📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ວິນຍາລງ຺ກາຣ-ຏີກາ (ທຸຕິໂຍ ຠາໂຄ)

໒໗. ອຸປຊ຺ຌາຍາທິວຕ຺ຕວິນິຈ຺ຉຍກຖາ

ອຸປຊ຺ຌາຍວຕ຺ຕກຖາວຓນາ

໑໘໓. ເອວໍ ວສ຺ສູປນາຍິກວິນິຈ຺ຉຍໍ ກເຖຕ຺ວາ ອິທານິ ອຸປຊ຺ຌາຍວຕ຺ຕາທິວຕ຺ຕກຖໍ ກເຖຕຸໍ ‘‘ວຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ເຕຕພ຺ພໍ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຕ຺ຕໍ, ສທ຺ຘິວິຫາຣິກາທີຫິ ອຸປຊ຺ຌາຍາທີສຸ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ພໍ ອາຠິສມາຈາຣິກສີລໍ. ຕໍ ກຕິວິຘນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ວຕ຺ຕໍ ນາເມຕໍ…ເປ… ພຫຸວິຘ’’ນ຺ຕິ. ວຈ຺ຈກຸຏິວຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຕິ-ສທ຺ໂທ ອາທ຺ຍຕ຺ໂຖ. ເຕນ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກວຕ຺ຕອນ຺ເຕວາສິກວຕ຺ຕອນຸໂມທນວຕ຺ຕານິ ສງ຺ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ‘‘ຈຸທ຺ທສ ຂນ຺ຘກວຕ຺ຕານີ’’ຕິ. ວຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘເກ (ຈູຬວ. ໓໕໖) ຈ ປາຬິຍໍ ອາຄຕເມວ, ຕຕ຺ຖ ປນ ອາຄນ຺ຕຸກວຕ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອາຄຕໍ, ອິຘ ອຸປຊ຺ຌາຍວຕ຺ຕໂຕ. ອິໂຕ ອຎ຺ຎານິປິ ປຎ຺ຈສຕ຺ຕຕິ ເສຂິຍວຕ຺ຕານິ ທ຺ເວອສີຕິ ມຫາວຕ຺ຕານິ ຈ ວຕ຺ຕເມວ. ເຕສຸ ປນ ເສຂິຍວຕ຺ຕານິ ມຫາວິຠງ຺ເຄ ອາຄຕານິ, ມຫາວຕ຺ຕານິ ກມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘກປາຣິວາສິກກ຺ຂນ຺ຘເກສຸ (ຈູຬວ. ໗໕ ອາທໂຍ), ຕສ຺ມາ ອິຘ ຈຸທ຺ທສ ຂນ຺ຘກວຕ຺ຕານິເຍວ ທສ຺ສິຕານິ. ເຕສຸ ອຸປຊ຺ຌາຍວຕ຺ຕໍ ປຐມໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຕຕ຺ຖ ອຸປຊ຺ຌາຍວຕ຺ຕໍ ຕາວ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ໂກ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ, ເກນຏ຺ເຐນ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ, ກຖໍ ຄຫິໂຕ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ, ເກນ ວຕ຺ຕິຕພ຺ພໍ ອຸປຊ຺ຌາຍວຕ຺ຕໍ, ກຕມໍ ຕໍ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ? ຕຕ຺ຖ ໂກ ອຸປຊ຺ຌາໂຍຕິ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຏິພເລນ ທສວສ຺ເສນ ວາ ອຕິເຣກທສວສ຺ເສນ ວາ ອຸປສມ຺ປາເທຕຸ’’ນ຺ຕິອາທິວຈນໂຕ (ມຫາວ. ໗໖) ພ຺ຍຕ຺ຕິພລສມ຺ປນ຺ໂນ ອຸປສມ຺ປທໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທສວສ຺ໂສ ວາ ອຕິເຣກທສວສ຺ໂສ ວາ ຠິກ຺ຂຸ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ. ເກນຏ຺ເຐນ ອຸປຊ຺ຌາໂຍຕິ ວຊ຺ຊາວຊ຺ຊໍ ອຸປນິຊ຺ຌາຍຕີຕິ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ, ສທ຺ຘິວິຫາຣິການໍ ຂຸທ຺ທກໍ ວຊ຺ຊໍ ວາ ມຫນ຺ຕໍ ວຊ຺ຊໍ ວາ ຠຸໂສ ຈິນ຺ເຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຖໍ ຄຫິໂຕ ໂຫຕິ ອຸປຊ຺ຌາໂຍຕິ ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກນ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ໂຫຫີ’’ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວຸຕ຺ເຕ ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ‘‘ສາຫູ’’ຕິ ວາ ‘‘ລຫູ’’ຕິ ວາ ‘‘ໂອປາຍິກ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ປຕິຣູປ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ປາສາທິເກນ ສມ຺ປາເທຫີ’’ຕິ ວາ ອິເມສຸ ປຎ຺ຈສຸ ປເທສຸ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ປທສ຺ສ ວເສນ ກາເຍນ ວາ ວາຈາຍ ວາ ກາຍວາຈາຫິ ວາ ‘‘ຄຫິໂຕ ຕຍາ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ’’ຕິ ອຸປຊ຺ຌາຍຄ຺ຄຫຓໍ ວິຎ຺ຎາເປຕິ, ຄຫິໂຕ ໂຫຕິ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ. ຕຕ຺ຖ ສາຫູຕິ ສາຘຸ. ລຫູຕິ ອຄຣຸ, ສຸຠຣຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂອປາຍິກນ຺ຕິ ອຸປາຍປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ປຏິປຊ຺ຊນໍ ນິຕ຺ຖຣຓຸປາໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຕິຣູປນ຺ຕິ ສາມີຈິກມ຺ມມິທນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປາສາທິເກນາຕິ ປສາທາວເຫນ ກາຍວຈີປໂຍເຄນ ສມ຺ປາເທຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເກນ ວຕ຺ຕິຕພ຺ພໍ ອຸປຊ຺ຌາຍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ຄຫິຕອຸປຊ຺ຌາເຍນ ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກນ ວຕ຺ຕິຕພ຺ພໍ. ກຕມໍ ຕໍ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິທໍ ອາຄຕເມວ, ຕຕ຺ຖ ກາລສ຺ເສວ ອຸຏ຺ຐາຍ ອຸປາຫນາ ໂອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາຕິ ສຈສ຺ສ ປຈ຺ຈູສກາເລ ຈງ຺ກມນຕ຺ຖາຍ ວາ ໂຘຕປາທປຣິຫຣຓຕ຺ຖາຍ ວາ ປຏິມຸກ຺ກາ ອຸປາຫນາ ປາທຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕາ ກາລສ຺ເສວ ອຸຏ຺ຐາຍ ອປເນຕ຺ວາ. ຕາທິສເມວ ມຸຂໂຘວໂນທກໍ ທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຸຕຸມ຺ປິ ສຣີຣສຠາເວ ຈ ເອກາກາເຣ ຕາທິສເມວ ທາຕພ຺ພໍ.

ສຄຸຓໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ສງ຺ຆາຏິຎ຺ຈາຕິ ທ຺ເວ ຈີວຣານິ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ຕາ ທ຺ເວປິ ສງ຺ຆາຏິໂຍ ທາຕພ຺ພາ. ສພ຺ພຎ຺ຫິ ຈີວຣໍ ສງ຺ຆຏິຕຕ຺ຕາ ສງ຺ຆາຏີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສງ຺ຆາຏິໂຍ ທາຕພ຺ພາ’’ຕິ. ປທວີຕິຫາເຣຫີຕິ ເອຕ຺ຖ ປທໍ ວີຕິຫຣຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ປທວີຕິຫາໂຣ, ປທວີຕິຫາຣຏ຺ຐານໍ. ທຸຕວິລມ຺ພິຕໍ ອກຕ຺ວາ ສມຄມເນນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປທານໍ ອນ຺ຕເຣ ມຸຏ຺ຐິຣຕນມຕ຺ຕໍ. ປທານໍ ວາ ວີຕິຫຣຓໍ ອຠິມຸຂໍ ຫຣິຕ຺ວາ ນິກ຺ເຂໂປ ປທວີຕິຫາໂຣຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ນ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ຠຓມານສ຺ສ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ກຖາ ໂອປາເຕຕພ຺ພາຕິ ອນ຺ຕຣຆເຣ ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ວາ ຠຓມານສ຺ສ ອນິຏ຺ຐິເຕ ຕສ຺ສ ວຈເນ ອຎ຺ຎາ ກຖາ ນ ສມຸຏ຺ຐາເປຕພ຺ພາ. ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍາຕິ ‘‘ນ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ຠຓມານສ຺ສາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ນ-ກາຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ. ເຕນ ນາຕິທູເຣຕິອາທີສຸ ນ-ກາຣປຏິສິທ຺ເຘສຸ ອາປຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ສພ຺ພຕ຺ຖ ທຸກ຺ກຏາປຕ຺ຕີຕິ ອາປທາອຸມ຺ມຕ຺ຕຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ຕເວທນາຏ຺ຏຕາທີຫິ ວິນາ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິໍ ອຊານິຕ຺ວາປິ ວທນ຺ຕສ຺ສ ຄິລານສ຺ສ ຈ ທຸກ຺ກຏເມວ. ອາປທາສຸ ຫິ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ກຖາ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ເອວມຎ຺ເຎສຸ ນ-ກາຣປຏິສິທ຺ເຘສຸ ອີທິເສສຸ, ອິຕເຣສຸ ປນ ຄິລາໂນປິ ນ ມຸຈ຺ຈຕິ. ສພ຺ພຕ຺ຖ ທຸກ຺ກຏາປຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາຕິ ‘‘ອີທິເສສຸ ຄິລາໂນປິ ນ ມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຎ຺ຎມ຺ປິ ຫິ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ອຸປຊ຺ຌາຍວຕ຺ຕໍ ອນາທຣິເຍນ ອກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອຄິລານສ຺ສ ວຕ຺ຕເຠເທ ສພ຺ພຕ຺ຖ ທຸກ຺ກຏເມວ, ເຕເນວ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ອຄິລາເນນ ຫິ ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກນ ສຏ຺ຐິວສ຺ເສນປິ ສພ຺ພໍ ອຸປຊ຺ຌາຍວຕ຺ຕໍ ກາຕພ຺ພໍ, ອນາທຣິເຍນ ອກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ວຕ຺ຕເຠເທ ທຸກ຺ກຏໍ. ນ-ກາຣປຏິສໍຍຸຕ຺ເຕສຸ ປນ ປເທສຸ ຄິລານສ຺ສປິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕກິຣິຍໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏເມວາ’’ຕິ. ອາປຕ຺ຕິສາມນ຺ຕາ ຠຓມາໂນຕິ ປທໂສຘມ຺ມ(ປາຈິ. ໔໔ ອາທໂຍ)-ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລາທິວເສນ (ປາຣາ. ໒໘໓) ອາປຕ຺ຕິຍາ ອາສນ຺ນວາຈໍ ຠຓມາໂນ. ອາປຕ຺ຕິຍາ ອາສນ຺ນວາຈນ຺ຕິ ຈ ອາປຕ຺ຕິຊນກເມວ ວຈນໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ຍາຍ ຫິ ວາຈາຍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ສາ ວາຈາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ອາສນ຺ນາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຈີວເຣນ ປຕ຺ຕໍ ເວເຐຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄສ຺ສ ເອເກນ ກຓ຺ເຓນ ເວເຐຕ຺ວາ’’ຕິ ຄຓ຺ຐິປເທສຸ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຫຏ຺ຐາປີຐໍ ວາ ປຣາມສິຕ຺ວາຕິ ອິທໍ ປຸພ຺ເພ ຕຕ຺ຖ ຐປິຕປຕ຺ຕາທິນາ ອສງ຺ຆຏ຺ຏນຕ຺ຖາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຈກ຺ຂຸນາ ໂອໂລເກຕ຺ວາປິ ອຎ຺ເຎສໍ ອຠາວໍ ຎຕ຺ວາປິ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ເອວ. ຈຕຸຣງ຺ຄຸລໍ ກຓ຺ຓໍ ອຸສ຺ສາເຣຕ຺ວາຕິ ກຓ຺ຓໍ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລປ຺ປມາຓໍ ອຕິເຣກໍ ກຕ຺ວາ ເອວໍ ຈີວຣໍ ສງ຺ຆຣິຕພ຺ພໍ. ໂອໂຠເຄ ກາຍພນ຺ຘນໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ກາຍພນ຺ຘນໍ ສງ຺ຆຣິຕ຺ວາ ຈີວຣໂຠເຄ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐເປຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ໂຫຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ໂຍ ຄາເມເຍວ ວາ ອນ຺ຕຣຆເຣ ວາ ປຏິກ຺ກມເນ ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ປິຓ຺ຑໍ ວາ ນ ລຠຕິ, ຕສ຺ສ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ນ ໂຫຕິ, ຄາເມ ອຠຸຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ລທ຺ຘຠິກ຺ຂສ຺ສ ວາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ສເຈ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຄາເມຕິ ຄາມປຣິຍາປນ຺ເນ ຕາທິເສ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ປເທເສ. ອນ຺ຕຣຆເຣຕິ ອນ຺ໂຕເຄເຫ. ປຏິກ຺ກມເນຕິ ອາສນສາລາຍໍ. ສເຈປິ ຕສ຺ສ ນ ໂຫຕິ, ຠຸຎ຺ຊິຕຸກາໂມ ຈ ໂຫຕິ, ອຸທກໍ ທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ລທ຺ຘໂຕປິ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ອຸປເນຕພ຺ໂພ. ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປານີເຍນ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ອາທິມ຺ຫິ ມຊ຺ເຌ ອນ຺ເຕຕິ ເອວໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປກຏ຺ໂຐຕິ ອາສນ຺ໂນ. ໂຘຕວາລິກາຍາຕິ ອຸທເກນ ຄຕຏ຺ຐາເນ ນິຣຊາຍ ປຣິສຸທ຺ຘວາລິກາຍ.

ນິທ຺ຘູເມຕິ ຊນ຺ຕາຆເຣ ຊລມານອຄ຺ຄິຘູມຣຫິເຕ. ຊນ຺ຕາຆຣຎ຺ຫິ ນາມ ຫິມປາຕພຫຸເກສຸ ເທເສສຸ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍໂຣຄປີຬາທິນິວາຣຓຕ຺ຖໍ ສຣີຣເສທຕາປນຏ຺ຐານໍ. ຕຕ຺ຖ ກິຣ ອນ຺ຘກາຣປຏິຈ຺ຉນ຺ນຕາຍ ພຫູປິ ເອກໂຕ ປວິສິຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິຕາປປຣິຫາຣາຍ ມຕ຺ຕິກາຍ ມຸຂໍ ລິມ຺ປິຕ຺ວາ ສຣີຣໍ ຍາວທຕ຺ຖໍ ເສເທຕ຺ວາ ຈຸຓ຺ຓາທີຫິ ອຸພ຺ພຏ຺ເຏຕ຺ວາ ນຫາຍນ຺ຕິ. ເຕເນວ ປາຬິຍໍ (ມຫາວ. ໖໖) ‘‘ຈຸຓ຺ຓໍ ສນ຺ເນຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສເຈ ອຸສ຺ສຫຕີຕິ ສເຈ ປໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ວິຠາເວຕິ ‘‘ເກນຈິ ເຄລຎ຺ເຎນ ອນຠິຠູໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ. ອປຏິຆໍສນ຺ເຕນາຕິ ຠູມິຍໍ ອປຏິຆໍສນ຺ເຕນ. ກວາຏປີຐນ຺ຕິ ກວາຏປີຐຎ຺ຈ ປິຏ຺ຐສງ຺ຆາຕຎ຺ຈ ອຈ຺ຉຸປນ຺ເຕນ. ສນ຺ຕານກນ຺ຕິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກີຏກຸລາວກມກ຺ກຏກສຸຕ຺ຕາທິ. ອຸລ຺ໂລກາ ປຐມໍ ໂອຫາເຣຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຸລ຺ໂລກໂຕ ປຐມໍ ອຸລ຺ໂລກໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ອວຫຣິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸລ຺ໂລກນ຺ຕິ ຈ ອຸທ຺ຘໍ ໂອໂລກນຏ຺ຐານໍ, ອຸປຣິຠາຄນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາໂລກສນ຺ຘິກຓ຺ຓຠາຄາຕິ ອາໂລກສນ຺ຘິຠາຄາ ຈ ກຓ຺ຓຠາຄາ ຈ, ອພ຺ຠນ຺ຕຣພາຫິຣວາຕປານກວາຏການິ ຈ ຄພ຺ຠສ຺ສ ຈ ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂກຓາ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ພາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ເນຕພ຺ໂພຕິ ຍຕ຺ຖ ວິຫາຣໂຕ ສາສເນ ອນຠິຣຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ຕໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕາທິສມ຺ປຕ຺ຕິຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ເນຕພ຺ໂພ. ນ ຈ ອຈ຺ຉິນ຺ເນ ເຖເວ ປກ຺ກມິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຣຊິຕຈີວຣໂຕ ຍາວ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ຣຊນໍ ຄຬຕິ, ນ ຕາວ ປກ຺ກມິຕພ຺ພໍ. ນ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ອນາປຸຈ຺ຉາ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຕ຺ໂຕ ທາຕພ຺ໂພຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ວິສຠາຄປຸຄ຺ຄລານໍ ວເສນ ກຖິຕໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ວິສຠາຄປຸຄ຺ຄລານນ຺ຕິ ລຊ຺ຊິໂນ ວາ ອລຊ຺ຊິໂນ ວາ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ອວຑ຺ຒິກາເມ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສເຈ ປນ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ອລຊ຺ຊີ ໂອວາທມ຺ປິ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ລຊ຺ຊິໂນ ຈ ເອຕສ຺ສ ວິສຠາຄາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ວິຫາຍ ລຊ຺ຊີເຫວ ສທ຺ຘິໍ ອາມິສາທິປຣິໂຠໂຄ ກາຕພ຺ໂພ. ອຸປຊ຺ຌາຍາທິຠາໂວ ເຫຕ຺ຖ ນປ຺ປມາຓນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ປຣິເວຓໍ ຄນ຺ຕ຺ວາຕິ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ປຣິເວຓໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ. ສຸສານນ຺ຕິ ອິທໍ ອຸປລກ຺ຂຓໍ. ອຸປຈາຣສີມໂຕ ພຫິ ຄນ຺ຕຸກາເມນ ອນາປຸຈ຺ຉາ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ວຸຏ຺ຐານມສ຺ສ ອາຄເມຕພ຺ພນ຺ຕິ ເຄລຎ຺ຎໂຕ ວຸຏ຺ຐານໍ ອສ຺ສ ອາຄເມຕພ຺ພໍ.

ອຸປຊ຺ຌາຍວຕ຺ຕກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອາຈຣິຍວຕ຺ຕກຖາວຓ຺ຓນາ

໑໘໔. ອາຈຣິຍວຕ຺ຕກຖາຍໍ ໂກ ອາຈຣິໂຍ, ເກນຏ຺ເຐນ ອາຈຣິໂຍ, ກຕິວິໂຘ ອາຈຣິໂຍ, ກຖໍ ຄຫິໂຕ ອາຈຣິໂຍ, ເກນ ວຕ຺ຕິຕພ຺ພໍ ອາຈຣິຍວຕ຺ຕໍ, ກຕມໍ ຕໍ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ? ຕຕ຺ຖ ໂກ ອາຈຣິໂຍຕິ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທສວສ຺ສໍ ນິສ຺ສາຍ ວຕ຺ຖຸໍ ທສວສ຺ເສນ ນິສ຺ສຍໍ ທາຕຸ’’ນ຺ຕິອາທິວຈນໂຕ (ມຫາວ. ໗໗) ພ຺ຍຕ຺ຕິພລສມ຺ປນ຺ໂນ ທສວສ຺ໂສ ວາ ອຕິເຣກທສວສ຺ໂສ ວາ ຠິກ຺ຂຸ ອາຈຣິໂຍ. ເກນຏ຺ເຐນ ອາຈຣິໂຍຕິ ອນ຺ເຕວາສິເກນ ອາຠຸໂສ ຈຣິຕພ຺ໂພຕິ ອາຈຣິໂຍ, ອຸປຏ຺ຐາຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຕິວິໂຘ ອາຈຣິໂຍຕິ ນິສ຺ສຍາຈຣິຍປພ຺ພຊ຺ຊາຈຣິຍອຸປສມ຺ປທາຈຣິຍຘມ຺ມາຈຣິຍວເສນ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ. ຕຕ຺ຖ ນິສ຺ສຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ວຕ຺ຖພ຺ໂພ ນິສ຺ສຍາຈຣິໂຍ. ປພ຺ພຊິຕກາເລ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພສິກ຺ຂາປໂກ ປພ຺ພຊ຺ຊາຈຣິໂຍ. ອຸປສມ຺ປທກາເລ ກມ຺ມວາຈານຸສ຺ສາວໂກ ອຸປສມ຺ປທາຈຣິໂຍ. ພຸທ຺ຘວຈນສິກ຺ຂາປໂກ ຘມ຺ມາຈຣິໂຍ ນາມ. ກຖໍ ຄຫິໂຕ ໂຫຕິ ອາຈຣິໂຍຕິ ອນ຺ເຕວາສິເກນ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອາຈຣິໂຍ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ໂຫຫິ, ອາຍສ຺ມໂຕ ນິສ຺ສາຍ ວຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວຸຕ຺ເຕ ອາຈຣິໂຍ ‘‘ສາຫູ’’ຕິ ວາ ‘‘ລຫູ’’ຕິ ວາ ‘‘ໂອປາຍິກ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ປຕິຣູປ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ປາສາທິເກນ ສມ຺ປາເທຫີ’’ຕິ ວາ ກາເຍນ ວິຎ຺ຎາເປຕິ, ວາຈາຍ ວິຎ຺ຎາເປຕິ, ກາຍວາຈາຫິ ວິຎ຺ຎາເປຕິ, ຄຫິໂຕ ໂຫຕິ ອາຈຣິໂຍ.

ເກນ ວຕ຺ຕິຕພ຺ພໍ ອາຈຣິຍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ອນ຺ເຕວາສິເກນ ວຕ຺ຕິຕພ຺ພໍ ອາຈຣິຍວຕ຺ຕໍ. ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຎ຺ຈ ວສ຺ສານິ ນິສ຺ສາຍ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ, ອພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຍາວຊີວໍ. ເອຕ຺ຖ ສຈາຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ວຸຑ຺ຒຕຣໍ ອາຈຣິຍໍ ນ ລຠຕິ, ອຸປສມ຺ປທາຍ ສຏ຺ຐິວສ຺ໂສ ວາ ສຕ຺ຕຕິວສ຺ໂສ ວາ ໂຫຕິ, ນວກຕຣສ຺ສປິ ພ຺ຍຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອາຈຣິໂຍ ເມ, ອາວຸໂສ, ໂຫຫິ, ອາຍສ຺ມໂຕ ນິສ຺ສາຍ ວຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ເອວໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວຕ຺ວາ ນິສ຺ສໂຍ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ຄາມປ຺ປເວສນໍ ອາປຸຈ຺ຉນ຺ເຕນປິ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ຄາມປ຺ປເວສນໍ ອາປຸຈ຺ຉາມິ ອາຈຣິຍາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພອາປຸຈ຺ຉເນສຸ. ກຕມໍ ຕໍ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸປຊ຺ຌາຍວຕ຺ຕໂຕ ອຎ຺ຎໍ ນຕ຺ຖີຕິ ອາຫ ‘‘ອິທເມວ ຈ…ເປ… ອາຈຣິຍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. ນນຸ ອຸປຊ຺ຌາຈຣິຍາ ຠິນ຺ນປທຕ຺ຖາ, ອຖ ກສ຺ມາ ອິທເມວ ‘‘ອາຈຣິຍວຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອາຈຣິຍສ຺ສ ກຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ’’ຕິ. ຍຖາ ເອໂກປິ ຠິກ຺ຂຸ ມາຕຸຠາຕາຠູຕຕ຺ຕາ ‘‘ມາຕຸໂລ’’ຕິ ຈ ຘມ຺ເມ ສິກ຺ຂາປກຕ຺ຕາ ‘‘ອາຈຣິໂຍ’’ຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ເອກເມວ ວຕ຺ຕໍ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ກຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ອຸປຊ຺ຌາຍວຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຈ ອາຈຣິຍສ຺ສ ກຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ອາຈຣິຍວຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ນາເມ ຠິນ຺ເນ ອຕ຺ໂຖ ຠິນ຺ໂນ ສິຍາຕິ ອາຫ ‘‘ນາມມຕ຺ຕເມວ ເຫຕ຺ຖ ນານ’’ນ຺ຕິ. ຍຖາ ‘‘ອິນ຺ໂທ ສກ຺ໂກ’’ຕິອາທີສຸ ນາມມຕ຺ຕເມວ ຠິນ຺ນໍ, ນ ອຕ຺ໂຖ, ເອວເມຕ຺ຖາປີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພຕິ.

ອິທານິ ຕສ຺ມິໍ ວຕ຺ເຕ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກອນ຺ເຕວາສິການໍ ວເສນ ລພ຺ຠມານໍ ກຎ຺ຈິ ວິເສສໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຍາວ ຈີວຣຣຊນ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິມາຫ. ຕໂຕ ອຸປຊ຺ຌາຍາຈຣິຍານໍ ວເສນ ວິເສສໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຸປຊ຺ຌາເຍ’’ຕ຺ຍາທິມາຫ. ເຕສຸ ວຕ຺ຕໍ ສາທິຍນ຺ເຕສຸ ອາປຕ຺ຕິ, ອສາທິຍນ຺ເຕສຸ ອນາປຕ຺ຕິ, ເຕສຸ ອຊານນ຺ເຕສຸ, ເອກສ຺ສ ຠາຣກຣເຓປິ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ປິຓ຺ຑຕ຺ໂຖ. ອິທານິ ອນ຺ເຕວາສິກວິເສສວເສນ ລພ຺ຠມານວິເສສໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ເອຕ຺ຖ ຈາ’’ຕິອາທິ.

ອາຈຣິຍວຕ຺ຕກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສທ຺ຘິວິຫາຣິກວຕ຺ຕກຖາວຓ຺ຓນາ

ສທ຺ຘິວິຫາຣິກວຕ຺ເຕ ໂກ ສທ຺ຘິວິຫາຣິໂກ, ເກນຏ຺ເຐນ ສທ຺ຘິວິຫາຣິໂກ, ເກນ ວຕ຺ຕິຕພ຺ພໍ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກວຕ຺ຕໍ, ກຕມໍ ຕໍ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ? ຕຕ຺ຖ ໂກ ສທ຺ຘິວິຫາຣິໂກຕິ ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ວາ ໂຫຕຸ ສາມເຓໂຣ ວາ, ໂຍ ອຸປຊ຺ຌໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ໂສ ສທ຺ຘິວິຫາຣິໂກ ນາມ. ເກນຏ຺ເຐນ ສທ຺ຘິວິຫາຣິໂກຕິ ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ສທ຺ຘິໍ ວິຫາໂຣ ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ສທ຺ຘິວິຫາຣິໂກຕິ ອຕ຺ເຖນ. ເກນ ວຕ຺ຕິຕພ຺ພໍ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກວຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ວຕ຺ຕິຕພ຺ພໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ວຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘເກ (ມຫາວ. ໓໗໘) ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປຊ຺ຌາຍານໍ ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກສຸ ວຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎເປສ຺ສາມິ, ຍຖາ ອຸປຊ຺ຌາເຍຫິ ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກສຸ ວຕ຺ຕິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ກຕມໍ ຕໍ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິທານິ ປກຣຓາຄຕໍ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ປກຣເຓ ສງ຺ເຂປຣຸຈິຕ຺ຕາ, ອາຈຣິຍສທ຺ຘິວິຫາຣິກອນ຺ເຕວາສິກວຕ຺ຕານຎ຺ຈ ສມານຕ຺ຕາ ທ຺ເວປິ ເອກໂຕ ວຸຕ຺ຕາ, ຕຖາປິ ວຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘເກ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ອາຄຕຕ຺ຕາ ວິສຸໍ ວິສຸໍເຍວ ກຖຍາມ.

ສງ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ ອນຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ອຸທ຺ເທສາທີຫິສ຺ສ ສງ຺ຄໂຫ ຈ ອນຸຄ຺ຄໂຫ ຈ ກາຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ອຸທ຺ເທໂສຕິ ປາຬິວຈນໍ. ປຣິປຸຈ຺ຉາຕິ ປາຬິຍາ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ. ໂອວາໂທຕິ ອໂນຕິຓ຺ເຓ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ‘‘ອິທໍ ກໂຣຫິ, ອິທໍ ມາ ກຣິຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຈນໍ. ອນຸສາສນີຕິ ໂອຕິຓ຺ເຓ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ. ອປິຈ ໂອຕິຓ຺ເຓ ວາ ອໂນຕິຓ຺ເຓ ວາ ປຐມໍ ວຈນໍ ໂອວາໂທ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ວຈນໍ ອນຸສາສນີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິ ສເຈ ອຕິເຣກປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ປຣິກ຺ຂາໂຣຕິ ອຎ຺ໂຎປິ ສມຓປຣິກ຺ຂາໂຣ. ອິຘ ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ນາມ ຘມ຺ມິເຍນ ນເຍນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານອຸປາຍປຣິເຍສນໍ. ອິໂຕ ປຣໍ ທນ຺ຕກຏ຺ຐທານໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ອາຈມນກຸມ຺ຠິຍາ ອຸທກສິຎ຺ຈນປຣິໂຍສານໍ ວຕ຺ຕໍ ຄິລານສ຺ເສວ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກສ຺ສ ກາຕພ຺ພໍ. ອນຠິຣຕິວູປກາສນາທິ ປນ ອຄິລານສ຺ສປິ ກຕ຺ຕພ຺ພເມວ. ຈີວຣໍ ຣຊນ຺ເຕນາຕິ ‘‘ເອວໍ ຣເຊຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ອຸປຊ຺ຌາຍໂຕ ອຸປາຍໍ ສຸຕ຺ວາ ຣຊນ຺ເຕນ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສງ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ ອນຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພຕິອາທີສຸ ອນາທຣິຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ຘມ຺ມາມິເສຫິ ອສງ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕານໍ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍານໍ ທຸກ຺ກຏໍ ວຕ຺ຕເຠທຕ຺ຕາ. ເຕເນວ ປຣິວາເຣປິ (ປຣິ. ໓໒໒) ‘‘ນ ເທນ຺ໂຕ ອາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເສສໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ.

ສທ຺ຘິວິຫາຣິກວຕ຺ຕກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອນ຺ເຕວາສິກວຕ຺ຕກຖາວຓ຺ຓນາ

ອນ຺ເຕວາສິກວຕ຺ເຕ ໂກ ອນ຺ເຕວາສິໂກ, ເກນຏ຺ເຐນ ອນ຺ເຕວາສິໂກ, ກຕິວິຘາ ອນ຺ເຕວາສິກາ, ເກນ ວຕ຺ຕິຕພ຺ພໍ ອນ຺ເຕວາສິກວຕ຺ຕໍ, ກຕມໍ ຕໍ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ? ຕຕ຺ຖ ໂກ ອນ຺ເຕວາສິໂກຕິ ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ວາ ໂຫຕຸ ສາມເຓໂຣ ວາ, ໂຍ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ນິສ຺ສຍໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ໂຍ ວາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ໂອວາທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປພ຺ພຊຕິ, ໂຍ ວາ ເຕນານຸສ຺ສາວິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ໂຍ ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓາຕິ, ໂສ ສພ຺ໂພ ອນ຺ເຕວາສິໂກຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ປຐໂມ ນິສ຺ສຍນ຺ເຕວາສິໂກ ນາມ, ທຸຕິໂຍ ປພ຺ພຊ຺ຊນ຺ເຕວາສິໂກ ນາມ, ຕຕິໂຍ ອຸປສມ຺ປທນ຺ເຕວາສິໂກ ນາມ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ຘມ຺ມນ຺ເຕວາສິໂກ ນາມ. ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປນ ສິປ຺ປນ຺ເຕວາສິໂກປິ ອາຄໂຕ, ໂສ ອິຘ ນາຘິປ຺ເປໂຕ. ເກນຏ຺ເຐນ ອນ຺ເຕວາສິໂກຕິ ອນ຺ເຕ ວສຕີຕິ ອນ຺ເຕວາສິໂກ ອລຸຕ຺ຕສມາສວເສນ. ກຕິວິຘາ ອນ຺ເຕວາສິກາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕນເຍນ ຈຕຸພ຺ພິຘາ ອນ຺ເຕວາສິກາ.

ເກນ ວຕ຺ຕິຕພ຺ພໍ ອນ຺ເຕວາສິກວຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈຕຸພ຺ພິເຘຫິ ອາຈຣິເຍຫິ ອນ຺ເຕວາສິເກສຸ ວຕ຺ຕິຕພ຺ພໍ. ຍຖາຫ ວຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘເກ (ຈູຬວ. ໓໘໒) ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຈຣິຍານໍ ອນ຺ເຕວາສິເກສຸ ວຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎເປສ຺ສາມິ, ຍຖາ ອາຈຣິເຍຫິ ອນ຺ເຕວາສິເກສຸ ວຕ຺ຕິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ກຕມໍ ຕໍ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ ຍໍ ຠຄວຕາ ວຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘເກ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິຘ ຈ ສງ຺ເຂເປນ ທສ຺ສິຕໍ, ຕໍ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອິຘ ປນ ອຕ຺ໂຖ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກວຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ເອເຕສຸ ປພ຺ພຊ຺ຊນ຺ເຕວາສິໂກ ຈ ອຸປສມ຺ປທນ຺ເຕວາສິໂກ ຈ ອາຈຣິຍສ຺ສ ຍາວຊີວໍ ຠາໂຣ, ນິສ຺ສຍນ຺ເຕວາສິໂກ ຈ ຘມ຺ມນ຺ເຕວາສິໂກ ຈ ຍາວ ສມີເປ ວສນ຺ຕິ, ຕາວເທວ, ຕສ຺ມາ ອາຈຣິເຍຫິປິ ເຕສຸ ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕິຕພ຺ພໍ. ອາຈຣິຍນ຺ເຕວາສິເກສຸ ຫິ ໂຍ ໂຍ ນ ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອນ຺ເຕວາສິກວຕ຺ຕກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອາຄນ຺ຕຸກວຕ຺ຕກຖາວຓ຺ຓນາ

໑໘໕. ອາຄນ຺ຕຸກວຕ຺ເຕ ອາຄຈ຺ຉຕີຕິ ອາຄນ຺ຕຸໂກ, ເຕນ ວຕ຺ຕິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອາຄນ຺ຕຸກວຕ຺ຕໍ. ‘‘ອິທານິ ອາຣາມໍ ປວິສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອິມິນາ ອຸປຈາຣສີມາສມີປໍ ທສ຺ເສຕິ, ຕສ຺ມາ ອຸປຈາຣສີມາສມີປໍ ປຕ຺ວາ ອຸປາຫນາໂອມຸຎ຺ຈນາທິ ສພ຺ພໍ ກາຕພ຺ພໍ. ຄເຫຕ຺ວາຕິ ອຸປາຫນທຓ຺ຑເກນ ຄເຫຕ຺ວາ. ອຸປາຫນປຸຎ຺ຉນໂຈຬກໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອຸປາຫນາ ປຸຎ຺ຉິຕພ຺ພາຕິ ‘‘ກຕຣສ຺ມິໍ ຐາເນ ອຸປາຫນປຸຎ຺ຉນໂຈຬກ’’ນ຺ຕິ ອາວາສິເກ ຠິກ຺ຂູ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ. ປຕ຺ຖຣິຕພ຺ພນ຺ຕິ ສຸກ຺ຂາປນຕ຺ຖາຍ ອາຕເປ ປຕ຺ຖຣິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ນວໂກ ໂຫຕິ, ອຠິວາທາເປຕພ຺ໂພຕິ ຕສ຺ສ ວສ຺ເສ ປຸຈ຺ຉິເຕ ຍທິ ທຫໂຣ ໂຫຕິ, ສຍເມວ ວນ຺ທິສ຺ສຕິ, ຕທາ ອິມິນາ ວນ຺ທາປິໂຕ ໂຫຕິ. ນິລ຺ໂລເກຕພ຺ໂພຕິ ໂອໂລເກຕພ຺ໂພ. ພຫິ ຐິເຕນາຕິ ພຫິ ນິກ຺ຂມນ຺ຕສ຺ສ ອຫິໂນ ວາ ອມນຸສ຺ສສ຺ສ ວາ ມຄ຺ຄໍ ຐຕ຺ວາ ຐິເຕນ ນິລ຺ໂລເກຕພ຺ໂພ. ເສສໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອາຄນ຺ຕຸກວຕ຺ຕກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອາວາສິກວຕ຺ຕກຖາວຓ຺ຓນາ

໑໘໖. ອາວາສິກວຕ຺ເຕ ອາວສຕີຕິ ອາວາສິໂກ, ເຕນ ວຕ຺ຕິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອາວາສິກວຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອາວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອາຄນ຺ຕຸກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ວຸຑ຺ຒຕຣໍ ທິສ຺ວາ ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ພນ຺ຕິອາທິ ປາຬິຍໍ (ຈູຬວ. ໓໕໙) ອາຄຕຎ຺ຈ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ອາຄຕຎ຺ຈ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໕໙) ຄເຫຕພ຺ພໍ, ຄເຫຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປາກຏເມວ, ອຸປາຫນປຸຎ຺ຉນໍ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິວເສນ ກາຕພ຺ພໍ. ເຕເນວ ເຫຕ຺ຖ ‘‘ສເຈ ອຸສ຺ສຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ອຸປາຫນາ ອປຸຎ຺ຉນ຺ຕສ຺ສປິ ອນາປຕ຺ຕິ. ເສນາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ກຕ຺ຖ ມຍ຺ຫໍ ເສນາສນໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິເຕນ ເສນາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ພໍ, ‘‘ເອຕໍ ເສນາສນໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ເອວໍ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ປຕ຺ຖຣິຕຸໍ ປນ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ເອເຕນ ມຎ຺ຈປີຐາທິໍ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອຸປຣິ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ ທຕ຺ວາ ທານມ຺ປິ ເສນາສນປຎ຺ຎາປນເມວາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ມຫາອາວາເສປິ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິກໍ ສມ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ອາຄນ຺ຕຸກສ຺ສ ວຕ຺ຕໍ ອກາຕຸໍ ນ ລພ຺ຠຕິ. ເສສໍ ປຸຣິມສທິສເມວ.

ອາວາສິກວຕ຺ຕກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຄມິກວຕ຺ຕກຖາວຓ຺ຓນາ

໑໘໗. ຄມິກວຕ຺ເຕ ຄນ຺ຕຸໍ ຠພ຺ໂພຕິ ຄມິໂກ, ເຕນ ວຕ຺ຕິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຄມິກວຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ອນຸຕ຺ຕານປທວຓ຺ຓນາ – ທາຣຸຠຓ຺ຑນ຺ຕິ ເສນາສນກ຺ຂນ຺ຘເກ (ຈູຬວ. ໓໒໒) ວຸຕ຺ຕໍ ມຎ຺ຈປີຐາທິ. ມຕ຺ຕິກາຠຓ຺ຑມ຺ປິ ຣຊນຠາຊນາທິ ສພ຺ພໍ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕປ຺ປເຠທເມວ. ຕໍ ສພ຺ພໍ ອຄ຺ຄິສາລາຍໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ວາ ຄຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ອໂນວສ຺ສເກ ປພ຺ຠາເຣປິ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເສນາສນໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປກ຺ກມິຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຍໍ ປາສາຓປິຏ຺ຐິຍໍ ວາ ປາສາຓຕ຺ຖມ຺ເຠສຸ ວາ ກຕເສນາສນໍ, ຍຕ຺ຖ ອຸປຈິກາ ນາໂຣຫນ຺ຕິ, ຕໍ ອນາປຸຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສປິ ອນາປຕ຺ຕິ. ຈຕູສຸ ປາສາເຓສູຕິອາທິ ອຸປຈິການໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ ປຓ຺ຓສາລາທິເສນາສເນ ກຕ຺ຕພ຺ພາກາຣທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອປ຺ເປວ ນາມ ອງ຺ຄານິປິ ເສເສຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ອຍໍ ອຊ຺ໂຌກາເສ ຐປິຕມ຺ຫິ ອານິສໍໂສ. ໂອວສ຺ສກເຄເຫ ປນ ຕິເຓສຸ ຈ ມຕ຺ຕິກາປິຓ຺ເຑສຸ ຈ ອຸປຣິ ປຕນ຺ເຕສຸ ມຎ຺ຈປີຐານໍ ອງ຺ຄານິປິ ວິນສ຺ສນ຺ຕິ.

ຄມິກວຕ຺ຕກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຠຕ຺ຕຄ຺ຄວຕ຺ຕກຖາວຓ຺ຓນາ

໑໘໘. ວຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘເກ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ອນຸໂມທນວຕ຺ຕໍ ອາຄຕໍ, ຕໂຕ ຠຕ຺ຕຄ຺ຄວຕ຺ຕໍ. ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍຎ຺ຈ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໓.໓໗໓-໓໗໔) ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ວຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘເກ (ຈູຬວ. ໓໕໖) ອາຄຕານິ ອາຄນ຺ຕຸກາວາສິກຄມິຍານຸໂມທນຠຕ຺ຕຄ຺ຄປິຓ຺ຑຈາຣິກາຣຎ຺ຎິກເສນາສນຊນ຺ຕາຆຣວຈ຺ຈກຸຏິອຸປຊ຺ຌາຍາຈຣິຍສທ຺ຘິວິຫາຣິກອນ຺ເຕວາສິກວຕ຺ຕານິ ຈຸທ຺ທສ ມຫາວຕ຺ຕານິ ນາມາ’’ຕິ ອນຸກ຺ກໂມ ວຸຕ຺ໂຕ, ອິຘ ປນ ວິນຍສງ຺ຄຫປ຺ປກຣເຓ ຄມິກວຕ຺ຕໂຕ ຠຕ຺ຕຄ຺ຄວຕ຺ຕໍ ອາຄຕໍ, ອນຸໂມທນວຕ຺ຕໍ ປນ ວິສຸໍ ອວຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕຄ຺ຄວຕ຺ເຕເຍວ ອນ຺ໂຕຄຘໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຕ຺ຕຄ຺ຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຕ຺ເຕ ຠຸຕ຺ເຕເຍວ ອນຸໂມທນາກຣຓໂຕ, ປາຬິຍຎ຺ຈ ອຎ຺ເຎສຸ ວຕ຺ເຕສຸ ວິຍ ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ອນຸໂມທນວຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ວິສຸໍ ວຕ຺ຕຠາເວນ ອນາຄຕຕ຺ຕາ ຠຕ຺ຕຄ຺ຄວຕ຺ເຕເຍວ ອນ຺ໂຕຄຘນ຺ຕິ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອຘິປ຺ປາໂຍ ສິຍາ. ອິມສ຺ສ ຈ ວິນຍາລງ຺ກາຣປກຣຓສ຺ສ ຕສ຺ສາ ວຓ຺ຓນາຠູຕຕ຺ຕາ ສໍວຓ຺ເຓຕພ຺ພກ຺ກເມເນວ ສໍວຓ຺ຓນໍ ກຖຍິສ຺ສາມ.

ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຠຕ຺ຕໍ. ອຊຕິ ຄຈ຺ຉຕິ ປວຕ຺ຕຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ອຄ຺ຄໍ. ‘‘ອາທິໂກຏ຺ຐາສໂກຏີສຸ, ປຸຣໂຕຄ຺ຄໍ ວເຣ ຕີສູ’’ຕິ ອຠິຘານປ຺ປທີປິກາຍໍ ອາຄເຕປິ ‘‘ຣາຊຄ຺ຄນ຺ຕິ ຣາຊາຣຫໍ, ສລາກຄ຺ຄນ຺ຕິ ສລາກຄ຺ຄຫຓຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ອຎ຺ຎຕ຺ເຖສຸປິ ປວຕ຺ຕນໂຕ ຠຕ຺ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄໍ ຠຕ຺ຕຄ຺ຄໍ, ຠຕ຺ຕປຣິວິສນຏ຺ຐານໍ, ຠຕ຺ຕຄ຺ເຄ ວຕ຺ຕິຕພ຺ພໍ ວຕ຺ຕໍ ຠຕ຺ຕຄ຺ຄວຕ຺ຕນ຺ຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ຕຕ຺ຖ ອາຣາເມ ກາໂລ ອາໂຣຈິໂຕ ໂຫຕີຕິ ‘‘ກາໂລ ຠນ຺ເຕ, ນິຏ຺ຐິຕໍ ຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອາໂຣຈິໂຕ ໂຫຕິ. ຕິມຓ຺ຑລໍ ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ເຕນາຕິ ທ຺ເວ ຊາຓຸມຓ຺ຑລານິ ນາຠິມຓ຺ຑລຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ເຕນ. ປຣິມຓ຺ຑລໍ ນິວາເສຕ຺ວາຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ມຓ຺ຑລໍ ນິວາເສຕ຺ວາ. ອຸທ຺ຘໍ ນາຠິມຓ຺ຑລໍ, ອໂຘ ຊາຓຸມຓ຺ຑລໍ ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ເຕນ ຊາຓຸມຓ຺ຑລສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ຊງ຺ຆຏ຺ຐິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລມຕ຺ຕໍ ນິວາສນໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ນິວາເສຕພ຺ພໍ, ຕໂຕ ປຣໍ ໂອຕາເຣນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຍຖານິສິນ຺ນສ຺ສ ຊາຓຸມຓ຺ຑລໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລມຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ໂຫຕີຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກາຍພນ຺ຘນໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາຕິ ຕສ຺ສ ນິວາສນສ຺ສ ອຸປຣິ ກາຍພນ຺ຘນໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອກາຍພນ຺ຘເນນ ຄາໂມ ປວິສິຕພ຺ໂພ, ໂຍ ປວິເສຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໗໘) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ສຄຸຓໍ ກຕ຺ວາຕິ ອິທໍ ອຸປຊ຺ຌາຍວຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕເມວ. ‘‘ຄຓ຺ຐິກໍ ປຏິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາຕິ ປາສເກ ຄຓ຺ຐິກໍ ປເວເສຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕຄາໂມ ວາ ໂຫຕຸ ວິຫາໂຣ ວາ, ມນຸສ຺ສານໍ ປຣິວິສນຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ກາຍພນ຺ຘນໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຄມນເມວ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ມຫາອຏ຺ຐກຖາສຸ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ມນຸສ຺ສານໍ ປຣິວິສນຏ຺ຐານນ຺ຕິ ຍຕ຺ຖ ອນ຺ໂຕວິຫາເຣປິ ມນຸສ຺ສາ ສປຸຕ຺ຕທາຣາ ອາວສິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ເນຕ຺ວາ ໂຠເຊນ຺ຕິ.

ສຸປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນນາຕິ ນ ສສີສໍ ປາຣຸເຕນ, ອຖ ໂຂ ຄຓ຺ຐິກໍ ປຏິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອນຸວາຕນ຺ເຕນ ຄີວໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຸໂຠ ກຓ຺ເຓ ສມໍ ກຕ຺ວາ ປຏິສໍຫຣິຕ຺ວາ ຍາວ ມຓິພນ຺ຘາ ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ເຕນ. ສຸສໍວຸເຕນາຕິ ຫຕ຺ຖໍ ວາ ປາທໍ ວາ ອກີຬາເປນ຺ເຕນ, ສຸວິນີເຕນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂອກ຺ຂິຕ຺ຕຈກ຺ຂຸນາຕິ ເຫຏ຺ຐາຂິຕ຺ຕຈກ຺ຂຸນາ. ໂຍ ອນາທຣິຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕຫໍ ຕຫໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຠິຍ຺ໂຍ ຕໍ ຕໍ ທິສາຠາຄໍ ປາສາທໍ ກູຏາຄາຣໍ ວີຖິໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ເອກສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສາທິປຣິສ຺ສຍາຠາວໍ ໂອໂລເກຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອປ຺ປສທ຺ເທນາຕິ ເອຕ຺ຖ ກິຕ຺ຕາວຕາ ອປ຺ປສທ຺ໂທ ໂຫຕິ? ທ຺ວາທສຫຕ຺ເຖ ເຄເຫ ອາທິມ຺ຫິ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ມຊ຺ເຌ ທຸຕິຍຕ຺ເຖໂຣ ອນ຺ເຕ ຕຕິຍຕ຺ເຖໂຣຕິ ເອວໍ ນິສິນ຺ເນສຸ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ທຸຕິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ເຕຕິ, ທຸຕິຍຕ຺ເຖໂຣ ຕສ຺ສ ສທ຺ທຎ຺ເຈວ ສຸຓາຕິ, ກຖຎ຺ຈ ວວຕ຺ຖເປຕິ, ຕຕິຍຕ຺ເຖໂຣ ປນ ສທ຺ທເມວ ສຸຓາຕິ, ກຖໍ ນ ວວຕ຺ຖເປຕິ, ເອຕ຺ຕາວຕາ ອປ຺ປສທ຺ໂທ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ຕຕິຍຕ຺ເຖໂຣ ກຖໍ ວວຕ຺ຖເປຕິ, ມຫາສທ຺ໂທ ນາມ ໂຫຕິ.

ນ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕກາຍາຕິ ນ ອຸກ຺ເຂເປນ, ອິຕ຺ຖມ຺ຠູຕລກ຺ຂເຓ ກຣຓວຈນໍ, ເອກໂຕ ວາ ອຸຠໂຕ ວາ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕຈີວໂຣ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນ຺ໂຕອິນ຺ທຂີລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນ ເອວໍ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ນິສິນ຺ນກາເລ ປນ ຘມກຣຓໍ ນີຫຣນ຺ເຕນປິ ຈີວຣໍ ອນຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາວ ນີຫຣິຕພ຺ພໍ. ນ ອຸຊ຺ຊຄ຺ຆິກາຍາຕິ ນ ມຫາຫສິຕໍ ຫສນ຺ໂຕ, ວຸຕ຺ຕນເຍເນເວຕ຺ຖ ກຣຓວຈນໍ. ນ ກາຍປ຺ປຈາລກນ຺ຕິ ກາຍໍ ອຈາເລຕ຺ວາ ກາຍໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ນິຈ຺ຈລໍ ກຕ຺ວາ ອຸຊຸເກນ ກາເຍນ ສເມນ ອິຣິຍາປເຖນ. ນ ພາຫຸປ຺ປຈາລກນ຺ຕິ ພາຫຸໍ ອຈາເລຕ຺ວາ ພາຫຸໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ນິຈ຺ຈລໍ ກຕ຺ວາ. ນ ສີສປ຺ປຈາລກນ຺ຕິ ສີສໍ ອຈາເລຕ຺ວາ ສີສໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ນິຈ຺ຈລໍ ອຸຊຸໍ ຐເປຕ຺ວາ. ນ ຂມ຺ຠກໂຕຕິ ຂມ຺ຠກໂຕ ນາມ ກຏິຍໍ ຫຕ຺ຖໍ ຐເປຕ຺ວາ ກຕຂມ຺ໂຠ. ນ ອຸກ຺ກຸຏິກາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸກ຺ກຸຏິກາ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຓ຺ຫິໂຍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄປາເທຫິ ວາ ອຄ຺ຄປາເທ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຓ຺ເຫຫິເຍວ ວາ ຠູມິໍ ຜຸສນ຺ຕສ຺ສ ຄມນໍ. ກຣຓວຈນໍ ປເນຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂຓເມວ. ນ ໂອຄຸຓ຺ຐິເຕນາຕິ ສສີສໍ ປາຣຸເຕນ. ນ ປລ຺ລຕ຺ຖິກາຍາຕິ ນ ທຸສ຺ສປລ຺ລຕ຺ຖິກາຍ. ເອຕ຺ຖ ອາໂຍຄປລ຺ລຕ຺ຖິກາປິ ທຸສ຺ສປລ຺ລຕ຺ຖິກາ ເອວ. ນ ເຖເຣ ຠິກ຺ຂູ ອນຸປຂຊ຺ຊາຕິ ເຖເຣ ຠິກ຺ຂູ ອຕິອລ຺ລີຍິຕ຺ວາ ນ ນິສີທິຕພ຺ພໍ. ນ ສງ຺ຆາຏິໍ ໂອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາຕິ ນ ສງ຺ຆາຏິໍ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ນິສີທິຕພ຺ພໍ.

ສກ຺ກຈ຺ຈນ຺ຕິ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ. ປຕ຺ຕສຎ຺ຎີຕິ ປຕ຺ເຕ ສຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ. ສມສູປໂກ ນາມ ຍຕ຺ຖ ຠຕ຺ຕສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖຠາຄປ຺ປມາໂຓ ສູໂປ ໂຫຕິ. ສມຕິຕ຺ຖິກນ຺ຕິ ສມປຸຓ຺ຓໍ ສມຠຣິຕໍ. ຖູປີກຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ຖູປີກໂຕ ນາມ ປຕ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕມຸຂວຏ຺ຏິເລຂໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ກໂຕ, ປຕ຺ເຕ ປກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ຠຣິໂຕ ປູຣິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ກຕໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕມຸຂວຏ຺ຏິເລຂາສມປ຺ປມາໂຓ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ‘‘ຍໍ ກຎ຺ຈິ ຍາຄຸໍ ວາ ຠຕ຺ຕໍ ວາ ຜລາຜລໍ ວາ ອາມິສຊາຕິກໍ ສມຕິຕ຺ຖິກເມວ ຄເຫຕພ຺ພໍ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ອຘິຏ຺ຐານຸປເຄນ ປຕ຺ເຕນ, ອິຕເຣນ ປນ ຖູປີກຕມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ຍາມກາລິກສຕ຺ຕາຫກາລິກຍາວຊີວິການິ ປນ ອຘິຏ຺ຐານຸປຄປຕ຺ເຕ ຖູປີກຕານິປິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ຍໍ ປນ ທ຺ວີສຸ ປຕ຺ເຕສຸ ຠຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ປູເຣຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ເປເສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍໍ ປຕ຺ເຕ ປກ຺ຂິປິຍມານໍ ປູວອຸຈ຺ຉຸຂຓ຺ຑຜລາຜລາທິ ເຫຏ຺ຐາ ໂອໂຣຫຕິ, ຕໍ ຖູປີກຕໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ປູວວຏໍສກໍ ຐເປຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ເທນ຺ຕິ, ຖູປີກຕເມວ ໂຫຕິ. ປຸປ຺ຜວຏໍສກຕກ຺ໂກລກຏຸກຜລາທິວຏໍສເກ ປນ ຐເປຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ຖູປີກຕໍ ນ ໂຫຕິ. ຠຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປຣິ ຖາລກໍ ວາ ປຕ຺ຕໍ ວາ ຐເປຕ຺ວາ ປູເຣຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຖູປີກຕໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ກຸຣຸນ຺ທິຍມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຖາລເກ ວາ ປຕ຺ເຕ ວາ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕໍ ປຕ຺ຕມຕ຺ຖເກ ຐເປຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ, ປາເຏກ຺ກຠາຊນໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອິຘ ອນາປຕ຺ຕິຍໍ ຄິລາໂນ ນ ອາຄໂຕ, ຕສ຺ມາ ຄິລານສ຺ສປິ ຖູປີກຕໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ປນ ປຏິຄ຺ຄເຫຕຸເມວ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ປນ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ.

‘‘ສກ຺ກຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ຈ ‘‘ປຕ຺ຕສຎ຺ຎີ’’ຕິ ຈ ອຸຠຍໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ສປທານນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ໂອຘິໍ ອກຕ຺ວາ ອນຸປຏິປາຏິຍາ. ສມສູປເກ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ວຸຕ຺ຕເມວ. ຖູປກໂຕຕິ ມຕ຺ຖກໂຕ, ເວມຊ຺ຌໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ສູປໍ ວາ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ວາຕິອາທິ ປາກຏເມວ. ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ. ອຸຊ຺ຌານສຎ຺ຎີສິກ຺ຂາປເທປິ ຄິລາໂນ ນ ມຸຎ຺ຈຕິ. ນາຕິມຫນ຺ໂຕ ກພໂຬຕິ ມຍູຣຓ຺ຑໍ ອຕິມຫນ຺ຕໍ, ກຸກ຺ກຸຏຓ຺ຑໍ ອຕິຂຸທ຺ທກໍ, ເຕສໍ ເວມຊ຺ຌປ຺ປມາໂຓ. ປຣິມຓ຺ຑລໍ ອາໂລໂປຕິ ນາຕິທີໂຆ ອາໂລໂປ. ອນາຫເຏຕິ ອນາຫຣິເຕ, ມຸຂທ຺ວາຣໍ ອສມ຺ປາປິເຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສພ຺ໂພ ຫຕ຺ໂຖຕິ ເອຕ຺ຖ ຫຕ຺ຖສທ຺ໂທ ຕເທກເທເສສຸ ອງ຺ຄຸລີສຸ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ ‘‘ຫຕ຺ຖມຸທ຺ໂທ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ສມຸທາເຍ ປວຕ຺ຕໂວຫາຣສ຺ສ ອວຍເວ ປວຕ຺ຕນໂຕ. ເອກງ຺ຄຸລິມ຺ປິ ມຸເຂ ປກ຺ຂິປິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ນ ສກພເຬນາຕິ ເອຕ຺ຖ ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ໂຕ ຫຣີຕກໍ ວາ ລຏ຺ຐິມຘຸກໍ ວາ ມຸເຂ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກເຖຕິ, ຍຕ຺ຕເກນ ວຈນໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຕເກ ມຸຂມ຺ຫິ ສນ຺ເຕ ກເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ປິຓ຺ຑຸກ຺ເຂປກນ຺ຕິ ປິຓ຺ຑໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ. ກພຬາວຈ຺ເຉທກນ຺ຕິ ກພຬໍ ອວຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອວຉິນ຺ທິຕ຺ວາ. ອວຄຓ຺ຑກາຣກນ຺ຕິ ມກ຺ກໂຏ ວິຍ ຄຓ຺ເຑ ກຕ຺ວາ ກຕ຺ວາ. ຫຕ຺ຖນິທ຺ຘຸນກນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖໍ ນິທ຺ຘຸນິຕ຺ວາ ນິທ຺ຘຸນິຕ຺ວາ. ສິຕ຺ຖາວກາຣກນ຺ຕິ ສິຕ຺ຖານິ ອວກິຣິຕ຺ວາ ອວກິຣິຕ຺ວາ. ຊິວ຺ຫານິຈ຺ຉາຣກນ຺ຕິ ຊິວ຺ຫໍ ນິຈ຺ຉາເຣຕ຺ວາ ນິຈ຺ຉາເຣຕ຺ວາ. ຈປຸຈປຸກາຣກນ຺ຕິ ‘‘ຈປຸຈປູ’’ຕິ ເອວໍ ສທ຺ທໍ ກຕ຺ວາ ກຕ຺ວາ. ສຸຣຸສຸຣຸກາຣກນ຺ຕິ ‘‘ສຸຣຸສຸຣູ’’ຕິ ເອວໍ ສທ຺ທໍ ກຕ຺ວາ ກຕ຺ວາ. ຫຕ຺ຖນິລ຺ເລຫກນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖໍ ນິລ຺ເລຫິຕ຺ວາ ນິລ຺ເລຫິຕ຺ວາ. ຠຸຎ຺ຊນ຺ເຕນ ຫິ ອງ຺ຄຸລິມຕ຺ຕມ຺ປິ ນິລ຺ເລຫິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຆນຍາຄຸຜາຓິຕປາຍາສາທິເກ ປນ ອງ຺ຄຸລີຫິ ຄເຫຕ຺ວາ ອງ຺ຄຸລິໂຍ ມຸເຂ ປເວເສຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປຕ຺ຕນິລ຺ເລຫກໂອຏ຺ຐນິລ຺ເລຫເກສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ, ຕສ຺ມາ ອງ຺ຄຸລິຍາປິ ປຕ຺ໂຕ ນ ນິລ຺ເລຫິຕພ຺ໂພ, ເອກໂອຏ຺ໂຐປິ ຊິວ຺ຫາຍ ນ ນິລ຺ເລຫິຕພ຺ໂພ, ໂອຏ຺ຐມໍເສຫິ ເອວ ປນ ຄເຫຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ປເວເສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ນ ສາມິເສນ ຫຕ຺ເຖນ ປານີຍຖາລໂກຕິ ເອຕໍ ປຏິກູລວເສນ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ສງ຺ຆິກມ຺ປິ ປຸຄ຺ຄລິກມ຺ປິ ຄິຫິສນ຺ຕກມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກມ຺ປິ ສງ຺ຂມ຺ປິ ສຣາວມ຺ປິ ອາມິສມກ຺ຂິຕໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພເມວ, ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ. ສເຈ ປນ ຫຕ຺ຖສ຺ສ ເອກເທໂສ ອາມິສມກ຺ຂິໂຕ ນ ໂຫຕິ, ເຕນ ປເທເສນ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ນ ສສິຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ຕໂຘວນໍ ອນ຺ຕຣຆເຣ ຉຑ຺ເຑຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ວາຕິ ສິຕ຺ຖານິ ເອກໂຕ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ຣາສິໍ ກຕ຺ວາ ອຸທກໍ ຉຑ຺ເຑຕິ. ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ວາ ອຸທກຄຕິການິ ກຕ຺ວາ ຉຑ຺ເຑຕິ, ປຏິຄ຺ຄເຫນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນໍ ປຏິຄ຺ຄເຫ ຉຑ຺ເຑຕິ, ພຫິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ວາ ຉຑ຺ເຑຕິ, ເອວໍ ຉຑ຺ເຑນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ນ ຕາວ ເຖເຣນ ອຸທກນ຺ຕິ ອິທໍ ຫຕ຺ຖໂຘວນອຸທກໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອນ຺ຕຣາ ປິປາສິເຕນ, ປນ ຄເລ ວິລຄ຺ຄາມິເສນ ວາ ປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ນ ໂຘວິຕພ຺ພາຕິ.

ຠຕ຺ຕຄ຺ຄວຕ຺ຕກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອນຸໂມທນວຕ຺ຕກຖາວຓ຺ຓນາ

ອນຸໂມທນວຕ຺ເຕ ອນຸ ປຸນປ຺ປຸນໍ ໂມທິຍເຕ ປໂມທິຍເຕຕິ ອນຸໂມທນາ. ກາ ສາ? ຘມ຺ມກຖາ. ອນຸໂມທນາຍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ວຕ຺ຕໍ ອນຸໂມທນວຕ຺ຕໍ. ປຎ຺ຈເມ ນິສິນ຺ເນຕິ ອນຸໂມທນຕ຺ຖາຍ ນິສິນ຺ເນ. ອຸປນິສິນ຺ນກຖາ ນາມ ພຫູສຸ ສນ຺ນິປຕິເຕສຸ ປຣິກຖາກຖນໍ. ເສສໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ.

ອນຸໂມທນວຕ຺ຕກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປິຓ຺ຑຈາຣິກວຕ຺ຕກຖາວຓ຺ຓນາ

໑໘໙. ປິຓ຺ຑຈາຣິກວຕ຺ເຕ ປິຓ຺ຑິຕພ຺ໂພ ສງ຺ຆຣິຕພ຺ໂພຕິ ປິຓ຺ໂຑ, ປິຓ຺ຑປາໂຕ. ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣຓໍ ສີລມສ຺ສາຕິ ປິຓ຺ຑຈາຣີ, ໂສ ເອວ ປິຓ຺ຑຈາຣິໂກ ສກຕ຺ເຖ ກປຈ຺ຈຍວເສນ. ປິຓ຺ຑຈາຣິເກນ ວຕ຺ຕິຕພ຺ພໍ ວຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑຈາຣິກວຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣາຍມນຸຕ຺ຕານປທວຓ຺ຓນາ – ນິເວສນໍ ນາມ ອິຕ຺ຖິກຸມາຣິກາທີນໍ ວສນຏ຺ຐານໍ. ຍສ຺ມາ ປວິສນນິກ຺ຂມນທ຺ວາຣໍ ອສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ສຫສາ ປວິສນ຺ໂຕ ວິສຠາຄາຣມ຺ມຓໍ ວາ ປສ຺ເສຍ຺ຍ, ປຣິສ຺ສໂຍ ວາ ຠເວຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ນິເວສນໍ…ເປ… ປວິສິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕິທູເຣ ຕິຏ຺ຐນ຺ໂຕ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ວາ ຠເວຍ຺ຍ, ‘‘ອຎ຺ຎສ຺ສ ເຄເຫ ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ ວາ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍ. ອຈ຺ຈາສນ຺ເນ ຕິຏ຺ຐນ຺ໂຕ ອປສ຺ສິຕພ຺ພໍ ວາ ປສ຺ເສຍ຺ຍ, ອສຸຓິຕພ຺ພໍ ວາ ສຸເຓຍ຺ຍ, ເຕນ ມນຸສ຺ສານໍ ອຄາຣໂວ ວາ ອປ຺ປສາໂທ ວາ ຠເວຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ນາຕິທູເຣ ນາຈ຺ຈາສນ຺ເນ ຐາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕິຈິຣໍ ຕິຏ຺ຐນ຺ໂຕ ອທາຕຸກາມານໍ ມໂນປໂທໂສ ຠເວຍ຺ຍ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂາ ຈ ປຣິກ຺ຂເຍຍ຺ຍ, ອຕິລຫຸກໍ ນິວຕ຺ຕນ຺ໂຕ ທາຕຸກາມານໍ ປຸຎ຺ຎຫານິ ຈ ຠເວຍ຺ຍ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຈ ຠິກ຺ຂາຍ ອສມ຺ປຊ຺ຊນໍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ນາຕິຈິຣໍ ຐາຕພ຺ພໍ, ນາຕິລຫຸກໍ ນິວຕ຺ຕິຕພ຺ພໍ, ຐິເຕນ ສລ຺ລກ຺ເຂຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສລ຺ລກ຺ຂຓາກາຣໍ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ສເຈ ກມ຺ມໍ ວາ ນິກ຺ຂິປຕີ’’ຕິອາທິນາ. ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມໍ ວາ ນິກ຺ຂິປຕີຕິ ກປ຺ປາສໍ ວາ ສຸປ຺ປໍ ວາ ມຸສລໍ ວາ ຍຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຐິຕາ ວາ ນິສິນ຺ນາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໍ ນິກ຺ຂິປຕິ. ປຣາມສຕີຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ. ຐເປຕິ ວາຕິ ‘‘ຕິຏ຺ຐຖ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວທນ຺ຕີ ຐເປຕິ ນາມ. ອວກ຺ກາຣປາຕີຕິ ອຕິເຣກປິຓ຺ຑປາຕໍ ອປເນຕ຺ວາ ຐປນຕ຺ຖາຍ ເອກາ ສມຸຄ຺ຄປາຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ສມຸຄ຺ຄປາຕິ ນາມ ສມຸຄ຺ຄປຸຏສທິສາ ປາຕິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ປິຓ຺ຑຈາຣິກວຕ຺ຕກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອາຣຎ຺ຎິກວຕ຺ຕກຖາວຓ຺ຓນາ

໑໙໐. ອາຣຎ຺ຎິກວຕ຺ເຕ ນ ຣມນ຺ຕິ ຊນາ ເອຕ຺ຖາຕິ ອຣຎ຺ຎໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ –

‘‘ຣມຓີຍານິ ອຣຎ຺ຎານິ, ຍຕ຺ຖ ນ ຣມຕີ ຊໂນ;

ວີຕຣາຄາ ຣມິສ຺ສນ຺ຕິ, ນ ເຕ ກາມຄເວສິໂນ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໙໙);

ອຣຎ຺ເຎ ວສຕີຕິ ອາຣຎ຺ຎິໂກ, ເຕນ ວຕ຺ຕິຕພ຺ພໍ ວຕ຺ຕໍ ອາຣຎ຺ຎິກວຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວິເສສປທານມຕ຺ໂຖ – ກາລສ຺ເສວ ອຸຏ຺ຐາຍາຕິ ອຣຎ຺ຎເສນາສນສ຺ສ ຄາມໂຕ ທູຣຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ, ເຕເນວ ກາຣເຓນ ‘‘ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຣິສ຺ສໂມ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຕ຺ຕໍ ຖວິກາຍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອໍເສ ລຄ຺ເຄຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ຂນ຺ເຘ ກຣິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎມຄ຺ໂຄ ນ ທຸສ຺ໂສຘໂນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ກຓ຺ຏກສຣີສປາທິປຣິສ຺ສຍວິໂມຈນຕ຺ຖໍ ອຸປາຫນາ ອາໂຣຫິຕ຺ວາ. ອຣຎ຺ຎໍ ນາມ ຍສ຺ມາ ໂຈຣາທີນໍ ວິຈຣຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ທາຣຸຠຓ຺ຑໍ ມຕ຺ຕິກາຠຓ຺ຑໍ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ທ຺ວາຣວາຕປານໍ ຖເກຕ຺ວາ ວສນຏ຺ຐານໂຕ ນິກ຺ຂມິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິໂຕ ປຣານິ ຠຕ຺ຕຄ຺ຄວຕ຺ຕປິຓ຺ຑຈາຣິກວຕ຺ເຕສຸ ວຸຕ຺ຕສທິສາເນວ. ຄາມໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສເຈ ພຫິຄາເມ ອຸທກໍ ນຕ຺ຖິ, ອນ຺ໂຕຄາເມເຍວ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ, ອຖ ພຫິຄາເມ ອຕ຺ຖິ, ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ໂວທກໍ ກຕ຺ວາ ຖວິກາຍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ສງ຺ຆຣິຕ຺ວາ ອໍເສ ກຣິຕ຺ວາ ອຸປາຫນາ ອາໂຣຫິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ.

ຠາຊນໍ ອລຠນ຺ເຕນາຕິອາທິ ອຣຎ຺ຎເສນາສນສ຺ສ ທຸລ຺ລຠທພ຺ພສມ຺ຠາຣຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຄ຺ຄິ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພຕິອາທິ ວາຬມິຄສຣີສປາທິພາຫິຣປຣິສ຺ສຍກາເລ ຈ ວາຕປິຕ຺ຕາທິອຊ຺ຌຕ຺ຕປອສ຺ສຍກາເລ ຈ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ. ພຫູນໍ ປນ ວສນຏ຺ຐາເນ ຕາທິສານິ ສຸລຠານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຄຓວາສິໂນ ປນ ເຕນ ວິນາປິ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ກຕ຺ຕຣທຓ຺ໂຑ ນາມ ປຣິສ຺ສຍວິໂນທໂນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫຣນ຺ເຕນ ອວສ຺ສໍ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກຕ຺ຕຣທຓ຺ໂຑ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ນກ຺ຂຕ຺ຕາເນວ ນກ຺ຂຕ຺ຕປທານິ. ໂຈຣາທີສຸ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ, ຠນ຺ເຕ, ເກນ ນກ຺ຂຕ຺ເຕນ ຈນ຺ໂທ ຍຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິເຕສຸ ‘‘ນ ຊານາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ກຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນກ຺ຂຕ຺ຕປທານິ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພານິ ສກລານິ ວາ ເອກເທສານິ ວາ’’ຕິ, ຕຖາ ທິສາມູຬ຺ເຫສຸ ‘‘ກຕມາຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ທິສາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິເຕສຸ, ຕສ຺ມາ ‘‘ທິສາກຸສເລນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

ອາຣຎ຺ຎິກວຕ຺ຕກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ເສນາສນວຕ຺ຕກຖາວຓ຺ຓນາ

໑໙໑. ເສນາສນວຕ຺ເຕ ສຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ເສນໍ, ສຍນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາວສນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ອາສນໍ. ເສນຎ຺ຈ ອາສນຎ຺ຈ ເສນາສນໍ. ເສນາສເນສຸ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ວຕ຺ຕໍ ເສນາສນວຕ຺ຕໍ. ອິຘ ປນ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ອຸປຊ຺ຌາຍວຕ຺ຕກຖາຍໍ (ວິ. ສງ຺ຄ. ອຏ຺ຐ. ໑໘໓ ) ວຸຕ຺ຕເມວ. ຕຕ຺ຖ ປນ ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ວຸຕ຺ຖວິຫາໂຣ ວຸຕ຺ໂຕ, ອິຘ ປນ ອຕ຺ຕນາ ວຸຕ຺ຖວິຫາໂຣຕິ ອຍເມວ ວິເສໂສ. ນ ວຸຑ຺ຒໍ ອນາປຸຈ຺ຉາຕິ ເອຕ຺ຖ ຕສ຺ສ ໂອວຣເກ ຕທຸປຈາເຣ ຈ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ໂຠຊນສາລາທີສຸປິ ເອວເມວ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຠຊນສາລາທີສຸປິ ອຸທ຺ເທສທານາທິ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເສນາສນວຕ຺ຕກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຊນ຺ຕາຆຣວຕ຺ຕກຖາວຓ຺ຓນາ

໑໙໒. ຊນ຺ຕາຆຣວຕ຺ເຕ ຊາຍຕີຕິ ຊໍ, ກິໍ ຕໍ? ສຣີຣໍ. ຊໍ ຕາຍຕິ ຣກ຺ຂຕີຕິ ຊນ຺ຕາ, ກາ ສາ? ຕິກິຈ຺ຉາ. ຄຍ຺ຫເຕຕິ ຆຣໍ, ກິໍ ຕໍ? ນິເວສນໍ, ຊນ຺ຕາຍ ສຣີຣຕິກິຈ຺ຉາຍ ກຕໍ ຆຣໍ ຊນ຺ຕາຆຣໍ, ຊນ຺ຕາຆເຣ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ວຕ຺ຕໍ ຊນ຺ຕາຆຣວຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປຣິຠຓ຺ຑນ຺ຕິ ພຫິຊຄຕິ. ເສສໍ ອຸປຊ຺ຌາຍວຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ.

ຊນ຺ຕາຆຣວຕ຺ຕກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ວຈ຺ຈກຸຏິວຕ຺ຕກຖາວຓ຺ຓນາ

໑໙໓. ວຈ຺ຈກຸຏິວຕ຺ເຕ ວຈ຺ຈຍເຕ ອູຫທຍເຕຕິ ວຈ຺ຈໍ, ກຣີສໍ. ກຸຏີຍຕິ ຉິນ຺ທີຍຕິ ອາຕໂປ ເອຕາຍາຕິ ກຸຏິ, ວຈ຺ຈຕ຺ຖາຍ ກຕາ ກຸຏິ ວຈ຺ຈກຸຏິ, ວຈ຺ຈກຸຏິຍາ ວຕ຺ຕິຕພ຺ພໍ ວຕ຺ຕໍ ວຈ຺ຈກຸຏິວຕ຺ຕໍ, ອິຘ ຈ ວຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘເກ ອາຈມນວຕ຺ຕໍ ປຐມໍ ອາຄຕໍ, ປຈ຺ຉາ ວຈ຺ຈກຸຏິວຕ຺ຕໍ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ປກຣເຓ ປຐມໍ ວຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອາຈມຕີຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ວຈ຺ຈກຸຏິວຕ຺ຕໍ ປຐມໍ ອາຄຕໍ, ຕສ຺ມາ ຕທນຸກ຺ກເມນ ກຖຍິສ຺ສາມ. ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ຂາທນ຺ເຕນາຕິ ອຍໍ ວຈ຺ຈກຸຏິຍາປິ ສພ຺ພຕ຺ເຖວ ປຏິກ຺ເຂໂປ. ນິພທ຺ຘຄມນຕ຺ຖາຍາຕິ ອຕ຺ຕນາ ນິພທ຺ຘຄມນຕ຺ຖາຍ. ປຸຄ຺ຄລິກຏ຺ຐານໍ ວາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວິຫາຣໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເສສໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວາຕິ.

ວຈ຺ຈກຸຏິວຕ຺ຕກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອິຕິ ວິນຍສງ຺ຄຫສໍວຓ຺ຓນາຠູເຕ ວິນຍາລງ຺ກາເຣ

ອຸປຊ຺ຌາຍວຕ຺ຕາທິວຕ຺ຕວິນິຈ຺ຉຍກຖາລງ຺ກາໂຣ ນາມ

ສຕ຺ຕວີສຕິໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໒໘. ຈຕຸປຈ຺ຈຍຠາຊນີຍວິນິຈ຺ຉຍກຖາ

ຈີວຣຠາຊນກຖາວຓ຺ຓນາ

໑໙໔. ເອວໍ ອຸປຊ຺ຌາຍາທິວຕ຺ຕສງ຺ຂາຕານິ ຈຸທ຺ທສ ຂນ຺ຘກວຕ຺ຕານິ ກເຖຕ຺ວາ ອິທານິ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ຠາຊນໍ ກເຖນ຺ໂຕ ‘‘ຈຕຸປຈ຺ຈຍຠາຊນ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຈຕູຕິ ສງ຺ຂ຺ຍາສພ຺ພນາມປທໍ. ປຏິຈ຺ຈ ເອຕິ ສີຕປຏິຆາຕາທິກໍ ຜລໍ ເອຕສ຺ມາຕິ ປຈ຺ຈໂຍ, ຈີວຣາທິ, ປຈ຺ຈໂຍ ຈ ປຈ຺ຈໂຍ ຈ ປຈ຺ຈຍາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈຍາ ຈຕຸປຈ຺ຈຍໍ, ຠາຊີຍເຕ ວິຠາຊີຍເຕ ຠາຊນໍ. ຈຕຸປຈ຺ຈຍສ຺ສ ຠາຊນໍ ຈຕຸປຈ຺ຈຍຠາຊນໍ. ເຕນາຫ ‘‘ຈີວຣາທີນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ຠາຊນ’’ນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ມິໍ ຈຕຸປຈ຺ຈຍຠາຊເນ ສມຠິນິວິຏ຺ເຐ ຈີວຣຠາຊເນ ຕາວ ປຐມໍ ຈີວຣປຏິຄ຺ຄາຫໂກ…ເປ… ເວທິຕພ຺ໂພ. ກສ຺ມາ? ສງ຺ຆິກຈີວຣສ຺ສ ທຸກ຺ກຣຠາຊນຕ຺ຕາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕຕ຺ຖ ອາຄຕາຄຕໍ ຈີວຣໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ປຏິຄ຺ຄຫຓມຕ຺ຕເມວສ຺ສ ຠາໂຣຕິ ຈີວຣປຏິຄ຺ຄາຫໂກ. ຈີວຣປຏິຄ຺ຄາຫເກນ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ຈີວຣໍ ນິທຫຕິ, ນິທຫນມຕ຺ຕເມວສ຺ສ ຠາໂຣຕິ ຈີວຣນິທຫໂກ. ຠຓ຺ຑາຄາເຣ ນິຍຸຕ຺ໂຕ ຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ. ຈີວຣາທິກສ຺ສ ຠຓ຺ຑສ຺ສ ຐປນຏ຺ຐານຠູຕໍ ອຄາຣໍ ຠຓ຺ຑາຄາຣໍ. ຈີວຣໍ ຠາເຊຕິ ຠາຄໍ ກໂຣຕີຕິ ຈີວຣຠາຊໂກ. ຈີວຣສ຺ສ ຠາຊນໍ ວິຠາຄກຣຓໍ ຈີວຣຠາຊນໍ, ວິຠຊນກິຣິຍາ.

ຕຕ຺ຖ ‘‘ຈີວຣປຏິຄ຺ຄາຫໂກ ເວທິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ກຸໂຕ ລພ຺ຠເຕຕິ ອາຫ ‘‘ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ…ເປ… ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ກຖໍ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອນຸຊານາມິ…ເປ… ວຈນໂຕ’’ຕິ. ຉນ຺ທນໍ ຉນ຺ໂທ, ອິຈ຺ຉນໍ ປິຫນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຄມນໍ ກຣຓໍ ຄຕິ, ກິຣິຍາ. ຄາເຣຍ຺ຫາ ຄຕິ ອຄຕິ, ຉນ຺ເທນ ອຄຕິ ຉນ຺ທາຄຕິ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ກຖໍ ຉນ຺ທາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ຉາ ອາຄຕານມ຺ປີ’’ຕິອາທິ. ເອວມິຕເຣສຸປິ. ປຎ຺ຈມງ຺ຄໍ ປນ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎຍຸຕ຺ຕາຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ສຸກ຺ກປກ຺ເຂປິ ອິໂຕ ປຏິປກ຺ຂວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເຕນາຫ ‘‘ຕສ຺ມາ’’ຕິອາທິ.

ອິມາຍ ກມ຺ມວາຈາຍ ວາ ອປໂລກເນນ ວາຕິ ອິທໍ ອິມສ຺ສ ສມ຺ມຸຕິກມ຺ມສ຺ສ ລຫຸກກມ຺ມຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ປຣິວາຣຏ຺ຐກຖາຍໍ (ປຣິ. ອຏ຺ຐ. ໔໘໒) ‘‘ອວເສສາ ເຕຣສ ສມ຺ມຸຕິໂຍ ເສນາສນຄ຺ຄາຫມຕກຈີວຣທານາທິສມ຺ມຸຕິໂຍ ຈາຕິ ເອຕານິ ລຫຸກກມ຺ມານິ ອປໂລເກຕ຺ວາປິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏນ຺ຕີ’’ຕິ. ອນ຺ໂຕວິຫາເຣ ສພ຺ພສງ຺ຆມຊ຺ເຌປິ ຂຓ຺ຑສີມາຍມ຺ປິ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ອນ຺ໂຕວິຫາເຣຕິ ພທ຺ຘສີມວິຫາຣໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ຫິ ອພທ຺ຘສີມວິຫາເຣ ອປໂລກນາທິຈຕຸພ຺ພິຘກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ທຸພ຺ພິໂສຘນຕ຺ຕາ. ຘຸຣວິຫາຣຏ຺ຐາເນຕິ ວິຫາຣທ຺ວາຣສ຺ສ ສມ຺ມຸຂຏ຺ຐາເນ.

໑໙໗. ຠຓ຺ຑາຄາຣສມ຺ມຸຕິຍໍ ວິຫາຣມຊ຺ເຌເຍວາຕິ ອວິປ຺ປວາສສີມາສງ຺ຂາຕມຫາສີມາ ວິຫາຣສ຺ສ ມຊ຺ເຌເຍວ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພາ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ອິມໍ ປນ ຠຓ຺ຑາຄາຣໍ ຂຓ຺ຑສີມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຂຓ຺ຑສີມາຍໍ ນິສິນ຺ເນຫິ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ວິຫາຣມຊ຺ເຌເຍວ ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ວິຫາຣໍ ຠຓ຺ຑາຄາຣໍ ສມ຺ມນ຺ເນຍ຺ຍາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ‘‘ກມ຺ມວາຈາຍ ວາ ອປໂລກເນນ ວາ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຈນໍ ນິສ຺ສາຍ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມໍ ອຸປຈາຣສີມາຍໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ກຖິນທານກມ຺ມມ຺ປິ ອພທ຺ຘສີມາຠູເຕ ວິຫາເຣ ອຸປຈາຣສີມາຍໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອກຈ຺ເຈ ຎຕ຺ຕິກມ຺ມມ຺ປິ ຕເຖວ ຄເຫຕ຺ວາ ອພທ຺ຘສີມວິຫາເຣ ອຸປຈາຣສີມາມຕ຺ເຕເຍວ ອຸໂປສຖປວາຣຓໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕທຍຸຕ຺ຕໍ, ກາຣຓໍ ປເນຕ຺ຖ ກຖິນວິນິຈ຺ຉຍກຖາຍໍ (ວິ. ສງ຺ຄ. ອຏ຺ຐ. ໒໒໖) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ.

໑໙໘. ຕຸລາຠູໂຕຕິ ຕຸລາສທິໂສ. ອິທນ຺ຕິ ສາມເຓຣານໍ ອຸປຑ຺ຒປຏິວີສທານໍ. ອິມໍ ກິຣ ປາຐໍ ອມນສິກໂຣນ຺ຕາ ອິທານິ ກາລຈີວຣມ຺ປິ ສາມເຓຣານໍ ອຸປຑ຺ຒປຏິວີສໍ ເທນ຺ຕິ. ຜາຕິກມ຺ມນ຺ຕິ ປໂຫນກກມ຺ມໍ, ຍຕ຺ຕເກນ ວິນຍາຄເຕນ ສມ຺ມຸຎ຺ຊນີພນ຺ຘນາທິຫຕ຺ຖກມ຺ເມນ ວິຫາຣສ຺ສ ອູນຕາ ນ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຕກໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສພ຺ເພສນ຺ຕິ ຕຕ຺ຣຸປ຺ປາທວສ຺ສາວາສິກໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕານໍ ສພ຺ເພສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສາມເຓຣານຎ຺ຈ. ຠຓ຺ຑາຄາຣຈີວເຣປີຕິ ອກາລຈີວຣໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸກ຺ກຸຏ຺ຐິໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ມຫາສທ຺ທໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ເອຕນ຺ຕິ ອຸກ຺ກຸຏ຺ຐິຍາ ກຕາຍ ສມຠາຄທານໍ. ວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ກຕ຺ຕພ຺ພກາເລສຸ ອກຕ຺ວາ ຍຖາຣຸຈິຕກ຺ຂເຓ ກໂຣນ຺ຕິ. ສມປຏິວີໂສ ທາຕພ຺ໂພຕິ ກຣິສ຺ສາມາຕິ ຍາຈນ຺ຕານໍ ປຏິຎ຺ຎາມຕ຺ເຕນປິ ສມໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ທາຕພ຺ໂພ.

ອຕິເຣກຠາເຄນາຕິ ທສ ຠິກ຺ຂູ ໂຫນ຺ຕິ, ສາຏກາປິ ທເສວ, ເຕສຸ ເອໂກ ທ຺ວາທສ ອຄ຺ຆຕິ, ເສສາ ທສຄ຺ຆນກາ. ສພ຺ເພສຸ ທສຄ຺ຆນກວເສນ ກຸເສ ປາຕິເຕ ຍສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທ຺ວາທສຄ຺ຆນໂກ ກຸໂສ ປາຕິໂຕ, ໂສ ‘‘ເອຕ຺ຕເກນ ມມ ຈີວຣໍ ປໂຫຕີ’’ຕິ ເຕນ ອຕິເຣກຠາເຄນ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ເອຕ຺ຕເກນ ມມ ຈີວຣໍ ປໂຫຕີຕິ ທ຺ວາທສຄ຺ຆນເກນ ມມ ຈີວຣໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ, ນ ຕໂຕ ອູເນນາຕິ ສພ຺ພໍ ຄເຫຕຸກາໂມຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠິກ຺ຂູ ‘‘ອຕິເຣກໍ ອາວຸໂສ ສງ຺ຆສ຺ສ ສນ຺ຕກ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຠຄວາ ‘‘ສງ຺ຆິເກ ຈ ຄຓສນ຺ຕເກ ຈ ອປ຺ປກໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ສໍຍໂມ ກາຕພ຺ໂພ, ຄຓ຺ຫນ຺ເຕນປິ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຍິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸກ຺ເຂເປ ທິນ຺ເນ’’ຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ອນຸກ຺ເຂໂປ ນາມ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອນຸກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ ອນຸປ຺ປທາຕພ຺ພໍ ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ, ຍຕ຺ຕກໍ ຕສ຺ສ ປຏິວີເສ ອຘິກໍ, ຕຕ຺ຕເກ ອຄ຺ຆນເກ ຍສ຺ມິໍ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ກປ຺ປິຍຠຓ຺ເຑ ທິນ຺ເນຕິ ອຕ຺ໂຖຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ສງ຺ເຂເປນ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສເຈ ທສ ຠິກ຺ຂູ ໂຫນ຺ຕິ’’ຕ຺ຍາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ວິກລເກ ໂຕເສຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ຈີວຣວິກລກໍ ປຸຄ຺ຄລວິກລກນ຺ຕິ ທ຺ເວ ວິກລກາ. ຕຕ຺ຖ ຈີວຣວິກລກໍ ນາມ ສພ຺ເພສໍ ປຎ຺ຈ ປຎ຺ຈ ວຕ຺ຖານິ ປຕ຺ຕານິ, ເສສານິປິ ອຕ຺ຖິ, ເອເກກໍ ປນ ນ ປາປຸຓາຕິ, ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພານິ. ຉິນ຺ທນ຺ເຕຫິ ຈ ອຑ຺ຒມຓ຺ຑລາທີນໍ ວາ ອຸປາຫນຖວິກາທີນໍ ວາ ປໂຫນການິ ຂຓ຺ຑານິ ກຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພານິ, ເຫຏ຺ຐິມປຣິຈ຺ເຉເທນ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລວິຕ຺ຖາຣມ຺ປິ ອນຸວາຕປ຺ປໂຫນກາຍາມໍ ຂຓ຺ຑໍ ກຕ຺ວາ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອປຣິໂຠຄໍ ປນ ນ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ຈີວຣສ຺ສ ອປ຺ປໂຫນກຠາໂວ ຈີວຣວິກລກໍ. ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ທິນ຺ເນ ປເນຕໍ ໂຕສິຕໍ ໂຫຕິ. ອຖ ກຸສປາໂຕ ກາຕພ຺ໂພ, ສເຈປິ ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ໂກຏ຺ຐາເສ ເອກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ວຕ຺ຖານິ ນປ຺ປໂຫນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎໍ ສາມຓກໍ ປຣິກ຺ຂາຣໍ ຐເປຕ຺ວາ ໂຍ ເຕນ ຕຸສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ຠາຄໍ ທຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ກຸສປາໂຕ ກາຕພ຺ໂພ. ອິທມ຺ປິ ຈີວຣວິກລກນ຺ຕິ ອນ຺ຘຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ປຸຄ຺ຄລວິກລກໍ ນາມ ທສ ທສ ຠິກ຺ຂູ ຄເຓຕ຺ວາ ວຄ຺ຄໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ເອໂກ ວຄ຺ໂຄ ນ ປູຣຕິ, ອຏ຺ຐ ວາ ນວ ວາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອຏ຺ຐ ວາ ນວ ວາ ໂກຏ຺ຐາສາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ອິເມ ຄເຫຕ຺ວາ ວິສຸໍ ຠາເຊຖາ’’ຕິ ທາຕພ຺ພາ. ເອວມຍໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອປ຺ປໂຫນກຠາໂວ ປຸຄ຺ຄລວິກລກໍ ນາມ. ວິສຸໍ ທິນ຺ເນ ປນ ຕໍ ໂຕສິຕໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ໂຕເສຕ຺ວາ ກຸສປາໂຕ ກາຕພ຺ໂພຕິ. ອຖ ວາ ວິກລເກ ໂຕເສຕ຺ວາຕິ ໂຍ ຈີວຣວິຠາໂຄ ອູນໂກ, ຕໍ ອຎ຺ເຎນ ປຣິກ຺ຂາເຣນ ສມໍ ກຕ຺ວາ ກຸສປາໂຕ ກາຕພ຺ໂພຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ສເຈ ສພ຺ເພສໍ ປຎ຺ຈ ປຎ຺ຈ ວຕ຺ຖານີ’’ຕິອາທິນາ.

໑໙໙. ອິໂຕ ປຣໍ ເຕສຸ ເຕສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ອາຄຕວເສນ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ເຕສຸ ວິນິຈ຺ຉເຍສຸ ສນ຺ເຕສຸປິ ເຕສໍ ວິນິຈ຺ຉຍານໍ ອຏ຺ຐມາຕິກາວິນິຈ຺ຉຍໂຕ ອວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຏ຺ຐມາຕິກາວິນິຈ຺ຉເຍສ຺ເວວ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອິທານິ ອຏ຺ຐິມາ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິມາຫ. ຍາ ຕາ ອຏ຺ຐ ມາຕິກາ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕາ, ຕາສໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ມາຕິການໍ ວເສນ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ອິທານິ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ໂຍຊນາ. ປຣິກ຺ເຂປາຣຫຏ຺ຐາເນນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາຕິ ອິມິນາ ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ຘຸວສນ຺ນິປາຕຏ຺ຐານາທິໂຕ ປຐມເລຑ຺ຑຸປາຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ອຸປຈາຣສີມາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອິທານິ ທຸຕິຍເລຑ຺ຑຸປາຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕປິ ອຸປຈາຣສີມາເຍວາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອປິຈາ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຘຸວສນ຺ນິປາຕຏ຺ຐານມ຺ປິ ປຣິຍນ຺ຕຄຕເມວ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຕິໂຍຊເນ ຐິຕາ ລາຠໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິອາທິນາ ອິເມ ລາຠຄ຺ຄຫຓາທໂຍ ອຸປຈາຣສີມາວເສເນວ ໂຫຕິ, ນ ອວິປ຺ປວາສສີມາວເສນາຕິ ທສ຺ເສຕິ, ເຕນ ຈ ອິມານິ ລາຠຄ຺ຄຫຓາທີນິເຍວ ອຸປຈາຣສີມາຍໍ ກຕ຺ຕພ຺ພານິ, ນ ອປໂລກນກມ຺ມາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ກມ຺ມານິ, ຕານິ ປນ ອວິປ຺ປວາສສີມາທີສຸເຍວ ກຕ຺ຕພ຺ພານີຕິ ປກາເສຕິ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓.໓໗໙) ‘‘ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອາຣາມປ຺ປເວສນເສນາສນປຸຈ຺ຉນາທິ ປຣິວາສມານຕ຺ຕາໂຣຈນວສ຺ສຈ຺ເຉທນິສ຺ສຍເສນາສນຄ຺ຄາຫາທິ ວິຘານນ຺ຕິ ອິທໍ ສພ຺ພໍ ອິມິສ຺ສາເຍວ ອຸປຈາຣສີມາຍ ວເສນ ເວທິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

ລາຠຕ຺ຖາຍ ຐປິຕາ ສີມາ ລາຠສີມາ. ໂລເກ ຄາມສີມາທໂຍ ວິຍ ລາຠສີມາ ນາມ ວິສຸໍ ປສິທ຺ຘາ ນຕ຺ຖິ, ເກນາຍໍ ອນຸຎ຺ຎາຕາຕິ ອາຫ ‘‘ເນວ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນາ’’ຕິອາທິ. ເອເຕນ ນາຍໍ ສາສນໂວຫາຣສິທ຺ຘາ, ໂລກໂວຫາຣສິທ຺ຘາ ເອວາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຊນປທປຣິຈ຺ເຉໂທຕິ ອິທໍ ໂລກປສິທ຺ຘສີມາສທ຺ທຕ຺ຖວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ປຣິຈ຺ເຉທພ຺ຠນ຺ຕຣມ຺ປິ ສພ຺ພໍ ຊນປທສີມາຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຊນປໂທ ເອວ ຊນປທສີມາ, ເອວໍ ຣຏ຺ຐສີມາທີສຸປິ. ເຕນາຫ ‘‘ອາຓາປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິອາທິ. ປຖວີເວມຊ຺ຌຄຕສ຺ສາຕິ ຍາວ ອຸທກປຣິຍນ຺ຕາ ຂຓ຺ຑສີມຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸປຈາຣສີມາທີສຸ ປນ ອພທ຺ຘສີມາສຸ ເຫຏ຺ຐາປຖວິຍໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຐິຕານໍ ນ ປາປຸຓາຕິ, ກູປາທິປເວສາຣຫຏ຺ຐາເນ ຐິຕານຎ຺ເຎວ ປາປຸຓາຕີຕິ ເຫຏ຺ຐາ ສີມກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຕໍຕໍສີມຏ຺ຐຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຈກ຺ກວາຬສີມາຍ ທິນ຺ນໍ ປຖວີສນ຺ຘາຣກອຸທກຏ຺ຐາເນປິ ຐິຕານໍ ປາປຸຓາຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຈກ຺ກວາຬໂວຫາຣຕ຺ຕາຕິ. ສມານສໍວາສອວິປ຺ປວາສສີມາສຸ ທິນ຺ນສ຺ສ ອິທໍ ນານຕ຺ຕໍ – ‘‘ອວິປ຺ປວາສສີມາຍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ທິນ຺ນໍ ຄາມຏ຺ຐານໍ ນ ປາປຸຓາຕິ. ກສ຺ມາ? ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ຄາມຎ຺ຈ ຄາມູປຈາຣຎ຺ຈາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໔໔) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ‘‘ສມານສໍວາສກສີມາຍທມ຺ມີ’’ຕິ ທິນ຺ນໍ ປນ ຄາເມ ຐິຕານມ຺ປິ ປາປຸຓາຕີຕິ.

໒໐໐-໑. ພຸທ຺ຘາຘິວຸຕ຺ໂຖຕິ ພຸທ຺ເຘນ ຠຄວຕາ ອຘິວຸຕ຺ໂຖ. ເອກສ຺ມິນ຺ຕິ ເອກສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ. ປາກວຕ຺ຕນ຺ຕິ ນິພທ຺ຘທານໍ. ວຕ຺ຕຕີຕິ ປວຕ຺ຕຕິ. ເຕຫິ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ເຍສໍ ສມ຺ມຸເຂ ເອສ ເທຕິ, ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ.

໒໐໒. ທຸຕິຍຠາເຄ ປນ ເຖຣາສນໍ ອາຣຸຬ຺ເຫຕິ ຍາວ ສງ຺ຆນວກໍ ເອກວາຣໍ ສພ຺ເພສໍ ຠາຄໍ ທຕ຺ວາ ຈີວເຣ ອປຣິກ຺ຂີເຓ ປຸນ ສພ຺ເພສໍ ທາຕຸໍ ທຸຕິຍຠາເຄ ເຖຣສ຺ສ ທິນ຺ເນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍນາຕິ ‘‘ຕຸຍ຺ເຫວ ຠິກ຺ຂຸ ຕານິ ຈີວຣານີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໓໖໓) ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ. ປໍສຸກູລິການມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕີຕິ ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ເທມາ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ, ‘ຠິກ຺ຂູນໍ ເທມ, ເຖຣານໍ ເທມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ປໍສຸກູລິການມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓.໓໗໙) ວຸຕ຺ຕໍ. ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໒.໓໗໙) ປນ ປໍສຸກູລິການມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ເທມາ’’ຕິ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ກາຣຓໍ ວທນ຺ຕິ. ຍທິ ເອວໍ ‘‘ສງ຺ຆສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ວຏ຺ເຏຍ຺ຍ, ‘‘ຠິກ຺ຂູນໍ ເທມ, ເຖຣານໍ ເທມ, ສງ຺ຆສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ ວຈນໂຕ ເຠໂທ ນ ທິສ຺ສຕິ, ວີມໍສິຕພ຺ພເມຕ຺ຖ ກາຣຓນ຺ຕິ. ປາຣຸປິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ປໍສຸກູລິການໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສາມິເກຫິ ວິຈາຣິຕເມວາຕິ ອຸປາຫນຕ຺ຖວິກາທີນມຕ຺ຖາຍ ວິຈາຣິຕເມວ.

໒໐໓. ອຸປຑ຺ຒໍ ທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ຍໍ ອຸຠໂຕສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ນໍ, ຕໂຕ ອຸປຑ຺ຒໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຸປຑ຺ຒໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈປິ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ, ເອກາ ວາ ຠິກ຺ຂຸນີ, ອນ຺ຕມໂສ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສປິ ອຸປຑ຺ຒເມວ ທາຕພ຺ພໍ. ‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ຠິກ຺ຂຸນີນຎ຺ຈ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ນ ມຊ຺ເຌ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸນິປກ຺ເຂ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຈ຺ເຈກໍ ອປຣາມຏ຺ຐຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ຄຓນາຍ ຠາໂຄ ທາຕພ຺ໂພຕິ ທາຍກສ຺ສ ອຘິປ຺ປາໂຍຕິ ສິຊ຺ຌຕິ, ຕຖາ ທານຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູປິ ຄເຓຕ຺ວາ ທິນ຺ເນ ເອວ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ອິຕຣຖາ ຫິ ‘‘ກິຕ຺ຕກໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ທາຕພ຺ພໍ, ກິຕ຺ຕກໍ ຠິກ຺ຂຸນີນ’’ນ຺ຕິ ນ ວິຎ຺ຎາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕວຈນມ຺ປິ ‘‘ຠິກ຺ຂູນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕວຈນສທິສເມວາຕິ ອາຫ ‘‘ຠິກ຺ຂູ ຈ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຈ ຄເຓຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ປຸຄ຺ຄໂລ…ເປ… ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຄ຺ຄຫເຓນ ຄຫິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ. ‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ຠິກ຺ຂຸນີນຎ຺ຈ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ປຸຄ຺ຄໂລ ວິສຸໍ ນ ລຠຕີຕິ ອິທໍ ອຏ຺ຐກຖາປມາເຓເນວ ຄເຫຕພ຺ພໍ, ນ ເຫຕ຺ຖ ວິເສສກາຣຓໍ ອຸປລພ຺ຠຕິ. ຕຖາ ຫິ ‘‘ອຸຠໂຕສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສາມຎ຺ຎວິເສສວຈເນຫິ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ຍຖາ ປຸຄ຺ຄໂລ ວິສຸໍ ລຠຕິ, ເອວມິຘາປິ ‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈາ’’ຕິ ສາມຎ຺ຎວິເສສວຈນສພ຺ຠາວໂຕ ຠວິຕພ຺ພເມວ ວິສຸໍ ປຸຄ຺ຄລປຏິວີເສນາຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ອຏ຺ຐກຖາວຈນເມເວຕ຺ຖ ປມາຓໍ. ປາປຸຓນຏ຺ຐານໂຕ ເອກເມວ ລຠຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ປຕ຺ຕຏ຺ຐານໂຕ ເອກເມວ ໂກຏ຺ຐາສໍ ລຠຕິ. ຕຕ຺ຖ ກາຣຓມາຫ ‘‘ກສ຺ມາ? ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຄ຺ຄຫເຓນ ຄຫິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຄ຺ຄຫເຓເນວ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສປິ ຄຫິຕຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍຕິ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓.໓໗໙) ວຸຕ຺ຕໍ.

ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໒.໓໗໙) ປນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສທ຺ເທນ ຠິກ຺ຂູນຎ຺ເຎວ ຄຫິຕຕ຺ຕາ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປນ ‘‘ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈາ’’ຕິ ວິສຸໍ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ຈ ຕຕ຺ຖສ຺ສ ອຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ, ‘‘ຠິກ຺ຂູນຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸນີນຎ຺ຈ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຏ຺ຐານສທິສຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ປຸຄ຺ຄລປ຺ປຘາໂນ ເຫຕ຺ຖ ສງ຺ຆ-ສທ຺ໂທ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເກຈິ ປນ ‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຄ຺ຄຫເຓນ ຄຫິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ປາຐໍ ລິຂນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ສຸນ຺ທຣໍ ຕສ຺ສ ວິສຸໍ ລາຠຄ຺ຄຫເຓ ກາຣຓວຈນຕ຺ຕາ. ຕຖາ ຫິ ‘‘ວິສຸໍ ສງ຺ຆຄ຺ຄຫເຓນ ຄຫິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ວິສຸໍ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສປິ ຠາຄຄ຺ຄຫເຓ ກາຣຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ເຈຕ຺ຖ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຄ຺ຄຫຓໍ, ເອວໍ ອຸປຣິ ‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈາ’’ຕິອາທີສຸປິ ວິສຸໍ ສງ຺ຆາທິສທ຺ເທຫິ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຄ຺ຄຫຓໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍທິ ຫິ ຄຫຓໍ ສິຍາ, ສງ຺ຆໂຕປິ ວິສຸມ຺ປີຕິ ຠາຄທ຺ວຍໍ ລເຠຍ຺ຍ ອຸຠຍຕ຺ຖ ຄຫິຕຕ຺ຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປູເຊຕພ຺ພນ຺ຕິອາທິ ຄິຫິກມ຺ມໍ ນ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຫຣາຕິ ອິທໍ ປິຓ຺ຑປາຕຫຣຓໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຫຣາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ຫຣິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອີທິສໍ ຄິຫິເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈໍ ນ ໂຫຕີຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໐໔. ອນ຺ໂຕເຫມນ຺ເຕຕິ ອິມິນາ ອນຕ຺ຖເຕ ກຖິເນ ວສ຺ສານໍ ປຈ຺ຉິເມ ມາເສ ທິນ຺ນໍ ປຸຣິມວສ຺ສໍວຸຕ຺ຖານຎ຺ເຎວ ປາປຸຓາຕິ, ຕໂຕ ປຣໍ ເຫມນ຺ເຕ ທິນ຺ນໍ ປຈ຺ຉິມວສ຺ສໍວຸຕ຺ຖານມ຺ປິ ວຸຕ຺ຖວສ຺ສຕ຺ຕາ ປາປຸຓາຕິ, ເຫມນ຺ຕໂຕ ປນ ປຣໍ ປິຏ຺ຐິສມເຍ ‘‘ວສ຺ສໍວຸຕ຺ຖສງ຺ຆສ຺ສາ’’ຕິ ເອວໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ອນນ຺ຕເຣ ວສ຺ເສ ວາ ຕໂຕ ປເຣສຸ ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຕສ຺ມິໍ ຠິກ຺ຂຸຠາເວ ວຸຕ຺ຖວສ຺ສານໍ ສພ຺ເພສໍ ປາປຸຓາຕິ. ເຍ ປນ ສພ຺ພຖາ ອວຸຕ຺ຖວສ຺ສາ, ເຕສໍ ນ ປາປຸຓາຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ລກ຺ຂຓຎ຺ຎູ ວທນ຺ຕີຕິ ວິນຍລກ຺ຂຓຎ຺ຎຸໂນ ອາຈຣິຍາ ວທນ຺ຕິ. ລກ຺ຂຓຎ຺ຎູ ວທນ຺ຕີຕິ ອິທໍ ສນ຺ນິຏ຺ຐານວຈນໍ, ອຏ຺ຐກຖາສຸ ອນາຄຕຕ຺ຕາ ປນ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ພຫິອຸປຈາຣສີມາຍໍ…ເປ… ສພ຺ເພສໍ ປາປຸຓາຕີຕິ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ວຸຕ຺ຖວສ຺ສານໍ ສພ຺ເພສໍ ປາປຸຓາຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຕເນວ ມາຕິກາຏ຺ຐກຖາຍມ຺ປິ (ກງ຺ຂ. ອຏ຺ຐ. ອກາລຈີວຣສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ) ‘‘ສເຈ ປນ ພຫິອຸປຈາຣສີມາຍໍ ຐິໂຕ ‘ວສ຺ສໍວຸຕ຺ຖສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມີ’ຕິ ວທຕິ, ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ວຸຕ຺ຖວສ຺ສານໍ ສພ຺ເພສໍ ສມ຺ປຕ຺ຕານໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຄຓ຺ຐິປເທສຸ ປນ ‘‘ວສ຺ສາວາສສ຺ສ ອນນຸຣູເປ ປເທເສ ຐຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວສ຺ສໍວຸຕ຺ຖານຎ຺ຈ ອວຸຕ຺ຖານຎ຺ຈ ສພ຺ເພສໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ນ ຫິ ‘‘ວສ຺ສໍວຸຕ຺ຖສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອວຸຕ຺ຖວສ຺ສານໍ ປາປຸຓາຕິ. ສພ຺ເພສມ຺ປີຕິ ຕສ຺ມິໍ ຠິກ຺ຂຸຠາເວ ວຸຕ຺ຖວສ຺ສານໍ ສພ຺ເພສມ຺ປີຕິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ ‘‘ວສ຺ສໍວຸຕ຺ຖສງ຺ຆສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ສມ຺ມຸຂີຠູຕານໍ ສພ຺ເພສມ຺ປີຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອວໍ ວທຕີຕິ ວສ຺ສໍວຸຕ຺ຖສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມີຕິ ວທຕິ. ອຕີຕວສ຺ສນ຺ຕິ ອນນ຺ຕຣາຕີຕວສ຺ສໍ.

໒໐໕. ອິທານິ ‘‘ອາທິສ຺ສ ເທຕີ’’ຕິ ປທໍ ວິຠຊນ຺ໂຕ ‘‘ອາທິສ຺ສ ເທຕີຕິ ເອຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍາຄຸຍາ ວາ…ເປ… ເຠສຊ຺ເຊ ວາ ອາທິສິຕ຺ວາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ເທນ຺ໂຕ ທາຍໂກ ອາທິສ຺ສ ເທຕິ ນາມາຕິ ໂຍຊນາ. ເສສໍ ປາກຏເມວ.

໒໐໖. ອິທານິ ‘‘ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເທຕີ’’ຕິ ປທໍ ວິຠຊນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເທຕິ ເອຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິ. ສງ຺ຆໂຕ ຈ ຄຓໂຕ ຈ ວິນິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ກຸລູປກາທິປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເທນ຺ໂຕ ທາຍໂກ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເທຕິ ນາມ. ຕໍ ປນ ປຸຄ຺ຄລິກທານໍ ປຣມ຺ມຸຂາ ວາ ໂຫຕິ ສມ຺ມຸຂາ ວາ. ຕຕ຺ຖ ປຣມ຺ມຸຂາ ເທນ຺ໂຕ ‘‘ອິທໍ ຈີວຣໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ນາມໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ເທຕິ, ສມ຺ມຸຂາ ເທນ຺ໂຕ ຈ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປາທມູເລ ຈີວຣໍ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເທຕິ, ຕທຸຠຍຖາປິ ເທນ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເທຕິ ນາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ເກວລໍ ເອກສ຺ເສວ ເທນ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເທຕິ ນາມ, ອຖ ໂຂ ອນ຺ເຕວາສິກາທີຫິ ສທ຺ຘິໍ ເທນ຺ໂຕປິ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເທຕິ ນາມາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສເຈ ປນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຸທ຺ເທສໍ ຄເຫຕຸໍ ອາຄໂຕຕິ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຸທ຺ເທສໍ ອຄ຺ຄຫິຕປຸພ຺ພສ຺ສປິ ອຸທ຺ເທສໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີຕິ ອາຄຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນ຺ເຕວາສິກຠາວູປຄມນໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ. ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕຕິ ປຣິນິຏ຺ຐິຕອຸທ຺ເທໂສ ຫຸຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ. ວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕານນ຺ຕິ ອິທໍ ‘‘ອຸທ຺ເທສນ຺ເຕວາສິການ’’ນ຺ຕິ ອິມສ຺ເສວ ວິເສສນໍ. ເຕນ ອຸທ຺ເທສກາເລ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸທ຺ເທສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ນິວສນ຺ເຕ ອນິພທ຺ຘຈາຣິເກ ນິວຕ຺ເຕຕິ.

ເອວໍ ຈີວຣກ຺ຂນ຺ຘເກ (ມຫາວ. ໓໗໙) ອາຄຕອຏ຺ຐມາຕິກາວເສນ ຈີວຣວິຠຊນໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຈີວຣກ຺ຂນ຺ຘເກ ມຊ຺ເຌ ອາຄເຕສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ອາຄຕນຍໍ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ສເຈ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກິໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉາຍ ຕສ຺ເສວ ຕານິ ຈີວຣານີຕິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາ, ເສສານິ ຎາປກາທິວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ. ປຎ຺ຈ ມາເສຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕສໍໂຍເຄ ອຸປໂຍຄວຈນໍ. ວຑ຺ຒິໍ ປໂຍເຊຕ຺ວາ ຐປິຕອຸປນິກ຺ເຂປໂຕຕິ ວສ຺ສາວາສິກຕ຺ຖາຍ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກເຣຫິ ວຑ຺ຒິໍ ປໂຍເຊຕ຺ວາ ຐປິຕອຸປນິກ຺ເຂປໂຕ. ຕຕ຺ຣຸປ຺ປາທໂຕຕິ ນາຬິເກຣາຣາມາທິຕຕ຺ຣຸປ຺ປາທໂຕ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ອິທໍ ອິຘ ວສ຺ສໍວຸຕ຺ຖສງ຺ຆສ຺ສ ເທມາຕິ ວາ ວສ຺ສາວາສິກໍ ເທມາຕິ ວາ ວຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ຕໍ ອນຕ຺ຖຕກຖິນສ຺ສປິ ປຎ຺ຈ ມາເສ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ວສ຺ສາວາສິກລາຠວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ລພ຺ຠມານວິເສສໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອິຘາຕິ ອຠິລາປມຕ຺ຕເມເວຕໍ, ອິຘ-ສທ຺ທໍ ວິນາ ‘‘ວສ຺ສໍວຸຕ຺ຖສງ຺ຆສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ໂສ ເອວ ນໂຍ. ອນຕ຺ຖຕກຖິນສ຺ສປິ ປຎ຺ຈ ມາເສ ປາປຸຓາຕີຕິ ວສ຺ສາວາສິກລາຠວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ອນຕ຺ຖຕກຖິນສ຺ສປິ ວຸຕ຺ຖວສ຺ສສ຺ສ ປຎ຺ຈ ມາເສ ປາປຸຓາຕິ, ຕໂຕ ປຣໍ ປນ ອຸປ຺ປນ຺ນວສ຺ສາວາສິກໍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ ‘‘ກິໍ ອຕີຕວສ຺ເສ ອິທໍ ວສ຺ສາວາສິກໍ, ອຸທາຫຸ ອນາຄຕວສ຺ເສ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕໂຕ ປຣນ຺ຕິ ປຎ຺ຈມາສໂຕ ປຣໍ, ຄິມ຺ຫານສ຺ສ ປຐມທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຐິຕິກາ ປນ ນ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ອຏ຺ຐິຕາຍ ຐິຕິກາຍ ປຸນ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຈີວເຣ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ສເຈ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ມຊ຺ເຌ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ທ຺ວີຫິປິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຐິຕາຍ ປນ ຐິຕິກາຍ ປຸນ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຈີວເຣ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ສເຈ ນວກຕໂຣ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຐິຕິກາ ເຫຏ຺ຐາ ຄຈ຺ຉຕິ. ສເຈ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຐິຕິກາ ອຸທ຺ຘໍ ອາໂຣຫຕິ. ອຖ ອຎ຺ໂຎ ນຕ຺ຖິ, ປຸນ ອຕ຺ຕໂນ ປາເປຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ທຸຄ຺ຄຫິຕານີຕິ ອຄ຺ຄຫິຕານິ, ສງ຺ຆິກາເນວ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ປາຕິເຕ ກຸເສ’’ຕິ ເອກໂກຏ຺ຐາເສ ກຸສທຓ຺ຑເກ ປາຕິຕມຕ຺ເຕ ສເຈປິ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສໍ ໂຫຕິ, ຄຫິຕເມວ ນາມ ຈີວຣໍ. ‘‘ນາກາມາ ຠາໂຄ ທາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາວຈນໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໖໓), ຕຕ຺ຖ ຄຫິຕເມວ ນາມາຕິ ‘‘ອິມສ຺ສ ອິທໍ ປຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ກິຎ຺ຈາປິ ນ ວິທິຕໍ, ເຕ ປນ ຠາຄາ ອຕ຺ຖໂຕ ເຕສໍ ປຕ຺ຕາເຍວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ສຕ຺ຕາຫວາເຣນ ອຣຸຓເມວ ອຸຏ຺ຐາເປຕີຕິ ອິທໍ ນານາສີມວິຫາເຣສຸ ກຕ຺ຕພ຺ພນເຍນ ເອກສ຺ມິມ຺ປິ ວິຫາເຣ ທ຺ວີສຸ ເສນາສເນສຸ ນິວຸຕ຺ຖຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຣຸຓຸຏ຺ຐາປເນເນວ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ນ ປນ ວສ຺ສຈ຺ເຉທປຣິຫາຣາຍ. ອນ຺ໂຕອຸປຈາຣສີມາຍ ຫິ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ອຣຸຓໍ ອຸຏ຺ຐາເປນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕນາ ຄຫິຕເສນາສນໍ ອປ຺ປວິຏ຺ໂຐປິ ວຸຕ຺ຖວສ຺ໂສ ເອວ ໂຫຕິ. ຄຫິຕເສນາສເນ ປນ ນິວຸຕ຺ໂຖ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ອຣຸຓຸຏ຺ຐາປເນ ສຕິ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ປຸຣິມສ຺ມິໍ ພຫຸຕຣໍ ນິວສຕິ ນາມາ’’ຕິ. ເອເຕນ ຈ ອິຕຣສ຺ມິໍ ສຕ຺ຕາຫວາເຣນປິ ອຣຸຓຸຏ຺ຐາປເນ ສຕິ ເອວ ອປ຺ປຕຣໍ ນິວສຕິ ນາມ ໂຫຕິ, ນາສຕີຕິ ທີປິຕໍ ໂຫຕິ. ອິທນ຺ຕິ ເອກາຘິປ຺ປາຍທານໍ. ນານາລາເຠຫີຕິອາທີສຸ ນານາ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ລາໂຠ ເອເຕສູຕິ ນານາລາຠາ, ທ຺ເວ ວິຫາຣາ, ເຕຫິ ນານາລາເຠຫິ. ນານາ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ປາກາຣາທີຫິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ ອຸປຈາໂຣ ເອເຕສນ຺ຕິ ນານູປຈາຣາ, ເຕຫິ ນານູປຈາເຣຫິ. ເອກສີມວິຫາເຣຫີຕິ ເອກສີມາຍໍ ທ຺ວີຫິ ວິຫາເຣຫີຕິ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓.໓໖໔) ວຸຕ຺ຕໍ. ນານາລາເຠຫີຕິ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ນິພທ຺ຘວສ຺ສາວາສິກລາເຠຫິ. ນານູປຈາເຣຫີຕິ ນານາປຣິກ຺ເຂປນານາທ຺ວາເຣຫິ. ເອກສີມວິຫາເຣຫີຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວິຫາຣານໍ ເອເກນ ປາກາເຣນ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເອກາຍ ອຸປຈາຣສີມາຍ ອນ຺ໂຕຄເຕຫິ ທ຺ວີຫິ ວິຫາເຣຫີຕິ ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໒.໓໖໔). ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕີຕິ ປຐມໍ ຄຫິໂຕ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຍຕ຺ຖ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ຕຕ຺ຖ.

໒໐໗. ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ກາລກເຕຕິ ເອຕ຺ຖ ກາລກຕ-ສທ຺ໂທ ຠາວສາຘໂນຕິ ອາຫ ‘‘ກາລກິຣິຍາຍາ’’ຕິ. ປາຬິຍໍ ຄິລານຸປຏ຺ຐາການໍ ຈີວຣທາເນ ສາມເຓຣານໍ ຕິຈີວຣາຘິຏ຺ຐານາຠາວາ ‘‘ຈີວຣຎ຺ຈ ປຕ຺ຕຎ຺ຈາ’’ຕິອາທິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໐໘. ສເຈປິ ສຫສ຺ສໍ ອຄ຺ຆຕິ, ຄິລານຸປຏ຺ຐາການຎ຺ເຎວ ທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຎ຺ຎນ຺ຕິ ຕິຈີວຣປຕ຺ຕໂຕ ອຎ຺ຎໍ. ອປ຺ປຄ຺ຆນ຺ຕິ ອຕິຊິຓ຺ຓາທິຠາເວນ ນິຫີນໍ. ຕໂຕຕິ ອວເສສປຣິກ຺ຂາຣໂຕ. ສພ຺ພນ຺ຕິ ປຕ຺ຕໍ ຈີວຣຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຆສ຺ເສວາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ສງ຺ຆສ຺ເສວ. ຠິກ຺ຂຸໂນ ກາລກຕຏ຺ຐານໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອິຘາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິຈ຺ຉາວຈນຕ຺ຕາ ຈ ປຣິກ຺ຂາຣສ຺ສ ຐປິຕຏ຺ຐານໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ປາຬິຍໍ ອວິສ຺ສຊ຺ຊິກໍ ອເວຠງ຺ຄິກນ຺ຕິ ອາຄຕານາຄຕສ຺ສ ຈາຕຸທ຺ທິສສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ເສວ ສນ຺ຕກໍ ຫຸຕ຺ວາ ກສ຺ສຈິ ອວິສ຺ສຊ຺ຊິກໍ ອເວຠງ຺ຄິກຎ຺ຈ ຠວິຕຸໍ ອນຸຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ສນ຺ເຕ ປຕິຣູເປ ຄາຫເກ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຄາຫເກ ອສຕິ ອທຕ຺ວາ ຠາຊິເຕປິ ສຸຠາຊິຕເມວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ທກ຺ຂິໂຓທກໍ ປມາຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓.໓໗໖) ຕາວ ‘‘ຍຕ຺ຖ ປນ ທກ຺ຂິໂຓທກໍ ປມາຓນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູ ຍສ຺ມິໍ ຣຏ຺ເຐ ທກ຺ຂິໂຓທກປຏິຄ຺ຄຫຓມຕ຺ເຕນປິ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມສ຺ສ ສາມິໂນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໒.໓໗໖) ປນ ‘‘ທກ຺ຂິໂຓທກໍ ປມາຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຕການິ ຈີວຣານິ ທສ຺ສາມີຕິ ປຐມໍ ອຸທກໍ ປາເຕຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ເທນ຺ຕິ, ຕໍ ເຍຫິ ຄຫິຕໍ, ເຕ ຠາຄິໂນວ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຣສມຸທ຺ເທຕິ ຊມ຺ພຸທີເປ. ຕມ຺ພປຓ຺ຓິທີປຎ຺ຫິ ອຸປາທາເຍສ ເອວໍ ວຸຕ຺ໂຕ.

‘‘ມຕກຈີວຣໍ ອຘິຏ຺ຐາຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ມຄ຺ຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ກາລກິຣິຍໍ ສຸຕ຺ວາ ອວິຫາຣຏ຺ຐາເນ ເຈ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຎ຺ເຎສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ຈີວຣໍ ມຍ຺ຫໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ສ຺ວາຘິຏ຺ຐິຕໍ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ພຫຸຠຓ຺ໂຑ ພຫຸປຣິກ຺ຂາໂຣ ກາລກໂຕ ໂຫຕິ. ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ, ‘‘ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາລກເຕ ສງ຺ໂຆ ສາມີ ປຕ຺ຕຈີວເຣ. ອປິຈ ຄິລານຸປຏ຺ຐາກາ ພຫຸປກາຣາ, ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິຈີວຣຎ຺ຈ ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ຄິລານຸປຏ຺ຐາການໍ ທາຕຸໍ. ຍໍ ຕຕ຺ຖ ລຫຸຠຓ຺ຑໍ ລຫຸປຣິກ຺ຂາຣໍ, ຕໍ ສມ຺ມຸຂີຠູເຕນ ສງ຺ເຆນ ຠາເຊຕຸໍ. ຍໍ ຕຕ຺ຖ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ຄຣຸປຣິກ຺ຂາຣໍ, ຕໍ ອາຄຕານາຄຕສ຺ສ ຈາຕຸທ຺ທິສສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ອວິສ຺ສຊ຺ຊິກໍ ອເວຠງ຺ຄິກ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໖໙) ອິມິນາ ປາເຐນ ຠຄວາ ສພ຺ພຎ຺ຎູ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາມິສທາຍຊ຺ຊໍ ວິຈາເຣສິ.

ຕຕ຺ຖ ຕິຈີວຣປຕ຺ຕອວເສສລຫຸຠຓ຺ຑຄຣຸຠຓ຺ຑວເສນ ອາມິສທາຍຊ຺ຊໍ ຕິວິຘໍ ໂຫຕິ. ເຕສຸ ຕິຈີວຣປຕ຺ຕໍ ຄິລານຸປຏ຺ຐາກສ຺ສ ຠາໂຄ ໂຫຕິ, ອວເສສລຫຸຠຓ຺ຑໍ ສມ຺ມຸຂີຠູຕສງ຺ຆສ຺ສ, ປຎ຺ຈວີສຕິວິຘ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ຈາຕຸທ຺ທິສສງ຺ຆສ຺ສ. ອິມິນາ ອິໂຕ ຕິວິຘຠຓ຺ຑໂຕ ອຎ຺ຎໍ ຠິກ຺ຂຸຠຓ຺ຑໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອິເມຫິ ຕິວິເຘຫິ ປຸຄ຺ຄເລຫິ ອຎ຺ໂຎ ທາຍາໂທ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອິທານິ ປນ ວິນຍຘຣາ ‘‘ຠິກ຺ຂູນໍ ອກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ຄິຫິຠູຕາ ຎາຕກາ ລຠນ຺ຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ກສ຺ມາຕິ ເຈ? ‘‘ເຍ ຕສ຺ສ ຘເນ ອິສ຺ສຣາ ຄຫຏ຺ຐາ ວາ ປພ຺ພຊິຕາ ວາ, ເຕສໍ ທາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ອາຄຕຕ຺ຕາຕິ. ສຈ຺ຈໍ ອາຄໂຕ, ໂສ ປນ ປາໂຐ ວິສ຺ສາສຄ຺ຄາຫວິສເຍ ອາຄໂຕ, ນ ທາຍຊ຺ຊຄຫຓຏ຺ຐາເນ. ‘‘ຄຫຏ຺ຐາ ວາ ປພ຺ພຊິຕາ ວາ’’ອິຈ຺ເຈວ ອາຄໂຕ, ນ ‘‘ຎາຕກາ ອຎ຺ຎາຕກາ ວາ’’ຕິ, ຕສ຺ມາ ຎາຕກາ ວາ ໂຫນ຺ຕຸ ອຎ຺ຎາຕກາ ວາ, ເຍ ຕໍ ຄິລານໍ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ເຕ ຄິລານຸປຏ຺ຐາກຠາຄຠູຕສ຺ສ ຘນສ຺ສ ອິສ຺ສຣາ ຄຫຏ຺ຐປພ຺ພຊິຕາ, ອນ຺ຕມໂສ ມາຕຸຄາມາປິ. ເຕ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ເຕສໍ ທາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ປນ ເຍ ຄິລານໍ ນຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ເຕ ສນ຺ຘາຍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໖໙) ‘‘ຄິລານຸປຏ຺ຐາໂກ ນາມ ຄິຫີ ວາ ໂຫຕຸ ປພ຺ພຊິໂຕ ວາ, ອນ຺ຕມໂສ ມາຕຸຄາໂມປິ, ສພ຺ເພ ຠາຄໍ ລຠນ຺ຕີ’’ຕິ.

ອຖ ວາ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕໂນ ຊີວມານກາເລເຍວ ສພ຺ພໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິກ຺ຂາຣໍ ນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ກສ຺ສຈິ ຎາຕກສ຺ສ ວາ ອຎ຺ຎາຕກສ຺ສ ວາ ຄຫຏ຺ຐສ຺ສ ວາ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ວາ ອທາສິ, ໂກຈິ ຈ ຎາຕໂກ ວາ ອຎ຺ຎາຕໂກ ວາ ຄຫຏ຺ໂຐ ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ ວາ ວິສ຺ສາສໍ ອຄ຺ຄເຫສິ, ຕາທິເສ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ເຍ ຕສ຺ສ ຘນສ຺ສ ອິສ຺ສຣາ ຄຫຏ຺ຐາ ວາ ປພ຺ພຊິຕາ ວາ, ເຕສໍ ທາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ປນ ອຕາທິເສ ຎາຕເກ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໖໙) ‘‘ສເຈ ປນ ໂສ ຊີວມາໂນເຍວ ສພ຺ພໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິກ຺ຂາຣໍ ນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ກສ຺ສຈິ ອທາສິ, ໂກຈິ ວາ ວິສ຺ສາສໍ ອຄ຺ຄເຫສິ, ຍສ຺ສ ທິນ຺ນໍ, ເຍນ ຈ ຄຫິຕໍ, ຕສ຺ເສວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ຣຸຈິຍາ ເອວ ຄິລານຸປຏ຺ຐາກາ ລຠນ຺ຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ໂຫຕຸ, ກປ຺ປິຍຠຓ຺ເຑ ປນ ກຖນ຺ຕິ? ຕມ຺ປິ ‘‘ຄິຫິຎາຕການໍ ທາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ປາຬິຍໍ ວາ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວາ ຏີກາສຸ ວາ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ວິຈາເຣຕພ຺ພເມຕໍ.

ຈີວຣຠາຊນກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປິຓ຺ຑປາຕຠາຊນກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໐໙. ອິທານິ ປິຓ຺ຑປາຕຠາຊນວິນິຈ຺ຉຍໍ ກເຖຕຸໍ ‘‘ປິຓ຺ຑປາຕຠາຊເນ ປນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເສນາສນກ຺ຂນ຺ຘເກ ເສນາສນຠາຊເນເຍວ ປຐມໍ ອາຄເຕປິ ຈຕຸປຈ຺ຈຍຠາຊນວິນິຈ຺ຉຍຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈຍານຸກ຺ກເມນ ປິຓ຺ຑປາຕຠາຊນໍ ປຐມໍ ທສ຺ເສຕິ. ປິຓ຺ຑປາຕຠາຊເນ ປນ ສງ຺ຆຠຕ຺ຕາທີສຸ ອຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ກຖໍ ເອຕານິ ສງ຺ຆຠຕ຺ຕາທີນິ ຠຄວຕາ ອນຸຎ຺ຎາຕານີຕິ ອາຫ ‘‘ອນຸຊານາມິ…ເປ… ອນຸຎ຺ຎາເຕສູ’’ຕິ. ສງ຺ຆສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ອາຠຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ສງ຺ຆຠຕ຺ຕໍ ຍຖາ ‘‘ອາຄນ຺ຕຸກສ຺ສ ອາຠຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ອາຄນ຺ຕຸກຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ສງ຺ຆໂຕ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ ຠຕ຺ຕໍ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕໍ. ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ ຠຕ຺ຕໍ ນິມນ຺ຕນຠຕ຺ຕໍ. ສລາກໍ ປາເຕຕ຺ວາ ຄາເຫຕພ຺ພໍ ຠຕ຺ຕໍ ສລາກຠຕ຺ຕໍ. ປກ຺ເຂ ປກ຺ຂທິວເສ ທາຕພ຺ພໍ ຠຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂຠຕ຺ຕໍ. ອຸໂປສເຖ ອຸໂປສຖທິວເສ ທາຕພ຺ພໍ ຠຕ຺ຕໍ ອຸໂປສຖຠຕ຺ຕໍ. ປາຏິປເທ ອຸໂປສຖທິວສໂຕ ທຸຕິຍທິວເສ ທາຕພ຺ພໍ ຠຕ຺ຕໍ ປາຏິປທຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ຐິຕິກາ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ຄາຫຓໍ ຐິຕິກາ ນາມ.

ອຕ຺ຕໂນ ວິຫາຣທ຺ວາເຣຕິ ວິຫາຣສ຺ສ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກສມີປໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂຠຊນສາລາຍາຕິ ຠຕ຺ຕຸທ຺ເທສຏ຺ຐານຠູຕາຍ ໂຠຊນສາລາຍໍ. ວສ຺ສຄ຺ເຄນາຕິ ວສ຺ສໂກຏ຺ຐາເສນ. ທິນ຺ນໍ ປນາຕິ ວຕ຺ວາ ຍຖາ ໂສ ທາຍໂກ ວທຕິ, ຕໍ ວິຘິໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສງ຺ຆໂຕ ຠນ຺ເຕ’’ຕິອາທິມາຫ. ອນ຺ຕຣຆເຣຕິ ອນ຺ໂຕເຄເຫ. ອນ຺ໂຕອຸປຈາຣຄຕານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຄາມທ຺ວາຣວີຖິຈຕຸກ຺ເກສຸ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ອຸປຈາໂຣ ນາມ.

ອນ຺ຕຣຆຣສ຺ສ ອຸປຈາເຣ ປນ ລພ຺ຠມານວິເສສໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຆຣູປຈາໂຣ ເຈຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິມາຫ. ເອກວຬຎ຺ຊນ຺ຕິ ເອເກນ ທ຺ວາເຣນ ວຬຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ນານານິເວສເນສູຕິ ນານາກຸລສ຺ສ ນານູປຈາເຣສຸ ນິເວສເນສຸ. ລຊ຺ຊີ ເປສໂລ ອຄຕິຄມນໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ເມຘາວີ ຈ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຸທ຺ທິສຕີຕິ ອາຫ ‘‘ເປສໂລ ລຊ຺ຊີ ເມຘາວີ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ນິສິນ຺ນສ຺ສປິ ນິທ຺ທາຍນ຺ຕສ຺ສປີຕິ ອນາທເຣ ສາມິວຈນໍ, ວຸຑ຺ຒຕເຣ ນິທ຺ທາຍນ຺ເຕ ນວກສ຺ສ ຄາຫິຕໍ ສຸຄ຺ຄາຫິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕິຈີວຣປຣິວາຣໍ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ອຸທກມຕ຺ຕລາຠີ ວິຍ ອຎ຺ໂຎປິ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕໍ ອລຠິຕ຺ວາ ວຕ຺ຖາທິອເນກປ຺ປກາຣກໍ ລຠຕິ ເຈ, ຕສ຺ເສວ ຕ’’ນ຺ຕິ ຄຓ຺ຐິປເທສຸ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິວເສນ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ວາ ອາຫຣິຕຸໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕຕ຺ຕາ ວິສ຺ສຏ຺ຐທູໂຕ ນາມ. ຍໍ ອິຈ຺ຉຕີຕິ ‘‘ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕໍ ເທຖາ’’ຕິອາທີນິ ວທນ຺ໂຕ ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ. ປຸຈ຺ຉາສຠາເຄນາຕິ ປຸຈ຺ຉາສທິເສນ.

‘‘ເອກາ ກູຏຏ຺ຐິຕິກາ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕເມວ ຐິຕິກໍ ວິຠາເວນ຺ໂຕ ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ວາ ຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ອຎ຺ເຎຫິ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕາທີຫິ ອມິສ຺ເສຕ຺ວາ ວິສຸໍເຍວ ຐິຕິກາຍ ຄເຫຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ເອກຈາຣິກຠຕ຺ຕານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຖຍ຺ຍາຍ ຫຣນ຺ຕີຕິ ປຕ຺ຕຫາຣກາ ຫຣນ຺ຕິ. ຄີວາ ໂຫຕີຕິ ອາຓາປກສ຺ສ ຄີວາ ໂຫຕິ. ສພ຺ພໍ ປຕ຺ຕສ຺ສາມິກສ຺ສ ໂຫຕີຕິ ຈີວຣາທິກມ຺ປິ ສພ຺ພໍ ປຕ຺ຕສ຺ສາມິກສ຺ເສວ ໂຫຕິ, ‘‘ມຍາ ຠຕ຺ຕເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ຈີວຣາທິ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມນຸສ຺ສານໍ ວຈນໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວຸຕ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ມນຸສ຺ສານໍ ວຈນໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ວຸຕ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອກຕຠາໂຄ ນາມາຕິ ອາຄນ຺ຕຸກຠາໂຄ ນາມ, ອທິນ຺ນປຸພ຺ພຠາໂຄຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສພ຺ໂພ ສງ຺ໂຆ ປຣິຠູຎ຺ຊຕູຕິ ວຸຕ຺ເຕຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ປຐມເມວ ‘ສພ຺ພສງ຺ຆິກຠຕ຺ຕໍ ເທຖາ’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ‘ສພ຺ໂພ ສງ຺ໂຆ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕູ’ຕິ ອວຸຕ຺ເຕປິ ຠາເຊຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຄຓ຺ຐິປເທສຸ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິໍ ອາຫຣີຍຕີຕິ ອວຕ຺ວາຕິ ‘‘ກຕຣຠຕ຺ຕໍ ຕຍາ ອາຫຣີຍຕີ’’ຕິ ທາຍກໍ ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ. ປກຕິຐິຕິກາຍາຕິ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕຐິຕິກາຍ.

ປິຓ຺ຑປາຕຠາຊນກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິມນ຺ຕນຠຕ຺ຕກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໑໐. ‘‘ເອຕ຺ຕເກ ຠິກ຺ຂູ ສງ຺ຆໂຕ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ເທຖາ’’ຕິອາທີນິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຕການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠຕ຺ຕໍ ເທຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ສງ຺ຆິກໍ ນິມນ຺ຕນໍ ນາມ. ປິຓ຺ຑປາຕິການມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕີຕິ ຠິກ຺ຂາປຣິຍາເຍນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວຏ຺ຏຕິ. ປຏິປາຏິຍາຕິ ລທ຺ຘປຏິປາຏິຍາ. ວິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາຕິ ‘‘ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ປທໍ ອວຕ຺ວາ. ເຕເນວາຫ ‘‘ຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ອວທນ຺ເຕນາ’’ຕິ. ອາໂລປສງ຺ເຂເປນາຕິ ເອເກກປິຓ຺ຑວເສນ. ອຍຎ຺ຈ ນໂຍ ນິມນ຺ຕເນເຍວ, ນ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ເຕ. ຕສ຺ສ ຫິ ເອກສ຺ສ ປໂຫນກປ຺ປມາຓໍເຍວ ຠາເຊຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມາ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ເຕ ອາໂລປຏ຺ຐິຕິກາ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

ອາຣຸຬ຺ຫາເຍວ ມາຕິກໍ. ສງ຺ຆໂຕ ອຏ຺ຐ ຠິກ຺ຂູຕິ ເອຕ຺ຖ ເຍ ມາຕິກໍ ອາຣຸຬ຺ຫາ, ເຕ ອຏ຺ຐ ຠິກ຺ຂູຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕນິມນ຺ຕນຠຕ຺ຕາທິສງ຺ຆິກຠຕ຺ຕມາຕິກາສຸ ນິມນ຺ຕນຠຕ຺ຕມາຕິກາຍ ຐິຕິກາວເສນ ອາຣຸຬ຺ເຫ ຠຕ຺ຕຸທ຺ເທສເກນ ວາ ສຍໍ ວາ ສງ຺ຆໂຕ ອຸທ຺ທິສາເປຕ຺ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ນ ອຕ຺ຕນາ ຣຸຈິເຕ ຄເຫຕ຺ວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ມາຕິກໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາຕິ ‘‘ສງ຺ຆໂຕ ຄຓ຺ຫາມີ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕມາຕິກາເຠທໍ ທາຍກສ຺ສ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ເອກວາຣນ຺ຕິ ຍາວ ຕສ຺ມິໍ ອາວາເສ ວສນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູ, ສພ຺ເພ ລຠນ຺ຕີ’’ຕິ ຄຓ຺ຐິປເທສຸ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ເອກວາຣນ຺ຕິ ນ ເອກທິວສໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຍຕ຺ຕກາ ປນ ຠິກ຺ຂູ ຕສ຺ມິໍ ອາວາເສ ວສນ຺ຕິ, ເຕ ສພ຺ເພ. ເອກສ຺ມິໍ ທິວເສ ຄຫິຕຠິກ຺ຂູ ອຎ຺ຎທາ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຍາວ ເອກວາຣໍ ສພ຺ເພ ຠິກ຺ຂູ ໂຠຊິຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ຊານາຕິ ເຈ, ເຍ ຊານນ຺ຕິ, ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ. ປຏິພທ຺ຘກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍາຕິ ຕຕ຺ເຖວ ວາສສ຺ສ ນິພທ຺ຘກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ.

ນິມນ຺ຕນຠຕ຺ຕກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສລາກຠຕ຺ຕກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໑໑. ອຸປນິພນ຺ຘິຕ຺ວາຕິ ລິຂິຕ຺ວາ. ຄາມວເສນປີຕິ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ສມລາຠຄາມວເສນປິ. ພຫູນິ ສລາກຠຕ຺ຕານີຕິ ຕິໍສໍ ວາ ຈຕ຺ຕາຣີສໍ ວາ ຠຕ຺ຕານິ. ສເຈ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຊ຺ຌາຫຣິຕ຺ວາ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາຕິ ຕານິ ຠຕ຺ຕານິ ປມາຓວເສນ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ. ນິຄ຺ຄເຫນ ທຕ຺ວາຕິ ທູຣໍ ຄນ຺ຕຸໍ ອນິຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ນິຄ຺ຄເຫນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ. ປຸນ ວິຫາຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ວິຫາຣໍ ອນາຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ວິຫາເຣ ອຕ຺ຕໂນ ປາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ເອກເຄຫວເສນາຕິ ວີຖິຍມ຺ປິ ເອກປສ຺ເສ ຆຣປາຬິຍາ ວເສນ. ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາປີຕິ ‘‘ອສຸກກຸເລ ສລາກຠຕ຺ຕານິ ຕຸຍ຺ຫໍ ປາປຸຓນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ.

໒໑໒. ວາຣຄາເມຕິ ອຕິທູຣຕ຺ຕາ ວາເຣນ ຄນ຺ຕພ຺ພຄາເມ. ສຏ຺ຐິໂຕ ວາ ປຓ຺ຓາສໂຕ ວາຕິ ທຓ຺ຑກມ຺ມຕ຺ຖາຍ ອຸທກຆຏໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິຫາຣວາໂຣຕິ ສພ຺ພຠິກ຺ຂູສຸ ຠິກ຺ຂາຍ ຄເຕສຸ ວິຫາຣຣກ຺ຂຓວາໂຣ. ເນສນ຺ຕິ ວິຫາຣວາຣິການໍ. ຜາຕິກມ຺ມເມວາຕິ ວິຫາຣຣກ຺ຂຓກິຈ຺ຈສ຺ສ ປໂຫນກປຏິປາທນເມວ. ທູຣຕ຺ຕາ ນິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາປິ ວາເຣນ ຄເຫຕພ຺ໂພ ຄາໂມ ວາຣຄາໂມ. ວິຫາຣວາເຣ ນິຍຸຕ຺ຕາ ວິຫາຣວາຣິກາ, ວາເຣນ ວິຫາຣຣກ຺ຂຓກາ. ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕນ຺ຕິ ປສາທຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ. ຜາຕິກມ຺ມເມວ ຠວນ຺ຕີຕິ ວິຫາຣຣກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ສງ຺ເຆນ ທາຕພ຺ພາ ອຕິເຣກລາຠາ ໂຫນ຺ຕິ. ເອກສ຺ເສວ ປາປຸຓນ຺ຕີຕິ ທິວເສ ທິວເສ ເອເກກສ຺ເສວ ປາປິຕານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສງ຺ຆນວເກນ ລທ຺ຘກາເລຕິ ທິວເສ ທິວເສ ເອເກກສ຺ສ ປາປິຕານິ ທ຺ເວ ຕີຓິ ເອກຈາຣິກຠຕ຺ຕານິ ເຕເນວ ນິຍາເມນ ອຕ຺ຕໂນ ປາປຸຓນຏ຺ຐາເນ ສງ຺ຆນວເກນ ລທ຺ຘກາເລ.

ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ສມ຺ມຸຂີຠູຕສ຺ສ ປາເປຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ເຈ ຠິກ຺ຂູ ພຫິສີມຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ສມ຺ມຸຂີຠູຕສ຺ສ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ປາເປຕພ຺ພໍ ສຠາຄຕ຺ຕາ ເອເກນ ລທ຺ຘໍ ສພ຺ເພສໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິມ຺ປິ ອສຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປາເປຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຄຓ຺ຐິປເທສຸ ວຸຕ຺ຕໍ. ຣສສລາກນ຺ຕິ ອຸຈ຺ຉຸຣສສລາກໍ. ສລາກວເສນ ປນ ຄາຫິຕຕ຺ຕາ ນ ສາທິຕພ຺ພາຕິ ອິທໍ ອສາຣຸປ຺ປວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ຘຸຕງ຺ຄເຠທວເສນ. ‘‘ສງ຺ຆໂຕ ນິຣາມິສສລາກາ…ເປ… ວຏ຺ຏຕິເຍວາ’’ຕິ ຫິ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໒໖) ວຸຕ຺ຕໍ. ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍມ຺ປິ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໓.໓໒໕) – ສງ຺ຆໂຕ ນິຣາມິສສລາກາປິ ວິຫາເຣ ປກ຺ກຠຕ຺ຕມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິເຍວາຕິ ສາຘາຣຓໍ ກຕ຺ວາ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໒໖) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ‘‘ເອວໍ ຄາຫິເຕ ສາທິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ນ ສາທິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວິເສເສຕ຺ວາ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຈ ‘‘ເຠສຊ຺ຊາທິສລາກາໂຍ ເຈຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ປິຓ຺ຑປາຕິການມ຺ປິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ສລາກວເສນ ປນ ຄາຫິຕຕ຺ຕາ ນ ສາທິຕພ຺ພາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ ວີມໍສິຕພ຺ໂພ. ຍທິ ຫິ ເຠສຊ຺ຊາທິສລາກາ ສລາກວເສນ ຄາຫິຕາ ນ ສາທິຕພ຺ພາ ສິຍາ, ‘‘ສງ຺ຆໂຕ ນິຣາມິສສລາກາ ວຏ຺ຏຕິເຍວາ’’ຕິ ນ ວເທຍ຺ຍ, ‘‘ອຕິເຣກລາໂຠ ສງ຺ຆຠຕ຺ຕໍ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິວຈນໂຕ (ມຫາວ. ໑໒໘) ຈ ‘‘ອຕິເຣກລາຠໍ ປຏິກ຺ຂິປາມີ’’ຕິ ສລາກວເສນ ຄາເຫຕພ຺ພໍ ຠຕ຺ຕເມວ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ນ ເຠສຊ຺ຊໍ. ສງ຺ຆຠຕ຺ຕາທີນິ ຫິ ຈຸທ຺ທສ ຠຕ຺ຕານິເຍວ ເຕນ ນ ສາທິຕພ຺ພານີຕິ ວຸຕ຺ຕານິ. ຂນ຺ຘກຠາຓການໍ ວາ ມເຕນ ອິຘ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຄ຺ຄໂຕ ທາຕພ຺ພາ ຠິກ຺ຂາ ອຄ຺ຄຠິກ຺ຂາ. ອຄ຺ຄຠິກ຺ຂາມຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອກກຏຈ຺ຉຸຠິກ຺ຂາມຕ຺ຕໍ. ລທ຺ຘາ ວາ ອລທ຺ຘາ ວາ ສ຺ເວປິ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາສີຕິ ລທ຺ເຘປິ ອປ຺ປມຕ຺ຕຕາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ຍາວທຕ຺ຖໍ ລຠຕິ…ເປ… ອລຠິຕ຺ວາ ສ຺ເວ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາສີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ອຄ຺ຄຠິກ຺ຂມຕ຺ຕນ຺ຕິ ຫິ ເອຕ຺ຖ ມຕ຺ຕ-ສທ຺ໂທ ພຫຸຠາວໍ ນິວຕ຺ເຕຕິ.

ສລາກຠຕ຺ຕໍ ນາມ ວິຫາເຣເຍວ ອຸທ຺ທິສີຍຕິ ວິຫາຣເມວ ສນ຺ຘາຍ ທີຍມານຕ຺ຕາຕິ ອາຫ ‘‘ວິຫາເຣ ອປາປິຕໍ ປນາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຣ ອາສນສາລາຍາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຄາເມ ອາສນສາລາຍ. ວິຫາຣໍ ອາເນຕ຺ວາ ຄາເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ຕຖາ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ທິວເສ ທິນ຺ນຠຕ຺ຕໍ ວິຫາຣເມວ ອາເນຕ຺ວາ ຐິຕິກາຍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ທິສາຠາເຄ. ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາຕິ ຕໍ ວາຣຄາມສລາກໍ ອຕ຺ຕນາ ຄເຫຕ຺ວາ. ເຕນາຕິ ໂຍ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕວາຣຄາເມ ສລາກໍ ທິສາຄມິກສ຺ສ ອທາສິ, ເຕນ. ອນຕິກ຺ກມນ຺ເຕເຍວ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ສ ສລາກາ ຄາເຫຕພ຺ພາຕິ ຍສ຺ມາ ອຸປຈາຣສີມຏ຺ຐສ຺ເສວ ສລາກາ ປາປຸຓາຕິ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ມິໍ ທິສໍຄມິເກ ອຸປຈາຣສີມໍ ອນຕິກ຺ກນ຺ເຕເຍວ ຕສ຺ສ ທິສໍຄມິກສ຺ສ ປຕ຺ຕສລາກາ ອຕ຺ຕໂນ ປາເປຕ຺ວາ ຄາເຫຕພ຺ພາ.

ເທວສິກໍ ປາເປຕພ຺ພາຕິ ອຸປຈາຣສີມາຍໍ ຐິຕສ຺ສ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ປາເປຕພ຺ພາ. ເອວໍ ເອເຕສຸ ອນາຄເຕສຸ ອາສນ຺ນວິຫາເຣ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອິຕຣຖາ ສງ຺ຆິກໍ ໂຫຕິ. ອນາຄຕທິວເສຕິ ເອຕ຺ຖ ກຖໍ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາຄຕານາຄຕຠາໂວ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ເຈ? ຍສ຺ມາ ຕໂຕ ຕໂຕ ອາຄຕາ ຠິກ຺ຂູ ຕສ຺ມິໍ ຄາເມ ອາສນສາລາຍ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ອາຄຕານາຄຕຠາໂວ ສກ຺ກາ ວິຎ຺ຎາຕຸໍ. ອມ຺ຫາກໍ ໂຄຈຣຄາເມຕິ ສລາກຠຕ຺ຕທາຍການໍ ຄາເມ. ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ‘‘ມຫາເຖໂຣ ເອກໂກວ ວິຫາເຣ ໂອຫີໂນ ອວສ຺ສໍ ສພ຺ພສລາກາ ອຕ຺ຕໂນ ປາເປຕ຺ວາ ຐິໂຕ’’ຕິ ມຎ຺ຎມານາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

ສລາກຠຕ຺ຕກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປກ຺ຂິກຠຕ຺ຕາທິກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໑໓. ອຠິລກ຺ຂິເຕສຸ ຈຕູສຸ ປກ຺ຂທິວເສສຸ ທາຕພ຺ພໍ ຠຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂິກໍ. ອຠິລກ຺ຂິເຕສູຕິ ເອຕ຺ຖ ອຠີຕິ ອຸປສາຣມຕ຺ຕໍ, ລກ຺ຂຓິເຍສຸອິຈ຺ເຈວຕ຺ໂຖ, ອຸໂປສຖສມາທານຘມ຺ມສ຺ສວນປູຊາສກ຺ກາຣາທິກຣຓຕ຺ຖໍ ລກ຺ຂິຕພ຺ເພສຸ ສລ຺ລກ຺ເຂຕພ຺ເພສຸ ອຸປລກ຺ເຂຕພ຺ເພສູຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສ຺ເວ ປກ຺ໂຂຕິ ອຊ຺ຊປກ຺ຂິກໍ ນ ຄາເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຏ຺ຐມິຍາ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ສຕ຺ຕມິຍາ ຠຸຎ຺ຊນຕ຺ຖາຍ ນ ຄາເຫຕພ຺ພໍ, ທາຍເກຫິ ນິຍມິຕທິວເສເນວ ຄາເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘‘ສເຈ ປນາ’’ຕິອາທິ. ສ຺ເວ ລູຂນ຺ຕິ ອຊ຺ຊ ອາວາຫມງ຺ຄລາທິກຣຓໂຕ ອຕິປຓີຕໍ ໂຠຊນໍ ກຣີຍຕິ, ສ຺ເວ ຕຖາ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຊ຺ເຊວ ຠິກ຺ຂູ ໂຠເຊສ຺ສາມາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໓.໓໒໕) ປນ ອຎ຺ຎຖາ ວຸຕ຺ຕໍ. ປກ຺ຂິກຠຕ຺ຕໂຕ ອຸໂປສຖິກຠຕ຺ຕສ຺ສ ເຠທໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອຸໂປສຖງ຺ຄານິ ສມາທິຍິຕ຺ວາ’’ຕິອາທິ. ອຸໂປສເຖ ທາຕພ຺ພໍ ຠຕ຺ຕໍ ອຸໂປສຖິກໍ.

ປກ຺ຂິກຠຕ຺ຕາທິກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອາຄນ຺ຕຸກຠຕ຺ຕາທິກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໑໔. ນິພນ຺ຘາປິຕນ຺ຕິ ‘‘ອສຸກວິຫາເຣ ອາຄນ຺ຕຸກາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕູ’’ຕິ ນິຍມິຕໍ. ຄມິໂກ ອາຄນ຺ຕຸກຠຕ຺ຕມ຺ປີຕິ ຄາມນ຺ຕຣໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອວູປສນ຺ເຕນ ຄມິກຈິຕ຺ເຕນ ວສິຕ຺ວາ ປຸນ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອາວາສິກສ຺ສ ປນ ຄນ຺ຕຸກາມສ຺ສ ຄມິກຠຕ຺ຕເມວ ລພ຺ຠຕິ. ‘‘ເລສໍ ໂອຑ຺ເຑຕ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເລສາຠາເວນ ຍາວ ຄມນປຣິພນ຺ໂຘ ວິຄຈ຺ຉຕິ, ຕາວ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ຎາປິຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ຘຸຣຠຕ຺ຕາທິກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໑໕. ຕຓ຺ຑຸລາທີນິ ເປເສນ຺ຕິ…ເປ… ວຏ຺ຏຕີຕິ ອຠິຫຏຠິກ຺ຂຕ຺ຕາ ວຏ຺ຏຕິ.

໒໑໖. ຕຖາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາຕິ ຠິກ຺ຂານາເມນ ປຏິຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ. ປຕ຺ຕໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຖເກຕ຺ວາ ທິນ຺ນນ຺ຕິ ‘‘ຄຸຬກຠຕ຺ຕໍ ເທມາ’’ຕິ ທິນ຺ນໍ. ເສສໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ.

ປິຓ຺ຑປາຕຠາຊນກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຄິລານປຈ຺ຈຍຠາຊນກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໑໗. ອິໂຕ ປຣໍ ປຈ຺ຈຍານຸກ຺ກເມນ ເສນາສນຠາຊນກຖາຍ ວຕ຺ຕພ຺ພາຍປິ ຕສ຺ສາ ມຫາວິສຍຕ຺ຕາ, ຄິລານປຈ຺ຈຍຠາຊນີຍກຖາຍ ປນ ອປ຺ປວິສຍຕ຺ຕາ, ປິຓ຺ຑປາຕຠາຊນີຍກຖາຍ ອນຸໂລມຕ຺ຕາ ຈ ຕທນນ຺ຕຣໍ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ຄິລານປຈ຺ຈຍຠາຊນີຍໍ ປນາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ຕາຕິ ອຸປລກ຺ຂຓມຕ຺ຕເມເວຕໍ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລຄຫປຕິມຫາສາລາທໂຍປິ ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕິເຍວ. ຆຓ຺ຏິໍ ປຫຣິຕ຺ວາຕິອາທິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ ຈ ປາກຏຕ຺ຕາ ຈ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ. ອຸປຈາຣສີມໍ…ເປ… ຠາເຊຕພ຺ພນ຺ຕິ ອິທໍ ສງ຺ຆໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ທິນ຺ນຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ກຸມ຺ຠໍ ປນ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາຕິ ກຸມ຺ຠໍ ທິສາມຸຂໍ ກຕ຺ວາ. ສເຈ ຖິນໍ ສປ຺ປິ ໂຫຕີຕິ ກກ຺ຂຬໍ ສປ຺ປິ ໂຫຕິ. ໂຖກໍ ໂຖກມ຺ປິ ປາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ເອວໍ ກເຕ ຐິຕິກາປິ ຕິຏ຺ຐຕິ. ສິງ຺ຄິເວຣມຣິຈາທິເຠສຊ຺ຊມ຺ປິ ອວເສສປຕ຺ຕຖາລກາທິສມຓປຣິກ຺ຂາໂຣປີຕິ ອິມິນາ ນ ເກວລໍ ເຠສຊ຺ຊເມວ ຄິລານປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ອວເສສປຣິກ຺ຂາໂຣປິ ຄິລານປຈ຺ຈເຍ ອນ຺ໂຕຄໂຘເຍວາຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ຄິລານປຈ຺ຈຍຠາຊນກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ເສນາສນຄ຺ຄາຫກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໑໘. ເສນາສນຠາຊນກຖາຍໍ ເສນາສນຄ຺ຄາເຫ ວິນິຈ຺ຉໂຍຕິ ເສນາສນຠາຊນເມວາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຸຕຸກາເລ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫ ຈ ວສ຺ສາວາເສ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫ ຈາຕິ ກາລວເສນ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫ ນາມ ທຸວິໂຘ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຕຕ຺ຖ ອຸຕຸກາເລຕິ ເຫມນ຺ຕຄິມ຺ຫານອຸຕຸກາເລ. ວສ຺ສາວາເສຕິ ວສ຺ສານກາເລ. ຠິກ຺ຂຸໍ ອຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ເສນາສນໍ ທາຕພ຺ພໍ, ອກາໂລ ນາມ ນຕ຺ຖິ ທາຍເກຫິ ‘‘ອາຄຕານາຄຕສ຺ສ ຈາຕຸທ຺ທິສສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ທິນ຺ນສງ຺ຆິກເສນາສນຕ຺ຕາ. ເອເກກໍ ປຣິເວຓນ຺ຕິ ເອເກກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ເອເກກໍ ປຣິເວຓໍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ລທ຺ຘປຣິເວເຓ. ທີຆສາລາຕິ ຈງ຺ກມນສາລາ. ມຓ຺ຑລມາໂຬຕິ ອຸປຏ຺ຐານສາລາ. ອນຸທຫຕີຕິ ປີເຬຕິ. ອທາຕຸໍ ນ ລຠຕີຕິ ອິມິນາ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອເທນ຺ຕສ຺ສ ປຏິພາຫເນ ປວິສນໂຕ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ທີເປຕິ. ຊມ຺ພຸທີເປ ປນາຕິ ອຣິຍເທເສ ຠິກ຺ຂູ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕ ກິຣ ຕຖາ ປຎ຺ຎາເປນ຺ຕິ.

໒໑໙. ນ ໂຄຈຣຄາໂມ ຆຏ຺ເຏຕພ຺ໂພຕິ ວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ວິຠາເວຕິ ‘‘ນ ຕຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສາ ວຕ຺ຕພ຺ພາ’’ຕິອາທິນາ. ວິຕກ຺ກໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາຕິ ‘‘ອິມິນາ ນີຫາເຣນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ນິວາເຣຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເຍ ທສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ເອວຣູປໍ ວິຕກ຺ກໍ ອນຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ. ເຕສຸ ເຈ ເອໂກຕິ ເຕສຸ ມນຸສ຺ເສສຸ ເອໂກ ປຓ຺ຑິຕປຸຣິໂສ. ຠຓ຺ຑປຏິຈ຺ຉາທນນ຺ຕິ ປຏິຈ຺ຉາທນຠຓ຺ຑໍ, ສຣີຣປຏິຈ຺ຉາທນໍ ຈີວຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕຕ຺ຕາວ ອນວຊ຺ຊນ຺ຕິ ອິທໍ ປຸຈ຺ຉິຕກ຺ຂເຓ ກາຣຓາຈິກ຺ຂຓໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ນ ໂຫຕິ ອສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕສ຺ສປິ ປຸຈ຺ຉິຕປຎ຺ຫວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ໂທສາຠາວາ. ເອວໍ ປນ ຄເຕ ມໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ສຎ຺ຎາຍ ອຄມນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ປຏິຊຄ຺ຄິຕພ຺ພານີຕິ ຂຓ຺ຑຜຸລ຺ລາຠິສງ຺ຂຣຓສມ຺ມຊ຺ຊນາທີຫິ ປຏິຊຄ຺ຄິຕພ຺ພານິ. ມຸຓ຺ຑເວທິກາຍາຕິ ເຈຕິຍສ຺ສ ຫມ຺ມິຍເວທິກາຍ ຆຏາກາຣສ຺ສ ອຸປຣິ ຈຕຸຣສ຺ສເວທິກາຍ. ກຕ຺ຖ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉາຍ ຍໂຕ ປກຕິຍາ ລພ຺ຠຕິ, ຕຕ຺ຖ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາ. ກສ຺ມາ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພນ຺ຕິອາທິ ຍໂຕ ປກຕິຍາ ລພ຺ຠຕິ, ຕຕ຺ຖາປິ ປຸຈ຺ຉນສ຺ສ ກາຣຓສນ຺ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຏິກ຺ກມ຺ມາຕິ ວິຫາຣໂຕ ອປສກ຺ກິຕ຺ວາ. ຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ໂຍຊນທ຺ວິໂຍຊນນ຺ຕເຣ ໂຫຕີ’’ຕິ ອາຫ. ອຸປນິກ຺ເຂປນ຺ຕິ ເຂຕ຺ຕໍ ວາ ນາຬິເກຣາທິອາຣາມໍ ວາ ກຫາປຓາທີນິ ວາ ອາຣາມິການໍ ນິຍ຺ຍາເຕຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ວຑ຺ຒິ ວສ຺ສາວາສິກຕ຺ຖາຍ ໂຫຕູ’’ຕິ ທິນ຺ນໍ. ວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາຕິ ຕສ຺ມິໍ ເສນາສເນ ກຕ຺ຕພ຺ພວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ. ອິຕິ ສທ຺ຘາເທຍ຺ເຍຕິ ເອວໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ສທ຺ຘາຍ ທາຕພ຺ເພ ວສ຺ສາວາສິກລາຠວິສເຍຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ວຕ຺ຖຸ ປນາຕິ ຕຕ຺ຣຸປ຺ປາເທ ອຸປ຺ປນ຺ນຣູປິຍໍ, ຕຎ຺ຈ ‘‘ຕໂຕ ຈຕຸປຈ຺ຈຍໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ທິນ຺ນເຂຕ຺ຕາທິໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ກປ຺ປິຍກາຣການໍ ຫຕ຺ເຖ ‘‘ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ທາຍເກຫິ ທິນ຺ນວຕ຺ຖຸສທິສໍ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ກປ຺ປິຍກາຣການຎ຺ຫີ’’ຕິອາທິ. ສງ຺ຆສຸຏ຺ຐຸຕາຍາຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ ຫິຕາຍ. ປຸຄ຺ຄລວເສເນວ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ປຣໂຕ ວກ຺ຂມານນເຍນ ຠິກ຺ຂູ ຈີວເຣນ ກິລມນ຺ຕິ, ເອຕ຺ຕກໍ ນາມ ຕຓ຺ຑຸລຠາຄໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຈີວຣໍ ກາຕຸໍ ຣຸຈ຺ຈຕີຕິອາທິນາ ປຸຄ຺ຄລປຣາມາສວເສເນວ ກາຕພ຺ພໍ, ‘‘ສງ຺ໂຆ ຈີວເຣນ ກິລມຕີ’’ຕິອາທິນາ ປນ ສງ຺ຆປຣາມາສວເສນ ນ ກາຕພ຺ພໍ. ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑວເສນາຕິ ສາມຎ຺ຎໂຕ ວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ວິຠາເວຕຸໍ ‘‘ຈີວຣຕຓ຺ຑຸລາທິວເສເນວ ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຈ-ກາໂຣ ເຈຕ຺ຖ ປນສທ຺ທຕ຺ເຖ ວຕ຺ຕຕິ, ນ ສມຸຈ຺ຈຍຕ຺ເຖຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ປຸຄ຺ຄລວເສເນວ ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑວເສນ ຈ ອປໂລກນປ຺ປກາຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕໍ ປນ ເອວໍ ກຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຈີວຣປຈ຺ຈຍໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາຕິ ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍຕຕ຺ຣຸປ຺ປາທວເສນ ຕສ຺ມິໍ ວສ຺ສາວາເສ ລພ຺ຠມານຈີວຣສງ຺ຂາຕໍ ປຈ຺ຈຍໍ ‘‘ເອຕ຺ຕກ’’ນ຺ຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ. ເສນາສນສ຺ສາຕິ ເສນາສນຄ຺ຄາຫາປຓສ຺ສ. ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກສ຺ມາ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ເອວຎ຺ຫີ’’ຕິອາທິ, ເສນາສນຄ຺ຄາຫາປກສ຺ສ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕໂນ ຄຫຓໍ ອສາຣຸປ຺ປໍ, ຕສ຺ມາ ອຸໂຠ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຄາເຫສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສມ຺ມຕເສນາສນຄ຺ຄາຫາປກສ຺ສ ອາຓຕ຺ຕິຍາ ອຎ຺ເຎນ ຄຫິໂຕປິ ຄາໂຫ ຣຸຫຕິເຍວາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຏ຺ຐປິ ໂສຬສປິ ຊເນ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອຸທາຫຸ ເອກໂຕຕິ? ເອກໂຕປິ ວຏ຺ຏຕິ. ເອກກມ຺ມວາຈາຍ ສພ຺ເພປິ ເອກໂຕ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ນິຄ຺ຄຫກມ຺ມເມວ ຫິ ສງ຺ໂຆ ສງ຺ຆສ຺ສ ນ ກໂຣຕິ. ສມ຺ມຸຕິທານໍ ປນ ພຫູນມ຺ປິ ເອກໂຕ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເຕເນວ ສຕ຺ຕສຕິກກ຺ຂນ຺ຘເກ ອຸພ຺ພາຫິກສມ຺ມຸຕິຍໍ ອຏ຺ຐປິ ຊນາ ເອກໂຕ ສມ຺ມຕາຕິ. ອາສນຆຣນ຺ຕິ ປຏິມາຆຣໍ. ມຄ຺ໂຄຕິ ອຸປຈາຣສີມພ຺ຠນ຺ຕຣຄເຕ ຄາມາຠິມຸຂມຄ຺ເຄ ກຕສາລາ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ໂປກ຺ຂຣຓິຣຸກ຺ຂມູລາທີສຸປິ. ຣຸກ຺ຂມູລາທໂຍ ຉນ຺ນາ ກວາຏພທ຺ຘາວ ເສນາສນໍ. ອິໂຕ ປຣານິ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍານິ.

໒໒໐. ມຫາລາຠປຣິເວຓກຖາຍໍ ລຠນ຺ຕີຕິ ຕຕ຺ຣ ວາສິໂນ ຠິກ຺ຂູ ລຠນ຺ຕິ. ວິຊເຏຕ຺ວາຕິ ເອເກກສ຺ສ ປໂຫນກປ຺ປມາເຓນ ວິໂຍເຊຕ຺ວາ. ອາວາເສສູຕິ ເສນາສເນສຸ. ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ປກ຺ຂິປນໍ ນາມ ເຕສຸ ວສນ຺ຕານໍ ອິໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນວສ຺ສາວາສິກທານໍ. ປວິສິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຎ຺ເຎຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ຕສ຺ມິໍ ມຫາລາເຠ ປຣິເວເຓ ວສິຕ຺ວາ ເຈຕິເຍ ວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາວ ລາໂຠ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໒໒໑. ປຈ຺ຈຍໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕີຕິ ຈີວຣປຈ຺ຈຍໍ ນາຘິວາເສຕິ. ອຍມ຺ປີຕິ ເຕນ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕປຈ຺ຈໂຍປິ. ປາທມູເລ ຐເປຕ຺ວາ ສາຏກໍ ເທນ຺ຕີຕິ ປຈ຺ຈຍທາຍກາ ເທນ຺ຕິ. ເອເຕນ ຄຫຏ຺ເຐຫິ ປາທມູເລ ຐເປຕ຺ວາ ທິນ຺ນມ຺ປິ ປໍສຸກູລິການມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອຖ ວສ຺ສາວາສິກໍ ເທມາຕິ ວທນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ປໍສຸກູລິການໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອຊ຺ຌາຫຣິຕ຺ວາ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ວສ຺ສໍ ວຸຕ຺ຖຠິກ຺ຂູນນ຺ຕິ ປໍສຸກູລິກໂຕ ອຎ຺ເຎສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ. ອຸປນິພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຄາເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ເຂ ວາ ມຓ຺ຑເປ ວາ ວສິຕ຺ວາ ເຈຕິເຍ ວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ເອວໍ ອຸປນິພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຄາເຫຕພ຺ພໍ.

ປາຏິປທອຣຸຓໂຕຕິອາທິ ວສ຺ສູປນາຍິກທິວສໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອນ຺ຕຣາມຸຕ຺ຕກໍ ປນ ປາຏິປທໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາປິ ຄາເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ກຕ຺ຖ ນຸ ໂຂ ວສິສ຺ສາມິ, ກຕ຺ຖ ວສນ຺ຕສ຺ສ ຜາສຸ ຠວິສ຺ສຕິ, ກຕ຺ຖ ວາ ປຈ຺ຈເຍ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ເນນ ວິຕກ຺ເກນ ຈຣຕີຕິ ວິຕກ຺ກຈາຣິໂກ. ອິທານິ ຍໍ ທາຍກາ ປຈ຺ຉິມວສ຺ສໍວຸຕ຺ຖານໍ ວສ຺ສາວາສິກໍ ເທຕິ, ຕຕ຺ຖ ປຏິປຊ຺ຊນວິຘິໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ປຈ຺ຉິມວສ຺ສູປນາຍິກທິວເສ ປນາ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ອາຄນ຺ຕຸໂກ ເຈ ຠິກ຺ຂູຕິ ຈີວເຣ ຄາຫິເຕ ປຈ຺ຉາ ອາຄໂຕ ອາຄນ຺ຕຸໂກ ຠິກ຺ຂຸ. ປຕ຺ຕຏ຺ຐາເນຕິ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ອາຄນ຺ຕຸກຠິກ຺ຂຸໂນ ປຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ. ປຐມວສ຺ສູປຄຕາຕິ ອາຄນ຺ຕຸກສ຺ສ ອາຄມນໂຕ ປຸເຣຕຣເມວ ປຈ຺ຉິມິກາຍ ວສ຺ສູປນາຍິກາຍ ວສ຺ສູປຄຕາ. ລທ຺ຘໍ ລທ຺ຘນ຺ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ທາຍການໍ ສນ຺ຕິກາ ອາຄຕາຄຕສາຏກໍ.

ສາທິຍນ຺ຕາປິ ຫິ ເຕເນວ ວສ຺ສາວາສິກສ຺ສ ສາມິໂນຕິ ຉິນ຺ນວສ຺ສຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຐມເມວ ກຕິກາຍ ກຕຕ຺ຕາ ‘‘ເນວ ອທາຕຸໍ ລຠນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ທາຕພ຺ພໍ ວາເຣນ຺ຕານໍ ຄີວາ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຕສເມວ ທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ວສ຺ສູປຄເຕສຸ ອລທ຺ຘວສ຺ສາວາສິການໍ ເອກຈ຺ຈານເມວ ທາຕພ຺ພໍ. ຠຕິນິວິຏ຺ຐນ຺ຕິ ຠຕິໍ ກຕ຺ວາ ວິຍ ນິວິຏ຺ຐໍ ປຣິຍິຏ຺ຐໍ. ຠຕິນິວິຏ຺ຐນ຺ຕິ ວາ ປານີຍຸປຏ຺ຐານາທິຠຕິໍ ກຕ຺ວາ ລທ຺ຘໍ. ສງ຺ຆິກໍ ປນາຕິອາທິ ເກສຎ຺ຈິ ວາທທສ຺ສນໍ. ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຆິກໍ ປນ ອປໂລກນກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຄາຫິຕນ຺ຕິ ຕຕ຺ຣຸປ຺ປາທໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອປໂລກນກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຄາຫິຕນ຺ຕິ ‘‘ຉິນ຺ນວສ຺ສາວາສິກຎ຺ຈ ອິທານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກວສ຺ສາວາສິກຎ຺ຈ ອິເມສໍ ທາຕຸໍ ຣຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ອນນ຺ຕເຣ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອປໂລກນໍ ກຕ຺ວາ ຄາຫິຕໍ ສງ຺ເຆນ ທິນ຺ນຕ຺ຕາ ວິພ຺ຠນ຺ໂຕປິ ລຠເຕວ, ປເຄວ ຉິນ຺ນວສ຺ໂສ. ປຈ຺ຈຍວເສນ ຄາຫິຕໍ ປນ ເຕມາສໍ ວສິຕ຺ວາ ຄເຫຕຸໍ ອຕ຺ຕນາ ທາຍເກຫິ ຈ ອນຸມຕຕ຺ຕາ ຠຕິນິວິຏ຺ຐມ຺ປິ ຉິນ຺ນວສ຺ໂສປິ ວິພ຺ຠນ຺ໂຕປິ ນ ລຠຕີຕິ ເກຈິ ອາຈຣິຍາ ວທນ຺ຕິ. ອິທຎ຺ຈ ປຈ຺ຉາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປມາຓໍ, ເຕເນວ ວສ຺ສູປນາຍິກທິວເສ ເອວໍ ທາຍເກຫິ ທິນ຺ນໍ ວສ຺ສາວາສິກໍ ຄຫິຕຠິກ຺ຂຸໂນ ວສ຺ສຈ຺ເຉທໍ ອກຕ຺ວາ ວາໂສວ ເຫຏ຺ຐາ ວິຫິໂຕ, ນ ປານີຍຸປຏ຺ຐານາທິຠຕິກຣຓມຕ຺ຕໍ. ຍທິ ຫິ ຕໍ ຠຕິນິວິຏ຺ຐເມວ ສິຍາ, ຠຕິກຣຓເມວ ວິຘາຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມາ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ຄາຫິຕໍ ຉິນ຺ນວສ຺ສາທໂຍ ນ ລຠນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ວສ຺ສໍວຸຕ຺ໂຖ ຠິກ຺ຂຸ ວິພ຺ຠມຕິ, ສງ຺ຆສ຺ເສວ ຕ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໗໔-໓໗໕) ວຈນໂຕ ‘‘ວຕຏ຺ຐາເນ…ເປ… ສງ຺ຆິກໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສງ຺ຆິກໍ ໂຫຕີຕິ ເອເຕນ ວຸຕ຺ຖວສ຺ສານມ຺ປິ ວສ຺ສາວາສິກຠາໂຄ ສງ຺ຆິກໂຕ ອໂມຈິໂຕ ເຕສໍ ວິພ຺ຠເມນ ສງ຺ຆິໂກ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ມນຸສ຺ເສຕິ ທາຍກມນຸສ຺ເສ. ລຠຕີຕິ ‘‘ມມ ປຕ຺ຕຠາວໍ ເອຕສ຺ສ ເທຖາ’’ຕິ ທາຍເກ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາເປນ຺ເຕເນວ ສງ຺ຆິກໂຕ ວິໂຍຊິຕໍ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຣຠາຄໍ ສາມເຓຣສ຺ສາຕິ ຕສ຺ສ ປຐມຄາຫຕ຺ຕາ, ເຖເຣນ ປຸພ຺ເພ ປຐມຠາຄສ຺ສ ຄຫິຕຕ຺ຕາ, ອິທານິ ຄຍ຺ຫມານສ຺ສ ທຸຕິຍຠາຄຕ຺ຕາ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໒໒. ອິທານິ ອນ຺ຕຣາມຸຕ຺ຕເສນາສນຄ຺ຄາຫໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຍມປໂຣປີ’’ຕ຺ຍາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອປໂຣປີຕິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕເສນາສນຄ຺ຄາຫທ຺ວຍໂຕ ອຎ຺ໂຎປີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນນຸ ຈ ‘‘ອຍໍ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫ ນາມ ທຸວິໂຘ ໂຫຕິ ອຸຕຸກາເລ ຈ ວສ຺ສາວາເສ ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ອຖ ກສ຺ມາ ‘‘ອຍມປໂຣປີ’’ຕ຺ຍາທິ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ໂຈທນໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ທິວສວເສນ ຫີ’’ຕິອາທິ. ອປຣຊ຺ຊຸຄຕາຍ ອາສາຬ຺ຫິຍາຕິ ປຐມວສ຺ສູປນາຍິກທິວສຠູຕໍ ອາສາຬ຺ຫິປຸຓ຺ຓມິຍາ ປາຏິປທໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ມາສຄຕາຍ ອາສາຬ຺ຫິຍາຕິ ທຸຕິຍວສ຺ສູປນາຍິກທິວສຠູຕສາວຓປຸຓ຺ຓມິຍາ ປາຏິປທໍ. ອປຣຊ຺ຊຸຄຕາຍ ປວາຣຓາຕິ ອສ຺ສຍຸຊປຸຓ຺ຓມິຍາ ປາຏິປທໍ.

໒໒໓. ອຸຕຸກາເລ ປຏິພາຫິຕຸໍ ນ ລຠຕີຕິ ເຫມນ຺ຕຄິມ຺ເຫສຸ ອຎ຺ເຎ ສມ຺ປຕ຺ຕຠິກ຺ຂູ ປຏິພາຫິຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ນວກມ຺ມນ຺ຕິ ນວກມ຺ມສມ຺ມຸຕິ. ອກຕນ຺ຕິ ອປຣິສງ຺ຂຕໍ. ວິປ຺ປກຕນ຺ຕິ ອນິຏ຺ຐິຕໍ. ເອກໍ ມຎ຺ຈຏ຺ຐານໍ ທຕ຺ວາຕິ ເອກໍ ມຎ຺ຈຏ຺ຐານໍ ປຸຄ຺ຄລິກໍ ທຕ຺ວາ. ຕິຠາຄນ຺ຕິ ຕຕິຍຠາຄໍ. ເອວໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນມ຺ປິ ຖາວເຣນ ຖາວຣໍ ປຣິວຕ຺ຕນຏ຺ຐາເນເຍວ ປວິສຕິ, ນ ອິຕຣຖາ ສພ຺ພເສນາສນວິສ຺ສຊ຺ຊນໂຕ. ສເຈ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກາທີນໍ ທາຕຸກາໂມ ໂຫຕີຕິ ສເຈ ໂສ ສງ຺ຆສ຺ສ ຠຓ຺ຑຐປນຏ຺ຐານໍ ວາ ອຎ຺ເຎສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ວາ ທາຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກາທີນຎ຺ເຎວ ທາຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຕາທິສສ຺ສ ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ປຸຄ຺ຄລິກເມວ ກຕ຺ວາ ຊຄ຺ຄາຫີ’’ຕິ ນ ສພ຺ພໍ ທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕຕ຺ຖສ຺ສ ກຕ຺ຕພ຺ພວິຘິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິອາທິ. ເອວຎ຺ຫີຕິອາທິມ຺ຫິ ຈຍານຸຣູປໍ ຕຕິຍຠາເຄ ວາ ອຸປຑ຺ຒຠາເຄ ວາ ຄຫິເຕ ຕໍ ຠາຄໍ ທາຕຸໍ ລຠຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຍນາຕິ ເຕສຸ ທ຺ວີສຸ ຕີສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ເຍນ. ໂສ ສາມີຕິ ຕສ຺ສາ ຠູມິຍາ ວິຫາຣກຣເຓ ໂສວ ສາມີ, ຕໍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ອິຕເຣນ ນ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໒໒໔. ອກຕຏ຺ຐາເນຕິ ເສນາສນໂຕ ພຫິ ຈຍາທີນໍ ອກຕຏ຺ຐາເນ. ຈຍໍ ວາ ປມຸຂໍ ວາຕິ ສງ຺ຆິກເສນາສນໍ ນິສ຺ສາຍ ຕໂຕ ພຫິ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ເອກໍ ເສນາສນໍ ວາ. ພຫິກຸຏ຺ເຏຕິ ກຸຏ຺ຏໂຕ ພຫິ, ອຕ຺ຕໂນ ກຕຏ຺ຐາເນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ.

ເສນາສນຄ຺ຄາຫກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຈຕຸປຈ຺ຈຍສາຘາຣຓກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໒໕. ຈຕຸປຈ຺ຈຍສາຘາຣຓກຖາຍໍ ສມ຺ມເຕນ ອປ຺ປມຕ຺ຕກວິສ຺ສຊ຺ຊເກນາຕິ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມວາຈາຍ ວາ ອປໂລກນກມ຺ເມນ ວາ ສມ຺ມເຕນ ອປ຺ປມຕ຺ຕກວິສ຺ສຊ຺ຊກສມ຺ມຸຕິລທ຺ເຘນ. ອວິຠຕ຺ຕໍ ສງ຺ຆິກຠຓ຺ຑນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖີຕິ ເອຕ຺ຖ ອວິຠຕ຺ຕໍ ສງ຺ຆິກຠຓ຺ຑນ຺ຕິ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈຸປ຺ປຕ຺ຕິອາກາຣທສ຺ສນໍ, ເອວໍ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ກສ຺ມາຕິ ເຈ? ເອຕ຺ຕກສ຺ສ ສງ຺ຆິກຠຓ຺ຑສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນຕ຺ຖາເຍວ ສມຄ຺ຄສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ອນຸມຕິຍາ ກຕສມ຺ມຸຕິກມ຺ມຕ຺ຕາ. ຄຸຬປິຓ຺ເຑ…ເປ… ທາຕພ຺ໂພຕິ ເອຕ຺ຖ ຄຸຬປິຓ຺ຑໍ ຕາລປກ຺ກປ຺ປມາຓນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ຐສ຺ສປີຕິ ອິທໍ ອຸປລກ຺ຂຓມຕ຺ຕໍ. ອຎ຺ເຎນ ກາຣເຓນ ພຫິສີມຄຕສ຺ສປິ ເອເສວ ນໂຍ. ໂອທນປຏິວີໂສຕິ ສງ຺ຆຠຕ຺ຕາທິສງ຺ຆິກໂອທນປຏິວີໂສ. ອນ຺ໂຕອຸປຈາຣສີມາຍໍ ຐິຕສ຺ສາຕິ ອນາທເຣ ສາມິວຈນໍ, ອນ຺ໂຕອຸປຈາຣສີມາຍໍ ຐິຕສ຺ເສວ ຄາເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ນ ພຫິອຸປຈາຣສີມໍ ປຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໒໕) ‘‘ພຫິອຸປຈາຣສີມາຍ ຐິຕານໍ ຄາເຫຖາຕິ ວທນ຺ຕິ, ນ ຄາເຫຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ອນ຺ໂຕຄາມຏ຺ຐານມ຺ປີຕິ ເອຕ຺ຖ ປິ-ສທ຺ໂທ ອວຸຕ຺ຕສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ໂຖ, ອນ຺ໂຕຄາມຏ຺ຐານມ຺ປິ ພຫິຄາມຏ຺ຐານມ຺ປິ ຄາເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມ຺ຠາວນຕ຺ໂຖ ວາ, ເຕນ ອນ຺ໂຕຄາມຏ຺ຐານມ຺ປິ ຄາເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ປເຄວ ພຫິຄາມຏ຺ຐານນ຺ຕິ.

ຈຕຸປຈ຺ຈຍສາຘາຣຓກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອິຕິ ວິນຍສງ຺ຄຫສໍວຓ຺ຓນາຠູເຕ ວິນຍາລງ຺ກາເຣ

ຈຕຸປຈ຺ຈຍຠາຊນີຍວິນິຈ຺ຉຍກຖາລງ຺ກາໂຣ ນາມ

ອຏ຺ຐວີສຕິໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

ວິຫາຣວິນິຈ຺ຉຍກຖາວຓ຺ຓນາ

ອິທານິ ຈຕຸປຈ຺ຈຍນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາ ວິຫາຣສ຺ສ ຈຕຸປຈ຺ຈຍຠາຊນກຖານນ຺ຕຣໍ ວິຫາຣວິນິຈ຺ຉຍກຖາ ອາຣຠີຍເຕ. ຕຕ຺ຣິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ໂກ ວິຫາໂຣ ເກນຏ຺ເຐນ;

ວິຫາໂຣ ໂສ ກຕິວິໂຘ;

ເກນ ໂສ ກສ຺ສ ທາຕພ຺ໂພ;

ກຖໍ ໂກ ຕສ຺ສ ອິສ຺ສໂຣ.

‘‘ເກນ ໂສ ຄາຫິໂຕ ກສ຺ສ;

ອນຸຏ຺ຐາປນິຍາ ກຕິ;

ກຕິຫງ຺ເຄຫິ ຍຸຕ຺ຕສ຺ສ;

ຘຸວວາສາຍ ທີຍເຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂກ ວິຫາໂຣຕິ ຈຕູສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ເສນາສນສງ຺ຂາໂຕ ຈຕູສຸ ເສນາສເນສຸ ວິຫາຣເສນາສນສງ຺ຂາໂຕ ຠິກ຺ຂູນໍ ນິວາສຠູໂຕ ປຕິສ຺ສຍວິເສໂສ. ເກນຏ຺ເຐນ ວິຫາໂຣຕິ ວິຫຣນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ວິຫາໂຣ, ອິຣິຍາປຖທິພ຺ພພ຺ຣຫ຺ມອຣິຍສງ຺ຂາເຕຫິ ຈຕູຫິ ວິຫາເຣຫິ ອຣິຍາ ເອຕ຺ຖ ວິຫຣນ຺ຕີຕ຺ຍຕ຺ໂຖ. ໂສ ກຕິວິໂຘຕິ ສງ຺ຆິກວິຫາຣຄຓສນ຺ຕກວິຫາຣປຸຄ຺ຄລິກວິຫາຣວເສນ ຕິພ຺ພິໂຘ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍໍ ‘‘ຈາຕຸທ຺ທິສໍ ສງ຺ຆໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຠິກ຺ຂູນໍ ທິນ຺ນໍ ວິຫາຣໍ ວາ ປຣິເວຓໍ ວາ ອາວາສໍ ວາ ມຫນ຺ຕມ຺ປິ ຂຸທ຺ທກມ຺ປິ ອຠິຍຸຎ຺ຊໂຕ ອຠິໂຍໂຄ ນ ຣຸຫຕິ, ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິຕຸມ຺ປິ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ກສ຺ມາ? ສພ຺ເພສໍ ຘຸຣນິກ຺ເຂປາຠາວໂຕ. ນ ເຫຕ຺ຖ ສພ຺ເພ ຈາຕຸທ຺ທິສາ ຠິກ຺ຂູ ຘຸຣນິກ຺ເຂປໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ. ທີຆຠາຓກາທິເຠທສ຺ສ ປນ ຄຓສ຺ສ, ເອກປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວາ ສນ຺ຕກໍ ອຠິຍຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ສກ຺ໂກຕິ ເຕ ຘຸຣໍ ນິກ຺ຂິປາເປຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ອາຣາເມ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ອິມິນາ ທາຍກສນ຺ຕໂກ ວິຫາໂຣ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ທີເປຕິ.

ເກນ ໂສ ທາຕພ຺ໂພຕິ ຂຕ຺ຕິເຍນ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວາ ເຍນ ເກນຈິ ໂສ ວິຫາໂຣ ທາຕພ຺ໂພ. ກສ຺ສ ທາຕພ຺ໂພຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ຄຓສ຺ສ ວາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວາ ທາຕພ຺ໂພ. ກຖໍ ທາຕພ຺ໂພຕິ ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ເທຕິ, ‘‘ອິມໍ ວິຫາຣໍ ອາຄຕານາຄຕສ຺ສ ຈາຕຸທ຺ທິສສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ, ຍທິ ຄຓສ຺ສ, ‘‘ອິມໍ ວິຫາຣໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ, ຍທິ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ, ‘‘ອິມໍ ວິຫາຣໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ທມ຺ມີ’’ຕິ ທາຕພ຺ໂພ. ໂກ ຕສ຺ສ ອິສ຺ສໂຣຕິ ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ເທຕິ, ສງ຺ໂຆ ຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ອິສ຺ສໂຣ. ຍທິ ຄຓສ຺ສ ເທຕິ, ຄໂຓ ຕສ຺ສ ອິສ຺ສໂຣ. ຍທິ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເທຕິ, ປຸຄ຺ຄໂລ ຕສ຺ສ ອິສ຺ສໂຣຕິ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ທີຆຠາຓກາທິກສ຺ສ ປນ ຄຓສ຺ສ ເອກປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວາ ສນ຺ຕກ’’ນ຺ຕິ.

ເກນ ໂສ ຄາຫິໂຕຕິ ເສນາສນຄ຺ຄາຫາປເກນ ໂສ ວິຫາໂຣ ຄາຫິໂຕ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ເສນາສນຄ຺ຄາຫາປກໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸໍ, ໂຍ ນ ຉນ຺ທາຄຕິໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ນ ໂທສາຄຕິໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ນ ໂມຫາຄຕິໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ເອວຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ໂພ, ປຐມໍ ຠິກ຺ຂຸ ຍາຈິຕພ຺ໂພ, ຍາຈິຕ຺ວາ ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຏິພເລນ ສງ຺ໂຆ ຎາເປຕພ຺ໂພ –

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເສນາສນຄ຺ຄາຫາປກໍ ສມ຺ມນ຺ເນຍ຺ຍ, ເອສາ ຎຕ຺ຕິ.

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເສນາສນຄ຺ຄາຫາປກໍ ສມ຺ມນ຺ນຕິ. ຍສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ຂມຕິ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເສນາສນຄ຺ຄາຫາປກສ຺ສ ສມ຺ມຸຕິ, ໂສ ຕຸຓ຺ຫສ຺ສ. ຍສ຺ສ ນກ຺ຂມຕິ, ໂສ ຠາເສຍ຺ຍ.

‘‘ສມ຺ມໂຕ ສງ຺ເຆນ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ເສນາສນຄ຺ຄາຫາປໂກ, ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ, ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໓໑໗).

ກສ຺ສ ໂສ ຄາຫິໂຕຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ໂສ ວິຫາໂຣ ຄາຫິໂຕ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐມໍ ຠິກ຺ຂູ ຄເຓຕຸໍ, ຠິກ຺ຂູ ຄເຓຕ຺ວາ ເສຍ຺ຍາ ຄເຓຕຸໍ, ເສຍ຺ຍາ ຄເຓຕ຺ວາ ເສຍ຺ຍຄ຺ເຄນ ຄາເຫຕຸ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໓໑໘). ອນຸຏ຺ຐາປນິຍາ ກຕີຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອນຸຏ຺ຐາປນີຍາ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ຄິລາໂນ ຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ ສງ຺ຆໂຕ ລທ຺ຘເສນາສໂນຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ກງ຺ຂາວິຕຣຓິຍໍ (ກງຂາ. ອຏ຺ຐ. ອນຸປຂຊ຺ຊສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ) ‘‘ວຸຑ຺ໂຒ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ວຸຑ຺ຒຕາຍ ອນຸຏ຺ຐາປນີໂຍ, ຄິລາໂນ ຄິລານຕາຍ, ສງ຺ໂຆ ປນ ຠຓ຺ຑາຄາຣິກສ຺ສ ວາ ຘມ຺ມກຖິກວິນຍຘຣຄຓວາຈກາຈຣິຍານໍ ວາ ພຫູປກາຣຕໍ ຄຸຓວິສິຏ຺ຐຕຎ຺ຈ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຘຸວວາສຕ຺ຖາຍ ວິຫາຣໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ສມ຺ມນ຺ນິຕ຺ວາ ເທຕິ, ຕສ຺ມາ ຍສ຺ສ ສງ຺ເຆນ ທິນ຺ໂນ, ໂສປິ ອນຸຏ຺ຐາປນີໂຍ’’ຕິ.

ກຕິຫງ຺ເຄຫິ ຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ຘຸວວາສາຍ ທີຍເຕຕິ ອຸກ຺ກຏ຺ຐປຣິຈ຺ເຉເທນ ທ຺ວີຫິ ອງ຺ເຄຫິ ຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ຘຸວວາສຕ຺ຖາຍ ວິຫາໂຣ ທີຍເຕ. ກຕເມຫິ ທ຺ວີຫິ? ພຫູປກາຣຕາຍ ຄຸຓວິສິຏ຺ຐຕາຍ ເຈຕິ. ກຖໍ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ເຈ? ‘‘ພຫູປກາຣຕນ຺ຕິ ຠຓ຺ຑາຄາຣິກຕາທິພຫຸອຸປກາຣຠາວໍ, ນ ເກວລໍ ອິທເມວາຕິ ອາຫ ‘ຄຸຓວິສິຏ຺ຐຕຎ຺ຈາ’ຕິ. ເຕນ ພຫູປກາຣຕ຺ເຕປິ ຄຸຓວິສິຏ຺ຐຕ຺ຕາຠາເວ ຄຸຓວິສິຏ຺ຐຕ຺ເຕປິ ພຫູປກາຣຕ຺ຕາຠາເວ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທສ຺ເສຕີ’’ຕິ ວິນຍຕ຺ຖມຎ຺ຊູສາຍໍ (ກງຂາ. ອຠິ. ຏີ. ອນຸປຂຊ຺ຊສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ) ວຈນໂຕ. ໂອມກປຣິຈ຺ເຉເທນ ເອເກນ ອງ຺ເຄນ ຍຸຕ຺ຕສ຺ສປິ. ກຕເມນ ເອເກນ ອງ຺ເຄນ? ພຫູປກາຣຕາຍ ວາ ຄຸຓວິສິຏ຺ຐຕາຍ ວາ. ກຖໍ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ເຈ? ‘‘ພຫູປກາຣຕໍ ຄຸຓວິສິຏ຺ຐຕຎ຺ຈ ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ໂຕຕິ ຠຓ຺ຑາຄາຣິກສ຺ສ ພຫູປກາຣຕໍ, ຘມ຺ມກຖິກາທີນໍ ຄຸຓວິສິຏ຺ຐຕຎ຺ຈ ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ໂຕ’’ຕິ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ປາຈິຕ຺ຕິຍ ໓.໑໑໙-໑໒໑) ວຈນໂຕ.

ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫ ປນ ທຸວິໂຘ ອຸຕຸກາເລ ຈ ວສ຺ສາວາເສ ຈາຕິ ກາລວເສນ. ອຖ ວາ ຕໂຍ ເສນາສນຄ຺ຄາຫາ ປຸຣິມໂກ ປຈ຺ຉິມໂກ ອນ຺ຕຣາມຸຕ຺ຕໂກຕິ. ເຕສໍ ວິເສໂສ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ໂຕວ. ‘‘ອຸຕຸກາເລ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫ ອນ຺ຕຣາມຸຕ຺ຕໂກ ຈ ຕງ຺ຂຓປຏິສລ຺ລາໂນ ຈາຕິ ທຸພ຺ພິໂຘ. ວສ຺ສາວາເສ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫ ປຸຣິມໂກ ຈ ປຈ຺ຉິມໂກ ຈາຕິ ທຸພ຺ພິໂຘຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ເສນາສນຄ຺ຄາຫາ’’ຕິ ອາຈຣິຍາ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ວຈນໍ ປາຬິຍມ຺ປິ ອຏ຺ຐກຖາຍມ຺ປິ ນ ອາຄຕໍ. ປາຬິຍໍ (ຈູຬວ. ໓໑໘) ປນ ‘‘ຕໂຍເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ເສນາສນຄ຺ຄາຫາ ປຸຣິມໂກ ປຈ຺ຉິມໂກ ອນ຺ຕຣາມຸຕ຺ຕໂກ’’ອິຈ຺ເຈວ ອາຄໂຕ, ອຏ຺ຐກຖາຍມ຺ປິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໑໘) ‘‘ຕີສຸ ເສນາສນຄ຺ຄາເຫສຸ ປຸຣິມໂກ ຈ ປຈ຺ຉິມໂກ ຈາຕິ ອິເມ ທ຺ເວ ຄາຫາ ຖາວຣາ, ອນ຺ຕຣາມຸຕ຺ຕເກ ອຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ’’ຕິ ອາຄໂຕ.

ອິທານິ ປນ ເອກຈ຺ເຈ ອາຈຣິຍາ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ກາເລ ສພ຺ເພ ວິຫາຣາ ສງ຺ຆິກາວ, ປຸຄ຺ຄລິກວິຫາໂຣ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ກສ຺ມາ? ວິຫາຣທາຍການໍ ວິຫາຣທານກາເລ ກຸລູປກາ ‘ອິມໍ ວິຫາຣໍ ອາຄຕານາຄຕສ຺ສ ຈາຕຸທ຺ທິສສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ເທມາ’ຕິ ວຈີເຠທໍ ກາຣາເປນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ນວວິຫາຣາປິ ສງ຺ຆິກາ ເອວ. ເອກຈ຺ເຈສຸ ວິຫາເຣສຸ ເອວໍ ອວຕ຺ວາ ເທນ຺ເຕສຸປິ ‘ຕສ຺ມິໍ ຊີວນ຺ເຕ ປຸຄ຺ຄລິໂກ ໂຫຕິ, ມເຕ ສງ຺ຆິໂກເຍວາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ໂປຣາຓກວິຫາຣາປິ ສງ຺ຆິກາວ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕຕ຺ເຣວໍ ວິຈາເຣຕພ຺ໂພ – ວຈີເຠທໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ທິນ຺ນວິຫາເຣສຸປິ ທາຍກາ ສງ຺ຆໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ກໂຣນ຺ຕາ ນາມ ອປ຺ປກາ, ‘‘ອິມໍ ນາມ ຠິກ຺ຂຸໍ ອິມໍ ນາມ ເຖຣໍ ວສາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕທາຣມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈາທີຫິ ສມ຺ມນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຕິຏ຺ຐາເປນ຺ຕິ, ປຕິຏ຺ຐານກາເລ ອວທນ຺ຕາປິ ທານກາເລ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ວທນ຺ຕິ. ອຖ ປນ ກຸລູປກາ ທານກາເລ ສິກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ວທາເປນ຺ຕິ, ເອວໍ ວທນ຺ຕາປິ ທາຍກາ ອປ຺ປກາ ສງ຺ຆໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ເທນ຺ຕິ, ພຫຸຕຣາ ອຕ຺ຕໂນ ກຸລູປກເມວ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ເທນ຺ຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ກຸລູປການໍ ວຈນໍ ນວສຸ ອຘມ຺ມິກທາເນສຸ ‘‘ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປຣິຓຕໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຣິຓາເມຕີ’’ຕິ (ປາຣາ. ໖໖໐; ປາຈິ. ໔໙໒) ວຸຕ຺ຕໍ ເອກໍ ອຘມ຺ມິກທານໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ‘‘ຕສ຺ມິໍ ຊີວນ຺ເຕ ປຸຄ຺ຄລິໂກ, ມເຕ ສງ຺ຆິໂກ’’ຕິ ອຍໍ ປາໂຐ ມູລປຸຄ຺ຄລິກວິສເຍ ນ ອາຄໂຕ, ມູລສງ຺ຆິກວິຫາຣໍ ຊຄ຺ຄາເປຕຸໍ ປຸຄ຺ຄລິກກາຣາປນຏ຺ຐາເນ ອາຄໂຕ, ຕສ຺ມາ ນວວິຫາຣາປິ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ທິນ຺ນາ ສນ຺ຕິເຍວ. ໂປຣາຓກວິຫາຣາປິ ມູເລ ປຸຄ຺ຄລິກວເສນ ທິນ຺ນາ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກາທີນໍ ປຸຄ຺ຄລິກວເສເນວ ທີຍມານາປິ ຕສ຺ມິໍ ຊີວນ຺ເຕເຍວ ວິສ຺ສາສວເສນ ຄຍ຺ຫມານາປິ ປຸຄ຺ຄລິກາ ໂຫນ຺ຕິເຍວ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ພໂສ ປຸຄ຺ຄລິກວິຫາຣສ຺ສ ອຠາວວາໂທ ວິຈາເຣຕພ຺ໂພວ.

ອຎ຺ເຎ ປນ ອາຈຣິຍາ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ກາເລ ສງ຺ຆິກວິຫາຣາ ນາມ ນ ສນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ປຸຄ຺ຄລິກາວ. ກສ຺ມາ? ນວວິຫາຣາປິ ປຕິຏ຺ຐາປນກາເລ ທານກາເລ ຈ ກຸລູປກຠິກ຺ຂຸໍເຍວ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ປຸຄ຺ຄລິກາວ, ໂປຣາຓກວິຫາຣາປິ ສິສ຺ສານຸສິສ຺ເສຫິ ວາ ອຎ຺ເຎຫິ ວາ ປຸຄ຺ຄເລຫິ ເອວ ປຣິຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ, ນ ກທາຈິ ສງ຺ເຆນ ປຣິຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ປຸຄ຺ຄລິກາວ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ສງ຺ຆິກາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣາປ຺ເຍວໍ ວິຈາເຣຕພ຺ພໍ – ນວວິຫາເຣປິ ປຕິຏ຺ຐານກາເລປິ ທານກາເລປິ ເອກຈ຺ເຈ ສງ຺ຆໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອກຈ຺ເຈ ປຸຄ຺ຄລໍ. ປຸພ຺ເພວ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ກເຕປິ ອຕ຺ຖກາມານໍ ປຓ຺ຑິຕານໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ປຸຄ຺ຄລິກທານໂຕ ສງ຺ຆິກທານເມວ ມຫປ຺ຜລຕຣນ຺ຕິ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ສງ຺ຆິເກ ກໂຣນ຺ຕາປິ ທາຍກາ ສນ຺ຕິ, ປຸຄ຺ຄລິກວເສນ ປຏິຄ຺ຄຫິເຕ ໂປຣາຓກວິຫາເຣປິ ເກຈິ ຠິກ຺ຂູ ມຣຓກາເລ ສງ຺ຆສ຺ສ ນິຍ຺ຍາເຕນ຺ຕິ. ເກຈິ ກສ຺ສຈິ ອທຕ຺ວາ ມຣນ຺ຕິ, ຕທາ ໂສ ວິຫາໂຣ ສງ຺ຆິໂກ ໂຫຕິ. ສວຕ຺ຖຸກມຫາວິຫາເຣ ປນ ກໂຣນ຺ຕາ ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ຕາທໂຍ ‘‘ປຎ຺ຈວສ຺ສສຫສ຺ສປຣິມາຓໍ ສາສນໍ ຍາວ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕາວ ມມ ວິຫາເຣ ວສິຕ຺ວາ ສງ຺ໂຆ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕູ’’ຕິ ປຓິຘາຍ ຈິຣກາລໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປາທກຣໍ ຄາມເຂຕ຺ຕາທິກໍ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ວິຫາຣສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ ເທນ຺ຕິ, ວິຫາຣສ຺ສາຕິ ຈ ວິຫາເຣ ວສນກສງ຺ຆສ຺ສ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ເທນ຺ຕິ, ນ ກຸລູປກຠູຕສ຺ສ ເອກປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເອວ, ຕສ຺ມາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ສງ຺ຆິກາ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ປາສາເຓສຸ ອກ຺ຂຣໍ ລິຂິຕ຺ວາປິ ຐເປນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ພໂສ ສງ຺ຆິກວິຫາຣາຠາວວາໂທປິ ວິຈາເຣຕພ຺ໂພວ.

ອປເຣ ປນ ອາຈຣິຍາ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ກາເລ ວິຫາຣທາຍກສນ຺ຕກາວ, ຕສ຺ມາ ທາຍກາເຍວ ວິຈາເຣຕຸໍ ອິສ຺ສຣາ, ນ ສງ຺ໂຆ, ນ ປຸຄ຺ຄໂລ. ວິຫາຣທາຍເກ ອສນ຺ເຕປິ ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ຕຘີຕຸນຕ຺ຕປນຕ຺ຕາທໂຍ ຍາວ ກຸລປຣມ຺ປຣາ ຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ອິສ຺ສຣາວ ໂຫນ຺ຕິ. ກສ຺ມາຕິ ເຈ? ‘ເຍນ ວິຫາໂຣ ກາຣິໂຕ, ໂສ ວິຫາຣສາມິໂກ’ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໑໑໖) ອາຄຕຕ຺ຕາ ຈ ‘ຕສ຺ສ ວາ ກຸເລ ໂຍ ໂກຈິ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ’ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໑໑໖) ຈ ວຈນໂຕ ວິຫາຣສ຺ສາມິຠູໂຕ ທາຍໂກ ວາ ຕສ຺ສ ວໍເສ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ວາ ວິຈາເຣຕຸໍ ອິສ຺ສໂຣ. ‘ປຈ຺ຉິນ຺ເນ ກຸລວໍເສ ໂຍ ຕສ຺ສ ຊນປທສ຺ສ ສາມິໂກ, ໂສ ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຸນ ເທຕິ ຈິຕ຺ຕລປພ຺ພເຕ ຠິກ຺ຂຸນາ ນີຫຏໍ ອຸທກວາຫກໍ ອຬນາຄຣາຊມເຫສີ ວິຍ, ເອວມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕີ’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໕໓໘-໕໓໙) ວຈນໂຕ ວິຫາຣທາຍກສ຺ສ ກຸລວໍເສ ປຈ຺ຉິນ຺ເນປິ ຕສ຺ສ ຊນປທສ຺ສ ອິສ຺ສໂຣ ຣາຊາ ວາ ຣາຊມຫາມຕ຺ໂຕ ວາ ໂຍ ໂກຈິ ອິສ຺ສໂຣ ວາ ວິຫາຣໍ ວິຈາເຣຕຸໍ ຍຖາຊ຺ຌາສຍໍ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕມ຺ປິ ອຎ຺ເຎ ປຓ຺ຑິຕາ ນານຸຊານນ຺ຕິ.

ກຖໍ? ‘‘ເຍນ ວິຫາໂຣ ກາຣິໂຕ, ໂສ ວິຫາຣສາມິໂກ’’ຕິ ວຈນໍ ປຸພ຺ພໂວຫາຣວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ອິທານິ ອິສ຺ສຣວເສນ ຍຖາ ເຊຕວນໍ, ປຕ຺ຕສ຺ສາມິໂກຕ຺ຍາທິ. ຍຖາ ຫິ ເຊຕສ຺ສ ຣາຊກຸມາຣສ຺ສ ວນໍ ອຸຍ຺ຍານໍ ເຊຕວນນ຺ຕິ ວິຄ຺ຄເຫ ກເຕ ຍທິປິ ອນາຖປິຓ຺ຑິເກນ ກິຓິຕ຺ວາ ວິຫາຣປຕິຏ຺ຐາປນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຣາຊກຸມາໂຣ ຕສ຺ສ ອຸຍ຺ຍານສ຺ສ ອິສ຺ສໂຣ ນ ໂຫຕິ, ຕຖາປິ ອນາຖປິຓ຺ຑິເກນ ກິຓິຕກາລໂຕ ປຸພ຺ເພ ອິສ຺ສຣຠູຕປຸພ຺ພຕ຺ຕາ ປຸພ຺ພໂວຫາຣວເສນ ສພ຺ພທາປິ ເຊຕວນນ຺ຕ຺ເວວ ໂວຫຣີຍຕິ. ຍຖາ ຈ ປຕ຺ຕສ຺ສ ສາມິໂກ ປຕ຺ຕສ຺ສາມິໂກຕິ ວິຄ຺ຄເຫ ກເຕ ຍທິປິ ທາຍເກຫິ ກິຓິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ທິນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກມ຺ມາໂຣ ປຕ຺ຕສ຺ສ ອິສ຺ສໂຣ ນ ໂຫຕິ, ຕຖາປິ ທາຍເກນ ກິຓິຕກາລໂຕ ປຸພ຺ເພ ອິສ຺ສຣຠູຕປຸພ຺ພຕ຺ຕາ ປຸພ຺ພໂວຫາຣວເສນ ປຕ຺ຕສ຺ສາມິໂກຕ຺ເວວ ໂວຫຣີຍຕິ, ເອວໍ ຍທິປິ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ທິນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທາຍໂກ ວິຫາຣສ຺ສ ອິສ຺ສໂຣ ນ ໂຫຕິ ວຕ຺ຖຸປຣິຈ຺ຈາຄລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ທານສ຺ສ, ຕຖາປິ ທານກາລໂຕ ປຸພ຺ເພ ອິສ຺ສຣຠູຕປຸພ຺ພຕ຺ຕາ ປຸພ຺ພໂວຫາຣວເສນ ວິຫາຣສ຺ສາມິໂກຕ຺ເວວ ໂວຫຣີຍຕິ, ນ ມຸຂ຺ຍໂຕ ອິສ຺ສຣຠາວໂຕຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ຄຓສ຺ສ ວາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວາ ທິນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສງ຺ຆາທໂຍ ປຏິຄ຺ຄາຫກາ ເອວ ວິຈາເຣຕຸໍ ອິສ຺ສຣາ, ນ ທາຍໂກ.

ກຖໍ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ເຈ? ສນ຺ເຕສຸປິ ອນາຖປິຓ຺ຑິກາທີສຸ ວິຫາຣທາຍເກສຸ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເສນາສນຄ຺ຄາຫາປກໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ຈູຬວ. ໓໑໗) ສງ຺ເຆນ ສມ຺ມຕໍ ເສນາສນຄ຺ຄາຫາປກໍ ອນຸຊານິຕ຺ວາ, ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ເສຍ຺ຍຄ຺ເຄນ ຄາເຫຕຸ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ຈູຬວ. ໓໑໘) ເສນາສນຄ຺ຄາຫາປກສ຺ເສວ ວິຈາເຣຕຸໍ ອິສ຺ສຣຠາວສ຺ສ ວຈນໂຕ ຈ ‘‘ທ຺ເວ ຠິກ຺ຂູ ສງ຺ຆິກໍ ຠູມິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂສເຘຕ຺ວາ ສງ຺ຆິກໍ ເສນາສນໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເຍນ ສາ ຠູມິ ປຐມໍ ຄຫິຕາ, ໂສ ສາມີ’’ຕິ ຈ ‘‘ອຸໂຠປິ ປຸຄ຺ຄລິກໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ໂສເຍວ ສາມີ’’ຕິ ຈ ‘‘ໂຍ ປນ ສງ຺ຆິກໍ ວລ຺ລິມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອາຫຣິເມນ ອຸປກຣເຓນ ສງ຺ຆິກາຍ ຠູມິຍາ ປຸຄ຺ຄລິກວິຫາຣໍ ກາເຣຕິ, ອຸປຑ຺ຒໍ ສງ຺ຆິກໍ ອຸປຑ຺ຒໍ ປຸຄ຺ຄລິກ’’ນ຺ຕິ ຈ ສງ຺ຆປຸຄ຺ຄລານໍເຍວ ສາມິຠາວສ຺ສ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຈ ວິຎ຺ຎາຍຕິ.

‘‘ຕສ຺ສ ວາ ກຸເລ ໂຍ ໂກຈິ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາວຈນມ຺ປິ ເຕສໍ ວິຫາຣສ຺ສ ອິສ຺ສຣຠາວທີປກໍ ນ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ຄມິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ທິສໍ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ວິຫາເຣ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຠິກ຺ຂຸສາມເຓຣອາຣາມິເກສຸ ອສນ຺ເຕສຸ ເຕ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພຠາວເມວ ທີເປຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ອິມໍ ປນ ທສວິຘມ຺ປິ ເສຍ຺ຍໍ ສງ຺ຆິເກ ວິຫາເຣ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ວາ ສນ຺ຖຣາເປຕ຺ວາ ວາ ປກ຺ກມນ຺ເຕນ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປກ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ອາປຸຈ຺ຉນ຺ເຕນ ຈ ຠິກ຺ຂຸມ຺ຫິ ສຕິ ຠິກ຺ຂຸ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ…ເປ… ຕສ຺ມິໍ ອສຕິ ອາຣາມິໂກ, ຕສ຺ມິມ຺ປິ ອສຕິ ເຍນ ວິຫາໂຣ ກາຣິໂຕ, ໂສ ວິຫາຣສ຺ສາມິໂກ, ຕສ຺ສ ວາ ກຸເລ ໂຍ ໂກຈິ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ເອວໍ ອາຣາມິກສ຺ສປິ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໂຕ ໂອໂລກນຕ຺ຖາຍ ວຕ຺ຕສີເສເນວ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ນ ເຕສໍ ສງ຺ຆິກເສນາສນສ຺ສ ອິສ຺ສຣຠາວໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

‘‘ປຈ຺ຉິນ຺ເນ ກຸລວໍເສ’’ຕ຺ຍາທິວຈນຎ຺ຈ ອກປ຺ປິຍວເສນ ກຕານໍ ອກປ຺ປິຍໂວຫາເຣນ ປຏິຄ຺ຄຫິຕານໍ ເຂຕ຺ຕວຕ຺ຖຸຕຬາກາທີນໍ ອກປ຺ປິຍຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູຫິ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕານໍ ກປ຺ປິຍກຣຓຕ຺ຖາຍ ຣາຊາທີຫິ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸນ ເຕສໍເຍວ ຠິກ຺ຂູນໍ ທານເມວ ທີເປຕິ, ນ ເຕສໍ ຣາຊາທີນໍ ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ອຎ຺ເຎສໍ ສງ຺ຆຄຓປຸຄ຺ຄລເຈຕິຍານໍ ທານໍ. ຍທິ ທເທຍ຺ຍຸໍ, ອຘມ຺ມິກທານອຘມ຺ມິກປອຄ຺ຄຫອຘມ຺ມິກປຣິໂຠຄາ ສິຍຸໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ປຣິວາເຣ (ປຣິ. ອຏ຺ຐ. ໓໒໙) ‘‘ນວ ອຘມ຺ມິການິ ທານານິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຣິຓຕໍ ອຎ຺ຎສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ເຈຕິຍສ຺ສ ວາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວາ ປຣິຓາເມຕິ, ເຈຕິຍສ຺ສ ປຣິຓຕໍ ອຎ຺ຎເຈຕິຍສ຺ສ ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວາ ປຣິຓາເມຕິ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປຣິຓຕໍ ອຎ຺ຎປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ເຈຕິຍສ຺ສ ວາ ປຣິຓາເມຕີ’’ຕິ. ອຏ຺ຐກຖາຍຎ຺ຈ (ປຣິ. ອຏ຺ຐ. ໓໒໙) ‘‘ນວ ອຘມ຺ມິການິ ທານານີຕິ…ເປ… ເອວໍ ວຸຕ຺ຕານິ. ນວ ປຏິຄ຺ຄຫປຣິໂຠຄາຕິ ເອເຕສໍເຍວ ທານານໍ ປຏິຄ຺ຄຫາ ຈ ປຣິໂຠຄາ ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ຍທິ ຣາຊາທໂຍ ອິສ຺ສຣາຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ເທຍ຺ຍຸໍ, ຕມ຺ປິ ທານໍ ອຘມ຺ມິກທານໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ທານໍ ປຏິຄ຺ຄຫາ ຈ ອຘມ຺ມິກປຏິຄ຺ຄຫາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໍ ທານໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕາ ຈ ອຘມ຺ມິກປຣິໂຠຄາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ອຖາປິ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸໍ ‘‘ວິຫາຣທານໍ ສງ຺ຆສ຺ສ, ອຄ຺ຄໍ ພຸທ຺ເຘນ ວຓ຺ຓິຕນ຺ຕິອາທີສຸ (ຈູຬວ. ໒໙໕, ໓໑໕) ‘ສງ຺ຆສ຺ສາ’ຕິ ອຍໍ ສທ຺ໂທ ‘ທານ’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສາມິສມ຺ພນ຺ໂຘ ນ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ສມ຺ປທານເມວ, ‘ທາຍກສ຺ສາ’ຕິ ປນ ສາມິສມ຺ພນ຺ໂຘ ອຊ຺ຌາຫຣິຕພ຺ໂພ, ຕສ຺ມາ ສາມິຠູໂຕ ທາຍໂກວ ອິສ຺ສໂຣ, ນ ສມ຺ປທານຠູໂຕ ສງ຺ໂຆ’’ຕິ. ເຕ ເອວໍ ວຕ຺ຕພ຺ພາ – ‘‘ວິຫາຣທານໍ ສງ຺ຆສ຺ສາ’’ຕິ ອິທໍ ທານສມເຍ ປວຕ຺ຕວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ທິນ຺ນສມເຍ ປວຕ຺ຕວເສນ. ທານກາເລ ຫິ ທາຍໂກ ອຕ຺ຕໂນ ວຕ຺ຖຸຠູຕໍ ວິຫາຣໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ເທຕິ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ທາຍໂກ ສາມີ ໂຫຕິ, ສງ຺ໂຆ ສມ຺ປທານໍ, ທິນ຺ນກາເລ ປນ ສງ຺ໂຆວ ສາມີ ໂຫຕິ ວິຫາຣສ຺ສ ປຏິຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ, ນ ທາຍໂກ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ສງ຺ໂຆ ວິຈາເຣຕຸໍ ອິສ຺ສໂຣ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທາຍເກຫີ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໗໓). ອິທໍ ປນ ສທ຺ທລກ຺ຂຓຄຣຸກາ ສທ຺ທຫິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ຈີວຣາທີນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ທານກາເລເຍວ ທາຍກສນ຺ຕກຠາໂວ ທິນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຏິຄ຺ຄາຫກສນ຺ຕກຠາໂວ ສພ຺ເພສໍ ປາກໂຏ, ຕສ຺ມາ ອິທມ຺ປິ ວຈນໍ ທາຍກສນ຺ຕກຠາວສາຘກໍ ນ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ເອວໍ ໂຫຕຸ, ຕຖາປິ ‘‘ສເຈ ຠິກ຺ຂູຫິ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ສາມິໂກ ວາ ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ຕຘີຕໂຣ ວາ ອຎ຺ໂຎ ວາ ໂກຈິ ວໍເສ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ປຸນ ກປ຺ປິຍໂວຫາເຣນ ເທຕິ, ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໕໓໘-໕໓໙) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິຫາຣສ຺ສາມິກຠູຕທາຍກສ຺ສ ວາ ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ຕຘີຕາທີນໍ ວໍເສ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ວາ ທາຕຸໍ ອິສ຺ສຣຠາໂວ ສິທ຺ໂຘເຍວາຕິ. ນ ສິທ຺ໂຘ. ກສ຺ມາຕິ ເຈ? ນນຸ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຠິກ຺ຂູຫິ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ’’ຕິ, ຕສ຺ມາ ອກປ຺ປິຍຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູຫິ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕເມວ ກປ຺ປິຍກຣຓຕ຺ຖາຍ ທາຍກາທີຫິ ປຸນ ກປ຺ປິຍໂວຫາເຣນ ເທຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ຍຖາ ອປ຺ປຏິຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູຫິ ອປຣິຠຸຕ຺ຕເມວ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍໍ ຠິກ຺ຂຸສນ຺ຕກໍເຍວ ອາປຕ຺ຕິໂມຈນຕ຺ຖໍ ທາຍກາທໂຍ ປຏິຄ຺ຄຫາເປຕິ, ນ ປຣິຠຸຕ຺ຕໍ, ຍຖາ ຈ ພີຊຄາມປຣິຍາປນ຺ນໍເຍວ ຠິກ຺ຂຸສນ຺ຕກໍ ພີຊຄາມຠູຕຄາມຠາວໂຕ ປຣິໂມຈນຕ຺ຖໍ ກປ຺ປິຍກາຣກາທໂຍ ກປ຺ປິຍໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ນ ອປຣິຍາປນ຺ນໍ, ເອວໍ ອກປ຺ປິຍໍ ຠິກ຺ຂູຫິ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕໍເຍວ ຕຬາກາທິກໍ ກປ຺ປິຍກຣຓຕ຺ຖໍ ທາຍກາທໂຍ ປຸນ ເທນ຺ຕິ, ນ ອປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ອິທມ຺ປິ ວຈນໍ ກປ຺ປິຍກຣຓຕ຺ຕໍເຍວ ສາເຘຕິ, ນ ອິສ຺ສຣຕ຺ຕນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ.

ຕຖາປິ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸໍ ‘‘ຊາຕິຠູມິຍໍ ຊາຕິຠູມິກາ ອຸປາສກາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ຘມ຺ມິກຕ຺ເຖຣໍ ສຕ຺ຕຫິ ຊາຕິຠູມິກວິຫາເຣຫິ ປພ຺ພາຊຍິໍສູຕິ ວຈນໂຕ ທາຍໂກ ວິຫາຣສ຺ສ ອິສ຺ສໂຣຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ອິສ຺ສຣຕ຺ຕາເຍວ ຫິ ເຕ ເຖຣໍ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ສກ຺ກາ, ໂນ ອນິສ຺ສຣາ’’ຕິ, ນ ໂຂ ປເນວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ກສ຺ມາ? ‘‘ຊາຕິຠູມິກາ ອຸປາສກາ’’ອິຈ຺ເຈວ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ‘‘ວິຫາຣທາຍກາ’’ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ມິໍ ເທເສ ວສນ຺ຕາ ພຫໂວ ອຸປາສກາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ຘມ຺ມິກຕ຺ເຖຣໍ ອຍຸຕ຺ຕຈາຣິຕ຺ຕາ ສກລສຕ຺ຕວິຫາຣໂຕ ປພ຺ພາຊຍິໍສຸ, ນ ອຕ຺ຕໂນ ວິຫາຣທາຍກຠາເວນ ອິສ຺ສຣຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ອິທມ຺ປິ ອຸທາຫຣຓໍ ນ ອິສ຺ສຣຠາວທີປກໍ, ອຖ ໂຂ ອປຣາຘານຸຣູປກຣຓຠາວທີປກນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອວໍ ຍທາ ທາຍໂກ ວິຫາຣໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ເທຕິ, ຕສ຺ສ ມຸຎ຺ຈເຈຕນໍ ປຕ຺ວາ ທິນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂສ ວາ ຕສ຺ສ ວໍເສ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ວາ ຊນປທສ຺ສາມິກຣາຊາທໂຍ ວາ ອິສ຺ສຣາ ຠວິຕຸໍ ວາ ວິຈາເຣຕຸໍ ວາ ນ ລຠນ຺ຕິ, ປຏິຄ຺ຄາຫກຠູໂຕ ສງ຺ໂຆ ວາ ຄໂຓ ວາ ປຸຄ຺ຄໂລ ວາ ໂສເຍວ ອິສ຺ສໂຣ ຠວິຕຸໍ ວາ ວິຈາເຣຕຸໍ ວາ ລຠຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຖ ທາຍກາທີນໍ ອິສ຺ສໂຣ ຠວິຕຸໍ ອລຠນຠາໂວ ກຖໍ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ເຈ? ‘‘ວຕ຺ຖຸປຣິຈ຺ຈາຄລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ທານສ຺ສ, ປຖວາທິວຕ຺ຖຸປຣິຈ຺ຈາເຄນ ຈ ປຸນ ຄຫຓສ຺ສ ອຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ ວຈນໂຕ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍໍ ທີຍມານໍ ປຕຕິ, ຕໍ ສາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ, ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທາຍເກຫີ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໗໓) ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຈ ‘‘ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທາຍເກຫີຕິ ວຈເນນ ປເນຕ຺ຖ ປຣສນ຺ຕກາຠາໂວ ທີປິໂຕ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຈ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ສງ຺ຆາທີນໍ ອິສ຺ສໂຣ ຠວິຕຸໍ ລຠນຠາໂວ ກຖໍ ຎາຕພ຺ໂພຕິ ເຈ? ສງ຺ຆິໂກ ນາມ ວິຫາໂຣ ສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ໂນ ໂຫຕິ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ໂຕ, ‘‘ປຸຄ຺ຄລິເກ ປຸຄ຺ຄລິກສຎ຺ຎີ ອຎ຺ຎສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລິເກ ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ, ອຕ຺ຕໂນ ປຸຄ຺ຄລິເກ ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍປາຬິຍໍ (ປາຈິ. ໑໑໗, ໑໒໗) ອາຄມນໂຕ ຈ ‘‘ອນ຺ຕມໂສ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລປາທກໍ ຄາມທາຣເກຫິ ປໍສ຺ວາຄາຣເກສຸ ກີຬນ຺ເຕຫິ ກຕມ຺ປິ ສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ໂຫຕີ’’ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໒໑) ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍໍ ວຈນໂຕ ຈ ‘‘ອຠິໂຍເຄປິ ເຈຕ຺ຖ ຈາຕຸທ຺ທິສໍ ສງ຺ຆໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຠິກ຺ຂູນໍ ທິນ຺ນໍ ວິຫາຣໍ ວາ ປຣິເວຓໍ ວາ ອາວາສໍ ວາ ມຫນ຺ຕມ຺ປິ ຂຸທ຺ທກມ຺ປິ ອຠິຍຸຎ຺ຊໂຕ ອຠິໂຍໂຄ ນ ຣຸຫຕິ, ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິຕຸມ຺ປິ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ກສ຺ມາ? ສພ຺ເພສໍ ຘຸຣນິກ຺ເຂປາຠາວໂຕ. ນ ເຫຕ຺ຖ ສພ຺ເພ ຈາຕຸທ຺ທິສາ ຠິກ຺ຂູ ຘຸຣນິກ຺ເຂປໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ. ທີຆຠາຓກາທິເຠທສ຺ສ ປນ ຄຓສ຺ສ ເອກປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວາ ສນ຺ຕກໍ ອຠິຍຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ສກ຺ໂກຕິ ເຕ ຘຸຣໍ ນິກ຺ຂິປາເປຕຸ’’ນ຺ຕິ ທຸຕິຍປາຣາຊິກວຓ຺ຓນາຍໍ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໐໒) ວຈນໂຕ ຈ ວິຎ຺ຎາຍຕິ.

ກຖໍ ທາຍກາທີນໍ ວິຈາເຣຕຸໍ ອລຠນຠາໂວ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ເຈ? ສນ຺ເຕສຸປິ ເວຬຸວນວິຫາຣາທິທາຍເກສຸ ເຕສໍ ວິຈາຣຓໍ ອນນຸຊານິຕ຺ວາ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເສນາສນຄ຺ຄາຫາປກໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸ’’ນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸສ຺ເສວ ເສນາສນຄ຺ຄາຫາປກສມ຺ມຸຕິອນຸຊານໂຕ ຈ ຠຓ຺ຑນກາຣເກສຸ ໂກສມ຺ພກຠິກ຺ຂູສຸ ສາວຕ຺ຖິໍ ອາຄເຕສຸ ອນາຖປິຓ຺ຑິເກນ ຈ ວິສາຂາຍ ມຫາອຸປາສິກາຍ ຈ ‘‘ກຖາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເຕສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ປຏິປຊ຺ຊາມີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໔໖໘) ເອວໍ ເຊຕວນວິຫາຣທາຍກປຸພ຺ພາຣາມວິຫາຣທາຍກຠູເຕສຸ ອາໂຣຈິເຕສຸປິ ເຕສໍ ເສນາສນວິຈາຣຓໍ ອວຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມຕາ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖເຣນ ‘‘ກຖໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເຕສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ເສນາສເນ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອາໂຣຈິເຕ ‘‘ເຕນ ຫິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ວິວິຕ຺ຕໍ ເສນາສນໍ ທາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ວິວິຕ຺ຕໍ ນ ໂຫຕິ, ກຖໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເຕນ ຫິ ວິວິຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາປິ ທາຕພ຺ພໍ, ນ ຕ຺ເວວາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເກນຈິ ປຣິຍາເຍນ ວຸຑ຺ຒຕຣສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເສນາສນໍ ປຏິພາຫິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວທາມິ, ໂຍ ປຏິພາເຫຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໔໗໓) ເຖຣສ຺ເສວ ເສນາສນສ຺ສ ວິຈາຣຓສ຺ສ ອນຸຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ຈ ວິຎ຺ຎາຍຕິ.

ກຖໍ ປນ ສງ຺ຆາທີນໍ ເສນາສນໍ ວິຈາເຣຕຸໍ ລຠນຠາໂວ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ? ‘‘ເອວຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ໂພ – ປຐມໍ ຠິກ຺ຂຸ ຍາຈິຕພ຺ໂພ, ຍາຈິຕ຺ວາ ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຏິພເລນ ສງ຺ໂຆ ຎາເປຕພ຺ໂພ –

ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ…ເປ… ສມ຺ມໂຕ ສງ຺ເຆນ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ເສນາສນຄ຺ຄາຫາປໂກ, ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ, ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີຕິ (ຈູຬວ. ໓໑໗).

ເອວໍ ສງ຺ເຆນ ເສນາສນຄ຺ຄາຫາປກໍ ສມ຺ມນ຺ນາເປຕ຺ວາ ປຸນ ເຕນ ສງ຺ຆສມ຺ມເຕນ ເສນາສນຄ຺ຄາຫາປເກນ ເສນາສນຄ຺ຄາຫກວິຘານໍ ອນຸຊານິຕຸໍ ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐມໍ ຠິກ຺ຂູ ຄເຓຕຸໍ, ຠິກ຺ຂູ ຄເຓຕ຺ວາ ເສຍ຺ຍາ ຄເຓຕຸໍ, ເສຍ຺ຍາ ຄເຓຕ຺ວາ ເສຍ຺ຍຄ຺ເຄນ ຄາເຫຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຈນໂຕ ສງ຺ຆິກເສນາສນສ຺ສ ສງ຺ເຆນ ວິຈາເຣຕຸໍ ລຠນຠາໂວ ວິຎ຺ຎາຍຕິ.

‘‘ທີຆຠາຓກາທິເຠທສ຺ສ ປນ ຄຓສ຺ສ ເອກປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວາ ທິນ຺ນວິຫາຣາທິໍ ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕ ຘຸຣນິກ຺ເຂປສມ຺ຠວາ ປາຣາຊິກ’’ນ຺ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໐໒) ອາຄມນໂຕ ຈ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ປຸຄ຺ຄລິເກ ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ປາຬິຍໍ (ປາຈິ. ໑໑໗) ອາຄມນໂຕ ຈ ‘‘ຍສ຺ມິໍ ປນ ວິສ຺ສາໂສ ຣຸຫຕິ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຄ຺ຄລິກມິວ ໂຫຕີຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິອາທີສຸ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໑໑໒) ວຈນໂຕ ຈ ຄຓສ຺ສ ທິນ຺ໂນ ຄຓສນ຺ຕກວິຫາໂຣ ຄເຓເນວ ວິຈາຣີຍເຕ, ໂນ ທາຍກາທີຫິ. ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ທິນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄລິກວິຫາໂຣປິ ປຏິຄ຺ຄາຫກປຸຄ຺ຄເລເນວ ວິຈາຣີຍເຕ, ໂນ ທາຍກາທີຫີຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ເອວໍ ວິນຍປາຬິຍໍ ອຏ຺ຐກຖາຏີກາສຸ ຈ ວິຫາຣສ຺ສ ສງ຺ຆິກຄຓສນ຺ຕກປຸຄ຺ຄລິກວເສນ ຕິວິຘສ຺ເສວ ວຈນໂຕ ຈ ເຕສໍເຍວ ສງ຺ຆຄຓປຸຄ຺ຄລານໍ ວິຫາຣວິຈາຣຓສ຺ສ ອນຸຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ຈ ທາຍກສນ຺ຕກສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ວິສຸໍ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຈ ທາຍການໍ ວິຫາຣວິຈາຣຓສ຺ສ ອນນຸຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ຈ ສງ຺ຆາທໂຍ ເອວ ວິຫາຣສ຺ສ ອິສ຺ສຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕເຍວ ຈ ວິຈາເຣຕຸໍ ລຠນ຺ຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ເອວໍ ໂຫຕຸ, ເຕສຸ ປຏິຄ຺ຄາຫກຠູເຕສຸ ສງ຺ຆຄຓປຸຄ຺ຄເລສຸ ໂສ ວິຫາໂຣ ກສ຺ສ ສນ຺ຕໂກ ໂຫຕິ, ເກນ ຈ ວິຈາເຣຕພ຺ໂພຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ສງ຺ຆິກວິຫາເຣ ຕາວ ‘‘ອາຄຕານາຄຕສ຺ສ ຈາຕຸທ຺ທິສສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ທິນ຺ນຕ຺ຕາ ປຏິຄ຺ຄາຫເກສຸ ກາລກເຕສຸປິ ຕທຎ຺ໂຎ ຈາຕຸທ຺ທິສສງ຺ໂຆ ຈ ອນາຄຕສງ຺ໂຆ ຈ ອິສ຺ສໂຣ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕໂກ, ເຕນ ວິຈາເຣຕພ຺ໂພ. ຄຓສນ຺ຕເກ ປນ ຕສ຺ມິໍ ຄເຓ ຍາວ ເອໂກປິ ອຕ຺ຖິ, ຕາວ ຄຓສນ຺ຕໂກວ, ເຕນ ອວສິຏ຺ເຐນ ຠິກ຺ຂຸນາ ວິຈາເຣຕພ຺ໂພ. ສພ຺ເພສຸ ກາລກເຕສຸ ຍທິ ສກລຄໂຓ ວາ ຕໍຄຓປຣິຍາປນ຺ນອວສິຏ຺ຐປຸຄ຺ຄໂລ ວາ ຊີວມານກາເລເຍວ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ທິນ຺ໂນ, ເຍນ ຈ ວິສ຺ສາສຄ຺ຄາຫວເສນ ຄຫິໂຕ, ໂສ ອິສ຺ສໂຣ. ສເຈປິ ສກລຄໂຓ ຊີວມານກາເລເຍວ ອຎ຺ຎຄຓສ຺ສ ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວາ ເທຕິ, ເຕ ອຎ຺ຎຄຓສງ຺ຆປຸຄ຺ຄລາ ອິສ຺ສຣາ ໂຫນ຺ຕິ. ປຸຄ຺ຄລິກວິຫາເຣ ປນ ໂສ ວິຫາຣສ຺ສາມິໂກ ອຕ຺ຕໂນ ຊີວມານກາເລເຍວ ສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ຄຓສ຺ສ ວາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວາ ເທຕິ, ເຕ ອິສ຺ສຣາ ໂຫນ຺ຕິ. ໂຍ ວາ ປນ ຕສ຺ສ ຊີວມານສ຺ເສວ ວິສ຺ສາສຄ຺ຄາຫວເສນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ໂສວ ອິສ຺ສໂຣ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ກຖໍ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ເຈ? ສງ຺ຆິເກ ວິຫາຣສ຺ສ ຄຣຸຠຓ຺ຑຕ຺ຕາ ອວິສ຺ສຊ຺ຊິຍໍ ອເວຠງ຺ຄິກໍ ໂຫຕິ, ນ ກສ຺ສຈິ ທາຕພ຺ພໍ. ຄຓສນ຺ຕກປຸຄ຺ຄລິເກສຸ ປນ ເຕສໍ ສາມິກຕ຺ຕາ ທານວິສ຺ສາສຄ຺ຄາຫາ ຣຸຫນ຺ຕິ, ‘‘ຕສ຺ມາ ໂສ ຊີວມາໂນເຍວ ສພ຺ພໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິກ຺ຂາຣໍ ນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ກສ຺ສຈິ ອທາສິ, ໂກຈິ ວາ ວິສ຺ສາສໍ ອຄ຺ຄເຫສິ. ຍສ຺ສ ທິນ຺ນໍ, ເຍນ ຈ ຄຫິຕໍ, ຕສ຺ເສວ ໂຫຕີ’’ຕິ ຈ ‘‘ທ຺ວິນ຺ນໍ ສນ຺ຕກໍ ໂຫຕິ ອວິຠຕ຺ຕໍ, ເອກສ຺ມິໍ ກາລກເຕ ອິຕໂຣ ສາມີ, ພຫູນມ຺ປິ ສນ຺ຕເກ ເອເສວ ນໂຍ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໖໙) ຈ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິຎ຺ຎາຍຕິ.

ເອວໍ ປນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອທິນ຺ນໍ ‘‘ມມຈ຺ຈເຍນ ອສຸກສ຺ສ ໂຫຕູ’’ຕິ ທານໍ ອຈ຺ຈຍທານຕ຺ຕາ ນ ຣຸຫຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໔໑໙) ‘‘ສເຈ ຫິ ປຎ຺ຈສຸ ສຫຘມ຺ມິເກສຸ ໂຍ ໂກຈິ ກາລໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘ມມຈ຺ຈເຍນ ມຍ຺ຫໍ ປຣິກ຺ຂາໂຣ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ໂຫຕຸ, ອາຈຣິຍສ຺ສ ໂຫຕຸ, ສທ຺ຘິວິຫາຣິກສ຺ສ ໂຫຕຸ, ອນ຺ເຕວາສິກສ຺ສ ໂຫຕຸ, ມາຕຸ ໂຫຕຸ, ປິຕຸ ໂຫຕຸ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ວາ ກສ຺ສຈິ ໂຫຕູ’ຕິ ວທຕິ, ເຕສໍ ນ ໂຫຕິ, ສງ຺ຆສ຺ເສວ ໂຫຕິ. ນ ຫິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ສຫຘມ຺ມິການໍ ອຈ຺ຈຍທານໍ ຣຸຫຕິ, ຄິຫີນໍ ປນ ຣຸຫຕີ’’ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ເອກຈ຺ເຈ ປນ ວິນຍຘຣາ ‘‘ຄິຫີນນ຺ຕິ ປທໍ ສມ຺ປທານນ຺ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕກໍ ອຈ຺ຈຍທານວເສນ ຄິຫີນໍ ທທນ຺ເຕ ຣຸຫຕິ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ປນ ສຫຘມ຺ມິການໍ ເທນ຺ໂຕ ນ ຣຸຫຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ມາຕາປິຕູນໍ ທທນ຺ໂຕປິ ຣຸເຫຍ຺ຍ ເຕສໍ ຄິຫິຠູຕຕ຺ຕາ. ‘‘ອຖ ຈ ປນ ‘ມາຕຸ ໂຫຕຸ, ປິຕຸ ໂຫຕຸ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ວາ ກສ຺ສຈິ ໂຫຕູ’ຕິ ວທຕິ, ເຕສໍ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຈນໂຕ ນ ຣຸຫຕີຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຄິຫີນໍ ປນາ’’ຕິ ອິທໍ ນ ສມ຺ປທານວຈນໍ, ອຖ ໂຂ ສາມິວຈນເມວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເຕນ ຄິຫີນໍ ປນ ສນ຺ຕກໍ ອຈ຺ຈຍທານໍ ຣຸຫຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ກາຕພ຺ໂພ.

ກິຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍ – ‘‘ສເຈ ຫິ ປຎ຺ຈສຸ ສຫຘມ຺ມິເກສຸ ໂຍ ໂກຈິ ກາລໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ມມຈ຺ຈເຍນ ມຍ຺ຫໍ ປຣິກ຺ຂາໂຣ’’ຕິ ອາຣຠິຕ຺ວາ ‘‘ນ ຫິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ສຫຘມ຺ມິການໍ ອຈ຺ຈຍທານໍ ຣຸຫຕິ, ຄິຫີນໍ ປນ ຣຸຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສາມ຺ຍຕ຺ເຖ ຉຏ຺ຐີພຫຸວຈນໍ ສມຕ຺ຖິຕໍ ຠວຕິ. ຍທິ ເອວໍ ‘‘ຄິຫີນ’’ນ຺ຕິ ປທສ຺ສ ອສມ຺ປທານຕ຺ເຕ ສຕິ ກຕມໍ ສມ຺ປທານໍ ໂຫຕີຕິ? ‘‘ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈີ’’ຕິ ປທໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໔໑໙) ‘‘ມາຕຸ ໂຫຕຸ, ປິຕຸ ໂຫຕຸ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ວາ ກສ຺ສຈິ ໂຫຕູ’’ຕິ. ອຍມຕ຺ໂຖ ອຊ຺ຊຸກວຕ຺ຖຸນາ (ປາຣາ. ໑໕໘) ທີເປຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ຊີວມານກາເລເຍວ ທຕ຺ວາ ມເຕສຸ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ອມ຺ເຫຫິ ຎາໂຕ, ກສ຺ສຈິ ອທຕ຺ວາ ມເຕສຸ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ກຖໍ ຎາຕພ຺ໂພຕິ? ຕຕ຺ຖາປິ ສງ຺ຆິເກ ຕາວ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ສງ຺ໂຆວ ອິສ຺ສໂຣ, ຄຓສນ຺ຕເກ ປນ ເອກຈ຺ເຈສຸ ອວເສສາ ອິສ຺ສຣາ, ສພ຺ເພສຸ ມເຕສຸ ສງ຺ໂຆວ ອິສ຺ສໂຣ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໖໙) ‘‘ສພ຺ເພສຸ ມເຕສຸ ສງ຺ຆິກໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ປຸຄ຺ຄລິເກ ປນ ວິຫາຣສ຺ສ ຄຣຸຠຓ຺ຑຕ຺ຕາ ອວິສ຺ສຊ຺ຊິຍໍ ອເວຠງ຺ຄິກໍ ສງ຺ຆິກເມວ ໂຫຕິ.

ກຖໍ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ເຈ? ‘‘ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາລກເຕ ສງ຺ໂຆ ສາມີ ປຕ຺ຕຈີວເຣ, ອປິຈ ຄິລານຸປຏ຺ຐາກາ ພຫູປກາຣາ, ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ເຆນ ຕິຈີວຣຎ຺ຈ ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ຄິລານຸປຏ຺ຐາການໍ ທາຕຸໍ. ຍໍ ຕຕ຺ຖ ລຫຸຠຓ຺ຑໍ ລຫຸປຣິກ຺ຂາຣໍ, ຕໍ ສມ຺ມຸຂີຠູເຕນ ສງ຺ເຆນ ຠາເຊຕຸໍ. ຍໍ ຕຕ຺ຖ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ຄຣຸປຣິກ຺ຂາຣໍ, ຕໍ ອາຄຕານາຄຕສ຺ສ ຈາຕຸທ຺ທິສສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ອວິສ຺ສຊ຺ຊິຍໍ ອເວຠງ຺ຄິກ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໖໙) ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ເອວມ຺ປິ ‘‘ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ຄຣຸປຣິກ຺ຂາຣໍ’’ອິຈ຺ເຈວ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ‘‘ວິຫາຣ’’ນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ກຖໍ ວິຫາຣສ຺ສ ຄຣຸຠຓ຺ຑຠາໂວຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ? ‘‘ວິຫາໂຣ ວິຫາຣວຕ຺ຖຸ, ອິທໍ ທຸຕິຍໍ ອເວຠງ຺ຄິກ’’ນ຺ຕິ ປາຬິຍໍ,

‘‘ທ຺ວິສງ຺ຄຫານິ ທ຺ເວ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຕິຍໍ ຈຕຸສງ຺ຄຫໍ;

ຈຕຸຕ຺ຖໍ ນວໂກຏ຺ຐາສໍ, ປຎ຺ຈມໍ ອຏ຺ຐເຠທນໍ.

‘‘ອິຕິ ປຎ຺ຈຫິ ຣາສີຫິ, ປຎ຺ຈນິມ຺ມລໂລຈໂນ;

ປຎ຺ຈວີສວິຘໍ ນາໂຖ, ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ປກາສຍີ’’ຕິ. (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໒໑) –

ອຏ຺ຐກຖາຍຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິຎ຺ຎາຍຕິ.

ອິຕິ ທາຍໂກ ວິຫາຣໍ ກຕ຺ວາ ກຸລູປກຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ເທຕິ, ຕສ຺ສ ມຸຎ຺ຈເຈຕນຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປຸພ຺ພກາເລ ທາຍໂກ ວິຫາຣສ຺ສາມິໂກ ໂຫຕິ, ທາຕຸໍ ວາ ວິຈາເຣຕຸໍ ວາ ອິສ຺ສໂຣ, ມຸຎ຺ຈເຈຕນຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຏິຄ຺ຄາຫກຠິກ຺ຂຸ ສາມິໂກ ໂຫຕິ, ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວາ ອຎ຺ເຎສໍ ທາຕຸໍ ວາ ອິສ຺ສໂຣ. ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕໂນ ຊີວມານກ຺ຂເຓເຍວ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກາທີນໍ ນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເທຕິ, ຕທາ ເຕ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກາທໂຍ ສາມິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ວາ ທາຕຸໍ ອິສ຺ສຣາ. ຍທິ ປນ ກສ຺ສຈິ ອທຕ຺ວາວ ກາລໍ ກໂຣຕິ, ຕທາ ສງ຺ໂຆວ ຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ສາມິໂກ ໂຫຕິ, ນ ທາຍໂກ ວາ ປຸຄ຺ຄໂລ ວາ, ສງ຺ຆານຸມຕິຍາ ເອວ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ລຠຕິ, ນ ອຕ຺ຕໂນ ອິສ຺ສຣວຕາຍາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ເອວໍ ມູລໂຕເຍວ ສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ນຕ຺ຕາ ສງ຺ຆິກຠູຕວິຫາໂຣ ວາ ມູເລ ຄຓປຸຄ຺ຄລານໍ ທິນ຺ນຕ຺ຕາ ຄຓສນ຺ຕກປຸຄ຺ຄລິກຠູໂຕປິ ເຕສໍ ຄຓປຸຄ຺ຄລານໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ນິສ຺ສຊ຺ຊນວເສນ ອທຕ຺ວາ ກາລກຕຕ຺ຕາ ປຈ຺ຉາ ສງ຺ຆິກຠາວໍ ປຕ຺ຕວິຫາໂຣ ວາ ສງ຺ເຆນ ວິຈາເຣຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ. ສງ຺ເຆນປິ ຠຄວໂຕ ອນຸມຕິຍາ ເສນາສນຄ຺ຄາຫາປກໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕ຺ວາ ຄາຫາເປຕພ຺ໂພ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ເສນາສນກ຺ຂນ຺ຘເກ (ຈູຬວ. ໓໑໗) ‘‘ອຖ ໂຂ ຠິກ຺ຂູນໍ ເອຕທໂຫສິ ‘ເກນ ນຸ ໂຂ ເສນາສນໍ ຄາເຫຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ. ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ – ‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເສນາສນຄ຺ຄາຫາປກໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸ’ນ຺ຕິ’’ອາທິ.

ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ‘‘ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫ ນາມ ວສ຺ສກາລວເສນ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫ, ອຸຕຸກາລວເສນ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫ, ຘຸວວາສວເສນ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫຕິ ຕິວິໂຘ ໂຫຕິ. ເຕສຸ ວສ຺ສກາລວເສນ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫ ປຸຣິມວສ຺ສວເສນ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫ, ປຈ຺ຉິມວສ຺ສວເສນ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫຕິ ທຸວິໂຘ. ອຸຕຸກາລວເສນ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫປິ ອນ຺ຕຣາມຸຕ຺ຕກວເສນ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫ, ຕງ຺ຂຓປຏິສລ຺ລານວເສນ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫຕິ ທຸວິໂຘ’’ຕິ ອາຈຣິຍາ ວທນ຺ຕິ, ເອຕໍ ປາຬິຍາ ຈ ອຏ຺ຐກຖາຍ ຈ ອສເມນ຺ຕໍ ວິຍ ທິສ຺ສຕິ. ປາຬິຍຎ຺ຫິ (ຈູຬວ. ໓໑໘) ‘‘ອຖ ໂຂ ຠິກ຺ຂູນໍ ເອຕທໂຫສິ ‘ກຕິ ນຸ ໂຂ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫ’ຕິ. ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ – ຕໂຍເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ເສນາສນຄ຺ຄາຫາ ປຸຣິມໂກ ປຈ຺ຉິມໂກ ອນ຺ຕຣາມຸຕ຺ຕໂກ. ອປຣຊ຺ຊຸຄຕາຍ ອາສາຬ຺ຫິຍາ ປຸຣິມໂກ ຄາເຫຕພ຺ໂພ, ມາສຄຕາຍ ອາສາຬ຺ຫິຍາ ປຈ຺ຉິມໂກ ຄາເຫຕພ຺ໂພ, ອປຣຊ຺ຊຸຄຕາຍ ປວາຣຓາຍ ອາຍຕິໍ ວສ຺ສາວາສຕ຺ຖາຍ ອນ຺ຕຣາມຸຕ຺ຕໂກ ຄາເຫຕພ຺ໂພ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຍ ເສນາສນຄ຺ຄາຫາ’’ຕິ ເອວໍ ອາຄໂຕ, ອຏ຺ຐກຖາຍມ຺ປິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໑໘) ‘‘ຕີສຸ ເສນາສນຄ຺ຄາເຫສຸ ປຸຣິມໂກ ຈ ປຈ຺ຉິມໂກ ຈາຕິ ອິເມ ທ຺ເວ ຄາຫາ ຖາວຣາ. ອນ຺ຕຣາມຸຕ຺ຕເກ ອຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ…ເປ… ອຍໍ ຕາວ ອນ຺ໂຕວສ຺ເສ ວສ຺ສູປນາຍິກາທິວເສນ ປາຬິຍໍ ອາຄຕເສນາສນຄ຺ຄາຫກຖາ, ອຍໍ ປນ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫ ນາມ ທຸວິໂຘ ໂຫຕິ ອຸຕຸກາເລ ຈ ວສ຺ສາວາເສ ຈາ’’ຕິ ເອວໍ ອາຄໂຕ, ຕສ຺ມາ ສງ຺ເຆນ ສມ຺ມຕເສນາສນຄ຺ຄາຫາປເກນ ວິຈາເຣຕພ຺ພາ.

ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫ ນາມ ອຸຕຸກາເລ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫ, ວສ຺ສາວາເສ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫຕິ ທຸວິໂຘ. ຕຕ຺ຖ ອຸຕຸກາໂລ ນາມ ເຫມນ຺ຕອຸຕຸຄິມ຺ຫອຸຕຸວເສນ ອຏ຺ຐ ມາສາ, ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ຠິກ຺ຂູ ອນິຍຕາວາສາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຍ ຍທາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຕທາ ຠິກ຺ຂູ ອຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ເສນາສນໍ ທາຕພ຺ພໍ, ອກາໂລ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອຍໍ ອຸຕຸກາເລ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫ ນາມ. ວສ຺ສາວາເສ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫ ປນ ‘‘ປຸຣິມໂກ ປຈ຺ຉິມໂກ ອນ຺ຕຣາມຸຕ຺ຕໂກ’’ຕິ ປາຬິຍໍ ອາຄຕນເຍນ ຕິວິໂຘ ໂຫຕິ. ອນ຺ຕຣາມຸຕ຺ຕໂກປິ ຫິ ອາຍຕິໍ ວສ຺ສາວາສຕ຺ຖາຍ ຄາຫິຕຕ຺ຕາ ວສ຺ສາວາເສ ເສນາສນຄ຺ຄາຫເມວ ປວິສຕິ, ນ ອຸຕຸກາເລ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຠຄວຕາ ‘‘ອປຣຊ຺ຊຸຄຕາຍ ປວາຣຓາຍ ອາຍຕິໍ ວສ຺ສາວາສຕ຺ຖາຍ ອນ຺ຕຣາມຸຕ຺ຕໂກ ຄາເຫຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ຕງ຺ຂຓປຏິສລ຺ລານວເສນ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫຕິ ຈ ເນວ ປາຬິຍໍ ນ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວິສຸໍ ອາຄໂຕ, ອຸຕຸກາເລ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫເຍວ ຕທງ຺ຄເສນາສນຄ຺ຄາໂຫຕິປິ ຕງ຺ຂຓປຏິສລ຺ລານວເສນ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫຕິປິ ວທນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອຸຕຸກາລວເສນ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫປິ ‘‘ອນ຺ຕຣາມຸຕ຺ຕກວເສນ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫ ຕງ຺ຂຓປຏິສລ຺ລານວເສນ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫຕິ ທຸພ຺ພິໂຘ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ.

ອຖາປິ ວທນ຺ຕິ ‘‘ຍຖາວຸຕ຺ເຕສຸ ປຎ຺ຈສຸ ເສນາສນຄ຺ຄາເຫສຸ ຈຕ຺ຕາໂຣ ເສນາສນຄ຺ຄາຫາ ປຎ຺ຈງ຺ຄສມນ຺ນາຄເຕນ ເສນາສນຄ຺ຄາຫາປກສມ຺ມຸຕິລທ຺ເຘນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອນ຺ໂຕອຸປຈາຣສີມຏ຺ເຐນ ຫຸຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕສີມຏ຺ຐານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຍຖາວິນຍໍ ວິຈາເຣຕພ຺ພາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ປນ ວິຈາຣຓາ ຍາວຊ຺ຊກາລາ ຖາວຣາ ຫຸຕ຺ວາ ນ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ຘຸວວາສວເສນ ວິຈາຣຓເມວ ຍາວຊ຺ຊກາລາ ຖາວຣໍ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ, ຕມ຺ປິ ຕຖາ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ. ກສ຺ມາ? ເສນາສນຄ຺ຄາຫາປກເຠເທ ‘‘ຘຸວວາສວເສນ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫ’’ຕິ ປາຬິຍໍ ອຏ຺ຐກຖາຍຎ຺ຈ ນຕ຺ຖິ. ຘຸວວາສວເສນ ວິຈາຣຓຎ຺ຈ ສມ຺ມຸຕິລທ຺ເຘນ ເສນາສນຄ຺ຄາຫາປເກນ ວິຈາເຣຕພ຺ພໍ ນ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ສມຄ຺ເຄນ ສງ຺ເຆນ ອປໂລກນກມ຺ມວເສນ ທຸວງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ອນຸຏ຺ຐາປນີຍໍ ກຕ຺ວາ ທານເມວ, ຕສ຺ມາ ສມຄ຺ໂຄ ສງ຺ໂຆ ພຫູປກາຣຕາຄຸຓວິສິຏ຺ຐຕາສງ຺ຂາເຕຫິ ທ຺ວີຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອປໂລກນກມ຺ມວເສນ ສມ຺ມນ຺ນິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຜາສຸກໍ ອາວາສໍ ຘຸວວາສວເສນ ອນຸຏ຺ຐາປນີຍໍ ກຕ຺ວາ ເທຕິ, ຕໍ ຍາວຊ຺ຊກາລາ ຖາວຣໍ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ.

ສມຄ຺ໂຄ ສງ຺ໂຆວ ຘຸວວາສວເສນ ເທຕິ, ນ ເສນາສນຄ຺ຄາຫາປໂກຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ກຖໍ ຎາຕພ຺ໂພຕິ ເຈ? ‘‘ສງ຺ໂຆ ປນ ຠຓ຺ຑາຄາຣິກສ຺ສ ວາ ຘມ຺ມກຖິກວິນຍຘຣາທີນໍ ວາ ຄຓວາຈກອາຈຣິຍສ຺ສ ວາ ພຫູປກາຣຕໍ ຄຸຓວິສິຏ຺ຐຕຎ຺ຈ ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ໂຕ ຘຸວວາສຕ຺ຖາຍ ວິຫາຣໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕ຺ວາ ເທຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໑໒໐; ກງ຺ຂາ. ອຏ຺ຐ. ອນຸປຂຊ຺ຊສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ) ‘‘ສງ຺ໂຆ ປນ ພຫຸສ຺ສຸຕສ຺ສ ອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາທີຫິ ພຫູປກາຣສ຺ສ ຠາຣນິຕ຺ຖາຣກສ຺ສ ຜາສຸກໍ ອາວາສໍ ອນຸຏ຺ຐາປນີຍໍ ກຕ຺ວາ ເທຕີ’’ຕິ ຈ ‘‘ສງ຺ໂຆ ປນ ຠຓ຺ຑາຄາຣິກສ຺ສ ວາ ຘມ຺ມກຖິກວິນຍຘຣຄຓວາຈກາຈຣິຍານໍ ວາ ພຫູປກາຣຕໍ ຄຸຓວິສິຏ຺ຐຕຎ຺ຈ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຘຸວວາສຕ຺ຖາຍ ວິຫາຣໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ສມ຺ມນ຺ນິຕ຺ວາ ເທຕີ’’ຕິ ຈ ‘‘ພຫຸສ຺ສຸຕສ຺ສ ສງ຺ຆຠາຣນິຕ຺ຖາຣກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນຸຏ຺ຐາປນີຍເສນາສນມ຺ປີ’’ຕິ (ປຣິ. ອຏ຺ຐ. ໔໙໕-໔໙໖) ຈ ‘‘ອປໂລກນກມ຺ມໍ ນາມ ສີມຏ຺ຐກໍ ສງ຺ຆໍ ໂສເຘຕ຺ວາ ຉນ຺ທາຣຫານໍ ຉນ຺ທໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສມຄ຺ຄສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ອນຸມຕິຍາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສາເວຕ຺ວາ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ຈ ອຏ຺ຐກຖາສຸ (ປຣິ. ອຏ຺ຐ. ໔໘໒) ວຈນໂຕ ສາຘຸກໍ ນິສ຺ສໍສເຍນ ຎາຕພ຺ໂພຕິ.

ກຖໍ ປນ ອປໂລກນກມ຺ເມນ ທາຕພ຺ພຠາໂວ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ? ‘‘ພຫຸສ຺ສຸຕສ຺ສ ສງ຺ຆຠາຣນິຕ຺ຖາຣກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນຸຏ຺ຐາປນີຍເສນາສນມ຺ປິ ສງ຺ຆກິຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ກປ຺ປິຍກາຣກາທີນໍ ຠຕ຺ຕເວຕນມ຺ປິ ອປໂລກນກມ຺ເມນ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ປຣິວາຣຏ຺ຐກຖາຍໍ (ປຣິ. ອຏ຺ຐ. ໔໙໕-໔໙໖) ກມ຺ມວຄ຺ເຄ ອາຄຕຕ຺ຕາ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ກຖໍ ປນ ທຸວງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນເຍວ ທາຕພ຺ພຠາໂວ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ? ‘‘ພຫູປກາຣຕນ຺ຕິ ຠຓ຺ຑາຄາຣິກຕາທິພຫຸອຸປກາຣຠາວໍ. ນ ເກວລໍ ອິທເມວາຕິ ອາຫ ‘ຄຸຓວິສິຏ຺ຐຕຎ຺ຈາ’ຕິອາທິ. ເຕນ ພຫູປກາຣຕ຺ເຕປິ ຄຸຓວິສິຏ຺ຐຕ຺ຕາຠາເວ, ຄຸຓວິສິຏ຺ຐຕ຺ເຕປິ ພຫູປກາຣຕ຺ຕາຠາເວ ທາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທສ຺ເສຕີ’’ຕິ ວິນຍຕ຺ຖມຎ຺ຊູສາຍໍ (ກງ຺ຂາ. ອຏ຺ຐ. ຏີ. ອນຸປຂຊ຺ຊສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິຎ຺ຎາຍຕິ.

ກສ຺ມາ ປນ ເສນາສນຄ຺ຄາຫາປເກນ ວິຈາເຣຕພ຺ໂພ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫ ຍາວຊ຺ຊກາລາ ນ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ? ປຎ຺ຈງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ເສນາສນຄ຺ຄາຫາປກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທຸລ຺ລຠຕ຺ຕາ, ນານາເທສວາສີນໍ ນານາຈຣິຍກຸລສມ຺ຠວານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ເອກສມ຺ໂຠຄປຣິໂຠຄສ຺ສ ທຸກ຺ກຣຕ຺ຕາ ຈ ອິເມຫິ ທ຺ວີຫິ ກາຣເຓຫິ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເສນາສນຄ຺ຄາຫາປກໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸໍ, ໂຍ ນ ຉນ຺ທາຄຕິໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ນ ໂທສາຄຕິໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ນ ໂມຫາຄຕິໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ນ ຠຍາຄຕິໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຄຫິຕາຄຫິຕຎ຺ຈ ຊາເນຍ຺ຍາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໓໑໗). ອຏ຺ຐກຖາຍມ຺ປິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໑໒໒) ‘‘ເອວຣູເປນ ຫິ ສຠາຄປຸຄ຺ຄເລນ ເອກວິຫາເຣ ວາ ເອກປຣິເວເຓ ວາ ວສນ຺ເຕນ ອຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກສ຺ມາ ປນ ຘຸວວາສຕ຺ຖາຍ ທານວິຈາໂຣ ຍາວຊ຺ຊກາລາ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ? ປຎ຺ຈງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕາຠາເວປິ ສີມຏ຺ຐກສ຺ສ ສມຄ຺ຄສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ອນຸມຕິຍາ ກຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ‘‘ອປໂລກນກມ຺ມໍ ນາມ ສີມຏ຺ຐກໍ ສງ຺ຆໍ ໂສເຘຕ຺ວາ ຉນ຺ທາຣຫານໍ ຉນ຺ທໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສມຄ຺ຄສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ອນຸມຕິຍາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສາເວຕ຺ວາ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ (ປຣິ. ອຏ຺ຐ. ໔໘໒).

ອຸຕຸກາເລ ສງ຺ຆິກເສນາສເນ ວສນ຺ເຕນ ອາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ນ ປຏິພາເຫຕພ຺ໂພ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອນຸຏ຺ຐາປນີຍາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຠຄວຕາ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວສ຺ສານໍ ເຕມາສໍ ປຏິພາຫິຕຸໍ, ອຸຕຸກາລໍ ປນ ນ ປຏິພາຫິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໓໑໘). ‘‘ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອນຸຏ຺ຐາປນີຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ກຕເມ ອນຸຏ຺ຐາປນີຍາຕິ? ຈຕ຺ຕາໂຣ ອນຸຏ຺ຐາປນີຍາ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ, ຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ, ຄິລາໂນ, ສງ຺ຆໂຕ ລທ຺ຘເສນາສໂນ ຈ. ຕຕ຺ຖ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ຕສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ອນ຺ໂຕສີມຏ຺ຐກຠິກ຺ຂູສຸ ອຕ຺ຕນາ ວຸຑ຺ຒຕຣສ຺ສ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຠາວາ ຍຖາວຸຑ຺ຒໍ ເກນຈິ ອນຸຏ຺ຐາປນີໂຍ. ຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ ສງ຺ເຆນ ສມ຺ມນ຺ນິຕ຺ວາ ຠຓ຺ຑາຄາຣສ຺ສ ທິນ຺ນຕາຍ ສງ຺ຆສ຺ສ ຠຓ຺ຑໍ ຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ໂຄເປນ຺ໂຕ ວສຕິ, ຕສ຺ມາ ໂສ ຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ ເກນຈິ ອນຸຏ຺ຐາປນີໂຍ. ຄິລາໂນ ເຄລຎ຺ຎາຠິຠູໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ລທ຺ຘເສນາສເນ ວສນ຺ໂຕ ເກນຈິ ອນຸຏ຺ຐາປນີໂຍ. ສງ຺ຆໂຕ ລທ຺ຘເສນາສໂນ ສມຄ຺ເຄນ ສງ຺ເຆນ ທິນ຺ນເສນາສນຕ຺ຕາ ເກນຈິ ອນຸຏ຺ຐາປນີໂຍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໔໓) ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ຫິ ນ ວຸຏ຺ຐາເປຕພ຺ພາ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ, ຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ, ຄິລາໂນ, ສງ຺ຆໂຕ ລທ຺ຘເສນາສໂນຕິ. ຕຕ຺ຖ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ອຕ຺ຕໂນ ວຸຑ຺ຒຕາຍ ນວກຕເຣນ ນ ວຸຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ, ຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ ສງ຺ເຆນ ສມ຺ມນ຺ນິຕ຺ວາ ຠຓ຺ຑາຄາຣສ຺ສ ທິນ຺ນຕາຍ, ຄິລາໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຄິລານຕາຍ, ສງ຺ໂຆ ປນ ພຫຸສ຺ສຸຕສ຺ສ ອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາທີຫິ ພຫູປກາຣສ຺ສ ຠາຣນິຕ຺ຖາຣກສ຺ສ ຜາສຸກໍ ອາວາສໍ ອນຸຏ຺ຐາປນີຍໍ ກຕ຺ວາ ເທຕິ, ຕສ຺ມາ ໂສ ອຸປກາຣກຕາຍ ຈ ສງ຺ຆໂຕ ລທ຺ຘຕາຍ ຈ ນ ວຸຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ຐເປຕ຺ວາ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອວເສສາ ວຸຏ຺ຐາປນີຍາວ ໂຫນ຺ຕິ.

ອປຣສ຺ມິໍ ຠິກ຺ຂຸມ຺ຫິ ອາຄເຕ ວຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ເສນາສນໍ ທາເປຕພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໑໘) ‘‘ອຸຕຸກາເລ ຕາວ ເກຈິ ອາຄນ຺ຕຸກາ ຠິກ຺ຂູ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເກຈິ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປຐມຍາມໍ ວາ ມຊ຺ຌິມຍາມໍ ວາ ປຈ຺ຉິມຍາມໍ ວາ, ເຍ ຍທາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຕທາວ ຠິກ຺ຂູ ອຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ເສນາສນໍ ທາຕພ຺ພໍ, ອກາໂລ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ເອຕຣຫິ ປນ ສທ຺ຘາ ປສນ຺ນາ ມນຸສ຺ສາ ວິຫາຣໍ ກຕ຺ວາ ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ປຓ຺ຑິຕານໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສງ຺ເຆ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ຈາຕຸທ຺ທິສໍ ສງ຺ຆໍ ອາຣພ຺ຠ ‘‘ອິມໍ ວິຫາຣໍ ອາຄຕານາຄຕສ຺ສ ຈາຕຸທ຺ທິສສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ອຕ຺ຕນາ ປສນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ວິຫາຣໍ ກຕ຺ວາປິ ທານກາເລ ເຕນ ອຸຍ຺ໂຍຊິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຈາຕຸທ຺ທິສໍ ສງ຺ຆໍ ອາຣພ຺ຠ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເທນ຺ຕິ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ກຣຓກາເລປິ ທານກາເລປິ ອຕ຺ຕໂນ ກຸລູປກຠິກ຺ຂຸເມວ ອາຣພ຺ຠ ປຣິຈ຺ຈຊນ຺ຕິ, ຕຖາປິ ທກ຺ຂິໂຓທກປາຕນກາເລ ເຕນ ສິກ຺ຂາປິຕາ ຍຖາວຸຕ຺ຕປາຐໍ ວຈີເຠທໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຈິຕ຺ເຕນ ປນ ກຸລູປກສ຺ເສວ ເທນ຺ຕິ, ນ ສພ຺ພສງ຺ຆສາຘາຣຓຕ຺ຖໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ.

ອິເມສຸ ຕີສຸ ທາເນສຸ ປຐມໍ ປຸພ຺ພກາເລປິ ທານກາເລປິ ສງ຺ຆໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສພ຺ພສງ຺ຆິກໍ ໂຫຕິ. ທຸຕິຍໍ ປຸພ຺ພກາເລ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປວຕ຺ຕມານມ຺ປິ ທານກາເລ ສງ຺ຆໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສງ຺ຆິກເມວ. ຕຕິຍໍ ປນ ປຸພ຺ພກາເລປິ ທານກາເລປິ ກຸລູປກປຸຄ຺ຄລເມວ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປວຕ຺ຕຕິ, ນ ສງ຺ຆໍ, ເກວລໍ ຠິກ຺ຂຸນາ ວຸຕ຺ຕານຸສາເຣເນວ ວຈີເຠທໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ‘‘ກິໍ ອຍໍ ວິຫາໂຣ ຈິຕ຺ຕວເສນ ປຸຄ຺ຄລິໂກ ໂຫຕິ, ວຈີເຠທວເສນ ສງ຺ຆິໂກ’’ຕິ ຈິນ຺ຕາຍໍ ເອກຈ຺ເຈ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸໍ –

‘‘ມໂນປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ຘມ຺ມາ, ມໂນເສຏ຺ຐາ ມໂນມຍາ;

ມນສາ ເຈ ປສນ຺ເນນ, ຠາສຕິ ວາ ກໂຣຕິ ວາ;

ຕໂຕ ນໍ ສຸຂມນ຺ເວຕິ, ຉາຍາວ ອນປາຍິນີຕິ. (ຘ. ປ. ໒) –

ວຈນໂຕ ຈິຕ຺ຕວເສນ ປຸຄ຺ຄລິໂກ ໂຫຕີ’’ຕິ. ອຎ຺ເຎ ‘‘ຍຖາ ທາຍກາ ວທນ຺ຕິ, ຕຖາ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໒໕) ວຈນໂຕ ວຈີເຠທວເສນ ສງ຺ຆິໂກ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ວິຈາຣຓາ – ອິທໍ ທານໍ ປຸພ຺ເພ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປຣິຓຕໍ ປຈ຺ຉາ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຣິຓາມິຕໍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ສງ຺ຆິໂກ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ນວສຸ ອຘມ຺ມິກທາເນສຸ ‘‘ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປຣິຓຕໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຣິຓາເມຕີ’’ຕິ (ປາຣາ. ໖໖໐) ວຸຕ຺ຕໍ ອຏ຺ຐມໍ ອຘມ຺ມິກທານໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ທານສ຺ສ ປຏິຄ຺ຄຫາປິ ປຣິໂຠຄາປິ ອຘມ຺ມິກປຏິຄ຺ຄຫາ ອຘມ຺ມິກປຣິໂຠຄາ ໂຫນ຺ຕິ. ‘‘ປຸຄ຺ຄລິໂກ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕີສຸ ຘມ຺ມິກທາເນສຸ ‘‘ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ທິນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລສ຺ເສວ ເທຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ຕຕິຍຘມ຺ມິກທານໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ປຏິຄ຺ຄຫາປິ ປຣິໂຠຄາປິ ຘມ຺ມິກປຏິຄ຺ຄຫາ ຘມ຺ມິກປຣິໂຠຄາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ປຸຄ຺ຄລິກປກ຺ຂໍ ຠຊຕິ. ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກາທິຄເຓ ປສີທິຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຄຓສ຺ສ ເທນ຺ຕິ ‘‘ອິມໍ ວິຫາຣໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ. ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ປຸຄ຺ຄເລ ປສີທິຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ກຕ຺ວາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເທນ຺ຕິ ‘‘ອິມໍ ວິຫາຣໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ທມ຺ມີ’’ຕິ. ເອເຕ ປນ ຄຓສນ຺ຕກປຸຄ຺ຄລິກາ ວິຫາຣາ ທານກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຏິຄ຺ຄາຫກສນ຺ຕກາວ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ທາຍກສນ຺ຕກາ. ເຕສຸ ຄຓສນ຺ຕໂກ ຕາວ ເອກຈ຺ເຈສຸ ມເຕສຸ ອວເສສານໍ ສນ຺ຕໂກ, ເຕສຸ ຘຣມາເນສຸເຍວ ກສ຺ສຈິ ເທນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕໂກ. ກສ຺ສຈິ ອທຕ຺ວາ ສພ຺ເພສຸ ມເຕສຸ ສງ຺ຆິໂກ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໖໙) ‘‘ທ຺ວິນ຺ນໍ ສນ຺ຕກໍ ໂຫຕິ ອວິຠຕ຺ຕໍ, ເອກສ຺ມິໍ ກາລກເຕ ອິຕໂຣ ສາມີ, ພຫູນໍ ສນ຺ຕເກປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສພ຺ເພສຸ ມເຕສຸ ສງ຺ຆິກໍວ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ປຸຄ຺ຄລິກວິຫາໂຣປິ ຍທິ ໂສ ປຏິຄ຺ຄາຫກປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕໂນ ຊີວມານກາເລເຍວ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກາທີນໍ ເທຕິ, ໂກຈິ ວາ ຕສ຺ສ ວິສ຺ສາເສນ ຕໍ ວິຫາຣໍ ອຄ຺ຄເຫສິ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕໂກ ໂຫຕິ. ກສ຺ສຈິ ອທຕ຺ວາ ກາລກເຕ ສງ຺ຆິໂກ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ໂສ ຊີວມາໂນເຍວ ສພ຺ພໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິກ຺ຂາຣໍ ນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ກສ຺ສຈິ ອທາສິ, ໂກຈິ ວາ ວິສ຺ສາສໍ ອຄ຺ຄເຫສິ. ຍສ຺ສ ທິນ຺ໂນ, ເຍນ ຈ ຄຫິໂຕ, ຕສ຺ເສວ ໂຫຕີ’’ຕິ. ປາຬິຍຎ຺ຈ (ມຫາວ. ໓໖໙) ‘‘ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາລກເຕ ສງ຺ໂຆ ສາມີ ປຕ຺ຕຈີວເຣ, ອປິຈ ຄິລານຸປຏ຺ຐາກາ ພຫູປກາຣາ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ເຆນ ຕິຈີວຣຎ຺ຈ ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ຄິລານຸປຏ຺ຐາການໍ ທາຕຸໍ, ຍໍ ຕຕ຺ຖ ລຫຸຠຓ຺ຑໍ ລຫຸປຣິກ຺ຂາຣໍ, ຕໍ ສມ຺ມຸຂີຠູເຕນ ສງ຺ເຆນ ຠາເຊຕຸໍ, ຍໍ ຕຕ຺ຖ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ຄຣຸປຣິກ຺ຂາຣໍ, ຕໍ ອາຄຕານາຄຕສ຺ສ ຈາຕຸທ຺ທິສສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ອວິສ຺ສຊ຺ຊິຍໍ ອເວຠງ຺ຄິກ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໖໙) ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ອິມິນາ ນເຍນ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ກາຕພ຺ໂພ.

ສງ຺ຆິເກ ປນ ປາຬິຍໍ ອາຄຕານໍ ‘‘ປຸຣິມໂກ ປຈ຺ຉິມໂກ ອນ຺ຕຣາມຸຕ຺ຕໂກ ຈາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໓໑໘) ວຸຕ຺ຕານໍ ຕິຓ຺ຓໍ ເສນາສນຄ຺ຄາຫານຎ຺ຈ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໑໘) ອາຄຕານໍ ‘‘ອຸຕຸກາເລ ຈ ວສ຺ສາວາເສ ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເສນາສນຄ຺ຄາຫານຎ຺ຈ ເອຕຣຫິ ອສມ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ອນຸຏ຺ຐາປນີຍປາຬິຍໍ ອາຄຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາເວນ ອນຸຏ຺ຐາປນີຍສ຺ສ ຘຸວວາສຕ຺ຖາຍ ສງ຺ເຆນ ທິນ຺ນຕາຍ ອນຸຏ຺ຐາປນີຍສ຺ສ ວເສເນວ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ໂຫຕິ. ວຸຑ຺ຒຕຣຄິລານາ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາເວນ ອນຸຏ຺ຐາປນີຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໔໓) ‘‘ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ອຕ຺ຕໂນ ວຸຑ຺ຒຕາຍ ນວກຕເຣນ ນ ວຸຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ, ຄິລາໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຄິລານຕາຍາ’’ຕິ. ຠຓ຺ຑາຄາຣິກຘມ຺ມກຖິກາທໂຍ ຘຸວວາສຕ຺ຖາຍ ສງ຺ເຆນ ທິນ຺ນຕາຍ ອນຸຏ຺ຐາປນີຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ‘‘ສງ຺ໂຆ ປນ ຠຓ຺ຑາຄາຣິກສ຺ສ ວາ ຘມ຺ມກຖິກວິນຍຘຣາທີນໍ ວາ…ເປ… ຘຸວວາສຕ຺ຖາຍ ວິຫາຣໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕ຺ວາ ເທຕິ, ຕສ຺ມາ ຍສ຺ສ ສງ຺ເຆນ ທິນ຺ໂນ, ໂສປິ ອນຸຏ຺ຐາປນີໂຍ’’ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໑໒໐; ກງ຺ຂາ. ອຏ຺ຐ. ອນຸປຂຊ຺ຊສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ). ໂສ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ໂພ – ເອຕຣຫິ ສງ຺ຆິກວິຫາເຣສຸ ສງ຺ຆຕ຺ເຖເຣສຸ ຍຖາກມ຺ມງ຺ຄເຕສຸ ຕສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ, ໂສປິ ‘‘ອຍໍ ວິຫາໂຣ ມຍາ ວສິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວທຕິ. ໂຍ ຕຕ຺ຖ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ປຏິພໂລ, ໂສປິ ຕເຖວ ວທຕິ. ເຍນ ໂສ ວິຫາໂຣ ກາຣິໂຕ, ໂສປິ ‘‘ມຍາ ປສີທິຕປຸຄ຺ຄໂລ ອາໂຣເປຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວທຕິ. ສງ຺ໂຆປິ ‘‘ມຍເມວ ອິສ຺ສຣາ, ຕສ຺ມາ ອມ຺ເຫຫິ ອິຈ຺ຉິຕປຸຄ຺ຄໂລ ອາໂຣເປຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວທຕິ. ເອວໍທ຺ວິຘາ ວາ ຕິຘາ ວາ ຈຕຸຘາ ວາ ຠິນ຺ເນສຸ ມຫນ຺ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ໂຫຕິ.

ເຕສຸ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ‘‘ນ ຕ຺ເວວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເກນຈິ ປຣິຍາເຍນ ວຸຑ຺ຒຕຣສ຺ສ ອາສນໍ ປຏິພາຫິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວທາມິ, ໂຍ ປຏິພາເຫຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ ປາຬິປາຐຎ຺ຈ (ມຫາວ. ໔໗໓; ຈູຬວ. ໓໑໖), ‘‘ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ອຕ຺ຕໂນ ວຸຑ຺ຒຕາຍ ນວກຕເຣນ ນ ວຸຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາວຈນຎ຺ຈ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໑໑໙ ອາທໂຍ; ກງ຺ຂາ. ອຏ຺ຐ. ອນຸປຂຊ຺ຊສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ) ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອຫເມວ ເອຕ຺ຖ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ, ມຍາ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ອຎ຺ໂຎ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ອຫເມວ ອິມສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ວສິຕຸມນຸຈ຺ຉວິໂກ’’ຕິ ສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ພ຺ຍຕ຺ໂຕປິ ‘‘ພຫຸສ຺ສຸຕສ຺ສ ສງ຺ຆຠາຣນິຕ຺ຖາຣກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນຸຏ຺ຐາປນີຍເສນາສນມ຺ປີ’’ຕິ ປຣິວາຣຏ຺ຐກຖາວຈນຎ຺ຈ (ປຣິ. ອຏ຺ຐ. ໔໙໕-໔໙໖), ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຏິພເລນ ທສວສ຺ເສນ ວາ ອຕິເຣກທສວສ຺ເສນ ວາ ອຸປສມ຺ປາເທຕຸໍ, ນິສ຺ສຍໍ ທາຕຸ’’ນ຺ຕິອາທິປາຬິວຈນຎ຺ຈ (ມຫາວ. ໗໖, ໘໒) ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອຫເມວ ເອຕ຺ຖ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ປຏິພໂລ, ນ ມຍາ ອຎ຺ໂຎ ພ຺ຍຕ຺ຕຕໂຣ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ອຫເມວ ອິມສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິໂກ’’ຕິ ສຎ຺ຎີ. ວິຫາຣກາຣໂກປິ ‘‘ເຍນ ວິຫາໂຣ ກາຣິໂຕ, ໂສ ວິຫາຣສາມິໂກຕິ ວິນຍປາໂຐ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໑໑໖) ອຕ຺ຖິ, ມຍາ ຈ ພຫຸໍ ຘນໍ ຈຊິຕ຺ວາ ອຍໍ ວິຫາໂຣ ກາຣິໂຕ, ຕສ຺ມາ ມຍາ ປສນ຺ນປຸຄ຺ຄໂລ ອາໂຣເປຕພ຺ໂພ, ນ ອຎ຺ໂຎ’’ຕິ ສຎ຺ຎີ. ສງ຺ໂຆປິ ‘‘ສງ຺ຆິໂກ ນາມ ວິຫາໂຣ ສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ໂນ ໂຫຕິ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ໂຕ’’ຕິອາທິປາຬິວຈນຎ຺ຈ (ປາຈິ. ໑໑໖, ໑໒໑, ໑໒໖, ໑໓໑), ອນ຺ຕມໂສ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລປາທກໍ ຄາມທາຣເກຫິ ປໍສ຺ວາຄາຣເກສຸ ກີຬນ຺ເຕຫິ ກຕມ຺ປິ ສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິອຏ຺ຐກຖາວຈນຎ຺ຈ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໒໑) ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ວິຫາໂຣ ສງ຺ຆິໂກ ສງ຺ຆສນ຺ຕໂກ, ຕສ຺ມາ ອມ຺ເຫຫິ ອຠິຣຸຈິຕປຸຄ຺ຄໂລວ ອາໂຣເປຕພ຺ໂພ, ນ ອຎ຺ໂຎ’’ຕິ ສຎ຺ຎີ.

ຕຕ຺ຖ ວຸຑ຺ຒຕຣສ຺ສ ວຈເນປິ ‘‘ນ ຕ຺ເວວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕ຺ຍາທິວຈນໍ (ຈູຬວ. ໓໑໖) ເຕສຸ ເຕສຸ ອາສນສາລາທີສຸ ອຄ຺ຄາສນສ຺ສ ວຸຑ຺ຒຕຣາຣຫຕ຺ຕາ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນປິ ຠິກ຺ຂຸ ວຸຑ຺ຒຕເຣ ອາຄເຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ອາສນໍ ທາຕພ຺ພໍ ສນ຺ຘາຍ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ຘຸວວາສໍ ສນ຺ຘາຍ. ‘‘ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ອຕ຺ຕໂນ ວຸຑ຺ຒຕາຍ’’ຕ຺ຍາທິວຈນຎ຺ຈ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໑໒໐; ກງ຺ຂາ. ອຏ຺ຐ. ອນຸປຂຊ຺ຊສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ) ຍຖາວຸຑ຺ຒໍ ເສນາສເນ ທີຍມາເນ ວຸຑ຺ຒຕເຣ ອາຄເຕ ນວກຕໂຣ ວຸຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ, ວຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ວຸຑ຺ຒຕຣສ຺ສ ເສນາສນໍ ທາຕພ຺ພໍ, ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ປນ ນວກຕເຣນ ນ ວຸຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ. ກສ຺ມາ? ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ວຸຑ຺ຒຕຣຕາຍາ’’ຕິ ອຸຕຸກາເລ ຍຖາວຸຑ຺ຒໍ ເສນາສນທານໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ຘຸວວາສຕ຺ຖາຍ ທານໍ ສນ຺ຘາຍ, ຕສ຺ມາ ອິທມ຺ປິ ວຈນໍ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ນ ສີຆໍ ອນຸຊານິຕພ຺ພໍ.

ພ຺ຍຕ຺ຕວຈເນປິ ‘‘ພຫຸສ຺ສຸຕສ຺ສ ສງ຺ຆຠາຣນິຕ຺ຖາຣກສ຺ສ’’ຕ຺ຍາທິວຈນຎ຺ຈ (ປຣິ. ອຏ຺ຐ. ໔໔໕-໔໙໖) ນ ພຫຸສ຺ສຸຕມຕ຺ເຕນ ສງ຺ຆິກວິຫາຣສ຺ສ ອິສ຺ສຣຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຖ ໂຂ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ພຫູປກາຣຕໍ ຄຸຓວິສິຏ຺ຐຕຎ຺ຈ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ສງ຺ເຆນ ຜາສຸກໍ ອາວາສໍ ອນຸຏ຺ຐາປນີຍໍ ກຕ຺ວາ ທິນ຺ເນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ເກນຈິ ຕມ຺ຫາ ວິຫາຣາ ອນຸຏ຺ຐາປນີໂຍ ໂຫຕິ, ອິມມຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕ຺ຍາທິວຈນຎ຺ຈ (ມຫາວ. ໘໒) ນິສ຺ສຍາຈຣິຍານໍ ລກ຺ຂຓໍ ປກາເສຕຸໍ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ສງ຺ຆິກວິຫາຣສ຺ສ ອິສ຺ສຣຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ອິທມ຺ປິ ວຈນໍ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ນ ສີຆໍ ອນຸຊານິຕພ຺ພໍ.

ທາຍກວຈນໍ ປນ ນານຸຊານິຕພ຺ພໍ ປຏິພາຫິຕພ຺ພໍ. ກສ຺ມາ? ‘‘ເຍນ ວິຫາໂຣ ກາຣິໂຕ’’ຕ຺ຍາທິປາຐສ຺ສ ອມຸຂ຺ຍໂວຫາຣຕ຺ຕາ. ຍຖາ ຫິ ປຸຖຸຊ຺ຊນກາເລ ຣູປາທີສຸ ສຎ຺ຊນສ຺ສ ຠູຕປຸພ຺ພຕ຺ຕາ ຠູຕປຸພ຺ພຄຕິຍາ ອຣຫາປິ ‘‘ສຕ຺ໂຕ’’ຕິ, ເອວໍ ທານກາລໂຕ ປຸພ຺ເພ ຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ສາມິຠູຕປຸພ຺ພຕ຺ຕາ ທາຍໂກ ‘‘ວິຫາຣສາມິໂກ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ນ ອິສ຺ສຣຕ຺ຕາ. ນ ຫິ ສກເລ ວິນຍປິຏເກ ອຏ຺ຐກຖາຏີກາສຸ ຈ ‘‘ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ທິນ຺ນສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ທາຍໂກ ອິສ຺ສໂຣ’’ຕິ ວາ ‘‘ທາຍເກນ ວິຈາເຣຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວາ ‘‘ທາຍກສນ຺ຕກວິຫາໂຣ’’ຕິ ວາ ປາໂຐ ອຕ຺ຖິ, ‘‘ສງ຺ຆິໂກ, ຄຓສນ຺ຕໂກ, ປຸຄ຺ຄລິໂກ’’ອິຈ຺ເຈວ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ນານຸຊານິຕພ຺ພໍ.

ສງ຺ຆສ຺ສ ວຈເນປິ ‘‘ສງ຺ຆິໂກ ນາມ ວິຫາໂຣ’’ຕ຺ຍາທິວຈນໍ (ປາຈິ. ໑໑໖, ໑໒໑, ໑໒໖, ໑໓໑) ສງ຺ຆສນ຺ຕກຠາວໍ ສງ຺ເຆນ ວິຈາເຣຕພ຺ພຠາວໍ ທີເປຕິ, ສງ຺ໂຆ ປນ ວິຈາເຣນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເສນາສນຄ຺ຄາຫາປກໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕ຺ວາ ເຕນ ຍຖາວຸຑ຺ຒໍ ວິຈາເຣຕພ຺ໂພ ວາ ໂຫຕິ, ສມຄ຺ເຄນ ສງ຺ເຆນ ທຸວງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປໂລກນກມ຺ເມນ ຘຸວວາສຕ຺ຖາຍ ທາຕພ຺ໂພ ວາ. ເຕສຸ ປຎ຺ຈງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທຸລ຺ລຠຕ຺ຕາ ເສນາສນຄ຺ຄາຫາປກສມ຺ມຸຕິຍາ ອຠາເວ ສຕິ ທຸວງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ປຣິເຍສິຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ປນ ອປຣິເຍສິຕ຺ວາ ຠຓ຺ຑາຄາຣິກຕາທິພຫອູປກາຣຕາຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ພຫຸສ຺ສຸຕຕາທິຄຸຓວິສິຏ຺ຐຕາວິຣຫສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາມິສຄຣຸກຕາທິວເສນ ສງ຺ເຆນ ວິຫາໂຣ ທາຕພ຺ໂພ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ສງ຺ຆວຈນມ຺ປິ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ນ ຕາວ ອນຸຊານິຕພ຺ພໍ.

ອຖ ຕີຓິປິ ວຈນານິ ສໍສນ຺ເທຕພ຺ພານິ. ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຆສ຺ສ ອິສ຺ສຣຕ຺ຕາ ສງ຺ໂຆ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ ‘‘ໂກ ປຸຄ຺ຄໂລ ຕຸມ຺ເຫຫິ ອຠິຣຸຈິໂຕ’’ຕິ, ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ເອໂສ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກສ຺ມາ ອຠິຣຸຈິໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ເອໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ອມ຺ເຫ ຈີວຣາທິປຈ຺ຈເຍຫິ ອນຸຄ຺ຄເຫຕາ, ອມ຺ຫາກໍ ຎາຕິສາໂລຫິໂຕ, ອຸປຊ຺ຌາໂຍ, ອາຈຣິໂຍ, ສທ຺ຘິວິຫາຣິໂກ, ອນ຺ເຕວາສິໂກ, ສມານຸປຊ຺ຌາຍໂກ, ສມານາຈຣິຍໂກ, ປິຍສຫາໂຍ, ລາຠີ, ຍສສ຺ສີ, ຕສ຺ມາ ອມ຺ເຫຫິ ອຠິຣຸຈິໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ ເອຕ຺ຕາວຕາ ຘຸວວາສຕ຺ຖາຍ ວິຫາໂຣ ທາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ໂພ. ອຖ ‘‘ເອໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ສພ຺ເພຫິ ອມ຺ເຫຫິ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ອຄ຺ຄາສນໍ ອຄ຺ໂຄທກໍ ອຄ຺ຄປິຓ຺ຑໍ ອຣຫຕິ, ຘຸວວາສຕ຺ຖາຍ ວິຫາໂຣ ປນ ຕສ຺ສ ທາຕພ຺ໂພຕິ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິເຍຫິ ນ ວຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ໂພ. ອຖ ‘‘ຘມ຺ມກຖິໂກ, ວິນຍຘໂຣ, ຄຓວາຈກອາຈຣິໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເອໂສ ຘຸວວາສຕ຺ຖາຍ ທິນ຺ນວິຫາຣສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິໂກ, ເອຕສ຺ສ ທາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ອນຸໂມທິຕພ຺ໂພ. ກຖໍ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ເຈ? ‘‘ສງ຺ໂຆ ປນ ຠຓ຺ຑາຄາຣິກສ຺ສ ວາ ຘມ຺ມກຖິກວິນຍຘຣາທີນໍ ວາ ຄຓວາຈກອາຈຣິຍສ຺ສ ວາ ພຫູປກາຣຕໍ ຄຸຓວິສິຏ຺ຐຕຎ຺ຈ ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ໂຕ ຘຸວວາສຕ຺ຖາຍ ວິຫາຣໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕ຺ວາ ເທຕີ’’ຕິ ວຈນໂຕ ວິຎ຺ຎາຍຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໑໒໙; ກງ຺ຂາ. ອຏ຺ຐ. ອນຸປຂຊ຺ຊສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ).

ອິຘ ປນ ສາຘກປາເຐ ‘‘ຠຓ຺ຑາຄາຣິກສ຺ສ ວາ’’ຕິ ວິຊ຺ຊມາເນ ກສ຺ມາ ສາຘ຺ຍວຈເນ ຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ ນ ວຸຕ຺ໂຕຕິ? ເອຕຣຫິ ຠຓ຺ຑາຄາຣສ຺ສ ອຠາວາ. ຍທິ ເກສຸຈິ ວິຫາເຣສຸ ຠຓ຺ຑາຄາຣໍ ສມ຺ມນ຺ເນຍ຺ຍ, ໂສ ຠຓ຺ຑາຄາຣວິຫາເຣ ນິສິນ຺ໂນ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕຈີວຣຣກ຺ຂຓາທິກໍ ອຸປກາຣໍ ກເຣຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ພຫູປກາຣຕໍ ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ໂຕ ສງ຺ໂຆ ຠຓ຺ຑາຄາຣິກສ຺ສ ຜາສຸກໍ ອາວາສໍ ເອຕຣຫິປິ ຘຸວວາສຕ຺ຖາຍ ທເທຍ຺ຍ, ໂສ ຕສ຺ສ ວິສຸໍ ຘຸວວາສວິຫາໂຣຕິ. ເອຕ຺ຖ ສາຘກປາເຐ ‘‘ຘມ຺ມກຖິກວິນຍຘຣາທີນໍ ວາ’’ຕິອາທິສທ຺ເທນ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ອາຄຕາຄໂມ ຘມ຺ມຘໂຣ ວິນຍຘໂຣ ມາຕິກາຘໂຣ ປຓ຺ຑິໂຕ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ເມຘາວີ ລຊ຺ຊີ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໂກ ສິກ຺ຂາກາໂມຕິ ວຸຕ຺ຕຄຸຓວນ຺ເຕ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ອຖາປິ ‘‘ເອໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາທີຫິ ຠິກ຺ຂູນໍ ພຫູປກາໂຣ ສງ຺ຆຠາຣນິຕ຺ຖາຣໂກ’’ຕິ ວທຕິ, ‘‘ສາຘຸ ເອໂສປິ ຜາສຸກາວາສສ຺ສ ອຣໂຫ, ອນຸຏ຺ຐາປນີຍໍ ກຕ຺ວາ ຘຸວວາສຕ຺ຖາຍ ວິຫາໂຣ ເອຕສ຺ສປິ ທາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນຸໂມທິຕພ຺ໂພ. ກຖໍ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ເຈ? ‘‘ສງ຺ໂຆ ປນ ພຫຸສ຺ສຸຕສ຺ສ ອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາທີຫິ ພຫູປກາຣສ຺ສ ຠາຣນິຕ຺ຖາຣກສ຺ສ ຜາສຸກໍ ອາວາສໍ ອນຸຏ຺ຐາປນີຍໍ ກຕ຺ວາ ເທຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໔໓) ວຈນໂຕ ວິຎ຺ຎາຍຕິ.

ອຖາປິ ‘‘ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ຘມ຺ມກຖິໂກ ວິນຍຘໂຣ ຄຓວາຈກາຈຣິໂຍ ສງ຺ຆສ຺ສ ພຫູປກາໂຣ ວິສິຏ຺ຐຄຸຓຍຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວທຕິ, ‘‘ສາຘຸ ເອຕສ຺ສປິ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຘຸວວາສຕ຺ຖາຍ ວິຫາຣໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ສມ຺ມນ຺ນິຕ຺ວາວ ທາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນຸໂມທິຕພ຺ໂພ. ກຖໍ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ເຈ? ‘‘ສງ຺ໂຆ ປນ ຠຓ຺ຑາຄາຣິກສ຺ສ ວາ ຘມ຺ມກຖິກວິນຍຘຣາທີນໍ ວາ ຄຓວາຈກາຈຣິຍສ຺ສ ວາ ພຫູປກາຣຕໍ ຄຸຓວິສິຏ຺ຐຕຎ຺ຈ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຘຸວວາສຕ຺ຖາຍ ວິຫາຣໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕ຺ວາ ເທຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໑໒໐; ກງ຺ຂາ. ອຏ຺ຐ. ອນຸປຂຊ຺ຊສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ) ວຈນໂຕ ວິຎ຺ຎາຍຕິ.

ອຖາປິ ‘‘ເອໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ສງ຺ຆຠາຣນິຕ຺ຖາຣໂກ’’ຕິ ວທຕິ, ‘‘ສາຘຸ ເອຕສ຺ສປິ ອນຸຏ຺ຐາປນີຍໍ ກຕ຺ວາ ທາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນຸໂມທິຕພ຺ໂພ. ກຖໍ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ເຈ? ‘‘ພຫຸສ຺ສຸຕສ຺ສ ສງ຺ຆຠາຣນິຕ຺ຖາຣກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນຸຏ຺ຐາປນີຍເສນາສນມ຺ປີ’’ຕິ ປຣິວາຣຏ຺ຐກຖາຍໍ (ປຣິ. ອຏ຺ຐ. ໔໙໕-໔໙໖) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ຕໂຕ ‘‘ເອວໍ ທຸວງ຺ຄສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ອນ຺ໂຕສີມຏ຺ໂຐ ວາ ພຫິສີມຏ຺ໂຐ ວາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອນ຺ໂຕສີມຏ຺ໂຐ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສາຘຸ ສຸຏ຺ຐຸ ຕສ຺ສ ທາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ‘‘ພຫິສີມຏ຺ໂຐ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ ທາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ. ກສ຺ມາຕິ ເຈ? ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິສ຺ສີເມ ຐິຕສ຺ສ ເສນາສນໍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ, ໂຍ ຄາເຫຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໓໑໘) ວຈນໂຕຕິ.

ອຖ ‘‘ທຸວງ຺ຄສມນ຺ນາຄເຕ ອນ຺ໂຕສີມຏ຺ເຐ ອສຕິ ເອກງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ ອນ຺ໂຕສີມຏ຺ໂຐ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສາຘຸ ສຸຏ຺ຐຸ ເອຕສ຺ສ ທາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ກຖໍ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ເຈ? ‘‘ພຫູປກາຣຕໍ ຄຸຓວິສິຏ຺ຐຕຎ຺ຈ ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ໂຕຕິ ຠຓ຺ຑາຄາຣິກສ຺ສ ພຫູປກາຣຕໍ ຘມ຺ມກຖິກາທີນໍ ຄຸຓວິສິຏ຺ຐຕຎ຺ຈ ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ໂຕ’’ຕິ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ປາຈິຕ຺ຕິຍ ໓.໑໑໙-໑໒໑) ເອເກກງ຺ຄວເສນ ອາຄຕຕ຺ຕາ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ‘‘ອນ຺ໂຕສີມຏ຺ໂຐ ເອກງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕປິ ນຕ຺ຖິ, ພຫິສີມຏ຺ໂຐວ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕສີເມ ຐິຕສ຺ສ ທາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ກສ຺ມາຕິ ເຈ? ‘‘ອສມ຺ປຕ຺ຕານມ຺ປິ ອຸປຈາຣສີມໍ ປວິຏ຺ຐານໍ ອນ຺ເຕວາສິກາທີສຸ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕສຸ ທາຕພ຺ພເມວາ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໗໙) ວຈນໂຕ ວິຎ຺ຎາຍຕິ.

ສເຈ ປນ ເອກງ຺ຄຍຸຕ຺ຕຠາເວນ ວາ ທຸວງ຺ຄຍຸຕ຺ຕຠາເວນ ວາ ສມານາ ທ຺ເວ ຕໂຍ ຠິກ຺ຂູ ອນ຺ໂຕສີມາຍໍ ວິຊ຺ຊມານາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ, ກສ຺ສ ທາຕພ຺ໂພຕິ? ວຑ຺ຒຕຣສ຺ສາຕິ. ກຖໍ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ເຈ? ‘‘ນ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຆິກໍ ຍຖາວຸຑ຺ຒໍ ປຏິພາຫິຕພ຺ພໍ, ໂຍ ປຏິພາເຫຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໓໑໑) ວຈນໂຕຕິ. ສເຈ ປນ ອນ຺ໂຕສີມາຍໍ ເອກງ຺ຄຍຸຕ຺ໂຕ ວາ ທຸວງ຺ຄຍຸຕ຺ໂຕ ວາ ຠິກ຺ຂຸ ນຕ຺ຖິ, ສພ຺ເພວ ອາວາສິກາ ພາລາ ອພ຺ຍຕ຺ຕາ, ເອວໍ ສຕິ ກສ຺ສ ທາຕພ຺ໂພຕິ? ໂຍ ຕໍ ວິຫາຣໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ ອາຄນ຺ຕຸໂກ ຠິກ຺ຂຸ, ໂສ ເຈ ລຊ຺ຊີ ໂຫຕິ ເປສໂລ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ສິກ຺ຂາກາໂມ, ໂສ ເຕຫິ ອາວາສິເກຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອຄມນຕ຺ຖໍ ສງ຺ຄຫໍ ກຕ຺ວາ ໂສ ອາວາໂສ ທາຕພ຺ໂພ.

ອຍມຕ຺ໂຖ ກຖໍ ຊານິຕພ຺ໂພຕິ ເຈ? ‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ອາວາເສ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ ວິຫຣນ຺ຕິ ພາລາ ອພ຺ຍຕ຺ຕາ, ເຕ ນ ຊານນ຺ຕິ ອຸໂປສຖໍ ວາ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ວາ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ວາ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສໍ ວາ. ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ໂຎ ຠິກ຺ຂຸ ອາຄຈ຺ຉຕິ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ອາຄຕາຄໂມ ຘມ຺ມຘໂຣ ວິນຍຘໂຣ ມາຕິກາຘໂຣ ປຓ຺ຑິໂຕ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ເມຘາວີ ລຊ຺ຊີ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໂກ ສິກ຺ຂາກາໂມ, ເຕຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູຫິ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ ອນຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ ອຸປລາເປຕພ຺ໂພ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ ຈຸຓ຺ເຓນ ມຕ຺ຕິກາຍ ທນ຺ຕກຏ຺ເຐນ ມຸໂຂທເກນ. ໂນ ເຈ ສງ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍຸໍ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍຸໍ ອຸປລາເປຍ຺ຍຸໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຍ຺ຍຸໍ ຈຸຓ຺ເຓນ ມຕ຺ຕິກາຍ ທນ຺ຕກຏ຺ເຐນ ມຸໂຂທເກນ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໖໓) ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ປຎ຺ຎຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ອຏ຺ຐກຖາຍຎ຺ຈ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໖໓) ‘‘ສງ຺ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ, ອາຄຕຕ຺ຖ, ອິຘ ຠິກ຺ຂາ ສຸລຠາ ສູປພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ອຕ຺ຖິ, ວສຖ ອນຸກ຺ກຓ຺ຐມານາ’ຕິ ເອວໍ ປິຍວຈເນນ ສງ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ຕຖາກຣຓວເສນ ອນຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ, ‘ອາມ ວສິສ຺ສາມີ’ຕິ ປຏິວຈນທາປເນນ ອຸປລາເປຕພ຺ໂພ. ອຖ ວາ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ສງ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ ເຈວ ອນຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ ຈ, ປິຍວຈເນນ ອຸປລາເປຕພ຺ໂພ, ກຓ຺ຓສຸຂໍ ອາລປິຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຈຸຓ຺ຓາທີຫິ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ. ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາຕິ ສເຈ ສກໂລປິ ສງ຺ໂຆ ນ ກໂຣຕິ, ສພ຺ເພສໍ ທຸກ຺ກຏໍ. ອິຘ ເນວ ເຖຣາ, ນ ທຫຣາ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ສພ຺ເພຫິ ວາເຣນ ອຸປຏ຺ຐາຕພ຺ໂພ, ອຕ຺ຕໂນ ວາເຣ ອນຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ. ເຕນ ປນ ມຫາເຖຣານໍ ປຣິເວຓສມ຺ມຊ຺ຊນທນ຺ຕກຏ຺ຐທານາທີນິ ນ ສາທິຕພ຺ພານິ. ເອວມ຺ປິ ສຕິ ມຫາເຖເຣຫິ ສາຍໍປາຕໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ເຕນ ປນ ເຕສໍ ອາຄມນໍ ຎຕ຺ວາ ປຐມຕຣໍ ມຫາເຖຣານໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ສຈສ຺ສ ສທ຺ຘິໍຈຣາ ຠິກ຺ຂູ ອຸປຏ຺ຐາກາ ອຕ຺ຖິ, ‘ມຍ຺ຫໍ ອຸປຏ຺ຐາກາ ອຕ຺ຖິ, ຕຸມ຺ເຫ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກາ ວິຫຣຖາ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ອຖາປິສ຺ສ ສທ຺ຘິໍ ຈຣາ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມິໍເຍວ ປນ ວິຫາເຣ ເອໂກ ວາ ທ຺ເວ ວາ ວຕ຺ຕສມ຺ປນ຺ນາ ວທນ຺ຕິ ‘ມຍ຺ຫໍ ເຖຣສ຺ສ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກຣິສ຺ສາມ, ອວເສສາ ຜາສຸ ວິຫຣນ຺ຕູ’ຕິ, ສພ຺ເພສໍ ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ເອວໍ ຕາທິສໍ ພຫິສີມໂຕ ອນ຺ໂຕສີມມາຄຕໍ ລຊ຺ຊີເປສລພຫຸສ຺ສຸຕສິກ຺ຂາກາມຠູຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອນ຺ໂຕສີມາຍ ຘຸວນິວາສຕ຺ຖາຍ ຜາສຸກໍ ອາວາສໍ ອນຸຏ຺ຐາປນີຍໍ ກຕ຺ວາ ທາຕພ຺ໂພຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ.

ນນຸ ຈ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິສ຺ສີເມ ຐິຕສ຺ສ ເສນາສນໍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ, ໂຍ ຄາເຫຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໓໑໘) ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຖ ກສ຺ມາ ນິສ຺ສີມໂຕ ອາຄຕສ຺ສ ຘຸວວາສຕ຺ຖາຍ ວິຫາໂຣ ທາຕພ຺ໂພຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ‘‘ນິສ຺ສີເມ ຐິຕສ຺ສາ’’ຕິ ອິທໍ ອນາທເຣ ສາມິວຈນໍ, ຕສ຺ມາ ນິສ຺ສີເມ ຐິຕໍເຍວ ເສນາສນໍ ນ ຄາເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ນ ນິສ຺ສີເມ ຐິຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ອນ຺ໂຕສີມໍ ປວິຏ຺ຐສ຺ສປິ ເສນາສນໍ ນ ຄາເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຕສ຺ມາ ປຸພ຺ເພ ພຫິສີມາຍໍ ຐິເຕປິ ອິທານິ ອນ຺ໂຕສີມໍ ປວິຏ຺ຐກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈຕຸປຈ຺ຈຍຠາໂຄ ລພ຺ຠຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໗໙) ‘‘ອສຸກວິຫາເຣ ກິຣ ພຫຸໍ ຈີວຣໍ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ສຸຕ຺ວາ ໂຍຊນນ຺ຕຣິກວິຫາຣໂຕປິ ຠິກ຺ຂູ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ສມ຺ປຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕານໍ ຐິຕຏ຺ຐານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ອນ຺ໂຕສີມຏ຺ເຐສຸ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕສຸ ຍຕ຺ຖ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສໂກ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ອາວາໂສ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ. ອນ຺ໂຕວສ຺ເສປິ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສເກນ ວິນາ ວສ຺ສໍ ວສິຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ຍຕ຺ຖ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສໂກ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວສ຺ສໍ ວສິຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມາ ພຫິສີມໂຕ ອາຄໂຕປິ ລຊ຺ຊີເປສລພຫຸສ຺ສຸຕສິກ຺ຂາກາມຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ອາວາເສ ຕທຫຸໂປສເຖ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ ວິຫຣນ຺ຕິ ພາລາ ອພ຺ຍຕ຺ຕາ, ເຕ ນ ຊານນ຺ຕິ ອຸໂປສຖໍ ວາ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ວາ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ວາ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສໍ ວາ. ເຕຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູຫິ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ສາມນ຺ຕາ ອາວາສາ ສຊ຺ຊຸກໍ ປາເຫຕພ຺ໂພ ‘ຄຈ຺ຉາວຸໂສ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ວາ ວິຕ຺ຖາເຣນ ວາ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ປຣິຍາປຸຓິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉາ’ຕິ. ເອວຎ຺ເຈຕໍ ລເຠຖ, ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ. ໂນ ເຈ ລເຠຖ, ເຕຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູຫິ ສພ຺ເພເຫວ ຍຕ຺ຖ ຊານນ຺ຕິ ອຸໂປສຖໍ ວາ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ວາ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ວາ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສໍ ວາ, ໂສ ອາວາໂສ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ. ໂນ ເຈ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ອາວາເສ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ ວສ຺ສໍ ວສນ຺ຕິ ພາລາ ອພ຺ຍຕ຺ຕາ, ເຕ ນ ຊານນ຺ຕິ ອຸໂປສຖໍ ວາ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ວາ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ວາ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສໍ ວາ. ເຕຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູຫິ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ສາມນ຺ຕາ ອາວາສາ ສຊ຺ຊຸກໍ ປາເຫຕພ຺ໂພ ‘ຄຈ຺ຉາວຸໂສ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ວາ ວິຕ຺ຖາເຣນ ວາ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ປຣິຍາປຸຓິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉາ’ຕິ. ເອວຎ຺ເຈຕໍ ລເຠຖ, ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ. ໂນ ເຈ ລເຠຖ, ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຕາຫກາລິກໍ ປາເຫຕພ຺ໂພ ‘ຄຈ຺ຉາວຸໂສ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ວາ ວິຕ຺ຖາເຣນ ວາ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ປຣິຍາປຸຓິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉາ’ຕິ. ເອວຎ຺ເຈຕໍ ລເຠຖ, ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ. ໂນ ເຈ ລເຠຖ, ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ຕສ຺ມິໍ ອາວາເສ ວສ຺ສໍ ວສິຕພ຺ພໍ, ວເສຍ຺ຍຸໍ ເຈ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາຕິ’’ (ມຫາວ. ໑໖໓).

ເອວໍ ພຫິສີມໂຕ ອາຄຕສ຺ສປິ ສງ຺ຆສ຺ສ ອຸປກາຣໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕສ຺ສ ວິສິຏ຺ຐຄຸຓຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ທາຕພ຺ພຠາໂວ ວິຎ຺ຎາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຄໂຓ ນ ໂຫຕິ, ອມ຺ຫາກໍ ວໍໂສ ປເວຓີ ນ ໂຫຕິ, ອມ຺ຫາກໍ ສນ຺ທິຏ຺ຐສມ຺ຠຕ຺ໂຕ ນ ໂຫຕີ’’ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ນ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ໂພ. ຄຓາທິຠາໂວ ຫິ ອປ຺ປມາຓໍ, ຍຖາວຸຕ຺ຕພຫູປກາຣຕາທິຠາໂວເຍວ ປມາຓໍ. ສາມຄ຺ຄິກຣຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຫິ ສມານຄໂຓ ໂຫຕິ. ຕຖາ ຫິ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕານຸວຕ຺ຕການໍ ລທ຺ຘິນານາສໍວາສການມ຺ປິ ລທ຺ຘິວິສ຺ສຊ຺ຊເນນ ຕິວິຘອຸກ຺ເຂປນີຍກມ຺ມກຕານໍ ກມ຺ມນານາສໍວາສການມ຺ປິ ໂອສາຣຓໍ ກຕ຺ວາ ສາມຄ຺ຄິກຣເຓນ ສໍວາໂສ ຠຄວຕາ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ. ອລຊ຺ຊິໍ ປນ ພຫຸສ຺ສຸຕມ຺ປິ ສງ຺ຄຫໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ໂສ ຫິ ອລຊ຺ຊີປຣິສໍ ວຑ຺ຒາເປຕິ, ລຊ຺ຊີປຣິສໍ ຫາເປຕິ. ຠຓ຺ຑນກາຣກໍ ປນ ວິຫາຣໂຕປິ ນິກ຺ກຑ຺ຒິຕພ຺ພໍ. ຕຖາ ຫິ ‘‘ຠຓ຺ຑນກາຣກກລຫກາຣກເມວ ສກລສງ຺ຆາຣາມໂຕ ນິກ຺ກຑ຺ຒິຕຸໍ ລຠຕິ. ໂສ ຫິ ປກ຺ຂໍ ລຠິຕ຺ວາ ສງ຺ຆມ຺ປິ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍ. ອລຊ຺ຊີອາທໂຍ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໂຕເຍວ ນິກ຺ກຑ຺ຒິຕພ຺ພາ, ສກລສງ຺ຆາຣາມໂຕ ນິກ຺ກຑ຺ຒິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໑໒໘) ວຸຕ຺ຕໍ.

ວຸຑ຺ຒາປຈາຍນາທິສາມຄ຺ຄິຣສຣຫິຕໍ ວິສຠາຄປຸຄ຺ຄລມ຺ປິ ສງ຺ຄຫໍ ກາຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ‘‘ເອວຣູເປນ ຫິ ວິສຠາຄປຸຄ຺ຄເລນ ເອກວິຫາເຣ ວາ ເອກປຣິເວເຓ ວາ ວສນ຺ເຕນ ອຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ພຕ຺ເຖວສ຺ສ ນິວາໂສ ວາຣິໂຕ’’ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໑໒໒), ຕສ຺ມາ ອາວາສິໂກ ວາ ໂຫຕຸ ອາຄນ຺ຕຸໂກ ວາ, ສຄໂຓ ວາ ໂຫຕຸ ອຎ຺ຎຄໂຓ ວາ, ພຫຸສ຺ສຸຕສີລວນ຺ຕຠູໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຠຄວຕາ –

‘‘ພຫຸສ຺ສຸຕໍ ຘມ຺ມຘຣໍ, ສປ຺ປຎ຺ຎໍ ພຸທ຺ຘສາວກໍ;

ເນກ຺ຂໍ ຊມ຺ໂພນທສ຺ເສວ, ໂກ ຕໍ ນນ຺ທິຕຸມຣຫຕິ;

ເທວາປິ ນໍ ປສໍສນ຺ຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຸນາປິ ປສໍສິໂຕ’’ຕິ. (ອ. ນິ. ໔.໖) –

ອຍໍ ອນ຺ໂຕສີມຏ຺ເຐນ ສງ຺ເຆນ ພຫູປກາຣຕາຄຸຓວິສິຏ຺ຐຕາສງ຺ຂາເຕຫິ ຄຸເຓຫິ ຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ສງ຺ຆຠາຣນິຕ຺ຖາຣກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຜາສຸກໍ ອາວາສໍ ອນຸຏ຺ຐາປນີຍໍ ກຕ຺ວາ ທາເນ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ຍທາ ປນ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ຊຣາທຸພ຺ພລຕາຍ ວາ ໂຣຄປີຬິຕຕາຍ ວາ ວິເວກຊ຺ຌາສຍຕາຍ ວາ ຄຓໍ ອປຣິຫຣິຕຸກາໂມ ອຎ຺ຎສ຺ສ ທາຕຸກາໂມ, ອຕ຺ຕໂນ ອຈ຺ຈເຍນ ວາ ກລຫວິວາທາຠາວມິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກາທີນໍ ນິຍ຺ຍາເຕຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຕທາ ນ ອຕ຺ຕໂນ ອິສ຺ສຣວຕາຍ ທາຕພ຺ພໍ, ອຍໍ ວິຫາໂຣ ສງ຺ຆິໂກ, ຕສ຺ມາ ສງ຺ຆໍ ສນ຺ນິປາຕາເປຕ຺ວາ ຕໍ ກາຣຓໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ພຫູປກາຣຕາຄຸຓວິສິຏ຺ຐຕາຍຸຕ຺ຕປຸຄ຺ຄໂລ ວິຈິນາເປຕພ຺ໂພ. ຕໂຕ ສງ຺ໂຆ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຄຕິຄມນານິ ອນຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ອຊ຺ຌາສຍານຸຣູປໍ ລຊ຺ຊີເປສລພຫຸສ຺ສຸຕສິກ຺ຂາກາມຠູຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວິຈິນິຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ອິມສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິໂກ’’ຕິ ອາໂຣເຈຕິ. ມຫາເຖຣສ຺ສປິ ຕເມວ ຣຸຈ຺ຈຕິ, ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ. ໂນ ເຈ ຣຸຈ຺ຈຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ຠາຣຠູຕໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣອງ຺ຄວິຍຸຕ຺ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ທາຕຸກາໂມ ໂຫຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ສງ຺ໂຆ ຉນ຺ທາທິອຄຕິໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ປຸຄ຺ຄໂລວ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມາ ສງ຺ຆສ຺ເສວ ອນຸມຕິຍາ ວິຫາໂຣ ທາຕພ຺ໂພ.

ສເຈ ປນ ສງ຺ໂຆ ຍໍ ກຎ຺ຈິ ອາມິສໍ ລຠິຕ຺ວາ ຍຖາວຸຕ຺ຕຄຸຓວິຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທາຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປນ ຠຄວໂຕ ອຊ຺ຌາສຍານຸຣູປໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣອງ຺ຄຍຸຕ຺ຕຠູຕສ຺ເສວ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ທາຕຸກາໂມ, ຕທາ ປຸຄ຺ຄໂລປິ ສງ຺ຆປຣິຍາປນ຺ໂນເຍວາຕິ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມກມ຺ມກາຣກສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ເສວ ອນຸມຕິຍາ ວິຫາໂຣ ທາຕພ຺ໂພ, ນ ສງ຺ຆານຸມຕິຍາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໕໓໘-໕໓໙) ‘‘ສເຈ ສງ຺ໂຆ ກິຎ຺ຈິ ລຠິຕ຺ວາ ອາມິສຄຣຸກຕາຍ ນ ນິວາເຣຕິ, ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ນິວາເຣຕິ, ໂສວ ຠິກ຺ຂຸ ອິສ຺ສໂຣ. ສງ຺ຆິເກສຸ ຫິ ກມ຺ເມສຸ ໂຍ ຘມ຺ມກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ໂສວ ອິສ຺ສໂຣ’’ຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ –

‘‘ຉນ຺ທາ ໂທສາ ຠຍາ ໂມຫາ;

ໂຍ ຘມ຺ມໍ ອຕິວຕ຺ຕຕິ;

ນິຫີຍຕິ ຕສ຺ສ ຍໂສ;

ກາຬປກ຺ເຂວ ຈນ຺ທິມາ.

‘‘ຉນ຺ທາ ໂທສາ ຠຍາ ໂມຫາ;

ໂຍ ຘມ຺ມໍ ນາຕິວຕ຺ຕຕິ;

ອາປູຣຕິ ຕສ຺ສ ຍໂສ;

ສຸກ຺ກປກ຺ເຂວ ຈນ຺ທິມາ’’ຕິ. (ທີ. ນິ. ໓.໒໔໖; ອ. ນິ. ໔.໑໗-໑໘; ປາຣິ. ໓໘໒, ໓໘໖);

ຍທາ ປນ ເຖໂຣປິ ກິຎ຺ຈິ ອວຕ຺ວາ ຍຖາກມ຺ມງ຺ຄໂຕ, ສງ຺ໂຆປິ ນ ກສ຺ສຈິ ວິຈາເຣຕິ, ເອວໍ ສງ຺ຆິກວິຫາເຣ ອຠິກ຺ຂຸເກ ສຸຎ຺ເຎ ວຕ຺ຕມາເນ ຕສ຺ມິໍ ເທເສ ເຍນ ເກນຈິ ສາສນສ຺ສ ວຸທ຺ຘິມິຈ຺ຉນ຺ເຕນ ອາຈຣິເຍນ ອນ຺ໂຕສີມຏ຺ຐກາ ຠິກ຺ຂູ ເອວໍ ສມຸສ຺ສາເຫຕພ຺ພາ ‘‘ມາ ຕຸມ຺ເຫ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ເອວໍ ອກຕ຺ຖ, ອນ຺ໂຕສີມຏ຺ຐເກສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ພຫູປກາຣຕາທິຍຸຕ຺ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວິຈິນຖ, ວິຈິນິຕ຺ວາ ລຠນ຺ຕາ ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສມຄ຺ເຄນ ສງ຺ເຆນ ຘຸວວາສຕ຺ຖາຍ ວິຫາຣໍ ອນຸຏ຺ຐາປນີຍໍ ກຕ຺ວາ ເທຖ, ໂນ ເຈ ອນ຺ໂຕສີມຏ຺ຐເກສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ອລຕ຺ຖ, ອຖ ພຫິສີມຏ຺ຐເກສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ວິຈິນຖ. ພຫິສີມຏ຺ຐເກສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ວິຈິນິຕ຺ວາ ຍຖາວຸຕ຺ຕອງ຺ຄຍຸຕ຺ຕປຸຄ຺ຄເລ ລພ຺ຠມາເນ ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອນ຺ໂຕສີມໍ ປເວເສຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕສີມຏ຺ຐກສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ອນຸມຕິຍາ ຘຸວວາສຕ຺ຖາຍ ວິຫາຣໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕ຺ວາ ອນຸຏ຺ຐາປນີຍໍ ກຕ຺ວາ ເທຖ. ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕາ ຫິ ຕຸມ຺ເຫ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ອປ຺ປິຈ຺ຉກຖາ-ສນ຺ໂຕສກຖາ-ສລ຺ເລຂກຖາ-ປວິວິຕ຺ຕກຖາວີຣິຍາຣມ຺ຠກຖາ-ສີລກຖາ-ສມາຘິກຖາ-ປຎ຺ຎາກຖາ-ວິມຸຕ຺ຕິກຖາ-ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນກຖາສງ຺ຂາຕທສກຖາວຕ຺ຖຸສມ຺ປນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ອສ຺ສຸຕປຸພ຺ພໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຓິສ຺ສຖ, ສຸຕປຸພ຺ພໍ ຘມ຺ມໍ ປຣິໂຍທາປິສ຺ສຖ, ກງ຺ຂໍ ວິໂນທິສ຺ສຖ, ທິຏ຺ຐິໍ ອຸຊຸໍ ກຣິສ຺ສຖ, ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທສ຺ສຖ. ຍສ຺ສ ລຊ຺ຊິໂນ ເປສລສ຺ສ ພຫຸສ຺ສຸຕສ຺ສ ສິກ຺ຂາກາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠິກ຺ຂໍ ອນຸສິກ຺ຂມານາ ສທ຺ຘາຍ ວຑ຺ຒິສ຺ສນ຺ຕິ, ສີເລນ ວຑ຺ຒິສ຺ສນ຺ຕິ, ສຸເຕນ ວຑ຺ຒິສ຺ສນ຺ຕິ, ຈາເຄນ ວຑ຺ຒິສ຺ສນ຺ຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ວຑ຺ຒິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໑໔) ‘‘ກຕໂມ ອຸປນິສ຺ສຍໂຄຈໂຣ ທສກຖາວຕ຺ຖຸຄຸຓສມນ຺ນາຄໂຕ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕ, ຍໍ ນິສ຺ສາຍ ອສ຺ສຸຕໍ ສຸຓາຕິ, ສຸຕໍ ປຣິໂຍທເປຕິ, ກງ຺ຂໍ ວິຕຣຕິ, ທິຏ຺ຐິໍ ອຸຊຸໍ ກໂຣຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕິ. ຍສ຺ສ ວາ ອນຸສິກ຺ຂມາໂນ ສທ຺ຘາຍ ວຑ຺ຒຕິ, ສີເລນ ວຑ຺ຒຕິ, ສຸເຕນ ວຑ຺ຒຕິ, ຈາເຄນ ວຑ຺ຒຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ວຑ຺ຒຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຸປນິສ຺ສຍໂຄຈໂຣ’’ຕິ. ເອວໍ ສມຸສ຺ສາເຫຕ຺ວາ ຘມ຺ມກຖໍ ກຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕສີມຏ຺ຐກສງ຺ເຆເນວ ຘຸວວາສວິຫາໂຣ ທາເປຕພ຺ໂພຕິ.

ເອວໍ ຊິນສາສນສ຺ສ, ວຑ຺ຒິກາໂມ ສຸເປສໂລ;

ອກາສິ ປຎ຺ຎວາ ຠິກ຺ຂຸ, ສຸຏ຺ຐຸ ອາວາສນິຈ຺ຉຍນ຺ຕິ.

ອິຕິ ວິນຍສງ຺ຄຫສໍວຓ຺ຓນາຠູເຕ ວິນຍາລງ຺ກາເຣ

ວິຫາຣວິນິຈ຺ຉຍກຖາລງ຺ກາໂຣ.

໒໙. ກຖິນຕ຺ຖາຣວິນິຈ຺ຉຍກຖາ

໒໒໖. ເອວໍ ຈຕຸປຈ຺ຈຍຠາຊນວິນິຈ຺ຉຍໍ ກເຖຕ຺ວາ ອິທານິ ກຖິນວິນິຈ຺ຉຍໍ ກເຖຕຸມາຫ ‘‘ກຖິນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ກຖິນນ຺ຕິ ກຕມໍ ກຖິນໍ? ສມູຫປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ນ ຫິ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ກຖິນໍ ນາມ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ອຕ຺ຖິ, ປຸຣິມວສ຺ສໍວຸຕ຺ຖາ ຠິກ຺ຂູ, ອນູນປຎ຺ຈວຄ຺ຄສງ຺ໂຆ, ຈີວຣມາໂສ, ຘມ຺ເມນ ສເມນ ອຸປ຺ປນ຺ນຈີວຣນ຺ຕິອາທີສຸ ເຍສຸ ນາມຣູເປສຸ ສມຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນສຸ ເຕສໍ ນາມຣູປຘມ຺ມານໍ ສມູຫສມວາຍສງ຺ຂາຕໍ ສມູຫປຎ຺ຎຕ຺ຕິມຕ຺ຕເມວ ກຖິນໍ. ອຍມຕ຺ໂຖ ກຖໍ ຊານິຕພ຺ໂພຕິ? ‘‘ເຕສຎ຺ເຎວ ຘມ຺ມານໍ ສງ຺ຄໂຫ ສມວາໂຍ ນາມໍ ນາມກມ຺ມໍ ນາມເຘຍ຺ຍໍ ນິຣຸຕ຺ຕິ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ອຠິລາໂປ, ຍທິທໍ ກຖິນ’’ນ຺ຕິ ປຣິວາຣປາຬິຍໍ (ປຣິ. ໔໑໒) ອາຄຕຕ຺ຕາ ຈ, ‘‘ເຕສຎ຺ເຎວ ຘມ຺ມານນ຺ຕິ ເຍສຸ ຣູປາທິຘມ຺ເມສຸ ສຕິ ກຖິນໍ ນາມ ໂຫຕິ, ເຕສໍ ສໂມຘານໍ ມິສ຺ສີຠາໂວ. ນາມໍ ນາມກມ຺ມນ຺ຕິອາທິນາ ປນ ‘ກຖິນ’ນ຺ຕິ ອິທໍ ພຫູສຸ ຘມ຺ເມສຸ ນາມມຕ຺ຕໍ, ນ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ອຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕີ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ປຣິ. ອຏ຺ຐ. ໔໑໒) ອາຄຕຕ຺ຕາ ຈ, ‘‘ເຍສຸ ຣູປາທິຘມ຺ເມສູຕິ ປຸຣິມວສ຺ສໍວຸຕ຺ຖາ ຠິກ຺ຂູ, ປຎ຺ຈຫິ ອນູໂນ ສງ຺ໂຆ, ຈີວຣມາໂສ, ຘມ຺ເມນ ສເມນ ສມຸປ຺ປນ຺ນໍ ຈີວຣນ຺ຕິ ເອວມາທີສຸ ເຍສຸ ຣູປາຣູປຘມ຺ເມສຸ. ສຕີຕິ ສນ຺ເຕສຸ. ມິສ຺ສີຠາໂວຕິ ສໍສຄ຺ຄຕາ ສມູຫປຎ຺ຎຕ຺ຕິມຕ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ນ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ອຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕີ’’ຕິ ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ປຣິວາຣ ໒.໔໑໒) ອາຄຕຕ຺ຕາ ຈ ຊານິຕພ຺ໂພຕິ.

ເກນຏ຺ເຐນ ກຖິນນ຺ຕິ? ຖິຣຏ຺ເຐນ. ກສ຺ມາ ຖິຣນ຺ຕິ? ອນາມນ຺ຕຈາຣອສມາທານຈາຣຄຓໂຠຊນຍາວທຕ຺ຖຈີວຣໂຍຈຕຕ຺ຖຈີວຣຸປ຺ປາທສງ຺ຂາເຕ ປຎ຺ຈານິສໍເສ ອນ຺ໂຕກຣຓສມຕ຺ຖຕາຍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓.໓໐໖) ‘‘ປຎ຺ຈານິສໍເສ ອນ຺ໂຕກຣຓສມຕ຺ຖຕາຍ ຖິຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ, ຕຖາ ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໒.໓໐໖) ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍຎ຺ຈ (ວຊິຣ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓໐໖). ອຖ ວາ ເກນຏ຺ເຐນ ກຖິນນ຺ຕິ? ສງ຺ຄຓ຺ຫນຏ຺ເຐນ. ກຖໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ? ປຎ຺ຈານິສໍເສ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄນ຺ຕຸໍ ອທຕ຺ວາ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ວິນຍຕ຺ຖມຎ຺ຊູສາຍໍ (ກງ຺ຂາ. ອຠິ. ຏີ. ກຖິນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ) ‘‘ປຎ຺ຈານິສໍເສ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄນ຺ຕຸໍ ອທຕ຺ວາ ສງ຺ຄຓ຺ຫນຏ຺ເຐນ ກຖິນ’’ນ຺ຕິ.

ກຖິນ-ສທ຺ໂທ ກາຍ ຘາຕຸຍາ ເກນ ປຈ຺ຈເຍນ ສິຊ຺ຌຕີຕິ? ຏີກາຈຣິຍາ ຘາຕຸປຈ຺ຈເຍ ອຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອນິປ຺ຜນ຺ນປາຏິປທິກວເສເນວ ວຓ຺ເຓນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອຍໍ ສທ຺ໂທ ຣຸຬ຺ຫີສຸທ຺ຘນາມຠູໂຕ ອນິປ຺ຜນ຺ນປາຏິປທິກສທ຺ໂທຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກຖໍ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ເຈ? ຕີສຸປິ ວິນຍຏີກາສຸ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓.໓໐໖; ວິ. ວິ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໒.໓໐໖; ວຊິຣ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓໐໖; ກງ຺ຂາ. ອຠິ. ຏີ. ກຖິນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ) ‘‘ຖິຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ ອິຈ຺ເຈວ ວຓ຺ຓິຕຕ຺ຕາ. ປຎ຺ຈານິສໍເສ ອນ຺ໂຕກຣຓສມຕ຺ຖຕາຍາຕິ ປນ ຖິຣຕາ ຈສ຺ສ ເຫຕຸປທເມວ. ອຖ ວາ ກຖິນ-ສທ຺ໂທ ກຖຘາຕຸຍາ ອິນປຈ຺ຈເຍນ ສິຊ຺ຌຕິ. ກຖໍ? ກຖ ສງ຺ຄຫເຓຕິມສ຺ສ ລທ຺ຘຘາຕຸສຎ຺ຎາທິສ຺ສ ປຎ຺ຈານິສໍເສ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄນ຺ຕຸໍ ອທຕ຺ວາ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ອຕ຺ເຖ ‘‘ອິນ ສພ຺ພຕ຺ຖາ’’ຕິ ໂຍຄວິຠາເຄນ ວາ ‘‘ສຸປໂຕ ຈາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ-ສທ຺ເທນ ວາ ອິນປຈ຺ຈຍໍ ກຕ຺ວາ ປຣກ຺ຂຣໍ ເນຕ຺ວາ ກຖິນສທ຺ທໂຕ ສ຺ຍຸປ຺ປຕ຺ຕາທິມ຺ຫິ ກເຕ ຣູປໍ. ກຖໍ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ເຈ? ‘‘ສງ຺ຄຓ຺ຫນຏ຺ເຐນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ກງ຺ຂາວິຕຣຓີຏີກາປາຐໍ ນິສ຺ສາຍ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ອຖ ວາ ກຐ ກິຈ຺ຉຊີວເນຕິ ຘາຕຸໂຕ ອິນປຈ຺ຈຍໍ ກຕ຺ວາ ສິຊ຺ຌຕິ. ອຍມຕ຺ໂຖ ‘‘ກຐ ກິຈ຺ຉຊີວເນ, ມຸທ຺ຘຊທຸຕິຍນ຺ໂຕ ຘາຕຸ, ອິໂນ’’ຕິ ອຠິຘານປ຺ປທີປິກາຏີກາຍໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິຎ຺ຎາຍຕິ.

ພຫູ ປນ ປຓ຺ຑິຕາ ອິມໍ ປາຐໍເຍວ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ກຖິນ-ສທ຺ໂທ ມຸທ຺ຘຊທຸຕິຍນ຺ໂຕເຍວ ໂຫຕິ, ນ ທນ຺ຕໂຊ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ ເຈວ ລິຂນ຺ຕິ ຈ, ນ ປເນວໍ ເອກນ຺ຕໂຕ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ກສ຺ມາ? ອຠິຘານປ຺ປທີປິກາຏີກາຍໍ ກກ຺ຂຬປຣິຍາຍໍ ຄຸຓສທ຺ທຠູຕໍ ກຐິນສທ຺ທໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ສາສນໂວຫາຣໂຕ ນາມສທ຺ທຠູຕໍ. ເຕເນວາຫ ‘‘ປຎ຺ຈກໍ ກກ຺ຂເຬ’’ຕິ. ອເນເກສຸ ປນ ປາຬິອຏ຺ຐກຖາທິໂປຕ຺ຖເກສຸ ຊິນສາສນໂວຫາຣໂຕ ນາມສທ຺ທຠູໂຕ ກຖິນ-ສທ຺ໂທ ທນ຺ຕໂຊເຍວ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເຕເນວ ຈ ກາຣເຓນ ອຠິຘານປ຺ປທີປິກາຏີກາຍມ຺ປິ ວຓ຺ຓວິປຣິຍາເຍ ກຖິນນ຺ຕິປິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຖ ວາ ກຕ຺ຖ ສິລາຆາຍນ຺ຕິ ຘາຕຸໂຕ ອິນປຈ຺ຈຍໍ ກຕ຺ວາ ສສໍໂຍຄຕ຺ຖກາຣໍ ນິສໍໂຍຄໍ ກຕ຺ວາ ສິຊ຺ຌຕິ. ອຍມຕ຺ໂຖ ສິລາຆາທິສຸຕ຺ຕສ຺ສ ວຸຕ຺ຕິຍໍ ‘‘ສິລາຆ ກຕ຺ຖເນ’’ຕິ ວຈນໂຕ, ສທ຺ທນີຕິຍຎ຺ຈ ‘‘ກຕ຺ຖນໍ ປສໍສນ’’ນ຺ຕິ ວຓ຺ຓິຕຕ຺ຕາ ຈ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ອິທຎ຺ຈ ວຈນໍ ‘‘ອິທຎ຺ຫິ ກຖິນວຕ຺ຕໍ ນາມ ພຸທ຺ຘປ຺ປສຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ ອຏ຺ຐກຖາວຈເນນ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໐໖) ສເມຕິ. ອາຈຣິຍາ ປນ ‘‘ກຐຘາຕຸ ອິນປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ວິກປ຺ເປຕ຺ວາ ‘‘ກຐ ສມຕ຺ຖເນ’’ຕິ ອຕ຺ຖໍ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ຏີກາສຸ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓.໓໐໖; ວິ. ວິ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໒.໓໐໖; ວຊິຣ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓໐໖; ກງ຺ຂາ. ອຠິ. ຏີ. ກຖິນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ) ‘‘ຖິຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ວຈນໍ ອນເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ປຎ຺ຈານິສໍເສ ອນ຺ໂຕກຣຓສມຕ຺ຖຕາຍາ’’ຕິ ເຫຕຸເມວ ອຕ຺ຖຠາເວນ ຄເຫຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ສິຍາ, ຕໍ ປນ ຖິຣຠາວສ຺ສ ເຫຕຸເຍວ.

ກຖໍ ວິຄ຺ຄໂຫ ກາຕພ຺ໂພຕິ? ອຍໍ ກຖິນ-ສທ຺ໂທ ຈຕູສຸ ປເທສຸ ນາມປທໍ, ປຎ຺ຈສຸ ນາເມສຸ ສຸທ຺ຘນາມໍ, ຈຕູສຸ ສຸທ຺ຘນາເມສຸ ຣຸຬ຺ຫີສຸທ຺ຘນາມໍ, ທ຺ວີສຸ ປາຏິປທິກສທ຺ເທສຸ ອນິປ຺ຜນ຺ນປາຏິປທິກສທ຺ໂທ, ຕສ຺ມາ ວິຄ຺ຄໂຫ ນ ກາຕພ຺ໂພ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ –

‘‘ຣຸຬ຺ຫີຂ຺ຍາຕໍ ນິປາຕຎ຺ຈຸ-ປສຄ຺ຄາລປນໍ ຕຖາ;

ສພ຺ພນາມິກເມເຕສຸ, ນ ກໂຕ ວິຄ຺ຄໂຫ ຉສູ’’ຕິ.

ອຍມຕ຺ໂຖ ‘‘ກຖິນນ຺ຕິ…ເປ… ຖິຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ຏີກາສຸ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓.໓໐໖; ວິ. ວິ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໒.໓໐໖; ວຊິຣ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓໐໖; ກງ຺ຂາ. ອຠິ. ຏີ. ກຖິນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ) ວຈນໂຕ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ອຖ ວາ ປຎ຺ຈານິສໍເສ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄນ຺ຕຸໍ ອທຕ຺ວາ ກຖຕິ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ກຖິນໍ, ອຍໍ ວຈນຕ຺ໂຖ ຍຖາວຸຕ຺ຕວິນຍຕ຺ຖມຎ຺ຊູສາປາຐວເສນ (ກງ຺ຂາ. ອຠິ. ຏີ. ກຖິນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ) ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ອຖ ວາ ກຐຕິ ກິຈ຺ເຉນ ຊີວຕີຕິ ກຖິໂນ, ຣຸກ຺ໂຂ, ຕສ຺ສ ເອໂສຕິ ກຖິໂນ, ຖິຣຠາໂວ, ໂສ ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ກຖິນໍ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຊາຕໍ ຐ-ກາຣສ຺ສ ຖ-ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ກຖິນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍໍ ນໂຍ ‘‘ກຐ ກິຈ຺ຉຊີວເນ’’ຕິ ຘາຕ຺ວຕ຺ຖສໍວຓ຺ຓນາຍ ຈ ‘‘ປຎ຺ຈານິສໍເສ ອນ຺ໂຕກຣຓສມຕ຺ຖຕາຍ ຖິຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ຏີກາວຈເນນ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓.໓໐໖; ວິ. ວິ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໒.໓໐໖; ວຊິຣ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓໐໖; ກງ຺ຂາ. ອຠິ. ກຖິນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ) ຈ ສເມຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອຖ ວາ ກຖີຍເຕ ສິລາຆເຕ ປສໍສີຍເຕ ພຸທ຺ຘາທີຫີຕິ ກຖິນໍ, ອຍໍ ນໂຍ ‘‘ກຕ຺ຖ ສິລາຆາຍ’’ນ຺ຕິ ຘາຕ຺ວຕ຺ຖສໍວຓ຺ຓນາຍ ຈ ‘‘ອິທຎ຺ຫິ ກຖິນວຕ຺ຕໍ ນາມ ພຸທ຺ຘປ຺ປສຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໐໖) ອຏ຺ຐກຖາວຈເນນ ຈ ສເມຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ເອຕ຺ຖ ປນ ສງ຺ເຂປຣຸຈິຕ຺ຕາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສທ຺ທລກ຺ຂຓໍ ອວິຈາເຣຕ຺ວາ ອຕ຺ຖເມວ ປຸຈ຺ຉໍ ກຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸໍ ‘‘ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕຸໍ ເກ ລຠນ຺ຕິ, ເກ ນ ລຠນ຺ຕີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເກ ລຠນ຺ຕີຕິ ເກ ສາເຘນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຎ຺ຈ ຊນາ ລຠນ຺ຕີຕິ ປຎ຺ຈ ຊນາ ສາເຘນ຺ຕິ. ກຖິນທຸສ຺ສສ຺ສ ຫິ ທາຍກາ ປຈ຺ຉິມໂກຏິຍາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂຫນ຺ຕິ, ເອໂກ ປຏິຄ຺ຄາຫໂກຕິ. ‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍ຺ວາຍໍ ຈຕຸວຄ຺ໂຄ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ຐເປຕ຺ວາ ຕີຓິ ກມ຺ມານິ ອຸປສມ຺ປທໍ ປວາຣຓໍ ອພ຺ຠານ’’ນ຺ຕິ ຈມ຺ເປຍ຺ຍກ຺ຂນ຺ຘເກ (ມຫາວ. ໓໘໘) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄກຣຓີຍນ຺ຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ປຐມປ຺ປວາຣຓາຍ ປວາຣິຕາຕິ ອິທໍ ວສ຺ສຈ຺ເຉທໍ ອກຕ຺ວາ ວສ຺ສໍວຸຕ຺ຖຠາວສນ຺ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອນ຺ຕຣາເຍນ ອປວາຣິຕານມ຺ປິ ວຸຕ຺ຖວສ຺ສານໍ ກຖິນຕ຺ຖາຣສມ຺ຠວໂຕ. ເຕເນວ ‘‘ອປ຺ປວາຣິຕາ ວາ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ຉິນ຺ນວສ຺ສາ ວາ ປຈ຺ຉິມິກາຍ ອຸປຄຕາ ວາ ນ ລຠນ຺ຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ວຸຕ຺ຖວສ຺ສາປິ ນ ລຠນ຺ຕີຕິ ນານາສີມາຍ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ວຸຕ຺ຖວສ຺ສາ ອິມສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ກຖິນຕ຺ຖາຣໍ ນ ລຠນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສພ຺ເພຕິ ຉິນ຺ນວສ຺ສາທໂຍ, ອນຸປຄຕາປິ ຕຕ຺ເຖວ ສງ຺ຄຫິຕາ. ອານິສໍສນ຺ຕິ ກຖິນານິສໍສຈີວຣໍ. ເອກໍ ອຕ຺ຖຕຈີວຣໍເຍວ ຫິ ກຖິນຈີວຣໍ ນາມ ໂຫຕິ, ອວເສສານິ ຈີວຣານິ ວາ ສາຏກາ ວາ ກຖິນານິສໍສາເຍວ ນາມ. ວກ຺ຂຕິ ຫິ ‘‘ອວເສສກຖິນານິສໍເສ ພລວວຕ຺ຖານິ ວສ຺ສາວາສິກຐິຕິກາຍ ທາຕພ຺ພານີ’’ຕິ. (ວິ. ສງ຺ຄ. ອຏ຺ຐ. ໒໒໖) ອິຕເຣສນ຺ຕິ ປຸຣິມິກາຍ ອຸປຄຕານໍ.

ໂສ ເຈ ປຈ຺ຉິມິກາຍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຄຓປູຣໂກ ເຈວ ໂຫຕິ, ອານິສໍສຎ຺ຈ ລຠຕີຕິ ອິມິນາ ສາມເຓຣານໍ ວສ຺ສູປຄມນໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ ໂຫຕິ. ໂສ ຫິ ປຸຣິມິກາຍ ວສ຺ສູປຄຕຕ຺ຕາ ອານິສໍສໍ ລຠຕິ, ປຈ຺ຉິມິກາຍ ປນ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊິຕຕ຺ຕາ ຄຓປູຣໂກ ໂຫຕີຕິ. ສເຈ ປຸຣິມິກາຍ ອຸປຄຕາ ກຖິນຕ຺ຖາຣກຸສລາ ນ ໂຫນ຺ຕີຕິອາທິນາ ‘‘ອຏ຺ຐຘມ຺ມໂກວິໂທ ຠິກ຺ຂຸ, ກຖິນຕ຺ຖາຣມຣຫຕີ’’ຕິ ວິນຍວິນິຈ຺ຉເຍ (ວິ. ວິ. ໒໗໐໔) ອາຄຕຕ຺ຕາ ສຍໍ ເຈ ອຏ຺ຐຘມ຺ມກຸສໂລ, ສຍເມວ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພໍ. ໂນ ເຈ, ອຎ຺ເຎ ອຏ຺ຐຘມ຺ມກຸສເລ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ເນຕພ຺ພາ, ເອວໍ ອກຕ຺ວາ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣາເປຕ຺ວາຕິ ສກາຣິຕວຈເນນ ເຕຫິ ພາຫິຣໂຕ ອາຄຕຕ຺ເຖເຣຫິ ສຍໍ ກຖິນໍ ນ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພໍ, ສພ຺ພປຸພ຺ພກິຈ຺ຈາທິກໍ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ ເຕ ປຸຣິມິກາຍ ວສ຺ສູປຄຕາ ອນ຺ໂຕສີມຏ຺ຐຠິກ຺ຂູເຍວ ອຕ຺ຖຣາເປຕພ຺ພາຕິ ທສ຺ເສຕິ, ອຎ຺ຎຖາ ອຎ຺ໂຎ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣຕິ, ອຎ຺ໂຎ ອານິສໍສໍ ລຠຕີຕິ ອາປຊ຺ຊຕິ, ນ ປເນວໍ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ວກ຺ຂຕິ ຫິ ‘‘ອານິສໍໂສ ປນ ອິຕເຣສໍເຍວ ໂຫຕີ’’ຕິ. ທານຎ຺ຈ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາຕິ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍຠູຕໍ ອນ຺ນປານາທິທານໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ. ນ ຫິ ເຕ ວຕ຺ຖຸທານໍ ລຠນ຺ຕິ.

ກຖິນຈີວຣໍ ເທມາຕິ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ສງ຺ຆສ຺ສ ກຖິນຈີວຣໍ ເທມາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເອວຎ຺ຫິ ສຕິ ‘‘ອິທໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ກຖິນທຸສ຺ສໍ ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໐໗) ກມ຺ມວາຈາຍ ສເມຕິ. ອຖ ຈ ປນ ປຸພ຺ເພ ກຕປຣິຈຍຕ຺ຕາ ‘‘ສງ຺ຆສ຺ສາ’’ຕິ ອວຸຕ຺ເຕປິ ສມ຺ປທານໍ ປາກຏນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ອວຸຕ຺ຕໍ ສິຍາຕິ. ເອຕ຺ເຖເກ ອາຈຣິຍາ ວທນ຺ຕິ ‘‘ສງ຺ຆສ຺ສາຕິ ອວຸຕ຺ເຕປິ ກາເລ ທິນ຺ນໍ ສງ຺ຆິກໍ ໂຫຕີ’’ຕິ, ຕຕ຺ເຣວໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ‘‘ນ ກາເລ ທິນ຺ນໍ ສພ຺ພໍ ສງ຺ຆິກໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ກຖໍ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ເຈ? ‘‘ຍຎ຺ຈ ກາເລປິ ສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ອິທໍ ອກາລຈີວຣນ຺ຕິ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວາ ອິທໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ທມ຺ມີຕິອາທິນາ ນເຍນ ທິນ຺ນໍ, ເອຕໍ ອກາລຈີວຣໍ ນາມາ’’ຕິ ກງ຺ຂາວິຕຣຓິຍໍ (ກງ຺ຂາ. ອຏ຺ຐ. ອກາລຈິວຣສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ) ອາຄຕຕ຺ຕາ ປຸຄ຺ຄລິກມ຺ປິ ໂຫຕີຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ປຣມ຺ມຸຂາປິ ນາມໍ ວຕ຺ວາ ສມ຺ມຸຂາປິ ປາທມູເລ ຐເປຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລິກເມວ ໂຫຕິ, ນ ສງ຺ຆິກໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໗໙) ‘‘ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເທຕີຕິ ‘ອິມໍ ຈີວຣໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ທມ຺ມີ’ຕິ ເອວໍ ປຣມ຺ມຸຂາ ວາ, ປາທມູເລ ຐເປຕ຺ວາ ‘ອິມໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ທມ຺ມີ’ຕິ ເອວໍ ສມ຺ມຸຂາ ວາ ເທຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ປຸຄ຺ຄລິເກ ສຕິ ຕໍ ຈີວຣໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ຠາເຊຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ ວາ ນ ໂຫຕິ ວາຕິ? ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕໂນ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກອນ຺ເຕວາສິກຠູຕສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ສຫຘມ຺ມິກສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ຠາເຊຕຸກາໂມ ຠາເຊຍ຺ຍ, ອຠາເຊຕຸກາໂມ ‘‘ຠາເຊຕູ’’ຕິ ນ ເກນຈິ ວຈນີໂຍ. ກຖໍ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ເຈ? ‘‘ນ ຫິ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອາທິສ຺ສ ທິນ຺ນໍ ເກນຈິ ຠາຊນີຍໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ຏີກາສຸ ອາຄມນໂຕ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ອເຖເກ ອາຈຣິຍາ ເອວໍ ວທນ຺ຕິ ‘‘ກຖິນສ຺ສ ເອກໍ ມູລໍ ສງ຺ໂຆຕິ (ປຣິ. ໔໐໘) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ທິນ຺ເນປິ ສງ຺ຆາຍຕ຺ຕໍ ສງ຺ຆິກໍ ໂຫຕິ. ຍຖາ ກິໍ ‘ສີມາຍ ທມ຺ມິ, ເສນາສນສ຺ສ ທມ຺ມີ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ຕໍ ທານໍ ສງ຺ຆິກໍ ໂຫຕິ, ຍຖາ ຈ ‘ກຖິນຈີວຣໍ ທມ຺ມີ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສງ຺ຆິກໍ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ເຣວໍ ວິຈາເຣຕພ຺ພໍ – ‘‘ກຖິນສ຺ສ ເອກໍ ມູລໍ ສງ຺ໂຆ’’ຕິ ວຈນໍ (ປຣິ. ໔໐໘) ກຖິນສ຺ສ ມູລໍ ກຖິນສ຺ສ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສຕິ. ຍຖາ ຫິ ມູເລ ວິຊ຺ຊມາເນ ຣຸກ຺ໂຂ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອວິຊ຺ຊມາເນ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕສ຺ມາ ມູລໍ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ກາຣຓໍ ໂຫຕິ, ປຕິຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ສງ຺ເຆ ວິຊ຺ຊມາເນ ກຖິນໍ ໂຫຕິ, ໂນ ອວິຊ຺ຊມາເນ, ຕສ຺ມາ ສງ຺ໂຆ ກຖິນສ຺ສ ມູລໍ ກຖິນສ຺ສ ກາຣຓໍ ນາມ ໂຫຕິ. ກຖໍ ສງ຺ເຆ ວິຊ຺ຊມາເນ ກຖິນໍ ໂຫຕິ? ສພ຺ພນ຺ຕິເມນ ປຣິຈ຺ເຉເທນ ຈຕຸວຄ຺ຄຠູເຕນ ສງ຺ເຆນ ອຕ຺ຖາຣາຣຫສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມວາຈາຍ ກຖິນຈີວເຣ ທິນ຺ເນເຍວ ເຕນ ຈີວເຣນ ອຕ຺ຖຕໍ ກຖິນໍ ນາມ ໂຫຕິ, ໂນ ອທິນ຺ເນ, ຕສ຺ມາ ຈຕຸວຄ຺ຄສງ຺ເຆ ອລພ຺ຠມາເນ ສຫສ຺ສກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ‘‘ກຖິນໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ກຖິນໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອຸປຈາຣສີມາຍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນ ວິຫາເຣ ເອໂກ ວາ ທ຺ເວ ວາ ຕໂຍ ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວາ ຠິກ຺ຂູ ວິຫຣນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ກຖິນຈີວເຣ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ອຎ຺ຎໂຕ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ຈຕຸວຄ຺ຄສງ຺ໂຆ ເອໂກ ປຏິຄ຺ຄາຫໂກຕິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປູຣເຓ ສຕິ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕຸໍ ລຠຕິ, ນາສຕິ, ເອວໍ ສງ຺ເຆ ວິຊ຺ຊມາເນເຍວ ກຖິນໍ ນາມ ໂຫຕິ, ໂນ ອວິຊ຺ຊມາເນ, ຕສ຺ມາ ສງ຺ຆສ຺ສ ກຖິນສ຺ສ ມູລຠູຕຕໍ ກາຣຓຠູຕຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ກຖິນສ຺ສ ເອກໍ ມູລໍ ສງ຺ໂຆ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ກຖິນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສງ຺ຆິກໍເຍວ ໂຫຕິ, ໂນ ປຸຄ຺ຄລິກນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ ເອຕສ຺ມິໍ ປາເຐ ນ ລພ຺ຠຕິ. ຍຖາ ກິໍ ‘‘ກິຈ຺ຈາຘິກຣຓສ຺ສ ເອກໍ ມູລໍ ສງ຺ໂຆ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໑໙) ເອຕ຺ຖ ອປໂລກນກມ຺ມຎຕ຺ຕິກມ຺ມຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ມສງ຺ຂາຕໍ ກິຈ຺ຈາຘິກຣຓໍ ຈຕຸວຄ຺ຄາທິເກ ສງ຺ເຆ ວິຊ຺ຊມາເນເຍວ ໂຫຕິ, ໂນ ອວິຊ຺ຊມາເນ, ຕສ຺ມາ ສງ຺ຆສ຺ສ ກິຈ຺ຈາຘິກຣຓສ຺ສ ມູລຠູຕຕໍ ກາຣຓຠູຕຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ກິຈ຺ຈາຘິກຣຓສ຺ສ ເອກໍ ມູລໍ ສງ຺ໂຆ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ຍທິປິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍຖາ ‘ສີມາຍ ທມ຺ມິ, ເສນາສນສ຺ສ ທມ຺ມີ’ຕິອາທີສຸ ຕໍ ທານໍ ສງ຺ຆາຍຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ, ຕຖາ ‘ກຖິນ ທມ຺ມີ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ທິນ຺ເນປິ ສງ຺ຆາຍຕ຺ຕເມວ ສງ຺ຆິກເມວ ໂຫຕີ’’ຕິ, ຕຖາປິ ເອວໍ ວິຈາຣຓາ ກາຕພ຺ພາ – ‘‘ສີມາຍ ທມ຺ມິ, ເສນາສນສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິອາທີສຸ ສີມາ ຈ ເສນາສນຎ຺ຈ ທານປຏິຄ຺ຄາຫກາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສີມຏ຺ຐສ຺ສ ຈ ເສນາສນຏ຺ຐສ຺ສ ຈ ສງ຺ຆສ຺ສ ອາຍຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປນ ທານປຏິຄ຺ຄາຫໂກວ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອິມໍ ກຖິນຈີວຣໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທມ຺ມີ’’ຕິ ປຣມ຺ມຸຂາ ວາ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປາທມູເລ ຐເປຕ຺ວາ ສມ຺ມຸຂາ ວາ ທິນ຺ນໍ ກຖໍ ສງ຺ຆາຍຕ຺ຕໍ ສງ຺ຆສນ຺ຕກໍ ຠເວຍ຺ຍ, ເອວໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ອປຣິຓຕໍ ປຸຄ຺ຄລິກຈີວຣໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຣິຓາເມຍ຺ຍ, ນວສຸ ອຘມ຺ມິກທາເນສຸ ເອກໍ ຠເວຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ຈີວຣສ຺ສ ປຏິຄ຺ຄໂຫປິ ນວສຸ ອຘມ຺ມິກປຏິຄ຺ຄເຫສຸ ເອໂກ ຠເວຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ຈີວຣສ຺ສ ປຣິໂຠໂຄປິ ນວສຸ ອຘມ຺ມິກປຣິໂຠເຄສຸ ເອໂກ ຠເວຍ຺ຍ. ກຖໍ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ເຈ? ນວ ອຘມ຺ມິການິ ທານານີຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຣິຓຕໍ ອຎ຺ຎສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ເຈຕິຍສ຺ສ ວາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວາ ປຣິຓາເມຕິ, ເຈຕິຍສ຺ສ ປຣິຓຕໍ ອຎ຺ຎເຈຕິຍສ຺ສ ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວາ ປຣິຓາເມຕິ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປຣິຓຕໍ ອຎ຺ຎປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ເຈຕິຍສ຺ສ ວາ ປຣິຓາເມຕິ, ‘‘ນວ ອຘມ຺ມິກາ ປຣິໂຠຄາ’’ຕິ ອາຄຕໍ ປຣິວາຣປາຬິຎ຺ຈ (ປຣິ. ໓໒໙) ‘‘ນວ ປຏິຄ຺ຄຫປຣິໂຠຄາຕິ ເອເຕສໍເຍວ ທານານໍ ປຏິຄ຺ຄຫາ ຈ ປຣິໂຠຄາ ຈາ’’ຕິ ອາຄຕໍ ອຏ຺ຐກຖຎ຺ຈ (ປຣິ. ອຏ຺ຐ. ໓໒໙) ໂອໂລເກຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ.

ອຖາປິ ເອວໍ ວທນ຺ຕິ – ທາຍໂກ ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວາ ຄນ຺ຖຘຸຕງ຺ຄວເສນ ອຠິຎ຺ຎາຕສ຺ສ ວາ ຠຕ຺ຕຸທ຺ເທສກສ຺ສ ວາ ປຫິຓຕິ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຠຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖາຍ ອຏ຺ຐ ຠິກ຺ຂູ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ, ສເຈປິ ຎາຕິອຸປຏ຺ຐາເກຫິ ເປສິຕໍ ໂຫຕິ, ອິເມ ຕໂຍ ຊນາ ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ນ ລຠນ຺ຕິ. ອາຣຸຬ຺ຫາເຍວ ມາຕິກໍ, ສງ຺ຆໂຕ ອຏ຺ຐ ຠິກ຺ຂູ ອຸທ຺ທິສາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນວເມຫິ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ກສ຺ມາ? ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຫິ ເອເຕ ຠິກ຺ຂູ ນິສ຺ສາຍ ລາໂຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ. ຄນ຺ຖຘຸຕງ຺ຄາທີຫິ ປນ ອນຠິຎ຺ຎາໂຕ ອາວາສິກຠິກ຺ຂຸ ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ລຠຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕນ ‘‘ກິໍ ສງ຺ຆໂຕ ຄຓ຺ຫາມິ, ອຸທາຫຸ ເຍ ຊານາມິ, ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ອາຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ມາຕິກໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຍຖາ ທາຍກາ ວທນ຺ຕິ, ຕຖາ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໒໕), ອີທິເສສຸ ຐາເນສຸ ‘‘ສງ຺ຆສ຺ສ ລາໂຠ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຈນໍ ອຸປນິຘາຍ ‘‘ສງ຺ຆສ຺ສ ລາໂຠ ປຸຄ຺ຄລໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປຕ຺ຕລາໂຠ ສງ຺ຆໍ ອາມສິຕ຺ວາ ເທນ຺ໂຕ ສງ຺ຆາຍຕ຺ໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ.

ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ວຈເນ ເອວໍ ວິຈາຣຓາ ກາຕພ຺ພາ – ຕສ຺ມິໍ ຕຸ ນິມນ຺ຕເນ ນ ປຸຄ຺ຄລໍເຍວ ນິມນ຺ເຕຕິ, ອຖ ໂຂ ສສງ຺ຆໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ນິມນ຺ເຕຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕຸ ‘‘ສງ຺ຆ’’ນ຺ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ອຏ຺ຐ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ກິໍ ສງ຺ຆໂຕ ຄຓ຺ຫາມິ, ອຸທາຫຸ ເຍ ຊານາມິ, ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ອາຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ອນຠິຎ຺ຎາໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ລຠຕິ. ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣສ຺ສ ປນ ສງ຺ຆໍ ປຣິຫຣິຕ຺ວາ ວສິຕຕ຺ຕາ ‘‘ອຏ຺ຐ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສງ຺ຆໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎສໍ ຄຫຓກາຣຓໍ ນຕ຺ຖິ, ຄນ຺ຖຘຸຕງ຺ຄວເສນ ອຠິຎ຺ຎາຕປຸຄ຺ຄໂລປິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຸຎ຺ຎນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ‘‘ອຏ຺ຐ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສງ຺ຆໂຕເຍວ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຠຕ຺ຕຸທ຺ເທສກສ຺ສປິ ເທວສິກໍ ສງ຺ຆສ຺ເສວ ຠຕ຺ຕວິຈາຣຓຕ຺ຕາ ‘‘ອຏ຺ຐ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສງ຺ຆໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎສໍ ຄຫຓກາຣຓໍ ນຕ຺ຖິ. ເອວໍ ‘‘ອຏ຺ຐ ຠິກ຺ຂູ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ສຫ ສງ຺ເຆນ ນິມນ຺ຕິຕຕ຺ຕາ ‘‘ອິເມ ຕໂຍ ຊນາ ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ນ ລຠນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ‘‘ຕ຺ວໍ ອາຄຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ປຸຄ຺ຄລສ຺ເສວ ນິມນ຺ຕເນ ສຕິປິ ສງ຺ຆໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕພ຺ພໂຕຕິ. ເອວໍ ‘‘ອຏ຺ຐ ຠິກ຺ຂູ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ສສງ຺ຆສ຺ເສວ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ນິມນ຺ຕິຕຕ຺ຕາ ສງ຺ໂຆ ຄເຫຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ, ນ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ອາຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ປຸຄ຺ຄລສ຺ເສວ ນິມນ຺ຕິຕຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ‘‘ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ລາໂຠ ສງ຺ຆາຍຕ຺ໂຕ’’ຕິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ, ອຏ຺ຐກຖາທີສຸ ປກຣເຓສຸປິ ‘‘ປຸຄ຺ຄລໍ ນິສ຺ສາຍ ສງ຺ຆສ຺ສ ລາໂຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ’’ ອິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ໂຕ, ນ ‘‘ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ລາໂຠ ສງ຺ຆາຍຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ຈີວຣລາຠເຂຕ຺ຕຠູຕາສຸ ອຏ຺ຐສຸ ມາຕິກາສຸ ຈ ‘‘ສງ຺ຆສ຺ສ ເທຕີ’’ຕິ ຈ ວິສຸໍ, ‘‘ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເທຕີ’’ຕິ ຈ ວິສຸໍ ອາຄຕໍ. ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເທຕີຕິ ‘‘ອິມໍ ຈີວຣໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ເອວໍ ປຣມ຺ມຸຂາ ວາ, ປາທມູເລ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ຠນ຺ເຕ ຕຸມ຺ຫາກໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ເອວໍ ສມ຺ມຸຂາ ວາ ເທຕີຕິ.

ອິທານິ ປນ ຈີວຣໍ ທາຕຸກາມາ ອຸປາສກາ ວາ ອຸປາສິກາໂຍ ວາ ສຍໍ ອນາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕທາສາທໂຍ ອາຓາເປນ຺ຕາປິ ‘‘ອິມໍ ຈີວຣໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ເທຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ເສວ ທາເປນ຺ຕິ, ສາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທທນ຺ຕາປິ ປາທມູເລ ຐເປຕ຺ວາ ວາ ຫຕ຺ເຖ ຐເປຕ຺ວາ ວາ ຫຕ຺ເຖນ ຜຸສາເປຕ຺ວາ ວາ ທທນ຺ຕິ ‘‘ອິມໍ, ຠນ຺ເຕ, ຈີວຣໍ ຕຸມ຺ເຫ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ເອຕ຺ຕກໍ ຘນໍ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ກຕໍ, ເອວຎ຺ຈ ເອວຎ຺ຈ ຫຕ຺ຖກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ປາທິຕໍ, ຕສ຺ມາ ຕຸມ຺ເຫ ນິວາສຖ ປາຣຸປຖ ປຣິຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິອາທີນິ ວທນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປຣິໂຠຄກຣຓເມວ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ນ ສງ຺ຆສ຺ສ ທານໍ. ເກຈິ ອຕຸຏ຺ຐກຖມ຺ປິ ກເຖນ຺ຕິ. ເອວໍ ປຸຄ຺ຄລເມວ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ທິນ຺ນຈີວຣສ຺ສ ສງ຺ເຆນ ອາຍຕ຺ຕກາຣຓໍ ນຕ຺ຖິ. ‘‘ສເຈ ປນ ‘ອິທໍ ຕຸມ຺ຫາກຎ຺ຈ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອນ຺ເຕວາສິການຎ຺ຈ ທມ຺ມີ’ຕິ ເອວໍ ວທຕິ, ເຖຣສ຺ສ ຈ ອນ຺ເຕວາສິການຎ຺ຈ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໗໙) ອາຄມນໂຕ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ເທນ຺ເຕ ປນ ອາຈຣິຍນ຺ເຕວາສິການໍ ປາປຸຓາຕິ, ອນນ຺ເຕວາສິກສ຺ສ ປນ ນ ປາປຸຓາຕິ. ‘‘ອຸທ຺ເທສໍ ຄເຫຕຸໍ ອາຄໂຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຈ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສປິ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ອາຄມນໂຕ ພຫິສີມຏ຺ຐສ຺ສ ຘມ຺ມນ຺ເຕວາສິກສ຺ສປິ ປາປຸຓາຕິ. ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ນິພທ຺ຘຈາຣິກຠິກ຺ຂູນໍ ທມ຺ມີຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຸທ຺ເທສນ຺ເຕວາສິການໍ ວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕານໍ ສພ຺ເພສໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໗໙) ອາຄມນໂຕ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ເທນ຺ເຕ ຘມ຺ມນ຺ເຕວາສິການໍ ວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິກາຣການຎ຺ຈ ອນ຺ເຕວາສິການໍ ປາປຸຓາຕິ. ເອວໍ ທາຍການໍ ວຈນານຸຣູປເມວ ທານສ຺ສ ປວຕ຺ຕນໂຕ ‘‘ຍຖາ ທາຍກາ ວທນ຺ຕິ, ຕຖາ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໒໕) ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍາ ວທນ຺ຕິ.

ເອວໍ ອິທານິ ທາຍກາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ປຸຄ຺ຄລສ຺ເສວ ເທນ຺ຕິ, ສເຕສຸ ສຫສ຺ເສສຸ ເອໂກເຍວ ປຓ຺ຑິໂຕ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ທາຍໂກ ສງ຺ຆສ຺ສ ທເທຍ຺ຍ, ປຸຄ຺ຄລິກຈີວຣຎ຺ຈ ສງ຺ຆິກຠວນຕ຺ຖາຍ ອກຣິຍມານໍ ນ ຎຕ຺ຕິຍາ ກມ຺ມວາຈາຍ ຈ ອຣຫໍ ໂຫຕິ. ກຖໍ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ເຈ? ຎຕ຺ຕິກມ຺ມວາຈາວິໂຣຘໂຕ. ກຖໍ ວິໂຣໂຘຕິ ເຈ? ຎຕ຺ຕິຍາ ກມ຺ມວາຈາຍ ຈ ‘‘ອິທໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ກຖິນທຸສ຺ສໍ ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ກຖິນຈີວຣສ຺ສ ສງ຺ຆິກຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕ, ອິທານິ ປນ ຕໍ ຈີວຣໍ ‘‘ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ທິນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລິກ’’ນ຺ຕິ ວຈນຕ຺ຖານຸຣູປໂຕ ປຸຄ຺ຄລິກໍ ໂຫຕິ, ເອວມ຺ປິ ວິໂຣໂຘ. ‘‘ສງ຺ໂຆ ອິມໍ ກຖິນທຸສ຺ສໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທເທຍ຺ຍ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕຸ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ ສງ຺ໂຆຕິ ຘາຕຸຍາ ກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ, ຠິກ຺ຂຸໂນຕິ ສມ຺ປທານໍ, ອິຘ ປນ ສງ຺ຆສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ກຖິນຈີວເຣ ອນິສ຺ສຣຠາວໂຕ ສງ຺ໂຆ ກຕ຺ຕາ ນ ໂຫຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ປຏິຄ຺ຄາຫລກ຺ຂຓາຠາວໂຕ ສມ຺ປທານໍ ນ ໂຫຕິ, ເອວມ຺ປິ ວິໂຣໂຘ. ທາຍເກນ ປນ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສງ຺ຆິກຠູຕໍ ກຖິນຈີວຣໍ ຍສ຺ມິໍ ກາເລ ສງ຺ໂຆ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕຸໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເທຕິ, ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມວາຈໍ ອິທານິ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ ໂວຫຣນ຺ຕິ, ຕຎ຺ຈ ຈີວຣໍ ‘‘ຎຕ຺ຕິລທ຺ຘຈີວຣ’’ນ຺ຕິ, ຕໍ ຈີວຣທາຍກຎ຺ຈ ‘‘ຎຕ຺ຕິລທ຺ຘທາຍໂກ’’ຕິ, ຕສ຺ມາ ສງ຺ຆິກຈີວຣເມວ ຎຕ຺ຕິລທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ໂນ ປຸຄ຺ຄລິກຈີວຣໍ. ຎຕ຺ຕິລທ຺ຘກາລໂຕ ປນ ປຏ຺ຐາຍ ຕໍ ຈີວຣໍ ປຸຄ຺ຄລິກໍ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ອຕ຺ຖາຣກປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຈີວຣຠາວໂຕຕິ.

ອຖາປິ ວທນ຺ຕິ ‘‘ທິນ຺ນນ຺ຕິ ປາຐຎ຺ຈ ‘ສາເຘນ຺ຕີ’ຕິ ປາຐຎ຺ຈ ‘ອານິສໍສໍ ລຠນ຺ຕີ’ຕິ ປາຐຎ຺ຈ ອຸປນິຘາຍ ອຍມຕ຺ໂຖ ວິຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ, ຕຕ຺ຖາຍມາຈຣິຍານມຘິປ຺ປາໂຍ – ‘‘ທິນ຺ນໍ ອິທໍ ສງ຺ເຆນາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ທາ-ຘາຕຸຍາ ສງ຺ເຆນາຕິ ກຕ຺ຕາ, ອິທນ຺ຕິ ກມ຺ມໍ, ອິມສ຺ສ ກຖິນຈີວຣສ຺ສ ສງ຺ຆິກຕ຺ຕາ ສງ຺ເຆນ ທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ເຕນ ວິຎ຺ຎາຍຕິ ‘‘ກຖິນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສງ຺ຆິກໍ ໂຫຕີຕິ. ‘‘ກຖິນຕ຺ຖາຣໍ ເກ ລຠນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ເກ ລຠນ຺ຕີຕິ ເກ ສາເຘນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຎ຺ຈ ຊນາ ສາເຘນ຺ຕີ’’ຕິ ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍໍ (ວຊິຣ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓໐໖) ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຈ ຊນາຕິ ສງ຺ໂຆ ວຸຕ຺ໂຕ, ອິມິນາປິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ ‘‘ກຖິນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສງ຺ຆິກໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ອານິສໍສໍ ລຠນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ ສງ຺ຆິກຕ຺ຕາ ສພ຺ເພ ສີມຏ຺ຐກຠິກ຺ຂູ ອານິສໍສໍ ລຠນ຺ຕິ, ອິມິນາປິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ ‘‘ກຖິນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສງ຺ຆິກໍ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຣາປ຺ເຍວໍ ວິຈາຣຓາ ກາຕພ຺ພາ – ປຸພ຺ເພທາຍກາ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ປຈ຺ຈເຍ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ສງ຺ຆສ຺ເສວ ເທນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສງ຺ຆສ຺ສ ຈຕຸປຈ຺ຈຍຠາຊນກຖາ ອຕິວິຕ຺ຖາຣາ ໂຫຕິ. ອປ຺ປກໂຕ ປນ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເທນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ນໍ ກຖິນຈີວຣໍ ສງ຺ເຆນ ອຕ຺ຖາຣກສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ທິນ຺ນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສາເຘນ຺ຕີຕິ ຈ ກຖິນທຸສ຺ສສ຺ສ ທາຍກາ ຈຕ຺ຕາໂຣ, ປຏິຄ຺ຄາຫໂກ ເອໂກຕິ ປຎ຺ຈ ຊນາ ກຖິນທານກມ຺ມໍ ສາເຘນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອານິສໍສໍ ລຠນ຺ຕີຕິ ອິທຎ຺ຈ ອຕ຺ຖາຣກສ຺ສ ຈ ອນຸໂມທນານຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູນໍ ອານິສໍສລາຠເມວ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ເອເຕຫິ ປາເຐຫິ ‘‘ກຖິນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສງ຺ຆິກໍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ສງ຺ຆສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນຈີວຣໍ ສງ຺ເຆນ ອຕ຺ຖາຣກສ຺ສ ທິນ຺ນຠາໂວ ກຖໍ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ? ‘‘ອິທໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ກຖິນທຸສ຺ສໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ສງ຺ໂຆ ອິມໍ ກຖິນທຸສ຺ສໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເທຕິ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ປາຬິປາຐຎ຺ຈ (ມຫາວ. ໓໐໗) ‘‘ສງ຺ໂຆ ອຊ຺ຊ ກຖິນທຸສ຺ສໍ ລຠິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ເທຕິ, ອຍໍ ນິຈຍສນ຺ນິຘີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາປາຐຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ. ສງ຺ຆສນ຺ຕກຠູຕໍ ຈີວຣເມວ ທານກິຣິຍາຍ ກມ຺ມໍ, ສງ຺ໂຆ ກຕ຺ຕາ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສມ຺ປທານໍ ຠວິຕຸໍ ອຣຫຠາໂວ ຈ ຍຖາວຸຕ຺ຕປາຬິປາຐເມວ ອຸປນິຘາຍ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ.

ເອວໍ ສນ຺ເຕ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ທິນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລິກຈີວຣໍ ສງ຺ຆິກໍ ກາຕຸໍ ກຖໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ? ສເຈ ໂສ ປຏິຄ຺ຄາຫກປຸຄ຺ຄໂລ ທາຍການໍ ເອວໍ ວທຕິ ‘‘ອຸປາສກ ທານໍ ນາມ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ທິນ຺ນໂຕ ສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລຕຣໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ສງ຺ຆສ຺ສ ເທຫິ, ສງ຺ຆສ຺ສ ທຕ຺ວາ ປຸນ ສງ຺ເຆນ ອຕ຺ຖາຣາຣຫສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ກມ຺ມວາຈາຍ ທຕ຺ວາ ເຕນ ປຸຄ຺ຄເລນ ຍຖາວິນຍໍ ອຕ຺ຖເຕເຍວ ກຖິນໍ ນາມ ໂຫຕິ, ນ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ທຕ຺ວາ ປຸຄ຺ຄເລນ ສາມໍເຍວ ອຕ຺ຖເຕ, ຕສ຺ມາ ສງ຺ຆສ຺ສ ເທຫີ’’ຕິ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ທາປິເຕປິ ຕໍ ຈີວຣໍ ສງ຺ຆິກໍ ໂຫຕິ ກຖິນຕ຺ຖາຣາຣຫໍ. ຍທິ ປນ ທາຍໂກ ອປ຺ປສ຺ສຸຕຕາຍ ‘‘ນາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ກິຎ຺ຈິ ຊານາມິ, ອິມໍ ຈີວຣໍ ຕຸມ຺ຫາກເມວ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວກ຺ຂຕິ, ເອວໍ ສຕິ ປຸຄ຺ຄລິກວເສເນວ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເຕນ ປຸຄ຺ຄເລນ ຕໍ ຈີວຣໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ນມ຺ປິ ສງ຺ຆິກໍ ໂຫຕິ.

ຍທິ ເອວໍ ສມເຓເນວ ສມຓສ຺ສ ທິນ຺ນໍ ຈີວຣໍ ກຖໍ ກຖິນຕ຺ຖາຣາຣຫໍ ຠເວຍ຺ຍາຕິ? ໂນ ນ ຠເວຍ຺ຍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໐໖) ‘‘ກຖິນໍ ເກນ ທິນ຺ນໍ ວຏ຺ຏຕິ? ເຍນ ເກນຈິ ເທເວນ ວາ ມນຸສ຺ເສນ ວາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ວາ ສຫຘມ຺ມິການໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ທິນ຺ນໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ອຖ ກສ຺ມາ ປຣມ຺ປຣຠູເຕຫິ ອາຈຣິເຍຫິ ຎຕ຺ຕິລທ຺ຘຈີວຣໂຕ ອວເສສານິ ຈີວຣານິ ສງ຺ຆສ຺ສ ຠາເຊຕ຺ວາ ເອວ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕານີຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ເອກຈ຺ເຈ ຠິກ຺ຂູ ອາຈຣິຍປຣມ຺ປຣາຄຕອນອຸສາເຣເນວ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເກຈິ ພຫູນໍ ກິຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິວເສນ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ພຫຸສ຺ສຸຕາປິ ເກຈິ ເຖຣາ ອຣຸຈ຺ຈນ຺ຕາປິ ປເວຓິເຠທຠເຍນ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອປເຣ ຣຸຈິວເສນ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ອຘິປ຺ປາຍຎ຺ຈ ປຣິຓາເມຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ປກຣຓເມວານຸຄຕຠິກ຺ຂູ ປນ ຍຖາປກຣຓາຄຕເມວ ອຕ຺ຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສງ຺ຆິກຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄລິກຎ຺ຈ ອມິສ຺ສໍ ກຕ຺ວາ, ກາລຈີວຣຎ຺ຈ ອກາລຈີວຣຎ຺ຈ ອມິສ຺ສໍ ກຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂຸນິວິຠງ຺ເຄ (ປາຈິ. ໗໓໘) ‘‘ຖູລນນ຺ທາ ຠິກ຺ຂຸນີ ອກາລຈີວຣໍ ‘ກາລຈີວຣ’ນ຺ຕິ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຠາຊາເປສ຺ສຕິ, ອຖ ຠຄວາ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍປາຈິຕ຺ຕິຍາປຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎເປສີ’’ຕິ ອາຄຕໍ, ຕສ຺ມາ ລຊ຺ຊີເປສລພຫຸສ຺ສຸຕສິກ຺ຂາກາມຠູເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອເນກ-ປາຬິອຏ຺ຐກຖາທໂຍ ປກຣເຓ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ສໍສນ຺ທິຕ຺ວາ ປກຣຓເມວານຸຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ນ ອຎ຺ເຎສໍ ກິຣິຍໍ ສທ຺ທຫິຕພ຺ພໍ, ນ ຈ ອນຸຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ຠຄວໂຕ ຫິ ຘຣມານກາເລ ວາ ຕໂຕ ປຈ຺ຉາ ວາ ປຸພ຺ເພ ທາຍກາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ສງ຺ຆສ຺ເສວ ເທນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສງ຺ຆິກເສນາສນສ຺ສ ສງ຺ຆິກຈີວຣສ຺ສ ຈ ພາຫຸລ຺ລໂຕ ປຸພ຺ພາຈຣິຍາ ສງ຺ຆສ຺ສ ຠາເຊຕ຺ວາ ເອວ ປຣິຠຸຎ຺ຊິໍສຸ.

ອິທານິ ປນ ທາຍກາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ປຸຄ຺ຄລສ຺ເສວ ເທນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເສນາສນມ຺ປິ ອຠິນວຠູຕໍ ປຸຄ຺ຄລິກເມວ ພຫຸລໍ ໂຫຕິ, ຈີວຣມ຺ປິ ປຸຄ຺ຄລິກເມວ ພຫຸລໍ. ທລິທ຺ທາປິ ສຸຕ຺ຕກນ຺ຕນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ‘‘ອິມໍ ຈີວຣໍ ກຖິນກາເລ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຈ ຕເຖວ ວຕ຺ວາ ຈ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ກໂຣນ຺ຕິ, ມຫທ຺ຘນາ ຈ ສາຏກສ຺ສ ກີຓິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕເຖວ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ກເຖຕ຺ວາ ກໂຣນ຺ຕິ, ທານກາເລ ຈ ‘‘ອິມໍ ຈີວຣໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ເທຫີ’’ຕິ ປຸຕ຺ຕທາສາທໂຍ ວາ ເປເສນ຺ຕິ, ສາມໍ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ປາທມູເລ ວາ ຫຕ຺ເຖ ວາ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ຈີວຣໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ວາ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ວາ ເທນ຺ຕິ, ສເຕສຸ ວາ ສຫສ຺ເສສຸ ວາ ເອໂກ ປຓ຺ຑິຕປຸຣິໂສ ‘‘ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ທິນ຺ນທານໂຕ ສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ກຖິນຈີວຣໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ວາ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ວາ ເທຕິ, ຕສ຺ສ ສາ ທກ຺ຂິຓາ ສງ຺ຆຄຕາ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ທາຍໂກ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ທາຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປນ ຕສ຺ສ ມຫປ຺ຜລຠາວມິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ທກ຺ຂິຓາ-ວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ຕາທິຘມ຺ມເທສນາຍ (ມ. ນິ. ໓.໓໗໖ ອາທໂຍ) ປຸຄ຺ຄລິກທານໂຕ ສງ຺ຆິກທານສ຺ສ ມຫປ຺ຜລຠາວໍ ຊານາເປຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ຕວ ຈີວຣໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ເທຫີ’’ຕິ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕິ, ທາຍໂກປິ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ກຖິນຈີວຣໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ວາ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ວາ ເທຕິ, ເອວມ຺ປິ ສາ ທກ຺ຂິຓາ ສງ຺ຆຄຕາ ໂຫຕິ.

ຍທິ ປນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອຸຍ຺ໂຍຊິໂຕປິ ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ທາຍໂກ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ເສວ ເທຕິ, ຕສ຺ສ ສາ ທກ຺ຂິຓາ ປຸຄ຺ຄລຄຕາ ໂຫຕິ. ອຖ ປນ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ສຍໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຸນ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຣິຈ຺ຈຊຕິ, ເອວມ຺ປິ ຕໍ ຈີວຣໍ ສງ຺ຆິກໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ສງ຺ຆິກວເສນ ຠາເຊຕພ຺ພໍ. ຍທິ ປນ ທາຍໂກປິ ປຸຄ຺ຄລສ຺ເສວ ເທຕິ, ປຸຄ຺ຄໂລປິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ນ ປຣິຈ຺ຈຊຕິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຕໍ ຈີວຣໍ ປຸຄ຺ຄລິກໍ ໂຫຕິ, ນ ກຖິນກາລມຕ຺ເຕນ ວາ ກຖິນວຈນມຕ຺ເຕນ ວາ ສງ຺ຆິກໍ ໂຫຕິ. ອິທານິ ປນ ອິມິນາ ນເຍນ ປຸຄ຺ຄລິກຈີວຣໍເຍວ ພຫຸລໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ອາຈຣິຍປຣມ຺ປຣາ ປເວຓິໍ ອຠິນ຺ທິຕຸກາມາ ສງ຺ຆິກໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ຠາເຊຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິໍສຸ. ຍທິ ມຸຂ຺ຍໂຕ ສງ຺ຆິກໍ ສິຍາ, ສງ຺ເຆນ ທິນ຺ນໂຕ ປຣໍ ເອກສູຈິມຕ຺ຕມ຺ປິ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຘິກໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ນ ລເຠຍ຺ຍ.

ເອກຈ຺ເຈ ເຖຣາ ສງ຺ຆິກນ຺ຕິ ປນ ວທນ຺ຕິ, ຠາຊນກາເລ ປນ ອິສ຺ສຣວຕາຍ ຍຖາຣຸຈິ ວິຈາເຣນ຺ຕິ, ເອກຈ຺ເຈ ຠິກ຺ຂູ ມຸຂ຺ຍສງ຺ຆິກນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມານາ ອຠາເຊຕຸກາມມ຺ປິ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ຠາຊາເປນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ມາຕາ ປິຕາ ຎາຕກາ ອຸປາສກາທໂຍ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເທມ, ອມ຺ຫາກໍ ຎາຕກຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ເທມ, ອມ຺ຫາກໍ ກຸລູປກສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ, ອຎ຺ເຎປິ ສທ຺ຘາ ປສນ຺ນາ ທາຍກາ ‘‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ ວິຈາເຣຕ຺ວາ ປຣມ຺ມຸຂາປິ ‘‘ອິມໍ ຈີວຣໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສມ຺ມຸຂາປິ ປາທມູເລ ວາ ຫຕ຺ເຖ ວາ ຐເປຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ, ເອວຣູປໍ ຈີວຣໍ ປຸຄ຺ຄລິກໍ ໂຫຕິ, ສງ຺ຆໍ ອາມສິຕ຺ວາ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສງ຺ຆາຍຕ຺ຕໍ ນ ໂຫຕິ, ‘‘ກຖິນໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ວາ ‘‘ກຖິນໍ ທາຕຸໍ ຄໂຕ’’ຕິ ວາ ‘‘ກຖິນຈີວຣ’’ນ຺ຕິ ວາ ປຸພ຺ພາປຣກາເລສຸ ວຈນໍ ປນ ມຸຂ຺ຍກຖິນຠູຕສ຺ສ ສງ຺ຆິກຈີວຣສ຺ສ ກາເລ ທິນ຺ນຕ຺ຕາ ຕທຸປຈາຣໂຕ ໂວຫາຣມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍຖາ ກິໍ? ‘‘ອຸໂປສຖິກ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ຈຸທ຺ທສສຸ ສງ຺ຆິກຠຕ຺ເຕສຸ ອນ຺ໂຕຄຘໍ ມຸຂ຺ຍສງ຺ຆິກໍ ໂຫຕິ, ສມາທິນ຺ນອຸໂປສຖາ ທາຍກາ ສາຍໍ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພຠຕ຺ຕຠາຄໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ເທນ຺ຕິ, ຕໍ ສງ຺ໂຆ ສລາກຠຕ຺ຕໍ ວິຍ ຐິຕິກໍ ກຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ອິຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ນຕ຺ຕາ ສງ຺ຆິກໍ ໂຫຕິ. ອິທານິ ປນ ທາຍກາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ກຸລູປກສ຺ສ ວາ ຎາຕິຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ວາ ອຸໂປສຖທິວເສສຸ ຠຕ຺ຕໍ ເທນ຺ຕິ, ຕໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ອທິນ຺ນຕ຺ຕາ ສງ຺ຆິກໍ ນ ໂຫຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ອຸໂປສຖທິວເສ ທິນ຺ນຕ຺ຕາ ມຸຂ຺ຍວເສນ ປວຕ຺ຕອຸໂປສຖຠຕ຺ຕໍ ວິຍ ຕທຸປຈາເຣນ ‘‘ອຸໂປສຖຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ໂວຫຣີຍຕິ, ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ເອວໍ ອິມສ຺ມິໍ ກາເລ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ປຸຄ຺ຄລສ຺ເສວ ທິນ຺ນຕ຺ຕາ ປຸຄ຺ຄລິກຠູຕໍ ຈີວຣໍ ຎຕ຺ຕິກມ຺ມວາຈາຣຫໍ ນ ໂຫຕິ, ສງ຺ຆິກເມວ ຎຕ຺ຕິກມ຺ມວາຈາຣຫໍ ໂຫຕິ, ຕເທວ ຈ ປຎ຺ຈານິສໍສກາຣຓໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ປຓ຺ຑິເຕນ ປຸຄ຺ຄເລນ ‘‘ອຸປາສກາ ສງ຺ເຆ ເທຖ, ສງ຺ເຆ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິນາ ນິໂຍເຊຕ຺ວາ ທາເປຕພ຺ພໍ, ສຍໍ ວາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຣິຈ຺ຈຊິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ປຣິຈ຺ຈຊິຕຕ຺ຕາ ສງ຺ຆິກຠູຕໍ ຈີວຣໍ ຎຕ຺ຕິກມ຺ມວາຈາຣຫຎ຺ຈ ໂຫຕິ ປຎ຺ຈານິສໍສນິປ຺ຜາທກຎ຺ຈ. ເອວໍ ນິໂຍຊນຎ຺ຈ ‘‘ສງ຺ເຆ ໂຄຕມິ ເທຫິ, ສງ຺ເຆ ເຕ ທິນ຺ເນ ອຫຎ຺ເຈວ ປູຊິໂຕ ຠວິສ຺ສາມິ ສງ຺ໂຆ ຈາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໓໗໖) ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕວຈນໍ ອນຸຄຕໍ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຍາຄຸຠຕ຺ຕຎ຺ຈ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອິທໍ ປຸຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ ໂທໂສ ນຕ຺ຖີຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ, ອປຸຈ຺ຉິເຕ ປນ ເອວໍ ກເຖຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຂລິມກ຺ຂິຕສາຏໂກຕິ ອຫຕວຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຸຏ຺ຐຸ ໂຘວິຕ຺ວາຕິອາທິນາ ສປຸພ຺ພກຣຓໍ ອຕ຺ຖາຣໍ ທສ຺ເສຕິ. ໂຘວນສິພ຺ພນຣຊນກປ຺ປກຣເຓນ ຫິ ວິຈາຣຓເຉທນພນ຺ຘນານິປິ ທສ຺ສິຕານິເຍວ ໂຫນ຺ຕິ, ອຕ຺ຖາຣທສ຺ສເນນ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘາຣອຘິຏ຺ຐານານິປິ ທສ຺ເສຕິ. ສູຈິອາທີນິ ຈີວຣກມ຺ມຸປກຣຓານິ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ພຫູຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິນ຺ຕິ ອິທໍ ປນ ສິພ຺ພນສ຺ສ ອຸປກຣຓນິທສ຺ສນໍ. ຕທເຫວາຕິ ອິທໍ ປນ ກຣຓສນ຺ນິຘິໂມຈນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ທາຍກສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ສາຏກໍ ລທ຺ຘທິວເສເຍວ ສງ຺ເຆນ ອຕ຺ຖາຣກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທາຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ອເທນ຺ເຕ ນິຈຍສນ຺ນິຘິ ໂຫຕິ. ອຕ຺ຖາຣເກນປິ ສງ຺ຆໂຕ ລທ຺ຘທິວເສເຍວ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ອກໂຣນ຺ເຕ ກຣຓສນ຺ນິຘິ ໂຫຕິ.

ອຎ຺ຎານິ ຈ ພຫູນິ ອານິສໍສວຕ຺ຖານິ ເທຕີຕິ ອິມິນາ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພສາຏໂກເຍວ ກຖິນສາຏໂກ ນາມ, ຕໂຕ ອຎ຺ເຎ ສາຏກາ ພຫໂວປິ ກຖິນານິສໍສາເຍວ ນາມາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເອເຕນ ຈ ‘‘ກຖິນານິສໍໂສ’’ຕິ ວຕ຺ຖານິເຍວ ວຸຕ຺ຕານິ ນ ອຄ຺ໂຆຕິ ທີເປຕິ. ຍທິ ອຄ຺ໂຆ ວຸຕ຺ໂຕ ສິຍາ, ເອວໍ ສຕິ ‘‘ພຫ຺ວານິສໍສານິ ກຖິນວຕ຺ຖານິ ເທຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ປນ ອວຕ຺ວາ ‘‘ພຫູນິ ກຖິນານິສໍສວຕ຺ຖານິ ເທຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເຕນ ຎາຍຕິ ‘‘ນ ອຄ຺ໂຆ ວຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ, ຕສ຺ມາ ພຫ຺ວານິສໍສຠາໂວ ອຄ຺ຆວເສນ ນ ຄເຫຕພ຺ໂພ, ອຖ ໂຂ ວຕ຺ຖວເສເນວ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ. ອິຕໂຣຕິ ອຎ຺ໂຎ ທາຍໂກ. ຕຖາ ຕຖາ ໂອວທິຕ຺ວາ ສຎ຺ຎາເປຕພ຺ໂພຕິ ‘‘ອຸປາສກ ທານໍ ນາມ ສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສໍ, ອຕ຺ຖາໂຣ ປນ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຸປກາຣຕ຺ຖາຍ ຠຄວຕາ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ, ຕສ຺ມາ ຎຕ຺ຕິລທ຺ຘມ຺ປິ ອລທ຺ຘມ຺ປິ ມຫປ຺ຜລເມວາ’’ຕິ ວາ ‘‘ອຸປາສກ ອຍມ຺ປິ ທາຍໂກ ສງ຺ຆສ຺ເສວ ເທຕິ, ຕ຺ວມ຺ປິ ສງ຺ຆສ຺ເສວ ເທສິ, ຠຄວຕາ ຈ –

‘ໂຍ ສີລວາ ສີລວນ຺ເຕສຸ ທທາຕິ ທານໍ;

ຘມ຺ເມນ ລທ຺ຘໍ ສຸປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ;

ອຠິສທ຺ທຫໍ ກມ຺ມຜລໍ ອຸຬາຣໍ;

ຕໍ ເວ ທານໍ ວິປຸລຜລນ຺ຕິ ພ຺ຣູມີ’ຕິ. (ມ. ນິ. ໓.໓໘໒) –

ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຫປ຺ຜລເມວາ’’ຕິ ວາ ອິຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ສຎ຺ຎາເປຕພ຺ໂພ.

ຍສ຺ສ ສງ຺ໂຆ ກຖິນຈີວຣໍ ເທຕິ, ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ໂຍ ຊິຓ຺ຓຈີວໂຣ ໂຫຕິ ຠິກ຺ຂຸ, ຕສ຺ສ ທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ອິທານິ ຠິກ຺ຂູ –

‘‘ປຏິຄ຺ຄຫຓຎ຺ຈ ສປ຺ປາຍໍ, ຎຕ຺ຕິ ຈ ອນຸສາວນໍ;

ກປ຺ປພິນ຺ທຸ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘາໂຣ, ອຘິຏ຺ຐານຕ຺ຖຣານິ ຈ;

ນິໂຍຊນານຸໂມທາ ຈ, ອິຈ຺ຈຍໍ ກຖິເນ ວິຘີ’’ຕິ. –

ອິມໍ ຄາຖໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ກຖິນທານກມ຺ມວາຈາຍ ປຐມໍ ກຖິນຈີວຣສ຺ສ ປຏິຄ຺ຄຫຓຎ຺ຈ ສປ຺ປາຍປຸຈ຺ຉນຎ຺ຈ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕທຍຸຕ຺ຕໍ ວິຍ ທິສ຺ສຕິ. ກສ຺ມາຕິ ເຈ? ‘‘ອຏ຺ຐຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ຠພ຺ໂພ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕຸໍ…ເປ… ປຸພ຺ພກຣຓໍ ຊານາຕິ, ປຈ຺ຈຸທ຺ຘາຣໍ ຊານາຕິ, ອຘິຏ຺ຐານໍ ຊານາຕິ, ອຕ຺ຖາຣໍ ຊານາຕິ, ມາຕິກໍ ຊານາຕິ, ປລິໂພຘໍ ຊານາຕິ, ອຸທ຺ຘາຣໍ ຊານາຕິ, ອານິສໍສໍ ຊານາຕີ’’ຕິ ປຣິວາຣປາຬິຍຎ຺ຈ (ປຣິ. ໔໐໙),

‘‘ອຏ຺ຐຘມ຺ມວິໂທ ຠິກ຺ຂຸ, ກຖິນຕ຺ຖາຣມຣຫຕິ;

ປຸພ຺ພປຈ຺ຈຸທ຺ຘາຣາຘິຏ຺ຐາ-ນຕ຺ຖາໂຣ ມາຕິກາຕິ ຈ;

ປລິໂພໂຘ ຈ ອຸທ຺ຘາໂຣ, ອານິສໍສາ ປນຏ຺ຐິເມ’’ຕິ. (ວິ. ວິ. ໒໗໐໔, ໒໗໐໖) –

ວິນຍວິນິຈ຺ຉຍປ຺ປກຣເຓ ຈ ອາຄເຕສຸ ອຏ຺ຐສຸ ອງ຺ເຄສຸ ອນາຄຕຕ຺ຕາ ຈ ‘‘ປຸພ຺ພກຣຓໍ ສຕ຺ຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສງ຺ຄຫິຕໍ ໂຘວເນນ ວິຈາຣເຓນ ເຉທເນນ ພນ຺ຘເນນ ສິພ຺ພເນນ ຣຊເນນ ກປ຺ປກຣເຓນາ’’ຕິ ປຣິວາຣປາຬິຍຎ຺ຈ (ປຣິ. ໔໐໘),

‘‘ໂຘວນຎ຺ຈ ວິຈາໂຣ ຈ, ເຉທນໍ ພນ຺ຘນມ຺ປິ ຈ;

ສິພ຺ພນໍ ຣຊນໍ ກປ຺ປໍ, ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. (ວິ. ວິ. ໒໗໐໗) –

ວິນຍວິນິຈ຺ຉຍປ຺ປກຣເຓ ຈ ວຸຕ຺ເຕສຸ ສຕ຺ຕສຸ ປຸພ຺ພກຣເຓສຸ ອນາຄຕຕ຺ຕາ ຈ.

ນ ເກວລຎ຺ຈ ປກຣເຓສຸ ອນາຄຕເມວ, ອຖ ໂຂ ຍຸຕ຺ຕິປິ ນ ທິສ຺ສຕິ. ກຖໍ? ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ນາມ ‘‘ໂຍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ອທິນ຺ນໍ ມຸຂທ຺ວາຣໍ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣຍ຺ຍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອຸທກທນ຺ຕໂປນາ, ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ໒໖໕) ຍາວກາລິກາທີສຸ ອຊ຺ໂຌຫຣິຕພ຺ເພສຸ ຈຕູສຸ ກາລິກວຕ຺ຖູສຸ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ຈີວເຣ, ຕໍ ປນ ປາທມູເລ ຐເປຕ຺ວາ ທິນ຺ນມ຺ປິ ປຣມ຺ມຸຂາ ທິນ຺ນມ຺ປິ ລພ຺ຠເຕວ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໗໙) ‘‘ອິມໍ ຈີວຣໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ທມ຺ມີຕິ ເອວໍ ປຣມ຺ມຸຂາ ວາ ປາທມູເລ ຐເປຕ຺ວາ ‘ອິມໍ ຕຸມ຺ຫາກ’ນ຺ຕິ ເອວໍ ສມ຺ມຸຂາ ວາ ເທຕີ’’ຕິ, ຕສ຺ມາ ປຏິຄ຺ຄຫຓກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ທາຍເກນ ຈີວເຣ ທິນ຺ເນ ສງ຺ຆສ຺ສ ຈິຕ຺ເຕນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນມຕ຺ຕເມວ ປມາຓໍ ໂຫຕິ.

ສປ຺ປາຍປຸຈ຺ຉນຎ຺ຈ ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕິ – ເອເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ‘‘ໂຠນ຺ໂຕ ສງ຺ຆາ ສງ຺ຆສ຺ສ ກຖິເນ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ກສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສປ຺ປາຍາຣຫໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິເຕ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ນາມໍ ວຕ຺ວາ ‘‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ສປ຺ປາຍາຣຫໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ວທຕິ, ສປ຺ປາຍອິຕິ ຈ ນິວາສນປາຣຸປນຕ຺ຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວທນ຺ຕິ. ເອຕສ຺ມິໍ ວຈເນ ສທ຺ທໂຕ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ຈ ອຘິປ຺ປາຍໂຕ ຈ ຍຸຕ຺ຕິ ຄເວສິຕພ຺ພາ ໂຫຕິ. ກຖໍ? ສທ຺ທໂຕ ວຄ຺ຄເຠເທ ສຕິເຍວ ພຫຸວຈນໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ, ນ ອເຠເທ, ເອວໍ ສທ຺ທໂຕ. ສປ຺ປາຍອິຕິວຈນຎ຺ຈ ອນຸຣູປຕ຺ເຖເຍວ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ນ ນິວາສນປາຣຸປນຕ຺ເຖ, ເອວໍ ອຕ຺ຖໂຕ. ອິທຎ຺ຈ ຈີວຣໍ ສງ຺ໂຆ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕຸໍ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເທຕິ, ນ ນິວາສນປາຣຸປນຕ຺ຖໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ປາຬິຍໍ (ມຫາວ. ໓໐໗) ‘‘ສງ຺ໂຆ ອິມໍ ກຖິນທຸສ຺ສໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເທຕິ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕຸ’’ນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຍຸຕ຺ຕິ ຄເວສິຕພ຺ພາ ໂຫຕິ. ‘‘ປຏິຄ຺ຄຫຓຎ຺ຈ ສປ຺ປາຍ’’ນ຺ຕິອາທິຄາຖາປິ ກຕ຺ຖຈິ ປາຬິຍໍ ອຏ຺ຐກຖາຏີກາທີສຸ ຈ ນ ທິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ອິຘ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ.

ສເຈ ພຫູ ຊິຓ຺ຓຈີວຣາ, ວຸຑ຺ຒສ຺ສ ທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອິທໍ ກຖິນຈີວຣສ຺ສ ສງ຺ຆິກຕ຺ຕາ ‘‘ນ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຆິກໍ ຍຖາວຸຑ຺ຒໍ ປຏິພາຫິຕພ຺ພໍ, ໂຍ ປຏິພາເຫຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ ອິມິນາ ປາຬິນເຍນ (ຈູຬວ. ໓໑໑) ວຸຕ຺ຕໍ. ເອເຕເນວ ນເຍນ ສພ຺ເພສຸ ພລວຈີວເຣສຸ ສນ຺ເຕສຸປິ ວຸຑ຺ຒສ຺ເສວ ທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ສິທ຺ຘໍ. ວຸຑ຺ເຒສຸ…ເປ… ທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ກຣຓສນ຺ນິຘິໂມຈນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕເນວາຫ ‘‘ສເຈ ວຸຑ຺ໂຒ’’ຕ຺ຍາທິ. ນວກຕເຣນປິ ຫິ ກຣຓສນ຺ນິຘິໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ກຖິເນ ອຕ຺ຖເຕ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຎ຺ຈານິສໍສລາໂຠ ໂຫຕີຕິ. ອປິຈາຕິອາທິນາ ສງ຺ເຆນ ກຕ຺ຕພ຺ພວຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ວຈນກ຺ກໂມ ປນ ເອວໍ ກາຕພ຺ໂພ – ກຖິນທຸສ຺ສໍ ລຠິຕ຺ວາ ສງ຺ເຆ ສີມາຍ ສນ຺ນິປຕິເຕ ເອເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຆສ຺ສ ອິທໍ ກຖິນທຸສ຺ສໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ສງ຺ໂຆ ອິມໍ ກຖິນທຸສ຺ສໍ ກຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທເທຍ຺ຍ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຎ຺ເຎນ ‘‘ໂຍ ຊິຓ຺ຓຈີວໂຣ, ຕສ຺ສາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໂຕ ປຸຣິເມນ ‘‘ພຫູ ຊິຓ຺ຓຈີວຣາ’’ຕິ ວາ ‘‘ນຕ຺ຖິ ອິຘ ຊິຓ຺ຓຈີວຣາ’’ຕິ ວາ ວຸຕ຺ເຕ ອປເຣນ ‘‘ເຕນ ຫິ ວຸຑ຺ຒສ຺ສາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ປຸນ ປຸຣິເມນ ‘‘ໂກ ເອຕ຺ຖ ວຸຑ຺ໂຒ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອິຕເຣນ ‘‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ປຸນ ປຸຣິເມນ ‘‘ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຕທເຫວ ຈີວຣໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຖຣິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອິຕເຣນ ‘‘ໂສ ສກ຺ໂກຕີ’’ຕິ ວາ ‘‘ສງ຺ໂຆ ມຫາເຖຣສ຺ສ ສງ຺ຄຫໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ປຸນ ປຸຣິເມນ ‘‘ໂສ ມຫາເຖໂຣ ອຏ຺ຐຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອິຕເຣນ ‘‘ອາມ ສມນ຺ນາຄໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໂຕ ‘‘ສາຘຸ ສຸຏ຺ຐຸ ຕສ຺ສ ທາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຏິພເລນ ສງ຺ໂຆ ຎາຕພ຺ໂພ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຆສ຺ສາ’’ຕິອາທິວຈນໍ ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອິທໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ກຖິນທຸສ຺ສໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອິມໍ ກຖິນທຸສ຺ສໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທເທຍ຺ຍ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕຸ’’ນ຺ຕິ ອິມາຍ ຎຕ຺ຕິປາຬິຍາ ສເມຕິ. ‘‘ໂຍ ຊິຓ຺ຓຈີວໂຣ, ຕສ຺ສາ’’ຕິອາທິ ‘‘ສງ຺ເຆນ ກສ຺ສາ’’ຕິອາທິ ‘‘ສງ຺ເຆນ ກສ຺ສ ທາຕພ຺ພໍ, ໂຍ ຊິຓ຺ຓຈີວໂຣ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິນາ ອຏ຺ຐກຖາວຈເນນ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໐໖) ສເມຕິ. ‘‘ໂສ ມຫາເຖໂຣ ອຏ຺ຐຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ’’ຕິອາທິ ‘‘ອຏ຺ຐຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ຠພ຺ໂພ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕຸ’’ນ຺ຕິອາທິກາຍ ປຣິວາຣປາຬິຍາ (ປຣິ. ໔໐໙) ສເມຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍສ຺ສ ປນ ທີຍຕິ, ຕສ຺ສ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມວາຈາຍ ທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອິມິນາ ອິມສ຺ສ ກຖິນທານກມ຺ມສ຺ສ ຄຣຸກຕ຺ຕາ ນ ອປໂລກນມຕ຺ເຕນ ທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ປກາເສຕິ. ຄຣຸກລຫຸການໍ ເຠໂທ ກມ຺ມາກມ຺ມວິນິຈ຺ຉຍກຖາຍໍ ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ.

ເອວໍ ທິນ຺ເນ ປນ ກຖິເນ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣິຕພ຺ພາ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພາ ວາຈາ ຠິນ຺ທິຕພ຺ພາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສເຈ ຕໍ ກຖິນທຸສ຺ສໍ ນິຏ຺ຐິຕປຣິກມ຺ມເມວ ໂຫຕີຕິ ອິມິນາ ກຖິນທຸສ຺ສໍ ນາມ ນ ເກວລໍ ປກຕິສາຏກເມວ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ປຣິນິຏ຺ຐິຕສຕ຺ຕວິຘປຸພ຺ພກິຈ຺ຈຈີວຣມ຺ປິ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ, ຕສ຺ມາ ນິຏ຺ຐິຕຈີວຣສ຺ມິໍ ທິນ຺ເນ ສຕ຺ຕວິຘປຸພ຺ພກິຈ຺ຈກຣເຓນ ອຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖິ, ເກວລໍ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣຓາທີນິເຍວ ກາຕພ຺ພານິ. ສເຈ ປນ ກິຎ຺ຈິ ອປຣິນິຏ຺ຐິຕໍ ໂຫຕິ, ອນ຺ຕມໂສ ກປ຺ປພິນ຺ທຸມຕ຺ຕມ຺ປິ, ຕໍ ນິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາເຍວ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣຓາທີນິ ກາຕພ຺ພານິ. ຄຓ຺ຐິກປຏ຺ຏປາສກປຏ຺ຏານິ ປນ ສິພ຺ພນນ຺ໂຕຄຘານິ, ຕານິປິ ນິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາເຍວ ກາຕພ຺ພານິ. ອນິຏ຺ຐາເປນ຺ໂຕ ອນິຏ຺ຐິຕສິພ຺ພນກິຈ຺ຈເມວ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໔໖໒-໔໖໓) ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕນ຺ຕິ ສູຈິກມ຺ມປຣິໂຍສາເນນ ກຕໍ, ສູຈິກມ຺ມປຣິໂຍສານໍ ນາມ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ສູຈິຍາ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ. ປາສກປຏ຺ຏຄຓ຺ຐິກປຏ຺ຏປຣິໂຍສານໍ ກຕ຺ວາ ສູຈິຍາ ປຏິສາມນ’’ນ຺ຕິ. ອິທຎ຺ຫິ ກຖິນວຕ຺ຕໍ ນາມ ພຸທ຺ຘປ຺ປສຕ຺ຖນ຺ຕິ ‘‘ອຕ຺ຖຕກຖິນານໍ ໂວ ຠິກ຺ຂເວ ປຎ຺ຈ ກປ຺ປິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິອາທິນາ ປສຕ຺ຖໍ.

ກຕປຣິໂຍສິຕໍ ປນ ກຖິນໍ ຄເຫຕ຺ວາຕິ –

‘‘ໂຘວນຎ຺ຈ ວິຈາໂຣ ຈ, ເຉທນໍ ພນ຺ຘນມ຺ປິ ຈ;

ສິພ຺ພນໍ ຣຊນໍ ກປ຺ປໍ, ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. (ວິ. ວິ. ໒໗໐໗) –

ວຸຕ຺ຕານິ ສຕ຺ຕວິຘປຸພ຺ພກຣຓານິ ກຕ຺ວາ ປຣິໂຍສາປິຕໍ ກຖິນຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ. ອຕ຺ຖາຣເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣິຕພ຺ພາ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພາ ວາຈາ ຠິນ຺ທິຕພ຺ພາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສງ຺ຆາຏິຍາ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕຸກາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ປຸພ຺ເພ ຕິຈີວຣາຘິຏ຺ຐາເນນ ອຘິຏ຺ຐິຕໍ ໂປຣາຓິກໍ ສງ຺ຆາຏິໍ ‘‘ອິມໍ ສງ຺ຆາຏິໍ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣິຕພ຺ພາ, ຕໂຕ ອນຘິຏ຺ຐິຕໍ ນວໍ ສງ຺ຆາຏິໍ ‘‘ອິມໍ ສງ຺ຆາຏິໍ ອຘິຏ຺ຐາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພາ, ຕໂຕ ອຕ຺ຖຣຓກາເລ ຕເມວ ອຘິຏ຺ຐິຕສງ຺ຆາຏິໍ ‘‘ອິມາຍ ສງ຺ຆາຏິຍາ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣາມີ’’ຕິ ວາຈາ ຠິນ຺ທິຕພ຺ພາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອສ ນໂຍ ອິຕເຣສຸ. ເອເຕນ ກຖິນຕ຺ຖາຣຓໍ ນາມ ວຈີເຠທກຣຓເມວ ໂຫຕິ, ນ ກິຎ຺ຈິ ກາຍວິກາຣກຣຓນ຺ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທີເປຕິ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ວິນຍຕ຺ຖມຎ຺ຊູສາຍໍ (ກງ຺ຂາ. ອຠິ. ຏີ. ກຖິນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ) ‘‘ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ຖຣຓໍ ກາຕພ຺ພໍ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ຕຖາວຈີເຠທກຣຓເມວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘາໂຣ ຕິວິໂຘ ‘‘ອິມໍ ສງ຺ຆາຏິໍ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣາມີ’’ຕິ ສງ຺ຆາຏິຍາ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘາໂຣ, ‘‘ອິມໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣາມີ’’ຕິ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄສ຺ສ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘາໂຣ, ‘‘ອິມໍ ອນ຺ຕຣວາສກໍ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣາມີ’’ຕິ ອນ຺ຕຣວາສກສ຺ສ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘາໂຣຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ປຣິວາເຣ (ປຣິ. ໔໐໘) ‘‘ປຈ຺ຈຸທ຺ຘາໂຣ ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສງ຺ຄຫິໂຕ ສງ຺ຆາຏິຍາ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ເຄນ ອນ຺ຕຣວາສເກນາ’’ຕິ. ອຘິຏ຺ຐານໍ ຕິວິຘໍ ‘‘ອິມໍ ສງ຺ຆາຏິໍ ອຘິຏ຺ຐາມີ’’ຕິ ສງ຺ຆາຏິຍາ ອຘິຏ຺ຐານໍ, ‘‘ອິມໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ອຘິຏ຺ຐາມີ’’ຕິ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄສ຺ສ ອຘິຏ຺ຐານໍ, ‘‘ອິມໍ ອນ຺ຕຣວາສກໍ ອຘິຏ຺ຐາມີ’’ຕິ ອນ຺ຕຣວາສກສ຺ສ ອຘິຏ຺ຐານນ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ປຣິວາເຣ (ປຣິ. ໔໐໘) ‘‘ອຘິຏ຺ຐານໍ ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສງ຺ຄຫິຕໍ ສງ຺ຆາຏິຍາ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ເຄນ ອນ຺ຕຣວາສເກນາ’’ຕິ.

ອຖ ວາ ອຘິຏ຺ຐານໍ ທຸວິຘໍ ກາເຍນ ອຘິຏ຺ຐານໍ, ວາຈາຍ ອຘິຏ຺ຐານນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂປຣາຓິກໍ ສງ຺ຆາຏິໍ ‘‘ອິມໍ ສງ຺ຆາຏິໍ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣາມີ’’ຕິ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ນວໍ ສງ຺ຆາຏິໍ ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ສງ຺ຆາຏິໍ ອຘິຏ຺ຐາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ເຕນ ອາໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ ກາຍວິກາຣກຣເຓນ ກາເຍນ ວາ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ, ວຈີເຠທໍ ກຕ຺ວາ ວາຈາຍ ວາ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໔໖໙; ກງ຺ຂາ. ອຏ຺ຐ. ກຖິນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ) ‘‘ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ທ຺ເວ ຈີວຣສ຺ສ ອຘິຏ຺ຐານານິ ກາເຍນ ວາ ອຘິຏ຺ເຐຕິ, ວາຈາຍ ວາ ອຘິຏ຺ເຐຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ…ເປ… ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພາ’’ຕິ. ອຖ ວາ ອຘິຏ຺ຐານໍ ທຸວິຘໍ ສມ຺ມຸຂາຘິຏ຺ຐານປຣມ຺ມຸຂາຘິຏ຺ຐານວເສນ. ຕຕ຺ຖ ຍທິ ຈີວຣໍ ຫຕ຺ຖປາເສ ຐິຕໍ ໂຫຕິ, ‘‘ອິມໍ ສງ຺ຆາຏິໍ ອຘິຏ຺ຐາມີ’’ຕິ ວຈີເຠທໍ ກຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ, ອຖ ອນ຺ໂຕຄພ຺ເຠ ວາ ສາມນ຺ຕວິຫາເຣ ວາ ໂຫຕິ, ຐປິຕຏ຺ຐານໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ‘‘ເອຕໍ ສງ຺ຆາຏິໍ ອຘິຏ຺ຐາມີ’’ຕິ ວຈີເຠທໍ ກຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໔໖໙; ກງ຺ຂາ. ອຏ຺ຐ. ກຖິນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ) ‘‘ຕຕ຺ຣ ທຸວິຘໍ ອຘິຏ຺ຐານໍ ສເຈ ຫຕ຺ຖປາເສ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິ, ວິນຍຕ຺ຖມຎ຺ຊູສາຍຎ຺ຈ (ກງ຺ຂາ. ອຠິ. ຏີ. ກຖິນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ) ‘‘ທຸວິຘນ຺ຕິ ສມ຺ມຸຂາປຣມ຺ມຸຂາເຠເທນ ທຸວິຘ’’ນ຺ຕິ.

ອຕ຺ຖາໂຣ ກຕິວິໂຘ? ອຕ຺ຖາໂຣ ເອກວິໂຘ. ວຈີເຠທກຣເຓເນວ ຫິ ອຕ຺ຖາໂຣ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ກາຍວິກາຣກຣເຓນ. ອຍມຕ຺ໂຖ ຍຖາວຸຕ຺ຕ-ປຣິວາຣປາຬິຍາ ຈ ‘‘ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ຖຣຓໍ ກາຕພ຺ພໍ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ຕຖາວຈີເຠທກຣຓເມວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວິນຍຕ຺ຖມຎ຺ຊູສາວຈເນນ ຈ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ອຖ ວາ ອຕ຺ຖາໂຣ ຕິວິໂຘ ວຕ຺ຖຸປ຺ປເຠເທນ. ຕຕ຺ຖ ຍທິ ສງ຺ຆາຏິຍາ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ໂປຣາຓິກາ ສງ຺ຆາຏິ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣິຕພ຺ພາ, ນວາ ສງ຺ຆາຏິ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພາ, ‘‘ອິມາຍ ສງ຺ຆາຏິຍາ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣາມີ’’ຕິ ວາຈາ ຠິນ຺ທິຕພ຺ພາ. ອຖ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ເຄນ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ໂປຣາຓໂກ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ໂຄ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣິຕພ຺ໂພ, ນໂວ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ໂຄ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ໂພ, ‘‘ອິມິນາ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ເຄນ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣາມີ’’ຕິ ວາຈາ ຠິນ຺ທິຕພ຺ພາ. ອຖ ອນ຺ຕຣວາສເກນ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ໂປຣາຓໂກ ອນ຺ຕຣວາສໂກ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣິຕພ຺ໂພ, ນໂວ ອນ຺ຕຣວາສໂກ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ໂພ, ‘‘ອິມິນາ ອນ຺ຕຣວາສເກນ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣາມີ’’ຕິ ວາຈາ ຠິນ຺ທິຕພ຺ພາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ປຣິວາເຣ (ປຣິ. ໔໑໓) ‘‘ສເຈ ສງ຺ຆາຏິຍາ’’ຕິອາທິ.

ເອຕ຺ຖ ສິຍາ – ກິໍ ປນ ‘‘ອິມໍ ສງ຺ຆາຏິໍ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣາມີ’’ຕິ ວິເສສໍ ກຕ຺ວາວ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣິຕພ຺ພາ, ອຸທາຫຸ ‘‘ອິມໍ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣາມີ’’ຕິ ສາມຎ຺ຎໂຕປິ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣິຕພ຺ພາຕິ? ປຣິກ຺ຂາຣໂຈຬາຘິຏ຺ຐາເນນ ອຘິຏ຺ຐິຕໍ ຈີວຣໍ ‘‘ອິມໍ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣາມີ’’ຕິ ສາມຎ຺ຎໂຕ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣິຕພ຺ພໍ, ນ ‘‘ອິມໍ ສງ຺ຆາຏິໍ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣາມີ’’ຕິ ວິເສສໂຕ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣິຕພ຺ພໍ. ກສ຺ມາ? ປຸພ຺ເພ ອລທ຺ຘນາມຕ຺ຕາ. ຕິຈີວຣາຘິຏ຺ຐາເນນ ອຘິຏ຺ຐິຕໍ ປນ ຈີວຣໍ ວິເສສໂຕເຍວ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣິຕພ຺ພໍ, ນ ສາມຎ຺ຎໂຕ. ກສ຺ມາ? ປຏິລທ຺ຘວິເສສນາມຕ຺ຕາ. ອິຘ ປນ ກຖິນາຘິກາເຣ ປຸພ຺ເພວ ຕິຈີວຣາຘິຏ຺ຐາເນນ ອຘິຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ວິເສສໂຕເຍວ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣິຕພ຺ພນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ປຣິວາເຣ (ປຣິ. ໔໐໘) ກຖິນາຘິກາເຣ ‘‘ປຈ຺ຈຸທ຺ຘາໂຣ ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສງ຺ຄຫິໂຕ ສງ຺ຆາຏິຍາ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ເຄນ ອນ຺ຕຣວາສເກນາ’’ຕິ. ກິໍ ປນ ນິຈ຺ຈເຕຈີວຣິໂກເຍວ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕຸໍ ລຠຕິ, ອຸທາຫຸ ອວຕ຺ຖາເຕຈີວຣິໂກປີຕິ? ເຕຈີວຣິໂກ ທຸວິໂຘ ຘຸຕງ຺ຄເຕຈີວຣິກວິນຍເຕຈີວຣິກວເສນ. ຕຕ຺ຖ ຘຸຕງ຺ຄເຕຈີວຣິໂກ ‘‘ອຕິເຣກຈີວຣໍ ປຏິກ຺ຂິປາມິ, ເຕຈີວຣິກງ຺ຄໍ ສມາທິຍາມີ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຘາຣຓໂຕ ສພ຺ພກາລເມວ ຘາເຣຕິ. ວິນຍເຕຈີວຣິໂກ ປນ ຍທາ ຕິຈີວຣາຘິຏ຺ຐາເນນ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຘາເຣຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຕທາ ຕຖາ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຘາເຣຕິ. ຍທາ ປນ ປຣິກ຺ຂາຣໂຈຬາຘິຏ຺ຐາເນນ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຘາເຣຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຕທາ ຕຖາ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຘາເຣຕິ, ຕສ຺ມາ ຕິຈີວຣາຘິຏ຺ຐານສ຺ສ ທຸປ຺ປຣິຫາຣຕ຺ຕາ ສພ຺ພທາ ຘາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິກ຺ຂາຣໂຈຬວເສນ ຘາເຣນ຺ໂຕປິ ຕໍ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ອາສນ຺ເນ ກາເລ ຕິຈີວຣາຘິຏ຺ຐາເນນ ອຘິຏ຺ຐຫນ຺ໂຕປິ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕຸໍ ລຠຕິເຍວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ກຈ຺ຈິ ນຸ ໂຠ ກຖິນທານກມ຺ມວາຈາຠຓນສີມາຍເມວ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພໍ, ອຸທາຫຸ ອຎ຺ຎສີມາຍາຕິ? ຍທິ ກຖິນທານກມ຺ມວາຈາຠຓນພທ຺ຘສີມາ ວສ຺ສູປນາຍິກເຂຕ຺ຕຠູຕອຸປຈາຣສີມາຍ ອນ຺ໂຕ ຐິຕາ, ເອວໍ ສຕິ ຕສ຺ມິໍເຍວ ສີມມຓ຺ຑເລ ອຕ຺ຖຣຓໍ ກາຕພ຺ພໍ. ກຖໍ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ເຈ? ‘‘ປຣິນິຏ຺ຐິຕປຸພ຺ພກຣຓເມວ ເຈ ທາຍໂກ ສງ຺ຆສ຺ສ ເທຕິ, ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ກມ຺ມວາຈາຍ ທາຕພ຺ພໍ. ເຕນ ຈ ຕສ຺ມິໍເຍວ ສີມມຓ຺ຑເລ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ສງ຺ໂຆ ອນຸໂມທາເປຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍໍ (ວຊິຣ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓໐໘) ອາຄຕຕ຺ຕາ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ. ຍທິ ເອວໍ ‘‘ຕສ຺ມິໍເຍວ ສີມມຓ຺ຑເລ’’ອິຈ຺ເຈວ ຏີກາຍໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ຍສ຺ມິໍ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ສີມມຓ຺ຑເລ ກມ຺ມວາຈໍ ຠຓິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ສີມມຓ຺ຑເລ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ນ ‘‘ກຖິນທານກມ຺ມວາຈາຠຓນພທ຺ຘສີມາ ວສ຺ສູປນາຍິກເຂຕ຺ຕຠູຕອຸປຈາຣສີມາຍ ອນ຺ໂຕ ຐິຕາ’’ຕິ ວິເສສໍ ກຕ຺ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ? ນ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ກມ຺ມວາຈາຠຓນສີມາ ຫິ ພທ຺ຘສີມາຠູຕາ, ກຖິນຕ຺ຖາຣສີມາ ປນ ອຸປຈາຣສີມາຠູຕາ, ອຸປຈາຣສີມາ ຈ ນາມ ພທ຺ຘສີມໍ ອວຕ຺ຖຣິຕ຺ວາປິ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມາ ສາ ສີມາ ພທ຺ຘສີມາ ຈ ໂຫຕິ ອຸປຈາຣສີມາ ຈາຕິ ຕສ຺ມິໍເຍວ ສີມມຓ຺ຑເລ ກຖິນທານກມ຺ມວາຈໍ ຠຓິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ອຕ຺ຖຣຓໍ ກາຕພ຺ພໍ, ນ ຍສ຺ມິໍ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ສີມມຓ຺ຑເລ ກມ຺ມວາຈໍ ຠຓິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ອຕ຺ຖຣຓໍ ກຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອວມ຺ປິ ‘‘ອຸປຈາຣສີມາຍ’’ອິຈ຺ເຈວ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ນ ‘‘ວສ຺ສູປນາຍິກເຂຕ຺ຕຠູຕອຸປຈາຣສີມາຍາ’’ຕິ, ຕມ຺ປິ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ. ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ວສ຺ສູປນາຍິກເຂຕ຺ຕຠູຕາຍ ເອວ ອຸປຈາຣສີມາຍ ກຖິນຕ຺ຖາຣໍ ກາຕຸໍ ລຠຕິ, ນ ອຎ຺ຎອຸປຈາຣສີມາຍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໐໖) ‘‘ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ວຸຕ຺ຖວສ຺ສາປິ ນ ລຠນ຺ຕີຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

ຍຖິຈ຺ຉສິ, ຕຖາ ຠວຕຸ, ອປິ ຕຸ ຂລຸ ‘‘ກມ຺ມວາຈາຠຓນສີມາ ພທ຺ຘສີມາຠູຕາ, ກຖິນຕ຺ຖາຣສີມາ ອຸປຈາຣສີມາຠູຕາ’’ຕິ ຕຸມ຺ເຫຫິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຖາຠູຕຠາໂວ ກຖໍ ຊານິຕພ຺ໂພຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ກຖິນຕ຺ຖາຣສີມາຍໍ ຕາວ ອຸປຈາຣສີມາຠູຕຠາໂວ ‘‘ສເຈ ປນ ເອກສີມາຍ ພຫູ ວິຫາຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ຠິກ຺ຂູ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ເອກຕ຺ຖ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອິມິສ຺ສາ ອຏ຺ຐກຖາຍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໐໖) ອຕ຺ຖໍ ສໍວຓ຺ເຓຕຸໍ ‘‘ເອກສີມາຍາຕິ ເອກອຸປຈາຣສີມາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ ຍຸຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍໍ (ວຊິຣ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓໐໖) ອາຄຕຕ຺ຕາ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ກມ຺ມວາຈາຠຓນສີມາຍ ພທ຺ຘສີມາຠູຕຠາໂວ ປນ ‘‘ເຕ ຈ ໂຂ ຫຕ຺ຖປາສໍ ອວິຊຫິຕ຺ວາ ເອກສີມາຍໍ ຐິຕາ. ສີມາ ຈ ນາເມສາ ພທ຺ຘສີມາ ອພທ຺ຘສີມາຕິ ທຸວິຘາ ໂຫຕີ’’ຕິ ກງ຺ຂາວິຕຣຓິຍໍ (ກງ຺ຂາ. ອຏ຺ຐ. ນິທານວຓ຺ຓນາ) ອາຄຕຕ຺ຕາ ຈ ‘‘ສີມາ ຈ ນາເມສາ ກຕມາ, ຍຕ຺ຖ ຫຕ຺ຖປາສໍ ອວິຊຫິຕ຺ວາ ຐິຕາ ກມ຺ມປ຺ປຕ຺ຕາ ນາມ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອນຸໂຍຄໍ ສນ຺ຘາຍ ສີມໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ວິຠາຄວນ຺ຕານໍ ສຠາວວິຠາວນໍ ວິຠາຄທສ຺ສນມຸເຂເນວ ໂຫຕີຕິ ‘ສີມາ ຈ ນາເມສາ’ຕິອາທິມາຫາ’’ຕິ ວິນຍຕ຺ຖມຎ຺ຊູສາຍໍ (ກງ຺ຂາ. ອຠິ. ຏີ. ນິທານວຓ຺ຓນາ) ອາຄຕຕ຺ຕາ ຈ ວິຎ຺ຎາຍຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຕິວິຘາ ພທ຺ຘສີມາ, ກຕິວິຘາ ອພທ຺ຘສີມາຕິ? ຕິວິຘາ ພທ຺ຘສີມາ ຂຓ຺ຑສີມາສມານສໍວາສສີມາອວິປ຺ປວາສສີມາວເສນ. ຕິວິຘາ ອພທ຺ຘສີມາ ຄາມສີມາອຸທກຸກ຺ເຂປສີມາສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣສີມາວເສນາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ກຖໍ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ເຈ? ‘‘ເອວໍ ເອກາທສ ວິປຕ຺ຕິສີມາໂຍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຕິວິຘສມ຺ປຕ຺ຕິຍຸຕ຺ຕາ ນິມິຕ຺ເຕນ ນິມິຕ຺ຕໍ ສມ຺ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ສມ຺ມຕາ ສີມາ ພທ຺ຘສີມາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຂຓ຺ຑສີມາ ສມານສໍວາສສີມາ ອວິປ຺ປວາສສີມາຕິ ຕສ຺ສາເຍວ ເຠໂທ. ອພທ຺ຘສີມາ ປນ ຄາມສີມາ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣສີມາ ອຸທກຸກ຺ເຂປສີມາຕິ ຕິວິຘາ’’ຕິ ກງ຺ຂາວິຕຣຓິຍໍ (ກງ຺ຂາ. ອຏ຺ຐ. ນິທານວຓ຺ຓນາ) ອາຄຕຕ຺ຕາ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ເອວໍ ຕີສຸ ພທ຺ຘສີມາສຸ, ຕີສຸ ອພທ຺ຘສີມາສູຕິ ຉສຸເຍວ ສີມາສຸ ກມ຺ມປ຺ປຕ຺ຕສງ຺ຆສ຺ສ ຈຕຸວຄ຺ຄກຣຓີຍາທິກມ຺ມສ຺ສ ກຕ຺ຕພ຺ພຠາວວຈນໂຕ ສຸທ຺ຘາຍ ອຸປຈາຣສີມາຍ ກມ຺ມວາຈາຍ ອຠຓິຕພ຺ພຠາໂວ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ອນ຺ໂຕອຸປຈາຣສີມາຍ ພທ຺ຘສີມາຍ ສຕິ ຕໍ ພທ຺ຘສີມໍ ອວຕ຺ຖຣິຕ຺ວາປິ ອຸປຈາຣສີມາຍ ຄມນໂຕ ສາ ພທ຺ຘສີມາ ກມ຺ມວາຈາຠຓນາຣຫາ ຈ ໂຫຕິ ກຖິນຕ຺ຖາຣາຣຫາ ຈາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ນນຸ ຈ ປນ຺ນຣສວິຘາ ສີມາ ອຏ຺ຐກຖາສຸ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໗໙; ກງ຺ຂາ. ອຏ຺ຐ. ອກາລຈີວຣສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ) ອາຄຕາ, ອຖ ກສ຺ມາ ຉເຬວ ວຸຕ຺ຕາຕິ? ສຈ຺ຈໍ, ຕາສຸ ປນ ປນ຺ນຣສສຸ ສີມາສຸ ອຸປຈາຣສີມາ ສງ຺ຆລາຠວິຠຊນາທິຏ຺ຐານເມວ ໂຫຕິ, ລາຠສີມາ ຕຕ຺ຣຸປ຺ປາທຄຫຓຏ຺ຐານເມວ ໂຫຕີຕິ ອິມາ ທ຺ເວ ສີມາໂຍ ສງ຺ຆກມ຺ມກຣຓຏ຺ຐານໍ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ນິຄມສີມາ ນຄຣສີມາ ຊນປທສີມາ ຣຏ຺ຐສີມາ ຣຊ຺ຊສີມາ ທີປສີມາ ຈກ຺ກວາຬສີມາຕິ ອິມາ ປນ ສີມາໂຍ ຄາມສີມາຍ ສມານຄຕິກາ ຄາມສີມາຍເມວ ອນ຺ໂຕຄຘາຕິ ນ ວິສຸໍ ວຸຕ຺ຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອຸປຈາຣສີມາຍ ພທ຺ຘສີມໍ ອວຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຄຕຠາໂວ ກຖໍ ຊານິຕພ຺ໂພຕິ? ‘‘ອຸປຈາຣສີມາ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ປຣິກ຺ເຂເປນ, ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິກ຺ເຂປາຣຫຏ຺ຐາເນນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໗໙) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຣິກ຺ເຂປປຣິກ຺ເຂປາຣຫຏ຺ຐານານໍ ອນ຺ໂຕ ພທ຺ຘສີມາຍ ວິຊ຺ຊມານາຍ ຕໍ ອວຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອຸປຈາຣສີມາ ຄຕາ. ຕຖາ ຫິ ‘‘ອິມິສ຺ສາ ອຸປຈາຣສີມາຍ ‘ສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມີ’ຕິ ທິນ຺ນໍ ປນ ຂຓ຺ຑສີມສີມນ຺ຕຣິກາສຸ ຐິຕານມ຺ປິ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໗໙) ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນ ຎາຍຕິ ‘‘ອຸປຈາຣສີມາຍ ອນ຺ໂຕ ຐິຕາ ພທ຺ຘສີມາ ອຸປຈາຣສີມາປິ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິ. ໂຫຕຸ, ເອວໍ ສຕິ ອນ຺ໂຕອຸປຈາຣສີມາຍໍ ພທ຺ຘສີມາຍ ສຕິ ຕຕ຺ເຖວ ກຖິນທານກມ຺ມວາຈໍ ວາຈາເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພໍ ຠເວຍ຺ຍ, ອນ຺ໂຕອຸປຈາຣສີມາຍໍ ພທ຺ຘສີມາຍ ອວິຊ຺ຊມານາຍ ກຖໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີຕິ? ອນ຺ໂຕອຸປຈາຣສີມາຍໍ ພທ຺ຘສີມາຍ ອວິຊ຺ຊມານາຍ ພຫິອຸປຈາຣສີມາຍໍ ວິຊ຺ຊມານພທ຺ຘສີມໍ ວາ ອຸທກຸກ຺ເຂປລຠນຏ຺ຐານໍ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກມ຺ມວາຈໍ ວາຈາເປຕ຺ວາ ປຸນ ວິຫາຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວສ຺ສູປນາຍິກເຂຕ຺ຕຠູຕາຍ ອຸປຈາຣສີມາຍໍ ຐຕ຺ວາ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ນນຸ ຈ ໂຠ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ອຎ຺ຎິສ຺ສາ ສີມາຍ ຎຕ຺ຕິ, ອຎ຺ຎິສ຺ສາ ອຕ຺ຖາໂຣ ໂຫຕິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ‘‘ປຣິນິຏ຺ຐິຕປຸພ຺ພກຣຓເມວ ເຈ ທາຍໂກ ສງ຺ຆສ຺ສ ເທຕິ, ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ກມ຺ມວາຈາຍ ທາຕພ຺ພໍ. ເຕນ ຈ ຕສ຺ມິໍເຍວ ສີມມຓ຺ຑເລ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ສງ຺ໂຆ ອນຸໂມທາເປຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕນ ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາວຈເນນ (ວຊິຣ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓໐໘) ວິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ? ນນຸ ອໂວຈຸມ຺ຫ ‘‘ກມ຺ມວາຈາຠຓນສີມາ ພທ຺ຘສີມາຠູຕາ, ກຖິນຕ຺ຖາຣສີມາ ອຸປຈາຣສີມາຠູຕາ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາວຈເນນ ນ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຸພ຺ເພ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ພທ຺ຘສີມວິຫາຣຕ຺ຕາ ສມຄ຺ຄໍ ສງ຺ຆໍ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ກມ຺ມວາຈໍ ວາຈາເປຕ຺ວາ ອຸປຈາຣສີມພທ຺ຘສີມຠູເຕ ຕສ຺ມິໍເຍວ ວິຫາເຣ ອຕ຺ຖຣຓໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ພທ຺ຘສີມວິຫາເຣ ອໂຫນ຺ເຕປິ ອນ຺ໂຕອຸປຈາຣສີມາຍໍ ພທ຺ຘສີມາຍ ວິຊ຺ຊມານາຍ ຕຕ຺ເຖວ ສີມມຓ຺ຑເລ ກມ຺ມວາຈໍ ວາຈາເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພຠາໂວ ອມ຺ເຫຫິປິ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ. ຍທິ ປນ ນ ເຈວ ພທ຺ຘສີມວິຫາໂຣ ໂຫຕິ, ນ ຈ ອນ຺ໂຕອຸປຈາຣສີມາຍໍ ພທ຺ຘສີມາ ອຕ຺ຖິ, ເອວຣູເປ ວິຫາເຣ ກມ຺ມວາຈໍ ວາຈາເປຕຸໍ ນ ລຠຕິ, ອຎ຺ຎໍ ພທ຺ຘສີມໍ ວາ ອຸທກຸກ຺ເຂປໍ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກມ຺ມວາຈໍ ວາຈາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວິຫາຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວສ຺ສູປນາຍິກເຂຕ຺ຕຠູຕາຍ ອຸປຈາຣສີມາຍ ຐຕ຺ວາ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພໍ. ເອວເມວ ປຣມ຺ປຣຠູຕາ ພຫໂວ ອາຈຣິຍວຣາ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ອປເຣ ປນ ອາຈຣິຍາ ‘‘ພທ຺ຘສີມວິຣຫາຍ ສຸທ຺ຘອຸປຈາຣສີມາຍ ສຕິ ຕສ຺ສໍເຍວ ອຸປຈາຣສີມາຍໍ ຎຕ຺ຕິກມ຺ມວາຈາປິ ວາເຈຕພ຺ພາ, ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພໍ, ນ ອຎ຺ຎິສ຺ສາ ສີມາຍ ຎຕ຺ຕິ, ອຎ຺ຎິສ຺ສາ ອຕ຺ຖຣຓໍ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອຍໍ ປນ ເນສມຘິປ຺ປາໂຍ – ‘‘ກຖິນຕ຺ຖຕສີມາຍນ຺ຕິ ອຸປຈາຣສີມໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍໍ (ວຊິຣ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓໐໖) ກຖິນຕ຺ຖາຣຏ຺ຐານຠູຕາຍ ສີມາຍ ອຸປຈາຣສີມາຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ສໍເຍວ ຏີກາຍໍ (ວຊິຣ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓໐໘) ປຸພ຺ເພ ນິທ຺ທິຏ຺ຐປາເຐ ‘‘ຕສ຺ມິໍເຍວ ສີມມຓ຺ຑເລ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ສງ຺ໂຆ ອນຸໂມທາເປຕພ຺ໂພ’’ຕິ ກມ຺ມວາຈາຠຓນສີມາຍເມວ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພຠາໂວ ຈ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ອຎ຺ຎິສ຺ສາ ສີມາຍ ຎຕ຺ຕິ, ອຎ຺ຎິສ຺ສາ ອຕ຺ຖຣຓໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ສໍເຍວ ອຸປຈາຣສີມາຍໍ ກມ຺ມວາຈໍ ສາເວຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຖາໂຣ ກາຕພ຺ໂພ, ອຸປຈາຣສີມໂຕ ພຫິ ຐິຕໍ ພທ຺ຘສີມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຖຣຓກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖີຕິ.

ຕຕ຺ເຣວໍ ວິຈາຣຓາ ກາຕພ຺ພາ – ອິທໍ ຠາສນ຺ຕເຣສຸ ‘‘ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ ກຖິຕໍ ກຖິນທານກມ຺ມໍ ຈຕູສຸ ສງ຺ຆກມ຺ເມສຸ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມໍ ໂຫຕິ, ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມສ຺ສ ນວສຸ ຐາເນສຸ ກຖິນທານໍ, ຄຣຸກລຫຸເກສຸ ຄຣຸກໍ, ຍທິ ‘‘ອຸປຈາຣສີມາຍໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ສງ຺ຆກມ຺ມານິ ກາຕພ຺ພານີ’’ຕິ ປກຣເຓສຸ ອາຄຕໍ ອຠວິສ຺ສາ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ເຕສໍ ອາຈຣິຍານໍ ວຈນານຸຣູປໂຕ ອຸປຈາຣສີມາຍໍ ກຖິນທານຎຕ຺ຕິກມ຺ມວາຈໍ ວາເຈຕພ຺ພໍ ອຠວິສ຺ສາ, ນ ປນ ປກຣເຓສຸ ‘‘ອຸປຈາຣສີມາຍໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ສງ຺ຆກມ຺ມານິ ກາຕພ຺ພານີ’’ຕິ ອາຄຕໍ, ອຖ ໂຂ ‘‘ສງ຺ຆລາຠວິຠຊນໍ, ອາຄນ຺ຕຸກວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ອາຣາມປ຺ປວິສນໍ, ຄມິກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເສນາສນອາປຸຈ຺ຉນໍ, ນິສ຺ສຍປອປ຺ປສ຺ສມ຺ຠນໍ, ປາຣິວາສິກມານຕ຺ຕຈາຣິກຠິກ຺ຂູນໍ ອຣຸຓຸຏ຺ຐາປນໍ, ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອາຣາມປ຺ປວິສນອາປຸຈ຺ຉນໍ ອິຈ຺ເຈວມາທີນິ ເອວ ອຸປຈາຣສີມາຍ ກຕ຺ຕພ຺ພານີ’’ຕິ ອາຄຕໍ, ຕສ຺ມາ ກຖິນທານຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມວາຈາ ເກວລາຍໍ ອຸປຈາຣສີມາຍໍ ນ ວາເຈຕພ຺ພາຕິ ສິທ຺ຘາ. ກຖໍ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ເຈ? ‘‘ອວິປ຺ປວາສສີມາ ນາມ ຕິໂຍຊນາປິ ໂຫຕິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຕິໂຍຊເນ ຐິຕາ ລາຠໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕິໂຍຊເນ ຐຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕຸກວຕ຺ຕໍ ປູເຣຕ຺ວາ ອາຣາມໍ ປວິສິຕພ຺ພໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຄມິໂກ ຕິໂຍຊນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເສນາສນໍ ອາປຸຈ຺ຉິສ຺ສຕິ, ນິສ຺ສຍປຏິປນ຺ນສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕິໂຍຊນາຕິກ຺ກເມ ນິສ຺ສໂຍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠິສ຺ສຕິ, ປາຣິວາສິເກນ ຕິໂຍຊນໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຣຸຓໍ ອຸຏ຺ຐເປຕພ຺ພໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຕິໂຍຊເນ ຐຕ຺ວາ ອາຣາມປ຺ປວິສນໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ອຸປຈາຣສີມາຍ ປຣິຈ຺ເຉທວເສເນວ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ມາ ອຸປຈາຣສີມາຍເມວ ຠາເຊຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ເອວມາທິອຏ຺ຐກຖາປາຐໂຕ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໗໙) ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ.

ອເຖວໍ ວເທຍ຺ຍຸໍ – ‘‘ອຸປຈາຣສີມາ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມວາຈາຍ ຐານໍ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ ຕຸມ຺ເຫຫິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຖ ຈ ປນ ກຕປຸພ຺ພໍ ອຕ຺ຖິ. ຕຖາ ຫິ ຈີວຣປຏິຄ຺ຄາຫກສມ຺ມຸຕິຈີວຣນິທຫກສມ຺ມຸຕິຈີວຣຠາຊກສມ຺ມຸຕີນໍ ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ…ເປ… ຘາຣຍາມີຕິ ອິມາຍ ກມ຺ມວາຈາຍ ວາ ອປໂລກເນນ ວາ ອນ຺ໂຕວິຫາເຣ ສພ຺ພສງ຺ຆມຊ຺ເຌປິ ຂຓ຺ຑສີມາຍປິ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວາ’’ຕິ ອຸປຈາຣສີມາຍໍ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມວາຈາຍ ນິປ຺ຜາເທຕພ຺ພຠາໂວ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ວິ. ສງ຺ຄ. ອຏ຺ຐ. ໑໙໔) ອາຄໂຕ. ຠຓ຺ຑາຄາຣສ຺ສ ປນ ‘‘ອິມໍ ປນ ຠຓ຺ຑາຄາຣໍ ຂຓ຺ຑສີມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຂຓ຺ຑສີມາຍ ນິສິນ຺ເນຫິ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ວິຫາຣມຊ຺ເຌເຍວ ‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ວິຫາຣໍ ຠຓ຺ຑາຄາຣໍ ສມ຺ມນ຺ເນຍ຺ຍາ’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ກມ຺ມວາຈາຍ ວາ ອປໂລກເນນ ວາ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ວິ. ສງ຺ຄ. ອຏ຺ຐ. ໑໙໗) ອຸປຈາຣສີມາຍເມວ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມວາຈາຍ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພຠາໂວ ອາຄໂຕຕິ.

ເຕ ເອວໍ ວຕ຺ຕພ຺ພາ – ສເຈປິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ອາຄຕໍ ‘‘ອນ຺ໂຕວິຫາເຣ’’ຕິ ປາໂຐ ‘‘ວິຫາຣມຊ຺ເຌ’’ຕິ ປາໂຐ ຈ ອຸປຈາຣສີມໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ມຎ຺ຎມານາ ຕຸມ຺ເຫ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ເອວໍ ອວຈຸຕ຺ຖ, ເຕ ປນ ປາຐາ ອຸປຈາຣສີມໍ ສນ຺ຘາຍ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິເຍຫິ ນ ວຸຕ຺ຕາ, ອຖ ໂຂ ອວິປ຺ປວາສສີມາສງ຺ຂາຕໍ ມຫາສີມໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາ. ກຖໍ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ເຈ? ຂຓ຺ຑສີມາຍ ວກ຺ຂມານຕ຺ຕາ. ຂຓ຺ຑສີມາຍ ຫິ ມຫາສີມາ ເອວ ປຏິໂຍຄີ ໂຫຕິ. ອຸປຈາຣສີມາຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ກຖໍ ຊານິຕພ຺ໂພຕິ ເຈ? ‘‘ອິມໍ ປນ ສມານສໍວາສກສີມໍ ສມ຺ມນ຺ນນ຺ເຕຫິ ປພ຺ພຊ຺ຊູປສມ຺ປທາທີນໍ ສງ຺ຆກມ຺ມານໍ ສຸຂກຣຓຕ຺ຖໍ ປຐມໍ ຂຓ຺ຑສີມາ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພາ…ເປ… ເອວໍ ພທ຺ຘາສຸ ປນ ສີມາສຸ ຂຓ຺ຑສີມາຍ ຐິຕາ ຠິກ຺ຂູ ມຫາສີມາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ນ ໂກເປນ຺ຕິ, ມຫາສີມາຍ ວາ ຐິຕາ ຂຓ຺ຑສີມາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ. ສີມນ຺ຕຣິກາຍ ປນ ຐິຕາ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ນ ໂກເປນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕອຏ຺ຐກຖາປາຐວເສນ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໓໘) ຊານິຕພ຺ໂພຕິ. ອຖ ວາ ເຕຫິ ອາຍສ຺ມນ຺ເຕຫິ ອາຠຕຠຓ຺ຑາຄາຣສມ຺ມຸຕິປາຐວເສນປິ ອຍມຕ຺ໂຖ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ກຖໍ? ຈີວຣປຏິຄ຺ຄາຫກາທິປຸຄ຺ຄລສມ຺ມຸຕິໂຍ ປນ ອນ຺ໂຕວິຫາເຣ ສພ຺ພສງ຺ຆມຊ຺ເຌປິ ຂຓ຺ຑສີມາຍມ຺ປິ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຠຓ຺ຑາຄາຣສງ຺ຂາຕວິຫາຣສມ຺ມຸຕິ ປນ ວິຫາຣມຊ຺ເຌເຍວາຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຖ ວິເສສກາຣຓໍ ປຣິເຍສິຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ເຣວໍ ວິເສສກາຣຓໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ – ‘‘ອຎ຺ຎິສ຺ສາ ສີມາຍ ວຕ຺ຖຸ ອຎ຺ຎິສ຺ສາ ກມ຺ມວາຈາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໂທສປຣິຫາຣຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຸຄ຺ຄລສມ຺ມຸຕິໂຍ ຫິ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວຕ຺ຖຸຕ຺ຕາ ຍທິ ມຫາສີມຠູເຕ ອນ຺ໂຕວິຫາເຣ ກຕ຺ຕຸກາມາ ໂຫນ຺ຕິ, ສພ຺ພສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ຕໍ ວຕ຺ຖຸຠູຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ຫຕ຺ຖປາເສ ກຕ຺ວາ ກເຣຍ຺ຍຸໍ. ຍທິ ຂຓ຺ຑສີມາຍ ກຕ຺ຕຸກາມາ, ຕໍ ວຕ຺ຖຸຠູຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ຂຓ຺ຑສີມໍ ອາເນຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ສນ຺ນິປຕິຕກມ຺ມປ຺ປຕ຺ຕສງ຺ຆສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາເສ ກຕ຺ວາ ກເຣຍ຺ຍຸໍ. ອຸຠຍຖາປິ ຍຖາວຸຕ຺ຕໂທໂສ ນຕ຺ຖິ, ຠຓ຺ຑາຄາຣສມ຺ມຸຕິ ປນ ຠຓ຺ຑາຄາຣສ຺ສ ວິຫາຣຕ຺ຕາ ຂຓ຺ຑສີມໍ ອາເນຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ຕສ຺ມາ ຍທິ ຕໍ ສມ຺ມຸຕິໍ ຂຓ຺ຑສີມາຍໍ ຐຕ຺ວາ ກເຣຍ຺ຍຸໍ, ວຕ຺ຖຸ ມຫາສີມາຍໍ ໂຫຕິ, ກມ຺ມວາຈາ ຂຓ຺ຑສີມາຍນ຺ຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕໂທໂສ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ໂທເສ ສຕິ ວຕ຺ຖຸວິປນ຺ນຕ຺ຕາ ກມ຺ມໍ ວິປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ມຫາສີມຠູຕວິຫາຣມຊ຺ເຌເຍວ ສາ ສມ຺ມຸຕິ ກາຕພ຺ພາຕິ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍານໍ ມຕິ, ນ ອຸປຈາຣສີມາຍ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ອຖາປິ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸໍ ‘‘ວິຫາຣສທ຺ເທນ ອວິປ຺ປວາສສີມຠູຕາ ມຫາສີມາວ ວຸຕ຺ຕາ, ນ ອຸປຈາຣສີມາ’’ຕິ ອິທໍ ວຈນໍ ກຖໍ ປຈ຺ເຈຕພ຺ພນ຺ຕິ? ອິມິນາເຍວ ອຏ຺ຐກຖາວຈເນນ. ຍທິ ຫິ ອຸປຈາຣສີມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠເວຍ຺ຍ, ອຸປຈາຣສີມາ ນາມ ພທ຺ຘສີມໍ ອວຕ຺ຖຣິຕ຺ວາປິ ປວຕ຺ຕາ ອາວາເສສຸ ວາ ຠິກ຺ຂູສຸ ວາ ວຑ຺ຒນ຺ເຕສຸ ອນິຍມວເສນ ວຑ຺ຒຕິ, ຕສ຺ມາ ຂຓ຺ຑສີມໍ ອວຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນໂຕ ວິຫາເຣນ ສຫ ຂຓ຺ຑສີມາ ເອກສີມາເຍວ ໂຫຕິ, ເອວໍ ສຕິ ວິຫາເຣ ຐິຕໍ ຠຓ຺ຑາຄາຣໍ ຂຓ຺ຑສີມາຍ ຐຕ຺ວາ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸໍ ສກ຺ກາ ຠເວຍ຺ຍ, ນ ປນ ສກ຺ກາ ‘‘ຂຓ຺ຑສີມາຍ ນິສິນ຺ເນຫິ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໔໓) ປຏິສິທ຺ຘຕ຺ຕາ. ເຕນ ຎາຍຕິ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ວິຫາຣສທ຺ເທນ ອວິປ຺ປວາສສີມຠູຕາ ມຫາສີມາ ວຸຕ຺ຕາ, ນ ອຸປຈາຣສີມາ’’ຕິ. ອຸປຈາຣສີມາຍ ອນິຍມວເສນ ວຑ຺ຒນຠາໂວ ກຖໍ ຊານິຕພ຺ໂພຕິ? ‘‘ອຸປຈາຣສີມາ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ປຣິກ຺ເຂເປນ, ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິກ຺ເຂປາຣຫຏ຺ຐາເນນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ ໂຫຕິ. ອປິຈ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘຸວສນ຺ນິປາຕຏ຺ຐານໂຕ ວາ ປຣິຍນ຺ເຕ ຐິຕໂຠຊນສາລໂຕ ວາ ນິພທ຺ຘວສນກອາວາສໂຕ ວາ ຖາມມຊ຺ຌິມສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເລຑ຺ຑຸປາຕານໍ ອນ຺ໂຕ ອຸປຈາຣສີມາ ເວທິຕພ຺ພາ, ສາ ປນ ອາວາເສສຸ ວຑ຺ຒນ຺ເຕສຸ ວຑ຺ຒຕິ, ປຣິຫາຍນ຺ເຕສຸ ປຣິຫາຍຕິ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ‘ຠິກ຺ຂູສຸປິ ວຑ຺ຒນ຺ເຕສຸ ວຑ຺ຒຕີ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ສເຈ ວິຫາເຣ ສນ຺ນິປຕິຕຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກາພທ຺ຘາ ຫຸຕ຺ວາ ໂຍຊນສຕມ຺ປິ ປູເຣຕ຺ວາ ນິສີທນ຺ຕິ, ໂຍຊນສຕມ຺ປິ ອຸປຈາຣສີມາວ ໂຫຕິ, ສພ຺ເພສໍ ລາໂຠ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໗໙) ວຈນໂຕຕິ.

ຍທິ ເອວໍ ອຸປຈາຣສີມາຍ ກຖິນຕ຺ຖຕຠາໂວ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ໂຕຕິ? ກຖິນຕ຺ຖຣຓໍ ນາມ ນ ສງ຺ຆກມ຺ມໍ, ປຸຄ຺ຄລກມ຺ມເມວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ວສ຺ສູປນາຍິກເຂຕ຺ຕຠູຕາຍ ອຸປຈາຣສີມາຍ ກາຕພ຺ພາ ໂຫຕິ. ຎຕ຺ຕິກມ຺ມວາຈາ ປນ ສງ຺ຆກມ຺ມຠູຕາ, ຕສ຺ມາ ອຸປຈາຣສີມາຍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ສຸວິໂສຘິຕປຣິສາຍ ພທ຺ຘາພທ຺ຘສີມາຍເມວ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ນນຸ ຈ ໂຠ ‘‘ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕຸໍ ເກ ລຠນ຺ຕິ, ເກ ນ ລຠນ຺ຕິ? ຄຓນວເສນ ຕາວ ປຈ຺ຉິມໂກຏິຍາ ປຎ຺ຈ ຊນາ ລຠນ຺ຕິ, ອຸທ຺ຘໍ ສຕສຫສ຺ສມ຺ປິ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ເຫຏ຺ຐາ ນ ລຠນ຺ຕີ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຖ ກສ຺ມາ ‘‘ກຖິນຕ຺ຖຣຓໍ ນາມ ນ ສງ຺ຆກມ຺ມໍ, ປຸຄ຺ຄລກມ຺ມເມວ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ? ‘‘ນ ສງ຺ໂຆ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣຕິ, ນ ຄໂຓ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣຕິ, ປຸຄ຺ຄໂລ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣຕີ’’ຕິ ປຣິວາເຣ (ປຣິ. ໔໑໔) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຈ ອປໂລກນກມ຺ມາທີນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ສງ຺ຆກມ຺ມານໍ ຐາເນສຸ ອປວິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ຈ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ກຖິນຕ຺ຖາຣສ຺ສ ອຸປຈາຣຠູຕໍ ກຖິນທານກມ຺ມວາຈາຠຓນກາລໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ກາເລ ກຖິນທາຍກາ ຈຕ຺ຕາໂຣ, ປຏິຄ຺ຄາຫໂກ ເອໂກຕິ ປຈ຺ຉິມໂກຏິຍາ ປຎ຺ຈ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ນ ລຠຕີຕິ. ຎຕ຺ຕິກມ຺ມວາຈາຍ ສງ຺ຆກມ຺ມຠາໂວ ກຖໍ ຊານິຕພ຺ໂພຕິ? ‘‘ຈຕຸນ຺ນໍ ສງ຺ຆກມ຺ມານໍ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມສ຺ສ ນວສຸ ຐາເນສຸ ກຖິນທານ’’ນ຺ຕິ ອາຄຕຕ຺ຕາ, ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອິທໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ກຖິນທຸສ຺ສໍ ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຈາຕິ.

ອປເຣ ປນ ອາຈຣິຍາ ‘‘ຠາສນ຺ຕເຣສຸ ຎຕ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕາ ກຖິນທານກມ຺ມວາຈາ ອຕ຺ຖາຣກິຣິຍາຍ ປວິສຕິ, ອຕ຺ຖາຣກິຣິຍາ ຈ ອຸປຈາຣສີມາຍໍ ກາຕພ຺ພາ, ຕສ຺ມາ ກຖິນທານກມ຺ມວາຈາປິ ອຸປຈາຣສີມາຍໍ ກາຕພ຺ພາເຍວາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອຍມຘິປ຺ປາໂຍ – ມຫາວຄ຺ຄປາຬິຍໍ (ມຫາວ. ໓໐໖) ‘‘ເອວຎ຺ຈ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອາຣຠິຕ຺ວາ ‘‘ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຏິພເລນ ສງ຺ໂຆ ຎາເປຕພ຺ໂພ…ເປ… ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຖຕໍ ໂຫຕິ ກຖິນ’’ນ຺ຕິ ກຖິນທານຎຕ຺ຕິກມ຺ມວາຈາໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອນຸໂມທນາ ປາໂຐ ອາຄໂຕ, ປຣິວາຣປາຬິຍຎ຺ຈ (ປຣິ. ໔໑໒) ‘‘ກຖິນຕ຺ຖາໂຣ ຊານິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ອຸທ຺ເທສສ຺ສ ນິທ຺ເທເສ ‘‘ສເຈ ສງ຺ຆສ຺ສ ກຖິນທຸສ຺ສໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ສງ຺ເຆນ ກຖໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ອຕ຺ຖາຣເກນ ກຖໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ອນຸໂມທເກນ ກຖໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ສງ຺ເຆນ ຎຕ຺ຕິທຸຕິເຍນ ກມ຺ເມນ ກຖິນຕ຺ຖາຣກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທາຕພ຺ພໍ…ເປ… ອນຸໂມທາມາ’’ຕິ ຎຕ຺ຕິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອນຸໂມທນາ ປາໂຐ ອາຄໂຕ, ຕສ຺ມາ ຎຕ຺ຕິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອນຸໂມທນາ ສພ຺ໂພ ວິຘິ ກຖິນຕ຺ຖາຣກິຣິຍາຍໍ ປວິສຕິ, ຕໂຕ ກຖິນຕ຺ຖາຣກິຣິຍາຍ ອຸປຈາຣສີມາຍໍ ກຕ຺ຕພ຺ພາຍ ສຕິ ຎຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕກຖິນທານກມ຺ມວາຈາປິ ອຸປຈາຣສີມາຍໍ ກຕ຺ຕພ຺ພາເຍວາຕິ.

ຕຕ຺ເຣວໍ ວິຈາຣຓາ ກາຕພ຺ພາ – ອຕ຺ຖາຣກິຣິຍາຍ ວິສຸໍ ອນາຄຕາຍ ສຕິ ‘‘ສພ຺ໂພ ວິຘິ ອຕ຺ຖາຣກິຣິຍາຍໍ ປວິສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ຠເວຍ຺ຍ, ອຖ ຈ ປນ ມຫາວຄ຺ຄປາຬິຍຎ຺ຈ ປຣິວາຣປາຬິຍຎ຺ຈ ອຕ຺ຖາຣກິຣິຍາ ວິສຸໍ ອາຄຕາເຍວ, ຕສ຺ມາ ຎຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕາ ກຖິນທານກມ຺ມວາຈາ ອຕ຺ຖາຣກິຣິຍາຍໍ ນ ປວິສຕິ, ເກວລໍ ອຕ຺ຖາຣກິຣິຍາຍ ອຸປຈາຣຠູຕຕ຺ຕາ ປນ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນຸກ຺ກເມນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີມໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸ’’ນ຺ຕິ ສີມາສມ຺ມຸຕິໍ ອນຸຊານິຕ຺ວາ ‘‘ເອວຎ຺ຈ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພາ’’ຕິ ສີມາສມ຺ມຸຕິວິຘິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ປຐມໍ ນິມິຕ຺ຕາ ກິຕ຺ເຕຕພ຺ພາ…ເປ… ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ ນິມິຕ຺ຕກິຕ຺ຕເນນ ສຫ ສີມາສມ຺ມຸຕິກມ຺ມວາຈາ ເທສິຕາ, ຕຕ຺ຖ ນິມິຕ຺ຕກິຕ຺ຕນໍ ສີມາສມ຺ມຸຕິກມ຺ມໍ ນ ໂຫຕິ, ກມ຺ມວາຈາເຍວ ສີມາສມ຺ມຸຕິກມ຺ມໍ ໂຫຕິ, ຕຖາປິ ສີມາສມ຺ມຸຕິກມ຺ມວາຈາຍ ອຸປຈາຣຠາວໂຕ ສຫ ນິມິຕ຺ຕກິຕ຺ຕເນນ ສີມາສມ຺ມຸຕິກມ຺ມວາຈາ ເທສິຕາ. ຍຖາ ຈ ອຸປສມ຺ປທາກມ຺ມວິຘິໍ ເທເສນ຺ໂຕ ‘‘ປຐມໍ ອຸປຊ຺ຌໍ ຄາຫາເປຕພ຺ໂພ…ເປ… ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ ອຸປຊ຺ຌາຍຄາຫາປນາທິນາ ສຫ ອຸປສມ຺ປທາກມ຺ມໍ ເທສິຕໍ, ຕຕ຺ຖ ອຸປຊ຺ຌາຍຄາຫາປນາທິ ອຸປສມ຺ປທາກມ຺ມໍ ນ ໂຫຕິ, ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ມວາຈາເຍວ ອຸປສມ຺ປທາກມ຺ມໍ ໂຫຕິ, ຕຖາປິ ອຸປສມ຺ປທາກມ຺ມສ຺ສ ສມີເປ ຠູຕຕ຺ຕາ ອຸປຊ຺ຌາຍຄາຫາປນາທິນາ ສຫ ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ມວາຈາ ເທສິຕາ, ເອວເມຕ຺ຖ ກຖິນທານກມ຺ມວາຈາ ອຕ຺ຖາຣກິຣິຍາ ນ ໂຫຕິ, ຕຖາປິ ອຕ຺ຖາຣກິຣິຍາຍ ອຸປຈາຣຠູຕຕ຺ຕາ ກຖິນທານຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມວາຈາຍ ສຫ ກຖິນຕ຺ຖາຣກິຣິຍາ ເທສິຕາ, ຕສ຺ມາ ກຖິນທານກມ຺ມວາຈາ ອຕ຺ຖາຣກິຣິຍາຍໍ ນ ປວິສຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ອຖ ວາ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມວາຈາ ຈ ອຕ຺ຖາໂຣ ຈາຕິ ອິເມ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ອຕຸລ຺ຍກິຣິຍາ ອຕຸລ຺ຍກຕ຺ຕາໂຣ ອຕຸລ຺ຍກມ຺ມາ ອຕຸລ຺ຍກາລາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕນ ວິຎ຺ຎາຍຕິ ‘‘ຠາສນ຺ຕເຣສຸ ຎຕ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕາ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມວາຈາ ອຕ຺ຖາຣກິຣິຍາຍໍ ນ ປວິສຕີ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ກຖໍ ອຕຸລ຺ຍກິຣິຍາ ໂຫນ຺ຕິ? ກມ຺ມວາຈາ ທານກິຣິຍາ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຖາໂຣ ປນ຺ນຣສຘມ຺ມານໍ ກາຣຓຠູຕາ ອຕ຺ຖາຣກິຣິຍາ, ເອວໍ ອຕຸລ຺ຍກິຣິຍາ. ກຖໍ ອຕຸລ຺ຍກຕ຺ຕາໂຣຕິ? ກມ຺ມວາຈາຍ ກຕ຺ຕາ ສງ຺ໂຆ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຖາຣສ຺ສ ກຕ຺ຕາ ປຸຄ຺ຄໂລ, ເອວໍ ອຕຸລ຺ຍກຕ຺ຕາໂຣ ໂຫນ຺ຕິ. ກຖໍ ອຕຸລ຺ຍກມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕິ? ກມ຺ມວາຈາຍ ກມ຺ມໍ ກຖິນທຸສ຺ສໍ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຖາຣສ຺ສ ກມ຺ມໍ ກຖິນສງ຺ຂາຕາ ສມູຫປຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ເອວໍ ອຕຸລ຺ຍກມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕິ. ກຖໍ ອຕຸລ຺ຍກາລາ ໂຫນ຺ຕິ? ກຖິນທານກມ຺ມວາຈາ ປຸພ຺ພກຣຓປຈ຺ຈຸທ຺ຘາຣອຘິຏ຺ຐານານໍ ປຸພ຺ເພ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຖາໂຣ ເຕສໍ ປຈ຺ຉາ, ເອວໍ ອຕຸລ຺ຍກາລາ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ອຖ ວາ ອຕ຺ຖາໂຣ ‘‘ອິມາຍ ສງ຺ຆາຏິຍາ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣາມີ’’ຕິອາທິນາ ວຈີເຠທສງ຺ຂາເຕນ ເອເກນ ຘມ຺ເມນ ສງ຺ຄຫິໂຕ, ນ ຎຕ຺ຕິອນຸສ຺ສາວນາທິນາ ອເນເກຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສງ຺ຄຫິໂຕ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ປຣິວາເຣ (ປຣິ. ໔໐໘) ‘‘ອຕ຺ຖາໂຣ ເອເກນ ຘມ຺ເມນ ສງ຺ຄຫິໂຕ ວຈີເຠເທນາ’’ຕິ. ອິມິນາປິ ກາຣເຓນ ຊານິຕພ຺ພໍ ‘‘ນ ຎຕ຺ຕິ ອຕ຺ຖາເຣ ປວິຏ຺ຐາ’’ຕິ.

ອຎ຺ເຎ ປນ ອາຈຣິຍາ ເອວໍ ວທນ຺ຕິ – ‘‘ກຖິນຕ຺ຖາຣໍ ເກ ລຠນ຺ຕິ, ເກ ນ ລຠນ຺ຕີຕິ? ຄຓນວເສນ ຕາວ ປຈ຺ຉິມໂກຏິຍາ ປຎ຺ຈ ຊນາ ລຠນ຺ຕິ, ອຸທ຺ຘໍ ສຕສຫສ຺ສມ຺ປິ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ເຫຏ຺ຐາ ນ ລຠນ຺ຕີ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໐໖) ອາຄຕຕ຺ຕາ ‘‘ເຫຏ຺ຐິມນ຺ຕໂຕ ປຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູ ກຖິນຕ຺ຖາຣໍ ລຠນ຺ຕິ, ຕໂຕ ອປ຺ປກຕຣາ ນ ລຠນ຺ຕີ’’ຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ‘‘ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຊນານໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ປຈ຺ຉິມໂກຏິຍາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກຖິນທຸສ຺ສສ຺ສ ທາຍກາ, ເອໂກ ປຏິຄ຺ຄາຫໂກຕິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຊນານໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ກງ຺ຂາວິຕຣຓີຏີກາຍໍ (ກງ຺ຂາ. ອຠິ. ຏີ. ກຖິນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ) ອາຄຕຕ຺ຕາ ຕສ຺ມິໍ ວາກ຺ເຍ ‘‘ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ກິຣິຍາຍ ກຕ຺ຕາ ‘‘ໂສ ກຖິນຕ຺ຖາໂຣ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຖາໂຣຕິ ອິມິນາ ‘‘ອິມາຍ ສງ຺ຆາຏິຍາ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕອຕ຺ຖຣຓກິຣິຍາ ນ ອຘິປ຺ເປຕາ, ຈຕູຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ອຕ຺ຖາຣກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຎຕ຺ຕິຍາ ທານໍ ອຘິປ຺ເປຕນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ‘‘ກຖິນຕ຺ຖາຣໍ ເກ ລຠນ຺ຕິ…ເປ… ອຸທ຺ຘໍ ສຕສຫສ຺ສນ຺ຕິ ອິທໍ ອຕ຺ຖາຣກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສງ຺ຆສ຺ສ ກຖິນທຸສ຺ສທານກມ຺ມໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວິນຍວິນິຈ຺ຉຍຏີກາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມິມ຺ປິ ປາເຐ ຎຕ຺ຕິຍາ ທິນ຺ນໍເຍວ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ປຎ຺ຈ ຊນາ ອຕ຺ຖາຣໍ ລຠນ຺ຕີ’’ຕິ ອິທໍ ວຈນໍ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິເຍຫິ ວຸຕ຺ຕໍ, ‘‘ອິມາຍ ສງ຺ຆາຏິຍາ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣາມີ’’ຕິອາທິ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຕ຺ຖຣຓໍ ສນ຺ຘາຍ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຏີກາຈຣິຍສ຺ສ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເອວໍ ກງ຺ຂາວິຕຣຓີຏີກາ-ວິນຍວິນິຈ຺ຉຍຏີກາກາຣເກຫິ ອາຈຣິເຍຫິ ‘‘ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມໍ ອຕ຺ຖາໂຣ ນາມາ’’ຕິ ວິນິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ ອຸປຈາຣສີມາຍໍ ກຖິນທານຎຕ຺ຕິກມ຺ມວາຈາກຣຓໍ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ວທນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ເຣວໍ ວິຈາຣຓາ ກາຕພ຺ພາ – ‘‘ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມໍເຍວ ອຕ຺ຖາໂຣ ນາມາ’’ຕິ ຏີກາຈຣິຍາ ນ ວເທຍ຺ຍຸໍ. ວເທຍ຺ຍຸໍ ເຈ, ອຏ຺ຐກຖາຍ ວິຣຸທ຺ໂຘ ສິຍາ. ກຖໍ ວິຣຸທ຺ໂຘຕິ ເຈ? ‘‘ຉິນ຺ນວສ຺ສາ ວາ ປຈ຺ຉິມິກາຍ ອຸປຄຕາ ວາ ນ ລຠນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ວຸຕ຺ຖວສ຺ສາປິ ນ ລຠນ຺ຕີຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໐໖) ອາຄຕຕ຺ຕາ ‘‘ເຕ ຉິນ຺ນວສ຺ສາທໂຍ ກຖິນຕ຺ຖາຣໍ ນ ລຠນ຺ຕີ’’ຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ຍທິ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມໍ ອຕ຺ຖາໂຣ ນາມ ສິຍາ, ເອວໍ ສຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ເມປິ ຄຓປູຣກຠາເວນ ອປ຺ປວິຏ຺ຐາ ສິຍຸໍ. ອຖ ຈ ປນ ‘‘ປຸຣິມິກາຍ ອຸປຄຕານໍ ປນ ສພ຺ເພ ຄຓປູຣກາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໐໖) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເຕ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ເມ ປວິຏ຺ຐາວ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິໂຍ ປຎ຺ຈານິສໍສເຫຕຸຠູຕໍ ‘‘ອິມາຍ ສງ຺ຆາຏິຍາ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣາມີ’’ຕິອາທິກໍ ວຈີເຠທໍເຍວ ‘‘ອຕ຺ຖາໂຣ’’ຕິ ວທຕິ, ນ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມໍ, ຕສ຺ມາ ເຕ ຉິນ຺ນວສ຺ສາທໂຍ ປຎ຺ຈານິສໍສເຫຕຸຠູຕໍ ກຖິນຕ຺ຖາຣໍ ນ ລຠນ຺ຕິ, ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ເມ ປນ ຈຕຸວຄ຺ຄສງ຺ຆປູຣກຠາວໍ ລຠນ຺ຕີຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ປຸນປິ ວຸຕ຺ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ສເຈ ປຸຣິມິກາຍ ອຸປຄຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວາ ໂຫນ຺ຕິ ຕໂຍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ເອໂກ ວາ, ອິຕເຣ ຄຓປູຣເກ ກຕ຺ວາ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ອລພ຺ຠມານກຖິນຕ຺ຖາເຣເຍວ ຉິນ຺ນວສ຺ສາທໂຍ ຄຓປູຣເກ ກຕ຺ວາ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມວາຈາຍ ກຖິນທຸສ຺ສໍ ທາເປຕ຺ວາ ປຸຣິມິກາຍ ອຸປຄເຕຫິ ກຖິນສ຺ສ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພຠາວໂຕ ‘‘ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມໍເຍວ ອຕ຺ຖາໂຣ ນາມາຕິ ຏີກາຈຣິຍາ ນ ວເທຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ອວຈິມ຺ຫາຕິ.

ນນຸ ຈ ໂຠ ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ອຏ຺ຐກຖາວຈເນ ‘‘ອິຕເຣ ຄຓປູຣເກ ກຕ຺ວາ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຈເນນ ຈຕຸວຄ຺ຄສງ຺ເຆນ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມໍເຍວ ‘‘ອຕ຺ຖາໂຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ? ນ, ປຸພ຺ພາປຣວິໂຣຘໂຕ. ປຸພ຺ເພ ຫິ ຉິນ຺ນວສ຺ສາທີນໍ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕຸໍ ອລພ຺ຠມານຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕ, ອິຘ ‘‘ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມໍ ອຕ຺ຖາໂຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເຕສມ຺ປິ ລພ຺ຠມານຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕ ຠເວຍ຺ຍ, ນ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍາ ປຸພ຺ພາປຣວິຣຸທ຺ຘໍ ກເຖຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ກຕ຺ວາ’’ຕິ ປທໍ ‘‘ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ປເທນ ສມ຺ພຊ຺ຌນ຺ເຕນ ສມານກາລວິເສສນໍ ອກຕ຺ວາ ປຸພ຺ພກາລວິເສສນເມວ ກຕ຺ວາ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ສຕິ ປຸພ຺ພວຈເນນາປຣວຈນໍ ຄງ຺ໂຄທເກນ ຍມຸໂນທກໍ ວິຍ ສໍສນ຺ທຕິ, ປຈ຺ຉາປິ ຈ ‘‘ກມ຺ມວາຈໍ ສາເວຕ຺ວາ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣາເປຕ຺ວາ ທານຎ຺ຈ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ວິສຸໍ ກມ຺ມວາຈາສາວນໍ ວິສຸໍ ກຖິນຕ຺ຖຣຓໍ ປຸພ຺ພາປຣານຸກ຺ກມໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມໍ ອຕ຺ຖາໂຣ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ເກວລໍ ອຕ຺ຖາຣສ຺ສ ກາຣຓເມວ ອຸປຈາຣເມວ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ກິຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍ – ‘‘ນ ສງ຺ໂຆ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣຕິ, ນ ຄໂຓ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣຕິ, ປຸຄ຺ຄໂລ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣຕີ’’ຕິ ປຣິວາຣວຈເນນ (ປຣິ. ໔໑໔) ອຍມຕ຺ໂຖ ຊານິຕພ຺ໂພຕິ.

ຍທິ ເອວໍ ກງ຺ຂາວິຕຣຓີຏີກາ-ວິນຍວິນິຈ຺ຉຍຏີກາສຸ ອາຄຕປາຐານໍ ອຘິປ຺ປາໂຍ ກຖໍ ຠາສິຕພ຺ໂພ ຠເວຍ຺ຍ. ນນຸ ກງ຺ຂາວິຕຣຓີຏີກາຍໍ ‘‘ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອິມິສ຺ສາ ກິຣິຍາຍ ກຕ຺ຕາ ‘‘ໂສ ກຖິນຕ຺ຖາໂຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ວິນຍວິນິຈ຺ຉຍຏີກາຍຎ຺ຈ ‘‘ກຖິນທຸສ຺ສທານກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ປທໍ ‘‘ສນ຺ຘາຍາ’’ຕິ ກິຣິຍາຍ ກມ຺ມໍ, ກຖິນຕ຺ຖາໂຣ…ເປ… ອິທໍ ‘‘ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ກິຣິຍາຍ ກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຏີກາສຸ ນີຕຕ຺ຖໂຕ ອາຄຕປາເຐສຸ ສນ຺ເຕສຸ ‘‘ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມໍເຍວ ອຕ຺ຖາໂຣ ນາມາຕິ ຏີກາຈຣິຍາ ນ ວເທຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ? ເຍນາກາເຣນ ອຏ຺ຐກຖາວຈເນນ ຏີກາວຈນຎ຺ຈ ປຸພ຺ພາປຣອຏ຺ຐກຖາວຈນຎ຺ຈ ອວິຣຸທ຺ຘໍ ຠເວຍ຺ຍ, ເຕນາກາເຣນ ຏີກາປາຐານໍ ອຘິປ຺ປາໂຍ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ກຖໍ? ກງ຺ຂາວິຕຣຓີອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ກງ຺ຂາ. ອຏ຺ຐ. ກຖິນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ) ‘‘ໂສ ສພ຺ພນ຺ຕິເມນ ປຣິຈ຺ເຉເທນ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຊນານໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຄໂຕ, ຕສ຺ມິໍ ອຏ຺ຐກຖາວຈເນ ໂຈທເກນ ໂຈເທຕພ຺ພສ຺ສ ອຕ຺ຖິຕາຍ ຕໍ ປຣິຫຣິຕຸໍ ‘‘ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຊນານໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ປຈ຺ຉິມໂກຏິຍາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກຖິນທຸສ຺ສສ຺ສ ທາຍກາ, ເອໂກ ປຏິຄ຺ຄາຫໂກຕິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຊນານໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ປາໂຐ ຏີກາຈຣິເຍນ ວຸຕ຺ໂຕ, ກຖໍ ໂຈເທຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖີຕິ? ໂຠ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍ ‘‘ໂສ ສພ຺ພນ຺ຕິເມນ ປຣິຈ຺ເຉເທນ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຊນານໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ເອວໍ ສຕິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ກຖິນຕ຺ຖາຣການໍ ເອວ ໂສ ກຖິນຕ຺ຖາໂຣ ວຏ຺ຏຕິ, ນ ເອກທ຺ວິຕິຈຕຸປຸຄ຺ຄລານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ ອາປຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ສຕິ ‘‘ນ ສງ຺ໂຆ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣຕິ, ນ ຄໂຓ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣຕິ, ປຸຄ຺ຄໂລ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣຕີ’’ຕິ ອາຄຕປາຬິຍາ ວິຣຸຊ຺ຌນໂຕ ອາຄມວິໂຣໂຘ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ໂຈທນໍ ປຣິຫຣນ຺ໂຕ ‘‘ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຊນານໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ປຈ຺ຉິມໂກຏິຍາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກຖິນທຸສ຺ສສ຺ສ ທາຍກາ, ເອໂກ ປຏິຄ຺ຄາຫໂກຕິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຊນານໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ປາໂຐ ຏີກາຈຣິເຍນ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຖາຍມຘິປ຺ປາໂຍ – ໂຠ ໂຈທກາຈຣິຍ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິເຍນ ກຖິນຕ຺ຖາຣກາເລ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອຕ຺ຖາຣການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ວເສນ ‘‘ໂສ ສພ຺ພນ຺ຕິເມນ ປຣິຈ຺ເຉເທນ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຊນານໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ປາໂຐ ນ ວຸຕ຺ໂຕ, ອຖ ໂຂ ສງ຺ເຆນ ອຕ຺ຖາຣກສ຺ສ ກຖິນທຸສ຺ສທານກາເລ ປຈ຺ຉິມໂກຏິຍາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກຖິນທຸສ຺ສສ຺ສ ທາຍກາ, ເອໂກ ປຏິຄ຺ຄາຫໂກຕິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ທາຍກປຏິຄ຺ຄາຫກປຸຄ຺ຄລານໍ ອຕ຺ຖິຕາຍ ໂສ ປຈ຺ຉາ ກຕ຺ຕພ຺ໂພ ອຕ຺ຖາໂຣ ວຏ຺ຏຕິ, ກາຣຓສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຜລສມ຺ປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ມິໍ ອຏ຺ຐກຖາວຈເນ ອາຄມວິໂຣໂຘ ນາປຊ຺ຊຕີຕິ.

ວິນຍວິນິຈ຺ຉຍຏີກາຍມ຺ປິ ‘‘ກຖິນຕ຺ຖາຣໍ ເກ ລຠນ຺ຕິ, ເກ ນ ລຠນ຺ຕີຕິ? ຄຓນວເສນ ຕາວ ປຈ຺ຉິມໂກຏິຍາ ປຎ຺ຈ ຊນາ ລຠນ຺ຕິ, ອຸທ຺ຘໍ ສຕສຫສ຺ສມ຺ປິ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ເຫຏ຺ຐາ ນ ລຠນ຺ຕີ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາວຈເນ ປເຣຫິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພສ຺ສ ອຕ຺ຖິຕາຍ ຕໍ ປຸຈ຺ຉໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸໍ ‘‘ອິທໍ ອຕ຺ຖາຣກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສງ຺ຆສ຺ສ ກຖິນທຸສ຺ສທານກມ຺ມໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ປາໂຐ ຏີກາຈຣິເຍນ ວຸຕ຺ໂຕ. ກຖໍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພນ຺ຕິ ເຈ? ໂຠ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍ ‘‘ເຫຏ຺ຐິມໂກຏິຍາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຊນານໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອິທໍ ວຈນໍ ກິໍ ປຎ຺ຈານິສໍສສ຺ສ ກາຣຓຠູຕໍ ‘‘ອິມາຍ ສງ຺ຆາຏິຍາ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣາມີ’’ຕິອາທິອຕ຺ຖາຣກິຣິຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຸທາຫຸ ອຕ຺ຖາຣສ຺ສ ກາຣຓຠູຕໍ ກຖິນທຸສ຺ສທານກມ຺ມນ຺ຕິ. ກຖໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາຕິ? ໂຠ ຠທ຺ຣມຸຂ ‘‘ເຫຏ຺ຐິມໂກຏິຍາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຊນານໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອິທໍ ປຎ຺ຈານິສໍສສ຺ສ ກາຣຓຠູຕໍ ‘‘ອິມາຍ ສງ຺ຆາຏິຍາ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣາມີ’’ຕິອາທິກໍ ອຕ຺ຖາຣກິຣິຍໍ ສນ຺ຘາຍ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິເຍນ ນ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຖ ໂຂ ອຕ຺ຖາຣສ຺ສ ກາຣຓຠູຕໍ ກຖິນທານກມ຺ມໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣາຍມຘິປ຺ປາໂຍ – ສງ຺ເຆນ ອຕ຺ຖາຣກສ຺ສ ທິນ຺ນທຸສ຺ເສນ ເອວ ກຖິນຕ຺ຖາໂຣ ສມ຺ຠວຕິ, ນ ຐິຕິກາຍ ລທ຺ຘຈີວເຣນ ວາ ປຸຄ຺ຄລິກຈີວເຣນ ວາ ສມ຺ຠວຕິ, ຕຎ຺ຈ ກຖິນທຸສ຺ສທານກມ຺ມໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກຖິນທຸສ຺ສທາຍກາ, ເອໂກ ປຏິຄ຺ຄາຫໂກຕິ ປຎ຺ຈສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ວິຊ຺ຊມາເນສຸເຍວ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ຕໂຕ ອູເນສູຕິ ປຈ຺ຉິມໂກຏິຍາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ວຏ຺ຏຕິ, ກາຣຓສິທ຺ຘິຍາ ຜລສິທ຺ຘິ ໂຫຕິ, ເຕເນວ ຈ ກາຣເຓນ ‘‘ກຖິນທຸສ຺ສທານກມ຺ມໍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ມຸຂ຺ຍວເສນ ອວຕ຺ວາ ‘‘ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອຸປຈາຣວເສນາຫ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕເຍວ ອຏ຺ຐກຖາວຈນສ຺ສ ປຸພ຺ພາປຣວິໂຣໂຘ ນຕ຺ຖິ, ອຏ຺ຐກຖາວຈເນນ ຈ ຏີກາວຈນໍ ວິຣຸທ຺ຘໍ ນ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ‘‘ອປໂລກນາທິສງ຺ຆກມ຺ມກຣຓຕ຺ຖໍ ພທ຺ຘສີມາ ຠຄວຕາ ອນຸຎ຺ຎາຕາ’’ຕິ ອິມິນາ ວິນຍລກ຺ຂເຓນ ຈ ສເມຕິ.

‘‘ອິມາຍ ສງ຺ຆາຏິຍາ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣາມີ’’ຕິອາທິກາ ປນ ອຕ຺ຖາຣກິຣິຍາ ອປໂລກນາທີສຸ ຈຕູສຸ ສງ຺ຆກມ຺ເມສຸ ອປ຺ປວິຏ຺ຐາ, ອຘິຏ຺ຐານາທໂຍ ວິຍ ປຎ຺ຈານິສໍສລາຠກາຣຓຠູຕາ ປຸຄ຺ຄລກິຣິຍາວ ໂຫຕີຕິ ວສ຺ສູປນາຍິກເຂຕ຺ຕຠູຕາຍ ອນ຺ໂຕອຸປຈາຣສີມາຍ ກາຕພ຺ພາ, ຕສ຺ມາ ອນ຺ໂຕອຸປຈາຣສີມາຍໍ ພທ຺ຘສີມາຍ ອວິຊ຺ຊມານາຍ ພຫິອຸປຈາຣສີມາຍໍ ພທ຺ຘສີມໍ ວາ ອຸທກຸກ຺ເຂປສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣລຠມານຏ຺ຐານໍ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ເມນ ກຖິນທຸສ຺ສໍ ທາເປຕ຺ວາ ປຸນ ວິຫາຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕອຸປຈາຣສີມາຍເມວ ກຖິນຕ຺ຖຣຓໍ ປຸພ຺ພາຈຣິເຍຫິ ກຕໍ, ຕໍ ສຸກຕເມວ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອວໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສຸທ຺ຘອຸປຈາຣສີມາຍເມວ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ຄຍ຺ຫມາເນ ສຕິ ເຕສໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ຊມານາ ສິສ຺ສານຸສິສ຺ສາ ຘຸວວາສຕ຺ຖາຍ ວິຫາຣທານາທິອປໂລກນກມ຺ມໍ ວາ ອຸໂປສຖປວາຣຓາທິຎຕ຺ຕິກມ຺ມໍ ວາ ສີມາສມ຺ມນ຺ນນາທິຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມໍ ວາ ອຸປສມ຺ປທາທິຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ມໍ ວາ ອຸປຈາຣສີມາຍເມວ ກເຣຍ຺ຍຸໍ, ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕາ ຠຄວໂຕ ສາສເນ ມຫນ຺ຕໍ ຊຏໍ ມຫນ຺ຕໍ ຄຸມ຺ພໍ ມຫນ຺ຕໍ ວິສມໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ມາ ຕມກຣຓຕ຺ຖໍ ຍຸຕ຺ຕິໂຕ ຈ ອາຄມໂຕ ຈ ອເນການິ ກາຣຓານິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ກຖຍິມ຺ຫາຕິ.

ສາສເນ ຄາຣວໍ ກຕ຺ວາ, ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສານຸໂລມໂຕ;

ມຍາ ກຕໍ ວິນິຈ຺ຉຍໍ, ສມ຺ມາ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕຸ ສາຘໂວ.

ປຸນປ຺ປຸນໍ ວິຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ, ຍຸຕ຺ຕໍ ເຈ ໂຫຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕຸ;

ໂນ ເຈ ຍຸຕ຺ຕໍ ມາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕຸ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສາວກາຕິ.

ອິໂຕ ປຣານິປິ ກາຣຓສາຘການິ ອາຫຣນ຺ຕິ ອາຈຣິຍາ, ເຕສໍ ປຏິວຈເນນ ອຕິວິຕ຺ຖາໂຣ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຸປຈາຣສີມາຍ ຈຕຸນ຺ນໍ ສງ຺ຆກມ຺ມານໍ ກຕຏ຺ຐານຠາໂວ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ໂຕວ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ວຈນໍ ມນສິ ກຕ຺ວາ ສໍສຍໍ ອກຕ຺ວາ ຘາເຣຕພ຺ໂພຕິ.

‘‘ອິມາຍ ສງ຺ຆາຏິຍາ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣາມີ’’ຕິ ວາຈາ ຠິນ຺ທິຕພ຺ພາຕິ ກິໍ ເອຕ຺ຕເກນ ວຈີເຠເທນ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຕໍ ໂຫຕິ, ອຸທາຫຸ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ກາຍວິກາໂຣ ກາຕພ຺ໂພ? ນ ກາຕພ຺ໂພ. ເອຕ຺ຕເກເນວ ຫິ ວຈີເຠເທນ ອຕ຺ຖຕໍ ໂຫຕິ, ກຖິນໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ປຣິວາເຣ (ປຣິ. ໔໐໘) ‘‘ອຕ຺ຖາໂຣ ເອເກນ ຘມ຺ເມນ ສງ຺ຄຫິໂຕ ວຈີເຠເທນາ’’ຕິ.

ເອວໍ ກຖິນຕ຺ຖາຣໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອນຸໂມທາປນອນຸໂມທເນ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ເຕນ ກຖິນຕ຺ຖາຣເກນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເຍນ ຠິກ຺ຂຸນາ ‘‘ອິມາຍ ສງ຺ຆາຏິຍາ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣາມີ’’ຕິອາທິນາ ວຈີເຠເທນ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຕໍ, ເຕນ ‘‘ກຖິນສ຺ສ ອຕ຺ຖາຣາ ປນ຺ນຣສ ຘມ຺ມາ ຊາຍນ຺ຕີ’’ຕິ ປຣິວາເຣ (ປຣິ. ໔໐໓) ອາຄຕຕ຺ຕາ ກຖິນຕ຺ຖາເຣນ ສເຫວ ປຎ຺ຈ ອານິສໍສາ ອາຄຕາ, ອຖ ກສ຺ມາ ສງ຺ຆໍ ອນຸໂມທາເປຕີຕິ? ກິຎ຺ຈາປິ ອຕ຺ຖາຣກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຎ຺ຈ ອານິສໍສາ ອາຄຕາ, ສງ຺ຆສ຺ສ ປນ ອນາຄຕາ, ຕສ຺ມາ ສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ອາຄມນຕ຺ຖໍ ສງ຺ຆໍ ອນຸໂມທາເປຕິ, ສງ຺ໂຆ ຈ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣຕິ, ເອວໍ ກເຕ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ອານິສໍສາ ອາຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ປຣິວາເຣ (ປຣິ. ໔໐໓) ‘‘ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອຕ຺ຖຕໍ ໂຫຕິ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖາຣກສ຺ສ ຈ ອນຸໂມທກສ຺ສ ຈາ’’ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ກຖິນຕ຺ຖາຣກຠິກ຺ຂຸໂຕ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ຕສ຺ມິໍ ສງ຺ເຆ ອຕ຺ຖິ, ອິຘ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອຕ຺ຖາຣເກນ ‘‘ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ອນຸໂມທເກນ ‘‘ອາວຸໂສ’’ຕິ. ຍທິ ປນ ກຖິນຕ຺ຖາຣໂກ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ເພສໍ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ໂຫຕິ, ເຕນ ‘‘ອາວຸໂສ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ອິຕເຣຫິ ‘‘ຠນ຺ເຕ’’ຕິ, ເອວໍ ເສສນຍທ຺ວເຍປິ. ເອວໍ ສພ຺ເພສໍ ອຕ຺ຖຕໍ ໂຫຕິ ກຖິນນ຺ຕິ. ອິເມສຸ ປນ ສງ຺ຆປຸຄ຺ຄເລສຸ ເຍ ຕສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ປຸຣິມິກາຍ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ປຐມປວາຣຓາຍ ປວາຣິຕາ, ເຕເຍວ ອນຸໂມທິຕຸໍ ລຠນ຺ຕິ, ຉິນ຺ນວສ຺ສາ ວາ ປຈ຺ຉິມິກາຍ ອຸປຄຕາ ວາ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ວຸຕ຺ຖວສ຺ສາ ວາ ນ ລຠນ຺ຕິ, ອນນຸໂມທນ຺ຕາປິ ອານິສໍສໍ ນ ລຠນ຺ຕິ.

ເອວໍ ກຖິນຕ຺ຖາຣໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຈີວຣວິຠາຄໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເອວໍ ອຕ຺ຖເຕ ປນ ກຖິເນ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສເຈ ກຖິນຈີວເຣນ ສທ຺ຘິໍ ອາຠຕໍ ອານິສໍສນ຺ຕິ ອິມິນາ ເອກໍ ອຕ຺ຖຕຈີວຣເມວ ກຖິນຈີວຣໍ ນາມ, ຕໂຕ ອຎ຺ຎໍ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອາຠຕໍ ສພ຺ພໍ ຈີວຣໍ ກຖິນານິສໍສຈີວຣໍ ນາມາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ວກ຺ຂຕິ ຫິ ‘‘ອວເສສກຖິນານິສໍເສ ພລວວຕ຺ຖານີ’’ຕິອາທິ. ເຕນ ຎາຍຕິ ‘‘ວຕ຺ຖເມວ ອິຘ ອານິສໍໂສ ນາມ, ນ ອຄ຺ໂຆ, ກຖິນສາຏເກນ ສທ຺ຘິໍ ອາຠຕານໍ ອຎ຺ຎສາຏການໍ ພຫຸລວເສນ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພໍ, ນ ກຖິນສາຏກສ຺ສ ມຫຄ຺ຆວເສນາ’’ຕິ. ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ອນິສ຺ສໂຣ, ອຕ຺ຖຕກຖິໂນ ຠິກ຺ຂຸເຍວ ອິສ຺ສໂຣ. ກສ຺ມາ? ທາຍເກຫິ ວິຈາຣິຕຕ຺ຕາ. ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ອິສ຺ສໂຣ, ກສ຺ມາ? ທາຍເກຫິ ອວິຈາຣິຕຕ຺ຕາ, ມູລກຖິນສ຺ສ ຈ ສງ຺ເຆ ທິນ຺ນຕ຺ຕາ. ອວເສສກຖິນານິສໍເສຕິ ຕສ຺ສ ທິນ຺ນວຕ຺ເຖຫິ ອວເສສກຖິນານິສໍສວຕ຺ເຖ. ພລວວຕ຺ຖານີຕິ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພກຖິນສາຏກໍເຍວ ອຫຕໍ ວາ ອຫຕກປ຺ປໍ ວາ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອານິສໍສຈີວຣໍ ປນ ຍຖາສຕ຺ຕິ ຍຖາພລໍ ປຸຣາຓໍ ວາ ອຠິນວໍ ວາ ທຸພ຺ພລໍ ວາ ພລວໍ ວາ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕສຸ ທຸພ຺ພລວຕ຺ເຖ ຐິຕິກາຍ ທິນ຺ເນ ລທ຺ຘຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ອຸປກາຣກໍ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອຸປກາຣຓໂຍຄ຺ຄານິ ພລວວຕ຺ຖານິ ທາຕພ຺ພານີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ວສ຺ສາວາສິກຐິຕິກາຍ ທາຕພ຺ພານີຕິ ຍຕ຺ຕກາ ຠິກ຺ຂູ ວສ຺ສາວາສິກຈີວຣໍ ລຠິໍສຸ, ເຕ ຐເປຕ຺ວາ ເຕສໍ ເຫຏ຺ຐໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍຖາກ຺ກມໍ ທາຕພ຺ພານິ. ເຖຣາສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍາຕິ ຍຕ຺ຕກາ ຠິກ຺ຂູ ຕິສ຺ສໍ ກຖິນຕ຺ຖຕສີມາຍໍ ສນ຺ຕິ, ເຕສຸ ເຊຏ຺ຐກຠິກ຺ຂຸໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທາຕພ຺ພານິ. ອາສນຄ຺ຄຫຓໍ ປນ ຍຖາວຸຑ຺ຒໍ ນິສິນ຺ເນ ສນ຺ຘາຍ ກຕໍ. ເອເຕນ ວສ຺ສາວາສິກກຖິນານິສໍສານໍ ສມານຄຕິກຕໍ ທີເປຕິ. ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ນ ຠາເຊຕພ຺ພນ຺ຕິ ກຖິນສາຏເກນ ສທ຺ຘິໍ ອາຠເຕສຸ ມຎ຺ຈປີຐາທິກໍ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ນ ຠາເຊຕພ຺ພໍ, ສງ຺ຆິກວເສເນວ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ຄຣຸຠຓ຺ຑວິນິຈ຺ຉໂຍ ອນນ຺ຕຣກຖາຍໍ ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ.

ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖິ. ກຖໍ? ອິທານິ ຠິກ຺ຂູ ກຖິນານິສໍສຈີວຣໍ ກຸສປາຕໍ ກຕ຺ວາ ວິຠຊນ຺ຕິ, ຕໍ ຍຸຕ຺ຕໍ ວິຍ ນ ທິສ຺ສຕີຕິ. ກສ຺ມາຕິ ເຈ? ‘‘ອວເສສກຖິນານິສໍເສ ພລວວຕ຺ຖານິ ວສ຺ສາວາສິກຐິຕິກາຍ ທາຕພ຺ພານິ, ຐິຕິກາຍ ອຠາເວ ເຖຣາສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທາຕພ຺ພານີ’’ຕິ ວຈນໂຕຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ກຕ຺ຖ ກຸສປາໂຕ ກາຕພ຺ໂພຕິ? ຠຓ຺ຑາຄາເຣ ຐປິຕຈີວເຣຕິ. ກຖໍ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ເຈ? ‘‘ອຸສ຺ສນ຺ນໍ ໂຫຕີຕິ ພຫຸ ຣາສິກຕໍ ໂຫຕິ, ຠຓ຺ຑາຄາຣໍ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ. ສມ຺ມຸຂີຠູເຕນາຕິ ອນ຺ໂຕອຸປຈາຣສີມາຍໍ ຐິເຕນ. ຠາເຊຕຸນ຺ຕິ ກາລໍ ໂຆສາເປຕ຺ວາ ປຏິປາຏິຍາ ຠາເຊຕຸໍ…ເປ… ເອວໍ ຐປິເຕສຸ ຈີວຣປຏິວີເສສຸ ກຸໂສ ປາເຕຕພ຺ໂພ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໔໓) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ອິມິສ຺ສໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຠາເຊຕພ຺ພນ຺ຕິ ອມ຺ຫາກໍ ຂນ຺ຕິ.

ເອກຈ຺ເຈ ປນ ຠິກ຺ຂູ ເອເກກສ຺ສ ເອເກກສ຺ມິໍ ຈີວເຣ ອປ຺ປໂຫນ຺ເຕ ຈີວຣໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອກປ຺ປິຍວຕ຺ຖຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠາເຊນ຺ຕິ, ຕໍ ອຕິໂອຬາຣິກເມວ. ອຎ຺ເຎປິ ເອກຈ຺ຈານໍ ຈີວຣານໍ ມຫຄ຺ຆຕາຍ ເອກຈ຺ຈານໍ ອປ຺ປຄ຺ຆຕາຍ ສມຄ຺ຆໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາຕິ ຕເຖວ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕມ຺ປິ ໂອຬາຣິກເມວ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ອກປ຺ປິຍວຕ຺ຖຸນາ ປຣິວຕ຺ຕເນປິ ຕສ຺ສ ວິຈາຣເຓປິ ຠາຄຄ຺ຄຫເຓປິ ອາປຕ຺ຕິເຍວ ໂຫຕິ. ເອເກ ‘‘ກຖິນໍ ນາມ ທຸພ຺ພິຈາຣຓີຍ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕ຺ຖຣຓໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ, ປຸຄ຺ຄລິກວເສເນວ ຍຖາຊ຺ຌາສຍໍ ວິຈາເຣນ຺ຕິ, ຕໍ ປນ ຍທິ ທາຍເກຫິ ປຸຄ຺ຄລສ຺ເສວ ທິນ຺ນໍ, ປຸຄ຺ຄເລນ ຈ ສງ຺ຆສ຺ສ ອປຣິຈ຺ຈຊິຕໍ, ເອວໍ ສຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກຕ຺ຕາ ຍຸຕ຺ຕໍ ວິຍ ທິສ຺ສຕິ. ຍທິ ປນ ສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ຄຓສ຺ສ ວາ ທິນ຺ນໍ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ທິນ຺ເນປິ ສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ຄຓສ຺ສ ວາ ປຣິຈ຺ຈຊິຕໍ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ສງ຺ຆຄຓານໍ ສນ຺ຕກຕ຺ຕາ ອຍຸຕ຺ຕໍ ຠເວຍ຺ຍ. ອປເຣ ປນ ກຖິນວເສນ ປຏິຄ຺ຄຫິເຕ ວິຈາເຣຕຸໍ ທຸກ຺ກຣນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມານາ ‘‘ນ ມຍໍ ກຖິນວເສນ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາມ, ວສ຺ສາວາສິກຠາເວເນວ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຍຖາຣຸຈິ ວິຈາເຣນ຺ຕິ, ຕມ຺ປິ ອຍຸຕ຺ຕໍ. ວສ຺ສາວາສິກມ຺ປິ ຫິ ສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ນໍ ສງ຺ຆິກໍ ໂຫຕິເຍວ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ທິນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລິກໍ. ກຖໍ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ເຈ? ‘‘ສເຈ ປນ ເຕສໍ ເສນາສເນ ປໍສຸກູລິໂກ ວສຕິ, ອາຄຕຎ຺ຈ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ວສ຺ສາວາສິກໍ ເທມາ’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເຕນ ສງ຺ຆສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຕານິ ກຸລານິ ສງ຺ຆສ຺ສ ທາຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ‘ຕຸມ຺ຫາກໍເຍວ ເທມາ’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ສຠາໂຄ ຠິກ຺ຂຸ ‘ວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຫີ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ປໍສຸກູລິກສ຺ສ ປເນຕໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໑໘; ວິ. ສງ຺ຄ. ອຏ຺ຐ. ໒໑໙) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ.

ວສ຺ສາວາສິກໍ ທຸວິຘໍ ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍຕຕ຺ຣຸປ຺ປາທວເສນ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໑໘) ‘‘ອິຕິ ສທ຺ຘາເທຍ຺ເຍ ທາຍກມນຸສ຺ສາ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພາ, ຕຕ຺ຣຸປ຺ປາເທ ປນ ກປ຺ປິຍກາຣກາ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພາ’’ຕິ. ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍວສ຺ສາວາສິກມ຺ປິ ສວິຫາຣາວິຫາຣວເສນ ທຸວິຘໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໑໘) ‘‘ມຫາປທຸມຕ຺ເຖໂຣ ປນາຫ ນ ເອວໍ ກາຕພ຺ພໍ. ມນຸສ຺ສາ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ອາວາສປຏິຊຄ຺ຄນຕ຺ຖາຍ ປຈ຺ຈຍໍ ເທນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອຎ຺ເຎຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ຕຕ຺ຖ ປວິສິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ, ‘‘ເຍສໍ ປນ ເສນາສນໍ ນຕ຺ຖິ, ເກວລໍ ປຈ຺ຈຍເມວ ເທນ຺ຕິ, ເຕສໍ ປຈ຺ຈຍໍ ອວສ຺ສາວາສິເກ ເສນາສເນ ຄາເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈ. ຕຕ຺ຣຸປ຺ປາທວສ຺ສາວາສິກໍ ນາມ ກປ຺ປິຍກາຣການໍ ຫຕ຺ເຖ ກປ຺ປິຍວຕ຺ຖຸປອຠຸຎ຺ຊນຕ຺ຖາຍ ທິນ຺ນວຕ຺ຖຸໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໑໘) ‘‘ກປ຺ປິຍກາຣການຎ຺ຫິ ຫຕ຺ເຖ ‘ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຖາ’ຕິ ທິນ຺ນວຕ຺ຖຸໂຕ ຍໍ ຍໍ ກປ຺ປິຍໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ອນຸຎ຺ຎາຕ’’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ວສ຺ສາວາສິກຈີວຣມ຺ປິ ປຸພ຺ເພ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ສງ຺ຆສ຺ເສວ ເທນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ກຖິນຈີວຣໍ ເທມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ກຖິນຈີວຣຠາເວນ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ, ‘‘ວສ຺ສາວາສິກໍ ເທມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ວສ຺ສາວາສິກຈີວຣຠາເວເນວ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ກສ຺ມາ? ‘‘ຍຖາ ທາຍກາ ວທນ຺ຕິ, ຕຖາ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໒໕) ວຈນໂຕ.

ກິຎ຺ຈິ ອວຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖ ວາ ປາທມູເລ ວາ ຐເປຕ຺ວາ ຄເຕ ກິໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ? ຕຕ຺ຖ ສເຈ ‘‘ອິທໍ ວຕ຺ຖຸ ເຈຕິຍສ຺ສ ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ປຣປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວາ ອຕ຺ຖາຍ ປຣິຓຕ’’ນ຺ຕິ ຊາເນຍ຺ຍ, ເຕສໍ ອຕ຺ຖາຍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອຖ ‘‘ມມຕ຺ຖາຍ ປຣິຓຕ’’ນ຺ຕິ ຊາເນຍ຺ຍ, ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ປຣິວາເຣ (ປຣິ. ໓໒໙) ‘‘ນວ ອຘມ຺ມິກທານານີ’’ຕິອາທິ. ອຖ ນ ກິຎ຺ຈິ ຊາເນຍ຺ຍ, ອຕ຺ຕໂນ ຫຕ຺ເຖ ວາ ປາທມູເລ ວາ ກິຎ຺ຈິ ອວຕ຺ວາ ຐປິຕໍ ຕສ຺ເສວ ປຸຄ຺ຄລິກໍ ໂຫຕິ. ນ ຫິ ເຈຕິຍາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ປຣິຓຕໍ ກິຎ຺ຈິ ອວຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ວາ ປາທມູເລ ວາ ຐເປຕີຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໗໙) ‘‘ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເທຕີຕິ ‘ອິມໍ ຈີວຣໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ທມ຺ມີ’ຕິ ເອວໍ ປຣມ຺ມຸຂາ ວາ ປາທມູເລ ຐເປຕ຺ວາ ‘ອິມໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ທມ຺ມີ’ຕິ ເອວໍ ສມ຺ມຸຂາ ວາ ເທຕີ’’ຕິອາທິ.

‘‘ອິມິສ຺ສໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຠາເຊຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ກຖໍ ຠາເຊຕພ຺ພນ຺ຕິ? ‘‘ອວເສສກຖິນານິສໍເສ ພລວວຕ຺ຖານິ ວສ຺ສາວາສິກຐິຕິກາຍ ທາຕພ຺ພານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເຍ ຠິກ຺ຂູ ອິມສ຺ມິໍ ວສ຺ເສ ວສ຺ສາວາສິກໍ ນ ລຠິໍສຸ, ເຕສໍ ເຫຏ຺ຐໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອເກກໍ ຈີວຣໍ ວາ ສາຏກໍ ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ອຖ ຈີວຣານໍ ວາ ສາຏການໍ ວາ ອວສິຏ຺ເຐສຸ ສນ຺ເຕສຸ ປຸນ ເຖຣາສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທຸຕິຍຠາໂຄ ທາຕພ຺ໂພ. ຕໂຕ ຈີວເຣສຸ ວາ ສາຏເກສຸ ວາ ຂີເຓສຸ ເຍ ລຠນ຺ຕິ, ເຕສຸ ປຈ຺ຉິມສ຺ສ ວສ຺ສາທີນິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕພ຺ພານິ. ນ ເກວລໍ ຕສ຺ມິໍ ກຖິນຕ຺ຖຕທິວເສ ທິນ຺ນທຸສ຺ສານິ ເອວ ກຖິນານິສໍສານິ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ອຖ ໂຂ ຍາວ ກຖິນສ຺ສ ອຸພ຺ຠາຣາ ສງ຺ຆໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ທິນ຺ນຈີວຣານິປິ ສງ຺ຆິເກນ ຕຕ຺ຣຸປ຺ປາເທນ ອາຣາມິເກຫິ ອາຠຕຈີວຣານິປິ ກຖິນານິສໍສານິເຍວ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ຕາທິເສສຸ ຈີວເຣສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນສຸ ຍຖາວຸຕ຺ຕສລ຺ລກ຺ຂິຕວສ຺ສສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເຫຏ຺ຐໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຄາເຫຕພ຺ພໍ. ‘‘ຐິຕິກາຍ ອຠາເວ ເຖຣາສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທາຕພ຺ພານີ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໐໖) ວຈນໂຕ ຕສ຺ມິໍ ວສ຺ເສ ວສ຺ສາວາສິກຈີວຣານໍ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນສຸປິ ຐິຕິກາຍ ອຄາຫາປນໂຕ ວາ ວສ຺ສາວາສິກຐິຕິກາຍ ອຠາເວ ສຕິ ລທ຺ຘພ຺ພກຖິນານິສໍເສ ຕສ຺ສໍ ອຸປຈາຣສີມາຍໍ ສພ຺ເພ ຠິກ຺ຂູ ປຏິປາຏິຍາ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ເຖຣາສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຐິຕິກໍ ກຕ຺ວາ ເອເກກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອເກກໍ ຈີວຣໍ ວາ ສາຏກໍ ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ສງ຺ຆນວກສ຺ສ ທານກາເລປິ ມຫາເຖຣາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ວີສຕິວສ຺ສານໍ ທີຍຕິ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຐິຕິກາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ, ຐິຕິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ເຕສໍ ທຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ຐິຕິກາຍ ທາຕພ຺ພໍ. ທຸຕິຍຠາເຄ ປນ ເຖຣາສນໍ ອາຣຸຬ຺ເຫ ປຈ຺ຉາ ອາຄຕານໍ ປຐມຠາໂຄ ນ ປາປຸຓາຕິ, ທຸຕິຍຠາຄໂຕ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ທາຕພ຺ໂພ. ອຍໍ ຐິຕິກາວິຈາໂຣ ຈຕຸປຈ຺ຈຍຠາຊນກຖາໂຕ (ວິ. ສງ຺ຄ. ອຏ຺ຐ. ໒໐໒) ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ.

ນນຸ ຈ ໂຠ ເອກຈ຺ຈານິ ກຖິນານິສໍສຈີວຣານິ ມຫຄ຺ຆານິ, ເອກຈ຺ຈານິ ອປ຺ປຄ຺ຆານິ ໂຫນ຺ຕິ, ກຖໍ ເອເກກສ຺ສ ເອເກກສ຺ມິໍ ທິນ຺ເນ ອຄ຺ຆສມຕ຺ຕໍ ຠເວຍ຺ຍາຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ຠຓ຺ຑາຄາຣຈີວຣຠາຊເນ ອຄ຺ຆສມຕ຺ຕໍ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ຈີວຣກ຺ຂນ຺ຘເກ (ມຫາວ. ໓໔໓) ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສງ຺ຆສ຺ສ ຠຓ຺ຑາຄາເຣ ຈີວຣໍ ອຸສ຺ສນ຺ນໍ ໂຫຕິ. ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ – ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມຸຂີຠູເຕນ ສງ຺ເຆນ ຠາເຊຕຸໍ…ເປ… ອຖ ໂຂ ຈີວຣຠາຊການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ເອຕທໂຫສິ ‘ກຖໍ ນຸ ໂຂ ຈີວຣໍ ຠາເຊຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ. ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ – ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐມໍ ອຸຈ຺ຈິນິຕ຺ວາ ຕຸລຍິຕ຺ວາ ວຓ຺ຓາວຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ຄເຓຕ຺ວາ ວຄ຺ຄໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຈີວຣປຏິວີສໍ ຐເປຕຸ’’ນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐກຖາຍຎ຺ຈ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໔໓) ‘‘ອຸຈ຺ຈິນິຕ຺ວາຕິ ‘ອິທໍ ຖູລໍ, ອິທໍ ສຓ຺ຫໍ, ອິທໍ ຆນໍ, ອິທໍ ຕນຸກໍ, ອິທໍ ປຣິຠຸຕ຺ຕໍ, ອິທໍ ອປຣິຠຸຕ຺ຕໍ, ອິທໍ ທີຆໂຕ ເອຕ຺ຕກໍ, ປຸຖຸລໂຕ ເອຕ຺ຕກ’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວຕ຺ຖານິ ວິຈິນິຕ຺ວາ. ຕຸລຍິຕ຺ວາຕິ ‘ອິທໍ ເອຕ຺ຕກໍ ອຄ຺ຆຕິ, ອິທໍ ເອຕ຺ຕກ’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອຄ຺ຆປຣິຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ. ວຓ຺ຓາວຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາຕິ ສເຈ ສພ຺ເພສໍ ເອເກກເມວ ທສທສອຄ຺ຆນກໍ ປາປຸຓາຕິ, ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ. ໂນ ເຈ ປາປຸຓາຕິ, ຍໍ ນວ ວາ ອຏ຺ຐ ວາ ອຄ຺ຆຕິ, ຕໍ ອຎ຺ເຎນ ເອກອຄ຺ຆນເກນ ຈ ທ຺ວິອຄ຺ຆນເກນ ຈ ສທ຺ຘິໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ເອເຕນ ອຸປາເຍນ ສເມ ປຏິວີເສ ຐເປຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠິກ຺ຂູ ຄເຓຕ຺ວາ ວຄ຺ຄໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາຕິ ສເຈ ເອເກກສ຺ສ ທີຍມາເນ ທິວໂສ ນ ປໂຫຕິ, ທສ ທສ ຠິກ຺ຂູ ຄເຓຕ຺ວາ ທສ ທສ ຈີວຣປຏິວີເສ ເອກວຄ຺ຄໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ເອກໍ ຠຓ຺ຑິກໍ ກຕ຺ວາ ເອວໍ ຈີວຣປຏິວີສໍ ຐເປຕຸໍ ອນຸຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ຐປິເຕສຸ ຈີວຣປຏິວີເສສຸ ກຸໂສ ປາເຕຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນ ຎາຍຕິ ‘‘ຠຓ຺ຑາຄາຣຈີວຣຠາຊເນ ອຄ຺ຆສມຕ຺ຕໍ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ກຸສປາໂຕ ຈ ກາຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

ອິມສ຺ມິໍ ປນ ກຖິນານິສໍສຈີວຣຠາຊເນ ອຄ຺ຆສມຕ຺ຕໍ ນ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ກຸສປາໂຕ ຈ ນ ກາຕພ຺ໂພ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ກຖິນກ຺ຂນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາຍໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໐໖) ‘‘ເອວໍ ອຕ຺ຖເຕ ປນ ກຖິເນ ສເຈ ກຖິນຈີວເຣນ ສທ຺ຘິໍ ອາຠຕໍ ອານິສໍສໍ ທາຍກາ ‘ເຍນ ອມ຺ຫາກໍ ກຖິນໍ ຄຫິຕໍ, ຕສ຺ເສວ ເທມາ’ຕິ ເທນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ອນິສ຺ສໂຣ. ອຖ ອວິຈາເຣຕ຺ວາວ ທຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ອິສ຺ສໂຣ, ຕສ຺ມາ ສເຈ ກຖິນຕ຺ຖາຣກສ຺ສ ເສສຈີວຣານິປິ ທຸພ຺ພລານິ ໂຫນ຺ຕິ, ສງ຺ເຆນ ອປໂລເກຕ຺ວາ ເຕສມ຺ປິ ອຕ຺ຖາຍ ວຕ຺ຖານິ ທາຕພ຺ພານິ, ກມ຺ມວາຈາ ປນ ເອກາເຍວ ວຏ຺ຏຕິ. ອວເສສກຖິນານິສໍເສ ພລວວຕ຺ຖານິ ວສ຺ສາວາສິກຐິຕິກາຍ ທາຕພ຺ພານິ. ຐິຕິກາຍ ອຠາເວ ເຖຣາສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທາຕພ຺ພານິ’’ອິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຄ຺ຆປຣິຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ’’ຕິ ວາ ‘‘ກຸສປາໂຕ ກາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວາ. ເຕນ ຎາຍຕິ ‘‘ກຖິນານິສໍສຈີວຣານິ ວສ຺ສາວາສິກຐິຕິກາຍ ວາ ວຸຑ຺ຒຕຣໂຕ ວາ ປຏ຺ຐາເຍວ ທາຕພ຺ພານິ, ເນວ ອຄ຺ຆສມຕ຺ຕໍ ກາຕພ຺ພໍ, ນ ກຸໂສ ປາເຕຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

ອິທານິ ປນ ວສ຺ສາວາສິກຠາເວນ ອທິນ຺ນຕ຺ຕາ ວສ຺ສາວາສິກຐິຕິກາຍ ອກຕຕ຺ຕາ ຈ ກຖິນຕ຺ຖຕຈີວຣໂຕ ຈ ກຖິນຕ຺ຖາຣກສ຺ສ ອວເສສຈີວຣຕ຺ຖາຍ ທິນ຺ນວຕ຺ຖໂຕ ຈ ອວເສສກຖິນານິສໍເສ ພລວວຕ຺ຖານິ ວຸຑ຺ຒຕຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ເອກໍ ວຕ຺ຖໍ ທາຕພ຺ພໍ, ເຕສຸ ປນ ວຣໍ ວຣໍ ວຸຑ຺ຒສ຺ສ ທາຕພ຺ພໍ. ກຖໍ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ເຈ? ‘‘ປຈ຺ຉິມວສ຺ສູປນາຍິກທິວເສ ປນ ສເຈ ກາລໍ ໂຆເສຕ຺ວາ ສນ຺ນິປຕິເຕ ສງ຺ເຆ ໂກຈິ ທສຫຕ຺ຖໍ ວຕ຺ຖໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ວສ຺ສາວາສິກໍ ເທຕິ, ອາຄນ຺ຕຸໂກ ສເຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ທາຕພ຺ພໍ. ນວໂກ ເຈ ໂຫຕິ, ສມ຺ມເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘ສເຈ, ຠນ຺ເຕ, ອິຈ຺ຉຖ, ປຐມຠາຄໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອິທໍ ວຕ຺ຖໍ ຄຓ຺ຫຖາ’ຕິ. ອມຸຎ຺ຈນ຺ຕສ຺ສ ນ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ປຸພ຺ເພ ຄາຫິຕໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ທາຕພ຺ພໍ. ເອເຕເນວ ອຸປາເຍນ ທຸຕິຍຕ຺ເຖຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ອາຄນ຺ຕຸກສ຺ສ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປຐມວສ຺ສູປຄຕາ ທ຺ເວ ຕີຓິ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຎ຺ຈ ວາ ວຕ຺ຖານິ ອລຕ຺ຖຸໍ, ລທ຺ຘໍ ລທ຺ຘໍ ເອເຕເນວ ອຸປາເຍນ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ຍາວ ອາຄນ຺ຕຸກສ຺ສ ສມກໍ ໂຫຕິ, ຕາວ ທາຕພ຺ພໍ. ເຕນ ປນ ສມເກ ລທ຺ເຘ ອວສິຏ຺ໂຐ ອນຸຠາໂຄ ເຖຣາສເນ ທາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ເສນາສນກ຺ຂນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາຍໍ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໑໘) ວຈນໂຕ ຕໍສໍວຓ຺ຓນາຠູຕາຍໍ ວິມຕິວິໂນທນິຍຎ຺ຈ (ວິ. ວິ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໒.໓໑໘) ‘‘ອາຄນ຺ຕຸໂກ ສເຈ ຠິກ຺ຂູຕິ ຈີວເຣ ຄາຫິເຕ ປຈ຺ຉາ ອາຄໂຕ ອາຄນ຺ຕຸໂກ ຠິກ຺ຂຸ. ປຕ຺ຕຏ຺ຐາເນຕິ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ປຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ. ປຐມວສ຺ສູປຄຕາຕິ ອາຄນ຺ຕຸກສ຺ສ ອາຄມນໂຕ ປຸເຣຕຣເມວ ປຈ຺ຉິມິກາຍ ວສ຺ສູປນາຍິກາຍ ວສ຺ສູປຄຕາ. ລທ຺ຘໍ ລທ຺ຘນ຺ຕິ ທາຍການໍ ສນ຺ຕິກາ ອາຄຕາຄຕສາຏກ’’ນ຺ຕິ ວຈນໂຕ, ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍຎ຺ຈ (ວຊິຣ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໓໑໘) ‘‘ປຐມຠາຄໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາຕິ ອິທໍ ເຈ ປຐມຄາຫິຕວຕ຺ຖຸໂຕ ມຫຄ຺ຆໍ ໂຫຕີຕິ ລິຂິຕ’’ນ຺ຕິ ວຈນໂຕ ຈ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ເອວໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ຏີກາສຸ ຈ ວສ຺ສາວາສິກທາເນ ປຈ຺ຉາ ອາຠຕໍ ມຫຄ຺ຆວຕ຺ຖໍ ມຫາເຖຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເຕຫິ ອນິຈ຺ຉິຕໍເຍວ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຉາ ອາຄຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທາຕພ຺ພຠາວສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວຣໍ ວຣໍ ວຸຑ຺ຒສ຺ສ ທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ.

‘‘ສເຈ ປຐມວສ຺ສູປຄຕາ ທ຺ເວ ຕີຓິ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຎ຺ຈ ວາ ວຕ຺ຖານິ ອລຕ຺ຖຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຖຄຓນາຍ ເອວ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ອຄ຺ຆຄຓນາຍ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຈ ກຖິນານິສໍສວຕ຺ຖສ຺ສ ຈ ວສ຺ສາວາສິກຄຕິກຠາວສ຺ສ ວຈນໂຕ ກຖິນານິສໍສວຕ຺ຖານິ ວຕ຺ຖຄຓນາວເສເນວ ຠາເຊຕພ຺ພານິ, ນ ອຄ຺ຆສມຠາເວນາຕິ ຈ ທຏ຺ຐພ຺ພານິ, ເຕເນວ ຈ ກາຣເຓນ ‘‘ໂຍ ພຫູນິ ກຖິນານິສໍສວຕ຺ຖານິ ເທຕິ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕເກເນວ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໐໖) ວຸຕ຺ຕໍ. ພຫູນິ ຫິ ກຖິນານິສໍສວຕ຺ຖານິ ວິຠຊນກາເລ ສງ຺ຆສ຺ສ ອຸປກາຣການິ ໂຫນ຺ຕີຕິ.

ປາຬິອຏ຺ຐກຖາທີຫິ, ເນຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ວິນິຈ຺ຉຍໍ;

ກຖິເນ ຈີວເຣ ມຍ຺ຫໍ, ຈິນ຺ຕຍນ຺ຕຸ ວິຈກ຺ຂຓາ.

ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ, ຍຸຕ຺ຕໍ ເຈ ຘາຣຍນ຺ຕຸ ຕໍ;

ອຍຸຕ຺ຕຎ຺ເຈ ອິໂຕ ອຎ຺ຎໍ, ປຣິເຍສນ຺ຕຸ ກາຣຓນ຺ຕິ.

‘‘ໂຍ ຈ ຕຕ຺ຖ ຈີວຣຸປ຺ປາໂທ, ໂສ ເນສໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈີວຣສ຺ເສວ ອຕ຺ຖຕກຖິນານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕກຠາວສ຺ສ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຈີວຣໂຕ ອຎ຺ຎານິ ສງ຺ຆໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ທິນ຺ນານິ ປິຓ຺ຑປາຕາທີນິ ວຕ຺ຖູນິ ອຸປຈາຣສີມໍ ປວິຏ຺ຐສ຺ສ ອາຄຕາຄຕສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໐໖) ‘‘ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣາເປຕ຺ວາ ທານຎ຺ຈ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ, ອານິສໍໂສ ປນ ອິຕເຣສໍເຍວ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາມເຓຣານໍ ອຸປຑ຺ຒປຏິວີສໍ ທາຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໔໓) ປາຐໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ກຖິນານິສໍສຈີວຣມ຺ປິ ສາມເຓຣານໍ ອຸປຑ຺ຒປຏິວີສໍເຍວ ເທນ຺ຕິ, ນ ປເນວໍ ກາຕພ຺ພໍ. ຠຓ຺ຑາຄາເຣ ຐປິຕຎ຺ຫິ ອກາລຈີວຣເມວ ສາມເຓຣານໍ ອຸປຑ຺ຒປຏິວີສໍ ກຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ວສ຺ສາວາສິກກຖິນານິສໍສາທິກາລຈີວຣໍ ປນ ສມກເມວ ທາຕພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຈີວຣກ຺ຂນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາຍໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໔໓) ‘‘ສາມເຓຣານໍ ອຸປຑ຺ຒປຏິວີສນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ເຍ ສາມເຓຣາ ອຕ຺ຕິສ຺ສຣາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ກຕ຺ຕພ຺ພກມ຺ມໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ, ອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາສຸ ຍຸຕ຺ຕາ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍານໍເຍວ ວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ອຎ຺ເຎສໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອເຕສໍເຍວ ອຸປຑ຺ຒຠາໂຄ ທາຕພ຺ໂພ. ເຍ ປນ ປຸເຣຠຕ຺ຕຎ຺ຈ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ເສວ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເຕສໍ ສມໂກ ທາຕພ຺ໂພ. ອິທຎ຺ຈ ປິຏ຺ຐິສມເຍ ອຸປ຺ປນ຺ເນນ ຠຓ຺ຑາຄາເຣ ຐປິເຕນ ອກາລຈີວເຣເນວ ກຖິຕໍ, ກາລຈີວຣໍ ປນ ສມກເມວ ທາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

ກຈ຺ຈິ ນຸ ໂຂ ສາມເຓຣາ ວສ຺ສໍ ອຸປຄຕາ, ເຍນ ອານິສໍສໍ ລເຠຍ຺ຍຸນ຺ຕິ? ອາມ ອຸປຄຕາຕິ. ກຖໍ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ? ‘‘ອຖ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຠິກ຺ຂູ ອຸປຄຕາ, ເອໂກ ປຣິປຸຓ຺ຓວສ຺ໂສ ສາມເຓໂຣ, ໂສ ເຈ ປຈ຺ຉິມິກາຍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຄຓປູຣໂກ ເຈວ ໂຫຕິ, ອານິສໍສຎ຺ຈ ລຠຕີ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໐໖) ວຈນໂຕ ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍຎ຺ຈ (ວຊິຣ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓໐໖) ‘‘ປຈ຺ຉິມິກາຍ ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ປຐມປວາຣຓາຍ ປວາເຣຕຸມ຺ປິ ລຠຕິ, ວສ຺ສິໂກ ຈ ໂຫຕິ, ອານິສໍສຎ຺ຈ ລຠຕີຕິ ສາມເຓຣານໍ ວສ຺ສູປຄມນໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ ໂຫຕິ. ສາມເຓຣາ ກຖິນານິສໍສໍ ລຠນ຺ຕີຕິ ວທນ຺ຕີ’’ຕິ ວຈນໂຕຕິ.

ຕຕ຺ຣຸປ຺ປາເທສຸ ກຖິນານິສໍເສສຸ ຍທິ ອາຣາມິກາ ຕຓ຺ຑຸລາທີຫິ ວຕ຺ຖານິ ເຈຕາເປນ຺ຕິ, ວຕ຺ເຖຫິປິ ຕຓ຺ຑຸລາທີນິ ເຈຕາເປນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ກຖໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ? ວິຠຊນກາເລ ວິຊ຺ຊມານວຕ຺ຖຸວເສນ ກາຕພ຺ພໍ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍໍ (ວຊິຣ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓໐໖) ‘‘ຕຕ຺ຣຸປ຺ປາເທນ ຕຓ຺ຑຸລາທິນາ ວຕ຺ຖູສຸ ເຈຕາປິເຕສຸ ອຕ຺ຖຕກຖິນານເມວ ຕານິ ວຕ຺ຖານິ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ວຕ຺ເຖຫິ ປນ ຕຓ຺ຑຸລາທີສຸ ເຈຕາປິເຕສຸ ສພ຺ເພສໍ ຕານິ ປາປຸຓນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ສເຈ ປນ ເອກສີມາຍໍ ພຫູ ວິຫາຣາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ກຕຣສີມາ ອຘິປ຺ເປຕາຕິ? ອຸປຈາຣສີມາ. ອຸປຈາຣສີມາຍໍເຍວ ຫິ ສງ຺ຆລາຠວິຠຊນາທິກໍ ສິຊ຺ຌຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍໍ (ວຊິຣ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓໐໖) ‘‘ກຖິນຕ຺ຖຕສີມາຍນ຺ຕິ ອຸປຈາຣສີມໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຸປຈາຣສີມຏ຺ຐສ຺ສ ມຕກຈີວຣາທິຠາຄິຍຕາຍ ພທ຺ຘສີມາຍ ຕຕ຺ຣຸປ຺ປາທາຠາວໂຕ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມຕໍ ‘ອຸປຈາຣສີມາວ ອຘິປ຺ເປຕາ’ຕິ’’.

ເອວໍ ກຖິນຕ຺ຖາຣໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສງ຺ເຆ ຣຸຈິຕາຍ ມາຕິກາປລິໂພຘອຸພ຺ຠາເຣ ອທສ຺ເສຕ຺ວາວ ອນ຺ເຕ ອານິສໍສໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຕ຺ຖຕກຖິນານໍ ໂວ ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐວິຘາ ມາຕິກາ ປກ຺ກມນນ຺ຕິກາ, ນິຏ຺ຐານນ຺ຕິກາ, ສນ຺ນິຏ຺ຐານນ຺ຕິກາ, ນາສນນ຺ຕິກາ, ສວນນ຺ຕິກາ, ອາສາວຈ຺ເຉທິກາ, ສີມາຕິກ຺ກນ຺ຕິກາ, ສຫຸພ຺ຠາຣາຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖຕກຖິໂນ ຠິກ຺ຂຸ ກຕປຣິໂຍສິຕໍ ຈີວຣໍ ອາທາຍ ‘‘ອິມໍ ວິຫາຣໍ ນ ປຈ຺ເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ ປກ຺ກມຕິ, ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຸປຈາຣສີມາຕິກ຺ກເມເນວ ກຖິນຸພ຺ຠາໂຣ ຠວຕິ, ປຎ຺ຈານິສໍສານິ ອລຠເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ. ອຍໍ ກຖິນຸພ຺ຠາໂຣ ປກ຺ກມນເມວສ຺ສ ອນ຺ຕຠູຕຕ຺ຕາ ປກ຺ກມນນ຺ຕິໂກ ນາມ ໂຫຕິ.

ອຕ຺ຖຕກຖິໂນ ຠິກ຺ຂຸ ອນິຏ຺ຐິຕເມວ ອຕ຺ຕໂນ ຠາຄຠູຕໍ ຈີວຣໍ ອາທາຍ ອຎ຺ຎໍ ວິຫາຣໍ ຄໂຕ, ຕສ຺ສ ພຫິອຸປຈາຣສີມຄຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘‘ອິມສ຺ມິໍເຍວ ວິຫາເຣ ອິມໍ ຈີວຣໍ ກາເຣສ຺ສາມິ, ນ ປຸຣາຓວິຫາຣໍ ປຈ຺ເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ, ໂສ ພຫິສີມາຍເມວ ຕໍ ຈີວຣໍ ກາເຣຕິ, ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕສ຺ມິໍ ຈີວເຣ ນິຏ຺ຐິເຕ ກຖິນຸພ຺ຠາໂຣ ໂຫຕິ. ອຍໍ ກຖິນຸພ຺ຠາໂຣ ຈີວຣນິຏ຺ຐານເມວສ຺ສ ອນ຺ໂຕຕິ ນິຏ຺ຐານນ຺ຕິໂກ ນາມ.

ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຖຕກຖິໂນ ອກຕຈີວຣມາທາຍ ປກ຺ກມຕິ, ຕສ຺ສ ພຫິອຸປຈາຣສີມຄຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘‘ອິມໍ ຈີວຣໍ ເນວ ກາເຣສ຺ສາມິ, ໂປຣາຓວິຫາຣຎ຺ຈ ນ ປຈ຺ເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ, ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເຕນ ສນ຺ນິຏ຺ຐາເນນ ກຖິນຸພ຺ຠາໂຣ ໂຫຕິ. ອຍໍ ກຖິນຸພ຺ຠາໂຣ ສນ຺ນິຏ຺ຐານເມວສ຺ສ ອນ຺ໂຕຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານນ຺ຕິໂກ ນາມ.

ອຕ຺ຖຕກຖິໂນ ຠິກ຺ຂຸ ອກຕເມວ ຈີວຣໍ ອາທາຍ ປກ຺ກມຕິ, ພຫິສີມຄຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘‘ອິເຘວິມໍ ຈີວຣໍ ກາເຣສ຺ສາມິ, ນ ຈ ໂປຣາຓວິຫາຣໍ ປຈ຺ເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ, ຕສ຺ສ ຈີວຣໍ ກຸຣຸມານໍ ໂຈຣາທີຫິ ນສ຺ສຕິ, ອຄ຺ຍາທີຫິ ວິນສ຺ສຕິ, ກຖິນຸພ຺ຠາໂຣ ໂຫຕິ. ອຍໍ ກຖິນຸພ຺ຠາໂຣ ນາສນເມວສ຺ສ ອນ຺ໂຕຕິ ນາສນນ຺ຕິໂກ ນາມ.

ອຕ຺ຖຕກຖິໂນ ຠິກ຺ຂຸ ອກຕຈີວຣມາທາຍ ‘‘ອິມໍ ວິຫາຣໍ ປຈ຺ເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປກ຺ກມຕິ, ຕສ຺ສ ພຫິສີມຄຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘‘ອິເຘວິມໍ ຈີວຣໍ ກາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ, ໂສ ກຕຈີວໂຣ ສຸຓາຕິ ‘‘ວິຫາເຣ ກິຣ ສງ຺ເຆນ ກຖິນໍ ອຸພ຺ຠຕ’’ນ຺ຕິ, ເຕນ ສວນມຕ຺ເຕນສ຺ສ ກຖິນໍ ອຸພ຺ຠຕໍ ໂຫຕິ. ອຍໍ ກຖິນພ຺ຠາໂຣ ສວນເມວສ຺ສ ອນ຺ໂຕຕິ ສວນນ຺ຕິໂກ ນາມ.

ອຕ຺ຖຕກຖິໂນ ຠິກ຺ຂຸ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປຈ຺ຈາສາຈີວຣກາຣຓາ ປກ຺ກມຕິ, ຕສ຺ສ ພຫິສີມຄຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘‘ອິຘ ພຫິສີມາຍເມວ ຈີວຣປຈ຺ຈາສໍ ປຍິຣຸປາສາມິ, ນ ວິຫາຣໍ ປຈ຺ເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ, ໂສ ຕຕ຺ເຖວ ຕໍ ຈີວຣປຈ຺ຈາສໍ ປຍິຣຸປາສຕິ, ໂສ ຕໍ ຈີວຣປຈ຺ຈາສໍ ອລຠມາໂນ ຈີວຣາສາ ປຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ, ເຕເນວ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ກຖິນຸພ຺ຠາໂຣ ຠວຕິ. ອຍໍ ກຖິນຸພ຺ຠາໂຣ ອາສາວຈ຺ເຉທສຫິຕຕ຺ຕາ ອາສາວຈ຺ເຉທິໂກ ນາມ.

ອຕ຺ຖຕກຖິໂນ ຠິກ຺ຂຸ ອກຕຈີວຣໍ ອາທາຍ ‘‘ອິມໍ ວິຫາຣໍ ປຈ຺ເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປກ຺ກມຕິ, ໂສ ພຫິສີມຄໂຕ ຕໍ ຈີວຣໍ ກາເຣຕິ, ໂສ ກຕຈີວໂຣ ‘‘ວິຫາຣໍ ປຈ຺ເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ພຫິອຸປຈາຣສີມາຍເມວ ກຖິນຸພ຺ຠາຣກາລໍ ວີຕິນາເມຕິ, ຕສ຺ສ ກຖິນຸພ຺ຠາໂຣ ຠວຕິ. ອຍໍ ກຖິນຸພ຺ຠາໂຣ ຈີວຣກາລສ຺ສ ອນ຺ຕິມທິວສສງ຺ຂາຕາຍ ສີມາຍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕຕ຺ຕາ ສີມາຕິກ຺ກນ຺ຕິໂກ ນາມ.

ອຕ຺ຖຕກຖິໂນ ຠິກ຺ຂຸ ຈີວຣໍ ອາທາຍ ‘‘ອິມໍ ວິຫາຣໍ ປຈ຺ເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປກ຺ກມຕິ, ໂສ ກຕຈີວໂຣ ‘‘ວິຫາຣໍ ປຈ຺ເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕ຺ວາ ວິຫາເຣ ກຖິນຸພ຺ຠາຣໍ ປປ຺ໂປຕິ, ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວິຫາເຣ ຠິກ຺ຂູຫິ ສຫ ກຖິນຸພ຺ຠາໂຣ ຠວຕິ. ອຍໍ ກຖິນຸພ຺ຠາໂຣ ວິຫາເຣ ຠິກ຺ຂູຫິ ສຫ ກຕຕ຺ຕາ ສຫຸພ຺ຠາໂຣ ນາມ. ອຍໍ ອຏ຺ຐວິໂຘ ກຖິນຸພ຺ຠາໂຣ ອຏ຺ຐ ມາຕິກາ ນາມ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ກຖິນກ຺ຂນ຺ຘກປາຬິຍໍ (ມຫາວ. ໓໑໐) ‘‘ອຏ຺ຐິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕິກາ ກຖິນສ຺ສ ອຸພ຺ຠາຣາຍ ປກ຺ກມນນ຺ຕິກາ ນິຏ຺ຐານນ຺ຕິກາ ສນ຺ນິຏ຺ຐານນ຺ຕິກາ ນາສນນ຺ຕິກາ ສວນນ຺ຕິກາ ອາສາວຈ຺ເຉທິກາ ສີມາຕິກ຺ກນ຺ຕິກາ ສຫຸພ຺ຠາຣາຕິ. ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຖຕກຖິໂນ ກຕຈີວຣມາທາຍ ປກ຺ກມຕິ ‘ນ ປຈ຺ເຈສ຺ສ’ນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປກ຺ກມນນ຺ຕິໂກ ກຖິນຸພ຺ຠາໂຣ’’ຕິອາທິ, ວິນຍວິນິຈ຺ຉຍປ຺ປກຣເຓ ຈ –

‘‘ປກ຺ກມນຎ຺ຈ ນິຏ຺ຐານໍ, ສນ຺ນິຏ຺ຐານຎ຺ຈ ນາສນໍ;

ສວນມາສາ ຈ ສີມາ ຈ, ສຫຸພ຺ຠາໂຣຕິ ອຏ຺ຐິມາ’’ຕິ. (ວິ. ວິ. ໒໗໐໙);

ປລິໂພໂຘ ທຸວິໂຘ ອາວາສປລິໂພໂຘ, ຈີວຣປລິໂພໂຘຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຍສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຕໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕປິ ‘‘ປຸນ ຕໍ ວິຫາຣໍ ອາຄຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສາເປກ຺ໂຂ ໂຫຕິ. ອຍໍ ອາວາສປລິໂພໂຘ ນາມ. ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຈີວຣໍ ອກຕໍ ວາ ໂຫຕິ ອປຣິໂຍສິຕໍ ວາ, ‘‘ອຎ຺ຎໂຕ ຈີວຣໍ ລຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ອາສາ ວາ ອນຸປຈ຺ຉິນ຺ນາ ໂຫຕິ. ອຍໍ ຈີວຣປລິໂພໂຘ ນາມ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ກຖິນກ຺ຂນ຺ຘເກ (ມຫາວ. ໓໒໕) ‘‘ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ທ຺ເວ ກຖິນສ຺ສ ປລິໂພຘາ? ອາວາສປລິໂພໂຘ ຈ ຈີວຣປລິໂພໂຘ ຈ. ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາວາສປລິໂພໂຘ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວສຕິ ວາ ຕສ຺ມິໍ ອາວາເສ, ສາເປກ຺ໂຂ ວາ ປກ຺ກມຕິ ‘ປຈ຺ເຈສ຺ສ’ນ຺ຕິ, ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາວາສປລິໂພໂຘ ໂຫຕິ. ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈີວຣປລິໂພໂຘ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຈີວຣໍ ອກຕໍ ວາ ໂຫຕິ ວິປ຺ປກຕໍ ວາ, ຈີວຣາສາ ວາ ອນຸປຈ຺ຉິນ຺ນາ, ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈີວຣປລິໂພໂຘ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ອຸພ຺ຠາໂຣ ທຸວິໂຘ ອຏ຺ຐມາຕິກາອຸພ຺ຠາຣອນ຺ຕຣຸພ຺ຠາຣວເສນ. ຕຕ຺ຖ ພຫິອຸປຈາຣສີມຄຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ວເສນ ວຸຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕ ກຖິນຸພ຺ຠາຣາ ຈ ພຫິອຸປຈາຣສີມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ກຖິນຕ຺ຖຕວິຫາເຣ ອນ຺ຕຣຸພ຺ຠາຣໍ ປຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູຫິ ສຫ ອນ຺ຕຣຸພ຺ຠາຣສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ສຫຸພ຺ຠາຣສງ຺ຂາໂຕ ເອໂກ ກຖິນຸພ຺ຠາໂຣ ຈາຕິ ອິເມ ອຏ຺ຐ ກຖິນຸພ຺ຠາຣາ ອຏ຺ຐມາຕິກາຍ ປວິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ອຏ຺ຐມາຕິກາອຸພ຺ຠາໂຣ ນາມ. ພຫິສີມໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ວິຫາເຣ ນິສີທິຕ຺ວາ ກຖິນຸພ຺ຠາຣໍ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມວາຈາຍ ກຖິນຸພ຺ຠາໂຣ ອຏ຺ຐມາຕິກາຍ ອປ຺ປວິຏ຺ໂຐ ຫຸຕ຺ວາ ກາລປຣິຈ຺ເຉທໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາເຍວ ກຕຕ຺ຕາ ອນ຺ຕຣຸພ຺ຠາໂຣ ນາມ.

ອນ຺ຕຣຸພ຺ຠາຣສຫຸພ຺ຠາຣາ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມວາຈາເຍວ ກຕາ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ໂກ ເຕສໍ ວິເສໂສຕິ? ອນ຺ຕຣຸພ຺ຠາໂຣ ພຫິສີມໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕສີມາຍເມວ ຐິເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ກໂຕ. ສຫຸພ຺ຠາໂຣ ພຫິສີມໍ ຄເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ອນ຺ຕຣຸພ຺ຠາຣໍ ປຕ຺ວາ ເຕຫິ ອນ຺ໂຕສີມຏ຺ເຐຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສຫ ກໂຕຕິ ອຍເມເຕສໍ ວິເສໂສ. ປກ຺ກມນນ຺ຕິກາທໂຍ ສຕ຺ຕ ກຖິນຸພ຺ຠາຣາ ນ ກມ຺ມວາຈາຍ ກຕາ, ເກວລໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປລິໂພຘານໍ ອຸປຈ຺ເຉເທນ ປຎ຺ຈຫິ ອານິສໍເສຫິ ວິຄຕຕ຺ຕາ ກຖິນຸພ຺ຠາຣາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘທຕ຺ຕຕ຺ເຖເຣນ ວິນຍວິນິຈ຺ຉເຍ –

‘‘ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ມາຕິການໍ ວາ, ອນ຺ຕຣຸພ຺ຠາຣໂຕປິ ວາ;

ອຸພ຺ຠາຣາປິ ທຸເວ ວຸຕ຺ຕາ, ກຖິນສ຺ສ ມເຫສິນາ’’ຕິ.

ຕຏ຺ຏີກາຍມ຺ປິ ‘‘ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ມາຕິການນ຺ຕິ ພຫິສີມຄຕານໍ ວເສນ ວຸຕ຺ຕາ. ປກ຺ກມນນ຺ຕິກາທໂຍ ສຕ຺ຕ ມາຕິກາ ພຫິສີມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣຸພ຺ຠາຣໍ ສມ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ວເສນ ວຸຕ຺ຕາ, ສຫຸພ຺ຠາໂຣ ອິມາສໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ມາຕິການໍ ວເສນ ຈ. ອນ຺ຕຣຸພ຺ຠາຣໂຕປິ ວາຕິ ພຫິສີມໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ວສິຕ຺ວາ ກຖິນຸພ຺ຠາຣກມ຺ເມນ ອຸພ຺ຠຕກຖິນານໍ ວເສນ ລພ຺ຠນໂຕ ອນ຺ຕຣຸພ຺ຠາໂຣຕິ ມເຫສິນາ ກຖິນສ຺ສ ອຸພ຺ຠາຣາ ທຸເວ ວຸຕ຺ຕາຕິ ໂຍຊນາ. ພຫິສີມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຄຕສ຺ສ ວເສນ ສອຸພ຺ຠາໂຣ, ພຫິສີມໍ ອຄຕານໍ ວເສນ ອນ຺ຕຣຸພ຺ຠາໂຣຕິ ເອໂກເຍວ ອຸພ຺ຠາໂຣ ທ຺ວິຘາ ວຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ກສ຺ມາ ປນ ອນ຺ຕຣຸພ຺ຠາຣວເສນ ກມ຺ມວາຈາຍ ກຖິນໍ ອຸພ຺ຠຕນ຺ຕິ? ມຫາທານໍ ທາຕຸກາເມຫິ ອຸປາສເກຫິ ອາຄຕສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ອກາລຈີວຣໍ ທາຕຸກາເມຫິ ຍາຈິຕຕ຺ຕາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂຸນີວິຠງ຺ຄປາຬິຍໍ (ປາຈິ. ໙໒໕) ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອຎ຺ຎຕເຣນ ອຸປາສເກນ ສງ຺ຆໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ວິຫາໂຣ ກາຣາປິໂຕ ໂຫຕິ, ໂສ ຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ມເຫ ອຸຠໂຕສງ຺ຆສ຺ສ ອກາລຈີວຣໍ ທາຕຸກາໂມ ໂຫຕິ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອຸຠໂຕສງ຺ຆສ຺ສ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຕໍ ໂຫຕິ. ອຖ ໂຂ ໂສ ອຸປາສໂກ ສງ຺ຆໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ກຖິນຸທ຺ຘາຣໍ ຍາຈີ’’ຕິອາທິ. ກຖໍ ປນ ກມ຺ມວາຈາ ກາຕພ຺ພາຕິ? ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ກຖິນໍ ອຸທ຺ຘເຣຍ຺ຍ, ເອສາ ຎຕ຺ຕິ. ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ສງ຺ໂຆ ກຖິນໍ ອຸທ຺ຘຣຕິ. ຍສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ຂມຕິ ກຖິນສ຺ສ ອຸທ຺ຘາໂຣ, ໂສ ຕຸຓ຺ຫສ຺ສ. ຍສ຺ສ ນກ຺ຂມຕິ, ໂສ ຠາເສຍ຺ຍ. ອຸພ຺ຠຕໍ ສງ຺ເຆນ ກຖິນໍ, ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ, ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ ເອວໍ ກາຕພ຺ພາຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂຸນີວິຠງ຺ເຄ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຖິນໍ ອຸທ຺ຘຣິຕຸໍ, ເອວຎ຺ຈ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຖິນໍ ອຸທ຺ຘຣິຕພ຺ພໍ. ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຏິພເລນ ສງ຺ໂຆ ຎາເປຕພ຺ໂພ – ສຸຓາຕຸ ເມ…ເປ… ຘາຣຍາມີ’’ຕິ.

ເອເຕນ ຈ ກຖິນຸພ຺ຠາເຣນ ປຸພ຺ເພ ກຕໍ ກຖິນທຸສ຺ສທານຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມວາຈໍ ອຸພ຺ຠຕນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ນ ປນ ກຖິນທຸສ຺ສທານຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມໍ ອຸພ຺ຠຕໍ, ອຖ ໂຂ ອຕ຺ຖາຣກມ຺ມເມວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍທິ ຫິ ກຖິນທຸສ຺ສທານຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມໍ ອຸພ຺ຠຕໍ ຠເວຍ຺ຍ, ຕາຍ ກມ຺ມວາຈາຍ ກຖິນທຸສ຺ສທານສ຺ສ ສິຊ຺ຌນໂຕ ອິມາຍ ກຖິນຸພ຺ຠາຣກມ຺ມວາຈາຍ ຕໍ ປຸພ຺ເພ ທິນ຺ນທຸສ຺ສໍ ປຸນ ອາຫຣາເປຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ນ ປຎ຺ຈານິສໍສວິຄມນໍ. ຍສ຺ມາ ປນ ອິມາຍ ກຖິນຸພ຺ຠາຣກມ຺ມວາຈາຍ ປຎ຺ຈານິສໍສວິຄມນເມວ ໂຫຕິ, ນ ປຸພ຺ເພ ທິນ຺ນກຖິນທຸສ຺ສສ຺ສ ປຸນ ອາຫຣາປນໍ. ເຕນ ວິຎ຺ຎາຍຕິ ‘‘ປຎ຺ຈານິສໍສລາຠກາຣຓໍ ອຕ຺ຖຣຓກມ຺ມເມວ ອິມາຍ ກຖິນພ຺ຠາຣກມ຺ມວາຈາຍ ອຸທ຺ຘຣີຍຕິ, ນ ກຖິນທຸສ຺ສທານຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມວາຈາຕິ, ຕສ຺ມາ ກຖິນຸພ຺ຠາຣກມ຺ມວາຈາກຣຓໂຕ ປຈ຺ຉາ ສງ຺ຆສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຈີວຣໍ ອກາລຈີວຣໍ ໂຫຕິ, ສງ຺ໂຆ ປຎ຺ຈານິສໍເສ ນ ລຠຕິ, ຈີວຣໍ ສພ຺ພສງ຺ຆິກໍ ຫຸຕ຺ວາ ອາຄຕາຄຕສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ຠາຊນີຍໍ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອຍມຕ຺ໂຖ ກຖິນທຸສ຺ສທານຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມວາຈາຍ ຈ ກຖິນຸພ຺ຠາຣກມ຺ມວາຈາຍ ຈ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ອຘິປ຺ປາຍຎ຺ຈ ສຸຏ຺ຐຸ ວິນິຈ຺ຉິນິຕ຺ວາ ປຸພ຺ພາປຣໍ ສໍສນ຺ທິຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈຕພ຺ໂພຕິ.

ເອຕ຺ຖ ສິຍາ – ກຖິນຸພ຺ຠາຣໍ ຍາຈນ຺ຕານໍ ສພ຺ເພສໍ ກຖິນຸພ຺ຠາໂຣ ທາຕພ຺ໂພ, ອຸທາຫຸ ເອກຈ຺ຈານນ຺ຕິ, ກິຎ຺ເຈຕ຺ຖ – ຍທິ ຕາວ ສພ຺ເພສໍ ທາຕພ຺ໂພ, ກຖິນຸພ຺ຠາຣກມ຺ເມນ ປຎ຺ຈານິສໍສວິຄມນໂຕ ສງ຺ຆສ຺ສ ລາຠນ຺ຕຣາໂຍ ຠເວຍ຺ຍ, ອຖ ເອກຈ຺ຈານໍ ມຸໂຂໂລກນໍ ວິຍ ສິຍາຕິ? ຍທິ ກຖິນຕ຺ຖາຣມູລກລາຠໂຕ ກຖິນຸພ຺ຠາຣມູລກລາໂຠ ມຫນ຺ໂຕ ຠເວຍ຺ຍ, ເຕສໍ ຍາຈນ຺ຕານໍ ກຖິນຸພ຺ຠາໂຣ ທາຕພ຺ໂພ. ຍທິ ອປ຺ປໂກ, ນ ທາຕພ຺ໂພ. ຍທິ ສໂມ, ກຸລປ຺ປສາທຕ຺ຖາຍ ທາຕພ຺ໂພຕິ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໙໒໗) ‘‘ກີທິໂສ ກຖິນຸທ຺ຘາໂຣ ທາຕພ຺ໂພ, ກີທິໂສ ນ ທາຕພ຺ໂພຕິ? ຍສ຺ສ ອຕ຺ຖາຣມູລໂກ ອານິສໍໂສ ມຫາ, ອຸພ຺ຠາຣມູລໂກ ອປ຺ໂປ, ເອວຣູໂປ ນ ທາຕພ຺ໂພ. ຍສ຺ສ ປນ ອຕ຺ຖາຣມູລໂກ ອານິສໍໂສ ອປ຺ໂປ, ອຸພ຺ຠາຣມູລໂກ ມຫາ, ເອວຣູໂປ ທາຕພ຺ໂພ. ສມານິສໍໂສປິ ສທ຺ຘາປຣິປາລນຕ຺ຖໍ ທາຕພ຺ໂພວາ’’ຕິ. ອິມິນາປິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ ‘‘ປຎ຺ຈານິສໍສານໍ ກາຣຓຠູຕໍ ອຕ຺ຖາຣກມ຺ມເມວ ອຸທ຺ຘຣີຍຕິ, ນ ກຖິນທຸສ຺ສທານຠູຕໍ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ.

ອານິສໍສກຖາຍໍ ປຎ຺ຈາຕິ ອິທານິ ວຸຈ຺ຈມານາ ອນາມນ຺ຕຈາຣາທໂຍ ປຎ຺ຈ ກິຣິຍາ. ກປ຺ປິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ກປ຺ປາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ອນາປຕ຺ຕິກາຣຓາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນາມນ຺ຕຈາໂຣຕິ ອນາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຈຣຓໍ. ໂຍ ຫິ ທາຍເກຫິ ຠຕ຺ເຕນ ນິມນ຺ຕິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ສຠຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ວິຫາເຣ ສນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອນາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ກຸເລສຸ ຈາຣິຕ຺ຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຈາຣິຕ຺ຕສິກ຺ຂາປເທນ ປາຈິຕ຺ຕິຍາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ສາ ອາປຕ຺ຕິ ອຕ຺ຖຕກຖິນສ຺ສ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ຈາຣິຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທໍ ນາມ ‘‘ໂຍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ນິມນ຺ຕິໂຕ ສຠຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ສນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອນາປຸຈ຺ຉາ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ວາ ກຸເລສຸ ຈາຣິຕ຺ຕໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສມຍາ, ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ຕຕ຺ຖາຍໍ ສມໂຍ ຈີວຣທານສມໂຍ ຈີວຣກາຣສມໂຍ, ອຍໍ ຕຕ຺ຖ ສມໂຍ’’ຕິ ອເຈລກວຄ຺ເຄ ປຎ຺ຈມສິກ຺ຂາປທໍ (ປາຈິ. ໒໙໙-໓໐໐). ຈີວຣວິປ຺ປວາໂສຕິ ຕິຓ຺ຓໍ ຈີວຣານໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ວາ ສພ຺ເພນ ວາ ວິນາ ຫຕ຺ຖປາເສ ອກຕ຺ວາ ອຣຸຓຸຏ຺ຐາປນໍ, ເອວໍ ກໂຣໂຕປິ ທຸຕິຍກຖິນສິກ຺ຂາປເທນ ອາປຕ຺ຕິ ນ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕຕ຺ຖ ຈ ທຸຕິຍກຖິນສິກ຺ຂາປທໍ ນາມ ‘‘ນິຏ຺ຐິຕຈີວຣສ຺ມິໍ ປນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອຸພ຺ຠຕສ຺ມິໍ ກຖິເນ ເອກຣຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈ ຠິກ຺ຂຸ ຕິຈີວເຣນ ວິປ຺ປວເສຍ຺ຍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຠິກ຺ຂຸສມ຺ມຸຕິຍາ, ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ ອາຄຕໍ ນິສ຺ສຄ຺ຄິເຍສຸ ທຸຕິຍສິກ຺ຂາປທໍ (ປາຣາ. ໔໗໒).

ຄຓໂຠຊນນ຺ຕິ ເອເຕນ ຄຓໂຠຊນສິກ຺ຂາປເທນ ອນາປຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕຕ຺ຖ ຄຓໂຠຊນໍ ນາມ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຠຕ຺ຕໍ ເທຖາ’’ຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ທາຍການໍ ນິມນ຺ຕເນນ ວາ ອກປ຺ປິຍໂວຫາເຣນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວາ ອຕິເຣກາ ວາ ຠິກ຺ຂູ ເອກໂຕ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ເອກໂຕ ຠຸຎ຺ຊນໍ. ຄຓໂຠຊນສິກ຺ຂາປທໍ ນາມ ‘‘ຄຓໂຠຊເນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສມຍາ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ຕຕ຺ຖາຍໍ ສມໂຍ ຄິລານສມໂຍ ຈີວຣທານສມໂຍ ຈີວຣກາຣສມໂຍ ອທ຺ຘານຄມນສມໂຍ ນາວາຠິຣຸຫນສມໂຍ ມຫາສມໂຍ ສມຓຠຕ຺ຕສມໂຍ, ອຍໍ ຕຕ຺ຖ ສມໂຍ’’ຕິ ອາຄຕໍ ໂຠຊນວຄ຺ເຄ ທຸຕິຍສິກ຺ຂາປທໍ (ປາຈິ. ໒໑໕). ອນຘິຏ຺ຐິຕໍ ອວິກປ຺ປິຕໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ປຐມກຖິນສິກ຺ຂາປເທນ ອາປຕ຺ຕິ ນ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕຕ຺ຖ ປຐມກຖິນສິກ຺ຂາປທໍ ນາມ ‘‘ນິຏ຺ຐິຕຈີວຣສ຺ມິໍ ປນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອຸພ຺ຠຕສ຺ມິໍ ກຖິເນ ທສາຫປຣມໍ ອຕິເຣກຈີວຣໍ ຘາເຣຕພ຺ພໍ, ຕໍ ອຕິກ຺ກາມຍໂຕ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ ອາຄຕໍ ນິສ຺ສຄ຺ຄິເຍສຸ ປຐມສິກ຺ຂາປທໍ (ປາຣາ. ໔໗໒). ກຖິນຕ຺ຖຕສີມາຍາຕິ ອຸປຈາຣສີມໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຕກຈີວຣນ຺ຕິ ມຕສ຺ສ ຈີວຣໍ. ຕຕ຺ຣຸປ຺ປາເທນາຕິ ສງ຺ຆສນ຺ຕເກນ ອາຣາມຸຍ຺ຍານເຂຕ຺ຕວຕ຺ຖຸອາທິນາ. ຍໍ ສງ຺ຆິກໍ ຈີວຣໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ເຕສໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອິມິນາ ຈີວຣເມວ ກຖິນຕ຺ຖາຣການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕກໍ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ອຎ຺ຎໍ ປິຓ຺ຑປາຕເຠສຊ຺ຊາທິກໍ ອາຄຕາຄຕສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ເອວໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມ຺ປນ຺ໂນ, ລຊ຺ຊີ ຠິກ຺ຂຸ ສຸເປສໂລ;

ກເຣຍ຺ຍ ກຖິນຕ຺ຖາຣໍ, ອຸພ຺ຠາຣຎ຺ຈາປິ ສາຘຸກນ຺ຕິ.

ອິຕິ ວິນຍສງ຺ຄຫສໍວຓ຺ຓນາຠູເຕ ວິນຍາລງ຺ກາເຣ

ກຖິນຕ຺ຖາຣວິນິຈ຺ຉຍກຖາລງ຺ກາໂຣ ນາມ

ເອກູນຕິໍສຕິໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໓໐. ຄຣຸຠຓ຺ຑວິນິຈ຺ຉຍກຖາ

໒໒໗. ເອວໍ ກຖິນວິນິຈ຺ຉຍໍ ກເຖຕ຺ວາ ອິທານິ ຄຣຸຠຓ຺ຑາທິວິນິຈ຺ຉຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຄຣຸຠຓ຺ຑານີຕິ ເອຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຄຣູຕິ –

‘‘ປຸເມ ອາຈຣິຍາທິມ຺ຫິ, ຄຣຸ ມາຕາປິຕູສຸປິ;

ຄຣຸ ຕີສຸ ມຫນ຺ເຕ ຈ, ທຸຊ຺ຊຣາລຫຸເກສຸ ຈາ’’ຕິ. –

ວຸຕ຺ເຕສຸ ອເນກຕ຺ເຖສຸ ອລຫຸກວາຈໂກ. ຠຓ຺ຑ-ສທ຺ໂທ ‘‘ຠາຊນາທິປຣິກ຺ຂາເຣ, ຠຓ຺ຑໍ ມູລຘເນປິ ຈາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຠາຊນາທິປຣິກ຺ຂາຣຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ. ວຈນຕ຺ໂຖ ປນ ຄຣນ຺ຕິ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ອຸຄ຺ຄຕາ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ຄຣູນິ, ຠຑິຕພ຺ພານິ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພານີຕິ ຠຓ຺ຑານິ, ຄຣູນິ ຈ ຕານິ ຠຓ຺ຑານິ ຈາຕິ ຄຣຸຠຓ຺ຑານິ, ອາຣາມາທີນິ ວຕ຺ຖູນິ. ອິຕິ ອາທິນາ ນເຍນ ເສນາສນກ຺ຂນ຺ຘເກ ຠຄວຕາ ທສ຺ສິຕານິ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ວຕ຺ຖູນິ ຄຣຸຠຓ຺ຑານິ ນາມາຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ມຎ຺ເຈສຸ ມສາຣໂກຕິ ມຎ຺ຈປາເທ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອຏນິໂຍ ປເວເສຕ຺ວາ ກໂຕ. ພຸນ຺ທິກາພທ຺ໂຘຕິ ອຏນີຫິ ມຎ຺ຈປາເທ ຑໍສາເປຕ຺ວາ ປລ຺ລງ຺ກສງ຺ເຂເປນ ກໂຕ. ກຸຬີຣປາທໂກຕິ ອສ຺ສເມຓ຺ຑກາທີນໍ ປາທສທິເສຫິ ປາເທຫິ ກໂຕ. ໂຍ ວາ ປນ ໂກຈິ ວງ຺ກປາທໂກ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ກຸຬີຣປາທໂກ’’ຕິ. ອາຫຈ຺ຈປາທໂກຕິ ອຍໍ ປນ ‘‘ອາຫຈ຺ຈປາທໂກ ນາມ ມຎ຺ໂຈ ອງ຺ເຄ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ກໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອວໍ ປຣໂຕ ປາຬິຍໍເຍວ (ປາຈິ. ໑໓໑) ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ອຏນິໂຍ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປາທສິຂໍ ປເວເສຕ຺ວາ ອຸປຣິ ອາຓິໍ ທຕ຺ວາ ກຕມຎ຺ໂຈ ອາຫຈ຺ຈປາທໂກຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປີເຐປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອຸຓ຺ຓຠິສິອາທີນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອຎ຺ຎຕຣາຕິ ອຸຓ຺ຓຠິສິ ໂຈຬຠິສິ ວາກຠິສິ ຕິຓຠິສິ ປຓ຺ຓຠິສີຕິ ອິເມສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຠິສີນໍ ອຎ຺ຎຕຣາ. ປຎ຺ຈ ຠິສິໂຍຕິ ປຎ຺ຈຫິ ອຸຓ຺ຓາທີຫິ ປູຣິຕຠິສິໂຍ. ຕູລຄຓນາຍ ຫິ ເອຕາສໍ ຄຓນາ. ຕຕ຺ຖ ອຸຓ຺ຓຄ຺ຄຫເຓນ ນ ເກວລໍ ເອຬກໂລມເມວ ຄຫິຕໍ, ຐເປຕ຺ວາ ປນ ມນຸສ຺ສໂລມໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍມໍສຊາຕີນໍ ປກ຺ຂິຈຕຸປ຺ປທານໍ ໂລມໍ, ສພ຺ພໍ ອິຘ ອຸຓ຺ຓຄ຺ຄຫເຓເນວ ຄຫິຕໍ, ຕສ຺ມາ ຉນ຺ນໍ ຈີວຣານໍ, ຉນ຺ນໍ ອນຸໂລມຈີວຣານຎ຺ຈ ອຎ຺ຎຕເຣນ ຠິສິຈ຺ຉວິໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ສພ຺ພໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຠິສິໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອຬກໂລມານິ ປນ ອປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກມ຺ພລເມວ ຈຕຸຄ຺ຄຸຓໍ ວາ ປຎ຺ຈຄຸຓໍ ວາ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກຕາປິ ອຸຓ຺ຓຠິສິສງ຺ຂເມວ ຄຈ຺ຉຕິ. ໂຈຬຠິສິອາທີສຸ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ນວໂຈຬໍ ວາ ປຸຣາຓໂຈຬໍ ວາ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ວາ ອນ຺ໂຕ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວາ ກຕາ ໂຈຬຠິສິ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວາກໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກຕາ ວາກຠິສິ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຕິຓໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກຕາ ຕິຓຠິສິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສຸທ຺ຘຕມາລປຕ຺ຕໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປຓ຺ຓໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກຕາ ປຓ຺ຓຠິສີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕມາລປຕ຺ຕໍ ປນ ອຎ຺ເຎນ ມິສ຺ສເມວ ວຏ຺ຏຕິ, ສຸທ຺ຘໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຠິສິຍາ ປມາຓນິຍໂມ ນຕ຺ຖິ, ມຎ຺ຈຠິສິ ປີຐຠິສິ ຠູມຕ຺ຖຣຓຠິສິ ຈງ຺ກມນຠິສິ ປາທປຸຎ຺ຉນຠິສີຕິ ເອຕາສໍ ອນຸຣູປໂຕ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິວເສນ ປມາຓໍ ກາຕພ຺ພໍ. ຍໍ ປເນຕໍ ອຸຓ຺ຓາທິປຎ຺ຈວິຘຕູລມ຺ປິ ຠິສິຍໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕໍ ມສູຣເກປິ ວຏ຺ຏຕີຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ມສູຣເກຕິ ຈມ຺ມມຍຠິສິຍໍ. ເອເຕນ ມສູຣກໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ສິທ຺ຘໍ ໂຫຕິ.

ພິມ຺ໂພຫເນ ຕີຓິ ຕູລານິ ຣຸກ຺ຂຕູລໍ ລຕາຕູລໍ ໂປຏກີຕູລນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຣຸກ຺ຂຕູລນ຺ຕິ ສິມ຺ພລິຣຸກ຺ຂາທີນໍ ເຍສໍ ເກສຎ຺ຈິ ຣຸກ຺ຂານໍ ຕູລໍ. ລຕາຕູລນ຺ຕິ ຂີຣວລ຺ລິອາທີນໍ ຍາສໍ ກາສຎ຺ຈິ ລຕານໍ ຕູລໍ. ໂປຏກີຕູລນ຺ຕິ ໂປຏກີຕິຓາທີນໍ ເຍສໍ ເກສຎ຺ຈິ ຕິຓຊາຕິການໍ ອນ຺ຕມໂສ ອຸຈ຺ຉຸນຬາທີນມ຺ປິ ຕູລໍ. ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໓.໒໙໗) ປນ ‘‘ໂປຏກີຕູລນ຺ຕິ ເອຣກຕິຓຕູລ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອເຕຫິ ຕີຫິ ສພ຺ພຠູຕຄາມາ ສງ຺ຄຫິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ຣຸກ຺ຂວລ຺ລິຕິຓຊາຕິໂຍ ຫິ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຎ຺ໂຎ ຠູຕຄາໂມ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ຠູຕຄາມສ຺ສ ຕູລໍ ພິມ຺ໂພຫເນ ວຏ຺ຏຕິ, ຠິສິໍ ປນ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ‘‘ອກປ຺ປິຍຕູລ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ນ ເກວລຎ຺ຈ ພິມ຺ໂພຫເນ ເອຕໍ ຕູລເມວ, ຫໍສໂມຣາທີນໍ ສພ຺ພສກຸຓານໍ, ສີຫາທີນໍ ສພ຺ພຈຕຸປ຺ປທານຎ຺ຈ ໂລມມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ປິຍງ຺ຄຸປຸປ຺ຜພກຸຬປຸປ຺ຜາທິ ປນ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປຸປ຺ຜໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຕມາລປຕ຺ຕໍ ສຸທ຺ຘເມວ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ມິສ຺ສກໍ ປນ ວຏ຺ຏຕິ, ຠິສີນໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ ປຎ຺ຈວິຘໍ ອຸຓ຺ຓາທິຕູລມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ອທ຺ຘກາຍິການິ ປນ ພິມ຺ໂພຫນານິ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ອທ຺ຘກາຍິການີຕິ ອຸປຑ຺ຒກາຍປ຺ປມາຓານິ, ເຍສຸ ກຏິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ສີສໍ ອຸປທຫນ຺ຕິ ຐເປນ຺ຕິ. ສີສປ຺ປມາຓໍ ປນ ວຏ຺ຏຕິ, ສີສປ຺ປມາຓໍ ນາມ ຍສ຺ສ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຕີສຸ ກຓ຺ເຓສຸ ທ຺ວິນ຺ນໍ ກຓ຺ຓານໍ ອນ຺ຕຣໍ ມິນິຍມານໍ ວິທຕ຺ຖິ ເຈວ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລຎ຺ຈ ໂຫຕິ, ມຊ຺ຌຏ຺ຐານໍ ມຸຏ຺ຐິຣຕນໍ ໂຫຕິ, ທີຆໂຕ ປນ ທິຍຑ຺ຒຣຕນໍ ວາ ທ຺ວິຣຕນໍ ວາຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຍໍ ສີສປ຺ປມາຓສ຺ສ ອຸກ຺ກຏ຺ຐປຣິຈ຺ເຉໂທ, ອິໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ເຫຏ຺ຐາ ປນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໒໙໗) ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຕີສຸ ກຓ຺ເຓສຸ ທ຺ວິນ຺ນໍ ກຓ຺ຓານ’’ນ຺ຕິ ປາຐໍ ອຸປນິຘາຍ ພິມ຺ໂພຫນສ຺ສ ອຸໂຠສຸ ອນ຺ເຕສຸ ຐເປຕພ຺ພໂຈຬກໍ ຕິໂກຓເມວ ກໂຣນ຺ຕິ ເອກຈ຺ເຈ. ‘‘ອິທຎ຺ຈ ຐານໍ ຄຓ຺ຐິຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ.

ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໒.໒໙໗) ປນ ‘‘ສີສປ຺ປມາຓໍ ນາມ ຍຕ຺ຖ ຄີວາຍ ສຫ ສກລໍ ສີສໍ ຐເປຕຸໍ ສກ຺ກາ, ຕສ຺ສ ຈ ມຸຏ຺ຐິຣຕນໍ ວິຕ຺ຖາຣປ຺ປມາຓນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘ວິຕ຺ຖາຣໂຕ’ຕິອາທິມາຫ. ອິທຎ຺ຈ ພິມ຺ໂພຫນສ຺ສ ອຸໂຠສຸ ອນ຺ເຕສຸ ຐເປຕພ຺ພໂຈຬປ຺ປມາຓທສ຺ສນໍ, ຕສ຺ສ ວເສນ ພິມ຺ໂພຫນສ຺ສ ວິຕ຺ຖາຣປ຺ປມາຓໍ ປຣິຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ວຏ຺ຏໍ ວາ ຈຕຸຣສ຺ສໍ ວາ ກຕ຺ວາ ສິພ຺ພິຕໍ ຍຖາ ໂກຏິໂຕ ໂກຏິ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປຸຖຸລຏ຺ຐານໍ ມຸຏ຺ຐິຣຕນປ຺ປມາຓໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ສິພ຺ພິຕພ຺ພໍ, ອິໂຕ ອຘິກໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຕໍ ປນ ອນ຺ເຕສຸ ຐປິຕໂຈຬໍ ໂກຏິຍາ ໂກຏິໍ ອາຫຈ຺ຈ ທິຄຸຓໍ ກຕໍ ຕິກຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ, ເຕສຸ ຕີສຸ ກຓ຺ເຓສຸ ທ຺ວິນ຺ນໍ ກຓ຺ຓານໍ ອນ຺ຕຣໍ ວິທຕ຺ຖິຈຕຸຣງ຺ຄຸລໍ ໂຫຕິ, ມຊ຺ຌຏ຺ຐານໍ ໂກຏິໂຕ ໂກຏິໍ ອາຫຈ຺ຈ ມຸຏ຺ຐິຣຕນໍ ໂຫຕິ, ອິທມສ຺ສ ອຸກ຺ກຏ຺ຐປ຺ປມາຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ພິມ຺ໂພຫນສ຺ສ ອຸໂຠສຸ ອນ຺ເຕສຸ ຐເປຕພ຺ພໂຈຬກໍ ປກຕິຍາເຍວ ຕິກຓ຺ຓໍ ນ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ໂກຏິຍາ ໂກຏິໍ ອາຫຈ຺ຈ ທິຄຸຓກຕກາເລເຍວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ໂຈຬກໍ ວຏ຺ຏໍ ວາ ໂຫຕຸ ຈຕຸຣສ຺ສໍ ວາ, ທິຄຸຓໍ ກຕ຺ວາ ມິນິຍມານໍ ຕິກຓ຺ຓເມວ ໂຫຕິ, ທ຺ວິນ຺ນຎ຺ຈ ກຓ຺ຓານໍ ອນ຺ຕຣໍ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລາຘິກວິທຕ຺ຖິມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ຈ ໂຈຬກສ຺ສ ມຊ຺ຌຏ຺ຐານໍ ມຸຏ຺ຐິຣຕນໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ເສວ ໂຈຬກສ຺ສ ປມາເຓນ ພິມ຺ໂພຫນສ຺ສ ມຊ຺ຌຏ຺ຐານມ຺ປິ ມຸຏ຺ຐິຣຕນໍ ໂຫຕີຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ.

‘‘ກມ຺ພລເມວ…ເປ… ອຸຓ຺ຓຠິສິສງ຺ຂເມວ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ສາມຎ຺ຎໂຕ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ໂຄນກາທິອກປ຺ປິຍມ຺ປິ ອຸຓ຺ຓມຍຕ຺ຖຣຓໍ ຠິສິຍໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສຍິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ມສູຣເກຕິ ຈມ຺ມມຍຠິສິຍໍ, ຈມ຺ມມຍໍ ປນ ພິມ຺ໂພຫນໍ ຕູລປຸຓ຺ຓມ຺ປິ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈ ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໒.໒໙໗) ວຸຕ຺ຕໍ. ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໓.໒໙໗) ປນ ‘‘ສີສປ຺ປມາຓນ຺ຕິ ຍຕ຺ຖ ຄລວາຏກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສພ຺ພສີສໍ ອຸປທຫນ຺ຕິ, ຕໍ ສີສປ຺ປມາຓໍ ໂຫຕິ, ຕຎ຺ຈ ອຸກ຺ກຏ຺ຐປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ຕິຣິຍໍ ມຸຏ຺ຐິຣຕນໍ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ຍຕ຺ຖ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຕີສຸ ກຓ຺ເຓສູ’ຕິອາທິມາຫ. ມຊ຺ຌຏ຺ຐານໍ ມຸຏ຺ຐິຣຕນໍ ໂຫຕີຕິ ພິມ຺ໂພຫນສ຺ສ ມຊ຺ຌຏ຺ຐານໍ ຕິຣິຍໂຕ ມຸຏ຺ຐິຣຕນປ຺ປມາຓໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຣຎ຺ຊໂຣຕິ ພຫຸອຸທກຄຓ຺ຫນກາ ມຫາຈາຏິ. ຊລໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ອລນ຺ຕິ ອຣຎ຺ຊໂຣ, ວຏ຺ຏຈາຏິ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ໂຖກໍ ທີຆມຸໂຂ ມຊ຺ເຌ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ກໂຕຕິ ຄຓ຺ຐິປເທສຸ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍນ຺ຕິ ອຊ຺ຌາຫາຣສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ທ຺ວິສງ຺ຄຫານິ ທ຺ເວ ໂຫນ຺ຕີຕິ ທ຺ເວ ປຐມທຸຕິຍອວິສ຺ສຊ຺ຊິຍານິ ‘‘ອາຣາໂມ ອາຣາມວຕ຺ຖູ’’ຕິ ຈ ‘‘ວິຫາໂຣ ວິຫາຣວຕ຺ຖູ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕທ຺ເວທ຺ເວວຕ຺ຖຸສງ຺ຄຫານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕິຍໍ ອວິສ຺ສຊ຺ຊິຍໍ ‘‘ມຎ຺ໂຈ ປີຐໍ ຠິສິ ພິມ຺ໂພຫນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕຈຕຸວຕ຺ຖຸສງ຺ຄຫໍ ໂຫຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອວິສ຺ສຊ຺ຊິຍໍ ‘‘ໂລຫກຸມ຺ຠີ ໂລຫຠາຓກໍ ໂລຫວາຣໂກ ໂລຫກຏາຫໍ ວາສິ ຜຣສຸ ກຸຐາຣີ ກຸທາໂລ ນິຂາທນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນວໂກຏ຺ຐາສວນ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປຎ຺ຈມໍ ອວິສ຺ສຊ຺ຊິຍໍ ‘‘ວລ຺ລິ ເວຬຸ ມຸຎ຺ຊໍ ປພ຺ພຊໍ ຕິຓໍ ມຕ຺ຕິກາ ທາຣຸຠຓ຺ຑໍ ມຕ຺ຕິກາຠຓ຺ຑ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕອຏ຺ຐເຠທນໍ ອຏ຺ຐປເຠທວນ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ປຎ຺ຈນິມ຺ມລໂລຈໂນຕິ ມໍສຈກ຺ຂຸທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຘມ຺ມຈກ຺ຂຸພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸສມນ຺ຕຈກ຺ຂູນໍ ວເສນ ນິມ຺ມລປຎ຺ຈໂລຈໂນ.

ເສນາສນກ຺ຂນ຺ຘເກ ອວິສ຺ສຊ຺ຊິຍໍ ກີຏາຄິຣິວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອເວຠງ຺ຄິຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ເສນາສນກ຺ຂນ຺ຘເກ ຄາມກາວາສວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອວິສ຺ສຊ຺ຊິຍໍ ກີຏາຄິຣິວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອເວຠງ຺ຄິຍ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ກສ຺ມາ? ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ວຕ຺ຖູນໍ ເສນາສນກ຺ຂນ຺ຘເກ ອາຄຕຕ຺ຕາ. ເສນາສນກ຺ຂນ຺ຘເກຕິ ອຍໍ ສາມຎ຺ຎາຘາໂຣ. ຄາມກາວາສວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ກີຏາຄິຣິວຕ຺ຖຸສ຺ມິນ຺ຕິ ວິເສສາຘາໂຣ. ອຍມຕ຺ໂຖ ປາຬິໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈຕພ຺ໂພ. ເຕເນວ ຫິ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍໍ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໒໑) ‘‘ເສນາສນກ຺ຂນ຺ຘເກ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ອິຘ’’ອິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິຘາຕິ ອິມິນາ ຄາມກາວາສວຕ຺ຖຸໍ ທສ຺ເສຕິ, ກີຏາຄິຣິວຕ຺ຖຸ ປນ ສຣູປໂຕ ທສ຺ສິຕເມວ. ສາມຎ຺ຎາຘາໂຣ ປນ ຕໍສໍວຓ຺ຓນາຠາວໂຕ ອວຸຕ຺ໂຕປິ ສິຊ຺ຌຕີຕິ ນ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ.

໒໒໘. ຖາວເຣນ ຈ ຖາວຣໍ, ຄຣຸຠຓ຺ເຑນ ຈ ຄຣຸຠຓ຺ຑນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ຈສຸ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ປຸຣິມທ຺ວຍໍ ຖາວຣໍ, ປຈ຺ຉິມຕ຺ຕຍໍ ຄຣຸຠຓ຺ຑນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສມກເມວ ເທຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ອູນກໍ ເທນ຺ຕມ຺ປິ ວິຫາຣວຕ຺ຖຸສາມນ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທູຣຕຣໍ ທຸກ຺ຂໂຄປໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ວກ຺ຂຕິ ຫິ ‘‘ຠິກ຺ຂູນຎ຺ເຈ ມຫຄ຺ຆຕຣໍ…ເປ… ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ຊານາເປຕ຺ວາຕິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຊານາເປຕ຺ວາ, ອປໂລເກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນນຸ ຕຸມ຺ຫາກໍ ພຫຸຕຣໍ ຣຸກ຺ຂາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ອິທໍ ສາມິເກສຸ ອຕ຺ຕໂນ ຠຓ຺ຑສ຺ສ ມຫຄ຺ຆຕໍ ອຊານິຕ຺ວາ ເທນ຺ເຕສຸ ຕໍ ຎຕ຺ວາ ເຖຍ຺ຍຈິຕ຺ເຕນ ຄຓ຺ຫໂຕ ອວຫາໂຣ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິຫາເຣນ ວິຫາໂຣ ປຣິວຕ຺ເຕຕພ຺ໂພຕິ ສວຕ຺ຖຸເກນ ອຎ຺ເຎສໍ ຠູມິຍໍ ກຕປາສາທາທິນາ, ອວຕ຺ຖຸເກນ ວາ ສວຕ຺ຖຸກໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕພ຺ພໍ, ອວຕ຺ຖຸກໍ ປນ ອວຕ຺ຖຸເກເນວ ປຣິວຕ຺ເຕຕພ຺ພໍ ເກວລໍ ປາສາທສ຺ສ ຠູມິໂຕ ອຖາວຣຕ຺ຕາ. ເອວໍ ຖາວເຣສຸປິ ຖາວຣວິຠາຄໍ ຎຕ຺ວາວ ປຣິວຕ຺ເຕຕພ຺ພໍ.

‘‘ກປ຺ປິຍມຎ຺ຈາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພາຕິ ອິມິນາ ສຸວຓ຺ຓາທິວິຈິຕ຺ຕໍ ອກປ຺ປິຍມຎ຺ຈໍ ‘ສງ຺ຆສ຺ສາ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ‘ວິຫາຣສ຺ສ ເທມາ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສງ຺ຆສ຺ສ ວຏ຺ຏຕິ, ນ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເຂຕ຺ຕາທິ ວິຍາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໒.໓໒໑) ວຸຕ຺ຕໍ. ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ຈູຬ຺ວຄ຺ຄ ໓.໓໒໑) ປນ ‘‘ກປ຺ປິຍມຎ຺ຈາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພາຕິ ‘ສງ຺ຆສ຺ສ ເທມາ’ຕິ ທິນ຺ນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສເຈ ປນ ‘ວິຫາຣສ຺ສ ເທມາ’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ສຸວຓ຺ຓຣຊຕມຍາທິອກປ຺ປິຍມຎ຺ເຈປິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ເກວລໍ…ເປ… ປຣິວຕ຺ເຕຕຸໍ ວຏ຺ຏນ຺ຕີຕິ ອິມິນາ ອຖາວເຣນ ຖາວຣມ຺ປິ ອຖາວຣມ຺ປິ ປຣິວຕ຺ເຕຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຖາວເຣນ ອຖາວຣເມວ ຫິ ປຣິວຕ຺ເຕຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອກປ຺ປິຍໍ ວາ ມຫຄ຺ຆໍ ກປ຺ປິຍໍ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ອກປ຺ປິຍໍ ນາມ ສຸວຓ຺ຓມຍມຎ຺ຈາທິ ອກປ຺ປິຍຠິສິພິມ຺ໂພຫນານິ ຈ. ມຫຄ຺ຆໍ ກປ຺ປິຍໍ ນາມ ທນ຺ຕມຍມຎ຺ຈາທິ, ປາວາຣາທິກປ຺ປິຍອຕ຺ຖຣຓາທີນິ ຈາ’’ຕິ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ ປນ ‘‘ອກປ຺ປິຍໍ ວາຕິ ອາສນ຺ທິອາທິ, ປມາຓາຕິກ຺ກນ຺ຕໍ ພິມ຺ໂພຫນາທິ ຈ. ມຫຄ຺ຆໍ ກປ຺ປິຍໍ ວາຕິ ສຸວຓ຺ຓາທິວິຈິຕ຺ຕໍ ກປ຺ປິຍໂວຫາເຣນ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໒໙. ‘‘ກາຬໂລຫ …ເປ… ຠາເຊຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວຏ຺ຏກໍສໂລຫມຍມ຺ປິ ຠາຊນໍ ປຸຄ຺ຄລິກມ຺ປິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸມ຺ປິ ປຣິຫຣິຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ ປຸຄ຺ຄລານໍ ປຣິຫຣິຕພ຺ພສ຺ເສວ ຠາເຊຕພ຺ພຕ຺ຕາຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ອຸປຣິ ‘‘ກໍສໂລຫວຏ຺ຏໂລຫຠາຊນວິກຕິ ສງ຺ຆິກປຣິໂຠເຄນ ວາ ຄິຫິວິກຏາ ວາ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິອາທິເກນ ມຫາປຈ຺ຈຣິວຈເນນ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ. ອິມສ຺ສ ຫິ ‘‘ວຏ຺ຏໂລຫກໍສໂລຫານໍ ເຍນ ເກນຈິ ກໂຕ ສີຫຬທີເປ ປາທຄ຺ຄຓ຺ຫນໂກ ຠາເຊຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ມຫາອຏ຺ຐກຖາວຈນສ຺ສ ປຏິກ຺ເຂປາຍ ຕໍ ມຫາປຈ຺ຈຣິວຈນໍ ປຈ຺ຉາ ທສ຺ສິຕໍ, ຕສ຺ມາ ວຏ຺ຏໂລຫກໍສໂລຫມຍໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປາທຄ຺ຄຓ຺ຫນກວາຣກມ຺ປິ ອຸປາທາຍ ອຠາຊນີຍເມວ, ຄິຫີຫິ ທີຍມານມ຺ປິ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸມ຺ປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ປາຣິຫາຣິຍໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ປຕ຺ຕາທິປຣິກ຺ຂາຣໍ ວິຍ ສຍເມວ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຄິຫິສນ຺ຕກໍ ວິຍ ອາຣາມິກາທໂຍ ເຈ ສຍເມວ ໂຄເປຕ຺ວາ ວິນິໂຍຄກາເລ ອາເນຕ຺ວາ ປຏິເທນ຺ຕິ, ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ‘‘ປຏິສາເມຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ເທຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕີຕິ.

ປຓ຺ຓສູຈິ ນາມ ເລຂນີຕິ ວທນ຺ຕິ. ອຕ຺ຕນາ ລທ຺ຘານິປີຕິອາທິນາ ປຏິຄ຺ຄຫເຓ ໂທໂສ ນຕ຺ຖິ, ປຣິຫຣິຕ຺ວາ ປຣິໂຠໂຄວ ອາປຕ຺ຕິກໂຣຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຍຖາ ເຈຕ຺ຖ, ເອວໍ ອຸປຣິ ຠາຊນີຍວາສິອາທີສຸ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕເກສຸປິ.

ອນາມາສມ຺ປີຕິ ສຸວຓ຺ຓາທິມຍມ຺ປິ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ອາມສິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ອຸປກ຺ຂເຣຕິ ອຸປກຣເຓ. ສິຂຣໍ ນາມ ເຍນ ປຣິພ຺ຠມນ຺ຕາ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ. ປຕ຺ຕພນ຺ຘໂກ ນາມ ປຕ຺ຕສ຺ສ ຄຓ຺ຐິອາທິກາຣໂກ. ‘‘ປຏິມານໍ ສຸວຓ຺ຓາທິປຕ຺ຕກາຣໂກ’’ຕິປິ ວທນ຺ຕິ.

‘‘ອຑ຺ຒພາຫູຕິ ກປ຺ປຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອໍສກູຏ’’ນ຺ຕິ ຄຓ຺ຐິປເທສຸ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອຑ຺ຒພາຫຸ ນາມ ວິທຕ຺ຖິຈຕຸຣງ຺ຄຸລນ຺ຕິປິ ວທນ຺ຕີ’’ຕິ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໒.໓໒໑) ວຸຕ຺ຕໍ. ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍມ຺ປິ (ວຊິຣ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໓໒໑) ‘‘ອຑ຺ຒພາຫູຕິ ກປ຺ປຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອໍສກູຏນ຺ຕິ ລິຂິຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໒.໓໒໑) ປນ ‘‘ອຑ຺ຒພາຫຸປ຺ປມາຓາ ນາມ ອຑ຺ຒພາຫຸມຕ຺ຕາ, ອຑ຺ຒພ຺ຍາມມຕ຺ຕາຕິປິ ວທນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂຍຕ຺ຕານີຕິ ຈມ຺ມຣຊ຺ຊຸກາ. ຕຕ຺ຖຊາຕກາຕິ ສງ຺ຆິກຠູມິຍໍ ຊາຕາ.

‘‘ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລສູຈິທຓ຺ຑມຕ຺ໂຕຕິ ທີຆໂສ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລມຕ຺ໂຕ ປຣິຓາຫໂຕ ປຓ຺ຓສູຈິທຓ຺ຑມຕ຺ໂຕ’’ຕິ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ.. ຈູຬວຄ຺ຄ ໓.໓໒໑) ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ ປນ (ວິ. ວິ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໒.໓໒໑) ‘‘ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລສູຈິທຓ຺ຑມຕ຺ໂຕຕິ ສຣທຓ຺ຑາທິສູຈິອາກາຣຕນຸທຓ຺ຑກມຕ຺ໂຕປີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລປ຺ປມາໂຓຕິ ທີຆໂຕ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລປ຺ປມາໂຓ. ຣິຕ຺ຕໂປຕ຺ຖໂກປີຕິ ອລິຂິຕໂປຕ຺ຖໂກປິ, ອິທຎ຺ຈ ປຓ຺ຓປ຺ປສງ຺ເຄນ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອາສນ຺ທິໂກຕິ ຈຕຸຣສ຺ສປີຐໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ອຸຈ຺ຈກມ຺ປິ ອາສນ຺ທິກ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໙໗) ວຈນໂຕ. ເອກໂຕຠາເຄນ ທີຆປີຐເມວ ຫິ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລປາທກໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຈຕຸຣສ຺ສາສນ຺ທິໂກ ປນ ປມາຓາຕິກ຺ກນ຺ໂຕປິ ວຏ຺ຏຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສຕ຺ຕງ຺ໂຄ ນາມ ຕີສຸ ທິສາສຸ ອປສ຺ສຍໍ ກຕ຺ວາ ກຕມຎ຺ໂຈ, ອຍມ຺ປິ ປມາຓາຕິກ຺ກນ຺ໂຕປິ ວຏ຺ຏຕິ. ຠທ຺ທປີຐນ຺ຕິ ເວຕ຺ຕມຍໍ ປີຐໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປີຐິກາຕິ ປິໂລຕິກພນ຺ຘໍ ປີຐເມວ. ເອຬກປາທປີຐໍ ນາມ ທາຣຸປຏິກາຍ ອຸປຣິປາເທ ຐເປຕ຺ວາ ໂຠຊນຜລກໍ ວິຍ ກຕປີຐໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອາມຓ຺ຑກວຓ຺ຏກປີຐໍ ນາມ ອາມລກາກາເຣນ ໂຍຊິຕພຫອຸປາທປີຐໍ. ອິມານິ ຕາວ ປາຬິຍໍ ອາຄຕປີຐານິ. ທາຣຸມຍໍ ປນ ສພ຺ພມ຺ປິ ປີຐໍ ວຏ຺ຏຕິ.

‘‘ຆຏ຺ຏນຜລກໍ ນາມ ຍຕ຺ຖ ຐເປຕ຺ວາ ຣຊິຕຈີວຣໍ ຫຕ຺ເຖນ ຆຏ຺ເຏນ຺ຕິ. ຆຏ຺ຏນມຸຄ຺ຄໂຣ ນາມ ອນຸວາຕາທິຆຏ຺ຏນຕ຺ຖໍ ກໂຕຕິ ວທນ຺ຕີ’’ຕິ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໓.໓໒໑) ວຸຕ຺ຕໍ. ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໒.໓໒໑) ‘‘ຆຏ຺ຏນຜລກໍ ຆຏ຺ຏນມຸຄ຺ຄໂຣຕິ ອິທໍ ຣຊິຕຈີວຣໍ ເອກສ຺ມິໍ ມຏ຺ເຐ ທຓ຺ຑມຸຄ຺ຄເຣ ເວເຐຕ຺ວາ ເອກສ຺ສ ມຏ຺ຐຜລກສ຺ສ ອຸປຣິ ຐເປຕ຺ວາ ອຸປຣິ ອປເຣນ ມຏ຺ຐຜລເກນ ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເອໂກ ອຸປຣິ ອກ຺ກມິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ທ຺ເວ ຊນາ ອຸປຣິຜລກໍ ທ຺ວີສຸ ໂກຏີສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ອປຣາປຣໍ ອາກຑ຺ຒນວິກຑ຺ຒນໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຫຕ຺ເຖ ຐປາເປຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖນ ປຫຣຓໍ ປນ ນິຏ຺ຐິຕຣຊນສ຺ສ ຈີວຣສ຺ສ ອລ຺ລກາເລ ກາຕພ຺ພໍ, ອິທໍ ປນ ຜລກມຸຄ຺ຄເຣຫິ ຆຏ຺ຏນໍ ສຸກ຺ຂກາເລ ຖທ຺ຘຠາວວິໂມຈນຕ຺ຖນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອມ຺ພຓນ຺ຕິ ຜລເກຫິ ໂປກ຺ຂຣຓີສທິສກຕປານີຍຠາຊນໍ. ຣຊນໂທຓີຕິ ຍຕ຺ຖ ປກ຺ກຣຊນໍ ອາກິຣິຕ຺ວາ ຐເປນ຺ຕີ’’ຕິ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ. ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ ປນ ‘‘ອມ຺ພຓນ຺ຕິ ເອກໂທຓິກນາວາຜລເກຫິ ໂປກ຺ຂຣຓີສທິສໍ ກຕໍ. ປານີຍຠາຊນນ຺ຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ຣຊນໂທຓີຕິ ເອກທາຣຸນາວ ກຕໍ ຣຊນຠາຊນໍ. ອຸທກໂທຓີຕິ ເອກທາຣຸນາວ ກຕໍ ອຸທກຠາຊນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ຠູມຕ຺ຖຣຓໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອກປ຺ປິຍຈມ຺ມໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓຄຕິກນ຺ຕິ ອິມິນາ ມຎ຺ຈປີເຐປິ ອຕ຺ຖຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທີເປຕິ. ປາວາຣາທິປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓມ຺ປິ ຄຣຸຠຓ຺ຑນ຺ຕິ ເອເກ. ໂນຕິ ອປເຣ, ວີມໍສິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໓.໓໒໑) ວຸຕ຺ຕໍ. ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍໍ (ວຊິຣ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໓໒໑) ປນ ‘‘ທຓ຺ຑມຸຄ຺ຄໂຣ ນາມ ‘ເຍນ ຣຊິຕຈີວຣໍ ໂປເຖນ຺ຕິ, ຕມ຺ປິ ຄຣຸຠຓ຺ຑເມວາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ‘ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓຄຕິກ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຈ ອປິ-ສທ຺ເທນ ປາວາຣາທິປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ ສພ຺ພໍ ຄຣຸຠຓ຺ຑເມວາຕິ ວທນ຺ຕິ. ເອເຕເນວ ສຸຕ຺ເຕນ ອຎ຺ຎຖາ ອຕ຺ຖໍ ວຕ຺ວາ ປາວາຣາທິປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ ນ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ, ຠາຊນີຍເມວ, ເສນາສນຕ຺ຖາຍ ທິນ຺ນປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓເມວ ຄຣຸຠຓ຺ຑນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອຸປປຣິກ຺ຂິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໒.໓໒໑) ປນ ‘‘ຠູມຕ຺ຖຣຓໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອກປ຺ປິຍຈມ຺ມໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຠູມຕ຺ຖຣຓສງ຺ເຂເປນ ສຍິຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓຄຕິກນ຺ຕິ ອິມິນາ ມຎ຺ຈາທີສຸ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພໍ ມຫາຈມ຺ມໍ ເອຬກຈມ຺ມໍ ນາມາຕິ ທສ຺ເສຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຉຕ຺ຕມຸຏ຺ຐິປຓ຺ຓນ຺ຕິ ຕາລປຓ຺ຓໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຕ຺ຕກຏາຫນ຺ຕິ ປຕ຺ຕປຈນກຏາຫໍ. ຄຓ຺ຐິກາຕິ ຈີວຣຄຓ຺ຐິກາ. ວິໂຘຕິ ກາຍພນ຺ຘນວິໂຘ.

ອິທານິ ວິນຍຕ຺ຖມຎ຺ຊູສາຍໍ (ກງ຺ຂາ. ອຠິ. ຏີ. ທຸພ຺ພລສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ) ອາຄຕນໂຍ ວຸຈ຺ຈເຕ – ອາຣາໂມ ນາມ ປຸປ຺ຜາຣາໂມ ວາ ຜລາຣາໂມ ວາ. ອາຣາມວຕ຺ຖຸ ນາມ ເຕສໍເຍວ ອາຣາມານໍ ອຕ຺ຖາຍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຐປິໂຕກາໂສ. ເຕສຸ ວາ ອາຣາເມສຸ ວິນຏ຺ເຐສຸ ເຕສໍ ໂປຣາຓກຠູມິຠາໂຄ. ວິຫາໂຣ ນາມ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປາສາທາທິເສນາສນໍ. ວິຫາຣວຕ຺ຖຸ ນາມ ຕສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐາໂນກາໂສ. ມຎ຺ໂຈ ນາມ ມສາຣໂກ ພຸນ຺ທິກາພທ຺ໂຘ ກຸຬີຣປາທໂກ ອາຫຈ຺ຈປາທໂກຕິ ອິເມສໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕານໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຎ຺ຈານໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ. ປີຐໍ ນາມ ມສາຣກາທີນໍເຍວ ຈຕຸນ຺ນໍ ປີຐານໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ. ຠິສິ ນາມ ອຸຓ຺ຓຠິສິອາທີນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຠິສີນໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ. ພິມ຺ໂພຫນໍ ນາມ ຣຸກ຺ຂຕູລລຕາຕູລໂປຏກີຕູລານໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ປຸຓ຺ຓໍ. ໂລຫກຸມ຺ຠີ ນາມ ກາຬໂລເຫນ ວາ ຕມ຺ພໂລເຫນ ວາ ເຍນ ເກນຈິ ກຕກຸມ຺ຠີ. ໂລຫຠາຓກາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອຕ຺ຖ ປນ ຠາຓກນ຺ຕິ ອຣຎ຺ຊໂຣ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວາຣໂກຕິ ຆໂຏ. ກຏາຫໍ ກຏາຫເມວ. ວາສິອາທີສຸ ວລ຺ລິອາທີສຸ ຈ ທຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ…ເປ….

ຕຕ຺ຖ ຖາວເຣນ ຖາວຣນ຺ຕິ ວິຫາຣວິຫາຣວຕ຺ຖຸນາ ອາຣາມອາຣາມວຕ຺ຖຸໍ ວິຫາຣວິຫາຣວຕ຺ຖຸໍ. ອິຕເຣນາຕິ ອຖາວເຣນ, ປຈ຺ຉິມຣາສິຕ຺ຕເຍນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອກປ຺ປິເຍນາຕິ ສຸວຓ຺ຓມຍມຎ຺ຈາທິນາ ເຈວ ອກປ຺ປິຍຠິສິພິມ຺ໂພຫເນຫິ ຈ. ມຫຄ຺ຆກປ຺ປິເຍນາຕິ ທນ຺ຕມຍມຎ຺ຈາທິນາ ເຈວ ປາວາຣາທິນາ ຈ. ອິຕຣນ຺ຕິ ອຖາວຣໍ. ກປ຺ປິຍປຣິວຕ຺ຕເນນ ປຣິວຕ຺ເຕຕຸນ຺ຕິ ຍຖາ ອກປ຺ປິຍໍ ນ ໂຫຕິ, ເອວໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕຸໍ…ເປ… ເອວໍ ຕາວ ຖາວເຣນ ຖາວຣປຣິວຕ຺ຕນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິຕເຣນ ອິຕຣປຣິວຕ຺ຕເນ ປນ ມຎ຺ຈປີຐໍ ມຫນ຺ຕໍ ວາ ໂຫຕຸ, ຂຸທ຺ທກໍ ວາ, ອນ຺ຕມໂສ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລປາທກໍ ຄາມທາຣເກຫິ ປໍສ຺ວາຄາຣເກສຸ ກີຬນ຺ເຕຫິ ກຕມ຺ປິ ສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ໂຫຕິ…ເປ… ສຕຄ຺ຆນເກນ ວາ ສຫສ຺ສຄ຺ຆນເກນ ວາ ມຎ຺ເຈນ ອຎ຺ຎໍ ມຎ຺ຈສຕມ຺ປິ ລຠຕິ, ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ນ ເກວລໍ ມຎ຺ເຈນ ມຎ຺ໂຈເຍວ, ອາຣາມອາຣາມວຕ຺ຖຸວິຫາຣວິຫາຣວຕ຺ຖຸປີຐຠິສິພິມ຺ໂພຫນານິປິ ປຣິວຕ຺ເຕຕຸໍ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ເອສ ນໂຍ ປີຐຠິສິພິມ຺ໂພຫເນສຸປິ.

ກາຬໂລຫຕມ຺ພໂລຫກໍສໂລຫວຏ຺ຏໂລຫານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກໍສໂລຫໍ ວຏ຺ຏໂລຫຎ຺ຈ ກິຕ຺ຕິມໂລຫໍ. ຕີຓິ ຫິ ກິຕ຺ຕິມໂລຫານິ ກໍສໂລຫໍ ວຏ຺ຏໂລຫໍ ຫາຣກູຏນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕິປຸຕມ຺ເພ ມິສ຺ເສຕ຺ວາ ກຕໍ ກໍສໂລຫໍ. ສີສຕມ຺ເພ ມິສ຺ເສຕ຺ວາ ກຕໍ ວຏ຺ຏໂລຫໍ. ຣສຕມ຺ເພ ມິສ຺ເສຕ຺ວາ ກຕໍ ຫາຣກູຏໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກໍສໂລຫໍ ວຏ຺ຏໂລຫຎ຺ຈ ກິຕ຺ຕິມໂລຫ’’ນ຺ຕິ. ຕໂຕ ອຕິເຣກນ຺ຕິ ຕໂຕ ອຕິເຣກຄຓ຺ຫນໂກ. ສາຣໂກຕິ ມຊ຺ເຌ ມກຸຬໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ມຸຂວຏ຺ຏິວິຕ຺ຖຕໍ ກຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິໂຕ ນາເມຕ຺ວາ ກາຕພ຺ພໍ ເອກໍ ຠາຊນໍ. ສຣາວນ຺ຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ກຎ຺ຈນກາທີນໍ ຄິຫິອຸປກຣຓານໍ ຄຫຓໍ. ຕານິ ຫິ ຂຸທ຺ທການິປິ ຄຣຸຠຓ຺ຑາເນວ ຄິຫິອຸປກຣຓຕ຺ຕາ. ປິ-ສທ຺ເທນ ປເຄວ ມຫນ຺ຕານີຕິ ທສ຺ເສຕິ, ອິມານິ ປນ ຠາຊນີຍານິ ຠິກ຺ຂຸປກຣຓຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຍຖາ ຈ ເອຕານິ, ເອວໍ ກຸຓ຺ຑິກາປິ ຠາຊນີຍາ. ວກ຺ຂຕິ ຫິ ‘‘ຍຖາ ຈ ມຕ຺ຕິກາຠຓ຺ເຑ, ເອວໍ ໂລຫຠຓ຺ເຑປິ ກຸຓ຺ຑິກາ ຠາຊນີຍໂກຏ຺ຐາສເມວ ຠຊຕີ’’ຕິ. ສງ຺ຆິກປຣິໂຠເຄນາຕິ ອາຄນ຺ຕຸການໍ ວຸຑ຺ຒຕຣານໍ ທຕ຺ວາ ປຣິໂຠເຄນ. ຄິຫິວິກຏາຕິ ຄິຫີຫິ ວິກຕາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ, ອຕ຺ຕໂນ ວາ ສນ຺ຕກກຣເຓນ ວິຣູປໍ ກຕາ. ປຸຄ຺ຄລິກປຣິໂຠເຄນ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອາຄນ຺ຕຸການໍ ອທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ວິຍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ປິປ຺ຜລິໂກຕິ ກຕ຺ຕຣິ. ອາຣກຓ຺ຏກໍ ສູຈິເວຘກໍ. ຕາຬໍ ຍນ຺ຕໍ. ກຕ຺ຕຣຍຏ຺ຐິເວຘໂກ ກຕ຺ຕຣຍຏ຺ຐິວລຍໍ. ຍຖາ ຕຖາ ຆນກຕໍ ໂລຫນ຺ຕິ ໂລຫວຏ຺ຏິ ໂລຫຄຸໂຬ ໂລຫປິຓ຺ຑິ ໂລຫຈກ຺ກລິກນ຺ຕິ ເອວໍ ຆນກຕໍ ໂລຫໍ. ຂີຣປາສາຓມຍານີຕິ ມຸທຸກຂີຣວຓ຺ຓປາສາຓມຍານິ.

ຄິຫິວິກຏານິປິ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ ອນາມາສຕ຺ຕາ. ປິ-ສທ຺ເທນ ປເຄວ ສງ຺ຆິກປຣິໂຠເຄນ ວາ ປຸຄ຺ຄລິກປຣິໂຠເຄນ ວາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເສນາສນປຣິໂຠໂຄ ປນ ສພ຺ພກປ຺ປິໂຍ, ຕສ຺ມາ ຊາຕຣູປາທິມຍາ ສພ຺ພາປິ ເສນາສນປຣິກ຺ຂາຣາ ອາມາສາ. ເຕນາຫ ‘‘ເສນາສນປຣິໂຠເຄ ປນາ’’ຕິອາທິ.

ເສສາຕິ ຕໂຕ ມຫຕ຺ຕຣີ ວາສິ. ຍາ ປນາຕິ ຍາ ກຸຐາຣີ ປນ. ກຸທາໂລ ອນ຺ຕມໂສ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລມຕ຺ໂຕປິ ຄຣຸຠຓ຺ຑເມວ. ນິຂາທນໍ ຈຕຸຣສ຺ສມຸຂໍ ວາ ໂຫຕຸ ໂທຓິມຸຂໍ ວາ ວງ຺ກໍ ວາ ອຸຊຸກໍ ວາ, ອນ຺ຕມໂສ ສມ຺ມຸຎ຺ຊນີທຓ຺ຑເວຘນມ຺ປິ, ທຓ຺ຑພນ຺ຘຎ຺ເຈ, ຄຣຸຠຓ຺ຑເມວ. ເຕນາຫ ‘‘ກຸທາໂລ ທຓ຺ຑພນ຺ຘນິຂາທນໍ ວາ ອຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ສິປາຏິກາ ນາມ ຂຸຣໂກໂສ, ສິຂຣໍ ປນ ທຓ຺ຑພນ຺ຘນິຂາທນໍ ອນຸໂລເມຕີຕິ ອາຫ ‘‘ສິຂຣມ຺ປິ ນິຂາທເນເນວ ສງ຺ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ. ສເຈ ປນ ວາສິ ອທຓ຺ຑກໍ ຜລມຕ຺ຕໍ, ຠາຊນີຍໍ. ອຸປກ຺ຂເຣຕິ ວາສິອາທິຠຓ຺ເຑ.

ປຕ຺ຕພນ຺ຘໂກ ນາມ ປຕ຺ຕສ຺ສ ຄຓ຺ຐິກາທິກາຣໂກ. ‘‘ປຏິມານໍ ສຸວຓ຺ຓາທິປຕ຺ຕກາຣໂກ’’ຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ຕິປຸຈ຺ເຉທນກສຕ຺ຖໍ ສຸວຓ຺ຓຈ຺ເຉທນກສຕ຺ຖໍ ກຕປຣິກມ຺ມຈມ຺ມຈ຺ຉິນ຺ທນກຂຸທ຺ທກສຕ຺ຖນ຺ຕິ ອິມານິ ເຈຕ຺ຖ ຕີຓິ ປິປ຺ຜລິກໍ ອນຸໂລມນ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ’’ຕິອາທິ. ອິຕຣານີຕິ ມຫາກຕ຺ຕຣິອາທີນິ.

ອຑ຺ຒພາຫຸປ຺ປມາຓາຕິ ກປ຺ປຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອໍສກູຏປ຺ປມາຓາ, ວິທຕ຺ຖິຈຕຸຣງ຺ຄຸລປ຺ປມາຓາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖຊາຕກາຕິ ສງ຺ຆິກຠູມິຍໍ ຊາຕາ, ອາຣກ຺ຂສໍວິຘາເນນ ຣກ຺ຂິຕຕ຺ຕາ ຣກ຺ຂິຕາ ຈ ສາ ມຎ຺ຊູສາທີສຸ ປກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ວິຍ ຍຖາ ຕໍ ນ ນສ຺ສຕິ, ເອວໍ ໂຄປນໂຕ ໂຄປິຕາ ຈາຕິ ຣກ຺ຂິຕໂຄປິຕາ. ຕຕ຺ຖຊາຕກາປິ ປນ ອຣກ຺ຂິຕາ ຄຣຸຠຓ຺ຑເມວ ນ ໂຫຕິ. ສງ຺ຆກມ຺ເມ ຈ ເຈຕິຍກມ຺ເມ ຈ ກເຕຕິ ອິມິນາ ສງ຺ຆສນ຺ຕເກນ ເຈຕິຍສນ຺ຕກໍ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ປຣິວຕ຺ຕິຕຸຎ຺ຈ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທີເປຕິ. ສຸຕ຺ຕໍ ປນາຕິ ວຏ຺ຏິຕຎ຺ເຈວ ອວຏ຺ຏິຕຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕໍ.

ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລສູຈິທຓ຺ຑມຕ຺ໂຕຕິ ອນ຺ຕມໂສ ທີຆໂສ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລມຕ຺ໂຕ ປຣິຓາຫໂຕ ສີຫຬ-ປຓ຺ຓສູຈິທຓ຺ຑມຕ຺ໂຕ. ເອຕ຺ຖາຕິ ເວຬຸຠຓ຺ເຑ. ທຑ຺ຒໍ ເຄຫໍ ເຍສໍ ເຕຕິ ທຑ຺ຒເຄຫາ. ນ ວາເຣຕພ຺ພາຕິ ‘‘ມາ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ນ ນິເສເຘຕພ຺ພາ. ເທສນ຺ຕຣຄເຕນ ສມ຺ປຕ຺ຕວິຫາເຣ ສງ຺ຆິກາວາເສ ຐເປຕພ຺ພາ.

ອວເສສຎ຺ຈ ຉທນຕິຓນ຺ຕິ ມຸຎ຺ຊປພ຺ພເຊຫິ ອວເສສໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຉທນຕິຓໍ. ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລປ຺ປມາໂຓປີຕິ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລປ຺ປມາໂຓ. ລິຂິຕໂປຕ຺ຖໂກ ປນ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ນ ໂຫຕິ. ກປ຺ປິຍຈມ຺ມານີຕິ ມິຄາທີນໍ ຈມ຺ມານິ. ສພ຺ພໍ ຈກ຺ກຍຸຕ຺ຕຍານນ຺ຕິ ຣຖສກຏາທິກໍ ສພ຺ພໍ ຈກ຺ກຍຸຕ຺ຕຍານໍ. ວິສງ຺ຂຕຈກ຺ກໍ ປນ ຍານໍ ຠາຊນີຍໍ. ອນຸຎ຺ຎາຕວາສິ ນາມ ຍາ ສິປາຏິກາຍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຣິຫຣິຕຸໍ ສກ຺ກາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ມຸຏ຺ຐິປຓ຺ຓໍ ຕາລປຕ຺ຕໍ. ຕຎ຺ຫິ ມຸຏ຺ຐິນາ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຫຣນ຺ຕີຕິ ‘‘ມຸຏ຺ຐິປຓ຺ຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ມຸຏ຺ຐິປຓ຺ຓນ຺ຕິ ຉຕ຺ຕຈ຺ຉທປຓ຺ຓເມວາ’’ຕິ ເກຈິ. ອຣຓີສຫິຕນ຺ຕິ ອຣຓີຍຸຄຬໍ, ອຸຕ຺ຕຣາຣຓີ ອຘຣາຣຓີຕິ ອຣຓີທ຺ວຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຜາຕິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາຕິ ອນ຺ຕມໂສ ຕໍອຄ຺ຆນກວາລິກາຍປິ ຖາວຣໍ ວຑ຺ຒິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ. ກຸຓ຺ຑິກາຕິ ອຍກຸຓ຺ຑິກາ ເຈວ ຕມ຺ພໂລຫກຸຓ຺ຑິກາ ຈ. ຠາຊນີຍໂກຏ຺ຐາສເມວ ຠຊຕີຕິ ຠາຊນີຍປກ຺ຂເມວ ເສວຕິ, ນ ຕຸ ຄຣຸຠຓ຺ຑນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຎ຺ຈນໂກ ປນ ຄຣຸຠຓ຺ຑເມວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອິຕິ ວິນຍສງ຺ຄຫສໍວຓ຺ຓນາຠູເຕ ວິນຍາລງ຺ກາເຣ

ຄຣຸຠຓ຺ຑວິນິຈ຺ຉຍກຖາລງ຺ກາໂຣ ນາມ

ຕິໍສຕິໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໓໑. ໂຈທນາທິວິນິຈ຺ຉຍກຖາ

໒໓໐. ເອວໍ ຄຣຸຠຓ຺ຑວິນິຈ຺ຉຍໍ ກເຖຕ຺ວາ ອິທານິ ໂຈທນາທິວິນິຈ຺ຉຍໍ ກເຖຕຸໍ ‘‘ໂຈທນາທິວິນິຈ຺ຉໂຍຕິ ເອຕ຺ຖ ປນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ໂຈທີຍເຕ ໂຈທນາ, ໂທສາໂຣປນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ສາຣຓາທໂຍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ກມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘເກ (ຈູຬວ. ໔, ໕) ‘‘ໂຈເທຕ຺ວາ ກຕໍ ໂຫຕິ, ສາເຣຕ຺ວາ ກຕໍ ໂຫຕິ, ອາປຕ຺ຕິໍ ໂຣເປຕ຺ວາ ກຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ໂຈເທຕຸໍ ປນ ໂກ ລຠຕິ, ໂກ ນ ລຠຕີ’’ຕິ ອິທໍ ອນຸທ຺ຘໍສນາຘິປ຺ປາຍໍ ວິນາປິ ໂຈທນາລກ຺ຂຓໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສີລສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ອິທໍ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ ວຈນໍ ອປ຺ປມາຓນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ປນ ຠິກ຺ຂຸໍ ໂຈເທຕຸໍ ອນິສ຺ສຣຕ຺ຕາ ‘ຠິກ຺ຂຸນິເມວາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຕິປິ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ຠິກ຺ຂູສຸ ອນິສ຺ສຣຠາເວ ຕາຫິ ກຕໂຈທນາປິ ໂຈທນາຣຫຕ຺ຕາ ໂຈທນາເຍວາຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ‘‘ປຎ຺ຈປິ ສຫຘມ຺ມິກາ ລຠນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ສຸຕ຺ວາ ໂຈເທຕີຕິອາທິນາ ໂຈທໂກ ເຍສໍ ສຸຕ຺ວາ ໂຈເທຕິ, ເຕສມ຺ປິ ວຈນໍ ປມາຓເມວາຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ ເຕສໍ ໂຈທນາປິ ຣຸຫເຕວາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເຖໂຣ ສຸຕ຺ຕໍ ນິທສ຺ເສສີ’’ຕິ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ໒.໓໘໕-໓໘໖) ວຸຕ຺ຕໍ. ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ໑.໓໘໖) ປນ ‘‘ອມູລກໂຈທນາປສງ຺ເຄນ ສມູລກໂຈທນາລກ຺ຂຓາທິໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ໂຈເທຕຸໍ ປນ ໂກ ລຠຕິ, ໂກ ນ ລຠຕີ’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ‘ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ສຸຕ຺ວາ ໂຈເທຕີ’ຕິອາທິສຸຕ຺ຕໍ ຍສ຺ມາ ເຍ ໂຈທກສ຺ສ ອຎ຺ເຎສໍ ວິປຕ຺ຕິໍ ປກາເສນ຺ຕິ, ເຕປິ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ໂຈທກຠາເວ ຐຕ຺ວາວ ປກາເສນ຺ຕິ, ເຕສຎ຺ຈ ວຈນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອິຕໂຣປິ ຍສ຺ມາ ໂຈເທຕຸຎ຺ຈ ອສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ຕໍ ເຕຫິ ຕິຕ຺ຖິຍສາວກປຣິໂຍສາເນຫິ ປຐມໂຈທເກຫິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາເປຕຸຎ຺ຈ ລຠຕິ, ຕສ຺ມາ ອິຘ ສາຘກຠາເວນ ອຸທ຺ຘຏນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຄຣຸການໍ ທ຺ວິນ຺ນນ຺ຕິ ປາຣາຊິກສງ຺ຆາທິເສສານໍ. ອວເສສານນ຺ຕິ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍາທີນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ນາມ ‘‘ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕາ ທສວຕ຺ຖຸກາ ທິຏ຺ຐິ. ‘‘ອນ຺ຕວາ ໂລໂກ ອນນ຺ຕວາ ໂລໂກ’’ຕິອາທິກາ ອນ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາປກທິຏ຺ຐິ ອນ຺ຕຄ຺ຄາຫິກາ ນາມ. ອາຊີວເຫຕຸ ປຎ຺ຎຕ຺ຕານໍ ຉນ຺ນນ຺ຕິ ອາຊີວເຫຕຸປິ ອາປຊ຺ຊິຕພ຺ພານໍ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ເມ ປາຣາຊິກໍ, ສຎ຺ຈຣິຕ຺ເຕ ສງ຺ຆາທິເສໂສ, ‘‘ໂຍ ເຕ ວິຫາເຣ ວສຕິ, ໂສ ອຣຫາ’’ຕິ ປຣິຍາເຍນ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ປຓີຕໂຠຊນວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ປຓີຕໂຠຊນວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ປາຏິເທສນີຍໍ, ສູໂປທນວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ອິເມສໍ ປຣິວາເຣ (ປຣິ. ໒໘໗) ວຸຕ຺ຕານໍ ຉນ຺ນໍ. ນ ເຫຕາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາຊີວເຫຕຸ ເອວ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ ສຎ຺ຈຣິຕ຺ຕາທີນໍ ອຎ຺ຎຖາປິ ອາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໂຕ. ອາຊີວເຫຕຸປິ ເອຕາສໍ ອາປຊ຺ຊນໍ ສນ຺ຘາຍ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອາຊີວເຫຕຸປິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທິຏ຺ຐິວິປຕ຺ຕິອາຊີວວິປຕ຺ຕີຫິ ໂຈເທນ຺ໂຕປິ ຕມ຺ມູລິກາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ເອວ ໂຈເທຕິ.

‘‘ກສ຺ມາ ມໍ ນ ວນ຺ທສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິເຕ ‘‘ອສ຺ສມໂຓສິ, ອສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິໂຍສີ’’ຕິ ອວນ຺ທນກາຣຓສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອນ຺ຕິມວຕ຺ຖຸໍ ອຊ຺ຌາປນ຺ໂນ ນ ວນ຺ທິຕພ຺ໂພຕິ ວທນ຺ຕິ. ໂຈເທຕຸກາມຕາຍ ເອວ ອວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ວຕ຺ຕພ຺ພສ຺ສ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ຐເປຕ຺ວາ ອວນ຺ທິຍຠາເວ ຕໍ ກາຣຓໍ ນ ໂຫຕີຕິ ຈູຬຄຓ຺ຐິປເທ ມຊ຺ຌິມຄຓ຺ຐິປເທ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ອນ຺ຕິມວຕ຺ຖຸອຊ຺ຌາປນ຺ນສ຺ສ ອວນ຺ທິເຍສຸ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສຍນ຺ຕສ຺ສ ສຫເສຍ຺ຍາປຕ຺ຕິຍາ ອຠາວໂຕ, ຕສ຺ສ ຈ ປຏິຄ຺ຄຫຓສ຺ສ ຣຸຫນໂຕ ຕເທວ ຍຸຕ຺ຕຕຣນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ຍາວ ໂສ ຠິກ຺ຂຸຠາວໍ ປຏິຊານາຕິ, ຕາວ ວນ຺ທິຕພ຺ໂພ, ຍທາ ປນ ‘‘ອສ຺ສມໂຓມ຺ຫີ’’ຕິ ປຏິຊານາຕິ, ຕທາ ນ ວນ຺ທິຕພ຺ໂພຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ວິເສໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອນ຺ຕິມວຕ຺ຖຸໍ ອຊ຺ຌາປນ຺ນສ຺ສ ຫິ ຠິກ຺ຂຸຠາວໍ ປຏິຊານນ຺ຕສ຺ເສວ ຠິກ຺ຂຸຠາໂວ, ນ ຕໂຕ ປຣໍ. ຠິກ຺ຂຸຠາວໍ ອປ຺ປຏິຊານນ຺ໂຕ ຫິ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນປກ຺ຂໍ ຠຊຕິ. ຍສ຺ມາ ອາມິສໍ ເທນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ອິຈ຺ຉິຕຏ຺ຐາເນເຍວ ເທຕິ, ຕສ຺ມາ ປຏິປາຏິຍາ ນິສິນ຺ນານໍ ຍາຄຸຠຕ຺ຕາທີນິ ເທນ຺ເຕນ ເອກສ຺ສ ໂຈເທຕຸກາມຕາຍ ອທິນ຺ເນປິ ໂຈທນາ ນາມ ນ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ນ ຕາວ ຕາ ໂຈທນາ ໂຫຕີ’’ຕິ.

໒໓໑. ໂຈເທຕພ຺ໂພຕິ ຈຸທິໂຕ, ຈຸທິໂຕ ເອວ ຈຸທິຕໂກ, ອປຣາຘວນ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ. ໂຈເທຕີຕິ ໂຈທໂກ, ອປຣາຘປກາສໂກ. ຈຸທິຕໂກ ຈ ໂຈທໂກ ຈ ຈຸທິຕກໂຈທກາ. ອຸພ຺ພາຫິກາຍາຕິ ອຸພ຺ພຫນ຺ຕິ ວິໂຍເຊນ຺ຕິ ເອຕາຍ ອລຊ຺ຊີນໍ ຕຊ຺ຊນິໍ ວາ ກລຫໍ ວາຕິ ອຸພ຺ພາຫິກາ, ສງ຺ຆສມ຺ມຸຕິ, ຕາຍ. ວິນິຈ຺ຉິນນໍ ນາມ ຕາຍ ສມ຺ມຕຠິກ຺ຂູຫິ ວິນິຈ຺ຉິນນເມວ. ອລຊ຺ຊຸສ຺ສນ຺ນາຍ ຫິ ປຣິສາຍ ສມຖກ຺ຂນ຺ຘເກ ອາຄເຕຫິ ທສຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ທ຺ເວ ຕໂຍ ຠິກ຺ຂູ ຕຕ຺ເຖວ ວຸຕ຺ຕາຍ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມວາຈາຍ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ພາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ສມຖກ຺ຂນ຺ຘເກ (ຈູຬວ. ໒໓໑-໒໓໒) –

‘‘ເຕຫິ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູຫິ ຕສ຺ມິໍ ອຘິກຣເຓ ວິນິຈ຺ຉິຍມາເນ ອນນ຺ຕານິ ເຈວ ຠສ຺ສານິ ຊາຍນ຺ຕິ, ນ ເຈກສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວຣູປໍ ອຘິກຣຓໍ ອຸພ຺ພາຫິກາຍ ວູປສເມຕຸໍ. ທສຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອຸພ຺ພາຫິກາຍ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ໂພ, ສີລວາ ໂຫຕິ, ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸໂຕ ວິຫຣຕິ ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ໂນ ອຓຸມຕ຺ເຕສຸ ວຊ຺ເຊສຸ ຠຍທສ຺ສາວີ ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ, ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ ສຸຕຘໂຣ ສຸຕສນ຺ນິຈໂຍ, ເຍ ເຕ ຘມ຺ມາ ອາທິກລ຺ຍາຓາ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓາ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓາ ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອຠິວທນ຺ຕິ, ຕຖາຣູປສ຺ສ ຘມ຺ມາ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ໂຫນ຺ຕິ ຘາຕາ ວຈສາ ປຣິຈິຕາ ມນສານຸເປກ຺ຂິຕາ ທິຏ຺ຐິຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ, ອຸຠຍານິ ໂຂ ປນສ຺ສ ປາຕິໂມກ຺ຂານິ ວິຕ຺ຖາເຣນ ສ຺ວາຄຕານິ ໂຫນ຺ຕິ ສຸວິຠຕ຺ຕານິ ສຸປ຺ປວຕ຺ຕີນິ ສຸວິນິຈ຺ຉິຕານິ ສຸຕ຺ຕໂສ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນໂສ, ວິນເຍ ໂຂ ປນ ເຉໂກ ໂຫຕິ ອສໍຫີໂຣ, ປຏິພໂລ ໂຫຕິ ອຸໂຠ ອຕ຺ຖປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກ ອສ຺ສາເສຕຸໍ ສຎ຺ຎາເປຕຸໍ ນິຊ຺ຌາເປຕຸໍ ເປກ຺ເຂຕຸໍ ປສ຺ສິຕຸໍ ປສາເທຕຸໍ, ອຘິກຣຓສມຸປ຺ປາທວູປສມກຸສໂລ ໂຫຕິ, ອຘິກຣຓໍ ຊານາຕິ, ອຘິກຣຓສມຸທຍໍ ຊານາຕິ, ອຘິກຣຓນິໂຣຘໍ ຊານາຕິ, ອຘິກຣຓນິໂຣຘຄາມິນິປຏິປທໍ ຊານາຕິ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມຫິ ທສຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຸພ຺ພາຫິກາຍ ສມ຺ມນ຺ນິຕຸໍ.

‘‘ເອວຎ຺ຈ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ໂພ. ປຐມໍ ຠິກ຺ຂຸ ຍາຈິຕພ຺ໂພ, ຍາຈິຕ຺ວາ ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຏິພເລນ ສງ຺ໂຆ ຎາເປຕພ຺ໂພ –

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອມ຺ຫາກໍ ອິມສ຺ມິໍ ອຘິກຣເຓ ວິນິຈ຺ຉິຍມາເນ ອນນ຺ຕານິ ເຈວ ຠສ຺ສານິ ຊາຍນ຺ຕິ, ນ ເຈກສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມຎ຺ຈ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸໍ ສມ຺ມນ຺ເນຍ຺ຍ ອຸພ຺ພາຫິກາຍ ອິມໍ ອຘິກຣຓໍ ວູປສເມຕຸໍ, ເອສາ ຎຕ຺ຕິ.

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອມ຺ຫາກໍ ອິມສ຺ມິໍ ອຘິກຣເຓ ວິນິຈ຺ຉິຍມາເນ ອນນ຺ຕານິ ເຈວ ຠສ຺ສານິ ຊາຍນ຺ຕິ, ນ ເຈກສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມຎ຺ຈ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸໍ ສມ຺ມນ຺ນຕິ ອຸພ຺ພາຫິກາຍ ອິມໍ ອຘິກຣຓໍ ວູປສເມຕຸໍ. ຍສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ຂມຕິ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຈ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຈ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ມຸຕິ ອຸພ຺ພາຫິກາຍ ອິມໍ ອຘິກຣຓໍ ວູປສເມຕຸໍ, ໂສ ຕຸຓ຺ຫສ຺ສ. ຍສ຺ສ ນກ຺ຂມຕິ, ໂສ ຠາເສຍ຺ຍ.

‘‘ສມ຺ມໂຕ ສງ຺ເຆນ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຈ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຈ ຠິກ຺ຂຸ ອຸພ຺ພາຫິກາຍ ອິມໍ ອຘິກຣຓໍ ວູປສເມຕຸໍ, ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ, ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ.

ເຕຫິ ຈ ສມ຺ມເຕຫິ ວິສຸໍ ວາ ນິສີທິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ເອວ ວາ ປຣິສາຍ ‘‘ອຎ຺ເຎຫິ ນ ກິຎ຺ຈິ ກເຖຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ສາເວຕ຺ວາ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ວິນິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ຕຸມ຺ຫາກນ຺ຕິ ຈຸທິຕກໂຈທເກ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ກິມ຺ຫີຕິ ກິສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ. ກິມ຺ຫິ ນມ຺ປິ ນ ຊານາສີຕິ ກິມ຺ຫິ ນນ຺ຕິ ວຈນມ຺ປິ ນ ຊານາສິ. ນາສ຺ສ ອນຸໂຍໂຄ ທາຕພ຺ໂພຕິ ນາສ຺ສ ປຸຈ຺ຉາ ປຏິປຸຈ຺ຉາ ທາຕພ຺ພາ’’ຕິ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ໒.໓໘໕-໓໘໖) ວຸຕ຺ຕໍ, ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ໑.໓໘໖) ປນ – ກິມ຺ຫີຕິ ກິສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ, ກຕຣວິປຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິມ຺ຫິ ນໍ ນາມາຕິ ອິທໍ ‘‘ກຕຣາຍ ວິປຕ຺ຕິຍາ ເອຕໍ ໂຈເທສີ’’ຕິ ຍາຍ ກາຍຈິ ວິຎ຺ຎາຍມານາຍ ຠາສາຍ ວຸຕ຺ເຕປິ ໂຈທກສ຺ສ ວິນເຍ ອປກຕຎ຺ຎຸຕາຍ ‘‘ສີລາຈາຣທິຏ຺ຐິອາຊີວວິປຕ຺ຕີສຸ ກຕຣາຍາຕິ ມໍ ປຸຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ວິຎ຺ຎາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕສ຺ສ ປຸຈ຺ຉາ, ນ ປນ ‘‘ກິມ຺ຫີ’’ຕິອາທິປທຕ຺ຖມຕ຺ຕໍ ອຊານນ຺ຕສ຺ສ. ນ ຫິ ອນຸວິຊ຺ຊໂກ ໂຈທກໍ ພາລໍ ອປຣິຈິຕຠາສາຍ ‘‘ກິມ຺ຫິ ນ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ກິມ຺ຫິ ນມ຺ປິ ນ ຊານາສີຕິ ອິທມ຺ປິ ວຈນມຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ນ ໂຫຕິ. ‘‘ກຕຣວິປຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອສຸກາຍ ວິປຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸມ຺ປິ ‘‘ນ ຊານາສີ’’ຕິ ວຈນສ຺ສ ອຘິປ຺ປາຍເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ເຕເນວ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ນາສ຺ສ ອນຸໂຍໂຄ ທາຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ຕສ຺ສ ນໂຍ ທາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ຕສ຺ສາຕິ ພາລສ຺ສ ລຊ຺ຊິສ຺ສ. ‘‘ຕສ຺ສ ນໂຍ ທາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຈ ‘‘ກິມ຺ຫິ ນໍ ໂຈເທສີຕິ ສີລວິປຕ຺ຕິຍາ’’ຕິອາທິ ອຘິປ຺ປາຍປ຺ປກາສນເມວ ນຍທານໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ປນ ກິມ຺ຫິ-ນໍ-ປທານໍປຣິຍາຍມຕ຺ຕທສ຺ສນໍ. ນ ຫິ ພາໂລ ‘‘ກຕຣວິປຕ຺ຕິຍໍ ນໍ ໂຈເທສີ’’ຕິ ອິມສ຺ສ ວຈນສ຺ສ ອຕ຺ເຖ ຎາເຕປິ ວິປຕ຺ຕິປ຺ປເຠທໍ, ອຕ຺ຕນາ ໂຈທິຍມານໍ ວິປຕ຺ຕິສຣູປຎ຺ຈ ຊານິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕເນວ ອຊານເນນ ອລຊ຺ຊີ ອປສາເທຕພ຺ໂພ. ກິມ຺ຫິ ນນ຺ຕິ ອິທມ຺ປິ ອຸປລກ຺ຂຓມຕ຺ຕໍ. ອຎ຺ເຎນ ວາ ເຍນ ເກນຈິ ອາກາເຣນ ອວິຎ຺ຎຸຕໍ ປກາເສຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ໂພວ. ‘‘ທຸມ຺ມງ຺ກູນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ນິຄ຺ຄຫາຍາ’’ຕິອາທິວຈນໂຕ ‘‘ອລຊ຺ຊີນິຄ຺ຄຫຕ຺ຖາຍ…ເປ… ປຎ຺ຎຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຫິຕີຕິ ເອຕິ, ຫິ-ກາໂຣ ເອຕ຺ຖ ອາຄໂມ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ອາຄມິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທິຏ຺ຐສນ຺ຕາເນນາຕິ ທິຏ຺ຐນິຍາເມນ. ອລຊ຺ຊິສ຺ສ ປຏິຎ຺ຎາຍ ເອວ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຈນປຏິວຈນກ຺ກເມເນວ ໂທເສ ອາວິຠູເຕປິ ອລຊ຺ຊິສ຺ສ ‘‘ອສຸທ຺ໂຘ ອຫ’’ນ຺ຕິ ໂທສສມ຺ປຏິຈ຺ຉນປຏິຎ຺ຎາຍ ເອວ ອາປຕ຺ຕິຍາ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເກຈິ ປນ ‘‘ອລຊ຺ຊິສ຺ສ ເອຕໍ ນຕ຺ຖີຕິ ສຸທ຺ຘປຏິຎ຺ຎາຍ ເອວ ອນາປຕ຺ຕິຍາ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ສງ຺ຄຫິໂຕ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ ອນຸວິຊ຺ຊກສ຺ເສວ ນິຣຕ຺ຖກຕ຺ຕາປຕ຺ຕິໂຕ, ໂຈທເກເນວ ອລຊ຺ຊິປຏິຎ຺ຎາຍ ຐາຕພ຺ພໂຕ. ໂທໂສປຄມປຏິຎ຺ຎາ ເອວ ຫິ ອິຘ ປຏິຎ຺ຎາຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ, ເຕເນວ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ເອຕມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ, ເອຕມ຺ປິ ນຕ຺ຖີຕິ ປຏິຎ຺ຎໍ ນ ເທຕີ’’ຕິອາທິ.

ຕທຕ຺ຖທີປນຕ຺ຖນ຺ຕິ ອລຊ຺ຊິສ຺ສ ໂທເສ ອາວິຠູເຕປິ ຕສ຺ສ ໂທໂສປຄມປຏິຎ຺ຎາຍ ເອວ ກາຕພ຺ພຕາທີປນຕ຺ຖໍ. ວິວາທວຕ຺ຖຸສງ຺ຂາເຕ ອຕ຺ເຖ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ອຕ຺ຖປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ. ສຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາຕິ ເຕສໍ ກຖາປຈ຺ເຉທຕ຺ຖໍ ອຠິມຸຂກຣຓຕ຺ຖຎ຺ຈ ສທ຺ທໍ ກຕ຺ວາ. ວິນິຈ຺ຉິນິຕຸໍ ອນນຸຈ຺ຉວິໂກຕິ ອສຸທ຺ໂຘຕິ ສຎ຺ຎາຍ ໂຈທກປກ຺ເຂ ປວິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ອນຸວິຊ຺ຊກຠາວໂຕ ພຫິຠູຕຕ຺ຕາ ອນຸວິຊ຺ຊິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສນ຺ເທເຫ ເອວ ຫິ ສຕິ ອນຸວິຊ຺ຊິຕຸໍ ສກ຺ກາ, ອສຸທ຺ຘລທ຺ຘິຍາ ປນ ສຕິ ຈຸທິຕເກນ ວຸຕ຺ຕໍ ສພ຺ພໍ ອສຈ຺ຈໂຕປິ ປຏິຠາຕິ, ກຖໍ ຕຕ຺ຖ ອນຸວິຊ຺ຊນາ ສິຍາຕິ.

ຕຖາ ນາສິຕໂກວ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອິມິນາ ວິນິຈ຺ຉຍມ຺ປິ ອທຕ຺ວາ ສງ຺ຆໂຕ ວິໂຍຊນໍ ນາມ ລິງ຺ຄນາສນາ ວິຍ ອຍມ຺ປິ ເອໂກ ນາສນປ຺ປກາໂຣຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເອກສມ຺ໂຠຄປຣິໂຠຄາຕິ ອິທໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິກາ ເຕສໍ ວິໂມຈນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ປນ ເຕສໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສມ຺ໂຠເຄ ໂຍຊນຕ຺ຖໍ.

ວິຣທ຺ຘໍ ໂຫຕີຕິ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອລຊ຺ຊີ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ອິທໍ ‘‘ປກ຺ຂານໍ ອນຸຣກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ປຏິຎ຺ຎໍ ນ ເທຕີ’’ຕິ ອິມສ຺ສ ອລຊ຺ຊີລກ຺ຂຓສມ຺ຠວສ຺ສ ກຣຓວຈນໍ. ປຏິຈ຺ຉາທິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອລຊ຺ຊີ ນາມ ເອວ, ປຸຣິໂມ ລຊ຺ຊິຠາໂວ ນ ຣກ຺ຂຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຏິຎ຺ຎໍ ນ ເທຕີຕິ ‘‘ສເຈ ມຍາ ກຕໂທສໍ ວກ຺ຂາມິ, ມຍ຺ຫໍ ອນຸວຕ຺ຕກາ ຠິຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎໍ ນ ເທຕິ. ຐາເນ ນ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ລຊ຺ຊິຏ຺ຐາເນ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ກາຍວາຈາສຸ ວີຕິກ຺ກໂມ ໂຫຕິ ເອວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຕນາຫ ‘‘ວິນິຈ຺ຉໂຍ ນ ທາຕພ຺ໂພ’’ຕິ, ປຸພ຺ເພ ປກ຺ຂິການໍ ປຏິຎ຺ຎາຍ ວູປສມິຕສ຺ສປິ ອຘິກຣຓສ຺ສ ທຸວູປສນ຺ຕຕາຍ ອຍມ຺ປິ ຕຖາ ນາສິຕໂກວ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໒໓໒. ອທິນ຺ນາທານວຕ຺ຖຸໍ ວິນິຈ຺ຉິນນ຺ເຕນ ປຎ຺ຈວີສຕິ ອວຫາຣາ ສາຘຸກໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕພ຺ພາຕິ ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ຈວີສຕິ ອວຫາຣາ ນາມ ປຎ຺ຈ ປຎ຺ຈການິ, ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຈ ປຎ຺ຈການິ ນາມ ນານາຠຓ຺ຑປຎ຺ຈກໍ ເອກຠຓ຺ຑປຎ຺ຈກໍ ສາຫຕ຺ຖິກປຎ຺ຈກໍ ປຸພ຺ພປໂຍຄປຎ຺ຈກໍ ເຖຍ຺ຍາວຫາຣປຎ຺ຈກນ຺ຕິ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ກງ຺ຂາວິຕຣຓິຍໍ (ກງ຺ຂາ. ອຏ຺ຐ. ທຸຕິຍປາຣາຊິກວຓ຺ຓນາ) ‘‘ເຕ ປນ ອວຫາຣາ ປຎ຺ຈ ປຎ຺ຈການິ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ສາຘຸກໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕພ຺ພາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ນານາຠຓ຺ຑປຎ຺ຈກເອກຠຓ຺ຑປຎ຺ຈການິ ປທຠາຊເນ (ປາຣາ. ໙໒) ວຸຕ຺ຕານໍ ‘‘ອາທິເຍຍ຺ຍ, ຫເຣຍ຺ຍ, ອວຫເຣຍ຺ຍ, ອິຣິຍາປຖໍ ວິໂກເປຍ຺ຍ, ຐານາ ຈາເວຍ຺ຍາ’’ຕິ ອິເມສໍ ປທານໍ ວເສນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂປຣາເຓຫິ –

‘‘ອາທິຍນ຺ໂຕ ຫຣນ຺ໂຕວ;

ຫຣນ຺ໂຕ ອິຣິຍາປຖໍ;

ວິໂກເປນ຺ໂຕ ຕຖາ ຐານາ;

ຈາເວນ຺ໂຕປິ ປຣາຊິໂກ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນານາຠຓ຺ຑປຎ຺ຈກໍ ສວິຎ຺ຎາຓກອວິຎ຺ຎາຓກວເສນ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ອິຕຣໍ ສວິຎ຺ຎາຓກວເສເນວ. ກຖໍ? ອາທິເຍຍ຺ຍາຕິ ອາຣາມໍ ອຠິຍຸຎ຺ຊຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ສາມິກສ຺ສ ວິມຕິໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍສ຺ສ. ສາມິໂກ ‘‘ນ ມຍ຺ຫໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຘຸຣໍ ນິກ຺ຂິປຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ປາຣາຊິກສ຺ສ. ຫເຣຍ຺ຍາຕິ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຠຓ຺ຑໍ ຫຣນ຺ໂຕ ສີເສ ຠາຣໍ ເຖຍ຺ຍຈິຕ຺ໂຕ ອາມສຕິ, ທຸກ຺ກຏໍ. ຜນ຺ທາເປຕິ, ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ. ຂນ຺ຘໍ ໂອໂຣເປຕິ, ປາຣາຊິກໍ. ອວຫເຣຍ຺ຍາຕິ ອຸປນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ຠຓ຺ຑໍ ‘‘ເທຫິ ເມ ຠຓ຺ຑ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ‘‘ນາຫໍ ຄຓ຺ຫາມີ’’ຕິ ຠຓຕິ, ທຸກ຺ກຏໍ. ສາມິກສ຺ສ ວິມຕິໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ. ສາມິໂກ ‘‘ນ ມຍ຺ຫໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຘຸຣໍ ນິກ຺ຂິປຕິ, ປາຣາຊິກໍ. ອິຣິຍາປຖໍ ວິໂກເປຍ຺ຍາຕິ ‘‘ສຫຠຓ຺ຑຫາຣກໍ ເນສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຐມໍ ປາທໍ ອຕິກ຺ກາເມຕິ, ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ. ທຸຕິຍໍ ປາທໍ ອຕິກ຺ກາເມຕິ, ປາຣາຊິກໍ. ຐານາ ຈາເວຍ຺ຍາຕິ ຖລຏ຺ຐໍ ຠຓ຺ຑໍ ເຖຍ຺ຍຈິຕ຺ໂຕ ອາມສຕິ, ທຸກ຺ກຏໍ. ຜນ຺ທາເປຕິ, ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ. ຐານາ ຈາເວຕິ, ປາຣາຊິກໍ. ເອວໍ ຕາວ ນານາຠຓ຺ຑປຎ຺ຈກໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສສ຺ສາມິກສ຺ສ ປນ ທາສສ຺ສ ວາ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕສ຺ສ ວາ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ອຠິໂຍຄາທິນາ ນເຍນ ອາທິຍນຫຣຓ ອວຫຣຓ ອິຣິຍາປຖວິໂກປນ ຐານາຈາວນວເສນ ເອກຠຓ຺ຑປຎ຺ຈກໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ຕຕ຺ຖ ນາເນກຠຓ຺ຑານໍ, ປຎ຺ຈການໍ ວສາ ປນ;

ອາທິຍນາທິປຎ຺ຈກາ, ທຸວິຘາຕິ ອຸທີຣິຕາ’’ຕິ.

ກຕມໍ ສາຫຕ຺ຖິກປຎ຺ຈກໍ? ສາຫຕ຺ຖິໂກ ອາຓຕ຺ຕິໂກ ນິສ຺ສຄ຺ຄິໂຍ ອຕ຺ຖສາຘໂກ ຘຸຣນິກ຺ເຂໂປຕິ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ສາຫຕ຺ຖາຓຕ຺ຕິໂກ ເຈວ, ນິສ຺ສຄ຺ຄິໂຍຕ຺ຖສາຘໂກ;

ຘຸຣນິກ຺ເຂປໂກ ຈາຕິ, ອິທໍ ສາຫຕ຺ຖປຎ຺ຈກ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສາຫຕ຺ຖິໂກ ນາມ ປຣສ຺ສ ຠຓ຺ຑໍ ສຫຕ຺ຖາ ອວຫຣຕິ. ອາຓຕ຺ຕິໂກ ນາມ ‘‘ອສຸກສ຺ສ ຠຓ຺ຑໍ ອວຫຣາ’’ຕິ ອຎ຺ຎໍ ອາຓາເປຕິ. ນິສ຺ສຄ຺ຄິໂຍ ນາມ ສຸງ຺ກຆາຕປຣິກປ຺ປິໂຕກາສານໍ ອນ຺ໂຕ ຐຕ຺ວາ ພຫິ ປາຕນໍ. ອຕ຺ຖສາຘໂກ ນາມ ‘‘ອສຸກສ຺ສ ຠຓ຺ຑໍ ຍທາ ສກ຺ໂກສິ, ຕທາ ຕໍ ອວຫຣາ’’ຕິ ອາຓາເປຕິ. ຕຕ຺ຖ ສເຈ ປໂຣ ອນນ຺ຕຣາຍິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ອວຫຣຕິ, ອາຓາປກສ຺ສ ອາຓຕ຺ຕິກ຺ຂເຓເຍວ ປາຣາຊິກໍ. ປຣສ຺ສ ວາ ປນ ເຕລກຸມ຺ຠິຍາ ປາທຄ຺ຆນກໍ ເຕລໍ ອວສ຺ສໍ ປິວນການິ ອຸປາຫນາທີນິ ປກ຺ຂິປຕິ, ຫຕ຺ຖໂຕ ມຸຕ຺ຕມຕ຺ເຕເຍວ ປາຣາຊິກໍ. ຘຸຣນິກ຺ເຂໂປ ປນ ອາຣາມາຠິໂຍຄອຸປນິກ຺ຂິຕ຺ຕຠຓ຺ຑວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕາວກາລິກຠຓ຺ຑເທຍ຺ຍານິ ອເທນ຺ຕສ຺ສປິ ເອເສວ ນໂຍຕິ ອິທໍ ສາຫຕ຺ຖິກປຎ຺ຈກໍ.

ກຕມໍ ປຸພ຺ພປໂຍຄປຎ຺ຈກໍ? ປຸພ຺ພປໂຍໂຄ ສຫປໂຍໂຄ ສໍວິທາວຫາໂຣ ສງ຺ເກຕກມ຺ມໍ ນິມິຕ຺ຕກມ຺ມນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ປຸພ຺ພສຫປໂຍໂຄ ຈ, ສໍວິທາຫຣຓໍ ຕຖາ;

ສງ຺ເກຕກມ຺ມໍ ນິມິຕ຺ຕໍ, ອິທໍ ສາຫຕ຺ຖປຎ຺ຈກ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອາຓຕ຺ຕິວເສນ ປຸພ຺ພປໂຍໂຄ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຐານາຈາວນວເສນ, ຂິລາທີນິ ສງ຺ກາເມຕ຺ວາ ເຂຕ຺ຕາທິຄ຺ຄຫຓວເສນ ຈ ສຫປໂຍໂຄ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສໍວິທາວຫາໂຣ ນາມ ‘‘ອສຸກໍ ນາມ ຠຓ຺ຑໍ ອວຫຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ ສມ຺ມນ຺ຕຍິຕ຺ວາ ອວຫຣຓໍ. ເອວໍ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ ຄເຕສຸ ຫິ ເອເກນປິ ຕສ຺ມິໍ ຠຓ຺ເຑ ຐານາ ຈາວິເຕ ສພ຺ເພສໍ ອວຫາໂຣ ໂຫຕິ. ສງ຺ເກຕກມ຺ມໍ ນາມ ສຎ຺ຊານນກມ຺ມໍ. ສເຈ ຫິ ປຸເຣຠຕ຺ຕາທີສຸ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກາລໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ອສຸກສ຺ມິໍ ກາເລ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຠຓ຺ຑໍ ອວຫຣາ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ສງ຺ເກຕໂຕ ອປຈ຺ຉາ ອປຸເຣ ຕໍ ອວຫຣຕິ, ສງ຺ເກຕກາຣກສ຺ສ ສງ຺ເກຕກຣຓກ຺ຂເຓເຍວ ອວຫາໂຣ. ນິມິຕ຺ຕກມ຺ມໍ ນາມ ສຎ຺ຎຸປ຺ປາທນຕ຺ຖໍ ອກ຺ຂິນິຂຓນາທິນິມິຕ຺ຕກຣຓໍ. ສເຈ ຫິ ເອວໍ ກຕນິມິຕ຺ຕໂຕ ອປຈ຺ຉາ ອປຸເຣ ‘‘ຍໍ ອວຫຣາ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕໍ ອວຫຣຕິ, ນິມິຕ຺ຕກາຣກສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕກ຺ຂເຓເຍວ ອວຫາໂຣຕິ ອິທໍ ປຸພ຺ພປໂຍຄປຎ຺ຈກໍ.

ກຕມໍ ເຖຍ຺ຍາວຫາຣປຎ຺ຈກໍ? ເຖຍ຺ຍາວຫາໂຣ ປສຍ຺ຫາວຫາໂຣ ປຣິກປ຺ປາວຫາໂຣ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາວຫາໂຣ ກຸສາວຫາໂຣຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ເຖຍ຺ຍາ ປສຍ຺ຫາ ປຣິກປ຺ປາ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ກຸສາ ຕຖາ;

ອວຫາຣາ ອິເມ ປຎ຺ຈ, ເຖຍ຺ຍາວຫາຣປຎ຺ຈກ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂຍ ສນ຺ຘິຈ຺ເຉທາທີນິ ກຕ຺ວາ ອທິສ຺ສມາໂນ ອວຫຣຕິ, ກູຏຕຸລາກູຏມານກູຏກຫາປຓາທີຫິ ວາ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕສ຺ເສວໍ ຄຓ຺ຫໂຕ ອວຫາໂຣ ເຖຍ຺ຍາວຫາໂຣຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂຍ ປນ ປສຍ຺ຫ ພລກ຺ກາເຣນ ປເຣສໍ ສນ຺ຕກໍ ຄຓ຺ຫາຕິ ຄາມຆາຕກາທໂຍ ວິຍ, ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕພລິໂຕ ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຘິກໍ ຄຓ຺ຫາຕິ ຣາຊຠຏາທໂຍ ວິຍ, ຕສ຺ເສວໍ ຄຓ຺ຫໂຕ ອວຫາໂຣ ປສຍ຺ຫາວຫາໂຣຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປຣິກປ຺ເປຕ຺ວາ ຄຫຓໍ ປນ ປຣິກປ຺ປາວຫາໂຣ ນາມ.

ໂສ ຠຓ຺ໂຑກາສສ຺ສ ວເສນ ທຸວິໂຘ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ຠຓ຺ຑປຣິກປ຺ໂປ – ສາຏກຕ຺ຖິໂກ ອນ຺ໂຕຄພ຺ຠໍ ປວິສິຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ສາຏໂກ ຠວິສ຺ສຕິ, ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມິ. ສເຈ ສຸຕ຺ຕໍ, ນ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຣິກປ຺ເປຕ຺ວາ ອນ຺ຘກາເຣ ປສິພ຺ພກໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕຕ຺ຣ ເຈ ສາຏໂກ ໂຫຕິ, ອຸທ຺ຘາເຣເຍວ ປາຣາຊິກໍ. ສຸຕ຺ຕຎ຺ເຈ ໂຫຕິ, ຣກ຺ຂຕິ. ພຫິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ‘‘ສຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ປຸນ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຐເປຕິ, ຣກ຺ຂຕິເຍວ. ‘‘ສຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາປິ ຍໍ ລທ຺ຘໍ, ຕໍ ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ຄຈ຺ຉຕິ, ປທວາເຣນ ກາເຣຕພ຺ໂພ. ຠູມິຍໍ ຐເປຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຸທ຺ຘາເຣ ປາຣາຊິກໍ. ‘‘ໂຈໂຣ ໂຈໂຣ’’ຕິ ອນຸພນ຺ໂຘ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປລາຍຕິ, ຣກ຺ຂຕິ. ສາມິກາ ທິສ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຣກ຺ຂຕິເຍວ. ອຎ຺ໂຎ ເຈ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຠຓ຺ຑເທຍ຺ຍໍ. ສາມິເກສຸ ນິວຕ຺ຕນ຺ເຕສຸ ສຍໍ ທິສ຺ວາ ປໍສຸກູລສຎ຺ຎາຍ ‘‘ປເຄເວຕໍ ມຍາ ຄຫິຕໍ, ມມ ທານິ ສນ຺ຕກ’’ນ຺ຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສປິ ຠຓ຺ຑເທຍ຺ຍເມວ. ຕຕ຺ຖ ຍ຺ວາຍໍ ‘‘ສເຈ ສາຏໂກ ຠວິສ຺ສຕິ, ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປວຕ຺ໂຕ ປຣິກປ຺ໂປ, ອຍໍ ຠຓ຺ຑປຣິກປ຺ໂປ ນາມ. ໂອກາສປຣິກປ຺ໂປ ປນ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ໂພ – ເອກຈ຺ໂຈ ປນ ປຣປຣິເວຓາທີນິ ປວິຏ຺ໂຐ ກິຎ຺ຈິ ໂລຠເນຍ຺ຍຠຓ຺ຑໍ ທິສ຺ວາ ຄພ຺ຠທ຺ວາຣປມຸຂເຫຏ຺ຐາ ປາສາທທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກຣຸກ຺ຂມູລາທິວເສນ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ມໍ ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ປສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ, ທຏ຺ຐຸກາມຕາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ໂຕ ວິຍ ທສ຺ສາມິ. ໂນ ເຈ ປສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ, ຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຣິກປ຺ເປຕິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ອາທາຍ ປຣິກປ຺ປິຕປຣິຈ຺ເຉທໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມຕ຺ເຕ ອວຫາໂຣ ໂຫຕິ. ອິຕິ ຍ຺ວາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປວຕ຺ໂຕ ປຣິກປ຺ໂປ, ອຍໍ ໂອກາສປຣິກປ຺ໂປ ນາມ. ເອວມິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຣິກປ຺ປານໍ ວເສນ ປຣິກປ຺ເປຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫໂຕ ອວຫາໂຣ ປຣິກປ຺ປາວຫາໂຣຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ປນ ອວຫຣຓໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາວຫາໂຣ. ໂສ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ໂພ – ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ອຸຍ຺ຍານາທີສຸ ປເຣສໍ ໂອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຐປິຕໍ ອງ຺ຄຸລິມຸທ຺ທິກາທິໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ປຈ຺ຉາ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປໍສຸນາ ວາ ປຓ຺ເຓນ ວາ ປຏິຈ຺ຉາເທຕິ, ຕສ຺ສ ເອຕ຺ຕາວຕາ ອຸທ຺ຘາໂຣ ນຕ຺ຖີຕິ ນ ຕາວ ອວຫາໂຣ ໂຫຕິ. ຍທາ ປນ ສາມິກາ ວິຈິນນ຺ຕາ ອປສ຺ສິຕ຺ວາ ‘‘ສ຺ເວ ຊານິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສາລຍາວ ຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຖສ຺ສ ຕໍ ອຸທ຺ຘຣໂຕ ອຸທ຺ຘາເຣ ອວຫາໂຣ. ‘‘ປຏິຈ຺ຉນ຺ນກາເລເຍວ ເອຕໍ ມມ ສນ຺ຕກ’’ນ຺ຕິ ສກສຎ຺ຎາຍ ວາ ‘‘ຄຕາທານິ ເຕ, ຉຑ຺ຑິຕຠຓ຺ຑໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ ປໍສຸກູລສຎ຺ຎາຍ ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ປນ ຠຓ຺ຑເທຍ຺ຍໍ. ເຕສຸ ທຸຕິຍຕຕິຍທິວເສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວິຈິນິຕ຺ວາ ອທິສ຺ວາ ຘຸຣນິກ຺ເຂປໍ ກຕ຺ວາ ຄເຕສຸປິ ຄຫິຕໍ ຠຓ຺ຑເທຍ຺ຍເມວ. ປຈ຺ຉາ ຎຕ຺ວາ ໂຈທິຍມານສ຺ສ ອທທໂຕ ສາມິການໍ ຘຸຣນິກ຺ເຂເປ ອວຫາໂຣ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ຕສ຺ສ ປໂຍເຄນ ເຕຫິ ນ ທິຏ຺ຐໍ. ໂຍ ປນ ຕຖາຣູປໍ ຠຓ຺ຑໍ ຍຖາຐາເນ ຐິຕໍເຍວ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ເຖຍ຺ຍຈິຕ຺ໂຕ ປາເທນ ອກ຺ກມິຕ຺ວາ ກທ຺ທເມ ວາ ວາລິກາຍ ວາ ປເວເສຕິ, ຕສ຺ສ ປເວສິຕມຕ຺ເຕເຍວ ອວຫາໂຣ.

ກຸສໍ ສງ຺ກາເມຕ຺ວາ ປນ ອວຫຣຓໍ ກຸສາວຫາໂຣ ນາມ. ໂສປິ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ໂພ – ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ວິລີວມຍໍ ວາ ຕາລປຓ຺ຓມຍໍ ວາ ກຕສຎ຺ຎາຓໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກຸສໍ ປາເຕຕ຺ວາ ຈີວເຣ ຠາຊິຍມາເນ ອຕ຺ຕໂນ ໂກຏ຺ຐາສສ຺ສ ສມີເປ ຐິຕໍ ສມຄ຺ຆຕຣໍ ວາ ມຫຄ຺ຆຕຣໍ ວາ ສມສມໍ ວາ ອຄ຺ເຆນ ປຣສ຺ສ ໂກຏ຺ຐາສໍ ຫຣິຕຸກາໂມ ອຕ຺ຕໂນ ໂກຏ຺ຐາເສ ປຕິຕໍ ກຸສໍ ປຣສ຺ສ ໂກຏ຺ຐາເສ ປາເຕຕຸກາມຕາຍ ອຸທ຺ຘຣຕິ, ຣກ຺ຂຕິ ຕາວ. ປຣສ຺ສ ໂກຏ຺ຐາເສ ປາຕິເຕ ຣກ຺ຂເຕວ. ຍທາ ປນ ຕສ຺ມິໍ ປຕິເຕ ປຣສ຺ສ ໂກຏ຺ຐາສໂຕ ປຣສ຺ສ ກຸສໍ ອຸທ຺ຘຣຕິ, ອຸທ຺ຘຏມຕ຺ເຕ ອວຫາໂຣ. ສເຈ ປຐມຕຣໍ ປຣສ຺ສ ໂກຏ຺ຐາສໂຕ ກຸສໍ ອຸທ຺ຘຣຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ໂກຏ຺ຐາເສ ປາເຕຕຸກາມຕາຍ ອຸທ຺ຘາເຣ ຣກ຺ຂຕິ, ປາຕເນປິ ຣກ຺ຂຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ໂກຏ຺ຐາສໂຕ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ກຸສໍ ອຸທ຺ຘຣໂຕ ອຸທ຺ຘາເຣເຍວ ຣກ຺ຂຕິ, ຕໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ປຣໂກຏ຺ຐາເສ ປາເຕນ຺ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ມຸຕ຺ຕມຕ຺ເຕ ອວຫາໂຣ ໂຫຕິ, ອຍໍ ກຸສາວຫາໂຣ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ສມນ຺ຕປາສາທິກໂຕ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໙໒) ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ຕຸລຍິຕ຺ວາຕິ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ.

ສາມີຈີຕິ ວຕ຺ຕໍ, ອາປຕ຺ຕິ ປນ ນຕ຺ຖີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ມຫາຊນສມ຺ມທ຺ໂທຕິ ມຫາຊນສງ຺ໂຂໂຠ. ຠຏ຺ເຐ ຊນກາເຍຕິ ອປຄເຕ ຊນກາເຍ. ‘‘ອິທຎ຺ຈ ກາສາວໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ກຕ຺ວາ ເອຕສ຺ເສວ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເທຫີ’’ຕິ ກິໍ ກາຣຓາ ເອວມາຫ? ຈີວຣສ຺ສາມິເກນ ຘຸຣນິກ຺ເຂໂປ ກໂຕ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ອທິນ຺ນໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອວຫາຣໂກປິ ວິປ຺ປຏິສາຣສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈີວຣສ຺ສາມິກໍ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ ‘‘ທສ຺ສາມີ’’ຕິ, ຈີວຣສ຺ສາມິເກນ ຈ ‘‘ມເມຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເອເຕນປິ ອວຫາຣເກນ ອາລໂຍ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ຍທິ ເອວໍ ຈີວຣສ຺ສາມິໂກເຍວ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ກສ຺ມາ ນ ວຸຕ຺ໂຕຕິ? ອຸຠິນ຺ນໍ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈວິໂນທນຕ຺ຖໍ. ກຖໍ? ອວຫາຣກສ຺ສ ‘‘ມຍາ ສຫຕ຺ເຖນ ນ ທິນ຺ນໍ, ຠຓ຺ຑເທຍ຺ຍເມຕ’’ນ຺ຕິ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ອິຕຣສ຺ສ ‘‘ມຍາ ປຐມໍ ຘຸຣນິກ຺ເຂປໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອທິນ຺ນໍ ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ.

ສມຄ຺ຆນ຺ຕິ ອປ຺ປຄ຺ຆໍ.

ທາຣຸອຕ຺ຖໍ ຜຣຕີຕິ ທາຣູຫິ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ສາເຘຕິ. ມຍິ ສນ຺ເຕຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ຣຎ຺ຎາ ປສາເທນ ວຸຕ຺ຕໍ, ເຖເຣນ ປນ ‘‘ອນນຸຈ຺ຉວິກໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ນ ມຎ຺ຎິຕພ຺ພໍ.

ເອກທິວສໍ ທນ຺ຕກຏ຺ຐຈ຺ເຉທນາທິນາ ຍາ ອຍໍ ອຄ຺ຆຫານິ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ ຠຓ຺ຑສ຺ສາມິນາ ກິຓິຕ຺ວາ ຄຫິຕເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາ. ສພ຺ພໍ ປເນຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍປ຺ປມາເຓນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ປາສາຓຎ຺ຈ ສກ຺ຂຣຎ຺ຈ ປາສາຓສກ຺ຂຣໍ.

‘‘ຘາເຣຍ຺ຍ ອຕ຺ຖໍ ວິຈກ຺ຂໂຓ’’ຕິ ອິມສ຺ເສວ ວິວຣຓໍ ‘‘ອາປຕ຺ຕິໍ ວາ ອນາປຕ຺ຕິໍ ວາ’’ຕິອາທິ. ‘‘ສິກ຺ຂາປທໍ ສມໍ ເຕນາ’’ຕິ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ເອກາ ຄາຖາ –

‘‘ທຸຕິຍໍ ອທຸຕິເຍນ, ຍໍ ຊິເນນ ປກາສິຕໍ;

ປຣາຊິຕກິເລເສນ, ປາຣາຊິກປທໍ ອິຘາ’’ຕິ.

ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ອທຸຕິເຍນ ປຣາຊິຕກິເລເສນ ຊິເນນ ທຸຕິຍໍ ຍໍ ອິທໍ ປາຣາຊິກປທໍ ປກາສິຕໍ, ອິຘ ເຕນ ສມໍ ອເນກນຍໂວກິຓ຺ຓໍ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຖວິນິຈ຺ຉຍໍ ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ສິກ຺ຂາປທໍ ນ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຕຕ຺ຖ ປຣາຊິຕກິເລເສນາຕິ ສນ຺ຕາເນ ປຸນ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິຘມ຺ມຕາປາທເນ ຈຕູຫິ ມຄ຺ຄຎາເຓຫິ ສຫ ວາສນາຍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນສພ຺ພກິເລເສນ. ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ໑.໑໕໙) ປນ ‘‘ປຣາຊິຕກິເລເສນາຕິ ວິຊິຕກິເລເສນ, ນິກິເລເສນາຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ.

ເຕນາຕິ ເຕນ ທຸຕິຍປາຣາຊິກສິກ຺ຂາປເທນ. ອຕ຺ໂຖ ນາມ ປາຬິອຕ຺ໂຖ. ວິນິຈ຺ຉໂຍ ນາມ ປາຬິມຸຕ຺ຕວິນິຈ຺ຉໂຍ. ອຕ຺ໂຖ ຈ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ຈ ອຕ຺ຖວິນິຈ຺ຉຍາ, ເຕ ຄມ຺ຠີຣາ ຍສ຺ມິນ຺ຕິ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຖວິນິຈ຺ຉຍໍ . ວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ໂອຕິຓ຺ເຓຕິ ໂຈທນາວເສນ ວາ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕໂນ ວີຕິກ຺ກມາໂຣຈນວເສນ ວາ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ອທິນ຺ນາທານວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ໂອຕິຓ຺ເຓ. ເອຕ຺ຖາຕິ ໂອຕິຓ຺ເຓ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ. ວິນິຈ຺ຉໂຍຕິ ອາປຕ຺ຕານາປຕ຺ຕິນິຍມນໍ. ອວຕ຺ວາວາຕິ ‘‘ຕ຺ວໍ ປາຣາຊິກໍ ອາປນ຺ໂນ’’ຕິ ອວຕ຺ວາວ. ກປ຺ປິເຍປິ ຈ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິນ຺ຕິ ອຕ຺ຕນາ ຄເຫຕຸໍ ກປ຺ປິເຍ ມາຕຸປິຕຸອາທິສນ຺ຕເກປິ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ. ລຫຸວຕ຺ຕິໂນຕິ ເຖຍ຺ຍຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທນ ລຫຸປຣິວຕ຺ຕິໂນ. ອາສີວິສນ຺ຕິ ສີຆເມວ ສກລສຣີເຣ ຜຣຓສມຕ຺ຖວິສໍ.

໒໓໓. ປກຕິມນຸສ຺ເສຫິ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣານໍ ພຸທ຺ຘາທິອຸຕ຺ຕມປຸຣິສານໍ ອຘິຄມຘມ຺ໂມຕິ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ໂມ, ຕສ຺ສ ປເຣສໍ ອາໂຣຈນໍ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາໂຣຈນໍ. ຕໍ ວິນິຈ຺ຉິນນ຺ເຕນ ຉ ຐານານິ ໂສເຘຕພ຺ພານີຕິ ໂຍຊນາ. ຕຕ຺ຖ ກິໍ ເຕ ອຘິຄຕນ຺ຕິ ອຘິຄມປຸຈ຺ຉາ. ກິນ຺ຕິ ເຕ ອຘິຄຕນ຺ຕິ ອຸປາຍປຸຈ຺ຉາ. ກທາ ເຕ ອຘິຄຕນ຺ຕິ ກາລປຸຈ຺ຉາ. ກຕ຺ຖ ເຕ ອຘິຄຕນ຺ຕິ ໂອກາສປຸຈ຺ຉາ. ກຕເມ ເຕ ກິເລສາ ປຫີນາຕິ ປຫີນກິເລສປຸຈ຺ຉາ. ກຕເມສໍ ຕ຺ວໍ ຘມ຺ມານໍ ລາຠີຕິ ປຏິລທ຺ຘຘມ຺ມປຸຈ຺ຉາ. ອິທານິ ຕເມວ ຉຏ຺ຐານວິໂສຘນໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕຸມາຫ ‘‘ສເຈ ຫີ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ເອຕ຺ຕາວຕາຕິ ເອຕ຺ຕເກນ ພ຺ຍາກຣຓວຈນມຕ຺ເຕນ ນ ສກ຺ກາໂຣ ກາຕພ຺ໂພ. ພ຺ຍາກຣຓຎ຺ຫິ ເອກສ຺ສ ອຍາຖາວໂຕປິ ໂຫຕີຕິ. ອິເມສຸ ຉສຸ ຐາເນສຸ ໂສຘນຕ຺ຖໍ ເອວໍ ວຕ຺ຕພ຺ໂພຕິ ຍຖາ ນາມ ຊາຕຣູປປຕິຣູປກມ຺ປິ ຊາຕຣູປໍ ວິຍ ຂາຍຕີຕິ ຊາຕຣູປໍ ນິຆໍສນຕາປນເຉທເນຫິ ໂສເຘຕພ຺ພໍ, ເອວເມວ ອິທາເນວ ວຸຕ຺ເຕສຸ ຉສຸ ຐາເນສຸ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ໂສຘນຕ຺ຖໍ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ວິໂມກ຺ຂາທີສູຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ສມາປຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນມຄ຺ຄຠາວນາຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາທິໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ປາກໂຏ ໂຫຕິ ອຘິຄຕວິເສສສ຺ສ ສຕິສມ຺ໂມສາຠາວໂຕ. ເສສປຸຈ຺ຉາສຸປິ ‘‘ປາກໂຏ ໂຫຕີ’’ຕິ ປເທ ເອເສວ ນໂຍ.

ສພ຺ເພສຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕນາ ອຘິຄຕມຄ຺ເຄນ ປຫີນາ ກິເລສາ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອິທໍ ເຍຠຸຍ຺ຍວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ກສ຺ສຈິ ຫິ ອຕ຺ຕນາ ອຘິຄຕມຄ຺ຄວຊ຺ຌກິເລເສສຸ ສນ຺ເທໂຫ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິເຍວ ມຫານາມສ຺ສ ສກ຺ກສ຺ສ ວິຍ. ໂສ ຫິ ສກທາຄາມີ ສມາໂນປິ ‘‘ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ໂຫຕິ – ໂກ ສຸ ນາມ ເມ ຘມ຺ໂມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຫີໂນ, ເຍນ ເມ ເອກທາ ໂລຠຘມ຺ມາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ໂທສຘມ຺ມາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ໂມຫຘມ຺ມາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໗໕) ຠຄວນ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິ. ອຍໍ ກິຣ ຣາຊາ ສກທາຄາມິມຄ຺ເຄນ ໂລຠໂທສໂມຫາ ນິຣວເສສາ ປຫີຍນ຺ຕີຕິ ສຎ຺ຎີ ອໂຫສີຕິ.

ຍາຍ ປຏິປທາຍ ຍສ຺ສ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ສາ ປຸພ຺ພຠາຄປຏິປຕ຺ຕິ ອາຄມນປຏິປທາ. ໂສເຘຕພ຺ພາຕິ ສຸທ຺ຘາ, ອຸທາຫຸ ນ ສຸທ຺ຘາຕິ ວິຈາຣຓວເສນ ໂສເຘຕພ຺ພາ. ‘‘ນ ສຸຊ຺ຌຕີຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປມາທປຏິປຕ຺ຕິສມ຺ຠວໂຕ. ອປເນຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິຎ຺ຎາຍ ອປເນຕພ຺ໂພ’’ຕິ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ໒.໑໙໗-໑໙໘). ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ໑.໑໙໗) ປນ ‘‘ນ ສຸຊ຺ຌຕີຕິ ປຸຈ຺ຉິຍມາໂນ ປຏິປຕ຺ຕິກ຺ກມໍ ອຸລ຺ລງ຺ຆິຕ຺ວາ ກເຖສິ. ອປເນຕພ຺ໂພຕິ ຕຍາ ວຸຕ຺ຕກ຺ກເມນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ນ ສກ຺ກາ ອຘິຄນ຺ຕຸນ຺ຕິ ອຘິຄຕມານໂຕ ອປເນຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ສຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຸຊ຺ຌນາກາຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ທີຆຣຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ‘‘ຍທີ’’ຕິ ປທໍ ອາເນຕ຺ວາ ຍທິ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຕາຍ ປຏິປທາຍ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຈຕູສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ອລຄ຺ຄຕ຺ຕາ ‘‘ອາກາເສ ປາຓິສເມນ ເຈຕສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຸຕ຺ຕສທິສໍ ພ຺ຍາກຣຓໍ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕສທິສນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ພ຺ຍາກຣຓໍ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ເຕນ ສທິສໍ, ສມນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຂີຓາສວສ຺ສ ປຏິປຕ຺ຕິສທິສາ ປຏິປຕ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ສຸວິກ຺ຂມ຺ຠິຕກິເລສຕ຺ຕາ, ອິທຎ຺ຈ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຏິຊານນ຺ຕສ຺ສ ວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ຂີຓາສວສ຺ສ ນາມາ’’ຕິອາທິ. ຂີຓາສວສ຺ສ ນາມ…ເປ… ນ ໂຫຕີຕິ ປຫີນວິປລ຺ລາສຕ຺ຕາ, ຊີວິຕນິກນ຺ຕິຍາ ຈ ອຠາວໂຕ ນ ໂຫຕິ, ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ປນ ອປ຺ປຫີນວິປລ຺ລາສຕ຺ຕາ ຊີວິຕນິກນ຺ຕິສພ຺ຠາວໂຕ ຈ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກນປິ ໂຫຕິ, ເອວໍ ສຸວິກ຺ຂມ຺ຠິຕກິເລສສ຺ສ ວຕ຺ຕນເສກ຺ຂຘມ຺ມປຏິຊານນໍ ອິມິນາ ຠຍຸປ຺ປາທເນນ, ອມ຺ພິລາທິທສ຺ສເນ ເຂຬຸປ຺ປາທາທິນາ ຈ ນ ສກ຺ກາ ວີມໍສິຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ວຈເນເນວ ຕໍ ສທ຺ຘາຕພ຺ພໍ.

ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ປນ຺ນເວຍ຺ຍາກຣໂຓຕິ ອິທໍ ນ ເກວລໍ ອຠາຍນກເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ສູຣຊາຕິກສ຺ສ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສປິ ອຠາຍນໂຕ, ຣຊ຺ຊນີຍາຣມ຺ມຓານໍ ພທຣສາຬວາທິອມ຺ພິລມທ຺ທນາທີນໍ ອຸປໂຍຊເນປິ ເຂຬຸປ຺ປາທາທິຕຓ຺ຫຸປ຺ປຕ຺ຕິຣຫິຕໍ ສພ຺ພຖາ ສຸວິໂສຘິຕເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໒໓໔. ‘‘ນີຫຣິຕ຺ວາຕິ ສາສນໂຕ ນີຫຣິຕ຺ວາ’’ຕິ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ໒.໔໕) ວຸຕ຺ຕໍ, ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ໑.໔໕) ປນ ‘‘ນີຫຣິຕ຺ວາຕິ ປາຬິໂຕ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ’’ຕິ. ຕຖາ ຫິ ‘‘ປຎ຺ຈຫຸປາລິ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ນານຸຍຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ສຸຕ຺ຕໍ ນ ຊານາຕິ, ສຸຕ຺ຕານຸໂລມໍ ນ ຊານາຕີ’’ຕິອາທິປາຬິໂຕ (ປຣິ. ໔໔໒) ສຸຕ຺ຕໍ ສຸຕ຺ຕານຸໂລມຎ຺ຈ ນີຫຣິໍສຸ, ‘‘ອນາປຕ຺ຕິ ເອວໍ ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິຍານໍ ອຸຄ຺ຄໂຫ ປຣິປຸຈ຺ຉາຕິ ຠຓຕີ’’ຕິ ເອວມາທິໂຕ ອາຈຣິຍວາທໍ, ‘‘ອາຍສ຺ມາ ອຸປາລິ ເອວມາຫ ‘ອນາປຕ຺ຕິ ອາວຸໂສ ສຸປິນນ຺ເຕນາ’’ຕິ (ປາຣາ. ໗໘) ເອວມາທິໂຕ ອຕ຺ຕໂນມຕິໍ ນີຫຣິໍສຸ. ສາ ຈ ເຖຣສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນມຕິ ສຸຕ຺ເຕນ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ສຸຕ຺ຕໍ ຊາຕໍ, ເອວມຎ຺ຎາປິ ສຸຕ຺ຕາທີຫິ ສງ຺ຄຫິຕາວ ຄເຫຕພ຺ພາ, ເນຕຣາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຖ ວາ ນີຫຣິຕ຺ວາຕິ ວິຠຊິຕ຺ວາ, ສາຏ຺ຐກຖໍ ສກລໍ ວິນຍປິຏກໍ ສຸຕ຺ຕາທີສຸ ຈຕູສຸ ປເທເສສຸ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຈຕຸຘາ ວິຠຊິຕ຺ວາ ວິນຍໍ ປກາເສສຸໍ ຕພ຺ພິນິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຠາວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍມ຺ປິ (ວຊິຣ. ຏີ. ປາຣາຊິກ ໔໕) ‘‘ນີຫຣິຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ສາສນໂຕ ນີຫຣິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ…ເປ… ຕາຍ ຫິ ອຕ຺ຕໂນມຕິຍາ ເຖໂຣ ເອຕທຄ຺ຄຏ຺ຐປນໍ ລຠຕິ. ອປິຈ ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ ‘ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນນ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕນ ວາ ອປຎ຺ຎຕ຺ເຕນ ວາ ວຸຈ຺ຈມາໂນ…ເປ… ອນາທຣິຍໍ ກໂຣຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ນາມ ສຸຕ຺ຕໍ, ເສສຕ຺ຕຍໍ ອປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ນາມ. ເຕນາຍໍ ‘ຈຕຸພ຺ພິຘຎ຺ຫິ ວິນຍໍ, ມຫາເຖຣາ’ຕິ ຄາຖາ ສຸວຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ມິລິນ຺ທປຎ຺ເຫ ນາຄເສນຕ຺ເຖເຣນ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຊ຺ຊເຕ ອເນນ ອຕ຺ໂຖຕິ ປທໍ, ຠຄວຕາ ກຓ຺ຐາທິວຓ຺ຓຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານໍ ອາຫຈ຺ຈ ວິເສເສຕ຺ວາ ຠາສິຕໍ ປທໍ ອາຫຈ຺ຈປທໍ, ຠຄວໂຕເຍວ ວຈນໍ. ເຕນາຫ ‘‘ອາຫຈ຺ຈປທນ຺ຕິ ສຸຕ຺ຕໍ ອຘິປ຺ເປຕ’’ນ຺ຕິ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ໒.໔໕) ວຸຕ຺ຕໍ. ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ໑.໔໕) ປນ ‘‘ກຓ຺ຐາທິວຓ຺ຓຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານກຣຓາທີຫິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວຈີວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາວ ຠາສິຕໍ ວຈນໍ ອາຫຈ຺ຈປທ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍໍ (ວຊິຣ. ຏີ. ປາຣາຊິກ ໔໕) ປນ ‘‘ອຏ຺ຐ ວຓ຺ຓຏ຺ຐານານິ ອາຫຈ຺ຈ ວຸຕ຺ເຕນ ປທນິກາເຍນາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອຸທາຫເຏນ ກຓ຺ໂຐກ຺ກນ຺ເຕນ ປທສມູເຫນາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອິທໍ ກປ຺ປຕິ, ອິທໍ ນ ກປ຺ປຕີ’’ຕິ ເອວໍ ອວິເສເສຕ຺ວາ ‘‘ຍໍ ຠິກ຺ຂເວ ມຍາ ‘ອິທໍ ນ ກປ຺ປຕີ’ຕິ ອປ຺ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ຕຎ຺ເຈ ອກປ຺ປິຍໍ ອນຸໂລເມຕິ, ກປ຺ປິຍໍ ປຏິພາຫຕິ, ຕໍ ໂວ ນ ກປ຺ປຕີ’’ຕິອາທິນາ (ມຫາວ. ໓໐໕) ວຸຕ຺ຕສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓໍ ອິຘ ຣໂສຕິ ອຘິປ຺ເປຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຣໂສຕິ ສຸຕ຺ຕານຸໂລມ’’ນ຺ຕິ. ຣໂສຕິ ສາໂຣ ‘‘ປຕ຺ຕຣໂສ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ໖໒໘-໖໓໐) ວິຍ, ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕານຸຎ຺ຎາຕສຸຕ຺ຕສາໂຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣໂສຕິ ວາ ລກ຺ຂຓໍ ປຏິວຕ຺ຖຸກໍ ອນຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ລກ຺ຂຓານຸໂລເມນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ຣເສນາຕິ ຕສ຺ສ ອາຫຈ຺ຈຠາສິຕສ຺ສ ຣເສນ, ຕໂຕ ອຸທ຺ຘເຏນ ວິນິຈ຺ຉເຍນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸຕ຺ຕຉາຍາ ວິຍ ຫິ ສຸຕ຺ຕານຸໂລມນ຺ຕິ. ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫກປຠຸຕິອາຈຣິຍປຣມ຺ປຣໂຕ ອານີຕາ ອຏ຺ຐກຖາຕນ຺ຕິ ອິຘ ‘‘ອາຈຣິຍວໍໂສ’’ຕິ ອຘິປ຺ເປຕາຕິ ອາຫ ‘‘ອາຈຣິຍວໍໂສຕິ ອາຈຣິຍວາໂທ’’ຕິ, ອາຈຣິຍວາໂທ ‘‘ອາຈຣິຍວໍໂສ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ປາຬິຍໍ ວຸຕ຺ຕານໍ ອາຈຣິຍານໍ ປຣມ຺ປຣາຍ ອາຠໂຕວ ປມາຓນ຺ຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ອຘິປ຺ປາໂຍຕິ ກາຣໂຓປປຕ຺ຕິສິທ຺ໂຘ ອຸຫາໂປຫນຍປວຕ຺ໂຕ ປຈ຺ຈກ຺ຂາທິປມາຓປຕິຣູປໂກ. ອຘິປ຺ປາໂຍຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ອຕ຺ຕໂນມຕີ’’ຕິ ເກຈິ ອຕ຺ຖໍ ວທນ຺ຕິ.

ວິນຍປິຏເກ ປາຬີຕິ ອິຘ ອຘິກາຣວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ເສສປິຏເກສຸປິ ສຸຕ຺ຕາທິຈຕຸນຍາ ຍຖານຸຣູປໍ ລພ຺ຠນ຺ເຕວ.

‘‘ມຫາປເທສາຕິ ມຫາໂອກາສາ. ມຫນ຺ຕານິ ວິນຍສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐາປນຏ຺ຐານານິ, ເຍສຸ ປຕິຏ຺ຐາປິໂຕ ວິນໂຍ ວິນິຈ຺ຉິນີຍຕິ ອສນ຺ເທຫໂຕ, ມຫນ຺ຕານິ ວາ ກາຣຓານິ ມຫາປເທສາ, ມຫນ຺ຕານິ ວິນຍວິນິຈ຺ຉຍກາຣຓານີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ‘ຍໍ ຠິກ຺ຂເວ’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕາສາຘິປ຺ປາຍາ ປາຬິເຍວ ມຫາປເທສາຕິ ວທນ຺ຕິ. ເຕເນວາຫ ‘ເຍ ຠຄວຕາ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາ’ຕິອາທິ. ອິເມ ຈ ມຫາປເທສາ ຂນ຺ຘເກ ອາຄຕາ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ວິນິຈ຺ຉຍກຖາ ຕຕ຺ເຖວ ອາວິ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອິຘ ນ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ໒.໔໕) ວຸຕ຺ຕໍ. ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ໑.໔໕) ປນ ‘‘ມຫາປເທສາຕິ ມຫາໂອກາສາ ມຫາວິສຍາ, ເຕ ອຕ຺ຖໂຕ ‘ຍໍ ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິປາຬິວເສນ ອກປ຺ປິຍານຸໂລມໂຕ ກປ຺ປິຍານຸໂລມໂຕ ຈ ປຸຄ຺ຄເລຫິ ນຍໂຕ ຕຖາ ຕຖາ ຄຍ຺ຫມານາ ອຕ຺ຖນຍາ ເອວ. ເຕ ຫິ ຠຄວຕາ ສຣູປໂຕ ອວຸຕ຺ເຕສຸປິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕານຸໂລເມສຸ ອນຸຎ຺ຎາຕານຸໂລເມສຸ ຈ ເສເສສຸ ກິຈ຺ເຈສຸ ນິວຕ຺ຕິປວຕ຺ຕິເຫຕຸຕາຍ ມຫາໂຄຈຣາຕິ ‘ມຫາປເທສາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ນ ປນ ‘ຍໍ ຠິກ຺ຂເວ ມຍາ ອິທໍ ນ ກປ຺ປຕີ’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕາ ສາຘິປ຺ປາຍາ ປາຬິເຍວ ຕສ຺ສາ ສຸຕ຺ເຕ ປວິຏ຺ຐຕ຺ຕາ. ‘ສຸຕ຺ຕານຸໂລມມ຺ປິ ສຸຕ຺ເຕ ໂອຕາເຣຕພ຺ພໍ…ເປ… ສຸຕ຺ຕເມວ ພລວຕຣ’ນ຺ຕິ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໔໕) ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ເຫສາ ສາຘິປ຺ປາຍາ ປາຬິ ສຸຕ຺ເຕ ໂອຕາເຣຕພ຺ພາ, ນ ຄເຫຕພ຺ພາ ວາ ໂຫຕິ. ເຍນາຍໍ ສຸຕ຺ຕານຸໂລມໍ ສິຍາ, ຕສ຺ມາ ອິມໍ ປາຬິອຘິປ຺ປາຍໍ ນິສ຺ສາຍ ປຸຄ຺ຄເລຫິ ຄຫິຕາ ຍຖາວຸຕ຺ຕອຕ຺ຖາວ ສຸຕ຺ຕານຸໂລມໍ, ຕໍປກາສກຕ຺ຕາ ປນ ອຍໍ ປາຬິປິ ສຸຕ຺ຕານຸໂລມນ຺ຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ເຕນາຫ ‘ເຍ ຠຄວຕາ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາ’ຕິອາທິ. ‘ຍໍ ຠິກ຺ຂເວ’ຕິອາທິປາຬິນເຍນ ຫິ ປຸຄ຺ຄເລຫິ ຄຫິຕພ຺ພາ ເຍ ອກປ຺ປິຍານຸໂລມາທໂຍ ອຕ຺ຖາ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕ ມຫາປເທສາຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍມ຺ປິ (ວຊິຣ. ຏີ. ປາຣາຊິກ ໔໕) ‘‘ປຣິວາຣຏ຺ຐກຖາຍໍ ອິຘ ຈ ກິຎ຺ຈາປິ ‘ສຸຕ຺ຕານຸໂລມໍ ນາມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາປເທສາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຖ ໂຂ ມຫາປເທສນຍສິທ຺ຘໍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ອນຸຎ຺ຎາຕານນຸຎ຺ຎາຕໍ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍນ຺ຕິ ອຕ຺ຖໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ‘ຐານໍ ໂອກາໂສ ປເທໂສຕິ ກາຣຓເວວຈນານິ ‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ, ອານນ຺ທ, ອນວກາໂສ’ຕິອາທິ ສາສນໂຕ, ‘ນິຄ຺ຄຫຏ຺ຐານ’ນ຺ຕິ ຈ ‘ອສນ຺ທິຏ຺ຐິຏ຺ຐານ’ນ຺ຕິ ຈ ‘ອສນ຺ທິຏ຺ຐິ ຈ ປນ ປເທໂສ’ຕິ ຈ ໂລກໂຕ, ຕສ຺ມາ ມຫາປເທສາຕິ ມຫາກາຣຓານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາຣຓໍ ນາມ ຎາປໂກ ເຫຕຸ ອິຘາຘິປ຺ເປຕໍ, ມຫນ຺ຕຠາໂວ ປນ ເຕສໍ ມຫາວິສຍຕ຺ຕາ ມຫາຠູຕານໍ ວິຍ. ເຕ ທຸວິຘາ ວິນຍມຫາປເທສາ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກມຫາປເທສາ ຈາຕິ. ຕຕ຺ຖ ວິນຍມຫາປເທສາ ວິນເຍ ໂຍຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອິຕເຣ ອຸຠຍຕ຺ຖາປິ, ເຕເນວ ປຣິວາເຣ (ປຣິ. ໔໔໒) ອນຸໂຍຄວຕ຺ເຕ ‘ຘມ຺ມໍ ນ ຊານາຕິ, ຘມ຺ມານຸໂລມໍ ນ ຊານາຕີ’ຕິ’’ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ຐເປຕ຺ວາ ວິນຍປິຏກໍ ອວເສສໍ ປິຏກທ຺ວຍໍ, ຘມ຺ມານຸໂລມນ຺ຕິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິເກ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາປເທເສຕິອາທິ.

ຍທິ ສາປິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠຄວຕາ ປວຕ຺ຕິຕາ ປກິຓ຺ຓກເທສນາວ ອຏ຺ຐກຖາ, ສາ ປນ ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫເກຫິ ປຐມໍ ຕີຓິ ປິຏການິ ສງ຺ຄາຍິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນານຸຣູເປເນວ ວາຈນາມຄ຺ຄໍ ອາໂຣປິຕຕ຺ຕາ ‘‘ອາຈຣິຍວາໂທ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ອາຈຣິຍາ ວທນ຺ຕິ ສໍວຓ຺ເຓນ຺ຕິ ປາຬິໍ ເອເຕນາ’’ຕິ ກຕ຺ວາ. ເຕນາຫ ‘‘ອາຈຣິຍວາໂທ ນາມ…ເປ… ອຏ຺ຐກຖາຕນ຺ຕີ’’ຕິ. ຕິສ຺ໂສ ຫິ ສງ຺ຄີຕິໂຍ ອາຣຸຬ຺ໂຫເຍວ ພຸທ຺ຘວຈນສ຺ສ ອຕ຺ຖສໍວຓ຺ຓນາຠູໂຕ ກຖາມຄ຺ໂຄ ມຫາມຫິນ຺ທຕ຺ເຖເຣນ ຕມ຺ພປຓ຺ຓິທີປໍ ອາຠໂຕ, ປຈ຺ຉາ ຕມ຺ພປຓ຺ຓິເຍຫິ ມຫາເຖເຣຫິ ສີຫຬຠາສາຍ ຐປິໂຕ ນິກາຍນ຺ຕຣລທ຺ຘິສງ຺ກຣປຣິຫຣຓຕ຺ຖໍ. ຠຄວໂຕ ປກິຓ຺ຓກເທສນາຠູຕາ ຈ ສຸຕ຺ຕານຸໂລມຠູຕາ ຈ ອຏ຺ຐກຖາ ຍສ຺ມາ ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫກຕ຺ເຖເຣຫິ ປາຬິວຓ຺ຓນາກ຺ກເມນ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ອາຈຣິຍວາໂທຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເອເຕນ ຈ ອຏ຺ຐກຖາ ສຸຕ຺ຕສຸຕ຺ຕານຸໂລເມສຸ ອຕ຺ຖໂຕ ສງ຺ຄຍ຺ຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ຈ ເອສາ, ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນມຕິປິ ປມາຓຠູຕາ. ນ ຫິ ຠຄວໂຕ ວຈນໍ ວຈນານຸໂລມຎ຺ຈ ອນິສ຺ສາຍ ອຄ຺ຄສາວກາທໂຍປິ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຓພເລນ ສຸຕ຺ຕາຠິຘມ຺ມວິນເຍສຸ ກິຎ຺ຈິ ສມ຺ມຸຕິປຣມຕ຺ຖຠູຕໍ ອຕ຺ຖໍ ວຕ຺ຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ພມ຺ປິ ວຈນໍ ສຸຕ຺ເຕ ສຸຕ຺ຕານຸໂລເມ ຈ ສງ຺ຄຍ຺ຫຕິ. ວິສຸໍ ປນ ອຏ຺ຐກຖາທີນໍ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ຕທວເສສໍ ສຸຕ຺ຕສຸຕ຺ຕານຸໂລມໂຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຈຕຸຘາ ວິນໂຍ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ.

ກິຎ຺ຈາປິ ອຕ຺ຕໂນມຕິ ສຸຕ຺ຕາທີຫິ ສໍສນ຺ທິຕ຺ວາວ ປຣິກປ຺ປີຍຕິ, ຕຖາປິ ສາ ນ ສຸຕ຺ຕາທີສຸ ວິເສສໂຕ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາຕິ ອາຫ ‘‘ສຸຕ຺ຕສຸຕ຺ຕານຸໂລມອາຈຣິຍວາເທ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ’’ຕິ. ອນຸພຸທ຺ຘິຍາຕິ ສຸຕ຺ຕາທີນິເຍວ ອນຸຄຕພຸທ຺ຘິຍາ. ນຍຄ຺ຄາເຫນາຕິ ສຸຕ຺ຕາທິໂຕ ລພ຺ຠມານນຍຄ຺ຄຫເຓນ. ອຕ຺ຕໂນມຕິໍ ສາມຎ຺ຎໂຕ ປຐມໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຕເມວ ວິເສເສຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອປິຈາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ສຸຕ຺ຕນ຺ຕາຠິຘມ຺ມວິນຍຏ຺ຐກຖາສູ’’ຕິ ວຈນໂຕ ປິຏກຕ຺ຕຍສ຺ສປິ ສາຘາຣຓາ ເອສາ ກຖາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເຖຣວາໂທຕິ ມຫາສຸມຕ຺ເຖຣາທີນໍ ຄາໂຫ. ອິທານິ ຕຕ຺ຖ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພາກາຣໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຕໍ ປນາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ເຖນາຕິ ອຕ຺ຕນາ ນຍໂຕ ຄຫິເຕນ ອຕ຺ເຖນ. ປາຬິນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຄາຫສ຺ສ ນິສ຺ສຍຠູຕໍ ສາຏ຺ຐກຖໍ ປາຬິໍ. ປາຬິຍາຕິ ຕປ຺ປຏິກ຺ເຂປຕ຺ຖໍ ປເຣນາຠຕາຍ ສາຏ຺ຐກຖາຍ ປາຬິຍາ, ອຕ຺ຕນາ ຄຫິຕໍ ອຕ຺ຖໍ ນິສ຺ສາຍ, ປາຬິຎ຺ຈ ສໍສນ຺ທິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາຈຣິຍວາເທຕິ ອຕ຺ຕນາ ປເຣນ ຈ ສມຸທ຺ຘຏອຏ຺ຐກຖາຍ. ໂອຕາເຣຕພ຺ພາຕິ ຎາເຓນ ອນຸປ຺ປເວເສຕພ຺ພາ. ໂອຕຣຕິ ເຈວ ສເມຕິ ຈາຕິ ອຕ຺ຕນາ ອຸທ຺ຘເຏຫິ ສໍສນ຺ທນວເສນ ໂອຕຣຕິ, ປເຣນ ອຸທ຺ຘເຏນ ສເມຕິ. ສພ຺ພທຸພ຺ພລາຕິ ອສພ຺ພຎ຺ຎຸປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ໂທສວາສນາຍ ຍາຖາວໂຕ ອຕ຺ຖສມ຺ປຏິປຕ຺ຕິອຠາວໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ.

ປມາທປາຐວເສນ ອາຈຣິຍວາທສ຺ສ ສຸຕ຺ຕານຸໂລເມນ ອສໍສນ຺ທນາປິ ສິຍາຕິ ອາຫ ‘‘ອິຕໂຣ ນ ຄເຫຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ສເມນ຺ຕເມວ ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ເຍ ສຸຕ຺ເຕນ ສໍສນ຺ທນ຺ຕິ, ເອວຣູປາວ ອຕ຺ຖາ ມຫາປເທສໂຕ ອຸທ຺ຘຣິຕພ຺ພາຕິ ທສ຺ເສຕິ ຕຖາ ຕຖາ ອຸທ຺ຘຏອຕ຺ຖານໍເຍວ ສຸຕ຺ຕານຸໂລມຕ຺ຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ສຸຕ຺ຕານຸໂລມໂຕ ຫິ ສຸຕ຺ຕເມວ ພລວຕຣ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ວາ ສຸຕ຺ຕານຸໂລມສ຺ສ ສຸຕ຺ເຕກເທສຕ຺ເຕປິ ສຸຕ຺ເຕ ວິຍ ‘‘ອິທໍ ກປ຺ປຕິ, ອິທໍ ນ ກປ຺ປຕີ’’ຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອາຫຈ຺ຈຠາສິຕໍ ກິຎ຺ຈິ ນຕ຺ຖີຕິ ອາຫ ‘‘ສຸຕ຺ຕາ…ເປ… ພລວຕຣ’’ນ຺ຕິ. ອປ຺ປຏິວຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ອປ຺ປຏິພາຫິຍໍ. ກາຣກສງ຺ຆສທິສນ຺ຕິ ປມາຓຕ຺ຕາ ສງ຺ຄີຕິກາຣກສງ຺ຆສທິສໍ. ‘‘ພຸທ຺ຘານໍ ຐິຕກາລສທິສ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ພຸທ຺ຘານໍເຍວ ກຖິຕຘມ຺ມຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ, ຘຣມານພຸທ຺ຘສທິສນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສຸຕ຺ເຕ ຫິ ປຏິພາຫິເຕ ພຸທ຺ໂຘວ ປຏິພາຫິໂຕ ໂຫຕິ. ‘‘ສກວາທີ ສຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກເຖຕີຕິ ສກວາທີ ອຕ຺ຕໂນ ສຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂວຫຣຕິ. ປຣວາທີ ສຸຕ຺ຕານຸໂລມນ຺ຕິ ອຎ຺ຎນິກາຍວາທີ ອຕ຺ຕໂນ ນິກາເຍ ສຸຕ຺ຕານຸໂລມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກເຖຕີ’’ຕິ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ໒.໔໕) ວຸຕ຺ຕໍ.

ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ໑.໔໕) ປນ ‘‘ສກວາທີ ສຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກເຖຕີຕິອາທີສຸ ໂຍ ຍຖາຠູຕມຕ຺ຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກຖນສີໂລ, ໂສ ສກວາທີ. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສງ຺ຄີຕິຕ຺ຕຍາຣຸຬ຺ຫໍ ປາຬິວຈນໍ. ປຣວາທີຕິ ມຫາວິຫາຣວາສີ ວາ ໂຫຕຸ ອຎ຺ຎນິກາຍວາສີ ວາ, ໂຍ ວິປຣີຕໂຕ ອຕ຺ຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກຖນສີໂລ, ໂສວ ອິຘ ‘ປຣວາທີ’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ສຸຕ຺ຕານຸໂລມນ຺ຕິ ສງ຺ຄີຕິຕ຺ຕຍາຣຸຬ຺ຫໍ ວາ ອນາຣຸຬ຺ຫໍ ວາ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວິປລ຺ລາສໂຕ ວາ ວຎ຺ຈນາຍ ວາ ‘ສງ຺ຄີຕິຕ຺ຕຍາຄຕມິທ’ນ຺ຕິ ທສ຺ສິຍມານໍ ສຸຕ຺ຕານຸໂລມໍ. ເກຈິ ‘ອຎ຺ຎນິກາເຍ ສຸຕ຺ຕານຸໂລມ’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ ສກວາທີປຣວາທີນໍ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ສງ຺ຄີຕິຕ຺ຕຍາຣຸຬ຺ຫສຸຕ຺ຕາທີນເມວ ຄເຫຕພ຺ພໂຕ. ຕຖາ ຫິ ວກ຺ຂຕິ ‘ຕິສ຺ໂສ ສງ຺ຄີຕິໂຍ ອາຣຸຬ຺ຫໍ ປາຬິອາຄຕໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຄເຫຕພ຺ພ’ນ຺ຕິອາທິ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໔໕). ນ ຫິ ສກວາທີ ອຎ຺ຎນິກາຍສຸຕ຺ຕາທິໍ ປມາຓໂຕ ຄຓ຺ຫາຕິ. ເຍນ ເຕສຸ ສຸຕ຺ຕາທີສຸ ທສ຺ສິເຕສຸ ຕຕ຺ຖ ຐາຕພ຺ພໍ ຠເວຍ຺ຍ, ວກ຺ຂຕິ ຈ ‘ປໂຣ ຕສ຺ສ ອກປ຺ປິຍຠາວສາຘກໍ ສຸຕ຺ຕໂຕ ພຫຸໍ ກາຣຓຎ຺ຈ ວິນິຈ຺ຉຍຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕິ…ເປ… ສາຘູຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອກປ຺ປິເຍເຍວ ຐາຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໔໕), ຕສ຺ມາ ປຣວາທິນາປິ ສງ຺ຄີຕິຕ຺ຕເຍ ອນາຣຸຬ຺ຫມ຺ປິ ອນາຣຸຬ຺ຫມິຈ຺ເຈວ ທສ຺ສີຍຕິ, ເກວລໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ສຸຕ຺ຕາທິໂນ ສງ຺ຄີຕິຕ຺ຕເຍ ອນາຄຕສ຺ສ ກູຏຕາ, ອາຄຕສ຺ສ ຈ ພ຺ຍຎ຺ຊນຈ຺ຉາຍາຍ ອຎ຺ຎຖາ ອຘິປ຺ປາຍໂຍຊນາ ຈ ວິເສສາ, ຕຕ຺ຖ ຈ ຍໍ ກູຏໍ, ຕໍ ອປນີຍຕິ. ຍໍ ອຎ຺ຎຖາ ໂຍຊິຕໍ, ຕໍ ຕສ຺ສ ວິປຣີຕຕາທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຕທຎ຺ເຎນ ສຸຕ຺ຕາທິນາ ສໍສນ຺ທນາ ກຣີຍຕິ. ໂຍ ປນ ປຣວາທິນາ ຄຫິໂຕ ອຘິປ຺ປາໂຍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕາທິນາ ສໍສນ຺ທຕິ, ໂສ ສກວາທິນາປິ ອຕ຺ຕໂນ ຄາຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ສງ຺ຄີຕິຕ຺ຕຍາຄຕເມວ ສຸຕ຺ຕໍ ປມາຓນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຕເນວ ກຖາວຕ຺ຖຸປກຣເຓ ‘ສກວາເທ ປຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕສຕານິ ປຣວາເທ ປຎ຺ຈາ’ຕິ, ສຸຕ຺ຕສຫສ຺ສມ຺ປິ ອຘິປ຺ປາຍຄ຺ຄຫຓນານຕ຺ເຕນ ສງ຺ຄີຕິຕ຺ຕຍາຄຕເມວ ຄຫິຕໍ, ນ ນິກາຍນ຺ຕເຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍໍ (ວຊິຣ. ຏີ. ປາຣາຊິກ ໔໕) ປນ ‘‘ປຣວາທີຕິ ອມ຺ຫາກໍ ສມຍວິຊານນໂກ ອຎ຺ຎນິກາຍິໂກຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຣວາທີ ສຸຕ຺ຕານຸໂລມນ຺ຕິ ກຖໍ? ‘ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອຸທກທນ຺ຕໂປນາ’ຕິ ສຸຕ຺ຕໍ ສກວາທິສ຺ສ, ຕທນຸໂລມໂຕ ນາຬິເກຣຜລສ຺ສ ອຸທກມ຺ປິ ອຸທກເມວ ໂຫຕີຕິ ປຣວາທີ ຈ.

‘ນາຬິເກຣສ຺ສ ຍໍ ໂຕຍໍ, ປຸຣາຓໍ ປິຕ຺ຕວຑ຺ຒນໍ;

ຕເມວ ຕຣຸຓໍ ໂຕຍໍ, ປິຕ຺ຕຆໍ ພລວຑ຺ຒນ’ນ຺ຕິ. –

ເອວໍ ປຣວາທິນາ ວຸຕ຺ເຕ ສກວາທີ ຘຎ຺ຎຜລສ຺ສ ຄຕິກຕ຺ຕາ, ອາຫາຣຕ຺ຖສ຺ສ ຈ ຜຣຓໂຕ ‘ຍາວກາລິກເມວ ຕ’ນ຺ຕິ ວທນ຺ໂຕ ປຏິກ຺ຂິປຕີ’’ຕິ. ເຂປໍ ວາ ຄຣຫໍ ວາ ອກຕ຺ວາຕິ ‘‘ກິໍ ອິມິນາ’’ຕິ ເຂປໍ ປຏິກ຺ເຂປໍ ຉຑ຺ຑນໍ ວາ ‘‘ກິເມສ ພາໂລ ວທຕິ, ກິເມສ ພາໂລ ຊານາຕີ’’ຕິ ຄຣຫໍ ນິນ຺ທໍ ວາ ອກຕ຺ວາ. ສຸຕ຺ຕານຸໂລມນ຺ຕິ ອຕ຺ຕນາ ອວຸຕ຺ຕໍ ອຎ຺ຎນິກາເຍ ສຸຕ຺ຕານຸໂລມໍ. ‘‘ສຸຕ຺ເຕ ໂອຕາເຣຕພ຺ພນ຺ຕິ ສກວາທິນາ ສຸຕ຺ເຕ ໂອຕາເຣຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ໒.໔໕). ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ໑.໔໕) ປນ ‘‘ສຸຕ຺ເຕ ໂອຕາເຣຕພ຺ພນ຺ຕິ ຍສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸໂລມນໂຕ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕານຸໂລມໍ ອກາສິ, ຕສ຺ມິໍ, ຕທນຸຣູເປ ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ອຕ຺ຕນາ ຄຫິຕໍ ສຸຕ຺ຕານຸໂລມໍ ອຕ຺ຖໂຕ ສໍສນ຺ທນວເສນ ໂອຕາເຣຕພ຺ພໍ. ‘ອິມິນາ ຈ ອິມິນາ ຈ ກາຣເຓນ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ສໍສນ຺ທຕີ’ຕິ ສໍສນ຺ເທຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຸຕ຺ຕສ຺ມິໍເຍວ ຐາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສຸຕ຺ເຕເຍວ ຐາຕພ຺ພໍ. ອຍນ຺ຕິ ສກວາທີ. ປໂຣຕິ ປຣວາທີ. ອາຈຣິຍວາໂທ ສຸຕ຺ເຕ ໂອຕາເຣຕພ຺ໂພຕິ ຍສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ສໍວຓ຺ຓນາວເສນ ອຍໍ ອາຈຣິຍວາໂທ ປວຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມິໍ, ຕາທິເສ ຈ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ປຸພ຺ພາປຣອຕ຺ຖສໍສນ຺ທນວເສນ ໂອຕາເຣຕພ຺ພໍ. ຄາຣຍ຺ຫາຈຣິຍວາໂທຕິ ປມາທລິຂິໂຕ, ຠິນ຺ນລທ຺ຘິເກຫິ ຈ ຐປິໂຕ, ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ.

ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍໍ (ວຊິຣ. ຏີ. ປາຣາຊິກ ໔໕) ປນ – ປໂຣ ອາຈຣິຍວາທນ຺ຕິ ‘‘ສຸງ຺ກໍ ປຣິຫຣຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸປຈາຣໍ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈາປິ ປຣິຫຣຕິ, ອວຫາໂຣ ເອວາ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາວຈນໂຕ ‘‘ຕຖາ ກໂຣນ຺ໂຕ ປາຣາຊິກມາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ປຣວາທິນາ ວຸຕ຺ເຕ ສກວາທີ ‘‘ສຸງ຺ກໍ ປຣິຫຣຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ ສຸຕ຺ຕໍ ຕຕ຺ເຖວ ອາຄຕມຫາອຏ຺ຐກຖາວຈເນນ ສທ຺ຘິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຏິເສເຘຕິ. ຕຖາ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏເມວາຕິ. ປໂຣ ອຕ຺ຕໂນມຕິນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ປຣສນ຺ຕກໍ ອວຫຣາຕິ ປຸເຣຠຕ຺ຕເມວ ຫຣິສ຺ສາມີຕິ ວາຍມນ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ປຸເຣຠຕ຺ຕປໂຍໂຄວ ໂສ, ຕສ຺ມາ ມູລຏ຺ໂຐ ນ ມຸຈ຺ຈຕີຕິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເຖຣວາທຕ຺ຕາ ມູລຏ຺ຐສ຺ສ ປາຣາຊິກເມວາ’’ຕິ ປຣວາທິນາ ວຸຕ຺ເຕ ສກວາທີ ‘‘ຕໍ ສງ຺ເກຕໍ ປຸເຣ ວາ ປຈ຺ຉາ ວາ ຕໍ ຠຓ຺ຑໍ ອວຫຣຕິ, ມູລຏ຺ຐສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຏິກ຺ຂິປຕິ.

ປໂຣ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ‘‘ອນິຍຕເຫຕຸຘມ຺ໂມ ສມ຺ມຕ຺ຕນິຍຕເຫຕຸຘມ຺ມສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ສຸຕ຺ຕໍ ປຏ຺ຐາເນ ລິຂິຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ນ ນິພ຺ພານເມວາຣມ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ ປຣວາທິນາ ວຸຕ຺ເຕ ສກວາທີ ອາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິກາທິສຸຕ຺ຕານຸໂລເມນ ໂອຕຣຕີຕິ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ສຸຕ຺ຕານຸໂລເມ ໂອຕຣນ຺ຕໍເຍວ ຫິ ສຸຕ຺ຕໍ ນາມ, ເນຕຣໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປາຬິອາຄຕໍ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຕເກນປິ ສິທ຺ເຘ ‘‘ຕິສ຺ໂສ ສງ຺ຄີຕິໂຍ ອາຣຸຬ຺ຫໍ ປາຬິອາຄຕໍ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິອາທິ. ຕາທິສຎ຺ຫິ ປມາທເລຂນ຺ຕິ ອາຈຣິໂຍ. ‘‘ອປ຺ປມາໂທ ອມຕປທໍ, ປມາໂທ ມຈ຺ຈຸໂນ ປທ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ປ. ໒໑) ວຈນໂຕ ທິນ຺ນໂຠຊເນ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປຣິສ຺ສຍານິ ປຣິວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສຕິໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ໂຕ ນິຈ຺ໂຈ ໂຫຕີຕິ. ເອວຣູປສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ອາຣຸຬ຺ຫມ຺ປິ ສຸຕ຺ຕໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ໂນ ເຈ ຕຖາ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ສິທ຺ເຘປິ ‘‘ໂນ ເຈ ຕຖາ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ນ ໂອຕຣຕິ ນ ສເມຕີຕິ. ພາຫິຣກສຸຕ຺ຕໍ ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ສຸຕ຺ຕມ຺ປິ ອຕ຺ເຖນ ອສເມນ຺ຕໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ປໂຣ ອາຈຣິຍວາທນ຺ຕິອາທີສຸ ທ຺ວີສຸ ນເຍສຸ ປມາທເລຂວເສນ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອາຄຕຏ຺ຐກຖາວຈນໍ ເຖຣວາເທຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອຖາຍໍ ອາຈຣິຍວາທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກເຖຕິ, ປໂຣ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຣວາທິນາ ‘‘ມູລພີຊໍ ນາມ ຫລິທ຺ທິ ສິງ຺ຄິເວຣໍ ວຈາ…ເປ… ພີເຊ ພີຊສຎ຺ຎີ ຉິນ຺ທຕິ ວາ ເຉທາເປຕິ ວາ ຠິນ຺ທຕິ ວາ…ເປ… ອາປຕ຺ຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍສ຺ສາ’’ຕິ (ປາຈິ. ໙໑) ຕຸມ຺ຫາກໍ ປາຐຕ຺ຕາ ‘‘ຫລິທ຺ທິຄຓ຺ຐິໍ ຉິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສກວາທີ ‘‘ຍານິ ວາ ປນຎ຺ຎານິ ອຕ຺ຖິ ມູເລ ຊາຍນ຺ຕິ, ມູເລ ສຎ຺ຊາຍນ຺ຕີ’’ຕິອາທິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອຏ຺ຐກຖາສງ຺ຂາເຕນ ອາຈຣິຍວາເທນ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ນ ຫິ ຄຓ຺ຐິມ຺ຫິ ຄຓ຺ຐິ ຊາຍຕີຕິ. ປໂຣ ສຸຕ຺ຕານຸໂລມນ຺ຕິ ປຣວາທິນາ ‘‘ອນາປຕ຺ຕິ ເອວໍ ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິຍານໍ ອຸຄ຺ຄໂຫ’’ຕິ ວຈນສ຺ສານຸໂລມໂຕ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ໂປຣາຓຠິກ຺ຂູ ເອກປາສາເທ ຄພ຺ຠໍ ຖເກຕ຺ວາ ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນນ ສຍິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ອາຄຕາ, ຕສ຺ມາ ອມ຺ຫາກໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ຕຸມ຺ເຫສຸ ເອວ ເອກຈ຺ເຈສຸ ວທນ຺ເຕສຸ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ນ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕຸໍ ສກ຺ກາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສກວາທີ ‘‘ສຸຕ຺ຕໍ ສຸຕ຺ຕານຸໂລມຎ຺ຈ ອຸຄ຺ຄຫິຕການໍເຍວ ອາຈຣິຍານໍ ອຸຄ຺ຄໂຫ ປມາຓ’’ນ຺ຕິອາທິອຏ຺ຐກຖາວຈນໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຏິເສເຘຕິ. ປໂຣ ອຕ຺ຕໂນມຕິນ຺ຕິ ‘‘ທ຺ວາຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ອນາປຸຈ຺ຉາ ສຍິເຕສຸ ເກ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ທ຺ເວປິ ຊນາ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ – ໂຍ ຈ ຍກ຺ຂຄຫິຕໂກ, ໂຍ ຈ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊາປິໂຕຕິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເຖຣວາທຕ຺ຕາ ອຎ຺ເຎ ສພ຺ເພປິ ຍຖາ ຕຖາ ວາ ນິປນ຺ນາທໂຍປິ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ປຏິເສເຘຕິ.

ອຖ ປນາຍໍ ອຕ຺ຕໂນມຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກເຖຕິ, ປໂຣ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ‘‘ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ປຣວາທິນາ ວຸຕ຺ເຕ ສກວາທີ ‘‘ທິວາ ກິລນ຺ຕຣູໂປ ມຎ຺ເຈ ນິສິນ຺ໂນ ປາເທ ຠູມິໂຕ ອໂມເຈຕ຺ວາວ ນິທ຺ທາວເສນ ນິປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິອາທິອຏ຺ຐກຖາວຈນໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ເອກຠງ຺ເຄນ ນິປນ຺ນາທໂຍປິ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ປຏິເສເຘຕິ.

ອຖາຍໍ ອຕ຺ຕໂນມຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກເຖຕິ, ປໂຣ ສຸຕ຺ຕານຸໂລມນ຺ຕິ ‘‘ໂທມນສ຺ສມ຺ປາຫໍ ເທວານມິນ຺ທ ທຸວິເຘນ ວທາມິ ເສວິຕພ຺ພມ຺ປິ ອເສວິຕພ຺ພມ຺ປີຕິອາທິວຈເນຫິ (ທີ. ນິ. ໒.໓໖໐) ສໍສນ຺ທນໂຕ ສທາຣໂປເສ ໂທໂສ ຕຸມ຺ຫາກໍ ນຕ຺ຖິ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘ປຸຕ຺ຕທາຣສ຺ສ ສງ຺ຄໂຫ’’ຕິ (ຂຸ. ປາ. ໕.໖; ສຸ. ນິ. ໒໖໕) ປຣວາທິນາ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກິຎ຺ຈາປິ ສກວາທີ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ນ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ຣາຄສຫິເຕເນວ ອກຸສເລນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ເສເສສຸປິ ອິມິນາ ນເຍນ ອຎ຺ຎຖາປິ ອນຸຣູປໂຕ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ, ອິທໍ ສພ຺ພໍ ອຸປຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣາທໂຍ ອາຫຸ. ຘມ຺ມສິຣິຕ຺ເຖໂຣ ປນ ‘‘ເອຕ຺ຖ ປໂຣຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ອຎ຺ຎນິກາຍິໂກ, ໂສ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ສຸຕ຺ຕາທີນິເຍວ ອາຫຣຕິ, ຕານິ ສກວາທີ ອຕ຺ຕໂນ ສຸຕ຺ຕາທິມ຺ຫິ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ສເຈ ສເມຕິ, ຄຓ຺ຫາຕິ. ໂນ ເຈ, ປຏິກ຺ຂິປຕີ’’ຕິ ວທຕີຕິ ອາຄຕໍ.

ນນຸ ຈ ‘‘ສຸຕ຺ຕານຸໂລມໂຕ ສຸຕ຺ຕເມວ ພລວຕຣ’’ນ຺ຕິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິຘ ປນ ‘‘ສຸຕ຺ຕໍ ສຸຕ຺ຕານຸໂລເມ ໂອຕາເຣຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິອາທິ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ? ນາຍໍ ວິໂຣໂຘ, ‘‘ສຸຕ຺ຕານຸໂລມໂຕ ສຸຕ຺ຕເມວ ພລວຕຣ’’ນ຺ຕິ ອິທຎ຺ຫິ ສກມເຕເຍວ ສຸຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ສກມຕິປຣິຍາປນ຺ນເມວ ສຸຕ຺ຕາທິໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອຕ຺ຕໂນມຕິ ສພ຺ພທຸພ຺ພລາ, ອຕ຺ຕໂນມຕິໂຕ ອາຈຣິຍວາໂທ ພລວຕໂຣ, ອາຈຣິຍວາທໂຕ ສຸຕ຺ຕານຸໂລມໍ ພລວຕຣໍ, ສຸຕ຺ຕານຸໂລມໂຕ ສຸຕ຺ຕເມວ ພລວຕຣ’’ນ຺ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຘ ປນ ປຣວາທິນາ ອານີຕໍ ອຎ຺ຎນິກາເຍ ສຸຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ສຸຕ຺ຕານຸໂລເມ ສຸຕ຺ຕໍ ໂອຕາເຣຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ປຣວາທິນາ ອານີຕໍ ສຸຕ຺ຕາທິ ອຕ຺ຕໂນ ສຸຕ຺ຕານຸໂລມອາຈຣິຍວາທອຕ຺ຕໂນມຕີສຸ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ສເມນ຺ຕໍເຍວ ຄເຫຕພ຺ພໍ, ອິຕຣໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຍໍ ນໂຍ ອິຘ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ນ ໂກຈິ ປຸພ຺ພາປຣວິໂຣໂຘຕິ ອຍໍ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍາຄໂຕ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ໒.໔໕) ນໂຍ. ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ໑.໔໕) ປນ ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກູຏສຸຕ຺ຕໍ ພາຫິຣກສຸຕ຺ຕາທິວຈນໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ສຸຕ຺ຕໍ ສຸຕ຺ຕານຸໂລເມ ໂອຕາເຣຕພ຺ພນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ພາຫິຣກສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕິສ຺ໂສ ສງ຺ຄີຕິໂຍ ອນາຣຸຬ຺ຫຄຸຬ຺ຫເວສ຺ສນ຺ຕຣາທີນິ ຈ ມຫາສງ຺ຆິກນິກາຍວາສີນໍ ສຸຕ຺ຕານິ. ເວທລ຺ລາທີນນ຺ຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ຄຸຬ຺ຫອຸມ຺ມຄ຺ຄາທິຄ຺ຄຫຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິຕຣໍ ຄາຣຍ຺ຫສຸຕ຺ຕໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ‘‘ອຕ຺ຕໂນມຕິຍເມວ ຐາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ອຎ຺ຎນິກາຍໂຕ ອານີຕສຸຕ຺ຕໂຕປິ ສກນິກາເຍ ອຕ຺ຕໂນມຕິເຍວ ພລວຕຣາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ສກວາທີ ສຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກເຖຕິ, ປຣວາທີ ສຸຕ຺ຕເມວາ’’ຕິ ເອວມາທິນາ ສມານຊາຕິການໍ ວເສນ ວາໂຣ ນ ວຸຕ຺ໂຕ. ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ສຸຕ຺ເຕເຍວ ໂອຕາຣຓໍ ຠິນ຺ນໍ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຈ ສກ຺ກາ ໂຍເຊຕຸນ຺ຕິ.

ອິທານິ ສກວາທີປຣວາທີນໍ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍາທິຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ວິວາເທ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຕຕ຺ຖ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພວິຘິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອຖ ປນາຍໍ ກປ຺ປິຍນ຺ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ກເຖຕີ’’ຕິອາທິ. ອຖ ວາ ເອວໍ ສຸຕ຺ຕສຸຕ຺ຕານຸໂລມາທິມຸເຂນ ສາມຎ຺ຎໂຕ ວິວາທໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ວິເສສໂຕ ວິວາທວຕ຺ຖຸໍ ຕພ຺ພິນິຈ຺ຉຍມຸເຂນ ສຸຕ຺ຕາທິຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຖ ປນາຍໍ ກປ຺ປິຍ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສຸຕ຺ເຕ ຈ ສຸຕ຺ຕານຸໂລເມ ຈ ໂອຕາເຣຕພ຺ພນ຺ຕິ ສກວາທິນາ ອຕ຺ຕໂນເຍວ ສຸຕ຺ເຕ ຈ ສຸຕ຺ຕານຸໂລເມ ຈ ໂອຕາເຣຕພ຺ພໍ. ປໂຣ ກາຣຓໍ ນ ວິນ຺ທຕີຕິ ປຣວາທີ ກາຣຓໍ ນ ລຠຕິ. ສຸຕ຺ຕໂຕ ພຫຸໍ ກາຣຓຎ຺ຈ ວິນິຈ຺ຉຍຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕີຕິ ປຣວາທີ ອຕ຺ຕໂນ ສຸຕ຺ຕໂຕ ພຫຸໍ ກາຣຓຎ຺ຈ ວິນິຈ຺ຉຍຎ຺ຈ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕິ, ‘‘ສາຘູຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອກປ຺ປິເຍເຍວ ຐາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ອຕ຺ຕໂນ ນິກາເຍ ສຸຕ຺ຕາທີນິ ອລຠນ຺ເຕນ ສກວາທິນາ ປຣວາທີວຈເນເຍວ ຐາຕພ຺ພນ຺ຕິ ວທຕິ. ສຸຕ຺ເຕ ຈ ສຸຕ຺ຕານຸໂລເມ ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ-ກາໂຣ ວິກປ຺ປນຕ຺ໂຖ, ເຕນ ອາຈຣິຍວາທາທີນມ຺ປິ ສງ຺ຄໂຫ. ເຕນາຫ ‘‘ກາຣຓຎ຺ຈ ວິນິຈ຺ຉຍຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕີ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ກາຣຓນ຺ຕິ ສຸຕ຺ຕາທິນຍໍ ນິສ຺ສາຍ ອຕ຺ຕໂນມຕິຍາ ອຸທ຺ຘຏໍ ເຫຕຸໍ. ວິນິຈ຺ຉຍນ຺ຕິ ອຏ຺ຐກຖາວິນິຈ຺ຉຍໍ.

ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ກາຣຓຈ຺ຉາຍາ ທິສ຺ສຕີຕິ ສກວາທີປຣວາທີນໍ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍຠາວສາຘກໍ ກາຣຓປຕິຣູປກຈ຺ຉາຍາ ທິສ຺ສຕິ. ຕຕ຺ຖ ກາຣຓຈ຺ຉາຍາຕິ ສຸຕ຺ຕາທີສຸ ‘‘ກປ຺ປິຍ’’ນ຺ຕິ ຄາຫສ຺ສ, ‘‘ອກປ຺ປິຍ’’ນ຺ຕິ ຄາຫສ຺ສ ຈ ນິມິຕ຺ຕຠູເຕນ ກິຈ຺ເຉນ ປຏິປາທນີຍໍ ອວິຠູຕກາຣຓໍ ກາຣຓຈ຺ຉາຍາ, ກາຣຓປຕິຣູປກນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍທິ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ກາຣຓຈ຺ຉາຍາ ທິສ຺ສຕິ, ກສ຺ມາ ອກປ຺ປິເຍເຍວ ຐາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ວິນຍຎ຺ຫິ ປຕ຺ວາ’’ຕິອາທິ. ‘‘ວິນຍໍ ປຕ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ປາກຏຕຣໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍວິຈາຣຓໍ ອາຄມ຺ມາ’’ຕິ. ຣຸນ຺ຘິຕພ຺ພນ຺ຕິອາທີສຸ ທຸພ຺ພິຎ຺ເຎຍ຺ຍວິນິຈ຺ຉເຍ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍຠາເວ ສຕິ ‘‘ກປ຺ປິຍ’’ນ຺ຕິ ຄຫຓໍ ຣຸນ຺ຘິຕພ຺ພໍ, ‘‘ອກປ຺ປິຍ’’ນ຺ຕິ ຄຫຓໍ ຄາຬ຺ຫໍ ກາຕພ຺ພໍ, ອປຣາປຣປ຺ປວຕ຺ຕໍ ກປ຺ປິຍຄ຺ຄຫຓໍ ໂສຕໍ ປຈ຺ຉິນ຺ທິຕພ຺ພໍ, ຄຣຸກຠາວສງ຺ຂເຕ ອກປ຺ປິເຍເຍວ ຐາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ຣຸນ຺ຘິຕພ຺ພນ຺ຕິ ກປ຺ປິຍສຎ຺ຎາຍ ວີຕິກ຺ກມກາຣຓໍ ຣຸນ຺ຘິຕພ຺ພໍ, ຕໍນິວາຣຓຈິຕ຺ຕໍ ທຬ຺ຫຕຣໍ ກາຕພ຺ພໍ. ໂສຕໍ ປຈ຺ຉິນ຺ທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖ ວີຕິກ຺ກມປ຺ປວຕ຺ຕິ ປຈ຺ຉິນ຺ທິຕພ຺ພາ. ຄຣຸກຠາເວຕິ ອກປ຺ປິຍຠາເວຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ພຫູຫິ ສຸຕ຺ຕວິນິຈ຺ຉຍກາຣເຓຫີຕິ ພຫູຫິ ສຸຕ຺ເຕຫິ ເຈວ ຕໂຕ ອານີຕວິນິຈ຺ຉຍກາຣເຓຫິ ຈ. ອຖ ວາ ສຸຕ຺ເຕນ ອຏ຺ຐກຖາວິນິຈ຺ຉເຍນ ຈ ລທ຺ຘກາຣເຓຫິ. ອຕ຺ຕໂນ ຄຫຓໍ ນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ພນ຺ຕິ ສກວາທິນາ ອຕ຺ຕໂນ ‘‘ອກປ຺ປິຍ’’ນ຺ຕິ ຄຫຓໍ ນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິທານິ ວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ນິຄເມນ຺ໂຕ ‘‘ເອວ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ໂຍຕິ ສກວາທີປຣວາທີສຸ ໂຍ ໂກຈິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ສກວາທີສຸເຍວ ໂຍ ໂກຈິ ອິຘາຘິປ຺ເປໂຕ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ‘‘ອຖ ປນາຍໍ ກປ຺ປິຍນ຺ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ກເຖຕີ’’ຕິອາທີສຸ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸໂຠປິ ສກວາທິໂນເຍວ ສິຍຸໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕສ຺ເສວ ນິຄມນວເສນ ‘‘ເອວ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອຕິເຣກກາຣຓໍ ລຠຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ສຸຕ຺ຕາທີສຸ ປຸຣິມໍ ປຸຣິມໍ ອຕິເຣກກາຣຓໍ ນາມ, ໂຍ ວາ ສຸຕ຺ຕາທີສຸ ຈຕູສຸ ພຫຸຕຣໍ ກາຣຓໍ ລຠຕິ, ໂສ ອຕິເຣກກາຣຓໍ ລຠຕິ ນາມ.

ສຸຏ຺ຐຸ ປວຕ຺ຕິ ເອຕສ຺ສາຕິ, ສຸຏ຺ຐຸ ປວຕ຺ຕຕິ ສີເລນາຕິ ວາ ສຸປ຺ປວຕ຺ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ສຸປ຺ປວຕ຺ຕີຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ປວຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ວາຈາຍ ອຸຄ຺ຄຕໍ ວາຈຸຄ຺ຄຕໍ, ວຈສາ ສຸຄ຺ຄຫິຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຖ ວາ ວາຈຸຄ຺ຄຕນ຺ຕິ ວາຈາຍ ອຸຄ຺ຄຕໍ, ຕຕ຺ຖ ນິຣນ຺ຕຣໍ ຐິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸຕ຺ຕໂຕຕິ ອິມສ຺ສ ວິວຣຓໍ ‘‘ປາຬິໂຕ’’ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ສຸຕ຺ຕໍ ນາມ ສກລໍ ວິນຍປິຏກ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຸນ ສຸຕ຺ຕໂຕຕິ ຕທຕ຺ຖປຏິປາທກໍ ສຸຕ຺ຕາຠິຘມ຺ມປາຬິວຈນໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນໂສຕິ ອິມສ຺ສ ວິວຣຓໍ ‘‘ປຣິປຸຈ຺ຉໂຕ ຈ ອຏ຺ຐກຖາໂຕ ຈາ’’ຕິ. ປາຬິໍ ອນຸຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຖສ຺ສ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ປກາສນໂຕ ‘‘ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນ’’ນ຺ຕິ ຫິ ປຣິປຸຈ຺ຉາ ອຏ຺ຐກຖາ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອຏ຺ຐກຖາຍ ວິສຸໍ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ‘‘ປຣິປຸຈ຺ຉາ’’ຕິ ເຖຣວາໂທ ວຸຕ຺ໂຕ. ອຖ ວາ ປຣິປຸຈ຺ຉາຕິ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິກາ ປາຬິຍາ ອຕ຺ຖສວນໍ. ອຏ຺ຐກຖາຕິ ປາຬິມຸຕ຺ຕກວິນິຈ຺ຉໂຍ. ຕທຸຠຍມ຺ປິ ປາຬິໍ ອນຸຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຖສ຺ສ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ‘‘ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ວິນເຍຕິ ວິນຍາຈາເຣ. ເຕເນວ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ວິນຍໍ ອຊຫນ຺ໂຕ ອໂວກ຺ກມນ຺ໂຕ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ປຕິຏ຺ຐານໍ ນາມ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອາປຕ຺ຕິຍາ ອນາປຊ຺ຊນາທິນາ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ລຊ຺ຊິຠາເວນ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ’’ຕິ, ເຕນ ລຊ຺ຊີ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ວິນຍຘຣສ຺ສ ລກ຺ຂເຓ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ກິໍ ອິມິນາ ລຊ຺ຊິຠາເວນາຕິ ອາຫ ‘‘ອລຊ຺ຊີ ຫີ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ພຫຸສ຺ສຸໂຕປີຕິ ອິມິນາ ປຐມລກ຺ຂຓສມນ຺ນາຄມໍ ທສ຺ເສຕິ. ລາຠຄຣຸກຕາຍາຕິ ອິມິນາ ວິນເຍ ຐິຕຕາຍ ອຠາເວ ປຐມລກ຺ຂຓໂຍຄາ ກິຈ຺ຈກໂຣ ນ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ອກິຈ຺ຈກໂຣ ອນຕ຺ຖກໂຣ ເອວາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ສງ຺ຆເຠທສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາເຄ ປວຕ຺ຕກລຫສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ ສງ຺ຆຣາຊີຕິ. ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໂກຕິ ອຓຸມຕ຺ເຕສຸປິ ວຊ຺ເຊສຸ ຠຍທສ຺ສນວເສນ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ໂຕ. ຕນ຺ຕິໍ ອວິສໍວາເທຕ຺ວາຕິ ປາຬິໍ ອຎ຺ຎຖາ ອກຕ຺ວາ. ອໂວກ຺ກມນ຺ໂຕຕິ ອນຕິກ຺ກມນ຺ໂຕ.

ວິຕ຺ຖຸນຕີຕິ ອຕ຺ຖໍ ອທິສ຺ວາ ນິຕ຺ຖຸນຕິ, ວິຕ຺ຖມ຺ຠຕິ ວາ. ວິປ຺ຜນ຺ທຕີຕິ ກມ຺ປຕິ. ສນ຺ຕິຏ຺ຐິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ເຖ ປຕິຏ຺ຐາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຍໍ ຍໍ ປເຣນ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ຕໍ ອນຸຊານາຕີ’’ຕິ. ສກວາທໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປຣວາທໍ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ‘‘ອຸຈ຺ຉຸມ຺ຫິ ກສຏໍ ຍາວຊີວິກໍ, ຣໂສ ສຕ຺ຕາຫກາລິໂກ, ຕທຸຠຍວິນິມຸຕ຺ໂຕ ຈ ອຸຈ຺ຉຸ ນາມ ວິສຸໍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ອຸຈ຺ຉຸປິ ວິກາເລ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ປຣວາທິນາ ວຸຕ຺ເຕ ຕມ຺ປິ ຄຓ຺ຫາຕິ. ເອເກກໂລມນ຺ຕິ ປລິຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍມ຺ຫີຕິ ຍສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ. ປຣິກ຺ຂຍໍ ປຣິຍາທານນ຺ຕິ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກໍ.

ອາຈຣິຍປຣມ຺ປຣາຕິ ອາຈຣິຍານໍ ວິນິຈ຺ຉຍປຣມ຺ປຣາ. ເຕເນວ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ອຕ຺ຕໂນມຕິໍ ປຫາຍ…ເປ… ຍຖາ ອາຈຣິໂຍ ຈ ອາຈຣິຍາຈຣິໂຍ ຈ ປາຬິຎ຺ຈ ປຣິປຸຈ຺ຉຎ຺ຈ ວທນ຺ຕິ, ຕຖາ ຎາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ນ ຫິ ອາຈຣິຍານໍ ນາມມຕ຺ຕໂຕ ປຣມ຺ປຣຊານເນ ປໂຍຊນໍ ອຕ຺ຖິ. ປຸພ຺ພາປຣານຸສນ຺ຘິໂຕຕິ ປຸພ຺ພວຈນສ຺ສ ອປຣວຈເນນ ສຫ ອຕ຺ຖສມ຺ພນ຺ຘຊານນໂຕ. ອຕ຺ຖໂຕຕິ ສທ຺ທຕ຺ຖປິຓ຺ຑຕ຺ຖອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຖາທິໂຕ. ກາຣຓໂຕຕິ ຕທຕ຺ຖຸປປຕ຺ຕິໂຕ. ອາຈຣິຍປຣມ຺ປຣນ຺ຕິ ອິມສ຺ເສວ ເວວຈນໍ ‘‘ເຖຣວາທງ຺ຄ’’ນ຺ຕິ, ເຖຣປຏິປາຏິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທ຺ເວ ຕໂຍ ປຣິວຏ຺ຏາຕິ ທ຺ເວ ຕໂຍ ປຣມ຺ປຣາ.

ອິເມຫິ ຈ ປນ ຕີຫິ ລກ຺ຂເຓຫີຕິ ເອຕ຺ຖ ປຐເມນ ລກ຺ຂເຓນ ວິນຍສ຺ສ ສຸຏ຺ຐຸ ອຸຄ຺ຄຫິຕຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕ, ທຸຕິເຍນ ຕຕ຺ຖ ລຊ຺ຊິຠາເວນ ເຈວ ອຈລຕາຍ ຈ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕຕາ, ຕຕິເຍນ ປາຬິອຏ຺ຐກຖາສຸ ສຣູເປນ ອນາຄຕານມ຺ປິ ຕທນຸໂລມໂຕ ອາຈຣິເຍຫິ ທິນ຺ນນຍໂຕ ວິນິຈ຺ຉິນິຕຸໍ ສມຕ຺ຖຕາ. ໂອຕິຓ຺ເຓ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິນ຺ຕິ ໂຈທນາວເສນ ວີຕິກ຺ກມວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ໂອຕິຓ຺ເຓ. ໂຈທເກນ ຈ ຈຸທິຕເກນ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ວຕ຺ຕພ຺ເພຕິ ເອວໍ ໂອຕິຓ຺ຓວຕ຺ຖຸໍ ນິສ຺ສາຍ ໂຈທເກນ ‘‘ທິຏ຺ຐໍ ສຸຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ, ຈຸທິຕເກນ ‘‘ອຕ຺ຖີ’’ຕິອາທິນາ ຈ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມິໍ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ວຸຕ຺ເຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຕ຺ຖຸ ໂອໂລເກຕພ຺ພນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ສິກ຺ຂາປທສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ໂອໂລເກຕພ຺ພໍ. ‘‘ຕິເຓນ ວາ ປຓ຺ເຓນ ວາ…ເປ… ໂຍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ ຫິທໍ ນິສ຺ສຄ຺ຄິເຍ ອຎ຺ຎາຕກວິຎ຺ຎຕ຺ຕິສິກ຺ຂາປທສ຺ສ (ປາຣາ. ໕໑໗) ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ.

ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍທຸພ຺ຠາສິຕາປຕ຺ຕີນໍ ມາຕິກາຍ ອນາຄຕຕ຺ຕາ ‘‘ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອຎ຺ຎຕຣ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕິກທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ‘‘ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນ ອຸປສມ຺ປນ຺ນສຎ຺ຎີ ອຸຊ຺ຌາຍຕິ ຂີຍຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິອາທິນາ (ປາຈິ. ໑໐໖) ອາຄຕໍ ຕິກທຸກ຺ກຏໍ. ອຎ຺ຎຕຣໍ ວາ ອາປຕ຺ຕິນ຺ຕິ ‘‘ກາເລ ວິກາລສຎ຺ຎີ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ, ກາເລ ເວມຕິໂກ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິອາທິກໍ (ປາຈິ. ໒໕໐) ທຸກທຸກ຺ກຏໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທ ອາຄຕວຕ຺ຖຸວີຕິກ຺ກມໍ ວິນາ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸວີຕິກ຺ກເມ ນິທານໂຕ ປຠຸຕິ ວິນີຕວຕ຺ຖຸປຣິໂຍສານາ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ວຸຕ຺ຕາ ອາປຕ຺ຕິ. ອິຘ ປນ ‘‘ວຕ຺ຖຸໍ ໂອໂລເກຕີ’’ຕິ ວິສຸໍ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ຕທວເສສາ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕີຕິ ຄຫິຕາ. ປຏິລາຕໍ ອຸກ຺ຂິປຕີຕິ ອິທມ຺ປິ ວິສິພ຺ພນສິກ຺ຂາປເທ (ປາຈິ. ໓໕໐) ອາຄຕໍ, ຕຕ຺ຖ ຑຍ຺ຫມານໍ ອລາຕໍ ອຄ຺ຄິກປາລາທິໂຕ ພຫິ ປຕິຕໍ ອວິຊ຺ຌາຕເມວ ປຏິອຸກ຺ຂິປຕິ, ປຸນ ຍຖາຐາເນ ຐເປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິຊ຺ຌາຕໍ ປນ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ຕສ຺ສ ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວ.

ອນາປຕ຺ຕິນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ວຸຕ຺ຕາ ອນາປຕ຺ຕິປິ ອຕ຺ຖິ, ‘‘ອນາປຕ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທ຺ຘິມສ຺ສ ອິທ຺ຘິວິສເຍ’’ຕິອາທິ ວິຍ ສາປິ ສງ຺ຄຍ຺ຫຕິ. ສິກ຺ຂາປທນ຺ຕເຣສູຕິ ວິນີຕວຕ຺ຖຸໍ ອນ຺ໂຕກຕ຺ວາ ເອເກກສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປທນ຺ຕເຣ.

ປາຣາຊິກາປຕ຺ຕີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ອິທໍ ອາປນ຺ນປຸຄ຺ຄເລນ ລຊ຺ຊິຘມ຺ເມ ຐຕ຺ວາ ຍຖາຠູຕໍ ອາວິກຣເຓປິ ທຸພ຺ພິນິຈ຺ຉຍໍ ອທິນ຺ນາທານາທິໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍໍ ປນ ເມຖຸນາທີສຸ ວິຊານນໍ, ຕໍ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ. ເຕນາຫ ‘‘ເມຖຸນຘມ຺ມວີຕິກ຺ກໂມ ຫີ’’ຕິອາທິ. ໂຍ ປນ ອລຊ຺ຊິຕາຍ ປຏິຎ຺ຎໍ ອທຕ຺ວາ ວິກ຺ເຂປໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ ນ ສກ຺ກາ ໂອຬາຣິກາປິ ວິນິຈ຺ຉິນິຕຸໍ. ຍາວ ໂສ ຍຖາຠູຕໍ ນາວິກໂຣຕິ, ສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ອາປຕ຺ຕິສນ຺ເທໂຫ ນ ວິຄຈ຺ຉຕິ, ຕາວ ນາສິຕໂກວ ຠວິສ຺ສຕິ. ສຸຂຸມາຕິ ອຕ຺ຕໂນປິ ທຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍສຠາວສ຺ສ ລຫຸປຣິວຕ຺ຕິໂນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສີຆປຣິວຕ຺ຕິຕາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຸຂຸມາຕິ ວາ ຈິຕ຺ຕປຣິວຕ຺ຕິຍາ ສຸຂຸມຕາຍ ສຸຂຸມາ. ເຕນາຫ ‘‘ຈິຕ຺ຕລຫຸກາ’’ຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ວິຍ ລຫຸກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ລຫຸ ສີຆປຣິວຕ຺ຕິ ເອເຕສນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕລຫຸກາ. ເຕຕິ ເຕ ວີຕິກ຺ກເມ. ຕໍວຕ຺ຖຸກນ຺ຕິ ເຕ ອທິນ຺ນາທານມນອຸສ຺ສວິຄ຺ຄຫວີຕິກ຺ກມາ ວຕ຺ຖຸ ອຘິຏ຺ຐານໍ ກາຣຓເມຕສ຺ສາຕິ ຕໍວຕ຺ຖຸກໍ.

ຍໍ ອາຈຣິໂຍ ຠຓຕິ, ຕໍ ກໂຣຫີຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ລຊ຺ຊີເປສລໍ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈກເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂຍ ຍາຖາວໂຕ ປກາເສຕ຺ວາ ສຸທ຺ຘິເມວ ຄເວສຕິ, ເຕນປິ. ປາຣາຊິໂກສີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພຕິ ອນາປຕ຺ຕິໂກຏິຍາປິ ສງ຺ກິຍມານຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕເນວ ‘‘ປາຣາຊິກຈ຺ຉາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ສີລານິ ໂສເຘຕ຺ວາຕິ ຍໍວຕ຺ຖຸກໍ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕໍ ອມນສິກຣິຕ຺ວາ ອວເສສສີລານິ ໂສເຘຕ຺ວາ’’ຕິ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ໒.໔໕) ວຸຕ຺ຕໍ, ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ໑.໔໕) ປນ ‘‘ສີລານິ ໂສເຘຕ຺ວາຕິ ຍສ຺ມິໍ ວີຕິກ຺ກເມ ປາຣາຊິກາສງ຺ກາ ວຕ຺ຕຕິ, ຕຕ຺ຖ ປາຣາຊິກາຠາວປກ຺ຂໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເທສນາວຸຏ຺ຐານຄາມິນີນໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ໂສຘນວເສນ ສີລານິ ໂສເຘຕ຺ວາ’’ຕິ. ປາກຏຠາວໂຕ ສຸຂວລຎ຺ຊຕາຍ ຈ ‘‘ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣໍ ຕາວ ມນສິ ກໂຣຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຸປລກ຺ຂຓວເສນ ວາ. ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ກຕປຣິຈເຍນ ຕເມວ ມນສິ ກາຕພ຺ພໍ. ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວາ ອຠິຣຸຈິຕໍ ມນສິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏເຕວ. ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຆຏຍຕີຕິ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ຂຓ຺ຑໍ ອທສ຺ເສຕ຺ວາ ຈິຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອາຣມ຺ມຓຠາເວນ ຈິຣກາລໍ ຆຏຍຕິ. ສງ຺ຂາຣາ ປາກຏາ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕີຕິ ວິປສ຺ສນາກມ຺ມຏ຺ຐານິໂກ ເຈ, ຕສ຺ສ ສງ຺ຂາຣາ ປາກຏາ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ.

ສເຈ ກຕປາຣາຊິກວີຕິກ຺ກໂມ ຠເວຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ສຕິປິ ອສຣິຕຸກາມຕາຍ ວິປ຺ປຏິສາຣວຕ຺ຖຸວເສນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຕໍ ອຸປຏ຺ຐຫຕີຕິ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕໍ ນ ວິນ຺ທຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນ ຆຏຍຕີ’’ຕິອາທິ. ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນ ຆຏຍຕີຕິ ຈິຕ຺ຕກ຺ໂຂຠາທິພຫຸລສ຺ສ ສຸທ຺ຘສີລສ຺ສປິ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ສມາຘິຍຕິ, ຕໍ ອິຘ ປາຣາຊິກມູລນ຺ຕິ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ກຕປາປມູລເກນ ວິປ຺ປຏິສາເຣເນເວຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອສມາຘິຍນໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນ ຆຏຍຕີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ວິປ຺ປຏິສາຣຄ຺ຄິນາ’’ຕິອາທິ. ອຕ຺ຕນາຕິ ຈິຕ຺ເຕນ ກຣຓຠູເຕນ ປຸຄ຺ຄໂລ ກຕ຺ຕາ ຊານາຕິ, ປຈ຺ຈຕ຺ເຕ ວາ ກຣຓວຈນໍ, ອຕ຺ຕາ ສຍໍ ຊານາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຎ຺ຎາ ຈ ເທວຕາ ຊານນ຺ຕີຕິ ອາຣກ຺ຂເທວຕາຫິ ອຎ຺ຎາ ປຣຈິຕ຺ຕວິທຸນິໂຍ ເທວຕາ ຊານນ຺ຕິ.

ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ວິຈາເຣຕພ຺ພໍ ກາຣຓໍ ອຕ຺ຖິ. ກຖໍ? ອິທານິ ເອກຈ຺ເຈ ວິນຍຘຣາ ປຐມປາຣາຊິກວິສເຍ ວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ໂອຕິຓ຺ເຓ ອິຕ຺ຖິຍາ ວາ ປຸຣິເສນ ວາ ຄຫຏ຺ເຐນ ວາ ປພ຺ພຊິເຕນ ວາ ໂຈທິຍມາເນ ຈຸທິຕກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຏິຎ຺ຎາຍ ອທີຍມານາຍ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ສຸສາເນ ເອກກເມວ ສຍາເປນ຺ຕິ, ເອວໍ ສຍາປິຍມາໂນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ສເຈ ຠຍສນ຺ຕາສວິຣຫິໂຕ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ຕສ຺ມິໍ ສຸສາເນ ສຍິຕຸໍ ວາ ນິສີທິຕຸໍ ວາ ສກ຺ໂກຕິ, ຕໍ ‘‘ປຣິສຸທ຺ໂຘ ເອໂສ’’ຕິ ວິນິຈ຺ຉິນນ຺ຕິ. ສເຈ ປນ ຠຍສນ຺ຕາສປ຺ປຕ຺ໂຕ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ສຍິຕຸໍ ວາ ນິສີທິຕຸໍ ວາ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຕໍ ‘‘ອສຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ວິນິຈ຺ຉິນນ຺ຕິ, ຕໍ ອຍຸຕ຺ຕໍ ວິຍ ທິສ຺ສຕິ. ກສ຺ມາຕິ ເຈ? ອຏ຺ຐກຖາຍ ວິຣຸທ຺ໂຘຕິ, ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ທຸຕິຍຕຕິຍປາຣາຊິກວິສເຍ ເອວ ຕຖາຣູໂປ ວິຈາໂຣ ວຸຕ຺ໂຕ, ນ ປຐມຈຕອຸຕ຺ຖປາຣາຊິກວິສເຍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ‘‘ເມຖຸນຘມ຺ມວີຕິກ຺ກໂມ ຫິ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມວີຕິກ຺ກໂມ ຈ ໂອຬາຣິໂກ, ອທິນ຺ນາທານມນຸສ຺ສວິຄ຺ຄຫວີຕິກ຺ກມາ ປນ ສຸຂຸມາ ຈິຕ຺ຕລຫຸກາ, ເຕ ສຸຂຸເມເນວ ອາປຊ຺ຊຕິ, ສຸຂຸເມນ ຣກ຺ຂຕິ, ຕສ຺ມາ ວິເສເສນ ຕໍວຕ຺ຖຸກໍ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ປຸຈ຺ຉິຍມາໂນ’’ຕິ. ຏີກາຍຎ຺ຈ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ໒.໔໕) ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕໍວຕ຺ຖຸກນ຺ຕິ ເຕ ອທິນ຺ນາທານມນຸສ຺ສວິຄ຺ຄຫວີຕິກ຺ກມາ ວຕ຺ຖຸ ອຘິຏ຺ຐານໍ ກາຣຓເມຕສ຺ສາຕິ ຕໍວຕ຺ຖຸກ’’ນ຺ຕິ, ອິທມ຺ປິ ເອກໍ ກາຣຓໍ.

ຕຕ຺ຖາປິ ອຎ຺ເຎ ປຓ຺ຑິເຕປິ ວິນິຈ຺ຉິນາເປຕ຺ວາ ເຕສມ຺ປິ ປາຣາຊິກຈ຺ຉາຍາທິສ຺ສເນເຍວ ຕຖາ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ກາຕພ຺ໂພ, ນ ສຸທ຺ຘຠາວທິສ຺ສເນ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ອາປຕ຺ຕີຕິ ອວຕ຺ວາ ‘ສຈສ຺ສ ອາຈຣິໂຍ ຘຣຕິ…ເປ… ອຖ ທຫຣສ຺ສປິ ປາຣາຊິກຈ຺ຉາຍາວ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ເຕນປິ ‘ປາຣາຊິໂກສີ’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ທຸລ຺ລໂຠ ຫິ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາໂທ, ຕໂຕ ທຸລ຺ລຠຕຣາ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຈ ອຸປສມ຺ປທາ ຈ, ເອວໍ ປນ ວຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ, ອິທເມກໍ. ນິສີທາປິຍມາໂນປິ ວິວິຕ຺ໂຕກາເສເຍວ ນິສີທາເປຕພ຺ໂພ, ນ ສຸສາເນ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ‘‘ວິວິຕ຺ຕໍ ໂອກາສໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສີທິຕ຺ວາ’’ຕິອາທິ, ອິທເມກໍ. ວິວິຕ຺ໂຕກາເສ ນິສີທາປິຍມາໂນປິ ທິວາເຍວ ນິສີທາເປຕພ຺ໂພ, ນ ຣຕ຺ຕິໍ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ທິວສໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມ຺ປິ ນ ຊານາຕິ, ໂສ ທິວສາຕິກ຺ກເມ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄໂຕ ເອວໍ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ’’ຕິ, ອິທເມກໍ.

ອີທິສໍ ວິຘານໍ ສຍໍ ອາໂຣຈິເຕ ເອວ ວິຘາຕພ຺ພໍ, ນ ປເຣຫິ ໂຈທິຍມາເນ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອວໍ ກຕວີຕິກ຺ກເມນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສຍເມວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອາໂຣຈິເຕ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ກສ຺ມາ ອິທານິ ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ? ຄິຫີນໍ ອສກ຺ຂິກອຏ຺ຏກຣເຓ ອຸທເກ ນິມຸຊ຺ຊາປນໍ ວິຍ ມຎ຺ຎມານາ ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຕມ຺ປິ ມາຍາກຸສລາ ມນຸສ຺ສາ ວິວິເຘຫິ ອຸປາເຍຫິ ວິຕຖໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສຈ຺ຈມ຺ປິ ໂຫຕິ, ອສຈ຺ຈມ຺ປິ ໂຫຕິ. ເຕເນວ ຈ ກາຣເຓນ ມໂຫສຘປຓ຺ຑິຕາທໂຍ ໂພຘິສຕ຺ຕາ ອສກ຺ຂິກມ຺ປິ ອຏ຺ຏໍ ອຸທກນິມຸຊ຺ຊາປນາທິນາ ນ ວິນິຈ຺ຉິນນ຺ຕິ, ອຸຠິນ຺ນໍ ວຈນໍ ປຣິສໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ເຕສໍ ວຈນຎ຺ຈ ກິຣິຍຎ຺ຈ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສຈ຺ຈຎ຺ຈ ວິຕຖຎ຺ຈ ຎຕ຺ວາວ ວິນິຈ຺ຉິນນ຺ຕິ. ສາສເນ ປນ ຠິກ຺ຂູ ສູຣຊາຕິກາປິ ສນ຺ຕິ, ຠີຣຸກຊາຕິກາປິ ສນ຺ຕິ. ສຸສານຎ຺ຈ ນາມ ປກຕິມນຸສ຺ສານມ຺ປິ ຠຍສນ຺ຕາສກຣໍ ໂຫຕິ, ຣຕ຺ຕິກາເລ ປນ ອຕິວິຍ ຠຍານກໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ເອວໍຠູເຕ ສຸສາເນ ຣຕ຺ຕິຍໍ ເອໂກ ອສຫາໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊາປິຍມາໂນ ຠີຣຸກຊາຕິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ປຣິສຸທ຺ຘສີໂລປິ ສມາໂນ ກິໍ ນ ຠາເຍຍ຺ຍ, ກຖໍ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ສຍິຕຸໍ ວາ ນິສີທິຕຸໍ ວາ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ, ຕຖາຣູປໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ‘‘ອປຣິສຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ກຖໍ ກິຈ຺ຈກໂຣ ຠວິສ຺ສຕິ.

ອລຊ຺ຊີ ປນ ສູຣຊາຕິໂກ ອຕ຺ຕໂນ ວຊ຺ຊໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕຸກາໂມ ຠາຍນ຺ໂຕປິ ອຠາຍນ຺ໂຕ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ວິກາຣໍ ທສ຺ເສສ຺ສາມິ, ອນຕ຺ຖໍ ເມ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອນຕ຺ຖຠເຍນ ອຘິວາເສຕ຺ວາ ສຍິຕຸໍ ວາ ນິສີທິຕຸໍ ວາ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ, ເອວຣູປໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ‘‘ປຣິສຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ກຖໍ ສຸວິນິຈ຺ຉິໂຕ ຠວິສ຺ສຕີຕິ. ອິທມ຺ປິ ເອກໍ ກາຣຓໍ.

ອຖາປິ ວເທຍ຺ຍຸໍ – ຍຖາ ອຸທເກ ນິມຸຊ຺ຊາປິຕມນຸສ຺ສານໍ ອສຈ຺ຈວາທີນໍ ເທວຕານຸຠາເວນ ກຸມ຺ຠີລາທໂຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອສຈ຺ຈວາທິໂນ ສີຆໍ ປ຺ລວນ຺ຕິ, ສຈ຺ຈວາທີນໍ ປນ ນ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕ ສຸເຂນ ນິສີທິຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ເອວໍ ເຕສມ຺ປິ ຠິກ຺ຂູນໍ ອປຣິສຸທ຺ຘສີລານໍ ເທວຕານຸຠາເວນ ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆາທໂຍ ອາຄຕາ ວິຍ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ສຍິຕຸໍ ວາ ນິສີທິຕຸໍ ວາ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ປຣິສຸທ຺ຘສີລານໍ ປນ ຕຖາ ນ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ເທວຕາຫິ ຣກ຺ຂິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຠຍສນ຺ຕາສຣຫິຕາ ສຸສາເນ ສຍິຕຸໍ ວາ ນິສີທິຕຸໍ ວາ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ເອວໍ ເທວຕາ ສກ຺ຂິໍ ກຕ຺ວາ ວິນິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ ສຸວິນິຈ຺ຉິຕເມວ ໂຫຕີຕິ, ຕມ຺ປິ ຕຖາ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ. ກສ຺ມາ? ອຏ຺ຐກຖາຏີກາທີສຸ ຕຖາ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ອຏ຺ຐກຖາຍຎ຺ຫິ ‘‘ວິວິຕ຺ຕໍ ໂອກາສໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ສີລານິ ໂສເຘຕ຺ວາ ‘ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣໍ ຕາວ ມນສິກໂຣຫີ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ສເຈ ຕສ຺ສ ອໂຣຄໍ ສີລໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຆຏຍຕິ, ສງ຺ຂາຣາ ປາກຏາ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ອຸປຈາຣປ຺ປນາປ຺ປຕ຺ຕໍ ວິຍ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ໂຫຕິ, ທິວສໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມ຺ປິ ນ ຊານາຕິ…ເປ… ຍສ຺ສ ປນ ສີລໍ ຠິນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນ ຆຏຍຕິ, ປໂຕທາຠິຕຸນ຺ນໍ ວິຍ ຈິຕ຺ຕໍ ກມ຺ປຕິ, ວິປ຺ປຏິສາຣຄ຺ຄິນາ ຑຍ຺ຫຕິ, ຕຕ຺ຕປາສາເຓ ນິສິນ຺ໂນ ວິຍ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ວຸຏ຺ຐາຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຏີກາຍມ຺ປິ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ໒.໔໕) ‘‘ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຆຏຍຕີຕິ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ຂຓ຺ຑໍ ອທສ຺ເສຕ຺ວາ ຈິຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອາຣມ຺ມຓຠາເວນ ຈິຣກາລໍ ຆຏຍຕິ. ສງ຺ຂາຣາ ປາກຏາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕີຕິ ວິປສ຺ສນາກມ຺ມຏ຺ຐານິໂກ ເຈ, ຕສ຺ສ ສງ຺ຂາຣາ ປາກຏາ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ສເຈ ກຕປາຣາຊິກວີຕິກ຺ກໂມ ຠເວຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ສຕິປິ ອສຣິຕຸກາມຕາຍ ວິປ຺ປຏິສາຣວຕ຺ຖຸວເສນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຕໍ ອຸປຏ຺ຐຫຕີຕິ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕໍ ນ ວິນ຺ທຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ວຸຕ຺ຕໍ.

ວິມຕິວິໂນທນິຍມ຺ປິ (ວິ. ວິ. ຏີ. ໑.໔໕) ‘‘ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຆຏຍຕີຕິ ວິປ຺ປຏິສາຣມູລເກນ ວິກ຺ເຂເປນ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ຂຓ຺ຑໍ ອທສ຺ເສຕ຺ວາ ປພນ຺ຘວເສນ ຈິຕ຺ເຕນ ສງ຺ຆຏຍຕິ. ສງ຺ຂາຣາຕິ ວິປສ຺ສນາກມ຺ມຏ຺ຐານວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ສາປຕ຺ຕິກສ຺ສ ຫິ ປຄຸຓມ຺ປິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນ ສຸຏ຺ຐຸ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ປເຄວ ປາຣາຊິກສ຺ສ. ຕສ຺ສ ຫິ ວິປ຺ປຏິສາຣນິນ຺ນຕາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ນ ໂຫຕິ. ເອກສ຺ສ ປນ ວິຕກ຺ກວິກ຺ເຂປາທິພຫຸລສ຺ສ ສຸທ຺ຘສີລສ຺ສປິ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ສມາຘິຍຕິ, ຕໍ ອິຘ ປາຣາຊິກມູລນ຺ຕິ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ກຕປາປມູລເກນ ວິປ຺ປຏິສາເຣເນເວຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອສມາຘິຍນໍ ສນ຺ຘາຍ ‘ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນ ຆຏຍຕີ’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເທວຕານຸຠາເວນາ’’ຕິອາທິ, ຕສ຺ມາ ຍທິ ພຸທ຺ຘສາສເນ ສຄາຣໂວ ສິກ຺ຂາກາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ທຸຕິຍຕຕິຍປາຣາຊິກວິສເຍ ອຕ຺ຕໂນ ກຎ຺ຈິ ວີຕິກ຺ກມໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ປາຣາຊິກໍ ອາປນ຺ໂນ ນຸ ໂຂ ອຫໍ, ນ ນຸ ໂຂ’’ຕິ ສໍສຍປກ຺ຂນ຺ໂທ ວິນຍຘຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕໍ ວີຕິກ຺ກມໍ ຍຖາຠູຕໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຕໂຕ ວິນຍຘເຣນ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ‘‘ສພ຺ພໍ ປຸພ຺ພວິຘານໍ ກຕ຺ວາ ວິວິຕ຺ຕໍ ໂອກາສໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ສີລານິ ໂສເຘຕ຺ວາ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາເຣ ຕາວ ມນສິກໂຣຫີ’’ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ສຸສາເນ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຫີ’’ຕິອາທິ. ອາຄຕກາເລປິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ອາຄຕນເຍເນວ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ອາຄຕນເຍເນວສ຺ສ ສຸທ຺ຘາສຸທ຺ຘຠາໂວ ວຕ຺ຕພ຺ໂພຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ເອວໍ ໂຫຕຸ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ອິທານິ ປຐມປາຣາຊິກວິສເຍ ໂຈເທນ຺ຕານໍ ກຖໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ກາຕພ຺ໂພຕິ? ໂຈທເກນ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອາໂຣຈິເຕ ຈຸທິຕໂກ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ ‘‘ສນ຺ຕເມຕໍ, ໂນ’’ຕິ ເອວໍ ວຕ຺ຖຸໍ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຠູເຕນ ວຕ຺ຖຸນາ ໂຈເທຕ຺ວາ ສາເຣຕ຺ວາ ຎຕ຺ຕິສມ຺ປທາຍ ອນຸສ຺ສາວນສມ຺ປທາຍ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ວູປສເມຕພ຺ພໍ. ເອວມ຺ປິ ອລຊ຺ຊີ ນາມ ‘‘ເອຕມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ, ເອຕມ຺ປິ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວເທຍ຺ຍ, ປຏິຎ຺ຎໍ ນ ທເທຍ຺ຍ, ອຖ ກິໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ? ເອວມ຺ປິ ອລຊ຺ຊິສ຺ສ ປຏິຎ຺ຎາຍ ເອວ ອາປຕ຺ຕິຍາ ກາເຣຕພ຺ພໍ ຍຖາ ຕໍ ຕິປິຏກຈູຬາຠຍຕ຺ເຖເຣນາຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໓໘໕-໓໘໖) ‘‘ເອວໍ ລຊ຺ຊິນາ ໂຈທິຍມາໂນ ອລຊ຺ຊີ ພຫູສຸປິ ວຕ຺ຖູສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ປຏິຎ຺ຎໍ ນ ເທຕິ, ໂສ ‘ເນວ ສຸທ຺ໂຘ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ນ ‘ອສຸທ຺ໂຘ’ຕິ, ຊີວມຕໂກ ນາມ ອາມກປູຕິໂກ ນາມ ເຈສ. ສເຈ ປນສ຺ສ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ຕາທິສໍ ວຕ຺ຖຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ວິນິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ຕຖາ ນາສິຕໂກວ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິອາທິ.

໒໓໕. ເອວໍ ວິນຍຘຣລກ຺ຂຓຎ຺ຈ ຉຏ຺ຐານໂອໂລກນຎ຺ຈ ວິທິຕ຺ວາ ອິທານິ…ເປ… ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ໂຍຊນາ. ກິມຕ຺ຖນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຍາ ສາ…ເປ… ຊານນຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ. ຍາ ສາ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕປ຺ປເຠທາ ໂຈທນາ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສາເຍວ ສມ຺ປຕ຺ຕິວິປຕ຺ຕິຊານນຕ຺ຖໍ ອາທິມຊ຺ຌປອໂຍສານາທີນໍ ວເສນ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ, ນ ອວຸຕ຺ຕໂຈທນາປເຠທຊານນຕ຺ຖນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສຍ຺ຍຖິທນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ, ໂສ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ກຕໂມຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂຈທນາຍ ກຕິ ມູລານິ, ກຕິ ວຕ຺ຖູນິ, ກຕິ ຠູມິໂຍຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ກຕິຫາກາເຣຫີ’’ຕິປິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ປຣິວາເຣ (ປຣິ. ໓໖໒) ໂຈທນາກຓ຺ເຑ ‘‘ໂຈທນາຍ ກຕິ ມູລານິ, ກຕິ ວຕ຺ຖູນິ, ກຕິ ຠູມິໂຍ, ກຕິຫາກາເຣຫິ ໂຈເທຕີ’’ຕິ. ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ວກ຺ຂາມິ, ໂນ ໂທສນ຺ຕໂຣຕິ ເອຕສ຺ສປິ ປຣໂຕ ‘‘ໂຈທນາຍ ອິມາ ປຎ຺ຈ ຠູມິໂຍ. ກຕເມຫິ ທ຺ວີຫາກາເຣຫິ ໂຈເທຕິ, ກາເຍນ ວາ ໂຈເທຕິ, ວາຈາຍ ວາ ໂຈເທຕິ, ອິເມຫິ ທ຺ວີຫາກາເຣຫິ ໂຈເທຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ກສ຺ມາ? ໂຈທນາກຓ຺ເຑ (ປຣິ. ໓໖໒) ຕຖາ ວິຊ຺ຊມານໂຕຕິ. ປນ຺ນຣສສຸ ຘມ຺ເມສຸ ປຕິຏ຺ຐາຕພ຺ພນ຺ຕິ ປຣິສຸທ຺ຘກາຍສມາຈາຣຕາ, ປຣິສຸທ຺ຘວຈີສມາຈາຣຕາ, ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕຕາ, ພຫຸສ຺ສຸຕຕາ, ອຸຠຍປາຕິໂມກ຺ຂສ຺ວາຄຕຕາ, ກາເລນ ວຈນຕາ, ຠູເຕນ ວຈນຕາ, ສຓ຺ເຫນ ວຈນຕາ, ອຕ຺ຖສຎ຺ຫິເຕນ ວຈນຕາ, ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ວຈນຕາ, ກາຣຸຎ຺ຎຕາ, ຫິເຕສິຕາ, ອນຸກມ຺ປຕາ, ອາປຕ຺ຕິວຸຏ຺ຐານຕາ, ວິນຍປຸເຣກ຺ຂາຣຕາຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ອຸປາລິປຎ຺ຈເກ (ປຣິ. ໔໓໖) ‘‘ໂຈທເກນຸປາລິ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຣໍ ໂຈເທຕຸກາເມນ ເອວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ປຣິສຸທ຺ຘກາຍສມາຈາໂຣ ນຸ ໂຂມ຺ຫິ…ເປ… ປຣິສຸທ຺ຘວຈີສມາຈາໂຣ ນຸ ໂຂມ຺ຫິ…ເປ… ເມຕ຺ຕໍ ນຸ ໂຂ ເມ ຈິຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ…ເປ… ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ນຸ ໂຂມ຺ຫິ ສຸຕຘໂຣ ສຸຕສນ຺ນິຈໂຍ…ເປ… ອຸຠຍານິ ໂຂ ເມ ປາຕິໂມກ຺ຂານິ ວິຕ຺ຖາເຣນ ສ຺ວາຄຕານິ…ເປ… ກາເລນ ວກ຺ຂາມິ, ໂນ ອກາເລນ, ຠູເຕນ ວກ຺ຂາມິ, ໂນ ອຠູເຕນ, ສຓ຺ເຫນ ວກ຺ຂາມິ, ໂນ ຜຣຸເສນ, ອຕ຺ຖສຎ຺ຫິເຕນ ວກ຺ຂາມິ, ໂນ ອນຕ຺ຖສຎ຺ຫິເຕນ, ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ວກ຺ຂາມິ, ໂນ ໂທສນ຺ຕໂຣ…ເປ… ກາຣຸຎ຺ຎຕາ, ຫິເຕສິຕາ, ອນຸກມ຺ປຕາ, ອາປຕ຺ຕິວຸຏ຺ຐານຕາ, ວິນຍປຸເຣກ຺ຂາຣຕາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກາຣຸຎ຺ຎຕາຕິ ກາຣຸຓິກຠາໂວ. ອິມິນາ ກຣຸຓາ ຈ ກຣຸຓາປຸພ຺ພຠາໂຄ ຈ ທສ຺ສິໂຕ. ຫິເຕສິຕາຕິ ຫິຕຄເວສນຕາ. ອນຸກມ຺ປຕາຕິ ເຕນ ຫິເຕນ ສໍໂຍຊນຕາ. ອາປຕ຺ຕິວຸຏ຺ຐານຕາຕິ ອາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ສຸທ຺ຘນ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາປນຕາ. ວຕ຺ຖຸໍ ໂຈເທຕ຺ວາ ສາເຣຕ຺ວາ ປຏິຎ຺ຎໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຍຖາປຏິຎ຺ຎາຍ ກມ຺ມກຣຓໍ ວິນຍປຸເຣກ຺ຂາຣຕາ ນາມ. ອມູລກມ຺ປິ ສມູລກມ຺ປິ ‘‘ມູລ’’ນ຺ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ວທນ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘‘ທ຺ເວ ມູລານີ’’ຕິ. ກາເລນ ວກ຺ຂາມີຕິອາທີສຸ ເອໂກ ເອກໍ ໂອກາສໍ ກາເຣຕ຺ວາ ໂຈເທນ຺ໂຕ ກາເລນ ວທຕິ ນາມ. ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ຄຓມຊ຺ເຌ ສລາກຄ຺ຄຍາຄຸອຄ຺ຄວິຕກ຺ກມາຬກຠິກ຺ຂາຈາຣມຄ຺ຄອາສນສາລາທີສຸ, ອຸປຏ຺ຐາເກຫິ ປຣິວາຣິຕກ຺ຂເຓ ວາ ໂຈເທນ຺ໂຕ ອກາເລນ ວທຕິ ນາມ. ຕຈ຺ເຉນ ວຕ຺ຖຸນາ ໂຈເທນ຺ໂຕ ຠູເຕນ ວທຕິ ນາມ. ຕຸຈ຺ເຉນ ໂຈເທນ຺ໂຕ ອຠູເຕນ ວທຕິ ນາມ. ‘‘ອມ຺ໂຠ ມຫລ຺ລກ ປຣິສາວຈຣ ປໍສຸກູລິກ ຘມ຺ມກຖິກ ປຕິຣູປໍ ຕວ ອິທ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ໂຕ ຜຣຸເສນ ວທຕິ ນາມ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຫລ຺ລກາ ປຣິສາວຈຣາ ປໍສຸກູລິກາ ຘມ຺ມກຖິກາ ປຕິຣູປໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ໂຕ ສຓ຺ເຫນ ວທຕິ ນາມ. ກາຣຓນິສ຺ສິຕໍ ກຕ຺ວາ ວທນ຺ໂຕ ອຕ຺ຖສຎ຺ຫິເຕນ ວທຕິ ນາມ. ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ວກ຺ຂາມິ, ໂນ ໂທສນ຺ຕໂຣຕິ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ວກ຺ຂາມິ, ນ ທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ. ສຈ຺ເຈ ຈ ອກຸປ຺ເປ ຈາຕິ ວຈີສຈ຺ເຈ ຈ ອກຸປ຺ປຕາຍ ຈ. ຈຸທິຕເກນ ຫິ ສຈ຺ຈຎ຺ຈ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ໂກໂປ ຈ ນ ກາຕພ຺ໂພ, ອຕ຺ຕນາ ຈ ນ ກຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ປໂຣ ຈ ນ ຆຏ຺ເຏຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ‘‘ສງ຺ເຆນ ໂອຕິຓ຺ຓາໂນຕິຓ຺ຓໍ ຊານິຕພ຺ພໍ – ອນຸວິຊ຺ຊເກນ ເຍນ ຘມ຺ເມນ ເຍນ ວິນເຍນ ເຍນ ສຕ຺ຖຸສາສເນນ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ວູປສມ຺ມຕິ, ຕຖາ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ວູປສເມຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ໂຈທນາກຓ຺ເຑ (ປຣິ. ໓໖໓) ‘‘ໂຈທເກນ ກຖໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ? ຈຸທິຕເກນ ກຖໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ? ສງ຺ເຆນ ກຖໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ? ອນຸວິຊ຺ຊເກນ ກຖໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ? ໂຈທເກນ ກຖໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ? ໂຈທເກນ ປຎ຺ຈສຸ ຘມ຺ເມສຸ ປຕິຏ຺ຐາຍ ປໂຣ ໂຈເທຕພ຺ໂພ. ກາເລນ ວກ຺ຂາມິ ໂນ ອກາເລນ, ຠູເຕນ ວກ຺ຂາມິ ໂນ ອຠູເຕນ, ສຓ຺ເຫນ ວກ຺ຂາມິ ໂນ ຜຣຸເສນ, ອຕ຺ຖສຎ຺ຫິເຕນ ວກ຺ຂາມິ ໂນ ອນຕ຺ຖສຎ຺ຫິເຕນ, ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ວກ຺ຂາມິ ໂນ ໂທສນ຺ຕໂຣຕິ. ໂຈທເກນ ເອວໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ຈຸທິຕເກນ ກຖໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ? ຈຸທິຕເກນ ທ຺ວີສຸ ຘມ຺ເມສຸ ປຕິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ ສຈ຺ເຈ ຈ ອກຸປ຺ເປ ຈ. ຈຸທິຕເກນ ເອວໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ສງ຺ເຆນ ກຖໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ? ສງ຺ເຆນ ໂອຕິຓ຺ຓາໂນຕິຓ຺ຓໍ ຊານິຕພ຺ພໍ. ສງ຺ເຆນ ເອວໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ອນຸວິຊ຺ຊເກນ ກຖໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ? ອນຸວິຊ຺ຊເກນ ເຍນ ຘມ຺ເມນ ເຍນ ວິນເຍນ ເຍນ ສຕ຺ຖຸສາສເນນ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ວູປສມ຺ມຕິ, ຕຖາ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ວູປສເມຕພ຺ພໍ. ອນຸວິຊ຺ຊເກນ ເອວໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

ອຏ຺ຐກຖາຍມ຺ປິ (ປຣິ. ອຏ຺ຐ. ໓໖໒-໓໖໓) ‘‘ໂຈທນາຍ ໂກ ອາທີຕິອາທິປຸຈ຺ຉານໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ສຈ຺ເຈ ອກຸປ຺ເປ ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ສຈ຺ເຈ ປຕິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ ອກຸປ຺ເປ ຈ, ຍໍ ກຕໍ ວາ ອກຕໍ ວາ, ຕເທວ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ນ ໂຈທເກ ວາ ອນຸວິຊ຺ຊເກ ວາ ສງ຺ເຆ ວາ ໂກໂປ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ໂພ. ໂອຕິຓ຺ຓາໂນຕິຓ຺ຓໍ ຊານິຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂອຕິຓ຺ຓຎ຺ຈ ອໂນຕິຓ຺ຓຎ຺ຈ ວຈນໍ ຊານິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ຊານນວິຘິ – ເອຕ຺ຕກາ ໂຈທກສ຺ສ ປຸພ຺ພກຖາ, ເອຕ຺ຕກາ ປຈ຺ຉິມກຖາ, ເອຕ຺ຕກາ ຈຸທິຕກສ຺ສ ປຸພ຺ພກຖາ, ເອຕ຺ຕກາ ປຈ຺ຉິມກຖາຕິ ຊານິຕພ຺ພາ. ໂຈທກສ຺ສ ປມາຓໍ ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພໍ, ຈຸທິຕກສ຺ສ ປມາຓໍ ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພໍ, ອນຸວິຊ຺ຊກສ຺ສ ປມາຓໍ ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພໍ. ອນຸວິຊ຺ຊໂກ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ອຫາເປນ຺ໂຕ ‘ອາວຸໂສ, ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາ ອຸຊຸໍ ກຕ຺ວາ ອາຫຣາ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ສງ຺ເຆນ ເອວໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ເຍນ ຘມ຺ເມນ ເຍນ ວິນເຍນ ເຍນ ສຕ຺ຖຸສາສເນນ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ວູປສມ຺ມຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ຘມ຺ໂມຕິ ຠູຕໍ ວຕ຺ຖຸ. ວິນໂຍຕິ ໂຈທນາ ເຈວ ສາຣຓາ ຈ. ສຕ຺ຖຸສາສນນ຺ຕິ ຎຕ຺ຕິສມ຺ປທາ ເຈວ ອນຸສ຺ສາວນສມ຺ປທາ ຈ. ເອເຕນ ຫິ ຘມ຺ເມນ ຈ ວິນເຍນ ຈ ສຕ຺ຖຸສາສເນນ ຈ ອຘິກຣຓໍ ວູປສມ຺ມຕິ, ຕສ຺ມາ ອນຸວິຊ຺ຊເກນ ຠູເຕນ ວຕ຺ຖຸນາ ໂຈເທຕ຺ວາ ອາປຕ຺ຕິໍ ສາເຣຕ຺ວາ ຎຕ຺ຕິສມ຺ປທາຍ ເຈວ ອນຸສ຺ສາວນສມ຺ປທາຍ ຈ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ວູປສເມຕພ຺ພໍ, ອນຸວິຊ຺ຊເກນ ເອວໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອາຄຕໍ, ຕສ຺ມາ ວຕ຺ຕພ຺ພເມຕ຺ຕກໍ ທ຺ວຍນ຺ຕິ.

ເອວໍ ເອກເທເສນ ໂຈທນາກຓ຺ຑນຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ເອກເທເສເນວ ມຫາສງ຺ຄາມນຍໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອນຸວິຊ຺ຊເກນ ໂຈທໂກ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ, ອິມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ໂຈເທສິ, ກິມ຺ຫິ ນໍ ໂຈເທສີຕິ ໂຈທນາສາມຎ຺ຎໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ, ປາຬິຍໍ (ມຫາວ. ໒໓໗) ປນ ປວາຣຓຏ຺ຐປນວເສນ ໂຈທນໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ຍໍ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ, ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປວາຣຓໍ ຐເປສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເສສໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ.

ເອວໍ ເອກເທເສນ ມຫາສງ຺ຄາມນຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ເອກເທເສເນວ ຈູຬສງ຺ຄາມນຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສງ຺ຄາມາວຈເຣນ ຠິກ຺ຂຸນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຄາມາວຈເຣນ ຠິກ຺ຂຸນາຕິ ສງ຺ຄາໂມ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຘິກຣຓວິນິຈ຺ຉຍຕ຺ຖາຍ ສງ຺ຆສນ຺ນິປາໂຕ. ຕຕ຺ຣ ຫິ ອຕ຺ຕປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ເຈວ ສາສນປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ຈ ອຸທ຺ຘມ຺ມໍ ອຸພ຺ພິນຍໍ ສຕ຺ຖຸສາສນໍ ທີເປນ຺ຕາ ສໂມສຣນ຺ຕິ ເວສາລິກາ ວຊ຺ຊິປຸຕ຺ຕກາ ວິຍ. ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ເຕສໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິການໍ ລທ຺ຘິໍ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ສກວາທທີປນຕ຺ຖາຍ ຕຕ຺ຖ ອວຈຣຕິ, ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ປວຕ຺ເຕຕິ, ໂສ ສງ຺ຄາມາວຈໂຣ ນາມ ຍສຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ, ເຕນ ສງ຺ຄາມາວຈເຣນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສງ຺ຆໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ເຕນ ນີຈຈິຕ຺ເຕນ ສງ຺ໂຆ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ໂພ. ນີຈຈິຕ຺ເຕນາຕິ ມານທ຺ຘຊໍ ນິປາເຕຕ຺ວາ ນິຫຕມານຈິຕ຺ເຕນ. ຣໂຊຫຣຓສເມນາຕິ ປາທປຸຎ຺ຉນສເມນ, ຍຖາ ຣໂຊຫຣຓສ຺ສ ສໍກິລິຏ຺ເຐ ວາ ອສໍກິລິຏ຺ເຐ ວາ ປາເທ ປຸຎ຺ຉິຍມາເນ ເນວ ຣາໂຄ ນ ໂທໂສ, ເອວໍ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ເຐສຸ ອຣຊ຺ຊນ຺ເຕນ ອທຸສ຺ສນ຺ເຕນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາປຕິຣູເປ ອາສເນຕິ ຍຖາປຕິຣູປໍ ອາສນໍ ຎຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປາປຸຓນຏ຺ຐາເນ ເຖຣານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປິຏ຺ຐິໍ ອທສ຺ເສຕ຺ວາ ນິສີທິຕພ຺ພໍ.

ອນານາກຖິເກນາຕິ ນານາວິຘໍ ຕໍ ຕໍ ອນຕ຺ຖກຖໍ ອກເຖນ຺ເຕນ. ອຕິຣຈ຺ຉານກຖິເກນາຕິ ທິຏ຺ຐສຸຕມຸຕມ຺ປິ ຣາຊກຖາທິກໍ ຕິຣຈ຺ຉານກຖໍ ອກເຖນ຺ເຕນ. ສາມໍ ວາ ຘມ຺ໂມ ຠາສິຕພ຺ໂພຕິ ສງ຺ຆສນ຺ນິປາຕຏ຺ຐາເນ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍສນ຺ນິສ຺ສິຕາ ວາ ຣູປາຣູປປຣິຈ຺ເຉທສມຖຈາຣວິປສ຺ສນາຈາຣຏ຺ຐານນິສຊ຺ຊວຕ຺ຕາທິນິສ຺ສິຕາ ວາ ກຖາ ຘມ຺ໂມ ນາມ. ເອວຣູໂປ ຘມ຺ໂມ ສຍໍ ວາ ຠາສິຕພ຺ໂພ, ປໂຣ ວາ ອຊ຺ເຌສິຕພ຺ໂພ. ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ຕຖາຣູປິໍ ກຖໍ ກເຖຕຸໍ ປໂຫຕິ, ໂສ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ອາວຸໂສ, ສງ຺ຆມຊ຺ຌມ຺ຫິ ປຎ຺ເຫ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຕ຺ວໍ ກເຖຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ອຣິໂຍ ວາ ຕຸຓ຺ຫີຠາໂວ ນາຕິມຎ຺ຎິຕພ຺ໂພຕິ ອຣິຍາ ຕຸຓ຺ຫີ ນິສີທນ຺ຕາ ນ ພາລປຸຖຸຊ຺ຊນາ ວິຍ ນິສີທນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎຕຣໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາວ ນິສີທນ຺ຕິ. ອິຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານມນສິກາຣວເສນ ຕຸຓ຺ຫີຠາໂວ ອຣິໂຍ ຕຸຓ຺ຫີຠາໂວ ນາມ, ໂສ ນາຕິມຎ຺ຎິຕພ຺ໂພ, ‘‘ກິໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານານຸໂຍເຄນາ’’ຕິ ນາວຊານິຕພ຺ໂພ, ອຕ຺ຕໂນ ປຕິຣູປໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາວ ນິສີທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ນ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພຕິ ‘‘ໂກ ນາມ ຕຸຍ຺ຫໍ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ’’ຕິ ນ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ນ ຊາຕີຕິ ‘‘ຂຕ຺ຕິຍຊາຕິໂຍ ຕ຺ວໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຊາຕິໂຍ’’ຕິ ເອວໍ ຊາຕິ ນ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພາ. ນ ອາຄໂມຕິ ‘‘ທີຆຠາຓໂກ ຕ຺ວໍ ມຊ຺ຌິມຠາຓໂກ’’ຕິ ເອວໍ ອາຄໂມ ນ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ກຸລປເທໂສປິ ຂຕ຺ຕິຍກຸລາທິວເສເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຕ຺ຣສ຺ສ ເປມໍ ວາ ໂທໂສ ວາຕິ ຕຕ຺ຣ ປຸຄ຺ຄເລ ເອເຕສໍ ກາຣຓານໍ ອຎ຺ຎຕຣວເສນ ເປມໍ ວາ ຠເວຍ຺ຍ ໂທໂສ ວາ.

ໂນ ປຣິສກປ຺ປິເກນາຕິ ປຣິສກປ຺ປເກນ ປຣິສານຸວິຘາຍເກນ ນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ຍໍ ປຣິສາຍ ຣຸຈ຺ຈຕິ, ຕເທວ ເຈເຕຕ຺ວາ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ນ ກເຖຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ຫຕ຺ຖມຸທ຺ທາ ທສ຺ເສຕພ຺ພາຕິ ກເຖຕພ຺ເພ ຈ ອກເຖຕພ຺ເພ ຈ ສຎ຺ຎາຊນນຕ຺ຖໍ ຫຕ຺ຖວິກາໂຣ ນ ກາຕພ຺ໂພ.

ອຕ຺ຖໍ ອນຸວິຘິຍນ຺ເຕນາຕິ ວິນິຈ຺ຉຍປຏິເວຘເມວ ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ເຕນ, ‘‘ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ວິນິຈ຺ຉເຍ ອິທໍ ວກ຺ຂາມີ’’ຕິ ເອວໍ ປຣິຕຸລຍນ຺ເຕນ ນິສີທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ຈ ອາສນາ ວຸຏ຺ຐາຕພ຺ພນ຺ຕິ ນ ອາສນາ ວຸຏ຺ຐາຍ ສນ຺ນິປາຕມຓ຺ຑເລ ວິຈຣິຕພ຺ພໍ. ວິນຍຘເຣ ຫິ ອຸຏ຺ຐິເຕ ສພ຺ພາ ປຣິສາ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ວຸຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ. ນ ວີຕິຫາຕພ຺ພນ຺ຕິ ນ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ຫາເປຕພ຺ໂພ. ນ ກຸມ຺ມຄ຺ໂຄ ເສວິຕພ຺ໂພຕິ ນ ອາປຕ຺ຕິ ທີເປຕພ຺ພາ. ອສາຫສິເກນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ນ ສຫສາ ກາຣິນາ ຠວິຕພ຺ພໍ, ນ ສຫສາ ທຸຣຸຕ຺ຕວຈນໍ ກເຖຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຈນກ຺ຂເມນາຕິ ທຸຣຸຕ຺ຕວາຈໍ ຂມນສີເລນ. ຫິຕປຣິສກ຺ກິນາຕິ ຫິເຕສິນາ ຫິຕຄເວສິນາ ກຣຸຓາ ຈ ກຣຸຓາປຸພ຺ພຠາໂຄ ຈ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພຕິ ອຍໍ ປທທ຺ວເຍປິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອນສຸຣຸຕ຺ເຕນາຕິ ນ ອສຸຣຸຕ຺ເຕນ, ອສຸຣຸຕ຺ຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ວິຄ຺ຄາຫິກກຖາສງ຺ຂາຕໍ ອສຸນ຺ທຣວຈນໍ, ຕໍ ນ ກເຖຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຕາ ປຣິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ‘‘ວິນິຈ຺ຉິນິຕຸໍ ວູປສເມຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ ນຸ ໂຂ, ໂນ’’ຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕາ ປຣິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ, ອຕ຺ຕໂນ ປມາຓໍ ຊານິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປໂຣ ປຣິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ‘‘ລຊ຺ຊິຍາ ນຸ ໂຂ ອຍໍ ປຣິສາ ສກ຺ກາ ສຎ຺ຎາເປຕຸໍ, ອຸທາຫຸ ໂນ’’ຕິ ເອວໍ ປໂຣ ປຣິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ. ໂຈທໂກ ປຣິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ‘‘ຘມ຺ມໂຈທໂກ ນຸ ໂຂ, ໂນ’’ຕິ ເອວໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ. ຈຸທິຕໂກ ປຣິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ‘‘ຘມ຺ມຈຸທິຕໂກ ນຸ ໂຂ, ໂນ’’ຕິ ເອວໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ. ອຘມ຺ມໂຈທໂກ ປຣິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ຕສ຺ສ ປມາຓໍ ຊານິຕພ຺ພໍ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ວຸຕ຺ຕໍ ອຫາເປນ຺ເຕນາຕິ ໂຈທກຈຸທິຕເກຫິ ວຸຕ຺ຕວຈນໍ ອຫາເປນ຺ເຕນ. ອວຸຕ຺ຕໍ ອປກາເສນ຺ເຕນາຕິ ອໂນສຏໍ ວຕ຺ຖຸໍ ອປກາເສນ຺ເຕນ. ມນ຺ໂທ ຫາເສຕພ຺ໂພຕິ ມນ຺ໂທ ໂມມູຬ຺ໂຫ ປຄ຺ຄຓ຺ຫິຕພ຺ໂພ, ‘‘ນນຸ ຕ຺ວໍ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ອຸຕ຺ເຕເຊຕ຺ວາ ອນຸໂຍຄວຕ຺ຕໍ ກຖາເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອນຸໂຍໂຄ ຄຓ຺ຫິຕພ຺ໂພ. ຠີຣຸ ອສ຺ສາເສຕພ຺ໂພຕິ ຍສ຺ສ ສງ຺ຆມຊ຺ຌໍ ວາ ຄຓມຊ຺ຌໍ ວາ ອໂນສຏປຸພ຺ພຕ຺ຕາ ສາຣຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕາທິໂສ ‘‘ມາ ຠາຍິ, ວິສ຺ສຕ຺ໂຖ ກຖຍາຫິ, ມຍໍ ເຕ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠາ ຠວິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາປິ ອນຸໂຍຄວຕ຺ຕໍ ກຖາເປຕພ຺ໂພ. ຈຓ຺ໂຑ ນິເສເຘຕພ຺ໂພຕິ ອປສາເຣຕພ຺ໂພ ຕຊ຺ເຊຕພ຺ໂພ. ອສຸຈິ ວິຠາເວຕພ຺ໂພຕິ ອລຊ຺ຊິໍ ປກາເສຕ຺ວາ ອາປຕ຺ຕິໍ ເທສາເປຕພ຺ໂພ. ອຸຊຸມທ຺ທເວນາຕິ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ອຸຊຸ ສີລວາ ກາຍວງ຺ກາທິຣຫິໂຕ, ໂສ ມທ຺ທເວເນວ ອຸປຈຣິຕພ຺ໂພ. ຘມ຺ເມສຸ ຈ ປຸຄ຺ຄເລສຸ ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ໂຍ ຘມ຺ມຄຣຸໂກ ໂຫຕິ, ນ ປຸຄ຺ຄລຄຣຸໂກ, ອຍເມວ ຘມ຺ເມສຸ ຈ ປຸຄ຺ຄເລສຸ ຈ ມຊ຺ຌຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເສສໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ.

ອິຕິ ວິນຍສງ຺ຄຫສໍວຓ຺ຓນາຠູເຕ ວິນຍາລງ຺ກາເຣ

ໂຈທນາທິວິນິຈ຺ຉຍກຖາລງ຺ກາໂຣ ນາມ

ເອກຕິໍສຕິໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໓໒. ຄຣຸກາປຕ຺ຕິວຸຏ຺ຐານວິນິຈ຺ຉຍກຖາ

ປຏິຈ຺ຉນ຺ນປຣິວາສກຖາ

໒໓໖. ເອວໍ ໂຈທນາທິວິນິຈ຺ຉຍໍ ກເຖຕ຺ວາ ອິທານິ ຄຣຸກາປຕ຺ຕິວຸຏ຺ຐານວິນິຈ຺ຉຍໍ ກເຖຕຸໍ ‘‘ຄຣຸກາປຕ຺ຕິວຸຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຄຣຸ ອລຫຸກໍ ປຏິກຣຓໍ ເອຕິສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາຕິ ຄຣຸກາ, ອາປຊ຺ຊິຕພ຺ພາຕິ ອາປຕ຺ຕິ, ຄຣຸກາ ຈ ສາ ອາປຕ຺ຕິ ຈາຕິ ຄຣຸກາປຕ຺ຕິ, ວຸຏ຺ຐຫເຕ ວຸຏ຺ຐານໍ, ຄຣຸກາປຕ຺ຕິຍາ ວຸຏ຺ຐານໍ ຄຣຸກາປຕ຺ຕິ ວຸຏ຺ຐານໍ. ກິໍ ຕໍ? ສງ຺ຆາທິເສສາປຕ຺ຕິໂຕ ປຣິສຸທ຺ຘຠາໂວ. ເຕນາຫ ‘‘ປຣິວາສມານຕ຺ຕາທີຫິ ວິນຍກມ຺ເມຫິ ຄຣຸກາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ປຣິວາໂສ, ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນປຣິວາໂສ ປນ ອິຘ ນາຘິປ຺ເປໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ຕິວິໂຘ ປຣິວາໂສ’’ຕິ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍໍ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໗໕) ‘‘ຕຕ຺ຖ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ປຣິວາໂສ – ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນປຣິວາໂສ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນປຣິວາໂສ ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາໂສ ສໂມຘານປຣິວາໂສຕິ. ເຕສຸ ‘ໂຍ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ໂຎປິ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍປຸພ຺ໂພ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ອາກງ຺ຂຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ, ອາກງ຺ຂຕິ ອຸປສມ຺ປທໍ, ຕສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ປຣິວາໂສ ທາຕພ຺ໂພ’ຕິ ເອວໍ ມຫາຂນ຺ຘເກ (ມຫາວ. ໘໖) ວຸຕ຺ໂຕ ຕິຕ຺ຖິຍປຣິວາໂສ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນປຣິວາໂສ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ວຸຕ຺ຕເມວ. ອຍໍ ປນ ອິຘ ອນຘິປ຺ເປໂຕ’’ຕິ. ອິໂຕ ປຣໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍຕິ ຕສ຺ມາ ທຸພ຺ພິຎ຺ເຎຍ຺ຍຏ຺ຐາເນເຍວ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມ.

໒໓໗. ເອວໍ ໂຍ ໂຍ ອາປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ນາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກມ຺ມວາຈາ ກາຕພ຺ພາຕິ ເອເຕນ ປາຬິຍໍ ສພ຺ພສາຘາຣຓວເສນ ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ຈ ‘‘ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ’’ຕິ ຈ ອາຄເຕປິ ກມ຺ມວາຈາຠຓນກາເລ ຕຖາ ອຠຓິຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິໂຕ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ຈ ‘‘ອິມສ຺ສ ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ’’ຕິ ຈ ເອວໍ ສກສກນາມໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາວ ກມ຺ມວາຈາ ກາຕພ຺ພາຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ມາຬກສີມາຍເມວ ວຕ຺ຕໍ ສມາທາຕພ຺ພໍ, ນ ຕໂຕ ພຫິ. ກສ຺ມາ? ‘‘ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ກມ຺ມວາຈາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ສມາທານ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໂທສປ຺ປສງ຺ຄໂຕ. ອສມາທິນ຺ນວຕ຺ຕສ຺ສ ອາໂຣຈນາສມ຺ຠວໂຕ, ມາຬກສີມາຍ ສນ຺ນິປຕິຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ເອກສ຺ສປິ ອນາໂຣຈເນ ສຕິ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທສມ຺ຠວໂຕ ຈ. ປຣິວາສໍ ສມາທິຍາມິ, ວຕ຺ຕໍ ສມາທິຍາມີຕິ ອິເມສຸ ທ຺ວີສຸ ປເທສຸ ເອເກເກນ ວາ ອຸໂຠຫິ ປເທຫິ ວາ ສມາທາຕພ຺ພໍ. ກຖໍ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ເຈ? ‘‘ເອກປເທນປິ ເຈຕ຺ຖ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ປຣິວາໂສ, ທ຺ວີຫິ ປນ ສຸນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕເຍວ, ສມາທາເນປິ ເອເສວ ນໂຍ’’ຕິ ວກ຺ຂມານຕ຺ຕາ. ສມາທິຍິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ສງ຺ຆສ຺ສ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ, ນ ຕຕ຺ຖ ອນາໂຣເຈຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ກສ຺ມາ? ວຸຏ຺ຐິຕາຍ ປຣິສາຍ ປຸນ ສນ຺ນິປາເຕຕຸໍ ທຸກ຺ກຣຕ຺ຕາ, ເອກສ຺ສປິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນາໂຣເຈຕ຺ວາ ອຣຸຓຸຏ຺ຐາປເນ ສຕິ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທກຣຕ຺ຕາ.

ອາໂຣເຈນ຺ເຕນ ເອວໍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ອຫໍ ຠນ຺ເຕ…ເປ… ສງ຺ໂຆ ຘາເຣຕູ’’ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ວຕ຺ວາ ຍາຈເນ ວິຍ ‘‘ທຸຕິຍມ຺ປິ ຕຕິຍມ຺ປີ’’ຕິ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຈ຺ຈາຍິກກຣເຓ ສຕິ ເອກວາຣໍ ອາໂຣຈິເຕປິ ອຸປປນ຺ນເມວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເວທິຍາມຫໍ ຠນ຺ເຕ, ເວທິຍຕີຕິ ມໍ ສງ຺ໂຆ ຘາເຣຕູຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ເວທິຍາມີຕິ ຈິຕ຺ເຕນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສຸຂໍ ອນຸຠວາມິ, ນ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ອຫໍ ທຸກ຺ຂິໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ’’ຕິ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໓.໙໗) ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ສຸຂໍ ເວເທມິ ເວທນ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ວິຍ ປິ-ສທ຺ໂທ ອນຸຠວນຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ. ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍໍ (ວຊິຣ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໙໗) ປນ ‘‘ເວທິຍາມີຕິ ຊາເນມິ, ຈິຕ຺ເຕນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສຸຂໍ ອນຸຠວາມິ, ນ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ອຫໍ ທຸກ຺ຂິໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍຕິ ລິຂິຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖ ປນ ‘‘ທີປງ຺ກໂຣ ໂລກວິທູ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ຎາຓຕ຺ໂຖ ອນຸຠວນຕ຺ໂຖ ຈ. ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໒.໙໗) ປນ ‘‘ເວທິຍາມຫນ຺ຕິ ຊານາເປມຫໍ, ອາໂຣເຈມີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອນຸຠວາມີຕິປິສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ວທນ຺ຕິ. ປຸຣິມໍ ປນ ປສໍສນ຺ຕິ ອາໂຣຈນວຈນຕ຺ຕາ’’ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຕຸ –

‘‘ສມ຺ປນ຺ນໍ ສາລິເກທາຣໍ, ສຸວາ ຂາທນ຺ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ;

ປຏິເວເທມິ ເຕ ພ຺ຣຫ຺ເມ, ນ ນໍ ວາເຣຕຸມຸສ຺ສເຫ’’ຕິ. –

ອາທີສຸ ວິຍ ອາໂຣຈນຕ຺ໂຖຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ອາໂຣເຈຕ຺ວາ…ເປ… ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພນ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏປຣິໂມຈນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເກຈິ ປນ ‘‘ຕທເຫວ ປຸນ ວຕ຺ຕໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ອຣຸຓໍ ອຸຏ຺ຐາເປຕຸກາມສ຺ສ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທປຣິຫາຣຕ຺ຖມ຺ປີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຍສ຺ສ ມາຬເກ ນາໂຣຈິຕໍ, ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ. ຍສ຺ສ ອາໂຣຈິຕໍ, ຕສ຺ສ ປຸນ ອາໂຣຈນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ເກວລໍ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພເມວ. ‘‘ສຠາຄາ ຠິກ຺ຂູ ວສນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິສຠາຄານໍ ວສນຏ຺ຐາເນ ວຕ຺ຕໍ ອສມາທິຍິຕ຺ວາ ພຫິ ເອວ ກາຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ທ຺ເວ ເລຑ຺ຑຸປາເຕ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາຕິ ອິທໍ ວິຫາເຣ ຠິກ຺ຂູນໍ ສຊ຺ຌາຍາທິສທ຺ທສວນູປຈາຣວິຊຫນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ມຫາມຄ຺ຄໂຕ ໂອກ຺ກມ຺ມາຕິ ອິທໍ ມຄ຺ຄປຏິປນ຺ນານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສວນູປຈາຣາຕິກ຺ກມນຕ຺ຖໍ, ຄຸມ຺ເພນ ວາຕິອາທິ ທສ຺ສນູປຈາຣວິຊຫນຕ຺ຖໍ. ໂສປິ ເກນຈິ ກມ຺ເມນ ປຸເຣອຣຸເຓ ເອວ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອິມິນາ ອາໂຣຈນາຍ ກຕາຍ ສພ຺ເພສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ພຫິວິຫາຣໍ ຄເຕສຸປິ ອູເນຄເຓຈຣຓໂທໂສ ວາ ວິປ຺ປວາສໂທໂສ ວາ ນ ໂຫຕິ ອາໂຣຈນຕ຺ຖຕ຺ຕາ ສຫວາສສ຺ສາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອຍຎ຺ຈາ’’ຕິອາທິ. ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ເຕນ ອນ຺ໂຕອຸປຈາຣຄຕານໍ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ອາໂຣເຈຕພ຺ພາ. ‘‘ອຍໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິຫາໂຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຖ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ວຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຣິວສນ຺ຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ເຖຣສ຺ສ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ວຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຣິວສນ຺ຕສ຺ສ ອຸປຈາຣຄຕານໍ ສພ຺ເພສໍ ອາໂຣຈນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ທິຏ຺ຐຣູປານໍ ສຸຕສທ຺ທານໍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ, ອທິຏ຺ຐອສຸຕານມ຺ປິ ອນ຺ໂຕທ຺ວາທສຫຕ຺ຖຄຕານໍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ອິທໍ ວຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຣິວສນ຺ຕສ຺ສ ລກ຺ຂຓນ຺ຕິ. ເຖຣສ຺ສາຕິ ມຫາປທຸມຕ຺ເຖຣສ຺ສ.

໒໓໘. ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈວິໂນທນຕ຺ຖາຍາຕິ ອິເມສຸ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນທິວສປ຺ປມາເຓນ ປຣິວສິຕທິວເສສຸ ‘‘ສິຍຸໍ ນຸ ໂຂ ຕິວິຘຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທກາຣຓຍຸຕ຺ຕານິ ການິຈິ ທິວສານິ, ເອວໍ ສຕິ ອປຣິປຸຓ຺ຓປຣິວາສທິວສຕ຺ຕາ ນ ມານຕ຺ຕາຣໂຫ ຠເວຍ຺ຍ, ອສຕິ ຈ ມານຕ຺ຕາຣຫຠາເວ ມານຕ຺ຕໍ ທິນ຺ນມ຺ປິ ອທິນ຺ນໍເຍວ ຠເວຍ຺ຍ, ເອວຎ຺ຈ ສຕິ ອາປນ຺ນາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐານໍ ນ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ ອິມສ຺ສ ວິນຍກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ ວິໂນທນຕ຺ຖາຍ. ເອເກນ ວາ ທ຺ວີຫິ ວາ ຕີຫິ ວາ ທິວເສຫິ ອຘິກຕຣານິ ທິວສານິ ປຣິວສິຕ຺ວາ ນນຸ ຈາຍໍ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາໂສ, ຕສ຺ມາເນນ ມານຕ຺ຕເມວ ຍາຈິຕພ຺ພໍ, ອຖ ກສ຺ມາ ວຕ຺ຕໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອາຫາຕິ ໂຈທນໍ ມນສິ ກໂຣນ຺ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຍຎ຺ຫິ ວຕ຺ເຕ ສມາທິນ຺ເນ’’ຕິອາທິ. ຫິ ຍສ຺ມາ ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ວຕ຺ເຕ ສມາທິນ຺ເນ ເອວ ມານຕ຺ຕາຣໂຫ ໂຫຕິ, ນ ອສມາທິນ຺ເນ, ອິຕິ ຕສ຺ມາ ວຕ຺ຕໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິຕພ຺ພນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ນນຸ ຈ ກມ຺ມວາຈາຍໍ ‘‘ໂສ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາໂສ ສງ຺ຆໍ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈຕິ’’ອິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສມາທິນ຺ນວຕ຺ໂຕ’’ຕິ, ອຖ ກສ຺ມາ ‘‘ວຕ຺ເຕ ສມາທິນ຺ເນ ເອວ ມານຕ຺ຕາຣໂຫ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຈທນໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ເຕນ ປຣິວຸຕ຺ຖຕ຺ຕາ’’ຕິ. ຍສ຺ມາ ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ເຕນ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິວຸຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ໂນ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ເຕນ, ຕສ຺ມາ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ເຕນ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິວຸຕ຺ຖຕ຺ຕາ ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ວຕ຺ເຕ ສມາທິນ຺ເນ ເອວ ມານຕ຺ຕາຣໂຫ ໂຫຕິ, ໂນ ອສມາທິນ຺ເນຕິ ໂຍຊນາ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ປຸນ ສມາທານກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ໂສ ຫິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນທິວສາຕິກ຺ກເມເນວ ມານຕ຺ຕາຣໂຫ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ມານຕ຺ຕໍ ທາຕພ຺ພເມວາ’’ຕິ.

ຈຕູຫິ ປຎ຺ຈຫິ ວາ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິນ຺ຕິ ອູເນຄເຓຈຣຓໂທສາ ວິມຸຈ຺ຈນຕ຺ຖໍ. ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ປຣິກ຺ເຂປໂຕຕິອາທິ ກິຎ຺ຈາປິ ປາຬິຍໍ ນຕ຺ຖິ, ອຖ ໂຂ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍານໍ ວຈເນນ ຕຖາ ເອວ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອຕ຺ຖິຠາວໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາຕິ ທ຺ວາທສຫຕ຺ເຖ ອຸປຈາເຣ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ, ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ຕານໍ ອຸປຈາຣສີມາຍ ອາຄຕຠາວໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ສຫວາສາທິກໍ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘ນິກ຺ຂິປນ຺ເຕນ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ ປໂຍຊນໍ ອຕ຺ຖີ’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ປນ ຕໍ ປໂຍຊນໍ ທສ຺ສິຕ’’ນ຺ຕິ ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍໍ (ວຊິຣ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໙໗) ວຸຕ຺ຕໍ, ວຕ຺ຕເຠທທຸກ຺ກຏາ ມຸຈ຺ຈນປໂຍຊນໍ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໒໓໙. ອພ຺ຠານໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ກຕມ຺ປິ ອກຕເມວ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ເຕນາປິ ວຕ຺ຕໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ອພ຺ຠານໍ ຍາຈິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອພ຺ຠານຍາຈນຕ຺ຖໍ ມານຕ຺ຕສ຺ສ ສມາທິຍນກາເລປິ ອາໂຣເຈຕພ຺ພເມວ. ປຸພ຺ເພ ມານຕ຺ຕຈາຣິຕກາເລ ອາໂຣຈິຕເມວາຕິ ອນາໂຣເຈຕ຺ວາ ອພ຺ຠານໍ ນ ຍາຈິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ເອວໍ ມານຕ຺ຕຍາຈນກາເລປິ ປຣິວາສໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ອາໂຣເຈຕພ຺ພເມວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໒໔໐. ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອພ຺ເຠຕພ຺ໂພຕິ ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ອພ຺ຠານາຣຫສ຺ສ ຈ ນິນ຺ນານາກຣຓຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຎ຺ຎຖາ ‘‘ອພ຺ຠານາຣໂຫ ອພ຺ເຠຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ. ອຸກ຺ເຂປນີຍກມ຺ມກໂຕປິ ອຕ຺ຕໂນ ລທ຺ຘິຄ຺ຄຫຓວເສນ ສຠາຄຠິກ຺ຂຸມ຺ຫິ ສຕິ ຕສ຺ສ ອນາໂຣຈາເປຕຸໍ ນ ລຠຕິ.

‘‘ອນນ຺ຕຣາຍິກສ຺ສ ປນ ອນ຺ຕຣາຍິກສຎ຺ຎາຍ ຉາທຍໂຕ ອຈ຺ຉນ຺ນາວາ’’ຕິ ປາໂຐ. ອເວຣິຠາເວນ ສຠາໂຄ ອເວຣິສຠາໂຄ. ‘‘ສຠາຄສງ຺ຆາທິເສສໍ ອາປນ຺ນສ຺ສ ປນ ສນ຺ຕິເກ ອາວິ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ປສງ຺ຄໂຕ ອິເຘວ ປກາສິຕໍ. ລຫຸເກສຸ ປຏິກ຺ເຂໂປ ນຕ຺ຖິ. ຕຕ຺ຖ ຎຕ຺ຕິຍາ ອາວິ ກຕ຺ວາ ອຸໂປສຖໍ ກາຕຸໍ ອນຸຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ລຫຸກສຠາຄໍ ອາວິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ. ສຠາຄສງ຺ຆາທິເສສໍ ປນ ຎຕ຺ຕິຍາ ອາໂຣຈນໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ກິຣ. ‘‘ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຕໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ປຏິກຣິສ຺ສຕີຕິ (ມຫາວ. ໑໗໑) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ລຫຸກສ຺ເສວາຍໍ ສມນຸຎ຺ຎາຕາ. ນ ຫິ ສກ຺ກາ ສຸທ຺ຘສ຺ສ ເອກສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ສງ຺ຆາທິເສສສ຺ສ ປຏິກຣຓໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ລິຂິຕໍ. ລຫຸເກສຸປິ ສຠາຄໍ ອາວິ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວ ຫິ ຎຕ຺ຕິຍາ ອາວິກຣຓໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ, ອິຕຣຖາ ຕໍ ນິຣຕ຺ຖກໍ ສິຍາ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎາໂຣຈນສ຺ສ ວຏ຺ຏຕິ, ຕໂຕ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທີປນຕ຺ຖເມວ ຎຕ຺ຕິຍາ ອາວິກຣຓມນຸຎ຺ຎາຕໍ, ເຕເນວ ອິຘ ‘‘ສຠາຄສງ຺ຆາທິເສສໍ ອາປນ຺ນສ຺ສາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຍມຕ຺ໂຖ ‘‘ເອຕ຺ຕາວຕາ ເຕ ທ຺ເວ ນິຣາປຕ຺ຕິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສໍ ສນ຺ຕິເກ ເສເສຫິ ສຠາຄາປຕ຺ຕິໂຍ ເທເສຕພ຺ພາ’’ຕິ ວຈເນນ ກງ຺ຂາວິຕຣຓິຍມ຺ປິ (ກງ຺ຂາ. ອຏ຺ຐ. ນິທານວຓ຺ຓນາ) ປກາສິໂຕວ. ສງ຺ຆາທິເສສໍ ປນ ຎຕ຺ຕິຍາ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ອຸໂປສຖໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕສ຺ສາ ຎຕ຺ຕິຍາ ອຍມຕ຺ໂຖ – ຍທາ ສຸທ຺ຘໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປສ຺ສິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎາໂຣຈນວເສນ ປຏິກຣິສ຺ສຕິ, ເອວໍ ປຏິກເຕ ‘‘ນ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາປຕ຺ຕິເກນ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ໂສຕພ຺ພໍ, ໂຍ ສຸເຓຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໓໘໖) ວຸຕ຺ຕາປຕ຺ຕິໂຕ ໂມກ຺ໂຂ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຄຣຸກໍ ວາ ໂຫຕຸ ລຫຸກໍ ວາ, ຎຕ຺ຕິຍາ ອາວິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸໂຠສຸ ນເຍສຸ ຍຸຕ຺ຕຕຣໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ‘‘ນາມຎ຺ເຈວ ອາປຕ຺ຕິ ຈາຕິ ເຕນ ເຕນ ວີຕິກ຺ກເມນາປນ຺ນາປຕ຺ຕິ ອາປຕ຺ຕິ. ນາມນ຺ຕິ ຕສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ນາມ’’ນ຺ຕິ ລິຂິຕໍ. ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອາໂຣຈນໍ ວຕ຺ຕເຠທທຸກ຺ກຏປຣິຫຣຓປ຺ປໂຍຊນນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

‘‘ສຕິເຍວ ອນ຺ຕຣາເຍ ອນ຺ຕຣາຍິກສຎ຺ຎີ ຉາເທຕິ, ອຈ຺ຉນ຺ນາ ໂຫຕິ. ອນ຺ຕຣາຍິກສ຺ສ ປນ ອນ຺ຕຣາຍິກສຎ຺ຎາຍ ວາ ອນນ຺ຕຣາຍິກສຎ຺ຎາຍ ວາ ຉາທຍໂຕ ອຈ຺ຉນ຺ນາວາ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ອເວຣີຕິ ຫິຕກາໂມ. ອຸທ຺ຘສ຺ເຕ ອຣຸເຓຕິ ອຸຏ຺ຐິເຕ ອຣຸເຓ. ສຸທ຺ຘສ຺ສ ສນ຺ຕິເກຕິ ສຠາຄສງ຺ຆາທິເສສໍ ອນາປນ຺ນສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ. ວຕ຺ຖຸນ຺ຕິ ອສຸຈິໂມຈນາທິວີຕິກ຺ກມໍ. ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐີຕິ ວຕ຺ຖຸ ເຈວ ໂຄຕ຺ຕຎ຺ຈາຕິ ‘‘ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐີ’’ຕິ ອິທໍ ອສຸຈິໂມຈນລກ຺ຂຓສ຺ສ ວີຕິກ຺ກມສ຺ສ ປກາສນໂຕ ວຕ຺ຖຸ ເຈວ ໂຫຕິ, ສຊາຕິຍສາຘາຣຓວິຊາຕິຍວິນິວຕ຺ຕສຠາວາຍ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິຍາ ເອວ ປກາສນໂຕ ໂຄຕ຺ຕຎ຺ຈ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຄໍ ຕາຍຕີຕິ ຫິ ໂຄຕ຺ຕໍ. ສງ຺ຆາທິເສໂສຕິ ນາມຎ຺ເຈວ ອາປຕ຺ຕິ ຈາຕິ ສງ຺ຆາທິເສໂສຕິ ເຕນ ເຕນ ວີຕິກ຺ກເມນ ອາປນ຺ນສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິນິກາຍສ຺ສ ນາມປກາສນໂຕ ນາມຎ຺ເຈວ ໂຫຕິ, ອາປຕ຺ຕິສຠາວໂຕ ອາປຕ຺ຕິ ຈ.

ສຸທ຺ຘສ຺ສາຕິ ສຠາຄສງ຺ຆາທິເສສໍ ອນາປນ຺ນສ຺ສ, ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ວາ. ອຎ຺ຎສ຺ມິນ຺ຕິ ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາສວເສນ ອາປຕ຺ຕິວຸຏ຺ຐານໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ອາປຕ຺ຕິວຸຏ຺ຐາເນ. ປຏິຈ຺ຉາທິຍິຕ຺ຖາຕິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ. ກາ ສາ? ອາປຕ຺ຕິ. ທິວສາທີຫິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ວສນໍ ປຣິວາໂສ. ໂກ ໂສ? ວິນຍກມ຺ມກຣຓໍ. ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ປຣິວາໂສ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນປຣິວາໂສ.

ປຏິຈ຺ຉນ຺ນປຣິວາສກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາສກຖາ

໒໔໒. ສຸຊ຺ຌນໍ ສຸທ຺ໂຘ, ໂກ ໂສ? ອາປຕ຺ຕິວິຄໂມ. ອມຕິ ໂອສານຠາວໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອນ຺ໂຕ, ສຸທ຺ໂຘ ອນ຺ໂຕ ຍສ຺ສ ປຣິວາສສ຺ສາຕິ ສຸທ຺ຘນ຺ໂຕ, ສຸທ຺ຘນ຺ໂຕ ຈ ໂສ ປຣິວາໂສ ຈາຕິ ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາໂສ, ສຸທ຺ຘກາລໍ ປຣິຍນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ອສຸທ຺ຘກາລປ຺ປມາເຓນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກຕປຣິວາໂສ.

ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາສກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ໂອຘານສໂມຘານປຣິວາສກຖາ

໒໔໓. ສໂມຘີຍເຕ ສໂມຘານໍ, ນານາກາລິກາ ນານາວຕ຺ຖຸກາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອຄ຺ຆາທິວເສນ ສໂມຘານໍ ເອກີກຣຓໍ, ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ກໂຕ ປຣິວາໂສ ສໂມຘານປຣິວາໂສຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ກມ຺ມວາຈາຍໍ ‘‘ປຏິກສ຺ສິໂຕ ສງ຺ເຆນ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາ, ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ, ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຄຕ຺ຍຕ຺ຖຘາຕຸຍາ ກມ຺ມນິ ຈ ນຍນຕ຺ຖຘາຕຸຍາ ກມ຺ມນິ ຈ ຕທຕ຺ຖສມ຺ປທາເນ ຈ ວິຠຕ຺ຕິປຣິຓາເມ ຈາຕິ ອິເມສຸ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ອາຍາເທສສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ປຏິປຸພ຺ພກສຘາຕຸຍາ ຈ ນຍນຕ຺ຖຕ຺ຕາ ‘‘ມູລາຍາ’’ຕິ ອິທໍ ‘‘ປຏິກສ຺ສິໂຕ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ກມ຺ມໍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ປຏິກສ຺ສິໂຕ…ເປ… ມູລາຍ’’ ອິຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ຠວິຕພ຺ພໍ, ນ ‘‘ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາ’’ຕິ ເອວໍ ມຎ຺ຎມານາ ສທ຺ທວິທຸໂນ ‘‘ປຏິກສ຺ສນາ’’ຕິ ອິທໍ ອຘິກນ຺ຕິ ວາ ວເທຍ຺ຍຸໍ ມກ຺ເຂຍ຺ຍຸໍ ວາ, ນ ປເນຕໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ນວປາເຐສຸເຍວ ອຍໍ ປາໂຐ ສທ຺ທລກ຺ຂຓຍຸຕ຺ໂຕ ວາ ອຍຸຕ຺ໂຕ ວາຕິ ຈິນ຺ເຕຕພ຺ໂພ, ນ ປນ ປາຬິຍຏ຺ຐກຖາທິໂຕ ອາຄເຕສຸ ໂປຣາຓປາເຐສຸ. ເຕສຸ ປນ ກຖໍ ໂຍຊິຍມາໂນ ອຍໍ ປາໂຐ ສທ຺ທຍຸຕ຺ຕິຍາ ຈ ອຕ຺ຖຍຸຕ຺ຕິຍາ ຈ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ໂຍຊນາກາໂຣເຍວ ຈິນ຺ເຕຕພ຺ໂພ. ອຍຎ຺ຈ ປາໂຐ ໂປຣາຓປາຬິປາໂຐວ, ຕສ຺ມາ ‘‘ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາ’’ຕິ ອິທໍ ກຣຓວເສນ ວິປຣິຓາເມຕ຺ວາ ‘‘ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາຍ ປຏິກສ຺ສິໂຕ’’ຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ກຖໍ ປເນຕສ຺ສ ໂປຣາຓປາຐຠາໂວ ຊານິຕພ຺ໂພຕິ? ປກຣເຓ ອາຄຕຕ຺ຕາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໒.໑໐໒) ‘‘ປາຬິຍໍ ປຏິກສ຺ສິໂຕ ສງ຺ເຆນ ອຸທາຍິ ຠິກ຺ຂຸ ອນ຺ຕຣາ ເອກິສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ…ເປ… ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາຕິ ອິທໍ ກຣຓວເສນ ວິປຣິຓາເມຕ຺ວາ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາຍ ປຏິກສ຺ສິໂຕຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ວາ ‘‘ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສນາ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາ’’ຕິ ອລຸຕ຺ຕສມາສວເສນ ອຸຕ຺ຕຣປເທນ ສມາສໍ ກຕ຺ວາ ສງ຺ເຆນ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ຠິກ຺ຂຸ ອນ຺ຕຣາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ເຫຕຸ ປຏິກສ຺ສິໂຕ. ສາ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາ ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສາຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ຕຕ຺ເຖວ (ວິ. ວິ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໒.໑໐໒) ‘‘ອຖ ວາ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາ ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສາຕິ ອຸຕ຺ຕຣປເທນ ສຫ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວເສເນວ ໂຍເຊຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ.

ຕໍ ເທນ຺ເຕນ ປຐມໍ ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາປຣິວາໂສ ທາຕພ຺ໂພຕິ ເອຕ຺ຖ ຕໍ ໂອຘານສໂມຘານປຣິວາສໍ ເທນ຺ເຕນ ປຐມໍ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສິຕ຺ວາ ມູລທິວເສ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິຍາ ສໂມຘານປຣິວາໂສ ທາຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາ ກິໍ ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໒.໑໐໒) ‘‘ອຸທາຍິໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອນ຺ຕຣາ ເອກິສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ…ເປ… ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສິຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ອນ຺ຕຣາ ເອກິສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ເຫຕຸຠູຕາຍ ອຸທາຍິໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສິຕ຺ວາ ມູລທິວເສ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິຍາ ສໂມຘານປຣິວາສໍ ເທຕູຕິ ໂຍຊນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຫາສຸມຕ຺ເຖຣວາເທ ອາວິກາຣາເປຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ໂພຕິ ຕສ຺ສ ອເຕກິຈ຺ຉຠາວໍ ເຕເນວ ສງ຺ຆສ຺ສ ປາກຏໍ ກາເຣຕ຺ວາ ລຊ຺ຊີຄຓໂຕ ວິໂຍຊນວເສນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂອຘານສໂມຘານປຣິວາສກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຄ຺ຆສໂມຘານປຣິວາສກຖາ

໒໔໔. ອຄ຺ເຆນ ອຄ຺ຆວເສນ ອຣຫວເສນ ສໂມຘານໍ ອຄ຺ຆສໂມຘານໍ, ອາປນ຺ນາສຸ ສມ຺ພຫຸລາສຸ ອາປຕ຺ຕີສຸ ຍາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ຈິຣຕຣປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ຕາສໍ ອຄ຺ເຆນ ສໂມຘາຍ ຕາສໍ ຣຕ຺ຕິປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ອວເສສານໍ ອູນຕຣປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ປຣິວາໂສ ທີຍຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຄ຺ຆສໂມຘາໂນ . ສຕໍ ອາປຕ຺ຕິໂຍຕິ ກາຍສໍສຄ຺ຄາທິວເສນ ເອກທິວເສ ອາປນ຺ນາ ສຕໍ ອາປຕ຺ຕິໂຍ. ທສສຕນ຺ຕິ ສຫສ຺ສອາປຕ຺ຕິໂຍ. ຣຕ຺ຕິສຕໍ ຉາທຍິຕ຺ວານາຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ‘‘ອຄ຺ຆສໂມຘາໂນ ນາມ ສຠາຄວຕ຺ຖຸກາໂຍ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປນ຺ນສ຺ສ ພຫຸຣຕ຺ຕິໍ ປຏິຈ຺ຉາທິຕາປຕ຺ຕິຍໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທາຕພ຺ໂພ, ອິຕໂຣ ນານາວຕ຺ຖຸການໍ ວເສນາຕິ ອຍເມເຕສໍ ວິເສໂສ’’ຕິ ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍໍ (ວຊິຣ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໑໐໒) ວຸຕ຺ຕໍ.

ອຄ຺ຆສໂມຘານປຣິວາສກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໔໖. ລິງ຺ຄປຣິວຕ຺ຕນກກຖາຍໍ ຍທິ ກສ຺ສຈິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄໍ ປາຕຸ ຠເວຍ຺ຍ, ກິໍ ເຕນ ປຸນ ອຸປຊ຺ຌາ ຄເຫຕພ຺ພາ, ປຸນ ອຸປສມ຺ປທາ ກາຕພ຺ພາ, ກິໍ ຠິກ຺ຂູປສມ຺ປທາໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວສ຺ສຄຓນາ ກາຕພ຺ພາ, ອຸທາຫຸ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍາຕິ ປຸຈ຺ຉາຍ ສຕິ ຕໍ ປຣິຫຣິຕຸມາຫ ‘‘ສເຈ’’ຕິອາທິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ສາ ຠິກ຺ຂຸນີ ຠິກ຺ຂູນໍ ມຊ຺ເຌເຍວ ວສິຕພ຺ພໍ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ໂຈທນໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ອປ຺ປຕິຣູປ’’ນ຺ຕິອາທິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຠິກ຺ຂຸຠູຕກາເລ ອາປຊ຺ຊິຕາປຕ຺ຕິໂຍ ກຖໍ ກາຕພ຺ພາຕິ ໂຈທນໍ ມນສິ ກຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ຍາ ເທສນາຄາມິນິໂຍ ວາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ສາຘາຣຓາຕິ ສຎ຺ຈຣິຕ຺ຕາທໂຍ. ອສາຘາຣຓາຕິ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິອາທໂຍ. ໂຫຕຸ ຠຄວໂຕ ອນຸຎ຺ຎາຕວເສນ ລິງ຺ເຄ ປຣິວຕ຺ເຕ ອສາຘາຣຓາປຕ຺ຕີຫິ ວຸຏ຺ຐິຕຠາໂວ, ປຸນ ປກຕິລິງ຺ເຄ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ປຸນ ອາປຕ຺ຕິ ສິຍາຕິ ອາສງ຺ກໍ ປຣິຫຣິຕຸໍ ‘‘ປຸນ ປກຕິລິງ຺ເຄ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິທານິ ຕມຕ຺ຖໍ ປາຬິຍາ ສາເຘຕຸໍ ‘‘ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຈຕ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ປຐມປາຣາຊິກວຓ຺ຓນາຍ ຏີກາສຸ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ໒.໖໙; ວຊິຣ. ຏີ. ປາຣາຊິກ ໖໙) ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ອິຘ ປນ ຄຣຸກາປຕ຺ຕິວຸຏ຺ຐານກຖາຠູຕຕ຺ຕາ ສາເຍວ ກຖາ ວຸຈ຺ຈເຕ.

໒໔໗. ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ສາຘາຣຓາຍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາຕິ ສຎ຺ຈຣິຕ຺ຕາທິອາປຕ຺ຕິຍາ, ເຫຕ຺ວຕ຺ເຖ ເຈຕໍ ກຣຓວຈນໍ. ປຣິວສນ຺ຕສ຺ສາຕິ ອນາທເຣ ສາມິວຈນໍ. ປກ຺ຂມານຕ຺ຕເມວ ທາຕພ຺ພໍ, ນ ປຸນ ປຣິວາໂສ ທາຕພ຺ໂພ ຠິກ຺ຂຸນິຠາເວ ອປຣິວາສາຣຫຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ມານຕ຺ຕໍ ຈຣນ຺ຕສ຺ສາຕິ ອນາທເຣເຍວ ສາມິວຈນໍ, ຉາຣຕ຺ຕມານຕ຺ເຕ ອາຈິຓ຺ເຓເຍວ ປຣິວຕ຺ຕຕິ, ປຸນ ປກ຺ຂມານຕ຺ຕເມວ ທາຕພ຺ພນ຺ຕິ. ເຕນ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ສເຈ ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິອາທິ. ອກຸສລວິປາເກ ປຣິກ຺ຂີເຓຕິ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອນ຺ຕຣຘານໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍປຕິຏ຺ຐານໍ ປນ ກຸສລວິປາກເມວ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ອຸຠຍມ຺ປິ ອກຸສເລນ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ, ກຸສເລນ ປຏິລພ຺ຠຕີ’’ຕິ. ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕເມວ ທາຕພ຺ພໍ, ນ ປຣິວາໂສ ທາຕພ຺ໂພ, ນ ວາ ປກ຺ຂມານຕ຺ຕໍ ທາຕພ຺ພໍ.

‘‘ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ວິເສສໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ສເຈ’’ຕິອາທິ. ປຣິວາສທານໍ ນຕ຺ຖິ, ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕເມວ ທາຕພ຺ພໍ. ກສ຺ມາ? ຠິກ຺ຂຸນິກາເລ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຕ຺ຕາ. ຠິກ຺ຂຸກາເລ ຉນ຺ນາເຍວ ຫິ ອາປຕ຺ຕິ ປຣິວາສາຣຫາ ໂຫຕິ, ໂນ ຠິກ຺ຂຸນິກາເລຕິ ອຍເມຕາສໍ ວິເສໂສ. ປກ຺ຂມານຕ຺ຕໍ ຈຣນ຺ຕິຍາຕິ ອນາທເຣ ສາມິວຈນໍ, ປກ຺ຂມານຕ຺ເຕ ອາຈິຓ຺ເຓເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຖາ ຫິ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ຕາຍາ’’ຕິອາທິ. ຉາຣຕ຺ຕໍ ມານຕ຺ຕໍ ຈຣນ຺ຕສ຺ສາຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ປຣິວາສວິນິຈ຺ຉຍກຖາ

ອິທານິ ສງ຺ຆາທິເສສາປຕ຺ຕິ ຍສ຺ມາ ສາວເສສຄຣຸກາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ ສເຕກິຈ຺ຉາ, ຕສ຺ມາ ຍຖາ ນາມ ໂຣຄາຕຸໂຣ ປຸຄ຺ຄໂລ ກິຎ຺ຈິ ອຕ຺ຕໂນ ຫິຕສຸຂກາຣຓໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຕເມນໍ ກາຣຸຓິໂກ ຕິກິຈ຺ຉໂກ ກຣຸຓາສຎ຺ໂຈທິໂຕ ຕິກິຈ຺ຉໍ ກຕ຺ວາ ເຄລຎ຺ຎໂຕ ວຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຫິຕສຸຂໍ ຊເນຕິ, ເອວໍ ສງ຺ຆາທິເສສາປຕ຺ຕິສມງ຺ຄີ ປຸຄ຺ຄໂລ ອາຓາວີຕິກ຺ກມນ຺ຕຣາຍິກຠາວໂຕ ສຄ຺ຄໂມກ຺ຂມຄ຺ຄໍ ໂສເຘຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຕເມນໍ ມຫາກາຣຸຓິໂກ ຠຄວາ ມຫາກຣຸຓາຍ ສຎ຺ໂຈທິຕມານໂສ ອເນເກຫິ ນເຍຫິ ອາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ສຄ຺ຄໂມກ຺ຂສຸເຂ ປຕິຏ຺ຐເປຕິ, ຠຄວໂຕ ອຘິປ຺ປາຍຎ຺ຎຸໂນ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍາປິ ອເນເກຫິ ກາຣເຓຫິ ຠຄວໂຕ ວຈນສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ປກາເສຕ຺ວາ ວິສຸທ຺ຘກາມານໍ ນຍໍ ເທນ຺ຕິ, ຕຖາ ຏີກາຈຣິຍາທໂຍປິ. ເອວໍ ທິນ຺ເນ ປນ ນເຍ ໂຍນິໂສ ມນສິ ກາຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕາ ປຓ຺ຑິຕາ ຍຖານຸສິຏ຺ຐໍ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ອຎ຺ຎຖາ ອຕ຺ຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນ ຍຖານຸສິຏ຺ຐໍ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເຕສໍ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອນຸຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ສິສ຺ສາທໂຍປິ ຕເຖວ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຠຄວໂຕ ວຈນຎ຺ຈ ປຸພ຺ເພນາປຣໍ ສໍສນ຺ທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐກຖາຏີກາທິວຈນຎ຺ຈ ສມ຺ມາ ຕຸລຍິຕ຺ວາ ຕຖໂຕ ຠຄວໂຕ ອຘິປ຺ປາຍໍ ຎຕ຺ວາ ຍຖານຸສິຏ຺ຐໍ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ເຕຫິ ຄຣຸກາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐຫນຕ຺ຖໍ ໂຍໂຄ ກຣຓີໂຍ.

ຕສ຺ມາ ຍທາ ຠິກ຺ຂູ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ວິນຍຘຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ‘‘ຄຣຸກາປຕ຺ຕິວຸຏ຺ຐານໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ, ຕທາ ວິນຍຘເຣນ ‘‘ຕ຺ວໍ ກຕຣາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ‘‘ສງ຺ຆາທິເສສໍ ອາປນ຺ໂນ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກຕຣສງ຺ຆາທິເສສ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິຍໍ ໂມເຈຕຸກາມເຈຕນາ, ອຸປກ຺ກໂມ, ມຸຈ຺ຈນນ຺ຕິ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ. ກາຍສໍສຄ຺ເຄ ມນຸສ຺ສິຕ຺ຖີ, ອິຕ຺ຖິສຎ຺ຎິຕາ, ກາຍສໍສຄ຺ຄຣາໂຄ, ເຕນ ຣາເຄນ ວາຍາໂມ, ຫຕ຺ຖຄ຺ຄາຫາທິສມາປຊ຺ຊນນ຺ຕິ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ. ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລວາຈາຍໍ ມນຸສ຺ສິຕ຺ຖີ, ອິຕ຺ຖິສຎ຺ຎິຕາ, ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລວາຈສ຺ສາທຣາໂຄ, ເຕນ ຣາເຄນ ໂອຠາສນໍ, ຕງ຺ຂຓວິຊານນນ຺ຕິ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ. ອຕ຺ຕກາເມ ມນຸສ຺ສິຕ຺ຖີ, ອິຕ຺ຖິສຎ຺ຎິຕາ, ອຕ຺ຕກາມປາຣິຈຣິຍາຍ ຣາໂຄ, ເຕນ ຣາເຄນ ວຓ຺ຓຠຓນໍ, ຕງ຺ຂຓວິຊານນນ຺ຕິ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ. ສຎ຺ຈຣິຕ຺ເຕ ເຍສຸ ສຎ຺ຈຣິຕ຺ຕໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ເຕສໍ ມນຸສ຺ສຊາຕິກຕາ, ນາລໍວຈນີຍຕາ, ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນວີມໍສນປຈ຺ຈາຫຣຓານີຕິ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ. ກຸຏິກາເຣ ອຸລ຺ລິຕ຺ຕາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣຕາ, ເຫຏ຺ຐິມປມາຓສມ຺ຠໂວ, ອເທສິຕວຕ຺ຖຸກຕາ, ປມາຓາຕິກ຺ກນ຺ຕຕາ, ອຕ຺ຕຸທ຺ເທສິກຕາ, ວາສາຄາຣຕາ, ເລປຆຏນາຕິ ສຕ຺ຕ ປມາຓຍຸຕ຺ຕາທີສຸ ຉຘາ ອງ຺ຄານິ. ວິຫາຣກາເຣ ຕານິເຍວ ຉ ອງ຺ຄານິ. ທຸຏ຺ຐໂທເສ ຍໍ ໂຈເທຕິ, ຕສ຺ສ ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ສງ຺ຂ຺ຍຸປຄມນໍ, ຕສ຺ມິໍ ສຸທ຺ຘສຎ຺ຎິຕາ, ເຍນ ປາຣາຊິເກນ ໂຈເທຕິ, ຕສ຺ສ ທິຏ຺ຐາທິວເສນ ອມູລກຕາ, ຈາວນາຘິປ຺ປາເຍນ ສມ຺ມຸຂາໂຈທນາ, ຕສ຺ສ ຕງ຺ຂຓວິຊານນນ຺ຕິ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ. ອຎ຺ຎຠາຄິເຍ ອຎ຺ຎຠາຄິຍສ຺ສ ອຘິກຣຓສ຺ສ ກຎ຺ຈິເທສໍ ເລສມຕ຺ຕໍ ອຸປາທິຍນຕາ, ປຸຣິມານິ ປຎ຺ຈາຕິ ຉ ອງ຺ຄານິ. ສງ຺ຆເຠເທ ເຠທາຍ ປຣກ຺ກມນໍ, ຘມ຺ມກມ຺ເມນ ສມນຸຠາສນໍ, ກມ຺ມວາຈາປຣິໂຍສານໍ, ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊນນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອງ຺ຄານິ. ເຠທານຸວຕ຺ຕເກ ອງ຺ເຄສຸ ຍຖາ ຕຕ຺ຖ ປຣກ຺ກມນໍ, ເອວໍ ອິຘ ອນຸວຕ຺ຕນນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອງ຺ຄານິ. ທຸພ຺ພເຈ ອງ຺ເຄສຸ ຍຖາ ຕຕ຺ຖ ປຣກ຺ກມນໍ, ເອວໍ ອິຘ ອວຈນີຍກຣຓຕາຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອງ຺ຄານິ. ກຸລທູສເກ ອງ຺ເຄສຸ ຍຖາ ຕຕ຺ຖ ປຣກ຺ກມນໍ, ເອວໍ ອິຘ ຉນ຺ທາທີຫິ ປາປນນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອງ຺ຄານິ. ອິຕິ ອິມານິ ອງ຺ຄານິ ໂສເຘຕ຺ວາ ສເຈ ອງ຺ຄປາຣິປູຣີ ໂຫຕິ, ‘‘ສງ຺ຆາທິເສໂສ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ໂນ ເຈ, ‘‘ນາຍໍ ສງ຺ຆາທິເສໂສ, ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ນາຍໍ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນີ, ເທສນາຄາມິນີ ອຍໍ ອາປຕ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ປຕິຣູປສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ເທເສຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເທສາເປຕພ຺ໂພ.

ອຖ ປນ ອນາປຕ຺ຕິຈ຺ຉາຍາ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ‘‘ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕພ຺ພາ. ສເຈ ປນ ສງ຺ຆາທິເສສຈ຺ຉາຍາ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ‘‘ຕ຺ວໍ ອິມໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຉາເທສິ, ນ ຉາເທສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ນ ຉາເທມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເຕນ ຫິ ຕ຺ວໍ ນ ປຣິວາສາຣໂຫ, ມານຕ຺ຕາຣໂຫວ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ‘‘ຉາເທມີ’’ຕິ ປນ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ທສສຸ ອາກາເຣສຸ ອຎ຺ຎຕຣກາຣເຓນ ຉາເທສິ, ອຸທາຫຸ ອຎ຺ຎກາຣເຓນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ທສສຸ ອຎ຺ຎຕຣກາຣເຓນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເອວມ຺ປິ ມານຕ຺ຕາຣໂຫ ໂຫຕິ, ນ ປຣິວາສາຣໂຫ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ອຖ ‘‘ອຎ຺ຎກາຣເຓນາ’’ຕິ ວທຕິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ‘‘ຕ຺ວໍ ອາປຕ຺ຕິອາປນ຺ນຠາວໍ ຊານນ຺ໂຕ ປຏິຈ຺ຉາເທສິ, ອຸທາຫຸ ອຊານນ຺ໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຊານນ຺ໂຕ ປຏິຈ຺ຉາເທມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຈ ‘‘ອາປຕ຺ຕິອາປນ຺ນຠາວໍ ສຣນ຺ໂຕ ປຏິຈ຺ຉາເທສິ, ອຸທາຫຸ ວິສຣິຕ຺ວາ ປຏິຈ຺ຉາເທສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ວິສຣິຕ຺ວາ ປຏິຈ຺ຉາເທມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຈ ‘‘ອາປຕ຺ຕິອາປນ຺ນຠາເວ ເວມຕິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ປຏິຈ຺ຉາເທສິ, ອຸທາຫຸ ນິພ຺ເພມຕິໂກ ຫຸຕ຺ວາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ເວມຕິໂກ ຫຸຕ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຈ ‘‘ນ ຕ຺ວໍ ປຣິວາສາຣໂຫ, ມານຕ຺ຕາຣໂຫວ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ.

ອຖ ‘‘ຊານນ຺ໂຕ ປຏິຈ຺ຉາເທມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຈ ‘‘ສຣນ຺ໂຕ ປຏິຈ຺ຉາເທມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຈ ‘‘ນິພ຺ເພມຕິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ປຏິຈ຺ຉາເທມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຈ ‘‘ຕ຺ວໍ ປຣິວາສາຣໂຫ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ສມຸຈ຺ຈຍກ຺ຂນ຺ຘເກ (ຈູຬວ. ໑໔໔) ‘‘ໂສ ເອວໍ ວທຕິ ‘ຍາຍໍ, ອາວຸໂສ, ອາປຕ຺ຕິ ຊານປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ, ຘມ຺ມິກໍ ຕສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ປຣິວາສທານໍ, ຘມ຺ມຕ຺ຕາ ຣຸຫຕິ. ຍາ ຈ ຂ຺ວາຍໍ, ອາວຸໂສ, ອາປຕ຺ຕິ ອຊານປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ, ອຘມ຺ມິກໍ ຕສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ປຣິວາສທານໍ, ອຘມ຺ມຕ຺ຕາ ນ ຣຸຫຕິ. ເອກິສ຺ສາ, ອາວຸໂສ, ອາປຕ຺ຕິຍາ ຠິກ຺ຂຸ ມານຕ຺ຕາຣໂຫ’’’ຕິ ຈ, ‘‘ໂສ ເອວໍ ວທຕິ ‘ຍາຍໍ ອາປຕ຺ຕິ ສຣມານປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ, ຘມ຺ມິກໍ ຕສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ປຣິວາສທານໍ, ຘມ຺ມຕ຺ຕາ ຣຸຫຕິ. ຍາ ຈ ຂ຺ວາຍໍ ອາປຕ຺ຕິ ອສຣມານປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ, ອຘມ຺ມິກໍ ຕສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ປຣິວາສທານໍ, ອຘມ຺ມຕ຺ຕາ ນ ຣຸຫຕິ. ເອກິສ຺ສາ, ອາວຸໂສ, ອາປຕ຺ຕິຍາ ຠິກ຺ຂຸ ມານຕ຺ຕາຣໂຫ’’’ຕິ ຈ, ‘‘ໂສ ເອວໍ ວທຕິ ‘ຍາຍໍ, ອາວຸໂສ, ອາປຕ຺ຕິ ນິພ຺ເພມຕິກປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ, ຘມ຺ມິກໍ ຕສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ປຣິວາສທານໍ, ຘມ຺ມຕ຺ຕາ ຣຸຫຕິ. ຍາ ຈ ຂ຺ວາຍໍ, ອາວຸໂສ, ອາປຕ຺ຕິ ເວມຕິກປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ, ອຘມ຺ມິກໍ ຕສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ປຣິວາສທານໍ, ອຘມ຺ມຕ຺ຕາ ນ ຣຸຫຕິ. ເອກິສ຺ສາ, ອາວຸໂສ, ອາປຕ຺ຕິຍາ ຠິກ຺ຂຸມານຕ຺ຕາຣໂຫ’’’ຕິ ຈ.

ເອວໍ ປຣິວາສາຣຫຠາວໍ ປກາເສຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ປຣິວາສາຣໂຫ, ຕີສຸ ປຣິວາເສສຸ ກຕຣປຣິວາສາຣໂຫ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ຕ຺ວໍ ກຕິ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ຉາເທສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ເອກໍ ອາປຕ຺ຕິ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ທ຺ເວ ຕີຓິ ຕຕຸຕ຺ຕຣິ ວາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ຉາເທມີ’’ຕິ ວາ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກຕີຫໍ ຕ຺ວໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ປຏິຈ຺ຉາເທສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ເອກາຫເມວາຫໍ ປຏິຈ຺ຉາເທມີ’’ຕິ ວາ ‘‘ທ຺ວີຫໍ ຕີຫໍ ຕຕຸຕ຺ຕຣິ ວາ ປຏິຈ຺ຉາເທມີ’’ຕິ ວາ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຍາວຕີຫໍ ປຏິຈ຺ຉາເທສິ, ຕາວຕີຫໍ ຕ຺ວໍ ປຏິວສິສ຺ສສີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ ‘‘ຍາວຕີຫໍ ຊານໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕິ, ຕາວຕີຫໍ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອກາມາ ປຣິວຕ຺ຖພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ຕໂຕ ‘‘ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ຊານາຕິ, ຕສ຺ມາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນປຣິວາສາຣໂຫ’’ຕິ (ປາຣາ. ໔໔໒) ຎຕ຺ວາ ຕທນຸຣູປາ ກມ຺ມວາຈາ ກາຕພ຺ພາ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕປຸຈ຺ຉນໍ ກມ຺ມວາຈາກຣຓຕ຺ຖເມວ ໂຫຕິ, ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕປຸຈ຺ຉນໍ ປນ ຕທຕ຺ຖຎ຺ເຈວ ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາສສ຺ສ ອນນຸຣູປຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖຎ຺ຈ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ຈຸຬວ. ອຏ຺ຐ. ໑໐໒) ‘‘ໂສ ທຸວິໂຘ ຈູຬສຸທ຺ຘນ຺ໂຕ ມຫາສຸທ຺ຘນ຺ໂຕຕິ, ທຸວິໂຘປິ ເຈສ ຣຕ຺ຕິປຣິຈ຺ເຉທໍ ສກລໍ ວາ ເອກຈ຺ຈໍ ວາ ອຊານນ຺ຕສ຺ສ ຈ ອສຣນ຺ຕສ຺ສ ຈ ຕຕ຺ຖ ເວມຕິກສ຺ສ ຈ ທາຕພ຺ໂພ. ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ປນ ‘ອຫໍ ເອຕ຺ຕກາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປນ຺ໂນ’ຕິ ຊານາຕຸ ວາ, ມາ ວາ, ອກາຣຓເມຕ’’ນ຺ຕິ. ຕໂຕ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນິສີທນຏ຺ຐານໍ ຊານິຕພ຺ພໍ. ທຸວິຘຎ຺ຫິ ນິສີທນຏ຺ຐານໍ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ເຕນ ນິສີທິຕພ຺ພຏ຺ຐານໍ, ນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ເຕນ ນິສີທິຕພ຺ພຏ຺ຐານນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອປ຺ປຠິກ຺ຂຸເກ ວິຫາເຣ ສຠາຄຠິກ຺ຂູນໍ ວສນຏ຺ຐາເນ ອຸປຈາຣສີມາປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ ອນ຺ໂຕວິຫາໂຣ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ເຕນ ນິສີທິຕພ຺ພຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ. ອຸປຈາຣສີມໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ມຫາມຄ຺ຄໂຕ ໂອກ຺ກມ຺ມ ຄຸມ຺ພວຕິປຏິຈ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐານໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ເຕນ ນິສີທິຕພ຺ພຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໑໐໒) ‘‘ສເຈ ອປ຺ປຠິກ຺ຂຸໂກ ວິຫາໂຣ ໂຫຕິ, ສຠາຄາ ຠິກ຺ຂູ ວສນ຺ຕິ, ວຕ຺ຕໍ ອນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວິຫາເຣເຍວ ຣຕ຺ຕິປຣິຄ຺ຄໂຫ ກາຕພ຺ໂພ. ອຖ ນ ສກ຺ກາ ໂສເຘຕຸໍ, ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ເອເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສທ຺ຘິໍ ມານຕ຺ຕວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຸປຈາຣສີມໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ມຫາມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມ຺ມ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐາເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕອຣຸເຓເຍວ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວຕ຺ຕໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຣິວາໂສ ອາໂຣເຈຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ‘‘ມານຕ຺ຕວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວາ’’ຕິ ຈ ‘‘ສເຈ ອປ຺ປຠິກ຺ຂຸໂກ ວິຫາໂຣ ໂຫຕິ, ສຠາຄາ ຠິກ຺ຂູ ວສນ຺ຕິ, ວຕ຺ຕໍ ອນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕວິຫາເຣເຍວ ຣຕ຺ຕິໂຍ ຄເຓຕພ຺ພາ. ອຖ ນ ສກ຺ກາ ໂສເຘຕຸໍ, ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ຈຕູຫິ ປຎ຺ຈຫິ ວາ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ປຣິກ຺ເຂປໂຕ, ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິກ຺ເຂປາຣຫຏ຺ຐານໂຕ ທ຺ເວ ເລຑ຺ຑຸປາເຕ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ມຫາມຄ຺ຄໂຕ ໂອກ຺ກມ຺ມ ຄຸມ຺ເພນ ວາ ວຕິຍາ ວາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐາເນ ນິສີທິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ (ວິ. ສງ຺ຄ. ອຏ຺ຐ. ໒໓໘) ອິທໍ ວຈນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ອປ຺ປຠິກ຺ຂຸໂກ ວິຫາໂຣ ໂຫຕີຕິ ອິທໍ ພຫຸຠິກ຺ຂຸເກ ວິຫາເຣ ອຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທວຕ຺ຕເຠທກາຣຓານິ ໂສເຘຕຸໍ ທຸກ຺ກຣຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ວກ຺ຂຕິ ຫິ ‘‘ອຖ ນ ສກ຺ກາ ໂສເຘຕຸ’’ນ຺ຕິ. ສຠາຄາ ຠິກ຺ຂູ ວສນ຺ຕີຕິ ອິທໍ ວິສຠາຄານໍ ເວຣີຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕິເກ ວຕ຺ຕໍ ອາໂຣເຈນ຺ໂຕ ປກາເສຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໑໐໒; ວິ. ສງ຺ຄ. ອຏ຺ຐ. ໒໓໖) ‘‘ຕສ຺ມາ ອເວຣິສຠາຄສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອາໂຣເຈຕພ຺ພາ. ໂຍ ປນ ວິສຠາໂຄ ໂຫຕິ ສຸຕ຺ວາ ປກາເສຕຸກາໂມ, ເອວຣູປສ຺ສ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສປິ ສນ຺ຕິເກ ນາໂຣເຈຕພ຺ພາ’’ຕິ, ຕສ຺ມາ ວິສຠາຄານໍ ວສນຏ຺ຐາເນ ວຕ຺ຕໍ ອສມາທິຍິຕ຺ວາ ພຫິເຍວ ກາຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ວິຫາເຣເຍວາຕິ ອນ຺ໂຕອຸປຈາຣສີມາຍເມວ. ວກ຺ຂຕິ ຫິ ‘‘ອຖ ນ ສກ຺ກາ…ເປ… ອຸປຈາຣສີມໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ’’ຕິ. ຣຕ຺ຕິປຣິຄ຺ຄໂຫ ກາຕພ຺ໂພຕິ ຣຕ຺ຕິຄຓນາ ກາຕພ຺ພາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ມານຕ຺ຕວຓ຺ຓນາຍໍ ‘‘ຣຕ຺ຕິໂຍ ຄເຓຕພ຺ພາ’’ຕິ. ອຖ ນ ສກ຺ກາ ໂສເຘຕຸນ຺ຕິ ພຫຸຠິກ຺ຂຸກຕ຺ຕາ ວາ ວິຫາຣສ຺ສ ວິສຠາຄານໍ ວສນຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ວາ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທວຕ຺ຕາເຠທກາຣຓານິປິ ໂສເຘຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ. ວຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາຕິ ປຣິວາສວຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ. ປຈ຺ຈູສສມເຍຕິ ປຈ຺ຉິມຍາມກາເລ ອຣຸໂຓທຍໂຕ ປຸເຣຕຣເມວ. ຕຖາ ຫິ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ອນ຺ໂຕອຣຸເຓເຍວ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ວຕ຺ຕໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຣິວາໂສ ອາໂຣເຈຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ເອເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສທ຺ຘິນ຺ຕິ ວິປ຺ປວາສຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທວິມຸຈ຺ຈນຕ຺ຖໍ ວິນາ ປກຕຕ຺ເຕນ ສຠິກ຺ຂຸກອາວາສອຠິກ຺ຂຸກອນາວາສຄມນສງ຺ຂາຕວຕ຺ຕເຠທວິມຸຈ຺ຈນຕ຺ຖຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສຠິກ຺ຂຸກາ ອາວາສາ ອຠິກ຺ຂຸໂກ ອນາວາໂສ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປກຕຕ຺ເຕນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອນ຺ຕຣາຍາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໗໖).

ມານຕ຺ຕວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນາຕິ ‘‘ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ປຣິກ຺ເຂປໂຕ, ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິກ຺ເຂປາຣຫຏ຺ຐານໂຕ ທ຺ເວ ເລຑ຺ຑຸປາເຕ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ. ຍທິ ເອວໍ ວິສມມິທໍ ນຍທສ຺ສນໍ, ປຣິກ຺ເຂປປຣິກ຺ເຂປາຣຫຏ຺ຐາເນ ເອວ ຫິ ອຸປຈາຣສີມາ ໂຫຕິ, ກສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ອຸປຈາຣສີມໂຕ ທ຺ເວເລຑ຺ຑຸປາຕາຕິກ຺ກໂມ ວຸຕ຺ໂຕ, ອິຘ ປນ ອຸປຈາຣສີມາຕິກ຺ກໂມ ເອວາຕິ? ສຈ຺ຈໍ, ຕຖາປິ ວິຫາເຣ ຠິກ຺ຂູນໍ ສຊ຺ຌາຍາທິສທ຺ທສວນສພ຺ຠາວໂຕ ສຸວິທູຣາຕິກ຺ກໂມ ວຸຕ຺ໂຕ, ອິຘ ປນ ອຸປຈາຣສີມໂຕ ອຕິກ຺ກມມຕ຺ໂຕປິ ອຕິກ຺ກໂມເຍວາຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ໂຕ. ພຸທ຺ຘມຕຎ຺ຎຸໂນ ຫິ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍາ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍໍ (ວຊິຣ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໙໗) ‘‘ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ປຣິກ຺ເຂປໂຕຕິອາທິ ກິຎ຺ຈາປິ ປາຬິຍໍ ນຕ຺ຖິ, ອຖ ໂຂ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍານໍ ວຈເນນ ຕຖາ ເອວ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

ມານຕ຺ຕວຓ຺ຓນາຍໍ ຈຕູຫິ ປຎ຺ຈຫິ ວາ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິນ຺ຕິ ອິທໍ ປນ ອູເນຄເຓຈຣຓຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທວິມຸຈ຺ຈນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ທ຺ເວ ເລຑ຺ຑຸປາເຕ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາຕິອາທິ ອຎ຺ເຎສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສວນູປຈາຣທສ຺ສນູປຈາຣວິຊຫນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕເນວາຫ ຏີກາຈຣິໂຍ ‘‘ທ຺ເວ ເລຑ຺ຑຸປາເຕ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາຕິ ອິທໍ ວິຫາເຣ ຠິກ຺ຂູນໍ ສຊ຺ຌາຍາທິສທ຺ທສວນູປຈາຣວິຊຫນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ‘ມຫາມຄ຺ຄໂຕ ໂອກ຺ກມ຺ມາຕິ ອິທໍ ມຄ຺ຄປຏິປນ຺ນານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສວນູປຈາຣວິຊຫນຕ຺ຖໍ, ຄຸມ຺ເພນ ວາຕິອາທິ ທສ຺ສນູປຈາຣວິຊຫນຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ທຸວິຘໍ ຐານໍ ປຣິວສນ຺ຕມານຕ຺ຕຈາຣິກຠິກ຺ຂູຫິ ນິສີທິຕພ຺ພຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ. ເຕສຸ ຈ ຍທິ ອນ຺ໂຕວິຫາເຣເຍວ ນິສີທິຕ຺ວາ ປຣິວສຕິ, ອຸປຈາຣສີມຄຕານໍ ສພ຺ເພສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ອຖ ພຫິອຸປຈາຣສີມາຍໍ, ທິຏ຺ຐຣູປານໍ ສຸຕສທ຺ທານໍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ອທິຏ຺ຐອສຸຕານມ຺ປິ ອນ຺ໂຕທ຺ວາທສຫຕ຺ຖຄຕານໍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພເມວ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍໍ ‘‘ວຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວສນ຺ຕສ຺ສ ອຸປຈາຣສີມຄຕານໍ ສພ຺ເພສໍ ອາໂຣຈນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ທິຏ຺ຐຣູປານໍ ສຸຕສທ຺ທານໍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ອທິຏ຺ຐອສ຺ສຸຕານມ຺ປິ ອນ຺ໂຕທ຺ວາທສຫຕ຺ຖຄຕານໍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ອິທໍ ວຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວສນ຺ຕສ຺ສ ລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ອິທຎ຺ຈ ວຕ຺ຕໍ ອນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວສນ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕວິຫາເຣເຍວ ຣຕ຺ຕິປຣິຄ຺ຄຫສ຺ສ ຈ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວສນ຺ຕສ຺ສ ອຸປຈາຣສີມໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ວຕ຺ຕສມາທານສ຺ສ ຈ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸປຈາໂຣ ປນ ອນ຺ໂຕສີມາຍ ຐິຕານໍ ສກລອຸປຈາຣສີມາ ໂຫຕິ, ພຫິອຸປຈາຣສີມາຍ ຐິຕານໍ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖມຕ຺ຕໍ. ເຕເນວ ຫິ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕາທິສງ຺ຆລາໂຠ ຍທິ ອນ຺ໂຕສີມາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສີມຏ຺ຐກສງ຺ຆສ຺ສ ໂຫຕິ. ຍທິ ພຫິສີມາຍໍ, ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖພ຺ຠນ຺ຕເຣ ປຕ຺ຕຠິກ຺ຂູນໍ, ຕສ຺ມາ ອຸປຈາຣວເສນປິ ເອສ ອຕ຺ໂຖ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍໍ (ວຊິຣ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໙໗) ‘‘ອຕ຺ຖິຠາວໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາຕິ ທ຺ວາທສຫຕ຺ເຖ ອຸປຈາເຣ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ຕານໍ ອຸປຈາຣສີມາຍ ອາຄຕຠາວໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ສຫວາສາທິກໍ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

ເອວໍ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ຕານໍ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິວສນ຺ຕານໍ ອນ຺ໂຕວິຫາເຣເຍວ ວສນສ຺ສ, ນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ຕານໍ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິວສນ຺ຕານໍ ວິຫາຣໂຕ ພຫິ ທ຺ເວ ເລຑ຺ຑຸປາເຕ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ວສນສ຺ສ ຈ ອຏ຺ຐກຖາທີສຸ ປກຣເຓສຸ ອາຄຕຕ຺ຕາ ຕຖາຄຕນໂຍ ປກຣຓາຄຕນໂຍ ໂຫຕິ. ອິທານິ ປນ ອາຈຣິຍາ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທວຕ຺ຕເຠທໂທເສ ປຣິຫຣິຕຸໍ ອຕິທຸກ຺ກຣຕ຺ຕາ, ນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ເທວສິກໍ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ພຫິສີມຄມນສ຺ສ ທຸກ຺ຂຕ຺ຕາ, ວາຬສຣີສປາທິປຣິສຍສ຺ສ ຈ ອາສງ຺ກິຕພ຺ພຠາວໂຕ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທວຕ຺ຕເຠທປຣິຫຣຓວເສນ ລກ຺ຂຓປາຣິປູຣິເມວ ມນສິ ກໂຣນ຺ຕາ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ຕາປິ ສມານາ ອນ຺ໂຕວິຫາເຣເຍວ ປຣິວາສວສນຎ຺ຈ ມານຕ຺ຕຈຣຓຎ຺ຈ ກໂຣນ຺ຕິ.

ເອກຈ຺ເຈ ອາຈຣິຍາ ພຫິອຸປຈາຣສີມາຍໍ ປຕິຣູປຏ຺ຐາເນ ປກຕຕ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ວສນສາລໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ປາຣິວາສິກຠິກ຺ຂູນໍ ນິປຊ຺ຊນມຎ຺ຈໍ ສພ຺ພໂຕ ຉນ຺ນປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ ສທ຺ວາຣພນ຺ຘນໍ ສຸຄຸຕ຺ຕໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ຕໍ ປເທສໍ ວຕິຍາ ປຣິກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາກສາມເຓຣາທໂຍ ນິວຕ຺ຕາເປຕ຺ວາ ປຸຣິມຍາເມ ວາ ມຊ຺ຌິມຍາເມ ວາ ສມນ຺ຕໂຕ ສທ຺ທຉິຊ຺ຊນກາເລ ປກຕຕ຺ຕຠິກ຺ຂູ ສາລາຍໍ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ປາຣິວາສິກຠິກ຺ຂູ ວຕ຺ຕໍ ສມາທາເປຕ຺ວາ ອາໂຣຈາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ມຎ຺ຈເກສຸ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມຍາມກາເລ ອຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ອຣຸເຓ ອຸຏ຺ຐິເຕ ອາໂຣຈາເປຕ຺ວາ ວຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປາເປນ຺ຕິ. ເອສ ນໂຍ ປກຣເຓສຸ ອນາຄຕຕ຺ຕາ ອາຈຣິຍານໍ ມເຕນ ກຕຕ຺ຕາ ອາຈຣິຍນໂຍ ນາມ. ເອສ ນໂຍປິ ຍຖາຣຸຕໂຕ ປກຣເຓສຸ ອນາຄໂຕປິ ປກຣຓານຸໂລມວເສນ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທວຕ຺ຕເຠທໂທເສ ປຣິຫຣິຕ຺ວາ ລຊ຺ຊິເປສເລຫິ ພຫຸສ຺ສຸເຕຫິ ສິກ຺ຂາກາເມຫິ ວິນເຍ ປກຕຎ຺ຎູຫິ ວິຈາຣິໂຕ ສມາໂນ ສຸນ຺ທໂຣ ປສຕ຺ໂຖວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອນຸໂລມນໂຍ’’ຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ນນຸ ຈ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ຕານໍເຍວ ອນ຺ໂຕວິຫາເຣ ວສນໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຖ ກສ຺ມາ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ຕາປິ ສມານາ ວສນ຺ຕີຕິ? ສຈ຺ຈໍ, ຕຕ຺ຖ ປນ ອປ຺ປຠິກ຺ຂຸກຕ຺ຕາ ສຠາຄຠິກ຺ຂູນໍ ວສນຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ຈ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທວຕ຺ຕເຠທໂທເສ ຈ ປຣິຫຣິຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຠາວໂຕ ສກລຣຕ຺ຕິນ຺ທິວມ຺ປິ ວຕ຺ຕໍ ອນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວສນໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິຘ ປນ ຕຖາ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຠາວໂຕ ທິວາ ວຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິຍໍ ສມາທິຍນ຺ໂຕ ອາຄນ຺ຕຸການໍ ອນາຄມນກາລຠາວໂຕ, ສທ຺ທຉິຊ຺ຊນກາລຠາວໂຕ ຈ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທາທິໂທເສ ປຣິຫຣິຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕ຺ຕາ ຕທນຸໂລໂມເຍວ ໂຫຕີຕິ ມນ຺ຕ຺ວາ ອາຈຣິຍາ ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ເອວໍ ໂຫຕຸ, ພຫິອຸປຈາຣສີມາຍ ວສນ຺ຕານໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐາເນ ນິສີທນເມວ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ປກຕຕ຺ຕສາລາກຣຓມຎ຺ຈກຣຓາທີນິ, ອຖ ກສ຺ມາ ເອຕານິ ກໂຣນ຺ຕີຕິ? ສຈ຺ຈໍ, ຕຖາປິ ປກຕຕ຺ຕສາລາກຣຓໍ ປາຣິວາສິການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປກຕຕ຺ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ວິປ຺ປວາສຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທວຕ຺ຕເຠທໂທສປຣິຫຣຓຕ຺ຖໍ, ຕໍ ‘‘ຕໂຍ ໂຂ, ອຸປາລິ, ປາຣິວາສິກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທາ ສຫວາໂສ, ວິປ຺ປວາໂສ, ອນາໂຣຈນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕປາຐໍ (ຈູຬວ. ໘໓) ອນຸໂລເມຕິ. ມຎ຺ຈກຣຓໍ ສຫວາສຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທວຕ຺ຕເຠທໂທສປຣິຫຣຓຕ຺ຖໍ, ຕໍ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປກຕຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສທ຺ຘິໍ ເອກຈ຺ຉນ຺ເນ ອາວາເສ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ, ນ ເອກຈ຺ຉນ຺ເນ ອນາວາເສ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ, ນ ເອກຈ຺ຉນ຺ເນ ອາວາເສ ວາ ອນາວາເສ ວາ ວຕ຺ຖພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕປາຐຎ຺ຈ (ຈູຬວ. ໘໑) ຍຖາວຸຕ຺ຕປາຐຎ຺ຈ ອນຸໂລເມຕິ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ຄມນາທີນິ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເຕສຸ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ຄມເນ ເອວ ວຸຕ຺ເຕປິ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ຄມນໍ ຣຕ຺ຕິຄມນສ຺ສ ພຫຸປຣິສ຺ສຍຕ຺ຕາ ປຣິສ຺ສຍວິໂນທນຕ຺ຖໍ, ຕໍ ‘‘ອນ຺ຕຣາຍໂຕ ປຣິມຸຈ຺ຈນຕ຺ຖາຍ ຄນ຺ຕພ຺ພເມວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາປາຐໍ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໗໖) ອນຸໂລເມຕິ. ອຸປຏ຺ຐາກສາມເຓຣາທີນໍ ນິວຕ຺ຕາປນໍ ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນນ ສຫເສຍ຺ຍສງ຺ການິວຕ຺ຕນຕ຺ຖໍ, ຕໍ ‘‘ໂຍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນນ ສຫເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຍ຺ຍ, ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ມາຕິກາປາຐໍ (ປາຈິ. ໔໙) ອນຸໂລເມຕິ. ປຸຣິມຍາເມ ວາ ມຊ຺ຌິມຍາເມ ວາ ສມນ຺ຕໂຕ ສທ຺ທຉິຊ຺ຊນກາເລ ປກຕຕ຺ຕຠິກ຺ຂູ ສາລາຍໍ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ປາຣິວາສິກຠິກ຺ຂູນໍ ວຕ຺ຕສມາທາປນໍ ອຎ຺ຎຠິກ຺ຂູນໍ ສທ຺ທສວນວິວຊ຺ຊນຕ຺ຖໍ, ຕໍ ອນາໂຣຈນຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທໂທສປຣິຫຣຓຕ຺ຖໍ, ຕໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທປາຐໍ ອນຸໂລເມຕິ.

ນນຸ ຈ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ອນ຺ໂຕອຣຸເຓເຍວ ວຕ຺ຕສມາທາປນໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຖ ກສ຺ມາ ‘‘ປຸຣິມຍາມມຊ຺ຌິມຍາເມສູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ? ນາຍໍ ໂທໂສ, ຫິຍ຺ໂຍອຣຸຓຸຄ຺ຄມນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຫິ ຍາວ ອຊ຺ຊອຣຸຓຸຄ຺ຄມນາ ເອໂກ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິໂວ ອຊ຺ຊອຣຸຓສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ນາມ, ອຊ຺ຊອຣຸຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຈ຺ຉາກາໂລ ອຣຸຓສ຺ສ ພຫິ ນາມ, ຕສ຺ມາ ປຸຣິມມຊ຺ຌິມຍາເມສຸ ກຕວຕ຺ຕສມາທານມ຺ປິ ອຣຸໂຓທຍໂຕ ປຸເຣ ກຕຕ຺ຕາ ອນ຺ໂຕອຣຸເຓ ກຕໍເຍວ ໂຫຕິ. ວຕ຺ຕໍ ອສມາທິຍິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊເນ ຈ ສຕິ ນິທ຺ທາວເສນ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນກາລໍ ອຊານິຕ຺ວາ ວຕ຺ຕສມາທານໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕໍ ຠເວຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ປຸເຣຕຣເມວ ສມາທານໍ ກຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊນໍ ຎາຍາຄຕໍ ໂຫຕິ, ‘‘ອນ຺ໂຕອຣຸເຓເຍວ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວຕ຺ຕໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕອຏ຺ຐກຖາປາຐຎ຺ຈ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໑໐໒) ອນຸໂລເມຕິ.

ເອວໍ ໂຫຕຸ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ກສ຺ມາ ‘‘ອາໂຣຈາເປຕ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ນນຸ ມາຬກສີມາຍໍ ສມາທິນ຺ນກາເລເຍວ ວຕ຺ຕມາໂຣຈິຕນ຺ຕິ? ສຈ຺ຈໍ ອາໂຣຈິຕໍ, ອຍໍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ທິວາ ວຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ, ອິທານິ ສມາທິນ຺ໂນ, ຕສ຺ມາ ມາຬກສີມາຍ ອາໂຣຈິຕມ຺ປິ ປຸນ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ອິທມ຺ປິ ‘‘ອນ຺ໂຕອຣຸເຓເຍວ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວຕ຺ຕໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຣິວາໂສ ອາໂຣເຈຕພ຺ໂພ’’ຕິ ປາຐໍ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໑໐໒) ອນຸໂລເມຕິ. ອຖ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ມຎ຺ຈເກສຸ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ’’ຕິ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ, ນນຸ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ມຎ຺ເຈສຸ ນິປຊ຺ຊມານາປິ ປກຕຕ຺ຕສາລໂຕ ນິພ຺ໂພທກປຕນຏ຺ຐານໂຕ ພຫິ ນິປຊ຺ຊມານາ ສຫວາສຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທໂທສໂຕ ມຸຕ຺ຕາເຍວາຕິ? ນ ປເນວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ນ ຫິ ປາຣິວາສິໂກ ປກຕຕ຺ຕຠິກ຺ຂູເຫວ ເອກຈ຺ຉນ຺ເນ ນິປນ຺ໂນ ສຫວາສຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມ຺ປິ ໂຫຕິເຍວ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຈຕໍ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍໍ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໘໑) ‘‘ສເຈ ຫິ ທ຺ເວ ປາຣິວາສິກາ ເອກໂຕ ວເສຍ຺ຍຸໍ, ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ອຊ຺ຌາຈາຣໍ ຎຕ຺ວາ ອຄາຣວາ ວາ ວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ວາ ຫຸຕ຺ວາ ປາປິຏ຺ຐຕຣໍ ວາ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ວິພ຺ຠເມຍ຺ຍຸໍ ວາ, ຕສ຺ມາ ເນສໍ ສຫເສຍ຺ຍາ ສພ຺ພປ຺ປກາເຣນ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ’’ຕິ. ‘‘ປຈ຺ຉິມຍາມກາເລ ອຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ອຣຸເຓ ອຸຏ຺ຐິເຕ ອາໂຣຈາເປຕ຺ວາ ວຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປາເປນ຺ຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຣຸເຓ ອນຸຏ຺ຐິເຕເຍວ ວຕ຺ຕນິກ຺ຂິປເນ ກຣິຍມາເນ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ໂຫຕິ, ສາ ຣຕ຺ຕິ ຄຓນູປຄາ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ປຐມປຣິຈ຺ເຉເທ ວຸຕ຺ຕໍ ອຣຸຓກຖາວິນິຈ຺ຉຍໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນຠາໂວ ສຸຏ຺ຐຸ ຊານິຕພ຺ໂພ.

‘‘ອາໂຣຈາເປຕ຺ວາ ວຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປາເປຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກສ຺ມາ ອາໂຣຈາເປຕິ, ນນຸ ສມາທິນ຺ນກາເລເຍວ ອາໂຣຈິຕນ຺ຕິ? ສຈ຺ຈໍ, ຕຖາປິ ປາຣິວາສິກວຕ຺ຕສມາທານກາເລ ອາໂຣຈິເຕສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ເອກຈ຺ເຈ ນິກ຺ຂິປນກາເລ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຎ຺ເຎ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເອວໍ ປຣິສສງ຺ກມນມ຺ປິ ສິຍາ, ຕຖາ ຈ ສຕິ ອຠິນວາຄຕານໍ ສພ຺ຠາວາ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ອສຕິ ປນ ອຠິນວາຄຕຠິກ຺ຂຸມ຺ຫິ ອາໂຣຈນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ອາໂຣຈເນ ໂທສາຠາວໂຕ ປຸນ ອາໂຣຈນໍ ຎາຍາຄຕໍ ໂຫຕິ, ມານຕ຺ຕຈຣຓກາເລ ປນ ສມາທາເນ ອາໂຣຈິເຕປິ ນິກ຺ຂິປເນ ອວສ຺ສໍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພເມວ. ກສ຺ມາ? ທິວສນ຺ຕຣຠາວໂຕ. ‘‘ເທວສິກໍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໙໐) ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ສາຍໍ ສມາທານກາເລ ອາໂຣເຈສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ນິກ຺ຂິປເນ ອາໂຣຈນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖີຕິ ເຈ? ນ, ສາຍໍ ສມາທານກາເລ ເອເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຄຈ຺ຉິສ຺ສນ຺ຕິປິ, ນ ອາຄຈ຺ຉິສ຺ສນ຺ຕິປິ, ອນາຄຕານໍ ກຖໍ ອາໂຣເຈຕຸໍ ລຠິສ຺ສຕິ, ອນາໂຣຈເນ ຈ ສຕິ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ສິຍາ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ມິໍ ທິວເສ ອຣຸເຓ ອຸຏ຺ຐິເຕ ວຕ຺ຕນິກ຺ຂິປນໂຕ ປຸເຣເຍວ ອາໂຣເຈຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂນ ມຕິ, ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ອຸປຘາເຣຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ປກຣຓາຄຕນເຍນ ວາ ປກຣຓານຸໂລມອາຈຣິຍນເຍນ ວາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອາຓໍ ປຕິຏ຺ຐາເປນ຺ເຕນ ວິນຍໂກວິເທນ ພຫຸສ຺ສຸເຕນ ລຊ຺ຊີເປສລຠູເຕນ ວິນຍຘເຣນ ວິສຸທ຺ຘິກາມານໍ ເປສລານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສີລວິສຸທ຺ຘຕ຺ຖາຍ ສຸຏ຺ຐຸ ວິຈາເຣຕ຺ວາ ປຣິວາສວຕ຺ຕາມານຕ຺ຕຈຣຓວຕ຺ຕານິ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພານີຕິ.

ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ລຊ຺ຊີຠິກ຺ຂູນໍ ປຣິວາສາທິກຖາຍ ກຸສລຕ຺ຖໍ ນານາວາທນໂຍ ວຸຈ຺ຈເຕ – ເກຈິ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ປກຕຕ຺ຕສາລໍ ກຸຣຸມາເນນ ຕສ຺ສາ ສາລາຍ ມຊ຺ເຌ ຖມ຺ຠໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ຕໂຕ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖມຕ຺ຕໍ ປເທສໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຍຖາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ປາຣິວາສິການໍ ມຎ຺ເຈ ນິປນ຺ນສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຄີວາ ຕສ຺ສ ປເທສສ຺ສ ອຸປຣິ ໂຫຕິ, ຕຖາ ປຎ຺ຎາເປຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ກເຕ ສຸກຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ ກໂຣນ຺ຕິ ຈ. ເອກຈ຺ເຈ ‘‘ມຎ຺ເຈ ນິປນ຺ນສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ກຏິ ຕສ຺ສ ປເທສສ຺ສ ອຸປຣິ ໂຫຕິ, ຍຖາ ປຎ຺ຎາເປຕພ຺ໂພ, ເອວໍ ກເຕ ສຸກຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ ກໂຣນ຺ຕິ ຈ, ຕໍ ວຈນໍ ເນວ ປາຬິຍໍ, ນ ອຏ຺ຐກຖາຏີກາທີສຸ ວິຊ຺ຊຕິ, ເກວລໍ ເຕສໍ ປຣິກປ຺ປເມວ. ອຍໍ ປນ ເນສໍ ອຘິປ຺ປາໂຍ ສິຍາ – ‘‘ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖໍ ປນ ອຸປຈາຣໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ນິສີທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕວຈນຎ຺ຈ ‘‘ອຖ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖໍ ອຸປຈາຣໍ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຊານນ຺ຕສ຺ເສວ ຄຈ຺ຉຕິ, ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ໂຫຕິ ເອວ, ວຕ຺ຕເຠໂທ ປນ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາວຈນຎ຺ຈ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໙໗) ‘‘ອທິຏ຺ຐອສ຺ສຸຕານມ຺ປິ ອນ຺ໂຕທ຺ວາທສຫຕ຺ຖຄຕານໍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕຏີກາວຈນຎ຺ຈ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໓.໙໗) ‘‘ອທິຏ຺ຐອສ຺ສຸຕານມ຺ປິ ອນ຺ໂຕທ຺ວາທສຫຕ຺ຖຄຕານໍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ, ‘ອິທໍ ວຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວສນ຺ຕສ຺ສ ລກ຺ຂຓ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາວຈນຎ຺ຈ (ວຊິຣ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໙໗) ‘‘ອຕ຺ຖິຠາວໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາຕິ ທ຺ວາທສຫຕ຺ເຖ ອຸປຈາເຣ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ, ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ຕານໍ ອຸປຈາຣສີມາຍ ອາຄຕຠາວໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ສຫວາສາທິກໍ ເວທິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາວຈນຎ຺ຈ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ອໂຍນິໂສ ອຕ຺ຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສພ຺ພຕ຺ຖ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖເມວ ປມາຓໍ, ຕໂຕ ອູນມ຺ປິ ອຘິກມ຺ປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ມາ ຍຖາວຸຕ຺ຕນເຍນ ມຊ຺ເຌ ຖມ຺ຠໂຕ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖມຕ຺ເຕ ປເທເສ ນິປນ຺ນສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຄີວາ ວາ ກຏິ ວາ ໂຫຕຸ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖປ຺ປເທເສ ປາຣິວາສິກຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ສຫວາສໂຕ ວາ ວິປ຺ປວາສໂຕ ວາ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທວຕ຺ຕເຠທໂທສາ ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ.

ຕຕ຺ເຣວໍ ຍຸຕ຺ຕາຍຸຕ຺ຕວິຈາຣຓາ ກາຕພ຺ພາ. ຍຖາວຸຕ຺ຕປາເຐສຸ ປຐມປາຐສ຺ສ ອຍມຘິປ຺ປາໂຍ – ປກຕຕ຺ຕຠິກ຺ຂຸມ຺ຫິ ຉມາຍ ນິສິນ຺ເນ ຍທິ ປາຣິວາສິກຠິກ຺ຂຸ ອາສເນ ນິສີທິຕຸກາໂມ, ປກຕຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານໂຕ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖໍ ອຸປຈາຣໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາວ ນິສີທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ນ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖພ຺ຠນ຺ຕເຣຕິ. ເອເຕນ ທ຺ວີສຸປິ ຉມາຍ ນິສິນ຺ເນສຸ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖພ຺ຠນ຺ຕເຣປິ ວຏ຺ຏຕິ, ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖປ຺ປເທສໂຕ ພຫິ ນິສີທນ຺ໂຕ ອາສເນປິ ນິສີທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ນ ຉມາຍ ນິສິນ຺ເນຕິ ປກຕຕ຺ເຕ ຠູມິຍໍ ນິສິນ຺ເນ ອິຕເຣນ ອນ຺ຕມໂສ ຕິຓສນ຺ຖເຣປິ ອຸຈ຺ຈຕເຣ ວາລິກຕເລປິ ວາ ນ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖໍ ປນ ອຸປຈາຣໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ນິສີທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໘໑). ອິຕິ ປກຕຕ຺ເຕ ຉມາຍ ນິສິນ຺ເນ ປາຣິວາສິເກນ ນິສີທິຕພ຺ພຏ຺ຐານທີປໂກ ອຍໍ ປາໂຐ, ນ ມຎ຺ຈປຎ຺ຎາປນຏ຺ຐານສຍນຏ຺ຐານທີປໂກ, ຕໍ ປຸພ຺ພາປຣປຣິປຸຓ຺ຓໍ ສກລໍ ປາຐໍ ອໂນໂລເກຕ຺ວາ ເອກເທສມຕ຺ຕເມວ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ປຣິກປ຺ປວເສນ ອໂຍນິໂສ ອຘິປ຺ປາຍໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ.

ທຸຕິຍປາຐສ຺ສ ປນ ອຍມຘິປ຺ປາໂຍ – ພຫິ ອຸປຈາຣສີມາຍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐາເນ ວຕ຺ຕໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ເນ ຠິກ຺ຂຸສ຺ມິໍ ຕສ຺ສ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານໂຕ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖໍ ອຸປຈາຣໍ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອຊານນ຺ຕສ຺ເສວ ອຎ຺ໂຎ ຠິກ຺ຂຸ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສ ປາຣິວາສິກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ໂຫຕິ, ວຕ຺ຕເຠໂທ ປນ ນຕ຺ຖິ. ກສ຺ມາ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ໂຫຕິ? ອຸປຈາຣໍ ໂອກ຺ກມິຕຕ຺ຕາ. ກສ຺ມາ ນ ວຕ຺ຕເຠໂທ? ອຊານນ຺ຕຕ຺ຕາຕິ. ເອເຕນ ພຫິອຸປຈາຣສີມາຍ ອຸປຈາໂຣ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖປ຺ປມາໂຓ ໂຫຕິ ອາໂຣຈນກ຺ເຂຕ຺ຕຠູໂຕຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຄຸມ຺ເພນ ວາ ວຕິຍາ ວາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐາເນ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ອນ຺ໂຕອຣຸເຓເຍວ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ວຕ຺ຕໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ຕໍ ຐານໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ສເຈ ເອສ ຕໍ ປສ຺ສຕິ, ສທ຺ທໍ ວາສ຺ສ ສຸຓາຕິ, ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ອນາໂຣເຈນ຺ຕສ຺ສ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ເຈວ ວຕ຺ຕເຠໂທ ຈ. ອຖ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖໍ ອຸປຈາຣໍ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຊານນ຺ຕສ຺ເສວ ຄຈ຺ຉຕິ, ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ໂຫຕິ ເອວ, ວຕ຺ຕເຠໂທ ປນ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໙໗). ອິຕິ ອຍມ຺ປິ ປາໂຐ ອາໂຣຈນກ຺ເຂຕ຺ຕທີປໂກ ໂຫຕິ, ນ ມຎ຺ຈປຎ຺ຎາປນາທິທີປໂກຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ຕຕິຍປາຐສ຺ສ ປນ ອຍມຘິປ຺ປາໂຍ – ກິໍ ພຫິອຸປຈາຣສີມາຍ ວຕ຺ຕສມາທານຏ຺ຐານໍ ອາຄຕຠິກ຺ຂູນໍ ທິຏ຺ຐຣູປານໍ ສຸຕສທ຺ທານໍເຍວ ອາໂຣເຈຕພ຺ພນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉາຍ ສຕິ ອທິຏ຺ຐອສ຺ສຸຕານມ຺ປິ ອນ຺ໂຕທ຺ວາທສຫຕ຺ຖຄຕານໍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພນ຺ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ພນ຺ຕິ. ເອເຕນ ອທິຏ຺ຐອສ຺ສຸຕານໍ ປນ ອນ຺ໂຕທ຺ວາທສຫຕ຺ຖຄຕານໍເຍວ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ, ນ ພຫິທ຺ວາທສຫຕ຺ຖຄຕານໍ, ທິຏ຺ຐສຸຕານໍ ປນ ອນ຺ໂຕທ຺ວາທສຫຕ຺ຖຄຕານມ຺ປິ ພຫິທ຺ວາທສຫຕ຺ຖຄຕານມ຺ປິ ອາກາສາທິຄຕານມ຺ປິ ອາໂຣເຈຕພ຺ພເມວາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ເຖຣສ຺ສ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ວຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຣິວສນ຺ຕສ຺ສ ອຸປຈາຣຄຕານໍ ສພ຺ເພສໍ ອາໂຣຈນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ທິຏ຺ຐຣູປານໍ ສຸຕສທ຺ທານໍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ, ອທິຏ຺ຐອສ຺ສຸຕານມ຺ປິ ອນ຺ໂຕທ຺ວາທສຫຕ຺ຖຄຕານໍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ອິທໍ ວຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຣິວສນ຺ຕສ຺ສ ລກ຺ຂຓ’’ນ຺ຕິ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໓.໙໗). ອິຕິ ອຍມ຺ປິ ປາໂຐ ອາໂຣເຈຕພ຺ພລກ຺ຂຓທີປໂກ ໂຫຕິ, ນ ມຎ຺ຈປຎ຺ຎາປນາທິທີປໂກຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖປາຐສ຺ສ ອຘິປ຺ປາໂຍປິ ຕຕິຍປາຐສ຺ສ ອຘິປ຺ປາຍສທິໂສວ.

ປຎ຺ຈມປາຐສ຺ສ ປນ ອຍມຘິປ຺ປາໂຍ – ອຕ຺ຖິຠາວໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ເອຕສ຺ມິໍ ອຏ຺ຐກຖາວຈເນ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຕ຺ຕໂນ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານໂຕ ທ຺ວາທສຫຕ຺ເຖ ອຸປຈາເຣ ອຎ຺ເຎສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຕ຺ຖິຠາວໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ຕານໍ ອຸປຈາຣສີມາຍ ອຎ຺ເຎສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາຄຕຠາວໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ສຫວາສາທິກໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ວິປ຺ປວາສອນາໂຣຈນອູເນຄເຓຈຣຓານິ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ອຍຎ຺ຈ ຍສ຺ມາ ຄຓສ຺ສ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນຎ຺ຈ ອຕ຺ຖິຠາວໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ວສິ, ຕສ຺ມາ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ຕານໍ ພຫິອຸປຈາຣສີມາຍ ສມາທິນ຺ນຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານໂຕ ທ຺ວາທສຫຕ຺ເຖ ອຸປຈາເຣ ອຎ຺ເຎສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຕ຺ຖິຠາວໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ຕານໍ ອນ຺ໂຕວິຫາເຣ ສມາທິນ຺ນຕ຺ຕາ ອຸປຈາຣສີມາຍ ອຎ຺ເຎສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາຄຕຠາວໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ສຫວາສວິປ຺ປວາສອນາໂຣຈນອູເນຄເຓຈຣຓສງ຺ຂາຕານິ ວຕ຺ຕຈ຺ເຉທກາຣຓານິ ເວທິຕພ຺ພານີຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໙໗) ‘‘ອຍຎ຺ຈ ຍສ຺ມາ ຄຓສ຺ສ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນຎ຺ຈ ອຕ຺ຖິຠາວໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາວ ວສິ, ເຕນສ຺ສ ອູເນຄເຓຈຣຓໂທໂສ ວາ ວິປ຺ປວາໂສ ວາ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ. ອິຕິ ອຍຎ຺ຈ ປາໂຐ ປກຕຕ຺ຕຠິກ຺ຂູສຸ ຄເຕສຸປິ ວຕ຺ຕໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຕ຺ຖິຠາວໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ວສິຕຕ຺ຕາ ໂທສາຠາວເມວ ທີເປຕິ, ນ ມຎ຺ຈປຎ຺ຎາປນາທີນິ. ອິຕິ ອິເມສໍ ປາຐານໍ ອໂຍນິໂສ ອຘິປ຺ປາຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖເມວ ປມາຓ’’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມານາ ວິຈາຣິໍສຸ, ເຕສໍ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ຊມານາ ສິສ຺ສານຸສິສ຺ສາທໂຍປິ ຕເຖວ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕເທຕໍ ອປ຺ປມາຓໍ.

ກຖໍ? ຍໍ ຕຕ຺ຖ ປກຕຕ຺ຕສາລາຍ ມຊ຺ເຌ ຖມ຺ຠໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖໍ ມິນິໍສຸ, ຕທປ຺ປມາຓໍ. ນ ຫິ ຖມ຺ເຠນ ວາ ສາລາຍ ວາ ສຫວາໂສ ວາ ວິປ຺ປວາໂສ ວາ ວຸຕ຺ໂຕ, ອຖ ໂຂ ປກຕຕ຺ຕຠິກ຺ຂຸນາວ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍໍ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໘໓) ‘‘ຕຕ຺ຖ ສຫວາໂສຕິ ຍ຺ວາຍໍ ປກຕຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສທ຺ຘິໍ ເອກຈ຺ຉນ຺ເນຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ໂຕ ເອກໂຕ ວາໂສ. ວິປ຺ປວາໂສຕິ ເອກກສ຺ເສວ ວາໂສ’’ຕິ. ຍຎ຺ຫິ ຕໂຕ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖມຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຄີວາຏ຺ຐປນໍ ວາ ກຏິຏ຺ຐປນໍ ວາ ວທນ຺ຕິ, ຕທປິ ອປ຺ປມາຓໍ. ພຫິອຸປຈາຣສີມາຍ ຫິ ປຣິວສນ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ສກລສຣີຣໍ ປກຕຕ຺ຕຠິກ຺ຂູນໍ ອນ຺ໂຕທ຺ວາທສຫຕ຺ເຖ ອຸປຈາເຣ ຐເປຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ນ ເອກເທສມຕ຺ຕໍ.

ເຕສໍ ປນ ອຍມຘິປ຺ປາໂຍ ສິຍາ – ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖປ຺ປເທສໂຕ ສກລສຣີຣສ຺ສ ອນ຺ໂຕກຣເຓ ສຕິ ສຫວາໂສ ຠເວຍ຺ຍ, ພຫິກຣເຓ ສຕິ ວິປ຺ປວາໂສ, ເຕນ ອຸປຑ຺ຒໍ ອນ຺ໂຕ ອຸປຑ຺ຒໍ ພຫິ ໂຫຕູຕິ, ຕໍ ມິຈ຺ຉາຎາຓວເສນ ໂຫຕິ. ນ ຫິ ສຫວາສໂທໂສ ທ຺ວາທສຫຕ຺ເຖນ ກຖິໂຕ, ອຖ ໂຂ ເອກຈ຺ຉນ຺ເນ ສຍເນນ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ ປາຣິວາສິກກ຺ຂນ຺ຘເກ (ຈູຬວ. ໘໑) ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປກຕຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສທ຺ຘິໍ ເອກຈ຺ຉນ຺ເນ ອາວາເສ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ, ນ ເອກຈ຺ຉນ຺ເນ ອນາວາເສ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ, ນ ເອກຈ຺ຉນ຺ເນ ອາວາເສ ວາ ອນາວາເສ ວາ ວຕ຺ຖພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐກຖາຍມ຺ປິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໘໑) ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອກຈ຺ຉນ຺ເນ ອາວາເສ’’ຕິອາທີສຸ ອາວາໂສ ນາມ ວສນຕ຺ຖາຍ ກຕເສນາສນໍ. ອນາວາໂສ ນາມ ເຈຕິຍຆຣໍ ໂພຘິຆຣໍ ສມ຺ມຸຎ຺ຊນິອຏ຺ຏໂກ ທາຣຸອຏ຺ຏໂກ ປານີຍມາໂຬ ວຈ຺ຈກຸຏິ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐໂກຕິ ເອວມາທິ. ຕຕິຍປເທນ ຕທຸຠຍມ຺ປິ ຄຫິຕໍ, ‘ເອເຕສຸ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ເອກຈ຺ຉນ຺ເນ ຉທນໂຕ ອຸທກປຕນຏ຺ຐານປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນ ໂອກາເສ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕໂກ ວສິຕຸໍ ນ ລຠຕິ, ປາຣິວາສິໂກ ປນ ອນ຺ໂຕອາວາເສເຍວ ນ ລຠຕີ’ຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘ອວິເສເສນ ອຸທກປາເຕນ ວາຣິຕ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ‘ເອເຕສຸ ເອຕ຺ຕເກສຸ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓຉທນພທ຺ຘຏ຺ຐາເນສຸ ປາຣິວາສິກສ຺ສ ຈ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕກສ຺ສ ຈ ປກຕຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອຸທກປາເຕນ ວາຣິຕ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ນານູປຈາເຣປິ ເອກຈ຺ຉນ຺ເນ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປເນຕ຺ຖ ຕທຫຸປສມ຺ປນ຺ເນປິ ປກຕຕ຺ເຕ ປຐມໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິປນ຺ເນ ສຏ຺ຐິວສ຺ໂສປິ ປາຣິວາສິໂກ ປຈ຺ຉາ ປວິສິຕ຺ວາ ຊານນ຺ໂຕ ນິປຊ຺ຊຕິ, ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ເຈວ ວຕ຺ຕເຠທທຸກ຺ກຏຎ຺ຈ, ອຊານນ຺ຕສ຺ສ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທວ, ນ ວຕ຺ຕເຠທທຸກ຺ກຏໍ. ສເຈ ປນ ຕສ຺ມິໍ ປຐມໍ ນິປນ຺ເນ ປຈ຺ຉາ ປກຕຕ຺ໂຕ ປວິສິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊຕິ, ປາຣິວາສິໂກ ຈ ຊານາຕິ, ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ເຈວ ວຕ຺ຕເຠທທຸກ຺ກຏຎ຺ຈ. ໂນ ເຈ ຊານາຕິ, ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທວ, ນ ວຕ຺ຕເຠທທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສາລາຍປິ ວິຫາເຣປິ ຉທນໂຕ ອຸທກປຕນຏ຺ຐານໂຕ ມຸຕ຺ຕມຕ຺ເຕເຍວ ສຫວາສໂທໂສ ນ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ເອກຈ຺ເຈ ປນ ມຊ຺ຌິມຕ຺ຖມ຺ຠໂຕ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖາຍາເມນ ທຓ຺ຑເກນ ຈກ຺ກໍ ຠມິຕ຺ວາ ສມນ຺ຕໂຕ ພາຫິເຣ ເລຂໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອວໍ ກເຕ ສາ ພາຫິຣເລຂາ ອາວຏ຺ຏໂຕ ທ຺ວາສຕ຺ຕຕິຫຕ຺ຖມຕ຺ຕາ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ຕໍ ປເທສໍ ທ຺ວາທສຫຕ຺ເຖນ ທຓ຺ຑເກນ ມິນິຕ຺ວາ ຠາຊິຍມານໍ ຉຠາຄເມວ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ເຕສໍ ຉຠາຄານໍ ສີມາຍ ເອເກກສ຺ມິໍ ມຎ຺ເຈ ປຎ຺ຎປິຍມາເນ ຉເຬວ ມຎ຺ຈຏ຺ຐານານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເອກສ຺ມິໍ ວຏ຺ຏມຓ຺ຑເລ ຉ ຠິກ຺ຂູເຍວ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ວສິຕຸໍ ລຠນ຺ຕິ, ນ ຕໂຕ ອຸທ຺ຘນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ ປນ ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ? ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖມຕ຺ຕເມວ ປມາຓ’’ນ຺ຕິ ຄຫິຕຕ຺ຕາ. ເອວໍ ກິຣ ເນສມຘິປ຺ປາໂຍ – ປາຣິວາສິໂກ ປກຕຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖພ຺ຠນ຺ຕເຣ ສຍມາໂນ ສຫວາໂສ ສິຍາ, ພາຫິເຣ ສຍມາໂນ ວິປ຺ປວາໂສ, ຕຖາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສປີຕິ. ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ປນ ເນສໍ ສກອຘິປ຺ປາໂຍປິ ນ ສິຊ຺ຌຕິ, ກຸໂຕ ຠຄວໂຕ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ກຖໍ? ປາຣິວາສິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ປກຕຕ຺ຕຠິກ຺ຂູນຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ຈ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖມຕ຺ເຕ ປເທເສ ໂຫຕູຕິ ເນສມຘິປ຺ປາໂຍ. ອຖ ປນ ມຊ຺ຌິມຕ຺ຖມ຺ຠໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ມິນິຍມານາ ສມນ຺ຕໂຕ ພາຫິຣເລຂາ ຖມ຺ຠໂຕເຍວ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖມຕ຺ຕາ ໂຫຕິ, ນ ປກຕຕ຺ຕຠິກ຺ຂູຫິ. ເຕ ຫິ ຖມ຺ຠໂຕ ພຫິ ເອກຣຕນທ຺ວິຕິຣຕນາທິຏ຺ຐາເນ ຐິຕາ, ພາຫິຣໂຕປິ ເລຂາເຍວ ຖມ຺ຠໂຕ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖມຕ຺ຕາ ໂຫຕິ, ນ ຕສ຺ສູປຣິ ນິປນ຺ນຠິກ຺ຂຸ. ໂສ ຫິ ທ຺ວິຣຕນມຕ຺ເຕນປິ ຕິຣຕນມຕ຺ເຕນປິ ເລຂາຍ ອນ຺ໂຕປິ ໂຫຕິ ພຫິປິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສປິ ຉຠາຄສີມາເຍວ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖມຕ຺ຕາ ໂຫຕິ, ນ ຕສ຺ສູປຣິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕມຎ຺ໂຈ ວາ ຕຕ຺ຖ ນິປນ຺ນຠິກ຺ຂຸ ວາ. ມຎ຺ໂຈ ຫິ ເອກຣຕນມຕ຺ເຕນ ວາ ທ຺ວິຣຕນມຕ຺ເຕນ ວາ ສີມໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຐິໂຕ, ຠິກ຺ຂູປິ ສຍມານາ ນ ສີມາຍ ອຸປຣິເຍວ ສຍນ຺ຕິ, ວິທຕ຺ຖິມຕ຺ເຕນ ວາ ຣຕນມຕ຺ເຕນ ວາ ສີມໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ວາ ອປ຺ປຕ຺ວາ ວາ ສຍນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕ ປາຣິວາສິກາ ຠິກ຺ຂູ ປກຕຕ຺ຕຠິກ຺ຂູນມ຺ປິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສປິ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖມຕ຺ຕຏ຺ຐາຍິໂນ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໂຕ ອູນາວ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສກອຘິປ຺ປາໂຍປິ ນ ສິຊ຺ຌຕິ.

ຠຄວໂຕ ປນ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ຍທິ ອປ຺ປຠິກ຺ຂຸກາທິອງ຺ຄສມ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ວິຫາຣສ຺ສ ວຕ຺ຕໍ ອນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕວິຫາເຣເຍວ ປຣິວສຕິ, ເອວໍ ສຕິ ປກຕຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ນ ເອກຈ຺ຉນ຺ເນ ອາວາເສ ວສິຕພ຺ພໍ. ຍທິ ຕາທິສອາວາເສ ວາ ອນາວາເສ ວາ ຉທນໂຕ ອຸທກປຕນຏ຺ຐານສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ສເຍຍ຺ຍ, ສຫວາໂສ ນາມ, ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ໂຫຕີຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ຍຖາວຸຕ຺ຕ-ປາຬິຍາ ຈ ອຏ຺ຐກຖາຍ ຈ ປກາເສຕພ຺ໂພ. ນ ເອກຈ຺ຉນ຺ເນ ອາວາເສ ທ຺ວີຫິ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ. ຍທິ ວເສຍ຺ຍ, ວຸຑ຺ຒສ຺ສ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທເຍວ, ນວກສ຺ສ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ເຈວ ວຕ຺ຕເຠທທຸກ຺ກຏຎ຺ຈ ໂຫຕິ. ສມວສ຺ສາ ເຈ, ອຊານນ຺ຕສ຺ສ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທເຍວ, ຊານນ຺ຕສ຺ສ ອຸຠຍມ຺ປີຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ‘‘ຕໂຍ ໂຂ, ອຸປາລິ, ປາຣິວາສິກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທາ ສຫວາໂສ ວິປ຺ປວາໂສ ອນາໂຣຈນາ’’ຕິ ຈ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປາຣິວາສິເກນ ວຸຑ຺ຒຕເຣນ ສທ຺ຘິໍ ນ ເອກຈ຺ຉນ຺ເນ ອາວາເສ ວຕ຺ຖພ຺ພ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໘໒) ຈ ‘‘ວຸຑ຺ຒຕເຣນາຕິ ເອຕ຺ຖ…ເປ… ສເຈ ຫິ ທ຺ເວ ປາຣິວາສິກາ ເອກໂຕ ວເສຍ຺ຍຸໍ, ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ອຊ຺ຌາຈາຣໍ ຎຕ຺ວາ ອຄາຣວາ ວາ ວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ວາ ຫຸຕ຺ວາ ປາປິຏ຺ຐຕຣໍ ວາ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ວິພ຺ຠເມຍ຺ຍຸໍ ວາ, ຕສ຺ມາ ເນສໍ ສຫເສຍ຺ຍາ ສພ຺ພປ຺ປກາເຣນ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໘໑) ຈ ອິເມຫິ ປາຬິອຏ຺ຐກຖາປາເຐຫິ ປກາເສຕພ຺ໂພ. ວິປ຺ປວາເສປິ ປາຣິວາສິເກນ ອຠິກ຺ຂຸເກ ອາວາເສ ນ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ, ປກຕຕ຺ເຕນ ວິນາ ອຠິກ຺ຂຸໂກ ອາວາໂສ ນ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ, ພຫິສີມາຍໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ວສນຏ຺ຐານໂຕ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖປ຺ປມາຓສ຺ສ ອຸປຈາຣສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ນິສີທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຠຄວໂຕ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອຍມຕ຺ໂຖ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສຠິກ຺ຂຸກາ ອາວາສາ ອຠິກ຺ຂຸໂກ ອາວາໂສ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປກຕຕ຺ເຕນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອນ຺ຕຣາຍາ’’ຕິອາທິ (ຈູຬວ. ໗໖) ຈ ‘‘ຕໂຍ ໂຂ, ອຸປາລິ…ເປ… ອນາໂຣຈນາ’’ຕິ ຈ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂຂ, ອຸປາລິ, ມານຕ຺ຕຈາຣິກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທາ ສຫວາໂສ, ວິປ຺ປວາໂສ, ອນາໂຣຈນາ, ອູເນຄເຓຈຣຓ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໙໒) ຈ ‘‘ວິປ຺ປວາໂສຕິ ເອກກສ຺ເສວ ວາໂສ’’ຕິ ຈ ‘‘ອຍຎ຺ຈ ຍສ຺ມາ ຄຓສ຺ສ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນຎ຺ຈ ອຕ຺ຖິຠາວໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາວ ວສິ, ເຕນສ຺ສ ອູເນຄເຓຈຣຓໂທໂສ ວາ ວິປ຺ປວາໂສ ວາ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ ຈ ‘‘ອຕ຺ຖິຠາວໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາຕິ ທ຺ວາທສຫຕ຺ເຖ ອຸປຈາເຣ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ, ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ຕານໍ ອຸປຈາຣສີມາຍ ອາຄຕຠາວໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ສຫວາສາທິກໍ ເວທິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຈ ອາຄເຕຫິ ປາຬິຍຏ຺ຐກຖາ-ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາປາເຐຫິ ປກາເສຕພ຺ໂພ, ຕສ຺ມາ ວິຫາເຣ ປຣິວສນ຺ຕສ຺ສ ອຸປຈາຣສີມາຍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ວສນ຺ຕສ຺ສ ນຕ຺ຖິ ວິປ຺ປວາໂສ, ພຫິອຸປຈາຣສີມາຍໍ ປຣິວສນ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂູນໍ ນິສິນ຺ນປຣິຍນ຺ຕໂຕ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖພ຺ຠນ຺ຕເຣ ວສນ຺ຕສ຺ສ ຈ ນຕ຺ຖິ ວິປ຺ປວາໂສຕິ, ຕຎ຺ຈ ປຣິວາສກາເລ ‘‘ເອເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສທ຺ຘິ’’ນ຺ຕິ ວຈນໂຕ ເອກສ຺ສປິ ຠິກ຺ຂຸໂນ, ມານຕ຺ຕຈຣຓກາເລ ‘‘ຈຕູຫິ ປຎ຺ຈຫິ ວາ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໑໐໒) ວຈນໂຕ ຈ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນມ຺ປິ ຠິກ຺ຂູນໍ ຫຕ຺ຖປາສຠູເຕ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖພ຺ຠນ຺ຕເຣປິ ວສິຕຸໍ ລຠຕິ, ນຕ຺ຖິ ວິປ຺ປວາໂສຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ວຕ຺ຕໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາໂຣຈິຕກາລໂຕ ປນ ປຏ຺ຐາຍ ເກນຈິ ກຣຓີເຍນ ເຕສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ຄເຕສຸປິ ຍຖາວຸຕ຺ຕອຏ຺ຐກຖາປາຐນເຍນ ວິປ຺ປວາໂສ ນ ໂຫຕິ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໒.໙໗) ‘‘ໂສປິ ເກນຈິ ກມ຺ເມນ ປຸເຣອຣຸເຓ ເອວ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອິມິນາ ອາໂຣຈນາຍ ກຕາຍ ສພ຺ເພສຸປິ ຠິກ຺ຂູສຸ ພຫິວິຫາຣໍ ຄເຕສຸ ອູເນຄເຓຈຣຓໂທໂສ ວາ ວິປ຺ປວາສໂທໂສ ວາ ນ ໂຫຕິ ອາໂຣຈິຕຕ຺ຕາ ສຫວາສສ຺ສາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເຕນາຫ ‘ອຍຎ຺ຈາ’ຕິອາທີ’’ຕິ. ອປເຣ ປນ ອາຈຣິຍາ ‘‘ພຫິສີມາຍ ວຕ຺ຕສມາທານຏ຺ຐາເນ ວຕິປຣິກ຺ເຂໂປປິ ປກຕຕ຺ຕຠິກ຺ຂູເຫວ ກາຕພ຺ໂພ, ນ ກມ຺ມາຣຫຠິກ຺ຂູຫິ. ຍຖາ ໂລເກ ພນ຺ຘນາຄາຣາທິ ທຓ຺ຑກາຣເກຫິ ເອວ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ, ນ ທຓ຺ຑາຣເຫຫິ, ເອວມິຘາປີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕມ຺ປິ ອຏ຺ຐກຖາທີສຸ ນ ທິສ຺ສຕິ. ນ ຫິ ວຕິປຣິກ຺ເຂໂປ ທຓ຺ຑກມ຺ມຕ຺ຖາຍ ກາຣິໂຕ, ອຖ ໂຂ ທສ຺ສນູປຈາຣວິຊຫນຕ຺ຖເມວ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໓.໙໗) ‘‘ຄຸມ຺ເພນ ວາ ວຕິຍາ ວາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐາເນຕິ ທສ຺ສນູປຈາຣວິຊຫນຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ. ຕຖາ ວິມຕິວິໂນທນິຍມ຺ປິ (ວິ. ວິ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໒.໙໗) ‘‘ຄຸມ຺ເພນ ວາຕິອາທິ ທສ຺ສນູປຈາຣວິຊຫນຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ. ອິໂຕ ປຣໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຣິວາສທານຎ຺ຈ ມານຕ຺ຕທານຎ຺ຈ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍຕ຺ຖ ປນ ສໍສຍິຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ສໍສຍວິໂນທນຕ຺ຖາຍ ກເຖຕພ຺ພໍ ກຖຍາມ.

ເອກຈ຺ເຈ ຠິກ຺ຂູ ເອວໍ ວທນ຺ຕິ – ປາຣິວາສິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ວຸຑ຺ຒຕໂຣປິ ສມາໂນ ວຕ຺ເຕ ສມາທິນ຺ເນ ນວກຏ຺ຐາເນ ຐິໂຕ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍຕ຺ຖ ປນ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ປຣິວິສນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ສາມເຓຣານໍ ເຊຏ຺ຐເກນ, ຠິກ຺ຂູນໍ ສງ຺ຆນວເກນ ຫຸຕ຺ວາ ນິສີທິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໗໕) ຕສ຺ມາ ອາໂຣຈິຕກາລາທີສຸ ‘‘ອຫໍ ຠນ຺ເຕ’’ອິຈ຺ເຈວ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ນ ‘‘ອຫໍ ອາວຸໂສ’’ຕິ. ຕຕ຺ເຣວໍ ວິຈາຣຓາ ກາຕພ຺ພາ – ປາຣິວາສິກາທໂຍ ຠິກ຺ຂູ ເສຍ຺ຍາປຣິຍນ຺ຕອາສນປຣິຍນ຺ຕຠາຄິຕາຍ ນວກຏ຺ຐາເນ ຐິຕາ, ນ ເອກນ຺ເຕນ ນວກຠູຕຕ຺ຕາ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິວາສິການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຎ຺ຈ ຍຖາວຸຑ຺ຒໍ ອຸໂປສຖໍ ປວາຣຓໍ ວສ຺ສິກສາຏິກໍ ໂອໂຓຊນໍ ຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໗໕). ອຏ຺ຐກຖາຍຎ຺ຈ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໘໑) ‘‘ປກຕຕ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ທິສ຺ວາ ອາສນາ ວຸຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ, ປກຕຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາສເນນ ນິມນ຺ເຕຕພ຺ໂພ’’ຕິ ເອຕິສ຺ສາ ປາຬິຍາ ສໍວຓ຺ຓນາຍ ‘‘ວຸຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ, ນິມນ຺ເຕຕພ຺ໂພຕິ ຕທຫຸປສມ຺ປນ຺ນມ຺ປິ ທິສ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຕພ຺ພເມວ, ວຸຏ຺ຐາຍ ຈ ‘ອຫໍ ອິມິນາ ສຸຂນິສິນ຺ໂນ ວຸຏ຺ຐາປິໂຕ’ຕິ ປຣມ຺ມຸເຂນ ນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ‘ອິທໍ ອາຈຣິຍ ອາສນໍ, ເອຕ຺ຖ ນິສີທຖາ’ຕິ ເອວໍ ນິມນ຺ເຕຕພ຺ໂພເຍວາ’’ຕິ ເອຕ຺ເຖວ ‘‘ອາຈຣິຍາ’’ຕິ ອາລປນວິເສໂສ ວຸຕ຺ໂຕ, ນ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ. ຍທິ ວຸຑ຺ຒຕເຣນປິ ‘‘ຠນ຺ເຕ’’ອິຈ຺ເຈວ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ສິຍາ, ອິຘາປິ ‘‘ອິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ອາສນ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ຠເວຍ຺ຍ, ນ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ນ ເຕສໍ ຕໍ ວຈນໍ ສາຣໂຕ ປຈ຺ເຈຕພ຺ພໍ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ວິນຍສງ຺ຄຫປ຺ປກຣເຓ (ວິ. ສງ຺ຄ. ອຏ຺ຐ. ໒໓໗) ‘‘ອາໂຣເຈນ຺ເຕນ ສເຈ ນວກຕໂຣ ໂຫຕິ, ‘ອາວຸໂສ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ, ‘ຠນ຺ເຕ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິທຎ຺ຈ ‘‘ເອເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສທ຺ຘິ’’ນ຺ຕິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຕໍ ປຏິຄ຺ຄາຫກຠູຕໍ ປກຕຕ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ພຫໂວ ປນ ຠິກ຺ຂູ ປາຣິວາສິກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ວຕ຺ຕໍ ຍາຈາເປຕ຺ວາ ກມ຺ມວາຈາປຣິໂຍສາເນ ສມາທາເປຕ຺ວາ ອາໂຣຈນມກາເຣຕ຺ວາ ສງ຺ຆມຊ຺ຌໂຕ ນິກ຺ຂມາເປຕ຺ວາ ປຣິສປຣິຍນ຺ເຕ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນິສິນ຺ເນນ ອາໂຣຈາເປຕ຺ວາ ວຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປາເປນ຺ຕິ, ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕານຎ຺ຈ ເນສໍ ອຍມຘິປ຺ປາໂຍ – ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ວຕ຺ເຕ ອສມາທິນ຺ເນ ວຸຑ຺ຒຏ຺ຐານິໂຍປິ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຍາຈນກາເລ ຈ ກມ຺ມວາຈາສວນກາເລ ຈ ວຕ຺ຕສມາທານກາເລ ຈ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ນິສີທນາຣໂຫ ໂຫຕິ, ວຕ຺ເຕ ປນ ສມາທິນ຺ເນ ນວກຏ຺ຐານິໂຍ, ຕສ຺ມາ ນ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ນິສີທນາຣໂຫ, ອາສນປຣິຍນ຺ຕຠາຄິຕາຍ ປຣິສປຣິຍນ຺ເຕເຍວ ນິສີທນາຣໂຫຕິ, ຕເທຕໍ ເອວໍ ວິຈາເຣຕພ຺ພໍ – ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ນິສີທມາໂນ ອາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຍຖາວຸຑ຺ຒໍ ນິສິນ຺ໂນ ນ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ກມ຺ມາຣຫຠາເວນ ອາສນໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຸຏິກເມວ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ກມ຺ມາຣໂຫ ຈ ນາມ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌເຍວ ຐເປຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ, ໂນ ພຫິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ນິສີທນາຣໂຫ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ, ນິກ຺ຂມາປິເຕ ຈ ວຕ຺ຕາໂຣຈນວຕ຺ຕນິກ຺ຂິປນານໍ ອນິຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາຫຈ຺ຈ ສຸຏ຺ຐຸ ນິສິນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຣິຫຣິຕຸມສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕ຺ຕາ, ຈີວຣກຓ຺ຓປາທປິຏ຺ຐິອາທີຫິ ພາຘິຕຕ຺ຕາ ອຄາຣວກິຣິຍາ ວິຍ ທິສ຺ສຕິ, ອາໂຣຈນກິຣິຍຎ຺ຈ ວຕ຺ຕນິກ຺ຂິປນຎ຺ຈ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌເຍວ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ປຣິຍນ຺ເຕ ນິສີທິຕ຺ວາ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐກຖາວິໂຣໂຘ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໙໗) ‘‘ວຕ຺ຕໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ສງ຺ຆສ຺ສ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ…ເປ… ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ສເຈ ນິກ຺ຂິປິຕຸກາໂມ, ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ? ສມາທານຏ຺ຐາເນເຍວ ອາໂຣຈາເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ນິຏ຺ຐິຕສພ຺ພກິຈ຺ຈເມວ ນິກ຺ຂມາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອາສເນ ນິສີທາເປນ຺ໂຕ ຎາຍາຄໂຕຕິ ອມ຺ຫາກໍ ຂນ຺ຕິ.

ຕຖາ ສາຍໍ ວຕ຺ຕາໂຣຈນກາເລ ພຫູສຸ ປາຣິວາສິເກສຸ ວຸຑ຺ຒຕຣໍ ປຐມໍ ສມາທາເປຕ຺ວາ ອາໂຣຈາເປຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ສພ຺ພປຈ຺ຉາ ນວກຕຣໍ ສມາທາເປນ຺ຕິ ອາໂຣຈາເປນ຺ຕິ, ປາໂຕ ນິກ຺ຂິປນກາເລ ປນ ນວກຕຣໍ ປຐມໍ ອາໂຣຈາເປຕ຺ວາ ນິກ຺ຂິປາເປນ຺ຕິ, ຕໂຕ ອນຸກ຺ກເມນ ວຸຑ຺ຒຕຣໍ ສພ຺ພປຈ຺ຉາ ອາໂຣຈາເປຕ຺ວາ ນິກ຺ຂິປາເປນ຺ຕິ. ເຕສໍ ອຍມຘິປ຺ປາໂຍ ສິຍາ – ຍທາ ທສ ຠິກ຺ຂູ ປກຕຕ຺ຕາ ທສ ຠິກ຺ຂູ ປາຣິວາສິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕທາ ວຸຑ຺ຒຕເຣນ ປຐມໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ອາໂຣຈິເຕ ຕສ຺ສ ອາໂຣຈນໍ ອວເສສາ ເອກູນວີສຕິ ຠິກ຺ຂູ ສຸຓນ຺ຕິ, ທຸຕິຍສ຺ສ ອຏ຺ຐາຣສ, ຕຕິຍສ຺ສ ສຕ຺ຕຣສາຕິ ອນຸກ຺ກເມນ ຫາຍິຕ຺ວາ ສພ຺ພນວກສ຺ສ ອາໂຣຈນໍ ທສ ປກຕຕ຺ຕາ ສຸຓນ຺ຕິ ເສສານໍ ອປກຕຕ຺ຕຠາວໂຕ. ຕໂຕ ນິກ຺ຂິປນກາເລ ສພ຺ພນວໂກ ປຸພ຺ເພ ອຕ຺ຕນາ ອາໂຣຈິຕານໍ ທສນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ນິກ຺ຂິປຕິ, ຕໂຕ ປຏິໂລເມນ ທຸຕິໂຍ ເອກາທສນ຺ນໍ, ຕຕິໂຍ ທ຺ວາທສນ຺ນນ຺ຕິ ອນຸກ຺ກເມນ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ສພ຺ພເຊຏ຺ຐໂກ ອຕ຺ຕນາ ປຸພ຺ເພ ອາໂຣຈິຕານໍ ເອກູນວີສຕິຠິກ຺ຂູນໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ນິກ຺ຂິປຕິ, ເອວໍ ຍຖານຸກ຺ກເມນ ນິກ຺ຂິປນໍ ໂຫຕິ. ສພ຺ພເຊຏ຺ຐເກ ປນ ປຐມໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ເຕ ສຕິ ປຸພ຺ເພ ອຕ຺ຕນາ ອາໂຣຈິຕານໍ ນວນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຕທາ ອປກຕຕ຺ຕຠາວໂຕ ອາໂຣຈິຕານໍ ສນ຺ຕິເກ ນິກ຺ຂິປນໍ ນ ໂຫຕິ, ຕຖາ ເສສານໍ. ເຕສໍ ປນ ເອກຈ຺ຈານໍ ອູນໍ ໂຫຕິ, ເອກຈ຺ຈານໍ ອຘິກໍ, ຕສ຺ມາ ຍຖາວຸຕ຺ຕນເຍນ ສພ຺ພນວກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນຸກ຺ກເມນ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ເອວໍວາທີນໍ ປນ ເຕສມາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ວາເທ ປກຕຕ຺ຕາເຍວ ຠິກ຺ຂູ ອາໂຣເຈຕພ຺ພາ ໂຫນ຺ຕິ, ໂນ ອປກຕຕ຺ຕາ. ປຸພ຺ເພ ອາໂຣຈິຕານໍເຍວ ສນ຺ຕິເກ ວຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ໂນ ອນາໂຣຈິຕານໍ. ເອວໍ ປນ ປກຕຕ຺ຕາເຍວ ຠິກ຺ຂູ ອາໂຣເຈຕພ຺ພາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ອຖ ໂຂ ອປກຕຕ຺ຕາປິ ‘‘ສເຈ ທ຺ເວ ປາຣິວາສິກາ ຄຕຏ຺ຐາເນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ອຸໂຠຫິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ອາໂຣເຈຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ປຸພ຺ເພ ອາໂຣຈິຕານມ຺ປິ ອນາໂຣຈິຕານມ຺ປິ ສນ຺ຕິເກ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພເມວ ‘‘ສເຈ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ປກ຺ກນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຍໍ ອຎ຺ຎໍ ສພ຺ພປຐມໍ ປສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໑໐໒) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ຕຖາ ອກໂຣນ຺ເຕປິ ສພ຺ເພສໍ ອາໂຣຈິຕຕ຺ຕາ ນຕ຺ຖິ ໂທໂສ. ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ປກຕຕ຺ຕສ຺ເສວາຍໍ ອາໂຣຈນາ’’ຕິ ມຎ຺ຎມານາ ສາຍໍ ວຸຑ຺ຒປຏິປາຏິຍາ ວຕ຺ຕໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສຍນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣຊຄ຺ຄນສຍນໂສຘນາທີນິ ກໂຣນ຺ຕາ ອຎ຺ເຎສໍ ອາໂຣຈິຕໍ ນ ສຸຓນ຺ຕິ. ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ປາໂຕ ສຍໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎສໍ ອາໂຣຈນໍ ວາ ນິກ຺ຂິປນໍ ວາ ອນາຄເມຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາຈາຣາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ເຕສໍ ອາໂຣຈນໍ ເອກຈ຺ຈານໍ ອສຸຕຠາວສມ຺ຠວໂຕ ສາສງ຺ໂກ ໂຫຕິ ປາຣິວາສິການໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎາໂຣຈນສ຺ສ ປກຣເຓສຸ ອາຄຕຕ຺ຕາ. ນ ເກວລໍ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍເຍວ, ອຖ ໂຂ ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍມ຺ປິ (ວຊິຣ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໗໖) ‘‘ສເຈ ທ຺ເວ ປາຣິວາສິກາ ຄຕຏ຺ຐາເນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ອຸໂຠຫິປິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ ອວິເສເສນ ‘ອາຄນ຺ຕຸເກນ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ, ອາຄນ຺ຕຸກສ຺ສ ອາໂຣເຈຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຖາ ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ປກຕຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ປາຣິວາສິເກສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ສາຍໍ ວຕ຺ຕສມາທານຕ຺ຖໍ ປກຕຕ຺ຕສາລໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ສຍນສມີປໍ ຄເຕສຸ ອຕ຺ຕໂນ ສຍນປຎ຺ຎາປນປອກ຺ຂາຣຐປນອຎ຺ຎມຎ຺ຎອາລາປສລ຺ລາປກຣຓາທິວເສນ ອາໂຬເລນ຺ຕາ ປາຣິວາສິການໍ ວຕ຺ຕາໂຣຈນໍ ນ ສຸຓນ຺ຕິ, ນ ມນສິ ກໂຣນ຺ຕິ. ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ປາໂຕ ວຕ຺ຕນິກ຺ຂິປນກາເລ ປາຣິວາສິກຠິກ຺ຂູສຸ ວຕ຺ຕາໂຣຈນວຕ຺ຕນິກ຺ຂິປນານິ ກໂຣນ຺ເຕສຸປິ ນິທ຺ທາປສຸຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນ ສຸຓນ຺ຕິ. ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕານມ຺ປິ ເຕສໍ ເອກຈ຺ຈານໍ ອສ຺ສຸຕສມ຺ຠວໂຕ ວຕ຺ຕາໂຣຈນໍ ສາສງ຺ກໍ ໂຫຕີຕິ. ໂຫຕຸ ສາສງ຺ກໍ, ສຸຓນ຺ຕານໍ ອສ຺ສຸຕສມ຺ຠເວປິ ອາໂຣຈການໍ ສມ຺ມາອາໂຣຈເນນ ວຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິປຸຓ຺ຓຕ຺ຕາ ໂກ ໂທໂສຕິ ເຈ? ອາໂຣຈການໍ ສມ຺ມາ ອາໂຣຈິຕຕ຺ຕາ ວຕ຺ເຕ ປຣິປຸຓ຺ເຓປິ ວຕ຺ຕເຠທທຸກ຺ກຏໂຕວ ວິມຸຕ຺ໂຕ ສິຍາ, ນ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທໂຕ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍໍ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໗໖) ‘‘ສເຈ ວາຍມນ຺ໂຕປິ ສມ຺ປາປຸຓິຕຸໍ ວາ ສາເວຕຸໍ ວາ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທວ ໂຫຕິ, ນ ວຕ຺ຕເຠທທຸກ຺ກຏ’’ນ຺ຕິ.

ອຖຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ວຕ຺ຕໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິໍ ນິປນ຺ນາ ນິທ຺ທາຠາເວນ ມນຸສ຺ສສທ຺ທມ຺ປິ ສຸຓນ຺ຕິ, ເຠຣິອາທິສທ຺ທມ຺ປິ ສຸຓນ຺ຕິ, ສກຏນາວາທິຍານສທ຺ທມ຺ປິ ສຸຓນ຺ຕິ, ເຕ ເຕນ ສທ຺ເທນ ອາສງ຺ກນ຺ຕິ ‘‘ຠິກ຺ຂູນໍ ນຸ ໂຂ ອຍ’’ນ຺ຕິ, ເຕ ເຕນ ກາຣເຓນ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ? ‘‘ອຍຎ຺ຈ ເນສໍ ຉຕ຺ຕສທ຺ທໍ ວາ ອຸກ຺ກາສິຕສທ຺ທໍ ວາ ຂິປິຕສທ຺ທໍ ວາ ສຸຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕຸກຠາວໍ ຊານາຕິ, ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ຄຕກາເລ ຊານນ຺ເຕນປິ ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອາໂຣເຈຕພ຺ພເມວ. ສມ຺ປາປຸຓິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕສ຺ສ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທວ ໂຫຕິ, ນ ວຕ຺ຕເຠທທຸກ຺ກຏ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໗໖) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ. ເຕ ເອວໍ ສຎ຺ຎາເປຕພ຺ພາ – ມາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ເອວໍ ມຎ຺ຎິຕ຺ຖ, ນາຍໍ ປາໂຐ ພຫິສີມຏ຺ຐວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ, ອຖ ໂຂ ອຸປຈາຣສີມຏ຺ຐວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕຕ຺ເຖວ ‘‘ເຍປິ ອນ຺ໂຕວິຫາຣໍ ອປ຺ປວິສິຕ຺ວາ ອຸປຈາຣສີມໍ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖປິ ອາຄນ຺ຕຸກຠາວສ຺ສ ຊານິຕຕ຺ຕາ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ທູເຣສທ຺ທສວນມຕ຺ເຕນ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ນຕ຺ຖິ, ‘‘ອຍໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສທ຺ໂທ, ອຍໍ ຠິກ຺ຂູຫິ ວາທິຕເຠຣິຆຓ຺ຏາທິສທ຺ໂທ, ອຍໍ ຠິກ຺ຂູຫິ ປາຊິຕສກຏນາວາທິສທ຺ໂທ’’ຕິ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານໂຕ ຊານນ຺ໂຕເຍວ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທກໂຣ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອາຍສ຺ມາ ກຣວີກຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ‘ສມໂຓ ອຍ’ນ຺ຕິ ວວຕ຺ຖານເມວ ປມາຓ’’ນ຺ຕິ.

ທິວາ ທູເຣ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ຊນກາຍໍ ທິສ຺ວາປິ ‘‘ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ນຸ ໂຂ’’ຕິ ປຣິກປ຺ເປນ຺ຕາ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ຕມ຺ປິ ອກາຣຓໍ. ກສ຺ມາ? ‘‘ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ວວຕ຺ຖານສ຺ສ ອຠາວາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ນທີອາທີສຸ ນາວາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕມ຺ປິ ປຣຕີເຣ ຐິຕມ຺ປິ ອາກາເສ ຄຈ຺ຉນ຺ຕມ຺ປິ ປພ຺ພຕຖລອຣຎ຺ຎາທີສຸ ທູເຣ ຐິຕມ຺ປິ ຠິກ຺ຂຸໍ ທິສ຺ວາ ສເຈ ‘ຠິກ຺ຂູ’ຕິ ວວຕ຺ຖານໍ ອຕ຺ຖິ, ນາວາທີຫິ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫາສທ຺ທໍ ກຕ຺ວາ ວາ ເວເຄນ ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາ ວາ ອາໂຣເຈຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ອິຕິ ຠິກ຺ຂຸໍ ທິສ຺ວາປິ ‘‘ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ວວຕ຺ຖານເມວ ປມາຓໍ. ອຠິກ຺ຂຸໍ ປນ ‘‘ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ວວຕ຺ຖາເນ ສນ຺ເຕປິ ວາ ອສນ຺ເຕປິ ວາ ກິໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖິ, ພຫໂວ ປນ ຠິກ຺ຂູ ອິທໍ ຣູປທສ຺ສນໍ ສທ຺ທສວນຎ຺ຈ ອາສງ຺ກນ຺ຕາ ‘‘ປຠາເຕ ສຕິ ຕໍ ທ຺ວຍໍ ຠເວຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ມນຸສ຺ສານໍ ຄມນກາລສທ຺ທກຣຓກາລໂຕ ປຸພ຺ເພເຍວ ວຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມານາ ອນຸຄ຺ຄເຕເຍວ ອຣຸເຓ ວຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ຕທຍຸຕ຺ຕໍ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທຕ຺ຕາຕິ.

ອຖ ປນ ວິນຍຘເຣນ ‘‘ກິຕ຺ຕກາ ເຕ ອາປຕ຺ຕິໂຍ, ຉາເທສິ, ກີວຕີຫໍ ປຏິຈ຺ຉາເທສີ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນ ຊານາມິ, ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນ ຊານາມິ, ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນສ຺ສຣາມິ, ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນສ຺ສຣາມິ, ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ເຕ ເວມຕິໂກ, ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ເຕ ເວມຕິໂກ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາສາຣໂຫ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ຕສ຺ສປິ ທຸວິຘຕ຺ຕາ ຈູຬສຸທ຺ຘນ຺ຕມຫາສຸທ຺ຘນ຺ຕວເສນ ‘‘ເຕສຸ ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ອິມສ຺ສ ອຣໂຫ’’ຕິ ຎາປນຕ຺ຖໍ ອຸປສມ຺ປທໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນຸໂລມກ຺ກເມນ ວາ ອາໂຣຈິຕທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຏິໂລມກ຺ກເມນ ວາ ‘‘ກິຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ຕ຺ວໍ ອາໂຣຈນອາວິກຣຓາທິວເສນ ສຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອາມ ຠນ຺ເຕ, ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ອຫໍ ສຸທ຺ໂຘມ຺ຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ເອກຈ຺ຈໍ ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ຊານາຕິ, ຕສ຺ມາ ຈູຬສຸທ຺ຘນ຺ຕາຣໂຫ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສຸທ຺ຘກາລໍ ອປເນຕ຺ວາ ອສຸທ຺ຘກາລວເສນ ປຣິຍນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ຈູຬສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາໂສ ທາຕພ຺ໂພ. ອຍໍ ອຸທ຺ຘມ຺ປິ ອາໂຣຫຕິ, ອໂຘປິ ໂອໂຣຫຕິ. ໂຍ ປນ ອນຸໂລມວເສນ ວາ ປຏິໂລມວເສນ ວາ ປຸຈ຺ຉິຍມາໂນ ‘‘ສກລມ຺ປິ ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ອຫໍ ນ ຊານາມິ ນສ຺ສຣາມິ, ເວມຕິໂກ ໂຫມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ສກລມ຺ປິ ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນ ຊານາຕິ, ຕສ຺ມາ ມຫາສຸທ຺ຘນ຺ຕາຣໂຫ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ວຕ຺ຕສມາທານາ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ປຣິຍນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ມຫາສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາໂສ ທາຕພ຺ໂພ. ອຸທ຺ຘໍອາໂຣຫນອໂຘໂອໂຣຫນຠາໂວ ປເນສໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໑໐໒) ວຸຕ຺ໂຕເຍວ. ອິໂຕ ປຣມ຺ປິ ວິຘານໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ອາຄຕນເຍເນວ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ອິທານິ ປນ ພຫໂວ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ອຍໍ ຈູຬສຸທ຺ຘນ຺ຕາຣໂຫ, ອຍໍ ມຫາສຸທ຺ຘນ຺ຕາຣໂຫ’’ຕິ ອວິຈິນນ຺ຕາ ອນ຺ໂຕກມ຺ມວາຈາຍໍ ‘‘ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນ ຊານາຕິ, ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນ ຊານາຕິ, ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນສ຺ສຣຕິ, ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນສ຺ສຣຕິ, ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ເຕ ເວມຕິໂກ, ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ເຕ ເວມຕິໂກ’’ຕິ ອວິເສສວຈນເມວ ມນສິ ກໂຣນ຺ຕາ ‘‘ອິມາຍ ກມ຺ມວາຈາຍ ທິນ຺ນໍ ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຎ຺ຈາຫມຕ຺ຕໍ ວາ ທສາຫມຕ຺ຕໍ ວາ ປຣິວສິຕ຺ວາ ອປຣິຍນ຺ຕຣຕ຺ຕິປຏິຈ຺ຉາທິຕາຫິ ອປຣິຍນ຺ຕາຫິ ອາປຕ຺ຕີຫິ ໂມກ຺ໂຂ ໂຫຕີ’’ຕິ ມຎ຺ຎນ຺ຕາ ປຎ຺ຈາຫມຕ຺ຕໍ ວາ ທສາຫມຕ຺ຕໍ ວາ ປຣິວສິຕ຺ວາ ມານຕ຺ຕໍ ຍາຈນ຺ຕິ, ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ສຫສ຺ສກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຣິວສນ຺ຕາປິ ອາປຕ຺ຕິໂຕ ນ ມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍຸໍ. ກສ຺ມາຕິ ເຈ? ປາຬິຍາ ຈ ອຏ຺ຐກຖາຍ ຈ ວິຣຸຊ຺ຌນໂຕ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ປາຬິຍໍ (ປາຣາ. ໔໔໒) ‘‘ຍາວຕີຫໍ ຊານໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕິ, ຕາວຕີຫໍ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອກາມາ ປຣິວຕ຺ຖພ຺ພໍ. ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາເສນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອຸຕ຺ຕຣິ ຉາຣຕ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸມານຕ຺ຕາຍ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຍຕ຺ຖ ສິຍາ ວີສຕິຄໂຓ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ, ຕຕ຺ຖ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອພ຺ເຠຕພ຺ໂພ’’ຕິ, ຕສ຺ມາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນທິວສມຕ຺ຕໍ ອປຣິວສິຕ຺ວາ ມານຕ຺ຕາຣໂຫ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ອມານຕ຺ຕາຣຫສ຺ສ ມານຕ຺ຕທານໍ ນ ຣຸຫຕິ, ອຈິຓ຺ຓມານຕ຺ໂຕ ອພ຺ຠານາຣໂຫ ນ ໂຫຕິ, ອນພ຺ຠານາຣຫສ຺ສ ອພ຺ຠານໍ ນ ຣຸຫຕິ, ອນພ຺ຠິໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາປຕ຺ຕິມຸຕ຺ໂຕ ປກຕຕ຺ໂຕ ນ ໂຫຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ຠຄວໂຕ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໑໐໒) ປນ ຈູຬສຸທ຺ຘນ຺ເຕ ‘‘ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິວສນ຺ເຕນ ຍຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ອຕ຺ຕໂນ ສຸທ຺ຘິໍ ຊານາຕິ, ຕຕ຺ຕກໍ ອປເນຕ຺ວາ ອວເສສໍ ມາສໍ ວາ ທ຺ວິມາສໍ ວາ ປຣິວສິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ, ມຫາສຸທ຺ຘນ຺ເຕ ‘‘ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຫິຕທິວສໂຕ ຍາວ ອຸປສມ຺ປທທິວໂສ, ຕາວ ຣຕ຺ຕິໂຍ ຄເຓຕ຺ວາ ປຣິວສິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຣຕ຺ຕິປ຺ປມາຓໍ ປຣິວສນ຺ໂຕເຍວ ມານຕ຺ຕາຣໂຫ ໂຫຕິ, ນ ປຎ຺ຈາຫທສາຫຣຕ຺ຕິປ຺ປມາຓມຕ຺ຕໍ ປຣິວສນ຺ໂຕຕິ ອຍໍ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍານໍ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຕເນວ ຈ ກາຣເຓນ ເທສນາອາໂຣຈນາທີຫິ ສພ຺ພກາລໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ໂສເຘຕ຺ວາ ວສນ຺ຕານໍ ລຊ຺ຊີເປສລານໍ ສິກ຺ຂາກາມານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາສໍ ທາຕຸໍ ອຍຸຕ຺ຕຣູໂປ, ເທສນາອາໂຣຈນາທີຫິ ອາປຕ຺ຕິໍ ອໂສເຘຕ຺ວາ ປມາທວເສນ ຈິຣກາລໍ ວສນ຺ຕານໍ ຊນປທວາສິກາທີນໍ ທາຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕຣູໂປຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖາປິ ອວເສສວິນິຈ຺ຉໂຍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຖ ປນ ວິນຍຘເຣນ ‘‘ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ, ກຕຣອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນ, ກຕິ ຣຕ຺ຕິໂຍ ເຕ ຉາທິຕາ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຆາທິເສສໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປກ຺ຂມຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຉາທິຕາ, ເຕນາຫໍ ສງ຺ຆໍ ປກ຺ຂປຣິວາສໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ສງ຺ເຆນ ທິນ຺ເນ ປກ຺ຂປຣິວາເສ ປຣິວສິຕ຺ວາ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ໂຕວ ຫຸຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາ ສງ຺ຆາທິເສສາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈາຫມຕ຺ຕໍ ຉາທິຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ສໂມຘານປຣິວາສາຣໂຫ, ຕີສຸ ຈ ສໂມຘານປຣິວາເສສຸ ໂອຘານສໂມຘານາຣໂຫ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ເຕນ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ຕ຺ວໍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາຣໂຫ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສິຕ຺ວາ ປຣິວຸຕ຺ຖທິວເສ ອທິວເສ ກຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນ ປຎ຺ຈ ທິວເສ ມູລາປຕ຺ຕິຍາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນສຸ ທິວເສສຸ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ໂອຘານສໂມຘາໂນ ທາຕພ຺ໂພ. ອິໂຕ ປຣານິ ໂອຘານສໂມຘາເນ ວຕ຺ຕພ຺ພວຈນານິ ປາຬິຍໍ ອຏ຺ຐກຖາຍຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ອຖ ປນ ວິນຍຘເຣນ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ສງ຺ຆາທິເສສາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ, ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ…ເປ… ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ທສາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ອຄ຺ຆສໂມຘານາຣໂຫ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ຕາສໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ຍາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ຈິຣຕຣປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ຕາສໍ ອຄ຺ເຆນ ສໂມຘານປຣິວາໂສ ທາຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ເຣວໍ ວທນ຺ຕິ – ‘‘ຍາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ຈິຣຕຣປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ຕາສໍ ອຄ຺ເຆນ ສໂມຘານປຣິວາໂສ ທາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ປກ຺ຂປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນມາສປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາທີສຸ ກຖນ຺ຕິ? ເຕສຸປິ ‘‘ຍາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ປກ຺ຂປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ, ຍາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ມາສປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພຕິ. ຍທິ ເອວໍ ປາຬິວິໂຣໂຘ ອາປຊ຺ຊຕິ. ປາຬິຍຎ຺ຫິ ທສາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນປຣິໂຍສານາ ເອວ ອາປຕ຺ຕິ ທສ຺ສິຕາ, ນ ປກ຺ຂປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນມາສປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາທໂຍຕິ? ສຈ຺ຈໍ, ປາຬິຍໍ ຕຖາທສ຺ສນໍ ປນ ນຍທສ຺ສນມຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໑໐໒) ‘‘ປຎ຺ຈທສ ທິວສານິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ‘ປກ຺ຂປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນ’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ…ເປ… ເອວໍ ຍາວ ສຏ຺ຐິສໍວຈ຺ຉຣໍ, ອຕິເຣກສຏ຺ຐິສໍວຈ຺ຉຣປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນນ຺ຕິ ວາ ຕໂຕ ວາ ຠິຍ຺ໂຍປິ ວຕ຺ວາ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ’’ຕິ. ມຫາປທຸມຕ຺ເຖເຣນປິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຍໍ ສມຸຈ຺ຈຍກ຺ຂນ຺ຘໂກ ນາມ ພຸທ຺ຘານໍ ຐິຕກາລສທິໂສ, ອາປຕ຺ຕິ ນາມ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ວາ ໂຫຕຸ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ວາ ສມກອູນຕຣອຕິເຣກປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ວາ, ວິນຍຘຣສ຺ສ ກມ຺ມວາຈໍ ໂຍເຊຕຸໍ ສມຕ຺ຖຠາໂວເຍເວຕ຺ຖ ປມາຓ’’ນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ປກ຺ຂປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາທີນໍ ກມ຺ມວາຈາກຣເຓ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ນ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ໂຫຕຸ, ເອວມ຺ປິ ປກ຺ຂປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ປຣິຍນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ກຕາຍ ກມ຺ມວາຈາຍ ຕໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ອາປຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖີຕິ ກຖໍ ຊາເນຍ຺ຍາຕິ? ອິທານິ ສິກ຺ຂາກາມາ ຠິກ຺ຂູ ເທວສິກມ຺ປິ ເທສນາໂຣຈນາວິກຣຓານິ ກໂຣນ຺ຕິ ເອກາຫິກທ຺ວີຫິກາທິວເສນປິ, ກິຈ຺ຈປສຸຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຕຖາ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາປິ ອຸໂປສຖທິວສໍ ນາຕິກ຺ກມນ຺ຕິ, ຄິລານາທິວເສນ ຕທຕິກ຺ກນ຺ຕາປິ ອຕິກ຺ກນ຺ຕຠາວໍ ຊານນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕທຕິກ຺ກນ຺ຕຠາເວ ສຕິ ອຕິເຣກປກ຺ຂປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນມາສປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາທິວເສນ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ກມ຺ມວາຈໍ ກເຣຍ຺ຍ, ຕທຕິກ຺ກນ຺ຕຠາເວ ປນ ອສຕິ ປກ຺ຂປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນປຣິຍນ຺ຕາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ປກ຺ຂປຣິຍນ຺ຕກມ຺ມວາຈາກຣຓໍ ຎາຍາຄຕໍ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ເອວໍ ໂຫຕຸ, ຕຖາປິ ຍເທຕໍ ‘‘ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ…ເປ… ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ປກ຺ຂປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຖ ອິມິນາເຍວ ອນຸກ຺ກເມນ ມຍາ ປຏິຈ຺ຉາທິຕາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ໂຫນ຺ຕີຕິ ກຖໍ ຊາເນຍ຺ຍ, ອຊານເນ ຈ ສຕິ ‘‘ຍາ ຈ ຂ຺ວາຍໍ, ອາວຸໂສ, ອາປຕ຺ຕິ ອຊານປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ, ອຘມ຺ມິກໍ ຕສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ປຣິວາສທານໍ, ອຘມ຺ມຕ຺ຕາ ນ ຣຸຫຕີ’’ຕິ ອິທໍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ? ນາປຊ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ອາປຕ຺ຕິຍາ ອາປນ຺ນຠາວໍ ອຊານນ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປຏິຈ຺ຉາເທຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອາປຕ຺ຕິ ຈ ໂຫຕິ ອາປຕ຺ຕິສຎ຺ຎີ ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕອາປຕ຺ຕິສຎ຺ຎິຕາຠາວາ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນເມວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ປຣິວາສທານໍ ອຘມ຺ມິກໍ ໂຫຕິ. ອິຘ ປນ ‘‘ເອຕ຺ຕກາ ຣຕ຺ຕິໂຍ ມຍາ ຉາທິຕາ’’ຕິ ຉນ຺ນກາລເມວ ນ ຊານາຕິ, ຕທຊານຠາເວ ສຕິປິ ປຣິວາສທານໍ ຣຸຫຕິ. ເຕເນວ ຈ ກາຣເຓນ ສຸທ຺ຘນ຺ຕປຣິວາເສ (ຈູຬວ. ໑໕໖-໑໕໗) ‘‘ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນ ຊານາຕິ, ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນ ຊານາຕິ, ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນສ຺ສຣຕິ, ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕໍ ນສ຺ສຣຕິ, ອາປຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ເຕ ເວມຕິໂກ, ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ເຕ ເວມຕິໂກ’’ຕິ ຣຕ຺ຕິປຣິຍນ຺ຕສ຺ສ ອຊານນອສຣຓເວມຕິກຠາເວ ສຕິປິ ປຣິວາສທານໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ຉາທິຕກາລໍ ຕຖໂຕ ອຊານນ຺ໂຕປິ ‘‘ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ…ເປ… ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ປກ຺ຂປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອປ຺ປວິຏ຺ຐສ຺ສ ອຠາວາ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິເຍວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ອຖາປິ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸໍ – ‘‘ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ເອກາຫປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ…ເປ… ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ປກ຺ຂປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເຕສຸ ທິວເສສຸ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອຕ຺ຖິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍປິ, ອຕ຺ຖິ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍປິ, ອຕ຺ຖິ ຈິຣປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍປິ, ອຕ຺ຖິ ອຈິຣປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍປິ, ອຕ຺ຖິ ເອກາປິ, ອຕ຺ຖິ ສມ຺ພຫຸລາປິ, ສພ຺ພາ ຕາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ເອເຕເນວ ປເທນ ສງ຺ຄຫິຕາ ສິຍຸນ຺ຕິ? ສງ຺ຄຫິຕາ ເອວ. ນ ເຫຕ຺ຖ ສໍສໂຍ ກາຕພ຺ໂພ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໑໐໒) ‘‘ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ປນ ອາປຕ຺ຕິວຸຏ຺ຐາເນ ອິທໍ ລກ຺ຂຓໍ – ໂຍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ‘ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ’ຕິ ວິນຍກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ໂຍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ‘ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ’ຕິ ວິນຍກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ນ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ອຈິຣປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ‘ຈິຣປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ’ຕິ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສປິ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ຈິຣປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ‘ອຈິຣປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ’ຕິ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ນ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ເອກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ‘ສມ຺ພຫຸລາ’ຕິ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສປິ ວຸຏ຺ຐາຕິ ເອກໍ ວິນາ ສມ຺ພຫຸລານໍ ອຠາວໂຕ. ສມ຺ພຫຸລາ ປນ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ‘ເອກໍ ອາປຊ຺ຊິ’ນ຺ຕິ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ນ ວຸຏ຺ຐາຕີ’’ຕິ, ຕສ຺ມາ ເອເຕຫິ ປເທຫິ ສພ຺ພາສໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາປຕ຺ຕີນໍ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ຕາຫິ ອາປຕ຺ຕີຫິ ວຸຏ຺ຐານໍ ສມ຺ຠວຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ອຖ ປນ ວິນຍຘເຣນ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ສງ຺ຆາທິເສສາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ເອກໍ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິໍ, ເອກໍ ກາຍສໍສຄ຺ຄໍ, ເອກໍ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລວາຈໍ, ເອກໍ ອຕ຺ຕກາມໍ, ເອກໍ ສຎ຺ຈຣິຕ຺ຕໍ, ເອກໍ ກຸຏິກາຣໍ, ເອກໍ ວິຫາຣກາຣໍ, ເອກໍ ທຸຏ຺ຐໂທສໍ, ເອກໍ ອຎ຺ຎຠາຄິຍໍ, ເອກໍ ສງ຺ຆເຠທໍ, ເອກໍ ເຠທານຸວຕ຺ຕກໍ, ເອກໍ ທຸພ຺ພຈໍ, ເອກໍ ກຸລທູສກ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ມິສ຺ສກສໂມຘານປຣິວາສາຣໂຫ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໑໐໒) ອາຄຕນເຍນ ປຣິວາໂສ ທາຕພ຺ໂພ. ເອຕ຺ຖາຫ – ອຄ຺ຆສໂມຘານມິສ຺ສກສໂມຘານານໍ ໂກ ວິເສໂສ, ກິໍ ນານາກຣຓນ຺ຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ອຄ຺ຆສໂມຘານປຣິວາໂສ ອຈິຣປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ຈິຣປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍໍ ອາປຕ຺ຕິຍໍ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ຈິຣປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ອຄ຺ຆວເສນ ທີຍຕິ, ມິສ຺ສກສໂມຘານປຣິວາໂສ ນານາວຕ຺ຖຸກາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ຕາສໍ ມິສ຺ສກວເສນ ທີຍຕິ, ອຍເມເຕສໍ ວິເສໂສ. ອຖ ວາ ອຄ຺ຆສໂມຘາໂນ ສຠາຄວຕ຺ຖູນໍ ອາປຕ຺ຕີນໍ ສໂມຘານວເສນ ໂຫຕິ, ອິຕໂຣ ວິສຠາຄວຕ຺ຖູນນ຺ຕິ ອາຈຣິຍາ. ເຕເນວາຫ ອາຈຣິຍວຊິຣພຸທ຺ຘິຕ຺ເຖໂຣ (ວຊິຣ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໑໐໒) ‘‘ອຄ຺ຆສໂມຘາໂນ ນາມ ສຠາຄວຕ຺ຖຸກາໂຍ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປນ຺ນສ຺ສ ພຫຸຣຕ຺ຕິໍ ປຏິຈ຺ຉາທິຕາປຕ຺ຕິຍໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທາຕພ຺ໂພ, ອິຕໂຣ ນານາວຕ຺ຖຸການໍ ວເສນາຕິ ອຍເມເຕສໍ ວິເສໂສ’’ຕິ.

ອຖ ສິຍາ ‘‘ເອວໍ ຈິຣປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ ຈ ອຈິຣປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາໂຍ ຈ ນານາວຕ຺ຖຸກາໂຍ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ໂກ ປຣິວາໂສ ທາຕພ຺ໂພ ອຄ຺ຆສໂມຘາໂນ ວາ ມິສ຺ສກສໂມຘາໂນ ວາ, ອຖ ຕທຸຠຍາ ວາ’’ຕິ. ກິຎ຺ເຈຕ຺ຖ – ຍທິ ອຄ຺ຆສໂມຘານໍ ທເທຍ຺ຍ, ຈິຣປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຫິ ຈ ອຈິຣປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຫິ ຈ ສຠາຄວຕ຺ຖຸກາຫິ ອາປຕ຺ຕີຫິ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ຠເວຍ຺ຍ, ຈິຣປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຫິ ຈ ອຈິຣປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຫິ ຈ ໂນ ວິສຠາຄວຕ຺ຖຸກາຫິ. ຍທິ ຈ ມິສ຺ສກສໂມຘານໍ ທເທຍ຺ຍ, ສມານກາລປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຫິ ວິສຠາຄວຕ຺ຖູຫິ ອາປຕ຺ຕີຫິ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ຠເວຍ຺ຍ, ໂນ ອສມານກອາລປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຫິ ສຠາຄວຕ຺ຖຸກາຫິ ຈ, ອຖ ຕທຸຠຍມ຺ປິ ທເທຍ຺ຍ, ‘‘ເອກສ຺ມິໍ ກມ຺ເມ ທ຺ເວ ປຣິວາສາ ທາຕພ຺ພາ’’ຕິ ເນວ ປາຬິຍໍ, ນ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ອິທຎ຺ຫິ ສພ຺ພມ຺ປິ ປຣິວາສາທິກໍ ວິນຍກມ຺ມໍ ວຕ຺ຖຸວເສນ ວາ ໂຄຕ຺ຕວເສນ ວາ ນາມວເສນ ວາ ອາປຕ຺ຕິວເສນ ວາ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ.

ຕຕ຺ຖ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐີຕິ ວຕ຺ຖຸ ເຈວ ໂຄຕ຺ຕຎ຺ຈ. ສງ຺ຆາທິເສໂສຕິ ນາມຎ຺ເຈວ ອາປຕ຺ຕິ ຈ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິໍ ກາຍສໍສຄ຺ຄ’’ນ຺ຕິອາທິວຈເນນາປິ ‘‘ນານາວຕ຺ຖຸກາໂຍ’’ຕິ ວຈເນນປິ ວຕ຺ຖຸ ເຈວ ໂຄຕ຺ຕຎ຺ຈ ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ, ‘‘ສງ຺ຆາທິເສໂສ’’ຕິ ວຈເນນປິ ‘‘ອາປຕ຺ຕິໂຍ’’ຕິ ວຈເນນປິ ນາມຎ຺ເຈວ ອາປຕ຺ຕິ ຈ ຄຫິຕາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອຄ຺ຆສໂມຘານວເສນ ປຣິວາເສ ທິນ຺ເນ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ສງ຺ຆາທິເສສາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ’’ນ຺ຕິອາທິວຈເນເນວ ວຕ຺ຖຸສ຺ສ ຈ ໂຄຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ນາມສ຺ສ ຈ ອາປຕ຺ຕິຍາ ຈ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ຈິຣປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຫິ ອຈິຣປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຫິ ຈ ສຠາຄວຕ຺ຖຸກາຫິ ຈ ວິສຠາຄວຕ຺ຖຸກາຫິ ຈ ສພ຺ພາຫິ ອາປຕ຺ຕີຫິ ວຸຏ຺ຐາຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍໍ ‘‘ເອຕ຺ຖ ຈ ‘ສງ຺ຆາທິເສສາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ນານາວຕ຺ຖຸກາໂຍ’ຕິປິ ‘ສງ຺ຆາທິເສສາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິ’ນ຺ຕິປິ ເອວໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ວຕ຺ຖຸວເສນປິ ໂຄຕ຺ຕວເສນປິ ນາມວເສນປິ ອາປຕ຺ຕິວເສນປິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ກມ຺ມວາຈໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວາຕິ ອຍໍ ມິສ຺ສກສໂມຘາໂນ’’ຕິ, ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ວິນຍສງ຺ຄຫປ຺ປກຣເຓ (ວິ. ສງ຺ຄ. ອຏ຺ຐ. ໒໔໕) ຕເຖວ ວຕ຺ວາ ‘‘ຕສ຺ມາ ນ ອິຘ ວິສຸໍ ກມ຺ມວາຈໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ທສ຺ສຍິສ຺ສາມ, ປຸພ຺ເພ ສພ຺ພາປຕ຺ຕິສາຘາຣຓໍ ກຕ຺ວາ ໂຍເຊຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕາຍ ເອວ ກມ຺ມວາຈາຍ ນານາວຕ຺ຖຸກາຫິປິ ອາປຕ຺ຕີຫິ ວຸຏ຺ຐານສມ຺ຠວໂຕ ສາເຍເວຕ຺ຖ ກມ຺ມວາຈາ ອລ’’ນ຺ຕິ.

ຍທິ ເອວໍ ອາຈຣິຍວຊິຣພຸທ຺ຘິຕ຺ເຖເຣນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວິເສໂສ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ອຖ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ໂຕຕິ? ຕີສຸ ສໂມຘານປຣິວາເສສຸ ໂອຘານສໂມຘາໂນ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາຍ ໂອຘູນິຕກາເລເຍວ ທາຕພ຺ໂພ, ອຄ຺ຆສໂມຘານມິສ຺ສກສໂມຘານປຣິວາສາ ປນ ວິສຸໍເຍວ ທາຕພ຺ພາ. ‘‘ເອວໍ ທິນ຺ເນ ເອເຕສໍ ໂກ ວິເສໂສ’’ຕິ ຈິນ຺ຕາຍໍ ວິເສສສມ຺ຠວມຕ຺ຕທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ປຣິວາສາທິກມ຺ມສ຺ສ ລກ຺ຂຓໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ວຕ຺ຖຸວເສນ ວາ’’ຕິອາທິມາຫ, ຕສ຺ມາ ລກ຺ຂຓວເສເນວ ສຠາຄວຕ຺ຖຸກາຫິປິ ອາປຕ຺ຕີຫິ ວຸຏ຺ຐານໍ ສມ຺ຠວຕິ. ເຕເນວ ຈ ກາຣເຓນ ສາຣຕ຺ຖທີປນິນາມິກາຍໍ ວິນຍຏີກາຍຎ຺ຈ ວິມຕິວິໂນທນິນາມິກາຍໍ ວິນຍຏີກາຍຎ຺ຈ ນ ໂກຈິ ວິເສໂສ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ຍທິ ເອວໍ ມິສ຺ສກສໂມຘານກມ຺ມວາຈາຍປິ ຈິຣປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຫິ ອຈິຣປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຫິປິ ອາປຕ຺ຕີຫິ ວຸຏ຺ຐານໍ ສມ຺ຠເວຍ຺ຍ. ຕຕ຺ຖປິ ຫິ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ສງ຺ຆາທິເສສາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊິໍ ນານາວຕ຺ຖຸກາໂຍ’’ຕິປິ ‘‘ເອກາ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐິ…ເປ… ເອກາ ກຸລທູສກາ’’ຕິປິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ສຕິ ‘‘ສມ຺ພຫຸລາ’’ຕິປິ ‘‘ສງ຺ຆາທິເສສາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ’’ຕິປິ ວຕ຺ຖຸໂຄຕ຺ຕນາມາປຕ຺ຕີຫິ ກິຕ຺ຕນສມ຺ຠວໂຕ ຈິຣປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຫິປິ ອຈິຣປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຫິປິ ອາປຕ຺ຕີຫິ ວຸຏ຺ຐານໍ ສມ຺ຠເວຍ຺ຍາຕິ? ນ ປເນວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ວຕ຺ຖາທິກິຕ຺ຕນຎ຺ຫິ ສພ຺ພາປຕ຺ຕີນໍ ຄຓ຺ຫນຕ຺ຖໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕປິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນກາລສ຺ສ ອກຖິຕຕ຺ຕາ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ນາມ ກາລໍ ປຣິວສິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອປຎ຺ຎາຍມາເນ ເຕນ ປມາເຓນ ປຣິວາໂສ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອສຕິ ອາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐານໍ ນ ສມ຺ຠວຕິ, ຕສ຺ມາ ມິສ຺ສກສໂມຘານກມ຺ມວາຈາຍ ຈິຣປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຫິປິ ອຈິຣປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຫິປິ ອາປຕ຺ຕີຫິ ວຸຏ຺ຐານໍ ນ ສມ຺ຠວຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ປຣິວາສວິນິຈ຺ຉຍກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ມານຕ຺ຕວິນິຈ຺ຉຍກຖາ

ມານຕ຺ຕກຖາຍມ຺ປິ ມານຕ຺ຕໍ ນາມ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນມານຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນມານຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂມານຕ຺ຕໍ ສໂມຘານມານຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ຆາທິເສສໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໍ ທິວສເມວ ອາໂຣເຈຕິ, ເອກຣຕ຺ຕິມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ປຏິຈ຺ຉາເທຕິ, ຕສ຺ສ ປຣິວາສໍ ອທຕ຺ວາວ ທິນ຺ນໍ ມານຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນມານຕ຺ຕໍ ນາມ. ໂຍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ທສຫິ ອາກາເຣຫິ ວິນາ ຕໍ ທິວສໍ ນາໂຣເຈຕິ, ເອກຣຕ຺ຕາທິວເສນ ປຏິຈ຺ຉາເທຕິ, ຕຕ຺ຖ ຍຖາປຏິຈ຺ຉນ຺ນທິວສໍ ປຣິວາສໍ ທຕ຺ວາ ປຣິວຸຕ຺ຖປຣິວາສສ຺ສ ທິນ຺ນໍ ມານຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນມານຕ຺ຕໍ ນາມ. ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ວາ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ວາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ປກ຺ຂມຕ຺ຕເມວ ທິນ຺ນໍ ມານຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂມານຕ຺ຕໍ ນາມ. ຠິກ຺ຂຸ ປນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ປຣິວສິຕ຺ວາ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ຕກາເລເຍວ ປຸນ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນ ປຏິຈ຺ຉາເທຕິ, ຕສ຺ສ ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສິຕ຺ວາ ປຣິວຸຕ຺ຖທິວເສ ອທິວເສ ກຕ຺ວາ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉາທິຕຕ຺ຕາ ສໂມຘານປຣິວາສໍ ອທຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ມານຕ຺ຕໍ ສໂມຘານມານຕ຺ຕໍ ນາມ. ມານຕ຺ຕາຣຫກາເລປິ ມານຕ຺ຕຈຣຓກາເລປິ ອພ຺ຠານາຣຫກາເລປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເຕສຸ ຕີຓິ ມານຕ຺ຕານິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ ນ ວຸຕ຺ຕານິ. ປກ຺ຂມານຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຉາ ອາຄມິສ຺ສຕິ.

ຍານິ ປນ ປຣິວາສມານຕ຺ຕານິ ອນວຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ຄິຫິອາທິວເສນ ປຣິວຕ຺ຕເນ ສຕິ ປຸນ ທາຕພ຺ພາທາຕພ຺ພຠາເວ ສງ຺ກິຕພ຺ພານິ, ຕານິ ທສ຺ເສຕຸໍ ປາຬິຍໍ ອເນເກຫິ ປກາເຣຫິ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວຸຕ຺ຕານິ. ເຕສຸ ຠິກ຺ຂູນໍ ສໍສຍວິໂນທນຕ຺ຖາຍ ເອກເທສໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສເຈ ໂກຈີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ວິພ຺ຠມຕີຕິ ວິຣູໂປ ຫຸຕ຺ວາ ຠມຕິ, ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕິ ຄິຫີ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາມເຓໂຣ ໂຫຕີຕິ ອຸປສມ຺ປນ຺ນຠາວໍ ຊຫິຕ຺ວາ ສາມເຓຣຠາວໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ. ຕຕ຺ຖ ປາຣາຊິກປ຺ປຕ຺ຕຠາເວນ ວາ ‘‘ຄິຫີຕິ ມໍ ຘາເຣຖາ’’ຕິອາທິນາ ສິກ຺ຂາປຈ຺ຈກ຺ຂາເນນ ວາ ຄິຫີ ໂຫຕິ. ເຕສຸ ປຐເມນ ປຸນ ອຸປສມ຺ປທາຍ ອຠພ຺ພຕ຺ຕາ ປຸນ ປຣິວາໂສ ນ ຣຸຫຕິເຍວ, ທຸຕິເຍນ ປນ ປຸນ ອຸປສມ຺ປທາຍ ຠພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ໂສ ເຈ ປຸນ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຕໂຣ ປນ ປາຣາຊິກປ຺ປຕ຺ຕຠາເວນ ສາມເຓໂຣ ນ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ສຣຓຄມນາທີນໍ ວິນສ຺ສນໂຕ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໒.໑໐໘) ‘‘ອຸປສມ຺ປນ຺ນານມ຺ປິ ປາຣາຊິກສມອາປຕ຺ຕິຍາ ສຣຓຄມນາທິສາມເຓຣຠາວສ຺ສປິ ວິນສ຺ສນໂຕ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫ ຈ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ສງ຺ຆລາຠມ຺ປິ ເຕນ ລຠນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ, ຄິຫີ ປນ ຫຸຕ຺ວາ ປຸນ ສາມເຓຣຠາວມຕ຺ຕໍ ລທ຺ຘພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ‘‘ສາມເຓໂຣຕິ ມໍ ຘາເຣຖາ’’ຕິອາທິນາ ປນ ສິກ຺ຂາປຈ຺ຈກ຺ຂາເນ ກເຕ ສິຍາ ສາມເຓຣຠາໂວ, ຕໂຕປິ ປຸນ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊິຕຸກາມຕາຍ ສຕິ ສິຍາ ອຸປສມ຺ປນ຺ນຠາໂວ. ‘‘ຄິຫີຕິ ມໍ ຘາເຣຖາ’’ຕິອາທິນາ ສິກ຺ຂາປຈ຺ຈກ຺ຂານໍ ກຕ຺ວາ ຄິຫິຠາວໍ ອຸປຄເຕປິ ປຸນ ສາມເຓຣປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສາມເຓໂຣ ໂຫຕິ. ຕໂຕ ປຸນ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊິຕຸໍ ລທ຺ຘພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ປຸນ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ເຕສໍ ຠິກ຺ຂຸຠາເວ ປຣິວາເສ ອນິຏ຺ຐິເຕປິ ຄິຫິສາມເຓຣຠາວໍ ປຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຣິວາໂສ ນ ຣຸຫຕິ ອຸປສມ຺ປນ຺ນານເມວ ປຣິວາສສ຺ສ ຠຄວຕາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວໍ ສນ຺ເຕ ປຸນ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ກິໍ ປຣິວາໂສ ປຸນ ທາຕພ຺ໂພຕິ ອາຫ ‘‘ໂສ ເຈ ປຸນ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິອາທິ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ໂສ ວິພ຺ຠນ຺ຕໂກ ໂສ ວາ ສາມເຓໂຣ ປຸນ ອຸປສມ຺ປນ຺ນຠາວໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ, ປຸຣິມໍ ປຸພ຺ເພ ຠິກ຺ຂຸຠູຕກາເລ ທິນ຺ນໍ ປຣິວາສທານໍ ເອວ ອິທານິ ປຣິວາສທານໍ ໂຫຕິ. ໂຍ ປຣິວາໂສ ປຸພ຺ເພ ຠິກ຺ຂຸຠູຕກາເລ ທິນ຺ໂນ, ໂສ ປຣິວາໂສ ສຸທິນ຺ໂນ, ທຸທິນ຺ໂນ ນ ໂຫຕິ. ໂຍ ຍຕ຺ຕໂກ ກາໂລ ປຣິວຸຕ຺ໂຖ, ໂສ ຕຕ຺ຕໂກ ກາໂລ ສຸປຣິວຸຕ຺ໂຖເຍວ ໂຫຕິ, ນ ທຸປຣິວຸຕ຺ໂຖ, ຕສ຺ມາ ອວເສໂສ ກາໂລ ປຣິວສິຕພ຺ໂພຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ປຸພ຺ເພ ຠິກ຺ຂຸກາເລ ປກ຺ຂປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ປຣິວາສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທສທິວສມຕ຺ຕໍ ປຣິວສິຕ຺ວາ ອນິຏ຺ຐິເຕເຍວ ປຣິວາເສ ວິພ຺ຠມິຕ຺ວາ ສາມເຓໂຣ ວາ ຫຸຕ຺ວາ ປຸນ ອຸປສມ຺ປນ຺ເນນ ອວເສສປຎ຺ຈທິວເສ ປຣິວສິຕ຺ວາ ປຣິວາໂສ ນິຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພຕິ. ມານຕ຺ຕາຣຫາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຸມ຺ມຕ຺ຕກາທີສຸປິ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ອຊານນ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ປຣິວາໂສ ນ ຣຸຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕການໍ ກມ຺ມນານາສໍວາສກຕ຺ຕາ ເຕຫິ ສຫສໍວາໂສເຍວ ນຕ຺ຖີຕິ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕການໍ ປຣິວາໂສ ນ ຣຸຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ສເຈ ປຸນ ໂອສາຣີຍຕີຕິ ອຸກ຺ເຂປນີຍກມ຺ມໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠນວເສນ ສມານສໍວາສກຠາວໍ ປເວສີຍຕິ. ‘‘ສເຈ ກສ຺ສຈິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄໍ ປາຕຸຠວຕີ’’ຕິອາທີສຸ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຕ຺ໂຖ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ. ຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປກ຺ຂມານຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຉາ ອາຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ, ຕຕ຺ເຣວໍ ຊານິຕພ຺ພໍ – ປກ຺ຂມານຕ຺ຕນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ທາຕພ຺ພມານຕ຺ຕໍ. ຕໍ ປນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍປິ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍປິ ອາປຕ຺ຕິຍາ ອຑ຺ຒມາສມຕ຺ຕເມວ ທາຕພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ຄຣຸຘມ຺ມໍ ອຊ຺ຌາປນ຺ນາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ອຸຠໂຕສງ຺ເຆ ປກ຺ຂມານຕ຺ຕໍ ຈຣິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ໑໔໙; ຈູຬວ. ໔໐໓; ອ. ນິ. ໘.໕໑). ຕໍ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ອຕ຺ຕໂນ ສີມໍ ໂສເຘຕ຺ວາ ວິຫາຣສີມາຍ ວາ ວິຫາຣສີມໍ ໂສເຘຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີຫິ ຂຓ຺ຑສີມາຍ ວາ ສພ຺ພນ຺ຕິເມນ ປຣິຈ຺ເຉເທນ ຈຕຸວຄ຺ຄຄຓໍ ສນ຺ນິປາຕາເປຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ເອກາ ອາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ເອກິສ຺ສາ ວເສນ, ສເຈ ທ຺ເວ ວາ ຕິສ຺ໂສ ວາ ສມ຺ພຫຸລາ ວາ ເອກວຕ຺ຖຸກາ ວາ ນານາວຕ຺ຖຸກາ ວາ, ຕາສໍ ຕາສໍ ວເສນ ວຕ຺ຖຸໂຄຕ຺ຕນາມອາປຕ຺ຕີສຸ ຍໍ ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ຕໍ ອາທາຍ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ເອກາປຕ຺ຕິວເສນ ມຸຂມຕ຺ຕນິທສ຺ສນໍ – ຕາຍ ອາປນ຺ນາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ວຸຑ຺ຒານໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ປາເທ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ ‘‘ອຫໍ, ອຍ຺ເຍ, ເອກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິໍ ຄາມນ຺ຕຣໍ, ສາຫໍ, ອຍ຺ຍ,ເອ ເອກິສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ຄາມນ຺ຕຣາຍ ປກ຺ຂມານຕ຺ຕໍ ຍາຈາມີ’’ຕິ. ເອວໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຍາຈາເປຕ຺ວາ ພ຺ຍຕ຺ຕາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ປຏິພລາຍ ສງ຺ໂຆ ຎາເປຕພ຺ໂພ ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ອຍ຺ເຍ, ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມາ ຠິກ຺ຂຸນີ ເອກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິ ຄາມນ຺ຕຣໍ, ສາ ສງ຺ຆໍ ເອກິສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ຄາມນ຺ຕຣາຍ ປກ຺ຂມານຕ຺ຕໍ ຍາຈຕິ. ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ເອກິສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ຄາມນ຺ຕຣາຍ ປກ຺ຂມານຕ຺ຕໍ ທເທຍ຺ຍ, ເອສາ ຎຕ຺ຕິ. ສຸຓາຕຸ ເມ, ອຍ຺ເຍ, ສງ຺ໂຆ…ເປ… ທຸຕິຍມ຺ປິ. ຕຕິຍມ຺ປິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ. ສຸຓາຕຸ ເມ, ອຍ຺ເຍ, ສງ຺ໂຆ…ເປ… ຠາເສຍ຺ຍ. ທິນ຺ນໍ ສງ຺ເຆນ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ເອກິສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ຄາມນ຺ຕຣາຍ ປກ຺ຂມານຕ຺ຕໍ, ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ, ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ.

ກມ຺ມວາຈາປຣິໂຍສາເນ ວຕ຺ຕໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸມານຕ຺ຕກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສງ຺ຆສ຺ສ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ຕໍ ວສິຕຸກາມາຍ ຕເຖວ ສງ຺ຆສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ວາ ປກ຺ກນ຺ຕາສຸ ຠິກ຺ຂຸນີສຸ ເອກຠິກ຺ຂຸນິຍາ ວາ ທຸຕິຍິກາຍ ວາ ສນ຺ຕິເກ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ. ອຎ຺ຎິສ຺ສາ ປນ ອາຄນ຺ຕຸກາຍ ສນ຺ຕິເກ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ, ນິກ຺ຂິຕ຺ຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປກຕຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຕິຏ຺ຐຕິ.

ປຸນ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ອຣຸຓໍ ອຸຏ຺ຐເປນ຺ຕິຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີນໍເຍວ ສນ຺ຕິເກ ວສິຕຸໍ ນ ລພ຺ຠຕິ. ‘‘ອຸຠໂຕສງ຺ເຆ ປກ຺ຂມານຕ຺ຕໍ ຈຣິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ອສ຺ສາ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍາຫິ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສງ຺ຄາຫກປກ຺ເຂ ຐິໂຕ ເອໂກ ມຫາເຖໂຣ ວາ ຘມ຺ມກຖິໂກ ວາ ຠິກ຺ຂຸ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ເອກິສ຺ສາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ວິນຍກມ຺ມໍ ກຕ຺ຕພ຺ພມຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຣ ໂນ ອຍ຺ຍາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຠິກ຺ຂູ ເປເສຖາ’’ຕິ. ສງ຺ຄຫໍ ອກາຕຸໍ ນ ລພ຺ຠຕິ, ‘‘ເປເສສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຈຕູຫິ ປກຕຕ຺ຕຠິກ຺ຂຸນີຫິ ມານຕ຺ຕຈາຣິນິໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕອຣຸເຓເຍວ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄາມູປຈາຣໂຕ ທ຺ເວ ເລຑ຺ຑຸປາເຕ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມ຺ມ ຄຸມ຺ພວຕິອາທີຫິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນ ຐາເນ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ວິຫາຣູປຈາຣໂຕປິ ທ຺ເວ ເລຑ຺ຑຸປາຕາ ອຕິກ຺ກມິຕພ຺ພາ. ຈຕູຫິ ປກຕຕ຺ຕຠິກ຺ຂູຫິປິ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ຄນ຺ຕ຺ວາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ສທ຺ຘິໍ ນ ເອກຏ຺ຐາເນ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ປຏິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອວິທູເຣ ຐາເນ ນິສີທິຕພ຺ພໍ. ກຸຣຸນ຺ທິມຫາປຈ຺ຈຣີສຸ ປນ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ພ຺ຍຕ຺ຕໍ ເອກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ອຸປາສິກາໂຍ ຠິກ຺ຂູຫິປິ ເອກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ອຸປາສເກ ອຕ຺ຕຣກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍເຍວ ຈ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍສ຺ສ ຈ ວິຫາຣສ຺ສ ຈ ອຸປຈາຣໍ ມຸຎ຺ຈິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ‘‘ຄາມສ຺ສາ’’ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເອວໍ ນິສິນ຺ເນສຸ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີສຸ ຈ ຠິກ຺ຂູສຸ ຈ ຕາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ‘‘ມານຕ຺ຕໍ ສມາທິຍາມິ, ວຕ຺ຕໍ ສມາທິຍາມີ’’ຕິ ວຕ຺ຕໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆສ຺ສ ຕາວ ເອວໍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ ‘‘ອຫໍ, ອຍ຺ເຍ, ເອກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິໍ ຄາມນ຺ຕຣໍ, ສາຫໍ ສງ຺ຆໍ ເອກິສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ຄາມນ຺ຕຣາຍ ປກ຺ຂມານຕ຺ຕໍ ຍາຈິໍ, ຕສ຺ສາ ເມ ສງ຺ໂຆ ເອກິສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ຄາມນ຺ຕຣາຍ ປກ຺ຂມານຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ສາຫໍ ມານຕ຺ຕໍ ຈຣາມິ, ເວທິຍາມຫໍ ອຍ຺ເຍ, ເວທິຍຕີຕິ ມໍ ສງ຺ໂຆ ຘາເຣຕູ’’ຕິ.

ຕໂຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອວໍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ ‘‘ອຫໍ, ອຍ຺ຍາ, ເອກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິໍ…ເປ… ເວທິຍາມຫໍ ອຍ຺ຍາ, ເວທິຍຕີຕິ ມໍ ສງ຺ໂຆ ຘາເຣຕູ’’ຕິ. ອິຘາປິ ຍາຍ ກາຍຈິ ຠາສາຍ ອາໂຣເຈຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ຈ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆສ຺ເສວ ສນ຺ຕິເກ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ອາໂຣຈິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ສາສງ຺ກາ ໂຫຕິ, ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຕຕ຺ເຖວ ຐານໍ ປຈ຺ຈາສີສນ຺ຕິ, ຐາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອຎ຺ໂຎ ຠິກ຺ຂຸ ວາ ຠິກ຺ຂຸນີ ວາ ຕໍ ຐານໍ ເອຕິ, ປສ຺ສນ຺ຕິຍາ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ໂນ ເຈ ອາໂຣເຈຕິ, ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ເຈວ ວຕ຺ຕເຠທທຸກ຺ກຏຎ຺ຈ. ສເຈ ອຊານນ຺ຕິຍາ ເອວ ອຸປຈາຣໍ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທວ ໂຫຕິ, ນ ວຕ຺ຕເຠທທຸກ຺ກຏໍ. ສເຈ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອຸປຊ຺ຌາຍາທີນໍ ວຕ຺ຕກຣຓຕ຺ຖໍ ປເຄວ ຄນ຺ຕຸກາມາ ໂຫນ຺ຕິ, ຣຕ຺ຕິວິປ຺ປວາສຄຓໂອຫີຍນຄາມນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິຣກ຺ຂຓຕ຺ຖໍ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ຐເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ຕາຍ ອຣຸເຓ ອຸຏ຺ຐິເຕ ຕສ຺ສາ ສນ຺ຕິເກ ວຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ. ເອເຕນຸປາເຍນ ອຂຓ຺ຑາ ປຎ຺ຈທສ ຣຕ຺ຕິໂຍ ມານຕ຺ຕໍ ຈຣິຕພ຺ພໍ.

ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ຕາຍ ປນ ປາຣິວາສິກກ຺ຂນ຺ຘເກ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕິຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ‘‘ອາຄນ຺ຕຸກສ຺ສ ອາໂຣເຈຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຍຕ຺ຕກາ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ວາ ຕໍ ຄາມໍ ຠິກ຺ຂູ ວາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ສພ຺ເພສໍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ອນາໂຣເຈນ຺ຕິຍາ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ເຈວ ວຕ຺ຕເຠທທຸກ຺ກຏຎ຺ຈ. ສເຈປິ ຣຕ຺ຕິໍ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ຕໍ ຄາມູປຈາຣໍ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ໂຫຕິເຍວ, ອຊານນປຈ຺ຈຍາ ປນ ວຕ຺ຕເຠທໂຕ ມຸຈ຺ຈຕິ. ກຸຣຸນ຺ທີອາທີສຸ ປນ ‘‘ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ຕຠິກ຺ຂູນໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ກເຖຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ປາຣິວາສິກວຕ຺ຕາທີນໍ ອຸປຈາຣສີມາຍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ຍຸຕ຺ຕຕຣໍ ທິສ຺ສຕິ. ອຸໂປສເຖ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ, ປວາຣຓາຍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ, ຈຕຸນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂູນຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸນີນຎ຺ຈ ເທວສິກໍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຠິກ຺ຂູນໍ ຕສ຺ມິໍ ຄາເມ ຠິກ຺ຂາຈາໂຣ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ເຖວ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ໂນ ເຈ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຈຣິຕ຺ວາປິ ຕຕ຺ຣ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ພຫິຄາເມ ວາ ສງ຺ເກຕຏ຺ຐານໍ ກາຕພ຺ພໍ ‘‘ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ຐາເນ ອມ຺ເຫ ປສ຺ສິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຕາຍ ສງ຺ເກຕຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ, ສງ຺ເກຕຏ຺ຐາເນ ອທິສ຺ວາ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ວິຫາເຣ ສພ຺ພຠິກ຺ຂູນໍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ສເຈ ສພ຺ເພສໍ ສກ຺ກາ ນ ໂຫຕິ ອາໂຣເຈຕຸໍ, ພຫິ ອຸປຈາຣສີມາຍ ຐຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ເປເສຕພ຺ພາ, ຕາຫິ ອານີຕານໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ສເຈ ວິຫາໂຣ ທູໂຣ ໂຫຕິ ສາສງ຺ໂກ, ອຸປາສເກ ຈ ອຸປາສິກາໂຍ ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ອຍໍ ເອກາ ວສຕິ, ຣຕ຺ຕິວິປ຺ປວາສໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາສ຺ສາ ເອກາ ປກຕຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂຸນີ ສມ຺ມນ຺ນິຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພາ ເອກຈ຺ຉນ຺ເນ ວສນຕ຺ຖາຍ.

ເອວໍ ອຂຓ຺ຑໍ ມານຕ຺ຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ ວີສຕິຄເຓ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ເຆ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອພ຺ຠານໍ ກາຕພ຺ພໍ. ‘‘ສເຈ ມານຕ຺ຕໍ ຈຣມານາ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ມານຕ຺ຕໍ ທາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິທໍ ປກ຺ຂມານຕ຺ຕໍ ນາມ. ອິທໍ ປນ ປກ຺ຂມານຕ຺ຕໍ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍໍ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໑໐໒) ປາຬິມຸຕ຺ຕວິນຍວິນິຈ຺ຉຍຠາເວນ ອາຄຕມ຺ປິ ອິມສ຺ມິໍ ວິນຍສງ຺ຄຫປ຺ປກຣເຓ ອາຈຣິເຍນ ອນຸທ຺ຘຏໍ. ອຍໍ ປນາຈຣິຍສ຺ສ ອຘິປ຺ປາໂຍ ສິຍາ – ອິທໍ ປກ຺ຂມານຕ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍເຍວ ສນ຺ຘາຍ ຠຄວຕາ ວິສຸໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ຠິກ຺ຂູຫິ ອສາຘາຣຓໍ, ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ກາເລ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຄນ຺ຖສ຺ສ ລຫຸຠາວຕ຺ຖໍ ອິທມ຺ປິ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ອີທິສໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕພ຺ພນ຺ຕິ. ອມ຺ເຫຫິ ປນ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ເຆ ອວິຊ຺ຊມາເນປິ ‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ສມາທາຕພ຺ພວຕ຺ຕໍ ຊານິສ຺ສຕິ. ‘ທຸພ຺ພລຊາຕິກາ ຫິ ຠີຣຸກຊາຕິກາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຠຄວໂຕ ອາຓໍ ປຕິຏ຺ຐາເປນ຺ຕິໂຍ ເອວຣູປໍ ທຸກ຺ກຣໍ ທຸຣຠິສມ຺ຠວໍ ວຕ຺ຕໍ ສມາທຍິໍສຸ, ກິມງ຺ຄໍ ປນ ມຍ’ນ຺ຕິ ມນສິ ກໂຣນ຺ຕາ ຠຄວໂຕ ອາຓໍ ປຕິຏ຺ຐາເປນ຺ຕາ ປຣິວາສາທິວຕ຺ຕໍ ສມາທິຍິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ມນ຺ຕ຺ວາ ອາຈຣິເຍນ ອນຸທ຺ຘຏມ຺ປິ ອິມສ຺ມິໍ ວິນຍາລງ຺ກາຣປ຺ປກຣເຓ ອຸທ຺ຘຏໍ, ຕສ຺ມາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘ ສຎ຺ຊາຕສທ຺ຘາເປມຄາຣວາທິຍຸຕ຺ເຕຫິ ສຕ຺ຖຸສາສນກເຣຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສມ຺ມາ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ອິໂຕ ປຣານິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ອາຄຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ມານຕ຺ຕວິນິຈ຺ຉຍກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໔໘. ປາຣິວາສິກວຕ຺ຕກຖາຍໍ ນວກຕຣໍ ປາຣິວາສິກນ຺ຕິ ອຕ຺ຕນາ ນວກຕຣໍ ປາຣິວາສິກໍ. ປາຣິວາສິກສ຺ສ ຫິ ອຕ຺ຕນາ ນວກຕຣໍ ປາຣິວາສິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາຣຫ ມານຕ຺ຕາຣຫ ມານຕ຺ຕຈາຣິກ ອພ຺ຠານາຣຫາປິ ປກຕຕ຺ຕຏ຺ຐາເນເຍວ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອນ຺ຕມໂສ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາຣຫາທີນມ຺ປີ’’ຕິ. ອນ຺ຕມໂສ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາຣຫາທີນມ຺ປີຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ມານຕ຺ຕາຣຫມານຕ຺ຕຈາຣິກອພ຺ຠານາຣເຫ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເຕ ຫິ ປາຣິວາສິການໍ, ປາຣິວາສິກາ ຈ ເຕສໍ ປກຕຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ເອວ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ອໂຘຕປາທຏ຺ຐປນກນ຺ຕິ ຍຕ຺ຖ ຐຕ຺ວາ ປາເທ ໂຘວນ຺ຕິ, ຕາທິສໍ ທາຣຸຜລກຂຓ຺ຑາທິໍ. ປາທຆໍສນນ຺ຕິ ສກ຺ຂຣກຖລາທິໍ. ປາເທ ຆໍສນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ປາທຆໍສນໍ, ສກ຺ຂຣກຖລາທິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຠຄວຕາ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິສ຺ໂສ ປາທຆໍສນິໂຍ ສກ຺ຂຣໍ ກຖລໍ ສມຸທ຺ທເຜຓ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໖໙). ສທ຺ຘິວິຫາຣິການມ຺ປິ ສາທິຍນ຺ຕສ຺ສາຕິ ສທ຺ຘິວິຫາຣິການມ຺ປິ ອຠິວາທນາທິໍ ສາທິຍນ຺ຕສ຺ສ. ວຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຕກມຕ຺ຕສ຺ເສວ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກາທີຫິປິ ອຠິວາທນາທິໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ມາ ມໍ ຄາມປ຺ປເວສນໍ ອາປຸຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອນາປຸຈ຺ຉາປິ ຄາມໍ ປວິສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ໂຍ ໂຍ ວຸຑ຺ໂຒຕິ ປາຣິວາສິເກສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ໂຍ ໂຍ ວຸຑ຺ໂຒ. ນວກຕຣສ຺ສ ສາທິຕຸນ຺ຕິ ປາຣິວາສິກນວກຕຣສ຺ສ ອຠິວາທນາທິໍ ສາທິຕຸໍ. ‘‘ປາຣິສຸທ຺ຘິອຸໂປສເຖ ກຣິຍມາເນ’’ຕິ ອິທໍ ປວາຣຓທິວເສສຸ ສງ຺ເຆ ປວາເຣນ຺ເຕ ອນຸປຄຕຉິນ຺ນວສ຺ສາທີຫິ ກຣິຍມານໍ ປາຣິສຸທ຺ຘິອຸໂປສຖມ຺ປິ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ເຖວາຕິ ສງ຺ຆນວກຏ຺ຐາເນເຍວ. ອຕ຺ຕໂນ ປາຬິຍາ ປວາເຣຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ປຕ຺ຕປາຬິຍາ ປວາເຣຕພ຺ພໍ, ນ ປນ ສພ຺ເພສຸ ປວາຣິເຕສູຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂອໂຓຊນໍ ນາມ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ, ຕໍ ປນ ປາຣິວາສິເກນ ປາປິຕສ຺ສ ອຕ຺ຕນາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕສ຺ເສວ ປຸນທິວສາທິອຕ຺ຖາຍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ກາຕພ຺ພໍ. ອສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເຈ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ, ນ ລຠຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍທິ ປນ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ ນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕີຕິ ຍທິ ປຸຣິມທິວເສ ອຕ຺ຕໂນ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຄເຫຕ຺ວາ ຈ ນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ.

ຈຕຸສ຺ສາລຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຠຊນສາລາຍ ປຏິປາຏິຍາ ທີຍມານໍ ຠຕ຺ຕໍ. ຫຕ຺ຖປາເສ ຐິເຕນາຕິ ທາຍກສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາເສ ຐິເຕນ, ປຏິຄ຺ຄຫຓຣຸຫນຏ຺ຐາເນຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ມຫາເປຬຠຕ຺ເຕປີຕິ ມຫນ຺ເຕສຸ ຠຕ຺ຕປຈ຺ຉິອາທິຠາຊເນສຸ ຐເປຕ຺ວາ ທີຍມານຠຕ຺ເຕສຸປິ. ອິໂຕ ປຣມ຺ປິ ປາຣິວາສິກວຕ຺ຕໍ ປາຬິຍໍ (ຈູຬວ. ໗໕) ອາຄຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ປນ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ອາຄຕນເຍເນວ ອຕ຺ໂຖ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ທຸພ຺ພິຎ຺ເຎຍ຺ຍຏ຺ຐາເນເຍວ ກຖຍິສ຺ສາມ.

‘‘ນ ສາມເຓໂຣ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ທຸພ຺ພິຘໍ ສາມເຓຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຎ຺ໂຎ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ນ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ໂອວທິຕພ຺ພາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ລທ຺ຘສມ຺ມຸຕິເກນ ອາຓຕ຺ໂຕປິ ຄຣຸຘມ຺ເມຫິ ອຎ຺ເຎຫິ ວາ ໂອວທິຕຸໍ ນ ລຠຕີຕິ ອາຫ ‘‘ປຏິພລສ຺ສ ວາ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຠາໂຣ ກາຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ອາຄຕາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ວຕ຺ຕພ຺ພາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສວຈນີຍນ຺ຕິ ສໂທສໍ. ເຊຏ຺ຐກຏ຺ຐານໍ ນ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ປຘານຏ຺ຐານໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ. ກິໍ ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສເກນາ’’ຕິອາທິ.

ຣເຊຫິ ຫຕາ ອຸປຫຕາ ຠູມິ ເອຕິສ຺ສາຕິ ຣໂຊຫຕຠູມິ, ຣໂຊກິຓ຺ຓຠູມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຈ຺ຈຍນ຺ຕິ ວສ຺ສາວາສິກລາຠໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອກປສ຺ເສ ຐຕ຺ວາຕິ ປາຬິໍ ວິຫາຍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຈ຺ຉໂຕ ຐຕ຺ວາ. ເສນາສນໍ ນ ລຠຕີຕິ ເສຍ຺ຍປຣິຍນ຺ຕຠາຄິຕາຍ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ອສ຺ສາຕິ ຠເວຍ຺ຍ. ‘‘ອາຄນ຺ຕຸເກນ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ, ອາຄນ຺ຕຸກສ຺ສ ອາໂຣເຈຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອວິເສເສນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສເຈ ທ຺ເວ ປາຣິວາສິກາ ຄຕຏ຺ຐາເນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ອຸໂຠຫິປິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ພຫິ ທິສ຺ວາ ອາໂຣຈິຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວິຫາຣໍ ອາຄເຕນ ປຸນ ອາໂຣຈນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ເອວໍ ອຎ຺ຎວິຫາຣໍ ຄເຕນປິ ຕຕ຺ຖ ປຸພ຺ເພ ອາໂຣຈິຕສ຺ສ ປຸນ ອາໂຣຈນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖີຕິ ວທນ຺ຕິ. ອວິເສເສນາຕິ ປາຣິວາສິກສ຺ສ ຈ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕກສ຺ສ ຈ ອວິເສເສນ.

ໂອພທ຺ຘນ຺ຕິ ປລິພຸທ຺ຘໍ. ສຫວາໂສຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣ ຉນ຺ເນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສທ຺ຘິໍ ສຍນເມວ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ນ ເສສອິຣິຍາປຖກປ຺ປນໍ. ເສສເມຕ຺ຖ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ.

ປາປິຏ຺ຐຕຣາຕິ ປາຣາຊິກາປຕ຺ຕີຕິ ອຸກ຺ກໍສວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຎ຺ຈຣິຕ຺ຕາທິປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໂຕ ປນ ສຸກ຺ກວິສ຺ສຏ຺ຐາທິກາ ໂລກວຊ຺ຊາວ. ຕຕ຺ຖປິ ສງ຺ຆເຠທາທິກາ ປາປິຏ຺ຐຕຣາ ເອວ. ກມ຺ມນ຺ຕິ ປາຣິວາສິກກມ຺ມວາຈາຕິ ເອເຕນ ‘‘ກມ຺ມຠູຕາ ວາຈາ ກມ຺ມວາຈາ’’ຕິ ກມ຺ມວາຈາສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ໂຖປິ ສິທ຺ໂຘຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສວຈນີຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສ-ສທ຺ໂທ ‘‘ສນ຺ຕິ’’ອຕ຺ຖໍ ວທຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ວຈເນນ ອຕ຺ຕໂນ ປວຕ຺ຕນກມ຺ມນ຺ຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ‘‘ມາ ປກ຺ກມາຫີ’’ຕິ ວາ ‘‘ເອຫິ ວິນຍຘຣານໍ ສມ຺ມຸຂີຠາວ’’ນ຺ຕິ ວາ ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ອາຓາຍ ປວຕ຺ຕນກກມ຺ມໍ ນ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເອວຎ຺ຫິ ເກນຈິ ສວຈນີເຍ ກເຕ ອນາທເຣນ ອຕິກ຺ກມິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ອາຓາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ ນາມ ໂຫຕິ. ຣໂຊຫຕຠູມີຕິ ປຓ຺ຓສາລາວິເສສນໍ. ປຈ຺ຈຍນ຺ຕິ ວສ຺ສາວາສິກຈີວຣໍ. ເສນາສນໍ ນ ລຠຕີຕິ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ນ ລຠຕິ. ອປຓ຺ຓກປຏິປທາຕິ ອວິຣທ຺ຘປຏິປທາ. ສເຈ ວາຍມນ຺ໂຕປີຕິ ເອຕ຺ຖ ອວິສຍຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອວາຍມນ຺ໂຕປິ ສງ຺ຄຍ຺ຫຕິ. ອວິເສເສນາຕິ ປາຣິວາສິກຸກ຺ຂິຕ຺ຕການໍ ສາມຎ຺ເຎນ. ປຎ຺ຈວຓ຺ຓຉທນພນ຺ຘນຏ຺ຐາເນສູຕິ ປຎ຺ຈປ຺ປກາຣຉທເນຫິ ຉນ຺ນຏ຺ຐາເນສຸ. ໂອພທ຺ຘນ຺ຕິ ອຸຏ຺ຐານາທິພ຺ຍາປາຣປຏິພທ຺ຘໍ, ປີຬິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຎ຺ເຈ ວາ ປີເຐ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ວາສທ຺ໂທ ສມຸຈ຺ຈຍຕ຺ໂຖ. ເຕນ ຕຏ຺ຏິກາຈມ຺ມຂຓ຺ຑາທີສຸ ທີຆາສເນສຸປິ ນິສີທິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທີປິຕໍ ໂຫຕິ. ນ ວຕ຺ຕເຠທທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ວຸຑ຺ຒຕຣສ຺ສ ຊານນ຺ຕສ຺ສປິ ວຕ຺ຕເຠເທ ທຸກ຺ກຏໍ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ວຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາຕິ ອິທມ຺ປິ ປຣິວາສາທິເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ເສສກມ຺ມານິ.

‘‘ເສນາສນໍ ນ ລຠຕິ ເສຍ຺ຍປຣິຍນ຺ຕຠາຄິຕາຍ. ອຸທ຺ເທສາທີນິ ທາຕຸມ຺ປິ ນ ລຠຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ‘ຕທຫຸປສມ຺ປນ຺ເນປິ ປກຕຕ຺ເຕ’ຕິ ວຈນໂຕ ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນຫິ ວສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສມວສ຺ສາຕິ ເອເຕນ ອປຈ຺ຉາ ອປຸຣິມໍ ນິປຊ຺ຊເນ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ວຕ຺ຕເຠທາປຕ຺ຕິຠາວໍ ທີເປຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ນວກຕຣນ຺ຕິ ປາຣິວາສິກາທິນວກຕຣໍ. ປຐມໍ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ປຣິວາສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຕ຺ເຕນ ປຸນ ເອກສ຺ສປິ ສນ຺ຕິເກ ສມາທິຍິຕຸໍ ນິກ຺ຂິປິຕຸຎ຺ຈ ວຏ຺ຏຕິ, ມານຕ຺ເຕ ປນ ນິກ຺ຂິປິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອູເນຄເຓຈຣຓໂທສຕ຺ຕາ ນ ຄເຫຕຸນ຺ຕິ ເອເກ. ປຐມໍ ອາທິນ຺ນວຕ຺ຕໍ ເອກສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຍຖາ ນິກ຺ຂິປິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕຖາ ສມາທິຍິຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕີຕິ ໂປຣາຓຄຓ຺ຐິປເທ’’ຕິ ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍໍ (ວຊິຣ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໗໖) ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ອິທໍ ເອຕ຺ຖ ຍໍ ວຕ຺ຕໍ ‘‘ຈຕຸນວຸຕິປາຣິວາສິກວຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ປາຣິວາສິກກ຺ຂນ຺ຘກປາຬິຍໍ (ຈູຬວ. ໗໕) ອາຄຕໍ, ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍມ຺ປິ ເອຕ຺ຕກາຍ ປາຬິຍາ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໗໕-໘໔) ວຓ຺ຓນໍ ວຕ຺ວາ ‘‘ປາຣິວາສິກວຕ຺ຕກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ’’ຕິ ອາຫ. ອິມສ຺ມິໍ ວິນຍສງ຺ຄຫປກຣເຓ (ວິ. ສງ຺ຄ. ອຏ຺ຐ. ໒໔໘) ປນ ‘‘ນ ຉມາຍໍ ຈງ຺ກມນ຺ເຕ ຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອິມສ຺ສານນ຺ຕຣໍ ‘‘ປາຣິວາສິກຈຕຸຕ຺ໂຖ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທີນິ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສາທິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ປຐມໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕປທານິ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕສໍ ປທານໍ ສໍວຓ຺ຓນໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ປາຣິວາສິກວຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອຎ຺ຎຖາ ອນຸກ຺ກໂມ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ປາຬິຍາ ຈ ອຏ຺ຐກຖາຍ ຈ ນ ສເມຕິ. ອາຈຣິຍສ຺ສ ປນ ອຍມຘິປ຺ປາໂຍ ສິຍາ – ‘‘ປາຣິວາສິກຈຕຸຕ຺ໂຖ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທີນິ ປາຣິວາສິກຠິກ຺ຂູນໍ ສມາທິຍິຕພ຺ພານິ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ອຖ ໂຂ ກມ຺ມກາຣການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ກຕ຺ຕພ຺ພາກຕ຺ຕພ຺ພກມ຺ມທສ຺ສນເມຕໍ, ຕສ຺ມາ ປາຣິວາສິກວຕ຺ເຕ ນ ປເວເສຕພ຺ພໍ. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສາທິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ປນ ປາຣິວາສິກຠິກ຺ຂູນໍ ສມ຺ມາວຕ຺ຕິຕພ຺ພວຕ຺ຕານິເຍວ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອິມານິເຍວ ປາຣິວາສິກວຕ຺ເຕ ປເວເສຕພ຺ພານີຕິ. ອມ຺ເຫຫິ ປນ ປາຬິອຏ຺ຐກຖາຏີກາສຸ ອາຄຕານຸກ຺ກເມນ ປຐມໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕວຕ຺ຕານໍ ອຕ຺ຖໍ ປຐມໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕປທານໍ ອຕ຺ໂຖ ປຈ຺ຉາ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ອິຕິ ວິນຍສງ຺ຄຫສໍວຓ຺ຓນາຠູເຕ ວິນຍາລງ຺ກາເຣ

ຄຣຸກາປຕ຺ຕິວຸຏ຺ຐານວິນິຈ຺ຉຍກຖາລງ຺ກາໂຣ ນາມ

ທ຺ວຕ຺ຕິໍສຕິໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໓໓. ກມ຺ມາກມ຺ມວິນິຈ຺ຉຍກຖາ

໒໔໙. ເອວໍ ຄຣຸກາປຕ຺ຕິວຸຏ຺ຐານວິນິຈ຺ຉຍກຖໍ ກເຖຕ຺ວາ ອິທານິ ກມ຺ມາກມ຺ມວິນິຈ຺ຉຍກຖໍ ກເຖຕຸໍ ‘‘ກມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສມຄ຺ເຄນ ສງ຺ເຆນ ກຣີຍເຕ ຕນ຺ຕິ ກມ຺ມໍ, ອປໂລກນາທິຈຕຸພ຺ພິຘວິນຍກມ຺ມໍ. ອິຕຣສ຺ມິມ຺ປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອ-ກາໂຣ ວຸທ຺ຘິອຕ຺ໂຖ, ນ ວຸທ຺ຘິປ຺ປຕ຺ຕໍ ກມ຺ມໍ ອກມ຺ມໍ. ກມ຺ມຎ຺ຈ ອກມ຺ມຎ຺ຈ ກມ຺ມາກມ຺ມໍ ວຊ຺ຊາວຊ຺ຊໍ ວິຍ, ຜລາຜລໍ ວິຍ ຈ. ຕຕ຺ຖ ຈ ກມ຺ມນ຺ຕິ ອປໂລກນກມ຺ມຎຕ຺ຕິກມ຺ມທ຺ວຍໍ. ອກມ຺ມນ຺ຕິ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມຎຕ຺ຕິຈຕອຸຕ຺ຖກມ຺ມທ຺ວຍໍ. ອຖ ວາ ກມ຺ມນ຺ຕິ ຈຕູສຸປິ ເອເຕສຸ ລຫຸກກມ຺ມໍ. ອກມ຺ມນ຺ຕິ ຄຣຸກກມ຺ມໍ. ກມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ໂຍຊນາ. ຕຕ຺ຖ ປນາຕິ ປກ຺ຂນ຺ຕຣຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ, ຄຣຸກາປຕ຺ຕິວຸຏ຺ຐານວິນິຈ຺ຉຍກຖາປກ຺ຂໂຕ ອຎ຺ໂຎ ກມ຺ມາກມ຺ມວິນິຈ຺ຉຍກຖາປກ຺ໂຂ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ວາ ມຍາ ວຸຈ຺ຈເຕຕິ ວາ ອຕ຺ໂຖ.

ຈຕ຺ຕາຣິ ກມ຺ມານີຕິ ເອຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາຣີຕິ ປຣິຈ຺ເຉທນິທສ຺ສນໍ. ເຕນ ວິນຍກມ຺ມານິ ນາມ ຈຕ຺ຕາຣິ ເອວ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ອິໂຕ ອູນາຘິການີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ກມ຺ມານີຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນກມ຺ມນິທສ຺ສນໍ. ອປໂລກນກມ຺ມນ຺ຕິອາທີນິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນກມ຺ມານໍ ອຸທ຺ເທສກຖນໍ. ຕຕ຺ຖ ອປໂລກີຍເຕ ອາຍາຈີຍເຕ ອປໂລກນໍ, ອປປຸພ຺ພໂລກຘາຕຸ ອາຍາຈນຕ຺ເຖ, ຍຸປຈ຺ຈໂຍ ຠາວຕ຺ຖວາຈໂກ. ອປໂລກນວເສນ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກມ຺ມໍ ອປໂລກນກມ຺ມໍ, ສີມຏ຺ຐກສງ຺ຆໍ ອປໂລເກຕ຺ວາ ສງ຺ຆານຸມຕິຍາ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກມ຺ມໍ. ຎາປນາ ຎຕ຺ຕິ, ສງ຺ຆສ຺ສ ຊານາປນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຎຕ຺ຕິຍາ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກມ຺ມໍ ຎຕ຺ຕິກມ຺ມໍ, ອນຸສ຺ສາວນໍ ອກຕ຺ວາ ສຸທ຺ຘຎຕ຺ຕິຍາເຍວ ກຕ຺ຕພ຺ພກມ຺ມໍ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ປູຣຓີ ທຸຕິຍາ, ຎຕ຺ຕິ ທຸຕິຍາ ເອຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສາຕິ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍໍ, ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍຎ຺ຈ ຕໍ ກມ຺ມຎ຺ຈາຕິ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມໍ, ເອກາຍ ຎຕ຺ຕິຍາ ເອກາຍ ອນຸສ຺ສາວນາຍ ກຕ຺ຕພ຺ພກມ຺ມໍ. ຈຕຸນ຺ນໍ ປູຣຓີ ຈຕຸຕ຺ຖີ, ຎຕ຺ຕິ ຈຕຸຕ຺ຖີ ເອຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສາຕິ ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖໍ, ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖຎ຺ຈ ຕໍ ກມ຺ມຎ຺ຈາຕິ ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ມໍ, ເອກາຍ ຎຕ຺ຕິຍາ ຕີຫິ ອນຸສ຺ສາວນາຫິ ກຕ຺ຕພ຺ພກມ຺ມໍ. ເຕນ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ອປໂລກນກມ຺ມໍ ນາມ ສີມຏ຺ຐກສງ຺ຆໍ ໂສເຘຕ຺ວາ’’ຕິອາທິ.

ເອວໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ກມ຺ມານິ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ປຣິວາເຣ (ປຣິ. ໔໘໒ ອາທໂຍ) ກມ຺ມວຄ຺ເຄ ອາຄຕນເຍເນວ ເຕສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ກມ຺ມານໍ ວິປຕ຺ຕິກາຣຓານິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸໍ ‘‘ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ກມ຺ມານິ ກຕິຫາກາເຣຫິ ວິປຊ຺ຊນ຺ຕິ? ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ວິປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸໂຕຕິ ວິນຍກມ຺ມສ຺ສ ກາຣຓຠູຕວຕ຺ຖຸໂຕ. ຎຕ຺ຕິໂຕ ອນຸສ຺ສາວນໂຕຕິ ທ຺ເວປິ ກມ຺ມວາຈາຍເມວ. ສີມໂຕຕິ ກມ຺ມກຣຓຏ຺ຐານຠູຕພທ຺ຘສີມໂຕ. ປຣິສໂຕຕິ ກມ຺ມປ຺ປຕ຺ຕຉນ຺ທາຣຫຠູຕກາຣກສງ຺ຆໂຕ. ຕານິເຍວ ຫິ ປຎ຺ຈ ສພ຺ເພສໍ ວິນຍກມ຺ມານໍ ວິປຕ຺ຕິກາຣຓານິ ໂຫນ຺ຕິ.

ຕໂຕ ຕໍ ກມ຺ມວິປຕ຺ຕິກາຣຓຠູຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ ປາຬິນເຍນ ວິຕ຺ຖາເຣຕຸໍ ‘‘ສມ຺ມຸຂາກຣຓີຍໍ ກມ຺ມໍ ອສມ຺ມຸຂາ ກໂຣຕິ, ວຕ຺ຖຸວິປນ຺ນໍ ອຘມ຺ມກມ຺ມ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມຸຂາກຣຓີຍໍ ປຏິປຸຈ຺ຉາກຣຓີຍໍ ປຏິຎ຺ຎາຍກຣຓີຍນ຺ຕິ ອິເມສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ອຕຖາກຣເຓນ, ສຕິວິນໂຍ ອມູຬ຺ຫວິນໂຍ ຕສ຺ສປາປິຍສິກາ ຕຊ຺ຊນີຍກມ຺ມໍ ນິຍສກມ຺ມໍ ປພ຺ພາຊນີຍກມ຺ມໍ ປຏິສາຣຓີຍກມ຺ມໍ ອຸກ຺ເຂປນີຍກມ຺ມໍ ປຣິວາໂສ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາ ມານຕ຺ຕໍ ອພ຺ຠານໍ ອຸປສມ຺ປທນ຺ຕິ ອິເມສໍ ເຕຣສກມ຺ມານໍ ອຎ຺ຎກມ຺ມາຣຫສ຺ສ ອຎ຺ຎກມ຺ມກຣເຓນ, ອຸໂປສໂຖ ປວາຣຓາຕິ ອິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອທິວເສ ກຣເຓນ, ປຓ຺ຑໂກ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ຕິຕ຺ຖິຍປກ຺ກນ຺ຕໂກ ຕິຣຈ຺ຉານຄໂຕ ມາຕຸຆາຕໂກ ປິຕຸຆາຕໂກ ອຣຫນ຺ຕຆາຕໂກ ໂລຫິຕຸປ຺ປາທໂກ ສງ຺ຆເຠທໂກ ຠິກ຺ຂຸນິທູສໂກ ອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນໂກ ອູນວີສຕິວສ຺ໂສ ອນ຺ຕິມວຕ຺ຖຸອຊ຺ຌາປນ຺ນປຸພ຺ໂພຕິ ອິເມສໍ ເຕຣສນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອຸປສມ຺ປທາກມ຺ມກຣເຓນ ອິຕິ ອິມານິ ເອກຕິໍສ ກມ຺ມານິ ວຕ຺ຖຸວິປນ຺ນໍ ອຘມ຺ມກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ຎຕ຺ຕິໂຕ ປຎ຺ຈ, ອນຸສ຺ສາວນໂຕ ປຎ຺ຈາຕິ ອິມານິ ທສ ກາຣຓານິ ອນ຺ໂຕກມ຺ມວາຈາຍເມວ ລຠນ຺ຕິ, ສີມໂຕ ເອກາທສ ກາຣຓານິ ສີມາສມ຺ມຸຕິວເສນ ລຠນ຺ຕິ, ປຣິສໂຕ ທ຺ວາທສ ກາຣຓານິ ຈຕຸວຄ຺ຄປຎ຺ຈວຄ຺ຄທສວຄ຺ຄວີສຕິວຄ຺ຄສງ຺ຂາເຕສຸ ຈຕູສຸ ສງ຺ເຆສຸ ເອເກກສ຺ມິໍ ກມ຺ມປຕ຺ຕຉນ຺ທາຣຫສມ຺ມຸຂີຠູຕສງ຺ຂາຕານໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຕິຓ຺ຓໍ ສງ຺ຆານໍ ວເສນ ລຠນ຺ຕີຕິ.

ເອວໍ ກມ຺ມວິປຕ຺ຕິກາຣຓານິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຸນ ຈຕຸວຄ຺ຄສງ຺ຆາທີສຸ ສນ຺ນິສິນ຺ນານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ວິເສສນາມໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຈຕຸວຄ຺ຄກຣເຓ ກມ຺ເມ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ.

໒໕໐. ຕໂຕ ປຣໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ກມ຺ມານໍ ຐານໍ ສງ຺ເຂປໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອປໂລກນກມ຺ມໍ ກຕິ ຐານານິ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕມ຺ປິ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ.

໒໕໑. ຕໂຕ ຕານິເຍວ ກມ຺ມານິ ເຕສຸ ຐາເນສຸ ປວຕ຺ຕານິ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປກາເສຕຸກາໂມ ‘‘ອຍໍ ຕາວ ປາຬິນໂຍ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວິນິຈ຺ຉຍກຖາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ສໍ ວິນິຈ຺ຉຍກຖາຍໍ ຈຕູສຸ ກມ຺ເມສຸ ກຕມໍ ອປໂລກນກມ຺ມໍ ນາມາຕິ ປຸຈ຺ຉາຍໍ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ອປໂລກນກມ຺ມໍ ນາມາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ສີມຏ຺ຐກສງ຺ຆໍ ໂສເຘຕ຺ວາຕິ ອວິປ຺ປວາສສງ຺ຂາຕມຫາສີມຏ຺ຐກໍ ສງ຺ຆໍ ໂສເຘຕ຺ວາ. ນ ຫິ ຂຓ຺ຑສີມາຍ ສນ຺ນິປຕິເຕ ສງ຺ເຆ ໂສເຘຕພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖິ, ອວິປ຺ປວາສສີມາສງ຺ຂາຕາຍ ມຫາສີມາຍ ປນ ວິຕ຺ຖາຣຕ຺ຕາ ພຫູນໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ວສນຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ສມຄ຺ຄຠາວຕ຺ຖໍ ໂສເຘຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ຉນ຺ທາຣຫານໍ ຉນ຺ທໍ ອາຫຣິຕ຺ວາຕິ ຕິສ຺ສໍ ສີມາຍໍ ຈຕຸວຄ຺ຄາທິຄຓໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖປາສໍ ອວິຊຫິຕ຺ວາ ຐິເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ອຎ຺ເຎສໍ ຫຕ຺ຖປາສໍ ອນາຄຕານໍ ປກຕຕ຺ຕຠິກ຺ຂູນໍ ຉນ຺ທໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ‘‘ຈຕຸວຄ຺ຄກຣເຓ ກມ຺ເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຠິກ຺ຂູ ປກຕຕ຺ຕາ ກມ຺ມປ຺ປຕ຺ຕາ, ອວເສສາ ປກຕຕ຺ຕາ ຉນ຺ທາຣຫາ’’ຕິ (ປຣິ. ໔໙໗). ສມຄ຺ຄສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ອນຸມຕິຍາຕິ ຉນ຺ທສ຺ສ ອາຫຣິຕຕ຺ຕາ ຫຕ຺ຖປາສໍ ອາຄຕາປິ ອນາຄຕາປິ ສພ຺ເພ ຠິກ຺ຂູ ສມຄ຺ຄາເຍວ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສມຄ຺ຄສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ອນຸມຕິຍາ. ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສາເວຕ຺ວາຕິ ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ໂຆ’’ຕິອາທິນາ ກມ຺ມວາຈໍ ອຠຓິຕ຺ວາ ‘‘ຣຸຈ຺ຈຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ. ທຸຕິຍມ຺ປິ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ຣຸຈ຺ຈຕິ ສງ຺ຆສ຺ສາ’’ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສາເວຕ຺ວາ ກຕ຺ຕພ຺ພກມ຺ມໍ ອປໂລກນກມ຺ມໍ ນາມາຕິ ໂຍຊນາ. ວຸຕ຺ຕນເຍເນວາຕິ ອປໂລກນກມ຺ເມ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ. ອິມິນາ ‘‘ສີມຏ຺ຐກສງ຺ຆໍ ໂສເຘຕ຺ວາ, ຉນ຺ທາຣຫານໍ ຉນ຺ທໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ’’ຕິ ອິທໍ ທ຺ວຍໍ ອຕິທິສຕິ. ອິຕເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕຕ຺ຖ ເຕສຸ ຈຕູສຸ ກມ຺ເມສຸ ກິໍ ອຎ຺ຎກມ຺ມໍ ອິຕຣກມ຺ມວເສນ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຈທນໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ຕຕ຺ຣ’’ອິຈ຺ຈາທິ. ເອວໍ ໂຫຕຸ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ອວິເສເສນ ສພ຺ພມ຺ປິ ກມ຺ມໍ ອຎ຺ຎວເສນ ກຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມໍ ປນາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ປນ-ສທ຺ໂທ ວິເສສຕ຺ຖໂຊຕໂກ, ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ເມ ປນ ວິເສໂສ ອຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິໂຕ ປຣານິ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາເນວ. ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕເມວ ອຏ຺ຐກຖາຍນ຺ຕິ ອຊ຺ຌາຫາຣສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຍທິ ເອວໍ ອກ຺ຂຣປຣິຫີນາທີສຸ ສນ຺ເຕສຸ ກມ຺ມໂກໂປ ສິຍາຕິ ໂຈທນໍ ມນສິ ກຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ສເຈ ປນາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ອກ຺ຂຣປຣິຫີນນ຺ຕິ ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ’’ຕິອາທີສຸ ສຸ-ກາຣ ຓາ-ກາຣ ຕຸ-ກາຣາທີນໍ ຠສ຺ສນໍ. ປທປຣິຫີນນ຺ຕິ ສຸຓາຕູຕິອາທີນໍ ວິຠຕ຺ຍນ຺ຕປທານໍ ຠສ຺ສນໍ. ທຸຣຸຕ຺ຕປທໍ ປນ ອຸປຣິ ວກ຺ຂຕິ.

ອິທານິ ປຸນປ຺ປຸນວຈເນ ປໂຍຊນໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອິທໍ ອກຸປ຺ປກມ຺ເມ ທຬ຺ຫິກມ຺ມໍ ໂຫຕິ, ກຸປ຺ປກມ຺ເມ ກມ຺ມໍ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ອິທນ຺ຕິ ອິທໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວຸຕ຺ຕກມ຺ມໍ. ອກຸປ຺ປກມ຺ເມຕິ ອກຸປ຺ເປ ຐານາຣເຫ ປຸເຣກຕກມ຺ເມ. ທຬ຺ຫິກມ຺ມໍ ໂຫຕີຕິ ຖິຣຕຣກມ຺ມໍ ໂຫຕິ ເອກາຍ ຣຊ຺ຊຸຍາ ພນ຺ຘິຕພ຺ພຠາເຣ ທຸຕິຍຕຕິຍາທິຣຊ຺ຊູຫິ ພນ຺ຘນໍ ວິຍ. ກຸປ຺ປກມ຺ເມຕິ ອກ຺ຂຣປຣິຫີນາທິວເສນ ກຸປ຺ເປ ອຏ຺ຐານາຣເຫ ປຸເຣກຕກມ຺ເມ. ກມ຺ມໍ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວຸຕ຺ເຕ ສຕິ ເຕສໍ ອກ຺ຂຣປຣິຫີນາທີນໍ ໂສຘິຕຕ຺ຕາ ປຣິສຸທ຺ຘກມ຺ມໍ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ອກຸປ຺ປກມ຺ເມ ກຸປ຺ປກມ຺ເມຕິ ວາ ຠາເວນຠາວລກ຺ຂຓຕ຺ເຖ ຠຸມ຺ມວຈນໍ. ປຸເຣຕຣໍ ກຕກມ຺ມສ຺ມິໍ ອກຸປ຺ປກມ຺ເມ ສຕິ ປຈ຺ຉາ ອິທໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວຸຕ຺ຕກມ຺ມໍ ທຬ຺ຫິກມ຺ມໍ ໂຫຕິ, ປຸເຣກຕກມ຺ມສ຺ມິໍ ກຸປ຺ປກມ຺ເມ ສຕິ ອິທໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວຸຕ຺ຕກມ຺ມໍ ອກຸປ຺ປໍ ຐານາຣຫໍ ປຣິສຸທ຺ຘກມ຺ມໍ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ. ອິມໍ ປາຐໍ ນິສ຺ສາຍ ອາຈຣິຍວຣາ ເອກປຸຄ຺ຄລມ຺ປິ ອເນກກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອຸປສມ຺ປທກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ ປນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ລຊ຺ຊີເປສລພຫຸສ຺ສຸຕສິກ຺ຂາກາມຠູຕານໍ ອຕ຺ຕໂນ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍານໍ ສນ຺ຕິເກ ສິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີຕິ? ນ ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍານໍ ສນ຺ຕິກາ ລທ຺ຘສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ອຎ຺ຎໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ອຖ ໂຂ ຕາຍ ເອວ ສທ຺ຘິໍ ທິຄຸຓຕິຄຸຓໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ປຸຣິມສິກ຺ຂາຍ ອສທ຺ທຫນ຺ຕາເຍວ ກເຣຍ຺ຍຸໍ, ໂນ ສທ຺ທຫນ຺ຕາຕິ? ໂນ ອສທ຺ທຫນ຺ຕາ, ສທ຺ທຫນ຺ຕາປິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ປຸນປ຺ປຸນກຣເຓ ຍຸຕ຺ຕິໂຕປິ ອາຄມໂຕປິ ອາທີນວໍ ອປສ຺ສນ຺ຕາ ອານິສໍສເມວ ປສ຺ສນ຺ຕາ ກໂຣນ຺ຕີຕິ.

ກຖໍ ຍຸຕ຺ຕິໂຕ ອານິສໍສໍ ປສ຺ສນ຺ຕິ? ຍຖາ ຫິ ໂລເກ ອຠິສິຕ຺ຕມ຺ປິ ຣາຊານໍ ປຸນປ຺ປຸນາຠິສິຎ຺ຈເນ ອາທີນວໍ ນ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ອຖ ໂຂ ອຠິເສການຸຠາເວນ ຣາຊິທ຺ຘິປ຺ປຕ຺ຕຕາທີຫິ ກາຣເຓຫິ ອານິສໍສເມວ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ຍຖາ ຈ ສາສເນ ເຈຕິຍໍ ວາ ປຏິມໍ ວາ ນິຏ຺ຐິຕສພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ‘‘ອເນກຊາຕິສໍສາຣ’’ນ຺ຕິອາທີຫິ ຠຄວໂຕ ວຈເນຫິ ອຠິເສກມງ຺ຄລໍ ກໂຣນ຺ຕາປິ ປຸນປ຺ປຸນກຣເຓ ອາທີນວໍ ອປສ຺ສນ຺ຕາ ອຕິເຣກຕຣໍ ມຫິທ຺ຘິກຕາມຫານຸຠາວຕາທິອານິສໍສເມວ ປສ຺ສນ຺ຕາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກໂຣນ຺ຕິເຍວ, ເອວເມວ ກຕອຸປສມ຺ປທກມ຺ມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຸນເທວ ກມ຺ມວາຈາຠຓເນ ອາທີນວໍ ອປສ຺ສນ຺ຕາ ປຸພ຺ເພ ກຕກມ຺ມສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸອາທີສຸ ປຎ຺ຈສຸ ອງ຺ເຄສຸ ເອກສ຺ມິມ຺ປິ ອງ຺ເຄ ອປຣິປຸຓ຺ເຓ ສຕິ ກມ຺ມໂກປສມ຺ຠວໂຕ ອິທານິ ກຕກມ຺ເມນ ປຣິປຸຓ຺ຓອງ຺ເຄ ສຕິ ກມ຺ມສມ຺ປຕ຺ຕິສມ຺ຠວຎ຺ຈ ປຸພ຺ເພວ ກມ຺ມສມ຺ປຕ຺ຕິສມ຺ຠເວປິ ທຬ຺ຫິກມ຺ມຖິຣຕຣສມ຺ຠວຎ຺ຈ ອານິສໍສໍ ປສ຺ສນ຺ຕາ ກໂຣນ຺ຕິ. ກຖໍ ອາຄມໂຕ ອານິສໍສໍ ປສ຺ສນ຺ຕິ? ຍຖາວຸຕ຺ຕປຣິວາຣຏ຺ຐກຖາປາຐວິນຍສງ຺ຄຫປາເຐສຸ ທຸຣຸຕ຺ຕປທສ຺ສ ໂສຘນຕ຺ຖໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວຕ຺ຕພ຺ພຠາວສ຺ສ ອຸປລກ຺ຂຓນເຍນ ວຈນໂຕ. ເສສຎຕ຺ຕິໂທສອນຸສ຺ສາວນໂທສານຎ຺ຈ ວຕ຺ຖຸວິປຕ຺ຕິສີມວິປຕ຺ຕິປຣິສວິປຕ຺ຕິໂທສານຎ຺ຈ ໂສຘນໍ ທສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ. ເຕເນວ ຈ ກາຣເຓນ ອຍມ຺ປິ ປຈ຺ຉິມປາໂຐ ອາຈຣິເຍນ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ໂຕວ. ອິຕິ ປຸພ຺ເພ ກຕກມ຺ມສ຺ສ ໂກປສມ຺ຠເວປິ ອິທານິ ກຕກມ຺ເມນ ສມ຺ປຊ຺ຊນສງ຺ຂາຕໍ ອານິສໍສໍ ອາຄມໂຕ ປສ຺ສນ຺ຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ເກຈິ ປນ ອາຈຣິຍາ ອິມໍ ‘‘ປຸນປ຺ປຸນໍ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ປາຐໍ ຕສ຺ມິໍເຍວ ປຐມກມ຺ມກຣຓກາເລ ທຸຣຸຕ຺ຕໂສຘນຕ຺ຖໍ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ຈິຣກາເລ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕເທຕໍ ວຈນໍ ເນວ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ອາຄຕໍ, ນ ຏີກາທີສຸ ວິນິຈ຺ຉິຕໍ, ເຕສໍ ມຕິມຕ຺ຕເມວ, ຕສ຺ມາ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອປິຈ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວຈນໂຕປິ ອປຣຠາເຄ ວຈນໍ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສໍ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ກາເລ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຠຓເນ ຎຕ຺ຕິໂທສອນຸສ຺ສາວນໂທສານິ ປຈ຺ຉິມຠຓເນ ສຸຏ຺ຐຸ ຠຓນ຺ໂຕ ໂສເຘຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ, ນ ວຕ຺ຖຸວິປຕ຺ຕິສີມວິປຕ຺ຕິປຣິສວິປຕ຺ຕິໂທສານິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ຂເຓ ຕເມວ ວຕ຺ຖຸ, ສາ ເອວ ສີມາ, ສາ ເອວ ປຣິສາ, ຕສ຺ມາ ຕານິ ປຸນປ຺ປຸນວຈເນນ ໂສເຘຕຸມສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍານິ ໂຫນ຺ຕິ. ອປຣຠາເຄ ກໂຣນ຺ໂຕ ປນ ປຸພ຺ເພ ອປຣິປຸຓ຺ຓວີສຕິວສ຺ສຠາເວນ ວຕ຺ຖຸວິປຕ຺ຕິຠູເຕປິ ອິທານິ ປຣິປຸຓ຺ຓວີສຕິວສ຺ສຕ຺ຕາ ວຕ຺ຖຸສມ຺ປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ປຸພ຺ເພ ສີມສງ຺ກຣາທິຠາເວນ ສີມວິປຕ຺ຕິສມ຺ຠເວປິ ອິທານິ ຕທຠາວຕ຺ຖາຍ ສຸຏ຺ຐຸ ໂສຘິຕຕ຺ຕາ ສີມສມ຺ປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ປຸພ຺ເພ ວຄ຺ຄກມ຺ມາທິວເສນ ປຣິສວິປຕ຺ຕິສມ຺ຠເວປິ ອິທານິ ຕທຠາວຕ຺ຖາຍ ສຸຏ຺ຐຸ ໂສຘິຕຕ຺ຕາ ປຣິສສມ຺ປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ເອວໍ ປຎ຺ຈ ວິປຕ຺ຕິໂຍ ໂສເຘຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ກາຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍໂຕ ປຐມກາເລ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຠຓນໂຕປິ ອປຣຠາເຄ ຠຓນໍ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຍທິ ເອວໍ ອຸປສມ຺ປທສິກ຺ຂາຍ ທຫໂຣ ຠເວຍ຺ຍາຕິ? ນ ຠເວຍ຺ຍ. ກສ຺ມາ? ໂປຣາຓສິກ຺ຂໍ ອປ຺ປຈ຺ຈກ຺ຂິຕ຺ວາ ຕາຍ ເອວ ປຕິຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ປຸເຣກຕກມ຺ມສ຺ສ ສມ຺ປຊ຺ຊນຠາເວນ ຕິຏ຺ຐນ຺ເຕ ສຕິ ຕາຍ ຐິຕຕ຺ຕາ ອທຫໂຣ ສິຍາ. ປຸຣິມກມ຺ມສ຺ສ ອສມ຺ປຊ຺ຊນຠາເວນ ອິທານິ ກຕກມ຺ເມເຍວ ອຸປສມ຺ປທຠາເວນ ຕິຏ຺ຐນ຺ເຕ ສຕິ ກສ຺ມາ ທຫໂຣ ນ ຠເວຍ຺ຍາຕິ? ເອວໍ ສນ຺ເຕ ທຫໂຣ ຠເວຍ຺ຍ. ເອວໍ ທຫໂຣ ສມາໂນ ປຸຣິມສິກ຺ຂາຍ ວສ຺ສໍ ຄເຓຕ຺ວາ ຍຖາວຸຑ຺ຒໍ ວນ຺ທນາທີນິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ ຠເວຍ຺ຍາຕິ? ເອວໍ ປຸຣິມສິກ຺ຂາຍ ອຏ຺ຐິຕຠາວໍ ປຈ຺ຉິມສິກ຺ຂາຍ ເອວ ລທ຺ຘຸປສມ຺ປທຠາວໍ ຕຖໂຕ ຊານນ຺ໂຕ ເອວໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສາວຊ຺ໂຊ ໂຫຕິ, ເອວໍ ປນ ອຊານນ຺ໂຕ ‘‘ປຸຣິມສິກ຺ຂາຍເມວ ຐິໂຕ’’ຕິ ມຎ຺ຎິຕ຺ວາ ເອວໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອນວຊ຺ໂຊຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກຖໍ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ເຈ? ‘‘ອນາປຕ຺ຕິ ອູນວີສຕິວສ຺ສໍ ປຣິປຸຓ຺ຓສຎ຺ຎີຕິ ເອຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ອຸປສມ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປນ ອນຸປສມ຺ປນ຺ໂນວ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ໂສ ທສວສ຺ສຈ຺ຈເຍນ ອຎ຺ຎໍ ອຸປສມ຺ປາເທຕິ, ຕໍ ເຈ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຄໂຓ ປູຣຕິ, ສູປສມ຺ປນ຺ໂນ. ໂສປິ ຈ ຍາວ ນ ຊານາຕິ, ຕາວສ຺ສ ເນວ ສຄ຺ຄນ຺ຕຣາໂຍ, ນ ໂມກ຺ຂນ຺ຕຣາໂຍ. ຎຕ຺ວາ ປນ ປຸນ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍໍ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໔໐໖) ອາຄຕຕ຺ຕາ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ເອວໍ ວຕ຺ຖຸວິປນ຺ນຕ຺ຕາ ກມ຺ມໂກປໂຕ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ຠວິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕກາເລ ປຸນ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊເນນ ອຸປສມ຺ປນ຺ນຠູຕຠາວສ຺ສ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ອາຄຕຕ຺ຕາ ອິມິນາ ນເຍນ ສີມວິປນ຺ນປອສວິປນ຺ນຎຕ຺ຕິວິປນ຺ນອນຸສ຺ສາວນວິປນ຺ນຠູຕຕ຺ຕາ ກມ຺ມໂກປໂຕ ປຸພ຺ເພ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນຠູຕໍ ປຸຄ຺ຄລມ຺ປິ ອປຣຠາເຄ ວຸຑ຺ຒິປ຺ປຕ຺ຕິກາເລປິ ປຎ຺ຈ ວິປຕ຺ຕິໂທສານິ ໂສເຘຕ຺ວາ ປຸນ ອຸປສມ຺ປທກມ຺ມວາຈາກຣເຓນ ອຸປສມ຺ປາເທຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ໂສປິ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຸພ຺ພກມ຺ມກາເລ ອນຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາປິ ອປຣກມ຺ມກາເລ ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ເອກຈ຺ເຈ ປນ ຠິກ຺ຂູ ໂປຣາຓສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ນວສິກ຺ຂເມວ ຄຓ຺ຫິໍສຸ, ເຕ ປນ ຠິກ຺ຂູ ນວສິກ຺ຂາວເສນ ທຫຣາວ ຠວນ຺ຕິ, ເອວໍ ກຣຓຎ຺ຈ ອຕິວິຍ ຄຸຓວິສິຏ຺ຐໍ ອຕ຺ຕໂນ ນວກຕຣໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ປຍິຣຸປາສິຕຸກາໂມ ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຕ຺ຕນາ ວຸຑ຺ຒຕຣໍ ກາຕຸກາໂມ ອຕ຺ຕານໍ ທຫຣໍ ກາຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ຘມ຺ມຄາຣເວນ ກໂຣນ຺ໂຕ ຍຸຕ຺ໂຕ ຠເວຍ຺ຍ. ອຖ ປນ ສິກ຺ຂາສມ຺ປນ຺ນໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມ ເອວໍ ກເຣຍ຺ຍ, ສິກ຺ຂາ ນາມ ປຎ຺ຈງ຺ຄສມນ຺ນາຄເຕ ສຕິ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສີລວິສຸທ຺ຘິເຍວ ກາຣຓໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຍທິ ປຸຣິມສິກ຺ຂາ ອຏ຺ຐິຕາ ຠເວຍ຺ຍ, ປຈ຺ຈກ຺ຂານກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ສຍເມວ ປຕິຕາ ໂຫຕິ. ປຸຣິມສິກ຺ຂາຍ ຐິຕາຍ ສຕິ ວິພ຺ຠມິຕຸກາໂມເຍວ ປຈ຺ຈກ຺ຂານໍ ກເຣຍ຺ຍ, ນ ຠິກ຺ຂຸຠວິຕຸກາໂມ, ໂສ ປນ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລເມວ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ກເຣຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ໂປຣາຓສິກ຺ຂາຍ ປຈ຺ຈກ຺ຂານໍ ອຍຸຕ຺ຕໍ ວິຍ ທິສ຺ສຕິ. ຕໂຕ ໂປຣາຓສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ນວສິກ຺ຂາຄຫຓໂຕ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກຣຓໍເຍວ ຍຸຕ຺ຕຕຣໍ ທິສ຺ສຕິ. ກສ຺ມາ? ໂປຣາຓສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ນວສິກ຺ຂາຄຫເຓ ປຸຣິມກມ຺ມໍ ອສມ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມກມ຺ມສມ຺ປຊ຺ຊເນ ສຕິ ກິຎ຺ຈາປິ ປຸຣິມສິກ຺ຂາ ນຕ຺ຖິ, ຍາ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຕພ຺ພາ, ຕຖາປິ ນວສິກ຺ຂາຍ ສມ຺ປຊ຺ຊິຕຕ຺ຕາ ໂທໂສ ນຕ຺ຖິ, ທຫຣຠາວໍ ປຕ຺ໂຕປິ ຍຸຕ຺ຕຣູໂປເຍວ.

ຍທິ ປຸຣິມກມ຺ມມ຺ປິ ປຈ຺ຉິມກມ຺ມມ຺ປິ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິເຍວ, ເອວໍ ສຕິ ປຸຣິມສິກ຺ຂາຍ ປຈ຺ຈກ຺ຂານໍ ນິຣຕ຺ຖກໍ. ປຈ຺ຉິມສິກ຺ຂາຍ ຐິໂຕປິ ທຫຣຠາວໍ ປຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຍຸຕ຺ຕຣູໂປ. ຍທິ ປນ ປຸຣິມກມ຺ມເມວ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ປຈ຺ຉິມກມ຺ມໍ, ເອວໍ ສຕິ ປຸພ຺ເພ ຐິຕໂປຣາຓສິກ຺ຂາປິ ປຈ຺ຈກ຺ຂາເນນ ປຕິຕາ. ປຈ຺ຉິມສິກ຺ຂາປິ ປຈ຺ຉິມກມ຺ມສ຺ສ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ວິປຕ຺ຕີນໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ໂຍຄໂຕ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ປຸຣິມສິກ຺ຂາຍ ຈ ປຕິຕຕ຺ຕາ ປຈ຺ຉິມສິກ຺ຂາຍ ຈ ອລທ຺ຘຕ຺ຕາ ອຸຠໂຕ ຠຏ຺ຐຕ຺ຕາ ອຍຸຕ຺ໂຕວ ໂຫຕິ. ໂປຣາຓສິກ຺ຂໍ ອປ຺ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ນວສິກ຺ຂາຄຫເຓ ປນ ສຕິ ປຸຣິມກມ຺ມໍ ສມ຺ປນ຺ນໍ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມກມ຺ມໍ ອສມ຺ປນ຺ນໍ ໂຫນ຺ຕມ຺ປິ ປຸຣິມສິກ຺ຂາຍ ປຕິຏ຺ຐິໂຕເຍວ, ປຸຣິມໍ ອສມ຺ປນ຺ນໍ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມໍ ສມ຺ປນ຺ນມ຺ປິ ປຈ຺ຉິມສິກ຺ຂາຍ ຐິໂຕ ເອວ. ປຸຣິມປຈ຺ຉິມກມ຺ມທ຺ວຍມ຺ປິ ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ ສມ຺ປນ຺ນມ຺ປິ ທຬ຺ຫິກມ຺ມຖິຣຕຣຠູຕາຍ ປຸຣິມສິກ຺ຂາຍ ຐິໂຕເຍວ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ປຸຣິມສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ນວສິກ຺ຂາຄຫຓໂຕ ປຸຣິມສິກ຺ຂໍ ອປ຺ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ນວສິກ຺ຂາຄຫຓໍ ຍຸຕ຺ຕຕຣໍ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ອິມໍ ປນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ອາຈຣິຍານໍ ວາທໍ ອມນສິກໂຣນ຺ຕາ ອຎ຺ເຎ ອາຈຣິຍາ ອເນກປ຺ປກາຣໍ ອນິຈ຺ຉິຕກຖໍ ກເຖນ຺ຕິ. ກຖໍ? ເອກຈ຺ເຈ ເຖຣາ ເອວໍ ວທນ຺ຕິ ‘‘ກິໍ ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕາ ປາຣາຊິກປ຺ປຕ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຸນ ສິກ຺ຂາຍ ປຕິຏ຺ຐາເປສ຺ສາມາຕິ ມຎ຺ຎນ຺ຕີ’’ຕິ. ເຕ ເຖຣາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກມ຺ມວາຈໍ ຠຓນ຺ເຕ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອວມາຫໍສຸ. ເອກຈ຺ເຈ ປນ ເຖຣາ ‘‘ກສ຺ມາ ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຍຖາ ນາມ ອສນິ ເອກວາຣເມວ ປຕນ຺ຕີ ສຕ຺ເຕ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປຕິ, ເອວເມວ ຠຄວໂຕ ອາຓາຠູຕາ ກມ຺ມວາຈາ ເອກວາຣໍ ຠຓມານາ ກມ຺ມໍ ສິຊ຺ຌາເປຕິ, ນ ອເນກວາຣ’’ນ຺ຕິ, ເຕປິ ‘‘ກມ຺ມສິຊ຺ຌນຕ຺ຖາຍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຠຓນ຺ຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອວມາຫໍສຸ. ພຫໂວ ປນ ຠິກ຺ຂູ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກໂຣນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ເອວໍ ວທນ຺ຕິ ‘‘ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາເຍຫິ ທິນ຺ນສິກ຺ຂໍ ອສທ຺ທຫນ຺ຕາ ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍຄຸຓາປຣາຘກາ ເອເຕ ສມຓາ’’ຕິ. ເຕ ‘‘ປຸພ຺ພສິກ຺ຂໍ ອສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ ມຎ຺ຎນ຺ຕາ ເອວມາຫໍສຸ.

ອປເຣ ປນ ເຖຣາ ‘‘ປຐມໍ ອຸປສມ຺ປທກມ຺ມວາຈາຠຓນກາເລເຍວ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ນ ອປຣຠາເຄ’’ຕິ, ຕຕ຺ຖ ກາຣຓໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕເມວ. ອຎ຺ເຎ ເອວມາຫໍສຸ ‘‘ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມວາຈາຍເມວ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ເມ, ອຖ ຈ ປນິເມ ຠິກ຺ຂູ ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ມຠູຕາຍ ອຸປສມ຺ປທກມ຺ມວາຈາຍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍ ນ ສເມຕີ’’ຕິ, ຕໍ ນີຕຕ຺ຖເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ວທິໍສຸ. ເນຍ຺ຍຕ຺ຖໂຕ ປນ ອິມິນາ ນເຍນ ຈຕູສຸປິ ກມ຺ເມສຸ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ກມ຺ມສງ຺ກຣເມວ ຫິ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ເມ ວິເສສໂຕ ວທຕິ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ວຕ຺ຕພ຺ພຠາໂວ ປນ ສພ຺ເພສູຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເຕເນວ ຫິ ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ມວາຈາຍ ອຸປສມ຺ປນ຺ນຏ຺ຐາເນເຍວ ປຸພ຺ເພ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປຈ຺ຉາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊິຕພ຺ພຠາໂວ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ໂຕຕິ.

ປຏິປຸຈ຺ຉາກຣຓີຍາທີສຸປີຕິ ເອຕ຺ຖ ອາທິສທ຺ເທນ ປຏິໍຎ຺ຎາຍ ກຣຓີຍາທໂຍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຏິປຸຈ຺ຉາຍ ກຣຓີຍໍ ອປ຺ປຏິປຸຈ຺ຉາ ກໂຣຕີຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ໂຈເທຕ຺ວາ ສາເຣຕ຺ວາ ກາຕພ຺ພໍ ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອໂຈເທຕ຺ວາ ອສາເຣຕ຺ວາ ກໂຣຕິ. ປຏິຎ຺ຎາຍ ກຣຓີຍໍ ອປ຺ປຏິຎ຺ຎາຍ ກໂຣຕີຕິ ປຏິຎ຺ຎໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຍຖາທິນ຺ນາຍ ປຏິຎ຺ຎາຍ ກາຕພ຺ພໍ ອປຏິຎ຺ຎາຍ ປຏິຎ຺ຎໍ ອກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ວິລປນ຺ຕສ຺ສ ພລກ຺ກາເຣນ ກໂຣຕິ. ສຕິວິນຍາຣຫສ຺ສາຕິ ທພ຺ພມລ຺ລປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສທິສສ຺ສ ຂີຓາສວສ຺ສ. ອມູຬ຺ຫວິນຍາຣຫສ຺ສາຕິ ຄຄ຺ຄຠິກ຺ຂຸສທິສສ຺ສ ອຸມ຺ມຕ຺ຕກສ຺ສ. ຕສ຺ສປາປິຍສິກກມ຺ມາຣຫສ຺ສາຕິ ອຸປວາຬຠິກ຺ຂຸສທິສສ຺ສ ອຸສ຺ສນ຺ນປາປສ຺ສ. ຕຊ຺ຊນີຍກມ຺ມາຣຫສ຺ສາຕິ ປຓ຺ຑກໂລຫິຕກຠິກ຺ຂຸສທິສສ຺ສ ຠຓ຺ຑນກາຣກສ຺ສ. ນິຍສກມ຺ມາຣຫສ຺ສາຕິ ເສຍ຺ຍສກຠິກ຺ຂຸສທິສສ຺ສ ອຠິຓ຺ຫາປຕ຺ຕິກສ຺ສ. ປພ຺ພາຊນີຍກມ຺ມາຣຫສ຺ສາຕິ ອສ຺ສຊິປຸນພ຺ພສຸກຠິກ຺ຂຸສທິສສ຺ສ ກຸລທູສກສ຺ສ. ປຏິສາຣຓີຍກມ຺ມາຣຫສ຺ສາຕິ ສຸຘມ຺ມຠິກ຺ຂຸສອສສ຺ສ ອຸປາສເກ ຊາຕິອາທີຫິ ທູເສນ຺ຕສ຺ສ. ອຸກ຺ເຂປນີຍກມ຺ມາຣຫສ຺ສາຕິ ຉນ຺ນຠິກ຺ຂຸສທິສສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິໍ ອປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິໍ ອເທເສນ຺ຕສ຺ສ ອຣິຏ຺ຐຠິກ຺ຂຸສທິສສ຺ສ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ອວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕສ຺ສ. ປຣິວາສາຣຫສ຺ສາຕິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນສງ຺ຆາທິເສສາປຕ຺ຕິກສ຺ສ. ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາຣຫສ຺ສາຕິ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ນສ຺ສ. ມານຕ຺ຕາຣຫນ຺ຕິ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນສງ຺ຆາທິເສສາປຕ຺ຕິກໍ. ອພ຺ຠານາຣຫນ຺ຕິ ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ. ອຸປສມ຺ປາເທຕີຕິ ອຸປສມ຺ປທກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ.

ອນຸໂປສເຖ ອຸໂປສຖໍ ກໂຣຕີຕິ ອນຸໂປສຖທິວເສ ອຸໂປສຖໍ ກໂຣຕິ. ອຸໂປສຖທິວໂສ ນາມ ຐເປຕ຺ວາ ກຕ຺ຕິກມາສໍ ອວເສເສສຸ ເອກາທສສຸ ມາເສສຸ ຠິນ຺ນສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ສາມຄ຺ຄິທິວໂສ ຈ ຍຖາວຸຕ຺ຕາ ຈາຕຸທ຺ທສປນ຺ນຣສາ ຈ, ເອຕໍ ຕິປ຺ປກາຣມ຺ປິ ອຸໂປສຖທິວສໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ທິວເສ ອຸໂປສຖໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອນຸໂປສເຖ ອຸໂປສຖໍ ກໂຣຕິ ນາມ. ຍຕ຺ຣ ຫິ ປຕ຺ຕຈີວຣາທິອຕ຺ຖາຍ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກນ ກາຣເຓນ ວິວທນ຺ຕາ ອຸໂປສຖໍ ວາ ປວາຣຓໍ ວາ ຐເປນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ມິໍ ອຘິກຣເຓ ວິນິຈ຺ຉິເຕ ‘‘ສມຄ຺ຄາ ຊາຕມ຺ຫາ’’ຕິ ອນ຺ຕຣາ ສາມຄ຺ຄີອຸໂປສຖໍ ກາຕຸໍ ນ ລຠນ຺ຕິ, ກໂຣນ຺ເຕຫິ ອນຸໂປສເຖ ອຸໂປສໂຖ ກໂຕ ນາມ ໂຫຕິ.

ອປ຺ປວາຣຓາຍ ປວາເຣຕີຕິ ອປ຺ປວາຣຓທິວເສ ປວາເຣຕິ. ປວາຣຓທິວໂສ ນາມ ເອກສ຺ມິໍ ກຕ຺ຕິກມາເສ ຠິນ຺ນສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ສາມຄ຺ຄິທິວໂສ ຈ ປຈ຺ຈຸກ຺ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ຐປິຕທິວໂສ ຈ ທ຺ເວ ຈ ປຸຓ຺ຓມາສິໂຍ, ເອຕໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ປວາຣຓທິວສໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ທິວເສ ປວາເຣນ຺ໂຕ ອປ຺ປວາຣຓາຍ ປວາເຣຕິ ນາມ. ອິຘາປິ ອປ຺ປມຕ຺ຕກສ຺ສ ວິວາທສ຺ສ ວູປສເມ ສາມຄ຺ຄີປວາຣຓໍ ກາຕຸໍ ນ ລຠນ຺ຕິ. ກໂຣນ຺ເຕຫິ ອປ຺ປວາຣຓາຍ ປວາຣຓາ ກຕາ ໂຫຕີຕິ ອຍໍ ອຏ຺ຐກຖາປາໂຐ (ປຣິ. ອຏ຺ຐ. ໔໘໓).

‘‘ອຸມ຺ມຕ຺ຕກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຸມ຺ມຕ຺ຕກສມ຺ມຸຕິ ອຸມ຺ມຕ຺ຕເກນ ຍາຈິຕ຺ວາ ກເຕ ອສມ຺ມຸຂາປິ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕຕ຺ຖ ນິສິນ຺ເນປິ ນ ກຸປ຺ປຕິ ນິຍມາຠາວໂຕ. ອສມ຺ມຸຂາ ກເຕ ປນ ໂທສາຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ອສມ຺ມຸຂາ ກຕໍ ສຸກຕໍ ໂຫຕີ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ທູເຕນ ອຸປສມ຺ປທາ ປນ ສມ຺ມຸຂາ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ ກມ຺ມວາຈານານຕ຺ຕສມ຺ຠວໂຕ. ປຕ຺ຕນິກ຺ກຸຊ຺ຊນາທໂຍ ຫຕ຺ຖປາສໂຕ ອປນີຕມຕ຺ເຕປິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ສງ຺ຆສມ຺ມຸຂຕາຕິອາທີສຸ ຍາວຕິກາ ຠິກ຺ຂູ ກມ຺ມປ຺ປຕ຺ຕາ, ເຕ ອາຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຉນ຺ທາຣຫານໍ ຉນ຺ໂທ ອາຫໂຕ ໂຫຕິ, ສມ຺ມຸຂີຠູຕາ ນ ປຏິກ຺ໂກສນ຺ຕິ, ອຍໍ ສງ຺ຆສມ຺ມຸຂຕາ. ເຍນ ຘມ຺ເມນ ເຍນ ວິນເຍນ ເຍນ ສຕ຺ຖຸສາສເນນ ສງ຺ໂຆ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ອຍໍ ຘມ຺ມສມ຺ມຸຂຕາ ວິນຍສມ຺ມຸຂຕາ. ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ໂມຕິ ຠູຕໍ ວຕ຺ຖຸ. ວິນໂຍຕິ ໂຈທນາ ເຈວ ສາຣຓາ ຈ. ສຕ຺ຖຸສາສນໍ ນາມ ຎຕ຺ຕິສມ຺ປທາ ເຈວ ອນຸສ຺ສາວນສມ຺ປທາ ຈ. ຍສ຺ສ ສງ຺ໂຆ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ສມ຺ມຸຂາຠາໂວ ປຸຄ຺ຄລສມ຺ມຸຂຕາ. ກຕ຺ຕິກມາສສ຺ສ ປວາຣຓມາສຕ຺ຕາ ‘ຐເປຕ຺ວາ ກຕ຺ຕິກມາສ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຈ຺ຈຸກ຺ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ຐປິຕທິວໂສ ຈາຕິ ກາຬປກ຺ເຂ ຈາຕຸທ຺ທສິໍ ປນ຺ນຣສິໍ ວາ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ທ຺ເວ ປຸຓ຺ຓມາສິໂຍຕິ ປຐມປຈ຺ຉິມວສ຺ສູປຄຕານໍ ວເສນ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ປຣິວາຣ ໓.໔໘໓) ອາຄຕໍ.

‘‘ຐປິຕອຸໂປສຖປວາຣຓານໍ ກຕ຺ຕິກມາເສ ສາມຄ຺ຄິຍາ ກຕາຍ ສາມຄ຺ຄີປວາຣຓໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຸໂປສຖໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອາຫ ‘ຐເປຕ຺ວາ ກຕ຺ຕິກມາສ’ນ຺ຕິ. ສເຈ ປນ ເຕສໍ ນານາສີມາສຸ ມຫາປວາຣຓາຍ ວິສຸໍ ປວາຣິຕານໍ ກຕ຺ຕິກມາສພ຺ຠນ຺ຕເຣ ສາມຄ຺ຄີ ໂຫຕິ, ສາມຄ຺ຄີອຸໂປສໂຖ ເອວ ເຕຫິ ກາຕພ຺ໂພ, ນ ປວາຣຓາ ເອກສ຺ມິໍ ວສ຺ເສ ກຕປວາຣຓານໍ ປຸນ ປວາຣຓາຍ ອວິຫິຕຕ຺ຕາ. ສາມຄ຺ຄີທິວໂສ ໂຫຕີຕິ ອນຸໂປສຖທິວເສ ສາມຄ຺ຄີກຣຓໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສເຈ ປນ ຈາຕຸທ຺ທສິຍໍ ປນ຺ນຣສິຍໍ ວາ ສງ຺ໂຆ ສາມຄ຺ຄິໍ ກໂຣຕິ, ຕທາ ສາມຄ຺ຄີອຸໂປສຖທິວໂສ ນ ໂຫຕິ, ຈາຕຸທ຺ທສີປນ຺ນຣສີອຸໂປສໂຖວ ໂຫຕິ. ອຸປຣິ ປວາຣຓາຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ປຈ຺ຈຸກ຺ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ຐປິຕທິວໂສ ຈາຕິ ຠຓ຺ຑນກາຣເກຫິ ອຸປທ຺ທຸຕາ ວາ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ປວາຣຓສງ຺ຄຫໍ ວາ ກຕ຺ວາ ຐປິໂຕ ກາຬປກ຺ຂຈາຕຸທ຺ທສີທິວໂສ ຈ. ທ຺ເວ ຈ ປຸຓ຺ຓມາສິໂຍຕິ ປຸພ຺ພກຕ຺ຕິກປຸຓ຺ຓມາ ປຈ຺ຉິມກຕ຺ຕິກປຸຓ຺ຓມາ ຈາຕິ ທ຺ເວ ປຸຓ຺ຓມາສິໂຍ. ເອຕໍ ຈຕຸພ຺ພິຘນ຺ຕິ ປຸຓ຺ຓມາສິທ຺ວເຍນ ສທ຺ຘິໍ ສາມຄ຺ຄີປວາຣຓໍ ຈາຕຸທ຺ທສີປວາຣຓຎ຺ຈ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕ຺ວາ, ອິທຎ຺ຈ ປກຕິຈາຣິຕ຺ຕວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຖາຣູປປຈ຺ຈເຍ ປນ ສຕິ ອຸຠິນ຺ນໍ ປຸຓ຺ຓມາສີນໍ ປຸຣິມາ ທ຺ເວ ຈາຕຸທ຺ທສິໂຍ, ກາຬປກ຺ຂຈາຕຸທ຺ທສິຍາ ອນນ຺ຕຣາ ປນ຺ນຣສີປີຕິ ອິເມປິ ຕໂຍ ທິວສາ ປວາຣຓາທິວສາ ເອວາຕິ ອິມໍ ສຕ຺ຕວິຘມ຺ປິ ປວາຣຓາທິວສໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ທິວເສ ປວາເຣຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ປຣິວາຣ ໒.໔໘໓) ອາຄຕໍ.

ເອວໍ ວຕ຺ຖຸວິປຕ຺ຕິວິນິຈ຺ຉຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຎຕ຺ຕິວິປຕ຺ຕິວິນິຈ຺ຉຍໍ ອນຸສ຺ສາວນວິປຕ຺ຕິວິນິຈ຺ຉຍຎ຺ຈ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຎຕ຺ຕິໂຕ ວິປຕ຺ຕິຍໍ ປນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຈມຎຕ຺ຕິວິປຕ຺ຕິຍໍ ‘‘ປຈ຺ຉາ ວາ ຎຕ຺ຕິໍ ຐເປຕີ’’ຕິ ເອຕສ຺ສ ສໍວຓ຺ຓນາຍໍ ອນຸສ຺ສາວນກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາຕິ ປຐມໍ ອນຸສ຺ສາວນໍ ສາເວຕ຺ວາ ‘‘ເອສາ ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ ອນຸສ຺ສາວນານນ຺ຕຣເມວ ສກລໍ ຎຕ຺ຕິໍ ວຕ຺ວາ, ປຣິໂຍສາເນ ‘‘ເອສາ ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໒໕໒. ຈຕຸຕ຺ຖອນຸສ຺ສາວນວິປຕ຺ຕິສໍວຓ຺ຓນາຍໍ ‘‘ຍ຺ວາຍນ຺ຕິ ພ຺ຍຎ຺ຊນປ຺ປເຠໂທ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ທສຘາ ພ຺ຍຎ຺ຊນພຸທ຺ຘິຍາ ປເຠໂທຕິ ເອຕ຺ຖ ທສຘາ ທສວິເຘນ ພ຺ຍຎ຺ຊນານໍ ປເຠໂທຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ເກນາຍໍ ປເຠໂທຕິ ອາຫ ‘ພ຺ຍຎ຺ຊນພຸທ຺ຘິຍາ’ຕິ. ຍຖາຘິປ຺ເປຕຕ຺ຖພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ພ຺ຍຎ຺ຊນສງ຺ຂາຕານໍ ອກ຺ຂຣານໍ ຊນິກາ ພຸທ຺ຘິ ພ຺ຍຎ຺ຊນພຸທ຺ຘິ, ຕາຍ ພ຺ຍຎ຺ຊນພຸທ຺ຘິຍາ, ອກ຺ຂຣສມຸຏ຺ຐາປກຈິຕ຺ຕເຠເທເນວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍໍ ວາ ສໍໂຍຄປຣໍ ກຕ຺ວາ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອິທມ຺ປິ ຄຣຸກນ຺ຕິ ໂຍຊນາ’’ຕິ ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ປຣິວາຣ ໓.໔໘໕) ປນ ‘‘ຐານກຣຓານິ ສິຖິລານິ ກຕ຺ວາ ອຸຈ຺ຈາເຣຕພ຺ພມກ຺ຂຣໍ ສິຖິລໍ, ຕານິເຍວ ຘນິຕານິ ອສິຖິລານິ ກຕ຺ວາ ອຸຈ຺ຈາເຣຕພ຺ພມກ຺ຂຣໍ ຘນິຕໍ. ທ຺ວິມຕ຺ຕກາລໍ ທີຆໍ, ເອກມຕ຺ຕກາລໍ ຣສ຺ສໍ. ທສຘາ ພ຺ຍຎ຺ຊນພຸທ຺ຘິຍາ ປເຠໂທຕິ ເອວໍ ສິຖິລາທິວເສນ ພ຺ຍຎ຺ຊນພຸທ຺ຘິຍາ ອກ຺ຂຣຸປ຺ປາທກຈິຕ຺ຕສ຺ສ ທສປ຺ປກາເຣນ ປເຠໂທ. ສພ຺ພານິ ຫິ ອກ຺ຂຣານິ ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານິ ຍຖາຘິປ຺ເປຕຕ຺ຖພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ຈ. ສໍໂຍໂຄ ປໂຣ ເອຕສ຺ມາຕິ ສໍໂຍຄປໂຣ. ນ ສໍໂຍຄປໂຣ ອສໍໂຍຄປໂຣ ‘ອາຍສ຺ມໂຕ ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິຕເຖຣສ຺ສ ຍສ຺ສ ນ ຂມຕີ’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕ-ກາຣ ນ-ກາຣສຫິຕາໂຣ ອສໍໂຍຄປໂຣ. ກຣຓານີຕິ ກຓ຺ຐາທີນິ’’ ອິຕິ ເອຕ຺ຕກໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ປຸນ ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ປຣິວາຣ ໒.໔໘໕) ‘‘ຕຕ຺ຖ ອາຍສ຺ມໂຕຕິອາທີສຸ ສຣານນ຺ຕຣິຕານິ ສ-ກາຣ ມ-ກາຣາທິພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ‘ສໍໂຍໂຄ’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ໂຍ ສໍໂຍໂຄ ປໂຣ ຍສ຺ສ ອ-ກາຣາທິໂນ, ໂສ ສໍໂຍຄປໂຣ ນາມ. ຣສ຺ສນ຺ຕິ ອ-ກາຣາທິພ຺ຍຎ຺ຊນຣຫິຕໍ ປທໍ. ອສໍໂຍຄປຣນ຺ຕິ ‘ຍສ຺ສ ນ ຂມຕີ’ຕິອາທີສຸ ສ-ກາຣ ນ-ກາຣາທິພ຺ຍຎ຺ຊນສຫິຕໍ ປທໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕ-ກາຣສ຺ສ ຖ-ກາຣໍ ອກຕ຺ວາ ‘ສຸຓາຕຸ ເມ’ຕິອາທິໍ ອວຕ຺ວາ ວຄ຺ຄນ຺ຕເຣ ສິຖິລເມວ ກຕ຺ວາ ‘ສຸຓາຏຸ ເມ’ຕິອາທິໍ ວທນ຺ໂຕປິ ທຸຣຸຕ຺ຕໍ ກໂຣຕິເຍວ ຐເປຕ຺ວາ ອນຸຣູປໍ ອາເທສໍ. ຍຎ຺ຫິ ‘ສຈ຺ຈິກຕ຺ຖປຣມຕ຺ເຖນາ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐປຣມຏ຺ເຐນາ’ຕິ ຈ ‘ອຕ຺ຖກຖາ’ຕິ ຈ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘ອຏ຺ຐກຖາ’ຕິ ຈ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕາທິສໍ ປາຬິອຏ຺ຐກຖາທີສຸ ທິຏ຺ຐປໂຍຄໍ ຕທນຸຣູປຎ຺ຈ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕໂຕ ອຎ຺ຎໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເຕນາຫ ‘ອນຸກ຺ກມາຄຕໍ ປເວຓິໍ ອວິນາເສນ຺ເຕນາ’ຕິອາທິ. ‘ທີເຆ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ຣສ຺ສ’ນ຺ຕິອາທີສຸ ‘ຠິກ຺ຂູນ’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘ຠິກ຺ຂຸນ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ພຫູສູ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘ພຫຸສູ’ຕິ ວາ ‘ນກ຺ຂມຕີ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘ນ ຂມຕີ’ຕິ ວາ ‘ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ໂຂ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘ອຸປສມ຺ປທາເປໂຂ’ຕິ ວາ ເອວໍ ອນຸຣູປຏ຺ຐາເນສຸ ເອວ ທີຆຣສ຺ສາທິຣສ຺ສທີຆາທິວເສນ ປຣິວຕ຺ເຕຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ນ ປນ ‘ນາໂຄ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘ນໂຄ’ຕິ ວາ ‘ສງ຺ໂຆ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘ສໂຆ’ຕິ ວາ ‘ຕິສ຺ໂສ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘ຕິໂສ’ຕິ ວາ ‘ຍາຈຕີ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘ຍາຈນ຺ຕີ’ຕິ ວາ ເອວໍ ອນນຸຣູປຏ຺ຐາເນສຸ ວຕ຺ຕຸໍ. ສມ຺ພນ຺ຘໍ ປນ ວວຕ຺ຖານຎ຺ຈ ສພ຺ພຖາປິ ວຏ຺ຏຕີຕິ ຄເຫຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອາຄຕໍ. ເສສານິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສຸຏ຺ຐຸ ສລ຺ລກ຺ເຂຕພ຺ພານິ.

໒໕໓. ສີມວິປຕ຺ຕິວິນິຈ຺ຉໂຍ ປນ ເຫຏ຺ຐາ ສີມກຖາຍໍ ສພ຺ເພນ ກຖິໂຕ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ປຣິສວິປຕ຺ຕິກຖາຍ ຈຕຸວຄ຺ຄກຣເຓຕິ ຈຕຸວຄ຺ເຄນ ສງ຺ເຆນ ກຕ຺ຕພ຺ເພ. ອນິສ຺ສາຣິຕາຕິ ອຸໂປສຖຏ຺ຐປນາທິນາ ວາ ລທ຺ຘິນານາສໍວາສກຠາເວນ ວາ ນ ພຫິກຕາ. ອຏ຺ຐກຖາຍຎ຺ຫິ ‘‘ອປກຕຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕກສ຺ສ ວາ ຍສ຺ສ ວາ ອຸໂປສຖປວາຣຓາ ຐປິຕາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ (ປຣິ. ອຏ຺ຐ. ໔໒໕) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຐປິຕອຸໂປສຖປວາຣໂຓ ຠິກ຺ຂຸ ອປກຕຕ຺ໂຕ ເອວາຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ປຣິສຸທ຺ຘສີລາຕິ ປາຣາຊິກໍ ອນາປນ຺ນາ ອຘິປ຺ເປຕາ. ປຣິວາສາທິກມ຺ເມສຸ ປນ ຄຣຸກຏ຺ຐາປິ ອປກຕຕ຺ຕາ ເອວາຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອວເສສາ…ເປ… ຉນ຺ທາຣຫາວ ໂຫນ຺ຕີຕິ ຫຕ຺ຖປາສໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ຐິເຕ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອວິຊຫິຕ຺ວາ ຐິຕາ ປນ ຉນ຺ທາຣຫາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕປິ ຈຕຸວຄ຺ຄາທິໂຕ ອຘິກາ ຫຕ຺ຖປາສໍ ວິຊຫິຕ຺ວາວ ຉນ຺ທາຣຫາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສງ຺ຆໂຕ ຫຕ຺ຖປາສໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ຐິເຕເນວ ຉນ຺ໂທ ວາ ປາຣິສຸທ຺ຘິ ວາ ທາຕພ຺ພາ.

ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ປຣິວາຣ ໓.໔໘໘) ປນ ‘‘ອນຸກ຺ຂິຕ຺ຕາ ປາຣາຊິກໍ ອນາປນ຺ນາ ຈ ປກຕຕ຺ຕາຕິ ອາຫ ‘ປກຕຕ຺ຕາ ອນຸກ຺ຂິຕ຺ຕາ’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ອນິສ຺ສາຣິຕາຕິ ປຸຣິມປທສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ປຣິສຸທ຺ຘສີລາຕິ ປາຣາຊິກໍ ອນາປນ຺ນາ. ນ ເຕສໍ ຉນ຺ໂທ ວາ ປາຣິສຸທ຺ຘິ ວາ ເອຕີຕິ ຕີສຸ ທ຺ວີສຸ ວາ ນິສິນ຺ເນສຸ ເອກສ຺ສ ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວາ ຉນ຺ທປາຣິສຸທ຺ຘິ ອາຫຏາປິ ອນາຫຏາວ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ’’ຕິ ອາຄໂຕ. ເອວໍ ປາຬິຍຎ຺ຈ ອຏ຺ຐກຖາຍ ຈ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ກມ຺ມານໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ຈ ວິປຕ຺ຕິ ຈ ອາຄຕາ, ຏີກາຈຣິເຍຫິ ຈ ວິນິຈ຺ຉິຕາ, ຕສ຺ມາ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຈຕ຺ຕາຣິ ກມ຺ມານິ ກຕ຺ຕພ຺ພານິ, ນ ອວຸຕ຺ຕນເຍນ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍໍ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑. ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠກຖາ; ໒.໔໓໑) –

‘‘ພຸທ຺ເຘນ ຘມ຺ໂມ ວິນໂຍ ຈ ວຸຕ຺ໂຕ;

ໂຍ ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ເຕຫິ ຕເຖວ ຎາໂຕ;

ໂສ ເຍຫິ ເຕສໍ ມຕິມຈ຺ຈຊນ຺ຕາ;

ຍສ຺ມາ ປຸເຣ ອຏ຺ຐກຖາ ອກໍສຸ.

‘‘ຕສ຺ມາ ຫິ ຍໍ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ວຸຕ຺ຕໍ;

ຕໍ ວຊ຺ຊຍິຕ຺ວານ ປມາທເລຂໍ;

ສພ຺ພມ຺ປິ ສິກ຺ຂາສຸ ສຄາຣວານໍ;

ຍສ຺ມາ ປມາຓໍ ອິຘ ປຓ຺ຑິຕານ’’ນ຺ຕິ.

ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ກມ຺ມວຄ຺ເຄ ອປໂລກນາທີນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ກມ຺ມານໍ ກຣຓຏ຺ຐານໍ ເອກາທສວິປຕ຺ຕິສີມວິມຸຕ຺ຕໍ ພທ຺ຘສີມຠູຕໍເຍວ ວຸຕ຺ຕໍ, ‘‘ເອກາທສຫິ ອາກາເຣຫິ ສີມໂຕ ກມ຺ມານິ ວິປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ (ປຣິ. ໔໘໖) ວຈນໂຕ ນ ອພທ຺ຘອຸປຈາຣສີມຠູຕໍ. ນ ຫິ ຕຕ຺ຖ ເອກາທສວິປຕ຺ຕິ ອຕ຺ຖິ. ອຏ຺ຐກຖາຍມ຺ປິ (ປຣິ. ອຏ຺ຐ. ໔໘໒) ‘‘ອປໂລກນກມ຺ມໍ ນາມ ສີມຏ຺ຐກສງ຺ຆໍ ໂສເຘຕ຺ວາ ຉນ຺ທາຣຫານໍ ຉນ຺ທໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສມຄ຺ຄສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ອນຸມຕິຍາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສາເວຕ຺ວາ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ອປໂລກນກມ຺ມສ຺ສາປິ ພທ຺ຘສີມາຍເມວ ກຕ຺ຕພ຺ພຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕ, ນ ອຸປຈາຣສີມາຍໍ. ນ ຫິ ຕຕ຺ຖ ສີມຏ຺ຐກສງ຺ຆໂສຘນຎ຺ຈ ຉນ຺ທາຣຫານຎ຺ຈ ອຕ຺ຖິ, ອນ຺ໂຕສີມໍ ປວິຏ຺ຐປວິຏ຺ຐານໍ ສງ຺ຆລາໂຠ ທາຕພ຺ໂພເຍວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຎຕ຺ຕິກມ຺ມຠູຕໍ ອຸໂປສຖປວາຣຓາກມ຺ມໍ ອພທ຺ຘສີມວິຫາເຣປິ ກຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕານໍ ອາຈຣິຍານໍ ວາໂທປິ ‘‘ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມຠູຕໍ ກຖິນທານກມ຺ມໍ ອຸປຈາຣສີມາຍເມວ ກຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕານໍ ອາຈຣິຍານໍ ວາໂທປິ ປາຬິວິໂຣໂຘ ອຏ຺ຐກຖາວິໂຣໂຘ ຈ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍເມຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ອຸໂປສຖປວາຣຓກຖາວຓ຺ຓນາຍຎ຺ຈ ກຖິນກຖາວຓ຺ຓນາຍຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຕ຺ຖິເກຫິ ຕຕ຺ຖ ສຸຏ຺ຐຸ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ສໍສໂຍ ວິໂນເທຕພ຺ໂພ.

ອິທານິ ສພ຺ເພ ຠິກ຺ຂູ ເລຂກາເຣຫິ ປຣິຈຍວເສນ ສພ຺ພຄນ຺ຖານໍ ອາທິມ຺ຫິ ລິຂິຕໍ ມຫານມກ຺ກາຣປາຐໍ ສຣຓຄມນສ຺ສ, ກມ຺ມວາຈາຍ ຈ ອາຣມ຺ຠກາເລ ມຫຕາ ອຸສ຺ສາເຫນ ຠຓນ຺ຕິ, ໂສ ປນ ປາໂຐ ເນວ ສຣຓຄມນປຣິຍາປນ຺ໂນ, ນ ກມ຺ມວາຈາປຣິຍາປນ຺ໂນ, ນາປິ ກມ຺ມວາຈາຍ ປຸພ຺ພກຣຓປຣິຍາປນ຺ໂນ, ຕສ຺ມິໍ ອຠຓິເຕປິ ນ ສຣຓຄມນສ຺ສ ວາ ກມ຺ມວາຈາຍ ວາ ຫານິ ອຕ຺ຖິ, ນ ຠຓິເຕ ວຑ຺ຒິ, ຕສ຺ມາ ປກຣຓາຈຣິຍາ ສຣຓຄມນາຣມ຺ເຠປິ ກມ຺ມວາຈາຣມ຺ເຠປິ ຕສ຺ສ ມຫານມກ຺ກາຣປາຐສ຺ສ ວຓ຺ຓນໍ ນ ວທນ຺ຕິ, ວທນ຺ໂຕ ປນ ‘‘ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ’’ ອິຕິ ປທານໍ ອຕ຺ໂຖ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄສມນ຺ຕປາສາທິກາສາຣຕ຺ຖທີປນີອາທິປ຺ປກຣເຓສຸ ‘‘ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’’ ອິຕິປທານໍ ອຕ຺ໂຖ ວິຍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ສິຍາ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ຠຄວໂຕ ຍຖາຠູຕຄຸຓທີປນວເສນ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສພ຺ເພປິ ອາຈຣິຍາ ສພ຺ເພສຸ ຄນ຺ຖາຣມ຺ເຠສຸ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ມງ຺ຄລຕ຺ຖໍ ຠຓນ຺ຕິ. ຠຓນ຺ເຕຫິ ຈ ປນ ນ-ກາຣ ໂມ-ກາຣາທີນໍ ຐານກຣຓາທິສມ຺ປທໍ ອຫາເປນ຺ເຕນ ສິຖິລຘນິຕທີຆຣສ຺ສາທິວິເສສໍ ມນສິ ກໂຣນ຺ເຕນ ສມຓສາຣຸປ຺ເປນ ປຣິມຓ຺ຑເລນ ປທພ຺ຍຎ຺ຊເນນ ຠຓິຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ, ນ ອຕິອາຍຕເກນ ຄີຕສທ຺ທສທິເສນ ສທ຺ເທນ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຍຕເກນ ຄີຕສ຺ສເຣນ ຘມ຺ໂມ ຄາຍິຕພ຺ໂພ, ໂຍ ຄາເຍຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໔໙).

‘‘ເອກມຕ຺ໂຕ ຠເວ ຣສ຺ໂສ, ທ຺ວິມຕ຺ໂຕ ທີຆມຸຈ຺ຈເຕ;

ຕິມຕ຺ໂຕ ຕຸ ປ຺ລຸໂຕ ເຎຍ຺ໂຍ, ພ຺ຍຎ຺ຊນຎ຺ຈຑ຺ຒມຕ຺ຕິກ’’ນ຺ຕິ. –

ສທ຺ທປ຺ປກຣຓາຈຣິເຍຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ສທ຺ທລກ຺ຂຓໍ ນິສ຺ສາຍ ນ-ກາຣາທີສຸ ຣສ຺ສຠູເຕ ອສເຣ ເອກມຕ຺ຕໍ, ນ-ພ຺ຍຎ຺ຊເນ ອຑ຺ຒມຕ຺ຕໍ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕ຺ວາ ທິຍຑ຺ຒມຕ຺ຕກາລໍ ປມາຓໍ ກຕ຺ວາ ອຸຈ຺ຈາຣີຍເຕ. ໂມ-ກາຣາທີສຸ ທີຆຠູເຕ ໂອ-ກາຣາທິສເຣ ທ຺ວິມຕ຺ຕໍ, ມ-ກາຣາທິພ຺ຍຎ຺ຊເນ ອຑ຺ຒມຕ຺ຕໍ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕ຺ວາ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍມຕ຺ຕາກາລໍ ປມາຓໍ ກຕ຺ວາ ອຸຈ຺ຈາຣີຍເຕ, ນ ຕໂຕ ອຸທ຺ຘນ຺ຕິ. ນນຸ ‘‘ປ຺ລຸໂຕ ຕິມຕ຺ໂຕ ເຎຍ຺ໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ? ສຈ຺ຈໍ, ສາ ປນ ທູຣໂຕ ອວ຺ຫາຍນາທີສຸເຍວ ລພ຺ຠຕິ, ນາຎ຺ຎຕ຺ຖ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ກາຣິກາຍໍ –

‘‘ທູຣໂຕ ອວ຺ຫາເນ ຄີເຕ, ຕເຖວ ໂຣທເນປິ ຈ;

ປ຺ລຸຕາ ຕິມຕ຺ຕິກາ ວຸຕ຺ຕາ, ສພ຺ເພເຕ ເນຕ຺ຖ ຄຍ຺ຫເຣ’’ຕິ. –

ກິຕ຺ຕເກນ ປນ ກາເລນ ເອກມຕ຺ຕາ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາຕິ? ອກ຺ຂິນິມິສອຸມ຺ມິສມຕ຺ຕກາເລນາຕິ ອາຈຣິຍາ. ເອເກ ປນ ອາຈຣິຍາ ‘‘ອງ຺ຄຸລິໂຜຏນກາລປ຺ປມາເຓນາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ອາຈຣິຍຘມ຺ມເສນາປຕິຕ຺ເຖເຣນ –

‘‘ປມາຓໍ ເອກມຕ຺ຕສ຺ສ, ນິມິສຸມ຺ມິສໂຕພ຺ຣວຸໍ;

ອງ຺ຄຸລິໂຜຏກາລສ຺ສ, ປມາເຓນາປິ ອພ຺ຣວຸ’’ນ຺ຕິ.

ເອວໍ ສທ຺ທສຕ຺ຖາຈຣິເຍຫິ ວຈນໂຕ ສຸທ຺ຘຣສ຺ສສຣຏ຺ຐາເນ ເອກມຕ຺ຕາປມາຓໍ, ສພ຺ຍຎ຺ຊນຣສ຺ສສຣຏ຺ຐາເນ ທິຍຑ຺ຒມຕ຺ຕາປມາຓໍ, ສຸທ຺ຘທີຆສຣຏ຺ຐາເນ ທ຺ວິມຕ຺ຕາປມາຓໍ, ສພ຺ຍຎ຺ຊນທີຆສຣຏ຺ຐາເນ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍມຕ຺ຕາປມາຓໍ ກາລໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ອຸຈ຺ຈາຣີຍເຕ.

ອິທານິ ປນ ຠິກ຺ຂູ ມຫານມກ຺ກາຣຠຓເນ ພລວອຸສ຺ສາຫໍ ກຕ຺ວາ ຠຓນ຺ຕາ ຣສ຺ສຏ຺ຐາເນສຸ ທ຺ວິຕິມຕ຺ຕາກາລໍ ທີຆຏ຺ຐາເນສຸ ຈຕຸປຎ຺ຈມຕ຺ຕາກາລໍ ສຣໍ ປຐເປຕ຺ວາ ຠຓນ຺ຕິ, ຕທຍຸຕ຺ຕໍ ວິຍ ທິສ຺ສຕິ. ອປເຣ ປຐມວາເຣ ຠຓິຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສາ’’ຕິ ປຣິໂຍສານປທໍ ປຕ຺ວາປິ ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ນໂມ ຕສ຺ສາ’’ຕິ ຠຓິຕ຺ວາ ສ-ກາເຣ ຐເປຕ຺ວາ ໂຖກໍ ວິສ຺ສມິຕ຺ວາ ທຸຕິຍວາເຣ ‘‘ຠຄວໂຕ’’ຕິ ອິທໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຍາວ ປຣິໂຍສານໍ ຠຓິຕ຺ວາ ຐເປນ຺ຕິ. ຕຕິຍວາເຣ ປນ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຣິໂຍສາເນ ຐເປນ຺ຕິ. ເອວໍ ຠຓນ຺ຕຎ຺ຈ ພຫູ ປສໍສນ຺ຕິ, ເອວໍ ປນ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ເນວ ປາຬິຍໍ, ນ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ຍຖາ ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ເມ ກຣິຍມາເນ ຕີຓິ ອນຸສ຺ສາວນານິ ສທ຺ທໂຕ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ຈ ອຠິນ຺ນານິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສງ຺ກຣວິຣຫິຕານິ ກຕ຺ວາ ຠຓິຕພ຺ພານິ, ເອວໍ ມຫານມກ຺ກາຣປາເຐ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຠຎ຺ຎມາເນ ຕໂຍ ວາຣາ ສທ຺ທໂຕ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ຈ ອຠິນ຺ເນ ກຕ຺ວາ ສງ຺ກຣວິຣຫິເຕ ກຕ຺ວາ ອາທິໂຕ ອາຣຠິຕ຺ວາ ປຣິໂຍສາເນ ຐເປຕພ຺ພາ ໂຫນ຺ຕີຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍເມເກເອວໍ ວທນ຺ຕິ – ຍຖາ ນາມ ຊເວນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ຐາຕພ຺ພຏ຺ຐານໍ ປຕ຺ວາປິ ສຫສາ ຐາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເອກປາທມຕ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອວໍ ອາທິໂຕ ຠຓນ຺ຕສ຺ສ ພລວອຸສ຺ສາຫຕ຺ຕາ ປຣິໂຍສາເນ ປຕ຺ເຕປິ ຐເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ‘‘ນໂມ ຕສ຺ສາ’’ຕິ ທ຺ວິປທມຕ຺ຕໍ ຠຓິຕ຺ວາ ສກ຺ໂກຕີຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ທຸຕິຍຕຕິຍວາເຣສຸ ກສ຺ມາ ສກ຺ໂກຕີຕິ? ຕທາ ປນ ທຸຕິຍວາເຣ ໂຖກໍ ວິສ຺ສມິຕຕ຺ຕາ ລທ຺ຘສ຺ສາໂສ ຫຸຕ຺ວາ ສກ຺ໂກຕີຕິ. ເອວໍ ເຕ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ສຍເມວ ອຕ຺ຕານໍ ວິຆາຕໍ ປາເປນ຺ຕິ. ນ ຫິ ‘‘ມຫານມກ຺ກາຣໍ ຠຓນ຺ເຕນ ປຐມວາເຣ ພລວອຸສ຺ສາເຫນ ຠຓິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ຠຄວຕາ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ, ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫກຕ຺ເຖເຣຫິ ວາ ຐປິໂຕ ອຕ຺ຖິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຍຖາ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສເກນ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສນ຺ເຕນ ຍຕ຺ຕກາ ຠິກ຺ຂູ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ສຸຓນ຺ຕິ, ເຕສໍ ສວນປ຺ປມາເຓນ ຍາວ ປຣິໂຍສານາ ອຸທ຺ທິສິຕຸໍ ອຕ຺ຕໂນ ສຣປ຺ປມາຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປາຕິໂມກ຺ໂຂ ອຸທ຺ທິສິຕພ຺ໂພ, ເອວໍ ກມ຺ມວາຈໍ ຠຓນ຺ເຕນປິ ສີມມຓ຺ຑເລ ນິສິນ຺ນຠິກ຺ຂູນໍ ສວນປ຺ປມາເຓນ ຍາວ ປຣິໂຍສານາ ອຕ຺ຕໂນ ສຣປ຺ປມາຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠຓິຕພ຺ພາຕິ.

ອປເຣ ປນ ອາຈຣິຍາ ໂມ-ກາຣາທີສຸ ໂອ-ກາຣນ຺ຕປເທສຸ ອຎ຺ເຎສໍ ປທານໍ ອຕິເຣເກນ ສເຣນ ທ຺ວຕ຺ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອນຸກຣຓສທ຺ທໍ ອນຸພນ຺ຘາປຍມານາ ຠຓນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອາຈຣິຍານໍ ຕາທິສໍ ຠຓນໍ ສຸຕ຺ວາ ປຣິຈຍປ຺ປຕ຺ຕາ ອຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ວາ ຄຫຏ຺ຐາ ວາ ອຎ຺ເຎສໍ ອາຈຣິຍານໍ ກມ຺ມວາຈໍ ນ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕາຍ ກມ຺ມວາຈາຍ ອຸປສມ຺ປທາ ອລຠິຕພ຺ພາ ວິຍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ຕາທິສໍ ປນ ຠຓນໍ ເຕສໍ ອາຈຣິຍານໍ ສິສ຺ສານຸສິສ຺ສາ ເອວ ຕຖາ ຠຓນ຺ຕິ, ນ ອຎ຺ເຎ ອາຈຣິຍາ. ເຕ ປນ ໂປຣາຓາຈຣິຍານໍ ສຣສມ຺ປນ຺ນານໍ ອນຸກຣຓສທ຺ທຣຫິຕມ຺ປິ ສຫິຕໍ ວິຍ ຂາຍມານໍ ສຸຓນ຺ຕານໍ ອຕິມໂນຣຖໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕາ ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕິ ມຎ຺ເຎ. ນ ຫິ ວິນເຍ ວາ ສທ຺ທສຕ຺ເຖສຸ ວາ ຕຖາ ຠຓິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ວິຈາເຣຕພ຺ພເມຕນ຺ຕິ.

ພຫູ ປນ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ສິຖິລໍ ຘນິຕຎ຺ຈ ທີຆຣສ຺ສ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ວິນເຍ ກຖິຕວິນິຈ຺ຉຍຎ຺ຈ ‘‘ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ຈສຸ ວຄ຺ເຄສູ’’ຕິອາທິນາ ສທ຺ທສຕ຺ເຖສຸ ກຕວິນິຈ຺ຉຍຎ຺ຈ ອຊານນ຺ຕາ ປິຏກຕ຺ຕຍໂກວິທານໍ ວິນຍຘຣພຫຸສ຺ສຸຕຕ຺ເຖຣານໍ ສນ຺ຕິກາ ອລທ຺ໂຘປເທສາ ຫຸຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອຸປສມ຺ປທໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ວຈນເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ເຫຍ຺ໂຍປາເທຍ຺ຍໍ ອຊານນ຺ຕາ ປຸພ຺ເພ ປຣເທສໂຕ ອາຄຕານໍ ປຸຎ຺ຎວນ຺ຕານໍ ສຣສມ຺ປນ຺ນານໍ ມຫາເຖຣານໍ ອໂນສເຣນ ຠຓມານານໍ ສຣໍ ສຸຕ຺ວາ ເຕສໍ ເຖຣວຣານໍ ມຕິໍ ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ຍຖາທິຏ຺ຐໍ ຍຖາສຸຕໍ ລິຂິຕ຺ວາ ຐເປນ຺ຕາ ອນຸກ຺ກເມນ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ຫສິຕພ຺ພໍ ອຍຸຕ຺ຕໍ ກຖໍ ທີເປນ຺ຕາ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ພ຺ຍຄ຺ຆິຍາ ສທ຺ທສທິສໍ ສທ຺ທໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ສກຸຓິຍາ ສທ຺ທສທິສໍ ສທ຺ທໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ຕມ຺ພຸລກສຏປາຕໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ທກ຺ຂິຓໂຕ ນມນ຺ຕາ ຠຓນ຺ຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ວາມໂຕ ນມນ຺ຕາ ຠຓນ຺ຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ວິລາສໍ ກຸຣຸມານາ ຠຓນ຺ຕີ’’ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ຕເທວ ສທ຺ທຫນ຺ຕາ ຣຸກ຺ຂມູລອຸມງ຺ຄເລຓາທີສຸ ນິສີທິຕ຺ວາ ຕເມວ ວຈນໍ ອນຸສິກ຺ຂນ຺ຕາ ຕທນຸຣູປໍ ກມ຺ມວາຈໍ ຠຓນ຺ຕາ ‘‘ອຫໍ ກມ຺ມວາຈາກຸສໂລ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ພາລຊເນ ສຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ເຕສໍ ເຕສໍ ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ຂານໍ ກມ຺ມວາຈໍ ຠຓນ຺ຕິ, ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ອາຓໍ ອຕິກ຺ກາເມນ຺ຕິ, ສາສນໍ ໂອສກ຺ກາເປນ຺ຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ອຖາປເຣປິ ຠິກ຺ຂູ ຄາມກາວາສາທີສຸ ວສນ຺ຕາ ປຓ຺ຑິຕານໍ ສນ຺ຕິເກ ອປຍິຣຸປາສມານາ ວຕ຺ຖຸສມ຺ປຕ຺ຕິມ຺ປິ ວຕ຺ຖຸວິປຕ຺ຕິມ຺ປິ ຎຕ຺ຕິອນຸສ຺ສາວນສີມປຣິສສມ຺ປຕ຺ຕິມ຺ປິ ວິປຕ຺ຕິມ຺ປິ ຕຖໂຕ ອຊານນ຺ຕາ ພຫໂວ ສິສ຺ເສ ຐເປຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊຎ຺ຈ ອຸປສມ຺ປທຎ຺ຈ ກໂຣນ຺ຕາ ປຣິສໍ ວຑ຺ຒາເປນ຺ຕິ, ເຕປິ ຠຄວໂຕ ສາສນໍ ໂອສກ຺ກາເປນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຠຄວໂຕ ອາຓໍ ກໂຣນ຺ເຕຫິ ລຊ຺ຊີເປສເລຫິ ພຫຸສ຺ສຸເຕຫິ ສິກ຺ຂາກາເມຫິ ສປ຺ປຸຣິສຠິກ຺ຂູຫິ ເອວຣູປານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສຫາຍເກຫິ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠເກຫິ ເອກສມ຺ໂຠຄສໍວາສກເຣຫິ ນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອິທານິ ຠິກ຺ຂູ –

‘‘ຈ-ກາຣນ຺ຕໍ ສ-ກາຣນ຺ຕໍ, ຕ-ກາຣນ຺ຕສມໍ ວເທ;

ຎ-ກາຣນ຺ຕໍ ລ-ກາຣນ຺ຕໍ, ນ-ກາຣນ຺ຕສມໍ ວເທ’’ຕິ. –

ອິມໍ ສິໂລກໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ສຣຓຄມເນປິ ‘‘ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ປາຐໍ ‘‘ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ປຐນ຺ຕິ. ກມ຺ມວາຈາຍມ຺ປິ ‘‘ປຐມໍ ອຸປຊ຺ຌໍ ຄາຫາເປຕພ຺ໂພ’’ຕິອາທິປາຐໍ ‘‘ປຐມໍ ອຸປຊ຺ຌໍ ຄາຫາເປຕພ຺ໂພ’’ຕິອາທິນາ ປຐນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຍຸຕ຺ຕິໂຕປິ ອາຄມໂຕປິ ກາຣຓໍ ຈິນ຺ເຕຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ຍຸຕ຺ຕິຈິນ຺ຕາ – ‘‘ຈ-ກາຣນ຺ຕໍ ສ-ກາຣນ຺ຕໍ, ຕ-ກາຣນ຺ຕສມໍ ວເທ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ-ກາໂຣ ຕາລຸໂຊ, ຕ-ກາໂຣ ທນ຺ຕໂຊ, ເອວເມເຕ ອກ຺ຂຣາ ຐານໂຕປິ ອສມານາ. ຈ-ກາໂຣ ຊິວ຺ຫາມຊ຺ຌກຣໂຓ, ຕ-ກາໂຣ ຊິວ຺ຫຄ຺ຄກຣໂຓ, ເອວໍ ກຣຓໂຕປິ ອສມານາ. ຈ-ກາໂຣ ທຸຕິຍວຄ຺ຄປຣິຍາປນ຺ໂນ, ຕ-ກາໂຣ ຈຕຸຕ຺ຖວຄ຺ຄປຣິຍາປນ຺ໂນ, ເອວໍ ວຄ຺ຄໂຕປິ ອສມານາ. ສໍໂຍຄກ຺ຂຣວເສນ ນ ປຸພ຺ພກ຺ຂຣາ ສຸຕິໍ ລຠນ຺ຕາ ສຣວິເສສໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ເຕເນວ ຈ-ກາເຣນ ສທ຺ທສຕ຺ຖກາຣາຈຣິຍາ ‘‘ສໍໂຍເຄ ປເຣ ຣສ຺ສຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຈ ‘‘ສໍໂຍຄປຸພ຺ພາ ເອ-ກາໂຣ-ກາຣາ ຣສ຺ສາອິວ ວຕ຺ຕພ຺ພາ’’ຕິ ຈ ວທນ຺ຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ກຖໍ ອສມານຏ຺ຐານິເກນ ອສມານກຣເຓນ ອສມານວຄ຺ເຄນ ສໍໂຍຄກ຺ຂເຣນ ລທ຺ຘສຸຕິກາ ອກ຺ຂຣາ ຕໂຕ ອຎ຺ເຎນ ອສມານຏ຺ຐານິເກນ ອສມານກຣເຓນ ອສມານວຄ຺ເຄນ ສໍໂຍຄກ຺ຂເຣນ ລທ຺ຘສມານສຸຕິກາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ເອເຕ ອກ຺ຂຣາ ອສມານຏ຺ຐານິກາ ອສມານກຣຓາ ອສມານວຄ຺ຄາວ ໂຫນ຺ຕິ, ອຖ ໂຂ ອນາສນ຺ນຏ຺ຐານິກາ ອນາສນ຺ນກຣຓາ ອນາສນ຺ນວຄ຺ຄາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ. ຍຖາ ຈ ວີຓໍ ວາເທນ຺ຕານໍ ທູເຣ ຕນ຺ຕິສ຺ສເຣນ ຕໂຕ ທູເຣ ຕນ຺ຕິສ຺ສໂຣ ອສມາໂນ ໂຫຕິ, ເອວໍ ທູຣຏ຺ຐານິເກນ ອກ຺ຂເຣນ ທູຣກຣເຓນ ຕໂຕ ທູຣຏ຺ຐານິໂກ ທູຣກຣໂຓ ສມານສຸຕິໂກ ກຖໍ ຠເວຍ຺ຍ, ວຄ຺ຄກ຺ຂຣານຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອສງ຺ກຣວເສນ ອສມານສຸຕິວເສນ ປວຕ຺ຕນໂຕ ‘‘ວຄ຺ຄນ຺ຕໍ ວາ ວຄ຺ເຄ’’ຕິ ສຸຕ຺ເຕ ນິຄ຺ຄຫິຕສ຺ສ ວຄ຺ຄນ຺ຕກຣເຓ ສຕິ ອຎ຺ຎວຄ຺ຄສ຺ມິໍ ປເຣ ອຎ຺ຎວຄ຺ຄນ຺ຕໍ ນ ປາປຸຓາຕິ, ‘‘ວຄ຺ເຄ ໂຆສາໂຆສານໍ ຕຕິຍປຐມາ’’ຕິ ສຸຕ຺ເຕນ ຈ ອສທິສທ຺ເວຠາວກຣເຓ ອຎ຺ຎວຄ຺ເຄ ອຎ຺ຎວຄ຺ຄທ຺ເວຠາໂວ ນ ໂຫຕິ.

ຍທິ ຈ ຈ-ກາຣນ຺ຕກ຺ຂໂຣ ຕ-ກາຣນ຺ຕກ຺ຂເຣນ ສມານສຸຕິໂກ ສິຍາ, ເອວໍ ສຕິ ກິໍ ຈ-ກາຣນ຺ຕກ຺ຂຣເລຂເນນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຕ-ກາຣນ຺ຕເມວ ລິເຂຍ຺ຍ, ຕຖາ ປນ ອລິຂິຕ຺ວາ ປໂຍຄານຸຣູປໍ ປຐມກ຺ຂຣສ຺ສ ສທິສທ຺ເວຠາວຏ຺ຐາເນ ‘‘ກຈ຺ໂຈ ກຈ຺ຈາຍໂນ’’ຕິ, ອສທິສທ຺ເວຠາວຏ຺ຐາເນ ‘‘ວຈ຺ໂຉ ວຈ຺ຉາຍໂນ’’ຕິ ຕຕິຍກ຺ຂຣສ຺ສ ສທິສທ຺ເວຠາວຏ຺ຐາເນ ‘‘ມຊ຺ຊໍ ສມ຺ມຊ຺ຊ’’ນ຺ຕິ, ອສທິສທ຺ເວຠາວຏ຺ຐາເນ ‘‘ອຸປຊ຺ຌາ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ’’ຕິ ສມານຏ຺ຐານສມານກຣຓສມານວຄ຺ຄກ຺ຂຣານເມວ ທ຺ເວຠາໂວ ລິຂີຍຕິ, ໂນ ອິຕເຣສໍ, ຕສ຺ມາ ປໂຍຄານຸຣູປໍ ຈ-ກາຣນ຺ຕ ຊ-ກາຣນ຺ຕຏ຺ຐາເນສຸ ສກວຄ຺ຄສຸຕິວເສເນວ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ນ ອຎ຺ຎວຄ຺ຄສຸຕິວເສນ. ສ-ກາຣນ຺ເຕ ປນ ສ-ກາຣສ຺ສ ຕ-ກາເຣນ ສມານຏ຺ຐານິກຕ຺ຕາ ສມານກຣຓຕ຺ຕາ ຈ ວຄ຺ຄອວຄ຺ຄວເສນ ຠິນ຺ເນປິ ອວຄ຺ຄກ຺ຂຣານໍ ວຄ຺ຄກ຺ຂເຣຫິ ສາຘາຣຓຕ຺ຕາ ຈ ອວຄ຺ຄກ຺ຂຣານໍ ວຄ຺ຄກ຺ຂຣານໍ ວິຍ ວິສຸໍ ສຸຕິຍາ ອຠາວໂຕ ຈ ສ-ກາຣນ຺ຕສ຺ສ ຕ-ກາຣນ຺ຕຠຓນໍ ຍຸຕ຺ຕໍ ສິຍາ. ສ-ກາໂຣປິ ຫິ ທນ຺ຕໂຊ, ຕ-ກາໂຣປິ, ສ-ກາໂຣປິ ຊິວ຺ຫຄ຺ຄກຣໂຓ, ຕ-ກາໂຣປິ, ຕສ຺ມາ ສມານຏ຺ຐານິການໍ ສມານກຣຓານໍ ອກ຺ຂຣານໍ ສມານສຸຕິຠາໂວ ຍຸຕ຺ໂຕ. ຎ-ກາຣນ຺ຕ ລ-ກາຣນ຺ຕານໍ ນ-ກາຣນ຺ຕຠຓເນປິ ອິມິນາ ນເຍນ ຎ-ກາຣນ຺ຕ ນ-ກາຣນ຺ຕານໍ ອສມານສຸຕິຠາໂວ ລ-ກາຣນ຺ຕ ນ-ກາຣນ຺ຕານໍ ສມານສຸຕິຠາໂວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ຍຸຕ຺ຕິຈິນ຺ຕາ.

ອາຄມຈິນ຺ຕາ ປນ ເອວໍ ກາຕພ຺ພາ –

‘‘ຈ-ກາຣນ຺ຕໍ ສ-ກາຣນ຺ຕໍ, ຕ-ກາຣນ຺ຕສມໍ ວເທ;

ຎ-ກາຣນ຺ຕໍ ລ-ກາຣນ຺ຕໍ, ນ-ກາຣນ຺ຕສມໍ ວເທ’’ຕິ. –

ອຍໍ ສິໂລໂກ ກຸໂຕ ປຠໂວ, ກຕ຺ຖ ອາຄໂຕ, ເກນ ກາຣິໂຕຕິ? ຕຕ຺ຖ ກຸໂຕ ປຠໂວຕິ ຠຄວນ຺ຕສ຺ມາ ວາ ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫກຕ຺ເຖເຣຫິ ວາ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິເຍຫິ ວາ ປຠໂວ. ກຕ຺ຖ ອາຄໂຕຕິ ວິນເຍ ວາ ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ວາ ອຠິຘມ຺ເມ ວາ ປາຬິຍໍ ວາ ອຏ຺ຐກຖາຍ ວາ ຏີກາທີສຸ ວາ ອາຄໂຕ. ເກນ ກາຣິໂຕຕິ ເນຕ຺ຕິນິຣຸຕ຺ຕິເປຏໂກປເທສກຈ຺ຈາຍນປ຺ປກຣຓກາຣເກນ ອາຍສ຺ມຕາ ມຫາກຈ຺ຈາຍນຕ຺ເຖເຣນ ວາ ມຸຂມຕ຺ຕທີປນິກາຣເກນ ວຊິຣພຸທ຺ຘາຈຣິເຍນ ວາ ປທຣູປສິທ຺ຘິກາຣເກນ ພຸທ຺ຘປິຍາຈຣິເຍນ ວາ ສທ຺ທນີຕິປ຺ປກຣຓກາຣເກນ ອຄ຺ຄວໍສາຈຣິເຍນ ວາ ຕທຎ຺ຎສຕ຺ຖກາຣເກຫິ ມຫາເຖເຣຫິ ວາ ກາຣິໂຕຕິ ເອວໍ ອາຄມຈິນ຺ຕາຍໍ ສຕິ ອຍໍ ສິໂລໂກ ຠຄວນ຺ຕສ຺ມາ ປຠໂວ ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫກຕ຺ເຖເຣຫິ ວາ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິເຍຫິ ວາຕິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ‘‘ວິນເຍ ວາ ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ວາ ອຠິຘມ຺ເມ ວາ ປາຬິຍໍ ວາ ອຏ຺ຐກຖາຍ ວາ ຏີກາສຸ ວາ ອາຄໂຕ’’ຕິ ຫິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ. ກຈ຺ຈາຍນາຈຣິຍາທີຫິ ສທ຺ທສຕ຺ຖກາຣເກຫິ ອາຈຣິເຍຫິ ກໂຕຕິປິ ນ ທິສ຺ສຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ອປ຺ປາຏິຫີຣກຕໍ ອິທໍ ວຈນໍ ອາປຊ຺ຊຕິ.

ເອວໍ ປນ ມຍໍ ຈິນ຺ຕຍິມ຺ຫາ – ຣາມຎ຺ຎເທເສ ກິຣ ສກຠາສາຍໍ ຈ-ກາຣນ຺ຕ ຎ-ກາຣນ຺ຕາ ນ ສນ຺ຕິ, ເຕເນວ ຣາມຎ຺ຎເທສິຍາ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ສຈ຺ຈ’’ອິຕິ ອິມໍ ປາຐໍ ວທນ຺ຕາ ‘‘ສຕ຺ຈ’’ອິຕິ ວທນ຺ຕິ, ‘‘ປຎ຺ຈງ຺ຄ’’ອິຕິ ປາຐໍ ວທນ຺ຕາ ‘‘ປນ຺ຈງ຺ຄ’’ອິຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ວິສເຍ ອວິຊ຺ຊມານໍ ຈ-ກາຣນ຺ຕ ຎ-ກາຣນ຺ຕໍ ຍຖາປາຐໍ ວຕ຺ຕຸມສກ຺ໂກນ຺ເຕຫິ ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສກຠາສານຸຣູປໂຕ ອຍໍ ສິໂລໂກ ກາຣິໂຕ ຠວິສ຺ສຕີຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ມຣມ຺ມຠາສາຍ ຈ-ກາຣນ຺ຕ ຎ-ກາຣນ຺ຕປທານໍ ສຸຕິວິເສສວເສນ ວິສຸໍ ປຎ຺ຎາຍນໂຕ ມຣມ຺ມເທສິຍາ ຠິກ຺ຂູ ຕໍ ສິໂລກໍ ອນຸວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ‘‘ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ວາ ‘‘ປຐມໍ ອຸປຕ຺ຌໍ ຄາຫາເປຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວາ ‘‘ເຫຕຸປຕ຺ຈໂຍ ອາຣມ຺ມຓປຕ຺ຈໂຍ’’ຕິ ວາ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ອຣຫນ຺ຕິ. ຣາມຎ຺ຎເທສິຍາປິ ສກຠາສາຍ ວິສຸໍ ອວິຊ຺ຊມານມ຺ປິ ຈ-ກາຣນ຺ຕ ຎ-ກາຣນ຺ຕປທໍ ສກຠາສາກຖນກາເລເຍວ ຠາສານຸຣູປໍ ຕ-ກາຣນ຺ຕ ນ-ກາຣນ຺ຕຠາເວນ ກເຖຕພ຺ພໍ, ມາຄຘຠາສາກຖນກາເລ ປນ ມາຄຘຠາສາຍ ຈ-ກາຣນ຺ຕ ຎ-ກາຣນ຺ຕປທານໍ ວິສຸໍ ປໂຍຄທສ຺ສນໂຕ ມາຄຘຠາສານຸຣູປໍ ຈ-ກາຣນ຺ຕ ຎ-ກາຣນ຺ຕປທານໍ ວິສຸໍ ສຸຕິວເສນ ຍຖາປາຐເມວ ກເຖຕພ຺ພານີຕິ ໂນ ມຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ອາຄມຈິນ຺ຕາ.

ຊິນສາສນມາຣພ຺ຠ, ກຖາຍໍ ກຖິຕາ ມຍາ;

ຍຸຕ຺ຕາຍຸຕ຺ຕໍ ຈິນ຺ຕຍນ຺ຕຸ, ປຓ຺ຑິຕາ ຊິນສາວກາ.

ຍຸຕ຺ຕາຍຸຕ຺ຕໍ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ວາ, ຍຸຕ຺ຕຎ຺ເຈ ຘາຣຍນ຺ຕຸ ຕໍ;

ອຍຸຕ຺ຕຎ຺ເຈ ປຊຫນ຺ຕຸ, ມານໂທສວິວຊ຺ຊິຕາຕິ.

໒໕໔. ເອວໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ກມ຺ມານໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິວິປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ເຕສໍ ກມ຺ມານໍ ຐານປ຺ປເຠທໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອປໂລກນກມ຺ມໍ ກຕມານິ ປຎ຺ຈ ຐານານິ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອນຸຕ຺ຕານປທຕ຺ຖເມວ ທສ຺ສຍິສ຺ສາມ. ‘‘ເອຕຣຫິ ສເຈປິ ສາມເຓໂຣ’’ຕິອາທີສຸ ພຸທ຺ຘາທີນໍ ອວຓ຺ຓຠາສນມ຺ປິ ອກປ຺ປິຍາທິໍ ກປ຺ປິຍາທິຠາເວນ ທີປນມ຺ປິ ທິຏ຺ຐິວິປຕ຺ຕິຍໍເຍວ ປວິສຕິ, ເຕເນວ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ຕໍ ລທ຺ຘິໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ຠິກ຺ຂູນມ຺ປິ ເອເສວ ນໂຍ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກຕິ ພຸທ຺ຘວຈນາຘິປ຺ປາຍໍ ວິປຣີຕໂຕ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ, ໂສ ເອວ ‘‘ອນ຺ຕຄ຺ຄາຫິກາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ເກຈິ ປນ ‘‘ສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉທານໍ ອຎ຺ຎຕຣທິຏ຺ຐິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ. ສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉທຄາຫສ຺ສ ສາມເຓຣານໍ ລິງ຺ຄນາສນາຍ ກາຣຓຕ຺ເຕນ ເຫຏ຺ຐາ ອຏ຺ຐກຖາຍເມວ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອິຘ ຈ ທຓ຺ຑກມ຺ມນາສນາຍ ເອວ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ. ກາຍສມ຺ໂຠຄສາມຄ຺ຄີຕິ ສຫເສຍ຺ຍປຏິຄ຺ຄຫຓາທິ. ໂສຣໂຕຕິ ສຸເຠ ຣໂຕ, ສຸຏ຺ຐຸ ໂອຣໂຕຕິ ວາ ໂສຣໂຕ. ນິວາຕວຸຕ຺ຕີຕິ ນີຈວຸຕ຺ຕິ.

ຕສ຺ສາປິ ທາຕພ຺ໂພຕິ ວິຊ຺ຊມານໍ ມຸຂຣາທິຠາວໍ ນິສ຺ສາຍ ອປ຺ປຏິປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາປິ ປຏິຎ຺ຎໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາປິ ອາປຕ຺ຕິໍ ອນາໂຣເປຕ຺ວາປິ ເທສິຕາຍປິ ອາປຕ຺ຕິຍາ ຂຸໍສນາທິໂຕ ອໂນຣມນ຺ຕສ຺ສ ທາຕພ຺ໂພວ. ໂອຣມນ຺ຕສ຺ສ ປນ ຂມາເປນ຺ຕສ຺ສ ນ ທາຕພ຺ໂພ. ພ຺ຣຫ຺ມທຓ຺ຑສ຺ສ ທານນ຺ຕິ ຂຣທຓ຺ຑສ຺ສ ອຸກ຺ກຏ຺ຐທຓ຺ຑສ຺ສ ທານໍ. ຕຊ຺ຊນີຍາທິກມ຺ເມ ຫິ ກເຕ ໂອວາທານຸສາສນິປ຺ປທານປຏິກ຺ເຂໂປ ນຕ຺ຖິ, ທິນ຺ນພ຺ຣຫ຺ມທຓ຺ເຑ ປນ ຕສ຺ມິໍ ສທ຺ຘິໍ ຕຊ຺ຊນີຍກມ຺ມາທິກເຕຫິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕມ຺ປິ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ ‘‘ເນວ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ’’ຕິອາທິນາ ອາລາປສລ຺ລາປມຕ຺ຕສ຺ສປິ ນ-ກາເຣນ ປຏິກ຺ຂິຕຕ຺ຕາ. ຕຎ຺ຫິ ທິສ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ຄີວໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ໂອໂລກນມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອວໍ ວິວຊ຺ເຊຕພ຺ພໍ ນິມ຺ມທນກຣຓຕ຺ຖເມວ ຕສ຺ສ ທຓ຺ຑສ຺ສ ອນຸຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ. ເຕເນວ ຉນ຺ນຕ຺ເຖໂຣປິ ອຸກ຺ເຂປນີຍາທິກມ຺ມກໂຕປິ ອຠາຍິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມທຓ຺ເຑ ທິນ຺ເນ ‘‘ສງ຺ເຆນາຫໍ ສພ຺ພຖາ ວິວຊ຺ຊິໂຕ’’ຕິ ມຸຈ຺ຉິໂຕ ປປຕິ. ໂຍ ປນ ພ຺ຣຫ຺ມທຓ຺ຑກເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຎຕ຺ວາ ສໍສຏ຺ໂຐ ອວິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏເມວາຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອຎ຺ຎຖາ ພ຺ຣຫ຺ມທຓ຺ຑວິຘານສ຺ສ ນິຣຕ຺ຖກຕາປສງ຺ຄໂຕ. ເຕນາຕິ ພ຺ຣຫ຺ມທຓ຺ຑກເຕນ. ຍຖາ ຕຊ຺ຊນີຍາທິກມ຺ມກເຕຫິ, ເອວເມວ ຕໂຕ ອຘິກມ຺ປິ ສງ຺ຆໍ ອາຣາເຘນ຺ເຕນ ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕິຕພ຺ພໍ, ຕຎ຺ຈ ‘‘ໂສຣໂຕ ນິວາຕວຸຕ຺ຕີ’’ຕິອາທິນາ ສຣູປໂຕ ທສ຺ສິຕເມວ. ເຕນາຫ ‘‘ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຂມາເປນ຺ຕສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມທຓ຺ໂຑ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ປຏິສງ຺ຂາຕິ ປຏິສງ຺ຂາຍ, ຎາເຓນ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ.

ຍໍ ຕໍ ຠຄວຕາ ອວນ຺ທິຍກມ຺ມໍ ອນຸຎ຺ຎາຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ສາມຎ຺ຎໂຕ ອນຸຎ຺ຎາຕປ຺ປກາຣໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຸນ ວິເສສໂຕ ອນຸຎ຺ຎາຕປ຺ປກາຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຖ ໂຂ’’ຕິອາທິ ປາຬິອຸທ຺ຘຏາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິມສ຺ສ ອປໂລກນກມ຺ມສ຺ສ ຐານໍ ໂຫຕີຕິ ອປໂລກນກມ຺ມສາມຎ຺ຎສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ. ວິເສສພ຺ຍຕິເຣເກນ ອວິຊ຺ຊມານມ຺ປິ ຕທຎ຺ຎຕ຺ຖ ອປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວິເສສນິສ຺ສິຕໍ ວິຍ ໂວຫຣີຍຕິ. ‘‘ກມ຺ມຎ຺ເຎວ ລກ຺ຂຓ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ໂອສາຣຓາທິວເສນ ຄຫິຕາວເສສານໍ ສພ຺ເພສໍ ອປໂລກນກມ຺ມສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓວເສນ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ‘‘ກມ຺ມຎ຺ເຎວ ລກ຺ຂຓມສ຺ສາຕິ ກມ຺ມລກ຺ຂຓ’’ນ຺ຕິ ນິພ຺ພຈນໍ ທສ຺ເສຕິ, ອິທຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕາວເສສານໍ ກມ຺ມານໍ ນິຏ຺ຐານຏ຺ຐານໍ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘຘມ຺ມາຍຕນາທີນິ ວິຍ ວຸຕ຺ຕາວເສສຂນ຺ຘາຍຕນານນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເຕເນວ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ປາຬິມຸຕ຺ຕໂກປິ ກມ຺ມລກ຺ຂຓວິນິຈ຺ຉໂຍ’’ຕິອາທິ. ຍຖາ ເຈຕ຺ຖ, ເອວໍ ອຸປຣິ ຎຕ຺ຕິກມ຺ມາທີສຸປິ ກມ຺ມລກ຺ຂຓໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ປຣິວາຣ ໓.໔໙໕-໔໙໖) ປນ ‘‘ກມ຺ມເມວ ລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ກມ຺ມລກ຺ຂຓໍ. ໂອສາຣຓນິສ຺ສາຣຓຠຓ຺ຑຸກມ຺ມາທໂຍ ວິຍ ກມ຺ມຎ຺ຈ ຫຸຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ນາມໍ ນ ລຠຕິ, ກມ຺ມເມວ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປລກ຺ຂີຍຕີຕິ ກມ຺ມລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍໍ (ວຊິຣ. ຏີ. ປຣິວາຣ ໔໙໕-໔໙໖) ປນ ‘‘ອິມສ຺ສ ອປໂລກນກມ຺ມສ຺ສ ຐານໍ ໂຫຕີຕິ ເອວມ຺ປິ ອປໂລກນກມ຺ມໍ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກມ຺ມຎ຺ເຎວ ລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ກມ຺ມລກ຺ຂຓໍ. ໂອສາຣຓນິສ຺ສາຣຓຠຓ຺ຑຸກມ຺ມາທໂຍ ວິຍ ກມ຺ມຎ຺ຈ ຫຸຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ນາມໍ ນ ລຠຕິ, ກມ຺ມເມວ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປລກ຺ຂີຍຕີຕິ ກມ຺ມລກ຺ຂຓໍ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ວິຍ. ເຫຕຸປຈ຺ຈຍາທິລກ຺ຂຓວິມຸຕ຺ໂຕ ຫິ ສພ຺ໂພ ປຈ຺ຈຍວິເສໂສ ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຄຍ຺ຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສ ກຣຓນ຺ຕິ ອວນ຺ທິຍກມ຺ມສ຺ສ ກຣຓວິຘານໍ. ນ ວນ຺ທິຕພ຺ໂພຕິ, ອິມິນາ ວນ຺ທນ຺ຕິຍາ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ສງ຺ເຆນ ກຕໍ ກຕິກໍ ຎຕ຺ວາ ມທ຺ທນໍ ວິຍ ຫິ ສງ຺ຆສມ຺ມຸຕິໍ ອນາທເຣນ ອຕິກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ ເອວ ໂຫຕິ.

໒໕໕. ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສປິ ປເນຕໍ ລພ຺ຠຕິເຍວາຕິ ອວນ຺ທິຍກມ຺ມສ຺ສ ອຸປລກ຺ຂຓມຕ຺ເຕນ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສປິ ກມ຺ມລກ຺ຂຓໍ ລພ຺ຠຕິ ເອວ. ສລາກທານຏ຺ຐານໍ ສລາກຄ຺ຄໍ ນາມ, ຍາຄຸຠຕ຺ຕານໍ ຠາຊນຏ຺ຐານານິ ຍາຄຄ຺ຄຠຕ຺ຕຄ຺ຄານິ ນາມ. ເອເຕສຸປິ ຫິ ຐາເນສຸ ສພ຺ໂພ ສງ຺ໂຆ ອຸໂປສເຖ ວິຍ ສນ຺ນິປຕິໂຕ, ກມ຺ມຎ຺ຈ ວຄ຺ຄກມ຺ມໍ ນ ໂຫຕິ, ‘‘ມຍເມຕໍ ນ ຊານິມ຺ຫາ’’ຕິ ປຈ຺ຉາ ຂີຍນ຺ຕາປິ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ຂຓ຺ຑສີມາຍ ປນ ກເຕ ຂີຍນ຺ຕິ. ສງ຺ຆິກປຈ຺ຈຍຎ຺ຫິ ອຈ຺ຉິນ຺ນຈີວຣາທີນໍ ທາຕຸໍ ອປໂລເກນ຺ເຕຫິ ອຸປຈາຣສີມຏ຺ຐານໍ ສພ຺ເພສໍ ອນຸມຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາວ ກາຕພ຺ພໍ. ໂຍ ປນ ວິສຠາຄປຸຄ຺ຄໂລ ຘມ຺ມິກໍ ອປໂລກນໍ ປຏິພາຫຕິ, ຕໍ ອຸປາເຍນ ພຫິອຸປຈາຣສີມຄຕໍ ວາ ກຕ຺ວາ ຂຓ຺ຑສີມໍ ວາ ປວິສິຕ຺ວາ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອປໂລກນກມ຺ມໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ ສາມຎ຺ຎໂຕ ທສ຺ເສຕິ, ຕໍ ອປໂລກນກມ຺ມໍ ສຣູປໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ອາຫ ‘‘ອຈ຺ຉິນ຺ນຈີວຣໍ’’ອິຈ຺ຈາທິ. ຍທິ ອປໂລເກຕ຺ວາວ ຈີວຣໍ ທາຕພ຺ພໍ, ກິໍ ປນ ອປ຺ປມຕ຺ຕກວິສ຺ສຊ຺ຊກສມ຺ມຸຕິຍາຕິ ອາຫ ‘‘ອປ຺ປມຕ຺ຕກວິສ຺ສຊ຺ຊເກນ ປນາ’’ຕິອາທິ. ນາຬິ ວາ ອຸປຑ຺ຒນາຬິ ວາຕິ ທິວເສ ທິວເສ ອປໂລເກຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພສ຺ສ ປມາຓທສ຺ສນໍ. ເຕນ ຍາປນມຕ຺ຕເມວ ອປໂລເກຕພ຺ພໍ, ນ ອຘິກນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເອກທິວສໍເຍວ ວາຕິອາທິ ທສວີສຕິທິວສານໍ ເອກສ຺ມິໍ ທິວເສເຍວ ທາຕພ຺ພປຣິຈ຺ເຉທທສ຺ສນໍ. ເຕນ ‘‘ຍາວຊີວ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ຍາວໂຣຄາ ວຸຏ຺ຐຫຕີ’’ຕິ ວາ ເອວໍ ອປໂລເກຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອິຓປລິໂພຘນ຺ຕິ ອິຓວຕ຺ຖຸໍ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕຎ຺ຈ ອິຓາຍິເກຫິ ປລິພຸທ຺ຘສ຺ສ ລຊ຺ຊີເປສລສ຺ສ ສາສນຸປກາຣກສ຺ສ ປມາຓຍຸຕ຺ຕເມວ ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ນິຍເມຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູຫິ ອປໂລເກຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ, ນ ປນ ສຫສ຺ສໍ ວາ ສຕສຫສ຺ສໍ ວາ ມຫາອິຓໍ. ຕາທິສຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍວຕ຺ເຕນ ສພ຺ເພຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ຕາທິສສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ.

‘‘ຉຕ຺ຕໍ ວາ ເວທິກໍ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ເວທິກາຕິ ເຈຕິຍສ຺ສ ອຸປຣິ ຈຕຸຣສ຺ສຈໂຍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຉຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ວລຍານິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ກໂຕ ອຄ຺ຄຈໂຍ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ປຣິວາຣ ໓.໔໙໕-໔໙໖) ວຸຕ຺ຕໍ. ເຈຕິຍສ຺ສ ອຸປນິກ຺ເຂປໂຕຕິ ເຈຕິຍສ຺ສ ປຏິຊຄ຺ຄນຕ຺ຖາຍ ວຑ຺ຒິຍາ ປໂຍເຊຕ຺ວາ ກປ຺ປິຍກາຣເກຫິ ຐປິຕວຕ຺ຖຸໂຕ. ສງ຺ຆິເກນປີຕິ ນ ເກວລຎ຺ຈ ຕຕ຺ຣຸປ຺ປາທໂຕ ປຈ຺ຈຍທາຍເກຫິ ຈຕຸປຈ຺ຈຍຕ຺ຖາຍ ສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ນວຕ຺ຖຸນາປີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສງ຺ຆຠຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ມຫາທານໍ ທທນ຺ເຕຫິປິ ກຣິຍມານໍ ສງ຺ຆຠຕ຺ຕໍ ວິຍ ກາເຣຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ຍຖາສຸຂໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ຣຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິໂຠຄປໂຫນກໍ ອປ຺ປໍ ວາ ພຫຸໍ ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ, ອຘິກໍ ປນ ຄເຫຕຸໍ ນ ລຠຕິ.

ອຸໂປສຖທິວເສຕິ ນິທສ຺ສນມຕ຺ຕໍ, ຍສ຺ມິໍ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ທິວເສປິ ກຕໍ ສຸກຕເມວ ໂຫຕິ. ກໂຣນ຺ເຕນ ‘‘ຍໍ ອິມສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ອນ຺ໂຕສີມາຍ ສງ຺ຆສນ຺ຕກໍ…ເປ… ຍຖາສຸຂໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ມຍ຺ຫໍ ຣຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ເອວໍ ກຕິກາ ກາຕພ຺ພາ. ຕຖາ ທ຺ວີຫິ ຕີຫິປິ ‘‘ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ຣຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ວຈນເມວ ເຫຕ຺ຖ ວິເສໂສ. ເຕສມ຺ປີຕິ ຣຸກ຺ຂານໍ. ສາ ເອວ ກຕິກາຕິ ວິສຸໍ ກຕິກາ ນ ກາຕພ຺ພາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເຕສນ຺ຕິ ຣຸກ຺ຂານໍ, ສງ຺ໂຆ ສາມີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປຸຣິມວິຫາເຣຕິ ປຸຣິເມ ຍຖາສຸຂໍ ປຣິໂຠຄຕ຺ຖາຍ ກຕກຕິເກ ວິຫາເຣ. ປຣິເວຓານິ ກຕ຺ວາ ຊຄ຺ຄນ຺ຕີຕິ ຍຕ຺ຖ ອຣກ຺ຂິຍມາເນ ຜລາຜລານິ ຣຸກ຺ຂາ ຈ ວິນສ຺ສນ຺ຕິ, ຕາທິສໍ ຐານໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຆສ຺ສ ກຕິກາ ນ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຍຫິ ປນ ຣຸກ຺ຂພີຊານິ ໂຣເປຕ຺ວາ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຏິຊຄ຺ຄິຕາ, ເຕປິ ທສມຠາຄໍ ທຕ຺ວາ ໂຣປເກເຫວ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພານິ. ເຕຫີຕິ ຊຄ຺ຄິເຕຫິ.

ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ. ມູເລຕິອາທິກາເລ, ປຸພ຺ເພຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທີຆາ ກຕິກາຕິ ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ນກາລາ ຍຖາສຸຂໍ ປຣິໂຠຄຕ຺ຖາຍ ກຕິກາ. ນິກ຺ກຸກ຺ກຸຈ຺ເຈນາຕິ ‘‘ອຠາຊິຕມິທ’’ນ຺ຕິ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ອກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຂີຍນມຕ຺ຕເມວ ຕນ຺ຕິ ເຕນ ຂີຍເນນ ພຫຸໍ ຂາທນ຺ຕານໍ ໂທໂສ ນຕ຺ຖິ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິໂຠຄປ຺ປມາຓສ຺ເສວ ຄຫິຕຕ຺ຕາ, ຂີຍນ຺ເຕປິ ອຕ຺ຕໂນ ປໂຫນກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຂາທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ຄຓ຺ຫຖາຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາຕິ ຕຖາ ວຸຕ຺ເຕ ເຕເນວ ຠິກ຺ຂຸນາ ທິນ຺ນໍ ວິຍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍຸໍ. ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ມິຈ຺ຉາຊີວສມ຺ຠໂວ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ອນຸວິຈຣິຕ຺ວາ’’ຕິອາທິ. ອຸປຑ຺ຒຠາໂຄຕິ ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຏິວີສໂຕ ອຸປຑ຺ຒຠາໂຄ, ເທນ຺ເຕນ ຈ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ທາຕຸໍ ສງ຺ໂຆ ອນຸຎ຺ຎາສີ’’ຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິໂມເຈຕ຺ວາ ຍຖາ ເຕ ສງ຺ເຆ ເອວ ປສີທນ຺ຕິ, ເອວໍ ວຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ. ອປຈ຺ຈາສີສນ຺ເຕນາຕິ ຄິລານຄມິກິສ຺ສຣາທີນໍ ອນຸຎ຺ຎາຕປຸຄ຺ຄລານມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ເທນ຺ເຕນ ອປຈ຺ຈາສີສນ຺ເຕເນວ ທາຕພ຺ພໍ. ອນນຸຎ຺ຎາຕປຸຄ຺ຄລານໍ ປນ ອປຈ຺ຈາສີສນ຺ເຕນປິ ທາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ. ສງ຺ຆິກເມວ ຍຖາກຕິກາຍ ທາເປຕພ຺ພໍ. ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກມ຺ປິ ປຈ຺ຈຍທາຍກາທໂຍ ສຍເມວ ວິສ຺ສາເສນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ນ ວາເຣຕພ຺ພາ, ‘‘ລທ຺ຘກປ຺ປິຍ’’ນ຺ຕິ ຕຸຓ຺ຫີ ຠວິຕພ຺ພໍ. ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕເມວາຕິ ‘‘ກຸທ຺ໂຘ ຫິ ໂສ ຣຸກ຺ເຂປິ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍາ’’ຕິອາທິນາ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວ ກາຣຓໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕເມວ, ເຕຫິ ກຕອນຕ຺ຖາຠາເວປິ ກາຣຸຎ຺ເຎນ ຕຸຓ຺ຫີ ຠວິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ‘‘ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິອາທິ ປນ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

ຄຣຸຠຓ຺ຑຕ຺ຕາ…ເປ… ນ ທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ຊີວຣຸກ຺ຂານໍ ອາຣາມຏ຺ຐານິຍຕ຺ຕາ ທາຣູນຎ຺ຈ ເຄຫສມ຺ຠາຣານຸປຄຕຕ຺ຕາ ‘‘ສພ຺ພໍ ຕ຺ວເມວ ຄຓ຺ຫາຕິ ທາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອກຕາວາສໍ ວາ ກຕ຺ວາຕິ ປຸພ຺ເພ ອວິຊ຺ຊມານໍ ເສນາສນໍ ກຕ຺ວາ. ຊຄ຺ຄິຕກາເລຕິ ຜລວາເຣ ສມ຺ປຕ຺ເຕ. ຊຄ຺ຄນກາເລຕິ ຊຄ຺ຄິຕຸໍ ອາຣທ຺ຘກາເລ.

໒໕໖. ຎຕ຺ຕິກມ຺ມຏ຺ຐານເຠເທຕິ ຎຕ຺ຕິກມ຺ມສ຺ສ ຐານເຠເທ.

ອິຕິ ວິນຍສງ຺ຄຫສໍວຓ຺ຓນາຠູເຕ ວິນຍາລງ຺ກາເຣ

ກມ຺ມາກມ຺ມວິນິຈ຺ຉຍກຖາລງ຺ກາໂຣ ນາມ

ເຕຕ຺ຕິໍສຕິໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

໓໔. ປກິຓ຺ຓກວິນິຈ຺ຉຍກຖາ

ເອວໍ ກມ຺ມາກມ຺ມວິນິຈ຺ຉຍກຖໍ ກເຖຕ຺ວາ ອິທານິ ປກິຓ຺ຓກວິນິຈ຺ຉຍກຖໍ ກເຖຕຸໍ ‘‘ອິທານິ ປກິຓ຺ຓກກຖາ ເວທິຕພ຺ພາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປກາເຣນ ກິຓ຺ຓາຕິ ປກິຓ຺ຓາ, ທິວາເສຍ຺ຍາຕິ ກຖາ ວິຍ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ປຣິຈ຺ເຉເທ ກຣຓວເສນ ປວຕ຺ຕາ ຄຓໂຠຊນກຖາທໂຍ. ປກິຓ຺ຓກາ ສກຕ຺ເຖ ກ-ປຈ຺ຈຍວເສນ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ປກິຓ຺ຓກມາຕິກາ –

ຄຓໂຠຊນກຖາ ຈ, ປຣມ຺ປຣາ ຈ ໂຠຊນາ;

ອນາປຸຈ຺ຉາ ປໍສຸກູລໍ, ຕໂຕ ອຈ຺ຉິນ຺ນຈີວຣໍ.

ປຏິຠານຈິຕ຺ຕໍ ວິປ຺ປ-ກຕໂຠຊນເມວ ຈ;

ອຸທ຺ທິສນ຺ຕຸທ຺ທິສາເປນ຺ຕາ, ຕິວສ຺ສນ຺ຕຣິກາ ຕຖາ.

ທີຆາສນໍ ຄິລານຸປ-ຏ຺ຐານໍ ມຣຓວຓ຺ຓກໍ;

ອຕ຺ຕປາຕນມປ຺ປຈ຺ຈ-ເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນໍ ຕຖາ.

ທວາຍ ສິລາວິຊ຺ຌນໍ, ທາຍາຬິມ຺ປນກໍ ຕຖາ;

ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກຸລາຠຕໍ, ໂຄປກທານເມວ ຈ.

ຘມ຺ມິກາຍາຈນາ ເຈວ, ອຸຈ຺ຈາຣາທີນ ຉຑ຺ຑນໍ;

ນ຺ຫາເນ ຣຸກ຺ຂຆໍສນານິ, ວລິກາທີນ ຘາຣຓໍ.

ທີຆເກສາ ອາທາສາທິ, ນຈ຺ຈາທ຺ຍງ຺ຄຈ຺ເຉທາທິ ຈ;

ປຕ຺ໂຕ ສພ຺ພປໍສຸກູລໍ, ປຣິສ຺ສວນ ນຄ຺ຄິຍໍ.

ຄນ຺ຘປຸປ຺ຜໍ ອາສິຕ຺ຕກໍ, ມໂຬຣິເກກຠາຊນໍ;

ເຈລປຕິ ປາທຆໍສີ, ພີຊນີ ຉຕ຺ຕເມວ ຈ.

ນຂາໂລມາ ກາຍພນ຺ຘາ, ນິວາສນປາຣຸປນາ;

ກາຊ ທນ຺ຕກຏ຺ຐຎ຺ເຈວ, ຣຸກ຺ຂາໂຣຫນກມ຺ປິ ຈ.

ຉນ຺ທາໂຣປາ ໂລກາຍຕາ, ຂິປິຕໍ ລສຸຓໍ ຕຖາ;

ນ ອກ຺ກມິຕພ຺ພາທີນິ, ອວນ຺ທິຍາ ຈ ວນ຺ທິຍາ.

ວນ຺ທນາກາຣກຖາ ຈ, ອາສນ຺ທາທິກຖາປິ ຈ;

ອຸຈ຺ຈາສນມຫາສນໍ, ປາສາທປຣິໂຠຄກໍ.

ອຸປາຫນໍ ຍານຎ຺ເຈວ, ຈີວຣໍ ຉິນ຺ນຈີວຣໍ;

ອກປ຺ປິຍຈີວຣຎ຺ຈ, ຈີວຣສ຺ສ ວິຈາຣຓາ.

ທຓ຺ຑກຖິນກຎ຺ເຈວ, ຄຫປຕິຈີວຣໍ ຕຖາ;

ຉຈີວຣໍ ຣຊນາທິ, ອຕິເຣກຎ຺ຈ ຈີວຣໍ.

ອຏ຺ຐວຣໍ ນິສີທນໍ, ອຘມ຺ມກມ຺ມເມວ ຈ;

ໂອກາໂສ ສທ຺ຘາເທຍ຺ໂຍ ຈ, ສນ຺ຕຣຸຕ຺ຕຣໂກປິ ຈ.

ຈີວຣນິກ຺ເຂໂປ ເຈວ, ສຕ຺ຖວຕ຺ຖິກມ຺ມໍ ຕຖາ;

ນຫາປິໂຕ ທສຠາໂຄ, ປາເຖຍ຺ຍໍ ປເທໂສປິ ຈ.

ສໍສຏ຺ຐໍ ປຎ຺ຈເຠສຊ຺ຊໍ, ທຸຕິຍໍ ວສາ ມູລກໍ;

ປິຏ຺ຐໍ ກສາວ ປຓ຺ຓຎ຺ຈ, ຜລຎ຺ຈ ຊຕຸ ໂລຓກໍ.

ຈຸຓ຺ຓໍ ອມນຸສ຺ສາພາຘໍ, ອຎ຺ຊນໍ ນຕ຺ຖຸເມວ ຈ;

ຘູມເນຕ຺ຕໍ ເຕລປາກໍ, ເສທໍ ໂລຫິຕໂມຈນໍ.

ປາທພ຺ຠຎ຺ຊໍ ຄຓ຺ຑາພາໂຘ, ວິສຎ຺ຈ ຆຣທິນ຺ນໂກ;

ທຸຏ຺ຐຄຫຓິໂກ ປຓ຺ຑຸ-ໂຣໂຄ ຉວິໂທໂສປິ ຈ.

ອຠິສນ຺ນໂທສກາໂຍ, ໂລຓສຸວີຣໂກ ຕຖາ;

ອນ຺ໂຕວຸຕ຺ຖາທິກຖາ ຈ, ອຸຄ຺ຄຫິຕປຏິຄ຺ຄໂຫ.

ຕໂຕ ນິຫຕກຖາ ຈ, ປຸເຣຠຕ຺ຕປຏິຄ຺ຄໂຫ;

ວນຏ຺ຐໍ ໂປກ຺ຂຣຏ຺ຐຎ຺ຈ, ຕຖາ ອກຕກປ຺ປຕໍ.

ຍາຄຸກຖາ ຄຸຬກຖາ, ມຫາປເທສເມວ ຈ;

ອານິສໍສກຖາ ເຈຕິ, ປກິຓ຺ຓກມ຺ຫິ ອາຄຕາ.

ຄຓໂຠຊນກຖາ

໑. ຕຕ຺ຖ ຄຓິຕພ຺ໂພ ສງ຺ຂ຺ຍາຕພ຺ໂພຕິ ຄໂຓ, ໂຍ ໂກຈິ ສມູໂຫ, ອິຘ ປນ ຈຕຸວຄ຺ຄາທິຄໂຓ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຠຸຎ຺ຊເຕ ໂຠຊນໍ, ພ຺ຍວຫຣຓຠາວສງ຺ຂາຕາ ໂຠຊນກິຣິຍາ, ຄຓສ຺ສ ໂຠຊນໍ ຄຓໂຠຊນໍ, ຕສ຺ມິໍ. ຄຓໂຠຊເນ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ໂຫຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ຊນກເຫຕຸມ຺ຫິ ຠຸມ຺ມວຈນໍ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສມຍາຕິ ຄິລານາທິສຕ຺ຕວິຘໍ ສມຍໍ ຐເປຕ຺ວາ. ອິມສ຺ສ ສິກ຺ຂາປທສ຺ສ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຕ ຄຓໂຠຊນໍ ວຕ຺ຖຸວເສເນວ ປາກຏນ຺ຕິ ຕໍ ອວຕ຺ວາ ‘‘ຄຓໂຠຊນໍ ນາມ ຍຕ຺ຖ…ເປ… ນິມນ຺ຕິຕາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ນິມນ຺ຕນວເສເນວສ຺ສ ປທຠາຊເນ ຄຓໂຠຊນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ຈິ ປນ ສິກ຺ຂາປທໍ ວຕ຺ຖຸອນຸຣູປມ຺ປິ ສິຍາຕິ ‘‘ປທຠາຊເນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຄຓໂຠຊນໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ເກສຎ຺ຈິ ອາສງ຺ກາ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ຕນ຺ນິວຕ຺ຕນຕ຺ຖໍ ‘‘ຄຓໂຠຊນໍ ທ຺ວີຫິ ອາກາເຣຫິ ປສວຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອກໂຕ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖໍ ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຐິຕາ ເອກໂຕ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ນາມາຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ຠຕ຺ຕໍ ເທຫີ’ຕິ ວາ ວິຎ຺ຎາເປຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ວຈນໂຕ, ເຫຏ຺ຐາ ‘‘ຕ຺ວໍ ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠຕ຺ຕໍ ເທຫິ, ຕ຺ວໍ ທ຺ວິນ຺ນນ຺ຕິ ເອວໍ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ’’ຕິ ວຈນໂຕ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ອຎ຺ເຎນ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕມ຺ປິ ສາທິຍນ຺ຕສ຺ສ ຄຓໂຠຊນໍ ໂຫຕິເຍວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອວໍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຕ ປສວຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ສຕິ ຄຓນ຺ຕສ຺ສ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຄຫເຓ ອິມິນາ ສິກ຺ຂາປເທນ ອາປຕ຺ຕິ, ວິສຸໍ ຄຫເຓ ປຓີຕໂຠຊນສູໂປທນວິຎ຺ຎຕ຺ຕີຫິ ອາປຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂຠຊນານໍ ນາມໍ ຄເຫຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ໂຠຊນໍ ຄຓ຺ຫຖາຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ຄຓໂຠຊນໍ ໂຫຕິເຍວາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ‘‘ເຫຏ຺ຐາ ອທ຺ຘານຄມນວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ, ນາວາຠິຣຸຫນວຕ຺ຖຸສ຺ມິຎ຺ຈ ‘ອິເຘວ, ຠນ຺ເຕ, ຠຸຎ຺ຊຖາ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຍສ຺ມາ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຍນ຺ຕາ ນ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫິໍສຸ, ຕສ຺ມາ ‘ຠຸຎ຺ຊຖາ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ຄຓໂຠຊນໍ ໂຫຕິເຍວາ’’ຕິ ຕີສຸປິ ຄຓ຺ຐິປເທສຸ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂຠຊນານໍ ນາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິມນ຺ເຕຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປນ ‘‘ໂອທນໍ ຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ວາ ‘‘ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ວາ ໂຠຊນນາມໍ ຄເຫຕ຺ວາວ ວຸຕ຺ເຕ ຄຓໂຠຊນໍ ໂຫຕິ, ນ ອຎ຺ຎຖາ. ‘‘ອິເຘວ, ຠນ຺ເຕ, ຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ‘‘ໂອທນ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວາ ວຕ຺ວາວ ເຕ ເອວໍ ນິມນ຺ເຕສຸນ຺ຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຄຓວເສນ ວາ ນິມນ຺ຕິຕຕ຺ຕາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອປກຕຎ຺ຎຸຕາຍ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຍນ຺ຕາ ນ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫິໍສູຕິ ອຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ຂນ຺ຕິ, ວີມໍສິຕ຺ວາ ຍຸຕ຺ຕຕຣໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ປາຈິຕ຺ຕິຍ ໒.໒໑໗-໒໑໘) ປນ ‘‘ເຍນ ເກນຈິ ເວວຈເນນາຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘ໂຠຊນໍ ຄຓ຺ຫຖາ’ຕິອາທິສາມຎ຺ຎນາເມນປິ ຄຓໂຠຊນໍ ໂຫຕິ. ຍໍ ປນ ປາຬິຍໍ ອທ຺ຘານຄມນາທິວຕ຺ຖູສຸ ‘ອິເຘວ ຠຸຎ຺ຊຖາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕວຈນສ຺ສ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຍນໍ, ຕມ຺ປິ ໂອທນາທິນາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເອວ ກຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ກຸຣຸນ຺ທີວຈເນ ວິຈາເຣຕີຕິ ປຎ຺ຈຂຓ຺ຑາທິວເສນ ສໍວິທຫຕິ. ຆຏ຺ເຏຕີຕິ ອນຸວາຕໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖນ, ທຓ຺ຑເກນ ວາ ຆຏ຺ເຏຕິ. ສຸຕ຺ຕໍ ກໂຣຕີຕິ ສຸຕ຺ຕໍ ວຏ຺ເຏຕິ. ວເລຕີຕິ ທຓ຺ຑເກ ວາ ຫຕ຺ເຖ ວາ ອາວຏ຺ເຏຕິ. ‘‘ອຠິນວສ຺ເສວ ຈີວຣສ຺ສ ກຣຓໍ ອິຘ ຈີວຣກມ຺ມໍ ນາມ, ປຸຣາຓຈີວເຣ ສູຈິກມ຺ມໍ ຈີວຣກມ຺ມໍ ນາມ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ປາຈິຕ຺ຕິຍ ໒.໒໑໗-໒໑໘) ປນ ‘‘ອາຄນ຺ຕຸກປຏ຺ຏນ຺ຕິ ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອນ຺ວາຘິໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ກຣຓຈີວຣໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຐເປຕີຕິ ເອກໍ ອນ຺ຕໍ ຈີວເຣ ພນ຺ຘນວເສນ ຐເປຕິ. ປຈ຺ຈາຄຕໍ ສິພ຺ພຕີຕິ ຕສ຺ເສວ ທຸຕິຍອນ຺ຕໍ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອາຫຕໍ ສິພ຺ພຕິ. ອາຄນ຺ຕຸກປຏ຺ຏໍ ພນ຺ຘຕີຕິ ຈີວເຣນ ລຄ຺ຄໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສຸຕ຺ເຕນ ພນ຺ຘຕິ. ຆຏ຺ເຏຕີຕິ ປມາເຓນ ຄເຫຕ຺ວາ ທຓ຺ຑາທີຫິ ຆຏ຺ເຏຕິ. ສຸຕ຺ຕໍ ກໂຣຕີຕິ ສຸຕ຺ຕໍ ຕິຄຸຓາທິຠາເວນ ວຏ຺ເຏຕິ. ວເລຕີຕິ ອເນກຄຸຓສຸຕ຺ຕໍ ຫຕ຺ເຖນ ວາ ຈກ຺ກທຓ຺ເຑນ ວາ ວຏ຺ເຏຕິ ເອກຕ຺ຕໍ ກໂຣຕິ. ປຣິວຕ຺ຕນໍ ກໂຣຕີຕິ ປຣິວຕ຺ຕນທຓ຺ຑຍນ຺ຕກໍ ກໂຣຕິ. ຍສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ຕຄຸຬໍ ປເວເສຕ຺ວາ ເວຬຸນາຬິກາທີສຸ ຐເປຕ຺ວາ ປຣິພ຺ຠມາເປຕ຺ວາ ສຸຕ຺ຕໂກຏິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອາກຑ຺ຒນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍໍ (ວຊິຣ. ຏີ. ປາຈິຕ຺ຕິຍ ໒໐໙-໒໑໘) ນ ‘‘ອາຄນ຺ຕຸກປຏ຺ຏໍ ໂມຆສຸຕ຺ເຕນ ສິພ຺ພິຕ຺ວາ ຐເປນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອນຸວາເຕ ຍຖາ ເອກຕລໍ ໂຫຕິ, ຕຖາ ຫຕ຺ເຖຫິ ຆຏ຺ເຏຕິ. ວເລຕີຕິ ອາວຏ຺ເຏຕິ. ປຣິວຕ຺ຕນນ຺ຕິ ສຸຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕານໍ ສຸຂຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ສຸຕ຺ຕປຣິວຕ຺ຕນໍ ກໂຣຕິ, ປຏ຺ຏໍ ສິພ຺ພນ຺ຕານໍ ສຸຂສິພ຺ພນຕ຺ຖໍ ປຏ຺ຏປຣິວຕ຺ຕນຎ຺ຈ, ນວຈີວຣກາຣໂກ ອິຘາຘິປ຺ເປໂຕ, ນ ອິຕໂຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອນິມນ຺ຕິຕຈຕຸຕ຺ຖນ຺ຕິ ອນິມນ຺ຕິໂຕ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ຍສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸຈຕຸກ຺ກສ຺ສ, ຕໍ ອນິມນ຺ຕິຕຈຕຸຕ຺ຖໍ. ເອວໍ ເສເສສຸປິ. ເຕນາຫ ‘‘ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຈຕຸກ຺ການ’’ນ຺ຕິ, ‘‘ຈຕຸຕ຺ເຖ ອາຄເຕ ນ ຍາເປນ຺ຕີຕິ ວຈນໂຕ ສເຈ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ, ຈຕ຺ຕາໂຣເຍວ ຈ ຕຕ຺ຖ ນິສິນ຺ນາ ຍາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຄຓໂຠຊນາປຕ຺ຕິຊນກນິມນ຺ຕນຠາວໂຕ ‘‘ອກປ຺ປິຍນິມນ຺ຕນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສມ຺ປເວເສຕ຺ວາຕິ ນິສີທາເປຕ຺ວາ. ຄໂຓ ຠິຊ຺ຊຕີຕິ ຄໂຓ ອາປຕ຺ຕິໍ ນ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ປາຈິຕ຺ຕິຍ ໒.໒໒໐) ປນ ‘‘ສມ຺ປເວເສຕ຺ວາຕິ ເຕຫິ ໂຍເຊຕ຺ວາ. ຄໂຓ ຠິຊ຺ຊຕີຕິ ນິມນ຺ຕິຕສງ຺ໂຆ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ຍຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຠິກ຺ຂູ…ເປ… ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ອິມາຍ ປາຬິຍາ ສໍສນ຺ທນໂຕ ‘‘ອິຕເຣສໍ ປນ ຄຓປູຣໂກ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອວິເສເສນາຕິ ‘‘ຄິລາໂນ ວາ ຈີວຣກາຣໂກ ວາ’’ຕິ ອວິເສເສຕ຺ວາ ສພ຺ພສາຘາຣຓວຈເນນ. ຕສ຺ມາຕິ ອວິເສສິຕຕ຺ຕາ.

ອຘິວາເສຕ຺ວາ ຄເຕສູຕິ ເອຕ຺ຖ ອກປ຺ປິຍນິມນ຺ຕນາຘິວາສນກ຺ຂເຓ ປຸພ຺ພປໂຍເຄ ທຸກ຺ກຏມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ, ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຕ ປສວເນ ປນ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ອິຕຣສິກ຺ຂາປເທຫິ ທຸກ຺ກຏໍ ໂຫຕີຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຠຸຕ຺ວາ ຄເຕສູຕິ ເອຕ຺ຖ ອາຄເຕສຸປິ ໂຠຊນກິຈ຺ເຈ ນິຏ຺ຐິເຕ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕານິ ຈ ເຕຫິ ເອກໂຕ ນ ຄຫິຕານີຕິ ເຍຫິ ໂຠຊເນຫິ ວິສງ຺ເກໂຕ ນຕ຺ຖິ, ຕານິ ໂຠຊນານິ ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ເອກໂຕ ນ ຄຫິຕານິ ເອເກນ ປຈ຺ຉາ ຄຫິຕຕ຺ຕາ. ມຫາເຖເຣຕິ ຠິກ຺ຂູ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ນິມນ຺ຕນໍ ສາທິຍຖາຕິ ນິມນ຺ຕນຠຕ຺ຕໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫຖ. ຍານີຕິ ກຸມ຺ມາສາທີນິ ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ເອເກນ ປຈ຺ຉາ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ເອກໂຕ ນ ຄຫິຕານິ. ຠຕ຺ຕຸທ຺ເທສເກນ ປຓ຺ຑິເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ…ເປ… ໂມເຈຕພ຺ພາຕິ ເອເຕນ ຠຕ຺ຕຸທ຺ເທສເກນ ອກປ຺ປິຍນິມນ຺ຕເນ ສາທິເຕ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ສາທິຕໍ ໂຫຕິ, ເອກໂຕ ຄຓ຺ຫນ຺ຕານໍ ຄຓໂຠຊນາປຕ຺ຕິ ຈ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ທູຕສ຺ສ ທ຺ວາເຣ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຈນຠເຍນ ‘‘ຄາມທ຺ວາເຣ ອຏ຺ຐຕ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາຕິ ອນ຺ຕຣວີຖິອາທີສຸ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຐິຕານໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ. ຠິກ຺ຂູນໍ ອຕ຺ຖາຍ ຆຣທ຺ວາເຣ ຐເປຕ຺ວາ ທີຍມາເນປິ ເອເສວ ນໂຍ. ນິວຕ຺ຕຖາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ນິວຕ຺ຕິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ‘‘ນິວຕ຺ຕຖາ’’ຕິ ວິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ‘‘ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວຏ຺ຏຕິ.

ປຣມ຺ປຣໂຠຊນກຖາ

໒. ປຣມ຺ປຣໂຠຊນກຖາຍໍ ປນ ປຣສ຺ສ ປຣສ຺ສ ໂຠຊນໍ ປຣມ຺ປຣໂຠຊນໍ. ກິໍ ຕໍ? ປຐມໍ ນິມນ຺ຕິຕຠຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ໂຠຊນກິຣິຍາ. ປຣມ຺ປຣໂຠຊນໍ ຄຓໂຠຊນໍ ວິຍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຕ ຈ ນິມນ຺ຕນໂຕ ຈ ນ ປສວຕີຕິ ອາຫ ‘‘ປຣມ຺ປຣໂຠຊນໍ ປນາ’’ຕິອາທິ. ປນ-ສທ຺ໂທ ວິເສສຕ຺ຖໂຊຕໂກ. ວິກປ຺ປນາວເສເນວ ຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ອສນ຺ຕໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ ອນຸປຎ຺ຎຕ຺ຕິວເສນ ວິກປ຺ປນໍ ອຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຍຖາປຎ຺ຎຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທເມວ ຐປິຕໍ. ປຣິວາເຣ (ປຣິ. ໘໖) ປນ ວິກປ຺ປນາຍໍ ອນຸຊານນມ຺ປິ ອນຸປຎ຺ຎຕ຺ຕິສທິສນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ‘‘ຈຕສ຺ໂສ ອນຸປຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ມຫາປຈ຺ຈຣິຍາທີສຸ ວຸຕ຺ຕນຍໍ ປຈ຺ຉາ ວທນ຺ໂຕ ປາຬິຍາ ສໍສນ຺ທນໂຕ ປຣມ຺ມຸຂາວິກປ຺ປນເມວ ປຕິຏ຺ຐາເປຕິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ຕທາ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິເກ ຐເປຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຠາວໂຕ ເຖໂຣ ສມ຺ມຸຂາວິກປ຺ປນໍ ນາກາສິ, ຠຄວຕາ ຈ ວິສຸໍ ສມ຺ມຸຂາວິກປ຺ປນາ ນ ວຸຕ຺ຕາ, ຕຖາປິ ສມ຺ມຸຂາວິກປ຺ປນາປິ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເຕເນວ ມາຕິກາຏ຺ຐກຖາຍມ຺ປິ (ກງ຺ຂາ. ອຏ຺ຐ. ປຣມ຺ປຣໂຠຊນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ) ‘‘ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ປຎ຺ຈສຸ ສຫຘມ຺ມິເກສຸ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ‘ມຍ຺ຫໍ ຠຕ຺ຕປຈ຺ຈາສໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ທມ຺ມີ’ຕິ ວາ ‘ວິກປ຺ເປມີ’ຕິ ວາ ເອວໍ ສມ຺ມຸຂາ ວາ ‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ທມ຺ມີ’ຕິ ວາ ‘ວິກປ຺ເປມີ’ຕິ ວາ ເອວໍ ປຣມ຺ມຸຂາ ວາ ປຐມນິມນ຺ຕນໍ ອວິກປ຺ເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ນິມນ຺ຕິຕກຸເລ ລທ຺ຘຠິກ຺ຂໂຕ ເອກສິຕ຺ຖມ຺ປິ ອຊ຺ໂຌຫຣຕິ, ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ປຎ຺ຈຫິ ໂຠຊເນຫິ ນິມນ຺ຕິຕສ຺ສ ເຍນ ເຍນ ປຐມໍ ນິມນ຺ຕິໂຕ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ໂຠຊນໂຕ ອຸປ຺ປຏິປາຏິຍາ ອວິກປ຺ເປຕ຺ວາ ວາ ປຣສ຺ສ ປຣສ຺ສ ໂຠຊນໍ ປຣມ຺ປຣໂຠຊນນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ສເຈ ປນ ມູລນິມນ຺ຕນໍ ເຫຏ຺ຐາ ໂຫຕິ, ປຈ຺ຉິມໍ ປຈ຺ຉິມໍ ອຸປຣິ, ຕໍ ອຸປຣິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕີ’’ຕິ. ຫຕ຺ຖໍ ອນ຺ໂຕ ປເວເສຕ຺ວາ ສພ຺ພເຫຏ຺ຐິມໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ຐິຕມ຺ປິ ອນ຺ໂຕຫຕ຺ຖຄຕໍ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຫຕ຺ຖໍ ປນ…ເປ… ຍຖາ ຍຖາ ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ. ຂີຣສ຺ສ ຣສສ຺ສ ຈ ຠຕ຺ເຕນ ອມິສ຺ສໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຣິ ຐິຕຕ຺ຕາ ‘‘ຂີຣໍ ວາ ຣສໍ ວາ ປິວໂຕ ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ມຫາອຸປາສໂກຕິ ເຄຫສ຺ສາມິໂກ. ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘ອາປຕ຺ຕີ’ຕິ ວຈເນນ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ‘ວຏ຺ຏຕີ’ຕິ ວຈນໍ ວິຣຸທ຺ຘໍ ວິຍ ທິສ຺ສຕິ. ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ອຘິປ຺ປາໂຍ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວິຠາວິໂຕ’’ຕິ ມຫາຄຓ຺ຐິປເທ ວຸຕ຺ຕໍ.

ສພ຺ເພ ນິມນ຺ເຕນ຺ຕີຕິ ອກປ຺ປິຍນິມນ຺ຕນວເສນ ນິມນ຺ເຕນ຺ຕິ. ‘‘ປຣມ຺ປຣໂຠຊນໍ ນາມ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂຠຊນານໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ໂຠຊເນນ ນິມນ຺ຕິໂຕ, ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂຠຊນານໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ເອຕໍ ປຣມ຺ປຣໂຠຊນໍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສຕິປິ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍາຍ ປຐມໍ ລທ຺ຘຠາເວ ‘‘ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ລທ຺ຘໍ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ອາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ປາຈິຕ຺ຕິຍ ໒.໒໒໙) ປນ ‘‘ຂີຣໍ ວາ ຣສໍ ວາຕິ ປຎ຺ຈໂຠຊນາມິສ຺ສໍ ຠຕ຺ຕໂຕ ອຸປຣິ ຐິຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຎ຺ຫິ ອໂຠຊນຕ຺ຕາ ອຸປ຺ປຏິປາຏິຍາ ປິວໂຕປິ ອນາປຕ຺ຕິ. ເຕນາຫ ‘ຠຸຎ຺ຊນ຺ເຕນາ’ຕິອາທີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍໍ (ວຊິຣ. ຏີ. ປາຈິຕ຺ຕິຍ ໒໒໙) ປນ ‘‘ເອຕ຺ຖ ‘ມຫາອຸປາສໂກ ຠິກ຺ຂູ ນິມນ຺ເຕຕິ…ເປ… ປຈ຺ຉາ ລທ຺ຘໍ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ. ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ລທ຺ຘຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ອາປຕ຺ຕີ’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຈນໂຕ, ‘ກາລສ຺ເສວ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິມ຺ຫາ’ຕິ ປາຬິໂຕ, ຂນ຺ຘເກ ‘ນ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ນິມນ຺ຕເນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ໂຠຊ຺ຊຍາຄຸ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພາ, ໂຍ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ຍຖາຘມ຺ໂມ ກາເຣຕພ຺ໂພ’ຕິ ວຈນໂຕ ຈ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ວາ ປເວເທຕຸ ອນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ວາ, ປຐມຄຫິຕນິມນ຺ຕິຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຐມນິມນ຺ຕນໂຠຊນໂຕ ອຎ຺ຎໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປຣສນ຺ຕກໍ ໂຠຊນໍ ປຣມ຺ປຣໂຠຊນາປຕ຺ຕິໍ ກໂຣຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ, ສງ຺ຆຄຓໂຕ ລທ຺ຘໍ ວາ ອຄຫຏ຺ຐສນ຺ຕກໍ ວຏ຺ຏຕິ, ນິມນ຺ຕນໂຕ ປຐມໍ ນິພທ຺ຘຕ຺ຕາ ປນ ນິຈ຺ຈຠຕ຺ຕາທິປຣສນ຺ຕກມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອນາປຸຈ຺ຉາກຖາ

໓. ອນາປຸຈ຺ຉາກຖາຍໍ ‘‘ປກຕິວຈເນນາຕິ ເອຕ຺ຖ ຍໍ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຐິເຕນ ໂສຕຸໍ ສກ຺ກາ ຠເວຍ຺ຍ, ຕໍ ປກຕິວຈນໍ ນາມ. ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພຕິ ‘ອຫໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຆຣໍ ຄຈ຺ຉາມີ’ຕິ ວາ ‘ຈາຣິຕ຺ຕກໍ ອາປຊ຺ຊາມີ’ຕິ ວາ ອີທິເສນ ວຈເນນ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂຠຊນານໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ນິມນ຺ຕນສາທິຍນໍ, ສນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອນາປຸຈ຺ຉາ, ຠຕ຺ຕິຍຆຣໂຕ ອຎ຺ຎຆຣປ຺ປເວສນໍ, ມຊ຺ຌນ຺ຫິການຕິກ຺ກໂມ, ສມຍສ຺ສ ວາ ອາປທານໍ ວາ ອຠາໂວຕິ ອິມານິ ປເນຕ຺ຖ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານີ’’ຕິ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ປາຈິຕ຺ຕິຍ ໓.໒໙໘) ເອຕ຺ຕກເມວ ວຸຕ຺ຕໍ, ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ປຈິຕ຺ຕິຍ ໒.໒໙໘) ປນ ‘‘ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ອາໂຣຈນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ໂຍ ອປຣິເຍສິຕພ຺ໂພ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ທິສ຺ສຕິ, ໂສ ສເຈປິ ປກຕິວຈນສ຺ສ ສວນູປຈາຣໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຐິໂຕ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ເຕນາຫ ‘ອປິຈ…ເປ… ຍໍ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ’ຕິອາທິ. ອນາປຕ຺ຕິວາເຣ ເຈຕ຺ຖ ອນ຺ຕຣາຣາມາທີນຎ຺ເຎວ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິຫາຣໂຕ ຄາມວີຖິໍ ອນຸຎ຺ຎາຕກາຣຓໍ ວິນາ ອຕິກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສາປິ ອາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ນ ປນ ຆຣູປຈາຣໍ ອຕິກ຺ກມນ຺ຕສ຺ເສວ. ຍໍ ປນ ປາຬິຍໍ ‘ອຎ຺ຎສ຺ສ ຆຣູປຈາຣໍ ໂອກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ…ເປ… ປຐມປາທໍ ອຸມ຺ມາຣໍ ອຕິກ຺ກາເມຕີ’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ຄາເມ ປວິຏ຺ຐໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຖາປິ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຆຣູປຈາຣໍ ອໂນກ຺ກມິຕ຺ວາ ວີຖິມຊ຺ເຌເນວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕຆຣທ຺ວາຣາຠິມຸເຂ ຐຕ຺ວາ ມນຸສ຺ເສ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສປິ ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວ. ຕຕ຺ຖ ເກຈິ ‘ວີຖິຍໍ ອຕິກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ຆຣູປຈາຣຄຓນາຍ ອາປຕ຺ຕິໂຍ’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອຎ຺ເຎ ປນ ‘ຍານິ ກຸລານິ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຄໂຕ, ເຕສໍ ຄຓນາຍາ’ຕິ. ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂຠຊນານໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ນິມນ຺ຕນສາທິຍນໍ, ສນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອນາປຸຈ຺ຉນາ, ຠຕ຺ຕິຍຆຣໂຕ ອຎ຺ຎຆຣູປສງ຺ກມນໍ, ມຊ຺ຌນ຺ຫິການຕິກ຺ກໂມ, ສມຍາປທານໍ ອຠາໂວຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານີ’’ຕິ. ວິກາລຄາມປ຺ປເວສເນປິ ‘‘ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ຄາມສ຺ສ ອຸປຈາໂຣ ອທິນ຺ນາທາເນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ອິມິນາ ທຸຕິຍເລຑ຺ຑຸປາໂຕ ອິຘ ອຸປຈາໂຣຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ສນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອນາປຸຈ຺ຉນາ, ອນຸຎ຺ຎາຕກາຣຓາຠາໂວ, ວິກາເລ ຄາມປ຺ປເວສນນ຺ຕິ ອິມານິ ປເນຕ຺ຖ ຕີຓິ ອງ຺ຄານິ.

ປໍສຸກູລກຖາ

໔. ປໍສຸກູລກຖາຍໍ ອຠິນ຺ເນ ສຣີເຣຕິ ອພ຺ຠຸຓ຺ເຫ ອລ຺ລສຣີເຣ. ‘‘ອພ຺ຠຸຓ຺ເຫ’’ຕິ ອິມິນາປິ ວຸຕ຺ຕເມວ ປຣິຍາຍເຠທມນ຺ຕເຣນ ວິຠາເວຕຸໍ ‘‘ອລ຺ລສຣີເຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ວິສຠາຄສຣີເຣຕິ ອິຕ຺ຖິສຣີເຣ. ວິສຠາຄສຣີຣຕ຺ຕາ ອຈ຺ຈາສນ຺ເນນ ນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ສີເສ ວາ’’ຕິອາທິ. ວຏ຺ຏຕີຕິ ວິສຠາຄສຣີເຣປິ ອຕ຺ຕນາວ ວຸຕ຺ຕວິຘິໍ ກາຕຸໍ ສາຏກຎ຺ຈ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ກິຎ຺ຈາປິ ອິມິນາ ສິກ຺ຂາປເທນ ອນາປຕ຺ຕິ, ອິຕ຺ຖິຣູປໍ ປນ ອາມສນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ‘‘ຍຖາກມ຺ມໍ ຄໂຕຕິ ຕໂຕ ເປຕຕ຺ຕຠາວໂຕ ມຕຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ອພ຺ຠຸຓ຺ເຫຕິ ອາສນ຺ນມຣຓຕາຍ ສຣີຣສ຺ສ ອຸຓ຺ຫສມງ຺ຄິຕໍ ທສ຺ເສຕິ, ເຕເນວາຫ ‘ອລ຺ລສຣີເຣ’ຕິ. ກຸຓປສຠາວໍ ອຸປຄຕມ຺ປິ ຠິນ຺ນເມວ ອລ຺ລຠາວໂຕ ຠິນ຺ນຕ຺ຕາ. ວິສຠາຄສຣີເຣຕິ ອິຕ຺ຖິສຣີເຣ. ‘ສີເສ ວາ’ຕິອາທິ ອຘກ຺ຂເກ ອຸພ຺ຠຊາຓຸມຓ຺ຑເລ ປເທເສ ຈິຕ຺ຕວິກາຣປ຺ປຕ຺ຕິໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ອນາມສນ຺ເຕນ ກຕໍ ສຸກຕເມວ. ມຕສຣີຣມ຺ປິ ຫິ ເຍນ ເກນຈິ ອາກາເຣນ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ຜຸສນ຺ຕສ຺ສ ອນາມາສທຸກ຺ກຏເມວາຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ຍຸຕ຺ຕເມວ. ນ ຫິ ອປາຣາຊິກວຕ຺ຖຸເກປິ ຈິຕ຺ຕາທິອິຕ຺ຖິຣູເປ ຠວນ຺ຕໍ ທຸກ຺ກຏໍ ປາຣາຊິກວຕ຺ຖຸຠູເຕ ມຕິຕ຺ຖິສຣີເຣ ນິວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ໑.໑໓໕) ວຸຕ຺ຕ.

ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ອາຈຣິເຍນ ອວຸຕ຺ຕາປິ ປໍສຸກູລກຖາ ປໍສຸກູລສາມຎ຺ເຎນ ເວທິຕພ຺ພາ. ສາ ຫິ ຈີວຣກ຺ຂນ຺ຘເກ (ມຫາວ. ໓໔໐) ເອວໍ ອາຄຕາ ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ເຍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຄຫປຕິຈີວຣໍ ສາທິຍນ຺ຕິ, ເຕ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຍນ຺ຕາ ປໍສຸກູລໍ ນ ສາທິຍນ຺ຕິ ‘ເອກໍເຍວ ຠຄວຕາ ຈີວຣໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ, ນ ທ຺ເວ’ຕິ. ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ – ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄຫປຕິຈີວຣໍ ສາທິຍນ຺ເຕນ ປໍສຸກູລມ຺ປິ ສາທິຍິຕຸໍ, ຕທຸຠເຍນປາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິໍ ວຓ຺ເຓມີ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ເອກໍເຍວ ຠຄວຕາ ຈີວຣໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ, ນ ທ຺ເວຕິ ເຕ ‘ກິຣ ອິຕຣີຕເຣນ ຈີວເຣນາ’ຕິ ເອຕສ຺ສ ‘ຄຫປຕິເກນ ວາ ປໍສຸກູເລນ ວາ’ຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຖໍ ສລ຺ລກ຺ຂິໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ປນ ອິຕຣີຕເຣນປີຕິ ອປ຺ປຄ຺ເຆນປິ ມຫຄ຺ເຆນປິ ເຍນ ເກນຈີຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ຘຸຕງ຺ຄໍ ອສມາທິຍິຕ຺ວາ ວິນຍປໍສຸກູລມຕ຺ຕສາທິຍເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຄຫປຕິຈີວຣມ຺ປິ ສາທິຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ປໍສຸກູລຘຸຕງ຺ຄຘຣສ຺ສ ປນ ຄຫປຕິຈີວຣໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ ‘‘ຄຫປຕິຈີວຣໍ ປຏິກ຺ຂິປາມິ, ປໍສຸກູລິກງ຺ຄໍ ສມາທິຍາມີ’’ຕິ ສມາທານໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ ໂກສເລສຸ ຊນປເທສຸ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ. ເອກຈ຺ເຈ ຠິກ຺ຂູ ສຸສານໍ ໂອກ຺ກມິໍສຸ ປໍສຸກູລາຍ, ເອກຈ຺ເຈ ຠິກ຺ຂູ ນາຄເມສຸໍ. ເຍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ສຸສານໍ ໂອກ຺ກມິໍສຸ ປໍສຸກູລາຍ, ເຕ ປໍສຸກູລານິ ລຠິໍສຸ. ເຍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ນາຄເມສຸໍ, ເຕ ເອວມາຫໍສຸ ‘‘ອມ຺ຫາກມ຺ປິ, ອາວຸໂສ, ຠາຄໍ ເທຖາ’’ຕິ. ເຕ ເອວມາຫໍສຸ ‘‘ນ ມຍໍ, ອາວຸໂສ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຠາຄໍ ທສ຺ສາມ, ກິສ຺ສ ຕຸມ຺ເຫ ນາຄມິຕ຺ຖາ’’ຕິ. ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ – ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ນາຄເມນ຺ຕານໍ ນາກາມາ ຠາຄໍ ທາຕຸນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ນາຄເມສຸນ຺ຕິ ຍາວ ເຕ ສຸສານໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕາວ ເຕ ນ ອຈ຺ຉິໍສຸ, ປກ຺ກມິໍສຸເຍວ. ນາກາມາ ຠາຄໍ ທາຕຸນ຺ຕິ ນ ອນິຈ຺ຉາຍ ທາຕຸໍ. ຍທິ ປນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ທາຕພ຺ໂພ.

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ ໂກສເລສຸ ຊນປເທສຸ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ. ເອກຈ຺ເຈ ຠິກ຺ຂູ ສຸສານໍ ໂອກ຺ກມິໍສຸ ປໍສຸກູລາຍ, ເອກຈ຺ເຈ ຠິກ຺ຂູ ອາຄເມສຸໍ. ເຍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ສຸສານໍ ໂອກ຺ກມິໍສຸ ປໍສຸກູລາຍ, ເຕ ປໍສຸກູລານິ ລຠິໍສຸ. ເຍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຄເມສຸໍ, ເຕ ເອວມາຫໍສຸ ‘‘ອມ຺ຫາກມ຺ປິ, ອາວຸສາ,ເອ ຠາຄໍ ເທຖາ’’ຕິ. ເຕ ເອວມາຫໍສຸ ‘‘ນ ມຍໍ, ອາວຸໂສ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຠາຄໍ ທສ຺ສາມ, ກິສ຺ສ ຕຸມ຺ເຫ ນ ໂອກ຺ກມິຕ຺ຖາ’’ຕິ. ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ – ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຄເມນ຺ຕານໍ ອກາມາ ຠາຄໍ ທາຕຸນ຺ຕິ.

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ ໂກສເລສຸ ຊນປເທສຸ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ. ເອກຈ຺ເຈ ຠິກ຺ຂູ ປຐມໍ ສຸສານໍ ໂອກ຺ກມິໍສຸ ປໍສຸກູລາຍ, ເອກຈ຺ເຈ ຠິກ຺ຂູ ປຈ຺ຉາ ໂອກ຺ກມິໍສຸ. ເຍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ປຐມໍ ສຸສານໍ ໂອກ຺ກມິໍສຸ ປໍສຸກູລາຍ, ເຕ ປໍສຸກູລານິ ລຠິໍສຸ. ເຍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ປຈ຺ຉາ ໂອກ຺ກມິໍສຸ, ເຕ ນ ລຠິໍສຸ. ເຕ ເອວມາຫໍສຸ ‘‘ອມ຺ຫາກມ຺ປິ, ອາວຸໂສ, ຠາຄໍ ເທຖາ’’ຕິ. ເຕ ເອວມາຫໍສຸ ‘‘ນ ມຍໍ, ອາວຸໂສ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຠາຄໍ ທສ຺ສາມ, ກິສ຺ສ ຕຸມ຺ເຫ ປຈ຺ຉາ ໂອກ຺ກມິຕ຺ຖາ’’ຕິ. ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ – ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຈ຺ຉາ ໂອກ຺ກນ຺ຕານໍ ນາກາມາ ຠາຄໍ ທາຕຸນ຺ຕິ.

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ ໂກສເລສຸ ຊນປເທສຸ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕ ສທິສາ ສຸສານໍ ໂອກ຺ກມິໍສຸ ປໍສຸກູລາຍ. ເອກຈ຺ເຈ ຠິກ຺ຂູ ປໍສຸກູລານິ ລຠິໍສຸ, ເອກຈ຺ເຈ ຠິກ຺ຂູ ນ ລຠິໍສຸ. ເຍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ນ ລຠິໍສຸ, ເຕ ເອວມາຫໍສຸ ‘‘ອມ຺ຫາກມ຺ປິ, ອາວຸໂສ, ຠາຄໍ ເທຖາ’’ຕິ. ເຕ ເອວມາຫໍສຸ ‘‘ນ ມຍໍ, ອາວຸໂສ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຠາຄໍ ທສ຺ສາມ, ກິສ຺ສ ຕຸມ຺ເຫ ນ ລຠິຕ຺ຖາ’’ຕິ. ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ – ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສທິສານໍ ໂອກ຺ກນ຺ຕານໍ ອກາມາ ຠາຄໍ ທາຕຸນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອາຄເມສຸນ຺ຕິ ອຸປຈາເຣ ອຈ຺ຉິໍສຸ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຄເມນ຺ຕານໍ ອກາມາ ຠາຄໍ ທາຕຸ’’ນ຺ຕິ. ອຸປຈາເຣຕິ ສຸສານສ຺ສ ອາສນ຺ນປ຺ປເທເສ. ຍທິ ປນ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ອິຘາຄຕາ ເອວ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ ເທນ຺ຕິ, ສຎ຺ຎາຓໍ ວາ ກຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ‘‘ສມ຺ປຕ຺ຕາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ. ສມ຺ປຕ຺ຕານໍ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ປາປຸຓາຕິ. ສເຈ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຄຕາ, ເຍນ ຄຫິຕໍ, ໂສ ເອວ ສາມີ. ສທິສາ ສຸສານໍ ໂອກ຺ກມິໍສູຕິ ສພ຺ເພ ສມໍ ໂອກ຺ກມິໍສຸ, ເອກທິສາຍ ວາ ໂອກ຺ກມິໍສູຕິປິ ອຕ຺ໂຖ.

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ ໂກສເລສຸ ຊນປເທສຸ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕ ກຕິກໍ ກຕ຺ວາ ສຸສານໍ ໂອກ຺ກມິໍສຸ ປໍສຸກູລາຍ. ເອກຈ຺ເຈ ຠິກ຺ຂູ ປໍສຸກູລານິ ລຠິໍສຸ, ເອກຈ຺ເຈ ຠິກ຺ຂູ ນ ລຠິໍສຸ. ເຍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ນ ລຠິໍສຸ, ເຕ ເອວມາຫໍສຸ ‘‘ອມ຺ຫາກມ຺ປິ, ອາວຸໂສ, ຠາຄໍ ເທຖາ’’ຕິ. ເຕ ເອວມາຫໍສຸ ‘‘ນ ມຍໍ, ອາວຸໂສ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຠາຄໍ ທສ຺ສາມ, ກິສ຺ສ ຕຸມ຺ເຫ ນ ລຠິຕ຺ຖາ’’ຕິ. ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ – ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຕິກໍ ກຕ຺ວາ ໂອກ຺ກນ຺ຕານໍ ອກາມາ ຠາຄໍ ທາຕຸນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ເຕ ກຕິກໍ ກຕ຺ວາຕິ ‘‘ລທ຺ຘໍ ປໍສຸກູລໍ ສພ຺ເພ ຠາເຊຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ ພຫິເມວ ກຕິກໍ ກຕ຺ວາ. ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຄຕາຕິ ກິຎ຺ຈິ ອວຕ຺ວາເຍວ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຄຕາ. ເອເຕນ ‘‘ຠິກ຺ຂູ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ ຉຑ຺ຑິເຕ ເອວ ອກາມາ ຠາຄທານໍ ວິຫິຕໍ, ເກວລໍ ຉຑ຺ຑິເຕ ປນ ກຕິກາຍ ອສຕິ ເອກໂຕ ພຫູສຸ ປວິຏ຺ເຐສຸ ເຍນ ຄຫິຕໍ, ເຕນ ອກາມາ ຠາໂຄ ນ ທາຕພ຺ໂພຕິ ທສ຺ເສຕິ. ສມານາ ທິສາ ປຸຣຕ຺ຖິມາທິເຠທາ ເອເຕສນ຺ຕິ ສທິສາຕິ ອາຫ ‘‘ເອກທິສາຍ ວາ ໂອກ຺ກມິໍສູ’’ຕິ.

ອຈ຺ຉິນ຺ນຈີວຣກຖາ

໕. ອຈ຺ຉິນ຺ນຈີວຣກຖາຍໍ ອນຸປຸພ຺ພກຖາຕິ ອນຸປຸພ຺ເພນ ວິນິຈ຺ຉຍກຖາ. ເສສປຣິກ຺ຂາຣານໍ ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກຫິ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ນິວາສນປາຣຸປນເມວ ອວສິຏ຺ຐນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ນິວາສນປາຣຸປນມຕ຺ຕໍເຍວ ຫຣິຕ຺ວາ’’ຕິ. ສທ຺ຘິວິຫາຣິການໍ ຕາວ ອາຄມນສ຺ສ ວາ ອນາຄມນສ຺ສ ວາ ອຊານນຕາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເຖເຣຫິ ເນວ ຕາວ…ເປ… ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ປເຣສມ຺ປິ ອຕ຺ຖາຍ ລຠນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຈີວຣໍ ທທມານາ ສຍໍ ສາຂາຠງ຺ເຄນ ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ຕີຕິ ເຕສໍ ອຕ຺ຖາຍປິ ຠຎ຺ຊິຕຸໍ ລຠນ຺ຕິ. ‘‘ຕິເຓນ ວາ ປຓ຺ເຓນ ວາ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຈນໂຕ ອີທິເສສຸ ຠູຕຄາມປາຕພ຺ຍຕາປິ ອນຸຎ຺ຎາຕາເຍວ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ເນວ ຠູຕຄາມປາຕພ຺ຍຕາຍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ນ ເຕສໍ ຘາຣເຓ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ເຕສໍ ຕິຕ຺ຖິຍຘຊານໍ ຘາຣເຓປິ ທຸກ຺ກຏໍ ນຕ຺ຖິ.

ຍານິ ຈ ເນສໍ ວຕ຺ຖານິ ເທນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເຖຣານໍ ສຍເມວ ທິນ຺ນຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຈ຺ຉິນ຺ນຈີວຣຏ຺ຐາເນ ຐິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ. ຍທິ ລທ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕິຕ຺ຖິຍປກ຺ກນ຺ຕໂກ ນາມ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ລທ຺ຘິໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ’’ຕິ. ‘‘ໂນ ເຈ ໂຫຕິ, ສງ຺ຆສ຺ສ ວິຫາຣຈີວຣໍ ວາ…ເປ… ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ ອິມິນາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ປວິຏ຺ຐວິຫາຣໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອຕ຺ຕໂນ ອຠິຣຸຈິຕຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິມິນາ ຈ ‘‘ຍໍ ອາວາສໍ ປຐມໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຐິຕວິຫາຣມ຺ປິ ສເຈ ນຄ຺ໂຄ ຫຸຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ທຸກ຺ກຏເມວາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍທິ ເອວໍ ຕຕ຺ຖ ກສ຺ມາ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເຈ? ອໂນກາສຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຈ຺ຉິນ຺ນຈີວຣສ຺ສ ວາ…ເປ… ຈີວຣໍ ວິຎ຺ຎາເປຕຸ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ສມ຺ພນ຺ເຘນ ສງ຺ຆິກມ຺ປິ ຈີວຣໍ ນິວາເສຕຸໍ ປາຣຸປິຕຸຎ຺ຈ ອນຸຊານນ຺ໂຕ ‘‘ຍໍ ອາວາສໍ ປຐມໍ…ເປ… ຄເຫຕ຺ວາ ປາຣຸປິຕຸ’’ນ຺ຕິ ອາຫ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ອໂນກາສຕ຺ຕາ ທຸກ຺ກຏໍ ນ ວຸຕ຺ຕໍ.

ວິຫາຣຈີວຣນ຺ຕິ ເສນາສນຈີວຣໍ. ຈິມິລິກາຫີຕິ ປຏປິໂລຕິກາຫິ. ຕສ຺ສ ອຸປຣີຕິ ຠູມຕ຺ຖຣຓສ຺ສ ອຸປຣິ. ວິເທສຄເຕນາຕິ ອຎ຺ຎໍ ຈີວຣໍ ອລຠິຕ຺ວາ ວິເທສຄເຕນ. ເອກສ຺ມິໍ…ເປ… ຐເປຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ເສເສນ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຕຕ຺ຕາ ຐເປນ຺ເຕນ ຈ ສງ຺ຆິກປຣິໂຠຄວເສເນວ ຐປິຕຕ຺ຕາ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ເສນາສເນ ນິຍມິຕມ຺ປິ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ປຣິໂຠເຄເນວາຕິ ອຎ຺ຎໍ ຈີວຣໍ ອລຠິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊເນນ.

ປຣິໂຠຄຊິຓ຺ຓນ຺ຕິ ຍຖາ ເຕນ ຈີວເຣນ ສຣີຣໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ເອວໍ ຊິຓ຺ຓໍ. ກປ຺ປິຍໂວຫາເຣນາຕິ ກຍວິກ຺ກຍາປຕ຺ຕິໂຕ ໂມຈນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ວິຎ຺ຎາເປນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ອິມສ຺ເສວ ອຕ຺ຖໍ ວິຠາເວຕິ ‘‘ເຈຕາເປນ຺ຕສ຺ສ ປຣິວຕ຺ຕາເປນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ຘເນນ ຫິ ວິຎ຺ຎາປນໍ ນາມ ປຣິວຕ຺ຕນເມວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສງ຺ຆວເສນ ປວາຣິຕານໍ ວິຎ຺ຎາປເນ ວຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ປມາຓເມວ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ສງ຺ຆວເສນ ຫິ ປວາຣິເຕ ສພ຺ເພສໍ ສາຘາຣຓຕ຺ຕາ ອຘິກໍ ວິຎ຺ຎາເປຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຍໍ ຍໍ ປວາເຣຕີຕິ ຍໍ ຍໍ ຈີວຣາທິໍ ທສ຺ສາມີຕິ ປວາເຣຕິ. ວິຎ຺ຎາປນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖີຕິ ວິນາ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ທີຍມານຕ຺ຕາ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ກິໍ ກຣິສ຺ສຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອຎ຺ຎສ຺ສຕ຺ຖາຍາຕິ ເອຕ຺ຖປິ ‘‘ຎາຕການໍ ປວາຣິຕານ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ອນຸວຕ຺ຕຕິເຍວາຕິ ອາຫ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ຎາຕກປວາຣິເຕ’’ຕິອາທິ. ວິກປ຺ປນຸປຄຈີວຣຕາ, ສມຍາຠາໂວ, ອຎ຺ຎາຕກວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ຕາຍ ຈ ປຏິລາໂຠຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາຣິ ອງ຺ຄານິ.

ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ໑.໕໑໕) ປນ ປາຬິຍໍ ຘມ຺ມນິມນ຺ຕນາຕິ ສມເຓສຸ ວຕ຺ຕພ຺ພາຈາຣຘມ຺ມມຕ຺ຕວເສນ ນິມນ຺ຕນາ, ທາຕຸກາມຕາຍ ກຕນິມນ຺ຕນາ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕເນວ ‘‘ວິຎ຺ຎາເປສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຎ຺ຎາຕກອປ຺ປວາຣິຕໂຕ ຫິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ ໂຫຕິ.

‘‘ຕິເຓນ ວາ ປຓ຺ເຓນ ວາ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ຠູຕຄາມວິໂກປນໍ ອນຸຎ຺ຎາຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ເນວຠູຕຄາມປາຕພ຺ຍຕາຍາ’’ຕິອາທິ. ປຐມໍ ສຸທ຺ຘຈິຕ຺ເຕນ ລິງ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ລທ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕປິ ຕິຕ຺ຖິຍປກ຺ກນ຺ຕໂກ ເອວາຕິ ອາຫ ‘‘ນິວາເສຕ຺ວາປິ ລທ຺ຘິ ນ ຄເຫຕພ຺ພາ’’ຕິ.

ຍໍ ອາວາສໍ ປຐມໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕີຕິ ເອຕ຺ຖປິ ວິຫາຣຈີວຣາທິອຕ຺ຖາຍ ປວິສນ຺ເຕນປິ ຕິຓາທີຫິ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາວ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ‘‘ນ ຕ຺ເວວ ນຄ຺ເຄນ ອາຄນ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ສາມຎ຺ຎໂຕ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ຈິມິລິກາຫີຕິ ປຏປິໂລຕິກາຫິ. ປຣິໂຠເຄເນວາຕິ ອຎ຺ຎໍ ຈີວຣໍ ອລຠິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊເນນ. ປຣິໂຠຄຊິຓ຺ຓນ຺ຕິ ຍຖາ ຕໍ ຈີວຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຍມານໍ ໂອຠຄ຺ຄວິຠຄ຺ຄຕາຍ ອສາຣຸປ຺ປໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຊິຓ຺ຓໍ.

ອຎ຺ຎສ຺ສຕ຺ຖາຍາຕິ ເອຕ຺ຖປິ ‘‘ຎາຕການໍ ປວາຣິຕານ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ອນຸວຕ຺ຕເຕວາຕິ ອາຫ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ຎາຕກປວາຣິເຕ’’ຕິອາທິ. ອິຘ ປນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຈ຺ຉິນ຺ນນຏ຺ຐຈີວຣສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ອຎ຺ຎາຕກອປ຺ປວາຣິເຕ ວິຎ຺ຎາເປນ຺ຕສ຺ສ ນິສ຺ສຄ຺ຄິເຍນ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ, ອິຕຣຖາ ‘‘ຎາຕການໍ ປວາຣິຕານ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ວິເສໂສ ນ ຠເວຍ຺ຍ, ເຕເນວ ອນນ຺ຕຣສິກ຺ຂາປເທ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ອຏ຺ຐກຖາສຸ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໕໒໖) ປນ ຎາຕກປວາຣິຕຏ຺ຐາເນ…ເປ… ປມາຓເມວ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ປາຬິຍາ ນ ສເມຕີ’’ຕິ ຈ ‘‘ຍສ຺ມາ ປນິທໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ອຎ຺ຎສ຺ສຕ຺ຖາຍ ວິຎ຺ຎາປນວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍເຍວ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ອິຘ ‘ອຎ຺ຎສ຺ສຕ຺ຖາຍາ’ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຈ. ວິກປ຺ປນຸປຄຈີວຣຕາ, ສມຍາຠາໂວ, ອຎ຺ຎາຕກວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ຕາຍ ຈ ປຏິລາໂຠຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາຣິ ອງ຺ຄານິ.

‘‘ຕຎ຺ເຈ ອຎ຺ຎາຕໂກ ຄຫປຕິ ວາ ຄຫປຕານີ ວາ ພຫູຫິ ຈີວເຣຫິ ອຠິຫຏ຺ຐຸໍ ປວາເຣຍ຺ຍ, ສນ຺ຕຣຸຕ຺ຕຣປຣມໍ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຕໂຕ ຈີວຣໍ ສາທິຕພ຺ພໍ, ຕໂຕ ເຈ ອຸຕ຺ຕຣິ ສາທິເຍຍ຺ຍ, ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຕທຸຕ຺ຕຣິສິກ຺ຂາປເທ (ປາຣາ. ໕໒໓) ອຠິຫຏ຺ຐຸນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຠີຕິ ອຸປສຄ຺ໂຄ, ຫຣິຕຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຄຓ຺ຫິຕຸນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປວາເຣຍ຺ຍາຕິ ອິຈ຺ຉາເປຍ຺ຍ, ອິຈ຺ຉໍ ຣຸຈິໍ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍ ວເທຍ຺ຍ ນິມນ຺ເຕຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຠິຫຏ຺ຐຸໍ ປວາເຣນ຺ເຕນ ປນ ຍຖາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຕໍ ອາກາຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍາວຕ຺ຕກໍ ອິຈ຺ຉສິ, ຕາວຕ຺ຕກໍ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ເອວມສ຺ສ ປທຠາຊນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຖ ວາ ຍຖາ ‘‘ເນກ຺ຂມ຺ມໍ ທຏ຺ຐຸ ເຂມໂຕ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ທິສ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ເອວມິຘປິ ອຠິຫຏ຺ຐຸໍ ປວາເຣຍ຺ຍາຕິ ອຠິຫຣິຕ຺ວາ ປວາເຣຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ກາຍາຠິຫາໂຣ ວາຈາຠິຫາໂຣຕິ ທຸວິໂຘ ອຠິຫາໂຣ. ກາເຍນ ວາ ຫິ ວຕ຺ຖາທີນິ ອຠິຫຣິຕ຺ວາ ປາທມູເລ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ຍຕ຺ຕກໍ ອິຈ຺ຉສິ, ຕຕ຺ຕກໍ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ປວາເຣຍ຺ຍ, ວາຈາຍ ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ທຸສ຺ສໂກຏ຺ຐາຄາຣໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ, ຍຕ຺ຕກໍ ອິຈ຺ຉສິ, ຕຕ຺ຕກໍ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ປວາເຣຍ຺ຍ, ຕທຸຠຍມ຺ປິ ເອກຊ຺ຌໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ອຠິຫຏ຺ຐຸໍ ປວາເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ສນ຺ຕຣຸຕ຺ຕຣປຣມນ຺ຕິ ສອນ຺ຕຣໍ ອຸຕ຺ຕຣໍ ປຣມໍ ອສ຺ສ ຈີວຣສ຺ສາຕິ ສນ຺ຕຣຸຕ຺ຕຣປຣມໍ, ນິວາສເນນ ສທ຺ຘິໍ ປາຣຸປນໍ ອຸກ຺ກຏ຺ຐປຣິຈ຺ເຉໂທ ອສ຺ສາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕໂຕ ຈີວຣໍ ສາທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຕໂຕ ອຠິຫຏຈີວຣໂຕ ເອຕ຺ຕກໍ ຈີວຣໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ, ນ ອິໂຕ ປຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍສ຺ມາ ປນ ອຈ຺ຉິນ຺ນສພ຺ພຈີວເຣນ ເຕຈີວຣິເກເນວ ຠິກ຺ຂຸນາ ເອວໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ອຎ຺ເຎນ ອຎ຺ຎຖາປິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ວິຠາຄໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສເຈ ຕີຓິ ນຏ຺ຐານິ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນສ຺ສ ປທຠາຊນໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ – ຍສ຺ສ ຕີຓິ ນຏ຺ຐານິ, ເຕນ ທ຺ເວ ສາທິຕພ຺ພານິ, ເອກໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ເອກໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ສຠາຄຏ຺ຐານໂຕ ປຣິເຍສິສ຺ສຕິ. ຍສ຺ສ ທ຺ເວ ນຏ຺ຐານິ, ເຕນ ເອກໍ ສາທິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປກຕິຍາວ ສນ຺ຕຣຸຕ຺ຕເຣນ ຈຣຕິ, ທ຺ເວ ສາທິຕພ຺ພານິ, ເອວໍ ເອກໍ ສາທິຍນ຺ເຕເນວ ສໂມ ຠວິສ຺ສຕິ. ຍສ຺ສ ຕີສຸ ເອກໍ ນຏ຺ຐໍ, ນ ສາທິຕພ຺ພໍ. ຍສ຺ສ ປນ ທ຺ວີສຸ ເອກໍ ນຏ຺ຐໍ, ເອກໍ ສາທິຕພ຺ພໍ. ຍສ຺ສ ເອກໍເຍວ ໂຫຕິ, ຕຎ຺ຈ ນຏ຺ຐໍ, ທ຺ເວ ສາທິຕພ຺ພານິ. ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ປນ ປຎ຺ຈສຸປິ ນຏ຺ເຐສຸ ທ຺ເວ ສາທິຕພ຺ພານິ, ຈຕູສຸ ນຏ຺ເຐສຸ ເອກໍ ສາທິຕພ຺ພໍ, ຕີສຸ ນຏ຺ເຐສຸ ກິຎ຺ຈິ ນ ສາທິຕພ຺ພໍ, ໂກ ປນ ວາໂທ ທ຺ວີສຸ ວາ ເອກສ຺ມິໍ ວາ. ເຍນ ເກນຈິ ຫິ ສນ຺ຕຣຸຕ຺ຕຣປຣມຕາຍ ຐາຕພ຺ພໍ, ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ນ ລພ຺ຠຕີຕິ ອິທເມຕ຺ຖ ລກ຺ຂຓໍ.

ເສສກໍ ອາຫຣິສ຺ສາມີຕິ ທ຺ເວ ຈີວຣານິ ກຕ຺ວາ ເສສໍ ປຸນ ອາຫຣິສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ອຈ຺ຉິນ຺ນກາຣຓາຕິ ພາຫຸສຈ຺ຈາທິຄຸຓວເສນ ເທນ຺ຕິ. ຎາຕການນ຺ຕິອາທີສຸ ຎາຕການໍ ເທນ຺ຕານໍ ສາທິຍນ຺ຕສ຺ສ, ປວາຣິຕານໍ ເທນ຺ຕານໍ ສາທິຍນ຺ຕສ຺ສ, ອຕ຺ຕໂນ ຘເນນ ສາທິຍນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຏ຺ຐກຖາສຸ ປນ ‘‘ຎາຕກປວາຣິຕຏ຺ຐາເນ ປກຕິຍາ ພຫຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ອຈ຺ຉິນ຺ນກາຣຓາ ປມາຓເມວ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ປາຬິຍາ ນ ສເມຕິ. ຍສ຺ມາ ປນິທໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ອຎ຺ຎສ຺ສຕ຺ຖາຍ ວິຎ຺ຎາປນວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍເຍວ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ອິຘ ‘‘ອຎ຺ຎສ຺ສຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ. ສມຸຏ຺ຐານາທີສຸ ອິທມ຺ປິ ຉສມຸຏ຺ຐານໍ, ກິຣິຍໍ, ໂນສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ອຈິຕ຺ຕກໍ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມວຈີກມ຺ມໍ, ຕິຈິຕ຺ຕໍ, ຕິເວທນນ຺ຕິ.

ສຕ຺ຕເມ ປາຬິຍໍ ປຄ຺ຄາຫິກສາລນ຺ຕິ ທຸສ຺ສວາຓິຊການໍ ອາປຓໍ, ‘‘ປຄ຺ຄາຫິຕສາລ’’ນ຺ຕິປິ ປຐນ຺ຕິ. ອຠີຕິ ອຸປສຄ຺ໂຄຕິ ຕສ຺ສ ວິເສສຕ຺ຖາຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຫຣິຕຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ວຣສທ຺ທສ຺ສ ອິຈ຺ຉາຍໍ ວຕ຺ຕມານຕ຺ຕາ ອາຫ ‘‘ອິຈ຺ຉາເປຍ຺ຍາ’’ຕິ. ທຏ຺ຐຸ ເຂມໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ຄາຖາພນ຺ຘວເສນ ອນຸນາສິກໂລໂປ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ສອນ຺ຕຣນ຺ຕິ ອນ຺ຕຣວາສກສຫິຕໍ. ອຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ. ອສ຺ສ ຈີວຣສ຺ສາຕິ ສາທິຕພ຺ພຈີວຣສ຺ສ. ອຈ຺ຉິນ຺ນສພ຺ພຈີວເຣນາຕິ ອຈ຺ຉິນ຺ນານິ ສພ຺ພານິ ຕີຓິ ຈີວຣານິ ອສ຺ສາຕິ ອຈ຺ຉິນ຺ນສພ຺ພຈີວໂຣ, ເຕນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍສ຺ສ ຫິ ອຈ຺ຉິນ຺ທນສມເຍ ຕີຓິ ຈີວຣານິ ສນ຺ນິຫິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕານິ ສພ຺ພານິ ອຈ຺ຉິນ຺ນານີຕິ ໂສ ‘‘ອຈ຺ຉິນ຺ນສພ຺ພຈີວໂຣ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕເນວ ‘‘ອຈ຺ຉິນ຺ນສພ຺ພຈີວເຣນ ເຕຈີວຣິເກນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕຈີວຣິເກນາຕິ ຫິ ອຈ຺ຉິນ຺ທນສມເຍ ຕິຈີວຣສ຺ສ ສນ຺ນິຫິຕຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ປນ ວິນເຍ ເຕຈີວຣິກາຠາວໍ, ຘຸຕງ຺ຄເຕຈີວຣິກຠາວໍ ວາ ສນ຺ຘາຍ. ເອວໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ‘‘ສນ຺ຕຣຸຕ຺ຕຣປຣມໍ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຕໂຕ ຈີວຣໍ ສາທິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕວິຘິນາ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ອຎ຺ເຎນາຕິ ອຈ຺ຉິນ຺ນອສພ຺ພຈີວເຣນ. ຍສ຺ສ ຕີສຸ ຈີວເຣສຸ ເອກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ຈີວຣານິ ອຈ຺ຉິນ຺ນານິ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຎ຺ຎຖາປີຕິ ‘‘ສນ຺ຕຣຸຕ຺ຕຣປຣມ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕວິຘານໂຕ ອຎ຺ຎຖາປິ. ຍສ຺ສ ຫິ ຕີສຸ ທ຺ເວ ຈີວຣານິ ອຈ຺ຉິນ຺ນານິ ໂຫນ຺ຕິ, ເອກໍ ສາທິຕພ຺ພໍ, ເອກສ຺ມິໍ ອຈ຺ຉິນ຺ເນ ນ ສາທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ນ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕຣຸຕ຺ຕຣປຣມສາທິຍນໍ ສມ຺ຠວຕິ. ອຍເມວ ຈ ອຕ຺ໂຖ ປທຠາຊເນນ ວິຠາວິໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ຕໍ ວິຠາຄໍ ທສ຺ເສຕຸ’’ນ຺ຕິ.

ເກຈິ ປນ ‘‘ເຕຈີວຣິເກນາຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຕິຈີວຣໍ ປຣິກ຺ຂາຣໂຈຬວເສນ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊໂຕ ຕສ຺ມິໍ ນຏ຺ເຐ ພຫູນິປິ ຄເຫຕຸໍ ລຠຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ປທຠາຊນສ຺ສ ຫິ ອຘິປ຺ປາຍໍ ທສ຺ເສນ຺ເຕນ ຍສ຺ມາ ປນ ‘‘ອຈ຺ຉິນ຺ນສພ຺ພຈີວເຣນ…ເປ… ຕໍ ວິຠາຄໍ ທສ຺ເສຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ປທຠາຊເນ ຈ ນ ຕາທິໂສ ອຕ຺ໂຖ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພເມວ. ຍມ຺ປິ ມາຕິກາຏ຺ຐກຖາຍໍ (ກງ຺ຂາ. ອຏ຺ຐ. ຕຕຸຕ຺ຕຣິສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ) ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍສ຺ສ ອຘິຏ຺ຐິຕຕິຈີວຣສ຺ສ ຕີຓິ ນຏ຺ຐານີ’’ຕິ, ຕຕ຺ຖປິ ອຘິຏ຺ຐິຕຄ຺ຄຫຓໍ ສຣູປກຖນມຕ຺ຕນ຺ຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ, ນ ປນ ຕິຈີວຣາຘິຏ຺ຐາເນນ ອຘິຏ຺ຐິຕຈີວຣສ຺ເສວາຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ ປາຬິຍໍ ອຏ຺ຐກຖາຍຎ຺ຈ ຕຖາ ອຕ຺ຖສ຺ສາສມ຺ຠວໂຕ. ນ ຫິ ຕິຈີວຣາຘິຏ຺ຐາເນນ ອຘິຏ຺ຐິຕຈີວຣສ຺ເສວ ອິທໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕນ຺ຕິ ສກ຺ກາ ວິຎ຺ຎາຕຸໍ. ປຸຣິມສິກ຺ຂາປເທນ ຫິ ອຈ຺ຉິນ຺ນຈີວຣສ຺ສ ອຎ຺ຎາຕກວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ອນຸຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ປມາຓໍ ອຊານິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎາປນວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ປມາຓໂຕ ສາທິຍນໍ ອນຸຊານນ຺ເຕນ ຠຄວຕາ ອິທໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ປຣິກ຺ຂາຣໂຈຬິກສ຺ສ ພຫຸມ຺ປິ ສາທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ເນວ ປາຬິຍາ ສເມຕິ, ນ ຈ ຠຄວໂຕ ອຘິປ຺ປາຍໍ ອນຸໂລເມຕິ.

ຍສ຺ສ ຕີຓິ ນຏ຺ຐານິ, ເຕນ ທ຺ເວ ສາທິຕພ຺ພານີຕິ ເອຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ຕິຈີວຣໂຕ ອຘິກມ຺ປິ ຈີວຣໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຐິຕໍ ອຕ຺ຖິ, ຕທາ ຕສ຺ສ ຈີວຣສ຺ສ ອລພ຺ຠນີຍຠາວໂຕ ເຕນປິ ສາທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປກຕິຍາວ ສນ຺ຕຣຸຕ຺ຕເຣນ ຈຣຕີຕິ ສາສງ຺ກສິກ຺ຂາປທວເສນ ວາ ອວິປ຺ປວາສສມ຺ມຸຕິວເສນ ວາ ຕຕິຍສ຺ສ ອລາເຠນ ວາ ຈຣຕິ. ‘‘ທ຺ເວ ນຏ຺ຐານີ’’ຕິ ອຘິກາຣຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ທ຺ເວ ສາທິຕພ຺ພານີ’’ຕິ. ເອກໍ ສາທິຍນ຺ເຕເນວ ສໂມ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ຕິຓ຺ຓໍ ຈີວຣານໍ ທ຺ວີສຸ ນຏ຺ເຐສຸ ເອກໍ ສາທິຍນ຺ເຕນ ສໂມ ຠວິສ຺ສຕິ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ສນ຺ຕຣຸຕ຺ຕຣປຣມຕາຍ ອວຏ຺ຐານໂຕ. ຍສ຺ສ ເອກໍເຍວ ໂຫຕີຕິ ອຎ຺ເຎນ ເກນຈິ ກາຣເຓນ ວິນຏ຺ຐເສສຈີວຣໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ເສສກໍ ຕຸມ຺ເຫວ ໂຫຕູຕິ ເທນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ປມາຓຍຸຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມ, ເສສກໍ ອາຫຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ຄມນສມເຍປິ ‘‘ເສສກມ຺ປິ ຕຸມ຺ຫາກໍເຍວ ໂຫຕູ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ລທ຺ຘກປ຺ປິຍເມວ. ປວາຣິຕານນ຺ຕິ ອຈ຺ຉິນ຺ນກາລໂຕ ປຸພ຺ເພເຍວ ປວາຣິຕານໍ. ປາຬິຍາ ນ ສເມຕີຕິ ສນ຺ຕຣຸຕ຺ຕຣປຣມໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ສາທິຍເນ ອນາປຕ຺ຕິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ອນາປຕ຺ຕິ ຎາຕການໍ ປວາຣິຕານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນ ສເມຕິ. ສນ຺ຕຣຸຕ຺ຕຣປຣມໍ ສາທິຍນ຺ຕສ຺ສ ຫິ ອາປຕ຺ຕິປ຺ປສງ຺ໂຄເຍວ ນຕ຺ຖິ, ສຕິ ຈ ສິກ຺ຂາປເທນ ອາປຕ຺ຕິປ຺ປສງ຺ເຄ ອນາປຕ຺ຕິ ຍຸຕ຺ຕາ ທສ຺ເສຕຸນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເກຈິ ປນ ‘‘ປມາຓເມວ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອິທໍ ສລ຺ເລຂທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ.

ຍສ຺ມາ ປນິທໍ…ເປ… ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຍມຘິປ຺ປາໂຍ – ‘‘ອຎ຺ຎສ຺ສຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມາເນ ອຎ຺ເຎສໍ ອຕ຺ຖາຍ ປມາຓໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາປິ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຕຎ຺ຈ ອຎ຺ຎສ຺ສຕ຺ຖາຍ ວິຎ຺ຎາປນວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວຕ຺ຖຸນາ ສໍສນ຺ທິຍມານໍ ນ ສເມຕິ. ນ ຫິ ຍໍ ວຕ຺ຖຸໍ ນິສ຺ສາຍ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມິໍເຍວ ອນາປຕ຺ຕິວຈນໍ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຄຓ຺ຐິປເທສຸ ປນ ຕີສຸປິ ‘‘ອິມສ຺ສ ສິກ຺ຂາປທສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ສາທິຍນປຏິພທ຺ຘຕາວເສນ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘ອຎ຺ຎສ຺ສຕ຺ຖາຍາ’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ໂອກາໂສເຍວ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ນ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ກຖິຕໍ. ອິຘ ‘‘ອຎ຺ຎສ຺ສຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຎ຺ເຎສໍ ອຕ຺ຖາຍ ຎາຕກປວາຣິເຕສຸ ອຘິກໍ ວິຎ຺ຎາເປນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕີຕິ ເຈ? ນ, ຕຕ຺ຖ ປຸຣິມສິກ຺ຂາປເທເນວ ອນາປຕ຺ຕິສິທ຺ຘິໂຕ. ຕຕຸຕ຺ຕຣິຕາ, ອຈ຺ຉິນ຺ນາທິກາຣຓຕາ, ອຎ຺ຎາຕກວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ຕາຍ ຈ ປຏິລາໂຠຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາຣິ ອງ຺ຄານິ.

ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ໑.໕໒໒-໕໒໔) ປນ ‘‘ປາຬິຍໍ ປຄ຺ຄາຫິກສາລນ຺ຕິ ທຸສ຺ສາປຓໍ. ຕຎ຺ຫິ ວາຓິຊເກຫິ ທຸສ຺ສານິ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ທສ຺ສນຏ຺ຐານຕາຍ ‘ປຄ຺ຄາຫິກສາລາ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອສ຺ສ ຈີວຣສ຺ສາຕິ ສາທິຕພ຺ພຈີວຣສ຺ສ. ເຕຈີວຣິເກນາຕິ ອິມິນາ ອຈ຺ຉິນ຺ນຕິຈີວຣໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ວິຫາຣາທີສຸ ນິຫິຕສ຺ສ ຈີວຣສ຺ສ ອຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ຍທິ ຠເວຍ຺ຍ, ວິຎ຺ຎາເປຕຸໍ ນ ວຏ຺ເຏຍ຺ຍ, ຕາວກາລິກໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຈີວຣໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຕາວກາລິກມ຺ປິ ອລຠນ຺ຕສ຺ສ ຠູຕຄາມວິໂກປນໍ ກຕ຺ວາ ຕິຓປຓ຺ເຓຫິ ຉທນໍ ວິຍ ວິຎ຺ຎາປນມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ ເອວ. ອຎ຺ເຎນາຕິ ອຈ຺ຉິນ຺ນອສພ຺ພຈີວເຣນ. ‘ທ຺ເວ ນຏ຺ຐານີ’ຕິ ອຘິກາຣໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ ‘ທ຺ເວ ສາທິຕພ຺ພານີ’ຕິ. ປາຬິຍາ ນ ສເມຕີຕິ ‘ອນາປຕ຺ຕິ ຎາຕການໍ ປວາຣິຕານ’ນ຺ຕິ (ປາຣາ. ໕໒໖) ອິມາຍ ປາຬິຍາ ນ ສເມຕິ ຕຕຸຕ຺ຕຣິ ວິຎ຺ຎາປນອາປຕ຺ຕິປ຺ປສງ຺ເຄ ເອວ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ອຎ຺ຎສ຺ສຕ຺ຖາຍາຕິ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິທໍ ອຎ຺ຎສ຺ສຕ຺ຖາຍ ຕຕຸຕ຺ຕຣິ ວິຎ຺ຎາປເນ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ໂຫຕີຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທີເປຕິ. ຕຎ຺ຈ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ເຍສໍ ອຕ຺ຖາຍ ວິຎ຺ຎາເປຕິ, ເຕສໍ ວາ ສິຍາ ວິຎ຺ຎາປກສ຺ເສວ ວາ, ນ ຕາວ ເຕສໍ, ເຕຫິ ອວິຎ຺ຎາປິຕຕ຺ຕາ, ນາປິ ວິຎ຺ຎາປກສ຺ສ, ອຕ຺ຕານໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ອວິຎ຺ຎຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ຕສ຺ມາ ອຎ຺ຎສ຺ສຕ຺ຖາຍ ວິຎ຺ຎາເປນ຺ຕສ຺ສປິ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ນ ທິສ຺ສຕິ. ປາຬິຍໍ ປນ ອິມສ຺ສ ສິກ຺ຂາປທສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ສາທິຍນປຏິພທ຺ຘຕາວເສນ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘ອຎ຺ຎສ຺ສຕ຺ຖາຍາ’ຕິ ອນາປຕ຺ຕິວາເຣ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕຎ຺ຈ ຍຸຕ຺ຕໍ ວິຍ ທິສ຺ສຕິ, ວີມໍສິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຕຕຸຕ຺ຕຣິຈີວຣຕາ, ອຈ຺ຉິນ຺ນາທິກາຣຓຕາ, ອຎ຺ຎາຕກວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ຕາຍ ຈ ປຏິລາໂຠຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາຣິ ອງ຺ຄານີ’’ຕິ.

ອິທໍ ຕຕຸຕ຺ຕຣິສິກ຺ຂາປທວິນິຈ຺ຉຍໍ ອາຈຣິເຍນ ອວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ອຈ຺ຉິນ຺ນຈີວຣາຘິກາເຣເຍວ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອມ຺ເຫຫິ ຄຫິຕໍ, ອຎ຺ຎາຕກວິຎ຺ຎຕ຺ຕິສິກ຺ຂາປທສ຺ສ ສມເຍສຸ ອຈ຺ຉິນ຺ນຈີວຣກາເລ ອຎ຺ຎາຕການໍ ວິຎ຺ຎາເປຕພ຺ພຠາໂວ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ໂຕ, ເຕຫິ ທິນ຺ນຈີວຣສ຺ສ ມຕ຺ຕໂສ ຄຫິຕຠາໂວ ຕຕຸຕ຺ຕຣິສິກ຺ຂາປເທນ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕສ຺ມາ ອຈ຺ຉິນ຺ນຈີວຣອຘິກາໂຣເຍວ ໂຫຕີຕິ.

ຈີວຣອຈ຺ຉິນ຺ທນວິນິຈ຺ຉຍກຖາ

ອິໂຕ ປຣໍ ອຈ຺ຉິນ຺ທນສາມຎ຺ເຎນ ຈີວຣອຈ຺ຉິນ຺ທນວິນິຈ຺ຉຍໍ ວກ຺ຂາມ – ຕຕ຺ຖ ຍມ຺ປິ ຕ຺ຍາຫນ຺ຕິ ຍມ຺ປິ ເຕ ອຫໍ. ໂສ ກິຣ ‘‘ມມ ປຕ຺ຕຈີວຣອຸປາຫນປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓານິ ວຫນ຺ໂຕ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ຈາຣິກໍ ປກ຺ກມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອທາສິ. ເຕເນວມາຫ ‘‘ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ຊນປທຈາຣິກໍ ປກ຺ກມິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ອຈ຺ຉິນ຺ທີຕິ ພລກ຺ກາເຣນ ອຄ຺ຄເຫສິ, ສກສຎ຺ຎາຍ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ປນສ຺ສ ປາຣາຊິກໍ ນຕ຺ຖິ, ກິລເມຕ຺ວາ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ອາປຕ຺ຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ.

ສຍໍ ອຈ຺ຉິນ຺ທຕິ, ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ເອກໍ ຈີວຣໍ ເອກາພທ຺ຘານິ ຈ ພຫູນິ ອຈ຺ຉິນ຺ທໂຕ ເອກາ ອາປຕ຺ຕິ, ເອກໂຕ ອພທ຺ຘານິ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ຐິຕານິ ພຫູນິ ອຈ຺ຉິນ຺ທໂຕ, ‘‘ສງ຺ຆາຏິໍ ອາຫຣ, ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ອາຫຣາ’’ຕິ ເອວໍ ອາຫຣາປຍໂຕ ຈ ວຕ຺ຖຸຄຓນາຍ ອາປຕ຺ຕິໂຍ. ‘‘ມຍາ ທິນ຺ນານິ ສພ຺ພານິ ອາຫຣາ’’ຕິ ວທໂຕປິ ເອກວຈເນເນວ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ.

ອຎ຺ຎໍ ອາຓາເປຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາຕິ ‘‘ຈີວຣໍ ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ອາຓາເປຕິ, ເອກໍ ທຸກ຺ກຏໍ. ອາຓຕ຺ໂຕ ພຫູນິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ເອກໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ‘‘ສງ຺ຆາຏິໍ ຄຓ຺ຫ, ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ວທໂຕ ວາຈາຍ ວາຈາຍ ທຸກ຺ກຏໍ. ‘‘ມຍາ ທິນ຺ນານິ ສພ຺ພານິ ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ວທໂຕ ເອກວາຈາຍ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ.

ອຎ຺ຎໍ ປຣິກ຺ຂາຣນ຺ຕິ ວິກປ຺ປນຸປຄປຈ຺ຉິມໍ ຈີວຣໍ ຐເປຕ຺ວາ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອນ຺ຕມໂສ ສູຈິມ຺ປິ. ເວເຐຕ຺ວາ ຐປິຕສູຈີສຸປິ ວຕ຺ຖຸຄຓນາຍ ທຸກ຺ກຏານິ. ສິຖິລເວຐິຕາສຸ ເອວໍ. ຄາຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ພທ຺ຘາສຸ ປນ ເອກເມວ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສູຈິຆເຣ ປກ຺ຂິຕ຺ຕາສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຖວິກາຍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສິຖິລພທ຺ຘຄາຬ຺ຫພທ຺ເຘສຸ ຕິກຏຸກາທີສຸ ເຠສຊ຺ເຊສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ໂສ ວາ ເທຕີຕິ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍເຍວ ອິທໍ ສາຣຸປ຺ປ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວາ ເທຕິ. ອຖ ວາ ປນ ‘‘ອາວຸໂສ, ມຍໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ‘ວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ອມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິເກ ອຸປຊ຺ຌໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕິ, ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓິສ຺ສຕີ’ຕິ ຈີວຣໍ ອທມ຺ຫາ, ໂສທານິ ຕ຺ວໍ ນ ວຕ຺ຕໍ ກໂຣສິ, ນ ອຸປຊ຺ຌໍ ຄຓ຺ຫາສິ, ນ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓາສີ’’ຕິ ເອວມາທີຫິ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຈີວຣຕ຺ຖາຍ ມຎ຺ເຎ ຠຓຖ, ອິທໍ ໂວ ຈີວຣ’’ນ຺ຕິ ເທຕິ, ເອວມ຺ປິ ໂສ ວາ ເທຕິ. ທິສາປກ຺ກນ຺ຕໍ ວາ ປນ ທຫຣໍ ‘‘ນິວຕ຺ເຕຖ ນ’’ນ຺ຕິ ຠຓຕິ, ໂສ ນ ນິວຕ຺ຕຕິ. ‘‘ຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຸນ຺ຘຖາ’’ຕິ ເອວໍ ເຈ ນິວຕ຺ຕຕິ, ສາຘຸ. ສເຈ ‘‘ປຕ຺ຕຈີວຣຕ຺ຖາຍ ມຎ຺ເຎ ຕຸມ຺ເຫ ຠຓຖ, ຄຓ຺ຫຖ ນ’’ນ຺ຕິ ເທຕິ, ເອວມ຺ປິ ໂສເຍວ ເທຕິ. ວິພ຺ຠນ຺ຕໍ ວາ ທິສ຺ວາ ‘‘ມຍໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ‘ວຕ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສຕີ’ຕິ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ອທມ຺ຫາ, ໂສທານິ ຕ຺ວໍ ວິພ຺ຠມິຕ຺ວາ ຈຣສີ’’ຕິ ວທຕິ, ອິຕໂຣ ‘‘ຄຓ຺ຫຖ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຕ຺ຕຈີວຣ’’ນ຺ຕິ ເທຕິ, ເອວມ຺ປິ ໂສ ວາ ເທຕິ. ‘‘ມມ ສນ຺ຕິເກ ອຸປຊ຺ຌໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ເສວ ເຕ ເທມິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ນ ເທມິ. ວຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ເສວ ເທມິ, ອກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ນ ເທມິ. ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓນ຺ຕສ຺ເສວ ເທມິ, ອປຣິຍາປຸຓນ຺ຕສ຺ສ ນ ເທມິ. ອວິພ຺ຠມນ຺ຕສ຺ເສວ ເທມິ, ວິພ຺ຠມນ຺ຕສ຺ສ ນ ເທມີ’’ຕິ ເອວໍ ປນ ທາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ທທໂຕ ທຸກ຺ກຏໍ, ອາຫຣາເປຕຸໍ ປນ ວຏ຺ຏຕິ. ຈຊິຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຠຓ຺ຑຄ຺ເຆນ ກາເຣຕພ຺ໂພ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ອຍໍ ສມນ຺ຕປາສາທິກໂຕ ອຸທ຺ຘຏວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ຍມ຺ປິ ຕ຺ຍາຫນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຍນ຺ຕິ ກາຣຓວຈນໍ, ຕສ຺ມາ ເອວເມຕ຺ຖ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ – ‘‘ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ຊນປທຈາຣິກໍ ປກ຺ກມິສ຺ສຕີຕິ ຍໍ ກາຣຓໍ ນິສ຺ສາຍ ອຫໍ ເຕ, ອາວຸໂສ, ຈີວຣໍ ອທາສິໍ, ຕໍ ນ ກໂຣສີ’’ຕິ ກຸປິໂຕ ອນຕ຺ຕມໂນ ອຈ຺ຉິນ຺ທີຕິ. ຍນ຺ຕິ ວາ ຈີວຣໍ ປຣາມສຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ຊນປທຈາຣິກໍ ປກ຺ກມິສ຺ສຕີຕິ ຍມ຺ປິ ເຕ ອຫໍ ຈີວຣໍ ອທາສິໍ, ຕໍ ຈີວຣໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ກຸປິໂຕ ອນຕ຺ຕມໂນ ອຈ຺ຉິນ຺ທີຕິ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ.

ອາຓຕ຺ໂຕ ພຫູນິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ເອກໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ‘‘ຈີວຣໍ ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ອາຓຕ຺ຕິຍາ ເອກຈີວຣວິສຍຕ຺ຕາ ເອກເມວ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ວາຈາຍ ວາຈາຍ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຈ຺ຉິນ຺ເນສຸ ວຕ຺ຖຸຄຓນາຍ ປາຈິຕ຺ຕິຍານິ. ເອກວາຈາຍ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍຕິ ອິທໍ ອຈ຺ຉິນ຺ເນສຸ ວຕ຺ຖຸຄຓນາຍ ອາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍາປຕ຺ຕິໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອາຓຕ຺ຕິຍາ ອາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ ປນ ທຸກ຺ກຏໍ ເອກເມວ.

ເອວນ຺ຕິ ອິມິນາ ‘‘ວຕ຺ຖຸຄຓນາຍ ທຸກ຺ກຏານີ’’ຕິ ອິທໍ ປຣາມສຕິ. ເອເສວ ນໂຍຕິ ສິຖິລໍ ຄາຬ຺ຫຎ຺ຈ ປກ຺ຂິຕ຺ຕາສຸ ອາປຕ຺ຕິຍາ ພຫຸຕ຺ຕໍ ເອກຕ຺ຕຎ຺ຈ ອຕິທິສຕິ.

ອາວຸໂສ ມຍນ຺ຕິອາທີສຸ ຄຓ຺ຫິຕຸກາມຕາຍ ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕປິ ເຕເນວ ທິນ຺ນຕ຺ຕາ ອນາປຕ຺ຕິ. ອມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິເກ ອຸປຊ຺ຌໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕີຕິ ອິທໍ ສາມເຓຣສ຺ສປິ ທານໍ ທີເປຕິ, ຕສ຺ມາ ກິຎ຺ຈາປິ ປາຬິຍໍ ‘‘ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ສາມໍ ຈີວຣໍ ທຕ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຖາປິ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນກາເລ ທຕ຺ວາປິ ອຸປສມ຺ປນ຺ນກາເລ ອຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຈ຺ຉິນ຺ທນສມເຍ ອຸປສມ຺ປນ຺ນຠາໂວເຍວ ເຫຕ຺ຖ ປມາຓໍ. ເທຕີຕິ ຕຸຏ຺ໂຐ ວາ ກຸປິໂຕ ວາ ເທຕິ. ຣຸທ຺ຘຖາຕິ ນິວາເຣຖ. ເອວໍ ປນ ທາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ເອວໍ ທິນ຺ນໍ ນ ຕາວ ‘‘ຕສ຺ສ ສນ຺ຕກ’’ນ຺ຕິ ອນຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາວ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອາຫຣາເປຕຸໍ ປນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ເອວໍ ທິນ຺ນໍ ຠຕິສທິສຕ຺ຕາ ອາຫຣາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຈຊິຕ຺ວາ ທິນ຺ນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອທຕ຺ວາ ອນເປກ຺ເຂນ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ທິນ຺ນໍ. ຠຓ຺ຑຄ຺ເຆນ ກາເຣຕພ຺ໂພຕິ ສກສຎ຺ຎາຍ ວິນາ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຠຓ຺ຑໍ ອຄ຺ຆາເປຕ຺ວາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ກາເຣຕພ຺ໂພ. ວິກປ຺ປນຸປຄປຈ຺ຉິມຈີວຣຕາ, ສາມໍ ທິນ຺ນຕາ, ສກສຎ຺ຎິຕາ, ອຸປສມ຺ປນ຺ນຕາ, ໂກຘວເສນ ອຈ຺ຉິນ຺ທນໍ ວາ ອຈ຺ຉິນ຺ທາປນໍ ວາຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ. ອຍໍ ສາຣຕ຺ຖທີປນີປາໂຐ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ໒.໖໓໕).

ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ໑.໖໓໑) ປນ ‘‘ຍມ຺ປິ…ເປ… ອຈ຺ຉິນ຺ທີຕິ ເອຕ຺ຖ ຍໍ ເຕ ອຫໍ ຈີວຣໍ ອທາສິໍ, ຕໍ ‘ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ປກ຺ກມິສ຺ສຕີ’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ອທາສິໍ, ນ ອຎ຺ຎຖາຕິ ກຸປິໂຕ ອຈ຺ຉິນ຺ທີຕິ ເອວໍ ອຊ຺ຌາຫຣິຕ຺ວາ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ເອກໍ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ຍທິ ອາຓຕ຺ໂຕ ອວສ຺ສໍ ອຈ຺ຉິນ຺ທຕິ, ອາຓຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ເອວ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ຍທິ ນ ອຈ຺ຉິນ຺ທຕິ, ຕທາ ເອວ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອກວາຈາຍ ສມ຺ພຫຸລາປຕ຺ຕິໂຍຕິ ຍທິ ອາຓຕ຺ໂຕ ອນນ຺ຕຣາເຍນ ອຈ຺ຉິນ຺ທຕິ, ອາຓຕ຺ຕິກ຺ຂເຓເຍວ ວຕ຺ຖຸຄຓນາຍ ປາຈິຕ຺ຕິຍາປຕ຺ຕິໂຍ ປໂຍຄກຣຓກ຺ຂເຓເຍວ ອາປຕ຺ຕິຍາ ອາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໂຕ, ຈີວຣໍ ປນ ອຈ຺ຉິນ຺ເນເຍວ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ ໂຫຕິ. ຍທິ ໂສ ນ ອຈ຺ຉິນ຺ທຕິ, ອາຓຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ເອກເມວ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອວມຎ຺ຎຕ຺ຖປິ ອີທິເສສຸ ນໂຍ ຎາຕພ຺ໂພ. ອຸປຊ຺ຌໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕີຕິ ສາມເຓຣສ຺ສ ທານໍ ທີເປຕິ, ເຕນ ຈ ສາມເຓຣກາເລ ທຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປນ຺ນກາເລ ອຈ຺ຉິນ຺ທໂຕປິ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ທີເປຕິ. ‘‘ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ສາມໍ ຈີວຣໍ ທຕ຺ວາ’’ຕິ ອິທໍ ອຸກ຺ກຏ຺ຐວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາຫຣາເປຕຸໍ ປນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ກມ຺ເມ ອກເຕ ຠຕິສທິສຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິກປ຺ປນຸປຄປຈ຺ຉິມຈີວຣຕາ, ສາມໍ ທິນ຺ນຕາ, ສກສຎ຺ຎິຕາ, ອຸປສມ຺ປນ຺ນຕາ, ໂກຘວເສນ ອຈ຺ຉິນ຺ທນໍ ວາ ອຈ຺ຉິນ຺ທາປນໍ ວາຕິ ອິມາເນຕ຺ຖ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ປຏິຠານຈິຕ຺ຕກຖາ

໖. ປຏິຠານຈິຕ຺ຕກຖາຍໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍນ຺ຕິ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ ນ ກິຎ຺ຈິ ວຸຕ຺ຕໍ, ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໒.໒໙໙) ປນ ‘‘ກໂຣຫີຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອາຓຕ຺ຕິຍາ ເອວ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ທ຺ວາຣປາລໍ ‘ກິໍ ນ ກໂຣສີ’ຕິອາທິນາ ປຣິຍາເຍນ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຊາຕກປກຣຓນ຺ຕິ ຊາຕກປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສາທິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຣູປໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ‘ປເຣຫິ ກາຣາເປຕຸ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ພຸທ຺ຘຣູປມ຺ປິ ສຍໍ ກາຕຸໍ ນ ລຠຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ວິປ຺ປກຕໂຠຊນກຖາ

໗. ວິປ຺ປກຕໂຠຊນກຖາຍມ຺ປິ ສາຣຕ຺ຖທີປນີ ວິມຕິວິໂນທນີ ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາສຸ ນ ກິຎ຺ຈິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຐມໍ ກຕໍ ປກຕໍ, ວິ ອນິຏ຺ຐິຕໍ ປກຕໍ ວິປ຺ປກຕໍ, ວິປ຺ປກຕໍ ໂຠຊນໍ ເຍນ ໂສ ວິປ຺ປກຕໂຠຊໂນ, ປຐມໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອນິຏ຺ຐິຕໂຠຊນກິຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ. ວຸຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປວິສິຕພ຺ພນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຣິຕ຺ຕຫຕ຺ຖມ຺ປິ ອຸຏ຺ຐາເປຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ກາຣຓມາຫ ‘‘ວິປ຺ປກຕໂຠຊໂນເຍວ ຫິ ໂສ ໂຫຕີ’’ຕິ, ຍາຄຸຂຊ຺ຊກາທີສຸປິ ປີເຕສຸ ຂາທິເຕສຸປິ ຠຕ຺ຕສ຺ສ ອຠຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອນິຏ຺ຐິຕໂຠຊນກິຈ຺ໂຈ ໂຫຕິ. ປວາຣິໂຕ ໂຫຕິ, ເຕນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພຕິ ປວາຣິເຕນ ອາສນາ ວຸຏ຺ຐິເຕນ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ອລຠມານຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິເກ ອຸທເກ ອສນ຺ເຕ ວຕ຺ຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ.

ອຸທ຺ທິສນ຺ຕອຸທ຺ທິສາປນກຖາ

໘. ອຸທ຺ທິສນ຺ຕອຸທ຺ທິສາປນກຖາຍໍ ອຸທ຺ທິສນ຺ເຕນາຕິ ອຸທ຺ເທສໍ ເທນ຺ເຕນ, ປາຬິໍ ວາເຈນ຺ເຕນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸທ຺ທິສາເປນ຺ເຕນາຕິ ອຸທ຺ເທສໍ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕນ, ປາຬິໍ ວາຈາເປນ຺ເຕນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸຈ຺ຈຕເຣປີຕິ ປິ-ສທ຺ເທນ ສມານາສນໍ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕິ. ນີຈຕເຣປີຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕິວສ຺ສນ຺ຕຣິກກຖາ

໙. ຕິວສ຺ສນ຺ຕຣິກກຖາຍໍ ຕີຓິ ວສ຺ສານິ ຕິວສ຺ສໍ, ຕີຓິ ວາ ວສ຺ສານິ ຕິວສ຺ສານິ, ຕິວສ຺ສານໍ ອນ຺ຕຣໍ ຕິວສ຺ສນ຺ຕຣໍ, ຕິວສ຺ສນ຺ຕເຣ ຐິໂຕຕິ ຕິວສ຺ສນ຺ຕໂຣ, ເຕນ ຕິວສ຺ສນ຺ຕເຣນ, ອນ຺ຕຣ-ສທ຺ໂທ ມຊ຺ຌຕ຺ຖວາຈໂກ, ຓ-ປຈ຺ຈໂຍ ຐິຕຕ຺ເຖ. ເຕນາຫ ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍໍ (ວຊິຣ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໓໒໐) ‘‘ຕິວສ຺ສນ຺ຕເຣນາຕິ ຕິຓ຺ຓໍ ວສ຺ສານໍ ອນ຺ໂຕ ຐິເຕນາ’’ຕິ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໒໐) ປນ ສຣູປເມວ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຕິວສ຺ສນ຺ຕໂຣ ນາມາ’’ຕິອາທິມາຫ. ອິເມ ສພ຺ເພຕິ ສພ຺ເພ ຕິວິຘາ ອິເມ ສມານາສນິກາ. ເສສໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ.

ທີຆາສນກຖາ

໑໐. ທີຆາສນກຖາຍໍ ສໍຫາຣິມໍ ວາຕິ ສໍຫຣິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕໍ ກຏສາຣກາທິ. ອສໍຫາຣິມໍ ວາຕິ ສໍຫຣິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍໍ ປາສາຓາທິ ອາສນໍ. ເຕນາຫ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໓.໓໒໐) ‘‘ທີຆາສນໍ ນາມ ມຎ຺ຈປີຐວິນິມຸຕ຺ຕໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຕິຓ຺ຓນ຺ນໍ ເອກໂຕ ສຸຂໍ ນິສີທິຕຸໍ ປໂຫຕີ’’ຕິ. ກສ຺ມາ ປນ ‘‘ຕິຓ຺ຓນ຺ນໍ ປໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ນນຸ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປໂຫນກາສນມ຺ປິ ທີຆເມວາຕິ ໂຈທນໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ອນຸຊານາມິ…ເປ… ເອຕ຺ຕກໍ ປຈ຺ຉິມໍ ທີຆາສນນ຺ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ປໂຫນເກ ຫິ ອທີຆາສເນ ສມານາສນິເກເຫວ ສຫ ນິສີທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕິຓ຺ຓນ຺ນໍ ປໂຫນກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄຫິເຕ ທີຆາສເນ ປນ ອສມານາສນິເກຫິປິ ສຫ ນິສີທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍທິ ເອວໍ ປຓ຺ຑກາທີຫິປິ ສຫ ນິສີທິຕຸໍ ວຏ຺ເຏຍ຺ຍາຕິ ໂຈທນໍ ມນສິ ກຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຐເປຕ຺ວາ ປຓ຺ຑກ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍວ.

ຄິລານຸປຏ຺ຐານກຖາ

໑໑. ຄິລານຸປຏ຺ຐານກຖາຍໍ ປລິປນ຺ໂນຕິ ນິມຸຄ຺ໂຄ, ມກ຺ຂິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸຈ຺ຈາເຣຕ຺ວາຕິ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ. ສມານາຈຣິຍໂກຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ສເຈປິ ເອກສ຺ສ ອາຈຣິຍສ຺ສ ເອໂກ ອນ຺ເຕວາສິໂກ ໂຫຕິ, ເອໂກ ສທ຺ຘິວິຫາຣິໂກ, ເອເຕປິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສມານາຈຣິຍກາ ເອວາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເຠສຊ຺ຊໍ ໂຍເຊຕຸໍ ອສມຕ຺ໂຖ ໂຫຕີຕິ ເວຊ຺ເຊນ ‘‘ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ເຠສຊ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອິມິນາ ໂຍເຊຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕຖາ ກາຕຸໍ ອສມຕ຺ໂຖຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນີຫາຕຸນ຺ຕິ ນີຫຣິຕຸໍ, ຉຑ຺ເຑຕຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໒.໓໖໕-໓໖໖) ປນ ‘‘ຠູມິຍໍ ປຣິຠຓ຺ຑໍ ອກາສີຕິ ຄິລາເນນ ນິປນ຺ນຠູມິຍໍ ກິລິຏ຺ຐຏ຺ຐານໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ຫຣິຕູປລິຕ຺ຕໍ ກາເຣສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຠສຊ຺ຊໍ ໂຍເຊຕຸໍ ອສມຕ຺ໂຖຕິ ປເຣຫິ ວຸຕ຺ຕວິຘິມ຺ປິ ກາຕຸໍ ອສມຕ຺ໂຖ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ມຣຓວຓ຺ຓກຖາ

໑໒. ມຣຓວຓ຺ຓກຖາຍໍ ມຣຓຕ຺ຖິກາວ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອິມສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ເຠເທນ ສຄ຺ຄປາປນາຘິປ຺ປາຍຕ຺ຕາ ອຕ຺ຖໂຕ ມຣຓຕ຺ຖິກາວ ຫຸຕ຺ວາ. ມຣຓຕ຺ຖິກຠາວໍ ອຊານນ຺ຕາຕິ ‘‘ເອວໍ ອຘິປ຺ປາຍິໂນ ມຣຓຕ຺ຖິກາ ນາມ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ມຣຓຕ຺ຖິກຠາວໍ ອຊານນ຺ຕາ. ນ ຫິ ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ນ ຊານນ຺ຕິ. ໂວຫາຣວເສນາຕິ ປຸພ຺ພຠາຄໂວຫາຣວເສນ, ມຣຓາຘິປ຺ປາຍສ຺ສ ສນ຺ນິຏ຺ຐາປກເຈຕນາກ຺ຂເຓ ກຣຸຓາຍ ອຠາວໂຕ ກາຣຸຎ຺ເຎນ ປາເສ ພທ຺ຘສູກຣໂມຈນໍ ວິຍ ນ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ຍຖາຍຸນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ຍຖານຸສນ຺ຘິນາຕິ ປຣິຍາຍນ຺ຕເຣນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຍຖານຸສນ຺ຘິນາ ຍຖາຍຸປຣິຈ຺ເຉເທນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຖ ວາ ຍຖານຸສນ຺ຘິນາຕິ ຍຖານຸປ຺ປພນ຺ເຘນ, ຍາວ ຕສ຺ມິໍ ຠເວ ສນ຺ຕານສ຺ສ ອນຸປ຺ປພນ຺ໂຘ ອວິຈ຺ຉິນ຺ນປວຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ຕາວ ຐຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ໑.໑໘໐) ‘‘ໂວຫາຣວເສນາຕິ ປຸພ຺ພຠາຄໂວຫາຣວເສນ ມຣຓາຘິປ຺ປາຍສ຺ສ ສນ຺ນິຏ຺ຐາປກເຈຕນາກ຺ຂເຓ ກຣຸຓາຍ ອຠາວໂຕ, ກາຣຸຎ຺ເຎນ ປາເສ ພທ຺ຘສູກຣໂມຈນໍ ວິຍ ນ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘ຍຖາຍຸນາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ຍຖານຸສນ຺ຘິນາຕິ ປຣິຍາຍນ຺ຕເຣນ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍໍ (ວຊິຣ. ຏີ. ປາຣາຊິກ ໑໘໐) ປນ ‘‘ມຣຓຕ຺ຖິກາວ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອິມສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ເຠເທນ ສຄ຺ຄປາປນາຘິປ຺ປາຍຕ຺ຕາ ອຕ຺ຖໂຕ ມຣຓຕ຺ຖິກາວ ຫຸຕ຺ວາ. ‘‘ເອວໍອຘິປ຺ປາຍິໂນ ມຣຓຕ຺ຖິກາ ນາມ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ມຣຓຕ຺ຖິກຠາວໍ ອຊານນ຺ຕາ ອາປນ຺ນາ ປາຣາຊິກໍ. ນ ຫິ ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ນ ຊານນ຺ຕີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ໂວຫາຣວເສນາຕິ ປຸພ຺ພຠາເຄ ໂວຫາຣວເສນ, ສນ຺ນິຏ຺ຐາເນ ປເນຕໍ ນຕ຺ຖິ, ປາເສ ພທ຺ຘສູກຣໂມຈເນ ວິຍ ນ ໂຫຕິ. ຍຖານຸສນ຺ຘິນາຕິ ອນ຺ຕຣາ ອມຣິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອຕ຺ຕປາຕນກຖາ

໑໓. ອຕ຺ຕປາຕນກຖາຍໍ ວິຠຕ຺ຕິພ຺ຍຕ຺ຕເຍນາຕິ ວິຠຕ຺ຕິວິປຣິຓາເມນ. ວິເສສາຘິຄໂມຕິ ສມາຘິ ວິປສ຺ສນາ ຈ. ອຕິວິຍ ປາກຏຕ຺ຕາ ‘‘ຫຕ຺ຖປ຺ປຕ຺ໂຕ ວິຍ ທິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທຕີຕິ ວິເສສາຘິຄມສ຺ສ ວິກ຺ເຂໂປ ມາ ໂຫຕູຕິ ອາຫາຣໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທຕິ. ວິເສສາຘິຄມນ຺ຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມປຏິລາຠໍ. ພ຺ຍາກຣິຕ຺ວາຕິ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ. ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທຕິ, ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ຍສ຺ມາ ສຠາຄານໍ ລຊ຺ຊີຠິກ຺ຂູນໍເຍວ ອຣິຍາ ອຕ຺ຕນາ ອຘິຄຕວິເສສໍ ຕາທິເສ ກາຣເຓ ສຕິ ອາໂຣເຈນ຺ຕິ, ເຕ ຈ ຠິກ຺ຂູ ອປ຺ປຕິຣູປາຍ ອເນສນາຍ ປຈ຺ຈຍໍ ນ ປຣິເຍສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕຫິ ປຣິເຍສິຕປຈ຺ຈເຍ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອາຫາຣໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຠາຄານຎ຺ຫິ ພ຺ຍາກຕຕ຺ຕາ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທິຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ເຕ ຫິ ກປ຺ປິຍເຂຕ຺ຕໍ ອາໂຣເຈນ຺ຕິ. ເຕເນວ ‘‘ສຠາຄານຎ຺ຫິ ລຊ຺ຊີຠິກ຺ຂູນໍ ກເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອິທໍ ‘ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທຕິ, ນ ວຏ຺ຏຕີ’ຕິ ອິມສ຺ສ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສນ຺ເຕນ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຕີສຸປິ ຄຓ຺ຐິປເທສຸ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຖ ວາ ວິເສສາຘິຄມໍ ພ຺ຍາກຣິຕ຺ວາຕິ ອິທໍ ວິເສສສ຺ສ ອຘິຄຕຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຘິຄມນ຺ຕຣາຍໍ ອາສງ຺ກນ຺ເຕເນວ ຈ ອາຫາຣຸປຈ຺ເຉໂທ ກາຕພ຺ໂພຕິ ອນຸຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ອຘິຄເຕນ ນ ກາຕພ຺ໂພຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ວິເສສາຘິຄມໍ ພ຺ຍາກຣິຕ຺ວາ ອາຫາຣໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທຕິ, ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິໍ ປນ ອຣິຍາ ອຕ຺ຕນາ ອຘິຄຕວິເສສໍ ອຎ຺ເຎສໍ ອາໂຣເຈນ຺ຕີຕິ ອິມິສ຺ສາ ໂຈທນາຍ ‘‘ສຠາຄານຎ຺ຫິ ລຊ຺ຊີຠິກ຺ຂູນໍ ກເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຍເມຕ຺ຖ ຍຸຕ຺ຕຕໂຣຕິ ອມ຺ຫາກໍ ຂນ຺ຕິ, ຄຓ຺ຐິປເທປິ ອຍມຕ຺ໂຖ ທສ຺ສິໂຕເຍວາຕິ.

ວິມຕິວິໂນທນິຍມ຺ປິ (ວິ. ວິ. ຏີ. ໑.໑໘໒-໑໘໓) ‘‘ວິຠຕ຺ຕິພ຺ຍຕ຺ຕເຍນາຕິ ວິຠຕ຺ຕິວິປຣິຓາເມນ. ວິເສສາຘິຄໂມຕິ ສມາຘິ ວິປສ຺ສນາ ຈ. ວິເສສາຘິຄມນ຺ຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມປຏິລາຠໍ. ພ຺ຍາກຣິຕ຺ວາຕິ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ, ອິທຎ຺ຈ ວິເສສສ຺ສ ອຘິຄຕຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຘິຄຕວິເສສາ ຫິ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິອາປຊ຺ຊນຕ຺ຖໍ ລຊ຺ຊີຠິກ຺ຂູນໍ ອວສ຺ສໍ ອຘິຄມໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ຕິ, ອຘິຄຕວິເສເສນ ປນ ອພ຺ຍາກຣິຕ຺ວາປິ ອາຫາຣໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອຘິຄມນ຺ຕຣາຍວິໂນທນຕ຺ຖເມວ ອາຫາຣຸປຈ຺ເຉທສ຺ສ ອນຸຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ຕທຘິຄເມ ໂສ ນ ກາຕພ຺ໂພວ. ກິໍ ປນາຘິຄມໍ ອາໂຣເຈຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອາຫ ສຠາຄານຎ຺ຫີຕິອາທີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍໍ (ວຊິຣ. ຏີ. ປາຣາຊິກ ໑໘໑-໑໘໓) ‘‘ຫຕ຺ຖປ຺ປຕ຺ໂຕ ວິຍ ທິສ຺ສຕິ, ‘ຕສ຺ສ ວິກ຺ເຂໂປ ມາ ໂຫຕູ’ຕິ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທຕິ, ວິເສສາຘິຄມໍ ພ຺ຍາກຣິຕ຺ວາ ຕປ຺ປຠວໍ ສກ຺ກາຣໍ ລຊ຺ຊາຍນ຺ໂຕ ອາຫາຣໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທຕິ ສຠາຄານໍ ພ຺ຍາກຕຕ຺ຕາ. ເຕ ຫິ ກປ຺ປິຍເຂຕ຺ຕໍ ອາໂຣເຈນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອປ຺ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວານິສິນ຺ນກຖາ

໑໔. ອປ຺ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນກຖາຍໍ ອປ຺ປຏິເວກ຺ຂິຕ຺ວາຕິ ອນຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ. ອຸທ຺ຘໍ ວາ ອໂຘ ວາ ສງ຺ກມນ຺ຕີຕິ ປຈ຺ຉາ ອາຄຕານໍ ໂອກາສທານຕ຺ຖໍ ນິສິນ຺ນປາຬິຍາ ອຸທ຺ຘໍ ວາ ອໂຘ ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ປຏິເວກ຺ຂຓກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖີຕິ ປຈ຺ຉາ ອາຄເຕຫິ ອຸປປຣິກ຺ຂຓກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ເຫຏ຺ຐາ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ວິຊ຺ຊມາເນ ສາຏກໍ ວລິໍ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຍສ຺ມິໍ ວລິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ. ປຏິເວກ຺ຂຓຎ຺ເຈຕໍ ຄິຫີນໍ ສນ຺ຕເກເຍວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ວິມຕິວິໂນທນິຍມ຺ປິ (ວິ. ວິ. ຏີ. ໑.໑໘໐) ‘‘ເຫຏ຺ຐາ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ວິຊ຺ຊມາເນ ສາຏກໍ ວລິໍ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ອາຫ ‘ຍສ຺ມິໍ ວລິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕີ’ຕິ. ປຏິເວກ຺ຂຓຎ຺ເຈຕໍ ຄິຫີນໍ ສນ຺ຕເກ ເອວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ວຸຕ຺ຕໍ, ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍມ຺ປິ (ວຊິຣ. ຏີ. ປາຣາຊິກ ໑໘໐) ‘‘ອປ຺ປຏິເວກ຺ຂິຕ຺ວາຕິ ອວິຈາເຣຕ຺ວາ. ເຫຏ຺ຐິມຠາເຄ ຫິ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ວິຊ຺ຊມາເນ ວລິ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ.

ທວາຍສິລາວິຊ຺ຌນກຖາ

໑໕. ທວາຍສິລາວິຊ຺ຌນກຖາຍໍ ທວາສທ຺ໂທ ຫສາຘິປ຺ປາຍວາຈໂກ. ປຏິປຸພ຺ພວິຘ-ຘາຕຸ ປວຏ຺ຏນຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ ‘‘ຫສາຘິປ຺ປາເຍນ ປາສາໂຓ ນ ປວຏ຺ເຏຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ສິລາສທ຺ທສ຺ສ ປາສາຓວາຈກຕ຺ຕາ ໂສ ເອວ ນ ປຏິວິຊ຺ຌິຕພ຺ໂພຕິ ໂຈທນໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ນ ເກວລຎ຺ຈາ’’ຕິອາທິ. ຍທິ ເອວໍ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ອຕ຺ຖາຍ ນ ວຏ຺ເຏຍ຺ຍາຕິ ອາຫ ‘‘ເຈຕິຍາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍາ’’ຕິອາທິ. ໂຘວນທຓ຺ຑກນ຺ຕິ ຠຓ຺ຑໂຘວນທຓ຺ຑໍ. ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ໑.໑໘໒-໑໘໓) ປນ ‘‘ຠຓ຺ຑກໍ ວາ ໂຘວນ຺ຕາຕິ ຈີວຣໍ ວາ ໂຘວນ຺ຕາ. ໂຘວນທຓ຺ຑກນ຺ຕິ ຈີວຣໂຘວນທຓ຺ຑ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ທາຍາລິມ຺ປນກຖາ

໑໖. ທາຍາລິມ຺ປນກຖາຍໍ ອລ຺ລ…ເປ… ປາຈິຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ສຸກ຺ຂຏ຺ຐາເນປິ ອຄ຺ຄິໍ ປາເຕຕ຺ວາ ອິມິນາ ອຘິປ຺ປາເຍນ ອາລິມ຺ເປນ຺ຕສ຺ສ ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວ. ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ສຸກ຺ຂຏ຺ຐາເນ ວາ ສຸກ຺ຂໍ ‘‘ອສຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ອວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ວາ ອຄ຺ຄິໍ ປາເຕນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ. ກີຬາຘິປ຺ປາເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ, ກີຬາຘິປ຺ປາໂຍ ຈ ປຏປຏາຍມານສທ຺ທສ຺ສາທວເສເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປຏິປກ຺ຂຠູໂຕ ອຄ຺ຄິ ປຏຄ຺ຄິ. ປຣິຕ຺ຕກຣຓນ຺ຕິ ອາຣກ຺ຂກຣຓໍ. ສຍໍ ວາ ອຸຏ຺ຐິຕນ຺ຕິ ວາເຕຣິຕານໍ ເວຬຸອາທີນໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສງ຺ຆຏ຺ຏເນນ ສມຸຏ຺ຐິຕໍ. ນິຣຸປາທາໂນຕິ ອິນ຺ຘນຣຫິໂຕ. ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ໑.໑໙໐) ປນ ‘‘ຂິຑ຺ຑາຘິປ຺ປາເຍນປິ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ສຸກ຺ຂຕິຓາທີສຸ ອຄ຺ຄິກຣຓໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອລ຺ເລສຸ ປນ ກີຬາຘິປ຺ປາເຍນປິ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວ. ປຏິປກ຺ຂຠູໂຕ, ປຏິມຸຂໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວາ ອຄ຺ຄິ ປຏຄ຺ຄິ, ຕສ຺ສ ອລ຺ລຕິຓາທີສຸປິ ທານໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ. ຕໍ ເທນ຺ເຕນ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທາວຄ຺ຄິໍ ທິສ຺ວາ ວິຫາຣສ຺ສ ສມນ຺ຕໂຕ ເອກກ຺ຂເຓ ອກຕ຺ວາ ເອກເທສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວິຫາຣສ຺ສ ສມນ຺ຕໂຕ ສຓິກໍ ຌາເປຕ຺ວາ ຍຖາ ມຫນ຺ໂຕປິ ອຄ຺ຄິ ວິຫາຣໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເອວໍ ວິຫາຣສ຺ສ ສມນ຺ຕາ ອພ຺ໂຠກາສໍ ກຕ຺ວາ ປຏຄ຺ຄິ ທາຕພ຺ໂພ. ໂສ ຑາວຄ຺ຄິໂນ ປຏິປຖໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ເຕນ ສຫ ນິພ຺ພາຕິ. ປຣິຕ຺ຕກຣຓນ຺ຕິ ສມນ຺ຕາ ຣຸກ຺ຂຕິຓາທິຈ຺ເຉທນປຣິຂາຂຓນາທິອາຣກ຺ຂກຣຓໍ. ເຕນາຫ ‘ຕິຓກຸຏິການໍ ສມນ຺ຕາ ຠູມິຕຈ຺ຉນ’ນ຺ຕິອາທີ’’ຕິ, ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍໍ (ວຊິຣ. ຏີ. ປາຣາຊິກ ໑໙໐) ປນ ‘‘ປຣິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຣກ຺ຂຓໍ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ສມນ຺ຕາ ຠູມິຕຈ຺ຉນ’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ວຸຕ຺ຕໍ.

ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກຸລາຠຕກຖາ

໑໗. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກຸລາຠຕກຖາຍໍ ນຕ຺ຖິ ສທ຺ຘາ ເອເຕສູຕິ ອສ຺ສທ຺ຘາ, ມຈ຺ຉຣິໂນ, ເຕສຸ ອສ຺ສທ຺ເຘສຸ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ ຍຸຕ຺ຕານິ ກຸລານິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກຸລານິ, ມຊ຺ເຌໂລປຕຕິຍາຕປ຺ປຸຣິສສມາໂສ, ‘‘ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕາຍ ທສວຕ຺ຖຸກາຍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ ຍຸຕ຺ຕກຸລານິ, ເຕສຸ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກຸເລສຸ ລຠິຕ຺ວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອສກ຺ກຈ຺ຈກາຣີນໍ ເຕສໍ ສກ຺ກຈ຺ຈກຣເຓນ, ອປ຺ປຓີຕທາຍີນໍ ເຕສໍ ປຓີຕທາເນນ ຠວິຕພ຺ພເມຕ຺ຖ ກາຣເຓນາຕິ ກາຣຓໍ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາວ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອນຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ເນວ ອຕ຺ຕນາ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ນ ປເຣສໍ ທາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ເຍນ ກາຣເຓນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ວິສມິສ຺ສມ຺ປິ ຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ເກວລໍ ປິຓ຺ຑປາຕເມວາຕິ ອາຫ ‘‘ຍມ຺ປີ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ກາຣຓມາຫ ‘‘ອປິຫິຕວຕ຺ຖຸສ຺ມິມ຺ປິ ຫີ’’ຕິອາທິ. ຕໂຕ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ທສ຺ເສຕິ ຄນ຺ຘຫລິທ຺ທາທິມກ຺ຂິໂຕຕິອາທິນາ. ຕຕ຺ຖປິ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ສຣີເຣ ໂຣຄຏ຺ຐານານີ’’ຕິອາທິ.

ໂຄປກທານກຖາ

໑໘. ໂຄປກທານກຖາຍໍ ປເຣສໍ ສນ຺ຕກໍ ໂຄເປຕິ ຣກ຺ຂຕີຕິ ໂຄປໂກ, ຕສ຺ສ ທານໍ ໂຄປກທານໍ, ອຸຍ຺ຍານປາລກາທີຫິ ຠິກ຺ຂູນໍ ທາຕພ຺ພທານໍ. ຕຕ຺ຖ ປຓ຺ຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາຕິ ‘‘ເອຕ຺ຕເກເຫວ ຣຸກ຺ເຂຫິ ເອຕ຺ຕກເມວ ຄເຫຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ປຓ຺ຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ, ລິຂິຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນິມິຕ຺ຕສຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາຕິ ສງ຺ເກຕໍ ກຕ຺ວາ. ທາຣກາຕິ ເຕສໍ ປຸຕ຺ຕນຕ຺ຕາທໂຍ ທາຣກາ. ອຎ຺ເຎປິ ເຍ ເກຈິ ໂຄປກາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ສພ຺ເພປິ ວຸຕ຺ຕາ. ສພ຺ພຕ຺ຖປິ ຄິຫີນໍ ໂຄປກທາເນ ຍຕ຺ຕກໍ ໂຄປກາ ເທນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຕກໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ສງ຺ຆິເກ ປນ ຍຖາປຣິຈ຺ເຉທເມວ ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ທີປິຕຕ຺ຕາ ‘‘ອຕ຺ຖໂຕ ເອກ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິມຕິວິໂນທນິຍມ຺ປິ (ວິ. ວິ. ຏີ. ໑.໑໕໖) ‘‘ປຓ຺ຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາຕິ ‘ເອຕ຺ຕເກ ຣຸກ຺ເຂ ຣກ຺ຂິຕ຺ວາ ຕໂຕ ເອຕ຺ຕກໍ ຄເຫຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ ປຓ຺ຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ. ນິມິຕ຺ຕສຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາຕິ ສງ຺ເກຕໍ ກຕ຺ວາ. ທາຣກາຕິ ເຕສໍ ປຸຕ຺ຕນຕ຺ຕາທໂຍ ເຍ ເກຈິ ໂຄເປນ຺ຕິ, ເຕ ສພ຺ເພປິ ອິຘ ‘ທາຣກາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ’’ຕິ, ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍໍ (ວຊິຣ. ຏີ. ປາຣາຊິກ ໑໕໖) ປນ ‘‘ອາຣາມຣກ຺ຂກາຕິ ວິສ຺ສຕ຺ຖວເສນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອຘິປ຺ປາຍໍ ຎຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ທານໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ, ຠາຄໍ ວາ ສາມິກາ ນ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ ນ ທຓ຺ເຑນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ທານໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອິຘ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ, ຕມ຺ປິ ‘ນ ວຏ຺ຏຕິ ສງ຺ຆິເກ’ຕິ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຍຕ຺ຖາຕິ ຍສ຺ມິໍ ອາວາເສ. ອຎ຺ເຎສໍ ອຠາວນ຺ຕິ ອຎ຺ເຎສໍ ອາຄນ຺ຕຸກຠິກ຺ຂູນໍ ອຠາວໍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕາທິເສ ອາວາເສ. ຠາເຊຕ຺ວາ ຂາທນ຺ຕີຕິ ອາຄນ຺ຕຸການມ຺ປິ ສມ຺ປຕ຺ຕານໍ ຠາເຊຕ຺ວາ ຂາທນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຈຕູສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ສມ຺ມາ ອຸປເນນ຺ຕີຕິ ອມ຺ພຜລາທີນິ ວິກ຺ກິຓິຕ຺ວາ ຈີວຣາທີສຸ ຈຕູສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ສມ຺ມາ ອຸປເນນ຺ຕິ. ຈີວຣຕ຺ຖາຍ ນິຍເມຕ຺ວາ ທິນ຺ນາຕິ ‘‘ອິເມສໍ ຣຸກ຺ຂານໍ ຜລານິ ວິກ຺ກິຓິຕ຺ວາ ຈີວເຣສຸເຍວ ອຸປເນຕພ຺ພານິ, ນ ຠາເຊຕ຺ວາ ຂາທິຕພ຺ພານີ’’ຕິ ເອວໍ ນິຍເມຕ຺ວາ ທິນ຺ນາ. ເຕສຸປິ ອາຄນ຺ຕຸກາ ອນິສ຺ສຣາຕິ ປຈ຺ຈຍປຣິໂຠຄຕ຺ຖາຍ ນິຍເມຕ຺ວາ ທິນ຺ນຕ຺ຕາ ຠາເຊຕ຺ວາ ຂາທິຕຸໍ ອນິສ຺ສຣາ. ນ ເຕສຸ…ເປ… ຐາຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອາຄນ຺ຕຸເກຫິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຠາເຊຕ຺ວາ ຂາທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຕສໍ ກຕິກາຍ ຐາຕພ຺ພນ຺ຕິ ‘‘ຠາເຊຕ຺ວາ ນ ຂາທິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ເອຕ຺ຕເກສຸ ຣຸກ຺ເຂສຸ ຜລານິ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວາ ‘‘ເອຕ຺ຕການິ ຜລານິ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວາ ‘‘ເອຕ຺ຕການໍ ທິວສານໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວາ ‘‘ນ ກິຎ຺ຈິ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວາ ເອວໍ ກຕາຍ ອາວາສິການໍ ກຕິກາຍ ອາຄນ຺ຕຸເກຫິ ຐາຕພ຺ພໍ. ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ອນິສ຺ສຣາ’’ຕິ ວຈເນນ ທີປິໂຕເຍວ ອຕ຺ໂຖ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ‘‘ຈຕຸນ຺ນໍ ປຈ຺ຈຍານ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ທສ຺ສິໂຕ. ປຣິໂຠຄວເສເນວາຕິ ເອຕ຺ຖ ເອວ-ສທ຺ໂທ ອຏ຺ຐານປ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ, ປຣິໂຠຄວເສນ ຕເມວ ຠາເຊຕ຺ວາຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖ ເອຕສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ, ຣຏ຺ເຐວາ.

ເສນາສນປຈ຺ຈຍນ຺ຕິ ເສນາສນຎ຺ຈ ຕທຕ຺ຖາຍ ນິຍເມຕ຺ວາ ຐປິຕຎ຺ຈ. ລາມກໂກຏິຍາຕິ ລາມກໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ, ລາມກເສນາສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເສນາສເນປິ ຕິຓາທີນິ ລາມກໂກຏິຍາວ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ພານິ, ເສນາສນປຣິກ຺ຂາຣາປິ ລາມກໂກຏິຍາວ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ພາ. ມູລວຕ຺ຖຸຈ຺ເຉທໍ ປນ ກຕ຺ວາ ນ ອຸປເນຕພ຺ພນ຺ຕິ ອິມິນາ ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ຕີສຸປິ ຄຓ຺ຐິປເທສຸ ຕາວ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສພ຺ພານິ ເສນາສນານິ ນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ພານີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ລາມກໂກຏິຍາ ວິສ຺ສຊ຺ຊນ຺ເຕຫິປິ ເສນາສນຠູມິໂຍ ນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ພາຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິ ໂນ ຂນ຺ຕິ. ວີມໍສິຕ຺ວາ ຍໍ ຣຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ຘມ຺ມສນ຺ຕເກນ ພຸທ຺ຘປູຊໍ ກາຕຸໍ, ພຸທ຺ຘສນ຺ຕເກນ ວາ ຘມ຺ມປູຊໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ? ‘‘ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂຂ ເອຕໍ, ວາເສຏ຺ຐ, ອຘິວຈນໍ ຘມ຺ມກາໂຍ ອິຕິປີ’’ຕິ ຈ ‘‘ໂຍ ໂຂ, ວກ຺ກລິ, ຘມ຺ມໍ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ມໍ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໘໗) ຈ ວຈນໂຕ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕ ‘ໂຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມໍ ອຸປຏ຺ຐເຫຍ຺ຍ, ໂສ ຄິລານໍ ອຸປຏ຺ຐເຫຍ຺ຍາ’ຕິ (ມຫາວ. ໓໖໕) ວຈນໂຕ ພຸທ຺ຘສນ຺ຕເກນ ຄິລານສ຺ສປິ ເຠສຊ຺ຊໍ ກາຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ອກາຣຓໍ. ນ ຫິ ‘‘ໂຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມໍ ອຸປຏ຺ຐເຫຍ຺ຍ, ໂສ ຄິລານໍ ອຸປຏ຺ຐເຫຍ຺ຍາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໓໖໕) ອິມິນາ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ຄິລານສ຺ສ ຈ ເອກສທິສຕາ, ຕທຸປຏ຺ຐານສ຺ສ ວາ ສມຜລຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ‘‘ໂຍ ມໍ ໂອວາທານຸສາສນີກຣເຓນ ອຸປຏ຺ຐເຫຍ຺ຍ, ໂສ ຄິລານໍ ອຸປຏ຺ຐເຫຍ຺ຍ, ມມ ໂອວາທກາຣເກນ ຄິລາໂນ ອຸປຏ຺ຐາຕພ຺ໂພ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໖໕). ຠຄວໂຕ ຈ ຄິລານສ຺ສ ຈ ອຸປຏ຺ຐານໍ ເອກສທິສນ຺ຕິ ເອວໍ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ນ ຄເຫຕພ຺ໂພ, ຕສ຺ມາ ‘‘ໂຍ ໂວ, ອານນ຺ທ, ມຍາ ຘມ຺ໂມ ຈ ວິນໂຍ ຈ ເທສິໂຕ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ, ໂສ ໂວ ມມຈ຺ຈເຍນ ສຕ຺ຖາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໒໑໖) ວຈນໂຕ ‘‘ອຫຎ຺ຈ ໂຂ ປນິທານິ ເອກໂກວ ໂອວທາມິ ອນຸສາສາມິ, ມຍິ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ອິມານິ ຈຕຸຣາສີຕິ ພຸທ຺ຘສຫສ຺ສານິ ຕຸມ຺ເຫ ໂອວທິສ຺ສນ຺ຕິ ອນຸສາສິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໒໑໖) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຈ ພຫຸສ຺ສຸຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປສໍສນ຺ເຕນ ຈ ‘‘ໂຍ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ, ນ ໂສ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສາວໂກ ນາມ, ພຸທ຺ໂຘ ນາມ ເອສ ຈຸນ຺ທາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຘມ຺ມຄຣຸກຕ຺ຕາ ຈ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຸພ຺ພນໂຍ ເອວ ປສຕ຺ຖຕໂຣຕິ ອມ຺ຫາກໍ ຂນ຺ຕິ. ວິມຕິວິໂນທນິຍມ຺ປິ ‘‘ຍຕ຺ຖາຕິ ຍສ຺ມິໍ ອາວາເສ. ອຎ຺ເຎສນ຺ຕິ ອຎ຺ເຎສໍ ອາຄນ຺ຕຸການໍ. ເຕສຸປິ ອາຄນ຺ຕຸກາ ອນິສ຺ສຣາຕິ ເສນາສເນ ນິຣນ຺ຕຣໍ ວສນ຺ຕານໍ ຈີວຣຕ຺ຖາຍ ທາຍເກຫິ, ຠິກ຺ຂູຫິ ວາ ນິຍເມຕ຺ວາ ທິນ຺ນຕ຺ຕາ ຠາເຊຕ຺ວາ ຂາທິຕຸໍ ອນິສ຺ສຣາ. ອາຄນ຺ຕຸເກຫິປິ ອິຈ຺ຉນ຺ເຕຫິ ຕສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ວສ຺ສານາທີສຸ ປວິສິຕ຺ວາ ຈີວຣຕ຺ຖາຍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ເຕສໍ ກຕິກາຍ ຐາຕພ຺ພນ຺ຕິ ສພ຺ພານິ ຜລາຜລານິ ອຠາເຊຕ຺ວາ ‘ເອຕ຺ຕເກສຸ ຣຸກ຺ເຂສຸ ຜລານິ ຠາເຊຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມ, ອຎ຺ເຎສຸ ຜລາຜເລຫິ ເສນາສນານິ ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສາມາ’ຕິ ວາ ‘ປິຓ຺ຑປາຕາທິປຈ຺ຈຍໍ ສມ຺ປາເທສ຺ສາມາ’ຕິ ວາ ‘ກິຎ຺ຈິປິ ອຠາເຊຕ຺ວາ ຈຕຸປຈ຺ຈຍຕ຺ຖາເຍວ ອຸປເນມາ’ຕິ ວາ ເອວໍ ສມ຺ມາ ອຸປເນນ຺ຕານໍ ອາວາສິການໍ ກຕິກາຍ ອາຄນ຺ຕຸເກຫິ ຐາຕພ຺ພໍ. ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘ອນິສ຺ສຣາ’ຕິ ວຈເນນ ທີປິໂຕ ເອວ ອຕ຺ໂຖ, ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ‘ຈຕຸນ຺ນໍ ປຈ຺ຈຍານ’ນ຺ຕິອາທິນາ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ທສ຺ສິໂຕ. ປຣິໂຠຄວເສເນວາຕິ ເອຕ຺ຖ ເອວ-ສທ຺ໂທ ອຏ຺ຐານປ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ, ປຣິໂຠຄວເສນ ຕເມວ ຠາເຊຕ຺ວາຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖາຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ, ຣຏ຺ເຐ ວາ. ເສນາສນປຈ຺ຈຍນ຺ຕິ ເສນາສນຎ຺ຈ ຕທຕ຺ຖາຍ ນິຍເມຕ຺ວາ ຐປິຕຎ຺ຈ. ‘ເອກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ວຣເສນາສນານິ ຐເປຕ຺ວາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ປຸນ ພ຺ຍຕິເຣກມຸເຂນ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ມູລວຕ຺ຖຸຈ຺ເຉທໍ ປນ ກຕ຺ວາ ນ ອຸປເນຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເສນາສນສງ຺ຂາຕວຕ຺ຖຸໂນ ມູລຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພານິ ເສນາສນານິ ນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ພານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເກຈິ ປເນຕ຺ຖ ‘ເອກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ວຣເສນາສນານິ ຐເປຕ຺ວາ ລາມກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນ຺ເຕຫິປິ ເສນາສນຠູມິໂຍ ນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ພາຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕມ຺ປິ ຍຸຕ຺ຕເມວ ອິມສ຺ສປິ ອຕ຺ຖສ຺ສ ອວສ຺ສໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໂຕ, ອິຕຣຖາ ເກຈິ ສຫ ວຕ຺ຖຸນາປິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ພໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ.

ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍໍ (ວຊິຣ. ຏີ. ປາຣາຊິກ ໑໕໓) ‘‘ເອຕ຺ຖ ເອຕສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ປຣຈກ຺ກາທິຠຍໍ ອາຄຕໍ. ມູລວຕ຺ຖຸຈ຺ເຉທນ຺ຕິ ‘ສພ຺ພເສນາສນານໍ ເອເຕ ອິສ຺ສຣາ’ຕິ ວຈນໂຕ ອິຕເຣ ອນິສ຺ສຣາຕິ ທີປິຕໍ ໂຫຕິ. ອຍເມວ ຠິກ຺ຂຸ ອິສ຺ສໂຣຕິ ຍຕ຺ຖ ໂສ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຕຎາຕເຫຕຸໍ ລຠຕີຕິ ກິຣ ອຕ຺ໂຖ, ອປິ ຈ ‘ທຫໂຣ’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ສວຕ຺ຖຸກນ຺ຕິ ສຫ ຠູມິຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ຘມ຺ມິກາຣກ຺ຂຍາຈນກຖາ

໑໙. ຘມ຺ມິກາຣກ຺ຂຍາຈນກຖາຍໍ ‘‘ຄີວາເຍວາຕິ ອາຓຕ຺ຕິຍາ ອຠາວໂຕ. ເຕສໍ ອນຕ຺ຖກາມຕາຍາຕິ ‘ໂຈໂຣ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ມມ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ເກຈິ ທຓ຺ຑິສ຺ສນ຺ຕິ, ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປສ຺ສນ຺ຕີຕິ ເອວໍ ສຎ຺ຎາຍ. ເອເຕນ ເກວລໍ ຠເຍນ ວາ ປຣິກ຺ຂາຣຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ວາ ສຫສາ ‘ໂຈໂຣ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ທຓ຺ຑິເຕປິ ນ ໂທໂສຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຣາຊປຸຣິສານຎ຺ຫິ ‘ໂຈໂຣ ອຍ’ນ຺ຕິ ອຸທ຺ທິສ຺ສກຖເນ ເອວ ຄີວາ. ຠິກ຺ຂູນໍ, ປນ ອາຣາມິກາທີນໍ ວາ ສມ຺ມຸຂາ ‘ອສຸໂກ ໂຈໂຣ ເອວມກາສີ’ຕິ ເກນຈິ ວຸຕ຺ຕວຈນໍ ນິສ຺ສາຍ ອາຣາມິກາທີສຸ ຣາຊປຸຣິສານໍ ວຕ຺ວາ ທຓ຺ຑາເປນ຺ເຕສຸປິ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ນ ຄີວາ ຣາຊປຸຣິສານໍ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ເຍສຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ, ເຕຫິ ສຍໍ ໂຈຣສ຺ສ ອທຓ຺ຑິຕຕ຺ຕາຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ‘ຕ຺ວໍ ເອຕສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ອຈ຺ຉິນ຺ທາ’ຕິ ອາຓຕ຺ໂຕປິ ຫິ ສເຈ ອຎ຺ເຎນ ອຈ຺ຉິນ຺ທາເປຕິ, ອາຓາປກສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ ວິສງ຺ເກຕຕ຺ຕາ. ອຕ຺ຕໂນ ວຈນກຣນ຺ຕິ ອິທໍ ສາມີຈິວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຈນໍ ອກໂຣນ຺ຕານໍ ຣາຊປຸຣິສານມ຺ປິ ‘ອິມິນາ ຄຫິຕປຣິກ຺ຂາຣໍ ອາຫຣາເປຫິ, ມາ ຈສ຺ສ ທຓ຺ຑໍ ກໂຣຫີ’ຕິ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ວທນ຺ຕສ຺ສປິ ທຓ຺ເຑ ຄຫິເຕປິ ນ ຄີວາ ເອວ ທຓ຺ຑຄ຺ຄຫຓສ຺ສ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘ອສຸກຠຓ຺ຑໍ ອວຫຣາ’ຕິ ອາຓາເປຕ຺ວາ ວິປ຺ປຏິສາເຣ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ປຸນ ປຏິກ຺ຂິປເນ (ປາຣາ. ໑໒໑) ວິຍ. ທາສາທີນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉເນ ວິຍ ຕທຕ຺ຖາຍ ອຑ຺ຑກຣເຓ ຠິກ຺ຂູນມ຺ປິ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ອາຫ ‘ກປ຺ປິຍອຑ຺ໂຑ ນາມ, ນ ວຏ຺ຏຕີ’ຕິ. ເກນຈິ ປນ ຠິກ຺ຂຸນາ ເຂຕ຺ຕາທິອຕ຺ຖາຍ ໂວຫາຣິການໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຑ຺ເຑ ກເຕປິ ຕໍ ເຂຕ຺ຕາທິສມ຺ປຏິຈ຺ຉເນ ວິຍ ສພ຺ເພສໍ ອກປ຺ປິຍໍ ນ ໂຫຕິ ປຸພ຺ເພ ເອວ ສງ຺ຆສນ຺ຕກຕ຺ຕາ. ຠິກ຺ຂຸສ຺ເສວ ປນ ປໂຍຄວເສນ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ໂຫນ຺ຕິ. ທາສາທີນມ຺ປິ ປນ ອຕ຺ຖາຍ ຣກ຺ຂໍ ຍາຈິຕຸໍ ໂວຫາຣິເກນ ປຸຏ຺ເຐນ ສງ຺ຆສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກປ຺ປິຍກ຺ກມໍ ວຕ຺ຕຸໍ ອາຣາມິກາທີຫິ ຈ ອຑ຺ຑໍ ກາຣາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ເອວ. ວິຫາຣວຕ຺ຖາທິກປ຺ປິຍອຑ຺ຑໍ ປນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສຍມ຺ປິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ປາຈິຕ຺ຕິຍ ໒.໖໗໙) ອາຄໂຕ.

ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍໍ (ວຊິຣ. ຏີ. ປາຈິຕ຺ຕິຍ ໖໘໑) ‘‘ຄີວາຕິ ເກວລໍ ຄີວາ ເອວ ໂຫຕິ, ນ ປາຣາຊິກໍ. ກາຣາເປຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພາຕິ ເອຕ຺ຖ ສເຈ ອາວຸຘຠຓ຺ຑໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ຘາຣາ ນ ກາຣາເປຕພ຺ພາ, ອຎ຺ເຎນ ປນ ອາກາເຣນ ສຎ຺ຎາເປຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອຸຈ຺ຈາຣາທິຉຑ຺ຑນກຖາ

໒໐. ອຸຈ຺ຈາຣາທິຉຑ຺ຑນກຖາຍໍ ອຏ຺ຐເມ ອຸຈ຺ຈາຣາທິຉຑ຺ຑເນ ‘‘ອຸຈ຺ຈາຣາທິຠາໂວ, ອນປໂລກນໍ, ວຬຎ຺ຊນຏ຺ຐານໍ, ຕິໂຣກຸຏ຺ຏປາກາຣຕາ, ຉຑ຺ຑນໍ ວາ ຉຑ຺ຑາປນໍ ວາຕິ ອິມານິ ປເນຕ຺ຖ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ, ນວເມ ຫຣິຕູປຣິ ຉຑ຺ຑເນ ສພ຺ເພສນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຈ. ອິຘ ເຂຕ຺ຕປາລກາ ອາຣາມາທິໂຄປກາ ຈ ສາມິກາ ເອວາ’’ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ປາຈິຕ຺ຕິຍ ໓.໘໓໐) ວຸຕ຺ຕໍ. ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ປາຈິຕ຺ຕິຍ ໒.໘໓໐) ປນ ‘‘ອຏ຺ຐເມ ວຬຎ຺ຊິຍມານຕິໂຣກຸຏ຺ຏາທິຕາ, ອນປໂລເກຕ຺ວາ ອຸຈ຺ຈາຣາທີນໍ ຉຑ຺ຑນາທີຕິ ທ຺ເວ ອງ຺ຄານິ. ນວເມ ‘ມຕ຺ຖກຈ຺ຉິນ຺ນນາຬິເກຣມ຺ປີ’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຫຣິຕູປຣິ ຉຑ຺ຑນເມວ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ‘ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕພີເຊສູ’ຕິອາທິ. ຍຕ຺ຖ ຈ ຉຑ຺ເຑຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕຕ຺ຖ ຫຣິເຕ ວຈ຺ຈາທິໍ ກາຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ ເອວ. ສພ຺ເພສນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸຠິກ຺ຂຸນີນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍໍ (ວຊິຣ. ຏີ. ປາຈິຕ຺ຕິຍ ໘໓໒) ປນ ‘‘ສາມິເກ ອປໂລເກຕ຺ວາວ ຉຑ຺ເຑຕີຕິ ກຕ຺ຖຈິ ໂປຕ຺ຖເກ ນຕ຺ຖິ, ກຕ຺ຖຈິ ອຕ຺ຖິ, ອຕ຺ຖິຠາໂວວ ເສຍ຺ໂຍ ກິຣິຍາກິຣິຍຕ຺ຕາ ສິກ຺ຂາປທສ຺ສ. ອິຘ ເຂຕ຺ຕປາລກາ ອາຣາມາທິໂຄປກາ ຈ ສາມິກາ ເອວ. ‘ສງ຺ຆສ຺ສ ເຂຕ຺ເຕ ອາຣາເມ ຈ ຕຕ຺ຖ ກຈວຣໍ ນ ຉຑ຺ເຑຕພ຺ພນ຺ຕິ ກຕິກາ ເຈ ນຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຉຑ຺ເຑຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ສງ຺ຆປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ, ນ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ. ຕາສມ຺ປິ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆສນ຺ຕເກ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ວຏ຺ຏຕິ, ນ ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ສາຣຸປ຺ປວເສເນວ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຠິກ຺ຂຸວິຠງ຺ເຄ ປນ ເສຂິຍວຓ຺ຓນາຍໍ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໖໕໑) ‘‘ອສຎ຺ຈິຈ຺ຈາຕິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ສຫສາ ອຸຈ຺ຈາໂຣ ວາ ປສ຺ສາໂວ ວາ ນິກ຺ຂມຕິ, ອສຎ຺ຈິຈ຺ຈກໂຕ ນາມ, ອນາປຕ຺ຕິ. ນ ຫຣິເຕຕິ ເອຕ຺ຖ ຍມ຺ປິ ຊີວຣຸກ຺ຂສ຺ສ ມູລໍ ປຖວິຍໍ ທິສ຺ສມານໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ສາຂາ ວາ ຠູມິລຄ຺ຄາ ຄຈ຺ຉຕິ, ສພ຺ພໍ ຫຣິຕສງ຺ຂາຕເມວ, ຂນ຺ເຘ ນິສີທິຕ຺ວາ ອປ຺ປຫຣິຕຏ຺ຐາເນ ປາເຕຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອປ຺ປຫຣິຕຏ຺ຐານໍ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ເສວ ສຫສາ ນິກ຺ຂມຕິ, ຄິລານຏ຺ຐາເນ ຐິໂຕ ໂຫຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ອປ຺ປຫຣິເຕ ກໂຕຕິ ອປ຺ປຫຣິຕໍ ອລຠນ຺ເຕນ ຕິຓຓ຺ຑຸປກໍ ວາ ປລາລຓ຺ຑຸປກໍ ວາ ຐເປຕ຺ວາ ກໂຕປິ ປຈ຺ຉາ ຫຣິຕໍ ໂອຕ຺ຖຣຕິ, ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ‘ເຂເຬນ ເຈຕ຺ຖ ສິງ຺ຆາຓິກາປິ ສງ຺ຄຫິຕາ’ຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ອຸທເກຕິ ເອຕໍ ປຣິໂຠຄອຸທກເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຈ຺ຈກຸຏິສມອຸທ຺ທາທິອຸທເກສຸ ປນ ອປຣິໂຠເຄສຸ ອນາປຕ຺ຕິ. ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ສມນ຺ຕໂຕ ອຸທໂກໂຆ ໂຫຕິ, ອນຸທກຏ຺ຐານໍ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ເສວ ນິກ຺ຂມຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ເອຕາທິເສ ກາເລ ອນຸທກຏ຺ຐານໍ ອລຠນ຺ເຕນ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສໍ ວຓ຺ຓນາຍໍ ວິມຕິວິໂນທນິຍຎ຺ຈ (ວິ. ວິ. ຏີ. ປາຈິຕ຺ຕິຍ ໒.໖໕໒) ‘‘ເຂເຬນ ເຈຕ຺ຖ ສິງ຺ຆາຓິກາປິ ສງ຺ຄຫິຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸທກຄຓ຺ຑຸສກໍ ກຕ຺ວາ ອຸຈ຺ຉຸກຈວຣາທິຎ຺ຈ ມຸເຂເນວ ຫຣິຕຸໍ ອຸທເກສຸ ຉຑ຺ເຑຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ວິຈາເຣຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖິ – ‘‘ວຈ຺ຈກຸຏິສມຸທ຺ທາທິອຸທເກສຸ ປນ ອປຣິໂຠເຄສຸ ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ນທີຊາຕສ຺ສຣາທີສຸ ອາປຕ຺ຕິ ວາ ອນາປຕ຺ຕິ ວາຕິ. ຕຕ຺ຖ ສມຸທ຺ທາທີຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ນທີຊາຕສ຺ສຣາປິ ສງ຺ຄຫິຕາວ, ຕສ຺ມາ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ເຈ? ນ ເຈວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍທິ ຫິ ສມຸທ຺ທາທີຕິ ເອຕ຺ຖ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ນທີຊາຕສ຺ສຣາປິ ສງ຺ຄຫິຕາ, ເອວໍ ສຕິ ຏີກາຈຣິຍາ ວເທຍ຺ຍຸໍ, ນ ປນ ວທນ຺ຕິ, ອຏ຺ຐກຖາຍຎ຺ຈ ‘‘ວຈ຺ຈກຸຏິສມຸທ຺ທາທິອຸທເກສູ’’ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ວເທຍ຺ຍ, ຕຖາ ປນ ອວຕ຺ວາ ‘‘ອປຣິໂຠເຄສູ’’ຕິ ເຫຕຸມນ຺ຕວິເສສນປທມ຺ປິ ຄຫິຕໍ. ເຕນ ຎາຍຕິ ‘‘ອາທິສທ຺ເທນ ອປຣິໂຠຄານິ ຈນ຺ທນິກາທິອຸທການິ ເອວ ຄຫິຕານິ, ນ ປຣິໂຠຄານິ ນທີຊາຕສ຺ສຣາທິອຸທການີ’’ຕິ. ເຕນ ຈ ວຈ຺ຈກຸຏິສມຸທ຺ທາທິອຸທການິ ອປຣິໂຠຄຕ຺ຕາ ອນາປຕ຺ຕິກຣານິ ໂຫນ຺ຕິ, ນທີຊາຕສ຺ສຣາທິອຸທການິ ປນ ປຣິໂຠຄຕ຺ຕາ ອາປຕ຺ຕິກຣານີຕິ. ກຖໍ ປນ ‘‘ອປຣິໂຠເຄສູ’’ຕິ ອິມສ຺ສ ປທສ຺ສ ເຫຕຸມນ຺ຕປທຠາໂວ ຊານິຕພ຺ໂພຕິ? ຍຸຕ຺ຕິໂຕ ອາຄມໂຕ ຈ. ກຖໍ ຍຸຕ຺ຕິໂຕ? ‘‘ວຈ຺ຈກຸຏິສມຸທ຺ທາທິອຸທການິ ປຣິໂຠຄານິປິ ສນ຺ຕິ, ອປຣິໂຠຄານິປີ’’ຕິ ອພ຺ຍຠິຈາຣິຍຠາວໂຕ. ພ຺ຍຠິຈາເຣ ຫິ ສມ຺ຠເວ ເອວ ສຕິ ວິເສສນໍ ສາຕ຺ຖກໍ ສິຍາ. ກຖໍ ອາຄມໂຕ? ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ອາຈຣິຍພຸທ຺ຘທຕ຺ຕຕ຺ເຖເຣນ ວິນຍວິນິຈ຺ຉເຍ (ວິ. ວິ. ໑໙໕໔) ‘‘ເຕສໍ ອປຣິໂຠຄຕ຺ຕາ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ອປຣິໂຠຄານິເຍວ ອຸທການິ ຄຫິຕານິ, ນ ປຣິໂຠຄານິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ວິນຍວິນິຈ຺ຉຍຏີກາຍໍ ‘‘ວຈ຺ຈກຸຏິສມຸທ຺ທາທິອຸທເກສູຕິ ເອຕ຺ຖ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ສພ຺ພໍ ອປຣິໂຠຄຊລໍ ສງ຺ຄຍ຺ຫຕິ, ເຕເນວ ເຕສໍ ອປຣິໂຠຄຕ຺ຕເມວ ກາຣຓມາຫາ’’ຕິ, ຕສ຺ມາ ມນຸສ຺ສານໍ ປຣິໂຠເຄສຸ ນທີຊາຕສ຺ສຣຕຬາກໂປກ຺ຂຣຓິຍາທິອຸທເກສຸ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວາທິກຣຓໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ຊານິຕພ຺ພເມຕໍ. ‘‘ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ສມນ຺ຕໂຕ ອຸທໂກໂຆ ໂຫຕິ, ອນຸທກຏ຺ຐານໍ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ເສວ ນິກ຺ຂມຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ເອຕາທິເສ ກາເລ ອນຸທກຏ຺ຐານໍ ອລຠນ຺ເຕນ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ອາຄຕຕ຺ຕາ ມຫນ຺ເຕສຸ ນທີຊາຕສ຺ສຣາທີສຸ ນາວາທີຫິ ຄຕກາເລ ຕາທິເສ ກາຣເຓ ສຕິ ‘‘ຕີຣໍ ອຸປເນຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອຸປເນຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຏ຺ຐາເນ ອຸທເກປິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖານຸໂລມໂຕ ວິຎ຺ຎາຍຕິ, ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ນຫາເນຣຸກ຺ຂາທິຆໍສນກຖາ

໒໑. ນຫາເນ ຣຸກ຺ຂາທິຆໍສນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຏ຺ຐປທາກາເຣນາຕິ ອຏ຺ຐປທຜລກາກາເຣນ, ຊູຕຜລກສທິສນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ມລ຺ລກມູລກສຓ຺ຐາເນນາຕິ ເຂຬມລ຺ລກມູລສຓ຺ຐາເນນ. ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໒.໒໔໓) ປນ ‘‘ອຏ຺ຐປທາກາເຣນາຕິ ຊູຕຜລເກ ອຏ຺ຐຄພ຺ຠຣາຊິອາກາເຣນ. ມລ຺ລກມູລສຓ຺ຐາເນນາຕິ ເຂຬມລ຺ລກມູລສຓ຺ຐາເນນ. ອິທຎ຺ຈ ວຏ຺ຏາຘາຣກໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກຓ຺ຏເກ ອຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ກຕວຏ຺ຏກປາລສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ປຸຖຸປາຓິກນ຺ຕິ ມຸຏ຺ຐິໍ ອກຕ຺ວາ ວິກສິຕຫຕ຺ຖຕເລຫິ ປິຏ຺ຐິປຣິກມ຺ມໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອຕເມວ ສນ຺ຘາຍ ຫຕ຺ຖປຣິກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍໍ (ວຊິຣ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໒໔໔) ປນ ‘‘ປຸຖຸປາຓິນາ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກມ຺ມໍ ປຸຖຸປາຓິກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເອວໍ ປາຬິອນຸສາເຣເນວ ນຫາເນ ກຕ຺ຕພ຺ພາກຕ຺ຕພ຺ພໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ນຫານຕິຕ຺ເຖ ນຫາຍນ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ນຫານວິຘິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອິທໍ ປເນຕ຺ຖ ນຫານວຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປສ຺ສນ຺ຕານໍ ອປ຺ປສາທາວຫນໂຕ, ຄິຫິປຸຣິສານໍ ກມ຺ມໍ ວິຍາຕິ ຄຣຫິຕພ຺ພຠາວໂຕ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍຕ຺ຖ ວາ ຕຕ຺ຖ ວາ…ເປ… ນ ໂອຕຣິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ອຎ຺ເຎສຸ ສມ຺ມຸຂີຠູເຕສຸ ອນຸທກສາຏເກນ ນຫາຍິຕຸໍ ທຸກ຺ກຣຕ຺ຕາ ‘‘ສພ຺ພທິສາ ປນ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ວິວິຕ຺ຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວມ຺ປິ ຂາຓຸຄຸມ຺ພລຕາທີຫິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາປິ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຂາຓຸ…ເປ… ອຸກ຺ກາສິຕ຺ວາ’’ຕິ. ອຸທ຺ຘໍມຸເຂນ ຈີວຣາປນຍນໍ ຫຣາຍິຕພ຺ພໍ ສິຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອວກຸຊ຺ຊ…ເປ… ອປເນຕ຺ວາ’’ຕິ. ຕໂຕ ກາຍພນ຺ຘນຏ຺ຐປນວຕ຺ຕມາຫ ‘‘ກາຍພນ຺ຘນ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິນາ. ຕໂຕ ອຸທກສາຏິກາຍ ສຕິ ຕໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ໂອຕຣິຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ຕາຍ ອສຕິຍາ ກິໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຈທນໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ສເຈ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ປຸພ຺ເພ ‘‘ຐິຕເກເນວ ນ ໂອຕຣິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອຫິຣິກາກາຣສ຺ສ ປຏິສິທ຺ຘຕ຺ຕາ ອິຘ ຫິຣິມນ຺ຕາກາຣໍ ທສ຺ເສຕິ ອຸທກນ຺ເຕ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ນິວາສນໍ ໂມເຈຕ຺ວາຕິ. ອຸຓ຺ຓຏ຺ຐາເນ, ສມຏ຺ຐາເນ ວາ ປສາຣິເຕ ສຕິ ວາ ເຕນ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ ອາຫ ‘‘ສເຈ ນິນ຺ນຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິອາທິ.

ໂອຕຣນ຺ເຕນ ກິໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ໂອຕຣນ຺ເຕນ ສຓິກ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິ. ຕຕ຺ຖ ປຸພ຺ເພ ‘‘ເວເຄນ ນ ໂອຕຣິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ປຏິສິທ຺ຘານຸຣູປມາຫ ‘‘ສຓິກ’’ນ຺ຕິ. ອຕິຄມ຺ຠີຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຸທໂກຆຕຣງ຺ຄວາຕາທີຫິ ປຫຣນ຺ໂຕ ຈລິຕກາໂຍ ສິຍາ, ອຕິອຸຕ຺ຕາເນ ນິສີທນ຺ໂຕ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນກາໂຍ ສິຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນາຠິປ຺ປມາຓມຕ຺ຕໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ’’ຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ຫຕ຺ຖວິກາຣາທີຫິ ວີຈິໍ ອຸຏ຺ຐາເປນ຺ໂຕ, ສທ຺ທຎ຺ຈ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຸທ຺ຘຏຈປລຠາໂວ ສິຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວີຈິໍ ອນຸຏ຺ຐເປນ຺ເຕນ ສທ຺ທໍ ອກໂຣນ຺ເຕນ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ’’ຕິ. ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ກິໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອາຫ ອາຄຕທິສາຠິມຸເຂນ ນິມຸຊ຺ຊິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ, ອຠິມຸເຂນ ຫຸຕ຺ວາຕິ ປາຐເສໂສ. ອິທານິ ຕປ຺ຜລໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ເອວ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິມາຫ. ຕໂຕ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນ຺ເຕນ ກິໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉາຍມາຫ ‘‘ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນ຺ເຕນປີ’’ຕິອາທິ. ເສສໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ. ຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາວ ຐາຕພ຺ພໍ, ກສ຺ມາຕິ ເຈ? ນ ຕາວ ກາຍໂຕ ອຸທກໍ ໂອຕຣຕິ, ຕສ຺ມາ ໂຖກໍ ກາລໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ຈີວຣໍ ອຸໂຠຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ອນ຺ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ກຕ຺ວາ ຐາຕພ຺ພໍ. ຕໂຕ ກາຍສ຺ສ ສຸກ຺ຂຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຍຖາຣຸຈິ ຄນ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ວລິກາທິກຖາ

໒໒. ວລິກາທິກຖາຍໍ ‘‘ມຸຕ຺ໂຕລມ຺ພກາທີນນ຺ຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ກຸຓ຺ຑລາທິໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ປລມ຺ພກສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຍຎ຺ໂຎປຈິຕາກາເຣນ ໂອລມ຺ພກສຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໓.໒໔໕). ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໒.໒໔໕) ປນ ‘‘ມຸຕ຺ໂຕລມ຺ພກາທີນນ຺ຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ກຸຓ຺ຑລາທິໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ປລມ຺ພກສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ຍຎ຺ໂຎປຈິຕສຸຕ຺ຕາທິອາກາຣໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວລຍນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖປາທວລຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍໍ (ວຊິຣ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໒໔໕) ປນ ‘‘ກຓ຺ຓໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕມຸຕ຺ໂຕລມ຺ພກາທີນໍ ກຸຓ຺ຑລາທີນນ຺ຕິ ລິຂິຕໍ. ‘ກາຍູຣ’ນ຺ຕິ ປາຬິປາໂຐ. ‘ເກຍູຣາທີນີ’ຕິ ອາຈຣິເຍນຸທ຺ຘຏ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ທີຆເກສກຖາ

໒໓. ທີຆເກສກຖາຍໍ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ ນ ກິຎ຺ຈິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໒.໒໔໖) ປນ ‘‘ທ຺ວງ຺ຄຸເລຕິ ອຸປໂຍຄພຫຸວຈນໍ, ທ຺ວງ຺ຄຸລປ຺ປມາຓໍ ອຕິກ຺ກາເມຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖ ຈ ທຸມາສສ຺ສ ວາ ທ຺ວງ຺ຄຸລສ຺ສ ວາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕຠາວໍ ອຊານນ຺ຕສ຺ສປິ ເກສມສ຺ສຸຄຓນາຍ ອຈິຕ຺ຕກາປຕ຺ຕິໂຍ ໂຫນ຺ຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ໂກຈ຺ເຉນາຕິ ອຸສີຣຫີຣາທີນິ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ສມກໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຫິຕໂກຈ຺ເຉນ. ຈິກ຺ກເລນາຕິ ສິເລສຍຸຕ຺ຕເຕເລນ. ອຸຓ຺ຫາຠິຕຕ຺ຕຣຊສິຣານມ຺ປີຕິ ອຸຓ຺ຫາຠິຕຕ຺ຕານໍ ຣໂຊກິຓ຺ຓສິຣານໍ. ອທ຺ທຫຕ຺ເຖນາຕິ ອລ຺ລຫຕ຺ເຖນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອຸປຣິ ປນ ປາຬິຍໍ (ຈູຬວ. ໒໗໕) ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຉພ຺ພຄ຺ຄິຍາ ຠິກ຺ຂູ ມສ຺ສຸໍ ກປ຺ປາເປນ຺ຕິ. ມສ຺ສຸໍ ວຑ຺ຒາເປນ຺ຕິ. ໂຄໂລມິກໍ ກາຣາເປນ຺ຕິ. ຈຕຸຣສ຺ສກໍ ກາຣາເປນ຺ຕິ. ປຣິມຸຂໍ ກາຣາເປນ຺ຕິ. ອຑ຺ຒທຸກໍ ກາຣາເປນ຺ຕິ. ທາຐິກໍ ຐເປນ຺ຕິ. ສມ຺ພາເຘ ໂລມໍ ສໍຫຣາເປນ຺ຕິ. ມນຸສ຺ສາ ອຸຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ ຂີຍນ຺ຕິ ວິປາເຈນ຺ຕິ ‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ຄິຫີ ກາມໂຠຄິໂນ’ຕິ. ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ – ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ມສ຺ສຸ ກປ຺ປາເປຕພ຺ພໍ. ນ ມສ຺ສຸ ວຑ຺ຒາເປຕພ຺ພໍ. ນ ໂຄໂລມິກໍ ກາຣາເປຕພ຺ພໍ. ນ ຈຕຸຣສ຺ສກໍ ກາຣາເປຕພ຺ພໍ. ນ ປຣິມຸຂໍ ກາຣາເປຕພ຺ພໍ. ນ ອຑ຺ຒທຸກໍ ກາຣາເປຕພ຺ພໍ. ນ ທາຐິກາ ຐເປຕພ຺ພາ. ນ ສມ຺ພາເຘ ໂລມໍ ສໍຫຣາເປຕພ຺ພໍ, ໂຍ ສໍຫຣາເປຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ ອາຄຕໍ. ອຏ຺ຐກຖາຍມ຺ປິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໒໗໕) ‘‘ມສ຺ສຸໍ ກປ຺ປາເປນ຺ຕີຕິ ກຕ຺ຕຣິຍາ ມສ຺ສຸໍ ເຉທາເປນ຺ຕິ. ມສ຺ສຸໍ ວຑ຺ຒາເປນ຺ຕີຕິ ມສ຺ສຸໍ ທີຆໍ ກາເຣນ຺ຕິ. ໂຄໂລມິກນ຺ຕິ ຫນຸກມ຺ຫິ ທີຆໍ ກຕ຺ວາ ຐປິຕໍ ເອຬກມສ຺ສຸ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຈຕຸຣສ຺ສກນ຺ຕິ ຈຕຸໂກຓໍ. ປຣິມຸຂນ຺ຕິ ອຸທເຣ ໂລມສໍຫຣຓໍ. ອຑ຺ຒທຸກນ຺ຕິ ອຸທເຣ ໂລມຣາຊິຏ຺ຐປນໍ. ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາຕິ ມສ຺ສຸກປ຺ປາປນາທີສຸ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ປຸນ ປາຬິຍໍ (ຈູຬວ. ໒໗໕) ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠິກ຺ຂູ ສກ຺ຂຣິກາຍປິ ມຘຸສິຕ຺ຖເກນປິ ນາສິກາໂລມໍ ຄາຫາເປນ຺ຕິ, ນາສິກາ ທຸກ຺ຂາ ໂຫນ຺ຕິ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຓ຺ຑາສນ຺ຕິ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຉພ຺ພຄ຺ຄິຍາ ຠິກ຺ຂູ ປລິຕໍ ຄາຫາເປນ຺ຕິ. ມນຸສ຺ສາ ອຸຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ ຂີຍນ຺ຕິ ວິປາເຈນ຺ຕິ ‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ຄິຫີ ກາມໂຠຄິໂນ’ຕິ. ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ – ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປລິຕໍ ຄາຫາເປຕພ຺ພໍ, ໂຍ ຄາຫາເປຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ ອາຄຕໍ. ‘‘ສກ຺ຂຣາທີຫິ ນາສິກາໂລມຄ຺ຄາຫາປເນ ອາປຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖິ, ອນຸຣກ຺ຂຓຕ຺ຖໍ ປນ ສຓ຺ຑາໂສ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປລິຕໍ ຄາຫາເປຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຠມຸກາຍ ວາ ນລາເຏ ວາ ທາຐິກາຍ ວາ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ພີຠຈ຺ຉໍ ຐິຕໍ, ຕາທິສໍ ໂລມໍ ປລິຕໍ ວາ ອປລິຕໍ ວາ ຄາຫາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອາທາສາທິກຖາ

໒໔. ອາທາສາທິກຖາຍໍ ອາທາໂສ ນາມ ມຓ຺ຑນປກຕິການໍ ມນຸສ຺ສານໍ ອຕ຺ຕໂນ ມຸຂຈ຺ຉາຍາທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ກໍສໂລຫາທີຫິ ກໂຕ ຠຓ຺ຑວິເສໂສ. ອຸທກປຕ຺ໂຕ ນາມ ອຸທກຏ຺ຐປນໂກ ປາຕິສຣາວາທິໂກ ຠາຊນວິເສໂສ. ກໍສປຕ຺ຕາທີນີຕິ ອາທາສຠາເວນ ອກຕານິ ປຣິສຸທ຺ຘຠາເວນ ອາໂລກກຣານິ ວຕ຺ຖູນິ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕຊາຕິຜລິກາທໂຍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ກຎ຺ຊິຍາທີນີຕິ ເອຕ຺ຖ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ທ຺ຣວຊາຕິການິ ເຕລມຘຸຂີຣາທີນິ. ອາພາຘປຈ຺ຈຍາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ມຸເຂ ອຸປ຺ປນ຺ນວຓປຈ຺ຈຍາ. ເຕນາຫ ‘‘ສຎ຺ຉວິ ນຸ ໂຂ ເມ ວໂຓ’’ຕິອາທິ. ອາຍຸໍ ສງ຺ຂໂຣຕີຕິ ອາຍຸສງ຺ຂາໂຣ. ໂກ ໂສ? ອຕ຺ຕຠາໂວ, ຕໍ ອາຍຸສງ຺ຂາຣໍ, ຕໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ເກນາກາເຣນ ໂອໂລເກຍ຺ຍາຕິ ປຸຈ຺ຉາຍມາຫ ‘‘ຊິຓ຺ໂຓ ນຸ ໂຂມ຺ຫິ ໂນຕິ ເອວ’’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ມມ ອຕ຺ຕຠາໂວ ຊິຓ຺ໂຓ ນຸ ໂຂ ວາ, ໂນ ຊິຓ຺ໂຓ ນຸ ໂຂ ວາຕິ ເອວໍ ອິມິນາ ມນສິກາເຣນ ກມ຺ມຏ຺ຐານສີເສນ ໂອໂລເກຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ໂສຠຕິ ນຸ ໂຂ ເມ ອຕ຺ຕຠາໂວ, ໂນ ວາ’’ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ເຕນ ອຕ຺ຕສິເນຫວເສນ ໂອໂລເກຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ.

ນ ມຸຂໍ ອາລິມ຺ປິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວິປ຺ປສນ຺ນຉວິວຓ຺ຓກເຣຫິ ມຸຂເລປເນຫິ ນ ລິມ຺ປິຕພ຺ພໍ. ນ ອຸມ຺ມທ຺ທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ນານາອຸມ຺ມທ຺ທເນຫິ ນ ອຸມ຺ມທ຺ທິຕພ຺ພໍ. ນ ຈຸຓ຺ເຓຕພ຺ພນ຺ຕິ ມຸຂຈຸຓ຺ຓເກນ ນ ມກ຺ເຂຕພ຺ພໍ. ນ ມໂນສິລິກາຍ ມຸຂໍ ລຎ຺ເຊຕພ຺ພນ຺ຕິ ມໂນສິລາຍ ຕິລກາທິລຎ຺ຊນານິ ນ ກາຕພ຺ພານິ. ນ ເກວລໍ ມໂນສິລາຍເມວ, ຫຣິຕາລາທີຫິປິ ຕານິ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕິເຍວ. ອງ຺ຄຣາຄາທໂຍ ປາກຏາເຍວ.

ນຈ຺ຈາທິກຖາ

໒໕. ນຈ຺ຈາທິກຖາຍໍ ‘‘ສາຘຸຄີຕນ຺ຕິ ອນິຈ຺ຈຕາທິປຏິສໍຍຸຕ຺ຕຄີຕໍ. ຈຕຸຣສ຺ເສນ ວຕ຺ເຕນາຕິ ປຣິປຸຓ຺ເຓນ ອຸຈ຺ຈາຣຓວຕ຺ເຕນ. ຕຣງ຺ຄວຕ຺ຕາທີນໍ ອຸຈ຺ຈາຣຓວິຘານານິ ນຏ຺ຐປ຺ປໂຍຄານີ’’ຕິ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໓.໒໔໘-໒໔໙) ວຸຕ຺ຕໍ, ວິມຕິວິໂນທນິຍມ຺ປິ (ວິ. ວິ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໒.໒໔໘-໒໔໙) ‘‘ສາຘຸຄີຕນ຺ຕິ ອນິຈ຺ຈຕາທິປຏິສຎ຺ຎຸຕ຺ຕໍ ຄີຕໍ. ຈຕຸຣສ຺ເສນ ວຕ຺ເຕນາຕິ ປຣິປຸຓ຺ເຓນ ອຸຈ຺ຈາຣຓວຕ຺ເຕນ. ຕຣງ຺ຄວຕ຺ຕາທີນໍ ສພ຺ເພສໍ ສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ສພ຺ເພສໍ…ເປ… ລກ຺ຂຓ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຕ຺ຕກາຫິ ມຕ຺ຕາຫິ ອກ຺ຂຣໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ, ຕໂຕປິ ອຘິກມຕ຺ຕາຍຸຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ກຖນໍ ວິກາຣກຖນໍ ນາມ, ຕຖາ ອກຕ຺ວາ ກຖນເມວ ລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍໍ (ວຊິຣ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໒໔໘-໒໔໙) ປນ ‘‘ສາຘຸຄີຕໍ ນາມ ປຣິນິພ຺ພຸຕຏ຺ຐາເນ ຄີຕນ຺ຕິ ລິຂິຕໍ. ທນ຺ຕຄີຕໍ ຄາຍິຕຸກາມານໍ ວາກ຺ກຣຓີຍໍ. ທນ຺ຕຄີຕສ຺ສ ວິຠາວນຕ຺ຖໍ ‘ຍໍ ຄາຍິສ຺ສາມາ’ຕິອາທິມາຫ. ຈຕຸຣສ຺ສວຕ຺ຕໍ ນາມ ຈຕຸປາທຄາຖາວຕ຺ຕໍ. ‘ຕຣງ຺ຄວຕ຺ຕາທີນິ ອຸຈ຺ຈາຣຓວິຘານານິ ນຏ຺ຐປ຺ປໂຍຄານີ’ຕິ ລິຂິຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອງ຺ຄຈ຺ເຉທາທິກຖາ

໒໖. ອງ຺ຄຈ຺ເຉທາທິກຖາຍໍ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ອງ຺ຄຊາຕໍ ຉິນ຺ທນ຺ຕສ຺ເສວ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ຕໂຕ ອຎ຺ຎໍ ຉິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ, ອາພາຘປຈ຺ຈຍາ ຉິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໒.໒໕໑) ປນ ‘‘ອງ຺ຄຊາຕນ຺ຕິ ພີຊວິຣຫິຕໍ ປຸຣິສນິມິຕ຺ຕໍ. ພີເຊ ຫິ ຉິນ຺ເນ ໂອປກ຺ກມິກປຓ຺ຑໂກ ນາມ ອຠພ຺ໂພ ໂຫຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ເອເກ ປນ ‘ພີຊສ຺ສປິ ເຉທນກ຺ຂເຓ ທຸກ຺ກຏາປຕ຺ຕິ ເອວ, ກເມນ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍາທິເກ ອນ຺ຕຣຫິເຕ ປຓ຺ຑໂກ ນາມ ອຠພ຺ໂພ ໂຫຕິ, ຕທາ ລິງ຺ຄນາສນາຍ ນາເສຕພ຺ໂພ’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕາທິສໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ສາຕິ ມຸຏ຺ຐິປ຺ປຫາຣາທີຫິ ອຕ຺ຕໂນ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ປຕ຺ຕກຖາ

໒໘. ປຕ຺ຕກຖາຍໍ ‘‘ຠູມິອາຘາຣເກຕິ ວລຍາຘາຣເກ. ທາຣຸອາຘາຣກທຓ຺ຑາຘາຣເກສູຕິ ເອກທາຣຸນາ ກຕອາຘາຣເກ, ພຫູຫິ ທຓ຺ຑເກຫິ ກຕອາຘາຣເກ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕີຫິ ທຓ຺ເຑຫິ ກໂຕ ປນ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຠູມິຍໍ ປນ ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເອກເມວ ຐເປຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘ທ຺ເວ ຐເປນ຺ເຕນ ອຸປຣິ ຐປິຕປຕ຺ຕໍ ເອເກນ ປສ຺ເສນ ຠູມິຍໍ ຜຸສາເປຕ຺ວາ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອາລິນ຺ທກມິຑ຺ຒິກາທີນນ຺ຕິ ປມຸຂມິຑ຺ຒິກາທີນໍ. ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ປຕິຏ຺ຐາຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ‘ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຕຕິຍວາເຣ ຕຕ຺ເຖວ ມິຑ຺ຒິຍາ ປຕິຏ຺ຐາຕີ’ຕິ ຄຓ຺ຐິປເທສຸ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຣິຠຓ຺ຑນ຺ເຕຕິ ເອຕ຺ຖ ປຣິຠຓ຺ຑໍ ນາມ ເຄຫສ຺ສ ພຫິກຸຏ຺ຏປາທສ຺ສ ຖິຣຠາວຕ຺ຖໍ ກຕາ ຕນຸກມິຑ຺ຒິກາ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕນຸກມິຑ຺ຒິກາຍາຕິ ຂຸທ຺ທກມິຑ຺ຒິກາຍ. ມິຑ຺ຒນ຺ເຕປິ ອາຘາຣເກ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຘາຣກ’ນ຺ຕິ ຫິ ວຈນໂຕ ມິຑ຺ຒາທີສຸ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ອາຘາຣກໍ ຐເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປຕ຺ຕໍ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ອາຘາຣເກ ຐປໂນກາສສ຺ສ ອນິຍມິຕຕ຺ຕາຕິ ວທນ຺ຕິ. ‘ປຕ຺ຕມາໂຬ ນາມ ວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ປຕ຺ຕານໍ ອຄມນຕ຺ຖໍ ວຏ຺ຏໍ ວາ ຈຕຸຣສ຺ສໍ ວາ ອິຏ຺ຐກາທີຫິ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກໂຕ’ຕິ ຄຓ຺ຐິປເທສຸ ວຸຕ຺ຕໍ. ຆຏິກນ຺ຕິ ອຸປຣິ ໂຍຊິຕໍ ອຄ຺ຄຬໍ. ຕາວກາລິກໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ສກິເທວ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕນ ອາມິສໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຉຑ຺ເຑຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຆຏິກຏາເຫຕິ ຠາຊນກປາເລ. ປາຬິຍໍ ອຠຸໍ ເມຕິ ເອຕ຺ຖ ຠວຕີຕິ ຠູ, ວຑ຺ຒິ. ນ ຠູຕິ ອຠູ, ອວຑ຺ຒິ. ຠຍວເສນ ປນ ສາ ອິຕ຺ຖີ ‘ອຠຸ’ນ຺ຕິ ອາຫ, ວິນາໂສ ມຍ຺ຫນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຉວສີສສ຺ສ ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ຉວສີສມຍໍ ປຕ຺ຕໍ. ປກຕິວິກາຣສມ຺ພນ຺ເຘ ເຈຕໍ ສາມິວຈນໍ. ອເຠເທປິ ວາ ຕທຸປຈາຣວເສເນວາຍໍ ໂວຫາໂຣ ‘ສິລາປຸຕ຺ຕກສ຺ສ ສຣີຣ’ນ຺ຕິອາທີສຸ ວິຍ. ຈພ຺ເພຕ຺ວາຕິ ຂາທິຕ຺ວາ. ເອກໍ ອຸທກຄຓ຺ຑຸສໍ ຄເຫຕ຺ວາຕິ ວາມຫຕ຺ເຖເນວ ປຕ຺ຕໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມຸເຂນ ຄຓ຺ຑຸສໍ ຄເຫຕ຺ວາ. ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐຫຕ຺ເຖນາຕິ ສາມິເສນ ຫຕ຺ເຖນ. ເອຕ຺ຕາວຕາຕິ ເອກຄຓ຺ຑຸສໍ ຄຫຓມຕ຺ເຕນ. ລຸຎ຺ຈິຕ຺ວາຕິ ຕໂຕ ມໍສໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ. ເອເຕສຸ ສພ຺ເພສຸ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິໍ ຊານາຕຸ ວາ, ມາ ວາ, ອາປຕ຺ຕິເຍວາ’’ຕິ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໓.໒໕໓-໒໕໕) ວຸຕ຺ຕໍ.

ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໒.໒໕໒) ປນ ‘‘ຄິຫິວິກຏານີຕິ ຄິຫິສນ຺ຕການິ. ປາຬິຍໍ ນ ອຈ຺ຉຸປິຍນ຺ຕີຕິ ນ ຜຸສ຺ສິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຣູປກາກິຓ຺ຓານິ ອິຕ຺ຖິຣູປາທິອາກິຓ຺ຓານິ. ຠູມິອາຘາຣເກຕິ ທນ຺ຕາທີຫິ ກເຕ ວລຍາຘາຣເກ. ເອຕສ຺ສ ວລຍາຘາຣກສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິຕາຍ ຐປິຕາ ປຕ຺ຕາ ນ ປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ‘ຕໂຍ ປຕ຺ເຕ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອນຸຈ຺ຈຕຎ຺ຫິ ສນ຺ຘາຍ ອຍໍ ‘ຠູມິອາຘາຣໂກ’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ທາຣຸອາຘາຣກທຓ຺ຑາຘາຣເກສູຕິ ເອກທາຣຸນາ ກຕອາຘາຣເກ ຈ ພຫູຫິ ທຓ຺ຑເກຫິ ກຕອາຘາຣເກ ຈ, ເອເຕ ຈ ອຸຈ຺ຈຕຣາ ໂຫນ຺ຕິ ປຕ຺ເຕຫິ ສຫ ປຕນສຠາວາ, ເຕນ ‘ສຸສຊ຺ຊິເຕສູ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຠມໂກຏິສທິເສນາຕິ ຍຕ຺ຖ ຘມກຣຓາທິໍ ປເວເສຕ຺ວາ ລິຂນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ຠມກສ຺ສ ໂກຏິຍາ ສທິໂສ. ຕາທິສສ຺ສ ທາຣຸອາຘາຣກສ຺ສ ອວິຕ຺ຖິຓ຺ຓຕາຍ ຐປິໂຕປິ ປຕ຺ໂຕ ປຕຕີຕິ ‘ອໂນກາໂສ’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອາລິນ຺ທກມິຑ຺ຒິກາທີນນ຺ຕິ ປມຸຂມິຑ຺ຒິກາທີນໍ, ອຸຈ຺ຈວຕ຺ຖຸການນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພາຫິຣປສ຺ເສຕິ ປາສາທາທີນໍ ພຫິກຸຏ຺ເຏ. ຕນຸກມິຑ຺ຒິກາຍາຕິ ເວທິກາຍ. ສພ຺ພຕ຺ຖ ປນ ຫຕ຺ຖປ຺ປມາຓໂຕ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອາຘາຣເກ ປນ ຕໂຕ ພຫິປິ ວຏ຺ຏຕິ. ອຎ຺ເຎນ ປນ ຠຓ຺ຑເກນາຕິ ອຎ຺ເຎນ ຠາຣຠຓ຺ເຑນ ຠຓ຺ຑເກນ. ‘ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ໂອລມ຺ພິຕຸ’ນ຺ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຕ຺ຕຕ຺ຖວິກາຍ ອໍສພທ຺ຘໂກ ຍຖາ ລຄ຺ຄິຕຏ຺ຐານໂຕ ນ ປຣິຄຬຕິ, ຕຖາ ສພ຺ພຖາປິ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ພນ຺ຘິຕ຺ວາປິ ອຸປຣິ ຐເປຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ‘ອຸປຣິ ນິສີທນ຺ຕາ ໂອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຠິນ຺ທນ຺ຕີ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ນິສີທນສງ຺ກາຠາວໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ. ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ວາຕິ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐປິຕຉຕ຺ເຕ ວາ. ໂຍ ໂກຈີຕິ ຠຕ຺ຕປູໂຣປິ ຕຸຈ຺ຉປຕ຺ໂຕປິ. ປຣິຫຣິຕຸນ຺ຕິ ທິວເສ ທິວເສ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣຓຕ຺ຖາຍ ຐເປຕຸໍ. ປຕ຺ຕໍ ອລຠນ຺ເຕນ ປນ ເອກທິວສໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຉຑ຺ເຑຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປຓ຺ຓປຸຏາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຉວສີສສ຺ສ ປຕ຺ໂຕຕິ ຉວສີສມໂຍ ປຕ຺ໂຕ, ປກຕິວິກາຣສມ຺ພນ຺ເຘ ເຈຕໍ ສາມິວຈນໍ. ຈພ຺ເພຕ຺ວາຕິ ນິຏ຺ຐຸຠິຕ຺ວາ. ‘ປຏິຄ຺ຄຫໍ ກຕ຺ວາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐຫຕ຺ເຖນ ອຸທກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ປຣິປ຺ໂຜສິຕ຺ວາ ໂຘວນຆໍສນວເສນ ຫຕ຺ຖໍ ໂຘວິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອຕ຺ຕເກນ ຫິ ປຕ຺ຕໍ ປຏິຄ຺ຄຫໍ ກຕ຺ວາ ຫຕ຺ໂຖ ໂຘວິໂຕ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ເອກໍ ອຸທກຄຓ຺ຑຸສໍ ຄເຫຕ຺ວາຕິ ປຕ຺ຕໍ ອຜຸສິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອຸທກເມວ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐຫຕ຺ເຖນ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຑຸສໍ ກຕ຺ວາ, ວາມຫຕ຺ເຖເນວ ວາ ປຕ຺ຕໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມຸເຂນ ຄຓ຺ຑຸສໍ ຄເຫຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ພຫິ ອຸທເກນ ວິກ຺ຂາເລຕ຺ວາຕິ ທ຺ວີສຸ ອງ຺ຄຸລີສຸ ອາມິສມຕ຺ຕໍ ວິກ຺ຂາເລຕ຺ວາ ພຫິ ຄເຫຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ປຏິຂາທິຕຸກາໂມຕິ ເອຕ຺ຖ ສຍໍ ນ ຂາທິຕຸກາໂມປິ ອຎ຺ເຎສໍ ຂາທນາຣຫໍ ຐເປຕຸໍ ລຠຕິ. ຕຕ຺ເຖວ ກຕ຺ວາຕິ ປຕ຺ເຕເຍວ ຍຖາຐປິຕຏ຺ຐານໂຕ ອນຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ. ລຸຎ຺ຈິຕ຺ວາຕິ ຕໂຕ ມໍສເມວ ນິຣວເສສໍ ອຸປ຺ປຏ຺ເຏຕ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍໍ (ວຊິຣ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໒໕໔) ປນ ‘‘ອາລິນ຺ທກມິຑ຺ຒິກາທີນນ຺ຕິ ປມຸຂມິຑ຺ຒິກາທີນໍ. ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຕຕິຍວາເຣ ຕຕ຺ເຖວ ມິຑ຺ຒິກາຍ ປຕິຏ຺ຐາຕີ’ຕິ ລິຂິຕໍ. ປຣິຠຓ຺ຑໍ ນາມ ເຄຫສ຺ສ ພຫິກຸຏ຺ຏປາທສ຺ສ ຖິຣຠາວຕ຺ຖໍ ກຕາ ຕນຸກມິຑ຺ຒິກາ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອຕ຺ຖ ‘ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຕ຺ໂຕ ຠິຊ຺ຊຕີຕິ ອຘິກຣຓເຠທາສງ຺ກາຣອຠາເວ ຐາເນ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’ຕິ ລິຂິຕໍ. ປຕ຺ຕມາໂຬ ວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຕ຺ຕານໍ ອປຕນຕ຺ຖໍ ວຏ຺ຏໍ ວາ ຈຕຸຣສ຺ສໍ ວາ ອິຏ຺ຐກາທີຫິ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມາຬກຈ຺ຉນ຺ເນນ ກໂຕ. ‘ປຕ຺ຕມຓ຺ຑລິກາ ປຕ຺ຕປຈ຺ຉິກາ ກາລປຓ຺ຓາທີຫິ ກຕາ’ຕິ ຈ ລິຂິຕໍ. ມິຑ຺ຒນ຺ເຕ ອາຘາຣເກ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ປຕ຺ຕສນ຺ຘາຣຓຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ມຎ຺ເຈ ອາຘາຣເກປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ ນິສີທນປຈ຺ຈຍາ ວາຣິຕຕ຺ຕາ. ອາສນ຺ນຠູມິກຕ຺ຕາ ໂອລມ຺ເພຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘ອໍສກູເຏ ລຄ຺ເຄຕ຺ວາຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໒໕໔) ວຈນໂຕ ອຄ຺ຄຫຕ຺ເຖ ລຄ຺ເຄຕ຺ວາ ອງ຺ເກ ຐເປຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’ຕິ ເກຈິ ວທນ຺ຕິ, ນ ສຸນ຺ທຣໍ. ນ ເກວລໍ ຍສ຺ສ ປຕ຺ໂຕຕິອາທິ ຍທິ ຫຕ຺ເຖນ ຄຫິຕປຕ຺ເຕ ເຠທສຎ຺ຎາ, ປເຄວ ອຎ຺ເຎນ ສຣີຣາວຍເວນາຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ປາຬິຍໍ ປນ ປຈຸຣໂວຫາຣວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຆຏິກປາລມຍໍ ຆຏິກຏາຫໍ. ຉວສີສສ຺ສ ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ‘ສິລາປຸຕ຺ຕກສ຺ສ ສຣີຣໍ, ຂີຣສ຺ສ ຘາຣາ’ຕິອາທິໂວຫາຣວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ມຎ຺ເຈ ນິສີທິຕຸໍ ອາຄໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປິສາຈິລ຺ລິກາຕິ ປິສາຈທາຣກາຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ທິນ຺ນກເມວ ປຏິຄ຺ຄຫິຕເມວ. ຈພ຺ເພຕ຺ວາຕິ ຂາທິຕ຺ວາ. ອຏ຺ຐີນິ ຈ ກຓ຺ຏການິ ຈ ອຏ຺ຐິກຓ຺ຏການິ. ເອເຕສຸ ສພ຺ເພສຸ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິໍ ຊານາຕຸ ວາ, ມາ ວາ, ອາປຕ຺ຕິເຍວາຕິ ລິຂິຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ສພ຺ພປໍສຸກູລາທິກຖາ

໒໙. ສພ຺ພປໍສຸກູລາທິກຖາຍໍ ປໍສຸ ວິຍ ກຸຈ຺ຉິຕຠາເວນ ອຸລຕິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ປໍສຸກູລໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ສພ຺ພປໍສຸກູລິໂກ, ປຕ຺ຕຈີວຣາທິກໍ ສພ຺ພໍ ສມຓປຣິກ຺ຂາຣໍ ປໍສຸກູລໍເຍວ ກຕ຺ວາ ຘາຣຓສີໂລຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມຓປຣິກ຺ຂາເຣສຸ ກຕມໍ ປໍສຸກູລໍ ກຕ຺ວາ ຘາເຣຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ປຸຈ຺ຉໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ເອຕ຺ຖ ປນ ຈີວຣຎ຺ຈ ມຎ຺ຈປີຐຎ຺ຈ ປໍສຸກູລໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຈ ຈີວຣໍ ວິນຍວເສນ ຈ ຘຸຕງ຺ຄສມາທານວເສນ ຈ ວຏ຺ຏຕິ, ມຎ຺ຈປີຐໍ ວິນຍວເສເນວ. ກຕມໍ ປໍສຸກູລໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອຊ຺ໂຌຫຣຓີຍໍ ປນ ທິນ຺ນເມວ ຄເຫຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ, ນ ອທິນ຺ນໍ, ຕສ຺ມາ ປໍສຸກູລໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ອຊ຺ໂຌຫຣຓີຍ’’ນ຺ຕິ ວຈເນນ ປິຓ຺ຑປາຕຄິລານປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປອກ຺ຂາຣວເສນ ອຸໂຠປິ ປຈ຺ຈເຍ ທສ຺ເສຕິ.

ປຣິສ຺ສາວນກຖາ

໓໐. ປຣິສ຺ສາວນກຖາຍໍ ອທ຺ຘານມຄ຺ໂຄ ນາມ ສພ຺ພນ຺ຕິມປຣິຈ຺ເຉເທນ ອຑ຺ຒໂຍຊນປ຺ປມາໂຓ, ຕຕ຺ຕກໍ ມຄ຺ຄໍ ປຣິສ຺ສາວນໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕປິ ອຎ຺ເຎນ ອປຣິສ຺ສາວນເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຍາຈິຍມາໂນ ຫຸຕ຺ວາ ອເທນ຺ໂຕປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອາປຕ຺ຕິເຍວ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິສ຺ສາວນ’’ນ຺ຕິ ອນຸຊານິຕ຺ວາ ‘‘ໂຈຬກໍ ນປ຺ປໂຫຕິ. ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ – ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຏຈ຺ຉຸປຣິສ຺ສາວນ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໕໘) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປກຕິປຣິສ຺ສາວນໂຕ ກຏຈ຺ຉຸປຣິສ຺ສາວນໍ ຂຸທ຺ທກນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ປກຕິປຣິສ຺ສາວນສ຺ສ ວິຘານໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ນ ວຸຕ຺ຕໍ, ກຏຈ຺ຉຸປຣິສ຺ສາວນສ຺ສ ປນ ວິຘານໍ ‘‘ກຏຈ຺ຉຸປຣິສ຺ສາວນໍ ນາມ ຕີສຸ ທຓ຺ຑເກສຸ ວິນນ຺ຘິຕ຺ວາ ກຕ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໒໕໘) ວຸຕ຺ຕໍ. ກຏຈ຺ຉຸປຣິສ຺ສາວນໍ ວຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ໂຈຬກໍ ນປ຺ປໂຫຕິ. ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ – ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມກຣຓ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໕໘) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ກຏຈ຺ຉຸປຣິສ຺ສາວນໂຕປິ ຘມກຣໂຓ ຂຸທ຺ທກຕໂຣຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ຘມກຣຓສ຺ສ ວິຘານໍ ເຫຏ຺ຐາ ປຣິກ຺ຂາຣກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕເມວ. ‘‘ຠິກ຺ຂູ ນວກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ປຣິສ຺ສາວນໍ ນ ສມ຺ມຕິ. ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ – ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຓ຺ຑປຣິສ຺ສາວນ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ ໒໕໙) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປກຕິປຣິສ຺ສາວນໂຕປິ ທຓ຺ຑປຣິສ຺ສາວນໍ ມຫນ຺ຕຕຣນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ‘‘ທຓ຺ຑປຣິສ຺ສາວນໍ ນ ສມ຺ມຕິ. ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ – ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂອຕ຺ຖຣກ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໕໙) ວຈນໂຕ ທຓ຺ຑປຣິສ຺ສາວນໂຕປິ ໂອຕ຺ຖຣກໍ ມຫນ຺ຕຕຣນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ເຕສໍ ປນ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ປຣິສ຺ສາວນານໍ ວິຘານໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໒໕໙) ອາຄຕເມວ.

ນຄ຺ຄກຖາ

໓໑. ນຄ຺ຄກຖາຍໍ ນ ນຄ຺ເຄນ ນຄ຺ໂຄ ອຠິວາເທຕພ຺ໂພຕິ ນຄ຺ເຄນ ນວກຕເຣນ ຠິກ຺ຂຸນາ ນຄ຺ໂຄ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ນ ອຠິວາເທຕພ຺ໂພ ນ ວນ຺ທິຕພ຺ໂພ. ກສ຺ມາ? ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ນຄ຺ເຄນ ນຄ຺ໂຄ ອຠິວາເທຕພ຺ໂພ, ໂຍ ອຠິວາເທຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໖໑) ຠຄວຕາ ວຈນໂຕ ນ ອຠິວາເທຕພ຺ໂພຕິ ໂຍຊນາ. ເອຕ຺ຖ ປນ ວທິ ອຠິວາທນຖຸຕີສູຕິ ຘາຕຸສ຺ສ ຈຸຣາທິຄຓຕ຺ຕາ ເຓ-ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ນ ເຫຕ຺ວຕ຺ຖຕ຺ຕາ.

‘‘ອກມ຺ມເກຫິ ຘາຕູຫິ, ຠາເວ ກິຈ຺ຈາ ຠວນ຺ຕິ ເຕ;

ສກມ຺ມເກຫິ ກມ຺ມຕ຺ເຖ, ອຣຫສກ຺ກຕ຺ຖທີປກາ’’ຕິ. –

ວຈນໂຕ ກມ຺ມຕ຺ເຖ ຕພ຺ພ-ປຈ຺ຈໂຍຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ນ ນຄ຺ເຄນ ອຠິວາເທຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕຸ ນຄ຺ເຄນ ຠິກ຺ຂຸນາ ນ ອຠິວາເທຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ໂຍຊນາ. ນນຸ ຈ ໂຠ –

‘‘ກິຈ຺ຈາ ຘາຕຸຫ຺ຍກມ຺ເມຫິ, ຠາເວເຍວ ນປຸໍສເກ;

ຕທນ຺ຕາ ປາຍໂຕ ກມ຺ເມ, ສກມ຺ເມຫິ ຕິລິງ຺ຄິກາ’’ຕິ. –

ວຈນໂຕ, ອິມິສ຺ສາ ຈ ຘາຕຸຍາ ສກມ຺ມຕ຺ຕາ ກມ຺ມໍ ອຊ຺ຌາຫຣິຕພ຺ພໍ, ກມ຺ມານຸຣູປຎ຺ຈ ລິງ຺ຄໍ ຐເປຕພ຺ພໍ, ອຖ ກສ຺ມາ ເອຕ຺ຕກເມວ ໂຍຊນາ ກຕາຕິ? ກມ຺ມວຈນິຈ຺ຉາຠາວໂຕ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ –

‘‘ກມ຺ມສ຺ສາວຈນິຈ຺ຉາຍໍ, ສກມ຺ມາຂ຺ຍາຕປຈ຺ຈຍາ;

ຠາເວປິ ຕໍ ຍຖາ ເຄເຫ, ເທວທຕ຺ເຕນ ປຈ຺ຈເຕ’’ຕິ.

ຍຖາ ອາຂ຺ຍາຕປຈ຺ຈຍສງ຺ຂາຕາ ວິຠຕ຺ຕິໂຍ ສກມ຺ມກຘາຕຸໂຕ ຠວນ຺ຕາປິ ກມ຺ມວຈນິຈ຺ຉາຍ ອສຕິ ກມ຺ມໍ ອວຕ຺ວາ ຠາວຕ຺ຖເມວ ວທນ຺ຕິ, ເອວໍ ກິຈ຺ຈປຈ຺ຈຍາປິ ສກມ຺ມກຘາຕຸໂຕ ຠວນ຺ຕາປິ ກມ຺ມວຈນິຈ຺ຉາຍາຠາວໂຕ ກມ຺ມໍ ອວຕ຺ວາ ຠາວຕ຺ຖເມວ ວທນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ກມ຺ມຎ຺ຈ ອນຊ຺ຌາຫຣິຕໍ, ກມ຺ມານຸຣູປຎ຺ຈ ລິງ຺ຄໍ ນ ຐປິຕໍ, ຠາວຕ຺ຖານຸຣູປເມວ ຐປິຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ‘‘ອຍໍ ນາມ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຠິວາເທຕພ຺ໂພ’’ຕິ ອຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ສາມຎ຺ຎໂຕ ກຕ຺ຕາຣເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ຐປິໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ນ ນຄ຺ເຄນ ນຄ຺ໂຄ ອຠິວາທາເປຕພ຺ໂພຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ນຄ຺ເຄນ ວຸຑ຺ຒຕເຣນ ຠິກ຺ຂຸນາ ນຄ຺ໂຄ ນວກຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ນ ອຠິວາທາເປຕພ຺ໂພ, ນ ວນ຺ທາເປຕພ຺ໂພຕິ ໂຍຊນາ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ສກາຣິຕສ຺ສ ກິຈ຺ຈປຈ຺ຈຍສ຺ສ ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ, ຘາຕຸຍາ ຈ ສກມ຺ມກຕ຺ຕາ ນວກຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ຘາຕຸກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ, ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ຘາຕຸກມ຺ມໍ, ປຸນ ກາຣິຕສມ຺ພນ຺ເຘ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ກາຣິຕກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ, ນວກຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ກາຣິຕກມ຺ມໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ –

‘‘ເຫຕຸກ຺ຣິຍາຍ ສມ຺ພນ຺ຘີ-ຠາວາ ກມ຺ມນ຺ຕິ ມນ຺ຍເຕ;

ເຫຕຸກ຺ຣິຍາປຘານຕ຺ຕາ, ອຎ຺ຎຖານຸປປຕ຺ຕິໂຕ’’ຕິ.

ນ ນຄ຺ເຄນ ອຠິວາທາເປຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕຸ ນຄ຺ເຄນ ວຸຑ຺ຒຕເຣນ ຠິກ຺ຂຸນາ ນ ອຠິວາທາເປຕພ຺ພໍ, ນ ວນ຺ທາເປຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຍຊນາ, ເອຕ຺ຖາປິ ກມ຺ມວຈນິຈ຺ຉາຍາຠາວໂຕ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຠາເວເຍວ ກິຈ຺ຈປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ນນຸ ວນ຺ທາປເກ ສຕິ ວນ຺ທາເປຕພ຺ໂພ ລພ຺ຠຕິເຍວ, ອຖ ‘‘ກສ຺ມາ ກມ຺ມວຈນິຈ຺ຉາຍາຠາວໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ? ‘‘ວຕ຺ຕິຈ຺ຉານຸປຸພ຺ພິກາ ສທ຺ທປຏິປຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຈນໂຕ ວຕ຺ຕິຈ຺ຉາຠາວໂຕ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ປຸພ຺ພາຈຣິເຍຫິ –

‘‘ວຕ຺ຕິຈ຺ຉາ ນ ຠເວ ສນ຺ຕ-ມປ຺ຍສນ຺ຕມ຺ປິ ສາ ຠເວ;

ຕໍ ຍຖານຸທຣາ ກຎ຺ຎາ, ສມຸທ຺ໂທ ກຸຓ຺ຑິກາຕິ ຈາ’’ຕິ.

ອິຕເຣສຸປິ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ. ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ຕິ ອງ຺ຄມງ຺ຄານິ ເອຕາຫີຕິ ປຏິຈ຺ຉາທິໂຍ.

ຄນ຺ຘປຸປ຺ຜກຖາ

໓໒. ຄນ຺ຘປຸປ຺ຜກຖາຍໍ ‘‘ຄນ຺ຘຄນ຺ຘໍ ປນ ຄເຫຕ຺ວາ ກວາເຏ ປຎ຺ຈງ຺ຄຸລິໍ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຈນໂຕ ຄນ຺ເຘ ທິນ຺ເນ ປຏິຄ຺ຄຫິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ໂນ ລິມ຺ປິຕຸນ຺ຕິ ສິທ຺ຘໍ. ອິທານິ ປນ ມນຸສ຺ສາ ຠິກ຺ຂູ ໂຠເຊຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖໂຘວນາວສາເນ ຫຕ຺ຖວາສຕ຺ຖາຍ ຄນ຺ຘວິເລປນໍ ເທນ຺ຕິ, ຕໍ ຠິກ຺ຂູ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເອກຈ຺ເຈ ຫຕ຺ຖເມວ ລິມ຺ເປນ຺ຕິ, ເອກຈ຺ເຈ ກາຍມ຺ປິ ມຸຂມ຺ປິ ອາລິມ຺ເປນ຺ຕິ, ‘‘ສຸຄນ຺ໂຘ ວຕາ’’ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ຫຏ຺ຐປຫຏ຺ຐາກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕໍ ວຏ຺ຏຕິ, ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ? ‘‘ກວາເຏ ປຎ຺ຈງ຺ຄຸລິກໍ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວິຫາເຣ ກວາຏຘູປນມຕ຺ຕສ຺ເສວ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ກາຍຘູປນສ຺ສ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ‘‘ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນຘາຣຓມຓ຺ຑນວິຠູສນຏ຺ຐານາ ເວຣມຓີ’’ຕິ ວຈນສ຺ສານຸໂລມໂຕ ຈ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທິສ຺ສຕິ, ວີມໍສິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ‘‘ປຸປ຺ຜໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຫາເຣ ເອກມນ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຈນໂຕ ປຸປ຺ເຜ ທິນ຺ເນ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ນ ປິຬນ຺ຘນາທີນິ ກາຕຸນ຺ຕິ ສິທ຺ຘໍ. ອິທານິ ປນ ຠິກ຺ຂູສຸ ຄນ຺ຘປຸປ຺ເຜສຸ ລທ຺ເຘສຸ ‘‘ສຸຣຠິຄນ຺ຘໍ ວຕິທໍ ປຸປ຺ຜ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ປຫຏ຺ຐາກາຣໍ ກຕ຺ວາ ສິງ຺ຆນ຺ຕິ, ຕໍ ວຏ຺ຏຕິ, ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ? ຕມ຺ປິ ວິຫາເຣເຍວ ເອກມນ຺ຕໍ ຐປນສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສິງ຺ຆິຕພ຺ພາທິຠາວສ຺ສ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ມາລາຄນ຺ຘາທິປາຐສ຺ສ ອນຸໂລມໂຕ ຈ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທິສ຺ສຕິ, ວີມໍສິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ‘‘ເອກມນ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປິຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຈນສ຺ສ ປນ ສາມຕ຺ຖິຍໂຕ ເຈຕິຍປຏິມາປູຊນາທີນິ ຈ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ.

ອາສິຕ຺ຕກູປຘານກຖາ

໓໓. ອາສິຕ຺ຕກູປຘານກຖາຍໍ ມນຸສ຺ສານໍ ຠຣຓສີລຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ຕມ຺ພໂລເຫນ ວາ ຣຊເຕນ ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ວິກປ຺ປນຕ຺ເຖນ ປນ ວາ-ສທ຺ເທນ ຫິຣຎ຺ເຎນ ວາ ສຸວຓ຺ເຓນ ວາຕິອາທິໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປນາຕິ ຠຄວຕາ ປນ ອາສິຕ຺ຕກູປຘານສ຺ສ ສາມຎ຺ຎວເສນ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ນ ເກວລໍ ຣຕນເປຬາ ເອວ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອຖ ໂຂ ທາຣຸມຍາປີຕິ. ເອຕ຺ຖ ປິ-ສທ຺ໂທ ສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ໂຖ, ຕໍ ນ ວິລີວມຍຕາລປຓ຺ຓມຍເວຕ຺ຕມຍາທິກໍ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕິ.

ມໂຬຣິກກຖາ

໓໔. ມໂຬຣິກກຖາຍໍ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມໂຬຣິກ’’ນ຺ຕິ ຄິລາໂນ ຠິກ຺ຂຸ ຠຸຎ຺ຊມາໂນ ນ ສກ຺ໂກຕິ ຫຕ຺ເຖນ ປຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ. ປຸພ຺ເພ ປຕ຺ຕສງ຺ໂຄປນຕ຺ຖໍ ອາຘາຣໂກ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ, ອິທານິ ຠຸຎ຺ຊນຕ຺ຖໍ. ທຓ຺ຑາຘາຣໂກ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ທຓ຺ຑາຘາຣໂກ ປຘານໂຕ ມໂຬຣິໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຏ຺ຐິ…ເປ… ປີຐາທີນິປິ ອາຘາຣກສາມຎ຺ເຎນ ເອຕ຺ເຖວ ປວິຏ຺ຐານີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອາຘາຣກໍ ນາມ ຉິທ຺ທໍ ວິທ຺ຘມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ, ອວິທ຺ຘມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ, ເຕສຸ ກຕມໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອາຘາຣສງ຺ເຂປຄມນໂຕ ຫິ…ເປ… ວຏ຺ຏຕິເຍວາ’’ຕິ.

ເອກຠາຊນາທິກຖາ

໓໕. ເອກຠາຊນາທິກຖາຍໍ ເອກໂຕຠຸຎ຺ຊນໍ ນາມ ເອກຠາຊນສ຺ມິໍ ເອກກ຺ຂເຓເຍວ ສຫຠຸຎ຺ຊນໍ, ນ ນານາຠາຊເນ. ເອກຠາຊນສ຺ມິມ຺ປິ ນ ນານາກ຺ຂເຓຕິ ອາຫ ‘‘ສເຈ ປນາ’’ຕິອາທິ. ຕສ຺ມິໍ ອປຄເຕ ຕສ຺ສ ອປຄຕຕ຺ຕາ ອິຕຣສ຺ສ ເສສກໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອິມິນາ ເອກກ຺ຂເຓ ອຠຸຎ຺ຊນຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ອິຕຣສ຺ສປີຕິອາທີສຸ ອິຕຣສ຺ສປີຕິ ອິຕຣີຕຣກຖນໍ, ເສສຠຸຎ຺ຊກອິຕຣໂຕ ອິຕຣສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນ ປຐມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຕຠິກ຺ຂຸເມວາຫ. ຕສ຺ມິໍ ຂີເຓ ຕສ຺ສ ຂຓຕ຺ຕາ ປຐມໍ ຄຫິຕວຕ຺ຖຸສ຺ສ ຂີຓຕ຺ຕາ ປຸນ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອິມິນາ ສຫອຠຸຎ຺ຊນຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ.

ນ ເອກມຎ຺ເຈ ນິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ ສຕິປິ ນານາອຕ຺ຖຣເຓ ‘‘ນ ເອກມຎ຺ເຈ ຕຸວຏ຺ຏິຕພ຺ພໍ, ໂຍ ຕຸວຏ຺ເຏຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໖໔) ວຈນໂຕ. ນ ເອກຕ຺ຖຣເຓ ນິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ ສຕິປິ ນານາມຎ຺ເຈ ‘‘ນ ເອກຕ຺ຖຣຓາ ຕຸວຏ຺ຏິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໖໔) ວຈນໂຕ, ປເຄວ ອຸຠິນ຺ນໍ ເອກຕ຺ເຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍທິ ເອວໍ ນານາມຎ຺ຈນານາອຕ຺ຖຣເຓສຸ ອສນ຺ເຕສຸ ກຖໍ ອນາປຕ຺ຕິ ສິຍາຕິ ຈິນ຺ຕາຍມາຫ ‘‘ວວຕ຺ຖານໍ ປນາ’’ຕິອາທິ. ເອກຕ຺ຖຣຓປາວຸຣເຓຫີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອຍໍ ເອກຕ຺ຖຣຓປາວຸຣຓສທ຺ໂທ ນ ຈຕ຺ຖສມາໂສ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ພາຫິຣຕ຺ຖສມາໂສຕິ ອາຫ ‘‘ເອກໍ ອຕ຺ຖຣຓຎ຺ເຈວ ປາວຸຣຓຎ຺ຈ ເອເຕສນ຺ຕິ ເອກຕ຺ຖຣຓປາວຸຣຓາ’’ຕິ, ຕິປທຕຸລ຺ຍາຘິກຣຓພາຫິຣຕ຺ຖສມາໂສຍໍ. ເກສເມຕມຘິວຈນນ຺ຕ຺ຍາຫ ‘‘ເອກໍ ອນ຺ຕໍ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ເອກໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊນ຺ຕານເມຕໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ, ເອວໍ ນິປຊ຺ຊນ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ເອຕໍ ເອກຕ຺ຖຣຓປາວຸຣຓປທໍ ອຘິວຈນໍ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເກສໍ ປນ ອນ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ສໍຫາຣິມານ’’ນ຺ຕິອາທິ.

ເຈລປຏິກກຖາ

໓໖. ເຈລປຏິກກຖາຍໍ ເຈລປຏິກນ຺ຕິ ເຈລສນ຺ຖຣໍ. ກິໍ ປນ ຠຄວໂຕ ສິກ຺ຂາປທປຎ຺ຎາປເນ ກາຣຓນ຺ຕິ? ‘‘ໂພຘິຣາຊກຸມາໂຣ ກິຣ ‘ສເຈ ອຫໍ ປຸຕ຺ຕໍ ລຈ຺ຉາມິ, ອກ຺ກມິສ຺ສຕິ ເມ ຠຄວາ ເຈລປຏິກ’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ອຊ຺ຌາສເຍນ ສນ຺ຖຣິ, ອຠພ຺ໂພ ເຈສ ປຸຕ຺ຕລາຠາຍ, ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ນ ອກ຺ກມິ. ຍທິ ອກ຺ກເມຍ຺ຍ, ປຈ຺ຉາ ປຸຕ຺ຕໍ ອລຠນ຺ໂຕ ‘ນາຍໍ ສພ຺ພຎ຺ຎູ’ຕິ ທິຏ຺ຐິໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ອິທໍ ຕາວ ຠຄວໂຕ ອນກ຺ກມເນ ກາຣຓໍ. ຍສ຺ມາ ປນ ຠິກ຺ຂູປິ ເຍ ອຊານນ຺ຕາ ອກ຺ກເມຍ຺ຍຸໍ, ເຕ ຄິຫີນໍ ປຣິຠູຕາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ມາ ຠິກ຺ຂູ ປຣິຠວໂຕ ໂມເຈຕຸໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎເປສິ, ອິທໍ ສິກ຺ຂາປທປຎ຺ຎາປເນ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໒໖໘) ວຸຕ຺ຕໍ.

ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໓.໒໖໘) ປນ ‘‘ຠຄວາ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສີຕິ ‘ກິສ຺ສ ນຸ ໂຂ ອຕ຺ຖາຍ ຣາຊກຸມາເຣນ ອຍໍ ມຫາສກ຺ກາໂຣ ກໂຕ’ຕິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ປຸຕ຺ຕປຕ຺ຖນາຍ ກຕຠາວໍ ອຎ຺ຎາສິ. ໂສ ຫິ ຣາຊປຸຕ຺ໂຕ ອປຸຕ຺ຕໂກ, ສຸຕຎ຺ຈາເນນ ອໂຫສິ ‘ພຸທ຺ຘານໍ ກິຣ ອຘິກາຣໍ ກຕ຺ວາ ມນສາ ອິຈ຺ຉິຕໍ ລຠນ຺ຕີ’ຕິ, ໂສ ‘ສຈາຫໍ ປຸຕ຺ຕໍ ລຠິສ຺ສາມິ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອິມໍ ເຈລປຏິກໍ ອກ຺ກມິສ຺ສຕິ. ໂນ ເຈ ລຠິສ຺ສາມິ, ນ ອກ຺ກມິສ຺ສຕີ’ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ກຕ຺ວາ ສນ຺ຖຣາເປສິ. ອຖ ຠຄວາ ‘ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕິ ນຸ ໂຂ ເອຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ’ຕິ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ‘ນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕີ’ຕິ ອທ຺ທສ. ປຸພ຺ເພ ກິຣ ໂສ ເອກສ຺ມິໍ ທີເປ ວສມາໂນ ຠຣິຍາຍ ສມານຈ຺ຉນ຺ໂທ ອເນກສກຸຓໂປຕເກ ຂາທິ. ‘ສຈສ຺ສ ມາຕຸຄາໂມ ປຸຎ຺ຎວາ ຠເວຍ຺ຍ, ປຸຕ຺ຕໍ ລເຠຍ຺ຍ, ອຸໂຠຫິ ປນ ສມານຈ຺ຉນ຺ເທຫິ ຫຸຕ຺ວາ ປາປກມ຺ມໍ ກຕໍ, ເຕນສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕີຕິ ອຎ຺ຎາສິ. ທຸສ຺ເສ ປນ ອກ຺ກນ຺ເຕ ‘ພຸທ຺ຘານໍ ອຘິກາຣໍ ກຕ຺ວາ ປຕ຺ຖິຕໍ ລຠນ຺ຕີຕິ ໂລເກ ອນຸສ຺ສໂວ, ມຍາ ຈ ມຫາອຘິກາໂຣ ກໂຕ, ນ ຈ ປຸຕ຺ຕໍ ລຠາມິ, ຕຸຈ຺ຉໍ ອິທໍ ວຈນ’ນ຺ຕິ ມິຈ຺ຉາຄາຫໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ. ຕິຕ຺ຖິຍາປິ ‘ນຕ຺ຖິ ສມຓານໍ ອກຕ຺ຕພ຺ພໍ ນາມ, ເຈລປຏິກມ຺ປິ ມທ຺ທນ຺ຕາ ອາຫິຓ຺ຑນ຺ຕີ’ຕິ ອຸຊ຺ຌາເຍຍ຺ຍຸໍ, ເອຕຣຫິ ຈ ອກ຺ກມນ຺ເຕສຸ ພຫູ ຠິກ຺ຂູ ປຣຈິຕ຺ຕວິທຸໂນ, ເຕ ຠພ຺ພຕ຺ຕໍ ຊານິຕ຺ວາ ອກ຺ກມິສ຺ສນ຺ຕິ. ອຠພ຺ພຕໍ ຊານິຕ຺ວາ ນ ອກ຺ກມິສ຺ສນ຺ຕິ. ອນາຄເຕ ປນ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ມນ຺ໂທ ຠວິສ຺ສຕິ, ອນາຄຕໍ ນ ຊານິສ຺ສນ຺ຕິ. ເຕສຸ ອກ຺ກມນ຺ເຕສຸ ສເຈ ປຕ຺ຖິຕໍ ສມິຊ຺ຌິສ຺ສຕິ, ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ. ໂນ ເຈ ອິຊ຺ຌິສ຺ສຕິ, ‘ປຸພ຺ເພ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອຘິກາຣໍ ກຕ຺ວາ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕໍ ລຠນ຺ຕິ, ອິທານິ ນ ລຠນ຺ຕິ, ເຕເຍວ ມຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ປຏິປຕ຺ຕິປູຣກາ ອເຫສຸໍ, ອິເມ ປນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປູເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕີ’ຕິ ມນຸສ຺ສາ ວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອິເມຫິ ຕີຫິ ກາຣເຓຫິ ຠຄວາ ອກ຺ກມິຕຸໍ ອນິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ. ປຈ຺ຉິມໍ ຊນຕໍ ຕຖາຄໂຕ ອນຸກມ຺ປຕີຕິ ອິທໍ ປນ ເຖໂຣ ວຸຕ຺ເຕສຸ ກາຣເຓສຸ ຕຕິຍກາຣຓໍ ສນ຺ຘາຍາຫາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ປາຬິຍໍ (ຈູຬວ. ໒໖໘) ‘‘ຍາຈິຍມາເນນ ເຈລປຏິກໍ ອກ຺ກມິຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຈນໂຕ ຍາຈິຍມາເນນ ເອວ ອກ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ໂນ ອຍາຈິຍມາເນນາຕິ ສິທ຺ຘໍ, ຕຕ຺ຖປິ ‘‘ມງ຺ຄລຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໖໘) ວຈນໂຕ ມງ຺ຄລຕ຺ຖາຍ ຍາຈິຍມາເນນ ອກ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ນ ສິຣິໂສຠຄ຺ຄາທິອຕ຺ຖາຍ ຍາຈິຍມາເນນາຕິ ຈ, ຕຕ຺ຖປິ ‘‘ຄິຫີນ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໖໘) ວຈນໂຕ ຄິຫີນໍ ເອວ ເຈລສນ຺ຖຣໍ ອກ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ນ ປພ຺ພຊິຕານນ຺ຕິ ຈ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໒໖໘) ‘‘ຍາ ກາຈິ ອິຕ຺ຖີ ອປຄຕຄພ຺ຠາ ວາ ໂຫຕຸ, ຄຣຸຄພ຺ຠາ ວາ’’ຕິ ອນິຍມວາຈເກນ ວາ-ສທ຺ເທນ ວຈນໂຕ ນ ເກວລໍ ອິມາ ທ຺ເວເຍວ ຄເຫຕພ຺ພາ, ອຖ ໂຂ ‘‘ປຕິຏ຺ຐິຕຄພ຺ຠາ ວາ ວິຊາຕິປຸຕ຺ຕາ ວາ’’ຕິອາທິນາ ຍາ ກາຈິ ມງ຺ຄລິກາໂຍ ອິຕ຺ຖິໂຍປິ ປຸຣິສາປິ ຄເຫຕພ຺ພາ. ‘‘ເອວຣູເປສຸ ຐາເນສູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນ ເກວລໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນສຸເຍວ, ອຖ ໂຂ ຕໍສທິເສສຸ ເຍສຸ ເກສຸຈິ ມງ຺ຄລຏ຺ຐາເນສຸ ເຍສໍ ເກສຎ຺ຈິ ຄິຫີນໍ ມງ຺ຄລຕ຺ຖາຍ ຍາຈິຍມານານໍ ເຈລສນ຺ຖຣໍ ອກ຺ກມິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ສິຊ຺ຌຕິ, ວີມໍສິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ປາຬິຍໍ (ຈູຬວ. ໒໖໘) ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຘຕປາທກໍ ອກ຺ກມິຕຸ’’ນ຺ຕິ ສາມຎ຺ຎວເສນ ວຈນໂຕ, ອຏ຺ຐກຖາຍຎ຺ຈ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໒໖໘) ‘‘ຕໍ ອກ຺ກມິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອວິເສເສນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ໂຘຕປາທກໍ ອຍາຈິຍມາເນນປິ ຠິກ຺ຂຸນາ ອກ຺ກມິຕພ຺ພນ຺ຕິ ສິທ຺ຘໍ, ‘‘ໂຘເຕຫິ ປາເທຫິ ອກ຺ກມນຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ ປນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອໂຘເຕຫິ ອກ຺ກມິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ຈ, ວີມໍສິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ປາທຆໍສນີຍກຖາ

໓໗. ປາທຆໍສນີຍກຖາຍໍ ປຐມໍ ຕາວ ອກປ຺ປິຍປາທຆໍສນິໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກຕກໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫ. ກຕກໍ ນາມ ກີທິສນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉາຍ ສຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກຕກໍ ນາມ ປທຸມກຓ຺ຓິກາກາຣ’’ນ຺ຕິອາທິ. ກສ຺ມາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ພາຫຸລິການຸໂຍຄຕ຺ຕາ’’ຕິ. ຕໂຕ ກປ຺ປິຍປາທຆໍສນິໂຍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິສ຺ໂສ ປາທຆໍສນິໂຍ’’ຕິອາທິ. ເສສໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ.

ພີຊນີກຖາ

໓໘. ພີຊນີກຖາຍໍ ປຐມໍ ຕາວ ອກປ຺ປິຍພີຊນິໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຈມຣີວາເລຫິ ກຕພີຊນີ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫ. ຕໂຕ ກປ຺ປິຍຉພີຊນິໂຍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ມກສພີຊນີອາທິ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ກປ຺ປິຍຉພີຊນິໂຍ ນາມ ມກສພີຊນີ, ວາກມຍພີຊນີ, ອຸສີຣມຍພີຊນີ, ໂມຣປິຎ຺ຉມຍພີຊນີ, ວິຘູປນໍ, ຕາລວຓ຺ຏຎ຺ຈາຕິ. ຕາສໍ ວິເສສໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ວິຘູປນນ຺ຕິ ພີຊນີ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິອາທິມາຫ. ອຸສີຣມຍໍ ໂມຣປິຎ຺ຉມຍຎ຺ຈ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ພີຊນິນ຺ຕິ ຈຕຸຣສ຺ສພີຊນິໍ. ຕາລວຓ຺ຏນ຺ຕິ ຕາລປຕ຺ຕາທີຫິ ກຕໍ ມຓ຺ຑລິກພີຊນິ’’ນ຺ຕິ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໓.໒໖໙) ວຸຕ຺ຕໍ.

ຉຕ຺ຕກຖາ

໓໙. ຉຕ຺ຕກຖາຍໍ ຉຕ຺ຕໍ ນາມ ຕີຓິ ຉຕ຺ຕານິ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ, ກິລຎ຺ຊຈ຺ຉຕ຺ຕໍ, ປຓ຺ຓຈ຺ຉຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຕ຺ຖປລິຄຸຓ຺ຐິຕໍ ປຓ຺ຑຣຈ຺ຉຕ຺ຕໍ. ກິລຎ຺ຊຈ຺ຉຕ຺ຕນ຺ຕິ ວິລີວຈ຺ຉຕ຺ຕໍ. ປຓ຺ຓຈ຺ຉຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕາລປຓ຺ຓາທີຫິ ເຍຫິ ເກຫິຈິ ກຕໍ. ມຓ຺ຑລພທ຺ຘໍ ສລາກພທ຺ຘນ຺ຕິ ອິທໍ ປນ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ຉຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຊຣທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕານິ ຫິ ມຓ຺ຑລພທ຺ຘານິ ເຈວ ໂຫນ຺ຕິ ສລາກພທ຺ຘານິ ຈ. ຍມ຺ປິ ຕຕ຺ຖຊາຕກທຓ຺ເຑນ ກຕໍ ເອກປຓ຺ຓຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕມ຺ປິ ຉຕ຺ຕເມວ. ‘‘ວິລີວຈ຺ຉຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວຓຸວິລີເວຫິ ກຕໍ ຉຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖຊາຕກທຓ຺ຑເກນ ກຕນ຺ຕິ ຕາລປຓ຺ຓໍ ສຫ ທຓ຺ຑເກນ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕເມວ ຉຕ຺ຕທຓ຺ຑໍ ກໂຣນ຺ຕິ ໂຄປາລກາທໂຍ ວິຍ, ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ປາຈິຕ຺ຕິຍ ໓.໖໓໔) ວຸຕ຺ຕໍ. ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ປາຈິຕ຺ຕິຍ ໒.໖໓໔) ປນ ‘‘ວິລີວຈ຺ຉຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວຓຸເປສິກາຫິ ກຕໍ. ມຓ຺ຑລພທ຺ຘານີຕິ ທີຆສລາກາສຸ ຕິຣິຍໍ ວລຍາກາເຣນ ສລາກໍ ຐເປຕ຺ວາ ສຸຕ຺ເຕຫິ ພທ຺ຘານິ ທີຆຎ຺ຈ ຕິຣິຍຎ຺ຈ ອຸຊຸກເມວ ສລາກາໂຍ ຐເປຕ຺ວາ ທຬ຺ຫພທ຺ຘານິ ເຈວ ຕິຣິຍໍ ຐເປຕ຺ວາ ທີຆທຓ຺ຑເກເຫວ ສງ຺ໂກຈາຣຫໍ ກຕ຺ວາ ສຸຕ຺ເຕເຫວ ຕິຣິຍໍ ພທ຺ຘານິ. ຕຕ຺ຖຊາຕກທຓ຺ຑເກນ ກຕນ຺ຕິ ສຫ ທຓ຺ຑເກນ ຉິນ຺ນຕາລປຓ຺ຓາທີຫິ ກຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຘ ປນ ຉຕ຺ຕຘາຣກປຸຄ຺ຄລວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ອຄິລານສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຉຕ຺ຕໍ ຘາເຣຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເສສໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ.

ນຂກຖາ

໔໐. ນຂກຖາຍໍ ທີຆນຂຘາຣຓປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ທີຆາ ນຂາ ຘາເຣຕພ຺ພາ, ໂຍ ຘາເຣຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໗໔) ວຈນໂຕ ຘາເຣນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ. ‘‘ນເຂນປິ ນຂໍ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ, ມຸເຂນປິ ນຂໍ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ, ກຸຏ຺ເຏປິ ຆໍສນ຺ຕິ, ອງ຺ຄຸລິໂຍ ທຸກ຺ຂາ ໂຫນ຺ຕິ. ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ – ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ນຂຈ຺ເຉທນ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໗໔) ວຈນໂຕ ນຂຈ຺ເຉທນສຕ຺ຖກໍ ຘາເຣຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເຫຏ຺ຐາ ຈ ‘‘ນຂຈ຺ເຉທນໍ ວລິຕກໍເຍວ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໘໕) ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ວລິຕກນ຺ຕິ ນຂຈ຺ເຉທນກາເລ ທຬ຺ຫຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ວລີຫິ ຍຸຕ຺ຕເມວ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ໑.໘໕) ວຸຕ຺ຕໍ. ມໍສປ຺ປມາເຓນາຕິ ອງ຺ຄຸລຄ຺ຄມໍສປ຺ປມາເຓນ. ວີສຕິມຏ຺ຐນ຺ຕິ ວີສຕິປິ ຫຕ຺ຖປາທນເຂ ລິຂິຕມຏ຺ເຐ ກໂຣນ຺ຕິ. ເສສໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ.

ໂລມກຖາ

ໂລມກຖາຍໍ ‘‘ສມ຺ພາເຘໂລມໍ ສໍຫຣາເປນ຺ຕິ. ມນຸສ຺ສາ ອຸຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ ຂີຍນ຺ຕິ ວິປາເຈນ຺ຕິ ເສຍ຺ຍຖາປິ ຄິຫີ ກາມໂຠຄິໂນ’’ຕິ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໗໕) ວຈນໂຕ ສໍຫຣາເປນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ. ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສມ຺ພາເຘ ວໂຓ ໂຫຕິ, ເຠສຊ຺ຊໍ ນ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ອິມິສ຺ສາ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາພາຘປຈ຺ຈຍາ ສມ຺ພາເຘ ໂລມໍ ສໍຫຣາເປຕຸ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໗໕) ວຈນໂຕ ອາພາຘປຈ຺ຈຍາ ເຠສຊ຺ຊປຕິຏ຺ຐາປນຕ຺ຖາຍ ສມ຺ພາເຘ ໂລມໍ ຫຣາເປນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ປິສາຈິລ຺ລິກາ’’ຕິ ມນຸສ຺ສານໍ ອຸຊ຺ຌາຍນປຈ຺ຈຍາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ທີຆໍ ນາສິກາໂລມໍ ຘາເຣຕພ຺ພໍ, ໂຍ ຘາເຣຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໗໕) ວຈນໂຕ ຘາຣຓປຈ຺ຈຍາ ອາປຕ຺ຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຓ຺ຑາສ’’ນ຺ຕິ ອນຸຣກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ສຓ຺ຑາໂສ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ, ຕສ຺ມາ ນາສິກາໂລມໍ ສຓ຺ຑາເສນ ຫຣາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປລິຕນ຺ຕິ ປຓ຺ຑຣເກສໍ. ຄາເຫຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ ‘‘ມາ ເມ ຊຣາຠາໂວ ໂຫຕູ’’ຕິ ມນສິ ກຕຕ຺ຕາ. ພີຠຈ຺ຉໍ ຫຸຕ຺ວາຕິ ວິຣູປໍ ຫຸຕ຺ວາ. ປລິຕໍ ວາ ອປລິຕໍ ວາຕິ ປຓ຺ຑຣໍ ວາ ອປຓ຺ຑຣໍ ວາ. ຄາຫາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ອປ຺ປສາທາວຫຕ຺ຕາຕິ.

ກາຍພນ຺ຘນກຖາ

໔໑. ກາຍພນ຺ຘນກຖາຍໍ ອກາຍພນ຺ຘເນນາຕິ ອພນ຺ຘິຕກາຍພນ຺ຘເນນ. ຠິກ຺ຂຸນາຕິ ເສໂສ. ອຖ ວາ ອກາຍພນ຺ຘເນນາຕິ ອພນ຺ຘິຕກາຍພນ຺ຘໂນ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອິຕ຺ຖມ຺ຠູຕຕ຺ເຖ ກຣຓວຈນໍ ຍຖາ ‘‘ຠິນ຺ເນນ ສີເສນ ປຄ຺ຆຣນ຺ເຕນ ໂລຫິເຕນ ປຏິວິສເກ ອຸຊ຺ຌາເປສີ’’ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອພນ຺ຘິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມນ຺ເຕນ ຍຕ຺ຖ ສຣຕິ, ຕຕ຺ຖ ພນ຺ຘິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ກາຍພນ຺ຘນໍ ນາມ ຉ ກາຍພນ຺ຘນານິ ກລາພຸກໍ, ເທຑ຺ຑຸຠກໍ, ມຸຣຊໍ, ມທ຺ທວີຓໍ, ປຏ຺ຏິກໍ, ສູກຣນ຺ຕກນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ກລາພຸກໍ ນາມ ພຫຸຣຊ຺ຊຸກໍ. ເທຑ຺ຑຸຠກໍ ນາມ ອຸທກສປ຺ປສີສສທິສໍ. ມຸຣຊໍ ນາມ ມຸຣຊວຏ຺ຏິສຓ຺ຐານໍ ເວເຐຕ຺ວາ ກຕໍ. ມທ຺ທວີຓໍ ນາມ ປາມງ຺ຄສຓ຺ຐານໍ. ອີທິສຎ຺ຫິ ເອກມ຺ປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ປເຄວ ພຫູນິ. ຕສ຺ມາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕານິ ອກປ຺ປິຍກາຍພນ຺ຘນານິ ນາມ ຈຕ຺ຕາຣິ ໂຫນ຺ຕິ, ປຏ຺ຏິກໍ, ສູກຣນ຺ຕກນ຺ຕິ ອິມານິ ທ຺ເວ ກາຍພນ຺ຘນານິ ຠຄວຕາ ອນຸຎ຺ຎາຕານິ ກປ຺ປິຍກາຍພນ຺ຘນານິ ນາມ, ຕສ຺ສ ປກຕິວີຕາ ວາ ມຈ຺ຉກຓ຺ຏກວາຍິມາ ວາ ປຏ຺ຏິກາ ວຏ຺ຏຕິ, ເສສາ ກຸຎ຺ຊຣຈ຺ຉິກາທິເຠທາ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສູກຣນ຺ຕກໍ ນາມ ກຸຎ຺ຈິກໂກສກສຓ຺ຐານໍ ໂຫຕິ, ເອກຣຊ຺ຊຸກໍ, ປນ ມຸທ຺ທິກກາຍພນ຺ຘນຎ຺ຈ ສູກຣນ຺ຕກໍ ອນຸໂລເມຕິ. ອິເມຫິ ປນ ທ຺ວີຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຏ຺ຐ ກາຍພນ຺ຘນານິ ໂຫນ຺ຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຸຣຊໍ ມທ຺ທວີຓ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ທສາສຸເຍວ ອນຸຎ຺ຎາຕນ຺ຕິ ປາມງ຺ຄທສາ ເຈຕ຺ຖ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຸປຣິ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ໂສຠກໍ ນາມ ເວເຐຕ຺ວາ ມຸຂວຏ຺ຏິສິພ຺ພນໍ. ຄຸຓກໍ ນາມ ມຸທິງ຺ຄສຓ຺ຐາເນນ ສິພ຺ພນໍ. ເອວໍ ສິພ຺ພິຕາ ຫິ ອນ຺ໂຕ ຖິຣາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປວນນ຺ໂຕຕິ ປາສນ຺ໂຕ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍໍ (ວຊິຣ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໒໗໗-໒໗໘) ປນ ‘‘ມຸທ຺ທິກກາຍພນ຺ຘນໍ ນາມ ຈຕຸຣສ຺ສໍ ອກຕ຺ວາ ສຊ຺ຊິຕໍ. ປາມງ຺ຄທສາ ຈຕຸຣສ຺ສາ. ມຸທິງ຺ຄສຓ຺ຐາເນນາຕິ ສງ຺ຆາຏິຍາ ມຸທິງ຺ຄສິພ຺ພນາກາເຣນ ວຣກສີສາກາເຣນ. ປວນນ຺ໂຕຕິ ປາສນ຺ໂຕ, ‘ທສາມູລ’ນ຺ຕິ ຈ ລິຂິຕໍ. ອກາຍພນ຺ຘເນນ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ວາ ອສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ວາ ຄາມປ຺ປເວສເນ ອາປຕ຺ຕິ. ສຣິຕຏ຺ຐານໂຕ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ປວິສິຕພ຺ພໍ, ນິວຕ຺ຕິຕພ຺ພໍ ວາຕິ ລິຂິຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ນິວາສນປາຣຸປນກຖາ

໔໒. ນິວາສນປາຣຸປນກຖາຍໍ ຫຕ຺ຖິໂສຓ຺ຑາທິວເສນ ຄິຫິນິວຕ຺ຖໍ ນ ນິວາເສຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຫຕ຺ຖິໂສຓ຺ຑກໍ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໒໘໐; ກງ຺ຂາ. ອຏ຺ຐ. ປຣິມຓ຺ຑລສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ) ນາມ ນາຠິມູລໂຕ ຫຕ຺ຖິໂສຓ຺ຑສຓ຺ຐານໍ ໂອລມ຺ພກໍ ກຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຖໍ ໂຈຬິກອິຕ຺ຖີນໍ ນິວາສນໍ ວິຍ. ມຈ຺ຉວາຬກໍ ນາມ ເອກໂຕ ທສນ຺ຕໍ ເອກໂຕ ປາສນ຺ຕໍ ໂອລມ຺ພິຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຖໍ. ຈຕຸກຓ຺ຓກໍ ນາມ ອຸປຣິໂຕ ທ຺ເວ, ເຫຏ຺ຐໂຕ ທ຺ເວຕິ ເອວໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກຓ຺ເຓ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຖໍ. ຕາລວຓ຺ຏກໍ ນາມ ຕາລວຓ຺ຏາກາເຣນ ສາຏກໍ ໂອລມ຺ພິຕ຺ວາ ນິວາສນໍ. ສຕວລິກໍ ນາມ ທີຆສາຏກໍ ອເນກກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ໂອຠຸຊິຕ຺ວາ ໂອວຏ຺ຏິກໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ນິວຕ຺ຖໍ, ວາມທກ຺ຂິຓປສ຺ເສສຸ ວາ ນິຣນ຺ຕຣໍ ວລິໂຍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຖໍ. ສເຈ ປນ ຊາຓຸໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ວລິໂຍ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ສໍເວລ຺ລິຍໍ ນິວາເສນ຺ຕີຕິ ມລ຺ລກມ຺ມກາຣາທໂຍ ວິຍ ກຈ຺ຉໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ນິວາເສນ຺ຕິ, ເອວໍ ນິວາເສຕຸໍ ຄິລານສ຺ສປິ ມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ນສ຺ສປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເສຕປຏປາຣຸຕາທິວເສນ ນ ຄິຫິປາຣຸຕໍ ປາຣຸປິຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ເສຕປຏປາຣຸຕໍ ປຣິພ຺ພາຊກປາຣຸຕໍ ເອກສາຏກປາຣຸຕໍ ໂສຓ຺ຑປາຣຸຕໍ ອນ຺ເຕປຸຣິກປາຣຸຕໍ ມຫາເຊຏ຺ຐກປາຣຸຕໍ ກຸຏິປເວສກປາຣຸຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປາຣຸຕໍ ປາຬິກາຣກປາຣຸຕນ຺ຕິ ເອວມາທິ ປຣິມຓ຺ຑລລກ຺ຂຓໂຕ ອຎ຺ຎຖາ ປາຣຸຕໍ ສພ຺ພເມຕໍ ຄິຫິປາຣຸຕໍ ນາມ, ຕສ຺ມາ ຍຖາ ເສຕປຏາ ອຑ຺ຒປາລກນິຄຓ຺ຐາ ປາຣຸປນ຺ຕິ, ຍຖາ ຈ ເອກຈ຺ເຈ ປຣິພ຺ພາຊກາ ອຸຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ທ຺ວີສຸ ອໍສກູເຏສຸ ປາວຸຣຓໍ ຐເປນ຺ຕິ, ຍຖາ ຈ ເອກສາຏກາ ມນຸສ຺ສາ ນິວຕ຺ຖສາຏກສ຺ສ ເອເກນ ອນ຺ເຕນ ປິຏ຺ຐິໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ອຸໂຠ ກຓ຺ເຓ ອຸໂຠສຸ ອໍສກູເຏສຸ ຐເປນ຺ຕິ, ຍຖາ ຈ ສຸຣາໂສຓ຺ຑາທໂຍ ສາຏເກນ ຄີວໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸໂຠ ອນ຺ເຕ ອຸເຣ ວາ ໂອລມ຺ເພນ຺ຕິ, ປິຏ຺ຐິຍໍ ວາ ຂິເປນ຺ຕິ, ຍຖາ ຈ ອນ຺ເຕປຸຣິກາໂຍ ອກ຺ຂິຕາຣກມຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ໂອຄຸຓ຺ຐິກໍ ປາຣຸປນ຺ຕິ, ຍຖາ ຈ ມຫາເຊຏ຺ຐາ ທີຆສາຏກໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ເອເກນ ອນ຺ເຕນ ສກລສຣີຣໍ ປາຣຸປນ຺ຕິ, ຍຖາ ຈ ກສ຺ສກາ ເຂຕ຺ຕກຸຏິໍ ປວິສນ຺ຕາ ສາຏກໍ ປລິເວເຐຕ຺ວາ ອຸປກຈ຺ຉເກ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ເອເກນ ອນ຺ເຕນ ສຣີຣໍ ປາຣຸປນ຺ຕິ, ຍຖາ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອຸຠິນ຺ນໍ ອຸປກຈ຺ຉການໍ ອນ຺ຕເຣ ສາຏກໍ ປເວເສຕ຺ວາ ອໍສກູເຏສຸ ປາຣຸປນ຺ຕິ, ຍຖາ ຈ ປາຬິກາຣໂກ ຠິກ຺ຂຸ ເອກໍສປາຣຸປເນນ ປາຣຸຕໍ ວາມພາຫຸໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ອໍສກູເຏ ອາໂຣເປຕິ. ເອວໍ ອປາຣຸປິຕ຺ວາ ສພ຺ເພປິ ເອເຕ ອຎ຺ເຎ ຈ ເອວຣູເປ ປາຣຸປນໂທເສ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ນິພ຺ພິກາຣໍ ປຣິມຓ຺ຑລໍ ປາຣຸປິຕພ຺ພໍ. ຕຖາ ອປາຣຸປິຕ຺ວາ ອາຣາເມ ວາ ອນ຺ຕຣຆເຣ ວາ ອນາທເຣນ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວິກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ.

ກາຊກຖາ

໔໓. ກາຊກຖາຍໍ ມຸຓ຺ຑເວຐີຕິ ຍຖາ ຣຎ຺ໂຎ ກຸຫິຎ຺ຈິ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຣິກ຺ຂາຣຠຓ຺ຑຄ຺ຄຫຓມນຸສ຺ສາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອຸຠໂຕກາຊນ຺ຕິ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ກາເຊ ປຸຣໂຕ ຈ ປຈ຺ຉໂຕ ຈ ອຸໂຠສຸ ຠາເຄສຸ ລຄ຺ເຄຕ຺ວາ ວຫິຕພ຺ພຠາຣໍ. ເອກໂຕກາຊນ຺ຕິ ເອກໂຕ ປຈ຺ຉໂຕເຍວ ລຄ຺ເຄຕ຺ວາ ວຫິຕພ຺ພຠາຣໍ. ອນ຺ຕຣາກາຊນ຺ຕິ ມຊ຺ເຌ ລຄ຺ເຄຕ຺ວາ ທ຺ວີຫິ ວຫິຕພ຺ພຠາຣໍ. ສີສຠາຣາທໂຍ ສີສາທີຫິ ວຫິຕພ຺ພຠາຣາທໂຍ ເອວ. ໂອລມ຺ພກນ຺ຕິ ຫຕ຺ເຖນ ໂອລມ຺ພິຕ຺ວາ ວຫິຕພ຺ພຠາຣໍ. ເອເຕສຸ ອຸຠໂຕກາຊເມວ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ເສສາ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ.

ທນ຺ຕກຏ຺ຐກຖາ

໔໔. ທນ຺ຕກຏ຺ຐກຖາຍໍ ທນ຺ຕກຏ຺ຐສ຺ສ ອຂາທເນ ປຎ຺ຈ ໂທເສ, ຂາທເນ ປຎ຺ຈານິສໍເສ ຈ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ຠິກ຺ຂູນໍ ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຈ ໂທສາ ນາມ ອຈກ຺ຂຸສ຺ສໍ, ມຸຂໍ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘໍ, ຣສຫຣຓິໂຍ ນ ວິສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ປິຕ຺ຕໍ ເສມ຺ຫໍ ຠຕ຺ຕໍ ປຣິໂຍນນ຺ຘຕິ, ຠຕ຺ຕມສ຺ສ ນຈ຺ຉາເທຕີຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຈກ຺ຂຸສ຺ສນ຺ຕິ ຈກ຺ຂູນໍ ຫິຕໍ ນ ໂຫຕິ, ປຣິຫານິໍ ຊເນຕິ. ນຈ຺ຉາເທຕີຕິ ນ ຣຸຈ຺ຈຕິ. ປຎ຺ຈານິສໍສາ ວຸຕ຺ຕປຏິປກ຺ຂໂຕ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕໂຕ ທີຆທນ຺ຕກຏ຺ຐຂາທເນ ຈ ອຕິມທາຫກທນ຺ຕກຏ຺ຐຂາທເນ ຈ ທຸກ຺ກຏໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລປຣມໍ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລປຈ຺ຉິມໍ ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລໍ ປຣມໍ ເອຕສ຺ສ ທນ຺ຕກຏ຺ຐສ຺ສາຕິ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລປຣມໍ. ຈຕຸຣງ຺ຄຸລໍ ປຈ຺ຉິມໍ ປມາຓໍ ເອຕສ຺ສ ທນ຺ຕກຏ຺ຐສ຺ສາຕິ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລປຈ຺ຉິມໍ. ອຕິມທາຫກນ຺ຕິ ອຕິຂຸທ຺ທກໍ. ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລໍ ມຫາທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ນາມ, ຈຕຸຣງ຺ຄຸລໍ ຂຸທ຺ທກທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ນາມ, ປຎ຺ຈຉສຕ຺ຕງ຺ຄຸລໍ ມຊ຺ຌິມທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ນາມ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ທຸວິເຘນ ອຸທເກນ ຕິວິເຘນ ທນ຺ຕກຏ຺ເຐນາ’’ຕິ. ‘‘ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລປຣມນ຺ຕິ ມນຸສ຺ສານໍ ປມາຓງ຺ຄຸເລນ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລປຣມ’’ນ຺ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໒໘໒) ມາຫ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ປມາຓງ຺ຄຸເລນາຕິ ອິທໍ ປກຕິອງ຺ຄຸເລນາຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສານໍ ປກຕິອງ຺ຄຸເລນ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລໂຕ ອຘິກປ຺ປມາຓໍ ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຕກເມວ ຈ ກຕ຺ວາ ຂາທນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ມນຸສ຺ສານໍ ປມາຓງ຺ຄຸເລນ’’ ອິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ‘‘ປກຕິອງ຺ຄຸເລນາ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ຍໍ ວຑ຺ຒກິຫຕ຺ຖໂຕ ອງ຺ຄຸລໍ ປມາຓໍ ກຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສາ ເຄຫາທີນິ ມິນນ຺ຕິ, ເຕນ ມນຸສ຺ສານໍ ປມາຓງ຺ຄຸລຠູເຕນ ວຑ຺ຒກິອງ຺ຄຸເລນ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລປຣມນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໓.໒໘໐-໒໘໒) ‘‘ປມາຓງ຺ຄຸເລນາຕິ ວຑ຺ຒກິອງ຺ຄຸລໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ວິມຕິວິໂນທນິຍຎ຺ຈ (ວິ. ວິ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໒.໒໘໒) ‘‘ປມາຓງ຺ຄຸເລນາຕິ ວຑ຺ຒກິອງ຺ຄຸເລນ, ເກຈິ ປນ ‘ປກຕິອງ຺ຄຸເລນາ’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລປຈ຺ຉິມວຈເນນ ສເມຕິ. ນ ຫິ ປກຕິອງ຺ຄຸເລນ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລປ຺ປມາຓໍ ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ກຓ຺ເຐ ອວິລຄ຺ຄໍ ຂາທິຕຸໍ ສກ຺ກາ’’ຕິ.

ຣຸກ຺ຂໂຣຫນກຖາ

໔໕. ຣຸກ຺ຂາໂຣຫນກຖາຍໍ ປຸຣິໂສ ປມາໂຓ ຍສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສາຕິ ໂປຣິໂສ, ອຸທ຺ຘໍ ອຸກ຺ຂິປິຕຫຕ຺ເຖນ ສທ຺ຘິໍ ມນຸສ຺ສກາຍປ຺ປມາໂຓ ປຎ຺ຈຫຕ຺ຖມຕ຺ຕອຸຈ຺ໂຈ ຣຸກ຺ຂປເທໂສ, ຕໍ ໂປຣິສໍ ຣຸກ຺ຂໍ, ອວຍເວ ສມຸທາຍໂວຫາໂຣ ຍຖາ ‘‘ສມຸທ຺ໂທ ທິຏ຺ໂຐ’’ຕິ, ອາຠຸໂສ ປທນ຺ຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອາປທາ, ປຣິສ຺ສຍາ. ຍາວ ອຕ຺ໂຖ ອຕ຺ຖິ ເອຕສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ເຂຕິ ຍາວທຕ຺ໂຖ, ຣຸກ຺ໂຂ, ອຕ຺ຖ-ສທ຺ໂທ ປໂຍຊນວາຈໂກ. ຍາວ ຕສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ເຂ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ປໂຍຊນໍ ອຕ຺ຖິ, ຕາວ ອຠິຣຸຫິຕພ຺ໂພຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເສສໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ.

ຉນ຺ທາໂຣປນກຖາ

໔໖. ຉນ຺ທາໂຣປນກຖາຍໍ ຉນ຺ທໂສຕິ ສກ຺ກຏຠາສາຍ. ນ ອາໂຣເປຕພ຺ພນ຺ຕິ ວາຈນາມຄ຺ຄໍ ນ ອາໂຣເປຕພ຺ພໍ. ສກາຍ ນິຣຸຕ຺ຕິຍາຕິ ມາຄຘຠາສາຍ. ຕຕ຺ຖ ສນ຺ເຕຫິ ກຕາຕິ ສກ຺ກຏາ, ອຏ຺ຐກວາມກາທີຫິ ສມິຕປາເປຫິ ອິສີຫິ ກຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ສກ຺ກຣິຕພ຺ພາ ປູຊິຕພ຺ພາຕິ ສກ຺ກຏາ ມນຸສ຺ສານໍ ຫິຕສຸຂາວຫນໂຕ, ຕທຕ຺ຖິເກຫິ ມນຸສ຺ເສຫິ ປູຊິຕພ຺ພາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠາສີຍເຕຕິ ຠາສາ, ສກ຺ກຏາ ຈ ສາ ຠາສາ ຈາຕິ ສກ຺ກຏຠາສາ. ເວທຕ຺ຕຍຄຕາ ນິຣຸຕ຺ຕິ, ສສ຺ສ ເອສາຕິ ສກາ, ຠຄວໂຕ ວຈນນ຺ຕ຺ຍຕ຺ໂຖ. ມຄເຘ ຊາຕາ ມາຄຘິກາ, ອາທິກປ຺ປກາເລ ມຄຘຣຏ຺ເຐ ຊາຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸຈ຺ຈເຕຕິ ອຸຕ຺ຕິ, ນີຫຣິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕິ ນິຣຸຕ຺ຕິ, ປິຏກຕ຺ຕຍໂຕ ນີຫຣິຕ຺ວາ ກຖີຍເຕຕ຺ຍຕ຺ໂຖ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ໂປຣາເຓຫິ –

‘‘ສາ ມາຄຘີ ມູລຠາສາ;

ນຣາ ຍາຍາທິກປ຺ປິກາ;

ພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ຈາສ຺ສຸຕາລາປາ;

ສມ຺ພຸທ຺ຘາ ຈາປິ ຠາສເຣ’’ຕິ.

ເສສໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ.

ໂລກາຍຕກຖາ

໔໗. ໂລກາຍຕກຖາຍໍ ໂລກິຍນ຺ຕິ ປຕິຏ຺ຐຫນ຺ຕິ ປຸຎ຺ຎາປຸຎ຺ຎານິ ຕພ຺ພິປາໂກ ຈາຕິ ໂລໂກ, ສຕ຺ຕໂລໂກ. ອາຠຸໂສ ຍຕນ຺ຕິ ວີຣິຍໍ ກໂຣນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ອາຍຕໍ, ໂລກສ຺ສ ອາຍຕໍ ໂລກາຍຕໍ, ສຕ຺ຕານໍ ຠຸໂສ ວີຣິຍກຣຓຏ຺ຐານນ຺ຕ຺ຍຕ຺ໂຖ. ກິໍ ຕໍ? ຕິຕ຺ຖິຍສຕ຺ຖໍ. ສພ຺ພໍ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐໍ, ກສ຺ມາ? ສກຸຓາທີຫິ ປຣິຠຸຕ຺ຕປຸພ຺ພຕ຺ຕາ. ສພ຺ພໍ ອນຸຈ຺ຉິຏ຺ຐໍ ອິມສ຺ສ ອວເສສໂຠຊນສ຺ສ ເກນຈິ ອປຣິຠຸຕ຺ຕປຸພ຺ພຕ຺ຕາ. ເສໂຕ ກາໂກ ອຏ຺ຐິສ຺ສ ເສຕຕ຺ຕາ, ກາໂຬ ພໂກ ປາທສ຺ສ ກາຬຕ຺ຕາຕິ. ນຕ຺ຖິ ອຕ຺ໂຖ ເອຕ຺ຖາຕິ ນິຣຕ຺ຖກໍ, ນິຣຕ຺ຖກເມວ ກາຣຓໍ ນິຣຕ຺ຖກກາຣຓໍ. ເຕນ ປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ນິຣຕ຺ຖກກາຣຓປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ. ຕຣນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ຕິຕ຺ຖໍ, ປຏ຺ຏນໍ. ຕິຕ຺ຖໍ ວິຍາຕິ ຕິຕ຺ຖໍ, ລທ຺ຘິ, ຕໍ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິ ຕິຕ຺ຖິຍາ, ວິປຣີຕທສ຺ສນາ. ສາສນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສາວເກ ເອຕ຺ຖາຕິ ສຕ຺ຖໍ, ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ສຕ຺ຖໍ ຕິຕ຺ຖິຍສຕ຺ຖໍ. ນ ຕິຣຈ຺ຉານວິຊ຺ຊາ ປຣິຍາປຸຓິຕພ຺ພາຕິ ເອຕ຺ຖ ຕິຣຈ຺ຉານວິຊ຺ຊາ ນາມ ຍາ ກາຈິ ພາຫິຣກາ ອນຕ຺ຖສຎ຺ຫິຕາ. ນ ປຣິຍາປຸຓິຕພ຺ພາຕິ ອຕ຺ຕນາ ນ ປຣິຍາປຸຓິຕພ຺ພາ. ນ ວາເຈຕພ຺ພາຕິ ປເຣສໍ ນ ວາເຈຕພ຺ພາ. ເສສໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ.

ຂິປິຕກຖາ

໔໘. ຂິປິຕກຖາຍໍ ຂິປີຍິຕ຺ຖາຕິ ຂິປິໂຕ. ຂິປິ ອພ຺ຍຕ຺ຕສທ຺ເທຕິ ຘາຕຸ. ຠາເວນຠາວລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ຕສ຺ມິໍ ຂິປິເຕຕິ ວິຠຕ຺ຍນ຺ຕໍ. ‘‘ຍສ຺ມິໍ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ປຸຄ຺ຄເລ’’ຕິ ລກ຺ຂຓວນ຺ຕກຕ຺ຕາ ອຊ຺ຌາຫຣິຕພ຺ໂພ. ຊີວາຕິ ຊີວ ປາຓຘາຣເຓຕິ ຘາຕຸ, ວິຠຕ຺ຕິໂລໂປ. ຍສ຺ມິໍ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ປຸຄ຺ຄເລ ຂິປິເຕ ຠິກ຺ຂຸນາ ‘‘ຊີວາ’’ຕິ ວຈນໍ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂຸສ຺ມິໍ ຂິປິເຕ ຄິຫິນາ ‘‘ຊີວຖ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມາເນ ສຕິ ‘‘ຈິຣໍ ຊີວາ’’ຕິ ຠິກ຺ຂຸນາ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ວຸຈ຺ຈມາເນ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ລກ຺ຂຓສ຺ສ ກມ຺ມວາຈກຕ຺ຕາ ເຕນ ສມານາຘິກຣຓໍ ກມ຺ມຠູຕໍ ‘‘ຠິກ຺ຂຸສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ ລກ຺ຂຓວນ຺ຕກມ຺ມໍ ອຊ຺ຌາຫຣິຕພ຺ພໍ ຍຖາ ກິໍ ‘‘ໂຄສຸ ທຸຍ຺ຫມານາສຸ ປຸຣິໂສ ອາຄໂຕ’’ຕິ. ອປເຣ ປນ ອາຈຣິຍາ ອີທິເສສຸ ຐາເນສຸ ‘‘ສນ຺ເຕສູ’’ຕິ ປທໍ ອຊ຺ຌາຫຣິຕ຺ວາ ອິທເມວ ລກ຺ຂຓປທໍ, ‘‘ໂຄສຸ ທຸຍ຺ຫມານາສູ’’ຕິ ປທທ຺ວຍໍ ປນ ‘‘ສນ຺ເຕສູ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປກຕິວິກຕິວເສນ ກຕ຺ຕາ ເອວາຕິ ວທນ຺ຕິ, ວີມໍສິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ລສຸຓກຖາ

໔໙. ລສຸຓກຖາຍໍ ‘‘ລສຸຓໍ ນາມ ມາຄຘກ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ໗໙໕) ປາຬິຍໍ ອາຄຕໍ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໗໙໕) ປນ ‘‘ມາຄຘກນ຺ຕິ ມຄເຘສຸ ຊາຕໍ. ມຄຘຣຏ຺ເຐ ຊາຕລສຸຓເມວ ຫິ ອິຘ ລສຸຓນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ຕມ຺ປິ ຠຓ຺ຑິກລສຸຓເມວ, ນ ເອກທ຺ວິຕິມິຎ຺ຊກໍ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ‘ຊາຕິເທສໍ ອວຕ຺ວາ ‘ມາຄຘກໍ ນາມ ຠຓ຺ຑິກລສຸຓ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສເຈ ທ຺ເວ ຕໂຍ ຠຓ຺ຑິເກ ເອກໂຕເຍວ ສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ອຊ຺ໂຌຫຣຕິ, ເອກໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ເອເກກໍ ມິຎ຺ຊໍ ຂາທນ຺ຕິຍາ ປນ ປໂຍຄຄຓນາຍ ປາຈິຕ຺ຕິຍານິ, ອິທໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ວເສນ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ປນ ທຸກ຺ກຏໍ.

ປລຓ຺ຑຸກາທີນໍ ວຓ຺ເຓນ ວາ ມິຎ຺ຊາຍ ວາ ນານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວຓ຺ເຓນ ຕາວ ປລຓ຺ຑຸໂກ ນາມ ປຓ຺ຑຸວຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ. ຠຎ຺ຊນໂກ ໂລຫິຕວຓ຺ໂຓ, ຫຣິຕໂກ ຫຣິຕວຓ຺ໂຓ, ມິຎ຺ຊາຍ ປນ ປລຓ຺ຑຸກສ຺ສ ເອກາ ມິຎ຺ຊາ ໂຫຕິ, ຠຎ຺ຊນກສ຺ສ ທ຺ເວ, ຫຣິຕກສ຺ສ ຕິສ຺ໂສ, ຈາປລສຸໂຓ ອມິຎ຺ຊໂກ. ອງ຺ກຸຣມຕ຺ຕເມວ ຫິ ຕສ຺ສ ໂຫຕິ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍາທີສຸ ປນ ‘‘ປລຓ຺ຑຸກສ຺ສ ຕີຓິ ມິຎ຺ຊານິ, ຠຎ຺ຊນກສ຺ສ ທ຺ເວ, ຫຣິຕກສ຺ສ ເອກ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອເຕ ປລຓ຺ຑຸກາທໂຍ ສຠາເວເນວ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ສູປສມ຺ປາກາທີສຸ ປນ ມາຄຘກມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຎ຺ຫິ ປຈ຺ຈມາເນສຸ ມຸຄ຺ຄສູປາທີສຸ ວາ ມຈ຺ຉມໍສວິກຕິຍາ ວາ ເຕລາທີສຸ ວາ ພທຣສາຬວາທີສຸ ວາ ອມ຺ພິລປາກາທີສຸ ວາ ອຸຕ຺ຕຣິຠງ຺ເຄ ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ອນ຺ຕມໂສ ຍາຄຸປຕ຺ເຕປິ ປກ຺ຂິປິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ສຠາເວເນວາຕິ ສູປສມ຺ປາກາທິໍ ວິນາວ. ພທຣສາຬວໍ ນາມ ພທຣຜລານິ ສຸກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ຈຸຓ຺ເຓຕ຺ວາ ກຕ຺ຕພ຺ພາ ຂາທນີຍວິກຕີ’’ຕິ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ປາຈິຕ຺ຕິຍ ໓.໗໙໓-໗໙໗) ວຸຕ຺ຕໍ.

ນອກ຺ກມິຕພ຺ພາທິກຖາ

໕໐. ນອກ຺ກມິຕພ຺ພາທິກຖາຍໍ ‘‘ປຣິຠຓ຺ຑກຕຠູມິ ນາມ ສຓ຺ຫມຕ຺ຕິກາຫິ ກຕາ ກາຬວຓ຺ຓາທິຠູມິ. ເສນາສນໍ ມຎ຺ຈປີຐາທິກາເຍວ. ຕເຖວ ວຬຎ຺ເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອຎ຺ເຎຫິ ອາວາສິເກຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ປຣິຠຸຕ຺ຕນີຫາເຣນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘ເນວາສິກາ ປກຕິຍາ ອນຕ຺ຖຕາຍ ຠູມິຍາ ຐເປນ຺ຕິ ເຈ, ເຕສມ຺ປິ ອນາປຕ຺ຕິເຍວາ’ຕິ ຄຓ຺ຐິປເທສຸ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘ທ຺ວາຣມ຺ປີ’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕທ຺ວາຣວາຕປານາທໂຍ ອປຣິກມ຺ມກຕາປິ ນ ອປສ຺ສຍິຕພ຺ພາ. ໂລເມສູຕິ ໂລເມສຸ ຜຸສນ຺ເຕສູ’’ຕິ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໓.໓໒໔) ວຸຕ຺ຕໍ. ວິມຕິວິໂນທນິຍມ຺ປິ (ວິ. ວິ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໒.໓໒໔) ‘‘ປຣິຠຓ຺ຑກຕຠູມິ ວາຕິ ກາຬວຓ຺ຓາທິກຕສຓ຺ຫຠູມິ ວາ. ເສນາສນໍ ວາຕິ ມຎ຺ຈປີຐາທິ ວາ. ຕເຖວ ວຬຎ຺ເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອິມິນາ ເນວາສິເກຫິ ໂຘຕປາທາທີຫິ ວຬຎ຺ຊນຏ຺ຐາເນ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອໂຘຕປາທາທີຫິ ວຬຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ເສວ ອາປຕ຺ຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາຕິ ທສ຺ເສຕິ, ‘ທ຺ວາຣມ຺ປີ’ຕິອາທິນາ ສາມຎ຺ຎໂຕ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ທ຺ວາຣວາຕປານາທໂຍ ອປຣິກມ຺ມກຕາປິ ນ ອປສ຺ສຍິຕພ຺ພາ. ອຊານິຕ຺ວາ ອປສ຺ສຍນ຺ຕສ຺ສປິ ອິຘ ໂລມຄຓນາຍ ອາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍໍ (ວຊິຣ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໓໒໓-໓໒໔) ‘‘ເນວາສິກາ ປກຕິຍາ ອນຕ຺ຖຕາຍ ຠູມິຍາ ຐເປນ຺ຕິ ເຈ, ເຕສມ຺ປິ ອນາປຕ຺ຕິເຍວາຕິ ລິຂິຕໍ, ທ຺ວາຣວາຕປານາທໂຍ ອປຣິກມ຺ມກຕາປິ ນ ອປສ຺ສຍິຕພ຺ພາຕິ ລິຂິຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອວນ຺ທິຍວນ຺ທິຍກຖາ

໕໑. ອວນ຺ທິຍວນ຺ທິຍກຖາຍໍ ອິຘ ປກຣຓາຈຣິເຍນ ເສນາສນກ຺ຂນ຺ຘກປາຬິວເສນ ທສ ອວນ຺ທິຍາ, ຕໂຍ ວນ຺ທິຍາ ຈ ວຸຕ຺ຕາ, ອຏ຺ຐກຖາຏີກາສຸ ຈ ນ ກິຎ຺ຈິ ວຸຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ອິຘ ອາຄຕນເຍເນວ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ປຣິວາຣປາຬິຍໍ (ປຣິ. ໔໖໗ ອາທໂຍ) ປນ ອຸປາລິປຎ຺ຈເກ ປຎ຺ຈປຎ຺ຈກວເສນ ປຎ຺ຈວີສຕິ ອວນ຺ທິຍາ, ປຎ຺ຈ ວນ຺ທິຍາ ຈ ວຸຕ຺ຕາ. ກຖໍ? ‘‘ກຕິ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ອວນ຺ທິຍາຕິ? ປຎ຺ຈິເມ, ອຸປາລິ, ອວນ຺ທິຍາ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ອນ຺ຕຣຆຣໍ ປວິຏ຺ໂຐ ອວນ຺ທິໂຍ, ຣຈ຺ຉຄໂຕ ອວນ຺ທິໂຍ, ໂອຕມສິໂກ ອວນ຺ທິໂຍ, ອສມນ຺ນາຫຣນ຺ໂຕ ອວນ຺ທິໂຍ, ສຸຕ຺ໂຕ ອວນ຺ທິໂຍ. ອິເມ ໂຂ, ອຸປາລິ, ປຎ຺ຈ ອວນ຺ທິຍາ. ອປເຣປິ, ອຸປາລິ, ປຎ຺ຈ ອວນ຺ທິຍາ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ຍາຄຸປາເນ ອວນ຺ທິໂຍ, ຠຕ຺ຕຄ຺ເຄ ອວນ຺ທິໂຍ, ເອກາວຕ຺ໂຕ ອວນ຺ທິໂຍ, ອຎ຺ຎວິຫິໂຕ ອວນ຺ທິໂຍ, ນຄ຺ໂຄ ອວນ຺ທິໂຍ. ອິເມ ໂຂ, ອຸປາລິ, ປຎ຺ຈ ອວນ຺ທິຍາ. ອປເຣປິ, ອຸປາລິ, ປຎ຺ຈ ອວນ຺ທິຍາ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ຂາທນ຺ໂຕ ອວນ຺ທິໂຍ, ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ອວນ຺ທິໂຍ, ອຸຈ຺ຈາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອວນ຺ທິໂຍ, ປສ຺ສາວໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອວນ຺ທິໂຍ, ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕໂກ ອວນ຺ທິໂຍ. ອິເມ ໂຂ, ອຸປາລິ, ປຎ຺ຈ ອວນ຺ທິຍາ. ອປເຣປິ, ອຸປາລິ, ປຎ຺ຈ ອວນ຺ທິຍາ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ປຸເຣອຸປສມ຺ປນ຺ເນນ ປຈ຺ຉາອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ອວນ຺ທິໂຍ, ອນຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ອວນ຺ທິໂຍ, ນານາສໍວາສໂກ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ອຘມ຺ມວາທີ ອວນ຺ທິໂຍ, ມາຕຸຄາໂມ ອວນ຺ທິໂຍ, ປຓ຺ຑໂກ ອວນ຺ທິໂຍ. ອິເມ ໂຂ, ອຸປາລິ, ປຎ຺ຈ ອວນ຺ທິຍາ. ອປເຣປິ, ອຸປາລິ, ປຎ຺ຈ ອວນ຺ທິຍາ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ປາຣິວາສິໂກ ອວນ຺ທິໂຍ, ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາຣໂຫ ອວນ຺ທິໂຍ, ມານຕ຺ຕາຣໂຫ ອວນ຺ທິໂຍ, ມານຕ຺ຕຈາຣິໂກ ອວນ຺ທິໂຍ, ອພ຺ຠານາຣໂຫ ອວນ຺ທິໂຍ. ອິເມ ໂຂ, ອຸປາລິ, ປຎ຺ຈ ອວນ຺ທິຍາ’’ຕິ.

‘‘ກຕິ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ວນ຺ທິຍາຕິ? ປຎ຺ຈິເມ, ອຸປາລິ, ວນ຺ທິຍາ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ປຈ຺ຉາອຸປສມ຺ປນ຺ເນນ ປຸເຣອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ວນ຺ທິໂຍ, ນານາສໍວາສໂກ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ຘມ຺ມວາທີ ວນ຺ທິໂຍ, ອາຈຣິໂຍ ວນ຺ທິໂຍ, ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ວນ຺ທິໂຍ, ສເທວເກ ໂລເກ ສມາຣເກ ສພ຺ຣຫ຺ມເກ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ຕຖາຄໂຕ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວນ຺ທິໂຍ. ອິເມ ໂຂ, ອຸປາລິ, ປຎ຺ຈ ວນ຺ທິຍາ’’ຕິ.

ອຏ຺ຐກຖາຍຎ຺ຈ (ປຣິ. ອຏ຺ຐ. ໔໖໗) ‘‘ໂອຕມສິໂຕຕິ ອນ຺ຘກາຣຄໂຕ. ຕຎ຺ຫິ ວນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ມຎ຺ຈປາທາທີສຸປິ ນລາຏໍ ປຏິຫຎ຺ເຎຍ຺ຍ. ອສມນ຺ນາຫຣນ຺ໂຕຕິ ກິຈ຺ຈປ຺ປສຸຕຕ຺ຕາ ວນ຺ທນໍ ອສມນ຺ນາຫຣນ຺ໂຕ. ສຸຕ຺ໂຕຕິ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກນ຺ໂຕ. ເອກາວຕ຺ໂຕຕິ ເອກໂຕ ອາວຕ຺ໂຕ ສປຕ຺ຕປກ຺ເຂ ຐິໂຕ ເວຣີ ວິສຠາຄປຸຄ຺ຄໂລ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອຍໍ ອວນ຺ທິໂຍ. ອຍຎ຺ຫິ ວນ຺ທິຍມາໂນ ປາເທນປິ ປຫເຣຍ຺ຍ. ອຎ຺ຎວິຫິໂຕຕິ ອຎ຺ຎໍ ຈິນ຺ຕຍມາໂນ. ຂາທນ຺ໂຕຕິ ປິຏ຺ຐຂຊ຺ຊກາທີນິ ຂາທນ຺ໂຕ. ອຸຈ຺ຈາຣຎ຺ຈ ປສ຺ສາວຎ຺ຈ ກໂຣນ຺ໂຕ ອໂນກາສຄຕຕ຺ຕາ ອວນ຺ທິໂຍ. ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕໂກຕິ ຕິວິເຘນປິ ອຸກ຺ເຂປນີຍກມ຺ເມນ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕໂກ ອວນ຺ທິໂຍ, ຕຊ຺ຊນີຍາທິກມ຺ມກຕາ ປນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວນ຺ທິຕພ຺ພາ, ອຸໂປສຖປວາຣຓາປິ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈ ວຸຕ຺ເຕສຸ ອວນ຺ທິເຍສຸ ນຄ຺ຄຎ຺ຈ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕກຎ຺ຈ ວນ຺ທນ຺ຕສ຺ເສວ ໂຫຕິ ອາປຕ຺ຕິ, ອິຕເຣສໍ ປນ ອສາຣຸປ຺ປຏ຺ເຐນ ຈ ອນ຺ຕຣາ ວຸຕ຺ຕກາຣເຓນ ຈ ວນ຺ທນາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ. ອິໂຕ ປຣໍ ປຈ຺ຉາອຸປສມ຺ປນ຺ນາທໂຍ ທສປິ ອາປຕ຺ຕິວຕ຺ຖຸຠາເວເນວ ອວນ຺ທິຍາ. ເຕ ວນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ຫິ ນິຍເມເນວ ອາປຕ຺ຕິ. ອິຕິ ອິເມສຸ ປຎ຺ຈສຸ ປຎ຺ຈເກສຸ ເຕຣສ ຊເນ ວນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ, ທ຺ວາທສນ຺ນໍ ວນ຺ທນາຍ ອາປຕ຺ຕິ. ອາຈຣິໂຍ ວນ຺ທິໂຍຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊາຈຣິໂຍ ອຸປສມ຺ປທາຈຣິໂຍ ນິສ຺ສຍາຈຣິໂຍ ອຸທ຺ເທສາຈຣິໂຍ ໂອວາທາຈຣິໂຍຕິ ອຍໍ ປຎ຺ຈວິໂຘປິ ອາຈຣິໂຍ ວນ຺ທິໂຍ’’ຕິ ອາຄໂຕ.

‘‘ອນ຺ຕຣາ ວຸຕ຺ຕກາຣເຓນາຕິ ຕຎ຺ຫິ ວນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ມຎ຺ຈປາທາທີສຸ ນລາຏໍ ປຏິຫຎ຺ເຎຍ຺ຍາຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕກາຣເຓນາ’’ຕິ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ປຣິວາຣ ໓.໔໖໗) ວຸຕ຺ຕໍ. ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏິ. ປຣິວາຣ ໒.໔໖໗) ປນ ‘‘ມຎ຺ຈປາທາທີສຸປິ ນລາຏໍ ປຏິຫຎ຺ເຎຍ຺ຍາຕິ ອນ຺ຘກາເຣ ຈມ຺ມຂຓ຺ຑໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕຸໍ ໂອນມນ຺ຕສ຺ສ ນລາຏໍ ວາ ອກ຺ຂິ ວາ ມຎ຺ຈາທີສຸ ປຏິຫຎ຺ຎຕິ. ເອເຕນ ວນ຺ທໂຕປິ ອາປຕ຺ຕິອຠາວໍ ວຕ຺ວາ ວນ຺ທນາຍ ສພ຺ພຖາ ປຏິກ຺ເຂປາຠາວຎ຺ຈ ທີເປຕິ. ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕເຣຫິ ອປ຺ປຏິກ຺ຂິຕ຺ເຕສຸ. ນຄ຺ຄາທີສຸ ປນ ວນ຺ທິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ. ເອກໂຕ ອາວຕ຺ໂຕຕິ ເອກສ຺ມິໍ ໂທສາຄຕິປກ຺ເຂ ປຣິວຕ຺ໂຕ, ປວິຏ຺ໂຐຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘ສປຕ຺ຕປກ຺ເຂ ຐິໂຕ’ຕິ. ວນ຺ທິຍມາໂນຕິ ໂອນມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຍມາໂນ. ວນ຺ທິຕພ຺ເພສຸ ອຸທ຺ເທສາຈຣິໂຍ ນິສ຺ສຍາຈຣິໂຍ ຈ ຍສ຺ມາ ນວກາປິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘ເຕ ວຸຑ຺ຒາ ເອວ ວນ຺ທິຍາ’ຕິ ວນ຺ທິຕພ຺ພາ’’ຕິ ອາຄຕໍ. ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍໍ (ວຊິຣ. ຏີ. ປຣິວາຣ ໔໖໗) ‘‘ເອກາວຕ຺ໂຕຕິປິ ປຐນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ກຸທ຺ໂຘ ໂກຘາຠິຠູໂຕຕິ ກິຣ ອຕ຺ໂຖ. ເອກວຕ຺ໂຖຕິປິ ເກຈິ, ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ອປເນຕ຺ວາ ຐິໂຕຕິ ກິຣ ອຕ຺ໂຖ. ຕໍ ສພ຺ພໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ອຸທ຺ຘຏປາຬິຍາ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ. ເອກາວຕ຺ໂຕຕິ ຫິ ອຸທ຺ຘຏໍ, ຕສ຺ມາ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອນ຺ຕຣາ ວຸຕ຺ຕກາຣເຓນາຕິ ກິຈ຺ຈປ຺ປສຸຕຕ຺ຕາ ອສມນ຺ນາຫຣນ຺ໂຕ ‘ນລາຏໍ ປຏິຫຎ຺ເຎຍ຺ຍາ’ຕິອາທິວຸຕ຺ຕກາຣເຓນາ’’ຕິ ອາຄຕໍ.

ທຸຕິຍຄາຖາສງ຺ຄຓິກຏ຺ຐກຖາຍໍ (ປຣິ. ອຏ຺ຐ. ໔໗໗) ‘‘ທສ ປຸຄ຺ຄລາ ນາຠິວາເທຕພ຺ພາຕິ ເສນາສນກ຺ຂນ຺ຘເກ ວຸຕ຺ຕາ ທສ ຊນາ. ອຎ຺ຊລິສາມີເຈນ ຈາຕິ ສາມີຈິກມ຺ເມນ ສທ຺ຘິໍ ອຎ຺ຊລິ ຈ ເຕສໍ ນ ກາຕພ຺ໂພ. ເນວ ປານີຍປຸຈ຺ຉນຕາລວຓ຺ຏຄ຺ຄຫຓາທິ ຂນ຺ຘກວຕ຺ຕໍ ເຕສໍ ທສ຺ເສຕພ຺ພໍ, ນ ອຎ຺ຊລິ ປຄ຺ຄຓ຺ຫິຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທສນ຺ນໍ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ເຕສໍເຍວ ທສນ຺ນໍ ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ອາຄຕໍ, ຕສ຺ມາ ອຎ຺ຊລິກມ຺ມມຕ຺ຕມ຺ປິ ເນສໍ ນ ກຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ.

‘‘ນວກຕເຣນ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸນາ ວຸຑ຺ຒຕຣສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປາເທ ວນ຺ທນ຺ເຕນ ກຕິ ຘມ຺ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປາທາ ວນ຺ທິຕພ຺ພາຕິ? ນວກຕເຣນຸປາລິ, ຠິກ຺ຂຸນາ ວຸຑ຺ຒຕຣສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປາເທ ວນ຺ທນ຺ເຕນ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປາທາ ວນ຺ທິຕພ຺ພາ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ນວກຕເຣນຸປາລິ, ຠິກ຺ຂຸນາ ວຸຑ຺ຒຕຣສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປາເທ ວນ຺ທນ຺ເຕນ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຸໂຠຫິ ປາຓິຕເລຫິ ປາທານິ ປຣິສມ຺ພາຫນ຺ເຕນ ເປມຎ຺ຈ ຄາຣວຎ຺ຈ ອຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປາທາ ວນ຺ທິຕພ຺ພາ. ນວກຕເຣນຸປາລິ, ຠິກ຺ຂຸນາ ວຸຑ຺ຒຕຣສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປາເທ ວນ຺ທນ຺ເຕນ ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປາທາ ວນ຺ທິຕພ຺ພາ’’ຕິ (ປຣິ. ໔໖໙) ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ອາຍສ຺ມໂຕ ອຸປາລິສ຺ສ ວນ຺ທນານໂຍວ ອາຈິກ຺ຂິໂຕ.

ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທິຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ຈສຣູປຎ຺ຈ ກຖິຕໍ. ກຖໍ? ວຸຑ຺ຒຕຣສ຺ສ ປາເທ ວນ຺ທນ຺ເຕນ ອຸໂຠ ອໍເສ ວິວຣິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕພ຺ພາ, ນ ຈ ອຸໂຠ ອໍເສ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕພ຺ພາ, ອຖ ໂຂ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕພ຺ພາຕິ. ເອເຕນ ສງ຺ຆາຏິ ປນ ເອກໍສໍ ກຕາປິ ອກຕາປິ ນຕ຺ຖິ ໂທໂສຕິ ປກາສິໂຕ ໂຫຕິ. ‘‘ທສນຂສໂມຘານສມຸຊ຺ຊລໍ ກຣປຸຏສງ຺ຂາຕໍ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາວ ວນ຺ທິຕພ຺ພາ, ນ ຫຕ຺ຖຕລປກາສນມຕ຺ເຕນ ວາ ນ ຫຕ຺ຖມຸຏ຺ຐິປກາສນາທິນາ ວາ ວນ຺ທິຕພ຺ພາ’’ຕິ ຈ ‘‘ນ ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ຈີວຣກຓ຺ຓຉຸປນາທິມຕ຺ເຕນ ວນ຺ທິຕພ຺ພາ, ອຖ ໂຂ ອຸໂຠຫິ ປາຓິຕເລຫິ ປາທານິ ປຣິສມ຺ພາຫນ຺ເຕນ ວນ຺ທິຕພ຺ພາ’’ຕິ ຈ ‘‘ເອວໍ ວນ຺ທນ຺ເຕຫິ ນ ທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ອນາທຣຎ຺ຈ ອຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕພ຺ພາ, ອຖ ໂຂ ເປມຎ຺ຈ ຄາຣວຎ຺ຈ ອຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປາທາ ວນ຺ທິຕພ຺ພາ’’ຕິ ຈ ເອວໍ ວນ຺ທນານໂຍ ອາຈິກ຺ຂິໂຕ ໂຫຕິ.

ກຖໍ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິຕສຣູປໍ ກຖິຕໍ? ອິຘ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາຕິ ເອກໍ, ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາຕິ ເອກໍ, ອຸໂຠຫິ ປາຓິຕເລຫິ ປາທານິ ປຣິສມ຺ພາຫນ຺ເຕນາຕິ ເອກໍ, ເປມຎ຺ຈ ອຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາຕິ ເອກໍ, ຄາຣວຎ຺ຈ ອຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາຕິ ເອກໍ, ເອວໍ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິຕສຣູປໍ ກຖິຕໍ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ປຎ຺ຈ ຘມ຺ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປາທາ ວນ຺ທິຕພ຺ພາ’’ຕິ. ເອວໍ ສກລໂລກສ຺ສ ຫິຕສຸຂກາຣເກນ ຘມ຺ມສ຺ສາມິນາ ກາຍປຓາມມໂນປຓາມວເສນ ມຫໂຕ ຫິຕສຸຂສ຺ສ ປວຕ຺ຕນຕ຺ຖໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ອຸປາລິຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂິເຕນ ວນ຺ທນານເຍນ ວນ຺ທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ອິທານິ ປນ ອາຈຣິຍາ ອຠິນວອາຄຕານໍ ທຫຣານຎ຺ຈ ສາມເຓຣານຎ຺ຈ ວນ຺ທນານຍໍ ສິກ຺ຂນ຺ຕາ ນ ອິມໍ ອາຫຈ຺ຈຠາສິຕໍ ປາຬິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສິກ຺ຂນ຺ຕິ, ອຖ ໂຂ ປເວຓີອາຄຕນຍໍເຍວ ຄເຫຕ຺ວາ ສິກ຺ຂນ຺ຕິ. ກຖໍ? ຍທິ ຐຕ຺ວາ ວນ຺ທຖ, ທ຺ເວ ປາທຕລານິ ສມໍ ຠູມິຍໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຫຕ຺ຖຕລານິ ສມໍ ຜຸສາເປຕ຺ວາ ນລາເຏ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕພ຺ພາຠິມຸຂໍ ໂອນມິຕ຺ວາ ວນ຺ທຖາຕິ, ອຍໍ ນໂຍ ‘‘ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ສຸວຓ຺ຓກທລິ ວິຍ ພາຣາຓສິນຄຣາຠິມຸຂໍ ໂອນມິຕ຺ວາ ມາຕາປິຕໂຣ ວນ຺ທິຕ຺ວາ’’ຕິ ອິມໍ ຊາຕກຏ຺ຐກຖາວຈນຎ຺ຈ ‘‘ທສນຂສໂມຘານສມຸຊ຺ຊລໍ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ສິຣສ຺ມິໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ’’ຕິອາທິອຏ຺ຐກຖາວຈນຎ຺ຈ ອນຸໂລເມຕິ. ອິຘ ປນ ທ຺ເວ ປາທຕລານິ, ທ຺ເວ ຫຕ຺ຖຕລານິ, ນລາຏຎ຺ຈາຕິ ປຎ຺ຈສຸ ປຕິຏ຺ຐິຕານີຕິ ສຣູປໍ ວທນ຺ຕິ. ຍທິ ນິສີທິຕ຺ວາ ວນ຺ທຖ, ປຐມໍ ທ຺ເວ ປາທຕລານິ ຠູມິຍໍ ສມໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຊາຓຸມຓ຺ຑລານິ ສມໍ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ທ຺ເວ ກປ຺ປຣານິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຊາຓູນໍ ອຸປຣິ ສມໍ ຐເປຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຫຕ຺ຖຕລານິ ສມໍ ຜຸສິຕານິ ກຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິສງ຺ຂາຕໍ ກຣປຸຏໍ ສິຣສງ຺ຂາເຕ ນລາເຏ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ວນ຺ທຖ. ຕໂຕ ໂອນມິຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຊາຓຸມຓ຺ຑລານິ ຈ ທ຺ເວ ກປ຺ປຣານິ ຈ ຠູມິຍໍ ສມໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຫຕ຺ຖຕລານິ ປສາເຣຕ຺ວາ ສມໍ ຠູມິຍໍ ຐເປຕ຺ວາ ສີສໍ ອຸຠິນ຺ນໍ ຫຕ຺ຖປິຏ຺ຐີນໍ ອຸປຣິ ກຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ວນ຺ທຖາຕິ. ເອຕ຺ຖ ຕຸ ທ຺ເວ ປາທຕລານິ ເອກໍ ກຕ຺ວາ, ຕຖາ ທ຺ເວ ຊາຓຸມຓ຺ຑລານິ ເອກໍ, ທ຺ເວ ກປ຺ປຣານິ ເອກໍ, ທ຺ເວ ຫຕ຺ຖຕລານິ ເອກໍ, ສີສໍ ເອກໍ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິຕສຣູປໍ ກເຖນ຺ຕິ. ເອສ ນໂຍ ປາຬິອຏ຺ຐກຖາຏີກາສຸ ນ ທິຏ຺ໂຐ.

ສມີປໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປາທານໍ ວນ຺ທນກາເລ ປນ ເອກຈ຺ເຈ ປຐມໍ ອຕ຺ຕໂນ ສີສໍ ຫຕ຺ເຖນ ປຣາມສິຕ຺ວາ ເຕນ ຫຕ຺ຖທ຺ວເຍນ ເຖຣານໍ ຊາຓຸມຓ຺ຑລໍ ຈີວຣສ຺ສ ອຸປຣິເຍວ ສມ຺ພາຫນ຺ຕິ. ເອກຈ຺ເຈ ປຐມໍ ເຖຣານໍ ຊາຓຸມຓ຺ຑລໍ ສຈີວຣໍເຍວ ປຣາມສິຕ຺ວາ ເຕເນວ ຫຕ຺ຖທ຺ວເຍນ ອຕ຺ຕໂນ ສີສໍ ປຣາມສນ຺ຕິ. ເອກຈ຺ເຈ ຉຸປນມຕ຺ຕເມວ ກໂຣນ຺ຕິ. ເອສປິ ນໂຍ ນ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ທິຏ຺ໂຐ. ຣາມຎ຺ຎເທສິຍາ ປນ ຠິກ຺ຂູ ເອວໍ ສມີປໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທນກາເລ ເຖຣານໍ ປາທຄ຺ຄໍ ອປສ຺ສນ຺ຕາປິ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ຈີວຣໂຕ ນີຫຣິຕ຺ວາ ປາທຄ຺ຄເມວ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຫຕ຺ເຖນ ສມ຺ພາຫິຕ຺ວາ ສີເສນ ປວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຈຸມ຺ພິຕ຺ວາ ເລຫິຕ຺ວາ ຈິຣປ຺ປວາສາຄຕປິຍມນາປອຸປຊ຺ຌາຍໍ ວາ ອາຈຣິຍໍ ວາ ປສ຺ສນ຺ຕາ ວິຍ ກຕ຺ວາ ວນ຺ທນ຺ຕິ. ຕໍ ກິຣິຍໍ ປຣິວາຣປາຬິຍໍ ‘‘ອຸໂຠຫິ ປາຓິຕເລຫິ ປາທານິ ປຣິສມ຺ພາຫນ຺ເຕນ ເປມຎ຺ຈ ຄາຣວຎ຺ຈ ອຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປາທາ ວນ຺ທິຕພ຺ພາ’’ຕິ ອາຄຕປາຬິຍາ ສໍສນ຺ທຕິ ວິຍ ທິສ຺ສຕິ. ເຕປິ ນ ສພ຺ເພ ປາຬິໍ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ປເວຓີວເສເນວ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ເພສໍ ຫິຕຕ຺ຖໍ ປາຬິນໂຍ ອມ຺ເຫຫິ ອຸທ຺ຘໂຏ. ປເວຓີອາຄຕນຍໂຕ ຫິ ປາຬິນໂຍ ພລວຕໂຣ, ຕສ຺ມາ ຠຄວໂຕ ອາຓໍ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ເຕຫິ ສປ຺ປຸຣິເສຫິ ປາຬິນໂຍ ສມາເສວິຕພ຺ໂພຕິ ອມ຺ຫາກໍ ຂນ຺ຕິ, ວີມໍສິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ອາສນ຺ທາທິກຖາ

໕໕. ອາສນ຺ທາທິກຖາຍໍ ຈຕຸຣສ຺ສປີຐນ຺ຕິ ສມຈຕຸຣສ຺ສໍ. ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລປາທໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລປາທກເມວ ວຏ຺ຏຕິ. ປມາຓາຕິກ຺ກນ຺ໂຕປິ ວຏ຺ຏຕີຕິ ສມຈຕຸຣສ຺ສເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາຍຕຈຕຸຣສ຺ສາ ປນ ສຕ຺ຕງ຺ຄປຎ຺ຈງ຺ຄາປິ ອຸຈ຺ຈປາທາ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ເວຕ຺ເຕເຫວ ຈຕຸຣສ຺ສາທິອາກາເຣນ ກຕໍ ຠທ຺ທປີຐນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ເວຕ຺ຕມຍປີຐ’’ນ຺ຕິ. ທາຣຸປຏ຺ຏິກາຍ ອຸປຣີຕິ ອຏນິອາກາເຣນ ຐິຕທາຣຸປຏລສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ. ອຸທ຺ຘໍ ປາທໍ ກຕ຺ວາ ປເວສນກາລຎ຺ຫິ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອຸປຣີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຬກສ຺ສ ປຈ຺ຉິມປາທທ຺ວຍໍ ວິຍ ວງ຺ກາກາເຣນ ຐິຕຕ຺ຕາ ປເນຕໍ ‘‘ເອຬກປາທປີຐ’’ນ຺ຕິ (ວິ. ວິ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໒.໒໙໗) ວຸຕ຺ຕໍ.

ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນກຖາ

໕໖. ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນກຖາຍໍ ‘‘ວາຬຣູປານີຕິ ອາຫຣິມານິ ວາຬຣູປານິ, ‘ອກປ຺ປິຍຣູປາກຸໂລ ອກປ຺ປິຍມຎ຺ໂຈ ປລ຺ລງ຺ໂກ’ຕິ ສາຣສມາເສ ວຸຕ຺ຕໍ. ທີຆໂລມໂກ ມຫາໂກຊໂວຕິ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລາຘິກໂລໂມ ກາຬໂກຊໂວ. ‘ຈຕຸຣງ຺ຄຸລາຘິການິ ກິຣ ຕສ຺ສ ໂລມານີ’ຕິ ວຈນໂຕ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ວານຈິຕ຺ໂຣ ອຸຓ຺ຓາມຍຕ຺ຖຣໂຓຕິ ຠິຕ຺ຕິຈ຺ເຉທາທິວເສນ ວິຈິຕ຺ໂຣ ອຸຓ຺ຓາມຍຕ຺ຖຣໂຓ. ຆນປຸປ຺ຜໂກ ອຸຓ຺ຓາມຍຕ຺ຖຣໂຓຕິ ອຸຓ຺ຓາມຍໂລຫິຕຕ຺ຖຣໂຓ. ປກຕິຕູລິກາຕິ ຣຸກ຺ຂຕູລລຕາຕູລໂປຏກີຕູລສງ຺ຂາຕານໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຕູລານໍ ອຎ຺ຎຕຣປຸຓ຺ຓາ ຕູລິກາ. ‘ອຸທ຺ທໂລມີຕິ ອຸຠໂຕທສໍ ອຸຓ຺ຓາມຍຕ຺ຖຣຓໍ. ເອກນ຺ຕໂລມີຕິ ເອກໂຕທສໍ ອຸຓ຺ຓາມຍຕ຺ຖຣຓ’ນ຺ຕິ ທີຆນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສາຣສມາເສ ປນ ‘ອຸທ຺ທໂລມີຕິ ເອກໂຕອຸຄ຺ຄຕປຸປ຺ຜໍ. ເອກນ຺ຕໂລມີຕິ ອຸຠໂຕອຸຄ຺ຄຕປຸປ຺ຜ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘ໂກເສຍ຺ຍກຏ຺ຏິສ຺ສມຍນ຺ຕິ ໂກເສຍ຺ຍກສຏມຍ’ນ຺ຕິ ອາຈຣິຍຘມ຺ມປາລຕ຺ເຖເຣນ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຸທ຺ຘໂກເສຍ຺ຍນ຺ຕິ ຣຕນປຣິສິພ຺ພນຣຫິຕໍ. ທີຆນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍໍ ປເນຕ຺ຖ ‘ຐເປຕ຺ວາ ຕູລິກໍ ສພ຺ພາເນວ ໂຄນກາທີນິ ຣຕນປຣິສິພ຺ພິຕານິ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕີ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ‘ຐເປຕ຺ວາ ຕູລິກ’ນ຺ຕິ ເອເຕນ ຣຕນປຣິສິພ຺ພນຣຫິຕາປິ ຕູລິກາ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທີເປຕິ. ‘ຣຕນປຣິສິພ຺ພິຕານິ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕີ’ຕິ ອິມິນາ ປນ ຍານິ ຣຕນປຣິສິພ຺ພິຕານິ, ຕານິ ຠູມຕ຺ຖຣຓວເສນ ຍຖານຸຣູປໍ ມຎ຺ຈາທີສຸ ຈ ອຸປເນຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທີປິຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ວິນຍປຣິຍາຍໍ ປຕ຺ວາ ຄຣຸເກ ຐາຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອິຘ ວຸຕ຺ຕນເຍເນເວຕ຺ຖ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກເທສນາຍ ປນ ຄຫຏ຺ຐານມ຺ປິ ວເສນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເຕສໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫນຕ຺ຖໍ ‘ຐເປຕ຺ວາ ຕູລິກໍ…ເປ… ວຏ຺ຏຕີ’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອປເຣ.

ອຊິນຈມ຺ເມຫີຕິ ອຊິນມິຄຈມ຺ເມຫິ. ຕານິ ກິຣ ຈມ຺ມານິ ສຸຂຸມຕຣານິ, ຕສ຺ມາ ທຸປຏ຺ຏຕິປຏ຺ຏານິ ກຕ຺ວາ ສິພ຺ພນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘ອຊິນປ຺ປເວຓີ’ຕິ. ອຸຕ຺ຕຣໍ ອຸປຣິຠາຄໍ ຉາເທຕີຕິ ອຸຕ຺ຕຣຈ຺ຉໂທ, ວິຕານໍ, ຕຎ຺ຈ ໂລຫິຕວິຕານໍ ອິຘາຘິປ຺ເປຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘ອຸປຣິພທ຺ເຘນ ຣຕ຺ຕວິຕາເນນາ’ຕິ, ‘ຣຕ຺ຕວິຕາເນສຸ ຈ ກາສາວໍ ວຏ຺ຏຕິ, ກຸສຸມ຺ຠາທິຣຕ຺ຕເມວ ນ ວຏ຺ຏຕີ’ຕິ ຄຓ຺ຐິປເທສຸ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຫາອຸປຘານນ຺ຕິ ປມາຓາຕິກ຺ກນ຺ຕໍ ອຸປຘານໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ກິຎ຺ຈາປິ ທີຆນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘ອໂລຫິຕການິ ທ຺ເວປິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິເຍວ, ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ລຠິຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎສໍ ທາຕພ຺ພານິ. ທາຕຸມສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ມຎ຺ເຈ ຕິຣິຍໍ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອຸປຣິປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ ທຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິຕຸມ຺ປິ ລຠຕີ’ຕິ ອວິເສເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ເສນາສນກ຺ຂນ຺ຘກວຓ຺ຓນາຍໍ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໒໙໗) ປນ ‘ອຄິລານສ຺ສ ສີສູປຘານຎ຺ຈ ປາທູປຘານຎ຺ຈາຕິ ທ຺ວຍເມວ ວຏ຺ຏຕິ. ຄິລານສ຺ສ ພິມ຺ໂພຫນານິ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອຸປຣິ ຈ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ ທຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕີ’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຄິລາໂນເຍວ ມຎ຺ເຈ ຕິຣິຍໍ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຠິນິສ຺ສາຍ ນິສີທິຕຸນ຺ຕິ ອປສ຺ສາຍ ນິສີທິຕຸ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຕໂກ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ ອາຄໂຕ.

ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໒.໒໕໔) – ປນ ວາຬຣູປານີຕິ ອາຫຣິມານິ ວາຬຣູປານິ. ຈຕຸຣງ຺ຄຸລາຘິການີຕິ ອຸທ຺ທໂລມີເອກນ຺ຕໂລມີຫິ ວິເສສທສ຺ສນໍ. ຈຕຸຣງ຺ຄຸລໂຕ ຫິ ອູນານິ ກິຣ ອຸທ຺ທໂລມີອາທີສຸ ປວິສນ຺ຕິ. ວານຈິຕ຺ໂຣ ອຸຓ຺ຓາມຍຕ຺ຖຣໂຓຕິ ນານາວຓ຺ເຓຫິ ອຸຓ຺ຓາມຍສຸຕ຺ເຕຫິ ຠິຕ຺ຕິຈ຺ເຉທາທິວເສນ ວາຍິຕ຺ວາ ກຕຈິຕ຺ຕຕ຺ຖຣໂຓ. ຆນປຸປ຺ຜໂກຕິ ພຫລຣາໂຄ. ປກຕິຕູລິກາຕິ ຕູລປຸຓ຺ຓາ ຠິສິ. ວິກຕິກາຕິ ສີຫຣູປາທິວເສນ ວານຈິຕ຺ຣາວ ຄຍ຺ຫຕິ. ‘‘ອຸທ຺ທໂລມີຕິ ອຸຠໂຕທສໍ ອຸຓ຺ຓາມຍຕ຺ຖຣຓໍ. ເອກນ຺ຕໂລມີຕິ ເອກນ຺ຕທສໍ ອຸຓ຺ຓາມຍຕ຺ຖຣຓ’’ນ຺ຕິ ທີຆນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂກເສຍ຺ຍກຏ຺ຏິສ຺ສມຍນ຺ຕິ ໂກສິຍສຸຕ຺ຕານໍ ອນ຺ຕຣາ ສຸວຓ຺ຓມຍສຸຕ຺ຕານິ ປເວເສຕ຺ວາ ວີຕໍ, ສຸວຓ຺ຓສຸຕ຺ຕໍ ກິຣ ກຏ຺ຏິສ຺ສໍ ກສຏນ຺ຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕເນວ ‘‘ໂກເສຍ຺ຍກສຏມຍ’’ນ຺ຕິ ອາຈຣິຍຘມ຺ມປາລຕ຺ເຖເຣນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຣຕນປຣິສິພ຺ພິຕນ຺ຕິ ສຸວຓ຺ຓລິຕ຺ຕໍ. ສຸທ຺ຘໂກເສຍ຺ຍນ຺ຕິ ຣຕນປຣິສິພ຺ພນຣຫິຕໍ.

ອຊິນມິຄຈມ຺ມານໍ ອຕິສຸຂຸມຕ຺ຕາ ທຸປຏ຺ຏຕິປຏ຺ຏານິ ກຕ຺ວາ ສິພ຺ພນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຊິນປ຺ປເວຓີ’’ຕິ. ຣຕ຺ຕວິຕາເນນາຕິ ສພ຺ພຣຕ຺ເຕນ ວິຕາເນນ. ຍໍ ປນ ນານາວຓ຺ຓໍ ວານຈິຕ຺ຕໍ ວາ ເລປຈິຕ຺ຕໍ ວາ, ຕໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຸຠໂຕໂລຫິຕກູປຘາເນປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຈິຕ຺ຣໍ ວາຕິ ອິທໍ ປນ ສພ຺ພຖາ ກປ຺ປິຍຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ປນ ອຸຠໂຕອຸປຘາເນສຸ ອກປ຺ປິຍຕ຺ຕາ. ນ ຫິ ໂລຫິຕກສທ຺ໂທ ຈິຕ຺ເຕ ວຏ຺ຏຕິ. ປຏລິຄ຺ຄຫເຓເນວ ຈິຕ຺ຕກສ຺ສປິ ອຕ຺ຖຣຓສ຺ສ ສງ຺ຄເຫຕພ຺ພປ຺ປສງ຺ຄໂຕ. ກາສາວໍ ປນ ໂລຫິຕງ຺ຄໂວຫາຣໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມາ ວິຕາເນປິ ອຸຠໂຕອຸປຘາເນປິ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປມາຓຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິອາທິ ອຎ຺ຎສ຺ສ ປມາຓາຕິກ຺ກນ຺ຕສ຺ສ ພິມ຺ໂພຫນສ຺ສ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ປນ ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຕຖາ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ຕໍ ປນ ອຸປຘານໍ ອຸໂປສຖິການໍ ຄຫຏ຺ຐານໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນເມວ ຫິ ຕທາ ເຕສໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ທີຆນິກາຍຏ຺ຐກຖາທີສຸ ກິຎ຺ຈາປິ ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ຕູລິກໍ ສພ຺ພາເນວ ໂຄນກາທີນິ ຣຕນປຣິສິພ຺ພິຕານິ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ວິນຍຏ຺ຐກຖາ ເອວ ປນ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍຠາເວ ປມາຓນ຺ຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອຠິນິສ຺ສາຍາຕິ ອປສ຺ສາຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ປາສາທປຣິໂຠຄກຖາ

ປາສາທປຣິໂຠຄກຖາຍໍ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍຎ຺ຈ ນ ກິຎ຺ຈິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໒.໓໒໐) ປນ ‘‘ສຸວຓ຺ຓຣຊຕາທິວິຈິຕ຺ຣານີຕິ ສງ຺ຆິກເສນາສນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຸຄ຺ຄລິກໍ ປນ ສຸວຓ຺ຓາທິວິຈິຕ຺ຣໍ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸເມວ ນ ວຏ຺ຏຕິ ‘ນ ເກນຈິ ປຣິຍາເຍນ ຊາຕຣູປຣຊຕໍ ສາທິຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໙໙) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ເຕເນເວຕ຺ຖ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໒໐) ‘ສງ຺ຆິກວິຫາເຣ ວາ ປຸຄ຺ຄລິກວິຫາເຣ ວາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂຄນກາທິອກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑວິສເຍ ເອວ ວຸຕ຺ຕໍ ເອກຠິກ຺ຂຸສ຺ສປິ ເຕສໍ ຄຫເຓ ໂທສາຠາວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອຸປາຫນກຖາ

ອຸປາຫນກຖາຍໍ ‘‘ອທ຺ທາຣິຏ຺ຐກວຓ຺ຓາຕິ ອຠິນວາຣິຏ຺ຐຜລວຓ຺ຓາ, ອຸທເກນ ຕິນ຺ຕກາກປຕ຺ຕວຓ຺ຓາຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ອຸຓ຺ຓາຫິ ກຕປາທຸກາຕິ ອຸຓ຺ຓາໂລມມຍກມ຺ພເລຫິ, ອຸຓ຺ຓາໂລເມຫິ ເອວ ວາ ກຕປາທຸກາ. ກາຬສີໂຫຕິ ກາຬມຸຂວານຣຊາຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ປາຬິໂຕ ຈ ອຏ຺ຐກຖາໂຕ ຈ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວາ’’ຕິ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓.໒໔໖) ວຸຕ຺ຕໍ. ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໒.໒໔໖) ປນ ‘‘ອທ຺ທາຣິຏ຺ຐກວຓ຺ຓາຕິ ອລ຺ລາຣິຏ຺ຐຜລວຓ຺ຓາ, ຕິນ຺ຕກາກປກ຺ຂວຓ຺ຓາຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ຣຊນນ຺ຕິ ອຸປຣິລິຕ຺ຕນີລາທິວຓ຺ຓໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ‘ໂຈຬເກນ ປຸຎ຺ຉິຕ຺ວາ’ຕິ. ຕຎ຺ຫິ ຕຖາ ປຸຎ຺ຉິເຕ ວິຄຈ຺ຉຕິ. ຍໍ ປນ ຈມ຺ມສ຺ສ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘາປນຍນຕ຺ຖໍ ກາຬຣຕ຺ຕາທິຣຊເນຫິ ຣຎ຺ຊິຕຕ຺ຕາ ກາຬຣຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ໂຈຬາທີຫິ ອປເນຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ ຈມ຺ມຄຕິກເມວ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຂລ຺ລກນ຺ຕິ ສພ຺ພປຓ຺ຫິປິຘານຈມ຺ມໍ ອປຣິຄຬນຕ຺ຖໍ ປຓ຺ຫິຍາ ອຸປຣິຠາເຄ ອປິຘາຍ ອາໂຣປນພນ຺ຘນມຕ຺ຕໍ ວຏ຺ຏຕິ. ວິຈິຕ຺ຣາຕິ ສຓ຺ຐານໂຕ ວິຈິຕ຺ຣປຏ຺ຏາ ອຘິປ຺ເປຕາ, ນ ວຓ຺ຓໂຕ ສພ຺ພໂສ ອປເນຕພ຺ເພສຸ ຂລ຺ລກາທີສຸ ປວິຏ຺ຐຕ຺ຕາ. ພິຬາລສທິສມຸຂຕ຺ຕາ ມຫາອຸລູກາ ປກ຺ຂິພິຬາລາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຈມ຺ມໍ ນາມ ປກ຺ຂໂລມເມວ. ອຸຓ຺ຓາຫິ ກຕປາທຸກາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸຓ຺ຓາມຍກມ຺ພເລຫິ ກຕປາທຸກາ ສງ຺ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ. ກາຬສີໂຫຕິ ກາຬມຸຂວານຣຊາຕິ. ຈມ຺ມໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ນິສີທນຕ຺ຖຣຓໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຠູມຕ຺ຖຣຓາທິວເສນ ປຣິໂຠໂຄ ວຏ຺ຏເຕວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍໍ (ວຊິຣ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໒໕໙) ປນ ‘‘ມິຄມາຕຸໂກຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ, ວາຕມິໂຄຕິ ຈ ຕສ຺ສ ນາມໍ. ‘ກາຬສີໂຫ ກາຬມຸໂຂ ກປີ’ຕິ ລິຂິຕໍ. ຈມ຺ມໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ເຍນ ປຣິຍາເຍນ ຈມ຺ມໍ ວຏ຺ຏິສ຺ສຕິ, ໂສ ປຣໂຕ ອາວິຠວິສ຺ສຕິ. ‘ອຕ຺ຕໂນ ປຸຄ຺ຄລິກວເສນ ປຈ຺ຈາຫາໂຣ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ກິຎ຺ຈິ ຈມ຺ມໍ ຘາເຣຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາ ສິທ຺ເຘ ‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຄຈມ຺ມ’ນ຺ຕິ ອິທໍ ປຣໂຕ ‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສພ຺ພປຈ຺ຈນ຺ຕິເມສຸ ຊນປເທສຸ ຈມ຺ມານິ ອຕ຺ຖຣຓານີ’ຕິ (ມຫາວ. ໒໕໙) ເອຕ຺ຖ ອນຸມຕິປ຺ປສງ຺ຄຠຍາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຍານກຖາ

ຍານກຖາຍໍ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິສຍຸຕ຺ຕໍ ຫຕ຺ຖວຏ຺ຏກ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໕໓) ເອຕ຺ຖ ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິສຍຸຕ຺ຕໍ, ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຫຕ຺ຖວຏ຺ຏກນ຺ຕິ ເອວໍ ປຈ຺ເຈກໍ ວາກ຺ຍປຣິສມາປນໍ ອຘິປ຺ເປຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ປຸຣິສຍຸຕ຺ຕໍ ອິຕ຺ຖິສາຣຖິ ວາ…ເປ… ປຸຣິສາ ວາ, ວຏ຺ຏຕິເຍວາ’’ຕິ. ‘‘ປີຐກສິວິກນ຺ຕິ ປີຐກຍານໍ. ປາຏງ຺ກິນ຺ຕິ ອນ຺ໂທລິກາເຍຕໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓.໒໕໓) ວຸຕ຺ຕໍ, ‘‘ປີຐກສິວິກນ຺ຕິ ຜລກາທິນາ ກຕໍ ປີຐກຍານໍ. ປຏໂປຕລິກໍ ອນ຺ໂທລິກາ. ສພ຺ພມ຺ປິ ຍານໍ ອຸປາຫເນນປິ ຄນ຺ຕຸໍ ອສມຕ຺ຖສ຺ສ ຄິລານສ຺ສ ອນຸຎ຺ຎາຕ’’ນ຺ຕິ ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໒.໒໕໓).

ຈີວຣກຖາ

໕໗. ຈີວຣກຖາຍໍ ‘‘ອຫຕກປ຺ປານນ຺ຕິ ເອກວາຣໂຘຕານໍ. ອຸຕຸທ຺ຘຏານນ຺ຕິ ອຸຕຸໂຕ ທີຆກາລໂຕ ອຸທ຺ຘຏານໍ ຫຕວຕ຺ຖການໍ, ປິໂລຕິການນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປາປຓິເກຕິ ອນ຺ຕຣາປຓໂຕ ປຕິຕປິໂລຕິກຈີວເຣ. ອຸສ຺ສາໂຫ ກຣຓີໂຍຕິ ປຣິເຍສນາ ກາຕພ຺ພາ. ປຣິຈ຺ເຉໂທ ປເນຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ, ປຏ຺ຏສຕມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ສພ຺ພມິທໍ ສາທິຍນ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຄ຺ຄຬໍ ຕຸນ຺ນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ອລ຺ລີຍາປນຂຓ຺ຑໍ ອຄ຺ຄຬໍ, ສຸຕ຺ເຕນ ສໍສິພ຺ພິຕໍ ຕຸນ຺ນໍ, ວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ກຣຓໍ ໂອວຏ຺ຏິກໍ. ກຓ຺ຑຸປກໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ມຸທ຺ທິກາ. ທຬີກມ຺ມນ຺ຕິ ອນຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາວ ອຸປສ຺ສຍໍ ກຕ຺ວາ ອລ຺ລີຍາປນກໍ ວຕ຺ຖຂຓ຺ຑ’’ນ຺ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ອາຄຕໍ. ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓.໓໔໘) ປນ ‘‘ອຈ຺ຉຸເປຍ຺ຍນ຺ຕິ ປຕິຏ຺ຐເປຍ຺ຍໍ. ຫຕວຕ຺ຖການນ຺ຕິ ກາລາຕີຕວຕ຺ຖານໍ. ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ອລ຺ລີຍາປນຂຓ຺ຑນ຺ຕິ ທຸພ຺ພລຏ຺ຐານໍ ອປເນຕ຺ວາ ອລ຺ລີຍາປນວຕ຺ຖຂຓ຺ຑ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ທິຄຸຓໍ ສງ຺ຆາຏິນ຺ຕິ ທຸປຏ຺ຏໍ ສງ຺ຆາຏິໍ. ເອກຈ຺ຈິຍນ຺ຕິ ເອກປຏ຺ຏໍ ອຄ຺ຄປຏ຺ຏໍ. ອຄ຺ຄຬໍ ອຊ຺ຌາເປສ຺ສນ຺ຕິ ຊິຓ຺ຓຏ຺ຐາເນ ປິໂລຕິກຂຓ຺ຑໍ ລຄ຺ຄາເປຍ຺ຍໍ.

ຉິນ຺ນຈີວຣກຖາ

ຉິນ຺ນຈີວຣກຖາຍໍ ຕີສຸ ປນ ຈີວເຣສຸ ທ຺ເວ ວາ ເອກໍ ວາ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉິນ຺ນກໍ ສງ຺ຆາຏິໍ ຉິນ຺ນກໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ຉິນ຺ນກໍ ອນ຺ຕຣວາສກ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໔໕) ວຈນໂຕ ປຎ຺ຈຂຓ຺ຑສຕ຺ຕຂຓ຺ຑາທິວເສນ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາວ ກາຕພ຺ພໍ, ນ ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສເຈ ນປ຺ປໂຫຕິ, ອາຄນ຺ຕຸກປຏ຺ຏໍ ທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຍທິ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກເຕ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ຈີວຣານໍ ອຕ຺ຖາຍ ສາຏໂກ ນປ຺ປໂຫຕິ, ທ຺ເວ ຈີວຣານິ ຉິນ຺ນການິ ກາຕພ຺ພານິ, ເອກໍ ຈີວຣໍ ອຈ຺ຉິນ຺ນກໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ. ທ຺ວີສຸ ຈີວເຣສຸ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກເຕສຸ ສາຏໂກ ນປ຺ປໂຫຕິ, ທ຺ເວ ຈີວຣານິ ອຈ຺ຉິນ຺ນການິ, ເອກໍ ຈີວຣໍ ຉິນ຺ນກໍ ກາຕພ຺ພໍ. ເອກສ຺ມິມ຺ປິ ຈີວເຣ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກເຕ ສາຏໂກ ນປ຺ປໂຫຕິ, ເອວໍ ສຕິ ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕຸກປຏ຺ຏໍ ທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕມຕ຺ຖໍ ປາຬິຍາ ສາເຘຕຸໍ ‘‘ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອນ຺ວາຘິກມ຺ປິ ອາໂຣເປຕຸນ຺ຕິ ເອວໍ ອປ຺ປໂຫນ຺ເຕ ສຕິ ອາຄນ຺ຕຸກປຏ຺ຏມ຺ປິ ອາໂຣເປຕຸໍ ອນຸຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອກປ຺ປິຍຈີວຣກຖາ

ອກປ຺ປິຍຈີວຣກຖາຍໍ ‘‘ນຄ຺ຄິຍໍ ກຸສຈີຣໍ ຜລກຈີຣໍ ເກສກມ຺ພລໍ ວາຬກມ຺ພລໍ ອຸລູກປກ຺ຂິກໍ ອຊິນກ຺ຂິປ’’ນ຺ຕິ ອິມານິ ຕິຕ຺ຖິຍສມາທານຕ຺ຕາ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍວຕ຺ຖູນີຕິ ຠຄວຕາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕານິ. ຕຕ຺ຖ ນຄ຺ຄິຍນ຺ຕິ ນຄ຺ຄຠາໂວ ອເຈລກຠາໂວ. ກຸສຈີຣນ຺ຕິ ກຸເສນ ຄນ຺ເຖຕ຺ວາ ກຕຈີວຣໍ. ວາກຈີຣນ຺ຕິ ຕາປສານໍ ວກ຺ກລໍ. ຜລກຈີຣນ຺ຕິ ຜລກສຓ຺ຐານານິ ຜລການິ ສິພ຺ພິຕ຺ວາ ກຕຈີວຣໍ. ເກສກມ຺ພລນ຺ຕິ ເກເສຫິ ຕນ຺ເຕ ວາຍິຕ຺ວາ ກຕກມ຺ພລໍ. ວາລກມ຺ພລນ຺ຕິ ຈາມຣີວາເລຫິ ວາຍິຕ຺ວາ ກຕກມ຺ພລໍ. ອຸລູກປກ຺ຂິກນ຺ຕິ ອຸລູກສກຸຓສ຺ສ ປກ຺ເຂຫິ ກຕນິວາສນໍ. ອຊິນກ຺ຂິປນ຺ຕິ ສໂລມໍ ສຂຸຣໍ ອຊິນມິຄຈມ຺ມໍ. ຕານິ ຕິຕ຺ຖິຍທ຺ຘຊຠູຕານິ ອຈີວຣຠາເວນ ປາກຏານີຕິ ອາຈຣິເຍນ ອິຘ ນ ວຸຕ຺ຕານິ. ໂປຕ຺ຖໂກ ປນ ອປາກໂຏຕິ ຕໍ ວຕ຺ວາ ສພ຺ພນີລກາທີນິ ທຸກ຺ກຏວຕ຺ຖຸການິ ວຸຕ຺ຕານິ. ‘‘ຕິປຏ຺ຏຈີວຣສ຺ສ ວາ ມຊ຺ເຌ ທາຕພ຺ພານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຕິປຏ຺ຏຈີວຣໍ ຘາເຣຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ສິທ຺ຘໍ. ຕິປຏ຺ຏາທີນຎ຺ຈ ພຫຸປຏ຺ຏຈີວຣານໍ ອນ຺ຕເຣ ອີທິສານິ ອສາຣຸປ຺ປວຓ຺ຓານິ ປຏປິໂລຕິການິ ກາຕພ຺ພານີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ກຎ຺ຈຸກໍ ນາມ ສີສໂຕ ປຏິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ກາຍາຣຸຬ຺ຫວຕ຺ຖໍ. ເຕນາຫ ‘‘ຜາເລຕ຺ວາ ຣຊິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ເວຐນນ຺ຕິ ສີສເວຐນໍ. ຕິຣີຏນ຺ຕິ ມກຸຏໍ. ຕສ຺ສ ວິເສສໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕິຣີຏກໍ ປນາ’’ຕິອາທິມາຫ.

ຈີວຣວິຈາຣຓກຖາ

ຈີວຣວິຈາຣຓກຖາຍໍ ‘‘ປຓ຺ຑິໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອານນ຺ໂທ, ມຫາປຎ຺ໂຎ, ຠິກ຺ຂເວ, ອານນ຺ໂທ. ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ມຍາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອາຊານິສ຺ສຕິ, ກຸສິມ຺ປິ ນາມ ກຣິສ຺ສຕິ, ອຑ຺ຒກຸສິມ຺ປິ ນາມ ກຣິສ຺ສຕິ, ມຓ຺ຑລມ຺ປິ ນາມ ກຣິສ຺ສຕິ, ອຑ຺ຒມຓ຺ຑລມ຺ປິ ນາມ ກຣິສ຺ສຕິ, ວິວຏ຺ຏມ຺ປິ ນາມ ກຣິສ຺ສຕິ, ອນຸວິວຏ຺ຏມ຺ປິ ນາມ ກຣິສ຺ສຕິ, ຄີເວຍ຺ຍກມ຺ປິ ນາມ ກຣິສ຺ສຕິ, ຊງ຺ເຆຍ຺ຍກມ຺ປິ ນາມ ກຣິສ຺ສຕິ, ພາຫນ຺ຕມ຺ປິ ນາມ ກຣິສ຺ສຕິ, ຉິນ຺ນກໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ສຕ຺ຖລູຂໍ ສມຓສາຣຸປ຺ປໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິການຎ຺ຈ ອນຠິຈ຺ຉິຕ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໔໕) ວຈນໂຕ ‘‘ປສ຺ສສິ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ມຄຘເຂຕ຺ຕໍ ອຈ຺ຉິພທ຺ຘໍ ປາຬິພທ຺ຘໍ ມຣິຍາທພທ຺ຘໍ ສິງ຺ຆາຏກພທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ຠຄວໂຕ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ວຸຕ຺ຕວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ອຊ຺ຌາສຍານຸຣູປໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຈີວຣໍ ສໍວິທຫິ. ຕຖາ ອິທານິປິ ເອວຣູປໍ ຈີວຣໍ ສໍວິທຫິຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຖ ‘‘ອຈ຺ຉິພທ຺ຘນ຺ຕິ ຈຕຸຣສ຺ສເກທາຣພທ຺ຘໍ. ປາຬິພທ຺ຘນ຺ຕິ ອາຍາມໂຕ ຈ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຈ ທີຆມຣິຍາທພທ຺ຘໍ. ມຣິຍາທພທ຺ຘນ຺ຕິ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ຣສ຺ສມຣິຍາທພທ຺ຘໍ. ສິງ຺ຆາຏກພທ຺ຘນ຺ຕິ ມຣິຍາທາຍ ມຣິຍາທໍ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຄຕຏ຺ຐາເນ ສິງ຺ຆາຏກພທ຺ຘໍ, ຈຕຸກ຺ກສຓ຺ຐານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມາຕິ ໂຍ ນາມ. ກຸສິມ຺ປິ ນາມາຕິອາທີສຸ ກຸສີຕິ ອາຍາມໂຕ ຈ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຈ ອນຸວາຕາທີນໍ ທີຆປຏ຺ຏານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອຑ຺ຒກຸສີຕິ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາຣສ຺ສປຏ຺ຏານໍ ນາມໍ. ມຓ຺ຑລນ຺ຕິ ປຎ຺ຈຂຓ຺ຑິກສ຺ສ ຈີວຣສ຺ສ ເອເກກສ຺ມິໍ ຂຓ຺ເຑ ມຫາມຓ຺ຑລໍ. ອຑ຺ຒມຓ຺ຑລນ຺ຕິ ຂຸທ຺ທກມຓ຺ຑລໍ. ວິວຏ຺ຏນ຺ຕິ ມຓ຺ຑລຎ຺ຈ ອຑ຺ຒມຓ຺ຑລຎ຺ຈ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ສິພ຺ພິຕໍ ມຊ຺ຌິມຂຓ຺ຑໍ. ອນຸວິວຏ຺ຏນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ອຸໂຠສຸ ປສ຺ເສສຸ ທ຺ເວ ຂຓ຺ຑານິ. ຄີເວຍ຺ຍກນ຺ຕິ ຄີວາເວຐນຏ຺ຐາເນ ທຬ຺ຫີກຣຓຕ຺ຖໍ ອຎ຺ຎສຸຕ຺ຕສໍສິພ຺ພິຕໍ ອາຄນ຺ຕຸກປຏ຺ຏໍ. ຊງ຺ເຆຍ຺ຍກນ຺ຕິ ຊງ຺ຆປາປຸຓນຏ຺ຐາເນ ຕເຖວ ສໍສິພ຺ພິຕໍ ປຏ຺ຏໍ. ຄີວາຏ຺ຐາເນ ຈ ຊງ຺ຆຏ຺ຐາເນ ຈ ປຏ຺ຏານເມຕໍ ນາມນ຺ຕິ. ພາຫນ຺ຕນ຺ຕິ ອນຸວິວຏ຺ຏານໍ ພຫິ ເອເກກໍ ຂຓ຺ຑໍ. ອິຕິ ປຎ຺ຈຂຓ຺ຑິກຈີວເຣເນຕໍ ວິຈາຣິຕນ຺ຕິ. ອຖ ວາ ອນຸວິວຏ຺ຏນ຺ຕິ ວິວຏ຺ຏສ຺ສ ເອກປສ຺ສໂຕ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເອກປສ຺ສໂຕ ທ຺ວິນ຺ນນ຺ຕິ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ຂຓ຺ຑານເມຕໍ ນາມໍ. ພາຫນ຺ຕນ຺ຕິ ສຸປ຺ປມາຓໍ ຈີວຣໍ ປາຣຸປນ຺ເຕນ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ພາຫາຍ ອຸປຣິ ຐປິຕາ ອຸໂຠ ອນ຺ຕາ ພຫິມຸຂາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ເຕສໍ ເອຕໍ ນາມໍ. ອຍເມວ ຫິ ນໂຍ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໔໕) ອາຄໂຕ.

ຈີວຣສິພ຺ພນກຖາ

ທຓ຺ຑກຖິເນນຈີວຣສິພ຺ພນກຖາຍໍ – ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠິກ຺ຂູ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຂີລໍ ນິກ຺ຂນິຕ຺ວາ ສມ຺ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ສິພ຺ເພນ຺ຕິ, ຈີວຣໍ ວິກຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ. ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ – ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຖິນໍ ກຖິນຣຊ຺ຊຸໍ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ໂອພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ສິພ຺ເພຕຸນ຺ຕິ. ວິສເມ ກຖິນໍ ປຕ຺ຖຣນ຺ຕິ, ກຖິນໍ ປຣິຠິຊ຺ຊຕິ…ເປ… ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິສເມ ກຖິນໍ ປຕ຺ຖຣິຕພ຺ພໍ, ໂຍ ປຕ຺ຖເຣຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາຕິ.

ຉມາຍ ກຖິນໍ ປຕ຺ຖຣນ຺ຕິ, ກຖິນໍ ປໍສຸກິຕໍ ໂຫຕິ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິຓສນ຺ຖາຣກນ຺ຕິ. ກຖິນສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ຊີຣຕິ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸວາຕໍ ປຣິຠຓ຺ຑໍ ອາໂຣເປຕຸນ຺ຕິ. ກຖິນໍ ນປ຺ປໂຫຕິ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຓ຺ຑກຖິນໍ ພິທລກໍ ສລາກໍ ວິນນ຺ຘນຣຊ຺ຊຸໍ ວິນນ຺ຘນສຸຕ຺ຕກໍ ວິນນ຺ຘິຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ສິພ຺ເພຕຸນ຺ຕິ. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຣິກາໂຍ ວິສມາ ໂຫນ຺ຕິ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຬິມ຺ຠກນ຺ຕິ. ສຸຕ຺ຕາ ວງ຺ກາ ໂຫນ຺ຕິ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂມຆສຸຕ຺ຕກນ຺ຕິ.

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠິກ຺ຂູ ອໂຘເຕຫິ ປາເທຫິ ກຖິນໍ ອກ຺ກມນ຺ຕິ, ກຖິນໍ ທຸສ຺ສຕິ. ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ – ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອໂຘເຕຫິ ປາເທຫິ ກຖິນໍ ອກ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ໂຍ ອກ຺ກເມຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາຕິ.

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠິກ຺ຂູ ອລ຺ເລຫິ ປາເທຫິ ກຖິນໍ ອກ຺ກມນ຺ຕິ, ກຖິນໍ ທຸສ຺ສຕິ. ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ – ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອລ຺ເລຫິ ປາເທຫິ ກຖິນໍ ອກ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ໂຍ ອກ຺ກເມຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາຕິ.

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠິກ຺ຂູ ສອຸປາຫນາ ກຖິນໍ ອກ຺ກມນ຺ຕິ, ກຖິນໍ ທຸສ຺ສຕິ. ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ – ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສອຸປາຫເນນ ກຖິນໍ ອກ຺ກມິຕພ຺ພໍ. ໂຍ ອກ຺ກເມຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາຕິ.

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠິກ຺ຂູ ຈີວຣໍ ສິພ຺ພນ຺ຕາ ອງ຺ຄຸລິຍາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ອງ຺ຄຸລິໂຍ ທຸກ຺ຂາ ໂຫນ຺ຕິ. ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ – ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິຄ຺ຄຫນ຺ຕິ.

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຉພ຺ພຄ຺ຄິຍາ ຠິກ຺ຂູ ອຸຈ຺ຈາວເຈ ປຏິຄ຺ຄເຫ ຘາເຣນ຺ຕິ ສຸວຓ຺ຓມຍໍ ຣູປິຍມຍໍ. ມນຸສ຺ສາ ອຸຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ ຂີຍນ຺ຕິ ວິປາເຈນ຺ຕິ ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ຄິຫີ ກາມໂຠຄິໂນ’’ຕິ. ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ – ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸຈ຺ຈາວຈາ ປຏິຄ຺ຄຫາ ຘາເຣຕພ຺ພາ, ໂຍ ຘາເຣຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາຕິ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐິມຍໍ…ເປ… ສງ຺ຂນາຠິມຍນ຺ຕິ.

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສູຈິໂຍປິ ສຕ຺ຖກາປິ ປຏິຄ຺ຄຫາປິ ນສ຺ສນ຺ຕິ. ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ – ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາເວສນວິຕ຺ຖກນ຺ຕິ. ອາເວສນວິຕ຺ຖເກ ສມາກຸລາ ໂຫນ຺ຕິ. ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ – ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິຄ຺ຄຫຖວິກນ຺ຕິ. ອໍສພທ຺ຘໂກ ນ ໂຫຕິ…ເປ… ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອໍສພທ຺ຘກໍ ພນ຺ຘນສຸຕ຺ຕກນ຺ຕິ.

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠິກ຺ຂູ ອພ຺ໂຠກາເສ ຈີວຣໍ ສິພ຺ພນ຺ຕາ ສີເຕນປິ ອຸຓ຺ເຫນປິ ກິລມນ຺ຕິ. ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ – ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຖິນສາລໍ ກຖິນມຓ຺ຑປນ຺ຕິ. ກຖິນສາລາ ນີຈວຕ຺ຖຸກາ ໂຫຕິ, ອຸທເກນ ໂອຕ຺ຖຣີຍຕິ. ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ – ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸຈ຺ຈວຕ຺ຖຸກໍ ກາຕຸນ຺ຕິ. ຈໂຍ ປຣິປຕຕິ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈິນິຕຸໍ ຕໂຍ ຈເຍ ອິຏ຺ຐກຈຍໍ, ສິລາຈຍໍ, ທາຣຸຈຍນ຺ຕິ. ອາໂຣຫນ຺ຕາ ວິຫຎ຺ຎນ຺ຕິ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຍ ໂສປາເນ ອິຏ຺ຐກໂສປານໍ, ສິລາໂສປານໍ, ທາຣຸໂສປານນ຺ຕິ. ອາໂຣຫນ຺ຕາ ປຣິປຕນ຺ຕິ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາລມ຺ພນພາຫນ຺ຕິ. ກຖິນສາລາຍ ຕິຓຈຸຓ຺ຓໍ ປຣິປຕຕິ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂອຄຸມ຺ເຜຕ຺ວາ ອຸລ຺ລິຕ຺ຕາວລິຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ ເສຕວຓ຺ຓໍ ກາຬວຓ຺ຓໍ ເຄຣຸກປຣິກມ຺ມໍ ມາລາກມ຺ມໍ ລຕາກມ຺ມໍ ມກຣທນ຺ຕກໍ ປຎ຺ຈປຏິກໍ ຈີວຣຣຊ຺ຊຸນ຺ຕິ.

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠິກ຺ຂູ ຈີວຣໍ ສິພ຺ເພຕ຺ວາ ຕເຖວ ກຖິນໍ ອຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປກ຺ກມນ຺ຕິ, ອຸນ຺ທູເຣຫິປິ ອຸປຈິກາຫິປິ ຂຊ຺ຊຕິ. ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ – ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຖິນໍ ສງ຺ຆຣິຕຸນ຺ຕິ. ກຖິນໍ ປຣິຠິຊ຺ຊຕິ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຄຆໍສິກາຍ ກຖິນໍ ສງ຺ຆຣິຕຸນ຺ຕິ. ກຖິນໍ ວິນິເວຐິຍຕິ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ພນ຺ຘນຣຊ຺ຊຸນ຺ຕິ.

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠິກ຺ຂູ ກຸຏ຺ເຏປິ ຖມ຺ເຠປິ ກຖິນໍ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ປກ຺ກມນ຺ຕິ, ປຣິປຕິຕ຺ວາ ກຖິນໍ ຠິຊ຺ຊຕິ. ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ – ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິຕ຺ຕິຂີເລ ວາ ນາຄທນ຺ເຕ ວາ ລຄ຺ເຄຕຸນ຺ຕິ. ອຍໍ ຂຸທ຺ທກວຕ຺ຖຸຂນ຺ຘເກ ອາຄໂຕ ປາຬິປາໂຐ.

‘‘ກຖິນນ຺ຕິ ນິສ຺ເສຓິມ຺ປິ, ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພກຏສາຣກກິລຎ຺ຊານໍ ອຎ຺ຎຕຣມ຺ປິ. ກຖິນຣຊ຺ຊຸນ຺ຕິ ຍາຍ ທຸປຏ຺ຏຈີວຣໍ ສິພ຺ພນ຺ຕາ ກຖິເນ ຈີວຣໍ ວິພນ຺ຘນ຺ຕິ. ກຖິນໍ ນປ຺ປໂຫຕີຕິ ທີຆສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປມາເຓນ ກຕໍ ກຖິນໍ ອິຕ຺ຕຣສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຈີວຣໍ ປຕ຺ຖຣິຍມານໍ ນປ຺ປໂຫຕິ, ອນ຺ໂຕເຍວ ໂຫຕິ, ທຓ຺ຑເກ ນ ປາປຸຓາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຓ຺ຑກຖິນນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ອິຕ຺ຕຣສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປມາເຓນ ອຎ຺ຎໍ ນິສ຺ເສຓິໍ ພນ຺ຘິຕຸໍ ອນຸຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພິທລກນ຺ຕິ ທຓ຺ຑກຖິນປ຺ປມາເຓນ ກຏສາຣກສ຺ສ ປຣິຍນ຺ເຕ ປຏິສໍຫຣິຕ຺ວາ ທຸຄຸຓກຣຓໍ. ສລາກນ຺ຕິ ທຸປຏ຺ຏຈີວຣສ຺ສ ອນ຺ຕເຣ ປເວສນສລາກໍ. ວິນນ຺ຘນຣຊ຺ຊຸນ຺ຕິ ມຫານິສ຺ເສຓິຍາ ສທ຺ຘິໍ ຂຸທ຺ທກນິສ຺ເສຓິໍ ວິນນ຺ຘິຕຸໍ ຣຊ຺ຊຸໍ. ວິນນ຺ຘນສຸຕ຺ຕກນ຺ຕິ ຂຸທ຺ທກນິສ຺ເສຓິຍາ ຈີວຣໍ ວິນນ຺ຘິຕຸໍ ສຸຕ຺ຕກໍ. ວິນນ຺ຘິຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ສິພ຺ພິຕຸນ຺ຕິ ເຕນ ສຸຕ຺ຕເກນ ຕຕ຺ຖ ຈີວຣໍ ວິນນ຺ຘິຕ຺ວາ ສິພ຺ເພຕຸໍ. ວິສມາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ກາຈິ ຂຸທ຺ທກາ ໂຫນ຺ຕິ, ກາຈິ ມຫນ຺ຕາ. ກຬິມ຺ຠກນ຺ຕິ ປມາຓສຎ຺ຎາກຣຓໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຕາລປຓ຺ຓາທິໍ. ໂມຆສຸຕ຺ຕກນ຺ຕິ ວຑ຺ຒກີນໍ ທາຣູສຸ ກາຬສຸຕ຺ເຕນ ວິຍ ຫລິທ຺ທິສຸຕ຺ເຕນ ສຎ຺ຎາກຣຓໍ. ອງ຺ຄຸລິຍາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕີຕິ ສູຈິມຸຂໍ ອງ຺ຄຸລິຍາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ປຏິຄ຺ຄຫນ຺ຕິ ອງ຺ຄຸລິໂກສກໍ. ອາເວສນວິຕ຺ຖກໍ ນາມ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປາຕິຈງ຺ໂກຏກາທິ. ອຸຈ຺ຈວຕ຺ຖຸກນ຺ຕິ ປໍສຸໍ ອາກິຣິຕ຺ວາ ອຸຈ຺ຈວຕ຺ຖຸກໍ ກາຕຸໍ ອນຸຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂອຄຸມ຺ເຜຕ຺ວາ ອຸລ຺ລິຕ຺ຕາວລິຕ຺ຕໍ ກາຕຸນ຺ຕິ ຉທນໍ ໂອຘຸນິຕ຺ວາ ຆນທຓ຺ຑກໍ ກຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ເຈວ ພຫິ ຈ ມຕ຺ຕິກາຍ ລິມ຺ປິຕຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຄຆໍສິກາຍາຕິ ເວຬຸໍ ວາ ຣຸກ຺ຂທຓ຺ຑກໍ ວາ ອນ຺ໂຕ ກຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສໍຫຣິຕຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພນ຺ຘນຣຊ຺ຊຸນ຺ຕິ ຕຖາ ສໍຫຣິຕສ຺ສ ພນ຺ຘນຣຊ຺ຊຸ’’ນ຺ຕິ ອຍໍ ອຏ຺ຐກຖາປາໂຐ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໒໕໖).

‘‘ອນຸວາຕໍ ປຣິຠຓ຺ຑນ຺ຕິ ກິລຎ຺ຊາທີສຸ ກໂຣຕີຕິ ຄຓ຺ຐິປເທສຸ ວຸຕ຺ຕໍ. ພິທລກນ຺ຕິ ທຸຄຸຓກຣຓສງ຺ຂາຕສ຺ສ ກິຣິຍາວິເສສສ຺ສ ອຘິວຈນໍ. ກສ຺ສ ທຸຄຸຓກຣຓໍ? ເຍນ ກິລຎ຺ຊາທິນາ ມຫນ຺ຕໍ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຕໍ, ຕສ຺ສ. ຕຎ຺ຫິ ທຓ຺ຑກຖິນປ຺ປມາເຓນ ປຣິຍນ຺ເຕ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ທຸຄຸຓໍ ກາຕພ຺ພໍ. ປຏິຄ຺ຄຫນ຺ຕິ ອງ຺ຄຸລິກຎ຺ຈຸກໍ. ປາຕິ ນາມ ປຏິຄ຺ຄຫສຓ຺ຐາເນນ ກໂຕ ຠາຊນວິເສໂສ. ນ ສມ຺ມຕີຕິ ນປ຺ປໂຫຕິ. ນີຈວຕ຺ຖຸກໍ ຈິນິຕຸນ຺ຕິ ພຫິກຸຏ຺ຏສ຺ສ ສມນ຺ຕໂຕ ນີຈວຕ຺ຖຸກໍ ກຕ຺ວາ ຈິນິຕຸ’’ນ຺ຕິ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໓.໒໖໐-໒໖໒).

‘‘ນິສ຺ເສຓິມ຺ປີຕິ ຈຕູຫິ ທຓ຺ເຑຫິ ຈີວຣປ຺ປມາເຓນ ອາຍຕຈຕຸຣສ຺ສໍ ກຕ຺ວາ ພທ຺ຘປຏລມ຺ປິ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ຈີວຣໂກຏິໂຍ ສມກໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ຍຖາສຸຂໍ ສິພ຺ພນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຕສ຺ສາ ນິສ຺ເສຓິຍາ ອຸປຣິ ຈີວຣສ຺ສ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນຕ຺ຖາຍ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພໍ. ກຖິນສງ຺ຂາຕາຍ ນິສ຺ເສຓິຍາ ຈີວຣສ຺ສ ພນ຺ຘນກຣຊ຺ຊຸ ກຖິນຣຊ຺ຊູຕິ ມຊ຺ຌິມປທໂລປີ ສມາໂສຕິ ອາຫ ‘‘ຍາຍາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຏລານໍ ເອກສ຺ມິໍ ອຘິເກ ຊາເຕ ຕຕ຺ຖ ວລິໂຍ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ທຸປຏ຺ຏຈີວຣສ຺ສ ປຏລທ຺ວຍມ຺ປິ ສມກໍ ກຕ຺ວາ ພນ຺ຘນກຣຊ຺ຊຸ ກຖິນຣຊ຺ຊູຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປາຬິຍໍ (ຈູຬວ. ໒໕໖) ກຖິນສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ຊີຣຕີຕິ ກຖິເນ ພທ຺ຘສ຺ສ ຈີວຣສ຺ສ ປຣິຍນ຺ໂຕ ຊີຣຕີ’’ຕິ ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ພິທລກໍ ນາມ ທິຄຸຓກຣຓສງ຺ຂາຕສ຺ສ ກິຣິຍາວິເສສສ຺ສ ອຘິວຈນໍ. ກສ຺ສ ທິຄຸຓກຣຓໍ? ເຍນ ກິລຎ຺ຊາທິນາ ມຫນ຺ຕໍ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຕໍ, ຕສ຺ສ. ຕຎ຺ຫິ ທຓ຺ຑກຖິນປ຺ປມາເຓນ ປຣິຍນ຺ເຕ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ທິຄຸຓໍ ກາຕພ຺ພໍ, ອຎ຺ຎຖາ ຂຸທ຺ທກຈີວຣສ຺ສ ອນຸວາຕປຣິຠຓ຺ຑາທິວິຘານກຣເຓ ຫຕ຺ຖສ຺ສ ໂອກາໂສ ນ ໂຫຕິ. ສລາກາຍ ສຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຈີວຣານໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຎຕ຺ວາ ສິພ຺ພິຕາສິພ຺ພິຕໍ ສຸຂໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ທຓ຺ຑກຖິເນ ກເຕ ນ ພຫູຫິ ສຫາເຍຫິ ປໂຍຊນໍ. ‘ອສໍກຸຏິຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ສມໍ ໂຫຕິ, ໂກຓາປິ ສມາ ໂຫນ຺ຕີ’ຕິ ລິຂິຕໍ, ‘ຫລິທ຺ທິສຸຕ຺ເຕນ ສຎ຺ຎາກຣຓ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘ຫລິທ຺ທິສຸຕ຺ເຕນ ຈີວຣໍ ສິພ຺ເພຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕີ’ຕິ ສິທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ເກຈິ ອກປ຺ປິຍສຎ຺ຎິໂນ. ປຏິຄ຺ຄໂຫ ນາມ ອງ຺ຄຸລິໂກໂສ. ປາຕີຕິ ປຏິຄ຺ຄຫສຓ຺ຐານໍ. ປຏິຄ຺ຄຫຖວິກນ຺ຕິ ອງ຺ຄຸລິໂກສຖວິກ’’ນ຺ຕິ ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍໍ (ວຊິຣ. ຏີ. ຈູຬວຄ຺ຄ ໒໕໖) ອາຄຕໍ.

ຄຫປຕິຈີວຣາທິກຖາ

ຄຫປຕິຈີວຣາທິກຖາຍໍ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄຫປຕິຈີວຣໍ, ໂຍ ອິຈ຺ຉຕິ, ປໍສຸກູລິໂກ ໂຫຕຸ, ໂຍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຄຫປຕິຈີວຣໍ ສາທິຍຕຸ, ອິຕຣີຕເຣນປາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິໍ ວຓ຺ເຓມີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໓໓໗) ວຈນໂຕ ອສມາທິນ຺ນຘຸຕງ຺ໂຄ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ປໍສຸກູລໍ ຘາເຣຕຸໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ເຕນ ປໍສຸກູລິເກນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ໂຍ ປນ ຄິຫີຫິ ທິນ຺ນໍ ຄຫປຕິຈີວຣໍ ສາທິຍິຕຸໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ເຕນ ຄຫປຕິຈີວຣສາທິຍເກນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ສມາທິນ຺ນຘຸຕງ຺ໂຄ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ຄຫປຕິຈີວຣໍ ປຏິກ຺ຂິປາມິ, ປໍສຸກູລິກງ຺ຄໍ ສມາທິຍາມີ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐຫນໂຕ ຄຫປຕິຈີວຣໍ ສາທິຍິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຄຫປຕິຈີວຣນ຺ຕິ ຄຫປຕີຫິ ທິນ຺ນໍ ຈີວຣໍ. ອິຕຣີຕເຣນປີຕິ ອປ຺ປຄ຺ເຆນປິ ມຫຄ຺ເຆນປິ ເຍນ ເກນຈີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

‘‘ອິຕຣີຕເຣນາຕິ ອິຕເຣນ ອິຕເຣນ. ອິຕຣ-ສທ຺ໂທ ປນ ອນິຍມວຈໂນ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ຍໍກິຎ຺ຈິ-ສທ຺ເທຫິ ສມານຕ຺ໂຖ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຄ຺ເຆນປິ ມຫຄ຺ເຆນປິ ເຍນ ເກນຈີ’’ຕິ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓.໓໓໗), ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາວາຣໍ, ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂກເສຍ຺ຍປາວາຣໍ, ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂກຊວ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໓໗) ວຈນໂຕ ປາວາຣາທີນິປິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຖ ປາວາໂຣຕິ ສໂລມໂກ ກປ຺ປາສາທິເຠໂທ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂກຊວນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປກຕິໂກຊວເມວ ວຏ຺ຏຕິ, ມຫາປິຏ຺ຐິຍໂກຊວໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ໂກຊວນ຺ຕິ ອຸຓ຺ຓາມໂຍ ປາວາຣສທິໂສ. ‘‘ມຫາປິຏ຺ຐິ ໂກຊວນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖິປິຏ຺ຐີສຸ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພຕາຍ ‘ມຫາປິຏ຺ຐິຍ’ນ຺ຕິ ລທ຺ຘສມຎ຺ຎໍ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລປຸປ຺ຜໍ ໂກຊວ’’ນ຺ຕິ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓.໓໓໗) ວຸຕ຺ຕໍ. ວິມຕິວິໂນທນິຍມ຺ປິ (ວິ. ວິ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໒.໓໓໗) ‘‘ມຫາປິຏ຺ຐິຍໂກຊວນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖິປິຏ຺ຐິຍໍ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພຕາຍ ‘ມຫາປິຏ຺ຐິຍ’ນ຺ຕິ ລທ຺ຘສມຎ຺ຎໍ ອຸຓ຺ຓາມຍຕ຺ຖຣຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍໍ (ວຊິຣ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓໓໗) ປນ ‘‘ມຫາປິຏ຺ຐິຍໂກຊວໍ ນາມ ອຕິເຣກຈຕຸຣງ຺ຄຸລປຸປ຺ຜໍ ກິຣາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ພລ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໓໘) ວຈນໂຕ ອຑ຺ຒກາສິຍາທີນິ ມຫຄ຺ຆານິປິ ກມ຺ພລານິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ອຑ຺ຒກາສິຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກາສີຕິ ສຫສ຺ສໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍອຄ຺ຆນໂກ ກາສິໂຍ. ອຍໍ ປນ ປຎ຺ຈ ສຕານິ ອຄ຺ຆຕິ, ຕສ຺ມາ ອຑ຺ຒກາສິໂຍຕິ ວຸຕ຺ໂຕ.

ຉຈີວຣກຖາ

ຉຈີວຣກຖາຍໍ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ຈີວຣານິ ໂຂມໍ ກປ຺ປາສິກໍ ໂກເສຍ຺ຍໍ ກມ຺ພລໍ ສາຓໍ ຠງ຺ຄ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໓໙) ວຈນໂຕ ໂຂມາທີນິ ຉ ຈີວຣານິ ທຸກູລາທີນິ ຉ ອນຸໂລມຈີວຣານິ ຈ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ໂຂມນ຺ຕິ ໂຂມສຸຕ຺ເຕຫິ ວາຍິຕໍ ໂຂມປຏ຺ຏຈີວຣໍ. ກປ຺ປາສິກນ຺ຕິ ກປ຺ປາສໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕສຸຕ຺ເຕຫິ ວາຍິຕໍ. ໂກເສຍ຺ຍນ຺ຕິ ໂກສກາຣກປາຓເກຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕສຸຕ຺ເຕຫິ ວາຍິຕໍ. ກມ຺ພລນ຺ຕິ ອຸຓ຺ຓາມຍຈີວຣໍ. ສາຓນ຺ຕິ ສາຓສຸຕ຺ເຕຫິ ກຕຈີວຣໍ. ຠງ຺ຄນ຺ຕິ ໂຂມສຸຕ຺ຕາທີນິ ສພ຺ພານິ, ເອກຈ຺ຈານິ ວາ ມິສ຺ເສຕ຺ວາ ກຕຈີວຣໍ. ຠງ຺ຄມ຺ປິ ວາກມຍເມວາຕິ ເກຈິ. ທຸກູລໍ ປຏ຺ຏຸຓ຺ຓໍ ໂສມາຣປຏໍ ຈີນປຏໍ ອິທ຺ຘິຊໍ ເທວທິນ຺ນນ຺ຕິ ອິມານິ ປນ ຉ ຈີວຣານິ ເອເຕສໍເຍວ ອນຸໂລມານີຕິ ວິສຸໍ ນ ວຸຕ຺ຕານິ. ທຸກູລຎ຺ຫິ ສາຓສ຺ສ ອນຸໂລມໍ ວາກມຍຕ຺ຕາ. ປຏ຺ຏຸຓ຺ຓເທເສ ສຎ຺ຊາຕວຕ຺ຖໍ ປຏ຺ຏຸຓ຺ຓໍ. ‘ປຏ຺ຏຸຓ຺ຓໂກເສຍ຺ຍວິເສໂສ’ຕິ ຫິ ອຠິຘານໂກເສ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂສມາຣເທເສ ຈີນເທເສ ຈ ຊາຕວຕ຺ຖານິ ໂສມາຣຈີນປຏານິ. ປຏ຺ຏຸຓ຺ຓາທີນິ ຕີຓິ ໂກເສຍ຺ຍສ຺ສ ອນຸໂລມານິ ປາຓເກຫິ ກຕສຸຕ຺ຕມຍຕ຺ຕາ. ອິທ຺ຘິຊໍ ເອຫິຠິກ຺ຂູນໍ ປຸຎ຺ຎິທ຺ຘິຍາ ນິພ຺ພຕ຺ຕຈີວຣໍ, ຕໍ ໂຂມາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ໂຫຕີຕິ ເຕສໍ ເອວ ອນຸໂລມໍ. ເທວຕາຫິ ທິນ຺ນໍ ຈີວຣໍ ເທວທິນ຺ນໍ. ກປ຺ປຣຸກ຺ເຂ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ຊາລິນິຍາ ເທວກຎ຺ຎາຍ ອນຸຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖຣສ຺ສ ທິນ຺ນວຕ຺ຖສທິສໍ, ຕມ຺ປິ ໂຂມາທີນໍເຍວ ອນຸໂລມໍ ໂຫຕິ ເຕສຸ ອຎ຺ຎຕຣຠາວໂຕ’’ຕິ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ໒.໔໖໒-໔໖໓) ວຸຕ຺ຕໍ.

ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ໑.໔໖໓) ປນ ‘‘ໂຂມນ຺ຕິ ໂຂມສຸຕ຺ເຕຫິ ວາຍິຕໍ ໂຂມປຏຈີວຣໍ, ຕໍ ວາກມຍນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ກປ຺ປາສສຸຕ຺ເຕຫິ ວາຍິຕໍ ກປ຺ປາສິກໍ. ເອວໍ ເສສານິປິ. ກມ຺ພລນ຺ຕິ ເອຬກາທີນໍ ໂລມມຍສຸຕ຺ເຕນ ວາຍິຕໍ ປຏໍ. ຠງ຺ຄນ຺ຕິ ໂຂມສຸຕ຺ຕາທີນິ ສພ຺ພານິ, ເອກຈ຺ຈານິ ວາ ມິສ຺ເສຕ຺ວາ ວາຍິຕໍ ຈີວຣໍ, ຠງ຺ຄມ຺ປິ ວາກມຍເມວາຕິ ເກຈິ. ທຸກູລໍ ປຏ຺ຏຸຓ຺ຓໍ ໂສມາຣປຏໍ ຈີນປຏໍ ອິທ຺ຘິຊໍ ເທວທິນ຺ນນ຺ຕິ ອິມານິ ຉ ຈີວຣານິ ເອເຕສຎ຺ເຎວ ອນຸໂລມານີຕິ ວິສຸໍ ນ ວຸຕ຺ຕານິ. ທຸກູລຎ຺ຫິ ສາຓສ຺ສ ອນຸໂລມໍ ວາກມຍຕ຺ຕາ. ‘ປຏ຺ຏຸຓ຺ຓໍ ໂກເສຍ຺ຍວິເສໂສ’ຕິ ອຠິຘານໂກເສ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂສມາຣເທເສ ຈີນເທເສ ຈ ຊາຕວຕ຺ຖານິ ໂສມາຣຈີນປຏານິ. ປຏ຺ຏຸຓ຺ຓາທີນິ ຕີຓິ ໂກເສຍ຺ຍສ຺ສ ອນຸໂລມານິ ປາຓເກຫິ ກຕສຸຕ຺ຕມຍຕ຺ຕາ. ອິທ຺ຘິຊນ຺ຕິ ເອຫິຠິກ຺ຂູນໍ ປຸຎ຺ຎິທ຺ຘິຍາ ນິພ຺ພຕ຺ຕຈີວຣໍ, ກປ຺ປຣຸກ຺ເຂຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ, ເທວທິນ຺ນຎ຺ຈ ໂຂມາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ໂຫຕີຕິ ເຕສໍ ສພ຺ເພສໍ ອນຸໂລມານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຣຊນາທິກຖາ

ຣຊນາທິກຖາຍໍ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ຣຊນານິ ມູລຣຊນໍ ຂນ຺ຘຣຊນໍ ຕຈຣຊນໍ ປຕ຺ຕຣຊນໍ ປຸປ຺ຜຣຊນໍ ຜລຣຊນ’’ນ຺ຕິ ວຈນໂຕ ອິເມສຸ ຉສຸ ຣຊເນສຸ ເອກເກນ ຈີວຣໍ ຣຊິຕພ຺ພໍ, ນ ຉກເຓນ ວາ ປຓ຺ຑຸມຕ຺ຕິກາຍ ວາ ຣຊິຕພ຺ພໍ. ຕາຍ ຣຊິຕຈີວຣໍ ທຸພ຺ພຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ. ຉຣຊນານໍ ສຣູປໍ ເຫຏ຺ຐາ ປຣິກ຺ຂາຣກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕເມວ. ຕຕ຺ຖ ຉກເຓນາຕິ ໂຄມເຍນ. ປຓ຺ຑຸມຕ຺ຕິກາຍາຕິ ຕມ຺ພມຕ຺ຕິກາຍ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຊນໍ ປຈິຕຸໍ ຈຸລ຺ລໍ ຣຊນກຸມ຺ຠິ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໔໔) ວຈນໂຕ ສີຕຸທກາຍ ຈີວຣໍ ນ ຣຊິຕພ຺ພໍ. ຕາຍ ຫິ ຣຊິຕຈີວຣໍ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ສີຕຸທກາຕິ ອປກ຺ກຣຊນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸຕ຺ຕຣາຬຸມ຺ປໍ ພນ຺ຘິຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຈນໂຕ ອຸຕ຺ຕຣາຬຸມ຺ປໍ ພນ຺ຘິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕຣາຬຸມ຺ປນ຺ຕິ ວຏ຺ຏາຘາຣກໍ, ຣຊນກຸມ຺ຠິຍາ ມຊ຺ເຌ ຐເປຕ຺ວາ ຕໍ ອາຘາຣກໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຣຊນໍ ປກ຺ຂິປິຕຸໍ ອນຸຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວຎ຺ຫິ ກເຕ ຣຊນໍ ນ ອຸຕ຺ຕຣຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຣຊນກຸມ຺ຠິຍາ ມຊ຺ເຌ ຐເປຕ຺ວາຕິ ອນ຺ໂຕຣຊນກຸມ຺ຠິຍາ ມຊ຺ເຌ ຐເປຕ຺ວາ. ເອວໍ ວຏ຺ຏາຘາຣເກ ອນ຺ໂຕຣຊນກຸມ຺ຠິຍາ ປກ຺ຂິຕ຺ເຕ ມຊ຺ເຌ ອຸທກໍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ວຏ຺ຏາຘາຣກໂຕ ພຫິ ສມນ຺ຕາ ອນ຺ໂຕກຸມ຺ຠິຍໍ ຣຊນຈ຺ຉລ຺ລິ. ປກ຺ຂິປິຕຸນ຺ຕິ ຣຊນຈ຺ຉລ຺ລິໍ ປກ຺ຂິປິຕຸ’’ນ຺ຕິ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓.໓໔໔) ວຸຕ຺ຕໍ. ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໒.໓໔໔) ປນ ‘‘ເອວຎ຺ຫິ ກເຕຕິ ວຏ຺ຏາຘາຣສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ຣຊໂນທກໍ, ພຫິ ຉລ຺ລິກຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ວິໂຍຊເນ ກເຕ. ນ ອຸຕ຺ຕຣຕີຕິ ເກວລໍ ອຸທກໂຕ ເຜຓຸຏ຺ຐານາຠາວາ ນ ອຸຕ຺ຕຣຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍໍ (ວຊິຣ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓໔໔) ປນ ‘‘ໂຄມເຍ ອາປຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖິ, ວິຣູປຕ຺ຕາ ວາຣິຕໍ. ກຸງ຺ກຸມປຸປ຺ຜໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວທນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸທເກ ວາ ນຂປິຏ຺ຐິກາຍ ວາ ເຖວກໍ ທາຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໔໔) ວຈນໂຕ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ຣຊນສ຺ສ ປກ຺ກາປກ຺ກຠາໂວ ຊານິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ອຸທເກ ວາ ນຂປິຏ຺ຐິກາຍ ວາຕິ ສເຈ ປຣິປກ຺ກໍ ໂຫຕິ, ອຸທກປາຕິຍາ ທິນ຺ໂນ ເຖໂວ ສຫສາ ນ ວິສຣຕິ, ນຂປິຏ຺ຐິຍມ຺ປິ ອວິສຣນ຺ໂຕ ຕິຏ຺ຐຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຊນຸຬຸງ຺ກໍ ທຓ຺ຑກຖາລກ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໔໔) ວຈນໂຕ ຣຊນສ຺ສ ໂອໂລກນກາເລ ກຸມ຺ຠິຍາ ຣກ຺ຂຓຕ຺ຖໍ ອຸຬຸງ຺ກທຓ຺ຑກຖາລິການິ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພານິ. ຕຕ຺ຖ ຣຊນຸຬຸງ຺ກນ຺ຕິ ຣຊນອຸຬຸງ຺ກໍ. ທຓ຺ຑກຖາລກນ຺ຕິ ທຓ຺ຑເມວ ທຓ຺ຑກໍ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຊນໂກລມ຺ພໍ ຣຊນຆຏ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໔໔) ວຈນໂຕ ຕານິປິ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພານິ. ຕຕ຺ຖ ຣຊນໂກລມ຺ພນ຺ຕິ ຣຊນກຸຓ຺ຑໍ. ຕຕ຺ຖ ຣຊນກຸຓ຺ຑນ຺ຕິ ປກ຺ກຣຊນຏ຺ຐປນກໍ ມຫາຆຏໍ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຊນໂທຓິກ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໔໔) ວຈນໂຕ ປາຕິຍມ຺ປິ ປຕ຺ເຕ ຈີວເຣ ມທ຺ທນ຺ເຕ ຈີວຣສ຺ສ ປຣິຠິຊ຺ຊນໂຕ ຈີວຣຣກ຺ຂຓຕ຺ຖໍ ຣຊນໂທຓິກາ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິຓສນ຺ຖຣກ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໔໔) ວຈນໂຕ ຉມາຍ ຈີວເຣ ປຕ຺ຖຣິຍມາເນ ຈີວຣສ຺ສ ປໍສຸກິຕຕ຺ຕາ ຕໂຕ ຣກ຺ຂຓຕ຺ຖໍ ຕິຓສນ຺ຖຣໍ ກາຕພ຺ພໍ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈີວຣວໍສໍ ຈີວຣຣຊ຺ຊຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໔໔) ວຈນໂຕ ຕິຓສນ຺ຖາຣເກ ອຸປຈິກາທີຫິ ຂຊ຺ຊມາເນ ຈີວຣວໍເສ ວາ ຈີວຣຣຊ຺ຊຸຍາ ວາ ຈີວຣໍ ປຕ຺ຖຣິຕພ຺ພໍ ມຊ຺ເຌນ ຈີວເຣ ລຄ຺ຄິເຕ ຣຊນສ຺ສ ອຸຠໂຕ ຄຬິຕຕ຺ຕາ.

‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຓ຺ເຓ ພນ຺ຘິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໔໔) ວຈນໂຕ ກຓ຺ເຓ ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ ຈີວຣສ຺ສ ກຓ຺ເຓ ພນ຺ຘິຍມາເນ ກຓ຺ຓສ຺ສ ຊິຓ຺ຓຕ຺ຕາ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຓ຺ຓສຸຕ຺ຕກ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໔໔) ວຈນໂຕ ກຓ຺ຓສຸຕ຺ຕເກນ ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ ເອວໍ ພນ຺ຘນ຺ເຕ ຣຊນສ຺ສ ເອກໂຕ ຄຬິຕຕ຺ຕາ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ປຣິວຕ຺ຕກໍ ສມ຺ປຣິວຕ຺ຕກໍ ຣເຊຕຸໍ, ນ ຈ ອຈ຺ຉິນ຺ເນ ເຖເວ ປກ຺ກມິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໔໔) ວຈນໂຕ ຕຖາ ຣຊິຕພ຺ພໍ. ຍາວ ຣຊນພິນ຺ທຸ ຄຬິຕໍ ນ ຉິຊ຺ຊຕິ, ຕາວ ນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸທເກ ໂອສາເຣຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໔໔) ວຈນໂຕ ປຕ຺ຖິນ຺ນໍ ຈີວຣໍ ອຸທເກ ໂອສາເຣຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ປຕ຺ຖິນ຺ນນ຺ຕິ ອຕິຣຊິຕຕ຺ຕາ ຖທ຺ຘໍ. ອຸທເກ ໂອສາເຣຕຸນ຺ຕິ ອຸທເກ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐເປຕຸໍ. ຣຊເນ ປນ ນິກ຺ຂນ຺ເຕ ຕໍ ອຸທກໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ມທ຺ທິຕພ຺ພໍ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຓິນາ ອາໂກເຏຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໔໔) ວຈນໂຕ ຜຣຸສໍ ຈີວຣໍ ປາຓິນາ ອາໂກເຏຕພ຺ພໍ. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຈ຺ຉິນ຺ນການິ ຈີວຣານິ ຘາເຣຕພ຺ພານິ, ໂຍ ຘາເຣຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໓໔໔) ວຈນໂຕ ອຈ຺ຉິນ຺ນການິ ຈີວຣານິ ທນ຺ຕກາສາວານິ ນ ຘາເຣຕພ຺ພານິ. ຕຕ຺ຖ ທນ຺ຕກາສາວານີຕິ ເອກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ວາເຣ ຣຊິຕ຺ວາ ທນ຺ຕວຓ຺ຓານິ ຘາເຣນ຺ຕິ.

ອຕິເຣກຈີວຣກຖາ

ອຕິເຣກຈີວຣກຖາຍໍ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕິເຣກຈີວຣໍ ຘາເຣຕພ຺ພໍ, ໂຍ ຘາເຣຍ຺ຍ, ຍຖາຘມ຺ໂມ ກາເຣຕພ຺ໂພ’’ຕິ (ມຫາວ. ໓໔໗) ວຈນໂຕ ນິຏ຺ຐິຕຈີວຣສ຺ມິໍ ອຸພ຺ຠຕສ຺ມິໍ ກຖິເນ ທສາຫໂຕ ປຣໍ ອຕິເຣກຈີວຣໍ ຘາເຣນ຺ຕສ຺ສ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທສາຫປຣມໍ ອຕິເຣກຈີວຣໍ ຘາເຣຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໔໗) ວຈນໂຕ ອຸພ຺ຠເຕປິ ກຖິເນ ທສາຫພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຘາເຣນ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖຕກຖິນານໍ ອນຸພ຺ຠເຕປິ ກຖິເນ ປຎ຺ຈມາສພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຕໂຕ ປຣມ຺ປິ ທສາຫພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອນຕ຺ຖຕກຖິນານມ຺ປິ ທສາຫພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຕິເຣກຈີວຣໍ ອນາປຕ຺ຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕິເຣກຈີວຣໍ ວິກປ຺ເປຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໔໗) ວຈນໂຕ ທສາຫໂຕ ປຣໍ ວິກປ຺ເປຕ຺ວາ ອຕິເຣກຈີວຣໍ ຘາເຣຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ກິຕ຺ຕກໍ ປນ ຈີວຣໍ ວິກປ຺ເປຕພ຺ພນ຺ຕິ? ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຍາເມນ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລໍ ສຸຄຕງ຺ຄຸເລນ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລວິຕ຺ຖຕໍ ປຈ຺ຉິມໍ ຈີວຣໍ ວິກປ຺ເປຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໕໘) ວຈນໂຕ ສພ຺ພນ຺ຕິເມນ ປຣິຈ຺ເຉເທນ ສຸຄຕງ຺ຄຸເລນ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລາຍາມໍ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລວິຕ຺ຖາຣໍ ຈີວຣໍ ວິກປ຺ເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຖ ສຸຄຕງ຺ຄຸລໍ ນາມ ມຊ຺ຌິມປຸຣິສງ຺ຄຸລສງ຺ຂາເຕນ ວຑ຺ຒກີອງ຺ຄຸເລນ ຕິວງ຺ຄຸລໍ ໂຫຕິ, ມນຸສ຺ສານໍ ປກຕິອງ຺ຄຸເລນ ອຑ຺ຒປຎ຺ຈກງ຺ຄຸລໍ, ຕສ຺ມາ ທີຆໂຕ ວຑ຺ຒກີຫຕ຺ເຖນ ເອກຫຕ຺ຖໍ ປກຕິຫຕ຺ເຖນ ທິຍຑ຺ຒຫຕ຺ຖໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວຑ຺ຒກີຫຕ຺ເຖນ ວິທຕ຺ຖິປ຺ປມາຓໍ ປກຕິຫຕ຺ເຖນ ຉຬງ຺ຄຸລາຘິກວິທຕ຺ຖິປ຺ປມາຓໍ ປຈ຺ຉິມໍ ຈີວຣໍ ວິກປ຺ເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕໂຕ ອູນປ຺ປມາຓໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອຘິກປ຺ປມາຓໍ ປນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ອຏ຺ຐວຣກຖາ

ອຏ຺ຐວຣກຖາຍໍ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວສ຺ສິກສາຏິກໍ ອາຄນ຺ຕຸກຠຕ຺ຕໍ ຄມິກຠຕ຺ຕໍ ຄິລານຠຕ຺ຕໍ ຄິລານຸປຏ຺ຐາກຠຕ຺ຕໍ ຄິລານເຠສຊ຺ຊໍ ຘຸວຍາຄຸໍ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆສ຺ສ ອຸທກສາຏິກ’’ນ຺ຕິ ວຈນໂຕ ອິມານິ ອຏ຺ຐ ທານານິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຖ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຈີວຣາ ຫຸຕ຺ວາ ກາຍໍ ໂອວສ຺ສນ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ນຄ຺ຄິຍໍ ອສຸຈິ ເຊຄຸຈ຺ຉໍ ປຏິກູລໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ວສ຺ສິກສາຏິກາ ອນຸຎ຺ຎາຕາ. ອາຄນ຺ຕຸໂກ ຠິກ຺ຂຸ ນ ວີຖິກຸສໂລ ໂຫຕິ, ນ ໂຄຈຣກຸສໂລ, ກິລນ຺ໂຕ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣຕິ, ຕສ຺ມາ ອາຄນ຺ຕຸກຠຕ຺ຕໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ, ຄມິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕໂນ ຠຕ຺ຕໍ ປຣິເຍສມາໂນ ສຕ຺ຖາ ວາ ວິຫາຍິສ຺ສຕິ, ຍຕ຺ຖ ວາ ວາສໍ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕຕ຺ຖ ວິກາເລນ ອຸປຄຈ຺ຉິສ຺ສຕິ, ກິລນ຺ໂຕ ອທ຺ຘານໍ ຄມິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ຄມິກຠຕ຺ຕໍ. ຄິລານສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສປ຺ປາຍານິ ໂຠຊນານິ ອລຠນ຺ຕສ຺ສ ອາພາໂຘ ວາ ອຠິວຑ຺ຒິສ຺ສຕິ, ກາລກິຣິຍາ ວາ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ຄິລານຠຕ຺ຕໍ. ຄິລານຸປຏ຺ຐາໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕໂນ ຠຕ຺ຕໍ ປຣິເຍສມາໂນ ຄິລານສ຺ສ ອຸສ຺ສູເຣ ຠຕ຺ຕໍ ນີຫຣິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ຄິລານຸປຏ຺ຐາກຠຕ຺ຕໍ. ຄິລານສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສປ຺ປາຍານິ ເຠສຊ຺ຊານິ ອລຠນ຺ຕສ຺ສ ອາພາໂຘ ວາ ອຠິວຑ຺ຒິສ຺ສຕິ, ກາລກິຣິຍາ ວາ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ຄິລານເຠສຊ຺ຊໍ. ຍສ຺ມາ ຠຄວຕາ ອນ຺ຘກວິນ຺ເທ ທສານິສໍເສ ສມ຺ປສ຺ສມາເນນ ຍາຄຸ ອນຸຎ຺ຎາຕາ, ຕສ຺ມາ ຘຸວຍາຄຸ. ຍສ຺ມາ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ນຄ຺ຄິຍໍ ອສຸຈິ ເຊຄຸຈ຺ຉໍ ປຏິກູລໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆສ຺ສ ອຸທກສາຏິກາ ອນຸຎ຺ຎາຕາ.

ນິສີທນາທິກຖາ

ນິສີທນາທິກຖາຍໍ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາຍຄຸຕ຺ຕິຍາ ຈີວຣຄຸຕ຺ຕິຍາ ເສນາສນຄຸຕ຺ຕິຍາ ນິສີທນ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໕໓) ວຈນໂຕ ກາຍາທີນໍ ອສຸຈິມຸຈ຺ຈນາທິໂຕ ໂຄປນຕ຺ຖາຍ ນິສີທນໍ ຘາເຣຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕສ຺ສ ວິຘານໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕເມວ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍາວມຫນ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ ອາກງ຺ຂຕິ, ຕາວມຫນ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຈນໂຕ ອຕິຂຸທ຺ທເກນ ນິສີທເນນ ເສນາສນສ຺ສ ອໂຄປນຕ຺ຕາ ມຫນ຺ຕມ຺ປິ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍສ຺ສ ກຓ຺ຑຸ ວາ ປີຬກາ ວາ ອສ຺ສາໂວ ວາ ຖຸລ຺ລກຈ຺ຉຸ ວາ ອາພາໂຘ, ກຓ຺ຑຸປຏິຈ຺ຉາທິ’’ນ຺ຕິ ວຈນໂຕ ອີທິເສສຸ ອາພາເຘສຸ ສນ຺ເຕສຸ ຈີວຣາທິຄຸຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ ກຓ຺ຑຸປຏິຈ຺ຉາທິ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຖ ປມາຓໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕເມວ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຸຂປຸຎ຺ຉນໂຈຬ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໕໕) ວຈນໂຕ ມຸຂໂສຘນຕ຺ຖາຍ ມຸຂປຸຎ຺ຉນໂຈຬໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕມ຺ປິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕເມວ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິກ຺ຂາຣໂຈຬກ’’ນ຺ຕິ ວຈນໂຕ ຕິຈີວເຣ ປຣິປຸຓ຺ເຓ ປຣິສ຺ສາວນຖວິກາທີຫິ ອຕ຺ເຖ ສຕິ ປຣິກ຺ຂາຣໂຈຬໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິຈີວຣໍ ອຘິຏ຺ຐາຕຸໍ ນ ວິກປ຺ເປຕຸໍ, ວສ຺ສິກສາຏິກໍ ວສ຺ສານໍ ຈາຕຸມາສໍ ອຘິຏ຺ຐາຕຸໍ ຕໂຕ ປຣໍ ວິກປ຺ເປຕຸໍ, ນິສີທນໍ ອຘິຏ຺ຐາຕຸໍ ນ ວິກປ຺ເປຕຸໍ, ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ ອຘິຏ຺ຐາຕຸໍ ນ ວິກປ຺ເປຕຸໍ, ກຓ຺ຑຸປຏິຈ຺ຉາທິໍ ຍາວ ອາພາຘາ ອຘິຏ຺ຐາຕຸໍ ຕໂຕ ປຣໍ ວິກປ຺ເປຕຸໍ, ມຸຂປຸຎ຺ຉນໂຈຬໍ ອຘິຏ຺ຐາຕຸໍ ນ ວິກປ຺ເປຕຸໍ, ປຣິກ຺ຂາຣໂຈຬໍ ອຘິຏ຺ຐາຕຸໍ ນ ວິກປ຺ເປຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໕໘) ວຈນໂຕ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອຘິຏ຺ຐານຎ຺ຈ ວິກປ຺ປນາ ຈ ກາຕພ຺ພາ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ໂຕວ.

ອຘມ຺ມກມ຺ມກຖາ

໕໘. ອຘມ຺ມກມ຺ມກຖາຍໍ ນ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ທຸກ຺ກຏສ຺ສາຕິ ອິທໍ ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຉພ຺ພຄ຺ຄິຍາ ຠິກ຺ຂູ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ອຘມ຺ມກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ – ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຘມ຺ມກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ, ໂຍ ກເຣຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໕໔) ອິມໍ ອຸໂປສຖກ຺ຂນ຺ຘເກ ອາຄຕປາຐໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອນຸຊານາມິ…ເປ… ປຏິກ຺ໂກສິຕຸນ຺ຕິ ຕເຖວ ອາຄຕໍ ‘‘ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ – ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຘມ຺ມກມ຺ເມ ກຍິຣມາເນ ປຏິກ຺ໂກສິຕຸ’’ນ຺ຕິ ອິມໍ. ຕຕ຺ຖ ກໂຣນ຺ຕິເຍວາຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕມ຺ປິ ສິກ຺ຂາປທໍ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ອຘມ຺ມກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອນຸຊານາມິ…ເປ… ປຏິກ຺ໂກສິຕຸ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອຘມ຺ມກມ຺ເມ ກຍິຣມາເນ ສຕິ ‘‘ເປສເລຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ຕໍ ອຘມ຺ມກມ຺ມໍ ອກຕໍ, ກມ຺ມໍ ທຸກ຺ກຏໍ ກມ຺ມໍ ປຸນ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ປຏິກ຺ໂກສິຕພ຺ພໍ, ນ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນ ຂມິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕິ ວຈນໂຕຕິ ອິທໍ ປນ ປຸພ຺ພປາຐໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອິຕິ ວຈນໂຕ. ອຘມ຺ມກມ຺ມໍ ນ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອປຣປາຐໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອິຕິ ວຈນໂຕ ກຍິຣມານຎ຺ຈ ອຘມ຺ມກມ຺ມໍ ຠິກ຺ຂູຫິ ນິວາເຣຕພ຺ພນ຺ຕິ ທ຺ວິຘາ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ.

ນິວາເຣນ຺ເຕຫິ ຈາຕິອາທິ ປນ ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ເປສລາ ຠິກ຺ຂູ ຉພ຺ພຄ຺ຄິເຍຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ອຘມ຺ມກມ຺ເມ ກຍິຣມາເນ ປຏິກ຺ໂກສນ຺ຕິ, ຉພ຺ພຄ຺ຄິຍາ ຠິກ຺ຂູ ລຠນ຺ຕິ ອາຆາຕໍ, ລຠນ຺ຕິ ອປ຺ປຈ຺ຈຍໍ, ວເຘນ ຕຊ຺ເຊນ຺ຕິ. ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ – ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິຏ຺ຐິມ຺ປິ ອາວິກາຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໑໕໔) ປາຐຎ຺ຈ ‘‘ເຕສໍເຍວ ສນ຺ຕິເກ ທິຏ຺ຐິໍ ອາວິກໂຣນ຺ຕິ, ຉພ຺ພຄ຺ຄິຍາ ຠິກ຺ຂູ ລຠນ຺ຕິ ອາຆາຕໍ, ລຠນ຺ຕິ ອປ຺ປຈ຺ຈຍໍ, ວເຘນ ຕຊ຺ເຊນ຺ຕິ. ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ – ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ປຎ຺ຈຫິ ປຏິກ຺ໂກສິຕຸໍ, ທ຺ວີຫິ ຕີຫິ ທິຏ຺ຐິໍ ອາວິກາຕຸໍ, ເອເກນ ອຘິຏ຺ຐາຕຸໍ ນ ເມຕໍ ຂມຕີ’’ຕິ ອິເມ ປາເຐ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຈນໂຕຕິ ອິທໍ ປນ ປາຬິຍໍ ຕີຓິ ສມ຺ປທານານິ ຄເຫຕ຺ວາ ຕີຫິ ກິຣິຍາປເທຫິ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ສພ຺ພຎ຺ເຈຕໍ ອນຸປທ຺ທວຕ຺ຖາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ອາປຕ຺ຕິສພ຺ຠາວໂຕຕິ ໂຍຊນາ. ກຖໍ ອນຸປທ຺ທວສມ຺ຠໂວຕິ? ນິຄ຺ຄຫກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຠາວໂຕ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຸປທ຺ທວສ຺ສ ຈ ນິວາຣຓໂຕ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍໍ (ວຊິຣ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໑໕໔) ‘‘ເຕສໍ ອນຸປທ຺ທວຕ຺ຖາຍາຕິ ສງ຺ໂຆ ສງ຺ຆສ຺ສ ກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕິ, ອຎ຺ໂຎປິ ອຸປທ຺ທໂວ ພຫູນໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

ໂອກາສກຕກຖາ

໕໙. ໂອກາສກຕກຖາຍໍ ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອໂນກາສກໂຕຕິອາທິ ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຉພ຺ພຄ຺ຄິຍາ ຠິກ຺ຂູ ອໂນກາສກຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ໂຈເທນ຺ຕິ. ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ – ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອໂນກາສກໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາປຕ຺ຕິຍາ ໂຈເທຕພ຺ໂພ, ໂຍ ໂຈເທຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂອກາສໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ໂຈເທຕຸໍ, ກໂຣຕຸ ອາຍສ຺ມາ ໂອກາສໍ, ອຫໍ ຕໍ ວຕ຺ຕຸກາໂມ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໕໓) ອິທໍ ປາຐໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຘິປ຺ປາເຍສຸ ຈາວນາຘິປ຺ປາໂຍຕິ, ສາສນໂຕ ຈາເວຕຸກາໂມ. ອກ຺ໂກສາຘິປ຺ປາໂຍຕິ ປຣໍ ອກ຺ໂກສິຕຸກາໂມ ປຣິຠາສິຕຸກາໂມ. ກມ຺ມາຘິປ຺ປາໂຍຕິ ຕຊ຺ຊນີຍາທິກມ຺ມໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມ. ວຸຏ຺ຐານາຘິປ຺ປາໂຍຕິ ອາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາເປຕຸກາໂມ. ອຸໂປສຖປ຺ປວາຣຓຏ຺ຐປນາຘິປ຺ປາໂຍຕິ ອຸໂປສຖໍ, ປວາຣຓໍ ວາ ຐເປຕຸກາໂມ. ອນຸວິຊ຺ຊນາຘິປ຺ປາໂຍຕິ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕຸກາໂມ. ຘມ຺ມກຖາຘິປ຺ປາໂຍຕິ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸກາໂມ. ອິຕິ ປຣໍ ໂຈເທນ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຘິປ຺ປາຍເຠໂທ ອເນກວິໂຘ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸຣິເມສຸ ຈຕູສຸ ອຘິປ຺ປາເຍສູຕິ ຈາວນາຘິປ຺ປາຍອກ຺ໂກສາຘິປ຺ປາຍກມ຺ມາຘິປ຺ປາຍວຸຏ຺ຐານາຘິປ຺ປາເຍສຸ ໂອກາສໍ ອກາຣາເປນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ. ກາຣາເປຕ຺ວາປິ ສມ຺ມຸຂາ ໂຈເທນ຺ຕສ຺ສ ຍຖານຸຣູປໍ ສງ຺ຆາທິເສສປາຈິຕ຺ຕິຍທຸກ຺ກຏານິ, ອສມ຺ມຸຂາ ປນ ທຸກ຺ກຏເມວາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ປິຓ຺ຑຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ.

‘‘ຐປນກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ປນ ຊານິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ’’ຕິອາທິມາຫ. ອນຸວິຊ຺ຊກສ຺ສ ອນຸວິຊ຺ຊນາຘິປ຺ປາເຍນ ວທນ຺ຕສ຺ສ ໂອກາສກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖີຕິ ໂຍຊນາ. ຘມ຺ມກຖິກສ຺ສ ອໂນທິສ຺ສ ກມ຺ມໍ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ໂອກາສກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖິ. ສເຈ ປນ ໂອທິສ຺ສ ກເຖຕິ, ອາປຕ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ເສສໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ.

ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍວິນິປາຕນກຖາ

໖໐. ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍວິນິປາຕນກຖາຍໍ ‘‘ມາຕາປິຕໂຣຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວທມາເນ ກິໍ ວເທຍ຺ຍາມ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕາປິຕູນໍ ທາຕຸໍ, ນ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍໍ ວິນິປາເຕຕພ຺ພໍ, ໂຍ ວິນິປາເຕຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໓໖໑) ວຈນໂຕ ທາຍເກຫິ ສທ຺ຘາຍ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ທິນ຺ນໍ ວິນິປາເຕຕ຺ວາ ຄິຫີນໍ ທາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ນ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ເສສຎາຕີນໍ ເທນ຺ໂຕ ວິນິປາເຕຕິເຍວ. ມາຕາປິຕໂຣ ປນ ສເຈ ຣຊ຺ເຊ ຐິຕາປິ ປຕ຺ຖຍນ຺ຕິ, ທາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໖໑) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຠາຕຸຠຄິນີອາທີນໍ ຎາຕການມ຺ປິ ທາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ອາຈຣິຍຘມ຺ມສິຣິຕ຺ເຖເຣນ ຂຸທ຺ທສິກ຺ຂາຍໍ –

‘‘ນ ລພ຺ຠໍ ວິນິປາເຕຕຸໍ, ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍຎ຺ຈ ຈີວຣໍ;

ລພ຺ຠໍ ປິຕູນໍ ເສສານໍ, ຎາຕີນມ຺ປິ ນ ລພ຺ຠຕີ’’ຕິ.

ກຍວິກ຺ກຍສມາປຕ຺ຕິສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາຍມ຺ປິ ‘‘ມາຕຣໍ ປນ ປິຕຣໍ ວາ ‘ອິມໍ ເທຫີ’ຕິ ວທໂຕ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນ ໂຫຕິ, ‘ອິມໍ ຄຓ຺ຫາຫີ’ຕິ ວທໂຕ ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍວິນິປາຕນໍ ນ ໂຫຕິ. ອຎ຺ຎາຕກໍ ‘ອິມໍ ເທຫີ’ຕິ ວທໂຕ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ‘ອິມໍ ຄຓ຺ຫາຫີ’ຕິ ວທໂຕ ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍວິນິປາຕນໍ ໂຫຕິ. ‘ອິມິນາ ອິມໍ ເທຫີ’ຕິ ກຍວິກ຺ກຍໍ ອາປຊ຺ຊໂຕ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໕໙໕) ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ເສສຎາຕເກສຸ ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍວິນິປາຕສມ຺ຠວໂຕ ຕທຠາວຏ຺ຐານມ຺ປິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ມາຕຣໍ ປນ ປິຕຣໍ ວາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ໑.໕໙໓-໕໙໕) ວຸຕ຺ຕໍ.

ສນ຺ຕຣຸຕ຺ຕຣກຖາ

໖໑. ສນ຺ຕຣຸຕ຺ຕຣກຖາຍໍ ອນ຺ຕຣ-ສທ຺ໂທ ມຊ຺ຌວາຈໂກ. ວສຕິ ສີເລນາຕິ ວາສໂກ, ‘‘ອນ຺ຕເຣ ວາສໂກ ອນ຺ຕຣວາສໂກ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘‘ຣູປຠໂວ ຣູປ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ວິຍ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລປີສມາສວເສນ ‘‘ອນ຺ຕໂຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອຸຕ຺ຕຣສທ຺ໂທ ອຸປຣິວາຈໂກ, ອາຠຸໂສ ສຊ຺ຊຕີຕິ ອາສງ຺ໂຄ, ‘‘ອຸຕ຺ຕເຣ ອາສງ຺ໂຄ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ໂຄ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ‘‘ອຸຕ຺ຕໂຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ອນ຺ຕໂຣ ຈ ອຸຕ຺ຕໂຣ ຈ ອນ຺ຕຣຸຕ຺ຕຣາ, ສຫ ອນ຺ຕຣຸຕ຺ຕເຣຫິ ໂຍ ວຕ຺ຕຕີຕິ ສນ຺ຕຣຸຕ຺ຕໂຣ, ສຫປຸພ຺ພປທຠິນ຺ນາຘິກຣຓທ຺ວິປທພຫຸພ຺ພີຫິສມາໂສ. ອຖ ວາ ສຫ ອນ຺ຕເຣນ ຈ ອຸຕ຺ຕເຣນ ຈ ໂຍ ວຕ຺ຕຕີຕິ ສນ຺ຕຣຸຕ຺ຕໂຣ, ຕິປທພຫຸພ຺ພີຫິສມາໂສ. ສງ຺ຆາຏິໍ ຐເປຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣວາສກອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄມຕ຺ຕຘໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ຄາໂມ ນ ປວິສິຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ປຣິພ຺ພາຊກມທກ຺ຂິ ຕິທຓ຺ຑເກນາ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ອິຕ຺ຖມ຺ຠູຕລກ຺ຂເຓ ເຈຕໍ ກຣຓວຈນໍ, ຕສ຺ມາ ອນ຺ຕຣວາສກໍ ຕິມຓ຺ຑລໍ ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ເຕນ ປຣິມຓ຺ຑລໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ກາຍພນ຺ຘນໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ສງ຺ຆາຏິຎ຺ຈ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄຎ຺ຈ ທິຄຸຓໍ ກຕ຺ວາ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຄາໂມ ປວິສິຕພ຺ໂພ.

ຈີວຣນິກ຺ເຂປກຖາ

໖໒. ຈີວຣນິກ຺ເຂປກຖາຍໍ ສໍຫຣີຍເຕຕິ ສງ຺ຆາຏິ, ຕສ຺ສາ ສງ຺ຆາຏິຍາ, ຠາວໂຍເຄ ກມ຺ມຕ຺ເຖ ຉຏ຺ຐີ. ນິກ຺ເຂປາຍາຕິ ຐປນາຍ, ສງ຺ຆາຏິໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວິຫາເຣ ຐເປຕ຺ວາ ຄມນາຍ ປຎ຺ຈ ກາຣຓານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຄິລາໂນ ວາ ໂຫຕີຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ອສມຕ຺ໂຖ ຄິລາໂນ ວາ ໂຫຕິ. ວສ຺ສິກສງ຺ເກຕໍ ວາ ໂຫຕີຕິ ‘‘ວສ຺ສິກກາໂລ ອຍ’’ນ຺ຕິ ສງ຺ເກຕໍ ວາ ກຕໍ ໂຫຕິ. ນທີປາຣຄຕໍ ວາ ໂຫຕີຕິ ນທິຍາ ປາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ອຄ຺ຄຬຄຸຕ຺ຕິວິຫາໂຣ ວາ ໂຫຕີຕິ ອຄ຺ຄຬໍ ທຕ຺ວາປິ ທາຕພ຺ໂພ ສຸຄຸຕ຺ຕວິຫາໂຣ ວາ ໂຫຕິ. ອຕ຺ຖຕກຖິນໍ ວາ ໂຫຕີຕິ ຕສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຕໍ ວາ ໂຫຕິ ອຕ຺ຖຕກຖິນານໍ ອສມາທານຈາຣສມ຺ຠວໂຕ. ເສສໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ. ອາຣຎ຺ຎິກສ຺ສ ປນ ວິຫາໂຣ ນ ສຸຄຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິ ອປ຺ປຠິກ຺ຂຸກຕ຺ຕາ ໂຈຣາທີນໍ ຄມນຏ຺ຐານໂຕ ຈ. ຠຓ຺ຑຸກ຺ຂລິກາຍາຕິ ຈີວຣາທິຏ຺ຐປນຠຓ຺ຑຸກ຺ຂລິກາຍ. ເສສໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ.

ສຕ຺ຖກມ຺ມວຕ຺ຖິກມ຺ມກຖາ

໖໓. ສຕ຺ຖກມ຺ມວຕ຺ຖິກມ຺ມກຖາຍໍ ສຕ຺ຖກມ຺ມໍ ວາ ວຕ຺ຖິກມ຺ມໍ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ເຍນ ເກນຈິ ສຕ຺ຖາທິນາ ຉິນ຺ທນາທິ ສຕ຺ຖກມ຺ມໍ ນາມ ໂຫຕິ. ເຍນ ເກນຈິ ຈມ຺ມາທິນາ ວຕ຺ຖິປີຬນໍ ວຕ຺ຖິກມ຺ມໍ ນາມ. ‘‘ສມ຺ພາເຘ ທຫນກມ຺ມໍ ປຏິກ຺ເຂປາຠາວາ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓.໒໗໙). ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໒.໒໗໙) ປນ ‘‘ວຕ຺ຖິປີຬນນ຺ຕິ ຍຖາ ວຕ຺ຖິຄຕເຕລາທິ ອນ຺ໂຕສຣີເຣ ອາໂຣຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ຫຕ຺ເຖນ ວຕ຺ຖິມທ຺ທນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍໍ (ວຊິຣ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໒໗໙) ປນ ‘‘ສມ຺ພາເຘຕິ ວຈ຺ຈມຄ຺ເຄ, ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຈ ປສ຺ສາວມຄ຺ເຄປິ ອນຸໂລມໂຕ ທຫນໍ ປຏິກ຺ເຂປາຠາວາ ວຏ຺ຏຕິ. ສຕ຺ຖວຕ຺ຖິກມ຺ມານຸໂລມໂຕ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ເຈ? ນ, ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕປຏິກ຺ເຂປາ, ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພສ຺ສ ຕປ຺ປຣມຕາທີປນໂຕ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ປຸພ຺ເພ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕມ຺ປິ ສຕ຺ຖກມ຺ມໍ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍສ຺ສາ’ຕິ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສຕ຺ຖກມ຺ມສ຺ສ ປຣິກ຺ເຂໂປ ກໂຕ. ເຕນ ສມ຺ພາຘສ຺ສ ສາມນ຺ຕາ ທ຺ວງ຺ຄຸລໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ ນາມ ສຕ຺ຖວຕ຺ຖິກມ຺ມໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ກິຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍ – ປຸພ຺ເພ ສມ຺ພາເຘເຍວ ສຕ຺ຖກມ຺ມໍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ປຈ຺ຉາ ສມ຺ພາຘສ຺ສ ສາມນ຺ຕາ ທ຺ວງ຺ຄຸລມ຺ປິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ເສວ ປຏິກ຺ເຂໂປ, ເນຕຣສ຺ສາຕິ ສິທ຺ຘໍ. ເອຕ຺ຖ ‘ສຕ຺ຖໍ ນາມ ສຕ຺ຖຫາຣກໍ ວາສ຺ສ ປຣິເຍເສຍ຺ຍາ’ຕິອາທີສຸ (ປາຣາ. ໑໖໗) ວິຍ ເຍນ ຉິນ຺ທຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘ກຓ຺ຏເກນ ວາ’ຕິອາທິ. ຂາຣຸທານໍ ປເນຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸນີວິຠງ຺ເຄ ປສາເຂ ປມຸເຂ ອນຸຎ຺ຎາຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ, ເອເກ ປນ ‘ສຕ຺ຖກມ຺ມໍ ວາ’ຕິ ປາຐໍ ວິກປ຺ເປຕ຺ວາ ວຕ຺ຖິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ວຕ຺ຖີຕິ ກິໍ? ອຄ຺ຆິກາ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕາຍ ຉິນ຺ທນໍ ວຕ຺ຖິກມ຺ມໍ ນາມາຕິ ຈ ອຕ຺ຖໍ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ, ເຕ ‘ສຕ຺ຖຫາຣກໍ ວາສ຺ສ ປຣິເຍເສຍ຺ຍາ’ຕິ ອິມສ຺ສ ປທຠາຊນີຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພາ. ອຓ຺ຑວຸທ຺ຘີຕິ ວາຕຓ຺ຑກາ, ອາທານວຕ຺ຕີຕິ ອນາຫວຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເສສໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ນຫາປິຕປຸພ຺ພກຖາ

໖໔. ນຫາປິຕປຸພ຺ພກຖາຍໍ ນຫາປິໂຕ ປຸພ຺ເພຕິ ນຫາປິຕປຸພ຺ໂພ, ປຸພ຺ເພ ນຫາປິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອິທານິ ຠິກ຺ຂຸຠູໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນ ນຫາປິຕປຸພ຺ເພນ ຠິກ຺ຂຸນາ. ຂຸຣຠຓ຺ຑນ຺ຕິ ຂຸຣາທິນຫາປິຕຠຓ຺ຑໍ, ‘‘ລທ຺ຘາຕປຕ຺ໂຕ ຣາຊກຸມາໂຣ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ອຸປລກ຺ຂຓນໂຍຍໍ. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປພ຺ພຊິເຕນ ອກປ຺ປິຍໍ ສມາທເປຕພ຺ພໍ, ໂຍ ສມາທເປຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ນ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ນຫາປິຕປຸພ຺ເພນ ຂຸຣຠຓ຺ຑໍ ປຣິຫຣິຕພ຺ພໍ, ໂຍ ປຣິຫເຣຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໓໐໓) ຈ ທ຺ວິຘາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ນຫາປິຕປຸພ຺ເພນ ວາ ອນຫາປິຕປຸພ຺ເພນ ວາ ປພ຺ພຊິເຕນ ນາມ ອກປ຺ປິຍສມາທປນໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ. ນຫາປິຕປຸພ຺ເພນ ປນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຂຸເຣນ ອຠິລກ຺ຂິຕໍ ຂຸຣຠຓ຺ຑໍ, ຂຸຣຠຓ຺ຑຂຸຣໂກສນິສິຕປາສາຓຂຸຣຖວິກາທໂຍ ນ ປຣິຫຣິຕພ຺ພາ ເອວ. ເສສໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍໍ (ວຊິຣ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓໐໐) ປນ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປພ຺ພຊິເຕນ ອກປ຺ປິເຍ ສມາທເປຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສປິ ນ ເກວລໍ ທສສຸ ເອວ ສິກ຺ຂາປເທສຸ, ອຖ ໂຂ ຍໍ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ນ ກປ຺ປຕິ, ຕສ຺ມິມ຺ປີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ທສຠາຄກຖາ

໖໕. ທສຠາຄກຖາຍໍ ສງ຺ຆິການີຕິ ສງ຺ຆສນ຺ຕການິ ພີຊານິ. ປຸຄ຺ຄລິກາຍາຕິ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສນ຺ຕກາຍ ຠູມິຍາ. ຠາຄໍ ທຕ຺ວາຕິ ມູລຠາຄສງ຺ຂາຕໍ ທສມຠາຄໍ ຠູມິສາມິການໍ ທຕ຺ວາ. ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພານີຕິ ເຕສໍ ພີຊານໍ ຜລານິ ໂຣປເກຫິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ. ອິທໍ ກິຣ ຊມ຺ພຸທີເປ ໂປຣາຓກຈາຣິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາທິກປ຺ປກາເລ ປຐມກປ຺ປິກາ ມນຸສ຺ສາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ມຫາສມ຺ມຕໍ ນາມ ຣາຊານໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ເພປິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຕຓ຺ຑຸລຜລສາລິເຂຕ຺ຕໂຕ ປວຕ຺ຕຕຓ຺ຑຸລຜລານິ ທສ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ເອກໍ ໂກຏ຺ຐາສໍ ຠູມິສາມິກຠູຕສ຺ສ ມຫາສມ຺ມຕຣາຊິໂນ ທຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິໍສຸ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຊມ຺ພຸທີປິການໍ ມນຸສ຺ສານໍ ຈາຣິຕຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕເນວ ສາຣຕ຺ຖທີປນີນາມິກາຍມ຺ປິ ວິນຍຏີກາຍໍ (ວຊິຣ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓໐໔) ‘‘ທສຠາຄໍ ທຕ຺ວາຕິ ທສມຠາຄໍ ທຕ຺ວາ. ເຕເນວາຫ ‘ທສ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ເອໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ຠູມິສາມິການໍ ທາຕພ຺ໂພ’ຕິ’’ ວຸຕ຺ຕໍ.

ປາເຖຍ຺ຍກຖາ

໖໖. ປາເຖຍ຺ຍກຖາຍໍ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິ ຠທ຺ທິຍນຄເຣ ອມິຕປຣິໂຠຄຠູເຕນ ເມຓ຺ຑກເສຏ຺ຐິນາ ອຠິຍາຈິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ, ອິຘ ປນ ປຐມໍ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ໂຄຣເສ ຂີຣໍ ທຘິໍ ຕກ຺ກໍ ນວນີຕໍ ສປ຺ປິ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໙໙) ປຎ຺ຈ ໂຄຣສາ ອນຸຎ຺ຎາຕາ. ຕໂຕ ປຣໍ ເສຏ຺ຐິໂນ ອຠິຍາຈນານຸຣູປໍ ວຕ຺ວາ ອນຸຊານິຕຸໍ ‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຄ຺ຄາ ກນ຺ຕາຣາ’’ຕິອາທິມາຫ. ເສສໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຖາ ອລຠນ຺ເຕນ ອຎ຺ຎາຕກອປ຺ປວາຣິຕຏ຺ຐານໂຕ ຍາຈິຕ຺ວາປິ ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອເຕນ ເອວຣູເປສຸ ກາເລສຸ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິປຈ຺ຈຍາ ໂທໂສ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ເອກທິວເສນ ຄມນີເຍ ມຄ຺ເຄ ເອກຠຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ ປຣິເຍສິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປນ ຕໂຕ ອຸປຣິ ຍາຈນໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທສ຺ສິຕໍ. ‘‘ທີເຆ ອທ຺ຘາເນ’’ຕິອາທິນາ ສເຈ ມາສຄມນີເຍ ມຄ຺ເຄ ສຕ຺ຕາຫຄມນີໂຍ ເອວ ກນ຺ຕາໂຣ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຕາຫຍາປນີຍມຕ຺ຕເມວ ປາເຖຍ຺ຍໍ ປຣິເຍສິຕພ຺ພໍ, ຕໂຕ ປຣໍ ປິຓ຺ຑຈາຣິກາທິວເສນ ສຸຠິກ຺ຂສຸລຠປິຓ຺ຑມຄ຺ຄຕ຺ຕາ ນ ປຣິເຍສິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ມຫາປເທສກຖາ

໖໗. ມຫາປເທສກຖາຍໍ ມຫາປເທສາ ນາມ ອປ຺ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ທ຺ເວ, ອນນຸຎ຺ຎາຕາ ທ຺ເວຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຍໍ ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິມາຫ. ເຕສຸ ອປ຺ປຏິກ຺ຂິຕ຺ເຕປິ ອກປ຺ປິຍານຸໂລມກປ຺ປິຍານຸໂລມວເສນ ທ຺ເວ, ຕຖາ ອນນຸຎ຺ຎາເຕປີຕິ.

ຕຕ຺ຖ ‘‘ປຣິມທ຺ທນ຺ຕາຕິ ອຸປປຣິກ຺ຂນ຺ຕາ. ປຏ຺ຏຓ຺ຓຸເທເສ ສຎ຺ຊາຕວຕ຺ຖໍ ປຏ຺ຏຸຓ຺ຓໍ. ‘ປຏ຺ຏຸຓ຺ຓໍ ໂກເສຍ຺ຍວິເສໂສ’ຕິ ຫິ ອຠິຘານໂກເສ ວຸຕ຺ຕໍ. ຈີນເທເສ ໂສມາຣເທເສ ຈ ສຎ຺ຊາຕວຕ຺ຖານິ ຈີນໂສມາຣປຏານິ. ປຏ຺ຏຸຓ຺ຓາທີນິ ຕີຓິ ໂກເສຍ຺ຍສ຺ສ ອນຸໂລມານິ ປາຓເກຫິ ກຕສຸຕ຺ຕມຍຕ຺ຕາ. ອິທ຺ຘິມຍໍ ເອຫິຠິກ຺ຂູນໍ ປຸຎ຺ຎິທ຺ຘິຍາ ນິພ຺ພຕ຺ຕຈີວຣໍ, ຕໍ ໂຂມາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ໂຫຕີຕິ ເຕສໍເຍວ ອນຸໂລມໍ. ເທວຕາຫິ ທິນ຺ນຈີວຣໍ ເທວທຕ຺ຕິຍໍ, ຕໍ ກປ຺ປຣຸກ຺ເຂ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ຊາລິນິຍາ ເທວກຎ຺ຎາຍ ອນຸຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖຣສ຺ສ ທິນ຺ນວຕ຺ຖສທິສໍ, ຕມ຺ປິ ໂຂມາທີນໍເຍວ ອນຸໂລມໍ ໂຫຕິ ເຕສຸ ອຎ຺ຎຕຣຠາວໂຕ. ທ຺ເວ ປຏານິ ເທສນາເມນ ວຸຕ຺ຕານີຕິ ເຕສໍ ສຣູປທສ຺ສນມຕ຺ຕເມຕໍ, ນາຎ຺ຎນິວຕ຺ຕນປທໍ ປຏ຺ຏຸຓ຺ຓປຏ຺ຏສ຺ສປິ ເທສນາເມເນວ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ຕຸມ຺ພາຕິ ຕີຓິ ຠາຊນານິ. ຜລກຕຸມ຺ໂພ ລາພຸອາທິ. ອຸທກຕຸມ຺ໂພ ອຸທກຸກ຺ຂິປນກຸຏໂກ. ກິລຎ຺ຊຈ຺ຉຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວຬຸວິລີເວຫິ ວາຍິຕ຺ວາ ກຕຉຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓.໓໐໕) ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ຍາວກາລິກປກ຺ການນ຺ຕິ ປກ຺ເກ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາມານິ ປນ ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນຫິ ສີຕຸທເກ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ປຣິສ຺ສາເວຕ຺ວາ ທິນ຺ນປານໍ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕມ຺ປິ ກປ຺ປຕິ ເອວ. ອຍຎ຺ຈ ອຕ຺ໂຖ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ສຣູປໂຕ ອວຸຕ຺ໂຕຕິ ອາຫ ‘ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນາ’ຕິອາທິ. ອຸຈ຺ຉຸຣໂສ ນິກສໂຏຕິ ອິທໍ ປາຕພ຺ພຕາສາມຎ຺ເຎນ ຍາມກາລິກກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ປນ ສຕ຺ຕາຫກາລິກເມວາຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຣສາຕິ ຜລປຕ຺ຕປຸປ຺ຜອຸຈ຺ຉຸຣສາ ຈຕ຺ຕາໂຣ’’ຕິ ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໒.໓໐໐) ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ທ຺ເວ ປຏາ ເທສນາເມເນວາຕິ ຈີນປຏໂສມາຣປຏານິ. ຕີຓີຕິ ປຏ຺ຏຸຓ຺ເຓນ ສຫ ຕີຓິ. ອິທ຺ຘິມຍໍ ເອຫິຠິກ຺ຂູນໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ. ເທວທຕ຺ຕິຍໍ ອນຸຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖເຣນ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍໍ (ວຊິຣ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓໐໕).

ສໍສຏ຺ຐກຖາ

ສໍສຏ຺ຐກຖາຍໍ ຕທຫຸປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ກາເລ ກປ຺ປຕີຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ສມ຺ຠິນ຺ນຣສໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສເຈ ຫິ ຉລ຺ລິມ຺ປິ ອປເນຕ຺ວາ ສກເລເນວ ນາຬິເກຣຜເລນ ສທ຺ຘິໍ ປານກໍ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ, ນາຬິເກຣໍ ອປເນຕ຺ວາ ຕໍ ວິກາເລປິ ກປ຺ປຕິ. ອຸປຣິ ສປ຺ປິປິຓ຺ຑໍ ຐເປຕ຺ວາ ສີຕລປາຍາສໍ ເທນ຺ຕິ, ຍໍ ປາຍາເສນ ອສໍສຏ຺ຐໍ ສປ຺ປິ, ຕໍ ອປເນຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ພທ຺ຘມຘຸຜາຓິຕາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕກ຺ໂກລຊາຕິຜລາທີຫິ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ເທນ຺ຕິ, ຕານິ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ໂຘວິຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພານິ, ຍາຄຸຍໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທິນ຺ນສິງ຺ຄິເວຣາທີສຸປິ, ເຕລາທີສຸ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທິນ຺ນລຏ຺ຐິມຘຸກາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອວໍ ຍໍ ຍໍ ອສມ຺ຠິນ຺ນຣສໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ຕໍ ເອກໂຕ ປຏິຄ຺ຄຫິຕມ຺ປິ ຍຖາ ສຸທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ຕຖາ ໂຘວິຕ຺ວາ ວາ ຕຈ຺ເຉຕ຺ວາ ວາ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ກາລສ຺ສ ວເສນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ສເຈ ປນ ສມ຺ຠິນ຺ນຣສໍ ໂຫຕິ ສໍສຏ຺ຐໍ, ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຍາວກາລິກຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕນາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ຠິນ຺ນຣສານິ ຕີຓິປິ ຍາມກາລິກາທີນິ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາວໍ ອຸປເນຕິ. ຍາມກາລິກໍ ທ຺ເວປິ ສຕ຺ຕາຫກາລິກາທີນິ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາວໍ ອຸປເນຕິ. ສຕ຺ຕາຫກາລິກໍ ອຕ຺ຕນາ ສທ຺ຘິໍ ສໍສຏ຺ຐໍ ຍາວຊີວິກໍ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາວຎ຺ເຎວ ອຸປເນຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕນ ຕທຫຸປຏິຄ຺ຄຫິເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຕທຫຸປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ວາ ປຸເຣປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ວາ ຍາວຊີວິກໍ ສຕ຺ຕາຫໍ ກປ຺ປຕິ, ທ຺ວີຫປຏິຄ຺ຄຫິເຕນ ຉາຫໍ…ເປ… ສຕ຺ຕາຫປຏິຄ຺ຄຫິເຕນ ຕທເຫວ ກປ຺ປຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ມາເຍວ ຫິ ‘‘ສຕ຺ຕາຫກາລິເກນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍາວຊີວິກໍ ຕທຫຸປຏິຄ຺ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ສຕ຺ຕາຫໍ ກປ຺ປຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ກາລຍາມສຕ຺ຕາຫາຕິກ຺ກເມສຸ ເຈຕ຺ຖ ວິກາລໂຠຊນສນ຺ນິຘິເຠສຊ຺ຊສິກ຺ຂາປທານໍ ວເສນ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິເມສຸ ຈ ປນ ຈຕູສຸ ກາລິເກສຸ ຍາວກາລິກໍ ຍາມກາລິກນ຺ຕິ ອິທເມວ ທ຺ວຍໍ ອນ຺ໂຕວຸຕ຺ຖກຎ຺ເຈວ ສນ຺ນິຘິກາຣກຎ຺ຈ ໂຫຕິ, ສຕ຺ຕາຫກາລິກຎ຺ຈ ຍາວຊີວິກຎ຺ຈ ອກປ຺ປິຍກຸຏິຍໍ ນິກ຺ຂິປິຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ສນ຺ນິຘິມ຺ປິ ນ ຊເນຕີຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ.

ປຎ຺ຈເຠສຊ຺ຊກຖາ

ປຎ຺ຈເຠສຊ຺ຊກຖາຍໍ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕານິ ປຎ຺ຈ ເຠສຊ຺ຊານິ ກາເລ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ກາເລ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໑) ວຈນໂຕ ສາຣທິເກນ ອາພາເຘນ ຜຸຏ຺ຐານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຍາຄຸປິ ປີຕາ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ, ຠຕ຺ຕມ຺ປິ ຠຸຕ຺ຕໍ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ, ເຕ ເຕນ ກິສາ ໂຫນ຺ຕິ ລູຂາ ທຸພ຺ພຓ຺ຓາ ອຸປ຺ປຓ຺ຑຸປ຺ປຓ຺ຑຸກຊາຕາ ຘມນິສນ຺ຖຕຄຕ຺ຕາ. ເຕສໍ ຍໍ ເຠສຊ຺ຊຎ຺ເຈວ ອສ຺ສ ເຠສຊ຺ຊສມ຺ມຕຎ຺ຈ, ໂລກສ຺ສ ອາຫາຣຕ຺ຖຎ຺ຈ ຜເຣຍ຺ຍ, ນ ຈ ໂອຬາຣິໂກ ອາຫາໂຣ ປຎ຺ຎາເຍຍ຺ຍ. ຕຕ຺ຣິມານິ ປຎ຺ຈ ເຠສຊ຺ຊານິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສປ຺ປິ ນວນີຕໍ ເຕລໍ ມຘຸ ຜາຓິຕໍ, ຕານິ ເຠສຊ຺ຊານິ ກາເລ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ກາເລ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ສາຣທິເກນ ອາພາເຘນາຕິ ສຣທກາເລ ອຸປ຺ປນ຺ເນນ ປິຕ຺ຕາພາເຘນ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ກາເລ ວສ຺ໂສທເກນປິ ເຕເມນ຺ຕິ, ກທ຺ທມມ຺ປິ ມທ຺ທນ຺ຕິ, ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ອາພາໂຘປິ ຂໂຣ ໂຫຕິ, ເຕນ ເຕສໍ ປິຕ຺ຕໍ ໂກຏ຺ຐພ຺ຠນ຺ຕຣຄຕໍ ໂຫຕິ. ອາຫາຣຕ຺ຖຎ຺ຈ ຜເຣຍ຺ຍາຕິ ອາຫາຣຕ຺ຖໍ ສາເຘຍ຺ຍາ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໒໖໐) ວຸຕ຺ຕໍ. ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໒.໒໖໐) ‘‘ປິຕ຺ຕໍ ໂກຏ຺ຐພ຺ຠນ຺ຕຣຄຕໍ ໂຫຕີຕິ ພຫິສຣີເຣ ພ຺ຍາເປຕ຺ວາ ຐິຕໍ ອພທ຺ຘປິຕ຺ຕໍ ໂກຏ຺ຐພ຺ຠນ຺ຕຣຄຕໍ ໂຫຕິ, ເຕນ ປິຕ຺ຕໍ ກຸປິຕໍ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍໍ (ວຊິຣ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໒໖໐) ‘‘ຍໍ ເຠສຊ຺ຊຎ຺ເຈວ ອສ຺ສາຕິ ປຣໂຕ ‘ຕທຸຠເຍນ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ກິສາ ໂຫນ຺ຕີ’ຕິອາທິນາ ວິໂຣຘທສ຺ສນໂຕ ນິທານານເປກ຺ຂໍ ຍຖາລາຠວເສນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍຖານິທານໍ ກສ຺ມາ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເຈ? ຕທຎ຺ຎາເປກ຺ຂາຘິປ຺ປາຍໂຕ. ສພ຺ພພຸທ຺ຘກາເລປິ ຫິ ສປ຺ປິອາທີນໍ ສຕ຺ຕາຫກາລິກຠາວາເປກ຺ໂຂຕິ. ຕຖາ ວຈເນນ ຠຄວໂຕ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຕເນວ ‘ອາຫາຣຕ຺ຖຎ຺ຈ ຜເຣຍ຺ຍ, ນ ຈ ໂອຬາຣິໂກ ອາຫາໂຣ ປຎ຺ຎາເຍຍ຺ຍາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ຫິ ກາເລ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ກາເລ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ ກາລປຣິຈ຺ເຉໂທ ນ ກໂຕ, ກຸໂຕເຍວ ປນ ລພ຺ຠາ ຕທຎ຺ຎາເປກ຺ຂາຘິປ຺ປາໂຍ ຠຄວຕາ ມູລເຠສຊ຺ຊາທີນິ ຕານິ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຍາວຊີວນ຺ຕິ ກາລປຣິຈ຺ເຉໂທ. ຍໍ ປນ ‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕານິ ເຠສຊ຺ຊານິ ກາເລ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ກາເລ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸ’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໐) ວຈນໍ, ຕໍ ‘ສນ຺ນິຘິໍ ກຕ຺ວາ ອປຣາປຣສ຺ມິໍ ທິວເສ ກາເລ ເອວ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ອນຸຊານາມີ’ຕິ ອຘິປ຺ປາຍໂຕ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຎ຺ຎຖາ ອຕິສຍຕ຺ຕາ ຠຄວໂຕ ‘ຍໍ ເຠສຊ຺ຊຎ຺ເຈວ ອສ຺ສາ’ຕິອາທິວິຕກ຺ກຸປ຺ປາໂທ ນ ສມ຺ຠວຕິ. ປຓີຕໂຠຊນານຸມຕິຍາ ປສິທ຺ຘຕ຺ຕາ ອາພາຘານຸຣູປສປ຺ປາຍາເປກ຺ຂາຍ ວຸຕ຺ຕານີຕິ ເຈ? ຕຎ຺ຈ ນ, ‘ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍາ’ຕິ ກິສາທິຠາວາປຕ຺ຕິທສ຺ສນໂຕ. ຍຖາ ອຸຈ຺ຉຸຣສໍ ອຸປາທາຍ ຜາຓິຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຖາ ນວນີຕໍ ອຸປາທາຍ ສປ຺ປີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໂຕ ນວນີຕໍ ວິສຸໍ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ເຈ? ນ ວິເສສທສ຺ສນາຘິປ຺ປາຍໂຕ. ຍຖາ ຜາຓິຕຄ຺ຄຫເຓນ ສິທ຺ເຘປິ ປຣໂຕ ອຸຈ຺ຉຸຣໂສ ວິສຸໍ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ ອຸຈ຺ຉຸສາມຎ຺ຎໂຕ ຄຸໂຬທກຏ຺ຐາເນ ຐປນາຘິປ຺ປາຍໂຕ, ຕຖາ ນວນີເຕ ວິເສສວິຘິທສ຺ສນາຘິປ຺ປາຍໂຕ ນວນີຕໍ ວິສຸໍ ອນຸຎ຺ຎາຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວິເສສວິຘິ ປນສ຺ສ ເຠສຊ຺ຊສິກ຺ຂາປທຏ຺ຐກຖາວເສນ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໖໑໙-໖໒໑) ເວທິຕພ຺ໂພ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ‘ປຈິຕ຺ວາ ສປ຺ປິໍ ກຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸກາເມນ ອໂຘຕມ຺ປິ ປຈິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ສປ຺ປິ ປກ຺ກາວ ໂຫຕິ, ນາປກ຺ກາ, ຕຖາ ຜາຓິຕມ຺ປິ. ນວນີຕໍ ອປກ຺ກເມວາ’’ຕິອາທິ.

ທຸຕິຍເຠສຊ຺ຊກຖາ

ທຸຕິຍເຠສຊ຺ຊກຖາຍໍ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕານິ ປຎ຺ຈ ເຠສຊ຺ຊານິ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ກາເລປິ ວິກາເລປິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໑) ວຈນໂຕ ‘‘ຕານິ ປຎ຺ຈ ເຠສຊ຺ຊານິ ກາເລ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ກາເລ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕານໍ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຍານິປິ ຕານິ ປາກຕິການິ ລູຂານິ ໂຠຊນານິ, ຕານິ ນຈ຺ຉາເທນ຺ຕິ, ປເຄວ ເສເນສິຕານິ. ເຕ ເຕນ ເຈວ ສາຣທິເກນ ອາພາເຘນ ຜຸຏ຺ຐາ ອິມິນາ ຈ ຠຕ຺ຕາຈ຺ຉາທເກນ ຕທຸຠເຍນ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ກິສາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ກາເລປິ ວິກາເລປີຕິ ອນຸຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ວິກາເລປິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ນຈ຺ຉາເທນ຺ຕີຕິ ນ ຊີຣນ຺ຕິ, ນ ວາຕໂຣຄໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ເສເນສິຕານີຕິ ສິນິທ຺ຘານິ. ຠຕ຺ຕາຈ຺ຉາທເກນາຕິ ຠຕ຺ຕໍ ອໂຣຈິເກນາ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໒໖໑) ວຸຕ຺ຕໍ, ຏີກາສຸ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓.໒໖໑; ວິ. ວິ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໒.໒໖໑-໒໖໒) ປນ ‘‘ນຈ຺ຉາເທນ຺ຕີຕິ ຣຸຈິໍ ນ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ວຸຕ຺ຕໍ, ມຫາວິຠງ຺ເຄ (ປາຣາ. ໖໒໒) ປນ ‘‘ຍານິ ໂຂ ປນ ຕານິ ຄິລານານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຏິສາຍນີຍານິ ເຠສຊ຺ຊານິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສປ຺ປິ ນວນີຕໍ ເຕລໍ ມຘຸ ຜາຓິຕໍ, ຕານິ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫປຣມໍ ສນ຺ນິຘິກາຣກໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພານິ, ຕໍ ອຕິກ຺ກາມຍໂຕ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ ວຈນໂຕ ອິເມສໍ ປຎ຺ຈເຠສຊ຺ຊານໍ ສຕ຺ຕາຫກາລິກຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ, ອິຘ ປນ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິວເສນ ວຸຕ຺ໂຕຕິ.

ວສາເຠສຊ຺ຊກຖາ

ວສາເຠສຊ຺ຊກຖາຍໍ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວສານິ ເຠສຊ຺ຊານິ ອຈ຺ຉວສໍ ມຈ຺ຉວສໍ ສຸສຸກາວສໍ ສູກຣວສໍ ຄທ຺ຣຠວສໍ ກາເລ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ກາເລ ນິປ຺ປກ຺ກໍ ກາເລ ສໍສຏ຺ຐໍ ເຕລປຣິໂຠເຄນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ. ວິກາເລ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ວິກາເລ ນິປ຺ປກ຺ກໍ ວິກາເລ ສໍສຏ຺ຐໍ, ຕຎ຺ເຈ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ຕິຓ຺ຓໍ ທຸກ຺ກຏານໍ. ກາເລ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ວິກາເລ ນິປ຺ປກ຺ກໍ ວິກາເລ ສໍສຏ຺ຐໍ, ຕຎ຺ເຈ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ທຸກ຺ກຏານໍ. ກາເລ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ກາເລ ນິປ຺ປກ຺ກໍ ວິກາເລ ສໍສຏ຺ຐໍ, ຕຎ຺ເຈ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ກາເລ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ກາເລ ນິປ຺ປກ຺ກໍ ກາເລ ສໍສຏ຺ຐໍ, ຕຎ຺ເຈ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໒). ຕຕ຺ຖ ‘‘ກາເລ ປຏິຄ຺ຄຫິຕນ຺ຕິອາທີສຸ ມຊ຺ຌນ຺ຫິເກ ອວີຕິວຕ຺ເຕ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຈິຕ຺ວາ ປຣິສ຺ສາເວຕ຺ວາ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕລປຣິໂຠເຄນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸນ຺ຕິ ສຕ຺ຕາຫກາລິກເຕລປຣິໂຠເຄນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸ’’ນ຺ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໒໖໒) ວຸຕ຺ຕໍ, ຏີກາສຸ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓.໒໖໒; ວິ. ວິ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໒.໒໖໑-໒໖໒) ປນ ‘‘ສຸສຸກາຕິ ສມຸທ຺ເທ ຠວາ ເອກາ ມຈ຺ຉຊາຕິ, ກຸມ຺ຠິລາຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ສໍສຏ຺ຐນ຺ຕິ ປຣິສ຺ສາວິຕໍ. ເຕລປຣິໂຠເຄນາຕິ ສຕ຺ຕາຫກາລິກປຣິໂຠຄໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ເຫຏ຺ຐາ ຈຕຸກາລິກກຖາຍໍ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ.

ມູລເຠສຊ຺ຊກຖາ

ມູລເຠສຊ຺ຊກຖາຍໍ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມູລານິ ເຠສຊ຺ຊານິ, ຫລິທ຺ທິໍ ສິງ຺ຄິເວຣໍ ວຈໍ ວຈຕ຺ຕໍ ອຕິວິສໍ ກຏຸກໂຣຫິຓິໍ ອຸສີຣໍ ຠທ຺ທມຸຕ຺ຕກໍ, ຍານິ ວາ ປນຎ຺ຎານິປິ ອຕ຺ຖິ ມູລານິ ເຠສຊ຺ຊານິ ເນວ ຂາທນີເຍ ຂາທນີຍຕ຺ຖໍ ຜຣນ຺ຕິ, ນ ໂຠຊນີເຍ ໂຠຊນີຍຕ຺ຖໍ ຜຣນ຺ຕິ, ຕານິ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ປຣິຫຣິຕຸໍ, ສຕິ ປຈ຺ຈເຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ. ອສຕິ ປຈ຺ຈເຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ວຈຕ຺ຕນ຺ຕິ ເສຕວຈໍ. ເສສໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕເມວ.

ປິຏ຺ຐເຠສຊ຺ຊກຖາ

ປິຏ຺ຐເຠສຊ຺ຊກຖາຍໍ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິສທໍ ນິສທໂປຕກ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໓) ວຈນໂຕ ປິສິເຕຫິ ຈຸຓ຺ຓກເຕຫິ ມູລເຠສຊ຺ເຊຫິ ອຕ຺ເຖ ສຕິ ນິສທຎ຺ຈ ນິສທໂປຕກຎ຺ຈ ປຣິຫຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຖ ນິສທໍ ນິສທໂປຕກນ຺ຕິ ປິສນສິລາ ຈ ປິສນໂປໂຕ ຈ. ນິສທນ຺ຕິ ປິສນ຺ຕິ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓໍ ກໂຣນ຺ຕິ ມູລເຠສຊ຺ຊາທໂຍ ເອຕ຺ຖາຕິ ນິສທໍ, ປິສນສິລາ. ນິສທນ຺ຕິ ປິສນ຺ຕິ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓໍ ກໂຣນ຺ຕິ ມູລເຠສຊ຺ຊາທໂຍ ເອເຕນາຕິ ນິສທໍ, ໂປເສຕພ຺ໂພຕິ ໂປໂຕ, ທາຣໂກ. ຂຸທ຺ທກປ຺ປມາຓຕາຍ ໂປໂຕ ວິຍາຕິ ໂປໂຕ, ນິສທຎ຺ຈ ຕໍ ໂປໂຕ ຈາຕິ ນິສທໂປໂຕ, ຕໍ ນິສທໂປຕກໍ. ນິປຸພ຺ພສທ ຈຸຓ຺ຓກຣເຓຕິ ຘາຕຸ.

ກສາວເຠສຊ຺ຊກຖາ

ກສາວເຠສຊ຺ຊກຖາຍໍ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກສາວານິ ເຠສຊ຺ຊານິ ນິມ຺ພກສາວໍ ກຸຏຊກສາວໍ ປໂຏລກສາວໍ ຜຄ຺ຄວກສາວໍ ນຕ຺ຕມາລກສາວໍ, ຍານິ ວາ ປນຎ຺ຎານິປິ ອຕ຺ຖິ ກສາວານິ ເຠສຊ຺ຊານິ ເນວ ຂາທນີເຍ ຂາທນີຍຕ຺ຖໍ ຜຣນ຺ຕິ, ນ ໂຠຊນີເຍ ໂຠຊນີຍຕ຺ຖໍ ຜຣນ຺ຕິ, ຕານິ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ປຣິຫຣິຕຸໍ, ສຕິ ປຈ຺ຈເຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ, ອສຕິ ປຈ຺ຈເຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໓) ວຈນໂຕ ຕານິປິ ກສາວເຠສຊ຺ຊານິ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ປຣິຫຣິຕຸໍ ສຕິ ປຈ຺ຈເຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຖ ຜຄ຺ຄວນ຺ຕິ ລຕາຊາຕິ. ນຕ຺ຕມາລນ຺ຕິ ກຣຎ຺ຊໍ. ‘‘ກສາເວຫີຕິ ຕຈາທີນິ ອຸທເກ ຕາເປຕ຺ວາ ຄຫິຕອູສເຣຫີ’’ຕິ ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໒.໒໖໓) ວຸຕ຺ຕໍ.

ປຓ຺ຓເຠສຊ຺ຊກຖາ

ປຓ຺ຓເຠສຊ຺ຊກຖາຍໍ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຓ຺ຓານິ ເຠສຊ຺ຊານິ ນິມ຺ພປຓ຺ຓໍ ກຸຏຊປຓ຺ຓໍ ປໂຏລປຓ຺ຓໍ ນຕ຺ຕມາລປຓ຺ຓໍ ຜຄ຺ຄວປຓ຺ຓໍ ສຸລສິປຓ຺ຓໍ ກປ຺ປາສປຓ຺ຓໍ, ຍານິ ວາ ປນຎ຺ຎານິປິ ອຕ຺ຖິ ປຓ຺ຓານິ ເຠສຊ຺ຊານິ ເນວ ຂາທນີເຍ ຂາທນີຍຕ຺ຖໍ ຜຣນ຺ຕິ, ນ ໂຠຊນີເຍ ໂຠຊນີຍຕ຺ຖໍ ຜຣນ຺ຕິ, ຕານິ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ປຣິຫຣິຕຸໍ, ສຕິ ປຈ຺ຈເຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ, ອສຕິ ປຈ຺ຈເຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໓) ວຈນໂຕ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍຕ຺ຖໍ ອຜຣນ຺ຕານິ ຕານິປິ ປຓ຺ຓານິ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ປຣິຫຣິຕຸໍ, ສຕິ ປຈ຺ຈເຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຈ຺ຉວສນ຺ຕິອາທີສຸ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍວຓ຺ຓນາຍໍ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໖໒໓) ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ມູລເຠສຊ຺ຊາທິວິນິຈ຺ຉໂຍປິ ຂຸທ຺ທກວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ, ຕສ຺ມາ ອິຘ ຍໍ ຍໍ ປຸພ຺ເພ ອວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ຕເທວ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມ.

ຜລເຠສຊ຺ຊກຖາ

ຜລເຠສຊ຺ຊກຖາຍໍ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຜລານິ ເຠສຊ຺ຊານິ ພິຬງ຺ຄໍ ປິປ຺ປລິໍ ມຣິຈໍ ຫຣີຕກໍ ວິຠີຕກໍ ອາມລກໍ ໂຄຏ຺ຐຜລໍ, ຍານິ ວາ ປນຎ຺ຎານິປິ ອຕ຺ຖິ ຜລານິ ເຠສຊ຺ຊານິ ເນວ ຂາທນີເຍ ຂາທນີຍຕ຺ຖໍ ຜຣນ຺ຕິ, ນ ໂຠຊນີເຍ ໂຠຊນີຍຕ຺ຖໍ ຜຣນ຺ຕິ, ຕານິ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ປຣິຫຣິຕຸໍ, ສຕິ ປຈ຺ຈເຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ, ອສຕິ ປຈ຺ຈເຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໓) ວຈນໂຕ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍຕ຺ຖໍ ອຜຣນ຺ຕານິ ຕານິ ຜລານິ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ປຣິຫຣິຕຸໍ, ສຕິ ປຈ຺ຈເຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ.

ຊຕຸເຠສຊ຺ຊກຖາ

ຊຕຸເຠສຊ຺ຊກຖາຍໍ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊຕູນິ ເຠສຊ຺ຊານິ ຫິງ຺ຄຸໍ ຫິງ຺ຄຸຊຕຸໍ ຫິງ຺ຄຸສິປາຏິກໍ ຕກໍ ຕກປຕ຺ຕິໍ ຕກປຓ຺ຓິໍ ສຊ຺ຊຸລສໍ, ຍານິ ວາ ປນຎ຺ຎານິປິ ອຕ຺ຖິ ຊຕູນິ ເຠສຊ຺ຊານິ ເນວ ຂາທນີເຍ ຂາທນີຍຕ຺ຖໍ ຜຣນ຺ຕິ, ນ ໂຠຊນີເຍ ໂຠຊນີຍຕ຺ຖໍ ຜຣນ຺ຕິ, ຕານິ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ປຣິຫຣິຕຸໍ, ສຕິ ປຈ຺ຈເຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ, ອສຕິ ປຈ຺ຈເຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໓) ວຈນໂຕ ຕານິ ຊຕູນິ ເຠສຊ຺ຊານິ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ປຣິຫຣິຕຸໍ, ສຕິ ປຈ຺ຈເຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຖ ຫິງ຺ຄຸຫິງ຺ຄຸຊຕຸຫິງ຺ຄຸສິປາຏິກາ ຫິງ຺ຄຸຊາຕິໂຍເຍວ. ຕກຕກປຕ຺ຕິຕກປຓ຺ຓໂຍ ລາຂາຊາຕິໂຍ.

ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍໍ (ວຊິຣ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໒໖໓) ປນ ‘‘ຫິງ຺ຄຸຊຕຸ ນາມ ຫິງ຺ຄຸຣຸກ຺ຂສ຺ສ ທຓ຺ຑປລ຺ລວປວາຬປາກນິປ຺ຜນ຺ນາ. ຫິງ຺ຄຸສິປາຏິກາ ນາມ ຕສ຺ສ ມູລສາຂປາກນິປ຺ຜນ຺ນາ. ຕກໍ ນາມ ຕສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຕຈປາໂກທກໍ. ຕກປຕ຺ຕີຕິ ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕປາໂກທກໍ. ຕກປຓ຺ຓີຕິ ຕສ຺ສ ຜລປາໂກທກໍ. ອຖ ວາ ‘ຕກໍ ນາມ ລາຂາ. ຕກປຕ຺ຕີຕິ ກິຕ຺ຕິມໂລຫສາຂາ. ຕກປຓ຺ຓີຕິ ປກ຺ກລາຂາ’ຕິ ລິຂິຕໍ. ສຕິ ປຈ຺ຈເຍຕິ ເອຕ຺ຖ ສຕິປຈ຺ຈຍຕາ ຄິລານາຄິລານວເສນ ທ຺ວິຘາ ເວທິຕພ຺ພາ. ວິກາລໂຠຊນສິກ຺ຂາປທສ຺ສ ຫິ ອນາປຕ຺ຕິວາເຣ ຍາມກາລິກາທີນໍ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ອວິເສເສນ ສຕິປຈ຺ຈຍຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ອິມສ຺ມິໍ ຂນ຺ຘເກ ‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄິລານສ຺ສ ຄຸຬໍ ອຄິລານສ຺ສ ຄຸໂຬທກໍ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄິລານສ຺ສ ໂລຓໂສວີຣກໍ, ອຄິລານສ຺ສ ອຸທກສມ຺ຠິນ຺ນ’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໗໓) ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ສິທ຺ຘໍ ‘ສຕິປຈ຺ຈຍຕາ ຄິລານາຄິລານວເສນ ທຸວິຘາ’ຕິ, ອຎ຺ຎຖາ ອສຕິ ປຈ຺ຈເຍ ຄຸໂຬທກາທິ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຕໂຕ ຈ ປາຬິວິໂຣໂຘ. ອາຫາຣຕ຺ຖນ຺ຕິ ອາຫາຣປໂຍຊນໍ, ອາຫາຣກິຈ຺ຈຍາປນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖຕິ ຈ. ເຕລປຣິໂຠເຄນາຕິ ສຕ຺ຕາຫກາລິກປຣິໂຠເຄນ. ປິຏ຺ເຐຫີຕິ ປິສິຕເຕເລຫິ. ໂກຏ຺ຐຜລນ຺ຕິ ໂກຏ຺ຐຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຜລໍ, ມທນຜລໍ ວາຕິ ຈ ລິຂິຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ໂລຓເຠສຊ຺ຊກຖາ

ໂລຓເຠສຊ຺ຊກຖາຍໍ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລຓານິ ເຠສຊ຺ຊານິ ສາມຸທ຺ທິກໍ ກາຬໂລຓໍ ສິນ຺ຘວໍ ອຸພ຺ຠິທໍ ພິລໍ, ຍານິ ວາ ປນຎ຺ຎານິປິ ອຕ຺ຖິ ໂລຓານິ ເຠສຊ຺ຊານິ ເນວ ຂາທນີເຍ ຂາທນີຍຕ຺ຖໍ ຜຣນ຺ຕິ, ນ ໂຠຊນີເຍ ໂຠຊນີຍຕ຺ຖໍ ຜຣນ຺ຕິ, ຕານິ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ປຣິຫຣິຕຸໍ, ສຕິ ປຈ຺ຈເຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ, ອສຕິ ປຈ຺ຈເຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໓) ວຈນໂຕ ຕານິ ໂລຓານິ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ປຣິຫຣິຕຸໍ, ສຕິ ປຈ຺ຈເຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຖ ສາມຸທ຺ທນ຺ຕິ ສມຸທ຺ທຕີເຣ ວາລຸກໍ ວິຍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ. ກາຬໂລຓນ຺ຕິ ປກຕິໂລຓໍ. ສິນ຺ຘວນ຺ຕິ ເສຕວຓ຺ຓໍ ປພ຺ພເຕ ອຸຏ຺ຐຫຕິ. ອຸພ຺ຠິທນ຺ຕິ ຠູມິໂຕ ອງ຺ກຸຣໍ ວິຍ ອຸຏ຺ຐຫຕິ. ພິລນ຺ຕິ ທພ຺ພສມ຺ຠາເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຈິຕໍ, ຕໍ ຣຕ຺ຕວຓ຺ຓໍ. ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓.໒໖໓) ປນ ‘‘ອຸພ຺ຠິທໍ ນາມ ອູສຣປໍສຸມຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໒.໒໖໓) ປນ ‘‘ອຸພ຺ຠິທນ຺ຕິ ອູສຣປໍສຸມຍໍ ໂລຓໍ. ພິລນ຺ຕິ ໂລຓວິເສໂສ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍມ຺ປິ ຕເຖວ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຈຸຓ຺ຓກຖາ

ຈຸຓ຺ຓກຖາຍໍ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍສ຺ສ ກຓ຺ຑຸ ວາ ປີຬກາ ວາ ອສ຺ສາໂວ ວາ ຖຸລ຺ລກຈ຺ຉຸ ວາ ອາພາໂຘ ກາໂຍ ວາ ທຸຄ຺ຄນ຺ໂຘ ຈຸຓ຺ຓານິ ເຠສຊ຺ຊານິ, ອຄິລານສ຺ສ ຉກຓໍ ມຕ຺ຕິກໍ ຣຊນນິປ຺ປກ຺ກໍ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸທຸກ຺ຂລໍ ມຸສລ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໔). ‘‘ກາໂຍ ວາ ທຸຄ຺ຄນ຺ໂຘຕິ ກສ຺ສຈິ ອສ຺ສາທີນໍ ວິຍ ກາຍຄນ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສປິ ສິຣີສໂກສຸມ຺ພາທິຈຸຓ຺ຓານິ ວາ ຄນ຺ຘຈຸຓ຺ຓານິ ວາ ສພ຺ພານິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ຉກຓນ຺ຕິ ໂຄມຍໍ. ຣຊນນິປ຺ປກ຺ກນ຺ຕິ ຣຊນກສຏໍ, ປາກຕິກຈຸຓ຺ຓມ຺ປິ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ອຸທເກນ ເຕເມຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ເອຕມ຺ປິ ຣຊນນິປ຺ປກ຺ກສງ຺ຂເມວ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໒໖໔) ວຸຕ຺ຕໍ. ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓.໒໖໔) ປນ ‘‘ຉກຓນ຺ຕິ ໂຄມຍໍ. ປາກຕິກຈຸຓ຺ຓໍ ນາມ ອປກ຺ກກສາວຈຸຓ຺ຓໍ. ເຕນ ຐເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຘຈຸຓ຺ຓໍ ສພ຺ພໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວທນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິມຕິວິໂນທນິຍມ຺ປິ (ວິ. ວິ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໒.໒໖໔-໒໖໕) ‘‘ຉກຓນ຺ຕິ ໂຄມຍໍ. ປາກຕິກຈຸຓ຺ຓນ຺ຕິ ອປກ຺ກກສາວຈຸຓ຺ຓໍ, ຄນ຺ຘຈຸຓ຺ຓໍ ປນ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍມ຺ປິ (ວຊິຣ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໒໖໔) ‘‘ຉກຓນ຺ຕິ ໂຄມຍໍ. ປາກຕິກຈຸຓ຺ຓໍ ນາມ ອປກ຺ກກສາວຈຸຓ຺ຓໍ. ເຕນ ຐເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຘຈຸຓ຺ຓໍ ສພ຺ພໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວທນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຸຓ຺ຓຈາລິນິ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໔) ວຈນໂຕ ຄິລານານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຈຸຓ຺ເຓຫິ ເຠສຊ຺ເຊຫິ ຈາລິເຕຫິ ອຕ຺ເຖ ສຕິ ຈຸຓ຺ຓຈາລິນີ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸສ຺ສຈາລິນິ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໔) ວຈນໂຕ ສຓ຺ເຫຫິ ຈຸຓ຺ເຓຫິ ອຕ຺ເຖ ສຕິ ທຸສ຺ສຈາລິນີ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ຈຸຓ຺ຓຈາລິນິນ຺ຕິ ອຸທຸກ຺ຂເລ ໂກຏ຺ຏິຕຈຸຓ຺ຓປຣິສ຺ສາວນິ’’ນ຺ຕິ ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໒.໒໖໔-໒໖໕) ວຸຕ຺ຕໍ. ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍມ຺ປິ (ວຊິຣ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໒໖໔) ‘‘ຈາລິເຕຫີຕິ ປຣິສ຺ສາວິເຕຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອມນຸສ຺ສິກາພາຘກຖາ

ອມນຸສ຺ສິກາພາຘກຖາຍໍ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອມນຸສ຺ສິກາພາເຘ ອາມກມໍສໍ ອາມກມໍສໂລຫິຕ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໔) ວຈນໂຕ ຍສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາມກມໍສໍ ຂາທິຕສ຺ສ ອາມກໂລຫິຕໍ ປິວິຕສ຺ສ ໂສ ອມນຸສ຺ສາພາໂຘ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອາມກມໍສຎ຺ຈ ຂາທິ, ອາມກໂລຫິຕຎ຺ຈ ປິວີຕິ ນ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸ ຂາທິ, ນ ປິວິ, ອມນຸສ຺ໂສ ຂາທິຕ຺ວາ ຈ ປິວິຕ຺ວາ ຈ ປກ຺ກນ຺ໂຕ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕສ຺ສ ໂສ ອມນຸສ຺ສິກາພາໂຘ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠີ’’ຕິ.

ອຎ຺ຊນກຖາ

ອຎ຺ຊນກຖາຍໍ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຊນໍ ກາຬຎ຺ຊນໍ ຣສຎ຺ຊນໍ ໂສຕຎ຺ຊນໍ ເຄຣຸກໍ ກປລ຺ລ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໕) ວຈນໂຕ ຠິກ຺ຂູນໍ ຈກ຺ຂຸໂຣເຄ ສຕິ ອຎ຺ຊນາທີນິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອຎ຺ຊນນ຺ຕິ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກວຈນເມຕໍ. ກາຬຎ຺ຊນນ຺ຕິ ເອກາ ອຎ຺ຊນຊາຕິ. ຣສຎ຺ຊນນ຺ຕິ ນານາສມ຺ຠາເຣຫິ ກຕໍ. ໂສຕຎ຺ຊນນ຺ຕິ ນທີໂສຕາທີສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກອຎ຺ຊນໍ. ເຄຣຸໂກ ນາມ ສຸວຓ຺ຓເຄຣຸໂກ. ກປລ຺ລນ຺ຕິ ທີປສິຂໂຕ ຄຫິຕມສີ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໒໖໔) ວຸຕ຺ຕໍ. ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓.໒໖໕) ‘‘ສຸວຓ຺ຓເຄຣຸໂກຕິ ສຸວຓ຺ຓຕຸຕ຺ຖາທີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິມຕິວິໂນທນິຍມ຺ປິ (ວິ. ວິ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໒.໒໖໔-໒໖໕) ຕເຖວ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈນ຺ທນໍ ຕຄຣໍ ກາຬານຸສາຣິຍໍ ຕາລີສໍ ຠທ຺ທມຸຕ຺ຕກ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໕) ວຈນໂຕ ອຎ຺ຊນູປປິສເນຫິ ອຕ຺ເຖ ສຕິ ອິມານິ ຈນ຺ທນາທີນິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຈນ຺ທນນ຺ຕິ ໂລຫິຕຈນ຺ທນາທິກໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຈນ຺ທນໍ. ຕຄຣາທີນິ ປາກຏານິ. ອຎ຺ຎານິປິ ນີລຸປ຺ປລາທີນິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິເຍວ. ອຎ຺ຊນູປປິສເນຫີຕິ ອຎ຺ຊເນຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ປິສິຕພ຺ເພຫິ. ນ ຫິ ກິຎ຺ຈິ ອຎ຺ຊນູປປິສນໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໒໖໔) ຏີກາຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓.໒໖໕) ປນ ‘‘ອຎ຺ຊນູປປິສນນ຺ຕິ ອຎ຺ຊນຕ຺ຖາຍ ອຸປປິສິຕພ຺ພໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຈຸຓ຺ຓຊາຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໒.໒໖໔-໒໖໕) ປນ ‘‘ປາຬິຍໍ ອຎ຺ຊນູປປິສນນ຺ຕິ ອຎ຺ຊເນ ອຸປເນຕຸໍ ປິສິຕພ຺ພເຠສຊ຺ຊ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຊນິ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໕) ວຈນໂຕ ອຎ຺ຊນຐປນຏ຺ຐານໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸຈ຺ຈາວຈາ ອຎ຺ຊນີ ຘາເຣຕພ຺ພາ, ໂຍ ຘາເຣຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐິມຍໍ ທນ຺ຕມຍໍ ວິສາຓມຍໍ ນຬມຍໍ ເວຬຸມຍໍ ກຏ຺ຐມຍໍ ຊຕຸມຍໍ ໂລຫມຍໍ ສງ຺ຂນາຠິມຍ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໕) ວຈນໂຕ ເອຕານິ ກປ຺ປິຍານິ. ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐິມຍນ຺ຕິ ມນຸສ຺ສຏ຺ຐິໍ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສອຏ຺ຐິມຍໍ. ທນ຺ຕມຍນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖິທນ຺ຕາທິສພ຺ພທນ຺ຕມຍໍ. ວິສາຓມເຍປິ ອກປ຺ປິຍໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ນຬມຍາທໂຍ ເອກນ຺ຕກປ຺ປິຍາເຍວ.

‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປິຘານ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໕) ວຈນໂຕ ອຎ຺ຊນີອປິຘານມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຕ຺ຕເກນ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊນິຍາ ພນ຺ຘິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໕) ວຈນໂຕ ອປິຘານໍ ສຸຕ຺ຕເກນ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊນິຍາ ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຕ຺ຕເກນ ສິພ຺ເພຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໕) ວຈນໂຕ ອປຕນຕ຺ຖາຍ ອຎ຺ຊນີສຸຕ຺ຕເກນ ສິພ຺ເພຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຊນິສລາກ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໕) ວຈນໂຕ ອຎ຺ຊນິສລາກມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸຈ຺ຈາວຈາ ອຎ຺ຊນິສລາກາ ຘາເຣຕພ຺ພາ, ໂຍ ຘາເຣຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐິມຍໍ…ເປ… ສງ຺ຂນາຠິມຍ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໕) ວຈນໂຕ ເອຕາເຍວ ອຎ຺ຊນິສລາກາ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສລາກຏ຺ຐານິຍ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໕) ວຈນໂຕ ອຎ຺ຊນິສລາກຏ຺ຐານິຍມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຖ ສລາກຏ຺ຐານິຍນ຺ຕິ ຍຕ຺ຖ ສລາກໍ ໂອທຫນ຺ຕິ, ຕໍ ສຸສິຣທຓ຺ຑກໍ ວາ ຖວິກໍ ວາ ອນຸຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຊນິຕ຺ຖວິກ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໕) ວຈນໂຕ ຖວິກມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອໍສພທ຺ຘກໍ ພນ຺ຘນສຸຕ຺ຕກ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໕) ວຈນໂຕ ອຎ຺ຊນິຕ຺ຖວິກາຍ ອໍເສ ລຄ຺ຄນຕ຺ຖາຍ ອໍສພທ຺ຘກມ຺ປິ ພນ຺ຘນສຸຕ຺ຕກມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ.

ນຕ຺ຖຸກຖາ

ນຕ຺ຖຸກຖາຍໍ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຸທ຺ຘນິ ເຕລກ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໖) ວຈນໂຕ ສີສາຠິຕາປສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ມຸທ຺ຘນິ ເຕລໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ນຕ຺ຖຸກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໖) ວຈນໂຕ ນກ຺ຂມນີເຍ ສຕິ ນຕ຺ຖຸກມ຺ມໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ນຕ຺ຖຸກຣຓິ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໖) ວຈນໂຕ ນຕ຺ຖຸຍາ ອຄຬນຕ຺ຖໍ ນຕ຺ຖຸກຣຓີ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸຈ຺ຈາວຈາ ນຕ຺ຖຸກຣຓີ ຘາເຣຕພ຺ພາ, ໂຍ ຘາເຣຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐິມຍໍ…ເປ… ສງ຺ຂນາຠິມຍ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໖) ວຈນໂຕ ເອຕາເຍວ ນຕ຺ຖຸກຣຓິໂຍ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍມກນຕ຺ຖຸກຣຓິ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໖) ວຈນໂຕ ນຕ຺ຖຸ ວິສມໍ ອາສິຎ຺ຈຍນ຺ຕິ ເຈ, ຍມກນຕ຺ຖຸກຣຓິໍ ຘາເຣຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ຍມກນຕ຺ຖຸກຣຓິນ຺ຕິ ສມໂສ ຕາຫິ ທ຺ວີຫິ ປນາຬິກາຫິ ເອກໍ ນຕ຺ຖຸກຣຓິໍ.

ຘູມເນຕ຺ຕກຖາ

ຘູມເນຕ຺ຕກຖາຍໍ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘູມໍ ປາຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໖) ວຈນໂຕ ຍມກນຕ຺ຖຸກຣຓິຍາ ນກ຺ຂມນີເຍ ສຕິ ຘູມໍ ປາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘູມເນຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໖) ວຈນໂຕ ຕເມວ ວຏ຺ຏິໍ ອາລິມ຺ເພຕ຺ວາ ປິວນປຈ຺ຈຍາ ກຓ຺ເຐ ທຫນ຺ເຕນ ຘູມເນຕ຺ຕຘູໂມ ປິວິຕພ຺ໂພ. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸຈ຺ຈາວຈານິ ຘູມເນຕ຺ຕານິ ຘາເຣຕພ຺ພານິ, ໂຍ ຘາເຣຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐິມຍໍ…ເປ… ສງ຺ຂນາຠິມຍ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໖) ວຈນໂຕ ເອຕານິ ເອວ ຘູມເນຕ຺ຕານິ ຘາເຣຕພ຺ພານິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປິຘານ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໖) ວຈນໂຕ ປາຓກາທິອປ຺ປວິສນຕ຺ຖໍ ຘູມເນຕ຺ຕຕ຺ຖວິກມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍມກຕ຺ຖວິກ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໖) ວຈນໂຕ ເອກໂຕ ຆໍສິຍມາເນ ສຕິ ຍມກຕ຺ຖວິກໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອໍສພທ຺ຘກໍ ພນ຺ຘນສຸຕ຺ຕກ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໖) ວຈນໂຕ ຘູມເນຕ຺ຕຕ຺ຖວິກສ຺ສ ອໍສພທ຺ຘພນ຺ຘນສຸຕ຺ຕໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ເຕລປາກກຖາ

ເຕລປາກກຖາຍໍ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຕລປາກ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໗) ວຈນໂຕ ວາຕາພາເຘ ສຕິ ເຕລປາໂກ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຖ ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຕລປາກນ຺ຕິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ເຠສຊ຺ຊປກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ສພ຺ພໍ ອນຸຎ຺ຎາຕເມວ ໂຫຕິ. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕິປກ຺ຂິຕ຺ຕມຊ຺ຊໍ ເຕລໍ ປາຕພ຺ພໍ, ໂຍ ປິເວຍ຺ຍ, ຍຖາຘມ຺ໂມ ກາເຣຕພ຺ໂພ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍສ຺ມິໍ ເຕລປາເກ ມຊ຺ຊສ຺ສ ນ ວຓ຺ໂຓ ນ ຄນ຺ໂຘ ນ ຣໂສ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເອວຣູປໍ ມຊ຺ຊປກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ເຕລໍ ປາຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໗) ວຈນໂຕ ຍສ຺ມິໍ ເຕລປາເກ ປກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ມຊ຺ຊສ຺ສ ວຓ຺ໂຓ ວາ ຄນ຺ໂຘ ວາ ຣໂສ ວາ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຕາທິສໍ ເຕລໍ ປິວິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ອຕິປກ຺ຂິຕ຺ຕມຊ຺ຊານີຕິ ອຕິວິຍ ຂິຕ຺ຕມຊ຺ຊານິ, ພຫຸໍ ມຊ຺ຊໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ໂຍຊິຕານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອພ຺ຠຎ຺ຊນໍ ອຘິຏ຺ຐາຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໗) ວຈນໂຕ ອຕິປກ຺ຂິຕ຺ຕມຊ຺ຊຕ຺ຕາ ອປິວິຕພ຺ເພ ເຕເລ ສຕິ ອພ຺ຠຎ຺ຊນໍ ອຘິຏ຺ຐາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິ ຕຸມ຺ພານິ ໂລຫຕຸມ຺ພໍ ກຏ຺ຐຕຸມ຺ພໍ ຜລຕຸມ຺ພ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໗) ວຈນໂຕ ເຕລປກ຺ກຠາຊນານິ ອິມານິ ຕີຓິ ຕຸມ຺ພານິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ.

ເສທກມ຺ມກຖາ

ເສທກມ຺ມກຖາຍໍ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເສທກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໗) ວຈນໂຕ ອງ຺ຄວາເຕ ສຕິ ເສທກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຖ ອງ຺ຄວາໂຕຕິ ຫຕ຺ຖປາເທ ວາໂຕ. ນກ຺ຂມນີໂຍ ໂຫຕິ, ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ຠາຣເສທ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໗) ວຈນໂຕ ເສທກມ຺ເມນ ນກ຺ຂມນີເຍ ສຕິ ສມ຺ຠາຣເສທໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຖ ສມ຺ຠາຣເສທນ຺ຕິ ນານາວິຘປຓ຺ຓສມ຺ຠາຣເສທໍ. ນກ຺ຂມນີໂຍ ໂຫຕິ, ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາເສທ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໗) ວຈນໂຕ ສມ຺ຠາຣເສທນກ຺ຂມນີເຍ ສຕິ ມຫາເສທໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຖ ມຫາເສທນ຺ຕິ ມຫນ຺ຕໍ ເສທໍ, ໂປຣິສປ຺ປມາຓໍ ອາວາຏໍ ອງ຺ຄາຣານໍ ປູເຣຕ຺ວາ ປໍສຸວາລິກາທີຫິ ປິທຫິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນານາວິຘານິ ວາຕຫຣຓປຓ຺ຓານິ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ເຕລມກ຺ຂິເຕນ ຄຕ຺ເຕນ ຕຕ຺ຖ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສມ຺ປຣິວຕ຺ຕນ຺ເຕນ ສຣີຣໍ ເສເທຕຸໍ ອນຸຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນກ຺ຂມນີໂຍ ໂຫຕິ, ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠງ຺ໂຄທກ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໗) ວຈນໂຕ ມຫາເສເທນ ນກ຺ຂມນີເຍ ສຕິ ຠງ຺ໂຄທກໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຖ ຠງ຺ໂຄທກນ຺ຕິ ນານາປຓ຺ຓຠງ຺ຄກຸຖິຕໍ ອຸທກໍ, ເຕຫິ ປຓ຺ເຓຫິ ຈ ອຸທເກນ ຈ ສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ເສເທຕພ຺ໂພ. ນກ຺ຂມນີໂຍ ໂຫຕິ, ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸທກໂກຏ຺ຐກ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໗) ວຈນໂຕ ຠງ຺ໂຄທເກນ ນກ຺ຂມນີເຍ ສຕິ ອຸທກໂກຏ຺ຐກໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຸທກໂກຏ຺ຐກນ຺ຕິ ອຸທກໂກຏ຺ເຐ ຈາຏິໍ ວາ ໂທຓິໍ ວາ ອຸຓ຺ໂຫທກສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປວິສິຕ຺ວາ ເສທກມ຺ມກຣຓໍ ອນຸຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂລຫິຕໂມຈນກຖາ

ໂລຫິຕໂມຈນກຖາຍໍ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລຫິຕໍ ໂມເຈຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໗) ວຈນໂຕ ປພ຺ພວາເຕ ສຕິ ໂລຫິຕໍ ໂມເຈຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຖ ປພ຺ພວາໂຕ ໂຫຕີຕິ ປພ຺ເພ ປພ຺ເພ ວາໂຕ ວິຊ຺ຌຕິ. ໂລຫິຕໍ ໂມເຈຕຸນ຺ຕິ ສຕ຺ຖເກນ ໂລຫິຕໍ ໂມເຈຕຸໍ. ນກ຺ຂມນີໂຍ ໂຫຕິ, ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລຫິຕໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ວິສາເຓນ ຄາເຫຕຸນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໗).

ປາທພ຺ຠຎ຺ຊນກຖາ

ປາທພ຺ຠຎ຺ຊນກຖາຍໍ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາທພ຺ຠຎ຺ຊນ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໗) ວຈນໂຕ ປາເທສຸ ຜລິເຕສຸ ປາທພ຺ຠຎ຺ຊນໍ ປຈິຕພ຺ພໍ. ນກ຺ຂມນີໂຍ ໂຫຕິ, ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຊ຺ຊໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໗) ວຈນໂຕ ປາທພ຺ຠຎ຺ຊນເຕເລນ ນກ຺ຂມນີເຍ ສຕິ ປຊ຺ຊໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ປຊ຺ຊໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕຸນ຺ຕິ ເຍນ ຜລິຕປາທາ ປາກຕິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໍ ນາຬິເກຣາທີສຸ ນານາເຠສຊ຺ຊານິ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຊ຺ຊໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕຸໍ, ປາທານໍ ສປ຺ປາຍເຠສຊ຺ຊໍ ປຈິຕຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຄຓ຺ຑາພາຘກຖາ

ຄຓ຺ຑາພາຘກຖາຍໍ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຖກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໗) ວຈນໂຕ ຄຓ຺ຑາພາເຘ ສຕິ ສຕ຺ຖກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກສາໂວທກ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໗) ວຈນໂຕ ກສາໂວທເກນ ອຕ຺ເຖ ສຕິ ກສາໂວທກໍ ທາຕພ຺ພໍ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິລກກ຺ກ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໗) ວຈນໂຕ ຕິລກກ຺ເກນ ອຕ຺ເຖ ສຕິ ຕິລກກ຺ກໍ ທາຕພ຺ພໍ. ຕິລກກ຺ເກນ ອຕ຺ໂຖຕິ ປິຏ຺ເຐຫິ ຕິເລຫິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອນຸຊານາມິ ຠິກ຺ຂເວ ກພຬິກ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໗) ວຈນໂຕ ກພຬິກາຍ ອຕ຺ເຖ ສຕິ ກພຬິກາ ທາຕພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ ກພຬິກນ຺ຕິ ວຓມຸເຂ ສຕ຺ຕຸປິຓ຺ຑໍ ປກ຺ຂິປິຕຸໍ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຓພນ຺ຘນໂຈຬ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໗) ວຈນໂຕ ວຓພນ຺ຘນໂຈເຬນ ອຕ຺ເຖ ສຕິ ວຓພນ຺ຘນໂຈຬໍ ທາຕພ຺ພໍ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາສປກຸຏ຺ເຏນ ໂຜສິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໗) ວຈນໂຕ ສເຈ ວໂຓ ກຸຓ຺ຑວຕີ, ສາສປກຸຏ຺ເຏນ ໂຜສິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ສາສປກຸຏ຺ເຏນາຕິ ສາສປປິຏ຺ເຐນ.

‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘູມໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໗) ວຈນໂຕ ຍທິ ວໂຓ ກິລິຊ຺ຊິຕ຺ຖ, ຘູມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລຓສກ຺ຂຣິກາຍ ຉິນ຺ທິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໗) ວຈນໂຕ ຍທິ ວຑ຺ຒມໍສໍ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ຉິນ຺ທິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ວຑ຺ຒມໍສນ຺ຕິ ອຘິກມໍສໍ ອາຓີ ວິຍ ອຸຏ຺ຐຫຕິ. ໂລຓສກ຺ຂຣິກາຍ ຉິນ຺ທິຕຸນ຺ຕິ ຂາເຣນ ຉິນ຺ທິຕຸໍ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຓເຕລ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໗) ວຈນໂຕ ຍທິ ວໂຓ ນ ຣຸຫຕິ, ວຓຣຸຫນເຕລໍ ປຈິຕພ຺ພໍ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິກາສິກໍ ສພ຺ພໍ ວຓປຏິກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໗) ວຈນໂຕ ຍທິ ເຕລໍ ຄຬຕິ, ວິກາສິກໍ ທາຕພ຺ພໍ, ສພ຺ພໍ ວຓປຏິກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ວິກາສິກນ຺ຕິ ເຕລຣຸນ຺ຘນປິໂລຕິກໍ. ສພ຺ພໍ ວຓປຏິກມ຺ມນ຺ຕິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວຓປຏິກມ຺ມໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ສພ຺ພໍ ອນຸຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຫາວິກຏກຖາ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕາວ.

ສາມໍ ຄເຫຕ຺ວາຕິ ອິທໍ ນ ເກວລໍ ສປ຺ປທຏ຺ຐສ຺ເສວ, ອຎ຺ຎສ຺ມິມ຺ປິ ທຏ຺ຐວິເສ ສຕິ ສາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ອຎ຺ເຎສຸ ປນ ກາຣເຓສຸ ປຏິຄ຺ຄຫິຕເມວ ວຏ຺ຏຕິ.

ວິສປີຕກຖາ

ວິສປີຕກຖາຍໍ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄູຖໍ ປາເຍຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໘) ວຈນໂຕ ປີຕວິສໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຄູຖໍ ປາເຍຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ສ຺ເວວ ປຏິຄ຺ຄໂຫ ກໂຕ, ນ ປຸນ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໘) ວຈນໂຕ ຕເທວ ວຏ຺ຏຕິ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໒໖໘) ປນ ນ ປຸນ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ສເຈ ຠູມິປ຺ປຕ຺ໂຕ, ປຏິຄ຺ຄຫາເປຕພ຺ໂພ, ອປ຺ປຕ຺ຕໍ ປນ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ຆຣທິນ຺ນກາພາຘກຖາ

ຆຣທິນ຺ນກາພາຘກຖາຍໍ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີຕາໂລຬິໍ ປາເຍຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໙) ວຈນໂຕ ຆຣທິນ຺ນກາພາຘສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສີຕາໂລຬິໍ ປາເຍຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຖ ຆຣທິນ຺ນກາພາໂຘຕິ ວສີກຣຓປາຓກສມຸຏ຺ຐິຕໂຣໂຄ. ຏີກາຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓.໒໖໙) ປນ ‘‘ຆຣທິນ຺ນກາພາໂຘ ນາມ ວສີກຣຓຕ຺ຖາຍ ຆຣຓິຍາ ທິນ຺ນເຠສຊ຺ຊສມຸຏ຺ຐິໂຕ ອາພາໂຘ. ເຕນາຫ ‘ວສີກຣຓປາຓກສມຸຏ຺ຐິຕໂຣໂຄ’ຕິ. ຆຣ-ສທ຺ໂທ ເຈຕ຺ຖ ອເຠເທນ ຆຣຓິຍາ ວຕ຺ຕມາໂນ ອຘິປ຺ເປໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິມຕິວິໂນທນິຍມ຺ປິ (ວິ. ວິ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໒.໒໖໗-໒໖໙) ‘‘ຆຣທິນ຺ນກາພາໂຘ ນາມ ຆຣຓິຍາ ທິນ຺ນວສີກຣຓເຠສຊ຺ຊສມຸຏ຺ຐິໂຕ ອາພາໂຘ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສີຕາໂລຬິນ຺ຕິ ນງ຺ຄເລນ ກສນ຺ຕສ຺ສ ຜາເລ ລຄ຺ຄມຕ຺ຕິກໍ ອຸທເກນ ອາໂລເຬຕ຺ວາ ປາເຍຕຸໍ ອນຸຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ທຸຏ຺ຐຄຫຓິກກຖາ

ທຸຏ຺ຐຄຫຓິກກຖາຍໍ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາມິສຂາຣໍ ປາເຍຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໙) ວຈນໂຕ ທຸຏ຺ຐຄຫຓິກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາມິສຂາຣໍ ປາເຍຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຖ ທຸຏ຺ຐຄຫຓິໂກຕິ ວິປນ຺ນຄຫຓິໂກ, ກິຈ຺ເຉນ ອຸຈ຺ຈາໂຣ ນິກ຺ຂມຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາມິສຂາຣນ຺ຕິ ສຸກ຺ໂຂທນໍ ຌາເປຕ຺ວາ ຕາຍ ຉາຣິກາຍ ປຄ຺ຆຣິຕໍ ຂາໂຣທກໍ. ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໒.໒໖໗-໒໖໙) ປນ ‘‘ຕາຍ ຉາຣິກາຍ ປຄ຺ຆຣິຕໍ ຂາໂຣທກນ຺ຕິ ປຣິສ຺ສາວເນ ຕໍ ຉາຣິກໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸທເກ ອຠິສິຎ຺ຈິເຕ ຕໂຕ ຉາຣິກໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ປຄ຺ຆຣິຕໍ ຂາໂຣທກ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ປຓ຺ຑຸໂຣຄາພາຘກຖາ

ປຓ຺ຑຸໂຣຄາພາຘກຖາຍໍ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຸຕ຺ຕຫຣີຕກໍ ປາເຍຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໙) ວຈນໂຕ ປຓ຺ຑຸໂຣຄາພາຘສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ມຸຕ຺ຕຫຣີຕກໍ ປາເຍຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຖ ມຸຕ຺ຕຫຣີຕກນ຺ຕິ ໂຄມຸຕ຺ຕປຣິຠາວິຕໍ ຫຣີຕກໍ.

ຉວິໂທສາພາຘກຖາ

ຉວິໂທສາພາຘກຖາຍໍ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄນ຺ຘາເລປໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໙) ວຈນໂຕ ຉວິໂທສາພາຘສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຄນ຺ຘາເລປໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ອຠິສນ຺ນກາຍກຖາ

ອຠິສນ຺ນກາຍກຖາຍໍ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິເຣຈນໍ ປາຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໙) ວຈນໂຕ ອຠິສນ຺ນກາຍສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວິເຣຈນໍ ປາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຠິສນ຺ນກາໂຍຕິ ອຸສ຺ສນ຺ນໂທສກາໂຍ. ອຈ຺ຉກຎ຺ຊິຍາ ອຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຈ຺ຉກຎ຺ຊິຍ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໙) ວຈນໂຕ ອຈ຺ຉກຎ຺ຊິຍໍ ປາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຈ຺ຉກຎ຺ຊິຍນ຺ຕິ ຕຓ຺ຑຸໂລທກມຓ຺ໂຑ. ອກຏຍູເສນ ອຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອກຏຍູສ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໙) ວຈນໂຕ ອກຏຍູສໍ ປາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຖ ອກຏຍູສນ຺ຕິ ອສິນິທ຺ໂຘ ມຸຄ຺ຄປຈິຕປານີໂຍ. ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓.໒໖໙) ປນ ວິມຕິວິໂນທນິຍຎ຺ຈ (ວິ. ວິ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໒.໒໖໗-໒໖໙) ‘‘ອກຏຍູເສນາຕິ ອນຠິສງ຺ຂເຕນ ມຸຄ຺ຄຍູເສນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກຏາກເຏນ ອຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຏາກຏ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໙) ວຈນໂຕ ກຏາກຏໍ ປາເຍຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຖ ກຏາກຏນ຺ຕິ ໂສວ ໂຘຕສິນິທ຺ໂຘ. ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໓.໒໖໙) ວິມຕິວິໂນທນິຍຎ຺ຈ (ວິ. ວິ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໒.໒໖໗-໒໖໙) ‘‘ກຏາກເຏນາຕິ ມຸຄ຺ເຄ ປຈິຕ຺ວາ ອຈາເລຕ຺ວາວ ປຣິສ຺ສາວິເຕນ ມຸຄ຺ຄຍູເສນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຏິຈ຺ຉາທນີເຍນ ອຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິຈ຺ຉາທນີຍ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໙) ວຈນໂຕ ປຏິຈ຺ຉາທນີຍໍ ປາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຏິຈ຺ຉາທນີເຍນາຕິ ມໍສຣເສນ.

ໂລຓໂສວີຣກກຖາ

ໂລຓໂສວີຣກກຖາຍໍ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄິລານສ຺ສ ໂລຓໂສວີຣກໍ, ອຄິລານສ຺ສ ອຸທກສມ຺ຠິນ຺ນໍ ປານປຣິໂຠເຄນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໗໓) ວຈນໂຕ ຄິລາເນນ ຠິກ຺ຂຸນາ ໂລຓໂສວີຣກໍ ປາຕພ຺ພໍ, ອຄິລາເນນ ອຸທກສມ຺ຠິນ຺ນໍ ກຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ຕຎ຺ຈ ‘‘ປານປຣິໂຠເຄນາ’’ຕິ ວຈນໂຕ ວິກາເລປິ ວຏ຺ຏຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂລຓໂສວີຣກໍ ນາມ ສພ຺ພຣສາຠິສງ຺ຂຕໍ ເອກໍ ເຠສຊ຺ຊໍ, ຕໍ ກິຣ ກໂຣນ຺ໂຕ ຫຣີຕກາມລກວິຠີຕກກສາເວ ສພ຺ພຘຎ຺ຎານິ ສພ຺ພອປຣຓ຺ຓານິ ສຕ຺ຕນ຺ນມ຺ປິ ຘຎ຺ຎານໍ ໂອທນໍ ກທລິຜລາທີນິ ສພ຺ພຜລານິ ເວຕ຺ຕເກຕກຂຊ຺ຊູຣິກຬີຣາທໂຍ ສພ຺ພກຬີເຣ ມຈ຺ຉມໍສຂຓ຺ຑານິ ອເນການິ ຈ ມຘຸຜາຓິຕສິນ຺ຘວໂລຓຕິກຏຸກາທີນິ ເຠສຊ຺ຊານິ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກຸມ຺ຠິມຸຂໍ ລິມ຺ປິຕ຺ວາ ເອກໍ ທ຺ເວ ຕີຓິ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ຐເປນ຺ຕິ, ຕໍ ປຣິປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ຊມ຺ພຸຣສວຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ, ວາຕກາສກຸຏ຺ຐປຓ຺ຑຸຠຄຓ຺ຑລາທີນໍ ສິນິທ຺ຘໂຠຊນຠຸຕ຺ຕານຎ຺ຈ ອຸຕ຺ຕຣປານໍ ຠຕ຺ຕຊີຣຓກເຠສຊ຺ຊໍ ຕາທິສໍ ນຕ຺ຖິ, ຕໍ ປເນຕໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ຄິລານານໍ ປາກຕິກເມວ. ອຄິລານານໍ ປນ ອຸທກສມ຺ຠິນ຺ນໍ ປານປຣິໂຠເຄນາຕິ.

ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ໒.໑໙໑-໑໙໒) ປນ ‘‘ປານປຣິໂຠເຄນາຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ໂລຓໂສວີຣກໍ ຍາມກາລິກ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິມຕິວິໂນທນິຍໍ (ວິ. ວິ. ຏີ. ໑.໑໙໒) ປນ ‘‘ປານປຣິໂຠເຄນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອວໍ ປນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ໂລຓໂສວີຣກໍ ຍາມກາລິກນ຺ຕິ ເກຈິ ວທນ຺ຕິ, ເກຈິ ປນ ‘ຄິລານານໍ ປາກຕິກເມວ, ອຄິລານານໍ ປນ ອຸທກສມ຺ຠິນ຺ນ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຄຸຬໍ ວິຍ ສຕ຺ຕາຫກາລິກ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຊິຣພຸທ຺ຘິຏີກາຍໍ (ວຊິຣ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໒໖໓) ປນ ‘‘ອວິເສເສນ ສຕິປຈ຺ຈຍຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ອິມສ຺ມິໍ ຂນ຺ຘເກ ‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄິລານສ຺ສ ຄຸຬໍ, ອຄິລານສ຺ສ ຄຸໂຬທກໍ, ຄິລານສ຺ສ ໂລຓໂສວີຣກໍ, ອຄິລານສ຺ສ ອຸທກສມ຺ຠິນ຺ນ’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໘໔) ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ສິທ຺ຘໍ ‘ສຕິປຈ຺ຈຍຕາ ຄິລານາຄິລານວເສນ ທຸວິຘາ’ຕິ’’ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອນ຺ໂຕວຸຕ຺ຖາທິກຖາ

ອນ຺ໂຕວຸຕ຺ຖາທິກຖາຍໍ ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວໂຕ ອຸທຣວາຕາພາໂຘ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ‘ປຸພ຺ເພປິ ຠຄວໂຕ ອຸທຣວາຕາພາໂຘ ເຕກຏຸລຍາຄຸຍາ ຜາສຸ ໂຫຕີ’ຕິ ສາມໍ ຕິລມ຺ປິ ຕຓ຺ຑຸລມ຺ປິ ມຸຄ຺ຄມ຺ປິ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ວາເສຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ສາມໍ ປຈິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ອຸປນາເມສິ ‘ປິວຕຸ ຠຄວາ ເຕກຏຸລຍາຄຸ’ນ຺ຕິ. ຊານນ຺ຕາປິ ຕຖາຄຕາ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຊານນ຺ຕາປິ ນ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ກາລໍ ວິທິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ກາລໍ ວິທິຕ຺ວາ ນ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຕ຺ຖສຎ຺ຫິຕໍ ຕຖາຄຕາ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂນ ອນຕ຺ຖສຎ຺ຫິຕໍ, ອນຕ຺ຖສຎ຺ຫິເຕ ເສຕຸຆາໂຕ ຕຖາຄຕານໍ. ທ຺ວີຫິ ອາກາເຣຫິ ພຸທ຺ຘາ ຠຄວນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂູ ປຏິປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ ‘ຘມ຺ມໍ ວາ ເທເສສ຺ສາມ, ສາວການໍ ວາ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎເປສ຺ສາມາ’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ ‘ກຸຕາຍໍ, ອານນ຺ທ, ຍາຄູ’ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ວິຄຣຫິ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ ອນນຸຈ຺ຉວິກໍ, ອານນ຺ທ, ອນນຸໂລມິກໍ ອປ຺ປຕິຣູປໍ ອສ຺ສມຓກໍ ອກປ຺ປິຍໍ ອກຣຓີຍໍ, ກຖຎ຺ຫິ ນາມ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ເອວຣູປາຍ ພາຫຸລ຺ລາຍ ເຈເຕສ຺ສສິ, ຍທປິ, ອານນ຺ທ, ອນ຺ໂຕ ວຸຕ຺ຖໍ, ຕທປິ ອກປ຺ປິຍໍ. ຍທປິ ອນ຺ໂຕ ປກ຺ກໍ, ຕທປິ ອກປ຺ປິຍໍ. ຍທປິ ສາມໍ ປກ຺ກໍ, ຕທປິ ອກປ຺ປິຍໍ. ເນຕໍ, ອານນ຺ທ, ອປ຺ປສນ຺ນານໍ ວາ ປສາທາຍ…ເປ… ວິຄຣຫິຕ຺ວາ ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ ກຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນ຺ໂຕ ວຸຕ຺ຖໍ ອນ຺ໂຕ ປກ຺ກໍ ສາມໍ ປກ຺ກໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ໂຍ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ອນ຺ໂຕ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຸຕ຺ຖໍ ອນ຺ໂຕ ປກ຺ກໍ ສາມໍ ປກ຺ກໍ, ຕຎ຺ເຈ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ຕິຓ຺ຓໍ ທຸກ຺ກຏານໍ. ອນ຺ໂຕ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຸຕ຺ຖໍ ອນ຺ໂຕ ປກ຺ກໍ ອຎ຺ເຎຫິ ປກ຺ກໍ, ຕຎ຺ເຈ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ທຸກ຺ກຏານໍ. ອນ຺ໂຕ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຸຕ຺ຖໍ ພຫິ ປກ຺ກໍ ສາມໍ ປກ຺ກໍ, ຕຎ຺ເຈ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ທຸກ຺ກຏານໍ. ພຫິ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຸຕ຺ຖໍ ອນ຺ໂຕ ປກ຺ກໍ ສາມໍ ປກ຺ກໍ, ຕຎ຺ເຈ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ທຸກ຺ກຏານໍ. ອນ຺ໂຕ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຸຕ຺ຖໍ ພຫິ ປກ຺ກໍ ອຎ຺ເຎຫິ ປກ຺ກໍ, ຕຎ຺ເຈ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ພຫິ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຸຕ຺ຖໍ ອນ຺ໂຕ ປກ຺ກໍ ອຎ຺ເຎຫິ ປກ຺ກໍ, ຕຎ຺ເຈ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ພຫິ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຸຕ຺ຖໍ ພຫິ ປກ຺ກໍ ສາມໍ ປກ຺ກໍ, ຕຎ຺ເຈ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ພຫິ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຸຕ຺ຖໍ ພຫິ ປກ຺ກໍ ອຎ຺ເຎຫິ ປກ຺ກໍ, ຕຎ຺ເຈ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໗໔) ວຈນໂຕ ສຫເສຍ຺ຍປ຺ປໂຫນເກ ຐາເນ ວຸຕ຺ຖຕາ, ຕຕ຺ຖ ປກ຺ກຕາ, ອຸປສມ຺ປນ຺ເນນ ສາມໍ ປກ຺ກຕາຕິ ອິເມສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ອງ຺ຄານໍ ສມ຺ຠເວ ສຕິ ຕິສ຺ໂສ ອາປຕ຺ຕິໂຍ, ທ຺ວິນ຺ນໍ ສມ຺ຠເວ ທ຺ເວ ອາປຕ຺ຕິໂຍ, ເອກສ຺ສ ອງ຺ຄສ຺ສ ສມ຺ຠເວ ເອກາ ອາປຕ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອນ຺ໂຕ ວຸຕ຺ຖນ຺ຕິ ອກປ຺ປິຍກຸຏິຍໍ ວຸຕ຺ຖໍ. ສາມໍ ປກ຺ກນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອາມິສໍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຈິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈປິສ຺ສ ອຸຓ຺ຫຍາຄຸຍາ ສຸລສິປຓ຺ຓານິ ວາ ສິງ຺ຄິເວຣໍ ວາ ໂລຓໍ ວາ ປກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ຕມ຺ປິ ຈາເລຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ຍາຄຸໍ ນິພ຺ພາເປມີ’’ຕິ ປນ ຈາເລຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຸຕ຺ຕຓ຺ຑຸຠຕ຺ຕໍ ລຠິຕ຺ວາປິ ປິທຫິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ມນຸສ຺ສາ ປິທຫິຕ຺ວາວ ເທນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ຠຕ຺ຕໍ ວາ ມາ ນິພ຺ພາຍຕູ’’ຕິ ປິທຫິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸນ ປາກໍ ປຈິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໗໔) ວຈນໂຕ ປຸພ຺ເພ ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນຫິ ປກ຺ກໍ ປຸນ ປຈິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໒໗໔) ‘‘ຂີຣຕກ຺ກາທີສຸ ປນ ສກິໍ ກຸຖິເຕສຸ ອຄ຺ຄິໍ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ປຸນປາກສ຺ສ ອນຸຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ’’ຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນ຺ໂຕ ວາເສຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໗໔) ວຈນໂຕ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂສມເຍ ຕຓ຺ຑຸລາທີນິ ອນ຺ໂຕ ວາເສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນ຺ໂຕ ປຈິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໗໔) ວຈນໂຕ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂສມເຍ ອນ຺ໂຕ ປຈິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາມໍ ປຈິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໗໔) ວຈນໂຕ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂສມເຍ ສາມມ຺ປິ ປຈິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນ຺ໂຕ ວຸຕ຺ຖໍ ອນ຺ໂຕ ປກ຺ກໍ ສາມໍ ປກ຺ກ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໗໔) ວຈນໂຕ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂສມເຍ ຕີຓິປິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ.

ອຸຄ຺ຄຫິຕປຏິຄ຺ຄຫິຕກຖາ

ອຸຄ຺ຄຫິຕປຏິຄ຺ຄຫິຕກຖາຍໍ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍຕ຺ຖ ຜລຂາທນີຍໍ ປສ຺ສຕິ, ກປ຺ປິຍກາຣໂກ ຈ ນ ໂຫຕິ, ສາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຫຣິຕ຺ວາ ກປ຺ປິຍກາຣເກ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຏິຄ຺ຄຫາເປຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ, ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸຄ຺ຄຫິຕໍ ປຏິຄ຺ຄຫິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໗໕) ວຈນໂຕ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ນ ໂຫຕີຕິ.

ຕໂຕນີຫຏກຖາ

ຕໂຕ ນີຫຏກຖາຍໍ ‘‘ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິຠຸຎ຺ຊຖ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຕ ນີຫຏໍ ຠຸຕ຺ຕາວິນາ ປວາຣິເຕນ ອນຕິຣິຕ຺ຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໗໖) ວຈນໂຕ ຍສ຺ມິໍ ທາເນ ນິມນ຺ຕິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ຕໂຕ ທານໂຕ ນີຫຏໍ ໂຠຊນໍ ປວາຣິເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ນ ປວາຣິຕສິກ຺ຂາປເທນ ອາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໒໗໖) ‘‘ຕໂຕ ນີຫຏນ຺ຕິ ຍຕ຺ຖ ນິມນ຺ຕິຕາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ຕໂຕ ນີຫຏ’’ນ຺ຕິ.

ປຸເຣຠຕ຺ຕປຏິຄ຺ຄຫິຕກຖາ

ປຸເຣຠຕ຺ຕປຏິຄ຺ຄຫິຕກຖາຍໍ ‘‘ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິຠຸຎ຺ຊຖ, ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ຠຸຕ຺ຕາວິນາ ປວາຣິເຕນ ອນຕິຣິຕ຺ຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໗໗) ວຈນໂຕ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ນິກ຺ຂິປິຕໍ ປວາຣິເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອຕິຣິຕ຺ຕໍ ອກຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ປວາຣິຕສິກ຺ຂາປເທນ ອາປຕ຺ຕິ ນ ໂຫຕິ.

ວນຏ຺ຐໂປກ຺ຂຣຏ຺ຐກຖາ

ວນຏ຺ຐໂປກ຺ຂຣຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ກາຍຑາຫາພາໂຘ ໂຫຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ເຍນາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ ‘ປຸພ຺ເພ ເຕ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ກາຍຑາຫາພາໂຘ ເກນ ຜາສຸ ໂຫຕີ’ຕິ. ຠິເສຫິ ຈ ເມ, ອາວຸໂສ, ມຸຬາລິກາຫິ ຈາຕິ…ເປ… ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠິເສ ຈ ມຸຬາລິກາໂຍ ຈ ປຣິຠຸຕ຺ຕສ຺ສ ກາຍຑາຫາພາໂຘ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠິ…ເປ… ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິຠຸຎ຺ຊຖ. ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວນຏ຺ຐໍ ໂປກ຺ຂຣຏ຺ຐໍ ຠຸຕ຺ຕາວິນາ ປວາຣິເຕນ ອນຕິຣິຕ຺ຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໗໘) ວຈນໂຕ ວນຏ຺ຐໍ ໂປກ຺ຂຣຏ຺ຐໍ ປວາຣິເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ປວາຣິຕສິກ຺ຂາປເທນ ອາປຕ຺ຕິ ນ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ວນຏ຺ຐໍ ໂປກ຺ຂຣຏ຺ຐນ຺ຕິ ວເນ ເຈວ ປທຸມິນິຄຈ຺ເຉ ຈ ຊາຕໍ.

ອກຕກປ຺ປກຖາ

ອກຕກປ຺ປກຖາຍໍ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອພີຊໍ ນິພ຺ພຏ຺ຏພີຊໍ ອກຕກປ຺ປໍ ຜລໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໗໘) ວຈນໂຕ ອພີຊຎ຺ຈ ນິພ຺ພຏ຺ຏພີຊຎ຺ຈ ຜລໍ ອຄ຺ຄິສຕ຺ຖນເຂຫິ ສມຓກປ຺ປໍ ອກຕ຺ວາປິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຖ ອພີຊນ຺ຕິ ຕຣຸຓຜລໍ, ຍສ຺ສ ພີຊໍ ອງ຺ກຸຣໍ ນ ຊເນຕິ. ນິພ຺ພຏ຺ຏພີຊນ຺ຕິ ພີຊໍ ນິພ຺ພຏ຺ເຏຕ຺ວາ ອປເນຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພກໍ ອມ຺ພປນສາທິ, ຕານິ ຜລານິ ກປ຺ປິຍກາຣເກ ອສຕິ ກປ຺ປໍ ອກຕ຺ວາປິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ຍາຄຸກຖາ

ຍາຄຸກຖາຍໍ ‘‘ທສຍິເມ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອານິສໍສາ ຍາຄຸຍາ. ກຕເມ ທສ, ຍາຄຸໍ ເທນ຺ໂຕ ອາຍຸໍ ເທຕິ, ວຓ຺ຓໍ ເທຕິ, ສຸຂໍ ເທຕິ, ພລໍ ເທຕິ, ປຏິຠານໍ ເທຕິ, ຍາຄຸປີຕາ ຂຸທໍ ປຏິຫນຕິ, ປິປາສໍ ວິເນຕິ, ວາຕໍ ອນຸໂລເມຕິ, ວຕ຺ຖິໍ ໂສເຘຕິ, ອາມາວເສສໍ ປາເຈຕິ. ອິເມ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ທສານິສໍສາ ຍາຄຸຍາຕິ.

‘ໂຍ ສຎ຺ຎຕານໍ ປຣທຕ຺ຕໂຠຊິນໍ;

ກາເລນ ສກ຺ກຈ຺ຈ ທທາຕິ ຍາຄຸໍ;

ທສສ຺ສ ຐານານິ ອນຸປ຺ປເວຈ຺ຉຕິ;

ອາຍຸຎ຺ຈ ວຓ຺ຓຎ຺ຈ ສຸຂໍ ພລຎ຺ຈ.

‘ປຏິຠານມສ຺ສ ອຸປຊາຍເຕ ຕໂຕ;

ຂຸທ຺ທໍ ປິປາສຎ຺ຈ ພ຺ຍປເນຕິ ວາຕໍ;

ໂສເຘຕິ ວຕ຺ຖິໍ ປຣິຓາເມຕິ ຠຕ຺ຕໍ;

ເຠສຊ຺ຊເມຕໍ ສຸຄເຕນ ວຓ຺ຓິຕໍ.

‘ຕສ຺ມາ ຫິ ຍາຄຸໍ ອລເມວ ທາຕຸໍ;

ນິຈ຺ຈໍ ມນຸສ຺ເສນ ສຸຂຕ຺ຖິເກນ;

ທິພ຺ພານິ ວາ ປຕ຺ຖຍຕາ ສຸຂານິ;

ມານຸສ຺ສໂສຠຄ຺ຍຕມິຈ຺ຉຕາ ວາ’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກາມິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ເອຕສ຺ມິໍ ນິທາເນ ເອຕສ຺ມິໍ ປກຣເຓ ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ ກຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍາຄຸຎ຺ຈ ມຘຸໂຄຬກຎ຺ຈາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໘໒) ວຈນໂຕ ຍາຄຸຎ຺ຈ ມຘຸໂຄຬກຎ຺ຈ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອນຸໂມທນາຄາຖາຍ ‘‘ປຕ຺ຖຍຕໍ ອິຈ຺ຉຕ’’ນ຺ຕິ ປທານໍ ‘‘ອລເມວ ທາຕຸ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສເຈ ປນ ‘‘ປຕ຺ຖຍຕາ ອິຈ຺ຉຕາ’’ຕິ ປາໂຐ ອຕ຺ຖິ, ໂສເຍວ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ນິມນ຺ຕິເຕນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ໂຠຊ຺ຊຍາຄຸ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພາ, ໂຍ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ຍຖາຘມ຺ໂມ ກາເຣຕພ຺ໂພ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໘໓) ວຈນໂຕ ຕຖາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ປຣມ຺ປຣໂຠຊນສິກ຺ຂາປເທນ ອາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ໂຠຊ຺ຊຍາຄູຕິ ຍາ ປວາຣຓໍ ຊເນຕິ. ຍຖາຘມ຺ໂມ ກາເຣຕພ຺ໂພຕິ ປຣມ຺ປຣໂຠຊເນນ ກາເຣຕພ຺ໂພ.

ຄຸຬກຖາ

ຄຸຬກຖາຍໍ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄິລານສ຺ສ ຄຸຬໍ, ອຄິລານສ຺ສ ຄຸໂຬທກ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໘໔) ວຈນໂຕ ຄິລາໂນ ຠິກ຺ຂຸ ຄຸຬປິຓ຺ຑໍ ວິກາເລປິ ຂາທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຄິລາໂນ ປນ ອຸທກສມ຺ຠິນ຺ນໍ ກຕ຺ວາ ຄຸໂຬທກປຣິໂຠເຄນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ຄິລານສ຺ສ ຄຸຬນ຺ຕິ ຕຖາຣູເປນ ພ຺ຍາຘິນາ ຄິລານສ຺ສ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ຄຸຬໍ ອນຸຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໒໘໔) ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຕຖາຣູເປນ ພ຺ຍາຘິນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຍຖາຣູເປນ ພ຺ຍາຘິນາ ຄິລານສ຺ສ ຄຸໂຬ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ, ຕຖາຣູເປນ ເອວ ພ຺ຍາຘິນາ ຄິລານສ຺ສາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ວິຍ ທິສ຺ສຕິ, ວີມໍສິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ເອຕ຺ຕກາສຸ ກຖາສຸ ຍາ ຍາ ສໍວຓ຺ເຓຕພ຺ພປ຺ປກຣເຓ ນ ທິສ຺ສຕິ, ສາ ສາ ອມ຺ເຫຫິ ເປສລານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ໂກສລ຺ລຕ຺ຖໍ ປາຬິໂຕ ຈ ອຏ຺ຐກຖາໂຕ ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ຏີກາຈຣິຍານໍ ວຈເນຫິ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ຐປິຕາ, ຕສ຺ມາ ນິກ຺ກງ຺ຂາ ຫຸຕ຺ວາ ປຓ຺ຑິຕາ ອຸປຘາເຣນ຺ຕຸ.

ຈຕຸມຫາປເທສກຖາ

໖໗. ຍໍ ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິ ມຫາປເທສກຖາ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ມຫນ຺ເຕ ອຕ຺ເຖ ອຸປທິສ຺ສຕິ ເອເຕຫີຕິ ມຫາປເທສາ, ມຫນ຺ຕາ ວາ ອຕ຺ຖາ ປທິສ຺ສນ຺ຕິ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ມຫາປເທສາ, ມຫນ຺ຕານໍ ວາ ອຕ຺ຖານໍ ປເທໂສ ປວຕ຺ຕິເທໂສຕິ ມຫາປເທສາ. ເກ ເຕ? ອິເມເຍວ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປາຐາ, ອຕ຺ຖາ ວາ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາປເທເສ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫກຕ຺ເຖຣາຕິ ມຫາກສ຺ສປາທໂຍ. ສຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາຕິ ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ຘຎ຺ຎຜລຣສ’’ນ຺ຕິອາທິກໍ ສຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ. ສຕ຺ຕ ຘຎ຺ຎານີຕິ –

‘‘ສາລິ ວີຫິ ຈ ກຸທ຺ຣູໂສ, ໂຄຘຸໂມ ວຣໂກ ຍໂວ;

ກງ຺ຄູຕິ ສຕ຺ຕ ຘຎ຺ຎານິ, ນີວາຣາທີ ຕຸ ຕພ຺ຠິທາ’’ຕິ –.

ວຸຕ຺ຕານິ ສຕ຺ຕ ຘຎ຺ຎານິ. ສພ຺ພໍ ອປຣຓ຺ຓນ຺ຕິ ມຸຄ຺ຄມາສາທໂຍ. ອຏ຺ຐ ປານານີຕິ ອມ຺ພປານໍ ຊມ຺ພຸປານໍ ໂຈຈປານໍ ໂມຈປານໍ ສາລຸກປານໍ ມຸທ຺ທິກປານໍ ມຘຸກປານໍ ຜາຣຸສກປານຎ຺ຈ.

ອິມິນາ ນເຍນາຕິ ສຸຕ຺ຕານຸໂລມນເຍນ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ສຸຕ຺ຕານຸໂລມໍ ນາມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາປເທສາ’’ຕິ. ປາຬິຎ຺ຈ ອຏ຺ຐກຖຎ຺ຈ ອນເປກ຺ຂິຕ຺ວາຕິ ປາຬິຍໍ ນີຕຕ຺ຖໂຕ ອາຄຕເມວ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ. ອຎ຺ຎານິປີຕິ ຕໂຕ ອຎ຺ຎານິປິ. ເອເຕນ ມຫາປເທສາ ນາມ ນ ເກວລໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕາ ເອວ, ອຖ ໂຂ ອເນການິ ນານປ຺ປກາຣານິ ວິນຍຘຣສ຺ສ ຎາຓານຸຠາວປ຺ປກາສິຕານີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ອານິສໍສກຖາ

໖໘. ອານິສໍສກຖາຍໍ ວິນຍໍ ຘາເຣຕີຕິ ວິນຍຘໂຣ, ສິກ຺ຂນວາຈນມນສິກາຣວິນິຈ຺ຉຍນຕທນຸໂລມກຣຓາທິນາ ວິນຍປຣິຍຕ຺ຕິກຸສໂລ ຠິກ຺ຂຸ. ວິນຍປຣິຍຕ຺ຕິມູລໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ວິນຍປຣິຍຕ຺ຕິມູລກາ. ເກ ເຕ? ປຎ຺ຈານິສໍສາ. ວິນຍປຣິຍຕ຺ຕິເຍວ ມູລໍ ກາຣຓໍ ກຕ຺ວາ ລຠິຕພ຺ພອານິສໍສາ, ນ ອຎ຺ຎປຣິຍຕ຺ຕິໍ ວາ ປຏິປຕ຺ຕິອາທໂຍ ວາ ມູລໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ປຣິຍາປຸຓນໍ ປຣິຍຕ຺ຕິ, ວິນຍສ຺ສ ປຣິຍຕ຺ຕິ ວິນຍປຣິຍຕ຺ຕິ, ສາ ມູລໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ວິນຍປຣິຍຕ຺ຕິມູລກາ, ວິນຍປຣິຍາປຸຓນເຫຕຸຠວາ ອານິສໍສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ກຕເມ’’ຕິອາທິນາ ເຕສໍ ປຎ຺ຈານິສໍສາທີນໍ ສຣູປໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ’’ຕິອາທິນາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຕໍ ວຈນໍ ປາຬິຍາ ສມຕ຺ເຖຕຸໍ ‘‘ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ.

ເອວໍ ປຎ຺ຈານິສໍສານໍ ສຣູປໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ເຕເຍວ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກຖມສ຺ສາ’’ຕິອາທິນາ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິເຘກຈ຺ໂຈ’’ຕິອາທິນາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຕໂນ ສີລກ຺ຂນ຺ຘສຸຄຸຕ຺ຕຠາໂວ ນາມ ອາປຕ຺ຕິອນາປຊ຺ຊນຠາເວເນວ ໂຫຕິ, ໂນ ອຎ຺ຎຖາຕິ ອາປຕ຺ຕິອາປຊ຺ຊນກາຣຓໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕທຠາເວນ ອນາປຊ຺ຊນໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ຉຫາກາເຣຫິ ອາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ –

‘‘ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ;

ອາປຕ຺ຕິໍ ປຣິຄູຫຕິ;

ອຄຕິຄມນຎ຺ຈ ຄຈ຺ຉຕິ;

ເອທິໂສ ວຸຈ຺ຈຕິ ອລຊ຺ຊິປຸຄ຺ຄໂລ’’ຕິ. (ປຣິ. ໓໕໙) –

ວຸຕ຺ເຕນ ອລຊ຺ຊີລກ຺ຂເຓນ ນ ລຊ຺ຊຕິ ນ ຫິຣີຍຕີຕິ ອລຊ຺ຊີ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ອລຊ຺ຊິຕາ. ນຕ຺ຖິ ຎາຓໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ອຎ຺ຎາຓໍ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ອຎ຺ຎາຓຕາ. ກຸກຕສ຺ສ ຠາໂວ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ, ເຕນ ປກໂຕ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປກໂຕ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປກຕຕາ. ກປ຺ປຕີຕິ ກປ຺ປິຍໍ, ນ ກປ຺ປິຍໍ ອກປ຺ປິຍໍ, ຕສ຺ມິໍ ອກປ຺ປິເຍ, ກປ຺ປິຍໍ ອິຕິ ສຎ຺ຎາ ຍສ຺ສ ໂສ ກປ຺ປິຍສຎ຺ຎີ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ກປ຺ປິຍສຎ຺ຎິຕາ. ອິຕຣໍ ຕປ຺ປຏິປກ຺ຂໂຕ ກາຕພ຺ພໍ, ອິເມສຸ ປຎ຺ຈສຸ ປເທສຸ ຍກາຣໂລໂປ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອລຊ຺ຊິຕາຍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິອາທິນາ ໂຍເຊຕພ຺ພານິ. ເຫຕ຺ວຕ຺ເຖ ເຈຕໍ ນິສ຺ສກ຺ກວຈນໍ. ສຣຕີຕິ ສຕິ, ສມຸສ຺ສນໍ ສມ຺ໂມໂສ. ສຕິຍາ ສມ຺ໂມໂສ ສຕິສມ຺ໂມໂສ, ຕສ຺ມາ ສຕິສມ຺ໂມສາ. ເຫຕ຺ວຕ຺ເຖ ເຈຕໍ ກຣຓວຈນໍ. ອິທານິ ຕານິ ກາຣຓານິ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກຖ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິມາຫ. ຕໍ ນຍານຸໂຍເຄນ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ.

ອຣິຏ຺ໂຐ ອິຕິ ຠິກ຺ຂຸ ອຣິຏ຺ຐຠິກ຺ຂຸ, ກຓ຺ຏໂກ ອິຕິ ສາມເຓໂຣ ກຓ຺ຏກສາມເຓໂຣ, ເວສາລິຍາ ຊາຕາ ເວສາລິກາ, ວຊ຺ຊີນໍ ປຸຕ຺ຕາ ວຊ຺ຊິປຸຕ຺ຕາ, ເວສາລິກາ ຈ ເຕ ວຊ຺ຊິປຸຕ຺ຕາ ຈາຕິ ເວສາລິກວຊ຺ຊິປຸຕ຺ຕາ, ອຣິຏ຺ຐຠິກ຺ຂຸ ຈ ກຓ຺ຏກສາມເຓໂຣ ຈ ເວສາລິກວຊ຺ຊິປຸຕ຺ຕາ ຈ ອຣິຏ຺ຐຠິກ຺ຂຸກຓ຺ຏກສາມເຓຣເວສາລິກວຊ຺ຊິປຸຕ຺ຕກາ. ປຣູປຫາໂຣ ຈ ອຎ຺ຎາຓຎ຺ຈ ກງ຺ຂາວິຕຣຓຎ຺ຈ ປຣູປຫາຣອຎ຺ຎາຓກງ຺ຂາວິຕຣຓາ. ເກ ເຕ? ວາທາ. ເຕ ອາທິ ເຍສໍ ເຕຕິ ປຣູປຫາຣອຎ຺ຎາຓກງ຺ຂາວິຕຣຓາທໂຍ. ວທນ຺ຕິ ເອເຕຫີຕິ ວາທາ, ປຣູປຫາຣອຎ຺ຎາຓກງ຺ຂາວິຕຣຓາທໂຍ ວາທາ ເອເຕສນ຺ຕິ ປຣູ…ເປ… ວາທາ. ເກ ເຕ? ມິຈ຺ຉາວາທິໂນ. ອຣິຏ຺ຐ…ເປ… ປຸຕ຺ຕາ ຈ ປຣູປຫາຣ…ເປ… ວາທາ ຈ ມຫາສງ຺ຆິກາທໂຍ ຈ ສາສນປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ນາມາຕິ ສມຸຈ຺ຈຍທ຺ວນ຺ທວເສນ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ເສສໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ.

ອານິສໍສກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອິຕິ ວິນຍສງ຺ຄຫສໍວຓ຺ຓນາຠູເຕ ວິນຍາລງ຺ກາເຣ

ປກິຓ຺ຓກວິນິຈ຺ຉຍກຖາລງ຺ກາໂຣ ນາມ

ຈຕຸຕ຺ຕິໍສຕິໂມ ປຣິຈ຺ເຉໂທ.

ນິຄມນກຖາວຓ຺ຓນາ

ນິຄມຄາຖາສຸ ປຐມຄາຖາຍໍ ສທ຺ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິກາເມນ ສາສນຸຊ຺ໂຊຕກາຣິນາ ປຣກ຺ກມພາຫຸນາ ນຣິນ຺ເທນ ອຊ຺ເຌສິໂຕ ໂສ ອຫໍ ວິນຍສງ຺ຄຫໍ ອກາສິນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

ທຸຕິຍຕຕິຍຄາຖາຍໍ ເຕເນວ ປຣກ຺ກມພາຫຸນຣິນ຺ເທເນວ ກາຣິເຕ ຣມ຺ເມ ຣມຓີເຍ ປາສາທສຕມຓ຺ຑິເຕ ປາສາທານໍ ສເຕນ ປຏິມຓ຺ຑິເຕ ນານາທຸມຄຓາກິຓ຺ເຓ ຠາວນາຠິຣຕາລເຍ ຠາວນາຍ ອຠິຣຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາລຍຠູເຕ ສີຕລູທກສມ຺ປນ຺ເນ ເຊຕວເນ ເຊຕວນນາມເກ ວິຫາເຣ ວສໍ ວສນ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ, ອຖ ວາ ວສໍ ວສນ຺ໂຕ ໂສຫໍ ໂສ ອຫໍ ໂຍຄີນໍ ຫິຕໍ ຫິຕຠູຕໍ ສາຣໍ ສາຣວນ຺ຕໍ ອິມໍ ອີທິສໍ ວິນຍສງ຺ຄຫໍ ອກາສິນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

ເສສຄາຖາສຸ ອິມິນາ ຄນ຺ຖກຣເຓນ ຍໍ ປຸຎ຺ຎໍ ມຍ຺ຫໍ ສິທ຺ຘໍ, ອຎ຺ຎໍ ອິໂຕ ຄນ຺ຖກຣຓໂຕ ອຎ຺ຎຠູຕໍ ຍໍ ປຸຎ຺ຎໍ ມຍາ ປສຸຕໍ ໂຫຕິ, ເອເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ທຸຕິເຍ ອຕ຺ຕສມ຺ຠເວ ຕາວຕິໍເສ ປໂມເທນ຺ໂຕ ສີລາຈາຣຄຸເຓ ຣໂຕ ປຎ຺ຈກາເມສຸ ອລຄ຺ໂຄ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປຐມໍ ປຐມຠູຕໍ ຜລໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປຕ຺ວານ ອນ຺ຕິເມ ອຕ຺ຕຠາວມ຺ຫິ ໂລກຄ຺ຄປຸຄ຺ຄລໍ ນາຖໍ ນາຖຠູຕໍ ສພ຺ພສຕ຺ຕຫິເຕ ຣຕໍ ເມຕ຺ເຕຍ຺ຍໍ ເມຕ຺ເຕຍ຺ຍນາມກໍ ມຸນິປຸງ຺ຄວໍ ມຸນິເສຏ຺ຐໍ ທິສ຺ວານ ຕສ຺ສ ຘີຣສ຺ສ ສທ຺ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ອຄ຺ຄໍ ຜລໍ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ອຘິຄນ຺ຕ຺ວາ ລຠິຕ຺ວາ ຊິນສາສນໍ ໂສເຠຍ຺ຍໍ ໂສຠາເປຍ຺ຍນ຺ຕິ ອຍໍ ປາກຏໂຍຊນາ.

ເອຕິສ຺ສາຍ ປນ ໂຍຊນາຍ ສຕິ ອາຈຣິຍວຣສ຺ສ ວຈນໍ ນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ. ກຖໍ? ເອຕ຺ຖ ຫິ ອິໂຕ ທຸຕິຍຠເວ ຕາວຕິໍສຠວເນ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປຕ຺ວາ ອນ຺ຕິມຠເວ ເມຕ຺ເຕຍ຺ຍສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ລເຠຍ຺ຍນ຺ຕິ ອາຈຣິຍສ຺ສ ປຕ຺ຖນາ, ສາ ອຍຸຕ຺ຕຣູປາ ໂຫຕິ. ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ຫິ ສຕ຺ຕຠວໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ປຏິສນ຺ຘິ ນຕ຺ຖິ, ຕາວຕິໍສານຎ຺ຈ ເທວານໍ ຠວສເຕນປິ ຠວສຫສ຺ເສນປິ ຠວສຕສຫສ຺ເສນປິ ເມຕ຺ເຕຍ຺ຍສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກາໂລ ອປ຺ປຕ຺ຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ. ອຖາປິ ວເທຍ຺ຍ ‘‘ອນ຺ຕຣາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ເມຕ຺ເຕຍ຺ຍສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ມນຸສ຺ໂສ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ, ເອວມ຺ປິ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ນ ຫິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກຄຕານໍ ອຣິຍານໍ ປຸນ ກາມຠວູປປຕ຺ຕິ ອຕ຺ຖິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ອຠິຘມ຺ເມ ຍມກປ຺ປກຣເຓ (ຍມ. ໒.ອນຸສຍຍມກ. ໓໑໒) ‘‘ຣູປຘາຕຸຍາ ຈຸຕສ຺ສ ກາມຘາຕຸໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ເຕວ ອນຸສຍາ ອນຸເສນ຺ຕີ’’ຕິ. ອຖາປິ ວເທຍ຺ຍ ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກເຍວ ຐຕ຺ວາ ອຄ຺ຄຜລໍ ລເຠຍ຺ຍາ’’ຕິ, ຕຖາ ຈ ອາຈຣິຍສ຺ສ ວຈເນ ນ ທິສ຺ສຕິ, ‘‘ໂສເຠຍ຺ຍໍ ຊິນສາສນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂຸຠູຕຕ຺ຕເມວ ທິສ຺ສຕິ. ນ ຫິ ຠິກ຺ຂຸຠູໂຕ ສາສນໍ ໂສຠາເປຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ອຠິຘມ຺ມຕ຺ຖວິຠາວນິຍຎ຺ຈ –

‘‘ໂຊຕຍນ຺ຕໍ ຕທາ ຕສ຺ສ, ສາສນໍ ສຸທ຺ຘມານສໍ;

ປສ຺ເສຍ຺ຍໍ ສກ຺ກເຣຍ຺ຍຎ຺ຈ, ຄຣຸໍ ເມ ສາຣິສມ຺ຠວ’’ນ຺ຕິ. –

ຠິກ຺ຂຸຠູຕເມວ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຖາປິ ວເທຍ຺ຍ ‘‘ອນ຺ຕຣາ ທີຆາຍຸໂກ ຠຸມ຺ມເທໂວ ຫຸຕ຺ວາ ຕທາ ມນຸສ຺ໂສ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ, ເອວມ຺ປິ ເອກສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາວກຠູໂຕ ອຣິຍປຸຄ຺ຄໂລ ປຸນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາວໂກ ນ ຠເວຍ຺ຍາຕິ, ອາຈຣິໂຍ ປນ ສພ຺ພປຣິຍຕ຺ຕິຘໂຣ ອເນກຄນ຺ຖກາຣໂກ ອເນເກສໍ ຄນ຺ຖກາຣການໍ ເຖຣານໍ ອາຈຣິຍປາຈຣິຍຠູໂຕ, ເຕນ ນ ເກວລໍ ອິເຘວ ອິມາ ຄາຖາໂຍ ຐປິຕາ, ອຖ ໂຂ ສາຣຕ຺ຖທີປນີນາມິກາຍ ວິນຍຏີກາຍ ອວສາເນ ຈ ຐປິຕາ, ຕສ຺ມາ ຠວິຕພ຺ພເມຕ຺ຖ ກາຣເຓນາຕິ ວີມໍສິຕພ຺ພເມຕໍ.

ອຖ ວາ ອິມິນາ…ເປ… ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປຐມໍ ຕາວ ຜລໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ຕາວຕິໍເສ ປໂມທນສີລາຈາຣຄຸເຓ ຣຕໍ ປຎ຺ຈກາເມສຸ ອລຄ຺ຄຠາວສງ຺ຂາຕໍ ອານິສໍສໍ ປຕ຺ວານ ອນ຺ຕິເມ ອຕ຺ຕຠາວມ຺ຫິ…ເປ… ໂສເຠຍ຺ຍນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ອຖ ວາ ອິມິນາ…ເປ… ປຎ຺ຈກາເມສຸ ອລຄ຺ໂຄ ຫຸຕ຺ວາ ອນ຺ຕິເມ ອຕ຺ຕຠາວມ຺ຫິ…ເປ… ສທ຺ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ປຐມໍ ຜລໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຣໍ ອຄ຺ຄຜລໍ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ອຘິຄນ຺ຕ຺ວາ ຊິນສາສນໍ ໂສເຠຍ຺ຍນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ຍຖາ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນສຸຕ຺ຕນ຺ຕຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ອຎ຺ຎາຕໂກຓ຺ຑຎ຺ຎຕ຺ເຖໂຣ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ອຘິຄນ຺ຕ຺ວາ ຊິນສາສນໍ ໂສເຠສິ, ເອວນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິໂຕ ອຎ຺ຎານິປິ ນຍານິ ຍຖາ ເຖຣສ຺ສ ວຈນານຸກູລານິ, ຕານິ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ຈິນ຺ເຕຕພ຺ພານິ.

ນິຄມນກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິຄມນກຖາ

໑.

ຊມ຺ພຸທີປຕເລ ຣມ຺ເມ, ມຣມ຺ມວິສເຍ ສຸເຕ;

ຕມ຺ພທີປຣຏ຺ເຐ ຐິຕໍ, ປຸຣໍ ຣຕນນາມກໍ.

໒.

ຊິນສາສນປຊ຺ໂຊຕໍ, ອເນກຣຕນາກຣໍ;

ສາຘຸຊ຺ຊນານມາວາສໍ, ໂສຓ຺ຓປາສາທລງ຺ກຕໍ.

໓.

ຕສ຺ມິໍ ຣຕນປຸຣມ຺ຫິ, ຣາຊາເນກຣຏ຺ຐິສ຺ສໂຣ;

ສິຣີສຸຘມ຺ມຣາຊາຕິ, ມຫາອຘິປຕີຕິ ຈ.

໔.

ເອວໍນາໂມ ມຫາເຕໂຊ, ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ ຘມ຺ມໂຕ;

ກາຣາເປສິ ຣາຊາ ມຓິ-ຈູຬໍ ມຫນ຺ຕເຈຕິຍໍ.

໕.

ຕສ຺ສ ກາເລ ພ຺ຣຫາຣຎ຺ເຎ, ຕິຣິໂຍ ນາມ ປພ຺ພໂຕ;

ປຸພ຺ພກາຣຎ຺ຎວາສີນໍ, ນິວາໂສ ຠາວນາຣໂຫ.

໖.

ອຏ຺ຐາຣສຫິ ໂທເສຫິ, ມຸຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຈງ຺ຄຸປາຄໂຕ;

ອຣຎ຺ຎລກ຺ຂຓໍ ປຕ຺ໂຕ, ພທ຺ຘສີມາຍລງ຺ກໂຕ.

໗.

ຕສ຺ມິໍ ປພ຺ພເຕ ວສນ຺ໂຕ, ມຫາເຖໂຣ ສຸປາກໂຏ;

ຕິເປຏກາລງ຺ກາໂຣຕິ, ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ລທ຺ຘລຎ຺ຉໂນ.

໘.

ເຕຠາຕຸກນຣິນ຺ທານໍ, ຄຣຸຠູໂຕ ສຸເປສໂລ;

ກຸສໂລ ປຣິຍຕ຺ຕິມ຺ຫິ, ປຏິປຕ຺ຕິມ຺ຫິ ກາຣໂກ.

໙.

ໂສຫໍ ລຊ຺ຊີເປສເລຫິ, ຠິກ຺ຂູຫິ ອຠິຍາຈິໂຕ;

ສາສນສ຺ໂສປກາຣາຍ, ອກາສິໍ ສີລວຑ຺ຒນໍ.

໑໐.

ວິນຍາລງ຺ກາຣໍ ນາມ, ລຊ຺ຊີນໍ ອຸປກາຣກໍ;

ສຸຏ຺ຐຸ ວິນຍສງ຺ຄຫ-ວຓ຺ຓນໍ ສາຘຸເສວິຕໍ.

໑໑.

ຣູປຉິທ຺ທນາສກຓ຺ເຓ, ສມ຺ປຕ຺ເຕ ຊິນສາສເນ;

ຉິທ຺ທສຸຎ຺ຎສຸຎ຺ຎຣູເປ, ກລິຍຸຄມ຺ຫິ ອາຄເຕ.

໑໒.

ນິຏ຺ຐາປິຕາ ອຍໍ ຏີກາ, ມຍາ ສາສນກາຣຓາ;

ທ຺ວີສຸ ໂສຓ຺ຓວິຫາເຣສຸ, ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ລທ຺ຘເກຕຸນາ.

໑໓.

ອິມິນາ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ, ອຎ຺ເຎນ ກຸສເລນ ຈ;

ອິໂຕ ຈຸຕາຫໍ ທຸຕິເຍ, ອຕ຺ຕຠາວມ຺ຫິ ອາຄເຕ.

໑໔.

ຫິມວນ຺ຕປເທສມ຺ຫິ, ປພ຺ພເຕ ຄນ຺ຘມາທເນ;

ອາສນ຺ເນ ມຓິຄຸຫາຍ, ມຎ຺ຊູສກທຸມສ຺ສ ຈ.

໑໕.

ຕສ຺ມິໍ ເຫສ຺ສໍ ຠຸມ຺ມເທໂວ, ອຕິທີຆາຍຸໂກ ວໂຣ;

ປຎ຺ຎາວີຣິຍສມ຺ປນ຺ໂນ, ພຸທ຺ຘສາສນມາມໂກ.

໑໖.

ຍາວ ຕິຏ຺ຐຕິ ສາສນໍ, ຕາວ ເຈຕິຍວນ຺ທນໍ;

ໂພຘິປູຊໍ ສງ຺ຆປູຊໍ, ກເຣຍ຺ຍໍ ຕຸຏ຺ຐມານໂສ.

໑໗.

ຠິກ຺ຂູນໍ ປຏິປນ຺ນານໍ, ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈໍ ກເຣຍ຺ຍຫໍ;

ປຣິຍຕ຺ຕາຠິຍຸຕ຺ຕານໍ, ກງ຺ຂາວິໂນທເຍຍ຺ຍຫໍ.

໑໘.

ສາສນໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕານໍ, ຣາຊູນໍ ສຫາໂຍ ອສ຺ສໍ;

ສາສນໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕານໍ, ວາເຣຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ອສ຺ສໍ.

໑໙.

ສາສນນ຺ຕຣຘາເນ ຕຸ, ມຎ຺ຊູສໍ ຣຸກ຺ຂມຸຕ຺ຕມໍ;

ນນ຺ທມູລຎ຺ຈ ປພ຺ຠາຣໍ, ນິຈ຺ຈໍ ປູຊໍ ກເຣຍ຺ຍຫໍ.

໒໐.

ຍທາ ຕຸ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ມຫາຍສາ;

ຕທາ ເຕສໍ ນິຈ຺ຈກປ຺ປໍ, ອຸປຏ຺ຐານໍ ກເຣຍ຺ຍຫໍ.

໒໑.

ເຕເນວ ອຕ຺ຕຠາເວນ, ຍາວ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາທາ ອຫໍ;

ຕິຏ຺ຐນ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາທມ຺ຫິ, ມນຸສ຺ເສສຸ ຠວາມຫໍ.

໒໒.

ເມຕ຺ເຕຍ຺ຍສ຺ສ ຠຄວໂຕ, ປພ຺ພຊິຕ຺ວານ ສາສເນ;

ໂຕສຍິຕ຺ວານ ຊິນໍ ຕໍ, ລເຠ ພ຺ຍາກຣຓຸຕ຺ຕມໍ.

໒໓.

ພ຺ຍາກຣຓໍ ລຠິຕ຺ວານ, ປູເຣຕ຺ວາ ສພ຺ພປາຣມີ;

ອນາຄຕມ຺ຫິ ອທ຺ຘາເນ, ພຸທ຺ໂຘ ເຫສ຺ສໍ ສເທວເກຕິ.

ວິນຍາລງ຺ກາຣຏີກາ ສມຕ຺ຕາ.