຕິເຣກມາສປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ, ທ຺ເວມາສປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ, ອຕິເຣກທ຺ເວມາສປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ, ເຕມາສ…ເປ… ອຕິເຣກເອກາທສມາສປຏິຈ຺ຉນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ສໍວຈ຺ຉເຣ ປຸຓ຺ເຓ ‘‘ເອກສໍວຈ຺ຉຣປຏິຈ຺ຉນ຺ນ’’ນ຺ຕິ, ຕໂຕ ປຣໍ ‘‘ອຕິເຣກສໍວຈ຺ຉຣໍ, ທ຺ເວສໍວຈ຺ຉຣ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຍາວ ‘‘ສຏ຺ຐິສໍວຈ຺ຉຣໍ, ອຕິເຣກສຏ຺ຐິສໍວຈ຺ຉຣປຏິຈ຺ຉນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ວາ ຕໂຕ ວາ ຠິຍ຺ໂຍປິ ວຕ຺ວາ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ.

ສເຈ ປນ ທ຺ເວ ຕິສ຺ໂສ ຕຕຸຕ຺ຕຣິ ວາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ໂຫນ຺ຕິ, ຍຖາ ‘‘ເອກໍ ອາປຕ຺ຕິ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ‘‘ທ຺ເວ ອາປຕ຺ຕິໂຍ, ຕິສ຺ໂສ ອາປຕ຺ຕິໂຍ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຕໂຕ ປຣໍ ປນ ສຕໍ ວາ ໂຫຕຸ ສຫສ຺ສໍ ວາ, ‘‘ສມ຺ພຫຸລາ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ນານາວຕ຺ຖຸກາສຸປິ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ສງ຺ຆາທິເສສາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ເອກໍ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິໍ, ເອກໍ ກາຍສໍສຄ຺ຄໍ, ເອກໍ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລວາຈໍ, ເອກໍ ອຕ຺ຕກາມໍ, ເອກໍ ສຎ຺ຈຣິຕ຺ຕໍ, ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ’’ຕິ ເອວໍ ຄຓນວເສນ ວາ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ສງ຺ຆາທິເສສາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ນານາວຕ຺ຖຸກາ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ’’ຕິ ເອວໍ ວຕ຺ຖຸກິຕ຺ຕນວເສນ ວາ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ສງ຺ຆາທິເສສາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ’’ຕິ ເອວໍ ນາມມຕ຺ຕວເສນ ວາ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ ນາມໍ ທຸວິຘໍ ສຊາຕິສາຘາຣຓໍ ສພ຺ພສາຘາຣຓຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຆາທິເສໂສຕິ ສຊາຕິສາຘາຣຓໍ. ອາປຕ຺ຕີຕິ ສພ຺ພສາຘາຣຓໍ. ຕສ຺ມາ ‘‘ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ’’ຕິ ເອວໍ ສພ຺ພສາຘາຣຓນາມວເສນປິ ວຏ຺ຏຕິ. ອິທຎ຺ຫິ ປຣິວາສາທິວິນຍກມ຺ມໍ ວຕ຺ຖຸວເສນ ໂຄຕ຺ຕວເສນ ນາມວເສນ ອາປຕ຺ຕິວເສນ ຈ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ.

ຕຕ຺ຖ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐີຕິ ວຕ຺ຖຸ ເຈວ ໂຄຕ຺ຕຎ຺ຈ. ສງ຺ຆາທິເສໂສຕິ ນາມຎ຺ເຈວ ອາປຕ຺ຕິ ຈ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິໍ ກາຍສໍສຄ຺ຄ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ວຈເນນປິ ‘‘ນານາວຕ຺ຖຸກາໂຍ’’ຕິ ວຈເນນປິ ວຕ຺ຖຸ ເຈວ ໂຄຕ຺ຕຎ຺ຈ ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ສງ຺ຆາທິເສໂສ’’ຕິ ວຈເນນປິ ‘‘ອາປຕ຺ຕິໂຍ’’ຕິ ວຈເນນປິ ນາມຎ຺ເຈວ ອາປຕ຺ຕິ ຈ ຄຫິຕາ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ເອເຕສຸ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ວເສນ ກມ຺ມວາຈາ ກາຕພ຺ພາ. ອິຘ ປນ ສພ຺ພາປຕ຺ຕີນໍ ສາຘາຣຓວເສນ ສມ຺ພຫຸລນເຍເນວ ຈ ສພ຺ພຕ຺ຖ ກມ຺ມວາຈໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ທສ຺ສຍິສ຺ສາມ. ເອກຎ຺ຫິ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ພຫຸລາ’’ຕິ ວິນຍກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສປິ ວຸຏ຺ຐາຕິ ເອກໍ ວິນາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອຠາວໂຕ. ສມ຺ພຫຸລາ ປນ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ເອກໍ ອາປຊ຺ຊິ’’ນ຺ຕິ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ນ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ຕສ຺ມາ ສມ຺ພຫຸລນເຍເນວ ໂຍຊຍິສ຺ສາມ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ປຏິຈ຺ຉນ຺ນປຣິວາສໍ ເທນ຺ເຕນ ສເຈ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ອາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ.

‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ເອກາຫປຣິວາສໍ ຍາຈາມິ. ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ທຸຕິຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ເອກາຫປຣິວາສໍ ຍາຈາມິ. ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ຕຕິຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ເອກາຫປຣິວາສໍ ຍາຈາມີຕິ –

ເອວໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຍາຈາເປຕ຺ວາ –

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ເອກາຫປຣິວາສໍ ຍາຈຕິ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ເອກາຫປຣິວາສໍ ທເທຍ຺ຍ, ເອສາ ຎຕ຺ຕິ.

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ເອກາຫປຣິວາສໍ ຍາຈຕິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ເອກາຫປຣິວາສໍ ເທຕິ, ຍສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ຂມຕິ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ເອກາຫປຣິວາສສ຺ສ ທານໍ, ໂສ ຕຸຓ຺ຫສ຺ສ. ຍສ຺ສ ນກ຺ຂມຕິ, ໂສ ຠາເສຍ຺ຍ.

‘‘ທຸຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ…ເປ….

‘‘ທິນ຺ໂນ ສງ຺ເຆນ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ເອກາຫປຣິວາໂສ, ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ, ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ –

ເອວໍ ໂຍ ໂຍ ອາປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ນາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກມ຺ມວາຈາ ກາຕພ຺ພາ.

ກມ຺ມວາຈາປຣິໂຍສາເນ ຈ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ມາຬກສີມາຍເມວ ‘‘ປຣິວາສໍ ສມາທິຍາມິ, ວຕ຺ຕໍ ສມາທິຍາມີ’’ຕິ ວຕ຺ຕໍ ສມາທາຕພ຺ພໍ, ສມາທິຍິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ສງ຺ຆສ຺ສ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ອາໂຣເຈນ຺ເຕນ ຈ –

‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ເອກາຫປຣິວາສໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ເອກາຫປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ ປຣິວສາມິ, ເວທິຍາມຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເວທິຍຕີຕິ ມໍ ສງ຺ໂຆ ຘາເຣຕູ’’ຕິ –

ເອວໍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ອິມຎ຺ຈ ອຕ຺ຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຍາຍ ກາຍຈິ ວາຈາຍ ອາໂຣເຈຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ.

ອາໂຣເຈຕ຺ວາ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໑໐໒) ສເຈ ນິກ຺ຂິປິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ‘‘ປຣິວາສໍ ນິກ຺ຂິປາມິ, ວຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປາມີ’’ຕິ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ. ເອກປເທນປິ ເຈຕ຺ຖ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ປຣິວາໂສ, ທ຺ວີຫິ ປນ ສຸນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕເຍວ. ສມາທາເນປິ ເອເສວ ນໂຍ. ນິກ຺ຂິຕ຺ຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປກຕຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ມາຬກໂຕ ຠິກ຺ຂູສຸ ນິກ຺ຂນ຺ເຕສຸ ເອກສ຺ສປິ ສນ຺ຕິເກ ນິກ຺ຂິປິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ມາຬກໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສຕິໍ ປຏິລຠນ຺ເຕນ ສຫຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ໂສປິ ປກ຺ກນ຺ໂຕ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ຍສ຺ສ ມາຬເກ ນາໂຣຈິຕໍ, ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ. ອາໂຣເຈນ຺ເຕນ ຈ ອວສາເນ ‘‘ເວທິຍຕີຕິ ມໍ ອາຍສ຺ມາ ຘາເຣຕູ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ອາໂຣເຈນ຺ເຕນ ‘‘ອາຍສ຺ມນ຺ຕາ ຘາເຣນ຺ຕູ’’ຕິ, ຕິຓ຺ຓໍ ອາໂຣເຈນ຺ເຕນ ‘‘ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ຘາເຣນ຺ຕູ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອປ຺ປຠິກ຺ຂຸໂກ ວິຫາໂຣ ໂຫຕິ, ສຠາຄາ ຠິກ຺ຂູ ວສນ຺ຕິ, ວຕ຺ຕໍ ອນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວິຫາເຣເຍວ ຣຕ຺ຕິປຣິຄ຺ຄໂຫ ກາຕພ຺ໂພ. ອຖ ນ ສກ຺ກາ ໂສເຘຕຸໍ, ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ເອເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສທ຺ຘິໍ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ປຣິກ຺ເຂປໂຕ, ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ປຣິກ຺ເຂປາຣຫຏ຺ຐານໂຕ ທ຺ເວ ເລຑ຺ຑຸປາເຕ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ມຫາມຄ຺ຄໂຕ ໂອກ຺ກມ຺ມ ຄຸມ຺ເພນ ວາ ວຕິຍາ ວາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐາເນ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ອນ຺ໂຕອຣຸເຓເຍວ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ວຕ຺ຕໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ອາໂຣເຈນ຺ເຕນ ສເຈ ນວກຕໂຣ ໂຫຕິ, ‘‘ອາວຸໂສ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ, ‘‘ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ຕໍ ຐານໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ສເຈ ເອສ ຕໍ ປສ຺ສຕິ, ສທ຺ທໍ ວາສ຺ສ ສຸຓາຕິ, ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ, ອນາໂຣເຈນ຺ຕສ຺ສ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ເຈວ ວຕ຺ຕເຠໂທ ຈ. ອຖ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖໍ ອຸປຈາຣໍ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຊານນ຺ຕສ຺ເສວ ຄຈ຺ຉຕິ, ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ໂຫຕິເຍວ, ວຕ຺ຕເຠໂທ ປນ ນຕ຺ຖິ, ອຸຄ຺ຄເຕ ອຣຸເຓ ວຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ປກ຺ກນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຍໍ ອຎ຺ຎໍ ສພ຺ພປຐມໍ ປສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ. ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ຍໍ ປຐມໍ ປສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິຫາໂຣ.

໒໓໘. ເອວໍ ຍຕ຺ຕການິ ທິວສານິ ອາປຕ຺ຕິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຕການິ ຕໂຕ ອຘິກຕຣານິ ວາ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈວິໂນທນຕ຺ຖາຍ ປຣິວສິຕ຺ວາ ສງ຺ຆໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວຕ຺ຕໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິຕພ຺ພໍ. ອຍຎ຺ຫິ ວຕ຺ເຕ ສມາທິນ຺ເນ ເອວ ມານຕ຺ຕາຣໂຫ ໂຫຕິ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ເຕນ ປຣິວຸຕ຺ຖຕ຺ຕາ. ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ປຸນ ສມາທານກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ໂສ ຫິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນທິວສາຕິກ຺ກເມເນວ ມານຕ຺ຕາຣໂຫ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ມານຕ຺ຕໍ ທາຕພ຺ພເມວ. ຕໍ ເທນ຺ເຕນ –

‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ເອກາຫປຣິວາສໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ເອກາຫປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາໂສ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈາມິ. ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ…ເປ… ໂສຫໍ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາໂສ, ທຸຕິຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈາມິ. ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ…ເປ… ໂສຫໍ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາໂສ, ຕຕິຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈາມີ’’ຕິ –

ເອວໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຍາຈາເປຕ຺ວາ –

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ເອກາຫປຣິວາສໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ເອກາຫປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາໂສ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈຕິ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ທເທຍ຺ຍ, ເອສາ ຎຕ຺ຕິ.

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ເອກາຫປຣິວາສໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ເອກາຫປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາໂສ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈຕິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ເທຕິ, ຍສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ຂມຕິ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕສ຺ສ ທານໍ, ໂສ ຕຸຓ຺ຫສ຺ສ. ຍສ຺ສ ນກ຺ຂມຕິ, ໂສ ຠາເສຍ຺ຍ.

‘‘ທຸຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ…ເປ….

‘‘ທິນ຺ນໍ ສງ຺ເຆນ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ, ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ, ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ –

ເອວໍ ກມ຺ມວາຈາ ກາຕພ຺ພາ.

ກມ຺ມວາຈາປຣິໂຍສາເນ ຈ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ມາຬກສີມາຍເມວ ‘‘ມານຕ຺ຕໍ ສມາທິຍາມິ, ວຕ຺ຕໍ ສມາທິຍາມີ’’ຕິ ວຕ຺ຕໍ ສມາທາຕພ຺ພໍ, ສມາທິຍິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ສງ຺ຆສ຺ສ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ອາໂຣເຈນ຺ເຕນ ຈ –

‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ເອກາຫປຣິວາສໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ເອກາຫປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາໂສ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ ມານຕ຺ຕໍ ຈຣາມິ, ເວທິຍາມຫໍ ຠນ຺ເຕ, ເວທິຍຕີຕິ ມໍ ສງ຺ໂຆ ຘາເຣຕູ’’ຕິ –

ເອວໍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ອິມຎ຺ຈ ປນ ອຕ຺ຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຍາຍ ກາຍຈິ ວາຈາຍ ອາໂຣເຈຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ.

ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ສເຈ ນິກ຺ຂິປິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ‘‘ມານຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປາມິ, ວຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປາມີ’’ຕິ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ. ມາຬກໂຕ ຠິກ຺ຂູສຸ ນິກ຺ຂນ຺ເຕສຸ ເອກສ຺ສປິ ສນ຺ຕິເກ ນິກ຺ຂິປິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມາຬກໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສຕິໍ ປຏິລຠນ຺ເຕນ ສຫຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ໂສປິ ປກ຺ກນ຺ໂຕ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ຍສ຺ສ ມາຬເກ ນາໂຣຈິຕໍ, ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ. ອາໂຣເຈນ຺ເຕນ ປນ ອວສາເນ ‘‘ເວທິຍຕີຕິ ມໍ ອາຍສ຺ມາ ຘາເຣຕູ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ອາໂຣເຈນ຺ເຕນ ‘‘ອາຍສ຺ມນ຺ຕາ ຘາເຣນ຺ຕູ’’ຕິ, ຕິຓ຺ຓໍ ອາໂຣເຈນ຺ເຕນ ‘‘ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ຘາເຣນ຺ຕູ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ນິກ຺ຂິຕ຺ຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປກຕຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ສເຈ ອປ຺ປຠິກ຺ຂຸໂກ ວິຫາໂຣ ໂຫຕິ, ສຠາຄາ ຠິກ຺ຂູ ວສນ຺ຕິ, ວຕ຺ຕໍ ອນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕວິຫາເຣເຍວ ຣຕ຺ຕິໂຍ ຄເຓຕພ຺ພາ. ອຖ ນ ສກ຺ກາ ໂສເຘຕຸໍ, ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ຈຕູຫິ ປຎ຺ຈຫິ ວາ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ປຣິກ຺ເຂປໂຕ, ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິກ຺ເຂປາຣຫຏ຺ຐານໂຕ ທ຺ເວ ເລຑ຺ຑຸປາເຕ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ມຫາມຄ຺ຄໂຕ ໂອກ຺ກມ຺ມ ຄຸມ຺ເພນ ວາ ວຕິຍາ ວາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐາເນ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ອນ຺ໂຕອຣຸເຓເຍວ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ວຕ຺ຕໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ຕໍ ຐານໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ສເຈ ເອສ ຕໍ ປສ຺ສຕິ, ສທ຺ທໍ ວາສ຺ສ ສຸຓາຕິ, ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ອນາໂຣເຈນ຺ຕສ຺ສ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ເຈວ ວຕ຺ຕເຠໂທ ຈ, ອຖ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖໍ ອຸປຈາຣໍ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຊານນ຺ຕສ຺ເສວ ຄຈ຺ຉຕິ, ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ໂຫຕິ ເອວ, ວຕ຺ຕເຠໂທ ປນ ນຕ຺ຖິ. ອາໂຣຈິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຐເປຕ຺ວາ ເສເສຫິ ສຕິ ກຣຓີເຍ ຄນ຺ຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ອຣຸເຓ ອຸຏ຺ຐິເຕ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ວຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ໂສປິ ເກນຈິ ກມ຺ເມນ ປຸເຣ ອຣຸເຓເຍວ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຎ຺ຎໍ ວິຫາຣໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕໍ ວາ ອາຄນ຺ຕຸກໍ ວາ ຍໍ ປຐມໍ ປສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ວຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ. ອຍຎ຺ຈ ຍສ຺ມາ ຄຓສ຺ສ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນຎ຺ຈ ອຕ຺ຖິຠາວໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາວ ວສິ, ເຕນສ຺ສ ອູເນ ຄເຓ ຈຣຓໂທໂສ ວາ ວິປ຺ປວາໂສ ວາ ນ ໂຫຕິ. ສເຈ ນ ກຎ຺ຈິ ປສ຺ສຕິ, ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ຍໍ ປຐມໍ ປສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິຫາໂຣ.

໒໓໙. ເອວໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ອຂຓ຺ຑໍ ຈຣິຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ສິຍາ ວີສຕິຄໂຓ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ, ຕຕ຺ຖ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອພ຺ເຠຕພ຺ໂພ. ອພ຺ເຠນ຺ເຕຫິ ຈ ປຐມໍ ອພ຺ຠານາຣໂຫ ກາຕພ຺ໂພ. ອຍຎ຺ຫິ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປກຕຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຐິໂຕ, ປກຕຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ອພ຺ຠານໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ມາ ວຕ຺ຕໍ ສມາທາເປຕພ຺ໂພ, ວຕ຺ເຕ ສມາທິນ຺ເນ ອພ຺ຠານາຣໂຫ ໂຫຕິ. ເຕນປິ ວຕ຺ຕໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ອພ຺ຠານໍ ຍາຈິຕພ຺ພໍ. ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ຕສ຺ສ ປຸນ ວຕ຺ຕສມາທານກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ໂສ ຫິ ຉາຣຕ຺ຕາຕິກ຺ກເມເນວ ອພ຺ຠານາຣໂຫ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ໂສ ອພ຺ເຠຕພ຺ໂພ. ອພ຺ເຠນ຺ເຕນ ຈ –

‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ເອກາຫປຣິວາສໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ເອກາຫປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາໂສ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ໂຕ ສງ຺ຆໍ ອພ຺ຠານໍ ຍາຈາມິ. ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ…ເປ… ໂສຫໍ ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ໂຕ ທຸຕິຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຆໍ ອພ຺ຠານໍ ຍາຈາມິ. ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ…ເປ… ໂສຫໍ ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ໂຕ ຕຕິຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຆໍ ອພ຺ຠານໍ ຍາຈາມີ’’ຕິ –

ເອວໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຍາຈາເປຕ຺ວາ –

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ເອກາຫປຣິວາສໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ເອກາຫປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາໂສ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ໂສ ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ໂຕ ສງ຺ຆໍ ອພ຺ຠານໍ ຍາຈຕິ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອພ຺ເຠຍ຺ຍ, ເອສາ ຎຕ຺ຕິ.

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ເອກາຫປຣິວາສໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ເອກາຫປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາໂສ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ໂສ ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ໂຕ ສງ຺ຆໍ ອພ຺ຠານໍ ຍາຈຕິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອພ຺ເຠຕິ, ຍສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ຂມຕິ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອພ຺ຠານໍ, ໂສ ຕຸຓ຺ຫສ຺ສ. ຍສ຺ສ ນກ຺ຂມຕິ, ໂສ ຠາເສຍ຺ຍ.

‘‘ທຸຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ…ເປ….

‘‘ອພ຺ຠິໂຕ ສງ຺ເຆນ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ, ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ, ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ –

ເອວໍ ກມ຺ມວາຈາ ກາຕພ຺ພາ.

ເອວໍ ຕາວ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນປຣິວາໂສ ມານຕ຺ຕທານໍ ອພ຺ຠານຎ຺ຈ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິມິນາວ ນເຍນ ທ຺ວີຫາທິປຏິຈ຺ຉນ຺ນາສຸປິ ຕທນຸຣູປາ ກມ຺ມວາຈາ ກາຕພ຺ພາ.

໒໔໐. ສເຈ ປນ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ອາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ປຣິວາສໍ ອທຕ຺ວາ ມານຕ຺ຕເມວ ທຕ຺ວາ ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ໂຕ ອພ຺ເຠຕພ຺ໂພ. ກຖໍ? ມານຕ຺ຕໍ ເທນ຺ເຕນ ຕາວ –

‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈາມິ. ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ…ເປ… ທຸຕິຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈາມິ. ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈາມີ’’ຕິ –

ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຍາຈາເປຕ຺ວາ –

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈຕິ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ທເທຍ຺ຍ, ເອສາ ຎຕ຺ຕິ.

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈຕິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ເທຕິ, ຍສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ຂມຕິ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕສ຺ສ ທານໍ, ໂສ ຕຸຓ຺ຫສ຺ສ. ຍສ຺ສ ນກ຺ຂມຕິ, ໂສ ຠາເສຍ຺ຍ.

‘‘ທຸຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ…ເປ….

‘‘ທິນ຺ນໍ ສງ຺ເຆນ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ, ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ, ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ –

ເອວໍ ກມ຺ມວາຈາ ກາຕພ຺ພາ.

ກມ຺ມວາຈາປຣິໂຍສາເນ ຈ ວຕ຺ຕສມາທານໍ ວຕ຺ຕນິກ຺ເຂໂປ ມານຕ຺ຕຈຣຓຎ຺ຈ ສພ຺ພໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອາໂຣເຈນ຺ເຕນ ປນ –

‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ ມານຕ຺ຕໍ ຈຣາມິ, ເວທິຍາມຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເວທິຍຕີຕິ ມໍ ສງ຺ໂຆ ຘາເຣຕູ’’ຕິ –

ເອວໍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ.

ເອກສ຺ສ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຕິຓ຺ຓໍ ວາ ອາໂຣເຈນ຺ເຕນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນມານຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ໂຕ ຈ ຍຕ຺ຖ ສິຍາ ວີສຕິຄໂຓ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ, ຕຕ຺ຖ ໂສ ອພ຺ເຠຕພ຺ໂພ. ອພ຺ເຠນ຺ເຕນ ຈ –

‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ໂຕ ສງ຺ຆໍ ອພ຺ຠານໍ ຍາຈາມິ. ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ…ເປ… ໂສຫໍ ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ໂຕ ທຸຕິຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຆໍ ອພ຺ຠານໍ ຍາຈາມິ. ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ…ເປ… ໂສຫໍ ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ໂຕ ຕຕິຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຆໍ ອພ຺ຠານໍ ຍາຈາມີ’’ຕິ –

ເອວໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຍາຈາເປຕ຺ວາ –

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ໂສ ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ໂຕ ສງ຺ຆໍ ອພ຺ຠານໍ ຍາຈຕິ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອພ຺ເຠຍ຺ຍ, ເອສາ ຎຕ຺ຕິ.

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ໂສ ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ໂຕ ສງ຺ຆໍ ອພ຺ຠານໍ ຍາຈຕິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອພ຺ເຠຕິ, ຍສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ຂມຕິ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອພ຺ຠານໍ, ໂສ ຕຸຓ຺ຫສ຺ສ. ຍສ຺ສ ນກ຺ຂມຕິ, ໂສ ຠາເສຍ຺ຍ.

‘‘ທຸຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ…ເປ….

ອພ຺ຠິໂຕ ສງ຺ເຆນ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ, ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ, ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ –

ເອວໍ ກມ຺ມວາຈໍ ວຕ຺ວາ ອພ຺ເຠຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ວຸຏ຺ຐານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໒໔໑. ສເຈ ກສ຺ສຈິ ເອກາປຕ຺ຕິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ໂຫຕິ, ເອກາ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ, ຕສ຺ສ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ປຣິວາສໍ ທຕ຺ວາ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາສສ຺ສ ມານຕ຺ຕໍ ເທນ຺ເຕນ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາປຕ຺ຕິໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາປຕ຺ຕິຍາ ສໂມຘາເນຕ຺ວາປິ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ກຖໍ? ສເຈ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາປຕ຺ຕິ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ໂຫຕິ –

‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ເອກາຫປຣິວາສໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ເອກາຫປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາໂສ, ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈາມີ’’ຕິ –

ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຍາຈາເປຕ຺ວາ –

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ເອກາຫປຣິວາສໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ເອກາຫປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາໂສ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈຕິ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕາສໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ທເທຍ຺ຍ, ເອສາ ຎຕ຺ຕິ.

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ເອກາຫປຣິວາສໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ເອກາຫປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາໂສ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈຕິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕາສໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ເທຕິ, ຍສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ຂມຕິ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕາສໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕສ຺ສ ທານໍ, ໂສ ຕຸຓ຺ຫສ຺ສ. ຍສ຺ສ ນກ຺ຂມຕິ, ໂສ ຠາເສຍ຺ຍ.

‘‘ທຸຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ…ເປ….

‘‘ທິນ຺ນໍ ສງ຺ເຆນ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕາສໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ, ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ, ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ –

ເອວໍ ກມ຺ມວາຈາ ກາຕພ຺ພາ.

ກມ຺ມວາຈາປຣິໂຍສາເນ ຈ ວຕ຺ຕສມາທານາທິ ສພ຺ພໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອາໂຣເຈນ຺ເຕນ ປນ –

‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ເອກາຫປຣິວາສໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ເອກາຫປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາໂສ, ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ຕາສໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ ມານຕ຺ຕໍ ຈຣາມິ, ເວທິຍາມຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເວທິຍຕີຕິ ມໍ ສງ຺ໂຆ ຘາເຣຕູ’’ຕິ –

ເອວໍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ.

ສມາທິນ຺ນມານຕ຺ເຕນ ຈ ອນູນໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຈຣິຕພ຺ພໍ. ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ໂຕ ຈ ຍຕ຺ຖ ສິຍາ ວີສຕິຄໂຓ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ, ຕຕ຺ຖ ໂສ ອພ຺ເຠຕພ຺ໂພ. ອພ຺ເຠນ຺ເຕນ ຈ –

‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ເອກາຫປຣິວາສໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ເອກາຫປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາໂສ, ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ຕາສໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ໂຕ ສງ຺ຆໍ ອພ຺ຠານໍ ຍາຈາມີ’’ຕິ –

ເອວໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຍາຈາເປຕ຺ວາ –

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ເອກາຫປຣິວາສໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ເອກາຫປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາໂສ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕາສໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຎ຺ຈ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ໂສ ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ໂຕ ສງ຺ຆໍ ອພ຺ຠານໍ ຍາຈຕິ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອພ຺ເຠຍ຺ຍ, ເອສາ ຎຕ຺ຕິ.

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ເອກາຫປຣິວາສໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ເອກາຫປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາໂສ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕາສໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ໂສ ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ໂຕ ສງ຺ຆໍ ອພ຺ຠານໍ ຍາຈຕິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອພ຺ເຠຕິ, ຍສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ຂມຕິ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອພ຺ຠານໍ, ໂສ ຕຸຓ຺ຫສ຺ສ. ຍສ຺ສ ນກ຺ຂມຕິ, ໂສ ຠາເສຍ຺ຍ.

‘‘ທຸຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ…ເປ….

‘‘ອພ຺ຠິໂຕ ສງ຺ເຆນ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ, ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ, ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ –

ເອວໍ ກມ຺ມວາຈໍ ກຕ຺ວາ ອພ຺ເຠຕພ຺ໂພ.

ປຏິຈ຺ຉນ຺ນປຣິວາສກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໔໒. ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາໂສ ສໂມຘານປຣິວາໂສຕິ ທ຺ເວ ອວເສສາ. ຕຕ຺ຖ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໑໐໒) ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາໂສ ທຸວິໂຘ ຈູຬສຸທ຺ຘນ຺ໂຕ ມຫາສຸທ຺ຘນ຺ໂຕຕິ. ທຸວິໂຘປິ ເຈສ ຣຕ຺ຕິປຣິຈ຺ເຉທໍ ສກລໍ ວາ ເອກຈ຺ຈໍ ວາ ອຊານນ຺ຕສ຺ສ ຈ ອສ຺ສຣນ຺ຕສ຺ສ ຈ ຕຕ຺ຖ ເວມຕິກສ຺ສ ຈ ທາຕພ຺ໂພ. ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ປນ ‘‘ເອຕ຺ຕກາ ອຫໍ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປນ຺ໂນ’’ຕິ ຊານາຕຸ ວາ ມາ ວາ, ອກາຣຓເມຕໍ, ຕຕ຺ຖ ໂຍ ອຸປສມ຺ປທໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນຸໂລມກ຺ກເມນ ວາ ອາໂຣຈິຕທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຏິໂລມກ຺ກເມນ ວາ ‘‘ອສຸກຎ຺ຈ ອສຸກຎ຺ຈ ທິວສໍ ວາ ປກ຺ຂໍ ວາ ມາສໍ ວາ ສໍວຈ຺ຉຣໍ ວາ ຕວ ສຸທ຺ຘຠາວໍ ຊານາສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຍມາໂນ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຊານາມິ, ເອຕ຺ຕກໍ ນາມ ກາລໍ ອຫໍ ສຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ວທຕິ, ຕສ຺ສ ທິນ຺ໂນ ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາໂສ ຈູຬສຸທ຺ຘນ຺ໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິວສນ຺ເຕນ ຍຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ອຕ຺ຕໂນ ສຸທ຺ຘິໍ ຊານາຕິ, ຕຕ຺ຕກໍ ອປເນຕ຺ວາ ອວເສສໍ ມາສໍ ວາ ທ຺ເວມາສໍ ວາ ປຣິວສິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ‘‘ມາສມຕ຺ຕໍ ອສຸທ຺ໂຘມ຺ຫີ’’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ອຄ຺ຄເຫສິ, ປຣິວສນ຺ໂຕ ຈ ປຸນ ອຎ຺ຎໍ ມາສໍ ສຣຕິ, ຕມ຺ປິ ມາສໍ ປຣິວສິຕພ຺ພເມວ, ປຸນ ປຣິວາສທານກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ອຖ ‘‘ທ຺ເວມາສໍ ອສຸທ຺ໂຘມ຺ຫີ’’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ອຄ຺ຄເຫສິ, ປຣິວສນ຺ໂຕ ຈ ‘‘ມາສມຕ຺ຕເມວາຫໍ ອສຸທ຺ໂຘມ຺ຫີ’’ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກໂຣຕິ, ມາສເມວ ປຣິວສິຕພ຺ພໍ, ປຸນ ປຣິວາສທານກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ອຍຎ຺ຫິ ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາໂສ ນາມ ອຸທ຺ຘມ຺ປິ ອາໂຣຫຕິ, ເຫຏ຺ຐາປິ ໂອໂຣຫຕິ. ອິທມສ຺ສ ລກ຺ຂຓໍ. ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ປນ ອາປຕ຺ຕິວຸຏ຺ຐາເນ ອິທໍ ລກ຺ຂຓໍ – ໂຍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ‘‘ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ’’ຕິ ວິນຍກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສາປຕ຺ຕິ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ໂຍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ‘‘ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ’’ຕິ ວິນຍກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ນ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ອຈິຣປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ‘‘ຈິຣປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ’’ຕິ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສປິ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ຈິຣປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ‘‘ອຈິຣປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ’’ຕິ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ນ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ເອກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ພຫຸລາ’’ຕິ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ວຸຏ຺ຐາຕິ ເອກໍ ວິນາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອຠາວໂຕ. ສມ຺ພຫຸລາ ປນ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ເອກໍ ອາປຊ຺ຊິ’’ນ຺ຕິ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ນ ວຸຏ຺ຐາຕິ.

ໂຍ ປນ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ອນຸໂລມປຏິໂລມນເຍນ ປຸຈ຺ຉິຍມາໂນປິ ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນ ຊານາຕິ ນສ຺ສຣຕິ, ເວມຕິໂກ ວາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ທິນ຺ໂນ ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາໂສ ມຫາສຸທ຺ຘນ຺ໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຫິຕທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອຸປສມ຺ປທທິວໂສ, ຕາວ ຣຕ຺ຕິໂຍ ຄເຓຕ຺ວາ ປຣິວສິຕພ຺ພໍ, ອຍໍ ອຸທ຺ຘໍ ນາໂຣຫຕິ, ເຫຏ຺ຐາ ປນ ໂອໂຣຫຕິ. ຕສ຺ມາ ສເຈ ປຣິວສນ຺ໂຕ ຣຕ຺ຕິປຣິຈ຺ເຉເທ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກໂຣຕິ ‘‘ມາໂສ ວາ ສໍວຈ຺ຉໂຣ ວາ ມຍ຺ຫໍ ອາປນ຺ນສ຺ສາ’’ຕິ, ມາສໍ ວາ ສໍວຈ຺ຉຣໍ ວາ ປຣິວສິຕພ຺ພໍ.

ປຣິວາສຍາຈນທານລກ຺ຂຓໍ ປເນຕ຺ຖ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ພໍ – ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສງ຺ຆໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ວຸຑ຺ຒານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປາເທ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ –

‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ສງ຺ຆາທິເສສາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ, ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນ ຊານາມິ, ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນ ຊານາມິ, ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນສ຺ສຣາມິ, ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນສ຺ສຣາມິ, ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ເຕ ເວມຕິໂກ, ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ເຕ ເວມຕິໂກ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາສໍ ຍາຈາມີ’’ຕິ.

ທຸຕິຍມ຺ປິ ຍາຈິຕພ຺ໂພ. ຕຕິຍມ຺ປິ ຍາຈິຕພ຺ໂພ.

ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຏິພເລນ ສງ຺ໂຆ ຎາເປຕພ຺ໂພ –

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ສງ຺ຆາທິເສສາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ, ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນ ຊານາຕິ, ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນ ຊານາຕິ, ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນສ຺ສຣຕິ, ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນສ຺ສຣຕິ, ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ເຕ ເວມຕິໂກ, ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ເຕ ເວມຕິໂກ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາສໍ ຍາຈຕິ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາສໍ ທເທຍ຺ຍ, ເອສາ ຎຕ຺ຕິ.

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ສງ຺ຆາທິເສສາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ, ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນ ຊານາຕິ, ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນ ຊານາຕິ, ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນສ຺ສຣຕິ, ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນສ຺ສຣຕິ, ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ເຕ ເວມຕິໂກ, ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ເຕ ເວມຕິໂກ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາສໍ ຍາຈຕິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາສໍ ເທຕິ, ຍສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ຂມຕິ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາສສ຺ສ ທານໍ, ໂສ ຕຸຓ຺ຫສ຺ສ. ຍສ຺ສ ນກ຺ຂມຕິ, ໂສ ຠາເສຍ຺ຍ.

‘‘ທຸຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ…ເປ….

‘‘ທິນ຺ໂນ ສງ຺ເຆນ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ. ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາໂສ, ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ, ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ –

ເອວໍ ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາໂສ ທາຕພ຺ໂພ.

ກມ຺ມວາຈາປຣິໂຍສາເນ ວຕ຺ຕສມາທານາທິ ສພ຺ພໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອາໂຣເຈນ຺ເຕນ ປນ –

‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ສງ຺ຆາທິເສສາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ, ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນ ຊານາມິ, ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນ ຊານາມິ, ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນສ຺ສຣາມິ, ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນສ຺ສຣາມິ, ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ເຕ ເວມຕິໂກ, ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ເຕ ເວມຕິໂກ, ໂສຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາສໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ ປຣິວສາມິ, ເວທິຍາມຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເວທິຍຕີຕິ ມໍ ສງ຺ໂຆ ຘາເຣຕູ’’ຕິ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ.

ເອກສ຺ສ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວາ ຕິຓ຺ຓໍ ວາ ອາໂຣຈນໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາສສ຺ສ ມານຕ຺ຕໍ ເທນ຺ເຕນ –

‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ສງ຺ຆາທິເສສາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ, ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນ ຊານາມິ, ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນ ຊານາມິ, ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນສ຺ສຣາມິ, ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນສ຺ສຣາມິ, ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ເຕ ເວມຕິໂກ, ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ເຕ ເວມຕິໂກ, ໂສຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາສໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາໂສ ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມາຣຕ຺ຕໍ ຍາຈາມີ’’ຕິ –

ເອວໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຍາຈາເປຕ຺ວາ –

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ສງ຺ຆາທິເສສາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ, ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນ ຊານາຕິ, ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນ ຊານາຕິ, ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນສ຺ສຣຕິ, ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນສ຺ສຣຕິ, ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ເຕ ເວມຕິໂກ, ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ເຕ ເວມຕິໂກ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາສໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາໂສ ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈຕິ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ທເທຍ຺ຍ, ເອສາ ຎຕ຺ຕິ.

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ສງ຺ຆາທິເສສາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ, ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນ ຊານາຕິ, ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນ ຊານາຕິ, ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນສ຺ສຣຕິ, ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນສ຺ສຣຕິ, ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ເຕ ເວມຕິໂກ, ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ເຕ ເວມຕິໂກ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາສໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາໂສ ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈຕິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ເທຕິ, ຍສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ຂມຕິ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕສ຺ສ ທານໍ, ໂສ ຕຸຓ຺ຫສ຺ສ. ຍສ຺ສ ນກ຺ຂມຕິ, ໂສ ຠາເສຍ຺ຍ.

‘‘ທຸຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ…ເປ….

‘‘ທິນ຺ນໍ ສງ຺ເຆນ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ, ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ, ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ –

ເອວໍ ກມ຺ມວາຈາ ກາຕພ຺ພາ.

ກມ຺ມວາຈາປຣິໂຍສາເນ ມານຕ຺ຕສມາທານາທິ ສພ຺ພໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອາໂຣເຈນ຺ເຕນ ປນ –

‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ສງ຺ຆາທິເສສາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ, ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນ ຊານາມິ, ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນ ຊານາມິ, ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນສ຺ສຣາມິ, ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນສ຺ສຣາມິ, ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ເຕ ເວມຕິໂກ, ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ເຕ ເວມຕິໂກ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາສໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາໂສ ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ ມານຕ຺ຕໍ ຈຣາມິ, ເວທິຍາມຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເວທິຍຕີຕິ ມໍ ສງ຺ໂຆ ຘາເຣຕູ’’ຕິ –

ເອວໍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ.

ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ໂຕ ຈ ຍຕ຺ຖ ສິຍາ ວີສຕິຄໂຓ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ, ຕຕ຺ຖ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອພ຺ເຠຕພ຺ໂພ. ອພ຺ເຠນ຺ເຕນ ຈ –

‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ສງ຺ຆາທິເສສາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ, ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນ ຊານາມິ, ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນ ຊານາມິ, ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນສ຺ສຣາມິ, ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນສ຺ສຣາມິ, ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ເຕ ເວມຕິໂກ, ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ເຕ ເວມຕິໂກ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາສໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາໂສ ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ ຠນ຺ເຕ ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ໂຕ ສງ຺ຆໍ ອພ຺ຠານໍ ຍາຈາມີ’’ຕິ –

ເອວໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຍາຈາເປຕ຺ວາ –

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ສງ຺ຆາທິເສສາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ, ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນ ຊານາຕິ, ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນ ຊານາຕິ, ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນສ຺ສຣຕິ, ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນສ຺ສຣຕິ, ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ເຕ ເວມຕິໂກ, ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ເຕ ເວມຕິໂກ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາສໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາໂສ ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ໂສ ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ໂຕ ສງ຺ຆໍ ອພ຺ຠານໍ ຍາຈຕິ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອພ຺ເຠຍ຺ຍ, ເອສາ ຎຕ຺ຕິ.

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ສງ຺ຆາທິເສສາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ, ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນ ຊານາຕິ, ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນ ຊານາຕິ, ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນສ຺ສຣຕິ, ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນສ຺ສຣຕິ, ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ເຕ ເວມຕິໂກ, ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ເຕ ເວມຕິໂກ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາສໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາໂສ ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ໂສ ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ໂຕ ສງ຺ຆໍ ອພ຺ຠານໍ ຍາຈຕິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອພ຺ເຠຕິ, ຍສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ຂມຕິ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອພ຺ຠານໍ, ໂສ ຕຸຓ຺ຫສ຺ສ. ຍສ຺ສ ນກ຺ຂມຕິ, ໂສ ຠາເສຍ຺ຍ.

‘‘ທຸຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ…ເປ….

‘‘ອພ຺ຠິໂຕ ສງ຺ເຆນ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ, ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ, ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ –

ເອວໍ ກມ຺ມວາຈໍ ກຕ຺ວາ ອພ຺ເຠຕພ຺ໂພ.

ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາສກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໔໓. ສໂມຘານປຣິວາໂສ ປນ ຕິວິໂຘ ໂຫຕິ – ໂອຘານສໂມຘາໂນ ອຄ຺ຆສໂມຘາໂນ ມິສ຺ສກສໂມຘາໂນຕິ. ຕຕ຺ຖ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໑໐໒) ໂອຘານສໂມຘາໂນ ນາມ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ຕສ຺ສ ປຣິວຸຕ຺ຖທິວເສ ໂອຘຸນິຕ຺ວາ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ປຸຣິມາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ມູລທິວສປຣິຈ຺ເຉເທ ປຈ຺ຉາ ອາປນ຺ນໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ສໂມທຫິຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພປຣິວາໂສ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ວິນິຈ຺ຉໂຍ – ໂຍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ປຣິວາສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິວສນ຺ໂຕ ວາ ມານຕ຺ຕາຣໂຫ ວາ ມານຕ຺ຕໍ ຈຣນ຺ໂຕ ວາ ອພ຺ຠານາຣໂຫ ວາ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ໂຕ ອຎ຺ຎໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຸຣິມາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ສມາ ວາ ອູນຕຣາ ວາ ຣຕ຺ຕິໂຍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕິ, ຕສ຺ສ ມູລາຍປຏິກສ຺ສເນນ ເຕ ປຣິວຸຕ຺ຖທິວເສ ຈ ມານຕ຺ຕຈິຓ຺ຓທິວເສ ຈ ສພ຺ເພ ໂອຘຸນິຕ຺ວາ ອທິວເສ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອາປນ຺ນາປຕ຺ຕິໍ ມູລອາປຕ຺ຕິຍໍ ສໂມຘາຍ ປຣິວາໂສ ທາຕພ຺ໂພ. ເຕນ ສເຈ ມູລາປຕ຺ຕິ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ, ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິ ອູນກປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ, ປຸນ ປກ຺ຂເມວ ປຣິວາໂສ ປຣິວສິຕພ຺ໂພ. ອຖາປິ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນາວ, ປກ຺ຂເມວ ປຣິວສິຕພ຺ພໍ. ເອເຕນຸປາເຍນ ຍາວ ສຏ຺ຐິວສ຺ສປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ມູລາປຕ຺ຕິ, ຕາວ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສຏ຺ຐິວສ຺ສານິປິ ປຣິວສິຕ຺ວາ ມານຕ຺ຕາຣໂຫ ຫຸຕ຺ວາປິ ຫິ ເອກທິວສໍ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ປຸນ ສຏ຺ຐິວສ຺ສານິ ປຣິວາສາຣໂຫ ໂຫຕິ. ເອວໍ ມານຕ຺ຕຈາຣິກມານຕ຺ຕາຣຫກາເລປິ ອາປນ຺ນາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ມູລາຍປຏິກສ຺ສເນ ກເຕ ມານຕ຺ຕຈິຓ຺ຓທິວສາປິ ປຣິວາສວຸຕ຺ຖທິວສາປິ ສພ຺ເພ ມກ຺ຂິຕາວ ໂຫນ຺ຕິ. ສເຈ ປນ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ໂຕ ອາປຊ຺ຊຕິ, ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາຣໂຫ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ນ ໂສ ປຣິວສນ຺ໂຕ ອາປນ຺ໂນ, ປກຕຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຐິໂຕ ອາປນ຺ໂນ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ວິສຸໍ ມານຕ຺ຕໍ ຈຣິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ໂຫຕິ, ປຣິວາໂສປິ ວສິຕພ຺ໂພ.

‘‘ສເຈ ປນ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິ ມູລາປຕ຺ຕິໂຕ ອຕິເຣກປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ກິໍ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ມຫາສຸມຕ຺ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ອເຕກິຈ຺ໂຉ ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ, ອເຕກິຈ຺ໂຉ ນາມ ອາວິກາຣາເປຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ມຫາປທຸມຕ຺ເຖໂຣ ປນາຫ ‘‘ກສ຺ມາ ອເຕກິຈ຺ໂຉ ນາມ, ນນຸ ອຍໍ ສມຸຈ຺ຈຍກ຺ຂນ຺ຘໂກ ນາມ ພຸທ຺ຘານໍ ຐິຕກາລສທິໂສ, ອາປຕ຺ຕິ ນາມ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ວາ ໂຫຕຸ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ວາ ສມກອູນຕຣອຕິເຣກປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ວາ, ວິນຍຘຣສ຺ສ ກມ຺ມວາຈໍ ໂຍເຊຕຸໍ ສມຕ຺ຖຠາໂວເຍເວຕ຺ຖ ປມາຓໍ, ຕສ຺ມາ ຍາ ອຕິເຣກປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ໂຫຕິ, ຕໍ ມູລາປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອິຕຣໍ ສໂມຘາຍ ປຣິວາໂສ ທາຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ອຍໍ ໂອຘານສໂມຘາໂນ ນາມ.

ຕໍ ເທນ຺ເຕນ ປຐມໍ ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ປຣິວາໂສ ທາຕພ຺ໂພ. ສເຈ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ປຣິວສນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ໂຕວ ປຸນ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສງ຺ຆໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ວຸຑ຺ຒານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປາເທ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ –

‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ ປຣິວສນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນໍ ຍາຈາມີ’’ຕິ.

ທຸຕິຍມ຺ປິ ຍາຈິຕພ຺ໂພ. ຕຕິຍມ຺ປິ ຍາຈິຕພ຺ໂພ.

ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຏິພເລນ ສງ຺ໂຆ ຎາເປຕພ຺ໂພ –

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສ ປຣິວສນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນໍ ຍາຈຕິ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍ ປຏິກສ຺ເສຍ຺ຍ, ເອສາ ຎຕ຺ຕິ.

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສ ປຣິວສນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນໍ ຍາຈຕິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສຕິ, ຍສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ຂມຕິ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາ, ໂສ ຕຸຓ຺ຫສ຺ສ. ຍສ຺ສ ນກ຺ຂມຕິ, ໂສ ຠາເສຍ຺ຍ.

‘‘ທຸຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ…ເປ….

‘‘ປຏິກສ຺ສິໂຕ ສງ຺ເຆນ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາ, ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ, ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ –

ເອວໍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາ ກາຕພ຺ພາ.

ເອວຎ຺ຈ ສໂມຘານປຣິວາໂສ ທາຕພ຺ໂພ. ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສງ຺ຆໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ…ເປ… ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ –

‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ ປຣິວສນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນໍ ຍາຈິໍ, ຕໍ ມໍ ສງ຺ໂຆ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສິ, ໂສຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປຸຣິມາສຸ ອາປຕ຺ຕີສຸ ສໂມຘານປຣິວາສໍ ຍາຈາມີ’’ຕິ.

ທຸຕິຍມ຺ປິ ຍາຈິຕພ຺ໂພ. ຕຕິຍມ຺ປິ ຍາຈິຕພ຺ໂພ.

ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຏິພເລນ ສງ຺ໂຆ ຎາເປຕພ຺ໂພ –

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສ ປຣິວສນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສິ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປຸຣິມາສຸ ອາປຕ຺ຕີສຸ ສໂມຘານປຣິວາສໍ ຍາຈຕິ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປຸຣິມາສຸ ອາປຕ຺ຕີສຸ ສໂມຘານປຣິວາສໍ ທເທຍ຺ຍ, ເອສາ ຎຕ຺ຕິ.

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສ ປຣິວສນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສິ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປຸຣິມາສຸ ອາປຕ຺ຕີສຸ ສໂມຘານປຣິວາສໍ ຍາຈຕິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປຸຣິມາສຸ ອາປຕ຺ຕີສຸ ສໂມຘານປຣິວາສໍ ເທຕິ, ຍສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ຂມຕິ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປຸຣິມາສຸ ອາປຕ຺ຕີສຸ ສໂມຘານປຣິວາສສ຺ສ ທານໍ, ໂສ ຕຸຓ຺ຫສ຺ສ. ຍສ຺ສ ນກ຺ຂມຕິ, ໂສ ຠາເສຍ຺ຍ.

‘‘ທຸຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ…ເປ….

‘‘ທິນ຺ໂນ ສງ຺ເຆນ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປຸຣິມາສຸ ອາປຕ຺ຕີສຸ ສໂມຘານປຣິວາໂສ, ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ, ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ –

ເອວໍ ສໂມຘານປຣິວາໂສ ທາຕພ຺ໂພ.

ກມ຺ມວາຈາປຣິໂຍສາເນ ຈ ວຕ຺ຕສມາທານາທິ ສພ຺ພໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອາໂຣເຈນ຺ເຕນ ປນ –

‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ ປຣິວສນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນໍ ຍາຈິໍ, ຕໍ ມໍ ສງ຺ໂຆ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສິ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປຸຣິມາສຸ ອາປຕ຺ຕີສຸ ສໂມຘານປຣິວາສໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປຸຣິມາສຸ ອາປຕ຺ຕີສຸ ສໂມຘານປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ ປຣິວສາມິ, ເວທິຍາມຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເວທິຍຕີຕິ ມໍ ສງ຺ໂຆ ຘາເຣຕູ’’ຕິ –

ເອວໍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ.

ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາສສ຺ສ ມານຕ຺ຕໍ ເທນ຺ເຕນ –

‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ ປຣິວສນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນໍ ຍາຈິໍ, ຕໍ ມໍ ສງ຺ໂຆ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສິ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປຸຣິມາສຸ ອາປຕ຺ຕີສຸ ສໂມຘານປຣິວາສໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປຸຣິມາສຸ ອາປຕ຺ຕີສຸ ສໂມຘານປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາໂສ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈາມີ’’ຕິ –

ເອວໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຍາຈາເປຕ຺ວາ –

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສ ປຣິວສນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສິ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປຸຣິມາສຸ ອາປຕ຺ຕີສຸ ສໂມຘານປຣິວາສໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປຸຣິມາສຸ ອາປຕ຺ຕີສຸ ສໂມຘານປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາໂສ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈຕິ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ທເທຍ຺ຍ, ເອສາ ຎຕ຺ຕິ.

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສ ປຣິວສນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສິ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປຸຣິມາສຸ ອາປຕ຺ຕີສຸ ສໂມຘານປຣິວາສໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປຸຣິມາສຸ ອາປຕ຺ຕີສຸ ສໂມຘານປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາໂສ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈຕິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ເທຕິ, ຍສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ຂມຕິ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕສ຺ສ ທານໍ, ໂສ ຕຸຓ຺ຫສ຺ສ. ຍສ຺ສ ນກ຺ຂມຕິ, ໂສ ຠາເສຍ຺ຍ.

‘‘ທຸຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ…ເປ….

‘‘ທິນ຺ນໍ ສງ຺ເຆນ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ, ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ, ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ –

ເອວໍ ກມ຺ມວາຈາ ກາຕພ຺ພາ.

ກມ຺ມວາຈາປຣິໂຍສາເນ ຈ ມານຕ຺ຕສມາທານາທິ ສພ຺ພໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອາໂຣເຈນ຺ເຕນ ປນ –

‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ ປຣິວສນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນໍ ຍາຈິໍ, ຕໍ ມໍ ສງ຺ໂຆ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສິ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປຸຣິມາສຸ ອາປຕ຺ຕີສຸ ສໂມຘານປຣິວາສໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປຸຣິມາສຸ ອາປຕ຺ຕີສຸ ສໂມຘານປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາໂສ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ ມານຕ຺ຕໍ ຈຣາມິ, ເວທິຍາມຫໍ ຠນ຺ເຕ, ເວທິຍຕີຕິ ມໍ ສງ຺ໂຆ ຘາເຣຕູ’’ຕິ –

ເອວໍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ.

ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ຕໍ ອພ຺ເຠນ຺ເຕນ ຈ –

‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ ປຣິວສນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນໍ ຍາຈິໍ, ຕໍ ມໍ ສງ຺ໂຆ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສິ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປຸຣິມາສຸ ອາປຕ຺ຕີສຸ ສໂມຘານປຣິວາສໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປຸຣິມາສຸ ອາປຕ຺ຕີສຸ ສໂມຘານປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາໂສ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ໂຕ ສງ຺ຆໍ ອພ຺ຠານໍ ຍາຈາມີ’’ຕິ –

ເອວໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຍາຈາເປຕ຺ວາ –

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສ ປຣິວສນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສິ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປຸຣິມາສຸ ອາປຕ຺ຕີສຸ ສໂມຘານປຣິວາສໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປຸຣິມາສຸ ອາປຕ຺ຕີສຸ ສໂມຘານປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາໂສ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ໂສ ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ໂຕ ສງ຺ຆໍ ອພ຺ຠານໍ ຍາຈຕິ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອພ຺ເຠຍ຺ຍ, ເອສາ ຎຕ຺ຕິ.

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສ ປຣິວສນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສິ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປຸຣິມາສຸ ອາປຕ຺ຕີສຸ ສໂມຘານປຣິວາສໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປຸຣິມາສຸ ອາປຕ຺ຕີສຸ ສໂມຘານປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາໂສ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ໂສ ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ໂຕ ສງ຺ຆໍ ອພ຺ຠານໍ ຍາຈຕິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອພ຺ເຠຕິ, ຍສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ຂມຕິ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອພ຺ຠານໍ, ໂສ ຕຸຓ຺ຫສ຺ສ. ຍສ຺ສ ນກ຺ຂມຕິ, ໂສ ຠາເສຍ຺ຍ.

‘‘ທຸຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ…ເປ….

‘‘ອພ຺ຠິໂຕ ສງ຺ເຆນ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ, ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ, ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ –

ເອວໍ ກມ຺ມວາຈາ ກາຕພ຺ພາ.

ສເຈ ມານຕ຺ຕາຣໂຫ ວາ ມານຕ຺ຕໍ ຈຣນ຺ໂຕ ວາ ອພ຺ຠານາຣໂຫ ວາ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຏິຈ຺ຉາເທຕິ, ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຸຣິມາປຕ຺ຕິຍາ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິຍາ ຈ ທິວສປຣິຈ຺ເຉທໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຕທນຸຣູປາຍ ກມ຺ມວາຈາຍ ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສິຕ຺ວາ ປຣິວາສໍ ທຕ຺ວາ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາສສ຺ສ ມານຕ຺ຕໍ ທຕ຺ວາ ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ໂຕ ອພ຺ເຠຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ປຣິວສນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນ ປຏິຈ຺ຉາເທຕິ, ຕສ຺ສ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາເຍວ ກາຕພ຺ພາ, ປຸນ ປຣິວາສທານກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ມູລາຍປຏິກສ຺ສເນນ ປນ ປຣິວຸຕ຺ຖທິວສານໍ ມກ຺ຂິຕຕ຺ຕາ ປຸນ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຣິວສິຕພ຺ພໍ. ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາສສ຺ສ ຈ ມູລາປຕ຺ຕິຍາ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິໍ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ມານຕ຺ຕໍ ທາຕພ຺ພໍ, ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ໂຕ ຈ ອພ຺ເຠຕພ຺ໂພ. ກຖໍ? ມູລາຍປຏິກສ຺ສນໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ຕາວ ສເຈ ມູລາປຕ຺ຕິ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ໂຫຕິ,

‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ ປຣິວສນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນໍ ຍາຈາມີ’’ຕິ –

ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຍາຈາເປຕ຺ວາ –

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສ ປຣິວສນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນໍ ຍາຈຕິ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍ ປຏິກສ຺ເສຍ຺ຍ, ເອສາ ຎຕ຺ຕິ.

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສ ປຣິວສນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນໍ ຍາຈຕິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສຕິ, ຍສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ຂມຕິ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາ, ໂສ ຕຸຓ຺ຫສ຺ສ. ຍສ຺ສ ນກ຺ຂມຕິ, ໂສ ຠາເສຍ຺ຍ.

‘‘ທຸຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ…ເປ….

‘‘ປຏິກສ຺ສິໂຕ ສງ຺ເຆນ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ, ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສນາ ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ, ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ –

ເອວໍ ກມ຺ມວາຈາ ກາຕພ຺ພາ.

ເອວໍ ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສິເຕນ ປຸນ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຣິວສິຕພ຺ພໍ. ປຣິວສນ຺ເຕນ ຈ –

‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ ປຣິວສນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນໍ ຍາຈິໍ, ຕໍ ມໍ ສງ຺ໂຆ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສິ, ໂສຫໍ ປຣິວສາມິ, ເວທິຍາມຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເວທິຍຕີຕິ ມໍ ສງ຺ໂຆ ຘາເຣຕູ’’ຕິ –

ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ.

ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາສສ຺ສ ມານຕ຺ຕໍ ເທນ຺ເຕນ –

‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ ປຣິວສນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນໍ ຍາຈິໍ, ຕໍ ມໍ ສງ຺ໂຆ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສິ, ໂສຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາໂສ ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈາມີ’’ຕິ –

ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຍາຈາເປຕ຺ວາ –

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສ ປຣິວສນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນໍ ຍາຈິ, ຕໍ ສງ຺ໂຆ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສິ, ໂສ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາໂສ ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈຕິ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕາສໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ທເທຍ຺ຍ, ເອສາ ຎຕ຺ຕິ.

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສ ປຣິວສນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນໍ ຍາຈິ, ຕໍ ສງ຺ໂຆ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສິ, ໂສ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາໂສ ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈຕິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕາສໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ເທຕິ, ຍສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ຂມຕິ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕາສໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕສ຺ສ ທານໍ, ໂສ ຕຸຓ຺ຫສ຺ສ. ຍສ຺ສ ນກ຺ຂມຕິ, ໂສ ຠາເສຍ຺ຍ.

‘‘ທຸຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ…ເປ….

‘‘ທິນ຺ນໍ ສງ຺ເຆນ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕາສໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ, ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ, ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ –

ເອວໍ ກມ຺ມວາຈາ ກາຕພ຺ພາ.

ກມ຺ມວາຈາປຣິໂຍສາເນ ມານຕ຺ຕສມາທານາທິ ສພ຺ພໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອາໂຣເຈນ຺ເຕນ ປນ –

‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ ປຣິວສນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນໍ ຍາຈິໍ, ຕໍ ມໍ ສງ຺ໂຆ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສິ, ໂສຫໍ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາໂສ ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ຕາສໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ ມານຕ຺ຕໍ ຈຣາມິ, ເວທິຍາມຫໍ ຠນ຺ເຕ, ເວທິຍຕີຕິ ມໍ ສງ຺ໂຆ ຘາເຣຕູ’’ຕິ –

ເອວໍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ.

ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ຕໍ ອພ຺ເຠນ຺ເຕນ ຈ –

‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ ປຣິວສນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນໍ ຍາຈິໍ, ຕໍ ມໍ ສງ຺ໂຆ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສິ, ໂສຫໍ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາໂສ ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ຕາສໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ ຠນ຺ເຕ ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ໂຕ ສງ຺ຆໍ ອພ຺ຠານໍ ຍາຈາມີ’’ຕິ –

ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຍາຈາເປຕ຺ວາ –

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສ ປຣິວສນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນໍ ຍາຈິ, ຕໍ ສງ຺ໂຆ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສິ, ໂສ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາໂສ ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕາສໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ໂສ ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ໂຕ ສງ຺ຆໍ ອພ຺ຠານໍ ຍາຈຕິ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອພ຺ເຠຍ຺ຍ, ເອສາ ຎຕ຺ຕິ.

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປກ຺ຂປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສ ປຣິວສນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນໍ ຍາຈິ, ຕໍ ສງ຺ໂຆ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສິ, ໂສ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາໂສ ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕາສໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານຎ຺ຈ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ໂສ ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ໂຕ ສງ຺ຆໍ ອພ຺ຠານໍ ຍາຈຕິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອພ຺ເຠຕິ, ຍສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ຂມຕິ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອພ຺ຠານໍ, ໂສ ຕຸຓ຺ຫສ຺ສ. ຍສ຺ສ ນກ຺ຂມຕິ, ໂສ ຠາເສຍ຺ຍ.

‘‘ທຸຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ…ເປ….

‘‘ອພ຺ຠິໂຕ ສງ຺ເຆນ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ, ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ, ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ –

ເອວໍ ກມ຺ມວາຈາ ກາຕພ຺ພາ.

ອິມິນາວ ນເຍນ ມານຕ຺ຕາຣຫມານຕ຺ຕຈາຣິກອພ຺ຠານາຣຫກາເລສຸປິ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ຕສ຺ສ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນເມວ ກຕ຺ວາ ມູລາປຕ຺ຕິຍາ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິໍ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ມານຕ຺ຕໍ ທຕ຺ວາ ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ຕສ຺ສ ອພ຺ຠານໍ ກາຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖ ປນ ‘‘ໂສຫໍ ປຣິວສນ຺ໂຕ’’ຕິ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ‘‘ໂສຫໍ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາໂສ ມານຕ຺ຕາຣໂຫ’’ຕິ ວາ ‘‘ໂສຫໍ ມານຕ຺ຕໍ ຈຣນ຺ໂຕ’’ຕິ ວາ ‘‘ໂສຫໍ ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ໂຕ ອພ຺ຠານາຣໂຫ’’ຕິ ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ.

ສເຈ ປນ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ມານຕ຺ຕໍ ຈຣນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນ ປຏິຈ຺ຉາເທຕິ, ໂສ ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິຍາ ປຸນ ມານຕ຺ຕໍ ທຕ຺ວາ ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ໂຕ ອພ຺ເຠຕພ຺ໂພ. ກຖໍ? ມູລາຍປຏິກສ຺ສນໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ຕາວ –

‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ ມານຕ຺ຕໍ ຈຣນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນໍ ຍາຈາມີ’’ຕິ –

ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຍາຈາເປຕ຺ວາ –

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ໂສ ມານຕ຺ຕໍ ຈຣນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນໍ ຍາຈຕິ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍ ປຏິກສ຺ເສຍ຺ຍ, ເອສາ ຎຕ຺ຕິ.

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ໂສ ມານຕ຺ຕໍ ຈຣນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນໍ ຍາຈຕິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສຕິ, ຍສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ຂມຕິ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາ, ໂສ ຕຸຓ຺ຫສ຺ສ. ຍສ຺ສ ນກ຺ຂມຕິ, ໂສ ຠາເສຍ຺ຍ.

‘‘ທຸຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ…ເປ….

‘‘ປຏິກສ຺ສິໂຕ ສງ຺ເຆນ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ, ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາ ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ, ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ –

ເອວໍ ກມ຺ມວາຈາ ກາຕພ຺ພາ.

ເອວໍ ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສິຕ຺ວາ ມານຕ຺ຕໍ ເທນ຺ເຕນ –

‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ ມານຕ຺ຕໍ ຈຣນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນໍ ຍາຈິໍ, ຕໍ ມໍ ສງ຺ໂຆ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສິ, ໂສຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈາມີ’’ຕິ –

ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຍາຈາເປຕ຺ວາ –

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ໂສ ມານຕ຺ຕໍ ຈຣນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນໍ ຍາຈິ, ຕໍ ສງ຺ໂຆ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສິ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈຕິ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ທເທຍ຺ຍ, ເອສາ ຎຕ຺ຕິ.

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ໂສ ມານຕ຺ຕໍ ຈຣນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນໍ ຍາຈິ, ຕໍ ສງ຺ໂຆ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສິ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈຕິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ເທຕິ, ຍສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ຂມຕິ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕສ຺ສ ທານໍ, ໂສ ຕຸຓ຺ຫສ຺ສ. ຍສ຺ສ ນກ຺ຂມຕິ, ໂສ ຠາເສຍ຺ຍ.

‘‘ທຸຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ…ເປ….

‘‘ທິນ຺ນໍ ສງ຺ເຆນ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ, ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ, ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ –

ເອວໍ ກມ຺ມວາຈາ ກາຕພ຺ພາ.

ກມ຺ມວາຈາປຣິໂຍສາເນ ມານຕ຺ຕສມາທານາທິ ສພ຺ພໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອາໂຣເຈນ຺ເຕນ ປນ –

‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ ມານຕ຺ຕໍ ຈຣນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິໍ, ຕໍ ມໍ ສງ຺ໂຆ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສິ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ ມານຕ຺ຕໍ ຈຣາມິ, ເວທິຍາມຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເວທິຍຕີຕິ ມໍ ສງ຺ໂຆ ຘາເຣຕູ’’ຕິ –

ເອວໍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ.

ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ຕໍ ອພ຺ເຠນ຺ເຕນ ຈ –

‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ ມານຕ຺ຕໍ ຈຣນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນໍ ຍາຈິໍ, ຕໍ ມໍ ສງ຺ໂຆ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສິ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ໂຕ ສງ຺ຆໍ ອພ຺ຠານໍ ຍາຈາມີ’’ຕິ –

ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຍາຈາເປຕ຺ວາ –

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ໂສ ມານຕ຺ຕໍ ຈຣນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນໍ ຍາຈິ, ຕໍ ສງ຺ໂຆ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສິ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ໂສ ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ໂຕ ສງ຺ຆໍ ອພ຺ຠານໍ ຍາຈຕິ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອພ຺ເຠຍ຺ຍ, ເອສາ ຎຕ຺ຕິ.

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ໂສ ມານຕ຺ຕໍ ຈຣນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນໍ ຍາຈິ, ຕໍ ສງ຺ໂຆ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສິ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ໂສ ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ໂຕ ສງ຺ຆໍ ອພ຺ຠານໍ ຍາຈຕິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອພ຺ເຠຕິ, ຍສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ຂມຕິ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອພ຺ຠານໍ, ໂສ ຕຸຓ຺ຫສ຺ສ. ຍສ຺ສ ນກ຺ຂມຕິ, ໂສ ຠາເສຍ຺ຍ.

‘‘ທຸຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ…ເປ….

‘‘ອພ຺ຠິໂຕ ສງ຺ເຆນ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ, ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ, ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ –

ເອວໍ ກມ຺ມວາຈໍ ກຕ຺ວາ ອພ຺ເຠຕພ຺ໂພ.

ອພ຺ຠານາຣຫກາເລປິ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ຕສ຺ສ ອິມິນາວ ນເຍນ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາ ມານຕ຺ຕທານໍ ອພ຺ຠານຎ຺ຈ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເກວລໍ ປເນຕ຺ຖ ‘‘ມານຕ຺ຕໍ ຈຣນ຺ໂຕ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ໂຕ ອພ຺ຠານາຣໂຫ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ.

ໂອຘານສໂມຘານປຣິວາສກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໔໔. ອຄ຺ຆສໂມຘາໂນ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໑໐໒) ນາມ ສມ຺ພຫຸລາສຸ ອາປຕ຺ຕີສຸ ຍາ ເອກາ ວາ ທ຺ເວ ວາ ຕິສ຺ໂສ ວາ ສມ຺ພຫຸລາ ວາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ສພ຺ພຈິຣປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ຕາສໍ ອຄ຺ເຆນ ສໂມຘາຍ ຕາສໍ ຣຕ຺ຕິປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ອວເສສານໍ ອູນຕຣປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຣິວາໂສ ທີຍຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຄ຺ຆສໂມຘາໂນ. ຍສ຺ສ ປນ ສຕໍ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ທສາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ, ອປຣມ຺ປິ ສຕໍ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ທສາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຕິ ເອວໍ ທສກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ກຕ຺ວາ ອາປຕ຺ຕິສຫສ຺ສໍ ທິວສສຕໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ເຕນ ກິໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ? ສພ຺ພາ ສໂມທຫິຕ຺ວາ ທສ ທິວເສ ປຣິວສິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ເອເກເນວ ທສາເຫນ ທິວສສຕມ຺ປິ ປຣິວສິຕພ຺ພເມວ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ທສສຕໍ ຣຕ຺ຕິສຕໍ, ອາປຕ຺ຕິໂຍ ຉາທຍິຕ຺ວານ;

ທສ ຣຕ຺ຕິໂຍ ວສິຕ຺ວານ, ມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ ປາຣິວາສິໂກ’’ຕິ. (ປຣິ. ໔໗໗);

ອຍໍ ອຄ຺ຆສໂມຘາໂນ ນາມ.

ຕສ຺ສ ອາໂຣຈນທານລກ຺ຂຓໍ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ພໍ – ສເຈ ກສ຺ສຈິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອກາ ອາປຕ຺ຕິ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ໂຫຕິ, ເອກາ ອາປຕ຺ຕິ ທ຺ວີຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ, ເອກາ ຕີຫປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ, ເອກາ ຈຕູຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ, ເອກາ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ, ເອກາ ຉາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ, ເອກາ ສຕ຺ຕາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ, ເອກາ ອຏ຺ຐາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ, ເອກາ ນວາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ, ເອກາ ທສາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ໂຫຕິ, ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສງ຺ຆໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ…ເປ… ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ –

‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ສງ຺ຆາທິເສສາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ທ຺ວີຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ…ເປ… ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ທສາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຍາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ທສາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ຕາສໍ ອຄ຺ເຆນ ສໂມຘານປຣິວາສໍ ຍາຈາມີ’’ຕິ.

ທຸຕິຍມ຺ປິ ຍາຈິຕພ຺ໂພ. ຕຕິຍມ຺ປິ ຍາຈິຕພ຺ໂພ.

ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຏິພເລນ ສງ຺ໂຆ ຎາເປຕພ຺ໂພ –

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ສງ຺ຆາທິເສສາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ…ເປ… ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ທສາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຍາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ທສາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ຕາສໍ ອຄ຺ເຆນ ສໂມຘານປຣິວາສໍ ຍາຈຕິ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຍາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ທສາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ຕາສໍ ອຄ຺ເຆນ ສໂມຘານປຣິວາສໍ ທເທຍ຺ຍ, ເອສາ ຎຕ຺ຕິ.

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ສງ຺ຆາທິເສສາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ…ເປ… ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ທສາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຍາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ທສາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ຕາສໍ ອຄ຺ເຆນ ສໂມຘານປຣິວາສໍ ຍາຈຕິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຍາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ທສາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ຕາສໍ ອຄ຺ເຆນ ສໂມຘານປຣິວາສໍ ເທຕິ, ຍສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ຂມຕິ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຍາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ທສາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ຕາສໍ ອຄ຺ເຆນ ສໂມຘານປຣິວາສສ຺ສ ທານໍ, ໂສ ຕຸຓ຺ຫສ຺ສ. ຍສ຺ສ ນກ຺ຂມຕິ, ໂສ ຠາເສຍ຺ຍ.

‘‘ທຸຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ…ເປ….

‘‘ທິນ຺ໂນ ສງ຺ເຆນ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຍາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ທສາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ຕາສໍ ອຄ຺ເຆນ ສໂມຘານປຣິວາໂສ, ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ, ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ –

ເອວໍ ກມ຺ມວາຈາ ກາຕພ຺ພາ.

ກມ຺ມວາຈາປຣິໂຍສາເນ ວຕ຺ຕສມາທານາທິ ສພ຺ພໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອາໂຣເຈນ຺ເຕນ ປນ –

‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ສງ຺ຆາທິເສສາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ…ເປ… ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ທສາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຍາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ທສາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ຕາສໍ ອຄ຺ເຆນ ສໂມຘານປຣິວາສໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຍາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ທສາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ຕາສໍ ອຄ຺ເຆນ ສໂມຘານປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ ປຣິວສາມິ, ເວທິຍາມຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເວທິຍຕີຕິ ມໍ ສງ຺ໂຆ ຘາເຣຕູ’’ຕິ –

ເອວໍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ.

ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາສສ຺ສ ມານຕ຺ຕໍ ເທນ຺ເຕນ –

‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ສງ຺ຆາທິເສສາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ…ເປ… ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ທສາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຍາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ທສາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ຕາສໍ ອຄ຺ເຆນ ສໂມຘານປຣິວາສໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຍາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ທສາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ຕາສໍ ອຄ຺ເຆນ ສໂມຘານປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາໂສ ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈາມີ’’ຕິ –

ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຍາຈາເປຕ຺ວາ –

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ສງ຺ຆາທິເສສາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ…ເປ… ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ທສາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຍາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ທສາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ຕາສໍ ອຄ຺ເຆນ ສໂມຘານປຣິວາສໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຍາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ທສາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ຕາສໍ ອຄ຺ເຆນ ສໂມຘານປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາໂສ ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈຕິ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ທເທຍ຺ຍ, ເອສາ ຎຕ຺ຕິ.

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ສງ຺ຆາທິເສສາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ…ເປ… ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ທສາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຍາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ທສາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ຕາສໍ ອຄ຺ເຆນ ສໂມຘານປຣິວາສໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຍາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ທສາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ຕາສໍ ອຄ຺ເຆນ ສໂມຘານປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາໂສ ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈຕິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ເທຕິ, ຍສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ຂມຕິ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕສ຺ສ ທານໍ, ໂສ ຕຸຓ຺ຫສ຺ສ. ຍສ຺ສ ນກ຺ຂມຕິ, ໂສ ຠາເສຍ຺ຍ.

‘‘ທຸຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ…ເປ….

‘‘ທິນ຺ນໍ ສງ຺ເຆນ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ, ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ, ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ –

ເອວໍ ກມ຺ມວາຈາ ກາຕພ຺ພາ.

ກມ຺ມວາຈາປຣິໂຍສາເນ ຈ ມານຕ຺ຕສມາທານາທິ ສພ຺ພໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອາໂຣເຈນ຺ເຕນ ປນ –

‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ສງ຺ຆາທິເສສາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ…ເປ… ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ທສາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຍາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ທສາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ຕາສໍ ອຄ຺ເຆນ ສໂມຘານປຣິວາສໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຍາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ທສາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ຕາສໍ ອຄ຺ເຆນ ສໂມຘານປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາໂສ ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ ມານຕ຺ຕໍ ຈຣາມິ, ເວທິຍາມຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເວທິຍຕີຕິ ມໍ ສງ຺ໂຆ ຘາເຣຕູ’’ຕິ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ.

ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ໂຕ ອພ຺ເຠຕພ຺ໂພ. ອພ຺ເຠນ຺ເຕນ ຈ –

‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ສງ຺ຆາທິເສສາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ…ເປ… ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ທສາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສຫໍ ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຍາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ທສາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ຕາສໍ ອຄ຺ເຆນ ສໂມຘານປຣິວາສໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຍາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ທສາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ຕາສໍ ອຄ຺ເຆນ ສໂມຘານປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາໂສ ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ໂຆ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ໂສຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ໂຕ ສງ຺ຆໍ ອພ຺ຠານໍ ຍາຈາມີ’’ຕິ –

ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຍາຈາເປຕ຺ວາ –

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ສງ຺ຆາທິເສສາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ…ເປ… ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ທສາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຍາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ທສາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ຕາສໍ ອຄ຺ເຆນ ສໂມຘານປຣິວາສໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຍາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ທສາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ຕາສໍ ອຄ຺ເຆນ ສໂມຘານປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາໂສ ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ໂສ ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ໂຕ ສງ຺ຆໍ ອພ຺ຠານໍ ຍາຈຕິ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອພ຺ເຠຍ຺ຍ, ເອສາ ຎຕ຺ຕິ.

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ພຫຸລາ ສງ຺ຆາທິເສສາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ…ເປ… ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ທສາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ໂສ ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຍາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ທສາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ຕາສໍ ອຄ຺ເຆນ ສໂມຘານປຣິວາສໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຍາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ທສາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ຕາສໍ ອຄ຺ເຆນ ສໂມຘານປຣິວາສໍ ອທາສິ, ໂສ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາໂສ ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ໂສ ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ໂຕ ສງ຺ຆໍ ອພ຺ຠານໍ ຍາຈຕິ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອພ຺ເຠຕິ, ຍສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ຂມຕິ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອພ຺ຠານໍ, ໂສ ຕຸຓ຺ຫສ຺ສ. ຍສ຺ສ ນກ຺ຂມຕິ, ໂສ ຠາເສຍ຺ຍ.

‘‘ທຸຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ…ເປ….

‘‘ອພ຺ຠິໂຕ ສງ຺ເຆນ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ, ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ, ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ –

ເອວໍ ກມ຺ມວາຈໍ ກຕ຺ວາ ອພ຺ເຠຕພ຺ໂພ.

ອຄ຺ຆສໂມຘານປຣິວາສກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໔໕. ມິສ຺ສກສໂມຘາໂນ (ຈຸຬວ. ອຏ຺ຐ. ໑໐໒) ນາມ – ໂຍ ນານາວຕ຺ຖຸກາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ທີຍຕິ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ນໂຍ –

‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ສງ຺ຆາທິເສສາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ເອກໍ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິໍ, ເອກໍ ກາຍສໍສຄ຺ຄໍ, ເອກໍ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລວາຈໍ, ເອກໍ ອຕ຺ຕກາມໍ, ເອກໍ ສຎ຺ຈຣິຕ຺ຕໍ, ເອກໍ ກຸຏິກາຣໍ, ເອກໍ ວິຫາຣກາຣໍ, ເອກໍ ທຸຏ຺ຐໂທສໍ, ເອກໍ ອຎ຺ຎຠາຄິຍໍ, ເອກໍ ສງ຺ຆເຠທກໍ, ເອກໍ ສງ຺ຆເຠທານຸວຕ຺ຕກໍ, ເອກໍ ທຸພ຺ພຈໍ, ເອກໍ ກຸລທູສກໍ, ໂສຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຆໍ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ສໂມຘານປຣິວາສໍ ຍາຈາມີ’’ຕິ –

ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຍາຈາເປຕ຺ວາ ຕທນຸຣູປາຍ ກມ຺ມວາຈາຍ ປຣິວາໂສ ທາຕພ຺ໂພ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ສງ຺ຆາທິເສສາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ ນານາວຕ຺ຖຸກາໂຍ’’ຕິປິ ‘‘ສງ຺ຆາທິເສສາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ’’ອິຕິປິ ເອວໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ວຕ຺ຖຸວເສນປິ ໂຄຕ຺ຕວເສນປິ ນາມວເສນປິ ອາປຕ຺ຕິວເສນປິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ, ຕສ຺ມາ ນ ອິຘ ວິສຸໍ ກມ຺ມວາຈໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ທສ຺ສຍິສ຺ສາມ ປຸພ຺ເພ ສພ຺ພາປຕ຺ຕິສາຘາຣຓໍ ກຕ຺ວາ ໂຍເຊຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕາຍ ເອວ ກມ຺ມວາຈາຍ ນານາວຕ຺ຖຸກາຫິປິ ອາປຕ຺ຕີຫິ ວຸຏ຺ຐານສມ຺ຠວໂຕ ສາເຍເວຕ຺ຖ ກມ຺ມວາຈາ ອລນ຺ຕິ.

ມິສ຺ສກສໂມຘານປຣິວາສກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໔໖. ສເຈ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ປຣິວສນ຺ໂຕ ວິພ຺ຠມຕິ, ສາມເຓໂຣ ວາ ໂຫຕິ, ວິພ຺ຠມນ຺ຕສ຺ສ ສາມເຓຣສ຺ສ ຈ ປຣິວາໂສ ນ ຣຸຫຕິ. ໂສ ເຈ ປຸນ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ຕເທວ ປຸຣິມໍ ປຣິວາສທານໍ, ໂຍ ປຣິວາໂສ ທິນ຺ໂນ, ສຸທິນ຺ໂນ, ໂຍ ປຣິວຸຕ຺ໂຖ, ສຸປຣິວຸຕ຺ໂຖ, ອວເສໂສ ປຣິວສິຕພ຺ໂພ. ສເຈປິ ມານຕ຺ຕາຣໂຫ ມານຕ຺ຕໍ ຈຣນ຺ໂຕ ອພ຺ຠານາຣໂຫ ວາ ວິພ຺ຠມຕິ, ສາມເຓໂຣ ວາ ໂຫຕິ, ໂສ ເຈ ປຸນ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ຕເທວ ປຸຣິມໍ ປຣິວາສທານໍ, ໂຍ ປຣິວາໂສ ທິນ຺ໂນ, ສຸທິນ຺ໂນ, ໂຍ ປຣິວຸຕ຺ໂຖ, ສຸປຣິວຸຕ຺ໂຖ, ຍໍ ມານຕ຺ຕໍ ທິນ຺ນໍ, ສຸທິນ຺ນໍ, ຍໍ ມານຕ຺ຕໍ ຈິຓ຺ຓໍ, ຕໍ ສຸຈິຓ຺ຓໍ, ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອພ຺ເຠຕພ຺ໂພ.

ສເຈ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ປຣິວສນ຺ໂຕ ອຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ໂຫຕິ ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ເວທນາຏ຺ໂຏ, ອຸມ຺ມຕ຺ຕກສ຺ສ ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເວທນາຏ຺ຏສ຺ສ ຈ ປຣິວາໂສ ນ ຣຸຫຕິ. ໂສ ເຈ ປຸນ ອນຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ໂຫຕິ ອຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ອເວທນາຏ຺ໂຏ, ຕເທວ ປຸຣິມໍ ປຣິວາສທານໍ, ໂຍ ປຣິວາໂສ ທິນ຺ໂນ, ສຸທິນ຺ໂນ, ໂຍ ປຣິວຸຕ຺ໂຖ, ສຸປຣິວຸຕ຺ໂຖ, ອວເສໂສ ປຣິວສິຕພ຺ໂພ. ມານຕ຺ຕາຣຫາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ສເຈ ໂກຈິ ປຣິວສນ຺ໂຕ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕໂກ ໂຫຕິ, ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕກສ຺ສ ປຣິວາໂສ ນ ຣຸຫຕິ. ສເຈ ປຸນ ໂອສາຣີຍຕິ, ຕສ຺ສ ຕເທວ ປຸຣິມໍ ປຣິວາສທານໍ, ໂຍ ປຣິວາໂສ ທິນ຺ໂນ, ສຸທິນ຺ໂນ, ໂຍ ປຣິວຸຕ຺ໂຖ, ສຸປຣິວຸຕ຺ໂຖ, ອວເສໂສ ປຣິວສິຕພ຺ໂພ. ມານຕ຺ຕາຣຫາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ສເຈ ກສ຺ສຈິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄໍ ປາຕຸຠວຕິ, ຕສ຺ສ ສາເຍວ ອຸປຊ຺ຌາ, ສາເຍວ ອຸປສມ຺ປທາ, ປຸນ ອຸປຊ຺ຌາ ນ ຄເຫຕພ຺ພາ, ອຸປສມ຺ປທາ ຈ ນ ກາຕພ຺ພາ, ຠິກ຺ຂຸອຸປສມ຺ປທໂຕ ປຠຸຕິ ຍາວ ວສ຺ສຄຓນາ, ສາເຍວ ວສ຺ສຄຓນາ, ນ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວສ຺ສຄຓນາ ກາຕພ຺ພາ. ອປ຺ປຕິຣູປໍ ທານິສ຺ສາ ຠິກ຺ຂູນໍ ມຊ຺ເຌ ວສິຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ສທ຺ຘິໍ ວສິຕພ຺ພໍ. ຍາ ເທສນາຄາມິນິໂຍ ວາ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິໂຍ ວາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ສາຘາຣຓາ, ຕາສໍ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ກາຕພ຺ພໍ, ວິນຍກມ຺ມເມວ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ສນ຺ຕິເກ ກາຕພ຺ພໍ. ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ອສາຘາຣຓາ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິອາທິກາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ, ຕາຫິ ອາປຕ຺ຕີຫິ ອນາປຕ຺ຕິ, ລິງ຺ເຄ ປຣິວຕ຺ເຕ ຕາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ວຸຏ຺ຐິຕາວ ໂຫນ຺ຕິ, ປຸນ ປກຕິລິງ຺ເຄ ອຸປ຺ປນ຺ເນປິ ຕາຫິ ອາປຕ຺ຕີຫິ ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິເຍວ. ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ປຸຣິສລິງ຺ເຄ ປາຕຸຠູເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຈຕໍ –

‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄໍ ປາຕຸຠູຕໍ ໂຫຕິ. ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ອນຸຊານາມິ ຠິກ຺ຂເວ ຕໍເຍວ ອຸປຊ຺ຌໍ, ຕໍເຍວ ອຸປສມ຺ປທໍ, ຕານິເຍວ ວສ຺ສານິ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ສງ຺ຄມິຕຸໍ, ຍາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ສາຘາຣຓາ, ຕາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ສນ຺ຕິເກ ວຸຏ຺ຐາຕຸໍ. ຍາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ອສາຘາຣຓາ, ຕາຫິ ອາປຕ຺ຕີຫິ ອນາປຕ຺ຕິ.

‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອຎ຺ຎຕຣິສ຺ສາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ປຸຣິສລິງ຺ຄໍ ປາຕຸຠູຕໍ ໂຫຕິ. ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ອນຸຊານາມິ ຠິກ຺ຂເວ ຕໍເຍວ ອຸປຊ຺ຌໍ, ຕໍເຍວ ອຸປສມ຺ປທໍ, ຕານິເຍວ ວສ຺ສານິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສງ຺ຄມິຕຸໍ, ຍາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ຠິກ຺ຂູຫິ ສາຘາຣຓາ, ຕາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕິເກ ວຸຏ຺ຐາຕຸໍ. ຍາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ຠິກ຺ຂູຫິ ອສາຘາຣຓາ, ຕາຫິ ອາປຕ຺ຕີຫິ ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ (ປາຣາ. ໖໙).

໒໔໗. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ປາຬິມຸຕ຺ຕກວິນິຈ຺ຉໂຍ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໖໙) – ອິເມສຸ ທ຺ວີສຸ ລິງ຺ເຄສຸ ປຸຣິສລິງ຺ຄໍ ອຸຕ຺ຕມໍ, ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄໍ ຫີນໍ, ຕສ຺ມາ ປຸຣິສລິງ຺ຄໍ ພລວອກຸສເລນ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ, ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄໍ ທຸພ຺ພລກຸສເລນ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄໍ ປນ ອນ຺ຕຣຘາຍນ຺ຕໍ ທຸພ຺ພລອກຸສເລນ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ, ປຸຣິສລິງ຺ຄໍ ພລວກຸສເລນ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ເອວໍ ອຸຠຍມ຺ປິ ອກຸສເລນ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ, ກຸສເລນ ປຏິລພ຺ຠຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສເຈ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ເອກໂຕ ສຊ຺ຌາຍໍ ວາ ຘມ຺ມສາກຈ຺ຉໍ ວາ ກຕ຺ວາ ເອກາຄາເຣ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກນ຺ຕານໍ ເອກສ຺ສ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄໍ ປາຕຸຠວຕິ, ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ສຫເສຍ຺ຍາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ໂສ ເຈ ປຏິພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວິປ຺ປກາຣໍ ທິສ຺ວາ ທຸກ຺ຂີ ທຸມ຺ມໂນ ຣຕ຺ຕິຠາເຄເຍວ ອິຕຣສ຺ສ ອາໂຣເຈຍ຺ຍ, ເຕນ ສມສ຺ສາເສຕພ຺ໂພ ‘‘ໂຫຕຸ ມາ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖ, ວຏ຺ຏສ຺ເສເວໂສ ໂທໂສ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ທ຺ວາຣໍ ທິນ຺ນໍ, ຠິກ຺ຂຸ ວາ ໂຫຕຸ ຠິກ຺ຂຸນີ ວາ, ອນາວໂຏ ຘມ຺ໂມ, ອວາຣິໂຕ ສຄ຺ຄມຄ຺ໂຄ’’ຕິ. ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ເອວໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍໍ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອຕ຺ຖິ ປນ ເຕ ກາຈິ ສນ຺ທິຏ຺ຐາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ’’ຕິ. ສຈສ຺ສາ ໂຫນ຺ຕິ ຕາທິສາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ, ‘‘ອຕ຺ຖີ’’ຕິ, ໂນ ເຈ ໂຫນ຺ຕິ, ‘‘ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ມມ ສງ຺ຄຫໍ ກໂຣຖ, ອິທານິ ມໍ ປຐມໍ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍໍ ເນຖາ’’ຕິ. ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ວາ ສນ຺ທິຏ຺ຐານໍ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ສນ຺ທິຏ຺ຐານໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ຈ ນ ເອກເກນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ຈຕູຫິ ປຎ຺ຈຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂຊຕິກຎ຺ຈ ກຕ຺ຕຣທຓ຺ຑກຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ສໍວິທຫນໍ ປຣິໂມເຈຕ຺ວາ ‘‘ມຍໍ ອສຸກໍ ນາມ ຐານໍ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ພຫິຄາເມ ທູເຣ ວິຫາໂຣ ໂຫຕິ, ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຄາມນ຺ຕຣນທີປາຣຣຕ຺ຕິວິປ຺ປວາສຄຓໂອຫີຍນາປຕ຺ຕີຫິ ອນາປຕ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ‘‘ອສຸກໍ ນາມ ຠິກ຺ຂຸໍ ຊານາຖາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ອຍ຺ຍາ’’ຕິ. ຕສ຺ສ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄໍ ປາຕຸຠູຕໍ, ສງ຺ຄຫໍ ທານິສ຺ສາ ກໂຣຖາຕິ. ຕາ ເຈ ‘‘ສາຘຸ ອຍ຺ຍາ, ອິທານິ ມຍມ຺ປິ ສຊ຺ຌາຍິສ຺ສາມ, ຘມ຺ມໍ ໂສສ຺ສາມ, ຄຈ຺ຉຖ ຕຸມ຺ເຫ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສງ຺ຄຫໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ອາຣາຘິກາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ ສງ຺ຄາຫິກາ ລຊ຺ຊິນິໂຍ, ຕາ ໂກເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ຄຈ຺ຉຕິ ເຈ, ຄາມນ຺ຕຣນທີປາຣຣຕ຺ຕິວິປ຺ປວາສຄຓໂອຫີຍນາປຕ຺ຕີຫິ ນ ມຸຈ຺ຈຕິ.

ສເຈ ປນ ລຊ຺ຊິນິໂຍ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ສງ຺ຄາຫິກາໂຍ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄນ຺ຕຸໍ ລພ຺ຠຕິ. ສເຈປິ ອລຊ຺ຊິນິໂຍ ໂຫນ຺ຕິ, ສງ຺ຄຫໍ ປນ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕາປິ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄນ຺ຕຸໍ ລພ຺ຠຕິ. ສເຈ ລຊ຺ຊິນິໂຍ ຈ ສງ຺ຄາຫິກາ ຈ, ຎາຕິກາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ອາສນ຺ນຄາເມ ປນ ອຎ຺ຎາ ຎາຕິກາ ໂຫນ຺ຕິ ປຏິຊຄ຺ຄນິກາ, ຕາສມ຺ປິ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ຄນ຺ຕ຺ວາ ສເຈ ຠິກ຺ຂຸຠາເວປິ ນິສ຺ສຍປຏິປນ຺ໂນ, ປຕິຣູປາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ສນ຺ຕິເກ ນິສ຺ສໂຍ ຄເຫຕພ຺ໂພ, ມາຕິກາ ວາ ວິນໂຍ ວາ ອຸຄ຺ຄຫິໂຕ ສຸຄ຺ຄຫິໂຕ, ປຸນ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນກາຣຓໍ ນຕ຺ຖິ. ສເຈ ຠິກ຺ຂຸຠາເວປິ ປຣິສາວຈໂຣ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກເຍວ ອຸປສມ຺ປນ຺ນາ ສູປສມ຺ປນ຺ນາ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ນິສ຺ສໂຍ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ປຸພ຺ເພ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ວສນ຺ເຕຫິປິ ອຎ຺ຎສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ນິສ຺ສໂຍ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ປຣິປຸຓ຺ຓວສ຺ສສາມເຓເຣນປິ ອຎ຺ຎສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຸປຊ຺ຌາ ຄເຫຕພ຺ພາ.

ຍໍ ປນສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸຠາເວ ອຘິຏ຺ຐິຕໍ ຕິຈີວຣຎ຺ຈ ປຕ຺ໂຕ ຈ, ຕໍ ອຘິຏ຺ຐານໍ ວິຊຫຕິ, ປຸນ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ. ສງ຺ກຈ຺ຈິກາ ຈ ອຸທກສາຏິກາ ຈ ຄເຫຕພ຺ພາ. ຍໍ ອຕິເຣກຈີວຣໍ ວາ ອຕິເຣກປຕ຺ໂຕ ວາ ວິນຍກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຐປິໂຕ ໂຫຕິ, ຕມ຺ປິ ສພ຺ພໍ ວິນຍກມ຺ມໍ ວິຊຫຕິ, ປຸນ ກາຕພ຺ພໍ. ປຏິຄ຺ຄຫິຕເຕລມຘຸຜາຓິຕາທີນິປິ ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ວິຊຫນ຺ຕິ. ສເຈ ປຏິຄ຺ຄຫຓໂຕ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ລິງ຺ຄໍ ປຣິວຕ຺ຕຕິ, ປຸນ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍໍ ປນ ຠິກ຺ຂຸກາເລ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສນ຺ຕກໍ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ, ຕໍ ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ນ ວິຊຫຕິ. ຍມ຺ປິ ອຸຠິນ຺ນໍ ສາຘາຣຓໍ ອວິຠຊິຕ຺ວາ ຐປິຕໍ, ຕໍ ປກຕຕ຺ໂຕ ຣກ຺ຂຕິ. ຍໍ ປນ ວິຠຕ຺ຕໍ ເອຕສ຺ເສວ ສນ຺ຕກໍ, ຕໍ ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ວິຊຫຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຈຕໍ ປຣິວາເຣ –

‘‘ເຕລໍ ມຘຸ ຜາຓິຕຎ຺ຈາປິ ສປ຺ປິໍ, ສາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິກ຺ຂິເປຍ຺ຍ;

ອວີຕິວຕ຺ເຕ ສຕ຺ຕາເຫ, ສຕິ ປຈ຺ຈເຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ;

ປຎ຺ຫາ ເມສາ ກຸສເລຫິ ຈິນ຺ຕິຕາ’’ຕິ. (ປຣິ. ໔໘໐);

ອິທຎ຺ຫິ ລິງ຺ຄປຣິວຕ຺ຕນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ນາມ ລິງ຺ຄປຣິວຕ຺ຕເນນ, ກາລກິຣິຍາຍ, ສິກ຺ຂາປຈ຺ຈກ຺ຂາເນນ, ຫີນາຍາວຕ຺ຕເນນ, ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ທາເນນ, ອນເປກ຺ຂວິສ຺ສຊ຺ຊເນນ, ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຫເຓນ ຈ ວິຊຫຕິ. ຕສ຺ມາ ສເຈປິ ຫຣີຕກຂຓ຺ຑມ຺ປິ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຐປິຕມຕ຺ຖິ, ສພ຺ພມສ຺ສ ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ວິຊຫຕິ. ຠິກ຺ຂຸວິຫາເຣ ປນ ຍໍ ກິຎ຺ຈິສ຺ສາ ສນ຺ຕກໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວາ ອປ຺ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວາ ຐປິຕໍ, ສພ຺ພສ຺ສ ສາວ ອິສ຺ສຣາ, ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຍໍ ປເນຕ຺ຖ ຖາວຣໍ ຕສ຺ສາ ສນ຺ຕກໍ ເສນາສນໍ ວາ ອຸປໂຣປກາ ວາ, ເຕ ຍສ຺ສິຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສ ທາຕພ຺ພາ. ເຕຣສສຸ ສມ຺ມຸຕີສຸ ຍາ ຠິກ຺ຂຸກາເລ ລທ຺ຘາ ສມ຺ມຸຕິ, ສພ຺ພາ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ປຸຣິມິກາຍ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ສເຈ ປຈ຺ຉິມິກາຍ ເສນາສເນ ຄຫິເຕ ລິງ຺ຄໍ ປຣິວຕ຺ຕຕິ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ຈສ຺ສາ ອຸປ຺ປນ຺ນລາຠໍ ທາຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ອປໂລເກຕ຺ວາ ທາຕພ຺ໂພ.

ສເຈ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ສາຘາຣຓາຍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ປຣິວສນ຺ຕສ຺ສ ລິງ຺ຄໍ ປຣິວຕ຺ຕຕິ, ປຸນ ປກ຺ຂມານຕ຺ຕເມວ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ມານຕ຺ຕໍ ຈຣນ຺ຕສ຺ສ ປຣິວຕ຺ຕຕິ, ປຸນ ປກ຺ຂມານຕ຺ຕເມວ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິວຕ຺ຕຕິ, ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ອພ຺ຠານກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອກຸສລວິປາເກ ປຣິກ຺ຂີເຓ ປກ຺ຂມານຕ຺ຕກາເລ ປຸນເທວ ລິງ຺ຄໍ ປຣິວຕ຺ຕຕິ, ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕເມວ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຈິຓ຺ເຓ ປກ຺ຂມານຕ຺ເຕ ປຣິວຕ຺ຕຕິ, ຠິກ຺ຂູຫິ ອພ຺ຠານກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ລິງ຺ຄປຣິວຕ຺ຕເນປິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ສເຈ ຠິກ຺ຂຸນິກາເລ ອາປນ຺ນາ ສຎ຺ຈຣິຕ຺ຕາປຕ຺ຕິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ໂຫຕິ, ປຣິວາສທານໍ ນຕ຺ຖິ, ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕເມວ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປກ຺ຂມານຕ຺ຕໍ ຈຣນ຺ຕິຍາ ລິງ຺ຄໍ ປຣິວຕ຺ຕຕິ, ນ ເຕນຕ຺ໂຖ, ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕເມວ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ຕາຍ ປຣິວຕ຺ຕຕິ, ປຸນ ມານຕ຺ຕໍ ອທຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູຫິ ອພ຺ເຠຕພ຺ໂພ. ອຖ ຠິກ຺ຂູຫິ ມານຕ຺ເຕ ອທິນ຺ເນ ປຸນ ລິງ຺ຄໍ ປຣິວຕ຺ຕຕິ, ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ປກ຺ຂມານຕ຺ຕເມວ ທາຕພ຺ພໍ. ອຖ ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຈຣນ຺ຕສ຺ສ ປຸນ ປຣິວຕ຺ຕຕິ, ປກ຺ຂມານຕ຺ຕເມວ ທາຕພ຺ພໍ. ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ລິງ຺ຄປຣິວຕ຺ເຕ ຊາເຕ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ອພ຺ຠານກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ. ປຸນ ປຣິວຕ຺ເຕ ຈ ລິງ຺ເຄ ຠິກ຺ຂຸນິຠາເວ ຐິຕາຍປິ ຍາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ປຸພ຺ເພ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘາ, ຕາ ສຸປ຺ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘາ ເອວາຕິ.

໒໔໘. ອິໂຕ ປຣໍ ປາຣິວາສິກາທີນໍ ວຕ຺ຕໍ ທສ຺ສຍິສ຺ສາມ – ປາຣິວາສິເກນ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໗໖) ຠິກ຺ຂຸນາ ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ຫຸຕ຺ວາ ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ພໍ, ວຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປນ ອຸປສມ຺ປາເທຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອາຈຣິເຍນ ຫຸຕ຺ວາປິ ກມ຺ມວາຈາ ນ ສາເວຕພ຺ພາ, ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ອສຕິ ວຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສາເວຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອາຄນ຺ຕຸການໍ ນິສ຺ສໂຍ ນ ທາຕພ຺ໂພ. ເຍຫິປິ ປກຕິຍາວ ນິສ຺ສໂຍ ຄຫິໂຕ, ເຕ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ‘‘ອຫໍ ວິນຍກມ຺ມໍ ກໂຣມິ, ອສຸກຕ຺ເຖຣສ຺ສ ນາມ ສນ຺ຕິເກ ນິສ຺ສຍໍ ຄຓ຺ຫຖ, ມຍ຺ຫໍ ວຕ຺ຕໍ ມາ ກໂຣຖ, ມາ ມໍ ຄາມປ຺ປເວສນໍ ອາປຸຈ຺ຉຖາ’’ຕິ. ສເຈ ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕປິ ກໂຣນ຺ຕິເຍວ, ວາຣິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກໂຣນ຺ເຕສຸປິ ອນາປຕ຺ຕິ. ອຎ຺ໂຎ ສາມເຓໂຣປິ ນ ຄເຫຕພ຺ໂພ, ອຸປຊ຺ຌໍ ທຕ຺ວາ ຄຫິຕສາມເຓໂຣປິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ອຫໍ ວິນຍກມ຺ມໍ ກໂຣມິ, ມຍ຺ຫໍ ວຕ຺ຕໍ ມາ ກໂຣຖ, ມາ ມໍ ຄາມປ຺ປເວສນໍ ອາປຸຈ຺ຉຖາ’’ຕິ. ສເຈ ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕປິ ກໂຣນ຺ຕິເຍວ, ວາຣິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກໂຣນ຺ເຕສຸປິ ອນາປຕ຺ຕິ. ນ ຠິກ຺ຂຸໂນວາທກສມ຺ມຸຕິ ສາທິຕພ຺ພາ, ສມ຺ມເຕນປິ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ນ ໂອວທິຕພ຺ພາ, ຕສ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຫໍ ວິນຍກມ຺ມໍ ກໂຣມິ, ຠິກ຺ຂຸໂນວາທກໍ ຊານາຖາ’’ຕິ. ປຏິພລສ຺ສ ວາ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຠາໂຣ ກາຕພ຺ໂພ. ອາຄຕາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ‘‘ສງ຺ຆສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉຖ, ສງ຺ໂຆ ໂວ ໂອວາທທາຍກໍ ຊານິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວາ ‘‘ອຫໍ ວິນຍກມ຺ມໍ ກໂຣມິ, ອສຸກຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ນາມ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉຖ, ໂສ ໂວ ໂອວາທໍ ທສ຺ສຕີ’’ຕິ ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພາ.

ຍາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ສງ຺ເຆນ ປຣິວາໂສ ທິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ສາ ອາປຕ຺ຕິ ນ ອາປຊ຺ຊິຕພ຺ພາ, ອຎ຺ຎາ ວາ ຕາທິສິກາ ຕໂຕ ວາ ປາປິຏ຺ຐຕຣາ, ກມ຺ມໍ ນ ຄຣຫິຕພ຺ພໍ, ກມ຺ມິກາ ນ ຄຣຫິຕພ຺ພາ, ນ ປກຕຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຸໂປສໂຖ ຐເປຕພ຺ໂພ, ນ ປວາຣຓາ ຐເປຕພ຺ພາ, ປລິໂພຘຕ຺ຖາຍ ວາ ປກ຺ໂກສນຕ຺ຖາຍ ວາ ສວຈນີຍໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ. ປລິໂພຘຕ຺ຖາຍ ຫິ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ອຫໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອິມສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ສວຈນີຍໍ ກໂຣມິ, ອິມມ຺ຫາ ອາວາສາ ປຣມ຺ປິ ມາ ປກ຺ກມ, ຍາວ ນ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ວູປສນ຺ຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອວໍ ກໂຣຕິ, ປກ຺ໂກສນຕ຺ຖາຍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ອຫໍ ຕໍ ສວຈນີຍໍ ກໂຣມິ, ເອຫິ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ວິນຍຘຣານໍ ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ຄຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ເອວໍ ກໂຣຕິ, ຕທຸຠຍມ຺ປິ ນ ກາຕພ຺ພໍ. ວິຫາເຣ ເຊຏ຺ຐກຏ຺ຐານໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ, ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສເກນ ວາ ຘມ຺ມຊ຺ເຌສເກນ ວາ ນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ນປິ ເຕຣສສຸ ສມ຺ມຸຕີສຸ ເອກສມ຺ມຸຕິວເສນປິ ອິສ຺ສຣິຍກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ, ‘‘ກໂຣຕຸ ເມ ອາຍສ຺ມາ ໂອກາສໍ, ອຫໍ ຕໍ ວຕ຺ຕຸກາໂມ’’ຕິ ເອວໍ ປກຕຕ຺ຕສ຺ສ ໂອກາໂສ ນ ກາເຣຕພ຺ໂພ, ວຕ຺ຖຸນາ ວາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ວາ ນ ໂຈເທຕພ຺ໂພ, ‘‘ອຍໍ ເຕ ໂທໂສ’’ຕິ ນ ສາເຣຕພ຺ໂພ, ຠິກ຺ຂູຫິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ກລໂຫ ນ ກາເຣຕພ຺ໂພ, ສງ຺ຆຕ຺ເຖເຣນ ຫຸຕ຺ວາ ປກຕຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຸຣໂຕ ນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ ນ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖໍ ອຸປຈາຣໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ເອກເກເນວ ຄນ຺ຕພ຺ພຎ຺ເຈວ ນິສີທິຕພ຺ພຎ຺ຈ, ໂຍ ໂຫຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ ອາສນປຣິຍນ຺ໂຕ ເສຍ຺ຍາປຣິຍນ຺ໂຕ ວິຫາຣປຣິຍນ຺ໂຕ, ໂສ ຕສ຺ສ ທາຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ອາສນປຣິຍນ຺ໂຕ ນາມ ຠຕ຺ຕຄ຺ຄາທີສຸ ສງ຺ຆນວກາສນໍ, ສ຺ວສ຺ສ ທາຕພ຺ໂພ, ຕຕ຺ຖ ນິສີທິຕພ຺ພໍ. ເສຍ຺ຍາປຣິຍນ຺ໂຕ ນາມ ເສຍ຺ຍານໍ ປຣິຍນ຺ໂຕ ສພ຺ພລາມກໍ ມຎ຺ຈປີຐໍ. ອຍຎ຺ຫິ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ເສຍ຺ຍໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ລຠຕິ, ສພ຺ພຠິກ຺ຂູຫິ ວິຈິນິຕ຺ວາ ຄຫິຕາວເສສາ ມງ຺ຄຸລຄູຖຠຣິຕາ ເວຕ຺ຕລຕາທິວິນທ຺ຘາ ລາມກເສຍ຺ຍາວສ຺ສ ທາຕພ຺ພາ. ຍຖາ ຈ ເສຍ຺ຍາ, ເອວໍ ວສນອາວາໂສປິ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຕສ຺ສ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ສພ຺ພຠິກ຺ຂູຫິ ວິຈິນິຕ຺ວາ ຄຫິຕາວເສສາ ປນ ຣໂຊຫຕຠູມິ ຊຕຸກມູສິກຠຣິຕາ ປຓ຺ຓສາລາ ອສ຺ສ ທາຕພ຺ພາ. ສເຈ ປກຕຕ຺ຕາ ສພ຺ເພ ຣຸກ຺ຂມູລິກາ ອພ຺ໂຠກາສິກາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ, ຉນ຺ນໍ ນ ອຸເປນ຺ຕິ, ສພ຺ເພປິ ເອເຕຫິ ວິສ຺ສຏ຺ຐາວາສາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສຸ ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ລຠຕິ.

ວສ຺ສູປນາຍິກທິວເສ ປຈ຺ຈຍໍ ເອກປສ຺ເສ ຐຕ຺ວາ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ລຠຕິ, ເສນາສນໍ ນ ລຠຕິ, ນິພທ຺ຘວສ຺ສາວາສິກໍ ເສນາສນໍ ຄຓ຺ຫິຕຸ ກາເມນ ວຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຎາຕິປວາຣິຕຏ຺ຐາເນ ‘‘ເອຕ຺ຕເກ ຠິກ຺ຂູ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ນິມນ຺ຕິເຕນ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອສຸກໍ ນາມ ກຸລໍ ຠິກ຺ຂູ ນິມນ຺ເຕສິ, ເອຖ, ຕຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ເອວໍ ສໍວິຘາຍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຸເຣສມເຓນ ວາ ປຈ຺ຉາສມເຓນ ວາ ຫຸຕ຺ວາ ກຸລານິ ນ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ພານິ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ຄາເມ ມນຸສ຺ສາ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາຄມນໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ສາຘຸ ວຕສ຺ສ, ສເຈ ເຕສໍ ສງ຺ຄຫໍ ກເຣຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ເອວໍ ປນສ຺ສ ວິນຍປຣິຍາເຍນ ກເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອາຄຕາຄຕານໍ ອາໂຣເຈຕຸໍ ຫຣາຍມາເນນ ອາຣຎ຺ຎິກຘຸຕງ຺ຄໍ ນ ສມາທາຕພ຺ພໍ. ເຍນປິ ປກຕິຍາ ສມາທິນ຺ນໍ, ເຕນ ທຸຕິຍໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ອຣຸຓໍ ອຸຏ຺ຐາເປຕພ຺ພໍ, ນ ເອກເກນ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ. ຕຖາ ຠຕ຺ຕຄ຺ຄາທີສຸ ອາສນປຣິຍນ຺ເຕ ນິສຊ຺ຊາຍ ຫຣາຍມາເນນ ປິຓ຺ຑປາຕິກຘຸຕງ຺ຄມ຺ປິ ນ ສມາທາຕພ຺ພໍ. ໂຍ ປນ ປກຕິຍາວ ປິຓ຺ຑປາຕິໂກ, ຕສ຺ສ ປຏິເສໂຘ ນຕ຺ຖິ, ນ ຈ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ນີຫຣາເປຕພ຺ໂພ ‘‘ມາ ມໍ ຊານິໍສູ’’ຕິ. ນີຫຏຠຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫາເຣເຍວ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ‘‘ຣຕ຺ຕິໂຍ ຄຓຍິສ຺ສາມິ, ຄຈ຺ຉໂຕ ເມ ຠິກ຺ຂຸໍ ທິສ຺ວາ ອນາໂຣເຈນ຺ຕສ຺ສ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ສິຍາ’’ຕິ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ນ ນີຫຣາເປຕພ຺ໂພ, ‘‘ມາ ມໍ ເອກຠິກ຺ຂຸປິ ຊານາຕູ’’ຕິ ຈ ອິມິນາ ອຊ຺ຌາສເຍນ ວິຫາເຣ ສາມເຓເຣຫິ ປຈາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕຸມ຺ປິ ນ ລຠຕິ, ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິຕພ຺ພເມວ. ຄິລານສ຺ສ ປນ ນວກມ຺ມອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍກິຈ຺ຈາທິປສຸຕສ຺ສ ວາ ວິຫາເຣເຍວ ອຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ສເຈປິ ຄາເມ ອເນກສຕາ ຠິກ຺ຂູ ວິຈຣນ຺ຕິ, ນ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ອາໂຣເຈຕຸໍ, ຄາມກາວາສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຠາຄຏ຺ຐາເນ ວສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍສ຺ມາ ‘‘ປາຣິວາສິເກນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ອາຄນ຺ຕຸເກນ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ, ອາຄນ຺ຕຸກສ຺ສ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ, ອຸໂປສເຖ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ, ປວາຣຓາຍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ, ສເຈ ຄິລາໂນ ໂຫຕິ, ທູເຕນປິ ອາໂຣເຈຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໗໖) ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ກຎ຺ຈິ ວິຫາຣໍ ຄເຕນ ອາຄນ຺ຕຸເກນ ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ສເຈ ສພ຺ເພ ເອກຏ຺ຐາເນ ຐິເຕ ປສ຺ສຕິ, ເອກຏ຺ຐາເນ ຐິເຕເນວ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ອຖ ຣຸກ຺ຂມູລາທີສຸ ວິສຸໍ ຐິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ, ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອນາໂຣເຈນ຺ຕສ຺ສ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ຈ ໂຫຕິ, ວຕ຺ຕເຠເທ ຈ ທຸກ຺ກຏໍ. ອຖ ວິຈິນນ຺ໂຕ ເອກຈ຺ເຈ ນ ປສ຺ສຕິ, ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທວ ໂຫຕິ, ນ ວຕ຺ຕເຠເທ ທຸກ຺ກຏໍ.

ອາຄນ຺ຕຸກສ຺ສປິ ອຕ຺ຕໂນ ວສນວິຫາຣໍ ອາຄຕສ຺ສ ເອກສ຺ສ ວາ ພຫູນໍ ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ, ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທວຕ຺ຕເຠທາປິ ເຈຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ. ສເຈ ອາຄນ຺ຕຸກາ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ວິສ຺ສມິຕ຺ວາ ວາ ອວິສ຺ສມິຕ຺ວາ ເອວ ວາ ວິຫາຣມຊ຺ເຌນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕສມ຺ປິ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຕສ຺ສ ອຊານນ຺ຕສ຺ເສວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຍຎ຺ຈ ຄຕກາເລ ຊານາຕິ, ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ, ສມ຺ປາປຸຓິຕຸໍ ວາ ສາເວຕຸໍ ວາ ອສກ຺ໂກນ຺ຕສ຺ສ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທວ ໂຫຕິ, ນ ວຕ຺ຕເຠເທ ທຸກ຺ກຏໍ. ເຍປິ ອນ຺ໂຕວິຫາຣໍ ອປ຺ປວິສິຕ຺ວາ ອຸປຈາຣສີມໍ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຍຎ຺ຈ ເນສໍ ຉຕ຺ຕສທ຺ທໍ ວາ ອຸກ຺ກາສິຕສທ຺ທໍ ວາ ຂິປິຕສທ຺ທໍ ວາ ສຸຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕຸກຠາວໍ ຊານາຕິ, ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ, ຄຕກາເລ ຊານນ຺ເຕນປິ ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອາໂຣເຈຕພ຺ພເມວ, ສມ຺ປາປຸຓິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕສ຺ສ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທວ ໂຫຕິ, ນ ວຕ຺ຕເຠເທ ທຸກ຺ກຏໍ. ໂຍປິ ຣຕ຺ຕິໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິໍເຍວ ຄຈ຺ຉຕິ, ໂສປິສ຺ສ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທໍ ກໂຣຕິ, ອຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ປນ ວຕ຺ຕເຠເທ ທຸກ຺ກຏໍ ນຕ຺ຖິ. ສເຈ ອຊານິຕ຺ວາວ ອພ຺ຠານໍ ກໂຣຕິ, ອກຕເມວ ໂຫຕີຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ອຘິກາ ຣຕ຺ຕິໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ກາຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ອປຓ຺ຓກປຏິປທາ.

ນທີອາທີສຸ ນາວາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕມ຺ປິ ປຣຕີເຣ ຐິຕມ຺ປິ ອາກາເສ ຄຈ຺ຉນ຺ຕມ຺ປິ ປພ຺ພຕຕລອຣຎ຺ຎາທີສຸ ທູເຣ ຐິຕມ຺ປິ ຠິກ຺ຂຸໍ ທິສ຺ວາ ສເຈ ‘‘ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ວວຕ຺ຖານໍ ອຕ຺ຖິ, ນາວາທີຫິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວາ ມຫາສທ຺ທໍ ກຕ຺ວາ ວາ ເວເຄນ ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາ ວາ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ, ອນາໂຣເຈນ຺ຕສ຺ສ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ເຈວ ວຕ຺ຕເຠເທ ທຸກ຺ກຏຎ຺ຈ. ສເຈ ວາຍມນ຺ໂຕປິ ສມ຺ປາປຸຓິຕຸໍ ວາ ສາເວຕຸໍ ວາ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທວ ໂຫຕິ, ນ ວຕ຺ຕເຠເທ ທຸກ຺ກຏໍ. ສງ຺ຆເສນາຠຍຕ຺ເຖໂຣ ປນ ວິສຍາວິສເຍນ ກເຖຕິ ‘‘ວິສເຍ ກິຣ ອນາໂຣເຈນ຺ຕສ຺ສ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ເຈວ ວຕ຺ຕເຠເທ ທຸກ຺ກຏຎ຺ຈ ໂຫຕິ, ອວິສເຍ ປນ ອຸຠຍມ຺ປິ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ກຣວີກຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ‘‘ສມໂຓ ອຍນ຺ຕິ ວວຕ຺ຖານເມວ ປມາຓໍ. ສເຈປິ ອວິສໂຍ ໂຫຕິ, ວຕ຺ຕເຠເທ ທຸກ຺ກຏເມວ ນຕ຺ຖິ, ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ປນ ໂຫຕິເຍວາ’’ຕິ ອາຫ.

ອຸໂປສຖທິວເສ ‘‘ອຸໂປສຖໍ ສມ຺ປາປຸຓິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຄນ຺ຕຸກາ ຠິກ຺ຂູ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອິທ຺ຘິຍາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາປິ ອຸໂປສຖຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອຸໂປສຖໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອາຄນ຺ຕຸກໂສຘນຕ຺ຖໍ ອຸໂປສຖທິວເສປິ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ປວາຣຓາຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຄນ຺ຕຸໍ ອສມຕ຺ເຖນ ຄິລາເນນ ຠິກ຺ຂຸໍ ເປເສຕ຺ວາ ອາໂຣຈາເປຕພ຺ພໍ, ອນຸປສມ຺ປນ຺ນໍ ເປເສຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

ນ ປາຣິວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສຠິກ຺ຂຸກາ ອາວາສາ ວາ ອນາວາສາ ວາ ອຠິກ຺ຂຸໂກ ນານາສໍວາສເກຫິ ວາ ສຠິກ຺ຂຸໂກ ອາວາໂສ ວາ ອນາວາໂສ ວາ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປກຕຕ຺ເຕນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອນ຺ຕຣາຍາ. ຍຕ຺ຖ ຫິ ເອໂກປິ ຠິກ຺ຂຸ ນຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ນ ວສິຕພ຺ພໍ. ນ ຫິ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຖຣຕ຺ຕິໂຍ ຄຓນູປິກາ ໂຫນ຺ຕິ. ທສວິເຘ ອນ຺ຕຣາເຍ ປນ ສເຈປິ ຣຕ຺ຕິໂຍ ຄຓນູປິກາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ອນ຺ຕຣາຍໂຕ ປຣິມຸຈ຺ຈນຕ຺ຖາຍ ຄນ຺ຕພ຺ພເມວ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອນ຺ຕຣາຍາ’’ຕິ. ນານາສໍວາສເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິນຍກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ເຕສໍ ອນາໂຣຈເນປິ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ນຕ຺ຖິ, ອຠິກ຺ຂຸກາວາສສທິສເມວ ໂຫຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນານາສໍວາສເກຫິ ວາ ສຠິກ຺ຂຸໂກ’’ຕິ.

ນ ປາຣິວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປກຕຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສທ຺ຘິໍ ເອກຈ຺ຉນ຺ເນ ອາວາເສ ວາ ອນາວາເສ ວາ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ອາວາໂສ ນາມ ວສນຕ຺ຖາຍ ກຕເສນາສນໍ. ອນາວາໂສ ນາມ ເຈຕິຍຆຣໍ ໂພຘິຆຣໍ ສມ຺ມຸຎ຺ຊນີອຏ຺ຏໂກ ທາຣຸອຏ຺ຏໂກ ປານີຍມາໂຬ ວຈ຺ຈກຸຏິ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐໂກຕິ ເອວມາທິ. ‘‘ເອເຕສຸ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ເອກຈ຺ຉນ຺ເນ ຉທນໂຕ ອຸທກປຕນຏ຺ຐານປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນ ໂອກາເສ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕໂກວ ວສິຕຸໍ ນ ລຠຕິ, ປາຣິວາສິໂກ ປນ ອນ຺ໂຕອາວາເສເຍວ ນ ລຠຕີ’’ຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ອວິເສເສນ ‘‘ອຸທກປາເຕນ ວາຣິຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ‘‘ເອເຕສຸ ເອຕ຺ຕເກສຸ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓຈ຺ຉທນພທ຺ຘຏ຺ຐາເນສຸ ປາຣິວາສິກສ຺ສ ຈ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕກສ຺ສ ຈ ປກຕຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອຸທກປາເຕນ ວາຣິຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ນານູປຈາເຣປິ ເອກຈ຺ຉນ຺ເນ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປເນຕ຺ຖ ຕທຫຸປສມ຺ປນ຺ເນປິ ປກຕຕ຺ເຕ ປຐມໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິປນ຺ເນປິ ສຏ຺ຐິວສ຺ສິໂກປິ ປາຣິວາສິໂກ ປຈ຺ຉາ ປວິສິຕ຺ວາ ຊານນ຺ໂຕ ນິປຊ຺ຊຕິ, ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ເຈວ ວຕ຺ຕເຠເທ ທຸກ຺ກຏຎ຺ຈ, ອຊານນ຺ຕສ຺ສ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທວ, ນ ວຕ຺ຕເຠເທ ທຸກ຺ກຏໍ. ສເຈ ປນ ຕສ຺ມິໍ ນິສິນ຺ເນ ປຈ຺ຉາ ປກຕຕ຺ໂຕ ປວິສິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊຕິ, ປາຣິວາສິໂກ ຈ ຊານາຕິ, ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ເຈວ ວຕ຺ຕເຠເທ ທຸກ຺ກຏຎ຺ຈ. ໂນ ເຈ ຊານາຕິ, ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທວ, ນ ວຕ຺ຕເຠເທ ທຸກ຺ກຏໍ.

ປາຣິວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປກຕຕ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຕທຫຸປສມ຺ປນ຺ນມ຺ປິ ທິສ຺ວາ ອາສນາ ວຸຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ, ວຸຏ຺ຐາຍ ຈ ‘‘ອຫໍ ອິມິນາ ສຸຂນິສິນ຺ໂນ ວຸຏ຺ຐາປິໂຕ’’ຕິ ປຣມ຺ມຸເຂນປິ ນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ‘‘ອິທໍ ອາຈຣິຍ ອາສນໍ, ເອຕ຺ຖ ນິສີທຖາ’’ຕິ ເອວໍ ປກຕຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາສເນນ ນິມນ຺ເຕຕພ຺ໂພເຍວ. ນວເກນ ປນ ‘‘ມຫາເຖຣໍ ໂອພທ຺ຘໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ປາຣິວາສິກຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ປາຣິວາສິເກນ ປກຕຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສທ຺ຘິໍ ນ ເອກາສເນ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ນ ນີເຈ ອາສເນ ນິສິນ຺ເນ ອຸຈ຺ເຈ ອາສເນ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ນ ຉມາຍໍ ນິສິນ຺ເນ ອາສເນ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖໍ ປນ ອຸປຈາຣໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ນິສີທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປາຣິວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປກຕຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ນ ເອກຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ນ ນີເຈ ຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມນ຺ເຕ ອຸຈ຺ເຈ ຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ນ ຉມາຍໍ ຈງ຺ກມນ຺ເຕ ຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມິຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖ ປນ ອກຕປຣິຈ຺ເຉທາຍ ຠູມິຍາ ຈງ຺ກມນ຺ເຕ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ວາລຸກໍ ອາກິຣິຕ຺ວາ ອາລມ຺ພນໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ກຕຈງ຺ກເມ ນີເຈປິ ນ ຈງ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ໂກ ປນ ວາໂທ ອິຏ຺ຐກຈເຍນ ສມ຺ປນ຺ເນ ເວທິກາປຣິກ຺ຂິຕ຺ເຕ. ສເຈ ປນ ປາກາຣປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກຍຸຕ຺ໂຕ ປພ຺ພຕນ຺ຕຣວນນ຺ຕຣຄຸມ຺ພນ຺ຕເຣສຸ ວາ ສຸປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ, ຕາທິເສ ຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນປິ ອຸປຈາຣໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ວຏ຺ຏຕິ.

ປາຣິວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປາຣິວາສິກວຸຑ຺ຒຕເຣນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສທ຺ຘິໍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາຣເຫນ ມານຕ຺ຕາຣເຫນ ມານຕ຺ຕຈາຣິເກນ ອພ຺ຠານາຣເຫນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສທ຺ຘິໍ ນ ເອກຈ຺ຉນ຺ເນ ອາວາເສ ວາ ອນາວາເສ ວາ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖ ປນ ສເຈ ວຸຑ຺ຒຕເຣ ປາຣິວາສິເກ ປຐມໍ ນິປນ຺ເນ ອິຕໂຣ ຊານນ຺ໂຕ ປຈ຺ຉາ ນິປຊ຺ຊຕິ, ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ຈສ຺ສ ໂຫຕິ, ວຕ຺ຕເຠເທ ຈ ທຸກ຺ກຏໍ. ວຸຑ຺ຒຕຣສ຺ສ ປນ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທວ, ນ ວຕ຺ຕເຠເທ ທຸກ຺ກຏໍ. ອຊານິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊຕິ, ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ວຕ຺ຕເຠໂທ ນຕ຺ຖິ, ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ປນ ໂຫຕິ. ອຖ ນວກປາຣິວາສິເກ ປຐມໍ ນິປນ຺ເນ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ປຈ຺ຉາ ນິປຊ຺ຊຕິ, ນວໂກ ຈ ຊານາຕິ, ຣຕ຺ຕິ ຈສ຺ສ ຉິຊ຺ຊຕິ, ວຕ຺ຕເຠເທ ຈ ທຸກ຺ກຏໍ ໂຫຕິ. ວຸຑ຺ຒຕຣສ຺ສ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທວ, ນ ວຕ຺ຕເຠໂທ. ໂນ ເຈ ຊານາຕິ, ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ວຕ຺ຕເຠໂທ ນຕ຺ຖິ, ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ປນ ໂຫຕິ. ສເຈ ອປຈ຺ຉາປຸຣິມໍ ນິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ວຸຑ຺ຒຕຣສ຺ສ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທວ, ອິຕຣສ຺ສ ວຕ຺ຕເຠໂທປີຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ທ຺ເວ ປາຣິວາສິກາ ສມວສ຺ສາ, ເອໂກ ປຐມໍ ນິປນ຺ໂນ, ເອໂກ ຊານນ຺ໂຕວ ປຈ຺ຉາ ນິປຊ຺ຊຕິ, ຣຕ຺ຕິ ຈສ຺ສ ຉິຊ຺ຊຕິ, ວຕ຺ຕເຠເທ ຈ ທຸກ຺ກຏໍ. ປຐມໍ ນິປນ຺ນສ຺ສ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທວ, ນ ວຕ຺ຕເຠໂທ. ສເຈ ປຈ຺ຉາ ນິປຊ຺ຊນ຺ໂຕປິ ນ ຊານາຕິ, ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ວຕ຺ຕເຠໂທ ນຕ຺ຖິ, ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ປນ ໂຫຕິ. ສເຈ ທ຺ເວປິ ອປຈ຺ຉາປຸຣິມໍ ນິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທເຍວ, ນ ວຕ຺ຕເຠໂທ. ສເຈ ຫິ ທ຺ເວ ປາຣິວາສິກາ ເອກໂຕ ວເສຍ຺ຍຸໍ, ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ອຊ຺ຌາຈາຣໍ ຎຕ຺ວາ ອຄາຣວາ ວາ ວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ວາ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ວາ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ຕໂຕ ປາປິຏ຺ຐຕຣໍ ວາ, ວິພ຺ຠເມຍ຺ຍຸໍ ວາ, ຕສ຺ມາ ເນສໍ ສຫເສຍ຺ຍາ ສພ຺ພປກາເຣນ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ. ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາຣຫາທໂຍ ເຈຕ຺ຖ ປາຣິວາສິການໍ ປກຕຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຐິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕສ຺ມາ ປາຣິວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາຣເຫນ ມານຕ຺ຕາຣເຫນ ມານຕ຺ຕຈາຣິເກນ ອພ຺ຠານາຣເຫນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສທ຺ຘິໍ ນ ເອກາສເນ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ນ ນີເຈ ອາສເນ ນິສິນ຺ເນ ອຸຈ຺ເຈ ອາສເນ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ນ ຉມາຍ ນິສິນ຺ເນ ອາສເນ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ນ ເອກຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ນ ນີເຈ ຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມນ຺ເຕ ອຸຈ຺ເຈ ຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ນ ຉມາຍ ຈງ຺ກມນ຺ເຕ ຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມິຕພ຺ພໍ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສາທິຕພ຺ພໍ ປກຕຕ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຠິວາທນໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐານໍ ອຎ຺ຊລິກມ຺ມໍ ສາມີຈິກມ຺ມໍ ອາສນາຠິຫາໂຣ ເສຍ຺ຍາຠິຫາໂຣ ປາໂທທກໍ ປາທປີຐໍ ປາທກຖລິກໍ ປຕ຺ຕຈີວຣປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ນຫາເນ ປິຏ຺ຐິປຣິກມ຺ມໍ, ໂຍ ສາທິເຍຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໗໕) ວຈນໂຕ ປກຕຕ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຐເປຕ຺ວາ ນວກຕຣໍ ປາຣິວາສິກໍ ອວເສສານໍ ອນ຺ຕມໂສ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາຣຫາທີນມ຺ປິ ອຠິວາທນາທິໍ ສາທິຍນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ, ສທ຺ຘິວິຫາຣິການມ຺ປິ ສາທິຍນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏເມວ. ຕສ຺ມາ ເຕ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ‘‘ອຫໍ ວິນຍກມ຺ມໍ ກໂຣມິ, ມຍ຺ຫໍ ວຕ຺ຕໍ ມາ ກໂຣຖ, ມາ ມໍ ຄາມປ຺ປເວສນໍ ອາປຸຈ຺ຉຖາ’’ຕິ. ສເຈ ສທ຺ຘາປພ຺ພຊິຕາ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ວິນຍກມ຺ມໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ວຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຄາມປ຺ປເວສນມ຺ປິ ອາປຸຈ຺ຉນ຺ຕິເຍວ, ວາຣິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນາປຕ຺ຕິ.

‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິວາສິການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ມິຖູ ຍຖາວຸຑ຺ຒໍ ອຠິວາທນໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐານໍ ອຎ຺ຊລິກມ຺ມໍ ສາມີຈິກມ຺ມໍ ອາສນາຠິຫາຣໍ ເສຍ຺ຍາຠິຫາຣໍ ປາໂທທກໍ ປາທປີຐໍ ປາທກຖລິກໍ ປຕ຺ຕຈີວຣປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ນຫາເນ ປິຏ຺ຐິປຣິກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໗໕) ວຈນໂຕ ປນ ປາຣິວາສິການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ໂຍ ໂຍ ວຸຑ຺ໂຒ, ເຕນ ເຕນ ນວກຕຣສ຺ສ ອຠິວາທນາທິໍ ສາທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິວາສິການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຎ຺ຈ ຍຖາວຸຑ຺ຒໍ ອຸໂປສຖໍ ປວາຣຓໍ ວສ຺ສິກສາຏິກໍ ໂອໂຓຊນໍ ຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໗໕) ວຈນໂຕ ອິມານິ ອຸໂປສຖາທີນິ ປຎ຺ຈ ປກຕຕ຺ເຕຫິປິ ສທ຺ຘິໍ ວຸຑ຺ຒປຏິປາຏິຍາ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ມາ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໗໕) ປາຕິໂມກ຺ເຂ ອຸທ຺ທິສ຺ສມາເນ ຫຕ຺ຖປາເສ ນິສີທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ‘‘ປາຬິຍາ ອນິສີທິຕ຺ວາ ປາຬິໍ ວິຫາຍ ຫຕ຺ຖປາສໍ ອມຸຎ຺ຈນ຺ເຕນ ນິສີທິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປາຣິສຸທ຺ຘິອຸໂປສເຖ ກຣິຍມາເນ ສງ຺ຆນວກຏ຺ຐາເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິສິນ຺ເນນ ອຕ຺ຕໂນ ປາຬິຍາ ປາຣິສຸທ຺ຘິອຸໂປສໂຖ ກາຕພ຺ໂພ. ປວາຣຓາຍປິ ສງ຺ຆນວກຏ຺ຐາເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິສິນ຺ເນນ ອຕ຺ຕໂນ ປາຬິຍາ ປວາເຣຕພ຺ພໍ. ສງ຺ເຆນ ຆຓ຺ຏິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ຠາຊິຍມານໍ ວສ຺ສິກສາຏິກມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ໂອໂຓຊນນ຺ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສເຈ ຫິ ປາຣິວາສິກສ຺ສ ທ຺ເວ ຕີຓິ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕາທີນິ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎາ ຈສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລິກຠຕ຺ຕປຈ຺ຈາສາ ໂຫຕິ, ຕານິ ປຏິປາຏິຍາ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເຫຏ຺ຐາ ຄາເຫຖ, ອຊ຺ຊ ມຍ຺ຫໍ ຠຕ຺ຕປຈ຺ຈາສາ ອຕ຺ຖິ, ສ຺ເວວ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ພານິ. ເອວໍ ຕານິ ປຸນທິວເສສຸ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ລຠຕິ. ‘‘ປຸນທິວເສ ສພ຺ພປຐມໍ ຕສ຺ສ ທາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍທິ ປນ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ ນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ, ປຸນທິວເສ ນ ລຠຕິ. ອິທໍ ໂອໂຓຊນໍ ນາມ ປາຣິວາສິກສ຺ເສວ ໂອທິສ຺ສ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ. ກສ຺ມາ? ຕສ຺ສ ຫິ ສງ຺ຆນວກຏ຺ຐາເນ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຠຕ຺ຕຄ຺ເຄ ຍາຄຸຂຊ຺ຊກາທີນິ ປາປຸຓນ຺ຕິ ວາ ນ ວາ, ຕສ຺ມາ ‘‘ໂສ ຠິກ຺ຂາຫາເຣນ ມາ ກິລມິຕ຺ຖາ’’ຕິ ອິທມສ຺ສ ສງ຺ຄຫກຣຓຕ຺ຖາຍ ໂອທິສ຺ສ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ.

ຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຄຕາຄເຕຫິ ວຸຑ຺ຒປຏິປາຏິຍາ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ ວິຫາເຣ ສງ຺ຆສ຺ສ ຈຕຸສ຺ສາລຠຕ຺ຕໍ. ເອຕໍ ຍຖາວຸຑ຺ຒໍ ລຠຕິ, ປາຬິຍາ ປນ ຄນ຺ຕຸໍ ວາ ຐາຕຸໍ ວາ ນ ລຠຕິ, ຕສ຺ມາ ປາຬິໂຕ ໂອສກ຺ກິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖປາເສ ຐິເຕນ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ຍຖາ ເສໂນ ນິປຕິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ເອວໍ ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພໍ. ອາຣາມິກສມຓຸທ຺ເທເສຫິ ອາຫຣາເປຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ສເຈ ສຍເມວ ອາຫຣນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ຣຎ຺ໂຎ ມຫາເປຬຠຕ຺ເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຈຕຸສ຺ສາລຠຕ຺ເຕ ປນ ສເຈ ໂອໂຓຊນໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ອຸກ຺ຂິຕ຺ເຕ ປິຓ຺ເຑ ‘‘ອຊ຺ຊ ເມ ຠຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖິ, ສ຺ເວວ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ‘‘ປຸນທິວເສ ທ຺ເວ ປິຓ຺ເຑ ລຠຕີ’’ຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕາທີນິປິ ປາຬິໂຕ ໂອສກ຺ກິຕ຺ວາວ ຄເຫຕພ຺ພານິ, ຍຕ຺ຖ ປນ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ປຣິວິສນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ສາມເຓຣານໍ ເຊຏ຺ຐເກນ, ຠິກ຺ຂູນໍ ສງ຺ຆນວເກນ ຫຸຕ຺ວາ ນິສີທິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ ປາຣິວາສິກວຕ຺ຕໍ.

ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາຣຫານໍ ມານຕ຺ຕາຣຫານໍ ມານຕ຺ຕຈາຣິການໍ ອພ຺ຠານາຣຫານຎ຺ຈ ອິທເມວ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ມານຕ຺ຕຈາຣິກສ຺ສ ວຕ຺ເຕ ປນ ‘‘ເທວສິກໍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວິເສໂສ. ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉເທສຸ ຈ ‘‘ຕໂຍ ໂຂ, ອຸປາລິ, ປາຣິວາສິກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທາ, ສຫວາໂສ ວິປ຺ປວາໂສ ອນາໂຣຈນາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໘໓) ວຈນໂຕ ຍ຺ວາຍໍ ‘‘ປກຕຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສທ຺ຘິໍ ເອກຈ຺ຉນ຺ເນ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ໂຕ ສຫວາໂສ, ໂຍ ຈ ເອກສ຺ເສວ ວາໂສ, ຍາ ຈາຍໍ ອາຄນ຺ຕຸກາທີນໍ ອນາໂຣຈນາ, ເອເຕສຸ ຕີສຸ ເອເກນປິ ກາຣເຓນ ປາຣິວາສິກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ໂຫຕິ.

ມານຕ຺ຕຈາຣິກສ຺ສ ປນ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂຂ, ອຸປາລິ, ມານຕ຺ຕຈາຣິກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທາ, ສຫວາໂສ, ວິປ຺ປວາໂສ, ອນາໂຣຈນາ, ອູເນ ຄເຓ ຈຣຓ’’ນ຺ຕິ ວຈນໂຕ ອິເມສຸ ຈຕູສຸ ກາຣເຓສຸ ເອເກນປິ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ໂຫຕິ. ຄໂຓຕິ ເຈຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວາ ອຕິເຣກາ ວາ. ຕສ຺ມາ ສເຈປິ ຕີຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ວສຕິ, ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ໂຫຕິເຍວ.

ອິຕິ ປາຬິມຸຕ຺ຕກວິນຍວິນິຈ຺ຉຍສງ຺ຄເຫ

ຄຣຸກາປຕ຺ຕິວຸຏ຺ຐານວິນິຈ຺ຉຍກຖາ ສມຕ຺ຕາ.

໓໓. ກມ຺ມາກມ຺ມວິນິຈ຺ຉຍກຖາ

໒໔໙. ກມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ (ປຣິ. ໔໘໒-໔໘໔) ປນ ກມ຺ມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ – ອປໂລກນກມ຺ມໍ ຎຕ຺ຕິກມ຺ມໍ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມໍ ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ມນ຺ຕິ. ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ກມ຺ມານິ ກຕິຫາກາເຣຫິ ວິປຊ຺ຊນ຺ຕິ? ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ວິປຊ຺ຊນ຺ຕິ – ວຕ຺ຖຸໂຕ ວາ ຎຕ຺ຕິໂຕ ວາ ອນຸສ຺ສາວນໂຕ ວາ ສີມໂຕ ວາ ປຣິສໂຕ ວາ.

ກຖໍ ວຕ຺ຖຸໂຕ ກມ຺ມານິ ວິປຊ຺ຊນ຺ຕິ? ສມ຺ມຸຂາກຣຓີຍໍ ກມ຺ມໍ ອສມ຺ມຸຂາ ກໂຣຕິ, ວຕ຺ຖຸວິປນ຺ນໍ ອຘມ຺ມກມ຺ມໍ. ປຏິປຸຈ຺ຉາກຣຓີຍໍ ກມ຺ມໍ ອປຏິປຸຈ຺ຉາ ກໂຣຕິ, ວຕ຺ຖຸວິປນ຺ນໍ ອຘມ຺ມກມ຺ມໍ. ປຏິຎ຺ຎາຍ ກຣຓີຍໍ ກມ຺ມໍ ອປຏິຎ຺ຎາຍ ກໂຣຕິ, ວຕ຺ຖຸວິປນ຺ນໍ ອຘມ຺ມກມ຺ມໍ. ສຕິວິນຍາຣຫສ຺ສ ອມູຬ຺ຫວິນຍໍ ເທຕິ, ວຕ຺ຖຸວິປນ຺ນໍ ອຘມ຺ມກມ຺ມໍ. ອມູຬ຺ຫວິນຍາຣຫສ຺ສ ຕສ຺ສ ປາປິຍສິກກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ວຕ຺ຖຸວິປນ຺ນໍ ອຘມ຺ມກມ຺ມໍ. ຕສ຺ສ ປາປິຍສິກກມ຺ມາຣຫສ຺ສ ຕຊ຺ຊນີຍກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ວຕ຺ຖຸວິປນ຺ນໍ ອຘມ຺ມກມ຺ມໍ. ຕຊ຺ຊນີຍກມ຺ມາຣຫສ຺ສ ນິຍສ຺ສກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ວຕ຺ຖຸວິປນ຺ນໍ ອຘມ຺ມກມ຺ມໍ. ນິຍສ຺ສກມ຺ມາຣຫສ຺ສ ປພ຺ພາຊນີຍກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ວຕ຺ຖຸວິປນ຺ນໍ ອຘມ຺ມກມ຺ມໍ. ປພ຺ພາຊນີຍກມ຺ມາຣຫສ຺ສ ປຏິສາຣຓີຍກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ວຕ຺ຖຸວິປນ຺ນໍ ອຘມ຺ມກມ຺ມໍ. ປຏິສາຣຓີຍກມ຺ມາຣຫສ຺ສ ອຸກ຺ເຂປນີຍກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ວຕ຺ຖຸວິປນ຺ນໍ ອຘມ຺ມກມ຺ມໍ. ອຸກ຺ເຂປນີຍກມ຺ມາຣຫສ຺ສ ປຣິວາສໍ ເທຕິ, ວຕ຺ຖຸວິປນ຺ນໍ ອຘມ຺ມກມ຺ມໍ. ປຣິວາສາຣຫສ຺ສ ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສຕິ, ວຕ຺ຖຸວິປນ຺ນໍ ອຘມ຺ມກມ຺ມໍ. ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາຣຫສ຺ສ ມານຕ຺ຕໍ ເທຕິ, ວຕ຺ຖຸວິປນ຺ນໍ ອຘມ຺ມກມ຺ມໍ. ມານຕ຺ຕາຣຫໍ ອພ຺ເຠຕິ, ວຕ຺ຖຸວິປນ຺ນໍ ອຘມ຺ມກມ຺ມໍ. ອພ຺ຠານາຣຫໍ ອຸປສມ຺ປາເທຕິ, ວຕ຺ຖຸວິປນ຺ນໍ ອຘມ຺ມກມ຺ມໍ. ອນຸໂປສເຖ ອຸໂປສຖໍ ກໂຣຕິ, ວຕ຺ຖຸວິປນ຺ນໍ ອຘມ຺ມກມ຺ມໍ. ອປວາຣຓາຍ ປວາເຣຕິ, ວຕ຺ຖຸວິປນ຺ນໍ ອຘມ຺ມກມ຺ມໍ. ປຓ຺ຑກໍ ອຸປສມ຺ປາເທຕິ, ວຕ຺ຖຸວິປນ຺ນໍ ອຘມ຺ມກມ຺ມໍ. ເຖຍ຺ຍສໍວາສກໍ, ຕິຕ຺ຖິຍປກ຺ກນ຺ຕກໍ, ຕິຣຈ຺ຉານຄຕໍ, ມາຕຸຆາຕກໍ, ປິຕຸຆາຕກໍ, ອຣຫນ຺ຕຆາຕກໍ, ຠິກ຺ຂຸນິທູສກໍ, ສງ຺ຆເຠທກໍ, ໂລຫິຕຸປ຺ປາທກໍ, ອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນກໍ, ອູນວີສຕິວສ຺ສໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຸປສມ຺ປາເທຕິ, ວຕ຺ຖຸວິປນ຺ນໍ ອຘມ຺ມກມ຺ມໍ. ເອວໍ ວຕ຺ຖຸໂຕ ກມ຺ມານິ ວິປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

ກຖໍ ຎຕ຺ຕິໂຕ ກມ຺ມານິ ວິປຊ຺ຊນ຺ຕິ? ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ຎຕ຺ຕິໂຕ ກມ຺ມານິ ວິປຊ຺ຊນ຺ຕິ – ວຕ຺ຖຸໍ ນ ປຣາມສຕິ, ສງ຺ຆໍ ນ ປຣາມສຕິ, ປຸຄ຺ຄລໍ ນ ປຣາມສຕິ, ຎຕ຺ຕິໍ ນ ປຣາມສຕິ, ປຈ຺ຉາ ວາ ຎຕ຺ຕິໍ ຐເປຕິ. ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ຎຕ຺ຕິໂຕ ກມ຺ມານິ ວິປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

ກຖໍ ອນຸສ຺ສາວນໂຕ ກມ຺ມານິ ວິປຊ຺ຊນ຺ຕິ? ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ອນຸສ຺ສາວນໂຕ ກມ຺ມານິ ວິປຊ຺ຊນ຺ຕິ – ວຕ຺ຖຸໍ ນ ປຣາມສຕິ, ສງ຺ຆໍ ນ ປຣາມສຕິ, ປຸຄ຺ຄລໍ ນ ປຣາມສຕິ, ສາວນໍ ຫາເປຕິ, ອກາເລ ວາ ສາເວຕິ. ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ອນຸສ຺ສາວນໂຕ ກມ຺ມານິ ວິປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

ກຖໍ ສີມໂຕ ກມ຺ມານິ ວິປຊ຺ຊນ຺ຕິ? ເອກາທສຫິ ອາກາເຣຫິ ສີມໂຕ ກມ຺ມານິ ວິປຊ຺ຊນ຺ຕິ – ອຕິຂຸທ຺ທກໍ ສີມໍ ສມ຺ມນ຺ນຕິ, ອຕິມຫຕິໍ ສີມໍ ສມ຺ມນ຺ນຕິ, ຂຓ຺ຑນິມິຕ຺ຕໍ ສີມໍ ສມ຺ມນ຺ນຕິ, ຉາຍານິມິຕ຺ຕໍ ສີມໍ ສມ຺ມນ຺ນຕິ, ອນິມິຕ຺ຕໍ ສີມໍ ສມ຺ມນ຺ນຕິ, ພຫິສີເມ ຐິໂຕ ສີມໍ ສມ຺ມນ຺ນຕິ, ນທິຍາ ສີມໍ ສມ຺ມນ຺ນຕິ, ສມຸທ຺ເທ ສີມໍ ສມ຺ມນ຺ນຕິ, ຊາຕສ຺ສເຣ ສີມໍ ສມ຺ມນ຺ນຕິ, ສີມາຍ ສີມໍ ສມ຺ຠິນ຺ທຕິ, ສີມາຍ ສີມໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຕິ. ອິເມຫິ ເອກາທສຫິ ອາກາເຣຫິ ສີມໂຕ ກມ຺ມານິ ວິປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

ກຖໍ ປຣິສໂຕ ກມ຺ມານິ ວິປຊ຺ຊນ຺ຕິ? ທ຺ວາທສຫິ ອາກາເຣຫິ ປຣິສໂຕ ກມ຺ມານິ ວິປຊ຺ຊນ຺ຕິ – ຈຕຸວຄ຺ຄກຣຓີເຍ ກມ຺ເມ ຍາວຕິກາ ຠິກ຺ຂູ ກມ຺ມປ຺ປຕ຺ຕາ ເຕ ອນາຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຉນ຺ທາຣຫານໍ ຉນ຺ໂທ ອນາຫໂຏ ໂຫຕິ, ສມ຺ມຸຂີຠູຕາ ປຏິກ຺ໂກສນ຺ຕິ, ຈຕຸວຄ຺ຄກຣເຓ ກມ຺ເມ ຍາວຕິກາ ຠິກ຺ຂູ ກມ຺ມປ຺ປຕ຺ຕາ, ເຕ ອາຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຉນ຺ທາຣຫານໍ ຉນ຺ໂທ ອນາຫໂຏ ໂຫຕິ, ສມ຺ມຸຂີຠູຕາ ປຏິກ຺ໂກສນ຺ຕິ, ຈຕຸວຄ຺ຄກຣເຓ ກມ຺ເມ ຍາວຕິກາ ຠິກ຺ຂູ ກມ຺ມປ຺ປຕ຺ຕາ, ເຕ ອາຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຉນ຺ທາຣຫານໍ ຉນ຺ໂທ ອາຫໂຏ ໂຫຕິ, ສມ຺ມຸຂີຠູຕາ ປຏິກ຺ໂກສນ຺ຕິ.

ປຎ຺ຈວຄ຺ຄກຣເຓ ກມ຺ເມ…ເປ… ທສວຄ຺ຄກຣເຓ ກມ຺ເມ…ເປ… ວີສຕິວຄ຺ຄກຣເຓ ກມ຺ເມ ຍາວຕິກາ ຠິກ຺ຂູ ກມ຺ມປ຺ປຕ຺ຕາ, ເຕ ອນາຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຉນ຺ທາຣຫານໍ ຉນ຺ໂທ ອນາຫໂຏ ໂຫຕິ, ສມ຺ມຸຂີຠູຕາ ປຏິກ຺ໂກສນ຺ຕິ, ວີສຕິວຄ຺ຄກຣເຓ ກມ຺ເມ ຍາວຕິກາ ຠິກ຺ຂູ ກມ຺ມປ຺ປຕ຺ຕາ, ເຕ ອາຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຉນ຺ທາຣຫານໍ ຉນ຺ໂທ ອນາຫໂຏ ໂຫຕິ, ສມ຺ມຸຂີຠູຕາ ປຏິກ຺ໂກສນ຺ຕິ, ວີສຕິວຄ຺ຄກຣເຓ ກມ຺ເມ ຍາວຕິກາ ຠິກ຺ຂູ ກມ຺ມປ຺ປຕ຺ຕາ, ເຕ ອາຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຉນ຺ທາຣຫານໍ ຉນ຺ໂທ ອາຫໂຏ ໂຫຕິ, ສມ຺ມຸຂີຠູຕາ ປຏິກ຺ໂກສນ຺ຕິ. ອິເມຫິ ທ຺ວາທສຫິ ອາກາເຣຫິ ປຣິສໂຕ ກມ຺ມານິ ວິປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

ຈຕຸວຄ຺ຄກຣເຓ ກມ຺ເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຠິກ຺ຂູ ປກຕຕ຺ຕາ ກມ຺ມປ຺ປຕ຺ຕາ, ອວເສສາ ປກຕຕ຺ຕາ ຉນ຺ທາຣຫາ. ຍສ຺ສ ສງ຺ໂຆ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ໂສ ເນວ ກມ຺ມປ຺ປຕ຺ໂຕ ນາປິ ຉນ຺ທາຣໂຫ, ອປິຈ ກມ຺ມາຣໂຫ. ປຎ຺ຈວຄ຺ຄກຣເຓ ກມ຺ເມ ປຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູ ປກຕຕ຺ຕາ ກມ຺ມປ຺ປຕ຺ຕາ, ອວເສສາ ປກຕຕ຺ຕາ ຉນ຺ທາຣຫາ. ຍສ຺ສ ສງ຺ໂຆ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ໂສ ເນວ ກມ຺ມປ຺ປຕ຺ໂຕ ນາປິ ຉນ຺ທາຣໂຫ, ອປິຈ ກມ຺ມາຣໂຫ. ທສວຄ຺ຄກຣເຓ ກມ຺ເມ ທສ ຠິກ຺ຂູ ປກຕຕ຺ຕາ ກມ຺ມປ຺ປຕ຺ຕາ, ອວເສສາ ປກຕຕ຺ຕາ ຉນ຺ທາຣຫາ. ຍສ຺ສ ສງ຺ໂຆ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ໂສ ເນວ ກມ຺ມປ຺ປຕ຺ໂຕ ນາປິ ຉນ຺ທາຣໂຫ, ອປິຈ ກມ຺ມາຣໂຫ. ວີສຕິວຄ຺ຄກຣເຓ ກມ຺ເມ ວີສຕິ ຠິກ຺ຂູ ປກຕຕ຺ຕາ ກມ຺ມປ຺ປຕ຺ຕາ, ອວເສສາ ປກຕຕ຺ຕາ ຉນ຺ທາຣຫາ. ຍສ຺ສ ສງ຺ໂຆ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ໂສ ເນວ ກມ຺ມປ຺ປຕ຺ໂຕ ນາປິ ຉນ຺ທາຣໂຫ, ອປິຈ ກມ຺ມາຣໂຫ.

໒໕໐. ອປໂລກນກມ຺ມໍ ກຕິ ຐານານິ ຄຈ຺ຉຕິ? ຎຕ຺ຕິກມ຺ມໍ, ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມໍ, ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ມໍ ກຕິ ຐານານິ ຄຈ຺ຉຕິ? ອປໂລກນກມ຺ມໍ ປຎ຺ຈ ຐານານິ ຄຈ຺ຉຕິ. ຎຕ຺ຕິກມ຺ມໍ ນວ ຐານານິ ຄຈ຺ຉຕິ. ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມໍ ສຕ຺ຕ ຐານານິ ຄຈ຺ຉຕິ. ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ມໍ ສຕ຺ຕ ຐານານິ ຄຈ຺ຉຕິ.

ອປໂລກນກມ຺ມໍ ກຕມານິ ປຎ຺ຈ ຐານານິ ຄຈ຺ຉຕິ? ໂອສາຣຓໍ ນິສ຺ສາຣຓໍ ຠຓ຺ຑຸກມ຺ມໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຓ຺ຑໍ ກມ຺ມລກ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ປຎ຺ຈມໍ. ອປໂລກນກມ຺ມໍ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ຐານານິ ຄຈ຺ຉຕິ.

ຎຕ຺ຕິກມ຺ມໍ ກຕມານິ ນວ ຐານານິ ຄຈ຺ຉຕິ? ໂອສາຣຓໍ ນິສ຺ສາຣຓໍ ອຸໂປສຖໍ ປວາຣຓໍ ສມ຺ມຸຕິໍ ທານໍ ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ປຈ຺ຈຸກ຺ກຑ຺ຒນໍ ກມ຺ມລກ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ນວມໍ. ຎຕ຺ຕິກມ຺ມໍ ອິມານິ ນວ ຐານານິ ຄຈ຺ຉຕິ.

ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມໍ ກຕມານິ ສຕ຺ຕ ຐານານິ ຄຈ຺ຉຕິ? ໂອສາຣຓໍ ນິສ຺ສາຣຓໍ ສມ຺ມຸຕິໍ ທານໍ ອຸທ຺ຘຣຓໍ ເທສນໍ ກມ຺ມລກ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ສຕ຺ຕມໍ. ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມໍ ອິມານິ ສຕ຺ຕ ຐານານິ ຄຈ຺ຉຕິ.

ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ມໍ ກຕມານິ ສຕ຺ຕ ຐານານິ ຄຈ຺ຉຕິ? ໂອສາຣຓໍ ນິສ຺ສາຣຓໍ ສມ຺ມຸຕິໍ ທານໍ ນິຄ຺ຄຫໍ ສມນຸຠາສນໍ ກມ຺ມລກ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ສຕ຺ຕມໍ. ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ມໍ ອິມານິ ສຕ຺ຕ ຐານານິ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຍໍ ຕາວ ປາຬິນໂຍ.

໒໕໑. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວິນິຈ຺ຉຍກຖາ (ປຣິ. ອຏ຺ຐ. ໔໘໒) – ອປໂລກນກມ຺ມໍ ນາມ ສີມຏ຺ຐກສງ຺ຆໍ ໂສເຘຕ຺ວາ ຉນ຺ທາຣຫານໍ ຉນ຺ທໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສມຄ຺ຄສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ອນຸມຕິຍາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສາເວຕ຺ວາ ກຕ຺ຕພ຺ພກມ຺ມໍ. ຎຕ຺ຕິກມ຺ມໍ ນາມ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສມຄ຺ຄສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ອນຸມຕິຍາ ເອກາຍ ຎຕ຺ຕິຍາ ກຕ຺ຕພ຺ພກມ຺ມໍ. ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມໍ ນາມ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສມຄ຺ຄສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ອນຸມຕິຍາ ເອກາຍ ຎຕ຺ຕິຍາ ເອກາຍ ຈ ອນຸສ຺ສາວນາຍາຕິ ເອວໍ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍາຍ ອນຸສ຺ສາວນາຍ ກຕ຺ຕພ຺ພກມ຺ມໍ. ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ມໍ ນາມ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສມຄ຺ຄສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ອນຸມຕິຍາ ເອກາຍ ຎຕ຺ຕິຍາ ຕີຫິ ຈ ອນຸສ຺ສາວນາຫີຕິ ເອວໍ ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖາຫິ ຕີຫິ ອນຸສ຺ສາວນາຫິ ກຕ຺ຕພ຺ພກມ຺ມໍ.

ຕຕ຺ຣ ອປໂລກນກມ຺ມໍ ອປໂລເກຕ຺ວາວ ກາຕພ຺ພໍ, ຎຕ຺ຕິກມ຺ມາທິວເສນ ນ ກາຕພ຺ພໍ. ຎຕ຺ຕິກມ຺ມມ຺ປິ ເອກໍ ຎຕ຺ຕິໍ ຐເປຕ຺ວາວ ກາຕພ຺ພໍ, ອປໂລກນກມ຺ມາທິວເສນ ນ ກາຕພ຺ພໍ. ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມໍ ປນ ອປໂລເກຕ຺ວາ ກາຕພ຺ພມ຺ປິ ອກາຕພ຺ພມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ. ຕຕ຺ຖ ສີມາສມ຺ມຸຕິ ສີມາສມູຫນໍ ກຖິນທານໍ ກຖິນຸທ຺ຘາໂຣ ກຸຏິວຕ຺ຖຸເທສນາ ວິຫາຣວຕ຺ຖຸເທສນາຕິ ອິມານິ ຉກມ຺ມານິ ຄຣຸການິ ອປໂລເກຕ຺ວາ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມວາຈໍ ສາເວຕ຺ວາວ ກາຕພ຺ພານິ. ອວເສສາ ເຕຣສ ສມ຺ມຸຕິໂຍ ເສນາສນຄ຺ຄາຫກມຕກຈີວຣທານາທິສມ຺ມຸຕິໂຍ ຈາຕິ ເອຕານິ ລຫຸກກມ຺ມານິ, ອປໂລເກຕ຺ວາປິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ຎຕ຺ຕິກມ຺ມຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ມວເສນ ປນ ນ ກາຕພ຺ພເມວ. ‘‘ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ມວເສນ ກຍິຣມານໍ ທຬ຺ຫຕຣໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ເອກຈ຺ເຈ ວທນ຺ຕິ. ເອວໍ ປນ ສຕິ ກມ຺ມສງ຺ກໂຣ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕເມວ. ສເຈ ປນ ອກ຺ຂຣປຣິຫີນໍ ວາ ປທປຣິຫີນໍ ວາ ທຸຣຸຕ຺ຕປທໍ ວາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ໂສຘນຕ຺ຖໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອິທໍ ອກຸປ຺ປກມ຺ມສ຺ສ ທຬ຺ຫີກມ຺ມໍ ໂຫຕິ, ກຸປ຺ປກມ຺ເມ ກມ຺ມໍ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ມໍ ຎຕ຺ຕິຎ຺ຈ ຕິສ຺ໂສ ຈ ກມ຺ມວາຈາໂຍ ສາເວຕ຺ວາວ ກາຕພ຺ພໍ, ອປໂລກນກມ຺ມາທິວເສນ ນ ກາຕພ຺ພໍ.

ສມ຺ມຸຂາກຣຓີຍໍ ກມ຺ມໍ ອສມ຺ມຸຂາ ກໂຣຕິ, ວຕ຺ຖຸວິປນ຺ນໍ ອຘມ຺ມກມ຺ມນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອຕ຺ຖິ ກມ຺ມໍ ສມ຺ມຸຂາກຣຓີຍໍ, ອຕ຺ຖິ ກມ຺ມໍ ອສມ຺ມຸຂາກຣຓີຍໍ. ຕຕ຺ຖ ອສມ຺ມຸຂາກຣຓີຍໍ ນາມ ທູເຕນູປສມ຺ປທາ, ປຕ຺ຕນິກ຺ກຸຊ຺ຊນໍ, ປຕ຺ຕຸກ຺ກຸຊ຺ຊນໍ, ອຸມ຺ມຕ຺ຕກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຸມ຺ມຕ຺ຕກສມ຺ມຸຕິ, ເສກ຺ຂານໍ ກຸລານໍ ເສກ຺ຂສມ຺ມຸຕິ, ຉນ຺ນສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ພ຺ຣຫ຺ມທຓ຺ໂຑ, ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ປກາສນີຍກມ຺ມໍ, ອປສາທນີຍໍ ທສ຺ເສນ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ເຆນ ກາຕພ຺ພໍ ອວນ຺ທິຍກມ຺ມນ຺ຕິ ອຏ຺ຐວິຘໍ ໂຫຕິ. ອິທໍ ອຏ຺ຐວິຘມ຺ປິ ກມ຺ມໍ ອສມ຺ມຸຂາ ກຕໍ ສຸກຕໍ ໂຫຕິ ອກຸປ຺ປໍ, ເສສານິ ສພ຺ພກມ຺ມານິ ສມ຺ມຸຂາ ເອວ ກາຕພ຺ພານິ. ສງ຺ຆສມ຺ມຸຂຕາ ຘມ຺ມສມ຺ມຸຂຕາ ວິນຍສມ຺ມຸຂຕາ ປຸຄ຺ຄລສມ຺ມຸຂຕາຕິ ອິມໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ສມ຺ມຸຂາວິນຍໍ ອຸປເນຕ຺ວາວ ກາຕພ຺ພານິ. ເອວໍ ກຕານິ ຫິ ສຸກຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ອກຕານິ ປເນຕານິ ອິມໍ ສມ຺ມຸຂາວິນຍສງ຺ຂາຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ ວິນາ ກຕຕ຺ຕາ ວຕ຺ຖຸວິປນ຺ນານິ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສມ຺ມຸຂາກຣຓີຍໍ ກມ຺ມໍ ອສມ຺ມຸຂາ ກໂຣຕິ, ວຕ຺ຖຸວິປນ຺ນໍ ອຘມ຺ມກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ. ປຏິປຸຈ຺ຉາກຣຓີຍາທີສຸປິ ປຏິປຸຈ຺ຉາທິກຣຓເມວ ວຕ຺ຖຸ, ຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ ວິນາ ກຕຕ຺ຕາ ເຕສມ຺ປິ ວຕ຺ຖຸວິປນ຺ນຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອປິຈ ອູນວີສຕິວສ຺ສໍ ວາ ອນ຺ຕິມວຕ຺ຖຸໍ ອຊ຺ຌາປນ຺ນປຸພ຺ພໍ ວາ ເອກາທສສຸ ວາ ອຠພ຺ພປຸຄ຺ຄເລສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອຸປສມ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ສປິ ວຕ຺ຖຸວິປນ຺ນໍ ອຘມ຺ມກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ອຍໍ ວຕ຺ຖຸໂຕ ກມ຺ມວິປຕ຺ຕິຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ຎຕ຺ຕິໂຕ ວິປຕ຺ຕິຍໍ ປນ ວຕ຺ຖຸໍ ນ ປຣາມສຕີຕິ ຍສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທາທິກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ຕໍ ນ ປຣາມສຕິ, ຕສ຺ສ ນາມໍ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ. ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິໂຕ ອາຍສ຺ມໂຕ ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິຕສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ໂຂ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອາຍສ຺ມໂຕ ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິຕສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ໂຂ’’ຕິ ວທຕິ. ເອວໍ ວຕ຺ຖຸໍ ນ ປຣາມສຕິ.

ສງ຺ຆໍ ນ ປຣາມສຕີຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ ນາມໍ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ. ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ອຍໍ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິໂຕ’’ຕິ ວທຕິ. ເອວໍ ສງ຺ຆໍ ນ ປຣາມສຕິ.

ປຸຄ຺ຄລໍ ນ ປຣາມສຕີຕິ ໂຍ ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ຂສ຺ສ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ, ຕໍ ນ ປຣາມສຕິ, ຕສ຺ສ ນາມໍ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ. ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິໂຕ ອາຍສ຺ມໂຕ ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິຕສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ໂຂ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິໂຕ ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ໂຂ’’ຕິ ວທຕິ. ເອວໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ນ ປຣາມສຕິ.

ຎຕ຺ຕິໍ ນ ປຣາມສຕີຕິ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ຎຕ຺ຕິໍ ນ ປຣາມສຕິ, ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ເມ ຎຕ຺ຕິໍ ອຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ກມ຺ມວາຈາຍ ເອວ ອນຸສ຺ສາວນກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ເມປິ ຎຕ຺ຕິໍ ອຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຈຕຸກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ກມ຺ມວາຈາຍ ເອວ ອນຸສ຺ສາວນກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ. ເອວໍ ຎຕ຺ຕິໍ ນ ປຣາມສຕິ.

ປຈ຺ຉາ ວາ ຎຕ຺ຕິໍ ຐເປຕີຕິ ປຐມໍ ກມ຺ມວາຈາຍ ອນຸສ຺ສາວນກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ເອສາ ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ, ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ ວທຕິ. ເອວໍ ປຈ຺ຉາ ຎຕ຺ຕິໍ ຐເປຕິ. ອິຕິ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ຎຕ຺ຕິໂຕ ກມ຺ມານິ ວິປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

ອນຸສ຺ສາວນໂຕ ວິປຕ຺ຕິຍໍ ປນ ວຕ຺ຖຸອາທີນິ ຕາວ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ. ເອວໍ ປນ ເນສໍ ອປຣາມສນໍ ໂຫຕິ – ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ’’ຕິ ປຐມານຸສ຺ສາວນາຍ ວາ ‘‘ທຸຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ. ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ’’ຕິ ທຸຕິຍຕຕິຍານຸສ຺ສາວນາສຸ ວາ ‘‘ອຍໍ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິໂຕ ອາຍສ຺ມໂຕ ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິຕສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ໂຂ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອາຍສ຺ມໂຕ ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິຕສ຺ສາ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ວຕ຺ຖຸໍ ນ ປຣາມສຕິ ນາມ. ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ອຍໍ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິໂຕ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ສງ຺ຆໍ ນ ປຣາມສຕິ ນາມ. ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິໂຕ ອາຍສ຺ມໂຕ ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິຕສ຺ສາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິໂຕ ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ໂຂ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄລໍ ນ ປຣາມສຕິ ນາມ.

ສາວນໍ ຫາເປຕີຕິ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ກມ຺ມວາຈາຍ ອນຸສ຺ສາວນໍ ນ ກໂຣຕິ, ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ເມ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຎຕ຺ຕິເມວ ຐເປຕິ, ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ເມ ຈຕຸກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຎຕ຺ຕິເມວ ຐເປຕິ. ເອວໍ ສາວນໍ ຫາເປຕິ. ໂຍປິ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ເມ ເອກໍ ຎຕ຺ຕິໍ ຐເປຕ຺ວາ ເອກໍ ກມ຺ມວາຈໍ ອນຸສ຺ສາເວນ຺ໂຕ ອກ຺ຂຣໍ ວາ ຉຑ຺ເຑຕິ, ປທໍ ວາ ທຸຣຸຕ຺ຕໍ ກໂຣຕິ, ອຍມ຺ປິ ສາວນໍ ຫາເປຕິເຍວ. ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ເມ ປນ ເອກໍ ຎຕ຺ຕິໍ ຐເປຕ຺ວາ ສກິເມວ ວາ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ກມ຺ມວາຈາຍ ອນຸສ຺ສາວນໍ ກໂຣນ຺ໂຕປິ ອກ຺ຂຣໍ ວາ ປທໍ ວາ ຉຑ຺ເຑນ຺ໂຕປິ ທຸຣຸຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ໂຕປິ ອນຸສ຺ສາວນໍ ຫາເປຕິເຍວາຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໒໕໒. ‘‘ທຸຣຸຕ຺ຕໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ. ໂຍ ຫິ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ອກ຺ຂເຣ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ອຎ຺ຎໍ ວທຕິ, ອຍໍ ທຸຣຸຕ຺ຕໍ ກໂຣຕິ ນາມ. ຕສ຺ມາ ກມ຺ມວາຈໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຍ຺ວາຍໍ –

‘‘ສິຖິລໍ ຘນິຕຎ຺ຈ ທີຆຣສ຺ສໍ, ຄຣຸກໍ ລຫຸກຎ຺ຈ ນິຄ຺ຄຫິຕໍ;

ສມ຺ພນ຺ຘໍ ວວຕ຺ຖິຕໍ ວິມຸຕ຺ຕໍ, ທສຘາ ພ຺ຍຎ຺ຊນພຸທ຺ຘິຍາ ປເຠໂທ’’ຕິ. –

ວຸຕ຺ໂຕ, ອຍໍ ສຸຏ຺ຐຸ ອຸປລກ຺ເຂຕພ຺ໂພ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ສິຖິລໍ ນາມ ປຎ຺ຈສຸ ວຄ຺ເຄສຸ ປຐມຕຕິຍໍ. ຘນິຕໍ ນາມ ເຕສ຺ເວວ ທຸຕິຍຈຕຸຕ຺ຖໍ. ທີຆນ຺ຕິ ທີເຆນ ກາເລນ ວຕ຺ຕພ຺ພອາກາຣາທິ. ຣສ຺ສນ຺ຕິ ຕໂຕ ອຸປຑ຺ຒກາເລນ ວຕ຺ຕພ຺ພອກາຣາທິ. ຄຣຸກນ຺ຕິ ທີຆເມວ, ຍໍ ວາ ‘‘ອາຍສ຺ມໂຕ ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຍສ຺ສ ນກ຺ຂມຕີ’’ຕິ ເອວໍ ສໍໂຍຄປຣໍ ກຕ຺ວາ ວຸຈ຺ຈຕິ. ລຫຸກນ຺ຕິ ຣສ຺ສເມວ, ຍໍ ວາ ‘‘ອາຍສ຺ມໂຕ ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຍສ຺ສ ນ ຂມຕີ’’ຕິ ເອວໍ ອສໍໂຍຄປຣໍ ກຕ຺ວາ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນິຄ຺ຄຫິຕນ຺ຕິ ຍໍ ກຣຓານິ ນິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອວິວເຏນ ມຸເຂນ ສານຸນາສິກໍ ກຕ຺ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ສມ຺ພນ຺ຘນ຺ຕິ ຍໍ ປຣປເທນ ສມ຺ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ‘‘ຕຸຓ຺ຫິສ຺ສາ’’ຕິ ວາ ‘‘ຕຸຓ຺ຫສ຺ສາ’’ຕິ ວາ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວວຕ຺ຖິຕນ຺ຕິ ຍໍ ປຣປເທນ ອສມ຺ພນ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ວິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຕຸຓ຺ຫີ ອສ຺ສາ’’ຕິ ວາ ‘‘ຕຸຓ຺ຫ ອສ຺ສາ’’ຕິ ວາ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວິມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຍໍ ກຣຓານິ ອນິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ວິວເຏນ ມຸເຂນ ອນຸນາສິກໍ ອກຕ຺ວາ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຕຕ຺ຖ ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ຕ-ກາຣສ຺ສ ຖ-ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ສຸຓາຖຸ ເມ’’ຕິ ວຈນໍ ສິຖິລສ຺ສ ຘນິຕກຣຓໍ ນາມ, ຕຖາ ‘‘ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ ເອສາ ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘‘ປຕ຺ຖກລ຺ລໍ ເອສາ ຎຕ຺ຖີ’’ຕິອາທິວຈນໍ. ‘‘ຠນ຺ເຕ ສງ຺ໂຆ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ຠ-ກາຣຆ-ກາຣານໍ ພ-ກາຣຄ-ກາເຣ ກຕ຺ວາ ‘‘ພນ຺ເຕ ສໍໂຄ’’ຕິ ວຈນໍ ຘນິຕສ຺ສ ສິຖິລກຣຓໍ ນາມ. ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ’’ຕິ ວິວເຏນ ມຸເຂນ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ປນ ‘‘ສຸຓໍຕຸ ເມ’’ຕິ ວາ ‘‘ເອສາ ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘‘ເອສໍ ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ ວາ ອວິວເຏນ ມຸເຂນ ອນນຸນາສິກໍ ກຕ຺ວາ ວຈນໍ ວິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ນິຄ຺ຄຫິຕວຈນໍ ນາມ. ‘‘ປຕ຺ຕກລ຺ລ’’ນ຺ຕິ ອວິວເຏນ ມຸເຂນ ອນຸນາສິກໍ ກຕ຺ວາ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘‘ປຕ຺ຕກລ຺ລາ’’ຕິ ວິວເຏນ ມຸເຂນ ອນຸນາສິກໍ ອກຕ຺ວາ ວຈນໍ ນິຄ຺ຄຫິຕສ຺ສ ວິມຸຕ຺ຕວຈນໍ ນາມ. ອິຕິ ສິຖິເລ ກຕ຺ຕພ຺ເພ ຘນິຕໍ, ຘນິເຕ ກຕ຺ຕພ຺ເພ ສິຖິລໍ, ວິມຸຕ຺ເຕ ກຕ຺ຕພ຺ເພ ນິຄ຺ຄຫິຕໍ, ນິຄ຺ຄຫິເຕ ກຕ຺ຕພ຺ເພ ວິມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ອນ຺ໂຕກມ຺ມວາຈາຍ ກມ຺ມໍ ທູເສນ຺ຕິ. ເອວໍ ວທນ຺ໂຕ ຫິ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ອກ຺ຂເຣ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ອຎ຺ຎໍ ວທຕິ, ທຸຣຸຕ຺ຕໍ ກໂຣຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ອິຕເຣສຸ ປນ ທີຆຣສ຺ສາທີສຸ ຉສຸ ພ຺ຍຎ຺ຊເນສຸ ທີຆຏ຺ຐາເນ ທີຆເມວ, ຣສ຺ສຏ຺ຐາເນ ຣສ຺ສເມວາຕິ ເອວໍ ຍຖາຐາເນ ຕໍ ຕເທວ ອກ຺ຂຣໍ ຠາສນ຺ເຕນ ອນຸກ຺ກມາຄຕໍ ປເວຓິໍ ອວິນາເສນ຺ເຕນ ກມ຺ມວາຈາ ກາຕພ຺ພາ. ສເຈ ປນ ເອວໍ ອກຕ຺ວາ ທີເຆ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ຣສ຺ສໍ, ຣສ຺ເສ ວາ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ທີຆໍ ວທຕິ, ຕຖາ ຄຣຸເກ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ລຫຸກໍ, ລຫຸເກ ວາ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ຄຣຸກໍ ວທຕິ, ສມ຺ພນ຺ເຘ ວາ ປນ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ວວຕ຺ຖິຕໍ, ວວຕ຺ຖິເຕ ວາ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ສມ຺ພນ຺ຘໍ ວທຕິ, ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕປິ ກມ຺ມວາຈາ ນ ກຸປ຺ປຕິ. ອິມານິ ຫິ ຉ ພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ກມ຺ມໍ ນ ໂກເປນ຺ຕິ. ຍໍ ປນ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກຕ຺ເຖຣາ ‘‘ທ-ກາໂຣ ຕ-ກາຣມາປຊ຺ຊຕິ, ຕ-ກາໂຣ ທ-ກາຣມາປຊ຺ຊຕິ, ຈ-ກາໂຣ ຊ-ກາຣມາປຊ຺ຊຕິ, ຊ-ກາໂຣ ຈ-ກາຣມາປຊ຺ຊຕິ, ຍ-ກາໂຣ ກ-ກາຣມາປຊ຺ຊຕິ, ກ-ກາໂຣ ຍ-ກາຣມາປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ທ-ກາຣາທີສຸ ວຕ຺ຕພ຺ເພສຸ ຕ-ກາຣາທິວຈນໍ ນ ວິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ກມ຺ມວາຈໍ ປຕ຺ວາ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຕສ຺ມາ ວິນຍຘເຣນ ເນວ ທ-ກາໂຣ ຕ-ກາໂຣ ກາຕພ຺ໂພ…ເປ… ນ ກ-ກາໂຣ ຍ-ກາໂຣ. ຍຖາປາຬິຍາ ນິຣຸຕ຺ຕິໍ ໂສເຘຕ຺ວາ ທສວິຘາຍ ພ຺ຍຎ຺ຊນນິຣຸຕ຺ຕິຍາ ວຸຕ຺ຕໂທເສ ປຣິຫຣນ຺ເຕນ ກມ຺ມວາຈາ ກາຕພ຺ພາ. ອິຕຣຖາ ຫິ ສາວນໍ ຫາເປຕິ ນາມ.

ອກາເລ ວາ ສາເວຕີຕິ ສາວນາຍ ອກາເລ ອໂນກາເສ ຎຕ຺ຕິໍ ອຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ປຐມໍເຍວ ອນຸສ຺ສາວນກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ຎຕ຺ຕິໍ ຐເປຕິ. ອິຕິ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ອນຸສ຺ສາວນໂຕ ກມ຺ມານິ ວິປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

໒໕໓. ສີມໂຕ ວິປຕ຺ຕິຍໍ ປນ ອຕິຂຸທ຺ທກສີມາ ນາມ ຍາ ເອກວີສຕິ ຠິກ຺ຂູ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ‘‘ຍຕ຺ຖ ເອກວີສຕິ ຠິກ຺ຂູ ນິສີທິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ຍາ ເອວຣູປາ ສີມາ, ອຍໍ ສມ຺ມຕາປິ ອສມ຺ມຕາ ຄາມເຂຕ຺ຕສທິສາວ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ກຕໍ ກມ຺ມໍ ກຸປ຺ປຕິ. ເອສ ນໂຍ ເສສສີມາສຸປິ. ເອຕ຺ຖ ປນ ອຕິມຫຕີ ນາມ ຍາ ເກສຄ຺ຄມຕ຺ເຕນປິ ຕິໂຍຊນໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ສມ຺ມຕາ ໂຫຕິ. ຂຓ຺ຑນິມິຕ຺ຕາ ນາມ ອຆຏິຕນິມິຕ຺ຕາ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ນິມິຕ຺ຕໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມເນວ ທກ຺ຂິຓາຍ ປຈ຺ຉິມາຍ ອຸຕ຺ຕຣາຍ ທິສາຍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸນ ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ປຸພ຺ພກິຕ຺ຕິຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ປຏິກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ເອວໍ ອຂຓ຺ຑນິມິຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ອນຸກ຺ກເມນ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣາຍ ທິສາຍ ນິມິຕ຺ຕໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ຐເປຕິ, ຂຓ຺ຑນິມິຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ອປຣາປິ ຂຓ຺ຑນິມິຕ຺ຕາ ນາມ ຍາ ອນິມິຕ຺ຕຸປຄໍ ຕຈສາຣຣຸກ຺ຂໍ ວາ ຂາຓຸກໍ ວາ ປໍສຸປຸຎ຺ຊໍ ວາ ວາລຸກປຸຎ຺ຊໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອນ຺ຕຣາ ເອກໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ມຕາ ໂຫຕິ. ຉາຍານິມິຕ຺ຕາ ນາມ ຍາ ປພ຺ພຕຈ຺ຉາຍາທີນໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຉາຍໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ມຕາ ໂຫຕິ. ອນິມິຕ຺ຕາ ນາມ ຍາ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ນິມິຕ຺ຕານິ ອກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສມ຺ມຕາ ໂຫຕິ. ພຫິສີເມ ຐິໂຕ ສີມໍ ສມ຺ມນ຺ນຕິ ນາມ ນິມິຕ຺ຕານິ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ນິມິຕ຺ຕານໍ ພຫິ ຐິໂຕ ສມ຺ມນ຺ນຕິ. ນທິຍາ ສມຸທ຺ເທ ຊາຕສ຺ສເຣ ສີມໍ ສມ຺ມນ຺ນຕີຕິ ເອເຕສຸ ນທີອາທີສຸ ຍໍ ສມ຺ມນ຺ນຕິ, ສາ ເອວໍ ສມ຺ມຕາປິ ‘‘ສພ຺ພາ, ຠິກ຺ຂເວ, ນທີ ອສີມາ, ສພ຺ໂພ ສມຸທ຺ໂທ ອສີໂມ, ສພ຺ໂພ ຊາຕສ຺ສໂຣ ອສີໂມ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໔໗) ວຈນໂຕ ອສມ຺ມຕາວ ໂຫຕິ. ສີມາຍ ສີມໍ ສມ຺ຠິນ຺ທຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສີມາຍ ປເຣສໍ ສີມໍ ສມ຺ຠິນ຺ທຕິ. ສີມາຍ ສີມໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສີມາຍ ປເຣສໍ ສີມໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ສມ຺ເຠໂທ ຈ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຓຎ຺ຈ ໂຫຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ສີມາກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕເມວ. ອິຕິ ອິມາ ເອກາທສປິ ສີມາ ອສີມາ ຄາມເຂຕ຺ຕສທິສາ ເອວ, ຕາສຸ ນິສີທິຕ຺ວາ ກຕໍ ກມ຺ມໍ ກຸປ຺ປຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອິເມຫິ ເອກາທສຫິ ອາກາເຣຫິ ສີມໂຕ ກມ຺ມານິ ວິປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ.

ປຣິສໂຕ ກມ຺ມວິປຕ຺ຕິຍໍ ປນ ກິຎ຺ຈິ ອນຸຕ຺ຕານໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຍມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມປ຺ປຕ຺ຕຉນ຺ທາຣຫລກ຺ຂຓໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ຕມ຺ປິ ປຣໂຕ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ຠິກ຺ຂູ ປກຕຕ຺ຕາ ກມ຺ມປ຺ປຕ຺ຕາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ຕເມວ. ຕຕ຺ຖ ປກຕຕ຺ຕາ ກມ຺ມປ຺ປຕ຺ຕາຕິ ຈຕຸວຄ຺ຄກຣເຓ ກມ຺ເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປກຕຕ຺ຕາ ອນຸກ຺ຂິຕ຺ຕາ ອນິສ຺ສາຣິຕາ ປຣິສຸທ຺ຘສີລາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຠິກ຺ຂູ ກມ຺ມປ຺ປຕ຺ຕາ ກມ຺ມສ຺ສ ອຣຫາ ອນຸຈ຺ຉວິກາ ສາມິໂນ. ນ ເຕຫິ ວິນາ ຕໍ ກມ຺ມໍ ກຣີຍຕິ, ນ ເຕສໍ ຉນ຺ໂທ ວາ ປາຣິສຸທ຺ຘິ ວາ ເອຕິ, ອວເສສາ ປນ ສເຈປິ ສຫສ຺ສມຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ສເຈ ສມານສໍວາສກາ ສພ຺ເພ ຉນ຺ທາຣຫາວ ໂຫນ຺ຕິ, ຉນ຺ທປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ທຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ ວາ ມາ ວາ, ກມ຺ມໍ ປນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຍສ຺ສ ປນ ສງ຺ໂຆ ປຣິວາສາທິກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ໂສ ເນວ ກມ຺ມປ຺ປຕ຺ໂຕ ນາປິ ຉນ຺ທາຣໂຫ, ອປິຈ ຍສ຺ມາ ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວຕ຺ຖຸໍ ກຕ຺ວາ ສງ຺ໂຆ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ມາ ກມ຺ມາຣໂຫຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເສສກມ຺ເມສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໒໕໔. ອປໂລກນກມ຺ມໍ ກຕມານິ ປຎ຺ຈ ຐານານິ ຄຈ຺ຉຕິ, ໂອສາຣຓໍ ນິສ຺ສາຣຓໍ ຠຓ຺ຑຸກມ຺ມໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຓ຺ຑໍ ກມ຺ມລກ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ປຎ຺ຈມນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ໂອສາຣຓໍ ນິສ຺ສາຣຓ’’ນ຺ຕິ ປທສິລິຏ຺ຐຕາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ປຐມໍ ປນ ນິສ຺ສາຣຓາ ໂຫຕິ, ປຈ຺ຉາ ໂອສາຣຓາ. ຕຕ຺ຖ ຍາ ສາ ກຓ຺ຏກສ຺ສ ສາມເຓຣສ຺ສ ທຓ຺ຑກມ຺ມນາສນາ, ສາ ນິສ຺ສາຣຓາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕສ຺ມາ ເອຕຣຫິ ສເຈປິ ສາມເຓໂຣ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ວາ ຘມ຺ມສ຺ສ ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ອວຓ຺ຓໍ ຠຓຕິ, ອກປ຺ປິຍໍ ‘‘ກປ຺ປິຍ’’ນ຺ຕິ ທີເປຕິ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ, ອນ຺ຕຄ຺ຄາຫິກາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ໂສ ຍາວຕຕິຍໍ ນິວາເຣຕ຺ວາ ຕໍ ລທ຺ຘິໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຕພ຺ໂພ. ໂນ ເຈ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ, ສງ຺ຆໍ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ‘‘ວິສ຺ສຊ຺ເຊຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ໂນ ເຈ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ, ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອປໂລກນກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ນິສ຺ສາເຣຕພ຺ໂພ. ເອວຎ຺ຈ ປນ ກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ –

‘‘ສງ຺ຆໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຈ຺ຉາມິ ‘ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ສາມເຓໂຣ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ອວຓ຺ຓວາທີ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ, ຍໍ ອຎ຺ເຎ ສາມເຓຣາ ລຠນ຺ຕິ ທິຣຕ຺ຕຕິຣຕ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ສຫເສຍ຺ຍໍ, ຕສ຺ສາ ອລາຠາຍ ນິສ຺ສາຣຓາ ຣຸຈ຺ຈຕິ ສງ຺ຆສ຺ສາ’ຕິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ. ຕຕິຍມ຺ປິ ຠນ຺ເຕ ສງ຺ຆໍ ປຸຈ຺ຉາມິ ‘ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ສາມເຓໂຣ…ເປ… ຣຸຈ຺ຈຕິ ສງ຺ຆສ຺ສາ’ຕິ, ຈຣ ປິເຣ ວິນສ຺ສາ’’ຕິ.

ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ພາລຕາຍ ອຎາຓຕາຍ ອລກ຺ຂິກຕາຍ ເອວໍ ອກາສິໍ, ສ຺ວາຫໍ ສງ຺ຆໍ ຂມາເປມີ’’ຕິ ຂມາເປນ຺ໂຕ ຍາວຕຕິຍໍ ຍາຈາເປຕ຺ວາ ອປໂລກນກມ຺ເມເນວ ໂອສາເຣຕພ຺ໂພ, ເອວຎ຺ຈ ປນ ໂອສາເຣຕພ຺ໂພ. ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສງ຺ຆສ຺ສ ອນຸມຕິຍາ ສາເວຕພ຺ພໍ –

‘‘ສງ຺ຆໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຈ຺ຉາມິ ‘ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ສາມເຓໂຣ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ອວຓ຺ຓວາທີ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ, ຍໍ ອຎ຺ເຎ ສາມເຓຣາ ລຠນ຺ຕິ ທິຣຕ຺ຕຕິຣຕ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ສຫເສຍ຺ຍໍ, ຕສ຺ສາ ອລາຠາຍ ນິສ຺ສາຣິໂຕ, ສ຺ວາຍໍ ອິທານິ ໂສຣໂຕ ນິວາຕວຸຕ຺ຕິ ລຊ຺ຊິຘມ຺ມໍ ໂອກ຺ກນ຺ໂຕ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ເປ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ກຕທຓ຺ຑກມ຺ໂມ ອຈ຺ຈຍໍ ເທເສຕິ, ອິມສ຺ສ ສາມເຓຣສ຺ສ ຍຖາ ປຸເຣ ກາຍສມ຺ໂຠຄສາມຄ຺ຄິທານໍ ຣຸຈ຺ຈຕິ ສງ຺ຆສ຺ສາ’’’ຕິ.

ເອວໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ອປໂລກນກມ຺ມໍ ໂອສາຣຓຎ຺ຈ ນິສ຺ສາຣຓຎ຺ຈ ຄຈ຺ຉຕິ. ຠຓ຺ຑຸກມ຺ມໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາວິນິຈ຺ຉຍກຖາຍ ວຸຕ຺ຕເມວ.

ພ຺ຣຫ຺ມທຓ຺ໂຑ ປນ ນ ເກວລໍ ຉນ຺ນສ຺ເສວ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ, ໂຍ ອຎ຺ໂຎປິ ຠິກ຺ຂຸ ມຸຂໂຣ ໂຫຕິ, ຠິກ຺ຂູ ທຸຣຸຕ຺ຕວຈເນຫິ ຆຏ຺ເຏນ຺ໂຕ ຂຸໍເສນ຺ໂຕ ວມ຺ເຠນ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ, ຕສ຺ສປິ ທາຕພ຺ໂພ, ເອວຎ຺ຈ ປນ ທາຕພ຺ໂພ. ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສງ຺ຆສ຺ສ ອນຸມຕິຍາ ສາເວຕພ຺ພໍ –

‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ມຸຂໂຣ, ຠິກ຺ຂູ ທຸຣຸຕ຺ຕວຈເນຫິ ຆຏ຺ເຏນ຺ໂຕ ຂຸໍເສນ຺ໂຕ ວມ຺ເຠນ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ, ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຍໍ ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຕໍ ວເທຍ຺ຍ, ຠິກ຺ຂູຫິ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ເນວ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ນ ໂອວທິຕພ຺ໂພ ນ ອນຸສາສິຕພ຺ໂພ, ສງ຺ຆໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຈ຺ຉາມິ ‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ພ຺ຣຫ຺ມທຓ຺ຑສ຺ສ ທານໍ ຣຸຈ຺ຈຕິ ສງ຺ຆສ຺ສາ’ຕິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ປຸຈ຺ຉາມິ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ປຸຈ຺ຉາມິ ‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ພ຺ຣຫ຺ມທຓ຺ຑສ຺ສ ທານໍ ຣຸຈ຺ຈຕິ ສງ຺ຆສ຺ສາ’’’ຕິ.

ຕສ຺ສ ອປເຣນ ສມເຍນ ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຂມາເປນ຺ຕສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມທຓ຺ໂຑ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠຕພ຺ໂພ, ເອວຎ຺ຈ ປນ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠຕພ຺ໂພ. ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ສາເວຕພ຺ພໍ –

‘‘ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ອສຸກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ພ຺ຣຫ຺ມທຓ຺ຑໍ ອທາສິ, ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ໂສຣໂຕ ນິວາຕວຸຕ຺ຕິ ລຊ຺ຊິຘມ຺ມໍ ໂອກ຺ກນ຺ໂຕ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ເປ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ປຏິສງ຺ຂາ ອາຍຕິໍ ສໍວເຣ ຕິຏ຺ຐຕິ, ສງ຺ຆໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຈ຺ຉາມິ ‘ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ພ຺ຣຫ຺ມທຓ຺ຑສ຺ສ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິ ຣຸຈ຺ຈຕິ ສງ຺ຆສ຺ສາ’’’ຕິ.

ເອວໍ ຍາວຕຕິຍໍ ວຕ຺ວາ ອປໂລກນກມ຺ເມເນວ ພ຺ຣຫ຺ມທຓ຺ໂຑ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠຕພ຺ໂພຕິ.

ກມ຺ມລກ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ປຎ຺ຈມນ຺ຕິ ຍໍ ຕໍ ຠຄວຕາ ຠິກ຺ຂຸນິກ຺ຂນ຺ຘເກ –

‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຉພ຺ພຄ຺ຄິຍາ ຠິກ຺ຂູ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ກທ຺ທໂມທເກນ ໂອສິຎ຺ຈນ຺ຕິ ‘ອປ຺ເປວ ນາມ ອມ຺ເຫສຸ ສາຣຊ຺ເຊຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ, ກາຍໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິ, ອູຣຸໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິ, ອງ຺ຄຊາຕໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ໂອຠາເສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ປໂຍເຊນ຺ຕິ ‘ອປ຺ເປວ ນາມ ອມ຺ເຫສຸ ສາຣຊ຺ເຊຍ຺ຍຸ’’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໔໑໑) –

ອິເມສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ເຍສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ທຸກ຺ກຏໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ສໍສເຍ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ‘‘ອວນ຺ທິໂຍ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ເຆນ ກາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ເອວໍ ອວນ຺ທິຍກມ຺ມໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ, ຕໍ ກມ຺ມລກ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ປຎ຺ຈມໍ, ອິມສ຺ສ ອປໂລກນກມ຺ມສ຺ສ ຐານໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ຫິ ກມ຺ມຎ຺ເຎວ ລກ຺ຂຓໍ, ນ ໂອສາຣຓາທີນິ, ຕສ຺ມາ ກມ຺ມລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ສ ກຣຓໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ສທ຺ຘິໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ທສ຺ສຍິສ຺ສາມ. ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສເຍ ສນ຺ນິປຕິຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆສ຺ສ ອນຸມຕິຍາ ພ຺ຍຕ຺ຕາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ສາເວຕພ຺ພໍ –

‘‘ອຍ຺ເຍ, ອສຸໂກ ນາມ ອຍ຺ໂຍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອປາສາທິກໍ ທສ຺ເສຕິ, ເອຕສ຺ສ ອຍ຺ຍສ຺ສ ອວນ຺ທິຍກຣຓໍ ຣຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆໍ ປຸຈ຺ຉາມິ. ‘ອຍ຺ເຍ, ອສຸໂກ ນາມ ອຍ຺ໂຍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອປາສາທິກໍ ທສ຺ເສຕິ, ເອຕສ຺ສ ອຍ຺ຍສ຺ສ ອວນ຺ທິຍກຣຓໍ ຣຸຈ຺ຈຕີ’ຕິ ທຸຕິຍມ຺ປິ. ຕຕິຍມ຺ປິ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆໍ ປຸຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ເອວໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສາເວຕ຺ວາ ອປໂລກນກມ຺ເມນ ອວນ຺ທິຍກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ.

ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ນ ວນ຺ທິຕພ຺ໂພ. ສເຈ ອວນ຺ທິຍມາໂນ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕຕິ, ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຂມາເປຕພ຺ພາ. ຂມາເປນ຺ຕນ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ວິຫາເຣເຍວ ສງ຺ຆໍ ວາ ຄຓໍ ວາ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຏິສງ຺ຂາ ອາຍຕິໍ ສໍວເຣ ຕິຏ຺ຐາມິ, ນ ປຸນ ອປາສາທິກໍ ທສ຺ເສສ຺ສາມິ, ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆ ມຍ຺ຫໍ ຂມຕູ’’ຕິ ຂມາເປຕພ຺ພໍ. ເຕນ ສງ຺ເຆນ ວາ ຄເຓນ ວາ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເປເສຕ຺ວາ ເອກຠິກ຺ຂຸນາ ວາ ສຍເມວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ‘‘ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ປຏິສງ຺ຂາ ອາຍຕິໍ ສໍວເຣ ຐິໂຕ, ອິມິນາ ອຈ຺ຈຍໍ ເທເສຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆ ຂມາປິໂຕ, ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆ ອິມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ວນ຺ທິຍໍ ກໂຣຕູ’’ຕິ. ໂສ ວນ຺ທິໂຍ ກາຕພ຺ໂພ, ເອວຎ຺ຈ ປນ ກາຕພ຺ໂພ. ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສເຍ ສນ຺ນິປຕິຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆສ຺ສ ອນຸມຕິຍາ ພ຺ຍຕ຺ຕາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ສາເວຕພ຺ພໍ –

‘‘ອຍ຺ເຍ, ອສຸໂກ ນາມ ອຍ຺ໂຍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອປາສາທິກໍ ທສ຺ເສຕີຕິ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ເຆນ ອວນ຺ທິໂຍ ກໂຕ, ໂສ ລຊ຺ຊິຘມ຺ມໍ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ປຏິສງ຺ຂາ ອາຍຕິໍ ສໍວເຣ ຐິໂຕ, ອຈ຺ຈຍໍ ເທເສຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆໍ ຂມາເປສິ, ຕສ຺ສ ອຍ຺ຍສ຺ສ ວນ຺ທິຍກຣຓໍ ຣຸຈ຺ຈຕີຕິ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆໍ ປຸຈ຺ຉາມີ’’ຕິ –

ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ອປໂລກນກມ຺ເມເນວ ວນ຺ທິໂຍ ກາຕພ຺ໂພ.

໒໕໕. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ປາຬິມຸຕ຺ຕໂກປິ ກມ຺ມລກ຺ຂຓວິນິຈ຺ຉໂຍ (ປຣິ. ອຏ຺ຐ. ໔໙໕-໔໙໖). ອິທຎ຺ຫິ ກມ຺ມລກ຺ຂຓໍ ນາມ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆມູລກໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສປິ ປເນຕໍ ລພ຺ຠຕິເຍວ. ຍຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ສລາກຠຕ຺ຕອຸໂປສຖຄ຺ເຄສຸ ຈ ອປໂລກນກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ເອຕມ຺ປິ ກມ຺ມລກ຺ຂຓເມວ. ອຈ຺ຉິນ຺ນຈີວຣຊິຓ຺ຓຈີວຣນຏ຺ຐຈີວຣານຎ຺ຫິ ສງ຺ຆໍ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຍາວຕຕິຍໍ ສາເວຕ຺ວາ ອປໂລກນກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອປ຺ປມຕ຺ຕກວິສ຺ສຊ຺ຊເກນ ປນ ຈີວຣໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠາຊນີຍກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປເຠທານິ ສູຈິອາທີນິ ອນປໂລເກຕ຺ວາປິ ທາຕພ຺ພານິ. ເຕສໍ ທາເນ ໂສເຍວ ອິສ຺ສໂຣ, ຕໂຕ ອຕິເຣກໍ ເທນ຺ເຕນ ອປໂລເກຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ຕໂຕ ຫິ ອຕິເຣກທາເນ ສງ຺ໂຆ ສາມີ. ຄິລານເຠສຊ຺ຊມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ສຍເມວ ທາຕພ຺ພໍ, ອຕິເຣກໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ອປໂລເກຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ໂຍປິ ຈ ທຸພ຺ພໂລ ວາ ຉິນ຺ນິຣິຍາປໂຖ ວາ ປຈ຺ຉິນ຺ນຠິກ຺ຂາຈາຣປໂຖ ວາ ມຫາຄິລາໂນ, ຕສ຺ສ ມຫາວາເສສຸ ຕຕ຺ຣຸປ຺ປາທໂຕ ເທວສິກໍ ນາຬິ ວາ ອຸປຑ຺ຒນາຬິ ວາ, ເອກທິວສໍເຍວ ວາ ປຎ຺ຈ ວາ ທສ ວາ ຕຓ຺ຑຸລນາຬິໂຍ ເທນ຺ເຕນ ອປໂລກນກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາວ ທາຕພ຺ພາ. ເປສລສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕຕ຺ຣຸປ຺ປາທໂຕ ອິຓປລິໂພຘມ຺ປິ ພຫຸສ຺ສຸຕສ຺ສ ສງ຺ຆຠາຣນິຕ຺ຖຣກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນຸຏ຺ຐາປນີຍເສນາສນມ຺ປິ ສງ຺ຆກິຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ກປ຺ປິຍກາຣກາທີນໍ ຠຕ຺ຕເວຕນມ຺ປິ ອປໂລກນກມ຺ເມນ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ຈຕຸປຈ຺ຈຍວເສນ ທິນ຺ນຕຕ຺ຣຸປ຺ປາທໂຕ ສງ຺ຆິກໍ ອາວາສໍ ຊຄ຺ຄາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ‘‘ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ອິສ຺ສຣວຕາຍ ວິຈາເຣຕີ’’ຕິ ກຖາປຈ຺ຉິນ຺ທນຕ຺ຖໍ ປນ ສລາກຄ຺ຄາທີສຸ ວາ ອນ຺ຕຣສນ຺ນິປາເຕ ວາ ສງ຺ຆໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ຊຄ຺ຄາເປຕພ຺ໂພ. ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕຕ຺ຖາຍ ໂອທິສ຺ສ ທິນ຺ນຕຕ຺ຣຸປ຺ປາທໂຕປິ ອປໂລເກຕ຺ວາ ອາວາໂສ ຊຄ຺ຄາເປຕພ຺ໂພ, ອນປໂລເກຕ຺ວາປິ ວຏ຺ຏຕິ, ‘‘ສູໂຣ ວຕາຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕຕ຺ຖາຍ ໂອທິສ຺ສ ທິນ຺ນໂຕ ອາວາສໍ ຊຄ຺ຄາເປຕີ’’ຕິ ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນກຖາປຈ຺ເຉທນຕ຺ຖໍ ປນ ອປໂລກນກມ຺ມເມວ ກຕ຺ວາ ຊຄ຺ຄາເປຕພ຺ໂພ.

ເຈຕິເຍ ຉຕ຺ຕໍ ວາ ເວທິກໍ ວາ ໂພຘິຆຣໍ ວາ ອາສນຆຣໍ ວາ ອກຕໍ ວາ ກໂຣນ຺ເຕນ ຊິຓ຺ຓໍ ວາ ປຏິສງ຺ຂໂຣນ຺ເຕນ ສຸຘາກມ຺ມໍ ວາ ກໂຣນ຺ເຕນ ມນຸສ຺ເສ ສມາທເປຕ຺ວາ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ກາຣໂກ ນຕ຺ຖິ, ເຈຕິຍສ຺ສ ອຸປນິກ຺ເຂປໂຕ ກາເຣຕພ຺ພໍ. ອຸປນິກ຺ເຂເປປິ ອສຕິ ອປໂລກນກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ຣຸປ຺ປາທໂຕ ກາເຣຕພ຺ພໍ, ສງ຺ຆິເກນປິ ອປໂລເກຕ຺ວາ ເຈຕິຍກິຈ຺ຈໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເຈຕິຍສ຺ສ ສນ຺ຕເກນ ອປໂລເກຕ຺ວາປິ ສງ຺ຆິກກິຈ຺ຈໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຕາວກາລິກໍ ປນ ຄເຫຕ຺ວາ ປຏິປາກຕິກໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເຈຕິເຍ ສຸຘາກມ຺ມາທີນິ ກໂຣນ຺ເຕຫິ ປນ ຠິກ຺ຂາຈາຣໂຕ ວາ ສງ຺ຆໂຕ ວາ ຍາປນມຕ຺ຕໍ ອລຠນ຺ເຕຫິ ເຈຕິຍສນ຺ຕກໂຕ ຍາປນມຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ເຕຫິ ວຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ‘‘ວຕ຺ຕໍ ກໂຣມາ’’ຕິ ມຈ຺ຉມໍສາທີຫິ ສງ຺ຆຠຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

ເຍ ວິຫາເຣ ໂຣປິຕາ ຜລຣຸກ຺ຂາ ສງ຺ເຆນ ປຣິຄ຺ຄຫິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຊຄ຺ຄນກມ຺ມໍ ລຠນ຺ຕິ. ເຍສໍ ຜລານິ ຆຓ຺ຏິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ຠາເຊຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ເຕສຸ ອປໂລກນກມ຺ມໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ. ເຍ ປນ ອປຣິຄ຺ຄຫິຕາ, ເຕສຸ ອປໂລກນກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ, ຕໍ ປນ ສລາກຄ຺ຄຍາຄຄ຺ຄຠຕ຺ຕຄ຺ຄອນ຺ຕຣສອອາປາເຕສຸປິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອຸໂປສຖຄ຺ເຄ ປນ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ອນາຄຕານມ຺ປິ ຉນ຺ທປາຣິສຸທ຺ຘິ ອາຫຣີຍຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ສຸວິໂສຘິຕໍ ໂຫຕິ. ເອວຎ຺ຈ ປນ ກາຕພ຺ພໍ, ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອນຸມຕິຍາ ສາເວຕພ຺ພໍ –

‘‘ຠນ຺ເຕ, ຍໍ ອິມສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ອນ຺ໂຕສີມາຍ ສງ຺ຆສນ຺ຕກໍ ມູລຕຈປຕ຺ຕອງ຺ກຸຣປຸປ຺ຜຜລຂາທນີຍາທິ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ອາຄຕາຄຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຍຖາສຸຂໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ຣຸຈ຺ຈຕີຕິ ສງ຺ຆໍ ປຸຈ຺ຉາມີ’’ຕິ –

ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ.

ຈຕູຫິ ປຎ຺ຈຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ກຕໍ ສຸກຕເມວ. ຍສ຺ມິມ຺ປິ ວິຫາເຣ ທ຺ເວ ຕໂຍ ຊນາ ວສນ຺ຕິ, ເຕຫິ ນິສີທິຕ຺ວາ ກຕມ຺ປິ ສງ຺ເຆນ ກຕສທິສເມວ. ຍສ຺ມິໍ ປນ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ, ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອຸໂປສຖທິວເສ ປຸພ຺ພກຣຓປຸພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ນິສິນ຺ເນນ ກຕມ຺ປິ ກຕິກວຕ຺ຕໍ ສງ຺ເຆນ ກຕສທິສເມວ ໂຫຕິ. ກໂຣນ຺ເຕນ ປນ ຜລວາເຣນ ກາຕຸມ຺ປິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ຉ ມາເສ ເອກສໍວຈ຺ຉຣນ຺ຕິ ເອວໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາປິ ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາປິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນ ຍຖາປຣິຈ຺ເຉທໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປຸນ ກາຕພ຺ພໍ. ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນ ຍາວ ຣຸກ຺ຂາ ຘຣນ຺ຕິ, ຕາວ ວຏ຺ຏຕິ. ເຍປິ ເຕສໍ ຣຸກ຺ຂານໍ ພີເຊຫິ ອຎ຺ເຎ ຣຸກ຺ຂາ ໂຣປິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສມ຺ປິ ສາ ເອວ ກຕິກາ.

ສເຈ ປນ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ໂຣປິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຍຕ຺ຖ ໂຣປິຕາ, ຕສ຺ມິໍເຍວ ວິຫາເຣ ສງ຺ໂຆ ສາມີ. ເຍປິ ອຎ຺ຎໂຕ ພີຊານິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ປຸຣິມວິຫາເຣ ປຈ຺ຉາ ໂຣປິຕາ, ເຕສຸ ອຎ຺ຎາ ກຕິກາ ກາຕພ຺ພາ, ກຕິກາຍ ກຕາຍ ປຸຄ຺ຄລິກຏ຺ຐາເນ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ຍຖາສຸຂໍ ຜລາທີນິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ສເຈ ປເນຕ຺ຖ ຕໍ ຕໍ ໂອກາສໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຣິເວຓານິ ກຕ຺ວາ ຊຄ຺ຄນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຸຄ຺ຄລິກຏ຺ຐາເນ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ອຎ຺ເຎ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ນ ລຠນ຺ຕິ. ເຕຫິ ປນ ສງ຺ຆສ຺ສ ທສມຠາຄໍ ທຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພານິ. ໂຍປິ ມຊ຺ເຌວິຫາເຣ ຣຸກ຺ຂໍ ສາຂາຫິ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຣກ຺ຂຕິ, ຕສ຺ສປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ໂປຣາຓກວິຫາຣໍ ຄຕສ຺ສ ສມ຺ຠາວນີຍຠິກ຺ຂຸໂນ ‘‘ເຖໂຣ ອາຄໂຕ’’ຕິ ຜລາຜລໍ ອາຫຣນ຺ຕິ, ສເຈ ຕຕ຺ຖ ມູເລ ສພ຺ພປຣິຍຕ຺ຕິຘໂຣ ພຫຸສ຺ສຸຕຠິກ຺ຂຸ ວິຫາສິ, ‘‘ອທ຺ຘາ ເອຕ຺ຖ ທີຆາ ກຕິກາ ກຕາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ນິກ຺ກຸກ຺ກຸຈ຺ເຈນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ວິຫາເຣ ຜລາຜລໍ ປິຓ຺ຑປາຕິການມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ຘຸຕງ຺ຄໍ ນ ໂກເປຕິ. ສາມເຓຣາ ອຕ຺ຕໂນ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍານໍ ພຫູນິ ຜລານິ ເທນ຺ຕິ, ອຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ອລຠນ຺ຕາ ຂິຍ຺ຍນ຺ຕິ, ຂິຍ຺ຍນມຕ຺ຕເມວ ຕໍ ໂຫຕິ. ສເຈ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂໍ ໂຫຕິ, ເອກໍ ປນສຣຸກ຺ຂໍ ນິສ຺ສາຍ ສຏ຺ຐິປິ ຊນາ ຊີວນ຺ຕິ, ຕາທິເສ ກາເລ ສພ຺ເພສໍ ສງ຺ຄຫກຣຓຕ຺ຖາຍ ຠາເຊຕ຺ວາ ຂາທິຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ສາມີຈິ. ຍາວ ປນ ກຕິກວຕ຺ຕໍ ນ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ຕາວ ເຕຫິ ຂາຍິຕໍ ສຸຂາຍິຕເມວ. ກທາ ປນ ກຕິກວຕ຺ຕໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ? ຍທາ ສມຄ຺ໂຄ ສງ຺ໂຆ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠາເຊຕ຺ວາ ຂາທນ຺ຕູ’’ຕິ ສາເວຠິ, ເອກຠິກ຺ຂຸເກ ປນ ວິຫາເຣ ເອເຕນ ສາວິເຕປິ ປຸຣິມກຕິກາ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິເຍວ. ສເຈ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘາຍ ກຕິກາຍ ສາມເຓຣາ ເນວ ຣຸກ຺ຂໂຕ ປາເຕນ຺ຕິ, ນ ຠູມິໂຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ເທນ຺ຕິ, ປຕິຕຜລານິ ປາເທຫິ ປຫຣນ຺ຕາ ວິຈຣນ຺ຕິ, ເຕສໍ ທສມຠາຄໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອຸປຑ຺ຒຜລຠາເຄນ ຜາຕິກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ. ອທ຺ຘາ ຜາຕິກມ຺ມໂລເຠນ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ຕິ, ປຸນ ສຸຠິກ຺ເຂ ຊາເຕ ກປ຺ປິຍກາຣເກສຸ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສາຂາປຣິວາຣາທີນິ ກຕ຺ວາ ຣຸກ຺ເຂ ຣກ຺ຂນ຺ເຕສຸ ສາມເຓຣານໍ ຜາຕິກມ຺ມໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ, ຠາເຊຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ.

‘‘ວິຫາເຣ ຜລາຜລໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ສາມນ຺ຕຄາເມຫິ ມນຸສ຺ສາ ຄິລານານໍ ວາ ຄພ຺ຠິນີນໍ ວາ ອຕ຺ຖາຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເອກໍ ນາຬິເກຣໍ ເທຖ, ອມ຺ພໍ ເທຖ, ລພຸຊໍ ເທຖາ’’ຕິ ຍາຈນ຺ຕິ, ທາຕພ຺ພໍ, ນ ທາຕພ຺ພນ຺ຕິ? ທາຕພ຺ພໍ. ອທີຍມາເນ ຫິ ເຕ ໂທມນສ຺ສິກາ ໂຫນ຺ຕິ. ເທນ຺ເຕນ ປນ ສງ຺ຆໍ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ຍາວຕຕິຍໍ ສາເວຕ຺ວາ ອປໂລກນກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາວ ທາຕພ຺ພໍ, ກຕິກວຕ຺ຕໍ ວາ ກຕ຺ວາ ຐເປຕພ຺ພໍ, ເອວຎ຺ຈ ປນ ກາຕພ຺ພໍ. ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສງ຺ຆສ຺ສ ອນຸມຕິຍາ ສາເວຕພ຺ພໍ –

‘‘ສາມນ຺ຕຄາເມຫິ ມນຸສ຺ສາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຄິລານາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ຜລາຜລໍ ຍາຈນ຺ຕິ, ທ຺ເວ ນາຬິເກຣານິ ທ຺ເວ ຕາລຜລານິ ທ຺ເວ ປນສານິ ປຎ຺ຈ ອມ຺ພານິ ປຎ຺ຈ ກທລິຜລານິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕານໍ ອນິວາຣຓໍ, ອສຸກຣຸກ຺ຂໂຕ ຈ ອສຸກຣຸກ຺ຂໂຕ ຈ ຜລໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕານໍ ອນິວາຣຓໍ ຣຸຈ຺ຈຕິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສາ’’ຕິ –

ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄິລານາທີນໍ ນາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຍາຈນ຺ຕາ ‘‘ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ, ວຕ຺ຕໍ ປນ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ‘‘ນາຬິເກຣາທີນິ ອິມິນາ ນາມ ປຣິຈ຺ເຉເທນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕານໍ ອສຸກຣຸກ຺ຂໂຕ ຈ ອສຸກຣຸກ຺ຂໂຕ ຈ ຜລໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕານໍ ອນິວາຣຓໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ. ອນຸວິຈຣິຕ຺ວາ ປນ ‘‘ອຍໍ ມຘຸຣຜໂລ ອມ຺ໂພ, ອິໂຕ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິປິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ.

ຜລຠາຊນກາເລ ປນ ອາຄຕານໍ ສມ຺ມເຕນ ອຸປຑ຺ຒຠາໂຄ ທາຕພ຺ໂພ, ອສມ຺ມເຕນ ອປໂລເກຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ຂີຓປຣິພ຺ພໂຍ ວາ ມຄ຺ຄຄມິຍສຕ຺ຖວາໂຫ ວາ ອຎ຺ໂຎ ວາ ອິສ຺ສໂຣ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຍາຈຕິ, ອປໂລເກຕ຺ວາວ ທາຕພ຺ພໍ, ພລກ຺ກາເຣນ ຄເຫຕ຺ວາ ຂາທນ຺ໂຕ ນ ວາເຣຕພ຺ໂພ. ກຸທ຺ໂຘ ຫິ ໂສ ຣຸກ຺ເຂປິ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ, ອຎ຺ຎມ຺ປິ ອນຕ຺ຖໍ ກເຣຍ຺ຍ. ປຸຄ຺ຄລິກປຣິເວຓໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຄິລານສ຺ສ ນາເມນ ຍາຈນ຺ໂຕ ‘‘ອມ຺ເຫຫິ ຉາຍາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ໂຣປິຕໍ, ສເຈ ອຕ຺ຖິ, ຕຸມ຺ເຫ ຊານາຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ຍທິ ປນ ຜລຠຣິຕາວ ຣຸກ຺ຂາ ໂຫນ຺ຕິ, ກຓ຺ຏເກ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຜລວາເຣນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ອປຈ຺ຈາສີສນ຺ເຕນ ຫຸຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ, ພລກ຺ກາເຣນ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ນ ວາເຣຕພ຺ໂພ. ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕເມເວຕ຺ຖ ກາຣຓໍ.

ສງ຺ຆສ຺ສ ຜລາຣາໂມ ໂຫຕິ, ປຏິຊຄ຺ຄນໍ ນ ລຠຕິ. ສເຈ ຕໍ ໂກຈິ ວຕ຺ຕສີເສນ ຊຄ຺ຄຕິ, ສງ຺ຆສ຺ເສວ ໂຫຕິ. ອຖາປິ ກສ຺ສຈິ ປຏິພລສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ‘‘ອິມໍ ສປ຺ປຸຣິສ ຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ເທຫີ’’ຕິ ສງ຺ໂຆ ຠາຣໍ ກໂຣຕິ, ໂສ ເຈ ວຕ຺ຕສີເສນ ຊຄ຺ຄຕິ, ເອວມ຺ປິ ສງ຺ຆສ຺ເສວ ໂຫຕິ. ຜາຕິກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈາສີສນ຺ຕສ຺ສ ປນ ຕຕິຍຠາເຄນ ວາ ອຸປຑ຺ຒຠາເຄນ ວາ ຜາຕິກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ. ‘‘ຠາຣິຍໍ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ເອຕ຺ຕເກນ ອນິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປນ ‘‘ສພ຺ພໍ ຕເວວ ສນ຺ຕກໍ ກຕ຺ວາ ມູລຠາຄໍ ທສມຠາຄມຕ຺ຕໍ ທຕ຺ວາ ຊຄ຺ຄາຫີ’’ຕິປິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ຄຣຸຠຓ຺ຑຕ຺ຕາ ປນ ນ ມູລຈ຺ເຉຊ຺ຊວເສນ ທາຕພ຺ພໍ. ໂສ ມູລຠາຄໍ ທຕ຺ວາ ຂາທນ຺ໂຕ ອກຕາວາສໍ ວາ ກຕ຺ວາ ກຕາວາສໍ ວາ ຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ນິສ຺ສິຕການໍ ອາຣາມໍ ນິຍ຺ຍາເຕຕິ, ເຕຫິປິ ມູລຠາໂຄ ທາຕພ຺ໂພວ.

ຍທາ ປນ ຠິກ຺ຂູ ສຍໍ ຊຄ຺ຄິຕຸໍ ປໂຫນ຺ຕິ, ອຖ ເຕສໍ ຊຄ຺ຄິຕຸໍ ນ ທາຕພ຺ພໍ, ຊຄ຺ຄິຕກາເລ ປນ ນ ວາເຣຕພ຺ພາ, ຊຄ຺ຄນກາເລເຍວ ວາເຣຕພ຺ພາ. ‘‘ພຫຸ ຕຸມ຺ເຫຫິ ຂາຍິຕໍ, ອິທານິ ມາ ຊຄ຺ຄິຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆເຍວ ຊຄ຺ຄິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ເນວ ວຕ຺ຕສີເສນ ຊຄ຺ຄນ຺ໂຕ ອຕ຺ຖິ, ນ ຜາຕິກມ຺ເມນ, ນ ສງ຺ໂຆ ຊຄ຺ຄິຕຸໍ ປໂຫຕິ, ເອໂກ ອນາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ຜາຕິກມ຺ມໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ປຈ຺ຈາສີສຕິ, ອປໂລກນກມ຺ເມນ ຜາຕິກມ຺ມໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາວ ທາຕພ຺ພໍ. ອິຕິ ອິມໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ກມ຺ມລກ຺ຂຓເມວ ໂຫຕິ. ອປໂລກນກມ຺ມໍ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ຐານານິ ຄຈ຺ຉຕິ.

໒໕໖. ຎຕ຺ຕິກມ຺ມຏ຺ຐານເຠເທ ປນ (ປຣິ. ອຏ຺ຐ. ໔໙໕-໔໙໖) –

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ອາຍສ຺ມໂຕ ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ໂຂ, ອນຸສິຏ຺ໂຐ ໂສ ມຍາ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ‘ອາຄຈ຺ຉາຫີ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ’’ຕິ –

ເອວໍ ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ຂສ຺ສ ໂອສາຣຓາ ໂອສາຣຓາ ນາມ.

‘‘ສຸຓນ຺ຕຸ ເມ ອາຍສ຺ມນ຺ຕາ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມກຖິໂກ, ອິມສ຺ສ ເນວ ສຸຕ຺ຕໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ໂນ ສຸຕ຺ຕວິຠງ຺ໂຄ, ໂສ ອຕ຺ຖໍ ອສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ພ຺ຍຎ຺ຊນຈ຺ຉາຍາຍ ອຕ຺ຖໍ ປຏິພາຫຕິ, ຍທາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ວຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ອວເສສາ ອິມໍ ອຘິກຣຓໍ ວູປສເມຍ຺ຍາມາ’’ຕິ –

ເອວໍ ອຸພ຺ພາຫິກວິນິຈ຺ຉເຍ ຘມ຺ມກຖິກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນິສ຺ສາຣຓາ ນິສ຺ສາຣຓາ ນາມ.

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຊ຺ຊຸໂປສໂຖ ປນ຺ນຣໂສ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອຸໂປສຖໍ ກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ –

ເອວໍ ອຸໂປສຖກມ຺ມວເສນ ຐປິຕາ ຎຕ຺ຕິ ອຸໂປສໂຖ ນາມ.

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຊ຺ຊ ປວາຣຓາ ປນ຺ນຣສີ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ປວາເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ –

ເອວໍ ປວາຣຓກມ຺ມວເສນ ຐປິຕາ ຎຕ຺ຕິ ປວາຣຓາ ນາມ.

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ອາຍສ຺ມໂຕ ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ໂຂ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ອຫໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ອນຸສາເສຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ, ‘‘ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ອນຸສາເສຍ຺ຍາ’’ຕິ, ‘‘ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ອຫໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ອນ຺ຕຣາຍິເກ ຘມ຺ເມ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ, ‘‘ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ອນ຺ຕຣາຍິເກ ຘມ຺ເມ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ, ‘‘ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ອຫໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ວິນຍໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ, ‘‘ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ວິນຍໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ, ‘‘ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ອຫໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາເມນ ວິນຍໍ ປຸຏ຺ໂຐ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ, ‘‘ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ອິຕ຺ຖນ຺ນາເມນ ວິນຍໍ ປຸຏ຺ໂຐ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ –

ເອວໍ ອຕ຺ຕານໍ ວາ ປຣໍ ວາ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸໍ ຐປິຕາ ຎຕ຺ຕິ ສມ຺ມຸຕິ ນາມ.

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອິທໍ ຈີວຣໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ນິສ຺ສຏ຺ຐໍ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອິມໍ ຈີວຣໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທເທຍ຺ຍາ’’ຕິ, ‘‘ຍທາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ອາຍສ຺ມນ຺ຕາ ອິມໍ ຈີວຣໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທເທຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ –

ເອວໍ ນິສ຺ສຏ຺ຐຈີວຣປຕ຺ຕາທີນໍ ທານໍ ທານໍ ນາມ.

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ອາປຕ຺ຕິໍ ສຣຕິ ວິວຣຕິ ອຸຕ຺ຕານິໍ ກໂຣຕິ ເທເສຕິ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ອຫໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາປຕ຺ຕິໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ, ‘‘ຍທາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ອຫໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາປຕ຺ຕິໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ, ເຕນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ປສ຺ສສີ’’ຕິ. ອາມ, ປສ຺ສາມີຕິ. ‘‘ອາຍຕິໍ ສໍວເຣຍ຺ຍາສີ’’ຕິ –

ເອວໍ ອາປຕ຺ຕິປຏິຄ຺ຄໂຫ ປຏິຄ຺ຄໂຫ ນາມ.

‘‘ສຸຓນ຺ຕຸ ເມ ອາຍສ຺ມນ຺ຕາ ອາວາສິກາ, ຍທາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ອິທານິ ອຸໂປສຖໍ ກເຣຍ຺ຍາມ, ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິເສຍ຺ຍາມ, ອາຄເມ ກາເຬ ປວາເຣຍ຺ຍາມາ’’ຕິ.

ເຕ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ຠຓ຺ຑນກາຣກາ ກລຫກາຣກາ ວິວາທກາຣກາ ຠສ຺ສກາຣກາ ສງ຺ເຆ ອຘິກຣຓກາຣກາ ຕໍ ກາຬໍ ອນຸວເສຍ຺ຍຸໍ, ອາວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ປຏິພເລນ ອາວາສິກາ ຠິກ຺ຂູ ຎາເປຕພ຺ພາ –

‘‘ສຸຓນ຺ຕຸ ເມ ອາຍສ຺ມນ຺ຕາ ອາວາສິກາ, ຍທາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ອິທານິ ອຸໂປສຖໍ ກເຣຍ຺ຍາມ, ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິເສຍ຺ຍາມ, ອາຄເມ ຊຸຓ຺ເຫ ປວາເຣຍ຺ຍາມາ’’ຕິ –

ເອວໍ ກຕາ ປວາຣຓາປຈ຺ຈຸກ຺ກຑ຺ຒນາ ປຈ຺ຈຸກ຺ກຑ຺ຒນາ ນາມ.

ສພ຺ເພເຫວ ເອກຊ຺ຌໍ ສນ຺ນິປຕິຕພ຺ພໍ, ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຏິພເລນ ສງ຺ໂຆ ຎາເປຕພ຺ໂພ –

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອມ຺ຫາກໍ ຠຓ຺ຑນຊາຕານໍ ກລຫຊາຕານໍ ວິວາທາປນ຺ນານໍ ວິຫຣຕໍ ພຫຸໍ ອສ຺ສາມຓກໍ ອຊ຺ຌາຈິຓ຺ຓໍ ຠາສິຕປຣິກ຺ກນ຺ຕໍ, ສເຈ ມຍໍ ອິມາຫິ ອາປຕ຺ຕີຫິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ກາເຣສ຺ສາມ, ສິຍາປິ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ກກ຺ຂຬຕ຺ຕາຍ ວາຬຕ຺ຕາຍ ເຠທາຍ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອິມໍ ອຘິກຣຓໍ ຕິຓວຕ຺ຖາຣເກນ ວູປສເມຍ຺ຍ ຐເປຕ຺ວາ ຖຸລ຺ລວຊ຺ຊໍ ຐເປຕ຺ວາ ຄິຫິປ຺ປຏິສໍຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ –

ເອວໍ ຕິຓວຕ຺ຖາຣກສມເຖນ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພປຐມາ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກຎຕ຺ຕິ ກມ຺ມລກ຺ຂຓໍ ນາມ.

ຕຖາ ຕໂຕ ປຣາ ເອເກກສ຺ມິໍ ປກ຺ເຂ ເອເກກໍ ກຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຎຕ຺ຕິໂຍ. ອິຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕປ຺ປເຠທໍ ໂອສາຣຓໍ ນິສ຺ສາຣຓໍ…ເປ… ກມ຺ມລກ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ນວມນ຺ຕິ ຎຕ຺ຕິກມ຺ມໍ ອິມານິ ນວ ຐານານິ ຄຈ຺ຉຕິ.

໒໕໗. ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມຏ຺ຐານເຠເທ (ປຣິ. ອຏ຺ຐ. ໔໙໕-໔໙໖) ປນ ວຑ຺ຒສ຺ສ ລິຈ຺ຉວິໂນ ປຕ຺ຕນິກ຺ກຸຊ຺ຊນວເສນ ຂນ຺ຘເກ ວຸຕ຺ຕາ ນິສ຺ສາຣຓາ, ຕສ຺ເສວ ປຕ຺ຕຸກ຺ກຸຊ຺ຊນວເສນ ຂນ຺ຘເກ ວຸຕ຺ຕາ ໂອສາຣຓາ ຈ ເວທິຕພ຺ພາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ (ຈູຬວ. ໒໖໕-໒໖໖) –

‘‘ອຏ຺ຐຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ອຸປາສກສ຺ສ ປຕ຺ໂຕ ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕພ຺ໂພ. ຠິກ຺ຂູນໍ ອລາຠາຍ ປຣິສກ຺ກຕິ, ຠິກ຺ຂູນໍ ອນຕ຺ຖາຍ ປຣິສກ຺ກຕິ, ຠິກ຺ຂູນໍ ອວາສາຍ ປຣິສກ຺ກຕິ, ຠິກ຺ຂູ ອກ຺ໂກສຕິ ປຣິຠາສຕິ, ຠິກ຺ຂູ ຠິກ຺ຂູຫິ ເຠເທຕິ, ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ຘມ຺ມສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ສງ຺ຆສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມຫິ ອຏ຺ຐຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ອຸປາສກສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕຸໍ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ຠິກ຺ຂເວ ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕພ຺ໂພ. ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຏິພເລນ ສງ຺ໂຆ ຎາເປຕພ຺ໂພ –

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ວຑ຺ໂຒ ລິຈ຺ຉວີ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ທພ຺ພໍ ມລ຺ລປຸຕ຺ຕໍ ອມູລິກາຍ ສີລວິປຕ຺ຕິຍາ ອນຸທ຺ຘໍເສຕິ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ວຑ຺ຒສ຺ສ ລິຈ຺ຉວິສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ນິກ຺ກຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ອສມ຺ໂຠຄໍ ສງ຺ເຆນ ກເຣຍ຺ຍ, ເອສາ ຎຕ຺ຕິ.

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ວຑ຺ໂຒ ລິຈ຺ຉວີ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ທພ຺ພໍ ມລ຺ລປຸຕ຺ຕໍ ອມູລິກາຍ ສີລວິປຕ຺ຕິຍາ ອນຸທ຺ຘໍເສຕິ, ສງ຺ໂຆ ວຑ຺ຒສ຺ສ ລິຈ຺ຉວິສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ນິກ຺ກຸຊ຺ຊຕິ, ອສມ຺ໂຠຄໍ ສງ຺ເຆນ ກໂຣຕິ, ຍສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ຂມຕິ ວຑ຺ຒສ຺ສ ລິຈ຺ຉວິສ຺ສ ປຕ຺ຕສ຺ສ ນິກ຺ກຸຊ຺ຊນາ ອສມ຺ໂຠຄໍ ສງ຺ເຆນ ກຣຓໍ, ໂສ ຕຸຓ຺ຫສ຺ສ. ຍສ຺ສ ນກ຺ຂມຕິ, ໂສ ຠາເສຍ຺ຍ.

‘‘ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິໂຕ ສງ຺ເຆນ ວຑ຺ຒສ຺ສ ລິຈ຺ຉວິສ຺ສ ປຕ຺ໂຕ ອສມ຺ໂຠໂຄ ສງ຺ເຆນ, ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ, ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ.

ອຏ຺ຐຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ອຸປາສກສ຺ສ ປຕ຺ໂຕ ອຸກ຺ກຸຊ຺ຊິຕພ຺ໂພ. ນ ຠິກ຺ຂູນໍ ອລາຠາຍ ປຣິສກ຺ກຕິ, ນ ຠິກ຺ຂູນໍ ອນຕ຺ຖາຍ ປຣິສກ຺ກຕິ…ເປ… ນ ສງ຺ຆສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມຫິ ອຏ຺ຐຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ອຸປາສກສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ອຸກ຺ກຸຊ຺ຊິຕຸໍ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸກ຺ກຸຊ຺ຊິຕພ຺ໂພ. ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຑ຺ເຒນ ລິຈ຺ຉວິນາ ສງ຺ຆໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ປາເທ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ –

‘‘ສງ຺ເຆນ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ປຕ຺ໂຕ ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິໂຕ, ອສມ຺ໂຠໂຄມ຺ຫິ ສງ຺ເຆນ, ໂສຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕາມິ, ໂລມໍ ປາເຕມິ, ເນຕ຺ຖາຣໍ ວຕ຺ຕາມິ, ສງ຺ຆໍ ປຕ຺ຕຸກ຺ກຸຊ຺ຊນໍ ຍາຈາມີ’’ຕິ.

ທຸຕິຍມ຺ປິ ຍາຈິຕພ຺ໂພ. ຕຕິຍມ຺ປິ ຍາຈິຕພ຺ໂພ.

ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຏິພເລນ ສງ຺ໂຆ ຎາເປຕພ຺ໂພ –

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ສງ຺ເຆນ ວຑ຺ຒສ຺ສ ລິຈ຺ຉວິສ຺ສ ປຕ຺ໂຕ ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິໂຕ, ອສມ຺ໂຠໂຄ ສງ຺ເຆນ, ໂສ ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕຕິ, ໂລມໍ ປາເຕຕິ, ເນຕ຺ຖາຣໍ ວຕ຺ຕຕິ, ສງ຺ຆໍ ປຕ຺ຕຸກ຺ກຸຊ຺ຊນໍ ຍາຈຕິ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ວຑ຺ຒສ຺ສ ລິຈ຺ຉວິສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ອຸກ຺ກຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ສມ຺ໂຠຄໍ ສງ຺ເຆນ ກເຣຍ຺ຍ, ເອສາ ຎຕ຺ຕິ.

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ສງ຺ເຆນ ວຑ຺ຒສ຺ສ ລິຈ຺ຉວິສ຺ສ ປຕ຺ໂຕ ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິໂຕ, ອສມ຺ໂຠໂຄ ສງ຺ເຆນ, ໂສ ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕຕິ, ໂລມໍ ປາເຕຕິ, ເນຕ຺ຖາຣໍ ວຕ຺ຕຕິ, ສງ຺ຆໍ ປຕ຺ຕຸກ຺ກຸຊ຺ຊນໍ ຍາຈຕິ, ສງ຺ໂຆ ວຑ຺ຒສ຺ສ ລິຈ຺ຉວິສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ອຸກ຺ກຸຊ຺ຊຕິ, ສມ຺ໂຠຄໍ ສງ຺ເຆນ ກໂຣຕິ, ຍສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ຂມຕິ ວຑ຺ຒສ຺ສ ລິຈ຺ຉວິສ຺ສ ປຕ຺ຕສ຺ສ ອຸກ຺ກຸຊ຺ຊນາ ສມ຺ໂຠຄໍ ສງ຺ເຆນ ກຣຓໍ, ໂສ ຕຸຓ຺ຫສ຺ສ. ຍສ຺ສ ນກ຺ຂມຕິ, ໂສ ຠາເສຍ຺ຍ.

‘‘ອຸກ຺ກຸຊ຺ຊິໂຕ ສງ຺ເຆນ ວຑ຺ຒສ຺ສ ລິຈ຺ຉວິສ຺ສ ປຕ຺ໂຕ ສມ຺ໂຠໂຄ ສງ຺ເຆນ, ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ, ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ.

ເອຕ຺ຖ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໒໖໕) ຈ ອຏ຺ຐສຸ ອງ຺ເຄສຸ ເອກເກນປິ ອງ຺ເຄນ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ປຕ຺ຕນິກ຺ກຸຊ຺ຊນກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອນ຺ໂຕສີມາຍ ວາ ນິສ຺ສີມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນທີອາທີສຸ ວາ ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ເອວໍ ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິເຕ ປນ ປຕ຺ເຕ ຕສ຺ສ ເຄເຫ ໂກຈິ ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ນ ຄເຫຕພ຺ໂພ, ‘‘ອສຸກສ຺ສ ເຄເຫ ຠິກ຺ຂໍ ມາ ຄຓ຺ຫິຕ຺ຖາ’’ຕິ ອຎ຺ຎວິຫາເຣສຸປິ ເປເສຕພ຺ພໍ. ອຸກ຺ກຸຊ຺ຊນກາເລ ປນ ຍາວຕຕິຍໍ ຍາຈາເປຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖປາສໍ ວິຊຫາເປຕ຺ວາ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ເມນ ອຸກ຺ກຸຊ຺ຊິຕພ຺ໂພ.

ສີມາສມ຺ມຸຕິ, ຕິຈີວເຣນ ອວິປ຺ປວາສສມ຺ມຸຕິ, ສນ຺ຖຕສມ຺ມຸຕິ, ຠຕ຺ຕຸທ຺ເທສກເສນາສນຄ຺ຄາຫາປກຠຓ຺ຑາຄາຣິຍຈີວຣປຏິຄ຺ຄາຫກຈີວຣຠາຊກຍາຄຸຠາຊກຂຊ຺ຊຠາຊກຜລຠາຊກອປ຺ປມຕ຺ຕກວິສ຺ສຊ຺ຊກສາຏິຍຄ຺ຄາຫາປກປຕ຺ຕຄ຺ຄາຫາປກອາຣາມິກເປສກສາມເຓຣເປສກສມ຺ມຸຕີຕິ ເອຕາສໍ ສມ຺ມຸຕີນໍ ວເສນ ສມ຺ມຸຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ກຖິນຈີວຣທານມຕກຈີວຣທານວເສນ ທານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ກຖິນຸທ຺ຘາຣວເສນ ອຸທ຺ຘາໂຣ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກຸຏິວຕ຺ຖຸວິຫາຣວຕ຺ຖຸເທສນາວເສນ ເທສນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຍາ ປນ ຕິຓວຕ຺ຖາຣກສມເຖ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກຎຕ຺ຕິຎ຺ຈ ເອເກກສ຺ມິໍ ປກ຺ເຂ ເອເກກຎຕ຺ຕິຎ຺ຈາຕິ ຕິສ຺ໂສ ຎຕ຺ຕິໂຍ ຐເປຕ຺ວາ ປຸນ ເອເກກສ຺ມິໍ ປກ຺ເຂ ເອເກກາຕິ ທ຺ເວ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມວາຈາ ວຸຕ຺ຕາ, ຕາສໍ ວເສນ ກມ຺ມລກ຺ຂຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິຕິ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມໍ ອິມານິ ສຕ຺ຕ ຐານານິ ຄຈ຺ຉຕິ.

໒໕໘. ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ມຏ຺ຐານເຠເທ ປນ ຕຊ຺ຊນີຍກມ຺ມາທີນໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ກມ຺ມານໍ ວເສນ ນິສ຺ສາຣຓາ, ເຕສໍເຍວ ຈ ກມ຺ມານໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠນວເສນ ໂອສາຣຓາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຠິກ຺ຂຸໂນວາທກສມ຺ມຸຕິວເສນ ສມ຺ມຸຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ປຣິວາສທານມານຕ຺ຕທານວເສນ ທານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ມູລາຍປຏິກສ຺ສນກມ຺ມວເສນ ນິຄ຺ຄໂຫ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕານຸວຕ຺ຕິກາ, ອຏ຺ຐ ຍາວຕຕິຍກາ, ອຣິຏ຺ໂຐ, ຈຓ຺ຑກາຬີ ຈ ອິເມເຕ ຍາວຕຕິຍກາຕິ ອິມາສໍ ເອກາທສນ຺ນໍ ສມນຸຠາສນານໍ ວເສນ ສມນຸຠາສນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຸປສມ຺ປທກມ຺ມອພ຺ຠານກມ຺ມວເສນ ກມ຺ມລກ຺ຂຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິຕິ ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ມໍ ອິມານິ ສຕ຺ຕ ຐານານິ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວໍ ກມ຺ມານິ ຈ ກມ຺ມວິປຕ຺ຕິ ຈ ເຕສໍ ກມ຺ມານໍ ກາຣກສງ຺ຆປຣິຈ຺ເຉໂທ ຈ ວິປຕ຺ຕິວິຣຫິຕານໍ ກມ຺ມານໍ ຐານເຠທຄມນຎ຺ຈ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອິຕິ ປາຬິມຸຕ຺ຕກວິນຍວິນິຈ຺ຉຍສງ຺ຄເຫ

ກມ຺ມາກມ຺ມວິນິຈ຺ຉຍກຖາ ສມຕ຺ຕາ.

ປກິຓ຺ຓກກຓ຺ຑມາຕິກາ

ຄຓໂຠຊໍ ປຣມ຺ປຣໍ, ນາປຸຈ຺ຉາ ປໍສຸກູລກໍ;

ອຈ຺ຉິນ຺ນໍ ປຏິຠານຎ຺ຈ, ວິປ຺ປກຕອຸທ຺ທິສນໍ.

ຕິວສ຺ສນ຺ຕໍ ທີຆາສນໍ, ຄິລານຸປຏ຺ຐວຓ຺ຓນໍ;

ອຕ຺ຕປາຕມນເວກ຺ຂໍ, ສິລາປວິຊ຺ຌລິມ຺ປນໍ.

ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂຄປທານໍ, ຘມ຺ມິກາຣກ຺ຂຸຈ຺ຈາຣາທິ;

ນ຺ຫານຆໍສໍ ປຓ຺ຑກາທິ, ທີຆເກສາທ຺ຍາທາສາທິ.

ນຈ຺ຈາທງ຺ຄເຉທນິທ຺ຘິ, ປຕ຺ໂຕ ສພ຺ພປໍສຸກູລໍ;

ປຣິສ຺ສາວນໍ ນຄ຺ໂຄ ຈ, ປຸປ຺ຜຄນ຺ຘອາສິຕ຺ຕກໍ.

ມໂຬຣິເກກຠາຊນໍ, ເຈລປຏິ ປາທຆໍສີ;

ພີຊນີ ຉຕ຺ຕນຂາທິ, ກາຍພນ຺ຘນິວາສນໍ.

ກາຊຫຣໍ ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ, ຣຸກ຺ຂາໂຣໂຫ ຉນ຺ທາໂຣໂປ;

ໂລກາຍຕໍ ຂິປິຕໂກ, ລສຸຓໍ ນກ຺ກມິຕພ຺ພໍ.

ອວນ຺ທິໂຍ ຕູລຠິສິ, ພິມ຺ໂພຫນອາສນ຺ທາທິ;

ອຸຈ຺ຈາສນມຫາສນໍ, ຈີວຣອຘມ຺ໂມກາໂສ.

ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍໍ ສນ຺ຕຸຕ຺ຕຣໍ, ນິກ຺ເຂໂປ ສຕ຺ຖກມ຺ມາທິ;

ນຫາປິໂຕ ທສຠາໂຄ, ປາເຖຍ຺ຍໍ ມຫາປເທໂສ;

ອານິສໍໂສຕິ ມາຕິກາ.

໓໔. ປກິຓ຺ຓກວິນິຈ຺ຉຍກຖາ

໑. ອິທານິ ປກິຓ຺ຓກກຖາ ຈ ເວທິຕພ຺ພາ. ‘‘ຄຓໂຠຊເນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສມຍາ ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ໒໑໗) ວຸຕ຺ຕໍ ຄຓໂຠຊນໍ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໒໑໗-໒໑໘) ທ຺ວີຫິ ອາກາເຣຫິ ປສວຕິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຕ ວາ ນິມນ຺ຕນໂຕ ວາ. ກຖໍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຕ ປສວຕິ? ຈຕ຺ຕາໂຣ ຠິກ຺ຂູ ເອກໂຕ ຐິຕາ ວາ ນິສິນ຺ນາ ວາ ອຸປາສກໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ຠຕ຺ຕໍ ເທຫີ’’ຕິ ວາ ວິຎ຺ຎາເປຍ຺ຍຸໍ, ປາເຏກ຺ກໍ ວາ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ເທຫິ, ມຍ຺ຫໍ ເທຫີ’’ຕິ ເອວໍ ເອກໂຕ ວາ ນານາໂຕ ວາ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ເອກໂຕ ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ ນານາໂຕ ວາ, ຠຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາປິ ເອກໂຕ ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕຸ ນານາໂຕ ວາ. ສເຈ ເອກໂຕ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຄຓໂຠຊນໍ ໂຫຕິ, ສພ຺ເພສໍ ອາປຕ຺ຕິ. ປຏິຄ຺ຄຫຓເມວ ເຫຕ຺ຖ ປມາຓໍ. ເອວໍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຕ ປສວຕິ.

ກຖໍ ນິມນ຺ຕນໂຕ ປສວຕິ? ຈຕ຺ຕາໂຣ ຠິກ຺ຂູ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ, ຠນ຺ເຕ, ໂອທເນນ ນິມນ຺ເຕມິ, ໂອທນໍ ເມ ຄຓ຺ຫຖ ອາກງ຺ຂຖ ໂອໂລເກຖ ອຘິວາເສຖ ປຏິມາເນຖາ’’ຕິ ເອວໍ ເຍນ ເກນຈິ ເວວຈເນນ ວາ ຠາສນ຺ຕເຣນ ວາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂຠຊນານໍ ນາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິມນ຺ເຕຕິ. ເອວໍ ເອກໂຕ ນິມນ຺ຕິຕາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນກາລວເສນ ອຊ຺ຊຕນາຍ ວາ ສ຺ວາຕນາຍ ວາ ເອກໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເອກໂຕ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ເອກໂຕ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ຄຓໂຠຊນໍ ໂຫຕິ, ສພ຺ເພສໍ ອາປຕ຺ຕິ. ເອກໂຕ ນິມນ຺ຕິຕາ ເອກໂຕ ວາ ນານາໂຕ ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເອກໂຕ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ເອກໂຕ ວາ ນານາໂຕ ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ອາປຕ຺ຕິເຍວ. ເອກໂຕ ນິມນ຺ຕິຕາ ເອກໂຕ ວາ ນານາໂຕ ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ນານາໂຕ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ເອກໂຕ ວາ ນານາໂຕ ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ຈຕ຺ຕາຣິ ປຣິເວຓານິ ວາ ວິຫາເຣ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນານາໂຕ ນິມນ຺ຕິຕາ, ເອກຏ຺ຐາເນ ຐິເຕສຸເຍວ ວາ ເອໂກ ປຸຕ຺ເຕນ ເອໂກ ປິຕຣາຕິ ເອວມ຺ປິ ນານາໂຕ ນິມນ຺ຕິຕາ ເອກໂຕ ວາ ນານາໂຕ ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ, ເອກໂຕ ວາ ນານາໂຕ ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕຸ, ສເຈ ເອກໂຕ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຄຓໂຠຊນໍ ໂຫຕິ, ສພ຺ເພສໍ ອາປຕ຺ຕິ. ເອວໍ ຕາວ ນິມນ຺ຕນໂຕ ປສວຕິ.

ຕສ຺ມາ ສເຈ ໂກຈິ ສງ຺ຆຠຕ຺ຕໍ ກຕ຺ຕຸກາເມນ ນິມນ຺ຕນຕ຺ຖາຍ ເປສິໂຕ ວິຫາຣໍ ອາຄມ຺ມ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ສ຺ເວ ອມ຺ຫາກໍ ຆເຣ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວາ ‘‘ສງ຺ຆຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວາ ‘‘ສງ຺ໂຆ ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຕູ’’ຕິ ວາ ວທຕິ, ຠຕ຺ຕຸທ຺ເທສເກນ ປຓ຺ຑິເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ນິມນ຺ຕນິກາ ຄຓໂຠຊນໂຕ, ປິຓ຺ຑປາຕິກາ ຈ ຘຸຕງ຺ຄເຠທໂຕ ໂມເຈຕພ຺ພາ. ກຖໍ? ເອວໍ ຕາວ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ‘‘ສ຺ເວ ນ ສກ຺ກາ ອຸປາສກາ’’ຕິ. ປຸນທິວເສ, ຠນ຺ເຕຕິ. ປຸນທິວເສປິ ນ ສກ຺ກາຕິ. ເອວໍ ຍາວ ອຑ຺ຒມາສມ຺ປິ ຫຣິຕ຺ວາ ປຸນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ກິໍ ຕ຺ວໍ ອວຈາ’’ຕິ. ສເຈ ປຸນປິ ‘‘ສງ຺ຆຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ຕໂຕ ‘‘ອິມໍ ຕາວ ອຸປາສກ ປຸປ຺ຜໍ ກປ຺ປິຍໍ ກໂຣຫິ, ອິມໍ ຕິຓ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວິກ຺ເຂປໍ ກຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ຕ຺ວໍ ກິໍ ກຖຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປຸນປິ ຕເຖວ ວທຕິ, ‘‘ອາວຸໂສ, ຕ຺ວໍ ປິຓ຺ຑປາຕິເກ ວາ ມຫລ຺ລກຕ຺ເຖເຣ ວາ ນ ລຈ຺ຉສິ, ສາມເຓເຣ ລຈ຺ຉສີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ‘‘ນນຸ, ຠນ຺ເຕ, ອສຸກສ຺ມິໍ ອສຸກສ຺ມິຎ຺ຈ ຄາເມ ຠທນ຺ເຕ ໂຠເຊສຸໍ, ອຫໍ ກສ຺ມາ ນ ລຠາມີ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ເຕ ນິມນ຺ຕິຕຸໍ ຊານນ຺ຕິ, ຕ຺ວໍ ນ ຊານາສີຕິ. ເຕ ກຖໍ ນິມນ຺ເຕສຸໍ, ຠນ຺ເຕຕິ? ເຕ ເອວມາຫໍສຸ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ. ສເຈ ໂສປິ ຕເຖວ ວທຕິ, ວຏ຺ຏຕິ.

ອຖ ປຸນປິ ‘‘ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ‘‘ນ ທານິ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ, ພຫູ ຠິກ຺ຂູ ລຈ຺ຉສິ, ຕໂຍ ເອວ, ອາວຸໂສ, ລຈ຺ຉສີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ‘‘ນນຸ, ຠນ຺ເຕ, ອມຸກສ຺ມິຎ຺ຈ ອມຸກສ຺ມິຎ຺ຈ ຄາເມ ສກລໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ໂຠເຊສຸໍ, ອຫໍ ກສ຺ມາ ນ ລຠາມີ’’ຕິ. ‘‘ຕ຺ວໍ ນິມນ຺ຕິຕຸໍ ນ ຊານາສີ’’ຕິ. ເຕ ກຖໍ ນິມນ຺ເຕສຸໍ, ຠນ຺ເຕຕິ? ເຕ ເອວມາຫໍສຸ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ. ສເຈ ໂສປິ ຕເຖວ ‘‘ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ອຖ ປຸນປິ ‘‘ຠຕ຺ຕເມວາ’’ຕິ ວທຕິ, ຕໂຕ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ – ‘‘ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ, ນຕ຺ຖມ຺ຫາກໍ ຕວ ຠຕ຺ເຕນຕ຺ໂຖ, ນິພທ຺ຘໂຄຈໂຣ ເອສ ອມ຺ຫາກໍ, ມຍເມຕ຺ຖ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ຕໍ ‘‘ຈຣຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອາຄຕໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ ‘‘ກິໍ ໂຠ ລທ຺ຘາ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ? ກິໍ ເອເຕນ, ພຫຸ ເອຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ເຖຣາ ‘‘ສ຺ເວ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ, ມາ ທານິ ຕຸມ຺ເຫ ປມຊ຺ຊິຕ຺ຖາຕິ. ທຸຕິຍທິວເສ ເຈຕິຍວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ຐິຕຠິກ຺ຂູ ສງ຺ຆຕ຺ເຖເຣນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ‘‘ອາວຸໂສ, ຘຸຣຄາເມ ສງ຺ຆຠຕ຺ຕໍ, ອປຓ຺ຑິຕມນຸສ຺ໂສ ປນ ອຄມາສິ, ຄຈ຺ຉາມ, ຘຸຣຄາເມ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ຠິກ຺ຂູຫິ ເຖຣສ຺ສ ວຈນໍ ກາຕພ຺ພໍ, ນ ທຸພ຺ພເຈຫິ ຠວິຕພ຺ພໍ, ຄາມທ຺ວາເຣ ອຏ຺ຐຕ຺ວາວ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕພ຺ພໍ, ເຕສຸ ປຕ຺ຕານິ ຄເຫຕ຺ວາ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ໂຠເຊນ຺ເຕສຸ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ.

ສເຈ ອາສນສາລາຍ ຠຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ຣຖິກາສຸ ອາຫິຓ຺ຑນ຺ຕາ ອາໂຣເຈນ຺ຕິ ‘‘ອາສນສາລາຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ, ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອຖ ປນ ‘‘ຠຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ປຏິກຈ຺ເຈວ ວາ ວິຫາຣໍ ອຕິຫຣິຕ຺ວາ ປຕິຣູເປ ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ອາຄຕາຄຕານໍ ເທນ຺ຕິ, ອຍໍ ອຠິຫຏຠິກ຺ຂາ ນາມ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ຠຕ຺ຕສາລາຍ ທານໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຕໍ ຕໍ ປຣິເວຓໍ ປຫິຓນ຺ຕິ ‘‘ຠຕ຺ຕສາລາຍ ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ເຍ ປນ ມນຸສ຺ສາ ປິຓ຺ຑຈາຣິເກ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ອາສນສາລໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ໂຠເຊນ຺ຕິ, ນ ເຕ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພາ. ເຍ ປນ ຄາເມ ຠິກ຺ຂໍ ອລຠິຕ຺ວາ ຄາມໂຕ ນິກ຺ຂມນ຺ເຕ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເຕ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພາ, ນ ນິວຕ຺ຕິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ‘‘ນິວຕ຺ຕຖ, ຠນ຺ເຕ, ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ‘‘ນິວຕ຺ຕຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕປເທ ນິວຕ຺ຕິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ນິວຕ຺ຕຖ, ຠນ຺ເຕ, ຆເຣ ຠຕ຺ຕໍ ກຕໍ, ຄາເມ ຠຕ຺ຕໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເຄເຫ ຈ ຄາເມ ຈ ຠຕ຺ຕໍ ນາມ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ໂຫຕິ, ນິວຕ຺ຕິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ນິວຕ຺ຕຖ ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ສມ຺ພນ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ວທນ຺ຕິ, ນິວຕ຺ຕິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອາສນສາລາໂຕ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕຸໍ ນິກ຺ຂມນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ນິສີທຖ, ຠນ຺ເຕ, ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ.

‘‘ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສມຍາ’’ຕິ ວຈນໂຕ ຄິລານສມໂຍ ຈີວຣທານສມໂຍ ຈີວຣກາຣສມໂຍ ອທ຺ຘານຄມນສມໂຍ ນາວາຠິຣຸຫນສມໂຍ ມຫາສມໂຍ ສມຓຠຕ຺ຕສມໂຍຕິ ເອເຕສຸ ສຕ຺ຕສຸ ສມເຍສຸ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ອນາປຕ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ມຫາຈມ຺ມສ຺ສ ປຣໂຕ ມໍສໍ ທິສ຺ສຕິ, ເອວໍ ອນ຺ຕມໂສ ປາທາປິ ຜາລິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ວາລິກາຍ ວາ ສກ຺ຂຣາຍ ວາ ປຫຏມຕ຺ເຕ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕິ, ນ ສກ຺ກາ ຈ ໂຫຕິ ອນ຺ໂຕຄາເມ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕຸໍ, ອີທິເສ ເຄລຎ຺ເຎ ຄິລານສມໂຍຕິ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ນ ເລສກປ຺ປິຍໍ ກາຕພ຺ພໍ.

ຈີວຣທານສມໂຍ ນາມ ອນຕ຺ຖເຕ ກຖິເນ ວສ຺ສານສ຺ສ ປຈ຺ຉິໂມ ມາໂສ, ອຕ຺ຖເຕ ກຖິເນ ປຎ຺ຈມາສາ. ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ‘‘ຈີວຣທານສມໂຍ’’ຕິ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ຈີວເຣ ກຣິຍມາເນ ຈີວຣກາຣສມໂຍຕິ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ຍທາ ຫິ ສາຏກຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ລຠິຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ອຍໍ ຈີວຣກາຣສມໂຍ ນາມ, ວິສຸໍ ຈີວຣກາຣສມໂຍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ໂຍ ຕຕ຺ຖ ຈີວເຣ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ມຫາປຈ຺ຈຣິຍຎ຺ຫິ ‘‘ອນ຺ຕມໂສ ສູຈິເວຘໂກ’’ຕິປິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນ ‘‘ຈີວຣກາຣສມໂຍ’’ຕິ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ວິຕ຺ຖາເຣເນວ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ໂຍ ຈີວຣໍ ວິຈາເຣຕິ ຉິນ຺ທຕິ, ໂມຆສຸຕ຺ຕກໍ ຐເປຕິ, ອາຄນ຺ຕຸກປຕ຺ຕໍ ຐເປຕິ, ປຈ຺ຈາຄຕໍ ສິພ຺ເພຕິ, ອາຄນ຺ຕຸກປຕ຺ຕໍ ພນ຺ຘຕິ, ອນຸວາຕໍ ຉິນ຺ທຕິ ຆເຏຕິ ອາໂຣເປຕິ, ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ຈາຄຕໍ ສິພ຺ເພຕິ, ສຸຕ຺ຕໍ ກໂຣຕິ ວເລຕິ, ປິປ຺ຜລິກໍ ນິເສຕິ, ປຣິວຕ຺ຕນໍ ກໂຣຕິ, ສພ຺ໂພປິ ຈີວຣໍ ກໂຣຕິເຍວາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂຍ ປນ ສມີເປ ນິສິນ຺ໂນ ຊາຕກໍ ວາ ຘມ຺ມປທໍ ວາ ກເຖຕິ, ອຍໍ ນ ຈີວຣກາຣໂກ, ເອຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ເສສານໍ ຄຓໂຠຊເນ ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ.

ອທ຺ຘານຄມນສມເຍ ອນ຺ຕມໂສ ອຑ຺ຒໂຍຊນໍ ຄນ຺ຕຸກາເມນປິ ‘‘ອຑ຺ຒໂຍຊນໍ ຄຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ຄເຕນ ເອກທິວສໍ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ.

ນາວາຠິຣຸຫນສມເຍ ‘‘ນາວໍ ອຠິຣຸຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ອາຣຸຬ຺ເຫນ ອິຈ຺ຉິຕຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ຍາວ ນ ໂອໂຣຫຕິ, ຕາວ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ໂອຣຸຬ຺ເຫນ ເອກທິວສໍ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ.

ມຫາສມໂຍ ນາມ ຍຕ຺ຖ ທ຺ເວ ຕໂຍ ຠິກ຺ຂູ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ຍາເປນ຺ຕິ, ອນ຺ຕມໂສ ຈຕຸຕ຺ເຖປິ ອາຄເຕ ນ ຍາເປນ຺ຕິ, ອຍໍ ມຫາສມໂຍ. ຍຕ຺ຖ ປນ ສຕໍ ວາ ສຫສ຺ສໍ ວາ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຕາທິເສ ກາເລ ‘‘ມຫາສມໂຍ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ.

ສມຓຠຕ຺ຕສມໂຍ ນາມ ໂຍ ໂກຈິ ປຣິພ຺ພາຊກສມາປນ຺ໂນ ຠຕ຺ຕໍ ກໂຣຕິ, ອຍໍ ສມຓຠຕ຺ຕສມໂຍວ. ຕສ຺ມາ ສຫຘມ຺ມິເກສຸ ວາ ຕິຕ຺ຖິເຍສຸ ວາ ອຎ຺ຎຕເຣນ ເຍນ ເກນຈິ ກເຕ ຠຕ຺ເຕ ‘‘ສມຓຠຕ຺ຕສມໂຍ’’ຕິ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ‘‘ອນາປຕ຺ຕິ ສມເຍ, ທ຺ເວ ຕໂຍ ເອກໂຕ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ເອກໂຕ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ນິຈ຺ຈຠຕ຺ຕໍ, ສລາກຠຕ຺ຕໍ, ປກ຺ຂິກໍ, ອຸໂປສຖິກໍ, ປາຏິປທິກໍ, ປຎ຺ຈ ໂຠຊນານິ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ໒໒໐) ວຈນໂຕ ເຍປິ ອກປ຺ປິຍນິມນ຺ຕນໍ ສາທິຍິຕ຺ວາ ທ຺ເວ ວາ ຕໂຍ ວາ ເອກໂຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ເຕສມ຺ປິ ອນາປຕ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອນິມນ຺ຕິຕຈຕຸຕ຺ຖໍ ປິຓ຺ຑປາຕິກຈຕຸຕ຺ຖໍ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນຈຕຸຕ຺ຖໍ ປຕ຺ຕຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄິລານຈຕຸຕ຺ຖນ຺ຕິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຈຕຸຕ຺ຖານໍ ວເສນ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກຖໍ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ນິມນ຺ເຕຕິ. ເຕສຸ ຕໂຍ ຄຕາ, ເອໂກ ນ ຄໂຕ. ອຸປາສໂກ ‘‘ເອໂກ, ຠນ຺ເຕ, ເຖໂຣ ກຸຫິ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ນາຄໂຕ ອຸປາສກາຕິ. ໂສ ອຎ຺ຎໍ ຕໍຂຓປ຺ປຕ຺ຕໍ ກຎ຺ຈິ ‘‘ເອຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ຆຣໍ ປເວເສຕ຺ວາ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ຠຕ຺ຕໍ ເທຕິ, ສພ຺ເພສໍ ອນາປຕ຺ຕິ. ກສ຺ມາ? ຄຓປູຣກສ຺ສ ອນິມນ຺ຕິຕຕ຺ຕາ. ຕໂຍ ເອວ ຫິ ຕຕ຺ຖ ນິມນ຺ຕິຕາ ຄຓ຺ຫິໍສຸ, ເຕຫິ ຄໂຓ ນ ປູຣຕິ, ຄຓປູຣໂກ ຈ ອນິມນ຺ຕິໂຕ, ເຕນ ຄໂຓ ຠິຊ຺ຊຕີຕິ. ເອຕໍ ອນິມນ຺ຕິຕຈຕຸຕ຺ຖໍ.

ປິຓ຺ຑປາຕິກຈຕຸຕ຺ເຖ ນິມນ຺ຕນກາເລ ເອໂກ ປິຓ຺ຑປາຕິໂກ ໂຫຕິ, ໂສ ນາຘິວາເສຕິ, ຄມນເວລາຍໍ ປນ ‘‘ເອຫິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອນຘິວາສິຕຕ຺ຕາ ອນາຄຈ຺ຉນ຺ຕມ຺ປິ ‘‘ເອຖ ຠິກ຺ຂໍ ລຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂສ ຕໍ ຄຓໍ ຠິນ຺ທຕິ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ເພສໍ ອນາປຕ຺ຕິ.

ອນຸປສມ຺ປນ຺ນຈຕຸຕ຺ເຖ ສາມເຓເຣນ ສທ຺ຘິໍ ນິມນ຺ຕິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ໂສປິ ຄຓໍ ຠິນ຺ທຕິ.

ປຕ຺ຕຈຕຸຕ຺ເຖ ເອໂກ ສຍໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ເປເສຕິ, ເອວມ຺ປິ ຄໂຓ ຠິຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ເພສໍ ອນາປຕ຺ຕິ.

ຄິລານຈຕຸຕ຺ເຖ ຄິລາເນນ ສທ຺ຘິໍ ນິມນ຺ຕິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຄິລານສ຺ເສວ ອນາປຕ຺ຕິ, ອິຕເຣສໍ ປນ ຄຓປູຣໂກ ໂຫຕິ. ນ ຫິ ຄິລາເນນ ຄໂຓ ຠິຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ອາປຕ຺ຕິ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ອວິເສເສນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສມຍລທ຺ຘໂກ ສຍເມວ ມຸຈ຺ຈຕິ, ເສສານໍ ຄຓປູຣກຕ຺ຕາ ອາປຕ຺ຕິກໂຣ ໂຫຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ຈີວຣທານສມຍລທ຺ຘກາທີນມ຺ປິ ວເສນ ຈຕຸກ຺ການິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ສເຈ ປນ ອຘິວາເສຕ຺ວາ ຄເຕສຸປິ ຈຕູສຸ ຊເນສຸ ເອໂກ ປຓ຺ຑິໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ອຫໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຄຓໍ ຠິນ຺ທິສ຺ສາມິ, ນິມນ຺ຕນໍ ສາທິຍຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຍາຄຸຂຊ຺ຊກາວສາເນ ຠຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ ປຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕານໍ ອທຕ຺ວາ ‘‘ອິເມ ຕາວ ຠິກ຺ຂູ ໂຠເຊຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຖ, ອຫໍ ປຈ຺ຉາ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນິສິນ຺ໂນ, ເຕສຸ ຠຸຕ຺ວາ ຄເຕສຸ ‘‘ເທຖ, ຠນ຺ເຕ, ປຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອຸປາສເກນ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠຕ຺ເຕ ທິນ຺ເນ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ສພ຺ເພສໍ ອນາປຕ຺ຕິ. ປຎ຺ຈນ຺ນຎ຺ຫິ ໂຠຊນານໍເຍວ ວເສນ ຄຓໂຠຊເນ ວິສງ຺ເກຕໍ ນຕ຺ຖິ, ໂອທເນນ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ກຸມ຺ມາສໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕາປິ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕານິ ຈ ເຕຫິ ເອກໂຕ ນ ຄຫິຕານິ, ຍາຄຸອາທີຫິ ປນ ວິສງ຺ເກຕໍ ໂຫຕິ, ຕານິ ເຕຫິ ເອກໂຕ ຄຫິຕານີຕິ ເອວໍ ເອໂກ ປຓ຺ຑິໂຕ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ອນາປຕ຺ຕິໍ ກໂຣຕິ. ນິຈ຺ຈຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ຘຸວຠຕ຺ຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ‘‘ນິຈ຺ຈຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ພຫູນໍ ເອກໂຕ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສລາກຠຕ຺ຕາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໒. ‘‘ປຣມ຺ປຣໂຠຊເນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສມຍາ ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ໒໒໒-໒໒໓, ໒໒໕) ວຸຕ຺ຕໍ ປຣມ຺ປຣໂຠຊນໍ ປນ ນິມນ຺ຕນໂຕເຍວ ປສວຕິ. ໂຍ ຫິ ‘‘ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂຠຊນານໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ໂຠຊເນນ ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິອາທິນາ ນິມນ຺ຕິໂຕ ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂຠຊນານໍ ອຎ຺ຎຕຣໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ຕສ຺ເສຕໍ ໂຠຊນໍ ‘‘ປຣມ຺ປຣໂຠຊນ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ຐເປຕ຺ວາ ຄິລານສມຍໍ ຈີວຣທານສມຍໍ ຈີວຣກາຣສມຍຎ຺ຈ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ສມເຍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ນິມນ຺ຕນປຏິປາຏິຍາວ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ນ ອຸປ຺ປຏິປາຏິຍາ.

‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິກປ຺ເປຕ຺ວາ ປຣມ຺ປຣໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ໒໒໖) ວຈນໂຕ ປຐມນິມນ຺ຕນໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ວິກປ຺ເປຕ຺ວາປິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຍໍ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໒໒໖ ອາທໂຍ) ວິກປ຺ປນາ ນາມ ສມ຺ມຸຂາປິ ປຣມ຺ມຸຂາປິ ວຏ຺ຏຕິ. ສມ຺ມຸຂາ ທິສ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຠຕ຺ຕປຈ຺ຈາສໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ວິກປ຺ເປມີ’’ຕິ ວາ ‘‘ທມ຺ມີ’’ຕິ ວາ ວຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ອທິສ຺ວາ ປຎ຺ຈສຸ ສຫຘມ຺ມິເກສຸ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ນາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຠຕ຺ຕປຈ຺ຈາສໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ວິກປ຺ເປມີ’’ຕິ ວາ ‘‘ທມ຺ມີ’’ຕິ ວາ ວຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ທ຺ເວ ຕີຓິ ນິມນ຺ຕນານິ ປນ ເອກສ຺ມິໍ ປຕ຺ເຕ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມິສ຺ເສຕ຺ວາ ເອກໍ ກຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອນາປຕ຺ຕິ ທ຺ເວ ຕໂຍ ນິມນ຺ຕເນ ເອກໂຕ ຠຸຎ຺ຊຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ໒໒໙) ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສເຈ ທ຺ເວ ຕີຓິ ກຸລານິ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕໍ ອາກິຣນ຺ຕິ, ສູປພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ອາກິຣນ຺ຕິ, ເອກມິສ຺ສກໍ ໂຫຕິ, ເອຕ຺ຖາປິ ອນາປຕ຺ຕິ.

ສເຈ ປນ ມູລນິມນ຺ຕນໍ ເຫຏ຺ຐາ ໂຫຕິ, ປຈ຺ຉິມໍ ປຈ຺ຉິມໍ ອຸປຣິ, ຕໍ ອຸປຣິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ, ຫຕ຺ຖໍ ປນ ອນ຺ໂຕ ປເວເສຕ຺ວາ ປຐມນິມນ຺ຕນໂຕ ເອກມ຺ປິ ກພຬໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຠຸຕ຺ຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍຖາ ຕຖາ ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ‘‘ສເຈປິ ຕຕ຺ຖ ຂີຣໍ ວາ ຣສໍ ວາ ອາກິຣນ຺ຕິ, ເຍນ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ເອກຣສໍ ໂຫຕິ, ໂກຏິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຂີຣຠຕ຺ຕໍ ວາ ຣສຠຕ຺ຕໍ ວາ ລຠິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຕຕ຺ເຖວ ອຎ຺ເຎປິ ຂີຣຠຕ຺ຕໍ ວາ ຣສຠຕ຺ຕໍ ວາ ອາກິຣນ຺ຕິ, ຂີຣໍ ວາ ຣສໍ ວາ ປິວໂຕ ອນາປຕ຺ຕິ, ຠຸຎ຺ຊນ຺ເຕນ ປຐມໍ ລທ຺ຘມໍສຂຓ຺ຑໍ ວາ ຠຕ຺ຕປິຓ຺ຑໍ ວາ ມຸເຂ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ໂກຏິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສປ຺ປິປາຍາເສປິ ເອເສວ ນໂຍ’’ຕິ.

ມຫາອຸປາສໂກ ຠິກ຺ຂຸໍ ນິມນ຺ເຕຕິ, ຕສ຺ສ ກຸລໍ ອຸປຄຕສ຺ສ ອຸປາສໂກປິ ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ຕທາຣຠາຕຸຠຄິນິອາທໂຍປິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ໂກຏ຺ຐາສໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ປຕ຺ເຕ ປກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ‘‘ອຸປາສເກນ ປຐມໍ ທິນ຺ນໍ ອຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ລທ຺ຘໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກຸຣຸນ຺ທຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ‘‘ສເຈ ປາເຏກ຺ກໍ ປຈນ຺ຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ປກ຺ກຠຕ຺ຕໂຕ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ຉາ ອາຫຏໍ ປຐມໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ຍທິ ປນ ສພ຺ເພສໍ ເອໂກວ ປາໂກ ໂຫຕິ, ປຣມ຺ປຣໂຠຊນໍ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຫາອຸປາສໂກ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ນິສີທາເປຕິ, ອຎ຺ໂຎ ມນຸສ຺ໂສ ປຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ນ ທາຕພ຺ພໍ. ກິໍ, ຠນ຺ເຕ, ນ ເທຖາຕິ. ນນຸ ອຸປາສກ ຕຍາ ນິມນ຺ຕິຕມ຺ຫາຕິ. ‘‘ໂຫຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ລທ຺ຘໍ ລທ຺ຘໍ ຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອຎ຺ເຎນ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຠຕ຺ເຕ ທິນ຺ເນ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາປິ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ໂສຕຸກາມາ ‘‘ສ຺ເວປິ, ຠນ຺ເຕ, ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ສພ຺ເພ ນິມນ຺ເຕນ຺ຕິ, ປຸນທິວເສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ລທ຺ຘໍ ລທ຺ຘໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ກສ຺ມາ? ສພ຺ເພຫິ ນິມນ຺ຕິຕຕ຺ຕາ. ເອໂກປິ ຠິກ຺ຂຸ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ຠຕ຺ຕໍ ລຠຕິ, ຕມຎ຺ໂຎ ອຸປາສໂກ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຆເຣ ນິສີທາເປຕິ, ນ ຈ ຕາວ ຠຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສເຈ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ລທ຺ຘຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ອາປຕ຺ຕິ. ອຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ເນ ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ, ນ ຠຸຎ຺ຊສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຕຍາ ນິມນ຺ຕິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ລທ຺ຘໍ ລທ຺ຘໍ ຠຸຎ຺ຊຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສກເລນ ຄາເມນ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິມນ຺ຕິຕສ຺ສ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຠຸຎ຺ຊໂຕ ອນາປຕ຺ຕິ. ປູເຄປິ ເອເສວ ນໂຍ. ‘‘ອນາປຕ຺ຕິ ສກເລນ ຄາເມນ ນິມນ຺ຕິໂຕ ຕສ຺ມິໍ ຄາເມ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ສກເລນ ປູເຄນ ນິມນ຺ຕິໂຕ ຕສ຺ມິໍ ປູເຄ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ນິມນ຺ຕິຍມາໂນ ‘ຠິກ຺ຂໍ ຄເຫສ຺ສາມີ’ຕິ ຠຓຕິ, ນິຈ຺ຈຠຕ຺ເຕ ສລາກຠຕ຺ເຕ ປກ຺ຂິເກ ອຸໂປສຖິເກ ປາຏິປທິເກ ປຎ຺ຈ ໂຠຊນານິ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ໒໒໙) ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ນິມນ຺ຕິຍມາໂນ ຠິກ຺ຂໍ ຄເຫສ຺ສາມີຕິ ຠຓຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ນິມນ຺ຕິຍມາໂນ ‘‘ນ ມຍ຺ຫໍ ຕວ ຠຕ຺ເຕນຕ຺ໂຖ, ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວທຕິ, ອນາປຕ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖ ປນ ມຫາປທຸມຕ຺ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ເອວໍ ວທນ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທ ອນິມນ຺ຕນໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຠຸຎ຺ຊນຕ຺ຖາຍ ປນ ໂອກາໂສ ກໂຕ ໂຫຕີຕິ ເນວ ຄຓໂຠຊນໂຕ, ນ ຈາຣິຕ຺ຕໂຕ ມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. ມຫາສຸມຕ຺ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ຍທຄ຺ເຄນ ອນິມນ຺ຕນໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຕທຄ຺ເຄນ ເນວ ຄຓໂຠຊນໍ, ນ ຈາຣິຕ຺ຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຈາຣິຕ຺ຕນ຺ຕິ –

‘‘ໂຍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ນິມນ຺ຕິໂຕ ສຠຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ສນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອນາປຸຈ຺ຉາ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ວາ ກຸເລສຸ ຈາຣິຕ຺ຕໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສມຍາ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ຕຕ຺ຖາຍໍ ສມໂຍ ຈີວຣທານສມໂຍ ຈີວຣກາຣສມໂຍ. ອຍໍ ຕຕ຺ຖ ສມໂຍ’’ຕິ (ປາຈິ. ໒໙໙) –

ເອວມາຄຕໍ ຈາຣິຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິມິນາ ຫິ ສິກ຺ຂາປເທນ ໂຍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂຠຊນານໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ‘‘ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິອາທິນາ ອກປ຺ປິຍນິມນ຺ຕເນນ ນິມນ຺ຕິໂຕ, ເຕເນວ ນິມນ຺ຕນຠຕ຺ເຕນ ສຠຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ສນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ‘‘ອຫໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຆຣໍ ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ວາ ‘‘ຈາຣິຕ຺ຕໍ ອາປຊ຺ຊາມີ’’ຕິ ວາ ອີທິເສນ ວຈເນນ ອນາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເຍນ ຠຕ຺ເຕນ ນິມນ຺ຕິໂຕ, ຕໍ ຠຸຕ຺ວາ ວາ ອຠຸຕ຺ວາ ວາ ອວີຕິວຕ຺ເຕເຍວ ມຊ຺ຌນ຺ຫິເກ ຍສ຺ມິໍ ກຸເລ ນິມນ຺ຕິໂຕ, ຕໂຕ ອຎ຺ຎານິ ກຸລານິ ປວິເສຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ ທຸວິຘມ຺ປິ ສມຍໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ອກປ຺ປິຍນິມນ຺ຕເນນ ນິມນ຺ຕິຍມາໂນ ສເຈ ‘‘ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວທຕິ, ອິມິນາປິ ສິກ຺ຂາປເທນ ອນາປຕ຺ຕິ.

໓. ສນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອນາປຸຈ຺ຉາຕິ ເອຕ຺ຖ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໒໙໘) ປນ ກິຕ຺ຕາວຕາ ສນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ກິຕ຺ຕາວຕາ ອສນ຺ໂຕ? ອນ຺ໂຕວິຫາເຣ ຍຕ຺ຖ ຐິຕສ຺ສ ກຸລານິ ປຍິຣຸປາສນຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍໍ ປສ຺ເສ ວາ ອຠິມຸເຂ ວາ ປສ຺ສຕິ, ຍສ຺ສ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ປກຕິວຈເນນ ອາໂຣເຈຕຸໍ, ອຍໍ ສນ຺ໂຕ ນາມ, ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ອາໂຣຈນກິຈ຺ຈໍ ປນ ນຕ຺ຖິ. ໂຍ ຫິ ເອວໍ ປຣິເຍສິຕພ຺ໂພ, ໂສ ອສນ຺ໂຕເຍວ. ອປິຈ ອນ຺ໂຕອຸປຈາຣສີມາຍ ຠິກ຺ຂຸໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອາປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ໂນ ເຈ ປສ຺ສຕິ, ອສນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອນາປຸຈ຺ຉາ ປວິຏ຺ໂຐ ນາມ ໂຫຕິ. ວິກາລຄາມປ຺ປເວສເນປິ ອຍເມວ ນໂຍ.

ສເຈ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໕໑໒) ປນ ສມ຺ພຫຸລາ ເກນຈິ ກມ຺ເມນ ຄາມໍ ປວິສນ຺ຕິ, ‘‘ວິກາເລ ຄາມປ຺ປເວສນໍ ອາປຸຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ສພ຺ເພຫິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ມິໍ ຄາເມ ຕໍ ກມ຺ມໍ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອຎ຺ຎໍ ຄາມໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຄາມສຕມ຺ປິ ໂຫຕຸ, ປຸນ ອາປຸຈ຺ຉນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ສເຈ ປນ ອຸສ຺ສາຫໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອນ຺ຕຣາ ອຎ຺ຎໍ ຄາມໍ ປວິສິຕຸກາມາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຸນ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພເມວ. ກຸລຆເຣ ວາ ອາສນສາລາຍ ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ເຕລຠິກ຺ຂາຍ ວາ ສປ຺ປິຠິກ຺ຂາຍ ວາ ຈຣິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ສເຈ ປສ຺ເສ ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຖິ, ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ອສນ຺ເຕ ຠິກ຺ຂຸມ຺ຫິ ‘‘ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ວີຖິໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸໍ ປສ຺ສຕິ, ອາປຸຈ຺ຉນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ອນາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາປິ ຈຣິຕພ຺ພເມວ. ຄາມມຊ຺ເຌນ ມຄ຺ໂຄ ໂຫຕິ, ເຕນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ‘‘ເຕລາທິຠິກ຺ຂາຍ ຈຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ສເຈ ປສ຺ເສ ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຖິ, ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຈຣິຕພ຺ພໍ. ມຄ຺ຄາ ອໂນກ຺ກມ຺ມ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣນ຺ຕສ຺ສ ປນ ອາປຸຈ຺ຉນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ສເຈ ສີໂຫ ວາ ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ວາ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ເມໂຆ ວາ ອຸຏ຺ເຐຕິ, ອຎ຺ໂຎ ວາ ໂກຈິ ອຸປທ຺ທໂວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອວຣູປາສຸ ອາປທາສຸ ອນາປຸຈ຺ຉາປິ ພຫິຄາມໂຕ ອນ຺ໂຕຄາມໍ ປວິສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໔. ‘‘ນ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິນ຺ເນ ສຣີເຣ ປໍສຸກູລໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ, ໂຍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ປາຣາ. ໑໓໗) ວຈນໂຕ ອພ຺ຠຸຓ຺ເຫ ອລ຺ລສຣີເຣ ປໍສຸກູລໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ, ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ທຸກ຺ກຏໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອຸປທ຺ທວາ ຈ ຕສ຺ສ ໂຫນ຺ຕິ, ຠິນ຺ເນ ປນ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ກິຕ຺ຕາວຕາ ປນ ຠິນ຺ນໍ ໂຫຕິ? ກາກກຸລລໂສຓສິງ຺ຄາລາທີຫິ ມຸຂຕຸຓ຺ຑເກນ ວາ ທາຐາຍ ວາ ອີສກໍ ຜາລິຕມຕ຺ເຕນປິ. ຍສ຺ສ ປນ ປຕໂຕ ຆໍສເນນ ຉວິມຕ຺ຕໍ ຉິນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ຈມ຺ມໍ ອຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ເອຕໍ ອຠິນ຺ນເມວ, ຈມ຺ເມ ປນ ຉິນ຺ເນ ຠິນ຺ນໍ. ຍສ຺ສປິ ສຊີວກາເລເຍວ ປຠິນ຺ນາ ຄຓ຺ຑກຸຏ຺ຐປີຬກາ ວາ ວໂຓ ວາ ໂຫຕິ, ອິທມ຺ປິ ຠິນ຺ນໍ, ຕຕິຍທິວສໂຕ ປຠຸຕິ ອຸທ຺ຘຸມາຕກາທິຠາເວນ ກຸຓປຠາວໍ ອຸປຄຕມ຺ປິ ຠິນ຺ນເມວ. ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ປນ ອຠິນ຺ເນປິ ສຸສານໂຄປເກຫິ ວາ ອຎ຺ເຎຫິ ວາ ມນຸສ຺ເສຫິ ຄາຫາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ໂນ ເຈ ອຎ຺ຎໍ ລຠຕິ, ສຕ຺ຖເກນ ວາ ເກນຈິ ວາ ວຓໍ ກຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ວິສຠາຄສຣີເຣ ປນ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ສມຓສຎ຺ຎໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ສີເສ ວາ ຫຕ຺ຖປາທປິຏ຺ຐິຍໍ ວາ ວຓໍ ກຕ຺ວາ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໕. ອຈ຺ຉິນ຺ນຈີວຣເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ກຖໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ? ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຈ຺ຉິນ຺ນຈີວຣສ຺ສ ວາ ນຏ຺ຐຈີວຣສ຺ສ ວາ ອຎ຺ຎາຕກໍ ຄຫປຕິໍ ວາ ຄຫປຕານິໍ ວາ ຈີວຣໍ ວິຎ຺ຎາເປຕຸໍ. ຍໍ ອາວາສໍ ປຐມໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ, ສເຈ ຕຕ຺ຖ ໂຫຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ ວິຫາຣຈີວຣໍ ວາ ອຸຕ຺ຕຣຕ຺ຖຣຓໍ ວາ ຠູມຕ຺ຖຣຓໍ ວາ ຠິສິຈ຺ຉວິ ວາ, ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປາຣຸປິຕຸໍ ‘ລຠິຕ຺ວາ ໂອທຫິສ຺ສາມີ’ຕິ. ໂນ ເຈ ໂຫຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ ວິຫາຣຈີວຣໍ ວາ ອຸຕ຺ຕຣຕ຺ຖຣຓໍ ວາ ຠູມຕ຺ຖຣຓໍ ວາ ຠິສິຈ຺ຉວິ ວາ, ຕິເຓນ ວາ ປຓ຺ເຓນ ວາ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ນ ຕ຺ເວວ ນຄ຺ເຄນ ອາຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ໂຍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ປາຣາ. ໕໑໗) ວຈນໂຕ ອິຘ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ.

ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອນຸປຸພ຺ພກຖາ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໕໑໗). ສເຈ ຫິ ໂຈເຣ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ທຫຣາ ປຕ຺ຕຈີວຣານິ ຄເຫຕ຺ວາ ປລາຕາ, ໂຈຣາ ເຖຣານໍ ນິວາສນປາຣຸປນມຕ຺ຕໍເຍວ ຫຣິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຖເຣຫິ ເນວ ຕາວ ຈີວຣໍ ວິຎ຺ຎາເປຕພ຺ພໍ, ນ ສາຂາປລາສໍ ຠຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ອຖ ທຫຣາ ສພ຺ພໍ ຠຓ຺ຑກໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປລາຕາ, ໂຈຣາ ເຖຣານຎ຺ຈ ນິວາສນປາຣຸປນໍ ຕຎ຺ຈ ຠຓ຺ຑກໍ ຫຣິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ທຫເຣຫິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ນິວາສນປາຣຸປນານິ ນ ຕາວ ເຖຣານໍ ທາຕພ຺ພານິ. ນ ຫິ ເຕ ອນຈ຺ຉິນ຺ນຈີວຣາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ສາຂາປລາສໍ ຠຎ຺ຊິຕຸໍ ລຠນ຺ຕິ, ອຈ຺ຉິນ຺ນຈີວຣານໍ ປນ ອຕ຺ຖາຍ ລຠນ຺ຕິ. ອຈ຺ຉິນ຺ນຈີວຣາວ ອຕ຺ຕໂນປິ ປເຣສມ຺ປິ ອຕ຺ຖາຍ ລຠນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຖເຣຫິ ວາ ສາຂາປລາສໍ ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ວາກາທີຫິ ຄນ຺ເຖຕ຺ວາ ທຫຣານໍ ທາຕພ຺ພໍ, ທຫເຣຫິ ວາ ເຖຣານໍ ອຕ຺ຖາຍ ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຄນ຺ເຖຕ຺ວາ ເຕສໍ ຫຕ຺ເຖ ທຕ຺ວາ ວາ ອທຕ຺ວາ ວາ ອຕ຺ຕນາ ນິວາເສຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ນິວາສນປາຣຸປນານິ ເຖຣານໍ ທາຕພ຺ພານິ, ເນວ ຠູຕຄາມປາຕພ຺ຍຕາຍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ໂຫຕິ, ນ ເຕສໍ ຘາຣເຓ ທຸກ຺ກຏໍ.

ສເຈ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຣຊກຕ຺ຖຣຓໍ ວາ ໂຫຕິ, ອຎ຺ເຎ ວາ ຕາທິເສ ມນຸສ຺ເສ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ຈີວຣໍ ວິຎ຺ຎາເປຕພ຺ພໍ. ຍານິ ຈ ເນສໍ ເຕ ວາ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕມນຸສ຺ສາ ອຎ຺ເຎ ວາ ສາຂາປລາສນິວາສເນ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ອຸສ຺ສາຫຊາຕາ ວຕ຺ຖານິ ເທນ຺ຕິ, ຕານິ ສທສານິ ວາ ໂຫນ຺ຕຸ ອທສານິ ວາ ນີລາທິນານາວຓ຺ຓານິ ວາ, ກປ຺ປິຍານິປິ ອກປ຺ປິຍານິປິ ສພ຺ພານິປິ ອຈ຺ຉິນ຺ນຈີວຣຏ຺ຐາເນ ຐິຕຕ຺ຕາ ເຕສໍ ນິວາເສຕຸຎ຺ຈ ປາຣຸປິຕຸຎ຺ຈ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ.

ວຸຕ຺ຕມ຺ປິເຫຕໍ ປຣິວາເຣ –

‘‘ອກປ຺ປກຕໍ ນາປິ ຣຊນາຍ ຣຕ຺ຕໍ,

ເຕນ ນິວຕ຺ໂຖ ເຍນກາມໍ ວເຊຍ຺ຍ;

ນ ຈສ຺ສ ໂຫຕິ ອາປຕ຺ຕິ,

ໂສ ຈ ຘມ຺ໂມ ສຸຄເຕນ ເທສິໂຕ;

ປຎ຺ຫາເມສາ ກຸສເລຫິ ຈິນ຺ຕິຕາ’’ຕິ. (ປຣິ. ໔໘໑);

ອຍຎ຺ຫິ ປຎ຺ໂຫ ອຈ຺ຉິນ຺ນຈີວຣກຠິກ຺ຂຸໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ໂຕ. ອຖ ປນ ຕິຕ຺ຖິເຍຫິ ສມາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕ ຈ ເນສໍ ກຸສຈີຣວາກຈີຣຜລກຈີຣານິ ເທນ຺ຕິ, ຕານິປິ ລທ຺ຘິໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ນິວາເສຕຸໍ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ນິວາເສຕ຺ວາປິ ລທ຺ຘິ ນ ຄເຫຕພ຺ພາ.

ຍໍ ອາວາສໍ ປຐມໍ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ວິຫາຣຈີວຣາທີສຸ ຍໍ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ອນາປຸຈ຺ຉາປິ ຄເຫຕ຺ວາ ນິວາເສຕຸໍ ວາ ປາຣຸປິຕຸໍ ວາ ລຠຕິ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ‘‘ລຠິຕ຺ວາ ໂອທຫິສ຺ສາມິ, ປຸນ ຐເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ, ນ ມູລຈ຺ເຉຊ຺ຊາຍ. ລຠິຕ຺ວາ ຈ ປນ ຎາຕິໂຕ ວາ ອຸປຏ຺ຐາກໂຕ ວາ ອຎ຺ຎໂຕ ວາ ກຸໂຕຈິ ປາກຕິກເມວ ກາຕພ຺ພໍ. ວິເທສຄເຕນ ປນ ເອກສ຺ມິໍ ສງ຺ຆິເກ ອາວາເສ ສງ຺ຆິກປຣິໂຠເຄນ ຠຸຎ຺ຊນຕ຺ຖາຍ ຐເປຕພ຺ພໍ. ສຈສ຺ສ ປຣິໂຠເຄເນວ ຕໍ ຊີຣຕິ ວາ ນສ຺ສຕິ ວາ, ຄີວາ ນ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ເອເຕສໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣານໍ ຄິຫິວຕ຺ຖາທີນໍ ຠິສິຈ຺ຉວິປຣິຍນ຺ຕານໍ ກິຎ຺ຈິ ນ ລຠຕິ, ເຕນ ຕິເຓນ ວາ ປຓ຺ເຓນ ວາ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ.

໖. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິຠານຈິຕ຺ຕໍ ກາຣາເປຕພ຺ພໍ ອິຕ຺ຖິຣູປກໍ ປຸຣິສຣູປກໍ, ໂຍ ກາຣາເປຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໙໙) ວຈນໂຕ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສຣູປໍ ກາຕຸໍ ວາ ກາຣາເປຕຸໍ ວາ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ນ ເກວລໍ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໒໙໙) ອິຕ຺ຖິປຸຣິສຣູປເມວ, ຕິຣຈ຺ຉານຣູປມ຺ປິ ອນ຺ຕມໂສ ຄຓ຺ຑຸປ຺ປາທຣູປໍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສຍໍ ກາຕຸໍ ວາ ‘‘ກໂຣຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວາ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ‘‘ອຸປາສກ ທ຺ວາຣປາລໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸມ຺ປິ ນ ລຠຕິ. ຊາຕກປກຣຓອສທິສທານາທີນິ ປນ ປສາທນີຍານິ ນິພ຺ພິທາປຏິສໍຍຸຕ຺ຕານິ ວາ ວຕ຺ຖູນິ ປເຣຫິ ກາຣາເປຕຸໍ ລຠຕິ, ມາລາກມ຺ມາທີນິ ສຍມ຺ປິ ກາຕຸໍ ລຠຕິ.

໗. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປ຺ປກຕໂຠຊໂນ ຠິກ຺ຂຸ ວຸຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ, ໂຍ ວຸຏ຺ຐາເປຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໓໑໖) ວຈນໂຕ ອນ຺ຕຣຆເຣ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໑໖) ວາ ວິຫາເຣ ວາ ອຣຎ຺ເຎ ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຠຸຎ຺ຊມາໂນ ຠິກ຺ຂຸ ອນິຏ຺ຐິເຕ ໂຠຊເນ ນ ວຸຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ, ອນ຺ຕຣຆເຣ ປຈ຺ຉາ ອາຄເຕນ ຠິກ຺ຂໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ມນຸສ຺ສາ ວາ ຠິກ຺ຂູ ວາ ‘‘ປວິສຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ‘‘ມຍິ ປວິສນ຺ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອຸຏ຺ຐຫິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ‘‘ເອຖ, ຠນ຺ເຕ, ອາສນໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ປວິສິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ໂກຈິ ກິຎ຺ຈິ ນ ວທຕິ, ອາສນສາລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕິສມີປໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ສຠາຄຏ຺ຐາເນ ຐາຕພ຺ພໍ. ໂອກາເສ ກເຕ ‘‘ປວິສຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕນ ປວິສິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ຍໍ ອາສນໍ ຕສ຺ສ ປາປຸຓາຕິ, ຕຕ຺ຖ ອຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ຕໍ ອຸຏ຺ຐາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍາຄຸຂຊ຺ຊກາທີສຸ ປນ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປິວິຕ຺ວາ ຂາທິຕ຺ວາ ວາ ຍາວ ອຎ຺ໂຎ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຕາວ ນິສິນ຺ນໍ ຣິຕ຺ຕຫຕ຺ຖມ຺ປິ ອຸຏ຺ຐາເປຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ວິປ຺ປກຕໂຠຊໂນເຍວ ຫິ ໂສ ໂຫຕິ.

ສເຈ ປນ ອາປຕ຺ຕິໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາປິ ວຸຏ຺ຐາເປຕິເຍວ, ຍໍ ໂສ ວຸຏ຺ຐາເປຕິ, ອຍຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸ ປວາຣິໂຕ ໂຫຕິ, ເຕນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ຄຈ຺ຉ ອຸທກໍ ອາຫຣາຫີ’’ຕິ. ວຸຑ຺ຒຕຣໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຓາເປຕຸໍ ອິທເມວ ເອກຏ຺ຐານໍ. ສເຈ ໂສ ອຸທກມ຺ປິ ນ ອາຫຣຕິ, ສາຘຸກໍ ສິຕ຺ຖານິ ຄິລິຕ຺ວາ ວຸຑ຺ຒສ຺ສ ອາສນໍ ທາຕພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ສເຈ ວຸຏ຺ຐາເປຕິ, ປວາຣິໂຕ ຈ ໂຫຕິ, ‘ຄຈ຺ຉ ອຸທກໍ ອາຫຣາ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ເອວຎ຺ເຈຕໍ ລເຠຖ, ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ. ໂນ ເຈ ລເຠຖ, ສາຘຸກໍ ສິຕ຺ຖານິ ຄິລິຕ຺ວາ ວຸຑ຺ຒສ຺ສ ອາສນໍ ທາຕພ຺ພໍ. ນຕ຺ເວວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ‘ເກນຈິ ປຣິຍາເຍນ ວຸຑ຺ຒຕຣສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາສນໍ ປຏິພາຫິຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ ວທາມິ, ໂຍ ປຏິພາເຫຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໓໑໖).

໘. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ນວເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອຸທ຺ທິສນ຺ເຕນ ສມເກ ວາ ອາສເນ ນິສີທິຕຸໍ ອຸຈ຺ຈຕເຣ ວາ ຘມ຺ມຄາຣເວນ, ເຖເຣນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອຸທ຺ທິສາເປນ຺ເຕນ ສມເກ ວາ ອາສເນ ນິສີທິຕຸໍ ນີຈຕເຣ ວາ ຘມ຺ມຄາຣເວນາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໓໒໐) ວຈນໂຕ ນວກຕເຣນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອຸທ຺ທິສນ຺ເຕນ ອຸຈ຺ຈຕເຣປິ ອາສເນ ນິສີທິຕຸໍ, ວຸຑ຺ຒຕເຣນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອຸທ຺ທິສາເປນ຺ເຕນ ນີຈຕເຣປິ ອາສເນ ນິສີທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໙. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິວສ຺ສນ຺ຕເຣນ ສຫ ນິສີທິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໓໒໐) ວຈນໂຕ ຕິວສ຺ສນ຺ຕເຣນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສທ຺ຘິໍ ເອກາສເນ ນິສີທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕິວສ຺ສນ຺ຕໂຣ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໒໐) ນາມ ໂຍ ທ຺ວີຫິ ວສ຺ເສຫິ ມຫນ຺ຕຕໂຣ ວາ ທຫຣຕໂຣ ວາ ໂຫຕິ, ໂຍ ປນ ເອເກນ ວສ຺ເສນ ມຫນ຺ຕຕໂຣ ວາ ທຫຣຕໂຣ ວາ, ໂຍ ວາ ສມານວສ຺ໂສ, ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ, ອິເມ ສພ຺ເພ ເອກສ຺ມິໍ ມຎ຺ເຈ ວາ ປີເຐ ວາ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ຫຸຕ຺ວາ ນິສີທິຕຸໍ ລຠນ຺ຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸວຄ຺ຄສ຺ສ ມຎ຺ຈໍ ທຸວຄ຺ຄສ຺ສ ປີຐ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໓໒໐) ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໐. ຍໍ ປນ ຕິຓ຺ຓໍ ປໂຫຕິ, ຕໍ ສໍຫາຣິມໍ ວາ ໂຫຕຸ ອສໍຫາຣິມໍ ວາ, ຕຖາຣູເປ ອປິ ຜລກຂຓ຺ເຑ ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນນປິ ສທ຺ຘິໍ ນິສີທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍໍ ຕິຓ຺ຓໍ ປໂຫຕິ, ເອຕ຺ຕກໍ ປຈ຺ຉິມໍ ທີຆາສນ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໓໒໐) ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຐເປຕ຺ວາ ປຓ຺ຑກໍ ມາຕຸຄາມໍ ອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນກໍ ອສມານາສນິເກຫິ ສຫ ທີຆາສເນ ນິສີທິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໓໒໐) ວຈນໂຕ ປນ ທີຆາສເນປິ ປຓ຺ຑກາທີຫິ ສຫ ນິສີທິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

໑໑. ຄິລານໍ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ເຕນ ‘‘ນຕ຺ຖິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕາ, ນຕ຺ຖິ ປິຕາ, ເຍ ໂວ ອຸປຏ຺ຐເຫຍ຺ຍຸໍ, ຕຸມ຺ເຫ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສຖ, ອຖ ໂກ ຈຣຫິ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສຕິ. ໂຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມໍ ອຸປຏ຺ຐເຫຍ຺ຍ, ໂສ ຄິລານໍ ອຸປຏ຺ຐເຫຍ຺ຍາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໓໖໕) ອິມໍ ຠຄວໂຕ ອນຸສາສນິໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ເຕນ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຸປຏ຺ຐາຕພ຺ໂພ.

ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ໂຫຕິ, ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ຍາວຊີວໍ ອຸປຏ຺ຐາຕພ຺ໂພ, ວຸຏ຺ຐານມສ຺ສ ອາຄເມຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອາຈຣິໂຍ ໂຫຕິ, ອາຈຣິເຍນ ຍາວຊີວໍ ອຸປຏ຺ຐາຕພ຺ໂພ, ວຸຏ຺ຐານມສ຺ສ ອາຄເມຕພ຺ພໍ. ສເຈ ສທ຺ຘິວິຫາຣິໂກ ໂຫຕິ, ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກນ ຍາວຊີວໍ ອຸປຏ຺ຐາຕພ຺ໂພ, ວຸຏ຺ຐານມສ຺ສ ອາຄເມຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອນ຺ເຕວາສິໂກ ໂຫຕິ, ອນ຺ເຕວາສິເກນ ຍາວຊີວໍ ອຸປຏ຺ຐາຕພ຺ໂພ, ວຸຏ຺ຐານມສ຺ສ ອາຄເມຕພ຺ພໍ. ສເຈ ສມານຸປຊ຺ຌາຍໂກ ໂຫຕິ, ສມານຸປຊ຺ຌາຍເກນ ຍາວຊີວໍ ອຸປຏ຺ຐາຕພ຺ໂພ, ວຸຏ຺ຐານມສ຺ສ ອາຄເມຕພ຺ພໍ. ສເຈ ສມານາຈຣິຍໂກ ໂຫຕິ, ສມານາຈຣິຍເກນ ຍາວຊີວໍ ອຸປຏ຺ຐາຕພ຺ໂພ, ວຸຏ຺ຐານມສ຺ສ ອາຄເມຕພ຺ພໍ. ສເຈ ນ ໂຫຕິ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ວາ ອາຈຣິໂຍ ວາ ສທ຺ຘິວິຫາຣິໂກ ວາ ອນ຺ເຕວາສິໂກ ວາ ສມານຸປຊ຺ຌາຍໂກ ວາ ສມານາຈຣິຍໂກ ວາ, ສງ຺ເຆນ ອຸປຏ຺ຐາຕພ຺ໂພ. ໂນ ເຈ ອຸປຏ຺ຐເຫຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໓໖໕) –

ວຈນໂຕ ຍສ຺ສ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໖໕) ເຕ ອຸປຊ຺ຌາຍາທໂຍ ຕສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ນຕ຺ຖິ, ອາຄນ຺ຕຸໂກ ໂຫຕິ ເອກຈາຣິກຠິກ຺ຂຸ, ສງ຺ຆສ຺ສ ຠາໂຣ, ຕສ຺ມາ ສງ຺ເຆນ ອຸປຏ຺ຐາຕພ຺ໂພ. ໂນ ເຈ ອຸປຏ຺ຐເຫຍ຺ຍ, ສກລສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ. ວາຣໍ ຐເປຕ຺ວາ ຊຄ຺ຄນ຺ເຕສຸ ປນ ໂຍ ອຕ຺ຕໂນ ວາເຣ ນ ຊຄ຺ຄຕິ, ຕສ຺ເສວ ອາປຕ຺ຕິ, ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣປິ ວາຣໂຕ ນ ມຸຈ຺ຈຕິ. ສເຈ ສກໂລ ສງ຺ໂຆ ເອກສ຺ສ ຠາຣໍ ກໂຣຕິ, ເອໂກ ວາ ວຕ຺ຕສມ຺ປນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ອຫເມວ ຊຄ຺ຄິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຊຄ຺ຄຕິ, ສງ຺ໂຆ ອາປຕ຺ຕິໂຕ ມຸຈ຺ຈຕິ.

ຄິລາເນນ ປນ –

‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຄິລາໂນ ທູປຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ. ອສປ຺ປາຍກາຣີ ໂຫຕິ, ສປ຺ປາເຍ ມຕ຺ຕໍ ນ ຊານາຕິ, ເຠສຊ຺ຊໍ ນ ປຏິເສວິຕາ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຖກາມສ຺ສ ຄິລານຸປຏ຺ຐາກສ຺ສ ຍຖາຠູຕໍ ອາພາຘໍ ນາວິກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ ‘ອຠິກ຺ກມນ຺ຕໍ ວາ ອຠິກ຺ກມຕີຕິ, ປຏິກ຺ກມນ຺ຕໍ ວາ ປຏິກ຺ກມຕີຕິ, ຐິຕໍ ວາ ຐິໂຕ’ຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ສາຣີຣິການໍ ເວທນານໍ ທຸກ຺ຂານໍ ຕິພ຺ພານໍ ຂຣານໍ ກຏຸການໍ ອສາຕານໍ ອມນາປານໍ ປາຓຫຣານໍ ອນຘິວາສກຊາຕິໂກ ໂຫຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໓໖໖) –

ເອວໍ ວຸຕ຺ຕານິ ປຎ຺ຈ ອຍຸຕ຺ຕງ຺ຄານິ ອາຣກາ ປຣິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ –

‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຄິລາໂນ ສູປຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ. ສປ຺ປາຍກາຣີ ໂຫຕິ, ສປ຺ປາເຍ ມຕ຺ຕໍ ຊານາຕິ, ເຠສຊ຺ຊໍ ປຏິເສວິຕາ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຖກາມສ຺ສ ຄິລານຸປຏ຺ຐາກສ຺ສ ຍຖາຠູຕໍ ອາພາຘໍ ອາວິກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ ‘ອຠິກ຺ກມນ຺ຕໍ ວາ ອຠິກ຺ກມຕີຕິ, ປຏິກ຺ກມນ຺ຕໍ ວາ ປຏິກ຺ກມຕີຕິ, ຐິຕໍ ວາ ຐິໂຕ’ຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ສາຣີຣິການໍ ເວທນານໍ ທຸກ຺ຂານໍ ຕິພ຺ພານໍ ຂຣານໍ ກຏຸການໍ ອສາຕານໍ ອມນາປານໍ ປາຓຫຣານໍ ອຘິວາສກຊາຕິໂກ ໂຫຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໓໖໖) –

ເອວໍ ວຸຕ຺ຕປຎ຺ຈງ຺ຄສມນ຺ນາຄເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ.

ຄິລານຸປຏ຺ຐາເກນ ຈ –

‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຄິລານຸປຏ຺ຐາໂກ ນາລໍ ຄິລານໍ ອຸປຏ຺ຐາຕຸໍ. ນ ປຏິພໂລ ໂຫຕິ ເຠສຊ຺ຊໍ ສໍວິຘາຕຸໍ, ສປ຺ປາຍາສປ຺ປາຍໍ ນ ຊານາຕິ, ອສປ຺ປາຍໍ ອຸປນາເມຕິ, ສປ຺ປາຍໍ ອປນາເມຕິ, ອາມິສນ຺ຕໂຣ ຄິລານໍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ໂນ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ, ເຊຄຸຈ຺ຉີ ໂຫຕິ ອຸຈ຺ຈາຣໍ ວາ ປສ຺ສາວໍ ວາ ເຂຬໍ ວາ ວນ຺ຕໍ ວາ ນີຫາຕຸໍ, ນ ປຏິພໂລ ໂຫຕິ ຄິລານໍ ກາເລນ ກາລໍ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕຸໍ ສມາທເປຕຸໍ ສມຸຕ຺ເຕເຊຕຸໍ ສມ຺ປຫໍເສຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໖໖) –

ເອວໍ ວຸຕ຺ຕານິ ປຎ຺ຈ ອຍຸຕ຺ຕງ຺ຄານິ ອາຣກາ ປຣິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ –

‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຄິລານຸປຏ຺ຐາໂກ ອລໍ ຄິລານໍ ອຸປຏ຺ຐາຕຸໍ. ປຏິພໂລ ໂຫຕິ ເຠສຊ຺ຊໍ ສໍວິຘາຕຸໍ, ສປ຺ປາຍາສປ຺ປາຍໍ ຊານາຕິ, ອສປ຺ປາຍໍ ອປນາເມຕິ, ສປ຺ປາຍໍ ອຸປນາເມຕິ, ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ຄິລານໍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ໂນ ອາມິສນ຺ຕໂຣ, ອເຊຄຸຈ຺ຉີ ໂຫຕິ ອຸຈ຺ຈາຣໍ ວາ ປສ຺ສາວໍ ວາ ເຂຬໍ ວາ ວນ຺ຕໍ ວາ ນີຫາຕຸໍ, ປຏິພໂລ ໂຫຕິ ຄິລານໍ ກາເລນ ກາລໍ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕຸໍ ສມາທເປຕຸໍ ສມຸຕ຺ເຕເຊຕຸໍ ສມ຺ປຫໍເສຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໖໖) –

ເອວໍ ວຸຕ຺ຕປຎ຺ຈງ຺ຄສມນ຺ນາຄເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ.

໑໒. ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ ກໂຣນ຺ເຕນ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໒.໑໘໐) ຈ ‘‘ສີລວາ ຫິ ຕ຺ວໍ ກຕກຸສໂລ, ກສ຺ມາ ມີຍມາໂນ ຠາຍສິ, ນນຸ ສີລວໂຕ ສຄ຺ໂຄ ນາມ ມຣຓມຕ຺ຕປຏິພທ຺ໂຘເຍວາ’’ຕິ ເອວໍ ຄິລານສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ມຣຓວຓ຺ໂຓ ນ ສໍວຓ຺ເຓຕພ຺ໂພ. ສເຈ ຫິ ຕສ຺ສ ສໍວຓ຺ຓນໍ ສຸຕ຺ວາ ອາຫາຣຸປຈ຺ເຉທາທິນາ ອຸປກ຺ກເມນ ເອກຊວນວາຣາວເສເສປິ ອາຍຸສ຺ມິໍ ອນ຺ຕຣາ ກາລໍ ກໂຣຕິ, ອິມິນາວ ມາຣິໂຕ ໂຫຕິ. ປຓ຺ຑິເຕນ ປນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອິມິນາ ນເຍນ ອນຸສິຏ຺ຐິ ທາຕພ຺ພາ ‘‘ສີລວໂຕ ນາມ ອນຈ຺ຉຣິຍາ ມຄ຺ຄຜລຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ວິຫາຣາທີສຸ ອາສຕ຺ຕິໍ ອກຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘຄຕໍ ຘມ຺ມຄຕໍ ສງ຺ຆຄຕໍ ກາຍຄຕຎ຺ຈ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ມນສິກາເຣ ອປ຺ປມາໂທ ກາຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ມຣຓວຓ຺ເຓປິ ສໍວຓ຺ຓິເຕ ໂສ ຕາຍ ສໍວຓ຺ຓນາຍ ກຎ຺ຈິ ອຸປກ຺ກມໍ ອກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ຍຖາຍຸນາ ຍຖານຸສນ຺ຘິນາວ ມຣຕິ, ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ສໍວຓ຺ຓໂກ ອາປຕ຺ຕິຍາ ນ ກາເຣຕພ຺ໂພ.

໑໓. ‘‘ນ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຕານໍ ປາເຕຕພ຺ພໍ, ໂຍ ປາເຕຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ປາຣາ. ໑໘໓) ວຈນໂຕ ຄິລາເນນ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໑໘໒-໑໘໓) ຠິກ຺ຂຸນາປິ ເຍນ ເກນຈິ ອຸປກ຺ກເມນ ອນ຺ຕມໂສ ອາຫາຣຸປຈ຺ເຉທເນນປິ ອຕ຺ຕາ ນ ມາເຣຕພ຺ໂພ. ໂຍປິ ຄິລາໂນ ວິຊ຺ຊມາເນ ເຠສຊ຺ເຊ ຈ ອຸປຏ຺ຐາເກສຸ ຈ ມຣິຕຸກາໂມ ອາຫາຣໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທຕິ, ທຸກ຺ກຏເມວ. ຍສ຺ສ ປນ ມຫາອາພາໂຘ ຈິຣານຸພນ຺ໂຘ, ຠິກ຺ຂູ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕາ ກິລມນ຺ຕິ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ‘‘ກທາ ນຸ ໂຂ ຄິລານໂຕ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອຏ຺ຏີຍນ຺ຕິ. ສເຈ ໂສ ‘‘ອຍໍ ອຕ຺ຕຠາໂວ ປຏິຊຄ຺ຄິຍມາໂນປິ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຠິກ຺ຂູ ຈ ກິລມນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫາຣໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທຕິ, ເຠສຊ຺ຊໍ ນ ເສວຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ໂຍ ປນ ‘‘ອຍໍ ໂຣໂຄ ຂໂຣ, ອາຍຸສງ຺ຂາຣາ ນ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ອຍຎ຺ຈ ເມ ວິເສສາຘິຄໂມ ຫຕ຺ຖປ຺ປຕ຺ໂຕ ວິຍ ທິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທຕິ, ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ອຄິລານສ຺ສປິ ອຸປ຺ປນ຺ນສໍເວຄສ຺ສ ‘‘ອາຫາຣປຣິເຍສນໍ ນາມ ປປຎ຺ໂຈ, ກມ຺ມຏ຺ຐານເມວ ອນຸຍຸຎ຺ຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານສີເສນ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ວຏ຺ຏຕິ. ວິເສສາຘິຄມໍ ພ຺ຍາກຣິຕ຺ວາ ອາຫາຣໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທຕິ, ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສຠາຄານຎ຺ຫິ ລຊ຺ຊີຠິກ຺ຂູນໍ ກເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໑໔. ‘‘ນ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປ຺ປຏິເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ອາສເນ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ໂຍ ນິສີເທຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ປາຣາ. ໑໘໐) ວຈນໂຕ ອາສນໍ ອນຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ນ ນິສີທິຕພ຺ພໍ. ກີທິສໍ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໑໘໐) ປນ ອາສນໍ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ກີທິສໍ ນ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ? ຍໍ ສຸທ຺ຘໍ ອາສນເມວ ໂຫຕິ ອປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓກໍ, ຍຎ຺ຈ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຐິຕານໍ ປສ຺ສຕໍເຍວ ອຕ຺ຖຣີຍຕິ, ຕໍ ນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ນິສີທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍມ຺ປິ ມນຸສ຺ສາ ສຍໍ ຫຕ຺ເຖນ ອກ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ອິຘ ຠນ຺ເຕ ນິສີທຖາ’’ຕິ ເທນ຺ຕິ, ຕສ຺ມິມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈປິ ປຐມເມວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາປິ ນິສິນ຺ນາ ປຈ຺ຉາ ອຸທ຺ຘໍ ວາ ອໂຘ ວາ ສງ຺ກມນ຺ຕິ, ປຏິເວກ຺ຂຓກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ຍມ຺ປິ ຕນຸເກນ ວຕ຺ເຖນ ຍຖາ ຕລໍ ທິສ຺ສຕິ, ເອວໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິມ຺ປິ ປຏິເວກ຺ຂຓກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ຍໍ ປນ ປຏິກຈ຺ເຈວ ປາວາຣໂກຊວາທີຫິ ອຕ຺ຖຕໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ຫຕ຺ເຖນ ປຣາມສິຕ຺ວາ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ນິສີທິຕພ຺ພໍ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ‘‘ຆນສາຏເກນປິ ອຕ຺ຖເຕ ຍສ຺ມິໍ ວລິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຕໍ ນ ປຏິເວກ຺ຂິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໕. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ທວາຍ ສິລາ ປຏິວິຊ຺ຌິຕພ຺ພາ, ໂຍ ປຏິວິຊ຺ເຌຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ປາຣາ. ໑໘໓) ວຈນໂຕ ຫສາຘິປ຺ປາເຍນ ປາສາໂຓ ນ ປວຏ຺ເຏຕພ຺ໂພ. ນ ເກວລຎ຺ຈ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໑໘໒-໑໘໓) ປາສາໂຓ, ອຎ຺ຎມ຺ປິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ທາຣຸຂຓ຺ຑໍ ວາ ອິຏ຺ຐກຂຓ຺ຑໍ ວາ ຫຕ຺ເຖນ ວາ ຍນ຺ເຕນ ວາ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເຈຕິຍາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ປາສາຓາທໂຍ ຫສນ຺ຕາ ຫສນ຺ຕາ ປວຏ຺ເຏນ຺ຕິປິ ຂິປນ຺ຕິປິ ອຸກ຺ຂິປນ຺ຕິປິ, ‘‘ກມ຺ມສມໂຍ’’ຕິ ວຏ຺ຏຕິ, ອຎ຺ຎມ຺ປິ ອີທິສໍ ນວກມ຺ມໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕາ ຠຓ຺ຑກໍ ວາ ໂຘວນ຺ຕາ ຣຸກ຺ຂໍ ວາ ໂຘວນທຓ຺ຑກໍ ວາ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ, ຠຕ຺ຕວິສ຺ສຄ຺ຄກາລາທີສຸ ກາເກ ວາ ໂສເຓ ວາ ກຏ຺ຐໍ ວາ ກຖລໍ ວາ ຂິປິຕ຺ວາ ປລາເປນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ.

໑໖. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ທາໂຍ ອາລິມ຺ປິຕພ຺ໂພ, ໂຍ ອາລິມ຺ເປຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໘໓) ວຈນໂຕ ວເນ ອຄ຺ຄິ ນ ທາຕພ຺ໂພ. ສເຈ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໑໙໐) ປນ ‘‘ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ໂຍ ໂກຈິ ສຕ຺ໂຕ ມຣຕູ’’ຕິ ອຄ຺ຄິໍ ເທຕິ, ປາຣາຊິການນ຺ຕຣິຍຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍປາຈິຕ຺ຕິຍວຕ຺ຖູນໍ ອນຸຣູປໂຕ ປາຣາຊິກາທີນິ ອກຸສລຣາສິ ຈ ໂຫຕິ. ‘‘ອລ຺ລຕິຓວນປ຺ປຕໂຍ ຑຍ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ ອຄ຺ຄິໍ ເທນ຺ຕສ຺ສ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ‘‘ທພ຺ພູປກຣຓານິ ວິນສ຺ສນ຺ຕູ’’ຕິ ອຄ຺ຄິໍ ເທນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ. ‘‘ຂິຑ຺ຑາຘິປ຺ປາເຍນປິ ທຸກ຺ກຏ’’ນ຺ຕິ ສງ຺ເຂປຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອລ຺ລສຸກ຺ຂໍ ສອິນ຺ທ຺ຣິຍານິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຑຍ຺ຫຕູ’’ຕິ ອຄ຺ຄິໍ ເທນ຺ຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸວເສນ ປາຣາຊິກຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍປາຈິຕ຺ຕິຍທຸກ຺ກຏານິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ປຏຄ຺ຄິທານໍ ປນ ປຣິຕ຺ຕກຣຓຎ຺ຈ ຠຄວຕາ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ, ຕສ຺ມາ ອຣຎ຺ເຎ ວນກມ຺ມິເກຫິ ວາ ທິນ຺ນໍ ສຍໍ ວາ ອຸຏ຺ຐິຕໍ ອຄ຺ຄິໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຕິຓກຸຏິໂຍ ມາ ວິນສ຺ສນ຺ຕູ’’ຕິ ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄິໂນ ປຏິອຄ຺ຄິໍ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ເຍນ ສທ຺ຘິໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຄ຺ຄິ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິຣຸປາທາໂນ ນິພ຺ພາຕິ. ‘‘ປຣິຕ຺ຕມ຺ປິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຕິຓກຸຏິການໍ ສມນ຺ຕາ ຠູມິຕຈ຺ຉນໍ ປຣິຂາຂຓນໍ ວາ, ຍຖາ ອາຄໂຕ ອຄ຺ຄິ ອຸປາທານໍ ອລຠິຕ຺ວາ ນິພ຺ພາຕິ, ເອຕຎ຺ຈ ສພ຺ພໍ ອຸຏ຺ຐິເຕເຍວ ອຄ຺ຄິສ຺ມິໍ ອສຕິ ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນ ສຍມ຺ປິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອນຸຏ຺ຐິເຕ ປນ ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນຫິ ກປ຺ປິຍໂວຫາເຣນ ກາເຣຕພ຺ພໍ, ອຸທເກນ ປນ ນິພ຺ພາເປນ຺ເຕຫິ ອປ຺ປາຓກເມວ ອຸທກໍ ອາສິຎ຺ຈິຕພ຺ພໍ.

໑໗. ອສ຺ສທ຺ເຘສຸ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໑໘໑) ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກຸເລສຸ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ປຓີຕໂຠຊນໍ ລຠິຕ຺ວາ ອນຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ເນວ ອຕ຺ຕນາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ນ ປເຣສໍ ທາຕພ຺ພໍ. ວິສມິສ຺ສມ຺ປິ ຫິ ຕານິ ກຸລານິ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ເທນ຺ຕິ. ຍມ຺ປິ ອາຠິໂທສິກໍ ຠຕ຺ຕໍ ວາ ຂຊ຺ຊກໍ ວາ ຕໂຕ ລຠຕິ, ຕມ຺ປິ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ອປິຫິຕວຕ຺ຖຸມ຺ປິ ຫິ ສປ຺ປວິຈ຺ຉິກາທີຫິ ອຘິສຍິຕໍ ຉຑ຺ຑນີຍຘມ຺ມໍ ຕານິ ກຸລານິ ເທນ຺ຕິ. ຄນ຺ຘຫລິທ຺ທາທິມກ຺ຂິໂຕປິ ຕໂຕ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ນ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ສຣີເຣ ໂຣຄຏ຺ຐານານິ ປຸຎ຺ຉິຕ຺ວາ ຐປິຕຠຕ຺ຕມ຺ປິ ຫິ ຕານິ ທາຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕີຕິ.

໑໘. ‘‘ອນາປຕ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຄປກສ຺ສ ທາເນ’’ຕິ (ປາຣາ. ໑໕໖) ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໕໖) ກຕຣໍ ໂຄປກທານໍ ວຏ຺ຏຕິ, ກຕຣໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ? ມຫາສຸມຕ຺ເຖໂຣ ຕາວ ອາຫ ‘‘ຍໍ ໂຄປກສ຺ສ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ ‘ເອຕ຺ຕກໍ ທິວເສ ທິວເສ ຄຓ຺ຫາ’ຕິ, ຕເທວ ວຏ຺ຏຕິ, ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ມຫາປທຸມຕ຺ເຖໂຣ ປນາຫ ‘‘ກິໍ ໂຄປການໍ ປຓ຺ຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ນິມິຕ຺ຕສຎ຺ຎໍ ວາ ກຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ອຕ຺ຖິ, ເອເຕສໍ ຫຕ຺ເຖ ວິສ຺ສຏ຺ຐກສ຺ສ ເອເຕ ອິສ຺ສຣາ, ຕສ຺ມາ ຍໍ ເທນ຺ຕິ, ຕໍ ພຫຸກມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ກຸຣຸນ຺ທຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ມນຸສ຺ສານໍ ອາຣາມໍ ວາ ອຎ຺ຎໍ ວາ ຜລາຜລໍ ທາຣກາ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ, ເຕຫິ ທິນ຺ນໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ປນ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ສງ຺ຆິເກ ປນ ເຈຕິຍສ຺ສ ສນ຺ຕເກ ຈ ເກຓິຍາ ຄເຫຕ຺ວາ ຣກ຺ຂນ຺ຕສ຺ເສວ ທານໍ ວຏ຺ຏຕິ, ເວຕເນນ ຣກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ຠາຄມຕ຺ຕໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ‘‘ຍໍ ຄິຫີນໍ ອາຣາມຣກ຺ຂກາ ຠິກ຺ຂູນໍ ເທນ຺ຕິ, ເອຕມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອາຣາມໂຄປກາ ຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ຠຕິຍາ ຂຓ຺ຑິຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ, ເອຕໍ ວຏ຺ຏຕິ. ໂຍປິ ອຸປຑ຺ຒາຣາມໍ ວາ ເກຈິເທວ ຣຸກ຺ເຂ ວາ ຠຕິໍ ລຠິຕ຺ວາ ຣກ຺ຂຕິ, ຕສ຺ສປິ ອຕ຺ຕໂນ ສມ຺ປຕ຺ຕຣຸກ຺ຂໂຕເຍວ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ເກຓິຍາ ຄເຫຕ຺ວາ ຣກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ປນ ສພ຺ພມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕໍ ປນ ສພ຺ພໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ນານໍ, ອຕ຺ຖໂຕ ເອກເມວ, ຕສ຺ມາ ອຘິປ຺ປາຍໍ ຎຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ອປິເຈຕ຺ຖ ອຍມ຺ປິ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໕໖) – ຍຕ຺ຖ ອາວາສິກາ ອາຄນ຺ຕຸການໍ ນ ເທນ຺ຕິ, ຜລວາເຣ ຈ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ອຎ຺ເຎສໍ ອຠາວໍ ທິສ຺ວາ ໂຈຣິກາຍ ອຕ຺ຕນາວ ຂາທນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ອາຄນ຺ຕຸເກຫິ ຆຓ຺ຏິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ຠາເຊຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍຕ຺ຖ ປນ ອາວາສິກາ ຣຸກ຺ເຂ ຣກ຺ຂິຕ຺ວາ ຜລວາເຣ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ຠາເຊຕ຺ວາ ຂາທນ຺ຕິ, ຈຕູສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ສມ຺ມາ ອຸປເນນ຺ຕິ, ອນິສ຺ສຣາ ຕຕ຺ຖ ອາຄນ຺ຕຸກາ. ເຍປິ ຣຸກ຺ຂາ ຈີວຣຕ຺ຖາຍ ນິຍເມຕ຺ວາ ທິນ຺ນາ, ເຕສຸປິ ອາຄນ຺ຕຸກາ ອນິສ຺ສຣາ. ເອສ ນໂຍ ເສສປຈ຺ຈຍຕ຺ຖາຍ ນິຍເມຕ຺ວາ ທິນ຺ເນປິ. ເຍ ປນ ຕຖາ ອນິຍເມຕ຺ວາ ອາວາສິກາ ຈ ເຕ ຣກ຺ຂິຕ຺ວາ ໂຄເປຕ຺ວາ ໂຈຣິກາຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ນ ເຕສຸ ອາວາສິການໍ ກຕິກາຍ ຐາຕພ຺ພໍ. ເຍ ຜລປຣິໂຠຄຕ຺ຖາຍ ທິນ຺ນາ, ອາວາສິກາ ຈ ເນ ຣກ຺ຂິຕ຺ວາ ໂຄເປຕ຺ວາ ສມ຺ມາ ອຸປເນນ຺ຕິ, ເຕສຸເຍວ ເຕສໍ ກຕິກາຍ ຐາຕພ຺ພໍ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຈຕຸນ຺ນໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ນິຍເມຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ເຖຍ຺ຍຈິຕ຺ເຕນ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ຠຓ຺ຑໍ ອຄ຺ຆາເປຕ຺ວາ ກາເຣຕພ຺ໂພ, ປຣິໂຠຄວເສນ ຠາເຊຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ຠຓ຺ຑເທຍ຺ຍໍ. ຍໍ ປເນຕ຺ຖ ເສນາສນຕ຺ຖາຍ ນິຍມິຕໍ, ຕໍ ປຣິໂຠຄວເສເນວ ຠາເຊຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ຠຓ຺ຑເທຍ຺ຍຎ຺ຈາ’’ຕິ.

ໂອທິສ຺ສ ຈີວຣຕ຺ຖາຍ ທິນ຺ນໍ ຈີວເຣເຍວ ອຸປເນຕພ຺ພໍ. ສເຈ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂໍ ໂຫຕິ, ຠິກ຺ຂູ ປິຓ຺ຑປາເຕນ ກິລມນ຺ຕິ, ຈີວຣໍ ປນ ສຸລຠໍ, ສງ຺ຆສຸຏ຺ຐຸຕາຍ ອປໂລກນກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາເຕປິ ອຸປເນຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເສນາສເນນ ຄິລານປຈ຺ຈເຍນ ວາ ກິລມນ຺ເຕສຸ ສງ຺ຆສຸຏ຺ຐຸຕາຍ ອປໂລກນກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຕທຕ຺ຖາຍປິ ອຸປເນຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ໂອທິສ຺ສ ປິຓ຺ຑປາຕຕ຺ຖາຍ ຈ ຄິລານປຈ຺ຈຍຕ຺ຖາຍ ຈ ທິນ຺ເນປິ ເອເສວ ນໂຍ. ໂອທິສ຺ສ ເສນາສນຕ຺ຖາຍ ທິນ຺ນໍ ປນ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ຣກ຺ຂິຕ຺ວາ ໂຄເປຕ຺ວາ ຕທຕ຺ຖເມວ ອຸປເນຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂໍ ໂຫຕິ, ຠິກ຺ຂູ ປິຓ຺ຑປາເຕນ ນ ຍາເປນ຺ຕິ, ເອຕ຺ຖ ຣາຊໂຣຄໂຈຣຠຍາທີຫິ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ວິຫາຣາ ປລຸຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕາລນາຬິເກຣາທິເກ ວິນາເສນ຺ຕິ, ເສນາສນປຈ຺ຈຍໍ ປນ ນິສ຺ສາຍ ຍາເປຕຸໍ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ, ເອວຣູເປ ກາເລ ເສນາສນໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາປິ ເສນາສນຊຄ຺ຄນຕ຺ຖາຍ ປຣິໂຠໂຄ ຠຄວຕາ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ. ຕສ຺ມາ ເອກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ວຣເສນາສນານິ ຐເປຕ຺ວາ ອິຕຣານິ ລາມກໂກຏິຍາ ປິຓ຺ຑປາຕຕ຺ຖາຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ມູລວຕ຺ຖຸຈ຺ເຉທໍ ປນ ກຕ຺ວາ ນ ອຸປເນຕພ຺ພໍ.

ໂຍ ປນ ອາຣາໂມ ຈຕຸປຈ຺ຈຍຕ຺ຖາຍ ນິຍເມຕ຺ວາ ທິນ຺ໂນ, ຕຕ຺ຖ ອປໂລກນກມ຺ມໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ. ເຍນ ປຈ຺ຈເຍນ ປນ ອູນໍ, ຕທຕ຺ຖໍ ອຸປເນຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອາຣາໂມ ປຏິຊຄ຺ຄິຕພ຺ໂພ, ເວຕນໍ ທຕ຺ວາປິ ຊຄ຺ຄາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເຍ ປນ ເວຕນໍ ລຠິຕ຺ວາ ອາຣາເມເຍວ ເຄຫໍ ກຕ຺ວາ ວສນ຺ຕາ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ, ເຕ ເຈ ອາຄຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ນາຬິເກຣໍ ວາ ຕາລປກ຺ກໍ ວາ ເທນ຺ຕິ, ຍໍ ເຕສໍ ສງ຺ເຆນ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ ໂຫຕິ ‘‘ທິວເສ ທິວເສ ເອຕ຺ຕກໍ ນາມ ຂາທຖາ’’ຕິ, ຕເທວ ເຕ ທາຕຸໍ ລຠນ຺ຕິ, ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ເຕສໍ ເທນ຺ຕານມ຺ປິ ຄເຫຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ໂຍ ປນ ອາຣາມໍ ເກຓິຍາ ຄເຫຕ຺ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ຈຕຸປຈ຺ຈຍຕ຺ຖາຍ ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑເມວ ເທຕິ, ອຍໍ ພຫຸກມ຺ປິ ທາຕຸໍ ລຠຕິ. ເຈຕິຍສ຺ສ ປທີປຕ຺ຖາຍ ວາ ຂຓ຺ຑຜຸລ຺ລປຏິສງ຺ຂຣຓຕ຺ຖາຍ ວາ ທິນ຺ນອາຣາໂມປິ ຊຄ຺ຄິຕພ຺ໂພ, ເວຕນໍ ທຕ຺ວາປິ ຊຄ຺ຄາເປຕພ຺ໂພ. ເວຕນຎ຺ຈ ປເນຕ຺ຖ ເຈຕິຍສນ຺ຕກມ຺ປິ ສງ຺ຆສນ຺ຕກມ຺ປິ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອຕມ຺ປິ ອາຣາມໍ ເວຕເນນ ຕຕ຺ເຖວ ວສິຕ຺ວາ ຣກ຺ຂນ຺ຕານຎ຺ຈ ເກຓິຍາ ຄເຫຕ຺ວາ ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑທາຍການຎ຺ຈ ຕຕ຺ຖຊາຕກຜລທານໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໑໙. ຘມ຺ມິກຣກ຺ຂໍ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໖໗໙) ຍາຈນ຺ເຕນ ອຕີຕໍ ອນາຄຕໍ ວາ ອາຣພ຺ຠ ໂອທິສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອຕີຕຎ຺ຫິ ອາຣພ຺ຠ ອຕ຺ຖິ ໂອທິສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂນາ, ອຕ຺ຖິ ອໂນທິສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂນາ, ອນາຄຕໍ ອາຣພ຺ຠປິ ອຕ຺ຖິ ໂອທິສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂນາ, ອຕ຺ຖິ ອໂນທິສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂນາ. ກຖໍ ອຕີຕໍ ອາຣພ຺ຠ ໂອທິສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂນາ ໂຫຕິ? ຠິກ຺ຂູນໍ ວິຫາເຣ ຄາມທາຣກາ ວາ ຘຸຕ຺ຕາທໂຍ ວາ ເຍ ເກຈິ ອນາຈາຣໍ ອາຈຣນ຺ຕິ, ຣຸກ຺ຂໍ ວາ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ, ຜລາຜລໍ ວາ ຫຣນ຺ຕິ, ປຣິກ຺ຂາເຣ ວາ ອຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ໂວຫາຣິເກ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ວິຫາເຣ ອິທໍ ນາມ ກຕ’’ນ຺ຕິ ວທຕິ. ‘‘ເກນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອສຸເກນ ຈ ອສຸເກນ ຈາ’’ຕິ ອາຈິກ຺ຂຕິ. ເອວໍ ອຕີຕໍ ອາຣພ຺ຠ ໂອທິສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂນາ ໂຫຕິ, ສາ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຎ຺ເຈ ສຸຕ຺ວາ ເຕ ໂວຫາຣິກາ ເຕສໍ ທຓ຺ຑໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ສພ຺ພໍ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຄີວາ ໂຫຕິ, ‘‘ທຓ຺ຑໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອຘິປ຺ປາເຍປິ ສຕິ ຄີວາເຍວ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ‘‘ຕສ຺ສ ທຓ຺ຑໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ປຎ຺ຈມາສກມຕ຺ເຕ ຄຫິເຕ ປາຣາຊິກໍ ໂຫຕິ. ‘‘ເກນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ‘‘ອສຸເກນາຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ອມ຺ຫາກໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຕຸມ຺ເຫເຍວ ຊານິສ຺ສຖ. ເກວລຎ຺ຫິ ມຍໍ ຣກ຺ຂໍ ຍາຈາມ, ຕໍ ໂນ ເທຖ, ອວຫຏຠຓ຺ຑຎ຺ຈ ອາຫຣາເປຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ອໂນທິສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂນາ ໂຫຕິ, ສາ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ສເຈປິ ເຕ ໂວຫາຣິກາ ກາຣເກ ຄເວສິຕ຺ວາ ເຕສໍ ທຓ຺ຑໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ສພ຺ພສາປເຕຍ຺ເຍປິ ຄຫິເຕ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເນວ ຄີວາ, ນ ອາປຕ຺ຕິ. ປຣິກ຺ຂາຣໍ ຫຣນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ເຕສໍ ອນຕ຺ຖກາມຕາຍ ‘‘ໂຈໂຣ ໂຈໂຣ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸມ຺ປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕປິ ຫິ ຍໍ ເຕສໍ ທຓ຺ຑໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ສພ຺ພໍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຄີວາ ໂຫຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ວຈນກຣໍ ປນ ‘‘ອິມິນາ ເມ ປຣິກ຺ຂາໂຣ ຄຫິໂຕ, ຕໍ ອາຫຣາເປຫິ, ມາ ຈສ຺ສ ທຓ຺ຑໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ທາສທາສີວາປິອາທີນມ຺ປິ ອຕ຺ຖາຍ ອຑ຺ຑໍ ກໂຣນ຺ຕິ ອຍໍ ອກປ຺ປິຍອຑ຺ໂຑ ນາມ, ນ ວຏ຺ຏຕິ.

ກຖໍ ອນາຄຕໍ ອາຣພ຺ຠ ໂອທິສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂນາ ໂຫຕິ? ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປເຣຫິ ອນາຈາຣາທີສຸ ກເຕສຸ ຠິກ຺ຂຸ ໂວຫາຣິເກ ເອວໍ ວທຕິ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ວິຫາເຣ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ກໂຣນ຺ຕິ, ຣກ຺ຂໍ ໂນ ເທຖ ອາຍຕິໍ ອກຣຓຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ. ‘‘ເກນ ເອວໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຈ ‘‘ອສຸເກນ ຈ ອສຸເກນ ຈາ’’ຕິ ອາຈິກ຺ຂຕິ. ເອວໍ ອນາຄຕໍ ອາຣພ຺ຠ ໂອທິສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂນາ ໂຫຕິ, ສາປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເຕສຎ຺ຫິ ທຓ຺ເຑ ກເຕ ປຸຣິມນເຍເນວ ສພ຺ພໍ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຄີວາ, ເສສໍ ປຸຣິມສທິສເມວ. ສເຈ ໂວຫາຣິກາ ‘‘ຠິກ຺ຂູນໍ ວິຫາເຣ ເອວຣູປໍ ອນາຈາຣໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ອິມໍ ນາມ ທຓ຺ຑໍ ກໂຣມາ’’ຕິ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ອາຓາຍ ອຕິຏ຺ຐມາເນ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ທຓ຺ຑໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ເນວ ຄີວາ, ນ ອາປຕ຺ຕິ. ວິຫາຣສີມາຍ ຣຸກ຺ຂາທີນິ ຉິນ຺ທນ຺ຕານໍ ວາສິຜຣສຸອາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ປາສາເຓຫິ ໂກຏ຺ເຏນ຺ຕິ, ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ຘາຣາ ຠິຊ຺ຊຕິ, ກາຣາເປຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພາ. ອຸປຘາວິຕ຺ວາ ເຕສໍ ປຣິກ຺ຂາເຣ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຕມ຺ປິ ນ ກາຕພ຺ພໍ. ລຫຸປຣິວຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ, ເຖຍ຺ຍເຈຕນາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ມູລຈ຺ເຉຊ຺ຊມ຺ປິ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ.

໒໐. ອຸຈ຺ຈາຣໍ ວາ ປສ຺ສາວໍ ວາ ສງ຺ກາຣໍ ວາ ວິຆາສໍ ວາ ຕິໂຣກຸຏ຺ເຏ ວາ ຕິໂຣປາກາເຣ ວາ ຉຑ຺ເຑຕຸໍ ວາ ຉຑ຺ຑາເປຕຸໍ ວາ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຈຕ຺ຕາຣິປິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໘໒໖) ວຕ຺ຖູນິ ເອກປໂຍເຄນ ຉຑ຺ເຑນ຺ຕສ຺ສ ເອກເມວ ທຸກ຺ກຏໍ, ປາເຏກ຺ກໍ ຉຑ຺ເຑນ຺ຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸຄຓນາຍ ທຸກ຺ກຏານິ. ອາຓຕ຺ຕິຍມ຺ປິ ເອເສວ ນໂຍ. ທນ຺ຕກຏ຺ຐຉຑ຺ຑເນປິ ທຸກ຺ກຏເມວ. ໂອໂລເກຕ຺ວາ ວາ ອວລຎ຺ເຊ ວາ ອຸຈ຺ຈາຣາທີນິ ຉຑ຺ເຑນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ຍມ຺ປິ ມນຸສ຺ສານໍ ອຸປໂຠຄປຣິໂຠຄໍ ໂຣປິມໍ ເຂຕ຺ຕໍ ໂຫຕຸ ນາຬິເກຣາທິອາຣາໂມ ວາ, ຕຕ຺ຖາປິ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ໂຣປິມຫຣິຕຏ຺ຐາເນ ເອຕານິ ວຕ຺ຖູນິ ຉຑ຺ເຑຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຉຑ຺ເຑນ຺ຕສ຺ສ ປຸຣິມນເຍເນວ ອາປຕ຺ຕິເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເຂຕ຺ເຕ ວາ ອາຣາເມ ວາ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊມາໂນ ອຸຈ຺ຉຸອາທີນິ ວາ ຂາທມາໂນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ໂຐທກຈລກາທີນິ ຫຣິຕຏ຺ຐາເນ ຉຑ຺ເຑຕິ, ອນ຺ຕມໂສ ອຸທກໍ ປິວິຕ຺ວາ ມຕ຺ຖກຈ຺ຉິນ຺ນນາຬິເກຣມ຺ປິ ຉຑ຺ເຑຕິ, ທຸກ຺ກຏໍ. ກສິຕຏ຺ຐາເນ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕພີເຊ ອງ຺ກຸເຣ ອຸຏ຺ຐິເຕປິ ອວຸຏ຺ຐິເຕປິ ທຸກ຺ກຏເມວ. ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕພີເຊສຸ ປນ ເຂຕ຺ຕໂກຓາທີສຸ ວາ ອສຎ຺ຊາຕໂຣປິເມສຸ ເຂຕ຺ຕມຣິຍາທາທີສຸ ວາ ຉຑ຺ເຑຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ມນຸສ຺ສານໍ ກຈວຣຉຑ຺ຑນຏ຺ຐາເນປິ ວຏ຺ຏຕິ. ມນຸສ຺ເສສຸ ສສ຺ສໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຄເຕສຸ ຉຑ຺ຑິຕເຂຕ຺ຕໍ ນາມ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ວຏ຺ຏຕິ. ຍຕ຺ຖ ປນ ‘‘ລາຍິຕມ຺ປິ ປຸພ຺ພຓ຺ຓາທິ ປຸນ ອຸຏ຺ຐຫິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

໒໑. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ນຫາຍມາເນນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຣຸກ຺ເຂ ກາໂຍ ອຸຄ຺ຆໍເສຕພ຺ໂພ, ໂຍ ອຸຄ຺ຆໍເສຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໔໓) ວຈນໂຕ ນຫາຍນ຺ເຕນ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໒໔໓ ອາທໂຍ) ຣຸກ຺ເຂ ວາ ນຫານຕິຕ຺ເຖ ນິຂນິຕ຺ວາ ຐປິຕຕ຺ຖມ຺ເຠ ວາ ອິຏ຺ຐກສິລາທາຣຸກຸຏ຺ຏານໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ກຸຏ຺ເຏ ວາ ກາໂຍ ນ ຆໍເສຕພ຺ໂພ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຏາເນ ນຫາຍິຕພ຺ພໍ, ໂຍ ນຫາເຍຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໔໓) ວຈນໂຕ ອຏ຺ຏາເນປິ ນຫາຍິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອຏ຺ຏານໍ ນາມ ຣຸກ຺ຂໍ ຜລກໍ ວິຍ ຕຈ຺ເຉຕ຺ວາ ອຏ຺ຐປທາກາເຣນ ຣາຊິໂຍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ນຫານຕິຕ຺ເຖ ນິຂນນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຈຸຓ຺ຓານິ ອາກິຣິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສາ ກາຍໍ ຆໍສນ຺ຕິ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄນ຺ຘພ຺ພຫຕ຺ຖເກນ ນຫາຍິຕພ຺ພໍ, ໂຍ ນຫາເຍຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬ຺ວ. ໒໔໓) ວຈນໂຕ ນຫານຕິຕ຺ເຖ ຐປິເຕນ ທາຣຸມຍຫຕ຺ເຖນ ຈຸຓ຺ຓານິ ຄເຫຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສາ ສຣີຣໍ ຆໍສນ຺ຕິ, ເຕນ ນຫາຍິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸຣຸວິນ຺ທກສຸຕ຺ຕິຍາ ນຫາຍິຕພ຺ພໍ, ໂຍ ນຫາເຍຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໔໓) ວຈນໂຕ ກຸຣຸວິນ຺ທກສຸຕ຺ຕິຍາປິ ນຫາຍິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ກຸຣຸວິນ຺ທກສຸຕ຺ຕິ ນາມ ກຸຣຸວິນ຺ທກປາສາຓຈຸຓ຺ຓານິ ລາຂາຍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ກຕຄຸຬິກກລາປໂກ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຍໍ ອຸໂຠສຸ ອນ຺ເຕສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ສຣີຣໍ ຆໍສນ຺ຕິ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຄ຺ຄຍ຺ຫ ປຣິກມ຺ມໍ ກາຣາເປຕພ຺ພໍ, ໂຍ ກາຣາເປຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໔໓) ວຈນໂຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສຣີເຣນ ຆໍສິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ມລ຺ລເກນ ນຫາຍິຕພ຺ພໍ, ໂຍ ນຫາເຍຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄິລານສ຺ສ ອກຕມລ຺ລກ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໔໓-໒໔໔) ວຈນໂຕ ມກຣທຓ຺ຑເກ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ມລ຺ລກມູລສຓ຺ຐາເນນ ກຕໍ ‘‘ມລ຺ລກ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອິທໍ ຄິລານສ຺ສປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອກຕມລ຺ລກໍ ນາມ ທນ຺ເຕ ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກຕໍ, ອິທໍ ອຄິລານສ຺ສ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອິຏ຺ຐກຂຓ຺ຑໍ ປນ ກປາລຂຓ຺ຑໍ ວາ ວຏ຺ຏຕິ.

‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸກ຺ກາສິກໍ ປຸຖຸປາຓິກ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໔໔) ວຈນໂຕ ອຸກ຺ກາສິກໍ ປຸຖຸປາຓິກຎ຺ຈ ວຏ຺ຏຕິ. ອຸກ຺ກາສິກໍ ນາມ ວຕ຺ຖວຏ຺ຏິ, ຕສ຺ມາ ນຫາຍນ຺ຕສ຺ສ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ນຫານສາຏກວຏ຺ຏິຍາ ປິຏ຺ຐິໍ ຆໍສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປຸຖຸປາຓິກນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖປຣິກມ຺ມໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ເພສໍ ຫຕ຺ເຖນ ປິຏ຺ຐິປຣິກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ອິທໍ ປເນຕ຺ຖ ນຫານວຕ຺ຕໍ – ອຸທກຕິຕ຺ຖໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ວາ ຕຕ຺ຖ ວາ ຈີວຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເວເຄນ ຐິຕເກເນວ ນ ໂອຕຣິຕພ຺ພໍ, ສພ຺ພທິສາ ປນ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ວິວິຕ຺ຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຂາຓຸຄຸມ຺ພລຕາທີນິ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອຸກ຺ກາສິຕ຺ວາ ອວກຸຊ຺ຊ ຐິເຕນ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄຈີວຣໍ ອປເນຕ຺ວາ ປສາເຣຕພ຺ພໍ, ກາຍພນ຺ຘນໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ຈີວຣປິຏ຺ເຐເຍວ ຐເປຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອຸທກສາຏິກາ ນຕ຺ຖິ, ອຸທກນ຺ເຕ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ນິວາສນໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ສເຈ ນິນ຺ນຏ຺ຐານໍ ອຕ຺ຖິ, ອາຕເປ ປສາເຣຕພ຺ພໍ. ໂນ ເຈ ອຕ຺ຖິ, ສໍຫຣິຕ຺ວາ ຐເປຕພ຺ພໍ. ໂອຕຣນ຺ເຕນ ສຓິກໍ ນາຠິປ຺ປມາຓມຕ຺ຕໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ວີຈິໍ ອນຸຏ຺ຐເປນ຺ເຕນ ສທ຺ທໍ ອກໂຣນ຺ເຕນ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອາຄຕທິສາຠິມຸເຂນ ນິມຸຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ຈີວຣໍ ຣກ຺ຂິຕໍ ໂຫຕິ. ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນ຺ເຕນປິ ສທ຺ທໍ ອກໂຣນ຺ເຕນ ສຓິກໍ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນຫານປຣິໂຍສາເນ ອຸທກນ຺ເຕ ອຸກ຺ກຸຏິເກນ ນິສີທິຕ຺ວາ ນິວາສນໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ສຸປຣິມຓ຺ຑລໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ກາຍພນ຺ຘນໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາວ ຐາຕພ຺ພໍ.

໒໒. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ວລ຺ລິກາ ຘາເຣຕພ຺ພາ… ນ ປາມງ຺ໂຄ ຘາເຣຕພ຺ໂພ… ນ ກຓ຺ຐສຸຕ຺ຕກໍ ຘາເຣຕພ຺ພໍ… ນ ກຏິສຸຕ຺ຕກໍ ຘາເຣຕພ຺ພໍ… ນ ໂອວຏ຺ຏິກໍ ຘາເຣຕພ຺ພໍ… ນ ກາຍູຣໍ ຘາເຣຕພ຺ພໍ… ນ ຫຕ຺ຖາຠຣຓໍ ຘາເຣຕພ຺ພໍ… ນ ອງ຺ຄຸລິມຸທ຺ທິກາ ຘາເຣຕພ຺ພາ, ໂຍ ຘາເຣຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໔໕) ວຈນໂຕ ກຓ຺ຓປິຬນ຺ຘນາທິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອາຠຣຓໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຖ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໒໔໕) ວລ຺ລິກາຕິ ກຓ຺ຓໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕມຸຕ຺ໂຕລມ຺ພກາທີນໍ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ວລ຺ລິກາ ເອວ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກຓ຺ຓປິຬນ຺ຘນໍ ອນ຺ຕມໂສ ຕາລປຓ຺ຓມ຺ປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ປາມງ຺ຄນ຺ຕິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປລມ຺ພກສຸຕ຺ຕໍ. ກຓ຺ຐສຸຕ຺ຕກນ຺ຕິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຄີວູປຄໍ ອາຠຣຓໍ. ກຏິສຸຕ຺ຕກນ຺ຕິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກຏິປິຬນ຺ຘນໍ, ອນ຺ຕມໂສ ສຸຕ຺ຕຕນ຺ຕຸມຕ຺ຕມ຺ປິ. ໂອວຏ຺ຏິກນ຺ຕິ ວລຍໍ. ກາຍູຣາທີນິ ປາກຏາເນວ.

໒໓. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ທີຆາ ເກສາ ຘາເຣຕພ຺ພາ, ໂຍ ຘາເຣຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທ຺ເວມາສິກໍ ວາ ທຸວງ຺ຄຸລໍ ວາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໔໖) ວຈນໂຕ ສເຈ ເກສາ ອນ຺ໂຕທ຺ເວມາເສ ທ຺ວງ຺ຄຸລໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ອນ຺ໂຕທ຺ເວມາເສເຍວ ຉິນ຺ທິຕພ຺ພາ, ທ຺ວງ຺ຄຸເລຫິ ອຕິກ຺ກາເມຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈປິ ນ ທີຆາ, ທ຺ເວມາສໂຕ ເອກທິວສມ຺ປິ ອຕິກ຺ກາເມຕຸໍ ນ ລຠຕິເຍວ. ອຸຠຍຖາປິ ອຸກ຺ກຏ຺ຐປຣິຈ຺ເຉໂທວ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕໂຕ ໂອຣໍ ປນ ນ ວຏ຺ຏນຠາໂວ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຕ຺ຕຣິກາຍ ເກສາ ເຉທາເປຕພ຺ພາ, ໂຍ ເຉທາເປຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາພາຘປຈ຺ຈຍາ ກຕ຺ຕຣິກາຍ ເກເສ ເຉທາເປຕຸ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໗໕) ວຈນໂຕ ອາພາຘໍ ວິນາ ກຕ຺ຕຣິກາຍ ເກເສ ເຉທາເປຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂກຈ຺ເຉນ ເກສາ ໂອສຓ຺ເຐຕພ຺ພາ… ນ ຜຓເກນ ເກສາ ໂອສຓ຺ເຐຕພ຺ພາ… ນ ຫຕ຺ຖຜຓເກນ ເກສາ ໂອສຓ຺ເຐຕພ຺ພາ… ນ ສິຕ຺ຖເຕລເກນ ເກສາ ໂອສຓ຺ເຐຕພ຺ພາ… ນ ອຸທກເຕລເກນ ເກສາ ໂອສຓ຺ເຐຕພ຺ພາ, ໂຍ ໂອສຓ຺ເຐຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໔໖) ວຈນໂຕ ມຓ຺ຑນຕ຺ຖາຍ ໂກຈ຺ຉາທີຫິ ເກສາ ນ ໂອສຓ຺ເຐຕພ຺ພາ, ອຸທ຺ຘໂລເມນ ປນ ອນຸໂລມນິປາຕນຕ຺ຖໍ ຫຕ຺ຖໍ ເຕເມຕ຺ວາ ສີສໍ ປຸຎ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ອຸຓ຺ຫາຠິຕຕ຺ຕຣຊສິຣານມ຺ປິ ອລ຺ລຫຕ຺ເຖນ ປຸຎ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໒໔. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາທາເສ ວາ ອຸທກປຕ຺ເຕ ວາ ມຸຂນິມິຕ຺ຕໍ ໂອໂລເກຕພ຺ພໍ, ໂຍ ໂອໂລເກຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາພາຘປຈ຺ຈຍາ ອາທາເສ ວາ ອຸທກປຕ຺ເຕ ວາ ມຸຂນິມິຕ຺ຕໍ ໂອໂລເກຕຸ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໔໗) ວຈນໂຕ ອາພາຘໍ ວິນາ ອາທາເສ ວາ ອຸທກປຕ຺ເຕ ວາ ມຸຂໍ ນ ໂອໂລເກຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ກໍສປຕ຺ຕາທີນິປິ ເຍສຸ ມຸຂນິມິຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ສພ຺ພານິ ອາທາສສງ຺ຂເມວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ກຎ຺ຊິຍາທີນິປິ ຈ ອຸທກປຕ຺ຕສງ຺ຂເມວ. ຕສ຺ມາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ. ອາພາຘປຈ຺ຈຍາ ປນ ‘‘ສຎ຺ຉວິ ນຸ ໂຂ ເມ ວໂຓ, ອຸທາຫຸ ນ ຕາວາ’’ຕິ ຊານນຕ຺ຖໍ ວຏ຺ຏຕິ, ‘‘ຊິຓ຺ໂຓ ນຸ ໂຂມ຺ຫິ, ໂນ’’ຕິ ເອວໍ ອາຍຸສງ຺ຂາຣໍ ໂອໂລກນຕ຺ຖມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຸຂໍ ອາລິມ຺ປິຕພ຺ພໍ… ນ ມຸຂໍ ອຸມ຺ມທ຺ທິຕພ຺ພໍ… ນ ມຸຂໍ ຈຸຓ຺ເຓຕພ຺ພໍ… ນ ມໂນສິລິກາຍ ມຸຂໍ ລຎ຺ເຉຕພ຺ພໍ… ນ ອງ຺ຄຣາໂຄ ກາຕພ຺ໂພ… ນ ມຸຂຣາໂຄ ກາຕພ຺ໂພ… ນ ອງ຺ຄຣາຄມຸຂຣາໂຄ ກາຕພ຺ໂພ, ໂຍ ກເຣຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາພາຘປຈ຺ຈຍາ ມຸຂໍ ອາລິມ຺ປິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໔໗) ວຈນໂຕ ອາພາຘໍ ວິນາ ມຸຂວິລິມ຺ປນາທິ ນ ກາຕພ຺ພໍ.

໒໕. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ນຈ຺ຈໍ ວາ ຄີຕໍ ວາ ວາທິຕໍ ວາ ທສ຺ສນາຍ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ໂຍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໔໘) ວຈນໂຕ ນຈ຺ຈາທິໍ ທສ຺ສນາຍ ນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໘໓໕) ຈ ນຈ຺ຈນ຺ຕິ ນຏາທໂຍ ວາ ນຈ຺ຈນ຺ຕຸ ໂສຓ຺ຑາ ວາ ອນ຺ຕມໂສ ໂມຣສູວມກ຺ກຏາທໂຍປິ, ສພ຺ພເມຕໍ ນຈ຺ຈເມວ, ຕສ຺ມາ ອນ຺ຕມໂສ ໂມຣນຈ຺ຈມ຺ປິ ທສ຺ສນາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ. ສຍມ຺ປິ ນຈ຺ຈນ຺ຕສ຺ສ ວາ ນຈ຺ຈາເປນ຺ຕສ຺ສ ວາ ທຸກ຺ກຏເມວ. ຄີຕນ຺ຕິ ນຏາທີນໍ ວາ ຄີຕໍ ໂຫຕຸ ອຣິຍານໍ ປຣິນິພ຺ພານກາເລ ຣຕນຕ຺ຕຍຄຸຓູປສຎ຺ຫິຕໍ ສາຘຸກີຬິຕຄີຕໍ ວາ ອສຎ຺ຎຕຠິກ຺ຂູນໍ ຘມ຺ມຠາຓກຄີຕໍ ວາ ອນ຺ຕມໂສ ທນ຺ຕຄີຕມ຺ປິ, ‘‘ຍໍ ຄາຍິສ຺ສາມາ’’ຕິ ປຸພ຺ພຠາເຄ ໂອກູຊນ຺ຕາ ກໂຣນ຺ຕິ, ສພ຺ພເມຕໍ ຄີຕເມວ, ສຍໍ ຄາຍນ຺ຕສ຺ສປິ ຄາຍາເປນ຺ຕສ຺ສປິ ທຸກ຺ກຏເມວ.

‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາທີນວາ ອາຍຕເກນ ຄີຕສ຺ສເຣນ ຘມ຺ມໍ ຄາຍນ຺ຕສ຺ສ. ອຕ຺ຕນາປິ ຕສ຺ມິໍ ສເຣ ສາຣຊ຺ຊຕິ, ປເຣປິ ຕສ຺ມິໍ ສເຣ ສາຣຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຄຫປຕິກາປິ ອຸຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ, ສຣກຸຕ຺ຕິມ຺ປິ ນິກາມຍມານສ຺ສ ສມາຘິສ຺ສ ຠງ຺ໂຄ ໂຫຕິ, ປຈ຺ຉິມາ ຊນຕາ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ອາທີນວາ ອາຍຕເກນ ຄີຕສ຺ສເຣນ ຘມ຺ມໍ ຄາຍນ຺ຕສ຺ສ. ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຍຕເກນ ຄີຕສ຺ສເຣນ ຘມ຺ໂມ ຄາຍິຕພ຺ໂພ, ໂຍ ຄາເຍຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໔໙) –

ວຈນໂຕ ອາຍຕເກນ ຄີຕສ຺ສເຣນ ຘມ຺ໂມປິ ນ ຄາຍິຕພ຺ໂພ.

ອາຍຕໂກ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໒໔໙) ນາມ ຄີຕສ຺ສໂຣ ຕໍ ຕໍ ວຕ຺ຕໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອກ຺ຂຣານິ ວິນາເສຕ຺ວາ ປວຕ຺ໂຕ. ຘມ຺ເມ ປນ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕວຕ຺ຕໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຊາຕກວຕ຺ຕໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຄາຖາວຕ຺ຕໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ວິນາເສຕ຺ວາ ອຕິທີຆໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຈຕຸຣສ຺ເສນ ວຕ຺ເຕນ ປຣິມຓ຺ຑລານິ ປທພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ທສ຺ເສຕພ຺ພານິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຣຠຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໔໙) ວຈນໂຕ ປນ ສເຣນ ຘມ຺ມໍ ຠຓິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສຣຠຎ຺ເຎ ກິຣ ຕຣງ຺ຄວຕ຺ຕໂຘຕກວຕ຺ຕຄລິຕວຕ຺ຕາທີນິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ວຕ຺ຕານິ ອຕ຺ຖິ, ເຕສຸ ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ກາຕຸໍ ລຠຕິ. ສພ຺ເພສໍ ປທພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ອວິນາເສຕ຺ວາ ວິກາຣໍ ອກຕ຺ວາ ສມຓສາຣຸປ຺ເປນ ຈຕຸຣສ຺ເສນ ນເຍນ ປວຕ຺ຕນໍເຍວ ລກ຺ຂຓໍ.

ວາທິຕໍ ນາມ ຕນ຺ຕິພທ຺ຘາທິວາທນີຍຠຓ຺ຑໍ ວາທິຕໍ ວາ ໂຫຕຸ ກຸຏເຠຣິວາທິຕໍ ວາ ອນ຺ຕມໂສ ອຸທກເຠຣິວາທິຕມ຺ປິ, ສພ຺ພເມຕໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຍໍ ປນ ນິຏ຺ຐຸຠນ຺ໂຕ ວາ ສາສງ຺ເກ ວາ ຐິໂຕ ອຈ຺ຉຣິກໍ ວາ ໂຜເຏຕິ, ປາຓິໍ ວາ ປຫຣຕິ, ຕຕ຺ຖ ອນາປຕ຺ຕິ, ສພ຺ພໍ ອນ຺ຕຣາຣາເມ ຐິຕສ຺ສ ປສ຺ສໂຕ ອນາປຕ຺ຕິ, ປສ຺ສິສ຺ສາມີຕິ ວິຫາຣໂຕ ວິຫາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິເຍວ. ອາສນສາລາຍໍ ນິສິນ຺ໂນ ປສ຺ສຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ປສ຺ສິສ຺ສາມີຕິ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉໂຕ ອາປຕ຺ຕິ, ວີຖິຍໍ ຐຕ຺ວາ ຄີວໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປສ຺ສໂຕປິ ອາປຕ຺ຕິເຍວ. ສລາກຠຕ຺ຕາທີນໍ ວາ ອຕ຺ຖາຍ ອຎ຺ເຎນ ວາ ເກນຈິ ກຣຓີເຍນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຄຕຏ຺ຐາເນ ປສ຺ສຕິ ວາ ສຸຓາຕິ ວາ, ອນາປຕ຺ຕິ. ອາປທາສຸ ຕາທິເສນ ອຸປທ຺ທເວນ ອຸປທ຺ທຸໂຕ ສມຊ຺ຊຏ຺ຐານໍ ປວິສຕິ, ເອວໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ສຸຓນ຺ຕສ຺ສ ວາ ອນາປຕ຺ຕິ. ‘‘ເຈຕິຍສ຺ສ ອຸປຫາຣໍ ເທຖ ອຸປາສກາ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸມ຺ປິ, ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ເຈຕິຍສ຺ສ ອຸປຫາຣໍ ກໂຣມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸມ຺ປິ ນ ລຠຕິ. ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ເຈຕິຍສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐານໍ ກໂຣມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ‘‘ອຸປຏ຺ຐານກຣຓໍ ນາມ ສຸນ຺ທຣ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໒໖. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຕໂນ ອງ຺ຄຊາຕໍ ເຉຕພ຺ພໍ, ໂຍ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໕໑) ວຈນໂຕ ອງ຺ຄຊາຕໍ (ຈູຬວ. ໒໕໑) ຉິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ອຎ຺ຎໍ ປນ ກຓ຺ຓນາສາອງ຺ຄຸລິອາທິໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຉິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ຕາທິສໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ. ອຫິກີຏທຏ຺ຐາທີສຸ ປນ ອຎ຺ຎາພາຘປຈ຺ຈຍາ ວາ ໂລຫິຕໍ ວາ ໂມເຈນ຺ຕສ຺ສ ຉິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ວາ ອນາປຕ຺ຕິ.

໒໗. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄິຫີນໍ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມໍ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ ທສ຺ເສຕພ຺ພໍ, ໂຍ ທສ຺ເສຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໕໒) ວຈນໂຕ ຄິຫີນໍ ວິກຸພ຺ພນິທ຺ຘິໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອຘິຏ຺ຐານິທ຺ຘິ ປນ ອປ຺ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ.

໒໘. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສວຓ຺ຓມໂຍ ປຕ຺ໂຕ ຘາເຣຕພ຺ໂພ…ເປ… ນ ຣູປິຍມໂຍ…ເປ… ນ ມຓິມໂຍ…ເປ… ນ ເວຬຸຣິຍມໂຍ…ເປ… ນ ຜລິກມໂຍ…ເປ… ນ ກໍສມໂຍ…ເປ… ນ ກາຈມໂຍ…ເປ… ນ ຕິປຸມໂຍ …ເປ… ນ ສີສມໂຍ…ເປ… ນ ຕມ຺ພໂລຫມໂຍ ປຕ຺ໂຕ ຘາເຣຕພ຺ໂພ, ໂຍ ຘາເຣຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໕໒) ວຈນໂຕ ສຸວຓ຺ຓມຍາທິປຕ຺ໂຕ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈປິ ຄິຫີ ຠຕ຺ຕຄ຺ເຄ ສຸວຓ຺ຓຕຏ຺ຏິກາທີສຸ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນາເມນ຺ຕິ, ອາມສິຕຸມ຺ປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຜລິກມຍກາຈມຍກໍສມຍານິ ປນ ຕຏ຺ຏິກາທີນິ ຠາຊນານິ ປຸຄ຺ຄລິກປຣິໂຠເຄເນວ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ສງ຺ຆິກປຣິໂຠເຄນ ວາ ຄິຫິວິກຏານິ ວາ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ຕມ຺ພໂລຫມໂຍປິ ປຕ຺ໂຕເຍວ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຖາລກໍ ປນ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທ຺ເວ ປຕ຺ເຕ ອໂຍປຕ຺ຕໍ ມຕ຺ຕິກາປຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໕໒) ທ຺ເວເຍວ ຈ ປຕ຺ຕາ ອນຸຎ຺ຎາຕາ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ພກຏາເຫ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕພ຺ພໍ, ໂຍ ຈເຣຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໕໕) ວຈນໂຕ ລາພຸກຏາຫໍ ປຣິຫຣິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຕໍ ລຠິຕ຺ວາ ປນ ຕາວກາລິກໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຆຏິກຏາເຫປິ ເອເສວ ນໂຍ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉວສີສປຕ຺ໂຕ ຘາເຣຕພ຺ໂພ, ໂຍ ຘາເຣຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໕໕) ວຈນໂຕ ຉວສີສມໂຍປິ ປຕ຺ໂຕ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຕ຺ຕາຘາຣກ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໕໔) ວຈນໂຕ ຠູມິທາຣຸທຓ຺ຑວອລເວຕ຺ຕາທີຫິ ກເຕ ຠູມິອາຘາຣເກ ທາຣຸທຓ຺ຑອາຘາຣເກ ຈ ປຕ຺ຕໍ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ຠູມິອາຘາຣເກ ຕໂຍ ທຓ຺ຑາຘາຣເກ ທ຺ເວ ປຕ຺ເຕ ອຸປຣູປຣິ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຠູມິອາຘາຣເກ ຕິຓ຺ຓໍ ປຕ຺ຕານໍ ອໂນກາໂສ, ທ຺ເວ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ທາຣຸອາຘາຣກທຓ຺ຑາຘາຣເກສຸປິ ສຸສຊ຺ຊິເຕສຸ ເອເສວ ນໂຍ. ຠມໂກຏິສທິໂສ ປນ ທາຣຸອາຘາຣໂກ ຕີຫິ ທຓ຺ຑເກຫິ ພທ຺ໂຘ, ທຓ຺ຑາຘາຣໂກ ຈ ເອກສ຺ສປິ ປຕ຺ຕສ຺ສ ອໂນກາໂສ, ຕຕ຺ຖ ຐເປຕ຺ວາປິ ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາວ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ຠູມິຍໍ ປນ ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເອກເມວ ຐເປຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຑ຺ຒນ຺ເຕ ປຕ຺ໂຕ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ໂພ, ໂຍ ນິກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໕໔) ວຈນໂຕ ອາລິນ຺ທກມິຑ຺ຒິກາທີນໍ ອນ຺ເຕ ຐເປຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ປຕິຏ຺ຐາຕິ, ເອວຣູປາຍ ວິຕ຺ຖິຓ຺ຓາຍ ມິຑ຺ຒິກາຍ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິຠຓ຺ຑນ຺ເຕ ປຕ຺ໂຕ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ໂພ, ໂຍ ນິກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໕໔) ວຈນໂຕ ພາຫິຣປສ຺ເສ ກຕາຍ ຕນຸກມິຑ຺ຒິກາຍ ອນ຺ເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຈຬກ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໕໔) ວຈນໂຕ ໂຈຬກໍ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ອສຕິ ກຏສາຣເກ ວາ ຕຏ຺ຏິກາຍ ວາ ມຕ຺ຕິກາຍ ວາ ປຣິຠຓ຺ຑກຕາຍ ຠູມິຍາ ຍຕ຺ຖ ນ ທຸສ຺ສຕິ, ຕຖາຣູປາຍ ວາລິກາຍ ວາ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປໍສຸຣຊາທີສຸ ປນ ຂຣຠູມິຍໍ ວາ ຐເປນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຕ຺ໂຕ ລຄ຺ເຄຕພ຺ໂພ, ໂຍ ລຄ຺ເຄຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໕໔) ວຈນໂຕ ນາຄທນ຺ຕາທີສຸ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ລຄ຺ເຄຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຈີວຣວໍເສປິ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐເປຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຎ຺ເຈ ປຕ຺ໂຕ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ໂພ, ໂຍ ນິກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໕໔) ວຈນໂຕ ຠຓ຺ຑກຏ຺ຐປນຕ຺ຖເມວ ວາ ກຕໍ ໂຫຕຸ ນິສີທນສຍນຕ຺ຖໍ ວາ, ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ມຎ຺ເຈ ວາ ປີເຐ ວາ ຐເປນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ, ອຎ຺ເຎນ ປນ ຠຓ຺ຑເກນ ສທ຺ຘິໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐເປຕຸໍ, ອຏນິຍໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ໂອລມ຺ພິຕຸໍ ວາ ວຏ຺ຏຕິ, ພນ຺ຘິຕ຺ວາປິ ອຸປຣິ ຐເປຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ສເຈ ປນ ມຎ຺ໂຈ ວາ ປີຐໍ ວາ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຈີວຣວໍສາທີສຸ ອຏ຺ຏກຈ຺ຉນ຺ເນນ ຐປິຕໍ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອໍສວຏ຺ຏນເກນ ອໍສກູເຏ ລຄ຺ເຄຕ຺ວາ ອງ຺ເກ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຉຕ຺ເຕ ຠຕ຺ຕປູໂຣປິ ອໍສກູເຏ ລຄ຺ຄິຕປຕ຺ໂຕປິ ຐເປຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຠຓ຺ຑເກນ ປນ ສທ຺ຘິໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຏ຺ຏກໍ ກຕ຺ວາ ວາ ຐປິເຕ ໂຍ ໂກຈິ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຕ຺ຕຫຕ຺ເຖນ ກວາຏໍ ປຓາເມຕພ຺ພໍ, ໂຍ ປຓາເມຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໕໕) ວຈນໂຕ ປຕ຺ຕຫຕ຺ເຖນ ກວາຏໍ ນ ປຓາເມຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ນ ເກວລໍ ຍສ຺ສ ປຕ຺ໂຕ ຫຕ຺ເຖ, ໂສ ເອວ ປຕ຺ຕຫຕ຺ໂຖ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ກວາຏເມວ ປຓາເມຕຸໍ ນ ລຠຕິ, ອປິຈ ໂຂ ປນ ຫຕ຺ເຖ ວາ ປິຏ຺ຐິປາເທ ວາ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖຈິ ສຣີຣາວຍເວ ປຕ຺ຕສ຺ມິໍ ສຕິ ຫຕ຺ເຖນ ວາ ປາເທນ ວາ ສີເສນ ວາ ເຍນ ເກນຈິ ສຣີຣາວຍເວນ ກວາຏໍ ວາ ປຓາເມຕຸໍ ຆຏິກໍ ວາ ອຸກ຺ຂິປິຕຸໍ ສູຈິໍ ວາ ກຸຎ຺ຈິກາຍ ອວາປຸຣິຕຸໍ ນ ລຠຕິ, ອໍສກູເຏ ປນ ປຕ຺ຕໍ ລຄ຺ເຄຕ຺ວາ ຍຖາສຸຂໍ ອວາປຸຣິຕຸໍ ລຠຕິ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈລການິ ວາ ອຏ຺ຐິການິ ວາ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ໂຐທກໍ ວາ ປຕ຺ເຕນ ນີຫຣິຕພ຺ພໍ, ໂຍ ນີຫເຣຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໕໕) ວຈນໂຕ ຈລກາທີນິ ປຕ຺ເຕນ ນີຫຣິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຈລການີຕິ ຈພ຺ເພຕ຺ວາ ອປວິທ຺ຘາມິສານິ. ອຏ຺ຐິການີຕິ ມຈ຺ຉມໍສອອການິ. ອຸຈ຺ຉິຏ຺ໂຐທກນ຺ຕິ ມຸຂວິກ຺ຂາລິໂຕທກໍ. ເອເຕສຸ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປຕ຺ເຕນ ນີຫຣນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ. ປຕ຺ຕໍ ປຏິຄ຺ຄຫໍ ກຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖໍ ໂຘວິຕຸມ຺ປິ ນ ລຠຕິ. ຫຕ຺ຖໂຘຕປາທໂຘຕອຸທກມ຺ປິ ປຕ຺ເຕ ອາກິຣິຕ຺ວາ ນີຫຣິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອນຸຈ຺ຉິຏ຺ຐໍ ສຸທ຺ຘປຕ຺ຕໍ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐຫຕ຺ເຖນ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ວາມຫຕ຺ເຖນ ປເນຕ຺ຖ ອຸທກໍ ອາສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ເອກໍ ອຸທກຄຓ຺ຑຸສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐຫຕ຺ເຖນ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ຫິ ໂສ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຫຕ຺ຖໍ ປນ ພຫິອຸທເກນ ວິກ຺ຂາເລຕ຺ວາ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມຈ຺ຉມໍສຜລາຜລາທີນິ ຈ ຂາທນ຺ໂຕ ຍໍ ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐິໍ ວາ ຈລກໍ ວາ ຉຑ຺ເຑຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຕໍ ປຕ຺ເຕ ຐເປຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ຍໍ ປນ ປຏິຂາທິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຕໍ ປຕ຺ເຕ ຐເປຕຸໍ ລຠຕິ. ອຏ຺ຐິກກຓ຺ຏກາທີນິ ຕຕ຺ເຖວ ກຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖນ ລຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຂາທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມຸຂໂຕ ນີຫຏໍ ປນ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປຸນ ຂາທິຕຸກາໂມ ປຕ຺ເຕ ຐເປຕຸໍ ນ ລຠຕິ, ສິງ຺ຄິເວຣນາຬິເກຣຂຓ຺ຑາທີນິ ຑໍສິຕ຺ວາ ປຸນ ຐເປຕຸໍ ລຠຕິ.

໒໙. ‘‘ນ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສພ຺ພປໍສຸກູລິເກນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ໂຍ ຠເວຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໕໕) ວຈນໂຕ ສພ຺ພປໍສຸກູລິເກນ ນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖ ປນ ຈີວຣຎ຺ຈ ມຎ຺ຈປີຐຎ຺ຈ ປໍສຸກູລໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອຊ຺ໂຌຫຣຓີຍໍ ປນ ທິນ຺ນເມວ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

໓໐. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ເນນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຣິສ຺ສາວນໍ ຍາຈິຍມາເນນ ນ ທາຕພ຺ພໍ, ໂຍ ນ ທເທຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໕໙) ວຈນໂຕ ອປຣິສ຺ສາວນກສ຺ສ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໒໕໙) ຍາຈມານສ຺ສ ປຣິສ຺ສາວນໍ ອທາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ໂຍ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ຫຕ຺ເຖ ປຣິສ຺ສາວເນ ວິຊ຺ຊມາເນປິ ຍາຈຕິ, ຕສ຺ສ ນ ອກາມາ ທາຕພ຺ພໍ.

‘‘ນ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປຣິສ຺ສາວນເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອທ຺ຘານມຄ຺ໂຄ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ໂພ, ໂຍ ປຏິປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໕໙) ວຈນໂຕ ອປຣິສ຺ສາວນເກນ ມຄ຺ໂຄ ນ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ. ສເຈປິ ນ ໂຫຕິ ປຣິສ຺ສາວນໍ ວາ ຘມ຺ມກຣຓໍ ວາ, ສງ຺ຆາຏິກຓ຺ໂຓ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ໂພ ‘‘ອິມິນາ ປຣິສ຺ສາເວຕ຺ວາ ປິວິສ຺ສາມີ’’ຕິ.

‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຓ຺ຑປຣິສ຺ສາວນ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໕໙) ວຈນໂຕ ທຓ຺ຑປຣິສ຺ສາວນມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ທຓ຺ຑປຣິສ຺ສາວນໍ ນາມ ຍຕ຺ຖ ຣຊການໍ ຂາຣປຣິສ຺ສາວນໍ ວິຍ ຈຕູສຸ ປາເທສຸ ພທ຺ຘນິສ຺ເສຓິກາຍ ສາຏກໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ມຊ຺ເຌ ທຓ຺ຑເກ ອຸທກໍ ອາສິຎ຺ຈນ຺ຕິ, ຕໍ ອຸໂຠປິ ໂກຏ຺ຐາເສ ປູເຣຕ຺ວາ ປຣິສ຺ສາວຕິ.

‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂອຕ຺ຖຣກ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໕໙) ວຈນໂຕ ໂອຕ຺ຖຣກໍ ປຣິສ຺ສາວນມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ໂອຕ຺ຖຣກໍ ນາມ ຍໍ ອຸທເກ ໂອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຆຏເກນ ອຸທກໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຕຎ຺ຫິ ຈຕູສຸ ທຓ຺ຑເກສຸ ວຕ຺ຖໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຸທເກ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂາຓຸເກ ນິຂນິຕ຺ວາ ເຕສຸ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ສພ຺ພປຣິຍນ຺ເຕ ອຸທກໂຕ ໂມເຈຕ຺ວາ ມຊ຺ເຌ ໂອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຆເຏນ ອຸທກໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ.

໓໑. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ນຄ຺ເຄນ ນຄ຺ໂຄ ອຠິວາເທຕພ຺ໂພ, ໂຍ ອຠິວາເທຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິອາທິວຈນໂຕ (ຈູຬວ. ໒໖໑) ນ ນຄ຺ເຄນ ນຄ຺ໂຄ ອຠິວາເທຕພ຺ໂພ, ນ ນຄ຺ເຄນ ອຠິວາເທຕພ຺ພໍ, ນ ນຄ຺ເຄນ ນຄ຺ໂຄ ອຠິວາທາເປຕພ຺ໂພ, ນ ນຄ຺ເຄນ ອຠິວາທາເປຕພ຺ພໍ, ນ ນຄ຺ເຄນ ນຄ຺ຄສ຺ສ ປຣິກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ, ນ ນຄ຺ເຄນ ນຄ຺ຄສ຺ສ ທາຕພ຺ພໍ, ນ ນຄ຺ເຄນ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ, ນ ນຄ຺ເຄນ ຂາທິຕພ຺ພໍ, ນ ນຄ຺ເຄນ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ນ ນຄ຺ເຄນ ສາຍິຕພ຺ພໍ, ນ ນຄ຺ເຄນ ປາຕພ຺ພໍ.

‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິສ຺ໂສ ປຏິຈ຺ຉາທິໂຍ ຊນ຺ຕາຆຣປຏິຈ຺ຉາທິໍ ອຸທກປຏິຈ຺ຉາທິໍ ວຕ຺ຖປຏິຈ຺ຉາທິ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໖໑) ວຈນໂຕ ຕິສ຺ໂສ ປຏິຈ຺ຉາທິໂຍ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຊນ຺ຕາຆຣປຏິຈ຺ຉາທິ ອຸທກປຏິຈ຺ຉາທິ ຈ ປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ເສວ ວຏ຺ຏຕິ, ເສເສສຸ ອຠິວາທນາທີສຸ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ວຕ຺ຖປຏິຈ຺ຉາທິ ປນ ສພ຺ພກມ຺ເມສຸ ວຏ຺ຏຕິ.

໓໒. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸປ຺ຜາຠິກິຓ຺ເຓສຸ ສຍເນສຸ ສຍິຕພ຺ພໍ, ໂຍ ສເສຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໖໔) ວຈນໂຕ ປຸປ຺ເຜຫິ ສນ຺ຖເຕສຸ ສຍເນສຸ ນ ສຍິຕພ຺ພໍ, ຄນ຺ຘຄນ຺ຘໍ ປນ ຄເຫຕ຺ວາ ກວາເຏ ປຎ຺ຈງ຺ຄຸລິໍ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ປຸປ຺ຜໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຫາເຣ ເອກມນ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕຸໍ.

໓໓. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສິຕ຺ຕກູປຘາເນ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ໂຍ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໖໔) ວຈນໂຕ ອາສິຕ຺ຕກູປຘາເນ ຐເປຕ຺ວາ ນ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ອາສິຕ຺ຕກູປຘານນ຺ຕິ ຕມ຺ພໂລເຫນ ວາ ຣຊເຕນ ວາ ກຕາຍ ເປຬາຍ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ, ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປນ ທາຣຸມຍາປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

໓໔. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມໂຬຣິກ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໖໔) ວຈນໂຕ ມໂຬຣິກາຍ ຐເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມໂຬຣິກາຕິ ທຓ຺ຑາຘາຣໂກ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຏ຺ຐິອາຘາຣກປຓ຺ຓາຘາຣກປຈ຺ຉິກປີຐາທີນິປິ ເອຕ຺ເຖວ ປວິຏ຺ຐານິ. ອາຘາຣກສງ຺ເຂປຄມນໂຕ ຫິ ປຏ຺ຐາຍ ຉິທ຺ທໍ ວິທ຺ຘມ຺ປິ ອວິທ຺ຘມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິເຍວ.

໓໕. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຠາຊເນ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ໂຍ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ(ຈູຬວ. ໒໖໔) ອາທິວຈນໂຕ ນ ເອກຠາຊເນ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ນ ເອກຖາລເກ ປາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ຠາຊນໂຕ ຜລໍ ວາ ປູປໍ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອປຄເຕ ອິຕຣສ຺ສ ເສສກໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອິຕຣສ຺ສປິ ຕສ຺ມິໍ ຂີເຓ ປຸນ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກມຎ຺ເຈ ຕຸວຏ຺ຏິຕພ຺ພໍ, ໂຍ ຕຸວຏ຺ເຏຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ(ຈູຬວ. ໒໖໔) ອາທິວຈນໂຕ ນ ເອກມຎ຺ເຈ ນິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ນ ເອກຕ຺ຖຣເຓ ນິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ວວຕ຺ຖານໍ ປນ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ມຊ຺ເຌ ກາສາວໍ ວາ ກຕ຺ຕຣຍຏ຺ຐິໍ ວາ ອນ຺ຕມໂສ ກາຍພນ຺ຘນມ຺ປິ ຐເປຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊນ຺ຕານໍ ອນາປຕ຺ຕິ. ເອກປາວຸຣເຓຫິ ເອກຕ຺ຖຣຓປາວຸຣເຓຫິ ຈ ນ ນິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ເອກໍ ອຕ຺ຖຣຓຎ຺ເຈວ ປາວຸຣຓຎ຺ຈ ເອເຕສນ຺ຕິ ເອກຕ຺ຖຣຓປາວຸຣຓາ. ສໍຫາຣິມານໍ ປາວາຣຕ຺ຖຣຓກຏສາຣກາທີນໍ ເອກໍ ອນ຺ຕໍ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ເອກໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊນ຺ຕານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ.

໓໖. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຈລປ຺ປຏິກາ ອກ຺ກມິຕພ຺ພາ, ໂຍ ອກ຺ກເມຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໖໘) ວຈນໂຕ ນ ເຈລສນ຺ຖາໂຣ ອກ຺ກມິຕພ຺ໂພ, ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄິຫີນໍ ມງ຺ຄລຕ຺ຖາຍ ຍາຈິຍມາເນນ ເຈລປ຺ປຏິກໍ ອກ຺ກມິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໖໘) ວຈນໂຕ ປນ ກາຈິ ອິຕ຺ຖີ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໒໖໘) ອປຄຕຄພ຺ຠາ ວາ ໂຫຕິ ຄຣຸຄພ຺ຠາ ວາ, ເອວຣູເປສຸ ຐາເນສຸ ມງ຺ຄລຕ຺ຖາຍ ຍາຈິຍມາເນນ ອກ຺ກມິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຘຕປາທກໍ ອກ຺ກມິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໖໘) ວຈນໂຕ ປາທໂຘວນຏ຺ຐາເນ ໂຘເຕຫິ ປາເທຫິ ອກ຺ກມນຕ຺ຖາຍ ອຕ຺ຖຕປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ ອກ຺ກມິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໓໗. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຕກໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ໂຍ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໖໙) ວຈນໂຕ ກຕກໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ກຕກໍ ນາມ ປທຸມກຓ຺ຓິກາກາຣໍ ປາທຆໍສນຕ຺ຖໍ ກຓ຺ຏເກ ອຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ກຕໍ. ຕໍ ວຏ຺ຏໍ ວາ ໂຫຕຸ ຈຕຸຣສ຺ສາທິເຠທໍ ວາ, ພາຫຸລິການຸໂຍຄຕ຺ຕາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕເມວ, ເນວ ປຏິຄ຺ຄເຫຕຸໍ, ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິສ຺ໂສ ປາທຆໍສນິໂຍ ສກ຺ຂຣໍ ກຖລໍ ສມຸທ຺ທເຜຓກ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໖໙) ວຈນໂຕ ສກ຺ຂຣາທີຫິ ປາທຆໍສນໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສກ຺ຂຣາຕິ ປາສາໂຓ ວຸຈ຺ຈຕິ, ປາສາຓເຜຓໂກປິ ວຏ຺ຏຕິເຍວ.

໓໘. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈາມຣິພີຊນີ ຘາເຣຕພ຺ພາ, ໂຍ ຘາເຣຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໖໙) ວຈນໂຕ ຈາມຣິວາເລຫິ ກຕພີຊນີ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມກສພີຊນິໍ. ອນຸຊານາມິ ຠິກ຺ຂເວ ຕິສ຺ໂສ ພີຊນິໂຍ ວາກມຍໍ ອຸສີຣມຍໍ ໂມຣປິຎ຺ຉມຍໍ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຘູປນຎ຺ຈ ຕາລວຓ຺ຏຎ຺ຈາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໖໙) ວຈນໂຕ ມກສພີຊນີອາທິ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຖ ວິຘູປນນ຺ຕິ ພີຊນີ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕາລວຓ຺ຏໍ ປນ ຕາລປຓ຺ເຓຫິ ວາ ກຕໍ ໂຫຕຸ ເວຬຸທນ຺ຕວິລີເວຫິ ວາ ໂມຣປິຎ຺ເຉຫິ ວາ ຈມ຺ມວິກຕີຫິ ວາ, ສພ຺ພໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມກສພີຊນີ ທນ຺ຕມຍວິສາຓມຍທຓ຺ຑກາປິ ວຏ຺ຏຕິ. ວາກມຍພີຊນິຍາ ເກຕກປາໂຣຫກຸນ຺ຕາລປຓ຺ຓາທິມຍາປິ ສງ຺ຄຫິຕາ.

໓໙. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຕ຺ຕໍ ຘາເຣຕພ຺ພໍ, ໂຍ ຘາເຣຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄິລານສ຺ສ ຉຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໗໐) ວຈນໂຕ ອຄິລາເນນ ຉຕ຺ຕໍ ນ ຘາເຣຕພ຺ພໍ. ຍສ຺ສ ປນ ກາຍຑາໂຫ ວາ ປິຕ຺ຕໂກໂປ ວາ ໂຫຕິ ຈກ຺ຂຸ ວາ ທຸພ຺ພລໍ, ອຎ຺ໂຎ ວາ ໂກຈິ ອາພາໂຘ ວິນາ ຉຕ຺ເຕນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ຄາເມ ວາ ອຣຎ຺ເຎ ວາ ຉຕ຺ຕໍ ວຏ຺ຏຕິ. ວສ຺ເສ ປນ ຈີວຣຄຸຕ຺ຕຕ຺ຖມ຺ປິ ວາຬມິຄໂຈຣຠເຍສຸ ອຕ຺ຕຄຸຕ຺ຕຕ຺ຖມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ເອກປຓ຺ຓຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ປນ ສພ຺ພຕ຺ເຖວ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຄິລາເນນປິ ອາຣາເມ ອາຣາມູປຈາເຣ ຉຕ຺ຕໍ ຘາເຣຕຸ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໗໐) ວຈນໂຕ ປນ ອຄິລານສ຺ສປິ ອາຣາມອາຣາມູປຈາເຣສຸ ຉຕ຺ຕໍ ຘາເຣຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໔໐. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ທີຆາ ນຂາ ຘາເຣຕພ຺ພາ, ໂຍ ຘາເຣຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມໍສປ຺ປມາເຓນ ນຂໍ ຉິນ຺ທິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໗໔) ວຈນໂຕ ທີຆາ ນຂາ ຉິນ຺ທິຕພ຺ພາ. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ວີສຕິມຏ຺ຐໍ ກາຣາເປຕພ຺ພໍ, ໂຍ ກາຣາເປຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມລມຕ຺ຕໍ ອປກຑ຺ຒິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໗໔) ວຈນໂຕ ວີສຕິປິ ນເຂ ລິຂິຕມຏ຺ເຐ ກາຣາເປຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ນຂໂຕ ມລມຕ຺ຕໍ ປນ ອປກຑ຺ຒິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ພາເຘ ໂລມໍ ສໍຫຣາເປຕພ຺ພໍ, ໂຍ ສໍຫຣາເປຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາພາຘປຈ຺ຈຍາ ສມ຺ພາເຘ ໂລມໍ ສໍຫຣາເປຕຸ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໗໕) ວຈນໂຕ ຄຓ຺ຑວຓາທິອາພາຘໍ ວິນາ ສມ຺ພາເຘ ໂລມໍ ສໍຫຣາເປຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ທີຆໍ ນາສິກາໂລມໍ ຘາເຣຕພ຺ພໍ, ໂຍ ຘາເຣຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໗໕) ວຈນໂຕ ສຓ຺ຑາເສນ ນາສິກາໂລມໍ ສໍຫຣາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສກ຺ຂຣາທີຫິ ນາສິກາໂລມໍ ຄາຫາປເນປິ ອາປຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖິ, ອນຸຣກ຺ຂຓຕ຺ຖໍ ປນ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຓ຺ຑາສ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໗໕) ສຓ຺ຑາໂສ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປລິຕໍ ຄາຫາເປຕພ຺ພໍ, ໂຍ ຄາຫາເປຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໗໕) ວຈນໂຕ ປລິຕໍ ຄາຫາເປຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຍໍ ປນ ຠມຸກາຍ ວາ ນລາເຏ ວາ ທາຐິກາຍ ວາ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ພີຠຈ຺ຉໍ ຫຸຕ຺ວາ ຐິຕໍ, ຕາທິສໍ ໂລມໍ ປລິຕໍ ວາ ອປລິຕໍ ວາ ຄາຫາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໔໑. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອກາຍພນ຺ຘເນນ ຄາໂມ ປວິສິຕພ຺ໂພ, ໂຍ ປວິເສຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໗໘) ວຈນໂຕ ອກາຍພນ຺ຘເນນ ຄາໂມ ນ ປວິສິຕພ຺ໂພ, ອພນ຺ຘິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມນ຺ເຕນ ຍຕ຺ຖ ສຣຕິ, ຕຕ຺ຖ ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ. ‘‘ອາສນສາລາຍ ພນ຺ຘິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ສຣິຕ຺ວາ ຍາວ ນ ພນ຺ຘຕິ, ນ ຕາວ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕພ຺ພໍ.

໔໒. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄິຫິນິວຕ຺ຖໍ ນິວາເສຕພ຺ພໍ, ໂຍ ນິວາເສຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ(ຈູຬວ. ໒໘໐) ອາທິວຈນໂຕ ຫຕ຺ຖິໂສຓ຺ຑາທິວເສນ ຄິຫິນິວຕ຺ຖໍ ນ ນິວາເສຕພ຺ພໍ, ເສຕປຏປາຣຸຕາທິວເສນ ນ ຄິຫິປາຣຸຕໍ ປາຣຸປິຕພ຺ພໍ, ມລ຺ລກມ຺ມກຣາທໂຍ ວິຍ ກຈ຺ຉໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ນ ນິວາເສຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ນິວາເສຕຸໍ ຄິລານສ຺ສປິ ມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ນສ຺ສປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຍມ຺ປິ ມຄ຺ຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ເອກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ໂກເຓ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣວາສກສ຺ສ ອຸປຣິ ລຄ຺ຄນ຺ຕິ, ອນ຺ໂຕ ວາ ເອກໍ ກາສາວໍ ຕຖາ ນິວາເສຕ຺ວາ ພຫິ ອປຣໍ ນິວາເສນ຺ຕິ, ສພ຺ພໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຄິລາໂນ ປນ ອນ຺ໂຕກາສາວສ຺ສ ໂອວຏ຺ຏິກໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອປຣໍ ອຸປຣິ ນິວາເສຕຸໍ ລຠຕິ, ອຄິລາເນນ ທ຺ເວ ນິວາເສນ຺ເຕນ ສຄຸຓໍ ກຕ຺ວາ ນິວາເສຕພ຺ພານິ.

໔໓. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸຠໂຕກາຊໍ ຫຣິຕພ຺ພໍ, ໂຍ ຫເຣຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໘໑) ວຈນໂຕ ອຸຠໂຕກາຊໍ ຫຣິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກໂຕກາຊໍ ອນ຺ຕຣາກາຊໍ ສີສຠາຣໍ ຂນ຺ຘຠາຣໍ ກຏິຠາຣໍ ໂອລມ຺ພກ’’ນ຺ຕິ ວຈນໂຕ ເອກໂຕກາຊາທິໍ ຫຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໔໔. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ທີຆໍ ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ຂາທິຕພ຺ພໍ, ໂຍ ຂາເທຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໘໒) ວຈນໂຕ ນ ທີຆໍ ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ຂາທິຕພ຺ພໍ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລປຣມໍ ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸຣງ຺ຄຸລປຈ຺ຉິມໍ ທນ຺ຕກຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໘໒) ວຈນໂຕ ມນຸສ຺ສານໍ ປມາຓງ຺ຄຸເລນ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລປຣມໍ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລປຈ຺ຉິມຎ຺ຈ ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ຂາທິຕພ຺ພໍ.

໔໕. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຸກ຺ໂຂ ອຠິຣຸຫິຕພ຺ໂພ, ໂຍ ອຠິຣຸເຫຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິ ກຣຓີເຍ ໂປຣິສໍ ຣຸກ຺ຂໍ ອຠິຣຸຫິຕຸໍ ອາປທາສຸ ຍາວທຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໘໔) ວຈນໂຕ ນ ຣຸກ຺ຂໍ ອຠິຣຸຫິຕພ຺ພໍ, ສຸກ຺ຂກຏ຺ຐຄຫຓາທິກິຈ຺ເຈ ປນ ສຕິ ປຸຣິສປ຺ປມາຓໍ ອຠິຣຸຫິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອາປທາສູຕິ ວາຬມິຄາທໂຍ ວາ ທິສ຺ວາ ມຄ຺ຄມູຬ຺ໂຫ ວາ ທິສາ ໂອໂລເກຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ທວຑາຫໍ ວາ ອຸທໂກຆໍ ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຕິອຸຈ຺ຈມ຺ປິ ຣຸກ຺ຂໍ ອາໂຣຫິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໔໖. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ພຸທ຺ຘວຈນໍ ຉນ຺ທໂສ ອາໂຣເປຕພ຺ພໍ, ໂຍ ອາໂຣເປຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກາຍ ນິຣຸຕ຺ຕິຍາ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ປຣິຍາປຸຓິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໘໕) ວຈນໂຕ ເວທໍ ວິຍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ສກ຺ກຏຠາສາຍ ວາຈນາມຄ຺ຄໍ ອາໂຣເຈຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ສກາຍ ປນ ມາຄຘິກາຍ ນິຣຸຕ຺ຕິຍາ ປຣິຍາປຸຓິຕພ຺ພໍ.

໔໗. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລກາຍຕໍ ປຣິຍາປຸຓິຕພ຺ພໍ, ໂຍ ປຣິຍາປຸເຓຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ(ຈອູຬວ. ໒໘໖) ອາທິວຈນໂຕ ໂລກາຍຕສງ຺ຂາຕໍ ‘‘ສພ຺ພໍ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐໍ, ສພ຺ພໍ ອນຸຈ຺ຉິຏ຺ຐໍ, ເສໂຕ ກາໂກ, ກາໂຬ ພໂກ ອິມິນາ ຈ ອິມິນາ ຈ ກາຣເຓນາ’’ຕິ ເອວມາທິນິຣຕ຺ຖກກາຣຓປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ຕິຕ຺ຖິຍສຕ຺ຖໍ ເນວ ປຣິຍາປຸຓິຕພ຺ພໍ, ນ ປຣສ຺ສ ວາເຈຕພ຺ພໍ. ນ ຈ ຕິຣຈ຺ຉານວິຊ຺ຊາ ປຣິຍາປຸຓິຕພ຺ພາ, ນ ປຣສ຺ສ ວາເຈຕພ຺ພາ.

໔໘. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂິປິເຕ ‘ຊີວາ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ໂຍ ວເທຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄິຫີນໍ ‘ຊີວຖ ຠນ຺ເຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈມາເນນ ‘ຈິຣໍ ຊີວາ’ຕິ ວຕ຺ຕຸ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໘໘) ວຈນໂຕ ຂິປິເຕ ‘‘ຊີວາ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຄິຫິນາ ປນ ‘‘ຊີວຖາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມາເນນ ‘‘ຈິຣໍ ຊີວາ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໔໙. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ລສຸຓໍ ຂາທິຕພ຺ພໍ, ໂຍ ຂາເທຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາພາຘປຈ຺ຈຍາ ລສຸຓໍ ຂາທິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໘໙) ວຈນໂຕ ອາພາຘໍ ວິນາ ລສຸຓໍ ຂາທິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ສູປສມ຺ປາກາທີສຸ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໗໙໗) ປກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ປນ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຎ຺ຫິ ປຈ຺ຈມາເນສຸ ມຸຄ຺ຄສູປາທີສຸ ວາ ມຈ຺ຉມໍສວິກຕິຍາ ວາ ເຕເລ ວາ ພທຣສາຬວາທີສຸ ວາ ອມ຺ພິລສາກາທີສຸ ວາ ອຸຕ຺ຕຣິຠງ຺ເຄສຸ ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ອນ຺ຕມໂສ ຍາຄຸຠຕ຺ເຕປິ ປກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໕໐. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອໂຘເຕຫິ ປາເທຫິ ເສນາສນໍ ອກ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ໂຍ ອກ຺ກເມຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໓໒໔) ວຈນໂຕ ອໂຘເຕຫິ ປາເທຫິ ມຎ຺ຈປີຐາທິເສນາສນໍ ປຣິກມ຺ມກຕາ ວາ ຠູມິ ນ ອກ຺ກມິຕພ຺ພາ. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອລ຺ເລຫິ ປາເທຫິ ເສນາສນໍ ອກ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ໂຍ ອກ຺ກເມຍ຺ຍ ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໓໒໔) ວຈນໂຕ ເຍຫິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໒໔) ອກ຺ກນ຺ຕຏ຺ຐາເນ ອຸທກໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເອວຣູເປຫິ ອລ຺ລປາເທຫິ ປຣິຠຓ຺ຑກຕາ ຠູມິ ວາ ເສນາສນໍ ວາ ນ ອກ຺ກມິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ອຸທກສິເນຫມຕ຺ຕເມວ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ນ ອຸທກໍ, ວຏ຺ຏຕິ. ປາທປຸຎ຺ຉນິໍ ປນ ອລ຺ລປາເທຫິປິ ອກ຺ກມິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສອຸປາຫເນນ ເສນາສນໍ ອກ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ໂຍ ອກ຺ກເມຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໓໒໔) ວຈນໂຕ ໂຘຕປາເທຫິ ອກ຺ກມິຕພ຺ພຏ຺ຐານໍ ສອຸປາຫເນນ ອກ຺ກມິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິກມ຺ມກຕາຍ ຠູມິຍາ ນິຏ຺ຐຸຠິຕພ຺ພໍ, ໂຍ ນິຏ຺ຐຸເຠຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໓໒໔) ວຈນໂຕ ປຣິກມ຺ມກຕາຍ ຠູມິຍາ ນ ນິຏ຺ຐຸຠິຕພ຺ພໍ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຂຬມລ຺ລກ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໓໒໔) ເອວໍ ອນຸຎ຺ຎາເຕ ເຂຬມລ຺ລເກ ນິຏ຺ຐຸຠິຕພ຺ພໍ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຈຬເກນ ປລິເວເຐຕຸ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໓໒໔) ວຈນໂຕ ສຸຘາຠູມິຍາ ວາ ປຣິຠຓ຺ຑຠູມິຍາ ວາ ມຎ຺ຈປີຐໍ ນິກ຺ຂິປນ຺ເຕນ ສເຈ ຕຏ຺ຏິກາ ວາ ກຏສາຣໂກ ວາ ນຕ຺ຖິ, ໂຈຬເກນ ມຎ຺ຈປີຐານໍ ປາທາ ເວເຐຕພ຺ພາ, ຕສ຺ມິໍ ອສຕິ ປຓ຺ຓມ຺ປິ ອຕ຺ຖຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ກິຎ຺ຈິ ອນຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຐເປນ຺ຕສ຺ສ ປນ ທຸກ຺ກຏໍ. ຍທິ ປນ ຕຕ຺ຖ ເນວາສິກາ ອນຕ຺ຖຕາຍ ຠູມິຍາປິ ຐເປນ຺ຕິ, ອໂຘຕປາເທຫິປິ ວຬຎ຺ເຊນ຺ຕິ, ຕເຖວ ວຬຎ຺ເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິກມ຺ມກຕາ ຠິຕ຺ຕິ ອປສ຺ເສຕພ຺ພາ, ໂຍ ອປສ຺ເສຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໓໒໔) ວຈນໂຕ ປຣິກມ຺ມກຕາ ຠິຕ຺ຕິ ເສຕຠິຕ຺ຕິ ວາ ໂຫຕຸ ຈິຕ຺ຕກມ຺ມກຕາ ວາ, ນ ອປສ຺ເສຕພ຺ພາ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ຠິຕ຺ຕິເມວ, ທ຺ວາຣມ຺ປິ ວາຕປານມ຺ປິ ອປສ຺ເສນຜລກມ຺ປິ ປາສາຓຕ຺ຖມ຺ຠມ຺ປິ ຣຸກ຺ຂຕ຺ຖມ຺ຠມ຺ປິ ຈີວເຣນ ວາ ເຍນ ເກນຈິ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອປສ຺ສິຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໓໒໕) ວຈນໂຕ ປນ ໂຘຕປາເທຫິ ອກ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ປຣິຠຓ຺ຑກຕໍ ຠູມິໍ ວາ ຠູມຕ຺ຖຣຓໍ ເສນາສນໍ ວາ ສງ຺ຆິກມຎ຺ຈປີຐໍ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕເກນ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣເຓນ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣິຕ຺ວາວ ນິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ນິທ຺ທາຍໂຕປິ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣເຓ ສງ຺ກຸຏິເຕ ໂກຈິ ສຣີຣາວຍໂວ ມຎ຺ຈໍ ວາ ປີຐໍ ວາ ຜຸສຕິ, ອາປຕ຺ຕິເຍວ, ໂລເມສຸ ປນ ຜຸສນ຺ເຕສຸ ໂລມຄຓນາຍ ອາປຕ຺ຕິໂຍ. ປຣິໂຠຄສີເສນ ອປສ຺ສຍນ຺ຕສ຺ສປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຫຕ຺ຖຕລປາທຕເລຫິ ປນ ຜຸສິຕຸໍ ອກ຺ກມິຕຸໍ ວາ ວຏ຺ຏຕິ, ມຎ຺ຈໍ ວາ ປີຐໍ ວາ ຫຣນ຺ຕສ຺ສ ກາເຍ ປຏິຫຎ຺ຎຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ.

໕໑. ‘‘ທສຍິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອວນ຺ທິຍາ. ປຸເຣອຸປສມ຺ປນ຺ເນນ ປຈ຺ຉຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ອວນ຺ທິໂຍ, ອນຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ອວນ຺ທິໂຍ, ນານາສໍວາສໂກ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ອຘມ຺ມວາທີ ອວນ຺ທິໂຍ, ມາຕຸຄາໂມ ອວນ຺ທິໂຍ, ປຓ຺ຑໂກ ອວນ຺ທິໂຍ, ປາຣິວາສິໂກ ອວນ຺ທິໂຍ, ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາຣໂຫ ອວນ຺ທິໂຍ, ມານຕ຺ຕາຣໂຫ ອວນ຺ທິໂຍ, ມານຕ຺ຕຈາຣິໂກ ອວນ຺ທິໂຍ, ອພ຺ຠານາຣໂຫ ອວນ຺ທິໂຍ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໓໑໒) ວຈນໂຕ ອິເມ ທສ ອວນ຺ທິຍາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

‘‘ປຈ຺ຉຸປສມ຺ປນ຺ເນນ ປຸເຣອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ວນ຺ທິໂຍ, ນານາສໍວາສໂກ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ຘມ຺ມວາທີ ວນ຺ທິໂຍ, ຕຖາຄໂຕ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວນ຺ທິໂຍ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໓໑໒) – ວຈນໂຕ ອິເມ ຕໂຍ ວນ຺ທິຕພ຺ພາ.

໕໒. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິ ຕູລານິ ຣຸກ຺ຂຕູລໍ ລຕາຕູລໍ ໂປຏກີຕູລ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໙໗) ວຈນໂຕ ອິມານິ ຕີຓິ ຕູລານິ ກປ຺ປິຍານິ. ຕຕ຺ຖ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໒໙໗) ຣຸກ຺ຂຕູລນ຺ຕິ ສິມ຺ພລິຣຸກ຺ຂາທີນໍ ເຍສໍ ເກສຎ຺ຈິ ຣຸກ຺ຂານໍ ຕູລໍ. ລຕາຕູລນ຺ຕິ ຂີຣວລ຺ລິອາທີນໍ ຍາສໍ ກາສຎ຺ຈິ ວລ຺ລີນໍ ຕູລໍ. ໂປຏກີຕູລນ຺ຕິ ໂປຏກີຕິຓາທີນໍ ເຍສໍ ເກສຎ຺ຈິ ຕິຓຊາຕິການໍ ອນ຺ຕມໂສ ອຸຈ຺ຉຸນຬາທີນມ຺ປິ ຕູລໍ. ເອເຕຫິ ຕີຫິ ສພ຺ພຠູຕຄາມາ ສງ຺ຄຫິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ຣຸກ຺ຂວລ຺ລິຕິຓຊາຕິໂຍ ຫິ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຎ຺ໂຎ ຠູຕຄາໂມ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ຠູຕຄາມສ຺ສ ຕູລໍ ພິມ຺ໂພຫເນ ວຏ຺ຏຕິ. ຠິສິໍ ປນ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ສພ຺ພເມຕໍ ອກປ຺ປິຍຕູລນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ພິມ຺ໂພຫເນ ເອຕໍ ຕູລເມວ, ຫໍສໂມຣາທີນໍ ສພ຺ພສກຸຓານໍ ສີຫາທີນໍ ສພ຺ພຈຕຸປ຺ປທານຎ຺ຈ ໂລມມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ປິຍງ຺ຄຸປຸປ຺ຜພກຸລປຸປ຺ຜາທີນໍ ປນ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປຸປ຺ຜໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຕມາລປຕ຺ຕໍ ສຸທ຺ຘເມວ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ມິສ຺ສກໍ ປນ ວຏ຺ຏຕິ, ຠິສີນໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ ປຎ຺ຈວິຘໍ ອຸຓ຺ຓາທິຕູລມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ.

໕໓. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ຠິສິໂຍ ອຸຓ຺ຓຠິສິໍ ໂຈຬຠິສິໍ ວາກຠິສິໍ ຕິຓຠິສິໍ ປຓ຺ຓຠິສິ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໙໗) ວຈນໂຕ ປຎ຺ຈຫິ ອຸຓ຺ຓາທີຫິ ປູຣິຕາ ປຎ຺ຈ ຠິສິໂຍ ອນຸຎ຺ຎາຕາ. ຕູລຄຓນາຍ ຫິ ເອຕາສໍ ຄຓນາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ອຸຓ຺ຓຄ຺ຄຫເຓນ ນ ເກວລໍ ເອຬກໂລມເມວ ຄຫິຕໍ, ຐເປຕ຺ວາ ປນ ມນຸສ຺ສໂລມໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍມໍສຊາຕີນໍ ປກ຺ຂິຈຕຸປ຺ປທານໍ ໂລມໍ ສພ຺ພໍ ອິຘ ອຸຓ຺ຓຄ຺ຄຫເຓເນວ ຄຫິຕໍ. ຕສ຺ມາ ຉນ຺ນໍ ຈີວຣານໍ ຉນ຺ນໍ ອນຸໂລມຈີວຣານຎ຺ຈ ອຎ຺ຎຕເຣນ ຠິສິຈ຺ຉວິໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ສພ຺ພໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຠິສິໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອຬກໂລມານິ ປນ ອປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກມ຺ພລເມວ ຈຕຸຄ຺ຄຸຓໍ ປຎ຺ຈຄຸຓໍ ວາ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກຕາປິ ອຸຓ຺ຓຠິສິສງ຺ຂ຺ຍເມວ ຄຈ຺ຉຕິ.

ໂຈຬຠິສິອາທີສຸ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ນວໂຈຬໍ ວາ ປຸຣາຓໂຈຬໍ ວາ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວາ ກຕາ ໂຈຬຠິສິ. ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວາກໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກຕາ ວາກຠິສິ. ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຕິຓໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກຕາ ຕິຓຠິສິ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສຸທ຺ຘຕມາລປຕ຺ຕາ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປຓ຺ຓໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກຕາ ປຓ຺ຓຠິສີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕມາລປຕ຺ຕໍ ປນ ອຎ຺ເຎນ ມິສ຺ສເມວ ວຏ຺ຏຕິ. ສຸທ຺ຘໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຍໍ ປເນຕໍ ອຸຓ຺ຓາທິປຎ຺ຈວິຘໍ ຕູລໍ ຠິສິຍໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕໍ ມສູຣເກປິ ວຏ຺ຏຕີຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອເຕນ ມສູຣກໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ສິທ຺ຘໍ ໂຫຕິ. ຠິສິຍາ ປມາຓນິຍໂມ ນຕ຺ຖິ, ມຎ຺ຈຠິສິ ປີຐຠິສິ ຠູມຕ຺ຖຣຓຠິສິ ຈງ຺ກມນຠິສິ ປາທປຸຎ຺ຉນຠິສີຕິ ເອຕາສໍ ອນຸຣູປໂຕ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິວເສນ ປມາຓໍ ກາຕພ຺ພໍ. ພິມ຺ໂພຫນໍ ປນ ປມາຓຍຸຕ຺ຕເມວ ວຏ຺ຏຕິ.

໕໔. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຑ຺ຒກາຍິການິ ພິມ຺ໂພຫນານິ ຘາເຣຕພ຺ພານິ, ໂຍ ຘາເຣຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໙໗) ເຍສຸ ກຏິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ສີສໍ ອຸປທຫນ຺ຕິ, ຕາທິສານິ ອຸປຑ຺ຒກາຍປ຺ປມາຓານິ ພິມ຺ໂພຫນານິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີສປ຺ປມາຓໍ ພິມ຺ໂພຫນ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໙໗) ສີສປ຺ປມາຓໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ. ສີສປ຺ປມາຓໍ ນາມ ຍສ຺ສ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຕີສຸ ກຓ຺ເຓສຸ ທ຺ວິນ຺ນໍ ກຓ຺ຓານໍ ອນ຺ຕຣໍ ມິນິຍມານໍ ວິທຕ຺ຖິ ເຈວ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລຎ຺ຈ ໂຫຕິ, ມຊ຺ຌຏ຺ຐານໍ ມຸຏ຺ຐິຣຕນໍ ໂຫຕິ. ‘‘ທີຆໂຕ ປນ ທິຍຑ຺ຒຣຕນໍ ວາ ທ຺ວິຣຕນໍ ວາ’’ຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍໍ ສີສປ຺ປມາຓສ຺ສ ອຸກ຺ກຏ຺ຐປຣິຈ຺ເຉໂທ, ອິໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ເຫຏ຺ຐາ ວຏ຺ຏຕິ. ອຄິລານສ຺ສ ສີສູປຘານຎ຺ຈ ປາທູປຘານຎ຺ຈາຕິ ທ຺ວຍເມວ ວຏ຺ຏຕິ, ຄິລານສ຺ສ ພິມ຺ໂພຫນານິ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອຸປຣິ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ ທຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ຍານິ ປນ ຠິສີນໍ ອນຸຎ຺ຎາຕານິ ປຎ຺ຈ ກປ຺ປິຍຕູລານິ, ເຕຫິ ພິມ຺ໂພຫນໍ ມຫນ຺ຕມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຜຸສ຺ສເທວຕ຺ເຖໂຣ ອາຫ. ວິນຍຘຣອຸປຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ປນ ‘‘ພິມ຺ໂພຫນໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ກປ຺ປິຍຕູລໍ ວາ ອກປ຺ປິຍຕູລໍ ວາ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ປມາຓເມວ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫ.

໕໕. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສນ຺ທິກ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໙໗) ວຈນໂຕ ຈຕຸຣສ຺ສປີຐສງ຺ຂາໂຕ ອາສນ຺ທິໂກ ວຏ຺ຏຕິ, ໂສ ຈ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸຈ຺ຈກມ຺ປິ ອາສນ຺ທິກ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໙໗) ວຈນໂຕ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລໂຕ ອຸຈ຺ຈປາທໂກປິ ວຏ຺ຏຕິ. ເອກໂຕຠາເຄນ ທີຆປີຐເມວ ຫິ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລໂຕ ອຸຈ຺ຈປາທກໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ມາ ຈຕຸຣສ຺ສປີຐໍ ປມາຓາຕິກ຺ກນ຺ຕມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕງ຺ຄ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໙໗) ວຈນໂຕ ຕີສຸ ທິສາສຸ ອປສ຺ສຍໍ ກຕ຺ວາ ກຕມຎ຺ໂຈປິ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸຈ຺ຈກມ຺ປິ ສຕ຺ຕງ຺ຄ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໙໗) ວຈນໂຕ ອຍມ຺ປິ ປມາຓາຕິກ຺ກນ຺ໂຕ ຈ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠທ຺ທປີຐ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ຈູຬວ. ໒໙໗) ປາຬິຍໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ ເວຕ຺ຕມຍປີຐໍ ປິໂລຕິກາພທ຺ຘປີຐໍ ທາຣຸປຏ຺ຏິກາຍ ອຸປຣິ ປາເທ ຐເປຕ຺ວາ ໂຠຊນຜລກໍ ວິຍ ກຕໍ ເອຬກປາທປີຐໍ ອາມລກາກາເຣນ ໂຍຊິຕໍ ພຫຸປາທກໍ ອາມຓ຺ຑກວຏ຺ຏິກປີຐໍ ປລາລປີຐໍ ຜລກປີຐຎ຺ຈ ປາຬິຍໍ ອນາຄຕຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ທາຣຸມຍປີຐໍ ວຏ຺ຏຕິ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸຈ຺ເຈ ມຎ຺ເຈ ສຍິຕພ຺ພໍ, ໂຍ ສເຍຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໙໗) ວຈນໂຕ ປມຓາຕິກ຺ກນ຺ເຕ ມຎ຺ເຈ ສຍນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ, ຕໍ ປນ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ກາຣາເປນ຺ຕສ຺ສ ຈ ເຉທນກໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ອຎ຺ເຎນ ກຕໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ເຕນ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ນ ຉິນ຺ທິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຠູມິຍໍ ນິຂນິຕ຺ວາ ປມາຓໍ ອຸປຣິ ທສ຺ເສຕິ, ອຸຕ຺ຕານກໍ ວາ ກຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕຸລາສງ຺ຆາເຏ ຐເປຕ຺ວາ ອຏ຺ຏໍ ກຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸຈ຺ຈາ ມຎ຺ຈປຏິປາທກາ ຘາເຣຕພ຺ພາ, ໂຍ ຘາເຣຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລປຣມໍ ມຎ຺ຈປຏິປາທກ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໙໗) ວຈນໂຕ ມນຸສ຺ສານໍ ປມາຓງ຺ຄຸເລນ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລປຣໂມວ ມຎ຺ຈປຏິປາທໂກ ວຏ຺ຏຕິ, ຕໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

໕໖. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນານິ ຘາເຣຕພ຺ພານິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ອາສນ຺ທິ ປລ຺ລງ຺ໂກ ໂຄນໂກ ຈິຕ຺ຕໂກ ປຏິກາ ປຏລິກາ ຕູລິກາ ວິກຕິກາ ອຸທ຺ທໂລມິ ເອກນ຺ຕໂລມິ ກຏ຺ຏິສ຺ສໍ ໂກເສຍ຺ຍໍ ກຸຕ຺ຕກໍ ຫຕ຺ຖຕ຺ຖຣໍ ອສ຺ສຕ຺ຖຣໍ ຣຖຕ຺ຖຣໍ ອຊິນປເວຓີ ກທລິມິຄປວຣປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ ສອຸຕ຺ຕຣຈ຺ຉທໍ ອຸຠໂຕໂລຫິຕກູປຘານໍ, ໂຍ ຘາເຣຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໕໔) ວຈນໂຕ ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນານິ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໒໕໔) ອຸຈ຺ຈາສຍນໍ ນາມ ປມາຓາຕິກ຺ກນ຺ຕໍ ມຎ຺ຈໍ. ມຫາສຍນໍ ນາມ ອກປ຺ປິຍຕ຺ຖຣຓໍ. ອາສນ຺ທິອາທີສຸ ອາສນ຺ທີຕິ ປມາຓາຕິກ຺ກນ຺ຕາສນໍ. ປລ຺ລງ຺ໂກຕິ ປາເທສຸ ວາຬຣູປານິ ຐເປຕ຺ວາ ກໂຕ. ໂຄນໂກຕິ ທີຆໂລມໂກ ມຫາໂກຊໂວ. ຈຕຸຣງ຺ຄຸລາຘິການິ ກິຣ ຕສ຺ສ ໂລມານິ. ຈິຕ຺ຕໂກຕິ ຣຕນຈິຕ຺ຣອຸຓ຺ຓາມຍຕ຺ຖຣໂກ. ປຏິກາຕິ ອຸຓ຺ຓາມໂຍ ເສຕຕ຺ຖຣໂກ. ປຏລິກາຕິ ຆນປຸປ຺ຜໂກ ອຸຓ຺ຓາມຍໂລມຕ຺ຖຣໂກ, ໂຍ ‘‘ອາມລກປໂຏ’’ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕູລິກາຕິ ປກຕິຕູລິກາເຍວ. ວິກຕິກາຕິ ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆາທິຣູປວິຈິຕ຺ໂຣ ອຸຓ຺ຓາມຍຕ຺ຖຣໂກ. ອຸທ຺ທໂລມີຕິ ເອກໂຕ ອຸຄ຺ຄຕໂລມໍ ອຸຓ຺ຓາມຍຕ຺ຖຣຓໍ. ເອກນ຺ຕໂລມີຕິ ອຸຠໂຕ ອຸຄ຺ຄຕໂລມໍ ອຸຓ຺ຓາມຍຕ຺ຖຣຓໍ. ກຏ຺ຏິສ຺ສນ຺ຕິ ຣຕນປຣິສິພ຺ພິຕໍ ໂກເສຍ຺ຍກຏ຺ຏິສ຺ສມຍໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ. ໂກເສຍ຺ຍນ຺ຕິ ຣຕນປຣິສິພ຺ພິຕໍ ໂກສິຍສຸຕ຺ຕມຍໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ, ສຸທ຺ຘໂກເສຍ຺ຍໍ ປນ ວຏ຺ຏຕິ.

ກຸຕ຺ຕກນ຺ຕິ ໂສຬສນ຺ນໍ ນາຏກິຕ຺ຖີນໍ ຐຕ຺ວາ ນຈ຺ຈນໂຍຄ຺ຄໍ ອຸຓ຺ຓາມຍຕ຺ຖຣຓໍ. ຫຕ຺ຖຕ຺ຖຣອສ຺ສຕ຺ຖຣາ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສປິຏ຺ຐີສຸ ອຕ຺ຖຣຓກອຕ຺ຖຣຓາ ເອວ. ຣຖຕ຺ຖເຣປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຊິນປເວຓີຕິ ອຊິນຈມ຺ເມຫິ ມຎ຺ຈປ຺ປມາເຓນ ສິພ຺ພິຕ຺ວາ ກຕາ ປເວຓີ. ກທລິມິຄປວຣປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓນ຺ຕິ ກທລິມິຄຈມ຺ມໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ເຕນ ກຕໍ ປວຣປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໍ ກິຣ ເສຕວຕ຺ຖສ຺ສ ອຸປຣິ ກທລິມິຄຈມ຺ມໍ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ສິພ຺ພິຕ຺ວາ ກໂຣນ຺ຕິ. ສອຸຕ຺ຕຣຈ຺ຉທນ຺ຕິ ສຫ ອຸຕ຺ຕຣຈ຺ຉເທນ, ອຸປຣິພທ຺ເຘນ ຣຕ຺ຕວິຕາເນນ ສທ຺ຘິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສຕວິຕານມ຺ປິ ເຫຏ຺ຐາ ອກປ຺ປິຍປຈ຺ຈຕ຺ຖຣເຓ ສຕິ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອສຕິ ປນ ວຏ຺ຏຕິ. ອຸຠໂຕໂລຫິຕກູປຘານນ຺ຕິ ສີສູປຘານຎ຺ຈ ປາທູປຘານຎ຺ຈາຕິ ມຎ຺ຈສ຺ສ ອຸຠໂຕໂລຫິຕກູປຘານໍ, ເອຕໍ ນ ກປ຺ປຕິ. ຍໍ ປນ ເອກເມວ ອຸປຘານໍ ອຸໂຠສຸ ປສ຺ເສສຸ ຣຕ຺ຕໍ ວາ ໂຫຕຸ ປທຸມວຓ຺ຓໍ ວາ ວິຈິຕ຺ຣໍ ວາ, ສເຈ ປມາຓຍຸຕ຺ຕໍ, ວຏ຺ຏຕິ, ມຫາອຸປຘານໍ ປນ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ. ໂຄນກາທີນິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໒໐) ສງ຺ຆິກວິຫາເຣ ວາ ປຸຄ຺ຄລິກວິຫາເຣ ວາ ມຎ຺ຈປີຐເກສຸ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ຘມ຺ມາສເນ ປນ ຄິຫິວິກຕນີຫາເຣນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣາປິ ນິປຊ຺ຊິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຐເປຕ຺ວາ ຕີຓິ ອາສນ຺ທິໍ ປລ຺ລງ຺ກໍ ຕູລິກໍ ຄິຫິວິກຕໍ ອຠິນິສີທິຕຸໍ, ນ ຕ຺ເວວ ອຠິນິປຊ຺ຊິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໓໑໔) – ວຈນໂຕ ອາສນ຺ທາທິຕ຺ຕຍໍ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສເສສຸ ໂຄນກາທີສຸ ຄິຫິວິກເຕສຸ ຘມ຺ມາສເນ ວາ ຠຕ຺ຕຄ຺ເຄ ວາ ອນ຺ຕຣຆເຣ ວາ ນິສີທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ນິປຊ຺ຊິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຕູໂລນທ຺ຘໍ ປນ ມຎ຺ຈປີຐໍ ຠຕ຺ຕຄ຺ເຄ ອນ຺ຕຣຆເຣເຍວ ນິສີທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕຕ຺ຖາປິ ນິປຊ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕູໂລນທ຺ຘໍ ປນ ມຎ຺ຈປີຐໍ ກາຣາເປນ຺ຕສ຺ສປິ ອຸທ຺ທາລນກໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ.

‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂອນທ຺ຘມຎ຺ຈໍ ໂອນທ຺ຘປີຐ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໙໗) ວຈນໂຕ ປນ ຈມ຺ມາທີຫິ ໂອນທ຺ຘໍ ມຎ຺ຈປີຐໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາວາຣໍ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂກເສຍ຺ຍປາວາຣໍ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂກຊວໍ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ພລ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໓໗-໓໓໘) – ວຈນໂຕ ປາວາຣາທີນິ ສງ຺ຆິການິ ວາ ໂຫນ຺ຕຸ ປຸຄ຺ຄລິການິ ວາ, ຍຖາສຸຂໍ ວິຫາເຣ ວາ ອນ຺ຕຣຆເຣ ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ໂກຊວໍ ປເນຕ຺ຖ ປກຕິໂກຊວເມວ ວຏ຺ຏຕິ, ມຫາປິຏ຺ຐິຍໂກຊວໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສພ຺ພໍ ປາສາທປຣິໂຠຄ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໓໒໐) ວຈນໂຕ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕາທິວິຈິຕ຺ຣານິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໒໐) ກວາຏານິ ມຎ຺ຈປີຐານິ ຕາລວຓ຺ຏານິ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕໂຍນິ ປານີຍຆຏປານີຍສຣາວານິ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຈິຕ຺ຕກມ຺ມກຕໍ, ສພ຺ພໍ ເສນາສນປຣິໂຠເຄ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ປາສາທສ຺ສ ທາສິທາສໍ ເຂຕ຺ຕວຕ຺ຖຸໍ ໂຄມຫິໍສໍ ເທມາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ປາເຏກ຺ກໍ ຄຫຓກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ປາສາເທ ປຏິຄ຺ຄຫິເຕ ປຏິຄ຺ຄຫິຕເມວ ໂຫຕິ.

‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກປລາສິກໍ ອຸປາຫນໍ… ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິຄຸຓາ ອຸປາຫນາ ຘາເຣຕພ຺ພາ… ນ ຕິຄຸຓາ ອຸປາຫນາ ຘາເຣຕພ຺ພາ… ນ ຄຸຓງ຺ຄຸຓູປາຫນາ ຘາເຣຕພ຺ພາ… ໂຍ ຘາເຣຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໔໕) – ວຈນໂຕ ເອກປຏລາເຍວ ອຸປາຫນາ ວຏ຺ຏຕິ, ທ຺ວິປຏລາ ປນ ຕິປຏລາ ນ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ຄຸຓງ຺ຄຸຓູປາຫນາ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໒໔໕) ນາມ ຈຕຸປຏລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ສາ ປນ ມຊ຺ຌິມເທເສເຍວ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສພ຺ພປຈ຺ຈນ຺ຕິເມສຸ ຊນປເທສຸ ຄຸຓງ຺ຄຸຓູປາຫນ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໕໙) – ວຈນໂຕ ປຈ຺ຈນ຺ຕິເມສຸ ຊນປເທສຸ ຄຸຓງ຺ຄຸຓູປາຫນາ ນວາ ວາ ໂຫຕຸ ປຣິຠຸຕ຺ຕາ ວາ, ວຏ຺ຏຕິ. ມຊ຺ຌິມເທເສ ປນ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂອມຸກ຺ກໍ ຄຸຓງ຺ຄຸຓູປາຫນໍ. ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ນວາ ຄຸຓງ຺ຄຸຓູປາຫນາ ຘາເຣຕພ຺ພາ, ໂຍ ຘາເຣຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໔໗) ວຈນໂຕ ປຏິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອປນີຕາ ປຣິຠຸຕ຺ຕາເຍວ ຄຸຓງ຺ຄຸຓູປາຫນາ ວຏ຺ຏຕິ, ອປຣິຠຸຕ຺ຕາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາເຍວ. ເອກປຏລາ ປນ ປຣິຠຸຕ຺ຕາ ວາ ໂຫຕຸ ອປຣິຠຸຕ຺ຕາ ວາ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ວຏ຺ຏຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ມນຸສ຺ສຈມ຺ມໍ ຐເປຕ຺ວາ ເຍນ ເກນຈິ ຈມ຺ເມນ ກຕາ ອຸປາຫນາ ວຏ຺ຏຕິ. ອຸປາຫນໂກສກສຕ຺ຖກໂກສກກຸຎ຺ຈິກໂກສເກສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສພ຺ພນີລິກາ ອຸປາຫນາ ຘາເຣຕພ຺ພາ… ນ ສພ຺ພປີຕິກາ ອຸປາຫນາ ຘາເຣຕພ຺ພາ… ນ ສພ຺ພໂລຫິຕິກາ ອຸປາຫນາ ຘາເຣຕພ຺ພາ… ນ ສພ຺ພມຎ຺ຊິຏ຺ຐິກາ ອຸປາຫນາ ຘາເຣຕພ຺ພາ… ນ ສພ຺ພກຓ຺ຫາ ອຸປາຫນາ ຘາເຣຕພ຺ພາ… ນ ສພ຺ພມຫາຣງ຺ຄຣຕ຺ຕາ ອຸປາຫນາ ຘາເຣຕພ຺ພາ. ນ ສພ຺ພມຫານາມຣຕ຺ຕາ ອຸປາຫນາ ຘາເຣຕພ຺ພາ, ໂຍ ຘາເຣຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໔໖) – ວຈນໂຕ ສພ຺ພນີລິກາທິ ອຸປາຫນາ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ນີລິກາ ອຸມາປຸປ຺ຜວຓ຺ຓາ ໂຫຕິ. ປີຕິກາ ກຓິກາຣປຸປ຺ຜວຓ຺ຓາ… ໂລຫິຕິກາ ຊຍສຸມນປຸປ຺ຜວຓ຺ຓາ… ມຎ຺ຊິຏ຺ຐິກາ ມຎ຺ຊິຏ຺ຐວຓ຺ຓາ ເອວ… ກຓ຺ຫາ ອທ຺ທາຣິຏ຺ຐກວຓ຺ຓາ… ມຫາຣງ຺ຄຣຕ຺ຕາ ສຕປທິປິຏ຺ຐິວຓ຺ຓາ… ມຫານາມຣຕ຺ຕາ ສມ຺ຠິນ຺ນວຓ຺ຓາ ໂຫຕິ ປຓ຺ຑຸປລາສວຓ຺ຓາ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ‘‘ປທຸມປຸປ຺ຜວຓ຺ຓາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕາສຸ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ລຠິຕ຺ວາ ຣຊນໍ ໂຈຬເກນ ປຸຎ຺ຉິຕ຺ວາ ວຓ຺ຓໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຘາເຣຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອປ຺ປມຕ຺ຕເກປິ ຠິນ຺ເນ ວຏ຺ຏຕິເຍວ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ນີລກວທ຺ຘິກາ ອຸປາຫນາ ຘາເຣຕພ຺ພາ… ນ ປີຕກວທ຺ຘິກາ ອຸປາຫນາ ຘາເຣຕພ຺ພາ… ນ ໂລຫິຕກວທ຺ຘິກາ ອຸປາຫນາ ຘາເຣຕພ຺ພາ… ນ ມຎ຺ຊິຏ຺ຐິກວທ຺ຘິກາ ອຸປາຫນາ ຘາເຣຕພ຺ພາ… ນ ກຓ຺ຫວທ຺ຘິກາ ອຸປາຫນາ ຘາເຣຕພ຺ພາ… ນ ມຫາຣງ຺ຄຣຕ຺ຕວທ຺ຘິກາ ອຸປາຫນາ ຘາເຣຕພ຺ພາ… ນ ມຫານາມຣຕ຺ຕວທ຺ຘິກາ ອຸປາຫນາ ຘາເຣຕພ຺ພາ… ໂຍ ຘາເຣຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໔໖) – ວຈນໂຕ ຍາສໍ ວທ຺ຘາເຍວ ນີລາທິວຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕາປິ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ວຓ຺ຓເຠທໍ ປນ ກຕ຺ວາ ຘາເຣຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂລ຺ລກພທ຺ຘາ ອຸປາຫນາ ຘາເຣຕພ຺ພາ… ນ ປຸຏພທ຺ຘາ ອຸປາຫນາ ຘາເຣຕພ຺ພາ… ນ ປາລິຄຸຓ຺ຐິມາ ອຸປາຫນາ ຘາເຣຕພ຺ພາ… ນ ຕູລປຸຓ຺ຓິກາ ອຸປາຫນາ ຘາເຣຕພ຺ພາ… ນ ຕິຕ຺ຕິຣປຕ຺ຕິກາ ອຸປາຫນາ ຘາເຣຕພ຺ພາ… ນ ເມຓ຺ຑວິສາຓວທ຺ຘິກາ ອຸປາຫນາ ຘາເຣຕພ຺ພາ… ນ ອຊວິສາຓວທ຺ຘິກາ ອຸປາຫນາ ຘາເຣຕພ຺ພາ… ນ ວິຈ຺ຉິກາຬິກາ ອຸປາຫນາ ຘາເຣຕພ຺ພາ… ນ ໂມຣປິຎ຺ຉປຣິສິພ຺ພິຕາ ອຸປາຫນາ ຘາເຣຕພ຺ພາ… ນ ຈິຕ຺ຣາ ອຸປາຫນາ ຘາເຣຕພ຺ພາ, ໂຍ ຘາເຣຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໔໖) – ວຈນໂຕ ຂລ຺ລກພທ຺ຘາທິ ອຸປາຫນາປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຖ ຂລ຺ລກພທ຺ຘາຕິ ປຓ຺ຫິປິຘານຕ຺ຖໍ ຕເລ ຂລ຺ລກໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ກຕາ. ປຸຏພທ຺ຘາຕິ ໂຍນກອຸປາຫນາ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຍາ ຍາວ ຊງ຺ຆໂຕ ສພ຺ພປາທໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕິ. ປາລິຄຸຓ຺ຐິມາຕິ ປລິຄຸຓ຺ຐິຕ຺ວາ ກຕາ, ອຸປຣິ ປາທມຕ຺ຕເມວ ປຏິຈ຺ຉາເທຕິ, ນ ຊງ຺ຆໍ. ຕູລປຸຓ຺ຓິກາຕິ ຕູລປິຈຸນາ ປູເຣຕ຺ວາ ກຕາ. ຕິຕ຺ຕິຣປຕ຺ຕິກາຕິ ຕິຕ຺ຕິຣປຕ຺ຕສທິສາ ວິຈິຕ຺ຣພທ຺ຘາ. ເມຓ຺ຑວິສາຓວທ຺ຘິກາຕິ ກຓ຺ຓິກຏ຺ຐາເນ ເມຓ຺ຑກສິງ຺ຄສຓ຺ຐາເນ ວທ຺ເຘ ໂຍເຊຕ຺ວາ ກຕາ. ອຊວິສາຓວທ຺ຘິກາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ, ວິຈ຺ຉິກາຬິກາປິ ຕຕ຺ເຖວ ວິຈ຺ຉິກນງ຺ຄຸຏ຺ຐສຓ຺ຐາເນ ວທ຺ເຘ ໂຍເຊຕ຺ວາ ກຕາ. ໂມຣປິຎ຺ຉປຣິສິພ຺ພິຕາຕິ ຕເລສຸ ວາ ວທ຺ເຘສຸ ວາ ໂມຣປິຎ຺ເຉຫິ ສຸຕ຺ຕກສທິເສຫິ ປຣິສິພ຺ພິຕາ. ຈິຕ຺ຣາຕິ ວິຈິຕ຺ຣາ. ເອຕາສຸ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ລຠິຕ຺ວາ ສເຈ ຕານິ ຂລ຺ລກາທີນິ ອປເນຕ຺ວາ ສກ຺ກາ ໂຫນ຺ຕິ ວຬຎ຺ຊິຕຸໍ, ວຬຎ຺ເຊຕພ຺ພາ. ເຕສຸ ປນ ສຕິ ວຬຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີຫຈມ຺ມປຣິກ຺ຂຏາ ອຸປາຫນາ ຘາເຣຕພ຺ພາ… ນ ພ຺ຍຄ຺ຆຈມ຺ມປຣິກ຺ຂຏາ ອຸປາຫນາ ຘາເຣຕພ຺ພາ… ນ ທີປິຈມ຺ມປຣິກ຺ຂຏາ ອຸປາຫນາ ຘາເຣຕພ຺ພາ… ນ ອຊິນຈມ຺ມປຣິກ຺ຂຏາ ອຸປາຫນາ ຘາເຣຕພ຺ພາ… ນ ອຸທ຺ທຈມ຺ມປຣິກ຺ຂຏາ ອຸປາຫນາ ຘາເຣຕພ຺ພາ… ນ ມຊ຺ຊາຣຈມ຺ມປຣິກ຺ຂຏາ ອຸປາຫນາ ຘາເຣຕພ຺ພາ… ນ ກາຬກຈມ຺ມປຣິກ຺ຂຏາ ອຸປາຫນາ ຘາເຣຕພ຺ພາ… ນ ລຸວກຈມ຺ມປຣິກ຺ຂຏາ ອຸປາຫນາ ຘາເຣຕພ຺ພາ, ໂຍ ຘາເຣຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໔໖) – ວຈນໂຕ ສີຫຈມ຺ມາທິປຣິກ຺ຂຏາປິ ອຸປາຫນາ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຖ ສີຫຈມ຺ມປຣິກ຺ຂຏາ ນາມ ປຣິຍນ຺ເຕສຸ ຈີວເຣ ອນຸວາຕໍ ວິຍ ສີຫຈມ຺ມໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ກຕາ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ລຸວກຈມ຺ມປຣິກ຺ຂຏາຕິ ປກ຺ຂິພິຬາລຈມ຺ມປຣິກ຺ຂຏາ. ເອຕາສຸປິ ຍາ ກາຈິ ຕໍ ຈມ຺ມໍ ອປເນຕ຺ວາ ຘາເຣຕພ຺ພາ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຏ຺ຐປາທຸກາ ຘາເຣຕພ຺ພາ… ນ ຕາລປຕ຺ຕປາທຸກາ… ນ ເວຬຸປຕ຺ຕປາທຸກາ, ນ ຕິຓປາທຸກາ… ນ ມຸຎ຺ຊປາທຸກາ, ນ ປພ຺ພຊປາທຸກາ… ນ ຫິນ຺ຕາລປາທຸກາ, ນ ກມລປາທຸກາ… ນ ກມ຺ພລປາທຸກາ… ນ ໂສວຓ຺ຓປາທຸກາ… ນ ຣູປິຍມຍາ ປາທຸກາ… ນ ມຓິມຍາ… ນ ເວຬຸຣິຍມຍາ… ນ ຜລິກມຍາ … ນ ກໍສມຍາ… ນ ກາຈມຍາ… ນ ຕິປຸມຍາ… ນ ສີສມຍາ… ນ ຕມ຺ພໂລຫມຍາ… ນ ກາຈິ ສງ຺ກມນີຍາ ປາທຸກາ ຘາເຣຕພ຺ພາ, ໂຍ ຘາເຣຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໕໐-໒໕໑) – ວຈນໂຕ ເຍນ ເກນຈິ ຕິເຓນ ວາ ອຎ຺ເຎນ ວາ ກຕາ ຍາ ກາຈິ ສງ຺ກມນີຍາ ປາທຸກາ ນ ຘາເຣຕພ຺ພາ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິສ຺ໂສ ປາທຸກາ ຘຸວຏ຺ຐານິຍາ ອສງ຺ກມນີຍາໂຍ, ວຈ຺ຈປາທຸກໍ ປສ຺ສາວປາທຸກໍ ອາຈມນປາທຸກ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໕໑) – ວຈນໂຕ ປນ ຠູມິຍໍ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕາ ນິຈ຺ຈລາ ອສໍຫາຣິຍາ ວຈ຺ຈປາທຸກາທີ ຕິສ຺ໂສ ປາທຸກາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສອຸປາຫເນນ ຄາໂມ ປວິສິຕພ຺ໂພ, ໂຍ ປວິເສຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໕໙) ວຈນໂຕ ສອຸປາຫເນນ ຄາໂມ ນ ປວິສິຕພ຺ໂພ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄິລາເນນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສອຸປາຫເນນ ຄາມໍ ປວິສິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໕໖) ວຈນໂຕ ປນ ຍສ຺ສ ປາທາ ວາ ຜາລິຕາ ປາທຂີລາ ວາ ອາພາໂຘ ປາທາ ວາ ທຸກ຺ຂາ ໂຫນ຺ຕິ, ໂຍ ນ ສກ຺ໂກຕິ ອນຸປາຫໂນ ຄາມໍ ປວິສິຕຸໍ, ເອວຣູເປນ ຄິລາເນນ ສອຸປາຫເນນ ຄາມໍ ປວິສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຊ຺ຌາຣາເມ ອຸປາຫນໍ ຘາເຣຕຸໍ ອຸກ຺ກໍ ປທີປໍ ກຕ຺ຕຣທຓ຺ຑ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໔໙) ວຈນໂຕ ອຊ຺ຌາຣາເມ ອຄິລານສ຺ສປິ ອຸປາຫນໍ ຘາເຣຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຈຣິເຍສຸ ອາຈຣິຍມຕ຺ເຕສຸ ອຸປຊ຺ຌາເຍສຸ ອຸປຊ຺ຌາຍມຕ຺ເຕສຸ ອນຸປາຫເນສຸ ຈງ຺ກມມາເນສຸ ສອຸປາຫເນນ ຈງ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ໂຍ ຈງ຺ກເມຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໔໘) – ວຈນໂຕ ອາຈຣິຍາທີສຸ ອນຸປາຫເນສຸ ຈງ຺ກມນ຺ເຕສຸ ສອຸປາຫເນນ ນ ຈງ຺ກມິຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໒໔໘) ຈ ປພ຺ພຊ຺ຊາຈຣິໂຍ ອຸປສມ຺ປທາຈຣິໂຍ ນິສ຺ສຍາຈຣິໂຍ ອຸທ຺ເທສາຈຣິໂຍຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ອິຘ ອາຈຣິຍາ ເອວ. ອວສ຺ສິກສ຺ສ ຉພ຺ພສ຺ໂສ ອາຈຣິຍມຕ຺ໂຕ. ໂສ ຫິ ຈຕຸວສ຺ສກາເລ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ວຈ຺ຉຕິ. ເອວໍ ເອກວສ຺ສສ຺ສ ສຕ຺ຕວສ຺ໂສ, ທຸວສ຺ສສ຺ສ ອຏ຺ຐວສ຺ໂສ, ຕິວສ຺ສສ຺ສ ນວວສ຺ໂສ, ຈຕຸວສ຺ສສ຺ສ ທສວສ຺ໂສຕິ ອິເມປິ ອາຈຣິຍມຕ຺ຕາ ເອວ. ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ສນ຺ທິຏ຺ຐສມ຺ຠຕ຺ຕາ ປນ ສຫາຍຠິກ຺ຂູ, ເຍ ວາ ປນ ເກຈິ ທສວສ຺ເສຫິ ມຫນ຺ຕຕຣາ, ເຕ ສພ຺ເພປິ ອຸປຊ຺ຌາຍມຕ຺ຕາ ນາມ. ເອຕ຺ຕເກສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ອນຸປາຫເນສຸ ຈງ຺ກມນ຺ເຕສຸ ສອຸປາຫນສ຺ສ ຈງ຺ກມໂຕ ອາປຕ຺ຕິ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາຈມ຺ມານິ ຘາເຣຕພ຺ພານິ ສີຫຈມ຺ມໍ ພ຺ຍຄ຺ຆຈມ຺ມໍ ທີປິຈມ຺ມໍ, ໂຍ ຘາເຣຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ’’. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຄຈມ຺ມໍ ຘາເຣຕພ຺ພໍ, ໂຍ ຘາເຣຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ’’. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ກິຎ຺ຈິ ຈມ຺ມໍ ຘາເຣຕພ຺ພໍ, ໂຍ ຘາເຣຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໕໕) – ວຈນໂຕ ມຊ຺ຌິມເທເສ ສີຫຈມ຺ມາທິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຈມ຺ມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຫຣິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສີຫຈມ຺ມາທີນຎ຺ຈ ປຣິຫຣເຓເຍວ ປຏິກ຺ເຂໂປ ກໂຕ. ຠູມຕ຺ຖຣຓວເສນ ປນ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອນີຫຣນ຺ເຕນ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຈມ຺ມໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສພ຺ພປຈ຺ຈນ຺ຕິເມສຸ ຊນປເທສຸ ຈມ຺ມານິ ອຕ຺ຖຣຓານິ ເອຬກຈມ຺ມໍ ອຊຈມ຺ມໍ ມິຄຈມ຺ມ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໕໙) ວຈນໂກ ປນ ປຈ຺ຈນ຺ຕິເມສຸ ຊນປເທສຸ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໒໕໙) ເອຬກຈມ຺ມຎ຺ຈ ອຊຈມ຺ມຎ຺ຈ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິຕຸໍ ວາ ນິສີທິຕຸໍ ວາ ວຏ຺ຏຕິ. ມິຄຈມ຺ເມ ເອຓິມິໂຄ ວາຕມິໂຄ ປສທມິໂຄ ກຸຣຸງ຺ຄມິໂຄ ມິຄມາຕຸໂກ ໂຣຫິຕມິໂຄຕິ ເອເຕສໍເຍວ ຈມ຺ມານິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ອຎ຺ເຎສໍ ປນ –

ມກ຺ກໂຏ ກາຬສີໂຫ ຈ, ສຣໂຠ ກທລີມິໂຄ;

ເຍ ຈ ວາຬມິຄາ ເກຈິ, ເຕສໍ ຈມ຺ມໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວາຬມິຄາຕິ ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆອຈ຺ຉຕຣຈ຺ຉາ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ເອເຕເຍວ, ເຍສໍ ວາ ປນ ຈມ຺ມໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເຕ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສາ ອນ຺ຕມໂສ ໂຄມຫິໍສສສພິຬາຣາທໂຍປິ ສພ຺ເພ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ‘‘ວາຬມິຄາ’’ຕ຺ເວວ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອເຕສຎ຺ຫິ ສພ຺ເພສໍ ປນ ຈມ຺ມໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍາເນນ ຍາຍິຕພ຺ພໍ, ໂຍ ຍາເຍຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄິລານສ຺ສ ຍານ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໕໓) ວຈນໂຕ ອຄິລາເນນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຍາເນນ ນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ກຕຣໍ ປນ ຍານໍ ກປ຺ປຕິ, ກຕຣໍ ນ ກປ຺ປຕີຕິ? ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິສຍຸຕ຺ຕໍ ຫຕ຺ຖວຏ຺ຏກໍ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິວິກໍ ປາຏງ຺ກິ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໕໓) ວຈນໂຕ ປຸຣິສຍຸຕ຺ຕໍ ຫຕ຺ຖວຏ຺ຏກໍ ສິວິກາ ປາຏງ຺ກີ ຈ ວຏ຺ຏຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຸຣິສຍຸຕ຺ຕໍ ອິຕ຺ຖິສາຣຖິ ວາ ໂຫຕຸ ປຸຣິສສາຣຖິ ວາ, ວຏ຺ຏຕິ, ເຘນຸຍຸຕ຺ຕໍ ປນ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຫຕ຺ຖວຏ຺ຏກໍ ປນ ອິຕ຺ຖິໂຍ ວາ ວຏ຺ເຏນ຺ຕຸ ປຸຣິສາ ວາ, ວຏ຺ຏຕິເຍວ.

໕໗. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຫຕານໍ ທຸສ຺ສານໍ ອຫຕກປ຺ປານໍ ທິຄຸຓໍ ສງ຺ຆາຏິໍ ເອກຈ຺ຈິຍໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ເອກຈ຺ຈິຍໍ ອນ຺ຕຣວາສກໍ, ອຸຕຸທ຺ຘຏານໍ ທຸສ຺ສານໍ ຈຕຸຄ຺ຄຸຓໍ ສງ຺ຆາຏິໍ ທິຄຸຓໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ທິຄຸຓໍ ອນ຺ຕຣວາສກໍ, ປໍສຸກູເລ ຍາວທຕ຺ຖໍ, ປາປຓິເກ ອຸສ຺ສາໂຫ ກຣຓີໂຍ’’ຕິ (ມຫາວ. ໓໔໘) ວຈນໂຕ ອໂຘຕານໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໔໘) ເອກວາຣໍ ໂຘຕານຎ຺ຈ ວຕ຺ຖານໍ ທຸປຏ຺ຏາ ສງ຺ຆາຏິ ກາຕພ຺ພາ, ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ໂຄ ອນ຺ຕຣວາສໂກ ຈ ເອກປຏ຺ໂຏ ກາຕພ຺ໂພ. ອຸຕຸທ຺ຘຏານໍ ປນ ຫຕວຕ຺ຖານໍ ປິໂລຕິການໍ ສງ຺ຆາຏິ ຈຕຸຄ຺ຄຸຓາ ກາຕພ຺ພາ, ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ໂຄ ອນ຺ຕຣວາສໂກ ຈ ທຸປຏ຺ໂຏ ກາຕພ຺ໂພ, ປໍສຸກູເລ ປນ ຍຖາຣຸຈິ ກາຕພ຺ພໍ. ອນ຺ຕຣາປຓໂຕ ປຕິຕປິໂລຕິກຈີວເຣປິ ອຸສ຺ສາໂຫ ກຣຓີໂຍ, ປຣິເຍສນາ ກາຕພ຺ພາ, ປຣິຈ຺ເຉໂທ ປນ ນຕ຺ຖິ, ປຏ຺ຏສຕມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ສພ຺ພມິທໍ ສາທິຍນ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕີສຸ ປນ ຈີວເຣສຸ ທ຺ເວ ວາ ເອກໍ ວາ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ນປ຺ປໂຫຕິ, ອາຄນ຺ຕຸກປຕ຺ຕໍ ທາຕພ຺ພໍ. ອາຄນ຺ຕຸກປຕ຺ຕຎ຺ຫິ ອປ຺ປໂຫນເກ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທ຺ເວ ຉິນ຺ນການິ ເອກໍ ອຈ຺ຉິນ຺ນກນ຺ຕິ. ທ຺ເວ ຉິນ຺ນການິ ເອກໍ ອຈ຺ຉິນ຺ນກໍ ນປ຺ປໂຫຕິ. ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທ຺ເວ ອຈ຺ຉິນ຺ນການິ ເອກໍ ຉິນ຺ນກນ຺ຕິ. ທ຺ເວ ອຈ຺ຉິນ຺ນການິ ເອກໍ ຉິນ຺ນກໍ ນປ຺ປໂຫຕິ. ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນ຺ວາຘິກມ຺ປິ ອາໂຣເປຕຸໍ. ນ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສພ຺ພໍ ອຈ຺ຉິນ຺ນກໍ ຘາເຣຕພ຺ພໍ, ໂຍ ຘາເຣຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໓໖໐).

ຕສ຺ມາ ສເຈ ປໂຫຕິ ອາຄນ຺ຕຸກປຕ຺ຕໍ, ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຉິນ຺ທິຕພ຺ພເມວ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂປຕ຺ຖໂກ ນິວາເສຕພ຺ໂພ, ໂຍ ນິວາເສຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສພ຺ພນີລການິ ຈີວຣານິ ຘາເຣຕພ຺ພານິ… ນ ສພ຺ພປີຕການິ… ນ ສພ຺ພໂລຫິຕການິ… ນ ສພ຺ພມຎ຺ຊິຏ຺ຐການິ… ນ ສພ຺ພກຓ຺ຫານິ… ນ ສພ຺ພມຫາຣງ຺ຄຣຕ຺ຕານິ… ນ ສພ຺ພມຫານາມຣຕ຺ຕານິ… ນ ອຈ຺ຉິນ຺ນທສານິ… ນ ທີຆທສານິ… ນ ປຸປ຺ຜທສານິ… ນ ຜລທສານິ ຈີວຣານິ ຘາເຣຕພ຺ພານິ… ນ ກຎ຺ຈຸກໍ… ນ ຕິຣີຏກໍ… ນ ເວຐນໍ ຘາເຣຕພ຺ພໍ, ໂຍ ຘາເຣຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໓໗໑-໓໗໒) – ວຈນໂຕ ໂປຕ຺ຖກາທີນິ ນ ຘາເຣຕພ຺ພານິ. ຕຕ຺ຖ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໗໑-໓໗໒) ໂປຕ຺ຖໂກຕິ ມກຈິມໂຍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອກ຺ກທຸສ຺ສກທລິທຸສ຺ສເອຣກທຸສ຺ສານິປິ ໂປຕ຺ຖກຄຕິກາເນວ. ສພ຺ພນີລກາທີນິ ຣຊນໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ປຸນ ຣຊິຕ຺ວາ ຘາເຣຕພ຺ພານິ. ນ ສກ຺ກາ ເຈ ໂຫນ຺ຕິ ໂຘວິຕຸໍ, ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓານິ ວາ ກາຕພ຺ພານິ. ຕິປຏ຺ຏຈີວຣສ຺ສ ວາ ມຊ຺ເຌ ທາຕພ຺ພານິ. ເຕສໍ ວຓ຺ຓນານຕ຺ຕໍ ອຸປາຫນາສຸ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອຈ຺ຉິນ຺ນທສທີຆທສານິ ທສາ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຘາເຣຕພ຺ພານິ. ກຎ຺ຈຸກໍ ລຠິຕ຺ວາ ຜາເລຕ຺ວາ ຣຊິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເວຐເນປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕິຣີຏກໍ ປນ ຣຸກ຺ຂຈ຺ຉລ຺ລິມຍໍ, ຕໍ ປາທປຸຎ຺ຉນິໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໕໘. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຘມ຺ມກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ, ໂຍ ກເຣຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຘມ຺ມກມ຺ເມ ກຍິຣມາເນ ປຏິກ຺ໂກສິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໑໕໔) ວຈນໂຕ ອຘມ຺ມກມ຺ມໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ, ກຍິຣມານຎ຺ຈ ນິວາເຣຕພ຺ພໍ. ນິວາເຣນ຺ເຕຫິ ຈ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ປຎ຺ຈຫິ ປຏິກ຺ໂກສິຕຸໍ, ທ຺ວີຫິ ຕີຫິ ທິຏ຺ຐິໍ ອາວິກາຕຸໍ, ເອເກນ ອຘິຏ຺ຐາຕຸໍ ‘ນ ເມຕໍ ຂມຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໕໔) ວຈນໂຕ ຍຕ຺ຖ ນິວາເຣນ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຸປທ຺ທວໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ເອກເກນ ນ ນິວາເຣຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຎ຺ຈ ວາ ໂຫນ຺ຕິ, ນິວາເຣຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ທ຺ເວ ວາ ຕໂຍ ວາ ໂຫນ຺ຕິ, ‘‘ອຘມ຺ມກມ຺ມໍ ອິທໍ, ນ ເມຕໍ ຂມຕີ’’ຕິ ເອວໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຕ຺ຕໂນ ທິຏ຺ຐິ ອາວິກາຕພ຺ພາ. ສເຈ ເອໂກວ ໂຫຕິ, ‘‘ນ ເມຕໍ ຂມຕີ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ. ສພ຺ພຎ຺ເຈຕໍ ເຕສໍ ອນຸປທ຺ທວຕ຺ຖາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໕໙. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອໂນກາສກໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາປຕ຺ຕິຍາ ໂຈເທຕພ຺ໂພ, ໂຍ ໂຈເທຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໕໓) ວຈນໂຕ ໂຈເທນ຺ເຕນ ‘‘ກໂຣຕຸ ເມ ອາຍສ຺ມາ ໂອກາສໍ, ອຫໍ ຕໍ ວຕ຺ຕຸກາໂມ’’ຕິ ເອວໍ ໂອກາສໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ໂຈເທຕພ຺ໂພ. ອຘິປ຺ປາຍເຠໂທ ປເນຕ຺ຖ ເວທິຕພ຺ໂພ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໒.໓໘໙). ອຍຎ຺ຫິ ອຘິປ຺ປາໂຍ ນາມ ຈາວນາຘິປ຺ປາໂຍ ອກ຺ໂກສາຘິປ຺ປາໂຍ ກມ຺ມາຘິປ຺ປາໂຍ ວຸຏ຺ຐານາຘິປ຺ປາໂຍ ອຸໂປສຖປວາຣຓຏ຺ຐປນາຘິປ຺ປາໂຍ ອນຸວິຊ຺ຊນາຘິປ຺ປາໂຍ ຘມ຺ມກຖາຘິປ຺ປາໂຍຕິ ອເນກວິໂຘ. ຕຕ຺ຖ ປຸຣິເມສຸ ຈຕູສຸ ອຘິປ຺ປາເຍສຸ ໂອກາສໍ ອກາຣາເປນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ, ໂອກາສໍ ກາຣາເປຕ຺ວາປິ ສມ຺ມຸຂາ ອມູລເກນ ປາຣາຊິເກນ ໂຈເທນ຺ຕສ຺ສ ສງ຺ຆາທິເສໂສ, ອມູລເກນ ສງ຺ຆາທິເສເສນ ໂຈເທນ຺ຕສ຺ສ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ອມູລິກາຍ ອາຈາຣວິປຕ຺ຕິຍາ ໂຈເທນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ, ອກ຺ໂກສາຘິປ຺ປາເຍນ ວທນ຺ຕສ຺ສ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ອສມ຺ມຸຂາ ປນ ສຕ຺ຕຫິປິ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ເຘຫິ ວທນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ, ອສມ຺ມຸຂາ ເອວ ສຕ຺ຕວິຘມ຺ປິ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏເມວ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ‘‘ວຸຏ຺ຐານາຘິປ຺ປາເຍນ ‘ຕ຺ວໍ ອິມໍ ນາມ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນ, ຕໍ ປຏິກໂຣຫີ’ຕິ ວທນ຺ຕສ຺ສ ໂອກາສກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸໂປສຖປວາຣຓໍ ຐເປນ຺ຕສ຺ສປິ ໂອກາສກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖິ, ຐປນເຂຕ຺ຕໍ ປນ ຊານິຕພ຺ພໍ ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຊ຺ຊຸໂປສໂຖ ປນ຺ນຣໂສ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອຸໂປສຖໍ ກເຣ’’ຕິ.

ເອຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ເຣ-ກາເຣ ອນຕິກ຺ກນ຺ເຕເຍວ ຐເປຕຸໍ ລພ຺ຠຕິ, ຕໂຕ ປຣໍ ປນ ຍ຺ຍ-ກາເຣ ປຕ຺ເຕ ນ ລພ຺ຠຕິ. ເອສ ນໂຍ ປວາຣຓາຍ.

ອນຸວິຊ຺ຊກສ຺ສປິ ໂອສເຏ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ‘‘ອຕ຺ເຖຕໍ ຕວາ’’ຕິ ອນຸວິຊ຺ຊນາຘິປ຺ປາເຍນ ວທນ຺ຕສ຺ສ ໂອກາສກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖິ. ຘມ຺ມກຖິກສ຺ສປິ ຘມ຺ມາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ໂຍ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ກໂຣຕິ, ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ອສ຺ສມໂຓ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອໂນທິສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ໂອກາສກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖິ. ສເຈ ປນ ໂອທິສ຺ສ ນິຍເມຕ຺ວາ ‘‘ອສຸໂກ ຈ ອສຸໂກ ຈ ອສ຺ສມໂຓ ອນຸປາສໂກ’’ຕິ ກເຖຕິ, ຘມ຺ມາສນໂຕ ໂອໂຣຫິຕ຺ວາ ອາປຕ຺ຕິໍ ເທເສຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸທ຺ຘານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອນາປຕ຺ຕິການໍ ອວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອກາຣເຓ ໂອກາໂສ ກາຣາເປຕພ຺ໂພ, ໂຍ ກາຣາເປຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໕໓) ວຈນໂຕ ສຸທ຺ຘານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອກາຣເຓ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ໂອກາໂສ ນ ກາເຣຕພ຺ໂພ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລໍ ຕຸລຍິຕ຺ວາ ໂອກາສໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໑໕໓) ວຈນໂຕ ‘‘ຠູຕເມວ ນຸ ໂຂ ອາປຕ຺ຕິໍ ວທຕິ, ອຠູຕ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ໂອກາໂສ ກາຕພ຺ໂພ.

໖໐. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍໍ ວິນິປາເຕຕພ຺ພໍ, ໂຍ ວິນິປາເຕຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໓໖໑) ວຈນໂຕ ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍໍ ນ ວິນິປາເຕຕພ຺ພໍ. ຐເປຕ຺ວາ ມາຕາປິຕໂຣ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໖໑) ເສສຎາຕີນໍ ເທນ຺ໂຕປິ ວິນິປາເຕຕິເຍວ, ມາຕາປິຕໂຣ ປນ ຣຊ຺ເຊ ຐິຕາປິ ປຕ຺ຖຍນ຺ຕິ, ທາຕພ຺ພໍ.

໖໑. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສນ຺ຕຣຸຕ຺ຕເຣນ ຄາໂມ ປວິສິຕພ຺ໂພ, ໂຍ ປວິເສຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໓໖໒) ວຈນໂຕ ສນ຺ຕຣຸຕ຺ຕເຣນ ຄາໂມ ນ ປວິສິຕພ຺ໂພ.

໖໒. ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຆາຏິຍາ ນິກ຺ເຂປາຍ. ຄິລາໂນ ວາ ໂຫຕິ, ວສ຺ສິກສງ຺ເກຕໍ ວາ ໂຫຕິ, ນທີປາຣຄຕໍ ວາ ໂຫຕິ, ອຄ຺ຄຬຄຸຕ຺ຕິວິຫາໂຣ ວາ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຖຕກຖິນໍ ວາ ໂຫຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຆາຏິຍາ ນິກ຺ເຂປາຍາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໓໖໒) – ວຈນໂຕ ປນ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ອສມຕ຺ໂຖ ຄິລາໂນ ວາ ໂຫຕິ, ວສ຺ສິກສງ຺ເກຕາທີສຸ ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ກາຣຓໍ, ເອວຣູເປສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ສງ຺ຆາຏິໍ ອຄ຺ຄຬຄຸຕ຺ຕິວິຫາເຣ ຐເປຕ຺ວາ ສນ຺ຕຣຸຕ຺ຕເຣນ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສພ຺ເພສ຺ເວວ ຫິ ເອເຕສຸ ຄິລານວສ຺ສິກສງ຺ເກຕນທີປາຣຄມນອຕ຺ຖຕກຖິນຠາເວສຸ ອຄ຺ຄຬຄຸຕ຺ຕິເຍວ ປມາຓໍ, ຄຸຕ຺ເຕ ເອວ ວິຫາເຣ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ພຫິ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ນາຄຸຕ຺ເຕ. ອາຣຎ຺ຎກສ຺ສ ປນ ວິຫາໂຣ ນ ສຸຄຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ເຕນ ຠຓ຺ຑຸກ຺ຂລິກາຍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປາສາຓສຸສິຣຣຸກ຺ຂສຸສິຣາທີສຸ ສຸປຏິຈ຺ຉນ຺ເນສຸ ຐເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄອນ຺ຕຣວາສການໍ ນິກ຺ເຂເປປິ ອິເມເຍວ ປຎ຺ຈ ປຈ຺ຈຍາ ເວທິຕພ຺ພາ.

໖໓. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ພາຘສ຺ສ ສາມນ຺ຕາ ທ຺ວງ຺ຄຸລາ ສຕ຺ຖກມ຺ມໍ ວາ ວຕ຺ຖິກມ຺ມໍ ວາ ກາຣາເປຕພ຺ພໍ, ໂຍ ກາຣາເປຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໗໙) ວຈນໂຕ ຍຖາປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນ ໂອກາເສ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໒໗໙) ເຍນ ເກນຈິ ສຕ຺ເຖນ ວາ ສູຈິຍາ ວາ ກຓ຺ຏເກນ ວາ ສຕ຺ຕິກາຍ ວາ ປາສາຓສກ຺ຂລິກາຍ ວາ ນເຂນ ວາ ຉິນ຺ທນໍ ວາ ຜາລນໍ ວາ ວິຊ຺ຌນໍ ວາ ເລຂນໍ ວາ ນ ກາຕພ຺ພໍ, ສພ຺ພຎ຺ເຫຕໍ ສຕ຺ຖກມ຺ມເມວ ໂຫຕິ. ເຍນ ເກນຈິ ປນ ຈມ຺ເມນ ວາ ວຕ຺ເຖນ ວາ ວຕ຺ຖິປີຬນມ຺ປິ ນ ກາຕພ຺ພໍ, ສພ຺ພຎ຺ເຫຕໍ ວຕ຺ຖິກມ຺ມເມວ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ສມ຺ພາຘສ຺ສ ສາມນ຺ຕາ ທ຺ວງ຺ຄຸລາ’’ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖກມ຺ມໍເຍວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ວຕ຺ຖິກມ຺ມໍ ປນ ສມ຺ພາເຘເຍວ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປນ ຂາຣໍ ວາ ທາຕຸໍ ເຍນ ເກນຈິ ຣຊ຺ຊຸເກນ ວາ ພນ຺ຘິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຍທິ ເຕນ ຉິຊ຺ຊຕິ, ສຸຈ຺ຉິນ຺ນໍ. ອຓ຺ຑວຸຑ຺ຒິໂຣເຄປິ ສຕ຺ຖກມ຺ມໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອຓ຺ຑໍ ຜາເລຕ຺ວາ ພີຊານິ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ອໂຣຄໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນ ກາຕພ຺ພໍ, ອຄ຺ຄິຕາປນເຠສຊ຺ຊເລປເນສຸ ປນ ປຏິກ຺ເຂໂປ ນຕ຺ຖິ. ວຈ຺ຈມຄ຺ເຄ ເຠສຊ຺ຊມກ຺ຂິຕາ ອາທານວຏ຺ຏິ ວາ ເວຬຸນາຬິກາ ວາ ວຏ຺ຏຕິ, ຍາຍ ຂາຣກມ຺ມໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕິ, ເຕລໍ ວາ ປເວເສນ຺ຕິ.

໖໔. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ນຫາປິຕປຸພ຺ເພນ ຂຸຣຠຓ຺ຑໍ ປຣິຫຣິຕພ຺ພໍ, ໂຍ ປຣິຫເຣຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໓໐໓) ວຈນໂຕ ນຫາປິຕປຸພ຺ເພນ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໐໓) ຂຸຣຠຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຫຣິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ສນ຺ຕເກນ ປນ ເກເສ ເຉເທຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ເວຕນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຉິນ຺ທຕິ, ນ ວຏ຺ຏຕິ. ໂຍ ອນຫາປິຕປຸພ຺ໂພ, ຕສ຺ເສວ ປຣິຫຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕໍ ວາ ອຎ຺ຎໍ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ເກເສ ເຉເທຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ.

໖໕. ‘‘ສງ຺ຆິການິ, ຠິກ຺ຂເວ, ພີຊານິ ປຸຄ຺ຄລິກາຍ ຠູມິຍາ ໂຣປິຕານິ ຠາຄໍ ທຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພານິ. ປຸຄ຺ຄລິການິ ພີຊານິ ສງ຺ຆິກາຍ ຠູມິຍາ ໂຣປິຕານິ ຠາຄໍ ທຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພານີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໓໐໔) – ວຈນໂຕ ປຸຄ຺ຄລິກາຍ ຠູມິຍາ ສງ຺ຆິເກສຸ ພີເຊສຸ ໂຣປິເຕສຸ ສງ຺ຆິກາຍ ຠູມິຍາ ວາ ປຸຄ຺ຄລິເກສຸ ພີເຊສຸ ໂຣປິເຕສຸ ທສມຠາຄໍ ທຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ ກິຣ ຊມ຺ພຸທີເປ ໂປຣາຓກຈາຣິຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ທສ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ເອໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ຠູມິສາມິການໍ ທາຕພ຺ໂພ.

໖໖. ‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຄ຺ຄາ ກນ຺ຕາຣາ ອປ຺ໂປທກາ ອປ຺ປຠກ຺ຂາ, ນ ສຸກຣາ ອປາເຖຍ຺ເຍນ ຄນ຺ຕຸໍ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາເຖຍ຺ຍໍ ປຣິເຍສິຕຸໍ. ຕຓ຺ຑຸໂລ ຕຓ຺ຑຸລຕ຺ຖິເກນ, ມຸຄ຺ໂຄ ມຸຄ຺ຄຕ຺ຖິເກນ, ມາໂສ ມາສຕ຺ຖິເກນ, ໂລຓໍ ໂລຓຕ຺ຖິເກນ, ຄຸໂຬ ຄຸຬຕ຺ຖິເກນ, ເຕລໍ ເຕລຕ຺ຖິເກນ, ສປ຺ປິ ສປ຺ປິຕ຺ຖິເກນາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໙໙) – ວຈນໂຕ ຕາທິສໍ ກນ຺ຕາຣໍ ນິຕ຺ຖຣນ຺ເຕນ ປາເຖຍ຺ຍໍ ປຣິເຍສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ກຖໍ ປນ ປຣິເຍສິຕພ຺ພນ຺ຕິ? ສເຈ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໒໙໖) ເກຈິສຍເມວ ຎຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ, ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ. ໂນ ເຈ ເທນ຺ຕິ, ຎາຕິປວາຣິຕຏ຺ຐານໂຕ ວາ ຠິກ຺ຂາຈາຣວຕ຺ເຕນ ວາ ປຣິເຍສິຕພ຺ພໍ. ຕຖາ ອລຠນ຺ເຕນ ອຎ຺ຎາຕິກອປ຺ປວາຣິຕຏ຺ຐານໂຕ ຍາຈິຕ຺ວາປິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ເອກທິວເສນ ຄມນີເຍ ມຄ຺ເຄ ເອກຠຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ ປຣິເຍສິຕພ຺ພໍ. ທີເຆ ອທ຺ຘາເນ ຍຕ຺ຕເກນ ກນ຺ຕາຣໍ ນິຕ຺ຖຣຕິ, ຕຕ຺ຕກໍ ປຣິເຍສິຕພ຺ພໍ.

໖໗. ‘‘ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ‘ອິທໍ ນ ກປ຺ປຕີ’ຕິ ອປ຺ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ຕຎ຺ເຈ ອກປ຺ປິຍໍ ອນຸໂລເມຕິ, ກປ຺ປິຍໍ ປຏິພາຫຕິ, ຕໍ ໂວ ນ ກປ຺ປຕິ. ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ‘ອິທໍ ນ ກປ຺ປຕີ’ຕິ ອປ຺ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ຕຎ຺ເຈ ກປ຺ປິຍໍ ອນຸໂລເມຕິ, ອກປ຺ປິຍໍ ປຏິພາຫຕິ, ຕໍ ໂວ ກປ຺ປຕິ. ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ‘ອິທໍ ກປ຺ປຕີ’ຕິ ອນນຸຎ຺ຎາຕໍ, ຕຎ຺ເຈ ອກປ຺ປິຍໍ ອນຸໂລເມຕິ, ກປ຺ປິຍໍ ປຏິພາຫຕິ, ຕໍ ໂວ ນ ກປ຺ປຕິ. ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ‘ອິທໍ ກປ຺ປຕີ’ຕິ ອນນຸຎ຺ຎາຕໍ, ຕຎ຺ເຈ ກປ຺ປິຍໍ ອນຸໂລເມຕິ, ອກປ຺ປິຍໍ ປຏິພາຫຕິ, ຕໍ ໂວ ກປ຺ປຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໓໐໕) – ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາປເທເສ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ນຍຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖາຍ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫກຕ຺ເຖຣາ ສຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິມທ຺ທນ຺ຕາ ອິທໍ ອທ຺ທສໍສຸ. ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ຘຎ຺ຎຜລຣສ’’ນ຺ຕິ ສຕ຺ຕ ຘຎ຺ຎຣສານິ ‘‘ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ນ ກປ຺ປຕີ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕານິ. ຕາລນາຬິເກຣປນສລພຸຊອລາພຸກຸມ຺ຠຓ຺ຑປຸສ຺ສຜລຕິປຸສຜລເອຬາລຸການິ ນວ ມຫາຜລານິ ສພ຺ພຎ຺ຈ ອປຣຓ຺ຓໍ ຘຎ຺ຎຄຕິກເມວ. ຕໍ ກິຎ຺ຈາປິ ນ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ອຖ ໂຂ ອກປ຺ປິຍໍ ອນຸໂລເມຕິ, ຕສ຺ມາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ນ ກປ຺ປຕິ. ອຏ຺ຐ ປານານິ ອນຸຎ຺ຎາຕານິ, ອວເສສານິ ເວຕ຺ຕຕິນ຺ຕິຓິກມາຕຸລຸງ຺ຄກປິຏ຺ຐໂກສມ຺ພກຣມນ຺ທາທິຂຸທ຺ທກຜລປານານິ ອຏ຺ຐປານຄຕິກາເນວ. ຕານິ ກິຎ຺ຈາປິ ນ ອນຸຎ຺ຎາຕານິ, ອຖ ໂຂ ກປ຺ປິຍໍ ອນຸໂລເມນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ກປ຺ປນ຺ຕິ. ຐເປຕ຺ວາ ຫິ ສານຸໂລມໍ ຘຎ຺ຎຜລຣສໍ ອຎ຺ຎໍ ຜລປານໍ ນາມ ອກປ຺ປິຍໍ ນຕ຺ຖິ, ສພ຺ພໍ ຍາມກາລິກໍເຍວາຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຠຄວຕາ – ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ຈີວຣານິ ໂຂມໍ ກປ຺ປາສິກໍ ໂກເສຍ຺ຍໍ ກມ຺ພລໍ ສາຓໍ ຠງ຺ຄ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໓໙) ຉ ຈີວຣານິ ອນຸຎ຺ຎາຕານິ, ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫກຕ຺ເຖເຣຫິ ເຕສໍ ອນຸໂລມານິ ທຸກູລໍ ປຕ຺ຕຸຓ຺ຓໍ ຈີນປຏ຺ຏໍ ໂສມາຣປຏ຺ຏໍ ອິທ຺ຘິມຍໍ ເທວທຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ອປຣານິ ຉ ອນຸຎ຺ຎາຕານິ. ຕຕ຺ຖ ປຕ຺ຕຸຓ຺ຓນ຺ຕິ ປຕ຺ຕຸຓ຺ຓເທເສ ປາຓເກຫິ ສຎ຺ຊາຕວຕ຺ຖໍ. ທ຺ເວ ປຏານິ ເທສນາເມເນວ ວຸຕ຺ຕານິ. ຕີຓິ ໂກເສຍ຺ຍສ຺ສ ອນຸໂລມານິ, ທຸກູລໍ ສາຓສ຺ສ, ອິຕຣານິ ທ຺ເວ ກປ຺ປາສິກສ຺ສ ວາ ສພ຺ເພສໍ ວາ.

ຠຄວຕາ ເອກາທສ ປຕ຺ເຕ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທ຺ເວ ປຕ຺ຕາ ອນຸຎ຺ຎາຕາ ໂລຫປຕ຺ໂຕ ຈ ມຕ຺ຕິກາປຕ຺ໂຕ ຈ. ໂລຫຖາລກໍ ມຕ຺ຕິກາຖາລກໍ ຕມ຺ພໂລຫຖາລກນ຺ຕິ ເຕສໍເຍວ ອນຸໂລມານິ. ຠຄວຕາ ຕໂຍ ຕຸມ຺ພາ ອນຸຎ຺ຎາຕາ ໂລຫຕຸມ຺ໂພ ກຏ຺ຐຕຸມ຺ໂພ ຜລຕຸມ຺ໂພຕິ. ກຸຓ຺ຑິກາ ກຎ຺ຈນໂກ ອຸທກຕຸມ຺ໂພຕິ ເຕສໍເຍວ ອນຸໂລມານິ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ‘‘ປານີຍສງ຺ຂປານີຍສຣາວການໍ ເອເຕ ອນຸໂລມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຏ຺ຏິກາ ສູກຣນ຺ຕນ຺ຕິ ທ຺ເວ ກາຍພນ຺ຘນານິ ອນຸຎ຺ຎາຕານິ. ທຸສ຺ສປຏ຺ເຏນ ຣຊ຺ຊຸເກນ ຈ ກຕກາຍພນ຺ຘນານິ ເຕສໍເຍວ ອນຸໂລມານິ. ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ກິລຎ຺ຊຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ປຓ຺ຓຈ຺ຉຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕີຓິ ຉຕ຺ຕານິ ອນຸຎ຺ຎາຕານິ. ເອກປຓ຺ຓຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ເຕສໍເຍວ ອນຸໂລມນ຺ຕິ ອິມິນາ ນເຍນ ປາຬິຎ຺ຈ ອຏ຺ຐກຖຎ຺ຈ ອນຸເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎານິປິ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍານໍ ອນຸໂລມານິ ວິນຍຘເຣນ ເວທິຕພ຺ພານິ.

໖໘. ວິນຍຘໂຣ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໔໓໘) ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ວິນຍປຣິຍຕ຺ຕິມູລເກ ປຎ຺ຈານິສໍເສ ຉານິສໍເສ ສຕ຺ຕານິສໍເສ ອຏ຺ຐານິສໍເສ ນວານິສໍເສ ທສານິສໍເສ ເອກາທສານິສໍເສ ລຠຕິ. ກຕເມ ປຎ຺ຈານິສໍເສ ລຠຕິ? ອຕ຺ຕໂນ ສີລກ຺ຂນ຺ຘຄຸຕ຺ຕິອາທິເກ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອານິສໍສາ ວິນຍຘເຣ ປຸຄ຺ຄເລ. ອຕ຺ຕໂນ ສີລກ຺ຂນ຺ໂຘ ສຸຄຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ສຸຣກ຺ຂິໂຕ, ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປກຕານໍ ປຏິສຣຓໍ ໂຫຕິ, ວິສາຣໂທ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ໂວຫຣຕິ, ປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກ ສຫຘມ຺ເມນ ສຸນິຄ຺ຄຫິຕໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ສທ຺ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຍາ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕີ’’ຕິ (ປຣິ. ໓໒໕).

ກຖມສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ສີລກ຺ຂນ຺ໂຘ ສຸຄຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ສຸຣກ຺ຂິໂຕ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ຉຫາກາເຣຫິ ອາປຊ຺ຊຕິ ອລຊ຺ຊິຕາ, ອຎ຺ຎາຓຕາ, ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປກຕຕາ, ອກປ຺ປິເຍ ກປ຺ປິຍສຎ຺ຎິຕາ, ກປ຺ປິເຍ ອກປ຺ປິຍສຎ຺ຎິຕາ, ສຕິສມ຺ໂມສາ. ກຖໍ ອລຊ຺ຊິຕາຍ ອາປຊ຺ຊຕິ? ອກປ຺ປິຍຠາວໍ ຊານນ຺ໂຕເຍວ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ວີຕິກ຺ກມໍ ກໂຣຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອາປຕ຺ຕິໍ ປຣິຄູຫຕິ;

ອຄຕິຄມນຎ຺ຈ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອທິໂສ ວຸຈ຺ຈຕິ ອລຊ຺ຊິປຸຄ຺ຄໂລ’’ຕິ. (ປຣິ. ໓໕໙);

ກຖໍ ອຎ຺ຎາຓຕາຍ ອາປຊ຺ຊຕິ? ອຎ຺ຎາຓປຸຄ຺ຄໂລ ຫິ ມນ຺ໂທ ໂມມູໂຫ ກຕ຺ຕພ຺ພາກຕ຺ຕພ຺ພໍ ອຊານນ຺ໂຕ ອກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກໂຣຕິ, ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ວິຣາເຘຕິ. ເອວໍ ອຎ຺ຎາຓຕາຍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ກຖໍ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປກຕຕາຍ ອາປຊ຺ຊຕິ? ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍໍ ນິສ຺ສາຍ ກຸກ຺ກຸຈ຺ເຈ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ວິນຍຘຣໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ກປ຺ປິຍໍ ເຈ, ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ອກປ຺ປິຍໍ ເຈ, ນ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ, ອຍໍ ປນ ‘‘ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ວີຕິກ຺ກມຕິເຍວ. ເອວໍ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປກຕຕາຍ ອາປຊ຺ຊຕິ.

ກຖໍ ອກປ຺ປິເຍ ກປ຺ປິຍສຎ຺ຎິຕາຍ ອາປຊ຺ຊຕິ? ອຈ຺ຉມໍສໍ ‘‘ສູກຣມໍສ’’ນ຺ຕິ ຂາທຕິ, ທີປິມໍສໍ ‘‘ມິຄມໍສ’’ນ຺ຕິ ຂາທຕິ, ອກປ຺ປິຍໂຠຊນໍ ‘‘ກປ຺ປິຍໂຠຊນ’’ນ຺ຕິ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ວິກາເລ ກາລສຎ຺ຎາຍ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ອກປ຺ປິຍປານກໍ ‘‘ກປ຺ປິຍປານກ’’ນ຺ຕິ ປິວຕິ. ເອວໍ ອກປ຺ປິເຍ ກປ຺ປິຍສຎ຺ຎິຕາຍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ກຖໍ ກປ຺ປິເຍ ອກປ຺ປິຍສຎ຺ຎິຕາຍ ອາປຊ຺ຊຕິ? ສູກຣມໍສໍ ‘‘ອຈ຺ຉມໍສ’’ນ຺ຕິ ຂາທຕິ, ມິຄມໍສໍ ‘‘ທີປິມໍສ’’ນ຺ຕິ ຂາທຕິ, ກປ຺ປິຍໂຠຊນໍ ‘‘ອກປ຺ປິຍໂຠຊນ’’ນ຺ຕິ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ກາເລ ວິກາລສຎ຺ຎາຍ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ກປ຺ປິຍປານກໍ ‘‘ອກປ຺ປິຍປານກ’’ນ຺ຕິ ປິວຕິ. ເອວໍ ກປ຺ປິເຍ ອກປ຺ປິຍສຎ຺ຎິຕາຍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ກຖໍ ສຕິສມ຺ໂມສາ ອາປຊ຺ຊຕິ? ສຫເສຍ຺ຍຈີວຣວິປ຺ປວາສເຠສຊ຺ຊຈີວຣກາລາຕິກ຺ກມນປຈ຺ຈຍາ ອາປຕ຺ຕິໍ ສຕິສມ຺ໂມສາ ອາປຊ຺ຊຕິ. ເອວມິເຘກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ອິເມຫິ ຉຫິ ອາກາເຣຫິ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ.

ວິນຍຘໂຣ ປນ ອິເມຫິ ຉຫາກາເຣຫິ ອາປຕ຺ຕິໍ ນ ອາປຊ຺ຊຕິ. ກຖໍ ລຊ຺ຊິຕາຍ ນາປຊ຺ຊຕິ? ໂສ ຫິ ‘‘ປສ຺ສຖ ໂຠ, ອຍໍ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍໍ ຊານນ຺ໂຕເຍວ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວີຕິກ຺ກມໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ ອິມໍ ປຣູປວາທໍ ຣກ຺ຂນ຺ໂຕປິ ນາປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ລຊ຺ຊິຕາຍ ນາປຊ຺ຊຕິ, ສຫສາ ອາປນ຺ນມ຺ປິ ເທສນາຄາມິນິໍ ເທເສຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິຍາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ສຸທ຺ຘນ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ຕໂຕ –

‘‘ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອາປຕ຺ຕິໍ ນາປຊ຺ຊຕິ, ອາປຕ຺ຕິໍ ນ ປຣິຄູຫຕິ;

ອຄຕິຄມນຎ຺ຈ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອທິໂສ ວຸຈ຺ຈຕິ ລຊ຺ຊິປຸຄ຺ຄໂລ’’ຕິ. (ປຣິ. ໓໕໙) –

ອິມສ຺ມິໍ ລຊ຺ຊິຠາເວ ປຕິຏ຺ຐິໂຕວ ໂຫຕິ.

ກຖໍ ຎາຓຕາຍ ນາປຊ຺ຊຕິ? ໂສ ຫິ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍໍ ຊານາຕິ, ຕສ຺ມາ ກປ຺ປິຍໍເຍວ ກໂຣຕິ, ອກປ຺ປິຍໍ ນ ກໂຣຕິ. ເອວໍ ຎາຓຕາຍ ນາປຊ຺ຊຕິ. ກຖໍ ອກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປກຕຕາຍ ນາປຊ຺ຊຕິ? ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍໍ ນິສ຺ສາຍ ກຸກ຺ກຸຈ຺ເຈ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ວຕ຺ຖຸໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ມາຕິກໍ ປທຠາຊນໍ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິໍ ອນາປຕ຺ຕິໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ກປ຺ປິຍໍ ເຈ ໂຫຕິ, ກໂຣຕິ, ອກປ຺ປິຍໍ ເຈ, ນ ກໂຣຕິ. ເອວໍ ອກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປກຕຕາຍ ນາປຊ຺ຊຕິ. ກຖໍ ອກປ຺ປິເຍ ກປ຺ປິຍສຎ຺ຎິຕາທີຫິ ນາປຊ຺ຊຕິ? ໂສ ຫິ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍໍ ຊານາຕິ, ຕສ຺ມາ ອກປ຺ປິເຍ ກປ຺ປິຍສຎ຺ຎີ ນ ໂຫຕິ, ກປ຺ປິເຍ ອກປ຺ປິຍສຎ຺ຎີ ນ ໂຫຕິ, ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕາ ຈສ຺ສ ສຕິ ໂຫຕິ, ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ ອຘິຏ຺ເຐຕິ, ວິກປ຺ເປຕພ຺ພໍ ວິກປ຺ເປຕິ. ອິຕິ ອິເມຫິ ຉຫິ ອາກາເຣຫິ ອາປຕ຺ຕິໍ ນາປຊ຺ຊຕິ. ອນາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອຂຓ຺ຑສີໂລ ໂຫຕິ, ປຣິສຸທ຺ຘສີໂລ ໂຫຕິ. ເອວມສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ສີລກ຺ຂນ຺ໂຘ ສຸຄຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ສຸຣກ຺ຂິໂຕ.

ກຖໍ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປກຕານໍ ປຏິສຣຓໍ ໂຫຕິ? ຕິໂຣຣຏ຺ເຐສຸ ຕິໂຣຊນປເທສຸ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ອສຸກສ຺ມິໍ ກິຣ ວິຫາເຣ ວິນຍຘໂຣ ວສຕີ’’ຕິ ທູຣໂຕວ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ໂສ ເຕຫິ ກຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວຕ຺ຖຸໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອາປຕ຺ຕານາປຕ຺ຕິຄຣຸກລຫຸກາທິເຠທໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ເທສນາຄາມິນິໍ ເທສາເປຕ຺ວາ, ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິຍາ ວຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ສຸທ຺ຘນ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາເປຕິ. ເອວໍ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປກຕານໍ ປຏິສຣຓໍ ໂຫຕິ.

ວິສາຣໂທ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ໂວຫຣຕີຕິ ອວິນຍຘຣສ຺ສ ຫິ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ຠຍໍ ສາຣຊ຺ຊໍ ໂອກ຺ກມຕິ, ວິນຍຘຣສ຺ສ ຕໍ ນ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ‘‘ເອວໍ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ໂທໂສ ໂຫຕິ, ເອວໍ ນ ໂທໂສ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ກຖນໂຕ.

ປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກ ສຫຘມ຺ເມນ ສຸນິຄ຺ຄຫິຕໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ທ຺ວິຘາ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ນາມ ອຕ຺ຕປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ຈ ສາສນປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ຈ. ຕຕ຺ຖ ເມຕ຺ຕິຍຠູມຊກາ ຈ ຠິກ຺ຂູ ວຑ຺ໂຒ ຈ ລິຈ຺ຉວີ ອມູລເກນ ອນ຺ຕິມວຕ຺ຖຸນາ ໂຈເທສຸໍ, ອິເມ ອຕ຺ຕປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ນາມ. ເຍ ປນ ອຎ຺ເຎປິ ທຸສ຺ສີລາ ປາປຘມ຺ມາ, ສພ຺ເພເຕ ອຕ຺ຕປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ. ວິປຣີຕທສ຺ສນາ ປນ ອຣິຏ຺ຐຠິກ຺ຂຸກຓ຺ຏກສາມເຓຣເວສາລິກວຊ຺ຊິປຸຕ຺ຕກາ ປຣູປຫາຣອຎ຺ຎາຓກງ຺ຂາວິຕຣຓາທິວາທາ ມຫາສງ຺ຆິກາທໂຍ ຈ ອພຸທ຺ຘສາສນໍ ‘‘ພຸທ຺ຘສາສນ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ກຕປຄ຺ຄຫາ ສາສນປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ນາມ. ເຕ ສພ຺ເພປິ ສຫຘມ຺ເມນ ສຫກາຣເຓນ ວຈເນນ ຍຖາ ຕໍ ອສທ຺ຘມ຺ມໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ເອວໍ ສຸນິຄ຺ຄຫິຕໍ ກຕ຺ວາ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

ສທ຺ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຍາ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ຕິວິໂຘ ສທ຺ຘມ຺ໂມ ປຣິຍຕ຺ຕິປຏິປຕ຺ຕິອຘິຄມວເສນ. ຕຕ຺ຖ ເຕປິຏກໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ປຣິຍຕ຺ຕິສທ຺ຘມ຺ໂມ ນາມ. ເຕຣສ ຘຸຕຄຸຓາ ຈຸທ຺ທສ ຂນ຺ຘກວຕ຺ຕານິ ທ຺ເວອສີຕິ ມຫາວຕ຺ຕານີຕິ ອຍໍ ປຏິປຕ຺ຕິສທ຺ຘມ຺ໂມ ນາມ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ຄາ ຈ ຈຕ຺ຕາຣິ ຜລານິ ຈ, ອຍໍ ອຘິຄມສທ຺ຘມ຺ໂມ ນາມ.

ຕຕ຺ຖ ເກຈິ ເຖຣາ ‘‘ໂຍ ໂວ, ອານນ຺ທ, ມຍາ ຘມ຺ໂມ ຈ ວິນໂຍ ຈ ເທສິໂຕ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ, ໂສ ໂວ ມມຈ຺ຈເຍນ ສຕ຺ຖາ’’ຕິ ອິມິນາ ສຸຕ຺ເຕນ (ທີ. ນິ. ໒.໒໑໖) ‘‘ສາສນສ຺ສ ປຣິຍຕ຺ຕິ ມູລ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເກຈິ ເຖຣາ ‘‘ອິເມ ຈ ສຸຠທ຺ທ ຠິກ຺ຂູ ສມ຺ມາ ວິຫເຣຍ຺ຍຸໍ, ອສຸຎ຺ໂຎ ໂລໂກ ອຣຫນ຺ເຕຫິ ອສ຺ສາ’’ຕິ ອິມິນາ ສຸຕ຺ເຕນ (ທີ. ນິ. ໒.໒໑໔) ‘‘ສາສນສ຺ສ ປຏິປຕ຺ຕິ ມູລ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຍາວ ປຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ນາ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕາວ ສາສນໍ ຐິຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ອິຕເຣ ປນ ເຖຣາ ‘‘ປຣິຍຕ຺ຕິຍາ ອນ຺ຕຣຫິຕາຍ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ນສ຺ສປິ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອາຫໍສຸ ‘‘ສເຈປິ ປຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູ ຈຕ຺ຕາຣິ ປາຣາຊິການິ ຣກ຺ຂກາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ສທ຺ເຘ ກຸລປຸຕ຺ເຕ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ປຈ຺ຈນ຺ຕິເມ ຊນປເທ ອຸປສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ທສວຄ຺ຄໍ ຄຓໍ ປູເຣຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມຊນປເທ ອຸປສມ຺ປທໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ເອເຕນຸປາເຍນ ວີສຕິວຄ຺ຄໍ ສງ຺ຆໍ ປູເຣຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນປິ ອພ຺ຠານກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ສາສນໍ ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ຄມຍິສ຺ສນ຺ຕິ. ເອວມຍໍ ວິນຍຘໂຣ ຕິວິຘສ຺ສປິ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ຈິຣຏ຺ຐິຕິຍາ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕີ’’ຕິ. ເອວມຍໍ ວິນຍຘໂຣ ອິເມ ຕາວ ປຎ຺ຈານິສໍເສ ປຏິລຠຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ກຕເມ ຉານິສໍເສ ລຠຕີຕິ? ຕສ຺ສາເຘຍ຺ໂຍ ອຸໂປສໂຖ ປວາຣຓາ ສງ຺ຆກມ຺ມໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ອຸປສມ຺ປທາ, ນິສ຺ສຍໍ ເທຕິ, ສາມເຓຣໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕິ. ເຍປິ ອິເມ ຈາຕຸທ຺ທສິໂກ, ປນ຺ນຣສິໂກ, ສາມຄ຺ຄິອຸໂປສໂຖ, ສງ຺ເຆ ອຸໂປສໂຖ, ຄເຓ ອຸໂປສໂຖ, ປຸຄ຺ຄເລ ອຸໂປສໂຖ, ສຸຕ຺ຕຸທ຺ເທໂສ, ປາຣິສຸທ຺ຘິ, ອຘິຏ຺ຐານອຸໂປສໂຖຕິ ນວ ອຸໂປສຖາ, ສພ຺ເພ ເຕ ວິນຍຘຣາຍຕ຺ຕາ, ຍາປິ ຈ ອິມາ ຈາຕຸທ຺ທສິກາ, ປນ຺ນຣສິກາ, ສາມຄ຺ຄິປວາຣຓາ, ສງ຺ເຆ ປວາຣຓາ, ຄເຓ ປວາຣຓາ, ປຸຄ຺ຄເລ ປວາຣຓາ, ເຕວາຈິກາ ປວາຣຓາ, ທ຺ເວວາຈິກາ ປວາຣຓາ, ສມານວສ຺ສິກາ ປວາຣຓາຕິ ນວ ປວາຣຓາ, ຕາປິ ວິນຍຘຣາຍຕ຺ຕາ ເອວ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕກາ, ໂສ ຕາສໍ ສາມີ.

ຍານິປິ ອິມານິ ອປໂລກນກມ຺ມໍ ຎຕ຺ຕິກມ຺ມໍ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມໍ ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ມນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສງ຺ຆກມ຺ມານິ, ຍາ ຈາຍໍ ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ຫຸຕ຺ວາ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຈ ອຸປສມ຺ປທາ ຈ ກາຕພ຺ພາ, ອຍມ຺ປິ ວິນຍຘຣາຍຕ຺ຕາວ. ນ ຫິ ອຎ຺ໂຎ ທ຺ວິປິຏກຘໂຣປິ ເອວໍ ກາຕຸໍ ລຠຕິ, ໂສ ເອວ ນິສ຺ສຍໍ ເທຕິ, ສາມເຓຣໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕິ, ອຎ຺ໂຎ ເນວ ນິສ຺ສຍໍ ທາຕຸໍ ລຠຕິ, ນ ສາມເຓຣໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕຸໍ. ເຕເນວ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອເກນ ທ຺ເວ ສາມເຓຣາ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ພາ, ໂຍ ອຸປຏ຺ຐາເປຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໐໑) ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຸນ ອນຸຊານນ຺ເຕນປິ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ເອເກນ ທ຺ເວ ສາມເຓເຣ ອຸປຏ຺ຐາເປຕຸໍ, ຍາວຕເກ ວາ ປນ ອຸສ຺ສຫຕິ ໂອວທິຕຸໍ ອນຸສາສິຕຸໍ, ຕາວຕເກ ອຸປຏ຺ຐາເປຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໑໐໕) ພ຺ຍຕ຺ຕສ຺ເສວ ສາມເຓຣຸປຏ຺ຐາປນໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ. ສາມເຓຣຸປຏ຺ຐາປນໍ ປຈ຺ຈາສີສນ຺ໂຕ ປນ ວິນຍຘຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຸປຊ຺ຌໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິໍ ສາທິຕຸໍ ລຠຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ນິສ຺ສຍທານຎ຺ເຈວ ສາມເຓຣຸປຏ຺ຐານຎ຺ຈ ເອກມງ຺ຄໍ. ອິຕິ ອິເມສຸ ຉສຸ ອານິສໍເສສຸ ເອເກນ ສທ຺ຘິໍ ປຸຣິມານິ ປຎ຺ຈ ຉ ໂຫນ຺ຕິ. ທ຺ວີຫິ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຕ, ຕີຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຏ຺ຐ, ຈຕູຫິ ສທ຺ຘິໍ ນວ, ປຎ຺ຈຫິ ສທ຺ຘິໍ ທສ, ສພ຺ເພຫິເປເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກາທສາຕິ ເອວໍ ວິນຍຘໂຣ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຎ຺ຈ ຉ ສຕ຺ຕ ອຏ຺ຐ ນວ ທສ ເອກາທສ ຈ ອານິສໍເສ ລຠຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ມຫານິສໍສມິຈ຺ເຈວໍ, ໂກສລ຺ລໍ ວິນເຍ ສທາ;

ປຕ຺ເຖນ຺ເຕເນຕ຺ຖ ກາຕພ຺ໂພ, ອຠິໂຍໂຄ ປຸນປ຺ປຸນນ຺ຕິ.

ອິຕິ ປາຬິມຸຕ຺ຕກວິນຍວິນິຈ຺ຉຍສງ຺ຄເຫ

ປກິຓ຺ຓກວິນິຈ຺ຉຍກຖາ ສມຕ຺ຕາ.

ນິຏ຺ຐິໂຕ ຈາຍໍ ປາຬິມຸຕ຺ຕກວິນຍວິນິຈ຺ຉຍສງ຺ຄໂຫ.

ນິຄມນກຖາ

ອຊ຺ເຌສິໂຕ ນຣິນ຺ເທນ, ໂສຫໍ ປຣກ຺ກມພາຫຸນາ;

ສທ຺ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິກາເມນ, ສາສນຸຊ຺ໂຊຕກາຣິນາ.

ເຕເນວ ກາຣິເຕ ຣມ຺ເມ, ປາສາທສຕມຓ຺ຑິເຕ;

ນານາທຸມຄຓາກິຓ຺ເຓ, ຠາວນາຠິຣຕາລເຍ.

ສີຕລູທກສມ຺ປນ຺ເນ, ວສໍ ເຊຕວເນ ອິມໍ;

ວິນຍສງ຺ຄຫໍ ສາຣໍ, ອກາສິ ໂຍຄິນໍ ຫິຕໍ.

ຍໍ ສິທ຺ຘໍ ອິມິນາ ປຸຎ຺ຎໍ, ຍຎ຺ຈຎ຺ຎໍ ປສຸຕໍ ມຍາ;

ເອເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ, ທຸຕິເຍ ອຕ຺ຕສມ຺ຠເວ.

ຕາວຕິໍເສ ປໂມເທນ຺ໂຕ, ສີລາຈາຣຄຸເຓ ຣໂຕ;

ອລຄ຺ໂຄ ປຎ຺ຈກາເມສຸ, ປຕ຺ວານ ປຐມໍ ຜລໍ.

ອນ຺ຕິເມ ອຕ຺ຕຠາວມ຺ຫິ, ເມຕ຺ເຕຍ຺ຍໍ ມຸນິປຸງ຺ຄວໍ;

ໂລກຄ຺ຄປຸຄ຺ຄລໍ ນາຖໍ, ສພ຺ພສຕ຺ຕຫິເຕ ຣຕໍ.

ທິສ຺ວານ ຕສ຺ສ ຘີຣສ຺ສ, ສຸຕ຺ວາ ສທ຺ຘມ຺ມເທສນໍ;

ອຘິຄນ຺ຕ຺ວາ ຜລໍ ອຄ຺ຄໍ, ໂສເຠຍ຺ຍໍ ຊິນສາສນນ຺ຕິ.

ວິນຍສງ຺ຄຫ-ອຏ຺ຐກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.