ຕີກາ > ວິນຍປິຏກ (ຏີກາ) > ວິມຕິວິໂນທນີ ຏີກາ-໒

໑. ມຸສາວາທວຄ຺ຄສ຺ສ ¶ ¶ ປຐມສິກ຺ຂາປເທ ຂຸທ຺ທການນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຂຸທ຺ທກ-ສທ຺ໂທ ພຫຸ-ສທ຺ທປຣິຍາໂຍ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ວຄ຺ເຄສຸ, ຂຸທ຺ທເກສຸ ວາ. ‘‘ຊານິຕພ຺ພໂຕ’’ຕິ ເຫຕຸໂນ ວິປກ຺ເຂປິ ນິພ຺ພາເນ ວຕ຺ຕນໂຕ ອເນກນ຺ຕິກຕ຺ເຕ ປເຣຫິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ ມຍາ ອຍໍ ເຫຕຸ ວຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ¶ ຕໍ ກາຣຓໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕຸໍ ປຸນ ‘‘ຊາຕິຘມ຺ມໂຕຕິ ມຍາ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ວທຕິ. ‘‘ສມ຺ປຊານ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ອນຸນາສິກໂລເປນ ນິທ຺ເທໂສຕິ ອາຫ ‘‘ຊານນ຺ໂຕ’’ຕິ.

໒. ສມ຺ປຊານມຸສາວາເທຕິ ອຕ຺ຕນາ ວຸຈ຺ຈມານສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ວິຕຖຠາວໍ ປຸພ຺ເພປິ ຊານິຕ຺ວາ, ວຈນກ຺ຂເຓ ຈ ຊານນ຺ຕສ຺ສ ມຸສາວາທຠຓເນ. ເຕນາຫ ‘‘ຊານິຕ຺ວາ’’ຕິອາທິ. ມຸສາວາເທຕິ ຈ ນິມິຕ຺ຕຕ຺ເຖ ຠຸມ຺ມໍ, ຕສ຺ມາ ມຸສາຠຓນນິມິຕ຺ຕໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ເອວເມຕ຺ຖ, ອິໂຕ ປເຣສຸປິ ອີທິເສສຸ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໓. ວທນ຺ຕິ ¶ ເອຕາຍາຕິ ວາຈາຕິ ອາຫ ‘‘ມິຈ຺ຉາ’’ຕິອາທິ. ‘‘ຘນຸນາ ວິຊ຺ຌຕີ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ‘‘ຈກ຺ຂຸນາ ທິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ ປາກຏວເສນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ໂອຬາຣິເກນາ’’ຕິ.

໑໑. ຄໂຕ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໂຕ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ມຸສາວາໂທ ຊາໂຕ. ອາປຕ຺ຕິນ຺ຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍາປຕ຺ຕິໍ, ນ ທຸພ຺ຠາສິຕໍ. ຊາຕິອາທີຫິ ທສຫິ ອກ຺ໂກສວຕ຺ຖູຫິ ປຣໍ ທວາ ວທນ຺ຕສ຺ສ ຫິ ຕໍ ໂຫຕິ. ຈາເຣສຸນ຺ຕິ ອຸປເນສຸໍ. ວຕ຺ຖຸວິປຣີຕຕາ, ວິສໍວາທນປຸເຣກ຺ຂາຣຕາ, ຍມຕ຺ຖໍ ວຕ຺ຖຸກາໂມ, ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວິຎ຺ຎາປນປໂຍໂຄ ຈາຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ. ວຕ຺ຖຸວິປຣີຕຕາຍ ຫິ ອສຕິ ວິສໍວາທນປຸເຣກ຺ຂາຣຕາຍ ວິຎ຺ຎາປິເຕປິ ມຸສາວາໂທ ນ ໂຫຕິ, ທຸກ຺ກຏມຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ສາປິ ອງ຺ຄເມວາຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາໂຣຈນຕ຺ຖໍ ມຸສາ ຠຓນ຺ຕສ຺ສ ປາຣາຊິກໍ, ປຣິຍາເຍນ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ອມູລເກນ ປາຣາຊິເກນ ອນຸທ຺ຘໍສນຕ຺ຖໍ ສງ຺ຆາທິເສໂສ, ສງ຺ຆາທິເສເສນານຸທ຺ຘໍສນໂອມສວາທາທີສຸ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນສຸ ທຸກ຺ກຏໍ, ອຸກ຺ກຏ຺ຐຫີນຊາຕິອາທີຫິ ທວາ ອກ຺ໂກສນ຺ຕສ຺ສ ທຸພ຺ຠາສິຕໍ, ເກວລໍ ມຸສາ ຠຓນ຺ຕສ຺ສ ອິຘ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ມຸສາວາທສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໓. ທຸຕິເຍ ປຸພ຺ເພ ປຕິຏ຺ຐິຕາຣປ຺ປເທສໍ ປຸນ ອເຣ ປຕ຺ເຕຕິ ປຐມໍ ຠູມິຍໍ ປຕິຏ຺ຐິຕເນມິປ຺ປເທເສ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸນ ຠູມິຍໍ ປຕິຏ຺ຐິເຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໕. ປຸພ຺ເພຕິ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ. ປຸປ຺ຜຉຑ຺ຑກາ ນາມ ຄພ຺ຠມລາທິຫາຣກາ. ຕຈ຺ຉກກມ຺ມນ຺ຕິ ປາສາຓໂກຏ຺ຏນາທິວຑ຺ຒກີກມ຺ມໍ ¶ . ຫຕ຺ຖມຸທ຺ທາຄຓນາຕິ ອງ຺ຄຸລິສງ຺ໂກຈເນເນວ ຄຓນາ. ອຈ຺ຉິທ຺ທກຄຓນາ ນາມ ເອກຏ຺ຐານທສຏ຺ຐານາທີສຸ ສາຣິໂຍ ຐເປຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ຄຓນາ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ສງ຺ກລນປຏອຸປ຺ປາທນໂວກ຺ລນຠາຄຫາຣາທິວເສນ ປວຕ຺ຕາ ປິຓ຺ຑຄຓນາ ຄຫິຕາ. ຍສ຺ສ ສາ ປຄຸຓາ, ໂສ ຣຸກ຺ຂມ຺ປິ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຕການິ ເອຕ຺ຖ ປຓ຺ຓານີ’’ຕິ ¶ ຊານາຕິ. ຍຠ-ເມຖຸເນຕິ ວຈນໂຕ ອາຫ ‘‘ຍ-ກາຣ-ຠ-ກາເຣ’’ຕິອາທິ.

໑໖. ນ ປຸຣິເມນາຕິ ມຸສາວາທສິກ຺ຂາປເທນ. ໂສປິ ອາປຕ຺ຕິຍາຕິ ອຸປສຄ຺ຄາທິວິສິຏ຺ເຐຫິປິ ວທນ຺ໂຕ ປາຈິຕ຺ຕິຍາປຕ຺ຕິຍາວ ກາເຣຕພ຺ໂພ.

໒໖. ທຸພ຺ຠາສິຕນ຺ຕິ ສາມຎ຺ຎໂຕ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປາຬິຍໍ ອນາຄເຕຫິປິ ປຣມ຺ມຸຂາ ວທນ຺ຕສ຺ສປິ ທຸພ຺ຠາສິຕເມວາຕິ ອາຈຣິຍາ ວທນ຺ຕິ ຕໂຕ ລາມກາປຕ຺ຕິຍາ ອຠາວາ, ອນາປຕ຺ຕິຍາເປຕ຺ຖ ຠວິຕຸໍ ອຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ສພ຺ພສຕ຺ຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ວຈນຕ຺ຖວິທູຫິ ຕິຣຈ຺ຉານາທໂຍປິ ຄຫິຕາ.

໓໕. ອນຸສາສນີປຸເຣກ຺ຂາຣຕາຍ ວາ ປາປຄຣຫິຕາຍ ວາ ວທນ຺ຕານໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ລຫຸປຣິວຕ຺ຕິຠາວໂຕ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ໂກເປ ອຸປ຺ປນ຺ເນປິ ອນາປຕ຺ຕິ. ກາຍວິກາຣມຕ຺ເຕນປິ ໂອມສນສມ຺ຠວໂຕ ‘‘ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ, ກາຍກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຣິວາເຣ ປນ ‘‘ຈຕຸຕ຺ເຖນ ອາປຕ຺ຕິສມຸຏ຺ຐາເນນ…ເປ… ທຸພ຺ຠາສິຕໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ. ນ ຫີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ປຣິ. ໒໗໖) ອິຕຣານິ ສມຸຏ຺ຐານານິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈມສ຺ເສວ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອາຫ ‘‘ທຸພ຺ຠາສິຕາປຕ຺ຕິ ປເນຕ຺ຖ ວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ສມຸຏ຺ຐາຕີ’’ຕິ. ທວກມ຺ຍຕາຍ ຫິ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ເຕຫິ ໂອມສນ຺ຕສ຺ສປິ ວາຈາຈິຕ຺ຕເມວ ອາປຕ຺ຕິຍາ ອງ຺ຄໍ ໂຫຕິ, ນ ປນ ກາໂຍ ວິຊ຺ຊມາໂນປິ ຘມ຺ມເທສນາປຕ຺ຕິ ວິຍ ເກວລໍ ກາຍວິກາເຣເນວ. ໂອມສນ຺ຕສ຺ສ ປນ ກິຎ຺ຈາປິ ອິຘ ທຸພ຺ຠາສິຕາປຕ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕິ, ອຖ ໂຂ ກາຍກີຬາປຏິກ຺ເຂປສິກ຺ຂາປເທນ ທຸກ຺ກຏເມວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອຸປສມ຺ປນ຺ນໍ ຊາຕິອາທີຫິ ອນຎ຺ຎາປເທເສນ ອກ຺ໂກສນໍ, ຕສ຺ສ ຊານນໍ, ອຕ຺ຖປຸເຣກ຺ຂາຣຕາທີນໍ ອຠາໂວຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ.

ໂອມສວາທສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໖. ຕຕິເຍ ຠຓ຺ຑນໍ ຊາຕໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ຠຓ຺ຑນຊາຕາ. ປິສຕີຕິ ປິສຸຓາ, ວາຈາ, ສມຄ຺ເຄ ຠິນ຺ເນ ¶ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕາຍ ວາຈາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປິສຸໂຓ, ຕສ຺ສ ກມ຺ມໍ ເປສຸຎ຺ຎນ຺ຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອິຘາປິ ¶ ຊາຕິອາທີຫິ ທສຫິ ວຕ຺ຖູຫິ ເປສຸຎ຺ຎໍ ອຸປສໍຫຣນ຺ຕສ຺ເສວ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ອິຕເຣຫິ ອກ຺ໂກສວຕ຺ຖູຫິ ທຸກ຺ກຏໍ. ອນກ຺ໂກສວຕ຺ຖູຫິ ປນ ອຸປສໍຫຣນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏເມວາຕິ ວທນ຺ຕິ. ຊາຕິອາທີຫິ ອນຎ຺ຎາປເທເສນ ອກ຺ໂກສນ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ອຸປສໍຫຣຓໍ, ປິຍກມ຺ຍຕາເຠທາຘິປ຺ປາເຍສຸ ອຎ຺ຎຕຣຕາ, ຕສ຺ສ ວິຊານນາຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ.

ເປສຸຎ຺ຎສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔໕. ຈຕຸຕ຺ເຖ ປຸຣິມພ຺ຍຎ຺ຊເນນ ສທິສນ຺ຕິ ‘‘ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອນິຈ຺ຈ-ສທ຺ເທນ ສທິສໍ ‘‘ເວທນາ ອນິຈ຺ຈາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອນິຈ຺ຈ-ສທ຺ທໍ ວທຕິ. ອກ຺ຂຣສມູໂຫຕິ ອວິຠຕ຺ຕິໂກ ວຸຕ຺ໂຕ. ປທນ຺ຕິ ວິຠຕ຺ຕິອນ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເອກໍ ປທນ຺ຕິ ຄາຖາປທເມວ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ປທຄຓນາຍາຕິ ຄາຖາປທຄຓນາຍ. ອປາປຸຓິຕ຺ວາຕິ ສທ຺ຘິໍ ອກເຖຕ຺ວາ. ເອເຕນ ຄາຖາຍ ປຈ຺ຉິມປາເທ ວຸຈ຺ຈມາເນ ສາມເຓໂຣ ປຐມປາທາທິໍ ວທຕິ, ອາປຕ຺ຕິເຍວ, ຕສ຺ມິໍ ນິສ຺ສທ຺ເທ ເອວ ອິຕເຣນ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ອຏ຺ຐກຖານິສ຺ສິໂຕຕິ ສງ຺ຄີຕິຕ຺ຕຍາຣຸຬ຺ຫໍ ໂປຣາຓຏ຺ຐກຖໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ອິທານິປິ ‘‘ຍຖາປິ ທີປິໂກ ນາມ, ນິລີຍິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫເຕ ມິເຄ’’ຕິ (ມິ. ປ. ໖.໑.໕; ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໒໑໗; ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໓໗໔; ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໐໗; ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໑໖໕; ປຏິ. ມ. ອຏ຺ຐ. ໒.໑.໑໖໓) ເອວມາທິກໍ ອຏ຺ຐກຖາວຈນໍ ອຕ຺ເຖວ, ພຸທ຺ຘໂຆສາຈຣິຍາທີຫິ ໂປຣາຓຏ຺ຐກຖານເຍນ ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ອິຘ ສງ຺ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ປາຬິນິສ຺ສິໂຕຕິ ອຸທານວຄ຺ຄສງ຺ຄຫາທິໂກ. ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສິຕນ຺ຕິ ນິພ຺ພານນິສ຺ສິຕໍ. ເຖຣສ຺ສາຕິ ນາຄເສນຕ຺ເຖຣສ຺ສ. ມຄ຺ຄກຖາທີນິ ປກຣຓານິ.

໔໖. ປາຬິຍໍ ອກ຺ຂຣາຍາຕິອາທິ ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ອກ຺ຂເຣນາຕິອາທິນາ ອຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

໔໘. ອຸປຈາຣໍ ¶ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາຕິ ປຣິສາຍ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ເອກໂຕ ຐິຕສ຺ສ ວາ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ວາ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອກເຖຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຠຓນ຺ຕສ຺ສາປິ ¶ ອນາປຕ຺ຕິ. ສເຈ ປນ ທູເຣ ນິສິນ຺ນມ຺ປິ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຠຓຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ເອວ. ໂອປາເຕຕີຕິ ສທ຺ຘິໍ ກເຖຕິ. ອນຸປສມ຺ປນ຺ນຕາ, ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂຓຘມ຺ມໍ ປທໂສ ວາຈນຕາ, ເອກໂຕ ຠຓນຎ຺ຈາຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ.

ປທໂສຘມ຺ມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕໐-໕໑. ປຎ຺ຈເມ ຕຕ຺ຣິທໍ ນິທສ຺ສນນ຺ຕິ ເສໂສ. ທິຣຕ຺ຕຕິຣຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ທິຣຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓໍ ວຈນາລງ຺ກາຣຕ຺ຖໍ, ນິຣນ຺ຕຣໍ ຕິສ຺ໂສວ ຣຕ຺ຕິໂຍ ວສິຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖທິວສາທີສຸ ສຍນ຺ຕສ຺ເສວ ອາປຕ຺ຕິ, ນ ເອກນ຺ຕຣິກາທິວເສນ ສຍນ຺ຕສ຺ສາຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖມ຺ປີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ທິຣຕ຺ຕວິສິຏ຺ຐຎ຺ຫິ ຕິຣຕ຺ຕໍ ວຸຈ຺ຈມານໍ, ເຕນ ອນນ຺ຕຣິກເມວ ຕິຣຕ຺ຕໍ ທີເປຕີຕິ. ປຎ຺ຈຫິ ຉທເນຫີຕິ ອິຏ຺ຐກສິລາສຸຘາຕິຓປຓ຺ເຓຫິ. ວາຈຸຄ຺ຄຕວເສນາຕິ ປຄຸຓວເສນ. ທິຍຑ຺ຒຫຕ຺ຖຸພ຺ເພໂຘ ວຑ຺ຒກີຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ເອກູປຈາໂຣ ເອເກນ ມຄ຺ເຄນ ປວິສິຕ຺ວາ ອພ຺ໂຠກາສໍ ອນຸກ຺ກມິຕ຺ວາ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອນຸປຣິຄມນໂຍຄ຺ໂຄ, ເອຕໍ ພຫຸທ຺ວາຣມ຺ປິ ເອກູປຈາໂຣວ. ຕຕ຺ຖ ປນ ກຸຏ຺ຏາທີຫິ ຣຸນ຺ຘິຕ຺ວາ ວິສຸໍ ທ຺ວາຣໍ ໂຍເຊນ຺ຕິ, ນານູປຈາໂຣ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ຣຸນ຺ຘຕິ ເອວ, ວິສຸໍ ທ຺ວາຣໍ ນ ໂຍເຊນ຺ຕິ, ‘‘ເອຕມ຺ປິ ເອກູປຈາຣເມວ ມຕ຺ຕິກາທີຫິ ປິຫິຕທ຺ວາໂຣ ວິຍ ຄພ຺ໂຠ’’ຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອຎ຺ຎຖາ ຄພ຺ເຠ ປວິສິຕ຺ວາ ປມຸຂາທີສຸ ນິປນ຺ນານຸປສມ຺ປນ຺ເນຫິ ສຫເສຍ຺ຍາປຣິມຸຕ຺ຕິຍາ ຄພ຺ຠທ຺ວາຣໍ ມຕ຺ຕິກາທີຫິ ປິທຫາເປຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐິເຕ ອຣຸເຓ ວິວຣາເປນ຺ຕສ຺ສປິ ອນາປຕ຺ຕິ ຠເວຍ຺ຍາຕິ.

ເຕສໍ ປໂຍເຄ ປໂຍເຄ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ອາປຕ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ເກຈິ ‘‘ອນຸຏ຺ຐຫເນນ ອກິຣິຍສມຸຏ຺ຐານາ ອາປຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສຍນ຺ຕສ຺ສ ກິຣິຍາຠາວາ. ອິທຎ຺ຫິ ສິກ຺ຂາປທໍ ສິຍາ ກິຣິຍາຍ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ສິຍາ ອກິຣິຍາຍ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ກິຣິຍາສມຸຏ຺ຐານຕາ ຈສ຺ສ ຕພ຺ພຫຸລວເສນ ວຸຕ຺ຕາຕິ ວທຕິ. ຍຖາ ເຈຕໍ, ເອວໍ ທິວາສຍນມ຺ປິ. ອນຸຏ຺ຐຫເນນ, ຫິ ທ຺ວາຣາສໍວຣເຓນ ເຈຕໍ ອກິຣິຍສມອຸຏ຺ຐານມ຺ປິ ໂຫຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອິທຎ຺ຈ ຍຸຕ຺ຕໍ ວິຍ ທິສ຺ສຕິ, ວີມໍສິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ອຸປຣິມຕເລນ ¶ ສທ຺ຘິໍ ອສມ຺ພທ຺ຘຠິຕ຺ຕິກສ຺ສາ’’ຕິ ອິທໍ ສມ຺ພທ຺ຘຠິຕ຺ຕິເກ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸປຣິມຕເລ ສຍິຕສ຺ສ ສງ຺ກາ ເອວ ນຕ຺ຖີຕິ ‘‘ເຫຏ຺ຐາປາສາເທ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນານູປຈາເຣຕິ ພຫິ ນິສ຺ເສຓິຍາ ອາໂຣຫຓີເຍ.

ສຠາສງ຺ເຂເປນາຕິ ¶ ສຠາກາເຣນ. ‘‘ອຑ຺ຒກຸຏ຺ຏເກ’’ຕິ ອິມິນາ ສຓ຺ຐານໍ ທສ຺ເສຕິ. ຍຕ຺ຖ ຕີສຸ ທ຺ວີສຸ ວາ ປສ຺ເສສຸ ຠິຕ຺ຕິໂຍ ພທ຺ຘາ, ຉທນໍ ວາ ອສມ຺ປຕ຺ຕາ ອຑ຺ຒຠິຕ຺ຕິ, ອິທໍ ອຑ຺ຒກຸຏ຺ຏກໍ ນາມ. ວາຬສງ຺ຆາໂຏ ນາມ ປຣິກ຺ເຂປສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ຖມ຺ຠາທີນໍ ອຸປຣິ ວາຬຣູເປຫິ ກຕສງ຺ຆາໂຏ. ປຣິກ຺ເຂປສ຺ສ ພຫິຄເຕຕິ ເອຕ຺ຖ ຍສ຺ມິໍ ປສ຺ເສ ປຣິກ຺ເຂໂປ ນຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ສເຈ ຠູມິໂຕ ວຕ຺ຖຸ ອຸຈ຺ຈໍ ໂຫຕິ, ອຸຠໂຕ ອຸຈ຺ຈວຕ຺ຖຸໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ຠູມິຍໍ ນິພ຺ພໂກສພ຺ຠນ຺ຕເຣປິ ອນາປຕ຺ຕິ ເອວ ຕຕ຺ຖ ເສນາສນໂວຫາຣາຠາວໂຕ. ອຖ ວຕ຺ຖຸ ນີຈໍ ຠູມິສມເມວ ເສນາສນສ຺ສ ເຫຏ຺ຐິມຕເລ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕຕ຺ຖ ປຣິກ຺ເຂປຣຫິຕທິສາຍ ນິພ຺ພໂກສພ຺ຠນ຺ຕເຣ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ປຣິຈ຺ເຉທາຠາວໂຕ ປຣິກ຺ເຂປສ຺ສ ພຫິ ເອວ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ປຣິມຓ຺ຑລໍ ວາຕິອາທິ ມຊ຺ເຌ ອຸທກປຕນຕ຺ຖາຍ ອາກາສງ຺ຄຓວນ຺ຕໍ ເສນາສນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຄພ຺ຠູປຈາເຣຕິ ເອເກກຄພ຺ຠສ຺ສ ທ຺ວີສຸ ປສ຺ເສສຸ ປມຸເຂນ ຄມນໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ທິຍຑ຺ຒຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໂຕ ອນູນໍ ກຸຏ຺ຏໍ ກຕ຺ວາ ອາກາສງ຺ຄເຓນ ປເວສໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອວໍ ອກໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຄພ຺ຠປຣິກ຺ເຂໂປຕິ ຈຕຸຣສ຺ສປາສາທາທີສຸ ສມນ຺ຕາ ຐິຕຄພ຺ຠຠິຕ຺ຕິໂຍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ປາເຏກ຺ກສນ຺ນິເວສາຕິ ເອເກກທິສາຍ ຄພ຺ຠປາຬິໂຍ ອິຕຣທິສາສຸ ຄພ຺ຠປາຬີນໍ ອຠາເວນ, ຠາເວປິ ວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎຠິຕ຺ຕິຈ຺ຉທເນຫິ ອສມ຺ພນ຺ຘຕາຍ ປາເຏກ຺ກສນ຺ນິເວສາ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕໍ…ເປ… ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖ ປາຈິຕ຺ຕິເຍນ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ທຸກ຺ກເຏນ. ຕາທິສາຍ ຫິ ຄພ຺ຠປາຬິຍາ ປມຸຂໍ ຕີສຸ ທິສາສຸ ຠິຕ຺ຕີນໍ ອຠາເວນ ເອກທິສາຍ ຄພ຺ຠຠິຕ຺ຕິມຕ຺ເຕນ ສພ຺ພຈ຺ຉນ຺ນໍ ຈູຬປຣິຈ຺ຉນ຺ນໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ທຸກ຺ກຏເມວ. ຍທິ ປນ ຕສ຺ສ ປມຸຂສ຺ສ ອິຕຣທິສາສຸປິ ເອກິສ຺ສໍ, ສພ຺ພາສຸ ວາ ຠິຕ຺ຕິໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕທາ ສພ຺ພຈ຺ຉນ຺ນອຸປຑ຺ຒປຣິຈ຺ຉນ຺ນາທິຠາວໂຕ ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຠູມິຍໍ ວິນາ ຊຄຕິຍາ ປມຸຂໍ ສນ຺ຘາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸຈ຺ຈວຕ຺ຖຸໍ ອກຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ກຕເຄຫສ຺ສ ປມຸຂໍ ສນ຺ຘາຍ ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ເຕ ປາຈິຕ຺ຕິເຍນ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ອິທໍ ກຖິຕໍ ¶ . ອຸຈ຺ຈວຕ຺ຖຸກໍ ເຈ ປມຸຂໍ ໂຫຕິ, ເຕນ ວຕ຺ຖຸນາ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສງ຺ຂ຺ຍເມວ ປມຸຂໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ອນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາຍໍ. ຊຄຕິຍາ ປມາຓໍ ວຕ຺ວາຕິ ປກຕິຠູມິຍາ ນິປນ຺ໂນ ຍຖາ ຊຄຕິຍາ ອຸປຣິ ສຍິຕໍ ນ ປສ຺ສຕິ, ເອວໍ ອຸຈ຺ຈາຕິອຸຈ຺ຈວຕ຺ຖຸສ຺ສ ອຸພ຺ເພຘປ຺ປມາຓໍ ວຕ຺ວາ. ເອກທິສາຍ ອຸຊຸກເມວ ທີຆໍ ກຕ຺ວາ ສນ຺ນິເວສິໂຕ ປາສາໂທ ເອກສາລສນ຺ນິເວໂສ. ທ຺ວີສຸ, ຕີສຸ ວາ ຈຕູສຸປິ ວາ ທິສາສຸ ສິງ຺ຆາຏກສຓ຺ຐານາທິວເສນ ກຕາ ທ຺ວິສາລາທິສນ຺ນິເວສາ ເວທິຕພ຺ພາ. ສາລປ຺ປເຠທທີປນເມວ ເຈຕ຺ຖ ປຸຣິມໂຕ ວິເສໂສຕິ. ປຣິກ຺ເຂໂປ ວິທ຺ຘສ຺ໂຕຕິ ປມຸຂສ຺ສ ປຣິກ຺ເຂປໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ.

໕໓. ອຸປຑ຺ຒຈ຺ຉນ຺ນອຸປຑ຺ຒປຣິຈ຺ຉນ຺ນໍ ເສນາສນໍ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ ອາທິໍ ວຕ຺ວາ ປາຬິຍໍ ທສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ຕໂຕ ¶ ອຘິກໍ ສພ຺ພຈ຺ຉນ຺ນອຸປຑ຺ຒປຣິຈ຺ຉນ຺ນາທິກມ຺ປິ ສພ຺ພໍ ປາຬິຍໍ ອວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ປາຈິຕ຺ຕິຍສ຺ເສວ ວຕ຺ຖຸຠາເວນ ທສ຺ສິຕໍ ສິກ຺ຂາປທສ຺ສ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊຕ຺ຕາ, ຄຣຸເກ ຐາຕພ຺ພໂຕ ຈາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສຕ຺ຕ ປາຈິຕ຺ຕິຍານີຕິ ປາຬິຍໍ ວຸຕ຺ຕປາຈິຕ຺ຕິຍທ຺ວຍໍ ສາມຎ຺ຎໂຕ ເອກຕ຺ເຕນ ຄເຫຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ.

໕໔. ປາຬິຍໍ ‘‘ຕຕິຍາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ປຸຣາຣຸຓາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປຸນ ວສຕີ’’ຕິ ອິທໍ ອຸກ຺ກຏ຺ຐວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ອນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປນ ປຸຣາຣຸຓາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕຉທເນ ນິສິນ຺ນສ຺ສາປິ ປຸນທິວເສ ສຫເສຍ຺ເຍນ ອນາປຕ຺ຕິ ເອວ. ເສນມ຺ພມຓ຺ຑປວຓ຺ຓໍ ໂຫຕີຕິ ສີຫຬທີເປ ກິຣ ອຸຈ຺ຈວຕ຺ຖຸໂກ ສພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂນ ສພ຺ພອປຣິຈ຺ຉນ຺ໂນ ເອວໍນາມໂກ ສນ຺ນິປາຕມຓ຺ຑໂປ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖ ຈຕຸຕ຺ຖຠາໂຄ ຈູຬກໍ, ທ຺ເວ ຠາຄາ ອຸປຑ຺ຒໍ, ຕີສຸ ຠາເຄສຸ ທ຺ເວ ຠາຄາ ເຍຠຸຍ຺ຍນ຺ຕິ ອິມິນາ ນເຍນ ຈູຬກຈ຺ຉນ຺ນປຣິຈ຺ຉນ຺ນຕາທີນິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ປາຈິຕ຺ຕິຍວຕ຺ຖຸກເສນາສນໍ, ຕຕ຺ຖ ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນນ ສຫ ນິປຊ຺ຊນໍ, ຈຕຸຕ຺ຖທິວເສ ສູຣິຍຕ຺ຖງ຺ຄມນນ຺ຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ.

ສຫເສຍ຺ຍສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ທຸຕິຍສຫເສຍ຺ຍສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໕໕. ຉຏ຺ເຐ ມາຕຸຄາເມນ ສທ຺ຘິໍ ຈຕຸຕ຺ຖທິວເສ ສຍນ຺ຕສ຺ສາປິ ອິມິນາ ສິກ຺ຂາປເທນ ເອກາວ ອາປຕ຺ຕິ. ເກຈິ ປນ ປຸຣິມສິກ຺ຂາປເທນາປີຕິ ທ຺ເວ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນນາ’’ຕິ ອນິຕ຺ຖິລິງ຺ເຄນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນປຸໍສເກນ ¶ ປນ ຈຕຸຕ຺ຖທິວເສ ສຍນ຺ຕສ຺ສ ສທຸກ຺ກຏປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ວຕ຺ຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ຈາເປຕ຺ຖ ປາຬິຍໍ ປຓ຺ຑກວເສເນວ ທຸກ຺ກຏໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕທນຸໂລມິກາ ປນ ປຸຣິສອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນເກນ ສຫ ສຍນ຺ຕສ຺ສ ອິມິນາ ທຸກ຺ກຏໍ, ປຸຣິເມນ ຈຕຸຕ຺ຖທິວເສ ສທຸກ຺ກຏປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ອິຕ຺ຖິອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນໂກ ອິຕ຺ຖິຄຕິໂກວາຕິ ອຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ຂນ຺ຕິ. ມຕິຕ຺ຖິຍາ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ປາຈິຕ຺ຕິຍວຕ຺ຖຸກເສນາສນໍ, ຕຕ຺ຖ ມາຕຸຄາເມນ ສທ຺ຘິໍ ນິປຊ຺ຊນໍ, ສູຣິຍຕ຺ຖງ຺ຄມນນ຺ຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ.

ທຸຕິຍສຫເສຍ຺ຍສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖໐. ສຕ຺ຕເມ ນ ຍກ຺ເຂນາຕິອາທີນໍ ‘‘ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ວິຎ຺ຎຸນາ’’ຕິ ອິມິນາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ວິຎ຺ຎຸນາ ¶ ປຸຣິສວິຄ຺ຄເຫນ, ນ ຍກ຺ຂາທິນາປີຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕາທິເສນປິ ຫິ ສຫ ຐິຕາຍ ເທເສຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຕໍຕໍເທສຠາສາຍ ອຕ຺ຖໍ ຍຖາຣຸຈິ ວຏ຺ຏຕິ ເອວ.

ອິຣິຍາປຖາປຣິວຕ຺ຕນໍ, ປຸຣິສໍ ວາ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖູປຈາເຣ ອປກ຺ໂກສາປນໍ ເອຕ຺ຖ ອກິຣິຍາ. ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂຓສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ຉນ຺ນໍ ວາຈານໍ ອຸປຣິ ເທສນາ, ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂໂຓ ມາຕຸຄາໂມ, ອິຣິຍາປຖປອວຕ຺ຕນາຠາໂວ, ວິຎ຺ຎູປຸຣິສາຠາໂວ, ອປຎ຺ຫວິສ຺ສຊ຺ຊນາຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ.

ຘມ຺ມເທສນາສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗໗. ອຏ຺ຐເມ ອນ຺ຕຣາຕິ ປຣິນິພ຺ພານກາລໂຕ ປຸພ຺ເພປິ. ອຕິກຑ຺ຒິຍມາເນນາຕິ ‘‘ວທຖ, ຠນ຺ເຕ, ກິໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ອຘິຄຕ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ນິປ຺ປີຬິຍມາເນນ ອຕິພທ຺ຘິຍມາເນນ. ຕຖາຣູເປ ປຈ຺ຈເຍ ສຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ. ສຸຕປຣິຍຕ຺ຕິສີລຄຸຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ຖກຸສລຕາ ສຸຕຄຸໂຓ, ປາຬິປາຐກຸສລຕາ ປຣິຍຕ຺ຕິຄຸໂຓຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ‘‘ຈິຕ຺ຕກ຺ເຂປສ຺ສ ວາ ອຠາວາ’’ຕິ ອິມິນາ ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ຕເວທນາຏ຺ຏຕາປິ ອຣິຍານໍ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ປຸພ຺ເພ ¶ ອວຸຕ຺ເຕຫີຕິ ຈຕຸຕ຺ຖປາຣາຊິເກ ອວຸຕ຺ເຕຫິ. ອິທຎ຺ຈ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິອຊອານນວເສນ ເອກນ຺ຕໂຕ ອຈິຕ຺ຕກສມຸຏ຺ຐານເມວ ໂຫຕິ ອຣິຍານໍ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວີຕິກ຺ກມາຠາວາ. ຌານລາຠີນຎ຺ຈ ສຕ຺ຖຸ ອາຓາວີຕິກ຺ກມປຏິຆຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຌານປຣິຫານໂຕ ຠູຕາໂຣຈນໍ ນ ສມ຺ຠວຕິ. ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມສ຺ສ ຠູຕຕາ, ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອາໂຣຈນໍ, ຕງ຺ຂຓວິຊານນາ, ອນຎ຺ຎາປເທໂສຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາຣິ ອງ຺ຄານິ.

ຠູຕາໂຣຈນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລາໂຣຈນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໗໘. ນວເມ ຕຕ຺ຖ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ຕຕ຺ຖ ກສ຺ສຈິ ມຕິ ເອວໍ ຠເວຍ຺ຍ. ອຏ຺ຐກຖາວຈນເມວ ອຸປປຕ຺ຕິໂຕ ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ປຕິຏ຺ຐເປນ຺ໂຕ ‘‘ອິມິນາປິ ເຈຕ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ.

໘໒. ອາທິໂຕ ປຎ຺ຈ ສິກ຺ຂາປທານີຕິ ປາຓາຕິປາຕາທີນິ ປຎ຺ຈ. ເສສານີຕິ ວິກາລໂຠຊນາທີນິ ¶ . ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິອາທິ ອຊ຺ຌາຈາໂຣວ. ອນ຺ຕິມວຕ຺ຖຸໍ ອນຊ຺ຌາປນ຺ນສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສວຕ຺ຖຸໂກ ສງ຺ຆາທິເສໂສ, ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອາໂຣຈນໍ, ຠິກ຺ຂຸສມ຺ມຸຕິຍາ ອຠາໂວຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ.

ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລາໂຣຈນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘໖. ທສເມ ອປ຺ປປໍສຸມຕ຺ຕິກາຍ ປຖວິຍາ ອນາປຕ຺ຕິວຕ຺ຖຸຠາເວນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຸປຑ຺ຒປໍສຸມຕ຺ຕິກາຍປິ ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວາຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ນ ເຫຕໍ ທຸກ຺ກຏວຕ຺ຖູຕິ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ ຊາຕາຊາຕວິນິມຸຕ຺ຕາຍ ຕຕິຍປຖວິຍາ ອຠາວໂຕ.

ວຏ຺ຏຕີຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ຂຓາຕິ ໂອກາສສ຺ສ ອນິຍມິຕຕ຺ຕາ ວຏ຺ຏຕິ. ອິມໍ ວລ຺ລິໍ ຂຓາຕິ ປຖວີຂຓນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອິມິນາວ ສິກ຺ຂາປເທນ ອາປຕ຺ຕິ, ນ ຠູຕຄາມສິກ຺ຂາປເທນ. ອຸຠຍມ຺ປິ ¶ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ທ຺ເວປິ ປາຈິຕ຺ຕິຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຸທກປປ຺ປຏໂກຕິ ອຸທເກ ອນ຺ໂຕຠູມິຍໍ ປວິຏ຺ເຐ ຕສ຺ສ ອຸປຣິຠາຄໍ ຉາເທຕ຺ວາ ຕນຸກປໍສຸ ວາ ມຕ຺ຕິກາ ວາ ປຏລໍ ຫຸຕ຺ວາ ປຕມານາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອຸທເກ ສຸກ຺ເຂປິ ຕໍ ປຏລໍ ວາເຕນ ຈລມານາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕໍ ອຸທກປປ຺ປຏໂກ ນາມ.

ອກຕປພ຺ຠາເຣຕິ ອວຬຎ຺ຊນຏ຺ຐານທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕາທິເສ ເອວ ຫິ ວມ຺ມິກສ຺ສ ສມ຺ຠໂວຕິ. ມູສິກຸກ຺ກຣໍ ນາມ ມູສິກາຫິ ຂນິຕ຺ວາ ພຫິ ກຕປໍສຸຣາສິ. ອຈ຺ຉທນນ຺ຕິອາທິວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຸຊຸກໍ ອາກາສໂຕ ປຕິຕວສ຺ໂສທເກນ ໂອວຏ຺ຐເມວ ຊາຕປຖວີ ໂຫຕິ, ນ ຉທນາທີສຸ ປຕິຕ຺ວາ ຕໂຕ ປວຕ຺ຕອຸທເກນ ຕິນ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ມຓ຺ຑປຕ຺ຖມ຺ຠນ຺ຕິ ສາຂາມຓ຺ຑປຕ຺ຖມ຺ຠໍ. ອຸຈ຺ຈາເລຕ຺ວາຕິ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ. ຕໂຕຕິ ປຸຣາຓເສນາສນໂຕ.

໘໘. ມຫາມຕ຺ຕິກນ຺ຕິ ຠິຕ຺ຕິເລປນໍ. ຊາຕປຖວິຕາ, ຕຖາສຎ຺ຎິຕາ, ຂຓນຂຓາປນານໍ ອຎ຺ຎຕຣນ຺ຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ.

ປຖວີຂຓນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘໙. ທຸຕິຍວຄ຺ຄສ຺ສ ¶ ປຐເມ ນິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕຕິ ສາຂຏ຺ຐກວິມາເນ ສາຂາຍ ຉິຊ຺ຊມານາຍ ຉິຊ຺ຊນ຺ເຕ ຕຕ຺ຖ ອເຉທນຕ຺ຖາຍ ເທວຕາຍ ອຸປນີຕໍ ປຸຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາປິ ກຸຐາຣິນິກ຺ເຂປເວຄໍ ນິວຕ຺ເຕຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣຸກ຺ຂຘມ຺ເມຕິ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຍໍ. ຣຸກ຺ຂານໍ ວິຍ ເຉທນາທີສຸ ອກຸປ຺ປນຎ຺ຫິ ຣຸກ຺ຂຘມ຺ໂມ ນາມ.

ອຸປ຺ປຕິຕນ຺ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ. ຠນ຺ຕນ຺ຕິ ຘາວນ຺ຕໍ. ວາຣເຍຕິ ນິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ. ອິຕໂຣຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂກຘໍ ອນິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຣາຊອຸປຣາຊາທີນໍ ຣສ຺ມິມຕ຺ຕຄ຺ຄາຫກຊໂນ ວິຍ ນ ອຸຕ຺ຕມສາຣຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິສຏໍ ສປ຺ປວິສນ຺ຕິ ສຣີເຣ ທາຐາວຓານຸສາເຣນ ວິຕ຺ຖິຓ຺ຓໍ ພ຺ຍາເປຕ຺ວາ ຐິຕໍ ກຓ຺ຫສປ຺ປວິສໍ ວິຍ. ຊຫາຕິ ໂອຣປາຣນ຺ຕິ ປຎ຺ໂຈຣມ຺ຠາຄິຍສຎ຺ໂຎຊນານິ ຕຕິຍມຄ຺ເຄນ ຊຫາຕິ. ‘‘ໂອຣປາຣ’’ນ຺ຕິ ຫິ ໂອຣິມຕີຣໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ¶ . ອຖ ວາ ໂສຕິ ຕຕິຍມຄ຺ເຄນ ໂກຘໍ ວິເນຕ຺ວາ ຐິໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ໂອຣປາຣໍ ຊຫາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ໂອຣໍ ນາມ ສກຕ຺ຕຠາໂວ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການິ ວາ ອາຍຕນານິ. ປາຣໍ ນາມ ປຣອຕ຺ຕຠາໂວ, ພາຫິຣານິ ວາ ອາຍຕນານິ. ຕທຸຠເຍ ປນ ຉນ຺ທຣາຄໍ ຊຫນ຺ໂຕ ‘‘ຊຫາຕິ ໂອຣິມປາຣ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໙໐. ຠວນ຺ຕີຕິ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ. ອຫຸວຸນ຺ຕີຕິ ພຠູວຸ. ເຕນາຫ ‘‘ຊາຕາ ວຑ຺ຒິຕາ’’ຕິ. ຠູຕານໍ ຄາໂມຕິ ມຫາຠູຕານໍ ຫຣິຕຕິຓາທິຠາເວນ ສມຄ຺ຄານໍ ສມູໂຫ. ຕພ຺ພິນິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ຄາມສ຺ສ ອຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຠູຕາ ເອວ ວາ ຄາໂມ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປາຕພ຺ຍ-ສທ຺ທສ຺ສ ປາ ປາເນຕິ ຘາຕ຺ວຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພຕາ’’ຕິ. ສາ ຈ ປາຕພ຺ຍຕາ ເຉທນາທິ ເອວ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຕສ຺ສາ…ເປ… ຠູຕຄາມສ຺ສ ຊາຕາ ເຉທນາທິປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ.

໙໑. ຊາຕ-ສທ຺ໂທ ເອຕ຺ຖ ວິຊາຕປຣິຍາໂຍຕິ ‘‘ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຕາ ອິຕ຺ຖີ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ປສູຕວຈໂນຕິ ອາຫ ‘‘ປສູຕານີ’’ຕິ, ນິພ຺ພຕ຺ຕປຓ຺ຓມູລານີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕານິ ¶ ທສ຺ເສນ຺ໂຕຕິ ຕານິ ພີຊານິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ. ກາຣິຍທສ຺ສນມຸເຂເນວ ກາຣຓຎ຺ຈ ຄຫິຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ພີຊໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ ພີຊໍ ທສ຺ສິຕ’’ນ຺ຕິ.

໙໒. ‘‘ພີຊໂຕ ສມ຺ຠູໂຕ ຠູຕຄາໂມ ພີຊ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລເປນ ‘‘ປທຸມຄຈ຺ຉໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ປຸປ຺ຜໍ ປທຸມ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ວິຍາຍໍ ໂວຫາໂຣຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຍໍ ພີຊໍ ຠູຕຄາໂມ ນາມ ໂຫຕີຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕປຓ຺ຓມູລໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ຍຖາຣຸຕນ຺ຕິ ຍຖາປາຐໍ.

‘‘ສຎ຺ຈິຈ຺ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສຣີເຣ ລຄ຺ຄຠາວໍ ຎຕ຺ວາປິ ອຸຏ຺ຐຫຕິ, ‘‘ຕໍ ອຸທ຺ຘຣິສ຺ສາມີ’’ຕິສຎ຺ຎາຍ ອຠາວໂຕ ວຏ຺ຏຕິ. ອນນ຺ຕກ-ຄ຺ຄຫເຓນ ສາສປມຕ຺ຕິກາ ຄຫິຕາ, ນາມຎ຺ເຫຕໍ ຕສ຺ສາ ເສວາລຊາຕິຍາ. ມູລປຓ຺ຓານໍ ອຠາເວນ ‘‘ອສມ຺ປຸຓ຺ຓຠູຕຄາໂມ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂສ ພີຊຄາເມນ ສງ຺ຄຫິໂຕຕິ. ອວຑ຺ຒມາເນປິ ຠູຕຄາມມູລກຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອມູລກຠູຕຄາເມ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. ນາຬິເກຣສ຺ສ ອາເວຓິກໍ ກຕ຺ວາ ວທຕິ.

ເສເລຍ຺ຍກໍ ¶ ນາມ ສິລາຍ ສມ຺ຠູຕາ ເອກາ ຄນ຺ຘຊາຕິ. ປຸປ຺ຜິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍາຕິ ວິກສິຕກາລໂຕ ປຠຸຕິ. ຉຕ຺ຕກໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕຕິ ວິກສິຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ. ມກຸຬໍ ປນ ຣຸກ຺ຂຕ຺ຕຈໍ ອໂກເປນ຺ເຕນປິ ຄເຫຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຜຸລ຺ລໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຫຕ຺ຖກຸກ຺ກຸຈ຺ເຈນາຕິ ຫຕ຺ຖຈາປລ຺ເລນ.

‘‘ປານີຍໍ ນ ວາເສຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ອຕ຺ຕໂນ ປິວນປານີຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຎ຺ເຎສໍ ປນ ວຏ຺ຏຕິ ອນຸຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ອຕ຺ຕນາ ຂາທິຕຸກາເມນາ’’ຕິ. ເຍສໍ ຣຸກ຺ຂານໍ ສາຂາ ຣຸຫຕີຕິ ມູລໍ ອໂນຕາເຣຕ຺ວາ ປຓ຺ຓມຕ຺ຕນິຄ຺ຄມນມຕ຺ເຕນປິ ວຑ຺ຒຕິ. ຕຕ຺ຖ ກປ຺ປິຍມ຺ປິ ອກໂຣນ຺ໂຕ ຉິນ຺ນນາຬິເກຣເວຬຸທຓ຺ຑາທໂຍ ໂກເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

‘‘ຈງ຺ກມິຕຏ຺ຐານໍ ທສ຺ເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເກວລໍ ຈງ຺ກມນາຘິປ຺ປາເຍນ ວາ ມຄ຺ຄຄມນາຘິປ຺ປາເຍນ ວາ ອກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ, ຕິຓານໍ ອຸປຣິ ນິສີທນາຘິປ຺ປາເຍນ ນິສີທນ຺ຕສ຺ສ ຈ ໂທໂສ ນຕ຺ຖິ.

ສມຓກປ຺ເປຫີຕິ ສມຓານໍ ກປ຺ປິຍໂວຫາເຣຫິ, ອພີຊນິພ຺ພຏ຺ຏພີຊານິປິ ກປ຺ປິຍຠາວໂຕ ‘‘ສມຓກປ຺ປານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕານິ. ອພີຊໍ ນາມ ຕຣຸຓອມ຺ພຜລາທີນິ. ນິພ຺ພຏ຺ເຏຕພ຺ພໍ ວິໂຍເຊຕພ຺ພໍ ພີຊໍ ຍສ຺ມິໍ, ຕໍ ປນສາທິ ນິພ຺ພຏ຺ຏພີຊໍ ນາມ. ກປ຺ປິຍນ຺ຕິ ວຕ຺ວາວາຕິ ປຸພ຺ພກາລກິຣິຍາວເສນ ວຸຕ຺ເຕປິ ວຈນກ຺ຂເຓວ ອຄ຺ຄິສຕ຺ຖາທິນາ ພີຊຄາເມ ວຓໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຈນໂຕ ປນ ປຸພ຺ເພ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຕຎ຺ຈ ທ຺ວິຘາ ອກຕ຺ວາ ເຉທນເຠທນເມວ ທສ຺ເສຕພ຺ພໍ. ກໂຣນ຺ເຕນ ຈ ຠິກ຺ຂຸນາ ‘‘ກປ຺ປິຍໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ¶ ຍາຍ ກາຍຈິ ຠາສາຍ ວຸຕ຺ເຕເຍວ ກາຕພ຺ພໍ. ພີຊຄາມປຣິໂມຈນຕ຺ຖໍ ປຸນ ກປ຺ປິຍໍ ກາເຣຕພ຺ພນ຺ຕິ ກາຣາປນສ຺ສ ປຐມເມວ ອຘິກຕຕ຺ຕາ. ‘‘ກຏາເຫປິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ກຏາຫໂຕ ນີຫຕາຍ ມິຎ຺ຊາຍ ວາ ພີເຊ ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ວິຊ຺ຌິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ເອວ. ຠູຕຄາໂມ, ຠູຕຄາມສຎ຺ຎິຕາ, ວິໂກປນໍ ວາ ວິໂກປາປນໍ ວາຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ.

ຠູຕຄາມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙໔. ທຸຕິເຍ ອຎ຺ຎໍ ວຈນນ຺ຕິ ຍໍ ໂທສວິຠາວນຕ຺ຖໍ ປເຣຫິ ວຸຕ຺ຕວຈນໍ ຕໍ ຕສ຺ສ ອນນຸຈ຺ຉວິເກນ ອຎ຺ເຎນ ວຈເນນ ປຏິຈຣຕິ.

໙໘. ຍເທຕໍ ¶ ອຎ຺ເຎນຎ຺ຎໍ ປຏິຈຣຓວເສນ ປວຕ຺ຕວຈນໍ, ຕເທວ ປຸຈ຺ຉິຕມຕ຺ຖໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ວທຕິ ປກາເສຕີຕິ ອຎ຺ຎວາທກນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອຎ຺ເຎນຎ຺ຎໍ ປຏິຈຣຓສ຺ເສຕໍ ນາມ’’ນ຺ຕິ. ຕຸຓ຺ຫີຠູຕສ຺ເສຕໍ ນາມນ຺ຕິ ຕຸຓ຺ຫີຠາວສ຺ເສຕໍ ນາມໍ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ອຎ຺ຎວາທກໍ ອາໂຣເປຕຸນ຺ຕິ ອຎ຺ຎວາເທ ອາໂຣເປຕຸໍ. ວິເຫສກນ຺ຕິ ວິເຫສກຕ຺ຕໍ.

໙໙. ປາຬິຍໍ ນ ອຸຄ຺ຆາເຏຕຸກາໂມຕິ ປຏິຈ຺ຉາເທຕຸກາໂມ.

໑໐໐. ອນາໂຣປິເຕ ອຎ຺ຎວາທເກຕິ ວຸຕ຺ຕທຸກ຺ກຏໍ ປາຬິຍໍ ອາຄຕອຎ຺ເຎນຎ຺ຎປຏິຈຣຓວເສນ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ອາຄຕນເຍນ ປນ ມຸສາວາເທນ ອຎ຺ເຎນຎ຺ຎໍ ປຏິຈຣນ຺ຕສ຺ສ ປາຈິຕ຺ຕິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ທຸກ຺ກຏໍ, ອາໂຣປິເຕ ອິມິນາວ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ເກຈິ ປນ ‘‘ມຸສາວາທປາຈິຕ຺ຕິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍທ຺ວຍ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ວີມໍສິຕພ຺ພໍ. ອາທິກມ຺ມິກສ຺ສປິ ມຸສາວາເທ ອິມິນາວ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຘມ຺ມກມ຺ເມນ ອາໂຣປິຕຕາ, ອາປຕ຺ຕິຍາ ວາ ວຕ຺ຖຸນາ ວາ ອນຸຍຸຎ຺ຊິຍມານຕາ, ຉາເທຕຸກາມຕາຍ ອຎ຺ເຎນຎ຺ຎໍ ປຏິຈຣຓໍ, ຕຸຓ຺ຫີຠາໂວ ຈາຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ.

ອຎ຺ຎວາທກສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐໓. ຕຕິເຍ ¶ ຈິນ຺ຕາຍນຕ຺ຖສ຺ສ ເຌ-ຘາຕຸສ຺ສ ອເນກຕ຺ຖຕາຍ ໂອໂລກນຕ຺ຖສມ຺ຠວໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ໂອໂລກາເປນ຺ຕີ’’ຕິ. ຉນ຺ທາຍາຕິ ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາໂສຕິ ອາຫ ‘‘ຉນ຺ເທນາ’’ຕິ.

໑໐໕. ຠິກ຺ຂຸໍ ລາມກໂຕ ຈິນ຺ຕາປນຕ຺ຖໍ ອຎ຺ເຎສໍ ຕໍ ອວຓ຺ຓກຖນໍ ອຸຊ຺ຌາປນໍ ນາມ. ອຎ຺ເຎສໍ ປນ ອວຕ຺ວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສມຸລ຺ລປນວເສນ ຠິກ຺ຂຸໂນ ໂທສປ຺ປກາສນໍ ຂິຍ຺ຍນໍ ນາມາຕິ ອຍເມເຕສໍ ເຠໂທ.

໑໐໖. ອຎ຺ຎໍ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນໍ ອຸຊ຺ຌາເປຕີຕິ ອຎ຺ເຎນ ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນນ ອຸຊ຺ຌາເປຕິ. ຕສ຺ສ ວາ ຕໍ ສນ຺ຕິເກຕິ ຕສ຺ສ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຕໍ ສງ຺ເຆນ ສມ຺ມຕໍ ອຸປສມ຺ປນ຺ນໍ ຂິຍ຺ຍຕິ. ອິຘາປິ ມຸສາວາເທນ ອຸຊ຺ຌາປນາທີນໍ ສມ຺ຠວໂຕ ທຸກ຺ກຏຏ຺ຐານານິ ຈ ອາທິກມ຺ມິກສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ ຈ ອິມິນາ ເອວ ສິກ຺ຂາປເທນ ວຸຕ຺ຕາຕິ ¶ ເວທິຕພ຺ພໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ມຸສາວາທປາຈິຕ຺ຕິຍສ຺ສ ອນິວຕ຺ຕິໂຕ. ຘມ຺ມກມ຺ເມນ ສມ຺ມຕຕາ, ອຸປສມ຺ປນ຺ນຕາ, ອຄຕິຄມນາຠາໂວ, ຕສ຺ສ ອວຓ຺ຓກາມຕາ, ຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ວທຕິ. ຕສ຺ສ ອຸປສມ຺ປນ຺ນຕາ, ອຸຊ຺ຌາປນໍ ວາ ຂິຍ຺ຍນໍ ວາຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ຉ ອງ຺ຄານິ.

ອຸຊ຺ຌາປນກສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑໐. ຈຕຸຕ຺ເຖ ອປຎ຺ຎາເຕຕິ ອປ຺ປສິທ຺ເຘ. ອິມໍ ປນ ອຏ຺ຐ ມາເສ ມຓ຺ຑປາທີສຸ ຐປນສງ຺ຂາຕໍ ອຕ຺ຖວິເສສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ປຐມເມວ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາຍໍ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐມາເສ’’ຕິອາທິວຈເນນ ອນຸປຎ຺ຎຕ຺ຕິສທິເສນ ປກາເສຕ຺ວາ ວິສຸໍ ອນຸປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕາ. ປຣິວາເຣ ປເນຕໍ ອນຸຊານນວຈນໍ ອນຸປຎ຺ຎຕ຺ຕິຏ຺ຐານນ຺ຕິ ‘‘ເອກາ ອນຸປຎ຺ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ (ປຣິ. ໖໕-໖໗) ວຸຕ຺ຕໍ.

ນວວາຍິໂມຕິ ອຘຸນາ ສຸຕ຺ເຕນ ວີຕກຈ຺ເຉນ ປລິເວຐິຕມຎ຺ໂຈ. ໂອນທ຺ໂຘຕິ ກປ຺ປິຍຈມ຺ເມນ ໂອນທ຺ໂຘ. ເຕ ຫິ ວສ຺ເສນ ສີຆໍ ນ ນສ຺ສນ຺ຕິ. ‘‘ອຸກ຺ກຏ຺ຐອພ຺ໂຠກາສິໂກ’’ຕິ ອິທໍ ຕສ຺ສ ສຸຂປຏິປຕ຺ຕິທສ຺ສນມຕ຺ຕໍ, ອຸກ຺ກຏ຺ຐສ຺ສາປິ ປນ ຈີວຣກຸຏິ ວຏ຺ຏເຕວ. ກາຍານຸຄຕິກຕ຺ຕາຕິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕຕ຺ເຖວ ນິສີທນຠາວໍ ທີເປຕິ, ເຕນ ຈ ວສ຺ສຠເຍນ ສຍໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ ¶ . ອພ຺ໂຠກາສິການໍ ເຕມນຕ຺ຖາຍ ນິຍເມຕ຺ວາ ທາຍເກຫິ ທິນ຺ນມ຺ປິ ອຕ຺ຕານໍ ຣກ຺ຂນ຺ເຕນ ຣກ຺ຂິຕພ຺ພເມວ.

‘‘ວລາຫການໍ ອນຸຏ຺ຐິຕຠາວໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ’’ຕິ ອິມິນາ ຄິມ຺ຫາເນປິ ເມເຆ ອຸຏ຺ຐິເຕ ອພ຺ໂຠກາເສ ນິກ຺ຂິປິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທີເປຕິ. ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ຣາຕິ ເຈຕິຍງ຺ຄຓາທິເກ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ອພ຺ໂຠກາເສ ນິຍເມຕ຺ວາ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ. ມຊ຺ຌໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປາທຏ຺ຐານາຠິມຸຂາຕິ ຍຕ຺ຖ ສມນ຺ຕໂຕ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອງ຺ຄຓມຊ຺ເຌ ສພ຺ພທາ ກຈວຣສ຺ສ ສງ຺ກຑ຺ຒເນນ ມຊ຺ເຌ ວາລິກາ ສຎ຺ຈິຕາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ກຕ຺ຕພ຺ພວິຘິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸຈ຺ຈວຕ຺ຖຸປາທຏ຺ຐານາຠິມຸຂໍ ວາ ວາລິກາ ຫຣິຕພ຺ພາ. ຍຕ຺ຖ ວາ ປນ ໂກເຓສຸ ວາລິກາ ສຎ຺ຈິຕາ, ຕຕ຺ຖ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອປຣທິສາຠິມຸຂາ ຫຣິຕພ຺ພາຕິ ເກຈິ ອຕ຺ຖໍ ວທນ຺ຕິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ສມ຺ມຏ຺ຐຏ຺ຐານສ຺ສ ¶ ປທວຬຎ຺ເຊນ ອວິໂກປນຕ຺ຖາຍ ສຍໍ ອສມ຺ມຏ຺ຐຏ຺ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປາທາຠິມຸຂໍ ວາລິກາ ຫຣິຕພ຺ພາຕິ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ‘‘ມຊ຺ຌໂຕ ປຏ຺ຐາຍາ’’ຕິ ວຈນສ຺ສ ປໂຍຊນໍ ນ ທິສ຺ສຕິ.

໑໑໑. ວງ຺ກປາທຕາມຕ຺ເຕນ ກຸຬີຣປາທກສ຺ສ ເສເສຫິ ວິເສໂສ, ນ ອຏນີສຸ ປາທປ຺ປເວສນວິເສເສນາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ໂຍ ວາ ປນ ໂກຈີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສາຕິ ອຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ເສວ.

ນິສີທິຕ຺ວາ…ເປ… ປາຈິຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ເມຆຸຏ຺ຐານາຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ປຈ຺ຉາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາໂຠເຄນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ, ເຕນ ປຸນາຄນ຺ຕພ຺ພເມວ. ກປ຺ປໍ ລຠິຕ຺ວາຕິ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ມາ ອິຘ ຕິຏ຺ຐາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕວຈນໍ ລຠິຕ຺ວາ.

ອາວາສິການໍເຍວ ປລິໂພໂຘຕິ ອາຄນ຺ຕຸເກສຸ ກິຎ຺ຈິ ອວຕ຺ວາ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ອາວາສິກາ ເອວ ອຸທ຺ຘຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຄເຕສຸປິ ອາວາສິການເມວ ປລິໂພໂຘ. ມຫາປຈ຺ຈຣິວາເທ ປນ ‘‘ອິທໍ ອມ຺ຫາກ’’ນ຺ຕິ ອວຕ຺ວາປິ ນິສິນ຺ນານເມວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ວາ ສນ຺ຖຣາເປຕ຺ວາ ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອນາຓຕ຺ຕິຍາ ປຎ຺ຎາປິຕຕ຺ຕາປິ ທຸກ຺ກເຏ ກາຣຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸສ຺ສາຣໂກຕິ ສຣຠາຓໂກ. ໂສ ຫິ ອຸທ຺ຘໍ ອຸທ຺ຘໍ ປາຬິປາຐໍ ສາເຣຕິ ປວຕ຺ເຕຕີຕິ ອຸສ຺ສາຣໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໑໑໒. ວຓ຺ຓານຸຣກ຺ຂຓຕ຺ຖໍ ກຕາຕິ ປຏຂຓ຺ຑາທີຫິ ສິພ຺ພິຕ຺ວາ ກຕາ. ຠູມິຍໍ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພາຕິ ຈິມິລິກາຍ ສຕິ ຕສ຺ສາ ອຸປຣິ, ອສຕິ ສຸທ຺ຘຠູມິຍໍ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພາ. ‘‘ສີຫຈມ຺ມາທີນໍ ປຣິຫຣເຓເຍວ ປຏິກ຺ເຂໂປ’’ຕິ ອິມິນາ ມຎ຺ຈປີຐາທີສຸ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ປຸນ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ຐປນາທິວເສນ ¶ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ປຣິຫຣຓເມວ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຠູມຕ຺ຖຣຓາທິວເສນ ປຣິໂຠໂຄ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິຫຣຓໍ ນ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຂນ຺ຘເກ ຫິ ‘‘ອນ຺ໂຕປິ ມຎ຺ເຈ ປຎ຺ຎຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ພຫິປິ ມຎ຺ເຈ ປຎ຺ຎຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ມຎ຺ຈາທີສຸ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ປຣິຫຣຓວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ –

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາຈມ຺ມານິ ຘາເຣຕພ຺ພານິ ສີຫຈມ຺ມໍ ພ຺ຍຄ຺ຆຈມ຺ມໍ ທີປິຈມ຺ມໍ. ໂຍ ຘາເຣຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໕໕) –

ປຏິກ຺ເຂໂປ ¶ ກໂຕ. ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນເວຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ທາຣຸມຍປີຐນ຺ຕິ ຜລກມຍປີຐເມວ. ປາທກຖລິກນ຺ຕິ ອໂຘຕປາທໍ ຍສ຺ມິໍ ຆໍສນ຺ຕາ ໂຘວນ຺ຕິ, ຕໍ ທາຣຸຜລກາທິ.

໑໑໓. ‘‘ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘຣິສ຺ສາມີຕິ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຎ຺ເຎນປິ ກາຣເຓນ ອໂນຕາເປນ຺ຕສ຺ສປິ ອາຄມເນ ສາເປກ຺ຂສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ເຕເນວ ມາຕິກາຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ມຎ຺ຈາທີນໍ ສງ຺ຆິກຕາ, ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂເຓ ເທເສ ສນ຺ຖຣຓໍ ວາ ສນ຺ຖຣາປນໍ ວາ, ອປລິພຸທ຺ຘຕາ, ອາປທາຍ ອຠາໂວ, ນິຣເປກ຺ຂຕາ, ເລຑ຺ຑຸປາຕາຕິກ຺ກໂມ’’ຕິ (ກງ຺ຂາ. ອຏ຺ຐ. ປຐມເສນາສນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ) ເອວເມຕ຺ຖ ນິຣເປກ຺ຂຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ຉ ອງ຺ຄານິ ວຸຕ຺ຕານິ.

ປຐມເສນາສນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ທຸຕິຍເສນາສນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໑໖. ປຎ຺ຈເມ ປາວາໂຣ ໂກຊໂວຕິ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓຕ຺ຖາເຍວ ຐປິຕາ ອຸຄ຺ຄຕໂລມາ ອຕ຺ຖຣຓວິເສສາ. ເອຕ຺ຕກເມວ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ວຸຕ຺ຕໍ. ເສນາສນໂຕຕິ ສພ຺ພປຈ຺ຉິມເສນາສນໂຕ.

໑໑໗. ກຸຣຸນ຺ທຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ສວິເສສໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກິຎ຺ຈາປິ ວຸຕ຺ໂຕ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ນຕ຺ຖີຕິ ຣຸກ຺ຂມູລສ຺ສ ປາກຏຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ປລຸຊ຺ຊຕີຕິ ວິນສ຺ສຕິ.

໑໑໘. ເຍນ ມຎ຺ຈໍ ວາ ປີຐໍ ວາ ວີນນ຺ຕິ, ຕໍ ມຎ຺ຈປີຐກວານໍ. ສິລຸຈ຺ຈຍເລຓນ຺ຕິ ປພ຺ພຕຄຸຫາ. ‘‘ອາປຸຈ຺ຉນໍ ປນ ວຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ອາປຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂຓເສຍ຺ຍາ, ຕສ຺ສາ ¶ ສງ຺ຆິກຕາ, ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂເຓ ວິຫາເຣ ສນ຺ຖຣຓໍ ວາ ສນ຺ຖຣາປນໍ ວາ, ອປລິພຸທ຺ຘຕາ, ອາປທາຍ ອຠາໂວ, ອນເປກ຺ຂສ຺ສ ທິສາປກ຺ກມນໍ, ອຸປຈາຣສີມາຕິກ຺ກໂມຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ສຕ຺ຕ ອງ຺ຄານິ.

ທຸຕິຍເສນາສນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑໙. ຉຏ຺ເຐ ¶ ອນຸປວິສິຕ຺ວາຕິ ສມີປໍ ປວິສິຕ຺ວາ.

໑໒໒. ອຸປຈາຣໍ ຐເປຕ຺ວາຕິ ທິຍຑ຺ຒຫຕ຺ຖູປຈາຣໍ ຐເປຕ຺ວາ. ສງ຺ຆິກວິຫາຣຕາ, ອນຸຏ຺ຐາປນີຍຠາວຊານນໍ, ສມ຺ພາເຘຕຸກາມຕາ, ອຸປຈາເຣ ນິສີທນໍ ວາ ນິປຊ຺ຊນໍ ວາຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາຣິ ອງ຺ຄານິ.

ອນຸປຂຊ຺ຊສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໒໖. ສຕ຺ຕເມ ໂກຏ຺ຐການີຕິ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐການິ.

໑໒໘. ‘‘ສກລສງ຺ຆາຣາມໂຕ ນິກ຺ກຑ຺ຒິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອິທໍ ອນນຸຣູປໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ. ປາປຄຣຫິຕາຍ ຫິ ອກຸປິຕຈິຕ຺ເຕນ ນິກ຺ກຑ຺ຒາເປນ຺ຕສ຺ສ ອິມິນາ ສິກ຺ຂາປເທນ ອາປຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖິ ‘‘ກຸປິໂຕ ອນຕ຺ຕມໂນ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ອຎ຺ຎາເປກ຺ຂາ ອາປຕ຺ຕິ ນ ທິສ຺ສຕິ. ປາຬິຍໍ ‘‘ອລຊ຺ຊິໍ ນິກ຺ກຑ຺ຒຕີ’’ຕິອາທີສຸ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ລຫຸປຣິວຕ຺ຕິຕາຍ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ໂກເປ ອຸປ຺ປນ຺ເນປິ ອນາປຕ຺ຕິ ອລຊ຺ຊິຕາທິປຈ຺ຈເຍເນວ ນິກ຺ກຑ຺ຒນສ຺ສ ອາຣທ຺ຘຕ຺ຕາ. ສງ຺ຆິກວິຫາໂຣ, ອຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຠຓ຺ຑນກາຣກຠາວາທິວິນິມຸຕ຺ຕຕາ, ໂກເປນ ນິກ຺ກຑ຺ຒນໍ ວາ ນິກ຺ກຑ຺ຒາປນໍ ວາຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ.

ນິກ຺ກຑ຺ຒນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໒໙. ອຏ຺ຐມໍ ¶ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ສງ຺ຆິໂກ ວິຫາໂຣ, ອສີສຆຏ຺ຏເວຫາສກຸຏິ, ເຫຏ຺ຐາປຣິໂຠຄຕາ, ອປຏາຓິທິນ຺ເນ ອາຫຈ຺ຈປາທເກ ນິສີທນໍ ວາ ນິປຊ຺ຊນໍ ວາຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາຣິ ອງ຺ຄານິ.

ເວຫາສກຸຏິສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ມຫລ຺ລກວິຫາຣສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໓໕. ນວເມ ¶ ‘‘ມຫລ຺ລໂກ ນາມ ວິຫາໂຣ ສສ຺ສາມິໂກ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສຎ຺ຎາຈິກາຍ ກຸຏິຍາ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ຍສ຺ສາຕິ ວິຫາຣສ຺ສ. ສາ ອປຣິປູຣູປຈາຣາປິ ໂຫຕີຕິ ວິວຣິຍມານໍ ກວາຏໍ ຍໍ ຠິຕ຺ຕິໍ ອາຫນຕິ, ສາ ສາມນ຺ຕາ ກວາຏວິຕ຺ຖາຣປ຺ປມາຓາ ອຸປຈາຣຣຫິຕາປິ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາໂລກໍ ວາຕປານໍ ສນ຺ເຘຕິ ຆຏຍຕີຕິ ອາໂລກສນ຺ຘີຕິ ກວາຏໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ທ຺ວາຣວາຕປານູປຈາຣໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປຸນປ຺ປຸນໍ ລິມ຺ປນາທິໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ປິຓ຺ຑຄຓນາຍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ.

ເກຈິ ປນ ‘‘ປາຬິຍໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍສ຺ສ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ທຸກ຺ກຏ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພນ຺ຕິ ສໍວິຘາຕພ຺ພໍ. ຫຣິເຕ ຐິໂຕ ອຘິຏ຺ຐາຕິ. ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາຕິ ຫຣິຕຍຸຕ຺ເຕ ເຂຕ຺ເຕ ຐຕ຺ວາ ຉາເທນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເກຈິ ປນ ‘‘ຕາທິເສ ເຂຕ຺ເຕ ວິຫາຣໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ປາຬິຍາ ນ ສເມຕິ.

໑໓໖. ອຸຊຸກເມວ ຉາທນນ຺ຕິ ຉາທນມຸຂວຏ຺ຏິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ປິຏ຺ຐິວໍສກູຏາຄາຣກຓ຺ຓິກາທິ, ຕາວ ອິຏ຺ຐກາທີຫິ ອຸຊຸກໍ ຉາທນໍ. ອິມິນາ ປນ ເຍນ ສພ຺ພສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ເອກວາຣໍ ຉາທິເຕ ຕໍ ຉາທນໍ ເອກມຄ຺ຄນ຺ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ປາຬິຍໍ ‘‘ທ຺ເວ ມຄ຺ເຄ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຣິຍາເຍນ ຉາທນມ຺ປິ ອິມິນາວ ນເຍນ ໂຍເຊຕພ຺ພນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ‘‘ປຸນປ຺ປຸນໍ ຉາທາເປສີ’’ຕິ ອິມາຍ ປາຬິຍາ ຈ ‘‘ສພ຺ພມ຺ປິ ເຈຕໍ ຉທນໍ ຉທນູປຣິ ເວທິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ອຏ຺ຐກຖາວຈເນນ ຈ ສເມຕິ.

ປາຬິຍໍ ‘‘ມຄ຺ເຄນ ຉາເທນ຺ຕສ຺ສ ປຣິຍາເຍນ ຉາເທນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ອິທຎ຺ຈ ອິຏ຺ຐກາທີຫິ, ຕິຓປຓ຺ເຓຫິ ຈ ຉາທນປ຺ປກາຣເຠທທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເກຈິ ປນ ‘‘ປນ຺ຕິຍາ ຉາທິຕສ຺ສ ຉທນສ຺ສ ອຸປຣິ ຉທນມຸຂວຏ຺ຏິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸທ຺ຘໍ ອຸຊຸກເມວ ເອກວາຣໍ ຉາທນໍ ເອກມຄ຺ຄນ຺ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ‘ທ຺ເວ ມຄ຺ເຄ’ຕິອາທິ ¶ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ປນ ສກລວິຫາຣຉາທນໍ. ເອສ ນໂຍ ປຣິຍາເຍນ ຉາທເນປີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ປາຬິອຏ຺ຐກຖາຫິ ນ ສເມຕິ.

ຕຕິຍາຍ ມຄ຺ຄນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕຕິຍາຍາຕິ ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ສມ຺ປທານວຈນໍ, ຕຕິຍໍ ມຄ຺ຄນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ຕິຓປຓ຺ເຓຫິ ລພ຺ຠຕີຕິ ຕິຓປຓ຺ເຓຫິ ຉາເທຕ຺ວາ ອຸປຣິ ອຸລ຺ລິຕ຺ຕາວລິຕ຺ຕກຣຓໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເກວລໍ ¶ ຕິຓກຸຏິຍາ ຫິ ອນາປຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຕິຓ຺ຓໍ ມຄ຺ຄານນ຺ຕິ ມຄ຺ຄວເສນ ຉາທິຕານໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຉທນານໍ. ຕິຓ຺ຓໍ ປຣິຍາຍານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ມຫລ຺ລກວິຫາຣຕາ, ອຕ຺ຕໂນ ວາສາຄາຣຕາ, ອຸຕ຺ຕຣິ ອຘິຏ຺ຐານນ຺ຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ.

ມຫລ຺ລກວິຫາຣສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໔໐. ທສເມ ມາຕິກາຍໍ ສປ຺ປາຓກອຸທກໍ ຕິເຓນ ວາ ມຕ຺ຕິກາຍ ວາ ສິຎ຺ເຈຍ຺ຍ, ຉຑ຺ເຑຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ອຸທກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ພຫິ ສິຎ຺ເຈຍ຺ຍ, ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ອຸທເກ ຕິຓໍ ວາ ມຕ຺ຕິກໍ ວາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍາຕິ ອຊ຺ຌາຫຣິຕ຺ວາ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເຕນາຫ ‘‘ສກຏຠາຣມຕ຺ຕຎ຺ເຈປີ’’ຕິອາທິ. ອິທນ຺ຕິ ຕິຓມຕ຺ຕິກປກ຺ຂິປນວິຘານໍ. ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ມາຕິກາຍໍ ‘‘ຕິຓໍ ວາ ມຕ຺ຕິກໍ ວາ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຏ຺ຐກຖາສຸ ວາ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອິທຎ຺ຈ ສິກ຺ຂາປທໍ ພາຫິຣປຣິໂຠຄໍ ສນ຺ຘາຍ ວຕ຺ຖຸວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣປຣິໂຠຄສ຺ສ ວິສຸໍ ວກ຺ຂມານຕ຺ຕາ. ຕທຸຠຍມ຺ປິ ‘‘ສປ຺ປາຓກ’’ນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ວຘກຈິຕ຺ຕໍ ວິນາວ ສິຎ຺ຈເນ ປຎ຺ຎຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຘກຈິຕ຺ເຕ ປນ ສຕິ ສິກ຺ຂາປທນ຺ຕເຣເນວ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ນ ອິມິນາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອຸທກສ຺ສ ສປ຺ປາຓກຕາ, ‘‘ສິຎ຺ຈເນນ ປາຓກາ ມຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຊານນໍ, ຕາທິສເມວ ຈ ອຸທກໍ ວິນາ ວຘກເຈຕນາຍ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ຕິຓາທີນໍ ສິຎ຺ຈນນ຺ຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາຣິ ອງ຺ຄານິ.

ສປ຺ປາຓກສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

‘‘ຠູຕຄາມວຄ຺ໂຄ’’ຕິປິ ເອຕສ຺ເສວ ນາມໍ.

໑໔໔. ຕຕິຍວຄ຺ຄສ຺ສ ¶ ¶ ປຐເມ ຕິຣຈ຺ຉານຠູຕນ຺ຕິ ຕິໂຣກຣຓຠູຕໍ, ພາຫິຣຠູຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມິທ຺ໂຘຕິ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ. ສຫິຕຕ຺ໂຖ ອຕ຺ຖຍຸຕ຺ໂຕ. ອຕ຺ຖຄມ຺ຠີຣຕາທິນາ ຄມ຺ຠີໂຣ.

໑໔໕-໑໔໗. ປຣໂຕຕິ ອຸຕ຺ຕຣິ. ກໂຣນ຺ໂຕວາຕິ ປຣິພາຫິເຣ ກໂຣນ຺ໂຕ. ວິຠງ຺ເຄຕິ ຌານວິຠງ຺ເຄ. ຈຣຓນ຺ຕິ ນິພ຺ພານຄມນາຍ ປາທໍ.

ຍທສ຺ສາຕິ ຍໍ ອສ຺ສ. ຘາເຣຕີຕິ ອວິນສ຺ສມານໍ ຘາເຣຕິ. ປຣິກຖນຕ຺ຖນ຺ຕິ ປກິຓ຺ຓກກຖາວເສນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຘມ຺ມກຖນຕ຺ຖໍ. ຕິສ຺ໂສ ອນຸໂມທນາຕິ ສງ຺ຆຠຕ຺ຕາທີສຸ ທານານິສໍສປ຺ປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ ນິຘິກຸຓ຺ຑສຸຕ຺ຕາທິ (ຂຸ. ປາ. ໘.໑ ອາທໂຍ) -ອນຸໂມທນາ, ເຄຫປ຺ປເວສມງ຺ຄລາທີສຸ ມງ຺ຄລສຸຕ຺ຕາທິ (ຂຸ. ປາ. ໕.໑ ອາທໂຍ; ສຸ. ນິ. ມງ຺ຄລສຸຕ຺ຕ) -ອນຸໂມທນາ, ມຕກຠຕ຺ຕາທິອມງ຺ຄເລສຸ ຕິໂຣກຸຏ຺ຏາທິ (ຂຸ. ປາ. ໗.໑ ອາທໂຍ; ເປ. ວ. ໑໔ ອາທໂຍ) -ອນຸໂມທນາຕິ ອິມາ ຕິສ຺ໂສ ອນຸໂມທນາ. ກມ຺ມາກມ຺ມວິນິຈ຺ຉໂຍຕິ ປຣິວາຣາວສາເນ ກມ຺ມວຄ຺ເຄ (ປຣິ. ໔໘໒ ອາທໂຍ) ວຸຕ຺ຕວິນິຈ຺ຉໂຍ. ສມາຘິວເສນາຕິ ສມຖປຸພ຺ພກວເສນ. ວິປສ຺ສນາວເສນ ວາຕິ ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິອາທິກາຍ ສຸກ຺ຂວິປສ຺ສນາຍ ວເສນ. ອຕ຺ຕໂນ ສີລຣກ຺ຂຓຕ຺ຖໍ ອປຣານເປກ຺ຂຕາຍ ເຍນ ກາມໍ ຄນ຺ຕຸໍ ຈຕສ຺ໂສ ທິສາ ອຣຫຕິ, ອສ຺ສ ວາ ສນ຺ຕິ, ຕາສຸ ວາ ສາຘູຕິ ຈາຕຸທ຺ທິໂສ.

ອຠິວິນເຍຕິ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສງ຺ຂາເຕ ສໍວຣວິນເຍ, ຕປ຺ປກາສເກ ວາ ວິນຍປິຏເກ. ວິເນຕຸນ຺ຕິ ສິກ຺ຂາເປຕຸໍ ປກາເສຕຸໍ. ປຄຸຓາ ວາຈຸຄ຺ຄຕາຕິ ປາຐໂຕ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ຈ ປຄຸຓາ ມຸເຂ ສນ຺ນິຘາປນວເສນ ວາຈຸຄ຺ຄຕາ ກາຕພ຺ພາ. ອຕ຺ຖມຕ຺ຕວເສນເປຕ຺ຖ ໂຍຊນໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ອຠິຘມ຺ເມຕິ ລກ຺ຂຓຣສາທິວເສນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນ ນາມຣູປຘມ຺ເມ. ປຸພ຺ເພ ກິຣ ມຫາເຖຣາ ປຣິຍຕ຺ຕິອນນ຺ຕຣຘານາຍ ເອເກກສ຺ສ ຄຓສ຺ສ ທີຆນິກາຍາທິເອເກກຘມ຺ມໂກຏ຺ຐາສໍ ນິຍ຺ຍາເຕນ຺ຕາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ເອຕໍ ປາຬິໂຕ ຈ ອຏ຺ຐກຖາໂຕ ຈ ປຣິຫຣຖ, ສກ຺ໂກນ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕຣິປິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ເອວໍ ສກລຘມ຺ມໍ ຄນ຺ຖວເສນ ນິຍ຺ຍາເຕນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ເຕ ຈ ຠິກ຺ຂູ ຄນ຺ຖນາເມນ ທີຆຠາຓກາ ມຊ຺ຌິມຠາຓກາຕິ ໂວຫຣີຍນ຺ຕິ, ເຕ ຈ ¶ ອຕ຺ຕໂນ ຠາຣຠູຕໍ ໂກຏ຺ຐາສໍ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ¶ ອຸຄ຺ຄເຫຕຸໍ ນ ລຠນ຺ຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ສເຈ ມຊ຺ຌິມຠາຓໂກ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິ.

ຕຕ຺ຖ ເຫຏ຺ຐິມາ ວາ ຕໂຍ ວຄ຺ຄາຕິ ມຫາວຄ຺ຄໂຕ ເຫຏ຺ຐິມາ ສຄາຖກວຄ຺ໂຄ (ສໍ. ນິ. ໑.໑ ອາທໂຍ), ນິທານວຄ຺ໂຄ (ສໍ. ນິ. ໒.໑ ອາທໂຍ), ຂນ຺ຘວຄ຺ໂຄຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໑ ອາທິໂຍ) ອິເມ ຕໂຍ ວຄ຺ຄາ. ຕິກນິປາຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຫຏ຺ຐາຕິ ເອກກນິປາຕທຸກນິປາເຕ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຘມ຺ມປທມ຺ປິ ສຫ ວຕ຺ຖຸນາ ຊາຕກຠາຓເກນ ອຕ຺ຕໂນ ຊາຕເກນ ສທ຺ຘິໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຕໂຕ ໂອຣໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິວາທສ຺ສ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕໂຕ ຕໂຕຕິ ທີຆນິກາຍາທິໂຕ. ອຸຈ຺ຈິນິຕ຺ວາ ອຸຄ຺ຄຫິຕໍ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ຐິຕິຍາ, ຠິກ຺ຂຸໂນປິ ປຸພ຺ພາປຣານຸສນ຺ຘິອາທິກຸສລຕາຍ ຈ ນ ໂຫຕີຕິ ‘‘ຕໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ. ອຠິຘມ຺ເມ ກິຎ຺ຈິ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ວິນເຍ ກຸສລຕ຺ຕິກາທິວິຠາໂຄ, ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕສຸ ສມຖວິປສ຺ສນາມຄ຺ໂຄ ຈ ອຠິຘມ຺ມປາຐໍ ວິນາ ນ ວິຎ຺ຎາຍຕິ, ອນ຺ຘກາເຣ ປວິຏ຺ຐກາໂລ ວິຍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ສຸຕ຺ຕວິນຍານໍ ຄຫຓວເສນ ອຠິຘມ຺ມຄ຺ຄຫຓໍ ວຸຕ຺ຕເມວາຕິ ວິສຸໍ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ‘‘ໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ຂາທິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ ຕທວິນາຠາວໂຕ, ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ປຣິມຓ຺ຑລປທພ຺ຍຎ຺ຊນາຍາຕິ ປຣິມຓ຺ຑລານິ ປຣິປຸຓ຺ຓານິ ປເທສຸ ສິຖິລຘນິຕາທິພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ຍສ຺ສໍ, ຕາຍ. ປຸຣສ຺ສ ເອສາຕິ ໂປຣີ, ນຄຣວາສີນໍ ກຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອເນລຄຬາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ເອລາຕິ ເຂຬໍ ຕຄ຺ຄຬນວິຣຫິຕາຍ. ກລ຺ຍາຓວາກ຺ກຣໂຓຕິ ເອຕ຺ຖ ວາຈາ ເອວ ວາກ຺ກຣຓໍ, ອຸທາຫຣຓໂຆໂສ. ກລ຺ຍາຓໍ ມຘຸຣໍ ວາກ຺ກຣຓມສ຺ສາຕິ ກລ຺ຍາຓວາກ຺ກຣໂຓ. ອຸປສມ຺ປນ຺ນາຍ ເມຖຸເນເນວ ອຠພ຺ໂພ ໂຫຕິ, ນ ສິກ຺ຂມານາສາມເຓຣີສູຕິ ອາຫ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ກາຍສໍສຄ຺ຄໍ ວາ’’ຕິອາທິ.

໑໔໘. ຄຣຸເກຫີຕິ ຄຣຸກຠຓ຺ເຑຫິ. ເອກໂຕອຸປສມ຺ປນ຺ນາຍາຕິ ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ຠຸມ຺ມວຈນໍ. ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕິເກ ອຸປສມ຺ປນ຺ນາ ນາມ ປຣິວຕ຺ຕລິງ຺ຄາ ວາ ປຎ຺ຈສຕສາກິຍານິໂຍ ວາ. ເອຕາ ປນ ເອກໂຕອຸປສມ຺ປນ຺ນາ ໂອວທນ຺ຕສ຺ສ ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວ.

໑໔໙. ນ ນິມນ຺ຕິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸກາມາຕິ ນິມນ຺ຕິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ໂຠຊນປຣິໂຍສາເນ ຄນ຺ຕຸກາມາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຕ຺ເຖວ ວສິຕຸກາມາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ¶ ອຕ຺ໂຖ. ຍໂຕຕິ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍໂຕ. ຍາຈິຕ຺ວາຕິ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ອານີຕໂອວາເທເນວ ມຍມ຺ປິ ວສິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຍາຈິຕ຺ວາ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສເຍ. ອຠິກ຺ຂຸກາວາເສ ວສ຺ສໍ ວສນ຺ຕິຍາ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ອປຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາ ທຸກ຺ກຏໍ.

ອິມາສຸ ¶ ກຕຣາປຕ຺ຕິ ປຣິຫຣິຕພ຺ພາຕິ ໂຈທນໍ ປຣິຫຣນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ສາ ຣກ຺ຂິຕພ຺ພາ’’ຕິ. ສາ ວສ຺ສານຸຄມນມູລິກາ ອາປຕ຺ຕິ ຣກ຺ຂິຕພ຺ພາ, ອິຕຣາຍ ອນາປຕ຺ຕິກາຣຓໍ ອຕ຺ຖີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຕນາຫ ‘‘ອາປທາສຸ ຫີ’’ຕິອາທິ.

ໂອວາທຕ຺ຖາຍາຕິ ໂອວາເທ ຍາຈນຕ຺ຖາຍ. ທ຺ເວ ຕິສ຺ໂສຕິ ທ຺ວີຫິ ຕີຫິ, ກຣຓຕ຺ເຖ ເຈຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນໍ. ປາສາທິເກນາຕິ ປສາທຊນເກນ ກາຍກມ຺ມາທິນາ. ສມ຺ປາເທຕູຕິ ຕິວິຘໍ ສິກ຺ຂໍ ສມ຺ປາເທຕຸ. ອສມ຺ມຕຕາ, ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ປຣິປຸຓ຺ຓູປສມ຺ປນ຺ນຕາ, ໂອວາທວເສນ ອຏ຺ຐຄຣຸຘມ຺ມທານນ຺ຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ.

ໂອວາທສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໕໓. ທຸຕິເຍ ໂກກນທນ຺ຕິ ປທຸມວິເສສໍ, ຕໍ ກິຣ ພຫຸປຕ຺ຕໍ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ນໍ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ຍຖາ ໂກກນທສງ຺ຂາຕໍ ປທຸມໍ, ເອວໍ ຜຸລ຺ລມຸຂປທຸມໍ ອວີຕຄຸຓຄນ຺ຘໍ ນິມ຺ມເລ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ອາທິຈ຺ຈໍ ວິຍ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ເຕຊສາ ຕປນ຺ຕໍ ຕໂຕ ເອວ ວິໂຣຈມານໍ ອງ຺ເຄຫິ ນິຈ຺ຉຣຓກຊຸຕິຍາ ອງ຺ຄີຣສໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ປສ຺ສາຕິ. ຣໂຊຫຣຓນ຺ຕິ ສຣີເຣ ຣຊໍ ປຸຎ຺ຉຕີຕິ ຣໂຊຫຣຓນ຺ຕິ ປຸຎ຺ຉນໂຈຬສ຺ສ ນາມໍ. ໂອຠາສວິສ຺ສຊ຺ຊນປຸພ຺ພກາ ຠາສິຕຄາຖາ ໂອຠາສຄາຖາ ນາມ. ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄາທີສຸ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໓໘໖) ປນ ‘‘ຣາໂຄ ຣໂຊ ນ ຈ ປນ ເຣຓຸ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິອາທິ ໂອຠາສຄາຖາ ວຸຕ຺ຕາ, ນ ປເນສາ ‘‘ອຘິເຈຕໂສ’’ຕິ ຄາຖາ. ອຍຎ຺ຈ ຈູຬປນ຺ຖກຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອຸທານຄາຖາຕິ ອຸທານປາຬິຍໍ ນຕ຺ຖິ, ເອກຸທານິຍຕ຺ເຖຣສ຺ສ (ເຖຣຄາ. ໑.໖໗ ເອກຸທານິຍຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ) ນາຍໍ ອຸທານຄາຖາຕິ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຘ ປນ ປາຬິຍາ ເອວ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເຖຣສ຺ສາປິ ອຸທານຄາຖາຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອິຘ ຈ ອຄຣຸຘມ຺ເມນາປິ ໂອວທໂຕ ¶ ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວ. ອຕ຺ຖງ຺ຄຕສູຣິຍຕາ, ປຣິປຸຓ຺ຓູປສມ຺ປນ຺ນຕາ, ໂອວທນນ຺ຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ.

ອຕ຺ຖງ຺ຄຕສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໑໖໒. ຕຕິຍໍ ¶ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ອຸປສ຺ສຍູປຄມນໍ, ປຣິປຸຓ຺ຓູປສມ຺ປນ຺ນຕາ, ສມຍາຠາໂວ, ຄຣຸຘມ຺ເມຫິ ໂອວທນນ຺ຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາຣິ ອງ຺ຄານິ.

ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໖໔. ຈຕຸຕ຺ເຖ ອາມິສນິຣເປກ຺ຂມ຺ປິ ອາມິສເຫຕຸ ໂອວທຕີຕິສຎ຺ຎາຍ ຠຓນ຺ຕສ຺ສປິ ອນາປຕ຺ຕິ ສຈິຕ຺ຕກຕ຺ຕາ ສິກ຺ຂາປທສ຺ສ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ອຸປສມ຺ປນ຺ນຕາ, ຘມ຺ເມນ ລທ຺ຘສມ຺ມຸຕິຕາ, ອນາມິສນ຺ຕຣຕາ, ອວຓ຺ຓກາມຕາຍ ເອວໍ ຠຓນນ຺ຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາຣິ ອງ຺ຄານິ.

ອາມິສສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໖໙. ປຎ຺ຈມໍ ຈີວຣທານສິກ຺ຂາປທໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

໑໗໖. ຉຏ຺ເຐ ກຖິນວຕ຺ຕນ຺ຕິ ກຖິນມາເສ ຈີວຣໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ສຫາຍຠາວູປຄມນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຎ຺ເຈຕ຺ວາຕິ ‘‘ຕວ ຎາຕິກາຍາ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ເອກິສ຺ສາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ’’ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ວຕ຺ວາ ‘‘ເອກິສ຺ສາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ເຕ ອຎ຺ຎາຕິກສຎ຺ຎິໂນ ອເຫສຸນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອກປ຺ປິເຍ ນິໂຍຊິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ. ອຎ຺ຎາຕິກາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ສນ຺ຕກຕາ, ນິວາສນປາຣຸປນູປຄຕາ, ວຸຕ຺ຕນເຍນ ສິພ຺ພນໍ ວາ ສິພ຺ພາປນໍ ວາຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ.

ຈີວຣສິພ຺ພນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໘໓. ສຕ຺ຕເມ ¶ ປາຬິຍໍ ຄຈ຺ຉາມ ຠຄິນິ ຄຈ຺ຉາມາຍ຺ຍາຕິ ຠິກ຺ຂຸປຸພ຺ພກໍ ສໍວິຘານໍ, ອິຕຣໍ ຠິກ຺ຂຸນິປຸພ຺ພກໍ ¶ . ເອກທ຺ຘານມຄ຺ຄນ຺ຕິ ເອກໂຕ ອທ຺ຘານສງ຺ຂາຕໍ ມຄ຺ຄໍ. ຫິຍ຺ໂຍຕິ ສຸເວ. ປເຣຕິ ຕຕິເຍ ທິວເສ.

ທ຺ວິຘາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາໂຣຕິ ປາທຄມເນ ປກ຺ຂຄມເນຕິ ທ຺ວິຘາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາໂຣ. ອຸປຈາໂຣ ນ ລພ຺ຠຕີຕິ ໂຍ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕາທິຄາມສ຺ສ ເອກເລຑ຺ຑຸປາຕາທິອຸປຈາໂຣ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ອິຘ ນ ລພ຺ຠຕິ ອາສນ຺ນຕ຺ຕາ. ເອເຕນ ຈ ອນ຺ຕຣຆເຣເຍເວຕ຺ຖ ຄາໂມຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ, ນ ສກລໍ ຄາມເຂຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖາປິ ຍຕ຺ຖ ອຸປຈາໂຣ ລພ຺ຠຕິ, ຕຕ຺ຖ ອຸປຈາໂຣກ຺ກມເນ ເອວ ອາປຕ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຣຕນມຕ຺ຕນ຺ຕໂຣ’’ຕິອາທິ. ອຸປຈາໂຣກ຺ກມນຎ຺ເຈຕ຺ຖ ອຸປຈາຣພ຺ຠນ຺ຕເຣ ປວິສນເມວ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ອປ຺ປວິສິຕ຺ວາປິ ອຸປຈາຣໂຕ ພຫິ ອທ຺ຘໂຍຊນພ຺ຠນ຺ຕຣຄເຕນ ມຄ຺ເຄນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕປິ ມຄ຺ຄສ຺ສ ທ຺ວີສຸ ປສ຺ເສສຸ ອທ຺ຘໂຍຊນພ຺ຠນ຺ຕຣຄຕໍ ຄາມູປຈາຣໍ ສພ຺ພໍ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິຈ຺ເຈວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອທ຺ຘໂຍຊນໂຕ ພຫິ ຄເຕນ ມຄ຺ເຄນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນ ຄາມູປຈາຣຄຓນາຍ ກາເຣຕພ຺ໂພ, ອທ຺ຘໂຍຊນຄຓນາເຍວ ກາເຣຕພ຺ໂພ. ເອວຎ຺ຈ ສຕິ ອນນ຺ຕຣສິກ຺ຂາປເທ ນາວາເຍວ ຄາມຕີຣປສ຺ເສນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ຄາມູປຈາຣຄຓນາຍ ອາປຕ຺ຕິ ສມຕ຺ຖິຕາ ໂຫຕິ. ນ ຫິ ສກ຺ກາ ນາວາຍ ຄາມູປຈາຣພ຺ຠນ຺ຕເຣ ປວິສິຕຸໍ. ຕິຓ຺ຓໍ ມຄ຺ຄານໍ ສມ຺ພນ຺ຘຏ຺ຐານໍ ສິງ຺ຆາຏກໍ. ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ສໍວິທຫິເຕຕິ ເອຕ຺ຖ ນ ເກວລໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕຣຖິກາທີສຸ ເອວ ສໍວິທຫເນ ທຸກ຺ກຏໍ, ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄປີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອທ຺ຘໂຍຊນໍ ອຕິກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສາຕິ ອສຕິ ຄາເມ ອທ຺ຘໂຍຊນໍ ອຕິກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ. ຍສ຺ມິຎ຺ຫິ ຄາມເຂຕ຺ຕຠູເຕປິ ອຣຎ຺ເຎ ອທ຺ຘໂຍຊນພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຄາໂມ ນ ໂຫຕິ, ຕມ຺ປິ ອິຘ ອຄາມກໍ ອຣຎ຺ຎນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ນ ວິຎ຺ຌາຏວາທໂຍ.

໑໘໕. ຣຏ຺ຐເຠເທຕິ ຣຏ຺ຐວິໂລເປ. ຈກ຺ກສມາຣຸຬ຺ຫາຕິ ອິຣິຍາປຖຈກ຺ກໍ, ສກຏຈກ຺ກໍ ວາ ສມາຣຸຬ຺ຫາ. ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄປ຺ປຏິປຕ຺ຕິ, ອວິສງ຺ເກຕໍ, ສມຍາຠາໂວ, ອນາປທາ, ຄາມນ຺ຕໂຣກ຺ກມນໍ ວາ ອທ຺ຘໂຍຊນາຕິກ຺ກໂມ ວາຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ. ເອກໂຕອຸປສມ຺ປນ຺ນາທີຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໍວິຘາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ປນ ມາຕຸຄາມສິກ຺ຂາປເທນ ອາປຕ຺ຕິ.

ສໍວິຘານສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໘໙. ອຏ຺ຐເມ ¶ ເອກໍ ຕີຣໍ…ເປ… ນິຣນ຺ຕຣນ຺ຕິ ນທິໂຕ ອທ຺ຘໂຍຊນພ຺ຠນ຺ຕເຣ ປເທເສ ນິວິຏ຺ຐຄາເມຫິ ¶ ນິຣນ຺ຕຣຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ເອກໍ ອຄາມກໍ ອຣຎ຺ຎນ຺ຕິ ຕຖາ ນິວິຏ຺ຐຄາມາຠາເວນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຄາມກຕີຣປສ຺ເສນາຕິອາທິ ປນ ອຕິເຣກອທ຺ຘໂຍຊນວິຕ຺ຖຕໍ ນທິໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໂຕ ອູນວິຕ຺ຖາຣາຍ ຫິ ນທິຍາ ມຊ຺ເຌນາປິ ຄມເນ ຕີຣທ຺ວຍສ຺ສາປິ ອທ຺ຘໂຍຊນພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຄຕຕ຺ຕາ ຄາມນ຺ຕຣຄຓນາຍ, ອທ຺ຘໂຍຊນຄຓນາຍ ຈ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕພ຺ພາ. ເຕເນວ ‘‘ໂຍຊນວິຕ຺ຖຕາ…ເປ… ອທ຺ຘໂຍຊນຄຓນາຍ ປາຈິຕ຺ຕິຍານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕເນວ ຫິ ໂຍຊນໂຕ ອູນາຍ ນທິຍາ ອທ຺ຘໂຍຊນພ຺ຠນ຺ຕຣຄຕຕີຣວເສເນວ ອາປຕ຺ຕິຄຓນໍ ວຸຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ. ‘‘ສພ຺ພອຏ຺ຐກຖາສູ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ສມຕ຺ເຖຕິ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ສມຸທ຺ທຕຬາກາທີສຸ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຖາປິ ກີຬາປຸເຣກ຺ຂາຣສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ກຏເມວາຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ, ປຐມໍ ກີຬາປຸເຣກ຺ຂາຣສ຺ສາປິ ປຈ຺ຉາ ນາວາຍ ນິທ຺ທຸປຄຕສ຺ສ, ໂຍນິໂສ ວາ ມນສິ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຄາມນ຺ຕໂຣກ຺ກມນາທີສຸປິ ອາປຕ຺ຕິສມ຺ຠວໂຕ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊຕາ, ຕິຈິຕ຺ຕຕາ ຈສ຺ສ ສິກ຺ຂາປທສ຺ສ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເສສໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ.

ນາວາຠິຣຸຫນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໙໗. ນວເມ ປາຬິຍໍ ‘‘ສິກ຺ຂມານາ…ເປ… ປຎ຺ຈ ໂຠຊນານິ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ອິທໍ ອິມິນາ ສິກ຺ຂາປເທນ ອນາປຕ຺ຕິໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຎ຺ຈຫິ ສຫຘມ຺ມິເກຫິ ກຕວິຎ຺ຎຕ຺ຕິປຣິກຖາທີຫິ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏເມວ. ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ປຣິປາຈິຕຕາ, ຕຖາ ຊານນໍ, ຄິຫິສມາຣມ຺ຠາຠາໂວ, ໂຠຊນຕາ, ຕສ຺ສ ອຊ຺ໂຌຫຣຓນ຺ຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ.

ປຣິປາຈິຕສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໙໘. ທສເມ ¶ ອຸປນນ຺ທສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖສິກ຺ຂາປເທນາຕິ ມາຕຸຄາເມນ ຣໂຫນິສຊ຺ຊສິກ຺ຂາປທໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ປນ ອເຈລກວຄ຺ເຄ ປຎ຺ຈມມ຺ປິ ອຸປນນ຺ທໍ ອາຣພ຺ຠ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕສຸ ຈຕຸຕ຺ຖຕ຺ຕາ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ຣໂຫນິສຊ຺ຊສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໐໖. ຈຕຸຕ຺ຖວຄ຺ຄສ຺ສ ¶ ປຐເມ ອິເມສໍເຍວາຕິ ອິເມສໍ ປາສຓ຺ຑານໍເຍວ. ເອຕ຺ຕການນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ປາສຓ຺ເຑ ເອຕ຺ຕການໍ.

໒໐໘. ‘‘ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວາ’’ຕິ ອິທໍ ອທ຺ຘໂຍຊນວເສນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອຎ຺ເຎ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປຎ຺ຎຕ຺ຕຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູສຸ ອປ຺ປສນ຺ເນຫິ ຕິຕ຺ຖິເຍຫິ ສາມຎ຺ຎໂຕປິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕມ຺ປິ ຠິກ຺ຂູນໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ ເອວ. ອາວສຖປິຓ຺ຑຕາ, ອຄິລານຕາ, ອນຸວສິຕ຺ວາ ໂຠຊນນ຺ຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ.

ອາວສຖປິຓ຺ຑສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໐໙. ທຸຕິເຍ ອຠິມາເຣຕິ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ມາຣຓຕ຺ຖາຍ ປໂຍຊິເຕ ຘນຸຘເຣ. ນນຸ ‘‘ຣາຊານມ຺ປິ ມາຣາເປສີ’’ຕິ ວຈນໂຕ ອິທໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ອຊາຕສຕ຺ຕຸໂນ ກາເລ ປຎ຺ຎຕ຺ຕນ຺ຕິ ສິທ຺ຘໍ, ເອວຎ຺ຈ ສຕິ ປາຬິຍໍ ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຣຎ຺ໂຎ ມາຄຘສ຺ສ…ເປ… ຎາຕິສາໂລຫິໂຕ ອາຊີວເກສຸ ປພ຺ພຊິໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ພິມ຺ພິສາຣໍ ເອຕທໂວຈາ’’ຕິອາທິ ວິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ? ນ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ. ໂສ ກິຣ ອາຊີວໂກ ພິມ຺ພິສາຣກາລໂຕ ປຠຸຕິ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ຠິກ຺ຂູ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ທານໍ ເທນ຺ໂຕ ອຊາຕສຕ຺ຕຸກາເລປິ ສິກ຺ຂາປເທ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕປິ ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕິເກ ທູຕໍ ປາເຫສິ, ຠິກ຺ຂູ ຈ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຍນ຺ຕາ ນິວາເຣສຸໍ. ຕສ຺ມາ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕໍ ວຕ຺ຖຸ ທສ຺ສິຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໒໑໕. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ¶ ວິສທິສໍ ຣຊ຺ຊໍ ວິຣຊ຺ຊໍ, ວິຣຊ຺ຊໂຕ ອາຄຕາ ເວຣຊ຺ຊກາ. ເຕ ຈ ຍສ຺ມາ ຊາຕິໂຄຕ຺ຕາທິໂຕ ນານາວິຘາ, ຕສ຺ມາ ນານາເວຣຊ຺ຊເກຕິປິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໑໗-໘. ອິມສ຺ສ ສິກ຺ຂາປທສ຺ສ ວຕ຺ຖຸວເສເນວ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຕ ຄຓໂຠຊນຕ຺ຖຕາ ສິທ຺ຘາຕິ ຕໍ ອວຕ຺ວາ ປທຠາຊເນ ອສິທ຺ຘເມວ ນິມນ຺ຕນໂຕ ຄຓໂຠຊນໍ ທສ຺ສິຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຕນາຫ ‘‘ທ຺ວີຫາກາເຣຫີ’’ຕິອາທິ. ¶ ‘‘ເຍນ ເກນຈິ ເວວຈເນນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ໂຠຊນໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິອາທິສາມຎ຺ຎນາເມນາປິ ຄຓໂຠຊນໍ ໂຫຕິ. ຍໍ ປນ ປາຬິຍໍ ອທ຺ຘານຄມນາທິວຕ຺ຖູສຸ ‘‘ອິເຘວ ຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕວຈນສ຺ສ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຍນໍ, ຕມ຺ປິ ໂອທນາທິນາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເອວ ກຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອກໂຕ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖໍ ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ເອກໂຕ ຐຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ.

‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ຠຕ຺ຕໍ ເທຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປາຬິ (ວຓ຺ຓນາ) ຍໍ ‘‘ຕ຺ວໍ ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠຕ຺ຕໍ ເທຫີ’’ຕິອາທິໂນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຈ ໂຠຊນນາເມນ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕເມວ ຄຓໂຠຊນໍ ໂຫຕິ, ຕຎ຺ຈ ອຎ຺ເຎນ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕມ຺ປິ ເອກໂຕ ຄຓ຺ຫນ຺ຕານໍ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ວິສຸໍ ຄຫິຕໍ ປນ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊໂຕ ປຓີຕໂຠຊນາທິສິກ຺ຂາປເທຫິ ອາປຕ຺ຕິ ເອວ.

ອາຄນ຺ຕຸກປຏ຺ຏນ຺ຕິ ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອນ຺ວາຘິໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ກຣຓຈີວຣໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຐເປຕີຕິ ເອກໍ ອນ຺ຕໍ ຈີວເຣ ພນ຺ຘນວເສນ ຐເປຕິ. ປຈ຺ຈາຄຕໍ ສິພ຺ພຕີຕິ ຕສ຺ເສວ ທຸຕິຍອນ຺ຕໍ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອາຫຕໍ ສິພ຺ພຕິ. ອາຄນ຺ຕຸກປຏ຺ຏໍ ພນ຺ຘຕີຕິ ຈີວເຣນ ລຄ຺ຄໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສຸຕ຺ເຕນ ພນ຺ຘຕິ. ຆຏ຺ເຏຕີຕິ ປມາເຓນ ຄເຫຕ຺ວາ ທຓ຺ຑາທີຫິ ຆຏ຺ເຏຕິ. ສຸຕ຺ຕໍ ກໂຣຕີຕິ ຄຸຓາທິຠາເວນ ວຏ຺ເຏຕິ. ວເລຕີຕິ ອເນກຄຸຓສຸຕ຺ຕໍ ຫຕ຺ເຖນ ວາ ຈກ຺ກທຓ຺ເຑນ ວາ ວຏ຺ເຏຕິ ເອກຕ຺ຕໍ ກໂຣຕິ. ປຣິວຕ຺ຕນໍ ກໂຣຕີຕິ ປຣິວຕ຺ຕນທຓ຺ຑຍນ຺ຕກໍ ກໂຣຕິ, ຍສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ຕຄຸຬໍ ປເວເສຕ຺ວາ ເວຬຸນາຬິກາທີສຸ ຐເປຕ຺ວາ ປຣິພ຺ຠມາເປຕ຺ວາ ສຸຕ຺ຕໂກຏິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອາກຑ຺ຒນ຺ຕິ.

໒໒໐. ອນິມນ຺ຕິຕຈຕຸຕ຺ຖນ຺ຕິ ອນິມນ຺ຕິໂຕ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ຍສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸຈຕຸກ຺ກສ຺ສ, ຕໍ ອນິມນ຺ຕິຕຈຕຸຕ຺ຖໍ. ເອວໍ ເສເສສຸປິ. ເຕນາຫ ‘‘ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຈຕຸກ຺ການ’’ນ຺ຕິ. ສມ຺ປເວເສຕ຺ວາຕິ ເຕຫິ ໂຍເຊຕ຺ວາ. ຄໂຓ ຠິຊ຺ຊຕີຕິ ນິມນ຺ຕິຕສງ຺ໂຆ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຘິວາເສຕ຺ວາ ¶ ຄເຕສູຕິ ເອຕ຺ຖ ອກປ຺ປິຍນິມນ຺ຕນາຘິວາສນກ຺ຂເຓ ປຸພ຺ພປໂຍເຄ ທຸກ຺ກຏມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ, ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຕ ປສວເນ ປນ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ອິຕຣສິກ຺ຂາປເທຫິ ທຸກ຺ກຏໍ ໂຫຕີຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ນິມນ຺ຕນໍ ສາທິຍຖາຕິ ນິມນ຺ຕນຠຕ຺ຕໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫຖ. ຕານິ ຈາຕິ ກຸມ຺ມາສາທີນິ ຈ ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ເອເກນ ປຈ຺ຉາ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ເອກໂຕ ນ ຄຫິຕານິ.

‘‘ຠຕ຺ຕຸທ຺ເທສເກນ ປຓ຺ຑິເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ…ເປ… ໂມເຈຕພ຺ພາ’’ຕິ ເອເຕນ ຠຕ຺ຕຸທ຺ເທສເກນ ອກປ຺ປິຍນິມນ຺ຕເນ ສາທິເຕ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ສາທິຕໍ ໂຫຕິ. ເອກໂຕ ຄຓ຺ຫນ຺ຕານໍ ຄຓໂຠຊນາປຕ຺ຕິ ຈ ໂຫຕີຕິ ¶ ທສ຺ເສຕິ. ທູຕສ຺ສ ທ຺ວາເຣ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຈນຠເຍນ ‘‘ຄາມທ຺ວາເຣ ອຏ຺ຐຕ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຄຓໂຠຊນຕາ, ສມຍາຠາໂວ, ອຊ຺ໂຌຫຣຓນ຺ຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ.

ຄຓໂຠຊນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໒໑. ຕຕິເຍ ປາຬິຍໍ ຠຕ຺ຕປຏິປາຏິ ອຏ຺ຐິຕາຕິ ກຸລປຏິປາຏິຍາ ທາຕພ຺ພາ ຠຕ຺ຕປຏິປາຏິ ອຏ຺ຐິຕາ ນ ຐິຕາ, ອພ຺ໂພຈ຺ຉິນ຺ນາ ນິຣນ຺ຕຣປ຺ປວຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພທຣຜລານິ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປກ຺ກຍາຄຸອາທິກໍ ‘‘ພທຣສາຬວ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ປາຬິຍໍ ປຣມ຺ປຣໂຠຊເນຕິ ເຍນ ປຐມໍ ນິມນ຺ຕິໂຕ, ຕສ຺ສ ໂຠຊນໂຕ ປຣສ຺ສ ໂຠຊນສ຺ສ ຠຸຎ຺ຊເນ. ວິກປ຺ປນາວ ອິຘ ອນຸປຎ຺ຎຕ຺ຕິວເສນ ມາຕິກາຍໍ ອນາໂຣປິຕາປິ ປຣິວາເຣ ‘‘ຈຕສ຺ໂສ ອນຸປຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍ’’ຕິ (ປຣິ. ໘໖) ອນຸປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍໍ ຄຓິຕາ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ມຫາປຈ຺ຈຣິວາທສ຺ສ ປຈ຺ຉາ ກຖເນນ ປຣມ຺ມຸຂາວິກປ຺ປນາ ປຕິຏ຺ຐປິຕາ, ຕຖາປິ ສມ຺ມຸຂາວິກປ຺ປນາປິ ຄເຫຕພ຺ພາວ. ເຕເນວ ມາຕິກາຏ຺ຐກຖາຍມ຺ປິ ‘‘ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ປຎ຺ຈສຸ ສຫຘມ຺ມິເກສຸ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ‘ມຍ຺ຫໍ ຠຕ຺ຕປຈ຺ຈາສໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ທມ຺ມີ’ຕິ ວາ ‘ວິກປ຺ເປມີ’ຕິ ວາ ເອວໍ ສມ຺ມຸຂາ’’ຕິອາທິ (ກງ຺ຂາ. ອຏ຺ຐ. ປຣມ຺ປຣໂຠຊນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ) ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໒໙. ຂີຣໍ ວາ ຣສໍ ວາຕິ ປຎ຺ຈໂຠຊນາມິສໍ ຠຕ຺ຕໂຕ ອຸປຣິ ຐິຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຎ຺ຫິ ອໂຠຊນຕ຺ຕາ ອຸປ຺ປຏິປາຏິຍາ ປິວໂຕປິ ອນາປຕ຺ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຠຸຎ຺ຊນ຺ເຕນາ’’ຕິອາທິ.

ວິກປ຺ປນາຍ ¶ ອກຣຓໂຕ ອກິຣິຍາວເສນ ອິທໍ ວາຈາຍປິ ສມຸຏ຺ຐິຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ວຈີກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ. ປຣມ຺ປຣໂຠຊນຕາ, ສມຍາຠາໂວ, ອຊ຺ໂຌຫຣຓນ຺ຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ.

ປຣມ຺ປຣໂຠຊນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໓໑. ຈຕຸຕ຺ເຖ ປາຬິຍໍ ປຏິຍາໂລກນ຺ຕິ ປຈ຺ຉິມທິສໍ, ປຈ຺ຉາທິສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປາເຖຍ຺ຍາທິອຕ຺ຖາຍ ¶ ປຏິຍາທິຕນ຺ຕິສຎ຺ຎາຍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສາປິ ອາປຕ຺ຕິ ເອວ ອຈິຕ຺ຕກຕ຺ຕາ ສິກ຺ຂາປທສ຺ສ. ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ‘‘ອິມສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ເທຫີ’’ຕິ ວຈເນນາປິ ອາປຊ຺ຊນໂຕ ‘‘ວຈີກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂຓປູວມນ຺ຖຕາ, ອເສສກຕາ, ອປ຺ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘຄມນຕາ, ອຎ຺ຎາຕກາທິຕາ, ອຕິເຣກປຏິຄ຺ຄຫຓນ຺ຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ.

ກາຓມາຕາສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໓໗. ປຎ຺ຈເມ ‘‘ຕິ-ກາຣໍ ອວຕ຺ວາ’’ຕິ ອິມິນາ ກາຕພ຺ພສທ຺ທສາມຕ຺ຖິຍາ ລທ຺ຘໍ ອິຕິ-ປທໍ ກຕກາເລ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອິຘ ປນ ອຊານນ຺ເຕຫິ ອິຕິ-ສທ຺ເທ ປຍຸຕ຺ເຕປິ ອຕິຣິຕ຺ຕໍ ກຕເມວ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໒໓໘-໙. ‘‘ປວາຣິໂຕ’’ຕິ ອິທຎ຺ຈ ກຕ຺ຕຸອຕ຺ເຖ ນິປ຺ຜນ຺ນນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກຕປວາຣໂຓ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຠຸຕ຺ຕາວີ-ປທສ຺ສ ນິຣຕ຺ຖກຠາວເມວ ສາເຘຕຸໍ ‘‘ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕາຫີຕິ ປຸຖຸກາຫິ. ສຕ຺ຕຸໂມທໂກຕິ ສຕ຺ຕຸໍ ເຕເມຕ຺ວາ ກໂຕ ອປກ຺ໂກ. ສຕ຺ຕຸໍ ປນ ປິສິຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐໍ ກຕ຺ວາ ເຕເມຕ຺ວາ ປູວໍ ກຕ຺ວາ ປຈນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ປວາເຣຕິ. ‘‘ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພຏ຺ຐາເນ ຐິຕເມວ ປຏິກ຺ຂິປຕິ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຍໍ ຍໍ ອລຊ຺ຊິສນ຺ຕກໍ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອປາປຸຓກສງ຺ຆິກາທິໍ ວາ ປຏິກ຺ເຂປໂຕ ປວາຣຓາ ນ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ອາສນ຺ນຕຣໍ ອງ຺ຄນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖປາສໂຕ ພຫິ ຐຕ຺ວາ ໂອນມິຕ຺ວາ ເທນ຺ຕສ຺ສ ສີສໍ ອາສນ຺ນຕຣໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ໂອຣິມນ຺ເຕນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕພ຺ພໍ.

ອປນາເມຕ຺ວາຕິ ¶ ອຠິມຸຂໍ ຫຣິຕ຺ວາ. ‘‘ອິມໍ ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ວທຕີຕິ ກິຎ຺ຈິ ອນາເມຕ຺ວາ ວທຕິ. ເກວລໍ ວາຈາຠິຫາຣສ຺ສ ອນຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ ຄຓ຺ຫຖາຕິ ຄເຫຕຸໍ ອາຣທ຺ຘໍ ກຏຈ຺ຉຸນາ ອນຸກ຺ຂິຕ຺ຕມ຺ປິ ປຸພ຺ເພປິ ເອວໍ ອຠິຫຏຕ຺ຕາ ປວາຣຓາ ໂຫຕີຕິ ‘‘ອຠິຫຏາວ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸທ຺ຘຏມຕ຺ເຕຕິ ຠາຊນໂຕ ວິໂຍຊິຕມຕ຺ເຕ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ສມຠາເຣປີຕິ ປຣິເວສກສ຺ສ ຈ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຈ ຠຕ຺ຕປຈ຺ຉິຠາຊນວຫເນ ສມເກປີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຣສໍ ຄຓ຺ຫຖາຕິ ເອຕ຺ຖ ເກວລໍ ມໍສຣສສ຺ສ ອປວາຣຓາຊນກສ຺ສ ນາເມນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຏິກ຺ຂິປໂຕ ¶ ປວາຣຓາ ນ ໂຫຕິ. ມຈ຺ຉຣສນ຺ຕິອາທີສຸ ມຈ຺ໂຉ ຈ ຣສຎ຺ຈາຕິ ອຕ຺ຖສ຺ສ ສມ຺ຠວໂຕ ວຕ຺ຖຸໂນປິ ຕາທິສຕ຺ຕາ ປວາຣຓາ ໂຫຕິ, ‘‘ອິທໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິປິ ອວຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນ ອຠິຫຏໍ ປຏິກ຺ຂິປໂຕປິ ໂຫຕິ ເອວ. ກຣມ຺ພໂກຕິ ມິສ຺ສກາຘິວຈນເມຕໍ. ຍຎ຺ຫິ ພຫູຫິ ມິສ຺ເສຕ຺ວາ ກໂຣນ຺ຕິ, ໂສ ‘‘ກຣມ຺ພໂກ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ອຸທ຺ທິສ຺ສ ກຕ’’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນຕິ ເອຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸໂນ ກປ຺ປິຍຕ຺ຕາ ‘‘ປວາຣິໂຕວ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຎ຺ເຈ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ກຕເມວ ໂຫຕິ, ປຏິກ຺ເຂໂປ ນຕ຺ຖິ. ອຍເມຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍຕິ ‘‘ເຍນາປຸຈ຺ຉິໂຕ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ກາຣຓໍ ປເນຕ຺ຖ ທຸທ຺ທສນ຺ຕິ ຠຕ຺ຕສ຺ສ ພຫຸຕຣຠາເວນ ປວາຣຓາສມ຺ຠວກາຣຓໍ ທຸທ຺ທສໍ, ອຎ຺ຎຖາ ກຣມ຺ພເກປິ ມຈ຺ຉາທິພຫຸຠາເວ ປວາຣຓາ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຍຖາ ເຈຕ຺ຖ ກາຣຓໍ ທຸທ຺ທສໍ, ເອວໍ ປຣໂຕ ‘‘ມິສ຺ສກໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ກາຣຓໍ ທຸທ຺ທສເມວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍຎ຺ຈ ‘‘ອິທໍ ປນ ຠຕ຺ຕມິສ຺ສກເມວາ’’ຕິອາທິ ກາຣຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕມ຺ປິ ‘‘ອປ຺ປຕຣໍ ນ ປວາເຣຕີ’’ຕິ ວຈເນນ ນ ສເມຕິ. ວິສຸໍ ກຕ຺ວາ ເທຕີຕິ ‘‘ຣສໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິອາທິນາ ວາຈາຍ ວິສຸໍ ກຕ຺ວາ ເທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ນ ປນ ກາເຍນ ຣສາທິໍ ວິໂຍເຊຕ຺ວາຕິ. ຕຖາ ອວິໂຍຊິເຕປິ ປຏິກ຺ຂິປໂຕ ປວາຣຓາຍ ອສມ຺ຠວໂຕ ອປ຺ປວາຣຓາປໂຫຓກສ຺ສ ນາເມນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຠຕ຺ຕມິສ຺ສກຍາຄຸໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ຍາຄຸໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຏ຺ຐານາທີສຸ ວິຍ, ອຎ຺ຎຖາ ວາ ເອຕ຺ຖ ຍຖາ ປຸພ຺ພາປຣໍ ນ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕຖາ ອຘິປ຺ປາໂຍ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ນາວາ ວາ ເສຕຸ ວາຕິອາທິມ຺ຫິ ນາວາທິອຠິຣຸຫນາທິກ຺ຂເຓ ກິຎ຺ຈິ ຐຕ຺ວາປິ ອຠິຣຸຫນາທິກາຕພ຺ພຕ຺ເຕປິ ຄມນຕປ຺ປຣຕາຍ ຐານໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ຊນສມ຺ມທ຺ເທນ ປນ ອໂນກາສາທິຠາເວນ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອຈາເລຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕຏ຺ຐານໂຕ ¶ ອຎ຺ຎສ຺ມິມ຺ປິ ປເທເສ ວາ ອຸທ຺ຘໍ ວາ ອເປເສຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ເອວ ປນ ຐາເນ ປຣິວຕ຺ເຕຕຸໍ ລຠຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ເຍນ ປສ຺ເສນາ’’ຕິອາທິ.

ອກປ຺ປິຍໂຠຊນໍ ວາຕິ ກຸລທູສນາທິນາ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕໍ ‘‘ອກປ຺ປິຍ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ເຕນ ມິສ຺ສໍ ໂອທນາທິ ອຕິຣິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ເອວາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຕສ຺ມາ ຍໍ ຕຕ຺ຖ ອກປ຺ປກຕໍ ກນ຺ທຜລາທິ, ຕໍ ອປເນຕ຺ວາ ເສສໍ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພເມວ.

ໂສ ປຸນ ກາຕຸໍ ນ ລຠຕີຕິ ຕສ຺ມິຎ຺ເຎວ ຠາຊເນ ກຣິຍມານໍ ປຐມກເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກຕໍ ໂຫຕີຕິ ປຸນ ໂສ ເອວ ກາຕຸໍ ນ ລຠຕິ, ອຎ຺ໂຎ ລຠຕິ. ອຎ຺ເຎນ ຫິ ກຕໂຕ ອຎ຺ໂຎ ປຸນ ກາຕຸໍ ¶ ລຠຕິ. ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ປນ ຠາຊເນ ເຕນ ວາ ອຎ຺ເຎນ ວາ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ເຍນ ອກຕໍ, ເຕນ ກາຕພ຺ພໍ, ຍຎ຺ຈ ອກຕໍ, ຕໍ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ກຕນ຺ຕິ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຠາຊເນ ກຕໍ. ສເຈ ປນ ອາມິສສໍສຏ຺ຐານີຕິ ເອຕ຺ຖ ມຸຂາທີສຸ ລຄ຺ຄມ຺ປິ ອາມິສໍ ໂສເຘຕ຺ວາວ ອຕິຣິຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໒໔໑. ວາຈາຍ ອາຓາເປຕ຺ວາ ອຕິຣິຕ຺ຕໍ ອກາຣາປນໂຕ ອກິຣິຍສມຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ປວາຣິຕຠາໂວ, ອາມິສສ຺ສ ອນຕິຣິຕ຺ຕຕາ, ກາເລ ອຊ຺ໂຌຫຣຓນ຺ຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ.

ປຐມປວາຣຓາສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ທຸຕິຍປວາຣຓາສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໒໔໓. ຉຏ຺ເຐ ‘‘ຠຸຕ຺ຕສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ ມາຕິກາຍໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ໂຠຊນປຣິໂຍສາເນ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ປວາຣິຕຕາ, ຕຖາສຎ຺ຎິຕາ, ອາສາທນາເປກ຺ຂຕາ, ອນຕິຣິຕ຺ເຕນ ອຠິຫຏປວາຣຓາ, ໂຠຊນປອໂຍສານນ຺ຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ.

ທຸຕິຍປວາຣຓາສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໔໗. ສຕ຺ຕເມ ນຏານໍ ນາຏກາຕິ ນຏນາຏກາ, ສີຕາຫຣຓາທີນິ.

໒໔໘-໙. ຂາທນີເຍ ຂາທນີຍຕ຺ຖນ຺ຕິ ປູວາທິຂາທນີເຍ ວິຊ຺ຊມານຂາທນີຍກິຈ຺ຈໍ ຂາທນີເຍຫິ ກາຕພ຺ພໍ ຊິຆຈ຺ຉາຫຣຓສງ຺ຂາຕໍ ອຕ຺ຖໍ ປໂຍຊນໍ ເນວ ຜຣນ຺ຕິ ¶ ນ ນິປ຺ຜາເທນ຺ຕິ. ເອກສ຺ມິໍ ເທເສ ອາຫາຣກິຈ຺ຈໍ ສາເຘນ຺ຕໍ ວາ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ເທເສ ອຸຏ຺ຐິຕຠູມິຣສາທິເຠເທນ ອາຫາຣກິຈ຺ຈໍ ອສາເຘນ຺ຕມ຺ປິ ວາ ສມ຺ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອາຫ ‘‘ເຕສຸ ເຕສຸ ຊນປເທສູ’’ຕິອາທິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ເອກສ຺ມິໍ ຊນປເທ ອາຫາຣກິຈ຺ຈໍ ສາເຘນ຺ຕໍ ເສສຊນປເທສຸປິ ວິກາເລ ນ ກປ຺ປຕິ ເອວາຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິປິ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ປາຈິຕ຺ຕິຍກຓ຺ຑ ໓.໒໔໘-໒໔໙) ວທນ຺ຕິ. ປກຕິອາຫາຣວເສນາຕິ ອຎ຺ເຎຫິ ຍາວກາລິເກຫິ ອໂຍຊິຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ປກຕິຍາວ ອາຫາຣກິຈ຺ຈກຣຓວເສນ. ສມ຺ໂມໂຫເຍວ ໂຫຕີຕິ ¶ ອເນກຕ຺ຖານໍ ນາມານໍ, ອປ຺ປສິທ຺ຘານຎ຺ຈ ສມ຺ຠວໂຕ ສມ຺ໂມໂຫ ເອວ ສິຍາ. ເຕເນເວຕ຺ຖ ມຍມ຺ປິ ມູລກມູລາທີນໍ ປຣິຍາຍນ຺ຕຣທສ຺ສເນນ ອທສ຺ສນໍ ກຣິມ຺ຫ ອຸປເທສໂຕວ ຄເຫຕພ຺ພໂຕ.

ຍນ຺ຕິ ວຏ຺ຏກນ຺ທໍ. ມຸຬາລນ຺ຕິ ຖູລຕຣຸຓມູລເມວ, ຣຸກ຺ຂວລ຺ລິອາທີນໍ ມຕ຺ຖໂກຕິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕເມວ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຈ຺ຉິວາທີນໍ ອປຣິປກ຺ກາເນວ ຜລານິ ຍາວຊີວິການີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອປຣິປກ຺ການີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຫຣີຕກາທີນໍ ອຏ຺ຐີນີຕິ ເອຕ຺ຖ ມິຎ຺ຊໍ ຍາວກາລິກນ຺ຕິ ເກຈິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ.

ຫິງ຺ຄຸຣຸກ຺ຂໂຕ ປຄ຺ຆຣິຕນິຍ຺ຍາໂສ ຫິງ຺ຄຸ ນາມ. ຫິງ຺ຄຸຊຕຸອາທໂຍ ຈ ຫິງ຺ຄຸວິກຕິໂຍວ. ຕຕ຺ຖ ຫິງ຺ຄຸຊຕຸ ນາມ ຫິງ຺ຄຸຣຸກ຺ຂສ຺ສ ທຓ຺ຑປຕ຺ຕານິ ປຈິຕ຺ວາ ກຕນິຍ຺ຍາໂສ. ຫິງ຺ຄຸສິປາຏິກາ ນາມ ຫິງ຺ຄຸປຕ຺ຕານິ ປຈິຕ຺ວາ ກຕນິຍ຺ຍາໂສ. ອຎ຺ເຎນ ມິສ຺ເສຕ຺ວາ ກໂຕຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ຕກນ຺ຕິ ອຄ຺ຄໂກຏິຍາ ນິກ຺ຂນ຺ຕສິເລໂສ. ຕກປຕ຺ຕິນ຺ຕິ ປຕ຺ຕໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕສິເລໂສ. ຕກປຓ຺ຓິນ຺ຕິ ປລາເສ ຠຊ຺ຊິຕ຺ວາ ກຕສິເລໂສ. ທຓ຺ຑໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕສິເລໂສຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ວິກາລຕາ, ຍາວກາລິກຕາ, ອຊ຺ໂຌຫຣຓນ຺ຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ.

ວິກາລໂຠຊນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ສນ຺ນິຘິກາຣກສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໒໕໒-໓. ອຏ຺ຐເມ ຕາທິສນ຺ຕິ ອສູປພ຺ຍຎ຺ຊນໍ. ຍາວກາລິກໍ ວາ ຍາມກາລິກໍ ວາ…ເປ… ປາຈິຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ປາຬິຍໍ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍປເທຫິ ຍາວກາລິກເມວ ສງ຺ຄຫິຕໍ, ນ ຍາມກາລິກໍ. ຕຖາປິ ‘‘ອນາປຕ຺ຕິ ຍາມກາລິກໍ ຍາເມ ນິທຫິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊຕີ’’ຕິ ອິຘ ເຈວ –

‘‘ຍາມກາລິເກນ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາຫກາລິກໍ…ເປ… ຍາວຊີວິກໍ ຕທຫຸປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ຍາເມ ກປ຺ປຕິ, ຍາມາຕິກ຺ກນ຺ເຕ ນ ກປ຺ປຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໓໐໕) –

ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຈ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ‘‘ຍາມກາລິກ’’ນ຺ຕິ ວຈນສາມຕ຺ຖິຍໂຕ ຈ ຠຄວໂຕ ອຘິປ຺ປາຍຎ຺ຎູຫິ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິເຍຫິ ຍາມກາລິກໍ ສນ຺ນິຘິກາຣກກຕໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍວຕ຺ຖຸເມວ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍນ຺ຕິ ປຕ຺ຕໍ, ຆໍສນກິຣິຍາເປກ຺ຂາຍ ເຈຕໍ ອຸປໂຍຄວຈນໍ. ອງ຺ຄຸລິເລຂາ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ສິເນຫາຠາເວປິ ປຕ຺ຕສ຺ສ ສຸຈ຺ຉວິຕາຍ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຍນ຺ຕິ ຍາວກາລິກໍ, ຍາມກາລິກຎ຺ຈ. ອປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕເມວາຕິ ນິຣເປກ຺ຂຕາຍ ¶ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອທິນ຺ນໍ, ອປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕຎ຺ຈ ຍາວກາລິກາທິວຕ຺ຖຸເມວ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ, ນ ປນ ຕຄ຺ຄຕປຏິຄ຺ຄຫຓໍ. ນ ຫິ ວຕ຺ຖຸໍ ອປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖຄຕປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ປຣິຈ຺ຈຊິຕຸໍ ສກ຺ກາ, ນ ຈ ຕາທິສໍ ວຈນມຕ຺ຖິ. ຍທິ ຠເວຍ຺ຍ, ‘‘ສເຈ ປຕ຺ໂຕ ທຸທ຺ໂຘໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ ວຈນໍ ວິຣຸຊ຺ເຌຍ຺ຍ. ນ ຫິ ໂຘວເນນ ອາມິສໍ ອປເນຕຸໍ ວາຍມນ຺ຕສ຺ສ ປຏິຄ຺ຄຫເຓ ອເປກ຺ຂາ ວຕ຺ຕຕິ. ເຍນ ປຸນທິວເສ ຠຸຎ຺ຊໂຕ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ຊເນຍ຺ຍ, ປຕ຺ເຕ ປນ ວຕ຺ຕມານາ ອເປກ຺ຂາ ຕຄ຺ຄຕິເກ ອາມິເສປິ ວຕ຺ຕຕິ ເອວນາມາຕິ ອາມິເສ ອນເປກ຺ຂຕາ ເອຕ຺ຖ ນ ລພ຺ຠຕິ, ຕໂຕ ອາມິເສ ອວິຊຫິຕປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ປຸນທິວເສ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ຊເນຕີຕິ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຖ ມຕໍ ‘‘ຍທຄ຺ເຄເນຕ຺ຖ ອາມິສານເປກ຺ຂຕາ ນ ລພ຺ຠຕິ. ຕທຄ຺ເຄນ ປຏິຄ຺ຄຫຓານເປກ຺ຂາປິ ນ ລພ຺ຠຕີ’’ຕິ. ຕຖາ ສຕິ ຍຕ຺ຖ ອາມິສາເປກ຺ຂາ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ປຏິຄ຺ຄຫຓາເປກ຺ຂາປິ ນ ວິຄຈ຺ຉຕີຕິ ອາປນ຺ນໍ, ເອວຎ຺ຈ ປຏິຄ຺ຄຫເຓ ອນເປກ຺ຂວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ວິສຸໍ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ. ອຏ຺ຐກຖາຍຎ຺ເຈຕມ຺ປິ ປຏິຄ຺ຄຫຓວິຊຫນກາຣຓຕ຺ເຕນ ອຠິມຕໍ ສິຍາ, ອິທໍ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ກຕ຺ວາ ວິສຸໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ຈີວຣາເປກ຺ຂາຍ ວຕ຺ຕມານາຍປິ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘາເຣນ ອຘິຏ຺ຐານວິຊຫນໍ ວິຍ. ເອຕສ຺ມິຎ຺ຈ ອຸປາເຍ ສຕິ ຄຓ຺ຐິກາຫຕປຕ຺ເຕສຸ ອວຏ຺ຏນຕາ ນາມ ນ ສິຍາຕິ ວຸຕ຺ໂຕວາຍມຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມາ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ ‘‘ຍໍ ປຣສ຺ສ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ອທິນ຺ນມ຺ປິ ສເຈ ປຏິຄ຺ຄຫເຓ ນິຣເປກ຺ຂນິສ຺ສຊ຺ຊເນນ ວິຊຫິຕປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ໂຫຕິ, ຕມ຺ປິ ທຸຕິຍທິວເສ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິອາທິ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ປາຈິຕ຺ຕິຍກຓ຺ຑ ໓.໒໕໒-໒໕໓), ຕໍ ນ ສາຣໂຕ ປຈ຺ເຈຕພ຺ພໍ.

ປກຕິອາມິເສຕິ ໂອທນາທິກປ຺ປິຍຍາວກາລິເກ. ທ຺ເວຕິ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ຍາມກາລິກໍ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ສາມິເສນ ມຸເຂນ ຠຸຎ຺ຊໂຕ ສນ຺ນິຘິປຈ຺ຈຍາ ເອກໍ, ຍາມກາລິກສໍສຏ຺ຐຕາຍ ຍາວກາລິກຕ຺ຕຠຊເນນ ອນຕິຣິຕ຺ຕປຈ຺ຈຍາ ¶ ເອກນ຺ຕິ ທ຺ເວ ປາຈິຕ຺ຕິຍານິ. ວິກປ຺ປທ຺ວເຍຕິ ສາມິສນິຣາມິສປກ຺ຂທ຺ວເຍ. ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ທຸກ຺ກຏຎ຺ຈາຕິ ມນຸສ຺ສມໍເສ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ເສເສສຸ ທຸກ຺ກຏໍ. ຍາວກາລິກຍາມກາລິກຕາ, ສນ຺ນິຘິຠາໂວ, ຕສ຺ສ ອຊ຺ໂຌຫຣຓນ຺ຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ.

ສນ຺ນິຘິກາຣກສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໕໙. ນວເມ ປຓີຕສໍສຏ຺ຐານິ ໂຠຊນານິ ປຓີຕໂຠຊນານີຕິ ປາຬິຍໍ ປນ ໂຠຊນານິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປາກຏານີຕິ ອທສ຺ສິຕານິ, ຕາທິເສຫິ ປຓີເຕຫິ ມິສ຺ສຕ຺ຕາ ປຓີຕໂຠຊນານິ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສໍ ປເຠທທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ເສຍ຺ຍຖິທໍ ສປ຺ປິ ນວນີຕ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສປ຺ປິຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ¶ ສປ຺ປິນາ ສໍສຏ຺ຐໍ ຠຕ຺ຕໍ, ສປ຺ປິ ຈ ຠຕ຺ຕຎ຺ຈາຕິປິ ອຕ຺ໂຖ ວິຎ຺ຎາຍຕິ, ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ສາລິຠຕ຺ຕໍ ວິຍ ສປ຺ປິຠຕ຺ຕໍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນ ສກ຺ກາ ອຎ຺ຎໍ ວຕ຺ຖຸໍ. ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍາ ເອວ ຫິ ອີທິເສສຸ ຐາເນສຸ ປມາຓໍ.

ມູລນ຺ຕິ ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ວິສງ຺ເກເຕນ ປາຈິຕ຺ຕິຍາຠາເວປິ ສູໂປທນທຸກ຺ກຏາ ນ ມຸຈ຺ຈຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ‘‘ກປ຺ປິຍສປ຺ປິນາ, ອກປ຺ປິຍສປ຺ປິນາ’’ຕິ ຈ ອິທໍ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍມໍສສຕ຺ຕານໍ ວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໖໑. ມຫານາມສິກ຺ຂາປທໍ ນາມ ອຸປຣິ ຈາຕຸມາສປຈ຺ຈຍປວາຣຓາສິກ຺ຂາປທໍ (ປາຈິ. ໓໐໓ ອາທໂຍ). ອຄິລາໂນ ຫິ ອປ຺ປວາຣິຕຏ຺ຐາເນ ວິຎ຺ຎາເປນ຺ໂຕປິ ກາລປຣິຈ຺ເຉທໍ, ເຠສຊ຺ຊປຣິຈ຺ເຉທໍ ວາ ກຕ຺ວາ ສງ຺ຆວເສນ ປວາຣິຕຏ຺ຐານໂຕ ຕທຸຕ຺ຕຣິ ວິຎ຺ຎາເປນ຺ເຕນ, ປຣິຈ຺ເຉທພ຺ຠນ຺ຕເຣປິ ນ ເຠສຊ຺ຊກຣຓີເຍນ ໂຣເຄນ ເຠສຊ຺ຊໍ ວິຎ຺ຎາເປນ຺ເຕນ ຈ ສໂມ ໂຫຕີຕິ ‘‘ມຫານາມສິກ຺ຂາປເທນ ກາເຣຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຓີຕໂຠຊນຕາ, ອຄິລານຕາ, ອກຕວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ປຏິລາໂຠ, ອຊ຺ໂຌຫຣຓນ຺ຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາຣິ ອງ຺ຄານິ.

ປຓີຕໂຠຊນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໖໓. ທສເມ ¶ ຆນພທ຺ໂຘຕິ ຆນມໍເສນ ສມ຺ພທ຺ໂຘ, ກຖິນສໍຫຕສຣີໂຣຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໖໔. ມຸຂທ຺ວາຣນ຺ຕິ ມຸຂໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ທ຺ວາຣໍ ມຸຂທ຺ວາຣໍ, ຄລນາຬິກນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວຎ຺ຈ ນາສິກາຍ ປວິຏ຺ຐມ຺ປິ ມຸຂທ຺ວາຣໍ ປວິຏ຺ຐເມວ ໂຫຕິ, ມຸເຂ ປກ຺ຂິຕ຺ຕມຕ຺ຕຎ຺ຈ ອປ຺ປວິຏ຺ຐໍ. ອາຫາຣນ຺ຕິ ອຊ຺ໂຌຫຣິຕພ຺ພໍ ກາລິກໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ນ ອຸທກໍ. ຕຎ຺ຫິ ເຠສຊ຺ຊສງ຺ຄຫິຕມ຺ປິ ອກາລິກເມວ ປຏິຄ຺ຄຫິຕສ຺ເສວ ກາລິກຕ຺ຕາ. ອຸທເກ ຫິ ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ນ ຣຸຫຕິ. ເຕເນວ ຠິກ຺ຂຸນາ ຕາປິເຕນ ອຸທເກນ ຈິຣປຏິຄ຺ຄຫິເຕນ ຈ ອກປ຺ປິຍກຸຏິຍໍ ວຸຕ຺ເຖນ ຈ ສຫ ອາມິສໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສາປິ ສາມປາກາທິໂທໂສ ນ ໂຫຕິ. ວກ຺ຂຕິ ຫິ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ຍາຄຸອຕ຺ຖາຍ…ເປ… ອຸທກໍ ຕາເປຕິ, ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິອາທິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໒໖໕). ຠິກ຺ຂູ ປນ ເອຕໍ ອຘິປ຺ປາຍໍ ຕທາ ນ ຊານິໍສຸ. ເຕນາຫ ‘‘ສມ຺ມາ ອຕ຺ຖໍ ອສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ’’ຕິອາທິ.

໒໖໕. ຣຖເຣຓຸມ຺ປີຕິ ¶ ຣເຖ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ອຸຏ຺ຐຫນເຣຓຸສທິສເຣຓຸໍ. ເຕນ ຕໂຕ ສຸຂຸມໍ ອາກາເສ ປຣິພ຺ຠມນກໍ ທິສ຺ສມານມ຺ປິ ອພ຺ໂພຫາຣິກນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອກລ຺ລໂກຕິ ຄິລາໂນ.

‘‘ຄເຫຕຸໍ ວາ…ເປ… ຕສ຺ສ ໂອຣິມນ຺ເຕນາ’’ຕິ ອິມິນາ ອາກາເສ ອຸຊຸໍ ຐຕ຺ວາ ປເຣນ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສາປິ ອາສນ຺ນງ຺ຄຠູຕປາທຕລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຫຕ຺ຖປາໂສ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕພ຺ໂພ, ນ ປນ ສີສນ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ໂອຣິມນ຺ເຕນາ’’ຕິ ອິມສ຺ສ ເຫຏ຺ຐິມນ຺ເຕນາຕິ ອຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ປວາຣຓາສິກ຺ຂາປທຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ສເຈ ຠິກ຺ຂຸ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ອາສນສ຺ສ ປຈ຺ຉິມນ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍາ’’ຕິອາທິນາ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໒໓໘-໒໓໙) ປຏິຄ຺ຄາຫການໍ ອາສນ຺ນງ຺ຄສ຺ສ ປາຣິມນ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຣິຈ຺ເຉທສ຺ສ ທສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ອິຘາປິ ອາກາເສ ຐິຕສ຺ສ ປຏິຄ຺ຄາຫກສ຺ສ ອາສນ຺ນງ຺ຄຠູຕປາທງ຺ຄຸລສ຺ສ ປາຣິມນ຺ຕຠູຕໂຕ ປຓ຺ຫິປຣິຍນ຺ຕສ຺ສ ເຫຏ຺ຐິມຕລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ, ທາຍກສ຺ສ ປນ ໂອຣິມນ຺ຕຠູຕໂຕ ປາທງ຺ຄຸລສ຺ສ ເຫຏ຺ຐິມຕລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຫຕ຺ຖປາໂສ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕພ຺ໂພຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອິມິນາວ ນເຍນ ຠູມິຍໍ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸສ຺ສີເສ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສປິ ອາສນ຺ນສີສງ຺ຄສ຺ສ ປາຣິມນ຺ຕຠູຕໂຕ ຄີວນ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາເຍວ ¶ ຫຕ຺ຖປາໂສ ມິນິຕພ຺ໂພ, ນ ປາທຕລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ. ເອວໍ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ທາເນປິ ຍຖານຸຣູປໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ‘‘ຍໍ ອາສນ຺ນຕຣໍ ອງ຺ຄ’’ນ຺ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ປຏິຄ຺ຄຫຓສຎ຺ຎາຍາຕິ ‘‘ມຎ຺ຈາທິນາ ປຏິຄ຺ຄເຫສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸປ຺ປາທິຕສຎ຺ຎາຍ. ອິມິນາ ‘‘ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາມີ’’ຕິ ວາຈາຍ ວຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ກຕ຺ຖຈິ ອຏ຺ຐກຖາສຸ, ປເທເສສຸ ວາ. ອສໍຫາຣິເມ ຜລເກຕິ ຖາມມຊ຺ຌິເມນ ປຸຣິເສນ ອສໍຫາຣິເຍ. ປຸຎ຺ຉິຕ຺ວາ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາຕິ ປຸຎ຺ຉິເຕປິ ຣຊນຈຸຓ຺ຓສງ຺ກາຍ ສຕິ ປຏິຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນາສຕິ. ຕໍ ປນາຕິ ປຕິຕຣຊໍ ອປ຺ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປຣິ ຄຫິຕປິຓ຺ຑປາຕໍ. ອນາປຕ຺ຕີຕິ ທຸຣຸປຈິຓ຺ຓາທິໂທໂສ ນຕ຺ຖິ. ‘‘ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ທສ຺ສາມີ’’ຕິອາທິປິ ວິນຍທຸກ຺ກຏປຣິຫາຣາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ອກຕ຺ວາ ຄຫິເຕປິ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊໂຕ ອນາປຕ຺ຕິ ເອວ. ‘‘ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ທຕ຺ວາ’’ຕິ ອິທມ຺ປິ ປຸຣິມາໂຠຄານຸຄຸຓຕາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຈຣຸເກນາຕິ ຂຸທ຺ທກຠາຊເນນ. ອຠິຫຏຕ຺ຕາຕິ ທິຍ຺ຍມານກ຺ຂຓໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ທຕ຺ວາ ອປນຍນກາເລ ປນ ຉາຣິກາ ວາ ພິນ຺ທູນິ ວາ ປຕນ຺ຕິ, ປຸນ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ ອຠິຫາຣສ຺ສ ວິຄຕຕ຺ຕາຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕໍ ຍຖາ ນ ປຕຕິ, ຕຖາ ອປເນສ຺ສາມີຕິ ປຣິຫຣນ຺ເຕ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ປກຕິສຎ຺ຎາຍ ອປເນນ຺ເຕ ອຠິຫາໂຣ ນ ຉິຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ປຏິຄ຺ຄຫິຕເມວ ໂຫຕິ. ມຸຂວຏ຺ຏິຍາປິ ຄເຫຕຸໍ ¶ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອຠິຫຣິຍມານສ຺ສ ປຕ຺ຕສ຺ສ ມຸຂວຏ຺ຏິຍາ ອຸປຣິຠາເຄ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ຜຸສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ປາເທນ ເປລ຺ເລຕ຺ວາຕິ ‘‘ປາເທນ ປຏິຄ຺ຄເຫສ຺ສາມີ’’ຕິສຎ຺ຎາຍ ອກ຺ກມິຕ຺ວາ. ເກຈີຕິ ອຠຍຄິຣິວາສິໂນ. ວຈນມຕ຺ຕເມວາຕິ ປຏິພທ຺ຘປ຺ປຏິພທ຺ຘນ຺ຕິ ສທ຺ທມຕ຺ຕເມວ ນານໍ, ກາຍປຏິພທ຺ຘເມວ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ວຈນໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ເຕນ ອາຫຣາເປຕຸນ຺ຕິ ຍສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສນ຺ຕິກໍ ຄຕໍ, ຕໍ ອິຘ ອາເນຫີຕິ ອາຓາເປຕ຺ວາ ເຕນ ອາຫຣາເປຕຸໍ ອິຕຣສ຺ສ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ຕໂຕ ປຣນ຺ຕິ ຕທເຫວ ສາມໍ ອປ຺ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕທເຫວ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ປນ ປຸນທິວສາທີສຸ ອປ຺ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາປິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວທນ຺ຕິ.

ຂິຍ຺ຍນ຺ຕີຕິ ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຈຸຓ຺ເຓຫິ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍອປ຺ປຏິຄ຺ຄຫຓາປຕ຺ຕິໂຍ ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ນວສມຸຏ຺ຐິຕ’’ນ຺ຕິ ເອເຕເນວ ອຸຈ຺ຉຸອາທີສຸ ¶ ອຠິນວລຄ຺ຄຕ຺ຕາ ອພ຺ໂພຫາຣິກໍ ນ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເອເສວ ນໂຍຕິ ສນ຺ນິຘິໂທສາທິໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ນ ຫີ’’ຕິອາທິ. ເຕນ ຈ ປຏິຄ຺ຄຫຓງ຺ເຄສຸ ປຎ຺ຈສຸປິ ສມິທ຺ເຘສຸ ອຊ຺ໂຌຫຣິຕຸກາມຕາຍ ຄຫິຕເມວ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ນາມ ໂຫຕິ ອຊ຺ໂຌຫຣິຕພ຺ເພສຸ ເອວ ປຏິຄ຺ຄຫຓສ຺ສ ອນຸຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຕຖາ ພາຫິຣປຣິໂຠຄຕ຺ຖາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ຐປິຕເຕລາທິໍ ອຊ຺ໂຌຫຣິຕຸກາມຕາຍ ສຕິ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ເກສຎ຺ຈີຕິອາທີສຸ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນານໍ ອຕ຺ຖາຍ ກຕ຺ຖຈິ ຐປິຍມານມ຺ປິ ຫຕ຺ຖໂຕ ມຸຕ຺ຕມຕ຺ເຕ ເອວ ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ນ ວິຊຫຕິ, ອຖ ໂຂ ຠາຊເນ ປຕິຕເມວ ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ວິຊຫຕິ. ຠາຊນຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຸນທິວສຕ຺ຖາຍ ອເປກ຺ຂິຕເມວາຕິ ຕຄ຺ຄຕມ຺ປິ ອາມິສໍ ທຸທ຺ໂຘຕປຕ຺ຕຄຕໍ ວິຍ ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ນ ວິຊຫຕີຕິ ອາສງ຺ກາຍ ‘‘ສາມເຓຣສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ປກ຺ຂິປິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອີທິເສສຸ ຫິ ຍຸຕ຺ຕິ ນ ຄເວສິຕພ຺ພາ, ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ‘‘ປຕ຺ຕຄຕາ ຍາຄູ’’ຕິ ອິມິນາ ປຕ຺ຕມຸຂວຏ຺ຏິຍາ ຜຸຏ຺ເຐປິ ກູເຏ ຍາຄຸ ປຏິຄ຺ຄຫິຕາ, ອຸຄ຺ຄຫິຕາ ວາ ນ ໂຫຕິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນິຈ຺ຉາຍ ຜຸຏ຺ຐຕ຺ຕາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອາໂຣເປຕີຕິ ຫຕ຺ຖໍ ຜຸສາເປຕິ. ປຏິຄ຺ຄຫຓູປຄໍ ຠາຣໍ ນາມ ມຊ຺ຌິມສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ອຸກ຺ເຂປາຣຫໍ. ນ ປິທຫິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖໂຕ ມຸຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຫຕ຺ຖຄຕໍ ປນ ອິຕເຣນ ຫຕ຺ເຖນ ປິທຫໂຕ, ຫຕ຺ຖໂຕ ມຸຕ຺ຕມ຺ປິ ວາ ອຜຸສິຕ຺ວາ ອຸປຣິປິຘານໍ ປາເຕນ຺ຕສ຺ສ ນ ໂທໂສ.

ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ¶ ຉາຍຕ຺ຖາຍ ອຸປຣິ ຘາຣຍມານາ ມຫາສາຂາ ເຍນ ເກນຈິ ຉິຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຕຕ຺ຖ ລຄ຺ຄຣຊໍ ມຸເຂ ປາເຕຍ຺ຍ ຈາຕິ ກປ຺ປິຍໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ກຸຓ຺ຑເກຕິ ມຫາຆເຏ. ຕສ຺ມິມ຺ປີຕິ ຈາຏິຆເຏປິ. ຄາຫາເປຕ຺ວາຕິ ອປ຺ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ກາລິກໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ.

ທຸຕິຍຕ຺ເຖຣສ຺ສາຕິ ‘‘ເຖຣສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ມຍ຺ຫໍ ເທຖາ’’ຕິ ເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິຈ຺ຈຊາເປຕ຺ວາ ທຸຕິຍຕ຺ເຖຣສ຺ສ ເທຕິ. ເອຕ຺ຖ ປນາຕິ ປຕ຺ຕປຣິວຕ຺ຕເນ. ກາຣຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຍຖາ ‘‘ສາມເຓຣາ ອິໂຕ ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ເທນ຺ຕີ’’ຕິ ວິຕກ຺ໂກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ຕຖາຕິ ກາຣຓໍ ວທນ຺ຕິ, ຕຎ຺ຈ ຍຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ສ ປນ ຕາທິໂສ ວິຕກ຺ໂກ ນຕ຺ຖິ, ເຕນ ອປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາປິ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ນິຈ຺ຈາເລຕຸນ຺ຕິ ¶ ຈາເລຕ຺ວາ ປາສາຓສກ຺ຂຣາທິອປນຍໍ ກາຕຸໍ. ອຸທ຺ຘນໍ ອາໂຣເປຕພ຺ພນ຺ຕິ ອນຄ຺ຄິກໍ ອຸທ຺ຘນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸທ຺ຘເນ ປຈ຺ຈມານສ຺ສ ອາລຸຬເນ ອຸປຣິ ອປກ຺ກຕຓ຺ຑຸລາ ເຫຏ຺ຐາ ປວິສິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຕີຕິ ອາຫ ‘‘ສາມໍປາກຎ຺ເຈວ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ອາຘາຣເກ ປຕ຺ໂຕ ຐປິໂຕຕິ ອປ຺ປຏິຄ຺ຄຫິຕາມິໂສ ປຕ຺ໂຕ ປຸນ ປຏິຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖາຍ ຐປິໂຕ. ເອກຄ຺ຄຫເຓເນວາຕິ ສາມເຓຣານໍ ຄຫິຕສ຺ສ ປຸນ ອຈ຺ຉຑ຺ຑນວເສນ ຄຫເຓນ. ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ຘູມວຏ຺ຏິຍາ ຕທຫຸປຏິຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ຠຕ຺ຕຸຄ຺ຄາໂຣຕິອາທິ ອພ຺ໂພຫາຣິກປ຺ປສງ຺ເຄນ ວິກາລໂຠຊນວິນິຈ຺ຉຍທສ຺ສນໍ. ສມຸທ຺ໂທທເກນາຕິ ອປ຺ປຏິຄ຺ຄຫິເຕນ. ຫິມກຣກາ ນາມ ກທາຈິ ວສ຺ໂສທເກນ ສຫ ປຕນກາ ປາສາຓເລຂາ ວິຍ ຆນີຠູຕອຸທກວິເສສາ, ເຕສຸ ປຏິຄ຺ຄຫຓກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ເຕນາຫ ‘‘ອຸທກຄຕິກາ ເອວາ’’ຕິ. ປຸເຣຠຕ຺ຕເມວ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອປ຺ປຏິຄ຺ຄຫິຕາປຕ຺ຕີຫິ ອພ຺ໂພຫາຣິກມ຺ປິ ວິກາລໂຠຊນາປຕ຺ຕີຫິ ສພ຺ໂພຫາຣິກນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ລຄ຺ຄຕີຕິ ມຸເຂ ຈ ຫຕ຺ເຖ ຈ ມຕ຺ຕິກາວຓ຺ຓໍ ທສ຺ເສຕິ. ພຫລນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖມຸເຂສຸ ອລຄ຺ຄນກມ຺ປິ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ວາສມຕ຺ຕນ຺ຕິ ເຣຓຸຂີຣາຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ອາກິຣຕິ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ປຸປ຺ຜຣສສ຺ສ ປຎ຺ຎາຍນໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ.

ມຫາຠູເຕສູຕິ ປາຓສຣີຣສນ຺ນິສ຺ສິເຕສຸ ປຖວີອາທິມຫາຠູເຕສຸ. ສພ຺ພໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ, ປເຣສຎ຺ຈ ສຣີຣນິສ຺ສິຕໍ ສພ຺ພໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອກປ຺ປິຍມໍສານຸໂລມຕາຍ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍາທິໍ ນ ຊເນຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ປຕຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີຣໂຕ ວິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຕຕິ. ‘‘ຣຸກ຺ຂໂຕ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ມຕ຺ຕິກຕ຺ຖາຍ ປຖວິໍ ຂຓິຕຸໍ, ອຎ຺ຎມ຺ປິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ມູລປຓ຺ຓາທິວິສເຠສຊ຺ຊໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຉາຣິກໍ ¶ ອກຕ຺ວາປິ ອປ຺ປຏິຄ຺ຄຫິຕມ຺ປິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອປ຺ປຏິຄ຺ຄຫິຕຕາ, ອນນຸຎ຺ຎາຕຕາ, ຘູມາທິອພ຺ໂພຫາຣິກຕາຠາໂວ, ອຊ຺ໂຌຫຣຓນ຺ຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາຣິ ອງ຺ຄານິ.

ທນ຺ຕໂປນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໗໓. ປຎ຺ຈມວຄ຺ຄສ຺ສ ¶ ປຐເມ ມຍ຺ຫໍ ນາມາຕິ ຠິກ຺ຂຸນາ ຠູມິຍໍ ຐເປຕ຺ວາ ທິນ຺ນມ຺ປິ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍຕາ, ອນນຸຎ຺ຎາຕຕາ, ອຊ຺ໂຌຫຣຓີຍຕາ, ອຊ຺ໂຌຫຣຓຕ຺ຖາຍ ສຫຕ຺ຖາ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຠາຊເນ ທານນ຺ຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາຣິ ອງ຺ຄານິ.

ອເຈລກສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໗໔. ທຸຕິເຍ ອນາຈາຣໍ ອາຈຣິຕຸກາມຕາ, ຕທຕ຺ຖເມວ ອຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຸຍ຺ໂຍຊນາ, ຕສ຺ສ ອຸປຈາຣາຕິກ຺ກໂມຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ.

ອຸຍ຺ໂຍຊນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໘໑. ຕຕິເຍ ປາຬິຍໍ ຂຸທ຺ທເກ ຆເຣຕິ ເອຕ຺ຖ ຂຸທ຺ທກໍ ຆຣໍ ນາມ ປຎ຺ຈຫຕ຺ຖໂຕ ອູນກວິຕ຺ຖາຣໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຈ ປິຏ຺ຐສງ຺ຆາຏໂຕ ຫຕ຺ຖປາເສ ອວິຊຫິເຕປິ ປິຏ຺ຐິວໍສາຕິກ຺ກໂມ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ປິຏ຺ຐິວໍສໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ’’ຕິ. ຍຖາ ຕຖາ ວາ ກຕສ຺ສາຕິ ປິຏ຺ຐິວໍສໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ວາ ອນາໂຣເປຕ຺ວາ ວາ ກຕສ຺ສ.

໒໘໓. ປາຬິຍໍ ¶ ວີຕຣາຄາຕິ ອປຣິຍຸຏ຺ຐິຕຣາຄານໍ, ອນາຄາມີນຎ຺ຈ ສງ຺ຄໂຫ. ສຈິຕ຺ຕກນ຺ຕິ ອນຸປວິສິຕ຺ວາ ນິສີທນຈິຕ຺ເຕນ ສຈິຕ຺ຕກໍ. ປຣິຍຸຏ຺ຐິຕຣາຄຊາຍມ຺ປຕິການໍ ສນ຺ນິຫິຕຕາ, ສຍນິຆຣຕາ, ທຸຕິຍສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຠາໂວ, ອນຸປຂຊ຺ຊ ນິສີທນນ຺ຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາຣິ ອງ຺ຄານິ.

ສໂຠຊນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໘໔-໒໘໙. ຈຕຸຕ຺ຖປຎ຺ຈມານິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖານິ.

໒໙໘. ຉຏ຺ເຐ ¶ ‘‘ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ອາໂຣຈນກິຈ຺ຈໍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ໂຍ ອປຣິເຍສິຕພ຺ໂພ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ທິສ຺ສຕິ, ໂສ ສເຈປິ ປກຕິວຈນສ຺ສ ສວນູປຈາຣໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຐິໂຕ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ເຕນາຫ ‘‘ອປິ ຈ…ເປ… ຍໍ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ’’ຕິອາທິ.

໓໐໒. ອນາປຕ຺ຕິວາເຣ ເຈຕ຺ຖ ອນ຺ຕຣາຣາມາທີນຎ຺ເຎວ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິຫາຣໂຕ ຄາມວີຖິໍ ອນຸຎ຺ຎາຕກາຣຓໍ ວິນາ ອຕິກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສາປິ ອາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ນ ປນ ຆຣູປຈາຣໍ ອຕິກ຺ກມນ຺ຕສ຺ເສວ.

ຍໍ ປນ ປາຬິຍໍ ‘‘ອຎ຺ຎສ຺ສ ຆຣູປຈາຣໍ ໂອກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ…ເປ… ປຐມໍ ປາທໍ ອຸມ຺ມາຣໍ ອຕິກ຺ກາເມຕີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ຄາເມ ປວິຏ຺ຐໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຖາປິ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຆຣູປຈາຣໍ ອໂນກ຺ກມິຕ຺ວາ ວີຖິມຊ຺ເຌເນວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕຆຣທ຺ວາຣາຠິມຸເຂ ຐຕ຺ວາ ມນຸສ຺ເສ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສາປິ ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວ. ຕຕ຺ຖ ເກຈິ ‘‘ວີຖິຍໍ ອຕິກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ຆຣູປຈາຣຄຓນາຍ ອາປຕ຺ຕິໂຍ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອຎ຺ເຎ ປນ ‘‘ຍານິ ກຸລານິ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຄໂຕ, ເຕສໍ ຄຓນາຍາ’’ຕິ. ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂຠຊນານໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ນິມນ຺ຕນສາທິຍນໍ, ສນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອນາປຸຈ຺ຉນາ, ຠຕ຺ຕິຍຆຣໂຕ ອຎ຺ຎຆຣູປສງ຺ກມນໍ, ມຊ຺ຌນ຺ຫິການຕິກ຺ກໂມ, ສມຍາປທານໍ ອຠາໂວຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ.

ຈາຣິຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໐໓. ສຕ຺ຕເມ ¶ ມຫານາໂມຕິ ສຸກ຺ໂກທນສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ອນຸຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖຣສ຺ສ, ສຕ຺ຖຸ ຈ ເຊຏ຺ຐຠາຕາ. ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ອມິໂຕທນສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ, ນນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ປນ ສຸທ຺ໂຘທນສ຺ເສວ.

໓໐໕. ປາຬິຍໍ ກາລໍ ອາຫຣິສ຺ສຖາຕິ ອຊ຺ຊຕນໍ ກາລໍ ວີຕິນາເມສ຺ສຖ, ສ຺ເວ ເຠສຊ຺ຊໍ ຫຣິສ຺ສຖາຕິ ວາ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອຕ຺ຖິ ປວາຣຓາ ເຠສຊ຺ຊປຣິຍນ຺ຕາ ຈ ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕາ ຈາ’’ຕິ ຕຕິຍໂກຏ຺ຐາເສ ນິຍມິຕເມວ ເຠສຊ຺ຊໍ ນິຍມິຕກາລນ຺ຕເຣເຍວ ຄເຫຕພ຺ພໍ, ນ ຕໂຕ ພຫິ. ອິຕຣຖາ ¶ ວິສຸໍ ປໂຍຊນໍ ນຕ຺ຖີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ສປຣິຍນ຺ຕາ ສງ຺ຆປວາຣຓາ, ຕທຸຕ຺ຕຣິ ເຠສຊ຺ຊວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ອຄິລານຕາຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ.

ມຫານາມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ອຸຍ຺ຍຸຕ຺ຕເສນາສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໓໑໕. ອຏ຺ຐເມ ເອກເມກນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ທຸວງ຺ຄິນີປິ ຕິວງ຺ຄິນີປິ ເສນາ ສງ຺ຄຍ຺ຫຕິ. ອຸຍ຺ຍຸຕ຺ຕຈຕຸຣງ຺ຄເສນາທສ຺ສນາຍ ຕຖາຣູປປຈ຺ຈຍາທິໍ ວິນາ ຄມນໍ, ອນນຸຎ຺ຎາໂຕກາເສ ທສ຺ສນນ຺ຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ.

ອຸຍ຺ຍຸຕ຺ຕເສນາສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໑໙. ນວເມ ເສນາຍ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ສູຣິຍຕ຺ຖງ຺ຄໂມ, ອຄິລານຕາຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ.

ເສນາວາສສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໒໒. ທສເມ ປາຬິຍໍ ກຕິ ເຕ ລກ຺ຂານິ ລທ຺ຘານີຕິ ກິຕ຺ຕກາ ຕຍາ ລທ຺ຘາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸຍ຺ໂຍຘິກາທິທສ຺ສນາຍ ¶ ຕຖາຣູປປຈ຺ຈຍໍ ວິນາ ຄມນໍ, ອນນຸຎ຺ຎາໂຕກາເສ ທສ຺ສນນ຺ຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ.

ອຸຍ຺ໂຍຘິກສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໒໘. ຉຏ຺ຐວຄ຺ຄສ຺ສ ¶ ປຐເມ ປາຬິຍໍ ກິຓ຺ຓປກ຺ຂິຕ຺ຕາຕິ ປິຏ຺ຐປູວາທິໍ ອປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກິຓ຺ຓສງ຺ຂາຕໍ ຘຎ຺ຎງ຺ກຸຣາທິສຸຣາພີຊໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກຕາ. ສມ຺ຠາຣສໍຍຸຕ຺ຕາຕິ ສາສປາທິອເນກສມ຺ຠາເຣຫິ ສຎ຺ຎຸຕ຺ຕາ.

ມຘຸກຕາລນາຬິເກຣາທິປຸປ຺ຜາທິຣໂສ ຈິຣປຣິວາສິໂຕ ປຸປ຺ຜາສໂວ ນາມ. ຕຖາ ປນສາທິ ຜລາສໂວ. ມຸທ຺ທິກຣໂສ ມຘ຺ວາສໂວ. ອຸຈ຺ຉຸຣໂສ ຄຸຬາສໂວ. ຕິຜລຕິກຏຸກາທິນານາສມ຺ຠາຣານໍ ຣໂສ ຈິຣປຣິວາສິໂຕ ສມ຺ຠາຣສໍຍຸຕ຺ໂຕ. ພີຊໂຕ ປຏ຺ຐາຍາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕານໍ ປິຏ຺ຐາທີນໍ ມຊ຺ຊຕ຺ຖາຍ ຠາຊເນ ປກ຺ຂິຕ຺ຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ.

໓໒໙. ໂລຓໂສວີຣກໍ ສຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ອເນເກຫິ ທພ຺ພສມ຺ຠາເຣຫິ ອຠິສງ຺ຂໂຕ ເຠສຊ຺ຊວິເສໂສ. ອຸຍ຺ຍຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທານໍ ອຈິຕ຺ຕກໂລກວຊ຺ເຊສຸ ໂລກວຊ຺ຊຕາ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນຍາວາຕິ ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈິປິ ອວຕ຺ວາ ອິຘ ເຕຫິ ອສາຘາຣຓວຕ຺ຖຸວິເສສສິທ຺ຘາຍ ອຈິຕ຺ຕກປກ຺ເຂປິ ອກຸສລຈິຕ຺ຕຕາຍ ຕໍ ໂລກວຊ຺ຊຕາທິວິເສສໍ ທສ຺ເສຕຸເມວ ‘‘ວຕ຺ຖຸອຊານນຕາຍ ເຈຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍໍ ປເນຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ປຐມປາຣາຊິກວຓ຺ຓນາຍໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ ວິຣທ຺ຘຏ຺ຐານວິໂສຘນວເສນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕຕ຺ເຖວ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ມຊ຺ຊຠາໂວ, ຕສ຺ສ ປານຎ຺ຈາຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ.

ສຸຣາປານສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ອງ຺ຄຸລິປໂຕທກສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໓໓໐. ທຸຕິເຍ ¶ ຫສາຘິປ຺ປາຍຕາ, ອຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ກາເຍນ ກາຍາມສນນ຺ຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ.

ອງ຺ຄຸລິປໂຕທກສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໓໘. ຕຕິເຍ ¶ ປາຬິຍໍ ຫສຘມ຺ເມ ຫສຘມ຺ມສຎ຺ຎີຕິອາທີສຸ ອຸປ຺ລວາທິມຕ຺ຕໍ ກິໍ ຫສຘມ຺ໂມ ໂຫຕີຕິ ຄຫຓວເສນ ສຕິ ກຣຓີເຍ ກຣິຍມານໍ ຫສຘມ຺ມໍ ຫສຘມ຺ໂມຕິ ຄຫຓວເສນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຸສ຺ສາເຣນ຺ໂຕຕິ ອຸທເກ ຐິຕໍ ນາວໍ ຕີເຣ ອາໂຣເປນ຺ໂຕ.

ປຕນຸປ຺ປຕນວາເຣສູຕິ ອຸທກສ຺ສ ອຸປຣິຕເລ ມຓ຺ຑູກຄຕິຍາ ປຕນຸປ຺ປຕນວເສນ ຄມນຕ຺ຖໍ ຂິຕ຺ຕາຍ ເອກິສ຺ສາ ກຖລາຍ ວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸທກສ຺ສ ອຸປຣິໂຄປ຺ຜກຕາ, ຫສາຘິປ຺ປາເຍນ ກີຬນນ຺ຕິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ.

ຫສຘມ຺ມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໔໔. ຈຕຸຕ຺ເຖ ສຸຕ຺ຕານຸໂລມນ຺ຕິ ມຫາປເທສາ. ອຏ຺ຐກຖາຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ອຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕນ ວຈນໍ, ອນາທຣິຍກຣຓນ຺ຕິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ.

ອນາທຣິຍສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໔໕. ປຎ຺ຈເມ ອຸປສມ຺ປນ຺ນຕາ, ຕສ຺ສ ທສ຺ສນສວນວິສເຍ ຠິໍສາເປຕຸກາມຕາຍ ວາຍມນນ຺ຕິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ.

ຠິໍສາປນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໕໔. ຉຏ຺ເຐ ¶ ອລາຕໍ ປຕິຕນ຺ຕິ ອຄ຺ຄິກປາລໂຕ ພຫິ ປຕິຕໍ. ວິຊ຺ຌາຕນ຺ຕິ ວິຊ຺ຌາຕໍ ອລາຕໍ ກປາລຄ຺ຄິມ຺ຫິ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຊາເລນ຺ຕສ຺ສ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ຕຖາ ເກວລໍ ອິນ຺ຘນໍ ປາເຕນ຺ຕສ຺ສປິ ວິຊ຺ຌາຕໍ ກປາລຄ຺ຄິໍ ມຸຂວາຕາທິນາ ອຸຊ຺ຊາເລນ຺ຕສ຺ສປິ. ຄິລານຕາທິກາຣຓາຠາໂວ, ວິສິພ຺ເພຕຸກາມຕາ, ສມາທຫນນ຺ຕິ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ.

ໂຊຕິສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໕໗. ສຕ຺ຕເມ ¶ ປາຬິຍໍ ນຄເຣ ຖກິເຕຕິ ເອຕ຺ຖ ຣຎ຺ຎາ ຈິຣໍ ນຫາຍິຕຸກາເມນ ‘‘ອຫໍ ພຫິ ອຸຍ຺ຍາເນ ກຕາຣກ຺ໂຂ ວສິສ຺ສາມິ, ນຄຣໍ ຖເກຕ຺ວາ ໂຄເປຖາ’’ຕິ ອນຸຎ຺ຎາຕາ, ເຕ ຖກິໍສູຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອສມ຺ຠິນ຺ເນນາຕິ ອນຏ຺ເຐນ, ຕໍ ທິວສໍ ປຸນ ອຄ຺ຄຫິຕາລງ຺ກາເຣນ ປພຸທ຺ຘມຕ຺ເຕນາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ມຊ຺ຌິມເທເສ ອູນກທ຺ຘມາສນຫານໍ, ສມຍາທີນໍ ອຠາໂວຕິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ.

ນຫານສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ທຸພ຺ພຓ຺ຓກຣຓສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໓໖໘. ອຏ຺ຐເມ ປຏິລທ຺ຘນວຈີວເຣນາຕິ ເອຕ຺ຖ ປຸພ຺ເພ ອກຕກປ຺ປໍ ກຕິປາຫໍ ນິວາສນຕ຺ຖາຍ ຕາວກາລິກວເສນ ລທ຺ຘມ຺ປິ ສງ຺ຄຍ຺ຫຕີຕິ ວທນ຺ຕິ.

໓໖໙. ‘‘ນວໍ ນາມ ອກຕກປ຺ປ’’ນ຺ຕິ ສາມຎ຺ຎໂຕ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຎ຺ເຎນ ຠິກ຺ຂຸນາ ກປ຺ປພິນ຺ທຸໍ ທຕ຺ວາ ປຣິຠຸຕ຺ຕໍ ຈີວຣໍ, ເຕນ ວາ, ຕໂຕ ລຠິຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎນ ວາ ເກນຈິ ທິນ຺ນມ຺ປິ ກຕກປ຺ປເມວ ນວໍ ນາມ ນ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ‘‘ນິວາເສຕຸໍ ວາ ປາຣຸປິຕຸໍ ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອໍສພທ຺ຘກາສາວມ຺ປິ ປາຣຸປິຕພ຺ພໂຕ ກປ຺ປໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຈມ຺ມກາຣນີລໍ ນາມ ຈມ຺ມໍ ນີລວຓ຺ຓໍ ກາຕຸໍ ໂຍຊິຍມານໍ ນີລໍ. ປກຕິນີລເມວາຕິ ເກຈິ. ຍຖາວຸຕ຺ຕຈີວຣສ຺ສ ອກຕກປ຺ປຕາ, ອນຏ຺ຐຈີວຣາທິຕາ, ນິວາສນາທິຕາຕິ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ.

ທຸພ຺ພຓ຺ຓກຣຓສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໗໔. ນວເມ ¶ ເຍນາຕິ ເຍນ ສທ຺ຘິໍ, ຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາມໍ ວິກປ຺ປິຕສ຺ສ ອປຈ຺ຈຸທ຺ຘາໂຣ, ວິກປ຺ປນຸປຄຈີວຣຕາ, ອວິສ຺ສາເສນ ປຣິໂຠໂຄຕິ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ.

ວິກປ຺ປນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ຈີວຣອປນິຘານສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໓໗໘. ທສເມ ¶ ປາຬິຍໍ ອນ຺ຕມໂສ ຫສາເປກ຺ໂຂປີຕິ ອປິ-ສທ຺ເທນ ອເຖຍ຺ຍຈິຕ຺ຕໍ ໂກເຘນ ທຸກ຺ຂາເປຕຸກາມໍ, ອວຓ຺ຓໍ ປກາເສຕຸກາມຎ຺ຈ ສງ຺ຄຍ຺ຫຕິ. ເຕເນວ ‘‘ຕິເວທນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປຕ຺ຕາທີນໍ ອປນິຘານໍ, ວິເຫເສຕຸກາມຕາທີຕິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ.

ຈີວຣອປນິຘານສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑. ສຎ຺ຈິຈ຺ຈປາຓສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໓໘໒. ສຕ຺ຕມສ຺ສ ປຐເມ ອຸສຸໍ ສຣໍ ອສຕິ ຂິປຕີຕິ ອິສ຺ສາໂສ. ນ ເຫຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈິ ຊີວິຕໍ ນາມ ວິສຸໍ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕຕ຺ຖ ປາເຓຕິ ສຕ຺ເຕ. ອປ຺ປມຕ຺ເຕນ ວຕ຺ຕໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ຍຖາ ປາຓການໍ ວິເຫສາປິ ນ ໂຫຕິ, ເອວໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ໂອຕາປນສມ຺ມຊ຺ຊນາທິວຕ຺ຕໍ ກາຕພ຺ພໍ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ສຎ຺ຈິຈ຺ຈປາຓສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໘໗. ທຸຕິເຍ ¶ ອຸທກສຓ຺ຐານກປ຺ປເທເສຕິ ກທ຺ທມປາສາຓາທິຠູມິຍໍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ອາສິຕ຺ເຕ ກປ຺ປິຍອຸທເກ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ສປ຺ປາຓກສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໙໒. ຕຕິເຍ ‘‘ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຍສ຺ສ ອຘິກຣຓໍ ສງ຺ຆກມ຺ເມນ ນິຫຕໍ, ຕສ຺ສ ສມ຺ມຸເຂ ເອວ ອຸກ຺ໂກເຏນ຺ຕສ຺ສ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ປຣມ຺ມຸເຂ ປນ ທຸກ຺ກຏເມວ.

໓໙໕. ‘‘ຘມ຺ມກມ຺ເມ ¶ ອຘມ຺ມກມ຺ມສຎ຺ຎີ ອຸກ຺ໂກເຏຕິ, ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອນາທຣິຍຕາທິ ວິຍ ອຸກ຺ໂກຏນໍ ສຍໍ ອກຸສລໍ ນ ໂຫຕິ, ຘມ຺ມກມ຺ມສຎ຺ຎາຍ, ປນ ວິມຕິຍາ ຈ ອຸກ຺ໂກຏເນເນວ ອກຸສລໍ ໂຫຕິ. ຍຖາຘມ຺ມໍ ນິຫຕຕາ, ຊານນາ, ອຸກ຺ໂກຏນາຕິ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ.

ອຸກ຺ໂກຏນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໙໙. ຈຕຸຕ຺ເຖ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິເຍວາຕິ ຘຸຣນິກ຺ເຂປປກ຺ເຂ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຕ຺ຖຸປຸຄ຺ຄໂລຕິ ອາປນ຺ນປຸຄ຺ຄໂລ. ຉາເທຕຸກາມຕາຍ ຫິ ສຕິ ເອວ ອວສ຺ສໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອາໂຣຈນໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ວຕ຺ຖຸປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຈ ອາໂຣຈນາ ນາມ ນ ໂຫຕີຕິ ປຏິຈ຺ຉາທນເມວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ໂກຏິ ຉິນ຺ນາ ໂຫຕີຕິ ຉາເທສ຺ສາມີຕິ ຘຸຣນິກ຺ເຂເປ ສຕິປິ ປຸຄ຺ຄລປຣມ຺ປຣາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ອາປຕ຺ຕິໂກຏິ ຉິຊ຺ຊຕິ.

໔໐໐. ‘‘ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິ ຈ ກາຍສໍສຄ຺ໂຄ ຈາຕິ ອຍໍ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລອຊ຺ຌາຈາໂຣ ນາມາ’’ຕິ ອິທໍ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລາໂຣຈນສິກ຺ຂາປທຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ…ເປ… ອາທິໂຕ ປຎ຺ຈ ສິກ຺ຂາປທານິ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ໂລ ນາມ ອຊ຺ຌາຈາໂຣ, ເສສານິ ອທຸຏ຺ຐຸລ຺ໂລ. ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິກາຍສໍສຄ຺ຄທຸຏ຺ຐຸລ຺ລອຕ຺ຕກາມາ ປນສ຺ສ ອຊ຺ຌາຈາໂຣ ນາມາ’’ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໘໒) ອິມິນາ ວຈເນນ ວິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ວີມໍສິຕພ຺ພໍ. ປຸຄ຺ຄລເປເມນ ຉາທຍໂຕ ເຈຕ຺ຖ ‘‘ອຎ຺ເຎ ຄຣຫິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຠຍວເສນ ຉາທນກ຺ຂເຓ ¶ ປຏິໂຆວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ‘‘ທຸກ຺ຂເວທນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລາປຕ຺ຕິຊານນໍ, ປຏິຈ຺ຉາເທຕຸກາມຕາຍ ຘຸຣນິກ຺ເຂໂປຕິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ.

ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ອູນວີສຕິວສ຺ສສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໔໐໒. ປຎ຺ຈເມ ຣູປສິປ຺ປນ຺ຕິ ເຫຣຎ຺ຎິກສິປ຺ປໍ. ຄພ຺ເຠ ສຍິຕກາເລນ ສທ຺ຘິໍ ວີສຕິມໍ ວສ຺ສໍ ປຣິປຸຓ຺ຓມສ຺ສາຕິ ຄພ຺ຠວີໂສ.

໔໐໔. ນິກ຺ຂມນີຍປຸຓ຺ຓມາສີຕິ ¶ ສາວຓມາສສ຺ສ ປຸຓ຺ຓມິຍາ ອາສາຬ຺ຫີປຸຓ຺ຓມິຍາ ອນນ຺ຕຣປຸຓ຺ຓມີ. ປາຏິປທທິວເສຕິ ປຈ຺ຉິມິກາຍ ວສ຺ສູປນາຍິກາຍ. ທ຺ວາທສ ມາເສ ມາຕຸ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ວສິຕ຺ວາ ມຫາປວາຣຓາຍ ຊາຕໍ ອຸປສມ຺ປາເທນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຕິໍສ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິໂວ ມາໂສ, ທ຺ວາທສມາສິໂກ ສໍວຈ຺ຉໂຣ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໗໑; ໘.໔໓; ວິຠ. ໑໐໒໓) ວຈນໂຕ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາສາ ປຣິຫາຍນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວສ຺ສໍ ອຸກ຺ກຑ຺ຒນ຺ຕີຕິ ວສ຺ສໍ ອຸທ຺ຘໍ ກຑ຺ຒນ຺ຕິ, ‘‘ເອກມາສໍ ອຘິກມາໂສ’’ຕິ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ວສ຺ສໍ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມາ ຕຕິໂຍ ຕຕິໂຍ ສໍວຈ຺ຉໂຣ ເຕຣສມາສິໂກ ໂຫຕິ. ເຕ ທ຺ເວ ມາເສ ຄເຫຕ຺ວາຕິ ນິກ຺ຂມນີຍປຸຓ຺ຓມາສໂຕ ຍາວ ຊາຕທິວສຠູຕາ ມຫາປວາຣຓາ. ຕາວ ເຍ ທ຺ເວ ມາສາ ອນາຄຕາ, ເຕສໍ ອຕ຺ຖາຍ ອຘິກມາສໂຕ ລທ຺ເຘ ທ຺ເວ ມາເສ ຄເຫຕ຺ວາ. ເຕນາຫ ‘‘ໂຍ ປວາເຣຕ຺ວາ ວີສຕິວສ຺ໂສ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິອາທິ. ‘‘ນິກ຺ກງ຺ຂາ ຫຸຕ຺ວາ’’ຕິ ອິທໍ ອຏ຺ຐາຣສນ຺ນໍ ວສ຺ສານໍ ເອກອຘິກມາເສ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໂຕ ວີສຕິຍາ ວສ຺ເສສຸປິ ຈາຕຸທ຺ທສີອຕ຺ຖາຍ ຈຕຸນ຺ນໍ ມາສານໍ ປຣິຫາປເນນ ສພ຺ພທາ ປຣິປຸຓ຺ຓວີສຕິວສ຺ສຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປວາເຣຕ຺ວາ ວີສຕິວສ຺ໂສ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ມຫາປວາຣຓາທິວເສ ອຕິກ຺ກນ຺ເຕ ຄພ຺ຠວສ຺ເສນ ສຫ ວີສຕິວສ຺ໂສ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ຄພ຺ຠມາສາປິ ຄຓນູປຄາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ. ເອກວີສຕິວສ຺ໂສຕິ ຊາຕິຍາ ວີສຕິວສ຺ສໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໔໐໖. ອຎ຺ຎໍ ອຸປສມ຺ປາເທຕີຕິ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ, ອາຈຣິໂຍ ວາ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປາເທຕິ. ໂສປີຕິ ອຸປສມ຺ປາເທນ຺ໂຕປິ ອນຸປສມ຺ປນ຺ໂນ. ອູນວີສຕິວສ຺ສຕາ, ຕໍ ຎຕ຺ວາ ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປາທນນ຺ຕິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ.

ອູນວີສຕິວສ຺ສສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔໐໙. ຉຏ຺ເຐ ¶ ເຖຍ຺ຍສຕ຺ຖຠາໂວ, ຎຕ຺ວາ ສໍວິຘານໍ, ອວິສງ຺ເກເຕນ ຄມນນ຺ຕິ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ.

ເຖຍ຺ຍສຕ຺ຖສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔໑໗. ອຏ຺ຐເມ ¶ ອນ຺ຕຣາຍນ຺ຕິ ອນ຺ຕຣາ ເວມຊ຺ເຌ ເອຕິ ອາຄຈ຺ຉຕີຕິ ອນ຺ຕຣາໂຍ, ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກາທິອນຕ຺ໂຖ. ອານນ຺ຕຣິຍຘມ຺ມາຕິ ອນນ຺ຕເຣ ຠເວ ຜລນິພ຺ພຕ຺ຕເນ ນິຍຸຕ຺ຕາ ເຈຕນາທິຘມ຺ມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ນ ສຄ຺ຄສ຺ສາ’’ຕິ ອິທໍ ຠິກ຺ຂຸນິທູສນກມ຺ມສ຺ສ ອານນ຺ຕຣິຍຕ຺ຕາຠາວໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຣິຍສາວິກາສຸ, ປນ ກລ຺ຍາຓປຸຖຸຊ຺ຊນຠູຕາຍ ຈ ພລກ຺ກາເຣນ ທູເສນ຺ຕສ຺ສ ອານນ຺ຕຣິຍສອສເມວ. ໂມກ຺ຂນ຺ຕຣາຍິກຕາ ປນ ໂລລາຍປິ ປກຕຕ຺ຕຠິກ຺ຂຸນິຍາ ທູສກສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ມຄ຺ຄຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຠາວໂຕ ວຸຕ຺ຕາ.

ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ອນິວຕ຺ຕນກາ ອເຫຕຸກອກິຣິຍນຕ຺ຖິກທິຏ຺ຐິໂຍວ ນິຍຕມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຘມ຺ມາ. ປຓ຺ຑກາທີນໍ ຄຫຓໍ ນິທສ຺ສນມຕ຺ຕໍ. ສພ຺ພາປິ ທຸເຫຕຸກາເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິໂຍ ວິປາກນ຺ຕຣາຍິກາວ ທຸເຫຕຸການມ຺ປິ ມຄ຺ຄານຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ.

ອຍນ຺ຕິ ອຣິຏ຺ໂຐ. ຣເສນ ຣສນ຺ຕິ ອນວຊ຺ເຊນ ປຈ຺ຈຍປຣິຠຸຎ຺ຊນຣເສນ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓປອໂຠຄຣສໍ ສມາເນຕ຺ວາ. ອຸປເນນ຺ໂຕ ວິຍາຕິ ຆເຏນ຺ໂຕ ວິຍ, ໂສ ເອວ ວາ ປາໂຐ.

ອຏ຺ຐິກງ຺ກລູປມາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຏ຺ຐິ ເອວ ນິມ຺ມໍສຕາຍ ກງ຺ກລນ຺ຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປລິຠຎ຺ຊນຏ຺ເຐນາຕິ ອວສ຺ສໍ ປຕນຏ຺ເຐນ. ອຘິກຸຏ຺ຏນຏ຺ເຐນາຕິ ອຕິ ວິຍ ກຸຏ຺ຏນຏ຺ເຐນ. ປາຬິຍໍ ‘‘ຕຖາຫໍ ຠຄວຕາ…ເປ… ນາລໍ ອນ຺ຕຣາຍາຍາ’’ຕິ ອິທໍ ວຕ຺ຖຸອນຸຣູປໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ປນ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎນປິ ອາກາເຣນ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ວິປຣີຕໂຕ ຄເຫຕ຺ວາ ປເຣຫິ ວຸຕ຺ເຕປິ ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ໂວຫຣນ຺ຕສ຺ສາປິ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣນ ຕທນຸຄຸຓໍ ສມນຸຠາສນກມ຺ມວາຈໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ອາໂຣເປຕຸໍ, ອາປຕ຺ຕິຍາ ອທສ຺ສນາທີສຸ ຕີສຸ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອຠິຣຸຈິຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ອຸກ຺ເຂປນີຍກມ຺ມໍ ¶ ກາຕຸຎ຺ຈ ລພ຺ຠຕິ. ສມນຸຠາສນໍ ອກຕ຺ວາປິ ‘‘ມາຍສ຺ມາ ເອວໍ ອວຈາ’’ຕິ ຠິກ຺ຂູຫິ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ເຕ ລທ຺ຘິຍາ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊນປຈ຺ຈຍາຍ ທຸກ຺ກຏາປຕ຺ຕິຍາປິ ອຸກ຺ເຂປນີຍກມ຺ມໍ ກາຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏເຕວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຘມ຺ມກມ຺ມຕາ, ສມນຸຠາສນາຍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊນນ຺ຕິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ.

ອຣິຏ຺ຐສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕສມ຺ໂຠຄສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໔໒໔. ນວເມ ¶ ‘‘ອຸກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ອໂນສາຣິໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຣິຏ຺ຐສ຺ສ ອຸກ຺ເຂປນີຍກມ຺ມໍ ກຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໔໒໕. ປາຬິຍໍ ‘‘ເອກຈ຺ຉນ຺ເນ’’ຕິ ສາມຎ຺ຎໂຕ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນານູປຈາເຣປິ ເອກຈ຺ຉນ຺ເນ ນິປຊ຺ຊເນ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິໍ ອຊານນ຺ຕສ຺ສ ອຣຫໂຕປິ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕານຸວຕ຺ຕການມ຺ປິ ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວ. ອກຕານຸຘມ຺ມຕາ, ຎຕ຺ວາ ສມ຺ໂຠຄາທິກຣຓນ຺ຕິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ.

ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕສມ຺ໂຠຄສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔໒໘. ທສເມ ປິເຣຕິ ສມ຺ໂພຘນຕ຺ເຖ ນິປາຕປທໍ. ເສສໍ ອນນ຺ຕຣສິກ຺ຂາປທທ຺ວເຍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ກຓ຺ຏກສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິຏ຺ຐິໂຕ ສປ຺ປາຓກວຄ຺ໂຄ ສຕ຺ຕໂມ.

໔໓໔. ອຏ຺ຐມວຄ຺ຄສ຺ສ ¶ ປຐເມ ອຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕນ ວຈນໍ, ອສິກ຺ຂິຕຸກາມສ຺ສ ເລເສນ ເອວໍ ວຈນນ຺ຕິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ.

ສຫຘມ຺ມິກສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔໓໘. ທຸຕິເຍ ອລຊ຺ຊິຕາຕິ ອລຊ຺ຊິຕາຍ. ເອວໍ ເສເສສຸປິ. ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິອາທິ ຠິກ຺ຂຸຠິກ຺ຂຸນີນຎ຺ເຎວ ວຸຕ຺ຕໍ ອລຊ຺ຊິລກ຺ຂຓໍ, ສາມເຓຣາທີນໍ, ປນ ຄຫຏ຺ຐານຎ຺ຈ ສາຘາຣຓວເສນ ຍຖາສກໍ ສິກ຺ຂາປທວີຕິກ຺ກມນປຏິຄູຫນາທິໂຕ ເວທິຕພ຺ພໍ. ລຊ຺ຊິລກ຺ຂເຓປິ ເອເສວ ນໂຍ. ກິຎ຺ຈາປິ ¶ ກຸກ຺ກຸຈ຺ເຈ ອຸປ຺ປນ຺ເນປິ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ກໂຣນ຺ໂຕ, ກປ຺ປິເຍ ອກປ຺ປິຍສຎ຺ຎິຕາຍ ກໂຣນ຺ໂຕປິ ຕງ຺ຂຓິກາຍ ອລຊ຺ຊິຕາຍ ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຕຖາປິ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາທິເຠເທ ວິສຸໍ ຄຫິຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ວຊ຺ຊິປຸຕ຺ຕກາ ທສວຕ຺ຖຸທີປກາ. ປຣູປຫາຣອຎ຺ຎາຓກງ຺ຂາປຣວິຕາຣຓາທິວາທາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຏິຊານນ຺ຕານໍ ກຸຫການໍ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ມາຣກາຍິກາ ເທວຕາ ອສຸຈິໍ ອຸປສໍຫຣນ຺ຕີ’’ຕິຄາຫິໂນ ປຣູປຫາຣວາທາ ນາມ. ອຣຫໂຕ ສພ຺ເພສໍ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສາທີນໍ ນາມາທິອຊານເນ ອຎ຺ຎາຓໍ, ຕຕ຺ຖ ສນ຺ນິຏ຺ຐານຠາເວນ ກງ຺ຂາ, ປຣໂຕ ສຸຕ຺ວາ ນາມາທິຊານເນນ ປຣວິຕາຣໂຓ ອຕ຺ຖີຕິວາທິໂນ ອຎ຺ຎາຓວາທາ, ກງ຺ຂາວາທາ, ປຣວິຕາຣຓວາທາ ຈ ເຕສໍ, ມຫາສງ຺ຆິກາທີນຎ຺ຈ ວິຠາໂຄ ກຖາວຕ຺ຖຸປ຺ປກຣເຓ ວຸຕ຺ໂຕ.

ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ຄາ ຈ ຜລານິ ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ-ກາເຣນ ອຠິຎ຺ຎາປຏິສມ຺ຠິທາປິ ສງ຺ຄຫິຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເກຈີຕິ ປຣິຍຕ຺ຕິຘຣາ ຘມ຺ມກຖິກາ. ປຸນ ເກຈີຕິ ປຏິປຕ຺ຕິຘຣາ ປໍສຸກູລິກຕ຺ເຖຣາ. ອິຕເຣ ປນາຕິອາທີສຸ ອຍໍ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ຘມ຺ມກຖິກຕ຺ເຖຣາ ປນ ປໍສຸກູລິກຕ຺ເຖເຣຫິ ອາຠຕໍ ສຸຕ຺ຕໍ ສຸຕ຺ວາ –

‘‘ຍາວ ¶ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕາ, ວິນໂຍ ຍາວ ທິປ຺ປຕິ;

ຕາວ ທກ຺ຂນ຺ຕິ ອາໂລກໍ, ສູຣິເຍ ອພ຺ຠຸຏ຺ຐິເຕ ຍຖາ.

‘‘ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕສຸ ອສນ຺ເຕສຸ, ປມຸຏ຺ເຐ ວິນຍມ຺ຫິ ຈ;

ຕໂມ ຠວິສ຺ສຕິ ໂລເກ, ສູຣິເຍ ອຕ຺ຖງ຺ຄເຕ ຍຖາ.

‘‘ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ຣກ຺ຂິເຕ ສນ຺ເຕ, ປຏິປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ ຣກ຺ຂິຕາ;

ປຏິປຕ຺ຕິຍໍ ຐິໂຕ ຘີໂຣ, ໂຍຄກ຺ເຂມາ ນ ຘໍສຕີ’’ຕິ. (ອ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໑໓໐) –

ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນວ ວາທໍ ປຕິຏ຺ຐເປນ຺ຕາ ປາຣາຊິການາປຊ຺ຊນວເສນ ຐິຕາ ປຏິປຕ຺ຕິສງ຺ຄຫິຕາ ປຣິຍຕ຺ຕິເຍວ ມູລນ຺ຕິ ອາຫໍສູຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ສເຈ ປຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູ ຈຕ຺ຕາຣິ ປາຣາຊິການິ ຣກ຺ຂຓກາ…ເປ… ສາສນໍ ວຸຑ຺ຒິໍ ວິຣຸຬ຺ຫິໍ ຄມຍິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ເອເຕນ ຈ ປຣິກ຺ຂີເຓ ກາເລ ລຊ຺ຊິຄຓໍ ອລຠນ຺ເຕນ ວິນຍຘເຣນ ອລຊ຺ຊິໂນປິ ປກຕຕ຺ເຕ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເຕຫິ ສຫ ຘມ຺ມາມິສສມ຺ໂຠຄໍ ສໍວາສໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ພຫູ ກຸລປຸຕ຺ເຕ ອຸປສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ສາສນໍ ¶ ປຄ຺ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອິທໍ ສິຊ຺ຌຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຄຣຫິຕຸກາມຕາ, ອຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ສິກ຺ຂາປທວິວຓ຺ຓນນ຺ຕິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ.

ວິເລຂນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔໔໔. ຕຕິເຍ ປາຬິຍໍ ໂກ ປນ ວາໂທ ຠິຍ຺ໂຍຕິ ເຕຫິ ອຎ຺ເຎຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ທິຏ຺ຐທ຺ວຕ຺ຕິວາຣໂຕ ຠິຍ຺ໂຍ ປນ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຸທ຺ທິສິຍມາເນ ປາຕິໂມກ຺ເຂ ນິສິນ຺ນປຸພ຺ພຕາ ອຕ຺ຖິ ເຈ, ຕຕ຺ຖ ກິເມວ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ອາປຕ຺ຕິໂມກ຺ໂຂ ນຕ຺ຖິ ເອວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕຎ຺ຈ ຍຖາຘມ຺ໂມ ກາເຣຕພ຺ໂພຕິ ຕນ຺ຕິ ກາຣຓຕ຺ເຖ ອຸປໂຍຄວຈນໍ, ຕາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາ ຘມ຺ໂມ ຈ ວິນໂຍ ຈ ຐິໂຕ, ຕຖາ ຕາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ກາເຣຕພ຺ໂພຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ໂມຫາໂຣປນໍ, ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສຸຕຠາໂວ, ໂມເຫຕຸກາມສ຺ສ ໂມຫນນ຺ຕິ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ.

ໂມຫນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔໕໑. ຈຕຸຕ຺ເຖ ¶ ປາຬິຍໍ ກາຍປຏິພທ຺ເຘນ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ປາສາຓາທິນິສ຺ສຄ຺ຄິຍປຫາໂຣປິ ສງ຺ຄຫິໂຕ.

໔໕໒. ຣຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕຕິ ກາຍສໍສຄ຺ຄຣາເຄນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເມຖຸນຣາເຄນ ປນ ປຫາຣໂຕ ປຸຣິສາທີສຸ ທຸກ຺ກຏເມວ. ໂມກ຺ຂາຘິປ຺ປາເຍນ ທຓ຺ຑໂກຏິຍາ ສປ຺ປາທິໍ ຆຏ຺ເຏຕ຺ວາ ມຓ຺ຑູກາທິໍ ໂມເຈນ຺ຕສ຺ສປິ ອນາປຕ຺ຕິ ເອວ. ກຸປິຕຕາ, ອຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ນ ໂມກ຺ຂາຘິປ຺ປາເຍນ ປຫາໂຣຕິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ.

ປຫາຣສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔໕໗. ປຎ຺ຈເມ ¶ ນ ປຫຣິຕຸກາມຕາຍ ທິນ຺ນຕ຺ຕາ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກິມິທໍ ທຸກ຺ກຏໍ, ປຫາຣປຈ຺ຈຍາ, ອຸທາຫຸ ອຸຄ຺ຄິຣຓປຈ຺ຈຍາຕິ? ອຸຄ຺ຄິຣຓປຈ຺ຈຍາວ, ນ ປຫາຣປຈ຺ຈຍາ. ນ ຫິ ປຫຣິຕຸກາມຕາຍ ອສຕິ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ກາຈິ ອາປຕ຺ຕິ ຍຸຕ຺ຕາ, ອຸຄ຺ຄິຣຓສ຺ສ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາເວນ ອສຓ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ນ ຊາຕໍ, ອສຸທ຺ຘຈິຕ຺ເຕນ ກຕປໂຍຄຕ຺ຕາ ຈ ເອຕ຺ຖ ອນາປຕ຺ຕິ ນ ຍຸຕ຺ຕາຕິ ທຸກ຺ກຏໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

໔໕໘. ປຸພ຺ເພຕິ ອນນ຺ຕຣສິກ຺ຂາປເທ. ເສສໍ ອນນ຺ຕຣສທິສເມວ.

ຕລສຕ຺ຕິກສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔໕໙. ຉຏ຺ເຐ ‘‘ອຕ຺ຕປຣິຕ຺ຕາຓໍ ກໂຣນ຺ຕາ’’ຕິ ອິທໍ ນ ຈ ເວຣມູລິກາ ອນຸທ຺ຘໍສນາຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອນຸທ຺ຘໍສນກ຺ຂເຓ ປນ ໂກປຈິຕ຺ຕເມວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຕເນວ ‘‘ທຸກ຺ຂເວທນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ອມູລກສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈຸປ຺ປາທນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໔໖໔. ສຕ຺ຕເມ ¶ ອຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຜາສຸກາມຕາ, ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈຸປ຺ປາທນນ຺ຕິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ.

ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈຸປ຺ປາທນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔໗໑. ອຏ຺ຐເມ ສຸຍ຺ຍຕີຕິ ສຸຕິ, ວຈນໍ. ຕສ຺ສາ ສມີປໍ ອຸປສ຺ສຸຕິ. ສຸຍ຺ຍຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ສຸຕີຕິ ເອວຎ຺ຫິ ອຕ຺ເຖ ຄຍ຺ຫມາເນ ສວນຏ຺ຐານສມີເປ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ອສ຺ສວນຏ຺ຐາເນ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອຏ຺ຐກຖາຍຎ຺ຈ ອຸປສ຺ສຸຕິ-ສທ຺ທສ຺ເສວ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍຕ຺ຖ ຐຕ຺ວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ສຸຕິ-ສທ຺ທມຕ຺ຕສ຺ສ.

໔໗໓. ເອກປຣິຈ຺ເຉທານີຕິ ¶ ກທາຈິ ອກິຣິຍໂຕ, ກທາຈິ ກິຣິຍໂຕ ສມຸຏ຺ຐານສາມຎ຺ເຎນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸປສມ຺ປນ຺ເນນ ໂຈທນາຘິປ຺ປາໂຍ, ສວນນ຺ຕິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ.

ອຸປສ຺ສຸຕິສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔໗໔. ນວເມ ຘມ຺ມກມ຺ມຕາ, ຊານນໍ, ຉນ຺ທໍ ທຕ຺ວາ ຂິຍ຺ຍນນ຺ຕິ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ.

ຂິຍ຺ຍນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔໘໑. ທສເມ ວິນິຈ຺ຉຍກຖາຍ ຘມ຺ມິກຕາ, ຕໍ ຎຕ຺ວາ ກມ຺ມໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອກສີມຏ຺ຐສ຺ສ ສມານສໍວາສິກສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາສວິຊຫນນ຺ຕິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ.

ປກ຺ກມນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔໘໔. ເອກາທສເມ ¶ ອຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຘມ຺ເມນ ລທ຺ຘສມ຺ມຸຕິຕາ, ສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ຈີວຣໍ ທຕ຺ວາ ຂິຍ຺ຍິຕຸກາມຕາຍ ຂິຍ຺ຍນນ຺ຕິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ.

ທຸພ຺ພລສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິຏ຺ຐິໂຕ ສຫຘມ຺ມິກວຄ຺ໂຄ ອຏ຺ຐໂມ.

໔໙໙. ນວມວຄ຺ຄສ຺ສ ¶ ປຐເມ ປາຬິຍໍ ສໍສຸທ຺ຘຄຫຓິໂກຕິ ເອຕ຺ຖ ຄຫຓີຕິ ຄພ຺ຠາສຍສຎ຺ຎິໂຕ ມາຕຸ ກຸຈ຺ຉິປ຺ປເທໂສ, ປຸຣິສນ຺ຕຣສຸກ຺ກາສມ຺ຜຸຏ຺ຐຕາຍ ສໍສຸທ຺ຘຄຫຓິໂກ. ອຠິສິຕ຺ຕຂຕ຺ຕິຍຕາ, ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ສຍນິຆຣໂຕ ອນິກ຺ຂນ຺ຕຕາ, ອປ຺ປຏິສໍວິທິຕສ຺ສ ອິນ຺ທຂີລາຕິກ຺ກໂມຕິ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ.

ອນ຺ເຕປຸຣສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕໐໖. ທຸຕິເຍ ອາວສຖສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ອນ຺ໂຕອາຣາເມ ວາ ໂຫຕຸ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ວາ, ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໍ ອາວສໂຖ ນາມ. ຉນ຺ເທນປິ ຠເຍນປີຕິ ວຑ຺ຒກິອາທີສຸ ຉນ຺ເທນ, ຣາຊວລ຺ລເຠສຸ ຠເຍນ. ອາກິຓ຺ຓມນຸສ຺ເສປິ ຊາເຕ…ເປ… ອາສງ຺ກນ຺ຕີຕິ ຕສ຺ມິໍ ນິມ຺ມນຸສ຺ສຏ຺ຐາເນ ປຈ຺ຉາ ອາກິຓ຺ຓມນຸສ຺ເສ ຊາເຕປິ ວິສຣິຕ຺ວາ ຄມນກາເລ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ຕເມວ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາສງ຺ກນ຺ຕິ. ປຕິຣູປໍ ນາມ ກປ຺ປິຍຠຓ຺ເຑ ສຍໍ ປໍສຸກູລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອກປ຺ປິຍຠຓ຺ເຑ ປຕິຣູປານໍ ອຸປາສກາທີນໍ ¶ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ເຈຕິຍາທິປຸຎ຺ເຎ ນິໂຍຊນໍ ວາ ທາເປຕ຺ວາ ນິຣເປກ຺ຂຄມນໍ ວາ. ສມາທເປຕ຺ວາຕິ ຍາຈິຕ຺ວາ. ປຣສນ຺ຕກຕາ, ວິສ຺ສາສຄ຺ຄາຫປໍສຸກູລສຎ຺ຎານໍ ອຠາໂວ, ອນນຸຎ຺ຎາຕກາຣຓາ ອຸຄ຺ຄຫຓາທິ ຈາຕິ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ.

໓. ວິກາລຄາມປ຺ປວິສນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໕໐໘. ຕຕິເຍ ປາຬິຍໍ ຠຍກຖນ຺ຕິ ຣາຊໂຈຣາທິຠຍໍ ວາ ໂຣຄາມນຸສ຺ສທຸພ຺ຠິກ຺ຂກນ຺ຕາຣາທິຠຍໍ ວາ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕໍ. ວິສິຂາກຖນ຺ຕິ ສຸນິວິຏ຺ຐາທິວີຖິກຖໍ. ກຸມ຺ຠຏ຺ຐານກຖນ຺ຕິ ອຸທກຕິຕ຺ຖກຖໍ, ກຸມ຺ຠທາສີກຖໍ ວາ. ປຸພ຺ພເປຕກຖນ຺ຕິ ອຕີຕຎາຕິກຖໍ. ນານຕ຺ຕກຖນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາຫິ, ວກ຺ຂມານາຫິ ຈ ວິມຸຕ຺ຕໍ ນານາສຠາວໍ ¶ ນິຣຕ຺ຖກກຖໍ. ໂລກກ຺ຂາຍິກນ຺ຕິ ‘‘ອຍໍ ໂລໂກ ເກນ ນິມ຺ມິໂຕ’’ຕິອາທິນາ ໂລກສຠາວກ຺ຂານວເສນ ປວຕ຺ຕນກຖາ. ເອວໍ ສມຸທ຺ທກ຺ຂາຍິກາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິຕິ ຠໂວ ອິຕິ ອຠໂວຕິ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ນິຣຕ຺ຖກກາຣຓໍ ວຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິຕກຖາ ອິຕິຠວາຠວກຖາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຠໂວ ສສ຺ສຕໍ, ວຸຑ຺ຒິ, ກາມສຸຂຎ຺ຈາຕິ ຕິວິໂຘ, ອຠໂວ ຕພ຺ພິປຣີຕວເສນ. ອິຕິ ອິມາຍ ຉພ຺ພິຘາຍ ອິຕິຠວາຠວກຖາຍ ສທ຺ຘິໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສຕິຣຈ຺ຉານກຖາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ອຖ ວາ ປາຬິຍໍ ສຣູປໂຕ ອນາຄຕາປິ ອຣຎ຺ຎປພ຺ພຕນທີທີປກຖາ ອິຕິ-ສທ຺ເທນ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສຕິຣຈ຺ຉານກຖາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອິຕິ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຕິ-ສທ຺ໂທ ປກາຣຕ຺ເຖ. ວາ-ສທ຺ໂທ ວິກປ຺ປຕ຺ເຖ. ຕສ຺ມາ ເອວໍ ປກາຣໍ ອິໂຕ ອຎ຺ຎໍ ວາ ຕາທິສໍ ນິຣຕ຺ຖກກຖໍ ກເຖຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

໕໑໒. ອຸສ຺ສາຫໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ຄາມູປຈາຣໂຕ ພຫິ ນິກ຺ຂນ຺ເຕ ອນ຺ຕຣາຣາມາທີນມຸປຈາຣໍ ປວິຏ຺ເຐ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຄາມູປຈາຣພ຺ຠນ຺ຕເຣ ປນ ປຏິປສ຺ສທ຺ຘຸສ຺ສາຫານມ຺ປິ ປຸນ ຕເມວ ວາ ອຎ຺ຎໍ ວາ ຄາມໍ ປວິສິຕຸກາມຕາຍ ສຕິ ອາປຸຈ຺ຉນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ‘‘ກຸລຆເຣ ວາ…ເປ… ຄນ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ປນ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ປວິຏ຺ຐານໍ ວິກາເລ ສຎ຺ຊາເຕ ວິກາເລ ຄາມປ຺ປເວສສ຺ສ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອທິນ຺ນາທາເນ ວຸຕ຺ຕນເຍນາຕິ ທຸຕິຍເລຑ຺ຑຸປາຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໕໑໕. ອນ຺ຕຣາຣາມນ຺ຕິອາທີສູຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸສ຺ສວທິວສາທີສຸ ມນຸສ຺ເສຫິ ຄາເມ ປທກ຺ຂິຓໍ ກາເຣນ຺ຕໍ ຊິນພິມ຺ພາທິໍ ປູເຊຕຸກາເມຫິ ວາ ໂຣຄວູປສມາທິຍຕ຺ຖໍ ມນຸສ຺ເສຫິ ຍາຈິເຕຫິ ວາ ຠິກ຺ຂູຫິ ສຸປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາທິວິຘິໍ ອກຕ຺ວາປິ ວີຖິມຊ຺ເຌເນວ ຄາມໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ¶ ຄເຫຕພ຺ພໍ ອນາປຕ຺ຕິວາເຣ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ‘‘ມຄ຺ຄາ ອໂນກ຺ກມິຕ຺ວາ…ເປ… ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ (ກງ຺ຂາ. ອຏ຺ຐ. ວິກາລຄາມປ຺ປເວສນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ) ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຈ. ເວສາລິໍ ອນຸປຣິຍາຍິຕ຺ວາ ປຣິຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ເຕນາປິ ອານນ຺ທຕ຺ເຖເຣນ ສຸປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຕາທິໍ ອໂກເປນ຺ເຕເນວ, ອປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ວາ ສິກ຺ຂາປເທ ກຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເກຈິ ປນ ‘‘ອນ຺ຕຣາຣາມາທິຄາມນ຺ຕເຣ ຐິເຕຫິ ຄຣຸຏ຺ຐານີຍານໍ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນານຸຄ຺ຄມນາທິວເສນ ຄາມວີຖິໍ ໂອຕຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕມ຺ປິ ອນ຺ຕຣຆຣໍ ປວິສນ຺ຕໍ ປຕິ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ ເອວ. ອນ຺ຕຣາຣາມາທິກປ຺ປິຍຠູມິໍ ປນ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ປຕິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ຂາຍຕິ, ວີມໍສິຕພ຺ພໍ. ສນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອນາປຸຈ຺ຉນາ ¶ , ອນນຸຎ຺ຎາຕກາຣຓາ ວິກາເລ ຄາມປ຺ປເວໂສຕິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ.

ວິກາລຄາມປ຺ປວິສນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕໒໐. ຈຕຸຕ຺ເຖ ປາຬິຍໍ ວາສິຊເຏຕິ ວາສິທຓ຺ຑເກ. ອຏ຺ຐິມຍາທິສູຈິຆຣຕາ, ກຣຓກາຣາປນາທິວເສນ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິລາໂຠຕິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ.

ສູຈິຆຣສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕໒໑. ປຎ຺ຈເມ ປາຬິຍໍ ອາສຍໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂມຆປຸຣິໂສ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ຫີນຊ຺ຌາສຍວເສນ ອຍໍ ຕຸຈ຺ຉປຸຣິໂສຕິ ຎາຕພ຺ໂພ, ຫີນາຍ ປຈ຺ຈເຍ ໂລລຕາຍ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕຸຈ຺ຉຕາ ຎາຕພ຺ພາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອິມສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທ, ອິໂຕ ປເຣສຸ ຈ ປຎ຺ຈສຸ ອຕ຺ຕນາ ກາຣາປິຕສ຺ສ ປຏິລາເຠ ເອວ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ປຣິໂຠເຄ ປນສ຺ສ, ອຎ຺ເຎສຎ຺ຈ ທຸກ຺ກຏເມວ. ປມາຓາຕິກ຺ກນ຺ຕມຎ຺ຈປີຐຕາ, ອຕ຺ຕໂນ ກຣຓກາຣາປນວເສນ ປຏິລາໂຠຕິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ.

ມຎ຺ຈປີຐສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕໒໖. ຉຏ຺ເຐ ¶ ໂປຏກິຕູລນ຺ຕິ ຕິຓຄຈ຺ຉຊາຕິການໍ ຕູລໍ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ຕູໂລນທ຺ຘສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕໓໑-໕໓໖. ສຕ຺ຕເມ ¶ ນິສີທນສ຺ສ ປມາຓາຕິກ຺ກນ຺ຕຕາ, ອຕ຺ຕໂນ ກຣຓາທິນາ ປຏິລາໂຠຕິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ.

ນິສີທນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕໓໗-໕໔໗. ອິມິນາ ນເຍນ ອຏ຺ຐມນວມທສເມສຸປິ ອງ຺ຄານິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວາຕິ.

໑. ປຐມປາຏິເທສນີຍສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໕໕໓. ປາຏິເທສນີເຍສຸ ¶ ¶ ປຐເມ ປຏິເທເສຕພ຺ພາກາຣທສ຺ສນນ຺ຕິ ເອວໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ນວກສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ເທເສຕພ຺ພາກາຣທສ຺ສນໍ. ອິມິນາ ລກ຺ຂເຓນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນມ຺ປິ ວຸຑ຺ຒສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຈ ເທເສຕພ຺ພາກາໂຣ ສກ຺ກາ ວິຎ຺ຎາຕຸນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ນໂຍ – ‘‘ຄາຣຍ຺ເຫ, ອາວຸໂສ, ຘມ຺ເມ ອາປຊ຺ຊິໍ ອສປ຺ປາເຍ ປາຏິເທສນີເຍ’’ຕິ ເອວໍ ສມ຺ພຫຸລາສຸ. ວຸຑ຺ຒສ຺ສ ປນ ສນ຺ຕິເກ ‘‘ຄາຣຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມໍ…ເປ… ຄາຣຍ຺ເຫ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ເມ’’ຕິ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ ອສປ຺ປາຍນ຺ຕິ ສຄ຺ຄໂມກ຺ຂນ຺ຕຣາຍກຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຎ຺ຎາຕິກາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ອນ຺ຕຣຆເຣ ຐິຕາຍ ຫຕ຺ຖໂຕ ສຫຕ຺ຖາ ຍາວກາລິກຄ຺ຄຫຓໍ, ອຊ຺ໂຌຫຣຓນ຺ຕິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ.

ປຐມປາຏິເທສນີຍສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕໕໘. ທຸຕິເຍ ປຣິປຸຓ຺ຓູປສມ຺ປນ຺ນາຍ ອນນຸຎ຺ຎາຕາກາເຣນ ໂວສາສນາ, ອນິວາເຣຕ຺ວາ ໂຠຊນຊ຺ໂຌຫາໂຣຕິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ.

໕໖໓. ຕຕິເຍ ເສກ຺ຂສມ຺ມຕຕາ, ຆຣູປຈາເຣ ອນິມນ຺ຕິຕຕາ, ຄິລານສ຺ສ ອນິຈ຺ຈຠຕ຺ຕາທິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນນ຺ຕິ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ.

໕໗໐. ຈຕຸຕ຺ເຖ ສາສງ຺ກາຣຎ຺ຎເສນາສນຕາ, ອນນຸຎ຺ຎາຕໍ ຍາວກາລິກໍ ອປ຺ປຏິສໍວິທິຕໍ ອຊ຺ຌາຣາເມ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຄິລານສ຺ສ ອຊ຺ໂຌຫຣຓນ຺ຕິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ປາຏິເທສນີຍວຓ຺ຓນານໂຍ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

໕໗໖. ເສຂິເຍສຸ ¶ ¶ ຍສ຺ມາ ວຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘເກ (ຈູຬວ. ໓໕໖ ອາທໂຍ) ວຸຕ຺ຕວຕ຺ຕານິປິ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ເສຂິຍາເນວ, ຕສ຺ມາ ປາຣາຊິກາທີສຸ ວິເຍຕ຺ຖ ປາຬິຍໍ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ນ ກໂຕ. ຈາຣິຕ຺ຕນຍທສ຺ສນຕ຺ຖຎ຺ຈ ‘‘ໂຍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ໂອລມ຺ເພນ຺ໂຕ ນິວາເສຍ຺ຍ, ທຸກ຺ກຏ’’ນ຺ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ສິກ຺ຂາ ກຣຓີຍາ’’ຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປາຬິ ອາໂຣປິຕາ. ປທຠາຊເນ ປນ ‘‘ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອນາທຣິຍກຣເຓ ທຸກ຺ກຏໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລມຕ຺ຕນ຺ຕິ ມຕ຺ຕ-ສທ຺ເທນ ຕໂຕ ກິຎ຺ຈິ ອຘິກໍ, ອູນມ຺ປິ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເຕເນວ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລມຕ຺ຕມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ຫິ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລປ຺ປມາຓໍ, ຐິຕສ຺ສ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລເມວາຕິ ສກ຺ກາ ນິຍເມຕຸໍ ອູນາຘິກຕ຺ຕສມ຺ຠວໂຕ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ສາຣຸປ຺ປໍ ໂຫຕິ ເອວໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລານຸສາເຣນ ນິວາສນຎ຺ເຎວ ອຘິປ຺ເປຕນ຺ຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ເຕເນວ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ໂຍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ສຸກ຺ຂຊງ຺ໂຆ ວາ’’ຕິອາທິ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ‘‘ອຊານນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ອາທຣໍ ກຕ຺ວາ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສາປິ ອຊານນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນາປິ ນິຣນ຺ຕຣໍ ນິວາສນປາຣຸປນວຕ຺ຕໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ອສິກ຺ຂິໂຕ ອນາທຣິຍເມວ. ປຣິມຓ຺ຑລຄ຺ຄຫເຓນ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ນິວາສນມ຺ປິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວາ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ວາ’’ຕິ.

ສຈິຕ຺ຕກນ຺ຕິ ວຕ຺ຖຸວິຊານນຈິຕ຺ເຕນ ສຈິຕ຺ຕກໍ. ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ ປນ ອຸປຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣວາທນເຍນ ໂລກວຊ຺ຊຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ວຕ຺ຖຸວິຊານນຈິຕ຺ເຕນ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວິຊານນຈິຕ຺ເຕນ ຈ ສຈິຕ຺ຕກ’’ນ຺ຕິ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ເສຂິຍກຓ຺ຑ ໓.໕໗໖) ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຈ ວຕ຺ຖຸວິຊານນໍ ວິສຸໍ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວິຊານເນນ ຕສ຺ສາປິ ອນ຺ໂຕຄຘຠາວໂຕ ອິທໍ ວຕ຺ຖຸໍ ເອວໍ ວີຕິກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕີຕິ ວິຊານນ຺ໂຕ ຫິ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິໍ ວິຊານາຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຸປຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣວາເທ ເຈຕ຺ຖ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິໍ ອຊານິຕ຺ວາ ອປຣິມຓ຺ຑລນິວາສນາທິວຕ຺ຖຸເມວ ¶ ຊານນ຺ຕສ຺ສ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວີຕິກ຺ກມານາທຣິຍາຠາວາ ສພ຺ພເສຂິເຍສຸ ອນາປຕ຺ຕິ ເອວ ອຠິມຕາ, ຕຎ຺ຈ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ ໂກສມ຺ພກ຺ຂນ຺ຘເກ (ມຫາວ. ໔໕໑ ອາທໂຍ) ວຈ຺ຈກຸຏິຍໍ ອຸທກາວເສສໍ ຐເປນ຺ຕສ຺ສ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວິຊານນາຠາເວປິ ອາປຕ຺ຕິຍາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ¶ …ເປ… ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ຕສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕິທິຏ຺ຐິ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິ (ມຫາວ. ໔໕໑). ອຏ຺ຐກຖາຍຎ຺ຈສ຺ສ ‘‘ຕ຺ວໍ ເອຕ຺ຖ ອາປຕ຺ຕິຠາວໍ ນ ຊານາສີຕິ, ອາມ ນ ຊານາມີຕິ. ໂຫຕຸ ອາວຸໂສ, ເອຕ຺ຖ ອາປຕ຺ຕີຕິ, ສເຈ ໂຫຕິ, ເທເສສ຺ສາມີຕິ. ສເຈ ປນ ເຕ, ອາວຸໂສ, ອສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອສຕິຍາ ກຕໍ, ນຕ຺ຖິ ອາປຕ຺ຕີຕິ. ໂສ ຕສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕິທິຏ຺ຐິ ອໂຫສີ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໔໕໑) ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຖາ ‘‘ອຘມ຺ມວາທີຕິ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕານຸວຕ຺ຕເກສຸ ອຎ຺ຎຕໂຣ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໔໕໗-໔໕໘) ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ຂນ຺ຘກວຕ຺ຕານຎ຺ຫິ ເສຂິຍຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ໂຕ ນໂຍ ອິເມສໍ, ອິຘ ວຸຕ຺ໂຕ ຈ ເຕສໍ ສາຘາຣໂຓວ ໂຫຕີຕິ. ເຕເນວ ‘‘ອສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອສຕິຍາ ກຕໍ, ນຕ຺ຖິ ອາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ເອວໍ ອິຘ ວຸຕ຺ໂຕ ອາປຕ຺ຕິນໂຍ ຕຕ຺ຖາປິ ທສ຺ສິໂຕ. ຕສ຺ມາ ຜຸສ຺ສເທວຕ຺ເຖຣວາເທ ເອວ ຐຕ຺ວາ ວຕ຺ຖຸວິຊານນຈິຕ຺ເຕເນວ ສພ຺ພເສຂິຍານິ ສຈິຕ຺ຕການິ, ນ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວິຊານນຈິຕ຺ເຕນ. ຠິຍ຺ໂຍກມ຺ຍຕາຍສູປພ຺ຍຎ຺ຊນປຏິຈ຺ຉາທນອຸຊ຺ຌານສຎ຺ຎີຕິ ທ຺ເວ ສິກ຺ຂາປທານິ ໂລກວຊ຺ຊານິ ອກຸສລຈິຕ຺ຕານິ, ເສສານິ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊານິ, ຕິຈິຕ຺ຕານິ, ຕິເວທນານິ ຈາຕິ ຄຫຓເມວ ຍຸຕ຺ຕຕຣໍ ທິສ຺ສຕິ. ເຕເນເວຕ຺ຖ ‘‘ອສຎ຺ຈິຈ຺ຈາຕິ ປຸຣໂຕ ວາ ປຈ຺ຉໂຕ ວາ ໂອລມ຺ເພຕ຺ວາ ນິວາເສສ຺ສາມີຕິ ເອວໍ ອສຎ຺ຈິຈ຺ຈາ’’ຕິອາທິນາ ວຕ຺ຖຸອຊານນວເສເນວ ອນາປຕ຺ຕິວຓ຺ຓນາ ກຕາ, ນ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວິຊານນຈິຕ຺ຕວເສນ.

ອປິຈ ‘‘ຍສ຺ສ ສຈິຕ຺ຕກປກ຺ເຂ ຈິຕ຺ຕໍ ອກຸສລເມວ ໂຫຕິ, ຕໍ ໂລກວຊ຺ຊ’’ນ຺ຕິ (ກງ຺ຂາ. ອຏ຺ຐ. ປຐມປາຣາຊິກວຓ຺ຓນາ) ອິມິນາ ລກ຺ຂຓວຈເນນາປິ ເຈຕໍ ສິຊ຺ຌຕິ. ວຕ຺ຖຸວິຊານນຈິຕ຺ຕວເສເນວ ເຫຕ຺ຖ ‘‘ສຈິຕ຺ຕກປກ຺ເຂ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຕຣຖາ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວິຊານນຈິຕ຺ຕວເສນ ສພ຺ພສິກ຺ຂາປທານມ຺ປິ ສຈິຕ຺ຕກປກ຺ເຂ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອກຸສລຕ຺ຕນິຍເມນ ໂລກວຊ຺ຊຕ຺ຕປ຺ປສງ຺ຄໂຕ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊເມວ ນ ສິຍາ, ອິທຎ຺ຈ ວຈນໍ ນິຣຕ຺ຖກໍ ສິຍາ ອິມິນາ ວຈເນນ ນິວຕ຺ເຕຕພ຺ພສ຺ສ ສິກ຺ຂາປທສ຺ສ ອຠາວາ. ນ ຈ ເສຂິເຍສຸ ວຕ຺ຖຸວິຊານນຈິຕ຺ເຕນ ສຈິຕ຺ຕກປກ຺ເຂ ຈິຕ຺ຕໍ ປາຓາຕິປາຕາທີສຸ ວິຍ ອກຸສລເມວາຕິ ນິຍໂມ ອຕ຺ຖິ, ເຍເນຕ຺ຖ ໂລກວຊ຺ຊຕາ ປສຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ‘‘ອນາທຣິຍໍ ປຏິຈ຺ຈາ’’ຕິ ເຈຕໍ ປາຬິວຈນໍ ວຕ຺ຖຸໍ ຊານິຕ຺ວາ ຕີຫິ ຈິຕ຺ເຕຫິ ວີຕິກ຺ກມເມວ ອນາທຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິໍ ຊານິຕ຺ວາ ອກຸສລຈິຕ຺ເຕເນວ ວີຕິກ຺ກມນ຺ຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອຎ຺ຎຖາ ຂນ຺ຘກປາຬິຍາ, ອຏ຺ຐກຖາຍຎ຺ຈ ປຸພ຺ພາປຣຎ຺ຈ ວິຣຸຊ຺ຌນໂຕຕິ ອມ຺ຫາກໍ ຂນ຺ຕິ. ຍຖາ ວາ ນ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕຖາ ເອຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ ຄເວສິຕພ຺ໂພ. ອນາທຣິຍໍ, ອນາປຕ຺ຕິກາຣຓາຠາໂວ ¶ , ອປຣິມຓ຺ຑລນິວາສນນ຺ຕິ ¶ ອິມາເນຕ຺ຖ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ. ຍຖາ ເຈຕ຺ຖ, ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ເກວລໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕປຏິປກ຺ຂກຣຓວເສນ ຕຕິຍງ຺ຄໂຍຊນເມວ ວິເສໂສ.

໕໗໗. ທຸຕິຍາທີສຸ ຄິຫິປາຣຸຕນ຺ຕິ ເສຕປຏປາຣຸຕາທິ. ວິຫາເຣປີຕິ ສງ຺ຆສນ຺ນິປາຕພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐານາທິກາລໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໕໗໘. ຄຓ຺ຐິກໍ ປຏິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາຕິອາທິ ປຏິຈ຺ຉາທນວິຘິທສ຺ສນໍ. ຄີວໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ຄີວໍ, ມຓິພນ຺ຘນຎ຺ຈ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖາປິ ປຣິມຓ຺ຑລສິກ຺ຂາປທສ຺ສ ສາຘາຣຓຕ຺ຕາ ຊາຓຸມຓ຺ຑລໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລມຕ຺ຕໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ອໂນລມ຺ເພຕ຺ວາ ປຣິມຓ຺ຑລເມວ ປາຣຸປິຕພ຺ພໍ.

໕໗໙. ວິວຣິຕ຺ວາ ນິສີທໂຕຕິ ວິຫາເຣ ວິຍ ເອກໍສປາຣຸປນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ວາສຕ຺ຖາຍ ອຸປຄຕສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວາສາຘິປ຺ປາຍໍ ວິນາ ຘມ຺ມເທສນປຣິຕ຺ຕຠຓນາທິອຕ຺ຖາຍ ສຸຈິຣມ຺ປິ ນິສີທນ຺ເຕນ ສພ຺ພໍ ອນ຺ຕຣຆຣວຕ຺ຕໍ ປູເຣນ຺ເຕເນວ ນິສີທິຕພ຺ພໍ. ນິສີທນປຏິສໍຍຸຕ຺ເຕສຸ ເອວ ຈ ສິກ຺ຂາປເທສຸ ‘‘ວາສູປຄຕສ຺ສາ’’ຕິ ອນາປຕ຺ຕິຍາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວາສຕ຺ຖາຍ ອນ຺ຕຣຆຣໍ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ເຕນາປິ ສຸປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຕາທິສພ຺ພໍ ອໂກເປນ຺ເຕເນວ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ‘‘ວາສູປຄຕສ຺ສາ’’ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ປນ ອຸປຄຈ຺ຉມານສ຺ສາຕິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ເອເກກສ຺ມິໍ ປຐມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວາສປຣິຄ຺ຄເຫ ກເຕ ຕໂຕ ອຎ຺ເຎຫິ ຍຖາສຸຂໍ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອປເຣ ປນ ‘‘ເຄຫສ຺ສາມິເກຫິ ‘ຍາວ ຕຸມ຺ເຫ ນິວສິສ຺ສຖ, ຕາວ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອິມໍ ເຄຫໍ ເທມີ’ຕິ ທິນ຺ເນ ອຎ຺ເຎຫິ ອວາສາຘິປ຺ປາເຍຫິ ອນ຺ຕຣາຣາເມ ວິຍ ຍຖາສຸຂໍ ຄນ຺ຕຸໍ, ນິສີທິຕຸຎ຺ຈ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ ຕຖາວຈນາຠາວາ, ທານລກ຺ຂຓາຠາວາ, ຕາວຕ຺ຕເກນ ວິຫາຣສງ຺ຂ຺ຍານຸປຄມນໂຕ ຈ. ‘‘ຍາວ ນິສີທິສ຺ສຖ, ຕາວ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອິມໍ ເຄຫໍ ເທມີ’’ຕິ ເທນ຺ໂຕປິ ຫິ ຕາວກາລິກເມວ ເທຕິ ວຕ຺ຖຸປຣິຈ຺ຈາຄລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ທານສ຺ສ.

໕໘໒. ຈຕຸຫຕ຺ຖປ຺ປມາຓນ຺ຕິ ວຑ຺ຒກີຫຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ.

໕໘໔. ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕຈີວໂຣ ¶ ຫຸຕ຺ວາຕິ ກຏິໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ກາຍພນ຺ຘນາທິທສ຺ສນວເສເນວຸກ຺ຂິປນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣໂຕ ປຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓາທິມຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ. ເຕເນວ ‘‘ນິສິນ຺ນກາເລ ປນ ຘມກຣຓ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນິສິນ຺ນກາເລ ຫິ ຂນ຺ເຘ ລຄ຺ຄປຕ຺ຕຕ຺ຖວິກາທິໂຕ ຘມກຣຓໍ ນີຫຣນ຺ຕສ຺ສ ກຏິໂຕ ອຸທ຺ຘມ຺ປິ ທິສ຺ສຕິ, ຕຖາ ອທສ຺ເສຕ຺ວາ ນີຫຣິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອາສເນ ນິສີທນ຺ຕສ຺ສາປິ ¶ ຈ ປາຣຸປິຕຈີວຣໍ ກິຎ຺ຈິ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສງ຺ຆາຏິໍ ຊງ຺ຆປິຓ຺ເຑຫິ ອນຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາວ ນິສີທິຕພ຺ພໍ. ອິມສ຺ມິຎ຺ເຎວ ປນ ສິກ຺ຂາປເທ ‘‘ວາສູປຄຕສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນິສີທນປຏິສໍຍຸຕ຺ເຕສຸ ຉຏ຺ຐອຏ຺ຐເມສຸ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວາສູປຄເຕນາປິ ສຸສໍວຸເຕນ ໂອກ຺ຂິຕ຺ຕຈກ຺ຂຸນາວ ນິສີທິຕພ຺ພໍ. ເຕເນວ ມາຕິກາຏ຺ຐກຖາຍມ຺ປິ ເຕສໍ ວິເສສໍ ອວຕ຺ວາ ອິເຘວ ‘‘ວາສູປຄຕສ຺ສ ປນ ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ (ກງ຺ຂາ. ອຏ຺ຐ. ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕກສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ) ວຸຕ຺ຕາ.

ປຣິມຓ຺ຑລວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕໘໖. ທຸຕິຍວຄ຺ຄາທິອຸຊ຺ຊຄ຺ຆິກອປ຺ປສທ຺ເທສຸ ນິສີທນປຏິສໍຍຸຕ຺ເຕສຸປິ ວາສູປຄຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕາ, ກາຍປ຺ປຈາລກາທີສຸ ເອວ ປນ ວຸຕ຺ຕາ. ປາຬິໂປຕ຺ຖເກສຸ ປເນຕໍ ເກສຸຈິ ເປຍ຺ຍາເລນ ພ຺ຍາໂມຫິຕຕ຺ຕາ ນ ສຸຏ຺ຐຸ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ຍຕ຺ຖ ຈ ອນ຺ຕຣຆເຣ ຘມ຺ມໍ ວາ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ, ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ວາ ອຸທ຺ທິສນ຺ຕສ຺ສ ມຫາສທ຺ເທນ ຍາວປຣິສສາວເນປິ ອນາປຕ຺ຕິ ເອວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ ຕຖາ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣມຫິນ຺ທຕ຺ເຖຣາທີຫິ ອາຈຣິຕຕ຺ຕາ.

ອຸຊ຺ຊຄ຺ຆິກວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖໐໓. ປຕ຺ເຕ ຄຫຓສຎ຺ຎາ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ປຕ຺ຕສຎ຺ຎີຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ປຕ຺ເຕ ສຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໖໐໔. ໂອໂລຓີຕິ ເອກາ ພ຺ຍຎ຺ຊນວິກຕິ. ກຎ຺ຊິກຕກ຺ກາທິຣໂສຕິ ເກຈິ. ມໍສຣສາທີນີຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ອວເສສາ ສພ຺ພາປິ ພ຺ຍຎ຺ຊນວິກຕິ ສງ຺ຄຫິຕາ.

໖໐໕. ສມຠຣິຕນ຺ຕິ ¶ ຣຈິຕໍ. ເຫຏ຺ຐາ ໂອໂຣຫຕີຕິ ສມນ຺ຕາ ໂອກາສສມ຺ຠວໂຕ ຫຕ຺ເຖນ ສມໍ ກຣິຍມານໍ ເຫຏ຺ຐາ ຠສ຺ສຕິ. ປຕ຺ຕມຕ຺ຖເກ ຐປິຕານິ ປູວານິ ເອວ ວຏໍສກາກາເຣນ ຐປິຕຕ຺ຕາ ‘‘ປູວວຏໍສກ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕານິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຖູປີກຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ຣຈິຕ຺ວາ ທິຍ຺ຍມານເມວ ຄຓ຺ຫໂຕ ອາປຕ຺ຕິ, ຫຕ຺ຖຄເຕ ເອວ ປນ ປຕ຺ເຕ ທິຍ຺ຍມາເນ ຖູປີກຕມ຺ປິ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ¶ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພເມວ ‘‘ສມຕິຕ຺ຕິກ’’ນ຺ຕິ ຠາວນປຸໍສກວເສນ ສາມຎ຺ຎໂຕ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ.

໖໐໘. ຈຕຸຕ຺ຖວຄ຺ຄາທີສຸ ສປທານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ທານໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອວຂຓ຺ຑນໍ, ອເປຕໍ ທານໂຕ ອປທານໍ, ສຫ ອປທາເນນ ສປທານໍ, ອວຂຓ຺ຑນວິຣຫິຕໍ ອນຸປຏິປາຏິຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ໂອຘິໍ ອກຕ຺ວາ’’ຕິອາທິ.

໖໑໑. ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ສູໂປທນວິຎ຺ຎຕ຺ຕິສິກ຺ຂາປທໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ‘‘ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອິມິນາ ປາຬິຍາວ ສພ຺ພໍ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຕຕ຺ຖ ປາຬິຍໍ ອສຎ຺ຈິຈ຺ຈາຕິອາທີສຸ ວຕ຺ຖຸມຕ຺ຕໍ ຎຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊເນນ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ເສວ ປຸນ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິໍ ຎຕ຺ວາ ມຸຂຄຕໍ ຉຑ຺ເຑຕຸກາມສ຺ສ ຍໍ ອຣຸຈິຍາ ປວິຏ຺ຐໍ, ຕໍ ອສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ປວິຏ຺ຐໍ ນາມ, ຕຕ຺ຖ ອນາປຕ຺ຕິ. ຕເທວ ປຸນ ອຎ຺ຎວິຫິຕຕາຍ ວາ ອວິຎ຺ຎຕ຺ຕມິທນ຺ຕິສຎ຺ຎາຍ ວາ ຠຸຎ຺ຊເນ ‘‘ອສຕິຍາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໖໑໓. ‘‘ອຎ຺ຎສ຺ສຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ ອິທມສ຺ສ ສິກ຺ຂາປທສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ສຍໍ ຠຸຎ຺ຊເນ ເອວ ປຎ຺ຎຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອິມິນາ ສິກ຺ຂາປເທນ ອນາປຕ຺ຕິໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຎ຺ຈສຫຘມ຺ມິການໍ ປນ ອຕ຺ຖາຍ ອຎ຺ຎາຕກອປ຺ປວາຣິຕຏ຺ຐາເນ ວິຎ຺ຎາເປນ຺ໂຕ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ສຸຕ຺ຕານຸໂລມໂຕ ວຸຕ຺ຕອກຕວິຎ຺ຎຕ຺ຕິທຸກ຺ກຏໂຕ ນ ມຸຈ຺ຈຕິ. ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ຠຸຎ຺ຊນກ຺ຂເຓ ສຍຎ຺ຈ ອຎ຺ເຎ ຈ ມິຈ຺ຉາຊີວໂຕ ນ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

໖໑໕. ‘‘ກຸກ຺ກຸຏຓ຺ຑໍ ອຕິຂຸທ຺ທກ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ອສາຣຸປ຺ປວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຕິມຫນ຺ເຕ ເອວ ອາປຕ຺ຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຠຸຎ຺ຊນ຺ເຕນ ປນ ໂຈຣາທິຠຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ມຫນ຺ຕມ຺ປິ ອປຣິມຓ຺ຑລມ຺ປິ ¶ ກຕ຺ວາ ສີຆໍ ຠຸຎ຺ຊນວເສເນຕ຺ຖ ອາປທາ. ເອວມຎ຺ເຎສຸປິ ຍຖານຸຣູປໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໖໑໗. ອນາຫເຏ ¶ ກພເຬ ມຸຂທ຺ວາຣວິວຣເຓ ປນ ປໂຍຊນາຠາວາ ‘‘ອາປທາສູ’’ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວມຎ຺ເຎສຸປິ ອີທິເສສຸ.

໖໑໘. ສພ຺ພໍ ຫຕ຺ຖນ຺ຕິ ຫຕ຺ເຖກເທສາ ອງ຺ຄຸລິໂຍ ວຸຕ຺ຕາ ‘‘ຫຕ຺ຖມຸທ຺ທາ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ, ຕສ຺ມາ ເອກງ຺ຄຸລິມ຺ປິ ມຸເຂ ປກ຺ຂິປິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

໖໒໗. ປາຬິຍໍ ສີຕີກໂຕຕິ ສີຕປີຬິໂຕ. ສິລກພຸທ຺ໂຘຕິ ປຣິຫາສວຈນເມຕໍ. ສິລກຎ຺ຫິ ກິຎ຺ຈິ ທິສ຺ວາ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ອຍ’’ນ຺ຕິ ໂວຫຣນ຺ຕິ.

໖໒໘. ‘‘ອງ຺ຄຸລິໂຍ ມຸເຂ ປເວເສຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ສພ຺ພໍ ຫຕ຺ຖໍ ອນ຺ໂຕມຸເຂ ປກ຺ຂິປນສິກ຺ຂາປທສ຺ສປິ ປວິຏ຺ຐງ຺ຄຸລິນິລ຺ເລຫເນນ ອິມສ຺ສປິ ສິກ຺ຂາປທສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕິ. ເອເສວ ນໂຍຕິ ຆນຍາຄຸອາທີສຸ ປຕ຺ຕໍ ຫຕ຺ເຖນ, ໂອຏ຺ຐຎ຺ຈ ຊິວ຺ຫາຍ ນິລ຺ເລຫິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອຕິທິສຕິ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ຆນຍາຄຸອາທິວິຣຫິຕໍ ນິລ຺ເລຫິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

໖໓໔. ວິລີວຈ຺ຉຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວຓຸເປສິກາຫິ ກຕໍ. ມຓ຺ຑລພທ຺ຘານີຕິ ທີຆສລາກາສຸ ຕິຣິຍໍ ວລຍາກາເຣນ ສລາກໍ ຐເປຕ຺ວາ ສຸຕ຺ເຕຫິ ພທ຺ຘານິ ທີຆຎ຺ຈ ຕິຣິຍຎ຺ຈ ອຸຊຸກເມວ ສລາກາໂຍ ຐເປຕ຺ວາ ທຬ຺ຫພທ຺ຘານິ ເຈວ ຕິຣິຍໍ ຐເປຕ຺ວາ ທີຆທຓ຺ຑເກເຫວ ສງ຺ໂກຈາຣຫໍ ກຕ຺ວາ ສຸຕ຺ເຕເຫວ ຕິຣິຍໍ ພທ຺ຘານິ. ຕຕ຺ຖຊາຕກທຓ຺ຑເກນ ກຕນ຺ຕິ ສຫ ທຓ຺ຑເກນ ຉິນ຺ນຕາລປຓ຺ຓາທີຫິ ກຕໍ. ຉຕ຺ຕປາທຸກາຍາຕິ ຍສ຺ມິໍ ຉຕ຺ຕທຓ຺ຑໂກຏິໍ ປເວເສຕ຺ວາ ຉຕ຺ຕໍ ອຸຊຸກໍ ຐເປຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ຉາຍາຍ ນິສີທນ຺ຕິ, ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ວາ, ຕາທິເສ ຉຕ຺ຕາຘາເຣ.

໖໓໗. ຈາໂປຕິ ¶ ມຊ຺ເຌ ວງ຺ກກາຊທຓ຺ຑສທິສາ ຘນຸວິກຕິ. ໂກທຓ຺ໂຑຕິ ວິທ຺ຘທຓ຺ຑາ ຘນຸວິກຕິ.

ສຸຣຸສຸຣຸວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖໔໗. ສຕ຺ຕມວຄ຺ເຄ ¶ ຣຸກ຺ຂໂຕ ປຕິໂຕຕິ ເອກໍ ໂອລມ຺ພນສາຂໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຕິໂຕ. ປາຬິຍາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອາຈາຣປ຺ປກາສກຄນ຺ຖສ຺ສ. ຘີຣຕ຺ຖູຕິ ຘີ ອຕ຺ຖຸ, ນິນ຺ທາ ໂຫຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິນິປາຕນເຫຕຸນາຕິ ວິນິປາຕນສ຺ສ ເຫຕຸຠາເວນ. ຕ຺ວນ຺ຕິ ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນໍ, ຕໍ ອິຈ຺ເຈວ ວາ ປາໂຐ. ອສ຺ມາຕິ ປາສາໂຓ.

໖໔໙. ນ ກເຖຕພ຺ພນ຺ຕິ ເຖເຣນ ອຕ຺ຕໂນ ກງ຺ຂາຏ຺ຐານສ຺ສ ປຸຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ທຫຣສ຺ສ ອຕ຺ຖໂກສລ຺ລໍ ຎາຕຸໍ ປຸຈ຺ຉິເຕນ ອຸຈ຺ຈາສເນ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອນຸໂຍຄທານນເຍນ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໖໕໒. ເຂເຬນ ເຈຕ຺ຖ ສິງ຺ຆາຓິກາປິ ສງ຺ຄຫິຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸທກຄຓ຺ຑຸສກໍ ກຕ຺ວາ ອຸຈ຺ຉຸກຈວຣາທິຎ຺ຈ ມຸເຂເນວ ຫຣິຕຸໍ ອຸທເກສຸ ຉຑ຺ເຑຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

໖໕໕. ອຘິກຣຓສມເຖສຸ ຈ ອິຘ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ.

ອິຕິ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍ ວິນຍຏ຺ຐກຖາຍ ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ

ຠິກ຺ຂຸວິຠງ຺ຄວຓ຺ຓນານໂຍ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

໑. ອຸພ຺ຠຊາຓຸມຓ຺ຑລິກສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໖໕໖. ຠິກ຺ຂຸນີວິຠງ຺ເຄ ¶ ¶ ມິຄາຣມາຕຸຍາຕິ ມິຄາຣມາຕຸ, ວິສາຂາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປາຬິຍໍ ‘‘ເອຫິ ຠິກ຺ຂຸນີຕິ ຠິກ຺ຂຸນີ, ຕີຫິ ສຣຓຄມເນຫິ ອຸປສມ຺ປນ຺ນາຕິ ຠິກ຺ຂຸນີ’’ຕິ ອິທໍ ຠິກ຺ຂຸວິຠງ຺ຄປາຬິຍາ ສມທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອຏ຺ຐຄຣຸຘມ຺ມປ຺ປຏິຄ຺ຄຫເຓນ ລທ຺ຘູປສມ຺ປທໍ ມຫາປຊາປຕິໂຄຕມິຎ຺ເຈວ ຕາຍ ສຫ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ ຠຄວໂຕ ອາຓາຍ ຠິກ຺ຂູນຎ຺ເຎວ ສນ຺ຕິເກ ເອກໂຕອຸປສມ຺ປນ຺ນາ ປຎ຺ຈສຕສາກິຍານິໂຍ ຈ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕາ ຫິ ຠຄວຕາ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຍາຈນາຍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອນຸຊານນ຺ເຕນ ‘‘ເອຖ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ, ມມ ສາສເນ ຕຸມ຺ເຫປິ ປວິສຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ວິຍ ຊາຕາ. ສາກິຍານິໂຍ ເອວ ສຣຓສີລານິ ທຕ຺ວາ ກມ຺ມວາຈາຍ ອຸປສມ຺ປາທິຕຕ຺ຕາ ‘‘ຕີຫິ ສຣຓຄມເນຫິ ອຸປສມ຺ປນ຺ນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ນ ຫິ ເອຕາຫິ ອຎ຺ຎາ ເອຫິຠິກ຺ຂຸນິຠາວາທິນາ ອຸປສມ຺ປນ຺ນາ ນາມ ສນ຺ຕິ. ຍໍ ປນ ເຖຣີຄາຖາສຸ ຠທ຺ທາຍ ກຸຓ຺ຑລເກສິຍາ –

‘‘ນິຫຈ຺ຈ ¶ ຊາຓຸໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ສມ຺ມຸຂາ ອຎ຺ຊລິໍ ອກໍ;

‘ເອຫິ ຠທ຺ເທ’ຕິ ມໍ ອໂວຈ, ສາ ເມ ອາສູປສມ຺ປທາ’’ຕິ. (ເຖຣີຄາ. ໑໐໙) –

‘‘ອາຍາຈິໂຕ ຕທາ ອາຫ, ‘ເອຫິ ຠທ຺ເທ’ຕິ ນາຍໂກ;

ຕທາຫໍ ອຸປສມ຺ປນ຺ນາ, ປຣິຕ຺ຕໍ ໂຕຍມທ຺ທສ’’ນ຺ຕິ. (ອປ. ເຖຣີ ໒.໓.໔໔) –

ວຸຕ຺ຕໍ. ຕມ຺ປິ ‘‘ເອຫິ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ, ອຸປສມ຺ປທຎ຺ຈ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ຠຄວໂຕ ອາຓາ ອຸປສມ຺ປທາຍ ກາຣຓຕ຺ຕາ ອຸປສມ຺ປທາ ອໂຫສີຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ເຖຣີຄາຖາຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ເອຫິ ຠທ຺ເທ, ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍໍ ¶ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊ຺ຊ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊສ຺ສູຕິ ມໍ ອວຈ ອາຓາເປສິ, ສາ ສຕ຺ຖຸ ອາຓາ ມຍ຺ຫໍ ອຸປສມ຺ປທາຍ ກາຣຓຕ຺ຕາ ອຸປສມ຺ປທາ ອາສິ ອໂຫສີ’’ຕິ (ເຖຣີຄາ. ອຏ຺ຐ. ໑໑໑).

໖໕໗. ສາຘາຣຓປາຣາຊິເກຫີຕິ ເມຖຸນາທີຫິ ຈຕູຫິ. ຕານິ, ປນ ອຎ຺ຎານິ ຈ ສາຘາຣຓສິກ຺ຂາປທານິ ຍສ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸວິຠງ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕນິທານວຕ຺ຖາທີສຸ ເອວ ສາຘາຣຓວເສນ ປຎ຺ຎຕ຺ຕານິ, ປຈ຺ຉາ ປນ ຕານິ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສໍ ອນຸຊານນ຺ເຕນ ຠຄວຕາ ຕາສໍ ສິກ຺ຂາປຈ຺ຈກ຺ຂານາຠາເວນ ‘‘ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ຉນ຺ທໂສ ເມຖຸນໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິເສເວຍ຺ຍາ’’ຕິອາທິນາ ຕທນຸຣູປວເສນ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອສາຘາຣຓສິກ຺ຂາປເທຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໍສນ຺ເທຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນິປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສວເສນ ເອກໂຕ ສງ຺ຄຫິຕານິ. ຍສ຺ມາ ຈ ເນສໍ ຠິກ຺ຂຸວິຠງ຺ເຄ (ປາຣາ. ໔໔ ອາທໂຍ) ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສພ຺ໂພປິ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ສກ຺ກາ ຎາຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ຕານິ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອສາຘາຣຓານໍ ເອວ ອິຘ ວິຠງ຺ໂຄ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໖໕໙. ຠິກ຺ຂູນໍ ‘‘ກາຍສໍສຄ຺ຄໍ ສາທິເຍຍ຺ຍາ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ສມາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ອາປຕ຺ຕິຍາ ນ ກາເຣຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕພ຺ພຫຸລນເຍນາຕິ ກິຣິຍາສມຸຏ຺ຐານສ຺ເສວ ພຫຸລຠາວໂຕ, ເອເຕນ ອກິຣິຍາສມຸຏ຺ຐານາປິ ອຍໍ ອາປຕ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ທສ຺ເສຕິ, ມຍໍ ປເນຕ຺ຖ ເອວໍ ຕກ຺ກຍາມ ‘‘ກາຍສໍສຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ສາທິຍນ຺ຕິຍາ ກິຣິຍາຍ ອຠາເວປິ ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ ປວຕ຺ຕິຕານໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐານຄມນອິງ຺ຄິຕາກາຣທສ຺ສນາທິກິຣິຍານໍ ວເສເນວ ກິຣິຍາສມອຸຏ຺ຐານເມວ, ປເຣຫິ ມຄ຺ເຄ ກຣິຍມານຸປກ຺ກເມນ ນິຈ຺ຈລສ຺ສ ສາທິຍໂຕ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິ ວິຍ ປຸພ຺ພປໂຍຄາຠາເວປິ ¶ ວາ ຕສ຺ມິຎ຺ເຎວ ຂເຓ ປຣູປກ຺ກເມນ ຊນິຍມານາຍ ອຕ຺ຕໂນ ກາຍຈລນາທິສງ຺ຂາຕາຍ ກິຣິຍາຍ, ສາ ຫິ ສາທິຍມາເນນ ຕສ຺ສາ ຈິຕ຺ເຕນາປິ ສມຸຏ຺ຐິຕາ ກິຣິຍາ ນາມ ໂຫຕິ ອວາຍມິຕ຺ວາ ປຣູປກ຺ກເມນ ເມຖຸນສາທິຍເນ ວິຍ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປນ ປຣູປກ຺ກມຊນິຕໍ ກິຣິຍໍ ອພ຺ໂພຫາຣິກໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ກຣິຍມານປໂຍຄວເສເນວ ‘ກາຍສໍສຄ຺ຄໍ ສມາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’ຕິ ເອວໍ ວິເສເສຕ຺ວາວ ສິກ຺ຂາປທສ຺ສ ປຎ຺ຎຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສາທິຍມາເນປິ ນ ໂທໂສ. ອິຕຣຖາ ຫິ ຕພ຺ພຫຸລນເຍເນຕ຺ຖ ກິຣິຍຕ຺ເຕ ຄຍ຺ຫມາເນ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ກິຣິຍາກິຣິຍສິກ຺ຂາປທານໍ ກິຣິຍຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓປ຺ປສງ຺ໂຄ ສິຍາ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ¶ ວີມໍສິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ສາຕິ ກິຣິຍາສມຸຏ຺ຐານຕາ. ຕເຖວາຕິ ກາຍສໍສຄ຺ຄຣາຄີ ເອວ.

ອຸພ຺ຠຊາຓຸມຓ຺ຑລິກສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ວຊ຺ຊປຏິຈ຺ຉາທິກສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໖໖໖. ທຸຕິເຍ ປຸຣິເມນາຕິອາທິ ສຸນ຺ທຣີນນ຺ທາຍ ວຊ຺ຊປຏິຈ຺ຉາທເນ ປຎ຺ຎຕ຺ຕຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອຏ຺ຐນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວຊ຺ຊປຏິຈ຺ຉາທນສ຺ສາປິ ປຏິຈ຺ຉາທເນ ປາຣາຊິກເມວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ‘‘ຘຸຣໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕມຕ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິໍ ອຊານນ຺ຕິຍາປິ ‘‘ອິທໍ ວຊ຺ຊໍ ນ ປກາເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ຉນ຺ເທນ ຘຸຣໍ ນິກ຺ເຂປກ຺ຂເຓ ປາຣາຊິກນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຕໍ ປນ ປຏິຈ຺ຉາທນໍ ຍສ຺ມາ ‘‘ເປສລາ ຎຕ຺ວາ ຄຣຫິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຠເຍເນວ ໂຫຕິ, ຠຍຎ຺ຈ ໂກຘຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ອິທໍ ‘‘ທຸກ຺ຂເວທນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍໍ ປນ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ປາຣາຊິກກຓ຺ຑ ໓.໖໖໖) ‘‘ກິຎ຺ຈາປິ ວຊ຺ຊປຏິຈ຺ຉາທນໍ ເປມວເສນ ໂຫຕິ, ຕຖາປິ ສິກ຺ຂາປທວີຕິກ຺ກມຈິຕ຺ຕໍ ໂທມນສ຺ສິຕເມວ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອວໍ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວີຕິກ຺ກມຈິຕ຺ເຕເນວ ຉາທນໍ ໂທມນສ຺ສຕ຺ເຕ ກາຣຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ອກາຣຓໍ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວິຊານນໍ ວິນາປິ ອາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໂຕວ.

ວຊ຺ຊປຏິຈ຺ຉາທິກສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖໗໕. ຈຕຸຕ຺ເຖ ¶ ໂລກສ຺ສາທສງ຺ຂາຕໍ ມິຕ຺ເຕຫິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ກາຕພ຺ພໍ ສນ຺ຖວໍ. ວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ປຣິຍາຍນ຺ຕເຣນ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກາຍສໍສຄ຺ຄຣາເຄນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕິສ຺ສິຕ຺ຖິໂຍ ເມຖຸນໍ ຕໍ ນ ເສເວຕິ ຍາ ຕິສ຺ໂສ ອິຕ຺ຖິໂຍ, ຕາສຸ ວຸຕ຺ຕໍ ຕໍ ເມຖຸນໍ ນ ເສເວຍ຺ຍ. ອນຣິຍປຓ຺ຑເກຕິ ຕໂຍ ອນຣິເຍ, ຕໂຍ ປຓ຺ຑເກ ຈ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເມຖຸນໍ ນ ເສເວຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນຣິຍາຕິ ¶ ເຈຕ຺ຖ ອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນກາ ອຘິປ຺ເປຕາ. ພ຺ຍຎ຺ຊນສ຺ມິນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວຈ຺ຈມຸຂມຄ຺ເຄປິ. ເຉໂທ ເອວ ເຉຊ຺ຊໍ, ປາຣາຊິກໍ.

ວຓ຺ຓາວຓ຺ໂຓຕິ ທ຺ວີຫິ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິ ວຸຕ຺ຕາ. ຄມນຸປ຺ປາທນນ຺ຕິ ສຎ຺ຈຣິຕ຺ຕໍ. ‘‘ເມຖຸນຘມ຺ມສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາຄຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ກາຣິໂຍປຈາເຣນ ກາຍສໍສຄ຺ໂຄ ເມຖຸນຘມ຺ໂມຕິ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ທສ຺ເສຕິ. ສພ຺ພປເທສູຕິ ສງ຺ຆາຏິກຓ຺ຓຄ຺ຄຫຓາທິປເທສຸ. ກາຍສໍສຄ຺ຄຣາໂຄ, ສອຸສ຺ສາຫຕາ, ອຏ຺ຐມວຕ຺ຖຸສ຺ສ ປູຣຓນ຺ຕິ ຕີເຓຕ຺ຖ ອງ຺ຄານິ.

ອຏ຺ຐວຕ຺ຖຸກສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑. ປຐມສງ຺ຆາທິເສສສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໖໗໙. ສງ຺ຆາທິເສສກຓ຺ເຑ ¶ ¶ ‘‘ທຸຕິຍສ຺ສ ອາໂຣເຈຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ທ຺ວີສຸປິ ອຑ຺ຑກາຣເກສຸ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ທຸຕິຍສ຺ສ ກຖໍ ໂຍ ໂກຈິ ອາໂຣເຈຕີຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ອາຫ ‘‘ເອເສວ ນໂຍ’’ຕິ.

ຄຕິຄຕນ຺ຕິ ຈິຣກາລປ຺ປວຕ຺ຕໍ. ອາປຕ຺ຕີຕິ ອາປຊ຺ຊນໍ. ‘‘ນິສ຺ສາຣຓີຍ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ກຕ຺ຕຸອຕ຺ເຖ ສິທ຺ຘນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ນິສ຺ສາເຣຕີ’’ຕິ. ອາປນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ສງ຺ຆໂຕ ວິໂຍເຊຕິ, ວິໂຍຊນເຫຕຸ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຄີວາເຍວາຕິ ອາຓຕ຺ຕິຍາ ອຠາວໂຕ. ເຕສໍ ອນຕ຺ຖກາມຕາຍາຕິ ‘‘ໂຈໂຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ມມ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ເກຈິ ທຓ຺ຑິສ຺ສນ຺ຕິ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປສ຺ສນ຺ຕີຕິ ເອວໍ ສຎ຺ຎາຍ. ເອເຕນ ເກວລໍ ຠເຍນ ວາ ປຣິກ຺ຂາຣຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ວາ ສຫສາ ‘‘ໂຈໂຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ທຓ຺ຑິເຕປິ ນ ໂທໂສຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຣາຊປຸຣິສານຎ຺ຫິ ‘‘ໂຈໂຣ ອຍ’’ນ຺ຕິ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ກຖເນ ເອວ ຄີວາ, ຠິກ຺ຂູນໍ, ປນ ອາຣາມິກາທີນໍ ວາ ສມ຺ມຸຂາ ‘‘ອສຸໂກ ໂຈໂຣ ເອວມກາສີ’’ຕິ ເກນຈິ ວຸຕ຺ຕວຈນໍ ນິສ຺ສາຍ ອາຣາມິກາທີສຸ ຣາຊປຸຣິສານໍ ວຕ຺ວາ ທຓ຺ຑາເປນ຺ເຕສຸປິ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ນ ຄີວາ ຣາຊປຸຣິສານໍ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ເຍສຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ, ເຕຫິ ສຍໍ ໂຈຣສ຺ສ ອທຓ຺ຑິຕຕ຺ຕາຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ‘‘ຕ຺ວໍ ເອຕສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ອຈ຺ຉິນ຺ທາ’’ຕິ ອາຓຕ຺ໂຕປິ ຫິ ສເຈ ອຎ຺ເຎນ ອຈ຺ຉິນ຺ທາເປຕິ, ອາຓາປກສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ ວິສງ຺ເກຕຕ຺ຕາ. ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ວຈນກຣ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ສາມີຈິວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຈນໍ ອກໂຣນ຺ຕານໍ ຣາຊປຸຣິສານມ຺ປິ ‘‘ອິມິນາ ຄຫິຕປຣິກ຺ຂາຣໍ ອາຫຣາເປຫິ, ມາ ຈສ຺ສ ທຓ຺ຑໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ວທນ຺ຕສ຺ສາປິ ທຓ຺ເຑ ຄຫິເຕປິ ນ ຄີວາ ເອວ ທຓ຺ຑຄ຺ຄຫຓສ຺ສ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ‘‘ອສຸກຠຓ຺ຑໍ ອວຫຣາ’’ຕິ ອາຓາເປຕ຺ວາ ວິປ຺ປຏິສາເຣ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ປຸນ ປຏິກ຺ຂິປເນ (ປາຣາ. ໑໒໑) ວິຍ.

ທາສາທີນໍ ¶ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉເນ ວິຍ ຕທຕ຺ຖາຍ ອຑ຺ຑກຣເຓ ຠິກ຺ຂູນມ຺ປິ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອກປ຺ປິຍອຑ຺ໂຑ ນາມ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ເກນຈິ ປນ ຠິກ຺ຂຸນາ ເຂຕ຺ຕາທິອຕ຺ຖາຍ ໂວຫາຣິການໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຑ຺ເຑ ກເຕປິ ຕໍ ເຂຕ຺ຕາທິສມ຺ປຏິຈ຺ຉເນ ວິຍ ສພ຺ເພສໍ ອກປ຺ປິຍໍ ນ ໂຫຕິ ປຸພ຺ເພ ເອວ ສງ຺ຆສ຺ສ ສນ຺ຕກຕ຺ຕາ ¶ , ຠິກ຺ຂຸສ຺ເສວ ປນ ປໂຍຄວເສນ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ໂຫນ຺ຕິ. ທາສາທີນມ຺ປິ ປນ ອຕ຺ຖາຍ ຣກ຺ຂໍ ຍາຈິຕຸໍ ໂວຫາຣິເກນ ປຸຏ຺ເຐນ ສງ຺ຆສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກປ຺ປິຍກ຺ກມໍ ວຕ຺ຕຸໍ, ອາຣາມິກາທີຫິ ຈ ອຑ຺ຑໍ ກາຣາເປຕຸຎ຺ຈ ວຏ຺ຏຕິ ເອວ. ວິຫາຣວຕ຺ຖາທິກປ຺ປິຍອຑ຺ຑໍ ປນ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສຍມ຺ປິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ຣກ຺ຂໍ ຍາຈນ຺ຕີນໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ວຸຕ຺ໂຕ ອຸທ຺ທິສ຺ສອນຸທ຺ທິສ຺ສວເສນ ຣກ຺ຂາຍາຈນວິນິຈ຺ຉໂຍ, ນ ສພ຺ໂພ ສິກ຺ຂາປທວິນິຈ຺ຉໂຍ ອສາຘາຣຓຕ຺ຕາ ສິກ຺ຂາປທສ຺ສ. ເຕນາຫ ‘‘ຠິກ຺ຂຸໂນປີ’’ຕິອາທິ. ອນາກຑ຺ຒິຕາຍ ອຑ຺ຑກຣຓໍ, ອຑ຺ຑປຣິໂຍສານນ຺ຕິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ.

ປຐມສງ຺ຆາທິເສສສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ທຸຕິຍສງ຺ຆາທິເສສສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໖໘໓. ປາຬິຍໍ ທຸຕິເຍ ມລ຺ລຄຓຠຏິປຸຕ຺ຕຄຓາທິກນ຺ຕິອາທີສຸ ມລ຺ລຣາຊູນໍ ຄໂຓ ມລ຺ລຄໂຓ. ຠຏິປຸຕ຺ຕາ ນາມ ເກຈິ ຄຓຣາຊາໂນ, ເຕສໍ ຄໂຓ. ເກຈິ ປນ ‘‘ນາຣາຍນຠຕ຺ຕິໂກ ປຸຎ຺ຎກາຣຄໂຓ ມລ຺ລຄໂຓ. ຕຖາ ກຸມາຣຠຕ຺ຕິໂກ ຈ ຄໂຓ ຠຏິປຸຕ຺ຕຄໂຓ’’ຕິປິ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ສໍຆາທິເສສກຓ຺ຑ ໓.໖໘໓) ວທນ຺ຕິ. ຘມ຺ມຄໂຓຕິ ສາສເນ, ໂລເກ ວາ ອເນກປ຺ປກາຣປຸຎ຺ຎກາຣໂກ ຄໂຓ. ຄນ຺ຘວິກຕິກາຣໂກ ຄໂຓ ຄນ຺ຘິກເສຓີ. ເປສກາຣາທິຄໂຓ ທຸສ຺ສິກເສຓີ. ກປ຺ປຄຕິກນ຺ຕິ ກປ຺ປິຍຠາວຄຕໍ, ປພ຺ພຊິຕປຸພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໖໘໕. ປາຬິຍໍ ວຸຏ຺ຐາເປຕີຕິ ອຸປສມ຺ປາເທຕິ. ອກປ຺ປຄຕມ຺ປິ ປພ຺ພາເຊນ຺ຕິຍາ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຂີຓາສວາຍປິ ອາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໂຕ ‘‘ຕິຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂຈຣິຕາ, ຕໍ ຎຕ຺ວາ ອນນຸຎ຺ຎາຕກາຣຓາ ວຸຏ຺ຐາປນນ຺ຕິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ.

ທຸຕິຍສງ຺ຆາທິເສສສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ຕຕິຍສງ຺ຆາທິເສສສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໖໙໒. ຕຕິເຍ ¶ ¶ ປຣິກ຺ເຂປໍ ອຕິກ຺ກາເມນ຺ຕິຍາຕິ ຄາມນ຺ຕຣສ຺ສ ປຣິກ຺ເຂປໍ ອຕິກ຺ກາເມນ຺ຕິຍາ. ‘‘ຄາມນ຺ຕຣໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິກາລຄາມປ຺ປເວສນສິກ຺ຂາປເທ ວິຍ ‘‘ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປຈາຣໍ ໂອກ຺ກມນ຺ຕິຍາ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ອຕິກ຺ກາເມນ຺ຕິຍາ’’ຕິ ປາຬິຍໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຄາມໍ ປວິສນ຺ຕິຍາ ຆຣູປຈາເຣ ຐິຕສ຺ສ ທຸຕິຍເລຑ຺ຑຸປາຕສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອຸປຈາຣສ຺ສ ອຕິກ຺ກໂມ ນາມ ປຐມເລຑ຺ຑຸປາຕຏ຺ຐານສງ຺ຂາຕສ຺ສ ປຣິກ຺ເຂປາຣຫຏ຺ຐານສ຺ສ ອຕິກ຺ກໂມ ເອວາຕິ ອາຫ ‘‘ປຣິກ຺ເຂປາຣຫຏ຺ຐານໍ ເອເກນ ປາເທນ ອຕິກ຺ກມຕີ’’ຕິ.

ມຊ຺ເຌຕິ ຄາມມຊ຺ເຌ. ປຈ຺ຉາຕິ ອປຣກາເລ. ‘‘ຈຕຸຄາມສາຘາຣຓຕ຺ຕາ’’ຕິ ອິມິນາ ວິຫາຣໂຕ ຈຕູສຸ ຄາເມສຸ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ປວິສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ກາຣຓມາຫ.

ປຣຕີຣເມວ ອກ຺ກມນ຺ຕິຍາຕິ ນທິໍ ອໂນຕຣິຕ຺ວາ ໂອຣິມຕີຣໂຕ ລງ຺ຆິຕ຺ວາ ວາ ອາກາສາທິນາ ວາ ປຣຕີຣເມວ ອຕິກ຺ກາເມນ຺ຕິຍາ. ໂອຣິມຕີຣເມວ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ອາປຕ຺ຕີຕິ ປາຣຄມນາຍ ໂອຕິຓ຺ຓຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕາທິເສ ອຣຎ຺ເຎຕິ ອິນ຺ທຂີລໂຕ ພຫິຠາວລກ຺ຂເຓ ອຣຎ຺ເຎ. ‘‘ເຕເນວາ’’ຕິອາທິນາ ທສ຺ສນູປຈາເຣ ວິຣຫິເຕ ສວນູປຈາຣສ຺ສ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ເຕປິ ອາປຕ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອຎ຺ຎໍ ມຄ຺ຄໍ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ມຄ຺ຄມູຬ຺ຫຕ຺ຕາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ນ ທຸຕິຍິກໍ ໂອຫິຍິຕຸໍ. ຕສ຺ມາ ອນາປຕ຺ຕິ. ອນນ຺ຕຣາເຍນ ເອກຠາໂວ, ອນາປທາຍ ຄາມນ຺ຕຣຄມນາທີສຸ ເອກນ຺ຕິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ.

ຕຕິຍສງ຺ຆາທິເສສສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ຈຕຸຕ຺ຖສງ຺ຆາທິເສສສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໖໙໔. ຈຕຸຕ຺ເຖ ກາຣກຄຓສ຺ສາຕິ ອິມສ຺ສ ກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ເຍຫິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກຕໍ, ເຕ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກມ຺ມວາຈກ຺ຂເຓ ສຫຐິເຕຕິ ເກຈິ. ເນຕ຺ຖາຣວຕ຺ເຕຕິ ນິຕ຺ຖຣຓເຫຕຸມ຺ຫິ ວຕ຺ເຕ.

໖໙໘. ປາຬິຍໍ ¶ ອສນ຺ເຕ ກາຣກສງ຺ເຆຕິ ເອຕ຺ຖ ວິຊ຺ຊມານໍ ສຸທູຣມ຺ປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ ¶ . ອນ຺ຕຣາເຍ ປນ ສຕິ ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕນ຺ຕໍ ໂອສາເຣຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ. ຘມ຺ມກມ຺ເມນ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕຕາ, ອນນຸຎ຺ຎາຕກາຣຓາ ໂອສາຣຓນ຺ຕິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ.

ຈຕຸຕ຺ຖສງ຺ຆາທິເສສສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ປຎ຺ຈມສງ຺ຆາທິເສສສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໗໐໑. ປຎ຺ຈເມ ຕນ຺ຕິ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ອວຈນໍ ‘‘ອນວສ຺ສຸໂຕຕິ ຊານນ຺ຕີ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີ’’ຕິອາທິ ປາຬິຍາ ສເມຕິ. ອຸຠໂຕ ອວສ຺ສຸຕຠາໂວ, ອຸທກທນ຺ຕໂປນໂຕ ອຎ຺ຎໍ ສຫຕ຺ຖາ ຄເຫຕ຺ວາ ອຊ຺ໂຌຫຣຓນ຺ຕິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ.

ປຎ຺ຈມສງ຺ຆາທິເສສສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ຉຏ຺ຐສງ຺ຆາທິເສສສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໗໐໕. ຉຏ຺ເຐ ປຏິຄ຺ຄໂຫ ເຕນ ນ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ເຕເນວ ‘‘ນ ເທຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕກາຣເຓນ ອຸຍ຺ໂຍຊິຕາຍ ຫຕ຺ຖໂຕ ອິຕຣາຍ ປຏິຄ຺ຄໂຫປິ ນຕ຺ຖິ. ປຣິໂຠຄປຈ຺ຈຍາຕິ ອຸຍ຺ໂຍຊິຕາຍ ໂຠຊນປຣິໂຍສານປຈ຺ຈຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມນຸສ຺ສປຸຣິສສ຺ສ ອວສ຺ສຸຕຕາ, ຕໍ ຎຕ຺ວາ ອນນຸຎ຺ຎາຕກາຣຓາ ອຸຍ຺ໂຍຊນາ, ເຕນ ອິຕຣິສ຺ສາ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຠຊນປຣິໂຍສານນ຺ຕິ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ.

ຉຏ຺ຐສງ຺ຆາທິເສສສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗໐໙-໗໒໗. ສຕ຺ຕມໂຕ ຍາວທສມປຣິໂຍສານານິ ອຸຕ຺ຕານາເນວ.

ສງ຺ຆາທິເສສວຓ຺ຓນານໂຍ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

໒. ທຸຕິຍນິສ຺ສຄ຺ຄິຍາທິປາຈິຕ຺ຕິຍສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ

໗໓໓. ນິສ຺ສຄ຺ຄິເຍສຸປິ ¶ ¶ ປຐມໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

໗໔໐. ທຸຕິເຍ ອຍ຺ຍາຍ ທມ຺ມີຕິ ເອວໍ ປຏິລທ຺ຘນ຺ຕິ ນິສ຺ສຏ຺ຐປຏິລທ຺ຘໍ, ນິສ຺ສຏ຺ຐໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາປິ ຍໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ທາຍເກຫິ ທິນ຺ນໍ, ຕຕ຺ເຖວ ທາຕພ຺ພໍ. ເຕນາຫ ‘‘ຍຖາທາເນເຍວ ອຸປເນຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ອກາລຈີວຣຕາ, ຕໍ ຎຕ຺ວາ ກາລຈີວຣນ຺ຕິ ເລເສນ ຠາຊາປນໍ, ປຏິລາໂຠຕິ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ.

໗໔໓. ຕຕິເຍ ເມຕນ຺ຕິ ມເມເວຕໍ ຈີວຣໍ. ອຸປສມ຺ປນ຺ນຕາ, ປຣິວຕ຺ຕິຕວິກປ຺ປນຸປຄຈີວຣສ຺ສ ສກສຎ຺ຎາຍ ອຈ຺ຉິນ຺ທນາທີຕິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ.

໗໔໘-໗໕໒. ຈຕຸຕ຺ເຖ ອາຫຏສປ຺ປິໍ ທຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ທຕ຺ວາ. ຍມກໍ ປຈິຕພ຺ພນ຺ຕິ ສປ຺ປິຎ຺ຈ ເຕລຎ຺ຈ ເອກໂຕ ປຈິຕພ຺ພໍ. ເລເສນ ຄເຫຕຸກາມຕາ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ປຏິລາໂຠຕິ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ.

໗໕໓. ປຎ຺ຈເມ ສາຕິ ຖຸລ຺ລນນ຺ທາ. ອຍນ຺ຕິ ສິກ຺ຂມານາ. ເຈຕາເປຕ຺ວາຕິ ຊານາເປຕ຺ວາຕິ ອິຘ ວຸຕ຺ຕໍ, ມາຕິກາຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ກປ຺ປິຍຠຓ຺ເຑນ ‘ອິທໍ ນາມ ອາຫຣາ’ຕິ ອຎ຺ຎໍ ປຣິວຕ຺ຕາເປຕ຺ວາ’’ຕິ (ກງ຺ຂາ. ອຏ຺ຐ. ອຎ຺ຎເຈຕາປນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ) ວຸຕ຺ຕໍ.

໗໕໘. ຉຏ຺ເຐ ປາວາຣິກສ຺ສາຕິ ທຸສ຺ສວາຓິຊກສ຺ສ.

໗໖໔. ສຕ຺ຕເມ ¶ ສຎ຺ຎາຈິຕເກນາຕິ ສຍໍ ຍາຈິຕເກນປີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໗໖໙-໗໘໙. ອຏ຺ຐມໂຕ ຍາວທ຺ວາທສມາ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍວຓ຺ຓນານໂຍ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

໗໙໗. ປາຈິຕ຺ຕິເຍສຸ ¶ ¶ ລສຸຓວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ພທຣສາຬວໍ ນາມ ພທຣຜລານິ ສຸກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ເຕຫິ ກຕ຺ຕພ຺ພພ຺ຍຎ຺ຊນວິກຕິ. ອາມກມາຄຘລສຸຓຎ຺ເຈວ, ອຊ຺ໂຌຫຣຓຎ຺ຈາຕິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ.

໗໙໙-໘໑໒. ທຸຕິຍາທີນິ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖານິ.

໘໑໕. ຉຏ຺ເຐ ປາຬິຍໍ ອາສຸມ຺ຠິຕ຺ວາຕິ ປາເຕຕ຺ວາ.

໘໑໗. ທຘິມຕ຺ຖູຕິ ທຘິມ຺ຫິ ປສນ຺ໂນທກໍ. ຣສຂີຣາທີນນ຺ຕິ ມໍສຣສຂີຣາທີນໍ. ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຫຕ຺ຖປາເສ ຐານໍ, ປານີຍສ຺ສ ວາ ວິຘູປນສ຺ສ ວາ ຄຫຓນ຺ຕິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ.

໘໒໒. ສຕ຺ຕເມ ອວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ລທ຺ຘນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ວິນາ ລທ຺ຘໍ. ປຸພ຺ພາປຣວິຣຸທ຺ຘນ຺ຕິ ສຍໍ ກຣເຓ ປາຈິຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ອິທໍ ກາຣາປເນ ທຸກ຺ກຏວຈເນນ ວິຣຸຊ຺ຌນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ນ ຫີ’’ຕິອາທິ, ‘‘ອວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິອາທິວຈເນນ ວາ ວິຣຸຊ຺ຌນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຎ຺ຎາຍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິປິ ຫິ ອິມິສ຺ສາ ອວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ລທ຺ຘເມວາຕິ. ອາມກຘຎ຺ຎວິຎ຺ຎາປນາທິ, ຕໍ ຠຊ຺ຊນາທິນາ ອຊ຺ໂຌຫຣຓນ຺ຕິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ.

໘໒໔. ອຏ຺ຐເມ ນິພ຺ພິຏ຺ໂຐຕິ ລທ຺ໂຘ. ເກຓີຕິ ຣຎ຺ໂຎ ທາຕພ຺ໂພ ອາໂຍ, ອາຍຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ ¶ . ເຕນາຫ ‘‘ເອກໍ ຐານນ຺ຕຣ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຐານນ຺ຕຣນ຺ຕິ ຈ ຄາມຊນປທາຓາຍຕ຺ຕໍ. ວຬຎ຺ຊິຍມານຕິໂຣກຸຏ຺ຏາທິຕາ, ອນປໂລເກຕ຺ວາ ອຸຈ຺ຈາຣາທີນໍ ຉຑ຺ຑນາທີຕິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ.

໘໓໐. ນວເມ ‘‘ມຕ຺ຖກຈ຺ຉິນ຺ນນາຬິເກຣມ຺ປີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຫຣິຕູປຣິ ຉຑ຺ຑນເມວ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕພີເຊສູ’’ຕິອາທິ. ຍຕ຺ຖ ຈ ຉຑ຺ເຑຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕຕ຺ຖ ຫຣິເຕ ວຈ຺ຈາທິໍ ກາຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ ເອວ. ສພ຺ເພສນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸຠິກ຺ຂຸນີນໍ.

໘໓໖-໗. ທສເມ ¶ ເຕສໍເຍວາຕິ ເຍສໍ ນິຈ຺ຈໍ ປສ຺ສຕິ. ອາຣາເມ ຐຕ຺ວາຕິ ຐິຕນິສນ຺ນຏ຺ຐາເນ ເອວ ຐຕ຺ວາ ສມນ຺ຕໂຕ ຄີວໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາປິ ປສ຺ສຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ຐິຕຏ຺ຐານໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປສ຺ສິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕໍ ປນ ‘‘ທສ຺ສນາຍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ ສາມຎ຺ຎໂຕ ຄມນສ຺ສ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ອນາປຕ຺ຕິຍມ຺ປິ ຄມນາຍ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຈ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ນຈ຺ຈາທິຕາ, ອນນຸຎ຺ຎາຕກາຣຓາ ຄມນໍ, ທສ຺ສນາທິ ຈາຕິ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ.

໘໔໑. ທຸຕິຍວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ທາເນ ວາຕິ ທານນິມິຕ຺ຕໍ. ຣຕ຺ຕນ຺ຘກາເຣ ປຸຣິສສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາເສ ຐານາທິ, ຣໂຫເປກ຺ຂາ, ສຫາຍາຠາໂວຕິ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ.

໘໔໒-໘໕໐. ທຸຕິຍາທີນິ ອຸຕ຺ຕານານິ.

໘໕໔. ປຎ຺ຈເມ ປລ຺ລງ຺ກສ຺ສ ອໂນກາເສຕິ ອູຣຸພທ຺ຘາສນສ຺ສ ອປ຺ປໂຫນເກ. ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ອນ຺ຕຣຆເຣ ປລ຺ລງ຺ກປ຺ປໂຫນກາສເນ ນິສຊ຺ຊາ, ອນນຸຎ຺ຎາຕກາຣຓາ ອນາປຸຈ຺ຉາ ວຸຕ຺ຕປຣິຈ຺ເຉທາຕິກ຺ກໂມຕິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ.

໘໖໐-໘໗໙. ຉຏ຺ຐາທີນິ ¶ ອຸຕ຺ຕານານິ.

ນິຏ຺ຐິໂຕ ອນ຺ຘກາຣວຄ຺ໂຄ ທຸຕິໂຍ.

໘໘໓-໘໘໗. ຕຕິຍວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐມທຸຕິຍານິ ອຸຕ຺ຕານານິ.

໘໙໓. ຕຕິເຍ ວິສິພ຺ເພຕ຺ວາຕິ ວິຊເຏຕ຺ວາ. ຘຸຣໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕມຕ຺ເຕຕິ ວິສິພ຺ພນທິວສໂຕ ປຎ຺ຈ ທິວເສ ອຕິກ຺ກາເມຕ຺ວາ ຘຸຣໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕມຕ຺ເຕ. ອນ຺ໂຕປຎ຺ຈາເຫ ປນ ຘຸຣນິກ຺ເຂເປປິ ອນາປຕ຺ຕິ ເອວ ‘‘ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຈຕູຫປຎ຺ຈາຫາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ¶ . ອຸປສມ຺ປນ຺ນາຍ ຈີວຣໍ ສິພ຺ພນຕ຺ຖາຍ ວິສິພ຺ເພຕ຺ວາ ປຎ຺ຈຫາຕິກ຺ກໂມ, ອນນຸຎ຺ຎາຕກາຣຓາ ຘຸຣນິກ຺ເຂໂປຕິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ.

໙໐໐. ຈຕຸຕ຺ເຖ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຈີວຣານໍ ອປຣິວຕ຺ຕນໍ, ອນນຸຎ຺ຎາຕກາຣຓາ ປຎ຺ຈາຫາຕິກ຺ກໂມຕິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ.

໙໐໙. ຉຏ຺ເຐ ວິກປ຺ປນຸປຄສ຺ສ ສງ຺ເຆ ປຣິຓຕຕາ, ວິນາ ອານິສໍສທສ຺ສເນນ ອນ຺ຕຣາຍກຣຓນ຺ຕິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ.

໙໑໖. ອຏ຺ຐເມ ກຸມ຺ຠຖູຓໍ ນາມ ກຸມ຺ຠສທ຺ໂທ, ເຕນ ກີຬນ຺ຕີຕິ ກຸມ຺ຠຖູຓິກາ. ເຕນາຫ ‘‘ຆຏເກນ ກີຬນກາ’’ຕິ. ທີຆນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ຈຕຸຣສ຺ສອມ຺ພຓກຕາຬ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຎ຺ຫິ ຣຸກ຺ຂສາຣາທິມຍໍ ອນ຺ໂຕຉິທ຺ທໍ ຈຕູສຸ ປສ຺ເສສຸ ຈມ຺ໂມນທ຺ຘໍ ວາທິຕຠຓ຺ຑໍ, ຍໍ ‘‘ພິມ຺ພິສກ’’ນ຺ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ວາເທນ຺ຕາປິ ກຸມ຺ຠຖູຓິກາ. ເຕນາຫ ‘‘ພິມ຺ພິສກວາທິຕກາຕິປິ ວທນ຺ຕີ’’ຕິ.

໙໑໘. ປາຬິຍໍ ¶ ກປ຺ປກຕນ຺ຕິ ກປ຺ປກຕໍ ນິວາສນປາຣຸປນູປຄໍ. ສມຓຈີວຣຕາ, ອນນຸຎ຺ຎາຕານໍ ທານນ຺ຕິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ.

໙໒໑-໙໓໑. ນວມທສມານິ ອຸຕ຺ຕານາເນວ.

໙໗໖. ຕຸວຏ຺ຏວຄ຺ຄສ຺ສ ທສເມ ຈາຣິກາຍ ອປກ຺ກມນໍ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊເມວ. ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວິຊານນຈິຕ຺ເຕນ ສຈິຕ຺ຕກຕໍ ສນ຺ຘາຍ ປເນຕ຺ຖ ‘‘ໂລກວຊ຺ຊ’’ນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ນິຏ຺ຐິໂຕ ຕຸວຏ຺ຏວຄ຺ໂຄ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

໙໗໘. ຈິຕ຺ຕາຄາຣວຄ຺ຄສ຺ສ ¶ ປຐເມ ປາເຏກ຺ກາ ອາປຕ຺ຕິໂຍຕິ ຄີວາຍ ປຣິວຕ຺ຕນປ຺ປໂຍຄຄຓນາຍ.

໑໐໑໕. ນວເມ ຫຕ຺ຖິອາທີສຸ ສິປ຺ປ-ສທ຺ໂທ ປຈ຺ເຈກໍ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ, ຕຖາ ອາຖພ຺ພຓາທີສຸ ມນ຺ຕ-ສທ຺ໂທ. ຕຕ຺ຖ ອາຖພ຺ພຓມນ຺ໂຕ ນາມ ອາຖພ຺ພຓເວທວິຫິໂຕ ປຣູປຆາຕກໂຣ ມນ຺ໂຕ. ຂີລນມນ຺ໂຕ ນາມ ເວຣິມາຣຓຕ຺ຖາຍ ສາຣທາຣຸມຍໍ ຂີລໍ ມນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຖວິຍໍ ອາໂກຏນມນ຺ໂຕ. ອຄທປ຺ປໂຍໂຄ ວິສປ຺ປໂຍຊນໍ. ນາຄມຓ຺ຑລນ຺ຕິ ສປ຺ປານໍ ປເວສນິວາຣຓຕ຺ຖໍ ມຓ຺ຑລພນ຺ຘມນ຺ໂຕ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ນິຏ຺ຐິໂຕ ຈິຕ຺ຕາຄາຣວຄ຺ໂຄ ປຎ຺ຈໂມ.

໑໐໒໕-໑໑໑໖. ອາຣາມວຄ຺ເຄ ¶ , ຄພ຺ຠິນິວຄ຺ເຄ ຈ ສພ຺ພໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

໑໑໑໙. ອຏ຺ຐມວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ສພ຺ພປຐມາ ທ຺ເວ ມຫາສິກ຺ຂມານາຕິ ຄພ຺ຠິນິວຄ຺ເຄ (ປາຈິ. ໑໐໖໗ ອາທໂຍ) ສພ຺ພປຐມໍ ວຸຕ຺ຕາ ທ຺ເວ. ສິກ຺ຂມານາ ອິຈ຺ເຈວ ວຕ຺ຕພ຺ພາຕິ ສມ຺ມຸຕິກມ຺ມາທີສຸ ອຎ຺ຎຖາ ວຸຕ຺ເຕ ກມ຺ມໍ ກຸປ຺ປຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໑໑໖໗. ເອກາທສເມ ປາຣິວາສິເຍນ ຉນ຺ທທາເນນາຕິ ປຣິວຸຕ຺ເຖນ ນວິກປ຺ປວຸຕ຺ເຖນ ວິຄເຕນ ຉນ຺ທທາເນນາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຉນ຺ທວິສ຺ສຊ຺ຊນມຕ຺ເຕນ ວາ.

໑໑໖໘. ‘‘ວຸຏ຺ຐິຕາຍາ’’ຕິ ເອເຕນ ‘‘ອິທານິ ກມ຺ມໍ ນ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຘຸຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກາເຍນ ອວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນາຍປິ ປຣິສາຍ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຉນ຺ທໍ ອວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອວຸຏ຺ຐິຕາຍາ’’ຕິ. ປາຬິຍໍ ປນ ‘‘ອນາປຕ຺ຕິ ອວຸຏ຺ຐິຕາຍ ປຣິສາຍາ’’ຕິ ສາມຎ຺ຎໂຕ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ¶ , ອຸໂປສຖກ຺ຂນ຺ຘເກ ຈ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິວາສິກປາຣິສຸທ຺ຘິທາເນນ ອຸໂປສໂຖ ກາຕພ຺ໂພ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອວຸຏ຺ຐິຕາຍ ປຣິສາຍາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໘໓) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ຕທຏ຺ຐກຖາຍມ຺ປິ ‘‘ປາຣິວາສິຍປາຣິສຸທ຺ຘິທານໍ ນາມ ປຣິສາຍ ວຸຏ຺ຐິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອວຸຏ຺ຐິຕາຍ ປນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໘໓) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຈ ‘‘ກມ຺ມໍ ນ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຘຸຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນາຍປິ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ນິຏ຺ຐິໂຕ ກຸມາຣິຠູຕວຄ຺ໂຄ ອຏ຺ຐໂມ.

໑໒໒໘. ປາຏິເທສນີຍາທີສຸ ¶ ¶ ປາຬິວິນິມຸຕ຺ຕເກສູຕິ ປາຬິຍໍ ອນາຄເຕສຸ ສປ຺ປິອາທີສຸ.

ສຕ຺ຕາຘິກຣຓວ຺ຫຍາຕິ ສຕ຺ຕາຘິກຣຓສມຖນາມກາ. ຕໍ ອຕ຺ຖວິນິຈ຺ຉຍໍ ຕາທິສໍເຍວ ຍສ຺ມາ ວິທູ ວທນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາ ນິຏ຺ຐິຕາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສພ຺ພາສວປຫນ຺ຕິ ສພ຺ພາສວວິຆາຕກໍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄໍ. ປສ຺ສນ຺ຕຸ ນິພ຺ພຸຕິນ຺ຕິ ມຄ຺ຄຎາເຓນ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກໂຣນ຺ຕຸ, ປປ຺ໂປນ຺ຕູຕິ ວາ ປາໂຐ. ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຸຕິນ຺ຕິ ຂນ຺ຘປຣິນິພ຺ພານໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ອິຕິ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍ ວິນຍຏ຺ຐກຖາຍ ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ

ຠິກ຺ຂຸນີວິຠງ຺ຄວຓ຺ຓນານໂຍ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

ອຸຠໂຕວິຠງ຺ຄຏ຺ຐກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ມຫາວຄ຺ເຄ ¶ ¶ ອຸຠິນ຺ນໍ ປາຕິໂມກ຺ຂານນ຺ຕິ ອຸຠິນ຺ນໍ ປາຕິໂມກ຺ຂວິຠງ຺ຄານໍ. ຍໍ ຂນ຺ຘກໍ ສງ຺ຄາຍິໍສູຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຂນ຺ຘານໍ ສມູໂຫ, ຂນ຺ຘານໍ ວາ ປກາສນໂຕ ຂນ຺ຘໂກ. ຂນ຺ຘາຕິ ເຈຕ຺ຖ ປພ຺ພຊ຺ຊາທິຈາຣິຕ຺ຕວາຣິຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທປຎ຺ຎຕ຺ຕິສມູໂຫ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ປທຠາຊນີເຍ ເຍສໍ ປທານໍ ອຕ຺ຖາ ເຍຫິ ອຏ຺ຐກຖານເຍຫິ ປກາສິຕາຕິ ໂຍຊນາ. ອຖ ວາ ເຍ ອຕ຺ຖາຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ຫິ-ສທ຺ໂທ ເຈຕ຺ຖ ປທປູຣເຓ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

໑. ວິເສສກາຣຓນ຺ຕິ ‘‘ເຍນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສິກ຺ຂາປທປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາຈນເຫຕຸຠູໂຕ ¶ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ, ເຕນ ສມເຍນາ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕກາຣຓໍ ວິຍ ວິເສສກາຣຓໍ ຠຸມ຺ມວຈນນິວຕ຺ຕນກກາຣຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕສ຺ສາຕິ ອຠິສມ຺ໂພຘິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຕ຺ຖຸ ຈຣິຍາວິຠາວນສ຺ສ ວິນຍປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍໍ ກິໍ ປໂຍຊນໍ? ຍທິ ວິເສສກາຣຓໍ ນຕ຺ຖີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ນິທານທສ຺ສນໍ ປໂຍຊນນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ນິທານນ຺ຕິເຈຕ຺ຖ ສິກ຺ຂາປທປຎ຺ຎຕ຺ຕິເຫຕຸຠູຕໍ ວຕ຺ຖຸປຸຄ຺ຄລາທິກາຣຓໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ນ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຏ຺ຐານເມວ. ເຕນາຫ ‘‘ຍາ ຫີ’’ຕິອາທິ.

ອຸຣຸເວລາຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸຣຸ-ສທ຺ໂທ ມຫນ຺ຕວາຈີ. ເວລາ-ສທ຺ໂທ ຕີຣປຣິຍາໂຍ. ອຸນ຺ນຕຕ຺ຕາທິນາ ເວລາ ວິຍ ເວລາ. ອຸຣຸ ມຫນ຺ຕີ ເວລາ ອຸຣຸເວລາ, ຕສ຺ສໍ. ເຕນາຫ ‘‘ມຫາເວລາຍ’’ນ຺ຕິອາທິ. ມຣິຍາທາຕິ ສີລາທິຄຸຓສີມາ. ປຕ຺ຕປຸເຏນາຕິ ຕາລາທີນໍ ປຓ຺ຓປຸເຏນ.

‘‘ປຐມາຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ອນຸນາສິກໂລເປນາຍໍ ນິທ຺ເທໂສຕິ ອາຫ ‘‘ປຐມໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ. ປຐມນ຺ຕິ ຈ ຠາວນປຸໍສກນິທ຺ເທໂສ. ຕສ຺ມາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ¶ ຫຸຕ຺ວາ ສພ຺ພປຐມໍ ໂພຘິຣຸກ຺ຂມູເລ ວິຫຣຕີຕິ ໂຍຊນາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ປາຬິຍໍ ອຖ ໂຂຕິ ເອຕ຺ຖ ອຖາຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ສມເຍຕິ ອຕ຺ໂຖ ອເນກຕ຺ຖຕ຺ຕາ ນິປາຕານໍ. ສຕ຺ຕາຫນ຺ຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕສໍໂຍເຄ ເອຕໍ ອຸປໂຍຄວຈນໍ. ອຖ ໂຂຕິ ອຘິກາຣນ຺ຕຣທສ຺ສເນ ນິປາໂຕ. ເຕນ ວິມຸຕ຺ຕິສຸຂປຏິສໍເວທນໍ ປຫາຍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທມນສິກາເຣ ອຘິກຕຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ປຏິຈ຺ຈາຕິ ປຏິມຸຂໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອເປກ຺ຂິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕນ ກາຣຓພຫຸຕາ ທສ຺ສິຕາ. ສຫິເຕຕິ ກາຣິຍພຫຸຕາ. ອນຸໂລມນ຺ຕິ ຠາວນປຸໍສກນິທ຺ເທໂສ. ສ຺ເວວາຕິ ໂສ ເອວ ປຈ຺ຈຍາກາໂຣ. ປຸຣິມນເຍນ ວາ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ໂຕ ປຈ຺ຈຍາກາໂຣ. ປວຕ຺ຕິຍາຕິ ສໍສາຣປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ.

ປາຬິຍໍ ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ’’ຕິອາທີສຸ ທຸກ຺ຂາທີສຸ ອຎ຺ຎາຓໍ ອວິຊ຺ຊາ. ໂລກິຍກຸສລາກຸສລເຈຕນາ ສງ຺ຂາຣາ. ໂລກິຍວິປາກເມວ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ໂລກິຍເວທນາທິກ຺ຂນ຺ຘຕ຺ຕຍໍ ນາມໍ, ຠູຕຸປາທາຍເຠທໍ ຣູປໍ. ປສາທວິຎ຺ຎາຓເຠທໍ ສຬາຍຕນໍ. ວິປາກຠູໂຕ ສພ຺ໂພ ຜສ຺ໂສ, ເວທນາ ຈ. ຣາໂຄ ຕຓ຺ຫາ. ພລວຣາໂຄ, ຕິວິຘາ ຈ ທິຏ຺ຐິ ອຸປາທານໍ. ຠໂວ ປນ ທຸວິໂຘ ກມ຺ມຠໂວ, ອຸປປຕ຺ຕິຠໂວ ຈ. ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມຠໂວ ສາສວກຸສລາກຸສລເຈຕນາວ, ອຸປປຕ຺ຕິຠໂວ ອຸປາທິນ຺ນກກ຺ຂນ຺ຘາ. ເຕສໍ ອຸປປຕ຺ຕິ ຊາຕິ. ປາໂກ ຊຣາ. ເຠໂທ ມຣຓໍ. ເຕ ເອວ ນິສ຺ສາຍ ໂສຈນໍ ໂສໂກ. ກນ຺ທນໍ ປຣິເທໂວ. ທຸກ຺ຂໍ ກາຍິກໍ. ໂທມນສ຺ສໍ ເຈຕສິກໍ. ອຕິວິຍ ໂສໂກ ອຸປາຍາໂສ.

ປຈ຺ເຈກຎ຺ຈ ¶ ສມ຺ຠວຕິ-ສທ຺ໂທ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ. ເຕນາຫ ‘‘ອິມິນາ ນເຍນາ’’ຕິອາທິ. ‘‘ທຸກ຺ຂຣາສິສ຺ສາ’’ຕິ ອິມິນາ ນ ສຕ຺ຕສ຺ສ. ນາປິ ສຸຠສຸຂາທີນນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ຫເວຕິ ພ຺ຍຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ‘‘ອນຸໂລມປຈ຺ຈຍາກາຣປຏິເວຘສາຘກາ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມາ’’ຕິ ອິທໍ ປຐມວາເຣ ກິຎ຺ຈາປິ ‘‘ອວິຊ຺ຊາຍຕ຺ເວວ ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາ’’ຕິອາທິນາ ປຏິໂລມປຈ຺ຈຍາກາໂຣປິ ອາຄໂຕ, ຕຖາປິ ‘‘ຍໂຕ ປຊານາຕິ ສເຫຕຸຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ອນຸໂລມປຈ຺ຈຍາກາຣປຏິເວຘສ຺ເສວ ກາຣຓຕ຺ເຕນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຍຖາ ເຈຕ຺ຖ, ເອວໍ ທຸຕິຍວາເຣປິ ‘‘ຍໂຕ ຂຍໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ອເວທີ’’ຕິ ຄາຖາຍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ປຈ຺ຈຍານໍ ຂຍສງ຺ຂາຕ’’ນ຺ຕິອາທິ ¶ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ໂນ ກລ຺ໂລ ປຎ຺ໂຫຕິ ອຍຸຕ຺ໂຕ ນ ພ຺ຍາກາຕພ຺ໂພ, ອວິຊ຺ຊມານໍ ອຕ຺ຕານໍ ສິທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ໂກ ຜຸສຕີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ກິຣິຍາຍ ປຸຏ຺ຐຕ຺ຕາ ‘‘ໂກ ວຎ຺ຌາປຸຕ຺ໂຕ ຜຸສຕີ’’ຕິອາທິ ວິຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ໂສຬສ ກງ຺ຂາຕິ ‘‘ອໂຫສິໍ ນຸ ໂຂ ອຫມຕີຕມທ຺ຘານໍ, ນນຸ ໂຂ ອໂຫສິໍ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ອໂຫສິໍ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ ອໂຫສິໍ, ກິໍ ຫຸຕ຺ວາ ກິໍ ອໂຫສິໍ ນຸ ໂຂ ອຫມຕີຕມທ຺ຘານໍ, ຠວິສ຺ສາມິ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ, ນນຸ ໂຂ ຠວິສ຺ສາມິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ຠວິສ຺ສາມິ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ ຠວິສ຺ສາມິ, ກິໍ ຫຸຕ຺ວາ ກິໍ ຠວິສ຺ສາມິ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ, ອຫໍ ນຸ ໂຂສ຺ມິ, ໂນ ນຸ ໂຂສ຺ມິ, ກິໍ ນຸ ໂຂສ຺ມິ, ກຖໍ ນຸ ໂຂສ຺ມິ, ອຍໍ ນຸ ໂຂ ສຕ຺ໂຕ ກຸໂຕ ອາຄໂຕ, ໂສ ກຸຫິໍ ຄາມີ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໘; ສໍ. ນິ. ໒.໒໐) ເອວໍ ອາຄຕາ ອຕີເຕ ປຎ຺ຈ, ອນາຄເຕ ປຎ຺ຈ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ຉາຕິ ໂສຬສວິຘາ ກງ຺ຂາ.

ຕຕ຺ຖ ກິໍ ນຸ ໂຂຕິ ມນຸສ຺ສເທວາທີສຸ, ຂຕ຺ຕິຍາທີສຸ ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ນິສ຺ສາຍ ກງ຺ຂຕິ. ກຖໍ ນຸ ໂຂຕິ ປນ ສຓ຺ຐານາກາຣາທີສຸ ອິສ຺ສຣາທິຊນກໍ, ກາຣຓໍ ວາ ນິສ຺ສາຍ. ກິໍ ຫຸຕ຺ວາ ກິໍ ອໂຫສິນ຺ຕິ ຈ ມນຸສ຺ສາທີສຸ ປຐມໍ ກິໍ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ກິໍ ອໂຫສິນ຺ຕິ ກງ຺ຂຕິ. ອຫໍ ນຸ ໂຂສ຺ມີຕິອາທິ ອິທານິ ອຕ຺ຕໂນ ວິຊ຺ຊມານາວິຊ຺ຊມານຕໍ, ສຣູປປກາຣາທິກຎ຺ຈ ກງ຺ຂຕິ. ວປຍນ຺ຕີຕິ ວິອປຍນ຺ຕິ ພ຺ຍປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີ’’ຕິ.

໓. ຕສ຺ສ ວເສນາຕິ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍາກາຣປຊານນສ຺ສ, ປຈ຺ຈຍກ຺ຂຍາຘິຄມສ຺ສ ຈ ວເສນ. ເອເກກເມວ ໂກຏ຺ຐາສນ຺ຕິ ອນຸໂລມປຏິໂລມໂຕ ເອເກກເມວ ໂກຏ຺ຐາສໍ. ປາຏິປທຣຕ຺ຕິຍາ ເອວໍ ມນສາກາສີຕິ ຣຕ຺ຕິຍາ ຕີສຸປິ ຍາເມສຸ ເອວໍ ອິຘ ຂນ຺ຘກປາຬິຍາ ອາຄຕນເຍນ ອນຸໂລມປຏິໂລມໍເຍວ ມນສາກາສິ.

໔. ຕສ຺ສ ¶ ສຕ຺ຕາຫສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນາຕິ ປລ຺ລງ຺ກສຕ຺ຕາຫສ຺ສ ອປຄມເນນ. ຕມ຺ຫາ ສມາຘິມ຺ຫາຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລສມາປຕ຺ຕິສມາຘິມ຺ຫາ. ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ເອວ ຫິ ປຈ຺ຈຍາກາຣມນສິກາໂຣ. ອວເສສກາລໍ ປນ ສພ຺ພໍ ຠຄວາ ຜລສມາປຕ຺ຕິຍາປິ ວີຕິນາເມສິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ຕມ຺ຫາ ສມາຘິມ຺ຫາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຣຕນຈງ຺ກເມຕິ ¶ ຠຄວໂຕ ຈິຣໍ ຐິຕສ຺ສ ຈງ຺ກມນາຘິປ຺ປາຍໍ ຎຕ຺ວາ ເທວຕາຫິ ມາປິເຕ ຣຕນຈງ຺ກເມ. ຣຕນຆຣນ຺ຕິ ຠຄວໂຕ ນິສີທນາຘິປ຺ປາຍໍ ຎຕ຺ວາ ເທວຕາຫິ ມາປິຕໍ ຣຕນມຍໍ ເຄຫໍ.

ຕຕ຺ຣາປີຕິ ນ ເກວລໍ ຣຕນຆເຣເຍວ. ຕຕ຺ຣາປິ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣຘມູເລປິ ອຠິຘມ຺ມໍ ວິຈິນນ຺ໂຕ ເອວ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ວິມຸຕ຺ຕິສຸຂໍ ປຏິສໍເວເທນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖາປິ ຫິ ອນນ຺ຕນຍສມນ຺ຕປຏ຺ຐານໍ ສມ຺ມສໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປີຕິສມຸຏ຺ຐິຕາ ຉພ຺ພຓ຺ຓາ ພຸທ຺ຘຣສ຺ມິໂຍ ຣຕນຆເຣ ວິຍ ນິຈ຺ຉຣິໍສຸ ເອວ. ‘‘ຫຸໍຫຸ’’ນ຺ຕິ ກໂຣນ຺ໂຕຕິ ‘‘ສພ຺ເພ ຫີນຊາຕິກາ ມໍ ມາ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕູ’’ຕິ ມານວເສນ, ສມີປໍ ອຸປຄເຕສຸ ໂກຘວເສນ ຈ ‘‘ອເປຖາ’’ຕິ ອຘິປ຺ປາຍນິຈ຺ຉາຣິຕໍ ຫຸໍຫຸໍກາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ.

ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎນ຺ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຕ຺ຕໍ. ອນ຺ຕນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ. ເທວານໍ ວາ ອນ຺ຕນ຺ຕິ ມຄ຺ຄຎາຓານໍ ວາ ອນ຺ຕຠູຕໍ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ.

໕. ມຸຈລິນ຺ທມູເລຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ ມຸຈລິນ຺ໂທ ວຸຈ຺ຈຕິ ນີປຣຸກ຺ໂຂ, ໂຍ ‘‘ນິຈຸໂລ’’ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຸປ຺ປນ຺ນເມໂຆຕິ ສກລຈກ຺ກວາຬຄພ຺ຠໍ ປູເຣຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ມຫາເມໂຆ. ວທ຺ທລິກາຕິ ວຸຏ຺ຐິຍາ ເອວ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄວເສນ ນາມໍ. ຍາ ຈ ສຕ຺ຕາຫໍ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕາຫວທ຺ທລິກາຕິ ວຸຕ຺ຕາຕິ ອາຫ ‘‘ສຕ຺ຕາຫໍ ອວິຈ຺ຉິນ຺ນວຸຏ຺ຐິກາ ອໂຫສີ’’ຕິ. ສີຕວາເຕນ ທູສິຕໍ ທິນເມຕິສ຺ສາ ວທ຺ທລິກາຍາຕິ ສີຕວາຕທຸທ຺ທິນີຕິ ອາຫ ‘‘ອຸທກຜຸສິຕສມ຺ມິສ຺ເສນາ’’ຕິອາທິ. ອຸພ຺ພິທ຺ຘຕາ ນາມ ທູຣຠາເວນ ອຸປຏ຺ຐານນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ເມຆວິຄເມນ ທູຣີຠູຕ’’ນ຺ຕິ. ອິນ຺ທນີລມຓິ ວິຍ ທິພ຺ພຕິ ໂຊເຕຕີຕິ ເທໂວ, ອາກາໂສ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ວິເວກສ຺ສ ສຸຂຠາວໍ ວິທິຕ຺ວາ. ສພ຺ພໂສ ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐິສມຸຈ຺ເຉທກຕ຺ຕາ ມຄ຺ຄຎາຓານໍ ‘‘ຈຕຸມຄ຺ຄຎາຓສນ຺ໂຕເສນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອກຸປ຺ປນຠາໂວຕິ ອກຸຊ຺ຌນສຠາໂວ.

໖. ປຈ຺ຈຄ຺ເຆຕິ ¶ ອຠິນເວ. ອຍເມວ ອຕ຺ໂຖ ປສຕ຺ໂຖ, ນ ປຸຣິໂມ. ນ ຫິ ພຸທ຺ຘາ ມຫຄ຺ຆໍ ປຕ຺ຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ.

໗. ອາລີຍນ຺ຕິ ¶ ເສວີຍນ຺ຕີຕິ ອາລຍາ. ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາຕິ ອາຫ ‘‘ສຕ຺ຕາ…ເປ… ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີ’’ຕິ. ສຸຏ຺ຐຸ ມຸທິຕາຕິ ອຕິວິຍ ປມຸທິຕາ. ຐານໍ ສນ຺ຘາຍາຕິ ຐານ-ສທ຺ທໍ ອເປກ຺ຂິຕ຺ວາ. ອິເມສນ຺ຕິ ສງ຺ຂາຣາທີນໍ ຜລານໍ. ປາຬິຍໍ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣສມໂຖຕິອາທີນິ ນິພ຺ພານເວວຈນານິ. ອປິສ຺ສູຕິ ສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ນ ເກວລໍ ເອຕທໂຫສິ, ອິມາປິ ຄາຖາ ປຏິຠໍສູຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ກິຈ຺ເຉນ ເມ ອຘິຄຕນ຺ຕິ ປາຣມິປູຣຓໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ທຸກ຺ຂາປຏິປທໍ. ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ຄາ ສຸຂາປຏິປທາວ ໂຫນ຺ຕິ. ຫ-ອິຕິ ພ຺ຍຕ຺ຕໍ, ເອກໍສນ຺ຕິ ທ຺ວີສຸ ອຕ຺ເຖສຸ ນິປາໂຕ, ພ຺ຍຕ຺ຕໍ, ເອກໍເສນ ວາ ອລນ຺ຕິ ວິໂຍເຊນ຺ຕິ. ຫລນ຺ຕິ ວາ ເອໂກ ນິປາໂຕ.

໘. ປາຬິຍໍ ສຫມ຺ປຕິສ຺ສາຕິ ໂສ ກິຣ ກສ຺ສປສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສາສເນ ສຫໂກ ນາມ ເຖໂຣ ປຐມຊ຺ຌານຠູມິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມປຕິ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ເຕນ ນໍ ‘‘ສຫມ຺ປຕີ’’ຕິ ສຎ຺ຊານິໍສຸ. ອສ຺ສວນຕາຕິ ອສ຺ສວນຕາຍ, ອສ຺ສວເນນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສວນເມວ ຫິ ສວນຕາ ຍຖາ ເທວຕາຕິ.

ຘມ຺ໂມ ອສຸທ຺ໂຘຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຘມ຺ໂມ. ສມເລຫີຕິ ປູຣຓກສ຺ສປາທີຫິ ຉຫິ ສຕ຺ຖາເຣຫິ. ອປາປຸຣາຕິ ເທສນາຫຕ຺ເຖນ ວິວຣ. ທ຺ວາຣນ຺ຕິ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ.

ເສເລຕິ ຆນສິລາມເຍ. ຕຖູປມນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕຖາ-ສທ຺ໂທ ຕໍ-ສທ຺ທຕ຺ເຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເຕນ ໂສ ເສລປພ຺ພໂຕ ອຸປມາ ຍສ຺ສ. ຕໍ ຕຖູປມນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນ ວາ ປພ຺ພຕາທິນາ ປກາເຣນ ອຸປມາ ອສ຺ສາຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ຘມ຺ມມຍນ຺ຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມຠູຕໍ. ອຸຏ຺ຐາຫີຕິ ຘມ຺ມເທສນຕ຺ຖາຍ ຈາຣິກຈຣຓຕ຺ຖໍ ອິມມ຺ຫາ ອາສນາ ກາເຍນ, ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກຠາວໂຕ ວາ ຈິຕ຺ເຕນ ອຸຏ຺ເຐຫິ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ເຕເນວ ‘‘ວິຈຣ, ເທສສ຺ສູ’’ຕິ ທຸວິເຘປິ ກາຍຈິຕ຺ຕປໂຍເຄ ນິໂຍເຊສິ. ວີຣາຕິອາທິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຖຸຕິວເສນ ສມ຺ໂພຘນານິ.

໙. ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາຕິ ¶ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕຎາເຓນ, ອາສຍານຸສຍຎາເຓນ ຈ. ອິເມສຎ຺ຫິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ‘‘ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂູ’’ຕິ ນາມໍ. ສ຺ວາກາຣາຕິ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍາທໂຍວ ອາກາຣາ ¶ ສຸນ຺ທຣາ ເຍສໍ, ເຕ ສ຺ວາກາຣາ, ສຸວິຎ຺ຎາປຍາ, ປຣໂລກຎ຺ຈ ວຊ຺ຊຎ຺ຈ ຠຍໂຕ ທສ຺ສນສີລາ ຈາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອຸປ຺ປລານິ ເອຕ຺ຖ ສນ຺ຕີຕິ ອຸປ຺ປລິນີຕິ ຄຈ຺ຉລຕາປິ ໂປກ຺ຂຣຓີປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິຘ ປນ ໂປກ຺ຂຣຓີ. ເອວມິຕເຣສຸປິ. ອຸທການຸຄ຺ຄຕານີຕິ ອຸທກໂຕ ອນຸຄ຺ຄຕານິ. ອນ຺ໂຕ ນິມຸຄ຺ຄາເນວ ຫຸຕ຺ວາ ປຸສນ຺ຕິ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ຕານິ ອນ຺ໂຕນິມຸຄ຺ຄໂປສີນິ. ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄມ຺ມາຕິ ອຸທກໍ ອຕິກ຺ກມນວເສນ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ.

ອປາຣຸຕາຕິ ວິວຏາ. ເຕສນ຺ຕິ ສອຸປນິສ຺ສຍານໍ ສຕ຺ຕານໍ. ທ຺ວາຣາຕິ ອຣິຍມຄ຺ຄທ຺ວາຣານິ. ອິທຎ຺ຈ ອຕ຺ຕໂນ ສຍມ຺ຠຸຎາເຓນ ສອຸປນິສ຺ສຍານໍ ເຕສໍ ມຄ຺ຄຸປ຺ປຕ຺ຕິທິຏ຺ຐຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ວິຫິໍສສຎ຺ຎີຕິອາທີສຸ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ – ‘‘ອຫຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ປຄຸຓໍ ສຸປ຺ປວຕ຺ຕິຕມ຺ປິ ອິມໍ ປຓີຕໍ ຘມ຺ມໍ ອຊານນ຺ເຕສຸ ມນຸເຊສຸ ເທສນາຍ ວິຫິໍສາ ກາຍວາຈາກິລມໂຖ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອວໍ ວິຫິໍສສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ນ ຠາສິໍ ຠາສິຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉິໍ. ອິທານິ ປນ ເຫຕຸສມ຺ປນ຺ນາ ອຕ຺ຕໂນ ສທ຺ຘາຠາຊນໍ ວິວຣນ຺ຕຸ, ປູເຣສ຺ສາມິ ເນສໍ ສງ຺ກປ຺ປນ຺ຕິ.

໑໐. ອາຬາໂຣຕິ ນາມໍ. ກາລາໂມຕິ ໂຄຕ຺ຕໍ. ຠຄວໂຕປິ ໂຂ ຎາຓໍ ອຸທປາທີຕິ ກິໍ ອິທາເນວ ອຸທປາທິ, ນນຸ ໂພຘິມູເລ ເຕກາລິກາ, ກາລວິນິມຸຕ຺ຕາ ຈ ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ທິຏ຺ຐາຕິ? ສຈ຺ຈໍ ທິຏ຺ຐາ, ຕຖາປິ ນາມາທິວເສນ ອວິກປ຺ປິຕາ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິກຕ຺ຕາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສ຺ສ. ນ ຫິ ເອເກນ ຈິຕ຺ເຕນ ສພ຺ພຘມ຺ມານໍ ນາມຊາຕິອາທິກໍ ປຈ຺ເຈກໍ ອນນ຺ຕໍ ວິຠາຄໍ ວິກປ຺ເປຕຸໍ ສກ຺ກາ ວິກປ຺ປານໍ ວິຣຸທ຺ຘານໍ ສຫານຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ, ສພ຺ພວິກປ຺ປາຣຫຘມ຺ມທສ຺ສນເມວ ປນາເນນ ສກ຺ກາ ກາຕຸໍ. ຍຖາ ທິຏ຺ເຐສຸ ປນ ຍຖິຈ຺ຉິຕາກາຣໍ ອາຣພ຺ຠ ວິກປ຺ໂປ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ທິຏ຺ເຐ ຈິຕ຺ຕປເຏ ວິຍ. ອິຘາປິ ອາຬາຣໍ ນິສ຺ສາຍ ອາວຊ຺ຊນານນ຺ຕຣເມວ ສພ຺ພາກາຣຎາຓໍ ອຸທປາທິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ຕໍ, ອຖ ໂຂ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍາ ເອວ ປຐມໍ ຘມ຺ມໍ ຊານິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕປ຺ປມຸຂາ ຈ ເທວຕາ, ອາຬາໂຣ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕເນ, ອຸທໂກ ຈ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕເນ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕຕິ ເອວມາທິກໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ນິສ຺ສາຍ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເອວ. ຕໍ ປນ ຂຓສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ທຸລ຺ລຠຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ກເມນ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ເທວຕາຍ ວຸຕ຺ເຕ ຎາຓໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ¶ ວຸຕ຺ຕໍ. ສທ຺ທຄຕິຍາ ຫິ ພນ຺ຘຕ຺ຕາ ເອເກນ ຎາເຓນ ຎາຕມ຺ປິ ວຸຈ຺ຈມານໍ ກເມນ ຎາຕໍ ວິຍ ປຏິຠາຕິ, ເທວຕາປິ ຈ ຠຄວຕາ ຎາຕເມວຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ເຕເນວ ‘‘ຠຄວໂຕປິ ໂຂ ຎາຓໍ ອຸທປາທີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອວມຎ຺ຎຕ຺ຖາປິ ອີທິເສສຸ ‘‘ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ອສຸກໍ ອທ຺ທສ, ຕຕ຺ຖ ¶ ມຍິ ຄເຕ ກິໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອວມາທິນາ ສຕ຺ຖຸ ຫິເຕສິຕາສນ຺ທສ຺ສນວສປ຺ປວຕ຺ເຕສຸ. ສພ຺ພຕ຺ຖ ວຈນຄຕິຍໍ ກມວຸຕ຺ຕິເຕ ປຎ຺ຎາຍມາເນປິ ເອເກເນວ ຎາເຓນ ສກລາວໂພໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ. ພຫຸກາຣາ ໂຂ ເມ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍາຕິ ອຸປກາຣສ຺ສາປິ ວິຊ຺ຊມານຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ປນ ຘມ຺ມເທສນາຍ ກາຣຓຕ຺ເຕນ ອນຸປກາຣານມ຺ປິ ເທສນໂຕ.

໑໑. ອນ຺ຕຣາ ຈ ຄຍໍ ອນ຺ຕຣາ ຈ ໂພຘິນ຺ຕິ ຄຍາຍ, ໂພຘິສ຺ສ ຈ ອນ຺ຕເຣ ຕິຄາວຸເຕ ຐາເນ.

ສພ຺ພາຠິຠູຕິ ສພ຺ພໍ ເຕຠູມກຘມ຺ມໍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ອນູປລິຕ຺ໂຕຕິ ກິເລສເລເປນ ອລິຕ຺ໂຕ. ຕໂຕ ເອວ ສພ຺ພຎ຺ຊໂຫ. ຕຓ຺ຫກ຺ຂເຍ ວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ຕຓ຺ຫກ຺ຂເຍ ນິພ຺ພາເນ ອາຣມ຺ມຓກຣຓວສເອນ ວິມຸຕ຺ໂຕ. ເອວໍ ສຍໍ ສພ຺ພຘມ຺ເມ ອຕ຺ຕນາວ ຊານິຕ຺ວາ. ກມຸທ຺ທິເສຍ຺ຍນ຺ຕິ ກໍ ອຎ຺ຎໍ ‘‘ອຍໍ ເມ ອາຈຣິໂຍ’’ຕິ ອຸທ຺ທິເສຍ຺ຍໍ.

ກາສິນໍ ປຸຣນ຺ຕິ ພາຣາຓສິໍ. ອາຫຎ຺ຉນ຺ຕິ ອາຫນິສ຺ສາມິ. ອມຕາຘິຄມາຍ ອຸຄ຺ໂຆສນໂຕ ອມຕທຸນ຺ທຸຠິນ຺ຕິ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມເທສນາ ວຸຕ຺ຕາ, ‘‘ອມຕເຠຣິໍ ປຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄຈ຺ຉາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຣຫສິ ອນນ຺ຕຊິໂນຕິ ອນນ຺ຕຊິໂນປິ ຠວິຕຸໍ ຍຸຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນນ຺ຕຎາຓຕາຍ ອນນ຺ໂຕ ຊິໂນ ຈ, ອນນ຺ເຕນ ວາ ຎາເຓນ, ອນນ຺ຕໍ ວາ ໂທສໍ ຊິຕວາ, ອຸປ຺ປາທວຍນ຺ຕຣຫິຕຕາຍ ວາ ອນນ຺ຕໍ ນິພ຺ພານໍ ອຊິນິ ກິເລສາຣໂຍ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫີຕິປິ ອນນ຺ຕຊິໂນ.

ຫຸເປຍ຺ຍາປີຕິ ເອວມ຺ປິ ຠເວຍ຺ຍ, ເອວໍວິເຘ ຣູປກາຍຣຕເນ ອີທິເສນ ຎາເຓນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເອວໍ ນາມ ກຖນຎ຺ຫິສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອປຣກາເລ ທຸກ຺ຂປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປຄມ຺ມ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄຜລປຏິເວຘາຍ ປຈ຺ຈໂຍ ຊາໂຕ. ຕຖາເຫສ ຠຄວາ ເຕນ ສມາຄມຕ຺ຖໍ ປທສາວ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິ.

໑໒. ພາຫຸລ຺ລິໂກຕິ ¶ ປຈ຺ຈຍພາຫຸລ຺ລິໂກ. ປຘານວິພ຺ຠນ຺ໂຕຕິ ປຘານໂຕ ທຸກ຺ກຣຈຣຓໂຕ ປຣິຫີໂນ. ນຕ຺ຖິ ເອຕ຺ຖ ອຄາຣິຍໍ, ອຄາຣສ຺ສ ຫິຕໍ ກສິໂຄຣກ຺ຂາທິກມ຺ມນ຺ຕິ ອນຄາຣິຍາ, ປພ຺ພຊ຺ຊາ, ຕໍ ອນຄາຣິຍໍ. ປພ຺ພຊນ຺ຕີຕິ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕທນຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ຕໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣິໂຍສານນ຺ຕິ ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ປຣິໂຍສານໍ, ອຣຫຕ຺ຕຜລນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ສ ຫິ ອຕ຺ຖາຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ. ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມຕິ ອິມສ຺ມິໍ ປຈ຺ຈກ຺ເຂ ອຕ຺ຕຠາເວ. ສຍນ຺ຕິ ອປຣປ຺ປຈ຺ຈຍາ ¶ . ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ຕໂນວ ຎາເຓນ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ. ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊາຕິ ປາປຸຓິຕ຺ວາ.

ອິຣິຍາຍາຕິ ທຸກ຺ກຣອິຣິຍາຍ. ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາຕິອາທີສຸ ມນຸສ຺ສຘມ຺ມໂຕ ໂລກິຍຎາຓໂຕ ອຸປຣິ ອຣິຍໍ ກາຕຸໍ ອລໍ ສມຕ຺ໂຖ ອລມຣິໂຍ. ຎາຓທສ຺ສນວິເສໂສຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາຄໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ໂນຕິ ນຸ. ຠາສິຕເມຕນ຺ຕິ ເອວຣູປເມຕໍ ວາກ຺ຍເຠທນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕ ຈ ‘‘ຍທິ ເອສ ປຘານກາເລ ‘ອຫໍ ອຣຫາ’ຕິ ວເທຍ຺ຍ, ມຍຎ຺ຈ ສທ຺ທຫາມ, ນ ຈາເນນ ຕທາ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິທານິ ປນ ວິຊ຺ຊມານເມວ ຄຸຓໍ ວທຕີ’’ຕິ ເອກປເທນ ສຕິໍ ລຠິຕ຺ວາ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ຊາໂຕ’’ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນຄາຣວາ ອາວຸໂສວາທໍ ປຫາຍ ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ອຎ຺ຎາ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຎ຺ຎາຍ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈິຕ຺ຕໍ.

໑໓. ອນ຺ຕາຕິ ໂກຏ຺ຐາສາ ທ຺ເວ ຠາຄາ. ກາເມສຸ ກາມສຸຂລ຺ລິການຸໂຍໂຄຕິ ວຕ຺ຖຸກາເມສຸ ກິເລສກາມສຸຂສ຺ສ ອນຸຠໂວ. ກິເລສກາມາ ເອວ ວາ ອາມິສສຸເຂນ ອລ຺ລີຍນໂຕ ກາມສຸຂລ຺ລິກາຕິ ວຸຕ຺ຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ຄມ຺ໂມຕິ ຄາມວາສີນໍ ສນ຺ຕໂກ. ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍໂຄຕິ ອຕ຺ຕໂນ ກິລມຖສ຺ສ ກຓ຺ຏກເສຍ຺ຍາທິທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນຸໂຍໂຄ. ອຸໂຠ ອນ຺ເຕຕິ ຍຖາວຸຕ຺ເຕ ໂລໂຠ ວາ ສສ຺ສໂຕ ວາ ເອໂກ ອນ຺ໂຕ, ໂທໂສ ວາ ອຸຈ຺ເຉໂທ ວາ ເອໂກຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຈກ຺ຂຸກຣຓີຕິອາທີສຸ ອຕ຺ຕນາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຎາຓຈກ຺ຂຸໍ ກໂຣຕີຕິ ຈກ຺ຂຸກຣຓີ. ທຸຕິຍໍ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ອຸປສໂມຕິ ກິເລສຸປສໂມ. ອຠິຎ຺ຎາ, ສມ຺ໂພໂຘ ຈ ຈຕຸສຈ຺ຈປຏິເວໂຘວ. ນິພ຺ພານໍ ອສງ຺ຂຕຘາຕຸ. ເອເຕສມ຺ປິ ອຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີຕິ ປຏິປທໍ ໂຖເມຕິ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີຕິ ຎາຓໍ. ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປຕິ ວິຕກ຺ໂກ. ເສສໍ ຘມ຺ມໂຕ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ.

໑໔. ເອວໍ ¶ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ມຄ຺ເຄ ເອກໂຕ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ເຕຫິ ມຄ຺ເຄຫິ ປຏິວິຊ຺ຌິຕພ຺ພານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອິທໍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິມາຫ. ຊາຕິປິ ທຸກ຺ຂາຕິອາທີສຸ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ນິພ຺ພຕ຺ຕມານານໍ ສຕ຺ຕານໍ ສພ຺ພປຐມໍ ຣູປາຣູປຘມ຺ມປ຺ປວຕ຺ຕິ ອິຘ ຊາຕິ ນາມ, ສາ ຈ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວສຸ ອຸປລພ຺ຠມານານໍ ທຸກ຺ຂາທີນໍ ວຕ຺ຖຸຠາວໂຕ ທຸກ຺ຂາ, ເອວໍ ຊຣາທີສຸ ທຸກ຺ຂວຕ຺ຖຸກຕາຍ ທຸກ຺ຂຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ປນ ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂວເສນ ທຸກ຺ຂາ ເອວ. ໂປໂນຠວິກາຕິ ປຸນພ຺ຠວກຣຓໍ ປຸນພ຺ຠໂວ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລເປນ, ປຸນພ຺ຠໂວ ສີລເມຕິສ຺ສາຕິ ໂປໂນຠວິກາ. ນນ຺ທິຣາຄສຫຄຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ຣູປາທີສຸ ນນ຺ທຕິ ປິຍາຍຕີຕິ ນນ຺ທີ, ສາ ເອວ ຣາໂຄຕິ ນນ຺ທິຣາໂຄຕິ ຠາວປ຺ປຘາໂນຍໍ ນິທ຺ເທໂສ, ນນ຺ທິຣາຄຕ຺ຕນ຺ຕິ ¶ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນ ສຫຄຕານິ ນນ຺ທິຣາຄສຫຄຕາ. ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ຣາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຠເວ. ຣູປາທີສຸ ຉສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ກາມສ຺ສາທນວເສນ ປວຕ຺ຕາ ກາມຕຓ຺ຫາ ນາມ. ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິຍາ ສຫ ປວຕ຺ຕາ ຠວຕຓ຺ຫາ. ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິຍາ ສຫ ປວຕ຺ຕາ ວິຠວຕຓ຺ຫາ. ອເສສວິຣາຄນິໂຣໂຘຕິອາທິນາ ນິພ຺ພານເມວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຕ຺ຖ ວິຣຊ຺ຊນໍ ວິຄມນໍ ວິຣາໂຄ. ນິຣຸຊ຺ຌນໍ ນິໂຣໂຘ. ອຸຠເຍນາປິ ສຸຏ຺ຐຸ ວິຄໂມວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອເສສາຍປິ ຕຓ຺ຫາຍ ວິຣາໂຄ, ນິໂຣໂຘ ຈ ເຍນ ໂຫຕິ, ໂສ ອເສສວິຣາຄນິໂຣໂຘ, ນິພ຺ພານເມວ. ຍສ຺ມາ ຈ ຕໍ ອາຄມ຺ມ ຕຓ຺ຫໍ, ວຏ຺ຏຎ຺ຈ ຈຊນ຺ຕິ ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊນ຺ຕິ ວິມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ນ ອລ຺ລີຍນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຈາໂຄ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ມຸຕ຺ຕິ ອນາລໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໑໕. ຈກ຺ຂຸນ຺ຕິອາທີນິ ຎາຓເວວຈນາເນວ.

໑໖. ຍາວກີວຎ຺ຈາຕິ ຍຕ຺ຕກໍ ກາລໍ. ຕິປຣິວຏ຺ຏນ຺ຕິ ສຈ຺ຈຎາຓ, ກິຈ຺ຈຎາຓ, ກຕຎາຓສງ຺ຂາຕານໍ ຕິຓ຺ຓໍ ປຣິວຏ຺ຏານໍ ວເສນ ຕິປຣິວຏ຺ຏໍ ຎາຓທສ຺ສນໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ, ອິທໍ ທຸກ຺ຂສມຸທຍ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ຍຖາຠູຕຎາຓໍ ສຈ຺ຈຎາຓໍ ນາມ. ເຕສຸ ເອວ ‘‘ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ປຫາຕພ຺ພໍ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພໍ ຠາເວຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈຊານນຎາຓໍ ກິຈ຺ຈຎາຓໍ ນາມ. ‘‘ປຣິຎ຺ຎາຕໍ ປຫີນໍ ສຈ຺ຉິກຕໍ ຠາວິຕ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ກິຈ຺ຈສ຺ສ ກຕຠາວຊານນຎາຓໍ ກຕຎາຓໍ ນາມ. ທ຺ວາທສາກາຣນ຺ຕິ ເຕສເມວ ເອເກກສ຺ມິໍ ສຈ຺ເຈ ຕິຓ຺ຓໍ ຕິຓ຺ຓໍ ອາກາຣານໍ ວເສນ ທ຺ວາທສາກາຣໍ.

ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ປຈ຺ຈຎ຺ຎາສິນ຺ຕິ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕຕິ ເອວໍ ນ ປຏິຊານິໍ. ຍໂຕ ຈ ໂຂຕິ ຍໂຕ ໂພຘິມູເລ ນິສິນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ¶ . ອຖາຫນ຺ຕິ ຕໂຕ ປຣໍ ອຫໍ. ຎາຓຎ຺ຈ ປນ ເມຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ອກຸປ຺ປາ ເມຕິອາທິ ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕິອາກາຣທສ຺ສນໍ. ຕຕ຺ຖ ອກຸປ຺ປາ ເມ ວິມຸຕ຺ຕີຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ຕສ຺ສ ມຄ຺ຄສງ຺ຂາຕກາຣຓໂຕ ຈ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ຈ ອກຸປ຺ປຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອິມສ຺ມິໍ ປນ ເວຍ຺ຍາກຣຓສ຺ມິນ຺ຕິ ນິຄ຺ຄາຖສຸຕ຺ເຕ. ຠຎ຺ຎມາເນຕິ ຠຓິຍມາເນ. ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸນ຺ຕິ ອິຘ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ເມສຸ ຈກ຺ຂຸກິຈ຺ຈກຣຓໂຕ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຍໍ ກິຎ຺ຈີຕິອາທິ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓຕ຺ເຕປິ ກິຈ຺ຈວເສນ ອສມ຺ໂມຫໂຕ ປວຕ຺ຕິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໗. ຘມ຺ມຈກ຺ກນ຺ຕິ ປຏິເວຘຎາຓຘມ຺ມຎ຺ເຈວ ເທສນາຎາຓຘມ຺ມຎ຺ຈ ປວຕ຺ຕນຏ຺ເຐນ ຈກ຺ກນ຺ຕິ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ¶ . ໂອຠາໂສຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓານຸຠາເວນ ປວຕ຺ໂຕ ຈິຕ຺ຕປຈ຺ຈຍອຸຕຸສມຸຏ຺ຐາໂນ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ຜຣິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ໂອຠາໂສ.

໑໘. ທິຏ຺ໂຐ ອຣິຍສຈ຺ຈຘມ຺ໂມ ເອເຕນາຕິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ໂມ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸປິ. ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ອຘິຄຕຕ຺ຕາ ນ ປຣໍ ປຈ຺ເຈຕິ, ປຣສ຺ສ ສທ຺ຘາຍ ເອຕ຺ຖ ນ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອປຣປ຺ປຈ຺ຈໂຍ. ເອຫິ ຠິກ຺ຂູຕິ ເອຕ຺ຕເກ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ເຕ ປພ຺ພຊ຺ຊາ, ອຸປສມ຺ປທາ ຈ ສິຊ຺ຌຕິ, ເຕເນວ ຕຕ຺ຖ ອິຕິ-ສທ຺ເທນ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ທສ຺ສິໂຕຕິ ວທນ຺ຕິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນ຺ຕກິຣິຍາຍາຕິ ວຈນປຣິໂຍສາເນ ເອວ ອຸປສມ຺ປທາ ສິຊ຺ຌຕິ, ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘ເອຫິ ຠິກ຺ຂູຕິ ຠຄວໂຕ ວຈເນນາ’ຕິ ອິທໍ ເອຫິຠິກ຺ຂຸສທ຺ໂທປລກ຺ຂິຕວຈນໍ ເອຫິຠິກ຺ຂຸວຈນນ຺ຕິອາທິປທວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ ມຸສາວາທວຄ຺ໂຄຕິອາທີສຸ ວິຍາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕເທຕໍ ປຐມປາຣາຊິກຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ຠຄວາ ຫິ…ເປ… ເອຫິ ຠິກ຺ຂຸ, ຈຣ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນ຺ຕກິຣິຍາຍາ’’ຕິ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໔໕ ຠິກ຺ຂູປທຠາຊນີຍວຓ຺ຓນາ) ອິມິນາ ວຈເນນ ສເມຕິ. ຍຕ຺ຕກຎ຺ຫິ ຠຄວຕາ ນິຍເມນ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕຕ຺ຕກໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ອງ຺ຄເມວ. ເສກ຺ຂປຸຖຸຊ຺ຊນານຎ຺ຫິ ເອຕໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອເສກ຺ຂານໍ ປນ ‘‘ຈຣ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍ’’ນ຺ຕິ ປຣິໂຍສານນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ ສິກ຺ຂຕ຺ຕຍສມິທ຺ຘິໂຕ. ໂລກິຍສມ຺ປທາຫິ ອຸປຣິຠູຕາ ເສຏ຺ຐຠູຕາ ສມ຺ປທາຕິ ອຸປສມ຺ປທາ.

໑໙-໒໑. ນີຫາຣຠຕ຺ໂຕຕິ ຠິກ຺ຂູຫິ ຄາມໂຕ ນີຫຣິຕ຺ວາ ທິນ຺ນຠຕ຺ໂຕ. ກລ຺ລໍ ນູຕິ ຍຸຕ຺ຕໍ ນຸ. ເອຕໍ ມມາຕິອາທິ ຍຖາກ຺ກມໍ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິຄາຫານໍ ທສ຺ສນໍ.

໒໒-໒໓. ຕສ຺ມາ ¶ ຕິຫາຕິ ເອຕ຺ຖ ຕິຫາຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິພ຺ພິນ຺ທຕີຕິ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິວິປສ຺ສນາວເສນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐຕິ. ວິຣຊ຺ຊຕີຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຄ຺ຄານໍ ວເສນ ນ ຣຊ຺ຊຕິ. ວິມຸຈ຺ຈຕີຕິ ຜລວເສນ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ວິມຸຕ຺ຕສ຺ມິນ຺ຕິອາທິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓທສ຺ສນໍ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ. ກຣຓີຍໍ ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ຈຕູຫິ ມຄ຺ເຄຫິ ປຈ຺ເຈກໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ປຣິຎ຺ຎາທິວເສນ ໂສຬສວິຘໍ ກິຈ຺ຈໍ. ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາຕິ ອິຕ຺ຖຠາວາຍ ໂສຬສກິຈ຺ຈຠາວາຍ, ກິເລສກ຺ຂຍາຍ ວາ ອປຣໍ ປຸນ ມຄ຺ຄຠາວນາກິຈ຺ຈໍ ເມ ນຕ຺ຖີຕິ ປຊານາຕິ. ອຖ ວາ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາຕິ ອິຕ຺ຖຠາວໂຕ ວຕ຺ຕມານກ຺ຂນ຺ຘສນ຺ຕານໂຕ ອປຣໍ ຂນ຺ຘສນ຺ຕານໍ ມຍ຺ຫໍ ນ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໕. ອາຬມ຺ພຣນ຺ຕິ ປຓວໍ. ວິເກສິກນ຺ຕິ ວິປ຺ປກິຓ຺ຓເກສໍ. ວິກ຺ເຂຬິກນ຺ຕິ ວິສ຺ສນ຺ທມານລາລໍ ¶ . ສຸສານໍ ມຎ຺ເຎຕິ ສຸສານໍ ວິຍ ອທ຺ທສ ສກໍ ປຣິຊນນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຸທານໍ ອຸທາເນສີຕິ ສໍເວຄວສປ຺ປວຕ຺ຕໍ ວຈນໍ ນິຈ຺ຉາເຣສິ. ອຸປສ຺ສຏ຺ຐນ຺ຕິ ທຸກ຺ເຂນ ສມ຺ມິສ຺ສໍ, ທຸກ຺ໂຂຕິຓ຺ຓໍ ສພ຺ພສຕ຺ຕກາຍຊາຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໖. ອິທໍ ໂຂ ຍສາຕິ ຠຄວາ ນິພ຺ພານໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ອນຸປຸພ຺ພິໍ ກຖນ຺ຕິ ອນຸປຏິປາຏິກຖໍ. ອາທີນວນ຺ຕິ ໂທສໍ. ໂອກາຣນ຺ຕິ ນິຫີນຕາ ນິຫີນຊນເສວິຕຕ຺ຕາ. ສໍກິເລສນ຺ຕິ ເຕຫິ ສຕ຺ຕານໍ ສໍກິເລສນໍ, ສໍກິເລສວິສຍນ຺ຕິ ວາ ອຕ຺ໂຖ. ກລ຺ລຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອໂຣຄຈິຕ຺ຕໍ. ສາມໍ ອຕ຺ຕນາວ ອຸກ຺ກໍໂສ ອຸກ຺ຂິປນໍ ເອຕິສ຺ສນ຺ຕິ ສາມຸກ຺ກໍສິກາ, ສຈ຺ຈເທສນາ. ຕສ຺ສາ ສຣູປທສ຺ສນໍ ‘‘ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິອາທິ.

໒໗. ອສ຺ສທູເຕຕິ ອສ຺ສອາຣຸຬ຺ເຫ ທູເຕ. ອິທ຺ຘາຠິສງ຺ຂາຣນ຺ຕິ ອິທ຺ຘິກິຣິຍໍ. ອຠິສງ຺ຂເຣສິ ອກາສິ.

໒໘. ຍຖາທິຏ຺ຐນ຺ຕິ ປຐມມຄ຺ເຄນ ທິຏ຺ຐໍ ຈຕຸສ຺ສຈ຺ຈຠູມິໍ ເສສມຄ຺ຄຕ຺ຕເຍນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ, ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມາຕຸ ໂນ ຊີວິຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ໂນຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ມາຕຸ ຊີວິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍສສ຺ສ ຂີຓາສວຕ຺ຕາ ‘‘ເອຫິ ຠິກ຺ຂຸ, ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຘມ຺ໂມ, ຈຣ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຕເກເນວ ຠຄວາ ອຸປສມ຺ປທໍ ອທາສິ. ຂີຓາສວານຎ຺ຫິ ເອຕ຺ຕເກເນວ ອຸປສມ຺ປທາ ອນຸຎ຺ຎາຕາ ປຸພ຺ເພວ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຣິກ຺ຂີຓຕ຺ຕາ. ຈຣ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ສາສນພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສງ຺ຂາຕໍ ສິກ຺ຂາປທປູຣຓໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ.

໓໐. ເສຏ຺ຐານຸເສຏ຺ຐີນນ຺ຕິ ¶ ເສຏ຺ຐິໂນ ຈ ອນຸເສຏ຺ຐິໂນ ຈ ປເວຓີວເສນ ອາຄຕາ ເຍສໍ ກຸລານໍ ສນ຺ຕິ, ເຕສໍ ເສຏ຺ຐານຸເສຏ຺ຐີນໍ ກຸລານໍ. ໂອຣໂກຕິ ລາມໂກ.

໓໒-໓໓. ມາ ເອເກນ ທ຺ເວຕິ ເອເກນ ມຄ຺ເຄນ ທ຺ເວ ຠິກ຺ຂູ ມາ ອຄມິຕ຺ຖ. ວິສຸທ຺ເຘ ສຕ຺ເຕ, ຄຸເຓ ວາ ມາເຣຕີຕິ ມາໂຣ. ປາເປ ນິຍຸຕ຺ໂຕ ປາປິມາ.

ສພ຺ພປາເສຫີຕິ ສພ຺ພກິເລສປາເສຫິ. ເຍ ທິພ຺ພາ ເຍ ຈ ມານຸສາຕິ ເຍ ທິພ຺ພກາມຄຸຓນິສ຺ສິຕາ, ມານຸສກກາມຄຸຓນິສ຺ສິຕາ ຈ ກິເລສປາສາ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ສພ຺ເພຫິ ເຕຫິ. ‘‘ຕ຺ວໍ ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ເທວມນຸສ຺ເສຫິ ກຣິຍມານສກ຺ກາຣສມ຺ປຏິຈ຺ຉນໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ.

ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ¶ ຈຣນ຺ເຕ ປຎ຺ຈາຠິຎ຺ເຎປິ ພນ຺ຘຕີຕິ ອນ຺ຕລິກ຺ຂຈໂຣ, ຣາຄປາໂສ. ມາໂຣ ປນ ປາສມ຺ປິ ອນ຺ຕລິກ຺ຂຈຣໍ ມຎ຺ຎຕິ. ມານໂສຕິ ມໂນສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ.

ຊານາຕິ ມນ຺ຕິ ໂສ ກິຣ ‘‘ມຫານຸຠາໂວ ອຎ຺ໂຎ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ນິວາເຣຕີຕິ ຠີໂຕ ນິວຕ຺ຕິສ຺ສຕິ ນຸ ໂຂ’’ຕິສຎ຺ຎາຍ ວຕ຺ວາ ‘‘ນິຫໂຕ ຕ຺ວມສິ ອນ຺ຕກາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຊານາຕິ ມ’’ນ຺ຕິ ທຸມ຺ມໂນ ປລາຍິ.

໓໔. ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທີຕິ ຍສ຺ມາ ເອຫິຠິກ຺ຂຸຠາວາຍ ອຸປນິສ຺ສຍຣຫິຕານມ຺ປິ ປພ຺ພຊິຕຸກາມຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ພຸທ຺ຘາ ຈ ເຕ ນ ປພ຺ພາເຊນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕສມ຺ປິ ປພ຺ພຊ຺ຊາວິຘິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເອວໍ ປຣິວິຕກ຺ເກສີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ນາ ປນ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອຫິຠິກ຺ຂຸຠາເວເນວ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ. ເຍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕປຸຄ຺ຄລາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສຍໍ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ’’ຕິອາທິວຈນໂຕ ເກສຈ຺ເຉທນກາສາຍຈ຺ຉາທນສຣຓທານານິ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ນາມ, ເຕສຸ ປຈ຺ຉິມທ຺ວຍໍ ຠິກ຺ຂູຫິ ເອວ ກາຕພ຺ພໍ, ກາເຣຕພ຺ພໍ ວາ. ‘‘ປພ຺ພາເຊຫີ’’ຕິ ອິທໍ ຕິວິຘມ຺ປິ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຂຓ຺ຑສີມໍ ເນຕ຺ວາຕິ ຠຓ຺ຑຸກມ຺ມາໂຣຈນປຣິຫຣຓຕ຺ຖໍ. ຠິກ຺ຂູນຎ຺ຫິ ອນາໂຣເຈຕ຺ວາ ເອກສີມາຍ ‘‘ເອຕສ຺ສ ເກເສ ຉິນ຺ທາ’’ຕິ ອຎ຺ຎໍ ອາຓາເປຕຸມ຺ປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາຕິ ເກສາທິຈ຺ເຉທນເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກາສາຍານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ’’ຕິ ວິສຸໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ນ ລຠຕີຕິ ສຣຓທານໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນນ ຠິກ຺ຂຸອາຓຕ຺ຕິຍາ ທິນ຺ນມ຺ປິ ສຣຓໍ ນ ຣຸຫຕິ.

ຍສສ຺ສີຕິ ປຣິວາຣສມ຺ປນ຺ໂນ. ນິຊ຺ຊີວນິສ຺ສຕ຺ຕຠາວນ຺ຕິ ‘‘ເກສາ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອເຈຕໂນ ອພ຺ຍາກໂຕ ສຸຎ຺ໂຎ ¶ ນິສ຺ສຕ຺ໂຕ ຖທ຺ໂຘ ປຖວີຘາຕູ’’ຕິອາທິນຍໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ສພ຺ພໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໓໑໑) ອາຄຕນເຍນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ປຸພ຺ເພຕິ ປຸພ຺ພພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທສຸ. ມທ຺ທິຕສງ຺ຂາໂຣຕິ ວິປສ຺ສນາວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຠາວິຕຠາວໂນຕິ ສມຖວເສນາປິ.

ກາສາຍານິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ…ເປ… ປຏິຄ຺ຄາຫາເປຕພ຺ໂພຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ສພ຺ພທຸກ຺ຂນິສ຺ສຣຓຕ຺ຖາຍ ອິມໍ ກາສາວໍ ຄເຫຕ຺ວາ’’ຕິ ວາ ‘‘ຕໍ ກາສາວໍ ທຕ຺ວາ’’ຕິ ວາ ວຕ຺ວາ ‘‘ປພ຺ພາເຊຖ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍາ’’ຕິ ເອວໍ ຍາຈນປຸພ຺ພກໍ ຈີວຣໍ ປຏິຈ຺ຉາເປຕິ. ອຖາປີຕິອາທິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຏິຄ຺ຄາຫາປນໂຕ ປຣໍ ກຕ຺ຕພ຺ພວິຘິທສ຺ສນໍ. ອຖາປີຕິ ຕໂຕ ປຣມ຺ປີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເກຈິ ປນ ‘‘ຈີວຣໍ ອປ຺ປຏິຄ຺ຄາຫາເປຕ຺ວາ ປພ຺ພຊນປ຺ປກາຣເຠທທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ອຖາປີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຖາປີຕິ ຈ ອຖ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ‘‘ອທິນ຺ນໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ນ ຣຸຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ປາເທ ¶ ວນ຺ທາເປຕ຺ວາຕິ ປາທາຠິມຸຂໍ ນມາເປຕ຺ວາ. ທູເຣ ວນ຺ທນ຺ໂຕປິ ຫິ ປາເທ ວນ຺ທຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຸປຊ຺ຌໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຍໍ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ. ອາຠິສມາຈາຣິເກສຸ ວິນຍນຕ຺ຖໍ ຍໍ ອາຈຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ນິຍ຺ຍາເຕນ຺ຕິ, ອຍໍ ອາຈຣິໂຍ. ສເຈ ປນ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ສຍເມວ ສພ຺ພໍ ສິກ຺ຂາເປຕິ, ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ນ ນິຍ຺ຍາເຕຕິ, ອຸປຊ຺ຌາໂຍວສ຺ສ ອາຈຣິໂຍປິ ໂຫຕິ, ຍຖາ ອຸປສມ຺ປທາກາເລ ສຍເມວ ກມ຺ມວາຈໍ ວາເຈນ຺ໂຕ ອຸປຊ຺ຌາໂຍວ ກມ຺ມວາຈາຈຣິໂຍປິ ໂຫຕິ.

ອນຸນາສິກນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ທານກາເລ ອນ຺ຕຣາ ວິຈ຺ເຉໂທ ນ ກາຕພ຺ໂພຕິ ອາຫ ‘‘ເອກສມ຺ພນ຺ຘານີ’’ຕິ.

‘‘ອາຠິສມາຈາຣິເກສຸ ວິເນຕພ຺ໂພ’’ຕິ ອິມິນາ ເສຂິຍວຕ຺ຕຂນ຺ຘກວຕ຺ເຕສຸ, ອຎ຺ເຎສຸ

ຈ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິອາທິໂລກວຊ຺ຊສິກ຺ຂາປເທສຸ ສາມເຓເຣຫິ ວຕ຺ຕິຕພ຺ພໍ, ຕຕ຺ຖ ອວຕ຺ຕມາໂນ ອລຊ຺ຊີ, ທຓ຺ຑກມ຺ມາຣໂຫ ຈ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

໓໕. ປາຬິຍໍ ¶ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ວິມຸຕ຺ຕິໍ ອນຸປາປຸຓາຖາຕິ ‘‘ຂີຓາສວາ ມຍໍ, ກິໍ ອມ຺ຫາກໍ ປຘາເນນາ’’ຕິ ວາສນາໂທເສນ ໂວສານໍ ອນາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປນ຺ເຕສຸ ເສນາສເນສຸ ຜລສມາປຕ຺ຕິຍາວ ວີຕິນາມນຕ຺ຖໍ, ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິສມາປຊ຺ຊນຕ຺ຖຎ຺ຈ ໂອວທຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໓໖. ອິທໍ ເນສໍ ປຸພ຺ພກມ຺ມນ຺ຕິ ເຕສໍ ຕິໍສຊນານໍ ເອກໂຕ ອຠິສມຍສ຺ສ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ. ອຎ຺ຎມ຺ປິ ເຕສໍ ປຈ຺ເຈກໍ ປຸພ຺ພພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທສຸ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສວນສຣຓຄມນທານສີລສມາຘິວິປສ຺ສນາສມາໂຍຄວເສນ ພຫຸໍ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຕ຺ເຖວາຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອິຕຣຖາ ຫິ ຕທເຫວ ປຏິເວໂຘ, ເອຫິຠິກ຺ຂຸຠາວາທິວິເສໂສ ຈ ນ ສມ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ.

ຠທ຺ທວຄ຺ຄິຍກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໗-໓໘. ປາຬິຍໍ ¶ ອຄຣູຕິ ຠາຣິຍໍ ນ ສິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸຠິນ຺ນໍ ສໂຊຕິຠູຕານນ຺ຕິ ອຸໂຠສຸ ສໂຊຕິຠູເຕສຸ. ປຕ຺ເຕ ປກ຺ຂິປີຕິ ຕໍ ນາຄໍ ນິຫຕເຕຊໍ ຘມ຺ມເທສນາຍ ສນ຺ຕປ຺ເປຕ຺ວາ ສຣຓສີລານິ ທຕ຺ວາ ສກລຣຕ຺ຕິໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຍິຣຸປາສິຕ຺ວາ ຐິຕໍ ຊຏິລານໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ປຕ຺ເຕ ປກ຺ຂິປິ, ນ ອຫິຕຸຓ຺ຑິໂກ ວິຍ ພລກ຺ກາເຣນາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມາຕິ ໂຍ ນາມ.

໓໙. ອຊ຺ຊຓ຺ໂຫຕິ ອຊ຺ຊ ເອກທິວສໍ. ອຄ຺ຄິສາລມ຺ຫີຕິ ອຄ຺ຍາຄາເຣ. ສຸມນານໍ ພຸທ຺ຘານໍ ມນສາ ສທິໂສ ມໂນ ອສ຺ສາຕິ ສຸມນມນໂສ. ອຘິຈິຕ຺ໂຕຕິ ມຫາກຣຸຓາທີຫິ ອຘິຈິຕ຺ໂຕ. ອຸທິຈ຺ຉເຣຕິ ອຸລ຺ໂລເກສຸໍ, ປຣິວາເຣສຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອເນກວຓ຺ຓາ ອຈ຺ຈິໂຍຕິ ຉພ຺ພຓ຺ຓຣໍສິໂຍ ວຸຕ຺ຕາ. ອຫໍ ເຕ ຘຸວຠຕ຺ເຕນ ປຏິມານນໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ເສໂສ.

໔໐. ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ¶ ຣຕ຺ຕິຍາຕິ ປຣິກ຺ຂີຓາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ, ມຊ຺ຌຣຕ຺ຕິສມເຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ຓາຕິ ອຠິຣູປຈ຺ຉວິວຓ຺ຓາ. ເກວລກປ຺ປນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ເກວລ-ສທ຺ທສ຺ສ ອນວເສສຕ຺ໂຖ, ກປ຺ປ-ສທ຺ທສ຺ສ ສມນ຺ຕຠາໂວ, ຕສ຺ມາ ອນວເສສໍ ສມນ຺ຕໂຕ ວນສຓ຺ຑນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈຕຸທ຺ທິສາຕິ ຈຕູສຸ ທິສາສຸ. ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມາຕິ ຍໍ ນາມ.

໔໓. ອງ຺ຄມຄຘາຕິ ອງ຺ຄມຄຘຣຏ຺ຐວາສິໂນ. ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍນ຺ຕິ ອຠິຎ຺ຎິທ຺ຘິເຍວ ປຏິປກ຺ຂານໍ ຕິຕ຺ຖິຍານໍ, ເວເນຍ຺ຍສຕ຺ຕຄຕໂທສານຎ຺ຈ ຫຣຓໂຕ ອປນຍນໂຕ ປາຏິຫາຣິຍໍ, ຕໍ ຕໍ ວາ ສຕ຺ຕຫິຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ຫຣິຕພ຺ພໍ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ພນ຺ຕິ ປຏິຫາຣິຍໍ, ຕເທວ ປາຏິຫາຣິຍໍ. ອິທ຺ຘິ ເອວ ປາຏິຫາຣິຍໍ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ.

໔໔. ປໍສຸກູລໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕີຕິ ປຸຓ຺ຓາຍ ທາສິຍາ ສຣີຣໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຉຑ຺ຑິຕໍ ສາຓມຍໍ ກິມິກຸລາກຸລໍ ປຣິເຍສນວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ຍໍ ຠຄວາ ຠູມິໍ ກມ຺ເປນ຺ໂຕ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອທາສິ, ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ກຕ຺ຖ ນຸ ໂຂຕິອາທິປຣິວິຕກ຺ໂກ ຊຏິລານໍ ວິວິຘປາຏິຫາຣິຍທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ກໂຕ. ປາຓິນາ ຂຓນ຺ໂຕ ວິຍ ອິທ຺ຘິຍາ ມຕ຺ຕິກໍ ອປເນຕ຺ວາ ທິນ຺ນຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປາຓິນາ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ຂຓິຕ຺ວາ’’ຕິ.

໔໖. ຜາລິຍນ຺ຕຸ, ກສ຺ສປ, ກຏ຺ຐານີຕິ ອຸຣຸເວລກສ຺ສເປນ ນິເວທິເຕ ເອວມໂວຈາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອວໍ ເສເສສຸປິ.

໔໙. ອນ຺ຕຣຏ຺ຐກາສຸ ¶ ຫິມປາຕສມເຍຕິ ເອຕ຺ຖ ມາຆມາສສ຺ສ ອວສາເນ ຈຕສ຺ໂສ, ຜຄ຺ຄຸຓມາສສ຺ສ ອາທິມ຺ຫິ ຈຕສ຺ໂສຕິ ເອວໍ ອຸຠິນ຺ນໍ ມາສານໍ ອນ຺ຕເຣ ອຏ຺ຐຣຕ຺ຕິໂຍ ອນ຺ຕຣຏ຺ຐກາ ນາມ. ຕາສຸ ອນ຺ຕຣຏ຺ຐກາສຸ ຣຕ຺ຕີສຸ ຫິມປາຕກາເລ. ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນນິມຸຊ຺ຊນມ຺ປິ ສຫສາ ຕທຸຠຍກຣຓວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ.

໕໐. ອຸທກວາຫໂກຕິ ອຸທໂກໂຆ. ເຣຓຸຫຕາຍາຕິ ຣໂຊກິຓ຺ຓາຍ, ອຕິນ຺ຕາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນາວາຍາຕິ ກຸລ຺ເລນ. ອິທໍ ນຸ ຕ຺ວໍ ມຫາສມຓາຕິ ອິຘ ນຸ ຕ຺ວໍ. ຘ-ກາຣສ຺ສ ທ-ກາຣໍ, ອນຸສາຣຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ນູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອກມິທາຫ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໑.໑໖໕, ໒໖໕) ວິຍ. ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ປເທເສ ຕ຺ວໍ ນຸ ໂຂ ຐິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ອຍມຫມສ຺ມີຕິ ອຍມຫໍ ອິຘ ຐິໂຕສ຺ມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໕໑. ຈິຣປຏິກາຕິ ¶ ຈິຣກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ. ເກສມິສ຺ສໍ ສພ຺ພໍ ປຣິກ຺ຂາຣໍ ອຸທເກ ປວາເຫຕ຺ວາຕິປິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ອຣຓິກມຓ຺ຑລຸອາທິກາ ຕາປສປຣິກ຺ຂາຣາ ຂາຣີ ນາມ, ຕໍຫຣຓກກາຊໍ ຂາຣິກາຊໍ ນາມ. ອຄ຺ຄິຫຸຕມິສ຺ສນ຺ຕິ ອຄ຺ຄິປູໂຊປກຣຓສຫິຕໍ.

໕໒-໓. ອຸປສຄ຺ໂຄຕິ ອຸປທ຺ທໂວ. ‘‘ອຑ຺ຒຸຑ຺ຒານິ ປາຏິຫາຣິຍສຫສ຺ສານີ’’ຕິ ອິທໍ ນາຄທມນາທີນິ ປນ຺ນຣສ ປາຏິຫາຣິຍານິ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ອປ຺ປກມຘິກໍ ຄຓນູປຄໍ ນ ໂຫຕີຕິ.

໕໔. ຄຍາຍນ຺ຕິ ຄຍານາມິກາຍ ນທິຍາ ອທູຣຠວຕ຺ຕາ ຄາໂມ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄວເສນ ຄຍາ ນາມ ຊາໂຕ, ຕສ຺ສໍ. ຄຍາສີເສຕິ ເອວໍນາມເກ ປິຏ຺ຐິປາສາເຓ.

‘‘ຍມິທໍ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ…ເປ… ສຸຂໍ ວາ’’ຕິອາທິນາ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓວີຖິຈິຕ຺ເຕສຸ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສອຸເປກ຺ຂາເວທນາມຸເຂນ ເສສາຣູປກ຺ຂນ຺ຘານມ຺ປິ ອາທິຕ຺ຕຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸປິ. ມໂນຕິ ຠວງ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ ມໂນທ຺ວາຣສ຺ສ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ. ມໂນວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ມໂນທ຺ວາຣວີຖິປອຍາປນ຺ນເມວ ຄຫິຕໍ.

ອຸຣຸເວລປາຏິຫາຣິຍກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕໕. ຍຎ຺ຎາ ¶ ອຠິວທນ຺ຕີຕິ ຍາຄເຫຕຸ ອິຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ອຸປຘີສູຕິ ເອຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂສຸຂາທີນໍ ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຸປຘີ ກາມຂນ຺ຘກິເລສອຠິສງ຺ຂາຣູປຘີນໍ ວເສນ. ເຕສຸ ຂນ຺ຘູປຘິ ອິຘາຘິປ຺ເປໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ຂນ຺ຘູປຘີສຸ ມລນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ’’ຕິ. ຍຎ຺ຎາຕິ ຍຎ຺ຎເຫຕຸ. ຍິຏ຺ເຐຕິ ມຫາຍາເຄ. ຫຸເຕຕິ ທິວເສ ທິວເສ ກຕ຺ຕພ຺ເພ ອຄ຺ຄິປຣິຈຣເຓ. ກິໍ ວກ຺ຂາມີຕິ ກຖໍ ວກ຺ຂາມິ.

໕໗-໘. ອາສີສນາຕິ ມໂນຣຖາ. ສິງ຺ຄີສຸວຓ຺ຓນິກ຺ເຂນາຕິ ສິງ຺ຄີສຸວຓ຺ຓສ຺ສ ຣາສິນາ. ສຸວຓ຺ເຓສຸ ຫິ ຍຸຕ຺ຕິກຕໍ ຫີນໍ. ຕໂຕ ຣສວິທ຺ຘໍ ເສຏ຺ຐໍ, ຕໂຕ ອາກຣຸປ຺ປນ຺ນໍ ເສຏ຺ຐໍ, ຕໂຕ ຍໍກິຎ຺ຈິ ທິພ຺ພສຸວຓ຺ຓໍ ເສຏ຺ຐໍ ¶ , ຕຕ຺ຣາປິ ຈາມີກຣໍ, ຕໂຕ ສາຕກຸມ຺ຠໍ, ຕໂຕ ຊມ຺ພຸນທໍ, ຕໂຕປິ ສິງ຺ຄີສຸວຓ຺ຓໍ ເສຏ຺ຐໍ. ຕສ຺ສ ນິກ຺ຂໍ ນາມ ປຎ຺ຈສຸວຓ຺ຓປຣິມາຓໍ. ອຏ຺ຐສຸວຓ຺ຓາທິເຠທໍ ອເນກວິຘມ຺ປິ ວທນ຺ຕິ. ທສສຸ ອຣິຍວາເສສູຕິ –

‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຎ຺ຈງ຺ຄວິປ຺ປຫີໂນ ໂຫຕິ ຉຬງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ ເອກາຣກ຺ໂຂ ຈຕຸຣາປສ຺ເສໂນ ປຓຸນ຺ນປຈ຺ເຈກສຈ຺ໂຈ ສມວຍສຏ຺ເຐສໂນ ອນາວິລສງ຺ກປ຺ໂປ ປສ຺ສທ຺ຘກາຍສງ຺ຂາໂຣ ສຸວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ສຸວິມຸຕ຺ຕປຎ຺ໂຎ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໓໔໘, ໓໖໐; ອ. ນິ. ໑໐.໑໙) –

ເອວມາຄເຕສຸ ທສສຸ ອຣິຍວາເສສຸ. ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຈງ຺ຄວິປ຺ປຫີໂນຕິ ປຎ຺ຈນີວຣເຓຫິ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ຉຬງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ອິຏ຺ຐາທີສຸ ຉສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ໂສມນສ຺ສິຕາທິປຏິປກ຺ຂາ ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາ ວຸຕ຺ຕາ. ເອກາຣກ຺ໂຂຕິ ອຸປຏ຺ຐິຕສຕິຕາ. ສງ຺ຂາຍເສວນາ ອຘິວາສນາ ປຣິວຊ຺ຊນາ ວິໂນທນາສງ຺ຂາຕານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອປສ຺ເສນາ ນິສ຺ສຍາ ເອຕສ຺ສາຕິ ຈຕຸຣາປສ຺ເສໂນ, ເອເຕນ ຈ ເຕ ນິສ຺ສຍາ ທສ຺ສິຕາ. ປຓຸນ຺ນານິ ອປນີຕານິ ທິຏ຺ຐິຄຕິເກຫິ ປຈ຺ເຈກໍ ຄຫິຕານິ ທິຏ຺ຐິສຈ຺ຈານິ ຍສ຺ສ, ໂສ ປຓຸນ຺ນປຈ຺ເຈກສຈ຺ໂຈ, ເຕນ ໂລກິຍຎາເຓນ ທິຏ຺ຐິປ຺ປຫານໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກາເມສນາ ຠເວສນາພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍສນາສງ຺ຂາຕາ ເອສນາ ສມ຺ມເທວ ອວຍາ ອນູນາ ສຏ຺ຐາ ນິສຏ຺ຐາ ອເນນາຕິ ສມວຍສຏ຺ເຐສໂນ. ເອເຕນ ຕິຓ຺ຓໍ ເອສນານໍ ອຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕ. ‘‘ອນາວິລສງ຺ກປ຺ໂປ’’ຕິ ອິມິນາ ກາມວິຕກ຺ກາທີຫິ ອນາວິລຈິຕ຺ຕຕາ. ‘‘ປສ຺ສທ຺ຘກາຍສງ຺ຂາໂຣ’’ຕິ ອິມິນາ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສມາໂຍເຄນ ວິຄຕທຣຖຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ‘‘ສຸວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ’’ຕິ ອິມິນາ ມຄ຺ໂຄ. ‘‘ສຸວິມຸຕ຺ຕປຎ຺ໂຎ’’ຕິ ອິມິນາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓມຸເຂນ ຜລຎາຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອເຕ ຫິ ອຣິຍາ ວສນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ອຣິຍວາສາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ¶ . ເຕ ປນ ວາສາ ວຸຕ຺ຖາ ວສິຕາ ສມ຺ປາທິຕາ ເຍນ, ໂສ ວຸຕ຺ຖວາໂສ, ຠຄວາ. ທສພໂລຕິ ທສຫິ ກາຍພເລຫິ, ຎາຓພເລຫິ ຈ ອຸເປໂຕ. ຍານິ ເຫຕານິ –

‘‘ກາຬາວກຎ຺ຈ ຄງ຺ເຄຍ຺ຍໍ, ປຓ຺ຑຣໍ ຕມ຺ພປິງ຺ຄລໍ;

ຄນ຺ຘມງ຺ຄລເຫມຎ຺ຈ, ອຸໂປສຖຉທ຺ທນ຺ຕິເມ ທສາ’’ຕິ. (ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໔໘; ສໍ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໒.໒໒; ອ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໓.໑໐.໒໑; ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໗໖໐; ອຸທາ. ອຏ຺ຐ. ໗໕; ພຸ. ວ. ອຏ຺ຐ. ໑.໓໙; ຈູຬນິ. ອຏ຺ຐ. ໘໑; ປຏິ. ມ. ອຏ຺ຐ. ໒.໒.໔໔) –

ເອວໍ ¶ ວຸຕ຺ຕານິ ທສຫຕ຺ຖິກຸລານິ ປຸຣິມປຸຣິມໂຕ ທສພລຄຸໂຓເປຕານິ, ເຕສຸ ສພ຺ພເຊຏ຺ຐານໍ ທສນ຺ນໍ ຉທ຺ທນ຺ຕານໍ ພລານິ ຠຄວໂຕ ກາຍສ຺ສ ທສພລານິ ນາມ. ຕຎ຺ຈ ກາຬາວກສງ຺ຂາຕານໍ ປກຕິຫຕ຺ຖີນໍ ໂກຏິສຫສ຺ສສ຺ສ, ມຊ຺ຌິມປຸຣິສານໍ ປນ ທສນ຺ນໍ ໂກຏິສຫສ຺ສານຎ຺ຈ ພລໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ‘‘ນາຣາຍນສງ຺ຆາຕພລ’’ນ຺ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຍານິ ປເນຕານິ ປາຬິຍໍ ‘‘ອິຘ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕຖາຄໂຕ ຐານຎ຺ຈ ຐານໂຕ ອຏ຺ຐານຎ຺ຈ ອຏ຺ຐານໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕີ’’ຕິອາທິນາ (ມ. ນິ. ໑.໑໔໘; ອ. ນິ. ໑໐.໒໑; ວິຠ. ໗໖໐; ປຏິ. ມ. ໒.໔໔) ວຸຕ຺ຕານິ ຐານາຐານຎາຓພລໍ, ກມ຺ມວິປາກຎາຓພລໍ, ສພ຺ພຕ຺ຖຄາມິນິປຏິປທາຎາຓພລໍ, ອເນກຘາຕຸນານາຘາຕຸໂລກຎາຓພລໍ, ສຕ຺ຕານໍ ນານາຘິມຸຕ຺ຕິກຕາຎາຓພລໍ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕຎາຓພລໍ, ຌານວິໂມກ຺ຂສມາຘິສມາປຕ຺ຕີນໍ ສໍກິເລສໂວທານວຸຏ຺ຐານຎາຓພລໍ, ປຸພ຺ເພນິວາສຎາຓພລໍ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓພລໍ, ອາສວກ຺ຂຍຎາຓພລນ຺ຕິ ທສພລຎາຓານິ, ອິມານິ ຠຄວໂຕ ທສພລານິ ນາມ. ທສຫິ ອເສກ຺ເຂຫິ ອງ຺ເຄຫີຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕຫິ ປາຬິຍໍ ‘‘ອເສກ຺ຂາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ…ເປ… ອເສກ຺ໂຂ ສມ຺ມາສມາຘິ, ອເສກ຺ຂໍ ສມ຺ມາຎາຓໍ, ອເສກ຺ຂາ ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໓໔໘, ໓໖໐) ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕຫິ ທສຫິ ອເສກ຺ຂຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ເອຕ຺ຖ ຈ ທສ຺ສນຏ຺ເຐນ ວຸຕ຺ຕາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ເອວ ຊານນຏ຺ເຐນ ສມ຺ມາຎາຓນ຺ຕິປິ ວຸຕ຺ຕາ, ວຸຕ຺ຕາວເສສາ ປນ ຜລຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສພ຺ເພ ຜສ຺ສາທິຘມ຺ມາ ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ພິມ຺ພິສາຣສມາຄມກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານປພ຺ພຊ຺ຊາກຖາວຓ຺ຓນາ

໖໐. ສາຣີພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ¶ ປຸຕ຺ໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ. ໂມຄ຺ຄລີພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຸຕ຺ໂຕ ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ. ຉນ຺ນປຣິພ຺ພາຊກສ຺ສາຕິ ເສຕວຕ຺ເຖນ ຫິຣິໂກປີນໍ ຉາເທຕ຺ວາ ວິຈຣຓກປຣິພ຺ພາຊກສ຺ສ, ເຕນ ‘‘ນາຍໍ ນຄ຺ຄປຣິພ຺ພາຊໂກ’’ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ອຸປຎ຺ຎາຕ’’ນ຺ຕິ ອິມສ຺ສ ວິວຣຓໍ ຎາໂຕ ເຈວາຕິ. ‘‘ມຄ຺ຄ’’ນ຺ຕິ ອິມສ຺ສ ວິວຣຓໍ ອຸປຄໂຕ ຈ ມຄ຺ໂຄຕິ. ເຕນ ຈ ອຸປຎ຺ຎາຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຎາຕ-ສທ຺ໂທ ຎາຓປຣິຍາໂຍ. ມຄ຺ຄນ຺ຕິ ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາເສນ ມຄ຺ໂຄວ ວຸຕ຺ໂຕ. ອຸປສທ຺ໂທ ຈ ອຸປຄມນຕ຺ໂຖ ມຄ຺ຄສທ຺ເທນປິ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ໂພຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍສ຺ມາ ¶ ປິຏ຺ຐິໂຕ ປິຏ຺ຐິໂຕ ອນຸພນ຺ຘນໍ ນາມ ອຕ຺ຖິເກຫິ ອຸປຎ຺ຎາຕໍ ອຸປຄຕຎາຓຎ຺ເຈວ ໂຫຕິ, ເຕຫິ ອຸປຄໂຕ ປຏິປນ຺ໂນ ມຄ຺ໂຄ ຈ, ຕສ຺ມາ ຍໍນູນາຫໍ ອນຸພນ຺ເຘຍ຺ຍນ຺ຕິ. ອຸປຎ຺ຎາຕໍ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ອຸປປຕ຺ຕິຍາ ອນຸມາເນນ ຎາຕໍ ນິພ຺ພານໍ. ‘‘ມຄ຺ຄ’’ນ຺ຕິ ອິມສ຺ສ ວິວຣຓໍ ມຄ຺ຄນ຺ໂຕຕິ, ອນຸມາເນນ ຎາຕໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ຄເວສນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ນິໂຣໂຘ ຈ ນິໂຣຘູປາໂຍ ຈ ເອກເສເສນ ນິໂຣໂຘຕິ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອຖ ວາ’’ຕິອາທິມາຫ. ປຏິປາເທນ຺ໂຕຕິ ນິຄເມນ຺ໂຕ.

ອິໂຕ ອຸຕ຺ຕຣີຕິ ອິໂຕ ມຍາ ລທ຺ຘໂສຕາປຕ຺ຕິໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ອິຕຣມຄ຺ຄຕ຺ຕຍໍ ຍທິປິ ນຕ຺ຖິ, ຕຖາປິ ເອໂສ ເອວ ມຍາ ຄເວສິໂຕ ນິພ຺ພານຘມ຺ໂມຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໖໒-໓. ຕທາຣມ຺ມຓາຍາຕິ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓາຍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລວິມຸຕ຺ຕິຍາ. ເຕສໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕານນ຺ຕິ ສປຣິສານໍ ເຕສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຣິສານໍ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຂເຓ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ, ອຄ຺ຄສາວກາ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຓກິຈ຺ຈສ຺ສ ມຫນ຺ຕຕາຍ ກຕິປາຫຈ຺ຈເຍນ. ເຕນາຫ ‘‘ເອວ’’ນ຺ຕິອາທິ. ອຸສູຍນກິຣິຍາຍ ກມ຺ມຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານປພ຺ພຊ຺ຊາກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖໔. ວຊ຺ຊາວຊ຺ຊນ຺ຕິ ຂຸທ຺ທກໍ, ມຫນ຺ຕຎ຺ຈ ວຊ຺ຊໍ. ອຸຕ຺ຕິຏ຺ຐປຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕິຏ຺ຐໍ ນາມ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣຓໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ອຸຕ຺ຕິຏ຺ເຐ ນປ຺ປມຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ປ. ໑໖໘) ວິຍ. ອຸຕ຺ຕິຏ຺ຐຕ຺ຖາຍ ¶ ຄຫິຕໍ ປຕ຺ຕໍ ອຸຕ຺ຕິຏ຺ຐປຕ຺ຕໍ, ເຕນາຫ ‘‘ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣຓກປຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ອຸປນາເມ ໂກ ໂທໂສຕິ ອາຫ ‘‘ຕສ຺ມິໍ ຫີ’’ຕິອາທິ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ມນຸສ຺ສາ ເອຕສ຺ມິໍເຍວ ເອເຕ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕີຕິ ອຸຕ຺ຕິຏ຺ຐປຕ຺ເຕ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐສຎ຺ຎິໂນ, ຕສ຺ມາ ອຸຕ຺ຕິຏ຺ຐປຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ອຸຕ຺ຕິຏ຺ຐ-ສທ຺ເທເນວ ມນຸສ຺ສານໍ ສຎ຺ຎາຍ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐຕາປິ ຄມ຺ມຕີຕິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐສທ຺ເທນ ສມານຕ຺ໂຖ ອຸຕ຺ຕິຏ຺ຐສທ຺ໂທ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ‘‘ອຸຕ຺ຕິຏ຺ຐາ’’ຕິ ຕ຺ວາປຈ຺ຈຍນ຺ໂຕປິ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ’’ຕິ. ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ຄເຫຕຸນ຺ຕິ ອຸປຊ຺ຌາຍຕ຺ຕໍ ¶ ມນສາ ຄເຫຕຸໍ, ຍາຈນວຈເນນ ຕສ຺ສ ອນຸມຕິໍ ຄເຫຕຸນ຺ຕິ ວາ ອຕ຺ໂຖ.

໖໕. ປຕິສ຺ສຍນໍ ປຕິສ຺ໂສ, ຄຣຸໍ ນິສ຺ສາຍ ວຕ຺ຕນຠາໂວ, ຍໍກິຎ຺ຈິ ຄາຣວນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຫ ປຕິສ຺ເສນ ສປ຺ປຕິສ຺ໂສ, ປຣໍ ເຊຏ຺ຐໍ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ໂສວາເທ ວຕ຺ຕນຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘‘ເຊຏ຺ຐກຠາວຎ຺ຈ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ’’ຕິ. ສາຫູຕິ ສາຘຸ ສຸນ຺ທຣໍ. ລຫູຕິ ອຄຣຸ, ສຸຠຣຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂອປາຍິກນ຺ຕິ ອຸປາຍປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ປຏິປຊ຺ຊນໍ ນິຕ຺ຖຣຓູປາໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຕິຣູປນ຺ຕິ ສາມີຈິກມ຺ມມິທນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປາສາທິເກນາຕິ ປສາທາວເຫນ ກາຍວຈີປໂຍເຄນ ສມ຺ປາເທຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາເຍນາຕິ ເອຕທຕ຺ຖວິຎ຺ຎາປກໍ ຫຕ຺ຖມຸທ຺ທາທິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ກາເຍນ ວິຎ຺ຎາເປຕິ. ສາຘູຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນໍ ສນ຺ຘາຍາຕິ ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ‘‘ສາຫູ’’ຕິອາທີສຸ ວຸຕ຺ເຕສຸ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກສ຺ສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນໍ ວຈນໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ກາເຍນ ວິຎ຺ຎາເປຕີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອາຍາຈນທານມຕ຺ເຕນາຕິ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກສ຺ສ ປຐມໍ ອາຍາຈນມຕ຺ເຕນ, ຕໂຕ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ຈ ‘‘ສາຫູ’’ຕິອາທິນາ ວຈນມຕ຺ເຕນາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໖໖. ອສ຺ສາຕິ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກສ຺ສ. ທ຺ເວ ຈີວຣານີຕິ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ, ສງ຺ຆາຏິຎ຺ຈ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍາຕິ ‘‘ນ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ຠຓມານສ຺ສາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ນ-ກາຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ, ເຕນ ‘‘ນາຕິທູເຣ’’ຕິອາທີສຸ ນ-ກາຣປຏິສິທ຺ເຘສຸ ອາປຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ສພ຺ພຕ຺ຖ ທຸກ຺ກຏາປຕ຺ຕີຕິ ອາປທາອຸມ຺ມຕ຺ຕຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ຕເວທນຏ຺ຏຕາທີຫິ ວິນາ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິໍ ອຊານິຕ຺ວາປິ ວທນ຺ຕສ຺ສ ຄິລານສ຺ສປິ ທຸກ຺ກຏເມວ. ອາປທາສຸ ຫິ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ກຖາ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວມຎ຺ເຎສຸປິ ນ-ກາຣປຏິສິທ຺ເຘສຸ ອີທິເສສຸ, ອິຕເຣສຸ ປນ ຄິລາໂນປິ ນ ມຸຈ຺ຈຕິ. ປາຬິຍໍ ‘‘ເຫຏ຺ຐາປີຐໍ ວາ ປຣາມສິຕ຺ວາ’’ຕິ ອິທໍ ປຸພ຺ເພ ຕຕ຺ຖ ຐປິຕປຕ຺ຕາທິນາ ອສງ຺ຆຏ຺ຏນຕ຺ຖາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຈກ຺ຂຸນາ ໂອໂລເກຕ຺ວາປິ ອຎ຺ເຎສໍ ອຠາວໍ ຎຕ຺ວາປິ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ເອວ. ອາປຕ຺ຕິຍາ ອາສນ຺ນນ຺ຕິ ອາປຕ຺ຕິກຣຓເມວ.

ຄາເມຕິ ອນ຺ໂຕຄາເມ ຕາທິເສ ມຓ຺ຑປາທິມ຺ຫິ. ອນ຺ຕຣຆເຣຕິ ອນ຺ໂຕເຄເຫ. ປຏິກ຺ກມເນຕິ ອາສນສາລາຍໍ. ໂຘຕວາລິກາຍາຕິ ອຸທເກນ ຄຕຏ຺ຐາເນ ນິຣຊາຍ ປຣິສຸທ຺ຘວາລິກາຍ. ນິທ຺ຘູເມຕິ ຊນ຺ຕາຆເຣ ຊລິຍມານອຄ຺ຄິຘູມຣຫິເຕ. ຊນ຺ຕາຆຣຎ຺ຫິ ນາມ ຫິມປາຕພຫຸເລສຸ ເທເສສຸ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍໂຣຄປີຬາທິນິວາຣຓຕ຺ຖໍ ¶ ¶ ສຣີຣເສທາປນຏ຺ຐານໍ. ຕຕ຺ຖ ກິຣ ອນ຺ຘກາຣປຏິຈ຺ຉນ຺ນຕາຍ ພຫູປິ ເອກໂຕ ປວິສິຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິຕາປປຣິຫາຣາຍ ມຕ຺ຕິກາຍ ມຸຂໍ ລິມ຺ປິຕ຺ວາ ສຣີຣໍ ຍາວທຕ຺ຖໍ ເສເທຕ຺ວາ ຈຸຓ຺ຓາທີຫິ ອຸພ຺ພຏ຺ເຏຕ຺ວາ ນຫາຍນ຺ຕິ. ເຕເນວ ປາຬິຍໍ ‘‘ຈຸຓ຺ຓໍ ສນ຺ເນຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸລ຺ໂລກນ຺ຕິ ອຸທ຺ຘໍ ໂອໂລກນຏ຺ຐານໍ. ອຸປຣິຠາຄນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ເນຕພ຺ໂພຕິ ຍຕ຺ຖ ວິຫຣໂຕ ສາສເນ ອນຠິຣຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ຕໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕາທິສມ຺ປຕ຺ຕິຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ເນຕພ຺ໂພ. ວິສຠາຄປຸຄ຺ຄລານນ຺ຕິ ລຊ຺ຊິໂນ ວາ ອລຊ຺ຊິໂນ ວາ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ອວຑ຺ຒິກາເມ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສເຈ ປນ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ອລຊ຺ຊີ ໂອວາທມ຺ປິ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ລຊ຺ຊິໂນ ຈ ເອຕສ຺ສ ວິສຠາຄາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ວິຫາຍ ລຊ຺ຊີເຫວ ສທ຺ຘິໍ ອາມິສາທິປຣິໂຠໂຄ ກາຕພ຺ໂພ. ອຸປຊ຺ຌາຍາທິຠາໂວ ເຫຕ຺ຖ ນ ປມາຓນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ປຣິເວຓໍ ຄນ຺ຕ຺ວາຕິ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ປຣິເວຓໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ. ‘‘ນ ສຸສານ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ອຸປລກ຺ຂຓໍ, ອຸປຈາຣສີມໂຕ ພຫິ ຄນ຺ຕຸກາເມນ ອນາປຸຈ຺ຉາ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

ອຸປຊ຺ຌາຍວຕ຺ຕກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖໗. ສທ຺ຘິວິຫາຣິກວຕ຺ຕກຖາຍໍ ສງ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ ອນຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພຕິອາທີສຸ ອນາທຣິຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ຘມ຺ມາມິເສຫິ ອສງ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕານໍ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍານໍ ທຸກ຺ກຏໍ ວຕ຺ຕເຠທຕ຺ຕາ. ເຕເນວ ປຣິວາເຣປິ ‘‘ນເທນ຺ໂຕ ອາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ (ປຣິ. ໓໒໒) ວຸຕ຺ຕໍ. ເສສໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ.

ສທ຺ຘິວິຫາຣິກວຕ຺ຕກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖໘. ນສມ຺ມາວຕ຺ຕນາທິກຖາຍໍ ວຕ຺ຕໍ ນ ປູເຣຍ຺ຍາຕິ ‘‘ວຕ຺ຕກຣຓກາໂລ’’ຕິ ວຕ຺ຖຸວິຊານນວເສນ ຎຕ຺ວາ ມານໂກສຊ຺ຊາທິວເສນ ວາ ອຸປຊ຺ຌາຍາທີສຸ ¶ ອນາທເຣນ ວາ ‘‘ອກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອຊານນຕາຍ ວາ ນ ກເຣຍ຺ຍ, ທຸກ຺ກຏເມວ. ອສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອສຕິຍາຕິອາທີຫິ ຈ ອກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ປນ ອນາປຕ຺ຕິ. ສພ຺ພານິ ຫິ ວຕ຺ຕານິ ເສຂິຍາເນວ, ຕສ຺ມາ ເສຂິເຍສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍເນເວຕ຺ຖ ສພ຺ໂພປິ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເຄຫສ຺ສິຕເປມນ຺ຕິ ເມຕ຺ຕາເປມໍ.

ສາທິຍນໍ ¶ ວາ ອສາທິຍນໍ ວາ ນ ຊານາຕີຕິ ‘‘ມຍິ ສາທິຍນ຺ເຕ ອກໂຣນ຺ຕານໍ ອາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອສາທິຍນ຺ເຕ ອາປຕ຺ຕິ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອວໍ ນ ຊານາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ເຕສຸ ເອໂກ ວຕ຺ຕສມ຺ປນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸ…ເປ… ເຕສໍ ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຈນໂຕ ສເຈ ໂກຈິ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກ, ອນ຺ເຕວາສິເກ ວາ ຄິລາເນ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສາມິ, ໂອວາທານຸສາສນິອາທິກໍ ສພ຺ພໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວທຕິ, ເຕ ວາ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກາທໂຍ ‘‘ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກາ ໂຫຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ວຕ຺ຕໍ ວາ ນ ສາທິຍນ຺ຕິ, ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍານມ຺ປິ ອນາປຕ຺ຕິ.

ນສມ຺ມາວຕ຺ຕນາທິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖໙. ຣາຘພ຺ຣາຫ຺ມຓວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ປາຬິຍໍ ອຸປ຺ປຓ຺ຑຸປ຺ປຓ຺ຑຸກຊາໂຕຕິ ສກລສຣີເຣ ສຎ຺ຊາຕປຓ຺ຑຸວຓ຺ໂຓ. ປຓ຺ຑຸວຓ຺ຓສ຺ສ ສກລສຣີເຣ ພ຺ຍາປິຕຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖຎ຺ຫິ ວິຈ຺ຉາວຈນໍ ກຕໍ. ອຘິກາຣນ຺ຕິ ອຸປກາຣໍ. ກຕເວທິໂນຕິ ອຕ຺ຕໂນ ກຕໍ ອຸປກາຣໍ ປຏິກິຣິຍາຍ ຎາປກາ. ອຸປສມ຺ປທາກມ຺ມວາຈາຍ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ປຣິໂຍສາເນ ວກ຺ຂາມ. ປຣິມຓ຺ຑເລຫີຕິ ປຣິປຸຓ຺ເຓຫິ.

໗໑-໗໓. ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວີຕິກ຺ກມນ຺ຕິ ສິກ຺ຂາປທວີຕິກ຺ກມໍ. ປາຬິຍໍ ປິຓ຺ຑິຍາໂລປໂຠຊນນ຺ຕິ ຊງ຺ຆປິຓ຺ຑິມໍສພເລນ ຈຣິຕ຺ວາ ອາໂລປາໂລປວເສນ ປຣິຍິຏ຺ຐໂຠຊນໍ. ອຕິເຣກລາໂຠຕິ ຠິກ຺ຂາຫາຣໂຕ ອຘິກລາໂຠ. ສງ຺ຆຠຕ຺ຕາທີນໍ ວິຠາໂຄ ເສນາສນກ຺ຂນ຺ຘເກ ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ວິຫາໂຣຕິ ຕິຓກຸຏິກາທິສຫິໂຕ ປາກາຣປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ ສກໂລ ສງ຺ຆາຣາໂມ. ອຑ຺ຒໂຍໂຄຕິ ເອກສາໂລ ທີຆປາສາໂທ. ຫຕ຺ຖິປິຏ຺ຐິຄຣຸຬສຓ຺ຐາໂນ ທີຆປາສາໂທຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ປາສາໂທຕິ ຈຕຸຣສ຺ໂສ ອຸຈ຺ໂຈ ¶ ອເນກຠູມກປາສາໂທ. ຫມ຺ມິຍນ຺ຕິ ມຸຓ຺ຑຈ຺ຉທໂນ ຈນ຺ທິກງ຺ຄຓຍຸຕ຺ໂຕ ນາຕິອຸຈ຺ໂຈ ປາສາໂທ. ຄຸຫາຕິ ປພ຺ພຕຄຸຫາ. ປູຕິມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຄມຸຕ຺ຕໍ.

ຣາຘພ຺ຣາຫ຺ມຓວຕ຺ຖຸກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗໖. ສຫຘມ຺ມິກໍ ວຸຈ຺ຈມາໂນຕິ ‘‘ເອວໍ ນິວາເສຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ສິກ຺ຂາປເທນ ໂອວທິຍມາໂນ. ວາທໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາຕິ ‘‘ໂອລມ຺ພິຕ຺ວາ ນິວາສນາທີສຸ ໂກ ໂທໂສ? ຍທິ ໂທໂສ ຠເວຍ຺ຍ ¶ , ປຣິມຓ຺ຑລນິວາສນາທີສຸປິ ໂທໂສ ສິຍາ’’ຕິອາທິນາ ນິຄ຺ຄຫໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ. ຕໍເຍວ ຕິຕ຺ຖາຍຕນນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐິສງ຺ຂາຕຕິຕ຺ຖເມວ ອາຍຕນໍ ທຸກ຺ຂຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານນ຺ຕິ ຕິຕ຺ຖາຍຕນໍ. ອາຍສ຺ມໂຕ ນິສ຺ສາຍ ວຈ຺ຉາມີຕິ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ວສິສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອາຈຣິຍວຕ຺ຕກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘໐. ຍໍ ປຸພ຺ເພ ລກ຺ຂຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ເຕເນວ ລກ຺ຂເຓນ ນິສ຺ສຍນ຺ເຕວາສິກສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ ນ ເວທິຕພ຺ພາຕິ ສມ຺ພນ຺ຘໂຍຊນາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ ປນ ‘‘ນ ເຕເນວ ລກ຺ຂເຓນາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ນ-ກາຣໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ‘‘ເຕເນວ ລກ຺ຂເຓນ ນິສ຺ສຍນ຺ເຕວາສິກສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ’’ຕິ ລິຂນ຺ຕິ, ຕໍ ປມາທລິຂິຕໍ. ຕຖາ ຫິ ເຕເນວ ລກ຺ຂເຓນ ອາປຕ຺ຕິຠາເວ ຄຍ຺ຫມາເນ ນິສ຺ສຍມຸຕ຺ຕກສ຺ສາປິ ອມຸຕ຺ຕກສ຺ສາປິ ອາປຕ຺ຕິ ເອວາຕິ ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂເຓນ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຕຖາ ຈ ‘‘ນິສ຺ສຍນ຺ເຕວາສິເກນ ຫິ ຍາວ ອາຈຣິຍໍ ນິສ຺ສາຍ ວສຕິ, ຕາວ ສພ຺ພໍ ອາຈຣິຍວຕ຺ຕໍ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ອນນ຺ຕຣວຈເນນ ວິໂຣໂຘ ສິຍາ. ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄປິ ຈ –

‘‘ນິສ຺ສຍາຈຣິຍ, ອຸທ຺ເທສາຈຣິຍ, ນິສ຺ສຍນ຺ເຕວາສິກ, ອຸທ຺ເທສນ຺ເຕວາສິກ, ສມານາຈຣິຍກາ ປນ ຍາວ ນິສ຺ສຍອຸທ຺ເທສາ ອນຸປຈ຺ຉິນ຺ນາ. ຕາວ ປຏິຊຄ຺ຄິຕພ຺ພາ’’ຕິ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໔໑) –

ວຸຕ຺ຕໍ ¶ . ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອິຘ ປຣິຄຬິຕໍ ນ-ກາຣໍ ອາເນຕ຺ວາ ເຕເນວ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກສ຺ສ ວຸຕ຺ເຕເນວ ລກ຺ຂເຓນ ນິສ຺ສຍນ຺ເຕວາສິກສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ ນ ເວທິຕພ຺ພາຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ປຓາມນາຂມາປນາກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິສ຺ສຍປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໓. ນິສ຺ສຍປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິກຖາຍໍ ‘‘ໂຍ ວາ ເອກສມ຺ໂຠຄປຣິໂຠໂຄ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ນິສ຺ສໂຍ ຄເຫຕພ຺ໂພ’’ຕິ ອິມິນາ ລຊ຺ຊີສຸ ເອວ ນິສ຺ສຍຄ຺ຄຫຓໍ ນິໂຍເຊຕິ ອລຊ຺ຊີສຸ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຣິໂຠຄສທ຺ເທນ ເອກກມ຺ມາທິໂກ ສໍວາໂສ ຄຫິໂຕ ປຈ຺ຈຍປຣິໂຠຄສ຺ສ ສມ຺ໂຠຄ-ສທ຺ເທນ ຄຫິຕຕ຺ຕາ, ເອເຕນ ¶ ຈ ສມ຺ໂຠຄສໍວາສານໍ ອລຊ຺ຊີຫິ ສທ຺ຘິໍ ນ ກຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ປຣິຫາໂຣ ນຕ຺ຖີຕິ ອາປຕ຺ຕິປຣິຫາໂຣ ນຕ຺ຖິ. ຕາທິໂສຕິ ຍຕ຺ຖ ນິສ຺ສໂຍ ຄຫິຕປຸພ຺ໂພ, ໂຍ ຈ ເອກສມ຺ໂຠຄປຣິໂຠໂຄ, ຕາທິໂສ. ຕຖາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ‘‘ລຫຸໍ ອາຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຈຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິ ປຎ຺ຈ ທິວສານີ’’ຕິ ອິທໍ ອຸປລກ຺ຂຓມຕ຺ຕໍ. ຍທິ ເອກາຫທ຺ວີເຫນ ສຠາຄຕາ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຎາຕທິວເສນ ຄເຫຕພ຺ໂພວ. ອຖາປິ ຈຕຸປຎ຺ຈາເຫນາປິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຍຕ຺ຕເກຫິ ທິວເສຫິ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຕຕ຺ຕການິ ອຕິກ຺ກເມຕພ຺ພານິ. ສຠາຄຕໍ ໂອໂລເກມີຕິ ປນ ເລໂສ ນ ກາຕພ຺ໂພ.

ທຫຣາ ສຸຓນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ອສຸຕ຺ວາປິ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ເກນຈິ ອນ຺ຕຣາເຍນ ຈິຣາຍຕີຕິ ສຎ຺ຎາຍ ສຕິ ລພ຺ຠເຕວ ປຣິຫາໂຣ. ເຕນາຫ ‘‘ອິເຘວາຫໍ ວສິສ຺ສາມີຕິ ປຫິຓຕິ, ປຣິຫາໂຣ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ.

ເອກທິວສມ຺ປິ ປຣິຫາໂຣ ນຕ຺ຖີຕິ ຄມເນ ນິຣຸສ຺ສາຫໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສອຸສ຺ສາຫສ຺ສ ປນ ເສນາສນປຏິສາມນາທິວເສນ ກຕິປາເຫ ຄເຕປິ ນ ໂທໂສ.

ຕຕ຺ເຣວ ວສິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຕຕ຺ຣ ສຠາຄຏ຺ຐາເນ ເອວ ນິສ຺ສຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວສິຕພ຺ພໍ. ‘‘ຕໍເຍວ ວິຫາຣໍ…ເປ… ວສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ອຸປຊ຺ຌາເຍ ສງ຺ຄຓ຺ຫນ຺ເຕເຍວ ຕໍສໂມຘາເນ ນິສ຺ສຍປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິ ວຸຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມິໍ ປນ ໂກເຘນ ¶ ວາ ຄຓນິຣເປກ຺ຂຕາຍ ວາ ອສງ຺ຄຓ຺ຫນ຺ເຕ ອຎ຺ເຎສຸ ຄຫິໂຕ ນິສ຺ສໂຍ ນ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ອາຈຣິຍມ຺ຫາ ນິສ຺ສຍປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍໍ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ໂກຈິ ອາຈຣິໂຍ’’ຕິອາທິໂກ ນໂຍ ອຸປຊ຺ຌາຍປກ຺ກມນາທີສຸປິ ເນຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຈ ວຸຕ຺ໂຕ ອິຘາປິ ເນຕ຺ວາ ຍຖາຣຫໍ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ.

ທ຺ເວ ເລຑ຺ຑຸປາເຕ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ວສນ຺ຕີຕິ ອຸປຈາຣສີມໂຕ ພຫິ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ອນ຺ເຕວາສິການໍ ວສນຏ຺ຐານໂຕ ທ຺ເວ ເລຑ຺ຑຸປາເຕ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ວສນ຺ຕິ. ເຕນ ພຫິອຸປຈາເຣປິ ອນ຺ເຕວາສິກາທີນໍ ວສນຏ຺ຐານໂຕ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເລຑ຺ຑຸປາຕານໍ ອນ຺ຕເຣ ອາສນ຺ນປເທເສ ວສຕິ, ນິສ຺ສໂຍ ນ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອນ຺ໂຕອຸປຈາຣສີມາຍໍ ປນ ທ຺ເວ ເລຑ຺ຑຸປາເຕ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ວສໂຕ ນິສ຺ສໂຍ ນ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠເຕວ.

ນິສ຺ສຍປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ພປຎ຺ຈກກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໔. ອຸປຊ຺ຌາຈຣິຍລກ຺ຂຓກຖາຍໍ ¶ ນ ສາມເຓໂຣ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພຕິ ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ຫຸຕ຺ວາ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ອເສກ຺ຂສ຺ສ ອຍນ຺ຕິ ອເສກ຺ໂຂ, ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕໂຣ ສີລກ຺ຂນ຺ໂຘ.

ອນ຺ຕຄ຺ຄາຫິກາຍາຕິ ສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉທໂກຏ຺ຐາສຄ຺ຄາຫິກາຍ. ປຈ຺ຉິມານິ ທ຺ເວຕິ ອປ຺ປສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ, ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ໂຫຕີຕິ ອິມານິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ. ປຈ຺ຉິມານິ ຕີຓີຕິ ນ ປຏິພໂລ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ຘມ຺ມໂຕ ວິໂນເທຕຸໍ, ອາປຕ຺ຕິໍ ນ ຊານາຕິ, ອາປຕ຺ຕິຍາ ວຸຏ຺ຐານໍ ນ ຊານາຕີຕິ ອິມານິ ຕີຓິ. ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ ຫິ ປາຬິອຏ຺ຐກຖານຍສງ຺ຂາຕຘມ຺ມໂຕ ວິໂນເທຕຸໍ ອປຏິພລຕາ ນາມ ອພ຺ຍຕ຺ຕຕາ ເອວ ໂຫຕີຕິ ສາປິ ອາປຕ຺ຕິອງ຺ຄເມວ ວຸຕ຺ຕາ.

ອຠິວິສິຏ຺ໂຐ ອຸຕ຺ຕໂມ ສມາຈາໂຣ ອາຠິສມາຈາໂຣ, ວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕສີລໍ. ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ ຂນ຺ຘກສິກ຺ຂາປທສງ຺ຂາຕາ ສິກ຺ຂາ ອາຠິສມາຈາຣິກາ. ສິກ຺ຂາປທມ຺ປິ ຫິ ຕໍ ຕຕ຺ຖ ປຏິປູຣຓຕ຺ຖິເກຫິ ອຸຄ຺ຄຫຓາທິວເສນ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໂຕ ‘‘ສິກ຺ຂາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ອາທິຠູຕາ ກາຣຓຠູຕາຕິ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍກາ ສິກ຺ຂາ, ອຸຠໂຕວິຠງ຺ຄປຣິຍາປນ຺ນສິກ຺ຂາປທໍ. ເຕເນວ ¶ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄປິ ‘‘ອຸຠໂຕວິຠງ຺ຄປຣິຍາປນ຺ນສິກ຺ຂາປທໍ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍກໍ, ຂນ຺ຘກວຕ຺ຕປອຍາປນ຺ນໍ ອາຠິສມາຈາຣິກ’’ນ຺ຕິ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໑໑) ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ເສກ຺ຂປຓ຺ຓຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໂຕ ເສກ຺ຂາ, ຠຄວຕາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິ. ສພ຺ພາປິ ອຸຠໂຕວິຠງ຺ຄປຣິຍາປນ຺ນາ ສິກ຺ຂາປທປຓ຺ຓຕ຺ຕິ ‘‘ເສກ຺ຂປຓ຺ຓຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາຕິ ຄເຫຕພ຺ພາ. ນາມຣູປປຣິຈ຺ເຉເທຕິ ເອຕ຺ຖ ກຸສລຕ຺ຕິກາທີຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ຊາຕິຠູມິປຸຄ຺ຄລສມ຺ປໂຍຄວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓກມ຺ມທ຺ວາຣລກ຺ຂຓຣສາທິເຠເທຫິ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທິຈຕຸພ຺ພິຘໍ ສນິພ຺ພານໍ ນາມໍ, ຠູຕຸປາທາຍເຠທໍ ຣູປຎ຺ຈ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຊານນປຎ຺ຎາ, ຕປ຺ປກາສໂກ ຈ ຄນ຺ໂຖ ນາມຣູປປຣິຈ຺ເຉໂທ ນາມ. ອິມິນາ ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖກຸສເລນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ສິກ຺ຂາເປຕຸນ຺ຕິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປຕຸໍ.

ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ພປຎ຺ຈກກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍປຸພ຺ພວຕ຺ຖຸກຖາວຓ຺ຓນາ

໘໖. ຕິຕ຺ຖິຍປຣິວາສກຖາຍໍ ອາຊີວກສ຺ສ ວາຕິອາທີສຸ ອກິຣິຍວາທີ ອາຊີວໂກ ນາມ, ກິຣິຍວາທິໂນ ປນ ນິຄຓ຺ຐາປິ ອຎ຺ເຎປິ ນຄ຺ຄຕິຕ຺ຖິກາ ອເຈລກປເທ ສງ຺ຄຫິຕາ. ສພ຺ພຖາ ນຄ຺ຄສ຺ເສວ ¶ ຕິຕ຺ຖິຍປຣິວາໂສ ວິຫິໂຕ. ໂສ ຈ ເຕເນວ ນຄ຺ຄເວເສນ ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຕສ຺ສ, ນ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອາຄຕສ຺ສາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສເຈ ໂສປີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ໂສປີຕິ ອາຊີວໂກ.

ອາມິສກິຎ຺ຈິກ຺ຂສມ຺ປທານໍ ນາມ ອປ຺ປມຕ຺ຕກສ຺ສ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມສ຺ສ ອນຸປ຺ປທານໍ. ຣູປູປຊີວິກາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຣູປເມວ ນິສ຺ສາຍ ຊີວນ຺ຕິໂຍ. ເວສິຍາ ໂຄຈໂຣ ພຫຸລໍ ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານໍ ອສ຺ສາຕິ ເວສິຍາໂຄຈໂຣ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ໂຍພ຺ພນ຺ນາຕີຕາຕິ ອນິວິທ຺ຘາ ເອວ ມຫລ຺ລິກຠາວໍ ປຕ຺ຕາ ຖຸລ຺ລກຸມາຣີ ເອວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາທາຍສ຺ສາຕິ ອາທານສ຺ສ ຄຫຓສ຺ສ.

ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍປຸພ຺ພວຕ຺ຖຸກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘໘-໙. ປຎ຺ຈາພາຘາທິວຕ຺ຖູສຸ ¶ ປາຬິຍໍ ໂສມ຺ຫິ ອໂຣໂຄ, ວິພ຺ຠມິສ຺ສາມີຕິ ໂສ ອຫໍ ອໂຣໂຄ, ວິພ຺ຠມິສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນຂປິຏ຺ຐິປ຺ປມາຓນ຺ຕິ ກນິຏ຺ຐງ຺ຄຸລິນຂປິຏ຺ຐິ ອຘິປ຺ເປຕາ. ‘‘ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນ ຐາເນ ນຂປິຏ຺ຐິປ຺ປມາຓໍ ອວຑ຺ຒນກປກ຺ເຂ ຐິຕໍ ໂຫຕິ, ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐາເນ ຕາທິສມ຺ປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐາເນປິ ຈ ວຑ຺ຒນກປກ຺ເຂ ຐິໂຕປິ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ສິທ຺ຘເມວ ໂຫຕິ. ປາກຏຏ຺ຐາເນປິ ປນ ນຂປິຏ຺ຐິປ຺ປມາຓໂຕ ອູນຕຣໍ ອວຑ຺ຒນກໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ເຍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍຸໍ, ເຕສໍ ຕໍ ຄຫຓໍ ປຏິເສເຘຕຸໍ ‘‘ມຸເຂ ປນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ໂກລຏ຺ຐິມຕ຺ຕໂກປີຕິ ພທຣຏ຺ຐິປ຺ປມາໂຓປິ. ອວຑ຺ຒນກປກ຺ເຂ ຐິໂຕປິ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ປິ-ສທ຺ເທນ ໂກລຏ຺ຐິມຕ຺ຕໂຕ ຂຸທ຺ທກຕໂຣປິ ຄຓ຺ໂຑ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ສຈ຺ຉວິໍ ກາເຣຕ຺ວາ’’ຕິ, ວິຊ຺ຊມານຈ຺ຉວິໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ສຎ຺ຉວິ’’ນ຺ຕິ ວາ ປາໂຐ, ສຎ຺ຊາຕຈ຺ຉວິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຄຓ຺ຑາທີສຸ ວູປສນ຺ເຕສຸປິ ຄຓ຺ຑານໍ ວິວຓ຺ຓມ຺ປິ ໂຫຕິ, ຕໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ປທຸມປຸຓ຺ຑຣີກປຕ຺ຕວຓ຺ຓນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕປທຸມເສຕປທຸມປຸປ຺ຜທລວຓ຺ຓໍ. ກຸຏ຺ເຐ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວາຕິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐາເນ ອວຑ຺ຒນກໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ນ ກິຎ຺ຈິປິ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວຸຕ຺ຕນຍໍ ທສ຺ເສຕິ. ໂສສພ຺ຍາຘີຕິ ຂຍໂຣໂຄ. ຍກ຺ຂຸມ຺ມາໂຣຕິ ກທາຈິ ກທາຈິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ປາເຕຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖມຸຂາທິກໍ ອວຍວໍ ຠູມິຍໍ ຆໍສນໂກ ຍກ຺ໂຂວ ໂຣໂຄ.

ປຎ຺ຈາພາຘວຕ຺ຖຸກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙໐. ນ ¶ ທານາຫໍ ເທວສ຺ສ ຠໂຏຕິ ອາປຸຈ຺ຉຕີຕິ ຣຎ຺ຎາ ເອວ ທິນ຺ນຏ຺ຐານນ຺ຕຣໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂຍ ປນ ຣາຊກມ຺ມິເກຫິ ອມຈ຺ຈາທີຫິ ຐປິໂຕ, ອມຈ຺ຈາທີນໍ ເອວ ວາ ຠໂຏ ໂຫຕິ, ເຕນ ຕໍ ຕໍ ອມຈ຺ຈາທິມ຺ປິ ອາປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ຣາຊຠຏວຕ຺ຖຸກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙໑. ຕສ຺ມາຕິ ¶ ຠຄວາ ສຍໍ ຍສ຺ມາ ຘມ຺ມສ຺ສາມີ, ຕສ຺ມາ ອງ຺ຄຸລິມາລໍ ເອຫິຠິກ຺ຂຸຠາເວນ ປພ຺ພາເຊສິ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປນ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕ ເອວມາຫາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເອວໍ ຊານນ຺ຕີຕິ ສີລວາ ຊາໂຕຕິ ຊານນ຺ຕິ.

໙໒. ອຸປຣມນ຺ຕິ ວິຣມນ຺ຕິ. ຠິນ຺ທິຕ຺ວາຕິ ອນ຺ທຸພນ຺ຘນໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ. ຉິນ຺ທິຕ຺ວາຕິ ສງ຺ຂລິກໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ. ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາຕິ ຣຊ຺ຊຸພນ຺ຘນໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ. ວິວຣິຕ຺ວາຕິ ຄາມພນ຺ຘນາທີສຸ ຄາມທ຺ວາຣາທີນໍ ວິວຣິຕ຺ວາ. ອປສ຺ສມານານນ຺ຕິ ປຸຣິສຄຸຕ຺ຕິຍໍ ໂຄປການໍ ອປສ຺ສນ຺ຕານໍ.

໙໕. ປຸຣິມນເຍເນວາຕິ ‘‘ກສາຫໂຕ ກຕທຓ຺ຑກມ຺ໂມ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ.

໙໖. ປລາໂຕປີຕິ ອິຓສາມິການໍ ອາຄມນໍ ຎຕ຺ວາ ຠເຍນ ປລາໂຕ. ຄີວາ ໂຫຕີຕິ ອິຓາຍິກຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອນາທເຣນ ອິຓມຸຕ຺ຕເກ ຠິກ຺ຂຸຠາເວ ປເວສິຕຕ຺ຕາ. ອຸປຑ຺ຒຸປຑ຺ຒນ຺ຕິ ໂຖກໂຖກໍ. ທາຕພ຺ພເມວາຕິ ອິຓາຍິເກນ ຘນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕຸ ວາ ມາ ວາ, ທາເນ ສອຸສ຺ສາເຫເນວ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອຎ຺ເຎຫິ ຈ ຠິກ຺ຂູຫິ ‘‘ມາ ຘຸຣໍ ນິກ຺ຂິປາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຫາຍເກຫິ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຘຸຣນິກ຺ເຂເປນ ຫິສ຺ສ ຠຓ຺ຑຄ຺ເຆນ ກາເຣຕພ຺ພຕາ ສິຍາຕິ.

ອິຓາຍິກວຕ຺ຖຸກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙໗. ‘‘ທາສຈາຣິຕ຺ຕໍ ¶ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ກີໂຕ’’ຕິ ອິມິນາ ທາສຠາວປຣິໂມຈນຕ຺ຖາຍ ກີຕກໍ ນິວຕ຺ເຕຕິ. ຕາທິໂສ ຫິ ຘນກ຺ກີໂຕປິ ອທາໂສ ເອວ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຈາຣິຕ຺ຕວເສນາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຊນປເທ ທາສປຓ຺ຓຊ຺ຌາປນາທິນາ ¶ ອທາສກຣຓນິຍາເມນ. ອຠິເສກາທີສຸ ສພ຺ພພນ຺ຘນານິ ໂມຈາເປນ຺ຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ສພ຺ພສາຘາຣເຓນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ສຍເມວ ປຓ຺ຓໍ ອາໂຣເປນ຺ຕິ, ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ຕາ ຠຸຊິສ຺ສິຕ຺ຖິໂຍ ‘‘ມຍມ຺ປິ ວຓ຺ຓທາສິໂຍ ໂຫມາ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຣກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ສຍເມວ ຣາຊູນໍ ທາສິປຓ຺ເຓ ອຕ຺ຕໂນ ນາມໍ ລິຂາເປນ຺ຕິ, ຕາສໍ ປຸຕ຺ຕາປິ ຣາຊທາສາວ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເຕຫິ ອທິນ຺ນາ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ພາຕິ ຍຕ຺ຕກາ ເຕສໍ ສາມິໂນ, ເຕສຸ ເອເກນ ອທິນ຺ເນປິ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ພາ.

ຠຸຊິສ຺ເສ ປນ ກຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ຍສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ເຕ ອາຣາມິກາ ທິນ຺ນາ, ຕສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ສງ຺ຆໍ ຎາເປຕ຺ວາ ຜາຕິກມ຺ເມນ ຘນານິ ທຕ຺ວາ ຠຸຊິສ຺ເສ ກຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕກ຺ກໍ ສີເສ ອາສິຕ຺ຕກສທິສາວ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເກສຸຈິ ຊນປເທສຸ ອທາເສ ກໂຣນ຺ຕາ ຕກ຺ກໍ ສີເສ ອາສິຎ຺ຈນ຺ຕິ, ເຕນ ກິຣ ເຕ ອທາສາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວມິທມ຺ປິ ອາຣາມິກວຈເນນ ທານມ຺ປີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕຖາ ທິນ຺ເນປິ ສງ຺ຆສ຺ສ ອາຣາມິກທາໂສ ເອວາຕິ ‘‘ເນວ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຕາວກາລິໂກ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ກາລປຣິຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ວາ ປຈ຺ຉາປິ ຄເຫຕຸກາມຕາຍ ວາ ທິນ຺ນໍ ສພ຺ພໍ ຕາວກາລິກເມວາຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ນິສ຺ສາມິກທາໂສ ນາມ ຍສ຺ສ ສາມິກຸລໍ ອຎ຺ຎາຕິກໍ ມຣເຓນ ປຣິກ຺ຂີຓໍ, ນ ໂກຈິ ຕສ຺ສ ທາຍາໂທ, ໂສ ປນ ສມານຊາຕິເກຫິ ວາ ນິວາສຄາມວາສີຫິ ວາ ອິສ຺ສເຣຫິ ວາ ຠຸຊິສ຺ໂສ ກໂຕວ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ເທວທາສາປິ ທາສາ ເອວ. ເຕ ຫິ ກຕ຺ຖຈິ ເທເສ ຣາຊທາສາ ໂຫນ຺ຕິ, ກຕ຺ຖຈິ ວິຫາຣທາສາ, ຕສ຺ມາ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ທາສມ຺ປິ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ສາມິເກ ທິສ຺ວາ ປຏິຈ຺ຉາທນຕ຺ຖໍ ອປເນນ຺ໂຕ ປທວາເຣນ ອທິນ຺ນາທານາປຕ຺ຕິຍາ ກາເຣຕພ຺ໂພ, ທາສສ຺ສ ປນ ປລາຍໂຕ ອນາປຕ຺ຕິ.

ກມ຺ມາຣຠຓ຺ຑຸວຕ຺ຖາທິກຖາວຓ຺ຓນາ

໙໘. ຠຓ຺ຑຸກມ຺ມາປຸຈ຺ຉານາທິກຖາຍໍ ກມ຺ມາຣຠຓ຺ຑູຕິ ທຫຣຕາຍ ອໂມຬິພນ຺ໂຘ ມຸຓ຺ຑິກສີໂສ ກມ຺ມາຣທາຣໂກ ¶ ເອວ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕຸລາຘາຣມຸຓ຺ຑໂກຕິ ເອຕ຺ຖ ຕຸລາຘາຣາຕິ ຕມ຺ພສຸວຓ຺ຓາທີນໍ ຕຸລໍ ຫຕ຺ເຖນ ຘາເຣຕີຕິ ¶ ກມ຺ມາຣາ ‘‘ຕຸລາຘາຣາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕສຸ ເອໂກ ມຸຓ຺ຑິກສີໂສ ທຫໂຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘‘ປຎ຺ຈສິໂຂ ຕຣຸຓທາຣໂກ’’ຕິ. ເອກາວ ສິຂາ ປຎ຺ຈ ເວຓິໂຍ ກຕ຺ວາ ພນ຺ຘເນນ ປຎ຺ຈສິຂາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ສາ ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ປຎ຺ຈສິໂຂ, ຕສ຺ສ ສິຂໍ ຉິນ຺ທນ຺ຕາ ກຎ຺ຈິ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຊານາເປຕ຺ວາວ ປພ຺ພາເຊສຸໍ. ເຕນ ຠຓ຺ຑຸກມ຺ມາປໂລກນໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ. ສີມາປຣິຍາປນ຺ເນຕິ ພທ຺ຘສີມາຍ ສຕິ ຕທນ຺ໂຕຄເຘ, ອສຕິ ອຸປຈາຣສີມນ຺ໂຕຄເຘຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖ ຈ ກິຎ຺ຈາປິ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຆໍ ອປໂລເກຕຸໍ ຠຓ຺ຑຸກມ຺ມາຍາ’’ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ປນ ອນປໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ຕຖາປິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ສພ຺ເພ ອາປຸຈ຺ຉິຕາ ອມ຺ເຫຫີຕິສຎ຺ຎິໂນ…ເປ… ປພ຺ພາເຊນ຺ຕສ຺ສປິ ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອນາປຸຈ຺ຉາ ເກເສ ໂອຫາເຣນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏເມວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເກໂສໂຣປນມ຺ປິ ສມຓປພ຺ພຊນໂວຫາຣໍ ລຠຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອິມສ຺ສ ສມຓກຣຓ’’ນ຺ຕິອາທິ. ເອກສິຂາມຕ຺ຕຘໂຣຕິ ເອຕ຺ຖ ເອເກນ ເກເສນ ສິຂາ ເອກສິຂາຕິ ວທນ຺ຕິ, ອປ຺ປເກສາວ ສິຂາ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາຕິ ຄເຫຕພ຺ພາ. ເອກເກສມ຺ປິ ປນ ອນາປຸຈ຺ຉາ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິເຍວ.

໑໐໐. ວາມຫຕ຺ເຖນາຕິ ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ເຖນ ຠຸຎ຺ຊນໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໐໓-໔. ນິສ຺ສຍມຸຈ຺ຈນກສ຺ສ ວຕ຺ເຕສຸ ປຎ຺ຈກຉກ຺ເກສຸ ປນ ‘‘ອຸຠຍານິ ໂຂ ປນສ຺ສ ປາຕິໂມກ຺ຂານິ…ເປ… ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນໂສ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ສພ຺ໂພປິ ຈາຍໍ ປເຠໂທ ມາຕິກາຏ຺ຐກຖາຍໍ ຎາຕາຍໍ ຎາໂຕ ໂຫຕິ. ‘‘ອາປຕ຺ຕິໍ ຊານາຕິ, ອນາປຕ຺ຕິໍ ຊານາຕີ’’ຕິ ອິທຎ຺ຈ ອຕ຺ຕນາ ຎາຕຏ຺ຐາເນສຸ ອາປຕ຺ຕາທິໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ກມ຺ມາຣຠຓ຺ຑຸວຕ຺ຖາທິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐໕. ໂປກ຺ຂຣວສ຺ສນ຺ຕິ ໂປກ຺ຂເຣ ປທຸມຄຈ຺ເຉ ວິຍ ອເຕມິຕຸກາມານໍ ສຣີຣໂຕ ປວຏ຺ຏນກວສ຺ສໍ. ຕສ຺ມິໍ ກິຣ ວສ຺ສນ຺ເຕ ເຕມິຕຸກາມາວ ເຕເມນ຺ຕິ, ນ ອິຕເຣ. ‘‘ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕເກ ຣຊ຺ເຊ ສພ຺ພມ຺ປິ ສາປເຕຍ຺ຍໍ ສຍເມວ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ ຄາຣເວນ ¶ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊາປິ ນ ນິມນ຺ເຕສິ, ຄນ຺ຕ຺ວາ ປນ ເຄເຫ ສກລຣຕ຺ຕິໍ ມຫາທານຎ຺ເຈວ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ອາສນປຎ຺ຎຕ຺ຕິຏ຺ຐານາລງ຺ກາຣຎ຺ຈ ສໍວິທຫນ຺ໂຕວ ວີຕິນາເມສິ.

ນ ¶ ໂກຈິ…ເປ… ປຕ຺ຕໍ ວາ ອຄ຺ຄເຫສີຕິ ຠຄວາ ອຕ຺ຕໂນ ປິຕຸ ນິເວສນເມວ ຄມິສ຺ສຕີຕິສຎ຺ຎາຍ ນຄ຺ຄເຫສິ. ກຸລນຄເຣຕິ ຎາຕິກຸລນ຺ຕເກ ນຄເຣ. ປິຓ຺ຑຈາຣິຍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຕິຄາເມສຸປິ ສປທານຈາຣິກວຕ຺ຕໍ. ຠິກ຺ຂາຍ ຈາໂຣ ຈຣຓໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ຠິກ຺ຂາຈາໂຣ, ຂຕ຺ຕິໂຍ.

ອຸຕ຺ຕິຏ຺ເຐຕິ ອຸຕ຺ຕິຏ຺ຐິຕ຺ວາ ປເຣສໍ ຆຣທ຺ວາເຣ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຐຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພປິຓ຺ເຑ. ນປ຺ປມຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ນິມນ຺ຕນາທິວເສນ ລພ຺ຠມານປຓີຕໂຠຊນໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣຓວເສນ ຕຕ຺ຖ ນປ຺ປມຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຘມ຺ມນ຺ຕິ ອເນສນໍ ປຫາຍ ສປທານໍ ຈຣນ຺ໂຕ ຕເມວ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍຘມ຺ມໍ ສຸຈຣິຕໍ ຈເຣຍ຺ຍ. ສຸຂໍ ເສຕີຕິ ຈຕູຫິ ອິຣິຍາປເຖຫິ ສຸຂໍ ວິຫຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ທຸຕິຍຄາຖາຍໍ ນ ນໍ ທຸຈ຺ຈຣິຕນ຺ຕິ ເວສິຍາທິເຠເທ ອໂຄຈເຣ ຈຣຓວເສນ ຕໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ນ ຈ ຈເຣ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອິມໍ ປນ ຄາຖໍ ສຸຕ຺ວາຕິ ນິເວສເນ ນິສິນ຺ເນນ ຠຄວຕາ ຎາຕິສມາຄເມ ອຕ຺ຕໂນ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣຓໍ ນິສ຺ສາຍ ປວຕ຺ຕາຍ ຄາຖາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ອິມໍ ທຸຕິຍຄາຖໍ ສຸຕ຺ວາ.

ຘມ຺ມປາລຊາຕກນ຺ຕິອາທີສຸ ປນ ຕໂຕ ປຣກາເລສຸປິ ຣຎ຺ໂຎ ປວຕ຺ຕິ ປຣິນິພ຺ພານໍ ປາເປຕ຺ວາ ຍຖາປສງ຺ຄວເສນ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ’’ຕິອາທິ. ສິຣິຄພ຺ຠໍ ຄນ຺ຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ຍທິ ຫິ ຠຄວາ ຕທເຫວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນ ປສ຺ເສຍ຺ຍ, ສາ ຫທເຍນ ຜລິເຕນ ມເຣຍ຺ຍາຕິ ອຄມາສີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ຕໍ ທິວສເມວາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຣາຫຸລມາຕຸທສ຺ສນທິວເສເຍວ. ຘມ຺ມປທຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ສຕ຺ຖາ ກປິລປຸຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕິຍທິວເສ ນນ຺ທໍ ປພ຺ພາເຊສີ’’ຕິ (ຘ. ປ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໒ ນນ຺ທຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ) ວຸຕ຺ຕໍ. ເກສວິສ຺ສຊ຺ຊນນ຺ຕິ ຣາຊໂມຬິພນ຺ຘນຕ຺ຖໍ ກຸມາຣກາເລ ພນ຺ຘິຕສິຂາເວຓິໂມຈນໍ, ຕໍ ກິຣ ກໂຣນ຺ຕາ ມງ຺ຄລໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ ປນ ‘‘ເກສວິສ຺ສຊ຺ຊນນ຺ຕິ ກຸລມຣິຍາທວເສນ ເກໂສໂຣປນ’’ນ຺ຕິ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓.໑໐໕) ວຸຕ຺ຕໍ. ປຏ຺ຏພນ຺ໂຘຕິ ‘‘ອສຸກຣາຊາ’’ຕິ ນຬາເຏ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ຏພນ຺ຘນໍ. ອຠິນວປາສາທປ຺ປເວສມງ຺ຄລໍ ຆຣມງ຺ຄລໍ. ຉຕ຺ຕຸສ຺ສາປເນ ມງ຺ຄລໍ ຉຕ຺ຕມງ຺ຄລໍ. ຊນປທກລ຺ຍາຓີຕິ ¶ ຊນປທມ຺ຫິ ກລ຺ຍາຓີ ປເຣຫິ ອສາຘາຣເຓຫິ ປຎ຺ຈກລ຺ຍາຓາທີຫິ ສຫິຕຕ຺ຕາ ສາ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຸວຏນ຺ຕິ ສີຆໍ. ອນິຈ຺ຉມານນ຺ຕິ ມນສາ ອໂຣເຈນ຺ຕໍ, ວາຈາຍ ປນ ຠຄວຕາ ‘‘ປພ຺ພຊິສ຺ສສິ ນນ຺ທາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຄາຣເວນ ປຏິກ຺ຂິປິຕຸໍ ອວິສຫນ຺ໂຕ ‘‘ອາມາ’’ຕິ ອໂວຈ. ຠຄວາ ຈ ເອເຕນ ເລເສນ ປພ຺ພາເຊສິ.

ພ຺ຣຫ຺ມຣູປວຓ຺ຓນ຺ຕິ ¶ ພ຺ຣຫ຺ມຣູປສມານຣູປໍ. ຕ຺ຍສ຺ສາຕິ ເຕ ອສ຺ສ. ນິວຕ຺ເຕຕຸໍ ນ ວິສຫີຕິ ‘‘ມາ ນໍ ນິວຕ຺ຕຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນາສກ຺ຂິ. ສຕ຺ຕວິຘໍ ອຣິຍຘນນ຺ຕິ –

‘‘ສທ຺ຘາຘນໍ ສີລຘນໍ, ຫິຣິໂອຕ຺ຕປ຺ປິຍໍ ຘນໍ;

ສຸຕຘນຎ຺ຈ ຈາໂຄ ຈ, ປຎ຺ຎາ ເວ ສຕ຺ຕມໍ ຘນ’’ນ຺ຕິ. (ອ. ນິ. ໗.໕, ໖) –

ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ ສຕ຺ຕວິຘໍ ອຣິຍຘນໍ. ອຘິມຕ຺ຕໍ ຣາຫຸເລຕິ ຣາຫຸເລ ປພ຺ພຊິເຕ ນນ຺ທປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນທຸກ຺ຂໂຕປິ ອຘິກຕຣໍ ທຸກ຺ຂໍ ອໂຫສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິໂຕ ປຈ຺ຉາຕິ ອິໂຕ ວຸຕ຺ຕໂສກຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ອປຣທິວເສສຸ ອນາຄາມີນໍ ຎາຕິສິເນຫປຏິຆຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາຠາວາ. ປາຬິຍໍ ປຸຕ຺ຕເປມນ຺ຕິອາທິ ຣຎ຺ຎາ ປຸຕ຺ຕສິເນຫສ຺ສ ຕິພ຺ພຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຸຕ຺ຕສິເນໂຫ ຫິ ອຕ຺ຕນາ ສຫຊາຕປີຕິເວຄສມຸຏ຺ຐິຕານໍ ຣູປຘມ຺ມານໍ ສກລສຣີຣໍ ໂຂເຠຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນວເສນ ‘‘ຉວິໍ…ເປ… ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊໍ ອາຫຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອຕ຺ຕໂນ ປິຍຕຣາຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ປຸຕ຺ເຕຕິ ຣາຫຸລໍ. ສທ຺ທຫນ຺ເຕນາຕິ ຕສ຺ສ ວຈເນນ ອເວມຕິເກນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິມຕິຍາ ສຕິ ອາປຕ຺ຕິ ເອວ.

ຣາຫຸລວຕ຺ຖຸກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສິກ຺ຂາປທທຓ຺ຑກມ຺ມວຕ຺ຖຸກຖາວຓ຺ຓນາ

໑໐໖. ສາມເຓຣສິກ຺ຂາປທາທີສຸ ປາຬິຍໍ ສິກ຺ຂາປທານີຕິ ສິກ຺ຂາໂກຏ຺ຐາສາ. ອຘິສີລສິກ຺ຂານໍ ວາ ອຘິຄມູປາຍາ. ປາໂຓຕິ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຕສ຺ສ ອຕິປາຕນໍ ປພນ຺ຘວເສນ ປວຕ຺ຕິຕຸໍ ອທຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາທີຫິ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ປາຕນໍ ປາຓາຕິປາໂຕ. ປາຓວໂຘຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ¶ ປນ ອຕ຺ຖໂຕ ປາເຓ ປາຓສຎ຺ຎິໂນ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍຸປຈ຺ເຉທກອຸປກ຺ກມສມຸຏ຺ຐາປິກາ ວຘກເຈຕນາວ. ຕສ຺ມາ ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓິ, ເວຣເຫຕຸຕາຍ ເວຣສງ຺ຂາຕໍ ປາຓາຕິປາຕາທິປາປຘມ຺ມໍ ມຓຕິ ນີຫຣຕີຕິ ວິຣຕິ ‘‘ເວຣມຓີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ວິຣມຕິ ເອຕາຍາຕິ ວາ ‘‘ວິຣມຓີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ນິຣຸຕ຺ຕິນເຍນ ‘‘ເວຣມຓີ’’ຕິ ສມາທານວິຣຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸປິ.

ອທິນ຺ນສ຺ສ ອາທານໍ ອທິນ຺ນາທານໍ, ເຖຍ຺ຍເຈຕນາວ. ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ອເສຏ຺ຐຈຣິຍໍ, ມຄ຺ເຄນ ມຄ຺ຄປຏິປຕ຺ຕິສມຸຏ຺ຐາປິກາ ເມຖຸນເຈຕນາ. ມຸສາຕິ ອຠູຕວຕ຺ຖຸ, ຕສ຺ສ ວາໂທ ອຠູຕຕໍ ຎຕ຺ວາວ ຠູຕໂຕ ¶ ວິຎ຺ຎາປນເຈຕນາ ມຸສາວາໂທ. ປິຏ຺ຐປູວາທິນິພ຺ພຕ຺ຕສຸຣາ ເຈວ ປຸປ຺ຜາສວາທິເຠທໍ ເມຣຍຎ຺ຈ ສຸຣາເມຣຍໍ. ຕເທວ ມທນີຍຏ຺ເຐນ ມຊ຺ຊຎ຺ເຈວ ປມາທກາຣຓຏ຺ເຐນ ປມາທຏ຺ຐານຎ຺ຈ, ຕໍ ຍາຍ ເຈຕນາຍ ປິວຕິ, ຕສ຺ສ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ.

ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກາ ອຍໍ ອຣິຍານໍ ໂຠຊນສ຺ສ ກາໂລ ນາມ, ຕທຎ຺ໂຎ ວິກາໂລ. ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພຏ຺ເຐນ ໂຠຊນນ຺ຕິ ອິຘ ສພ຺ພໍ ຍາວກາລິກໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ສ ອຊ຺ໂຌຫຣຓໍ ອິຘ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລເປນ ‘‘ໂຠຊນ’’ນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ວິກາເລ ໂຠຊນໍ ອຊ຺ໂຌຫຣຓໍ ວິກາລໂຠຊນໍ, ວິກາເລ ວາ ຍາວກາລິກສ຺ສ ໂຠຊນໍ ອຊ຺ໂຌຫຣຓໍ ວິກາລໂຠຊນນ຺ຕິປິ ອຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ, ອຕ຺ຖໂຕ ວິກາເລ ຍາວກາລິກອຊ຺ໂຌຫຣຓເຈຕນາວ.

ສາສນສ຺ສ ອນນຸໂລມຕ຺ຕາ ວິສູກໍ ປຏາຓີຠູຕໍ ທສ຺ສນໍ ວິສູກທສ຺ສນໍ, ນຈ຺ຈຄີຕາທິທສ຺ສນສວນານຎ຺ເຈວ ວຏ຺ຏກຍຸທ຺ຘຊູຕກີຬາທິສພ຺ພກີຬານຎ຺ຈ ນາມໍ. ທສ຺ສນນ຺ຕິ ເຈຕ຺ຖ ປຎ຺ຈນ຺ນມ຺ປິ ວິຎ຺ຎາຓານໍ ຍຖາສກໍ ວິສຍສ຺ສ ອາໂລຈນສຠາວຕາຍ ທສ຺ສນ-ສທ຺ເທນ ສງ຺ຄເຫຕພ຺ພຕ຺ຕາ ສວນມ຺ປິ ສງ຺ຄຫິຕໍ. ນຈ຺ຈຄີຕວາທິຕ-ສທ຺ເທຫິ ເຈຕ຺ຖ ອຕ຺ຕໂນ ນຈ຺ຈນຄາຍນາທີນິປິ ສງ຺ຄຫິຕານີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ມາລາຕິ ພທ຺ຘມພທ຺ຘໍ ວາ ອນ຺ຕມໂສ ສຸຕ຺ຕາທິມຍມ຺ປິ ອລງ຺ກາຣຕ຺ຖາຍ ປິຬນ຺ຘິຍມານໍ ‘‘ມາລາ’’ຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຄນ຺ຘນ຺ຕິ ວາສຈຸຓ຺ຓາທິວິເລປນໂຕ ອຎ຺ຎໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຄນ຺ຘຊາຕໍ. ວິເລປນນ຺ຕິ ປິສິຕ຺ວາ ຄຫິຕໍ ຉວິຣາຄກຣຓຎ຺ເຈວ ຄນ຺ຘຊາຕຎ຺ຈ. ຘາຣຓໍ ນາມ ປິຬນ຺ຘນໍ. ມຓ຺ຑນໍ ນາມ ອູນຏ຺ຐານປູຣຓໍ. ຄນ຺ຘວເສນ, ຉວິຣາຄວເສນ ຈ ສາທິຍນໍ ວິຠູສນໍ ນາມ. ມາລາທີສຸ ວາ ຘາຣຓາທີນິ ຍຖາກ຺ກມໍ ¶ ໂຍເຊຕພ຺ພານິ. ເຕສໍ ຘາຣຓາທີນໍ ຐານໍ ກາຣຓໍ ວີຕິກ຺ກມເຈຕນາ.

ອຸຈ຺ຈາຕິ ອຸຈ຺ຈ-ສທ຺ເທນ ສມານຕ຺ໂຖ ນິປາໂຕ, ອຸຈ຺ຈາສຍນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປມາຓາຕິກ຺ກນ຺ຕໍ ອາສນ຺ທາທິ. ມຫາສຍນໍ ອກປ຺ປິຍຕ຺ຖຣເຓຫິ ອຕ຺ຖຕໍ, ສໂລຫິຕວິຕານຎ຺ຈ. ເອເຕສຸ ຫິ ອາສນໍ, ສຍນຎ຺ຈ ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນ-ສທ຺ເທຫິ ຄຫິຕານິ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລເປນ. ຊາຕຣູປຣຊຕປຏິຄ຺ຄຫຓາຕິ ເອຕ຺ຖ ຣຊຕ-ສທ຺ເທນ ທາຣຸມາສກາທິ ສພ຺ພໍ ຣູປິຍໍ ສງ຺ຄຫິຕໍ, ມຸຕ຺ຕາມຓິອາທໂຍເປຕ຺ຖ ຘຎ຺ຎເຂຕ຺ຕວຕ຺ຖາທໂຍ ຈ ສງ຺ຄຫິຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ປຏິຄ຺ຄຫຓ-ສທ຺ເທນ ປຏິຄ຺ຄາຫາປນສາທິຍນານິ ສງ຺ຄຫິຕານິ. ນາສນວຕ຺ຖູຕິ ປາຣາຊິກຏ຺ຐານຕາຍ ລິງ຺ຄນາສນາຍ ກາຣຓໍ.

໑໐໗. ປາຬິຍໍ ສພ຺ພໍ ສງ຺ຆາຣາມໍ ອາວຣຓໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ສພ຺ພສງ຺ຆາຣາເມ ປເວສນິວາຣຓໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ສງ຺ຆາຣາໂມ ອາວຣຓໍ ກາຕພ຺ໂພຕິ ສງ຺ຆາຣາໂມ ອາວຣໂຓ ກາຕພ຺ໂພ, ສງ຺ຆາຣາເມ ວາ ອາວຣຓໍ ¶ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕເນວ ‘‘ຕຕ຺ຖ ອາວຣຓໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ຠຸມ຺ມວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາຫາຣໍ ອາວຣຓນ຺ຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ‘‘ຍຕ຺ຖ ວາ ວສຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ສາມເຓຣສ຺ສ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ລທ຺ຘໍ ວາ ສກສນ຺ຕກເມວ ວາ ນິພທ຺ຘວສນກເສນາສນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຕ຺ຖ ວາ ປຏິກ຺ກມຕີຕິ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍານໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ’’ຕິອາທິ. ອຕ຺ຕໂນຕິ ຫິ ສຍໍ, ອາຈຣິຍສ຺ສ, ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຓ຺ເຑນ຺ຕິ ວິເນນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ທຓ຺ໂຑ, ໂສ ເອວ ກຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ກມ຺ມນ຺ຕິ ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ, ອາວຣຓາທິ. ອຸທກໍ ວາ ປເວເສຕຸນ຺ຕິ ໂປກ຺ຂຣຓີອາທິອຸທເກ ປເວເສຕຸໍ.

ສິກ຺ຂາປທທຓ຺ຑກມ຺ມວຕ຺ຖຸກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອນາປຸຈ຺ຉາວຣຓວຕ຺ຖຸອາທິກຖາວຓ຺ຓນາ

໑໐໘. ສທ຺ຘິວິຫາຣິກອນ຺ເຕວາສິການມ຺ປີຕິ ອຸປສມ຺ປນ຺ເນ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕສຸປິ ຫິ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາເຍສຸ ຍຖາ ໂອຣມນ຺ຕິ, ຕຖາ ເຕສໍ ນິຄ຺ຄຫໍ ອກໂຣນ຺ເຕສຸ ອຎ຺ເຎຫິ ອາວຣຓາທິນິຄ຺ຄຫກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພເມວ. ສງ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕີຕິ ‘‘ປຣປຣິສໂຕ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ທານາທິຈຕູຫິ ສງ຺ຄຫວຕ຺ຖູຫິ (ທີ. ນິ. ໓.໒໑໐; ອ. ນິ. ໔.໓໒, ໒໕໖) ອຸປລາຬນວເສນ ¶ ສງ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ໂສ ຠິຊ຺ຊຕຸ ວາ ມາ ວາ, ສງ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ປໂຍເຄ ອາປຕ຺ຕິ ເອວ. ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ຠິນ຺ທິຕຸມ຺ປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຄຓ຺ຫິຕຸມ຺ປິ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາທີນວໍ ປນ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ສາສນຄາຣເວນ ວາ ປຣານຸທ຺ທຍຕາຍ ວາ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ນ ປຣິສໂລລຕາຍ.

‘‘ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫ ຈ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ວສ຺ສຈ຺ເຉທໍ ທສ຺ເສຕິ. ອຸປສມ຺ປນ຺ນານມ຺ປິ ປາຣາຊິກສມາປຕ຺ຕິຍາ ສຣຓຄມນາທິສາມເຓຣຠາວສ຺ສາປິ ວິນສ຺ສນໂຕ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫ ຈ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ສງ຺ຆລາຠມ຺ປິ ເຕ ນ ລຠນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປຸຣິມິກາຍ ປຸນ ສຣຓານິ ຄຫິຕານີຕິ ສຣຓຄ຺ຄຫເຓນ ສຫ ຕທເຫວສ຺ສ ວສ຺ສູປຄມນມ຺ປິ ທສ຺ເສຕິ. ປຈ຺ຉິມິກາຍ ວສ຺ສາວາສິກນ຺ຕິ ວສ຺ສາວາສິກລາຠຄ຺ຄຫຓທສ຺ສນມຕ຺ຕເມເວຕໍ, ຕໂຕ ປຸເຣປິ, ປຈ຺ຉາປິ ວາ ວສ຺ສາວາສິກຎ຺ຈ ຈີວຣມາເສສຸ ສງ຺ເຆ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກາລຈີວຣຎ຺ຈ ປຸຣິມິກາຍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ອວິປນ຺ນສີໂລ ສາມເຓໂຣ ລຠຕິ ເອວ. ສເຈ ປຈ຺ຉິມິກາຍ ຄຫິຕານີຕິ ປຈ຺ຉິມິກາຍ ວສ຺ສູປຄມນຎ຺ຈ ຉິນ຺ນວສ຺ສຕຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕິ. ຕສ຺ສ ຫິ ກາລຈີວເຣ ຠາໂຄ ນ ປາປຸຓາຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ອປໂລເກຕ຺ວາ ລາໂຠ ທາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ວສ຺ສາວາສິກລາໂຠ ¶ ປນ ຍທິ ເສນາສນສາມິກາ ທາຍກາ ເສນາສນຄຸຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ ປຈ຺ຉິມິກາຍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ເສນາສເນ ວສນ຺ຕສ຺ສປິ ວສ຺ສາວາສິກໍ ທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ອນປໂລເກຕ຺ວາປິ ທາຕພ຺ໂພວ. ຍໍ ປນ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ ‘‘ປຈ຺ຉິມິກາຍ ວສ຺ສາວາສິກໍ ລຈ຺ຉຕີຕິ ປຈ຺ຉິມິກາຍ ປຸນ ວສ຺ສໍ ອຸປຄຕຕ຺ຕາ ລຈ຺ຉຕີ’’ຕິ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓.໑໐໘) ວຸຕ຺ຕໍ, ຕມ຺ປິ ວສ຺ສາວາສິເກ ທາຍການໍ ອິມໍ ອຘິປ຺ປາຍໍ ນິສ຺ສາຍ ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຈ, ສຸນ຺ທຣໍ. ສງ຺ຆິກໍ, ກາລຈີວຣມ຺ປິ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຈ, ນ ຍຸຊ຺ຊຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ນ ອຊານິຕ຺ວາຕິ ‘‘ສຸຣາ’’ຕິ ອຊານິຕ຺ວາ ປິວໂຕ ປາຓາຕິປາຕເວຣມຓິອາທິສພ຺ພສີລເຠທໍ, ສຣຓເຠທຎ຺ຈ ນ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອກຸສລໍ ປນ ສຸຣາປານເວຣມຓິສີລເຠໂທ ຈ ໂຫຕິ ມາລາທິຘາຣຓາທີສຸ ວິຍາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອິຕຣານີຕິ ວິກາລໂຠຊນເວຣມຓິອາທີນິ. ຕານິປິ ຫິ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ວີຕິກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ຕໍ ຕໍ ຠິຊ຺ຊຕິ ເອວ, ອິຕຣີຕເຣສໍ ປນ ອຠິຊ຺ຊມາເນນ ນາສນງ຺ຄານິ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕເນວ ‘‘ເຕສຸ ຠິນ຺ເນສູ’’ຕິ ເຠທວຈນໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອຈ຺ຈຍໍ ¶ ເທສາເປຕພ຺ໂພຕິ ‘‘ອຈ຺ຈໂຍ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຈ຺ຈຄມາ’’ຕິອາທິນາ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ເທສາເປຕ຺ວາ ສຣຓສີລໍ ທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ ປາຣາຊິກຕ຺ຕາ ເຕສໍ. ເຕນາຫ ‘‘ລິງ຺ຄນາສນາຍ ນາເສຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ອຍເມວ ຫິ ນາສນາ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາຕິ ລິງ຺ຄນາສນາກາຣເຓຫິ ປາຓາຕິປາຕາທີຫິ ອວຓ຺ຓຠາສນາທີນໍ ສຫ ປຕິຕຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ.

ນນຸ ຈ ກຓ຺ຏກສາມເຓໂຣປິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ເອວ, ຕສ຺ສ ຈ ເຫຏ຺ຐາ ທຓ຺ຑກມ຺ມນາສນາວ ວຸຕ຺ຕາ. ອິຘ ປນ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກສ຺ສ ລິງ຺ຄນາສນາ ວຸຈ຺ຈຕິ, ໂກ ອິເມສໍ ເຠໂທຕິ ໂຈທນໍ ມນສິ ນິຘາຍາຫ ‘‘ສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉທານຎ຺ຫິ ອຎ຺ຎຕຣທິຏ຺ຐິໂກ’’ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈາຍມຘິປ຺ປາໂຍ – ໂຍ ຫິ ‘‘ອຕ຺ຕາ ອິສ຺ສໂຣ ວາ ນິຈ຺ໂຈ ຘຸໂວ’’ຕິອາທິນາ ວາ ‘‘ອຕ຺ຕາ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊິສ຺ສຕິ ວິນສ຺ສິສ຺ສຕີ’’ຕິອາທິນາ ວາ ຕິຕ຺ຖິຍປຣິກປ຺ປິຕໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິໍ ທຬ຺ຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂວຫຣຕິ, ຕສ຺ສ ສາ ປາຣາຊິກຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ. ໂສ ຈ ລິງ຺ຄນາສນາຍ ນາເສຕພ຺ໂພ. ໂຍ ປນ ອີທິສໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສາສນິໂກວ ຫຸຕ຺ວາ ເກວລໍ ພຸທ຺ຘວຈນາຘິປ຺ປາຍໍ ວິປຣີຕໂຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູຫິ ໂອວທິຍມາໂນປິ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ໂວຫຣຕິ, ຕສ຺ສ ສາ ທິຏ຺ຐິ ປາຣາຊິກໍ ນ ໂຫຕິ, ໂສ ປນ ກຓ຺ຏກນາສນາຍ ເອວ ນາເສຕພ຺ໂພຕິ.

ອນາປຸຈ຺ຉາວຣຓວຕ຺ຖຸອາທິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐໙. ປຓ຺ຑກວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ¶ ອາສິຕ຺ຕອຸສູຍປກ຺ຂປຓ຺ຑກາ ຕໂຍປິ ປຸຣິສຠາວລິງ຺ຄາທິຍຸຕ຺ຕາ ອເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິກາ, ເຕ ຈ ກິເລສປຣິຍຸຏ຺ຐານສ຺ສ ພລວຕາຍ ນປຸໍສກປຓ຺ຑກສທິສຕ຺ຕາ ‘‘ປຓ຺ຑກາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເຕສຸ ອາສິຕ຺ຕອຸສູຍປຓ຺ຑການໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ກິເລສປຣິຍຸຏ຺ຐານໍ ໂຍນິໂສມນສິກາຣາທີຫິ ວີຕິກ຺ກມໂຕ ນິວາເຣຕຸມ຺ປິ ສກ຺ກາ, ເຕນ ເຕ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ພາ ວຸຕ຺ຕາ. ປກ຺ຂປຓ຺ຑກສ຺ສ ປນ ກາຬປກ຺ເຂສຸ ອຸມ຺ມາໂທ ວິຍ ກິເລສປຣິຬາໂຫ ອວຕ຺ຖຣນ຺ໂຕ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ວີຕິກ຺ກມໍ ປຕ຺ວາ ເອວ ຈ ນິວຕ຺ຕຕິ. ຕສ຺ມາ ໂສ ຕສ຺ມິໍ ປກ຺ເຂ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕເທຕໍ ວິຠາຄໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍສ຺ສ ປເຣສ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອາສິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ມຸເຂ ອາສິຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນປິ ອສຸຈິມຸຈ຺ຈເນນ ¶ ປຣິຬາໂຫ ວູປສມ຺ມຕິ. ອຸສູຍາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍາຕິ ອຸສູຍາຍ ວເສນ ອຕ຺ຕໂນ ເສເວຕຸກາມຕາຣາເຄ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ອສຸຈິມຸຕ຺ຕິຍາ ປຣິຬາໂຫ ວູປສມ຺ມຕິ.

‘‘ພີຊານິ ອປນີຕານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ພີເຊສຸ ຐິເຕສຸ ນິມິຕ຺ຕມຕ຺ເຕ ອປນີເຕ ປຓ຺ຑໂກ ນ ໂຫຕິ. ຠິກ຺ຂຸໂນປິ ອນາພາຘປຈ຺ຈຍາ ຕທປນຍເນ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍເມວ, ນ ປນ ປຓ຺ຑກຕ຺ຕໍ, ພີເຊສຸ ປນ ອປນີເຕສຸ ອງ຺ຄຊາຕມ຺ປິ ຣາເຄນ ກມ຺ມນິຍໍ ນ ໂຫຕິ, ປຸມຠາໂວ ວິຄຈ຺ຉຕິ, ມສ຺ສຸອາທິປຸຣິສລິງ຺ຄມ຺ປິ ອຸປສມ຺ປທາປິ ວິຄຈ຺ຉຕິ, ກິເລສປຣິຬາໂຫປິ ທຸນ຺ນິວາຣວີຕິກ຺ກໂມ ໂຫຕິ ນປຸໍສກປຓ຺ຑກສ຺ສ ວິຍ. ຕສ຺ມາ ອີທິໂສ ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນປິ ນາເສຕພ຺ໂພຕິ ວທນ຺ຕິ. ຍທິ ເອວໍ ກສ຺ມາ ພີຊຸທ຺ຘຣເຓ ປາຣາຊິກໍ ນ ປຎ຺ຎຕ຺ຕນ຺ຕິ? ເອຕ຺ຖ ຕາວ ເກຈິ ວທນ຺ຕິ ‘‘ປຎ຺ຎຕ຺ຕເມເວຕໍ ຠຄວຕາ ‘ປຓ຺ຑໂກ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພ, ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ນາເສຕພ຺ໂພ’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ’’ຕິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ຍສ຺ມາ ພີຊຸທ຺ຘຣຓກ຺ຂເຓ ປຓ຺ຑໂກ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ປາຣາຊິກໍ ນ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ປນ ໂສ ອຸທ຺ຘຏພີໂຊ ຠິກ຺ຂຸ ອປເຣນ ສມເຍນ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ປຓ຺ຑກຕ຺ຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອຠາວໂກ ໂຫຕິ, ອຸປສມ຺ປທາຍ ອວຕ຺ຖຸ, ຕໂຕ ເອວ ຈສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທາ ວິຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມາ ເອສ ປຓ຺ຑກຕ຺ຕຸປຄມນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຊາຕິຍາ ນປຸໍສກປຓ຺ຑເກນ ສທ຺ຘິໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ‘ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ນາເສຕພ຺ໂພ’ຕິ ອຠພ຺ໂພຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ນ ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ. ອຍຎ຺ຈ ກິຎ຺ຈາປິ ສເຫຕຸໂກ, ຠາວກ຺ຂເຍນ ປນສ຺ສ ອເຫຕຸກສທິສຕາຍ ມຄ຺ໂຄປິ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອປເຣ ປນ ‘‘ປພ຺ພຊ຺ຊໂຕ ປຸພ຺ເພ ອຸປກ຺ກເມນ ປຓ຺ຑກຠາວມາປນ຺ນໍ ສນ຺ຘາຍ ‘ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ນາເສຕພ຺ໂພ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປນ ປຈ຺ຉາ ອຸປກ຺ກເມນ ອຸປສມ຺ປທາປິ ນ ວິຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ, ຕໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ. ຍທຄ຺ເຄນ ຫິ ປພ຺ພຊ຺ຊໂຕ ປຸພ຺ເພ ອຸປກ຺ກເມນ ອຠພ຺ໂພ ໂຫຕິ, ຕທຄ຺ເຄນ ປຈ຺ຉາປິ ໂຫຕີຕິ ວີມໍສິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາທິ ¶ ຠາໂວ ນຕ຺ຖິ ເອຕສ຺ສາຕິ ອຠາວໂກ. ປພ຺ພຊ຺ຊາ ນ ວາຣິຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ປພ຺ພຊ຺ຊາຄຫເຓເນວ ອຸປສມ຺ປທາປິ ຄຫິຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ຍສ຺ສ ເຈຕ຺ຖ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ວາຣິຕາ’’ຕິອາທິ. ຕສ຺ມິໍເຍວສ຺ສ ປກ຺ເຂ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ວາຣິຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອປຓ຺ຑກປກ຺ເຂປິ ປພ຺ພຊ຺ຊາມຕ຺ຕເມວ ລຠຕິ, ອຸປສມ຺ປທາ ປນ ຕທາປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ປຓ຺ຑກປກ຺ເຂ ປນ ອາຄເຕ ລິງ຺ຄນາສນາຍ ນາເສຕພ຺ໂພຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ປຓ຺ຑກວຕ຺ຖຸກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑໐. ເຖຍ຺ຍສໍວາສກວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ¶ ໂກລຎ຺ຎາຕິ ກຸເລ ຊາຕາ, ຕຕ຺ຖ ວາ ວິທິຕາ ຎາຕາ ປສິທ຺ຘາ, ຕໍ ວາ ຊານນ຺ຕິ ໂກລຎ຺ຎາຕິ ຎາຕການໍ ນາມໍ. ເຖຍ຺ຍາຍ ລິງ຺ຄຄ຺ຄຫຓມຕ຺ຕມ຺ປິ ອິຘ ສໍວາໂສ ເອວາຕິ ອາຫ ‘‘ຕໂຍ ເຖຍ຺ຍສໍວາສກາ’’ຕິ. ນ ຍຖາວຸຑ຺ຒໍ ວນ຺ທນນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ, ສາມເຓຣານໍ ວາ ວນ຺ທນໍ ນ ສາທິຍຕິ.

ຍຖາວຸຑ຺ຒໍ ວນ຺ທນນ຺ຕິ ອຕ຺ຕນາ ມຸສາວາເທນ ທສ຺ສິຕວສ຺ສກ຺ກເມນ ຠິກ຺ຂູນໍ ວນ຺ທນໍ ສາທິຍຕິ, ທຫຣສາມເຓໂຣ ປນ ວຸຑ຺ຒສາມເຓຣານໍ, ທຫຣຠິກ຺ຂຸ ຈ ວຸຑ຺ຒານໍ ວນ຺ທນໍ ສາທິຍນ຺ໂຕປິ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ນ ໂຫຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖຕິ ສໍວາສຕ຺ເຖນກຕ຺ເຖ.

‘‘ຠິກ຺ຂຸວສ຺ສານີ’’ຕິ ອິທໍ ສໍວາສຕ຺ເຖນເກ ວຸຕ຺ຕປາຐວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ສຍເມວ ປນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສາມເຓຣວສ຺ສານິ ຄເຓນ຺ໂຕປິ ອຸຠຍຕ຺ເຖນໂກ ເອວ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ປຸຣິໂສວ, ອິຕ຺ຖີປິ ຠິກ຺ຂຸນີສຸ ເອວໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ເຖຍ຺ຍສໍວາສິກາວ. ອາທິກມ຺ມິກາປິ ເຈຕ຺ຖ ນ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ອຸປສມ຺ປນ຺ເນສຸ ເອວ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາປຕ຺ຕິໍ ປຏິຈ຺ຈ ອາທິກມ຺ມິກາ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕເນເວຕ຺ຖ ອາທິກມ຺ມິໂກປິ ນ ມຸຕ຺ໂຕ.

ຣາຊ…ເປ… ຠເຍນາຕິ ເອຕ຺ຖ ຠຍ-ສທ຺ໂທ ປຈ຺ເຈກໍ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ. ຍາວ ໂສ ສຸທ຺ຘມານໂສຕິ ‘‘ອິມິນາ ລິງ຺ເຄນ ຠິກ຺ຂູ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ເຕຫິ ສໍວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕາຠາເວນ ສຸທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ. ເຕນ ຫິ ອສຸທ຺ຘຈິຕ຺ເຕນ ລິງ຺ເຄ ຄຫິຕມຕ຺ເຕ ປຈ຺ຉາ ຠິກ຺ຂູຫິ ສຫ ສໍວສຕຸ ວາ ມາ ວາ, ລິງ຺ຄຕ຺ເຖນໂກ ໂຫຕິ. ປຈ຺ຉາ ສໍວສນ຺ໂຕປິ ອຠພ຺ໂພ ຫຸຕ຺ວາ ສໍວສຕິ. ຕສ຺ມາ ອຸຠຍຕ຺ເຖນໂກປິ ລິງ຺ຄຕ຺ເຖນເກ ເອວ ປວິສຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ໂຍ ປນ ຣາຊາທິຠເຍນ ສຸທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕວ ລິງ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ໂຕ ປຈ຺ຉາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸວສ຺ສານິ ຄເຓຕ຺ວາ ຊີວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ໂສ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທມຕ຺ເຕນ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກປິ ນ ໂຫຕິ ສຸທ຺ຘຈິຕ຺ເຕນ ຄຫິຕລິງ຺ຄຕ຺ຕາ. ສເຈ ປນ ໂສ ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕິກໍ ¶ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສາມເຓຣວສ຺ສຄຓນາທິໍ ກໂຣຕິ, ຕທາ ສໍວາສຕ຺ເຖນໂກ, ອຸຠຍຕ຺ເຖນໂກ ວາ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍໍ ປນ ປຣໂຕ ສຫ ຘຸຣນິກ຺ເຂເປນ ‘‘ອຍມ຺ປິ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ, ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ຠິກ຺ຂູຫິ ສງ຺ຄມ຺ມ ສໍວາສາຘິວາສນວເສນ ຘຸຣນິກ຺ເຂປໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສໍວາສໍ ນາຘິວາເສຕິ ຍາວາ’’ຕິ. ຕສ຺ສ ຕາວ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ນາມ ນ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເອຕ຺ຖ ຈ ໂຈຣາທິຠຍໍ ¶ ວິນາປິ ກີຬາຘິປ຺ປາເຍນ ລິງ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕາລຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ວນ຺ທນາທິໍ ອສາທິຍນ຺ໂຕປິ ‘‘ໂສຠຕິ ນຸ ໂຂ ເມ ປພ຺ພຊິຕລິງ຺ຄ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ສຸທ຺ຘຈິຕ຺ເຕນ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕປິ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ນ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ສພ຺ພປາສຓ຺ຑິຍຠຕ຺ຕານີຕິ ສພ຺ພສາມຍິການໍ ສາຘາຣຓໍ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕຠຕ຺ຕານິ, ອິທຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູນຎ຺ເຎວ ນິຍມິຕຠຕ຺ຕຄຫເຓ ສໍວາໂສປິ ສມ຺ຠເວຍ຺ຍາຕິ ສພ຺ພສາຘາຣຓຠຕ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສໍວາສໍ ປນ ອສາທິຍິຕ຺ວາ ອຠິກ຺ຂຸກວິຫາຣາທີສຸ ວິຫາຣຠຕ຺ຕາທີນິ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕປິ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ນ ໂຫຕິ ເອວ. ກມ຺ມນ຺ຕານຸຏ຺ຐາເນນາຕິ ກສິອາທິກມ຺ມກຣເຓນ. ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ອາທາຍາຕິ ຠິກ຺ຂຸລິງ຺ຄເວເສນ ສຣີເຣນ ຘາເຣຕ຺ວາ.

‘‘ໂຍ ເອວໍ ປພ຺ພຊຕິ, ໂສ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິ ອິທໍ ນິທສ຺ສນມຕ຺ຕໍ, ‘‘ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ’’ຕິ ປນ ນາມໍ ອຊານນ຺ໂຕປິ ‘‘ເອວໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວາ ‘‘ເອວໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສມໂຓ ນາມ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ ວາ ‘‘ຍທິ ອາໂຣເຈສ຺ສາມິ, ຉຑ຺ເຑສ຺ສນ຺ຕິ ມ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ເຍນ ເກນຈິ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ເມ ນ ຣຸຫຕີ’’ຕິ ຊານາຕິ, ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ໂຫຕິ. ໂຍ ປນ ປຐມໍ ‘‘ປພ຺ພຊ຺ຊາ ເອວໍ ເມ ຄຫິຕາ’’ຕິສຎ຺ຎີ ເກວລໍ ອນ຺ຕຣາ ອຕ຺ຕໂນ ເສຕວຕ຺ຖນິວາສນາທິວິປ຺ປກາຣໍ ປກາເສຕຸໍ ລຊ຺ຊນ຺ໂຕ ນ ກເຖຕິ, ໂສ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ນ ໂຫຕິ. ອນຸປສມ຺ປນ຺ນກາເລເຍວາຕິ ເອຕ຺ຖ ອວຘາຣເຓນ ອຸປສມ຺ປນ຺ນກາເລ ເຖຍ຺ຍສໍວາສກລກ຺ຂຓໍ ຎຕ຺ວາ ວຎ຺ຈນາຍປິ ນາໂຣເຈຕິ, ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ນ ໂຫຕີຕິ ທີເປຕິ. ໂສ ປຣິສຸທ຺ຘຈິຕ຺ເຕນ ຄຫິຕລິງ຺ຄຕ຺ຕາ ລິງ຺ຄຕ຺ເຖນໂກ ນ ໂຫຕິ, ລທ຺ຘູປສມ຺ປທຕ຺ຕາ ຕທນຸຄຸຓສ຺ເສວ ສໍວາສສ຺ສ ສາທິຕຕ຺ຕາ ສໍວາສຕ຺ເຖນໂກປິ ນ ໂຫຕິ. ອນຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ປນ ລິງ຺ຄຕ຺ເຖນໂກ ໂຫຕິ, ສໍວາສາຣຫສ຺ສ ລິງ຺ຄສ຺ສ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ສໍວາສສາທິຍນມຕ຺ເຕນ ສໍວາສຕ຺ເຖນໂກ ໂຫຕິ.

ສລິງ຺ເຄ ຐິໂຕຕິ ສລິງ຺ຄຠາເວ ຐິໂຕ. ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ນ ໂຫຕີຕິ ຠິກ຺ຂູຫິ ທິນ຺ນລິງ຺ຄສ຺ສ ອປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕຕ຺ຕາ ລິງ຺ຄຕ຺ເຖນໂກ ນ ໂຫຕິ, ຠິກ຺ຂຸປຏິຎ຺ຎາຍ ອປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສໍວາສຕ຺ເຖນໂກ ນ ໂຫຕີຕິ. ຍໍ ປນ ມາຕິກາຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ລິງ຺ຄານຸຣູປສ຺ສ ສໍວາສສ຺ສ ສາທິຕຕ຺ຕາ ນ ສໍວາສຕ຺ເຖນໂກ’’ຕິ (ກງ຺ຂາ. ອຏ຺ຐ. ປຐມປາຣາຊິກວຓ຺ຓນາ) ກາຣຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕມ຺ປິ ອິທເມວ ກາຣຓໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຕຣຖາ ¶ ¶ ສາມເຓຣສ຺ສປິ ຠິກ຺ຂຸວສ຺ສຄຓນາທີສຸ ລິງ຺ຄານຸຣູປສໍວາໂສ ເອວ ສາທິໂຕຕິ ສໍວາສຕ຺ເຖນກຕາ ນ ສິຍາ ຠິກ຺ຂູຫິ ທິນ຺ນລິງ຺ຄສ຺ສ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ສາຘາຣຓຕ຺ຕາ. ຍຖາ ເຈຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸ, ເອວໍ ສາມເຓໂຣປິ ປາຣາຊິກໍ ສມາປນ຺ໂນ ສາມເຓຣປຏິຎ຺ຎາຍ ອປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສໍວາສຕ຺ເຖນໂກ ນ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂສຠຕີຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາຕິ ກາສາວຘາຣເຓ ຘຸຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄິຫິຠາວໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ.

ໂຍ ໂກຈິ ວຸຑ຺ຒປພ຺ພຊິໂຕຕິ ສາມເຓຣໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຫາເປຬາທີສູຕິ ວິລີວາທິມເຍສຸ ຆຣທ຺ວາເຣສຸ ຐປິຕຠຕ຺ຕຠາຊນວິເສເສສຸ, ເອເຕນ ວິຫາເຣ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ວສ຺ສຄຓນາທີນໍ ອກຣຓໍ ທສ຺ເສຕິ.

ເຖຍ຺ຍສໍວາສກວຕ຺ຖຸກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຕິຕ຺ຖິຍປກ຺ກນ຺ຕກາທິກຖາສຸ ເຕສໍ ລິງ຺ເຄ ອາທິນ຺ນມຕ຺ເຕຕິ ວີມໍສາທິອຘິປ຺ປາຍໍ ວິນາ ‘‘ຕິຕ຺ຖິໂຍ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານວເສນ ລິງ຺ເຄ ກາເຍນ ຘາຣິຕມຕ຺ເຕ. ສຍເມວາຕິ ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ສນ຺ຕິກໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ສຍເມວ ສງ຺ຆາຣາເມປິ ກຸສຈີຣາທີນິ ນິວາເສຕິ. ອາຊີວໂກ ຠວິສ຺ສາມິ…ເປ… ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອາຊີວການໍ ສນ຺ຕິເກ ເຕສໍ ປພ຺ພຊນວິຘິນາ ‘‘ອາຊີວໂກ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ສ ຫິ ຕິຕ຺ຖິຍຠາວູປຄມນໍ ປຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐາເນ ວິຊ຺ຊມາເນປິ ‘‘ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຣິກປ຺ປິຕຕ຺ຕາ ປທວາເຣ ທຸກ຺ກຏເມວ ວຸຕ຺ຕໍ. ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ປາຬິຍາ ອວຸຕ຺ເຕປິ ເມຖຸນາທີສຸ ວຸຕ຺ຕປຸພ຺ພປໂຍຄທຸກ຺ກຏານຸໂລມໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອເຕນ ຈ ສນ຺ນິຏ຺ຐານວເສນ ລິງ຺ເຄ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິເຕ ປາຣາຊິກໍ, ຕໂຕ ປຸຣິມປໂຍເຄ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ, ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍກ຺ຂເຓ ນິວຕ຺ຕນ຺ໂຕປິ ອາປຕ຺ຕິໍ ເທສາເປຕ຺ວາ ມຸຈ຺ຈຕິ ເອວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍຖາ ເຈຕ຺ຖ, ເອວໍ ສງ຺ຆເຠເທປິ ໂລຫິຕຸປ຺ປາເທປິ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຸພ຺ພປໂຍຄາທີສຸ ທຸກ຺ກຏຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍປາຣາຊິກາຫິ ມຸຈ຺ຈນສີມາ ຈ ເວທິຕພ຺ພາ. ສາສນວິຣຸທ຺ຘຕາເຍຕ຺ຖ ອາທິກມ຺ມິການມ຺ປິ ອນາປຕ຺ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕາ. ປພ຺ພຊ຺ຊາຍປິ ອຠພ຺ພຕາທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ປເນເຕ, ອຎ຺ເຎ ຈ ປາຣາຊິກກຓ຺ເຑ ວິສຸໍ ສິກ຺ຂາປເທນ ປາຣາຊິກາທິໍ ອທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິຘ ອຠພ຺ເພສຸ ເອວ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕໍ ¶ ລທ຺ຘິນ຺ຕິ ຕິຕ຺ຖິຍເວເສ ເສຏ຺ຐຠາວຄ຺ຄຫຓເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕສຎ຺ຫິ ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ສສ຺ສຕາທິຄ຺ຄາຫໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕປິ ລິງ຺ເຄ ອສມ຺ປຏິຈ຺ຉິເຕ ຕິຕ຺ຖິຍປກ຺ກນ຺ຕໂກ ນ ໂຫຕິ, ຕໍ ລທ຺ຘິໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາປິ ‘‘ເອເຕສໍ ວຕຈຣິຍາ ສຸນ຺ທຣາ’’ຕິ ລິງ຺ຄໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕິຕ຺ຖິຍປກ຺ກນ຺ຕໂກ ໂຫຕິ ເອວ ¶ . ລທ຺ຘິຍາ ອຠາເວນາຕິ ຠິກ຺ຂຸຠາເວ ສາລຍຕາຍ ຕິຕ຺ຖິຍຠາວູປຄມນລທ຺ຘິຍາ ອຠາເວນ, ເອເຕນ ຈ ອາປທາສຸ ກຸສຈີຣາທິໍ ປາຣຸປນ຺ຕສ຺ສາປິ ນຄ຺ຄສ຺ສ ວິຍ ອນາປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕິ.

ອຸປສມ຺ປນ຺ນຠິກ຺ຂຸນາ ກຖິໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ສງ຺ຆເຠທໂກປິ ອຸປສມ຺ປນ຺ນຠິກ຺ຂຸນາວ ກຖິໂຕ, ມາຕຸຆາຕກາທໂຍ ປນ ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນນາປີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ຕິຕ຺ຖິຍປກ຺ກນ຺ຕກກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑໑. ອຸທກສຎ຺ຈາຣິກໍ ມຓ຺ຑູກຠກ຺ຂໍ ນາຄສຣີຣນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ. ວິສ຺ສຣຠເຍນາຕິ ນາຄສ຺ສ ສຣີຣໍ ທິສ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວິຣວນຠເຍນ. ກປິມິທ຺ຘາທີສຸ ນາຄສຣີຣໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ຕທຸປ຺ປຕ຺ຕິສີມໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ວິສ຺ສຏ຺ໂຐ’’ຕິອາທິ.

ຕິຣຈ຺ຉານວຕ຺ຖຸກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑໒. ອປວາຫນນ຺ຕິ ໂສຘນໍ. ຕິຣຈ຺ຉານາທິອມນຸສ຺ສຊາຕິໂຕ ມນຸສ຺ສຊາຕິການຎ຺ເຎວ ປຸຕ຺ເຕສຸ ເມຕ຺ຕາທໂຍປິ ຕິກ຺ຂວິສທາ ໂຫນ຺ຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຄຸຓາ ວິຍາຕິ ອາຫ ‘‘ມນຸສ຺ສິຕ຺ຖິຠູຕາ ຊນິກາ ມາຕາ’’ຕິ. ຍຖາ ມນຸສ຺ສານຎ຺ເຎວ ກຸສລປ຺ປວຕ຺ຕິ ຕິກ຺ຂວິສທາ, ເອວໍ ອກຸສລປ຺ປວຕ຺ຕິປີຕິ ອາຫ ‘‘ສຍມ຺ປິ ມນຸສ຺ສຊາຕິເກເນວາ’’ຕິອາທິ. ອານນ຺ຕຣິເຍນາຕິ ເອຕ຺ຖ ຈຸຕິອນນ຺ຕຣໍ ນິຣເຍ ປຏິສນ຺ຘິຜລໍ ອນນ຺ຕຣໍ ນາມ, ຕສ຺ມິໍ ອນນ຺ຕເຣ ຊນກຕ຺ເຕນ ນິຍຸຕ຺ຕໍ ອານນ຺ຕຣິຍໍ, ເຕນ. ເວສິຍາ ປຸຕ຺ໂຕຕິ ອຸປລກ຺ຂຓມຕ຺ຕໍ, ກຸລິຕ຺ຖິຍາ ອຕິຈາຣິນິຍາ ປຸຕ຺ໂຕປິ ອຕ຺ຕໂນ ປິຕຣໍ ອຊານິຕ຺ວາ ຆາເຕນ຺ໂຕ ປິຕຸຆາຕໂກວ ໂຫຕິ.

໑໑໔. ອວເສສນ຺ຕິ ¶ ອນາຄາມິອາທິກໍ. ຍໍ ປເນຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ມນຸສ຺ສວິຄ຺ຄຫປາຣາຊິເກ ວຸຕ຺ຕເມວ.

໑໑໕. ອຍໍ ສງ຺ຆເຠທໂກຕິ ປກຕຕ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຸພ຺ເພ ເອວ ປາຣາຊິກໍ ສມາປນ຺ໂນ ¶ ວາ ວຕ຺ຖາທິໂທເສນ ວິປນ຺ໂນປສມ຺ປໂທ ວາ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທນ຺ໂຕປິ ອນນ຺ຕຣິຍໍ ນ ຜຸສຕິ, ສງ຺ໂຆ ປນ ຠິນ຺ໂນວ ໂຫຕິ, ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຈສ຺ສ ນ ວາຣິຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

‘‘ທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ເຕນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ວິຠາເວຕິ ‘‘ວຘກຈິຕ຺ເຕນາ’’ຕິ. ໂລຫິຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕີຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ເວຣີຫິ ອເຠຊ຺ຊກາຍຕາຍ ເກນຈິ ພລກ຺ກາເຣນ ຈມ຺ມາທິເຉທໍ ກຕ຺ວາ ພຫິ ໂລຫິຕໍ ປຄ຺ຆຣາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ອາວຸຘາທິປຫາເຣນ ປນ ໂລຫິຕໍ ຐານໂຕ ຈລິຕ຺ວາ ກຸປ຺ປມານໍ ເອກຕ຺ຖ ສຎ຺ຈິຕໍ ໂຫຕິ, ເອຕ຺ຕເກນ ປນ ປຫາຣທາຍໂກ ໂລຫິຕຸປ຺ປາທໂກ ນາມ ໂຫຕິ ເທວທຕ຺ໂຕ ວິຍ. ເຈຕິຍໍ ປນ ໂພຘິໍ ວາ ປຏິມາທິໍ ວາ ຠິນ຺ທໂຕ ອານນ຺ຕຣິຍໍ ນ ໂຫຕິ, ອານນ຺ຕຣິຍສທິສໍ ມຫາສາວຊ຺ຊໍ ໂຫຕິ. ໂພຘິຣຸກ຺ຂສ຺ສ ປນ ໂອໂຊຫຣຓສາຂາ ເຈວ ສຘາຕຸກໍ ເຈຕິຍໍ ພາຘຍມານາ ຈ ຉິນ຺ທິຕພ຺ພາ, ປຸຎ຺ຎເມເວຕ຺ຖ ໂຫຕິ.

ມາຕຸຆາຕກາທິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນກວຕ຺ຖຸກຖາວຓ຺ຓນາ

໑໑໖. ອິຕ຺ຖິອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນໂກຕິ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍຍຸຕ຺ໂຕ, ອິຕໂຣ ປນ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍຍຸຕ຺ໂຕ. ເອກສ຺ສ ຫິ ຠາວທ຺ວຍໍ ສຫ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຍມເກ (ຍມ. ໓.ອິນ຺ທ຺ຣິຍຍມກ.໑໘໘) ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ທຸຕິຍພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ປນ ກມ຺ມສຫາເຍນ ອກຸສລຈິຕ຺ເຕເນວ ຠາວວິຣຫິຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ປກຕິຕ຺ຖິປຸຣິສານມ຺ປິ ກມ຺ມເມວ ພ຺ຍຎ຺ຊນລິງ຺ຄານໍ ກາຣຓໍ, ນ ຠາໂວ ຕສ຺ສ ເກນຈິ ປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕສ຺ສ ປຏ຺ຐາເນ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ເກວລໍ ຠາວສຫິຕານໍເຍວ ພ຺ຍຎ຺ຊນລິງ຺ຄານໍ ປວຕ຺ຕິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ‘‘ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄາທີນີ’’ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໖໓໒) ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນກອາຣຓຕ຺ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິຘ ປນ ອກຸສລພເລນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວິນາປິ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ເຈສໍ ອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນການໍ ຍທາ ອິຕ຺ຖິຍາ ຣາໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕທາ ປຸຣິສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ອິຕຣໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ. ຍທາ ປຸຣິເສ ຣາໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕທາ ອິຕ຺ຖິພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ¶ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ອິຕຣໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ. ຕຕ຺ຖ ວິຈາຣຓກ຺ກໂມຕິ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ເອວ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສລິງ຺ຄານມ຺ປິ ປາຕຸຠາວປ຺ປກາສເກ ກຸຣຸນ຺ທິວຈເນ ອຍຸຕ຺ຕຕາປກາສນຕ຺ຖໍ ອຕ຺ຖວິຈາຣຓກ຺ກໂມ. ອຏ຺ຐສາລິນິຍຎ຺ຫິ ‘‘ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄາທີນິ ປນ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ປວຕ຺ເຕ ສມຸຏ຺ຐິຕານີ’’ຕິອາທິ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໖໓໒) ວຸຕ຺ຕໍ. ເນວສ຺ສ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ອຕ຺ຖີຕິ ໂຍຊນາ. ໂຍ ຈ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ເຕ ອຠພ຺ເພ, ຠພ຺ເພ ຈ ປຸຄ຺ຄເລ ຎຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຕິ, ອຸປສມ຺ປາເທຕິ ວາ, ທຸກ຺ກຏໍ. ອຊານນ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນກວຕ຺ຖຸກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອນຸປຊ຺ຌາຍກາທິວຕ຺ຖຸກຖາວຓ຺ຓນາ

໑໑໗. ອນຸປຊ຺ຌາຍາທິວຕ຺ຖູສຸ ¶ ສິກ຺ຂາປທໍ ອປຎ຺ຎຕ຺ຕນ຺ຕິ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸປຊ຺ຌາຍໂກ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພ’’ຕິ ອິເຘວ ປຎ຺ຎາປິຍມານສິກ຺ຂາປທໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ກມ຺ມໍ ປນ ນ ກຸປ຺ປຕີ’’ຕິ ອິທໍ ອຸປຊ຺ຌາຍາຠາເວປິ ‘‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ໂຂ, ອິຕ຺ຖນ຺ນາເມນ ອຸປຊ຺ຌາເຍນາ’’ຕິ ມຕສ຺ສ ວາ ວິພ຺ຠມນ຺ຕສ຺ສ ວາ ປຸຣາຓອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ວາ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອວິຊ຺ຊມານສ຺ສາປິ ນາເມນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸປຊ຺ຌາຍກິຕ຺ຕນສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍທິ ຫິ ອຸປຊ຺ຌາຍກິຕ຺ຕນໍ ນ ກເຣຍ຺ຍ, ‘‘ປຸຄ຺ຄລໍ ນ ປຣາມສຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕກມ຺ມວິປຕ຺ຕິ ເອວ ສິຍາ. ເຕເນວ ປາຬິຍໍ ‘‘ອນຸປຊ຺ຌາຍກ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຏ຺ຐກຖາຍມ຺ປິສ຺ສ ‘‘ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ອກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ອຄາຫາເປຕ຺ວາ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ອຸປຊ຺ຌາຍວິຣຫິຕໍ’’ອິຈ຺ເຈວ ອຕ຺ໂຖຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ປາຬິຍໍ ສງ຺ເຆນ ອຸປຊ຺ຌາເຍນາຕິ ‘‘ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ສງ຺ຆສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ໂຂ, ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ສງ຺ຆໍ ອຸປສມ຺ປທໍ ຍາຈຕິ ສງ຺ເຆນ ອຸປຊ຺ຌາເຍນາ’’ຕິ ເອວໍ ກມ຺ມວາຈາຍ ສງ຺ຆເມວ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ຄເຓນ ອຸປຊ຺ຌາເຍນາຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ‘‘ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຄຓສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ໂຂ’’ຕິອາທິນາ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ, ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕປິ ກມ຺ມໍ ນ ກຸປ຺ປຕິ ເອວ ທຸກ຺ກຏສ຺ເສວ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ອຎ຺ຎຖາ ‘‘ໂສ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອນຸປສມ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ວເທຍ຺ຍ. ເຕນາຫ ‘‘ສງ຺ເຆນາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ປຓ຺ຑກາທີຫິ ອຸປຊ຺ຌາເຍຫິ ກຣິຍມາເນສຸ ກມ຺ເມສຸ ປຓ຺ຑກາທິເກ ວິນາວ ຍທິ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄາທິຄໂຓ ປູຣຕິ, ກມ຺ມໍ ນ ກຸປ຺ປຕິ, ອິຕຣຖາ ກຸປ຺ປຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອນຸປຊ຺ຌາຍກາທິວຕ຺ຖຸກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑໘. ອປຕ຺ຕຈີວຣວຕ຺ຖູສຸປິ ¶ ປຕ຺ຕຈີວຣານໍ ອຠາເວປິ ‘‘ປຣິປຸຓ຺ຓສ຺ສ ປຕ຺ຕຈີວຣ’’ນ຺ຕິ ກມ຺ມວາຈາຍ ສາວິຕຕ຺ຕາ ກມ຺ມໂກປໍ ອວຕ຺ວາ ທຸກ຺ກຏເມວ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຕຣຖາ ສາວນາຍ ຫາປນໂຕ ກມ຺ມໂກໂປ ເອວ ສິຍາ. ເກຈິ ປນ ‘‘ປຐມໍ ອນຸຎ຺ຎາຕກມ຺ມວາຈາຍ ອຸປສມ຺ປນ຺ນາ ວິຍ ອິທານິປິ ‘ປຣິປຸຓ຺ຓສ຺ສ ປຕ຺ຕຈີວຣ’ນ຺ຕິ ອວຕ຺ວາ ກມ຺ມວາຈາຍ ອຸປສມ຺ປນ຺ນາປິ ສູປສມ຺ປນ຺ນາເອວາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ. ອນຸຎ຺ຎາຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຫິ ອປຣາມສນໍ ສາວນາຍ ຫາປນວິປຕ຺ຕິ ເອວ ໂຫຕິ ‘‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ສງ຺ຆໍ ອຸປສມ຺ປທໍ ຍາຈຕີ’’ຕິ ປທສ຺ສ ຫາປເນ ວິຍ. ຕມ຺ປິ ຫິ ປຈ຺ຉາ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ, ‘‘ສງ຺ຆໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປສມ຺ປທໍ ຍາຈາມີ’’ຕິອາທິວາກ຺ເຍນ ອຍາເຈຕ຺ວາ ຕມ຺ປິ ອຸປສມ຺ປາເທນ຺ໂຕ ‘‘ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ສງ຺ຆໍ ອຸປສມ຺ປທໍ ຍາຈຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາວ ຍທິ ກມ຺ມວາຈໍ ກໂຣຕິ, ກມ຺ມໍ ສຸກຕເມວ ໂຫຕິ ¶ , ໂນ ເຈ ວິປນ຺ນໍ. ສພ຺ພປຈ຺ຉາ ຫິ ອນຸຎ຺ຎາຕກມ຺ມວາຈໂຕ ກິຎ຺ຈິປິ ປຣິຫາເປຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ສາວນາຍ ຫາປນເມວ ໂຫຕິ. ອຎ຺ເຎ ວາ ຠິກ຺ຂູ ທາຕຸກາມາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ອນາມຏ຺ຐປິຓ຺ຑປາຕນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູຫິ ລທ຺ຘຠິກ຺ຂໂຕ ອຄ຺ຄຫິຕຄ຺ຄໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ. ສາມເຓຣຠາຄສມໂກຕິ ເອຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ສາມເຓຣານມ຺ປິ ອາມິສຠາຄສ຺ສ ສມກເມວ ທິຍ຺ຍມານຕ຺ຕາ ວິສຸໍ ສາມເຓຣຠາໂຄ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ປຕ຺ຕຈີວຣປຣິກມ຺ມມຕ຺ຕປຏິພທ຺ຘປພ຺ພຊ຺ຊຕາຍ ປນ ສາມເຓຣສທິສາ ເອເຕ ປຓ຺ຑຸປລາສາຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ນິຍຕາສນ຺ນປພ຺ພຊ຺ຊສ຺ເສວ ຈາຍໍ ຠາໂຄ ທີຍຕິ. ເຕເນວ ‘‘ຍາວ ປຕ຺ໂຕ ປຈ຺ຈຕີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາມິສຠາໂຄຕິ ວິຫາເຣ ທິນ຺ນໍ ສງ຺ຆຠຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຣຸປ຺ປາທຎ຺ຈ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ທາຍການໍ ເຄເຫສຸ ເຕຫິ ທິຍ຺ຍມານໍ. ເຕເນວ ສລາກຠຕ຺ຕາທິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ທາຍກາ ວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ເຠສຊ຺ຊນ຺ຕິອາທິນາ ປນ ຄິຫີນໍ ເຠສຊ຺ຊກຣຓາທິໂທໂສ ເອຕ຺ຖ ນ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ອປຕ຺ຕກາທິວຕ຺ຖຸກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຫຕ຺ຖຈ຺ຉິນ຺ນາທິວຕ຺ຖຸກຖາວຓ຺ຓນາ

໑໑໙. ຫຕ຺ຖຈ຺ຉິນ຺ນາທິວຕ຺ຖູສຸ ¶ ກຓ຺ຓມູເລຕິ ສກລສ຺ສ ກຓ຺ຓສ຺ສ ເຉທໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກຓ຺ຓສກ຺ຂລິກາຍາຕິ ກຓ຺ຓຈູຬິກາຍ. ຍສ຺ສ ປນ ກຓ຺ຓາວິທ຺ເຘຕິ ເຫຏ຺ຐາ ກຸຓ຺ຑລາທິຐປນຈ຺ຉິທ຺ທໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຎ຺ຫິ ສງ຺ຆຏນກ຺ຂມໍ. ອຊປທເກຕິ ອຊປທນາສິກຏ຺ຐິໂກຏິຍໍ. ຕໂຕ ຫິ ອຸທ຺ຘໍ ນ ວິຈ຺ຉິນ຺ທຕິ. ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ສນ຺ເຘຕຸນ຺ຕິ ອວິຣູປສຓ຺ຐານໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ວິຣູປໍ ປນ ປຣິສທູສກຕໍ ອາປາເທຕິ.

ຂຸຊ຺ຊສຣີໂຣຕິ ວງ຺ກສຣີໂຣ. ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ວິຍ ອຸຊຸກໍ ຄຕ຺ຕໍ ສຣີຣໍ ຍສ຺ສ, ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມຸຊ຺ຊຸຄຕ຺ໂຕ, ຠຄວາ.

ປຣິວຏຸໂມຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ວຏ຺ຏກາໂຍ, ເອເຕນ ເອວຣູປາ ເອວ ວາມນກາ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ກູຏກູຏສີໂສຕິ ອເນເກສຸ ຐາເນສຸ ປິຓ຺ຑິກມໍສຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອາເມຑິຕໍ ກຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ຕາລຜລປິຓ຺ຑິສທິເສນາ’’ຕິ, ຕາລຜລານໍ ມຎ຺ຊຣີ ປິຓ຺ຑິ ນາມ. ອນຸປຸພ຺ພຕນຸເກນ ສີເສນາຕິ ເຈຕິຍຖູປິກາ ¶ ວິຍ ກເມນ ກິເສນ ສີເສນ, ຖູລເວຬຸປພ຺ພໍ ວິຍ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວປຣິໂຍສານໍ ສມຖູເລນ ອຸຈ຺ເຈນ ສີເສນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ນາຬິສີໂສ ນາມ. ກປ຺ປສີໂສຕິ ຄຊມຕ຺ຖກໍ ວິຍ ທ຺ວິຘາ ຠິນ຺ນສີໂສ. ‘‘ກຓ຺ຓິກເກໂສ ວາ’’ຕິ ອິມສ຺ສ ວິວຣຓໍ ‘‘ປາຓເກຫີ’’ຕິອາທິ. ມກ຺ກຏສ຺ເສວ ນຬາເຏປິ ເກສານໍ ອຸຏ຺ຐິຕຠາວໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ສີສໂລເມຫີ’’ຕິອາທິ.

ມກ຺ກຏຠມຸໂກຕິ ນຬາຏໂລເມຫິ ອວິຠຕ຺ຕໂລມຠມຸໂກ. ອກ຺ຂິຈກ຺ກເລຫີຕິ ກຓ຺ຫມຓ຺ຑເລຫິ. ເກກໂຣຕິ ຕິຣິຍໍ ປສ຺ສນໂກ. ອຸທກຕາຣກາຕິ ໂອໂລເກນ຺ຕານໍ ອຸທເກ ປຏິພິມ຺ພິກຈ຺ຉາຍາ, ອຸທກປຸພ຺ພຸຬນ຺ຕິ ເກຈິ. ອກ຺ຂິຕາຣກາຕິ ອຠິມຸເຂ ຐິຕານໍ ຉາຍາ, ອກ຺ຂິຄຓ຺ຑກາຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ອຕິປິງ຺ຄລກ຺ຂີຕິ ມຊ຺ຊາຣກ຺ຂິ. ມຘຸປິງ຺ຄລນ຺ຕິ ມຘຸວຓ຺ຓປິງ຺ຄລໍ. ນິປ຺ປຂຸມກ຺ຂີຕິ ເອຕ຺ຖ ປຂຸມ-ສທ຺ໂທ ອກ຺ຂິທລໂລເມສຸ ນິຣູຬ຺ໂຫ, ຕທຠາວາ ນິປ຺ປຂຸມກ຺ຂິ. ອກ຺ຂິປາເກນາຕິ ອກ຺ຂິທລ ປຣິຍນ຺ເຕສຸ ປູຕິຠາວາປຊ຺ຊນໂຣເຄນ.

ຈິປິຏນາສິໂກຕິ ¶ ອນຸນ຺ນຕນາສິໂກ. ປຏງ຺ຄມຓ຺ຑູໂກ ນາມ ມຫາມຸຂມຓ຺ຑູໂກ. ຠິນ຺ນມຸໂຂຕິ ອຸປກ຺ກມຸຂປຣິໂຍສາໂນ, ສພ຺ພທາ ວິວຏມຸໂຂ ວາ. ວງ຺ກມຸໂຂຕິ ເອກປສ຺ເສ ອປກ຺ກມ຺ມ ຐິຕເຫຏ຺ຐິມຫນຸກຏ຺ຐິໂກ. ໂອຏ຺ຐຈ຺ຉິນ຺ນໂກຕິ ອຸໂຠສຸ ໂອຏ຺ເຐສຸ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຊາຕິຍາ ວາ ປຈ຺ຉາ ວາ ສຕ຺ຖາທິນາ ອປນີຕມໍເສນ ໂອຏ຺ເຐນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ເອຬມຸໂຂຕິ ນິຈ຺ຈປຄ຺ຆຣິຕລາລາມຸໂຂ.

ຠິນ຺ນຄໂລຕິ ອວນຕຄໂຕ. ຠິນ຺ນອຸໂຣຕິ ອຕິນິນ຺ນອຸຣມຊ຺ໂຌ. ເອວໍ ຠິນ຺ນປິຏ຺ຐິປິ. ສພ຺ພຎ຺ເຈຕນ຺ຕິ ‘‘ກຈ຺ຉຸຄຕ຺ໂຕ’’ຕິອາທິໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ກຸຏ຺ຐາທີສຸ ວຸຕ຺ໂຕ ເອວາຕິ ອາຫ ‘‘ວິນິຈ຺ຉໂຍ’’ຕິອາທິ.

ວາຕຓ຺ຑິໂກຕິ ອຓ຺ຑວາຕໂຣເຄນ ອຸທ຺ຘຸຕພີຊຓ຺ຑໂກເສນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ຍສ຺ສ ນິວາສເນນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນມ຺ປິ ອຸນ຺ນຕໍ ປກາສຕິ, ໂສວ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ວິກໂຏຕິ ຕິຣິຍໍຄມນປາໂທ, ຍສ຺ສ ຈງ຺ກມໂຕ ຊາຓຸກາ ພຫິ ນິຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ປຓ຺ໂຫຕິ ປຈ຺ຉໂຕ ປຣິວຕ຺ຕນກປາໂທ, ຍສ຺ສ ຈງ຺ກມໂຕ ຊາຓຸກາ ອນ຺ໂຕ ປວິສນ຺ຕິ. ມຫາຊງ຺ໂຆຕິ ຖູລຊງ຺ໂຆ. ມຫາປາໂທຕິ ມຫນ຺ເຕນ ປາທຕເລນ ຍຸຕ຺ໂຕ. ປາທເວມຊ຺ເຌຕິ ປິຏ຺ຐິປາທເວມຊ຺ເຌ, ເອເຕນ ອຄ຺ຄປາໂທ ຈ ປຓ຺ຫິ ຈ ສທິໂສຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ມຊ຺ເຌ ສງ຺ກຸຏິຕປາທຕ຺ຕາຕິ ກຸຓ຺ຑປາທຕາຍ ກາຣຓວິຠາວນໍ. ອຄ຺ເຄ ສງ຺ກຸຏິຕປາທຕ຺ຕາຕິ ກຸຓ຺ຑປາທຕາຍ ສກຸຓປາທສ຺ເສວ ຄມນວິຠາວນໍ. ປິຏ຺ຐິປາທຄ຺ເຄນ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕຕິ ‘‘ປາທສ຺ສ ພາຫິຣນ຺ເຕນາຕິ ¶ ຈ ອພ຺ຠນ຺ຕຣນ຺ເຕນາ’’ຕິ ຈ ອິທໍ ປາທຕລສ຺ສ ອຸໂຠຫິ ປຣິຍນ຺ເຕຫິ ຈງ຺ກມນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ມມ຺ມນນ຺ຕິ ຐານກຣຓວິສຸທ຺ຘິຍາ ອຠາເວນ ອຍຸຕ຺ຕກ຺ຂຣວຈນໍ. ວຈນານຸກຣເຓນ ຫິ ໂສ ມມ຺ມໂນ ວຸຕ຺ໂຕ. ໂຍ ຈ ກຣຓສມ຺ປນ຺ໂນປິ ເອກເມວກ຺ຂຣໍ ຫິກ຺ກາຣພຫຸໂສ ວທຕິ, ໂສປິ ອິເຘວ ສງ຺ຄຍ຺ຫຕິ. ໂຍ ວາ ປນ ຫິກ຺ກໍ ນິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາປິ ອນາເມຑິຕກ຺ຂຣເມວ ສິລິຏ຺ຐວຈນໍ ວຕ຺ຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ, ໂສ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ.

ອາປຕ຺ຕິໂຕ ນ ມຸຈ຺ຈຕີຕິ ຎຕ຺ວາ ກໂຣນ຺ໂຕວ ນ ມຸຈ຺ຈຕິ. ຊີວິຕນ຺ຕຣາຍາທິອາປທາສຸ ອຣຸຈິຍາ ກາຍສາມຄ຺ຄິໍ ເທນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ອປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂອສາຣຓນ຺ຕິ ໂອສາຣຓາຍ ອນຣໂຫຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຫຕ຺ຖຈ຺ຉິນ຺ນາທິວຕ຺ຖຸກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໒໐. ນິສ຺ສຍປຏິສໍຍຸຕ຺ຕວຕ຺ຖູສຸ ¶ ຠິກ຺ຂູຫິ ສມາໂນ ຠາໂຄ ທິຏ຺ຐິສີລາທິຄຸຓໂກຏ຺ຐາໂສ ອສ຺ສາຕິ ຠິກ຺ຂຸສຠາໂຄ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ຠິກ຺ຂຸສຠາຄຕາ.

ອລຊ຺ຊິນິສ຺ສຍວຕ຺ຖຸກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຄມິກາທິນິສ຺ສຍວຕ຺ຖຸກຖາວຓ຺ຓນາ

໑໒໑. ນິສ຺ສຍກຣຓີໂຍຕິ ເອຕ຺ຖ ນິສ຺ສຍຄ຺ຄຫຓໍ ນິສ຺ສໂຍ, ໂສ ກຣຓີໂຍ ຍສ຺ສາຕິ ວິເສສນສ຺ສ ປຣນິປາໂຕ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ວິສ຺ສເມນ຺ໂຕ ວາ…ເປ… ອນາປຕ຺ຕີຕິ ຄມນສອຸສ຺ສາຫຕາຍ ຕຖາ ວສນ຺ໂຕປິ ອທ຺ຘິໂກ ເອວ, ຕຕ຺ຖ ນິສ຺ສຍທາຍເກ ອສຕິ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເອເຕນ ຈ ປຣິສ຺ສມາທິອຠາເວ ເສນາສນາທິສມ຺ປທໍ ປຏິຈ຺ຈ ວສໂຕ ອາປຕ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຕຎ຺ຈ ອຄມນປຈ຺ຈຍາ ທິວເສ ທິວເສ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ຈີວຣຣຊນາທິກິຈ຺ຈຕ຺ຖາຍ ຄຣູຫິ ເປສິຕສ຺ສາປິ ກິຈ຺ຈປຣິໂຍສານເມວ ວສິຕພ຺ພໍ, ນ ຕໂຕ ປຣໍ. ຄຣູຫິປິ ຕາວກາລິກກິຈ຺ຈຕ຺ຖເມວ ເປສລທຫຣາ ເປສິຕພ຺ພາ, ນ ນິຈ຺ຈກາລກິຈ຺ຈຕ຺ຖນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ‘‘ນາວາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ…ເປ… ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ¶ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເອວຣູປໍ ອວິເຘຍ຺ຍຕໍ ວິນາ ນິສ຺ສຍທາຍກຣຫິຕຏ຺ຐາເນ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ຕສ຺ສ ນິສ຺ສາຍາຕິ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ. ອາສາຬ຺ຫີມາເສ…ເປ… ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ສເຈປິ ‘‘ອສຸໂກ ເຖໂຣ ເອຕ຺ຖ ອາຄມິສ຺ສຕິ ອາຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຄເມນ຺ຕສ຺ເສວ ວສ຺ສູປນາຍິກທິວໂສ ໂຫຕິ. ໂຫຕຸ, ວສິຕຏ຺ຐາເນ ວສ຺ສໍ ອນຸປຄມ຺ມ ຍຕ຺ຖ ນິສ຺ສໂຍ ລພ຺ຠຕິ, ທູເຣປິ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມິກາຍ ອຸປຄນ຺ຕພ຺ພໍ.

໑໒໒. ໂຄຕ຺ເຕນປີຕິ ‘‘ອາຍສ຺ມໂຕ ປິປ຺ປລິສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ໂຂ’’ຕິ ເອວໍ ນາມໍ ອວຕ຺ວາ ໂຄຕ຺ຕນາເມນປີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ເຕນ ‘‘ໂກນາໂມ ເຕ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ’’ຕິ ປຸຏ຺ເຐນ ໂຄຕ຺ຕນາເມນ ‘‘ອາຍສ຺ມາ ກສ຺ສໂປ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ສິທ຺ຘໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ກິຎ຺ຈິ ຕສ຺ສ ນາມໍ ປສິທ຺ຘໍ, ຕສ຺ມິໍ ວາ ຂເຓ ສຸຂຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ນາມໍ ປຎ຺ຎາປິຕໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ຄເຫຕ຺ວາປິ ອນຸສ຺ສາວນາ ກາຕພ຺ພາ. ຍຖາ ¶ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ, ເອວໍ ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ຂສ຺ສປິ ໂຄຕ຺ຕາທິນາເມນ, ຕງ຺ຂຓິກນາເມນ ຈ ອນຸສ຺ສາວນໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕສ຺ມິມ຺ປິ ຂເຓ ‘‘ອຍໍ ຕິສ຺ໂສ’’ຕິ ວາ ‘‘ນາໂຄ’’ຕິ ວາ ນາມໍ ກໂຣນ຺ເຕຫິ ອນຸສາສກສມ຺ມຸຕິໂຕ ປຐມເມວ ກາຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ກຕ຺ວາປິ ອນ຺ຕຣາຍິກຘມ຺ມານຸສາສນປຸຈ຺ຉນກາເລສຸ ‘‘ກິນ຺ນາໂມສິ, ອຫໍ ຠນ຺ເຕ ນາໂຄ ນາມ, ໂກນາໂມ ເຕ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ, ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ເມ ຠນ຺ເຕ ຕິສ຺ໂສ ນາມາ’’ຕິອາທິນາ ວິຎ຺ຎາເປນ຺ເຕນ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ຈິຕ຺ເຕ ‘‘ມເມທໍ ນາມ’’ນ຺ຕິ ຍຖາ ສຎ຺ຎາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ວິຎ຺ຎາເປຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ປກຕິນາເມນ ວຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ຕິສ຺ສ-ນາມາທິອປຸພ຺ພນາເມນ ອນຸສ຺ສາເວຕິ, ນ ວຏ຺ຏຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຈ ກິຎ຺ຈາປິ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ເສວ ນາມໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເຍນ ເກນຈິ ນາເມນ ‘‘ຕິສ຺ສສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ໂຂ’’ຕິອາທິນາປິ ປຸຄ຺ຄເລ ປຣາມຏ຺ເຐ ກມ຺ມໍ ສຸກຕເມວ ໂຫຕິ ອນຸປຊ຺ຌາຍກາທີນໍ ອຸປສມ຺ປທາກມ຺ມໍ ວິຍ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ອຠາເວປິ ອຠພ຺ພຕ຺ເຕປິ ກມ຺ມວາຈາຍ ປຸຄ຺ຄເລ ປຣາມຏ຺ເຐ ກມ຺ມສ຺ສ ສິຊ຺ຌນໂຕ. ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ຂສ຺ສ ປນ ຍຖາສກໍ ນາມໍ ວິນາ ອຎ຺ເຎນ ນາເມນ ອນຸສ຺ສາວິເຕ ກມ຺ມໍ ກຸປ຺ປຕິ, ໂສ ອນຸປສມ຺ປນ຺ໂນວ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ຐິໂຕ ອຎ຺ໂຎ ອນຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ວິຍ ຄຫິຕນາມສ຺ສ ວຕ຺ຖຸປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ອຠາວາ, ເອຕສ຺ສ ຈ ນາມສ຺ສ ອນຸສ຺ສາວນາຍ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ຕສ຺ມາ ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ຂສ຺ສ ປກຕິນາມໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ນາຄາທິນາເມນ ອນຸສ຺ສາເວຕຸກາເມນ ປຏິກຈ຺ເຈວ ‘‘ຕ຺ວໍ ນາໂຄ’’ຕິອາທິນາ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ອນຸສາສນອນ຺ຕຣາຍິກຘມ຺ມປຸຈ຺ຉນກ຺ຂເຓສຸປິ ຕສ຺ສ ຈ ສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ຍຖາ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ຕຖາ ປກາເສຕ຺ວາວ ນາຄາທິນາເມນ ອນຸສ຺ສາເວຕພ຺ພໍ. ເອກສ຺ສ ພຫູນິ ນາມານິ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສຸ ເອກໍ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ຍໍ ¶ ປນ ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ຂອຸປຊ຺ຌາຍານໍ ເອກຕ຺ຖ ຄຫິຕໍ ນາມໍ, ຕເທວ ຎຕ຺ຕິຍາ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ອນຸສ຺ສາວນາສຸ ຈ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຄຫິຕໂຕ ຫິ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຄຫິເຕ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ຠິນ຺ນໍ ນາມ ໂຫຕິ, ກມ຺ມໍ ວິປຊ຺ຊຕິ. ອຕ຺ຖໂຕ, ຫິ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ຈ ອຠິນ຺ນາ ເອວ ຎຕ຺ຕິ, ອນຸສ຺ສາວນາ ຈ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ອຸປຊ຺ຌາຍນາມສ຺ສ ປນ ປຸຣໂຕ ‘‘ອາຍສ຺ມໂຕ ຕິສ຺ສສ຺ສາ’’ຕິອາທິນາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕ-ປທໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ໂຍເຊຕ຺ວາປິ ອນຸສ຺ສາເວຕິ, ຕຖາ ອໂຍຊິເຕປິ ໂທໂສ ນຕ຺ຖິ.

ປາຬິຍໍ ປນ ກິຎ຺ຈາປິ ‘‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ອາຍສ຺ມໂຕ’’ຕິ ປຈ຺ຉໂຕ ‘‘ອາຍສ຺ມໂຕ’’ຕິ ປທໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຖາປິ ‘‘ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຖກຸສໂລ’’ຕິອາທິນາ ¶ ນາມສ຺ສ ປຸຣໂຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕ-ປທໂຍຄສ຺ສ ທສ຺ສນໂຕ ປຸຣໂຕວ ປໂຍໂຄ ຍຸຕ຺ຕຕໂຣ. ຕຎ຺ຈ ເອກຕ຺ຖ ໂຍເຊຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອໂຍຊິເຕປິ ເອກຕ຺ຖ ປຸຣໂຕ ໂຍເຊຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປຈ຺ຉໂຕ ໂຍຊເນປິ ສາວນາຍ ຫາປນໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ ນາມສ຺ສ ອຫາປິຕຕ຺ຕາ. ເຕເນວ ປາຬິຍມ຺ປິ ‘‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ອາຍສ຺ມໂຕ’’ຕິ ເອກຕ຺ຖ ໂຍເຊຕ຺ວາ ‘‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາເມນ ອຸປຊ຺ຌາເຍນາ’’ຕິອາທີສຸ ‘‘ອາຍສ຺ມໂຕ’’ຕິ ນ ໂຍຊິຕນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕຎ຺ຈ ກິຎ຺ຈາປິ ເອວໍ, ຕຖາປິ ສພ຺ພຏ຺ຐາເນປິ ເອເກເນວ ປກາເຣນ ໂຍເຊຕ຺ວາ ເອວ ວາ ອໂຍເຊຕ຺ວາ ວາ ອນຸສ຺ສາວນໍ ປສຕ຺ຖຕຣນ຺ຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ຄມິກາທິນິສ຺ສຍວຕ຺ຖຸກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທ຺ເວອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ຂາທິວຕ຺ຖຸກຖາວຓ຺ຓນາ

໑໒໓. ເອກໂຕ ສເຫວ ເອກສ຺ມິໍ ຂເຓ ອນຸສ຺ສາວນໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ເອການຸສ຺ສາວນາ, ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ຂາ, ເອເຕ ເອການຸສ຺ສາວເນ ກາຕຸໍ. ເຕນາຫ ‘‘ເອການຸສ຺ສາວເນ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ, ອິທຎ຺ຈ ເອກໍ ປທໍ ວິຠຕ຺ຕິອໂລເປນ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອເກນ ວາຕິ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ເອກສ຺ມິໍ ຂເຓ ເອກາຍ ເອວ ກມ຺ມວາຈາຍ ອນຸສ຺ສາວເນ ເອເກນາຈຣິເຍນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອຍໍ ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິໂຕ ຈ ອຍໍ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິໂຕ ຈ ອາຍສ຺ມໂຕ ສງ຺ຆຣກ຺ຂິຕສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ໂຂ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ເອເກນ ອາຈຣິເຍນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເອກສ຺ມິໍ ຂເຓ ອນຸສ຺ສາວນນໂຍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອິມິນາວ ນເຍນ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ເອເກນ ອາຈຣິເຍນ ເອກກ຺ຂເຓ ອນຸສ຺ສາວນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ປຸຣິມນເຍເນວ ເອກໂຕ ອນຸສ຺ສາວເນ ກາຕຸນ຺ຕິ ‘‘ເອເກນ ເອກສ຺ສ, ອຎ຺ເຎນ ອິຕຣສ຺ສາ’’ຕິອາທິນາ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ທ຺ວີຫິ ວາ, ຕິຓ຺ຓໍ ຕີຫິ ວາ ອາຈຣິເຍຫິ, ເອກເກນ ວາ ອາຈຣິເຍນ ຕໂຍປິ ເອກໂຕ ອນຸສ຺ສາວເນ ກາຕຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ເອເກນ ອຸປຊ຺ຌາເຍນ. ‘‘ນ ຕ຺ເວວ ນານຸປຊ຺ຌາເຍນາ’’ຕິ ອິທໍ ເອເກນ ອາຈຣິເຍນ ທ຺ວີຫິ ວາ ຕີຫິ ວາ ອຸປຊ຺ຌາເຍຫິ ¶ ທ຺ເວ ວາ ຕໂຍ ວາ ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ເຂ ເອກກ຺ຂເຓ ເອກາຍ ອນຸສ຺ສາວນາຍ ເອການຸສ຺ສາວເນ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ປຏິກ຺ເຂປປທໍ. ນ ປນ ນານາຈຣິເຍຫິ ນານຸປຊ຺ຌາເຍຫິ ຕໂຍ ເອການຸສ຺ສາວເນ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອາຫ ‘‘ສເຈ ປນ ນານາຈຣິຍາ ນານຸປຊ຺ຌາຍາ…ເປ… ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ຍຎ຺ເຈຕ຺ຖ ¶ ‘‘ຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ສຸມນຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກໍ, ສຸມນຕ຺ເຖໂຣ ຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອຸປຊ຺ຌາເຍຫິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສທ຺ຘິວິຫາຣິການໍ ອນຸສ຺ສາວນກຣຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ອຸປລກ຺ຂຓມຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ສເຈ ຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ສຸມນຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກໍ, ສຸມນຕ຺ເຖໂຣ ນນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກໍ ອນຸສ຺ສາເວຕິ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎຎ຺ຈ ຄຓປູຣກາ ໂຫນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ ເອວ. ສເຈ ປນ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ສຍເມວ ອຕ຺ຕໂນ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກໍ ອນຸສ຺ສາເວຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ, ກມ຺ມໍ ສຸກຕເມວ ໂຫຕິ. ອນຸປຊ຺ຌາຍກສ຺ສປິ ເຍນ ເກນຈິ ອນຸສ຺ສາວິເຕ ອຸປສມ຺ປທາ ໂຫຕິ, ກິມງ຺ຄໍ ປນ ສອຸປຊ຺ຌາຍກສ຺ສ ອຸປຊ຺ຌາເຍເນວ ອນຸສ຺ສາວເນຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເຕເນວ ນວຏ຺ຏນປກ຺ຂໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສເຈ ປນາ’’ຕິອາທິມາຫ.

ທ຺ເວອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ຂາທິວຕ຺ຖຸກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໒໖. ອຸປຊ຺ຌາຕິ ອຸປຊ຺ຌາຍ-ສທ຺ທສມານຕ຺ໂຖ ອາກາຣນ຺ໂຕ ອຸປຊ຺ຌາສທ຺ໂທຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອຸປຊ຺ຌາຍ-ສທ຺ໂທ ເອວ ວາ ອຸປຊ຺ຌາ ອຸປໂຍຄປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈເນສຸ ຍ-ກາຣໂລປໍ ກຕ຺ວາ ເອວໍ ວຸຕ຺ໂຕ ກຣຓວຈນາທີສຸ ອຸປຊ຺ຌາ-ສທ຺ທສ຺ສ ປໂຍຄາຠາວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ປາຬິຍໍ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ຕນາວ ກຕ຺ຕຸຠູເຕນ ກຣຓຠູເຕນ ອຕ຺ຕານເມວ ກມ຺ມຠູຕໍ ປຕິ ສມ຺ມນນກິຈ຺ຈໍ ກາຕພ຺ພໍ. ອຕ຺ຕານນ຺ຕິ ວາ ປຈ຺ຈຕ຺ເຕ ອຸປໂຍຄວຈນໍ, ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕາ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ເອຕ຺ເຖວ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣາປິ ເຕຣສສມ຺ມຸຕິອາທີສຸ ອິມິນາວ ລກ຺ຂເຓນ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕາ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ໂພວ. ອປິຈ ສຍໍ ກມ຺ມາຣຫຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕານໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຈຕຸວຄ຺ຄາທິໂກ ຄໂຓ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ.

ສຈ຺ຈກາໂລຕິ ‘‘ນິຄູຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຎ຺ຈນໍ ປຫາຍ ສຈ຺ຈສ຺ເສວ ເຕ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພກາໂລ. ຠູຕກາໂລຕິ ວຎ຺ຈນາຍ ອຠາເວປິ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕາທິວຕ຺ຖຸໂນ ຠູຕຕາຍ ອວສ຺ສໍ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພກາໂລ, ອິຕຣຖາ ກມ຺ມໂກປາທິອນ຺ຕຣາໂຍ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ມງ຺ກູຕິ ອໂຘມຸໂຂ. ອຸທ຺ຘຣຕູຕິ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນຠາວໂຕ ອຸປສມ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ປຕິຏ຺ຐເປຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສພ຺ພກມ຺ມວາຈາສຸ ¶ ອຕ຺ຖໂກສລ຺ລຕ຺ຖໍ ປເນຕ຺ຖ ອຸປສມ຺ປທາກມ຺ມວາຈາຍ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ – ສຸຓາຕູຕິ ສວນາຓຕ຺ຕິຍໍ ປຐມປຸຣິເສກວຈນໍ. ຕຎ຺ຈ ¶ ກິຎ຺ຈາປິ ໂຍ ສງ຺ໂຆ ສວນກິຣິຍາຍ ນິໂຍຊີຍຕິ, ຕສ຺ສ ສມ຺ມຸຂຕ຺ຕາ ‘‘ສຸຓາຫີ’’ຕິ ມຊ຺ຌິມປຸຣິເສກວຈເນນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕຖາປິ ຍສ຺ມາ ສງ຺ຆ-ສທ຺ທສນ຺ນິຘາເນ ປຐມປຸຣິສປໂຍໂຄວ ສທ຺ທວິຘູຫິ ສມາຈິຓ຺ໂຓ ຠຄວນ຺ຕອາຍສ຺ມນ຺ຕາທິສທ຺ທສນ຺ນິຘາເນສຸ ວິຍ ‘‘ອຘິວາເສຕຸ ເມ ຠວໍ ໂຄຕໂມ (ປາຣາ. ໒໒). ເອຕສ຺ສ ສຸຄຕ ກາໂລ, ຍໍ ຠຄວາ ສາວການໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎເປຍ຺ຍ (ປາຣາ. ໒໑). ປກ຺ກມຕາຍສ຺ມາ (ປາຣາ. ໔໓໖). ສຸຓນ຺ຕຸ ເມ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ. ຕສ຺ມາ ອິຘ ປຐມປຸຣິສປໂຍໂຄ ກໂຕ. ອຖ ວາ ຄາຣວວເສເນເວຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຄຣຸຏ຺ຐານີເຍສຸ ຫິ ຄາຣວວເສນ ມຊ຺ຌິມປຸຣິສປໂຍຄຸປ຺ປຕ຺ຕິຍມ຺ປິ ປຐມປຸຣິສປໂຍຄໍ ປຍຸຊ຺ຊນ຺ຕິ ‘‘ເທເສຕຸ ສຸຄໂຕ ຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໒.໖໖; ມ. ນິ. ໒.໓໓໘; ສໍ. ນິ. ໑.໑໗໒; ມຫາວ. ໘) ວິຍາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເກຈິ ປນ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອາວຸໂສຕິ ສທ຺ເທ ອເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ອິຘ ປຐມປຸຣິສປໂຍໂຄ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອາຈຣິໂຍ ເມ ຠນ຺ເຕ ໂຫຫິ, (ມຫາວ. ໗໗) ອິງ຺ຆາວຸໂສ ອຸປາລິ, ອິມໍ ປພ຺ພຊິຕໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊາຫີ’’ຕິອາທີສຸ (ປາຣາ. ໕໑໗) ຕປ຺ປໂຍເຄປິ ມຊ຺ຌິມປຸຣິສປໂຍຄສ຺ເສວ ທສ຺ສນໂຕ.

ເມຕິ ໂຍ ສາເວຕິ, ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕນິທ຺ເທເສ ສາມິວຈນໍ. ຠນ຺ເຕຕິ ອາລປນຕ຺ເຖ ວຸຑ຺ເຒສຸ ສຄາຣວວຈນໍ. ‘‘ອາວຸໂສ’’ຕິ ປທໍ ປນ ນວເກສຸ. ຕທຸຠຍມ຺ປິ ນິປາໂຕ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ອາວຸໂສ’’ຕິ ພຫູສຸປິ ສມານຣູປຕ຺ຕາ. ສງ຺ໂຆຕິ ອວິເສສໂຕ ຈຕຸວຄ຺ຄາທິເກ ປກຕຕ຺ຕປຸຄ຺ຄລສມູເຫ ວຕ຺ຕຕິ. ອິຘ ປນ ປຈ຺ຈນ຺ຕິເມສຸ ຊນປເທສຸ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄໂຕ ປຏ຺ຐາຍ, ມຊ຺ຌິເມສຸ ຊນປເທສຸ ທສວຄ຺ຄໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສງ຺ໂຆຕິ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ປິຓ຺ຑຕ຺ໂຖ – ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ ມມ ວຈນໍ ສຸຓາຕູຕິ. ອິທຎ຺ຈ ນວກຕເຣນ ວຕ຺ຕພ຺ພວຈນໍ. ສເຈ ປນ ອນຸສ຺ສາວໂກ ສພ຺ເພຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ໂຫຕິ, ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ອາວຸໂສ, ສງ຺ໂຆ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ໂສປິ ເຈ ‘‘ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວເທຍ຺ຍ, ນວກຕໂຣ ວາ ‘‘ອາວຸໂສ’’ຕິ, ກມ຺ມໂກໂປ ນຕ຺ຖິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ເອກຕ຺ຖ ‘ອາວຸໂສ’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ‘ຠນ຺ເຕ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ນຕ຺ຖິ ໂທໂສ ອຸຠເຍນາປິ ອາລປນສ຺ສ ສິຊ຺ຌນໂຕ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ.

ອິທານິ ຍມຕ຺ຖໍ ຎາເປຕຸກາໂມ ‘‘ສຸຓາຕູ’’ຕິ ສງ຺ຆໍ ສວເນ ນິໂຍເຊຕິ, ຕໍ ຎາເປນ຺ໂຕ ‘‘ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຍນ຺ຕິ ¶ ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ຂສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາເສ ສນ຺ນິຫິຕຠາວທສ຺ສນໍ. ເຕນ ຈ ຫຕ຺ຖປາເສ ຐິຕສ຺ເສວ ອຸປສມ຺ປທາ ຣຸຫຕີຕິ ສິຊ຺ຌຕິ ຫຕ຺ຖປາສໂຕ ພຫິ ຐິຕສ຺ສ ‘‘ອຍ’’ນ຺ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໂຕ. ເຕເນວ ອນຸສາສກສມ຺ມຸຕິຍໍ ໂສ ຫຕ຺ຖປາສໂຕ ພຫິ ຐິຕຕ຺ຕາ ‘‘ອຍ’’ນ຺ຕິ ນ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕສ຺ມາ ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ໂຂ ອນຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ຫຕ຺ຖປາເສ ຐເປຕພ຺ໂພ. ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມຕິ ອຍໍ-ສທ຺ໂທ ຈ ອວສ຺ສໍ ປຍຸຊ຺ຊິຕພ຺ໂພ. ໂສ ຈ ອິມສ຺ມິໍ ປຐມນາມປໂຍເຄ ເອວາຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ ¶ . ‘‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ’’ຕິ ອິທໍ ອນິຍມໂຕ ຕສ຺ສ ນາມທສ຺ສນໍ. ອຸຠເຍນປິ ອຍໍ ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິໂຕຕິອາທິນາມໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ໂຂ’’ຕິ ຠິນ຺ນາຘິກຣຓວິສເຍ ພຫຸພ຺ພີຫິສມອາໂສ, ອຸປສມ຺ປທໍ ເມ ສງ຺ໂຆ ອເປກ຺ຂມາໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ສ ຈ ອຸປຊ຺ຌາຍຕໍ ສມງ຺ຄິຠາເວນ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອິຕ຺ຖນ຺ນມສ຺ສ ອາຍສ຺ມໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອເຕນ ‘‘ອຍໍ ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິໂຕ ອາຍສ຺ມໂຕ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິຕສ຺ສ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກຠູໂຕ ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ໂຂ’’ຕິ ເອວມາທິນາ ນເຍນ ນາມໂຍຊນາຍ ສຫ ອຕ຺ໂຖ ທສ຺ສິໂຕຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ອາຍສ຺ມໂຕ’’ຕິ ປທໍ ອວຕ຺ວາປິ ‘‘ອຍໍ ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິໂຕ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິຕສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ໂຂ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເຕເນວ ປາຬິຍໍ ‘‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາເມນ ອຸປຊ຺ຌາເຍນາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ອາຍສ຺ມໂຕ’’ຕິ ປທໍ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຎ຺ເຈຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕເມວ.

ນນຸ ເຈຕ຺ຖ ອຸປຊ຺ຌາໂຍປິ ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ໂຂ ວິຍ ຫຕ຺ຖປາເສ ຐິໂຕ ເອວ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ອຖ ກສ຺ມາ ‘‘ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ອິມສ຺ສ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ໂຂ’’ຕິ ເອວໍ ອຸປຊ຺ຌາຍປຣາມສເນປິ ອິມ-ສທ຺ທສ຺ສ ປໂຍໂຄ ນ ກໂຕຕິ? ນາຍໍ ວິໂຣໂຘ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ອຠາເວປິ ກມ຺ມໂກປາຠາວໂຕ. ເກວລຎ຺ຫິ ກມ຺ມນິປ຺ຜຕ຺ຕິຍາ ສນ຺ຕປທວເສນ ອວິຊ຺ຊມານສ຺ສປິ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ນາມກິຕ຺ຕນໍ ອນຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທາທີສຸປິ ກຣີຍຕິ. ຕສ຺ມາ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ອສນ຺ນິຫິຕຕາຍປິ ຕປ຺ປຣາມສນມຕ຺ເຕເນວ ກມ຺ມສິທ຺ຘິໂຕ ‘‘ອິມສ຺ສາ’’ຕິ ນິທ຺ທິສິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

ປຣິສຸທ຺ໂຘ ອນ຺ຕຣາຍິເກຫິ ຘມ຺ເມຫີຕິ ອຠພ຺ພຕາທິເກຫິ ອຸປສມ຺ປທາຍ ອວຕ຺ຖຸກເຣຫິ ເຈວ ປຎ຺ຈາພາຘຫຕ຺ຖຈ຺ຉິນ຺ນາທີຫິ ຈ ອາປຕ຺ຕິມຕ຺ຕກເຣຫິ ອນ຺ຕຣາຍິເກຫິ ສຠາເວຫິ ປຣິມຸຕ຺ໂຕ. ເອວໍ ວຸຕ຺ໂຕ ເອວ ຈ ອາປຕ຺ຕິມຕ຺ຕກເຣຫິ ປຎ຺ຈາພາຘາທີຫິ ອປຣິມຸຕ຺ຕສ຺ສປິ ອຸປສມ຺ປທາ ຣຸຫຕິ, ນາຎ຺ຎຖາ. ປຣິປຸຓ຺ຓສ຺ສ ປຕ຺ຕຈີວຣນ຺ຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓມສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ຂສ຺ສ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ເອວ ອປຕ຺ຕຈີວຣສ຺ສາປິ ອຸປສມ຺ປທາ ຣຸຫຕິ, ນາຎ຺ຎຖາ. ອຸປສມ຺ປທໍ ຍາຈຕີຕິ ¶ ‘‘ສງ຺ຆໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປສມ຺ປທໍ ຍາຈາມີ’’ຕິອາທິນາ (ມຫາວ. ໗໑, ໑໒໖) ຍາຈິຕຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ເຕນ ສງ຺ເຆ ອຍາຈິເຕປິ ‘‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ສງ຺ຆໍ ອຸປສມ຺ປທໍ ຍາຈຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເອວ ກມ຺ມໍ ອວິປນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ນາຎ຺ຎຖາ. ອຸປຊ຺ຌາເຍນາຕິ ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ກຣຓຠູເຕນ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ກຕ຺ວາ ກມ຺ມຠູຕໍ ອຸປສມ຺ປທໍ ທາຕຸໍ ນິປ຺ຜາເທຕຸໍ ກຕ຺ຕຸຠູຕໍ ສງ຺ຆໍ ຍາຈຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍາຈຘາຕຸໂນ ປນ ທ຺ວິກມ຺ມກຕ຺ຕາ ‘‘ສງ຺ຆໍ, ອຸປສມ຺ປທ’’ນ຺ຕິ ທ຺ເວ ກມ຺ມປທານິ ວຸຕ຺ຕານິ.

ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຕ຺ໂຕ ກາໂລ ອິມສ຺ສາຕິ ປຕ຺ຕກາລໍ, ອປໂລກນາທິຈຕຸພ຺ພິຘສງ຺ຆກມ຺ມໍ, ຕເທວ ສກຕ຺ເຖ ຍ-ປຈ຺ຈເຍນ ‘‘ປຕ຺ຕກລ຺ລ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິຘ ປນ ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖອຸປສມ຺ປທາກມ຺ມໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ຕໍ ກາຕຸໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ ຊາຕໍ. ຍທີຕິ ອນຸມຕິຄຫຓວເສນ ກມ຺ມສ຺ສ ¶ ປຕ຺ຕກລ຺ລຕໍ ຎາເປຕິ. ໂຍ ຫິ ໂກຈິ ຕຕ຺ຖ ອປຕ຺ຕກລ຺ລຕໍ ມຎ຺ຎິສ຺ສຕິ, ໂສ ວກ຺ຂຕິ. ອິມເມວ ຫິ ອຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ອນຸສ຺ສາວນາສຸ ‘‘ຍສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ຂມຕິ…ເປ… ໂສ ຠາເສຍ຺ຍາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໒໗) ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ປເນຕໍ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ ວຕ຺ຖຸສມ຺ປທາ, ອນ຺ຕຣາຍິເກຫິ ຘມ຺ເມຫິ ຈສ຺ສ ປຣິສຸທ຺ຘຕາ, ສີມາສມ຺ປທາ, ປຣິສສມ຺ປທາ, ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈນິຏ຺ຐາປນນ຺ຕິ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສງ຺ຄຫິຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸສມ຺ປທາ ນາມ ຍຖາວຸຕ຺ເຕຫິ ເອກາທສຫິ ອຠພ຺ພປຸຄ຺ຄເລຫິ ເຈວ ອນ຺ຕິມວຕ຺ຖຸອຊ຺ຌາປນ຺ເນຫິ ຈ ອຎ຺ໂຎ ປຣິປຸຓ຺ຓວີສຕິວສ຺ໂສ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນຠູໂຕ ມນຸສ຺ສປຸຣິໂສ, ເອຕສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ສຕິ ເອວ ອິທໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທາກມ຺ມໍ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ ນາມ ໂຫຕິ, ນາສຕິ. ກຕຎ຺ຈ ກຸປ຺ປເມວ ໂຫຕິ.

ອນ຺ຕຣາຍິເກຫິ ຘມ຺ເມຫິ ຈສ຺ສ ປຣິສຸທ຺ຘຕາ ນາມ ຍຖາວຸຕ຺ຕສ຺ເສວ ອຸປສມ຺ປທາວຕ຺ຖຸຠູຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເຍ ອິເມ ຠຄວຕາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈາພາຘຜຸຏ຺ຐຕາທໂຍ ມາຕາປິຕູຫິ ອນນຸຎ຺ຎາຕຕາປຣິໂຍສານາ ເຈວ ຫຕ຺ຖຈ຺ຉິນ຺ນຕາທໂຍ ຈ ໂທສຘມ຺ມາ ກາຣກສງ຺ຆສ຺ສ ອາປຕ຺ຕາທິອນ຺ຕຣາຍເຫຕຸຕາຍ ‘‘ອນ຺ຕຣາຍິກາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ເຕຫິ ອນ຺ຕຣາຍິເກຫິ ໂທສຘມ຺ເມຫິ ປຣິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ອິມິສ຺ສາ ຈ ສຕິ ເອວ ອິທໍ ກມ຺ມໍ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ ນາມ ໂຫຕິ, ນາສຕິ. ກຕໍ ປນ ກມ຺ມໍ ສຸກຕເມວ ໂຫຕິ ຐເປຕ຺ວາ ອູນວີສຕິວສ຺ສປຸຄ຺ຄລໍ.

ສີມາສມ຺ປທາ ¶ ປນ ອຸໂປສຖກ຺ຂນ຺ຘເກ (ມຫາວ. ໑໔໗-໑໔໘) ວກ຺ຂມານນເຍນ ສພ຺ພໂທສວິຣຫິຕາຍ ພທ຺ຘາພທ຺ຘວເສນ ທຸວິຘາຍ ສີມາຍ ວເສເນວ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕາທິສາຍ ຫິ ສີມາຍ ສຕິ ເອວ ອິທໍ ກມ຺ມໍ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ ນາມ ໂຫຕິ, ນາສຕິ. ກຕຎ຺ຈ ກມ຺ມໍ ວິປຊ຺ຊຕິ.

ປຣິສສມ຺ປທາ ປນ ເຍ ອິເມ ອຸປສມ຺ປທາກມ຺ມສ຺ສ ສພ຺ພນ຺ຕິເມນ ປຣິຈ຺ເຉເທນ ກມ຺ມປ຺ປຕ຺ຕາ ທສຫິ ວາ ປຎ຺ຈຫິ ວາ ອນູນາ ປາຣາຊິກໍ ອນາປນ຺ນາ, ອນຸກ຺ຂິຕ຺ຕາ ຈ ສມານສໍວາສກາ ຠິກ຺ຂູ, ເຕສໍ ເອກສີມາຍໍ ຫຕ຺ຖປາສໍ ອວິຊຫິຕ຺ວາ ຐານໍ, ຉນ຺ທາຣຫານຎ຺ຈ ຉນ຺ທສ຺ສ ອານຍນໍ, ສມ຺ມຸຂີຠູຕານຎ຺ຈ ອປ຺ປຏິກ຺ໂກສນໍ, ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ຂຣຫິຕານໍ ອຸໂປສຖກ຺ຂນ຺ຘເກ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕານໍ ຄຫຏ຺ຐາທິອນອຸປສມ຺ປນ຺ນານຎ຺ເຈວ ປາຣາຊິກຸກ຺ຂິຕ຺ຕກນານາສໍວາສກຠິກ຺ຂຸນີນຎ຺ຈ ວຊ຺ຊນີຍປຸຄ຺ຄລານໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາເສ ອຠາໂວ ຈາຕິ ອິເມຫິ ຈຕູຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສງ຺ຄຫິຕາ. ເອວຣູປາຍ ຈ ປຣິສສມ຺ປທາຍ ສຕິ ເອວ ອິທໍ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ ນາມ ໂຫຕິ, ນາສຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຸຣິມານໍ ຕິຓ຺ຓໍ ອງ຺ຄານໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສປິ ອຠາເວ ກຕໍ ກມ຺ມໍ ວິປຊ຺ຊຕິ, ນ ປຈ຺ຉິມສ຺ສ.

ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈນິຏ຺ຐາປນໍ ¶ ນາມ ຍານິມານິ ‘‘ປຐມໍ ອຸປຊ຺ຌໍ ຄາຫາເປຕພ຺ໂພ’’ຕິອາທິນາ ປາຬິຍໍ ວຸຕ຺ຕານິ ‘‘ອຸປຊ຺ຌໍ ຄາຫາປນໍ, ປຕ຺ຕຈີວຣາຈິກ຺ຂນໍ, ຕໂຕ ຕໍ ຫຕ຺ຖປາສໂຕ ພຫິ ຐເປຕ຺ວາ ອນຸສາສກສມ຺ມຸຕິກມ຺ມກຣຓໍ, ສມ຺ມເຕນ ຈ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອນຸສາສນໍ, ເຕນ ຈ ປຐມຕຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ຎາເປຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ຂໍ ‘ອາຄຈ຺ຉາຫີ’ຕິ ຫຕ຺ຖປາເສ ເອວ ອພ຺ຠານໍ, ເຕນ ຈ ຠິກ຺ຂູນໍ ປາເທ ວນ຺ທາເປຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປທາຍາຈາປນໍ, ຕໂຕ ອນ຺ຕຣາຍິກຘມ຺ມປຸຈ຺ຉກສມ຺ມຸຕິກຣຓໍ, ສມ຺ມເຕນ ຈ ປຸຈ຺ຉນ’’ນ຺ຕິ ອິມານິ ອຏ຺ຐ ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈານິ, ເຕສໍ ສພ຺ເພສໍ ຍາຖາວໂຕ ກຣເຓນ ນິຏ຺ຐາປນໍ. ເອຕສ຺ມິຎ຺ຈ ປຸພ຺ພກມ຺ມນິຏ຺ຐາປເນ ສຕິ ເອວ ອິທໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທາກມ຺ມໍ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ ນາມ ໂຫຕິ, ນາສຕິ. ເອເຕສຸ ປນ ປຸພ຺ພກມ຺ເມສຸ ອກເຕສຸປິ ກຕໍ ກມ຺ມໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕວຕ຺ຖຸສມ຺ປຕ຺ຕິອາທີສຸ ວິຊ຺ຊມາເນສຸ ອກຸປ຺ປເມວ ໂຫຕິ. ຕເທວເມຕ຺ຖ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສງ຺ຄຫິຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິມິນາວ ນເຍນ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ເຕສຸ, ວກ຺ຂມາເນສຸ ຈ ສພ຺ເພສຸ ກມ຺ເມສຸ ປຕ຺ຕກລ຺ລຕາ ຍຖາຣຫໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ຎາຕພ຺ພາ.

ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ¶ ອຸປສມ຺ປາເທຍ຺ຍາຕິ ອຸປສມ຺ປທານິປ຺ຜາທເນນ ຕໍສມງ຺ຄິໍ ກເຣຍ຺ຍ ກໂຣຕູຕິ ປຕ຺ຖນາຍໍ, ວິຘິມ຺ຫິ ວາ ອິທໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍຖາ ຫິ ‘‘ເທວທຕ຺ຕໍ ສຸຂາເປຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສຸຂມສ຺ສ ນິປ຺ຜາເທຕ຺ວາ ຕໍ ສຸຂສມງ຺ຄິນໍ ກເຣຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ເອວມິຘາປິ ອຸປສມ຺ປທມສ຺ສ ນິປ຺ຜາເທຕ຺ວາ ຕໍ ອຸປສມ຺ປທາສມງ຺ຄິນໍ ກເຣຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປໂຍຊກພ຺ຍາປາເຣ ເຈຕໍ ຍຖາ ສຸຂຍນ຺ຕໍ ກຎ຺ຈິ ສຸທ຺ຘກຕ຺ຕາຣໍ ໂກຈິ ເຫຕຸກຕ຺ຕາ ສຸຂເຫຕຸນິປ຺ຜາທເນນ ສຸຂາເປຍ຺ຍາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວມິຘາປິ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕໍ ສຸທ຺ຘກຕ຺ຕາຣໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ເຫຕຸກຕ຺ຕຸຠູໂຕ ສງ຺ໂຆ ອຸປສມ຺ປທາເຫຕຸນິປ຺ຜາທເນນ ອຸປສມ຺ປາເທຍ຺ຍາຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ເອເຕນ ຈ ສຸຂໍ ວິຍ ສຸຂທາຍເກນ ສງ຺ເຆນ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ທິຍ຺ຍມານາ ຕຖາປວຕ຺ຕປຣມຕ຺ຖຘມ຺ເມ ອຸປາທາຍ ອຣິຍຊນປຎ຺ຎຕ຺ຕາ ອຸປສມ຺ປທາ ນາມ ສມ຺ມຸຕິສຈ຺ຈຕາ ອຕ຺ຖີຕິ ສມຕ຺ຖິຕໍ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ສງ຺ຆໍ ອຸປສມ຺ປທໍ ຍາຈຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຣິວາສາທີສຸ ວິຍ ຍາຈນານຸຄຸຓໍ ‘‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທໍ ທເທຍ຺ຍາ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ອຸປສມ຺ປາເທຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອິທໍ ອຸປສມ຺ປທາກມ຺ມໍ ທາເນ ອສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ກມ຺ມລກ຺ຂເຓ ເອວ ສງ຺ຄຫິຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອິມິນາ ນເຍນ ‘‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ອຸປສມ຺ປາເທຕິ, ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ສງ຺ເຆນາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເກວລຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຕມານກາລອຕີຕກາລວເສນ, ອິຘ ປນ ອນາມຏ຺ຐກາລວເສນາຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ວິເສໂສ.

ເອສາ ຎຕ຺ຕີຕິ ‘‘ສງ຺ໂຆ ຎາເປຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຎາປນາ ເອສາ. ອິທຎ຺ຈ ອນຸສ຺ສາວນານມ຺ປິ ສພ຺ຠາວສູຈນຕ຺ຖໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອວສ຺ສຎ຺ເຈຕໍ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ, ຎຕ຺ຕິກມ຺ເມ ເອວ ຕໍ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ປນ ຍ຺ຍ-ກາເຣ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ເຕ ເອວ ຎຕ຺ຕິກມ຺ມໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຂມຕີຕິ ຣຸຈ຺ຈຕິ. ອຸປສມ຺ປທາຕິ ສງ຺ເຆນ ທິຍ຺ຍມານາ ນິປ຺ຜາທິຍມານາ ອຸປສມ຺ປທາ ຍສ຺ສ ຂມຕິ. ໂສ ຕຸຓ຺ຫສ຺ສາຕິ ໂຍຊນາ. ຕຸຓ຺ຫີຕິ ¶ ຈ ອກຖນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ, ອກຖນໂກ ອສ຺ສ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທາຕິ ປກເຕນ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕຕ຺ຖ ກາຣຓມາຫ ‘‘ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອາສີ’’ຕິ ເສໂສ. ຍສ຺ມາ ‘‘ຍສ຺ສ ນກ຺ຂມຕິ, ໂສ ຠາເສຍ຺ຍາ’’ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວຸຈ຺ຈມາໂນປິ ສງ຺ໂຆ ຕຸຓ຺ຫີ ນິຣໂວ ອໂຫສິ, ຕສ຺ມາ ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວນ຺ຕິ ອິມິນາ ປກາເຣນ. ຕຸຓ຺ຫີຠາເວເນເວຕໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ຣຸຈ຺ຈນຠາວໍ ຘາຣຍາມິ ພຸຊ຺ຌາມິ ປຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕິ-ສທ຺ໂທ ປຣິສມາປນຕ຺ເຖ ກໂຕ, ໂສ ຈ ກມ຺ມວາຈາຍ ອນງ຺ຄໍ. ຕສ຺ມາ ອນຸສ຺ສາວເກນ ‘‘ຘາຣຍາມີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ມິ-ກາຣປຣິໂຍສານເມວ ¶ ວຕ຺ວາ ນິຏ຺ຐາເປຕພ຺ພໍ, ອິຕິ-ສທ຺ໂທ ນ ປຍຸຊ຺ຊິຕພ຺ໂພຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອິມິນາ ນເຍນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ກມ຺ມວາຈານມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຸປສມ຺ປທາວິຘິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໒໘. ເອກໂປຣິສາ ວາຕິອາທິ ສຕ຺ຕານໍ ສຣີຣຈ຺ຉາຍໍ ປາເທຫິ ມິນິຕ຺ວາ ຊານນປ຺ປກາຣທສ຺ສນໍ. ຉສຕ຺ຕປທປຣມຕາ ຫິ ຉາຍາ ‘‘ໂປຣິສາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິທຎ຺ຈ ອຸຕຸປ຺ປມາຓາຈິກ຺ຂນາທິ ຈ ອາຄນ຺ຕຸເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ວີມໍສິຕ຺ວາ ວຸຑ຺ຒນວຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ວນ຺ທນວນ຺ທາປນາທິກຣຓຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕິ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຄຈ຺ຉຕິ ຈາຕິ ອຸຕຸ, ໂສວ ປມິຍເຕ ອເນນ ສໍວຈ຺ຉຣນ຺ຕິ ປມາຓນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອຸຕຸເຍວ ອຸຕຸປ຺ປມາຓ’’ນ຺ຕິ. ອປຣິປຸຓ຺ຓາຕິ ອຸປສມ຺ປທາທິວເສນ ອປຣິປຸຓ຺ຓາ. ຍທິ ອຸຕຸເວມຊ຺ເຌ ອຸປສມ຺ປາທິໂຕ, ຕທາ ຕສ຺ມິໍ ອຸຕຸມ຺ຫິ ອວສິຏ຺ຐທິວສາຈິກ຺ຂນໍ ‘‘ທິວສຠາຄາຈິກ຺ຂນ’’ນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຍຕ຺ຕເກຫິ ທິວເສຫິ ຍສ຺ສ ໂຍ ອຸຕຸ ອປຣິປຸຓ຺ໂຓ, ເຕ ທິວເສ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ຕໍ ຂຓໍ ລທ຺ຘູປສມ຺ປທສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສມ຺ພນ຺ຘີ ໂຍ ອຸຕຸ ຍຕ຺ຕເກຫິ ທິວເສຫິ ອປຣິປຸຓ຺ໂຓ, ເຕ ທິວເສຕິ ໂຍຊນາ.

ຉາຍາທິກເມວ ສພ຺ພໍ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຄາຍິຕພ຺ພໂຕ ກເຖຕພ຺ພໂຕ ສງ຺ຄີຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອິທເມວາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ຕ຺ວໍ ກິໍ ລຠສີຕິ ຕ຺ວໍ ອຸປສມ຺ປາທນກາເລ ກຕຣວສ຺ສໍ, ກຕຣອຸຕຸຎ຺ຈ ລຠສິ, ກຕຣສ຺ມິໍ ເຕ ອຸປສມ຺ປທາ ລທ຺ຘາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວສ຺ສນ຺ຕິ ວສ຺ສານອຸຕຸ. ອິທຎ຺ຈ ສໍວຈ຺ຉຣາຈິກ຺ຂນໍ ວິນາ ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ຎາຍຕີຕິ ອິມິນາ ອຸຕຸອາຈິກ຺ຂເນເນວ ສາສນວສ຺ເສສຸ ວາ ກລິຍຸຄວສ຺ສາທີສຸ ວາ ສຫສ຺ສິເມ ວາ ສຕິເມ ວາ ອສຸກໍ ອຸຕຸໍ ລຠາມີຕິ ທສ຺ສິຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ‘‘ຉາຍາ’’ຕິ ອິທໍ ປາຬິຍໍ ອາຄຕປຏິປາຏິໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຕ຺ຕພ຺ພກມໂຕ ປນ ກລິຍຸຄວສ຺ສາທີສຸ ສພ຺ພເທສປສິທ຺ເຘສຸ ອສຸກວສ຺ເສ ອສຸກອຸຕຸມ຺ຫິ ອສຸກມາເສ ¶ ອສຸເກ ກຓ຺ເຫ ວາ ສຸກ຺ເກ ວາ ປກ຺ເຂ ອສຸກຕິຖິວາຣວິເສສຍຸຕ຺ເຕ ນກ຺ຂຕ຺ເຕ ປຸພ຺ພຓ຺ຫາທິທິວສຠາເຄ ເອຕ຺ຕເກ ຉາຍາປມາເຓ, ນາຑິກາປມາເຓ ວາ ມຍາ ອຸປສມ຺ປທາ ລທ຺ຘາຕິ ວເທຍ຺ຍາສີຕິ ເອວໍ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ‘‘ອິທໍ ສຸຏ຺ຐຸ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕຸເກຫິ ¶ ວຸຑ຺ຒປຏິປາຏິໍ ຎຕ຺ວາ ປຏິປຊ຺ຊາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ປາຬິຍໍ ກິສ຺ສ ຕ຺ວນ຺ຕິ ກິໍ ຕ຺ວໍ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ອກາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໓໐. ອຸປສມ຺ປທໍ ຍາຈີຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊຎ຺ຈ ອຸປສມ຺ປທຎ຺ຈ ຍາຈີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປສ຺ສິສ຺ສາມີຕິ ເອຕ຺ຖ ວທຕີຕິ ເສໂສ, ເອວໍ ອຸປຣິປິ. ‘‘ໂອສາເຣຕພ຺ໂພ’’ຕິ ອິມິນາ ປຸຣິໂມ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕຠາໂວ ວິພ຺ຠມິຕ຺ວາ ປຸນ ລທ຺ຘູປສມ຺ປທມ຺ປິ ນ ມຸຎ຺ຈຕິ. ເຕນ ຈ ສມ຺ຠຸຎ຺ຊນາທີສຸປິ ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອນາປຕ຺ຕິ ສມ຺ໂຠເຄ ສໍວາເສຕິ ເອຕ຺ຖ ສຫເສຍ຺ຍາປິ ສງ຺ຄຫິຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖ ຈາຍມຘິປ຺ປາໂຍ – ຍສ຺ມາ ອຍໍ ໂອສາຣິຕຕ຺ຕາ ປກຕຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕສມ຺ໂຠຄາທິປຈ຺ຈເຍນ ປາຈິຕ຺ຕິເຍເນຕ຺ຖ ອນາປຕ຺ຕີຕິ. ໂຍ ປນ ອາປຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ ອນາປຕ຺ຕິທິຏ຺ຐິຕາຍ ອາປຕ຺ຕິໍ ນ ປສ຺ສຕິ, ເຕເນວ ປຏິກມ຺ມມ຺ປິ ນ ກໂຣຕິ, ໂສ ຍສ຺ມາ ເອຕ຺ຕາວຕາ ອລຊ຺ຊີ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ປຓ຺ຓຕ຺ຕິໍ ຎຕ຺ວາ ວີຕິກ຺ກມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ເອວ ຫິ ອລຊ຺ຊີ ນາມ ໂຫຕິ. ‘‘ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິອາທິ (ປຣິ. ໓໕໙) ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ເອຕ຺ຖ ອລຊ຺ຊິສມ຺ໂຠຄາທິປຈ຺ຈຍາ ທຸກ຺ກຏາປຕ຺ຕິນິຍໂມ ນຕ຺ຖິ. ເຕນ ສາເປຕ຺ຖ ອາປຕ຺ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ໂຍ ປເນຕ຺ຖ ອິມໍ ອຘິປ຺ປາຍໍ ອສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ເຕນ ເກນຈິ ‘‘ອນາປຕ຺ຕິ ສມ຺ໂຠເຄ ສໍວາເສ’’ຕິ ອິມິນາ ປາຈິຕ຺ຕິເຍນ ອນາປຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ອລຊ຺ຊິສມ຺ໂຠຄປຈ຺ຈຍາ ທຸກ຺ກຏໍ ປນ ອາປຊ຺ຊຕິ ເອວາຕິ ອາປຕ຺ຕິນິຍໂມ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ອລຊ຺ຊິຕ຺ເຕ ສຕິ ເອວ ວຸຕ຺ໂຕ, ນາສຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໑໓໑. ວິນຍມ຺ຫີຕິອາທິຄາຖາສຸ ນິຄ຺ຄຫານນ຺ຕິ ນິຄ຺ຄຫກຣເຓສຸ. ປາປິຈ຺ເຉຕິ ປາປປຸຄ຺ຄລານໍ ນິຄ຺ຄຫກຣເຓສຸ, ລຊ຺ຊີນໍ ປຄ຺ຄເຫສຸ ຈ ເປສລານໍ ສຸຂາວເຫ ມຫນ຺ເຕ ວິນຍມ຺ຫິ ຍຖາ ອຕ຺ຖກາຣີ ອຕ຺ຖານຸຄຸຓໍ ກໂຣນ຺ໂຕວ ຍສ຺ມາ ໂຍນິໂສ ປຏິປຊ຺ຊຕິ ນາມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອຸທ຺ທານໍ ປວກ຺ຂາມີຕິ ສມ຺ພນ຺ຘໂຍຊນາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ.

ຈຕ຺ຕາໂຣນິສ຺ສຍາທິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອິຕິ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍ ວິນຍຏ຺ຐກຖາຍ ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ

ສນ຺ນິປາຕານຸຊານນາທິກຖາວຓ຺ຓນາ

໑໓໒. ອຸໂປສຖກ຺ຂນ຺ຘເກ ¶ ¶ ຕຣນ຺ຕິ ໂອຕຣນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ຕິຕ຺ຖໍ, ລທ຺ຘິ. ອິໂຕຕິ ສາສນລທ຺ຘິໂຕ.

໑໓໕. ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວາ ວຸຏ຺ຐິໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ເທສນາໂຣຈນານມ຺ປິ ສງ຺ຄໂຫ. ເຕເນວ ມາຕິກາຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ວຸຏ຺ຐິຕາ ວາ ເທສິຕາ ວາ ອາໂຣຈິຕາ ວາ ອາປຕ຺ຕິ…ເປ… ອສນ຺ຕີ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິ (ກງ຺ຂາ. ອຏ຺ຐ. ນິທານວຓ຺ຓນາ) ວຸຕ຺ຕໍ.

ມນຸເຊນາຕິ ອາສນ຺ເນນ ສຫ. ປເຣຕິ ທູຣຏ຺ເຐປິ ປຣປຸຄ຺ຄເລ ສນ຺ຘາຍ ຄິຣໍ ໂນ ຈ ຠເຓຍ຺ຍາຕິ ໂຍຊນາ.

‘‘ອາວິກຕາ ຫິສ຺ສ ຜາສຸ ໂຫຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໓໔) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຄຣຸກາປຕ຺ຕິປິ ອາວິກຣຓມຕ຺ເຕນ ວຸຏ຺ຐາຕີຕິ ເກຈິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ເຕສໍ ມຕິມຕ຺ຕໍ ປຣິວາສາທິວິຘານສຸຕ຺ເຕຫິ ວິຣຸຊ຺ຌນໂຕ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ຍຖາຠູຕຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕານມາວິກໂຣນ຺ຕໍ ເປສລາ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ອກາມາ ປຣິວຕ຺ຖພ຺ພ’’ນ຺ຕິອາທິວຈນໍ ນິສ຺ສາຍ ອນິຈ຺ຉມານມ຺ປິ ນໍ ອຸປາເຍນ ປຣິວາສາທີນິ ທຕ຺ວາ ອວສ຺ສໍ ສຸທ຺ຘນ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາເປສ຺ສນ຺ຕິ, ຕໂຕ ຕສ຺ສ ອວິປ຺ປຏິສາຣາທີນໍ ວເສນ ຜາສຸ ໂຫຕິ. ປຐມໍ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສນ຺ຕິ ນິທານຸທ຺ເທສໍ ທສ຺ເສຕິ. ປຸພ຺ເພ ອວິຊ຺ຊມານໍ ປຎ຺ຎາເປສີຕິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ເອຕໍ, ປຸພ຺ເພ ປຎ຺ຎຕ຺ຕມ຺ປິ ປນ ປາຣາຊິກາທິສິກ຺ຂາປທໍ ສພ຺ພໍ ຠຄວາ ‘‘ຕຕ຺ຣິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປາຣາຊິກາ ຘມ຺ມາ ອຸທ຺ເທສໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິອາທິນາ ປາຣາຊິກຸທ຺ເທສາທິວເສນ ວິນຍມາຕິກໍ ກຕ຺ວາ ນິທານຸທ຺ເທເສນ ສຫ ສຍເມວ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ປາຕິໂມກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ປຎ຺ຎາເປສີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຕເທຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໑໓໓) ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໓໖. ເອຕໍ ໓໔ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຍສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຈາຕຸທ຺ທເສ ວາ ປນ຺ນຣເສ ວາຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຖຊາຕໍ.

ສນ຺ນິປາຕານຸຊານນາທິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໓໘. ‘‘ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ¶ ທິສາຍາ’’ຕິ ອິທໍ ນິທສ຺ສນມຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສໍ ປນ ທິສາຍໍ ນິມິຕ຺ເຕ ອສຕິ ຍຕ຺ຖ ອຕ຺ຖິ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຐມໍ ‘‘ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ອນຸທິສາຍ, ທກ຺ຂິຓາຍ ທິສາຍາ’’ຕິອາທິນາ ສມນ຺ຕາ ວິຊ຺ຊມານຏ຺ຐາເນສຸ ນິມິຕ຺ຕານິ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ອນຸທິສາຍາ’’ຕິ ປຐມກິຕ຺ຕິຕໍ ກິຕ຺ເຕຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕີຫິ ນິມິຕ຺ເຕຫິ ສິງ຺ຆາຏກສຓ຺ຐານາຍປິ ສີມາຍ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພໂຕ. ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສີມາມຓ຺ຑລໍ ສມ຺ພນ຺ຘນ຺ເຕນາຕິ ວິນຍຘເຣນ ສຍໍ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ເກວລໍ ນິມິຕ຺ຕກິຕ຺ຕນວຈເນເນວ ສີມາມຓ຺ຑລໍ ສມນ຺ຕາ ນິມິຕ຺ເຕນ ນິມິຕ຺ຕໍ ພນ຺ຘນ຺ເຕນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໍ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາປິ ຫິ ກິຕ຺ເຕຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕິໂຍຊນປຣມາຍ ສີມາຍ ສມນ຺ຕໂຕ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອນຸປຣິຄມນສ຺ສ ເອກທິວເສນ ທຸກ຺ກຣຕ຺ຕາ ວິນຍຘເຣນ ສຍໍ ອທິຏ຺ຐມ຺ປິ ປຸພ຺ເພ ຠິກ຺ຂູຫິ ຍຖາວວຕ຺ຖິຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ‘‘ປາສາໂຓ ຠນ຺ເຕ’’ຕິອາທິນາ ເກນຈິ ວຸຕ຺ຕານຸສາເຣນ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ‘‘ເອໂສ ປາສາໂຓ ນິມິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ກິຕ຺ເຕຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ ເອວ.

ສຸທ຺ຘປໍສຸປພ຺ພໂຕຕິ ນ ເກນຈິ ກໂຕ ສຍໍຊາໂຕວ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕຖາ ເສສາປິ. ອິຕໂຣປີຕິ ສຸທ຺ຘປໍສຸປພ຺ພຕາທິໂກປິ ປພ຺ພໂຕ. ຫຕ຺ຖິປ຺ປມາຓໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ຠູມິໂຕ ອຸຄ຺ຄຕປ຺ປເທເສນ ຫຕ຺ຖິປ຺ປມາຓໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຈຕູຫິ ວາ ຕີຫິ ວາຕິ ສີມາຠູມິຍໍ ຈຕູສຸ, ຕີສຸ ວາ ທິສາສຸ ຐິເຕຫິ. ເອກິສ຺ສາ ເອວ ປນ ທິສາຍ ຐິເຕຫິ ຕໂຕ ພຫູຫິປິ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ທ຺ວີຫິ ປນ ທ຺ວີສຸ ທິສາສຸ ຐິເຕຫິປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ເອເກນ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ມາ. ຕໍ ພຫິທ຺ຘາ ກຕ຺ວາຕິ ກິຕ຺ຕິຕນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ອສີມຕ຺ຕາ ອນ຺ໂຕສີມາຍ ກຣຓໍ ອຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ສເຈ’’ຕິອາທິ.

ທ຺ວຕ຺ຕິໍສປລຄຸຬປິຓ຺ຑປ຺ປມາຓຕາ ສຓ຺ຐານໂຕ ຄເຫຕພ຺ພາ, ນ ຕຸລຄຓນາວເສນ, ຠາຣໂຕ ປລປຣິມາຓຎ຺ຈ ມຄຘຕຸລາຍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ສາ ຈ ໂລກິຍຕຸລາຍ ທ຺ວິຄຸຓາຕິ ວທນ຺ຕິ. ອຕິມຫນ຺ໂຕປີຕິ ຠູມິໂຕ ຫຕ຺ຖິປ຺ປມາຓໍ ອນຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາຠູມິຍໍ ໂອຕິຓ຺ຓຆນໂຕ ອເນກໂຍຊນປ຺ປມາໂຓປິ. ສເຈ ຫິ ຕໂຕ ຫຕ຺ຖິປ຺ປມາຓໍ ກູຏໍ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ, ປພ຺ພຕສງ຺ຂ຺ຍເມວ ຄຈ຺ຉຕິ.

ອນ຺ໂຕສາຣານນ຺ຕິ ¶ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຕຣຸຓຕາຍ ສາເຣ ອວິຊ຺ຊມາເນປິ ປຣິຓາເມນ ຠວິສ຺ສມານສາເຣປິ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕາທິສານຎ຺ຫິ ສູຈິທຓ຺ຑກປ຺ປມາຓປຣິຓາຫານໍ ຈຕຸປຎ຺ຈມຕ຺ຕມ຺ປິ ວນໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອນ຺ໂຕສາຣມິສ຺ສການນ຺ຕິ ອນ຺ໂຕສາເຣຫິ ¶ ຣຸກ຺ເຂຫິ ສມ຺ມິສ຺ສານໍ. ເອເຕນ ຈ ສາຣຣຸກ຺ຂມິສ຺ສມ຺ປິ ວນໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຈຕຸປຎ຺ຈຣຸກ຺ຂມຕ຺ຕມ຺ປີຕິ ສາຣຣຸກ຺ເຂ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ວນມຊ຺ເຌ ວິຫາຣໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ຣຸກ຺ຂຆຏາຍ ອນ຺ຕເຣ ຣຸກ຺ເຂ ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ວຕິອາທີຫິ ວິຫາຣປຣິຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາວ ອນ຺ໂຕຣຸກ຺ຂນ຺ຕເຣສຸ ເອວ ປຣິເວຓປຓ຺ຓສາລາທີນໍ ກຣຓວເສນ ຍຖາ ອນ຺ໂຕວິຫາຣມ຺ປິ ວນເມວ ໂຫຕິ, ເອວໍ ວິຫາຣໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍທິ ຫິ ສພ຺ພໍ ຣຸກ຺ຂໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ, ວິຫາຣສ຺ສ ອວນຕ຺ຕາ ຕໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕໍ ວນໍ ເອກຕ຺ຖ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ພໍ ສິຍາ. ອິຘ ປນ ອນ຺ໂຕປິ ວນຕ຺ຕາ ‘‘ວນໍ ນ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສເຈ ຫິ ຕໍ ກິຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ‘‘ນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປຣິ ວິຫາໂຣ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິນາ ອນນ຺ຕເຣ ວຸຕ຺ຕໂທສໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ເອກເທສນ຺ຕິ ວເນກເທສໍ, ຣຸກ຺ຂວິຣຫິຕຏ຺ຐາເນ ກຕວິຫາຣສ຺ສ ເອກປສ຺ເສ ຐິຕວນສ຺ສ ເອກເທສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສູຈິທຓ຺ຑກປ຺ປມາໂຓຕິ ວໍສທຓ຺ຑປ຺ປມາໂຓ. ເລຂນິທຓ຺ຑປ຺ປມາໂຓຕິ ເກຈິ. ມາຕິກາຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ອເວຠງ຺ຄິຍວິນິຈ຺ຉເຍ ‘‘ໂຍ ໂກຈິ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລສູຈິທຓ຺ຑກມຕ຺ໂຕປິ ເວຬຸ…ເປ… ຄຣຸຠຓ຺ຑ’’ນ຺ຕິ (ກງ຺ຂາ. ອຏ຺ຐ. ທຸພ຺ພຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຕນຸຕໂຣ ເວຬຸທຓ຺ໂຑຕິ ຈ ສູຈິທຓ຺ໂຑຕິ ຈ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ວໍສນຬກສຣາວາທີສູຕິ ເວຬຸປພ຺ເພ ວາ ນຬປພ຺ເພ ວາ ກປລ຺ລກາທິມຕ຺ຕິກຠາຊເນສຸ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕງ຺ຂຓມ຺ປີຕິ ຕຣຸຓໂປຕເກ ອມິລາຍິຕ຺ວາ ວິຣຸຫນຊາຕິເກ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຍ ປນ ປຣິຓຕາ ສມູລໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ໂຣປິຕາປິ ຉິນ຺ນສາຂາ ວິຍ ມິລາຍິຕ຺ວາ ຈິເຣນ ນວມູລງ຺ກຸຣຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຊີວນ຺ຕິ, ມີຍນ຺ຕິເຍວ ວາ, ຕາທິເສ ກິຕ຺ເຕຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເອຕນ຺ຕິ ນວມູລສາຂານິຄ຺ຄມນໍ.

ມຊ຺ເຌຕິ ສີມາຍ ມຫາທິສານໍ ອນ຺ໂຕ. ໂກຓນ຺ຕິ ສີມາຍ ຈຕູສຸ ໂກເຓສຸ ທ຺ວິນ຺ນໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ມຄ຺ຄານໍ ສມ຺ພນ຺ຘຏ຺ຐານໍ. ປຣຠາເຄ ກິຕ຺ເຕຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ເຕສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ໂກຓານໍ ພຫິ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຐິເຕສຸ ມຄ຺ເຄສຸ ເອກິສ຺ສາ ທິສາຍ ເອກໍ, ອຎ຺ຎິສ຺ສາ ທິສາຍ ຈາປຣນ຺ຕິ ເອວໍ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ມຄ຺ຄາ ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ກິຕ຺ເຕຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເອວໍ ປນ ກິຕ຺ຕິຕມຕ຺ເຕນ ກຖໍ ເອກາພທ຺ຘຕາ ວິຄຈ຺ຉຕີຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ. ປຣໂຕ ຄຕຏ຺ຐາເນປິ ເອເຕ ເອວ ເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ຄາ. ‘‘ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ເອຕ຺ຖ ກາຣຓໍ ວິຈິນິຕພ຺ພໍ.

‘‘ອຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິຍາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ’’ຕິ ອິທຎ຺ຈ ປາຬິຍໍ (ປາຈິ. ໖໙໒) ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ນທີປາຣຄມເນ ນທິລກ຺ຂຓສ຺ສ ອາຄຕຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ຠິກ຺ຂູນໍ ອນ຺ຕຣວາສກເຕມນມຕ຺ຕມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ ເອວ ¶ . ‘‘ນທິຈຕຸກ຺ເກປິ ເອເສວ ນໂຍ’’ຕິ ອິມິນາ ເອກຕ຺ຖ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປຣໂຕ ຄຕຏ຺ຐາເນປິ ກິຕ຺ເຕຕຸໍ ¶ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເຕເນວ ຈ ‘‘ອສ຺ສມ຺ມິສ຺ສນທິໂຍ ຈຕສ຺ໂສປິ ກິຕ຺ເຕຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອສມ຺ມິສ຺ສ-ຄ຺ຄຫຓໍ ກຕໍ. ມູເລຕິ ອາທິກາເລ. ນທິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາຕິ ຍຖາ ອຸທກໍ ອນິຈ຺ຉນ຺ເຕຫິ ກສ຺ສເກຫິ ມໂຫເຆ ນິວຕ຺ເຕຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ເອວໍ ນທິກູລໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ.

ອຸກ຺ເຂປິມນ຺ຕິ ທີຆຣຊ຺ຊຸນາ ກຸເຏນ ອຸສ຺ສິຎ຺ຈນີຍໍ.

ອສມ຺ມິສ຺ເສຫີຕິ ສພ຺ພທິສາສຸ ຐິຕປພ຺ພເຕຫິ ເອວ, ປາສາຓາທີສຸ ອຎ຺ຎຕເຣຫິ ວາ ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕຣາພ຺ຍວຫິເຕຫິ. ສມ຺ມິສ຺ເສຫີຕິ ເອກຕ຺ຖ ປພ຺ພໂຕ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປາສາໂຓຕິ ເອວໍ ຐິເຕຫິ ອຏ຺ຐຫິປິ. ‘‘ນິມິຕ຺ຕານໍ ສເຕນາປີ’’ຕິ ອິມິນາ ເອກິສ຺ສາຍ ເອວ ທິສາຍ ພຫຸນິມິຕ຺ຕານິ ‘‘ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ກິໍ ນິມິຕ຺ຕໍ? ປພ຺ພໂຕ ຠນ຺ເຕ. ປຸນ ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ກິໍ ນິມິຕ຺ຕໍ? ປາສາໂຓ ຠນ຺ເຕ’’ຕິອາທິນາ ກິຕ຺ເຕຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ສິງ຺ຆາຏກສຓ຺ຐານາຕິ ຕິໂກຓາ. ຈຕຸຣສ຺ສາຕິ ສມຈຕຸຣສ຺ສາ, ມຸທິງ຺ຄສຓ຺ຐານາ ປນ ອາຍຕຈຕຸຣສ຺ສາ. ເອກໂກຏິຍໍ ສງ຺ໂກຈິຕາ, ຕທຎ຺ຎາຍ ວິຕ຺ຖິຓ຺ຓາ ວາ ໂຫຕີຕິ. ສີມາຍ ອຸປຈາຣໍ ຐເປຕ຺ວາຕິ ອາຍຕິໍ ພນ຺ຘິຕພ຺ພາຍ ສີມາຍ ເນສໍ ວິຫາຣານໍ ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ພຫິ ສີມນ຺ຕຣິກປ຺ປໂຫນກໍ ອຸປຈາຣໍ ຐເປຕ຺ວາ. ພທ຺ຘາ ສີມາ ເຍສຸ ວິຫາເຣສຸ, ເຕ ພທ຺ຘສີມາ. ປາເຏກ຺ກນ຺ຕິ ປຈ຺ເຈກໍ. ພທ຺ຘສີມາສທິສານີຕິ ຍຖາ ພທ຺ຘສີມາສຸ ຐິຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຉນ຺ທາທິໍ ອນເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກໍ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ລຠນ຺ຕິ, ເອວໍ ຄາມສີມາສຸ ຐິຕາປີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອາຄນ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ສາມີຈິມຕ຺ຕວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ອາຄມນມ຺ປີ’’ຕິອາທິ.

ປພ຺ພຊ຺ຊູປສມ຺ປທາທີນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຠຓ຺ຑຸກມ຺ມາປຸຈ຺ຉນໍ ສນ຺ຘາຍ ປພ຺ພຊ຺ຊາຄຫຓໍ. ເອກວີສຕິ ຠິກ຺ຂູຕິ ນິສິນ຺ເນ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິທຎ຺ຈ ກມ຺ມາຣເຫນ ສຫ ອພ຺ຠານກາຣການມ຺ປິ ປໂຫນກຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ນິມິຕ຺ຕຸປຄາ ປາສາຓາ ຐເປຕພ຺ພາ’’ຕິ ອິທໍ ຍຖາຣຸຈິຕຏ຺ຐາເນ ຣຸກ຺ຂນິມິຕ຺ຕາທີນໍ ທຸລ຺ລຠຕາຍ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ອຸຠິນ຺ນໍ ພທ຺ຘສີມານໍ ສງ຺ກຣກຣຓໂຕ ຈ ປາສາຓນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ຕທຠາວໂຕ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ອາເນຕ຺ວາ ຐເປຕຸໍ ສຸກຣຕາຍ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ສີມນ຺ຕຣິກປາສາຓາ ຐເປຕພ຺ພາຕິ ເອຕ຺ຖາປິ. ຈຕຸຣງ຺ຄຸລປ຺ປມາຓາປີຕິ ຍຖາ ຂນ຺ຘສີມາປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ພຫິ ນິມິຕ຺ຕປາສາຓານໍ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລມຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ສມນ຺ຕາ ນິຄຈ຺ຉຕິ, ອວເສສໍ ຐານໍ ອນ຺ໂຕຂນ຺ຘສີມາຍ ໂຫຕິເຍວ, ເອວໍ ເຕສຸປິ ຐປິເຕສຸ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລມຕ຺ຕາ ສີມນ຺ຕຣິກາ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ສີມນ຺ຕຣິກປາສາຓາຕິ ¶ ສີມນ຺ຕຣິກາຍ ຐປິຕນິມິຕ຺ຕປາສາຓາ. ເຕ ປນ ກິຕ຺ເຕນ຺ເຕນ ປທກ຺ຂິຓໂຕ ອນຸປຣິຍາຍນ຺ເຕເນວ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ພາ. ກຖໍ? ຂຓ຺ຑສີມໂຕ ຫິ ປຈ຺ຉິມາຍ ທິສາຍ ປຸຣຕ຺ຖາຠິມຸເຂນ ຐຕ຺ວາ ‘‘ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ກິໍ ນິມິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພານິ ນິມິຕ຺ຕານິ ອນຸກ຺ກເມນ ¶ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຕຖາ ອຸຕ຺ຕຣາຍ ທິສາຍ ທກ຺ຂິຓາຠິມຸເຂນ ຐຕ຺ວາ ‘‘ທກ຺ຂິຓາຍ ທິສາຍ ກິໍ ນິມິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອນຸກ຺ກເມນ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຕຖາ ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ປຈ຺ຉິມາຠິມຸເຂນ ຐຕ຺ວາ ‘‘ປຈ຺ຉິມາຍ ທິສາຍ ກິໍ ນິມິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອນຸກ຺ກເມນ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຕຖາ ທກ຺ຂິຓາຍ ທິສາຍ ອຸຕ຺ຕຣາຠິມຸເຂນ ຐຕ຺ວາ ‘‘ອຸຕ຺ຕຣາຍ ທິສາຍ ກິໍ ນິມິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພານິ ນິມິຕ຺ຕານິ ອນຸກ຺ກເມນ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸນ ປຈ຺ຉິມາຍ ທິສາຍ ປຸຣຕ຺ຖາຠິມຸເຂນ ຐຕ຺ວາ ປຸຣິມກິຕ຺ຕິຕໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ປຸນ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ພຫູນມ຺ປິ ຂຓ຺ຑສີມານໍ ສີມນ຺ຕຣິກປາສາຓາ ປຈ຺ເຈກໍ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ພາ. ຕໂຕຕິ ປຈ຺ຉາ. ອວເສສນິມິຕ຺ຕານີຕິ ມຫາສີມາຍ ພາຫິຣນ຺ຕເຣສຸ ອວເສສນິມິຕ຺ຕານິ. ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ນ ໂກເປນ຺ຕີຕິ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ກມ຺ມໍ ນ ໂກເປນ຺ຕິ.

ກຸຏິເຄເຫຕິ ຠູມິຍໍ ກຕຕິຓກຸຏິຍໍ. ອຸທຸກ຺ຂລນ຺ຕິ ອຸທຸກ຺ຂລາວາຏສທິສຂຸທ຺ທກາວາຏໍ. ນິມິຕ຺ຕໍ ນ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ຕໍ ຣາຊິໍ ວາ ອຸທຸກ຺ຂລໍ ວາ ນິມິຕ຺ຕໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ. ອິທຎ຺ຈ ຍຖາວຸຕ຺ເຕສຸ ນິມິຕ຺ເຕສຸ ອນາຄຕຕ຺ເຕນ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ສິທ຺ຘມ຺ປິ ອວິນສ຺ສກສຎ຺ຎາຍ ໂກຈິ ໂມເຫນ ນິມິຕ຺ຕໍ ກເຣຍ຺ຍາຕິ ທູຣໂຕປິ ວິປຕ຺ຕິປຣິຫາຣຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ອຸປຣິ ‘‘ຠິຕ຺ຕິໍ ອກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ’’ຕິອາທີສຸປິ ສິທ຺ຘເມວຕ຺ຖໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກຖເນ ກາຣຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສີມາວິປຕ຺ຕິ ຫິ ອຸປສມ຺ປທາທິສພ຺ພກມ຺ມວິປຕ຺ຕິມູລນ຺ຕິ ຕສ຺ສາ ສພ຺ພໍ ທ຺ວາຣໍ ສພ຺ພຖາ ປິທຫນວເສນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ສພ຺ພໍ ວຕ຺ວາວ ອິຘ ອາຈຣິຍາ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ຐເປສຸນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ຠິຕ຺ຕິນ຺ຕິ ອິຏ຺ຐກທາຣຸມຕ຺ຕິກາມຍໍ. ສິລາມຍາຍ ປນ ຠິຕ຺ຕິຍາ ນິມິຕ຺ຕຸປຄໍ ເອກໍ ປາສາຓໍ ຕໍຕໍທິສາຍ ກິຕ຺ເຕຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອເນກສິລາຫິ ຈິນິຕໍ ສກລຠິຕ຺ຕິໍ ກິຕ຺ເຕຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ ‘‘ເອໂສ ປາສາໂຓ ນິມິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ເອກວຈເນນ ວຕ຺ຕພ຺ພໂຕ. ອນ຺ໂຕກຸຏ຺ຏເມວາຕິ ເອຕ຺ຖ ອນ຺ໂຕກຸຏ຺ເຏປິ ນິມິຕ຺ຕານໍ ຐິໂຕກາສໂຕ ອນ຺ໂຕ ເອວ ສີມາຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ປມຸເຂ ນິມິຕ຺ຕປາສາເຓ ຐເປຕ຺ວາຕິ ຄພ຺ຠາຠິມຸເຂປິ ພຫິປມຸເຂ ຄພ຺ຠວິຕ຺ຖາຣປ຺ປມາເຓ ຐາເນ ປາສາເຓ ຐເປຕ຺ວາ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພາ. ເອວຎ຺ຫິ ຄພ຺ຠປມຸຂານໍ ອນ຺ຕເຣ ຐິຕກຸຏ຺ຏມ຺ປິ ອຸປາທາຍ ອນ຺ໂຕ ຈ ພຫິ ຈ ຈຕຸຣສ຺ສສຓ຺ຐານາວ ສີມາ ໂຫຕິ. ພຫີຕິ ສກລສ຺ສ ກຸຏິເຄຫສ຺ສ ສມນ຺ຕໂຕ ພຫິ.

ອນ຺ໂຕ ¶ ຈ ພຫິ ຈ ສີມາ ໂຫຕີຕິ ມຊ຺ເຌ ຐິຕຠິຕ຺ຕິຍາ ສຫ ຈຕຸຣສ຺ສສີມາ ໂຫຕິ.

‘‘ອຸປຣິປາສາເທເຍວ ໂຫຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ຄພ຺ຠສ຺ສ ຈ ປມຸຂສ຺ສ ຈ ອນ຺ຕຣາ ຐິຕຠິຕ຺ຕິຍາ ເອກຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ຈ ເອກວີສຕິຍາ ຠິກ຺ຂູນໍ ໂອກາສາຠາເວນ ເຫຏ຺ຐາ ນ ໂອຕຣຕິ, ອຸປຣິຠິຕ຺ຕິ ປນ ສີມຏ຺ຐາວ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເຫຏ຺ຐິມຕເລ ກຸຏ຺ໂຏຕິ ເຫຏ຺ຐິມຕເລ ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ຐິຕກຸຏ຺ໂຏ. ສເຈ ຫິ ¶ ທ຺ວີສຸ, ຕີສຸ ວາ ທິສາສຸ ເອວ ກຸຏ຺ໂຏ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ, ເຫຏ຺ຐາ ນ ໂອຕຣຕິ. ເຫຏ຺ຐາປິ ໂອຕຣຕີຕິ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ຠິຕ຺ຕີນໍ ອນ຺ໂຕ ຠິຕ຺ຕີຫິ ສຫ ເອກວີສຕິຍາ ຠິກ຺ຂູນໍ ປໂຫນກຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂອຕຣມານາ ຈ ອຸປຣິສີມປ຺ປມາເຓນ ໂອຕຣຕິ, ຈຕຸນ຺ນໍ ປນ ຠິຕ຺ຕີນໍ ພາຫິຣນ຺ຕຣປຣິຈ຺ເຉເທ ເຫຏ຺ຐາຠູມິຠາເຄ ອຸທກປຣິຍນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ໂອຕຣຕິ. ນ ປນ ຠິຕ຺ຕີນໍ ພຫິ ເກສຄ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ຐານໍ. ປາສາທຠິຕ຺ຕິໂຕຕິ ອຸປຣິຕເລ ຠິຕ຺ຕິໂຕ. ໂອຕຣຓາໂນຕຣຓໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຸປຣິສີມປ຺ປມາຓສ຺ສ ອນ຺ໂຕຄຘານໍ ເຫຏ຺ຐິມຕເລ ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ກຸຏ຺ຏານໍ ຕຸລາຣຸກ຺ເຂຫິ ເອກສມ຺ພນ຺ຘຕໍ ຕທນ຺ໂຕ ປຈ຺ຉິມສີມປ຺ປມາຓຕາທິຎ຺ຈ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ຈາເປຕ຺ຖ ນິຍ຺ຍູຫກາທໂຍ ນິມິຕ຺ຕານໍ ຐິໂຕກາສຕາຍ ພຊ຺ຌມານກ຺ຂເຓ ສີມາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ພທ຺ຘາຍ ປນ ສີມາຍ ສີມຏ຺ຐາວ ໂຫນ຺ຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ປຣິຍນ຺ຕຖມ຺ຠານນ຺ຕິ ນິມິຕ຺ຕຄຕປາສາຓຕ຺ຖມ຺ເຠ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອຸປຣິມຕເລນ ສມ຺ພທ຺ໂຘ ໂຫຕີ’’ຕິ ອິທໍ ກຸຏ຺ຏານໍ ອນ຺ຕຣາ ສີມຏ຺ຐານໍ ຖມ຺ຠານໍ ອຠາວໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍທິ ຫິ ຠເວຍ຺ຍຸໍ, ກຸຏ຺ເຏ ອຸປຣິມຕເລນ ອສມ຺ພນ຺ເຘປິ ສີມຏ຺ຐຕ຺ຖມ຺ຠານໍ ອຸປຣິ ຐິໂຕ ປາສາໂທ ສີມຏ຺ໂຐວ ໂຫຕິ.

ສເຈ ປນ ພຫູນໍ ຖມ຺ຠປນ຺ຕີນໍ ອຸປຣິ ກຕປາສາທສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ປຖວິຍໍ ສພ຺ພພາຫິຣາຍ ຖມ຺ຠປນ຺ຕິຍາ ອນ຺ໂຕ ນິມິຕ຺ຕປາສາເຓ ຐເປຕ຺ວາ ສີມາ ພທ຺ຘາ ໂຫຕິ, ເອຕ຺ຖ ກຖນ຺ຕິ? ເອຕ຺ຖາປິ ຍໍ ຕາວ ສີມຏ຺ຐຕ຺ຖມ຺ເຠເຫວ ຘາຣິຍມານານໍ ຕຸລານໍ ອຸປຣິມຕລໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ສີມຏ຺ຐເມວ, ເອຕ຺ຖ ວິວາໂທ ນຕ຺ຖິ. ຍໍ ປນ ສີມຏ຺ຐຕ຺ຖມ຺ຠປນ຺ຕິຍາ, ອສີມຏ຺ຐາຍ ພາຫິຣຕ຺ຖມ຺ຠປນ຺ຕິຍາ ຈ ສມຘຸຣໍ ຘາຣິຍມານານໍ ຕຸລານໍ ອຸປຣິມຕລໍ, ຕຕ຺ຖ ອຸປຑ຺ຒໍ ສີມາຕິ ເກຈິ ວທນ຺ຕິ. ສກລມ຺ປິ ຄາມສີມາຕິ ອປເຣ. ພທ຺ຘສີມາ ເອວາຕິ ອຎ຺ເຎ. ຕສ຺ມາ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ເຕຫິ ຄຣຸເກ ນິຣາສງ຺ກຏ຺ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ຕໍ ອາສງ຺ກຏ຺ຐານໍ ໂສເຘຕ຺ວາວ ກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ, ສນ຺ນິຏ຺ຐານກາຣຓໍ ວາ ຄເວສິຕ຺ວາ ຕທນຸຄຸຓໍ ກາຕພ຺ພໍ.

ຕາລມູລກປພ຺ພເຕຕິ ¶ ຕາລກ຺ຂນ຺ຘມູລສທິເສ ເຫຏ຺ຐາ ຖູໂລ ຫຸຕ຺ວາ ກເມນ ກິໂສ ຫຸຕ຺ວາ ອຸຄ຺ຄໂຕ ຫິ ຕາລສທິໂສ ນາມ ໂຫຕິ. ວິຕານສຓ຺ຐາໂນຕິ ອຫິຈ຺ຉຕ຺ຕກສຓ຺ຐາໂນ. ປຓວສຓ຺ຐາໂນຕິ ມຊ຺ເຌ ຕນຸໂກ ເຫຏ຺ຐາ ຈ ອຸປຣິ ຈ ວິຕ຺ຖິຓ຺ໂຓ. ເຫຏ຺ຐາ ວາ ມຊ຺ເຌ ວາຕິ ມຸທິງ຺ຄສຓ຺ຐານສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ, ປຓວສຓ຺ຐານສ຺ສ ມຊ຺ເຌ.

ສປ຺ປຜຓສທິໂສ ປພ຺ພໂຕຕິ ສປ຺ປຜໂຓ ວິຍ ຂຸຊ຺ໂຊ, ມູລຏ຺ຐານໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອວນຕສີໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາກາສປພ຺ຠາຣນ຺ຕິ ຠິຕ຺ຕິຍາ ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕປພ຺ຠາຣໍ. ສີມປ຺ປມາໂຓຕິ ອນ຺ໂຕອາກາເສນ ສທ຺ຘິໍ ປຈ຺ຉິມສີມປ຺ປມາໂຓ. ‘‘ໂສ ຈ ປາສາໂຓ ສີມຏ຺ໂຐ’’ຕິ ອິມິນາ ອີທິເສຫິ ສຸສິຣປາສາຓເລຓກຸຏ຺ຏາທີຫິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນ ຠູມິຠາເຄ ເອວ ສີມາ ປຕິຏ຺ຐາຕິ, ນ ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນ. ເຕ ປນ ສີມຏ຺ຐຕ຺ຕາ ສີມາ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ສຣູເປນ ສີມຏ຺ຐມຎ຺ຈາທິ ວິຍາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ສເຈ ປນ ໂສ ສຸສິຣປາສາໂຓ ¶ ຠູມິໍ ອນາຫຈ຺ຈ ອາກາສຄໂຕວ ໂອລມ຺ພຕິ, ສີມາ ນ ໂອຕຣຕິ. ສຸສິຣປາສາຓາ ປນ ສຍໍ ສີມາປຏິພທ຺ຘຕ຺ຕາ ສີມາ ໂຫນ຺ຕິ. ກຖໍ ປນ ປຈ຺ຉິມປ຺ປມາຓຣຫິເຕຫິ ເອເຕຫິ ສຸສິຣປາສາຓາທີຫິ ສີມາ ນ ໂອຕຣຕີຕິ ອິທໍ ສທ຺ຘາຕພ຺ພນ຺ຕິ? ອຏ຺ຐກຖາປມາຓໂຕ.

ອປິເຈຕ຺ຖ ສຸສິຣປາສາຓຠິຕ຺ຕິອນຸສາເຣນ ມູສິກາທີນໍ ວິຍ ສີມາຍ ເຫຏ຺ຐິມຕເລ ໂອຕຣຓກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ເຫຏ຺ຐາ ປນ ປຈ຺ຉິມສີມປ຺ປມາເຓ ອາກາເສ ທ຺ວງ຺ຄຸລມຕ຺ຕພຫເລຫິ ປາສາຓຠິຕ຺ຕິອາທີຫິປິ ອຸປຣິມຕລໍ ອາຫຈ຺ຈ ຐິເຕຫິ ສພ຺ພໂສ, ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ວາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນ ສຕິ ອຸປຣິ ພຊ຺ຌມານາ ສີມາ ເຕຫິ ປາສາຓາທີຫິ ອນ຺ຕຣິຕາຍ ຕປ຺ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາຍ ເຫຏ຺ຐາຠູມິຍາປິ ອຸປຣິມຕເລນ ສທ຺ຘິໍ ເອກກ຺ຂເຓ ປຕິຏ຺ຐາຕິ ນທິປາຣສີມາ ວິຍ ນທິອນ຺ຕຣິເຕສຸ ອຸໂຠສຸ ຕີເຣສຸ, ເລຓາທີສຸ ອປນີເຕສຸປິ ເຫຏ຺ຐາ ໂອຕິຓ຺ຓາ ສີມາ ຍາວ ສາສນນ຺ຕຣຘານາ ນ ວິຄຈ຺ຉຕິ. ປຐມໍ ປນ ອຸປຣິ ສີມາຍ ພທ຺ຘາຍ ປຈ຺ຉາ ເລຓາທີສຸ ກເຕສຸປິ ເຫຏ຺ຐາຠູມິຍໍ ສີມາ ໂອຕຣຕິ ເອວ. ເກຈິ ຕໍ ນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເອວໍ ອຸຠຍຕ຺ຖ ປຕິຏ຺ຐິຕາ ຈ ສາ ສີມາ ເອກາວ ໂຫຕິ ໂຄຕ຺ຕາທິຊາຕິ ວິຍ ພ຺ຍຕ຺ຕິເຠເທສູຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ສພ຺ພາ ເອວ ຫິ ພທ຺ຘສີມາ, ອພທ຺ຘສີມາ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ປກຕິນິສ຺ສຍຠູເຕ ຄາມາຣຎ຺ຎນທິອາທິເກ ເຂຕ຺ເຕ ຍຖາປຣິຈ຺ເຉທໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສາກລ຺ເຍນ ເອກສ຺ມິໍ ຂເຓ ພ຺ຍາປິນີ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ອວິຊ຺ຊມານາປິ ເຕ ເຕ ນິສ຺ສຍຠູເຕ ປຣມຕ຺ຖຘມ຺ເມ, ຕໍ ຕໍ ກິຣິຍາວິເສສມ຺ປິ ວາ ອຸປາທາຍ ໂລກິເຍຫິ, ສາສນິເກຫິ ¶ ຈ ຍຖາຣຫໍ ເອກຕ຺ເຕນ ປຎ຺ຎຕ຺ຕຕາຍ ນິສ຺ສເຍກຣູປາ ເອວ. ຕຖາ ຫິ ເອໂກ ຄາໂມ ອຣຎ຺ຎໍ ນທີ ຊາຕສ຺ສໂຣ ສມຸທ຺ໂທຕິ ເອວໍ ໂລເກ,

‘‘ສມ຺ມຕາ ສາ ສີມາ ສງ຺ເຆນ (ມຫາວ. ໑໔໓). ອຄາມເກ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຎ຺ເຎ ສມນ຺ຕາ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣາ, ອຍໍ ຕຕ຺ຖ ສມານສໍວາສາ ເອກູໂປສຖາ. ສມນ຺ຕາ ອຸທກຸກ຺ເຂປາ, ອຍໍ ຕຕ຺ຖ ສມານສໍວາສາ ເອກູໂປສຖາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໔໗) –

ອາທິນາ ສາສເນ ຈ ເອກໂວຫາໂຣ ທິສ຺ສຕິ. ນ ຫິ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ເອກສ຺ສ ອເນກຘມ຺ເມສຸ ພ຺ຍາປນມຕ຺ຖິ. ກສິເຓກເທສາທິວິກປ຺ປາສມານຕາຍ ເອກຕ຺ຕຫານິໂຕຕິ ອຍໍ ໂນ ມຕິ.

ອສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາຕິ ສປ຺ປຜຓປພ຺ພຕສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ອາກາສປພ຺ຠາເຣ. ເລຓສ຺ສາຕິ ເລຓຎ຺ເຈ ກຕໍ, ຕສ຺ສ ເລຓສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕເມວ ປຸນ ເລຓໍ ປຎ຺ຈຫິ ປກາເຣຫິ ວິກປ຺ເປຕ຺ວາ ໂອຕຣຓາໂນຕຣຓວິນິຈ຺ຉຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອາຫ ‘‘ສເຈ ປນ ເຫຏ຺ຐາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ເຫຏ຺ຐາ’’ຕິ ອິມສ຺ສ ‘‘ເລຓໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເຫຏ຺ຐາ ເລຓຎ຺ຈ ເອກສ຺ມິໍ ປເທເສຕິ ອາຫ ‘‘ອນ຺ໂຕ’’ຕິ, ປພ຺ພຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕ, ປພ຺ພຕມູເລຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕເມວ ອນ຺ໂຕ-ສທ຺ທໍ ສີມາປຣິຈ຺ເຉເທນ ວິເສເສຕຸໍ ‘‘ອຸປຣິມສ຺ສ ສີມາປຣິຈ຺ເຉທສ຺ສ ປາຣໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ¶ . ປພ຺ພຕປາທໍ ປນ ອເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ໂອຣໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພປິ ສີມານິສ຺ສຍໍ ປພ຺ພຕຄ຺ຄໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ປາຣໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເຕເນວ ‘‘ພຫິເລຓ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ພຫິ-ສທ຺ທໍ ວິເສເສນ຺ໂຕ ‘‘ອຸປຣິມສ຺ສ ສີມາປຣິຈ຺ເຉທສ຺ສ ໂອຣໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ພຫິ ສີມາ ນ ໂອຕຣຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ພຫີຕິ ປພ຺ພຕປາເທ ເລຓໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ເລຓສ຺ສ ພຫິຠູເຕ ອຸປຣິສີມາປຣິຈ຺ເຉທສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາຠາເຄ ສີມາ ນ ໂອຕຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນ຺ໂຕ ສີມາຕິ ເລຓສ຺ສ ຈ ປພ຺ພຕປາທສ຺ສ ຈ ອນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ໂອຕຣຓາຣຫຏ຺ຐາເນ ນ ໂອຕຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ພຫິ ສີມາ ນ ໂອຕຣຕິ, ອນ຺ໂຕ ສີມາ ນ ໂອຕຣຕີ’’ຕິ ເຈຕ຺ຖ ອຕ຺ຕໂນ ໂອຕຣຓາຣຫຏ຺ຐາເນ ເລຓາຠາເວນ ສີມາຍ ສພ຺ພຖາ ອໂນຕຣຓເມວ ທສ຺ສິຕນ຺ຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖາປິ ອໂນຕຣນ຺ຕີ ອຸປຣິ ເອວ ໂຫຕີຕິ. ‘‘ພຫິ ປຕິຕໍ ອສີມາ’’ຕິອາທິນາ ອຸປຣິປາສາທາທີສຸ ອຖິຣນິສ຺ສເຍສຸ ຐິຕາ ສີມາປິ ເຕສໍ ວິນາເສນ ວິນສ຺ສຕີຕິ ທສ຺ສິຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ¶ ຂຓນ຺ຕິ, ສີມາເຍວາຕິ ເອຕ຺ຖ ສເຈ ເຫຏ຺ຐາ ອຸມງ຺ຄນທິສີມປ຺ປມາຓໂຕ ອນູນາ ປຐມເມວ ຈ ປວຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ສີມາ ຈ ປຈ຺ຉາ ພທ຺ຘາ ນທິໂຕ ອຸປຣິ ເອວ ໂຫຕິ, ນທິໍ ອາຫຈ຺ຈ ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ຈ ຂຕາຍ ສີມາ ວິນສ຺ສຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເຫຏ຺ຐາປຖວິຕເລຕິ ອນ຺ຕຣາ ຠູມິວິວເຣ.

ສີມາມາຬເກຕິ ຂຓ຺ຑສີມງ຺ຄເຓ. ‘‘ວຏຣຸກ຺ໂຂ’’ຕິ ອິທໍ ປາໂຣໂຫປຕ຺ຖມ຺ເຠນ ອຕິທູຣມ຺ປິ ຄນ຺ຕຸໍ ສມຕ຺ຖສາຂາສມງ຺ຄິຕາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສພ຺ພຣຸກ຺ຂລຕາທີນມ຺ປິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ນ ວຏ຺ຏຕິ ເອວ. ເຕເນວ ນາວາຣຊ຺ຊຸເສຕຸສມ຺ພນ຺ໂຘປິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ. ຕໂຕຕິ ສາຂໂຕ. ມຫາສີມາຍ ປຖວິຕລນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອາສນ຺ນຕຣມ຺ປິ ຄາມສີມໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ພທ຺ຘສີມາຍ ເອວ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ຄາມສີມາພທ຺ຘສີມານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຣຸກ຺ຂາທິສມ຺ພນ຺ເຘປິ ສມ຺ເຠທໂທໂສ ນຕ຺ຖິ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນິສ຺ສຍນິສ຺ສິຕຠາເວນ ປວຕ຺ຕິໂຕຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຍທິ ຫິ ຕາສມ຺ປິ ສມ຺ພນ຺ຘໂທໂສ ຠເວຍ຺ຍ, ກຖໍ ຄາມສີມາຍ ພທ຺ຘສີມາ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພາ ສິຍາ? ຍສ຺ສາ ຫິ ສີມາຍ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ພນ຺ເຘ ໂທໂສ ຠເວຍ຺ຍ, ສາ ຕຕ຺ຖ ພນ຺ຘິຕຸເມວ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ພທ຺ຘສີມາອຸທກຸກ຺ເຂປສີມາສຸ ພທ຺ຘສີມາ ວິຍ, ອຕ຺ຕໂນ ນິສ຺ສຍຠູຕຄາມສີມາທີສຸ ອຸທກຸກ຺ເຂປສີມາ ວິຍ ຈ. ເຕເນວ ‘‘ສເຈ ປນ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ສາຂາ ວາ ຕໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕປາໂຣໂຫ ວາ ພຫິນທິຕີເຣ ວິຫາຣສີມາຍ ວາ ຄາມສີມາຍ ວາ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ’’ຕິອາທິນາ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໔໗) ອຸທກຸກ຺ເຂປສີມາຍ ອຕ຺ຕໂນ ອນິສ຺ສຍຠູຕຄາມສີມາທີຫິ ເອວ ສມ຺ພນ຺ຘໂທໂສ ທສ຺ສິໂຕ, ນ ນທິສີມາຍໍ. ເອວມິຘາປີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອຍຎ຺ຈຕ຺ໂຖ ອຸປຣິ ປາກໂຏ ຠວິສ຺ສຕິ. ອາຫຈ຺ຈາຕິ ຜຸສິຕ຺ວາ.

ມຫາສີມໍ ວາ ໂສເຘຕ຺ວາຕິ ມຫາສີມາຄຕານໍ ສພ຺ເພສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຫຕ຺ຖປາສານຍນພຫິກຣຓາທິວເສນ ¶ ສກລໍ ມຫາສີມໍ ໂສເຘຕ຺ວາ. ເອເຕນ ສພ຺ພວິປຕ຺ຕິໂຍ ໂມເຈຕ຺ວາ ປຸພ຺ເພ ສຸຏ຺ຐຸ ພທ຺ຘານມ຺ປິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ພທ຺ຘສີມານໍ ປຈ຺ຉາ ຣຸກ຺ຂາທິສມ຺ພນ຺ເຘນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂກ ອີທິໂສ ປາຬິມຸຕ຺ຕໂກ ສມ຺ເຠທໂທໂສ ອຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ໂສ ຈ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີມາຍ ສີມາ ສມ຺ຠິນ຺ທິຕພ຺ພາ’’ຕິອາທິນາ ພທ຺ຘສີມານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສມ຺ເຠທຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຓໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີມໍ ສມ຺ມນ຺ນນ຺ເຕນ ສີມນ຺ຕຣິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ສີມໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸ’’ນ຺ຕິ ອຸຠິນ຺ນໍ (ມຫາວ. ໑໔໘) ພທ຺ຘສີມານມນ຺ຕຣາ ສີມນ຺ຕຣິກໍ ຐເປຕ຺ວາວ ພນ຺ຘິຕຸໍ ອນຸຊານນ຺ເຕນ ສມ຺ເຠທຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຓໍ ວິຍ ຕາສໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຜຸສິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນວເສນ ພນ຺ຘນມ຺ປິ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ສິທ຺ຘຕ຺ຕາ ພທ຺ຘານມ຺ປິ ຕາສໍ ປຈ຺ຉາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ເອກຣຸກ຺ຂາທີຫິ ¶ ຜຸສິຕ຺ວາ ຐານມ຺ປິ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ຠຄວໂຕ ອຘິປ຺ປາຍຎ຺ຎູຫິ ສງ຺ຄີຕິກາຣເກຫິ ນິທ຺ຘາຣິໂຕ. ພນ຺ຘນກາເລ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ພນ຺ຘໂທສສ຺ສ ອນຸໂລເມນ ອກປ຺ປິຍານຸໂລມຕ຺ຕາ.

ອຍໍ ປນ ສມ຺ພນ຺ຘໂທໂສ – ປຸພ຺ເພ ສຸຏ຺ຐຸ ພທ຺ຘານໍ ປຈ຺ຉາ ສຎ຺ຊາຕຕ຺ຕາ ພຊ຺ຌມານກ຺ຂເຓ ວິຍ ອສີມຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ຕສ຺ມາ ຣຸກ຺ຂາທິສມ຺ພນ຺ເຘ ອປນີຕມຕ຺ເຕ ຕາ ສີມາ ປາກຕິກາ ໂຫນ຺ຕິ. ຍຖາ ຈາຍໍ ປຈ຺ຉາ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ເອວໍ ພຊ຺ຌມານກ຺ຂເຓປິ ຕາສໍ ຣຸກ຺ຂາທິສມ຺ພນ຺ເຘ ສຕິ ຕາ ພນ຺ຘິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ເກຈິ ປນ ‘‘ມຫາສີມໍ ວາ ໂສເຘຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ມຫາສີມາຄຕາ ຠິກ຺ຂູ ຍຖາ ຕໍ ສາຂໍ ວາ ປາໂຣຫໍ ວາ ກາຍປຏິພທ຺ເຘຫິ ນ ຜຸສນ຺ຕິ, ເອວໍ ໂສຘນເມວ ອິຘາຘິປ຺ເປຕໍ, ນ ສກລສີມາໂສຘນ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍ ວິຣຸຊ຺ຌນໂຕ. ຕຖາ ຫິ ‘‘ມຫາສີມາຍ ປຖວິຕລໍ ວາ ຕຕ຺ຖຊາຕຣຸກ຺ຂາທີນິ ວາ ອາຫຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ ເອວໍ ສາຂາປາໂຣຫານໍ ມຫາສີມໍ ຜຸສິຕ຺ວາ ຐານເມວ ສມ຺ພນ຺ຘໂທເສ ກາຣຓຕ຺ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ປນ ຕຕ຺ຖ ຐິຕຠິກ຺ຂູຫິ ສາຂາທີນໍ ຜຸສນໍ. ຍທິ ຫິ ຠິກ຺ຂູນໍ ສາຂາທິ ຜຸສິຕ຺ວາ ຐານເມວ ກາຣຓໍ ສິຍາ, ຕສ຺ສ ສາຂໍ ວາ ຕໂຕ ນິຄ຺ຄຕປາໂຣຫໍ ວາ ມຫາສີມາຍ ປວິຏ຺ຐໍ ຕຕ຺ຣຏ຺ໂຐ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ຜຸສິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ຠິກ຺ຂຸຜຸສນເມວ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ. ຍຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ມຫາສີມາໂສຘເນ ກາຣຓໍ, ຕເທວ ຕສ຺ມິໍ ວາກ຺ເຍ ປຘານໂຕ ທສ຺ເສຕພ຺ພໍ. ນ ຫິ ອາຫຈ຺ຈ ຐິຕເມວ ສາຂາທິໍ ຜຸສິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ໂສເຘຕພ຺ໂພ ອາກາສຏ຺ຐສາຂາທິໍ ຜຸສິຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສາປິ ໂສເຘຕພ຺ພໂຕ, ກິໍ ນິຣຕ຺ຖເກນ ອາຫຈ຺ຈຏ຺ຐານວຈເນນ. ອາກາສຏ຺ຐສາຂາສຸ ຈ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຜຸສນເມວ ກາຣຓຕ຺ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ, ໂສຘນຎ຺ຈ ຕສ຺ເສວ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາສານຍນາທິວເສນ ໂສຘນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຘ ປນ ‘‘ມຫາສີມໍ ໂສເຘຕ຺ວາ’’ຕິ ສກລສີມາສາຘາຣຓວຈເນນ ໂສຘນໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອປິຈ ສາຂາທິໍ ຜຸສິຕ຺ວາ ຐິຕຠິກ຺ຂຸມຕ຺ຕໂສຘເນ ອຠິມເຕ ‘‘ມຫາສີມາຍ ປຖວິຕລ’’ນ຺ຕິ ວິເສສສີໂມປາທານໍ ¶ ນິຣຕ຺ຖກໍ ສິຍາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ອນ຺ຕມໂສ ອາກາເສປິ ຐຕ຺ວາ ສາຂາທິໍ ຜຸສິຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ ວິໂສເຘຕພ຺ພໂຕ. ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ¶ ພຫິຏ຺ຐກາ ກາຕພ຺ພາຕິ ຕຕ຺ຖ ປຕິຏ຺ຐິຕຠາວວິໂຍຊນວຈນໂຕ ຈ ວິສຠາຄສີມານໍ ຜຸສເນເນວ ສກລສີມາໂສຘນເຫຕຸໂກ ອຏ຺ຐກຖາສິທ຺ໂຘຍໍ ເອໂກ ສມ຺ພນ຺ຘໂທໂສ ອຕ຺ເຖວາຕິ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ເຕເນວ ອຸທກຸກ຺ເຂປສີມາກຖາຍມ຺ປິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໔໗) ‘‘ວິຫາຣສີມາຍ ວາ ຄາມສີມາຍ ວາ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ’’ຕິ ຈ ‘‘ນທິຕີເຣ ປນ ຂາຓຸກໍ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ພທ຺ຘນາວາຍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈ ‘‘ສເຈ ປນ ເສຕຸ ວາ ເສຕຸປາທາ ວາ ພຫິຕີເຣ ປຕິຏ຺ຐິຕາ, ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈ ເອວໍ ວິສຠາຄາສຸ ຄາມສີມາສຸ ສາຂາທີນໍ ຜຸສນເມວ ສງ຺ກຣໂທສກາຣຓຕ຺ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ຠິກ຺ຂຸຜຸສນໍ. ຕຖາ ຫິ ‘‘ອນ຺ໂຕນທິຍໍ ຊາຕຣຸກ຺ເຂ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ນທິຍໍ ນາວາພນ຺ຘນໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ ອຸທກຸກ຺ເຂປນິສ຺ສຍຕ຺ເຕນ ນທິສີມາຍ ສຠາຄຕ຺ຕາ. ຍທິ ຫິ ຠິກ຺ຂູນໍ ຜຸສນເມວ ປຏິຈ຺ຈ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສມ຺ພນ຺ຘໂທໂສ ວຸຕ຺ໂຕ ສິຍາ, ນທິຍມ຺ປິ ພນ຺ຘນໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ ຠເວຍ຺ຍ. ຕຕ຺ຖາປິ ຫິ ຠິກ຺ຂຸຜຸສນໍ ກມ຺ມໂກປກາຣຓໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ສຠາຄສີມາສຸ ປວິສິຕ຺ວາ ຠູມິອາທິໍ ຜຸສິຕ຺ວາ ວາ ອຜຸສິຕ຺ວາ ວາ ສາຂາທິມ຺ຫິ ຐິເຕ ຕໍ ສາຂາທິໍ ຜຸສນ຺ໂຕວ ຠິກ຺ຂຸ ໂສເຘຕພ຺ໂພ. ວິສຠາຄສີມາສຸ ປນ ສາຂາທິມ຺ຫິ ຜຸສິຕ຺ວາ ຐິເຕ ຕໍ ສາຂາທິໍ ອຜຸສນ຺ຕາປິ ສພ຺ເພ ຠິກ຺ຂູ ໂສເຘຕພ຺ພາ. ອຜຸສິຕ຺ວາ ຐິເຕ ປນ ຕໍ ສາຂາທິໍ ຜຸສນ຺ໂຕວ ຠິກ຺ຂຸ ໂສເຘຕພ຺ໂພຕິ ນິຏ຺ຐເມຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ.

ຍໍ ປເນຕ຺ຖ ເກຈິ ‘‘ພທ຺ຘສີມານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິຍ ພທ຺ຘສີມາຄາມສີມານມ຺ປິ ຕທຎ຺ຎາສມ຺ປິ ສພ຺ພາສໍ ສມານສໍວາສກສີມານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຣຸກ຺ຂາທິສມ຺ພນ຺ເຘ ສຕິ ຕທຸຠຍມ຺ປິ ເອກສີມໍ ວິຍ ໂສເຘຕ຺ວາ ເອກຕ຺ເຖວ ກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ກຕໍ ກມ຺ມໍ ວິປຊ຺ຊຕິ, ນຕ຺ເຖຕ຺ຖ ສຠາຄວິສຠາຄເຠໂທ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ເຕສໍ ມຕິມຕ຺ຕໍ, ສຠາຄສີມານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສມ຺ເຠທໂທສາຠາວສ຺ສ ວິສຠາຄສີມານເມວ ຕພ຺ຠາວສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສຸຕ຺ຕານຸໂລມາທິວິນຍນເຍຫິ ສິທ຺ຘຕ຺ຕາ. ຕຖາ ຫິ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີມໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸ’’ນ຺ຕິ ຄາມສີມາຍເມວ ພທ຺ຘສີມໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ. ຕາສໍ ນິສ຺ສຍນິສ຺ສິຕຠາເວນ ສຠາຄຕາ, ສມ຺ເຠທຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຓາທິໂທສາຠາໂວ ຈ ສຸຕ຺ຕໂຕວ ສິທ຺ໂຘ. ພນ຺ຘນກາເລ ປນ ອນຸຎ຺ຎາຕສ຺ສ ສມ຺ພນ຺ຘສ຺ສ ອນຸໂລມໂຕ ປຈ຺ຉາ ສຎ຺ຊາຕຣຸກ຺ຂາທິສມ຺ພນ຺ໂຘປິ ຕາສໍ ວຏ຺ຏຕິ ເອວ. ‘‘ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ກປ຺ປິຍໍ ອນຸໂລເມຕິ ອກປ຺ປິຍໍ ປຏິພາຫຕິ. ຕໍ ໂວ ກປ຺ປຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໓໐໕) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ເອວໍ ຕາວ ພທ຺ຘສີມາຄາມສີມານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສຠາຄຕາ, ສມ຺ເຠທາທິໂທສາຠາໂວ ຈ ¶ ສຸຕ຺ຕສຸຕ຺ຕານຸໂລມໂຕ ສິທ຺ໂຘ. ອິມິນາ ເອວ ນເຍນ ອຣຎ຺ຎສີມາສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣສີມານໍ, ນທິອາທິອຸທກຸກ຺ເຂປສີມານຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕສຸຕ຺ຕານຸໂລມໂຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສຠາຄຕາ, ສມ຺ເຠທາທິໂທສາຠາໂວ ຈ ສິທ຺ໂຘຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ພທ຺ຘສີມາຍ ¶ ປນ ອຎ຺ຎາຍ ພທ຺ຘສີມາຍ, ນທິອາທິສີມາສຸ ຈ ພນ຺ຘິຕຸໍ ປຏິກ຺ເຂປສິທ຺ຘິໂຕ ເຈວ ອຸທກຸກ຺ເຂປສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣສີມານໍ ນທິອາທີສຸ ເອວ ກາຕຸໍ ນິຍມນສຸຕ຺ຕສາມຕ຺ຖິເຍນ ພທ຺ຘສີມາຄາມສີມາທີສຸ ກຣຓປຏິກ຺ເຂປສິທ຺ຘິໂຕ ຈ ຕາສໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິສຠາຄຕາ, ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ, ປຈ຺ຉາ ຈ ຣຸກ຺ຂາທີຫິ ສມ຺ເຠທາທິໂທສສມ຺ຠໂວ ຈ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ສຸຕ຺ຕສຸຕ຺ຕານຸໂລມໂຕ ຈ ສິຊ຺ຌນ຺ຕິ. ເຕເນວ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໔໘) ວິສຠາຄສີມານເມວ ວຏຣຸກ຺ຂາທິວຈເນຫິ ສມ຺ພນ຺ຘໂທສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສຠາຄານໍ ພທ຺ຘສີມາຄາມສີມາທີນໍ ສມ຺ພນ຺ຘໂທໂສ ນ ທສ຺ສິໂຕ, ນ ເກວລຎ຺ຈ ນ ທສ຺ສິໂຕ, ອຖ ໂຂ ຕາສໍ ສຠາຄສີມານໍ ຣຸກ຺ຂາທິສມ຺ພນ຺ເຘປິ ໂທສາຠາໂວ ປາຬິອຏ຺ຐກຖາສຸ ຎາປິໂຕ ເອວ. ຕຖາ ຫິ ປາຬິຍໍ ‘‘ປພ຺ພຕນິມິຕ຺ຕໍ ປາສາຓນິມິຕ຺ຕໍ ວນນິມິຕ຺ຕໍ ຣຸກ຺ຂນິມິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ວຑ຺ຒນກນິມິຕ຺ຕານິ ອນຸຎ຺ຎາຕານິ. ເຕນ ເນສໍ ຣຸກ຺ຂາທີນໍ ນິມິຕ຺ຕານໍ ວຑ຺ຒເນປິ ພທ຺ຘສີມາຄາມສີມານໍ ສງ຺ກຣໂທສາຠາໂວ ຎາປິໂຕວ ໂຫຕິ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ປນ ພທ຺ຘສີມານໍ ອີທິໂສ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ‘‘ເອກຣຸກ຺ໂຂປິ ຈ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສີມານໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ໂສ ປນ ວຑ຺ຒນ຺ໂຕ ສີມາສງ຺ກຣໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ກາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິໂຍຊນປຣມໍ ສີມໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຈນໂຕປິ ຈາຍໍ ຎາປິໂຕ. ຕິໂຍຊນປຣມາຍ ຫິ ສີມາຍ ສມນ຺ຕາ ປຣິຍນ຺ເຕສຸ ຣຸກ຺ຂລຕາຄຸມ຺ພາທີຫິ ພທ຺ຘສີມາຄາມສີມານໍ ນິຍເມນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສມ຺ພນ຺ຘສ຺ສ ສມ຺ຠວໂຕ ‘‘ອີທິສໍ ສມ຺ພນ຺ຘນໍ ວິນາເສຕ຺ວາວ ສີມາ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພາ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍມ຺ປິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຍທິ ເຈຕ຺ຖ ຣຸກ຺ຂາທິສມ຺ພນ຺ເຘນ ກມ຺ມວິປຕ຺ຕິ ຠເວຍ຺ຍ, ອວສ຺ສເມວ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ. ວິປຕ຺ຕິປຣິຫາຣຕ຺ຖຎ຺ຫິ ອາຈຣິຍາ ນິຣາສງ຺ກຏ຺ຐາເນສຸປິ ‘‘ຠິຕ຺ຕິໍ ອກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ’’ຕິອາທິນາ ສິທ຺ຘເມວຕ຺ຖໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອໂວຈຸໍ. ອິຘ ປນ ‘‘ວນມຊ຺ເຌ ວິຫາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ວນໍ ນ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິອາທິຣຸກ຺ຂລຕາທີຫິ ນິຣນ຺ຕເຣ ວນມຊ຺ເຌປິ ສີມາພນ຺ຘນເມວ ອໂວຈຸໍ. ຕຖາ ຖມ຺ຠານໍ ອຸປຣິ ກຕປາສາທາທີສຸ ເຫຏ຺ຐາ ຖມ຺ຠາທີຫິ ເອກາພທ຺ເຘສຸ ອຸປຣິມຕລາທີສຸ ສີມາພນ຺ຘນໍ ພຫຸຘາ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ພທ຺ຘສີມາຄາມສີມານໍ ຣຸກ຺ຂາທິສມ຺ພນ຺ໂຘ ເຕຫິ ມຸຂໂຕວ ວິຫິໂຕ. ອປິຈ ຄາມສີມານມ຺ປິ ປາເຏກ຺ກໍ ພທ຺ຘສີມາສທິສຕາຍ ເອກິສ຺ສາ ຄາມສີມາຍ ກມ຺ມໍ ¶ ກໂຣນ຺ເຕຫິ ທພ຺ພຕິຓມຕ຺ເຕນາປິ ສມ຺ພນ຺ຘາ ຄາມນ຺ຕຣປຣມ຺ປຣາ ອຣຎ຺ຎນທິສມຸທ຺ທາ ຈ ໂສເຘຕພ຺ພາຕິ ສກລທີປໍ ໂສເຘຕ຺ວາວ ກາຕພ຺ພໍ ສິຍາ. ເອວໍ ປນ ອໂສເຘຕ຺ວາ ປຐມມຫາສງ຺ຄີຕິກາລໂຕ ປຠຸຕິ ກຕານໍ ອຸປສມ຺ປທາທິກມ຺ມານໍ, ສີມາສມ຺ມຸຕີນຎ຺ຈ ວິປຊ຺ຊນໂຕ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຠິກ຺ຂູນໍ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສງ຺ກາປສງ຺ໂຄ ຈ ທຸນ຺ນິວາໂຣ ໂຫຕິ. ນ ເຈຕໍ ຍຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວິສຠາຄສີມານເມວ ຣຸກ຺ຂາທີຫິ ສມ຺ພນ຺ຘໂທໂສ, ນ ພທ຺ຘສີມາຄາມສີມາທີນໍ ສຠາຄສີມານນ຺ຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ມຫາສີມາໂສຘນສ຺ສ ທຸກ຺ກຣຕາຍ ຂຓ຺ຑສີມາຍເມວ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ສງ຺ຆກມ຺ມກຣຓນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ສີມາມາຬເກ’’ຕິອາທິ ¶ . ມຫາສງ຺ຆສນ຺ນິປາເຕ ປນ ຂຓ຺ຑສີມາຍ ອປ຺ປໂຫນກຕາຍ ມຫາສີມາຍ ກມ຺ເມ ກຣິຍມາເນປິ ອຍໍ ນໂຍ ຄເຫຕພ຺ໂພວ.

‘‘ອຸກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ’’ຕິ ອິມິນາ ກາຍປຏິພທ຺ເຘນປິ ສີມໍ ຜຸສນ຺ໂຕ ສີມຏ຺ໂຐວ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ປຸຣິມນເຍປີຕິ ຂຓ຺ຑສີມໂຕ ມຫາສີມໍ ປວິຏ຺ຐສາຂານເຍປິ. ສີມຏ຺ຐຣຸກ຺ຂສາຂາຍ ນິສິນ຺ໂນ ສີມຏ຺ໂຐວ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຫຕ຺ຖປາສເມວ ອາເນຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຣຸກ຺ຂສາຂາທີຫິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສມ຺ພນ຺ຘາສຸ ເອຕາສຸ ຂນ຺ຘສີມາຍໍ ຕໂຍ ຠິກ຺ຂູ, ມຫາສີມາຍໍ ທ຺ເວຕິ ເອວໍ ທ຺ວີສຸ ສີມາສຸ ສີມນ຺ຕຣິກໍ ອຜຸສິຕ຺ວາ, ຫຕ຺ຖປາສຎ຺ຈ ອວິຊຫິຕ຺ວາ ຐິເຕຫິ ປຎ຺ຈຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ອຸປສມ຺ປທາທິກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ເກຈິ ວທນ຺ຕິ. ຕໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນານາສີມາຍ ຐິຕຈຕຸຕ຺ໂຖ ກມ຺ມໍ ກເຣຍ຺ຍ, ອກມ຺ມໍ, ນ ຈ ກຣຓີຍ’’ນ຺ຕິອາທິ (ມຫາວ. ໓໘໙) ວຈນໂຕ. ເຕເນເວຕ຺ຖາປິ ມຫາສີມໍ ໂສເຘຕ຺ວາ ມາຬກສີມາຍເມວ ກມ຺ມກຣຓໍ ວິຫິຕໍ. ອຎ຺ຎຖາ ຠິນ຺ນສີມຏ຺ຐຕາຍ ຕຕ຺ຣຏ຺ຐສ຺ສ ຄຓປູຣກຕ຺ຕາຠາວາ ກມ຺ມໂກໂປວ ໂຫຕີຕິ.

ຍທິ ເອວໍ ກຖໍ ຉນ຺ທປາຣິສຸທ຺ຘິອາຫຣຓວເສນ ມຫາສີມາໂສຘນນ຺ຕິ? ຕມ຺ປິ ວິນຍຎ຺ຎູ ນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຫຕ຺ຖປາສານຍນພຫິສີມາກຣຓວເສເນວ ປເນຕ຺ຖ ໂສຘນໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ທິນ຺ນສ຺ສາປິ ຉນ຺ທສ຺ສ ອນາຄມເນນ ມຫາສີມຏ຺ໂຐ ກມ຺ມໍ ໂກເປຕີຕິ. ຍທິ ຈສ຺ສ ຉນ຺ທາທິ ນາຄຈ຺ຉຕິ, ກຖໍ ໂສ ກມ຺ມໍ ໂກເປສ຺ສຕີຕິ? ທ຺ວິນ຺ນໍ ວິສຠາຄສີມານໍ ສມ຺ພນ຺ຘໂທສໂຕ. ໂສ ຈ ສມ຺ພນ຺ຘໂທໂສ ອຏ຺ຐກຖາວຈນປ຺ປມາຓໂຕ. ນ ຫິ ວິນເຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຍຸຕ຺ຕິ ສກ຺ກາ ຎາຕຸໍ ພຸທ຺ຘໂຄຈຣຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເກຈິ ປນ ‘‘ສເຈ ທ຺ເວປິ ສີມາໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ນິຣນ຺ຕຣໍ ¶ ຐິເຕສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ເຕສຸ ເອກິສ຺ສາ ເອວ ສີມາຍ ຄໂຓ ຈ ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ໂຂ ຈ ອນຸສ຺ສາວໂກ ຈ ເອກໂຕ ຕິຏ຺ຐຕິ, ກມ຺ມໍ ສຸກຕເມວ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ກມ຺ມາຣໂຫ ວາ ອນຸສ຺ສາວໂກ ວາ ສີມນ຺ຕຣຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ, ກມ຺ມໍ ວິປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕຎ຺ຈ ພທ຺ຘສີມາຄາມສີມາທິສຠາຄສີມາສຸ ເອວ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ຍາສຸ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຣຸກ຺ຂາທິສມ຺ພນ຺ເຘສຸປິ ໂທໂສ ນຕ຺ຖິ. ຍາສຸ ປນ ອຕ຺ຖິ, ນ ຕາສຸ ວິສຠາຄສີມາສຸ ຣຸກ຺ຂາທິສມ຺ພນ຺ເຘ ສຕິ ເອກຕ຺ຖ ຐິໂຕ ອິຕຣຏ຺ຐານໍ ກມ຺ມໍ ໂກເປຕິ ເອວ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ສາມຎ຺ຎໂຕ ໂສຘນສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ອມ຺ຫາກໍ ຂນ຺ຕິ. ວີມໍສິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ນ ໂອຕຣຕີຕິ ປຓວສຓ຺ຐານປພ຺ພຕາທີສຸ ເຫຏ຺ຐາ ປມາຓຣຫິຕຏ຺ຐານໍ ນ ໂອຕຣຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ປເນຕ຺ຖ ພຊ຺ຌມານກ຺ຂເຓ ອຸທ຺ຘມ຺ປິ ປມາຓຣຫິຕໍ ປພ຺ພຕາທີນິ ນາໂຣຫຕິ, ຕຖາປິ ຕໍ ປຈ຺ຉາ ສີມຏ຺ຐຕາຍ ສີມາ ໂຫຕິ. ເຫຏ຺ຐາ ປຓວສຓ຺ຐານາທິ ປນ ອຸປຣິ ພທ຺ຘາຍປິ ສີມາຍ ສີມາສງ຺ຂ຺ຍໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສ ວເສນ ນ ໂອຕຣຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິຕຣຖາ ໂອໂຣຫຓາໂຣຫຓານໍ ສາຘາຣຓວເສນ ‘‘ນ ໂອຕຣຕີ’’ຕິອາທິນາ ¶ ວຕ຺ຕພ຺ພໂຕ. ຍໍ ກິຎ຺ຈີຕິ ນິຏ຺ຐິຕສີມາຍ ອຸປຣິ ຊາຕໍ ວິຊ຺ຊມານໍ ປຸພ຺ເພ ຐິຕໍ, ປຈ຺ຉາ ສຎ຺ຊາຕໍ, ປວິຏ຺ຐຎ຺ຈ ຍໍກິຎ຺ຈິ ສວິຎ຺ຎາຓກາວິຎ຺ຎາຓກໍ ສພ຺ພມ຺ປີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນ຺ໂຕສີມາຍ ຫິ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘາທິສວິຎ຺ຎາຓເກສຸ ນິສິນ຺ໂນປິ ຠິກ຺ຂຸ ສີມຏ຺ໂຐວ ໂຫຕິ. ‘‘ພທ຺ຘສີມາຍາ’’ຕິ ອິທຎ຺ຈ ປກຣຓວເສນ ອຸປລກ຺ຂຓໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ. ອພທ຺ຘສີມາສຸປິ ສພ຺ພາສຸ ຐິຕໍ ຕໍ ສີມາສງ຺ຂ຺ຍເມວ ຄຈ຺ຉຕິ.

ເອກສມ຺ພທ຺ເຘນ ຄຕນ຺ຕິ ຣຸກ຺ຂລຕາທິຕຕ຺ຣຊາຕເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕາທິສມ຺ປິ ‘‘ອິໂຕ ຄຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອຣຫຕິ. ຍໍ ປນ ‘‘ອິໂຕ ຄຕ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ຕໂຕ ອາຄຕ’’ນ຺ຕິ ວາ ວຕ຺ຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍໍ ອຸໂຠສຸ ພທ຺ຘສີມາຄາມສີມາສຸ, ອຸທກຸກ຺ເຂປນທິອາທີສຸ ຈ ຕິຣິຍໍ ປຕິຕຣຊ຺ຊຸທຓ຺ຑາທິ, ຕຕ຺ຖ ກິໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ? ເອຕ຺ຖ ປນ ພທ຺ຘສີມາຍ ປຕິຏ຺ຐິຕຠາໂຄ ພທ຺ຘສີມາ, ອພທ຺ຘຄາມສີມາຍ ປຕິຏ຺ຐິຕຠາໂຄ ຄາມສີມາ ຕທຸຠຍສີມຏ຺ຐປພ຺ພຕາທິ ວິຍ. ພທ຺ຘສີມໂຕ ອຸຏ຺ຐິຕວຏຣຸກ຺ຂສ຺ສ ປາໂຣເຫ, ຄາມສີມາຍ ຄາມສີມໂຕ ອຸຏ຺ຐິຕວຏຣຸກ຺ຂສ຺ສ ປາໂຣເຫ ຈ ພທ຺ຘສີມາຍ ປຕິຏ຺ຐິເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ມູລປຕິຏ຺ຐິຕກາລໂຕ ຫິ ປຏ຺ຐາຍ ‘‘ອິໂຕ ຄຕໍ, ຕໂຕ ອາຄຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍໂຕ ໂສ ຠາໂຄ ຍຖາປວິຏ຺ຐສີມາສງ຺ຂ຺ຍເມວ ຄຈ຺ຉຕິ, ເຕສໍ ຣຸກ຺ຂປາໂຣຫານໍ ອນ຺ຕຣາ ປນ ອາກາສຏ຺ຐສາຂາ ຠູມິຍໍ ສີມາປຣິຈ຺ເຉທປ຺ປມາເຓນ ¶ ຕທຸຠຍສີມາ ໂຫຕີຕິ ເກຈິ ວທນ຺ຕິ. ຍສ຺ມາ ປນສ຺ສ ສາຂາຍ ປາໂຣໂຫ ປວິຏ຺ຐສີມາຍ ປຖວິຍໍ ມູເລຫິ ປຕິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາປິ ຍາວ ສາຂໍ ວິນາ ຐາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຕາວ ມູລສີມຏ຺ຐຕໍ ນ ວິຊຫຕິ. ຍທາ ປນ ວິນາ ຐາຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຕທາປິ ປາໂຣຫມຕ຺ຕເມວ ປວິຏ຺ຐສີມຏ຺ຐຕໍ ສມຸເປຕິ. ຕສ຺ມາ ສພ຺ໂພປິ ອາກາສຏ຺ຐສາຂາຠາໂຄ ປຸຣິມສີມຏ຺ຐຕໍ ນ ວິຊຫຕິ, ຕໂຕ ອາຄຕຠາຄສ຺ສ ອວິຊຫິຕຕ຺ຕາຕິ ອມ຺ຫາກໍ ຂນ຺ຕິ. ອຸທກຸກ຺ເຂປນທິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕຕ຺ຖ ຈ ວິສຠາຄສີມາຍ ເອວໍ ປວິຏ຺ເຐ ສກລສີມາໂສຘນໍ, ສຠາຄາຍ ປວິຏ຺ເຐ ຜຸສິຕ຺ວາ ຐິຕມຕ຺ຕຠິກ຺ຂຸໂສຘນຎ຺ຈ ສພ຺ພໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

໑໔໐. ປາຣຍຕີຕິ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຕິ, ນທິຍາ ອຸໂຠສຸ ຕີເຣສຸ ປຕິຏ຺ຐມານາ ສີມາ ນທິອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣາ ນາມ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ນທິໍອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣມານ’’ນ຺ຕິ. ອນ຺ໂຕນທິຍຎ຺ຫິ ສີມາ ນ ໂອຕຣຕິ. ນທິລກ຺ຂເຓ ປນ ອສຕິ ໂອຕຣຕິ, ສາ ຈ ຕທາ ນທິປາຣສີມາ ນ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ນທິຍາ ລກ຺ຂຓໍ ນທິນິມິຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນຍເມວາ’’ຕິ. ອສ຺ສາຕິ ຠເວຍ຺ຍ. ອວສ຺ສໍ ລພ຺ຠເນຍ຺ຍາ ປນ ຘຸວນາວາວ ໂຫຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ນ ນາວາຍາ’’ຕິ ອິມິນາ ນາວໍ ວິນາປິ ສີມາ ພທ຺ຘາ ສຸພທ຺ຘາ ເອວ ໂຫຕິ, ອາປຕ຺ຕິປຣິຫາຣຕ຺ຖາ ນາວາຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ຣຸກ຺ຂສງ຺ຆາຏມໂຍຕິ ¶ ອເນກຣຸກ຺ເຂ ເອກໂຕ ຆເຏຕ຺ວາ ກຕເສຕຸ. ຣຸກ຺ຂໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກໂຕຕິ ປາຐເສໂສ. ‘‘ສພ຺ພນິມິຕ຺ຕານໍ ອນ຺ໂຕ ຐິເຕ ຠິກ຺ຂູ ຫຕ຺ຖປາສຄເຕ ກຕ຺ວາ’’ຕິ ອິທໍ ອຸຠິນ຺ນໍ ຕີຣານໍ ເອກຄາມເຂຕ຺ຕຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປພ຺ພຕສຓ຺ຐານາຕິ ເອກໂຕ ອຸຄ຺ຄຕທີປສິຂຣຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ.

ສີມານຸຊານນກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໔໑. ສມູຫນິຕ຺ວາຕິ ວິນາເສຕ຺ວາ, ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທຎ຺ຈ ອາປຕ຺ຕິປຣິຫາຣຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໔໒. ຍານິ ການິຈີຕິ ອິຘ ນິມິຕ຺ຕານໍ ສີມາຍ ປາຬິຍໍ ສຣູປໂຕ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອຸໂປສຖາຄາຣາທິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອວິປ຺ປວາສສີມານຸຊານນກຖາວຓ຺ຓນາ

໑໔໓. ອຏ຺ຐາຣສາຕິ ¶ ອນ຺ຘກວິນ຺ທວິຫາຣມ຺ປິ ອຸປາທາຍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເນສໍ ສີມາຕິ ເຕສຸ ມຫາວິຫາເຣສຸ. ‘‘ມນ’’ນ຺ຕິ ອິມສ຺ສ ວິວຣຓໍ ອີສກນ຺ຕິ, ອີສກໍ ວຸຬ຺ໂຫຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມເມວຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອປ຺ປຕ຺ຕວຸຬ຺ຫຠາໂວ ອໂຫສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອມນສິກໂຣນ຺ໂຕຕິ ອິທ຺ຘິຍາ ອນຕິກ຺ກມສ຺ສ ກາຣຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໔໔. ໂສຕິ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆ. ທ຺ເວປີຕິ ທ຺ເວ ສມານສໍວາສອວິປ຺ປວາສາໂຍ. ອວິປ຺ປວາສສີມາຕິ ມຫາສີມໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ຕຕ຺ເຖວ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ອວິປ຺ປວາສາຕິ.

‘‘ອວິປ຺ປວາສໍ ອຊານນ຺ຕາປີ’’ຕິ ອິທໍ ມຫາສີມາຍ ວິຊ຺ຊມານາວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ສາ ພາຫິຣປຣິຈ຺ເຉທຎ຺ຈ ອຊານນ຺ຕານໍ ວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ອຊານນ຺ເຕຫິປິ ອນ຺ໂຕສີມາຍ ຐຕ຺ວາ ກມ຺ມວາຈາຍ ກຕາຍ ສາ ສີມາ ສມູຫຕາວ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ສມູຫນິຕຸຎ຺ເຈວ ພນ຺ຘິຕຸຎ຺ຈ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ນິຣາສງ຺ກຏ຺ຐາເນຕິ ຂຓ຺ຑສີມາຣຫິຕຏ຺ຐາເນ. ອິທຎ຺ຈ ມຫາສີມາຍ ວິຊ຺ຊມານາຍປິ ກມ຺ມກຣຓສຸຂຕ຺ຖໍ ຂຓ຺ຑສີມາ ອິຈ຺ຉິຕາຕິ ຕໍ ເຈຕິຍງ຺ຄຓາທິພຫຸສນ຺ນິປາຕຏ຺ຐາເນ ນ ພນ຺ຘຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖາປິ ¶ ສາ ພທ຺ຘາ ສຸພທ຺ຘາ ເອວ ມຫາສີມາ ວິຍ. ‘‘ປຏິພນ຺ຘິຕຸໍ ປນ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ເຕວາ’’ຕິ ອິທໍ ຂຓ຺ຑສີມາຍ ອສມູຫຕຕ຺ຕາ, ຕສ຺ສາ ອວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕສ຺ສ ອຊານນໂຕ ຈ ມຫາສີມາພນ຺ຘນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຂຓ຺ຑສີມໍ ປນ ນິຣາສງ຺ກຏ຺ຐາເນ ພນ຺ຘິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ເຕວ. ສີມາສມ຺ເຠທໍ ກຕ຺ວາຕິ ຂຓ຺ຑສີມາຍ ວິຊ຺ຊມານປກ຺ເຂ ສີມາຍ ສີມໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຓສມ຺ເຠທໍ ກຕ຺ວາ ອວິຊ຺ຊມານປກ຺ເຂປິ ສມ຺ເຠທສງ຺ກາຍ ອນິວຕ຺ຕເນນ ສມ຺ເຠທສງ຺ກໍ ກຕ຺ວາ. ອວິຫາຣໍ ກເຣຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ສງ຺ຆກມ຺ມານາຣຫໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ. ປຸພ຺ເພ ຫິ ເຈຕິຍງ຺ຄຓາທິນິຣາສງ຺ກຏ຺ຐາເນ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ກາ, ອິທານິ ຕມ຺ປິ ວິນາສິຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ນ ສມູຫນິຕພ຺ພາຕິ ຂຓ຺ຑສີມໍ ອຊານນ຺ເຕຫິ ນ ສມູຫນິຕພ຺ພາ. ອຸໂຠປິ ນ ຊານນ຺ຕີຕິ ອຸຠິນ຺ນໍ ປເທສນິຍມໍ ວາ ຕາສໍ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ວາ ອຎ຺ຎຕຣາຍ ວາ ວິຊ຺ຊມານຕໍ ວາ ອວິຊ຺ຊມານຕໍ ວາ ນ ຊານນ຺ຕິ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ສງ຺ກາ ເອວ ໂຫຕິ. ‘‘ເນວ ສມູຫນິຕຸໍ, ນ ພນ຺ຘິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອິທໍ ນິຣາສງ຺ກຏ຺ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ສມູຫນິຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ໂຕປິ ມຫາສີມໍ ປຏິພນ຺ຘິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕີຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ນ ຈ ສກ຺ກາ…ເປ… ກມ຺ມວາຈໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ສີມາພນ຺ຘນກມ຺ມວາຈໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ພນ຺ຘິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ຕສ຺ມາ ນ ສມູຫນິຕພ຺ພາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເກຈິ ¶ ປນ ‘‘ອີທິເສສຸ ວິຫາເຣສຸ ຉປຎ຺ຈມຕ຺ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຫາຣໂກຏິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວິຫາຣປຣິກ຺ເຂປສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ຈ ພຫິ ຈ ສມນ຺ຕາ ເລຑ຺ຑຸປາເຕ ສພ຺ພຕ຺ຖ ມຎ຺ຈປ຺ປມາເຓ ໂອກາເສ ນິຣນ຺ຕຣໍ ຐຕ຺ວາ ປຐມໍ ອວິປ຺ປວາສສີມໍ, ຕໂຕ ສມານສໍວາສກສີມຎ຺ຈ ສມູຫນນວເສນ ສີມາຍ ສມຸຄ຺ຆາເຕ ກເຕ ຕສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ຂຓ຺ຑສີມາຍ, ມຫາສີມາຍປິ ວາ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ເຕ ສຕິ ອວສ຺ສໍ ເອກສ຺ມິໍ ມຎ຺ຈຏ຺ຐາເນ ຕາສໍ ມຊ຺ຌຄຕາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຕາ ສມູຫເນຍ຺ຍຸໍ, ຕໂຕ ຄາມສີມາ ເອວ ອວສິສ຺ເສຍ຺ຍ. ນ ເຫຕ຺ຖ ສີມາຍ, ຕປ຺ປຣິຈ຺ເຉທສ຺ສ ວາ ຊານນໍ ອງ຺ຄໍ. ສີມາຍ ປນ ອນ຺ໂຕຐານໍ, ‘‘ສມູຫນິສ຺ສາມາ’’ຕິ ກມ຺ມວາຈາຍ ກຣຓຎ຺ເຈຕ຺ຖ ອງ຺ຄໍ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘ຂຓ຺ຑສີມໍ ປນ ຊານນ຺ຕາ ອວິປ຺ປວາສໍ ອຊານນ຺ຕາປິ ສມູຫນິຕຸຎ຺ເຈວ ພນ຺ຘິຕຸຎ຺ຈ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ ເອວໍ ມຫາສີມາຍ ປຣິຈ຺ເຉທສ຺ສ ອຊານເນປິ ສມູຫນສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ຄາມສີມາຍ ເອວ ຈ ອວສິຏ຺ຐາຍ ຕຕ຺ຖ ຍຖາຣຸຈິ ທຸວິຘມ຺ປິ ສີມໍ ພນ຺ຘິຕຸຎ຺ເຈວ ອຸປສມ຺ປທາທິກມ຺ມໍ ກາຕຸຎ຺ຈ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ຍຸຕ຺ຕໍ ວິຍ ທິສ຺ສຕິ. ວີມໍສິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ອວິປ຺ປວາສສີມານຸຊານນກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໔໗. ປາຬິຍໍ ¶ ‘‘ອສມ຺ມຕາຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີມາຍາ’’ຕິອາທິນາ ຄາມສີມາ ເອວ ພທ຺ຘສີມາຍ ເຂຕ຺ຕໍ, ອຣຎ຺ຎນທິອາທໂຍ ວິຍ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣອຸທກຸກ຺ເຂປາທີນໍ. ສາ ຈ ຄາມສີມາ ພທ຺ຘສີມາວິຣຫິຕຏ຺ຐາເນ ສຍເມວ ສມານສໍວາສາ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຍາ ຕສ຺ສ ວາ ຄາມສ຺ສ ຄາມສີມາຕິ ເອຕ຺ຖ ຄາມສີມາປຣິຈ຺ເຉທສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ຈ ພຫິ ຈ ເຂຕ຺ຕວຕ຺ຖຸອຣຎ຺ຎປພ຺ພຕາທິກໍ ສພ຺ພໍ ຄາມເຂຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ຄາມສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ອນ຺ຕຣຆຣເມວ. ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ສກລສ຺ສ ຄາມເຂຕ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ພນ຺ຘນີຍາ ຄາມສີມາຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂຍ ຫິ ໂສ ອນ຺ຕຣຆຣເຂຕ຺ຕາທີສຸ ອເນເກສຸ ຠູມິຠາເຄສຸ ‘‘ຄາໂມ’’ຕິ ເອກຕ຺ເຕນ ໂລກຊເນຫິ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ ຄາມໂວຫາໂຣ, ໂສວ ອິຘ ‘‘ຄາມສີມາ’’ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ, ຄາໂມ ເອວ ຫິ ຄາມສີມາ. ອິມິນາວ ນເຍນ ອຸປຣິ ອຣຎ຺ຎໍ ນທີ ສມຸທ຺ໂທ ຊາຕສ຺ສໂຣຕິ ເອວໍ ເຕສຸ ຠູມິປ຺ປເທເສສຸ ເອກຕ຺ເຕນ ໂລກຊນປຎ຺ຎຕ຺ຕານເມວ ອຣຎ຺ຎາທີນໍ ອຣຎ຺ຎສີມາທິຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂລເກ ປນ ຄາມສີມາທິໂວຫາໂຣ ຄາມາທີນໍ ¶ ມຣິຍາທາຍເມວ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ນ ຄາມເຂຕ຺ຕາທີສຸ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ສາສເນ ປນ ເຕ ຄາມາທໂຍ ອິຕຣນິວຕ຺ຕິອຕ຺ເຖນ ສຍເມວ ອຕ຺ຕໂນ ມຣິຍາທາຕິ ກຕ຺ວາ ຄາໂມ ເອວ ຄາມສີມາ, ອຣຎ຺ຎເມວ ອຣຎ຺ຎສີມາ…ເປ… ສມຸທ຺ໂທ ເອວ ສມຸທ຺ທສີມາຕິ ສີມາໂວຫາເຣນ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

‘‘ນິຄມສ຺ສ ວາ’’ຕິ ອິທໍ ຄາມສີມປ຺ປເຠທໍ ສພ຺ພໍ ອຸປລກ຺ຂຓວເສນ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ນຄຣມ຺ປິ ຄຫິຕເມວາ’’ຕິ. ‘‘ພລິໍ ລຠນ຺ຕີ’’ຕິ ອິທໍ ເຍຠຸຍ຺ຍວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ‘‘ອຍໍ ຄາໂມ ເອຕ຺ຕໂກ ກຣີສຠາໂຄ’’ຕິອາທິນາ ປນ ຣາຊປຓ຺ເຓສຸ ອາໂຣປິເຕສຸ ຠູມິຠາເຄສຸ ຍສ຺ມິໍ ຍສ຺ມິໍ ຕຬາກມາຕິກາສຸສານປພ຺ພຕາທິເກ ປເທເສ ພລິໍ ນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ໂສປິ ຄາມສີມາ ເອວ. ຣາຊາທີຫິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຠູມິຠາໂຄ ຫິ ສພ຺ໂພວ ຐເປຕ຺ວາ ນທິໂລຓິຊາຕສ຺ສເຣ ຄາມສີມາຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເຕນາຫ ‘‘ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຣາຊາ ກສ຺ສຈິ ເທຕີ’’ຕິ. ສເຈ ປນ ຕຕ຺ຖ ຣາຊາ ກຎ຺ຈິ ປເທສໍ ຄາມນ຺ຕເຣນ ໂຍເຊຕິ, ໂສ ປວິຏ຺ຐຄາມສີມຕໍ ເອວ ຠຊຕິ, ນທິຊາຕສ຺ສເຣສຸ ວິນາເສຕ຺ວາ ຕຬາກາທິຠາວໍ ວາ ປູເຣຕ຺ວາ ເຂຕ຺ຕາທິຠາວໍ ວາ ປາປິເຕສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ເຍ ປນ ຄາມາ ຣາຊໂຈຣາທິຠຍປີຬິເຕຫິ ມນຸສ຺ເສຫິ ຉຑ຺ຑິຕາ ຈິຣມ຺ປິ ນິມ຺ມນຸສ຺ສາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ສມນ຺ຕາ ປນ ຄາມາ ສນ຺ຕິ, ເຕປິ ປາເຏກ຺ກໍ ຄາມສີມາວ. ເຕສຸ ຫິ ຣາຊາໂນ ສມນ຺ຕຄາມວາສີຫິ ກສາເປຕ຺ວາ ວາ ເຍຫິ ເກຫິຈິ ກສິຕຏ຺ຐານໍ ລິຂິຕ຺ວາ ວາ ພລິໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ອຎ຺ເຎນ ວາ ຄາເມນ ເອກີຠາວໍ ວາ ອຸປເນນ຺ຕິ. ເຍ ປນ ຄາມາ ຣາຊູຫິປິ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕາ ຄາມເຂຕ຺ຕານນ຺ຕຣິກາ ມຫາຣຎ຺ເຎນ ເອກີຠູຕາ, ເຕ ອຄາມກາຣຎ຺ຎສີມຕໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ປຸຣິມາ ຄາມສີມາ ¶ ວິນສ຺ສຕິ. ຣາຊາໂນ ປນ ເອກສ຺ມິໍ ອຣຎ຺ຎາທິປ຺ປເທເສ ມຫນ຺ຕໍ ຄາມໍ ກຕ຺ວາ ອເນກສຫສ຺ສານິ ກຸລານິ ວາສາເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ວາສີນໍ ໂຠຄຄາມາຕິ ສມນ຺ຕາ ຠູຕຄາເມ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ. ປຸຣາຓນາມໍ, ປນ ປຣິຈ຺ເຉທຎ຺ຈ ນ ວິນາເສນ຺ຕິ, ເຕປິ ປຈ຺ເຈກໍ ຄາມສີມາ ເອວ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ປຸຣິມຄາມສີມຕ຺ຕໍ ນ ວິຊຫນ຺ຕິ. ສາ ຈ ອິຕຣາ ຈາຕິອາທິ ‘‘ສມານສໍວາສາ ເອກູໂປສຖາ’’ຕິ ປາຬິປທສ຺ສ ອຘິປ຺ປາຍວິວຣຓໍ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ສາ ຈ ຣາຊິຈ຺ຉາວເສນ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ສມຸປ຺ປນ຺ນາ ອຠິນວາ, ອິຕຣາ ຈ ອປຣິວຕ຺ຕາ ປກຕິຄາມສີມາ, ຍຖາ ພທ຺ຘສີມາຍ ສພ຺ພໍ ສງ຺ຆກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ເອວເມຕາປິ ສພ຺ພກມ຺ມາຣຫຕາສທິເສນ ພທ຺ຘສີມາສທິສາ, ສາ ສມານສໍວາສາ ເອກູໂປສຖາຕິ ¶ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສາມຎ຺ຎໂຕ ‘‘ພທ຺ຘສີມາສທິສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕິຈີວຣາວິປ຺ປວາສສີມໍ ພທ຺ຘສີມໍ ເອວ ມຎ຺ຎນ຺ຕີຕິ ຕໍສທິສຕານິວຕ຺ຕນມຸເຂນ ອຸປຣິ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣສີມາຍ ຕໍສທິສຕາປິ ອຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ສນນຍສ຺ສ ອິເຘວ ປສງ຺ຄໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເກວລ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ວິຎ຺ຌາຏວິສທິເສ ອຣຎ຺ເຎຕິ ຍຕ຺ຖ ‘‘ອສຸກຄາມສ຺ສ ອິທໍ ເຂຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຄາມໂວຫາໂຣ ນຕ຺ຖິ, ຍຕ຺ຖ ຈ ນ ກສນ຺ຕິ ນ ວປນ຺ຕິ, ຕາທິເສ ອຣຎ຺ເຎ. ມຈ຺ຉພນ຺ຘານໍ ອຄມນປຖາ ນິມ຺ມນຸສ຺ສາວາສາ ສມຸທ຺ທນ຺ຕຣທີປກາປິ ເອຕ຺ເຖວ ສງ຺ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ. ຍໍ ຍຎ຺ຫິ ອຄາມເຂຕ຺ຕຠູຕໍ ນທິສມຸທ຺ທຊາຕສ຺ສຣວິຣຫິຕໍ ປເທສໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ອຣຎ຺ຎສີມາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສາ ຈ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣສີມໍ ວິນາວ ສຍເມວ ສມານສໍວາສາ ພທ຺ຘສີມາສທິສາ. ນທິອາທິສີມາສຸ ວິຍ ສພ຺ພເມຕ຺ຖ ສງ຺ຆກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ນທິສມຸທ຺ທຊາຕສ຺ສຣານໍ ຕາວ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ສຠາເວເນວ ພທ຺ຘສີມາສທິສາ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສີມຕາ ສິທ຺ຘາ. ອຣຎ຺ຎສ຺ສ ປນ ສີມຕາ ກຖນ຺ຕິ? ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣສີມານຸຊານນສຸຕ຺ຕາທິສາມຕ຺ຖິຍໂຕ. ຍຖາ ຫິ ຄາມສີມາຍ ວຄ຺ຄກມ຺ມປຣິຫາຣຕ຺ຖໍ ພຫູ ພທ຺ຘສີມາໂຍ ອນຸຎ຺ຎາຕາ, ຕາສຎ຺ຈ ທ຺ວິນ຺ນມນ຺ຕຣາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອສມ຺ເຠທຕ຺ຖໍ ສີມນ຺ຕຣິກາ ອນຸຎ຺ຎາຕາ, ເອວມິຘາຣຎ຺ເຎປິ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣສີມາ. ຕາສຎ຺ຈ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອນ຺ຕຣາ ສີມນ຺ຕຣິກາຍ ປາຬິອຏ຺ຐກຖາສຸປິ ວິຘານສາມຕ຺ຖິຍໂຕ ອຣຎ຺ຎສ຺ສປິ ສຠາເວເນວ ນທິອາທີນໍ ວິຍ ສີມາຠາໂວ ຕຕ຺ຖ ວຄ຺ຄກມ຺ມປຣິຫາຣຕ຺ຖເມວ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣສີມາຍ ອນຸຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາວ ສິທ຺ໂຘຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ສີມາຍເມວ ຫິ ຐິຕາ ສີມຏ຺ຐານໍ ວຄ຺ຄກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ນ ອສີມາຍໍ ອາກາເສ ຐິຕາ ວິຍ ອາກາສຏ຺ຐານໍ. ເອວເມວ ຫິ ສາມຕ຺ຖິຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ສພ຺ພາ, ຠິກ຺ຂເວ, ນທີ ອສີມາ’’ຕິອາທິນາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕພທ຺ຘສີມານມ຺ປິ ນທິສມຸທ຺ທຊາຕສ຺ສຣານໍ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາເວເນວ ສີມາຠາໂວ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ອຖສ຺ສ ຐິໂຕກາສໂຕຕິ ອສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຐິໂຕກາສໂຕ. ສເຈປິ ຫິ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສໍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕສ຺ສ ຐິໂຕກາສສ຺ສ ພາຫິຣນ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠິກ຺ຂູນໍ ວຄ຺ຄກມ຺ມປຣິຫາຣຕ຺ຖໍ ສີມາເປກ຺ຂາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ¶ ຕາຍ ສຫ ສຍເມວ ສຎ຺ຊາຕາ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣສີມາ ສມານສໍວາສາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຍຕ຺ຖ ປນ ຂຸທ຺ທເກ ອຣຎ຺ເຎ ມຫນ຺ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ປຣິປຸຓ຺ຓຕາຍ ວຄ຺ຄກມ຺ມສງ຺ກາຠາເວນ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣສີມາເປກ຺ຂາ ນຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣສີມາ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເກວລາຣຎ຺ຎສີມາຍເມວ, ຕຕ຺ຖ ສງ຺ເຆນ ກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ. ນທິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ວກ຺ຂຕິ ຫິ ‘‘ສເຈ ນທີ ນາຕິທີຆາ ໂຫຕິ, ປຠວໂຕ ¶ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ມຸຂທ຺ວາຣາ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສງ຺ໂຆ ນິສີທຕິ, ອຸທກຸກ຺ເຂປສີມາກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິອາທິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໔໗). ອິມິນາ ເອວ ຈ ວຈເນນ ວຄ຺ຄກມ຺ມປຣິຫາຣຕ຺ຖໍ ສີມາເປກ຺ຂາຍ ສຕິ ເອວ ອຸທກຸກ຺ເຂປສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣສີມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນາສຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ເກຈິ ປນ ‘‘ສມນ຺ຕາ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ມິນິຕ຺ວາ ປຣິຈ຺ເຉທກຣເຓເນວ ສີມາ ສຎ຺ຊາຍຕິ, ນ ສຍເມວາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຍທິ ຫິ ອພ຺ຠນ຺ຕຣປຣິຈ຺ເຉທກຣຓປ຺ປກາເຣນ ສີມາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ອພທ຺ຘສີມາ ຈ ນ ສິຍາ ຠິກ຺ຂູນໍ ກິຣິຍາປກາຣສິທ຺ຘິໂຕ. ອປິຈ ວຑ຺ຒກີຫຕ຺ຖານໍ, ປກຕິຫຕ຺ຖານຎ຺ຈ ໂລເກ ອເນກວິຘຕ຺ຕາ, ວິນເຍ ອີທິສໍ ຫຕ຺ຖປ຺ປມາຓນ຺ຕິ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຈ ເຍນ ເກນຈິ ມິນິເຕ ຈ ຠຄວຕາ ອນຸຎ຺ຎາເຕນ ນຸ ໂຂ ຫຕ຺ເຖນ ມິນິຕໍ, ນ ນຸ ໂຂຕິ ສີມາຍ ວິປຕ຺ຕິສງ຺ກາ ຠເວຍ຺ຍ. ມິນນ຺ເຕຫິ ຈ ອຓຸມຕ຺ຕມ຺ປິ ອູນມຘິກໍ ອກຕ຺ວາ ມິນິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕາຍ ວິປຕ຺ຕິ ເອວ ສິຍາ. ປຣິສວເສນ ຈາຍໍ ວຑ຺ຒມານາ ເຕສໍ ມິນເນນ ວຑ຺ຒຕິ ວາ ຫາຍຕິ ວາ. ສງ຺ເຆ ຈ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຄເຕ ອຍໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປໂຍເຄນ ສມຸປ຺ປນ຺ນສີມາ ເຕສໍ ປໂຍເຄນ ວິຄຈ຺ຉຕິ ນ ວິຄຈ຺ຉຕິ ຈ. ກຖໍ ພທ຺ຘສີມາ ວິຍ ຍາວ ສາສນນ຺ຕຣຘານາ ນ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ, ຐິຕິຍາ ຈ ປຸຣາຓວິຫາເຣສຸ ວິຍ ສກເລປິ ອຣຎ຺ເຎ ກຖໍ ສີມາສມ຺ເຠທສງ຺ກາ ນ ຠເວຍ຺ຍ. ຕສ຺ມາ ສີມາເປກ຺ຂາຍ ເອວ ສມຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕພ຺ພິຄເມນ ວິຄຈ຺ຉຕີຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ເຈຕ຺ຖ, ເອວໍ ອຸທກຸກ຺ເຂປສີມາຍມ຺ປິ ນທິອາທີສຸປິ.

ຕຕ຺ຖາປິ ຫິ ມຊ຺ຌິມປຸຣິໂສ ນ ຎາຍຕິ. ຕຖາ ສພ຺ພຖາເມນ ຂິປນໍ ອຸຠຍຕ຺ຖາປິ ຈ ຍສ຺ສໍ ທິສາຍໍ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣສ຺ສ, ອຸທກຸກ຺ເຂປສ຺ສ ວາ ໂອກາໂສ ນ ປໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ກຖໍ ມິນນໍ, ຂິປນໍ ວາ ຠເວຍ຺ຍ? ຄາມເຂຕ຺ຕາທີສຸ ປວິສນໂຕ ອເຂຕ຺ເຕ ສີມາ ປວິຏ຺ຐາ ນາມາຕິ ສີມາ ວິປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ອເປກ຺ຂາຍ ສີມຸປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ປນ ຍໂຕ ປໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣອຸທກຸກ຺ເຂປສີມາ ສຍເມວ ປຣິປຸຓ຺ຓາ ຊາຍນ຺ຕິ. ຍໂຕ ປນ ນ ປໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຕໂນ ເຂຕ຺ຕປ຺ປມາເຓເນວ ຊາຍນ຺ຕິ, ນ ພຫິ. ຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອພ຺ຠນ຺ຕຣມິນນປມາຓສ຺ສ, ວາລຸກາທິຂິປນກມ຺ມສ຺ສ ຈ ທສ຺ສນໍ, ຕໍ ສຎ຺ຊາຕສີມານໍ ຐິຕຏ຺ຐານສ຺ສ ປຣິຈ຺ເຉທນຕ຺ຖໍ ກຕໍ ຄາມູປຈາຣຆຣູປຈາຣຊານນຕ຺ຖໍ ເລຑ຺ຑຸສຸປ຺ປາທິຂິປນວິຘານທສ຺ສນໍ ວິຍ. ເຕເນວ ມາຕິກາຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ສີມໍ ວາ ສມ຺ມນ຺ນຕິ ອຸທກຸກ຺ເຂປໍ ວາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ (ກງ຺ຂາ. ອຏ຺ຐ. ອູນວີສຕິວສ຺ສສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ). ເອວໍ ກເຕປິ ຕສ຺ສ ¶ ປຣິຈ຺ເຉທສ຺ສ ຍາຖາວໂຕ ຎາຕຸໍ ¶ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕ຺ເຕນ ປຸຖຸລໂຕ ຎຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ຕິຏ຺ຐນ຺ເຕຫິ ນິຣາສງ຺ກຏ຺ຐາເນ ຐາຕພ຺ພໍ, ອຎ຺ຎໍ ພຫິ ກໂຣນ຺ເຕຫິ ອຕິທູເຣ ນິຣາສງ຺ກຏ຺ຐາເນ ເປເສຕພ຺ພໍ.

ອປເຣ ປນ ‘‘ສີມາເປກ຺ຂາຍ ກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ມຄ຺ຄຄມນນຫານາທິອຕ຺ເຖຫິ ເອກຠິກ຺ຂຸສ຺ມິມ຺ປິ ອຣຎ຺ເຎ ວາ ນທິອາທີສຸ ວາ ປວິຏ຺ເຐ ຕໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣອຸທກຸກ຺ເຂປສີມາ ສຍເມວ ປຠາ ວິຍ ປທີປສ຺ສ ສມຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຄາມເຂຕ຺ຕາທີສຸ ຕສ຺ມິໍ ໂອຕິຓ຺ຓມຕ຺ເຕ ວິຄຈ຺ຉຕິ. ເຕເນວ ເຈຕ຺ຖ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສງ຺ຆານໍ ວິສຸໍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ສີມາທ຺ວຍສ຺ສ ອນ຺ຕຣາ ສີມນ຺ຕຣິກາ ອຎ຺ຎໍ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣໍ, ອຸທກຸກ຺ເຂປຎ຺ຈ ຐເປຕຸໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ, ສີມາປຣິຍນ຺ເຕ ຫິ ເກນຈິ ກມ຺ເມນ ເປສິຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມນ຺ຕາ ສຎ຺ຊາຕສີມາ ອິຕເຣສໍ ສີມາຍ ຜຸສິຕ຺ວາ ສີມາສມ຺ເຠທໍ ກເຣຍ຺ຍ, ໂສ ມາ ໂຫຕູຕິ, ອິຕຣຖາ ຫຕ຺ຖຈຕຸຣງ຺ຄຸລມຕ຺ຕາຍເປຕ຺ຖ ສີມນ຺ຕຣິກາຍ ອນຸຊານິຕພ຺ພໂຕ. ອປິຈ ສີມນ຺ຕຣິກາຍ ຐິຕສ຺ສາປິ ອຸຠຍຕ຺ຖ ກມ຺ມໂກປວຈນໂຕປິ ເຈຕໍ ສິຊ຺ຌຕິ. ຕມ຺ປິ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສຍເມວ ສຎ຺ຊາຕາຍ ສີມາຍ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ສີມານໍ, ເອກາຍ ເອວ ວາ ສງ຺ກຣໂຕ. ອິຕຣຖາ ຕສ຺ສ ກມ຺ມໂກປວຈນໍ ນ ຍຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ມາຕິກາຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘ປຣິຈ຺ເຉທພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຫຕ຺ຖປາສໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ຐິໂຕປິ ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ພຫິ ອຎ຺ຎໍ ຕຕ຺ຕກໍເຍວ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ອນຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຐິໂຕປິ ກມ຺ມໍ ໂກເປຕີ’ຕິ (ກງ຺ຂາ. ອຏ຺ຐ. ນິທານວຓ຺ຓນາ). ກິຎ຺ຈ ອຄາມກາຣຎ຺ເຎ ຐິຕສ຺ສ ກມ຺ມກຣຓິຈ຺ຉາວິຣຫິຕສ຺ສາປິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນ ອຊ຺ໂຌກາເສ ຈີວຣວິປ຺ປວາໂສ ຠຄວຕາ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ, ໂສ ຈ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ສີມາ. ເອວໍ ອເປກ຺ຂໍ ວິນາ ສມຸປ຺ປນ຺ນາ. ເຕເນເວຕ຺ຖ ‘ອຍໍ ສີມາ ຕິຈີວຣວິປ຺ປວາສປຣິຫາຣມ຺ປິ ລຠຕີ’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໔໗) ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ກມ຺ມກຣຓິຈ຺ຉໍ ວິນາປິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ສມຸປ຺ປຕ຺ຕິ ຄເຫຕພ຺ພາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ ປທີປສ຺ສ ປຠາ ວິຍ ສພ຺ພປຸຄ຺ຄລານມ຺ປິ ປຈ຺ເຈກໍ ສີມາສມ຺ຠເວນ ສງ຺ເຆ, ຄເຓ ວາ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ເຕ ຕຕ຺ຣຏ຺ຐານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສມນ຺ຕາ ປຈ຺ເຈກໍ ສມຸປ຺ປນ຺ນານໍ ອເນກສີມານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສງ຺ກຣໂທສປ຺ປສງ຺ຄໂຕ. ປຣິສວເສນ ຈສ຺ສາ ວຑ຺ຒິ, ຫານິ ຈ ສມ຺ຠວຕິ. ປຈ຺ຉາ ອາຄຕານໍ ອຠິນວສີມນ຺ຕຣຸປ຺ປຕ຺ຕິ ເອວ, ຄຕານໍ ສມນ຺ຕາ ຐິຕສີມາປິ ວິນາໂສ ຈ ຠເວຍ຺ຍ.

ປາຬິຍໍ ປນ ‘‘ສມນ຺ຕາ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣາ, ອຍໍ ຕຕ຺ຖ ສມານສໍວາສາ’’ຕິອາທິນາ (ມຫາວ. ໑໔໗) ເອກາ ເອວ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣາ, ອຸທກຸກ຺ເຂປາ ຈ ອນຸຎ຺ຎາຕາ, ນ ເຈສາ ສີມາ ສຠາເວນ, ກາຣຓສາມຕ຺ຖິເຍນ ວາ ປຠາ ວິຍ ປທີປສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ກິນ຺ຕຸ ¶ ຠຄວໂຕ ອນຸຊານເນເນວ, ຠຄວາ ຈ ອິມາໂຍ ອນຸຊານນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂູນໍ ວຄ຺ຄກມ຺ມປຣິຫາເຣນ ກມ຺ມກຣຓສຸຂຕ຺ຖເມວ ອນຸຎ຺ຎາສີຕິ ກຖໍ ນຫານາທິກິຈ຺ເຈນ ປວິຏ຺ຐານມ຺ປິ ສມນ຺ຕາ ຕາສໍ ສີມານໍ ສມຸປ຺ປຕ຺ຕິ ປໂຍຊນາຠາວາ? ປໂຍຊເນ ຈ ເອກໍ ເອວ ປໂຍຊນນ຺ຕິ ກຖໍ ປຈ຺ເຈກໍ ຠິກ຺ຂຸຄຓນາຍ ອເນກສີມາສມຸປ຺ປຕ຺ຕິ ¶ ? ‘‘ເອກສີມາຍໍ ຫຕ຺ຖປາສໍ ອວິຊຫິຕ຺ວາ ຐິຕາ’’ຕິ (ກງ຺ຂາ. ອຏ຺ຐ. ນິທານວຓ຺ຓນາ) ວຸຕ຺ຕໍ. ຍໍ ປນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສີມານໍ ອນ຺ຕຣາ ຕຕ຺ຕກປຣິຈ຺ເຉເທເນວ ສີມນ຺ຕຣິກຏ຺ຐປນວຈນໍ, ຕຕ຺ຖ ຐິຕານໍ ກມ຺ມໂກປວຈນຎ຺ຈ, ຕມ຺ປິ ອິມາສໍ ສີມານໍ ປຣິຈ຺ເຉທສ຺ສ ທຸພ຺ໂພຘຕາຍ ສີມາຍ ສມ຺ເຠທສງ຺ກໍ, ກມ຺ມໂກປສງ຺ກຎ຺ຈ ທູຣໂຕ ປຣິຫຣິຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ໂຍ ຈ ຈີວຣາວິປ຺ປວາສຕ຺ຖໍ ຠຄວຕາ ອພ຺ໂຠກາເສ ທສ຺ສິໂຕ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣປຣິຈ຺ເຉໂທ, ໂສ ສີມາ ເອວ ນ ໂຫຕິ, ເຂຕ຺ຕຕຬາກາທິປຣິຈ຺ເຉໂທ ວິຍ ອຍເມຕ຺ຖ ເອໂກ ປຣິຈ຺ເຉໂທວ. ຕຕ຺ຖ ຈ ພຫູສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ເອກໂຕ ຐິເຕສຸ ເຕສໍ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ອຕ຺ຕໂນ ຐິຕຏ຺ຐານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສມນ຺ຕາ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣປຣິຈ຺ເຉທພ຺ຠນ຺ຕເຣ ເອວ ຈີວຣໍ ຐເປຕພ຺ພໍ. ນ ປຣິສປຣິຍນ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ. ປຣິສປຣິຍນ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຫິ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຄຍ຺ຫມາເນ ອພ຺ຠນ຺ຕຣປຣິໂຍສາເນ ຐປິຕຈີວຣໍ ມຊ຺ເຌ ຐິຕສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໂຕ ພຫິ ໂຫຕີຕິ ຕໍ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມເນ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ ສິຍາ. ສີມາ ປນ ປຣິສປຣິຍນ຺ຕໂຕວ ຄເຫຕພ຺ພາ. ຈີວຣວິປ຺ປວາສປຣິຫາໂຣເປຕ຺ຖ ອພ຺ໂຠກາສປຣິຈ຺ເຉທສ຺ສ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ໂຕ, ນ ປນ ຍາວ ສີມາປຣິຈ຺ເຉທໍ ລພ຺ຠມານຕ຺ຕາ ມຫາສີມາຍ ອວິປ຺ປວາສສີມາໂວຫາໂຣ ວິຍ. ມຫາສີມາຍມ຺ປິ ຫິ ຄາມຄາມູປຈາເຣສຸ ຈີວຣໍ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ ໂຫຕິ. ອິຘາປິ ມຊ຺ເຌ ຐິຕສ຺ສ ສີມາປຣິຍນ຺ເຕ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຍຖາວຸຕ຺ຕສີມາເປກ຺ຂວເສເນເວຕາສໍ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣອຸທກຸກ຺ເຂປສີມານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ຕພ຺ພິຄເມນ ວິນາໂສ ຈ ຄເຫຕພ຺ພາຕິ ອມ຺ຫາກໍ ຂນ຺ຕິ. ວີມໍສິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອຎ຺ໂຎ ວາ ປກາໂຣ ອິໂຕ ຍຸຕ຺ຕຕໂຣ ຄເວສິຕພ຺ໂພ.

ອິຘ ປນ ‘‘ອຣຎ຺ເຎ ສມນ຺ຕາ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣາ’’ຕິ ເອວໍ ປາຬິຍໍ ວິຎ຺ຌາຏວິສທິເສ ອຣຎ຺ເຎ ສມນ຺ຕາ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣາຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍຎ຺ຈ ຣຸກ຺ຂາທິນິຣນ຺ຕເຣປິ ອຣຎ຺ເຎ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣສີມາຍ ວິຫິຕຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ນິສ຺ສຍຠູຕາຍ ອຣຎ຺ຎສີມາຍ ສຫ ເອຕສ຺ສາ ຣຸກ຺ຂາທິສມ຺ພນ຺ເຘ ໂທສາຠາໂວ ປເຄວ ອຄາມເກ ຣຸກ຺ເຂຕິ ນິສ຺ສິເຕປິ ປເທເສ ຈີວຣວິປ຺ປວາສສ຺ສ ຣຸກ຺ຂປຣິຫາຣໍ ວິນາວ ອພ຺ໂຠກາສປຣິຫາໂຣວ ອນຸມໂຕຕິ ສິທ຺ໂຘຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຸປຈາຣຕ຺ຖາຍາຕິ ¶ ສີມນ຺ຕຣິກຕ຺ຖາຍ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣໂຕ ອຘິກໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອູນກໍ ປນ ນ ວຏ຺ຏຕິ ເອວ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣປຣິຈ຺ເຉທສ຺ສ ທຸພ຺ພິຊານຕ຺ຕາ. ຕສ຺ມາ ສງ຺ຆໍ ວິນາ ເອເກນາປິ ຠິກ຺ຂຸນາ ພຫິ ຕິຏ຺ຐນ຺ເຕນ ອຎ຺ຎໍ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຕິທູເຣ ເອວ ຐາຕພ຺ພໍ, ອິຕຣຖາ ກມ຺ມໂກປສງ຺ກໂຕ. ອຸທກຸກ຺ເຂເປປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເຕເນວ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ອູນກໍ ປນ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໔໗). ອິທຎ຺ເຈຕ຺ຖ ສີມນ຺ຕຣິກວິຘານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ພທ຺ຘສີມານໍ ສີມນ຺ຕຣິການຸຊານນສຸຕ຺ຕານຸໂລມໂຕ ສິທ຺ຘນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ຠຄວຕາ ນິທານວເສນ ເອກຄາມສີມານິສ຺ສິຕານໍ ¶ , ເອກສຠາຄານຎ຺ຈ ທ຺ວິນ຺ນໍ ພທ຺ຘສີມານເມວ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສມ຺ເຠທຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຓໂທສປຣິຫາຣາຍ ສີມນ຺ຕຣິກາ ອນຸຎ຺ຎາຕາ, ຕຖາປິ ຕທນຸໂລມໂຕ ເອກອຣຎ຺ຎສີມານທິອາທິສີມຎ຺ຈ ນິສ຺ສິຕານໍ ເອກສຠາຄານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣສີມານມ຺ປິ ອຸທກຸກ຺ເຂປສີມານມ຺ປິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສມ຺ເຠທຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຓໍ, ສີມນ຺ຕຣິກໍ ວິນາ ອພ຺ຍວຘາເນນ ຐານຎ຺ຈ ຠຄວຕາ ອນຠິມຕເມວາຕິ ຎຕ຺ວາ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍາ ອິຘາປິ ສີມນ຺ຕຣິກວິຘານມກໍສຸ. ວິສຠາຄສີມານມ຺ປິ ຫິ ເອກສີມານິສ຺ສິຕຕ຺ຕໍ, ເອກສຠາຄຕ຺ຕຎ຺ຈາຕິ ທ຺ວີຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄເຕ ສຕິ ເອກໍ ສີມນ຺ຕຣິກໍ ວິນາ ຐານໍ ສມ຺ເຠທາຍ ໂຫຕິ, ນາສຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ສີມນ຺ຕຣິກວິຘານສາມຕ຺ຖິເຍເນວ ເຈຕາສໍ ຣຸກ຺ຂາທິສມ຺ພນ຺ໂຘປິ ພທ຺ຘສີມານໍ ວິຍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອຍມ຺ປິ ນຍໂຕ ທສ຺ສິໂຕ ເອວາຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ສຠາເວເນວາ’’ຕິ ອິມິນາ ຄາມສີມາ ວິຍ ອພທ຺ຘສີມາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ສພ຺ພເມຕ຺ຖ ສງ຺ຆກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ສມານສໍວາສາ ເອກູໂປສຖາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເຍນ ເກນຈີຕິ ອນ຺ຕມໂສ ສູກຣາທິນາ ສຕ຺ເຕນ. ມໂຫເຆນ ປນ ອຸນ຺ນຕຏ຺ຐານໂຕ ນິນ຺ນຏ຺ຐາເນ ປຕນ຺ເຕນ ຂໂຕ ຂຸທ຺ທໂກ ວາ ມຫນ຺ໂຕ ວາ ລກ຺ຂຓຍຸຕ຺ໂຕ ຊາຕສ຺ສໂຣວ. ເອຕ຺ຖາປິ ຂຸທ຺ທເກ ອຸທກຸກ຺ເຂປກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ສມຸທ຺ເທ ປນ ສພ຺ພຖາ ອຸທກຸກ຺ເຂປສີມາຍເມວ ກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ ໂສເຘຕຸໍ ທຸກ຺ກຣຕ຺ຕາ.

ປຸນ ຕຕ຺ຖາຕິ ໂລກໂວຫາຣສິທ຺ຘາສຸ ເອຕາສຸ ນທິອາທີສຸ ຕີສຸ ອພທ຺ຘສີມາສຸ ປຸນ ວຄ຺ຄກມ຺ມປຣິຫາຣຕ຺ຖໍ ສາສນໂວຫາຣສິທ຺ຘາຍ ອພທ຺ຘສີມາຍ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ປາຬິຍໍ ຍໍ ມຊ຺ຌິມສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສາຕິອາທີສຸ ອຸທກໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຂິປີຍຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ອຸທກຸກ຺ເຂໂປ, ອຸທກສ຺ສ ປຕໂນກາໂສ, ຕສ຺ມາ ອຸທກຸກ຺ເຂປາ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ປທສມ຺ພນ຺ຘວເສນ ອຕ຺ໂຖ – ປຣິສປຣິຍນ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສມນ຺ຕາ ຍາວ ມຊ຺ຌິມສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ¶ ອຸທກຸກ຺ເຂໂປ ອຸທກປຕນຏ຺ຐານໍ, ຕາວ ຍໍ ຕໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຏ຺ຐານໍ, ອຍໍ ຕຕ຺ຖ ນທິອາທີສຸ ອປຣາ ສມານສໍວາສາ ອຸທກຸກ຺ເຂປສີມາຕິ.

ຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕຕິ ຕສ຺ສ ອຸທກຸກ຺ເຂປປຣິຈ຺ຉິນ຺ນສ຺ສ ຐານສ຺ສ ອນ຺ໂຕ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ຕສ຺ເສວ ອນ຺ໂຕ, ຕໂຕ ພຫິປິ, ເອກສ຺ສ ອຸທກຸກ຺ເຂປສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ຐາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວຈນໍ ອຸທກຸກ຺ເຂປປຣິຈ຺ເຉທສ຺ສ ທຸພ຺ພິຊານໂຕ ກມ຺ມໂກປສງ຺ກາ ໂຫຕີຕິ. ເຕເນວ ມາຕິກາຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ປຣິຈ຺ເຉທພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຫຕ຺ຖປາສໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ຐິໂຕປິ ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ພຫິ ອຎ຺ຎໍ ຕຕ຺ຕກໍເຍວ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ອນຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຐິໂຕປິ ກມ຺ມໍ ໂກເປຕິ ອິທໍ ສພ຺ພອຏ຺ຐກຖາສຸ ສນ຺ນິຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ (ກງ຺ຂາ. ອຏ຺ຐ. ນິທານວຓ຺ຓນາ) ວຸຕ຺ຕໍ. ຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ ‘‘ຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖປາສໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ກມ຺ມໍ ¶ ໂກເປຕີຕິ ອິມິນາ ພຫິປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຐິໂຕ ກມ຺ມໍ ນ ໂກເປຕີ’’ຕິ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓.໑໔໗) ວຕ຺ວາ ມາຕິກາຏ຺ຐກຖາວຈນມ຺ປິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ເນວ ປາຬິຍໍ ນ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ອຸປລພ຺ຠຕີ’’ຕິອາທິ ພຫຸ ປປຎ຺ຈິຕໍ, ຕໍ ນ ສຸນ຺ທຣໍ ອິຘ ອຏ຺ຐກຖາວຈເນນ ມາຕິກາຏ຺ຐກຖາວຈນສ຺ສ ນຍໂຕ ສໍສນ຺ທນໂຕ ສງ຺ຆຏນໂຕ. ຕຖາ ຫິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຸທກຸກ຺ເຂປປຣິຈ຺ເຉທານມນ຺ຕຣາ ວິທຕ຺ຖິຈຕຸຣງ຺ຄຸລມຕ຺ຕມ຺ປິ ສີມນ຺ຕຣິກໍ ອຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ອຎ຺ໂຎ ອຸທກຸກ຺ເຂໂປ ສີມນ຺ຕຣິກາຍ ຐເປຕພ຺ໂພ, ຕໂຕ ອຘິກໍ ວຏ຺ຏຕິ ເອວ, ອູນກໍ ປນ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ເອວໍ ອິເຘວ ວຸຕ຺ເຕນ ອິມິນາ ອຏ຺ຐກຖາວຈເນນ ສີມນ຺ຕຣິໂກປຈາເຣນ ອຸທກຸກ຺ເຂປໂຕ ອູນເກ ຐປິເຕ ສີມາຍ ສີມາສມ຺ເຠທໂຕ ກມ຺ມໂກໂປປິ ວຸຕ຺ໂຕ ເອວ. ຍທຄ຺ເຄນ ຈ ເອວໍ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕທຄ຺ເຄນ ຕຕ຺ຖ ເອກຠິກ຺ຂຸໂນ ປເວເສປິ ສຕິ ຕສ຺ສ ສີມຏ຺ຐຠາວໂຕ ກມ຺ມໂກໂປ ວຸຕ຺ໂຕ ເອວ ໂຫຕິ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ອູນກໍ ປນ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ກຖນຎ຺ເຈຕໍ ອຸທກຸກ຺ເຂປປຣິຈ຺ເຉທສ຺ສ ທຸພ຺ພິຊານນ຺ເຕນປິ ສີມາສມ຺ເຠທສງ຺ກອາປຣິຫາຣຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣສີມານມນ຺ຕຣາ ຕຕ຺ຕກປຣິຈ຺ເຉເທເນວ ສີມນ຺ຕຣິກວິຘານວຈນໂຕປິ ເອຕາສໍ ທຸພ຺ພິຊານປຣິຈ຺ເຉທຕາ, ຕຕ຺ຖ ຈ ຐິຕານໍ ກມ຺ມໂກປສງ຺ກາ ສິຊ຺ຌຕິ. ກມ຺ມໂກປສງ຺ກຏ຺ຐານມ຺ປິ ອາຈຣິຍາ ທູຣໂຕ ປຣິຫາຣຕ຺ຖໍ ກມ຺ມໂກປຏ຺ຐານນ຺ຕິ ວຕ຺ວາວ ຐເປສຸນ຺ຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ຕນ຺ຕິ ສີມໍ. ‘‘ສີຆເມວ ອຕິກ຺ກາເມຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ຕໍ ອນຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ເອວ ປຣິວຕ຺ຕມານາຍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເອຕທຕ຺ຖເມວ ຫິ ວາລຸກາທີຫິ ສີມາປຣິຈ຺ຉິນ຺ທນໍ, ອິຕຣຖາ ພຫິ ປຣິວຕ຺ຕາ ນຸ ໂຂ, ໂນ ວາຕິ ກມ຺ມໂກປສງ຺ກາ ຠເວຍ຺ຍາຕິ. ອຎ຺ຎິສ຺ສາ ອນຸສ຺ສາວນາຕິ ເກວລາຍ ນທິສີມາຍ ອນຸສ຺ສາວນາ ¶ . ອນ຺ໂຕນທິຍໍ ຊາຕຣຸກ຺ເຂ ວາຕິ ອຸທກຸກ຺ເຂປປຣິຈ຺ເຉທສ຺ສ ພຫິ ຐິເຕ ຣຸກ຺ເຂປິ ວາ. ພຫິນທິຕີຣເມວ ຫິ ວິສຠາຄສີມຕ຺ຕາ ອພນ຺ຘິຕພ຺ພຏ຺ຐານໍ, ນ ອນ຺ໂຕນທີ ນິສ຺ສຍຕ຺ເຕນ ສຠາຄຕ຺ຕາ. ເຕເນວ ‘‘ພຫິນທິຕີເຣ ວິຫາຣສີມາຍ ວາ’’ຕິອາທິນາ ຕີຣເມວ ອພນ຺ຘິຕພ຺ພຏ຺ຐານຕ຺ເຕນ ທສ຺ສິຕໍ, ນ ປນ ນທີ. ‘‘ຣຸກ຺ເຂປິ ຐິເຕຫີ’’ຕິ ອິທໍ ອນ຺ໂຕອຸທກຸກ຺ເຂປຏ຺ຐໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ຫິ ພຫິອຸທກຸກ຺ເຂເປ ຠິກ຺ຂູນໍ ຐາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ຣຸກ຺ຂສ຺ສາຕິ ຕສ຺ເສວ ອນ຺ໂຕອຸທກຸກ຺ເຂປຏ຺ຐສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ. ສີມໍ ວາ ໂສເຘຕ຺ວາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ວິຫາເຣ ພທ຺ຘສີມໍ, ຄາມສີມຎ຺ຈ ຕຕ຺ຖ ຐິຕຠິກ຺ຂູນໍ ຫຕ຺ຖປາສານຍນພຫິສີມາກຣຓວເສເນວ ໂສເຘຕ຺ວາ. ຍຖາ ຈ ອຸທກຸກ຺ເຂປສີມາຍໍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ເຕຫິ, ເອວໍ ພທ຺ຘສີມາຍໍ, ຄາມສີມາຍໍ ວາ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ເຕຫິປິ ອຸທກຸກ຺ເຂປສີມຏ຺ເຐ ໂສເຘຕ຺ວາວ ກາຕພ຺ພໍ. ເອເຕເນວ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣອຣຎ຺ຎສີມາຫິປິ ອຸທກຸກ຺ເຂປສີມາຍ, ອິມາຍ ຈ ສທ຺ຘິໍ ຕາສໍ ຣຸກ຺ຂາທິສມ຺ພນ຺ຘໂທໂສປິ ນຍໂຕ ທສ຺ສິໂຕວ ໂຫຕິ. ອິມິນາວ ນເຍນ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣສີມາຍ ພທ຺ຘສີມາຄາມສີມາຫິປິ ສທ຺ຘິໍ, ເອຕາສຎ຺ຈ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣສີມາຍ ¶ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ພນ຺ຘໂທໂສ ຎາຕພ຺ໂພ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປເນຕໍ ສພ຺ພໍ ວຸຕ຺ຕນຍໂຕ ສກ຺ກາ ຎາຕຸນ຺ຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສມາສນ຺ນານເມເວຕ຺ຖ ທສ຺ສິຕໍ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ສຸຕ຺ຕານຸໂລມໂຕ ນຍຄ຺ຄຫຓມຸຂໍ – ຍຖາ ຫິ ພທ຺ຘສີມາຍໍ ສມ຺ມຕາ ວິປຕ຺ຕິສີມາ ໂຫຕີຕິ ຕາສໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຣຸກ຺ຂາທິສມ຺ພນ຺ໂຘ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ເອວໍ ນທິອາທີສຸ ສມ຺ມຕາປິ ພທ຺ຘສີມາ ວິປຕ຺ຕິສີມາວ ໂຫຕີຕິ ຕາຫິປິ ສທ຺ຘິໍ ຕສ຺ສາ ຣຸກ຺ຂາທິສມ຺ພນ຺ໂຘ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ສິຊ຺ຌຕິ. ອິມິນາ ນເຍນ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣສີມາຍ ຄາມນທິອາທີຫິ ສທ຺ຘິໍ, ອຸທກຸກ຺ເຂປສີມາຍ ຈ ອຣຎ຺ຎາທີຫິ ສທ຺ຘິໍ ຣຸກ຺ຂາທິສມ຺ພນ຺ຘສ຺ສ ນ ວຏ຺ຏນກຠາໂວ ຎາຕພ຺ໂພ, ເອວເມຕາ ຠຄວຕາ ອນຸຎ຺ຎາຕາ ພທ຺ຘສີມາ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣອຸທກຸກ຺ເຂປສີມາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎຎ຺ເຈວ ອຕ຺ຕໂນ ນິສ຺ສຍວິຣຫິຕາຫິ ອິຕຣີຕຣາສໍ ນິສ຺ສຍສີມາຫິ ຈ ຣຸກ຺ຂາທິສມ຺ພນ຺ເຘ ສຕິ ສມ຺ເຠທໂທສມາປຊ຺ຊຕີຕິ ສຸຕ຺ຕານຸໂລມນໂຍ ຎາຕພ຺ໂພວ.

ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ປນ ນິສ຺ສຍຠູຕຄາມາທີຫິ ສທ຺ຘິໍ ພທ຺ຘສີມາທີນໍ ຕິສ຺ສນ຺ນໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກາເລ ຠຄວຕາ ອນຸຎ຺ຎາຕສ຺ສ ສມ຺ເຠທຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຓສ຺ສ ອນຸໂລມໂຕ ຣຸກ຺ຂາທິສມ຺ພນ຺ໂຘປິ ອນຸຎ຺ຎາໂຕວ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍທິ ເອວໍ ອຸທກຸກ຺ເຂປພທ຺ຘສີມາທີນໍ ອນ຺ຕຣາ ກສ຺ມາ ສີມນ຺ຕຣິກາ ນ ວິຫິຕາຕິ? ນິສ຺ສຍເຠທສຠາວເຠເທຫິ ¶ ສຍເມວ ຠິນ຺ນຕ຺ຕາ. ເອກນິສ຺ສຍເອກສຠາວານເມວ ຫິ ສີມນ຺ຕຣິກາຍ ວິນາສໍ ກໂຣຕີຕິ ວຸຕ຺ໂຕວາຍມຕ຺ໂຖ. ເອເຕເນວ ນທິນິມິຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ພທ຺ຘາຍ ສີມາຍ ສງ຺ເຆ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ເຕ ນທິຍມ຺ປິ ຍາວ ຄາມເຂຕ຺ຕໍ ອາຫຈ຺ຈ ຐິຕາຍ ອຸທກຸກ຺ເຂປສີມາຍ ອຎ຺ເຎສໍ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ສິທ຺ຘໍ ໂຫຕິ. ຍາ ປເນຕາ ໂລກໂວຫາຣສິທ຺ຘາ ຄາມາຣຎ຺ຎນທິສມຸທ຺ທຊາຕສ຺ສຣສີມາ ປຎ຺ຈ, ຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎຣຸກ຺ຂາທິສມ຺ພນ຺ເຘປິ ສມ຺ເຠທໂທສໍ ນາປຊ຺ຊຕິ, ຕຖາ ໂລກໂວຫາຣາຠາວໂຕ. ນ ຫິ ຄາມາທໂຍ ຄາມນ຺ຕຣາທີຫິ, ນທິອາທີຫິ ຈ ຣຸກ຺ຂາທິສມ຺ພນ຺ຘມຕ຺ເຕນ ສມ຺ຠິນ຺ນາຕິ ໂລເກ ໂວຫຣນ຺ຕິ. ໂລກໂວຫາຣສິທ຺ຘານຎ຺ຈ ໂລກໂວຫາຣໂຕວ ສມ຺ເຠໂທ ວາ ອສມ຺ເຠໂທ ວາ ຄເຫຕພ຺ໂພ, ນາຎ຺ຎໂຕ. ເຕເນວ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ຕາສໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ກຕ຺ຖຈິປິ ສມ຺ເຠທນໂຍ ນ ທສ຺ສິໂຕ, ສາສນໂວຫາຣສິທ຺ໂຘເຍວ ທສ຺ສິໂຕຕິ.

ເອຕ຺ຖ ປນ ພທ຺ຘສີມາຍ ຕາວ ‘‘ເຫຏ຺ຐາ ປຖວີສນ຺ຘາຣກໍ ອຸທກປຣິຍນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ສີມາຄຕາ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິນາ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໓໘) ອໂຘຠາຄປຣິຈ຺ເຉໂທ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ສພ຺ພຖາ ທສ຺ສິໂຕ. ຄາມສີມາທີນໍ ປນ ນ ທສ຺ສິໂຕ. ກຖມຍໍ ຊານິຕພ຺ໂພຕິ? ເກຈິ ຕາເວຕ຺ຖ ‘‘ຄາມສີມາທໂຍປິ ພທ຺ຘສີມາ ວິຍ ປຖວີສນ຺ຘາຣກໍ ອຸທກໍ ອາຫຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ.

ເກຈິ ¶ ປນ ຕໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ນທິສມຸທ຺ທຊາຕສ຺ສຣສີມາ, ຕາວ ຕນ຺ນິສ຺ສິຕອຸທກຸກ຺ເຂປສີມາ ຈ ປຖວິຍາ ອຸປຣິຕເລ, ເຫຏ຺ຐາ ຈ ອຸທກຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຓປ຺ປເທເສ ເອວ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ນ ຕໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ອຸທກສ຺ສ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຓາຠາວາ. ສເຈ ປນ ອຸທໂກຆາທິນາ ໂຍຊນປ຺ປມາຓມ຺ປິ ນິນ຺ນຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ, ນທິສີມາທໂຍວ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ຕໂຕ ເຫຏ຺ຐາ. ຕສ຺ມາ ນທິອາທີນໍ ເຫຏ຺ຐາ ພຫິຕີຣມຸເຂນ ອຸມງ຺ເຄນ, ອິທ຺ຘິຍາ ວາ ປວິຏ຺ໂຐ ຠິກ຺ຂຸ ນທິຍໍ ຐິຕານໍ ກມ຺ມໍ ນ ໂກເປຕິ. ໂສ ປນ ອາສນ຺ນຄາເມ ຠິກ຺ຂູນໍ ກມ຺ມໍ ໂກເປຕິ. ສເຈ ປນ ໂສ ອຸຠິນ຺ນໍ ຕີຣຄາມານໍ ມຊ຺ເຌ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ອຸຠຍຄາມຏ຺ຐານໍ ກມ຺ມໍ ໂກເປຕິ. ສເຈ ປນ ຕີຣໍ ຄາມເຂຕ຺ຕໍ ນ ໂຫຕິ, ອຄາມກາຣຎ຺ຎເມວ. ຕຕ຺ຖ ປນ ຕີຣທ຺ວເຍປິ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣສີມໍ ວິນາ ເກວລາຍ ຂຸທ຺ທກາຣຎ຺ຎສີມາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ກມ຺ມໍ ໂກເປຕິ. ສເຈ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣສີມາຍໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕທາ ຍທິ ເຕສໍ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣສີມາຍ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ເອຕສ຺ສ ນິສິນ຺ໂນກາສສ຺ສ ປຣໂຕ ເອກໍ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ນ ກມ຺ມໂກໂປ ¶ . ໂນ ເຈ, ກມ຺ມໂກໂປ. ຄາມສີມາຍໍ ປນ ອນ຺ໂຕອຸມງ຺ເຄ ວາ ພິເລ ວາ ຍຕ຺ຖ ປວິສິຕຸໍ ສກ຺ກາ, ຍຕ຺ຖ ວາ ສຸວຓ຺ຓມຓິອາທິໍ ຂຓິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຄເຫຕຸໍ ສກ຺ກາຕິ ວາ ສມ຺ຠາວນາ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຕກໍ ເຫຏ຺ຐາປິ ຄາມສີມາ, ຕຕ຺ຖ ອິທ຺ຘິຍາ ອນ຺ໂຕ ນິສິນ຺ໂນປິ ກມ຺ມໍ ໂກເປຕິ. ຍຕ຺ຖ ປນ ປກຕິມນຸສ຺ສານໍ ປເວສສມ຺ຠາວນາປິ ນຕ຺ຖິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ຍາວ ປຖວິສນ຺ຘາຣກອຸທກາ ອຣຎ຺ຎສີມາວ, ນ ຄາມສີມາ. ອຣຎ຺ຎສີມາຍມ຺ປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕຕ຺ຖປິ ຫິ ຍຕ຺ຕເກ ປເທເສ ປເວສສມ຺ຠາວນາ, ຕຕ຺ຕກເມວ ອຸປຣິຕເລ ອຣຎ຺ຎສີມາ ປວຕ຺ຕຕິ. ຕໂຕ ປນ ເຫຏ຺ຐາ ນ ອຣຎ຺ຎສີມາ, ຕຕ຺ຖ ອຸປຣິຕເລນ ສຫ ເອກາຣຎ຺ຎໂວຫາຣາຠາວໂຕ. ນ ຫິ ຕຕ຺ຖ ປວິຏ຺ຐໍ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິຏ຺ໂຐ ຕິ ໂວຫຣນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຣຏ຺ໂຐ ອຸປຣິ ອຣຎ຺ຎຏ຺ຐານໍ ກມ຺ມໍ ນ ໂກເປຕິ ອຸມງ຺ຄນທິຍໍ ຐິໂຕ ວິຍ ອຸປຣິນທິຍໍ ຐິຕານໍ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ຈກ຺ກວາເຬ ຄາມນທິສມຸທ຺ທຊາຕສ຺ສເຣ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຕທວເສສໍ ອມນຸສ຺ສາວາສໍ ເທວພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ອຸປາທາຍ ສພ຺ພໍ ອຣຎ຺ຎເມວ. ‘ຄາມາ ວາ ອຣຎ຺ຎາ ວາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຫິ ນທິສມຸທ຺ທຊາຕສ຺ສຣາທິປິ ອຣຎ຺ຎເມວ. ອິຘ ປນ ນທິອາທີນໍ ວິສຸໍ ສີມາຠາເວນ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ຕທວເສສເມວ ອຣຎ຺ຎໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ຈ ຍຕ຺ຕເກ ປເທເສ ເອກໍ ‘ອຣຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ ໂວຫຣນ຺ຕິ, ອຍເມກາຣຎ຺ຎສີມາ. ອິນ຺ທປຸຣຎ຺ຫິ ສພ຺ພໍ ເອກາຣຎ຺ຎສີມາ. ຕຖາ ອສຸຣຍກ຺ຂປຸຣາທິ. ອາກາສຏ຺ຐເທວພ຺ຣຫ຺ມວິມານານິ ປນ ສມນ຺ຕາ ອາກາສປຣິຈ຺ຉິນ຺ນານິ ປຈ຺ເຈກໍ ອຣຎ຺ຎສີມາ ສມຸທ຺ທມຊ຺ເຌ ປພ຺ພຕທີປກາ ວິຍ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣສີມາຍໍ, ອຣຎ຺ຎສີມາຍເມວ ວາຕິ ກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ມາ ອິຘາປິ ອຸປຣິອຣຎ຺ຎຕເລນ ສທ຺ຘິໍ ເຫຏ຺ຐາປຖວິຍາ ອຣຎ຺ຎໂວຫາຣາຠາວາ ວິສຸໍ ອຣຎ຺ຎສີມາຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ເຕເນເວຕ຺ຖ ຄາມນທິອາທິສີມາກຖາຍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘ອິທ຺ຘິມາ ຠິກ຺ຂຸ ເຫຏ຺ຐາປຖວິຕເລ ຐິໂຕ ກມ຺ມໍ ໂກເປຕີ’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໓໘) ພທ຺ຘສີມາຍໍ ທສ຺ສິຕນໂຍ ນ ທສ຺ສິໂຕ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ.

ອິທຎ຺ເຈຕາສໍ ¶ ຄາມສີມາທີນໍ ເຫຏ຺ຐາປມາຓທສ຺ສນໍ ສຸຕ຺ຕາທິວິໂຣຘາຠາວາ ຍຸຕ຺ຕໍ ວິຍ ທິສ຺ສຕິ. ວີມໍສິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ຄຫເຓ ຈ ຄາມສີມາຍໍ ສມ຺ມຕາ ພທ຺ຘສີມາ ອຸປຣິ ຄາມສີມໍ, ເຫຏ຺ຐາ ອຸທກປຣິຍນ຺ຕໍ ອຣຎ຺ຎສີມຎ຺ຈ ອວຕ຺ຖຣຕີຕິ ຕສ຺ສາ ອຣຎ຺ຎສີມາປິ ເຂຕ຺ຕນ຺ຕິ ສິຊ຺ຌຕິ. ຠຄວຕາ ຈ ‘‘ສພ຺ພາ, ຠິກ຺ຂເວ, ນທີ ອສີມາ’’ຕິອາທິນາ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໔໗) ນທິສມຸທ຺ທຊາຕສ຺ສຣາ ພທ຺ຘສີມາຍ ອເຂຕ຺ຕຠາເວນ ວຸຕ຺ຕາ, ນ ປນ ອຣຎ຺ຎໍ. ຕສ຺ມາ ອຣຎ຺ຎມ຺ປິ ¶ ພທ຺ຘສີມາຍ ເຂຕ຺ຕເມວາຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຍທິ ເອວໍ ກສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ສາ ນ ພຊ຺ຌຕີຕິ? ປໂຍຊນາຠາວາ. ສີມາເປກ຺ຂານນ຺ຕຣເມວ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣສີມາຍ ສມ຺ຠວໂຕ. ຕສ຺ສາ ຈ ອຸປຣິ ສມ຺ມຕາຍ ພທ຺ຘສີມາຍ ສມ຺ເຠທຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຓານຸໂລມໂຕ ວິປຕ຺ຕິສີມາ ເອວ ສິຍາ. ຄາມເຂຕ຺ເຕ ປນ ຐຕ຺ວາ ອຄາມກາຣຎ຺ເຎກເທສມ຺ປິ ອນ຺ໂຕກຣິຕ຺ວາ ສມ຺ມຕາ ກິຎ຺ຈາປິ ສຸສມ຺ມຕາ, ອຄາມກາຣຎ຺ເຎ ຠຄວຕາ ວິຫິຕາຍ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣສີມາຍປິ ອນິວຕ຺ຕິໂຕ. ຕຕ຺ຖ ປນ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ປວິຏ຺ຐານມ຺ປິ ຕໂຕ ພຫິ ເກວລາຣຎ຺ເຎ ກໂຣນ຺ຕານມ຺ປິ ອນ຺ຕຣາ ຕີຓິ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣານິ ຐເປຕພ຺ພານິ, ອຎ຺ຎຖາ ວິປຕ຺ຕິ ເອວ ສິຍາຕິ ສພ຺ພຖາ ນິຣຕ຺ຖກເມວ ອຄາມກາຣຎ຺ເຎ ພທ຺ຘສີມາກຣຓນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອນ຺ໂຕນທິຍໍ ປວິຏ຺ຐສາຂາຍາຕິ ນທິຍາ ປຖວິຕລໍ ອາຫຈ຺ຈ ຐິຕາຍ ສາຂາຍປິ, ປເຄວ ອນາຫຈ຺ຈ ຐິຕາຍ. ປາໂຣເຫປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອເຕນ ສຠາຄໍ ນທິສີມໍ ຜຸສິຕ຺ວາ ຐິເຕນປິ ວິສຠາຄສີມາສມ຺ພນ຺ຘສາຂາທິນາ ອຸທກຸກ຺ເຂປສີມາຍ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເອເຕເນວ ມຫາສີມໍ, ຄາມສີມຎ຺ຈ ຜຸສິຕ຺ວາ ຐິເຕນ ສາຂາທິນາ ມາຬກສີມາຍ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ຎາປິໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ອນ຺ໂຕນທິຍໍເຍວາຕິ ເສຕຸປາທານໍ ຕີຣຏ຺ຐຕໍ ນິວຕ຺ເຕຕິ. ເຕນ ອຸທກຸກ຺ເຂປປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ພຫິ ນທິຍໍ ປຕິຏ຺ຐິຕຕ຺ເຕປິ ສມ຺ເຠທາຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ພຫິຕີເຣ ປຕິຏ຺ຐິຕາ’’ຕິອາທິ. ຍທິ ຫິ ອຸທກຸກ຺ເຂປໂຕ ພຫິ ອນ຺ໂຕນທິຍມ຺ປິ ປຕິຏ຺ຐິຕຕ຺ເຕ ສມ຺ເຠໂທ ຠເວຍ຺ຍ, ຕມ຺ປິ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ ຠເວຍ຺ຍ ກມ຺ມໂກປສ຺ສ ສມານຕ຺ຕາ, ນ ຈ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຕ຺ຕໂນ ນິສ຺ສຍສີມາຍ ສມ຺ເຠທໂທໂສ ນຕ຺ເຖວາຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ອາວຣເຓນ ວາຕິ ທາຣຸອາທິໍ ນິຂຓິຕ຺ວາ ອຸທກນິວາຣເຓນ. ໂກຏ຺ຏກພນ຺ຘເນນ ວາຕິ ມຕ຺ຕິກາທີຫິ ປູເຣຕ຺ວາ ກຕເສຕຸພນ຺ເຘນ. ອຸຠເຍນາປິ ອາວຣຓເມວ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ນທິໍ ວິນາເສຕ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ວິຠາເວຕິ ‘‘ເຫຏ຺ຐາ ປາຬິ ພທ຺ຘາ’’ຕິ, ເຫຏ຺ຐາ ນທິໍ ອາວຣິຕ຺ວາ ປາຬິ ພທ຺ຘາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຉຑ຺ຑິຕໂມທກນ຺ຕິ ອຕິຣິຕ຺ໂຕທກໍ. ‘‘ນທິໍ ໂອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ສນ຺ທນຏ຺ຐານໂຕ’’ຕິ ອິມິນາ ຕຬາກນທີນໍ ອນ຺ຕຣາ ¶ ປວຕ຺ຕນຏ຺ຐາເນ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາຕິ ຕີຣາທິຠິນ຺ທນວເສນ ວິປຸລາ ຫຸຕ຺ວາ. ວິຫາຣສີມນ຺ຕິ ພທ຺ຘສີມໍ.

ອຄມນປເຖຕິ ¶ ຕທເຫວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ເຍ. ອຣຎ຺ຎສີມາສງ຺ຂ຺ຍເມວ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ໂລກໂວຫາຣສິທ຺ຘໍ ອຄາມກາຣຎ຺ຎສີມໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ຕຕ຺ຖາຕິ ປກຕິຍາ ມຈ຺ຉພນ຺ຘານໍ ຄມນປເຖສຸ ທີປເກສຸ.

ຕໍ ຐານນ຺ຕິ ອາວາຏາທີນໍ ກຕຏ຺ຐານເມວ, ນ ອກຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂລຓີຕິ ສມຸທ຺ໂທທກສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິເວຄນິນ຺ໂນ ມາຕິກາກາເຣນ ປວຕ຺ຕນໂກ.

໑໔໘. ສມ຺ຠິນ຺ທນ຺ຕີຕິ ຍຕ຺ຖ ຈຕູຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ນິສີທິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ຕຕ຺ຕກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ເກສຄ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ອນ຺ໂຕສີມາຍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສມ຺ຠິນ຺ທຕິ. ຈຕຸນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປໂຫນກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ສກລມ຺ປິ ອນ຺ໂຕ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສໍສຏ຺ຐວິຏປາຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສິພ຺ພິຕ຺ວາ ຐິຕມຫາສາຂມູລາ, ເອເຕນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ອຈ຺ຈາສນ຺ນຕໍ ທີເປຕິ. ສາຂາຍ ສາຂໍ ຜຸສນ຺ຕາ ຫິ ທູຣຏ຺ຐາປິ ສິຍ຺ຍຸໍ, ຕໂຕ ເອກໍສໂຕ ສມ຺ເຠທລກ຺ຂຓໍ ທສ຺ສິຕໍ ນ ສິຍາຕິ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວິຏປຄ຺ຄຫຓໍ ກຕໍ. ເອວຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂູນໍ ນິສີທິຕຸໍ ອປ຺ປໂຫນກຏ຺ຐານໍ ອຕ຺ຕໂນ ສີມາຍ ອນ຺ໂຕສີມຏ຺ຐໍ ກຣິຕ຺ວາ ປຸຣາຓວິຫາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສີມາຍ ສີມໍ ສມ຺ຠິນ຺ທຕິ ນາມ, ນ ຕໂຕ ປຣນ຺ຕິ ທສ຺ສິຕເມວ ໂຫຕິ. ພທ຺ຘາ ໂຫຕີຕິ ໂປຣາຓກວິຫາຣສີມໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອມ຺ພນ຺ຕິ ອປເຣນ ສມເຍນ ປຸຣາຓວິຫາຣປຣິກ຺ເຂປາທີນໍ ວິນຏ຺ຐຕ຺ຕາ ອຊານນ຺ຕານໍ ຕໍ ປຸຣາຓສີມາຍ ນິມິຕ຺ຕຠູຕໍ ອມ຺ພໍ. ອຕ຺ຕໂນ ສີມາຍ ອນ຺ໂຕສີມຏ຺ຐໍ ກຣິຕ຺ວາ ປຸຣາຓວິຫາຣສີມຏ຺ຐໍ ຊມ຺ພຸໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອມ຺ພຊມ຺ພູນໍ ອນ຺ຕເຣ ຍໍ ຐານໍ, ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ສີມາຍ ປເວເສຕ຺ວາ ພນ຺ຘນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຸຣາຓສີມາຍ ນິມິຕ຺ຕຠູຕສ຺ສ ຄາມຏ຺ຐສ຺ສ ອມ຺ພຣຸກ຺ຂສ຺ສ ອນ຺ໂຕສີມຏ຺ຐາຍ ຊມ຺ພຸຍາ ສຫ ສໍສຏ຺ຐວິຏປຕ຺ເຕປິ ສີມາຍ ພນ຺ຘນກາເລ ວິປຕ຺ຕິ ວາ ປຈ຺ຉາ ຄາມສີມາຍ ສຫ ສມ຺ເຠໂທ ວາ ກມ຺ມວິປຕ຺ຕິ ວາ ນ ໂຫຕີຕິ ມຸຂໂຕວ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ປເທສນ຺ຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ ນິສີທນປ຺ປໂຫນກປ຺ປເທສໍ. ‘‘ສີມນ຺ຕຣິກໍ ຐເປຕ຺ວາ’’ຕິອາທິນາ ສມ຺ເຠທຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຓໍ ອກຕ຺ວາ ພທ຺ຘສີມາຫິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຜຸສາເປຕ຺ວາ ອພ຺ຍວຘາເນນ ພທ຺ຘາປິ ສີມາ ອສີມາ ເອວາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຕສ຺ມາ ເອກທ຺ວງ຺ຄຸລມຕ຺ຕາປິ ສີມນ຺ຕຣິກາ ວຏ຺ຏຕິ ເອວ. ສາ ປນ ທຸພ຺ໂພຘາຕິ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລາທິກາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ສີມານນ຺ຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ພທ຺ຘສີມານໍ. ນິມິຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ສີມໂຕ ພາຫິຣຕ຺ຕາ ພນ຺ຘນກາເລ ຕາວ ສມ຺ເຠທໂທໂສ ນຕ຺ຖີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ ¶ . ນ ເກວລຎ຺ຈ ນິມິຕ຺ຕກຕ຺ຕາ ເອວ ສງ຺ກຣໍ ກໂຣຕິ ¶ , ອຖ ໂຂ ສີມນ຺ຕຣິກາຍ ຐິໂຕ ອຎ຺ໂຎປິ ຣຸກ຺ໂຂ ກໂຣຕິ ເອວ. ຕສ຺ມາ ອປ຺ປມຕ຺ຕິກາຍ ສີມນ຺ຕຣິກາຍ ວຑ຺ຒນກາ ຣຸກ຺ຂາທໂຍ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ ເອວ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອຸປຣິ ທິສ຺ສມານຂນ຺ຘສາຂາທິປເວເສ ເອວ ສງ຺ກຣໂທສສ຺ສ ສພ຺ພຕ຺ຖ ທສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ອທິສ຺ສມານານໍ ມູລານໍ ປເວເສປິ ຠູມິຄຕິກຕ຺ຕາ ໂທໂສ ນຕ຺ຖີຕິ ສິຊ຺ຌຕິ. ສເຈ ປນ ມູລານິປິ ທິສ຺ສມານາເນວ ປວິສນ຺ຕິ, ສງ຺ກໂຣວ. ປພ຺ພຕປາສາຓາ ປນ ທິສ຺ສມານາປິ ຠູມິຄຕິກາ ເອວ. ຍທິ ປນ ພນ຺ຘນກາເລ ເອວ ເອໂກ ຖູລຣຸກ຺ໂຂ ອຸຠຍມ຺ປິ ສີມໍ ອາຫຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕິ, ປຈ຺ຉາ ພທ຺ຘາ ອສີມາ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ສີມາສງ຺ກຣນ຺ຕິ ສີມາສມ຺ເຠທໍ. ຍໍ ປນ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສີມາສງ຺ກຣໍ ກໂຣຕີຕິ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ສີມປ຺ປເທສໍ ປວິຏ຺ເຐ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສີມານໍ ຄຕຏ຺ຐານສ຺ສ ທຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓.໑໔໘), ຕໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ ຄາມສີມາຍປິ ສຫ ສງ຺ກຣໍ ກໂຣຕີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໂຕ. ຕຕ຺ຖາປິ ຫິ ນິມິຕ຺ເຕ ວຑ຺ຒິເຕ ຄາມສີມາພທ຺ຘສີມານໍ ຄຕຏ຺ຐານໍ ທຸພ຺ພິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ປນ ອວຕ຺ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ພທ຺ຘສີມານເມວ ສງ຺ກຣສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຍຖາວຸຕ຺ຕສມ຺ພທ຺ຘໂທໂສວ ສງ຺ກຣ-ສທ຺ເທນ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ປາຬິຍໍ ປນ ນິທານວເສນ ‘‘ເຍສໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີມາ ປຈ຺ຉາ ສມ຺ມຕາ, ເຕສໍ ຕໍ ກມ຺ມໍ ອຘມ຺ມິກ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ມຫາວ. ໑໔໘) ປຈ຺ຉາ ສມ຺ມຕາຍ ອສີມຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ເຕປິ ທ຺ວີສຸ ຄາມສີມາສຸ ຐຕ຺ວາ ທ຺ວີຫິ ສງ຺ເຆຫິ ສມ຺ເຠທໍ ວາ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຓໍ ວາ ກຕ຺ວາ ສີມນ຺ຕຣິກໍ ອຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ວາ ຣຸກ຺ຂປາໂຣຫາທິສມ຺ພນ຺ຘໍ ອວິໂຍເຊຕ຺ວາ ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຂເຓ ກມ຺ມວາຈານິຏ຺ຐາປນວເສນ ເອກໂຕ ສມ຺ມຕານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສີມານມ຺ປິ ອສີມຕາ ປກາສິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຄາມສີມາທິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໔໙. ອຘມ຺ເມນ ວຄ຺ຄນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ເອກສີມາຍ ຈຕູສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ວິຊ຺ຊມາເນສຸ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທໂສວ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ, ຕີສຸ, ທ຺ວີສຸ ຈ ປາຣິສຸທ຺ຘິອຸໂປສໂຖວ. ອິຘ ປນ ຕຖາ ອກຕຕ຺ຕາ ‘‘ອຘມ຺ເມນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ປນ ຉນ຺ທປາຣິສຸທ຺ຘິ ສງ຺ເຆ ເອວ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ນ ຄເຓ, ນ ປຸຄ຺ຄເລ, ຕສ຺ມາ ‘‘ວຄ຺ຄ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ສເຈ ¶ ປນ ທ຺ເວ ສງ຺ຆາ ເອກສີມາຍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຉນ຺ທໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຂເຓ ວິສຸໍ ສງ຺ຆກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອຕ຺ຖ ກຖນ຺ຕິ? ເກຈິ ປເນຕໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ ວຄ຺ຄກມ຺ມຕ຺ຕາ ¶ . ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕານຎ຺ຫິ ຉນ຺ທປາຣິສຸທ຺ຘິ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ນ ຄຈ຺ຉຕິ ຕຖາ ວຈນາຠາວາ, ວິສຸໍ ວິສຸໍ ກມ຺ມກຣຓຕ຺ຖເມວ ສີມາຍ ອນຸຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ຈາຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ວິຫາຣສີມາຍໍ ປນ ສງ຺ເຆ ວິຊ຺ຊມາເນປິ ເກນຈິ ປຈ຺ຈເຍນ ຂນ຺ຘສີມາຍໍ ຕີສຸ, ທ຺ວີສຸ ວາ ປາຣິສຸທ຺ຘິອຸໂປສຖໍ ກໂຣນ຺ເຕສຸ ກມ຺ມໍ ຘມ຺ເມນ ສມຄ຺ຄເມວ ຠິນ຺ນສີມຏ຺ຐຕ຺ຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ອຸໂປສຖເຠທາທິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໕໐. ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີຕິ. ສຸຕາ ໂຂ ປນາຍສ຺ມນ຺ເຕຫີຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ນິທານໍ, ສຸຕາ ໂຂ ປນາຍສ຺ມນ຺ເຕຫິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປາຣາຊິກາ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທິນາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ມາຕິກາຏ຺ຐກຖາຍມ຺ປິ (ກງ຺ຂາ. ອຏ຺ຐ. ນິທານວຓ຺ຓນາ) ເອວເມວ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຸເຕນາຕິ ສຸຕປເທນ.

ສວຣຠຍນ຺ຕິ ວນຈຣກຠຍໍ. ເຕນາຫ ‘‘ອຏວິມນຸສ຺ສຠຍ’’ນ຺ຕິ. ນິທານຸທ຺ເທເສ ອນິຏ຺ຐິເຕ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ ນາມ ນ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ທຸຕິຍາທີສຸ ອຸທ຺ເທເສສູ’’ຕິອາທິ. ຕີຫິປິ ວິຘີຫີຕິ ໂອສາຣຓກຖນສຣຠຎ຺ເຎຫິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອຕ຺ຖໍ ຠຓິຕຸກາມຕາຍ ວາ ຠຓາເປຕຸກາມຕາຍ ວາ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂອສາຣຓໍ ໂອສາຣຓໍ ນາມ. ຕສ຺ເສວ ອຕ຺ຖປ຺ປກາສນາ ກຖນໍ ນາມ. ເກວລໍ ປາຐສ຺ເສວ ສເຣນ ຠຓນໍ ສຣຠຎ຺ຎໍ ນາມ. ສຊ຺ຌາຍໍ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາຕິ ‘‘ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ. ໂອສາເຣຕ຺ວາ ປນ ກເຖນ຺ເຕນາຕິ ສຍເມວ ປາຐໍ ວຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອຕ຺ຖໍ ກເຖນ຺ເຕນ.

ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຘມ຺ມກມ຺ມປຏິກ຺ໂກສນາທິກຖາວຓ຺ຓນາ

໑໕໕. ນວວິຘນ຺ຕິ ສງ຺ຆຄຓປຸຄ຺ຄເລສຸ ຕໂຍ, ສຸຕ຺ຕຸທ຺ເທສປາຣິສຸທ຺ຘິອຘິຏ຺ຐານວເສນ ຕໂຍ, ຈາຕຸທ຺ທສີປນ຺ນຣສີສາມຄ຺ຄີວເສນ ຕໂຍຕິ ນວວິຘໍ. ຈຕຸພ຺ພິຘນ຺ຕິ ¶ ອຘມ຺ເມນວຄ຺ຄາທິ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ. ທຸວິຘນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸຠິກ຺ຂຸນິປາຕິໂມກ຺ຂວເສນ ທຸວິຘໍ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ. ນວວິຘນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ຈຕ຺ຕາໂຣຕິ ນວວິຘໍ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສໍ.

ອຘມ຺ມກມ຺ມປຏິກ຺ໂກສນາທິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປກ຺ຂຄຓນາທິອຸຄ຺ຄຫຓານຸຊານນກຖາທິວຓ຺ຓນາ

໑໕໖. ກຕິມີຕິ ¶ ຕິຖິ-ສທ຺ທາເປກ຺ຂໍ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໑໖໓. ອຸຕຸວສ຺ເສເຍວາຕິ ເຫມນ຺ຕຄິມ຺ເຫສຸເຍວ.

໑໖໔. ວິຎ຺ຎາເປຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ມນສາ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ກາຍວິກາຣກຣຓເມວ ວິຎ຺ຎາປນນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ປາຬິຍໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ທາຕພ຺ພາ ປາຣິສຸທ຺ຘີຕິ ປາຣິສຸທ຺ຘິທາຍເກນ ປຸນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສນ຺ຕິເກ ທາຕພ຺ພາ. ‘‘ຠູຕໍເຍວ ວາ ສາມເຓຣຠາວໍ ອາໂຣເຈຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອູນວີສຕິວສ຺ສກາເລ ອຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ, ອນ຺ຕິມວຕ຺ຖຸອຊ຺ຌາປນ຺ນສິກ຺ຂາປຈ຺ຈກ຺ຂາຕາທີນໍ ວາ ຍາວ ຠິກ຺ຂຸປຏິຎ຺ຎາ ວຕ຺ຕຕິ, ຕາວ ເຕຫິ ອາຫຏາປິ ຉນ຺ທປາຣິສຸທ຺ຘິ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ຍທາ ປນ ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ສາມເຓຣາທິຠາວໍ ປຏິຊານນ຺ຕິ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາເຍວ ນາຄຈ຺ຉຕີຕິ ທສ຺ສິຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ປາຬິຍມ຺ປິ ຫິ ‘‘ທິນ຺ນາຍ ປາຣິສຸທ຺ຘິຍາ ສງ຺ຆປ຺ປຕ຺ໂຕ ວິພ຺ຠມຕິ…ເປ… ປຓ຺ຑໂກ ປຏິຊານາຕິ. ຕິຣຈ຺ຉານຄໂຕ ປຏິຊານາຕິ. ອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນໂກ ປຏິຊານາຕິ, ອາຫຏາ ໂຫຕິ ປາຣິສຸທ຺ຘີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຓ຺ຑກາທີນມ຺ປິ ຠິກ຺ຂຸປຏິຎ຺ຎາຍ ວຕ຺ຕມານກາເລສຸ ຉນ຺ທປາຣິສຸທ຺ຘິຍາ ອາຄມນໍ ສິທ຺ຘເມວ. ເຕນາຫ ‘‘ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖາ’’ຕິ. ອຸມ຺ມຕ຺ຕກຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ຕເວທນາຏ຺ຏານໍ ປນ ປກຕຕ຺ຕາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ອຸມ຺ມຕ຺ຕກາທິຠາເວ ປຏິຎ຺ຎາເຕປິ ເຕສໍ ສງ຺ຆປ຺ປຕ຺ຕມຕ຺ເຕເນວ ຉນ຺ທາທິ ອາຄຈ຺ຉຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

‘‘ຠິກ຺ຂູນໍ ຫຕ຺ຖປາສ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ຄຓປຸຄ຺ຄເລສຸ ຉນ຺ທປາຣິສຸທ຺ຘິຍາ ອນາຄມນໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ສງ຺ຆປ຺ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ຫິ ປາຬິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ພິຬາລສງ຺ຂລິກປາຣິສຸທ຺ຘີຕິ ພິຬາລຄີວາຍ ພນ຺ຘນສງ຺ຂລິກສທິສາ ປາຣິສຸທ຺ຘິ ນາມ, ຍຖາ ສງ຺ຂລິກາ ພິຬາເລ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ເອວ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ນ ອນາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ຕປ຺ປຏິພທ຺ຘຕ຺ຕາ, ເອວມຍໍ ປາຣິສຸທ຺ຘິປີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ຍຖາ ສງ຺ຂລິກາຍ ປຐມວລຍໍ ທຸຕິຍວລຍໍ ¶ ປາປຸຓາຕິ, ນ ຕຕິຍວລຍໍ, ເອວມຍມ຺ປີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອຸປລກ຺ຂຓມຕ຺ຕຎ຺ເຈຕ຺ຖ ພິຬາລ-ຄ຺ຄຫຓໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ປກ຺ຂຄຓນາທິອຸຄ຺ຄຫຓານຸຊານນກຖາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໖໕. ປາຬິຍໍ ¶ ‘‘ສນ຺ຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ ກຣຓີຍານີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ວຈນວິປລ຺ລາເສນ ‘‘ກຣຓີຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໖໗. ‘‘ຕສ຺ສ ສມ຺ມຸຕິທານກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອິທໍ ປາຬິຍໍ ເອກທາ ສຣນ຺ຕສ຺ເສວ ສມ຺ມຸຕິທານສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເອກທາ ອສຣນ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ມຸຕິອຠາເວປິ ຕສ຺ສ ອນາຄມນໍ ວຄ຺ຄກມ຺ມາຍ ນ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເກຈິ ປນ ‘‘ໂສປິ ຫຕ຺ຖປາເສວ ອາເນຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

໑໖໘. ສງ຺ຆສນ຺ນິປາຕໂຕ ປຐມໍ ກາຕພ຺ພໍ ປຸພ຺ພກຣຓໍ. ສງ຺ຆສນ຺ນິປາເຕ ກາຕພ຺ພໍ ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ປາຬິຍໍ ໂນ ເຈ ອຘິຏ຺ຐເຫຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ອສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອສຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕິ. ຍຖາ ເຈຕ຺ຖ, ເອວໍ ອຸປຣິປິ. ຍຕ຺ຖ ປນ ອຈິຕ຺ຕກາປຕ຺ຕິ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ວກ຺ຂາມ.

໑໖໙. ‘‘ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ‘‘ນ ສາປຕ຺ຕິເກນ ອຸໂປສໂຖ ກາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວິສຸໍ ປຏິກ຺ເຂປາຠາເວປິ ຍຖາວຸຕ຺ຕສຸຕ຺ຕສາມຕ຺ຖິຍໂຕ ປຎ຺ຎຕ຺ຕເມວາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອິມິນາ ເອວ ນເຍນ –

‘‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນວກາໂສ ຍໍ ຕຖາຄໂຕ ອປຣິສຸທ຺ຘາຍ ປຣິສາຍ ອຸໂປສຖໍ ກເຣຍ຺ຍ, ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິເສຍ຺ຍາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໓໘໖; ອ. ນິ. ໘.໒໐; ອຸທາ. ໔໕) –

ອາທິສຸຕ຺ຕນຍໂຕ ຈ ອລຊ຺ຊີຫິປິ ສທ຺ຘິໍ ອຸໂປສຖກຣຓມ຺ປິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕເມວ ອລຊ຺ຊິນິຄ຺ຄຫຕ຺ຖຕ຺ຕາ ສພ຺ພສິກ຺ຂາປທານນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ‘‘ປາຣິສຸທ຺ຘິທານປຎ຺ຎາປເນນາ’’ຕິ ອິມິນາ ສາປຕ຺ຕິເກນ ປາຣິສຸທ຺ຘິປິ ນ ທາຕພ຺ພາຕິ ທີປິຕໍ ໂຫຕິ. ອຸໂຠປິ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສຠາຄາປຕ຺ຕິຠາວໍ ອຊານິຕ຺ວາ ເກວລໍ ອາປຕ຺ຕິນາເມເນວ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ອຈິຕ຺ຕກເມວ ທຸກ຺ກຏໍ ໂຫຕີຕິ ວທນ຺ຕິ ¶ . ຍຖາ ສງ຺ໂຆ ສຠາຄາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນ ຎຕ຺ຕິໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຸໂປສຖໍ ກາຕຸໍ ລຠຕິ, ເອວໍ ຕໂຍປິ ‘‘ສຸຓນ຺ຕຸ ເມ, ອາຍສ຺ມນ຺ຕາ, ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ສຠາຄໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ນາ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣເນວ ຄຓຎຕ຺ຕິໍ ຐເປຕ຺ວາ ທ຺ວີຫິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ອຸໂປສຖໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອເກນ ປນ ສາປຕ຺ຕິເກນ ທູຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ປຏິກາຕຸເມວ ວຏ຺ຏຕິ, ອສມ຺ປາປຸຓນ຺ເຕນ ‘‘ຠິກ຺ຂຸໍ ລຠິຕ຺ວາ ປຏິກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸໂປສໂຖ ກາຕພ຺ໂພ, ປຏິກຣິຕ຺ວາ ຈ ປຸນ ອຸໂປສໂຖ ກຕ຺ຕພ຺ໂພ.

ຉນ຺ທທານກຖາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອນາປຕ຺ຕິປນ຺ນຣສກາທິກຖາວຓ຺ຓນາ

໑໗໒. ເກນຈິ ໖໓ ກຣຓີເຍນ ຄນ຺ຕ຺ວາຕິ ສີມາປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ພຫິຠູຕໍ ຄາມໍ ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕເນວ ອຸໂປສຖຎຕ຺ຕິຍາ ຐປນກາເລ ສມຄ຺ຄາ ເອວ ເຕ ຎຕ຺ຕິໍ ຐເປສຸນ຺ຕິ ສິທ຺ຘໍ. ເຕເນວ ປາຬິຍໍ ‘‘ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ ສຸອຸທ຺ທິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ ສພ຺ພປນ຺ນຣສເກສຸປິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຄ຺ຄາ ສມຄ຺ຄສຎ຺ຎິໂນຕິອາທິ ປນ ຎຕ຺ຕິຍາ ນິຏ຺ຐິຕາຍ ‘‘ກິໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິອາທີນໍ (ມຫາວ. ໑໓໔) ວຈນກ຺ຂເຓ ພຫິຄຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສີມາຍ ປວິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ວຄ຺ຄາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ເຕສໍ ສີມໍ ໂອກ຺ກນ຺ຕຕ຺ຕາ ວຄ຺ຄາ’’ຕິອາທິ, ເອເຕນ ປາຣາຊິກຸທ຺ເທສາທິກ຺ຂເຓປິ ວຄ຺ຄສຎ຺ຎີນໍ ອຸທ຺ທິສນ຺ຕານໍ ອາປຕ຺ຕິ ເອວ, ຎຕ຺ຕິຍາ ປນ ປຸພ຺ເພ ນິຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ກມ຺ມໂກໂປ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ສິຕເມວ ໂຫຕິ. ເອວໍ ອຸປຣິປິ ສພ຺ພວາເຣສຸ ອຘິປ຺ປາໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ປາຬິຍໍ ‘‘ສພ຺ພາຍ ວຸຏ຺ຐິຕາຍ…ເປ… ເຕສໍ ສນ຺ຕິເກ ປາຣິສຸທ຺ຘິ ອາໂຣເຈຕພ຺ພາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໗໔) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ພຫິສີມາຄຕາຍ ປຣິສາຍ ເຕສຸ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ສນ຺ຕິເກ ອນຘິຏ຺ຐິເຕຫິ ປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ອາໂຣເຈຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວທນ຺ຕິ.

ອນາປຕ຺ຕິປນ຺ນຣສກາທິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໗໙. ອຎ຺ຎາຕກໍ ¶ ນາມ ອທິຏ຺ຐປຸພ຺ພນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອຎ຺ເຎສໍ ສນ຺ຕກ’’ນ຺ຕິ. ອຎ຺ເຎສນ຺ຕິ ອຕ຺ຕນາ ອທິຏ຺ຐປຸພ຺ພານໍ. ນານາສໍວາສກຠາວນ຺ຕິ ລທ຺ຘິນານາສໍວາສກຠາວໍ.

໑໘໐. ປາຬິຍໍ ອຠິວິຕຣນ຺ຕິ ສມານສໍວາສກາຠາວໍ ນິຈ຺ຉິນນ຺ຕິ.

໑໘໑. ອຸໂປສຖກາຣກາຕິ ສງ຺ຆຸໂປສຖກາຣກາ. ເຕເນວ ‘‘ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສງ຺ເຆນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສງ຺ຆຸໂປສຖຏ຺ຐານໂຕ ຫິ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ອຕ຺ຕຈຕຸຕ຺ເຖເນວ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ຕິຓ຺ຓໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານໂຕ ປນ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ເອເກນ ຠິກ຺ຂຸນາປິ ສຫ ຄນ຺ຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ປາຬິຍໍ ‘‘ອຠິກ຺ຂຸໂກ ອາວາໂສ’’ຕິ ອິທໍ ນິທສ຺ສນມຕ຺ຕໍ, ສງ຺ຆຸໂປສຖຏ຺ຐານໂຕ ຄຓປຸຄ຺ຄເລຫິ ສຠິກ຺ຂຸໂກປິ ອາວາໂສ ນ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສງ຺ເຆນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ວທນ຺ຕິ. ອຸໂປສຖໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ສງ຺ຆຸໂປສຖໍ ວາ ຄຓຸໂປສຖໍ ວາ. ‘‘ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ຄຓຸໂປສຖຏ຺ຐານໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຎ຺ຎຖາ ‘‘ສພ຺ພນ຺ຕິເມນ ປຣິຈ຺ເຉເທນ ອຕ຺ຕຈຕຸຕ຺ເຖນ ¶ ວາ’’ຕິ ວຈເນນ ວິຣຸຊ຺ຌນໂຕ. ອາຣຎ຺ຎເກນາຕິ ເອກຈາຣິນາ. ອຸໂປສຖນ຺ຕຣາໂຍຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຸໂປສຖນ຺ຕຣາໂຍ.

໑໘໓. ປາຬິຍໍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ນິສິນ຺ນປຣິສາຍາຕິອາທີສຸ ຠິກ຺ຂຸນິຍາຕິອາທິ ກຣຓຕ຺ເຖ ສາມິວຈນໍ.

ລິງ຺ຄາທິທສ຺ສນກຖາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຸໂປສຖກ຺ຂນ຺ຘກວຓ຺ຓນານໂຍ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

ວສ຺ສູປນາຍິກອນຸຊານນກຖາທິວຓ຺ຓນາ

໑໘໔. ວສ຺ສູປນາຍິກກ຺ຂນ຺ຘເກ ¶ ¶ ອປຣສ຺ມິໍ ທິວເສຕິ ທຸຕິເຍ ປາຏິປທທິວເສ.

໑໘໕. ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອຣຸຓໍ ອຸຏ຺ຐາປເນນ ວາຕິ ສາເປກ຺ຂສ຺ສ ອກຣຓີເຍນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອຣຸຓໍ ອຸຏ຺ຐາປເນນ ວາ. ປຣິຫານີຕິ ຄຸຓປຣິຫານິ.

໑໘໗. ປາຬິຍໍ ສຕ຺ຕາຫໍ ສນ຺ນິວຕ຺ໂຕ ກາຕພ຺ໂພຕິ ສກລໍ ສຕ຺ຕາຫໍ ພຫິ ເອວ ອວີຕິນາເມຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫປຣິໂຍສານຠູຕໍ ອຣຸຓຸຏ຺ຐານກາລໍ ປຸນ ວິຫາເຣວ ສມ຺ພນ຺ຘວເສນ ສຕ຺ຕາຫໍ ວິຫາເຣ ສນ຺ນິວຕ຺ຕໍ ກາຕພ຺ພໍ. ສຕ຺ຕາຫປຣິໂຍສານກາໂລ ຫິ ອິຘ ສຕ຺ຕາຫ-ສທ຺ເທນ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕທເປກ຺ຂາຍ ຈ ‘‘ສນ຺ນິວຕ຺ໂຕ’’ຕິ ປຸລ຺ລິງ຺ເຄນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕີຓິ ປຣິຫີນານີຕິ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ວຈ຺ຈກຸຏິອາທີນໍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຣິຫີນານິ.

໑໘໙. ນ ປລຸຊ຺ຊຕີຕິ ອຎ຺ເຎສໍ ອປ຺ປຄຸຓຕ຺ຕາ, ມມ ຈ ມຣເຓນ ນ ວິນສ຺ສຕິ.

ວສ຺ສູປນາຍິກອນຸຊານນກຖາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໙໙. ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ວສນກປຸຣິໂສຕິ ອນຎ຺ຎຄຕິໂກຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຄນ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ສງ຺ຆກຣຓີເຍນ ອປ຺ປຫິເຕປິ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອນຸປາສເກຫິປິ ສາສນຠາວໍ ຎາຕຸກາເມຫິ ປຫິເຕ ເຕສໍ ປສາທວຑ຺ຒິໍ ສມ຺ປສ຺ສນ຺ເຕຫິປິ ສຕ຺ຕາຫກຣຓີເຍນ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທວິນິຈ຺ຉໂຍຕິ ¶ ສຕ຺ຕາຫກຣຓີເຍນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພຫິທ຺ຘາ ອຣຸຓຸຏ຺ຐາປນສງ຺ຂາຕສ຺ສ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທສ຺ສ ວິນິຈ຺ຉໂຍ. ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອນ຺ໂຕອຸປຈາຣສີມາຍໍ ຐິເຕເນວ ສຕ຺ຕາຫກຣຓີຍນິມິຕ຺ຕໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ອິມິນາ ນິມິຕ຺ເຕນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອນ຺ໂຕສຕ຺ຕາເຫ ອາຄຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປຸຣິມກ຺ຂເຓ ອາໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ ຄມນກ຺ຂເຓ ວິສ຺ສຣິຕ຺ວາ ຄເຕປິ ໂທໂສ ¶ ນຕ຺ຖິ ‘‘ສກຣຓີໂຍ ປກ຺ກມຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໐໗) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ສພ຺ພຖາ ປນ ອາໂຠຄໍ ອກຕ຺ວາ ຄຕສ຺ສ ວສ຺ສຈ຺ເຉໂທຕິ ວທນ຺ຕິ. ໂຍ ປນ ສຕ຺ຕາຫກຣຓີຍນິມິຕ຺ຕາຠາເວປິ ‘‘ສຕ຺ຕາຫພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອາຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິເຍວ, ວສ຺ສຈ຺ເຉໂທ ນຕ຺ຖິ ສຕ຺ຕາຫສ຺ສ ສນ຺ນິວຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ວທນ຺ຕິ. ວີມໍສິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠຓ຺ຑກນ຺ຕິ ຈີວຣຠຓ຺ຑໍ. ສມ຺ປາປຸຓິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ວຏ຺ຏຕີຕິ ຕທເຫວ ອາຄມເນ ສອຸສ຺ສາຫຕ຺ຕາ ວສ຺ສຈ຺ເຉໂທ ວາ ອາປຕ຺ຕິ ວາ ນ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອາຈຣິຍນ຺ຕິ ອຄິລານມ຺ປິ ນິສ຺ສຍາຈຣິຍຎ຺ຈ ຘມ຺ມາຈຣິຍຎ຺ຈ, ປເຄວ ອຸປສມ຺ປທາຈຣິຍອຸປຊ຺ຌາເຍສຸ. ວທຕິ, ວຏ຺ຏຕີຕິ ສຕ຺ຕາຫາຕິກ຺ກເມ ອາປຕ຺ຕິອຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ວສ຺ສຈ຺ເຉໂທ ປນ ໂຫຕິ ເອວ.

ປຫິເຕເຍວອນຸຊານນກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອນ຺ຕຣາເຍອນາປຕ຺ຕິວສ຺ສຈ຺ເຉທກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໐໐. ປາຬິຍໍ ຄຓ຺ຫິໍສູຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ຂາທິໍສຸ. ປຣິປາຕິໍສູຕິ ປລາເປສຸໍ, ອນຸພນ຺ຘິໍສູຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໐໑. ສຕ຺ຕາຫວາເຣນ ອຣຸໂຓ ອຸຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພຕິ ເອຕ຺ຖ ຉທິວສານິ ພຫິທ຺ຘາ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ປຸຣາຣຸຓາ ເອວ ອນ຺ໂຕອຸປຈາຣສີມາຍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຣຸຓໍ ອຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ສຕ຺ຕາຫໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ ຄນ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເກຈິ ປນ ‘‘ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຣຸຓໍ ອນຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຕທເຫວ ທິວສຠາເຄປິ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ ‘‘ອຣຸໂຓ ອຸຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ຕຕ຺ຖ ອຣຸຓຸຏ຺ຐາປນເມວ ຫິ ສນ຺ຘາຍ ປາຬິຍມ຺ປິ ‘‘ສຕ຺ຕາຫໍ ສນ຺ນິວຕ຺ໂຕ ກາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຣຸຓໍ ອນຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ໂຕ ອປ຺ປວິສິຕ຺ວາ ພຫິທ຺ຘາວ ສຕ຺ຕາຫໍ ວີຕິນາເມນ຺ເຕນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນວສ຺ໂສ ເອວ ຠວິສ຺ສຕິ ອຣຸຓສ຺ສ ພຫິ ເອວ ອຸຏ຺ຐາປິຕຕ຺ຕາ. ອິຕຣຖາ ‘‘ອຣຸໂຓ ອຸຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຈນໍ ນິຣຕ຺ຖກໍ ສິຍາ ‘‘ສຕ຺ຕາຫວາເຣນ ອນ຺ໂຕວິຫາເຣ ປວິສິຕ຺ວາ ອຣຸຓໍ ອນຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາປິ ຄນ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໂຕ. ອຎ຺ເຎສຸ ຈ ຐາເນສຸ ອຣຸຓຸຏ຺ຐາປນເມວ ¶ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວກ຺ຂຕິ ຫິ ຈີວຣກ຺ຂນ຺ຘເກ ‘‘ເອກສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ວສນ຺ໂຕ ອິຕຣສ຺ມິໍ ສຕ຺ຕາຫວາເຣນ ອຣຸຓເມວ ອຸຏ຺ຐາເປຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໖໔).

ອຖາປິ ¶ ຍໍ ເຕ ວເທຍ຺ຍຸໍ ‘‘ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ຍທາ ກທາຈິ ປວິຏ຺ເຐນ ຕໍທິວສນິສ຺ສິໂຕ ອຕີຕອຣຸໂຓ ອຸຏ຺ຐາປິໂຕ ນາມ ໂຫຕີຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ, ຕໍ ສທ຺ທຄຕິຍາປິ ນ ສເມຕິ. ນ ຫິ ອຸຏ຺ຐິເຕ ອຣຸເຓ ປຈ຺ຉາ ປວິຏ຺ໂຐ ຕສ຺ສ ປໂຍຊໂກ ອຸຏ຺ຐາປໂກ ຠວິຕຸມຣຫຕິ. ຍທິ ຠເວຍ຺ຍ, ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ປນສ຺ສ ອຣຸຓໍ ອນຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຕທເຫວ ສຕ຺ຕາຫກຣຓີເຍນ ປກ຺ກນ຺ຕສ຺ສາປີຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ອຣຸຓໍ ອນຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ’’ຕິ ວຈນໍ ວິຣຸຊ຺ເຌຍ຺ຍ, ເຕນປິ ຕໍທິວສສນ຺ນິສ຺ສິຕສ຺ສ ອຣຸຓສ຺ສ ອຸຏ຺ຐາປິຕຕ຺ຕາ. ອາຣຎ຺ຎກສ຺ສາປິ ຫິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ອງ຺ຄຍຸຕ຺ຕໍ ອຣຎ຺ຎຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕທາ ເອວ ນິວຕ຺ຕນ຺ຕສ຺ສ ອຣຸໂຓ ອຸຏ຺ຐາປິໂຕ ຘຸຕງ຺ຄຎ຺ຈ ວິໂສຘິຕໍ ສິຍາ, ນ ເຈຕໍ ຍຸຕ຺ຕໍ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນກາເລ ເອວ ອຣຸຓຸຏ຺ຐາປນສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ‘‘ກາລສ຺ເສວ ປນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອງ຺ຄຍຸຕ຺ເຕ ຐາເນ ອຣຸຓໍ ອຸຏ຺ຐາເປຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອຣຸຓຸຏ຺ຐານເວລາຍໍ ເຕສໍ ອາພາໂຘ ວຑ຺ຒຕິ, ເຕສໍ ເອວ ກິຈ຺ຈໍ ກາຕພ຺ພໍ, ນ ຘຸຕງ຺ຄວິສຸທ຺ຘິເກນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໓໑). ຕຖາ ປາຣິວາສິກາທີນມ຺ປິ ອຣຸຓໍ ອນຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ວຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປນ຺ຕານໍ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ວຸຕ຺ໂຕ. ‘‘ອຸຄ຺ຄເຕ ອຣຸເຓ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໙໗) ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຫເສຍ຺ຍສິກ຺ຂາປເທປິ ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນຫິ ສຫ ນິວຸຕ຺ຖຠາວປຣິໂມຈນຕ຺ຖໍ ‘‘ປຸຣາຣຸຓາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ຈີວຣວິປ຺ປວາສາທີສຸ ຈ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຣຕ຺ຕິປຣິໂຍສາເນ ອາຄາມິອຣຸຓວເສເນວ ອຣຸຓຸຏ຺ຐາປນໍ ທສ຺ສິຕໍ, ນ ອຕີຕາຣຸຓວເສນ. ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນເວຕ຺ຖ ອຣຸຓຸຏ຺ຐາປນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ ອຎ຺ຎຖາ ວສ຺ສຈ຺ເຉທຕ຺ຕາ.

ຍໍ ປນ ວສ຺ສໍ ອຸປຄຕສ຺ສ ຕທເຫວ ອຣຸຓໍ ອນຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ສກຣຓີຍສ຺ສ ປກ຺ກມນວຈນໍ, ຕໍ ວສ຺ສໍ ອຸປຄຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍທາ ກທາຈິ ນິມິຕ຺ເຕ ສຕິ ຄມນສ຺ສ ອນຸຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ຍຸຕ຺ຕໍ, ນ ປນ ສຕ຺ຕາຫວາເຣນ ຄຕສ຺ສ ອຣຸຓໍ ອນຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຕທເຫວ ຄມນໍ ‘‘ອຣຸໂຓ ອຸຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເອວ. ຍຖາ ວາ ‘‘ສຕ຺ຕາຫໍ ອນາຄຕາຍ ປວາຣຓາຍ ສກຣຓີໂຍ ປກ຺ກມຕິ, ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ວາ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຕໍ ອາວາສໍ, ນ ວາ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິອາທິນາ (ມຫາວ. ໒໐໗) ປຈ຺ຉິມສຕ຺ຕາເຫ ອນາຄມເນ ອນຸຎ຺ຎາເຕປິ ອຎ຺ຎສຕ຺ຕາເຫສຸ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວໍ ປຐມສຕ຺ຕາເຫ ອຣຸຓໍ ອນຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຄມເນ ອນຸຎ຺ຎາເຕປິ ຕໂຕ ປເຣສຸ ສຕ຺ຕາເຫສຸ ອາຄຕສ຺ສ ອຣຸຓໍ ອນຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ¶ ຄມນໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ນິຏ຺ຐເມຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ອິຘ ອາຫຏນ຺ຕິ ວິຫາຣໂຕ ພຫິ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ອານີຕໍ.

ອນ຺ຕຣາເຍອນາປຕ຺ຕິວສ຺ສຈ຺ເຉທກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໐໓. ອຸປຄນ຺ຕຸໍ ໖໘ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ກຸຏິກາທີນໍ ອຠາເວນ ‘‘ອິຘ ວສ຺ສໍ ອຸເປມີ’’ຕິ ເອວໍ ວຈີເຠທໍ ກຕ຺ວາ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

໒໐໔. ປາຬິຍໍ ປິສາຈິລ຺ລິກາຕິ ປິສາຈທາຣກາ. ປວິສນທ຺ວາຣໍ ໂຍເຊຕ຺ວາຕິ ສກວາຏທ຺ວາຣໍ ກຕ຺ວາ. ຣຸກ຺ຂໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາຕິ ສຸສິຣຏ຺ຐານສ຺ສ ອຸປຣິຠາຄໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ. ຂາຓຸມຕ຺ຖເກຕິ ສຸສິຣຂາຓຸມຕ຺ຖເກ. ຏງ຺ກິຕມຎ຺ໂຈ ນາມ ທີເຆ ມຎ຺ຈປາເທ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຏນິໂຍ ປເວເສຕ຺ວາ ກໂຕ, ໂສ ເຫຏ຺ຐຸປຣິຍວເສນ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕປິ ປຸຣິມສທິໂສວ ໂຫຕິ, ຕໍ ສຸສາເນ, ເທວຕາຐາເນ ຈ ຐເປນ຺ຕິ. ຈຕຸນ຺ນໍ ປາສາຓານໍ ອຸປຣິ ປາສາຓຜລເກ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ກຕເຄຫມ຺ປິ ‘‘ຏງ຺ກິຕມຎ຺ໂຈ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ວຊາທີສຸວສ຺ສູປຄມນກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໐໕. ມຫາວິຠງ຺ເຄຕິ ຈຕຸຕ຺ຖປາຣາຊິກວຓ຺ຓນາຍໍ. ປຣໂຕ ເສນາສນກ຺ຂນ຺ຘເກປິ ອຘມ຺ມິກໍ ກຕິກວຕ຺ຕໍ ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ ເອວ.

໒໐໗. ຍສ຺ມາ ນານາສີມາຍໍ ທ຺ວີສຸ ອາວາເສສຸ ວສ຺ສໍ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ‘‘ທຸຕິເຍ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸປຈາຣໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕມຕ຺ເຕ ປຐໂມ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ຕສ຺ມາ ປາຬິຍໍ ‘‘ຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຸຣິມິກາ ຈ ນ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ປຐມໍ ເສນາສນຄ຺ຄາຫໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ທຸຕິເຍ ເສນາສນຄ຺ຄາເຫ ປນ ປຸຣິມິກາ ປຎ຺ຎາຍເຕວ, ຕຕ຺ເຖວ ເຕມາສໍ ວສນ຺ໂຕ ປຸຣິມວສ຺ສໍວຸຕ຺ໂຖ ¶ ເອວ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ວາ ປນ ທຸຕິຍທິວສາທີສຸ ‘‘ປຐມເສນາສເນ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸປຈາຣາຕິກ຺ກເມ ປຸຣິມິກາປິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໒໐໘. ປາຬິຍໍ ‘‘ໂສ ສຕ຺ຕາຫໍ ອນາຄຕາຍ ປວາຣຓາຍ ສກຣຓີໂຍ ປກ຺ກມຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປວາຣຓາທິວເສປິ ສຕ຺ຕາຫກຣຓີຍໍ ວິນາ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ໂກມຸທິຍາ ຈາຕຸມາສິນິຍາຕິ ¶ ປຈ຺ຉິມ-ກຕ຺ຕິກປຸຓ຺ຓມາຍ. ສາ ຫິ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ກຸມຸທານໍ ອຕ຺ຖິຕາຍ ໂກມຸທີ, ຈຕຸນ຺ນໍ ວສ຺ສິກມາສານໍ ປຣິໂຍສານຕ຺ຕາ ຈາຕຸມາສິນີຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ອຘມ຺ມິກກຕິກາທິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ວສ຺ສູປນາຍິກກ຺ຂນ຺ຘກວຓ຺ຓນານໂຍ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

໒໐໙. ປວາຣຓາກ຺ຂນ຺ຘເກ ¶ ¶ ປາຬິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປຏິກ຺ກເມຍ຺ຍາຕິ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຏິກ຺ກເມຍ຺ຍ. ອວກ຺ກາຣປາຕິນ຺ຕິ ອຕິເຣກປິຓ຺ຑປາຕຐປນກໍ ເອກໍ ຠາຊນໍ. ອວິສຍ຺ຫນ຺ຕິ ອຸກ຺ຂິປິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍໍ. ວິລງ຺ຆນໍ ອຸກ຺ຂິປນໍ ວິລງ຺ໂຆ, ໂສ ເອວ ວິລງ຺ຆໂກ, ຫຕ຺ເຖຫິ ວິລງ຺ຆໂກ ຫຕ຺ຖວິລງ຺ຆໂກຕິ ອາຫ ‘‘ຫຕ຺ຖຸກ຺ເຂປເກນາ’’ຕິ. ອຖ ວາ ວິລງ຺ຆເກນ ອຸກ຺ເຂປເກນ ຫຕ຺ເຖນາຕິປິ ອຕ຺ໂຖ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສໍສິພ຺ພິຕຫຕ຺ເຖຫີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໒໑໓. ສເຈ ປນ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ໂຫຕີຕິ ປວາຣຓາທາຍໂກ ຠິກ຺ຂຸ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ໂຫຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ເຕນ ຕສ຺ສຕ຺ຖາຍ ປວາຣິຕໍ ໂຫຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ເອວໍ ເຕນ ອປ຺ປວາຣິໂຕປິ ຕສ຺ສ ສງ຺ຆປ຺ປຕ຺ຕິມຕ຺ເຕນ ສງ຺ຆປວາຣຓາກມ຺ມໍ ສມຄ຺ຄກມ຺ມເມວ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເຕນ ຈ ຠິກ຺ຂຸນາຕິ ປວາຣຓາທາຍເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ.

໒໓໔. ພຫູປິ ສມານວສ຺ສາ ເອກໂຕ ປວາເຣຕຸໍ ລຠນ຺ຕີຕິ ເອກສ຺ມິໍ ສໍວຈ຺ຉເຣ ລທ຺ຘູປສມ຺ປທຕາຍ ສມານຸປສມ຺ປນ຺ນວສ຺ສາ ສພ຺ເພ ເອກໂຕ ປວາເຣຕຸໍ ລຠນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໓໗. ປາຬິຍໍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐີຕິ ‘‘ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິອາທິ (ທີ. ນິ. ໑.໑໗໑; ມ. ນິ. ໑.໔໔໕; ໒.໙໔, ໙໕, ໒໒໕; ໓.໙໑, ໑໑໖, ໑໓໖; ສໍ. ນິ. ໓.໒໑໐; ຘ. ສ. ໑໒໒໑) ນຍປ຺ປວຕ຺ຕາ. ອນ຺ຕຄ຺ຄາຫິກາຕິ ສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉທສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອນ຺ຕສ຺ສ ຄາຫິກາ. ຍໍ ໂຂ ຕ຺ວນ຺ຕິອາທີສຸ ຍໍ ປວາຣຓໍ ຐເປສິ, ຕໍ ທິຏ຺ເຐນ ຐເປສີຕິ ຕໍ-ສທ຺ທໍ ອຊ຺ຌາຫຣິຕ຺ວາ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

໒໓໙. ວຕ຺ຖຸໍ ປກາເສນ຺ໂຕຕິ ປຸຄ຺ຄເລ ປຣິສງ຺ກຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ນິມິຕ຺ຕຠູຕໍ ວຕ຺ຖຸມຕ຺ຕໍເຍວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ¶ . ຍໍ ປນ ວຕ຺ຖຸໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ປຸຄ຺ຄໂລ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ນ ວຕ຺ຖູ’’ຕິ ອາຫ, ນ ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍທິ ປນ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວສນຏ຺ຐາເນ ໂປກ຺ຂຣຓິໂຕ ມຈ຺ຉຄ຺ຄຫຓາທິ ທິສ຺ເສຍ຺ຍ, ຕທາ ‘‘ວຕ຺ຖຸ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ຈ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ຠເວຍ຺ຍ. ເຕນາຫ ‘‘ປຸຣິມນເຍເນວ ໂຈເຣຫີ’’ຕິອາທິ. ຠິກ຺ຂຸໂນ ສຣີເຣ ມາລາຄນ຺ຘຎ຺ຈ ອຣິຏ຺ຐຄນ຺ຘຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ ເອວໍ ‘‘ວຕ຺ຖຸ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ຈ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອຜາສຸວິຫາຣກຖາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໔໐. ທ຺ເວ ¶ ຈາຕຸທ຺ທສິກາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ຕຕິຍປກ຺ເຂ ຈາຕຸທ຺ທສິຍາ ສທ຺ຘິໍ ທ຺ເວ ຈາຕຸທ຺ທສິກາ ໂຫນ຺ຕິ. ‘‘ຠຓ຺ຑນກາຣການໍ ເຕຣເສ ວາ ຈາຕຸທ຺ທເສ ວາ ອິເມ ປນ຺ນຣສີປວາຣຓໍ ປວາເຣສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ຍຖາສກໍ ອຸໂປສຖກຣຓທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຈາຕຸທ຺ທສີປນ຺ນຣສີໂວຫາໂຣ, ນ ຈນ຺ທຄຕິສິທ຺ຘິຍາ ຕິຖິຍາ ວເສນາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ເອວໍ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣາຊູນໍ ອນຸວຕ຺ຕິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໑໘໖) ວຈນໂຕ ປເນຕ຺ຖ ໂລກິຍານໍ ຕິຖິໍ ອນຸວຕ຺ຕນ຺ເຕຫິປິ ອຕ຺ຕໂນ ອຸໂປສຖກ຺ກເມນ ຈາຕຸທ຺ທສິໍ ປນ຺ນຣສິໍ ວາ, ປນ຺ນຣສິໍ ຈາຕຸທ຺ທສິໍ ວາ ກໂຣນ຺ເຕເຫວ ອນຸວຕ຺ຕິຕພ຺ພໍ, ນ ປນ ໂສຬສມທິວສໍ ວາ ເຕຣສມທິວສໍ ວາ ອຸໂປສຖທິວສໍ ກໂຣນ຺ເຕຫິ. ເຕເນວ ປາຬິຍມ຺ປິ ‘‘ທ຺ເວ ຕໂຍ ອຸໂປສເຖ ຈາຕຸທ຺ທສິເກ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຎ຺ຎຖາ ທ຺ວາທສິຍໍ, ເຕຣສິຍໍ ວາ ອຸໂປສໂຖ ກາຕພ຺ໂພຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໂຕ. ‘‘ສກິໍ ປກ຺ຂສ຺ສ ຈາຕຸທ຺ທເສ, ປນ຺ນຣເສ ວາ’’ຕິອາທິວຈນມ຺ປິ ອຸປວຸຕ຺ຖກ຺ກເມເນວ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ຕິຖິກ຺ກເມນາຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ຠຓ຺ຑນກາຣກວຕ຺ຖຸກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໔໑. ‘‘ປວາເຣຕ຺ວາ ປນ ອນ຺ຕຣາປິ ຈາຣິກໍ ປກ຺ກມິຕຸໍ ລຠນ຺ຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ປວາຣຓາສງ຺ຄເຫ ກເຕ ອນ຺ຕຣາ ປກ຺ກມິຕຸກາມາ ສງ຺ຆໍ ສນ຺ນິປາຕາເປຕ຺ວາ ປວາເຣຕຸໍ ລຠນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ປວາຣຓາສງ຺ຄຫກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປວາຣຓາກ຺ຂນ຺ຘກວຓ຺ຓນານໂຍ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

໒໔໒. ຈມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘເກ ¶ ¶ ອຸຓ຺ຓປາວາຣຓນ຺ຕິ ອຸຠໂຕ ໂລມານິ ອຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ກຕໍ ອຸຓ຺ຓມຍໍ ປາວາຣຓໍ, ອຸຠໂຕ ກປ຺ປາສປິຈຸໍ ອຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ວີຕປາວາໂຣປິ ອຕ຺ຖິ, ຕໂຕ ນິວຕ຺ຕນຕ຺ຖໍ ‘‘ອຸຓ຺ຓປາວາຣຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອຑ຺ຒຈນ຺ທປາສາເຓຕິ ໂສປານມູເລ ອຸປຑ຺ຒໍ ອນ຺ໂຕ ປເວເສຕ຺ວາ ຐປິເຕ ອຑ຺ຒປາສາເຓ. ປາຬິຍໍ ວິຫາຣປຈ຺ຉາຍາຍນ຺ຕິ ວິຫາຣປຈ຺ຈນ຺ເຕ ຉາຍາຍ, ວິຫາຣສ຺ສ ວຑ຺ຒມານຈ຺ຉາຍາຍນ຺ຕິປິ ວທນ຺ຕິ.

໒໔໓. ໂຠຄາຕິ ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນໍ. ອຈ຺ຈາຍຕາຕິ ອຕິອາຍຕາ ຂຣມຸຈ຺ຉນາ. ສຣວຕີຕິ ມຘຸຣສຣສໍຍຸຕ຺ຕາ. ອຕິສິຖິລາ ມນ຺ທມຸຈ຺ຉນາ. ວີຣິຍສມຖນ຺ຕິ ວີຣິຍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສມຖໍ. ຕຕ຺ຖ ຈ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາຫີຕິ ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ສມຠາເວ ສຕິ ຍໍ ອາທາເສ ມຸຂນິມິຕ຺ຕໍ ວິຍ ນິມິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ສມຖນິມິຕ຺ຕໍ, ວິປສ຺ສນານິມິຕ຺ຕໍ, ມຄ຺ຄນິມິຕ຺ຕໍ, ຜລນິມິຕ຺ຕຎ຺ຈ ຄຓ຺ຫາຫິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຫີຕິ, ເອວມສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕປຣິໂຍສານໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກຖິຕໍ.

໒໔໔. ຉຐານານີຕິ ຉ ກາຣຓານິ. ອຘິມຸຕ຺ໂຕຕິ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ເນກ຺ຂມ຺ມາຘິມຸຕ຺ໂຕຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ອຣຫຕ຺ຕວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຣຫຕ຺ຕຎ຺ຫິ ສພ຺ພກິເລເສຫິ ນິກ຺ຂນ຺ຕຕ຺ຕາ ເນກ຺ຂມ຺ມໍ, ເຕເຫວ ຈ ປວິວິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປວິເວໂກ, ພ຺ຍາປຊ຺ຊາຠາວໂຕ ອພ຺ຍາປຊ຺ຊໍ, ອຸປາທານສ຺ສ ຂຍນ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ອຸປາທານກ຺ຂໂຍ, ຕຓ຺ຫກ຺ຂຍນ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ຕຓ຺ຫກ຺ຂໂຍ, ສມ຺ໂມຫາຠາວໂຕ ອສມ຺ໂມໂຫຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ເກວລໍ ສທ຺ຘາມຕ຺ຕກນ຺ຕິ ເກວລໍ ປຏິເວຘປຎ຺ຎາຍ ອສມ຺ມິສ຺ສໍ ສທ຺ຘາມຕ຺ຕກໍ. ປຏິຈຍນ຺ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ¶ ກຣເຓນ ວຑ຺ຒິໍ. ວີຕຣາຄຕ຺ຕາຕິ ມຄ຺ຄປຏິເວເຘນ ຣາຄສ຺ສ ວິຄຕຕ຺ຕາ ເອວ ເນກ຺ຂມ຺ມສງ຺ຂາຕໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ຐິໂຕ ໂຫຕິ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ປວິເວກາຘິມຸຕ຺ໂຕຕິ ‘‘ປວິເວເກ ອຘິມຸຕ຺ໂຕ ອຫ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ພ຺ຍາກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສີລພ຺ພຕປຣາມາສນ຺ຕິ ສີລຎ຺ຈ ວຕຎ຺ຈ ປຣາມສິຕ຺ວາ ຄຫິຕຄ຺ຄຫຓມຕ຺ຕໍ. ສາຣໂຕ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕຕິ ສາຣຠາເວນ ຊານນ຺ໂຕ. ອພ຺ຍາປຊ຺ຊາຘິມຸຕ຺ໂຕຕິ ອພ຺ຍາປຊ຺ຊໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ພ຺ຍາກໂຣຕິ.

ອມິສ຺ສີກຕນ຺ຕິ ¶ ອມິສ຺ສກຕໍ. ກິເລສາ ຫິ ອາຣມ຺ມເຓນ ສທ຺ຘິໍ ຈິຕ຺ຕໍ ມິສ຺ສໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອຠາວາ ອມິສ຺ສີກຕໍ. ຠຸສາ ວາຕວຸຏ຺ຐີຕິ ພລວວາຕກ຺ຂນ຺ໂຘ.

ອຸປາທານກ຺ຂຍສ຺ສ ຈາຕິ ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ສາມິວຈນໍ. ທິສ຺ວາ ອາຍຕນຸປ຺ປາທນ຺ຕິ ຈກ຺ຂາທິອາຍຕນານໍ ອຸປ຺ປາທຎ຺ຈ ວຍຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ. ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕີຕິ ອິມາຍ ວິປສ຺ສນາປຏິປຕ຺ຕິຍາ ຜລສມາປຕ຺ຕິວເສນ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ.

ໂສຓໂກຬິວິສກຖາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທິຄຸຓາທິອຸປາຫນປຏິກ຺ເຂປກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໔໕. ສກຏວາເຫຕິ ທ຺ວີຫິ ສກເຏຫິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນ ວາເຫ. ‘‘ວາເຫ’’ຕິ ພຫຸວຈນສ຺ສ ຫິຣຎ຺ຎວິເສສນຕ຺ເຕປິ ສາມຎ຺ຎາເປກ຺ຂາຍ ‘‘ຫິຣຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ ເອກວຈນໍ ກຕໍ.

໒໔໖. ອທ຺ທາຣິຏ຺ຐກວຓ຺ຓາຕິ ອລ຺ລາຣິຏ຺ຐຜລວຓ຺ຓາ, ຕິນ຺ຕກາກປກ຺ຂວຓ຺ຓາຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ຣຊນນ຺ຕິ ອຸປລິຕ຺ຕໍ ນີລາທິວຓ຺ຓໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ໂຈຬເກນ ປຸຎ຺ຉິຕ຺ວາ’’ຕິ. ຕຎ຺ຫິ ຕຖາ ປຸຎ຺ຉິເຕ ວິຄຈ຺ຉຕິ. ຍໍ ປນ ຈມ຺ມສ຺ສ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘາປນຍນຕ຺ຖໍ ກາຬຣຕ຺ຕາທິຣຊເນຫິ ຣຎ຺ຊິຕຕ຺ຕາ ກາຬຣຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ໂຈຬາທີຫິ ອປເນຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ ຈມ຺ມຄຕິກເມວ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ຂລ຺ລກນ຺ຕິ ສພ຺ພປຓ຺ຫິປິຘານຈມ຺ມໍ, ອປຣິຄຬນຕ຺ຖໍ ປຓ຺ຫິອຸປຣິຠາເຄ ອປິຘາຍ ອາໂຣປນພນ຺ຘນມຕ຺ຕໍ ວຏ຺ຏຕິ. ວິຈິຕ຺ຣາຕິ ສຓ຺ຐານໂຕ ວິຈິຕ຺ຣປຏາ ອຘິປ຺ເປຕາ, ນ ວຓ຺ຓໂຕ ສພ຺ພໂສ ອປເນຕພ຺ເພສຸ ¶ ຂລ຺ລກາທີສຸ ປວິຏ຺ຐຕ຺ຕາ. ພິຬາລສທິສມຸຂຕ຺ຕາ ມຫາອຸລູກາ ‘‘ປກ຺ຂິພິຬາລາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເຕສໍ ຈມ຺ມໍ ນາມ ປກ຺ຂໂລມເມວ.

ທິຄຸຓາທິອຸປາຫນປຏິກ຺ເຂປກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຊ຺ຌາຣາເມອຸປາຫນປຏິກ຺ເຂປກຖາທິວຓ຺ຓນາ

໒໕໑. ອຸຓ຺ຓາຫິ ¶ ກຕປາທຸກາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸຓ຺ຓາມຍກມ຺ພເລຫິ ກຕາ ປາທຸກາ ສງ຺ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ.

໒໕໓. ຄງ຺ຄາມຫກີຬິກາຍາຕິ ຄງ຺ຄາມເຫ ກີຬິກາຍ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສາ ຍາເນຫິ ອຸທກກີຬໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ປີຐກສິວິກນ຺ຕິ ຜລກາທິນາ ກຕໍ ປີຐກຍານໍ. ປຏໂປຕລິກໍ ອນ຺ໂທລິກາ. ສພ຺ພມ຺ປິ ຍານໍ ອຸປາຫເນນປິ ຄນ຺ຕຸໍ ອສມຕ຺ຖສ຺ສ ຄິລານສ຺ສ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ.

໒໕໔. ວາຬຣູປານີຕິ ອາຫຣິມານິ ວາຬຣູປານິ. ຈຕຸຣງ຺ຄຸລາຘິການີຕິ ອຸທ຺ທໂລມີເອກນ຺ຕໂລມີຫິ ວິເສສທສ຺ສນໍ. ຈຕຸຣງ຺ຄຸລໂຕ ຫິ ອູນານິ ກິຣ ອຸທ຺ທໂລມີອາທີສຸ ປວິສນ຺ຕິ. ວານຈິຕ຺ໂຣ ອຸຓ຺ຓາມຍຕ຺ຖຣໂຓຕິ ນານາວຓ຺ເຓຫິ ອຸຓ຺ຓາມຍສຸຕ຺ເຕຫິ ຠິຕ຺ຕິຈ຺ເຉທາທິວເສນ ວາຍິຕ຺ວາ ກຕຈິຕ຺ຕຕ຺ຖຣໂຓ. ຆນປຸປ຺ຜໂກຕິ ພຫລຣາໂຄ. ປກຕິຕູລິກາຕິ ຕູລປຸຓ຺ຓາ ຠິສິ. ວິກຕິກາຕິ ສີຫຣູປາທິວເສນ ວານຈິຕ຺ຣາວ ຄຍ຺ຫຕິ. ອຸທ຺ທໂລມີຕິ ‘‘ອຸຠໂຕທສໍ ອຸຓ຺ຓາມຍຕ຺ຖຣຓ’’ນ຺ຕິ ທີຆນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂກເສຍ຺ຍກຏ຺ຏິສ຺ສມຍນ຺ຕິ ໂກສິຍສຸຕ຺ຕານໍ ອນ຺ຕຣາ ສຸວຓ຺ຓມຍສຸຕ຺ຕານິ ປເວເສຕ຺ວາ ວີຕໍ. ສຸວຓ຺ຓສຸຕ຺ຕໍ ກິຣ ‘‘ກຏ຺ຏິສ຺ສໍ, ກສຏ’’ນ຺ຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕເນວ ‘‘ໂກເສຍ຺ຍກສຏມຍ’’ນ຺ຕິ ອາຈຣິຍ-ຘມ຺ມປາລຕ຺ເຖເຣນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຣຕນປຣິສິພ຺ພິຕນ຺ຕິ ສຸວຓ຺ຓລິຕ຺ຕໍ. ສຸທ຺ຘໂກເສຍ຺ຍນ຺ຕິ ຣຕນປຣິສິພ຺ພນຣຫິຕໍ.

ອຊິນມິຄຈມ຺ມານໍ ອຕິສຸຂຸມຕ຺ຕາ ທຸປຏ຺ຏຕິປຏ຺ຏານິ ກຕ຺ວາ ສິພ຺ພນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຊິນປ຺ປເວຓີ’’ຕິ. ຣຕ຺ຕວິຕາເນນາຕິ ສພ຺ພຣຕ຺ເຕນ ວິຕາເນນ. ຍໍ ປນ ນານາວຓ຺ຓໍ ວານຈິຕ຺ຕໍ ວາ ເລປຈິຕ຺ຕໍ ວາ, ຕໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຸຠໂຕໂລຫິຕກູປຘາເນປິ ເອເສວ ນໂຍ. ‘‘ຈິຕ຺ຣໍ ວາ’’ຕິ ອິທໍ ປນ ສພ຺ພຖາ ກປ຺ປິຍຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ປນ ອຸຠໂຕອຸປຘາເນສຸ ອກປ຺ປິຍຕ຺ຕາ. ນ ຫິ ໂລຫິຕກ-ສທ຺ໂທ ຈິຕ຺ເຕ ວຕ຺ຕຕິ, ປຏລິຄ຺ຄຫເຓເນວ ຈິຕ຺ຕກສ຺ສປິ ອຕ຺ຖຣຓສ຺ສ ສງ຺ຄເຫຕພ຺ພປ຺ປສງ຺ຄໂຕ, ກາສາວໍ ປນ ໂລຫິຕກໂວຫາຣໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ມາ ວິຕາເນປິ ອຸຠໂຕອຸປຘາເນປິ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປມາຓຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິອາທິ ອຎ຺ຎປ຺ປມາຓາຕິກ຺ກນ຺ຕສ຺ສ ພິພ຺ໂພຫນສ຺ສ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ປນ ¶ ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຕຖາ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ຕໍ ປນ ອຸປຘານໍ ອຸໂປສຖິການໍ ¶ ຄຫຏ຺ຐານໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນເມວ ຫິ ຕທາ ເຕສໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ທີຆນິກາຍຏ຺ຐກຖາທີສຸ ກິຎ຺ຈາປິ ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ຕູລິກໍ ສພ຺ພາເນວ ໂຄນກາທີນິ ຣຕນປຣິສິພ຺ພິຕານິ ວຏ຺ຏນ຺ຕີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ, ວິນຍຏ຺ຐກຖາເຍວ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍຠາເວ ປມາຓນ຺ຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ອຊ຺ຌາຣາເມອຸປາຫນປຏິກ຺ເຂປກຖາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຄິຫິວິກຕານຸຎ຺ຎາຕາທິກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໕໖. ອຠິນິສ຺ສາຍາຕິ ອປສ຺ສາຍ. ວິສຸກາຍິກວິປ຺ຜນ຺ທິຕານນ຺ຕິ ປຏິປກ຺ຂຠູຕານໍ ທິຏ຺ຐິຈິຕ຺ຕວິປ຺ຜນ຺ທິຕານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໕໗. ຍຕິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍວເສນ ສຎ຺ຎຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ.

໒໕໘. ປາຬິຍໍ ອຏ຺ຐກວຄ຺ຄິການີຕິ ສຸຕ຺ຕນິປາເຕ (ສຸ. ນິ. ໗໗໒ ອາທໂຍ) ອຏ຺ຐກວຄ຺ຄຠູຕານິ ໂສຬສ ສຸຕ຺ຕານິ. ເອວໍ ຈິຣໍ ອກາສີຕິ ເອວໍ ຈິຣກາລໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອນຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ອຄາຣມຊ຺ເຌ ເກນ ກາຣເຓນ ວາສມກາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ກິຣ ມຊ຺ຌິມວເຍ ປພ຺ພຊິໂຕ, ເຕນ ຠຄວາ ເອວມາຫ. ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ກາເມສຸ ທິຏ຺ຐາທີນວາ ຈິຣາຍິຕ຺ວາປິ ຆຣາວາເສນ ປກ຺ຂນ຺ທນ຺ຕີຕິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ວິທິຕ຺ວາ.

ອາທີນວໍ ໂລເກຕິ ສງ຺ຂາຣໂລເກ ອນິຈ຺ຈຕາທິອາທີນວໍ. ນິຣຸປຘິນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ. ‘‘ອຣິໂຍ ນ ຣມຕີ ປາເປ’’ຕິ ອິມສ຺ສ ເຫຕຸມາຫ ‘‘ປາເປ ນ ຣມຕີ ສຸຈີ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ສຸຈີຕິ ວິສຸທ຺ຘປຸຄ຺ຄໂລ.

໒໕໙. ກາຬສີໂຫຕິ ກາຬມຸຂວານຣຊາຕິ. ຈມ຺ມໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ນິສີທນຕ຺ຖຣຓໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຠູມຕ຺ຖຣຓາທິວເສນ ເສນາສນປຣິໂຠໂຄ ວຏ຺ຏເຕວ.

ຄິຫິວິກຕານຸຎ຺ຎາຕາທິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຈມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘກວຓ຺ຓນານໂຍ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

໒໖໐. ເຠສຊ຺ຊກ຺ຂນ຺ຘເກ ¶ ¶ ປິຕ຺ຕໍ ໂກຏ຺ຐພ຺ຠນ຺ຕຣຄຕໍ ໂຫຕີຕິ ພຫິສຣີເຣ ພ຺ຍາເປຕ຺ວາ ຐິຕໍ ອພທ຺ຘປິຕ຺ຕໍ ໂກຏ຺ຐພ຺ຠນ຺ຕຣຄຕໍ ໂຫຕິ, ເຕນ ປິຕ຺ຕໍ ກຸປິຕໍ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໒໖໑-໒. ປາຬິຍໍ ນຈ຺ຉາເທນ຺ຕີຕິ ຣຸຈິໍ ນ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕິ. ສຸສຸກາຕິ ສມຸທ຺ເທ ເອກາ ມຈ຺ຉຊາຕິ, ກຸມ຺ຠິລາຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ສໍສຏ຺ຐນ຺ຕິ ປຣິສ຺ສາວິຕໍ.

໒໖໓. ປິຏ຺ເຐຫີຕິ ປິສິເຕຫິ. ກສາເວຫີຕິ ຕຈາທີນິ ອຸທເກ ຕາເປຕ຺ວາ ຄຫິຕອູສເຣຫິ. ອຸພ຺ຠິທນ຺ຕິ ອູສຣປໍສຸມຍໍ. ໂລຓພິລນ຺ຕິ ໂລຓວິເສໂສ.

໒໖໔-໕. ຉກຓນ຺ຕິ ໂຄມຍໍ. ປາກຕິກຈຸຓ຺ຓນ຺ຕິ ອປກ຺ກກສາວຈຸຓ຺ຓໍ, ຄນ຺ຘຈຸຓ຺ຓໍ ປນ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ປາຬິຍໍ ຈຸຓ຺ຓຈາລິນິນ຺ຕິ ອຸທຸກ຺ຂເລ ໂກຏ຺ຏິຕຈຸຓ຺ຓປຣິສ຺ສາວນິໍ. ສຸວຓ຺ຓເຄຣຸໂກຕິ ສຸວຓ຺ຓຕຸຕ຺ຖາທິ. ປາຬິຍໍ ອຎ຺ຊນູປປິສນນ຺ຕິ ອຎ຺ຊເນ ອຸປເນຕຸໍ ປິສິຕພ຺ພເຠສຊ຺ຊໍ.

໒໖໗-໙. ກພຬິກາຕິ ອຸປນາຫເຠສຊ຺ຊໍ. ຆຣທິນ຺ນກາພາໂຘ ນາມ ຆຣຓິຍາ ທິນ຺ນວສີກຣຓເຠສຊ຺ຊສມຸຏ຺ຐິຕອາພາໂຘ. ຕາຍ ຉາຣິກາຍ ປຄ຺ຆຣິຕໍ ຂາໂຣທກນ຺ຕິ ປຣິສ຺ສາວເນ ຕຈ຺ຉາຣິກໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸທເກ ອຠິສິຎ຺ຈິເຕ ຕໂຕ ຉາຣິກໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ປຄ຺ຆຣິຕໍ ຂາໂຣທກໍ. ປາຬິຍໍ ອກຏຍູເສນາຕິ ອນຠິສງ຺ຂເຕນ ມຸຄ຺ຄຍູເສນ. ກຏາກເຏນາຕິ ມຸຄ຺ເຄ ປຈິຕ຺ວາ ອຈາເລຕ຺ວາ ປຣິສ຺ສາວິເຕນ ມຸຄ຺ຄຍູເສນາຕິ ວທນ຺ຕິ.

ປຎ຺ຈເຠສຊ຺ຊາທິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໗໒-໔. ຄຸຬກຣຓນ຺ຕິ ¶ ¶ ອຸຈ຺ຉຸສາລໍ. ອວິສ຺ສຕ຺ຖາຕິ ສາສງ຺ກາ.

໒໗໖. ອປ຺ປມຕ຺ຕເກປິ ວາເຣນ຺ຕີຕິ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກ ທິນ຺ເນ ທາຍການໍ ປີຬາຕິ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ຕິ. ປຏິສງ຺ຂາປີຕິ ເອຕ຺ຕເກນປິ ຍາເປຕຸໍ ສກ຺ກາ, ‘‘ອວເສສໍ ອຎ຺ເຎສໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາປິ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ຕິ.

໒໗໙. ວຕ຺ຖິປີຬນນ຺ຕິ ຍຖາ ວຕ຺ຖິຄຕເຕລາທິ ອນ຺ໂຕສຣີເຣ ອາໂຣຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ຫຕ຺ເຖນ ວຕ຺ຖິມທ຺ທນໍ. ສມ຺ພາເຘ ສຕ຺ຖກມ຺ມວຕ຺ຖິກມ຺ມານເມວ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ທຫນກມ຺ມໍ ວຏ຺ຏຕິ ເອວ.

ຄຸຬາທິອນຸຊານນກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໘໒-໓. ປາຬິຍໍ ທສສ຺ສ ຐານານີຕິ ອສ຺ສ ປຏິຄ຺ຄາຫກສ຺ສ ທສ ຐານານິ ກາຣຓານິ ຘມ຺ເມນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນຸປ຺ປເວຈ຺ຉຕີຕິ ເທຕິ. ວາຕຎ຺ຈ ພ຺ຍປເນຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ວາຕຎ຺ຈ ອນຸໂລເມຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຄ຺ຄາ ເຕ ອາຣທ຺ຘາຕິ ຕຍາ ເທວໂລກາ ອາຣາຘິຕາ.

ຍາຄຸມຘຸໂຄຬກາທິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໘໖. ປາຏລິຄາເມ ນຄຣໍ ມາເປນ຺ຕີຕິ ປາຏລິຄາມສ຺ສ ສມີເປ ຕສ຺ເສວ ຄາມເຂຕ຺ຕຠູເຕ ມຫນ຺ເຕ ອຣຎ຺ຎປ຺ປເທເສ ປາຏລິປຸຕ຺ຕໍ ນາມ ນຄຣໍ ມາເປນ຺ຕິ. ຍາວຕາ ອຣິຍໍ ອາຍຕນນ຺ຕິ ຍຕ຺ຕກໍ ອຣິຍມນຸສ຺ສານໍ ໂອສຣຓຏ຺ຐານໍ. ຍາວຕາ ວຓິປ຺ປໂຖຕິ ຍຕ຺ຕກໍ ວາຓິຊານໍ ຠຓ຺ຑວິກ຺ກີຓນຏ຺ຐານໍ, ວສນຏ຺ຐານໍ ວາ, ອິທໍ ເຕສໍ ສພ຺ເພສໍ ອຄ຺ຄນຄຣໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸຏເຠທນນ຺ຕິ ສກຏາທີຫິ ນານາເທສໂຕ ອາຫຏານໍ ຠຓ຺ຑປຸຏານໍ ວິກ຺ກີຓນຕ຺ຖາຍ ໂມຈນຏ຺ຐານໍ. ສຣນ຺ຕິ ຕຬາກາທີສຸປິ ວຕ຺ຕຕິ ¶ , ຕນ຺ນິວຕ຺ຕນຕ຺ຖໍ ¶ ‘‘ສຣນ຺ຕິ ອິຘ ນທີ ອຘິປ຺ເປຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ສຣຕິ ສນ຺ທຕີຕິ ກຕ຺ວາ. ວິນາ ເອວ ກຸລ຺ເລນ ຕິຓ຺ຓາຕິ ອິທໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕກອຸທກມ຺ປິ ອຜຸສິຕ຺ວາ ວິນາ ກຸລ຺ເລນ ປາຣປ຺ປຕ຺ຕາ.

ປາຏລິຄາມວຕ຺ຖຸກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໘໗. ປາຬິຍໍ ສນ຺ຘາວິຕນ຺ຕິ ຠວໂຕ ຠວໍ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓວເສນ ສນ຺ຘາວນໍ ກຕໍ. ສໍສຣິຕນ຺ຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ມມຎ຺ເຈວ ຕຸມ຺ຫາກຎ຺ຈາຕິ ມຍາ ຈ ຕຸມ຺ເຫຫິ ຈ, ສາມິວເສເນວ ວາ ມມ ຈ ຕຸມ຺ຫາກຎ຺ຈ ສນ຺ຘາວນໍ ອໂຫສີຕິ ອຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ສໍສຣິຕນ຺ຕິ ສໍສຣິ. ຠວຕຓ຺ຫາ ເອວ ຠວໂຕ ຠວໍ ເນຕີຕິ ຠວເນຕ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

໒໘໙. ‘‘ນີລາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ວິວຣິຕຸໍ ‘‘ນີລວຓ຺ຓາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນີລວຓ຺ຓາຕິ ນີລວິເລປນາ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ປຏິວຏ຺ເຏສີຕິ ປຫຣິ. ອມ຺ພກາຍາຕິ ອມ຺ພາຍ. ອຸປຈາຣວຈນຎ຺ເຫຕໍ, ມາຕຸຄາເມນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປສໍຫຣຖາຕິ ອຸປເນຖ, ‘‘ອີທິສາ ຕາວຕິໍສາ’’ຕິ ປຣິກປ຺ເປຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູນໍ ສໍເວຄຊນນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫຕ຺ຖໍ. ລິຈ຺ຉວິຣາຊາໂນ ຫິ ສພ຺ເພ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ອຊາຕສຕ຺ຕຸນາ ວິນາສໍ ປາປຸຓິສ຺ສນ຺ຕິ.

ໂກຏິຄາເມສຈ຺ຈກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສີຫເສນາປຕິວຕ຺ຖຸອາທິກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໙໐. ສນ຺ຘາຄາເຣຕິ ຣາຊກິຈ຺ຈສ຺ສ ສນ຺ຘາຣຓຕ຺ຖາຍ ນິຈ຺ຉິທ຺ທໍ ກຕ຺ວາ ວິຈາຣຓຕ຺ຖາຍ ກຕມຫາສຠາຍ. ຄມິກາຠິສງ຺ຂາໂຣຕິ ຄມເນ ວາຍາໂມ. ຘມ຺ມສ຺ສ ຈ ອນຸຘມ຺ມນ຺ຕິ ຕຸມ຺ເຫຫິ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ກາຣຓສ຺ສ ອນຸກາຣຓໍ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ອນຸຣູປເມວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສຫຘມ຺ມິໂກ ວາທານຸວາໂທຕິ ປເຣຫິ ວຸຕ຺ຕກາຣເຓນ ສກາຣໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ວາໂທ ວາ ¶ ອິໂຕ ປຣໍ ຕສ຺ສ ອນຸວາໂທ ວາ. ໂກຈິ ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກປິ ຄາຣຍ຺ຫໍ ຐານໍ ນ ອາຄຈ຺ຉຕີຕິ ກິໍ ຕວ ວາເທ ຄາຣຍ຺ຫກາຣຓໍ ນຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໒໙໓. ອນຸວິຈ຺ຈກາຣນ຺ຕິ ອນຸວິທິຕາກາຣໍ. ຣຕນຕ຺ຕຍສ຺ສ ສຣຓຄມນາທິກິຣິຍໍ ກໂຣຕິ. ສຫສາ ¶ ກຕ຺ວາ ມາ ປຈ຺ຉາ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ອໂຫສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຏາກໍ ປຣິຫເຣຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ຘຊປຏາກໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ອີທິໂສ ອມ຺ຫາກໍ ສຣຓໍ ຄໂຕ ສາວໂກ ຊາໂຕ’’ຕິ ນຄເຣ ໂຆເສນ຺ຕາ ອາຫິຓ຺ຑນ຺ຕິ.

໒໙໔. ນິມິຕ຺ຕກມ຺ມສ຺ສາຕິ ມໍສຂາທນນິມິຕ຺ເຕນ ອຸປ຺ປນ຺ນປາຓາຕິປາຕກມ຺ມສ຺ສ.

ສີຫເສນາປຕິວຕ຺ຖຸອາທິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໙໕. ອນຸປ຺ປເຄ ເອວາຕິ ປາໂຕວ. ໂອຣວສທ຺ທນ຺ຕິ ມຫາສທ຺ທໍ. ຕໍ ປນ ອວຕ຺ວາປີຕິ ປິ-ສທ຺ເທນ ຕຖາວຈນມ຺ປິ ອນຸຊານາຕິ. ອຏ຺ຐກຖາສູຕິ ອນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາວິຣຫິຕາສຸ ເສສຏ຺ຐກຖາສຸ. ສາຘາຣຓລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ອນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາຍ ສຫ ສພ຺ພຏ຺ຐກຖານໍ ສມານໍ.

ຈຍນ຺ຕິ ອຘິຏ຺ຐານອຸຈ຺ຈວຕ຺ຖຸໍ. ຍໂຕ ປຏ຺ຐາຍາຕິ ຍໂຕ ອິຏ຺ຐກາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ, ຍໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຠິຕ຺ຕິໍ ອຸຏ຺ຐາເປຕຸກາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຖມ຺ຠາ ປນ ອຸປຣິ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ວຏ຺ຏນ຺ຕີ’’ຕິ ເອເຕນ ອິຏ຺ຐກປາສາຓາ ເຫຏ຺ຐາ ປຕິຏ຺ຐາປິຕາປິ ຍທິ ຈຍໂຕ, ຠູມິໂຕ ວາ ເອກງ຺ຄຸລມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຸຄ຺ຄຕາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏນ຺ຕີຕິ ສິທ຺ຘໍ ໂຫຕິ.

ອາຣາໂມຕິ ອຸປຈາຣສີມາປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ ສກໂລ ວິຫາໂຣ. ເສນາສນານີຕິ ວິຫາຣສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ຕິຓກຸຏິອາທິການິ ສງ຺ຆສ຺ສ ນິວາສເຄຫານິ. ວິຫາຣໂຄນິສາທິກາ ນາມາຕິ ເສນາສນໂຄນິສາທິກາ. ເສນາສນານິ ຫິ ສຍໍ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕານິປິ ອາຣາມປຣິກ຺ເຂປາຠາເວນ ‘‘ໂຄນິສາທິການີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕານິ. ‘‘ອຸປຑ຺ຒປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕປີ’’ຕິ ອິມິນາ ຕໂຕ ອູນປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ນາມ, ຕສ຺ມາ ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສງ຺ຂ຺ຍເມວ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເອຕ຺ຖາຕິ ອຸປຑ຺ຒາທິປຣິກ຺ຂິຕ຺ເຕ. ກປ຺ປິຍກຸຏິໍ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ໂຄນິສາທິຍາ ¶ ອຠາເວນ ເສສກປ຺ປິຍກຸຏີສຸ ຕີສຸ ຍາ ກາຈິ ກປ຺ປິຍກຸຏິ ກາຕພ຺ພາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເຕສໍ ເຄຫານີຕິ ເອຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂູນໍ ວາສຕ຺ຖາຍ ກຕມ຺ປິ ຍາວ ນ ເທນ຺ຕິ, ຕາວ ເຕສໍ ສນ຺ຕກໍເຍວ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ວິຫາຣໍ ຐເປຕ຺ວາຕິ ອຸປສມ຺ປນ຺ນານໍ ວາສຕ຺ຖາຍ ກຕເຄຫໍ ຐເປຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຄຫນ຺ຕິ ນິວາສເຄຫໍ, ຕທຎ຺ຎໍ ປນ ອຸໂປສຖາຄາຣາທິ ສພ຺ພໍ ອນິວາສເຄຫໍ ຈຕຸກປ຺ປິຍຠູມິວິມຸຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈມີ ກປ຺ປິຍຠູມິ. ສງ຺ຆສນ຺ຕເກປິ ຫິ ເອຕາທິເສ ເຄເຫ ສຸຏ຺ຐຸ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕາຣາມຕ຺ເຕປິ ¶ ອພ຺ໂຠກາເສ ວິຍ ອນ຺ໂຕວຸຕ຺ຖາທິໂທໂສ ນຕ຺ຖິ. ເຍນ ເກນຈິ ຉນ຺ເນ, ປຣິຈ຺ຉນ຺ເນ ຈ ສຫເສຍ຺ຍປ຺ປໂຫນເກ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ນິວາສເຄເຫ ອນ຺ໂຕວຸຕ຺ຖາທິໂທໂສ, ນ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ. ເຕນາຫ ‘‘ຍໍ ປນາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ສງ຺ຆິກໍ ວາ ປຸຄ຺ຄລິກໍ ວາ’’ຕິ ອິທໍ ກິຎ຺ຈາປິ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ສາມຎ຺ຎໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປນ ສງ຺ຆິກໍ ປຸຄ຺ຄລິກຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ, ຕາສໍ ສງ຺ຆິກໍ ປຸຄ຺ຄລິກຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູນໍ ຄິຫິສນ຺ຕກຏ຺ຐາເນ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ມຸຂສນ຺ນິຘີຕິ ອນ຺ໂຕສນ຺ນິຫິຕໂທໂສ ຫິ ມຸຂປ຺ປເວສນນິມິຕ຺ຕໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ກໂຣຕິ, ນາຎ຺ຎຖາ. ຕສ຺ມາ ‘‘ມຸຂສນ຺ນິຘີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ.

ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຂຓ຺ຑາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຸປຑ຺ຒໂຕ ອຘິກໍ ຂຓ຺ຑາ ໂຫນ຺ຕິ. ສພ຺ພສ຺ມິໍ ຉທເນ ວິນຏ຺ເຐຕິ ຕິຓປຓ຺ຓາທິວສ຺ສປຣິຕ຺ຕາຍເກ ຉທເນ ວິນຏ຺ເຐ. ໂຄປານສີນໍ ປນ ອຸປຣິ ວລ຺ລີຫິ ພທ຺ຘທຓ຺ເຑສຸ ຐິເຕສຸປິ ຊຫິຕວຕ຺ຖຸກາ ໂຫນ຺ຕິ ເອວ. ປກ຺ຂປາສກມຓ຺ຑລນ຺ຕິ ເອກສ຺ມິໍ ປສ຺ເສ ຕິຓ຺ຓໍ ໂຄປານສີນໍ ອຸປຣິ ຐິຕຕິຓປຓ຺ຓາທິຈ຺ຉທນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ທາຕພ຺ໂພ ອສ຺ສາຕິອາທິນາ ອກປ຺ປິຍກຸຏິຍໍ ວຸຕ຺ຖມ຺ປິ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ທິນ຺ເນ ກປ຺ປິຍໍ ໂຫຕິ, ສາເປກ຺ຂທານຎ຺ເຈຕ຺ຖ ວຏ຺ຏຕິ, ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ວິຍ ນ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

໒໙໙. ປາຬິຍໍ ກນ຺ຕາເຣ ສມ຺ຠາເວສີຕິ ອປ຺ປຠກ຺ຂກນ຺ຕາເຣ ສມ຺ປາປຸຓິ.

ກປ຺ປິຍຠູມິອນຸຊານນກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໐໐. ຊຏິໂລຕິ ¶ ອາຫຣິມຊຏາຘໂຣ ຕາປສເວສຘາຣໂກ ຍຎ຺ຎຍຸຕ຺ໂຕ ໂລກປູຊິໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ. ປວຕ຺ຕາໂຣ ປາວຈນວເສນ ວຕ຺ຕາໂຣ. ເຍສໍ ສນ຺ຕກມິທໍ, ເຍຫິ ວາ ອິທໍ ຄີຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຄີຕໍ ປວຸຕ຺ຕໍ ສມິຫິຕນ຺ຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ປຣິຍາຍວຈນໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕທນຸຄາຍນ຺ຕີຕິ ຕໍ ເຕຫິ ປຸພ຺ເພ ຄີຕໍ ອນຸຄາຍນ຺ຕິ. ເອວໍ ເສເສສຸ ຈ.

ຍາວກາລິກປກ຺ການນ຺ຕິ ປກ຺ເກ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອາມານິ ປນ ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນຫິ ສີຕຸທເກ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ປຣິສ຺ສາເວຕ຺ວາ ທິນ຺ນປານໍ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕມ຺ປິ ກປ຺ປຕິ ເອວ. ອຍຎ຺ຈ ອຕ຺ໂຖ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ສຣູປໂຕ ¶ ອວຸຕ຺ໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນາ’’ຕິອາທິ. ‘‘ອຸຈ຺ຉຸຣໂສ ນິກສໂຏ’’ຕິ ອິທໍ ປາຕພ຺ພສາມຎ຺ເຎນ ຍາມກາລິກກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ປນ ສຕ຺ຕາຫກາລິກເມວາຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຣສາຕິ ຜລປຕ຺ຕປຸປ຺ຜອຸຈ຺ຉຸຣສາ ຈຕ຺ຕາໂຣ.

ປາຬິຍໍ ອຄ຺ຄິຫຸຕ຺ຕມຸຂາຕິ ອຄ຺ຄິຊຸຫນປຸພ຺ພກາ. ຉນ຺ທໂສຕິ ເວທສ຺ສ. ສາວິຕ຺ຕີ ມຸຂໍ ປຐມໍ ສຊ຺ຌາຍິຕພ຺ພາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕປຕນ຺ຕິ ວິໂຊຕນ຺ຕານໍ.

ເກຓິຍຊຏິລວຕ຺ຖຸກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໐໑. ພຫຸກໂຕ ພຸທ຺ເຘ ວາຕິ ພຸທ຺ເຘ ກຕພຫຸມາໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ ອານນ຺ທ, ຎາຕີນໍ ທຓ຺ຑຠຍຕຊ຺ຊິໂຕ ອໂຫສິນ຺ຕິ ເສໂສ. ເອວຎ຺ຫິ ສຕິ ‘‘ເອວາຫ’’ນ຺ຕິ ປຸນ ອຫໍ-ຄຫຓໍ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ວິວຣີຕິ ‘‘ວິວຣຕູ’’ຕິ ຈິນ຺ຕາມຕ຺ເຕນ ວິວຣິ, ນ ອຸຏ຺ຐາຍ ຫຕ຺ເຖນ.

໓໐໓. ອຎ຺ຎຕໂຣຕິ ສຸຠທ຺ໂທ ວຸຑ຺ຒປພ຺ພຊິໂຕ. ທ຺ເວ ທາຣກາຕິ ສາມເຓຣຠູມິຍໍ ຐິຕາ ທ຺ເວ ປຸຕ຺ຕາ. ນາຬິຍາວາປເກນາຕິ ນາຬິຍາ ເຈວ ຖວິກາຍ ຈ. ສໍຫຣຖ ອິເມຫິ ຠາຊເນຫິ ຕຓ຺ຑຸລາທີນິ ສງ຺ກຑ຺ຒຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠຸສາຄາເຣຕິ ປລາລມເຍ ອຄາເຣ, ປລາລປຸຎ຺ຊໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໂຕ ປລາລໍ ສງ຺ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ອຄາຣໍ ກຕໍ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂຣຊມລ຺ລາທິວຕ຺ຖຸກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໐໕. ປຣິມທ຺ທນ຺ຕາຕິ ¶ ອຸປປຣິກ຺ຂນ຺ຕາ. ທ຺ເວ ປຏາ ເທສນາເມເນວ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເຕສໍ ສຣູປທສ຺ສນປທເມຕໍ. ນາຎ຺ຎນິວຕ຺ຕນປທໍ ປຕ຺ຕຸຓ຺ຓປຏສ຺ສາປິ ເທສນາເມນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ.

ຕຸມ຺ພາຕິ ຠາຊນານິ. ຜລຕຸມ຺ໂພ ນາມ ລາພຸອາທິ. ອຸທກຕຸມ຺ໂພ ອຸທກຆໂຏ. ກິລຎ຺ຊຈ຺ຉຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວຬຸວິລີເວຫິ ວາຍິຕ຺ວາ ກຕຉຕ຺ຕໍ. ສມ຺ຠິນ຺ນຣສນ຺ຕິ ມິສ຺ສີຠູຕຣສໍ.

ຈຕຸມຫາປເທສກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ເຠສຊ຺ຊກ຺ຂນ຺ຘກວຓ຺ຓນານໂຍ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

໓໐໖. ກຖິນກ຺ຂນ຺ຘເກ ¶ ¶ ສີສວເສນາຕິ ປຘານວເສນ. ກຖິນນ຺ຕິ ປຎ຺ຈານິສໍເສ ອນ຺ໂຕກຣຓສມຕ຺ຖຕາຍ ຖິຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ເນສໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ຍຸຊ຺ຊຕີຕິ ‘‘ໂສ ຕຸມ຺ຫາກ’’ນ຺ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ເນສ’’ນ຺ຕິ ວຈນໍ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ເຍ ອຕ຺ຖຕກຖິນາຕິ ນ ເກວລໍ ຕຸມ຺ຫາກເມວ, ເຍ ອຎ຺ເຎປິ ອຕ຺ຖຕກຖິນາ, ເຕສໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ໂວຕິ ຕທາ ສມ຺ມຸຂີຠູເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ອສມ຺ມຸຂີຠູເຕ ຈ ອນາຄເຕ ຈ ຠິກ຺ຂູ ສພ຺ເພ ເອກໂຕ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຸມ຺ຫາກນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ເນສນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ໂສ ເຕສນ຺ຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ເຕນາຫ ‘‘ອຕ຺ຖຕກຖິນານໍ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມານິ ປຎ຺ຈ ກປ຺ປິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ມຕກຈີວຣນ຺ຕິ ມຕສ຺ສ ຈີວຣໍ. ‘‘ວຸຕ຺ຖວສ຺ສວເສນາ’’ຕິ ອິທໍ ປຈ຺ຉິມວສ຺ສໍວຸຕ຺ຖານມ຺ປິ ສາຘາຣຓນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ປຸຣິມິກາຍ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ປຐມປວາຣຓາຍ ປວາຣິຕາ ລຠນ຺ຕີ’’ຕິ. ອຸປຄຕາ ວາ ນ ລຠນ຺ຕີຕິ ປຈ຺ຉິມິກາຍ ວຸຕ຺ຖວສ຺ເສປິ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຂລິມກ຺ຂິຕສາຏໂກຕິ ອຫຕວຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອກາຕຸໍ ນ ລພ຺ຠຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ອນາທຣິເຍ ສຕິ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ທີເປຕິ.

‘‘ອປໂລເກຕ຺ວາ’’ຕິ ອິທໍ ອຎ຺ເຎສໍ ວສ຺ສໍວຸຕ຺ຖຠິກ຺ຂູນໍ ອທຕ຺ວາ ທາຕຸກາເມຫິ ກຕ຺ຕພ຺ພວິຘິທສ຺ສນໍ. ຍທິ ເອວໍ ກມ຺ມວາຈາຍ ເອວ ທານໍ ອວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ກມ຺ມວາຈາ ປນາ’’ຕິອາທິ. ກຖິນຈີວຣໍ ວິຍ ກມ຺ມວາຈາຍ ທາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອປໂລເກຕ຺ວາວ ທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໓໐໘. ມຫາຠູມິກນ຺ຕິ ມຫາວິສຍໍ, ຈຕຸວີສຕິອາກາຣວນ຺ຕຕາຍ ມຫາວິຕ຺ຖາຣິກນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປຎ຺ຈກນ຺ຕິ ປຎ຺ຈຂຓ຺ຑໍ. ເອເສວ ນໂຍ ເສເສສຸປິ. ປຐມຈິມິລິກາຕິ ກຖິນວຕ຺ຖໂຕ ອຎ຺ຎາ ¶ ອຕ຺ຕໂນ ປກຕິຈິມິລິກາ. ກຸຈ຺ຉິຈິມິລິກໍ ກຕ຺ວາ ສິພ຺ພິຕມຕ຺ເຕນາຕິ ຖິຣຊິຓ຺ຓານໍ ຈິມິລິການໍ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ສິພ຺ພນສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ, ກຸຣຸນ຺ທິຍຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕວຈນນ຺ຕິ ທສ຺ສນໍ, ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ເອວ ເຠໂທ, ນ ອຕ຺ຖໂຕຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ກຕນ຺ຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ປິຏ຺ຐິອນຸວາຕາໂຣປນມຕ຺ເຕນາຕິ ທີຆໂຕ ອນຸວາຕສ຺ສ ອາໂຣປນມຕ຺ເຕນ. ກຸຈ຺ຉິອນຸວາຕາໂຣປນມຕ຺ເຕນາຕິ ປຸຖຸລໂຕ ອນຸວາຕສ຺ສ ອາໂຣປນມຕ຺ເຕນ. ຣຕ຺ຕິນິສ຺ສຄ຺ຄິເຍນາຕິ ຣຕ຺ຕິອຕິກ຺ກນ຺ເຕນ.

໓໐໙. ຫຕວຕ຺ຖກສາຏເກນາຕິ ¶ ອຕິຊິຓ຺ຓສາຏໂກ. ນ ຫິ ເຕນາຕິອາທີສຸ ເຕນ ປຣິວາຣາຄຕປາເຐນ ອິຘ ອາເນຕ຺ວາ ອວຸຈ຺ຈມາເນນ ກຖິນຕ຺ຖາຣກສ຺ສ ຊານິຕພ຺ເພສຸ ນ ກິຎ຺ຈິ ປຣິຫາຍຕິ, ຕສ຺ສ ສພ຺ພສ຺ສ ອິເຘວ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໓໑໐. ມາຕາ ວິຍາຕິ ມາຕິກາ, ອິວຕ຺ເຖ ກ-ປຈ຺ຈໂຍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເຕນ ສິທ຺ຘມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ມາຕິກາຕິ ມາຕໂຣ’’ຕິອາທິ. ອສ຺ສາຕິ ເອຕິສ຺ສາ ມາຕິກາຍ. ປກ຺ກມນນ຺ຕິໂກ ກຖິນຸພ຺ຠາໂຣ ເອວ ຫິ ສຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ເອວມເຠທູປຈາເຣນ ‘‘ມາຕິກາ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ອຸພ຺ຠາຣສ຺ເສວ ປກ຺ກມນນ຺ເຕ ສມຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ, ຕພ຺ພິນິມຸຕ຺ຕາຍ ຈ ມາຕິກາຍ ອຠາວາ, ຕປ຺ປກາສິກາປິ ເຈຕ຺ຖ ປາຬິ ‘‘ມາຕິກາ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ສາປິ ຫິ ປກ຺ກມນນ຺ຕິກຸພ຺ຠາຣປ຺ປກາສເນນ ‘‘ປກ຺ກມນນ຺ຕິກາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເອເສວ ນໂຍ ເສສຸພ຺ຠາເຣສຸປິ. ປກ຺ກມນນ຺ຕິ ເຈຕ຺ຖ ອຸປຈາຣສີມາຕິກ຺ກມນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ກຖິນານຸຊານນກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໑໑. ‘‘ນ ປຸນ ອາຄມິສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ອາວາສປລິໂພຘຸປຈ຺ເຉທກາຣຓທສ຺ສນໍ. ປຎ຺ຈສຸ ຫິ ຈີວຣມາເສສຸ ຍທາ ກທາຈິ ນ ປຈ຺ເຈສ຺ສນ຺ຕິ ຈິຕ຺ເຕນ ອຸປຈາຣສີມາຕິກ຺ກເມນ ອາວາສປລິໂພໂຘ ຉິຊ຺ຊຕິ. ປຈ຺ເຈສ຺ສນ຺ຕິ ພຫິອຸປຈາຣຄຕສ຺ສ ປນ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ນ ປຈ຺ເຈສ຺ສນ຺ຕິ ຈິຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ນມຕ຺ເຕ ຉິຊ຺ຊຕິ. ປຐມໍ ຈີວຣປລິໂພໂຘ ຉິຊ຺ຊຕີຕິ ນ ປຈ຺ເຈສ຺ສນ຺ຕິ ປກ຺ກມນໂຕ ປຸເຣຕຣເມວ ຈີວຣສ຺ສ ນິຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ກຕຈີວຣມາທາຍາ’’ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕ຺ຖຕກຖິນສ຺ສ ຫິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຍາວ ‘‘ສງ຺ຆໂຕ ວາ ທາຍກກຸລາທິໂຕ ວາ ຈີວຣໍ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈີວຣາສາ ວາ ລທ຺ຘວຕ຺ຖານໍ ສຫາຍສມ຺ປທາທິໂຍຄໍ ລຠິຕ຺ວາ ສງ຺ຆາຏິອາທິຠາເວນ ‘‘ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ກຣຓິຈ຺ຉາ ວາ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕາວ ຈີວຣປລິໂພໂຘ ອນຸປຈ຺ຉິນ຺ໂນ ເອວ. ຍທາ ປນ ຍຖາປຕ຺ຖິຕຏ຺ຐານໂຕ ຈີວຣາທີນໍ ສພ຺ພຖາ ¶ ອລາເຠນ ວາ ຈີວຣາສາ ເຈວ ລທ຺ຘານໍ ກຕ຺ວາ ນິຏ຺ຐາເນນ ວາ ນຏ຺ຐວິນຏ຺ຐາທິຠາເວນ ວາ ຈີວເຣ ນິຣເປກ຺ຂຕາຍ ວາ ກຣຓິຈ຺ຉາ ຈ ວິຄຈ຺ຉຕິ, ຕທາ ຈີວຣປລິໂພໂຘ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ໂນ ໂຫຕິ.

ໂສ ¶ ຈ ອິຘ ‘‘ກຕຈີວຣໍ ອາທາຍາ’’ຕິ ວຈເນນ ປກາສິໂຕ. ເອວໍ ອຸປຣິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປາຬິວຈນກ຺ກມໍ ນິສ຺ສາຍ ເນສໍ ປຐມໍ, ປຈ຺ຉາ ຈ ອຸປຈ຺ຉິຊ຺ຊນໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ສພ຺ພຖາປິ ຈ ອິເມສໍ ອຸຠິນ຺ນໍ ປລິໂພຘານໍ ອຸປຈ຺ເຉເທເນວ ກຖິນຸພ຺ຠາໂຣ, ນ ເອກສ຺ສ. ເຕສຎ຺ຈ ປຸພ຺ພາປຣິເຍນ, ເອກກ຺ຂເຓ ຈ ອຸປຈ຺ຉິຊ຺ຊນໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິມາ ອຏ຺ຐ ມາຕິກາ ຐປິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອນ຺ໂຕສີມາຍນ຺ຕິ ຈີວຣນິຏ຺ຐານກ຺ຂເຓເຍວ ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ເນວິມໍ ຈີວຣໍ ກາເຣສ຺ສນ຺ຕິ ຈີວເຣ ອເປກ຺ຂາຍ ວິຄຕຕ຺ຕາ ກຣຓປລິໂພຘສ຺ສາປິ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ນຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ໂຍ ປນ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາຍ ວາ ອນຕ຺ຖິກຕາຍ ວາ ສພ຺ພຖາ ຈີວຣໍ ນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສ ພຫິສີມາຄຕສ຺ສ ສພ຺ພຖາປິ ຈີວຣປລິໂພຘາຠາເວນ ນ ປຈ຺ເຈສ຺ສນ຺ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານມຕ຺ເຕນ ສນ຺ນິຏ຺ຐານນ຺ຕິໂກ ກຖິນຸພ຺ຠາໂຣ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂສ ປນາຕິ ປລິໂພຘຸປຈ຺ເຉໂທ. ອຍໍ ປນາຕິ ອາສາວຈ຺ເຉທໂກ ກຖິນຸພ຺ຠາໂຣ ວິສຸໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ວຸຕ຺ໂຕ, ອິຘ ນ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ອນາສາຍ ລຠຕີຕິ ‘‘ຍສ຺ມິໍ ກຸເລ ຈີວຣໍ ລຠິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາສາ ອນຸປ຺ປນ຺ນປຸພ຺ພາ, ຕຕ຺ຖ ຈີວຣາສາຍ ອນຸປ຺ປນ຺ນຏ຺ຐາເນ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ລຠຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາສາຍ ນ ລຠຕີຕິ ອາສີສິຕຏ຺ຐາເນ ນ ລຠຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຘ ນ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ອິຘ ສວນນ຺ຕິການນ຺ຕເຣ ນ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ສີມາຕິກ຺ກນ຺ຕິເກ. ສີມາຕິກ຺ກນ຺ຕິໂກ ນາມ ຈີວຣມາສານໍ ປຣິຍນ຺ຕທິວສສງ຺ຂາຕາຍ ສີມາຍ ອຕິກ຺ກມນໂຕ ສຎ຺ຊາໂຕ. ເກຈິ ‘‘ພຫິສີມາຍ ກາລາຕິກ຺ກໂມ ສີມາຕິກ຺ກໂມ’’ຕິ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອນ຺ໂຕອຸປຈາເຣ ຈີວຣກາລາຕິກ຺ກເມປິ ກຖິນຸພ຺ຠາໂຣ ອສມ຺ມໂຕ ນາມ ສິຍາຕິ ນ ເຈຕໍ ຍຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ກາລາຕິກ຺ກໂມ ສີມາຕິກ຺ກໂມຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປາຬິຍໍ ‘‘ກຕຈີວໂຣ’’ຕິ ອິທໍ ອຸປລກ຺ຂຓມຕ຺ຕໍ, ອກຕຈີວຣສ຺ສປິ ກາລາຕິກ຺ກເມນ ສີມາຕິກ຺ກນ຺ຕິໂກ ໂຫຕິ, ທ຺ເວ ຈ ປລິໂພຘາ ເອກໂຕ ຉິຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອວໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຖາປິ ຍຖາສມ຺ຠວໍ ຕໍຕໍ ວິເສສນາຠາເວປິ ກຖິນຸພ຺ຠາຣຕາ, ປລິໂພຘຸປຈ຺ເຉທປ຺ປກາໂຣ ຈ ເວທິຕພ຺ໂພ. ‘‘ສຫຸພ຺ຠາເຣ ທ຺ເວປິ ປລິໂພຘາ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ຉິຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ອິທໍ ອກຕຈີວຣສ຺ສ ປຈ຺ເຈສ຺ສນ຺ຕິ ອຘິຏ຺ຐານສມ຺ຠວປກ຺ຂໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ເຕສຸ ອຎ຺ຎຕຣາຠາເວປິ ສຫຸພ຺ຠາໂຣວ ໂຫຕິ.

໓໑໒-໓໒໕. ສມາທາຍວາໂຣ ອາທາຍວາຣສທິໂສວ. ອຸປສຄ຺ຄເມເວຕ຺ຖ ວິເສໂສ. ເຕນາຫ ‘‘ປຸນ ສມາທາຍວາເຣປິ…ເປ… ເຕເຍວ ທສ຺ສິຕາ’’ຕິ ¶ . ວິປ຺ປກຕຈີວເຣ ປກ຺ກມນນ຺ຕິກສ຺ສ ອຠາວໂຕ ‘‘ຍຖາສມ຺ຠວ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕເນວ ວິປ຺ປກຕຈີວຣວາເຣ ຉເຬວ ອຸພ຺ຠາຣາ ວຸຕ຺ຕາ, ຈີວເຣ ຫຕ຺ຖຄເຕ ¶ ຈ ອາສາວຈ຺ເຉທິກສ຺ສ ອສມ຺ຠວາ, ໂສ ເອເຕສຸ ວາເຣສຸ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ນ ວຸຕ຺ໂຕ, ວິສຸຎ຺ເຎວ ວຸຕ຺ໂຕ. ວິປ຺ປກຕວາເຣ ເຈຕ຺ຖ ອາທາຍວາຣສມາທາຍວາຣວເສນ ທ຺ເວ ຉກ຺ກວາຣາ ວຸຕ຺ຕາ.

ຕໂຕ ປຣໍ ນິຏ຺ຐານສນ຺ນິຏ຺ຐານນາສນນ຺ຕິການໍ ວເສນ ຕີຓິ ຕິການິ ທສ຺ສິຕານິ. ຕຕ຺ຖ ຕຕິຍຕ຺ຕິເກ ອນຘິຏ຺ຐິເຕນາຕິ ‘‘ປຈ຺ເຈສ຺ສໍ, ນ ປຈ຺ເຈສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອນຘິຏ຺ຐິເຕນ, ນ ເອວໍ ມນສິກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕິຍຕ຺ຕິກໂຕ ປນ ປຣໍ ເອກໍ ຉກ຺ກໍ ທສ຺ສິຕໍ. ເອວໍ ຕີຓິ ຕິການິ, ເອກໍ ຉກ຺ກຎ຺ຈາຕິ ປຐມໍ ປນ຺ນຣສກໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິມິນາ ນເຍນ ທຸຕິຍປນ຺ນຣສກາທີນິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ປາຬິຍໍ ອາສາທ຺ວາທສເກ ພຫິສີມາຄຕສ຺ສ ກຖິນຸທ຺ຘາເຣສຸ ເຕສມ຺ປິ ຈີວຣາສາທິວເສນ ຈີວຣປລິໂພໂຘ ຍາວ ຈີວຣນິຏ຺ຐານາ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ອາຫ ‘‘ໂສ ພຫິສີມາຄໂຕ ສຸຓາຕິ ‘ອຸພ຺ຠຕໍ ກິຣ ຕສ຺ມິໍ ອາວາເສ ກຖິນນ຺ຕິ…ເປ… ສວນນ຺ຕິໂກ ກຖິນຸທ຺ຘາໂຣ’’’ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ສວນກ຺ຂເຓ ອາວາສປລິໂພໂຘ ປຐມໍ ຉິຊ຺ຊຕິ, ນິຏ຺ຐິເຕ ຈີວຣປລິໂພໂຘຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ທິສໍຄມິກນວເກ ທິສໍຄມິໂກ ປກ຺ກມຕີຕິ ນ ປຈ຺ເຈສ຺ສນ຺ຕິ ປກ຺ກມຕິ, ອິມິນາ ອາວາສປລິໂພຘາຠາໂວ ທສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ. ເຕເນວ ວສ຺ສໍວຸຕ຺ຖາວາເສ ປຸນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈີວຣນິຏ຺ຐາປິຕມຕ຺ເຕ ນິຏ຺ຐານນ຺ຕິໂກ ກຖິນຸທ຺ຘາໂຣ ວຸຕ຺ໂຕ. ‘‘ຈີວຣປຏິວິສໍ ອປວິລາຍມາໂນ’’ຕິ ອິມິນາ ຈີວຣປລິໂພຘສມງ຺ຄິກຕ຺ຕມສ຺ສ ທສ຺ເສຕິ, ອປວິລາຍມາໂນຕິ ອາກງ຺ຂມາໂນ. ເສສໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ.

ອາທາຍສຕ຺ຕກກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ກຖິນກ຺ຂນ຺ຘກວຓ຺ຓນານໂຍ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

໓໒໙. ຈີວຣກ຺ຂນ຺ຘເກ ¶ ¶ ກມ຺ມວິປາກນ຺ຕິ ກມ຺ມປຈ຺ຈຍອຸຕຸຈິຕ຺ຕາຫາຣສມຸຏ຺ຐິຕໍ ອປ຺ປຏິພາຫິຍໂຣຄໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ກມ຺ມຊສ຺ສ ໂຣຄສ຺ສ ອຠາວາ.

໓໓໐. ປາຬິຍໍ ສໍຍມສ຺ສາຕິ ສງ຺ຄຫຓສ຺ສ. ອວິສຊ຺ຊນສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ ‘‘ໂຍ ສໍຍໂມ ໂສ ວິນາໂສ’’ຕິອາທີສຸ (ເປ. ວ. ໒໓໗) ວິຍ. ເອຕສ຺ສ ສໍຍມສ຺ສ ຜລໍ ອຸປຊານາມາຕິ ໂຍຊນາ. ຕເມວ ຜລໍ ທສ຺ເສນ຺ຕີ ອາຫ ‘‘ວຣເມຕໍ…ເປ… ອາສິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ສໍຍມສ຺ສາຕິ ອານິສໍສສ຺ສ, ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ເຈຕໍ ສາມິວຈນ’’ນ຺ຕິ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓.໓໒໙-໓໓໐) ອຕ຺ຖໍ ວທນ຺ຕິ.

໓໓໖. ອຸສ຺ສນ຺ນໂທໂສຕິ ສຎ຺ຊາຕປິຕ຺ຕາທິໂທໂສ. ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ສກລສຣີເຣ.

໓໓໗. ມຫາປິຏ຺ຐິຍໂກຊວນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖິປິຏ຺ຐິຍໍ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພຕາຍ ‘‘ມຫາປິຏ຺ຐິຍ’’ນ຺ຕິ ລທ຺ຘສມຎ຺ຎໍ ອຸຓ຺ຓາມຍຕ຺ຖຣຓໍ.

໓໓໘-໙. ອຸປຑ຺ຒກາສິນໍ ຂມມານນ຺ຕິ ອຑ຺ຒກາສິອຄ຺ຆນກໍ. ປາຬິຍໍ ກິໍ ນຸ ໂຂຕິ ກຕມໍ ນຸ ໂຂ.

໓໔໐-໓໔໒. ອຸປຈາເຣຕິ ສຸສານສ຺ສ ອາສນ຺ເນ ປເທເສ. ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຄຕາຕິ ກິຎ຺ຈິ ອວຕ຺ວາ ເອວ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຄຕາ, ເອເຕນ ‘‘ຠິກ຺ຂູ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ ຉຑ຺ຑິເຕ ເອວ ອກາມາ ຠາຄທານໍ ວິຫິຕໍ, ເກວລໍ ຉຑ຺ຑິເຕ ປນ ກຕິກາຍ ອສຕິ ເອກໂຕ ພຫູສຸ ປວິຏ຺ເຐສຸ ເຍນ ຄຫິຕໍ, ເຕນ ອກາມຠາໂຄ ນ ¶ ທາຕພ຺ໂພຕິ ທສ຺ເສຕິ. ສມານາ ທິສາ ປຸຣຕ຺ຖິມາທິເຠທາ ເອເຕສນ຺ຕິ ສທິສາຕິ ອາຫ ‘‘ເອກທິສາຍ ວາ ໂອກ຺ກມິໍສູ’’ຕິ. ຘຸຣວິຫາຣຏ຺ຐາເນຕິ ວິຫາຣສ຺ສ ສມ຺ມຸຂຏ຺ຐາເນ.

ຊີວກວຕ຺ຖຸກຖາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຠຓ຺ຑາຄາຣສມ຺ມຸຕິອາທິກຖາວຓ຺ຓນາ

໓໔໓. ວິຫາຣມຊ຺ເຌຕິ ¶ ສພ຺ເພສໍ ຊານນຕ຺ຖາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຓ຺ຓາວຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາຕິ ປຏິວີສປ຺ປໂຫນກຕາຊານນຕ຺ຖໍ ຫລິທ຺ທິຍາທີຫິ ຂຸທ຺ທກມຫນ຺ຕວຓ຺ເຓຫິ ຍຸຕ຺ເຕ ສເມ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ. ເຕນາຫ ‘‘ສເມ ປຏິວີເສ ຐເປຕ຺ວາ’’ຕິ. ອິທນ຺ຕິ ສາມເຓຣານໍ ອຸປຑ຺ຒປຏິວີສທານໍ. ຜາຕິກມ຺ມນ຺ຕິ ປໂຫນກກມ຺ມໍ. ຍຕ຺ຕເກນ ວິນຍາຄເຕນ ສມ຺ມຸຎ຺ຊນີພນ຺ຘນາທິຫຕ຺ຖກມ຺ເມນ ວິຫາຣສ຺ສ ອູນກຕາ ນ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຕກໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສພ຺ເພສນ຺ຕິ ຕຕ຺ຣຸປ຺ປາທວສ຺ສາວາສິກໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕານໍ ສພ຺ເພສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ, ສາມເຓຣານຎ຺ຈ. ຠຓ຺ຑາຄາຣິກຈີວເຣປີຕິ ອກາລຈີວຣໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕນ຺ຕິ ອຸກ຺ກຸຏ຺ຐິຍາ ກຕາຍ ສມຠາຄທານໍ. ວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ກຕ຺ຕພ຺ພກາເລສຸ ອກຕ຺ວາ ຍຖາຣຸຈິຕກ຺ຂເຓ ກໂຣນ຺ຕິ.

ເອຕ຺ຕເກນ ມມ ຈີວຣໍ ປໂຫຕີຕິ ທ຺ວາທສຄ຺ຆນເກເນວ ມມ ຈີວຣໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ, ນ ຕໂຕ ອູເນນາຕິ ສພ຺ພໍ ຄເຫຕຸກາໂມຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຠຓ຺ຑາຄາຣສມ຺ມຸຕິອາທິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໔໔. ເອວຎ຺ຫິ ກເຕຕິ ວຏ຺ຏາຘາຣສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ຣຊໂນທກໍ, ພຫິ ຉລ຺ລິກຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ວິໂຍຊເນ ກເຕ. ນ ອຸຕ຺ຕຣຕີຕິ ເກວລໍ ອຸທກໂຕ ເຜຓຸຏ຺ຐານາຠາວາ ນ ອຸຕ຺ຕຣຕິ. ຣຊນກຸຓ຺ຑນ຺ຕິ ປກ຺ກຣຊນຏ຺ຐປນກໍ ມຫາຆຏໍ.

໓໔໕. ອນຸວາຕາທີນໍ ທີຆປຕ຺ຕານນ຺ຕິ ອາຍາມໂຕ, ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຈ ອນຸວາຕໍ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ອນ຺ຕຣາ ມາຕິກາກາເຣນ ຐປິຕປຕ຺ຕຎ຺ຈ ‘‘ທີຆປຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອາຄນ຺ຕຸກປຕ຺ຕນ຺ຕິ ທິຄຸຓຈີວຣສ຺ສ ອຸປຣິ ອຎ຺ຎໍ ປຏ຺ຏໍ ອປ຺ເປນ຺ຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ກິຣ ອິທານິ ນ ກໂຣນ຺ຕິ.

໓໔໖. ປາຬິຍໍ ¶ ນນ຺ທິມຸຂິຍາຕິ ຕຸຏ຺ຐິມຸຂິຍາ, ປສນ຺ນທິສາມຸຂາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໔໘. ອຈ຺ຉຸເປຍ຺ຍນ຺ຕິ ປຕິຏ຺ຐເປຍ຺ຍໍ. ຫຕວຕ຺ຖການນ຺ຕິ ປຸຣາຓວຕ຺ຖານໍ. ອນຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາວາຕິ ອຄ຺ຄເຬ ວິຍ ທຸພ຺ພລຏ຺ຐານໍ ອນປເນຕ຺ວາວ.

໓໔໙-໓໕໑. ວິສາຂວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ¶ ກລ຺ລກາຍາຕິ ອກິລນ຺ຕກາຍາ. ຄຕີຕິ ຎາຓຄຕິ ອຘິຄໂມ. ອຠິສມ຺ປຣາໂຍຕິ ‘‘ສກິເທວ ອິມໍ ໂລກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກໂຣຕີ’’ຕິອາທິນາ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໔໘) ວຸຕ຺ໂຕ ຎາຓາຠິສມ຺ປຣາໂຍ, ມຄ຺ຄຎາຓຍຸຕ຺ເຕຫິ ຄນ຺ຕພ຺ພຄຕິວິເສໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໍ ຠຄວາ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສຕິ. ‘‘ທທາຕິ ທານ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ອນ຺ນປານວິຣຫິຕານໍ ເສສປຈ຺ຈຍານໍ ທານວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂສວຄ຺ຄິກນ຺ຕິ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິກໍ.

໓໕໙. ອຏ຺ຐປທກຈ຺ຉນ຺ເນນາຕິ ອຏ຺ຐປທກສງ຺ຂາຕຊູຕຜລກເລຂາສຓ຺ຐາເນນ.

໓໖໒. ປາຬິຍໍ ນທີປາຣໍ ຄນ຺ຕຸນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນທີປາຣຄມນໍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຄ຺ຄຬຄຸຕ຺ຕິເຍວ ປມາຓນ຺ຕິ ອິເມຫິ ຈຕູຫິ ນິກ຺ເຂປກາຣເຓຫິ ຐເປນ຺ເຕນປິ ອຄ຺ຄຬຄຸຕ຺ຕິວິຫາເຣ ເອວ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ນິສ຺ສີມາຄຕນ຺ຕິ ວສ຺ສານສງ຺ຂາຕໍ ກາລສີມໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕໍ, ຕໍ ວສ຺ສິກສາຏິກຈີວຣໍ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຈີວຣຣຊນກຖາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໖໓. ປຎ຺ຈ ມາເສຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕສໍໂຍເຄ ອຸປໂຍຄວຈນໍ. ວຑ຺ຒິໍ ປໂຍເຊຕ຺ວາ ຐປິຕອຸປນິກ຺ເຂປໂຕຕິ ວສ຺ສາວາສິກສ຺ສຕ຺ຖາຍ ທາຍເກຫິ ວຑ຺ຒິໍ ປໂຍເຊຕ຺ວາ ຐປິຕອຸປນິກ຺ເຂປໂຕ. ‘‘ອິຘ ວສ຺ສໍວຸຕ຺ຖສງ຺ຆສ຺ສາ’’ຕິ ອິທໍ ອຠິລາປມຕ຺ຕໍ. ອິຘ-ສທ຺ທໍ ປນ ວິນາ ‘‘ວສ຺ສໍວຸຕ຺ຖສງ຺ຆສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ໂສ ເອວ ນໂຍ. ອນຕ຺ຖຕກຖິນສ຺ສາປິ ປຎ຺ຈ ມາເສ ປາປຸຓາຕີຕິ ວສ຺ສາວາສິກລາຠວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ອນຕ຺ຖຕກຖິນສ຺ສາປິ ວຸຕ຺ຖວສ຺ສສ຺ສ ປຎ຺ຈ ມາເສ ປາປຸຓາຕິ. ວກ຺ຂຕິ ຫິ ‘‘ຈີວຣມາສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ເຫມນ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຉິໂມ ທິວໂສ, ຕາວ ວສ຺ສາວາສິກໍ ເທມາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຕໍ ວາ ໂຫຕຸ ອນຕ຺ຖຕໍ ວາ, ອຕີຕວສ຺ສໍວຸຕ຺ຖານເມວ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໗໙). ຕໂຕ ປຣນ຺ຕິ ປຎ຺ຈມາສໂຕ ປຣໍ, ຄິມ຺ຫານສ຺ສ ປຐມທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍາຕິ ¶ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ກສ຺ມາ? ປິຏ຺ຐິສມເຍ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ’’ຕິ ອິທໍ ‘‘ອຸທາຫຸ ອນາຄຕວສ຺ເສ’’ຕິ ¶ ອິມສ຺ສານນ຺ຕຣໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ ປນ ‘‘ອນຕ຺ຖຕກຖິນສ຺ສາປິ ປຎ຺ຈ ມາເສ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ອິມສ຺ສານນ຺ຕຣໍ ‘‘ກສ຺ມາ ປິຏ຺ຐິສມເຍ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ’’ຕິ ອິທໍ ລິຂນ຺ຕິ, ຕໍ ປມາທລິຂິຕໍ ປິຏ຺ຐິສມເຍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອນຕ຺ຖຕກຖິນສ຺ສາປີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໂຕ. ວຸຕ຺ຖວສ຺ເສ ຫິ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອນຕ຺ຖຕກຖິນສ຺ສາປີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ຈ ປິຏ຺ຐິສມເຍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ວຸຕ຺ຖວສ຺ສສ຺ເສວ ປາປຸຓາຕີຕິ ສມ຺ມຸຂີຠູຕານໍ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ປາປຸຓນໂຕ. ເຕເນວ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ສເຈ ປນ ຄິມ຺ຫານໍ ປຐມທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອວໍ ວທຕິ, ຕຕ຺ຣ ສມ຺ມຸຂີຠູຕານໍ ສພ຺ເພສໍ ປາປຸຓາຕິ. ກສ຺ມາ? ປິຏ຺ຐິສມເຍ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໗໙).

ທຸຄ຺ຄຫິຕານີຕິ ອຄ຺ຄຫິຕານິ. ສງ຺ຆິກາເນວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິໂຕວາຕິ ເຖຣານໍ ທາຕພ຺ພໂຕວ, ອິທາເນວາຕິ ວາ ອຕ຺ໂຖ.

ສງ຺ຆິກຈີວຣຸປ຺ປາທກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຸປນນ຺ທສກ຺ຍປຸຕ຺ຕວຕ຺ຖຸກຖາວຓ຺ຓນາ

໓໖໔. ‘‘ສຕ຺ຕາຫວາເຣນ ອຣຸຓເມວ ອຸຏ຺ຐາເປຕີ’’ຕິ ອິທໍ ນານາສີມາວິຫາເຣສຸ ກຕ຺ຕພ຺ພນເຍນ ເອກສ຺ມິມ຺ປິ ວິຫາເຣ ທ຺ວີສຸ ເສນາສເນສຸ ນິວຸຕ຺ຖຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຣຸຓຸຏ຺ຐາປເນເນວ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ນ ປນ ວສ຺ສຈ຺ເຉທປຣິຫາຣາຍ. ອນ຺ໂຕອຸປຈາຣສີມາຍປິ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ອຣຸຓໍ ອຸຏ຺ຐາເປນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕນາ ຄຫິຕເສນາສນໍ ອປ຺ປວິຏ຺ໂຐປິ ວຸຕ຺ຖວສ຺ໂສ ເອວ ໂຫຕິ, ຄຫິຕເສນາສເນ ປນ ນິວຸຕ຺ໂຖ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ຈ ອຣຸຓຸຏ຺ຐາປເນ ປນ ສຕິ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ປຸຣິມສ຺ມິໍ ພຫຸຕຣໍ ນິວສຕິ ນາມາ’’ຕິ, ເອເຕນ ຈ ອິຕຣສ຺ມິໍ ສຕ຺ຕາຫວາເຣນາປິ ອຣຸຓຸຏ຺ຐາປເນ ສຕິ ເອວ ອປ຺ປກຕຣໍ ນິວສຕິ ນາມ ໂຫຕິ, ນາສຕີຕິ ທີປິຕໍ ໂຫຕິ. ນານາລາເຠຫີຕິ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ນິພທ຺ຘວສ຺ສາວາສິກລາເຠຫິ. ນານູປຈາເຣຫີຕິ ນານາປຣິກ຺ເຂປນານາທ຺ວາເຣຫິ. ເອກສີມາວິຫາເຣຫີຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວິຫາຣານໍ ເອເກນ ປາກາເຣນ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເອກາຍ ອຸປຈາຣສີມາຍ ອນ຺ໂຕຄເຕຫິ ທ຺ວີຫິ ວິຫາເຣຫິ. ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕີຕິ ປຐມໍ ຄຫິໂຕ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຍຕ຺ຖ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ໂຘ, ຕຕ຺ຖ.

ອຸປນນ຺ທສກ຺ຍປຸຕ຺ຕວຕ຺ຖຸກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໖໕-໖. ຠູມິຍໍ ¶ ¶ ປຣິຠຓ຺ຑໍ ອກາສີຕິ ຄິລາເນນ ນິປນ຺ນຠູມິຍໍ ກິລິຏ຺ຐຏ຺ຐານໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ຫຣິຕູປລິຕ຺ຕໍ ກາເຣສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຠສຊ຺ຊໍ ໂຍເຊຕຸໍ ອສມຕ຺ໂຖຕິ ປເຣຫິ ວຸຕ຺ຕວິຘິມ຺ປິ ກາຕຸໍ ອສມຕ຺ໂຖ. ປາຬິຍໍ ຄິລານຸປຏ຺ຐາການໍ ຈີວຣທາເນ ສາມເຓຣານໍ ຕິຈີວຣາຘິຏ຺ຐານາຠາວາ ‘‘ຈີວຣຎ຺ຈ ປຕ຺ຕຎ຺ຈາ’’ຕິອາທິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕໍ. ສເຈປິ ສຫສ຺ສໍ ອຄ຺ຆຕິ, ຄິລານຸປຏ຺ຐາການຎ຺ເຎວ ທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ຄິລານວຕ຺ຖຸກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໖໙. ອຎ຺ຎນ຺ຕິ ຈີວຣປຕ຺ຕໂຕ ອຎ຺ຎໍ. ອປ຺ປຄ຺ຆນ຺ຕິ ອຕິຊິຓ຺ຓາທິຠາເວນ ນິຫີນໍ. ຕໂຕຕິ ອວເສສປຣິກ຺ຂາຣໂຕ. ສພ຺ພນ຺ຕິ ປຕ຺ຕໍ, ຕິຈີວຣຎ຺ຈ.

ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຆສ຺ເສວາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ສງ຺ຆສ຺ເສວ. ປາຬິຍໍ ອວິສ຺ສຊ຺ຊິກໍ ອເວຠງ຺ຄິກນ຺ຕິ ອາຄຕານາຄຕສ຺ສ ຈາຕຸທ຺ທິສສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ເສວ ສນ຺ຕກໍ ຫຸຕ຺ວາ ກສ຺ສຈິ ອວິສ຺ສຊ຺ຊິກໍ ອເວຠງ຺ຄິກໍ ຠວິຕຸໍ ອນຸຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໗໑-໒. ອກ຺ກນາຬມຍນ຺ຕິ ອກ຺ກທຓ຺ຑມຍໍ. ອກ຺ກທຸສ຺ສານີຕິ ອກ຺ກວາເກນ ກຕທຸສ຺ສານິ, ໂປຕ຺ຖກຄຕິການິ ທຸກ຺ກຏວຕ຺ຖຸການີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸປຏ຺ຏຈີວຣສ຺ສ ວາ ມຊ຺ເຌຕິ ຍໍ ນິຏ຺ຐິເຕ ຕິປຏ຺ຏຈີວຣໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ປຏລໍ ກຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພານີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໗໔. ‘‘ສນ຺ເຕ ປຕິຣູເປ ຄາຫເກ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຄາຫເກ ອສຕິ ອທຕ຺ວາ ຠາຊິເຕປິ ສຸຠາຊິຕເມວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໓໗໖. ທກ຺ຂິໂຓທກໍ ປມາຓນ຺ຕິ ‘‘ເອຕ຺ຕການິ ຈີວຣານິ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຐມໍ ອຸທກໍ ປາເຕຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ເທນ຺ຕິ. ຕໍ ເຍຫິ ຄຫິຕໍ, ເຕ ຠາຄິໂນວ ໂຫນ຺ຕີຕິ ¶ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ປຣສມຸທ຺ເທຕິ ຊມ຺ພຸທີເປ. ຕມ຺ພປຓ຺ຓິທີປຎ຺ຫິ ອຸປາທາເຍສ ເອວໍ ວຸຕ຺ໂຕ.

ມຕສນ຺ຕກກຖາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໗໙. ປຸຄ຺ຄລາຘິຏ຺ຐານນເຍນ ¶ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ‘‘ສີມາຍ ທານ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘‘ສີມາຍ ເທຕີ’’ຕິອາທິ ປຸຄ຺ຄລາຘິຏ຺ຐາເນນ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອປິຈາ’’ຕິອາທິນາ ປຐມເລຑ຺ຑຸປາຕຠູຕປຣິກ຺ເຂປາຣຫຏ຺ຐານໂຕ ພຫິ ທຸຕິຍເລຑ຺ຑຸປາໂຕປິ ອຸປຈາຣສີມາ ເອວາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຘຸວສນ຺ນິປາຕຏ຺ຐານາທິກມ຺ປິ ປຣິຍນ຺ເຕ ຐິຕເມວ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ໂລເກ ຄາມສີມາທໂຍ ວິຍ ລາຠສີມາ ນາມ ວິສຸໍ ປສິທ຺ຘາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເກນາຍໍ ອນຸຎ຺ຎາຕາຕິ ອາຫ ‘‘ເນວ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນາ’’ຕິອາທິ. ເອເຕນ ນາຍໍ ສາສນໂວຫາຣສິທ຺ຘາ, ໂລກໂວຫາຣສິທ຺ຘາ ເອວາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ຊນປທປຣິຈ຺ເຉໂທ’’ຕິ ອິທໍ ໂລກປສິທ຺ຘສີມາສທ຺ທຕ຺ຖວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຣິຈ຺ເຉທພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ປນ ສພ຺ພໍ ຊນປທສີມາຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ, ຊນປໂທ ເອວ ຊນປທສີມາ. ເອວໍ ຣຏ຺ຐສີມາທີສຸປິ. ເຕນາຫ ‘‘ອາຓາປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິອາທິ.

ປຖວີເວມຊ຺ເຌ ຄຕສ຺ສາຕິ ຍາວ ອຸທກປຣິຍນ຺ຕາ ຂຓ຺ຑສີມຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຸປຈາຣສີມາທີສຸ ປນ ອພທ຺ຘສີມາສຸ ເຫຏ຺ຐາປຖວິຍໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຐິຕານໍ ນ ປາປຸຓາຕິ, ກູປາທິປເວສາຣຫຏ຺ຐາເນ ຐິຕານຎ຺ເຎວ ປາປຸຓາຕີຕິ ເຫຏ຺ຐາ ສີມາກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຕໍຕໍສີມຏ຺ຐຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຈກ຺ກວາຬສີມາຍ ປນ ທິນ຺ນໍ ປຖວີສນ຺ຘາຣກອຸທກຏ຺ຐາເນປິ ຐິຕານໍ ປາປຸຓາຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຈກ຺ກວາຬໂວຫາຣຕ຺ຕາ.

ພຸທ຺ຘາຘິວຸຕ຺ໂຖຕິ ພຸທ຺ເຘນ ຠຄວຕາ ນິວຸຕ຺ໂຖ. ປາກວຏ຺ຏນ຺ຕິ ນິພທ຺ຘທານໍ. ວຕ຺ຕຕີຕິ ປວຕ຺ຕຕິ. ເຕຫີຕິ ເຍສໍ ສມ຺ມຸເຂ ເອສ ເທຕິ, ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ. ທຸຕິຍຠາເຄ ປນ ເຖຣາສນໍ ອາຣຸຬ຺ເຫຕິ ຍາວ ສງ຺ຆນວກາ ເອກວາຣໍ ສພ຺ເພສໍ ຠາຄໍ ທຕ຺ວາ ຈີວເຣ ອປຣິກ຺ຂີເຓ ປຸນ ສພ຺ເພສໍ ທາຕຸໍ ທຸຕິຍຠາເຄ ເຖຣສ຺ສ ທິນ຺ເນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປໍສຸກູລິການມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ເທມາ’’ຕິ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ກາຣຓໍ ວທນ຺ຕິ. ຍທິ ເອວໍ ‘‘ສງ຺ຆສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ¶ ວຏ຺ເຏຍ຺ຍ, ‘‘ຠິກ຺ຂູນໍ ເທມ, ເຖຣານໍ ເທມ, ສງ຺ຆສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໗໙) ວຈນໂຕ ເຠໂທ ນ ທິສ຺ສຕິ. ວີມໍສິຕພ຺ພເມຕ຺ຖ ກາຣຓໍ.

ປາຣຸປິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ປໍສຸກູລິການໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ຠິກ຺ຂຸນີນຎ຺ຈ ທມ຺ມີຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ນ ມຊ຺ເຌ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸນິປກ຺ເຂ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຈ຺ເຈກໍ ອປຣາມຏ຺ຐຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ຄຓນາຍ ຠາໂຄ ທາຕພ຺ໂພຕິ ທາຍກສ຺ສ ອຘິປ຺ປາໂຍຕິ ສິຊ຺ຌຕິ, ຕຖາ ທານຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູປິ ຄເຓຕ຺ວາ ທິນ຺ເນ ເອວ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ອິຕຣຖາ ຫິ ກິຕ຺ຕກໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ທາຕພ຺ພໍ, ກິຕ຺ຕກໍ ຠິກ຺ຂຸນີນນ຺ຕິ ນ ວິຎ຺ຎາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕວຈນມ຺ປິ ‘‘ຠິກ຺ຂູນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕວຈນສທິສເມວາຕິ ອາຫ ‘‘ຠິກ຺ຂູ ຈ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຈ ຄເຓຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ປຸຄ຺ຄໂລ ¶ …ເປ… ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຄ຺ຄຫເຓນ ອຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ. ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆ-ສທ຺ເທນ ຠິກ຺ຂູນຎ຺ເຎວ ຄຫິຕຕ຺ຕາ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປນ ‘‘ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈາ’’ຕິ ວິສຸໍ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ຈ ຕຕ຺ຖສ຺ສ ອຄ຺ຄຫິຕຕາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ, ‘‘ຠິກ຺ຂູນຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸນີນຎ຺ຈ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຏ຺ຐານສທິສຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ປຸຄ຺ຄລປ຺ປຘາໂນ ເຫຕ຺ຖ ສງ຺ຆ-ສທ຺ໂທ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເກຈິ ປນ ‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຄ຺ຄຫເຓນ ຄຫິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓.໓໗໙) ປາຐໍ ລິຂນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ສຸນ຺ທຣໍ ຕສ຺ສ ວິສຸໍ ລາຠຄ຺ຄຫເຓ ກາຣຓວຈນຕ຺ຕາ. ຕຖາ ຫິ ວິສຸໍ ສງ຺ຆຄ຺ຄຫເຓນ ຄຫິຕຕ຺ຕາຕິ ວິສຸໍ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສປິ ຠາຄຄ຺ຄຫເຓ ກາຣຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ເຈຕ຺ຖ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຄ຺ຄຫຓໍ, ເອວໍ ອຸປຣິ ‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈາ’’ຕິອາທີສຸປິ ສງ຺ຆາທິ-ສທ຺ເທຫິ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຄ຺ຄຫຓໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍທິ ຫິ ຄຫຓໍ ສິຍາ, ສງ຺ຆໂຕປິ, ວິສຸມ຺ປີຕິ ຠາຄທ຺ວຍໍ ລເຠຍ຺ຍ ອຸຠຍຕ຺ຖ ຄຫິຕຕ຺ຕາ.

ປູເຊຕພ຺ພນ຺ຕິອາທິ ຄິຫິກມ຺ມໍ ນ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຫຣາ’’ຕິ ອິທໍ ປິຓ຺ຑປາຕຫຣຓໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ‘‘ອນ຺ໂຕເຫມນ຺ເຕ’’ຕິ ອິມິນາ ອນຕ຺ຖເຕ ກຖິເນ ວສ຺ສານໍ ປຈ຺ຉິເມ ມາເສ ທິນ຺ນໍ ປຸຣິມວສ຺ສໍວຸຕ຺ຖານຎ຺ເຎວ ປາປຸຓາຕິ, ຕໂຕ ປຣໍ ເຫມນ຺ເຕ ທິນ຺ນໍ ປຈ຺ຉິມວສ຺ສໍວຸຕ຺ຖານມ຺ປິ ວຸຕ຺ຖວສ຺ສຕ຺ຕາ ປາປຸຓາຕິ. ເຫມນ຺ຕໂຕ ປນ ປຣໍ ປິຏ຺ຐິສມເຍ ‘‘ວສ຺ສໍວຸຕ຺ຖສງ຺ຆສ຺ສາ’’ຕິ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ອນນ຺ຕເຣ ວສ຺ເສ ວາ ຕໂຕ ປເຣສຸ ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຕສ຺ມິໍ ວຸຕ຺ຖວສ຺ສານໍ ສພ຺ເພສໍ ປາປຸຓາຕິ. ເຍ ປນ ສພ຺ພຖາ ອວຸຕ຺ຖວສ຺ສາ, ເຕສໍ ນ ປາປຸຓາຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ສພ຺ເພສມ຺ປີຕິ ຫິ ຕສ຺ມິໍ ຠິກ຺ຂຸຠາເວ ວຸຕ຺ຖວສ຺ສານໍ ສພ຺ເພສມ຺ປີຕິ ອຕ຺ໂຖ ¶ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ‘‘ວສ຺ສໍວຸຕ຺ຖສງ຺ຆສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສມ຺ມຸຂີຠູຕານໍ ສພ຺ເພສນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຕີຕວສ຺ສນ຺ຕິ ອນນ຺ຕຣາຕີຕວສ຺ສໍ.

ອຸທ຺ເທສໍ ຄເຫຕຸໍ ອາຄໂຕຕິ ອຸທ຺ເທເສ ອຄ຺ຄຫິເຕປິ ອນ຺ເຕວາສິໂກວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕຕິ ປຣິນິຏ຺ຐິຕອຸທ຺ເທໂສ ຫຸຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ. ‘‘ວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕານ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ‘‘ອຸທ຺ເທສນ຺ເຕວາສິການ’’ນ຺ຕິ ອິມສ຺ເສວ ວິເສສນໍ, ເຕນ ອຸທ຺ເທສກາເລ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸທ຺ເທສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ນິວສນ຺ເຕ ອນິພທ຺ຘຈາຣິເກ ນິວຕ຺ເຕຕິ.

ອຏ຺ຐຈີວຣມາຕິກາກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຈີວຣກ຺ຂນ຺ຘກວຓ຺ຓນານໂຍ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

ກສ຺ສປໂຄຕ຺ຕຠິກ຺ຂຸວຕ຺ຖຸກຖາທິວຓ຺ຓນາ

໓໘໐. ຈມ຺ເປຍ຺ຍກ຺ຂນ຺ຘເກ ¶ ¶ ຕນ຺ຕິພທ຺ໂຘຕິ ຕນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ພ຺ຍາປາໂຣ, ຕຕ຺ຖ ພທ຺ໂຘ, ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ອາປນ຺ໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘‘ຕສ຺ມິໍ ອາວາເສ’’ຕິອາທິ.

໓໘໗-໘. ຫາປນໍ ວາ ອຎ຺ຎຖາ ກຣຓໍ ວາ ນຕ຺ຖີຕິ ຎຕ຺ຕິກມ຺ມສ຺ສ ຎຕ຺ຕິຍາ ເອກຕ຺ຕາ ຫາປນໍ ນ ສມ຺ຠວຕິ, ຕສ຺ສາ ເອກຕ຺ຕາ ເອວ ປຈ຺ຉາ ຎຕ຺ຕິຐປນວເສນ, ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຐປນວເສນ ຈ ອຎ຺ຎຖາ ກຣຓໍ ນຕ຺ຖິ. ປຣໂຕຕິ ປຣິວາເຣ. ຕນ຺ຕິ ປພ຺ພາຊນີຍກມ຺ມໍ, ຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ກສ຺ສປໂຄຕ຺ຕຠິກ຺ຂຸວຕ຺ຖຸກຖາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໙໕. ເອສາຕິ ‘‘ພາໂລ’’ຕິອາທິນາ ນິທ຺ທິຏ຺ຐປຸຄ຺ຄໂລ, ອປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕຕ຺ຖ ກາຣຓມາຫ ‘‘ຍສ຺ມາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ອາເວຓິເກນ ລກ຺ຂເຓນາຕິ ປພ຺ພາຊນີຍກມ຺ມສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕຠາເວນ ປາຬິຍໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອສາຘາຣຓຠູເຕນ ກຸລທູສກຠາເວນ. ຍທິ ເຫສ ຕໍ ກມ຺ມໍ ອປ຺ປຕ຺ໂຕ, ກຖໍ ປນ ສຸນິສ຺ສາຣິໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ຍສ຺ມາ ປນສ຺ສ ອາກງ຺ຂມາໂນ ສງ຺ໂຆ ປພ຺ພາຊນີຍກມ຺ມໍ ກເຣຍ຺ຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ສຸນິສ຺ສາຣິໂຕ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ກມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘເກ (ຈູຬວ. ໒໗) ວຸຕ຺ຕໍ.

ເອຕ຺ຖ ປນ ກຸລທູສກກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ປພ຺ພາຊນີຍກມ຺ມກຕສ຺ສ ເຕຣສກກຓ຺ຑກຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ຍສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ວສນ຺ເຕນ ຍສ຺ມິໍ ຄາເມ ກຸລທູສກກມ຺ມໍ ກຕໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ວາ ຕສ຺ມິໍ ຄາເມ ວາ ນ ວສິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໔໓໓) ຍາ ສມ຺ມາວຕ຺ຕນາ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ ອິຕເຣນາປິ ¶ ປູເຣຕພ຺ພາ. ຍໍ ປນ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘກມ຺ມສ຺ສ ກຸລທູສກສ຺ສ ຕຕ຺ເຖວ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ເຍສຸ ກຸເລສຸ ກຸລທູສກກມ຺ມໍ ກຕໍ, ຕໂຕ ປຈ຺ຈຍາ ນ ຄເຫຕພ຺ພາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ນ ປູເຣຕພ຺ພໍ ກຸລສງ຺ຄຫສ຺ສ ອກຕຕ຺ຕາ. ເອວໍ ເສສກມ຺ເມສຸປິ. ຍທິ ເອວໍ ‘‘ຕຊ຺ຊນີຍກມ຺ມາຣຫສ຺ສ ¶ ນິຍສກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ…ເປ… ເອວໍ ໂຂ, ອຸປາລິ, ອຘມ຺ມກມ຺ມໍ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິວຈນໍ (ມຫາວ. ໔໐໒) ວິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ? ນ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ ສງ຺ຆສນ຺ນິຏ຺ຐານວເສນ ຕຊ຺ຊນີຍາທິກມ຺ມາຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ສິຊ຺ຌນໂຕ. ຍສ຺ສ ຫິ ສງ຺ໂຆ ‘‘ຕຊ຺ຊນີຍກມ຺ມໍ ກໂຣມາ’’ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ກມ຺ມວາຈໍ ສາເວນ຺ໂຕ ປພ຺ພາຊນີຍກມ຺ມວາຈໍ ສາເວຕິ, ຕສ຺ສ ກມ຺ມໍ ອຘມ຺ມກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ‘‘ຕສ຺ເສວ ປພ຺ພາຊນີຍກມ຺ມເມວ ກໂຣມາ’’ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ຕເທວ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ກມ຺ມໍ ຘມ຺ມກມ຺ມນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເອວມິຘ ‘‘ນິສ຺ສາຣຓ’’ນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕສ຺ສ ປພ຺ພາຊນີຍກມ຺ມສ຺ສ ວເສນ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຕທຎ຺ເຎສໍ ຕຊ຺ຊນີຍາທີນໍ ວເສນ ນິສ຺ສາຣເຓ ອຘິປ຺ເປເຕ ‘‘ອປ຺ປຕ຺ໂຕ ນິສ຺ສາຣຓ’’ນ຺ຕິ ອິມສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂວເສນ ສມ຺ປຕ຺ໂຕ ນິສ຺ສາຣຓໍ, ‘‘ຕຎ຺ເຈ ສງ຺ໂຆ ນິສ຺ສາເຣຕິ. ສຸນິສ຺ສາຣິໂຕ’’ຕິ ອຕ຺ຖສມ຺ຠວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຸນ ‘‘ຕຎ຺ເຈ ສງ຺ໂຆ ນິສ຺ສາເຣຕີຕິ ສເຈ ສງ຺ໂຆ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ຕຊ຺ຊນີຍາທິກມ຺ມວິສເຍ, ເອເກນາປິ ອງ຺ເຄນ ນິສ຺ສາຣຓາ ອນຸຎ຺ຎາຕາຕິ ໂຍຊນາ. ປາຬິຍໍ ອປ຺ປຕ຺ໂຕ ນິສ຺ສາຣຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອາປນ຺ໂນ ອາເວຓິກວເສນ ຕຊ຺ຊນີຍາທິສງ຺ຂາຕໍ ນິສ຺ສາຣຓໍ ປຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ທ຺ເວນິສ຺ສຣຓາທິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຈມ຺ເປຍ຺ຍກ຺ຂນ຺ຘກວຓ຺ຓນານໂຍ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

໔໕໑. ໂກສມ຺ພກກ຺ຂນ຺ຘເກ ¶ ¶ ສເຈ ໂຫຕິ, ເທເສສ຺ສາມີຕິ ວິນຍຘຣສ຺ສ ວຈເນນ ອາປຕ຺ຕິທິຏ຺ຐິໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ເອວມາຫ. ເຕເນວ ປາຬິຍໍ ‘‘ໂສ ຕສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕິທິຏ຺ຐິ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນຕ຺ຖິ ອາປຕ຺ຕີຕິ ອຸທກສ຺ສ ຐປນຠາວໍ ອຊານິຕ຺ວາ ວາ ຐປິຕໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ວິສ຺ສຣິຕ຺ວາ ວາ ຄມເນ ອສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອສຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕິປກ຺ໂຂປິ ສມ຺ຠວຕີຕິ ວິນຍຘໂຣ ຕຕ຺ຖ ອນາປຕ຺ຕິທິຏ຺ຐິໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ເອວມາຫ. ເຕເນວ ປາຬິຍໍ ‘‘ອຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕິທິຏ຺ຐິໂນ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຣິສາຍປິສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິທິຏ຺ຐິຍາ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ‘‘ອຎ຺ເຎ’’ຕິ ພຫຸວຈນໍ ກຕໍ. ອນາປຕ຺ຕິທິຏ຺ຐິ ອໂຫສີຕິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວິນເຍ ອປກຕຎ຺ຎຸຕາຍ ວິນຍຘຣສ຺ສ ວຈນມຕ຺ເຕນ ໂສ ເອວມໂຫສິ, ສາ ປນສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ ເອວ ອຸທກາວເສສສ຺ສ ຐປນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຐປິຕຕ຺ຕາ. ວຕ຺ຖຸມຕ຺ຕຊານເນ ເອວ ຫິ ເສຂິຍາ ສຈິຕ຺ຕກາ, ນ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວິຊານເນ. ເຕເນວ ປາຬິຍໍ ‘‘ຕສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕິທິຏ຺ຐິ ໂຫຕີ’’ຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອາປຕ຺ຕິ ອິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊມາໂນ’’ຕິ ອິທໍ ວິນຍຘຣຕ຺ເຖໂຣ ‘‘ຕຍາ ອິທໍ ອຸທກໍ ຐປິຕ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຕນາ ປຸຏ຺ເຐນ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກຕ຺ເຖເຣນ ‘‘ອາມາວຸໂສ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕວຈນໍ ສຣິຕ຺ວາ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິອໂກວິທຕາຍ ສຎ຺ຈິຈ຺ເຈວ ອກາສີຕິ ອາປຕ຺ຕິທິຏ຺ຐິ ຫຸຕ຺ວາວ ອໂວຈ. ເຕເນວ ປາຬິຍໍ ‘‘ອຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ຕສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ອາປຕ຺ຕິທິຏ຺ຐິໂນ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໔໕໓. ‘‘ນ ຕາວ ຠິນ຺ໂນ’’ຕິ ອິທໍ ອຸກ຺ຂິປນຕທນຸວຕ຺ຕນມຕ຺ເຕນ ສງ຺ໂຆ ຠິນ຺ໂນ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ປນ ອຸຠຍປກ຺ຂິການໍ ປກ຺ຂໍ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ໂກຘວເສນ ກາຍວຈີກລຫວຑ຺ຒເນເນວ ໂຫຕີຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ໂສ ຈ ໂຂ ກລຫວເສນາ’’ຕິ. ສມ຺ຠມອຕ຺ຖວເສນາຕິ ຕຸຣິຕຕ຺ຖວເສນ.

໔໕໔. ອກາຣເຓຕິອາທິ ¶ ອນຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາວ ອຸປາເຍນ ສຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຫິເຕສິຕາຍ ອາປຕ຺ຕິໂຕ ໂມເຈຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ໂກຘຈິຕ຺ຕວເສນ ວິເຫຐນຕ຺ຖາຍ ກຕຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ປນ ກມ຺ມງ຺ຄສ຺ສ ອຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ. ເຕເນວ ¶ ປາຬິຍໍ ‘‘ອາປຕ຺ຕິ ເອສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ເນສາ ອນາປຕ຺ຕິ…ເປ… ອຸກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອໂສ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໔໕໕. ‘‘ອຘມ຺ມວາທີນໍ ປກ຺ເຂ ນິສິນ຺ໂນ’’ຕິ ອິທໍ ອຸປລກ຺ຂຓມຕ຺ຕໍ, ຘມ຺ມວາທີນໍ ປກ຺ເຂ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຘມ຺ມວາທີນໍ ລທ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕປິ ຘມ຺ມວາທີນໍ ນານາສໍວາສໂກ ໂຫຕິ ເອວ. ກມ຺ມໍ ໂກເປຕີຕິ ຕໍ ວິນາ ຄຓສ຺ສ ອປູຣຓປກ຺ຂໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຕ຺ຖ ວາ ຕຕ຺ຖ ວາຕິ ຘມ຺ມວາທີນໍ ປກ຺ເຂ ວາ ອຘມ຺ມວາທີນໍ ປກ຺ເຂ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິເມ ຘມ຺ມວາທິໂນຕິ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ຕໍຕໍປກ຺ຂຄເຕ ຠິກ຺ຂູ ຍາຖາວໂຕ ວາ ອຍາຖາວໂຕ ວາ ‘‘ອິເມ ຘມ຺ມວາທິໂນ’’ຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຍໍ ຕໍຕໍປກ຺ຂຄຕານໍ ອຕ຺ຕານໍ ສມານສໍວາສກໍ ກໂຣຕິ.

໔໕໖. ອຸປທໍເສນ຺ຕີຕິ ປວຕ຺ເຕນ຺ຕິ. ປາຬິຍໍ ເອຕ຺ຕາວຕາຕິ ‘‘ເອຕ຺ຕກປເທສໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນາ ມຍໍ ໂກຘຈິຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ເນປິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອນນຸໂລມິກໍ ກາຍກມ຺ມາທິໍ ປວຕ຺ເຕຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສລ຺ເລກ຺ເຂຕ຺ວາ ທູເຣ ນິສີທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຕນາຫ ‘‘ອຸປຈາຣໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ’’ຕິ.

໔໕໗. ປາຬິຍໍ ຠຓ຺ຑນຊາຕາຕິອາທີສຸ ກລຫສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາໂຄ ຠຓ຺ຑນໍ ນາມ. ຫຕ຺ຖປຣາມາສາທິ ກລໂຫ ນາມ. ວິຣຸທ຺ຘວາໂທ ວິວາໂທ ນາມ.

໔໕໘. ປຣິປຸຓ຺ຓໂກສໂກຏ຺ຐາຄາໂຣຕິ ເອຕ຺ຖ ໂກໂສ ນາມ ສຸວຓ຺ຓມຓິອາທິຠຓ຺ຑາຄາຣສາຣຄພ຺ໂຠ. ໂກຏ຺ຐໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຘຎ຺ຎສ຺ສ ອາວສນຏ຺ຐານໍ, ໂກຏ຺ຐຠູຕໍ ອຄາຣໍ ໂກຏ຺ຐາຄາຣໍ, ຘຎ຺ຎສງ຺ຄຫຏ຺ຐານໍ. ອພ຺ຠຸຍ຺ຍາສີຕິ ຍຸທ຺ຘາຍ ອຠິມຸໂຂ ນິກ຺ຂມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກສງ຺ຆາຕມ຺ປີຕິ ເອກຍຸທ຺ຘມ຺ປິ. ໂຘວນນ຺ຕິ ໂຘວນຸທກໍ.

໔໖໓. ປຣິຍາທິນ຺ນຣູປາຕິ ໂກຘຈິຕ຺ເຕນ ປຣິຄ຺ຄຫິຕສຠາວາ.

໔໖໔. ຕໍ ນ ຊານນ຺ຕີຕິ ຕໍ ກລຫໍ ນ ຊານນ຺ຕິ. ເຍ ອຸປນຍ຺ຫນ຺ຕີຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ໂກຘາກາຣໍ ຈິຕ຺ເຕ ພນ຺ຘນ຺ຕິ. ປາກຏປຣິສ຺ສເຍຕິ ສີຫາທິເກ. ປຏິຈ຺ຉນ຺ນປຣິສ຺ສເຍຕິ ຣາຄາທິເກ. ປາຬິຍໍ ນຕ຺ຖິ ພາເລ ໙໗ ສຫາຍຕາຕິ ພາລໍ ນິສ຺ສາຍ ສີລາທິຄຸຓສງ຺ຂາຕາ ສຫາຍຕາ ນຕ຺ຖິ, ນ ສກ຺ກາ ລທ຺ຘຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໔໖໖. ອຕ຺ຕກາມຣູປາຕິ ¶ ອຕ຺ຕໂນ ຫິຕກາມຍມານສຠາວາ. ອນຸຣຸທ຺ຘາຕິ ເອກເສສນເຍນ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ອາລປນໍ, ເຕເນວ ພຫຸວຈນນິທ຺ເທໂສ ກໂຕ. ຂມນີຍໍ ສຣີຣໍ ຍາປນີຍໍ ຊີວິຕໍ ‘‘ກຈ຺ຈິ ໂວ ສຣີຣຎ຺ຈ ຘາເຣຕຸໍ, ຊີວິຕຎ຺ຈ ຍາເປຕຸໍ ສກ຺ກາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ຕຄ຺ຆາຕິ ເອກໍສຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ, ເອກໍເສນ ມຍໍ ຠນ຺ເຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາ ກຖນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຍຖາຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ຍຖາກຖນ຺ຕິ ວາ ເອໂກ ນິປາໂຕ ກາຣຓປຸຈ຺ຉນຕ຺ໂຖ, ເກນ ປກາເຣນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກຎ຺ຈ ປນ ມຎ຺ເຎ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອກສ຺ສ ຈິຕ຺ຕວເສນ ອິຕເຣສມ຺ປິ ປວຕ຺ຕນໂຕ ສພ຺ເພສໍ ໂນ ເອກໍ ວິຍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຈ຺ຈິ ປນ ໂວ ອນຸຣຸທ຺ຘາຕິ ເອຕ຺ຖ ໂວຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນໍ ວາ, ກຈ຺ຈິ ຕຸມ຺ເຫຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອມ຺ຫາກນ຺ຕິ ນິທ຺ຘາຣເຓ ສາມິວຈນໍ, ອມ຺ເຫສຸ ຕີສຸ ໂຍ ປຐມໍ ປຏິກ຺ກມຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂກສມ຺ພກວິວາທກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔໖໗. ເຍນ ປາລິເລຍ຺ຍກນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຕ຺ເຕ ອຸປໂຍຄວຈນໍ, ຍຕ຺ຖ ປາລິເລຍ຺ຍໂກ ຄາໂມ, ຕຕ຺ຖ ອວສຣີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຫຣໂປຕເກຫີຕິ ຠິງ຺ກຈ຺ຉາເປຫິ. ‘‘ໂອຄາຫິ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ນຫານໂປກ຺ຂຣຓິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຸທານຄາຖາຍໍ ປນ – ຣຖອີສສທິສທນ຺ຕສ຺ສ ນາຄສ຺ສ ຫຕ຺ຖິໂນ ເອຕໍ ວິເວກນິນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນາເຄນ ພຸທ຺ຘນາຄສ຺ສ ວິເວກນິນ຺ນຈິຕ຺ເຕນ ສເມຕິ. ກສ຺ມາ? ຍໍ ຍສ຺ມາ ເອໂກວ ຣມຕິ ວເນ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ໂຍຊນາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ປາລິເລຍ຺ຍກຄມນກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔໖໘. ຍຖາ ຘມ຺ໂມ ຕຖາ ຕິຏ຺ຐາຫີຕິ ຍຖາ ຘມ຺ໂມ ຈ ວິນໂຍ ຈ ຐິໂຕ, ຕຖາ ຕິຏ຺ຐ, ຘມ຺ມວາທີປກ຺ເຂ ຕິຏ຺ຐາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໔໗໓. ‘‘ໂຍ ¶ ປຏິພາເຫຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ ອິທໍ ສາມຄ຺ຄີເຠທສ຺ສ ອກາຣເກ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຍ ປນ ເຠທກາຣກາ ວິຣຸທ຺ຘາ ອລຊ຺ຊິໂນ ¶ , ເຕສໍ ປຏິພາຫິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ເຕສໍ ສນ຺ຕກສ຺ສປິ ເສນາສນສ຺ສ ວິນາສນວຈນໂຕ. ‘‘ວິວິຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາປິ ທາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປນ ຍຖາວຸຑ຺ຒໍ ວຣເສນາສນໍ ອທຕ຺ວາ ວຸຑ຺ຒານມ຺ປິ ອສຎ຺ຎຕານໍ ສຎ຺ຎເຕຫິ ວິວິຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໔໗໕. ກມ຺ມວາຈາຍ ໂອສາເຣຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາປຕ຺ຕິຍາປນ຺ນຠາວໍ ປຏິຊານິຕ຺ວາ ສມ຺ມາວຕ຺ຕເນນ ອຸກ຺ເຂປການໍ ສມຸປ຺ປນ຺ນໂອສາຣຓຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ປເຄວ ຎາຕຕ຺ຕາ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠນກມ຺ມວາຈາຍ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕານຸວຕ຺ຕກາ ສຍເມວ ນໍ ໂອສາເຣສຸນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໔໗໖. ອຕ຺ຖໂຕ ອປຄຕາຕິ ສາມຄ຺ຄີອຕ຺ຖວິຣຫິຕາ, ຕຸຈ຺ຉພ຺ຍຎ຺ຊນາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໔໗໗. ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຈາໂຣຕິ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉາເທຕພ຺ພສຸນ຺ທຣາຈາໂຣ. ອນປຄຕນ຺ຕິ ກາຣຓໂຕ ອນເປຕໍ. ອາທາຕພ຺ພໂຕ ຄເຫຕພ຺ພໂຕ ອາທາຍນ຺ຕິ ອາຈຣິຍວາໂທ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ອາທາຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ອາຈຣິຍວາທ’’ນ຺ຕິ.

ອຏ຺ຐຫິ ທູຕງ຺ເຄຫີຕິ ‘‘ໂສຕາ ຈ ໂຫຕິ ສາເວຕາ ຈ ອຸຄ຺ຄເຫຕາ ຈ ຘາເຣຕາ ຈ ວິຎ຺ຎາຕາ ຈ ວິຎ຺ຎາເປຕາ ຈ ກຸສໂລ ຈ ສຫິຕາສຫິຕສ຺ສ ໂນ ຈ ກລຫກາຣໂກ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໘.໑໖) ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕຫິ ອຏ຺ຐຫິ ທູຕງ຺ເຄຫິ. ເສສເມຕ຺ຖ, ເຫຏ຺ຐາ ຈ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວາຕິ.

ອຏ຺ຐາຣສວຕ຺ຖຸກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ໂກສມ຺ພກກ຺ຂນ຺ຘກວຓ຺ຓນານໂຍ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

ອິຕິ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍ ວິນຍຏ຺ຐກຖາຍ ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

໑. ຈູຬວຄ຺ຄສ຺ສ ¶ ¶ ປຐເມ ກມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘເກ ຕາວ ‘‘ພລວາພລວ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ເອກປທໍ. ‘‘ພລວພລວ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ອາກາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ພລວາພລວ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຎ຺ຈ ‘‘ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ວິຍ ອຕິສຍຕ຺ເຖ ວຕ຺ຕຕີຕິ ອາຫ ‘‘ສຸຏ຺ຐຸ ພລວໍ ປຏິວທຖາ’’ຕິ, ອຕິ ວິຍ ພລວໍ ກຕ຺ວາ ປຏິວຈນໍ ເທຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒. ປາຬິຍໍ ອາປຕ຺ຕິ ອາໂຣເປຕພ຺ພາຕິ ເອຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ‘‘ມາ ໂຂ ຕຸມ຺ເຫ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ເອໂສ ອເຊສີ’’ຕິອາທິເກ ຠຓ຺ຑນາທິຊນເກ ວຈເນ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ ກາຈິ ອາປຕ຺ຕິ ນາມ ນຕ຺ຖິ ມຸສາເປສຸຎ຺ຎາທີສຸ ເອຕສ຺ສ ອປ຺ປວິຏ຺ຐຕ຺ຕາ, ຕຖາປິ ຠິກ຺ຂູຫິ ວິສຸໍ, ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ຈ ‘‘ມາ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂູ ¶ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປໂຍເຊຕ຺ວາ ຠຓ຺ຑນາທິໍ ອກາສິ, ເນທໍ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ ເອວໍ ອປຎ຺ຎຕ຺ເຕນ ວຸຈ຺ຈມານສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນາທຣິເຍນ ອໂນຣມນປຈ຺ຈຍາ ວາ ອຎ຺ຎວາທວິເຫສາທິກຣຓປຈ຺ຈຍາ ວາ ຍາ ອາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ສາ ອາປຕ຺ຕິ ອາໂຣເປຕພ຺ພາ ທິຏ຺ຐິວິປນ຺ນສ຺ສ ວິຍາຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ຍສ຺ສ ປນ ອິທໍ ວຈນໍ ວິນາວ ກາຍວາຈາຫິ ອາປນ຺ນາ ລຫຸກາປຕ຺ຕິ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສປິ ອາໂຣເປຕພ຺ພາວ. ຍໍ ປນ ກມ຺ມວາຈາຍ ‘‘ອຕ຺ຕນາ ຠຓ຺ຑນກາຣກາ’’ຕິ ອຕ຺ຕນາ-ສທ຺ທຄ຺ຄຫຓໍ, ‘‘ເຍປິ ຈຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ຠຓ຺ຑນກາຣກາ…ເປ… ເຕ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ’’ຕິອາທິວຈນຎ຺ຈ, ຕໍ ວຕ຺ຖຸວເສນ ຄຫິຕໍ. ໂຍ ປນ ສຍເມວ ຠຓ຺ຑນກາຣໂກ ໂຫຕິ, ອຎ຺ເຎ ປນ ຠຓ຺ຑນກາຣເກ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ມາ ໂຂ ຕຸມ຺ເຫ’’ຕິອາທິວຈນໍ ນ ວທຕິ, ຕສ຺ສາເປຕໍ ກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພເມວ. ກໂຣນ຺ເຕຫິ ຈ ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ¶ ຠິກ຺ຂຸ ຠຓ຺ຑນກາຣໂກ…ເປ… ສງ຺ເຆ ອຘິກຣຓກາຣໂກ. ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລ’’ນ຺ຕິອາທິນາວ ກມ຺ມວາຈາ ກາຕພ຺ພາ. ໂຍ ຈ ອຎ຺ເຎປິ ຠິກ຺ຂູ ກລຫາຍ ສມາທເປຕິ, ຕສ຺ສາປິ ເອວເມວ ກມ຺ມວາຈໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ອຎ຺ເຎສໍ ສມາທາປນສ຺ສປິ ຠຓ຺ຑນກາຣກຕ຺ເຕ ເອວ ປວິສນໂຕ. ອຎ຺ເຎສໍ ສມາທາປນາກາຣມ຺ປິ ວຕ຺ວາວ, ກມ຺ມວາຈໍ ກາຕຸກາເມນປິ ຈ ເຕຫິ ວຸຕ຺ຕວຈນຕ຺ຖເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ຕທນຸຄຸຓໍ ໂຍເຊຕ຺ວາວ ກາຕພ຺ພໍ, ນ ອິຘາຄຕວເສເນວ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ອິຘາຄຕວເສເນວ ວຈນາສມ຺ຠວາ. ຠູເຕນ ວຕ຺ຖຸນາ ກຕເມວ ຫິ ອວິປນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ນາຎ຺ຎນ຺ຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ເອສ ນໂຍ ນິຍສ຺ສກມ຺ມາທີສຸປິ.

ຕຊ຺ຊນີຍກມ຺ມກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຘມ຺ມກມ຺ມທ຺ວາທສກກຖາທິວຓ຺ຓນາ

໔. ອປ຺ປຏິຎ຺ຎາຍ ກຕນ຺ຕິ ວຕ຺ຖຸໍ ວາ ອາປຕ຺ຕິໍ ວາ ອສມ຺ປຏິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ກຕໍ. ໂຍ ປນ ສພ຺ເພສໍ ປສ຺ສນ຺ຕານໍ ເອວ ວຕ຺ຖຸວີຕິກ຺ກມໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ກມ຺ມກຣຓຠເຍນ ‘‘ນ ກໂຣມີ’’ຕິ ມຸສາ ວທຕິ, ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂູນໍ ສມ຺ມຸເຂ ວີຕິກ຺ກມກຣຓເມວ ປຏິຎ຺ຎາ. ຕຖໂຕ ຊານນຕ຺ຖເມວ ປຏິຎ຺ຎາຍ ກຣຓໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ. ຍຕ຺ຖ ປນ ສນ຺ເທໂຫ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາວ ກຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ປາຣາຊິກາປຕ຺ຕິຍາ ວາ’’ຕິ ອິທໍ ລິງ຺ຄນາສນນິມິຕ຺ຕຕາຍ ປາຣາຊິກສ຺ສ ກມ຺ເມນ ອຕິກິຈ຺ຉນີຍໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ສງ຺ຆາທິເສສາປຕ຺ຕິຍາ ວາ’’ຕິ ອິທໍ ປນ ປຣິວາສາທິນິສ຺ສາຣຓກມ຺ມສ຺ສ ອາເວຓິກສ຺ສ ¶ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍໍ ປນ ປຣໂຕ ‘‘ອຘິສີເລ ສີລວິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ…ເປ… ຕຊ຺ຊນີຍກມ຺ມໍ ກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໖) ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ‘‘ອາຍຕິໍ ສໍວເຣ ຐຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐານໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ໂອວທິຍມານສ຺ສ ອນາທຣິຍາທິປຈ຺ຈຍລຫຸກາປຕ຺ຕິໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສີລວິປຕ຺ຕິມູລກຎ຺ຫິ ລຫຸກາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນ ອິຘ ອເຠທູປຈາເຣນ ‘‘ອຘິສີເລ ສີລວິປນ຺ໂນ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ອຕິທິຏ຺ຐິຍາ ທິຏ຺ຐິວິປນ຺ໂນ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວິຍ.

ຍຖາ ຈ ທິຏ຺ຐິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂວຫຣນ຺ຕສ຺ສ ‘‘ອິໂຕ ທິຏ຺ຐິໂຕ ໂອຣມາຫີ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ກຕກມ຺ມໍ ເກວລາຍ ທິຏ຺ຐິວິປຕ຺ຕິຍາ ກຕຕ຺ຕາ ອນາປຕ຺ຕິຍາ ກຕໍ ນາມ ອຘມ຺ມກມ຺ມໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ສີລວິປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ລຊ຺ຊິຘມ຺ເມ ¶ ໂອກ຺ກນ຺ເຕ ຍຖາຘມ຺ມໍ ວຸຏ຺ຐາຍ ສໍວເຣ ຐາຕຸກາມສ຺ສ ກຕໍ ຕຊ຺ຊນີຍາທິກມ຺ມໍ ເກວລາຍ ສີລວິປຕ຺ຕິຍາ ກຕຕ຺ຕາ ອເທສນາຄາມິນິຍາ ກຕໍ ນາມ ອຘມ຺ມກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ເຕເນວ ນິຍສ຺ສກມ຺ເມປິ ‘‘ອປິສ຺ສຸ ຠິກ຺ຂູ ປກຕາ ປຣິວາສໍ ເທນ຺ຕາ’’ຕິອາທິນາ ສໍວເຣ ອຏ຺ຐານເມວ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕຠາເວນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອທນ຺ຕໍ ທມນຕ຺ຖເມວ ຫິ ຕຊ຺ຊນີຍາທິກມ຺ມານິ ອນຸຎ຺ຎາຕານີຕິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ອເທສນາຄາມິນິຍາຕິ ອິທໍ ປາຣາຊິກາປຕ຺ຕິໍເຍວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ສງ຺ຆາທິເສສ’’ນ຺ຕິ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໓.໔) ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ສຸກ຺ກປກ຺ເຂ ‘‘ເທສນາຄາມິນິຍາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ກຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ວຈເນນ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ. ສງ຺ຆາທິເສສສ຺ສາປິ ຈ ປຣິຍາຍໂຕ ເທສນາຄາມິນິໂວຫາເຣ ຄຍ຺ຫມາເນ ‘‘ອາປຕ຺ຕິຍາ ກຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕວາຣໂຕ ອິມສ຺ສ ວາຣສ຺ສ ວິເສໂສ ນ ສິຍາ, ອຏ຺ຐກຖາຍມ຺ເປຕ຺ຖ ວິເສສຠາໂວ ນ ທສ຺ສິໂຕ. ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນເວຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

໖. ສພ຺ພານິປີຕິ ຕຊ຺ຊນີຍນິຍສ຺ສປພ຺ພາຊນີຍກມ຺ມານິ ຕີຓິປິ. ອຎ຺ຎກມ຺ມສ຺ສ ວຕ຺ຖຸນາຕິ ຕຊ຺ຊນີຍໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວຕ຺ຖຸນາ ອຎ຺ຎກມ຺ມກຣຓໍ ນາມ ໂກຈິ ໂທໂສປິ ນ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ກາຣຓມາຫ ‘‘ກສ຺ມາ’’ຕິອາທິນາ.

ອຘມ຺ມກມ຺ມທ຺ວາທສກກຖາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑. ນິຍສ຺ສກມ຺ເມ ປາຬິຍໍ ອປິສ຺ສູຕິ ອປິຈາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ນິປາຕສມຸທາໂຍ. ນິສ຺ສາຍ ¶ ເຕ ວຕ຺ຖພ຺ພນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ເກຈິ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ອຎ຺ເຎ ປນ ນິສ຺ສຍຄ຺ຄຫຓເມວາຕິ, ອຸຠເຍນປິສ຺ສ ເສຣິວິຫາໂຣ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທີປິຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໒໑. ປພ຺ພາຊນີຍກມ຺ເມ ‘‘ປພ຺ພາຊນີຍກມ຺ມໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠຕູ’’ຕິ ອິທໍ ປກ຺ກມນາທິໍ ອກຕ຺ວາ ສມ຺ມາວຕ຺ຕນ຺ຕານໍ ວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ.

໓໓. ປຏິສາຣຓີຍກມ຺ເມ ¶ ເນວ ຠິກ຺ຂຸວຈນໍ, ນ ຄິຫິວຈນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຣິຍາຍໂຕປິ ຠິກ຺ຂູ ປຣຂຸໍສນໍ ນ ວທນ຺ຕິ, ຄຫຏ຺ຐາ ປນ ສຣູເປເນວ ອກ຺ໂກສິຕຸໍ ສມຕ຺ຖາປິ ອຸປກາຣີສຸ ອກາຣຓໍ ເອວຣູປໍ ນ ວທນ຺ຕິ, ຕ຺ວໍ ຄິຫິຄຸຓໂຕປິ ປຣິຫີໂນຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໓໙. ‘‘ອງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂມ ປຸຣິເມຫິ ອສທິໂສ’’ຕິ ອິມິນາ ຕຊ຺ຊນີຍາທີນໍ ວຸຕ຺ຕກາຣຓມຕ຺ເຕນ ອິທໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທີເປຕິ. ອິຘ ວຸຕ຺ເຕນ ປນ ຄິຫີນໍ ອລາຠາຍ ປຣິສກ຺ກນາທິນາ ອງ຺ເຄນ ຕານິປິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ສທ຺ຘໍ ປສນ຺ນໍ ທາຍກໍ ກາຣກໍ ສງ຺ຆຸປຏ຺ຐາກໍ ຫີເນນ ຂຸໍເສຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຕາທິເສສຸ ຄິຫີສຸ ຂຸໍສນາທີຫິ ຄິຫິປຏິສໍຍຸຕ຺ເຕຫິ ເອວ ອງ຺ເຄຫິ ກມ຺ມາຣຫຕາ, ນ ອາຣາມິກເຈຏກາທີສຸ ຂຸໍສນາທີຫິ. ຕຕ຺ຖາປິ ທາຍກາທີສຸ ຂມາປິເຕສຸ ກມ຺ມາຣຫຕາ ນຕ຺ຖິ, ອາປຕ຺ຕິ ຈ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ເທເສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ໂຍ ເຈ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຂມາປິຍມາໂນປິ ນ ຂມຕິ, ອກຕກມ຺ເມນປິ ທສ຺ສນູປຈາເຣ ອາປຕ຺ຕິ ເທເສຕພ຺ພາ. ໂສ ເຈ ກາລກໂຕ ໂຫຕິ, ເທສນ຺ຕຣໍ ວາ ຄໂຕ, ຄຕທິສາ ນ ຎາຍຕິ, ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ວາ ຊີວິຕນ຺ຕຣາໂຍ ໂຫຕິ, ກຕກມ຺ເມນປິ ອກຕກມ຺ເມນປິ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ຍຖາຠູຕໍ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຂມາເປຕ຺ວາ ອາປຕ຺ຕິ ເທເສຕພ຺ພາຕິ ວທນ຺ຕິ. ຘມ຺ມິກປຏິສ຺ສວສ຺ສ ອສຈ຺ຈາປເນ ປນ ເຕສໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ມຍາ ອສມເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຏິສ຺ສວໍ ກຕ຺ວາ ໂສ ນ ສຈ຺ຈາປິໂຕ, ຕໍ ເມ ຂມຖາ’’ຕິອາທິນາ ຂມາປເນ ວຈນກ຺ກໂມ ຎາເປຕພ຺ໂພ.

໔໑. ປາຬິຍໍ ມງ຺ກຸຠູໂຕ ນາສກ຺ຂິ ຈິຕ຺ຕໍ ຄຫປຕິໍ ຂມາເປຕຸນ຺ຕິ ຕິໍສໂຍຊນມຄ຺ຄໍ ປຸນ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ມານຖທ຺ຘຕາຍ ຍຖາຠູຕໍ ໂທສໍ ອາວິກຕ຺ວາ ອຂມາປເນນ ‘‘ນາຫໍ ຂມາມີ’’ຕິ ເຕນ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ມງ຺ກຸຠູໂຕ ຂມາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິ, ໂສ ປຸນເທວ ສາວຕ຺ຖິໍ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕ຺ວາປິ ມານນິຄ຺ຄຫຕ຺ຖາເຍວ ປຸນປິ ສຕ຺ຖາຣາ ເປສິໂຕ ປຸຣິມນເຍເນວ ຂມາເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ປຸນາຄຈ຺ຉິ. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ‘‘ອສນ຺ຕໍ ຠາວນມິຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິອາທິນາວ (ຘ. ປ. ໗໓) ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ມານນິມ຺ມຖນໍ ກຕ຺ວາ ອນຸທູຕທານໍ ອນຸຎ຺ຎາສີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໔໒. ‘‘ໂນ ¶ ເຈ ຂມຕິ…ເປ… ອາປຕ຺ຕິໍ ເທສາເປຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປເຄວ ຄຫຏ຺ໂຐ ຂມຕິ ເຈ, ທສ຺ສນູປຈາເຣ ອາປຕ຺ຕິເທສນາກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖີຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

໔໖. ອຸກ຺ເຂປນີຍກມ຺ເມສຸ ¶ ຕີສຸ ອຣິຏ຺ຐວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາຕິ ວິສຸໍ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌວ ປາປິກາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊນປຈ຺ຈຍາ ທຸກ຺ກຏໍ, ສມນຸຠາສນປຣິໂຍສາເນ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ວາ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ. ເອຕ຺ຖາປິ ກມ຺ມວາຈາຍ ‘‘ຕຖາຫໍ ຠຄວຕາ’’ຕິອາທິ ວຕ຺ຖຸວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຍນ ເຍນ ປກາເຣນ ທິຏ຺ຐິຄຕິກາ ໂວຫຣິໍສຸ, ເຕນ ເຕນ ປກາເຣນ ໂຍເຊຕ຺ວາ ກມ຺ມວາຈາ ກາຕພ຺ພາ. ຄຫຓາກາຣໍ ປນ ວິນາປິ ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປາປິກໍ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ໂສ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊຕິ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ສາມຎ຺ຎໂຕປິ ກມ຺ມວາຈໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໖໕. ‘‘ຍໍ ທິຏ຺ຐິໍ ນິສ຺ສາຍ ຠຓ຺ຑນາທີນິ ກໂຣຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ທິຏ຺ຐິໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນານິ ເອວ ຠຓ຺ຑນາທີນິ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕານິ, ນ ເກວລານີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ໂຍ ປນ ‘‘ຠຓ຺ຑນາທີນໍ ກຣເຓ ໂທໂສ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ທິຏ຺ຐິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ຠຓ຺ຑນາທິໍ ກໂຣຕິ, ສາປິສ຺ສ ທິຏ຺ຐິ ເອວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສປິ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ເຄ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ນິຍສ຺ສກມ຺ມກຖາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ກມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘກວຓ຺ຓນານໂຍ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

໗໕. ປາຣິວາສິກກ຺ຂນ຺ຘເກ ¶ ¶ ອນ຺ຕມໂສ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາຣຫາທີນມ຺ປີຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ມານຕ຺ຕາຣຫມານຕ຺ຕຈາຣິກອພ຺ຠານາຣເຫ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເຕ ຫິ ປາຣິວາສິການໍ, ປາຣິວາສິກາ ຈ ເຕສໍ ປກຕຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ເອວ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ອໂຘຕປາທຏ຺ຐປນກນ຺ຕິ ຍຕ຺ຖ ຐຕ຺ວາ ປາເທ ໂຘວນ຺ຕິ, ຕາທິສໍ ທາຣຸຜລກຂຓ຺ຑາທິໍ. ປາທຆໍສນນ຺ຕິ ສກ຺ຂຣກຖລາທິໍ. ‘‘ວຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຕກມຕ຺ຕສ຺ເສວ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກາທີຫິປິ ອຠິວາທນາທິໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

‘‘ປາຣິສຸທ຺ຘິອຸໂປສເຖ ກຣິຍມາເນ’’ຕິ ອິທໍ ປວາຣຓາທິວເສສຸ ສງ຺ເຆ ປວາເຣນ຺ເຕ ອນຸປຄຕຉິນ຺ນວສ຺ສາທີຫິ ກຣິຍມານປາຣິສຸທ຺ຘິອຸໂປສຖມ຺ປິ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕ຺ຕໂນ ປາຬິຍາຕິ ນວການໍ ປຸຣໂຕ.

‘‘ປາຣິວາສິກສ຺ເສວາ’’ຕິ ອິທໍ ອພ຺ຠານາຣຫປຣິໂຍສາເນ ສພ຺ເພ ຄຣຸກຏ຺ເຐ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕສມ຺ປິ ປຈ຺ເຈກໍ ໂອໂຓຊນສ຺ສ ອນຸຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ຕທວເສສາ ປກຕຕ຺ຕາ ເອວ ຕໍ ນ ລຠນ຺ຕິ.

ຈຕຸສ຺ສາລຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຠຊນສາລາຍ ປຏິປາຏິຍາ ທິຍ຺ຍມານຠຕ຺ຕໍ. ຫຕ຺ຖປາເສ ຐິເຕນາຕິ ທາຍກສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາເສ ປຏິຄ຺ຄຫຓຣຸຫນຏ຺ຐາເນຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ມຫາເປຬຠຕ຺ເຕປີຕິ ມຫນ຺ເຕສຸ ຠຕ຺ຕປຈ຺ຉິອາທິຠາຊເນສຸ ຐເປຕ຺ວາ ທິຍ຺ຍມານຠຕ຺ເຕສຸປິ.

໗໖. ປາປິຏ຺ຐຕຣາຕິ ປາຣາຊິກາປຕ຺ຕີຕິ ອຸກ຺ກໍສວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຎ຺ຈຣິຕ຺ຕາທິປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໂຕ ປນ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐາທິກາ ໂລກວຊ຺ຊາວ, ຕຕ຺ຖາປິ ສງ຺ຆເຠທາທິກາ ປາປິຏ຺ຐຕຣາ ເອວ.

‘‘ກມ຺ມນ຺ຕິ ¶ ປາຣິວາສິກກມ຺ມວາຈາ’’ຕິ ເອເຕນ ກມ຺ມຠູຕາ ວາຈາຕິ ກມ຺ມວາຈາ-ສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ໂຖປິ ສິທ຺ໂຘຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສວຈນີຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ສໂທສ’’ນ຺ຕິ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ. ໓.໗໖) ອຕ຺ຖໍ ວທຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ວຈເນ ປວຕ຺ຕນກມ຺ມນ຺ຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ‘‘ມາ ປກ຺ກມາຫີ’’ຕິ ວາ ‘‘ເອຫິ ວິນຍຘຣານໍ ສມ຺ມຸຂີຠາວ’’ນ຺ຕິ ວາ ¶ ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ອາຓາຍ ປວຕ຺ຕນກກມ຺ມໍ ນ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເອວຎ຺ຫິ ເກນຈິ ສວຈນີເຍ ກເຕ ອນາທເຣນ ອຕິກ຺ກມິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ອາຓາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ ນາມ ໂຫຕິ.

ຣໂຊຫຕຠູມີຕິ ປຓ຺ຓສາລາວິເສສນໍ. ປຈ຺ຈຍນ຺ຕິ ວສ຺ສາວາສິກຈີວຣໍ. ເສນາສນໍ ນ ລຠຕີຕິ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ນ ລຠຕິ.

ອປຓ຺ຓກປຏິປທາຕິ ອວິຣທ຺ຘປຏິປທາ. ສເຈ ວາຍມນ຺ໂຕປີຕິ ເອຕ຺ຖ ອວິສຍຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອວາຍມນ຺ໂຕປິ ສງ຺ຄຍ຺ຫຕິ.

໘໑. ອວິເສເສນາຕິ ປາຣິວາສິກຸກ຺ຂິຕ຺ຕການໍ ສາມຎ຺ເຎນ. ປຎ຺ຈວຓ຺ຓຈ຺ຉທນພທ຺ຘຏ຺ຐາເນສູຕິ ປຎ຺ຈປ຺ປກາຣຈ຺ຉທເນຫິ ຉນ຺ນຏ຺ຐາເນສຸ.

ໂອພທ຺ຘນ຺ຕິ ອຸຏ຺ຐານາທິພ຺ຍາປາຣປຏິພທ຺ຘໍ. ປີຬິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຎ຺ເຈ ວາ ປີເຐ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ວາ-ສທ຺ໂທ ສມຸຈ຺ຈຍຕ຺ໂຖ, ເຕນ ຕຏ຺ຏິກາຈມ຺ມຂຓ຺ຑາທີສຸ ທີຆາສເນສຸປິ ນິສີທິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທີປິຕໍ ໂຫຕິ.

ນ ວຕ຺ຕເຠທທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ວຸຑ຺ຒຕຣສ຺ສ ຊານນ຺ຕສ຺ສາປິ ວຕ຺ຕເຠເທ ທຸກ຺ກຏໍ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ວຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ’’ຕິ ອິທໍ ປາຣິວາສາທິເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ປາຣິວາສິກວຕ຺ຕກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປາຣິວາສິກກ຺ຂນ຺ຘກວຓ຺ຓນານໂຍ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

໙໗. ສມຸຈ຺ຈຍກ຺ຂນ຺ຘເກ ¶ ¶ ເວທຍາມຫນ຺ຕິ ຊານາເປມິ ອຫໍ, ອາໂຣເຈມີຕິອຕ຺ໂຖ. ອນຸຠວາມີຕິປິສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ວທນ຺ຕິ. ປຸຣິມໍ ປນ ປສໍສນ຺ຕິ ອາໂຣປນວຈນຕ຺ຕາ. ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພນ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏປຣິໂມຈນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເກຈິ ປນ ‘‘ຕທເຫວ ປຸນ ວຕ຺ຕໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ອຣຸຓໍ ອຸຏ຺ຐາເປຕຸກາມສ຺ສ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທປຣິຫາຣຕ຺ຖມ຺ປີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ.

‘‘ສຠາຄາ ຠິກ຺ຂູ ວສນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິສຠາຄານໍ ວສນຏ຺ຐາເນ ວຕ຺ຕໍ ອສມາທິຍິຕ຺ວາ ພຫິ ເອວ ກາຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ‘‘ທ຺ເວ ເລຑ຺ຑຸປາເຕ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ’’ຕິ ອິທໍ ວິຫາເຣ ຠິກ຺ຂູນໍ ສຊ຺ຌາຍາທິສທ຺ທສວນູປຈາຣວິຊຫນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ມຫາມຄ຺ຄໂຕ ໂອກ຺ກມ຺ມາ’’ຕິ ອິທໍ ມຄ຺ຄປຏິປນ຺ນານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຸປຈາຣາຕິກ຺ກມນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຄຸມ຺ເພນ ວາຕິອາທິ ທສ຺ສນູປຈາຣວິຊຫນຕ຺ຖໍ.

‘‘ໂສປິ ເກນຈິ ກມ຺ເມນ ປຸເຣ ອຣຸເຓ ເອວ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ອາໂຣຈນາຍ ກຕາຍ ສພ຺ເພສຸປິ ຠິກ຺ຂູສຸ ວິຫາຣຄເຕສຸ ອູເນ ຄເຓ ຈຣຓໂທໂສ ວາ ວິປ຺ປວາສໂທໂສ ວາ ນ ໂຫຕິ ອາໂຣຈິຕຕ຺ຕາ ສຫວາສສ຺ສາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອຍຎ຺ຈາ’’ ຕິອາທິ. ອພ຺ຠານໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ກຕມ຺ປິ ອກຕເມວ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐໒. ສຸທ຺ຘສ຺ສາຕິ ສຠາຄສງ຺ຆາທິເສສໍ ອນາປນ຺ນສ຺ສ, ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ວາ. ອຎ຺ຎສ຺ມິນ຺ຕິ ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາສວເສນ ¶ ອາປຕ຺ຕິວຸຏ຺ຐານໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ອາປຕ຺ຕິວຸຏ຺ຐາເນ. ປາຬິຍໍ ‘‘ປຏິກສ຺ສິໂຕ ສງ຺ເຆນ ອຸທາຍິ ຠິກ຺ຂຸ ອນ຺ຕຣາ ເອກິສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ…ເປ… ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາ’’ຕິ ອິທໍ ກຣຓວເສນ ວິປຣິຓາເມຕ຺ວາ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາຍ ປຏິກສ຺ສິໂຕຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ອຖ ວາ ‘‘ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສນາ ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສາ’’ຕິ ອຸຕ຺ຕຣປເທນ ສຫ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວເສເນວ ໂຍເຊຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ.

‘‘ອຸທາຍິໍ ¶ ຠິກ຺ຂຸໍ ອນ຺ຕຣາ ເອກິສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ…ເປ… ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສິຕ຺ວາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອນ຺ຕຣາ ເອກິສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ເຫຕຸຠູຕາຍ ອຸທາຍິໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສິຕ຺ວາ ມູລທິວເສ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິຍາ ສໂມຘານປຣິວາສໍ ເທຕູຕິ ໂຍຊນາ. ອາວິກາຣາເປຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ໂພຕິ ຕສ຺ສ ອເຕກິຈ຺ຉຠາວໍ ເຕເນວ ສງ຺ຆສ຺ສ ປາກຏໍ ກາເຣຕ຺ວາ ລຊ຺ຊິຄຓໂຕ ວິໂຍຊນວເສນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ໂພ.

ສຕໍ ອາປຕ຺ຕິໂຍຕິ ກາຍສໍສຄ຺ຄາທິວເສນ ເອກທິວເສ ອາປນ຺ນາ ສຕໍ ອາປຕ຺ຕິໂຍ. ທສສຕນ຺ຕິ ສຫສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ. ຣຕ຺ຕິສຕໍ ຉາທຍິຕ຺ວານາຕິ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ. ສພ຺ພປຣິວາສກມ຺ມວາຈາວສາເນຕິ ເຫຏ຺ຐາ ທສ຺ສິຕານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາສານໍ, ຕິຓ຺ຓໍ ສໂມຘານປຣິວາສານຎ຺ຈາຕິ ອິເມສໍ ສພ຺ເພສໍ ປຣິວາສານໍ ກມ຺ມວາຈາປຣິໂຍສາເນ. ປຸຣິມນເຍເນວາຕິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນປຣິວາເສ ວຸຕ຺ຕນເຍນ.

ວິຫາຣູປຈາຣໂຕປີຕິ ພຫິຄາເມ ຠິກ຺ຂູນໍ ວິຫາຣູປຈາຣໂຕປິ. ‘‘ທ຺ເວ ເລຑ຺ຑຸປາຕາ ອຕິກ຺ກມິຕພ຺ພາ’’ຕິ ອິທໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສວນູປຈາຣາຕິກ຺ກມນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຄາມສ຺ສາຕິ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຄາມສ຺ສ ອຸປຈາຣໍ ມຸຎ຺ຈິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນ ຄາມູປຈາເຣ ຐິຕາປິ ຕຕ຺ຖ ທສ຺ສນສວນູປຈາເຣ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຐິຕາ ຠິກ຺ຂູ ຈ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຈ ຕສ຺ສາ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທໍ ນ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ທີເປຕິ.

ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ຕຠິກ຺ຂູນໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວາຕິ ອຸປຈາຣສີມາຍ ປວິຏ຺ຐານໍ ວເສນ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມິໍ ຄາເມຕິ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ນິວາສນຄາເມ. ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາຕິ ຍຖາ ອາໂຣເຈຕຸໍ ສກ຺ກາ, ຕຖາ ທສ຺ເສຕ຺ວາ. ‘‘ສມ຺ມນ຺ນິຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພາ’’ຕິ ອິມິນາ ສມ຺ມຕາຍ ສຫວາເສປິ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ນ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ມູລາຍປຏິກສ຺ສິຕສ຺ສາຕິ ມູລາຍປຏິກສ຺ສິຕສ຺ສ ປຸນ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາສສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕິສ຺ສນ຺ນນ຺ຕິ ມູລາປຕ຺ຕິຍາ ສຫ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕີນຎ຺ຈ.

໑໐໘. ສເຈ ¶ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຕິ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ເຕນາປນ຺ນາປຕ຺ຕິໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປາຬິຍໍ ປຎ຺ຈາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນວາເຣ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິກຖາຍໍ ‘‘ເອວຎ຺ຈ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ທາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາກມ຺ມວາຈານນ຺ຕຣເມວ ທາຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ນ ໂຫຕິ. ມູລາຍປຏິກສ຺ສິຕສ຺ສ ປນ ປຎ຺ຈທິວສານິ ປຣິວສິຕ຺ວາ ຍາຈິຕສ຺ສ ¶ ມານຕ຺ຕຈຣຓກາເລ ອາປນ຺ນາຍ ຕຕິຍາຍ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິຍາ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ມານຕ຺ຕທານໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວຎ຺ຈ ທິນ຺ນມານຕ຺ຕສ຺ສ ເອເກນ ຉາຣຕ຺ເຕນ ປຸພ຺ເພ ທິນ຺ນມານຕ຺ຕາຫິ ຕີຫິ ອາປຕ຺ຕີຫິ ສຫ ຈຕສ຺ສນ຺ນມ຺ປິ ອາປຕ຺ຕີນໍ ມານຕ຺ຕໍ ຈິຓ຺ຓເມວ ໂຫຕິ. ອິມິນາ ປນ ນເຍນ ອພ຺ຠານາຣຫກາເລ ອາປນ຺ນາຍ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິຍາ, ປກ຺ຂປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນວາເຣ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕີສຸ ຈ ປຏິປຊ຺ຊນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ‘‘ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາທິວເສນ ປຎ຺ຈາ’’ຕິ ອິທໍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາທີນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຈ຺ເຈກປຣິວາສທານມານຕ຺ຕທານອພ຺ຠານານິ ເອເກກໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິວເສນ ຈຕສ຺ໂສ’’ຕິ ອິທມ຺ປິ ມານຕ຺ຕທານອພ຺ຠານານິ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສເນ ເອກຕ຺ຕໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ.

ປຏິຈ຺ຉນ຺ນປຣິວາສກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໒໕. ‘‘ຍສ຺ມາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ອິທໍ ສໂມຘານປຣິວາສທານສ຺ສ ກາຣຓວຈນໍ, ນ ປນ ຈິຓ຺ຓປຣິວຸຕ຺ຖທິວສານໍ ມກ຺ຂິຕຠາວສ຺ສ, ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິຍາ ມູລາຍປຏິກສ຺ສເນ ກເຕປິ ເຕສໍ ມກ຺ຂິຕຠາວສມ຺ຠວໂຕ. ຕສ຺ມາ ‘‘ມານຕ຺ຕຈິຓ຺ຓທິວສາປິ ປຣິວຸຕ຺ຖທິວສາປິ ສພ຺ເພ ມກ຺ຂິຕາວ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ອິມສ຺ສານນ຺ຕຣໍ ‘‘ສໂມຘານປຣິວາໂສ ຈສ຺ສ ທາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ເຕນາຫ ‘‘ເຕເນວາ’’ຕິອາທິ.

ສໂມຘານປຣິວາສກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໓໔. ‘‘ເອກາປຕ຺ຕິມູລກຎ຺ຈາ’’ຕິ ອິມິນາ ‘‘ເອກາ ອາປຕ຺ຕິ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ, ເອກາ ອາປຕ຺ຕິ ທ຺ວີຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ’’ຕິອາທິນຍໍ ທສ຺ເສຕິ. ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸນ຺ຕິ ອຊານນາທິນາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍປິ ອາປຕ຺ຕິຍາ ມານຕ຺ຕາຣຫຕາວຈເນນ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ. ‘‘ເອກສ຺ສ, ອາວຸໂສ, ມາສສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸ ມານຕ຺ຕາຣໂຫ’’ຕິ ¶ (ຈູຬວ. ໑໕໓) ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖ ເອກສ຺ສ ອຊານນປຏິຈ຺ຉນ຺ນມາສສ຺ສ ¶ ປຣິວາສາຣໂຫ ນ ໂຫຕິ, ເກວລໍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຕ຺ຕາ ມານຕ຺ຕາຣໂຫ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ປາຬິຍໍ ມກ຺ຂຘມ຺ໂມຕິ ມທ຺ທິຕຸກາມຕາ. ສງ຺ຆາທິເສສານໍ ປຣິວາສທານາທິສພ຺ພວິນິຈ຺ຉຍສ຺ສ ສມຸຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ປເນສ ສມຸຈ຺ຈຍກ຺ຂນ຺ຘໂກຕິ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຄ຺ຆສໂມຘານປຣິວາສກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສມຸຈ຺ຈຍກ຺ຂນ຺ຘກວຓ຺ຓນານໂຍ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

໑໙໕. ສມຖກ຺ຂນ຺ຘເກ ¶ ¶ ຂີຓາສວສ຺ສ ວິປຸລສຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ທາຕພ຺ໂພ ວິນໂຍ ໂຈທນາທິອສາຣຸປ຺ປານໍ ວິນຍນຸປາໂຍ ສຕິວິນໂຍ.

໑໙໖. ຈິຕ຺ຕວິປຣິຍາສກໂຕຕິ ກຕຈິຕ຺ຕວິປຣິຍາໂສ. ຄຄ຺ຄໍ ຠິກ຺ຂຸໍ…ເປ… ໂຈເທນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອຸມ຺ມຕ຺ຕກສ຺ສ ອິທໍ ອຸມ຺ມຕ຺ຕກໍ, ອຊ຺ຌາຈິຓ຺ຓໍ. ຕເທວ ຈິຕ຺ຕວິປຣິຍາເສນ ກຕນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕວິປຣິຍາສກຕໍ. ເຕນ ອຸມ຺ມຕ຺ຕເກນ ຈິຕ຺ຕວິປຣິຍາສກເຕນ ອຊ຺ຌາຈິຓ຺ເຓນ ອນາຈາເຣນ ອາປນ຺ນາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ຄຄ຺ຄໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ໂຈເທນ຺ຕີຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ປຐມໍ ມູຬ຺ໂຫ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອມູຬ຺ຫຠາວໍ ອຸປຄຕສ຺ສ ທາຕພ຺ໂພ ວິນໂຍ