📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ວິນຍປິຏເກ

ວິນຍວິນິຈ຺ຉຍ-ຏີກາ (ທຸຕິໂຍ ຠາໂຄ)

ປາຏິເທສນີຍກຖາວຓ຺ຓນາ

໑໘໓໐-໑. ເອວໍ ¶ ¶ ນາຕິສງ຺ເຂປວິຕ຺ຖາຣນເຍນ ທ຺ເວນວຸຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍານິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕທນນ຺ຕຣໍ ນິທ຺ທິຏ຺ເຐ ປາຏິເທສນີເຍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ໂຍ ຈນ຺ຕຣຆຣ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ອນ຺ຕຣຆຣນ຺ຕິ ຣຖິກາທິມາຫ. ຍຖາຫ ‘‘ອນ຺ຕຣຆຣໍ ນາມ ຣຖິກາ ພ຺ຍູຫໍ ສິງ຺ຆາຏກໍ ຆຣ’’ນ຺ຕິ.

ໂຍ ¶ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ອນ຺ຕຣຆຣໍ ປວິຏ຺ຐາຍ ອຎ຺ຎາຕິກາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຫຕ຺ຖໂຕ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຂາທນໍ, ໂຠຊນມ຺ປິ ວາ ສຫຕ຺ຖາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຄຫເຓ ທຸກ຺ກຏໍ, ໂຠເຄ ອຊ຺ໂຌຫາເຣ ປາຏິເທສນີຍໍ ສິຍາຕິ ໂຍຊນາ.

ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຸປ຺ປຏິປາຏິຍາ ໂປຕ຺ຖເກສຸ ລິຂິຕາ, ຕາສໍ ອຍໍ ປຏິປາຏິ – ‘‘ເອຕ຺ຖນ຺ຕຣຆຣ’’ນ຺ຕິ ຕຕິຍາ, ‘‘ຕສ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ’’ຕິ ຈຕຸຕ຺ຖີ, ‘‘ຣຖິກາທີສູ’’ຕິ ປຎ຺ຈມີ ¶ , ‘‘ຣຖິກາຍປິ ວາ’’ຕິ ຉຏ຺ຐີ. ປຏິປາຏິ ປນາຍໍ ມາຕິກຏ຺ຐກຖກ຺ກເມນ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິມາຍ ປຏິປາຏິຍາ ຕາສໍ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ ໂຫຕິ –

໑໘໓໒-໓. ປຸຣິມຄາຖາທ຺ວເຍນ ປທຠາຊນາຄຕສາມຎ຺ຎວິນິຈ຺ຉຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ອຏ຺ຐກຖາຄຕໍ ວິເສສໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ເອຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ເອຕ຺ຖາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ປຐມປາຏິເທສນີຍສິກ຺ຂາປເທ. ຕສ຺ສາຕິ ອຎ຺ຎາຕິກຠິກ຺ຂຸນິຍາ. ວາກ຺ຍໂຕຕິ ‘‘ອນ຺ຕຣຆຣໍ ປວິຏ຺ຐາຍາ’’ຕິ ວຈນໂຕ. ຫິ-ສທ຺ໂທ ເຫຕຸມ຺ຫິ. ຍສ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຐິຕຏ຺ຐານໍ ນປ຺ປມາຓນ຺ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໕໕໓) ວຓ຺ຓິຕໍ, ຕສ຺ມາ ອາຣາມາທີສຸ ຐຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິຍາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຫຕ຺ຖໂຕ ວີຖິອາທີສຸ ຐຕ຺ວາ ໂຍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ ເຈ, ເອວໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫໂຕ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນ ໂທໂສຕິ ໂຍຊນາ. ປຣິໂຠຄສ຺ສ ປຏິຄ຺ຄຫຓມູລກຕ຺ຕາ ນ ໂທໂສ. ‘‘ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫໂຕ’’ຕິ ອິມິນາ ປຣິໂຠເຄ ປາຏິເທສນີຍາຠາໂວ ຈ ທີປິໂຕ ໂຫຕິ.

໑໘໓໔. ສເຈ ຠິກ຺ຂຸນີ ຣຖິກາທີສຸ ຐຕ຺ວາ ໂຠຊນໍ ເທຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ອນ຺ຕຣາຣາເມ ຐຕ຺ວາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ເຈ, ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຄາຖາພນ຺ຘວເສນ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນິ ໂຠຊນ’’ນ຺ຕິ ຣສ຺ສຕ຺ຕໍ. ອາປຕ຺ຕີຕິ ຈ ປຏິຄ຺ຄຫຓປຣິໂຠເຄສຸ ທຸກ຺ກຏປາຏິເທສນີຍາປຕ຺ຕິໂຍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໘໓໕. ຣຖິກາທີສຸ ຐຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນີ ໂຠຊນໍ ເທຕິ ເຈ, ຕໍ ຣຖິກາຍປິ ວາ…ເປ… ອຍໍ ນໂຍຕິ ໂຍຊນາ. ຕຕ຺ຖ ຣຖິກາຕິ ຣຈ຺ຉາ. ພ຺ຍູຫນ຺ຕິ ອນິພ຺ພິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຐິຕາ ຄຕປຈ຺ຈາຄຕຣຈ຺ຉາ. ສນ຺ຘິ ນາມ ຆຣສນ຺ຘິ. ສິງ຺ຆາຏກນ຺ຕິ ຈຕຸກ຺ໂກຓໍ ວາ ຕິໂກຓໍ ວາ ມຄ຺ຄສໂມຘານຏ຺ຐານໍ. ອຍໍ ນໂຍຕິ ‘‘ອາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ອນນ຺ຕຣຄາຖາຍ ວຸຕ຺ຕນໂຍ.

໑໘໓໗. ອາມິເສນ ¶ ¶ ອສມ຺ຠິນ຺ນຣສໍ ສນ຺ຘາຍ ອິທໍ ທຸກ຺ກຏໍ ຠາສິຕໍ. ອາມິເສນ ສມ຺ຠິນ຺ເນ ເອກຣເສ ຍາມກາລິກາທິມ຺ຫິ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຊ຺ໂຌຫາເຣ ປາຏິເທສນີຍາປຕ຺ຕິ ສິຍາຕິ ໂຍຊນາ.

໑໘໓໘. ເອກໂຕອຸປສມ຺ປນ຺ນຫຕ຺ຖໂຕຕິ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ສນ຺ຕິເກ ອຸປສມ຺ປນ຺ນາຍ ຫຕ຺ຖໂຕ. ຍຖາຫ ‘‘ເອກໂຕອຸປສມ຺ປນ຺ນາຍາຕິ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ສນ຺ຕິເກ ອຸປສມ຺ປນ຺ນາຍາ’’ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໕໕໓). ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕິເກ ອຸປສມ຺ປນ຺ນາຍ ປນ ຍຖາວຕ຺ຖຸກເມວາຕິ.

໑໘໓໙. ອຎ຺ຎາຕິກາຍ ຎາຕິກສຎ຺ຎິສ຺ສ, ຕເຖວ ວິມຕິສ຺ສ ຈ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

໑໘໔໐. ອຎ຺ຎາຕິກາຍ ທາເປນ຺ຕິຍາ ຠູມິຍາ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທທມານາຍ ວາ ອນ຺ຕຣາຣາມາທີສຸ ຐຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິຍາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫໂຕ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ອນ຺ຕຣາຣາມາທີສູຕິ ເອຕ຺ຖ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍຕິຕ຺ຖິຍເສຍ຺ຍາປຏິກ຺ກມນາທິໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ປຏິກ຺ກມນໍ ນາມ ໂຠຊນສາລາ.

໑໘໔໑. ຄາມໂຕ ພຫິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ເທຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໑໘໔໒. ຫຕ຺ຖໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຄຫເຓ’’ຕິ ເສໂສ. ຕຖາຕິ ອນາປຕ຺ຕິ. ສມຸຏ຺ຐານໍ ອິທໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ເອຬກໂລເມນ ສມໍ ມຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

ປຐມປາຏິເທສນີຍກຖາວຓ຺ຓນາ.

໑໘໔໓-໔. ອວຸຕ຺ເຕຕິ ວກ຺ຂມານນເຍນ ອວຸຕ຺ເຕ. ເອເກນປິ ຈ ຠິກ຺ຂຸນາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອປສກ຺ກາຕິ ອປຄຈ຺ຉ. ອາທິ-ອຕ຺ຖວາຈິນາ ອິຕິ-ສທ຺ເທນ ‘‘ອປສກ຺ກ ຕາວ, ຠຄິນິ, ຍາວ ຠິກ຺ຂູ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ວາກ຺ຍເສໂສ ສງ຺ຄຫິໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອິມິນາ ອປສາທນາກາໂຣ ¶ ສນ຺ທສ຺ສິໂຕ. ‘‘ເອເກນປິ ຈ ຠິກ຺ຂຸນາ’’ຕິ ອິມິນາ ອວກໍໂສ ທສ຺ສິໂຕ. ອຸກ຺ກໍໂສ ປນ ‘‘ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສາ ຠິກ຺ຂຸນີ ອປສາເທຕພ຺ພາ’’ຕິ ປາຬິໂຕປິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ‘‘ອາມິສ’’ນ຺ຕິ ສາມຎ຺ຎວຈເນປິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂຠຊນານໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ເສວ ຄຫຓໍ. ຍຖາຫ ‘‘ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂຠຊນານໍ ອຎ຺ຎຕເຣນາ’’ຕິ. ໂຠເຄຕິ ຈ ເອກໂຕອຸປສມ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ.

໑໘໔໕. ຕເຖວາຕິ ¶ ທຸກ຺ກຏໍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນາຍ.

໑໘໔໖. ອຕ຺ຕໂນ ຠຕ຺ເຕ ທິນ຺ເນປິ ອິມິນາ ສິກ຺ຂາປເທນ ອນາປຕ຺ຕິ, ປຸຣິມສິກ຺ຂາປເທນ ປນ ອາປຕ຺ຕິສມ຺ຠວາ ‘‘ນ ເທຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາຫ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ຠຕ຺ຕໍ ທາເປຕິ, ນ ເທຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ສເຈປິ ອຕ຺ຕໂນ ຠຕ຺ຕໍ ເທຕິ, ອິມິນາ ສິກ຺ຂາປເທນ ອນາປຕ຺ຕິເຍວ, ປຸຣິມສິກ຺ຂາປເທນ ອາປຕ຺ຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໕໕໘). ຕຖາຕິ ອນາປຕ຺ຕິ. ອຸຠຍສິກ຺ຂາປເທຫິປິ ອນາປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ປເທຕິ ເຈ’’ຕິ. ຍຖາຫ ‘‘ອຎ຺ເຎສໍ ຠຕ຺ຕໍ ເທຕິ, ນ ທາເປຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ສເຈປິ ທາເປຍ຺ຍ, ອິມິນາ ສິກ຺ຂາປເທນ ອາປຕ຺ຕິ ຠເວຍ຺ຍ, ເທນ຺ຕິຍາ ປນ ເນວ ອິມິນາ, ນ ປຸຣິເມນ ອາປຕ຺ຕີ’’ຕິ.

໑໘໔໗. ຠິກ຺ຂຸນີ ຍໍ ນ ທິນ຺ນໍ, ຕໍ ທາເປຕິ, ຍຕ຺ຖ ວາ ນ ທິນ຺ນໍ, ຕຕ຺ຖ ທາເປຕິ, ຕມ຺ປິ ສພ຺ເພສໍ ມິຕ຺ຕາມິຕ຺ຕານໍ ສມໍ ທາເປຕິ, ຕຕ຺ຖາປິ ອນາປຕ຺ຕິ.

໑໘໔໘. ສິກ຺ຂມານາ ວາ ສາມເຓຣິກາ ວາ ‘‘ອິຘ ສູປໍ ເທຖ, ໂອທນໍ ເທຖາ’’ຕິ ໂວສາສນ຺ຕີ ວິຘານໍ ກໂຣນ຺ຕີ ຐິຕາ, ຕໍ ອນປສາເທນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ປຎ຺ເຈວ ໂຠຊນານິ ວິນາ ອຎ຺ຎໍ ໂວສາສນ຺ຕິໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ອນປສາເທນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ອນປສາເທນ຺ຕສ຺ສ ອຸມ຺ມຕ຺ຕກາທິໂນປິ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໑໘໔໙. ສມຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ ¶ ເອຕ຺ຖ ‘‘ອິມສ຺ສາ’’ຕິ ເສໂສ. ໂຠຊນໍ ກິຣິຍໍ, ໂວສາສນ຺ຕິຍາ ອນິວາຣຓໍ ອກິຣິຍນ຺ຕິ ເອວມິທໍ ກ຺ຣິຍາກ຺ຣິຍໍ.

ທຸຕິຍປາຏິເທສນີຍກຖາວຓ຺ຓນາ.

໑໘໕໐-໑. ເສກ຺ຂນ຺ຕິ ສມ຺ມເຕຕິ ‘‘ເສກ຺ຂສມ຺ມຕໍ ນາມ ກຸລໍ ຍໍ ກຸລໍ ສທ຺ຘາຍ ວຑ຺ຒຕິ, ໂຠເຄນ ຫາຍຕິ, ເອວຣູປສ຺ສ ກຸລສ຺ສ ຎຕ຺ຕິທຸຕິເຍນ ກມ຺ເມນ ເສກ຺ຂສມ຺ມຸຕິ ທິນ຺ນາ ໂຫຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ໕໖໗) ວຸຕ຺ຕໍ ອິທໍ ກຸລໍ ເສກ຺ຂສມ຺ມຕໍ ນາມ. ເຕນາຫ ‘‘ລທ຺ຘສມ຺ມຸຕິເກ ກຸເລ’’ຕິ. ລທ຺ຘາ ສມ຺ມຸຕິ ເຍນາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ຆຣູປຈາຣໍ ໂອກ຺ກນ຺ເຕ ນິມນ຺ຕິໂຕປິ ອນິມນ຺ຕິໂຕວ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຆຣູປຈາໂຣກ຺ກມນາ ປຸພ຺ເພວາ’’ຕິ. ຍຖາຫ ‘‘ອນິມນ຺ຕິໂຕ ນາມ ອຊ຺ຊຕນາຍ ວາ ສ຺ວາຕນາຍ ¶ ວາ ອນິມນ຺ຕິໂຕ, ຆຣູປຈາຣໍ ໂອກ຺ກມນ຺ເຕ ນິມນ຺ເຕຕິ, ເອໂສ ອນິມນ຺ຕິໂຕ ນາມາ’’ຕິ (ປາຈິ. ໕໖໗).

‘‘ອຄິລາໂນ ນາມ ໂຍ ສກ຺ໂກຕິ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ອຄິລາໂນ ນາມ. ຄເຫຕ຺ວາຕິ ສຫຕ຺ຖາ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ. ‘‘ອາມິສ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຍຖາຫ ‘‘ຂາທນີຍໍ ວາ ໂຠຊນີຍໍ ວາ ສຫຕ຺ຖາ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ’’ຕິ (ປາຈິ. ໕໖໗). ຄຫເຓຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ອາຫາຣຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ ເສໂສ.

໑໘໕໓. ຕຕ຺ຖາຕິ ອເສກ຺ຂສມ຺ມເຕ ກຸເລ. ຕເຖວ ປຣິທີປິຕນ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏໍ ປຣິທີປິຕໍ.

໑໘໕໔. ນິມນ຺ຕິຕສ຺ສ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ວາ-ສທ຺ເທນ ນິມນ຺ຕິຕສ຺ສ ອວເສສໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ຍຖາຫ ‘‘ນິມນ຺ຕິຕສ຺ສ ວາ ຄິລານສ຺ສ ວາ ເສສກໍ ຠຸຎ຺ຊຕີ’’ຕິ. ອຎ຺ເຎສໍ ຠິກ຺ຂາ ຕຕ຺ຖ ທີຍຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ເສກ຺ຂສມ຺ມເຕ ກຸເລ.

໑໘໕໕. ຍຕ຺ຖ ¶ ກຕ຺ຖຈີຕິ ອາສນສາລາທີສຸ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ. ນິຈ຺ຈຠຕ຺ຕາທິເກ ວາປີຕິ ເອຕ຺ຖ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ສລາກຠຕ຺ຕປກ຺ຂິກອຸໂປສຖິກປາຏິປທິກຠຕ຺ຕານໍ ຄຫຓໍ.

໑໘໕໖. ທ຺ວາເຣຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຐເປຕ຺ວາ’’ຕິ ເສໂສ. ສມ຺ປຕ຺ເຕຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ປຈ຺ຉາ’’ຕິ ເສໂສ. ຍຖາຫ ‘‘ສເຈປິ ອນາຄເຕ ຠິກ຺ຂຸມ຺ຫິ ປຐມໍເຍວ ນີຫຣິຕ຺ວາ ທ຺ວາເຣ ຐເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ສມ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ເທນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໕໖໙).

໑໘໕໗. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍາ(ປອາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໕໖໙) ຄຕວິນິຈ຺ຉຍໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ’’ນ຺ຕິອາທິ. ສມຸຏ຺ຐາເນຬກູປມນ຺ຕິ ສມຸຏ຺ຐານໂຕ ເອຬກໂລມສິກ຺ຂາປທສທິສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕຕິຍປາຏິເທສນີຍກຖາວຓ຺ຓນາ.

໑໘໕໘-໙. ‘‘ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ປຏິສໍວິທິຕໍ, ເອຕໍ ອປ຺ປຏິສໍວິທິຕໍ ນາມາ’’ຕິ ວຈນໂຕ ຈ ອິຘາປິ ‘‘ສຫຘມ຺ມິກຎາປິຕ’’ນ຺ຕິ ວກ຺ຂມານຕ຺ຕາ ຈ ອຄຫຏ຺ຐ-ສທ຺ເທນ ປຣິພ຺ພາຊການໍ ຄຫຓໍ. ວຸຕ຺ຕເມວ ¶ ນຍໍ ໂວຫາຣນ຺ຕເຣນ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ອິຕ຺ຖິຍາ ປຸຣິເສນ ວາ’’ຕິ. ‘‘ຍານິ ໂຂ ປນ ຕານິ ອາຣຎ຺ຎການິ ເສນາສນານີ’’ຕິ (ປາຈິ. ໕໗໓) ວຈນໂຕ ອາຣາມນ຺ຕິ ອາຣຎ຺ຎກາຣາມມາຫ. ສເຈ ເອວມາໂຣຈິຕໍ ປຏິສໍວິທິຕນ຺ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ປທຠາຊເນຕິ (ປາຈິ. ໕໗໓) ໂຍຊນາ. ປຏິສໍວິທິຕນ຺ຕິ ປເຄວ ນິເວທິຕໍ.

໑໘໖໐. ປຈ຺ຉາ ຍຖາໂຣຈິຕໍ ຕເມວ ວາ ຕສ຺ສ ຈ ປຣິວາຣໍ ກຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ພຫຸໍ ວາ ອາຫຣີຍຕຸ, ຕມ຺ປິ ປຏິສໍເວທິຕໍ ນາມາຕິ ໂຍຊນາ.

໑໘໖໑. ຍາຄຸຍາ ວິທິຕໍ ກຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ’’ຕິ ອິທໍ ສາມຕ຺ຖິຍາ ລພ຺ຠຕິ. ອິທມ຺ປິ ວິທິຕໍ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

໑໘໖໒. ປນາຕິ ¶ ອປິ-ສທ຺ທຕ຺ໂຖ. ອຎ຺ຎານິປິ ກຸລານີຕິ ໂຍຊນາ. ເອຕ຺ຖ ‘‘ອສຸກໍ ນາມ ກຸລໍ ປຏິສໍເວທິຕໍ ກຕ຺ວາ ຂາທນີຍາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ສຸຕ຺ວາ’’ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໕໗໓) ອຏ຺ຐກຖາເສໂສ. ເຕນາຕິ ກຕປຏິສໍເວທິເຕນ. ຕມ຺ປິ ຈ ສພ຺ພໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໑໘໖໓. ເອວໍ ຍໍ ອນາໂຣຈິຕນ຺ຕິ ‘‘ອາຣາມໍ ວາ ອຸປຈາຣໍ ວາ ປວິສິຕ຺ວາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຍໍ ປຐມໍ ອນິເວທິຕໍ. ‘‘ເອວ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ‘‘ຍໍ ອາຣາມມນາຠຕ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາປິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ເອວນ຺ຕິ ‘‘ຕສ຺ສ ປຣິວາຣໍ ກຕ຺ວາ’’ຕິອາທິນາ ປກາເຣນ. ‘‘ຕໍ ອສໍວິທິຕໍ ນາມາ’’ຕິ ອິທໍ ‘‘ສຫຘມ຺ມິກຎາປິຕ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາປິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ຍຖາຫ ‘‘ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ປຏິສໍວິທິຕໍ, ເອຕໍ ອປ຺ປຏິສໍວິທິຕໍ ນາມາ’’ຕິ (ປາຈິ. ໕໗໓). ອຏ຺ຐກຖາຍຎ຺ຈ ‘‘ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ປຏິສໍວິທິຕນ຺ຕິ ປຎ຺ຈສຸ ສຫຘມ຺ມິເກສຸ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ເປເສຕ຺ວາ ‘ຂາທນີຍໍ ວາ ໂຠຊນີຍໍ ວາ ອາຫຣິສ຺ສາມາ’ຕິ ປຏິສໍວິທິຕໍ ກຕມ຺ປິ ອປ຺ປຏິສໍວິທິຕເມວາຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໕໗໓) ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໘໖໔. ກາຣາເປຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ປຏິສໍວິທິຕ’’ນ຺ຕິ ເສໂສ.

໑໘໖໕. ຠິກ຺ຂຸນາ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ເອວມກຕ຺ວາຕິ ‘‘ພຫິອາຣາມໍ ເປເສຕ຺ວາ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕວິຘານໍ ອກຕ຺ວາ. ອຸປຈາຣໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ໂຕ-ປຈ຺ຈໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໑໘໖໘. ‘‘ປຏິສໍວິທິເຕ’’ຕິອາທີນໍ ¶ ປທານໍ ‘‘ອນາປຕ຺ເຕ ວາ’’ຕິ ອິມິນາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປຏິສໍວິທິເຕຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຄິລານສ຺ສາ’’ຕິ ເສໂສ. ປຏິສໍວິທິເຕ ອນາປຕ຺ຕິ, ຄິລານສ຺ສາປິ ອນາປຕ຺ຕິ, ອປ຺ປຏິສໍວິທິເຕປິ ຕສ຺ສ ປຏິສໍວິທິຕສ຺ສ ອວເສສເກ ວາ ຄິລານສ຺ສ ອວເສສເກ ວາ ອນາປຕ຺ຕິ ເອວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ¶ . ຍຖາຫ ອນາປຕ຺ຕິວາເຣ ‘‘ປຏິສໍວິທິຕສ຺ສ ວາ ຄິລານສ຺ສ ວາ ເສສກໍ ຠຸຎ຺ຊຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ໕໗໕). ພຫາຣາເມ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕເຍວ ຠຸຎ຺ຊໂຕ ອສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຄເຫຕ຺ວາ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ວາ-ສທ຺ໂທ ‘‘ຕສ຺ສາ’’ຕິອາທີສຸປິ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ.

໑໘໖໙. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ອາຣຎ຺ຎກາຣາເມ. ຂາທໂຕ ອນາປຕ຺ຕິ ເອວາຕິ ໂຍຊນາ, ຕຕ຺ຖ ‘‘ອຎ຺ເຎນ ກປ຺ປິຍໍ ກຕ຺ວາ ທິນ຺ນານີ’’ຕິ ເສໂສ.

ຈຕຸຕ຺ຖປາຏິເທສນີຍກຖາວຓ຺ຓນາ.

ອິຕິ ວິນຍຕ຺ຖສາຣສນ຺ທີປນິຍາ ວິນຍວິນິຈ຺ຉຍວຓ຺ຓນາຍ

ປາຏິເທສນີຍກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ເສຂິຍກຖາວຓ຺ຓນາ

໑໘໗໐. ເອວໍ ປາຏິເທສນີຍວິນິຈ຺ຉຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕທນນ຺ຕຣໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານໍ ເສຂິຍານໍ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ໂຍ ອນາທຣິເຍເນວາ’’ຕິອາທິ. ໂຍຕິ ເຖໂຣ ວາ ນໂວ ວາ ມຊ຺ຌິໂມ ວາ. ເອຕ຺ຖ ອນາທຣິຍໍ ນາມ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອາປຕ຺ຕິອາປຊ຺ຊນໍ, ນິວາສນາທິວຕ຺ຖສ຺ສ ອຸຄ຺ຄຫເຓ ນິຣຸສ຺ສາຫຎ຺ຈ. ປຈ຺ຉໂຕປິ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ວາ-ສທ຺ເທນ ‘‘ປສ຺ສໂຕປິ ວາ’’ຕິ ອິທໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕສ຺ສ ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ-ສທ຺ໂທ ວກ຺ຂມານສມຸຈ຺ຈໂຍ.

໑໘໗໑. ນ ເກວລໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ນິວາເສນ຺ຕສ຺ເສວ ໂຫຕິ, ຂນ຺ຘກາຄຕຫຕ຺ຖິໂສຓ຺ຑາທິອາກາເຣນາປິ ນິວາເສນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຫຕ຺ຖິໂສຓ຺ຑາທີ’’ຕິອາທິ. ຫຕ຺ຖິໂສຓ຺ຑາທິນິວາສນໍ ປຣໂຕ ຂຸທ຺ທກວຕ຺ຖຸກ຺ຂນ຺ຘເກ (ຈູຬວ. ໒໘໐) ອາວິ ¶ ຠວິສ຺ສຕິ. ປຣິມຓ຺ຑລນ຺ຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ມຓ຺ຑລໍ ກຕ຺ວາ. ວຕ຺ຖພ຺ພນ຺ຕິ ນິວຕ຺ຖພ຺ພໍ ນິວາເສຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໘໗໒. ຊາຓຸມຓ຺ຑລໂຕ ¶ ເຫຏ຺ຐາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຊງ຺ຆຏ຺ຐິສີສໂຕ ປຏ຺ຐາຍາ’’ຕິ ເສໂສ. ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລປ຺ປມາຓກນ຺ຕິ ວຑ຺ຒກິອງ຺ຄຸເລນ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລມຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຈຣິຍາ. ‘‘ໂຍ ປນ ສຸກ຺ຂຊງ຺ໂຆ ວາ ມຫາປິຓ຺ຑິກມໍໂສ ວາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ສາຣຸປ຺ປຕ຺ຖາຍ ຊາຓຸມຓ຺ຑລໂຕ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລາຘິກມ຺ປິ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ນິວາເສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໕໗໖) ອຏ຺ຐກຖໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕຸມາຫ ‘‘ຕໂຕ ອູນໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ.

໑໘໗໓. ອສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອປຣິມຓ຺ຑລໍ ນິວາເສນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ເອວມຸປຣິປິ. ອສຎ຺ຈິຈ຺ຈາຕິ ‘‘ອປຣິມຓ຺ຑລໍ ນິວາເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ອສຎ຺ຈິຈ຺ຈ, ອຖ ໂຂ ‘‘ປຣິມຓ຺ຑລໍເຍວ ນິວາເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອປຣິມຓ຺ຑລໍ ນິວາເສນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ອສຕິສ຺ສາປີຕິ ອຎ຺ຎວິຫິຕສ຺ສາປິ ຕຖາ ນິວາເສນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ອຊານນ຺ຕສ຺ສາຕິ ເກວລໍ ປຣິມຓ຺ຑລໍ ນິວາເສຕຸໍ ອຊານນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ອປິຈ ນິວາສນວຕ຺ຕໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອຸຄ຺ຄຫິຕວຕ຺ໂຕປິ ສເຈ ‘‘ອາຣຸຬ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ໂອຣຸຬ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ວາ ນ ຊານາຕິ, ຕສ຺ສາປິ ອນາປຕ຺ຕິເຍວ. ຄິລານສ຺ສາຕິ ຍສ຺ສ ຊງ຺ຆາຍ ວາ ປາເທ ວາ ວໂຓ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວາ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ວາ ນິວາເສນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ປາໂທຕິ ເຈຕ຺ຖ ປາທສມີປໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ອາປທາສູຕິ ວາຬາ ວາ ໂຈຣາ ວາ ອນຸພນ຺ຘນ຺ຕິ, ເອວຣູປາສຸ ອາປທາສຸ ອນາປຕ຺ຕິ.

ປຣິມຓ຺ຑລກຖາວຓ຺ຓນາ.

໑໘໗໔. ອຸໂຠ ໂກເຓ ສມໍ ກຕ຺ວາຕິ ປາຣຸປນສ຺ສ ເອກໍເສ ກຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐິປສ຺ເສ, ອຸທຣປສ຺ເສ ຈ ໂອລມ຺ພມາເນ ອຸໂຠ ¶ ກຓ຺ເຓ ຫຕ຺ຖິປິຏ຺ເຐ ຄຓ຺ຑາ ວິຍ ສມໍ ກຕ຺ວາ. ປຣິມຓ຺ຑລໍ ກຕ຺ວາຕິ ເອຕສ຺ເສວ ອຕ຺ຖປທໍ. ສາທຣນ຺ຕິ ຠາວນປຸໍສກນິທ຺ເທໂສ. ສາທຣໍ ວາ ປາຣຸປິຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຍຊນາ, ສາທຣໍ ປາຣຸປນໍ ກຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ອກໂຣນ຺ຕສ຺ສາຕິ ປາຣຸປນວຕ຺ເຕ ອາທຣໍ ຊເນຕ຺ວາ ເອວໍ ອປາຣຸປນ຺ຕສ຺ສ.

໑໘໗໕. ‘‘ປຣິມຓ຺ຑລໍ ນິວາເສສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂາ ກຣຓີຍາ’’ຕິ (ປາຈິ. ໕໗໖) ວາ ‘‘ປຣິມຓ຺ຑລໍ ປາຣຸປິສ຺ສາມີຕິ ສິກ຺ຂາ ກຣຓີຍາ’’ຕິ (ປາຈິ. ໕໗໗) ວາ ‘‘ອນ຺ຕຣຆເຣ’’ຕິ ອວິເສເສຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອາຫ ‘‘ອວິເສເສນ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ອິທໍ ສິກ຺ຂາປທທ຺ວຍໍ ຍສ຺ມາ ອວິເສເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ຆເຣ, ວິຫາເຣ ວາ ກາຕພ຺ພໍ ປຣິມຓ຺ຑລນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ຆເຣຕິ ອນ຺ຕຣຆເຣ. ວິຫາເຣ ວາຕິ ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐານາທິກາລໍ ¶ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຣິມຓ຺ຑລໍ ກຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ປຣິມຓ຺ຑລເມວ ນິວາເສຕພ຺ພໍ ປາຣຸປິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ທຸຕິຍໍ.

໑໘໗໖. ອຸໂຠ ໂກເຓ ສມໍ ກຕ຺ວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຄີວເມວ ຈ ອນຸວາເຕນ ຉາເທຕ຺ວາຕິ ໂຍຊນາ.

໑໘໗໗. ຕຖາ ອກຕ຺ວາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕວິຘານໍ ອກຕ຺ວາ. ຊຕ຺ຕູນິປີຕິ ອຸໂຠ ອໍສກູຏານິປິ. ອຸຣມ຺ປິ ຈາຕິ ຫທຍມ຺ປິ. ວິວຣິຕ຺ວາຕິ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ. ຍຖາກາມນ຺ຕິ ອິຈ຺ຉານຸຣູປໍ. ຄຈ຺ຉໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ອນ຺ຕຣຆເຣ’’ຕິ ເສໂສ. ອນ຺ຕຣຆຣໍ ນາມ ຄາເມ ວາ ໂຫຕຸ ວິຫາເຣ ວາ, ປຈິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຄິຫີນໍ ວສນຏ຺ຐານໍ.

ຕຕິຍໍ.

໑໘໗໘-໙. ‘‘ມຓິພນ຺ຘໂຕ’’ຕິ ອິມິນາປິ ‘‘ເຫຏ຺ຐາ’’ຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ວາສູປຄສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ກາຍໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ນິສີທໂຕ’’ຕິ ¶ ເສໂສ. ວາສູປໂຄ ນາມ ຣຕ຺ຕິວາສຕ຺ຖາຍ ອຸປຄໂຕ, ເອເຕນ ວາສຕ຺ຖາຍ ອນ຺ຕຣຆຣໍ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ສຸປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນເນວ ອຸປຄນ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ທີປິຕໍ ໂຫຕິ, ເອເຕເນວ ວາສູປຄຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຸປຄຕສ຺ສ ຍຖາກາມໍ ຄມເນ ນ ໂທໂສຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ຄຓ຺ຐິປເທ ‘‘ເອກທິວສມ຺ປິ ວາສູປຄຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຍຖາສຸຂໍ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ໂກ ປນ ວາໂທ ຈຕຸປຎ຺ຈາຫໍ ວາສມຘິຏ຺ຐາຍ ວສິຕຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕິກ’’ນ຺ຕິ.

ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໑໘໘໐. ສຸວິນີເຕນາຕິ ຫຕ຺ຖປາທານໍ ອກີຬາປເນເນວ ສຸຏ຺ຐຸ ວິນີເຕນ.

ປຎ຺ຈມໍ.

໑໘໘໑. ຄາຖາພນ຺ຘວເສນ ‘‘ສຕີມຕາ’’ຕິ ທີໂຆ ກໂຕ. ອວິກາເຣນາຕິ ຕໍຕທວໂລກາສຫິເຕນ ¶ . ຍຸຄໍ ມຕ຺ຕາ ປມາຓໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ຍຸຄມຕ຺ຕໍ, ຣຖຍຸຄໍ ຈຕຸຫຕ຺ຖປ຺ປມາຓໍ, ຕຕ຺ຕກໍ ປເທສໍ. ເປກ຺ຂິນາຕິ ໂອໂລເກນ຺ເຕນ. ‘‘ຠິກ຺ຂຸນາ ໂອກ຺ຂິຕ຺ຕຈກ຺ຂຸນາ’’ຕິ ປທຈ຺ເຉໂທ.

໑໘໘໒. ອນ຺ຕຣຆເຣ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິປິ ເອກສ຺ມິມ຺ປິ ຐາເນ ຐຕ຺ວາຕິ ໂຍຊນາ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕປິ ຕຖາຣູເປ ອນ຺ຕຣາເຍ ສຕິ ຄຈ຺ຉໂຕປິ ໂອໂລເກຕຸໍ ລພ຺ຠຕິ. ເອກສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ຐຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕປິ ປຣິສ຺ສຍາຠາວໍ ໂອໂລເກຕຸໍ ລພ຺ຠຕິເຍວ. ‘‘ຕຖາ ຄາເມ ປູຊ’’ນ຺ຕິ ຄຓ຺ຐິປເທສຸ ວຸຕ຺ຕໍ. ປິ-ສທ຺ໂທ ປນ-ສທ຺ທຕ຺ໂຖ, ໂອໂລເກຕຸໍ ປນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໑໘໘໓. ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕຫໍ ຕຫນ຺ຕິ ໂຍ ອນາທຣິຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕໍ ຕໍ ທິສາຠາຄໍ ປາສາທໍ ກູຏາຄາຣໍ ວີຖິໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ.

ສຕ຺ຕມໍ.

໑໘໘໔. ເອກໂຕ ¶ ວາປີຕິ ເອກອໍສກູຏໂຕ ວາ. ອຸຠໂຕ ວາປີຕິ ອຸຠຍໍສກູຏໂຕ ວາ. ອິນ຺ທຂີລກໂຕ ອນ຺ໂຕຕິ ຄາມທ຺ວາຣິນ຺ທຂີລໂຕ ອນ຺ໂຕ, ຆເຣຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ນວມໍ.

໑໘໘໕. ຕຖາ ນິສິນ຺ນກາເລປີຕິ ອິນ຺ທຂີລສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ນິສິນ຺ນກາເລປິ. ກຸຓ຺ຑິກໍ ນີຫຣນ຺ເຕນ ຈ ຈີວຣໍ ອນຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພາ ກຸຓ຺ຑິກາຕິ ໂຍຊນາ. ກຸຓ຺ຑິກນ຺ຕິ ຈ ອຸປລກ຺ຂຓມຕ຺ຕໍ. ຘມ຺ມກຣຓາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ທສມໍ.

ປຐໂມ ວຄ຺ໂຄ.

໑໘໘໖. ຄນ຺ຕຸຎ຺ເຈວ ນິສີທິຕຸຎ຺ຈ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຈ-ສທ຺ໂທ ກິຣິຍາສມຸຈ຺ຈໂຍ. ຫສນີຍສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິນ຺ຕິ ຫາສຊນເກ ກາຣເຓ. ສິຕມຕ຺ຕນ຺ຕິ ມນ຺ທຫາສໍ.

ປຐມທຸຕິຍານິ.

໑໘໘໗. ອປ຺ປສທ຺ເທນາຕິ ¶ ‘‘ກິຕ຺ຕາວຕາ ອປ຺ປສທ຺ໂທ ໂຫຕິ? ທ຺ວາທສຫຕ຺ເຖ ເຄເຫ ອາທິມ຺ຫິ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ, ມຊ຺ເຌ ທຸຕິຍຕ຺ເຖໂຣ, ອນ຺ເຕ ຕຕິຍຕ຺ເຖໂຣຕິ ເອວໍ ນິສິນ຺ເນສຸຍໍ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ທຸຕິຍຕ຺ເຖເຣນ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ເຕຕິ, ທຸຕິຍຕ຺ເຖໂຣ ຕສ຺ສ ສທ຺ທຎ຺ເຈວ ສຸຓາຕິ, ກຖຎ຺ຈ ວວຕ຺ຖເປຕິ. ຕຕິຍຕ຺ເຖໂຣ ປນ ສທ຺ທເມວ ສຸຓາຕິ, ກຖໍ ນ ວວຕ຺ຖເປຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ອປ຺ປສທ຺ໂທ ໂຫຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ໕໘໘) ວຸຕ຺ຕອປ຺ປສທ຺ທຍຸຕ຺ເຕນ. ສເຈ ¶ ປນ ຕຕິຍຕ຺ເຖໂຣ ກຖຎ຺ຈ ວວຕ຺ຖເປຕິ, ມຫາສທ຺ໂທ ນາມ ໂຫຕີຕິ.

ຕຕິຍໍ.

໑໘໘໘. ກາຍປ຺ປຈາລກໍ ກຕ຺ວາຕິ ກາຍໍ ຈາເລຕ຺ວາ ຈາເລຕ຺ວາ. ອຸປຣິປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຫຕ຺ຖສ຺ສ ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ‘‘ພາຫູ’’ຕິ ມຓິພນ຺ຘໂຕ ຍາວ ອໍສກູຏາ ຄເຫຕພ຺ພາ.

໑໘໘໙. ອຸຊຸໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາຕິ ອຸຊຸໍ ຐເປຕ຺ວາ. ອາສິຕພ຺ພນ຺ຕິ ນິສີທິຕພ຺ພໍ. ‘‘ສເມນ ອິຣິຍາປເຖນ ຕູ’’ຕິ ປທຈ຺ເຉໂທ.

໑໘໙໐. ອິຕ຺ຖມ຺ຠູເຕ ກຣຓວຈນໍ. ຄມນປຏິສໍຍຸຕ຺ເຕສຸ ສິກ຺ຂາປເທສຸ ຄມນສ຺ສ ອສມ຺ຠໂວຕິ ອາຫ ‘‘ນິສີທເນນ ຍຸຕ຺ເຕສູ’’ຕິ.

ປຎ຺ຈມຉຏ຺ຐສຕ຺ຕມຏ຺ຐມນວມານິ.

ທຸຕິໂຍ ວຄ຺ໂຄ.

໑໘໙໑. ຂມ຺ຠໍ ກຕ຺ວາຕິ ກຏິຍາ ເອກປສ຺ເສ ວາ ທ຺ວີສຸ ວາ ປສ຺ເສສຸ ກປ຺ປຣສນ຺ຘິໂຕ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖໍ ຐເປຕ຺ວາ. ຍຖາຫ – ‘‘ຂມ຺ຠກໂຕ ນາມ ກຏິຍໍ ຫຕ຺ຖໍ ຐເປຕ຺ວາ ກຕຂມ຺ໂຠ’’ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໕໙໖). ອຸກ຺ກຸຏິກາຍ ວາ ຄຈ຺ຉໂຕຕິ ໂຍຊນາ. ອຸກ຺ກຸຏິກາ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຓ຺ຫິໂຍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄປາເທຫິ ວາ ອຄ຺ຄປາເທ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຓ຺ຫີຫິ ເອວ ວາ ຠູມິໍ ຜຸສນ຺ຕສ຺ສ ຄມນໍ.

໑໘໙໒. ທຸສ຺ສປລ຺ລຕ຺ຖິກາຍາຕິ ອາໂຍຄປລ຺ລຕ຺ຖິກາຍ. ອນ຺ຕຣຆເຣ ນິສີທນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໑໘໙໓. ທຸຕິເຍ ¶ ຈາຕິ ‘‘ນ ຂມ຺ຠກໂຕ ອນ຺ຕຣຆເຣ ນິສີທິສ຺ສາມີ’’ຕິ (ປາຈິ. ໕໙໗) ສິກ຺ຂາປເທ ຈ. ຈຕຸຕ຺ເຖ ຈາຕິ ‘‘ນ ໂອຄຸຓ຺ຐິໂຕ ¶ ອນ຺ຕຣຆເຣ ນິສີທິສ຺ສາມີ’’ຕິ (ປາຈິ. ໕໙໙) ສິກ຺ຂາປເທ ຈ. ຉຏ຺ເຐຕິ ‘‘ນ ປລ຺ລຕ຺ຖິກາຍ ອນ຺ຕຣຆເຣ’’ອິຈ຺ຈາທິ (ປາຈິ. ໖໐໑) ສິກ຺ຂາປເທ ຈ. ອິຕິ ເອວໍ ສາຣຸປ຺ປາ ສມຓາຈາຣານຸຈ຺ຉວິກາ ຉພ຺ພີສຕິ ສິກ຺ຂາປທານິ ປກາສິຕານິ.

ປຐມທຸຕິຍຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖປຎ຺ຈມຉຏ຺ຐານິ.

໑໘໙໔. ວິຎ຺ຎຸນາ ຠິກ຺ຂຸນາ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ສຕິຍຸຕ຺ເຕນ, ປຕ຺ຕສຎ຺ຎິນາ ຈ ຫຸຕ຺ວາ ສມສູໂປວ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ໂຍຊນາ. ເອວໍ ເອຕາຍ ຄາຖາຍ ສິກ຺ຂາປທຕ຺ຕຍໍ ສງ຺ຄຫິຕໍ. ສກ຺ກຈ຺ຈນ຺ຕິ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ. ‘‘ສຕິຍຸຕ຺ເຕນາ’’ຕິ ອິທໍ ‘‘ສກ຺ກຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ຖປທໍ. ‘‘ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ’’ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໖໐໒) ຫິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຕ຺ເຕ ສຎ຺ຎາ ປຕ຺ຕສຎ຺ຎາ, ສາ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ປຕ຺ຕສຎ຺ຎີ, ອນຎ຺ຎວິຫິເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ຠາຊເນເຍວ ອຸປນິພທ຺ຘສຎ຺ຎິນາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໘໙໕. ຠຕ຺ຕຈຕຸພ຺ຠາໂຄຕິ ຠຕ຺ຕສ຺ສ ຈຕຸພ຺ຠາຄປ຺ປມາໂຓ. ຕໂຕ ອຘິກໍ ຄຓ຺ຫໂຕ ທຸກ຺ກຏໍ.

໑໘໙໖. ‘‘ຣສຣເສ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘‘ຣເສຣເສ’’ຕິ ຄາຖາພນ຺ຘວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ທ຺ເວ ສູເປ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສານິ ໂອໂລຓິສາກສູເປຍ຺ຍມຈ຺ຉຣສມໍສຣສາທີນິ ຣສຣສາຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ໂອໂລຓີຕິ ທຘິກຕໍ ໂຄຣສ’’ນ຺ຕິ ເກຈິ. ‘‘ເອກາ ພ຺ຍຎ຺ຊນວິກຕີ’’ຕິ ອປເຣ. ‘‘ໂຍ ໂກຈິ ສຸທ຺ໂຘ ກຎ຺ຊິກຕກ຺ກາທິຣໂສ’’ຕິ ອຎ຺ເຎ. ສາກສູເປຍ຺ຍຄ຺ຄຫເຓນ ຍາ ກາຈິ ສູເປຍ຺ຍສາເກຫິ ກຕາ ພ຺ຍຎ຺ຊນວິກຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ມໍສຣສາທີນີຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ອວເສສາ ສພ຺ພາປິ ພ຺ຍຎ຺ຊນວິກຕິ ສງ຺ຄຫິຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຎາຕກາທີນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ສນ຺ຕກໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ເສໂສ. ອຎ຺ຎຕ຺ຖາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ກຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ເສໂສ. ຘເນນາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ’’ຕິ ຈ ¶ ‘‘ກີຕ’’ນ຺ຕິ ຈ ‘‘ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ຈ ເສໂສ. ຎາຕກາທີນໍ ສນ຺ຕກໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖາຍ ກຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ, ອຕ຺ຕໂນ ຘເນນ ກີຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສຕ຺ຕມຏ຺ຐມນວມານິ.

໑໘໙໗. ອຘິຏ຺ຐານູປຄສ຺ສ ¶ ປຕ຺ຕສ຺ສ ມຸຂວຏ຺ຏິຍາ ອນ຺ໂຕເລຂາປມາເຓນ ປູຣິໂຕວ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ໂຍຊນາ.

໑໘໙໘. ອນາປຕ຺ຕິວິສຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອາປຕ຺ຕິວິສຍໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖາຕິ ອຘິຏ຺ຐານູປເຄ ປຕ຺ເຕ. ຖູປີກຕໍ ກຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ທິຍ຺ຍມານ’’ນ຺ຕິ ເສໂສ. ຍຖາວຸຕ຺ຕເລຂາຕິກ຺ກໂມ ຍຖາ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຖູປີກຕໍ ທິຍ຺ຍມານໍ ຄຓ຺ຫໂຕ ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອິມິນາ ປຐມໍ ຖູປີກຕສ຺ສ ອຘິຏ຺ຐານູປຄປຕ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຉາ ປຏິຄ຺ຄຫຓຎ຺ຈ ປຐມປຏິຄ຺ຄຫິຕປຕ຺ເຕ ປຈ຺ຉາ ໂຠຊນສ຺ສ ຖູປີກຕສ຺ສ ປຏິຄ຺ຄຫຓຎ຺ຈ ນິວາຣິຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໑໘໙໙. ກາລິກຕ຺ຕຍເມວ ຈ ຖູປີກຕໍ ວຏ຺ຏເຕວາຕິ ໂຍຊນາ. ເສເສຕິ ອນຘິຏ຺ຐານູປເຄ ປຕ຺ເຕ. ສພ຺ພນ຺ຕິ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ກາລິກໍ ຖູປີກຕໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໑໙໐໐. ເປເສຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ເສໂສ. ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂູນໍ ຍທິ ເປເສຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ວິຫາຣໍ ເປເສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໖໐໕) ອຏ຺ຐກຖາຍ ອຘິປ຺ປາຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຠິກ຺ຂູນ’’ນ຺ຕິ ວຈເນນ ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ອວິຊຫິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນາ ເອວ ເປສິຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ທີປິຕໍ ໂຫຕິ. ອຎ຺ຎຖາ ‘‘ປູເຣຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ.

໑໙໐໑. ປກ຺ຂິປ຺ປມານນ຺ຕິ ມຸຂວຏ຺ຏິໂຕ ອຸຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ມຊ຺ເຌ ປກ຺ຂິປິຍມານໍ. ຜລາທິກນ຺ຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ໂອທນາທິມ຺ປິ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເຫຏ຺ຐາ ¶ ໂອໂຣຫຕີຕິ ສມນ຺ຕາ ໂອກາສສມ຺ຠວໂຕ ຈາລິຍມານໍ ມຸຂວຏ຺ຏິປ຺ປມາຓໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ຠສ຺ສຕິ.

໑໙໐໒. ຕກ຺ໂກລກາທີນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ປູຄຜລາທີນໍ ສງ຺ຄໂຫ. ຐເປຕ຺ວາຕິ ຠຕ຺ຕມຕ຺ຖເກ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ. ວຏໍສກນ຺ຕິ ອວຏໍສກໍ.

໑໙໐໓. ປູວສ຺ສາຕິ ວິກາຣສມ຺ພນ຺ເຘ ສາມິວຈນໍ, ປູວວຏໍສກນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປູວສ຺ສ ຍາວກາລິກຕ຺ຕາ ອາຫ ‘‘ອິທໍ ຖູປີກຕໍ ສິຍາ’’ຕິ.

໑໙໐໔. ປຓ຺ຓານໍ ວິສຸໍ ຠາຊນຕ຺ຕາ ອາຫ ‘‘ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ.

໑໙໐໕. ອສ຺ສາຕິ ¶ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ. ຕໍ ຕຸ ສພ຺ພນ຺ຕິ ‘‘ຖູປີກຕຕ຺ຕາ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ຕໍ ປນ ສພ຺ພໍ. ຄຫິຕໍ ສຸຄຫິຕນ຺ຕິ ວິຣາເຘຕ຺ວາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ເຈ, ສຸປ຺ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ.

ທສມໍ.

ຕຕິໂຍ ວຄ຺ໂຄ.

໑໙໐໖. ‘‘ອຸປຣິ ໂອຘິ’’ນ຺ຕິ ປທຈ຺ເຉໂທ. ອຸປຣີຕິ ຠຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປຣິ. ໂອຘິນ຺ຕິ ປຣິຈ຺ເຉທໍ. ປຏິປາຏິຍາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ທິສາຍ ປຣິຍນ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນຸກ຺ກເມນ.

໑໙໐໗. ອຎ຺ເຎສນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ເທນ຺ໂຕ’’ຕິ ເສໂສ. ອຕ຺ຕໂນ ຠຕ຺ຕໍ ອຎ຺ເຎສໍ ເທນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຠາຊເນ ອາກິຣໍ ອາກິຣນ຺ໂຕ ປນ ປຏິປາຏິໍ ວິນາປິ ຕຫິໍ ຕຫິໍ ໂອມສຕິ ເຈ, ນຕ຺ຖິ ໂທໂສຕິ ໂຍຊນາ. ອຸຕ຺ຕຣິຠງ຺ຄກໍ ຕຖາ ອາກິຣນ຺ໂຕ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ໂອມສຕິ, ນຕ຺ຖິ ໂທໂສຕິ ໂຍຊນາ ¶ . ຠຸຎ຺ຊນຕ຺ຖາຍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕປິ ເຈຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ອຸຕ຺ຕຣິຠງ຺ຄໍ ນາມ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ.

ຕຕິຍໍ.

໑໙໐໘. ມຕ຺ຖກໍ ໂອມທ຺ທິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊໂຕ ໂທໂສຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ຖູປກໂຕຕິ ມຕ຺ຖກໂຕ, ເວມຊ຺ຌໂຕ’’ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໖໑໐) ອຏ຺ຐກຖາວຈນໂຕ ມຕ຺ຖກນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຠຕ຺ຕມຕ຺ຖກມາຫ. ໂອມທ຺ທິຕ຺ວາຕິ ຫຕ຺ເຖນ ຠຕ຺ຕໍ ອວມທ຺ທິຕ຺ວາ.

໑໙໐໙. ເສສເກ ປຣິຕ຺ເຕປິ ຈາຕິ ອວສິຏ຺ເຐ ອປ຺ປເກປິ ຈ. ສໍກຑ຺ຒິຕ຺ວານາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ຐິຕໍ ສໍຫຣິຕ຺ວາ. ເອກໂຕ ປນ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊໂຕ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ.

ປຎ຺ຈມໍ.

໑໙໑໐. ຠິຍ຺ໂຍກມ຺ຍຕາເຫຕູຕິ ປຸນ ຄຓ຺ຫິຕຸກາມຕາເຫຕຸ. ສູປໍ ວາຕິ ມຸຄ຺ຄາທິສູປໍ ວາ. ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ວາຕິ ອຸຕ຺ຕຣິຠງ຺ຄໍ ວາ.

ຉຏ຺ຐໍ.

໑໙໑໑. ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ¶ ສູໂປທນວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍໍ. ‘‘ຎາຕການໍ ວາ ປວາຣິຕານໍ ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຘເນນ ວາ’’ຕິ ອິທໍ ອນາປຕ຺ຕິຍໍ ອຘິກໍ. ຄິລາໂນປິ ຫຸຕ຺ວາ ປເຣສໍ ປຕ຺ຕໍ ອຸຊ຺ຌານສຎ຺ຎາຍ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອຸຊ຺ຌາເນ ຄິລາໂນປິ ນ ມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. ອຸຊ຺ຌາເນຕິ ນິມິຕ຺ຕຕ຺ເຖ ຠຸມ຺ມໍ.

໑໙໑໒. ທສ຺ສາມີຕິ ອິມສ຺ສ ຠຕ຺ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ຍໍ ຕຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ, ຕໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ວາ ‘‘ທາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ວາ. ອວມຎ຺ຎິຕ຺ວາ ອຸຊ຺ຌາຍນຈິຕ຺ຕໍ ອຸຊ຺ຌານໍ, ອຸຊ຺ຌາເນ ສຎ຺ຎາ ອຸຊ຺ຌານສຎ຺ຎາ, ສາ ¶ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ນອຸຊ຺ຌານສຎ຺ຎິໂນ ຈ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ຎາຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

ສຕ຺ຕມຏ຺ຐມານິ.

໑໙໑໓. ‘‘ເຕສໍ ມຊ຺ຌປ຺ປມາເຓນາ’’ຕິ ອິມິນາ ອສາຣຸປ຺ປວເສນ ຂຸທ຺ທກປຏິກ຺ເຂໂປ ກໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ‘‘ນາຕິມຫນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຈ ອຕິມຫນ຺ຕສ຺ເສວ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຂຸທ຺ທເກ ອາປຕ຺ຕິ ນ ທິສ຺ສຕີຕິ. ກພໂຬຕິ ອາໂລໂປ.

໑໙໑໔. ມູລຂາທນີຍາທິເກ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຂຊ຺ຊເກ ປນາຕິ ໂຍຊນາ. ຜລາຜເລຕິ ຂຸທ຺ທເກ, ມຫນ຺ເຕ ຈ ຜເລ.

ນວມໍ.

໑໙໑໕. ທສເມ ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ.

ທສມໍ.

ຈຕຸຕ຺ໂຖ ວຄ຺ໂຄ.

໑໙໑໖. ‘‘ອນາຫເຏ’’ຕິ ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ຖປທໍ ‘‘ມຸຂທ຺ວາຣໍ ອປ຺ປຕ຺ເຕ’’ຕິ. ຍຖາຫ ‘‘ອນາຫເຏຕິ ອນາຫຣິເຕ, ມຸຂທ຺ວາຣໍ ອສມ຺ປາປິເຕຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໖໑໗). ‘‘ມຸຂທ຺ວາຣໍ ວິວຣນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ເອຕ຺ຕເກ ວຸຕ຺ເຕ ມຸຂທ຺ວາຣ-ສທ຺ທສ຺ສ ສມ຺ພນ຺ຘິສທ຺ທຕ຺ຕາ ກສ຺ສາຕິ ອເປກ຺ຂາຍ ‘‘ມຸຂທ຺ວາຣໍ ວິວຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ¶ ອຕ຺ຕໂນປເທກວຈເນນ ພ຺ຍຎ຺ຊິຕເມວຕ຺ຖໍ ປກາເສຕຸໍ ອຕ຺ຕໂນ-ຄຫຓໍ ກຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຈ-ສທ຺ໂທ ເອວກາຣຕ຺ໂຖ, ອປ຺ປຕ຺ເຕ ວາຕິ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ, ອສມ຺ປຕ຺ເຕເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ປຐມໍ.

໑໙໑໗. ສກລໍ ¶ ຫຕ຺ຖນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຫຕ຺ຖ-ສທ຺ໂທ ຕເທກເທເສສຸ ອງ຺ຄຸລີສຸ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ‘‘ຫຕ຺ຖມຸທ຺ທາ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ສມຸທາເຍ ປວຕ຺ຕໂວຫາຣສ຺ສ ອວຍເວປິ ປວຕ຺ຕນໂຕ ເອກງ຺ຄຸລິມ຺ປິ ມຸເຂ ປກ຺ຂິປິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

໑໙໑໘. ອສ຺ສາຕິ ຠິກ຺ຂຸໂນ. ພ຺ຍາຫຣນ຺ຕສ຺ສາຕິ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ.

ທຸຕິຍຕຕິຍານິ.

໑໙໒໐. ປິຓ຺ຑຸກ຺ເຂປກນ຺ຕິ ປິຓ຺ຑໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ. ອິຘາປິ ຂຊ຺ຊກຜລາຜເລສຸ ອນາປຕ຺ຕິ. ກພຬຈ຺ເຉທກມ຺ປິ ວາຕິ ກພຬໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ. ອິຘ ຂຊ຺ຊກຜລາຜເລຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຸຕ຺ຕຣິຠງ຺ເຄປິ ອນາປຕ຺ຕິ. ຄຓ຺ເຑ ກຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ຜລາຜລມຕ຺ເຕເຍວ ອນາປຕ຺ຕິ.

ຈຕຸຕ຺ຖປຎ຺ຈມຉຏ຺ຐານິ.

໑໙໒໑-໒. ຫຕ຺ຖໍ ນິທ຺ຘຸນິຕ຺ວານາຕິ ຫຕ຺ຖໍ ນິທ຺ຘຸນິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊໂຕຕິ ຈ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສິຕ຺ຖາວກາຣກນ຺ຕິ ສິຕ຺ຖານິ ອວກິຣິຕ຺ວາ ອວກິຣິຕ຺ວາ. ຊິວ຺ຫານິຈ຺ຉາຣກໍ ວາປີຕິ ຊິວ຺ຫໍ ນິຈ຺ຉາເຣຕ຺ວາ ນິຈ຺ຉາເຣຕ຺ວາ. ຈປຸ ຈປູຕິ ວາຕິ ‘‘ຈປຸ ຈປູ’’ຕິ ເອວໍ ສທ຺ທໍ ກຕ຺ວາ. ສຕ຺ຕເມຕິ ‘‘ນ ຫຕ຺ຖນິທ຺ຘຸນກ’’ນ຺ຕິ ສິກ຺ຂາປເທ. ອຏ຺ຐເມຕິ ‘‘ນ ສິຕ຺ຖາວກາຣກ’’ນ຺ຕິ ສິກ຺ຂາປເທ. ກຈວຣຸຊ຺ຌເນຕິ ກຈວຣາປນຍເນ.

ສຕ຺ຕມຏ຺ຐມນວມທສມານິ.

ປຎ຺ຈໂມ ວຄ຺ໂຄ.

໑໙໒໓. ‘‘ສຸຣຸ ¶ ສຸຣູ’’ຕິ ເອວໍ ສທ຺ທໍ ກຕ຺ວາ ນ ໂຠຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ຫຕ຺ຖນິລ຺ເລຫກໍ ວາປີຕິ ຫຕ຺ຖໍ ນິລ຺ເລຫິຕ຺ວາ ນິລ຺ເລຫິຕ຺ວາ.

໑໙໒໔. ຜາຓິຕໍ ¶ , ຆນຍາຄຸໍ ວາ ອງ຺ຄຸລີຫິ ຄເຫຕ຺ວາ ອງ຺ຄຸລິໂຍ ມຸເຂ ປເວເສຕ຺ວາປິ ຕໍ ໂຠຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໑໙໒໕. ເອກາຍ ອງ຺ຄຸລິກາຍປິ ປຕ຺ໂຕ ນ ເລຫິຕພ຺ໂພວ. ຊິວ຺ຫາຍ ເອກໂອຏ຺ໂຐປິ ນ ນິລ຺ເລຫິຕພ຺ພໂກຕິ ໂຍຊນາ. ພຫິ ໂອຏ຺ຐຎ຺ຈ ຊິວ຺ຫາຍ ນ ເລຫິຕພ຺ພໍ. ໂອຏ຺ເຐ ລຄ຺ຄໍ ສິຕ຺ຖາທິໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອຸໂຠຫິ ໂອຏ຺ຐມໍເສຫິເຍວ ຄເຫຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ປຐມທຸຕິຍຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖານິ.

໑໙໒໖-໘. ນ ຈ ຄເຫຕພ຺ພໍ, ປຏິກ຺ກູລວເສນ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ຫິ-ອິຕິ ‘‘ຍສ຺ມາ’’ຕິ ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ເຖ, ເຕເນວ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ຕສ຺ມາ’’ຕິ. ‘‘ປານີຍຖາລກ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ອຸປລກ຺ຂຓມຕ຺ຕໍ ສງ຺ຂາທີນມ຺ປິ ຕຖາ ນຄເຫຕພ຺ພຕ຺ຕາ. ສຣາວໍ ວາຕິ ຕຏ຺ຏກໍ ວາ.

ອນາມິເສນ ຫຕ຺ເຖນາຕິ ອາມິສຣຫິເຕນ ຫຕ຺ເຖກເທເສນ. ຍຖາຫ ‘‘ສເຈ ປນ ຫຕ຺ຖສ຺ສ

ເອກເທໂສ ອາມິສມກ຺ຂິໂຕ ນ ໂຫຕິ, ເຕນ ປເທເສນ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໖໓໑). ອາມິສມກ຺ຂິເຕເນວ ຫຕ຺ເຖນ ‘‘ໂຘວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວາ ‘‘ໂຘວາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ປນ ອນາປຕ຺ຕິ.

ປຎ຺ຈມໍ.

໑໙໒໙. ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາຕິ ສສິຕ຺ຖກາ ປຕ຺ຕໂຘວນາ ສິຕ຺ຖການິ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຕໍ ປຕ຺ຕໂຘວໂນທກໍ ຆຣາ ພຫິ ອນ຺ຕຣຆເຣ ຉຑ຺ເຑນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ຠິນ຺ທິຕ຺ວາຕິ ສສິຕ຺ຖເກ ປຕ຺ຕໂຘວເນ ສິຕ຺ຖການິ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ອຸທເກນ ສມ຺ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸທກຄຕິກາເນວ ກຕ຺ວາ ຕໍ ອຸທກໍ ຆຣາ ພຫິ ອນ຺ຕຣຆເຣ ຉຑ຺ເຑນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ຄເຫຕ຺ວາຕິ ສສິຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ຕໂຘວໂນທກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຏິຄ຺ຄເຫ ຉຑ຺ເຑນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ສສິຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ຕໂຘວໂນທກໍ ຆຣາ ¶ ພຫິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣຆເຣ ຉຑ຺ເຑນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ອຊ຺ຌາຫາຣໂຍຊນາ ¶ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອຕ຺ຖ ປຏິຄ຺ຄໂຫ ນາມ ເຂຬມລ຺ລາທິໂກ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐຫຕ຺ຖໂຘວນຠາຊນວິເສໂສ.

ຉຏ຺ຐໍ.

໑໙໓໐. ຉຕ຺ຕໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈີຕິ ‘‘ຉຕ຺ຕໍ ນາມ ຕີຓິ ຉຕ຺ຕານິ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ກິລຎ຺ຊຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ປຓ຺ຓຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ມຓ຺ຑລພທ຺ຘໍ ສລາກພທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ໖໓໔) ວຸຕ຺ເຕສຸ ຕີສຸ ຉຕ຺ເຕສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຕ຺ຖປລິຄຸຓ຺ຐິຕໍ ປຓ຺ຑຣຈ຺ຉຕ຺ຕໍ. ກິລຎ຺ຊຈ຺ຉຕ຺ຕນ຺ຕິ ວິລີວຈ຺ຉຕ຺ຕໍ. ປຓ຺ຓຈ຺ຉຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕາລປຓ຺ຓາທີຫິ ເຍຫິ ເກຫິຈິ ກຕໍ. ‘‘ມຓ຺ຑລພທ຺ຘໍ ສລາກພທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ປນ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ຉຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຊຣທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕານິ ຫິ ມຓ຺ຑລພທ຺ຘານິ ເຈວ ໂຫນ຺ຕິ ສລາກພທ຺ຘານິ ຈ. ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈີ’’ຕິ ອນວເສສປຣິຄ຺ຄຫວຈເນນ ‘‘ຍມ຺ປິ ຈ ຕຕ຺ຖຊາຕທຓ຺ເຑນ ກຕໍ ເອກປຓ຺ຓຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕມ຺ປິ ຉຕ຺ຕເມວາ’’ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໖໓໔) ອຏ຺ຐກຖາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ຉຕ຺ຕວິເສສໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ຫຕ຺ເຖນາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ’’ຕິ ເສໂສ. ສຣີຣາວຍເວນາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຄເຫຕ຺ວາ’’ຕິ ເສໂສ. ວາ-ສທ຺ໂທ ອປິ-ສທ຺ທຕ຺ໂຖ. ອໍສກູຏາທິສຣີຣາວຍເວນ ຄເຫຕ຺ວາປິ ຫຕ຺ເຖນ ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຘາເຣນ຺ຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສເຈ ປນສ຺ສ ອຎ຺ໂຎ ຉຕ຺ຕໍ ຘາເຣຕິ, ຉຕ຺ຕປາທຸກາຍ ວາ ຐິຕໍ ໂຫຕິ, ປສ຺ເສ ວາ ຐິຕໍ ໂຫຕິ,

ຫຕ຺ຖໂຕ ອປຄຕມຕ຺ເຕ ຉຕ຺ຕປາຓິ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ນ ຉຕ຺ຕປາຓິສ຺ສ ອຄິລານສ຺ສາ’’ຕິ ວຈນໂຕ, ອິຘ ‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຄິລານສ຺ສາ’’ຕິ ວກ຺ຂມານຕ຺ຕາ ຈ ເອຕ຺ຖ ‘‘ອຄິລານສ຺ສາ’’ຕິ ລພ຺ຠຕິ. ຘມ຺ມປຣິຈ຺ເຉໂທ ເຈຕ຺ຖ ປທໂສຘມ຺ເມ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອວມຸປຣິປິ.

ສຕ຺ຕມໍ.

໑໙໓໑. ທຓ຺ຑປາຓິມ຺ຫີຕິ ¶ ເອຕ຺ຖ ທຓ຺ໂຑ ປາຓິມ຺ຫິ ອສ຺ສາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ກິຕ຺ຕກປ຺ປມາໂຓ ທຓ຺ໂຑຕິ ອາຫ ‘‘ຈຕຸຫຕ຺ຖປ຺ປມາໂຓ’’ຕິອາທິ. ມຊ຺ຌິມຫຕ຺ຖໂຕຕິ ປມາຓມຊ຺ຌິມສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ, ໂຍ ‘‘ວຑ຺ຒກິຫຕ຺ໂຖ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ອຏ຺ຐມໍ.

໑໙໓໒. ສຕ຺ຖປາຓິສ຺ສາຕິ ¶ ເອຕ຺ຖາປິ ວິຄ຺ຄໂຫ ວຸຕ຺ຕນໂຍວ. ວກ຺ຂມານໍ ສກລໍ ຘນຸວິກຕິໍ, ສຣວິກຕິຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສໍ ຂຄ຺ຄາທິ ສຕ຺ຖໍ ນາມ. ຂຄ຺ຄໍ ສນ຺ນຫິຕ຺ວາ ຐິໂຕປິ ສຕ຺ຖປາຓິ ນຸ ໂຂຕິ ອາສງ຺ກາຍ ນິວຕ຺ຕນຕ຺ຖມາຫ ‘‘ສຕ຺ຖປາຓີ’’ຕິອາທິ. ‘‘ນ ໂຫຕິ ອສິ’’ນ຺ຕິ ປທຈ຺ເຉໂທ.

ນວມໍ.

໑໙໓໓-໕. ສເຣນ ສທ຺ຘິໍ ຘນຸໍ ວາ ສຸທ຺ຘຘນຸໍ ວາ ສຸທ຺ຘສຣໍ ວາ ສຊິຍໍ ຘນຸທຓ຺ຑໍ ວາ ນິຊິຍໍ ຘນຸທຓ຺ຑໍ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສາປິ ວາ ນິສິນ຺ນສ຺ສາປິ ວາ ນິປນ຺ນສ຺ສາປິ ວາ ສເຈ ໂຍ ຕຖາ ປທໂສຘມ຺ເມ ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ ສທ຺ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏໍ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ສເຈ ປນສ຺ສ ຘນຸ ຂນ຺ເຘ ປຏິມຸກ຺ກໍ ໂຫຕິ, ຍາວ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕາວ ວຏ຺ຏຕິ. ຊິຍາຍ ສຫ ວຕ຺ຕຕີຕິ ສຊິຍໍ.

ທສມໍ.

ຉຏ຺ໂຐ ວຄ຺ໂຄ.

໑໙໓໖. ປາທຸກາຣຸຬ຺ຫກສ຺ສາຕິ ປາທຸກໍ ອາຣຸຬ຺ໂຫ ປາທຸກາຣຸຬ຺ໂຫ, ໂສເຍວ ປາທຸກາຣຸຬ຺ຫໂກ, ຕສ຺ສ. ກຖໍ ອາຣຸຬ຺ຫສ຺ສາຕິ ອາຫ ‘‘ອກ຺ກມິຕ຺ວາ’’ຕິອາທິ. ອກ຺ກມິຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສາຕິ ¶ ຉຕ຺ຕທຓ຺ຑເກ ອງ຺ຄຸລນ຺ຕຣໍ ອປ຺ປເວເສຕ຺ວາ ເກວລໍ ປາທຸກໍ ອກ຺ກມິຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ. ປຏິມຸກ຺ກສ຺ສ ວາຕິ ປຏິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ. ເອຕໍ ທ຺ວຍມ຺ປິ ‘‘ປາທຸກາຣຸຬ຺ຫກສ຺ສາ’’ຕິ ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ຖປທໍ. ຍຖາຫ ‘‘ນ ປາທຸກາຣຸຬ຺ຫສ຺ສ ອຄິລານສ຺ສ ຘມ຺ໂມ ເທເສຕພ຺ໂພ. ໂຍ ອນາທຣິຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ອກ຺ກນ຺ຕສ຺ສ ວາ ປຏິມຸກ຺ກສ຺ສ ວາ ໂອມຸກ຺ກສ຺ສ ວາ ອຄິລານສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ປາຈິ. ໖໓໘).

ປຐມໍ.

໑໙໓໗-໔໐. ອຸປາຫນຄຕສ຺ສາປີຕິ ອກ຺ກນ຺ຕາທິອາກາເຣນ ອຸປາຫນາຣຸຬ຺ຫສ຺ສ ຈ. ຍຖາຫ ‘‘ອກ຺ກນ຺ຕສ຺ສ ວາ ປຏິມຸກ຺ກສ຺ສ ວາ’’ຕິ. ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ຉຕ຺ຕປາຓິອາທີສຸ ສພ຺ພສິກ຺ຂາປເທສຸ. ອຄິລານສ຺ສາຕິ ອິທໍ ໂຍເຊຕພ຺ພນ຺ຕິ ເສໂສ. ຍາເນ ວາ ຄຕສ຺ສ ອຄິລານສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ຕຕ຺ຖ ຍາເນ ວາ ຄຕສ຺ສາຕິ ສເຈ ທ຺ວີຫິ ຊເນຫິ ຫຕ຺ຖສງ຺ຆາເຕນ ຄຫິໂຕ, ສາຏເກ ¶ ວາ ຐເປຕ຺ວາ ວໍເສນ ວຍ຺ຫຕິ, ອຍຸຕ຺ເຕ ວາ ວຍ຺ຫາທິເກ ຍາເນ, ວິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ວາ ຐປິເຕ ຈກ຺ກມຕ຺ເຕປິ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ຍານຄໂຕຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

ສຍເນປິ ວາ ອນ຺ຕມໂສ ກຏສາຣເກ ວາ ຉມາຍ ວາ ນິປນ຺ນສ຺ສາປິ ອຄິລານສ຺ສາຕິ ໂຍຊນາ. ຍຖາຫ ‘‘ສຍນຄຕສ຺ສາຕິ ອນ຺ຕມໂສ ກຏສາຣເກປິ ປກຕິຠູມິຍມ຺ປິ ນິປນ຺ນສ຺ສາ’’ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໖໔໑). ອຸຈ຺ເຈ ປີເຐ ວາ ອຸຈ຺ເຈ ມຎ຺ເຈປິ ວາ ນິສິນ຺ເນນ, ຐິເຕນ ວາ ນິປນ຺ນສ຺ສ ເທເສຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ຐຕ຺ວາ’’ຕິ ອິມິນາ ‘‘ນິສີທິຕ຺ວາ’’ຕິ ອິທຎ຺ຈ ສງ຺ຄຫິຕເມວ. ສຍເນສຸ ຄຕສ຺ສ ຈ ເທເສນ຺ເຕນ ສຍເນສຸ ຄເຕນາປິ ສມາເນ ວາປິ ອຸຈ຺ເຈ ວາ ນິປນ຺ເນເນວ ວຏ຺ຏຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໑໙໔໑. ‘‘ຕເຖວ ¶ ຈາ’’ຕິ ອິມິນາ ‘‘ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອິທໍ ຄຫິຕໍ.

ທຸຕິຍຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖານິ.

໑໙໔໒. ‘‘ປລ຺ລຕ຺ຖິກາຍ ນິສິນ຺ນສ຺ສາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ຄາຖາພນ຺ຘວເສນ ຍກາຣສ຺ສ ໂລປໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ປລ຺ລຕ຺ຖິກາ ນິສິນ຺ນສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອາໂຍຄປລ຺ລຕ຺ຖິກາຍ ວາ ຫຕ຺ຖປລ຺ລຕ຺ຖິກາຍ ວາ ທຸສ຺ສປລ຺ລຕ຺ຖິກາຍ ວາ ຍາຍ ກາຍຈິ ປລ຺ລຕ຺ຖິກາຍ ນິສິນ຺ນສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເວຐິຕສີສສ຺ສາຕິ ທຸສ຺ສເວຐເນນ ວາ ໂມລິອາທີຫິ ວາ ຍຖາ ເກສນ຺ໂຕ ນ ທິສ຺ສຕິ, ເອວໍ ເວຐິຕສີສສ຺ສ.

໑໙໔໓. ຍທິ ເກສນ຺ຕໍ ວິວຣາເປຕ຺ວາ ເທເສຕິ, ວຏ຺ຏຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ອຍເມວ ວິນິຈ຺ຉໂຍ’’ຕິ ອິມິນາ ‘‘ສີສໍ ວິວຣາເປຕ຺ວາ ເທເສຕິ, ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອນາປຕ຺ຕິວາໂຣປິ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ.

ປຎ຺ຈມຉຏ຺ຐສຕ຺ຕມານິ.

໑໙໔໔-໕. ອຏ຺ຐເມ ‘‘ອາສເນ ນິສິນ຺ນສ຺ສາຕິ ອນ຺ຕມໂສ ວຕ຺ຖມ຺ປິ ຕິຓານິປິ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນສ຺ສາ’’ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໖໔໕) ອິທຎ຺ຈ ນວເມ ‘‘ອຸຈ຺ເຈ ອາສເນຕິ ອນ຺ຕມໂສ ຠູມິປ຺ປເທເສປິ ອຸນ຺ນເຕ ຐາເນ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ເທເສຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໖໔໗) ອິທຎ຺ຈ ທສເມ ‘‘ສເຈປີ’’ຕິອາທິນາ ວກ຺ຂມານວິນິຈ຺ຉຍຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພວິເສສາຠາວາ ອາຫ ‘‘ອຏ຺ຐເມ ນວເມ ¶ ວາປິ, ທສເມ ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈິປີ’’ຕິ. ເອຕ຺ຖ ‘‘ວຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ເສໂສ. ເຖຣຸປຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວານ ຐິຕໍ ທຫຣໍ ອາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ເຖໂຣ ເຈ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕີຕິ ອຊ຺ຌາຫາຣໂຍຊນາ. ກເຖຕພ຺ພມຸປາຍໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ຕສ຺ສ ປສ຺ເສ ປນຎ຺ຎສ຺ສ, ກເຖຕພ຺ພໍ ວິຊານຕາ’’ຕິ. ເອຕ຺ຖ ‘‘ຐິຕສ຺ສາ’’ຕິ ເສໂສ ¶ . ຕສ຺ສ ສມີປວຕ຺ຕິໂນ ກສ຺ສຈິ ອຠາເວ ສຊ຺ຌາຍໍ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ອຏ຺ຐມນວມທສມານິ.

ສຕ຺ຕໂມ ວຄ຺ໂຄ.

໑໙໔໖. ຄຈ຺ຉໂຕ ປຸຣໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ປຈ຺ຉໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນາ’’ຕິ ເສໂສ. ປຈ຺ຉໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉໂຕ ປຎ຺ຫໍ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ສເຈ ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ກິໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ປຈ຺ຉິມສ຺ສາ’’ຕິອາທິ.

໑໙໔໗. ອຸຄ຺ຄຫິຕໍ ຘມ຺ມໍ ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ປຈ຺ຉໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສຊ຺ຌາຍຕິ, ວຏ຺ຏຕີຕິ ໂຍຊນາ. ສມເມວ ຄຈ຺ຉໂຕ ຍຸຄຄ຺ຄາຫໍ ກເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຍຸຄຄ຺ຄາຫນ຺ຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎ-ສທ຺ທປຣິຍາໂຍ ຫິ ຍຸຄຄ຺ຄາຫ-ສທ຺ໂທ.

ປຐມໍ.

໑໙໔໘. ສກຏມຄ຺ເຄ ເອເກກສ຺ສ ຈກ຺ກສ຺ສ ປເຖນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເອເກກສ຺ສ ຈກ຺ກສ຺ສ ປເຖນ ສມໍ ຄຈ຺ຉໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຸປ຺ປເຖນາປິ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປເຖນ ສມໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອຊ຺ຌາຫາຣໂຍຊນາ. ອຸປ຺ປເຖນາຕິ ອມຄ຺ເຄນ. ເອວໍ ອນາປຕ຺ຕິວິສເຍ ທສ຺ສິເຕ ຕພ຺ພິປຣິຍາຍໂຕ ອາປຕ຺ຕິວິສໂຍ ທສ຺ສິໂຕເຍວາຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ທຸຕິຍໍ.

໑໙໔໙. ຕຕິເຍ ນຕ຺ຖິ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ‘‘ນ ຐິໂຕ ອຄິລາໂນ ອຸຈ຺ຈາຣໍ ວາ ປສ຺ສາວໍ ວາ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ (ປາຈິ. ໖໕໑) ເອຕສ຺ສ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ຍຖາຣຸຕວເສນ ¶ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ສເຈ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ຐານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ສຫສາ ອຸຈ຺ຈາໂຣ ວາ ປສ຺ສາໂວ ວາ ນິກ຺ຂມຕິ, ອສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ¶ ກໂຕ ນາມ, ອນາປຕ຺ຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ວິເສໂສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ສິງ຺ຆາຓິກາຍ ເຂເຬເນວ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ເຕປິ ພາຕ຺ຕິໍສໂກຏ຺ຐາເສສຸ ວິສຸໍເຍວ ທສ຺ສິໂຕ ເອໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ ອວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ອຸຈ຺ຈາຣາທິຈຕຸກ຺ກ’’ນ຺ຕິ.

໑໙໕໐. ເອຕ຺ຖ ຫຣິຕໍ ນາມ ອິທນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ຊີວຣຸກ຺ຂສ຺ສາ’’ຕິອາທິ. ຣຸກ຺ຂສ຺ສາຕິ ອຸປລກ຺ຂຓໍ ຊີວມານກຕິຓລຕາທີນມ຺ປິ ຫຣິເຕເຍວ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ. ‘‘ທິສ຺ສມານໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ວຈເນເນວ ອທິສ຺ສມານຄຕໍ ອຫຣິຕນ຺ຕິ ພ຺ຍຕິເຣກໂຕ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ສາຂາ ວາ ຠູມິລຄ຺ຄາ ທິສ຺ສມານາ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ຫຣິຕເມວາຕິ ໂຍຊນາ.

໑໙໕໑. ສຫສາ ວຈ຺ຈໍ ນິກ຺ຂມເຕວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ. ວຈ຺ຈນ຺ຕິ ອຸປລກ຺ຂຓໍ ປສ຺ສາວາທີນມ຺ປິ ທສ຺ສິຕຕ຺ຕາ. ວຏ຺ຏຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຄິລານຏ຺ຐາເນ ຐິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ເສໂສ.

໑໙໕໒. ປລາລຓ຺ຑຸປເກ ວາປີຕິ ປລາລຈຸມ຺ພຏເກປິ. ເອຕ຺ຖ ‘‘ອປ຺ປຫຣິຕໍ ອລຠນ຺ເຕນາ’’ຕິ ເສໂສ. ກິສ຺ມິຎ຺ຈີຕິ ສຸກ຺ຂຕິຓາທິມ຺ຫິ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ. ຕໍ ວຈ຺ຈໍ ປຈ຺ຉາ ຫຣິຕໍ ໂອຕ຺ຖຣຕິ, ວຏ຺ຏຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໑໙໕໓. ເອຕີຕິ ປວິສຕິ. ເອຕ຺ຖາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທ. ‘‘ເຂເຬນ ເອວ ຈາ’’ຕິ ປທຈ຺ເຉໂທ.

ຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖານິ.

໑໙໕໔. ວຈ຺ຈກຸຏິສມຸທ຺ທາທິອຸທເກສູຕິ ເອຕ຺ຖ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ສພ຺ພໍ ອປຣິໂຠຄຊລໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເຕເນວ ‘‘ເຕສໍ ອປຣິໂຠຄຕ຺ຕາ’’ຕິ ອປຣິໂຠຄຕ຺ຕເມວ ກາຣຓມາຫ.

໑໙໕໕. ອຸທໂກເຆຕິ ¶ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຊາເຕ’’ຕິ ເສໂສ. ອຊລນ຺ຕິ ອຊລຏ຺ຐານໍ. ຊເລຕິ ປຣິໂຠຄາຣຫຊເລ. ອິຘາປິ ຖລກໂຕ ອຸທກໍ ໂອຕ຺ຖຣຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ.

ປຎ຺ຈມໍ.

ອຏ຺ຐໂມ ວຄ຺ໂຄ.

໑໙໕໖-໗. ປກິຓ຺ຓກວິນິຈ຺ຉຍໍ ¶ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ສມຸຏ຺ຐານາທໂຍ’’ຕິອາທິ. ເຎຍ຺ຍາຕິ ວກ຺ຂມານນເຍນ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອຕ຺ຖາຕິ ເອເຕສຸ ເສຂິເຍສຸ. ອຸຊ຺ຊຄ຺ຆິກາ ອາທິ ເຍສນ຺ຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ, ຕຄ຺ຄຸຓສໍວິຎ຺ຎາໂຓຍໍ ພາຫິຣຕ຺ຖສມາໂສ, ອຸຊ຺ຊຄ຺ຆິກາອປ຺ປສທ຺ທປຏິສໍຍຸຕ຺ຕານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສິກ຺ຂາປທານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຉມາ ຈ ນີຈາສນຎ຺ຈ ຐານຎ຺ຈ ປຈ຺ຉາ ຈ ອຸປ຺ປໂຖ ຈ ຉມານີຈາສນຏ຺ຐານປຈ຺ຉາອຸປ຺ປຖາ, ເຕ ສທ຺ທາ ເອເຕສໍ ສິກ຺ຂາປທານໍ ອຕ຺ຖີຕິ ຕປ຺ປຏິສໍຍຸຕ຺ຕານິ ສິກ຺ຂາປທານິ ຉມາ…ເປ… ອຸປ຺ປຖວາ, ຉມາທິປທວນ຺ຕານິ ປຎ຺ຈ ສິກ຺ຂາປທານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖ ຐານ-ສທ຺ເທນ ຐາ-ຘາຕຸສ຺ເສວ ຣູປຕ຺ຕາ ສິກ຺ຂາປທາຄໂຕ ຐິຕ-ສທ຺ໂທ ຄຫິໂຕ. ‘‘ທສສູ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ວຓ຺ຓໂລເປນ, ວິຠຕ຺ຕິວິປລ຺ລາເສນ ວາ ‘‘ທສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສມນຸຠາສເນ ສມຸຏ຺ຐານາທີຫິ ເອເຕສຸ ທສສຸ ສິກ຺ຂາປເທສຸ ສມຸຏ຺ຐານາທໂຍ ຕຸລ຺ຍາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ໂຍຊນາ.

ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ອິມານິ ທສ ສິກ຺ຂາປທານິ ສມນຸຠາສນສມຸຏ຺ຐານານິ, ເອເກກເມຕ຺ຖ ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໑໙໕໘-໙. ‘‘ຉຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ສິກ຺ຂາປທານໍ ອຸປລກ຺ຂຓປທານິ. ເອຕານິ ເອກາທສ ສິກ຺ຂາປທານິ ສມຸຏ຺ຐານາທິນາ ປນ ຘມ຺ມເທສເນນ ຕຸລ຺ຍາວ ສທິສາ ເອວາຕິ ໂຍຊນາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ¶ ໂຫຕິ – ອິມານິ ເອກາທສ ສິກ຺ຂາປທານິ ຘມ຺ມເທສນາສມຸຏ຺ຐານານິ, ກິຣິຍາກິຣິຍານິ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂານິ, ສຈິຕ຺ຕການິ, ໂລກວຊ຺ຊານິ, ວຈີກມ຺ມານິ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕານິ, ທຸກ຺ຂເວທນານີຕິ.

ສູໂປທເນນ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ສູໂປທນ-ສທ຺ເທນ ລກ຺ຂິຕໍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິສິກ຺ຂາປທໍ. ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິສິກ຺ຂາປທານໍ ພຫຸຕ຺ຕາ ອິທເມວ ວິເສສິຕໍ. ເຖຍ຺ຍສຕ຺ຖສມໍ ມຕນ຺ຕິ ສມຸຏ຺ຐານາທີຫິ ເຖຍ຺ຍສຕ຺ຖສິກ຺ຂາປເທນ ສມານໍ ມຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ສູໂປທນວິຎ຺ຎຕ຺ຕິສິກ຺ຂາປທໍ ເຖຍ຺ຍສຕ຺ຖສມຸຏ຺ຐານໍ, ກິຣິຍໍ, ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ສຈິຕ຺ຕກໍ, ໂລກວຊ຺ຊໍ, ກາຍກມ຺ມໍ, ວຈີກມ຺ມໍ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂເວທນນ຺ຕິ.

໑໙໖໐. ອວເສສາ ຕິປຎ຺ຎາສາຕິ ອວເສສານິ ເຕປຎ຺ຎາສສິກ຺ຂາປທານິ. ສມານາ ປຐເມນ ຕູຕິ ປຐເມນ ປາຣາຊິເກນ ສມຸຏ຺ຐານາທິໂຕ ສມານານີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ປຐມປາຣາຊິກສທິສສມຸຏ຺ຐານານີຕິ ¶ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ອນາປຕ຺ຕິ ອາປທາສູ’’ຕິ ປທຈ຺ເຉໂທ. ປຣິມຓ຺ຑລໍ ນິວາເສຕ຺ວາ, ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຈຣນ຺ຕານໍ ໂຈຣຸປທ຺ທວາທິ ອາປທາ ນາມ. ອປິ-ສທ຺ເທນ ນທິສນ຺ຕຣຓາທິໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເສຂິເຍສຸ ສພ຺ເພສູຕິ ເຍຠຸຍ຺ຍວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໙໖໑. ‘‘ນ ອຸຊ຺ຌານສຎ຺ຎີ ປເຣສໍ ປຕ຺ຕໍ ໂອໂລເກສ຺ສາມີ’’ຕິອາທີນໍ (ປາຈິ. ໖໑໔) ອິມສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິວາຣສ຺ສ ອສມ຺ຠວໂຕ ນ ປນາຄໂຕຕິ ປາຬິຍໍ ນ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕສ຺ສາປິ ຍຖາວຕ຺ຖຸກາວ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ອິຕິ ວິນຍຕ຺ຖສາຣສນ຺ທີປນິຍາ

ວິນຍວິນິຈ຺ຉຍວຓ຺ຓນາຍ

ເສຂິຍກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໙໖໒. ໂຍ ¶ ອິມໍ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ວິທິຕ຺ວາ ຐິໂຕ, ໂສ ຫິ ຍສ຺ມາ ວິນເຍ ວິສາຣໂທ ໂຫຕິ, ວິນີຕມານໂສ ຈ ໂຫຕິ, ປເຣຫິ ທຸປ຺ປຘໍສິໂຍ ຈ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ຕສ຺ມາ ກາຣຓາ ສມາຫິໂຕ ສຕຕໍ ອິມໍ ວິນຍວິນິຈ຺ຉຍໍ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍາຕິ ໂຍຊນາ.

ຕຕ຺ຖ ອິມໍ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ສພ຺ພໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣຄຸຓສມ຺ປຕ຺ຕິນິທານໍ ອິມໍ ວິນຍວິນິຈ຺ຉຍໍ ອຕ຺ຖໂຕ, ຄນ຺ຖໂຕ, ວິນິຈ຺ຉຍໂຕ ຈ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ຎຕ຺ວາ. ວິສາຣໂທຕິ ສາຣຊ຺ຊນໍ ສາຣໂທ, ວິຄໂຕ ສາຣໂທ ອສ຺ສາຕິ ວິສາຣໂທ, ວິນຍປຣິຍຕ຺ຕິຍາ, ອາປຕ຺ຕາທິວິຠາເຄ ຈ ນິພ຺ຠໂຍ ນິຣາສງ຺ໂກຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນ ເກວລໍ ອິມສ຺ສ ຊານເນ ເອໂສວ ອານິສໍໂສ, ອຖ ໂຂ ວິນີຕມານໂສ ຈ ໂຫຕິ, ສໍຍຕຈິຕ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສຕິ ອິມໍ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ວິທິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ຠິກ຺ຂຸ. ປເຣຫີຕິ ອິມໍ ອຊານນ຺ເຕຫິ ອຎ຺ເຎຫິ. ທຸປ຺ປຘໍສິໂຍ ຈ ໂຫຕີຕິ ອນຠິຠວນີໂຍ ຈ ໂຫຕິ.

ຕໂຕຕິ ຕສ຺ມາ ວິນເຍ ວິສາຣທຕາທິສພ຺ພຄຸຓສມ຺ປນ຺ນເຫຕຸຕ຺ຕາ. ຫີຕິ ຍສ຺ມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສິກ຺ເຂຕິ ສຊ຺ຌາຍນສວນາທິວເສນ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ອຸຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ສຕຕ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ສພ຺ພຕ຺ຖກກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ວິຍ ເອຕ຺ຖາປິ ສຕຕາຠິໂຍໂຄ ກາຕພ຺ໂພຕິ ທສ຺ເສຕິ. ວິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ຍຖາຠູຕປຏິເວຘາຠາວໂຕ ຕປ຺ປຏິປກ຺ຂາຍ ເອກຄ຺ຄຕາຍ ນິໂຍເຊນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ສມາຫິໂຕ’’ຕິ, ສມ຺ມາ ວິນຍວິນິຈ຺ຉເຍ ¶ ອາຫິໂຕ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ ‘‘ອວິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສາຍໍ ຘມ຺ໂມ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ.

໑໙໖໓. ເອວໍ ອິມາຍ ຄາຖາຍ ວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ປກາຣນ຺ຕເຣນາປິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ອິມ’’ນ຺ຕິອາທິ. ເຕຕິ ອເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ເຍ’’ຕິ ¶ ລພ຺ຠຕິ. ເຍ ເຖຣາ ວາ ນວາ ວາ ມຊ຺ຌິມາ ວາ. ປຣມນ຺ຕິ ອມຕມຫານິພ຺ພານປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ມູລກາຣຓສ຺ສ ສີລສ຺ສ ປກາສນໂຕ ອຸຕ຺ຕມໍ. ອສໍກຣນ຺ຕິ ນິກາຍນ຺ຕຣລທ຺ຘີຫິ ອສມ຺ມິສ຺ສໍ. ສໍກຣນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣຄຸໂຓເປຕຕ຺ຕາ ກາຍຈິຕ຺ຕສຸຂກາຣຓໍ ສມ຺ມຸຂໍ ກໂຣຕີຕິ ສໍກຣໍ. ສວນາມຕນ຺ຕິ ສທ຺ທຣສາທິໂຍເຄນ ກຓ຺ຓຣສາຍນໍ. ອມຕນ຺ຕິ ຕໂຕເຍວ ອມຕໍ ສຸມຘຸຣໍ. ອມຕມຫານິພ຺ພານາວຫຕ຺ຕາ ວາ ຜລູປຈາເຣນ ອມຕໍ. ອິມໍ ວິນຍວິນິຈ຺ຉຍໍ. ອເວຈ຺ຈາຕິ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ວິທິຕ຺ວາ. ອຘິເກຕິ ອຘິສີລາທິສິກ຺ຂຕ຺ຕຍປ຺ປກາສເນນ ອຸກ຺ກຏ຺ເຐ. ຫິເຕຕິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣສຸຂເຫຕຸຕ຺ເຕນ ຫິເຕ. ຫິໂນຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຜລນ຺ຕິ ‘‘ຫິຕ’’ນ຺ຕິ ສຸຂເຫຕຸ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກລິສາສເນຕິ ໂລຠາທິກິເລສວິທ຺ຘໍສເນ. ສາສເນຕິ ວິນຍປຣິຍຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕສາສເນກເທເສ. ປຏຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ພ຺ຍຕ຺ຕຠາວໍ. ນ ຍນ຺ຕິ ນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເກ ເຕຕິ ກຕເມ ເຕ. ‘‘ນ ເກຈິ ສນ຺ຕິ ຈາ’’ຕິ ນິສ຺ສນ຺ເທເຫ ອິມິສ຺ສາ ຄາຖາຍ ອຕ຺ໂຖ ລິຂິໂຕ.

ເອວໍ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ – ປຣມໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ອສໍກຣໍ ນິກາຍນ຺ຕຣລທ຺ຘີຫິ ອສມ຺ມິສ຺ສໍ ສໍກຣໍ ສກລໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣສຸຂາຠິນິປ຺ຜາທກໍ ສວນາມຕໍ ໂສຕຣສາຍນໍ ອິມໍ ວິນິຈ຺ຉຍປ຺ປກຣຓໍ ອເວຈ຺ຈ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ວິທິຕ຺ວາ ອຘິເກ ອຘິສີລາທິສິກ຺ຂຕ຺ຕຍປ຺ປກາສເນນ ອຸກ຺ກຏ຺ເຐ ຫິເຕ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣສຸຂເຫຕຸຠູເຕ ກລິສາສເນ ສກລສໍກິເລສວິທ຺ຘໍສເກ ສາສເນ ວິນຍປິຏກສງ຺ຂາເຕ ປຣິຍຕ຺ຕິສາສເນ ເຍ ປຏຸຕ຺ຕໍ ນ ຍນ຺ຕິ, ເຕ ເກ ນາມາຕິ ໂຍຊນາ, ເຍ ອິມໍ ປກຣຓໍ ອເວຈ຺ຈ ວິທິຕ຺ວາ ຐິຕາ, ເຕ ເອກໍສໂຕ ວິນຍປິຏເກ ປຏຸຕ຺ຕໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ ເຍວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອິຕິ ວິນຍຕ຺ຖສາຣສນ຺ທີປນິຍາ

ວິນຍວິນິຈ຺ຉຍວຓ຺ຓນາຍ

ຠິກ຺ຂຸວິຠງ຺ຄກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຠິກ຺ຂຸນິວິຠງ຺ໂຄ

໑໙໖໔. ເອວໍ ¶ ຠິກ຺ຂຸວິຠງ຺ຄປາຬິຍາ, ອຏ຺ຐກຖາຍ ຈ ອາຄຕໍ ວິນິຈ຺ຉຍສາຣໍ ນາຕິສງ຺ເຂປວິຕ຺ຖາຣນເຍນ ¶ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຕທນນ຺ຕຣາຍ ຠິກ຺ຂຸນິວິຠງ຺ຄປາຬິຍາ, ຕທຏ຺ຐກຖາຍ ຈ ອາຄຕວິນິຈ຺ຉຍສາຣໍ ທສ຺ເສຕຸມາຣຠນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນີນ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຕສ຺ມິໍ ອປີຕິ ເອຕ຺ຖ ອປິ-ສທ຺ໂທ ວຸຕ຺ຕາເປກ຺ຂາຍໍ. ‘‘ສມາເສນາ’’ຕິ ອິທໍ ຄນ຺ຖວເສນ ສງ຺ຂິປນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ກິຎ຺ຈິມຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ອຕ຺ຖວເສນາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ປາຣາຊິກກຖາວຓ຺ຓນາ

໑໙໖໕. ຉນ຺ທໂສຕິ ເມຖຸນເສວນຣາຄປຏິສໍຍຸຕ຺ເຕນ ຉນ຺ເທນ. ເອເຕນ ‘‘ຉນ຺ເທ ປນ ອສຕິ ພລກ຺ກາເຣນ ປຘໍສິຕາຍ ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ (ກງ຺ຂາ. ອຏ຺ຐ. ເມຖຸນຘມ຺ມສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ) ອຏ຺ຐກຖາ ສູຈິຕາ ໂຫຕິ. ສາ ສມຓີ ປາຣາຊິກາ ນາມ ໂຫຕີຕິ ປວຸຈ຺ຈຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໑໙໖໖-໗. ‘‘ສຊີວສ຺ສ ອປິ ອຊີວສ຺ສາ’’ຕິ ປທຈ຺ເຉໂທ. ‘‘ສນ຺ຖຕໍ ວາ ອສນ຺ຖຕ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ‘‘ອງ຺ຄຊາຕ’’ນ຺ຕິ ອິມສ຺ສ ວິເສສນໍ. ອຕ຺ຕໂນ ຕິວິເຘ ມຄ຺ເຄຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວຈ຺ຈປສ຺ສາວມຸຂມຄ຺ຄານໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ມຄ຺ເຄ. ເອຕ຺ຖ ‘‘ສນ຺ຖເຕ ວາ ອສນ຺ຖເຕ ວາ’’ຕິ ເສໂສ, ‘‘ອລ຺ໂລກາເສ’’ຕິ ອິມິນາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ເຍຠຸຍ຺ຍອກ຺ຂາຍິຕາທິກ’’ນ຺ຕິ ປທຈ຺ເຉໂທ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ອກ຺ຂາຍິຕໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

ມນຸສ຺ສປຸຣິສາທີນໍ ນວນ຺ນໍ ສຊີວສ຺ສປິ ອຊີວສ຺ສປິ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ສນ຺ຖຕໍ ວາ ອສນ຺ຖຕໍ ວາ ເຍຠຸຍ຺ຍກ຺ຂາຍິຕາທິກໍ ອງ຺ຄຊາຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຖເຕ ວາ ອສນ຺ຖເຕ ວາ ຕິວິເຘ ມຄ຺ເຄ ອລ຺ໂລກາເສ ຕິລຜລມຕ຺ຕມ຺ປິ ປເວເສນ຺ຕີ ປຣາຊິຕາຕິ ໂຍຊນາ.

໑໙໖໘. ສາຘາຣຓວິນິຈ຺ຉຍນ຺ຕິ ¶ ຠິກ຺ຂຸຠິກ຺ຂຸນີນໍ ສາຘາຣຓສິກ຺ຂາປທວິນິຈ຺ຉຍໍ.

໑໙໖໙-໗໐. ອຘກ຺ຂກນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອກ຺ຂການໍ ອໂຘຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ອຸພ຺ຠຊາຓຸມຓ຺ຑລນ຺ຕິ ຊາຓຸມຓ຺ຑລານໍ ອຸພ຺ຠນ຺ຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ອຸພ຺ຠ-ສທ຺ໂທ ອຸທ຺ຘໍ-ສທ຺ທປຣິຍາໂຍ. ອິຘ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ’’ຕິ ເສໂສ. ອວສ຺ສຸຕສ຺ສາຕິ ກາຍສໍສຄ຺ຄຣາເຄນ ຕິນ຺ຕສ຺ສ. ອວສ຺ສຸຕາຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຍາຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ສາ’’ຕິ ລພ຺ຠຕິ. ສຣີຣນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈີ’’ຕິ ເສໂສ. ປໂຣປກ຺ກມມູລກໍ ປາຣາຊິກໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ¶ ‘‘ເຕນ ວາ ຜຸຏ຺ຐາ’’ຕິ. ເອຕ຺ຖ ‘‘ຍຖາປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນ ກາເຍ’’ຕິ ຈ ‘‘ສາທິເຍຍ຺ຍາ’’ຕິ ຈ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ.

ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ອວສ຺ສຸຕາ ອວສ຺ສຸຕສ຺ສ ມນຸສ຺ສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ສຣີຣໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຘກ຺ຂກໍ ອຸພ຺ຠຊາຓຸມຓ຺ຑລໍ ຍໍ ສຣີຣກໍ, ເຕນ ສຣີຣເກນ ຉຸເປຍ຺ຍ, ເຕນ ມນຸສ຺ສປຸຣິເສນ ຍຖາປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນ ກາເຍ ຜຸຏ຺ຐາ ສາທິເຍຍ຺ຍ ວາ, ສາ ປາຣາຊິກາ ສິຍາຕິ ໂຍຊນາ.

໑໙໗໑-໒. ‘‘ຄຫິຕໍ ອຸພ຺ຠຊາຓຸນາ’’ຕິ ອິມິນາ ກປ຺ປຣໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ປາຣາຊິກກ຺ເຂຕ຺ຕເມວາຕິ ທີເປຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ຍຖາວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ກາເຍນາຕິ ໂຍຊນາ, ອຕ຺ຕໂນ ‘‘ອຘກ຺ຂກ’’ນ຺ຕິອາທິວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ກາເຍນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຖາ ອວສ຺ສຸຕາຍ ອວສ຺ສຸຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ກາຍປຏິພທ຺ຘໍ ຜຸສນ຺ຕິຍາ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ ໂຫຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ຍຖາປຣິຈ຺ຉິນ຺ນກາຍປຏິພທ຺ເຘນ ຕຖາ ອວສ຺ສຸຕາຍ ອວສ຺ສຸຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ກາຍໍ ຜຸສນ຺ຕິຍາ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ ໂຫຕິ.

໑໙໗໓. ອຕ຺ຕໂນ ອວເສເສນ ກາເຍນ ອວສ຺ສຸຕາຍ ອວສ຺ສຸຕສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ກາຍໍ ຜຸສນ຺ຕິຍາ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ ¶ ໂຫຕິ. ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ປໂຍເຄ ຈ ປຸຣິສສ຺ສ ປໂຍເຄ ຈ ຕສ຺ສາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາເຍວ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໑໙໗໔. ຍກ຺ຂເປຕຕິຣຈ຺ຉານປຓ຺ຑການໍ ກາຍໍ ‘‘ອຘກ຺ຂກໍ ອຸພ຺ຠຊາຓຸມຓ຺ຑລ’’ນ຺ຕິ ຍຖາປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ ຕເຖວ ອຕ຺ຕໂນ ກາເຍນ ອຸຠໂຕອວສ຺ສເວ ສຕິ ຜຸສນ຺ຕິຍາ ອສ຺ສາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ຕເຖວ ຍກ຺ຂາທີນໍ ປໂຍເຄປິ ຕສ຺ສາເຍວ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໑໙໗໕. ເອກໂຕວສ຺ສເວ ຈາປີຕິ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ວເສນ ເອກໂຕອວສ຺ສເວ ຈາປິ. ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍມຸທີຣິຕນ຺ຕິ ປາຣາຊິກກ຺ເຂຕ຺ຕຠູເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ກາເຍນ ມນຸສ຺ສປຸຣິສສ຺ສ ກາຍໍ ຜຸສນ຺ຕິຍາ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໖໖໒) ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອວເສເສ ຈ ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕປາຣາຊິກກ຺ເຂຕ຺ຕໂຕ ອວເສເສ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍກ຺ເຂຕ຺ເຕ ສພ຺ພຕ຺ຖ ເອກໂຕອວສ຺ສເວ ສຕິ ທຸກ຺ກຏໍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາຍປຏິພທ຺ເຘນ ກາຍປຏິພທ຺ຘາມສນາທີສຸ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຠໂຕອວສ຺ສເວ ວາ ເອກໂຕອວສ຺ສເວ ວາ ທຸກ຺ກຏເມວ ໂຫຕິ.

໑໙໗໖. ‘‘ອຸພ຺ຠກ຺ຂກມໂຘຊາຓຸມຓ຺ຑລ’’ນ຺ຕິ ¶ ຍໍ ອປາຣາຊິກກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ອິຘ ທສ຺ສິຕໍ, ເອຕ຺ຖ ເອກໂຕອວສ຺ສເວ ທຸກ຺ກຏໍ ໂຫຕິ. ກປ຺ປຣສ຺ສ ຈ ເຫຏ຺ຐາປິ ເອຕ຺ເຖວ ອໂຘຊາຓຸມຓ຺ຑເລ ສງ຺ຄຫໍ ຄຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

໑໙໗໗-໙. ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ສທ຺ຘິໍ ສເຈ ກາຍສໍສຄ຺ຄໍ ເກລາຍຕິ ເສວຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ນາໂສ ສິຍາຕິ ສີລວິນາໂສ ປາຣາຊິກາປຕ຺ຕິ ສິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຄຫເປມນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ເຄຫສິຕເປມ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ຄາຖາພນ຺ຘວເສນ ສິຕ-ສທ຺ທໂລໂປ, ອຕ຺ໂຖ ປນສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸວິຠງ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕນໂຍວ.

໑໙໘໐. ອວິເສເສນາຕິ ¶ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນິຍາ’’ຕິ ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸສ຺ສາ’’ຕິ ວາ ວິເສສໍ ອກຕ຺ວາ.

໑໙໘໑. ຍສ຺ສາຕິ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ວາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ວາ. ຍຕ຺ຖາຕິ ຠິກ຺ຂຸນິຍໍ ວາ ຠິກ຺ຂຸສ຺ມິໍ ວາ. ມໂນສຸທ຺ຘນ຺ຕິ ກາຍສໍສຄ຺ຄາທິຣາຄຣຫິຕໍ. ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ວາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ວາ ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸນິຍໍ ວາ ຠິກ຺ຂຸສ຺ມິໍ ວາ ວິສເຍ ນໂທສຕາ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໙໘໒. ຠິນ຺ທິຕ຺ວາຕິ ສີລເຠທໍ ກຕ຺ວາ. ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ອປກຕຕ຺ຕາ ອາຫ ‘‘ເນວ ໂຫຕິ ຠິກ຺ຂຸນິທູສໂກ’’ຕິ.

໑໙໘໓. ອຖາຕິ ວາກ຺ຍາຣມ຺ເຠ. ນ ໂຫຕາປຕ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸໂນຕິ ເອຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ກາຍສໍສຄ຺ຄສງ຺ຆາທິເສສມາຫ.

໑໙໘໔. ‘‘ເຂຕ຺ເຕ’’ຕິ ວກ຺ຂມານໍ ‘‘ຜຸຏ຺ຐາ’’ຕິ ອິມິນາ ໂຍເຊຕ຺ວາ ‘‘ປາຣາຊິກ’’ນ຺ຕິອາທີຫິ, ‘‘ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ ເຂຕ຺ເຕ’’ຕິອາທີຫິ ຈ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ. ‘‘ປາຣາຊິກ’’ນ຺ຕິ ວກ຺ຂມານຕ຺ຕາ ຜຸຏ຺ຐາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ປາຣາຊິກກ຺ເຂຕ຺ເຕ’’ຕິ ເສໂສ.

໑໙໘໕. ຕຖາຕິ ນິຈ຺ຈລາປິ ສາທິຍຕິ. ເຂຕ຺ເຕຕິ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍາທີນໍ ເຂຕ຺ເຕ. ກາເຍນ ນິຈ຺ຈລາຍປິ ຈິຕ຺ເຕນ ສາທິຍນ຺ຕິຍາ ອາປຕ຺ຕິ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ອາຫ ‘‘ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ…ເປ… ສຕ຺ຖຸນາ’’ຕິ ¶ , ຠິກ຺ຂຸປາຕິໂມກ຺ເຂ ວິຍ ‘‘ກາຍສໍສຄ຺ຄໍ ສມາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ອິຘ ‘‘ກາຍສໍສຄ຺ຄໍ ສາທິເຍຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໑໙໘໖. ຕສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ. ກ຺ຣິຍສມຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ ກິຣິຍາຍ ສມຸຏ຺ຐານໍ. ເອວໍ ສຕີຕິ ສາທິຍນມຕ຺ເຕເນວ ອາປຊ຺ຊິຕພ຺ພຠາເວ ສຕິ. ອິທນ຺ຕິ ‘‘ກິຣິຍສມຸຏ຺ຐານ’’ມິຕິວິຘານໍ. ຕພ຺ພຫຸເລເນວ ນເຍນາຕິ ¶ ກິຣິຍສມຸຏ຺ຐານພາຫຸລ຺ເລນ ນເຍນ ຂທິຣວນາທິໂວຫາໂຣ ວິຍາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໑໙໘໗. ຕສ຺ສາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ອສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອາມສນ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕິ, ‘‘ອຍໍ ປຸຣິໂສ’’ຕິ ວາ ‘‘ອິຕ຺ຖີ’’ຕິ ວາ ອຊານິຕ຺ວາ ອາມສນ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕິ, ປຸຣິສສ຺ສ ອາມສເນ ສຕິ ຜສ຺ສໍ ອສາທິຍນ຺ຕິຍາ ວາ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໑໙໘໘. ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາຍາຕິ ຍກ຺ຂຸມ຺ມຕ຺ຕາຍ. ອຸມ຺ມຕ຺ຕິກາຍ ວາຕິ ປິຕ຺ຕໂກເປນ ອຸມ຺ມາທປ຺ປຕ຺ຕາຍ. ອິທຎ຺ຈ ‘‘ອສຸຈີ’’ຕິ ວາ ‘‘ຈນ຺ທນ’’ນ຺ຕິ ວາ ວິເສສຕໍ ອຊານນເມວ ປມາຓໍ.

ອຸພ຺ຠຊາຓຸມຓ຺ຑລກຖາວຓ຺ຓນາ.

໑໙໘໙-໙໐. ‘‘ປາຣາຊິກຕ຺ຕໍ ຊານນ຺ຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ອວເສສາປຕ຺ຕິໍ ຊານິຕ຺ວາ ຉາເທນ຺ຕິຍາ ປາຣາຊິກາຠາວໍ ທີເປຕິ. ສລິງ຺ເຄ ຕຸ ຐິຕາຍາຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊາລິງ຺ເຄເຍວ ຐິຕາຍ. ອິຕິ ຘຸເຣ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕມຕ຺ຕສ຺ມິນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ອິຕິ-ສທ຺ໂທ ນິທສ຺ສເນ. ອິຕຣາຍ ປຸພ຺ເພເຍວ ອາປນ຺ນຕ຺ຕາ ຕມເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ສາ ຈາ’’ຕິ ອາຫ.

໑໙໙໑. ວຸຕ຺ຕາວິສິຏ຺ຐໍ ສພ຺ພໍ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ສງ຺ຄເຫຕຸມາຫ ‘‘ເສສ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖາຕິ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລປຏິຈ຺ຉາທເນ.

ວຊ຺ຊປຏິຈ຺ຉາທິກຖາວຓ຺ຓນາ.

໑໙໙໒-໕. ສງ຺ເຆນາຕິ ສມຄ຺ເຄນ ສງ຺ເຆນ. ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕໂກຕິ ອາປຕ຺ຕິຍາ ອທສ຺ສນາທີສຸ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕໂກ. ‘‘ອຸກ຺ເຂປເນ ຐິໂຕ’’ຕິ ອິມິນາ ອຸກ຺ເຂປນີຍກມ຺ມກຕສ຺ສ ອໂນສາຣິຕຠາວໍ ທີເປຕິ. ຍາ ¶ ທິຏ຺ຐິ ເອຕສ຺ສາຕິ ຍໍທິຏ຺ຐິໂກ, ໂສ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕໂກ ຠິກ຺ຂຸ ຍາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ ¶ . ‘‘ຕສ຺ສາ ທິຏ຺ຐິຍາ ຄຫເຓນາ’’ຕິ ອິມິນາ ອນຸວຕ຺ຕປ຺ປກາໂຣ ທສ຺ສິໂຕ. ຕໍ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕກໍ ຠິກ຺ຂຸນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ສາ ຠິກ຺ຂຸນີ ອຎ຺ຎາຫິ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ວິສຸມ຺ປິຈ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌປິ ‘‘ເອໂສ ໂຂ ອຍ຺ເຍ ຠິກ຺ຂຸ ສມຄ຺ເຄນ ສງ຺ເຆນ ອຸກ຺ຂິຕ຺ໂຕ’’ຕິອາທິນາ (ປາຈິ. ໖໖໙) ນເຍນ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວຸຈ຺ຈມານາຕິ ໂຍຊນາ. ຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ ອຈຊນ຺ຕີ ຄເຫຕ຺ວາ ຍທິ ຕເຖວ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ໂຍຊນາ. ເອຕ຺ຖ ‘‘ຍາວຕຕິຍໍ ສມນຸຠາສິຕພ຺ພາ’’ຕິ ເສໂສ. ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ໂອສາເນຕິ ຕຕິຍາຍ ກມ຺ມວາຈາຍ ຍ຺ຍກາຣປ຺ປຕ຺ຕວເສນ ອສ຺ສ ສມນຸຠາສນກມ຺ມສ຺ສ ປຣິໂຍສາເນ. ອສາກິຍຘີຕຣາຕິ ອສາກິຍຘີຕາ, ປຈ຺ຈຕ຺ເຕ ກຣຓວຈນໍ. ‘‘ປຸນ ອປ຺ປຏິສນ຺ເຘຍາ’’ຕິ ອິມິນາ ປຸນ ເຕເນວ ຈ ອຕ຺ຕຠາເວນ ຠິກ຺ຂຸນິຠາເວ ປຏິສນ຺ຘາຕຸໍ ອນຣຫຕາ ວຸຕ຺ຕາ.

໑໙໙໖. ຕິກທຸກ຺ກຏໍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐນ຺ຕິ ອຘມ຺ມກມ຺ເມ ອຘມ຺ມກມ຺ມສຎ຺ຎາ, ເວມຕິກາ, ຘມ຺ມກມ຺ມສຎ຺ຎາຕິ ເອຕາສໍ ວເສນ ຕິກທຸກ຺ກຏໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສມນຸຠາສເນ ວຸຕ຺ຕາ ສມຸຏ຺ຐານາທໂຍ ສພ຺ເພ ອິຘ ວຕ຺ຕພ຺ພາຕິ ໂຍຊນາ.

ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕານຸວຕ຺ຕິກກຖາວຓ຺ຓນາ.

໑໙໙໗. ‘‘ຫຕ຺ຖຄ຺ຄຫຓໍ ວາ ສາທິເຍຍ຺ຍາຕິ ຫຕ຺ໂຖ ນາມ ກປ຺ປຣໍ ອຸປາທາຍ ຍາວ ອຄ຺ຄນຂາ. ເອຕສ຺ສ ອສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ປຏິເສວນຕ຺ຖາຍ ອຸພ຺ຠກ຺ຂກໍ ອໂຘຊາຓຸມຓ຺ຑລໍ ຄຫຓໍ ສາທິຍຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍສ຺ສາ’’ຕິ (ປາຈິ. ໖໗໖) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອາຫ ‘‘ອປາຣາຊິກເຂຕ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິອາທິ. ‘‘ຕ’’ນ຺ຕິ ວກ຺ຂມານຕ຺ຕາ ‘‘ຍ’’ນ຺ຕິ ລພ຺ຠຕິ. ອປາຣາຊິກກ຺ເຂຕ຺ຕສ຺ສ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອງ຺ຄສ຺ສ ຍໍ ຄຫຓໍ, ຕໍ ຫຕ຺ຖຄ຺ຄຫຓນ຺ຕິ ປວຸຈ຺ຈຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຫຕ຺ເຖ ຄຫຓໍ ຫຕ຺ຖຄ຺ຄຫຓໍ.

໑໙໙໘. ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈີຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ຈີວຣສ຺ສ ຍໍ ຄຫຓນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

໑໙໙໙. ອສທ຺ຘມ຺ມ-ສທ຺ເທນ ¶ ເມຖຸນສ຺ສາປິ ວຸຈ຺ຈມານຕ຺ຕາ ຕໂຕ ວິເສເສຕຸມາຫ ‘‘ກາຍສໍສຄ຺ຄ ¶ …ເປ… ກາຣຓາ’’ຕິ. ຠິກ຺ຂຸນີ ກາຍສໍສຄ຺ຄສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ກາຣຓາ ປຸຣິສສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາສສ຺ມິໍ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ ວາຕິ ໂຍຊນາ.

໒໐໐໐. ຕໂຕຕິ ຕສ຺ສ ອສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ກາຣຓາ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຫຕ຺ຖປາເສ. ປຸຣິເສນາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ກຕ’’ນ຺ຕິ ເສໂສ, ‘‘ສງ຺ເກຕ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ອາຄມນໍ ອສ຺ສາ’’ຕິ ປທຈ຺ເຉໂທ. ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ນ ຄມນິຈ຺ຉາມຕ຺ເຕນ, ອຖ ໂຂ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ປຸຣິສສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາສໍ, ປຸຣິເສນ ຈ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຫຕ຺ຖປາສໍ ໂອກ຺ກນ຺ຕກາເລເຍວ ວຕ຺ຖຸປູຣຓໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍຖາຫ ‘‘ສງ຺ເກຕໍ ວາ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ ເອຕສ຺ສ ອສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ປຏິເສວນຕ຺ຖາຍ ປຸຣິເສນ ‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ອາຄຈ຺ຉາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ຄຈ຺ຉຕິ, ປເທ ປເທ ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ປຸຣິສສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາສໍ ໂອກ຺ກນ຺ຕມຕ຺ເຕ ອາປຕ຺ຕິ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍສ຺ສາ’’ຕິ (ປາຈິ. ໖໗໖) ຈ ‘‘ປຸຣິສສ຺ສ ອພ຺ຠາຄມນໍ ສາທິຍຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ຫຕ຺ຖປາສໍ ໂອກ຺ກນ຺ຕມຕ຺ເຕ ອາປຕ຺ຕິ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍສ຺ສາ’’ຕິ (ປາຈິ. ໖໗໖) ຈ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ອາຄຈ຺ຉາຕິ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ຐານໍ ອາຄຈ຺ຉາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໐໐໑. ຕທຕ຺ຖາຍາຕິ ຕສ຺ເສວ ກາຍສໍສຄ຺ຄສງ຺ຂາຕອສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ເສວນຕ຺ຖາຍ. ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐານຎ຺ຈາຕິ ວຕ຺ຖາທິນາ ເຍນ ເກນຈິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໂອກາສໍ. ປຸຣິສສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາເສ ຐິຕາ ຕທຕ຺ຖາຍ ກາຍໍ ອຸປສໍຫເຣຍ຺ຍ ວາຕິ ໂຍຊນາ.

໒໐໐໒. ຫຕ຺ຖຄ຺ຄຫຓາທີນໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣານໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ວຕ຺ຖູນໍ ປູຣເຓນ ‘‘ອຏ຺ຐວຕ຺ຖຸກາ’’ຕິ ສງ຺ຂາຕາ ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸນີ ວິນຏ຺ຐາ ໂຫຕິ ສີລວິນາເສນ, ຕໂຕເຍວ ອສ຺ສມຓີ ໂຫຕິ ອຠິກ຺ຂຸນີ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໐໐໓. ອນຸໂລເມນ ¶ ວາຕິ ຫຕ຺ຖຄ຺ຄຫຓາທິປຏິປາຏິຍາ ວາ. ປຏິໂລເມນ ວາຕິ ຕພ຺ພິປຣິຍໂຕ ປຏິໂລເມນ ວາ. ເອກນ຺ຕຣິກາຍ ວາຕິ ເອກເມກໍ ອນ຺ຕຣິຕ຺ວາ ປຸນ ຕສ຺ສາປິ ກຣຓວເສນ ເອກນ຺ຕຣິກາຍ ວາ. ອນຸໂລເມນ ວາ ປຏິໂລເມນ ວາ ຕເຖກນ຺ຕຣິກາຍ ວາ ອຏ຺ຐມໍ ວຕ຺ຖຸໍ ປຣິປູເຣນ຺ຕີ ຈຸຕາຕິ ໂຍຊນາ.

໒໐໐໔. ເອຕເທວ ອຕ຺ຖໍ ພ຺ຍຕິເຣກມຸເຂນ ສມຕ຺ເຖຕຸມາຫ ‘‘ອຖາທິໂຕ’’ຕິອາທິ. ສຕກ຺ຂຕ຺ຕຸມ຺ປີຕິ ¶ ພຫຸກ຺ຂຕ຺ຕຸມ຺ປິ. ສຕ-ສທ຺ໂທ ເຫຕ຺ຖ ພຫຸ-ສທ຺ທປຣິຍາໂຍ. ປາຣາຊິກາ ເນວ ສິຍາຕິ ໂຍຊນາ, ອິມິນາ ຕໍຕໍວຕ຺ຖຸມູລກໍ ທຸກ຺ກຏຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໒໐໐໕. ຍາ ປນ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປນ຺ນາ, ເທເສຕ຺ວາ ຕາຫິ ມຸຈ຺ຈຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຘຸຣນິກ຺ເຂປນໍ ກຕ຺ວາຕິ ‘‘ນ ປຸເນວໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຘຸຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ. ເທສິຕາ ຄຓນູປິກາຕິ ເທສິຕາ ເທສິຕຄຓນເມວ ອຸເປຕິ, ປາຣາຊິກສ຺ສ ອງ຺ຄໍ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມາ ຍາ ເອກໍ ອາປນ຺ນາ, ຘຸຣນິກ຺ເຂປໍ ກຕ຺ວາ ເທເສຕ຺ວາ ປຸນ ກິເລສວເສນ ອາປຊ຺ຊຕິ, ປຸນ ເທເສຕິ, ເອວໍ ອຏ຺ຐ ວຕ຺ຖູນິ ປູເຣນ຺ຕີປິ ປາຣາຊິກາ ນ ໂຫຕິ.

໒໐໐໖. ສອຸສ຺ສາຫາຍ ເທສິຕາຕິ ປຸນ ອາປຊ຺ຊເນ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸຣາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ເທສິຕາປິ ອາປຕ຺ຕິ ເທສນາຄຓນໍ ນ ອຸເປຕິ. ກິໍ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ເທສິຕາປິ ອເທສິຕາ’’ຕິ, ຕສ຺ມາ ປາຣາຊິກາປຕ຺ຕິຍາ ອງ຺ຄເມວ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໒໐໐໘. ອຍໍ ອຕ຺ໂຖຕິ ‘‘ອສທ຺ຘມ຺ໂມ ນາມ ກາຍສໍສຄ຺ໂຄ’’ຕິ ອຍໍ ອຕ຺ໂຖ. ອຸທ຺ທິສິໂຕຕິ ປກາສິໂຕ.

໒໐໐໙. ອຍມຕ຺ໂຖ ¶ ເກນ ວຈເນນ ອຸທ຺ທິສິໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ວິຎ຺ຎູ…ເປ… ສາຘກໍ ວຈນໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ. ອິທໍ ວຈນນ຺ຕິ ‘‘ວິຎ຺ຎູ ປຏິພໂລ ກາຍສໍສຄ຺ຄໍ ສມາປຊ຺ຊິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ໖໗໖) ອິທໍ ວຈນໍ. ສາຘກໍ ປມາຓໍ.

ອຏ຺ຐວຕ຺ຖຸກກຖາວຓ຺ຓນາ.

໒໐໑໐. ອວສ຺ສຸຕາ, ວຊ຺ຊປຏິຈ຺ຉາທິກາ, ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕານຸວຕ຺ຕິກາ, ອຏ຺ຐວຕ຺ຖຸກາຕິ ອິມາ ຈຕສ຺ໂສ ປາຣາຊິກາປຕ຺ຕິໂຍ ມເຫສິນາ ອສາຘາຣຓາ ຠິກ຺ຂຸນີນເມວ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາຕິ ໂຍຊນາ.

ອິຕິ ວິນຍຕ຺ຖສາຣສນ຺ທີປນິຍາ

ວິນຍວິນິຈ຺ຉຍວຓ຺ຓນາຍ

ປາຣາຊິກກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສງ຺ຆາທິເສສກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໐໑໑. ເອວໍ ¶ ຠິກ຺ຂຸນິວິຠງ຺ເຄ ອາຄຕໍ ປາຣາຊິກວິນິຈ຺ຉຍໍ ວຕ຺ວາ ອິທານິ ຕທນນ຺ຕຣຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ ສງ຺ຆາທິເສສວິນິຈ຺ຉຍໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ’’ຕິອາທິ. ອຸສ຺ສຍວາທາຕິ ໂກຘຸສ຺ສຍມານຸສ຺ສຍວເສນ ວິວທມານາ. ຕໂຕເຍວ ອຏ຺ຏໍ ກໂຣຕິ ສີເລນາຕິ ອຏ຺ຏກາຣີ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ອຏ຺ໂຏ’’ຕິ ໂວຫາຣິກວິນິຈ຺ຉໂຍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຍໍ ປພ຺ພຊິຕາ ‘‘ອຘິກຣຓ’’ນ຺ຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ສພ຺ພຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ມຸຂມສ຺ສາ ອຕ຺ຖີຕິ ມຸຂຣີ, ພຫຸຠາຓີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຍນ ເກນຈິ ນເຣນ ສທ຺ຘິນ຺ຕິ ‘‘ຄຫປຕິນາ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ເຕນ ວາ’’ຕິອາທິນາ (ປາຈິ. ໖໗໙) ທສ຺ສິເຕນ ເຍນ ເກນຈິ ມນຸສ຺ເສນ ສທ຺ຘິໍ. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ. ກິຣາຕິ ປທປູຣເຓ, ອນຸສ຺ສວເນ ວາ.

໒໐໑໒. ສກ຺ຂິໍ ¶ ວາຕິ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ຊານນກໍ ວາ. ອຏ຺ຏໍ ກາຕຸໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາ ປເທ ປເທ ຕຖາ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

໒໐໑໓. ໂວຫາຣິເກຕິ ວິນິຈ຺ຉຍາມຈ຺ເຈ.

໒໐໑໔. ອນນ຺ຕຣນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ວຈນານນ຺ຕຣໍ.

໒໐໑໕. ອິຕໂຣຕິ ອຏ຺ຏກາຣໂກ. ປຸພ຺ພສທິໂສວ ວິນິຈ຺ຉໂຍຕິ ປຐມາໂຣຈເນ ທຸກ຺ກຏໍ, ທຸຕິຍາໂຣຈເນ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໒໐໑໖. ‘‘ຕວ, ມມາປິ ຈ ກຖໍ ຕຸວເມວ ອາໂຣເຈຫີ’’ຕິ ອິຕເຣນ ວຸຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂຸນີຕິ ໂຍຊນາ. ຍຖາກາມນ຺ຕິ ຕສ຺ສາ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ວຈເນ ຍໍ ປຐມໍ ວຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ອິຈ຺ຉານຸຣູປໍ ອາໂຣເຈຕຸ.

໒໐໑໘-໙. ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ຍຖາ ຕຖາ ອາໂຣຈິຕກຖໍ ສຸຕ຺ວາຕິ ໂຍຊນາ. ຍຖາ ຕຖາຕິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເກນຈິ ປກາເຣນ. ເຕຫີຕິ ໂວຫາຣິເກຫິ. ອຏ຺ເຏ ປນ ຈ ນິຏ຺ຐິເຕຕິ ອຏ຺ຏກາຣເກສຸ ເອກສ຺ມິໍ ປກ຺ເຂ ປຣາຊິເຕ. ຍຖາຫ ‘‘ປຣາຊິເຕ ອຏ຺ຏກາຣເກ ອຏ຺ຏປຣິໂຍສານໍ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິ. ອຏ຺ຏສ຺ສ ປຣິໂຍສາເນຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຕສ຺ສາ’’ຕິ ເສໂສ. ຕສ຺ສ ອຏ຺ຏສ຺ສ ປຣິໂຍສາເນຕິ ໂຍຊນາ.

໒໐໒໐-໒໓. ອນາປຕ຺ຕິວິສຍໍ ¶ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ທູຕໍ ວາປີ’’ຕິອາທິ. ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກມນຸສ຺ເສຫິ ທູຕໍ ວາປິ ປຫິຓິຕ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຍາ ປນ ອາກຑ຺ຒີຍຕີຕິ ໂຍຊນາ. ອຎ຺ເຎຫີຕິ ຄາມທາຣກາທີຫິ ອຎ຺ເຎຫິ. ກິຎ຺ຈິ ປຣໍ ອໂນທິສ຺ສາຕິ ໂຍຊນາ. ອິມິສ຺ສາ ໂອທິສ຺ສ ວຸຕ຺ເຕ ເຕຫິ ຄຫິຕທຓ຺ເຑ ຕສ຺ສາ ຈ ຄີວາຕິ ສູຈິຕໍ ໂຫຕິ. ຍາ ຣກ຺ຂໍ ຍາຈຕິ ¶ , ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ມິໍ ຣກ຺ຂາຍາຈເນ ຕສ຺ສາ ອນາປຕ຺ຕິ ປກາສິຕາຕິ ໂຍຊນາ. ອຎ຺ຎໂຕ ສຸຕ຺ວາຕິ ໂຍຊນາ. ອຸມ຺ມຕ຺ຕິກາທີນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ອາທິກມ຺ມິກາ ຄຫິຕາ.

ສມຸຏ຺ຐານໍ ກຖິເນນ ຕຸລ຺ຍນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ເສສໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ສກິຣິຍໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ. ອິທໍ ສິກ຺ຂາປທໍ. ກິຣິຍາຍ ສຫ ວຕ຺ຕຕີຕິ ສກິຣິຍໍ ອຏ຺ຏກຣເຓນ ອາປຊ຺ຊນໂຕ. ‘‘ສມຸຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ຈ ສມຸຏ຺ຐານາທິວິນິຈ຺ຉໂຍ ອຸປລກ຺ຂິໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ອຏ຺ຏກາຣິກາກຖາວຓ຺ຓນາ.

໒໐໒໔-໕. ຊານນ຺ຕີຕິ ‘‘ສາມໍ ວາ ຊານາຕິ, ອຎ຺ເຎ ວາ ຕສ຺ສາ ອາໂຣເຈນ຺ຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ໖໘໔) ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຊານນ຺ຕີ. ໂຈຣິນ຺ຕິ ຍາຍ ປຎ຺ຈມາສຄ຺ຆນກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປຣສນ຺ຕກໍ ອວຫຣິຕໍ, ອຍໍ ໂຈຣີ ນາມ. ວຊ຺ຌໍ ວິທິຕນ຺ຕິ ‘‘ເຕນ ກມ຺ເມນ ວຘາຣຫາ ອຍ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວິທິຕໍ. ສງ຺ຆນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆໍ. ອນປໂລເກຕ຺ວາຕິ ອນາປຸຈ຺ຉາ. ຣາຊານໍ ວາຕິ ຣຎ຺ຎາ ອນຸສາສິຕພ຺ພຏ຺ຐາເນ ຕໍ ຣາຊານໍ ວາ. ຍຖາຫ ‘‘ຣາຊາ ນາມ ຍຕ຺ຖ ຣາຊາ ອນຸສາສຕິ, ຣາຊາ ອປໂລເກຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ຄຓເມວ ວາຕິ ‘‘ຕຸມ຺ເຫວ ຕຕ຺ຖ ອນຸສາສຖາ’’ຕິ ຣາຊູຫິ ທິນ຺ນໍ ຄາມນິຄມມລ຺ລຄຓາທິກໍ ຄຓໍ ວາ. ມລ຺ລຄຓໍ ນາມ ປານີຍຏ຺ຐປນໂປກ຺ຂຣຓິຂຓນາທິປຸຎ຺ຎກມ຺ມນິຍຸຕ຺ໂຕ ຊນສມູໂຫ. ເອເຕເນວ ເອວເມວ ທິນ຺ນຄາມວຣາ ປູຄາ ຈ ເສນິໂຍ ຈ ສງ຺ຄຫິຕາ. ວຸຏ຺ຐາເປຍ຺ຍາຕິ ອຸປສມ຺ປາເທຍ຺ຍ. ກປ຺ປນ຺ຕິ ຈ ວກ຺ຂມານລກ຺ຂຓໍ ກປ຺ປໍ. ສາ ໂຈຣິວຸຏ຺ຐາປນນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຸປຊ຺ຌາຍາ ຫຸຕ຺ວາ ຍາ ໂຈຣິໍ ອຸປສມ຺ປາເທຕິ, ສາ ຠິກ຺ຂຸນີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ.

໒໐໒໖. ປຎ຺ຈມາສຄ຺ຆນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ຈມາສຎ຺ຈ ປຎ຺ຈມາສຄ຺ຆນກຎ຺ຈ ປຎ຺ຈມາສຄ຺ຆນນ຺ຕິ ເອກເທສສຣູເປກເສສນເຍນ ປຎ຺ຈມາສສ຺ສາປິ ¶ ຄຫຓໍ. ອຕິເຣກຄ຺ຆນໍ ວາປີຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໒໐໒໗. ປພ຺ພຊິຕໍ ¶ ປຸພ຺ພໍ ຍາຍ ສາ ປພ຺ພຊິຕປຸພ຺ພາ. ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ໂຈຣກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາປິ ຕິຕ຺ຖາຍຕນາທີສຸ ຍາ ປຐມໍ ປພ຺ພຊິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໐໒໘-໓໐. ອິທານິ ປຸພ຺ພປໂຍຄທຸກ຺ກຏາທິອາປຕ຺ຕິວິຠາຄໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ວຸຏ຺ຐາເປຕິ ຈ ຍາ ໂຈຣິ’’ນ຺ຕິອາທິ. ອິຘ ‘‘ອຸປຊ຺ຌາຍາ ຫຸຕ຺ວາ’’ຕິ ເສໂສ. ອິທໍ ກປ຺ປໍ ຐເປຕ຺ວາຕິ ໂຍຊນາ. ສີມໍ ສມ຺ມນ຺ນຕິ ຈາຕິ ອຠິນວໍ ສີມໍ ສມ຺ມນ຺ນຕິ, ພນ຺ຘຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອສ຺ສາຕິ ຠເວຍ຺ຍ. ‘‘ທຸກ຺ກຏ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ຈ ‘‘ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ ທ຺ວຍ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ຈ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ກມ຺ມນ຺ເຕຕິ ອຸປສມ຺ປທກມ຺ມສ຺ສ ປຣິໂຍສາເນ, ຕຕິຍາຍ ກມ຺ມວາຈາຍ ຍ຺ຍກາຣປ຺ປຕ຺ຕາຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໒໐໓໑. ອຊານນ຺ຕີຕິ ໂຈຣິໍ ອຊານນ຺ຕີ. (ອິທໍ ສິກ຺ຂາປທໍ.)

໒໐໓໒. ໂຈຣິວຸຏ຺ຐາປນໍ ນາມາຕິ ອິທໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ໂຈຣິວຸຏ຺ຐາປນສມຸຏ຺ຐານໍ ນາມ. ວາຈຈິຕ຺ຕໂຕຕິ ຂຓ຺ຑສີມໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ກໂຣນ຺ຕິຍາ ວາຈາຈິຕ຺ເຕຫິ. ກາຍວາຈາທິໂຕ ເຈວາຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກໂຣນ຺ຕິຍາ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ຍຖາຫ ‘‘ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ປກ຺ກນ຺ຕາສຸ ຠິກ຺ຂຸນີສຸ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ຂຓ຺ຑສີມໍ ວາ ນທິໍ ວາ ຍຖານິສິນ຺ນຏ຺ຐາເນເຍວ ອຕ຺ຕໂນ ນິສ຺ສິຕກປຣິສາຍ ສທ຺ຘິໍ ວຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕິຍາ ວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ຂຓ຺ຑສີມໍ ວາ ນທິໍ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕິຍາ ¶ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ສມຸຏ຺ຐາຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໖໘໓). ກ຺ຣິຍາກ຺ຣິຍນ຺ຕິ ອນາປຸຈ຺ຉາວຸຏ຺ຐາປນວເສນ ກິຣິຍາກິຣິຍໍ.

ໂຈຣິວຸຏ຺ຐາປນກຖາວຓ຺ຓນາ.

໒໐໓໓-໔. ຄາມນ຺ຕຣນ຺ຕິ ອຎ຺ຎໍ ຄາມໍ. ຍາ ເອກາ ສເຈ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ນທີປາຣນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ນທິຍາ ປາຣໍ ນທີປາຣໍ. ‘‘ເອກາ ວາ’’ຕິ ອຸປຣິປິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ໂອຫີເຍຍ຺ຍາຕິ ວິນາ ຠເວຍ຺ຍ. ອິຘ ‘‘ອຣຎ຺ເຎ’’ຕິ ເສໂສ. ອຣຎ຺ຎລກ຺ຂຓໍ ‘‘ອິນ຺ທຂີລ’’ອິຈ຺ຈາທິນາ ວກ຺ຂຕິ. ‘‘ເອກາ ວາ ຣຕ຺ຕິໍ ວິປ຺ປວເສຍ຺ຍ, ເອກາ ວາ ຄຓມ຺ຫາ ໂອຫີເຍຍ຺ຍາ’’ຕິ ສິກ຺ຂາປທກ຺ກໂມ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ຄາຖາພນ຺ຘວເສນ ‘‘ຣຕ຺ຕິໍ ວິປ຺ປວເສຍ຺ຍາ’’ຕິ ອນ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕໍ ¶ . ເຕເນວ ວິຠາຄວິນິຈ຺ຉເຍ ເທສນາຣຸຬ຺ຫກ຺ກເມເນວ ‘‘ປຸເຣຣຸໂຓທຍາເຍວາ’’ຕິອາທິໍ ວກ຺ຂຕິ. ສາ ປຐມາປຕ຺ຕິກໍ ຄຣຸກໍ ຘມ຺ມໍ ອາປນ຺ນາ ສິຍາຕິ ໂຍຊນາ. ປຐມໍ ອາປຕ຺ຕິ ເອຕສ຺ສາຕິ ປຐມາປຕ຺ຕິໂກ, ວີຕິກ຺ກມກ຺ຂເຓເຍວ ອາປຊ຺ຊິຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຄຣຸກໍ ຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສກຄາມາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິຍາຕິ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຄາມໂຕ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິຍາ.

໒໐໓໕. ຕໂຕ ສກຄາມໂຕ.

໒໐໓໖-໗. ເອເກນ ປທວາເຣນ ອິຕຣສ຺ສ ຄາມສ຺ສ ປຣິກ຺ເຂເປ ອຕິກ຺ກນ຺ເຕ, ອຸປຈາໂຣກ຺ກເມ ວາ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ອຕິກ຺ກນ຺ເຕ ໂອກ຺ກນ຺ເຕຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ປຣິກ຺ເຂເປ ອຸປຈາເຣ’’ຕິ ອຘິກາຣໂຕ ລພ຺ຠຕິ.

໒໐໓໘-໙. ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປວິຏ຺ຐຄາມໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ. ອຍເມວ ນໂຍຕິ ‘‘ເອເກນ ປທວາເຣນ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ, ທຸຕິເຍນ ຄຣຸກາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ອຍໍ ນໂຍ.

ວຕິຈ຺ຉິທ຺ເທນ ¶ ວາ ຂຓ຺ຑປາກາເຣນ ວາຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ຕຖາ’’ຕິ ອິມິນາ ‘‘ປາກາເຣນາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ວາ-ສທ຺ທສ຺ສ ສມ຺ພນ຺ຘນີຍຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ຠິກ຺ຂຸວິຫາຣສ຺ສ ຠູມິ ຕາສມກປ຺ປິຍາ’’ຕິ ວກ຺ຂມານຕ຺ຕາ ວິຫາຣສ຺ສ ຠູມິນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸນິວິຫາຣຠູມິ ຄຫິຕາ. ‘‘ກປ຺ປິຍນ຺ຕິ ປວິຏ຺ຐຕ຺ຕາ’’ຕິ ອິມິນາ ວກ຺ຂມານສ຺ສ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສຕິ. ໂກຈິ ໂທໂສຕິ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍສງ຺ຆາທິເສໂສ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ໂຍ ໂກຈິ ໂທໂສ.

໒໐໔໐. ຕາສນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ. ‘‘ອກປ຺ປິຍາ’’ຕິ ອິມິນາ ຕຕ຺ຖາປິ ປວິຏ຺ຐາຍ ຄາມນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍາ ອາປຕ຺ຕິສມ຺ຠວມາຫ.

໒໐໔໑. ‘‘ປຐມໍ ປາທໍ ອຕິກ຺ກາເມນ຺ຕິຍາ’’ຕິ (ປາຈິ. ໖໙໒) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ຫຕ຺ຖິ…ເປ… ອນາປຕ຺ຕິ ສິຍາປຕ຺ຕິ, ປທສາ ຄມເນ ປນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໐໔໒. ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ…ເປ… ອາປຕ຺ຕິ ປວິສນ຺ຕິຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕສ຺ເສວຕ຺ຖສ຺ສ ອຸປສໍຫາຣຕ຺ຕາ ນ ປຸນຣຸຕ຺ຕິໂທໂສ.

໒໐໔໓-໔. ລກ຺ຂເຓນຸປປນ຺ນາຍາຕິ ¶ ‘‘ນທີ ນາມ ຕິມຓ຺ຑລໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ອຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິຍາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ອນ຺ຕຣວາສໂກ ເຕມິຍຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ໖໙໒) ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂເຓນ ສມນ຺ນາຄຕາຍ ນທິຍາ. ຍາ ປາຣໍ ຕີຣໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ໂຍຊນາ.

ປຐມໍ ປາທໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວານ ຕີເຣ ຐເປນ຺ຕິຍາຕິ ‘‘ອິທານິ ປທວາເຣນ ອຕິກ຺ກມຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພກາເລ ປຐມໍ ປາທໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຣຕີເຣ ຐເປນ຺ຕິຍາ. ‘‘ທຸຕິຍປາທຸທ຺ຘາເຣ ສງ຺ຆາທິເສໂສ’’ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໖໙໒) ອຏ຺ຐກຖາວຈນໂຕ ‘‘ອຕິກ຺ກເມ’’ຕິ ອິມິນາ ອຸທ຺ຘາໂຣ ຄຫິໂຕ.

໒໐໔໕. ອນ຺ຕຣນທິຍນ຺ຕິ ນທິເວມຊ຺ເຌ. ຠຓ຺ຑິຕ຺ວາຕິ ກລຫໍ ກຕ຺ວາ. ໂອຣິມໍ ຕີຣນ຺ຕິ ອາຄຕທິສາຍ ຕີຣໍ. ຕຖາ ປຐເມ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ ¶ , ທຸຕິເຍ ຄຣຸ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມິນາ ສກເລນ ວຈເນນ ‘‘ອິຕຣິສ຺ສາ ປນ ອຍໍ ປກ຺ກນ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຐິຕາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ປຣຕີຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາປິ ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາປິ ອຸລ຺ລິງ຺ຄິຕາ.

໒໐໔໖. ຣຊ຺ຊຸຍາຕິ ວລ຺ລິອາທິກາຍ ຍາຍ ກາຍຈິ ຣຊ຺ຊຸຍາ.

໒໐໔໗. ປິວິຕຸນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ປານີຍ’’ນ຺ຕິ ປກຣຓໂຕ ລພ຺ຠຕິ. ອວຸຕ຺ຕສມຸຈ຺ຈຍຕ຺ເຖນ ອປິ-ສທ຺ເທນ ຠຓ຺ຑໂຘວນາທິໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ອຖາຕິ ວາກ຺ຍາຣມ຺ເຠ ນິປາໂຕ. ‘‘ນຫານາທິກິຈ຺ຈໍ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ໂອຣິມເມວ ຕີຣໍ ອາຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາລຍສ຺ສ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ ອາຫ ‘‘ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ.

໒໐໔໘. ປທສານທິໍ ໂອຕຣິຕ຺ວານາຕິ ໂຍຊນາ. ເສຕຸໍ ອາໂຣຫິຕ຺ວາ ຕຖາ ປທສາ ອຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໐໔໙. ຄນ຺ຕ຺ວານາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ນທິ’’ນ຺ຕິ ເສໂສ. ອຸຕ຺ຕຣຓກາເລ ປທສາ ຍາຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໐໕໐. ເວເຄນາຕິ ເອເກເນວ ເວເຄນ, ອນ຺ຕຣາ ອນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໐໕໑. ‘‘ນິສີທິຕ຺ວາ’’ຕິ ອິທໍ ‘‘ຂນ຺ເຘ ວາ’’ຕິອາທີຫິປິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ຂນ຺ຘາທໂຍ ເຈຕ຺ຖ ສຠາຄານເມວ ຄເຫຕພ຺ພາ. ຫຕ຺ຖສງ຺ຆາຕເນ ວາຕິ ອຸໂຠຫິ ພທ຺ຘຫຕ຺ຖວລເຍ ວາ.

໒໐໕໒-໓. ປາສນ຺ຕິ ¶ ຫຕ຺ຖປາສໍ. ‘‘ອາໂຠຄໍ ວິນາ’’ຕິ ອິມິນາ ‘‘ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາໂຠເຄ ກເຕ ອຊານນ຺ຕິຍາ ອຣຸເຓ ¶ ອຸຏ຺ຐິເຕປິ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ທີປິຕໍ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ ‘‘ສເຈ ສຊ຺ຌາຍໍ ວາ ສວນໍ ວາ ອຎ຺ຎໍ ວາ ກິຎ຺ຈິ ກມ຺ມໍ ກຸຣຸມານາ ‘ປຸເຣອຣຸເຓເຍວ ທຸຕິຍິກາຍ ສນ຺ຕິກໍ ຄມິສ຺ສາມີ’ຕິ ອາໂຠຄໍ ກໂຣຕິ, ອຊານນ຺ຕິຍາ ເອວ ຈສ຺ສາ ອຣຸໂຓ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ, ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໖໙໒). ນານາຄພ຺ເຠ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ເອກຄພ຺ເຠປິ ວາ’’ຕິ. ເອກຄພ຺ເຠປິ ວາ ທຸຕິຍິກາຍ ຫຕ຺ຖປາສໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ອຣຸຓໍ ອຸຏ຺ຐເປນ຺ຕິຍາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ອາປຕ຺ຕິ ສິຍາຕິ ໂຍຊນາ.

໒໐໕໔. ທຸຕິຍາປາສນ຺ຕິ ທຸຕິຍິກາຍ ຫຕ຺ຖປາສໍ. ‘‘ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາ ສເຈ ອຣຸຓໍ ອຸຏ຺ເຐຕິ, ນ ໂທໂສຕິ ໂຍຊນາ.

໒໐໕໕-໖. ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປຎ຺ຈຘນຸສຕິກສ຺ສ (ປາຣາ. ໖໕໔) ປຈ຺ຉິມສ຺ສ ອາຣຎ຺ຎກເສນາສນສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຕໂຕ ນິວຕ຺ເຕຕຸມາຫ ‘‘ອິນ຺ທຂີລມຕິກ຺ກມ຺ມາ’’ຕິອາທິ. ເອຕ຺ຖາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທ. ທີປິຕນ຺ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍ ‘‘ອຣຎ຺ເຎຕິ ເອຕ຺ຖ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພຫິ ອິນ຺ທຂີລາ ສພ຺ພເມຕໍ ອຣຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໖໙໒) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂຓເມວ ອຣຎ຺ຎໍ ທສ຺ສິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ທຸຕິຍິກາຍ ທສ຺ສນູປຈາຣໍ ວິຊຫນ຺ຕິຍາ ຕສ຺ສາຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ຊຫິເຕ’’ຕິ ອິທໍ ອເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ອຸປຈາເຣ’’ຕິ ວິຠຕ຺ຕິວິປຣິຓາໂມ ກາຕພ຺ໂພ.

໒໐໕໗. ສາຓິປາກາຣປາກາຣຕຣຸອນ຺ຕຣິເຕ ຐາເນ ອສຕິ ທສ຺ສນູປຈາເຣ ສຕິປິ ສວນູປຈາເຣ ອາປຕ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໐໕໘-໖໐. ເອຕ຺ຖ ກຖນ຺ຕິ ຍຕ຺ຖ ທູເຣປິ ທສ຺ສນໍ ໂຫຕິ, ເອວຣູເປ ອຊ຺ໂຌກາເສ ອາປຕ຺ຕິນິຍໂມ ກຖໍ ກາຕພ຺ໂພຕິ ¶ ອຕ຺ໂຖ. ອເນເກສຸ ຐາເນສຸ ‘‘ສວນູປຈາຣາຕິກ຺ກເມ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມານຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ລກ຺ຂຓໍ ຐເປຕຸມາຫ ‘‘ມຄ຺ຄ…ເປ… ເອວຣູປເກ’’ຕິ. ເອຕ຺ຖ ‘‘ຐາເນ’’ຕິ ເສໂສ. ກູຊນ຺ຕິຍາຕິ ຍຖາວຓ຺ຓວວຕ຺ຖານໍ ນ ໂຫຕິ, ເອວໍ ອພ຺ຍຕ຺ຕສທ຺ທໍ ກໂຣນ຺ຕິຍາ.

ເອວຣູປເກ ຐາເນ ຘມ຺ມສ຺ສວນາໂຣຈເນ ວິຍ ຈ ມຄ຺ຄມູຬ຺ຫສ຺ສ ສທ຺ເທນ ວິຍ ຈ ‘‘ອຍ຺ເຍ’’ຕິ ກູຊນ຺ຕິຍາ ¶ ຕສ຺ສາ ສທ຺ທສ຺ສ ສວນາຕິກ຺ກເມ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຄຣຸກາ ອາປຕ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຄຣຸກາ ໂຫຕີ’’ຕິ ອິທໍ ‘‘ທຸຕິຍິກໍ ນ ປາປຸຓິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນິຣຸສ຺ສາຫວເສນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຕເນວ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ໂອຫີຍິຕ຺ວາຖ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິອາທິ. ເອຕ຺ຖາຕິ ‘‘ຄຓມ຺ຫາ ໂອຫີເຍຍ຺ຍາ’’ຕິ ອິມສ຺ມິໍ.

໒໐໖໑. ອຖ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ໂອຫີຍິຕ຺ວາຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ອິທານິ ອຫໍ ປາປຸຓິສ຺ສາມິ’’ ອິຕິ ເອວໍ ສອຸສ຺ສາຫາ ອນຸພນ຺ຘຕິ, ວຏ຺ຏຕິ, ທຸຕິໂຍປຈາຣາຕິກ຺ກເມປິ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໒໐໖໒. ‘‘ຄຈ຺ຉຕຸ ອຍໍ’’ ອິຕິ ອຸສ຺ສາຫສ຺ສຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ໂອຫີນາ ເຈ, ຕສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕີຕິ ອຊ຺ຌາຫາຣໂຍຊນາ.

໒໐໖໓. ອິຕຣາປີຕິ ຄນ຺ຕຸໍ ສມຕ຺ຖາປິ. ໂອຫີຍຕຸ ອຍນ຺ຕິ ຈາຕິ ນິຣຸສ຺ສາຫປ຺ປກາໂຣ ສນ຺ທສ຺ສິໂຕ. ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ ສມຕ຺ຖຍິຕຸມາຫ ‘‘ສອຸສ຺ສາຫາ ນ ໂຫຕິ ເຈ’’ຕິ.

໒໐໖໔-໕. ປຸຣິມາ ເອກກໍ ມຄ຺ຄໍ ຍາຕີຕິ ໂຍຊນາ. ເອກເມວ ເອກກໍ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ເອກິສ຺ສາ ອິຕຣາ ປກ຺ກນ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕສ຺ມາ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຄຓມ຺ຫາໂອຫີຍເນ. ປິ-ສທ຺ໂທ ເອວກາຣຕ຺ໂຖ. ອນາປຕ຺ຕິ ເອວ ປກາສິຕາຕິ ໂຍຊນາ.

໒໐໖໖-໗. ຄາມນ຺ຕຣຄຕາຍາຕິ ຄາມສີມຄຕາຍ. ‘‘ນທິຍາ’’ຕິ ອິມິນາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອາປຕ຺ຕິໂຍຈຕສ຺ໂສປີຕິ ຣຕ຺ຕິວິປ຺ປວາສ ຄາມນ຺ຕຣຄມນ ນທິປາຣຄມນ ຄຓມ຺ຫາໂອຫີຍນ ສງ຺ຂາຕາ ຈຕສ຺ໂສ ¶ ສງ຺ຆາທິເສສາປຕ຺ຕິໂຍ. ຄຓມ຺ຫາໂອຫີຍນມູລກາປຕ຺ຕິຍາ ຄາມໂຕ ພຫິ ອາປຊ຺ຊິຕພ຺ພຕ຺ເຕປິ ຄາມນ຺ຕໂຣກ຺ກມນມູລກາປຕ຺ຕິຍາ ອນ຺ໂຕຄາເມ ອາປຊ຺ຊິຕພ຺ພຕ຺ເຕປິ ເອກກ຺ຂເຓຕິ ຄາມູປຈາຣໍ ສນ຺ຘາຍາຫ.

໒໐໖໘-໙. ຍາ ສທ຺ຘິໍ ຍາຕາ ທຸຕິຍິກາ, ສາ ຈ ປກ຺ກນ຺ຕາ ວາ ສເຈ ໂຫຕິ, ວິພ຺ຠນ຺ຕາ ວາ ໂຫຕິ, ເປຕານໍ ໂລກໍ ຍາຕາ ວາ ໂຫຕິ, ກາລກຕາ ວາ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ, ປກ຺ຂສງ຺ກນ຺ຕາ ວາ ໂຫຕິ, ຕິຕ຺ຖາຍຕນສງ຺ກນ຺ຕາ ວາ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ, ນຏ຺ຐາ ວາ ໂຫຕິ, ປາຣາຊິກາປນ຺ນາ ວາ ໂຫຕີຕິ ¶ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເອວຣູເປ ກາເລ ຄາມນ຺ຕໂຣກ຺ກມນາທີນິ…ເປ… ອນາປຕ຺ຕີຕິ ຎາຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ອຸມ຺ມຕ຺ຕິກາຍປິ ເອວໍ ຈຕ຺ຕາຣິປິ ກໂຣນ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໐໗໐. ‘‘ອຄາມເກ ອຣຎ຺ເຎ’’ຕິ ອິທໍ ຄາມາຠາເວນ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ວິຎ຺ຌາຏວິສທິສຕາຍ.

໒໐໗໑. ຄາມຠາວໂຕ ນທິປາຣຄມນຄຓມ຺ຫາໂອຫີຍນາປຕ຺ຕິ ນ ສມ຺ຠວຕິ, ຕສ຺ສາປິ ສກຄາມຕ຺ຕາ ຄາມນ຺ຕຣຄມນມູລິກາປຕ຺ຕິ ຈ ທິວສຠາຄຕ຺ຕາ ຣຕ຺ຕິວິປ຺ປວາສມູລິກາປຕ຺ຕິ ຈ ນ ສມ຺ຠວຕີຕິ ອາຫ ‘‘ສກຄາເມ…ເປ… ນ ວິຊ຺ຊເຣ’’ຕິ. ຍຖາກາມນ຺ຕິ ຍຖິຈ຺ຉິຕໍ, ທຸຕິຍິກາຍ ອສນ຺ຕິຍາປີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໐໗໒. ສມຸຏ຺ຐານາທໂຍ ປຐມນ຺ຕິມວຕ຺ຖຸນາ ຕຸລ຺ຍາຕິ ໂຍຊນາ.

ຄາມນ຺ຕຣຄມນກຖາວຓ຺ຓນາ.

໒໐໗໓. ສີມາສມ຺ມຸຕິຍາ ເຈວາຕິ ‘‘ສມຄ຺ເຄນ ສງ຺ເຆນ ຘມ຺ເມນ ວິນເຍນ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ກາຣກສງ຺ຆໍ ອນາປຸຈ຺ຉາ ຕສ຺ເສວ ກາຣກສງ຺ຆສ຺ສ ຉນ຺ທໍ ອຊານິຕ຺ວາ ໂອສາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ນວສີມາສມ຺ມນ຺ນເນ ຈ. ທ຺ວີຫິ ກມ຺ມວາຈາຫິ ທຸເວ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໐໗໔. ກມ຺ມສ຺ສ ¶ ປຣິໂຍສາເນຕິ ໂອສາຣຓກມ຺ມສ຺ສ ອວສາເນ. ຕິກສງ຺ຆາທິເສສນ຺ຕິ ‘‘ຘມ຺ມກມ຺ເມ ຘມ຺ມກມ຺ມສຎ຺ຎາ ໂອສາເຣຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ສງ຺ຆາທິເສສສ຺ສ. ຘມ຺ມກມ຺ເມ ເວມຕິກາ, ຘມ຺ມກມ຺ເມ ອຘມ຺ມກມ຺ມສຎ຺ຎາ ໂອສາເຣຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ສງ຺ຆາທິເສສສ຺ສາ’’ຕິ (ປາຈິ. ໖໙໗) ຕິກສງ຺ຆາທິເສສໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກມ຺ມນ຺ຕິ ຈ ອຸກ຺ເຂປນີຍກມ຺ມໍ. ອຘມ຺ເມ ຕິກທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ‘‘ອຘມ຺ມກມ຺ເມ ຘມ຺ມກມ຺ມສຎ຺ຎາ ໂອສາເຣຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ອຘມ຺ມກມ຺ເມ ເວມຕິກາ, ອຘມ຺ມກມ຺ມສຎ຺ຎາ ໂອສາເຣຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ ຕິກທຸກ຺ກຏໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໐໗໕. ຄຓສ຺ສາຕິ ຕສ຺ເສວ ກາຣກຄຓສ຺ສ. ວຕ຺ເຕ ວາ ປນ ວຕ຺ຕນ຺ຕິນ຺ຕິ ເຕຈຕ຺ຕາລີສປ຺ປເຠເທ ເນຕ຺ຕາຣວຕ຺ເຕ ວຕ຺ຕມານໍ. ເຕຈຕ຺ຕາລີສປ຺ປເຠທໍ ປນ ວຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘເກ (ຈູຬວ. ໓໗໖) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ເນຕ຺ຕາຣວຕ຺ເຕຕິ ກມ຺ມໂຕ ນິຕ຺ຖຣຓສ຺ສ ເຫຕຸຠູເຕ ວຕ຺ເຕ.

໒໐໗໗. ໂອສາຣຓໍ ¶ ກ຺ຣິຍໍ. ອນາປຸຈ຺ຉນໍ ອກ຺ຣິຍໍ.

ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໒໐໗໘-໙. ອວສ຺ສຸຕາຕິ ເມຖຸນຣາເຄນ ຕິນ຺ຕາ. ເອວມຸປຣິປິ. ‘‘ມນຸສ຺ສປຸຄ຺ຄລສ຺ສາ’’ຕິ ອິມິນາ ຍກ຺ຂາທີນໍ ປຏິກ຺ເຂໂປ. ‘‘ອຸທເກ…ເປ… ທຸກ຺ກຏ’’ນ຺ຕິ ວກ຺ຂມານຕ຺ຕາ ອາມິສນ຺ຕິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ທນ຺ຕໂປນາ ອຊ຺ໂຌຫຣຓີຍສ຺ສ ຄຫຓໍ. ປໂຍຄໂຕຕິ ປໂຍຄຄຓນາຍ.

໒໐໘໐. ເອກໂຕວສ຺ສຸເຕຕິ ປຸມິຕ຺ຖິຍາ ສາມຎ຺ເຎນ ປຸລ຺ລິງ຺ຄນິທ຺ເທໂສ. ກຖເມຕໍ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ? ‘‘ເອກໂຕອວສ຺ສຸເຕຕິ ເອຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ອວສ຺ສຸຕຠາໂວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປເນຕໍ ນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ¶ ປາຬິຍາ ສເມຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໗໐໑) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ເອຕໍ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ອວສ຺ສຸຕຠາໂວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ’’ຕິ ເອຕໍ ນິຍມນໍ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕນ຺ຕິ ຕໍ ນິຍເມຕ຺ວາ ອວຈນໍ. ປາຬິຍາ ສເມຕີຕິ ‘‘ເອກໂຕອວສ຺ສຸເຕ’’ຕິ (ປາຈິ. ໗໐໑-໗໐໒) ອວິເສເສຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕປາຬິຍາ, ‘‘ອນວສ຺ສຸໂຕຕິ ຊານນ຺ຕີ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ໗໐໓) ອິມາຍ ຈ ປາຬິຍາ ສເມຕິ. ຍທິ ຫິ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອວສ຺ສຸຕຠາໂວ ນປ຺ປມາຓໍ, ກິໍ ‘‘ອນວສ຺ສຸໂຕຕິ ຊານນ຺ຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ວຈເນນ. ‘‘ອນາປຕ຺ຕິ ອຸໂຠ ອນວສ຺ສຸຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ອນວສ຺ສຸຕາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ. ອຊ຺ໂຌຫາຣປໂຍເຄສຸ ພຫູສຸ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍຈໂຍ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍານໍ ສມູໂຫ ສິຍາ, ປໂຍຄຄຓນາຍ ພຫູນິ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໒໐໘໑. ສມ຺ຠເວ, ພ຺ຍຠິຈາເຣ ຈ ວິເສສນໍ ສາຕ຺ຖກໍ ຠວຕີຕິ ‘‘ມນຸສ຺ສວິຄ຺ຄຫານ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ວິເສສນໍ ຍກ຺ຂເປຕຕິຣຈ຺ຉານປເທຫິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ອຸຠໂຕອວສ຺ສຸເຕ ສຕິ ມນຸສ຺ສວິຄ຺ຄຫານໍ ຍກ຺ຂເປຕຕິຣຈ຺ຉານານໍ ຫຕ຺ຖໂຕ ຈ ປຓ຺ຑການໍ ຫຕ຺ຖໂຕ ຈ ຕຖາຕິ ໂຍຊນາ. ຕຖາ-ສທ຺ເທເນຕ຺ຖ ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອາມິສໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ທຸກ຺ກຏໍ. ອຊ຺ໂຌຫາຣປໂຍເຄສຸ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍຈໂຍ ສິຍາ’’ຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕມຕິທິສຕິ.

໒໐໘໒. ເອຕ຺ຖາຕິ ອິເມສຸ ຍກ຺ຂາທີສຸ. ເອກໂຕອວສ຺ສຸເຕ ສຕິ ອາມິສໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິຍາ ທຸກ຺ກຏໍ. ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ສພ຺ເພສຸ ມນຸສ຺ສາມນຸສ຺ເສສຸ ເອກໂຕ, ອຸຠໂຕ ວາ ອນວສ຺ສຸເຕສຸ. ອຸທເກ ທນ຺ຕກຏ຺ຐເກຕິ ¶ ອຸທກສ຺ສ, ທນ຺ຕກຏ຺ຐສ຺ສ ຈ ຄຫເຓ. ປຣິໂຠເຄ ຈາຕິ ປຏິຄ຺ຄຫເຓ ເຈວ ປຣິໂຠເຄ ຈ.

໒໐໘໓-໔. ອຸຠຍາວສ຺ສຸຕາຠາເວຕິ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຈ ອຸຠິນ຺ນໍ ອວສ຺ສຸຕຕ຺ເຕ ອສຕິ ຍທິ ອາມິສໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ¶ , ນ ໂທໂສຕິ ໂຍຊນາ. ອຍໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ. ນ ຈ ອວສ຺ສຸໂຕຕິ ເນວ ອວສ຺ສຸໂຕຕິ ຎຕ຺ວາ. ຍາ ປນ ອາມິສໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕສ຺ສາ ຈ ອຸມ຺ມຕ຺ຕິກາທີນຎ຺ຈ ອນາປຕ຺ຕິ ປກາສິຕາຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ຍາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕສ຺ສາ ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິຍາວ ອນາປຕ຺ຕິຠາໂວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ປຎ຺ຈມໍ.

໒໐໘໕. ອຸຍ຺ໂຍຊເນຕິ ‘‘ກິໍ ເຕ ອຍ຺ເຍ ເອໂສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ກຣິສ຺ສຕິ ອວສ຺ສຸໂຕ ວາ ອນວສ຺ສຸໂຕ ວາ, ຍໂຕ ຕ຺ວໍ ອນວສ຺ສຸຕາ, ອິງ຺ຆ ອຍ຺ເຍ ຍໍ ເຕ ເອໂສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ເທຕິ ຂາທນີຍໍ ວາ ໂຠຊນີຍໍ ວາ, ຕໍ ຕ຺ວໍ ສຫຕ຺ຖາ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຂາທ ວາ ຠຸຎ຺ຊ ວາ’’ຕິ (ປາຈິ. ໗໐໕) ວຸຕ຺ຕນເຍນ ນິໂຍຊເນ. ເອກິສ຺ສາຕິ ອຸຍ຺ໂຍຊິກາຍ. ອິຕຣິສ຺ສາຕິ ອຸຍ຺ໂຍຊິຕາຍ. ປຏິຄ຺ຄເຫຕິ ອວສ຺ສຸຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ອາມິສປຏິຄ຺ຄຫເຓ. ທຸກ຺ກຏານິ ຈາຕິ ອຸຍ຺ໂຍຊິກາຍ ທຸກ຺ກຏານິ. ໂຠເຄສູຕິ ອຸຍ຺ໂຍຊິຕາຍ ຕຖາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕສ຺ສ ອາມິສສ຺ສ ປຣິໂຠເຄສຸ. ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍຄໂຓ ສິຍາຕິ ອຸຍ຺ໂຍຊິກາຍ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍສມູໂຫ ສິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໐໘໖-໗. ໂຠຊນສ຺ສາວສານສ຺ມິນ຺ຕິ ອຸຍ຺ໂຍຊິຕາຍ ໂຠຊນປຣິຍນ຺ເຕ. ສງ຺ຆາທິເສສຕາຕິ ອຸຍ຺ໂຍຊິກາຍ ສງ຺ຆາທິເສສາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ.

ຍກ຺ຂາທີນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ເປຕປຓ຺ຑກຕິຣຈ຺ຉານຄຕາ ຄຫິຕາ. ຕເຖວ ປຸຣິສສ຺ສ ຈາຕິ ອວສ຺ສຸຕສ຺ສ ມນຸສ຺ສປຸຣິສສ຺ສ. ‘‘ຄຫເຓ ອຸຍ຺ໂຍຊເນ’’ຕິ ປທຈ຺ເຉໂທ. ຄຫເຓຕິ ອຸຍ຺ໂຍຊິຕາຍ ຄຫເຓ. ອຸຍ຺ໂຍຊເນຕິ ອຸຍ຺ໂຍຊິກາຍ ອຕ຺ຕໂນ ອຸຍ຺ໂຍຊເນ. ເຕສນ຺ຕິ ອຸທກທນ຺ຕໂປນານໍ. ປຣິໂຠເຄຕິ ອຸຍ຺ໂຍຊິຕາຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊເນ. ທຸກ຺ກຏໍ ປຣິກິຕ຺ຕິຕນ຺ຕິ ອຸຍ຺ໂຍຊິກາຍ ທຸກ຺ກຏໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໐໘໘. ເສສສ຺ສາຕິ ¶ ¶ ອຸທກທນ຺ຕໂປນໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພາມິສສ຺ສ. ‘‘ຄຫຓຸຍ຺ໂຍຊເນ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

໒໐໘໙-໙໐. ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ‘‘ອນວສ຺ສຸໂຕ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕິ, ‘‘ກຸປິຕາ ວາ ນ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫຕີ’’ຕິ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕິ, ‘‘ກຸລານຸທ຺ທຍຕາ ວາປິ ນ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫຕີ’’ຕິ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕິ, ຕສ຺ສາ ຈ ອຸມ຺ມຕ຺ຕິກາທີນຎ຺ຈ ອນາປຕ຺ຕິ ປກາສິຕາຕິ ໂຍຊນາ. ຍຖາຫ ‘‘ອນາປຕ຺ຕິ ‘ອນວສ຺ສຸໂຕ’ຕິ ຊານນ຺ຕີ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕິ, ‘ກຸປິຕາ ນ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫຕີ’ຕິ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕິ, ‘ກຸລານຸທ຺ທຍຕາຍ ນ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫຕີ’ຕິ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕີ’’ຕິອາທິ (ປາຈິ. ໗໐໘).

ຉຏ຺ຐໍ.

໒໐໙໑. ສຕ຺ຕມນ຺ຕິ ‘‘ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ກຸປິຕາ ອນຕ຺ຕມນາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ພຸທ຺ຘໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາມີ’’ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕໍ (ປາຈິ. ໗໑໐) ສຕ຺ຕມສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ. ອຏ຺ຐມນ຺ຕິ ‘‘ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິເທວ ອຘິກຣເຓ ປຈ຺ຈາກຕາ’’ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕໍ (ປາຈິ. ໗໑໖) ອຏ຺ຐມສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ.

ສຕ຺ຕມຏ຺ຐມານິ.

໒໐໙໒. ນວເມຕິ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ປເນວ ສໍສຏ຺ຐາ ວິຫຣນ຺ຕີ’’ຕິອາທິສິກ຺ຂາປເທ (ປາຈິ. ໗໒໒) ຈ. ທສເມຕິ ‘‘ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ ສໍສຏ຺ຐາວ ອຍ຺ເຍ ຕຸມ຺ເຫ ວິຫຣຖ, ມາ ຕຸມ຺ເຫ ນານາ ວິຫຣິຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິສິກ຺ຂາປເທ (ປາຈິ. ໗໒໘) ຈ.

ນວມທສມານິ.

໒໐໙໓. ເຕນ ມຫາວິຠງ຺ຄາຄເຕນ ທຸຏ຺ຐໂທສທ຺ວເຍນ ຈ ຕຕ຺ເຖວ ອາຄເຕນ ເຕນ ສຎ຺ຈຣິຕ຺ຕສິກ຺ຂາປເທນ ຈາຕິ ອິເມຫິ ຕີຫິ ສທ຺ຘິໍ ອິຘາຄຕານິ ຉ ສິກ຺ຂາປທານີຕິ ເອວໍ ນວ ປຐມາປຕ຺ຕິກາ ¶ . ອິໂຕ ຠິກ຺ຂຸນິວິຠງ຺ຄໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິ ຍາວຕຕິຍການິ ຕໂຕ ມຫາວິຠງ຺ຄໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິ ຍາວຕຕິຍການີຕິ ¶ ເອວໍ ອຏ຺ຐ ຍາວຕຕິຍການິ, ປຸຣິມານິ ນວ ຈາຕິ ສຕ຺ຕຣສ ສງ຺ຆາທິເສສສິກ຺ຂາປທານິ ມຍາ ເຈຕ຺ຖ ທສ຺ສິຕານີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອິຕິ ວິນຍຕ຺ຖສາຣສນ຺ທີປນິຍາ ວິນຍວິນິຈ຺ຉຍວຓ຺ຓນາຍ

ສງ຺ຆາທິເສສກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໐໙໔-໕. ເອວໍ ສຕ຺ຕຣສສງ຺ຆາທິເສເສ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຕທນນ຺ຕຣານິ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍານິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ອຘິຏ຺ຐານຸປຄໍ ປຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິ. ‘‘ອຘິຏ຺ຐານຸປຄໍ ປຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ປເທນ ເກນຈິ ກາຣເຓນ ອນຘິຏ຺ຐານຸປເຄ ປຕ຺ເຕ ອນາປຕ຺ຕິຠາວໍ ທີເປຕິ. ‘‘ຕສ຺ສາ’’ຕິ ຕ-ສທ຺ທາເປກ຺ຂາຍ ຠິກ຺ຂຸນີຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຍາ’’ຕິ ລພ຺ຠຕິ. ປຕ຺ຕສນ຺ນິຘິກາຣຓາຕິ ອນຘິຏ຺ຐາຍ, ອວິກປ຺ເປຕ຺ວາ ເອກຣຕ຺ຕມ຺ປິ ປຕ຺ຕສ຺ສ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕກາຣຓາ.

໒໐໙໖. ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທ ເສໂສ ສພ຺ໂພ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ກຖາມຄ຺ໂຄຕິ ໂຍຊນາ, ອວເສສສພ຺ພວິນິຈ຺ຉຍກຖາມຄ຺ໂຄຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຕ຺ຕສິກ຺ຂາປເທຕິ ມຫາວິຠງ຺ຄປຐມປຕ຺ຕສິກ຺ຂາປເທ.

໒໐໙໗. ວິເສໂສວ ວິເສສຕາ.

ປຐມໍ.

໒໐໙໘. ອກາເລຕິ ‘‘ອນຕ຺ຖຕກຖິເນ ວິຫາເຣ ເອກາທສ ມາສາ, ອຕ຺ຖຕກຖິເນ ວິຫາເຣ ສຕ຺ຕ ມາສາ’’ຕິ (ປາຈິ. ໗໔໐ ອຕ຺ຖໂຕ ສມານໍ) ເອວໍ ¶ ວຸຕ຺ເຕ ອກາເລ. ວິກປ຺ປນ຺ຕຣໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ທິນ຺ນໍ ກາເລປິ ເກນຈີ’’ຕິອາທິ. ວຸຕ຺ຕວິປຣິຍາເຍນ ກາລນິຍໂມ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເກນຈິ ອກາເລ ຍໍ ຈີວຣໍ ທິນ຺ນໍ, ກາເລປິ ຍໍ ຈີວຣໍ ອາທິສ຺ສ ທິນ຺ນໍ, ຕໍ ອກາລຈີວຣໍ ນາມາຕິ ໂຍຊນາ. ອາທິສ຺ສ ທານປ຺ປກາຣໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ສມ຺ປຕ຺ຕາ ຠາເຊນ຺ຕູ’’ຕິ. ນິຍາມິຕນ຺ຕິ ‘‘ສມ຺ປຕ຺ຕາ ຠາເຊນ຺ຕູ’’ຕິ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ທິນ຺ນຎ຺ຈ ‘‘ອິທໍ ຄຓສ຺ສ, ອິທໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ວາ ທາຕຸກາມຕາຍ ປາທມູເລ ຐເປຕ຺ວາ ວາ ທິນ຺ນຎ຺ຈ ອາທິສ຺ສ ທິນ຺ນໍ ນາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາຫ ‘‘ສມ຺ປຕ຺ຕາ ຠາເຊນ຺ຕູ’ຕິ ວຕ຺ວາ ວາ ‘ອິທໍ ¶ ຄຓສ຺ສ, ອິທໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ທມ຺ມີ’ຕິ ວຕ຺ວາ ວາ ທາຕຸກມ຺ຍຕາຍ ປາທມູເລ ຐເປຕ຺ວາ ວາ ທິນ຺ນມ຺ປິ ອາທິສ຺ສ ທິນ຺ນໍ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໗໔໐).

໒໐໙໙. ອກາລຈີວຣນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ອກາລຈີວຣໍ.

໒໑໐໐. ອຕ຺ຕນາ ປຏິລທ຺ຘນ຺ຕິ ຕໂຕ ຍໍ ຈີວຣໍ ອຕ຺ຕນາ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ປຏິລທ຺ຘໍ. ນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘກາເລ ກຕ຺ຕພ຺ພວິຘິໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ລຠິຕ຺ວາ…ເປ… ນິໂຍຊເຍ’’ຕິ. ຍຖາທາເນ ນິໂຍຊເຍຕິ ຍຖາ ທາຍເກນ ທິນ຺ນໍ, ຕຖາ ອຸປເນຕພ຺ພໍ, ອກາລຈີວຣປກ຺ເຂເຍວ ຐເປຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໒໑໐໑. ຕສ຺ສາຕິ ‘‘ຍຖາທາເນ ນິໂຍຊເຍ’’ຕິ ວຈນສ຺ສ. ວິນຍກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘມ຺ປິ ຕໍ ປຸນ ເສວິຕຸໍ ນ ຈ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອຍມຘິປ຺ປາໂຍຕິ ໂຍຊນາ.

໒໑໐໒. ກາລຈີວເຣ ອກາລວຕ຺ຖສຎ຺ຎາຍ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ອຸຠຍຕ຺ຖປີຕິ ອກາລຈີວເຣປິ ກາລຈີວເຣປິ. ເວມຕິກາຍ ຕຖາ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

໒໑໐໓. ອຸຠຍຕ຺ຖປິ ¶ ຈີວເຣ ກາລຈີວເຣ ຈ ອກາລຈີວເຣ ຈາຕິ ອຸຠຍຈີວເຣປິ ກາລຈີວຣສຎ຺ຎາຍ ຠາຊາເປນ຺ຕິຍາ ນໂທໂສຕິ ໂຍຊນາ. ສຈິຕ຺ຕກສມຸຏ຺ຐານຕ຺ຕຍໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ຕິສມຸຏ຺ຐານຕາ’’ຕິ.

ທຸຕິຍໍ.

໒໑໐໔. ສເຈ ສຍໍ ອຈ຺ຉິນ຺ທຕິ ອຎ຺ຎາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ສທ຺ຘິໍ ຈີວຣໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ຈີວຣໍ ຕ຺ວເມວ ຄຓ຺ຫ, ມຍ຺ຫໍ ຈີວຣໍ ເທຫີ’’ຕິ ເອວໍ ຍທິ ສຍໍ ອຈ຺ຉິນ຺ທຕິ. ເອຕ຺ຖ ‘‘ສກສຎ຺ຎາຍາ’’ຕິ ເສໂສ. ສກສຎ຺ຎາຍ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ທຸກ຺ກຏຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິຕຣຖາ ຠຓ຺ຑຄ຺ເຆນ ກາເຣຕພ຺ໂພ.

໒໑໐໕. ອິຕເຣສູຕິ ອພນ຺ຘນຎ຺ຈ ອາຓຕ຺ຕິພຫຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ວຕ຺ຖູນໍ ປໂຍຄສ຺ສ ວສາ ສິຍາ’’ຕິ.

໒໑໐໖. ‘‘ຕິກປາຈິຕ຺ຕີ’’ຕິ ¶ ອິທມເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ອຸທ຺ທິຏ຺ຐາ’’ຕິ ສມ຺ພນ຺ຘນີຍໍ, ອຸປສມ຺ປນ຺ນາຍ ອຸປສມ຺ປນ຺ນສຎ຺ຎາ, ເວມຕິກາ, ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສຎ຺ຎາຕິ ເອຕາສໍ ວເສນ ຕິກປາຈິຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ປຣິກ຺ຂາເຣຕິ ອຸປສມ຺ປນ຺ນານຸປສມ຺ປນ຺ນານໍ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ປຣິກ຺ຂາເຣ. ອິຕຣິສ຺ສາຕິ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນາຍ. ຕິກທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນາຍ ອຸປສມ຺ປນ຺ນສຎ຺ຎາເວມຕິກາອນຸປສມ຺ປນ຺ນສຎ຺ຎານໍ ວເສນ ຕິກທຸກ຺ກຏໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ.

໒໑໐໗. ຕາຍ ວາ ທີຍມານໍ ຕາຍ ອຎ຺ຎາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ທຸຏ຺ຐາຍ ວາ ຕຸຏ຺ຐາຍ ວາ ທີຍມານໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິຍາ, ຕສ຺ສາ ວິສ຺ສາສເມວ ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ຕິສມຸຏ຺ຐານຕາ ມຕາ’’ຕິ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ.

ຕຕິຍໍ.

໒໑໐໘. ຍາ ¶ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ‘‘ກິໍ ເຕ, ອຍ຺ເຍ, ອຜາສຸ, ກິໍ ອາຫຣີຍຕູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ອຎ຺ຎໍ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຕໍ ອາຫຏໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕຎ຺ຈ ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ຄຓ຺ຫິຕຸກາມາ ສເຈ ອຎ຺ຎໍ ວິຎ຺ຎາເປຕິ, ຕສ຺ສາ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິທຸກ຺ກຏໍ, ລາຠາ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ ສິຍາຕິ ສາຘິປ຺ປາຍໂຍຊນາ. ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ທຸກ຺ກຏໍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິທຸກ຺ກຏໍ.

໒໑໐໙-໑໑. ຕິກປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ‘‘ອຎ຺ເຎ ອຎ຺ຎສຎ຺ຎາ, ອຎ຺ເຎ ເວມຕິກາ, ອຎ຺ເຎ ອນຎ຺ຎສຎ຺ຎາ ອຎ຺ຎໍ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ວິຎ຺ຎາເປຕິ, ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ໗໕໑) ຕິກປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອນຎ຺ເຎ ທ຺ວິກທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ອນຎ຺ເຎ ອຎ຺ຎສຎ຺ຎາຍ, ເວມຕິກາຍ ຈ ວເສນ ທ຺ວິກທຸກ຺ກຏໍ. ‘‘ອນຎ຺ເຎນຎ຺ຎສຎ຺ຎາຍາ’’ຕິອາທິນາ ອນາປຕ຺ຕິວິສໂຍ ທສ຺ສິໂຕ. ‘‘ອນຎ຺ເຎ ອນຎ຺ຎສຎ຺ຎາຍາ’’ຕິ ປທຈ຺ເຉໂທ. ອນຎ຺ເຎ ອນຎ຺ຎສຎ຺ຎາຍ ວິຎ຺ຎາເປນ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕິ. ຕສ຺ມິໍ ປຐມວິຎ຺ຎາປິເຕ ອປ຺ປໂຫນ຺ເຕ ວາ ຕຎ຺ເຎວ ວາ ວິຎ຺ຎາເປນ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕິ. ອຎ຺ເຎນປິ ອຕ຺ເຖ ສຕິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອຎ຺ຎໍ ວິຎ຺ຎາເປນ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ສເຈ ປຐມໍ ສປ຺ປິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ‘‘ອາມກມໍສໍ ປຈິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຈ ເວຊ຺ເຊນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເຕເລນ ອຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ‘‘ເຕເລນາປິ ເມ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ເອວໍ ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ວິຎ຺ຎາເປຕີຕິ. ອານິສໍສຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕໂຕ ອຎ຺ຎໍ ວິຎ຺ຎາເປນ຺ຕິຍາປິ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ຎາຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ສເຈ ກຫາປຓສ຺ສ ¶ ສປ຺ປິ ອາຠຕໍ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ມູເລນ ທິຄຸຓໍ ເຕລໍ ລພ຺ຠຕິ, ເຕເລນາປິ ຈ ອິທໍ ກິຈ຺ຈໍ ນິປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕລມາຫຣາຕິ ເອວໍ ອານິສໍສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎາເປຕີຕິ.

ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໒໑໑໒-໓. ປຸພ຺ພໍ ¶ ອຎ຺ຎໍ ເຈຕາເປຕ຺ວາຕິ ໂຍຊນາ, ອຕ຺ຕໂນ ກປ຺ປິຍຠຓ຺ເຑນ ‘‘ອິທໍ ນາມ ອາຫຣາ’’ຕິ ປຸພ຺ພໍ ອຎ຺ຎໍ ປຣິວຕ຺ຕາເປຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ວຸຕ຺ເຕ’’ຕິ ເສໂສ. ຘເນນ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ຘຎ຺ຎໍ, ອຕ຺ຕໂນ ຘເນນ ນິປ຺ຜາທິຕຕ຺ຕາ ເຕລາທິ ອິຘ ‘‘ຘຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ນ ວີຫາທິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ມຍ຺ຫໍ ອຎ຺ຎໍ ຘຎ຺ຎໍ ອາເນຕ຺ວາ ເທຕິ ອິຕິ ສຎ຺ຎາຍ ປຈ຺ຉາ ອຎ຺ຎໍ ເຈຕາເປຍ຺ຍາຕິ ໂຍຊນາ, ນ ເມ ອິມິນາ ອຕ຺ໂຖ, ອຎ຺ຎໍ ອາຫຣາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອິທຎ຺ຈ ທຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເທຕີຕິ ສຎ຺ຎາຍ ‘‘ນ ເມ ອິທໍ ຣຸຈ຺ຈຕິ, ອຎ຺ຎໍ ອາຫຣາ’’ຕິ ປຈ຺ຉາ ອຎ຺ຎໍ ປຣິວຕ຺ຕາເປຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຈຕາປນປໂຍເຄນາຕິ ອາຓຕ຺ຕາຍ ເຈຕາປນວເສນ. ມູລຏ຺ຐາຍາຕິ ອາຓາປິກາຍ. ເຕນ ຈ ອຎ຺ເຎນ ວາ ມູເລນ ອາຠຕໍ ໂຫຕຸ, ຕສ຺ສ ລາເຠ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໑໑໔. ເສສນ຺ຕິ ຕິກປາຈິຕ຺ຕິຍາທິກໍ ວິນິຈ຺ຉຍວິເສສໍ.

ປຎ຺ຈມໍ.

໒໑໑໕-໖. ອຎ຺ຎທຕ຺ຖາຍ ທິນ຺ເນນາຕິ ອຸປາສເກຫິ ‘‘ເອວຣູປໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠາເຊຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ອຎ຺ຎສ຺ສຕ຺ຖາຍ ທິນ຺ເນນ. ‘‘ສງ຺ຆິເກນ ປຣິກ຺ຂາເຣນາ’’ຕິ ອິມິນາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປຣິກ຺ຂາເຣນາຕິ ກປ຺ປິຍຠຓ຺ເຑນ. ສງ຺ຆິເກນາຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ເຕນ. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ. ຕສ຺ສາຕິ ຍາຍ ເຈຕາປິຕໍ. ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ ສິຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ນິສ຺ສຏ຺ຐປຏິລທ຺ຘໍ ຍຖາທາເນ ອຸປເນຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຍຖາຫ ‘‘ນິສ຺ສຏ຺ຐໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ຍຖາທາເນ ອຸປເນຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ໗໖໑). ອິທໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາຘິປ຺ປາຍເມວ. ເອຕ຺ຖາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທ. ‘‘ອນຎ຺ຎທຕ຺ຖິເກ ອຎ຺ຎທຕ຺ຖິກສຎ຺ຎາ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ອນຎ຺ຎທຕ຺ຖິເກ ເວມຕິກາ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອາຫ ‘‘ອນຎ຺ຎທຕ຺ຖິເກ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ ¶ ທ຺ວິກທຸກ຺ກຏ’’ນ຺ຕິ. ອິມິນາ ຈ ‘‘ອຎ຺ຎທຕ຺ຖິເກ ຕິກປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕເມວ. ‘‘ອຎ຺ຎທຕ຺ຖິເກ ອຎ຺ຎທຕ຺ຖິກສຎ຺ຎາ, ເວມຕິກາ, ອນຎ຺ຎທຕ຺ຖິກສຎ຺ຎາ ອຎ຺ຎໍ ເຈຕາເປຕິ, ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ໗໖໑) ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໑໑໗. ເສສກນ຺ຕິ ¶ ຍທຕ຺ຖາຍ ທິນ຺ນໍ, ຕໍ ເຈຕາເປຕ຺ວາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອຕິຣິຕ຺ຕໍ ມູລໍ ອຎ຺ຎທຕ຺ຖາຍ ອຸປເນນ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ສາມິເກ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາຕິ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ຈີວຣຕ຺ຖາຍ ທິນ຺ນໍ, ອມ຺ຫາກຎ຺ຈ ຈີວຣໍ ສໍວິຊ຺ຊຕິ, ເຕລາທີຫິ ປນ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ເອວໍ ສາມິເກ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ. ຕນ຺ຕິ ຕໍ ເຈຕາປນ຺ນໍ. ອາປທາສູຕິ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ວິຫາຣໍ ປຫາຍ ຄມນາຣຫມຸປທ຺ທໂວ ຄຫິໂຕ. ຍຖາຫ ‘‘ອາປທາສູຕິ ຕຖາຣູເປສຸ ອຸປທ຺ທເວສຸ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ວິຫາຣໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປກ຺ກມນ຺ຕິ, ເອວຣູປາສຸ ອາປທາສຸ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ເຈຕາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໗໖໒).

໒໑໑໘. ສຍໍ ຍາຈິຕກໍ ວິນາຕິ ‘‘ສໍຍາຈິຕກ’’ນ຺ຕິ ປທໍ ວິນາ, ເອຕ຺ຕກເມວ ວິສທິສນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ຉຏ຺ຐສຕ຺ຕມານິ.

໒໑໑໙. ອຘິກວຈນໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ມຫາຊນິກສຎ຺ຎາຈິເກນາ’’ຕິ. ປທຕາຘິກາຕິ ປທເມວ ປທຕາ. ມຫາຊນິເກນາຕິ ຄຓສ຺ສ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ເຕນ. ສຎ຺ຎາຈິເກນາຕິ ສຍໍ ຍາຈິຕເກນ.

໒໑໒໐. ອນນ຺ຕຣສມາ ມຕາຕິ ອິຘ ‘‘ປຸຄ຺ຄລິເກນາ’’ຕິ ປທໍ ວິນາ ສມຸຏ຺ຐານາທິນາ ສທ຺ຘິໍ ສພ຺ເພ ວິນິຈ຺ຉຍາ ອນນ຺ຕຣສິກ຺ຂາປທສທິສາ ມຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ອຎ຺ຎທຕ຺ຖິເກນ ປຣິກ຺ຂາເຣນ ອຎ຺ຎຸທ຺ທິສິເກນ ປຸຄ຺ຄລິເກນາ’’ຕິ ຫິ ¶ ສິກ຺ຂາປທໍ. ປຸຄ຺ຄລິເກນາຕິ ເອກຠິກ຺ຂຸນິຍາ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ເຕນ. ‘‘ກິຎ຺ຈິປີ’’ຕິ ລິຂນ຺ຕິ. ‘‘ໂກຈິປີ’’ຕິ ປາໂຐ ສຸນ຺ທໂຣ ‘‘ວິເສໂສ’’ຕິ ອິມິນາ ຕຸລ຺ຍາຘິກຣຓຕ຺ຕາ.

ອຏ຺ຐມນວມທສມານິ.

ປຐໂມ ວຄ຺ໂຄ.

໒໑໒໑-໒. ຈຕ຺ຕາຣິ ກໍສານິ ສມາຫຏານິ, ຈຕຸນ຺ນໍ ກໍສານໍ ສມາຫາໂຣ ວາ ຈຕຸກ຺ກໍສໍ, ຈຕຸກ຺ກໍສໂຕ ອຕິເຣກໍ ອຕິເຣກຈຕຸກ຺ກໍສໍ, ເຕນ ອຕິເຣກຈຕຸກ຺ກໍສຄ຺ຆນກໍ ປາວຸຣຓມາຫ, ອຸປຈາເຣນ ‘‘ອຕິເຣກຈຕຸກ຺ກໍສ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກໍສປຣິມາຓໍ ປເນຕ຺ຖ ສຍເມວ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ກຫາປຓຈຕຸກ຺ກໍ ຕຸ, ກໍໂສ ນາມ ປວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ອຕິເຣກໂສຬສກຫາປຓຄ຺ຆນກນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຄຣຸປາວຸຣຓນ຺ຕິ ສີຕກາເລ ປາຣຸປິຕພ຺ພປາວຸຣຓໍ. ເຈຕາເປຍ຺ຍາຕິ ວິຎ຺ຎາເປຍ຺ຍ. ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ¶ ສມາຫຏານິ, ຈຕຸນ຺ນໍ ວາ ສຈ຺ຈານໍ ສມາຫາໂຣ ຈຕຸສຈ຺ຈໍ, ຕໍ ປກາເສຕິ ສີເລນາຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈປ຺ປກາສີ, ເຕນ, ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍສຈ຺ຈານໍ ນິທ຺ທິສເກນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ. ປໂຍເຄຕິ ‘‘ເທຫີ’’ຕິ ເອວໍ ວິຎ຺ຎາປນປໂຍເຄ. ລາເຠຕິ ປຏິລາເຠ.

ຈຕຸນ຺ນໍ ສມູໂຫ ຈຕຸກ຺ກໍ, ກຫາປຓານໍ ຈຕຸກ຺ກໍ ກຫາປຓຈຕຸກ຺ກໍ. ກຫາປໂຓ ເຈຕ຺ຖ ຕໍຕໍກາເລ, ຕໍຕໍປເທເສ ຈ ໂວຫາຣູປໂຄ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ອິມາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍາວສານາປຕ຺ຕິໂຍ ‘‘ຎາຕການຎ຺ຈ ສນ຺ຕເກ’’ຕິ ອນາປຕ຺ຕິວິສເຍ ວກ຺ຂມານຕ຺ຕາ ‘‘ຍທາ ເຍນ ອຕ຺ໂຖ, ຕທາ ຕໍ ວເທຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ເອວໍ ນິຈ຺ຈປວາຣຓໍ ອກຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ຄຸເຓ ປສີທິຕ຺ວາ ‘‘ວເທຍ຺ຍາຖ ເຍນ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ເອວໍ ປວາຣິຕຏ຺ຐາເນ ສມ຺ຠວນ຺ຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

໒໑໒໓-໕. ອູນກຈຕຸກ຺ກໍເສ ¶ ອຕິເຣກສຎ຺ຎາ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ອູນກຈຕຸກ຺ກໍເສ ເວມຕິກາ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອາຫ ‘‘ອູນເກ ຕຸ ຈຕຸກ຺ກໍເສ, ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ ທ຺ວິກທຸກ຺ກຏ’’ນ຺ຕິ. ອິມິນາ ‘‘ອຕິເຣກຈຕຸກ຺ກໍເສ ອຕິເຣກສຎ຺ຎາ, ເວມຕິກາ, ອູນກສຎ຺ຎາ ເຈຕາເປຕິ, ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ ຕິກປາຈິຕ຺ຕິຍຎ຺ຈ ທສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ.

ຄຣຸກນ຺ຕິ ຄຣຸປາວຸຣຓໍ. ຕທູນໍ ວາຕິ ຈຕຸກ຺ກໍສໂຕ ອູນກໍ ວາ. ຎາຕການຎ຺ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ-ສທ຺ເທນ ປວາຣິຕານໍ ສງ຺ຄໂຫ. ຍຖາຫ ອນາປຕ຺ຕິວາເຣ ‘‘ຎາຕການໍ, ປວາຣິຕານ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ໗໘໗). ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ອຕິເຣກຈຕຸກ຺ກໍສມ຺ປີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ‘‘ຕທູນໍ ວາ’’ຕິ ອິມິນາ ຈຕຸກ຺ກໍສູນສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ‘‘ອປ຺ປເມວ ວາ’’ຕິ ອິມິນາ ອຕິເຣກຈຕຸກ຺ກໍເສປິ ມຫຄ຺ຆຕຣໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເອກາທສມໍ.

໒໑໒໖-໗. ‘‘ລຫຸປາວຸຣຓໍ ປນ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ເຈຕາເປນ຺ຕິຍາ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍກໍສປຣມໍ ເຈຕາເປຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ໗໘໙) ວຈນໂຕ ລຫຸປາວຸຣຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ເຈຕາເປນ຺ຕິຍາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ’’ຕິ ຈ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍກໍສຄ຺ຆນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ເຈຕາເປຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຈ ເສໂສ. ລຫຸປາວຸຣຓນ຺ຕິ ອຸຓ຺ຫກາເລ ປາວຸຣຓໍ. ຕິຓ຺ຓໍ ປູຣໂຓ ເຕຍ຺ໂຍ, ອຑ຺ໂຒ ເຕຍ຺ໂຍ ອສ຺ສາຕິ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ໂຍ, ອຑ຺ຒເຕຍ຺ໂຍ ຈ ໂສ ກໍໂສ ຈາຕິ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍກໍໂສ, ຕໍ ອຄ຺ຆຕີຕິ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍກໍສຄ຺ຆນໍ, ທສກຫາປຓຄ຺ຆນກນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໂຕຕິ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍກໍສຄ຺ຆນກໂຕ. ຍໍ ປນ ປາວຸຣຓໍ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍກໍສຄ຺ຆນກໍ, ຕໍ ລຫຸປາວຸຣຓໍ ¶ . ຕໂຕ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍກໍສຄ຺ຆນກໂຕ ລຫຸປາວຸຣຓໂຕ. ອຸຕ຺ຕຣິນ຺ຕິ ອຕິເຣກໍ. ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍກໍສຄ຺ຆນກໍ ຍໍ ປາວຸຣຓໍ ຍາ ຠິກ຺ຂຸນີ ເຈຕາເປຕິ ¶ , ຕສ຺ສ ປາວຸຣຓສ຺ສ ປຏິລາເຠ ຕສ຺ສາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍປາຈິຕ຺ຕິຍາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ໂຍຊນາ.

‘‘ອນນ຺ຕຣສມໍ ເສສ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ສມຕ຺ເຖຕຸມາຫ ‘‘ນຕ຺ຖິ ກາຈິ ວິເສສຕາ’’ຕິ. ວິເສໂສເຍວ ວິເສສຕາ.

ທ຺ວາທສມໍ.

໒໑໒໘. ອິທານິ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທເສ ອາຄເຕສຸ ສມຕິໍສນິສ຺ສຄ຺ຄິເຍສຸ ເກສຎ຺ຈິ ອຕ຺ຕໂນ ອວຈເນ ກາຣຓຎ຺ຈ ອວຸຕ຺ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ວຸຕ຺ຕານໍ ຄຫຓຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ສາຘາຣຓານີ’’ຕິອາທິ. ຫິ ຍສ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ຠິກ຺ຂູຫິ ສາຘາຣຓານິ ຍານິ ສິກ຺ຂາປທານິ ເສສານິ ອິຘ ວຸຕ຺ເຕຫິ ອຎ຺ຎານິ, ຕານິ ອຏ຺ຐາຣສ ສິກ຺ຂາປທານິ ເຈວ ອິຘ ວຸຕ຺ຕສຣູປານິ ທ຺ວາທສ ສິກ຺ຂາປທານິ ເຈຕິ ອິຈ຺ເຈວໍ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍປາຈິຕ຺ຕິຍສິກ຺ຂາປທານິ ສມຕິໍເສວ ໂຫນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ.

ອິຕິ ວິນຍຕ຺ຖສາຣສນ຺ທີປນິຍາ ວິນຍວິນິຈ຺ຉຍວຓ຺ຓນາຍ

ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປາຈິຕ຺ຕິຍກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໑໒໙-໓໐. ເອວໍ ຕິໍສ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍປາຈິຕ຺ຕິຍານິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ສຸທ຺ຘປາຈິຕ຺ຕິຍານິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ລສຸຓ’’ນ຺ຕິອາທິ. ລສຸຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຕິ-ສທ຺ໂທ ລຸຕ຺ຕນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ. ‘‘ລສຸຓໍ’’ອິຕິ ຠຓ຺ຑິກໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໗໙໓-໗໙໕). ຈຕຸປຎ຺ຈມິຎ຺ຊາທິປ຺ປເຠທໍ ຠຓ຺ຑິກໍ ລສຸຓໍ ນາມ, ນ ຕໂຕ ອູນໍ. ເຕນາຫ ‘‘ນ ເອກທ຺ວິຕິມິຎ຺ຊກ’’ນ຺ຕິ. ປກ຺ກລສຸຓໂຕ, ສີຫຬທີປສມ຺ຠວໂຕ ຈ ວິເສສມາຫ ‘‘ອາມກໍ ມາຄຘໍເຍວາ’’ຕິ. ມຄເຘສຸ ຊາຕໍ ມາຄຘໍ, ‘‘ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຍຖາຫ ‘‘ມຄຘຣຏ຺ເຐ ຊາຕລສຸຓເມວ ¶ ຫິ ອິຘ ລສຸຓນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໗໙໕). ຕໍ ‘‘ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄຓ຺ຫຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍຎ຺ຈ ອຊ຺ໂຌຫາຣວເສນາຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ອຊ຺ໂຌຫາຣວເສເນວ, ປາຈິຕ຺ຕິໍ ປຣິທີປເຍ’’ຕິ.

໒໑໓໑. ຕເທວ ¶ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ທ຺ເວ ຕໂຍ’’ຕິອາທິນາ. ສທ຺ຘິນ຺ຕິ ເອກໂຕ. ສງ຺ຂາທິຕ຺ວາຕິ ຄລພິລໍ ອປ຺ປເວເສຕ຺ວາ ທນ຺ເຕຫິ ສໍຈຸຓ຺ຓິຍນ຺ຕີ ຂາທິຕ຺ວາ. ອຊ຺ໂຌຫຣຕິ ປຣຄລໍ ກໂຣຕິ.

໒໑໓໒. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຠຓ຺ຑິກລສຸເຓ. ‘‘ມິຎ຺ຊານໍ ຄຓນາຍາ’’ຕິ ອິມິນາ ອຊ຺ໂຌຫາຣປໂຍຄຄຓນາເຍວ ທີປິຕາ. ຍຖາຫ ‘‘ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ເອເກກໍ ມິຎ຺ຊໍ ຂາທນ຺ຕິຍາ ປນ ປໂຍຄຄຓນາຍ ປາຈິຕ຺ຕິຍານີ’’ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໗໙໕).

໒໑໓໓. ສຠາວໂຕ ວຏ຺ຏນ຺ເຕວາຕິ ໂຍຊນາ.

໒໑໓໕. ຍຖາວຸຕ຺ຕປລຓ຺ຑຸກາທີນໍ ນານຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ເອກາ ມິຎ຺ຊາ’’ຕິອາທິ. ອິຘ ມິຎ຺ຊານໍ ວເສເນວ ນານຕ຺ຕໍ ທສ຺ສິຕໍ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ວຓ຺ຓວເສນາປິ. ຍຖາຫ ‘‘ປລຓ຺ຑຸໂກ ປຓ຺ຑຸວຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ. ຠຎ຺ຊນໂກ ໂລຫິຕວຓ຺ໂຓ. ຫຣິຕໂກ ຫຣິຕປຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ’’ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໗໙໗).

໒໑໓໖. ‘‘ສາຬເວ ອຸຕ຺ຕຣິຠງ຺ຄເກ’’ຕິ ປທຈ຺ເຉໂທ. ‘‘ພທຣສາຬວາທີສູ’’ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໗໙໗) ອຏ຺ຐກຖາວຈນໂຕ ເອຕ຺ຖ ພທຣ-ສທ຺ໂທ ເສໂສ. ພທຣສາຬວໍ ນາມ ພທຣຜລານິ ສຸກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ຈຸຓ຺ເຓຕ຺ວາ ກາຕພ຺ພາ ຂາທນີຍວິກຕິ. ອຸມ຺ມຕ຺ຕິກາທີນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ອາທິກມ຺ມິກາ ຄຫິຕາ. ຍຖາຫ ‘‘ອຸມ຺ມຕ຺ຕິກາຍ ອາທິກມ຺ມິກາຍາ’’ຕິ (ປາຈິ. ໗໙໗).

ປຐມໍ.

໒໑໓໗. ສມ຺ພາເຘຕິ ¶ ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນກາເສ. ຕສ຺ສ ວິຠາຄໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ອຸປກຈ຺ເຉສຸ ມຸຕ຺ຕສ຺ສ ກຣເຓປິ ວາ’’ຕິ.

໒໑໓໘. ອສ຺ສາ ຕຖາ ປາຈິຕ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ນ ໂລມຄຓນາຍາ’’ຕິ ອິມິນາ ‘‘ປໂຍຄຄຓນາຍາ’’ຕິ ອິທເມວ ສມຕ຺ຖຍຕິ.

໒໑໓໙. ອາພາເຘຕິ ກຓ຺ຑຸອາທິເກ ໂຣເຄ. ຍຖາຫ – ‘‘ອາພາຘປຈ຺ຈຍາຕິ ກຓ຺ຑຸກຈ຺ຉຸອາທິອາພາຘປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ ¶ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໘໐໑). ມຄ຺ຄສໍວິຘານສມາ ມຕາຕິ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ສໍວິຘາຍ ເອກທ຺ຘານສິກ຺ຂາປເທນ ສທິສາ ມຕາ ຎາຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ທຸຕິຍໍ.

໒໑໔໐. ປທຸມສ຺ສ ວາ ປຸຓ຺ຑຣີກສ຺ສ ວາ ອນ຺ຕມໂສ ເກສເຣນາປິ ກາມຣາເຄນ ມຸຕ຺ຕກຣຓສ຺ສ ຕລຆາຕເນ ມຸຕ຺ຕກຣຓມ຺ປິ ປຫາຣທາເນ ປາຈິຕ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ເກສເຣນາປີຕິ ອປິ-ສທ຺ເທນ ມຫາປທຸມປຓ຺ເຓຫິ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖີຕິ ທີເປຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ອນ຺ຕມໂສ ອຸປ຺ປລປຕ຺ເຕນາປີຕິ ເອຕ຺ຖ ປຕ຺ຕໍ ຕາວ ມຫນ຺ຕໍ, ເກສເຣນາປິ ປຫາຣໍ ເທນ຺ຕິຍາ ອາປຕ຺ຕິເຍວາ’’ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໘໐໓).

໒໑໔໑. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ມຸຕ຺ຕກຣຓຕເລ.

ຕຕິຍໍ.

໒໑໔໒. ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ກາມຣາຄປເຣຕາ ກາມຣາເຄນ ປີຬິຕາ ອຕ຺ຕໂນ ພ຺ຍຎ຺ຊເນ ມຸຕ຺ຕປເຖ ອຸປ຺ປລປຕ຺ຕມ຺ປິ ປເວເສຕິ, ນ ວຏ຺ຏຕິ ປາຈິຕ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ປິ-ສທ຺ເທນ ‘‘ເກສຣມຕ຺ຕມ຺ປິ ປນ ປເວເສນ຺ຕິຍາ ອາປຕ຺ຕິເຍວາ’’ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໘໑໒) ອຏ຺ຐກຖາ ອຸລ຺ລິງ຺ຄິຕາ.

໒໑໔໓-໔. ຍທ຺ເຍວໍ ¶ ‘‘ຊຕຸມຏ຺ຐເກ ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອິທໍ…ເປ… ຊຕຸມຏ຺ຐກ’’ນ຺ຕິ. ອິທໍ ຊຕຸມຏ຺ຐກໍ ວຕ຺ຖຸວເສເນວ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ‘‘ອຖ ໂຂ ສາ ຠິກ຺ຂຸນີ ຊຕຸມຏ຺ຐກໍ ອາທິຍິຕ຺ວາ ໂຘວິຕຸໍ ວິສ຺ສຣິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຉຑ຺ເຑສິ. ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ມກ຺ຂິກາຫິ ສມ຺ປຣິກິຓ຺ຓໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ເອວມາຫໍສຸ ‘ກສ຺ສິທໍ ກມ຺ມ’ນ຺ຕິ. ສາ ເອວມາຫ ‘ມຍ຺ຫິທໍ ກມ຺ມ’ນ຺ຕິ. ຍາ ຕາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອປ຺ປິຈ຺ຉາ, ຕາ ອຸຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ ຂິຍ຺ຍນ຺ຕິ ວິປາເຈນ຺ຕິ ‘ກຖຎ຺ຫິ ນາມ ຠິກ຺ຂຸນີ ຊຕຸມຏ຺ຐກໍ ອາທິຍິສ຺ສຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ໘໐໖) ອາຄຕວຕ຺ຖຸວເສເນວ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ຕໍ ວິນາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ວຏ຺ຏກສ຺ສ ສມ຺ຠວໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຊຕຸມຏ຺ຐກໍ ນາມ ຊຕຸນາ ກໂຕ ມຏ຺ຐທຓ຺ຑໂກ.

ທຓ຺ຑນ຺ຕິ ¶ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈີ’’ຕິ ເສໂສ. ຍຖາຫ ‘‘ອນ຺ຕມໂສ ອຸປ຺ປລປຕ຺ຕມ຺ປິ ມຸຕ຺ຕກຣຓໍ ປເວເສຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ໘໐໘). ເອຕມ຺ປິ ຈ ອຕິມຫນ຺ຕໍ, ເກສຣມຕ຺ຕມ຺ປິ ປນ ປເວເສນ຺ຕິຍາ ອາປຕ຺ຕິ ເອວ. ເອຬາລຸກນ຺ຕິ ກກ຺ກາຣິຜລໍ ວາ. ຕສ຺ມິນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ມຸຕ຺ຕກຣເຓ.

໒໑໔໕. ອາພາຘປຈ຺ຈຍາຕິ ມຸຕ຺ຕກຣຓປ຺ປເທເສ ຊາຕວຓາທິມ຺ຫິ ວຓຏ຺ຐານນິຣຸປນາທິປຈ຺ຈຍາ.

ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໒໑໔໖. ອຄ຺ຄປພ຺ພທ຺ວຍາຘິກນ຺ຕິ ອຄ຺ຄປພ຺ພທ຺ວຍໂຕ ເກສຄ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຘິກໍ. ຍຖາຫ ‘‘ອນ຺ຕມໂສ ເກສຄ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຕິກ຺ກາເມຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍສ຺ສາ’’ຕິ (ປາຈິ. ໘໑໒). ທກສຸທ຺ຘິໍ ກໂຣນ຺ຕິຍາຕິ ມຸຕ຺ຕກຣຓຏ຺ຐາເນ ໂຘວນໍ ກໂຣນ຺ຕິຍາ. ຍຖາຫ ‘‘ອຸທກສຸທ຺ຘິກໍ ນາມ ມຸຕ຺ຕກຣຓສ຺ສ ໂຘວນາ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ໘໑໒).

໒໑໔໗. ‘‘ຕີຓີ’’ຕິ ¶ ອິມິນາ ເອກງ຺ຄຸລິຍາ ປພ຺ພທ຺ວຍສ຺ສ ປເວເສຕ຺ວາ ໂຘວເນ ໂທສາຠາວໍ ທີເປຕິ. ທີຆໂຕຕິ ອງ຺ຄຸລິຍາ ທີຆໂຕ. ຕີຓິ ປພ຺ພານິ ຄມ຺ຠີຣໂຕ ມຸຕ຺ຕກຣເຓ ປເວເສຕ຺ວາ ອຸທກສຸທ຺ຘິໍ ອາທິຍນ຺ຕິຍາ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ຠເວຕິ ໂຍຊນາ.

໒໑໔໘. ຕິສ຺ໂສ, ຈຕສ຺ໂສ ວາ ອງ຺ຄຸລິໂຍ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປເວສເນ ເອກປພ຺ເພປິ ປວິຏ຺ເຐ ‘‘ທ຺ວງ຺ຄຸລປພ຺ພປຣມ’’ນ຺ຕິ ນິຍມິຕປ຺ປມາຓາຕິກ຺ກມໂຕ ອາຫ ‘‘ເອກປພ຺ພມ຺ປິ ຍາ ປນາ’’ຕິ. ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ຈຕຸນ຺ນໍ ວາປິ ອງ຺ຄຸລີນໍ ຕິສ຺ສນ຺ນໍ ວາປິ ອງ຺ຄຸລີນໍ ເອກປພ຺ພມ຺ປິ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປເວເສຕິ, ຕສ຺ສາ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ສິຍາຕິ ໂຍຊນາ.

໒໑໔໙. ອິຕີຕິ ເອວໍ. ສພ຺ພປ຺ປກາເຣນາຕິ ຄມ຺ຠີຣປເວສນາທິນາ ສພ຺ເພນ ປກາເຣນ. ອຠິພ຺ຍຕ຺ຕຕຣໍ ກຕ຺ວາຕິ ສຸປາກຏຕຣໍ ກຕ຺ວາ. ອຍມຕ຺ໂຖຕິ ‘‘ເອກິສ຺ສງ຺ຄຸລິຍາ ຕີຓີ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ໂຕ ອຍມຕ຺ໂຖ.

໒໑໕໐. ທ຺ວງ຺ຄຸລປພ຺ເພ ໂທໂສ ນຕ຺ຖີຕິ ໂຍຊນາ. ອຸທກສຸທ຺ຘິປຈ຺ຈເຍ ປນ ສຕິປິ ຜສ຺ສສາທິຍເນ ¶ ຍຖາວຸຕ຺ຕປຣິຈ຺ເຉເທ ອນາປຕ຺ຕິ. ອຘິກມ຺ປີຕິ ທ຺ວງ຺ຄຸລປພ຺ພໂຕ ອຘິກມ຺ປິ. ອຸທກສຸທ຺ຘິໍ ກໂຣນ຺ຕິຍາ ໂທໂສ ນຕ຺ຖີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໑໕໑. ຕຖາ ອຸທກສຸທ຺ຘິໍ ກໂຣນ຺ຕີນໍ ອຸມ຺ມຕ຺ຕິກາທີນໍ ອນາປຕ຺ຕິ ປກາສິຕາຕິ ໂຍຊນາ.

ປຎ຺ຈມໍ.

໒໑໕໒. ຠຸຎ຺ຊໂຕ ປນ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສາຕິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂຠຊນານໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຠຸຎ຺ຊໂຕ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ. ຍຖາຫ ‘‘ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສາຕິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂຠຊນານໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ (ປາຈິ. ໘໑໗). ປານີຍໍ ວາ ວິຘູປນໍ ¶ ວາຕິ ວກ຺ຂມານໍ ປານີຍໍ, ພີຊນີຍຎ຺ຈ. ອຸປຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍາຕິ ‘‘ຫຕ຺ຖປາເສ ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ໘໑໗) ວຈນໂຕ ເອຕ຺ຖ ອຸປ-ສທ຺ໂທ ຫຕ຺ຖປາສສງ຺ຂາຕໍ ສມີປໍ ວທຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໒໑໕໓. ວຕ຺ຖໂກຓາທິ ຍາ ກາຈິ ‘‘ພີຊນີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ໂຍຊນາ, ອິມິນາ ‘‘ພີຊນິກິຈ຺ຈໍ ສມ຺ປາເທສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາຍ ຄຫິຕຈີວຣໂກຓປ຺ປກາຣໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ‘‘ພີຊນີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໑໕໔. ‘‘ອຖ ໂຂ ສາ ຠິກ຺ຂຸນີ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ປານີເຍນ ຈ ວິຘູປເນນ ຈ ອຸປຕິຏ຺ຐິຕ຺ວາ ອຈ຺ຈາວທຕິ. ອຖ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ອປສາເທຕິ ‘ມາ, ຠຄິນິ, ເອວຣູປໍ ອກາສິ, ເນຕໍ ກປ຺ປຕີ’ຕິ. ‘ປຸພ຺ເພ ມໍ ຕ຺ວໍ ເອວຎ຺ຈ ເອວຎ຺ຈ ກໂຣສິ, ອິທານິ ເອຕ຺ຕກໍ ນ ສຫສີ’ຕິ ປານີຍຖາລກໍ ມຕ຺ຖເກ ອາສຸມ຺ຠິຕ຺ວາ ວິຘູປເນນ ປຫາຣໍ ອທາສີ’’ຕິ (ປາຈິ. ໘໑໕) ອິມສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ອາໂຣຈິເຕ ‘‘ກຖຎ຺ຫິ ນາມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນີ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ປຫາຣໍ ທສ຺ສຕີ’’ຕິອາທີນິ (ປາຈິ. ໘໑໕) ວຕ຺ວາ ‘‘ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ປານີເຍນ ວາ ວິຘູປເນນ ວາ ອຸປຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ, ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ໘໑໖) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຫາຣປຈ຺ຈຍາ ນຸ ໂຂຕິ ອາສງ຺ກໍ ນິວຕ຺ເຕຕຸມາຫ ‘‘ຫຕ຺ຖປາເສ ອິຘ ຐານປຈ຺ຈຍາປຕ຺ຕິ ທີປິຕາ’’ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອາສຸມ຺ຠິຕ຺ວາຕິ ປາເຕຕ຺ວາ. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທ. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ປຫາໂຣ ທາຕພ຺ໂພ. ຍາ ທເທຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໔໒໐) ຠິກ຺ຂຸນິກ຺ຂນ຺ຘເກ ¶ ວຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ປຫາຣປຈ຺ຈຍາ ວຸຕ຺ຕໍ, ຂນ຺ຘເກ ທຸກ຺ກຏໍ ວິສຸ’’ນ຺ຕິ. ອິມິນາ ວຸຕ຺ຕສ຺ເສວຕ຺ຖສ຺ສ ກາຣຓໍ ທສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ.

໒໑໕໕. ຫຕ຺ຖປາສໍ ຊຫິຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊໂຕ’’ຕິ ຈ ຂາທນໍ ຂາທໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຫຕ຺ຖປາເສ’’ຕິ ຈ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ¶ . ໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊໂຕ ຫຕ຺ຖປາສໍ ຊຫິຕ຺ວາ ອຸປຕິຏ຺ຐນ຺ຕິຍາ ວາ ຂາທນໍ ຂາທໂຕ ຫຕ຺ຖປາເສ ອຸປຕິຏ຺ຐນ຺ຕິຍາ ວາ ໂຫຕິ ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

໒໑໕໖. ເທຕີຕິ ປານີຍໍ ວາ ສູປາທິໍ ວາ ‘‘ອິມໍ ປິວຖ, ອິມິນາ ຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ເທຕິ. ຕາລວຓ຺ຏໍ ‘‘ອິມິນາ ພີຊນ຺ຕາ ຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ເທຕິ. ທາເປຕີຕິ ອຎ຺ເຎນ ອຸຠຍມ຺ປິ ທາເປຕິ. ອິທໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ສມຸຏ຺ຐານໂຕ ເອຬກໂລເມນ ສມໍ ມຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

ຉຏ຺ຐໍ.

໒໑໕໗. ວິຎ຺ຎຕ຺ວາຕິ ສຍໍ ວິຎ຺ຎຕ຺ວາ, ອຎ຺ຎາຍ ວາ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ. ‘‘ວິຎ຺ຎຕ຺ວາ ວາ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ວາ’’ຕິ (ປາຈິ. ໘໒໑) ຫິ ສິກ຺ຂາປທໍ. ອາມກໍ ຘຎ຺ຎນ຺ຕິ ອປກ຺ກໍ ອຠຏ຺ຐໍ ສາລິອາທິກໍ ສຕ຺ຕວິຘໍ ຘຎ຺ຎໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ອາມກຘຎ຺ຎໍ ນາມ ສາລິ ວີຫິ ຍໂວ ໂຄຘຸໂມ ກງ຺ຄຸ ວຣໂກ ກຸທ຺ຣູສໂກ’’ຕິ (ປາຈິ. ໘໒໒). ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາຕິ ມຸສເລຫິ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ. ຍທິ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໑໕໘-໖໐. ‘‘ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມີຕິ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາຕິ ອິທໍ ປໂຍຄທຸກ຺ກຏໍ ນາມ, ຕສ຺ມາ ນ ເກວລໍ ປຏິຄ຺ຄຫເຓເຍວ ທຸກ຺ກຏໍ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິນາ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໘໒໒) ອຏ຺ຐກຖາຄຕໍ ວິຠາຄໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ນ ເກວລໍ ຕຸ ຘຎ຺ຎານ’’ນ຺ຕິອາທິ. ປນາຕິ ອປິ-ສທ຺ທຕ຺ເຖ, ສຸກ຺ຂາປເນປີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠຊ຺ຊນຕ຺ຖາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ວທ຺ທລິທິວເສ’’ຕິ ເສໂສ. ‘‘ກປລ຺ລສຊ຺ຊເນ ອຸທ຺ຘນສຊ຺ຊເນ’’ຕິ ປຈ຺ເຈກໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ທພ຺ພິສຊ຺ຊເນຕິ ກຏຈ຺ຉຸສມ຺ປາທເນ. ຕຕ຺ຖ ກປລ຺ລເກ ຘຎ຺ຎປກ຺ຂິປເນຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ຆຏ຺ຏນໂກຏ຺ຏເນ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ຄາຖາພນ຺ຘວເສນ ນ-ກາຣໂລປໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ຆຏ຺ຏໂກຏ຺ຏເນ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໑໖໑-໓. ປມາຓ-ສທ຺ທສ຺ສ ¶ ອາວຕ຺ຕລິງ຺ຄສງ຺ຂ຺ຍຕ຺ຕາ ອາຫ ‘‘ໂຠຊນຎ຺ເຈວ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິປມາຓ’’ນ຺ຕິ ¶ . ອາວຕ຺ຕລິງ຺ຄສງ຺ຂ຺ຍຕ຺ຕໍ ນາມ ນິຍຕລິງ຺ເຄກຕ຺ຕພຫຸຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ເຫຕ຺ຖ ປມາຓ-ສທ຺ໂທ ນິຍຕນປຸໍສກລິງ຺ເຄ ນິຍເຕກຕ຺ຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອຕ຺ຖ ອິມສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທ ໂຠຊນຎ຺ເຈວ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈາຕິ ອິທໍ ທ຺ວຍໍ ຫິ ຍສ຺ມາ ປມາຓໍ, ຕສ຺ມາ ສຍໍ ວິຎ຺ຎຕ຺ວາ ວາ ອຎ຺ຎໂຕ ຠຊ຺ຊນາທີນິ ກາຣາເປຕ຺ວາ ວາ ອຎ຺ຎາຍ ປນ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ສຍໍ ຠຊ຺ຊນາທີນິ ກຕ຺ວາ ວາ ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ອຊ຺ໂຌຫຣຕິ, ຕສ຺ສາ ອຊ຺ໂຌຫາຣປໂຍເຄສຸ ປາຈິຕ຺ຕິໂຍ ສິຍຸນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໘໒໓) ວຸຕ຺ຕໍ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ມາຕຣໍ ວາ’’ຕິອາທິ. ມາຕຣໍ ວາປິ ຍາຈິຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ວາ-ສທ຺ໂທ ອຕ຺ຖນ຺ຕຣວິກປ຺ປເນ. ປິ-ສທ຺ໂທ ສມ຺ຠາວເນ. ມາຕຣໍ ວາ ປິຕຣໍ ວາ ອຎ຺ຎໍ ວາ ຎາຕກໍ ວາ ປວາຣິຕໍ ວາ ອາມກຘຎ຺ຎໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ວາ ອຎ຺ຎາຍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ວາ ຍາ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສາ ປາຈິຕ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໑໖໔. ອວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ລທ຺ຘໍ ສຍໍ ວາ ຠຊ຺ຊນາທີນິ ກຕ຺ວາ ວາ ອຎ຺ຎາຍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ວາ ຍາ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສາ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

໒໑໖໕. ອຎ຺ຎາຍ ປນ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ລທ຺ຘໍ ຕາຍ ກາຣາເປຕ຺ວາປິ ສຍໍ ກຕ຺ວາ ວາ ອຊ຺ໂຌຫຣນ຺ຕິຍາ ຕຖາ ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ອິທຎ຺ຈ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍາຄຕນຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ອຎ຺ຎາຍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິຍາ ທຸກ຺ກຏ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໘໒໒) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາປິ ອຎ຺ຎາຍ ລທ຺ຘໍ ອາມກໍ ຘຎ຺ຎໍ ຕາຍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ວາ ສຍໍ ກຕ຺ວາ ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສາປິ ທຸກ຺ກຏເມວ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໒໑໖໖-໗. ເສທກມ຺ມາທິອຕ຺ຖາຍາຕິ ¶ ວາຕໂຣຄາທິນາ ອາຕຸຣານໍ ເສທນາທິປຏິກາຣຕ຺ຖາຍ. ອິຘ ‘‘ອຎ຺ຎາຕກອປ຺ປວາຣິຕຏ຺ຐາເນປີ’’ຕິ ເສໂສ. ຠິກ຺ຂູນມ຺ປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຐເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ຘຎ຺ຎານິ ຎາຕກປວາຣິຕຏ຺ຐາເນ ເສສວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາປິ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ຎາຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ເສສວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາຕິ ມຸຄ຺ຄມາສອລາພຸກຸມ຺ຠຓ຺ຑກາທີນໍ ວຸຕ຺ຕຘຎ຺ຎາວເສສານໍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ.

ສາລິອາທີນໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ຘຎ຺ຎານໍ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ອນາມາສຕ຺ຕາ ຈ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ຎາຕການມ຺ປີ’’ຕິອາທິ.

໒໑໖໘. ລທ຺ຘນ຺ຕິ ¶ ລພ຺ຠມານໍ. ນວກມ຺ເມສູຕິ ນວກມ຺ມຕ຺ຖາຍ, ນິມິຕ຺ຕຕ຺ເຖ ຠຸມ຺ມໍ. ເອຕ຺ຖ ‘‘ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸ’’ນ຺ຕິ ເສໂສ. ‘‘ອວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ລພ຺ຠມານໍ ປນ ນວກມ຺ມຕ຺ຖາຍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໘໒໓) ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ສຕ຺ຕມໍ.

໒໑໖໙. ສງ຺ກາຣນ຺ຕິ ກຈວຣໍ. ວິຆາສກໍ ວາຕິ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐກມຈ຺ຉກຓ຺ຏກມໍສຏ຺ຐິຈລກມຸຂໂຘວນາທິກໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ. ຉຑ຺ເຑຍ຺ຍ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ສຍ’’ນ຺ຕິ ເສໂສ ‘‘ຉຑ຺ຑາເປຍ຺ຍ ປເຣຫີ’’ຕິ ວກ຺ຂມານຕ຺ຕາ. ກຸຏ຺ຏສ຺ສ ຕິໂຣ ຕິໂຣກຸຏ຺ຏໍ, ຕສ຺ມິໍ, ກຸຏ຺ຏສ຺ສ ປຣຠາເຄຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ປາກາເຣປິ ອຍໍ ນໂຍ’’ຕິ ວກ຺ຂມານຕ຺ຕາ ກຸຏ຺ຏນ຺ຕິ ວາ ພ຺ຍຕິຣິຕ຺ຕາ ຠິຕ຺ຕິ ຄເຫຕພ຺ພາ.

໒໑໗໑. ເອກາຕິ ເອຕ຺ຖ ອາປຕ຺ຕີຕິ ເສໂສ. ‘‘ຕສ຺ສາ’’ຕິ ອິມິນາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໒໑໗໒. ຉຑ຺ຑເນຕິ ເອຕ຺ຖ ປິ-ສທ຺ໂທ ລຸຕ຺ຕນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ. ທນ຺ຕກຏ຺ຐສ຺ສ ຉຑ຺ຑເນປິ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ປາຈິຕ຺ຕິ ປຣິທີປິຕາຕິ ໂຍຊນາ.

໒໑໗໓-໔. ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ¶ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣສຸ ສພ຺ເພສຸ ວິກປ຺ເປສຸ. ອນາປຕ຺ຕິວິສຍໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ອວລຎ຺ເຊປີ’’ຕິອາທິ. ອວລຎ຺ເຊ ຐາເນ ອໂນໂລເກຕ຺ວາ ຉຑ຺ເຑນ຺ຕິຍາປິ ວາ ວລຎ຺ເຊ ຐາເນ ໂອໂລເກຕ຺ວາປິ ວາ ປນ ຉຑ຺ເຑນ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຉຑ຺ຑນໍ ກ຺ຣິຍໍ. ອໂນໂລກນໍ ອກ຺ຣິຍໍ.

ອຏ຺ຐມໍ.

໒໑໗໕-໖. ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ເຂຕ຺ເຕ ວາ ນາຬິເກຣາທິອາຣາເມ ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ໂຣປິເມ ຫຣິຕຏ຺ຐາເນ ຕານິ ວິຆາສຸຈ຺ຈາຣສງ຺ກາຣມຸຕ຺ຕສງ຺ຂາຕານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ວຕ຺ຖູນິ ສເຈ ສຍໍ ຉຑ຺ເຑຕິ ວາ, ຕຖາ ປເຣ ຉຑ຺ຑາເປຕິ ວາ, ຕສ຺ສາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ອາປຕ຺ຕິວິນິຈ຺ຉໂຍ ວຸຕ຺ຕນໂຍ ‘‘ເອເກກ’’ມິຈ຺ຈາທິນາ ຍຖາວຸຕ຺ຕປກາໂຣຕິ ໂຍຊນາ.

໒໑໗໗-໘. ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ຫຣິເຕ ເຂຕ຺ເຕ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊມານາ ວາ ຕຖາ ຫຣິເຕ ຕຕ຺ຖ ¶ ເຂຕ຺ເຕ ອຸຈ຺ຉຸອາທີນິ ຂາທນ຺ຕິ ຂາທມານາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ວາ ຍທິ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐໍ ອຸທກໍ ວາ ຈລກາທິໍ ວາ ຉຑ຺ເຑຕິ, ຕສ຺ສາ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຈລກໍ ນາມ ວມິກຣໍ.

໒໑໗໙. ຕາທິເສ ຫຣິເຕ ຐາເນ ອນ຺ຕມໂສ ມຕ຺ຖກຉິນ຺ນໍ ນາຬິເກຣມ຺ປິ ຊລໍ ປິວິຕ຺ວາ ຉຑ຺ເຑນ຺ຕິຍາ ອາປຕ຺ຕິ ສິຍາຕິ ໂຍຊນາ.

໒໑໘໐. ສພ຺ເພສນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸຠິກ຺ຂຸນີນໍ.

໒໑໘໑. ລາຍິຕມ຺ປິ ເຂຕ຺ຕໍ ປຸນ ໂຣຫຓຕ຺ຖາຍ ມນຸສ຺ສາ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ ເຈ, ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ມິໍ ເຂຕ຺ເຕ ວິຆາສຸຈ຺ຈາຣາທີນິ ຉຑ຺ເຑນ຺ຕິຍາ ອສ຺ສາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຍຖາວຕ຺ຖຸກເມວ ຫິ ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວາຕິ ¶ ໂຍຊນາ. ‘‘ອສ຺ສາ ຍຖາວຕ຺ຖຸກ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ.

໒໑໘໒. ຉຑ຺ຑິເຕ ເຂຕ຺ເຕຕິ ມນຸສ຺ເສຫິ ອຸທ຺ຘຏສສ຺ເສ ເຂຕ຺ເຕ. ຍຖາຫ – ‘‘ມນຸສ຺ເສສຸ ສສ຺ສໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຄເຕສຸ ຉຑ຺ຑິຕເຂຕ຺ຕໍ ນາມ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໘໓໐). ເອວໍ ອກເຕປິ ເຂຕ຺ເຕ ສາມິເກ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍຖາຫ ‘‘ສາມິເກ ອປໂລເກຕ຺ວາ ຉຑ຺ເຑຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ໘໓໒). ອິຘ ເຂຕ຺ຕປາລກາ, ອາຣາມາທິໂຄປກາ ຈ ສາມິກາ ເອວ. ສງ຺ຆສ຺ສ ເຂຕ຺ເຕ, ອາຣາເມ ຈ ສເຈ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຈວຣໍ ນ ຉຑ຺ເຑຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ກຕິກາ ນຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຉຑ຺ເຑຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ສງ຺ຆປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ, ນ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ. ຕາສໍ ປນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ນ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ສາຣຸປ຺ປວເສນ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ. ສພ຺ພນ຺ຕິ ອຸຈ຺ຈາຣາທິ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ.

ນວມໍ.

໒໑໘໓. ເອຕ຺ຖ ‘‘ນຈ຺ຈໍ ນາມ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ນຈ຺ຈໍ. ຄີຕໍ ນາມ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຄີຕໍ. ວາທິຕໍ ນາມ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວາທິຕ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ໘໓໕) ວຈນໂຕ ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈີ’’ຕິ ເສໂສ. ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ນຈ຺ຈໍ ວາ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຄີຕໍ ວາ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວາທິຕໍ ວາ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ ໂຍຊນາ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ນຈ຺ຈນ຺ຕິ ນຏາທໂຍ ວາ ນຈ຺ຈນ຺ຕຸ ໂສຓ຺ຑາ ວາ, ອນ຺ຕມໂສ ໂມຣສຸກມກ຺ກຏາທໂຍປິ, ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ນຈ຺ຈເມວ. ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຄີຕນ຺ຕິ ນຏາທີນໍ ວາ ຄີຕໍ ໂຫຕຸ ອຣິຍານໍ ປຣິນິພ຺ພານກາເລ ຣຕນຕ຺ຕຍຄຸຓູປສໍຫິຕໍ ສາຘຸກີຬິຕຄີຕໍ ວາ ອສຎ຺ຎຕຠິກ຺ຂູນໍ ¶ ຘມ຺ມຠາຓກຄີຕໍ ວາ, ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ຄີຕເມວ. ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວາທິຕນ຺ຕິ ຆນາທິວາທນີຍຠຓ຺ຑວາທິຕໍ ວາ ໂຫຕຸ ກຸຏເຠຣິວາທິຕໍ ວາ ອນ຺ຕມໂສ ອຸທຣເຠຣິວາທິຕມ຺ປິ ¶ , ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ວາທິຕເມວ. ‘‘ທສ຺ສນສວນຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ວິຣູເປກເສສນເຍນ ‘‘ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ວິຎ຺ຎາຓານໍ ຍຖາສກໍ ວິສຍສ຺ສ ອາໂລຈນສຠາວຕາຍ ວາ ‘‘ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ’’ ອິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໑໘໔. ປຸພ຺ພປໂຍຄທຸກ຺ກເຏນ ສຫ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ນຈ຺ຈສ຺ສາ’’ຕິອາທິ. ຄີຕສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ວາທິຕສ຺ສາ’’ຕິ ປກຣຓໂຕ ລພ຺ຠຕິ.

໒໑໘໕. ເອກປໂຍເຄນາຕິ ເອກທິສາວໂລກນປໂຍເຄນ. ເຕເນວ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ອຎ຺ຎສ຺ມິມ຺ປິ…ເປ… ສິຍຸ’’ນ຺ຕິ. ປສ຺ສຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ນຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ເສໂສ. ເຕສນ຺ຕິ ເຍສໍ ນຈ຺ຈໍ ປສ຺ສຕິ. ປິ-ສທ຺ເທນ ວາທິຕມ຺ປິ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕິ. ຍຖາຫ ‘‘ເຕສໍເຍວ ຄີຕວາທິຕໍ ສຸຓາຕິ, ເອກເມວ ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໘໓໖).

໒໑໘໖. ອຎ຺ຎໂຕຕິ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ທິສາຠາເຄ.

໒໑໘໗. ‘‘ວິສຸໍ ປາຈິຕ຺ຕິໂຍ ສິຍຸ’’ນ຺ຕິ ອິທເມວ ປກາເສຕຸມາຫ ‘‘ປໂຍຄຄຓນາເຍຕ຺ຖ, ອາປຕ຺ຕິຄຓນາ ສິຍາ’’ຕິ. ເອຕ຺ຖາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ນານາທິສາຠາເຄ. ນຈ຺ຈຄີຕວາທິຕານໍ ທສ຺ສນສວເນ ອຏ຺ຐກຖາຄຕໍ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ນຈ຺ຈິຕຸ’’ນ຺ຕິອາທິ.

໒໑໘໘. ‘‘ນຈ຺ຈ ອິຕີ’’ຕິ ປທຈ຺ເຉໂທ, ‘‘ນຈ຺ຈາຫີ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ອຸປຏ຺ຐານນ຺ຕິ ເຠຣິສທ຺ທປູຊໍ. ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸນ຺ຕິ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ອຘິວາເສຕຸໍ. ອິມສ຺ສ ອຸປລກ຺ຂຓວເສນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນຈ຺ຈຄີເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໒໑໘໙-໙໐. ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ນຈ຺ຈນາທີສຸ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ອຸປຏ຺ຐານໍ ກໂຣມາຕິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເຈຕິຍສ຺ສ ນຈ຺ຈາທີຫິ ອຸປຫາຣໍ ກໂຣມາຕິ. ອຸປຏ຺ຐານໍ ປສຕ຺ຖນ຺ຕິ ອຸປຏ຺ຐານກຣຓໍ ນາມ ສຸນ຺ທຣນ຺ຕິ.

ຍາ ¶ ອາຣາເມເຍວ ຈ ຐຕ຺ວາ ປສ຺ສຕິ ວາ ສຸຓາຕິ ວາຕິ ໂຍຊນາ, ອິຘ ‘‘ອນ຺ຕຣາຣາເມ ວາ’’ຕິອາທິ ¶ ເສໂສ. ‘‘ອາຣາເມ ຐຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາຣາເມ ວາ ພຫິອາຣາເມ ວາ ນຈ຺ຈາທີນິ ປສ຺ສຕິ ວາ ສຸຓາຕິ ວາ, ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໘໓໗) ອຏ຺ຐກຖາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຐຕ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ສພ຺ເພສຸປິ ອິຣິຍາປເຖສຸ ລພ຺ຠຕິ. ອາຣາເມ ຐຕ຺ວາຕິ ນ ເກວລໍ ຐຕ຺ວາວ, ຕໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ສພ຺ພິຣິຍາປເຖຫິປິ ລຠຕິ. ‘‘ອາຣາເມ ຐິຕາ’’ຕິ (ປາຈິ. ໘໓໗) ປນ ອາຣາມປຣິຍາປນ຺ນທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຕຣຖາ ນິສິນ຺ນາປິ ນ ລເຠຍ຺ຍາຕິ ຄຓ຺ຐິປທາທີສຸ ວຸຕ຺ຕໍ. ຠິກ຺ຂູນມ຺ປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໒໑໙໑. ຍາ ອຕ຺ຕໂນ ຐິໂຕກາສໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປໂຍຊິຕໍ ປສ຺ສຕິ ວາ ສຸຓາຕິ ວາຕິ ໂຍຊນາ. ຐິໂຕກາສນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຄຕິນິວຕ຺ຕິສາມຎ຺ເຎນ ສຍິຕນິສິນ຺ນມ຺ປິ ຄຍ຺ຫຕິ. ຕຖາຣູປາ ຫິ ກາຣຓາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປສ຺ສນ຺ຕິຍາ ວາປີຕິ ໂຍຊນາ. ກາຣຓໍ ນາມ ສລາກຠຕ຺ຕາທິກາຣຓໍ. ຍຖາຫ ‘‘ສຕິ ກຣຓີເຍຕິ ສລາກຠຕ຺ຕາທີນໍ ວາ ອຕ຺ຖາຍ ອຎ຺ເຎນ ວາ ເກນຈິ ກຣຓີເຍນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຄຕຏ຺ຐາເນ ປສ຺ສຕິ ວາ ສຸຓາຕິ ວາ, ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໘໓໗).

໒໑໙໒. ມຄ຺ຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ປຏິປເຖ ນຈ຺ຈໍ ອຏ຺ຐຕ຺ວາ ປສ຺ສຕີຕິ ເອວໍ ປສ຺ສນ຺ຕິຍາປິ ຈ ຕຖາ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ອຊ຺ຌາຫາຣໂຍຊນາ. ປຏິປເຖຕິ ຄມນມຄ຺ຄາຠິມຸເຂ. ອາປທາສຸປີຕິ ຕາທິເສນ ອຸປທ຺ທເວນ ອຸປທ຺ທຸຕາ ສມຊ຺ຊຏ຺ຐານໍ ປວິສຕິ, ເອວໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປສ຺ສນ຺ຕິຍາ ວາ ສຸຓນ຺ຕິຍາ ວາ ອນາປຕ຺ຕິ.

໒໑໙໓. ອິທໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ສມຸຏ຺ຐານໂຕ ເອຬກໂລມສິກ຺ຂາປເທນ ສມໍ ມຕໍ ‘‘ສມານ’’ນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຕໍ.

ທສມໍ.

ລສຸຓວຄ຺ໂຄ ປຐໂມ.

໒໑໙໔-໕. ອິຘ ¶ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ຣຕ຺ຕນ຺ຘກາຣສ຺ມິໍ ອປ຺ປທີເປ ປຸຣິເສນ ສທ຺ຘິໍ ເອກິກາ ສເຈ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕສ຺ສາ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ຣຕ຺ຕນ຺ຘກາຣສ຺ມິນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕິຍໍ. ຣຕ຺ຕິປຣິຍາໂຍ ຫິ ຣຕ຺ຕນ຺ຘກາຣ-ສທ຺ໂທ. ຍຖາຫ ປທຠາຊເນ ‘‘ຣຕ຺ຕນ຺ຘກາເຣຕິ ໂອຄ຺ຄເຕ ສູຣິເຍ’’ຕິ (ປາຈິ. ໘໔໐). ອປ຺ປທີເປຕິ ປຊ຺ໂຊຕຈນ຺ທສູຣິຍອຄ຺ຄີສຸ ເອເກນາປິ ອໂນຠາສິເຕ, ອິມິນາ ¶ ຣຕ຺ຕິກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ຄມນນິສິນ຺ນສຍນສງ຺ຂາຕໍ ອິຣິຍາປຖຕ຺ຕິກຎ຺ຈ ອຸປລກ຺ຂິຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ວຊິຣພຸທ຺ຘິນາ ‘‘ສນ຺ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ຐານາປເທເສນ ຈຕຸພ຺ພິໂຘປິ ອິຣິຍາປໂຖ ສງ຺ຄຫິໂຕ, ຕສ຺ມາ ປຸຣິເສນ ສທ຺ຘິໍ ຈງ຺ກມນາທີນິ ກໂຣນ຺ຕິຍາປິ ປາຈິຕ຺ຕິຍຎ຺ຈ ອຸປລພ຺ຠຕີ’’ຕິ (ວຊິຣ. ຏີ. ປາຈິຕ຺ຕິຍ ໘໓໙ ໂຖກໍ ວິສທິສໍ). ປຸຣິເສນ ສທ຺ຘິນ຺ຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐິຕຸໍ, ສລ຺ລປິຕຸຎ຺ຈ ວິຎ຺ຎຸນາ ມນຸສ຺ສປຸຣິເສນ ສທ຺ຘິໍ.

ຣຫສ຺ສາທວເສນ ປຸຣິສສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາສໍ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ຕິຍາ ວາ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

໒໑໙໖-໗. ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ສເຈ ມນຸສ຺ສປຸຣິສສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາສໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ວາ ສລ຺ລປຕິ ວາ, ຍກ຺ຂເປຕຕິຣຈ຺ຉານຄຕານໍ ຫຕ຺ຖປາສໍ ອວິຊຫິຕ຺ວາ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ວາ ສລ຺ລປຕິ ວາ, ຕສ຺ສາ ທຸກ຺ກຏໍ ປຣິທີປິຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

ວິຎ຺ຎຸຄ຺ຄຫເຓນ ອວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ອນາປຕ຺ຕິໍ ນ ກໂຣຕີຕິ ທີເປຕິ.

໒໑໙໘. ອຎ຺ຎວິຫິຕາຍາຕິ ຣໂຫອສ຺ສາທໂຕ ອຎ຺ຎໍ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕິຍາ. ຍຖາຫ ‘‘ຣໂຫອສ຺ສາທໂຕ ອຎ຺ຎວິຫິຕາວ ຫຸຕ຺ວາ’’ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໘໔໑). ຈຕຸຕ຺ເຖນ, ຉຏ຺ເຐນ ຈ ສມຸຏ຺ຐາເນນ ສມຸຏ຺ຐານໂຕ ¶ ເຖຍ຺ຍສຕ຺ຖສມຸຏ຺ຐານໍ. ສນ຺ຕິຏ຺ຐນສລ຺ລປນວເສນ ກ຺ຣິຍໍ. ສຎ຺ຎາຍ ວິໂມກ຺ໂຂ ເອຕສ຺ມິນ຺ຕິ ສຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂກໍ.

ປຐມໍ.

໒໑໙໙. ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນ ໂອກາເສຕິ ກຸຏ຺ຏາທີສຸ ເຍນ ເກນຈິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນ ໂອກາເສ. ອິທໍ ວຈນໍ.

ທຸຕິຍໍ.

໒໒໐໐. ຕຕິເຍ ‘‘ອຊ຺ໂຌກາເສ’’ຕິ ຈ ຈຕຸຕ຺ເຖ ‘‘ຣຖິກາຍ, ພ຺ຍູເຫ, ສິງ຺ຆາຏເກ’’ຕິ ປທານິ ຈ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອວເສສໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ອປຸພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈິປີ’’ຕິ. ເອຕ຺ຖ ‘‘ວຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ເສໂສ. ເອຕ຺ຖ ¶ ຈ ຣຖິກາຍາຕິ ຣຈ຺ຉາຍ. ພ຺ຍູເຫຕິ ອນິພ຺ພິທ຺ຘຣຈ຺ຉາຍ. ສິງ຺ຆາຏເກຕິ ຈຈ຺ຈເຣ ໂອກາເສ, ຕິໂກຓໍ ວາ ຈຕຸໂກຓໍ ວາ ມຄ຺ຄສໂມຘານຏ຺ຐາເນຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖານິ.

໒໒໐໑-໒. ‘‘ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ກຸລານິ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ສາມິເກ ອນາປຸຈ຺ຉາ ປກ຺ກເມຍ຺ຍ, ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ໘໕໕) ວຈນໂຕ ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ກຸລານິ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຉທນນ຺ໂຕ ອາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ສາມິເກ ອນາປຸຈ຺ຉາ ອໂນວສ຺ສກປ຺ປເທສໍ ອຕິກ຺ກເມຕິ, ຍາ ຈ ອຊ຺ໂຌກາເສ ວາ ນິສີທິຕ຺ວາ ສເຈ ອຸປຈາຣໍ ອຕິກ຺ກເມຕິ, ຕສ຺ສາ ປຐເມ ປເທ ທຸກ຺ກຏໍ ໂຫຕິ, ທຸຕິເຍ ປເທ ປາຈິຕ຺ຕິ ປຣິຍາປຸຕາຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ອາສເນ’’ຕິ ອິມິນາ ປລ຺ລງ຺ກມາຠຸຊິຕ຺ວາ ນິສີທນາຣຫມາສນໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ອາສນໍ ນາມ ປລ຺ລງ຺ກສ຺ສ ໂອກາໂສ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ໘໕໖). ອໂນວສ຺ສປ຺ປເທສນ຺ຕິ ນິພ຺ພໂກສພ຺ຠນ຺ຕຣໍ. ອພ຺ໂຠກາເສ ອາປຕ຺ຕິເຂຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ອຸປຈາຣມ຺ປິ ວາ ສເຈ’’ຕິ. ອຸປຈາຣນ຺ຕິ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖປ຺ປມາຓໍ ¶ ປເທສໍ. ຍຖາຫ ຄຓ຺ຐິປເທ ‘‘ອຸປຈາໂຣ ທ຺ວາທສຫຕ຺ໂຖ’’ຕິ.

໒໒໐໓. ‘‘ຕຖາ’’ຕິ ອິມິນາ ‘‘ທຸກ຺ກຏໍ ສມຸທີຣິຕ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ປຈ຺ຈາມສຕິ. ອາປຸຏ຺ເຐ ອນາປຸຏ຺ຐສຎ຺ຎາຍ ອາປຸຏ຺ເຐ ວິຈິກິຈ຺ຉໂຕ ປກ຺ກມນ຺ຕິຍາ ຕຖາ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນິຍາ’’ຕິ ສມ຺ພນ຺ຘິນິຍາ ສມານຕ຺ຕາ ‘‘ວິຈິກິຈ຺ຉນ຺ຕິຍາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາສວເສນ ‘‘ວິຈິກິຈ຺ຉໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໒໒໐໔. ຄິລານາຍາຕິ ຍາ ຕາທິເສນ ເຄລຎ຺ເຎນ ອາປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ອາປທາສູຕິ ຆເຣ ອຄ຺ຄິ ອຸຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ ໂຈຣາ ວາ, ເອວຣູເປ ອຸປທ຺ທເວ ອນາປຸຈ຺ຉາ ປກ຺ກມນ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕິ.

ປຎ຺ຈມໍ.

໒໒໐໕-໖. ‘‘ຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາ ວຊນ຺ຕິຍາ’’ຕິ ຈ ນິສີທນນິປຊ຺ຊນາວສານທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ປນ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ສາມິເກ ‘‘ອິຘ ນິສີທາມ ວາ ສຍາມ ວາ’’ຕິ ອນາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນນິປນ຺ນປຈ຺ຈຍາ ¶ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ສາມິເກ ອນາປຸຈ຺ຉາ ອາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາ ເອກາ ປາຈິຕ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ເອສ ນໂຍ ‘‘ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ’’ຕິອາທີສຸປິ.

ຍຖາ ປນ ຕຕ຺ຖ ອສໍຫາຣິເມ ອນາປຕ຺ຕິ, ເອວມິຘ ຘຸວປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ວາ ອນາປຕ຺ຕີຕິ.

ຉຏ຺ຐໍ.

໒໒໐໗. ຕິສມຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ ສຈິຕ຺ຕເກຫິ ຕີຫິ ສມຸຏ຺ຐາເນຫິ ສມຸຏ຺ຐານໂຕ.

ອຏ຺ຐມໍ.

໒໒໐໘. ຍາ ¶ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ອຕ຺ຕານມ຺ປິ ວາ ປຣມ຺ປິ ວາ ນິຣຍພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍຫິ ອຠິສເປຍ຺ຍ, ຕສ຺ສາ ວາຈໂຕ ວາຈໂຕ ສິຍາ ປາຈິຕ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຕຕ຺ຖ ອຠິສເປຍ຺ຍາຕິ ສປຖໍ ກເຣຍ຺ຍ, ‘‘ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາມິ, ອວີຈິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕາມີ’’ຕິ ອຕ຺ຕານໍ ວາ ‘‘ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕຸ, ອວີຈິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕູ’’ຕິ ປຣໍ ວາ ‘‘ຄິຫິນີ ໂຫມິ, ໂອທາຕວຕ຺ຖາ ໂຫມີ’’ຕິ ອຕ຺ຕານໍ ວາ ‘‘ຄິຫິນີ ໂຫຕຸ, ໂອທາຕວຕ຺ຖາ ໂຫຕູ’’ຕິ ປຣໍ ວາ ອຠິສເປຍ຺ຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໒໒໑໐. ອກ຺ໂກສຕິ ອຕ຺ຕານໍ ວາ ປຣໍ ວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕິກປາຈິຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ອຸປສມ຺ປນ຺ນາຍ ອຸປສມ຺ປນ຺ນສຎ຺ຎາເວມຕິກາອນຸປສມ຺ປນ຺ນສຎ຺ຎາວເສນ. ເສສາຍາຕິ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນາຍ. ອນຸປສມ຺ປນ຺ນາຍ ອຸປສມ຺ປນ຺ນສຎ຺ຎາ, ເວມຕິກາ, ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສຎ຺ຎາ ອກ຺ໂກສຕິ, ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ເອວໍ ຕິກທຸກ຺ກຏໍ.

໒໒໑໑. ອຕ຺ຖຘມ຺ມານຸສາສນິໍ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ວທນ຺ຕີນໍ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຍຖາຫ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ອຕ຺ຖປຸເຣກ຺ຂາຣາຍາຕິ ອຏ຺ຐກຖໍ ກເຖນ຺ຕິຍາ. ຘມ຺ມປຸເຣກ຺ຂາຣາຍາຕິ ປາຬິໍ ວາເຈນ຺ຕິຍາ. ອນຸສາສນິປຸເຣກ຺ຂາຣາຍາຕິ ‘ອິທານິປິ ຕ຺ວໍ ເອທິສາ, ສາຘຸ ວິຣມສ຺ສຸ, ໂນ ເຈ ວິຣມສິ, ອທ຺ຘາ ປຸນ ເອວຣູປານິ ກມ຺ມານິ ກຕ຺ວາ ນິຣເຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສສິ, ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສສີ’ຕິ ເອວໍ ອນຸສາສນິຍໍ ຐຕ຺ວາ ວທນ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໘໗໘).

ນວມໍ.

໒໒໑໒. ວຘິຕ຺ວາຕິ ¶ ສຕ຺ຖາທີຫິ ປຫຣິຕ຺ວາ. ວຘິຕ຺ວາ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ວາ-ສທ຺ໂທ ປາຬິຍໍ ‘‘ວຘິຕ຺ວາ ວຘິຕ຺ວາ’’ຕິ (ປາຈິ. ໘໘໐) ວຸຕ຺ຕໍ ອາເມຑິຕໍ ສູເຈຕິ.

໒໒໑໓. ເອຕ຺ຖາຕິ ¶ ອິມສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທ. ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານໍ ຘຸຣນິກ຺ເຂປສມຸຏ຺ຐານໍ ນາມ, ສມນຸຠາສນສມຸຏ຺ຐານນ຺ຕິປິ ເອຕສ຺ເສວ ນາມໍ.

ທສມໍ.

ອນ຺ຘກາຣວຄ຺ໂຄ ທຸຕິໂຍ.

໒໒໑໔. ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ນຄ຺ຄາ ອນິວຕ຺ຖາ ອປາຣຸຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນຫາຍຕິ, ອສ຺ສາ ສພ຺ພປໂຍເຄ ທຸກ຺ກຏໍ. ຕສ຺ສ ນຫານສ຺ສ ໂວສາເນ ປຣິໂຍສາເນ ສາ ຠິກ຺ຂຸນີ ຊິນວຸຕ຺ຕໍ ຊິເນນ ຠຄວຕາ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ໂທສໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍາປຕ຺ຕິໍ ສມຸເປຕິ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຠິກ຺ຂຸນິ ໂທສນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຄາຖາພນ຺ຘວເສນ ຣສ຺ໂສ ກໂຕ.

໒໒໑໕. ອຈ຺ຉິນ຺ນຈີວຣາຕິ ອຈ຺ຉິນ຺ນອຸທກສາຏິກຈີວຣາ. ນຏ຺ຐຈີວຣາຕິ ໂຈຣາທີຫິ ນຏ຺ຐອຸທກສາຏິກຈີວຣາ. ອາປທາສຸ ວາຕິ ‘‘ມຫຄ຺ຆໍ ອິມໍ ທິສ຺ວາ ໂຈຣາປິ ຫເຣຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ເອວຣູປາສຸ ອາປທາສຸ ວາ ນຄ຺ຄາຍ ນຫາຍນ຺ຕິຍາ ນ ໂທໂສ.

ປຐມໍ.

໒໒໑໖. ທຸຕິເຍຕິ ‘‘ອຸທກສາຏິກໍ ປນ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ກາຣຍມານາຍາ’’ຕິອາທິສິກ຺ຂາປເທ (ປາຈິ. ໘໘໘).

ທຸຕິຍໍ.

໒໒໑໗-໘. ທຸສ຺ສິພ຺ພິຕໍ ຈີວຣນ຺ຕິ ອສກ຺ກຈ຺ຈສິພ຺ພິຕໍ ຈີວຣໍ. ວິສິພ຺ເພຕ຺ວາຕິ ທຸສ຺ສິພ຺ພິຕໍ ປຸນ ສິພ຺ພນຕ຺ຖາຍ ສຍໍ ວາ ວິຄຕສິພ຺ພນໍ ກຕ຺ວາ. ‘‘ວິສິພ຺ພາເປຕ຺ວາ’’ຕິ ເສໂສ. ຍຖາຫ ‘‘ວິສິພ຺ເພຕ຺ວາ ວາ ວິສິພ຺ພາເປຕ຺ວາ ວາ’’ຕິ (ປາຈິ. ໘໙໓). ອນນ຺ຕຣາຍາຕິ ທສສຸ ອນ຺ຕຣາເຍສຸ ¶ ອຎ຺ຎຕຣນ຺ຕຣາຍຣຫິຕາ. ຕໍ ວິສິພ຺ພິຕໍ, ວິສິພ຺ພາປິຕໍ ວາ ຈີວຣໍ. ‘‘ອນນ຺ຕຣາຍາ ຕໍ ¶ ປຈ຺ຉາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ຄາຖາພນ຺ຘວເສນ ຣສ຺ໂສ ກໂຕ. ນ ສິພ຺ເພຍ຺ຍາຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ‘‘ນ ສິພ຺ພາເປຍ຺ຍາ’’ຕິ ເສໂສ. ຍຖາຫ ‘‘ເນວ ສິພ຺ເພຍ຺ຍ, ນ ສິພ຺ພາປນາຍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ (ປາຈິ. ໘໙໓).

ຈຕຸປຎ຺ຈາຫນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ອຸຕ຺ຕຣິຉປ຺ປຎ຺ຈວາຈາຫິ (ປາຈິ. ໖໒-໖໔), ອຸຕ຺ຕຣິທິຣຕ຺ຕຕິຣຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ປາຈິ. ໕໑-໕໒) ວິຍ ອປ຺ປສງ຺ຂ຺ຍາຍ ພຫຸສງ຺ຂ຺ຍາຍໍ ອນ຺ໂຕຄຘຕ຺ເຕປິ ອຸຠຍວຈນໍ ໂລກໂວຫາຣວເສນ ວຈນສິລິຏ຺ຐຕາຍາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຘຸເຣຕິ ສິພ຺ພນຸສ຺ສາເຫ. ນິກ຺ຂິຕ຺ຕມຕ຺ເຕຕິ ວິສ຺ສຏ຺ຐມຕ຺ເຕ.

໒໒໑໙. ຕິກປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຸປສມ຺ປນ຺ນາຍ ອຸປສມ຺ປນ຺ນສຎ຺ຎາ, ເວມຕິກາ, ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສຎ຺ຎາຕິ ຕີສຸ ວາເຣສຸ ຕິກປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເສສາຍາຕິ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນາຍ. ຕິກທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ວາຣຕ຺ຕເຍ ທຸກ຺ກຏຕ຺ຕຍໍ.

໒໒໒໐. ອຸຠິນ຺ນນ຺ຕິ ອຸປສມ຺ປນ຺ນານຸປສມ຺ປນ຺ນານໍ. ອຎ຺ຎສ຺ມິນ຺ຕິ ຈີວຣໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ. ອນ຺ຕຣາເຍປິ ວາ ສຕີຕິ ຣາຊໂຈຣາທິອນ຺ຕຣາຍານໍ ທສນ຺ນໍ ອຎ຺ຎຕເຣ ສຕິ.

໒໒໒໑. ‘‘ຘຸຣນິກ຺ເຂປນໍ ນາມ, ສມຸຏ຺ຐານມິທໍ ມຕ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ອຏ຺ຐກຖາຍ ‘‘ຘຸຣນິກ຺ເຂປສມຸຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໘໙໓) ວຸຕ຺ຕເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ, ເຕຣສສຸ ສມຸຏ຺ຐານສີເສສຸ ‘‘ຘຸຣນິກ຺ເຂປສມຸຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ວິສຸໍ ສມຸຏ຺ຐານສີສໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ມາຕິກຏ຺ຐກຖາຍຎ຺ຈ ‘‘ສມນຸຠາສນສມຸຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ (ກງ຺ຂາ. ອຏ຺ຐ. ຈີວຣສິພ຺ພນສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ, ອຕ຺ຖໂຕ ສມານໍ) ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ສມຸຏ຺ຐານສີເສສຸ ອນ຺ໂຕຄຘເມວ. ຕສ຺ມາ ‘‘ຘຸຣນິກ຺ເຂປສມຸຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ສມນຸຠາສນສມຸຏ຺ຐານສ຺ເສວ ປຣິຍາໂຍຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ຕຕິຍໍ.

໒໒໒໒. ປຎ຺ຈ ¶ ອຫານິ ປຎ຺ຈາຫໍ, ປຎ຺ຈາຫເມວ ປຎ຺ຈາຫິກໍ. ‘‘ອຕິກ຺ກເມຍ຺ຍາ’’ຕິ ກິຣິຍາຍ ທ຺ວິກມ຺ມກຕ຺ຕາ ‘‘ປຎ຺ຈາຫິກ’’ນ຺ຕິ ຈ ‘‘ສງ຺ຆາຏິຈາຣ’’ນ຺ຕິ ຈ ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ເອວ ອຸປໂຍຄວຈນໍ. ສງ຺ຆຏິຕຏ຺ເຐນ ສງ຺ຆາຏິ, ອິຕິ ວກ຺ຂມານານໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຈີວຣານເມວາຘິວຈນໍ, ສງ຺ຆາຏີນໍ ¶ ຈາໂຣ ສງ຺ຆາຏິຈາໂຣ, ປຣິໂຠຄວເສນ ວາ ໂອຕາປນວເສນ ວາ ປຣິວຕ຺ຕນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ປຎ຺ຈາຫິກໍ ສງ຺ຆາຏິຈາຣໍ ອຕິກ຺ກເມຍ຺ຍາຕິ ປຎ຺ຈມໍ ທິວສໍ ປຎ຺ຈ ຈີວຣານິ ເນວ ນິວາເສຕິ ນ ປາຣຸປຕິ ນ ໂອຕາເປຕິ ປຎ຺ຈມໍ ທິວສໍ ອຕິກ຺ກາເມຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍສ຺ສາ’’ຕິ (ປາຈິ. ໘໙໙) ວຈນໂຕ ປຎ຺ຈທິວສພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອກຕ຺ວາ ອຕິກ຺ກາເມນ຺ຕິຍາ ຈີວຣຄຓນາຍ ປາຈິຕ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ຍາຕິກ຺ກເມຍ຺ຍາ’’ຕິອາທິ.

໒໒໒໓. ຕິຈີວຣນ຺ຕິ ອນ຺ຕຣວາສກອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄສງ຺ຆາຏິສງ຺ຂາຕໍ ຕິຈີວຣຎ຺ຈ. ສໍກຈ຺ຈີຕິ ຖນເວຐນສງ຺ຂາຕໍ ຈີວຣຎ຺ຈ. ທກສາຏີຕິ ອຸຕຸນິກາເລ ນິວາເສຕພ຺ພອຸທກສາຏິຈີວຣຎ຺ຈ. ອິຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ. ປຎ຺ຈ ຕູຕິ ປຎ຺ຈ ຈີວຣານິ ນາມ.

໒໒໒໔-໕. ຕິກປາຈິຕ຺ຕີຕິ ປຎ຺ຈາຫາຕິກ຺ກນ຺ຕສຎ຺ຎາ, ເວມຕິກາ, ອນຕິກ຺ກນ຺ຕສຎ຺ຎາຕິ ວິກປ຺ປຕ຺ຕເຍ ປາຈິຕ຺ຕິຍຕ຺ຕຍໍ ໂຫຕິ. ປຎ຺ຈາຫານຕິກ຺ກນ຺ເຕ ອຕິກ຺ກນ຺ຕສຎ຺ຎາເວມຕິການໍ ວເສນ ທ຺ວິກທຸກ຺ກຏໍ.

‘‘ປຎ຺ຈເມ ທິວເສ’’ຕິອາທິ ອນາປຕ຺ຕິວາຣສນ຺ທສ຺ສນໍ. ນິເສວຕີຕິ ນິວາເສຕິ ວາ ປາຣຸປຕິ ວາ. ໂອຕາເປຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ວາ-ສທ຺ໂທ ລຸຕ຺ຕນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ, ໂອຕາເປຕິ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາປທາສຸປີຕິ ມຫຄ຺ຆໍ ຈີວຣໍ, ນ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ໂຈຣຠຍາທີສຸ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ, ເອວຣູເປ ອຸປທ຺ທເວ ອນາປຕ຺ຕິ.

ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໒໒໒໖. ອຎ຺ຎິສ຺ສາ ¶ ສງ຺ກເມຕພ຺ພຈີວຣໍ ອນາປຸຈ຺ຉາ ຄເຫຕ຺ວາ ຍາ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສາ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ສິຍາຕິ ໂຍຊນາ, ອຎ຺ຎິສ຺ສາ ອຸປສມ຺ປນ຺ນາຍ ສນ຺ຕກໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຈີວຣານໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຕສ຺ສາ ອວຕ຺ວາ ອາທາຍ ປຸນ ຕສ຺ສາ ທາຕພ຺ພໍ, ອທຕ຺ວາ ຍາ ຠິກ຺ຂຸນີ ປຏິເສວຕິ, ຕສ຺ສາ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ສງ຺ກເມຕພ຺ພຈີວຣໍ ສງ຺ກມນີຍ’’ນ຺ຕິ ປຣິຍາຍສທ຺ທາ ເອເຕ. ຍຖາຫ ‘‘ຈີວຣສງ຺ກມນີຍນ຺ຕິ ສງ຺ກເມຕພ຺ພຈີວຣໍ, ອຎ຺ຎິສ຺ສາ ສນ຺ຕກໍ ອນາປຸຈ຺ຉາ ຄຫິຕໍ ປຸນ ປຏິທາຕພ຺ພຈີວຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໙໐໓).

໒໒໒໗. ຕິກປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ‘‘ອຸປສມ຺ປນ຺ນາຍ ອຸປສມ຺ປນ຺ນສຎ຺ຎາ…ເປ… ເວມຕິກາ ¶ …ເປ… ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສຎ຺ຎາ ຈີວຣສງ຺ກມນີຍໍ ຘາເຣຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍສ຺ສາ’’ຕິ (ປາຈິ. ໙໐໕) ເອວໍ ຕິກປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ປາຬິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເສສາຍາຕິ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນາຍ. ‘‘ຕິກທຸກ຺ກຏ’’ນ຺ຕິ ອິທຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອາປທາສູຕິ ສເຈ ອປາຣຸຕໍ ວາ ອນິວຕ຺ຖໍ ວາ ໂຈຣາ ຫຣນ຺ຕິ, ເອວຣູປາສຸ ອາປທາສຸ ວາ.

໒໒໒໘. ເອຕໍ ສມຸຏ຺ຐານໍ ກຖິເນນ ຕຸລ຺ຍນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ຄຫຓໍ, ປຣິໂຠໂຄ ຈ ກ຺ຣິຍໍ. ອນາປຸຈ຺ຉນໍ ອກ຺ຣິຍໍ.

ປຎ຺ຈມໍ.

໒໒໒໙. ລຠິຕພ຺ພໍ ຕຸ ຈີວຣນ຺ຕິ ລຠິຕພ຺ພໍ ວິກປ຺ປນຸປຄໍ ຈີວຣໍ. ນິວາເຣຕີຕິ ຍຖາ ເຕ ທາຕຸກາມາ ນ ເທນ຺ຕິ, ເອວໍ ອນ຺ຕຣາຍໍ ປຣກ຺ກມຕິ. ປາຈິຕ຺ຕິໍ ປຣິທີປເຍຕິ ສເຈ ຕສ຺ສາ ວຈເນນ ເຕ ນ ເທນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ວເທຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໒໓໐. ເອຕ຺ຖ ປຐມໍ ‘‘ສງ຺ຆສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຄຓສ຺ສາຕິ ທ຺ເວ ຕໂຍວ ຄເຫຕພ຺ພາ. ລາເຠຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ນິວາຣິເຕ’’ຕິ ເສໂສ. ສເຈ ອຎ຺ຎໍ ປຣິກ຺ຂາຣໍ ນິວາເຣຕິ, ຕເຖວ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ອຎ຺ຎນ຺ຕິ ວິກປ຺ປນຸປຄຈີວຣໂຕ ອຎ຺ຎໍ. ປຣິກ຺ຂາຣນ຺ຕິ ¶ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຖາລກາທີນໍ ວາ ສປ຺ປິເຕລາທີນໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ.

໒໒໓໑. ອານິສໍສໍ ນິທສ຺ເສຕ຺ວາຕິ ‘‘ກິຕ຺ຕກໍ ອຄ຺ຆນກໍ ທາຕຸກາມຕ຺ຖາຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ, ‘ເອຕ຺ຕກໍ ນາມາ’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ‘ອາຄເມຖ ຕາວ, ອິທານິ ວຕ຺ຖຸ ມຫຄ຺ຆໍ, ກຕິປາເຫນ ກປ຺ປາເສ ອາຄເຕ ສມຄ຺ຆໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອວໍ ອານິສໍສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ. ນ ໂທສຕາຕິ ນ ໂທໂສ, ອນາປຕ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຉຏ຺ຐໍ.

໒໒໓໒-໓. ຘມ຺ມິກໍ ສມຄ຺ເຄນ ສງ຺ເຆນ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ກຣິຍມານໍ ຈີວຣານໍ ວິຠງ຺ຄໍ ຠາຊນໍ ຍາ ຠິກ຺ຂຸນີ ປຏິເສເຘຍ຺ຍ ປຏິພາເຫຍ຺ຍ, ຕສ຺ສາ ເອວໍ ປຏິເສເຘນ຺ຕິຍາ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ອຘມ຺ເມ ຘມ຺ມສຎ຺ຎາຍ ທຸກ຺ກຏໍ ປຣິທີປິຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ອຸໂຠ ເວມຕິກາຍ ວາຕິ ອຸໂຠສຸ ເວມຕິກາຍ. ຄາຖາພນ຺ຘວເສນ ສຸ-ສທ຺ທໂລໂປ. ຘມ຺ມິເກ ອຘມ຺ມິເກ ຈີວຣວິຠງ຺ເຄ ເວມຕິກາຍ ປຏິພາຫນ຺ຕິຍາ ¶ ທຸກ຺ກຏໍ ປຣິທີປິຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ຍຖາຫ ‘‘ຘມ຺ມິເກ ເວມຕິກາ ປຏິພາຫຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ອຘມ຺ມິເກ ເວມຕິກາ ປຏິພາຫຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ. ອານິສໍສໍ ນິທສ຺ເສຕ຺ວາຕິ ‘‘ເອກິສ຺ສາ ເອກໍ ສາຏກໍ ນປ຺ປໂຫຕິ, ອາຄເມຖ ຕາວ, ກຕິປາເຫເນວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ຕໂຕ ຠາເຊສ຺ສາມີ’’ຕິ (ປາຈິ. ໙໑໔) ເອວໍ ອານິສໍສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ.

ສຕ຺ຕມໍ.

໒໒໓໕-໖. ນິວາສນຸປຄໍ ວາ ຕຖາ ປາຣຸປນຸປຄໍ ວາ ກປ຺ປພິນ຺ທຸກຕໍ ວາ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຈີວຣໍ ປຎ຺ຈ ສຫຘມ຺ມິເກ ຈ ມາຕາປິຕໂຣປິ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ຄຫຏ຺ຐສ຺ສ ວາ ປຣິພ຺ພາຊກສ຺ສ ວາ ¶ ຍທິ ທເທຍ຺ຍ, ຕສ຺ສາປິ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ປຣິຍາປຸຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ປິຕໂຣ’’ຕິ ມາຕາ ຈ ປິຕາ ຈ ມາຕາປິຕໂຣຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ວິຣູເປກເສສວເສນ ນິທ຺ເທໂສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

໒໒໓໗. ເອຕ຺ຖ ອິມສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທ ຕາ ປນ ປາຈິຕ຺ຕິໂຍ ຈີວຣານໍ ຄຓນາຍ ວເສນ ຄເຓຕພ຺ພາຕິ ໂຍຊນາ.

໒໒໓໘. ຕາວ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໂຕ ກາໂລ ເອຕສ຺ສາຕິ ຕາວກາລິກໍ, ຈີວຣໍ. ‘‘ອຎ຺ຎສ຺ສາ’’ຕິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ທູຣຕ຺ຕາ ປຸນປິ ‘‘ອຎ຺ເຎສ’’ນ຺ຕິ ອາຫ, ໂສເຍວຕ຺ໂຖ.

ອຏ຺ຐມໍ.

໒໒໓໙. ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ‘‘ສເຈ ມຍໍ ສກ຺ໂກມ, ທສ຺ສາມ ກຣິສ຺ສາມາຕິ ເອວໍ ວາຈາ ຠິນ຺ນາ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາຍ ທຸພ຺ພລາຍ ຈີວຣປຈ຺ຈາສາຍ ຈີວຣສ຺ສ ວິຠງ຺ຄໍ ນິເສເຘຕ຺ວາ ຈີວເຣ ກາລໍ ອຕິກ຺ກເມຍ຺ຍ, ອສ຺ສາ ໂທສຕາ ປາຈິຕ຺ຕິຍາປຕ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຈີວເຣ ກາລນ຺ຕິ ‘‘ຈີວຣກາລສມໂຍ ນາມ ອນຕ຺ຖເຕ ກຖິເນ ວສ຺ສານສ຺ສ ປຈ຺ຉິໂມ ມາໂສ, ອຕ຺ຖເຕ ກຖິເນ ປຎ຺ຈມາສາ’’ຕິ (ປາຈິ. ໙໒໒) ປທຠາຊເນ ວຸຕ຺ຕໍ ຈີວຣກາລໍ. ອຕິກ຺ກເມຍ຺ຍາຕິ ‘‘ອນຕ຺ຖເຕ ກຖິເນ ວສ຺ສານສ຺ສ ປຈ຺ຉິມໍ ທິວສໍ, ອຕ຺ຖເຕ ກຖິເນ ກຖິນຸທ຺ຘາຣທິວສໍ ອຕິກ຺ກາເມຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕວິຘິໍ ອຕິກ຺ກາເມຍ຺ຍ.

໒໒໔໐. ‘‘ອທຸພ຺ພລຈີວເຣ ¶ ທຸພ຺ພລຈີວຣສຎ຺ຎາ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ ວຈນໂຕ ສຸທຸພ຺ພລນ຺ຕິ ເຈຕສາຕິ ເອຕ຺ຖ ສຸ-ສທ຺ໂທ ປທປູຣເຓ. ອຸໂຠສູຕິ ທຸພ຺ພເລ, ອທຸພ຺ພເລ ຈ. ກງ຺ຂິຕາຍ ວາຕິ ເວມຕິກາຍ ວາ.

໒໒໔໑. ອານິສໍສໍ ນິທສ຺ເສຕ຺ວາຕິ ‘‘ກິຎ຺ຈາປິ ‘ນ ມຍໍ ອຍ຺ເຍ ສກ຺ໂກມາ’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ອິທານິ ປນ ເຕສໍ ກປ຺ປາໂສ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ສທ຺ໂຘ ປສນ຺ໂນ ປຸຣິໂສ ອາຄມິສ຺ສຕິ ¶ , ອທ຺ຘາ ທສ຺ສຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໙໒໑) ເອວໍ ອຏ຺ຐກຖາຍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອານິສໍສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ.

ນວມໍ.

໒໒໔໒. ຘມ຺ມິກໍ ກຖິນຸທ຺ຘາຣນ຺ຕິ ‘‘ຘມ຺ມິໂກ ນາມ ກຖິນຸທ຺ຘາໂຣ ສມຄ຺ໂຄ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘຣຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ໙໒໙) ວຸຕ຺ຕໍ ກຖິນຸທ຺ຘາຣໍ.

໒໒໔໓. ຍສ຺ສາຕິ ຍສ຺ສ ກຖິນສ຺ສ. ອຕ຺ຖາຣມູລໂກ ອານິສໍໂສ ນາມ ‘‘ໂຍ ຈ ຕຕ຺ຖ ຈີວຣຸປ຺ປາໂທ, ໂສ ເນສໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໓໐໖) ອນຸຎ຺ຎາໂຕ ຕສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກຈີວຣວຕ຺ຖານິສໍໂສ. ອຸທ຺ຘາຣມູລໂກ ນາມ ອນ຺ຕຣຸພ຺ຠາຣໍ ກາຣາເປນ຺ເຕຫິ ອຸປາສເກຫິ ທິຍ຺ຍມານຈີວຣວຕ຺ຖານິສໍໂສ.

໒໒໔໕. ສມານິສໍໂສປີຕິ ອຕ຺ຖາຣອານິສໍເສນ ສມານິສໍໂສປິ ອຸພ຺ຠາໂຣ. ສທ຺ຘາປາລນກອາຣຓາຕິ ປສາທານຸຣກ຺ຂນຕ຺ຖາຍ ທາຕພ຺ໂພຕິ ໂຍຊນາ. ອານິສໍສໍ ນິທສ຺ເສຕ຺ວາຕິ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆ ຊິຓ຺ຓຈີວໂຣ, ກຖິນານິສໍສມູລໂກ ມຫາລາໂຠ’’ຕິ ເອວຣູປໍ ອານິສໍສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ.

໒໒໔໖. ສມຸຏ຺ຐານາທິນາ ສທ຺ຘິໍ ເສສໍ ປນ ວິນິຈ຺ຉຍຊາຕໍ ອເສເສນ ສພ຺ພາກາເຣນ ສຕ຺ຕເມນ ສິກ຺ຂາປເທນ ສມໍ ມຕໍ ‘‘ສທິສ’’ນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຕໍ. ກິຎ຺ຈິປິ ອປ຺ປກມ຺ປິ ອປຸພ຺ພໍ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນຍໂຕ ອຎ຺ຎໍ ນຕ຺ຖີຕິ ໂຍຊນາ.

ທສມໍ.

ນຄ຺ຄວຄ຺ໂຄ ຕຕິໂຍ.

໒໒໔໗. ‘‘ຍາ ¶ ¶ ປນ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ທ຺ເວ ເອກມຎ຺ເຈ ຕຸວຏ຺ເຏຍ຺ຍຸໍ, ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ໙໓໓) ປຎ຺ຎຕ຺ຕສິກ຺ຂາປເທ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ເອກາຍາ’’ຕິອາທິ. ເອກາຍາຕິ ເອກາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ. ອປຣາຕິ ອຎ຺ຎາ ອຸປສມ຺ປນ຺ນາ. ນິປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ເອກມຎ຺ເຈ’’ຕິ ເສໂສ. ທ຺ເວຕິ ທ຺ເວ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ.

໒໒໔໘-໙. ‘‘ເອກາຍ ຈາ’’ຕິອາທິ ອນາປຕ຺ຕິວາຣນິທ຺ເທໂສ. ອຸໂຠ ວາປິ ສມໍ ນິສີທນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ເອຬເກນາຕິ ເອຬກໂລມສິກ຺ຂາປເທນ.

ປຐມໍ.

໒໒໕໐-໑. ປາວາຣກຏສາຣາທິນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຠຸມ຺ເມກວຈນໍ. ‘‘ສໍຫາຣິເມສູ’’ຕິ ອິມິນາ ສມານາຘິກຣຓຕ຺ຕາ ພຫຸວຈນປ຺ປສງ຺ເຄ ວຈນວິປລ຺ລາເສເນຕ຺ຖ ເອກວຈນນິທ຺ເທໂສຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ປາວາໂຣ ຈ ກຏສາໂຣ ຈ ເຕ ອາທິ ຍສ຺ສາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ, ນິທ຺ຘາຣເຓ ເຈຕໍ ຠຸມ຺ມໍ. ເອກກນ຺ຕິ ນິທ຺ຘາຣິຕພ຺ພນິທສ຺ສນໍ. ເອກເມວ ເອກກໍ. ສໍຫາຣິເມສຸ ປາວາຣາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ປາວາໂຣຕິ ໂກຊວາທໂຍ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ກຏສາໂຣຕິ ກໂຏເຍວ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ສຍນາຣຫໍ ສພ຺ພໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເຕເນວາຕິ ຍໍ ອຕ຺ຖຕໍ, ເຕເນວ. ປາຣຸປິຕ຺ວາ ສເຈ ຍາ ປນ ທ຺ເວ ສເຫວ ນິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕາສໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ສິຍາຕິ ໂຍຊນາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອຕ຺ຖຣຓປາວຸຣຓກິຈ຺ເຈ ເອກສ຺ເສວ ນິທ຺ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ເອກສ຺ສ ອນ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖຣຓຎ຺ຈ ເອກສ຺ສ ອນ຺ຕສ຺ສ ປາຣຸປນຎ຺ຈ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ຍຖາຫ ‘‘ສໍຫາຣິມານໍ ປາວາຣຕ຺ຖຣຓກຏສາຣກາທີນໍ ເອກໍ ອນ຺ຕໍ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ເອກໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຕຸວຏ຺ເຏນ຺ຕີນເມຕໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໙໓໗).

ເອກສ຺ມິໍ ເອກຕ຺ຖຣເຓ ວາ ເອກປາວຸຣເຓ ວາ ນິປຊ຺ຊເນ ສຕິ ຕາສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ທ຺ວິກທຸກ຺ກຏໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ¶ ‘‘ນານຕ຺ຖຣຓປາວຸຣເຓ ເອກຕ຺ຖຣຓປາວຸຣຓສຎ຺ຎາ…ເປ… ເວມຕິກາ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ປາຈິ. ໙໓໙) ວຸຕ຺ຕໍ ທຸກ຺ກຏທ຺ວຍໍ.

໒໒໕໒. ວວຕ຺ຖານໍ ນິທສ຺ເສຕ຺ວາຕິ ມຊ຺ເຌ ກາສາວໍ ວາ ກຕ຺ຕຣຍຏ຺ຐິໍ ວາ ອນ຺ຕມໂສ ກາຍພນ຺ຘນມ຺ປິ ¶ ຐເປຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອນາປຕ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ສມຸຏ຺ຐານາທິວິຘານໍ. ອາທິນາຕິ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ວຄ຺ເຄ ປຐມສິກ຺ຂາປເທນ. ຕຸລ຺ຍນ຺ຕິ ສມານໍ.

ທຸຕິຍໍ.

໒໒໕໓. ອຎ຺ຎິສ຺ສາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ. ອຜາສຸກາຣຓາຕິ ອຜາສຸກຣຓເຫຕຸ. ອນາປຸຈ຺ຉາຕິ ອນາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ. ຕສ຺ສາ ປຸຣໂຕ ຈ ຈງ຺ກມນາທໂຍ ຍທິ ກເຣຍ຺ຍ, ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕິຍາ ປາຈິຕ຺ຕິຍາປຕ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຈງ຺ກມນາທໂຍຕິ ເອຕ຺ຖ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ‘‘ຕິຏ຺ຐຕິ ວາ ນິສີທຕິ ວາ ເສຍ຺ຍໍ ວາ ກປ຺ເປຕິ ອຸທ຺ທິສຕິ ວາ ອຸທ຺ທິສາເປຕິ ວາ ສຊ຺ຌາຍໍ ວາ ກໂຣຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ໙໔໓) ປທຠາຊເນ ວຸຕ຺ຕານໍ ສງ຺ຄໂຫ.

໒໒໕໔. ນິວຕ຺ຕນານໍ ຄຓນາຍາຕິ ຈງ຺ກມນ຺ຕິຍາ ຈງ຺ກມສ຺ສ ອຸຠຍໂກຏິໍ ປຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕນ຺ຕິຍາ ນິວຕ຺ຕນຄຓນາຍ. ປໂຍຄໂຕເຍວາຕິ ປໂຍຄຄຓນາເຍວ, ອິຣິຍາປຖປຣິວຕ຺ຕນຄຓນາເຍວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ໂທສາຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍາປຕ຺ຕິໂຍ.

໒໒໕໕. ປທານໍ ຄຓນາວສາຕິ ເອຕ຺ຖ ອາທິ-ສທ຺ໂທ ລຸຕ຺ຕນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ. ຍຖາຫ ‘‘ປທາທິຄຓນາຍາ’’ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໙໔໓). ຕິກປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຸປສມ຺ປນ຺ນາຍ ອຸປສມ຺ປນ຺ນສຎ຺ຎາ, ເວມຕິກາ, ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສຎ຺ຎາຕິ ວິກປ຺ປຕ຺ຕຍສ຺ສ ວເສນ ປາຈິຕ຺ຕິຍຕ຺ຕຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເສສາຍາຕິ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນາຍ.

໒໒໕໖. ນ ¶ ຈ ອຜາສຸກາມາຍາຕິ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ປຸຣໂຕ ຈງ຺ກມນາທີນິ ກໂຣນ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໒໕໗. ກ຺ຣິຍາກ຺ຣິຍນ຺ຕິ ຈງ຺ກມນາທິກຣຓໍ ກິຣິຍໍ. ອາປຸຈ຺ຉາຍ ອກຣຓໍ ອກິຣິຍໍ. ປາປມານສນ຺ຕິ ອກຸສລຈິຕ຺ຕໍ.

ຕຕິຍໍ.

໒໒໕໘-໙. ອນນ຺ຕຣາຍາຕິ ວກ຺ຂມາເນສຸ ຣາຊນ຺ຕຣາຍາທີສຸ ທສສຸ ອນ຺ຕຣາເຍສຸ ອຎ຺ຎຕຣຣຫິຕາ ¶ ຠິກ຺ຂຸນີ. ທຸກ຺ຂິຕນ຺ຕິ ຄິລານໍ. ຍຖາຫ ‘‘ທຸກ຺ຂິຕາ ນາມ ຄິລານາ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ໙໔໘). ສຫຊີວິນິນ຺ຕິ ສທ຺ຘິວິຫາຣິນິໍ. ຍຖາຫ ‘‘ສຫຊີວິນີ ນາມ ສທ຺ຘິວິຫາຣິນີ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. ອຎ຺ຎາຍ ວາ ນຸປຏ຺ຐາເປຍ຺ຍາຕິ ອຎ຺ຎາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ, ສິກ຺ຂມານາຍ, ສາມເຓຣິຍາ ວາ ຄິຫິນິຍາ ວາ ອຸປຏ຺ຐານໍ ນ ກາຣາເປຍ຺ຍ. ນຸປຏ຺ເຐຍ຺ຍ ສຍມ຺ປິ ວາຕິ ຍາ ອຸປຏ຺ຐານໍ ນ ກເຣຍ຺ຍ. ຘຸເຣ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕມຕ຺ເຕ ວາຕິ ‘‘ເນວ ອຸປຏ຺ເຐສ຺ສາມິ, ນ ອຸປຏ຺ຐາປນາຍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຘຸເຣ ອຸສ຺ສາເຫ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕມຕ຺ເຕເຍວ. ຕສ຺ສາຕິ ອຸປຊ຺ຌາຍາຍ.

ອນ຺ເຕວາສິນິຍາ ວາປີຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊາອຸປສມ຺ປທາຘມ຺ມນິສ຺ສຍວເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘາສຸ ອນ຺ເຕວາສິນີສຸ ອຎ຺ຎຕຣາຍ. ອິຕຣາຍາຕິ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນາຍ.

໒໒໖໐. ຄິລານາຍາຕິ ສຍໍ ຄິລານາຍ. ‘‘ຄເວສິຕ຺ວາ ອລຠນ຺ຕິຍາ’’ຕິ ປທຈ຺ເຉໂທ, ອຎ຺ຎໍ ອຸປຏ຺ຐາຍິກໍ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ອລຠມານາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອາປທາສຸ ອຸມ຺ມຕ຺ຕິກາທີນ’’ນ຺ຕິ ປທຈ຺ເຉໂທ. ຄາຖາພນ຺ຘວເສນ ວຓ຺ຓໂລໂປປິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອາປທາສູຕິ ຕຖາຣູເປ ອຸປທ຺ທເວ ສຕິ. ຘຸຣນິກ຺ເຂປໂນທຍນ຺ຕິ ¶ ຘຸຣນິກ຺ເຂປສມຸຏ຺ຐານໍ. ຍເທຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕເມວ.

ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໒໒໖໑-໒. ປຸຄ຺ຄລິກສ຺ສ ອຕ຺ຕາຍຕ຺ຕປຣາຍຕ຺ຕວເສນ ອນິຍມິຕຕ຺ຕາ ‘‘ສກ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ນິຍເມຕິ. ສກໍ ປຸຄ຺ຄລິກນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຄ຺ຄລິກໍ. ທຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນິຍາ’’ຕິ ເສໂສ. ສກວາຏນ຺ຕິ ປຣິວຕ຺ຕກທ຺ວາຣກວາຏສຫິຕໍ. ອຸປສ຺ສຍນ຺ຕິ ເຄຫໍ. ທ຺ວາຣາທີສູຕິ ເອຕ຺ຖ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ຄພ຺ຠປມຸຂານໍ ສງ຺ຄໂຫ, ນິທ຺ຘາຣເຓ ເຈຕໍ ຠຸມ຺ມໍ. ພຫູນິປີຕິ ນິທ຺ຘາເຣຕພ຺ພນິທສ຺ສນໍ. ພຫູນິປິ ທ຺ວາຣານິ ວາ ພຫູ ຄພ຺ເຠ ວາ ພຫູນິ ປມຸຂານິ ວາ. ຕນ຺ຕິ ຍສ຺ສາ ອຸປສ຺ສໂຍ ທິນ຺ໂນ, ຕໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ. ນິກ຺ກຑ຺ຒນ຺ຕິຍາຕິ ອຕິກ຺ກາເມນ຺ຕິຍາ. ຕສ຺ສາຕິ ຍາ ນິກ຺ກຑ຺ຒຕິ, ຕສ຺ສາ.

໒໒໖໓. ເອຕ຺ຖາຕິ ນິກ຺ກຑ຺ຒເນ. ເອເສວ ນໂຍຕິ ‘‘ປໂຍຄຄຓນາຍ ອາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ທສ຺ສິຕນໂຍ. ເອຕ຺ຖ ປໂຍໂຄ ນາມ ອາຓາປນໍ, ອິມິນາ ‘‘ເອກາຍາຓຕ຺ຕິຍາ ອເນເກສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ອຕິກ຺ກາມິເຕສຸປິ ເອກາວ ອາປຕ຺ຕິ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອວມາທິກໍ ອຏ຺ຐກຖາຄຕວິນິຈ຺ຉຍໍ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໙໔໓, ໙໕໒ ອຕ຺ຖໂຕ ສມານໍ) ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

໒໒໖໔. ເຕສຸ ¶ ວິນິຈ຺ຉເຍສຸ ເອກໍ ວິນິຈ຺ຉຍວິເສສໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ເອຕ຺ຕກາວ ອິມໍ ທ຺ວາຣາ’’ຕິອາທິ. ທ຺ວາຣຄຓນາຍ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ທ຺ວາຣຄຓນາປຕ຺ຕິໂຍ.

໒໒໖໕. ອກວາຏມ຺ຫາຕິ ອກວາຏພນ຺ຘໂຕ ອຸປສ຺ສຍາ ນິກ຺ກຑ຺ຒນ຺ຕິຍາ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ເສສາຍາຕິ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນາຍ. ຕິກທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນາຍ ອຸປສມ຺ປນ຺ນສຎ຺ຎາຍ, ເວມຕິກາຍ, ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສຎ຺ຎາຍ ຈ ວເສນ ຕິກທຸກ຺ກຏໍ. ອຸຠິນ຺ນນ຺ຕິ ອຸປສມ຺ປນ຺ນານຸປສມ຺ປນ຺ນານໍ. ປຣິກ຺ຂາເຣສູຕິ ປຕ຺ຕຈີວຣາທີສຸ ປຣິກ຺ຂາເຣສຸ ¶ . ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ສພ຺ເພສຸ ປໂຍເຄສຸ, ນິກ຺ກຑ຺ຒິຍມາເນສຸ, ນິກ຺ກຑ຺ຒາປິຍມາເນສຸ ຈາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໒໒໖໖. ເອຕ຺ຖ ອິມສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທ ສມຸຏ຺ຐານາທິວິນິຈ຺ຉເຍນ ສຫ ເສສໍ ວິນິຈ຺ຉຍຊາຕໍ ອເສເສນ ສພ຺ພປ຺ປກາເຣນ ສງ຺ຆິກາ ວິຫາຣສ຺ມາ ນິກ຺ກຑ຺ຒນສິກ຺ຂາປເທນ ສມໍ ມຕໍ ‘‘ສທິສ’’ນ຺ຕິ ສລ຺ລກ຺ຂິຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

ປຎ຺ຈມໍ.

໒໒໖໗. ຉຏ຺ເຐຕິ ‘‘ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ສໍສຏ຺ຐາ ວິຫເຣຍ຺ຍ ຄຫປຕິນາ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ເຕນ ວາ’’ຕິອາທິມາຕິກາຍ (ປາຈິ. ໙໕໖) ນິທ຺ທິຏ຺ເຐ ຉຏ຺ຐສິກ຺ຂາປເທ. ອິຘ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ວິນຍວິນິຈ຺ຉເຍ ກເຖຕພ຺ພໍ. ອຣິຏ຺ຐສ຺ສ ສິກ຺ຂາປເທນາຕິ ອຣິຏ຺ຐສິກ຺ຂາປເທນ. ວິນິຈ຺ຉໂຍຕິ ສມຸຏ຺ຐານາທິໂກ.

ຉຏ຺ຐໍ.

໒໒໖໘. ສາສງ຺ກສມ຺ມເຕຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ສປ຺ປຏິຠເຍ’’ຕິ ເສໂສ. ອຸຠຍມ຺ປິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ. ອນ຺ໂຕຣຏ຺ເຐຕິ ຍສ຺ສ ວິຊິເຕ ວິຫຣຕິ, ຕສ຺ເສວ ຣຏ຺ເຐ. ສາສງ຺ກສມ຺ມເຕ ສປ຺ປຏິຠເຍ ອນ຺ໂຕຣຏ຺ເຐ ສຕ຺ເຖນ ວິນາ ຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ຕິຍາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ອາປຕ຺ຕິ ສິຍາຕິ ໂຍຊນາ.

໒໒໖໙. ເອວໍ ຈຣນ຺ຕິຍາ ສຄາມກຏ຺ຐາເນ ຄາມນ຺ຕຣປ຺ປເວເສ ຈ ອຄາມເກ ອຣຎ຺ເຎ ອທ຺ຘໂຍຊເນ ຈ ວິນຍຎ຺ຎຸນາ ຠິກ຺ຂຸນາ ປາຈິຕ຺ຕິຍນໂຍ ປາຈິຕ຺ຕິຍາປຕ຺ຕິວິຘານກ຺ກໂມ ເຎຍ຺ໂຍ ຎາຕພ຺ໂພຕິ ໂຍຊນາ.

໒໒໗໐. ສຫ ¶ ສຕ຺ເຖນ ຈຣນ຺ຕິຍາ ນ ໂທໂສຕິ ໂຍຊນາ. ເຂມຏ຺ຐາເນ ຈຣນ຺ຕິຍາ, ອາປທາສຸ ວາ ຈຣນ຺ຕິຍາ ນ ໂທໂສຕິ ໂຍຊນາ.

ສຕ຺ຕມໍ.

໒໒໗໑. ອຏ຺ຐເມ ¶ ນວເມ ວາປີຕິ ‘‘ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ຕິໂຣຣຏ຺ເຐ’’ຕິອາທິເກ (ປາຈິ. ໙໖໖) ອຏ຺ຐມສິກ຺ຂາປເທ ຈ ‘‘ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ອນ຺ໂຕວສ຺ສໍ ຈາຣິກໍ ຈເຣຍ຺ຍ, ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ໙໗໐) ວຸຕ຺ຕນວມສິກ຺ຂາປເທ ຈ. ອນຸຕ຺ຕານໍ ນ ວິຊ຺ຊຕິ, ສພ຺ພໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ, ຕສ຺ມາ ເອຕ຺ຖ ມຍາ ນ ວິຈາຣີຍຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອຏ຺ຐມນວມານິ.

໒໒໗໒. ‘‘ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ວສ຺ສໍວຸຕ຺ຖາ ຈາຣິກໍ ນ ປກ຺ກເມຍ຺ຍ ອນ຺ຕມໂສ ຉປ຺ປຎ຺ຈໂຍຊນານິປິ, ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ໙໗໔) ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປເທ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ປາຈິຕ຺ຕີ’’ຕິອາທິ. ອຫໍ ນ ຄມິສ຺ສາມິ ນ ປກ຺ກມິສ຺ສາມີຕິ ຘຸຣນິກ຺ເຂເປ ກເຕ ປາຈິຕ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຕຖາຕິ ປາຈິຕ຺ຕິ.

໒໒໗໓. ວສ຺ສໍວຸຕ຺ຖາຍ ປວາເຣຕ຺ວາ ອນ຺ຕມໂສ ປຎ຺ຈ ໂຍຊນານິ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອຕ຺ຖ ອປິ-ສທ຺ທສ຺ສ ສມ຺ຠາວນຕ຺ຖຕໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ຉສູ’’ຕິອາທິ. ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ອນາປຕ຺ຕິວາເຣ ຉສຸ ໂຍຊເນສຸ ຍທຕ຺ຖິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ກິນ຺ນຸ ນາມ ສິຍາ, ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປວາເຣຕ຺ວາ ຉ ໂຍຊນານິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕິຠາໂວ ອວຸຕ຺ຕສິທ຺ໂຘວາຕິ ທີເປຕິ.

໒໒໗໔. ຕີຓິ ໂຍຊນານິ. ເຕເນວາຕິ ເຍນ ຄຕາ, ເຕເນວ ມຄ຺ເຄນ. ອຎ຺ເຎນ ມຄ຺ເຄນາຕິ ຄຕມຄ຺ຄໂຕ ອຎ຺ເຎນ ປເຖນ.

໒໒໗໕. ທສວິເຘ ອນ຺ຕຣາຍສ຺ມິໍ ສຕີຕິ ວກ຺ຂມາເນສຸ ອນ຺ຕຣາເຍສຸ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ສຕິ. ຕສ຺ສາ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ອາປທາສູຕິ ອຏ຺ຏາທິກາຣເຓນ ເກນຈິ ປລິພຸທ຺ຘາທິຠາວສງ຺ຂາຕາສຸ ອາປທາສຸ. ຄິລານາຍາຕິ ສຍໍ ຄິລານາຍ. ທຸຕິຍາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ອລາເຠ ວາ ອປກ຺ກມນ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕິ.

໒໒໗໖. ຣາຊາ ¶ ¶ ຈ ໂຈຣາ ຈ ອມນຸສ຺ສາ ຈ ອຄ຺ຄິ ຈ ໂຕຍຎ຺ຈ ວາຬາ ຈ ສຣີສປາ ຈາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ມນຸສ຺ໂສຕິ ເອຕ຺ຖ ຄາຖາພນ຺ຘວເສນ ປຸພ຺ພປທໂລໂປ ‘‘ລາພູນິ ສີທນ຺ຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ຊາ. ໑.໑.໗໗) ວິຍ. ຊີວິຕຎ຺ຈ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍາ ຈ ຊີວິຕພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ສມາຫາຣທ຺ວນ຺ເທ ສມາໂສ, ຕສ຺ສ ຊີວິຕພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ. ອນ຺ຕຣາຍາ ເອວ ອນ຺ຕຣາຍິກາ. ເອເຕສໍ ທສນ຺ນໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ອປກ຺ກມນ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕິ. ຍຖາຫ ‘‘ອນ຺ຕຣາເຍຕິ ທສວິເຘ ອນ຺ຕຣາເຍ. ‘ປຣໍ ຄຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’ຕິ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ, ນທິປູໂຣ ປນ ອາຄໂຕ, ໂຈຣາ ວາ ມຄ຺ເຄ ໂຫນ຺ຕິ, ເມໂຆ ວາ ອຸຏ຺ຐາຕິ, ນິວຕ຺ຕິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໙໗໖).

໒໒໗໗. ອປກ຺ກມນໍ ອກ຺ຣິຍໍ. ອນາທຣິເຍນ ອາປຊ຺ຊນໂຕ ອາຫ ‘‘ທຸກ຺ຂເວທນ’’ນ຺ຕິ.

ທສມໍ.

ຕຸວຏ຺ຏວຄ຺ໂຄ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

໒໒໗໘-໘໐. ຣາຊາຄາຣນ຺ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ກີຬນຆຣໍ. ຈິຕ຺ຕາຄາຣນ຺ຕິ ກີຬນຈິຕ຺ຕສາລໍ. ອາຣາມນ຺ຕິ ກີຬນອຸປວນໍ. ກີຬຸຍ຺ຍານນ຺ຕິ ກີຬນຕ຺ຖາຍ ກຕໍ ອຸຍ຺ຍານໍ. ກີຬາວາປິນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ປາຬິຍໍ (ປາຈິ. ໙໗໙) ໂປກ຺ຂຣຓີ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ ປນ ສພ຺ພຊລາສຍານໍ ກີຬາຍ ກຕານໍ ອຸປລກ຺ຂຓວເສນ ວຸຕ຺ຕາຕິ ອາຫ ‘‘ກີຬາວາປິ’’ນ຺ຕິ, ກີຬນຕ຺ຖາຍ ກຕວາປິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ນານາກາຣ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕປເທຫິ ປຈ຺ເຈກໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກວເສນ ‘‘ຕານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນານາກາຣໍ ຣາຊາຄາຣໍ ຈິຕ຺ຕາຄາຣໍ ອາຣາມໍ ກີຬຸຍ຺ຍານໍ ວາ ກີຬາວາປິໍ ທຏ຺ຐຸໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີນໍ ຕານິ ສພ຺ພານິ ເອກໂຕ ທຏ຺ຐຸໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີນໍ ຕາສໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ປເທ ປເທ ທຸກ຺ກຏໍ ມຸນິນາ ນິທ຺ທິຏ຺ຐນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

ປຎ຺ຈປີຕິ ¶ ຣາຊາຄາຣາທີນິ ປຎ຺ຈປິ. ເອກາເຍວ ປາຈິຕ຺ຕິ ອາປຕ຺ຕິ ປຣິທີປິຕາຕິ ໂຍຊນາ. ຕໍ ຕໍ ທິສາຠາຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປສ຺ສນ຺ຕິ ເຈ, ປາເຏກ຺ກາປຕ຺ຕິໂຍ ປໂຍຄຄຓນາຍ ສິຍຸນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

໒໒໘໑. ຄມນພາຫຸລ຺ເລນ ອາປຕ຺ຕິພາຫຸລ຺ລໍ ປກາເສຕ຺ວາ ຄີວາປຣິວຕ຺ຕນສງ຺ຂາເຕນ ປໂຍຄພາຫຸລ຺ເລນາປິ ¶ ອາປຕ຺ຕິພາຫຸລ຺ລໍ ປກາເສຕຸມາຫ ‘‘ປໂຍຄພຫຸຕາຍາປິ, ປາຈິຕ຺ຕິພຫຸຕາ ສິຍາ’’ຕິ. ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ຍຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພຕ຺ຖ.

໒໒໘໒. ‘‘ອວເສໂສປິ ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ປທຈ຺ເຉໂທ. ອນາປຕ຺ຕິ ຈ ກຖາມຄ຺ໂຄ ຈ ອນາປຕ຺ຕິກຖາມຄ຺ໂຄ, ເຕສໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ອນາປຕ຺ຕິກຖາມຄ຺ຄວິນິຈ຺ຉໂຍ, ‘‘ອນາປຕ຺ຕິ ອາຣາເມ ຐິຕາ ປສ຺ສຕີ’’ຕິອາທິໂກ (ປາຈິ. ໙໘໑) ອນາປຕ຺ຕິວິນິຈ຺ຉໂຍ ຈ ອຏ຺ຐກຖາຄໂຕ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໙໘໑) ອວເສສວິນິຈ຺ຉໂຍ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອາຣາເມ ຐິຕາ’’ຕິ ເອເຕນ ອຊ຺ຌາຣາເມ ຣາຊາຄາຣາທີນິ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕານິ ປສ຺ສນ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ອຍມນາປຕ຺ຕິວາໂຣ ທສ຺ສິໂຕ. ເອເຕເນວ ອນ຺ໂຕອາຣາເມ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນຈ຺ຈາທີນິ ວິຍ ຣາຊາຄາຣາທີນິປິ ປສ຺ສິຕຸໍ ລຠຕີຕິປິ ສິທ຺ຘໍ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ‘‘ປິຓ຺ຑປາຕາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາ ມຄ຺ເຄ ໂຫນ຺ຕິ, ຕານິ ປສ຺ສຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ເກນຈິ ກຣຓີເຍນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປສ຺ສຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ. ເກນຈິ ອຸປທ຺ທຸຕາ ປວິສິຕ຺ວາ ປສ຺ສຕິ, ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ເອເຕ ອນາປຕ຺ຕິວາຣາ ສງ຺ຄຫິຕາ. ນຈ຺ຈທສ຺ສນ…ເປ… ສຫາຕິ ສມຸຏ຺ຐານາທິນາ ວິນິຈ຺ຉເຍນ ສຫ ນຈ຺ຈທສ຺ສນສິກ຺ຂາປທສທິໂສວ.

ປຐມໍ.

໒໒໘໓. ມານໂຕ ¶ ປມາຓໂຕ ອຕີຕາ ອເປຕາ ມານາຕີຕາ, ອາສນ຺ທີ, ຕໍ. ວາເຬຫິ ອຸເປໂຕ ວາຬູເປໂຕ, ປລ຺ລງ຺ໂກ, ຕໍ. ‘‘ອາສນ຺ທີ ນາມ ອຕິກ຺ກນ຺ຕປ຺ປມາຓາ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ວຈນໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ອຏ຺ຏນິຍາ ວຑ຺ຒກິຫຕ຺ຖໂຕ ອຸຈ຺ຈຕຣປາໂທ ອາຍາມຈຕຸຣສ຺ໂສ ມຎ຺ຈປີຐວິເສໂສ ອາສນ຺ທີ ນາມ ສມຈຕຸຣສ຺ສານໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕປ຺ປມາຓານມ຺ປິ ອນຸຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ. ‘‘ປລ຺ລງ຺ໂກ ນາມ ອາຫຣິເມຫິ ວາເຬຫິ ກໂຕ’’ຕິ (ປາຈິ. ໙໘໔) ວຈນໂຕ ປມາຓຍຸຕ຺ໂຕປິ ເອວຣູໂປ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອາຫຣິຕ຺ວາ ຍຖານຸຣູປຏ຺ຐາເນ ຐເປຕພ຺ພວາຬຣູປານິ ອາຫຣິມວາຬາ ນາມ, ສໍຫຣິມວາຬຣູປຍຸຕ຺ໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ມານາຕີຕໍ ອາສນ຺ທິໍ ວາ ວາຬູເປຕໍ ປລ຺ລງ຺ກໍ ວາ ເສວນ຺ຕີນໍ ອຠິນິສີທນ຺ຕີນໍ, ອຠິນິປຊ຺ຊນ຺ຕີນຎ຺ຈ ຍາສໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ສຕ຺ຖາ ປາຈິຕ຺ຕິຍາປຕ຺ຕິໍ ອາຫ.

໒໒໘໔. ຕາສໍ ນິສີທນສ຺ສາປິ ນິປຊ຺ຊນສ຺ສາປິ ປໂຍຄພາຫຸລ຺ລວເສນ ປາຈິຕ຺ຕິຍານໍ ຄຓນາ ໂຫຕິ ອິຕິ ເອວໍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ ເອວໍ ອຍໍ ຄຓນາ ອຈ຺ຈນ຺ຕຍເສນ ອນນ຺ຕປຣິວາເຣນ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ¶ ໂຍຊນາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອິຈ຺ເຈວນ຺ຕິ ນິປາຕສມຸທາໂຍ, ອິຕິ-ສທ຺ໂທ ນິທສ຺ສເນ, ເອວໍ-ສທ຺ໂທ ອິທມຕ຺ເຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

໒໒໘໕. ປາເທ ອາສນ຺ທິຍາ ເຉຕ຺ວາຕິ ອາສນ຺ທິຍາ ປາເທ ປມາຓໂຕ ອຘິກຏ຺ຐານຉິນ຺ທເນນ ເຉຕ຺ວາ. ປລ຺ລງ຺ກສ຺ສ ປາເທ ວາຬກາ ປລ຺ລງ຺ກວາຬກາ, ເຕ ຫິຕ຺ວາ ອປເນຕ຺ວາ, ອນາປຕ຺ຕີຕິ ເສວນ຺ຕີນໍ ອນາປຕ຺ຕິ.

ທຸຕິຍໍ.

໒໒໘໖-໗. ຉນ຺ນນ຺ຕິ ໂຂມາທີນໍ ຉນ຺ນໍ, ນິທ຺ຘາຣເຓ ສາມິວຈນໍ. ອຎ຺ຎຕຣໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ນິທ຺ຘາຣິຕພ຺ພນິທສ຺ສນໍ. ຫຕ຺ຖາຕິ ຫຕ຺ເຖນ, ກຣຓຕ຺ເຖ ເຈຕໍ ນິສ຺ສກ຺ກວຈນໍ. ອຎ຺ຈິຕນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖາຍາເມນ ອາກຑ຺ຒິຕໍ ¶ . ຕສ຺ມິນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ອຎ຺ຉິເຕ ສຸຕ຺ຕປ຺ປເທເສ. ຕກ຺ກມ຺ຫີຕິ ກນ຺ຕນສູຈິມ຺ຫິ. ເວຐິເຕຕິ ປລິເວຐິເຕ.

ສຸຕ຺ຕກນ຺ຕນໂຕ ສພ຺ພປຸພ຺ພປໂຍເຄສູຕິ ສຸຕ຺ຕກນ຺ຕນໂຕ ປຸພ຺ເພສຸ ກປ຺ປາສວິຈິນນາທິສພ຺ພປໂຍເຄສຸ. ຫຕ຺ຖວາຣໂຕຕິ ຫຕ຺ຖວາຣຄຓນາຍ. ຍຖາຫ ‘‘ກປ຺ປາສວິຈິນນໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພປຸພ຺ພປໂຍເຄສຸ ຫຕ຺ຖວາຣຄຓນາຍ ທຸກ຺ກຏ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໙໘໘).

໒໒໘໘. ກນ຺ຕິຕໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຐມເມວ ກນ຺ຕິຕໍ ທສິກສຸຕ຺ຕາທິໍ. ປຸນ ກນ຺ຕນ຺ຕິຍາຕິ ໂກຏິຍາ ໂກຏິໍ ສງ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ປຸນ ກນ຺ຕນ຺ຕິຍາ.

ຕຕິຍໍ.

໒໒໘໙. ຕຓ຺ຑຸລານໍ ໂກຏ຺ຏນໍ ຕຸ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຄິຫີນໍ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ຕິຍາ ສພ຺ພປຸພ຺ພປໂຍເຄສຸ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

໒໒໙໐. ຍາຄຸອາທິສຸ ນິປ຺ຜາເທຕພ຺ເພສຸ ຕທາຘາຣານິ ຠາຊນານິ ຄເຓຕ຺ວາວ ປາຈິຕ຺ຕິໍ ປຣິທີປເຍ, ຂຊ຺ຊກາທີສຸ ຣູປານໍ ຄຓນາຍ ປາຈິຕ຺ຕິໍ ປຣິທີປເຍຕິ ໂຍຊນາ. ຍາຄຸອາທິສູຕິ ເອຕ຺ຖ ¶ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ຠຕ຺ຕສູປາທີນໍ ສງ຺ຄໂຫ. ຂຊ຺ຊກາທີສູຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ມຈ຺ຉມໍສາທິອຸຕ຺ຕຣິຠງ຺ຄານໍ ສງ຺ຄໂຫ.

໒໒໙໑. ‘‘ສເຈປິ ມາຕາປິຕໂຣ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຍໍກິຎ຺ຈິ ພີຊນິໍ ວາ ສມ຺ມຊ຺ຊນິທຓ຺ຑໍ ວາ ກາຣາເປຕ຺ວາ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກຣຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາວ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປຈິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຄຕໍ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ສເຈ’’ຕິອາທິ. ສເຈຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ມາຕາປິຕໂຣ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ ເສໂສ. ອຕ຺ຕໂນ ເອວມາຄຕານໍ ມາຕາປິຕູນມ຺ປິ ¶ ກິຎ຺ຈິ ກມ຺ມໍ ອກາເຣຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ໂຍຊນາ. ອປິ-ສທ຺ໂທ ສມ຺ຠາວເນ, ເຕນ ອຎ຺ເຎສໍ ກຖາເຍວ ນຕ຺ຖີຕິ ທີເປຕິ.

໒໒໙໒-໓. ສງ຺ຆສ຺ສ ຍາຄຸປາເນ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ສງ຺ຆຠຕ຺ເຕປີ’’ຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຕ຺ຕໂນ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກຣສ຺ສ ວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຍຖາຫ ‘‘ຍາຄຸປາເນຕິ ມນຸສ຺ເສຫິ ສງ຺ຆສ຺ສຕ຺ຖາຍ ກຣິຍມາເນ ຍາຄຸປາເນ ວາ ສງ຺ຆຠຕ຺ເຕ ວາ ເຕສໍ ສຫາຍິກຠາເວນ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປຈນ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕິ. ເຈຕິຍປູຊາຍ ສຫາຍິກາ ຫຸຕ຺ວາ ຄນ຺ຘມາລາທີນິ ປູເຊຕິ, ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໙໙໓).

ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໒໒໙໔. ‘‘ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ‘ເອຫາຍ຺ເຍ ອິມໍ ອຘິກຣຓໍ ວູປສເມຫີ’ຕິ ວຸຈ຺ຈມານາ ‘ສາຘູ’ຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ສາ ປຈ຺ຉາ ອນນ຺ຕຣາຍິກິນີ ເນວ ວູປສເມຍ຺ຍ ນ ວູປສມາຍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ກເຣຍ຺ຍ, ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ໙໙໕) ສິກ຺ຂາປທສ຺ສ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ປາຈິຕ຺ຕິ ຘຸຣນິກ຺ເຂເປ’’ຕິອາທິ. ຘຸຣນິກ຺ເຂເປຕິ ນ ທານິ ຕໍ ວູປສເມສ຺ສາມິ, ອຎ຺ຎາຫິ ວາ ນ ວູປສມາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ຘຸຣສ຺ສ ອຸສ຺ສາຫສ຺ສ ນິກ຺ເຂເປ ປາຈິຕ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຈີວຣສິພ຺ພເນ ຍຖາ ປຎ຺ຈາຫປຣິຫາໂຣ ລພ຺ຠຕິ, ອິຘ ປນ ຕຖາ ເອກາຫມ຺ປິ ປຣິຫາໂຣ ນ ລພ຺ຠຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໒໙໕. ເສສນ຺ຕິ ‘‘ຘຸຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ວິນິຈ຺ຉິນນ຺ຕີ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາວ ວິນິຈ຺ຉິນາຕີ’’ຕິອາທິກໍ ວິນິຈ຺ຉຍຊາຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຈີວຣສິພ຺ພເນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

ປຎ຺ຈມໍ.

໒໒໙໖-໗. ຍາ ¶ ¶ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ຄິຫີນໍ ວາ ສຫຘມ຺ມິເກ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎສໍ ປຣິພ຺ພາຊກປຣິພ຺ພາຊິການໍ ວາ ທນ຺ຕໂປໂນທກໍ ວິນາ ອຎ຺ຎໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອຊ຺ໂຌຫຣຓີຍໍ ຂາທນີຍໍ, ໂຠຊນີຍໍ ວາ ກາເຍນ ວາ ກາຍປຏິພທ຺ເຘນ ວາ ນິສ຺ສຄ຺ຄິເຍນ ວາ ທທາຕິ, ຕສ຺ສາ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໒໙໘-໙. ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທ ມຸນິນາ ທນ຺ຕກຏ຺ໂຐທເກ ທຸກ຺ກຏໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ກາຍາທີຫິ ສຍໍ ນ ເທຕິ ອຎ຺ເຎນ ທາເປຕິ, ຕສ຺ສາ ຈ ກາຍາທີຫິ ອທຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິຍາປິ ຍາ ພາຫິຣເລປໍ ວາ ເທຕິ, ຕສ຺ສາປິ ອຸມ຺ມຕ຺ຕິກາຍ ຈ ນ ໂທໂສ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ.

ຉຏ຺ຐໍ.

໒໓໐໐-໑. ອາວສຖຈີວຣນ຺ຕິ ‘‘ອຸຕຸນິໂຍ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕູ’’ຕິ ທິນ຺ນໍ ຈີວຣໍ. ຍາ ຠິກ຺ຂຸນີ ຍໍ ‘‘ອາວສຖຈີວຣ’’ນ຺ຕິ ນິຍມິຕໍ ຈີວຣໍ, ຕໍ ຈຕຸຕ຺ເຖ ທິວເສ ໂຘວິຕ຺ວາ ອນ຺ຕມໂສ ອຸຕຸນິຍາ ສາມເຓຣາຍ ວາ ອທຕ຺ວາ ສເຈ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ຕສ຺ສາ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ຕິກປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ສິຍາຕິ ‘‘ອນິສ຺ສຊ຺ຊິເຕ ອນິສ຺ສຊ຺ຊິຕສຎ຺ຎາ…ເປ… ເວມຕິກາ…ເປ… ນິສ຺ສຊ຺ຊິຕສຎ຺ຎາ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍສ຺ສາ’’ຕິ (ປາຈິ. ໑໐໐໖) ວຸຕ຺ຕໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໓໐໒-໓. ຕສ຺ມິໍ ຈີວເຣ ນິສ຺ສຊ຺ຊິເຕ ອນິສ຺ສຊ຺ຊິຕສຎ຺ຎາຍ ວາ ເວມຕິກາຍ ວາ ຕສ຺ສາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ທ຺ວິກທຸກ຺ກຏໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ອຎ຺ຎາສໍ ອຸຕຸນີນໍ ອຠາເວ ອທຕ຺ວາປິ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕິ. ປຸນ ປຣິຍເຍຕິ ປຸນ ອຸຕຸນິວາເຣ ຍຖາກາລໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕິ. ອຈ຺ຉິນ຺ນຈີວຣາທີນຎ຺ຈ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ປຣິຍເຍຕິ ຄາຖາພນ຺ຘວເສນ ຣສ຺ສຕ຺ຕໍ ¶ . ອຈ຺ຉິນ຺ນຈີວຣາທີນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ນຏ຺ຐຈີວຣາທີນໍ ສງ຺ຄໂຫ. ອາປທາສຸປີຕິ ມຫຄ຺ຆຈີວຣໍ ສຣີຣໂຕ ໂມເຈຕ຺ວາ ສຸປ຺ປຏິສາມິຕມ຺ປິ ໂຈຣາ ຫຣນ຺ຕິ, ເອວຣູປາສຸ ອາປທາສຸ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ.

ສຕ຺ຕມໍ.

໒໓໐໔. ສກວາຏກໍ ¶ ວິຫາຣນ຺ຕິ ກວາຏພນ຺ຘວິຫາຣໍ, ທ຺ວາຣກວາຏຍຸຕ຺ຕໍ ສຸຄຸຕ຺ຕເສນາສນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຣກ຺ຂນຕ຺ຖາຍ ອທຕ຺ວາຕິ ‘‘ອິມໍ ຊຄ຺ເຄຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ເອວໍ ອນາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ.

໒໓໐໕-໖. ‘‘ໂຫຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ຕສ຺ສາ, ຈາຣິກໍ ປກ຺ກມນ຺ຕິຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕເມວ ປກາເສຕຸມາຫ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ຄາມໂຕ’’ຕິອາທິ. ອຕ຺ຕໂນ ຄາມໂຕຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວສນກຄາມໂຕ. ຕຖາ ອິຕຣສ຺ສາຕິ ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ປຣິກ຺ເຂປໍ ອຸປຈາຣໍ. ຕນ຺ຕິອາທິປທຕ຺ຕເຍ ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ອຸປໂຍຄວຈນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ປຣິກ຺ເຂເປ ປຐເມນ ປເທນ ສມຕິກ຺ກນ຺ເຕ ທຸກ຺ກຏໍ, ຕຖາ ອິຕຣສ຺ສ ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ອຸປຈາເຣ ອຕິກ຺ກນ຺ເຕ ທຸກ຺ກຏໍ. ທຸຕິເຍນ ປເທນ ປຣິກ຺ເຂເປ, ອຸປຈາເຣ ສມຕິກ຺ກນ຺ຕມຕ຺ເຕ ປາຈິຕ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໓໐໗. ອກວາຏພນ຺ຘນສ຺ມິໍ ກວາຏພນ຺ຘຣຫິເຕ ວິຫາເຣ ຕຖາ ອນິສ຺ສຊ຺ຊນ຺ຕິຍາ ທຸກ຺ກຏໍ ປຣິທີປິຕໍ. ຊຄ຺ຄິກໍ ອລຠນ຺ຕິຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ປຣິເຍສິຕ຺ວາ’’ຕິ ເສໂສ. ຊຄ຺ຄິກນ຺ຕິ ວິຫາຣປຏິຊຄ຺ຄິກໍ.

໒໓໐໘. ອາປທາສູຕິ ຣຏ຺ເຐ ຠິຊ຺ຊນ຺ເຕ ອາວາເສ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເອວຣູປາສຸ ອາປທາສຸ. ຄິລານາຍາຕິ ວຈີເຠທໍ ກາຕຸໍ ອສມຕ຺ຖາຍາຕິ.

ອຏ຺ຐມໍ.

໒໓໐໙-໑໐. ຫຕ຺ຖີ ¶ ຈ ອສ຺ໂສ ຈ ຣໂຖ ຈ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສຣຖາ, ເຕ ອາທິ ເຍສໍ ເຕ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສຣຖາທໂຍ, ເຕຫິ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ຘນຸ ຖຣູຕິ ປທທ຺ວຍໍ ຄຫິຕໍ. ສໍຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຍຖາວຸຕ຺ເຕຫິ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສາທິປເທຫິ ສໍໂຍຊິຕໍ, ‘‘ຫຕ຺ຖີນໍ ສິປ຺ປໍ ຫຕ຺ຖິສິປ຺ປ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ກຕສມາສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ, ‘‘ຫຕ຺ຖິສິປ຺ປໍ ອສ຺ສສິປ຺ປໍ ຣຖສິປ຺ປໍ ຘນຸສິປ຺ປໍ ຖຣຸສິປ຺ປ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ສິປ຺ປນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຫຕ຺ຖິສິກ຺ຂາທິສິປ຺ປໍ ສນ຺ທີປໂກ ຄນ຺ໂຖ ວຈ຺ຈວາຈການໍ ອເຠໂທປຈາເຣນ ເອວໍ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ເຕເນວ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ປທາທີນໍ ວເສນິຘາ’’ຕິ. ປຣູປຆາຕກໍ ມນ຺ຕາຄທໂຍຄປ຺ປເຠທກໍ ກິຎ຺ຈີຕິ ປເຣສໍ ອນ຺ຕຣາຍກຣໍ ຂິລນວສີກຣຓໂສສາປນາທິເຠທໍ ອາຖພ຺ພຓມນ຺ຕຎ຺ຈ ວິສໂຍຄາທິປ຺ປເຠທກຎ຺ຈ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ສິປ຺ປນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອຕ຺ຖ ¶ ຈ ຂິລນມນ຺ໂຕ ນາມ ທາຣຸສາຣຂິລໍ ມນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຖວິຍໍ ປເວເສຕ຺ວາ ມາຣຓມນ຺ໂຕ. ວສີກຣຓມນ຺ໂຕ ນາມ ປຣໍ ອຕ຺ຕໂນ ວເສ ວຕ຺ຕາປນກມນ຺ໂຕ. ໂສສາປນກມນ຺ໂຕ ນາມ ປຣສຣີຣໍ ຣສາທິຘາຕຸກ຺ຂເຍນ ສຸກ຺ຂຠາວໍ ປາປນກມນ຺ໂຕ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ວິເທສ຺ສນາທິມນ຺ຕານໍ ສງ຺ຄໂຫ. ວິເທສ຺ສນໍ ນາມ ມິຕ຺ຕານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ເວຣິຠາວາປາທນໍ. ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ຍາ ຠິກ຺ຂຸນີ ຫຕ຺ຖິ…ເປ… ກິຎ຺ຈິ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ສນ຺ຕິເກ ປທາທີນໍ ວເສນ ປຣິຍາປຸເຓຍ຺ຍ ອຘີເຍຍ຺ຍ ເຈ, ຕສ຺ສາ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໓໑໑. ເລເຂຕິ ລິຂິຕສິປ຺ເປ. ຘາຣຓາຍ ຈາຕິ ຘາຣຓສຕ຺ເຖ, ຍສ຺ມິໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕາ ພຫູນິປິ ຄນ຺ຖານິ ຘາເຣນ຺ຕິ. ຄຸຕ຺ຕິຍາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ປເຣສໍ ວາ ຄຸຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ. ປຣິຕ຺ເຕສຸ ຈ ສພ຺ເພສູຕິ ຍກ຺ຂປຣິຕ຺ຕໂຈຣວາຬາທິສພ຺ເພສຸ ປຣິຕ຺ເຕສຸ ຈ.

ນວມໍ.

໒໓໑໒. ທສເມຕິ ¶ ‘‘ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ຕິຣຈ຺ຉານວິຊ຺ຊໍ ວາເຈຍ຺ຍ, ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ໑໐໑໘) ສມຸທ຺ທິຏ຺ເຐ ທສມສິກ຺ຂາປເທ. ອິທໍ ທສມສິກ຺ຂາປທໍ.

ທສມໍ.

ຈິຕ຺ຕາຄາຣວຄ຺ໂຄ ປຎ຺ຈໂມ.

໒໓໑໓. ສຠິກ຺ຂຸກໍ ອາຣາມນ຺ຕິ ຍຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂູ ຣຸກ຺ຂມູເລປິ ວສນ຺ຕິ, ຕໍ ປເທສໍ. ຊານິຕ຺ວາຕິ ‘‘ສຠິກ຺ຂຸກ’’ນ຺ຕິ ຊານິຕ຺ວາ. ຍໍ ກິຎ຺ຈີຕິ ຠິກ຺ຂຸໍ ວາ ສາມເຓຣໍ ວາ ອາຣາມິກໍ ວາ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ.

໒໓໑໔-໕. ‘‘ສຠິກ຺ຂຸໂກ ນາມ ອາຣາໂມ ຍຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂູ ຣຸກ຺ຂມູເລປິ ວສນ຺ຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ໑໐໒໕) ວຈນໂຕ ອາຫ ‘‘ສເຈ ອນ຺ຕມໂສ’’ຕິອາທິ. ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ອນ຺ຕມໂສ ຣຸກ຺ຂມູລສ຺ສປິ ອນາປຸຈ຺ຉາ ສເຈ ປຣິກ຺ເຂປໍ ອຕິກ຺ກາເມຕິ, ຕສ຺ສາ ປຐເມ ປາເທ ທຸກ຺ກຏໍ, ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ເຕ ຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ອຸປຈາໂຣກ຺ກເມ ວາປິ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ທຸກ຺ກຏໍ, ທຸຕິເຍ ປາເທ ອຕິກ຺ກາມິເຕ ປາຈິຕ຺ຕິ ສິຍາຕິ ໂຍຊນາ.

໒໓໑໖. ອຠິກ຺ຂຸເກ ¶ ອາຣາເມ ສຠິກ຺ຂູຕິ ສຎ຺ຎາຍ ອຸໂຠສຸປິ ສຠິກ຺ຂຸກາຠິກ຺ຂຸເກສຸ ອາຣາເມສຸ ຊາຕກງ຺ຂາຍ ສຎ຺ຊາຕວິຈິກິຈ຺ຉາຍ, ເວມຕິກາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏໍ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໓໑໗. ສີສານຸໂລກິກາ ຍາ ຠິກ຺ຂຸນີ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສາ ຈ ອນາປຕ຺ຕິ ປກາສິຕາຕິ ໂຍຊນາ. ເອວມຸປຣິປິ. ຕາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຍຕ຺ຖ ສນ຺ນິປຕິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕາສໍ ສນ຺ຕິກໍ ‘‘ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ຄຈ຺ຉຕິ. ຍຖາຫ ‘‘ຍຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ປຐມຕຣໍ ¶ ປວິສິຕ຺ວາ ສຊ຺ຌາຍໍ ວາ ເຈຕິຍວນ຺ທນາທີນິ ວາ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕາສໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉາມີຕິ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໑໐໒໗).

໒໓໑໘. ‘‘ສນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອນາປຸຈ຺ຉາ’’ຕິ ວຈເນເນວ ອຠິກ຺ຂຸກໍ ອາຣາມໍ ກິຎ຺ຈິ ອນາປຸຈ຺ຉາ ປວິສນ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ທີປິຕໍ ໂຫຕິ. ອາຣາມມຊ຺ຌໂຕ ວາ ມຄ຺ໂຄ ໂຫຕິ, ເຕນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາປິ. ອາປທາສູຕິ ເຍນ ເກນຈິ ອຸປທ຺ທຸຕາ ໂຫຕິ, ເອວຣູປາສຸ ອາປທາສຸ ປວິສນ຺ຕິຍາ.

ປຐມໍ.

໒໓໒໐. ອກ຺ໂກເສຍ຺ຍາຕິ ທສນ຺ນໍ ອກ຺ໂກສວຕ຺ຖູນໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ສມ຺ມຸຂາ, ປຣມ຺ມຸຂາ ວາ ອກ຺ໂກເສຍ຺ຍ ວາ. ປຣິຠາເສຍ຺ຍ ວາຕິ ຠຍ’ມສ຺ສ ອຸປທໍເສຍ຺ຍ ວາ. ຕິກປາຈິຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ‘‘ອຸປສມ຺ປນ຺ເນ ອຸປສມ຺ປນ຺ນສຎ຺ຎາ…ເປ… ເວມຕິກາ…ເປ… ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສຎ຺ຎາ ອກ຺ໂກສຕິ ວາ ປຣິຠາສຕິ ວາ, ອາປຕ຺ຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍສ຺ສາ’’ຕິ (ປາຈິ. ໑໐໓໑) ຕິກປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເສເສຕິ ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນ. ຕິກທຸກ຺ກຏໍ ຕສ຺ສາ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໓໒໑. ‘‘ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ’’ຕິອາທີສຸ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ‘‘ອຠິສເປຍ຺ຍາ’’ຕິ (ປາຈິ. ໘໗໕) ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປເທ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ທຸຕິຍໍ.

໒໓໒໒-໓. ສງ຺ຆນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆໍ. ປຣິຠາເສຍ຺ຍາຕິ ‘‘ພາລາ ເອຕາ, ອພ຺ຍຕ຺ຕາ ເອຕາ, ເນຕາ ຊານນ຺ຕິ ກມ຺ມໍ ວາ ກມ຺ມໂທສໍ ວາ ກມ຺ມວິປຕ຺ຕິໍ ວາ ກມ຺ມສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ວາ’’ຕິ (ປາຈິ. ໑໐໓໕) ອາຄຕນເຍນ ¶ ປຣິຠາເສຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕຣາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ກຣຓວຈນໍ. ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ວາ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ¶ ວາ ຕເຖວ ອິຕຣໍ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນໍ ວາ ປຣິຠາສນ຺ຕິຍາ ຕສ຺ສາ ທຸກ຺ກຏໍ ປຣິທີປິຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

ຕຕິຍໍ.

໒໓໒໔-໖. ຍາ ນິມນ຺ຕນປວາຣຓາ ອຸໂຠປິ ຄຓໂຠຊນສິກ຺ຂາປເທ (ປາຈິ. ໒໑໗-໒໑໙), ປວາຣຓສິກ຺ຂາປເທ (ປາຈິ. ໒໓໘-໒໓໙) ຈ ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂຓາ, ຕາຫິ ອຸໂຠຫິ ນິມນ຺ຕນປວາຣຓາຫິ ຍາ ຈ ຠິກ຺ຂຸນີ ສເຈ ນິມນ຺ຕິຕາປິ ວາ ປວາຣິຕາປິ ວາ ຠເວຍ຺ຍ, ສາ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ຍາຄຸຎ຺ຈ ຍາມກາລິກາທິກາລິກຕ຺ຕຍຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອາມິສໍ ຍາວກາລິກໍ ອຊ຺ໂຌຫຣຓຕ຺ຖາຍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ເຈ, ຕສ຺ສາ ຄຫເຓ ທຸກ຺ກຏໍ ສິຍາ, ອຊ຺ໂຌຫາຣວເສນ ເອຕ຺ຖ ອິມສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທ ປາຈິຕ຺ຕິ ປຣິທີປິຕາຕິ ໂຍຊນາ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ນິມນ຺ຕິຕາ ນາມ ‘‘ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂຠຊນານໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ໂຠຊເນນ ນິມນ຺ຕິຕາ’’ຕິ ຄຓໂຠຊນສິກ຺ຂາປເທ ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂຓາ. ປວາຣຓາ ຈ ‘‘ປວາຣິໂຕ ນາມ ອສນໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ໂຠຊນໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຫຕ຺ຖປາເສ ຐິໂຕ ອຠິຫຣຕິ, ປຏິກ຺ເຂໂປ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ປວາຣຓສິກ຺ຂາປເທ ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂຓາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໒໓໒໗. ກາລິການິ ຈ ຕີເຓວາຕິ ຍາມກາລິກາທີນິ ຕີຓິ ກາລິການິ ເອວ.

໒໓໒໘-໙. ນິມນ຺ຕິຕປວາຣິຕານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສາຘາຣຓາປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອນາປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ນິມນ຺ຕິຕາ’’ຕິອາທິ. ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ນິມນ຺ຕິຕາ ອປ຺ປວາຣິຕາ ສເຈ ຍາຄຸໍ ປິວຕິ, ວຏ຺ຏຕິ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາມິກສ຺ສາຕິ ເຍນ ນິມນ຺ຕິຕາ, ຕສ຺ສ ນິມນ຺ຕນສາມິກສ຺ເສວ. ອຎ຺ຎໂຠຊນນ຺ຕິ ¶ ເຍນ ນິມນ຺ຕິຕາ, ຕໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ໂຠຊນໍ. ສເຈ ສາ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ຕຖາ ວຏ຺ຏຕີຕິ ໂຍຊນາ.

ກາລິການິ ຈ ຕີເຓວາຕິ ຍາມກາລິກາທີນິ ຕີຓິ ກາລິກາເນວ. ປຈ຺ຈເຍ ສຕີຕິ ປິປາສາທິປຈ຺ຈເຍ ສຕິ.

໒໓໓໐. ອິມສ຺ສ ¶ ສິກ຺ຂາປທສ຺ສ ອິທໍ ສມຸຏ຺ຐານໍ ອທ຺ຘາເນນ ຕຸລ຺ຍນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ປວາຣິຕາຍ, ອປ຺ປວາຣິຕາຍ ວາ ນິມນ຺ຕິຕາຍ ວເສນ ກິຣິຍາກິຣິຍຕໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ນິມນ຺ຕິຕາ’’ຕິອາທິ. ນິມນ຺ຕິຕາ ປນ ສາມິກໍ ອນາປຸຈ຺ຉາ ຠຸຎ຺ຊຕິ ເຈ, ຕສ຺ສາ ວເສນ ອິທໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ກິຣິຍາກິຣິຍໍ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຖ ຠຸຎ຺ຊນໍ ກ຺ຣິຍໍ. ສາມິກສ຺ສ ອນາປຸຈ຺ຉນໍ ອກ຺ຣິຍໍ.

໒໓໓໑. ‘‘ກປ຺ປິຍໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ’’ຕິອາທິໍ ປວາຣິຕເມວ ສນ຺ຘາຍາຫ. ຍາ ຍທິ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສາ ຈ ປາຈິຕ຺ຕິ ສິຍາ ກິຣິຍໂຕ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ສິຍາຕິ ອວສ຺ສໍ. ປວາຣຓສິກ຺ຂາປເທ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ກປ຺ປິຍໍ ກາເຣຕ຺ວາ ວາ ອກາຣາເປຕ຺ວາ ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິຍາ ຕສ຺ສາ ປຣິໂຠເຄເນວ ອິມິນາ ສິກ຺ຂາປເທນ ອວສ຺ສໍ ອາປຕ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໒໓໓໒. ‘‘ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ກຸລມຈ຺ຉຣິນີ ອສ຺ສ, ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ໑໐໔໓) ອິມສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນີນ’’ນ຺ຕິອາທິ. ກຸລສນ຺ຕິເກ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອວຓ຺ຓໍ ວທນ຺ຕິຍາ ປາຈິຕ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ກຸລສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ທຸສ຺ສີລາ ປາປຘມ຺ມາ’’ຕິ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສນ຺ຕິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຸລສ຺ສາວຓ຺ຓນໍ ວາປີຕິ ‘‘ຕໍ ກຸລໍ ອສ຺ສທ຺ຘໍ ອປ຺ປສນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ສນ຺ຕິເກ ກຸລສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ອຄຸຓໍ ວທນ຺ຕິຍາ ປາຈິຕ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໒໓໓໓. ສນ຺ຕໍ ¶ ຠາສນ຺ຕິຍາ ໂທສນ຺ຕິ ອມຈ຺ຉຣາຍິຕ຺ວາ ກຸລສ຺ສ ວາ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ວາ ສນ຺ຕໍ ໂທສໍ ອາທີນວໍ ກເຖນ຺ຕິຍາ.

ປຎ຺ຈມໍ.

໒໓໓໔-໕. ໂອວາທທາຍໂກຕິ ອຏ຺ຐຫິ ຄຣຸຘມ຺ເມຫິ ໂອວາທໍ ເທນ຺ໂຕ. ວສ຺ສໍ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາຕິ ວສ຺ສໍ ວສນ຺ຕິຍາ.

໒໓໓໖. ຠິກ຺ຂູຕິ ໂອວາທທາຍກາ ຠິກ຺ຂູ.

ຉຏ຺ຐໍ.

໒໓໓໘. ຍາ ¶ ສາ ຠິກ຺ຂຸນີ ວສ຺ສໍ ວຸຕ຺ຖາ ປຸຣິມໍ ວາ ປຈ຺ຉິມໍ ວາ ເຕມາສໍ ວຸຕ຺ຖາ ຕໂຕ ອນນ຺ຕຣໍ ອຸຠໂຕສງ຺ເຆ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ເຆ ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ຈ ‘‘ນາຫໍ ປວາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ຘຸຣໍ ນິກ຺ຂິປຕິ ເຈຕິ ໂຍຊນາ.

ສຕ຺ຕມໍ.

໒໓໔໑. ໂອວາທາທີນມຕ຺ຖາຍາຕິ ອຏ຺ຐຄຣຸຘມ຺ມສ຺ສວນາທີນມຕ຺ຖາຍ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ອຸໂປສຖປຸຈ຺ຉນປວາຣຓານໍ ຄຫຓໍ.

໒໓໔໒. ໂອວາທາທີນມຕ຺ຖາຍ ອຄມເນນ ອກ຺ຣິຍໍ. ກາຍິກນ຺ຕິ ກາຍກມ຺ມໍ.

ອຏ຺ຐມໍ.

໒໓໔໓. ‘‘ອນ຺ວທ຺ຘມາສໍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໂຕ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ປຈ຺ຈາສີສິຕພ຺ພາ ອຸໂປສຖປຸຈ຺ຉນຎ຺ຈ ໂອວາທູປສງ຺ກມນຎ຺ຈ, ຕໍ ອຕິກ຺ກາເມນ຺ຕິຍາ ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ໑໐໕໙) ອິມສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ນ ຍາຈິສ຺ສາມີ’’ຕິອາທິ. ຕໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ.

ນວມໍ.

໒໓໔໖-໗. ປສາໂຂ ¶ ນາມ ນາຠິຍາ ເຫຏ຺ຐາ, ຊາຓຸມຓ຺ຑລານໍ ອຸປຣິ ປເທໂສ. ຕຖາ ຫິ ຍສ຺ມາ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ສາຂາ ວິຍ ອຸໂຠ ອູຣູ ປຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຄຕາ, ຕສ຺ມາ ໂສ ປສາໂຂຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມິໍ ປສາເຂ. ສຎ຺ຊາຕນ຺ຕິ ອຸຏ຺ຐິຕໍ. ຄຓ຺ຑນ຺ຕິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຄຓ຺ຑໍ. ຣຸຘິຕນ຺ຕິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວຓໍ. ສງ຺ຆໍ ວາຕິ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆໍ ວາ. ຄຓໍ ວາຕິ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ວາ. ເອເກນາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ປຸຣິເສນາ’’ຕິ ເສໂສ, ສຫຕ຺ເຖ ອິທໍ ກຣຓວຈນໍ. ຍຖາຫ ‘‘ປຸຣິເສນ ສທ຺ຘິໍ ເອເກເນກາ’’ຕິ. ປຸຣິໂສຕິ ຈ ມນຸສ຺ສປຸຣິໂສວ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ໂຘວາຕິ ເອຕ຺ຖ ອາທິ-ອຕ຺ເຖ ວຕ຺ຕມາເນນ ອິຕິ-ສທ຺ເທນ ‘‘ອາລິມ຺ປາເປຍ຺ຍ ວາ ພນ຺ຘາເປຍ຺ຍ ວາ ໂມຈາເປຍ຺ຍ ວາ’’ຕິ (ປາຈິ. ໑໐໖໓) ສິກ຺ຂາປທາຄຕານໍ ອິຕເຣສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫນໂຕ ‘‘ອາລິມ຺ປ ¶ ພນ຺ຘ ໂມເຈຫີ’’ຕິ ອາຓຕ຺ຕິຕ຺ຕຍໍ ສງ຺ຄຫິຕໍ. ເຕເນວ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ທຸກ຺ກຏານິຈ຺ຉ ປາຈິຕ຺ຕິໂຍ ຉ ຈາ’’ຕິ.

ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ປສາເຂ ຊາຕໍ ຄຓ຺ຑໍ ວາ ຣຸຘິຕໍ ວາ ສງ຺ຆໍ ວາ ຄຓໍ ວາ ອນາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເອເກນ ປຸຣິເສນ ເອກິກາ ‘‘ຠິນ຺ທ ຜາເລຫິ ໂຘວ ອາລິມ຺ປ ພນ຺ຘ ໂມເຈຫີ’’ຕິ ສພ຺ພານິ ກາຕພ຺ພານິ ອາຓາເປຕິ, ຕສ຺ສາ ຉ ທຸກ຺ກຏານິ, ກເຕສຸ ຠິນ຺ທນາທີສຸ ຉສຸ ກິຈ຺ເຈສຸ ຕສ຺ສາ ຉ ປາຈິຕ຺ຕິໂຍ ໂຫນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໓໔໘-໙. ເອຕ຺ຖາຕິ ຄຓ຺ເຑ ວາ ວເຓ ວາ. ‘‘ຍໍ ກາຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ຕ຺ວໍ ກໂຣຫິ’’ອິຕິ ສເຈ ເອວໍ ຍາ ອາຓາເປຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຕສ຺ສາ ເອກາຍ ອາຓາປນວາຈາຍ ຉ ທຸກ຺ກຏານິ ຈ ປາຈິຕ຺ຕິຍຈ຺ຉກ຺ກຎ຺ເຈຕິ ທ຺ວາທສາປຕ຺ຕິໂຍ ສິຍຸນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

໒໓໕໑. ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ¶ ວາຕິ ສງ຺ຆໍ ວາ ຄຓໍ ວາ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ. ທຸຕິຍນ຺ຕິ ທຸຕິຍິກໍ. ວິຎ຺ຎຸໍ ທຸຕິຍໍ ຄເຫຕ຺ວາປິ ວາຕິ ໂຍຊນາ.

ທສມໍ.

ອາຣາມວຄ຺ໂຄ ຉຏ຺ໂຐ.

໒໓໕໓. ‘‘ຄຓປຣິເຍສນາທິສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ຉນ຺ທານຸຣກ຺ຂນຕ຺ຖໍ ນິຄ຺ຄຫິຕາຄໂມ. ຄພ຺ຠິນິນ຺ຕິ ອາປນ຺ນສຕ຺ຕໍ, ກຸຈ຺ຉິປວິຏ຺ຐສຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕິຍາຕິ ອຸປສມ຺ປາເທນ຺ຕິຍາ. ກມ຺ມວາຈາຫີຕິ ທ຺ວີຫິ ກມ຺ມວາຈາຫິ.

໒໓໕໔-໕. ກມ຺ມວາຈາຍ ໂອສາເນຕິ ຕຕິຍກມ຺ມວາຈາຍ ປຣິໂຍສາເນ, ຍ຺ຍກາຣປ຺ປຕ຺ເຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຄພ຺ຠິນິສຎ຺ຎາຍ ນ ຈ ຄພ຺ຠິນິຍາຕິ ອຄພ຺ຠິນິຍາ ຄພ຺ຠິນິສຎ຺ຎາຍ ຈ. ອຸໂຠ ສຎ຺ຊາຕກງ຺ຂາຍາຕິ ອຸໂຠສຸ ສມຸປ຺ປນ຺ນສໍສຍາຍ, ຄພ຺ຠິນິຍາ, ອຄພ຺ຠິນິຍາ ຈ ເວມຕິກາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຄາຖາພນ຺ຘວເສເນຕ຺ຖ ສຸ-ສທ຺ທໂລໂປ. ຕຖາ ວຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕິຍາ ອຸປຊ຺ຌາຍາຍ ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏໍ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ອາຈຣິນິຍາ ຕສ຺ສາຕິ ອຸປຊ຺ຌາຍາ ຄພ຺ຠິນິໍ ວຸຏ຺ຐາເປຕິ, ຕສ຺ສາ ກມ຺ມວາຈໍ ສາເວນ຺ຕິຍາ ¶ ອາຈຣິນິຍາ ຈ. ຄຓສ຺ສາຕິ ອຸປຊ຺ຌາຍາຈຣິນີຫິ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸນິຄຓສ຺ສ ຈ. ຕຖາ ທຸກ຺ກຏໍ ທີປິຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

໒໓໕໖. ‘‘ທ຺ວີສຸ ອຄພ຺ຠິນິສຎ຺ຎາຍາ’’ຕິ ປທຈ຺ເຉໂທ. ທ຺ວີສູຕິ ຄພ຺ຠິນິຍາ, ອຄພ຺ຠິນິຍາ ຈ.

ປຐມໍ.

໒໓໕໗. ທຸຕິເຍຕິ ‘‘ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ປາຍນ຺ຕິໍ ວຸຏ຺ຐາເປຍ຺ຍ, ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ໑໐໗໓) ສິກ຺ຂາປເທ. ອິມສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທ ປາຍນ຺ຕີ ¶ ນາມ ມາຕາ ວາ ໂຫຕິ ຘາຕິ ວາຕິ ອຍໍ ວິເສໂສ.

ທຸຕິຍໍ.

໒໓໕໘. ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ທ຺ເວ ວສ຺ສານິ ຉສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອສິກ຺ຂິຕສິກ຺ຂໍ ສິກ຺ຂມານໍ ສເຈ ວຸຏ຺ຐາເປຍ຺ຍ, ປາຈິຕ຺ຕິ ສິຍາຕິ ໂຍຊນາ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ເວ ວສ຺ສານີຕິ ປວາຣຓວເສນ ທ຺ເວ ສໍວຈ຺ຉຣານິ. ຉສຸ ຘມ຺ເມສູຕິ ປາຓາຕິປາຕາເວຣມຓິອາທີສຸ ວິກາລໂຠຊນາເວຣມຓິປຣິໂຍສາເນສຸ ຉສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ອສິກ຺ຂິຕສິກ຺ຂນ຺ຕິ ‘‘ປາຓາຕິປາຕາເວຣມຓິໍ ທ຺ເວ ວສ຺ສານິ ອວີຕິກ຺ກມ຺ມ ສມາທານໍ ສມາທິຍາມີ’’ຕິອາທິນາ (ປາຈິ. ໑໐໗໙) ນເຍນ ອນາທິນ຺ນສິກ຺ຂາປທໍ ວາ ເອວໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາປິ ກຸປິຕສິກ຺ຂໍ ວາ. ສິກ຺ຂມານໍ ເຕສຸ ຉສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສິກ຺ຂນໂຕ ວາ ເຕ ວາ ສິກ຺ຂາສງ຺ຂາເຕ ຘມ຺ເມ ມານນໂຕ ເອວໍ ລທ຺ຘນາມໍ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນໍ. ວຸຏ຺ຐາເປຍ຺ຍາຕິ ອຸປສມ຺ປາເທຍ຺ຍ. ອາປຕ຺ຕິ ສິຍາຕິ ປຐມສິກ຺ຂາປເທ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ກມ຺ມວາຈາປຣິໂຍສາເນ ປາຈິຕ຺ຕິ ອາປຕ຺ຕິ ສິຍາ, ປາຈິຕ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໓໕໙. ‘‘ຘມ຺ມກມ຺ເມ ຘມ຺ມກມ຺ມສຎ຺ຎາ ວຸຏ຺ຐາເປຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍສ຺ສ. ຘມ຺ມກມ຺ເມ ເວມຕິກາ ວຸຏ຺ຐາເປຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍສ຺ສ. ຘມ຺ມກມ຺ເມ ອຘມ຺ມກມ຺ມສຎ຺ຎາ ວຸຏ຺ຐາເປຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍສ຺ສາ’’ຕິ ເອວໍ ຘມ຺ມກມ຺ເມ ສຕ຺ຖຸນາ ຕິກປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອຘມ຺ມກມ຺ເມ ຘມ຺ມກມ຺ມສຎ຺ຎາ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ອຘມ຺ມກມ຺ເມ ເວມຕິກາ ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ. ອຘມ຺ມກມ຺ເມ ອຘມ຺ມກມ຺ມສຎ຺ຎາ ວຸຏ຺ຐາເປຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ປາຈິ. ໑໐໘໒) ເອວໍ ອຘມ຺ເມ ປນ ກມ຺ມສ຺ມິໍ ສຕ຺ຖຸນາ ຕິກທຸກ຺ກຏໍ ທີປິຕໍ.

໒໓໖໐. ອຂຓ຺ຑໂຕ ¶ ຂຓ຺ຑໍ ອກຕ຺ວາ.

໒໓໖໑. ສເຈ ¶ ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ຂາ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ສຏ຺ຐິວສ຺ສາປິ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສາ ອິມາ ຉ ສິກ຺ຂາໂຍ ທ຺ເວ ວສ຺ສານິ ອວີຕິກ຺ກມນີຍາ ປທາຕພ຺ພາ, ອິມາ ອທຕ຺ວາ ນ ກາຣເຍ ເນວ ວຸຏ຺ຐາເປຍ຺ຍາຕິ ໂຍຊນາ.

ຕຕິຍໍ.

໒໓໖໒. ຈຕຸຕ຺ເຖ ນຕ຺ຖິ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ວກ຺ຂມານວິເສສໂຕ ອຎ຺ຎໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ນຕ຺ຖີຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ອິຘາ’’ຕິອາທິນາ ອິມສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທ ລພ຺ຠມານວິເສສໍ ທສ຺ເສຕິ. ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທ ສງ຺ເຆນ ສມ຺ມຕໍ ຕໍ ສິກ຺ຂມານໍ ວຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕິຍາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ອນາປຕ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໓໖໓. ທ຺ເວ ວສ຺ສານິ ຉສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສິກ຺ຂິຕສິກ຺ຂາຍ ສິກ຺ຂມານາຍ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ເຆນ ອຸປສມ຺ປທໂຕ ປຐມໍ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍາຍ ກມ຺ມວາຈາຍ ຍາ ວຸຏ຺ຐານສມ຺ມຸຕິ ທາຕພ຺ພາ ໂຫຕິ, ສາ ວຸຏ຺ຐານສມ຺ມຸຕິ ສເຈ ປຐມໍ ອທິນ຺ນາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ມິໍ ອຸປສມ຺ປທມາຬເກປິ ປທາຕພ຺ພາເຍວາຕິ ໂຍຊນາ.

໒໓໖໔. ຕຕິຍຎ຺ຈາຕິ ຕຕິຍສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ. ຈຕຸຕ຺ຖຎ຺ຈາຕິ ອິທໍ ຈຕຸຕ຺ຖສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ. ປຐເມນ ສມໍ ເຎຍ຺ຍນ຺ຕິ ປຐເມນ ສິກ຺ຂາປເທນ ສມຸຏ຺ຐານາທິນາ ວິນິຈ຺ຉເຍນ ສມານນ຺ຕິ ຎາຕພ຺ພໍ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ ປນ ສິກ຺ຂາປທໍ ວຸຏ຺ຐາປນສມ຺ມຸຕິໍ ອທາເປຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາປນວເສນ ກ຺ຣິຍາກ຺ຣິຍໍ ໂຫຕິ.

ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໒໓໖໕. ຄິຫິຄຕນ຺ຕິ ປຸຣິສນ຺ຕຣຄຕໍ, ປຸຣິສສມາຄມປ຺ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣິປຸຓ຺ຓທ຺ວາທສວສ຺ສາ ປຣິປຸຓ຺ຓາ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລເປນ. ກິຎ຺ຈາປິ ນ ໂທໂສຕິ ໂຍຊນາ. ວຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕິຍາຕິ ອຸປຊ຺ຌາຍາ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປາເທນ຺ຕິຍາ.

໒໓໖໖. ເສສນ຺ຕິ ¶ ¶ ວຸຕ຺ຕໍ. ອເສເສນ ສພ຺ພໂສ.

ປຎ຺ຈມໍ.

໒໓໖໘. ທຸກ຺ຂິຕໍ ສຫຊີວິນິນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ສິກ຺ຂາປທ’’ນ຺ຕິ ເສໂສ. ຕຸວຏ຺ຏກວຄ຺ຄສ຺ມິໍ ‘‘ທຸກ຺ຂິຕໍ ສຫຊີວິນິ’’ນ຺ຕິ ອິເມຫິ ປເທຫິ ຍຸຕ຺ຕໍ ຍໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ເຕນ ສິກ຺ຂາປເທນ ອຏ຺ຐມໍ ສມໍ ເຎຍ຺ຍໍ, ນ ວິເສສຕາ ວິເສໂສ ນຕ຺ຖີຕິ ໂຍຊນາ. ອຏ຺ຐມນ຺ຕິ ‘‘ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ສຫຊີວິນິໍ ວຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ທ຺ເວ ວສ຺ສານິ ເນວ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ ນ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປຍ຺ຍ, ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ໑໑໐໘) ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທໍ. ຕຕ຺ຖ ສຫຊີວິນິນ຺ຕິ ສທ຺ຘິວິຫາຣິນິໍ. ເນວ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາຕິ ສຍໍ ອຸທ຺ເທສາທີຫິ ນານຸຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ. ນ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປຍ຺ຍາຕິ ‘‘ອິມິສ຺ສາ ອຍ຺ເຍ ອຸທ຺ເທສາທີນິ ເທຫີ’’ຕິ ເອວໍ ນ ອຎ຺ຎາຍ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປຍ຺ຍ. ປາຈິຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ຘຸເຣ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕມຕ຺ເຕ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ.

ອຏ຺ຐມໍ.

໒໓໖໙. ຍາ ກາຈິ ຠິກ຺ຂຸນີ ວຸຏ຺ຐາປິຕປວຕ຺ຕິນິໍ ທ຺ເວ ວສ຺ສານິ ນານຸພນ຺ເຘຍ຺ຍ ເຈ, ຕສ຺ສາ ປາຈິຕ຺ຕິ ປຣິຍາປຸຕາ ກຖິຕາຕິ ໂຍຊນາ. ວຸຏ຺ຐາເປຕີຕິ ວຸຏ຺ຐາປິຕາ, ປວຕ຺ເຕຕິ ສຸສິກ຺ຂາເປຕີຕິ ປວຕ຺ຕິນີ, ວຸຏ຺ຐາປິຕາ ຈ ສາ ປວຕ຺ຕິນີ ຈາຕິ ວຸຏ຺ຐາປິຕປວຕ຺ຕິນີ, ອຸປຊ຺ຌາຍາເຍຕໍ ອຘິວຈນໍ, ຕໍ, ອຸປຊ຺ຌາຍໍ. ນານຸພນ຺ເຘຍ຺ຍາຕິ ຈຸຓ຺ເຓນ, ມຕ຺ຕິກາຍ, ທນ຺ຕກຏ຺ເຐນ, ມຸໂຂທເກນາຕິ ເອວໍ ເຕນ ເຕນ ກຣຓີເຍນ ອຸປຏ຺ຐເຫຍ຺ຍ.

໒໓໗໐. ‘‘ທ຺ເວ ວສ຺ສານິ ອຫໍ ນານຸພນ຺ຘິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຘຸຣໍ ນິກ຺ຂິປຕິ ເຈ, ເອວໍ ຘຸເຣ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕມຕ຺ຕສ຺ມິໍ ປນ ຕສ຺ສາ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ສິຍາຕິ ໂຍຊນາ.

໒໓໗໑. ຍາ ¶ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ພາລໍ ວາ ອລຊ຺ຊິໍ ວາ ນານຸພນ຺ຘຕິ, ຕສ຺ສາ, ຄິລານາຍ ວາ ອາປທາສຸ ວາ ອຸມ຺ມຕ຺ຕິກາຍ ວາ ນານຸພນ຺ຘນ຺ຕິຍາ ນ ໂທໂສຕິ ໂຍຊນາ.

໒໓໗໒. ອນຸປຏ຺ຐາເນນ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອກ຺ຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

ນວມໍ.

໒໓໗໓-໕. ຍາ ¶ ກາຈິ ຠິກ຺ຂຸນີ ສຫຊີວິນິໍ ສທ຺ຘິວິຫາຣິນິໍ ວຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອນ຺ຕມໂສ ຉປ຺ປຎ຺ຈໂຍຊນານິປິ ນ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ນ ຈຎ຺ຎໍ ອາຓາເປຍ຺ຍ ‘‘ອິມໍ, ອຍ຺ເຍ, ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ນ ນິໂຍເຊຍ຺ຍ ເຈ, ຘຸເຣ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕມຕ຺ຕສ຺ມິໍ ‘‘ນ ທານິ ຄຈ຺ຉິສ຺ສາມິ, ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ນິໂຍເຊສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸສ຺ສາເຫ ວິສ຺ສຏ຺ຐມຕ຺ເຕ ຕສ຺ສາ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ສິຍາຕິ ໂຍຊນາ.

ອນ຺ຕຣາຍສ຺ມິໍ ສຕິ ວາ ທຸຕິຍໍ ອລຠນ຺ຕິຍາ ວາ ອາປທາສຸ ວາ ຄິລານາຍ ວາ ອຸມ຺ມຕ຺ຕິກາຍ ວາ ນ ໂທໂສຕິ ໂຍຊນາ.

ທສມໍ.

ຄພ຺ຠິນິວຄ຺ໂຄ ສຕ຺ຕໂມ.

໒໓໗໖. ຄິຫິຄເຕຫິ ຕີເຫວາຕິ ອນນ຺ຕເຣ ຄພ຺ຠິນິວຄ຺ເຄ ຄິຫິຄຕປທຍຸຕ຺ເຕຫິ ປຎ຺ຈມຉຏ຺ຐສຕ຺ຕເມຫິ ຕີເຫວ ສິກ຺ຂາປເທຫິ. ສທິສານີຕິ ອິຘ ວີສຕິວສ຺ສວຈນຎ຺ຈ ກຸມາຣິຠູຕວຈນຎ຺ຈ ຕຕ຺ຖ ທ຺ວາທສວສ຺ສວຈນຎ຺ຈ ຄິຫິຄຕວຈນຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສເສຫິ ວິນິຈ຺ຉເຍຫິ ຍຖາກ຺ກມໍ ສທິສາເນວາຕິ.

໒໓໗໗. ມຫູປປທາຕິ ມຫາ ອຸປປໂທ ຍາສໍ ສິກ຺ຂມານານໍ ຕາ ມຫູປປທາ. ອຸປປທໍ ນາມ ປທານເມວ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ນ ອຕ຺ຖານນ຺ຕິ ¶ ‘‘ຍາສ’’ນ຺ຕິ ອຎ຺ຎປເທນ ສິກ຺ຂມານາທິປທານໍ ຄຫຓໍ, ສທ຺ທຕ຺ຖານມເຠໂທປຈາຣສ຺ສ ປນ ອິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ ສິກ຺ຂມານປທຄຫິຕານເມຕ຺ຖ ຄຫຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ, ມຫາສິກ຺ຂມານາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອາທິໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ວຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ເສໂສ, ຄພ຺ຠິນິວຄ຺ເຄ ຕິສ຺ສນ຺ນໍ ຄິຫິຄຕານໍ ປຸຣິເມສຸ ຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖສິກ຺ຂາປເທສຸ ອາຄຕາ ທ຺ເວ ສິກ຺ຂມານາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຄິຫິຄຕາຍ ‘‘ປຣິປຸຓ຺ຓທ຺ວາທສວສ຺ສາ’’ຕິ ຈ ກຸມາຣິຠູຕາຍ ‘‘ປຣິປຸຓ຺ຓວີສຕິວສ຺ສາ’’ຕິ ຈ ວສ຺ສວເສນ ນານາກຣຓສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຕາຫິ ທ຺ວີຫິ ມຫາສິກ຺ຂມານາຍ ວສ຺ສວເສເນວ ນານາກຣຓໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ຄຕາ ວີສຕິວສ຺ສາຕິ, ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພາ ວິຠາວິນາ’’ຕິ, ອຕິກ຺ກນ຺ຕວີສຕິວສ຺ສາ ມຫາສິກ຺ຂມານາ ນາມ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໓໗໘. ຕາ ທ຺ເວ ມຫາສິກ຺ຂມານາ ສເຈ ຄິຫິຄຕາ ວາ ໂຫນ຺ຕຸ, ນ ຈ ປຸຣິສຄຕາ ວາ ໂຫນ຺ຕຸ ¶ , ສມ຺ມຸຕິອາທິສຸ ກມ຺ມວາຈາຍ ‘‘ສິກ຺ຂມານາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພາຕິ ໂຍຊນາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ສມ຺ມຸຕິ ນາມ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍາຍ ກມ຺ມວາຈາຍ ກາຕພ຺ພາຍ ສິກ຺ຂາຍ ສມ຺ມຸຕິ ເຈວ ວຸຏ຺ຐານສມ຺ມຸຕິ ຈ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ອຸປສມ຺ປທາກມ຺ມໍ ຄຫິຕໍ.

໒໓໗໙. ອິມາສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສມ຺ມຸຕິທານາທີສຸ ຎຕ຺ຕິຍາ ຈ ກມ຺ມວາຈາຍ ຈ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ອວຕ຺ຕພ຺ພໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ນ ຕາ’’ຕິອາທິ. ຕາ ເອຕາ ອຸໂຠປິ ມຫາສິກ຺ຂມານາ ‘‘ກຸມາຣິຠູຕາ’’ຕິ ວາ ຕຖາ ‘‘ຄິຫິຄຕາ’’ຕິ ວາ ກມ຺ມວາຈາຍ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ຍສ຺ມາ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ’’ຕິ ອິມິນາ ຕຖາ ເຈ ກມ຺ມວາຈາ ວຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ, ຕໍ ກມ຺ມໍ ກຸປ຺ປຕີຕິ ທີເປຕິ. ອິຘ ປນ-ສທ຺ໂທ ຍສ຺ມາ-ປທຕ຺ໂຖຕິ ຕທຕ຺ຖວເສນ ໂຍຊນາ ທສ຺ສິຕາ.

໒໓໘໐. ສມ຺ມຸຕິນ຺ຕິ ¶ ສິກ຺ຂມານສມ຺ມຸຕິໍ. ທສວສ຺ສາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຄິຫິຄຕາຍາ’’ຕິ ເສໂສ. ຍຖາຫ – ‘‘ຄິຫິຄຕາຍ ທສວສ຺ສກາເລ ສິກ຺ຂາສມ຺ມຸຕິໍ ທຕ຺ວາ ທ຺ວາທສວສ຺ສກາເລ ອຸປສມ຺ປທາ ກາຕພ຺ພາ’’ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໑໑໑໙). ເສສາສຸປີຕິ ເອກາທສວສ຺ສກາເລ ທຕ຺ວາ ເຕຣສວສ຺ສກາເລ ກາຕພ຺ພາ, ທ຺ວາທສ, ເຕຣສ, ຈຸທ຺ທສ, ປນ຺ນຣສ, ໂສຬສ, ສຕ຺ຕຣສ, ອຏ຺ຐາຣສວສ຺ສກາເລ ສິກ຺ຂາສມ຺ມຸຕິໍ ທຕ຺ວາ ວີສຕິວສ຺ສກາເລ ກາຕພ຺ພາຕິ ເອວໍ ອຏ຺ຐາຣສວສ຺ສປຣິຍນ຺ຕາສຸ ເສສາສຸປິ ສິກ຺ຂມານາສຸ. ອຍໍ ນໂຍຕິ ‘‘ສມ຺ມຸຕິຍາ ທິນ຺ນສໍວຈ຺ຉຣໂຕ ອາຄາມິນິ ທຸຕິເຍ ສໍວຈ຺ຉເຣ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ພາ’’ຕິ ອຍໍ ນໂຍ. ເຕເນວ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອກາທສວສ຺ສກາເລ ທຕ຺ວາ ເຕຣສວສ຺ສກາເລ ກາຕພ຺ພາ’’ຕິອາທິ.

໒໓໘໑. ‘‘ກຸມາຣິຠູຕາ’’ຕິປິ ‘‘ຄິຫິຄຕາ’’ຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕາຕິ ໂຍຊນາ.

໒໓໘໒. ຍາ ປນ ປຣິປຸຓ຺ຓວີສຕິວສ຺ສາ ສາມເຓຣີ ‘‘ກຸມາຣິຠູຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ ກມ຺ມວາຈາຍ ‘‘ກຸມາຣິຠູຕາ’’ອິຈ຺ເຈວ ວຕ຺ຕພ຺ພາ, ອຎ຺ຎຖາ ປນ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ‘‘ຄິຫິຄຕາ’’ຕິ ວາ ‘‘ປຸຣິສນ຺ຕຣຄຕາ’’ຕິ ວາ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາຕິ ໂຍຊນາ. ຍຖາຫ ‘‘ກຸມາຣິຠູຕາ ປນ ‘ຄິຫິຄຕາ’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ, ‘ກຸມາຣິຠູຕາ’ອິຈ຺ເຈວ ວຕ຺ຕພ຺ພາ’’ຕິ.

໒໓໘໓. ເອຕາ ຕຸ ປນ ຕິສ຺ໂສປີຕິ ມຫາສິກ຺ຂມານາ ຄິຫິຄຕາ, ກຸມາຣິຠູຕາຕິ ວຸຕ຺ຕາ ປນ ¶ ເອຕາ ຕິສ຺ໂສປິ. ອປິ-ສທ຺ເທນ ຄິຫິຄຕາ ກຸມາຣິຠູຕາ ທ຺ເວ ສກສກນາເມນາປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏນ຺ຕີຕິ ທີເປຕິ. ‘‘ກຸມາຣິຠູຕສິກ຺ຂມານາຍາ’’ຕິ ປາຬິຍໍ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ໂກຈິ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍາຕິ ¶ ອາຫ ‘‘ນ ສໍສໂຍ’’ຕິ. ຕຖາ ວຕ຺ຕພ຺ພຕາເຫຕຸທສ຺ສນຕ຺ຖມາຫ ‘‘ສິກ຺ຂາສມ຺ມຸຕິທານໂຕ’’ຕິ.

ປຐມທຸຕິຍຕຕິຍານິ.

໒໓໘໔-໕. ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ອູນທ຺ວາທສວສ຺ສາວ ອຸປສມ຺ປທາວເສນ ອປຣິປຸຓ຺ຓທ຺ວາທສວສ຺ສາ ເອວ ສຍໍ ອຸປຊ຺ຌາຍາ ຫຸຕ຺ວາ ປຣໍ ສິກ຺ຂມານໍ ສເຈ ວຸຏ຺ຐາເປຕິ, ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຄຓປຣິເຍສນາທິທຸຕິຍານຸສ຺ສາວນປຣິໂຍສາເນສຸ ອາປນ຺ນານໍ ທຸກ຺ກຏານໍ ອນນ຺ຕຣໍ ກມ຺ມວາຈານໍ ໂອສາເນ ຕຕິຍານຸສ຺ສາວນາຍ ຍ຺ຍຕາຣປ຺ປຕ຺ຕາຍ ຕສ຺ສາ ປາຈິຕ຺ຕິ ປຣິທີປິຕາຕິ ໂຍຊນາ.

ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໒໓໘໖. ປຎ຺ຈເມຕິ ‘‘ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ປຣິປຸຓ຺ຓທ຺ວາທສວສ຺ສາ ສງ຺ເຆນ ອສມ຺ມຕາ ວຸຏ຺ຐາເປຍ຺ຍ, ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ໑໑໔໒) ສິກ຺ຂາປເທ. ກາຍຈິຕ຺ຕວາຈາຈິຕ຺ຕກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕວເສນ ຕິສມຸຏ຺ຐານໍ. ກ຺ຣິຍາກ຺ຣິຍນ຺ຕິ ວຸຏ຺ຐາປນໍ ກິຣິຍໍ, ສງ຺ຆສມ຺ມຸຕິຍາ ອຄ຺ຄຫຓໍ ອກິຣິຍໍ.

ປຎ຺ຈມໍ.

໒໓໘໗. ສງ຺ເຆນາຕິ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ເຆນ. ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາຕິ ອລຊ຺ຊິຠາວາທິໍ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ. ອລໍ ຕາວາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ເຕ ອຍ຺ເຍ’’ຕິ ເສໂສ. ວາຣິຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ສາຘູຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ’’ຕິ ເສໂສ. ‘‘ອລໍ ຕາວ ເຕ, ອຍ຺ເຍ, ອຸປສມ຺ປາທິເຕນາ’’ຕິ ວາຣິຕາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ເອຕ຺ຖ ເອຕສ຺ມິໍ ປວາຣເຓ ປຈ຺ຉາ ຂີຍຕິ ‘‘ອຫເມວ ນູນ ພາລາ, ອຫເມວ ນູນ ອລຊ຺ຊິນີ’’ຕິອາທິນາ ອວຓ຺ຓໍ ປກາເສຕິ, ໂທສຕາ ປາຈິຕ຺ຕິຍາປຕ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໓໘໘. ຉນ຺ທໂທສາທີຫິ ¶ ກໂຣນ຺ຕິຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ປກຕິຍາ’’ຕິ ເສໂສ. ປກຕິຍາ ຉນ຺ທໂທສາທີຫິ ອຄຕິຄມເນຫິ ນິວາຣຓໍ ກໂຣນ຺ຕິຍາ ສເຈ ອຸຊ຺ຌາຍຕິ, ນ ໂທໂສຕິ ໂຍຊນາ.

ຉຏ຺ຐໍ.

໒໓໘໙-໙໐. ລທ຺ເຘ ¶ ຈີວເຣຕິ ສິກ຺ຂາມານາຍ ‘‘ສເຈ ເມ ຕ຺ວໍ, ອຍ຺ເຍ, ຈີວຣໍ ທສ຺ສສິ, ເອວາຫໍ ຕໍ ວຸຏ຺ຐາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຍາຈິເຕ ຕສ຺ມິໍ ຈີວເຣ ລທ຺ເຘ. ປຈ຺ຉາຕິ ຈີວຣລາຠໂຕ ປຈ຺ຉາ. ອສນ຺ເຕ ອນ຺ຕຣາຍິເກຕິ ທສນ຺ນໍ ອນ຺ຕຣາຍານໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ອນ຺ຕຣາເຍ ອວິຊ຺ຊມາເນ. ວຸຏ຺ຐາເປສ຺ສາມິນາຫນ຺ຕິ ອຫໍ ຕໍ ນ ສມຸຏ຺ຐາເປສ຺ສາມີຕິ ຘຸຣນິກ຺ເຂປເນ ຕສ຺ສາ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໓໙໑. ອິທນ຺ຕິ ອິທໍ ສິກ຺ຂາປທໍ. ອວຸຏ຺ຐາປເນນ ອກ຺ຣິຍໍ.

ສຕ຺ຕມໍ.

໒໓໙໒. ອຏ຺ຐມນ຺ຕິ ‘‘ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ສິກ຺ຂມານໍ ‘ສເຈ ມໍ ຕ຺ວໍ, ອຍ຺ເຍ, ທ຺ເວ ວສ຺ສານິ ອນຸພນ຺ຘິສ຺ສສິ, ເອວາຫໍ ຕໍ ວຸຏ຺ຐາເປສ຺ສາມີ’’ຕິອາທິ (ປາຈິ. ໑໑໕໕) ສິກ຺ຂາປທໍ. ນວເມຕິ ‘‘ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ປຸຣິສສໍສຏ຺ຐໍ ກຸມາຣກສໍສຏ຺ຐໍ ຈຓ຺ຑິໍ ໂສກາວາສໍ ສິກ຺ຂມານໍ ວຸຏ຺ຐາເປຍ຺ຍ, ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ໑໑໕໙) ວຸຕ຺ຕສິກ຺ຂາປເທ. ‘‘ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອິທໍ ສທ຺ທຕ຺ຖວິເສສມນ຺ຕເຣນ ວິນິຈ຺ຉຍສ຺ສ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕເນວາຫ ‘‘ອຸຕ຺ຕານເມວິທ’’ນ຺ຕິ.

ສທ຺ທຕ຺ໂຖ ປນ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ໂພ – ປຸຣິສສໍສຏ຺ຐນ຺ຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓວີສຕິວສ຺ເສນ ປຸຣິເສນ ອນນຸໂລມິເກນ ກາຍວຈີກມ຺ເມນ ສໍສຏ຺ຐໍ. ກຸມາຣກສໍສຏ຺ຐນ຺ຕິ ອູນວີສຕິວສ຺ເສນ ກຸມາເຣນ ຕເຖວ ສໍສຏ຺ຐໍ. ຈຓ຺ຑິນ຺ຕິ ໂກຘນໍ. ໂສກາວາສນ຺ຕິ ສງ຺ເກຕໍ ກຕ຺ວາ ¶ ອາຄຈ຺ຉມານາ ປຸຣິສານໍ ອນ຺ໂຕ ໂສກໍ ປເວເສຕີຕິ ໂສກາວາສາ, ຕໍ ໂສກາວາສໍ. ອຖ ວາ ຆຣໍ ວິຍ ຆຣສາມິກາ, ອຍມ຺ປິ ປຸຣິສສມາຄມໍ ອລຠມານາ ໂສກໍ ອາວິສຕິ, ອິຕິ ຍໍ ອາວິສຕິ, ສ຺ວາສ຺ສາ ອາວາໂສ ໂຫຕີຕິ ໂສກາວາສາ. ເຕເນວສ຺ສ ປທຠາຊເນ ‘‘ໂສກາວາສາ ນາມ ປເຣສໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ໂສກໍ ອາວິສຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ໑໑໖໐) ທ຺ເວຘາ ອຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ. ປາຈິຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ເອວຣູປໍ ວຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕິຍາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ກມ຺ມວາຈາປຣິໂຍສາເນ ອຸປຊ຺ຌາຍາຍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ.

໒໓໙໓. ‘‘ນຕ຺ຖິ ອຊານນ຺ຕິຍາ’’ຕິ ປຈ຺ເຉໂທ, ສິກ຺ຂມານາຍ ປຸຣິສສໍສຏ຺ຐາທິຠາວໍ ອຊານນ຺ຕິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຏ຺ຐມນວມານິ.

໒໓໙໔. ວິຊາຕມາຕຣາ ¶ ວາ ຊນກປິຕຣາ ວາ ສາມິນາ ປຣິຄ຺ຄາຫກສາມິນາ ວາ ນານຸຎ຺ຎາຕໍ ອຸປສມ຺ປທຕ຺ຖາຍ ອນນຸຎ຺ຎາຕໍ ຕໍ ສິກ຺ຂມານໍ ວຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕິຍາ ຕສ຺ສາ ປາຈິຕ຺ຕິຍາປຕ຺ຕິ ສິຍາຕິ ໂຍຊນາ.

໒໓໙໕. ນ ຠິກ຺ຂຸນາຕິ ຠິກ຺ຂຸນາ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ນ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ສກິເມວ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາກາເລ ຈ ອຸປສມ຺ປທາກາເລ ຈ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປນ ສກິໍ ອາປຸຈ຺ຉິເຕປິ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ອຏ຺ຐ. ໑໑໖໒).

໒໓໙໖-໗. ອຕ຺ຖິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ຖິຠາວໍ. ຈຕູຫິ ສມຸຏ຺ຐາຕິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ວາ ສມຸຏ຺ຐານານິ ເອຕສ຺ສາຕິ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານໍ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ ສມຸຏ຺ຐາຕີຕິ ອາຫ ‘‘ວາຈໂຕ…ເປ… ກາຍວາຈາທິໂຕປິ ຈາ’’ຕິ. ກຖໍ ວາຈາທີຫິ ຈຕູຫິ ສມຸຏ຺ຐາຕິ? ອພ຺ຠານກມ຺ມາທີສຸ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ຂຓ຺ຑສີມາຍໍ ນິສິນ຺ນາ ¶ ‘‘ປກ຺ໂກສຖ ສິກ຺ຂມານໍ, ອິເຘວ ນໍ ອຸປສມ຺ປາເທສ຺ສາມາ’’ຕິ ອຸປສມ຺ປາເທຕິ, ເອວໍ ວາຈໂຕ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ‘‘ອຸປສ຺ສຍໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸປສມ຺ປາເທສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຂຓ຺ຑສີມໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາ ກາຍວາຈໂຕ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ທ຺ວີສຸປິ ຐາເນສຸ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິໍ ຊານິຕ຺ວາ ວີຕິກ຺ກມໍ ກໂຣນ຺ຕິຍາ ວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ, ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕໂຕ ຈ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ອຸປສມ຺ປາທນໍ ກ຺ຣິຍໍ, ອນາປຸຈ຺ຉນໍ ອກ຺ຣິຍໍ.

ທສມໍ.

໒໓໙໘. ເອຕ຺ຖ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ຍາ ຠິກ຺ຂຸນີ ປາຣິວາສິເກນ ຉນ຺ທທາເນນ ສິກ຺ຂມານໍ ສເຈ ວຸຏ຺ຐາເປຕິ, ຕສ຺ສາ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ສິຍາຕິ ໂຍຊນາ. ຕຕ຺ຖ ປາຣິວາສິເກນ ຉນ຺ທທາເນນາຕິ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ປາຣິວາສິຍໍ ປຣິສປາຣິວາສິຍໍ, ຣຕ຺ຕິປາຣິວາສິຍໍ, ຉນ຺ທປາຣິວາສິຍໍ, ອຊ຺ຌາສຍປາຣິວາສິຍນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຣິສປາຣິວາສິຍໍ ນາມ ຠິກ຺ຂູ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ສນ຺ນິປຕິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຖ ເມໂຆ ວາ ອຸຏ຺ຐຫຕິ, ອຸສ຺ສາຣຓາ ວາ ກຣີຍຕິ, ມນຸສ຺ສາ ວາ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣນ຺ຕາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂູ ‘‘ອໂນກາໂສ ອຍໍ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ຉນ຺ທໍ ອວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາວ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ອິທໍ ປຣິສປາຣິວາສິຍໍ. ກິຎ຺ຈາປິ ປຣິສປາຣິວາສິຍໍ, ຉນ຺ທສ຺ສ ປນ ອວິສ຺ສຏ຺ຐຕ຺ຕາ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ປຸນ ¶ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ອຸໂປສຖາທີນິ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຣຕ຺ຕິໍ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ‘‘ຍາວ ສພ຺ເພ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ, ຕາວ ຘມ຺ມໍ ສຸຓິສ຺ສາມາ’’ຕິ ເອກໍ ອຊ຺ເຌສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖນ຺ເຕເຍວ ອຣຸໂຓ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ. ສເຈ ‘‘ຈາຕຸທ຺ທສິກໍ ອຸໂປສຖໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ນິສິນ຺ນາ, ‘‘ປນ຺ນຣໂສ’’ຕິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ຺ນຣສິກໍ ກາຕຸໍ ¶ ນິສິນ຺ນາ, ປາຏິປເທ ອນຸໂປສເຖ ອຸໂປສຖໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອຎ຺ຎໍ ປນ ສງ຺ຆກິຈ຺ຈໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອິທໍ ປນ ຣຕ຺ຕິປາຣິວາສິຍໍ ນາມ.

ປຸນ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ກິຎ຺ຈິເທວ ອພ຺ຠານາທິສງ຺ຆກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ນິສິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຕ຺ເຣໂກ ນກ຺ຂຕ຺ຕປາຐໂກ ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ວທຕິ ‘‘ອຊ຺ຊ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ທາຣຸຓໍ, ມາ ອິທໍ ກມ຺ມໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ, ເຕ ຕສ຺ສ ວຈເນນ ຉນ຺ທໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິສິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຖຎ຺ໂຎ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ –

‘‘ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ປຏິມາເນນ຺ຕໍ, ອຕ຺ໂຖ ພາລໍ ອຸປຈ຺ຈຄາ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑.໔໙) –

ວຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນກ຺ຂຕ຺ເຕນ, ກໂຣຖາ’’ຕິ ວທຕິ. ອິທໍ ຉນ຺ທປາຣິວາສິຍຎ຺ເຈວ ອຊ຺ຌາສຍປາຣິວາສິຍຎ຺ຈ. ເອຕສ຺ມິໍ ປາຣິວາສິເຍ ປຸນ ຉນ຺ທປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ອນາຫຣິຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອິທໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປາຣິວາສິເກນ ຉນ຺ທທາເນນາ’’ຕິ.

ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ສິຍາຕິ ເອວໍ ວຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕິຍາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ກມ຺ມວາຈາປຣິໂຍສາເນ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ສິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໓໙໙. ຉນ຺ທໍ ອວິຫາຍ ວາ ອວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາວ ອວຸຏ຺ຐິຕາຍ ປຣິສາຍ ຕຸ ຍຖານິສິນ຺ນາຍ ປຣິສາຍ ວຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ວາ-ສທ຺ໂທ ເອວກາຣຕ຺ໂຖ.

ເອກາທສມໍ.

໒໔໐໐. ທ຺ວາທເສຕິ ‘‘ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ອນຸວສ຺ສໍ ວຸຏ຺ຐາເປຍ຺ຍ, ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ໑໑໗໑) ສິກ຺ຂາປເທ. ເຕຣເສຕິ ‘‘ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ເອກໍ ວສ຺ສໍ ທ຺ເວ ວຸຏ຺ຐາເປຍ຺ຍ, ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ໑໑໗໕) ສິກ຺ຂາປເທ.

ທ຺ວາທສມເຕຣສມານິ.

ກຸມາຣິຠູຕວຄ຺ໂຄ ອຏ຺ຐໂມ.

໒໔໐໑. ອຄິລານາຕິ ¶ ¶ ຉຕ຺ຕຸປາຫເນນ ວູປສເມຕພ຺ພໂຣຄຣຫິຕາ. ຍຖາຫ ‘‘ອຄິລານາ ນາມ ຍສ຺ສາ ວິນາ ຉຕ຺ຕຸປາຫນາ ຜາສຸ ໂຫຕີ’’ຕິ. ຉຕ຺ຕຎ຺ຈ ອຸປາຫນາ ຈ ຉຕ຺ຕຸປາຫນໍ. ຕຕ຺ຖ ຉຕ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ, ອຸປາຫນາ ວກ຺ຂມານລກ຺ຂຓາ. ຘາເຣຍ຺ຍາຕິ ອຸຠຍໍ ເອກໂຕ ຘາເຣຍ຺ຍ. ວິສຸໍ ຘາເຣນ຺ຕິຍາ ຫິ ທຸກ຺ກຏໍ ວກ຺ຂຕິ.

໒໔໐໒. ທິວສນ຺ຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕສໍໂຍເຄ ອຸປໂຍຄວຈນໍ. ສເຈ ຘາເຣຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໔໐໓. ກທ຺ທມາທີນີຕິ ເອຕ຺ຖ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ມຫາວາລຸກາທີນໍ ຄຫຓໍ.

໒໔໐໔. ສເຈ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ທິສ຺ວາ ຄຈ຺ຉາທິກນ຺ຕິ ຉຕ຺ເຕ ລຄ຺ຄນໂຍຄ຺ຄໍ ນີຈຕຣໍ ຄຈ຺ຉາທິກໍ ທິສ຺ວາ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ຄຸມ຺ພາທີນໍ ຄຫຓໍ. ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ອຸປາຫນມຕ຺ຕສ຺ເສວ ຘາຣເຓ ທຸກ຺ກຏໍ.

໒໔໐໕. ອປນາເມຕ຺ວາຕິ ສີສໂຕ ອປນາເມຕ຺ວາ. ໂອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາຕິ ປາທໂຕ ໂອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ. ໂຫຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ປຸນ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ໂຫຕິ.

໒໔໐໖. ປໂຍຄຄຓນາເຍວາຕິ ຉຕ຺ຕຸປາຫນສ຺ສ ອປເນຕ຺ວາ ອປເນຕ຺ວາ ເອກໂຕ ຘາຣຓປໂຍຄຄຓນາຍ. ຕິກປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ‘‘ອຄິລານາ ອຄິລານສຎ຺ຎາ, ເວມຕິກາ, ຄິລານສຎ຺ຎາ ຉຕ຺ຕຸປາຫນໍ ຘາເຣຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍສ຺ສາ’’ຕິ (ປາຈິ. ໑໑໘໑) ເອວໍ ຕິກປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຄິລານາ ອຄິລານສຎ຺ຎາ, ຄິລານາ ເວມຕິກາ, ຉຕ຺ຕຸປາຫນໍ ຘາເຣຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ປາຈິ. ໑໑໘໒) ເອວໍ ທ຺ວິກທຸກ຺ກຏໍ ຕເຖວ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໒໔໐໗. ຍຕ຺ຖ ¶ ຠິກ຺ຂູ ວາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ວາ ນິວສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອາຣາເມ ວາ ອຸປຈາເຣ ວາ ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣາມສ຺ສ ອຸປຈາເຣ ວາ. ອາປທາສູຕິ ຣຏ຺ຐເຠທາທິອາປທາສຸ.

ປຐມໍ.

໒໔໐໘. ຠິກ຺ຂຸນິຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ອຄິລານາຍາ’’ຕິ ເສໂສ, ປາເທນ ຄນ຺ຕຸໍ ສມຕ຺ຖາຍ ອຄິລານາຍ ¶ ຠິກ຺ຂຸນິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາຫ ‘‘ອຄິລານາ ນາມ ສກ຺ໂກຕິ ປທສາ ຄນ຺ຕຸ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ໑໑໘໗). ຍານໍ ນາມ ຣຖາທິ, ຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕສຣູປເມວ.

໒໔໐໙. ອາປທາສູຕິ ຣຏ຺ຐເຠທາທິອາປທາສຸ. ຉຕ຺ຕຸປາຫນສິກ຺ຂາປເທ ອາຣາເມ, ອາຣາມູປຈາເຣ ຈ ອນາປຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ອິຘ ຕຖາ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສພ຺ພຕ຺ຖາປິ ອາປຕ຺ຕິເຍວ ເວທິຕພ຺ພາ.

ທຸຕິຍໍ.

໒໔໑໐. ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິປິ ກຏູປິຍ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ‘‘ສງ຺ຆາຓິ’’ນ຺ຕິ ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ຖປທໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ສງ຺ຆາຓິ ນາມ ຍາ ກາຈິ ກຏູປຄາ’’ຕິ. ສງ຺ຆາຓິ ນາມ ເມຂລາທິກຏິປິຬນ຺ຘນໍ. ກຏູປິຍນ຺ຕິ ກຏິປ຺ປເທໂສປຄໍ.

໒໔໑໒. ກຏິສຸຕ຺ຕໍ ນາມ ກຏິຍໍ ປິຬນ຺ຘນຣຊ຺ຊຸສຸຕ຺ຕກໍ.

໒໔໑໓. ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທ ຈິຕ຺ຕໍ ອກຸສລໍ, ອິທໍ ປນ ສິກ຺ຂາປທໍ ໂລກວຊ຺ຊໍ, ອິຕິ ອິທໍ ອຸຠຍເມວ ວິເສສຕາ ປຸຣິມສິກ຺ຂາປທໂຕ ອິມສ຺ສ ນານາກຣຓໍ.

ຕຕິຍໍ.

໒໔໑໔. ສີສູປຄາທິສຸ ¶ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ສເຈ ຍາ ຘາເຣຕິ, ຕສ຺ສາ ຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸສ຺ສ ຄຓນາຍ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ສິຍຸນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ສີສໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕີຕິ ສີສູປຄໍ, ສີເສ ປິຬນ຺ຘນາຣຫນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ຄີວູປຄາທີນໍ ຄຫຓໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ອິຕ຺ຖາລງ຺ກາໂຣ ນາມ ສີສູປໂຄ ຄີວູປໂຄ ຫຕ຺ຖູປໂຄ ປາທູປໂຄ ກຏູປໂຄ’’ຕິ.

໒໔໑໕. ນ ຈ ໂທໂສຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ສທິສນ຺ຕິ ປຣິທີປິຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ອິຕິ-ສທ຺ໂທ ລຸຕ຺ຕນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ.

ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໒໔໑໖. ເຍນ ¶ ເກນຈິ ຄນ຺ເຘນາຕິ ຈນ຺ທນຕຄຣາທິນາ ເຍນ ເກນຈິ ຄນ຺ຘກກ຺ເກນ. ສວຓ຺ຓາວຓ຺ຓເກນ ຈາຕິ ວຓ຺ເຓນ ສຫ ວຕ຺ຕຕີຕິ ສວຓ຺ຓກໍ, ຫລິທ຺ທິກກ຺ກາທິ, ນຕ຺ຖິ ເອຕສ຺ສ ອຸພ຺ພຏ຺ຏນປຈ຺ຈຍາ ທິສ຺ສມາໂນ ວຓ຺ຓວິເສໂສຕິ ອວຓ຺ຓກໍ, ສາສປກກ຺ກາທິ, ສວຓ຺ຓກຎ຺ຈ ອວຓ຺ຓກຎ຺ຈ ສວຓ຺ຓາວຓ຺ຓກໍ, ເຕນ ສວຓ຺ຓາວຓ຺ຓເກນ ຈ. ອຸພ຺ພຏ຺ເຏຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍນ຺ຕິຍາ ນ຺ຫາໂນສາເນ ປາຈິຕ຺ຕິຍາປຕ຺ຕິ ປກາສິຕາຕິ ໂຍຊນາ.

໒໔໑໗. ສພ຺ພປໂຍເຄຕິ ສພ຺ພສ຺ມິໍ ປຸພ຺ພປໂຍເຄ. ອາພາຘປຈ຺ຈຍາຕິ ທທ຺ທຸກຸຏ຺ຐາທິໂຣຄປຈ຺ຈຍາ.

໒໔໑໘. ຉຏ຺ຐນ຺ຕິ ‘‘ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ວາສິຕເກນ ປິຎ຺ຎາເກນ ນຫາເຍຍ຺ຍ, ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ໑໒໐໓) ສິກ຺ຂາປທໍ.

ປຎ຺ຈມຉຏ຺ຐານິ.

໒໔໑໙. ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ອຎ຺ຎາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ສເຈ ອຸພ຺ພຏ຺ຏາເປຍ຺ຍ ວາ ສມ຺ພາຫາເປຍ຺ຍ ວາ, ຕສ຺ສາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຕຖາ ປາຈິຕ຺ຕິຍາປຕ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໔໒໐. ເອຕ຺ຖ ¶ ອິມສ຺ມິໍ ອຸພ຺ພຏ຺ຏເນ, ສມ຺ພາຫເນ ຈ ຫຕ຺ຖໍ ອໂມເຈຕ຺ວາ ອຸພ຺ພຏ຺ຏເນ ເອກາ ອາປຕ຺ຕິ ສິຍາ, ຫຕ຺ຖໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ໂມເຈຕ຺ວາ ອຸພ຺ພຏ຺ຏເນ ປໂຍຄຄຓນາຍ ສິຍາຕິ ໂຍຊນາ.

໒໔໒໑. ອາປທາສູຕິ ໂຈຣຠຍາທີຫິ ສຣີຣກມ຺ປນາທີສຸ. ຄິລານາຍາຕິ ອນ຺ຕມໂສ ມຄ຺ຄຄມນປຣິສ຺ສເມນາປິ ອາພາຘິກາຍ.

໒໔໒໒. ອຏ຺ຐມສິກ຺ຂາປເທ ‘‘ສິກ຺ຂມານາຍາ’’ຕິ ຈ ນວມສິກ຺ຂາປເທ ‘‘ສາມເຓຣິຍາ’’ຕິ ຈ ທສມສິກ຺ຂາປເທ ‘‘ຄິຫິນິຍາ’’ຕິ ຈ ວິເສສໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອວເສສວິນິຈ຺ຉໂຍ ສຕ຺ຕເມເນວ ສມາໂນຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ອຏ຺ຐມາທີນິ ຕີຓິປີ’’ຕິ.

ສຕ຺ຕມຏ຺ຐມນວມທສມານິ.

໒໔໒໓. ອນ຺ໂຕອຸປຈາຣສ຺ມິນ຺ຕິ ¶ ທ຺ວາທສຣຕນພ຺ຠນ຺ຕເຣ. ‘‘ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ປຸຣໂຕ’’ຕິ ອິທໍ ອຸປລກ຺ຂຓໍ. ຕສ຺ມາ ປຸຣໂຕ ວາ ໂຫຕຸ ປຈ຺ຉໂຕ ວາ ປສ຺ສໂຕ ວາ, ສມນ຺ຕໂຕ ທ຺ວາທສຣຕນພ຺ຠນ຺ຕເຣຕິ ນິທສ຺ສນປທເມຕໍ. ຉມາຍປີຕິ ອນນ຺ຕຣຫິຕາຍ ຠູມິຍາປິ. ຍາ ນິສີເທຍ຺ຍາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ນ ວຏ຺ຏຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍາປຕ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໔໒໔. ຕິກປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອນາປຸຈ຺ຉິເຕ ອນາປຸຈ຺ຉິຕສຎ຺ຎາ, ເວມຕິກາ, ອາປຸຈ຺ຉິຕສຎ຺ຎາຕິ ຕີສຸ ວິກປ຺ເປສຸ ປາຈິຕ຺ຕິຍຕ຺ຕຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາປຸຈ຺ຉິເຕ ອນາປຸຈ຺ຉິຕສຎ຺ຎາ, ເວມຕິກາ ວາ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ປຸຣໂຕ ນິສີເທຍ຺ຍາຕິ ວິກປ຺ປທ຺ວເຍ ທຸກ຺ກຏທ຺ວຍໍ ໂຫຕິ. ອາປທາສູຕິ ຣຏ຺ຐເຠທາທິອາປທາສຸ. ອາປຸຈ຺ຉິຕຸຎ຺ຈ ຐາຕຸຎ຺ຈ ອສກ຺ໂກນ຺ຕິຍາ ຄິລານາຍ.

໒໔໒໕. ນິປຊ຺ຊນໍ ກ຺ຣິຍໍ. ອນາປຸຈ຺ຉນໍ ອກ຺ຣິຍໍ.

ເອກາທສມໍ.

໒໔໒໖. ໂອກາໂສ ¶ ກໂຕ ເຍນ ໂສ ໂອກາສກໂຕ, ນ ໂອກາສກໂຕ ອໂນກາສກໂຕ, ຕໍ, ອກໂຕກາສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ, ‘‘ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ຐາເນ ປຸຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ອຕ຺ຕນາ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພວິນຍາທີນໍ ນາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂອກາສໍ ກາຣາປນກາເລ ອຘິວາສນວເສນ ອກໂຕກາສນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ໂທສຕາຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍາປຕ຺ຕິ. ເອກສ຺ມິໍ ປິຏເກ ໂອກາສໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ປິຏເກ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິຍາປິ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ວິນເຍ ຈາ’’ຕິອາທິ.

ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິຍາປິ ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ປິ-ສທ຺ເທນ ‘‘ອຠິຘມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິຍາປີ’’ຕິ ອິທຎ຺ຈ ອນຸຕ຺ຕສມຸຈ຺ຈຍຕ຺ເຖນ ຈ-ສທ຺ເທນ ‘‘ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ໂອກາສໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ວິນຍໍ ວາ ອຠິຘມ຺ມໍ ວາ ປຸຈ຺ຉຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍສ຺ສ. ອຠິຘມ຺ເມ ໂອກາສໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ວາ ວິນຍໍ ວາ ປຸຈ຺ຉຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍສ຺ສາ’’ຕິ ອິທຎ຺ຈ ສງ຺ຄຫິຕໍ.

໒໔໒໗. ອໂນທິສ຺ສາຕິ ‘‘ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ປຸຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ເອວໍ ອນິຍເມຕ຺ວາ ເກວລໍ ‘‘ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖິ, ປຸຈ຺ຉາມິ ອຍ຺ຍາ’’ຕິ ເອວໍ ວຕ຺ວາ.

ທ຺ວາທສມໍ.

໒໔໒໘-໙. ສໍກຈ຺ຈິກນ຺ຕິ ¶ ຖນເວຐນຈີວຣໍ, ຕໍ ປນ ປາຣຸປນ຺ຕິຍາ ອຘກ຺ຂກໍ ອຸພ຺ຠນາຠິມຓ຺ຑລໍ ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ຕິຍາ ປາຣຸປິຕພ຺ພໍ. ເຕນາຫ ມາຕິກຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ອສໍກຈ຺ຈິກາຕິ ອຘກ຺ຂກອຸພ຺ຠນາຠິມຓ຺ຑລສງ຺ຂາຕສ຺ສ ສຣີຣສ຺ສ ປຏິຈ຺ຉາທນຕ຺ຖໍ ອນຸຎ຺ຎາຕສໍກຈ຺ຈິກຈີວຣຣຫິຕາ’’ຕິ (ກງ຺ຂາ. ອຏ຺ຐ. ອສໍກຈ຺ຈິກສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ). ‘‘ສໍກຈ຺ຈິກາຍ ປມາຓໍ ຕິຣິຍໍ ທິຍຑ຺ຒຫຕ຺ຖນ຺ຕິ ໂປຣາຓຄຓ຺ຐິປເທ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ວຊິຣ. ຏີ. ປາຈິຕ຺ຕິຍ ໑໒໒໔-໑໒໒໖) ວຊິຣພຸທ຺ຘິຕ຺ເຖໂຣ. ປຣິກ຺ເຂໂປກ຺ກເມຕິ ປຣິກ຺ເຂປສ຺ສ ອນ຺ໂຕປເວສເນ. ອຸປຈາໂຣກ຺ກເມປີຕິ ¶ ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ຄາມສ຺ສ ທຸຕິຍເລຑ຺ຑຸປາຕພ຺ຠນ຺ຕຣປເວສເນປິ. ເອຕ຺ຖາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທ. ເອເສວ ນໂຍຕິ ‘‘ປຐເມ ປາເທ ທຸກ຺ກຏໍ, ທຸຕິເຍ ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ ຍຖາວຸຕ຺ໂຕເຍວ ນໂຍ ມໂຕ ວິຎ຺ຎາໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໔໓໐. ອາປທາສຸປີຕິ ມຫຄ຺ຆໍ ໂຫຕິ ສໍກຈ຺ຈິກໍ, ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາ ຈ ອຸປທ຺ທໂວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອວຣູປາສຸ ອາປທາສຸ ອນາປຕ຺ຕິ.

໒໔໓໑. ເສສນ຺ຕິ ອິຘ ສຣູປໂຕ ອທສ຺ສິຕຎ຺ຈ. ວຸຕ຺ຕນເຍເນວາຕິ ມາຕິກາປທຠາຊນາທີສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ. ສຸນິປຸຓສ຺ມິໍ ຘມ຺ມຊາຕໍ, ອຕ຺ຖຊາຕຎ຺ຈ ວິຠາເວຕິ ວິວິເຘນາກາເຣນ ປກາເສຕີຕິ ວິຠາວີ, ເຕນ ວິຠາວິນາ.

ເຕຣສມໍ.

ຉຕ຺ຕຸປາຫນວຄ຺ໂຄ ນວໂມ.

ເອວໍ ນວຫິ ວຄ຺ເຄຫິ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ຠິກ຺ຂູຫິ ອສາຘາຣຓານິ ຉນ຺ນວຸຕິ ສິກ຺ຂາປທານິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິໂຕ ປເຣສຸ ມຸສາວາທວຄ຺ຄາທີສຸ ສຕ຺ຕສຸ ວຄ຺ເຄສຸ ຠິກ຺ຂູຫິ ສາຘາຣຓສິກ຺ຂາປທານິ ຠິກ຺ຂຸປາຕິໂມກ຺ຂວິນິຈ຺ຉຍກຖາຍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພານີຕິ ຕານິ ອິຘ ນ ທສ຺ສິຕານິ.

ສພ຺ພາເນວ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ຂຸທ຺ທເກສຸ ຉນ຺ນວຸຕິ, ຠິກ຺ຂູນໍ ທ຺ເວນວຸຕີຕິ ອຏ຺ຐາສີຕິສຕໍ ສິກ຺ຂາປທານິ. ຕໂຕ ປຣໍ ສກລໍ ຠິກ຺ຂຸນິວຄ຺ຄໍ, ປຣມ຺ປຣໂຠຊນໍ, ອນຕິຣິຕ຺ຕໂຠຊນໍ, ອນຕິຣິຕ຺ເຕນ ອຠິຫຏ຺ຐຸໍ ປວາຣຓໍ, ປຓີຕໂຠຊນວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ອເຈລກສິກ຺ຂາປທໍ, ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລປອຈ຺ຉາທນໍ, ອູນວີສຕິວສ຺ສອຸປສມ຺ປາທນໍ, ມາຕຸຄາເມນ ສທ຺ຘິໍ ສໍວິຘາຍ ອທ຺ຘານຄມນໍ, ຣາຊນ຺ເຕປຸຣປ຺ປເວສນໍ ¶ , ສນ຺ຕໍ ¶ ຠິກ຺ຂຸໍ ອນາປຸຈ຺ຉາ ວິກາເລ ຄາມປ຺ປເວສນໍ, ນິສີທນໍ, ວສ຺ສິກສາຏິກນ຺ຕິ ອິມານິ ພາວີສຕິ ສິກ຺ຂາປທານິ ອປເນຕ຺ວາ ເສສານິ ສຕຎ຺ຈ ຉສຏ຺ຐິ ຈ ສິກ຺ຂາປທານິ ຠິກ຺ຂຸນິປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສມຄ຺ເຄນ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ສງ຺ເຂປໂຕ ອສາຘາຣຓສິກ຺ຂາປເທສຸ ສມຸຏ຺ຐານວິນິຈ຺ຉໂຍ – ຄິຣຄ຺ຄສມຊ຺ຊາ, ຈິຕ຺ຕາຄາຣສິກ຺ຂາປທໍ, ສງ຺ຆາຓິ, ອິຕ຺ຖາລງ຺ກາໂຣ, ຄນ຺ຘວຓ຺ຓໂກ, ວາສິຕກປິຎ຺ຎາໂກ, ຠິກ຺ຂຸນິອາທີຫິ ອຸມ຺ມທ຺ທນປຣິມທ຺ທນານີຕິ ອິມານິ ທສ ສິກ຺ຂາປທານິ ອຈິຕ຺ຕການິ, ໂລກວຊ຺ຊານິ, ອກຸສລຈິຕ຺ຕານິ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ວິນາປິ ຈິຕ຺ເຕນ ອາປຊ຺ຊິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອຈິຕ຺ຕການິ, ຈິຕ຺ເຕ ປນ ສຕິ ອກຸສເລເນວ ອາປຊ຺ຊິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ໂລກວຊ຺ຊານິ ເຈວ ອກຸສລຈິຕ຺ຕານິ ຈ. ອວເສສານິ ອຈິຕ຺ຕການິ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊາເນວ. ໂຈຣິວຸຏ຺ຐາປນໍ, ຄາມນ຺ຕຣໍ, ອາຣາມສິກ຺ຂາປທໍ, ຄພ຺ຠິນິວຄ຺ເຄ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຕ຺ຕ, ກຸມາຣິຠູຕວຄ຺ເຄ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຎ຺ຈ, ປຸຣິສສໍສຏ຺ຐໍ, ປາຣິວາສິຍຉນ຺ທທານໍ, ອນຸວສ຺ສວຸຏ຺ຐາປນໍ, ເອກນ຺ຕຣິກວຸຏ຺ຐາປນນ຺ຕິ ອິມານິ ເອກູນວີສຕິ ສິກ຺ຂາປທານິ ສຈິຕ຺ຕການິ, ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວຊ຺ຊານິ. ອວເສສານິ ສຈິຕ຺ຕການິ ໂລກວຊ຺ຊາເນວາຕິ.

ອິຕິ ວິນຍຕ຺ຖສາຣສນ຺ທີປນິຍາ ວິນຍວິນິຈ຺ຉຍວຓ຺ຓນາຍ

ປາຈິຕ຺ຕິຍກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປາຏິເທສນີຍກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໔໓໒. ເອວໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍວິນິຈ຺ຉຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ປາຏິເທສນີຍໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ອຄິລານາ’’ຕິອາທິ. ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ¶ ອຄິລານາ ສຍໍ ອຕ຺ຕນາ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ລທ຺ຘໍ ສປ຺ປິໍ ສເຈ ‘‘ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄຓ຺ຫຕິ, ຕສ຺ສາ ເອວໍ ຄຫເຓ ທຸກ຺ກຏໍ ປຣິທີປິຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສາ ວິນາ ສປ຺ປິນາ ຜາສຸ ໂຫຕິ, ສາ ອຄິລານາ ນາມ. ສປ຺ປິນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕວິນິຈ຺ຉຍໍ ປາຬິອາຄຕໍ ໂຄສປ຺ປິອາທິກເມວ.

໒໔໓໓. ຕິປາຏິເທສນີຍນ຺ຕິ ອຄິລານາ ອຄິລານສຎ຺ຎາ, ເວມຕິກາ, ຄິລານສຎ຺ຎາຕິ ຕີສຸ ¶ ວິກປ຺ເປສຸ ຕີຓິ ປາຏິເທສນີຍານິ. ຄິລານາ ທ຺ວິກທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ຄິລານາຍ ທ຺ວິກທຸກ຺ກຏໍ. ຄິລານາ ອຄິລານສຎ຺ຎາ, ເວມຕິກາ ວາຕິ ທ຺ວີສຸ ວິກປ຺ເປສຸ ທ຺ເວ ທຸກ຺ກຏານິ.

໒໔໓໔-໕. ຄິລານາ ຫຸຕ຺ວາ ສປ຺ປິໍ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ວູປສນ຺ຕເຄລຎ຺ຎາ ຫຸຕ຺ວາ ເສວນ຺ຕິຍາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິຍາປິ ຈ ຄິລານາຍ ອວເສສໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິຍາ ວາ ຎາຕກາທິໂຕ ຎາຕກປວາຣິຕຏ຺ຐານໂຕ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິຍາ ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສຕ຺ຖາຍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິຍາ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຘເນນ ຄຫິຕໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິຍາ ວາ ອຸມ຺ມຕ຺ຕິກາຍ ວາ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ.

ປຐມໍ.

໒໔໓໖. ເສເສສຸ ທຸຕິຍາທີສູຕິ ‘‘ຍາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ອຄິລານາ ເຕລໍ…ເປ… ມຘຸໍ…ເປ… ຜາຓິຕໍ…ເປ… ມຈ຺ຉໍ…ເປ… ມໍສໍ…ເປ… ຂີຣໍ…ເປ… ທຘິໍ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ປຏິເທເສຕພ຺ພໍ ຕາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຄາຣຍ຺ຫໍ ອຍ຺ເຍ ຘມ຺ມໍ ອາປຊ຺ຊິໍ ອສປ຺ປາຍໍ ປາຏິເທສນີຍໍ, ຕໍ ປຏິເທເສມີ’’ຕິ (ປາຈິ. ໑໒໓໖) ເອວໍ ທຸຕິຍາທີສຸ ສຕ຺ຕສຸ ປາຏິເທສນີເຍສຸ. ນຕ຺ຖິ ກາຈິ ວິເສສຕາຕິ ເຕລາທິປທານິ ວິນາ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ວິເສໂສ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໔໓໗. ປາຬິຍໍ ¶ ອນາຄເຕສຸ ສພ຺ເພສຸ ສປ຺ປິອາທີສຸ ອຏ຺ຐສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິຍາປິ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

ອິຕິ ວິນຍຕ຺ຖສາຣສນ຺ທີປນິຍາ ວິນຍວິນິຈ຺ຉຍວຓ຺ຓນາຍ

ປາຏິເທສນີຍກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສິກ຺ຂາກຣຓີຍກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໔໓໘. ປາຏິເທສນີຍານນ຺ຕຣໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານິ ປຎ຺ຈສຕ຺ຕຕິ ເສຂິຍານິ ມຫາວິຠງ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕວິນິຈ຺ຉຍາເນວາຕິ ຕເທວ ອຕິທິສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ເສຂິຍາ ປນ ເຍ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທິ. ເຍ ປນ ປຎ຺ຈສຕ຺ຕຕິ ¶ ເສຂິຍາ ຘມ຺ມາ ປາຏິເທສນີຍານນ຺ຕຣໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐາ, ເຕສໍ ອຕ຺ຖວິນິຈ຺ຉໂຍ ມຫາວິຠງ຺ເຄ ວຸຕ຺ໂຕວາຕິ ໂຍຊນາ, ອຕ຺ຖິເກຫິ ຕໂຕວ ຄເຫຕພ຺ໂພ, ນ ປຸນ ອິຘ ທສ຺ເສສ຺ສາມີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອິຕິ ວິນຍຕ຺ຖສາຣສນ຺ທີປນິຍາ ວິນຍວິນິຈ຺ຉຍວຓ຺ຓນາຍ

ສິກ຺ຂາກຣຓີຍກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໔໓໙-໔໐. ສວິຠງ຺ຄານໍ ອຸຠໂຕວິຠງ຺ຄສຫິຕານໍ ອຸຠໂຕປາຕິໂມກ຺ຂານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ, ຠິກ຺ຂຸນີນຎ຺ຈ ປາຕິໂມກ຺ຂານໍ ອຏ຺ຐກຖາສາໂຣ ສພ຺ພຏ຺ຐກຖານໍ ສາຣຠູໂຕ ໂຍ ໂສ ອຕ຺ໂຖ ວິເສສໂຕ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕໍ ສພ຺ພໍ ສາຣຠູຕໍ ອຕ຺ຖໍ ສມາທາຍ ໂຍ ວິນຍສ຺ສວິນິຈ຺ຉໂຍ ຠິກ຺ຂູນໍ, ຠິກ຺ຂຸນີນຎ຺ຈ ຫິຕຕ຺ຖາຍ ມຍາ ກໂຕ ວິຣຈິໂຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໒໔໔໑. ໂນ ອມ຺ຫາກໍ ປຏິຠາຓຊໍ ປຏິຠາຓໂຕ ຊາຕໍ ອິມໍ ຕຸ ອິມໍ ວິນຍວິນິຈ຺ຉຍໍ ປນ ເຍ ຊນ຺ຕຸໂນ ສຕ຺ຕາ ສຸຓນ຺ຕິ ¶ , ເຕ ຊນ຺ຕຸໂນ ຊນສ຺ສ ສຕ຺ຕໂລກສ຺ສ ຫິເຕ ອຘິສີລສິກ຺ຂາປກາສກຕ຺ຕາ ອຸປກາຣເກ ສຸມຕສ຺ສ ໂສຠຓນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘາທີຫິ ມຕສ຺ສ, ໂສຠເຓຫິ ວາ ພຸທ຺ຘາທີຫິ ມຕສ຺ສ ປຏິວິທ຺ຘສ຺ສ ອມຕມຫານິພ຺ພານສ຺ສ ອຍເນ ອຎ຺ຊສຠູເຕ ຊນສ຺ສ ຕາຍເນ ກາຍິກວາຈສິກວີຕິກ຺ກມປຏິປກ຺ຂຕ຺ຕາ ອປາຍຠຍນິວາຣຓຏ຺ເຐນ ຕາຓຠູເຕ ວິນເຍ ວິນຍປິຏເກ ປກຕຎ຺ຎຸໂນ ຍຖາສຠາວໍ ຊານນ຺ຕາ ຕຎ຺ຎຸໂນ ຠວນ຺ຕິ ຕໍ ຕໍ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍໍ ເສວິຕພ຺ພາເສວິຕພ຺ພໍ ຊານນ຺ຕາ ຠວນ຺ເຕວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໔໔໒. ພຫໂວ ສາຣຠູຕາ ນຍາ ເອຕ຺ຖາຕິ ພຫຸສາຣນໂຍ, ຕສ຺ມິໍ ພຫຸສາຣນເຍ. ປຣເມ ອຸຕ຺ຕເມ ວິນເຍ ວິນຍປິຏເກ ວິສາຣທຕໍ ເວສາຣຊ຺ຊໍ ອສໍຫີຣຎາຓໍ ອຠິປຕ຺ຖຍຕາ ວິເສສໂຕ ອິຈ຺ຉນ຺ເຕນ ພຸທ຺ຘິມຕາ ຎາຓາຕິສຍມນ຺ເຕນ ຍຕິນາ ສພ຺ພກາລໍ ຕິວິຘສິກ຺ຂາປຣິປູຣເຓ ອສິຖິລປວຕ຺ຕສມ຺ມາວາຍາເມນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອິມສ຺ມິໍ ວິນຍວິນິຈ຺ຉເຍ ປຣມາ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣາ ມຫຕີ ອາທຣຕາ ກຣຓີຍຕມາ ວິເສເສນ ກາຕພ຺ພາເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໔໔໓. ອິຈ຺ເຈວໍ ສີລວິສຸທ຺ຘິສາຘເນ ວິນຍປິຏເກ ເວສາຣຊ຺ຊເຫຕຸຕາຍ ອິມສ຺ສ ວິນຍວິນິຈ຺ຉຍສ຺ສ ສີລວິສຸທ຺ຘິອາທິສຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘິປຣມ຺ປຣາຍ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພສ຺ສ ອມຕມຫານິພ຺ພານສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາປິ ມູລຠູຕຕໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ອວຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິອາທິ.

ໂຍ ¶ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຖຍຸຕ຺ຕໍ ມຫຕາ ປໂຍຊນຕ຺ເຖນ, ອຠິເຘຍ຺ຍຕ຺ເຖນ ຈ ສມນ຺ນາຄຕໍ ອິມໍ ວິນຍສ຺ສວິນິຈ຺ຉຍໍ ອວຄຈ຺ຉຕິ ອເວຈ຺ຈ ຍາຖາວໂຕ ຊານາຕິ, ໂສ ອປຣມ຺ປຣໍ ມຣຓາຠາວາ ອມຣໍ ຊຣາຍາຠາວາ ອຊຣໍ ຣາຄາທິກິເລສຣຊປຏິປກ຺ຂຕ຺ຕາ ອຣຊໍ ອເນກປ຺ປກາຣໂຣຄານໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິເຫຕຸຕ຺ຕາ ອຣຸຊໍ ສນ຺ຕິປທໍ ສພ຺ພກິເລສທຣຖປຣິຬາຫານໍ ວູປສມເຫຕຸຕ຺ຕາ ¶ ສນ຺ຕິສງ຺ຂາຕໍ ນິພ຺ພານປທໍ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ ສີລວິສຸທ຺ຘິອາທິສຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘິປຣມ຺ປຣາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຏິວິຊ຺ຌຕີຕິ ໂຍຊນາ.

ອິຕິ ວິນຍຕ຺ຖສາຣສນ຺ທີປນິຍາ ວິນຍວິນິຈ຺ຉຍວຓ຺ຓນາຍ

ຠິກ຺ຂຸນິວິຠງ຺ຄກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຂນ຺ຘກກຖາ

ມຫາວຄ຺ໂຄ

ມຫາຂນ຺ຘກກຖາ

ປພ຺ພຊ຺ຊາກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໔໔໔. ອິຈ຺ເຈວໍ ¶ ¶ ນາຕິສງ຺ເຂປວິຕ຺ຖາຣວເສນ ວິຠງ຺ຄທ຺ວເຍ, ຕທຏ຺ຐກຖາຍ ຈ ອາຄຕໍ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຂນ຺ຘກາຄຕໍ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ທສ຺ເສຕຸມາຣຠນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ສີລກ຺ຂນ຺ຘາທີ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ສີລກ຺ຂນ຺ຘາທິຍຸຕ຺ເຕນາຕິ ສີລສມາຘິປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນສງ຺ຂາເຕຫິ ປຎ຺ຈຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ຄຸຓຣາສີຫິ ຍຸຕ຺ເຕນ ສມນ຺ນາຄເຕນ. ສຸຠກ຺ຂນ຺ເຘນາຕິ ສຸວຓ຺ຓາລິງ຺ຄສທິສວຏ຺ຏກ຺ຂນ຺ຘຕາຍ ສຸໂຠ ສຸນ຺ທໂຣ ຂນ຺ໂຘ ເອຕສ຺ສາຕິ ສຸຠກ຺ຂນ຺ໂຘ, ຠຄວາ, ເຕນ. ອິມິນາ ພາຕ຺ຕິໍສລກ຺ຂຓານເມກເທສຠູຕສ຺ສ ສມວຏ຺ຏກ຺ຂນ຺ຘຕາລກ຺ຂຓສ຺ສ ປຣິທີປເກນ ວຈເນນ ລກ຺ຂຓາຫາຣນເຍນ ພາຕ຺ຕິໍສລກ຺ຂຓາທິກາ ສພ຺ພາປິ ຣູປກາຍສິຣີ ສນ຺ທສ຺ສິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຂນ຺ຘເກຕິ ຂນ຺ຘານໍ ສມູໂຫ ຂນ຺ຘໂກ, ຂນ຺ຘານໍ ວາ ກາຍນໂຕ ທີປນໂຕ ຂນ຺ຘໂກ. ‘‘ຂນ຺ຘາ’’ຕິ ເຈຕ຺ຖ ປພ຺ພຊ຺ຊູປສມ຺ປທາທິວິນຍກມ຺ມສງ຺ຂາຕາ, ຈາຣິຕ຺ຕວາຣິຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທສງ຺ຂາຕາ ຈ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍ ອຘິປ຺ເປຕາ. ປພ຺ພຊ຺ຊາທີນິ ຫິ ຠຄວຕາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍຎ຺ຈ ຂນ຺ຘ-ສທ຺ໂທ ທິສ຺ສຕິ ‘‘ທາຣຸກ຺ຂນ຺ໂຘ (ສໍ. ນິ. ໔.໒໔໑) ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໑໖) ອຸທກກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໖.໓໗) ວິຍ. ອປິຈ ຠາຄຣາສຕ຺ຖຕາ ¶ ເຈຕ຺ຖ ຍຸຊ຺ຊຕິເຍວ ຕາສໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕີນໍ ຠາຄໂສ, ຣາສິໂຕ ຈ ວິຠຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ຕສ຺ມິໍ ຂນ຺ຘເກ. ປິ-ສທ຺ໂທ ວຸຕ຺ຕາເປກ຺ຂາຍ ປຎ຺ຈສຕິກສຕ຺ຕສຕິກກ຺ຂນ຺ຘເກ ທ຺ເວ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ¶ ປພ຺ພຊ຺ຊກ຺ຂນ຺ຘກາທິເກ ຠິກ຺ຂຸນິຂນ຺ຘກປຣິໂຍສາເນ ວີສຕິວິເຘ ຂນ຺ຘເກ ວຸຕ຺ຕວິນິຈ຺ຉຍສ຺ສ ອິຘ ວກ຺ຂມານຕ຺ຕາ. ຕເທວ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ຂນ຺ຘເກປິ ປວກ຺ຂາມິ, ສມາເສນ ວິນິຈ຺ຉຍ’’ນ຺ຕິ.

໒໔໔໕. ‘‘ມາຕຣາ ປິຕຣາ’’ຕິ ອິມິນາ ຊນກາເຍວ ອຘິປ຺ເປຕາ. ‘‘ຠຓ຺ຑຸກມ຺ມໍ, ສມຓກຣຓໍ, ປພ຺ພາຊນນ຺ຕິ ຈ ປຣິຍາຍ-ສທ຺ທາ’’ຕິ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຆໍ ອປໂລເກຕຸໍ ຠຓ຺ຑຸກມ຺ມາຍາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໙໘) ອິມິສ຺ສາ ປາຬິຍາ ອຏ຺ຐກຖາຍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໙໘) ວຸຕ຺ຕໍ. ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ສງ຺ຆ’’ນ຺ຕິ ເສໂສ.

໒໔໔໖. ວາວໂຏຕິ ປສຸໂຕ, ຍຸຕ຺ຕປຍຸຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ອານຍ ອິຕິ ຈາ’’ຕິ ປທຈ຺ເຉໂທ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຕິຘາ ປພ຺ພາຊນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ ເກສຈ຺ເຉທນໍ, ກາສາຍອຈ຺ຉາທນໍ, ສຣຓທານນ຺ຕິ, ອິມານິ ຕີຓິ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ປພ຺ພາເຊຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕສຸ ເອກໍ, ທ຺ເວ ວາປິ ກໂຣນ຺ໂຕ ຕຖາ ໂວຫຣີຍຕິເຍວ. ຕສ຺ມາ ‘‘ປພ຺ພາເຊຕ຺ວານຍາ’’ຕິ ອິມິນາ ເກເສ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອາເນຫີຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ທີປິໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

໒໔໔໗. ອວຸຕ຺ໂຕຕິ ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ອນຸຍ຺ໂຍຊິໂຕ. ໂສ ທຫໂຣ ສເຈ ຕໍ ສຍເມວ ເກສຈ຺ເຉທນກາສາຍຈ຺ຉາທເນຫິ ປພ຺ພາເຊຕິ, ວຏ຺ຏຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໔໔໘. ຕຕ຺ຖາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສມີເປ. ຂຓ຺ຑສີມໍ ເນຕ຺ວາຕິ ຠຓ຺ຑຸກມ຺ມາໂຣຈນປຣິຫາຣຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນ ສຠິກ຺ຂຸເກ ວິຫາເຣ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ຠິກ຺ຂຸໍ ‘‘ເອຕສ຺ສ ເກເສ ຉິນ຺ທາ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາຕິ ເກສຈ຺ເຉທນໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ.

໒໔໕໐. ‘‘ປຸຣິສໍ ¶ ຠິກ຺ຂຸໂຕ ອຎ຺ໂຎ, ປພ຺ພາເຊຕິ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອິທໍ ສຣຓທານໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕເນວາຫ ‘‘ສາມເຓໂຣ’’ຕິອາທິ.

໒໔໕໑. ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ເຖຣເຖຣີນໍ ‘‘ອິເມຫິ ຈີວເຣຫິ ອິມໍ ອຈ຺ຉາເທຫີ’’ຕິ ອາຓຕ຺ຕິຍາ ສາມເຓໂຣປິ ¶ ວາ ໂຫຕຸ, ຕຖາ ສາມເຓຣີ ວາ ໂຫຕຸ, ເຕ ອຸໂຠ ສາມເຓຣສາມເຓຣີ ກາສາຍານິ ທາຕຸໍ ລຠນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໔໕໒-໔. ປພ຺ພາເຊນ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຕຈປຎ຺ຈກກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ທຕ຺ວາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ເອວຎ຺ຫິ ກຕ຺ວາ ເກສາປນຍນສ຺ສ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ‘‘ອາວຸໂສ, ສຸຏ຺ຐຸ ອຸປຘາເຣຫິ, ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຫີຕິ ວຕ຺ວາ ຕຈປຎ຺ຈກກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ອາຈິກ຺ຂນ຺ເຕນ ຈ ວຓ຺ຓສຓ຺ຐານຄນ຺ຘາສໂຍກາສວເສນ ອສຸຈິເຊຄຸຈ຺ຉປຏິກ຺ກູລຠາວໍ, ນິຊ຺ຊີວນິສ຺ສຕ຺ຕຠາວໍ ວາ ປາກຏໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິອາທິ. ກິມຕ຺ຖເມວໍ ກຣີຍຕີຕິ ເຈ? ສເຈ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ຂຸຣຄ຺ເຄເຍວ ອຣຫຕ຺ຕປາປຸຓນຕ຺ຖໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຈຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ –

‘‘ເຍ ຫິ ເກຈິ ຂຸຣຄ຺ເຄ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕາ, ສພ຺ເພ ເຕ ເອວຣູປໍ ສວນໍ ລຠິຕ຺ວາ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕນ ອາຈຣິເຍນ ທິນ຺ນນຍໍ ນິສ຺ສາຍ, ໂນ ອນິສ຺ສາຍ, ຕສ຺ມາສ຺ສ ອາທິໂຕວ ເອວຣູປີ ກຖາ ກເຖຕພ຺ພາ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໔).

ເອເຕເນວ ພ຺ຍຕິເຣກໂຕ ອິໂຕ ອຎ຺ຎາ ອນິຍ຺ຍານິກກຖາ ນ ກເຖຕພ຺ພາຕິ ທີປິຕໍ ໂຫຕິ. ໂຄມຍາທິນາຕິ ໂຄມຍຈຸຓ຺ຓາທິນາ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ມຕ຺ຕິກາທີນໍ ຄຫຓໍ. ປີຬກາ ວາຕິ ຖຸລ຺ລປີຬກາ ວາ. ກຈ຺ຉຸ ວາຕິ ສຸຂຸມກຈ຺ຉຸ ວາ. ນິຍໍປຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ¶ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຠິກ຺ຂຸນາ’’ຕິ ອິມສ຺ສ ປທສ຺ສ ທູຣຕ຺ຕາ ‘‘ຍຕິນາ’’ຕິ ອາຫ.

໒໔໕໕-໖. ກສ຺ມາ ປນ ເອວໍ ນຫາເປຕພ຺ໂພຕິ ອາຫ ‘‘ເອຕ຺ຕເກນາປີ’’ຕິອາທິ. ໂສຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊາເປກ຺ໂຂ. ອຸປຊ຺ຌາຍກາທິສູຕິ ເອຕ຺ຖ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ອາຈຣິຍສມານຸປຊ຺ຌາຍກາທີນໍ ຄຫຓໍ. ປາປຸຓນ຺ຕິ ຫີຕິ ເອຕ຺ຖ ຫິ-ສທ຺ໂທ ຍສ຺ມາ-ປທຕ຺ເຖ ວຕ຺ຕຕິ. ຍສ຺ມາ ເອຕ຺ຕເກນາປິ ອຸປຊ຺ຌາຍາທີສຸ ສຄາຣໂວ ໂຫຕິ, ຍສ຺ມາ ຈ ເອວຣູປໍ ອຸປກາຣໍ ລຠິຕ຺ວາ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອນຠິຣຕິໍ ປຏິວິໂນເທຕ຺ວາ ສິກ຺ຂາໂຍ ປຣິປູເຣຕ຺ວາ ນິພ຺ພານໍ ປາປຸຓິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວຣູໂປ ອຸປກາໂຣ ກາຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໔໕໘. ເອກໂຕຕິ ສພ຺ພານິ ຈີວຣານິ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ.

໒໔໕໙. ອຖາຕິ ¶ ອຘິກາຣນ຺ຕຣາຣມ຺ເຠ ນິປາໂຕ. ຕສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ອທຕ຺ວາປິ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ວາ ອາຈຣິໂຍ ວາປິ ສຍເມວ ຕໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາເປກ຺ຂໍ ອຈ຺ຉາເທຕິ, ວຏ຺ຏຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໔໖໐. ອທິນ຺ນຈີວຣສ຺ສ ອຄ຺ຄເຫຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອາຫ ‘‘ອປເນຕ຺ວາ ຕໂຕ ສພ຺ພໍ, ປຸນ ທາຕພ຺ພເມວ ຕ’’ນ຺ຕິ. ຕໂຕຕິ ຕສ຺ສ ສຣີຣໂຕ. ຕນ຺ຕິ ຈີວຣໍ.

໒໔໖໑-໒. ເອຕເທວ ອາຫ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນາ’’ຕິອາທິນາ. ອທິນ຺ນໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ນ ຣຸຫຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕສ຺ເສວ ສນ຺ຕກໍ ວາປິ ຈີວຣໍ ອທິນ຺ນໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ ອຕ຺ຕສນ຺ຕເກ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍານໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕເກ ຈີວເຣ ກາ ກຖາ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠິກ຺ຂູຕິ ເຍ ຕຕ຺ຖ ສນ຺ນິປຕິຕາ. ກາຣາເປຕ຺ວານ ອຸກ຺ກຸຏິນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສພ຺ພຘາຕ຺ວຕ຺ຖານຸຄໂຕ ກໂຣຕິ-ສທ຺ໂທ ຄຫິໂຕຕິ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ, ‘‘ອຸກ຺ກຸຏິກ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໔) ອຏ຺ຐກຖາປາໂຐ ຄາຖາພນ຺ຘສຸຂຕ຺ຖໍ ອິຘ ກ-ກາຣໂລເປນ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ.

໒໔໖໔. ເອກປທໍ ¶ ວາປີຕິ ພຸທ຺ຘມິຈ຺ຈາທິກໍ ເອກມ຺ປິ ວາ ປທໍ. ເອກກ຺ຂຣມ຺ປິ ວາຕິ ພຸກາຣາທິອກ຺ຂເຣສຸ ເອກມ຺ປິ ວາ ອກ຺ຂຣໍ. ປຏິປາຏິນ຺ຕິ ‘‘ພຸທ຺ຘ’’ມິຈ຺ຈາທິກໍ ປທປນ຺ຕິໍ.

໒໔໖໕. ອກຕ຺ຕພ຺ພປ຺ປກາຣນ຺ຕຣໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຍທິ ວາ’’ຕິອາທິ. ຕຖາ ເສເສສູຕິ ຍທິ ວາ ‘‘ຘມ຺ມໍ ສຣຓ’’ນ຺ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ເທຕິ, ‘‘ສງ຺ຆໍ ສຣຓ’’ນ຺ຕິ ຍທິ ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ເທຕິ, ເອວມ຺ປິ ຕີຓິ ສຣຓານິ ອທິນ຺ນາເນວ ໂຫນ຺ຕິ.

໒໔໖໖. ອນຸນາສິກນ຺ຕານິ ກຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພານີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອນຸນາສິກນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ທານກາເລ ອນ຺ຕຣາວິຈ຺ເຉທໍ ອກຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພານີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເອກາພທ຺ຘານິ ວາ ປນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປທປຏິປາຏິໂຕ ມ-ກາຣນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ທານສມເຍ ວິຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ. ມນ຺ຕານີຕິ ‘‘ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ອິຈ຺ຈາທິນາ ມ-ກາຣນ຺ຕານິ. ‘‘ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ນິຄ຺ຄຫິຕນ຺ຕເມວ ກຕ຺ວາ ນ ທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ‘‘ອຖາ’’ຕິ ອາຫ.

໒໔໖໗. ສຸທ຺ຘິ ນາມ ອາຈຣິຍສ຺ສ ຎຕ຺ຕິຍາ, ກມ຺ມວາຈາຍ ຈ ອຸຈ຺ຈາຣຓວິສຸທ຺ຘິ. ປພ຺ພຊ຺ຊາຕິ ສາມເຓຣສາມເຓຣິປພ຺ພຊ຺ຊາ. ອຸຠໂຕສຸທ຺ຘິຍາ ວິນາຕິ ອຸຠໂຕສຸທ຺ຘິໍ ວິນາ ອາຈຣິຍນ຺ເຕວາສີນໍ ¶ ອຸຠິນ຺ນໍ ຕີສຸ ສຣຓຕ຺ຕຍທານຄ຺ຄຫເຓສຸ ອຸຈ຺ຈາຣຓສຸທ຺ຘິໍ ວິນາ, ເອກສ຺ສາປິ ອກ຺ຂຣສ຺ສ ວິປຕ຺ຕິສພ຺ຠາເວ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໔໖໘-໙. ‘‘ປພ຺ພຊ຺ຊາຄຸຓມິຈ຺ຉຕາ’’ຕິ ອິທໍ ‘‘ອາຈຣິເຍນ, ອນ຺ເຕວາສິເກນາ’’ຕິ ປທທ຺ວຍສ຺ສ ວິເສສນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ອນ຺ເຕວາສິກສ຺ສ ປພ຺ພຊ຺ຊາຄຸຓໍ ອິຈ຺ຉນ຺ເຕນ ອາຈຣິເຍນ, ອຕ຺ຕໂນ ປພ຺ພຊ຺ຊາຄຸຓໍ ອິຈ຺ຉນ຺ເຕນ ອນ຺ເຕວາສິເກນ ຈ ພຸ-ທ຺ຘ-ກາຣາທໂຍ ວຓ຺ຓາ ພຸ-ກາຣ ຘ-ກາຣາທໂຍ ວຓ຺ຓາ ອກ຺ຂຣາ ຐານກຣຓສມ຺ປທໍ ກຓ຺ຐຕາລຸມຸທ຺ຘທນ຺ຕໂອຏ຺ຐນາສິກາເຠທໍ ຐານສມ຺ປທຎ຺ຈ ¶ ອກ຺ຂຣຸປ຺ປຕ຺ຕິສາຘກຕມຊິວ຺ຫາມຊ຺ຌາທິກຣຓສມ຺ປທຎ຺ຈ ອຫາເປນ຺ເຕນ ອປຣິຫາເປນ຺ເຕນ ວຕ຺ຕພ຺ພາຕິ ໂຍຊນາ. ກສ຺ມາ ອິທເມວ ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ເອກວຓ຺ຓວິນາເສນາ’’ຕິອາທິ. ຫິ-ສທ຺ໂທ ຍສ຺ມາ-ປທຕ຺ເຖ, ຍສ຺ມາ ເອກສ຺ສາປິ ວຓ຺ຓສ຺ສ ວິນາເສນ ອນຸຈ຺ຈາຣເຓນ ວາ ທຸຣຸຈ຺ຈາຣເຓນ ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ນ ຣຸຫຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໒໔໗໐. ຍທິ ສິທ຺ຘາຕິ ສາສງ຺ກວຈເນນ ອຸຠໂຕອຸຈ຺ຈາຣຓສຸທ຺ຘິຍາ ທຸກ຺ກຣຕ຺ຕໍ ທີເປຕ຺ວາ ‘‘ອປ຺ປມຕ຺ເຕຫິ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອຸຠິນ຺ນໍ ອາຈຣິຍນ຺ເຕວາສິການໍ ອນຸສິຏ຺ຐິ ທິນ຺ນາ ໂຫຕິ. ສຣຓຄມນໂຕວາຕິ ອວຘາຣເຓນ ສາມເຓຣປພ຺ພຊ຺ຊາ ອຸປສມ຺ປທາ ວິຍ ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ເຖນ ກມ຺ເມນ ນ ໂຫຕິ, ອິທານິປິ ສຣຓຄມເນເນວ ສິຊ຺ຌຕີຕິ ທີເປຕິ. ຫິ-ສທ຺ໂທ ປສິທ຺ຘິຍໍ. ຍຖາຫ –

‘‘ຍສ຺ມາ ສຣຓຄມເນນ ອຸປສມ຺ປທາ ປຣໂຕ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ສາ ເອຕຣຫິ ສຣຓຄມນມຕ຺ເຕເນວ ນ ຣຸຫຕິ. ສາມເຓຣສ຺ສ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ປນ ຍສ຺ມາ ປຣໂຕປິ ‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມຫິ ຕີຫິ ສຣຓຄມເນຫິ ສາມເຓຣປພ຺ພຊ຺ຊ’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໑໐໕) ອນຸຎ຺ຎາຕາ ເອວ, ຕສ຺ມາ ສາ ເອຕຣຫິປິ ສຣຓຄມນມຕ຺ເຕເນວ ຣຸຫຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໔).

ສຣຓຄມນໂຕ ເອວ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຍທິປິ ກິຎ຺ຈາປິ ສິທ຺ຘາ ນິປ຺ຜນ຺ນາ, ຕຖາປິ ອສ຺ສ ສາມເຓຣສ຺ສ ‘‘ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ມຍາ ປູເຣຕພ຺ພໍ ສີລ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ປຣິປູຣຓຕ຺ຖາຍ ຠິກ຺ຂຸນາ ທສ ສີລານິ ທາຕພ຺ພານີຕິ ໂຍຊນາ. ຍຖາຫ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາມເຓຣານໍ ທສ ສິກ຺ຂາປທານິ, ເຕສຸ ຈ ສາມເຓເຣຫິ ສິກ຺ຂິຕຸໍ. ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓີ’’ຕິອາທິ (ມຫາວ. ໑໐໖).

ປພ຺ພຊ຺ຊາກຖາວຓ຺ຓນາ.

໒໔໗໑. ອຸປຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ ¶ ¶ ວຊ຺ຊາວຊ຺ເຊ ອຸປນິຊ຺ຌາຍຕີຕິ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ, ຕໍ, ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ເຕຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຣິປຸຓ຺ຓທສວສ຺ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ. ນິວາເສຕ຺ວາ ຈ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຈ ສິຣສິ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຠິມຸເຂ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ໂຫຫີ’’ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວຕ຺ວາ ອາຍາຈນາຍ ກຕາຍ ‘‘ສາຫຸ, ລຫຸ, ໂອປາຍິກໍ, ປຏິຣູປໍ, ປາສາທິເກນ ສມ຺ປາເທຫີ’’ຕິ ອິເມສຸ ປຎ຺ຈສຸ ປເທສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ກາເຍນ ວາ ວາຈາຍ ວາ ອຸຠເຍນ ວາ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິເຕ ປິຕຸຏ຺ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ອຕ຺ຣຊມິວ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຊ຺ຊາວຊ຺ຊໍ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ໂທເສນ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກ ສິກ຺ຂາເປນ຺ໂຕ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ນາມ.

ວິຊ຺ຊາສິປ຺ປໍ, ອາຈາຣສມາຈາຣໍ ວາ ສິກ຺ຂິຕຸກາເມຫິ ອາທເຣນ ຈຣິຕພ຺ໂພ ອຸປຏ຺ຐາຕພ຺ໂພຕິ ອາຈຣິໂຍ, ຕໍ, ອຸປຊ຺ຌາເຍ ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂຓສມນ຺ນາຄໂຕເຍວ ປຸຄ຺ຄໂລ. ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ອາຈຣິໂຍ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ໂຫຫິ, ອາຍສ຺ມໂຕ ນິສ຺ສາຍ ວຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວຕ຺ວາ ອາຍາຈນາຍ ກຕາຍ ‘‘ສາຫູ’’ຕິອາທີສຸ ປຎ຺ຈສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິເຕ ປິຕຸຏ຺ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕຏ຺ຐານິຍໍ ອນ຺ເຕວາສິໍ ສິກ຺ຂາເປນ຺ໂຕ ອາຈຣິໂຍ ນາມ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ສາຫູຕິ ສາຘຸ. ລຫູຕິ ອຄຣຸ, ມມ ຕຸຍ຺ຫໍ ອຸປຊ຺ຌາຍຠາເວ ຠາຣິຍໍ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂອປາຍິກນ຺ຕິ ອຸປາຍປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ອຸປຊ຺ຌາຍຄ຺ຄຫຓໍ ອິມິນາ ອຸປາເຍນ ຕ຺ວໍ ເມ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠາໂຣ ຊາໂຕສີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປຏິຣູປນ຺ຕິ ອນຸຣູປໍ ເຕ ອຸປຊ຺ຌາຍຄ຺ຄຫຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປາສາທິເກນາຕິ ປສາທາວເຫນ ກາຍວຈີປໂຍເຄນ. ສມ຺ປາເທຫີຕິ ຕິວິຘໍ ສິກ຺ຂໍ ນິປ຺ຜາເທຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາເຍນ ວາຕິ ຫຕ຺ຖມຸທ຺ທາທິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ກາເຍນ ວາ. ນາມວິເສສໍ ວິນາ ປູເຣຕພ຺ພວຕ຺ຕານໍ ສມຕາຍ ອຸໂຠປິ ເອກໂຕ ວຸຕ຺ຕາ.

ເອຕານິ ¶ ວຕ຺ຕານິ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກນ, ອາຈຣິຍສ຺ສ ອນ຺ເຕວາສິເກນາປິ ເອວເມວ ກາຕພ຺ພາເນວາຕິ. ວສຕາຕິ ວສນ຺ເຕນ. ປິຍສີເລນາຕິ ປິຍໍ ສີລເມຕສ຺ສາຕິ ປິຍສີໂລ, ເຕນ, ສີລໍ ປຣິປູຣິຕຸກາເມນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໒໔໗໒-໓. ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ກາລສ຺ເສວ ວຸຏ຺ຐາຍ ອຸປາຫນາ ໂອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໖໖) ວຸຕ຺ຕາ ປຸພ຺ພກິຣິຍາ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ພນ຺ຕິ ¶ ທນ຺ຕກຏ຺ຐຂາທນຏ຺ຐານໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິສີທນຕ຺ຖາຍ ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ພໍ. ອິມິນາ ຈ ຍາຄຸປານຏ຺ຐານາທີສຸປິ ອາສນານິ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ພາເນວາຕິ ທສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ.

ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ມຫນ຺ຕໍ, ມຊ຺ຌິມໍ, ຂຸທ຺ທກນ຺ຕິ ຕີຓິ ທນ຺ຕກຏ຺ຐານິ ອຸປເນຕ຺ວາ ຕໂຕ ຍໍ ຕີຓິ ທິວສານິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຈຕຸຕ຺ຖທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕາທິສເມວ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອນິຍມໍ ກຕ຺ວາ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຖ ຍາທິສໍ ລຠຕິ, ຕາທິສໍ ທາຕພ຺ພໍ.

ມຸໂຂທກໍ ທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ມຸຂໂຘວໂນທກໍ ມຸໂຂທກນ຺ຕິ ມຊ຺ເຌປທໂລປີສມາໂສ, ຕໍ ເທນ຺ເຕນ ສີຕຎ຺ຈ ອຸຓ຺ຫຎ຺ຈ ອຸທກໍ ອຸປເນຕ຺ວາ ຕໂຕ ຍໍ ຕີຓິ ທິວສານິ ວຬຎ຺ເຊຕິ, ຈຕຸຕ຺ຖທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕາທິສເມວ ມຸຂໂຘວໂນທກໍ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອນິຍມໍ ກຕ຺ວາ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຖ ຍາທິສໍ ລຠຕິ, ຕາທິສໍ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ທຸວິຘມ຺ປິ ວຬຎ຺ເຊຕິ, ທຸວິຘມ຺ປິ ອຸປເນຕພ຺ພໍ. ‘‘ມຸໂຂທກໍ ມຸຂໂຘວນຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສຏ຺ຐານານິ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ພານິ. ສມ຺ມຊ຺ຊນ຺ເຕນ ຈ ວຈ຺ຈກຸຏິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ເຖເຣ ວຈ຺ຈກຸຏິໍ ຄເຕ ປຣິເວຓໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ປຣິເວຓໍ ອສຸຎ຺ຎໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໖໔ ອຕ຺ຖໂຕ ສມານໍ) ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ.

ຕໂຕ ¶ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ຕສ຺ສ ກາເລນາ’’ຕິອາທິ. ຕສ຺ສາຕິ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ວາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ວາ. ກາເລນາຕິ ຍາຄຸປານກາເລ. ອິຘາປິ ‘‘ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ເສໂສ. ຍຖາຫ ‘‘ເຖເຣ ວຈ຺ຈກຸຏິໂຕ ອນິກ຺ຂນ຺ເຕເຍວ ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ພໍ. ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ‘ສເຈ ຍາຄຸ ໂຫຕີ’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ ວຕ຺ຕໍ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໖໔).

ຍາຄຸ ຕສ຺ສຸປເນຕພ຺ພາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຠາຊນໍ ໂຘວິຕ຺ວາ’’ຕິ ເສໂສ. ຍຖາຫ – ‘‘ຠາຊນໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ຍາຄຸ ອຸປນາເມຕພ຺ພາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໖໖). ສງ຺ຆໂຕ ວາຕິ ສລາກາທິວເສນ ສງ຺ຆໂຕ ລພ຺ຠມານາ ວາ. ກຸລໂຕປິ ວາຕິ ອຸປາສກາທິກຸລໂຕ ວາ.

‘‘ປຕ຺ເຕ ວຕ຺ຕຎ຺ຈ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ‘‘ຍາຄຸໍ ປີຕສ຺ສ ອຸທກໍ ທຕ຺ວາ ຠາຊນໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ນີຈໍ ກຕ຺ວາ ສາຘຸກໍ ອປ຺ປຏິຆໍສນ຺ເຕນ ໂຘວິຕ຺ວາ ປຏິສາເມຕພ຺ພໍ, ອຸປຊ຺ຌາຍມ຺ຫິ ວຸຏ຺ຐິເຕ ອາສນໍ ອຸທ຺ຘຣິຕພ຺ພໍ ¶ . ສເຈ ໂສ ເທໂສ ອຸກ຺ລາໂປ ໂຫຕິ, ໂສ ເທໂສ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ໂພ’’ຕິ (ມຫາວ. ໖໖) ອາຄຕວຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ທິວາ ຠຸຕ຺ຕປຕ຺ເຕປິ ກາຕພ຺ພໍ ເອເຕເນວ ທສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ.

ວຕ຺ຕໍ ‘‘ຄາມປ຺ປເວສເນ’’ຕິ ອິທໍ ‘‘ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ຄາມໍ ປວິສິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ນິວາສນໍ ທາຕພ຺ພໍ, ປຏິນິວາສນໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕໍ (ມຫາວ. ໖໖) ວຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ‘‘ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ສພ຺ພປເທຫິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

໒໔໗໔. ຈີວເຣ ຍານິ ວຕ຺ຕານີຕິ ຄາມໍ ປວິສິຕຸກາມສ຺ສ ຈີວຣທາເນ, ປຏິນິວຕ຺ຕສ຺ສ ຈີວຣຄ຺ຄຫຓສງ຺ຆຣຓປຏິສາມເນສຸ ມເຫສິນາ ຍານິ ວຕ຺ຕານິ ວຸຕ຺ຕານິ, ຕານິ ຈ ກາຕພ຺ພານິ. ເສນາສເນ ຕຖາຕິ ‘‘ຍສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ວິຫຣຕີ’’ຕິອາທິນາ ¶ (ມຫາວ. ໖໖) ວຸຕ຺ຕນເຍນ ‘‘ເສນາສເນ ກຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ທສ຺ສິຕໍ ເສນາສນວຕ຺ຕຎ຺ຈ.

ປາທປີຐກຖລິກາທີສຸ ຕຖາຕິ ໂຍຊນາ. ອຸປຊ຺ຌາເຍ ຄາມໂຕ ປຏິນິວຕ຺ເຕ ຈ ຊນ຺ຕາຆເຣ ຈ ‘‘ປາໂທທກໍ ປາທປີຐໍ ປາທກຖລິກໍ ອຸປນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໖໖) ເອວມາຄຕໍ ວຕ຺ຕຎ຺ຈ ກາຕພ຺ພໍ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ‘‘ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ປານີເຍນ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ’’ຕິອາທິວຕ຺ຕໍ (ມຫາວ. ໖໖) ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

໒໔໗໕. ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວຕ຺ເຕສຸ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ທສ຺ສິຍມາເນສຸ ປປຎ຺ໂຈຕິ ຂນ຺ຘກໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ສຸຂຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖາຍ ຄຓນໍ ທສ຺ເສຕຸກາໂມ ອາຫ ‘‘ເອວມາທີນີ’’ຕິອາທິ. ໂຣຄໂຕ ວຸຏ຺ຐານາຄມນນ຺ຕານີຕິ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍານໍ ໂຣຄໂຕ ວຸຏ຺ຐານາຄມນປຣິໂຍສານານິ. ສຕ຺ຕຕິໍສສຕໍ ສິຍຸນ຺ຕິ ສຕ຺ຕຕິໍສາຘິກສຕວຕ຺ຕານີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕານິ ປນ ວຕ຺ຕານິ ຂນ຺ຘກປາຬິຍາ (ມຫາວ. ໖໖) ອາຄຕກ຺ກເມນ ເອວໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕຄຓນາຍ ສມາເນຕພ຺ພານິ – ທນ຺ຕກຏ຺ຐທານໍ, ມຸໂຂທກທານໍ, ອາສນປຎ຺ຎາປນໍ, ສເຈ ຍາຄຸ ໂຫຕິ, ຠາຊນໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ຍາຄຸຍາ ອຸປນາມນໍ, ຍາຄຸໍ ປີຕສ຺ສ ອຸທກໍ ທຕ຺ວາ ຠາຊນໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ນີຈໍ ກຕ຺ວາ ສາຘຸກໍ ອປ຺ປຏິຆໍສນ຺ເຕນ ໂຘວິຕ຺ວາ ປຏິສາມນໍ, ອຸປຊ຺ຌາຍມ຺ຫິ ວຸຏ຺ຐິເຕ ອາສນສ຺ສ ອຸທ຺ຘຣຓໍ, ສເຈ ໂສ ເທໂສ ອຸກ຺ລາໂປ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ສມ຺ມຊ຺ຊນໍ, ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ຄາມໍ ປວິສິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ນິວາສນທານໍ, ປຏິນິວາສນປຏິຄ຺ຄຫຓໍ, ກາຍພນ຺ຘນທານໍ, ສຄຸຓໍ ກຕ຺ວາ ¶ ສງ຺ຆາຏິທານໍ, ໂຘວິຕ຺ວາ ໂສທກປຕ຺ຕສ຺ສ ທານໍ, ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ປຈ຺ຉາສມຓໍ ອາກງ຺ຂຕິ, ຕິມຓ຺ຑລໍ ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ເຕນ ປຣິມຓ຺ຑລໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ກາຍພນ຺ຘນໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ສຄຸຓໍ ກຕ຺ວາ ສງ຺ຆາຏິໂຍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ¶ ຄຓ຺ຐິກໍ ປຣິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ໂຘວິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ປຈ຺ຉາສມເຓນ ຄມນໍ, ນາຕິທູຣນຈ຺ຈາສນ຺ເນ ຄມນໍ, ປຕ຺ຕປຣິຍາປນ຺ນສ຺ສ ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ, ນ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ຠຓມານສ຺ສ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ກຖາໂອປາຕນໍ, ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິສາມນ຺ຕາ ຠຓມານສ຺ສ ຈ ນິວາຣຓໍ, ນິວຕ຺ຕນ຺ເຕນ ປຐມຕຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອາສນປຎ຺ຎາປນໍ, ປາໂທທກປາທປີຐປາທກຖລິການໍ ອຸປນິກ຺ຂິປນໍ, ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣປຏິຄ຺ຄຫຓໍ, ປຏິນິວາສນທານໍ, ນິວາສນປຏິຄ຺ຄຫຓໍ, ສເຈ ຈີວຣໍ ສິນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ອຸຓ຺ເຫ ໂອຕາປນໍ, ເນວ ອຸຓ຺ເຫ ຈີວຣສ຺ສ ນິທຫນໍ, ມຊ຺ເຌ ຍຖາ ຠງ຺ໂຄ ນ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລໍ ກຓ຺ຓໍ ອຸສ຺ສາເຣຕ຺ວາ ຈີວຣສ຺ສ ສງ຺ຆຣຓໍ, ໂອໂຠເຄ ກາຍພນ຺ຘນສ຺ສ ກຣຓໍ, ສເຈ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ໂຫຕິ, ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ຈ ຠຸຎ຺ຊິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ອຸທກໍ ທຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕສ຺ສ ອຸປນາມນໍ, ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ປານີເຍນ ປຸຈ຺ຉນໍ, ຠຸຕ຺ຕາວິສ຺ສ ອຸທກໍ ທຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ນີຈໍ ກຕ຺ວາ ສາຘຸກໍ ອປ຺ປຏິຆໍສນ຺ເຕນ ໂຘວິຕ຺ວາ ໂວທກໍ ກຕ຺ວາ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ອຸຓ຺ເຫ ໂອຕາປນໍ, ນ ຈ ອຸຓ຺ເຫ ປຕ຺ຕສ຺ສ ນິທຫນໍ, ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ –

ປຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປນ຺ເຕນ ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ເຫຏ຺ຐາມຎ຺ຈໍ ວາ ເຫຏ຺ຐາປີຐໍ ວາ ປຣາມສິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕສ຺ສ ນິກ຺ຂິປນໍ, ນ ຈ ອນນ຺ຕຣຫິຕາຍ ຠູມິຍາ ປຕ຺ຕສ຺ສ ນິກ຺ຂິປນໍ, ຈີວຣໍ ນິກ຺ຂິປນ຺ເຕນ ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ຈີວຣວໍສໍ ວາ ຈີວຣຣຊ຺ຊຸໍ ວາ ປມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປາຣໂຕ ອນ຺ຕໍ ໂອຣໂຕ ໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ ຈີວຣສ຺ສ ນິກ຺ຂິປນໍ, ອຸປຊ຺ຌາຍມ຺ຫິ ວຸຏ຺ຐິເຕ ອາສນສ຺ສ ອຸທ຺ຘຣຓໍ, ປາໂທທກປາທປີຐປາທກຖລິການໍ ປຏິສາມນໍ, ສເຈ ໂສ ເທໂສ ອຸກ຺ລາໂປ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ສມ຺ມຊ຺ຊນໍ, ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ນ຺ຫາຍິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ນ຺ຫານສ຺ສ ປຏິຍາທນໍ, ສເຈ ສີເຕນ ອຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ສີຕສ຺ສ ສເຈ ອຸຓ຺ເຫນ ອຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ອຸຓ຺ຫສ຺ສ ປຏິຍາທນໍ, ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ຊນ຺ຕາຆຣໍ ປວິສິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຈຸຓ຺ຓສ຺ສ ¶ ສນ຺ນຍນໍ, ມຕ຺ຕິກາເຕມນໍ, ຊນ຺ຕາຆຣປີຐໍ ອາທາຍ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ປິຏ຺ຐິໂຕ ປິຏ຺ຐິໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຊນ຺ຕາຆຣປີຐໍ ທຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປນໍ, ຈຸຓ຺ຓທານໍ, ມຕ຺ຕິກາທານໍ, ສເຈ ອຸສ຺ສຫຕິ, ຊນ຺ຕາຆຣໍ ປວິສິຕພ຺ພໍ –

ຊນ຺ຕາຆຣໍ ປວິສນ຺ເຕນ ມຕ຺ຕິກາຍ ມຸຂໍ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ຈ ປຈ຺ຉໂຕ ຈ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ຊນ຺ຕາຆຣປ຺ປເວໂສ, ນ ເຖຣານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອນຸປຂຊ຺ຊ ນິສີທນໍ, ນ ນວານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາສເນນ ປຏິພາຫນໍ, ຊນ຺ຕາຆເຣ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ປຣິກມ຺ມສ຺ສ ກຣຓໍ, ຊນ຺ຕາຆຣາ ນິກ຺ຂມນ຺ເຕນ ຊນ຺ຕາຆຣປີຐໍ ອາທາຍ ¶ ປຸຣໂຕ ຈ ປຈ຺ຉໂຕ ຈ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ຊນ຺ຕາຆຣາ ນິກ຺ຂມນໍ, ອຸທເກປິ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ປຣິກມ຺ມກຣຓໍ, ນ຺ຫາເຕນ ປຐມຕຣໍ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຄຕ຺ຕໍ ໂວທກໍ ກຕ຺ວາ ນິວາເສຕ຺ວາ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ຄຕ຺ຕໂຕ ອຸທກສ຺ສ ປມຊ຺ຊນໍ, ນິວາສນທານໍ, ສງ຺ຆາຏິທານໍ, ຊນ຺ຕາຆຣປີຐໍ ອາທາຍ ປຐມຕຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອາສນສ຺ສ ປຎ຺ຎາປນໍ, ປາໂທທກປາທປີຐປາທກຖລິການໍ ອຸປນິກ຺ຂິປນໍ, ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ປານີເຍນ ປຸຈ຺ຉນໍ, ສເຈ ອຸທ຺ທິສາເປຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ອຸທ຺ທິສາປນໍ, ສເຈ ປຣິປຸຈ຺ຉິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ປຣິປຸຈ຺ຉນໍ, ຍສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ວິຫຣຕິ, ສເຈ ໂສ ວິຫາໂຣ ອຸກ຺ລາໂປ ໂຫຕິ, ສເຈ ອຸສ຺ສຫຕິ, ຕສ຺ສ ໂສຘນໍ, ວິຫາຣໍ ໂສເຘນ຺ເຕນ ປຐມໍ ປຕ຺ຕຈີວຣສ຺ສ ນີຫຣິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປນໍ, ນິສີທນປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓສ຺ສ ນີຫຣິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປນໍ, ຠິສິພິພ຺ໂພຫນສ຺ສ ນີຫຣິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປນໍ, ມຎ຺ຈສ຺ສ ນີຈໍ ກຕ຺ວາ ສາຘຸກໍ ອປ຺ປຏິຆໍສນ຺ເຕນ ອສງ຺ຆຏ຺ເຏນ຺ເຕນ ກວາຏປີຐໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປນໍ, ປີຐສ຺ສ ນີຈໍ ກຕ຺ວາ ສາຘຸກໍ ອປ຺ປຏິຆໍສນ຺ເຕນ ອສງ຺ຆຏ຺ເຏນ຺ເຕນ ກວາຏປີຐໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປນໍ, ມຎ຺ຈປຏິປາທການໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປນໍ, ເຂຬມລ຺ລກສ຺ສ ນີຫຣິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປນໍ, ອປສ຺ເສນຜລກສ຺ສ ນີຫຣິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປນໍ, ຠູມຕ຺ຖຣຓສ຺ສ ຍຖາປຎ຺ຎຕ຺ຕສ຺ສ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ນີຫຣິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິກ຺ຂິປນໍ ¶ , ສເຈ ວິຫາເຣ ສນ຺ຕານກໍ ໂຫຕິ, ອຸລ຺ໂລກາ ປຐມໍ ໂອຫາຣຓໍ, ອາໂລກສນ຺ຘິກຓ຺ຓຠາຄານໍ ປມຊ຺ຊນໍ, ສເຈ ເຄຣຸກປຣິກມ຺ມກຕາ ຠິຕ຺ຕິ ກຓ຺ຓກິຕາ ໂຫຕິ, ໂຈຬກໍ ເຕເມຕ຺ວາ ປີເຬຕ຺ວາ ປມຊ຺ຊນໍ, ສເຈ ກາຬວຓ຺ຓກຕາ ຠູມິ ກຓ຺ຓກິຕາ ໂຫຕິ, ໂຈຬກໍ ເຕເມຕ຺ວາ ປີເຬຕ຺ວາ ປມຊ຺ຊນໍ, ສເຈ ອກຕາ ໂຫຕິ ຠູມິ, ອຸທເກນ ປຣິປ຺ໂຜສິຕ຺ວາ ປມຊ຺ຊນໍ ‘‘ມາ ວິຫາໂຣ ຣເຊນ ອຸຫຎ຺ຎີ’’ຕິ, ສງ຺ກາຣໍ ວິຈິນິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຉຑ຺ຑນໍ, ຠູມຕ຺ຖຣຓສ຺ສ ໂອຕາເປຕ຺ວາ ໂສເຘຕ຺ວາ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ອຕິຫຣິຕ຺ວາ ຍຖາປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາປນໍ, ມຎ຺ຈປຏິປາທການໍ ໂອຕາເປຕ຺ວາ ປມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຕິຫຣິຕ຺ວາ ຍຖາຏ຺ຐາເນ ຐປນໍ, ມຎ຺ຈສ຺ສ ໂອຕາເປຕ຺ວາ ໂສເຘຕ຺ວາ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ນີຈໍ ກຕ຺ວາ ສາຘຸກໍ ອປ຺ປຏິຆໍສນ຺ເຕນ ອສງ຺ຆຏ຺ເຏນ຺ເຕນ ກວາຏປີຐໍ ອຕິຫຣິຕ຺ວາ ຍຖາປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາປນໍ, ປີຐສ຺ສ ໂອຕາເປຕ຺ວາ ໂສເຘຕ຺ວາ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ນີຈໍ ກຕ຺ວາ ສາຘຸກໍ ອປ຺ປຏິຆໍສນ຺ເຕນ ອສງ຺ຆຏ຺ເຏນ຺ເຕນ ກວາຏປີຐໍ ອຕິຫຣິຕ຺ວາ ຍຖາປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາປນໍ, ຠິສິພິພ຺ໂພຫນສ຺ສ ໂອຕາເປຕ຺ວາ ໂສເຘຕ຺ວາ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ອຕິຫຣິຕ຺ວາ ຍຖາປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາປນໍ, ນິສີທນປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓສ຺ສ ໂອຕາເປຕ຺ວາ ໂສເຘຕ຺ວາ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ອຕິຫຣິຕ຺ວາ ຍຖາປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາປນໍ, ເຂຬມລ຺ລກສ຺ສ ໂອຕາເປຕ຺ວາ ປມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຕິຫຣິຕ຺ວາ ຍຖາຏ຺ຐາເນ ຐປນໍ, ອປສ຺ເສນຜລກສ຺ສ ໂອຕາເປຕ຺ວາ ປມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຕິຫຣິຕ຺ວາ ຍຖາຏ຺ຐາເນ ຐປນໍ, ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ –

ປຕ຺ຕໍ ¶ ນິກ຺ຂິປນ຺ເຕນ ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ເຫຏ຺ຐາມຎ຺ຈໍ ວາ ເຫຏ຺ຐາປີຐໍ ວາ ປຣາມສິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕສ຺ສ ນິກ຺ຂິປນໍ, ນ ຈ ອນນ຺ຕຣຫິຕາຍ ຠູມິຍາ ປຕ຺ຕສ຺ສ ນິກ຺ຂິປນໍ, ຈີວຣໍ ນິກ຺ຂິປນ຺ເຕນ ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ¶ ຈີວຣວໍສໍ ວາ ຈີວຣຣຊ຺ຊຸໍ ວາ ປມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປາຣໂຕ ອນ຺ຕໍ ໂອຣໂຕ ໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ ຈີວຣສ຺ສ ນິກ຺ຂິປນໍ, ສເຈ ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ສຣຊາ ວາຕາ ວາຍນ຺ຕິ, ປຸຣຕ຺ຖິມານໍ ວາຕປານານໍ ຖກນໍ, ຕຖາ ປຈ຺ຉິມານໍ, ຕຖາ ອຸຕ຺ຕຣານໍ, ຕຖາ ທກ຺ຂິຓານໍ ວາຕປານານໍ ຖກນໍ, ສເຈ ສີຕກາໂລ ໂຫຕິ, ທິວາ ວາຕປານານໍ ວິວຣຓໍ, ຣຕ຺ຕິໍ ຖກນໍ, ສເຈ ອຸຓ຺ຫກາໂລ ໂຫຕິ, ທິວາ ວາຕປານານໍ ຖກນໍ, ຣຕ຺ຕິໍ ວິວຣຓໍ, ສເຈ ປຣິເວຓໍ ອຸກ຺ລາປໍ ໂຫຕິ, ປຣິເວຓສ຺ສ ສມ຺ມຊ຺ຊນໍ, ສເຈ ໂກຏ຺ຐໂກ ອຸກ຺ລາໂປ ໂຫຕິ, ໂກຏ຺ຐກສ຺ສ ສມ຺ມຊ຺ຊນໍ, ສເຈ ອຸປຏ຺ຐານສາລາ ອຸກ຺ລາປາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສາ ສມ຺ມຊ຺ຊນໍ, ສເຈ ອຄ຺ຄິສາລາ ອຸກ຺ລາປາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສາ ສມ຺ມຊ຺ຊນໍ, ສເຈ ວຈ຺ຈກຸຏິ ອຸກ຺ລາປາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສາ ສມ຺ມຊ຺ຊນໍ, ສເຈ ປານີຍໍ ນ ໂຫຕິ, ປານີຍສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາປນໍ, ສເຈ ປຣິໂຠຊນີຍໍ ນ ໂຫຕິ, ປຣິໂຠຊນີຍສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາປນໍ, ສເຈ ອາຈມນກຸມ຺ຠິຍາ ອຸທກໍ ນ ໂຫຕິ, ອາຈມນກຸມ຺ຠິຍາ ອຸທກສ຺ສ ອາສິຎ຺ຈນໍ, ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ອນຠິຣຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ໂຫຕິ, ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກນ ວູປກາສນໍ ວູປກາສາປນໍ ວາ, ຘມ຺ມກຖາຍ ວາ ຕສ຺ສ ກຣຓໍ, ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກນ ວິໂນທນໍ ວິໂນທາປນໍ ວາ, ຘມ຺ມກຖາຍ ວາ ຕສ຺ສ ກຣຓໍ, ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກນ ວິເວຈນໍ ວິເວຈາປນໍ ວາ, ຘມ຺ມກຖາຍ ວາ ຕສ຺ສ ກຣຓໍ, ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ຄຣຸຘມ຺ມໍ ອຊ຺ຌາປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ປຣິວາສາຣໂຫ, ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກນ ອຸສ຺ສຸກ຺ກກຣຓໍ ‘‘ກິນ຺ຕິ ນຸ ໂຂ ສງ຺ໂຆ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ປຣິວາສໍ ທເທຍ຺ຍາ’’ຕິ, ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາຣໂຫ ໂຫຕິ, ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກນ ອຸສ຺ສຸກ຺ກກຣຓໍ ‘‘ກິນ຺ຕິ ¶ ນຸ ໂຂ ສງ຺ໂຆ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ມູລາຍ ປຏິກສ຺ເສຍ຺ຍາ’’ຕິ, ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ມານຕ຺ຕາຣໂຫ ໂຫຕິ, ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກນ ອຸສ຺ສຸກ຺ກກຣຓໍ ‘‘ກິນ຺ຕິ ນຸ ໂຂ ສງ຺ໂຆ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ມານຕ຺ຕໍ ທເທຍ຺ຍາ’’ຕິ, ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ອພ຺ຠານາຣໂຫ ໂຫຕິ, ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກນ ອຸສ຺ສຸກ຺ກກຣຓໍ ‘‘ກິນ຺ຕິ ນຸ ໂຂ ສງ຺ໂຆ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ອພ຺ເຠຍ຺ຍາ’’ຕິ, ສເຈ ສງ຺ໂຆ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມ ໂຫຕິ ຕຊ຺ຊນີຍໍ ວາ ນິຍສ຺ສໍ ວາ ປພ຺ພາຊນີຍໍ ວາ ປຏິສາຣຓີຍໍ ວາ ອຸກ຺ເຂປນີຍໍ ວາ, ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກນ ອຸສ຺ສຸກ຺ກກຣຓໍ ‘‘ກິນ຺ຕິ ນຸ ໂຂ ສງ຺ໂຆ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ກມ຺ມໍ ນ ກເຣຍ຺ຍ, ລຫຸກາຍ ວາ ປຣິຓາເມຍ຺ຍາ’’ຕິ, ກຕໍ ວາ ປນສ຺ສ ໂຫຕິ ສງ຺ເຆນ ກມ຺ມໍ ຕຊ຺ຊນີຍໍ ວາ ນິຍສ຺ສໍ ວາ ປພ຺ພາຊນີຍໍ ວາ ປຏິສາຣຓີຍໍ ວາ ອຸກ຺ເຂປນີຍໍ ວາ, ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກນ ອຸສ຺ສຸກ຺ກກຣຓໍ ‘‘ກິນ຺ຕິ ນຸ ໂຂ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ສມ຺ມາ ວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ໂລມໍ ປາເຕຍ຺ຍ, ເນຕ຺ຖາຣໍ ວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ສງ຺ໂຆ ຕໍ ກມ຺ມໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠຍ຺ຍາ’’ຕິ, ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ຈີວຣໍ ໂຘວິຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ ¶ , ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກນ ໂຘວນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກກຣຓໍ ວາ ‘‘ກິນ຺ຕິ ນຸ ໂຂ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ຈີວຣໍ ໂຘວິເຍຖາ’’ຕິ, ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ຈີວຣໍ ກາຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກນ ກຣຓໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກກຣຓໍ ວາ ‘‘ກິນ຺ຕິ ນຸ ໂຂ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ຈີວຣໍ ກຣິເຍຖາ’’ຕິ, ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ຣຊນໍ ປຈິຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກນ ປຈນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກກຣຓໍ ວາ ‘‘ກິນ຺ຕິ ນຸ ໂຂ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ຣຊນໍ ປຈິເຍຖາ’’ຕິ, ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ຈີວຣໍ ຣເຊຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກນ ຣຊນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກກຣຓໍ ວາ ‘‘ກິນ຺ຕິ ນຸ ໂຂ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ຈີວຣໍ ຣຊິເຍຖາ’’ຕິ, ຈີວຣໍ ຣຊນ຺ເຕນ ສາຘຸກໍ ສມ຺ປຣິວຕ຺ຕກໍ ສມ຺ປຣິວຕ຺ຕກໍ ຣຊນໍ, ນ ຈ ອຈ຺ຉິນ຺ເນ ເຖເວ ປກ຺ກມນໍ, ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ອນາປຸຈ຺ຉາ ນ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຕ຺ຕທານໍ, ນ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຕ຺ຕປຏິຄ຺ຄຫຓໍ, ນ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ຈີວຣທານໍ, ນ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ຈີວຣປຏິຄ຺ຄຫຓໍ, ນ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຣິກ຺ຂາຣທານໍ, ນ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຣິກ຺ຂາຣປຏິຄ຺ຄຫຓໍ, ນ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ເກສຈ຺ເຉທນໍ, ນ ເອກຈ຺ເຈນ ເກສານໍ ເຉທາປນໍ, ນ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຣິກມ຺ມກຣຓໍ, ນ ເອກຈ຺ເຈນ ປຣິກມ຺ມສ຺ສ ກາຣາປນໍ, ນ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກຣຓໍ, ນ ເອກຈ຺ເຈນ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈສ຺ສ ¶ ກາຣາປນໍ, ນ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຈ຺ຉາສມເຓນ ຄມນໍ, ນ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຈ຺ຉາສມຓສ຺ສ ອາທານໍ, ນ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປິຓ຺ຑປາຕສ຺ສ ນີຫຣຓໍ, ນ ເອກຈ຺ເຈນ ປິຓ຺ຑປາຕນີຫຣາປນໍ, ນ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ອນາປຸຈ຺ຉາ ຄາມປ຺ປເວສນໍ, ນ ສຸສານຄມນໍ, ນ ທິສາປກ຺ກມນໍ, ສເຈ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ຄິລາໂນ ໂຫຕິ, ຍາວຊີວໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ, ວຸຏ຺ຐານມສ຺ສ ອາຄມນນ຺ຕິ ເຕສຸ ການິຈິ ວຕ຺ຕານິ ສວິຠຕ຺ຕິການິ, ການິຈິ ອວິຠຕ຺ຕິການິ, ເຕສຸ ອວິຠຕ຺ຕິການໍ ວິຠາເຄ ວຸຈ຺ຈມາເນ ຍຖາວຸຕ຺ຕຄຓນາຍ ອຕິເຣກຕຣານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໍ ປນ ວິຠາຄໍ ອນາມສິຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑວເສນ ຄເຫຕ຺ວາ ຍຖາ ອຍໍ ຄຓນາ ທສ຺ສິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໒໔໗໖. ອກໂຣນ຺ຕສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ວຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ເສໂສ. ອນາທຣວເສເນວ ວຕ຺ຕໍ ອກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເຕນ ວຕ຺ຕເຠເທນ ວຕ຺ຕາກຣເຓນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສຕ຺ຕຕິໍສາຘິກສຕປ຺ປເຠທຏ຺ຐາເນ ຕຕ຺ຕກໍເຍວ ທຸກ຺ກຏໍ ປກາສິຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

ອຸປຊ຺ຌາຍາຈຣິຍວຕ຺ຕກຖາວຓ຺ຓນາ.

໒໔໗໗. ເອວໍ ອຸປຊ຺ຌາຍາຈຣິຍວຕ຺ຕານິ ສງ຺ເຂເປນ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຸປຊ຺ຌາຍາຈຣິເຍຫິ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກນ຺ເຕວາສີນໍ ກາຕພ຺ພວຕ຺ຕານິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ວຕ຺ຕານີ’’ຕິອາທິ. ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ວຕ຺ຕານີຕິ ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກສ຺ສ ຍຸຕ຺ຕປຕ຺ຕກາເລ ກຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອຸປຊ຺ຌາຍາຍຕ຺ຕວຕ຺ຕານີຕິ ¶ ອຕ຺ໂຖ. ຕຖາ ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກຕິ ຍຖາ ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກນ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ກາຕພ຺ພານິ, ຕຖາ ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກ ກາຕພ຺ພານິ.

ອຸປຊ຺ຌາຍາຈຣິຍວຕ຺ເຕສຸ ຄາມປ຺ປເວເສ ປຈ຺ຉາສມເຓນ ຫຸຕ຺ວາ ນາຕິທູຣນຈ຺ຈາສນ຺ນຄມນໍ, ນ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ກຖາໂອປາຕນໍ, ອາປຕ຺ຕິສາມນ຺ຕາ ຠຓມານສ຺ສ ນິວາຣຓໍ, ປຕ຺ຕປຣິຍາປນ຺ນປຏິຄ຺ຄຫຓນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ວຕ຺ຕານິ, ນ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຕ຺ຕທານາທິອນາປຸຈ຺ຉາທິສາປກ຺ກມນາວສານານິ ວີສຕິ ປຏິກ຺ເຂປາ ເຈຕິ ເອຕານິ ¶ ຈຕຸວີສຕິ ວຕ຺ຕານິ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສານິ ເຕຣສາຘິກສຕວຕ຺ຕານິ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ສຕໍ ເຕຣສ ໂຫນ຺ເຕວາ’’ຕິ, ເຕຣສາຘິກສຕວຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາຈຣິເຍນ ອນ຺ເຕວາສິເກປິ ຈ ກາຕພ຺ພວຕ຺ຕານິ ຕຖາ ຕຕ຺ຕກາເນວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສທ຺ຘິວິຫາຣິກນ຺ເຕວາສິກວຕ຺ຕກຖາວຓ຺ຓນາ.

໒໔໗໘. ອຸປຊ຺ຌາຍາຈຣິເຍຫິ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກນ຺ເຕວາສິການໍ ນິສ຺ສຍປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິປ຺ປກາຣໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ປກ຺ກນ຺ເຕ ວາປີ’’ຕິອາທິ. ປກ຺ກນ຺ເຕ ວາປິ ວິພ຺ຠນ຺ເຕ ວາປິ ປກ຺ຂສງ຺ກນ຺ເຕ ວາປິ ມເຕ ວາປິ ອາຓຕ຺ຕິຍາ ວາປິ ເອວໍ ປຎ຺ຈຘາ ອຸປຊ຺ຌາຍາ ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກນ ຄຫິໂຕ ນິສ຺ສໂຍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕີຕິ ໂຍຊນາ. ປກ຺ກນ຺ເຕຕິ ຕທຫຸ ອປຈ຺ຈາຄນ຺ຕຸກາມຕາຍ ທິສໍ ຄເຕ. ວິພ຺ຠນ຺ເຕຕິ ຄິຫິຠາວໍ ປຕ຺ເຕ. ປກ຺ຂສງ຺ກນ຺ຕເກຕິ ຕິຕ຺ຖິຍາຍຕນໍ ຄເຕ. ມເຕຕິ ກາລກເຕ. ອາຓຕ຺ຕິຍາຕິ ນິສ຺ສຍປຓາມເນນ.

໒໔໗໙-໘໐. ອາຈຣິຍມ຺ຫາປິ ອນ຺ເຕວາສິເກນ ຄຫິຕນິສ຺ສຍສ຺ສ ເຠທນໍ ຉຘາ ຉປ຺ປກາເຣນ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ກຖນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ປກ຺ກນ຺ເຕ ຈາ’’ຕິອາທິ. ຕໍ ອຸປຊ຺ຌາຍໂຕ ນິສ຺ສຍເຠເທ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ວິເສສໍ ປນ ສຍເມວ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ອາຓຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິອາທິນາ. ອາຓຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ວິເສສຕ຺ຖໂຊຕໂກ ປນ-ສທ຺ໂທ ລຸຕ຺ຕນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ. ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ຘຸຣນິກ຺ເຂປເນປິ ຈາຕິ ອາຈຣິຍສ຺ສ ນິສ຺ສຍປຓາມເນ ປນ ອຸຠິນ຺ນໍ ອາຈຣິຍນ຺ເຕວາສິການໍເຍວ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎນິຣາລຍຠາເວ ສຕິ ນິສ຺ສຍເຠໂທ ໂຫຕິ, ນ ເອກສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕເມວຕ຺ຖໍ ພ຺ຍຕິເຣກໂຕ ທຬ຺ຫີກໂຣຕິ ‘‘ເອເກກສ຺ສາ’’ຕິອາທິນາ. ເອເກກສ຺ສ ວາ ອຸຠິນ຺ນໍ ວາ ອາລເຍ ສຕິ ນ ຠິຊ຺ຊຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຍຖາຫ –

‘‘ອາຓຕ຺ຕິຍໍ ¶ ¶ ປນ ສເຈປິ ອາຈຣິໂຍ ມຸຎ຺ຈິຕຸກາໂມວ ຫຸຕ຺ວາ ນິສ຺ສຍປຓາມນາຍ ປຓາເມຕິ, ອນ຺ເຕວາສິໂກ ຈ ‘ກິຎ຺ຈາປິ ມໍ ອາຈຣິໂຍ ປຓາເມຕິ, ອຖ ໂຂ ຫທເຍນ ມຸທຸໂກ’ຕິ ສາລໂຍວ ໂຫຕິ, ນິສ຺ສໂຍ ນ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິເຍວ. ສເຈປິ ອາຈຣິໂຍ ສາລໂຍ, ອນ຺ເຕວາສິໂກ ນິຣາລໂຍ ‘ນ ທານິ ອິມໍ ນິສ຺ສາຍ ວສິສ຺ສາມີ’ຕິ ຘຸຣໍ ນິກ຺ຂິປຕິ, ເອວມ຺ປິ ນ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ອຸຠິນ຺ນໍ ສາລຍຠາເວ ປນ ນ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕິເຍວ. ອຸຠິນ຺ນໍ ຘຸຣນິກ຺ເຂເປນ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໘໓).

ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ ອາຈຣິຍາຓຕ຺ຕິຍາ ນິສ຺ສຍເຠເທເຍວ ທສ຺ສິໂຕ, ນ ອຸປຊ຺ຌາຍາຓຕ຺ຕິຍາ. ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ ປນ ‘‘ສເຈປິ ອາຈຣິໂຍ ມຸຎ຺ຈິຕຸກາໂມວ ຫຸຕ຺ວາ ນິສ຺ສຍປຓາມນາຍ ປຓາເມຕີຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ອາຓຕ຺ຕິຍມ຺ປິ ເວທິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໔໘໑. ເອວໍ ປຎ຺ຈ ສາຘາຣຓງ຺ຄານິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອສາຘາຣຓງ຺ຄໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ອຸປຊ຺ຌາຍສໂມຘານ-ຄຕສ຺ສາປິ ຈ ຠິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ສໂມຘານຄມນໍ ສຣູປໂຕ, ປເຠທໂຕ ຈ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ທສ຺ສນໍ ສວນຎ຺ຈາຕິ, ສໂມຘານໍ ທ຺ວິຘາ ມຕ’’ນ຺ຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໘໓) ຄເຫຕພ຺ໂພ. ຄນ຺ຖວິຕ຺ຖາຣຠີຣູນໍ ອນຸຄ຺ຄຫາຍ ປນ ອິຘ ນ ວິຕ຺ຖາຣິໂຕ.

໒໔໘໒-໓. ສຠາເຄ ທາຍເກ ອສນ຺ເຕ ອທ຺ຘິກສ຺ສ ຈ ຄິລານສ຺ສ ຈ ‘‘ຄິລາເນນ ມໍ ອຸປຏ຺ຐຫາ’’ຕິ ຍາຈິຕສ຺ສ ຄິລານຸປຏ຺ຐາກສ຺ສ ຈ ນິສ຺ສຍໍ ວິນາ ວສິຕຸໍ ໂທໂສ ນຕ຺ຖີຕິ ໂຍຊນາ ¶ . ‘‘ຄິລານຸປຏ຺ຐາກສ຺ສາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ຄາຖາພນ຺ຘວເສນ ຣສ຺ສຕ຺ຕໍ. ອິມິນາ ສຠາເຄ ນິສ຺ສຍທາຍເກ ສນ຺ເຕ ເອກທິວສມ຺ປິ ປຣິຫາໂຣ ນ ລພ຺ຠຕີຕິ ທີເປຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ວເນ ຜາສຸວິຫາຣຕໍ ຊານຕາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສມຖວິປສ຺ສນາປຏິລາຠສ຺ສ ວເນ ຜາສຸວິຫາຣໍ ຊານນ຺ເຕນປິ. ‘‘ສຠາເຄ ທາຍເກ ອສນ຺ເຕ’’ຕິ ປທຈ຺ເຉໂທ. ສພ຺ພເມຕໍ ວິຘານໍ ອນ຺ໂຕວສ຺ສໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ກາເລ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ນິສ຺ສຍປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠນກຖາວຓ຺ຓນາ.

໒໔໘໔. ກຸຏ຺ຐມສ຺ສ ¶ ອຕ຺ຖີຕິ ກຸຏ຺ຐີ, ຕໍ. ‘‘ຄຓ຺ຑິ’’ນ຺ຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຣຕ຺ຕເສຕາທິເຠເທນ ເຍນ ເກນຈິ ກຸຏ຺ເຐນ ເວວຓ຺ຓິຍໍ ປຕ຺ຕສຣີຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາຫ –

‘‘ຣຕ຺ຕກຸຏ຺ຐໍ ວາ ໂຫຕຸ ກາຬກຸຏ຺ຐໍ ວາ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກິຏິຠທທ຺ທຸກຈ຺ຉຸອາທິປ຺ປເຠທມ຺ປິ ສພ຺ພໍ ກຸຏ຺ຐເມວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຎ຺ເຈ ນຂປິຏ຺ຐິປ຺ປມາຓມ຺ປິ ວຑ຺ຒນກປກ຺ເຂ ຐິຕໍ ໂຫຕິ, ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປນ ນິວາສນປາຣຸປເນຫິ ປກຕິປຏິຈ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐາເນ ນຂປິຏ຺ຐິປ຺ປມາຓໍ ອວຑ຺ຒນກປກ຺ເຂ ຐິຕໍ ໂຫຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ມຸເຂ, ປນ ຫຕ຺ຖປາທປິຏ຺ເຐສຸ ວາ ສເຈປິ ອວຑ຺ຒນກປກ຺ເຂ ຐິຕໍ ນຂປິຏ຺ຐິໂຕ ຂຸທ຺ທກປມາຓມ຺ປິ ນ ວຏ຺ຏຕິເຍວາຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ຕິກິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊນ຺ເຕນາປິ ປກຕິວຓ຺ເຓ ຊາເຕເຍວ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໘໘).

ນຂປິຏ຺ຐິປ຺ປມາຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ກນິຏ຺ຐງ຺ຄຸລິນຂປິຏ຺ຐິ ອຘິປ຺ເປຕາ’’ຕິ ຕີສຸປິ ຄຓ຺ຐິປເທສຸ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຄຓ຺ຑິນ຺ຕິ ¶ ເມທຄຓ຺ຑາທິຄຓ຺ຑເຠທວນ຺ຕໍ. ຍຖາຫ ‘‘ເມທຄຓ຺ໂຑ ວາ ໂຫຕຸ ອຎ຺ໂຎ ວາ, ໂຍ ໂກຈິ ໂກລຏ຺ຐິມຕ຺ຕໂກປິ ເຈ ວຑ຺ຒນກປກ຺ເຂ ຐິໂຕ ຄຓ຺ໂຑ ໂຫຕິ, ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ’’ຕິອາທິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໘໘). ໂກລຏ຺ຐີຕິ ພທຣຏ຺ຐິ. ກິລາສິນ຺ຕິ ກິລາສວນ຺ຕໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ກິລາໂສຕິ ນຠິຊ຺ຊນກໍ ນປຄ຺ຆຣຓກໍ ປທຸມປຸຓ຺ຑຣີກປຕ຺ຕວຓ຺ຓໍ ກຸຏ຺ຐໍ, ເຍນ ຄຸນ຺ນໍ ວິຍ ສພລໍ ສຣີຣໍ ໂຫຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໘໘). ຈ-ສທ຺ໂທ ສພ຺ເພຫິ ອຸປໂຍຄວນ຺ເຕຫິ ປຈ຺ເຈກໍ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ. ໂສສິນ຺ຕິ ຂຍໂຣຄວນ຺ຕໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ໂສໂສຕິ ໂສສພ຺ຍາຘິ. ຕສ຺ມິໍ ສຕິ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໘໘). ອປມາຣິກນ຺ຕິ ອປມາຣວນ຺ຕໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ອປມາໂຣຕິ ປິຕ຺ຕຸມ຺ມາໂຣ ວາ ຍກ຺ຂຸມ຺ມາໂຣ ວາ. ຕຕ຺ຖ ປຸພ຺ພເວຣິເກນ ອມນຸສ຺ເສນ ຄຫິໂຕ ທຸຕ຺ຕິກິຈ຺ໂຉ ໂຫຕິ, ອປ຺ປມຕ຺ຕເກປິ ປນ ອປມາເຣ ສຕິ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

ຣາຊຠຏນ຺ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ຠຕ຺ຕເວຕນຠຏໍ ວາ ຐານນ຺ຕຣໍ ປຕ຺ຕໍ ວາ ອປ຺ປຕ຺ຕໍ ວາ ຣາຊປຸຣິສໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ອມຈ຺ໂຈ ວາ ໂຫຕຸ ມຫາມຕ຺ໂຕ ວາ ເສວໂກ ວາ ກິຎ຺ຈິ ຐານນ຺ຕຣໍ ປຕ຺ໂຕ ວາ ອປ຺ປຕ຺ໂຕ ວາ, ໂຍ ໂກຈິ ຣຎ຺ໂຎ ຠຕ຺ຕເວຕນຠໂຏ. ສພ຺ໂພ ‘ຣາຊຠໂຏ’ຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. ໂຈຣນ຺ຕິ ມນຸສ຺ເສຫິ ອປ຺ປມາທນໍ ຄາມຆາຕປນ຺ຖຆາຕາທິກມ຺ເມນ ປາກຏໍ ໂຈຣຎ຺ຈ. ລິຂິຕກນ຺ຕິ ຍໍ ກຎ຺ຈິ ໂຈຣິກໍ ວາ ອຎ຺ຎໍ ວາ ຄຣຸໍ ຣາຊາປຣາຘໍ ກຕ຺ວາ ປລາຕໍ, ຣາຊາ ຈ ນໍ ປຓ຺ເຓ ວາ ໂປຕ຺ຖເກ ວາ ‘‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ¶ ຍຕ຺ຖ ທິສ຺ສຕິ, ຕຕ຺ຖ ຄເຫຕ຺ວາ ມາເຣຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວາ ‘‘ຫຕ຺ຖປາທາທີນິສ຺ສ ຉິນ຺ທິຕພ຺ພານີ’’ຕິ ວາ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ນາມ ທຓ຺ຑໍ ຫຣາເປຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວາ ລິຂາເປຕິ, ເອວຣູປໍ ລິຂິຕກໍ.

‘‘ກາຣເຠທກ’’ນ຺ຕິ ຄາຖາພນ຺ຘວເສນ ຣສ຺ໂສ ກໂຕ. ກາຣເຠທກນ຺ຕິ ທາຕພ຺ພກຣສ຺ສ ວາ ກຕໂຈຣກມ຺ມສ຺ສ ວາ ກາຣຓາ ¶ ກາຣາຆເຣ ປກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ວາ ນິຄຬພນ຺ຘນາທີຫິ ພທ຺ໂຘ ວາ, ຕໂຕ ໂສ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ປລາຍຕິ, ເອວຣູປໍ ກາຣາເຠທກຎ຺ຈ. ຍຖາຫ – ‘‘ກາຣາ ວຸຈ຺ຈຕິ ພນ຺ຘນາຄາຣໍ, ອິຘ ປນ ອນ຺ທຸພນ຺ຘນໍ ວາ ໂຫຕຸ ສງ຺ຂລິກພນ຺ຘນໍ ວາ ຣຊ຺ຊຸພນ຺ຘນໍ ວາ ຄາມພນ຺ຘນໍ ວາ ນິຄມພນ຺ຘນໍ ວາ ນຄຣພນ຺ຘນໍ ວາ ປຸຣິສຄຸຕ຺ຕິ ວາ ຊນປທພນ຺ຘນໍ ວາ ທີປພນ຺ຘນໍ ວາ, ໂຍ ເອເຕສຸ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ພນ຺ຘນໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ວິວຣິຕ຺ວາ ວາ ປສ຺ສມານານໍ ວາ ອປສ຺ສມານານໍ ວາ ປລາຍຕິ, ໂສ ‘ກາຣາເຠທໂກ’ຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໙໒).

໒໔໘໕. ກສາຫຕນ຺ຕິ ອິຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທາຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຕ຺ຕາ ‘‘ອຍເມວ ເຕ ທຓ຺ໂຑ ໂຫຕູ’’ຕິ ກສາທິນາ ທິນ຺ນປ຺ປຫາຣໍ ອວູປສນ຺ຕວຓໍ. ຍຖາຫ –

‘‘ໂຍ ວຈນເປສນາທີນິ ອກໂຣນ຺ໂຕ ຫຎ຺ຎຕິ, ນ ໂສ ກຕທຓ຺ຑກມ຺ໂມ. ໂຍ ປນ ເກຓິຍາ ວາ ອຎ຺ຎຖາ ວາ ກິຎ຺ຈິ ຄເຫຕ຺ວາ ຂາທິຕ຺ວາ ປຸນ ທາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ‘ອຍເມວ ເຕ ທຓ຺ໂຑ ໂຫຕູ’ຕິ ກສາຫິ ຫຎ຺ຎຕິ, ອຍໍ ກສາຫໂຕ ກຕທຓ຺ຑກມ຺ໂມ. ໂຍ ຈ ກສາຫິ ວາ ຫໂຕ ໂຫຕຸ ອທ຺ຘທຓ຺ຑກາທີນໍ ວາ ອຎ຺ຎຕເຣນ, ຍາວ ອລ຺ລວໂຓ ໂຫຕິ, ຕາວ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໙໔).

ລກ຺ຂຓາຫຕນ຺ຕິ ເອກໍສໍ ກຕ຺ວາ ປາຣຸເຕນ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ເຄນ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉາທນີຍຏ຺ຐາເນ ຕຕ຺ເຕນ ໂລເຫນ ອາຫຕໍ ອສຈ຺ຉວິຠູຕລກ຺ຂເຓນ ສມນ຺ນາຄຕໍ. ຍຖາຫ –

‘‘ຍສ຺ສ ປນ ນລາເຏ ວາ ອຸຣາທີສຸ ວາ ຕຕ຺ເຕນ ໂລເຫນ ລກ຺ຂຓໍ ອາຫຕໍ ໂຫຕິ, ໂສ ສເຈ ຠຸຊິສ຺ໂສ, ຍາວ ອລ຺ລວໂຓ ໂຫຕິ, ຕາວ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ສເຈປິສ຺ສ ວຓາ ຣຸຬ຺ຫາ ໂຫນ຺ຕິ ຉວິຍາ ¶ ສມປຣິຈ຺ເຉທາ, ລກ຺ຂຓໍ ປນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຕິມຓ຺ຑລໍ ນິວຕ຺ຖສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ເຄ ¶ ກເຕ ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນກາເສ ເຈ ໂຫຕິ, ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນກາເສ ເຈ, ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໙໕).

ອິຓາຍິກຎ຺ຈາຕິ ມາຕາປິຕຸປິຕາມຫາທີຫິ ວາ ອຕ຺ຕນາ ວາ ຄຫິຕອິຓໍ. ຍຖາຫ –

‘‘ອິຓາຍິໂກ ນາມ ຍສ຺ສ ປິຕິປິຕາມເຫຫິ ວາ ອິຓໍ ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ, ສຍໍ ວາ ອິຓໍ ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ, ຍໍ ວາ ອາຐເປຕ຺ວາ ມາຕາປິຕູຫິ ກິຎ຺ຈິ ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ, ໂສ ຕໍ ອິຓໍ ປເຣສໍ ຘາເຣຕີຕິ ອິຓາຍິໂກ. ຍໍ ປນ ອຎ຺ເຎ ຎາຕກາ ອາຐເປຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ໂສ ນ ອິຓາຍິໂກ. ນ ຫິ ເຕ ຕໍ ອາຐເປຕຸໍ ອິສ຺ສຣາ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໙໖).

ທາສນ຺ຕິ ອນ຺ໂຕຊາໂຕ, ຘນກ຺ກີໂຕ, ກຣມຣານີໂຕ, ສຍໍ ວາ ທາສພ຺ຍໍ ອຸປຄໂຕຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ທາສານໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ. ທາສວິນິຈ຺ຉໂຍ ປເນຕ຺ຖ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໙໗) ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ປພ຺ພາເຊນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ‘‘ກຸຏ຺ຐິ’’ນ຺ຕິອາທີຫິ ອຸປໂຍຄວນ຺ຕປເທຫິ ປຈ຺ເຈກໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

໒໔໘໖. ຫຕ຺ຖຈ຺ຉິນ຺ນນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖຕເລ ວາ ມຓິພນ຺ເຘ ວາ ກປ຺ປເຣ ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຉິນ຺ນຫຕ຺ຖໍ. ອຏ຺ຐຈ຺ຉິນ຺ນນ຺ຕິ ຍຖາ ນຂໍ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເອວໍ ຈຕູສຸ ອງ຺ຄຸຏ຺ຐເກສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວາ ສພ຺ເພ ວາ ຍສ຺ສ ຉິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວຣູປໍ. ປາທຈ຺ຉິນ຺ນນ຺ຕິ ຍສ຺ສ ອຄ຺ຄປາເທສຸ ວາ ໂຄປ຺ຜເກສຸ ວາ ຊງ຺ຆາຍ ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ເອໂກ ວາ ທ຺ເວ ວາ ປາທາ ຉິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ. ຫຕ຺ຖປາທຉິນ຺ນສ຺ສາປິ ປາຬິຍໍ (ມຫາວ. ໑໑໙) ອາຄຕຕ຺ຕາ ໂສປິ ອິຘ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ຍຖາວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏວຕ຺ຖຸຕາ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ນ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ກຓ຺ຓນາສງ຺ຄຸລິຈ຺ຉິນ຺ນນ຺ຕິ ¶ ເອຕ຺ຖ ‘‘ກຓ຺ຓຈ຺ຉິນ຺ນໍ ນາສຈ຺ຉິນ຺ນໍ ກຓ຺ຓນາສຈ຺ຉິນ຺ນໍ ອງ຺ຄຸລິຈ຺ຉິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ກຓ຺ຓຈ຺ຉິນ຺ນນ຺ຕິ ຍສ຺ສ ກຓ຺ຓມູເລ ວາ ກຓ຺ຓສກ຺ຂລິກາຍ ວາ ເອໂກ ວາ ທ຺ເວ ວາ ກຓ຺ຓາ ຉິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ. ຍສ຺ສ ປນ ກຓ຺ຓາວຏ຺ເຏ ຉິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ, ສກ຺ກາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ ສງ຺ຆາເຏຕຸໍ, ໂສ ກຓ຺ຓໍ ສງ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ນາສຈ຺ຉິນ຺ນນ຺ຕິ ຍສ຺ສ ອຊປທເກ ວາ ອຄ຺ເຄ ວາ ເອກປຸເຏ ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ນາສາ ຉິນ຺ນາ ໂຫຕິ. ຍສ຺ສ ປນ ນາສິກາ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ສນ຺ເຘຕຸໍ, ໂສ ¶ ຕໍ ຜາສຸກໍ ກຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ກຓ຺ຓນາສຈ຺ຉິນ຺ນນ຺ຕິ ຕທຸຠຍຈ຺ຉິນ຺ນໍ. ອງ຺ຄຸລິຈ຺ຉິນ຺ນນ຺ຕິ ຍສ຺ສ ນຂເສສໍ ອທສ຺ເສຕ຺ວາ ເອກາ ວາ ພຫູ ວາ ອງ຺ຄຸລິໂຍ ຉິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ. ຍສ຺ສ ປນ ສຸຕ຺ຕຕນ຺ຕຸມຕ຺ຕມ຺ປິ ນຂເສສໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຕໍ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ກຓ຺ຑຣຈ຺ຉິນ຺ນເມວ ຈາຕິ ຍສ຺ສ ກຓ຺ຑຣນາມກາ ມຫານ຺ຫາຣູ ປຸຣໂຕ ວາ ປຈ຺ຉໂຕ ວາ ຉິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຍສຸ ເອກສ຺ສາປິ ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ອຄ຺ຄປາເທນ ວາ ຈງ຺ກມຕິ, ມູເລນ ວາ ຈງ຺ກມຕິ, ນ ວາ ປາທໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ.

໒໔໘໗. ກາຓນ຺ຕິ ປສນ຺ນນ຺ໂຘ ວາ ໂຫຕຸ ປຸປ຺ຜາທີຫິ ວາ ອຸປຫຕປສາໂທ, ໂຍ ທ຺ວີຫິ ວາ ເອເກນ ວາ ອກ຺ຂິນາ ນ ປສ຺ສຕິ, ຕໍ ກາຓໍ. ກຸຓິນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖກຸຓີ ວາ ປາທກຸຓີ ວາ ອງ຺ຄຸລິກຸຓີ ວາ, ຍສ຺ສ ເອເຕສຸ ຫຕ຺ຖາທີສຸ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວງ຺ກໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ໂສ ກຸຓີ. ຂຸຊ຺ຊຎ຺ຈາຕິ ໂຍ ອຸຣສ຺ສ ວາ ປິຏ຺ຐິຍາ ວາ ປສ຺ສສ຺ສ ວາ ນິກ຺ຂນ຺ຕຕ຺ຕາ ຂຸຊ຺ຊສຣີໂຣ, ຕໍ ຂຸຊ຺ຊໍ. ຍສ຺ສ ປນ ກິຎ຺ຈິ ກິຎ຺ຈິ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄໍ ອີສກໍ ວງ຺ກໍ, ຕໍ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມຫາປຸຣິໂສ ເອວ ຫິ ພ຺ຣຫ຺ມຸຊຸຄຕ຺ໂຕ, ອວເສໂສ ສຕ຺ໂຕ ອຂຸຊ຺ໂຊ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

ວາມນນ຺ຕິ ໂຍ ຊງ຺ຆວາມໂນ ວາ ກຏິວາມໂນ ວາ ອຸຠຍວາມໂນ ວາ, ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຊງ຺ຆວາມນສ຺ສ ກຏິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຫຏ຺ຐິມກາໂຍ ¶ ຣສ຺ໂສ ໂຫຕິ, ອຸປຣິມກາໂຍ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ. ກຏິວາມນສ຺ສ ກຏິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸປຣິມກາໂຍ ຣສ຺ໂສ ໂຫຕິ, ເຫຏ຺ຐິມກາໂຍ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ. ອຸຠຍວາມນສ຺ສ ອຸໂຠປິ ກາຍາ ຣສ຺ສາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຍສໍ ກາຍຣສ຺ສຕ຺ຕາ ຠູຕານໍ ວິຍ ປຣິວຏຸໂມ ມຫາກຸຈ຺ຉິຆຏສທິໂສ ອຕ຺ຕຠາໂວ ໂຫຕິ. ຕໍ ຕິວິຘມ຺ປິ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

ຜຓຫຕ຺ຖກນ຺ຕິ ຍສ຺ສ ວຄ຺ຄຸລິປກ຺ຂກາ ວິຍ ອງ຺ຄຸລິໂຍ ສມ຺ພທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໍ. ເອຕໍ ປພ຺ພາເຊຕຸກາເມນ ອງ຺ຄຸລນ຺ຕຣິກາໂຍ ຜາເລຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ອນ຺ຕຣຈມ຺ມໍ ອປເນຕ຺ວາ ຜາສຸກໍ ກຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ຍສ຺ສາປິ ຉ ອງ຺ຄຸລິໂຍ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໍ ປພ຺ພາເຊຕຸກາເມນ ອຘິກໍ ອງ຺ຄຸລິໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຜາສຸກໍ ກຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ.

ຂຎ຺ຊນ຺ຕິ ໂຍ ນຕຊາຓຸໂກ ວາ ຠິນ຺ນຊງ຺ໂຆ ວາ ມຊ຺ເຌ ສໍກຸຏິຕປາທຕ຺ຕາ ກຸຓ຺ຑປາທໂກ ວາ ປິຏ຺ຐິປາທມຊ຺ເຌນ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕ ອຄ຺ເຄ ສໍກຸຏິຕປາທຕ຺ຕາ ກຸຓ຺ຑປາທໂກ ວາ ປິຏ຺ຐິປາທຄ຺ເຄນ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕ ອຄ຺ຄປາເທເນວ ຈງ຺ກມນຂຎ຺ໂຊ ວາ ປຓ຺ຫິກາຍ ຈງ຺ກມນຂຎ຺ໂຊ ວາ ປາທສ຺ສ ພາຫິຣນ຺ເຕນ ຈງ຺ກມນຂຎ຺ໂຊ ວາ ປາທສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕຣນ຺ເຕນ ຈງ຺ກມນຂຎ຺ໂຊ ວາ ໂຄປ຺ຜການໍ ອຸປຣິ ຠຄ຺ຄຕ຺ຕາ ສກເລນ ¶ ປິຏ຺ຐິປາເທນ ຈງ຺ກມນຂຎ຺ໂຊ ວາ, ຕໍ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເອຕ຺ຖ ນຕຊາຓຸໂກຕິ ອນ຺ໂຕປວິຏ຺ຐອານຕປາໂທ. ປກ຺ຂຫຕນ຺ຕິ ຍສ຺ສ ເອໂກ ຫຕ຺ໂຖ ວາ ປາໂທ ວາ ອຑ຺ຒສຣີຣໍ ວາ ສຸຂໍ ນ ວຫຕິ.

ສີປທິນ຺ຕິ ຠາຣປາທໍ. ຍສ຺ສ ປາໂທ ຖູໂລ ໂຫຕິ ສຎ຺ຊາຕປີຬໂກ ຂໂຣ, ໂສ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ຍສ຺ສ ປນ ນ ຕາວ ຂຣຠາວໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ອຸປນາຫໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຸທກອາວາເຏ ປເວເສຕ຺ວາ ອຸທກວາລິກາຍ ປູເຣຕ຺ວາ ¶ ຍຖາ ສິຣາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ຊງ຺ຆາ ຈ ເຕລນາຬິກາ ວິຍ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ມິລາເປຕຸໍ ສກ຺ກາ, ຕສ຺ສ ປາທໍ ອີທິສໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປຸນ ວຑ຺ຒຕິ, ອຸປສມ຺ປາເທນ຺ເຕນາປິ ຕຖາ ກຕ຺ວາວ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພ. ປາປໂຣຄິນນ຺ຕິ ໂຍ ອຣິສຠຄນ຺ທຣປິຕ຺ຕເສມ຺ຫກາສໂສສາທີສຸ ເຍນ ເກນຈິ ໂຣເຄນ ນິຈ຺ຈາຕຸໂຣ ອເຕກິຈ຺ຉໂຣໂຄ ເຊຄຸຈ຺ໂຉ ອມນາໂປ, ຕໍ.

໒໔໘໘. ຊຣາຍ ທຸພ຺ພລນ຺ຕິ ໂຍ ຊິຓ຺ຓຠາເວນ ທຸພ຺ພໂລ ອຕ຺ຕໂນ ຈີວຣຣຊນາທິກມ຺ມມ຺ປິ ກາຕຸໍ ອສມຕ຺ໂຖ, ຕໍ. ໂຍ ປນ ມຫລ຺ລໂກປິ ພລວາ ໂຫຕິ ອຕ຺ຕານໍ ປຏິຊຄ຺ຄິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ໂສ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ອນ຺ຘນ຺ຕິ ຊຈ຺ຈນ຺ຘໍ. ປຘິຣຎ຺ເຈວາຕິ ໂຍ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ນ ສຸຓາຕິ, ຕໍ. ໂຍ ປນ ມຫາສທ຺ທໍ ສຸຓາຕິ, ຕໍ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມມ຺ມນນ຺ຕິ ຍສ຺ສ ວຈີເຠໂທ ວຕ຺ຕຕິ, ສຣຓຄມນໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ຠາສິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຕາທິສໍ ມມ຺ມນມ຺ປິ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ໂຍ ປນ ສຣຓຄມນມຕ຺ຕໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ຠາສິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຕໍ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຖ ວາ ມມ຺ມນນ຺ຕິ ຂລິຕວຈນໍ, ໂຍ ເອກເມວ ອກ຺ຂຣໍ ຈຕຸປຎ຺ຈກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວທຕິ, ຕສ຺ເສຕມຘິວຈນໍ. ປີຐສປ຺ປິນ຺ຕິ ຉິນ຺ນິຣິຍາປຖໍ. ມູຄນ຺ຕິ ຍສ຺ສ ວຈີເຠໂທ ນປ຺ປວຕ຺ຕຕິ.

໒໔໘໙. ອຕ຺ຕໂນ ວິຣູປຠາເວນ ປຣິສໍ ທູເສນ຺ເຕນ ປຣິສທູສເກ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໑໙) ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ອຕິທີໂຆ’’ຕິອາທິ. ອຕິທີໂຆຕິ ອຎ຺ເຎສໍ ສີສປ຺ປມາຓນາຠິປ຺ປເທໂສ. ອຕິຣສ຺ໂສຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາໂຣ ອຸຠຍວາມໂນ ວິຍ ອຕິຣສ຺ໂສ. ອຕິກາໂຬ ວາຕິ ຌາປິຕເຂຕ຺ເຕ ຂາຓຸໂກ ວິຍ ອຕິກາຬວຓ຺ໂຓ. ມຏ຺ຐຕມ຺ພໂລຫນິທສ຺ສໂນ ອຈ຺ໂຈທາໂຕປິ ວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ທຘິຕກ຺ກາທີຫິ ມຊ຺ຊິຕມຏ຺ຐຕມ຺ພໂລຫວຓ຺ໂຓ ອຕີວ ໂອທາຕສຣີໂຣຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໔໙໐. ອຕິຖູໂລ ¶ ວາຕິ ຠາຣິຍມໍໂສ ມໂຫທໂຣ ມຫາຠູຕສທິໂສ. ອຕິກິໂສຕິ ມນ຺ທມໍສໂລຫິໂຕ ¶ ອຏ຺ຐິສິຣາຈມ຺ມສຣີໂຣ ວິຍ. ອຕິມຫາສີໂສ ວາຕິ ໂຍຊນາ. ອຕິມຫາສີໂສ ວາຕິ ປຈ຺ຉິໍ ສີເສ ກຕ຺ວາ ຐິໂຕ ວິຍ. ‘‘ອຕິຂຸທ຺ທກສີເສນ ອສຫິເຕນາ’’ຕິ ປທຈ຺ເຉໂທ. ອສຫິເຕນາຕິ ສຣີຣສ຺ສ ອນນຸຣູເປນ. ‘‘ອຕິຂຸທ຺ທກສີເສນາ’’ຕິ ເອຕສ຺ສ ວິເສສນໍ. ອສຫິເຕນ ອຕິຂຸທ຺ທກສີເສນ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ໂຍຊນາ. ຍຖາຫ – ‘‘ອຕິຂຸທ຺ທກສີໂສ ວາ ສຣີຣສ຺ສ ອນນຸຣູເປນ ອຕິຂຸທ຺ທເກນ ສີເສນ ສມນ຺ນາຄໂຕ’’ຕິ.

໒໔໙໑. ກຸຏກຸຏກສີໂສຕິ ຕາລຜລປິຓ຺ຑິສທິເສນ ສີເສນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ສິຂຣສີສໂກຕິ ອຸທ຺ຘໍ ອນຸປຸພ຺ພຕນຸເກນ ສີເສນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ມຕ຺ຖກໂຕ ສໍກຸຏິໂກ ມູລໂຕ ວິຕ຺ຖໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຐິຕປພ຺ພຕສິຂຣສທິສສີໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເວຬຸນາຬິສມາເນນາຕິ ມຫາເວຬຸປພ຺ພສທິເສນ. ສີເສນາຕິ ທີຆສີເສນ. ຍຖາຫ – ‘‘ນາຬິສີໂສ ວາ ມຫາເວຬຸປພ຺ພສທິເສນ ສີເສນ ສມນ຺ນາຄໂຕ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໑໙).

໒໔໙໒. ກປ຺ປສີໂສປີຕິ ມຊ຺ເຌ ທິສ຺ສມານອາວາເຏນ ຫຕ຺ຖິກຸມ຺ຠສທິເສນ ທ຺ວິຘາຠູຕສີເສນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ປພ຺ຠາຣສີໂສ ວາຕິ ຈຕູສຸ ປສ຺ເສສຸ ເຍນ ເກນຈິ ປສ຺ເສນ ໂອຓເຕນ ສີເສນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ວຓສີສໂກຕິ ວເຓຫິ ສມນ຺ນາຄຕສີໂສ. ກຓ຺ຓິກເກໂສ ວາຕິ ປາຓເກຫິ ຂາຍິຕເກທາເຣ ສສ຺ສສທິເສຫິ ຕຫິໍ ຕຫິໍ ອຸຏ຺ຐິເຕຫິ ເກເສຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ຖູລເກໂສປິ ວາຕິ ຕາລຫີຣສທິເສຫິ ເກເສຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ.

໒໔໙໓. ປູຕິສີໂສຕິ ¶ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘສີໂສ. ນິລ຺ໂລມສີໂສ ວາຕິ ໂລມຣຫິຕສີໂສ. ຊາຕິປຓ຺ຑຣເກສໂກຕິ ຊາຕິຜລິເຕຫິ ປຓ຺ຑຣເກໂສ ວາ. ຊາຕິຍາ ຕມ຺ພເກໂສ ວາຕິ ອາທິຕ຺ເຕຫິ ວິຍ ຕມ຺ພວຓ຺ເຓຫິ ເກເສຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ອາວຏ຺ຏສີສໂກຕິ ຄຸນ຺ນໍ ສຣີເຣ ອາວຏ຺ຏສທິເສຫິ ອຸທ຺ຘຄ຺ເຄຫິ ເກສາວຏ຺ເຏຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ.

໒໔໙໔. ສີສໂລເມກພທ຺ເຘຫິ ຠມຸເກຫິ ຍຸໂຕປີຕິ ສີສໂລເມຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກາພທ຺ຘໂລເມຫິ ຠມຸເກຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ສມ຺ພທ຺ຘຠມຸໂກ ວາຕິ ເອກາພທ຺ຘອຸຠຍຠມຸໂກ, ມຊ຺ເຌ ສຎ຺ຊາຕໂລເມຫິ ຠມຸເກຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິລ຺ໂລມຠມຸໂກປິ ວາຕິ ຠມຸໂລມຣຫິໂຕ. ນິລ຺ໂລມຠມຸໂກປິ ວາຕິ ປິ-ສທ຺ເທນ ອວຸຕ຺ຕສມຸຈ຺ຈຍຕ຺ເຖນ ມກ຺ກຏຠມຸໂກ ສງ຺ຄຫິໂຕ.

໒໔໙໕. ມຫນ຺ຕຂຸທ຺ທເນຕ຺ໂຕ ¶ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ເນຕ຺ຕ-ສທ຺ໂທ ມຫນ຺ຕຂຸທ຺ທ-ສທ຺ເທຫິ ປຈ຺ເຈກໍ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ, ມຫນ຺ຕເນຕ຺ໂຕ ວາ ຂຸທ຺ທກເນຕ຺ໂຕ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຫນ຺ຕເນຕ຺ໂຕ ວາຕິ ອຕິມຫນ຺ເຕຫິ ເນຕ຺ເຕຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ຂຸທ຺ທກເນຕ຺ໂຕ ວາຕິ ມຫິໍສຈມ຺ເມ ວາສິໂກເຓນ ປຫຣິຕ຺ວາ ກຕຉິທ຺ທສທິເສຫິ ອຕິຂຸທ຺ທກກ຺ຂີຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ວິສມໂລຈໂນຕິ ເອເກນ ມຫນ຺ເຕນ, ເອເກນ ຂຸທ຺ທເກນ ອກ຺ຂິນາ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ເກກໂຣ ວາປີຕິ ຕິຣິຍໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ. ເອຕ຺ຖ ອປິ-ສທ຺ເທນ ນິກ຺ຂນ຺ຕກ຺ຂິໍ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕິ, ຍສ຺ສ ກກ຺ກຏກສ຺ເສວ ອກ຺ຂິຕາຣກາ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ຄມ຺ຠີຣເນຕ຺ໂຕຕິ ຍສ຺ສ ຄມ຺ຠີເຣ ອຸທປາເນ ອຸທກຕາຣກາ ວິຍ ອກ຺ຂິຕາຣກາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອຸທກຕາຣກາ ນາມ ອຸທກປຸພ຺ພຸຬໍ. ອກ຺ຂິຕາຣກາຕິ ອກ຺ຂິເຄຓ຺ຑກາ. ວິສມຈກ຺ກໂລຕິ ເອເກນ ອຸທ຺ຘໍ, ເອເກນ ອໂຘຕິ ເອວໍ ວິສມຊາເຕຫິ ອກ຺ຂິຈກ຺ເກຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ.

໒໔໙໖. ຊຕຸກຓ຺ໂຓ ¶ ວາຕິ ອຕິຂຸທ຺ທິກາຫິ ກຓ຺ຓສກ຺ຂລີຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ມູສິກກຓ຺ໂຓ ວາຕິ ມູສິການໍ ກຓ຺ຓສທິເສຫິ ກຓ຺ເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ຫຕ຺ຖິກຓ຺ໂຓປິ ວາຕິ ອນນຸຣູປາຫິ ມຫນ຺ຕາຫິ ຫຕ຺ຖິກຓ຺ຓສທິສາຫິ ກຓ຺ຓສກ຺ຂລີຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ຉິທ຺ທມຕ຺ຕກກຓ຺ໂຓ ວາຕິ ຍສ຺ສ ວິນາ ກຓ຺ຓສກ຺ຂລີຫິ ກຓ຺ຓຈ຺ຉິທ຺ທເມວ ໂຫຕິ. ອວິທ຺ຘກຓ຺ຓໂກຕິ ກຓ຺ຓພນ຺ຘຕ຺ຖາຍ ອວິທ຺ເຘນ ກຓ຺ເຓນ ສມນ຺ນາຄໂຕ.

໒໔໙໗. ຏງ຺ກິຕກຓ຺ໂຓ ວາຕິ ໂຄຠຕ຺ຕນາຬິກາຍ ອຄ຺ຄສທິເສຫິ ກຓ຺ເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ໂຄຫນຸໂກຏິສຓ຺ຐາເນຫິ ກຓ຺ເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປູຕິກຓ຺ໂຓປິ ວາຕິ ສທາ ປຄ຺ຆຣິຕປຸພ຺ເພນ ກຓ຺ເຓນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ປູຕິກຓ຺ໂຓປີຕິ ອປິ-ສທ຺ເທນ ກຓ຺ຓຠຄນ຺ທຣິໂກ ຄຫິໂຕ. ກຓ຺ຓຠຄນ຺ທຣິໂກຕິ ນິຈ຺ຈປູຕິນາ ກຓ຺ເຓນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ອວິທ຺ຘກຓ຺ໂຓ ປຣິສທູສໂກ ວຸຕ຺ໂຕ, ກຖໍ ໂຍນກຊາຕີນໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາຕິ ອາຫ ‘‘ໂຍນກາທິປ຺ປເຠໂທປິ, ນາຍໍ ປຣິສທູສໂກ’’ຕິ, ກຓ຺ຓາເວຘນໍ ໂຍນການໍ ສຠາໂວ, ອຍໍ ໂຍນກາທິປ຺ປເຠໂທ ປຣິສທູສໂກ ນ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໒໔໙໘. ອຕິປິງ຺ຄລເນຕ຺ໂຕຕິ ¶ ອຕິສເຍນ ປິງ຺ຄເລຫິ ເນຕ຺ເຕຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ມຘຸປິງ຺ຄລໍ ປນ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ນິປ຺ປຂຸມກ຺ຂິ ວາຕິ ອກ຺ຂິທລໂຣເມຫິ ວິຣຫິຕອກ຺ຂິໂກ. ປຂຸມ-ສທ຺ໂທ ຫິ ໂລເກ ອກ຺ຂິທລໂຣເມສຸ ນິຣຸຬ຺ໂຫ. ອສ຺ສຸປຄ຺ຆຣເນຕ຺ໂຕ ວາຕິ ປຄ຺ຆຣຓສ຺ສູຫິ ເນຕ຺ເຕຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ປກ຺ກປຸປ຺ຜິຕໂລຈໂນຕິ ປກ຺ກໂລຈໂນ ປຸປ຺ຜິຕໂລຈໂນຕິ ໂຍຊນາ. ປຣິປກ຺ກເນຕ຺ໂຕ ສຎ຺ຊາຕປຸປ຺ຜເນຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໔໙໙. ມຫານາໂສຕິ ສຣີຣສ຺ສ ອນນຸຣູປາຍ ມຫຕິຍາ ນາສາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ອຕິຂຸທ຺ທກນາສິໂກຕິ ຕຖາ ¶ ອຕິຂຸທ຺ທິກາຍ ນາສາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ຈິປິຏນາໂສ ວາຕິ ຈິປິຏາຍ ອນ຺ໂຕ ປວິຏ຺ຐາຍ ວິຍ ອລ຺ລິນາສາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ຈິປິຏນາໂສ ວາຕິ ອວຸຕ຺ຕວິກປ຺ປຕ຺ເຖນ ວາ-ສທ຺ເທນ ທີຆນາສິໂກ ສງ຺ຄຍ຺ຫຕິ. ໂສ ຈ ສຸກຕຸຓ຺ຑສທິສາຍ ຊິວ຺ຫາຍ ເລຫິຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍາຍ ນາສິກາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ກຸຏິລນາສິໂກຕິ ມຸຂມຊ຺ເຌ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ເອກປສ຺ເສ ຐິຕນາສິໂກ.

໒໕໐໐. ນິຈ຺ຈວິສ຺ສວນາໂສ ວາຕິ ນິຈ຺ຈປຄ຺ຆຣິຕສິງ຺ຆາຓິກນາໂສ ວາ. ມຫາມຸໂຂຕິ ຍສ຺ສ ປຏງ຺ຄມຓ຺ຑຸກສ຺ເສວ ມຸຂນິມິຕ຺ຕໍເຍວ ມຫນ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ມຸຂໍ ປນ ລາພຸສທິສໍ ອຕິຂຸທ຺ທກໍ. ປຏງ຺ຄມຓ຺ຑຸໂກ ນາມ ມຫາມຸຂມຓ຺ຑຸໂກ. ວງ຺ກຠິນ຺ນມຸໂຂ ວາປີຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ວງ຺ກມຸໂຂ ວາ ຠິນ຺ນມຸໂຂ ວາປີ’’ຕິ ໂຍຊນາ. ວງ຺ກມຸໂຂຕິ ຠມຸກສ຺ສ, ນລາຕສ຺ສ ວາ ເອກປສ຺ເສ ນິນ຺ນຕາຍ ວງ຺ກມຸໂຂ. ຠິນ຺ນມຸໂຂ ວາຕິ ມກ຺ກຏສ຺ເສວ ຠິນ຺ນມຸໂຂ. ມຫາໂອຏ຺ໂຐປິ ວາຕິ ອຸກ຺ຂລິມຸຂວຏ຺ຏິສທິເສຫິ ໂອຏ຺ເຐຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ.

໒໕໐໑. ຕນຸກໂອຏ຺ໂຐ ວາຕິ ເຠຣິຈມ຺ມສທິເສຫິ ທນ຺ເຕ ປິທຫິຕຸໍ ອສມຕ຺ເຖຫິ ໂອຏ຺ເຐຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ເຠຣິຈມ຺ມສທິເສຫີຕິ ເຠຣິມຸຂຈມ຺ມສທິເສຫິ. ຕນຸກໂອຏ຺ໂຐ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ວາ-ສທ຺ເທນ ມຫາຘໂຣຏ຺ໂຐ ວາ ຕນຸກອຸຕ຺ຕໂຣຏ຺ໂຐ ວາ ຕນຸກອຘໂຣຏ຺ໂຐ ວາຕິ ຕໂຍ ວິກປ຺ປາ ສງ຺ຄຫິຕາ. ວິປຸລຸຕ຺ຕຣໂອຏ຺ຐໂກຕິ ມຫາອຸຕ຺ຕໂຣຏ຺ໂຐ. ໂອຏ຺ຐຉິນ຺ໂນຕິ ຍສ຺ສ ເອໂກ ວາ ທ຺ເວ ວາ ໂອຏ຺ຐາ ຉິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຸປ຺ປກ຺ກມຸໂຂຕິ ປກ຺ກມຸໂຂ. ເອຬມຸໂຂປິ ວາຕິ ນິຈ຺ຈປຄ຺ຆຣຓມຸໂຂ.

໒໕໐໒-໓. ສງ຺ຂຕຸຓ຺ໂຑປີຕິ ພຫິ ເສເຕຫິ ອນ຺ໂຕ ອຕິຣຕ຺ເຕຫິ ໂອຏ຺ເຐຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ທຸຄ຺ຄນ຺ຘມຸໂຂຕິ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘກຸຓປມຸໂຂ. ມຫາທນ຺ໂຕປີຕິ ອຏ຺ຐກທນ຺ຕສທິເສຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ¶ . ອຈ຺ຈນ຺ຕນ຺ຕິ ອຕິສເຍນ. ‘‘ເຫຏ຺ຐາ ອຸປຣິໂຕ ວາປິ, ພຫິ ນິກ຺ຂນ຺ຕທນ຺ຕໂກ’’ຕິ ອິທໍ ‘‘ອສຸຣທນ຺ຕໂກ’’ຕິ ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ຖປທໍ. ອສຸໂຣຕິ ທານໂວ. ‘‘ສິປ຺ປິທນ຺ໂຕ ວາ ໂອຏ຺ຐທນ຺ໂຕ ວາ’’ຕິ ຄຓ຺ຐິປເທ ລິຂິໂຕ. ຍສ຺ສ ປນ ສກ຺ກາ ໂຫນ຺ຕິ ໂອຏ຺ເຐຫິ ປິທຫິຕຸໍ, ກເຖນ຺ຕສ຺ເສວ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ໂນ ອກເຖນ຺ຕສ຺ສ, ຕໍ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອທນ຺ໂຕຕິ ທນ຺ຕຣຫິໂຕ. ປູຕິທນ຺ໂຕຕິ ປູຕິຠູເຕຫິ ທນ຺ເຕຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ.

໒໕໐໔. ‘‘ອຕິຂຸທ຺ທກທນ຺ຕໂກ’’ຕິ ອິມສ຺ສ ‘‘ຍສ຺ສາ’’ຕິອາທິ ອປວາໂທ. ຍສ຺ສ ທນ຺ຕນ຺ຕເຣ ກາຬກທນ຺ຕສນ຺ນິໂຠ ¶ ກລນ຺ທກທນ຺ຕສທິໂສ ທນ຺ໂຕ ສຸຂຸໂມວ ຐິໂຕ ເຈ, ຕໍ ຕຸ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ໂຍຊນາ. ປພ຺ພາເຊຕຸມ຺ປີຕິ ເອຕ຺ຖ ປິ-ສທ຺ໂທ ຕຸ-ສທ຺ທຕ຺ໂຖ.

໒໕໐໕. ໂຍ ໂປໂສຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ມຫາຫນຸໂກຕິ ໂຄຫນຸສທິເສນ ຫນຸນາ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ‘‘ຣສ຺ເສນ ຫນຸນາ ຍຸໂຕ’’ຕິ ອິທໍ ‘‘ຈິປິຏຫນຸໂກ ວາ’’ຕິ ອິມສ຺ສ ອຕ຺ຖປທໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ຈິປິຏຫນຸໂກ ວາ ອນ຺ໂຕປວິຏ຺ເຐນ ວິຍ ອຕິຣສ຺ເສນ ຫນຸເກນ ສມນ຺ນາຄໂຕ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໑໙). ຈິປິຏຫນຸໂກ ວາປີຕິ ເອຕ຺ຖ ປິ-ສທ຺ເທນ ‘‘ຠິນ຺ນຫນຸໂກ ວາ ວງ຺ກຫນຸໂກ ວາ’’ຕິ ວິກປ຺ປທ຺ວຍໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

໒໕໐໖. ນິມ຺ມສ຺ສຸທາຐິໂກ ວາປີຕິ ຠິກ຺ຂຸນິສທິສມຸໂຂ. ອຕິທີຆຄໂລປິ ວາຕິ ພກຄລສທິເສນ ຄເລນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ອຕິຣສ຺ສຄໂລປິ ວາຕິ ອນ຺ໂຕປວິຏ຺ເຐນ ວິຍ ຄເລນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ຠິນ຺ນຄໂລ ວາ ຄຓ຺ຑຄໂລປິ ວາຕິ ໂຍຊນາ, ຠິນ຺ນຄລຏ຺ຐິໂກ ວາ ຄຓ຺ເຑນ ສມນ຺ນາຄຕຄໂລປິ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໕໐໗. ຠຏ຺ຐໍສກູໂຏ ¶ ວາຕິ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ວິຍ ຠຏ຺ເຐນ ອໍສກູເຏນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ຠິນ຺ນປິຏ຺ຐິ ວາ ຠິນ຺ນອຸໂຣປິ ວາຕິ ໂຍຊນາ, ສຸທີຆຫຕ຺ໂຖ ວາ ສຸຣສ຺ສຫຕ຺ໂຖ ວາຕິ ໂຍຊນາ, ອຕິທີຆຫຕ຺ໂຖ ວາ ອຕິຣສ຺ສຫຕ຺ໂຖ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວາ-ສທ຺ເທນ ອຫຕ຺ຖເອກຫຕ຺ຖານໍ ຄຫຓໍ. ກຈ຺ຉຸສມາຍຸໂຕ ວາ ກຓ຺ຑຸສມາຍຸໂຕ ວາຕິ ໂຍຊນາ. ວາ-ສທ຺ເທນ ‘‘ທທ຺ທຸຄຕ຺ໂຕ ວາ ໂຄຘາຄຕ຺ໂຕ ວາ’’ຕິ ອິເມ ທ຺ເວ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂຄຘາຄຕ຺ໂຕ ວາຕິ ຍສ຺ສ ໂຄຘາຍ ວິຍ ຄຕ຺ຕໂຕ ຈຸຓ຺ຓານິ ປຕນ຺ຕິ.

໒໕໐໘. ມຫານິສທມໍໂສຕິ ອິມສ຺ສ ອຕ຺ຖປທໍ ‘‘ອຸທ຺ຘນຄ຺ຄຸປມາຍຸໂຕ’’ຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ມຫາອານິສໂທ ວາ ອຸທ຺ຘນກູຏສທິເສຫິ ອານິສທມໍເສຫິ ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄເຕຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໑໙). ມຫານິສທມໍໂສ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ວາ-ສທ຺ເທນ ຠຏ຺ຐກຏິໂກ ສງ຺ຄຫິໂຕ. ວາຕຓ຺ຑິໂກຕິ ອຓ຺ຑໂກເສສຸ ວຸທ຺ຘິໂຣເຄນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ມຫາອູຣູຕິ ສຣີຣສ຺ສ ອນນຸຣູເປຫິ ມຫນ຺ເຕຫິ ສຕ຺ຕີຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ສງ຺ຆຏ຺ຏນກຊາຓຸໂກຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສງ຺ຆຏ຺ເຏຫິ ຊາຓູຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ.

໒໕໐໙. ຠິນ຺ນຊາຓູຕິ ຍສ຺ສ ເອໂກ ວາ ທ຺ເວ ວາ ຊາຓູ ຠິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ. ມຫາຊາຓູຕິ ມຫນ຺ເຕນ ¶ ຊາຓຸນາ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ທີຆຊງ຺ໂຆຕິ ຍຏ຺ຐິສທິສຊງ຺ໂຆ. ວິກໂຏ ວາຕິ ຕິຣິຍໍ ຄມນປາເທຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ຍສ຺ສ ຈງ຺ກມໂຕ ຊາຓຸກາ ພຫິ ນິຄ຺ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ປຓ຺ໂຫ ວາຕິ ປຈ຺ຉໂຕ ປຣິວຕ຺ຕປາເທຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ຍສ຺ສ ຈງ຺ກມໂຕ ຊາຓຸກາ ອນ຺ໂຕ ປວິສນ຺ຕິ. ‘‘ປນ຺ໂຕ’’ຕິ ຈ ‘‘ສຓ຺ໂຫ’’ຕິ ຈ ເອຕສ຺ເສວ ເວວຈນານິ. ອຸພ຺ພທ຺ຘປິຓ຺ຑິໂກຕິ ເຫຏ຺ຐາ ໂອຣຸຬ຺ຫາຫິ ວາ ອຸປຣິ ອາຣຸຬ຺ຫາຫິ ວາ ມຫຕີຫິ ຊງ຺ຆປິຓ຺ຑິກາຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ.

໒໕໑໐. ຍຏ຺ຐິຊງ຺ໂຆຕິ ¶ ຍຏ຺ຐິສທິສາຍ ຊງ຺ຆາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ມຫາຊງ຺ໂຆຕິ ສຣີຣສ຺ສ ອນນຸຣູປາຍ ມຫຕິຍາ ຊງ຺ຆາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ມຫາປາໂທປິ ວາຕິ ສຣີຣສ຺ສ ອນນຸຣູເປຫິ ມຫນ຺ເຕຫິ ປາເທຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ອປິ-ສທ຺ເທນ ຖູລຊງ຺ຆປິຓ຺ຑິໂກ ສງ຺ຄຫິໂຕ, ຠຕ຺ຕປຸຏສທິສາຍ ຖູລາຍ ຊງ຺ຆປິຓ຺ຑິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປິຏ຺ຐິກປາໂທ ວາຕິ ປາທເວມຊ຺ຌໂຕ ອຸຏ຺ຐິຕຊງ຺ໂຆ. ມຫາປຓ຺ຫິປິ ວາຕິ ອນນຸຣູເປຫິ ອຕິມຫນ຺ເຕຫິ ປຓ຺ຫີຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ.

໒໕໑໑. ວງ຺ກປາໂທຕິ ອນ຺ໂຕ ວາ ພຫິ ວາ ປຣິວຕ຺ຕປາທວເສນ ທຸວິໂຘ ວງ຺ກປາໂທ. ຄຓ຺ຐິກງ຺ຄຸລິໂກຕິ ສິງ຺ຄິເວຣຜຓສທິສາຫິ ອງ຺ຄຸລີຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ‘‘ອນ຺ຘນໂຂ ວາປີ’’ຕິ ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ຖປທໍ ‘‘ກາຬປູຕິນໂຂປິ ຈາ’’ຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ອນ຺ຘນໂຂ ວາ ກາຬວຓ຺ເຓຫິ ປູຕິນເຂຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໑໙).

໒໕໑໒. ອິຈ຺ເຈວນ຺ຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕວຈນີຍນິທສ຺ສນຕ຺ໂຖຍໍ ນິປາຕສມຸທາໂຍ. ອງ຺ຄເວກລ຺ລຕາຍ ພຫຸວິຘຕ຺ຕາ ອນວເສສໍ ເວກລ຺ລປ຺ປກາຣໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕຸມາຫ ‘‘ອິຈ຺ເຈວມາທິກ’’ນ຺ຕິ.

ປຣິສທູສກກຖາວຓ຺ຓນາ.

໒໕໑໔. ປຕ຺ຕຈີວຣນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ສາມເຓຣສ຺ສາ’’ຕິ ອຘິກາຣໂຕ ລພ຺ຠຕິ. ອນ຺ໂຕ ນິກ຺ຂິປໂຕຕິ ໂອວຣກາທີນໍ ອນ຺ໂຕ ນິກ຺ຂິປນ຺ຕສ຺ສ. ສພ຺ພປໂຍເຄສູຕິ ປຕ຺ຕຈີວຣສ຺ສ ອາມສນາທິສພ຺ພປໂຍເຄສຸ.

໒໕໑໕-໖. ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາຕິ ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ. ທຓ຺ເຑນ຺ຕິ ວິເນນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ທຓ຺ໂຑ, ໂສເຍວ ກຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ກມ຺ມນ຺ຕິ ¶ ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ, ອາວຣຓາທິ. ອນາຈາຣສ຺ສ ທຸພ຺ພຈສາມເຓຣສ຺ສ ເກວລໍ ¶ ຫິຕກາເມນ ຠິກ຺ຂຸນາ ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ຍາຄຸໍ ວາ ຠຕ຺ຕໍ ວາ ວາ-ສທ຺ເທນ ປຕ຺ຕໍ ວາ ຈີວຣໍ ວາ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ທຓ຺ຑກມ຺ເມ ອາຫເຏ ຕ຺ວໍ ອິທໍ ລຈ຺ຉສິ’’ ອິຕິ ຠາສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ໂຍຊນາ. ກິຣາຕິ ປທປູຣຓຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ.

໒໕໑໗. ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫກຕ຺ເຖເຣຫິ ຐປິຕທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ອປຣາຘານຸຣູເປນາ’’ຕິອາທິ. ຕໍ ອປຣາຘານຸຣູປທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ນາມ ວາລິກາສລິລາທີນໍ ອາຫຣາປນເມວາຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ທາຣຸອາທີນໍ ອາຫຣາປນໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ‘‘ໂອຣມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອນຸກມ຺ປາຍ, ນ ‘‘ນສ຺ສິສ຺ສຕິ ວິພ຺ຠມິສ຺ສຕີ’’ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ເຕນ ປາປຊ຺ຌາສເຍນ.

໒໕໑໘-໙. ອກຕ຺ຕພ຺ພໍ ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ສີເສ ວາ’’ຕິອາທິ. ສີເສ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ສາມເຓຣສ຺ສາ’’ຕິ ອຘິກາຣໂຕ ລພ຺ຠຕິ. ປາສາຓາທີນີຕິ ເອຕ຺ຖ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ອິຏ຺ຐກາທີນໍ ຄຫຓໍ. ສາມເຓຣໍ ອຸຓ຺ເຫ ປາສາເຓ ນິປຊ຺ຊາເປຕຸໍ ວາ ອຸຓ຺ຫາຍ ຠູມິຍາ ນິປຊ຺ຊາເປຕຸໍ ວາ ອຸທກໍ ປເວເສຕຸໍ ວາ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ໂຍຊນາ.

ຠຄວຕາ ອນຸຎ຺ຎາຕທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ອິຘາ’’ຕິອາທິ. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ທຓ຺ຑກມ຺ມາຘິກາເຣ. ອາວຣຓມຕ຺ຕນ຺ຕິ ‘‘ມາ ອິຘ ປາວິສີ’’ຕິ ນິວາຣຓມຕ຺ຕໍ. ປກາສິຕນ຺ຕິ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍຕ຺ຖ ວາ ວສຕິ, ຍຕ຺ຖ ວາ ປຏິກ຺ກມຕິ, ຕຕ຺ຖ ອາວຣຓໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໑໐໗) ຠາສິຕໍ.

‘‘ຍຕ຺ຖ ວາ ວສຕິ, ຍຕ຺ຖ ວາ ປຏິກ຺ກມຕີຕິ ຍຕ຺ຖ ວສຕິ ວາ ປວິສຕິ ວາ, ອຸຠເຍນາປິ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິເວຓຎ຺ຈ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ປຕ຺ຕເສນາສນຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໐໗) ອຏ຺ຐກຖາຍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຍາວ ໂຍຊິຕໍ ¶ ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕາວ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຄ຺ຄລິກປຣິເວຓໍ ວາ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ປຕ຺ຕເສນາສນໍ ວາ ປວິສິຕຸໍ ອທຕ຺ວາ ນິວາຣຓໍ ອາວຣຓໍ ນາມ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ’’ຕິ ວຈນໍ ເຍ ອາວຣຓໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເຕ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາເຍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ເກຈິ ປເນຕ຺ຖ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ’’ຕິ ອິທໍ ຍສ຺ສ ອາວຣຓໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ວທນ຺ຕິ. ເກຈິ ອຸຠຍຖາປິ ອຕ຺ຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຠຍຕ຺ຖາປິ ອາວຣຓໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ວີມໍສິຕ຺ວາ ຍເມຕ຺ຖ ຍຸຕ຺ຕຕຣໍ, ຕໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ນິວາຣຓກຖາວຓ຺ຓນາ.

໒໕໒໐. ປກ຺ໂຂ ¶ ຈ ໂອປກ຺ກມິໂກ ຈ ອາສິຕ຺ໂຕ ຈາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ອນຸໂປສເຖ ອຸໂປສຖໍ ກໂຣຕີ’’ຕິອາທີສຸ ຍຖາ ອຸໂປສຖທິເນ ກຕ຺ຕພ຺ພກມ຺ມໍ ‘‘ອຸໂປສໂຖ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕຖາ ມາສສ຺ສ ປກ຺ເຂ ປຓ຺ຑກຠາວມາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ‘‘ປກ຺ໂຂ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອຖ ວາ ປກ຺ຂປຓ຺ຑໂກ ປກ຺ໂຂ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລເປນ ຍຖາ ‘‘ຠີມເສໂນ ຠີໂມ’’ຕິ. ອິທຎ຺ຈ ປາປານຸຠາເວນ ກຓ຺ຫປກ຺ເຂເຍວ ປຓ຺ຑກຠາວມາປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອຘິວຈນໍ. ຍຖາຫ ‘‘ອກຸສລວິປາການຸຠາເວນ ກາຬປກ຺ເຂ ກາຬປກ຺ເຂ ປຓ຺ຑໂກ ໂຫຕິ, ຊຸຓ຺ຫປກ຺ເຂ ປນສ຺ສ ປຣິຬາໂຫ ວູປສມ຺ມຕິ, ອຍໍ ປກ຺ຂປຓ຺ຑໂກ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໐໙).

ຍສ຺ສ ອຸປກ຺ກເມນ ພີຊານິ ອປນີຕານິ, ອຍໍ ໂອປກ຺ກມິກປຓ຺ຑໂກ. ຍສ຺ສ ປເຣສໍ ອງ຺ຄຊາຕໍ ມຸເຂນ ຄເຫຕ຺ວາ ອສຸຈິນາ ອາສິຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິຬາໂຫ ວູປສມ຺ມຕິ, ອຍໍ ອາສິຕ຺ຕປຓ຺ຑໂກ. ອຸສູຍໂກຕິ ຍສ຺ສ ປເຣສໍ ອຊ຺ຌາຈາຣໍ ປສ຺ສໂຕ ອຸສູຍາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ປຣິຬາໂຫ ວູປສມ຺ມຕິ, ອຍໍ ອຸສູຍປຓ຺ຑໂກ. ໂຍ ປຏິສນ຺ຘິຍໍເຍວ ອຠາວໂກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ອຍໍ ນປຸໍສກປຓ຺ຑໂກ.

໒໕໒໑. ເຕສູຕິ ¶ ເຕສຸ ປຎ຺ຈສຸ ປຓ຺ຑເກສຸ. ‘‘ປກ຺ຂປຓ຺ຑກສ຺ສ ຍສ຺ມິໍປກ຺ເຂ ປຓ຺ຑໂກ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍເຍວສ຺ສ ປກ຺ເຂ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ວາຣິຕາ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໐໙) ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ຕິຓ຺ຓໍ ນິວາຣິຕາ’’ຕິ ອິທໍ ຕສ຺ສ ປຓ຺ຑກສ຺ສ ປຓ຺ຑກປກ຺ຂໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

໒໕໒໒. ‘‘ນາເສຕພ຺ໂພ’’ຕິ ອິທໍ ລິງ຺ຄນາສນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາຫ ‘‘ໂສປິ ລິງ຺ຄນາສເນເນວ ນາເສຕພ຺ໂພ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໐໙). ເອສ ນໂຍ ອຸປຣິປິ ອີທິເສສຸ ຐາເນສຸ.

ປຓ຺ຑກກຖາວຓ຺ຓນາ.

໒໕໒໓. ເຖເນຕີຕິ ເຖໂນ, ລິງ຺ຄສ຺ສ ປພ຺ພຊິຕເວສສ຺ສ ເຖໂນ ລິງ຺ຄເຖໂນ. ສໍວາສສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸວສ຺ສຄຓນາທິກສ຺ສ ເຖໂນ ສໍວາສເຖໂນ. ຕທຸຠຍສ຺ສ ຈາຕິ ຕສ຺ສ ລິງ຺ຄສ຺ສ, ສໍວາສສ຺ສ ຈ ອຸຠຍສ຺ສ ເຖໂນຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອສ ຕິວິໂຘປິ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ນາມ ປວຸຈ຺ຈຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໕໒໔-໖. ຕຕ຺ຖ ເຕສຸ ຕີສຸ ເຖຍ຺ຍສໍວາສເກສຸ ໂຍ ສຍເມວ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸວສ຺ສານິ ນ ຄຓ຺ຫຕິ, ຍຖາວຸຑ຺ຒໍ ວນ຺ທນມ຺ປິ ເນວ ຄຓ຺ຫຕິ, ອປິ-ສທ຺ເທນ ອາສເນນ ເນວ ປຏິພາຫຕິ ອຸໂປສຖປວາຣຓາທີສຸ ¶ ເນວ ສນ຺ທິສ຺ສຕີຕິ ສງ຺ຄຓ຺ຫນໂຕ ຕທຸຠຍມ຺ປິ ນ ກໂຣຕິ, ອຍໍ ລິງ຺ຄມຕ຺ຕສ຺ສ ປພ຺ພຊິຕເວສມຕ຺ຕສ຺ສ ເຖນໂຕ ໂຈຣິກາຍ ຄຫຓໂຕ ລິງ຺ຄຕ຺ເຖໂນ ສິຍາຕິ ໂຍຊນາ.

ໂຍ ຈ ປພ຺ພຊິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸວສ຺ສານິ ຄຓ຺ຫຕິ, ໂສ ຍຖາວຸຑ຺ຒວນ຺ທນາທິກໍ ສໍວາສໍ ສາທິຍນ຺ໂຕວ ສໍວາສຕ຺ເຖນໂກ ມໂຕຕິ ໂຍຊນາ. ຍຖາຫ – ‘‘ຠິກ຺ຂຸວສ຺ສຄຓນາທິໂກ ຫິ ສພ຺ໂພປິ ກິຣິຍເຠໂທ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ‘ສໍວາໂສ’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໑໐).

ວຸຕ຺ຕນໂຍເຍວາຕິ ¶ ອຸຠິນ຺ນໍ ປຈ຺ເຈກໍ ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂຓເມວ ເອຕສ຺ສ ລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍໍ ຕິວິໂຘປິ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ອນຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພ, ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ນາເສຕພ຺ໂພ, ປຸນ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈນ຺ໂຕປິ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ. ພ຺ຍຕິເຣກມຸເຂນ ເຖຍ຺ຍສໍວາສລກ຺ຂຓໍ ນິຍເມຕຸໍ ອຏ຺ຐກຖາຍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໑໐) ວຸຕ຺ຕຄາຖາທ຺ວຍໍ ອຸທາຫຣນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຍຖາຫ ຈາ’’ຕິ. ຍຖາ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິໂຍ ຣາຊທຸພ຺ຠິກ຺ຂາທິຄາຖາທ຺ວຍມາຫ, ຕຖາຍມຕ຺ໂຖ ພ຺ຍຕິເຣກໂຕ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໒໕໒໗-໘. ຣາຊທຸພ຺ຠິກ຺ຂກນ຺ຕາຣ-ໂຣຄເວຣິຠເຍຫິ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ຠຍ-ສທ຺ໂທ ປຈ຺ເຈກໍ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ ‘‘ຣາຊຠເຍນ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂຠເຍນາ’’ຕິອາທິນາ. ຈີວຣາຫຣຓຕ຺ຖໍ ວາຕິ ອຕ຺ຕນາ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕຈີວຣໍ ປຸນ ວິຫາຣໍ ອາຫຣຓຕ຺ຖາຍ. ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ. ສໍວາສໍ ນາຘິວາເສຕິ, ຍາວ ໂສ ສຸທ຺ຘມານໂສຕິ ຣາຊຠຍາທີຫິ ຄຫິຕລິງ຺ຄຕາຍ ໂສ ສຸທ຺ຘມານໂສ ຍາວ ສໍວາສໍ ນາຘິວາເສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂຍ ຫິ ຣາຊຠຍາທີຫິ ວິນາ ເກວລໍ ຠິກ຺ຂູ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ວສິຕຸກາມຕາຍ ລິງ຺ຄໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ໂສ ອສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕຕາຍ ລິງ຺ຄຄ຺ຄຫເຓເນວ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ນາມ ໂຫຕິ. ອຍໍ ປນ ຕາທິເສນ ອສຸທ຺ຘຈິຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂູ ວຎ຺ເຈຕຸກາມຕາຍ ອຠາວໂຕ ຍາວ ສໍວາສໍ ນາຘິວາເສຕິ, ຕາວ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ເຕເນວ ‘‘ຣາຊຠຍາທີຫິ ຄຫິຕລິງ຺ຄານໍ ‘ຄິຫີ ມໍ ສມໂຓຕິ ຊານນ຺ຕູ’ຕິ ວຎ຺ຈນາຈິຕ຺ເຕ ສຕິປິ ຠິກ຺ຂູນໍ ວຎ຺ເຈຕຸກາມຕາຍ ອຠາວາ ໂທໂສ ນ ຊາໂຕ’’ຕິ ຕີສຸປິ ຄຓ຺ຐິປເທສຸ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເກຈິ ¶ ປນ ‘‘ວູປສນ຺ຕຠຍຕາ ອິຘ ສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕຕາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເອວຎ຺ຈ ສຕິ ໂສ ວູປສນ຺ຕຠໂຍ ຍາວ ສໍວາສໍ ນາຘິວາເສຕິ, ຕາວ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ນາມ ນ ໂຫຕີຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ອຕ຺ເຖ ວິຎ຺ຎາຍມາເນ ອວູປສນ຺ຕຠຍສ຺ສ ສໍວາສສາທິຍເນປິ ເຖຍ຺ຍສໍວາສກຕາ ¶ ນ ໂຫຕີຕິ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ນ ຈ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ອວູປສນ຺ຕຠຍສ຺ສ ສໍວາສສາທິຍເນ ອເຖຍ຺ຍສໍວາສກຕາ ທສ຺ສິຕາ. ‘‘ສພ຺ພປາສຓ຺ຑິຍຠຕ຺ຕານິ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ’’ຕິ ຈ ອິມິນາ ອວູປສນ຺ຕຠເຍນາປິ ສໍວາສໍ ອສາທິຍນ຺ເຕເນວ ວສິຕພ຺ພນ຺ຕິ ທີເປຕິ. ເຕເນວ ຕີສຸປິ ຄຓ຺ຐິປເທສຸ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍສ຺ມາ ວິຫາຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສງ຺ຆິກໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ສໍວາສໍ ປຣິຫຣິຕຸໍ ທຸກ຺ກຣໍ, ຕສ຺ມາ ‘ສພ຺ພປາສຓ຺ຑິຍຠຕ຺ຕານິ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ’ຕິ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ຣາຊຠຍາທີຫິ ຄຫິຕລິງ຺ຄຕາ ເຈຕ຺ຖ ສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕຕາຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ຕາວ ເອສ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ນາມ ນ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ໂຍຊນາ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ‘‘ຕຕ຺ຣາຍໍ ວິຕ຺ຖາຣນໂຍ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໑໐) ອາຄຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເຖຍ຺ຍສໍວາສກກຖາວຓ຺ຓນາ.

໒໕໒໙-໓໐. ໂຍ ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ອຫໍ ຕິຕ຺ຖິໂຍ ຠວິສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ສລິງ຺ເຄເນວ ອຕ຺ຕໂນ ຠິກ຺ຂຸເວເສເນວ ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ອຸປສ຺ສຍໍ ຍາຕິ ເຈຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕິຕ຺ຖິເຍສຸ ປກ຺ກນ຺ຕໂກ ປວິຏ຺ໂຐ ຕິຕ຺ຖິຍປກ຺ກນ຺ຕໂກ. ເຕສໍ ລິງ຺ເຄ ນິສ຺ສິເຕຕິ ເຕສໍ ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ເວເສ ຄຫິເຕ.

໒໕໓໑. ‘‘ອຫໍ ຕິຕ຺ຖິໂຍ ຠວິສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ກຸສຈີຣາທິກໍ ໂຍ ສຍເມວ ນິວາເສຕິ, ໂສປິ ປກ຺ກນ຺ຕໂກ ຕິຕ຺ຖິຍປກ຺ກນ຺ຕໂກ ສິຍາຕິ ໂຍຊນາ.

໒໕໓໒-໔. ນຄ຺ໂຄ ¶ ເຕສໍ ອາຊີວກາທີນໍ ອຸປສ຺ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາຕິ ໂຍຊນາ. ເກເສ ລຸຎ຺ຈາເປຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ເກເສ ລຸຎ຺ຈາເປຕິ. ເຕສໍ ວຕານິ ອາທິຍຕິ ວາຕິ ໂຍຊນາ. ວຕານິ ອາທິຍຕີຕິ ອຸກ຺ກຸຏິກປ຺ປຘານາທີນິ ວາ ວຕານິ ອາທິຍຕິ. ເຕສໍ ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ໂມຣປິຎ຺ຉາທິກໍ ລິງ຺ຄໍ ສຎ຺ຎາຓໍ ສເຈ ຄຓ຺ຫາຕິ ວາ ເຕສໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ, ລທ຺ຘິເມວ ວາ ສາຣໂຕ ວາ ເອຕິ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ ວາຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ອຍໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ເສຏ຺ຐາຕິ ເສຏ຺ຐຠາວໍ ວາ ອຸປຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໑໐ ຕິຕ຺ຖິຍປກ຺ກນ຺ຕກກຖາ) ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອສ ຕິຕ຺ຖິຍປກ຺ກນ຺ຕໂກ ໂຫຕິ ເອວ, ນ ປນ ວິມຸຈ຺ຈຕິ ຕິຕ຺ຖິຍປກ຺ກນ຺ຕຠາວໂຕ. ນຄ຺ຄສ຺ສ ຄຈ຺ຉໂຕຕິ ‘‘ອາຊີວໂກ ຠວິສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ກາສາຍາທີນິ ອນາທາຍ ນຄ຺ຄສ຺ສ ອາຊີວການໍ ອຸປສໍຄຈ຺ຉໂຕ.

໒໕໓໕. ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ¶ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂນ ອຸປສມ຺ປນ຺ນວເສນ. ອິມິນາ ‘‘ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸ ກູຏວສ຺ສໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕປິ ອສ຺ສມໂຓ ນ ໂຫຕິ. ລິງ຺ເຄ ສອຸສ຺ສາໂຫ ປາຣາຊິກໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸວສ຺ສາທີນິ ຄເຓນ຺ໂຕປິ ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຄຕວິນິຈ຺ຉຍໍ ທີເປຕິ. ຕຖາ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ອຸປສມ຺ປນ຺ນຠິກ຺ຂຸນາ’’ຕິ ອິມິນາ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນໍ ນິວຕ຺ເຕຕິ. ເຕນ ຈ ‘‘ສາມເຓໂຣ ສລິງ຺ເຄນ ຕິຕ຺ຖາຍຕນໍ ຄໂຕປິ ປຸນ ປພ຺ພຊ຺ຊຎ຺ຈ ອຸປສມ຺ປທຎ຺ຈ ລຠຕີ’’ຕິ ກຸຣຸນ຺ທຏ຺ຐກຖາຄຕວິນິຈ຺ຉຍໍ ທສ຺ເສຕິ.

ຕິຕ຺ຖິຍປກ຺ກນ຺ຕກສ຺ສ ກິໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ? ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ, ປພ຺ພາຊິໂຕປິ ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພ, ອຸປສມ຺ປາທິໂຕ ຈ ກາສາຍານິ ອປເນຕ຺ວາ ເສຕການິ ທຕ຺ວາ ຄິຫິຠາວໍ ອຸປເນຕພ຺ໂພ. ອຍມຕ຺ໂຖ ຈ ‘‘ຕິຕ຺ຖິຍປກ຺ກນ຺ຕໂກ ຠິກ຺ຂເວ ອນຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ¶ ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພ, ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ນາເສຕພ຺ໂພ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໑໐) ປາຬິໂຕ ຈ ‘‘ໂສ ນ ເກວລໍ ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພ, ອຖ ໂຂ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພປີ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໑໐ ຕິຕ຺ຖິຍປກ຺ກນ຺ຕກກຖາ) ອຏ຺ຐກຖາວຈນໂຕ ຈ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕິຕ຺ຖິຍປກ຺ກນ຺ຕກກຖາວຓ຺ຓນາ.

໒໕໓໖. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ປພ຺ພຊ຺ຊູປສມ຺ປທາຘິກາເຣ. ມນຸສ຺ສຊາຕິກໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຕິຣຈ຺ຉານຄເຕເຍວ ອນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ຍກ຺ໂຂ ສກ຺ໂກປິ ວາ’’ຕິ. ຕິຣຈ຺ຉານຄໂຕ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຕິ-ສທ຺ໂທ ລຸຕ຺ຕນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ. ‘‘ຕິຣຈ຺ຉານຄໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພ, ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ນາເສຕພ຺ໂພ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໑໑) ວຈນໂຕ ປພ຺ພຊ຺ຊາປິ ອຸປລກ຺ຂຓໂຕ ນິວາຣິຕາເຍວາຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ເຕນ ຕິຣຈ຺ຉານຄໂຕ ຈ ຠຄວໂຕ ອຘິປ຺ປາຍຎ຺ຎູຫິ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິເຍຫິ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໑໑) ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕິຣຈ຺ຉານກຖາວຓ຺ຓນາ.

໒໕໓໗. ປຎ຺ຈານນ຺ຕຣິເກ ໂປເສຕິ ມາຕຸຆາຕໂກ, ປິຕຸຆາຕໂກ, ອຣຫນ຺ຕຆາຕໂກ, ໂລຫິຕຸປ຺ປາທໂກ, ສງ຺ຆເຠທໂກຕິ ອານນ຺ຕຣິຍກມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄເຕ ປຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄເລ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ມາຕຸຆາຕໂກ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໑໒) ນາມ ເຍນ ມນຸສ຺ສິຕ຺ຖິຠູຕາ ຊນິກາ ມາຕາ ສຍມ຺ປິ ມນຸສ຺ສຊາຕິເກເນວ ສຕາ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ຊີວິຕາ ໂວໂຣປິຕາ, ອຍໍ ອານນ຺ຕຣິເຍນ ມາຕຸຆາຕກກມ຺ເມນ ມາຕຸຆາຕໂກ, ເອຕສ຺ສ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຈ ອຸປສມ຺ປທາ ຈ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ. ເຍນ ປນ ມນຸສ຺ສິຕ຺ຖິຠູຕາປິ ອຊນິກາ ໂປສາວນິກມາຕາ ວາ ຈູຬມາຕາ ວາ ມຫາມາຕາ ວາ ຊນິກາປິ ວາ ນມນຸສ຺ສິຕ຺ຖິຠູຕາ ¶ ມາຕາຆາຕິຕາ, ຕສ຺ສ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ນ ວາຣິຕາ, ນ ຈ ອານນ຺ຕຣິໂຍ ໂຫຕິ. ເຍນ ສຍໍ ຕິຣຈ຺ຉານຠູເຕນ ມນຸສ຺ສິຕ຺ຖິຠູຕາ ມາຕາ ຆາຕິຕາ, ໂສປິ ອານນ຺ຕຣິໂຍ ນ ໂຫຕິ, ຕິຣຈ຺ຉານຄຕຕ຺ຕາ ປນສ຺ສ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາວ. ປິຕຸຆາຕເກປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສເຈປິ ຫິ ເວສິຍາ ປຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ‘‘ອຍໍ ເມ ປິຕາ’’ຕິ ນ ຊານາຕິ, ຍສ຺ສ ສມ຺ຠເວນ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ໂສ ເຈ ອເນນ ຆາຕິໂຕ, ‘‘ປິຕຸຆາຕໂກ’’ຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອານນ຺ຕຣິຍຎ຺ຈ ຜຸສຕິ.

ອຣຫນ຺ຕຆາຕໂກປິ ມນຸສ຺ສອຣຫນ຺ຕວເສເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ມນຸສ຺ສຊາຕິຍຎ຺ຫິ ອນ຺ຕມໂສ ອປພ຺ພຊິຕມ຺ປິ ຂີຓາສວໍ ທາຣກໍ ວາ ທາຣິກໍ ວາ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປນ຺ໂຕ ອຣຫນ຺ຕຆາຕໂກວ ໂຫຕິ, ອານນ຺ຕຣິຍຎ຺ຈ ຜຸສຕິ, ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຈສ຺ສ ວາຣິຕາ. ອມນຸສ຺ສຊາຕິກໍ ປນ ອຣຫນ຺ຕໍ, ມນຸສ຺ສຊາຕິກໍ ວາ ອວເສສໍ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລໍ ຆາເຕຕ຺ວາ ອານນ຺ຕຣິໂຍ ນ ໂຫຕິ, ປພ຺ພຊ຺ຊາປິສ຺ສ ນ ວາຣິຕາ, ກມ຺ມໍ ປນ ພລວໍ ໂຫຕິ. ຕິຣຈ຺ຉາໂນ ມນຸສ຺ສອຣຫນ຺ຕມ຺ປິ ຆາເຕຕ຺ວາ ອານນ຺ຕຣິໂຍ ນ ໂຫຕິ, ກມ຺ມໍ ປນ ຠາຣິຍໍ.

ໂຍ ເທວທຕ຺ໂຕ ວິຍ ທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ເຕນ ວຘກຈິຕ຺ເຕນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຊີວມານກສຣີເຣ ຂຸທ຺ທກມກ຺ຂິກາຍ ປິວນກມຕ຺ຕມ຺ປິ ໂລຫິຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ອຍໍ ໂລຫິຕຸປ຺ປາທໂກ ນາມ, ເອຕສ຺ສ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຈ ອຸປສມ຺ປທາ ຈ ວາຣິຕາ. ໂຍ ປນ ໂຣຄວູປສມນຕ຺ຖໍ ຊີວໂກ ວິຍ ສຕ຺ເຖນ ຜາເລຕ຺ວາ ປູຕິມໍສຎ຺ຈ ໂລຫິຕຎ຺ຈ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຜາສຸໍ ກໂຣຕິ, ພຫຸໍ ໂສ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ.

ໂຍ ເທວທຕ຺ໂຕ ວິຍ ສາສນໍ ອຸທ຺ຘມ຺ມໍ ອຸພ຺ພິນຍໍ ກຕ຺ວາ ຈຕຸນ຺ນໍ ກມ຺ມານໍ ອຎ຺ຎຕຣວເສນ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທຕິ, ອຍໍ ສງ຺ຆເຠທໂກ ນາມ, ເອຕສ຺ສ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຈ ອຸປສມ຺ປທາ ຈ ວາຣິຕາ. ‘‘ມາຕຸຆາຕໂກ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພ, ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ¶ ນາເສຕພ຺ໂພ’’ຕິອາທິກາຍ (ມຫາວ. ໑໑໒) ປາຬິຍາ ອຸປສມ຺ປທາປຏິກ຺ເຂໂປ ປພ຺ພຊ຺ຊາປຏິກ຺ເຂປສ຺ສ ອຸປລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ປພ຺ພາເຊນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏ’’ນ຺ຕິ.

ອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນຎ຺ເຈວ ¶ ຠິກ຺ຂຸນິທູສກຎ຺ຈ ຕຖາ ປພ຺ພາເຊນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນນ຺ຕິ ກ-ກາຣໂລເປນ ນິທ຺ເທໂສ. ອິຕ຺ຖິນິມິຕ຺ຕຸປ຺ປາທນກມ຺ມໂຕ ຈ ປຸຣິສນິມິຕ຺ຕຸປ຺ປາທນກມ຺ມໂຕ ຈ ອຸຠໂຕ ພ຺ຍຎ຺ຊນມສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນໂກ. ໂສ ທຸວິໂຘ ໂຫຕິ ອິຕ຺ຖິອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນໂກ, ປຸຣິສອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນໂກຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອິຕ຺ຖິອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນກສ຺ສ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໑໖) ອິຕ຺ຖິນິມິຕ຺ຕໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ປຸຣິສນິມິຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ. ປຸຣິສອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນກສ຺ສ ປຸຣິສນິມິຕ຺ຕໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ອິຕ຺ຖິນິມິຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ. ອິຕ຺ຖິອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນກສ຺ສ ອິຕ຺ຖີສຸ ປຸຣິສຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອິຕ຺ຖິນິມິຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ປຸຣິສນິມິຕ຺ຕໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ປຸຣິສອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນກສ຺ສ ປຸຣິສານໍ ອິຕ຺ຖິຠາວໍ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ປຸຣິສນິມິຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ອິຕ຺ຖິນິມິຕ຺ຕໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ອິຕ຺ຖິອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນໂກ ສຍຎ຺ຈ ຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ປຣຎ຺ຈ ຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫາເປຕິ. ປຸຣິສອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນໂກ ສຍໍ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ປຣໍ ຄຓ຺ຫາເປຕີຕິ ອິທເມເຕສໍ ນານາກຣຓໍ. ອິມສ຺ສ ປນ ທຸວິຘສ຺ສາປິ ອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນກສ຺ສເນວ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ອຕ຺ຖິ, ນ ອຸປສມ຺ປທາຕິ ອິທມິຘ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ໂຍ ປກຕຕ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໑໕) ຕິຓ຺ຓໍ ມຄ຺ຄານໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ທູເສຕິ, ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸນິທູສໂກ ນາມ, ເອຕສ຺ສ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຈ ອຸປສມ຺ປທາ ຈ ວາຣິຕາ. ໂຍ ປນ ກາຍສໍສຄ຺ເຄນ ສີລວິນາສໍ ປາເປຕິ, ຕສ຺ສ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຈ ອຸປສມ຺ປທາ ຈ ນ ວາຣິຕາ. ພລກ຺ກາເຣນ ປນ ໂອທາຕວຕ຺ຖວສນໍ ກຕ຺ວາ ອນິຈ຺ຉມານໍເຍວ ທູເສນ຺ໂຕປິ ຠິກ຺ຂຸນິທູສໂກເຍວ. ພລກ຺ກາເຣນ ປນ ໂອທາຕວຕ຺ຖວສນໍ ¶ ກຕ຺ວາ ອິຈ຺ຉມານໍ ທູເສນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸນິທູສໂກ ນ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ຄິຫິຠາເວ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕມຕ຺ເຕເຍວ ສາ ອຠິກ຺ຂຸນີ ໂຫຕິ. ສກິໍ ສີລວິປນ຺ນໍ ປນ ປຈ຺ຉາ ທູເສນ຺ໂຕ ເນວ ຠິກ຺ຂຸນິທູສໂກ ໂຫຕິ, ປພ຺ພຊ຺ຊມ຺ປິ ອຸປສມ຺ປທມ຺ປິ ລຠຕິ.

໒໕໓໘. ປາຬິອຏ຺ຐກຖາວິມຸຕ຺ຕໍ ອາຈຣິຍປຣມ຺ປຣາຠຕວິນິຈ຺ຉຍໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ເອກໂຕ’’ຕິອາທິ. ‘‘ເອກໂຕ’’ຕິ ອິມິນາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສາປິ ຄຫຓໍ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ຕໍ ປຣິວຊ຺ເຊຕຸໍ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ຕຸ ສນ຺ຕິເກ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອເຕນ ຕໍທູສກສ຺ສ ຠພ຺ພຕໍ ທີເປຕິ. ໂສ ເນວ ຠິກ຺ຂຸນິທູສໂກ ສິຍາ, ‘‘ອຸປສມ຺ປທໍ ລຠເຕວ ຈ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ, ສາ ຈ ເນວ ປຣາຊິຕາ’’ຕິ ອິທໍ ທຸຕິຍຄາຖາຍ ອິຘາເນຕ຺ວາ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ເກວລໍ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ເຆ ອຸປສມ຺ປນ຺ນາ ນາມ ນ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາເຍເນວ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ສາ ຈ ເນວ ປຣາຊິຕາ’’ຕິ ອິມິນາ ຕສ຺ສາ ຈ ປຸນ ປພ຺ພຊ຺ຊູປສມ຺ປທາຍ ຠພ຺ພຕໍ ¶ ທີເປຕິ. ອຍມຕ຺ໂຖ ອຏ຺ຐກຖາຄຓ຺ຐິປເທປິ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ວເສນ ເອກໂຕອຸປສມ຺ປນ຺ນໍ ທູເສຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນິທູສໂກ ນ ໂຫຕິ, ປພ຺ພຊ຺ຊາທີນິ ລຠຕິ, ສາ ຈ ປາຣາຊິກາ ນ ໂຫຕີຕິ ວິນິຈ຺ຉໂຍ’’ຕິ.

໒໕໓໙. ‘‘ສິກ຺ຂມານາສາມເຓຣີສຸ ຈ ວິປ຺ປຏິປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ເນວ ຠິກ຺ຂຸນິທູສໂກ ໂຫຕິ, ປພ຺ພຊ຺ຊມ຺ປິ ອຸປສມ຺ປທມ຺ປິ ລຠຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໑໕) ອຏ຺ຐກຖາຄຕວິນິຈ຺ຉຍໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ສເຈ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນທູສໂກ’’ຕິ. ‘‘ອຸປສມ຺ປທໍ ລຠເຕວ ຈ ປພ຺ພຊ຺ຊ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ຍຖາຐາເນປິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ສາ ຈ ເນວ ປຣາຊິຕາຕິ ອິທໍ ປນ ອຏ຺ຐກຖາຍ ອນາຄຕຕ຺ຕາ ຈ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນາຍ ອຸປສມ຺ປນ຺ນວິກປ຺ປາຠາວາ ຈ ນ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ອສຕິ ຫິ ອຸປສມ຺ປນ຺ນວິກປ຺ເປ ປຣາຊິຕວິກປ຺ປາສງ຺ຄໂຫ ປຏິເສໂຘ ນິຣຕ຺ຖໂກຕິ ສາ ປພ຺ພຊ຺ຊູປສມ຺ປທານໍ ຠພ຺ພາເຍວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ອິເມ ¶ ປນ ປຓ຺ຑກາທໂຍ ເອກາທສ ປຸຄ຺ຄລາ ‘‘ປຓ຺ຑໂກ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພ, ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ນາເສຕພ຺ໂພ’’ຕິອາທິວຈນໂຕ (ມຫາວ. ໑໐໙) ອຠພ຺ພາເຍວ, ເນສໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຈ ອຸປສມ຺ປທາ ຈ ນ ຣຸຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ພາ. ຊານິຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊນ຺ໂຕ, ອຸປສມ຺ປາເທນ຺ໂຕ ຈ ທຸກ຺ກຏໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອຊານິຕ຺ວາປິ ປພ຺ພາຊິຕາ, ອຸປສມ຺ປາທິຕາ ຈ ຊານິຕ຺ວາ ລິງ຺ຄນາສນາຍ ນາເສຕພ຺ພາ.

ເອກາທສອຠພ຺ພປຸຄ຺ຄລກຖາວຓ຺ຓນາ.

໒໕໔໐. ນູປສມ຺ປາທນີໂຍວາຕິ ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພວ. ອນຸປຊ຺ຌາຍໂກຕິ ອສນ຺ນິຫິຕອຸປຊ຺ຌາໂຍ ວາ ອຄ຺ຄຫິຕອຸປຊ຺ຌາຍຄ຺ຄຫໂຓ ວາ. ກໂຣໂຕຕິ ອນຸປຊ຺ຌາຍກໍ ອຸປສມ຺ປາທຍໂຕ. ທຸກ຺ກຏໍ ໂຫຕີຕິ ອາຈຣິຍສ຺ສ ຈ ຄຓສ຺ສ ຈ ທຸກ຺ກຏາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ນ ກຸປ຺ປຕິ ສເຈ ກຕນ຺ຕິ ສເຈ ອນຸປຊ຺ຌາຍກສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທາກມ຺ມໍ ກຕໍ ຠເວຍ຺ຍ, ຕໍ ນ ກຸປ຺ປຕິ ສມຄ຺ເຄນ ສງ຺ເຆນ ອກຸປ຺ເປນ ຐານາຣເຫນ ກຕຕ຺ຕາ.

໒໕໔໑. ເອເກຕິ ອຠຍຄິຣິວາສິໂນ. ‘‘ນ ຄເຫຕພ຺ພເມວາ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍ ທຬ຺ຫໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ວຈນໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອຸປຊ຺ຌາເຍ ອສນ຺ນິຫິເຕປິ ອຸປຊ຺ຌາຍຄ຺ຄຫເຓ ອກເຕປິ ກມ຺ມວາຈາຍໍ ປນ ອຸປຊ຺ຌາຍກິຕ຺ຕນໍ ກຕໍເຍວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອຎ຺ຎຖາ ‘‘ປຸຄ຺ຄລໍ ນ ປຣາມສຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາຍ ກມ຺ມວິປຕ຺ຕິຍາ ສມ຺ຠວໂຕ ກມ຺ມໍ ກຸປ຺ເປຍ຺ຍ. ເຕເນວ ‘‘ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ອກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ອຸປຊ຺ຌໍ ອຄ຺ຄາຫາເປຕ຺ວາ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໑໗) ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ຈ ອປຣິປຸຓ຺ຓປຕ຺ຕຈີວຣສ຺ສ ¶ ອຸປສມ຺ປທາກາເລ ກມ຺ມວາຈາຍໍ ‘‘ປຣິປຸຓ຺ຓສ຺ສ ປຕ຺ຕຈີວຣ’’ນ຺ຕິ ອສນ຺ຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ກມ຺ມວາຈາຍ ກຕາຍປິ ອຸປສມ຺ປທາ ຣຸຫຕິ, ເອວໍ ‘‘ອຍໍ ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິໂຕ ອາຍສ຺ມໂຕ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິຕສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ໂຂ’’ຕິ ອສນ຺ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເກວລໍ ສນ຺ຕປທນີຫາເຣນ ກມ຺ມວາຈາຍ ¶ ກຕາຍ ອຸປສມ຺ປທາ ຣຸຫຕິເຍວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເຕເນວາຫ ‘‘ນ ກຸປ຺ປຕິ ສເຈ ກຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸປຊ຺ຌາຍໂກ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພ, ໂຍ ອຸປສມ຺ປາເທຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໑໗) ເອຕ຺ຕກເມວ ວຕ຺ວາ ‘‘ໂສ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອນຸປສມ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ກມ຺ມວິປຕ຺ຕິລກ຺ຂຓສ຺ສ ຈ ອສມ຺ຠວໂຕ ‘‘ນ ຄເຫຕພ຺ພເມວ ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເສເສສຸ ສພ຺ພຕ຺ຖປີຕິ ສງ຺ຆຄຓປຓ຺ຑກເຖຍ຺ຍສໍວາສກຕິຕ຺ຖິຍປກ຺ກນ຺ຕກຕິຣຈ຺ຉານຄຕມາຕຸປິຕຸອຣຫນ຺ຕຆາຕກຠິກ຺ຂຸນິທູສກສງ຺ຆເຠທກໂລຫິຕຸປ຺ປາທກອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນກສງ຺ຂາເຕຫິ ອຸປຊ຺ຌາເຍຫິ ອຸປສມ຺ປາທິເຕສຸ ສພ຺ເພສຸ ເຕຣສສຸ ວິກປ຺ເປສຸ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຠຄວຕາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ເຆນ ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພ, ໂຍ ອຸປສມ຺ປາເທຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິອາທິ. ນ ເກວລໍ ເອເຕສຸເຍວ ເຕຣສສຸ, ອຖ ‘‘ອປຕ຺ຕກອຈີວຣກອຈີວຣປຕ຺ຕກຍາຈິຕກປຕ຺ຕຍາຈິຕກຈີວຣຍາຈິຕກປຕ຺ຕຈີວຣກາ’’ຕິ ເອເຕສຸ ຉສຸ ວິກປ຺ເປສຸ ອຍໍ ນໂຍ ໂຍເຊຕພ຺ໂພຕິ. ເສສ-ຄ຺ຄຫເຓນ ເອເຕສມ຺ປິ ສງ຺ຄໂຫ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປຕ຺ຕໂກ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພ, ໂຍ ອຸປສມ຺ປາເທຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິອາທິ (ມຫາວ. ໑໑໘). ອຍໍ ນໂຍຕິ ‘‘ນ ກຸປ຺ປຕິ ສເຈ ກຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນໂຍ.

໒໕໔໒. ປຎ຺ຈວີສຕີຕິ ຈຕຸວີສຕິ ປາຣາຊິກາ, ອູນວີສຕິວສ຺ໂສ ຈາຕິ ປຎ຺ຈວີສຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊານໍ ອູນວີສຕິວສ຺ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພ. ໂຍ ອຸປສມ຺ປາເທຍ຺ຍ, ຍຖາຘມ຺ໂມ ກາເຣຕພ຺ໂພ’’ຕິ (ມຫາວ. ໙໙). ໂອສາໂຣຕິ ອຸປສມ຺ປທາສງ຺ຂາໂຕ ໂອສາໂຣ. ເຕເນວ ຈມ຺ເປຍ຺ຍກ຺ຂນ຺ຘເກ ‘‘ຕຎ຺ເຈ ສງ຺ໂຆ ໂອສາເຣຕິ, ເອກຈ຺ໂຈ ໂສສາຣິໂຕ’’ຕິອາທິປາຐສ຺ສ (ມຫາວ. ໓໙໖) ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ໂອສາເຣຕີຕິ ອຸປສມ຺ປທາກມ຺ມວເສນ ¶ ປເວເສຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໙໖) ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ນາສນາຣໂຫ’’ຕິ ອິມິນາ ‘‘ປຓ຺ຑໂກ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພ’’ຕິອາທິວຈນໂຕ (ມຫາວ. ໑໐໙) ອຸປສມ຺ປາທິຕສ຺ສາປິ ເສຕການິ ທຕ຺ວາ ຄິຫິຠາວໍ ປາເປຕພ຺ພຕໍ ທີເປຕິ.

໒໕໔໓. ຫຕ຺ຖຈ຺ຉິນ຺ນາທິ ¶ ພາຕ຺ຕິໍສາຕິ ຈມ຺ເປຍ຺ຍກ຺ຂນ຺ຘເກ –

‘‘ຫຕ຺ຖຈ຺ຉິນ຺ໂນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂອສາຣຓໍ, ຕຎ຺ເຈ ສງ຺ໂຆ ໂອສາເຣຕິ, ໂສສາຣິໂຕ. ປາທຈ຺ຉິນ຺ໂນ…ເປ… ຫຕ຺ຖປາທຈ຺ຉິນ຺ໂນ… ກຓ຺ຓຈ຺ຉິນ຺ໂນ… ນາສຈ຺ຉິນ຺ໂນ… ກຓ຺ຓນາສຈ຺ຉິນ຺ໂນ… ອງ຺ຄຸລິຈ຺ຉິນ຺ໂນ… ອຬຈ຺ຉິນ຺ໂນ… ກຓ຺ຑຣຈ຺ຉິນ຺ໂນ… ຜຓຫຕ຺ຖໂກ… ຂຸຊ຺ໂຊ… ວາມໂນ… ຄລຄຓ຺ຑີ… ລກ຺ຂຓາຫໂຕ… ກສາຫໂຕ… ລິຂິຕໂກ… ສີປທິໂກ… ປາປໂຣຄີ… ປຣິສທູສໂກ… ກາໂຓ… ກຸຓີ… ຂຎ຺ໂຊ… ປກ຺ຂຫໂຕ… ຉິນ຺ນິຣິຍາປໂຖ… ຊຣາທຸພ຺ພໂລ… ອນ຺ໂຘ… ມູໂຄ… ປຘິໂຣ… ອນ຺ຘມູໂຄ… ອນ຺ຘປຘິໂຣ… ມູຄປຘິໂຣ… ອນ຺ຘມູຄປຘິໂຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂອສາຣຓໍ, ຕຎ຺ເຈ ສງ຺ໂຆ ໂອສາເຣຕິ, ໂສສາຣິໂຕ’’ຕິ (ມຫາວ. ໓໙໖) ພາຕ຺ຕິໍສ.

ກຸຏ຺ຐິອາທິ ຈ ເຕຣສາຕິ ມຫາຂນ຺ຘເກ ອາຄຕາ –

‘‘ກຸຏ຺ຐິໍ ຄຓ຺ຑິໍ ກິລາສິຎ຺ຈ, ໂສສິຎ຺ຈ ອປມາຣິກໍ;

ຕຖາ ຣາຊຠຏໍ ໂຈຣໍ, ລິຂິຕໍ ກາຣເຠທກໍ.

‘‘ກສາຫຕໍ ນຣຎ຺ເຈວ, ປຸຣິສໍ ລກ຺ຂຓາຫຕໍ;

ອິຓາຍິກຎ຺ຈ ທາສຎ຺ຈ, ປພ຺ພາເຊນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏ’’ນ຺ຕິ. –

ຍຖາວຸຕ຺ຕາ ເຕຣສ.

ເອວເມເຕ ປຎ຺ຈຈຕ຺ຕາລີສ ວຸຕ຺ຕາ. ເຕສຸ ກສາຫຕລກ຺ຂຓາຫຕລິຂິຕການໍ ຕິຓ຺ຓໍ ອຸຠຍຕ຺ຖ ອາຄຕຕ຺ຕາ ອຄ຺ຄຫິຕຄ຺ຄຫເຓນ ທ຺ວາຈຕ຺ຕາລີເສວ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

‘‘ຫຕ຺ຖຈ຺ຉິນ຺ນາທິພາຕ຺ຕິໍສ ¶ , ກຸຏ຺ຐິອາທິ ຈ ເຕຣສາ’’ຕິ ເຍ ປຸຄ຺ຄລາ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕສໍ. ໂອສາໂຣ ອປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ອຸປສມ຺ປທາອນນຸຣູປາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກໂຕ ເຈຕິ ອກຕ຺ຕພ຺ພຠາວມສລ຺ລກ຺ຂນ຺ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ຍທິ ອຸປສມ຺ປທາສງ຺ຂາໂຕ ໂອສາໂຣ ກໂຕ ຠເວຍ຺ຍ. ຣູຫຕີຕິ ສິຊ຺ຌຕິ, ເຕ ປຸຄ຺ຄລາ ອຸປສມ຺ປນ຺ນາເຍວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອາຈຣິຍາທໂຍ ປນ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຍຖາຫ ຈມ຺ເປຍ຺ຍກ຺ຂນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາຍໍ ¶ – ‘‘ຫຕ຺ຖຈ຺ຉິນ຺ນາທໂຍ ປນ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ສຸໂອສາຣິຕາ, ອຸປສມ຺ປາທິຕາ ອຸປສມ຺ປນ຺ນາວ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ເຕ ລພ຺ຠາ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕຸໍ. ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍາ, ປນ ກາຣກສງ຺ໂຆ ຈ ສາຕິສາຣາ, ນ ໂກຈິ ອາປຕ຺ຕິໂຕ ມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໙໖).

໒໕໔໔-໕. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທ຺ເວ ຕໂຍ ເອການຸສ຺ສາວເນ ກາຕຸໍ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ເອເກນ ອຸປຊ຺ຌາເຍນາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໒໓) ວຈນໂຕ ສເຈ ຕໂຍ ອາຈຣິຍາ ເອກສີມາຍໍ ນິສິນ຺ນາ ເອກສ຺ສ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ນາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕິຓ຺ຓໍ ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ຂານໍ ວິສຸໍ ວິສຸໍເຍວ ກມ຺ມວາຈໍ ເອກກ຺ຂເຓ ວຕ຺ວາ ຕໂຍ ອຸປສມ຺ປາເທນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ເອກູປຊ຺ຌາຍໂກ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິ.

‘‘ຕໂຍ’’ຕິ ອິທໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ‘‘ສມ຺ພຫຸລານໍ ເຖຣານ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໑໒໓) ອາຄຕຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອກໂຕຕິ ເອກກ຺ຂເຓ. ອນຸສາວນນ຺ຕິ ກມ຺ມວາຈໍ. ໂອສາເຣຕ຺ວາຕິ ວຕ຺ວາ. ກມ຺ມນ຺ຕິ ອຸປສມ຺ປທາກມ຺ມໍ. ນ ຈ ກຸປ຺ປຕີຕິ ນ ວິປຊ຺ຊຕິ. ກປ຺ປຕີຕິ ອວິປຊ຺ຊນໂຕ ເອວໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໒໕໔໖-໗. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທ຺ເວ ຕໂຍ ເອການຸສ຺ສາວເນ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໑໒໓) ວຈນໂຕ ສເຈ ເອໂກ ອາຈຣິໂຍ ‘‘ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິໂຕ ຈ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິໂຕ ຈ ສງ຺ຆຣກ຺ຂິໂຕ ຈ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ໂຂ’’ຕິ ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ຂານໍ ¶ ປຈ຺ເຈກໍ ນາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກມ຺ມວາຈໍ ວຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຕໂຍປິ ອຸປສມ຺ປາເທຕິ, ວຏ຺ຏຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ເອກູປຊ຺ຌາຍໂກ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິ.

ອຸປສມ຺ປທໍ ອເປກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ‘‘ອຸປສມ຺ປທາເປກ຺ຂາ’’ຕິ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊນກາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເຕສໍ ນາມນ຺ຕິ ເຕສໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕານຎ຺ເຈວ ອຸປຊ຺ຌາຍານຎ຺ຈ ນາມໍ. ອນຸປຸພ຺ເພນ ສາເວຕ຺ວາຕິ ໂຍຊນາ, ‘‘ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິໂຕ’’ຕິອາທິນາ ຍຖາວຸຕ຺ຕນເຍນ ກມ຺ມວາຈາຍໍ ສກຏ຺ຐາເນ ວຕ຺ວາ ສາເວຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເຕນາຕິ ເອເກນ ອາຈຣິເຍນ. ເອກໂຕຕິ ທ຺ເວ ຕໂຍ ຊເນ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ. ອນຸສາເວຕ຺ວາຕິ ກມ຺ມວາຈໍ ວຕ຺ວາ. ກຕໍ ອຸປສມ຺ປທາກມ຺ມໍ.

໒໕໔໘. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎານຸສາເວຕ຺ວາຕິ ¶ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ນາມໍ ອນຸສາເວຕ຺ວາ, ຄເຫຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ນາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກມ຺ມວາຈໍ ວຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໒໕໔໙. ຕໍ ວິຘິໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ສຸມໂນ’’ຕິອາທິ. ສຸມໂນຕິ ອາຈຣິໂຍ. ຕິສ຺ສເຖຣສ຺ສ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ. ສິສ຺ສກໍ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກໍ. ອນຸສາເວຕີຕິ ກມ຺ມວາຈໍ ສາເວຕິ. ຕິສ຺ໂສຕິ ປຐມໍ ອຸປຊ຺ຌາຍຠູຕສ຺ສ ຄຫຓໍ. ສຸມນເຖຣສ຺ສາຕິ ປຐມໍ ອາຈຣິຍຕ຺ເຖຣມາຫ. ອິເມ ທ຺ເວ ເອກສີມາຍໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ເອກກ຺ຂເຓ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ສທ຺ຘິວິຫາຣິການໍ ກມ຺ມວາຈໍ ວທນ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປຊ຺ຌາຍາປິ ໂຫນ຺ຕິ, ອນ຺ເຕວາສິເກ ປຏິຈ຺ຈ ອາຈຣິຍາປິ ໂຫນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ຄຓປູຣກາ ຈ ໂຫນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ສເຈ ປນ ນານາຈຣິຍາ ນານາອຸປຊ຺ຌາຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ສຸມນຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກໍ, ສຸມນຕ຺ເຖໂຣ ຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກໍ ອນຸສ຺ສາເວຕິ ¶ , ອຎ຺ຎມຎ຺ຎຎ຺ຈ ຄຓປູຣກາ ໂຫນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໒໓).

໒໕໕໐. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ອຸປສມ຺ປທາຘິກາເຣ. ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາຕິ ‘‘ນ ຕ຺ເວວ ນານຸປຊ຺ຌາເຍນາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໒໓) ປຏິສິທ຺ຘາ. ໂລກິເຍຫິ ອາທິຈ຺ຈປຸຕ຺ໂຕ ມນູຕິ ໂຍ ປຐມກປ຺ປິໂກ ມນຸສ຺ສານໍ ອາທິຣາຊາ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ສ ວໍເສ ຊາຕຕ຺ຕາ ອາທິຈ຺ໂຈ ພນ຺ຘຸ ເອຕສ຺ສາຕິ ອາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸ, ຠຄວາ, ເຕນ.

ມຫາຂນ຺ຘກກຖາວຓ຺ຓນາ.

ອຸໂປສຖກ຺ຂນ຺ຘກກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໕໕໑-໒. ຍາ ເອກາທສຫິ ສີມາວິປຕ຺ຕີຫິ ວຊ຺ຊິຕາ ຕິສມ຺ປຕ຺ຕິສໍຍຸຕາ ນິມິຕ຺ເຕນ ນິມິຕ຺ຕໍ ຆເຏຕ຺ວາ ສມ຺ມຕາ, ສາ ອຍໍ ພທ຺ຘສີມາ ນາມ ສິຍາຕິ ໂຍຊນາ. ຕຕ຺ຖ ອຕິຂຸທ຺ທກາ, ອຕິມຫຕີ, ຂຓ຺ຑນິມິຕ຺ຕາ, ຉາຍານິມິຕ຺ຕາ, ອນິມິຕ຺ຕາ, ພຫິສີເມ ຐິຕສມ຺ມຕາ, ນທິຍາ ສມ຺ມຕາ, ສມຸທ຺ເທ ສມ຺ມຕາ, ຊາຕສ຺ສເຣ ສມ຺ມຕາ, ສີມາຍ ສີມໍ ສມ຺ຠິນ຺ທນ຺ເຕນ ສມ຺ມຕາ, ສີມາຍ ສີມໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣນ຺ເຕນ ສມ຺ມຕາຕິ ‘‘ອິເມຫິ ເອກາທສຫິ ອາກາເຣຫິ ສີມໂຕ ກມ຺ມານິ ວິປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ¶ (ປຣິ. ໔໘໖) ວຈນໂຕ ອິມາ ເອກາທສ ວິປຕ຺ຕິສີມາໂຍ ນາມ, ວິປນ຺ນສີມາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຕິຂຸທ຺ທກາ ນາມ ຍຕ຺ຖ ເອກວີສຕິ ຠິກ຺ຂູ ນິສີທິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ອຕິມຫຕີ ນາມ ຍາ ອນ຺ຕມໂສ ເກສຄ຺ຄມຕ຺ເຕນາປິ ຕິໂຍຊນໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ສມ຺ມຕາ. ຂຓ຺ຑນິມິຕ຺ຕາ ນາມ ອຆຏິຕນິມິຕ຺ຕາ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ນິມິຕ຺ຕໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມເນວ ທກ຺ຂິຓາຍ, ປຈ຺ຉິມາຍ, ອຸຕ຺ຕຣາຍ ທິສາຍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸນ ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ປຸພ຺ພກິຕ຺ຕິຕໍ ¶ ປຏິກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຐເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ເອວໍ ອຂຓ຺ຑນິມິຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ອນຸກ຺ກເມນ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣາຍ ທິສາຍ ນິມິຕ຺ຕໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ຐເປຕິ, ຂຓ຺ຑນິມິຕ຺ຕາ ນາມ ໂຫຕິ. ອປຣາປິ ຂຓ຺ຑນິມິຕ຺ຕາ ນາມ ຍາ ອນິມິຕ຺ຕຸປຄໍ ຕຈສາຣຣຸກ຺ຂໍ ວາ ຂາຓຸກໍ ວາ ປໍສຸປຸຎ຺ຊວາລິກາປຸຎ຺ຊານໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອນ຺ຕຣາ ເອກໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ມຕາ. ຉາຍານິມິຕ຺ຕາ ນາມ ປພ຺ພຕຈ຺ຉາຍາທີນໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຉາຍໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ມຕາ. ອນິມິຕ຺ຕາ ນາມ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ນິມິຕ຺ຕານິ ອກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສມ຺ມຕາ. ພຫິສີເມ ຐິຕສມ຺ມຕາ ນາມ ນິມິຕ຺ຕານິ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ນິມິຕ຺ຕານໍ ພຫິ ຐິເຕນ ສມ຺ມຕາ.

ນທິຍາ ສມຸທ຺ເທ ຊາຕສ຺ສເຣ ສມ຺ມຕາ ນາມ ເອເຕສຸ ນທິອາທີສຸ ສມ຺ມຕາ. ສາ ຫິ ເອວໍ ສມ຺ມຕາປິ ‘‘ສພ຺ພາ, ຠິກ຺ຂເວ, ນທີ ອສີມາ, ສພ຺ໂພ ສມຸທ຺ໂທ ອສີໂມ, ສພ຺ໂພ ຊາຕສ຺ສໂຣ ອສີໂມ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໔໘) ວຈນໂຕ ອສມ຺ມຕາວ ໂຫຕິ. ສີມາຍ ສີມໍ ສມ຺ຠິນ຺ທນ຺ເຕນ ສມ຺ມຕາ ນາມ ອຕ຺ຕໂນ ສີມາຍ ປເຣສໍ ສີມໍ ສມ຺ຠິນ຺ທນ຺ເຕນ ສມ຺ມຕາ. ສເຈ ຫິ ໂປຣາຓກສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ອມ຺ໂພ ເຈວ ຊມ຺ພູ ຈາຕິ ທ຺ເວ ຣຸກ຺ຂາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສໍສຏ຺ຐວິຏປາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສຸ ອມ຺ພສ຺ສ ປຈ຺ຉິມທິສາຠາເຄ ຊມ຺ພູ, ວິຫາຣສີມາ ຈ ຊມ຺ພຸໍ ອນ຺ໂຕ ກຕ຺ວາ ອມ຺ພໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ພທ຺ຘາ ໂຫຕິ, ອຖ ປຈ຺ຉາ ຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ວິຫາເຣ ກເຕ ສີມໍ ພນ຺ຘນ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ຕໍ ອມ຺ພໍ ອນ຺ໂຕ ກຕ຺ວາ ຊມ຺ພຸໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ພນ຺ຘນ຺ຕິ, ສີມາຍ ສີມໍ ສມ຺ຠິນ຺ນາ ໂຫຕິ. ສີມາຍ ສີມໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣນ຺ເຕນ ສມ຺ມຕາ ນາມ ອຕ຺ຕໂນ ສີມາຍ ປເຣສໍ ສີມໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣນ຺ເຕນ ສມ຺ມຕາ. ສເຈ ຫິ ປເຣສໍ ພທ຺ຘສີມໍ ສກລໍ ວາ ຕສ຺ສາ ປເທສໍ ວາ ອນ຺ໂຕ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສີມໍ ສມ຺ມນ຺ນຕິ, ສີມາຍ ສີມາ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕາ ນາມ ໂຫຕີຕິ. ອິຕິ ອິມາຫິ ເອກາທສຫິ ວິປຕ຺ຕິສີມາຫິ ວຊ຺ຊິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕິສມ຺ປຕ຺ຕິສໍຍຸຕາຕິ ¶ ນິມິຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິ, ປຣິສາສມ຺ປຕ຺ຕິ, ກມ຺ມວາຈາສມ຺ປຕ຺ຕີຕິ ອິມາຫິ ຕີຫິ ສມ຺ປຕ຺ຕີຫິ ¶ ສມນ຺ນາຄຕາ. ຕຕ຺ຖ ນິມິຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິຍຸຕ຺ຕາ ນາມ ‘‘ປພ຺ພຕນິມິຕ຺ຕໍ, ປາສາຓນິມິຕ຺ຕໍ, ວນນິມິຕ຺ຕໍ, ຣຸກ຺ຂນິມິຕ຺ຕໍ, ມຄ຺ຄນິມິຕ຺ຕໍ, ວມ຺ມິກນິມິຕ຺ຕໍ, ນທິນິມິຕ຺ຕໍ, ອຸທກນິມິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໑໓໘) ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕສຸ ອຏ຺ຐສຸ ນິມິຕ຺ເຕສຸ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ທິສາຠາເຄ ຍຖາລທ຺ຘານິ ນິມິຕ຺ຕຸປຄານິ ນິມິຕ຺ຕານິ ‘‘ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ກິໍ ນິມິຕ຺ຕໍ? ປພ຺ພໂຕ, ຠນ຺ເຕ, ເອໂສ ປພ຺ພໂຕ ນິມິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ສມ຺ມາ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສມ຺ມຕາ.

ປຣິສາສມ຺ປຕ຺ຕິຍຸຕ຺ຕາ ນາມ ສພ຺ພນ຺ຕິເມນ ປຣິຈ຺ເຉເທນ ຈຕູຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຍາວຕິກາ ຕສ຺ມິໍ ຄາມເຂຕ຺ເຕ ພທ຺ຘສີມໍ ວາ ນທິສມຸທ຺ທຊາຕສ຺ສເຣ ວາ ອໂນກ຺ກມິຕ຺ວາ ຐິຕາ ຠິກ຺ຂູ, ເຕ ສພ຺ເພ ຫຕ຺ຖປາເສ ວາ ກຕ຺ວາ, ຉນ຺ທໍ ວາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສມ຺ມຕາ.

ກມ຺ມວາຈາສມ຺ປຕ຺ຕິຍຸຕ຺ຕາ ນາມ ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ ສງ຺ໂຆ, ຍາວຕາ ສມນ຺ຕາ ນິມິຕ຺ຕາ ກິຕ຺ຕິຕາ’’ຕິອາທິນາ (ມຫາວ. ໑໓໙) ນເຍນ ວຸຕ຺ຕາຍ ປຣິສຸທ຺ຘາຍ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມວາຈາຍ ສມ຺ມຕາ. ເອວໍ ເອກາທສ ວິປຕ຺ຕິສີມາໂຍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຕິວິຘສມ຺ປຕ຺ຕິຍຸຕ຺ຕາ ນິມິຕ຺ເຕນ ນິມິຕ຺ຕໍ ຆເຏຕ຺ວາ ສມ຺ມຕາ ສີມາ ພທ຺ຘສີມາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໒໕໕໓-໔. ຂຓ຺ຑສມານສໍວາສອວິປ຺ປວາສາ ອາທໂຍ ອາທິຠູຕາ, ອາທິມ຺ຫິ ວາ ຍາສໍ ສີມານໍ ຕາ ຂຓ຺ຑສມານສໍວາສາວິປ຺ປວາສາທີ, ຕາສໍ, ຕາຫິ ວາ ປເຠໂທ ຂຓ຺ຑສມານສໍວາສາທິເຠໂທ, ຕໂຕ ຂຓ຺ຑສມານສໍວາສາທິເຠທໂຕ, ຂຓ຺ຑສີມາ, ສມານສໍວາສສີມາ, ອວິປ຺ປວາສສີມາຕິ ອິມາສໍ ສີມານໍ ເອຕາຫິ ວາ ກຣຓຠູຕາຫິ, ເຫຕຸຠູຕາຫິ ວາ ຊາເຕນ ວິຠາເຄນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສມານສໍວາສາວິປ຺ປວາສານມນ຺ຕເຣ ຂຓ຺ຑາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ ຕາຫິ ອສງ຺ກຣາ ¶ ສີມາ ຂຓ຺ຑສີມາ ນາມ. ສມານສໍວາເສຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ເອກໂຕ ອຸໂປສຖາທິໂກ ສໍວາໂສ ເອຕ຺ຖ ກຣີຍຕີຕິ ສມານສໍວາສາ ນາມ. ອວິປ຺ປວາສາຍ ລກ຺ຂຓໍ ‘‘ພນ຺ຘິຕ຺ວາ’’ຕິອາທິນາ ວກ຺ຂຕິ. ອິຕິ ພທ຺ຘາ ຕິຘາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເອວໍ ພທ຺ຘສີມາ ຕິປ຺ປເຠທາ ວຸຕ຺ຕາ.

ອຸທກຸກ຺ເຂປາຕິ ເຫຕຸມ຺ຫິ ນິສ຺ສກ຺ກວຈນໍ. ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣານໍ ສມາຫາຣາ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣາ, ຕໂຕປິ ຈ. ອພທ຺ຘາປິ ຕິວິຘາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕາສຸ ຕີສຸ ອພທ຺ຘສີມາສຸ. ຄາມປຣິຈ຺ເຉໂທຕິ ສພ຺ພທິສາສຸ ສີມໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ສ ປເທສສ຺ສ ເອຕ຺ຕໂກ ກໂຣ’’ຕິ ເອວໍ ກເຣນ ນິຍມິໂຕ ຄາມປ຺ປເທໂສ. ຍຖາຫ – ‘‘ຍຕ຺ຕເກ ປເທເສ ຕສ຺ສ ຄາມສ຺ສ ໂຠຊກາ ພລິໍ ຫຣນ຺ຕິ ¶ , ໂສ ປເທໂສ ອປ຺ໂປ ວາ ໂຫຕຸ ມຫນ຺ໂຕ ວາ, ‘ຄາມສີມາ’ຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຍມ຺ປິ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ຄາມກ຺ເຂຕ຺ເຕ ເອກໍ ປເທສໍ ‘ອຍໍ ວິສຸໍ ຄາໂມ ໂຫຕູ’ຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຣາຊາ ກສ຺ສຈິ ເທຕິ, ໂສປິ ວິສຸໍຄາມສີມາ ໂຫຕິເຍວາ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໔໗).

‘‘ຄາມປຣິຈ຺ເຉໂທ’’ຕິ ອິມິນາ ຈ ນຄຣປຣິຈ຺ເຉໂທ ຈ ສງ຺ຄຫິໂຕ. ຍຖາຫ – ‘‘ຄາມຄ຺ຄຫເຓນ ເຈຕ຺ຖ ນຄຣມ຺ປິ ຄຫິຕເມວ ໂຫຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໔໗). ນິຄມສີມາຍ ວິສຸໍເຍວ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຕສ຺ສາ ອິຘ ສງ຺ຄໂຫ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ປາຬິຍໍ ‘‘ຍໍ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຕິ. ຍາ ຕສ຺ສ ວາ ຄາມສ຺ສ ຄາມສີມາ, ນິຄມສ຺ສ ວາ ນິຄມສີມາ, ອຍໍ ຕຕ຺ຖ ສມານສໍວາສາ ເອກຸໂປສຖາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໔໗). ອິມິສ຺ສາ ວິສຸໍເຍວ ລກ຺ຂຓສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຄາມສີມາລກ຺ຂເຓເນວ ອຸປລກ຺ຂິຕາ.

໒໕໕໕. ‘‘ຊາຕສ຺ສເຣ’’ຕິອາທີສຸ ຊາຕສ຺ສຣາທີນໍ ລກ຺ຂຓໍ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ພໍ – ໂຍ ປນ ເກນຈິ ຂຓິຕ຺ວາ ອກໂຕ ສຍໍຊາໂຕ ໂສພ຺ໂຠ ສມນ຺ຕໂຕ ອາຄເຕນ ອຸທເກນ ປູຣິໂຕ ¶ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຍຕ຺ຖ ນທິຍໍ ວກ຺ຂມານປ຺ປກາເຣ ວສ຺ສກາເລ ອຸທກໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຍໍ ຊາຕສ຺ສໂຣ ນາມ. ໂຍປິ ນທິໍ ວາ ສມຸທ຺ທໍ ວາ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂນ຺ຕອຸທເກນ ຂຓິໂຕ ໂສພ຺ໂຠ ເອຕໍ ລກ຺ຂຓໍ ປາປຸຓາຕິ, ອຍມ຺ປິ ຊາຕສ຺ສໂຣເຍວ. ສມຸທ຺ໂທ ປາກໂຏເຍວ.

ຍສ຺ສາ ຘມ຺ມິການໍ ຣາຊູນໍ ກາເລ ອນ຺ວຑ຺ຒມາສໍ ອນຸທສາຫໍ ອນຸປຎ຺ຈາຫໍ ອນຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ວລາຫເກສຸ ວິຄຕມຕ຺ເຕສຸ ໂສຕໍ ປຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ, ອຍໍ ນທິສງ຺ຂ຺ຍໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ຍສ຺ສາ ປນ ອີທິເສ ສຸວຸຏ຺ຐິກາເລ ວສ຺ສານສ຺ສ ຈຕຸມາເສ ໂສຕໍ ນ ປຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ, ຍຕ຺ຖ ຕິຕ຺ເຖນ ວາ ອຕິຕ຺ເຖນ ວາ ສິກ຺ຂາກຣຓີເຍ ອາຄຕລກ຺ຂເຓນ ຕິມຓ຺ຑລໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣວາສກໍ ອນຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິຍາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ເອກທ຺ວງ຺ຄຸລມຕ຺ຕມ຺ປິ ອນ຺ຕຣວາສໂກ ເຕມິຍຕິ, ອຍໍ ສມຸທ຺ທໍ ວາ ປວິສຕຸ ຕຬາກໍ ວາ, ປຠວໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນທີ ນາມ.

ສມນ຺ຕໂຕຕິ ສມນ຺ຕາ. ມຊ຺ຌິມສ຺ສາຕິ ຖາມມຊ຺ຌິມສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ. ອຸທກຸກ຺ເຂໂປຕິ ວກ຺ຂມາເນນ ນເຍນ ຖາມປ຺ປມາເຓນ ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸທກສ຺ສ ວາ ວາລຸກາຍ ວາ ປຕິຕຏ຺ຐາເນນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ ອນ຺ໂຕປເທໂສ. ຍຖາ ອກ຺ຂຘຸຕ຺ຕາ ທາຣຸຄຸຬໍ ຂິປນ຺ຕິ, ເອວໍ ອຸທກໍ ວາ ວາລຸກໍ ວາ ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາ ຖາມມຊ຺ຌິເມນ ປຸຣິເສນ ສພ຺ພຖາເມນ ຂິປິຕພ຺ພໍ, ຕຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ເອວໍ ຂິຕ຺ຕໍ ອຸທກໍ ວາ ¶ ວາລຸກາ ວາ ປຕຕິ, ອຍໍ ອຸທກຸກ຺ເຂໂປ ນາມາຕິ. ອຸທກຸກ຺ເຂປສຎ຺ຎິໂຕຕິ ‘‘ອຸທກຸກ຺ເຂໂປ’’ຕິ ສລ຺ລກ຺ຂິໂຕ.

໒໕໕໖. ອຄາມເກ ອຣຎ຺ເຎຕິ ວິຎ຺ຌາຏວິສທິເສ ຄາມຣຫິເຕ ມຫາອຣຎ຺ເຎ. ສມນ຺ຕໂຕ ສຕ຺ເຕວພ຺ຠນ຺ຕຣາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຐິຕຏ຺ຐານໂຕ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສຕ຺ເຕວ ອພ຺ຠນ຺ຕຣາ ຍສ຺ສາ ສີມາຍ ປຣິຈ຺ເຉໂທ, ອຍໍ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣນາມິກາ ສີມາ ນາມ.

໒໕໕໗. ຄຸຬຸກ຺ເຂປນເຍນາຕິ ¶ ອກ຺ຂຘຸຕ຺ຕການໍ ທາຣຸຄຸຬຸກ຺ຂິປນາກາເຣນ. ອຸທກຸກ຺ເຂປກາຕິ ອຸທກຸກ຺ເຂປສທິສວເສນ.

໒໕໕໘. ອິມາສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສີມານໍ ວຑ຺ຒນກ຺ກມໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ອພ຺ຠນ຺ຕຣູທກຸກ຺ເຂປາ, ຐິໂຕກາສາ ປຣໍ ສິຍຸ’’ນ຺ຕິ. ຐິໂຕກາສາ ປຣນ຺ຕິ ປຣິສາຍ ຐິຕຏ຺ຐານໂຕ ປຣໍ, ປຣິສປຣິຍນ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣາ ຈ ມິນິຕພ຺ພາ, ອຸທກຸກ຺ເຂໂປ ຈ ກາຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໕໕໙-໖໐. ອນ຺ໂຕປຣິຈ຺ເຉເທຕິ ອຸທກຸກ຺ເຂເປນ ວາ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕເຣຫິ ວາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນກາສສ຺ສ ອນ຺ໂຕ. ຫຕ຺ຖປາສໍ ວິຫາຍ ຐິໂຕ ວາ ປຣໍ ຕຕ຺ຕກໍ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ອນຕິກ຺ກມ຺ມ ຐິໂຕ ວາຕິ ໂຍຊນາ, ສີມນ຺ຕຣິກຕ຺ຖາຍ ຐເປຕພ຺ພໍ ເອກໍ ອຸທກຸກ຺ເຂປໍ ວາ ສຕ຺ຕພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ເອວ ວາ ອນຕິກ຺ກມ຺ມ ຐິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ກມ຺ມໍ ວິໂກເປຕີຕິ ອນ຺ໂຕ ຐິໂຕ ກມ຺ມສ຺ສ ວຄ຺ຄຠາວກຣຓໂຕ, ພຫິ ຕຕ຺ຕກໍ ປເທສໍ ອນຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ຄຓປູຣຓຠາວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສີມາຍ ສງ຺ກຣຠາວກຣເຓນ ກມ຺ມໍ ວິໂກເປຕິ. ອິຕິ ຍສ຺ມາ ອຏ຺ຐກຖານໂຍ, ຕສ຺ມາ ໂສ ອນ຺ໂຕສີມາຍ ຫຕ຺ຖປາສໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ຫຕ຺ຖປາເສ ວາ ກາຕພ຺ໂພ, ສີມນ຺ຕຣິກຕ຺ຖາຍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນກາສໂຕ ພຫິ ວາ ກາຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຕກໍ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ອນຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ຍຖາຐິໂຕວ ສເຈ ອຎ຺ຎສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ຄຓປູຣໂກ ນ ໂຫຕິ, ກມ຺ມໍ ນ ໂກເປຕີຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

໒໕໖໑-໒. ສຓ຺ຐານນ຺ຕິ ຕິໂກຏິສຓ຺ຐານໍ. ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປພ຺ພຕາທິນິມິຕ຺ຕໍ. ທິສກິຕ຺ຕນນ຺ຕິ ‘‘ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ກິໍ ນິມິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ທິສາກິຕ຺ຕນໍ. ປມາຓນ຺ຕິ ຕິໂຍຊນປຣມໍ ປມາຓໍ ¶ . ໂສເຘຕ຺ວາຕິ ຍສ຺ມິໍ ຄາມກ຺ເຂຕ຺ເຕ ສີມໍ ພນ຺ຘຕິ, ຕຕ຺ຖ ວສນ຺ເຕ ¶ ອຸປສມ຺ປນ຺ນຠິກ຺ຂູ ພທ຺ຘສີມວິຫາເຣ ວສນ຺ເຕ ສີມາຍ ພຫິ ຄນ຺ຕຸໍ ອທຕ຺ວາ, ອພທ຺ຘສີມວິຫາເຣ ວສນ຺ເຕ ຫຕ຺ຖປາສໍ ອຸປເນຕພ຺ເພ ຫຕ຺ຖປາສໍ ເນຕ຺ວາ ອວເສເສ ພຫິສີມາຍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພມຄ຺ເຄສຸ ອາຣກ຺ຂໍ ວິທຫິຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສີມນ຺ຕິ ຂຓ຺ຑສີມໍ.

ກີທິສນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຕິໂກຓ’’ນ຺ຕິອາທິ. ປຓວູປມນ຺ຕິ ປຓວສຓ຺ຐານໍ ມຊ຺ເຌ ສໍຂິຕ຺ຕໍ ອຸຠຍໂກຏິຍາ ວິຕ຺ຖຕໍ. ‘‘ວິຕານາກາຣໍ ຘນຸກາກາຣ’’ນ຺ຕິ ອາກາຣ-ສທ຺ໂທ ປຈ຺ເຈກໍ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ. ຘນຸກາກາຣນ຺ຕິ ອາໂຣປິຕຘນຸສຓ຺ຐານໍ, ‘‘ມຸທິງ຺ຄູປມໍ ສກຏູປມ’’ນ຺ຕິ ອຸປມາ-ສທ຺ໂທ ປຈ຺ເຈກໍ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ. ມຸທິງ຺ຄູປມນ຺ຕິ ມຊ຺ເຌ ວິຕ຺ຖຕໍ ອຸຠຍໂກຏິຍາ ຕນຸກໍ ຕຸຣິຍວິເສສໍ ມຸທິງ຺ຄນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕາທິສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສີມໍ ພນ຺ເຘຍ຺ຍາຕິ ໂຍຊນາ.

໒໕໖໓. ປພ຺ພຕາທິນິມິຕ຺ຕຸປຄນິມິຕ຺ຕານິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ປພ຺ພຕ’’ນ຺ຕິອາທິ. ອິຕິ ອຏ຺ຐ ນິມິຕ຺ຕານິ ທີປເຍຕິ ໂຍຊນາ. ຕຕ຺ເຣວໍ ສງ຺ເຂປໂຕ ນິມິຕ຺ຕຸປຄຕາ ເວທິຕພ຺ພາ – ສຸທ຺ຘປໍສຸສຸທ຺ຘປາສາຓອຸຠຍມິສ຺ສກວເສນ (ກງ຺ຂາ. ອຏ຺ຐ. ນິທານວຓ຺ຓນາ; ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໓໘) ຕິວິໂຘປິ ຫິ ປພ຺ພໂຕ ຫຕ຺ຖິປ຺ປມາຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸທ຺ຘໍ ນິມິຕ຺ຕຸປໂຄ, ຕໂຕ ໂອມກຕໂຣ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອນ຺ໂຕສາເຣຫິ ວາ ອນ຺ໂຕສາຣມິສ຺ສເກຫິ ວາ ຣຸກ຺ເຂຫິ ຈຕຸປຎ຺ຈຣຸກ຺ຂມຕ຺ຕມ຺ປິ ວນໍ ນິມິຕ຺ຕຸປຄໍ, ຕໂຕ ອູນຕຣໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ປາສາຓນິມິຕ຺ເຕ ອຍຄຸຬມ຺ປິ ປາສາຓສງ຺ຂ຺ຍເມວ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມາ ໂຍ ໂກຈິ ປາສາໂຓ ອຸກ຺ກໍເສນ ຫຕ຺ຖິປ຺ປມາຓໂຕ ໂອມກຕຣໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐິມປຣິຈ຺ເຉເທນ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສປລຄຸຬປິຓ຺ຑປຣິມາໂຓ ນິມິຕ຺ຕຸປໂຄ, ນ ຕໂຕ ຂຸທ຺ທກຕໂຣ. ປິຏ຺ຐິປາສາໂຓ ປນ ອຕິມຫນ຺ໂຕປິ ວຏ຺ຏຕິ. ຣຸກ຺ໂຂ ຊີວນ຺ໂຕເຍວ ອນ຺ໂຕສາໂຣ ຠູມິຍໍ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ອນ຺ຕມໂສ ອຸພ຺ເພຘໂຕ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸໂລ ¶ ປຣິຓາຫໂຕ ສູຈິທຓ຺ຑປ຺ປມາໂຓປິ ນິມິຕ຺ຕຸປໂຄ, ນ ຕໂຕ ໂອຣໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມຄ຺ໂຄ ຊງ຺ຆມຄ຺ໂຄ ວາ ໂຫຕຸ ສກຏມຄ຺ໂຄ ວາ, ໂຍ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຕີຓິ ຄາມກ຺ເຂຕ຺ຕານິ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕາທິໂສ ຊງ຺ຆສກຏສຕ຺ເຖຫິ ວຬຎ຺ຊິຍມາໂນເຍວ ນິມິຕ຺ຕຸປໂຄ, ອວຬຎ຺ໂຊ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເຫຏ຺ຐິມປຣິຈ຺ເຉເທນ ຕໍທິວສໍ ຊາໂຕ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລຸພ຺ເພໂຘ ໂຄວິສາຓມຕ຺ໂຕປິ ວມ຺ມິໂກ ນິມິຕ຺ຕຸປໂຄ, ຕໂຕ ໂອຣໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອຸທກໍ ຍໍ ອສນ຺ທມານໍ ອາວາຏໂປກ຺ຂຣຓິຕຬາກຊາຕສ຺ສຣໂລຓິສມຸທ຺ທາທີສຸ ຐິຕໍ, ຕໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ອນ຺ຕມໂສ ຕງ຺ຂຓໍເຍວ ປຖວິຍໍ ຂເຕ ອາວາເຏ ຆເຏຫິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ປູຣິຕມ຺ປິ ຍາວ ກມ຺ມວາຈາປຣິໂຍສານາ ສຓ຺ຐຫນກໍ ນິມິຕ຺ຕຸປຄໍ, ອິຕຣໍ ສນ຺ທມານກໍ, ວຸຕ຺ຕປຣິຈ຺ເຉທກາລໍ ¶ ອຕິຏ຺ຐນ຺ຕໍ, ຠາຊນຄຕໍ ວາ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຍາ ອພທ຺ຘສີມາລກ຺ຂເຓ ນທີ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ ນິມິຕ຺ຕຸປຄາ, ອຎ຺ຎາ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ.

໒໕໖໔. ເຕສູຕິ ນິທ຺ຘາຣເຓ ຠຸມ຺ມໍ. ຕີຓີຕິ ນິທ຺ຘາຣິຕພ຺ພທສ຺ສນໍ, ອິມິນາ ເອກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ນິມິຕ຺ຕານິ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ສາ ເອວໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕ຺ວາ ພຊ຺ຌມານາ ເອເກນ, ທ຺ວີຫິ ວາ ນິມິຕ຺ເຕຫິ ອພທ຺ຘາ ໂຫຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໓໘). ສເຕນາປີຕິ ເອຕ຺ຖ ປິ-ສທ຺ໂທ ສມ຺ຠາວນາຍໍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ເຕນ ວີສຕິຍາ, ຕິໍສາຍ ວາ ນິມິຕ຺ເຕຫິ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖີຕິ ທີເປຕິ.

໒໕໖໕. ຕິໂຍຊນໍ ປຣໍ ອຸກ຺ກຏ຺ໂຐ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ເອຕິສ຺ສາຕິ ຕິໂຍຊນປຣາ. ‘‘ວີສຕີ’’ຕິອາທີນໍ ສງ຺ຂ຺ຍາເນ, ສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ເຍ ຈ ວຕ຺ຕນໂຕ ອິຘ ສງ຺ຂ຺ຍາເນ ວຕ຺ຕມານໍ ວີສຕິ-ສທ຺ທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກວີສຕິ ຠິກ຺ຂູນນ຺ຕິ ຠິນ຺ນາຘິກຣຓນິທ຺ເທໂສ ກໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ‘‘ເອກວີສຕິ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ຄາຖາພນ຺ຘວເສນ ນິຄ຺ຄຫີຕໂລໂປ, ວີສຕິວຄ຺ຄກຣຓີຍປຣມຕ຺ຕາ ສງ຺ຆກມ຺ມສ຺ສ ກມ຺ມາຣເຫນ ສທ຺ຘິໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ເອກວີສຕິໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອິທຎ຺ຈ ¶ ນິສິນ຺ນານໍ ວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຫຏ຺ຐິມນ຺ຕໂຕ ຫິ ຍຕ຺ຖ ເອກວີສຕິ ຠິກ຺ຂູ ນິສີທິຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຕເກ ປເທເສ ສີມໍ ພນ຺ຘິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ.

໒໕໖໖. ຍາ ອຸກ຺ກຏ຺ຐາຍປິ ຍາ ຈ ເຫຏ຺ຐິມາຍປິ ເກສຄ຺ຄມຕ຺ຕໂຕປິ ອຘິກາ ວາ ອູນາ ວາ, ເອຕາ ທ຺ເວປິ ສີມາໂຍ ‘‘ອສີມາ’’ຕິ ອາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸນາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ໂຍຊນາ.

໒໕໖໗. ສມນ຺ຕໂຕ ສພ຺ພເມວ ນິມິຕ຺ຕໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາຕິ ປຸພ຺ພທິສານຸທິສາທີສຸ ປຣິໂຕ ສພ຺ພທິສາສຸ ຍຖາລທ຺ຘໍ ນິມິຕ຺ໂຕປຄໍ ສພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ ‘‘ວິນຍຘເຣນ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ ‘ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ກິໍ ນິມິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ? ‘ປພ຺ພໂຕ, ຠນ຺ເຕ’ຕິ. ປຸນ ວິນຍຘເຣນ ‘ເອໂສ ປພ຺ພໂຕ ນິມິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໓໘) ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ນິມິຕ຺ເຕນ ນິມິຕ຺ຕໍ ຆເຏຕ຺ວາ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ. ຎຕ຺ຕິ ທຸຕິຍາ ຍສ຺ສາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ, ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ ສງ຺ໂຆ, ຍາວຕາ ສມນ຺ຕາ ນິມິຕ຺ຕາ ກິຕ຺ຕິຕາ’’ຕິອາທິນາ (ມຫາວ. ໑໓໙) ປທຠາຊເນ ວຸຕ຺ເຕນ ຎຕ຺ຕິທຸຕິເຍນ ກມ຺ເມນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຣຫຕິ ປໂຫຕິ ວິນຍຘໂຣຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໒໕໖໘. ພນ຺ຘິຕ຺ວາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕລກ຺ຂຓນເຍນ ສມານສໍວາສສີມໍ ປຐມໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ. ອນນ຺ຕຣນ຺ຕິ ກິຈ຺ຈນ຺ຕເຣນ ພ຺ຍວຫິຕໍ ອກຕ຺ວາ, ກາລກ຺ເຂປໍ ອກຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ສີມໍ ສມູຫນິຕຸກາມານໍ ¶ ປຈ຺ຈຕ຺ຕິການໍ ໂອກາສໍ ອທຕ຺ວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ປຈ຺ຉາຕິ ສມານສໍວາສສມ຺ມຸຕິໂຕ ປຈ຺ຉາ. ຈີວຣາວິປ຺ປວາສກໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕ຺ວານ ຍາ ພທ຺ຘາ, ສາ ‘‘ອວິປ຺ປວາສາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ໂຍຊນາ.

ຕຕ຺ຖ ຈີວຣາວິປ຺ປວາສກໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕ຺ວານ ຍາ ພທ຺ຘາຕິ ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ ສງ຺ໂຆ, ຍາ ສາ ສງ຺ເຆນ ສີມາ ສມ຺ມຕາ ສມານສໍວາສາ ¶ ເອກຸໂປສຖາ…ເປ… ຐເປຕ຺ວາ ຄາມຎ຺ຈ ຄາມູປຈາຣຎ຺ຈ, ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ, ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໔໔) ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຈີວເຣນ ອວິປ຺ປວາສໍ ສມ຺ມນ຺ນິຕ຺ວາ ຍາ ພທ຺ຘາ. ສາ ອວິປ຺ປວາສາຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ຕຕ຺ຖ ວສນ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຈີວເຣນ ວິປ຺ປວາສນິມິຕ຺ຕາປຕ຺ຕິຍາ ອຠາວໂຕ ຕຖາ ວຸຈ຺ຈຕິ, ‘‘ອວິປ຺ປວາສສີມາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໒໕໖໙. ‘‘ຍາ ກາຈິ ນທິລກ຺ຂຓປ຺ປຕ຺ຕາ ນທີ ນິມິຕ຺ຕານິ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ‘ເອຕໍ ພທ຺ຘສີມໍ ກໂຣມາ’ຕິ ກຕາປິ ອສີມາວ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິກໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໔໗) ອຏ຺ຐກຖານຍໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ນທີ…ເປ… ນ ໂວຕ຺ຖຣຕີ’’ຕິ, ນ ປຕ຺ຖຣຕິ ສີມາຠາເວນ ພ຺ຍາປິນີ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕເນວາຕິ ເຍນ ນ ໂວຕ຺ຖຣຕິ, ເຕເນວ ກາຣເຓນ. ອພ຺ຣວີຕິ ‘‘ສພ຺ພາ, ຠິກ຺ຂເວ, ນທີ ອສີມາ, ສພ຺ໂພ ສມຸທ຺ໂທ ອສີໂມ, ສພ຺ໂພ ຊາຕສ຺ສໂຣ ອສີໂມ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໔໗) ອໂວຈ.

ສີມາກຖາວຓ຺ຓນາ.

໒໕໗໐. ອຏ຺ຐມິຍາປິ ອຸໂປສຖໂວຫາຣຕ຺ຕາ ທິນວເສນ ອຸໂປສຖານໍ ອຕິເຣກຕ຺ເຕປິ ອິຘ ອຘິປ຺ເປເຕເຍວ ອຸໂປສເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ນເວວາ’’ຕິ.

໒໕໗໑-໓. ເຕ ສຣູປໂຕ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ຈາຕຸທ຺ທໂສ…ເປ… ກມ຺ເມນຸໂປສຖາ’’ຕິ. ຈຕຸທ຺ທສນ຺ນໍ ປູຣໂຓ ຈາຕຸທ຺ທໂສ. ປນ຺ນຣສນ຺ນໍ ປູຣໂຓ ປນ຺ນຣໂສ. ຍທາ ປນ ໂກສມ຺ພກ຺ຂນ຺ຘເກ (ມຫາວ. ໔໕໑ ອາທໂຍ) ອາຄຕນເຍນ ຠິນ຺ເນ ສງ຺ເຆ ໂອສາຣິເຕ ຕສ຺ມິໍ ຠິກ຺ຂຸສ຺ມິໍ ສງ຺ໂຆ ຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸສ຺ສ ວູປສມາຍ ສງ຺ຆສາມຄ຺ຄິໍ ກໂຣຕິ, ຕທາ ‘‘ຕາວເທວ ອຸໂປສໂຖ ກາຕພ຺ໂພ, ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໔໗໕) ວຈນໂຕ ຐເປຕ຺ວາ ຈາຕຸທ຺ທສປນ຺ນຣເສ ¶ ອຎ຺ໂຎປິ ໂຍ ໂກຈິ ທິວໂສ ສາມຄ຺ຄີ ອຸໂປສໂຖຕິ. ເອຕ຺ຖ ອິຕິ-ສທ຺ໂທ ລຸຕ຺ຕນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ. ຈາຕຸທ຺ທໂສ, ປນ຺ນຣໂສ, ສາມຄ຺ຄີ ຈ ອຸໂປສໂຖຕິ ເອເຕ ຕໂຍປິ ອຸໂປສຖາ ທິວເສເນວ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ ທິວເສເນວ ວຸຕ຺ຕາຕິ ໂຍຊນາ.

ສງ຺ເຆອຸໂປສໂຖຕິ ¶ ສງ຺ເຆນ ກາຕພ຺ພອຸໂປສໂຖ. ຄເຓປຸຄ຺ຄລຸໂປສໂຖຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສາຘ຺ຍສາຘນລກ຺ຂຓສ຺ສ ສມ຺ພນ຺ຘສ຺ສ ລພ຺ຠມານຕ຺ຕາ ‘‘ສງ຺ເຆ’’ຕິອາທີສຸ ສາມິວຈນປ຺ປສງ຺ເຄ ຠຸມ຺ມນິທ຺ເທໂສ. ອຸໂປສໂຖ ສາຘ຺ໂຍ ກມ຺ມຠາວໂຕ, ສງ຺ຆຄຓປຸຄ຺ຄລາ ສາຘນໍ ກາຣກຠາວໂຕ.

ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຸທ຺ເທໂສ ສຸຕ຺ຕຸທ຺ເທໂສ, ສຸຕ຺ຕຸທ຺ເທໂສຕິ ອຠິຘານໍ ນາມໍ ຍສ຺ສ ໂສ ສຸຕ຺ຕຸທ຺ເທສາຠິຘາໂນ. ກມ຺ເມນາຕິ ກິຈ຺ຈວເສນ.

໒໕໗໔. ‘‘ອຘິຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ວາຈ຺ຈລິງ຺ຄມເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ນິທ຺ທິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ ນປຸໍສກນິທ຺ເທໂສ. ວາຈ຺ຈລິງ຺ຄາ ຫິ ຕພ຺ພາທໂຍຕິ ປາຕິໂມກ຺ໂຂ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ, ປາຣິສຸທ຺ຘິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາຕິ ປຸມິຕ຺ຖິລິງ຺ເຄນ ໂຍເຊຕພ຺ພາ.

໒໕໗໕. ວຸຕ຺ຕາຕິ ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສາ, ນິທານໍ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ອວເສສໍ ສຸເຕນ ສາເວຕພ຺ພໍ, ອຍໍ ປຐໂມ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທໂສ’’ຕິອາທິນາ (ມຫາວ. ໑໕໐) ເທສິຕາ, ສຍຎ຺ຈ ເຕສຎ຺ຈ ອຸທ຺ເທເສ ສງ຺ເຂປໂຕ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ນິທານ’’ນ຺ຕິອາທິ. ສາເວຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ສຸເຕນາ’’ຕິ ເສໂສ. ເສສກນ຺ຕິ ອນຸທ຺ທິຏ຺ຐຏ຺ຐານໍ –

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ ສງ຺ໂຆ…ເປ… ອາວິກຕາ ຫິສ຺ສ ຜາສຸ ໂຫຕີຕິ ອິມໍ ນິທານໍ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ‘ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ ໂຂ ¶ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ນິທານໍ, ຕຕ຺ຖາຍສ຺ມນ຺ເຕ ປຸຈ຺ຉາມິ ກຈ຺ຈິຕ຺ຖ ປຣິສຸທ຺ຘາ, ທຸຕິຍມ຺ປິ ປຸຈ຺ຉາມິ…ເປ… ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ນິທານໍ. ສຸຕາ ໂຂ ປນາຍສ຺ມນ຺ເຕຫິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປາຣາຊິກາ ຘມ຺ມາ…ເປ… ອວິວທມາເນຫິ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໕໐) –

ອຏ຺ຐກຖາຍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອວເສສໍ ສຸເຕນ ສາເວຕພ຺ພໍ.

໒໕໗໖. ເສເສສຸປີຕິ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐາເປກ຺ຂາຍ ເສເສສຸ ປາຣາຊິກຸທ຺ເທສາທີສຸປິ. ‘‘ອຍເມວ ນໂຍ ເຎຍ຺ໂຍ’’ຕິ ສາມຎ຺ເຎນ ວຸຕ຺ເຕປິ ‘‘ວິຕ຺ຖາເຣເນວ ປຎ຺ຈໂມ’’ຕິ ວຈນໂຕ ວິຕ຺ຖາຣຸທ຺ເທເສ ‘‘ສາເວຕພ຺ພໍ ຕຸ ເສສກ’’ນ຺ຕິ ອຍໍ ນໂຍ ນ ລພ຺ຠຕິ. ‘‘ສາເວຕພ຺ພໍ ຕຸ ເສສກ’’ນ຺ຕິ ວຈນໂຕ ປາຣາຊິກຸທ຺ເທສາທີສຸ ຍສ຺ມິໍ ວິປ຺ປກເຕ ອນ຺ຕຣາໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອວເສສໍ ສຸເຕນ ສາເວຕພ຺ພໍ. ນິທານຸທ຺ເທເສ ປນ ¶ ອນຸທ຺ທິຏ຺ເຐ ສຸເຕນ ສາເວຕພ຺ພໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຠິກ຺ຂຸນິປາຕິໂມກ຺ເຂ ອນິຍຕຸທ຺ເທສສ຺ສ ປຣິຫີນຕ຺ຕາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນີນຎ຺ຈ ຈຕ຺ຕາໂຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸທ຺ເທສາ ນວິເມ ປນາຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ຈຕ຺ຕາໂຣຕິ ອຸຠໂຕປາຕິໂມກ຺ເຂ ອິເມ ນວ ອຸທ຺ເທສາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໕໗໗. ອຸໂປສເຖຕິ ສງ຺ຆຸໂປສເຖ. ອນ຺ຕຣາຍນ຺ຕິ ຣາຊນ຺ຕຣາຍາທິກໍ ທສວິຘໍ ອນ຺ຕຣາຍໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ຣາຊນ຺ຕຣາໂຍ ໂຈຣນ຺ຕຣາໂຍ ອຄ຺ຍນ຺ຕຣາໂຍ ອຸທກນ຺ຕຣາໂຍ ມນຸສ຺ສນ຺ຕຣາໂຍ ອມນຸສ຺ສນ຺ຕຣາໂຍ ວາຬນ຺ຕຣາໂຍ ສຣີສປນ຺ຕຣາໂຍ ຊີວິຕນ຺ຕຣາໂຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕຣາໂຍ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໕໐).

ຕຕ຺ຖ ສເຈ ຠິກ຺ຂູສຸ ‘‘ອຸໂປສຖໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໕໐) ນິສິນ຺ເນສຸ ຣາຊາ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ຣາຊນ຺ຕຣາໂຍ. ໂຈຣາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ¶ , ອຍໍ ໂຈຣນ຺ຕຣາໂຍ. ທວທາໂຫ ອາຄຈ຺ຉຕິ ວາ, ອາວາເສ ວາ ອຄ຺ຄິ ອຸຏ຺ຐຫຕິ, ອຍໍ ອຄ຺ຍນ຺ຕຣາໂຍ. ເມໂຆ ວາ ອຸຏ຺ເຐຕິ, ໂອໂຆ ວາ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ອຸທກນ຺ຕຣາໂຍ. ພຫູ ມນຸສ຺ສາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຍໍ ມນຸສ຺ສນ຺ຕຣາໂຍ. ຠິກ຺ຂຸໍ ຍກ຺ໂຂ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຍໍ ອມນຸສ຺ສນ຺ຕຣາໂຍ. ພ຺ຍຄ຺ຆາທໂຍ ຈຓ຺ຑມິຄາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຍໍ ວາຬນ຺ຕຣາໂຍ. ຠິກ຺ຂຸໍ ສປ຺ປາທໂຍ ຑໍສນ຺ຕິ, ອຍໍ ສຣີສປນ຺ຕຣາໂຍ. ຠິກ຺ຂຸ ຄິລາໂນ ວາ ໂຫຕິ, ກາລໍ ວາ ກໂຣຕິ, ເວຣິໂນ ວາ ຕໍ ມາເຣຕຸໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ອຍໍ ຊີວິຕນ຺ຕຣາໂຍ. ມນຸສ຺ສາ ເອກໍ ວາ ພຫຸໍ ວາ ຠິກ຺ຂູ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍາ ຈາເວຕຸກາມາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ອຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕຣາໂຍ.

‘‘ເຈວາ’’ຕິ ອິມິນາ ອນ຺ຕຣາເຍວ ອນ຺ຕຣາຍສຎ຺ຎິນາ ວິຕ຺ຖາຣຸທ຺ເທເສ ອກເຕປິ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ທີເປຕິ. ອນຸທ຺ເທໂສຕິ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອນຸທ຺ເທໂສ. ນິວາຣິໂຕຕິ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສຕິ ອນ຺ຕຣາເຍ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ມຫາວ. ໑໕໐) ປຏິສິທ຺ໂຘ. ອິມິນາ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິ ອນ຺ຕຣາເຍ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໑໕໐) ອິທມ຺ປິ ວິຠາວິຕໍ ໂຫຕິ.

໒໕໗໘. ຕສ຺ສາຕິ ປາຕິໂມກ຺ຂສ຺ສ. ອິສ຺ສຣຓສ຺ສ ເຫຕຸມາຫ ‘‘‘ເຖຣາເຘຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ ປາຐໂຕ’’ຕິ. ເຖຣາເຘຍ຺ຍນ຺ຕິ ເຖຣາຘີນໍ, ເຖຣາຍຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປາຐໂຕຕິ ປາຬິວຈນໂຕ. ‘‘ໂຍ ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ປຏິພໂລ, ຕສ຺ສາເຘຍ຺ຍໍ ປາຕິໂມກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໑໕໕) ວຈນໂຕ ອາຫ ‘‘ອວຕ຺ຕນ຺ເຕນາ’’ຕິອາທິ. ອວຕ຺ຕນ຺ເຕນາຕິ ອນ຺ຕມໂສ ທ຺ເວປິ ອຸທ຺ເທເສ ອຸທ຺ທິສິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕນ. ເຖເຣນ ໂຍ ¶ ອຊ຺ຌິຏ຺ໂຐ, ເອວມຊ຺ຌິຏ຺ຐສ຺ສ ຍສ຺ສ ປນ ເຖຣສ຺ສ, ນວສ຺ສ, ມຊ຺ຌິມສ຺ສ ວາ ໂສ ປາຕິໂມກ຺ໂຂ ¶ ວຕ຺ຕຕິ ປຄຸໂຓ ໂຫຕິ, ໂສ ອິສ຺ສໂຣຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ອຊ຺ຌິຏ຺ໂຐຕິ ‘‘ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ, ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສາ’’ຕິ ອາຓຕ຺ໂຕ, ອິມິນາ ອນາຓຕ຺ຕສ຺ສ ອຸທ຺ທິສິຕຸໍ ສາມຕ຺ຖິຍາ ສຕິປິ ອນິສ຺ສຣຠາໂວ ທີປິໂຕ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ສເຈ ເຖຣສ຺ສ ປຎ຺ຈ ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວາ ຕໂຍ ວາ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສາ ນາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ທ຺ເວ ປນ ອຂຓ຺ຑາ ສຸວິສທາ ວາຈຸຄ຺ຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຖຣາຍຕ຺ໂຕວ ປາຕິໂມກ຺ໂຂ. ສເຈ ປນ ເອຕ຺ຕກມ຺ປິ ວິສທໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ພ຺ຍຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາຍຕ຺ໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໕໕).

໒໕໗໙. ອຸທ຺ທິສນ຺ເຕຕິ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສເກ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສນ຺ເຕ. ສມາ ວາຕິ ອາວາສິເກຫິ ຄຓເນນ ສມາ ວາ. ອປ຺ປາ ວາຕິ ອູນາ ວາ. ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ສເຈ ປນາຕິ ສເຈ ປນ ອາຄນ຺ຕຸກາ ຠິກ຺ຂູ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເສສກນ຺ຕິ ອນຸທ຺ທິຏ຺ຐຏ຺ຐານໍ.

໒໕໘໐. ອຸທ຺ທິຏ຺ຐມຕ຺ເຕຕິ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐກ຺ຂເຓເຍວ ກຖາຣມ຺ຠໂຕ ປຸພ຺ພເມວ. ‘‘ວາ’’ຕິ ອິທໍ ເອຕ຺ຖາປິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ, ອິມິນາ ອວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອວຸຏ຺ຐິຕາຍ ວາ’’ຕິ ອິມໍ ວິກປ຺ປໍ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕິ. ອວຸຏ຺ຐິຕາຍ ປຣິສາຍາຕິ ຈ ຠິກ຺ຂຸປຣິສາຍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສຸຂກຖາຍ ນິສິນ຺ນາຍເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣິສາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ເອກຈ຺ຈາຍາ’’ຕິ ຈ ‘‘ສພ຺ພາຍາ’’ຕິ ຈ ເສໂສ. ຠິກ຺ຂູນໍ ເອກຈ຺ຈາຍ ປຣິສາຍ ວຸຏ຺ຐິຕາຍ ວາ ສພ຺ພາຍ ປຣິສາຍ ວຸຏ຺ຐິຕາຍ ວາຕິ ໂຍຊນາ. ເຕສນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣານໍ ອາວາສິການໍ. ມູເລຕິ ສນ຺ຕິເກ. ປາຣິສຸທ຺ຘິ ກາຕພ຺ພາຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ພຫຸຕຣາ, ເຕຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູຫິ ປຸນ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນຍໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ສເຈ ພຫູ’’ຕິ. ເອຕ຺ຖ ‘‘ປຸນ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ເສໂສ. ສພ຺ພວິກປ຺ເປສຸ ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ¶ ປຸນ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ເສສວິນິຈ຺ຉໂຍ –

‘‘ປນ຺ນຣໂສວາສິການໍ, ອິຕຣານໍ ສເຈຕໂຣ;

ສມາເນຕເຣນຸວຕ຺ຕນ຺ຕຸ, ປຸຣິມານໍ ສເຈຘິກາ;

ປຸຣິມາ ອນຸວຕ຺ຕນ຺ຕຸ, ເຕສໍ ເສເສປ຺ຍຍໍ ນໂຍ.

‘‘ປາຏິປໂທວາສິການໍ ¶ ,

ອິຕຣານໍ ອຸໂປສໂຖ;

ສມໂຖການໍ ສາມຄ຺ຄິໍ,

ມູລຏ຺ຐາ ເທນ຺ຕຸ ກາມໂຕ.

ພຫິ ຄນ຺ຕ຺ວານ ກາຕພ຺ໂພ,

ໂນ ເຈ ເທນ຺ຕິ ອຸໂປສໂຖ;

ເທຍ຺ຍານິຈ຺ຉາຍ ສາມຄ຺ຄີ,

ພຫູສຸ ພຫິ ວາ ວເຊ.

‘‘ປາຏິປເທຄນ຺ຕຸການໍ, ເອວເມວ ອຍໍ ນໂຍ;

ສາເວຍ຺ຍ ສຸຕ຺ຕໍ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ, ອສ຺ສາເວນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ.

໒໕໘໑. ວິນິທ຺ທິຏ຺ຐສ຺ສາຕິ ອາຓຕ຺ຕສ຺ສ, ອິມິນາ ອິຕເຣສໍ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ທີເປຕິ. ອິຘ ‘‘ອຄິລານສ຺ສາ’’ຕິ ເສໂສ. ເຖເຣນ ອາຓາເປນ຺ເຕນ ‘‘ກິຎ຺ຈິ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວາ ສທາກາລເມວ ເອໂກ ວາ ຠາຣນິຕ຺ຖຣຓໂກ ວາ ສຣຠາຓກຘມ຺ມກຖິກາທີສຸ ອຎ຺ຎຕໂຣ ວາ ນ ອຸໂປສຖາຄາຣສມ຺ມຊ຺ຊນຕ຺ຖໍ ອາຓາເປຕພ຺ໂພ, ອວເສສາ ປນ ວາເຣນ ອາຓາເປຕພ຺ພາ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໕໙) ອຏ຺ຐກຖາຍ ວຸຕ຺ຕວິຘິນາ ອາຓາເປຕພ຺ໂພ. ສເຈ ອາຓຕ຺ໂຕ ສມ຺ມຊ຺ຊນິໍ ຕາວກາລິກມ຺ປິ ນ ລຠຕິ, ສາຂາຠງ຺ຄໍ ກປ຺ປິຍໍ ກາເຣຕ຺ວາ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ຕມ຺ປິ ອລຠນ຺ຕສ຺ສ ລທ຺ຘກປ຺ປິຍໍ ໂຫຕິ.

ອາສນປຎ຺ຎາປນາຓຕ຺ຕິຍມ຺ປິ ¶ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອາຓາເປຕພ຺ໂພ. ອາຓາເປນ຺ເຕນ ຈ ສເຈ ອຸໂປສຖາຄາເຣ ອາສນານິ ນຕ຺ຖິ, ສງ຺ຆິກາວາສໂຕປິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ປຸນ ອາຫຣິຕພ຺ພານິ. ອາສເນສຸ ອສຕິ ກຏສາຣເກປິ ຕຏ຺ຏິກາໂຍປິ ປຎ຺ຎເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕຏ຺ຏິກາສຸປິ ອສຕິ ສາຂາຠງ຺ຄານິ ກປ຺ປິຍໍ ກາເຣຕ຺ວາ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ພານິ, ກປ຺ປິຍກາຣກໍ ອລຠນ຺ຕສ຺ສ ລທ຺ຘກປ຺ປິຍໍ ໂຫຕິ.

ປທີປກຣເຓປິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອາຓາເປຕພ຺ໂພ. ອາຓາເປນ຺ເຕນ ຈ ‘‘ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ໂອກາເສ ເຕລໍ ວາ ວຏ຺ຏິ ວາ ກປລ຺ລິກາ ວາ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກໂຣຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ສເຈ ເຕລາທີນິ ນຕ຺ຖິ ¶ , ຠິກ຺ຂາຈາເຣນປິ ປຣິເຍສິຕພ຺ພານິ. ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ອລຠນ຺ຕສ຺ສ ລທ຺ຘກປ຺ປິຍໍ ໂຫຕິ. ອປິຈ ກປາເລ ອຄ຺ຄິປິ ຊາເລຕພ຺ໂພ.

໒໕໘໒. ທີປນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຊາເລຕ຺ວາ’’ຕິ ເສໂສ. ອຖ ວາ ‘‘ກຕ຺ວາ’’ຕິ ອິມິນາ ຈ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ຄຓຎຕ຺ຕິໍ ຐເປຕ຺ວາຕິ ‘‘ສຸຓນ຺ຕຸ ເມ, ອາຍສ຺ມນ຺ຕາ, ອຊ຺ຊຸໂປສໂຖ ປນ຺ນຣໂສ, ຍທາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ມຍໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປາຣິສຸທ຺ຘິອຸໂປສຖໍ ກເຣຍ຺ຍາມາ’’ຕິ ເອວໍ ຄຓຎຕ຺ຕິໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ. ກຕ຺ຕພ຺ໂພ ຕີຫຸໂປສໂຖຕິ ຕີຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ອຸໂປສໂຖ ກາຕພ຺ໂພ. ຕີສຸ ເຖເຣນ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ທ຺ເວ ເອວໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸເມວ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ປຣິສຸທ຺ໂຘ ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ‘ປຣິສຸທ຺ໂຘ’ຕິ ມໍ ຘາເຣຖາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໖໘). ທຸຕິເຍນ, ຕຕິເຍນ ຈ ຍຖາກ຺ກມໍ ‘‘ປຣິສຸທ຺ໂຘ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ‘ປຣິສຸທ຺ໂຘ’ຕິ ມໍ ຘາເຣຖາ’’ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸເມວ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ.

໒໕໘໓. ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈາທີນິ ກຕ຺ວາ ຎຕ຺ຕິໍ ອຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ເຖເຣນ ນໂວ ເອວໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸເມວ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ປຣິສຸທ຺ໂຘ ອຫໍ, ອາວຸໂສ ¶ , ‘ປຣິສຸທ຺ໂຘ’ຕິ ມໍ ຘາເຣຫີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໖໘), ນເວນ ເຖໂຣປິ ‘‘ປຣິສຸທ຺ໂຘ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ‘ປຣິສຸທ຺ໂຘ’ຕິ ມໍ ຘາເຣຖາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໖໘) ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ວາເຣ ຎຕ຺ຕິຍາ ອຏ຺ຐປນຎ຺ຈ ‘‘ຘາເຣຫີ’’ຕິ ເອກວຈນນິທ຺ເທໂສ ຈາຕິ ເອຕ຺ຕໂກວ ວິເສໂສຕິ ຕໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ປຸຄ຺ຄເລນ ກາຕພ຺ພໍ ອຸໂປສຖວິຘິໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ສມາເປຕ຺ວາ, ອຘິຏ຺ເຐຍ຺ຍ ປເນກໂກ’’ຕິ. ອຘິຏ຺ເຐຍ຺ຍາຕິ ‘‘ອຊ຺ຊ ເມ ອຸໂປສໂຖ, ປນ຺ນຣໂສ’ຕິ ວາ ‘ຈາຕຸທ຺ທໂສ’ຕິ ວາ ອຘິຏ຺ຐາມີ’’ຕິ ອຘິຏ຺ເຐຍ຺ຍ. ອສ຺ສາຕິ ອວສາເນ ວຸຕ຺ຕປຸຄ຺ຄລໍ ສນ຺ຘາຍ ເອກວຈນນິທ຺ເທໂສ. ຍຖາວຸຕ຺ໂຕ ສງ຺ໂຆປິ ຕໂຍປິ ທ຺ເວປິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ ອຸໂປສຖໍ ອນ຺ຕຣາຍໍ ວິນາ ສເຈ ນ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອວເມວ ອາປຕ຺ຕິມາປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໒໕໘໔-໕. ອິທານິ ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸໂປສຖກມ຺ມານິ, ອຘມ຺ເມນ ວຄ຺ຄໍ ອຸໂປສຖກມ຺ມ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ມຫາວ. ໑໔໙) ນເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ ກມ຺ມຈຕຸກ຺ກໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ອຘມ຺ເມນ ຈ ວຄ຺ເຄນາ’’ຕິອາທິ. ອຘມ຺ເມນ ວຄ຺ເຄນ ກມ຺ມໍ, ອຘມ຺ມໂຕ ສມຄ຺ເຄນ ກມ຺ມໍ, ຘມ຺ເມນ ວຄ຺ເຄນ ກມ຺ມໍ, ຘມ຺ມໂຕ ສມຄ຺ເຄນ ກມ຺ມນ຺ຕິ ເອຕານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຸໂປສຖສ຺ສ ກມ຺ມານີຕິ ຊິໂນ ອພ຺ຣວີຕິ ໂຍຊນາ. ຈຕູສ຺ວປິ ປເນເຕສູຕິ ເອເຕສຸ ຈຕູສຸ ກມ຺ເມສຸ ປນ. ຈຕຸຕ຺ຖນ຺ຕິ ‘‘ສມຄ຺ເຄນ ຈ ຘມ຺ມໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ‘‘ຘມ຺ມກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ.

໒໕໘໖-໗. ຕານິ ¶ ກມ຺ມານິ ວິຠາເວຕຸມາຫ ‘‘ອຘມ຺ເມນິຘາ’’ຕິອາທິ. ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ເອຕ຺ຖ ເອເຕສຸ ຈຕູສຸ ອຸໂປສເຖສຸ. ອຘມ຺ເມນ ວຄ຺ໂຄ ອຸໂປສໂຖ ກຕໂມຕິ ກເຖຕຸກາມຕາປຸຈ຺ຉາ. ຍຕ຺ຖ ຍສ຺ສໍ ເອກສີມາຍໍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວສນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ.

ຕຕ຺ຣ ¶ ເອກສ຺ສ ປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ອານຍິຕ຺ວາ ເຕ ຕໂຍ ຊນາ ປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ອຸໂປສຖໍ ກໂຣນ຺ຕິ ເຈ, ເອວໍ ກໂຕ ອຸໂປສໂຖ ອຘມ຺ໂມ ວຄ຺ຄຸໂປສໂຖ ນາມາຕິ ໂຍຊນາ, ເອກສີມຏ຺ເຐຫິ ຈຕູຫິ ສງ຺ຆຸໂປສເຖ ກາຕພ຺ເພ ຄຓຸໂປສຖສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ອຘມ຺ໂມ ຈ ສງ຺ຆມຊ຺ຌໍ ວິນາ ຄຓມຊ຺ຌໍ ປາຣິສຸທ຺ຘິຍາ ອຄມນໂຕ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາສໍ ອນຸປຄມເນນ ວຄ຺ໂຄ ຈ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໕໘໘. ອຘມ຺ເມນ ສມຄ຺ໂຄຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ອຸໂປສໂຖ ກຕໂມ’’ຕິ ອນຸວຕ຺ເຕຕພ຺ພໍ. ‘‘ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອກໂຕ’’ຕິ ປທຈ຺ເຉໂທ. ‘‘ໂຫຕິ ອຘມ຺ມິໂກ’’ຕິ ປທຈ຺ເຉໂທ. ຈຕູຫິ ສມຄ຺ເຄຫິ ສງ຺ຆຸໂປສເຖ ກາຕພ຺ເພ ຄຓຸໂປສຖກຣຓໍ ອຘມ຺ໂມ, ຫຕ຺ຖປາສຸປຄມນໂຕ ສມຄ຺ໂຄ ໂຫຕິ.

໒໕໘໙-໙໐. ໂຍ ອຸໂປສໂຖ ຘມ຺ເມນ ວຄ຺ໂຄ ໂຫຕິ, ໂສ ກຕໂມຕິ ໂຍຊນາ. ຍຕ຺ຖ ຍສ຺ສໍ ເອກສີມາຍໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວສນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ ເອກສ຺ສ ປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ອານຍິຕ຺ວາ ເຕ ຕໂຍ ຊນາ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສນ຺ເຕ ເຈ, ຘມ຺ເມນ ວຄ຺ໂຄ ອຸໂປສໂຖ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ເອກສີມຏ຺ເຐຫິ ຈຕູຫິ ສງ຺ຆຸໂປສຖສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ຘມ຺ໂມ, ເອກສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາສໍ ອນຸປຄມເນນ ວຄ຺ໂຄ ຈ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໕໙໑. ໂຍ ຘມ຺ມໂຕ ສມຄ຺ໂຄ, ໂສ ກຕໂມຕິ ໂຍຊນາ. ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອກໂຕ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສນ຺ຕິ ເຈ, ອຍໍ ຘມ຺ມໂຕ ສມຄ຺ໂຄ ອຸໂປສໂຖຕິ ມໂຕ ອຘິປ຺ເປໂຕຕິ ໂຍຊນາ. ຈຕູຫິ ສງ຺ຆຸໂປສຖສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ຘມ຺ໂມ, ເອກສ຺ສາປິ ຫຕ຺ຖປາສໍ ອວິຊຫເນນ ສມຄ຺ໂຄຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໒໕໙໒. ວຄ຺ເຄ ສງ຺ເຆ ວຄ຺ໂຄຕິ ສຎ຺ຎິໂນ, ສມຄ຺ເຄ ຈ ສງ຺ເຆ ວຄ຺ໂຄຕິ ສຎ຺ຎິໂນ ອຸຠຍຕ຺ຖ ວິມຕິສ຺ສ ວາ ອຸໂປສຖໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ ອາປຕ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໕໙໓. ເຠທາຘິປ຺ປາຍໂຕຕິ ¶ ‘‘ນສ຺ສນ຺ເຕເຕ, ວິນສ຺ສນ຺ເຕເຕ, ໂກ ເຕຫິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ເອວໍ ເຠທປຸເຣກ຺ຂາຣຕາຍ ‘‘ອຸໂປສຖໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ອາເນຕ຺ວາ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ ໂຫຕິ ¶ ອກຸສລພລວຕາຍ ຈ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ ໂຫຕີຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ເຠທປຸເຣກ຺ຂາຣປນ຺ນຣສເກ ອກຸສລພລວຕາຍ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໗໖). ວຄ຺ເຄ ວາ ສມຄ຺ເຄ ວາ ສງ຺ເຆ ສມຄ຺ໂຄ ອິຕິ ສຎ຺ຎິໂນ ອຸໂປສຖໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ອວເສໂສ ປເນຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພວິນິຈ຺ຉໂຍ ປວາຣຓວິນິຈ຺ຉຍາວສາເນ ‘‘ປາຣິສຸທ຺ຘິປ຺ປທາເນນາ’’ຕິອາທີຫິ (ວິ. ວິ. ໒໖໔໒) ເອກໂຕ ວຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉນ຺ເຕນ ນ ວຸຕ຺ໂຕ.

໒໕໙໔-໕. ‘‘ອຸກ຺ຂິຕ຺ເຕນາ’’ຕິອາທິການິ ກຣຓວຈນນ຺ຕານິ ປທານິ ‘‘ສຫາ’’ຕິ ອິມິນາ ສທ຺ຘິໍ ‘‘ອຸໂປສໂຖ ນ ກາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ປເທນ ປຈ຺ເຈກໍ ໂຍເຊຕພ຺ພານິ. ອຸກ຺ຂິຕ຺ເຕນາຕິ ອາປຕ຺ຕິຍາ ອທສ຺ສເນ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕໂກ, ອາປຕ຺ຕິຍາ ອປ຺ປຏິກມ຺ເມ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕໂກ, ປາປິກາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ເຄ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕໂກຕິ ຕິວິເຘນ ອຸກ຺ຂິຕ຺ເຕນ. ເອເຕສຸ ຫິ ຕິວິເຘ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕເກ ສຕິ ອຸໂປສຖໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສງ຺ໂຆ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ອາປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ຄຫຏ຺ເຐນາ’’ຕິ ອິມິນາ ຕິຕ຺ຖິໂຍປິ ສງ຺ຄຫິໂຕ. ເສເສຫິ ສຫຘມ຺ມິຫີຕິ ຠິກ຺ຂຸນີ, ສິກ຺ຂມານາ, ສາມເຓໂຣ, ສາມເຓຣີຕິ ຈຕູຫິ ສຫຘມ຺ມິເກຫິ. ຈຸຕນິກ຺ຂິຕ຺ຕສິກ຺ເຂຫີຕິ ເອຕ຺ຖ ຈຸໂຕ ຈ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕສິກ຺ໂຂ ຈາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ຈຸໂຕ ນາມ ອນ຺ຕິມວຕ຺ຖຸໍ ອຊ຺ຌາປນ຺ນໂກ. ນິກ຺ຂິຕ຺ຕສິກ຺ໂຂ ນາມ ສິກ຺ຂາປຈ຺ຈກ຺ຂາຕໂກ.

ເອກາທສຫີຕິ ປຓ຺ຑໂກ, ເຖຍ຺ຍສໍວາສໂກ, ຕິຕ຺ຖິຍປກ຺ກນ຺ຕໂກ, ຕິຣຈ຺ຉານຄໂຕ, ມາຕຸຆາຕໂກ, ປິຕຸຆາຕໂກ, ອຣຫນ຺ຕຆາຕໂກ, ຠິກ຺ຂຸນິທູສໂກ, ສງ຺ຆເຠທໂກ ¶ , ໂລຫິຕຸປ຺ປາທໂກ, ອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນໂກຕິ ອິເມຫິ ເອກາທສຫິ ອຠພ຺ເພຫິ.

ສຠາຄາປຕ຺ຕິເກນ ວາ ສຫ ອຸໂປສໂຖ ນ ກາຕພ຺ໂພ, ປາຣິວຸຕ຺ເຖນ ຉນ຺ເທນ ອຸໂປສໂຖ ນ ກາຕພ຺ໂພ, ກໂຣໂຕ ທຸກ຺ກຏໍ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ເອວໍ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕວຊ຺ຊິເຕສຸ ສພ຺ພວິກປ຺ເປສຸ ທຸກ຺ກຏເມວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ‘‘ຍໍ ທ຺ເວປິ ຊນາ ວິກາລໂຠຊນາທິນາ ສຠາຄວຕ຺ຖຸນາ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເອວຣູປາ ວຕ຺ຖຸສຠາຄາ ‘ສຠາຄາ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໖໙) ວຈນໂຕ ‘‘ສຠາຄາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຖຸສຠາຄາປຕ຺ຕິເຍວ ຄເຫຕພ຺ພາ.

ອຸໂປສຖທິວເສ ສພ຺ໂພວ ສງ຺ໂຆ ສເຈ ສຠາຄາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນ ໂຫຕິ,

‘‘ອິຘ ¶ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ອາວາເສ ຕທຫຸໂປສເຖ ສພ຺ໂພ ສງ຺ໂຆ ສຠາຄໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ເຕຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູຫິ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ສາມນ຺ຕາ ອາວາສາ ສຊ຺ຊຸກໍ ປາເຫຕພ຺ໂພ ‘ຄຈ຺ຉາວຸໂສ, ຕໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ປຏິກຣິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉ, ມຍໍ ເຕ ສນ຺ຕິເກ ຕໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ປຏິກຣິສ຺ສາມາ’ຕິ. ເອວຎ຺ເຈຕໍ ລເຠຖ, ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ. ໂນ ເຈ ລເຠຖ, ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຏິພເລນ ສງ຺ໂຆ ຎາເປຕພ຺ໂພ – ‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ສພ຺ໂພ ສງ຺ໂຆ ສຠາຄໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນ, ຍທາ ອຎ຺ຎໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ສຸທ຺ຘໍ ອນາປຕ຺ຕິກໍ ປສ຺ສິສ຺ສຕິ, ຕທາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຕໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ປຏິກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໗໑) ຈ,

ເວມຕິໂກ ເຈ ໂຫຕິ,

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ ສງ຺ໂຆ, ອຍໍ ສພ຺ໂພ ສງ຺ໂຆ ສຠາຄາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ເວມຕິໂກ, ຍທາ ນິພ຺ເພມຕິໂກ ¶ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕທາ ຕໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ປຏິກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໗໑) ຈ,

ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອຸໂປສໂຖ ກາຕພ຺ໂພ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ສຊ຺ຌຸກນ຺ຕິ ຕທເຫວາຄມນຕ຺ຖາຍ. ຄຓຸໂປສຖາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ອຏ຺ຐກຖາຄຓ຺ຐິປເທ ‘‘ຍຖາ ສງ຺ໂຆ ສຠາຄໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສຸທ຺ຘໍ ອລຠິຕ຺ວາ ‘ຍທາ ສຸທ຺ຘໍ ປສ຺ສິສ຺ສຕິ, ຕທາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຕໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ປຏິກຣິສ຺ສຕີ’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຸໂປສຖໍ ກາຕຸໍ ລຠຕິ, ເອວໍ ທ຺ວີຫິປິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ອຸໂປສຖໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອເກນາປິ ‘ປຣິສຸທ຺ຘໍ ລຠິຕ຺ວາ ປຏິກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ອາໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ກິຣາ’’ຕິ. ກິຣາຕິ ເຈຕ຺ຖ ອນຸສ຺ສວຕ຺ເຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ນ ປນາຣຸຈິຍໍ.

ປາຣິວຸຕ຺ເຖນ ຉນ຺ເທນາຕິ ຉນ຺ທໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນິສິນ຺ເນນປິ ‘‘ອສຸຠລກ຺ຂຓຕາທິນາ ເກນຈິ ກາຣເຓນ ນ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວິສ຺ສຏ຺ເຐ ຉນ຺ເທ ສເຈ ປຸນ ກຣິສ຺ສຕິ, ປຸນ ຉນ຺ທປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ກາຕພ຺ພໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ເອຕສ຺ມິໍ ປາຣິວາສິເຍ ປຸນ ຉນ຺ທປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ອນາເນຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໑໖໗).

໒໕໙໖. ອເທເສຕ຺ວາ ¶ ປນາປຕ຺ຕິນ຺ຕິ ອາປນ຺ນໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອເທເສຕ຺ວາ. ນາວິກຕ຺ວານ ເວມຕິນ຺ຕິ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາສຸ ອາປຕ຺ຕີສຸ ເວມຕິໂກ, ຍທາ ນິພ຺ເພມຕິໂກ ຠວິສ຺ສາມິ, ຕທາ ຕາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ປຏິກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວິມຕິໍ ອນາໂຣເຈຕ຺ວາ. ‘‘ຍທາ ນິພ຺ເພມຕິໂກຕິ ເອຕ຺ຖ ສເຈ ປເນສ ນິພ຺ເພມຕິໂກ ນ ໂຫຕິ, ວຕ຺ຖຸໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາວ ເທເສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໖໙) ອນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ເທສນາວິຘິ – ສເຈ ເມຆຈ຺ຉນ຺ເນ ສູຣິເຍ ‘‘ກາໂລ ນຸ ໂຂ, ວິກາໂລ’’ຕິ ¶ ເວມຕິໂກ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເວມຕິໂກ ຠຸຎ຺ຊິໍ, ສເຈ ກາໂລ ອຕ຺ຖິ, ສມ຺ພຫຸລາ ທຸກ຺ກຏາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປນ຺ໂນມ຺ຫິ. ໂນ ເຈ ອຕ຺ຖິ, ສມ຺ພຫຸລາ ປາຈິຕ຺ຕິຍາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປນ຺ໂນມ຺ຫີ’’ຕິ ເອວໍ ວຕ຺ຖຸໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຍາ ຕສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ສມ຺ພຫຸລາ ທຸກ຺ກຏາ ວາ ປາຈິຕ຺ຕິຍາ ວາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປນ຺ໂນ, ຕາ ຕຸມ຺ຫມູເລ ປຏິເທເສມີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເອເສວ ນໂຍ ສພ຺ພາປຕ຺ຕີສູຕິ.

ຄຓ຺ຐິປເທສຸ ປເນວໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ – ‘‘ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ອິຕ຺ຖນ຺ນາມາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ເວມຕິໂກ, ຍທາ ນິພ຺ເພມຕິໂກ ຠວິສ຺ສາມິ, ຕທາ ຕໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ປຏິກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຸໂປສໂຖ ກາຕພ຺ໂພ, ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ໂສຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໑໗໐) ວຈນໂຕ ຍາວ ນິພ຺ເພມຕິໂກ ນ ໂຫຕິ, ຕາວ ສຠາຄາປຕ຺ຕິໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ອຎ຺ເຎສຎ຺ຈ ກມ຺ມານໍ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ນາມ ໂຫຕິ. ‘‘ປຸນ ນິພ຺ເພມຕິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ເທເສຕພ຺ພເມວາ’’ຕິ (ກງ຺ຂາ. ອຠິ. ຏີ. ນິທານວຓ຺ຓນາ) ເນວ ປາຬິຍໍ, ນ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ອຕ຺ຖິ, ເທສິເຕ ປນ ນ ໂທໂສ. ‘‘ອິໂຕ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຕໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ປຏິກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໗໐) ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍຕິ.

໒໕໙໗. ອຸໂປສເຖຕິ ທິນກາຣກກຕ຺ຕພ຺ພາກາຣວເສນ ປນ຺ນຣສີ, ສງ຺ຆຸໂປສໂຖ, ສຸຕ຺ຕຸທ຺ເທໂສຕິ ອິເມຫິ ຕີຫິ ລກ຺ຂເຓຫິ ສມນ຺ນາຄເຕ ອຸໂປສເຖ. ສຠິກ຺ຂຸມ຺ຫາ ຈ ອາວາສາຕິ ‘‘ຍສ຺ມິໍ ອຸໂປສເຖ ກິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ວກ຺ຂມານປ຺ປກາຣາ ສຠິກ຺ຂຸກາ ອາວາສາ. ອິຘ ‘‘ອນາວາສາ’’ຕິ ເສໂສ. ອາວາໂສ ວາ ອນາວາໂສ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ອຠິກ຺ຂຸໂກ ວາ ນານາສໍວາສເກຫິ ສຠິກ຺ຂຸໂກ ວາ’’ຕິ ຈ ¶ ນ ຄນ຺ຕພ຺ໂພຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສງ຺ເຆນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອນ຺ຕຣາຍາ’’ຕິ ຈ ເສໂສ. ‘‘ອນາວາໂສ’’ຕິ ອຸໂທສິຕາທໂຍ ວຸຕ຺ຕາ. ຠິກ຺ຂຸນາ ອຸໂປສເຖ ສຠິກ຺ຂຸມ຺ຫາ ອາວາສາ ວາ ອນາວາສາ ວາ ອຠິກ຺ຂຸໂກ ວາ ນານາສໍວາສເກຫິ ສຠິກ຺ຂຸໂກ ວາ ອາວາໂສ ວາ ອນາວາໂສ ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສງ຺ເຆນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອນ຺ຕຣາຍາ ກຸທາຈນໍ ກທາຈິປິ ນ ຄນ຺ຕພ຺ໂພຕິ ໂຍຊນາ.

໒໕໙໘. ຍສ຺ມິໍ ¶ ອາວາເສ ປນ ອຸໂປສເຖ ກິຈ຺ຈໍ ສເຈ ວຕ຺ຕຕິ, ໂສ ອາວາໂສ ‘‘ສຠິກ຺ຂຸໂກ ນາມາ’’ຕິ ປກາສິໂຕຕິ ໂຍຊນາ, ອິມິນາ ສເຈ ຍຕ຺ຖ ອຸໂປສໂຖ ນ ວຕ຺ຕຕິ, ໂສ ສນ຺ເຕສຸປິ ຠິກ຺ຂູສຸ ອຠິກ຺ຂຸໂກ ນາມາຕິ ທີເປຕິ.

໒໕໙໙. ອຸໂປສຖສ຺ສ ປໂຍຊນໍ, ຕປ຺ປສງ຺ເຄນ ປວາຣຓາຍ ຈ ນິທ຺ຘາເຣຕຸກາມຕາຍາຫ ‘‘ອຸໂປສໂຖ ກິມຕ຺ຖາຍາ’’ຕິອາທິ.

໒໖໐໐. ປຏິກ຺ໂກເສຍ຺ຍາຕິ ນິວາເຣຍ຺ຍ. ອເທນ຺ຕສ຺ສປິ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ໂກເປຕຸໍ ຘມ຺ມິກໍ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ອາເນຕ຺ວາ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ.

໒໖໐໑. ໂສ ຈາຕິ (ກງ຺ຂາ. ອຏ຺ຐ. ນິທານວຓ຺ຓນາ) ຈຕຸວຄ຺ຄາທິປ຺ປເຠເທນ ປຎ຺ຈວິໂຘ ໂສ ສງ຺ໂຆ ຈ. ເຫຏ຺ຐິມປຣິຈ຺ເຉເທນ ກຕ຺ຕພ຺ພກມ຺ມານໍ ວເສນ ປຣິທີປິໂຕ, ນ ຉພ຺ພຄ຺ຄາທີນໍ ກາຕຸໍ ອຍຸຕ຺ຕຕາທສ຺ສນວເສນ.

໒໖໐໒. ຈຕຸວຄ຺ຄາທິເຠທນິພນ຺ຘນໍ ກມ຺ມໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ປວາຣຓ’’ນ຺ຕິອາທິ. ປວາຣຓຎ຺ຈ ຕຖາ ອພ຺ຠານຎ຺ຈ ອຸປສມ຺ປທຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາ ຈຕຸວຄ຺ເຄນ ອກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກມ຺ມໍ ນ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໖໐໓. ມຊ຺ຌເທເສ ¶ ອຸປສມ຺ປທາ ມຊ຺ຌເທສູປສມ຺ປທາ, ຕໍ. ອພ຺ຠານໍ, ມຊ຺ຌເທສູປສມ຺ປທຎ຺ຈ ວິນາ ປຎ຺ຈວຄ຺ເຄນ ສພ຺ພໍ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໖໐໔. ກິຎ຺ຈິປິ ກມ຺ມໍ ນ ນ ກຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຍຊນາ, ສພ຺ພມ຺ປິ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ຕພ຺ພເມວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທ຺ເວ ປຏິເສຘາ ປກຕຕ຺ຖໍ ຄມຍນ຺ຕີຕິ. ວີສຕິວຄ຺ເຄນ ສງ຺ເຆນ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ກມ຺ມານໍ ກຕ຺ຕພ຺ພຠາເວ ກິມຕ຺ຖໍ ອຕິເຣກວີສຕິວຄ຺ຄສ຺ສ ຄຫຓນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອູເນ ໂທໂສຕິ ຎາເປຕຸໍ, ນາຘິເກ ອຕິເຣກຕາ’’ຕິ. ຍຖາວຸຕ຺ເຕ ຈຕຸພ຺ພິເຘ ສງ຺ເຆ ຄຓນໂຕ ອູເນ ໂທໂສ ໂຫຕິ, ອຘິເກ ໂທໂສ ນ ໂຫຕີຕິ ຎາເປຕຸໍ ອຕິເຣກຕາ ທສ຺ສິຕາ, ອຕິເຣກວີສຕິວຄ຺ຄສງ຺ໂຆ ທສ຺ສິໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໒໖໐໕. ຈຕຸວຄ຺ເຄນ ກຕ຺ຕພ຺ເພ ປກຕຕ຺ຕາວ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກມ຺ມປ຺ປຕ຺ຕາຕິ ທີປິຕາຕິ ໂຍຊນາ. ເສສາ ¶ ປກຕຕ຺ຕາ ຉນ຺ທາຣຫາຕິ ເສໂສ. ປກຕຕ຺ຕາຕິ ອນຸກ຺ຂິຕ຺ຕາ ເຈວ ອນ຺ຕິມວຕ຺ຖຸໍ ອນຊ຺ຌາປນ຺ນາ ຈ ຄເຫຕພ຺ພາ. ເສເສສຸ ຈາຕິ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄາທີສຸປິ.

໒໖໐໖. ຈຕຸວຄ຺ຄາທິກຕ຺ຕພ຺ພກມ຺ມໍ ອສໍວາສປຸຄ຺ຄລໍ ຄຓປູຣໍ ກຕ຺ວາ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ ໂຫຕິ. ນ ເກວລໍ ທຸກ຺ກຏເມວ, ກຕຎ຺ຈ ກມ຺ມໍ ກຸປ຺ປຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໖໐໗. ປຣິວາສາທີຕິ ເອຕ຺ຖ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາທີນໍ ຄຫຓໍ. ຕຕ຺ຣຏ຺ຐນ຺ຕິ ປຣິວາສາທີສຸ ຐິຕໍ. ‘‘ຕຖາ’’ຕິ ອິມິນາ ‘‘ກຕໍ ກຸປ຺ປຕິ ທຸກ຺ກຏ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ອນຸວຕ຺ເຕຕິ. ເສສໍ ຕູຕິ ປຣິວາສາທິກມ຺ມໂຕ ອຎ຺ຎໍ ປນ ອຸໂປສຖາທິກມ຺ມໍ ¶ . ວຏ຺ຏຕີຕິ ເຕ ປາຣິວາສິກາທໂຍ ຄຓປູຣເກ ກຕ຺ວາ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ອຸໂປສຖກ຺ຂນ຺ຘກກຖາວຓ຺ຓນາ.

ວສ຺ສູປນາຍິກກ຺ຂນ຺ຘກກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໖໐໘. ວສ຺ສູປນາຍິກາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເສໂສ. ປຈ຺ຉິມາ ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຕິ-ສທ຺ໂທ ນິທສ຺ສເນ. ວສ຺ສູປນາຍິກາຕິ ວສ຺ສູປຄມນາ. ອາລໂຍ, ວຈີເຠໂທ ວາ ກາຕພ຺ໂພ ອຸປຄຈ຺ຉຕາຕິ ອິມິນາ ວສ຺ສູປຄມນປ຺ປກາໂຣ ທສ຺ສິໂຕ. ອຸປຄຈ຺ຉຕາ ອາລໂຍ ກຕ຺ຕພ຺ໂພ, ວຈີເຠໂທ ວາ ກຕ຺ຕພ຺ໂພຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ຈ ເສນາສເນ ອສຕິ ‘‘ອິຘ ວສ຺ສໍ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທມຕ຺ຕໍ ວາ ກາຕພ຺ພໍ, ເສນາສເນ ສຕິ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ອິມໍ ເຕມາສໍ ວສ຺ສໍ ອຸເປມີ’’ຕິ ຈ ‘‘ອິຘ ວສ຺ສໍ ອຸເປມີ’’ຕິ ຈ ວຈີເຠໂທ ວາ ກາຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໖໐໙. ຊານໍ ວສ຺ສູປຄມນໍ ອນຸປຄຈ຺ຉໂຕ ວາປີຕິ ໂຍຊນາ. ເຕມາສນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ປຸຣິມໍ ວາ ປຈ຺ຉິມໍ ວາ’’ຕິ ເສໂສ. ຈຣນ຺ຕສ຺ສາປີຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຈາຣິກ’’ນ຺ຕິ ເສໂສ. ປຸຣິມໍ ວາ ເຕມາສໍ ປຈ຺ຉິມໍ ວາ ເຕມາສໍ ອວສິຕ຺ວາວ ຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ຕສ຺ສາປິ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ເຕມາສນ຺ຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕສໍໂຍເຄ ອຸປໂຍຄວຈນໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຣິມໍ ວາ ເຕມາສໍ ປຈ຺ຉິມໍ ວາ ເຕມາສໍ ອວສິຕ຺ວາ ຈາຣິກາ ປກ຺ກມິຕພ຺ພາ, ໂຍ ປກ຺ກເມຍ຺ຍ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໘໕).

໒໖໑໐. ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ¶ ສຸສິເຣຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ສຸທ຺ເຘ’’ຕິ ເສໂສ. ຍຖາຫ – ‘‘ຣຸກ຺ຂສຸສິເຣຕິ ເອຕ຺ຖ ສຸທ຺ເຘ ຣຸກ຺ຂສຸສິເຣເຍວ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ມຫນ຺ຕສ຺ສ ປນ ຣຸກ຺ຂສຸສິຣສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ປທຣຈ຺ຉທນໍ ກຸຏິກໍ ¶ ກຕ຺ວາ ປວິສນທ຺ວາຣໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ‘‘ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ສຸສິເຣ’’ຕິ ອິມິນາ ຣຸກ຺ເຂກເທໂສ ວິຏໂປປິ ສງ຺ຄຫິໂຕ, ໂສປິ ສຸທ຺ໂຘວ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ຣຸກ຺ຂວິຏຠິຍາຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ສຸທ຺ເຘ ວິຏປມຕ຺ເຕ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ມຫາວິຏເປ ປນ ອຏ຺ຏກໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປທຣຈ຺ຉທນໍ ກຸຏິກໍ ກຕ຺ວາ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໒໐໓).

‘‘ຉຕ຺ເຕຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ຈຕູສຸ ຖມ຺ເຠສຸ ຉຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ອາວຣຓໍ ກຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຉຕ຺ຕກຸຏິກາ ນາເມສາ ໂຫຕິ. ຈາຏິຍາຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ມຫນ຺ເຕນ ກປລ຺ເລນ ຉຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ກຸຏິໍ ກຕ຺ວາວ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາວຈນໂຕ ເອວມກຕາສຸ ສຸທ຺ຘຉຕ຺ຕຈາຏີສຸ ນິວາຣຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຉວກຸຏີຕິ ຏງ຺ກິຕມຎ຺ຈາທໂຍ ວຸຕ຺ຕາ. ຍຖາຫ – ‘‘ຉວກຸຏິກາ ນາມ ຏງ຺ກິຕມຎ຺ຈາທິເຠທາ ກຸຏິ, ຕຕ຺ຖ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໒໐໓).

ສຸສາເນ ປນ ອຎ຺ຎໍ ກຸຏິກໍ ກຕ຺ວາ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ຉວສຣີຣໍ ຌາເປຕ຺ວາ ຉາຣິກາຍ, ອຏ຺ຐິການຎ຺ຈ ອຕ຺ຖາຍ ກຸຏິກາ ກຣີຍຕີ’’ຕິ ອນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາຍໍ ຉວກຸຏິ ວຸຕ຺ຕາ. ‘‘ຏງ຺ກິຕມຎ຺ໂຈຕິ ກສິກຸຏິກາປາສາຓຆຣນ຺ຕິ ລິຂິຕ’’ນ຺ຕິ (ວຊິຣ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໒໐໓) ວຊິຣພຸທ຺ຘິຕ຺ເຖໂຣ. ຈຕຸນ຺ນໍ ປາສາຓານໍ ອຸປຣິ ປາສາຓໍ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ກໂຕ ເຄໂຫປິ ‘‘ຏງ຺ກິຕມຎ຺ໂຈ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ທີເຆ ມຎ຺ຈປາເທ ມຊ຺ເຌ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຏນິໂຍ ປເວເສຕ຺ວາ ມຎ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ຕສ຺ສ ອິທໍ ອຸປຣິ, ອິທໍ ເຫຏ຺ຐາຕິ ນຕ຺ຖິ, ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຕ຺ຖໂຕປິ ຕາທິໂສວ ໂຫຕິ, ຕໍ ສຸສາເນ, ເທວຏ຺ຐາເນ ຈ ຐເປນ຺ຕິ, ອຍມ຺ປິ ຏງ຺ກິຕມຎ຺ໂຈ ນາມ.

໒໖໑໑. ‘‘ສຕິ ປຈ຺ຈຍເວກລ຺ເລ, ສຣີຣາຜາສຸຕາຍ ວາ’’ຕິ ອວເສສນ຺ຕຣາຍານໍ ວກ຺ຂມານຕ຺ຕາ ‘‘ອນ຺ຕຣາໂຍ’’ຕິ ອິມິນາ ຣາຊນ຺ຕຣາຍາທິ ທສວິໂຘ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

໒໖໑໒-໔. ‘‘ອນຸຊານາມິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ສຕ຺ຕາຫກຣຓີເຍນ ອປ຺ປຫິເຕປິ ຄນ຺ຕຸໍ, ປເຄວ ປຫິເຕ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ສິກ຺ຂມານາຍ ສາມເຓຣສ຺ສ ສາມເຓຣິຍາ ມາຕຸຍາ ຈ ປິຕຸສ຺ສ ຈາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໙໘) ວຸຕ຺ຕນຍໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ມາຕາປິຕູນ’’ນ຺ຕິອາທິ.

ມາຕາປິຕູນໍ ¶ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ສຫຘມ຺ມິການໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວາ ເນສໍ ອຕ຺ເຖ ສຕິ ວາ ເນສໍ ອນ຺ຕເຣ ຄິລານໍ ທຏ຺ຐຸໍ ວາ ຕທຸປຏ຺ຐາການໍ ຠຕ຺ຕາທິໍ ປຣິເຍສນຕ຺ຖໍ ວາ ເນສໍ ຠຕ຺ຕາທິໍ ປຣິເຍສນຕ຺ຖໍ ວາ ຕຖາ ເນສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ສຫຘມ຺ມິການໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອນຠິຣຕໍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕໍ ອຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວູປກາເສສ຺ສໍ ວາ ວູປກາສາເປສ຺ສາມິ ວາ ຘມ຺ມກຖມສ຺ສ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ວາ ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ສຫຘມ຺ມິການໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ອຸຏ຺ຐິຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ທິຏ຺ຐິໍ ວິເວເຈສ຺ສາມິ ວາ ວິເວຈາເປສ຺ສາມິ ວາ ຘມ຺ມກຖມສ຺ສ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ວາ ຕຖາ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ວິໂນເທສ຺ສາມີຕິ ວາ ວິໂນທາເປສ຺ສາມີຕິ ວາ ຘມ຺ມກຖມສ຺ສ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ວາ ເອວໍ ວິນຍຎ຺ຎຸນາ ຠິກ຺ຂຸນາ ສຕ຺ຕາຫກິຈ຺ເຈນ ອເປສິເຕປິ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ປເຄວ ປຫິເຕຕິ ໂຍຊນາ.

ຠຕ຺ຕາທີຕິ ເອຕ຺ຖ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ເຠສຊ຺ຊປຣິເຍສນາທິໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ຄິລານຠຕ຺ຕໍ ວາ ປຣິເຍສິສ຺ສາມິ, ຄິລານຸປຏ຺ຐາກຠຕ຺ຕໍ ວາ ປຣິເຍສິສ຺ສາມິ, ຄິລານເຠສຊ຺ຊໍ ວາ ປຣິເຍສິສ຺ສາມິ, ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ ວາ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສາມິ ວາ’’ຕິ. ວູປກາເສສ຺ສນ຺ຕິ ຍຕ຺ຖ ອນຠິຣຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ຕໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄເຫຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ວິໂນເທສ຺ສາມຫນ຺ຕິ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ວາ-ສທ຺ເທນ ‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຄຣຸຘມ຺ມໍ ອຊ຺ຌາປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ປຣິວາສາຣໂຫ, ໂສ ເຈ ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕິເກ ທູຕໍ ປຫິເຓຍ຺ຍ ‘ອຫຎ຺ຫິ ຄຣຸຘມ຺ມໍ ອຊ຺ຌາປນ຺ໂນ ປຣິວາສາຣໂຫ, ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ ຠິກ຺ຂູ, ອິຈ຺ຉາມິ ¶ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາຄຕ’ນ຺ຕິ. ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາຫກຣຓີເຍນ ອປ຺ປຫິເຕປິ, ປເຄວ ປຫິເຕ ‘ປຣິວາສທານໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ກຣິສ຺ສາມິ ວາ ອນຸສ຺ສາເວສ຺ສາມິ ວາ ຄຓປູຣໂກ ວາ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິອາທິນຍໍ (ມຫາວ. ໑໙໓) ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເອວໍ ສຕ຺ຕາຫກິຈ຺ເຈນ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ອນ຺ໂຕອຸປຈາຣສີມາຍ ຐິເຕເນວ ‘‘ອນ຺ໂຕສຕ຺ຕາເຫ ອາຄຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ອາໂຠຄໍ ອກຕ຺ວາ ອຸປຈາຣສີມໍ ອຕິກ຺ກມຕິ, ຉິນ຺ນວສ຺ໂສ ໂຫຕີຕິ ວທນ຺ຕິ.

໒໖໑໕. ‘‘ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ປາຬິມຸຕ຺ຕກຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທວິນິຈ຺ຉໂຍ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຄຕໍ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທວິນິຈ຺ຉຍໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ວສ຺ສໍ ອຸປຄເຕເນຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິ. ເອຕ຺ຖາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຕ຺ຕາຫກິຈ຺ຈາຘິກາເຣ. ອຍໍ ປາຬິມຸຕ຺ຕກວິນິຈ຺ຉໂຍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໖໑໖. ‘‘ອສຸກໍ ນາມ ທິວສ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນິມນ຺ຕນາກາຣໍ ວກ຺ຂຕິ. ປຸພ຺ພນ຺ຕິ ປຐມໍ. ວຏ຺ຏຕີຕິ ¶ ສຕ຺ຕາຫກິຈ຺ເຈນ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ສເຈ ເອກສ຺ມິໍ ມຫາວາເສ ປຐມໍເຍວ ກຕິກາ ກຕາ ໂຫຕິ ‘ອສຸກທິວສໍ ນາມ ສນ຺ນິປຕິຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ, ນິມນ຺ຕິໂຕເຍວ ນາມ ໂຫຕິ, ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໙໙). ‘‘ອຸປາສເກຫິ ‘ອິມສ຺ມິໍ ນາມ ທິວເສ ທານາທີນິ ກໂຣມ, ສພ຺ເພ ເອວ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕູ’ຕິ ກຕິກາຍປິ ກຕາຍ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ນິມນ຺ຕິໂຕເຍວ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິ ເກຈິ.

໒໖໑໗. ຠຓ຺ຑກນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຈີວຣຠຓ຺ຑໍ. ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ສຕ຺ຕາຫກິຈ຺ເຈນ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ປຫິຓນ຺ຕີຕິ ຈີວຣໂຘວນາທິກມ຺ເມນ ປຫິຓນ຺ຕິ. ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍານໍ ອາຓຕ຺ຕິເຍນ ເກນຈິ ອນວຊ຺ຊກິຈ຺ເຈນ ສຕ຺ຕາຫກຣຓີເຍນ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອິມິນາວ ທີປິຕໍ ໂຫຕິ.

໒໖໑໘. ອຸທ຺ເທສາທີນມຕ຺ຖາຍາຕິ ¶ ປາຬິວາຈນານິ ສນ຺ຘາຍ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ປຣິປຸຈ຺ຉາທິໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຄຣູນນ຺ຕິ ອຄິລານານມ຺ປິ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍານໍ. ຄນ຺ຕຸໍ ລຠຕີຕິ ສຕ຺ຕາຫກຣຓີເຍນ ຄນ຺ຕຸໍ ລຠຕິ. ປຸຄ຺ຄໂລຕິ ປກຣຓໂຕ ຠິກ຺ຂຸໍເຍວ ຄຓ຺ຫາຕິ.

໒໖໑໙. ອາຈຣິໂຍຕິ ນິທສ຺ສນມຕ຺ຕໍ, ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ນິວາຣິເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ‘‘ສເຈ ປນ ນໍ ອາຈຣິໂຍ ‘ອຊ຺ຊ ມາ ຄຈ຺ຉາ’ຕິ ວທຕິ, ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໙໙) ອຏ຺ຐກຖານຍໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉເທ ອນາປຕ຺ຕິ, ໂຫຕີຕິ ປຣິທີປິຕາ’’ຕິ. ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉເທຕິ ວສ຺ສຈ຺ເຉທນິມິຕ຺ຕໍ. ‘‘ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉເທ’’ຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວສ຺ສຈ຺ເຉໂທຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ວທນ຺ຕິ, ເອວໍ ສຕ຺ຕາຫກຣຓີເຍນ ຄຕໍ ນໍ ອນ຺ໂຕສຕ຺ຕາເຫເຍວ ປຸນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ສເຈ ອາຈຣິໂຍ ວາ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ມາ ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ວທຕິ, ສຕ຺ຕາຫາຕິກ຺ກເມປິ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ, ວສ຺ສຈ຺ເຉໂທ ປນ ໂຫຕິເຍວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ ສຕ຺ຕາຫສ຺ສ ພຫິທ຺ຘາ ວີຕິນາມິຕຕ຺ຕາ.

໒໖໒໐. ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ຎາຕິສ຺ສາຕິ ມາຕາປິຕູຫິ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຎາຕິຊນສ຺ສ. ‘‘ຄຈ຺ຉໂຕ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ ອິມິນາ ເສສຎາຕິເກຫິ ‘‘ມຍໍ ຄິລານາ ຠທນ຺ຕານໍ ອາຄມນໍ ອິຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ຈ ‘‘ອຸປຏ຺ຐາກກຸເລຫິ ທານໍ ທສ຺ສາມ, ຘມ຺ມໍ ໂສສ຺ສາມ, ຠິກ຺ຂູນໍ ທສ຺ສນໍ ອິຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ຈ ເອວໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ນິທ຺ທິສິຕ຺ວາ ທູເຕ ວາ ເປສິເຕ ສຕ຺ຕາຫກຣຓີເຍນ ຄຈ຺ຉໂຕ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ຈ ທຸກ຺ກຏຎ຺ຈ ນ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ ‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຎາຕໂກ ຄິລາໂນ ໂຫຕິ…ເປ… ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາຫກຣຓີເຍນ ປຫິເຕ, ນ ຕ຺ເວວ ອປ຺ປຫິເຕ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໙໙) ຈ ¶ ‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປາສເກນ ສງ຺ຆໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ວິຫາໂຣ ກາຣາປິໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ອິຈ຺ຉາມິ ທານຎ຺ຈ ¶ ທາຕຸໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ໂສຕຸໍ ຠິກ຺ຂູ ຈ ປສ຺ສິຕຸນ຺ຕິ. ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາຫກຣຓີເຍນ ປຫິເຕ, ນ ຕ຺ເວວ ອປ຺ປຫິເຕ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໘໘) ຈ.

໒໖໒໑. ‘‘ອຫໍ ຄາມກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຊ຺ເຊວ ອາຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຄຈ຺ຉໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສເຈ ປາປຸຓິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກເຕວ, ວຏ຺ຏຕີຕິ ໂຍຊນາ. ວຏ຺ຏຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ອຊ຺ເຊວ ອາຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ສເຈ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນໍ ໂຫຕິ, ວສ຺ສຈ຺ເຉໂທປິ ນ ໂຫຕິ, ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທທຸກ຺ກຏຎ຺ຈ ນຕ຺ຖີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໒໖໒໒. ວເຊຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໒໐໓) ໂຄປາລການໍ ນິວາສນຏ຺ຐາເນ. ສຕ຺ເຖຕິ ຊງ຺ຆສຕ຺ຖສກຏສຕ຺ຖານໍ ສນ຺ນິວິຏ຺ໂຐກາເສ. ຕີສຸ ຐາເນສຸ ຠິກ຺ຂຸໂນ, ວສ຺ສຈ຺ເຉເທ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ເສວ ນຕ຺ຖິ ອາປຕ຺ຕິ, ເຕຫິ ວິຍຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຄມເນ ປນ ອາປຕ຺ຕິເຍວ, ປວາເຣຕຸຎ຺ຈ ນ ລຠຕິ.

ວຊາທີສຸ ວສ຺ສໍ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ວສ຺ສູປນາຍິກທິວເສ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອຸປາສກາ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ‘‘ກຸຏິກາ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ສເຈ ກຣິຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ປວິສິຕ຺ວາ ‘‘ອິຘ ວສ຺ສໍ ອຸເປມີ’’ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ໂນ ເຈ ເທນ຺ຕິ, ສາລາສງ຺ເຂເປນ ຐິຕສກຏສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ອຸປຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ຕມ຺ປິ ອລຠນ຺ເຕນ ອາລໂຍ ກາຕພ຺ໂພ. ສຕ຺ເຖ ປນ ກຸຏິກາທີນໍ ອຠາເວ ‘‘ອິຘ ວສ຺ສໍ ອຸເປມີ’’ຕິ ວຈີເຠທໍ ກຕ຺ວາ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອາລຍກຣຓມຕ຺ຕເມວ ວຏ຺ຏຕິ. ອາລໂຍ ນາມ ‘‘ອິຘ ວສ຺ສໍ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທມຕ຺ຕໍ.

ສເຈ ມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ເນເຍວ ສຕ຺ເຖ ປວາຣຓທິວໂສ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ເຖວ ປວາເຣຕພ຺ພໍ. ອຖ ສຕ຺ໂຖ ອນ຺ໂຕວສ຺ເສເຍວ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຕ຺ຖິຕຏ຺ຐານໍ ປຕ຺ວາ ອຕິກ຺ກມຕິ. ປຕ຺ຖິຕຏ຺ຐາເນ ¶ ວສິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ປວາເຣຕພ຺ພໍ. ອຖາປິ ສຕ຺ໂຖ ອນ຺ໂຕວສ຺ເສເຍວ ອນ຺ຕຣາ ເອກສ຺ມິໍ ຄາເມ ຕິຏ຺ຐຕິ ວາ ວິປ຺ປກິຣຕິ ວາ, ຕສ຺ມິໍເຍວ ຄາເມ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ວສິຕ຺ວາ ປວາເຣຕພ຺ພໍ, ອປ຺ປວາເຣຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຣໍ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

ນາວາຍ ວສ຺ສໍ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ເຕນາປິ ກຸຏິຍໍເຍວ ອຸປຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ອລຠນ຺ເຕ ອາລໂຍ ກາຕພ຺ໂພ ¶ . ສເຈ ອນ຺ໂຕເຕມາສໍ ນາວາ ສມຸທ຺ເທເຍວ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ເຖວ ປວາເຣຕພ຺ພໍ. ອຖ ນາວາ ກູລໍ ລຠຕິ, ສຍຎ຺ຈ ປຣໂຕ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຄນ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ນາວາຍ ລທ຺ຘຄາເມເຍວ ວສິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ປວາເຣຕພ຺ພໍ. ສເຈປິ ນາວາ ອນຸຕີຣເມວ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ຈ ປຐມໍ ລທ຺ຘຄາເມເຍວ ວສິຕຸກາໂມ, ນາວາ ຄຈ຺ຉຕຸ, ຠິກ຺ຂຸນາ ຕຕ຺ເຖວ ວສິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ປວາເຣຕພ຺ພໍ.

ອິຕິ ວເຊ, ສຕ຺ເຖ, ນາວາຍນ຺ຕິ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ນຕ຺ຖິ ວສ຺ສຈ຺ເຉເທ ອາປຕ຺ຕິ, ປວາເຣຕຸຎ຺ຈ ລຠຕິ.

໒໖໒໓. ສຕິ ປຈ຺ຈຍເວກລ຺ເລຕິ ປິຓ຺ຑປາຕາທີນໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ອູນຕ຺ເຕ ສຕິ. ສຣີຣາຜາສຸຕາຍ ວາຕິ ສຣີຣສ຺ສ ອຜາສຸຕາຍ ອາພາເຘ ວາ ສຕິ. ວສ຺ສໍ ເຉຕ຺ວາປິ ປກ຺ກເມຕິ ວສ຺ສຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາປິ ຍຖາຜາສຸກຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ອປິ-ສທ຺ເທນ ວສ຺ສໍ ອເຉຕ຺ວາ ວສ຺ສຈ຺ເຉທກາຣເຓ ສຕິ ສຕ຺ຕາຫກຣຓີເຍນ ຄນ຺ຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທີເປຕິ.

໒໖໒໔. ເຍນ ເກນນ຺ຕຣາເຍນາຕິ ຣາຊນ຺ຕຣາຍາທີສຸ ເຍນ ເກນຈິ ອນ຺ຕຣາເຍນ. ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ວສ຺ສໍ ໂນປຄໂຕ, ເຕນາປິ ຉິນ຺ນວສ຺ເສນ ວາປິ ທຸຕິຍາ ວສ຺ສູປນາຍິກາ ອຸປຄນ຺ຕພ຺ພາຕິ ໂຍຊນາ.

໒໖໒໕-໖. ສຕ຺ຕາຫນ຺ຕິ ¶ ອຈ຺ຈນ຺ຕສໍໂຍເຄ ອຸປໂຍຄວຈນໍ. ‘‘ວີຕິນາເມຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາປິ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ເອວ ສຕ຺ຕາຫໍ ວີຕິນາເມຕິ ເຈ. ໂຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ໂຍ ຈ ວີຕິນາເມຕິ, ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ. ປຸຣິມາປິ ນ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ອນຸປຄຕຕ຺ຕາ, ຉິນ຺ນວສ຺ສຕ຺ຕາ ຈ ປຸຣິມາປິ ວສ຺ສູປນາຍິກາ ນ ວິຊ຺ຊຕິ ນ ລຠຕິ. ອິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຍຖາກ຺ກມໍ ອຸປຈາຣາຕິກ຺ກເມ, ສຕ຺ຕາຫາຕິກ຺ກເມ ຈ ອາປຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ປຏິສ຺ສເວ ຈ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ, ໂຫຕິ ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ‘‘ອິຘ ວສ຺ສໍ ວສຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວິສໍວາເທ ອສຈ຺ຈາປເນ ອາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ກຕມາຕິ ອາຫ ‘‘ທຸກ຺ກຏ’’ນ຺ຕິ. ນ ເກວລໍ ເອຕສ຺ເສວ ວິສໍວາເທ ອາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ອິຕເຣສມ຺ປິ ປຏິສ຺ສວານໍ ວິສໍວາເທ ອາປຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຍຖາຫ – ‘‘ປຏິສ຺ສເວ ຈ ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ນ ເກວລໍ ‘ອິມໍ ເຕມາສໍ ອິຘ ວສ຺ສໍ ວສຖາ’ຕິ ເອຕສ຺ເສວ ປຏິສ຺ສວສ຺ສ ວິສໍວາເທ ອາປຕ຺ຕິ, ‘ອິມໍ ¶ ເຕມາສໍ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖ, ອຸໂຠປິ ມຍໍ ອິຘ ວສ຺ສໍ ວສິສ຺ສາມ, ເອກໂຕວ ອຸທ຺ທິສາເປສ຺ສາມາ’ຕິ ເອວມາທິນາປິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ປຏິສ຺ສວສ຺ສ ວິສໍວາເທ ທຸກ຺ກຏ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໒໐໗). ຕຎ຺ຈ ໂຂ ປຏິສ຺ສວກາເລ ສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຉາ ວິສໍວາທນປຈ຺ຈຍາ ໂຫຕິ. ປຐມໍ ອສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ປຏິສ຺ສເວ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ວິສໍວາເທນ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ປາຈິຕ຺ຕິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ທຸກ຺ກຏໍ ຍຸຊ຺ຊຕິ.

໒໖໒໗. ‘‘ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ປນ ອຣຸຓໍ ອນຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຕທເຫວ ສຕ຺ຕາຫກຣຓີເຍນ ປກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສາປິ ອນ຺ໂຕສຕ຺ຕາເຫ ນິວຕ຺ຕນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໒໐໗) ອຏ຺ຐກຖາວຈນໂຕ, ‘‘ໂກ ວາໂທ ວສິຕ຺ວາ ພຫິ ຄຈ຺ຉໂຕ’’ຕິ ວກ຺ຂມານຕ຺ຕາ ¶ ຈ ‘‘ນຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປນາຣຸຓ’’ນ຺ຕິ ປາໂຐ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ກຕ຺ຖຈິ ໂປຕ຺ຖເກສຸ ‘‘ອຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປນາຣຸຓ’’ນ຺ຕິ ປາໂຐ ທິສ຺ສຕິ, ໂສ ນ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

໒໖໒໘. ວສິຕ຺ວາຕິ ທ຺ວີຫຕີຫໍ ວສິຕ຺ວາ. ຍຖາ ວສ຺ສໍ ວສິຕ຺ວາ ອຣຸຓໍ ອນຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາວ ສຕ຺ຕາຫກຣຓີເຍນ ຄຈ຺ຉໂຕ ອນາປຕ຺ຕິ, ຕຖາ ຄຕຏ຺ຐານໂຕ ອນ຺ໂຕສຕ຺ຕາເຫ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນປິ ອຣຸຓໍ ອນຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາວ ສຕ຺ຕາຫກຣຓີເຍນ ຄຈ຺ຉໂຕ ອນາປຕ຺ຕິ. ‘‘ສຕ຺ຕາຫວາເຣນ ອຣຸໂຓ ອຸຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໒໐໑) ອຏ຺ຐກຖາວຈນໍ ສຕ຺ຕມາຣຸເຓນ ປຏິພທ຺ຘທິວສໍ ສຕ຺ຕເມນ ອຣຸເຓເນວ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສຕ຺ຕມອຣຸຓພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອນາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຏ຺ຐມໍ ອຣຸຓໍ ພຫິ ອຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕສ຺ສ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທທສ຺ສນປຣໍ, ນ ສຕ຺ຕມອຣຸຓສ຺ເສວ ຕຕ຺ຖ ອຸຏ຺ຐາເປຕພ຺ພຠາວທສ຺ສນປຣນ຺ຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ ສິກ຺ຂາຠາຊນອຏ຺ຐກຖາຍ, ສີຫຬຄຓ຺ຐິປເທສຸ ຈ ຕຖາ ວິນິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ.

໒໖໒໙. ‘‘ໂນເປຕິ ອສຕິຍາ’’ຕິ ປທຈ຺ເຉໂທ, ໂນເປຕີຕິ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ອິມໍ ເຕມາສໍ ວສ຺ສໍ ອຸເປມີ’’ຕິ ວຈີເຠເທນ ນ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ.

໒໖໓໐. ວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ສມຕ຺ເຖຕຸມາຫ ‘‘ນ ໂທໂສ ໂກຈິ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

໒໖໓໑. ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ອິມໍ ເຕມາສໍ ວສ຺ສໍ ອຸເປມີ’’ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວຈເນ ນິຈ຺ຉາຣິເຕ ເອວ ວສ຺ສໍ ອຸປຄໂຕ ສິຍາຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ນິຈ຺ຉາຣິເຕວ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ອຸກ຺ກໍສວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ສກິໍ, ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ນິຈ຺ຉາຣິເຕປິ ວສ຺ສູປຄໂຕ ນາມ ໂຫຕີຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ອິມໍ ¶ ເຕມາສໍ ວສ຺ສໍ ອຸເປມີຕິ ສກິໍ ວາ ທ຺ວຕ຺ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣຕ຺ວາວ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໑໘໔).

໒໖໓໒. ນວມິໂຕ ¶ ປຏ຺ຐາຍ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອາຄຈ຺ຉຕຸ ວາ ມາ ວາ, ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໒໐໗) ອຏ຺ຐກຖານຍໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ອາທິໍ ຕຸ ນວມິໍ ກຕ຺ວາ’’ຕິອາທິ. ນວມິໍ ປຠຸຕິ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ, ນວມິໂຕ ປຏ຺ຐາຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ສຕ຺ຕາຫກຣຓີເຍເນວ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ມາ ປວາຣຓທິວເສປິ ຕທເຫວ ອາຄນ຺ຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຏ຺ຐານໍ ປວາຣຓຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ລພ຺ຠມາເນນ ສຕ຺ຕາຫກຣຓີເຍນ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ປວາເຣຕ຺ວາ ປນ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ປວາຣຓາຍ ຕໍທິວສສນ຺ນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ (ວຊິຣ. ຏີ. ມຫາວຄ຺ຄ ໒໐໗) ຫິ ວຊິຣພຸທ຺ຘິຕ຺ເຖໂຣ. ໂສ ປຈ຺ຉາ ອາຄຈ຺ຉຕຸ ວາ ມາ ວາ, ໂທໂສ ນ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ໂຍຊນາ.

ວສ຺ສູປນາຍິກກ຺ຂນ຺ຘກກຖາວຓ຺ຓນາ.

ປວາຣຓກ຺ຂນ຺ຘກກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໖໓໓. ‘‘ປວາຣຓາ’’ຕິ ອິທໍ ‘‘ຈາຕຸທ຺ທສີ’’ຕິອາທີຫິ ປຈ຺ເຈກໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ທິເນ ກາຕພ຺ພາ ປວາຣຓາ ອເຠໂທປຈາເຣນ ຕຖາ ວຸຕ຺ຕາ. ສາມຄ຺ຄີ ອຸໂປສຖກ຺ຂນ຺ຘກກຖາວຓ຺ຓນາຍ ວຸຕ຺ຕສຣູປາວ. ສາມຄ຺ຄິປວາຣຓໍ ກໂຣນ຺ເຕຫິ ຈ ປຐມໍ ປວາຣຓໍ ຐເປຕ຺ວາ ປາຏິປທໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ກຕ຺ຕິກຈາຕຸມາສິປຸຓ຺ຓມາ ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ກາຕພ຺ພາ, ຕໂຕ ປຈ຺ຉາ ວາ ປຸເຣ ວາ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເຕວາຈີ ທ຺ເວກວາຈີຕິ ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ…ເປ… ເຕວາຈິກໍ ປວາເຣຍ຺ຍ, ທ຺ເວວາຈິກໍ ປວາເຣຍ຺ຍ, ເອກວາຈິກໍ ປວາເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ຕໍ ຕໍ ຎຕ຺ຕິໍ ຐເປຕ຺ວາ ກາຕພ຺ພາ ປວາຣຓາ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໒໖໓໔. ຕີຓິ ກມ຺ມານິ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ, ອນ຺ເຕເນວ ປວາຣເຍຕິ ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປວາຣຓກມ຺ມານິ, ອຘມ຺ເມນ ວຄ຺ຄໍ ປວາຣຓກມ຺ມໍ…ເປ… ຘມ຺ເມນ ສມຄ຺ຄໍ ປວາຣຓກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໑໒) ວຕ຺ວາ ‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ ¶ , ຍທິທໍ ອຘມ຺ເມນ ວຄ຺ຄໍ ປວາຣຓກມ຺ມໍ, ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວຣູປໍ ປວາຣຓກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ…ເປ… ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍທິທໍ ຘມ຺ເມນ ສມຄ຺ຄໍ ປວາຣຓກມ຺ມໍ, ເອວຣູປໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປວາຣຓກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິອາທິວຈນໂຕ (ມຫາວ. ໒໑໒) ຕີຓິ ¶ ອກຕ຺ຕພ຺ພານິ ປວາຣຓກມ຺ມານິ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ກາຕຸໍ ອນຸຎ຺ຎາເຕນ ຈຕຸຕ຺ເຖນ ປວາຣຓກມ຺ເມນ ປວາເຣຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ສ ວິຠາເຄກເທສໍ ‘‘ປຎ຺ຈ ຍສ຺ມິໍ ປນາວາເສ’’ຕິອາທິນາ ວກ຺ຂຕິ.

໒໖໓໕. ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ສມາເປຕ຺ວາຕິ –

‘‘ສມ຺ມຊ຺ຊນີ ປທີໂປ ຈ, ອຸທກໍ ອາສເນນ ຈ;

ປວາຣຓາຍ ເອຕານິ, ‘ປຸພ຺ພກຣຓ’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ຉນ຺ທປາຣິສຸທ຺ຘິອຸຕຸກ຺ຂານໍ, ຠິກ຺ຂຸຄຓນາ ຈ ໂອວາໂທ;

ປວາຣຓາຍ ເອຕານິ, ‘ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈ’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. –

ວຸຕ຺ຕໍ ນວວິຘໍ ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ນິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ.

ປຕ຺ຕກລ຺ເລ ສມານິເຕຕິ –

‘‘ປວາຣຓາ ຍາວຕິກາ ຈ ຠິກ຺ຂູ ກມ຺ມປ຺ປຕ຺ຕາ,

ສຠາຄາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນ ວິຊ຺ຊນ຺ຕິ;

ວຊ຺ຊນີຍາ ຈ ປຸຄ຺ຄລາ ຕສ຺ມິໍ ນ ໂຫນ຺ຕິ,

‘ປຕ຺ຕກລ຺ລ’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. –

ວຸຕ຺ເຕ ຈຕຸພ຺ພິເຘ ປຕ຺ຕກລ຺ເລ ສໂມຘານິເຕ ປຣິສມາປິເຕ.

ຎຕ຺ຕິໍ ຐເປຕ຺ວາຕິ ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ ສງ຺ໂຆ, ອຊ຺ຊ ປວາຣຓາ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ປວາເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໑໐) ເອວໍ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກວເສນ ຈ ‘‘ເຕວາຈິກໍ ປວາເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ຈ ທານາທິກຣເຓນ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຣຕ຺ຕິຍາ ເຂປິຕາຍ ຈ ຣາຊາທິອນ຺ຕຣາເຍ ສຕິ ຈ ຕທນຸຣູປໂຕ ‘‘ທ຺ເວວາຈິກໍ, ເອກວາຈິກໍ, ສມານວສ຺ສິກໍ ປວາເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ຈ ຎຕ຺ຕິໍ ຐເປຕ຺ວາ ¶ , ຕາສໍ ວິເສໂສ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ທສ຺ສິໂຕເຍວ. ຍຖາຫ –

‘‘ເອວຎ຺ຫິ ¶ ວຸຕ຺ເຕ ເຕວາຈິກຎ຺ຈ ທ຺ເວວາຈິກຎ຺ຈ ເອກວາຈິກຎ຺ຈ ປວາເຣຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ສມານວສ຺ສິກໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ‘ເຕວາຈິກໍ ປວາເຣຍ຺ຍາ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ເຕວາຈິກເມວ ວຏ຺ຏຕິ, ອຎ຺ຎໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ‘ທ຺ເວວາຈິກໍ ປວາເຣຍ຺ຍາ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ທ຺ເວວາຈິກຎ຺ຈ ເຕວາຈິກຎ຺ຈ ວຏ຺ຏຕິ, ເອກວາຈິກຎ຺ຈ ສມານວສ຺ສິກຎ຺ຈ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ‘ເອກວາຈິກໍ ປວາເຣຍ຺ຍາ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ເອກວາຈິກທ຺ເວວາຈິກເຕວາຈິການິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ສມານວສ຺ສິກເມວ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ‘ສມານວສ຺ສິກ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສພ຺ພໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໒໑໐).

ກາຕພ຺ພາຕິ ເຖເຣນ ຠິກ຺ຂຸນາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ ‘‘ສງ຺ຆໍ, ອາວຸໂສ, ປວາເຣມິ ທິຏ຺ເຐນ ວາ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ອາວຸໂສ, ສງ຺ຆໍ ປວາເຣມິ ທິຏ຺ເຐນ ວາ…ເປ… ປສ຺ສນ຺ໂຕ ປຏິກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໑໐) ວຸຕ຺ຕນເຍນ ກາຕພ຺ພາ. ນວເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຆໍ ປວາເຣມິ ທິຏ຺ເຐນ ວາ…ເປ… ປສ຺ສນ຺ໂຕ ປຏິກຣິສ຺ສາມີຕິ (ມຫາວ. ໒໑໐) ວຸຕ຺ຕນເຍນ ກາຕພ຺ພາ.

໒໖໓໖. ເຖເຣສຸ ປວາເຣນ຺ເຕສຸ ໂຍ ປນ ນໂວ, ໂສ ສຍໍ ຍາວ ປວາເຣຕິ, ຕາວ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີເທຍ຺ຍາຕິ ໂຍຊນາ.

໒໖໓໗. ຈຕ຺ຕາໂຣ ວາ ຕໂຍປິ ວາ ເອກາວາເສ ເອກສີມາຍໍ ວສນ຺ຕິ ເຈ, ຎຕ຺ຕິໍ ວຕ຺ວາ ‘‘ສຸຓນ຺ຕຸ ເມ, ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ, ອຊ຺ຊ ປວາຣຓາ, ຍທາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ມຍໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປວາເຣຍ຺ຍາມາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໑໖) ຄຓຎຕ຺ຕິໍ ຐເປຕ຺ວາ ປວາເຣຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

ປວາເຣຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ¶ ເອຕ຺ຖ ເຖເຣນ ຠິກ຺ຂຸນາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເຕ ຕໂຍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ຠິກ຺ຂູ ເອວມສ຺ສຸ ວຈນີຍາ ‘‘ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ອາຍສ຺ມນ຺ເຕ ປວາເຣມິ ທິຏ຺ເຐນ ວາ ສຸເຕນ ວາ ປຣິສງ຺ກາຍ ວາ, ວທນ຺ຕຸ ມໍ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ, ປສ຺ສນ຺ໂຕ ປຏິກຣິສ຺ສາມິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ອາຍສ຺ມນ຺ເຕ ປວາເຣມິ ທິຏ຺ເຐນ ວາ ສຸເຕນ ວາ ປຣິສງ຺ກາຍ ວາ, ວທນ຺ຕຸ ມໍ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ, ປສ຺ສນ຺ໂຕ ປຏິກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໑໖) ປວາເຣຕພ຺ພໍ. ນເວນປິ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມນ຺ເຕ ປວາເຣມິ ທິຏ຺ເຐນ ວາ ສຸເຕນ ວາ ປຣິສງ຺ກາຍ ວາ, ວທນ຺ຕຸ ມໍ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ ¶ , ປສ຺ສນ຺ໂຕ ປຏິກຣິສ຺ສາມິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມນ຺ເຕ ປວາເຣມິ ທິຏ຺ເຐນ ວາ ສຸເຕນ ວາ ປຣິສງ຺ກາຍ ວາ, ວທນ຺ຕຸ ມໍ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ, ປສ຺ສນ຺ໂຕ ປຏິກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປວາເຣຕພ຺ພໍ.

໒໖໓໘. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປວາເຣຍ຺ຍຸໍ, ວິນາ ຎຕ຺ຕິໍ ທຸເວ ຊນາ. ເຕສຸ ເຖເຣນ ‘‘ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ປວາເຣມິ ທິຏ຺ເຐນ ວາ ສຸເຕນ ວາ ປຣິສງ຺ກາຍ ວາ, ວທຕຸ ມໍ ອາຍສ຺ມາ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ, ປສ຺ສນ຺ໂຕ ປຏິກຣິສ຺ສາມິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ປວາເຣມິ…ເປ… ປຏິກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໑໗) ປວາເຣຕພ຺ພໍ. ນເວນປິ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ປວາເຣມິ…ເປ… ວທຕຸ ມໍ ອາຍສ຺ມາ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ, ປສ຺ສນ຺ໂຕ ປຏິກຣິສ຺ສາມິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ປວາເຣມິ…ເປ… ປຏິກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປວາເຣຕພ຺ພໍ.

ອຘິຏ຺ເຐຍ຺ຍາຕິ ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ສມາເປຕ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ເມ ປວາຣຓາ ຈາຕຸທ຺ທສີ’’ຕິ ວາ ‘‘ປນ຺ນຣສີ’’ຕິ ວາ ວຕ຺ວາ ‘‘ອຘິຏ຺ຐາມີ’’ຕິ ອຘິຏ຺ເຐຍ຺ຍ ¶ . ຍຖາຫ ‘‘ອຊ຺ຊ ເມ ປວາຣຓາຕິ ເອຕ຺ຖ ສເຈ ຈາຕຸທ຺ທສິກາ ໂຫຕິ, ‘ອຊ຺ຊ ເມ ປວາຣຓາ ຈາຕຸທ຺ທສີ’ຕິ, ສເຈ ປນ຺ນຣສິກາ, ‘ອຊ຺ຊ ເມ ປວາຣຓາ ປນ຺ນຣສີ’ຕິ ເອວໍ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໒໑໘), ອິມິນາ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫາທິຎຕ຺ຕີສຸ ຈ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ທິວເສ ໂສ ໂສ ໂວຫາໂຣ ກາຕພ຺ໂພຕິ ທີປິຕເມວ.

ເສສາ ສງ຺ຆປວາຣຓາຕິ ປຎ຺ຈຫິ, ອຕິເຣເກຫິ ວາ ຠິກ຺ຂູຫິ ກຕ຺ຕພ຺ພາ ປວາຣຓາ ສງ຺ຆປວາຣຓາ.

໒໖໓໙. ປວາຣິເຕຕິ ປຐມປວາຣຓາຍ ປວາຣິເຕ. ອນາຄໂຕຕິ ເກນຈິ ອນ຺ຕຣາເຍນ ປຸຣິມິກາຍ ຈ ປຈ຺ຉິມິກາຍ ຈ ວສ຺ສູປນາຍິກາຍ ວສ຺ສໍ ອນຸປຄໂຕ. ອວຸຕ຺ໂຖຕິ ປຈ຺ຉິມິກາຍ ອຸປຄໂຕ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຂຸທ຺ທສິກ຺ຂາວຓ຺ຓນາຍ ‘‘ອວຸຕ຺ໂຖຕິ ປຈ຺ຉິມິກາຍ ອຸປຄໂຕ ອປຣິນິຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ‘ອວຸຕ຺ໂຖ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. ປາຣິສຸທ຺ຘິອຸໂປສຖໍ ກເຣຍ຺ຍາຕິ ໂຍຊນາ. ເອຕ຺ຖ ‘‘ເຕສໍ ສນ຺ຕິເກ’’ຕິ ເສໂສ.

໒໖໔໐-໑. ຍສ຺ມິໍ ¶ ປນາວາເສ ປຎ຺ຈ ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວາ ຕໂຍ ວາ ສມຓາ ວສນ຺ຕິ, ເຕ ຕຕ຺ຖ ເອເກກສ຺ສ ປວາຣຓໍ ຫຣິຕ຺ວານ ສເຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປວາເຣນ຺ຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

ເສສນ຺ຕິ ‘‘ອຘມ຺ເມນ ສມຄ຺ຄ’’ນ຺ຕິອາທິກໍ ວິນິຈ຺ຉຍໍ. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ປວາຣຓາຘິກາເຣ. ພຸໂຘຕິ ວິນຍຘໂຣ. ອຸໂປສເຖ ວຸຕ຺ຕນເຍນາຕິ ອຸໂປສຖວິນິຈ຺ຉເຍ ວຸຕ຺ຕກ຺ກເມນ. ນເຍຕິ ຊາເນຍ຺ຍ.

໒໖໔໒. ສມ຺ປາເທຕຕ຺ຕໂນ ສຸຈິນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຸໂປສຖໍ ສມ຺ປາເທຕິ. ສພ຺ພໍ ສາເຘຕີຕິ ອຸໂປສຖາທິສພ຺ພໍ ກມ຺ມໍ ນິປ຺ຜາເທຕິ. ນຕ຺ຕໂນຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຸໂປສຖໍ ນ ນິປ຺ຜາເທຕິ.

໒໖໔໓. ຕສ຺ມາຕິ ¶ ຍສ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ສຸຈິໍ ນ ສາເຘຕິ, ຕສ຺ມາ. ອຸຠິນ຺ນນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ສງ຺ຆສ຺ສ ຈ. ກິຈ຺ຈສິທ຺ຘຕ຺ຖເມວິຘາຕິ ອຸໂປສຖາທິກມ຺ມນິປ຺ປຊ຺ຊນຕ຺ຖໍ ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ອຸໂປສຖກມ຺ມາທິປກຣເຓ. ປາຣິສຸທ຺ຘິປີຕິ ເອຕ຺ຖ ປິ-ສທ຺ເທນ ປວາຣຓາ ສງ຺ຄຫິຕາ. ເຕເນວ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ຉນ຺ທໍ ວາ ປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ວາ, ຄເຫຕ຺ວາ ວາ ປວາຣຓ’’ນ຺ຕິ.

ຉນ຺ທປາຣິສຸທ຺ຘິປວາຣຓໍ ເທນ຺ເຕນ ສເຈ ສາປຕ຺ຕິໂກ ໂຫຕິ, ອາປຕ຺ຕິໍ ເທເສຕ຺ວາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຉນ຺ທາທິຫາຣໂກ ຠິກ຺ຂຸ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ຉນ຺ທໍ ທມ຺ມິ, ຉນ຺ທໍ ເມ ຫຣ, ຉນ຺ທໍ ເມ ອາໂຣເຈຫີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໖໕), ‘‘ປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ທມ຺ມິ, ປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ເມ ຫຣ, ປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ເມ ອາໂຣເຈຫີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໖໔), ‘‘ປວາຣຓໍ ທມ຺ມິ, ປວາຣຓໍ ເມ ຫຣ, ປວາຣຓໍ ເມ ອາໂຣເຈຫິ, ມມຕ຺ຖາຍ ປວາເຣຫີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໑໓).

໒໖໔໔. ‘‘ຉນ຺ໂທ ເອເກນາ’’ຕິ ປທຈ຺ເຉໂທ. ເອເກນ ພຫູນມ຺ປິ ຉນ຺ໂທ ຫາຕພ຺ໂພ, ຕຖາ ປາຣິສຸທ຺ຘິ ຫາຕພ຺ພາ. ປິ-ສທ຺ເທນ ປວາຣຓາ ຫາຕພ຺ພາຕິ ໂຍຊນາ. ປຣມ຺ປຣາຫໂຏ ຉນ຺ໂທຕິ ພຫູນໍ ວາ ເອກສ຺ສ ວາ ຉນ຺ທາທິຫາຣກສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ອນ຺ຕຣາ ອຎ຺ເຎນ ຄຫິຕາ ຉນ຺ທປາຣິສຸທ຺ຘິປວາຣຓາ. ວິສຸທ຺ຘິຍາ ນ ຄຈ຺ຉຕິ ອນວຊ຺ຊຠາວາຍ ນ ປາປຸຓາຕິ ພິຬາລສງ຺ຂລິກຉນ຺ທາທີນໍ ສງ຺ຆມຊ຺ຌໍ ອຄມເນນ ວຄ຺ຄຠາວກຣຓໂຕ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ຍຖາ ພິຬາລສງ຺ຂລິກາຍ ປຐມວລຍໍ ທຸຕິຍວລຍໍ ປາປຸຓາຕິ, ນ ຕຕິຍໍ, ເອວມິເມປິ ຉນ຺ທາທໂຍ ທາຍເກນ ຍສ຺ສ ທິນ຺ນາ, ຕໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ນ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ພິຬາລສງ຺ຂລິກາສທິສຕ຺ຕາ ¶ ‘‘ພິຬາລສງ຺ຂລິກາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ພິຬາລສງ຺ຂລິກາຄ຺ຄຫຓຎ຺ເຈຕ຺ຖ ຍາສໍ ກາສຎ຺ຈິ ສງ຺ຂລິການໍ ອຸປລກ຺ຂຓມຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໒໖໔໕-໖. ຉນ຺ທໍ ¶ ວາ ປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ວາ ປວາຣຓໍ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ຉນ຺ທາທິຫາຣໂກ ສງ຺ຆມປ຺ປຕ຺ວາ ສເຈ ສາມເຓຣາທິຠາວໍ ປຏິຊາເນຍ຺ຍ ວາ ວິພ຺ຠເມຍ຺ຍ ວາ ມເຣຍ຺ຍ ວາ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ຉນ຺ທາທິຠາວໍ ນາຫຏໍ ໂຫຕິ, ສງ຺ຆໍ ປຕ຺ວາ ເອວໍ ສິຍາ ສາມເຓຣາທິຠາວໍ ປຏິຊານນ຺ໂຕ, ວິພ຺ຠນ຺ໂຕ, ກາລກໂຕ ວາ ຠເວຍ຺ຍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ຫຏໍ ອານີຕໍ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ.

ຕຕ຺ຖ ສາມເຓຣາທິຠາວໍ ວາ ປຏິຊາເນຍ຺ຍາຕິ ‘‘ອຫໍ ສາມເຓໂຣ’’ຕິອາທິນາ ຠູຕໍ ສາມເຓຣາທິຠາວໍ ກເຖຍ຺ຍ, ປຈ຺ຉາ ສາມເຓຣຠູມິຍໍ ປຕິຏ຺ຐເຫຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ອນ຺ຕິມວຕ຺ຖຸໍ ອຊ຺ຌາປນ຺ໂນ ຄຫິໂຕ.

໒໖໔໗. ສງ຺ຆໍ ປຕ຺ວາຕິ ອນ຺ຕມໂສ ຕໍຕໍກມ຺ມປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ຈຕຸວຄ຺ຄາທິສງ຺ຆສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາສໍ ປຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປມຕ຺ໂຕຕິ ປມາທໍ ສຕິສມ຺ໂມສໍ ປຕ຺ໂຕ. ສຸຕ຺ໂຕຕິ ນິທ຺ທູປຄໂຕ. ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໂກຕິ ຍກ຺ຂາທີຫິ ວິກ຺ເຂປມາປາທິຕຈິຕ຺ໂຕ. ນາໂຣເຈຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຉນ຺ທາທີນໍ ອາຫຏຠາວໍ ເອກສ຺ສາປິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນ ກເຖຕິ. ສຎ຺ຈິຈ຺ຈາຕິ ສຎ຺ເຈເຕຕ຺ວາ ຊານນ຺ໂຕເຍວ ອນາທຣິໂຍ ນາໂຣເຈຕິ, ທຸກ຺ກຏໍ ໂຫຕິ.

໒໖໔໘. ເຍ ເຕຕິ ເຍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເຖຣາ ວາ ນວາ ວາ ມຊ຺ຌິມາ ວາ. ວິປສ຺ສນາຕິ ສຫຈຣິເຍນ ສມໂຖປິ ຄຍ຺ຫຕິ. ສມຖວິປສ຺ສນາ ຈ ອິຘ ຕຣຸຓາເຍວ ອຘິປ຺ເປຕາ, ຕສ຺ມາ ວິປສ຺ສນາຍຸຕ຺ຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ຕຣຸຓາຫິ ສມຖວິປສ຺ສນາຫິ ສມນ຺ນາຄຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວນ຺ຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕສໍໂຍເຄ ອຸປໂຍຄວຈນໍ. ອຕນ຺ທິຕາຕິ ອນລສາ.

‘‘ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຣຕ຺ຕິ-ສທ຺ເທນ ຣຕ຺ຕິຍາເຍວ ຄຫຓໍ, ອຸທາຫຸ ເອກເທສສ຺ສາຕິ ອາຫ ‘‘ປຸພ຺ພຣຕ຺ຕາປຣຣຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ປຸພ຺ພາ ຈ ສາ ຣຕ຺ຕິ ຈາຕິ ປຸພ຺ພຣຕ຺ຕິ, ປຐມຍາໂມ, ອປຣາ ຈ ¶ ສາ ຣຕ຺ຕິ ຈາຕິ ອປຣຣຕ຺ຕິ, ປຈ຺ຉິມຍາໂມ, ປຸພ຺ພຣຕ຺ຕິ ຈ ອປຣຣຕ຺ຕິ ຈາຕິ ສມາຫາຣທ຺ວນ຺ເທ ສມາສນ຺ເຕ ອ-ກາຣປຈ຺ຈຍໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ປຸພ຺ພຣຕ຺ຕາປຣຣຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຘາປິ ອຈ຺ຈນ຺ຕສໍໂຍເຄ ອຸປໂຍຄວຈນໍ. ມຊ຺ຌິມຍາເມ ກາຍທຣຖວູປສມນຕ຺ຖາຍ ສຸປນໍ ອນຸຎ຺ຎາຕນ຺ຕິ ຕໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປຸຣິມປຈ຺ຉິມຍາເມສຸ ນິຣນ຺ຕຣຠາວນານຸໂຍໂຄ ກາຕພ຺ໂພຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖເມວ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິປສ຺ສນາ ປຣາຍນາ ສມຖວິປສ຺ສນາວ ປຣໍ ¶ ອຍນໍ ປຕິຏ຺ຐາ ເອເຕສນ຺ຕິ ວິປສ຺ສນາປຣາຍນາ, ສມຖວິປສ຺ສນາຍ ຍຸຕ຺ຕປຍຸຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໒໖໔໙. ລທ຺ໂຘ ຜາສຸວິຫາໂຣ ເຍຫິ ເຕ ລທ຺ຘຜາສຸວິຫາຣາ, ເຕສໍ. ຜາສຸວິຫາໂຣຕິ ຈ ສຸຂວິຫາຣສ຺ສ ມູລກາຣຓຕ຺ຕາ ຕຣຸຓາ ສມຖວິປສ຺ສນາ ອຘິປ຺ເປຕາ, ປຏິລທ຺ຘຕຣຸຓສມຖວິປສ຺ສນານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສິຍາ ນ ປຣິຫານິຕິ ປຣິຫານິ ນາມ ເອວໍ ກເຕ ນ ຠເວຍ຺ຍ.

ກຕ຺ຕິກມາສເກຕິ ຈີວຣມາສສງ຺ຂາເຕ ກຕ຺ຕິກມາເສ ປວາຣຓາຍ ສງ຺ຄໂຫ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ໂຍຊນາ. ຄາຖາພນ຺ຘວເສນ ‘‘ສງ຺ຄາໂຫ’’ຕິ ທີໂຆ ກໂຕ, ປວາຣຓາສງ຺ຄໂຫ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາຫ –

‘‘ປວາຣຓາສງ຺ຄໂຫ ຈ ນາມາຍໍ ວິສ຺ສຏ຺ຐກມ຺ມຏ຺ຐານານໍ ຖາມຄຕສມຖວິປສ຺ສນານໍ ໂສຕາປນ຺ນາທີນຎ຺ຈ ນ ທາຕພ຺ໂພ. ຕຣຸຓສມຖວິປສ຺ສນາລາຠິໂນ ປນ ສພ຺ເພ ວາ ໂຫນ຺ຕຸ, ອຸປຑ຺ຒາ ວາ, ເອກປຸຄ຺ຄໂລ ວາ, ເອກສ຺ສປິ ວເສນ ທາຕພ຺ໂພເຍວ. ທິນ຺ເນ ປວາຣຓາສງ຺ຄເຫ ອນ຺ໂຕວສ຺ເສ ປຣິຫາໂຣວ ໂຫຕິ, ອາຄນ຺ຕຸກາ ເຕສໍ ເສນາສນໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ລຠນ຺ຕິ. ເຕຫິປິ ຉິນ຺ນວສ຺ເສຫິ ນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ປວາເຣຕ຺ວາ ປນ ອນ຺ຕຣາປິ ຈາຣິກໍ ປກ຺ກມິຕຸໍ ລຠນ຺ຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໒໔໑).

ປວາຣຓາສງ຺ຄຫສ຺ສ ¶ ທານປ຺ປກາໂຣ ປນ ປາຬິໂຕ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ປວາຣຓກ຺ຂນ຺ຘກກຖາວຓ຺ຓນາ.

ຈມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘກກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໖໕໐. ເອຬກາ ຈ ອຊາ ຈ ມິຄາ ຈາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ປສູນໍ ທ຺ວນ຺ເທ ເອກຕ຺ຕນປຸໍສກຕ຺ຕສ຺ສ ວິຠາສິຕຕ຺ຕາ ພຫຸວຈນນິທ຺ເທໂສ. ເອຬການຎ຺ຈ ອຊານຎ຺ຈ ມິຄານໍ ໂຣຫິເຕຓິກຸຣຸງ຺ຄານຎ຺ຈ. ປສທາ ຈ ມິຄມາຕາ ຈ ປສທມິຄມາຕາ, ‘‘ປສທມິຄມາຕຸຍາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ຄາຖາພນ຺ຘວເສນ ‘‘ປສທ’’ນ຺ຕິ ນິຄ຺ຄຫິຕາຄໂມ. ປສທມິຄມາຕຸຍາ ຈ ຈມ຺ມໍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ມິຄານ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ຄຫິຕານເມເວຕ຺ຖ ວິຠາຄທສ຺ສນໍ ‘‘ໂຣຫິເຕຓີ’’ຕິອາທິ. ໂຣຫິຕາທໂຍ ມິຄວິຠາຄວິເສສາ.

໒໖໕໑. ເອເຕສໍ ¶ ຍຖາວຸຕ຺ຕສຕ຺ຕານໍ ຈມ຺ມໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ຈມ຺ມໍ ທຸກ຺ກຏາປຕ຺ຕິຍາ ວຕ຺ຖຸຠູຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຎ຺ຎນ຺ຕິ ຈ –

‘‘ມກ຺ກໂຏ ກາຬສີໂຫ ຈ, ສຣໂຠ ກທລີມິໂຄ;

ເຍ ຈ ວາຬມິຄາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຈມ຺ມໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໒໕໙) –

ອຏ຺ຐກຖາຍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ຈມ຺ມມາຫ. ມກ຺ກໂຏ ນາມ ສາຂມິໂຄ. ກາຬສີໂຫ ນາມ ມຫາມຸຂວານຣຊາຕິໂກ. ວາຬມິຄາ ນາມ ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆາທໂຍ. ຍຖາຫ – ‘‘ຕຕ຺ຖ ວາຬມິຄາຕິ ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆອຈ຺ຉຕຣຈ຺ຉາ, ນ ເກວລຎ຺ຈ ເອເຕເຍວ, ເຍສໍ ປນ ຈມ຺ມໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເຕ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສາ ອນ຺ຕມໂສ ໂຄມຫິໍສສ຺ສມິຬາຣາທໂຍປິ ສພ຺ເພ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ‘ວາຬມິຄາ’ຕ຺ເວວ ເວທິຕພ຺ພາ’’ຕິ.

ຖວິກາ ¶ ຈ ອຸປາຫນາ ຈ ຖວິໂກປາຫນໍ. ອມານຸສໍ ມນຸສ຺ສຈມ຺ມຣຫິຕໍ ສພ຺ພໍ ຈມ຺ມໍ ຖວິໂກປາຫເນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ໂຍຊນາ. ເອຕ຺ຖ ຖວິກາຕິ ອຸປາຫນາທິໂກສກສ຺ສ ຄຫຓໍ. ຍຖາຫ ‘‘ມນຸສ຺ສຈມ຺ມໍ ຐເປຕ຺ວາ ເຍນ ເກນຈິ ຈມ຺ເມນ ອຸປາຫນາ ວຏ຺ຏຕິ. ອຸປາຫນາໂກສກສຕ຺ຖກໂກສກກຸຎ຺ຊິກາໂກສເກສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໒໕໙).

໒໖໕໒. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສພ຺ພປຈ຺ຈນ຺ຕິເມສຸ ຊນປເທສຸ ຄຸຓງ຺ຄຸຓູປາຫນ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໕໙) ວຈນໂຕ ‘‘ວຏ຺ຏນ຺ຕິ ມຊ຺ຌິເມ ເທເສ, ນ ຄຸຓງ຺ຄຸຓູປາຫນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຊ຺ຌິເມ ເທເສຕິ ‘‘ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ຄຊງ຺ຄລໍ ນາມ ນິຄໂມ’’ຕິອາທິນາ (ມຫາວ. ໒໕໙) ວຸຕ຺ຕສີມາປຣິຈ຺ເຉເທ ມຊ຺ຌິມເທເສ. ຄຸຓງ຺ຄຸຓູປາຫນາຕິ ຈຕຸປຏລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ພຫຸປຏລາ ອຸປາຫນາ. ຍຖາຫ – ‘‘ຄຸຓງ຺ຄຸຓູປາຫນາຕິ ຈຕຸປຏລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໒໔໕). ມຊ຺ຌິມເທເສ ຄຸຓງ຺ຄຸຓູປາຫນາ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ອນ຺ໂຕອາຣາເມຕິ ເອຕ຺ຖ ປກຣຓໂຕ ‘‘ສພ຺ເພສ’’ນ຺ຕິ ລພ຺ຠຕິ, ຄິລານານມິຕເຣສຎ຺ຈ ສພ຺ເພສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສພ຺ພຕ຺ຖາປິ ຈາຕິ ອນ຺ໂຕອາຣາເມ, ພຫິ ຈາຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖາປິ. ໂຣຄິໂນຕິ ຄິລານສ຺ສ ວຏ຺ຏນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໖໕໓. ປຸຏພທ຺ຘາ ຂລ຺ລກພທ຺ຘາຈາຕິ ປຈ຺ເຈກໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ວິເສໂສ ປເນຕາສໍ ອຏ຺ຐກຖາຍເມວ ¶ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ປຸຏພທ຺ຘາຕິ ໂຍນກອຸປາຫນາ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຍາ ຍາວຊງ຺ຆໂຕ ສພ຺ພປາທໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕິ. ຂລ຺ລກພທ຺ຘາຕິ ປຓ຺ຫິປິຘານຕ຺ຖໍ ຕເລ ຂລ຺ລກໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ກຕາ’’ຕິ. ປາລິຄຸຓ຺ຐິມາ ຈ ‘‘ປລິຄຸຓ຺ຐິຕ຺ວາ ກຕາ, ຍາ ອຸປຣິ ປາທມຕ຺ຕເມວ ປຏິຈ຺ຉາເທຕິ, ນ ຊງ຺ຆ’’ນ຺ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ທສ຺ສິຕາວ. ຕູລປຸຓ຺ຓາຕິ ຕູລປິຈຸນາ ປູເຣຕ຺ວາ ກຕາ.

ສພ຺ພາວ ¶ ນີລາ ສພ຺ພນີລາ, ສາ ອາທິ ຍາສໍ ຕາ ສພ຺ພນີລາທໂຍ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ມຫານາມຣຕ຺ຕປຣິຍນ຺ຕານໍ ຄຫຓໍ. ເອຕາສໍ ສຣູປໍ ອຏ຺ຐກຖາຍເມວ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນີລິກາ ອຸມາປຸປ຺ຜວຓ຺ຓາ ໂຫຕິ, ປີຕິກາ ກຓິກາຣປຸປ຺ຜວຓ຺ຓາ, ໂລຫິຕິກາ ຊຍສຸມນປຸປ຺ຜວຓ຺ຓາ, ມຎ຺ຊິຏ຺ຐິກາ ມຎ຺ຊິຏ຺ຐວຓ຺ຓາ ເອວ, ກຓ຺ຫາ ອທ຺ທາຣິຏ຺ຐກວຓ຺ຓາ, ມຫາຣງ຺ຄຣຕ຺ຕາ ສຕປທິປິຏ຺ຐິວຓ຺ຓາ, ມຫານາມຣຕ຺ຕາ ສມ຺ຠິນ຺ນວຓ຺ຓາ ໂຫຕິ ປຓ຺ຑຸປລາສວຓ຺ຓາ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ‘ປທຸມປຸປ຺ຜວຓ຺ຓາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໒໔໖). ສພ຺ພນີລາທໂຍປິ ຈາຕິ ອປິ-ສທ຺ເທນ ນີລາທິວທ຺ຘິການໍ ຄຫຓໍ.

໒໖໕໔. ຈິຕ຺ຣາຕິ ວິຈິຕ຺ຣາ. ເມຓ຺ຑວິສາຓູປມວທ຺ຘິກາຕິ ເມຓ຺ຑານໍ ວິສາຓສທິສວທ຺ຘິກາ, ກຓ຺ຓິກຏ຺ຐາເນ ເມຓ຺ຑສິງ຺ຄສຓ຺ຐາເນ ວທ຺ເຘ ໂຍເຊຕ຺ວາ ກຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ເມຓ຺ຑວິສາຓູປມວທ຺ຘິກາ’’ຕິ ອິທໍ ອຊວິສາຓູປມວທ຺ຘິການໍ ອຸປລກ຺ຂຓໍ. ໂມຣສ຺ສ ປິຎ຺ເຉນ ປຣິສິພ຺ພິຕາຕິ ຕເລສຸ ວາ ວທ຺ເຘສຸ ວາ ໂມຣປິຎ຺ເຉຫິ ສຸຕ຺ຕກສທິເສຫິ ປຣິສິພ຺ພິຕາ. ອຸປາຫນາ ນ ຈ ວຏ຺ຏນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໖໕໕. ມຊ຺ຊາຣາຕິ ພິຬາຣາ. ກາຬກາ ຣຸກ຺ຂກຓ຺ຏກາ. ອູລູກາ ປກ຺ຂິພິຬາລາ. ສີຫາຕິ ເກສຣສີຫາທໂຍ ສີຫາ. ອຸທ຺ທາຕິ ຈຕຸປ຺ປທຊາຕິກາ. ທີປີ ສທ຺ທລາ. ອຊິນສ຺ສາຕິ ເອວໍນາມິກສ຺ສ. ປຣິກ຺ຂຏາຕິ ອຸປາຫນປຣິຍນ຺ເຕ ຈີວເຣ ອນຸວາຕໍ ວິຍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ຈມ຺ມໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ກຕາ.

໒໖໕໖. ສເຈ ອີທິສາ ອຸປາຫນາ ລຠນ຺ຕິ, ຕາສໍ ວຬຎ຺ຊນປ຺ປກາຣໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ປຸຏາທິໍ ອປເນຕ຺ວາ’’ຕິອາທິ. ປຸຏາທິໍ ສພ຺ພໂສ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ວາ ອປເນຕ຺ວາ ວາ ອຸປາຫນາ ຘາເຣຕພ຺ພາຕິ ໂຍຊນາ. ເອວມກຕ຺ວາ ລທ຺ຘນີຫາເຣເນວ ຘາເຣນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ເອຕາສຸ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ລຠິຕ຺ວາ ສເຈ ¶ ຕານິ ຂລ຺ລກາທີນິ ອປເນຕ຺ວາ ສກ຺ກາ ໂຫນ຺ຕິ ວຬຎ຺ຊິຕຸໍ, ວຬຎ຺ເຊຕພ຺ພາ, ເຕສຸ ປນ ສຕິ ວຬຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໒໔໖).

ວຓ຺ຓເຠທໍ ¶ ຕຖາ ກຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ເອກເທເສນາ’’ຕິ ເສໂສ. ‘‘ສພ຺ພໂສ ວາ’’ຕິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສພ຺ພໂສ ວາ ເອກເທເສນ ວາ ວຓ຺ຓເຠທໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພນີລາທໂຍ ອຸປາຫນາ ຘາເຣຕພ຺ພາຕິ ໂຍຊນາ. ຕຖາ ອກຕ຺ວາ ຘາເຣນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ. ຍຖາຫ ‘‘ເອຕາສຸ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ລຠິຕ຺ວາ ຣຊນໍ ໂຈຬເກນ ປຸຎ຺ຉິຕ຺ວາ ວຓ຺ຓໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຘາເຣຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອປ຺ປມຕ຺ຕເກປິ ຠິນ຺ເນ ວຏ຺ຏຕິເຍວາ’’ຕິ. ນີລວທ຺ຘິກາທໂຍປິ ວຓ຺ຓເຠທໍ ກຕ຺ວາ ຘາເຣຕພ຺ພາ.

໒໖໕໗. ຕຕ຺ຖ ຐາເນ ປສ຺ສາວປາທຸກາ, ວຈ຺ຈປາທຸກາ, ອາຈມນປາທຸກາຕິ ຕິສ຺ໂສ ປາທຸກາໂຍ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ພາປິ ປາທຸກາ ຕາລປຕ຺ຕິກາທິເຠທາ ສພ຺ພາປິ ສງ຺ກມນີຍາ ປາທຸກາ ຘາເຣຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໖໕໘. ອຕິກ຺ກນ຺ຕປມາຓໍ ອຸຈ຺ຈາສຍນສຎ຺ຎິຕໍ ອາສນ຺ທິຎ຺ເຈວ ປລ຺ລງ຺ກຎ຺ຈ ເສວມານສ຺ສ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ອາສນ຺ທີ ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂຓາວ. ປລ຺ລງ຺ໂກຕິ ປາເທສຸ ອາຫຣິມານິ ວາຬຣູປານິ ຐເປຕ຺ວາ ກໂຕ, ເອກສ຺ມິໍເຍວ ທາຣຸມ຺ຫິ ກຏ຺ຐກມ຺ມວເສນ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກຕານິ ອສໍຫາຣິມານິ ຕຕ຺ຣຏ຺ຐາເນວ ວາຬຣູປານິ ຍສ຺ສ ປາເທສຸ ສນ຺ຕິ, ເອວຣູໂປ ປລ຺ລງ຺ໂກ ກປ຺ປຕີຕິ ‘‘ອາຫຣິເມນາ’’ຕິ ອິມິນາວ ທີປິຕໍ. ‘‘ອກປ຺ປິຍຣູປກໂຕ ອກປ຺ປິຍມຎ຺ໂຈ ປລ຺ລງ຺ໂກ’’ຕິ ຫິ ສາຣສມາເສ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໖໕໙. ໂຄນກນ຺ຕິ ທີຆໂລມກມຫາໂກຊວໍ. ຈຕຸຣງ຺ຄຸລາຘິການິ ກິຣ ຕສ຺ສ ໂລມານິ, ກາຬວຓ຺ຓຎ຺ຈ ໂຫຕິ. ‘‘ຈຕຸຣງ຺ຄຸລໂຕ ອູນກປ຺ປມາຓໂລໂມ ໂກຊໂວ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ກຸຕ຺ຕກນ຺ຕິ ໂສຬສນ຺ນໍ ນາຏກິຕ຺ຖີນໍ ຐຕ຺ວາ ນຈ຺ຈນໂຍຄ຺ຄໍ ¶ ອຸຓ຺ຓາມຍຕ຺ຖຣຓໍ. ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຠິຕ຺ຕິຈ຺ຉິທ຺ທາທິກວິຈິຕ຺ຣໍ ອຸຓ຺ຓາມຍຕ຺ຖຣຓໍ. ປຏິກນ຺ຕິ ອຸຓ຺ຓາມຍໍ ເສຕຕ຺ຖຣຓໍ. ປຏລິກນ຺ຕິ ຆນປຸປ຺ຜກໍ ອຸຓ຺ຓາມຍໍ ໂລຫິຕຕ຺ຖຣຓໍ, ໂຍ ‘‘ອາມລກປຕ຺ໂຕ’’ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ເອກນ຺ຕໂລມິນ຺ຕິ ອຸຠໂຕ ອຸຄ຺ຄຕໂລມໍ ອຸຓ຺ຓາມຍຕ຺ຖຣຓໍ. ວິກຕິນ຺ຕິ ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆາທິຣູປວິຈິຕ຺ຣໍ ອຸຓ຺ຓາມຍຕ຺ຖຣຓໍ. ‘‘ເອກນ຺ຕໂລມີຕິ ເອກໂຕທສໍ ອຸຓ຺ຓາມຍຕ຺ຖຣຓ’’ນ຺ຕິ ທີຆນິກາ. ຕູລິກນ຺ຕິ ຣຸກ຺ຂຕູລລຕາຕູລໂປຏກິຕູລສງ຺ຂາຕານໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຕູລານໍ ອຎ຺ຎຕຣປຸຓ຺ຓໍ ປກຕິຕູລິກໍ. ອຸທ຺ທໂລມິກນ຺ຕິ ເອກໂຕ ອຸຄ຺ຄຕໂລມໍ ອຸຓ຺ຓາມຍຕ຺ຖຣຓໍ. ‘‘ອຸທ຺ທໂລມີຕິ ອຸຠໂຕທສໍ ອຸຓ຺ຓາມຍຕ຺ຖຣຓໍ. ເອກນ຺ຕໂລມີຕິ ເອກໂຕທສໍ ອຸຓ຺ຓາມຍຕ຺ຖຣຓ’’ນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໕) ທີຆນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍໍ ¶ ວຸຕ຺ຕໍ. ສາຣສມາເສ ປນ ‘‘ອຸທ຺ທໂລມີຕິ ເອກໂຕ ອຸຄ຺ຄຕປຸປ຺ຜໍ. ເອກນ຺ຕໂລມີຕິ ອຸຠໂຕ ອຸຄ຺ຄຕປຸປ຺ຜ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໖໖໐. ກຏ຺ຏິສ຺ສນ຺ຕິ ຣຕນປຣິສິພ຺ພິຕໍ ໂກເສຍ຺ຍກຏ຺ຏິສ຺ສມຍໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ. ‘‘ໂກເສຍ຺ຍກຏ຺ຏິສ຺ສມຍນ຺ຕິ ໂກເສຍ຺ຍກສຏມຍ’’ນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ຏີ. ໑.໑໕) ອາຈຣິຍຘມ຺ມປາລຕ຺ເຖເຣນ ວຸຕ຺ຕໍ, ກນ຺ຕິຕໂກເສຍ຺ຍປຸຏມຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂກເສຍ຺ຍນ຺ຕິ ຣຕນປຣິສິພ຺ພິຕໍ ໂກສິຍສຸຕ຺ຕມຍໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ. ຣຕນປຣິສິພ຺ພນຣຫິຕໍ ສຸທ຺ຘໂກເສຍ຺ຍໍ ປນ ວຏ຺ຏຕິ.

ທີຆນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍໍ ປເນຕ຺ຖ ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ຕູລິກໍ ສພ຺ພາເນວ ໂຄນກາທີນິ ຣຕນປຣິສິພ຺ພິຕານິ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໕) ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ຕູລິກ’’ນ຺ຕິ ເອເຕນ ຣຕນປຣິສິພ຺ພນຣຫິຕາປິ ຕູລິກາ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທີເປຕິ. ‘‘ຣຕນປຣິສິພ຺ພິຕານິ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ປນ ຍານິ ຣຕນປຣິສິພ຺ພິຕານິ, ຕານິ ຠູມຕ຺ຖຣຓວເສນ ຍຖານຸຣູປໍ ມຎ຺ຈາທີສຸ ຈ ອຸປເນຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທີປິຕນ຺ຕິ ¶ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ວິນຍປຣິຍາຍໍ ປຕ຺ວາ ຄຣຸເກ ຐາຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອິຘ ວຸຕ຺ຕນເຍເນເວຕ຺ຖ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກເທສນາຍໍ ປນ ຄຫຏ຺ຐານມ຺ປິ ວເສນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເນສໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫນຕ຺ຖໍ ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ຕູລິກໍ…ເປ… ວຏ຺ຏນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໕) ອປເຣ.

ຫຕ຺ຖິອສ຺ສຣຖຕ຺ຖຣນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖິປິຏ຺ເຐ ອຕ຺ຖຣິຕໍ ອຕ຺ຖຣຓໍ ຫຕ຺ຖຕ຺ຖຣຓໍ ນາມ. ອສ຺ສຣຖຕ຺ຖເຣປິ ເອເສວ ນໂຍ. ກທລິມິຄປວຣ-ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓກມ຺ປິ ຈາຕິ ກທລິມິຄຈມ຺ມໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ເຕນ ກຕໍ ປວຣປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໍ ກິຣ ເສຕວຕ຺ຖສ຺ສ ອຸປຣິ ກທລິມິຄຈມ຺ມໍ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ສິພ຺ເພຕ຺ວາ ກໂຣນ຺ຕິ. ປິ-ສທ຺ເທນ ອຊິນປ຺ປເວຓີ ຄຫິຕາ. ອຊິນປ຺ປເວຓີ ນາມ ອຊິນຈມ຺ເມຫິ ມຎ຺ຈປມາເຓນ ສິພ຺ເພຕ຺ວາ ກຕາ ປເວຓີ. ຕານິ ກິຣ ຈມ຺ມານິ ສຸຂຸມຕຣານິ, ຕສ຺ມາ ທຸປຏ຺ຏຕິປຏ຺ຏານິ ກຕ຺ວາ ສິພ຺ພນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຊິນປ຺ປເວຓີ’’ຕິ.

໒໖໖໑. ຣຕ຺ຕວິຕານສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາຕິ ກຸສຸມ຺ຠາທິຣຕ຺ຕສ຺ສ ໂລຫິຕວິຕານສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ກປ຺ປິຍປຈ຺ຈຕ຺ຖຣເຓຫິ ອຕ຺ຖຕໍ ສຍນາສນຎ຺ຈ. ກສາວຣຕ຺ຕວິຕານສ຺ສ ປນ ເຫຏ຺ຐາ ກປ຺ປິຍປຈ຺ຈຕ຺ຖຣເຓນ ອຕ຺ຖຕໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເຕເນວ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ເຫຏ຺ຐາ ອກປ຺ປິເຍ’’ຕິອາທິ.

ທ຺ວິຘາ ¶ ຣຕ຺ຕູປຘານກນ຺ຕິ ສີສປສ຺ເສ, ປາທປສ຺ເສ ຈາຕິ ອຸຠໂຕປສ຺ເສ ປຎ຺ຎຕ຺ຕຣຕ຺ຕພິພ຺ໂພຫນວນ຺ຕຎ຺ຈ ສຍນາສນໍ. ອິທໍ ສພ຺ພໍ ອກປ຺ປິຍໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊໂຕ ທຸກ຺ກຏໍ ໂຫຕິ. ‘‘ຍໍ ປນ ເອກເມວ ອຸປຘານໍ ອຸໂຠສຸ ປສ຺ເສສຸ ຣຕ຺ຕໍ ວາ ໂຫຕິ ປທຸມວຓ຺ຓໍ ວາ ວິຈິຕ຺ຣໍ ວາ, ສເຈ ປມາຓຍຸຕ຺ຕໍ, ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໒໕໔) ອຏ຺ຐກຖາວິນິຈ຺ຉໂຍ ເອເຕເນວ ພ຺ຍຕິເຣກໂຕ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ‘‘ເຍຠຸຍ຺ຍຣຕ຺ຕານິປິ ທ຺ເວ ພິພ຺ໂພຫນານິ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕີ’’ຕິ ຄຓ຺ຐິປເທ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕເນວ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຣຕ຺ຕວິຕານມ຺ປິ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ.

ເອຕ຺ຖ ¶ ຈ ກິຎ຺ຈາປິ ທີຆນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ອໂລຫິຕການິ ທ຺ເວປິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິເຍວ, ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ລຠິຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎສໍ ທາຕພ຺ພານິ, ທາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ມຎ຺ເຈ ຕິຣິຍໍ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອຸປຣິ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ ທຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິຕຸມ຺ປິ ລຠຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໕) ອວິເສເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເສນາສນກ຺ຂນ຺ຘກສໍວຓ຺ຓນາຍໍ ປນ ‘‘ອຄິລານສ຺ສ ສີສູປຘານຎ຺ຈ ປາທູປຘານຎ຺ຈາຕິ ທ຺ວຍເມວ ວຏ຺ຏຕິ, ຄິລານສ຺ສ ພິພ຺ໂພຫນານິ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອຸປຣິ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ ທຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໒໙໗) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຄິລາໂນເຍວ ມຎ຺ເຈ ຕິຣິຍໍ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິຕຸໍ ລຠຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໒໖໖໒. ອຸທ຺ຘໍ ເສຕວິຕານມ຺ປິ ເຫຏ຺ຐາ ອກປ຺ປິເຍ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣເຓ ສຕິ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຕສ຺ມິນ຺ຕິ ອກປ຺ປິຍປຈ຺ຈຕ຺ຖຣເຓ.

໒໖໖໓. ‘‘ຐເປຕ຺ວາ’’ຕິ ອິມິນາ ອາສນ຺ທາທິຕ຺ຕຍສ຺ສ ວຏ຺ຏນາກາໂຣ ນຕ຺ຖີຕິ ທີເປຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພນ຺ຕິ ໂຄນກາທິ ທ຺ວິຘາຣຕ຺ຕູປຘານກປຣິຍນ຺ຕໍ ສພ຺ພໍ. ຄິຫິສນ຺ຕກນ຺ຕິ ຄິຫີນໍ ສນ຺ຕກໍ ເຕຫິເຍວ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ອິມິນາ ປຎ຺ຈສຸ ສຫຘມ຺ມິເກສຸ ອຎ຺ຎຕເຣນ ວາ ເຕສໍ ອາຓຕ຺ຕິຍາ ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທີເປຕິ. ລຠເຕຕິ ນິສີທິຕຸໍ ລຠຕິ.

໒໖໖໔. ຕໍ ກຕ຺ຖ ລຠຕີຕິ ປເທສນິຍມໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ຘມ຺ມາສເນ’’ຕິອາທິ. ຘມ຺ມາສເນຕິ ເອຕ຺ຖ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ຍທິ ຘມ຺ມາສເນ ສງ຺ຆິກມ຺ປິ ໂຄນກາທິໍ ຠິກ຺ຂູຫິ ອນາຓຕ຺ຕາ ອາຣາມິກາທໂຍ ສຍເມວ ປຎ຺ຎາເປນ຺ຕິ ເຈວ ນີຫຣນ຺ຕິ ຈ, ເອຕໍ ຄິຫິວິກຕນີຫາຣໍ ນາມ. ອິມິນາ ຄິຫິວິກຕນີຫາເຣນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໒໐; ວິ. ສງ຺ຄ. ອຏ຺ຐ. ປກິຓ຺ຓກວິນິຈ຺ຉຍກຖາ ໕໖ ອຕ຺ຖໂຕ ສມານໍ) ວຸຕ຺ຕໍ. ຠຕ຺ຕຄ຺ເຄ ວາຕິ ວິຫາເຣ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ປຣິເວສນຏ຺ຐາເນ ¶ ວາ ໂຠຊນສາລາຍໍ ວາ. ອປິສທ຺ເທນ ຄິຫີນໍ ເຄເຫປິ ເຕຫິ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ໂຄນກາທິມ຺ຫິ ນິສີທິຕຸໍ ¶ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ທີເປຕິ. ຘມ຺ມາສນາທິປເທສນິຍມເນນ ຕໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄິຫິປຎ຺ຎຕ຺ເຕປິ ຕຕ຺ຖ ນິສີທິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ພ຺ຍຕິເຣກໂຕ ວິຎ຺ຎາຍຕິ.

ຠູມຕ຺ຖຣຓເກຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ກເຕ’’ຕິ ເສໂສ. ຕຕ຺ຖາຕິ ສງ຺ຆິເກ ວາ ຄິຫິສນ຺ຕເກ ວາ ໂຄນກາທິມ຺ຫິ ສຫຘມ຺ມິເກຫິ ອນາຓຕ຺ເຕຫິ ຄິຫີຫິ ເອວ ຠູມຕ຺ຖຣເຓ ກເຕ. ສຍິຕຸນ຺ຕິ ອຸປຣິ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ ທຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອປິ-ສທ຺ເທນ ນິສີທິຕຸມ຺ປິ ວາຕິ ສມຸຈ຺ຈິໂນຕິ. ‘‘ຠູມຕ຺ຖຣຓເກ’’ຕິ ອິມິນາ ຄິຫີຫິ ເອວ ມຎ຺ຈາທີສຸ ສຍນຕ຺ຖໍ ອຕ຺ຖເຕ ອຸປຣິ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ ທຕ຺ວາ ສຍິຕຸໍ ວາ ນິສີທິຕຸໍ ວາ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທີເປຕິ.

ຈມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘກກຖາວຓ຺ຓນາ.

ເຠສຊ຺ຊກ຺ຂນ຺ຘກກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໖໖໕. ຄຫປຕິສ຺ສ ຠູມິ, ສມ຺ມຸຕິຠູມິ, ອຸສ຺ສາວນນ຺ຕິກາຠູມິ, ໂຄນິສາທິຠູມີຕິ ກປ຺ປິຍຠູມິໂຍ ຈຕສ຺ໂສ ໂຫນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາຕິ ໂຍຊນາ.

໒໖໖໖. ກຖໍ ກປ຺ປິຍໍ ກຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕສ຺ໂສ ກປ຺ປິຍຠູມິໂຍ ອຸສ຺ສາວນນ຺ຕິກໍ ໂຄນິສາທິກໍ ຄຫປຕິໍ ສມ຺ມຸຕິ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໙໕) ເອວໍ ຈຕສ຺ໂສ ຠູມິໂຍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຕາສໍ ສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ສງ຺ຆສ຺ສາ’’ຕິອາທິ. ສງ຺ຆສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ວາສຕ຺ຖາຍ ກຕໍ ເຄຫໍ ວາ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສນ຺ຕກໍ ວາສຕ຺ຖາຍ ກຕໍ ເຄຫໍ ວາຕິ ໂຍຊນາ. ກປ຺ປິຍໍ ກຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ກປ຺ປິຍຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ. ສຫເສຍ຺ຍປ຺ປໂຫນກນ຺ຕິ ສພ຺ພຈ຺ຉນ຺ນປຣິຈ຺ຉນ຺ນາທິລກ຺ຂເຓນ ສຫເສຍ຺ຍາຣຫໍ.

໒໖໖໗. ອິທານິ ¶ ຈຕສ຺ໂສປິ ຠູມິໂຍ ສຣູປໂຕ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ຐເປຕ຺ວາ’’ຕິອາທິ. ຠິກ຺ຂຸໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎຫິ ກປ຺ປິຍຠູມິຍາ ອຕ຺ຖາຍ ທິນ຺ນໍ ວາ ເຕສໍ ສນ຺ຕກໍ ວາ ຍໍ ເຄຫໍ, ອິທໍ ເອວ ຄຫປຕິຠູມິ ນາມາຕິ ໂຍຊນາ.

໒໖໖໘. ຍາ ປນ ກຸຏິ ສງ຺ເຆນ ສມ຺ມຕາ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍາຍ ກມ຺ມວາຈາຍ, ສາ ສມ຺ມຸຕິກາ ນາມ. ຕສ຺ສາ ສມ຺ມນ຺ນນກາເລ ກມ຺ມວາຈໍ ອວຕ຺ວາ ອປໂລກນໍ ວາ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏເຕວາຕິ ໂຍຊນາ.

໒໖໖໙-໗໐. ປຐມອິຏ຺ຐກາຍ ¶ ວາ ປຐມປາສາຓສ຺ສ ວາ ປຐມຕ຺ຖມ຺ຠສ຺ສ ວາ ອາທິ-ຄ຺ຄຫເຓນ ປຐມຠິຕ຺ຕິປາທສ຺ສ ວາ ຐປເນ ປເຣສຸ ມນຸສ຺ເສສຸ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐເປນ຺ເຕສຸ ສມນ຺ຕໂຕ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ‘‘ກປ຺ປິຍກຸຏິໍ ກໂຣມ, ກປ຺ປິຍກຸຏິໍ ກໂຣມາ’’ຕິ ອຠິກ຺ຂຓໍ ວທນ຺ເຕຫິ ອາມສິຕ຺ວາ ວາ ສຍເມວ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວາ ອິຏ຺ຐກາ ຐເປຍ຺ຍ ປາສາໂຓ ວາ ຖມ຺ໂຠ ວາ ຠິຕ຺ຕິປາໂທ ວາ ຐເປຍ຺ຍ ຐເປຕພ຺ໂພ, ອຍໍ ອຸສ຺ສາວນນ຺ຕິກາ ກຸຏີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໖໗໑. ອິຏ຺ຐກາທິປຕິຏ຺ຐານນ຺ຕິ ປຐມິຏ຺ຐກາທີນໍ ຠູມິຍໍ ປຕິຏ຺ຐານໍ. ວທຕນ຺ຕິ ‘‘ກປ຺ປິຍກຸຏິໍ ກໂຣມ, ກປ຺ປິຍກຸຏິໍ ກໂຣມາ’’ຕິ ວທນ຺ຕານໍ. ສມກາລໍ ຕຸ ວຏ຺ຏຕີຕິ ເອກກາລໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອິມິນາ ‘‘ສເຈ ຫິ ອນິຏ຺ຐິເຕ ວຈເນ ຖມ຺ໂຠ ປຕິຏ຺ຐາຕິ, ອປ຺ປຕິຏ຺ຐິເຕ ວາ ຕສ຺ມິໍ ວຈນໍ ນິຏ຺ຐາຕິ, ອກຕາ ໂຫຕິ ກປ຺ປິຍກຸຏີ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໒໙໕) ອຏ຺ຐກຖາວິນິຈ຺ຉໂຍ ສູຈິໂຕ.

໒໖໗໒. ອາຣາໂມ ສກໂລ ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ວາ ເຍຠຸຍ຺ຍໂຕ ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ວາຕິ ທຸວິໂຘປິ ວິຎ຺ຎູຫິ ວິນຍຘເຣຫິ ¶ ‘‘ໂຄນິສາທີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປເວສນິວາຣຓາຠາເວນ ປວິຏ຺ຐານໍ ຄຸນ຺ນໍ ນິສຊ຺ຊາໂຍຄໂຕ ຕຖາ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໖໗໓. ປໂຍຊນໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ເອຕ຺ຖ ປກ຺ກຎ຺ຈາ’’ຕິອາທິ. ອາມິສນ຺ຕິ ປຸຣິມກາລິກທ຺ວຍໍ. ‘‘ອາມິສ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ນິຣາມິສໍ ອິຕຣກາລິກທ຺ວຍໍ ອກປ຺ປິຍກຸຏິຍໍ ວຸຕ຺ຖມ຺ປິ ປກ຺ກມ຺ປິ ກປ຺ປຕີຕິ ທີເປຕິ.

໒໖໗໔-໕. ອິມາ ກປ຺ປິຍກຸຏິໂຍ ກທາ ຊຫິຕວຕ຺ຖຸກາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອຸສ຺ສາວນນ຺ຕິກາ ຍາ ສາ’’ຕິອາທິ. ຍາ ອຸສ຺ສາວນນ຺ຕິກາ ເຍສຸ ຖມ຺ຠາທີສຸ ອຘິຏ຺ຐິຕາ, ສາ ເຕສຸ ຖມ຺ຠາທີສຸ ອປນີເຕສຸ ຕທຎ຺ເຎສຸປິ ຖມ຺ຠາທີສຸ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ໂຍຊນາ.

ສພ຺ເພສຸ ຖມ຺ຠາທີສຸ ອປນີເຕສຸ ສາ ຊຫິຕວຕ຺ຖຸກາ ສິຍາຕິ ໂຍຊນາ. ໂຄນິສາທິກຸຏິ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ວຕິອາທີຫິ ຊຫິຕວຕ຺ຖຸກາ ສິຍາ. ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕາຕິ ຈ ‘‘ອາຣາໂມ ປນ ອຸປຑ຺ຒປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕປິ ພຫຸຕຣໍ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕປິ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕເຍວ ນາມາ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໒໙໕) ກຸຣຸນ຺ທິມຫາປຈ຺ຈຣິຍາທີສຸ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນ ເກວລໍ ສພ຺ພປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕາວ, ອຸປຑ຺ຒປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕາປິ ເຍຠຸຍ຺ຍປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕາປິ ຄເຫຕພ຺ພາ.

ເສສາຕິ ¶ ຄຫປຕິສມ຺ມຸຕິກຸຏິໂຍ. ຉທນນາສໂຕ ຊຫິຕວຕ຺ຖຸກາ ສິຍຸນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ຉທນນາສໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ໂຄປານສິມຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ’’ຕິ ເສໂສ. ສເຈ ໂຄປານສີນໍ ອຸປຣິ ເອກມ຺ປິ ປກ຺ຂປາສມຓ຺ຑລໍ ອຕ຺ຖິ, ຣກ຺ຂຕິ. ຍຕ຺ຣ ປນິມາ ຈຕສ຺ໂສປິ ກປ຺ປິຍຠູມິໂຍ ນຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ກິໍ ກາຕພ຺ພໍ? ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ທຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ກຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ.

໒໖໗໖. ຠິກ຺ຂຸໍ ¶ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎສໍ ຫຕ຺ຖໂຕ ປຏິຄ຺ຄໂຫ ຈ ເຕສໍ ສນ຺ນິຘິ ຈ ເຕສໍ ອນ຺ໂຕວຸຕ຺ຖຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ວຏ຺ຏຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໖໗໗. ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ສງ຺ຆິກມ຺ປິ ວາ ອກປ຺ປິຍຠູມິຍໍ ສຫເສຍ຺ຍປ຺ປໂຫນເກ ເຄເຫ ອນ຺ໂຕວຸຕ຺ຖຎ຺ຈ ອນ຺ໂຕປກ຺ກຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ສນ຺ຕກໍ ສງ຺ຆິກມ຺ປິ ວາ ອກປ຺ປິຍຠູມິຍໍ ສຫເສຍ຺ຍປ຺ປໂຫນເກ ເຄເຫ ອນ຺ໂຕວຸຕ຺ຖຎ຺ຈ ອນ຺ໂຕປກ຺ກຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ເອວໍ ອຸຠິນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸຠິກ຺ຂຸນີນໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໖໗໘. ອກປ຺ປກຸຏິຍາຕິ ອກປ຺ປິຍກຸຏິຍາ, ‘‘ອກປ຺ປິຍຠູມິຍໍ ສຫເສຍ຺ຍປ຺ປໂຫນເກ ເຄເຫ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕາຍ ອກປ຺ປິຍຠູມິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ນວນີຕເຕລມຘຸຜາຓິຕານໍ ຄຫຓໍ.

໒໖໗໙. ເຕເຫວ ອນ຺ໂຕວຸຕ຺ເຖຫິ ສປ຺ປິອາທີຫິ ສຕ຺ຕາຫກາລິເກຫິ ສຫ ຠິກ຺ຂຸນາ ປກ຺ກໍ ຕໍ ຍາວຊີວິກໍ ນິຣາມິສໍ ສຕ຺ຕາຫໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏເຕວາຕິ ໂຍຊນາ.

໒໖໘໐. ປກ຺ກໍ ສາມໍປກ຺ກໍ ຕໍ ຍາວຊີວິກໍ ສເຈ ອາມິສສໍສຏ຺ຐໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ອນ຺ໂຕວຸຕ຺ຖຎ຺ຈ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ກິຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍ ສາມໍປກ຺ກຎ຺ຈ ຠຸຎ຺ຊຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຍາວຊີວິກສ຺ສ ອາມິສສໍສຏ຺ຐສ຺ສ ອາມິສຄຕິກຕ຺ຕາ ‘‘ອນ຺ໂຕວຸຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໖໘໒. ອຸທກໍ ນ ໂຫຕິ ກາລິກໍ ຈຕູສຸ ກາລິເກສຸ ອສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ.

໒໖໘໓. ຕິກາລິກາ ຍາວກາລິກາ ຍາມກາລິກາ ສຕ຺ຕາຫກາລິກາຕິ ຕໂຍ ກາລິກາ ປຏິຄ຺ຄຫວເສເນວ ¶ ອຕ຺ຕໂນ ¶ ອຕ຺ຕໂນ ກາລໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຸຕ຺ຕາ ໂທສກຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຕິຍໍ ສຕ຺ຕາຫາຕິກ຺ກເມ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍປາຈິຕ຺ຕິຍວຕ຺ຖຸຕ຺ຕາ ອຠຸຕ຺ຕມ຺ປິ ໂທສກຣນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

‘‘ຠຸຕ຺ຕາ ໂທສກຣາ’’ຕິ ອິມິນາ ປຸຣິມກາລິກທ຺ວຍໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ກາລາຕິກ຺ກມນມຕ຺ເຕນ ອາປຕ຺ຕິຍາ ກາຣຓໍ ນ ໂຫຕິ, ຠຸຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ. ສຕ຺ຕາຫກາລິກໍ ກາລາຕິກ຺ກເມນ ອປຣິຠຸຕ຺ຕມ຺ປິ ອາປຕ຺ຕິຍາ ກາຣຓໍ ໂຫຕີຕິ ທີເປຕິ. ເຕສຸ ສຕ຺ຕາຫກາລິເກເຍວ ວິເສສໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ອຠຸຕ຺ຕໍ ຕຕິຍມ຺ປິ ຈາ’’ຕິ. ຈ-ສທ຺ໂທ ຕຸ-ສທ຺ທຕ຺ເຖ. ຍາວຊີວິກໍ ປນ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຍມານໍ ອິຕຣກາລິກສໍສຄ຺ຄໍ ວິນາ ໂທສກຣໍ ນ ໂຫຕີຕິ ນ ຄຫິຕໍ.

໒໖໘໔. ອມ຺ພາທໂຍ ສທ຺ທາ ຣຸກ຺ຂານໍ ນາມຠູຕາ ຕໍຕໍຜເລປິ ວຕ຺ຕມານາ ອິຘ ອຸປຈາຣວເສນ ຕຊ຺ເຊ ປານເກ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕເນວາຫ ‘‘ປານກໍ ມຕ’’ນ຺ຕິ. ໂຈຈໍ ອຏ຺ຐິກກທລິປານໍ. ໂມຈໍ ອິຕຣກທລິປານໍ. ມຘູຕິ ມຸທ຺ທິກຜລານໍ ຣສໍ. ມຸທ຺ທິກາຕິ ສີໂຕທເກ ມທ຺ທິຕານໍ ມຸທ຺ທິກຜລານໍ ປານໍ. ‘‘ສາລູກປານນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕຸປ຺ປລນີລຸປ຺ປລາທີນໍ ສາລູເກ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ກຕປານ’’ນ຺ຕິ ປາຬິຍໍ, ອຏ຺ຐກຖາຍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໐໐) ຈ ສາລູກ-ສທ຺ທສ຺ສ ທີຆວເສນ ສໍໂຍຄທສ຺ສນໂຕ ‘‘ສາລຸ ຜາຣຸສກຎ຺ຈາ’’ຕິ ຄາຖາພນ຺ຘວເສນ ຣສ຺ໂສ ກໂຕ.

ສາລູກໍ ກຸມຸທຸປ຺ປລານໍ ຜລຣສໍ. ຂຸທ຺ທສິກ຺ຂາວຓ຺ຓນາຍໍ ປນ ‘‘ສາລູກປານໍ ນາມ ຣຕ຺ຕຸປ຺ປລນີລຸປ຺ປລາທີນໍ ກິຎ຺ຊກ຺ຂເຣຓູຫິ ກຕປານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຜາຣຸສກ’ນ຺ຕິອາທີສຸ ເອໂກ ຣຸກ຺ໂຂ’’ຕິ ຄຓ຺ຐິປເທ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສ ຜລຣໂສ ຜາຣຸສກໍ ນາມ. ເອເຕສໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ຜລານໍ ຣໂສ ອຸທກສມ຺ຠິນ຺ໂນ ວຏ຺ຏຕິ, ສີຕຸທເກ ມທ຺ທິໂຕ ປສນ຺ໂນ ນິກ຺ກສໂຏວ ວຏ຺ຏຕິ, ອຸທເກນ ປນ ອສມ຺ຠິນ຺ໂນ ຣໂສ ຍາວກາລິໂກ.

໒໖໘໕. ຜລນ຺ຕິ ¶ ອມ຺ພາທິຜລໍ. ສວຕ຺ຖຸກປຏິຄ຺ຄໂຫຕິ ປານວຕ຺ຖຸການໍ ຜລານໍ ປຏິຄ຺ຄໂຫ. ວສຕິ ເອຕ຺ຖ ປານນ຺ຕິ ວຕ຺ຖຸ, ຜລໍ, ວຕ຺ຖຸນາ ສຫ ວຏ຺ຏຕີຕິ ສວຕ຺ຖຸກໍ, ປານໍ, ສວຕ຺ຖຸກສ຺ສ ປຏິຄ຺ຄໂຫ ສວຕ຺ຖຸກປຏິຄ຺ຄໂຫ. ສວຕ຺ຖຸກສ຺ສ ປຏິຄ຺ຄຫໍ ນາມ ວຕ຺ຖຸປຏິຄ຺ຄຫຓເມວາຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປານວຕ຺ຖຸການໍ ຜລານໍ ປຏິຄ຺ຄໂຫ’’ຕິ.

໒໖໘໖. ‘‘ສຸໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມານຕ຺ຕາ ‘‘ອມ຺ພປກ຺ກ’’ນ຺ຕິ ອາມກເມວ ອມ຺ພຜລໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ¶ . ອຸທເກຕິ ສີໂຕທເກ. ປຣິສ຺ສວໍ ປຣິສ຺ສາວິຕໍ. ກຕ຺ວາຕິ ມຘຸອາທີຫິ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ. ຍຖາຫ – ‘‘ຕທຫຸປຏິຄ຺ຄຫິເຕຫິ ມຘຸສກ຺ກຣກປ຺ປູຣາທີຫິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໐໐). ປາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ‘‘ເອວໍ ກຕໍ ປຸເຣຠຕ຺ຕເມວ ກປ຺ປຕິ, ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນຫິ ກຕໍ ລຠິຕ຺ວາ ປນ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ສາມິສປຣິໂຠເຄນາປິ ວຏ຺ຏຕິ, ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ນິຣາມິສປຣິໂຠເຄນ ຍາວ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນາ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພປາເນສູ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ໂຕ.

໒໖໘໗. ເສສປານເກສຸປີຕິ ຊມ຺ພຸປານກາທີສຸປິ.

໒໖໘໘. ອຸຈ຺ຉຸຣໂສ ອນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາ ອິຘ ວຸຕ຺ໂຕ, ນ ປນ ຍາມກາລິກຕ຺ຕາ, ໂສ ປນ ສຕ຺ຕາຫກາລິໂກເຍວ.

໒໖໘໙. ມຘຸກສ຺ສ ຣສນ຺ຕິ ມຘຸກປຸປ຺ຜສ຺ສ ຣສໍ. ເອຕ຺ຖ ມຘຸກປຸປ຺ຜຣໂສ ອຄ຺ຄິປາໂກ ວາ ໂຫຕຸ ອາທິຈ຺ຈປາໂກ ວາ, ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ປຸເຣຠຕ຺ຕມ຺ປິ ຍໍ ປານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຊ຺ຊໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ໂສ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ມຘຸກປຸປ຺ຜໍ ປນ ອລ຺ລໍ ວາ ສຸກ຺ຂໍ ວາ ຠຊ຺ຊິຕໍ ວາ ເຕນ ກຕຜາຓິຕໍ ວາ ຍໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຊ຺ຊໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ປກ຺ກຑາກຣສນ຺ຕິ ¶ ປກ຺ກສ຺ສ ຍາວກາລິກສ຺ສ ຣສໍ. ສພ຺ໂພ ປຕ຺ຕຣໂສ ຍາມກາລິໂກ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ໂຍຊນາ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ຍາວກາລິກປຕ຺ຕານຎ຺ຫິ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍເຍວ ຣໂສ ກປ຺ປຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໐໐) ອິມເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໖໙໐. ສານຸໂລມານໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ຘຎ຺ຎານໍ ຜລຊໍ ຣສໍ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ໂພ ຜລໂຊ ຣໂສ ວິກາເລ ຍາມສຎ຺ຎິເຕ ອນຸໂລມໂຕ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ອນຸຎ຺ຎາໂຕຕິ ໂຍຊນາ.

໒໖໙໑. ຍາວກາລິກປຕ຺ຕານໍ ສີຕຸທເກ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ກໂຕ ຣໂສປິ ອປກ຺ໂກ, ອາທິຈ຺ຈປາໂກປິ ວິກາເລ ປນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໖໙໒-໓. ສຕ຺ຕຘຎ຺ຎານຸໂລມານິ ສຣູປໂຕ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ຕາລຎ຺ຈນາຬິເກຣຎ຺ຈາ’’ຕິອາທິ. ອປຣຓ຺ຓໍ ¶ ມຸຄ຺ຄາທິ. ‘‘ສຕ຺ຕຘຎ຺ຎານຸໂລມິກ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ເອເຕສໍ ຣໂສ ຍາວກາລິໂກ ຍາມກາລສງ຺ຂາເຕ ວິກາເລ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

໒໖໙໕. ເອວມາທີນໍ ຂຸທ຺ທການໍ ຜລານໍ ຣໂສ ປນ ອຏ຺ຐປານານຸໂລມຕ຺ຕາ ອນຸໂລມິເກ ຍາມກາລິການຸໂລມິເກ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ ກຖິໂຕຕິ ໂຍຊນາ.

໒໖໙໖. ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ສານຸໂລມສ຺ສ ຘຎ຺ຎສ຺ສ ຜລຊໍ ຣສໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຍາມກາລິໂກ ອຎ຺ໂຎ ຜລຣໂສ ນຕ຺ຖີຕິ ໂຍຊນາ, ສພ຺ໂພ ຍາມກາລິໂກເຍວາຕິ ທີເປຕິ.

ເຠສຊ຺ຊກ຺ຂນ຺ຘກກຖາວຓ຺ຓນາ.

ກຖິນກ຺ຂນ຺ຘກກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໖໙໗. ວຸຕ຺ຖວສ຺ສານໍ ¶ ປຸຣິມິກາຍ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຍາວ ມຫາປວາຣຓາ, ຕາວ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທໍ ອກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຖວສ຺ສານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ເອກສ຺ສ ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອຕິເຣການໍ ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອານິສໍສານໍ ວກ຺ຂມານານໍ ອນາມນ຺ຕຈາຣາທີນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອານິສໍສານໍ ປຏິລາຠກາຣຓາ ມຸນິປຸງ຺ຄໂວ ສພ຺ເພສໍ ອຄາຣິກາທິມຸນີນໍ ສກລຄຸຓຄເຓຫິ ອຸຕ຺ຕໂມ ຠຄວາ ກຖິນຕ຺ຖາຣໍ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວສ຺ສໍວຸຕ຺ຖານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໐໖) ອພ຺ຣ຺ວິ ກເຖສີຕິ ໂຍຊນາ.

ເອຕ຺ຖາຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ – ‘‘ກຖິນຕ຺ຖາຣໍ ເກ ລຠນ຺ຕິ, ເກ ນ ລຠນ຺ຕີຕິ? ຄຓນວເສນ ຕາວ ປຈ຺ຉິມໂກຏິຍາ ປຎ຺ຈ ຊນາ ລຠນ຺ຕິ, ອຸທ຺ຘໍ ສຕສຫສ຺ສມ຺ປິ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ເຫຏ຺ຐາ ນ ລຠນ຺ຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໐໖) ອິທໍ ອຏ຺ຐກຖາຍ ອຕ຺ຖາຣກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສງ຺ຆສ຺ສ ກຖິນທຸສ຺ສທານກມ຺ມໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ວຸຕ຺ຖວສ຺ສວເສນ ປຸຣິມິກາຍ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ປຐມປວາຣຓາຍ ປວາຣິຕາ ລຠນ຺ຕິ, ຉິນ຺ນວສ຺ສາ ວາ ປຈ຺ຉິມິກາຍ ອຸປຄຕາ ວາ ນ ລຠນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ວຸຕ຺ຖວສ຺ສາປິ ນ ລຠນ຺ຕີຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໐໖) ອິທໍ ອຏ຺ຐກຖາຍ ອານິສໍສລາຠໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ກມ຺ມໍ.

ອິທານິ ຕທຸຠຍໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕິ –

‘‘ປຸຣິມິກາຍ ¶ ອຸປຄຕານໍ ປນ ສພ຺ເພ ຄຓປູຣກາ ໂຫນ຺ຕິ, ອານິສໍສໍ ນ ລຠນ຺ຕິ, ອານິສໍໂສ ອິຕເຣສໍເຍວ ໂຫຕິ. ສເຈ ປຸຣິມິກາຍ ອຸປຄຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໂຍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ເອໂກ ວາ, ອິຕເຣ ຄຓປູຣເກ ກຕ຺ວາ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພໍ. ອຖ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຠິກ຺ຂູ ອຸປຄຕາ, ເອໂກ ປຣິປຸຓ຺ຓວສ຺ໂສ ສາມເຓໂຣ, ໂສ ເຈ ປຈ຺ຉິມິກາຍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຄຓປູຣໂກ ເຈວ ໂຫຕິ, ອານິສໍສຎ຺ຈ ລຠຕິ ¶ . ຕໂຍ ຠິກ຺ຂູ ທ຺ເວ ສາມເຓຣາ, ທ຺ເວ ຠິກ຺ຂູ ຕໂຍ ສາມເຓຣາ, ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສາມເຓຣາຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສເຈ ປຸຣິມິກາຍ ອຸປຄຕາ ກຖິນຕ຺ຖາຣກຸສລາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ອຕ຺ຖາຣກຸສລາ ຂນ຺ຘກຠາຓກຕ຺ເຖຣາ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ອາເນຕພ຺ພາ, ກມ຺ມວາຈໍ ສາເວຕ຺ວາ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣາເປຕ຺ວາ ທານຎ຺ຈ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ, ອານິສໍໂສ ປນ ອິຕເຣສໍເຍວ ໂຫຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໐໖).

ກຖິນໍ ເກນ ທິນ຺ນໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ? ເຍນ ເກນຈິ ເທເວນ ວາ ມນຸສ຺ເສນ ວາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ວາ ສຫຘມ຺ມິການໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ທິນ຺ນໍ ວຏ຺ຏຕິ. ກຖິນທາຍກສ຺ສ ວຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖິ, ສເຈ ໂສ ຕໍ ອຊານນ຺ໂຕ ປຸຈ຺ຉຕິ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ກຖໍ ກຖິນໍ ທາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ເອວໍ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ‘‘ຕິຓ຺ຓໍ ຈີວຣານໍ ອຎ຺ຎຕຣປ຺ປໂຫນກໍ ສູຣິຍຸຄ຺ຄມນສມເຍ ວຕ຺ຖໍ ‘ກຖິນຈີວຣໍ ເທມາ’ຕິ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ສ ປຣິກມ຺ມຕ຺ຖໍ ເອຕ຺ຕກາ ນາມ ສູຈິໂຍ, ເອຕ຺ຕກໍ ສຸຕ຺ຕໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ຣຊນໍ, ປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ເອຕ຺ຕການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຍາຄຸຠຕ຺ຕຎ຺ຈ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ.

ກຖິນຕ຺ຖາຣເກນາປິ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣນ຺ເຕນ ວຕ຺ຕໍ ຊານິຕພ຺ພໍ. ຕນ຺ຕວາຍເຄຫໂຕ ຫິ ອາຠຕສນ຺ຕາເນເນວ ຂລິມກ຺ຂິຕສາຏໂກປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ມລີນສາຏໂກປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ມາ ກຖິນຕ຺ຖາຣສາຏກໍ ລຠິຕ຺ວາ ສຸທ຺ຘໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ສູຈິອາທີນິ ຈີວຣກມ຺ມູປກຣຓານິ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ພຫູຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ຕທເຫວ ສິພ຺ພິຕ຺ວາ ນິຏ຺ຐິຕສູຈິກມ຺ມໍ ຣຊິຕ຺ວາ ກປ຺ປພິນ຺ທຸໍ ທຕ຺ວາ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຕສ຺ມິໍ ອນຕ຺ຖເຕເຍວ ອຎ຺ໂຎ ກຖິນສາຏກໍ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພກໍ ອາຫຣຕິ, ອຎ຺ຎານິ ຈ ພຫູນິ ກຖິນານິສໍສວຕ຺ຖານິ ເທຕິ, ໂຍ ¶ ອານິສໍສໍ ພຫຸໍ ເທຕິ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕເກເນວ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພໍ. ອິຕໂຣ ຍຖາ ຕຖາ ໂອວທິຕ຺ວາ ສຎ຺ຎາເປຕພ຺ໂພ.

ກຖິນໍ ປນ ເກນ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພໍ? ຍສ຺ສ ສງ຺ໂຆ ກຖິນຈີວຣໍ ເທຕິ. ສງ຺ເຆນ ປນ ກສ຺ສ ທາຕພ຺ພໍ? ໂຍ ຊິຓ຺ຓຈີວໂຣ ໂຫຕິ. ສເຈ ພຫູ ຊິຓ຺ຓຈີວຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ວຸຑ຺ຒສ຺ສ ທາຕພ຺ພໍ. ວຸຑ຺ເຒສຸປິ ໂຍ ມຫາປຣິວາໂຣ ຕທເຫວ ຈີວຣໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຖຣິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຕສ຺ສ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ວຸຑ຺ໂຒ ¶ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ນວກຕໂຣ ສກ຺ໂກຕິ, ຕສ຺ສ ທາຕພ຺ພໍ. ອປິ ຈ ສງ຺ເຆນ ມຫາເຖຣສ຺ສ ສງ຺ຄຫໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ, ຠນ຺ເຕ, ຄຓ຺ຫຖ, ມຍໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ.

ຕີສຸ ຈີວເຣສຸ ຍໍ ຊິຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ, ຕທຕ຺ຖາຍ ທາຕພ຺ພໍ. ປກຕິຍາ ທຸປຏ຺ຏຈີວຣສ຺ສ ທຸປຏ຺ຏຕ຺ຖາເຍວ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈປິສ຺ສ ເອກປຏ຺ຏຈີວຣໍ ຆນໍ ໂຫຕິ, ກຖິນສາຏໂກ ຈ ເປລໂວ, ສາຣຸປ຺ປຕ຺ຖາຍ ທຸປຏ຺ຏປ຺ປໂຫນກເມວ ທາຕພ຺ພໍ. ‘‘ອຫໍ ອລຠນ຺ໂຕ ເອກປຏ຺ຏໍ ປາຣຸປາມີ’’ຕິ ວທນ຺ຕສ຺ສາປິ ທຸປຏ຺ຏໍ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ໂຍ ປນ ໂລຠປກຕິໂກ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ນ ທາຕພ຺ພໍ. ເຕນາປິ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ‘‘ປຈ຺ຉາ ວິສິພ຺ພິຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຈີວຣານິ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ຍສ຺ສ ປນ ທິຍ຺ຍຕິ, ຕສ຺ສ –

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ ສງ຺ໂຆ, ອິທໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ກຖິນທຸສ຺ສໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຍທິ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ຕກລ຺ລໍ, ສງ຺ໂຆ ອິມໍ ກຖິນທຸສ຺ສໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທເທຍ຺ຍ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕຸໍ, ເອສາ ຎຕ຺ຕິ.

‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ ສງ຺ໂຆ, ອິທໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ກຖິນທຸສ຺ສໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ສງ຺ໂຆ ອິມໍ ກຖິນທຸສ຺ສໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເທຕິ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕຸໍ, ຍສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ຂມຕິ ¶ ອິມສ຺ສ ກຖິນທຸສ຺ສສ຺ສ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທານໍ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕຸໍ, ໂສ ຕຸຓ຺ຫສ຺ສ, ຍສ຺ສ ນກ຺ຂມຕິ, ໂສ ຠາເສຍ຺ຍ.

‘‘ທິນ຺ນໍ ອິທໍ ສງ຺ເຆນ ກຖິນທຸສ຺ສໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕຸໍ, ຂມຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ, ເອວເມຕໍ ຘາຣຍາມີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໓໐໗) –

ເອວໍ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍາຍ ກມ຺ມວາຈາຍ ທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອວໍ ທິນ຺ນໍ.

໒໖໙໘-໙. ນ ອຸລ຺ລິຂິຕມຕ຺ຕາທິ-ຈຕຸວີສຕິວຊ຺ຊິຕນ຺ຕິ ປາຬິຍໍ ອາຄເຕຫິ ‘‘ນ ອຸລ຺ລິຂິຕມຕ຺ເຕນ ອຕ຺ຖຕໍ ໂຫຕິ ກຖິນ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໐໘) ອຸລ຺ລິຂິຕມຕ຺ຕາທີຫິ ຈຕຸວີສຕິຍາ ອາກາເຣຫິ ວຊ຺ຊິຕໍ. ຈີວຣນ຺ຕິ ‘‘ອຫເຕນ ອຕ຺ຖຕໍ ໂຫຕິ ກຖິນ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໓໐໙) ປາຬິຍໍ ¶ ອາຄຕານໍ ໂສຬສນ຺ນໍ ອາກາຣານໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ຍຸຕ຺ຕໍ ກຕປຣິໂຍສິຕໍ ທິນ຺ນໍ ກປ຺ປພິນ຺ທຸໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຈີວຣານໍ ອຎ຺ຎຕຣຈີວຣໍ. ເຕ ປນ ຈຕຸວີສຕິ ອາກາຣາ, ໂສຬສາກາຣາ ຈ ປາຬິໂຕ (ມຫາວ. ໓໐໘), ອຏ຺ຐກຖາໂຕ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໐໘) ຈ ຄເຫຕພ຺ພາ. ຄນ຺ຖຄາຣວປຣິຫາຣຕ຺ຖມິຘ ນ ວຸຕ຺ຕາ.

ຠິກ຺ຂຸນາ ວກ຺ຂມາເນ ອຏ຺ຐຘມ຺ເມ ຊານນ຺ເຕນ ອຕ຺ຖຣເກນ ອາທາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸຣາຓກໍ ອຕ຺ຕນາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຍມານໍ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພຈີວເຣນ ເອກນາມກໍ ປຸຣາຓຈີວຣໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ນວໍ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພໍ ຈີວຣໍ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຸຣາຓປຈ຺ຈຸທ຺ຘຏຈີວຣສ຺ສ ນາເມນ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາວ ຕໍ ອນ຺ຕຣວາສກໍ ເຈ, ‘‘ອິມິນາ ອນ຺ຕຣວາສເກນ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣາມິ’’ອິຕິ ວຈສາ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ສເຈ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ໂຄ ໂຫຕິ, ‘‘ອິມິນາ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ເຄນ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣາມິ’’, ສເຈ ສງ຺ຆາຏິ ໂຫຕິ, ‘‘ອິມາຍ ສງ຺ຆາຏິຍາ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣາມີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ.

໒໗໐໐-໑. ອິຈ຺ເຈວໍ ¶ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວຸຕ຺ເຕ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຕໍ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ເຕນ ປນ ຠິກ຺ຂຸນາ ນວເກນ ກຖິນຈີວຣໍ ອາທາຍ ສງ຺ຆໍ ອຸປສງ຺ກມ຺ມ ‘‘ອຕ຺ຖຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຆສ຺ສ ກຖິນໍ, ຘມ຺ມິໂກ ກຖິນຕ຺ຖາໂຣ, ອນຸໂມທຖ’’ອິຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

໒໗໐໒. ອນຸໂມທເກສຸ ຈ ເຖເຣຫິ ‘‘ອຕ຺ຖຕໍ, ອາວຸໂສ, ສງ຺ຆສ຺ສ ກຖິນໍ, ຘມ຺ມິໂກ ກຖິນຕ຺ຖາໂຣ, ອນຸໂມທາມາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ນເວນ ປນ ‘‘ອຕ຺ຖຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຆສ຺ສ ກຖິນໍ, ຘມ຺ມິໂກ ກຖິນຕ຺ຖາໂຣ, ອນຸໂມທາມີ’’ຕິ ອິຕິ ປຸນ ອີຣເຍ ກເຖຍ຺ຍາຕິ ໂຍຊນາ. ຄາຖາຍ ປນ ອນຸໂມທນປາຐສ຺ສ ອຕ຺ຖທສ຺ສນມຸເຂນ ‘‘ສຸອຕ຺ຖຕໍ ຕຍາ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ປາຐກ຺ກມທສ຺ສນວເສນາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອຕ຺ຖາຣເກສຸ ຈ ອນຸໂມທເກສຸ ຈ ນເວຫິ ວຸຑ຺ຒານໍ ວຈນກ຺ກໂມ ວຸຕ຺ໂຕ, ວຸຑ຺ເຒຫິ ນວານໍ ວຈນກ຺ກໂມ ປນ ຕທນຸສາເຣນ ຍຖາຣຫໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ວຕ຺ຕພ຺ໂພຕິ ຄາຖາສຸ ນ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຕ຺ຖາຣເກນ ເຖເຣນ ວາ ນເວນ ວາ ຄຓປຸຄ຺ຄລານໍ ວຈນກ຺ກໂມ ຈ ຄຓປຸຄ຺ຄເລຫິ ອຕ຺ຖາຣກສ຺ສ ວຈນກ຺ກໂມ ຈ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຍຖາຣຫໍ ໂຍເຊຕຸໍ ສກ຺ກາຕິ ນ ວຸຕ຺ໂຕ.

ເອວໍ ອຕ຺ຖເຕ ປນ ກຖິເນ ສເຈ ກຖິນຈີວເຣນ ສທ຺ຘິໍ ອາຠຕໍ ອານິສໍສໍ ທາຍກາ ‘‘ເຍນ ອມ຺ຫາກໍ ¶ ກຖິນໍ ຄຫິຕໍ, ຕສ຺ເສວ ຈ ເທມາ’’ຕິ ເທນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ອນິສ຺ສໂຣ. ອຖ ອວິຈາເຣຕ຺ວາວ ທຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ອິສ຺ສໂຣ. ຕສ຺ມາ ສເຈ ກຖິນຕ຺ຖາຣກສ຺ສ ເສສຈີວຣານິປິ ທຸພ຺ພລານິ ໂຫນ຺ຕິ, ສງ຺ເຆນ ອປໂລເກຕ຺ວາ ເຕສມ຺ປິ ອຕ຺ຖາຍ ວຕ຺ຖານິ ທາຕພ຺ພານິ, ກມ຺ມວາຈາຍ ປນ ເອກາເຍວ ວຏ຺ຏຕິ. ອວເສເສ ¶ ກຖິນານິສໍເສ ພລວວຕ຺ຖານິ ວສ຺ສາວາສິກຐິຕິກາຍ ທາຕພ຺ພານິ, ຐິຕິກາຍ ອຠາເວ ເຖຣາສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທາຕພ຺ພານິ, ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ນ ຠາເຊຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ເອກສີມາຍ ພຫູ ວິຫາຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ຠິກ຺ຂູ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ເອກຕ຺ຖ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພໍ, ວິສຸໍ ວິສຸໍ ອຕ຺ຖຣິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

໒໗໐໓. ‘‘ກຖິນສ຺ສ ຈ ກິໍ ມູລ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ສຍເມວ ວິວຣິສ຺ສຕິ.

໒໗໐໖. ອຏ຺ຐຘມ຺ມຸທ຺ເທສຄາຖາຍ ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ປຸພ຺ພ-ວຈເນເນວ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລເປນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕເນວ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. ‘‘ປຈ຺ຈຸທ຺ຘາຣ’’ອິຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘‘ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣ’’ອິຕິ ຄາຖາພນ຺ຘວເສນ ຣສ຺ໂສ. ເຕເນວ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ປຈ຺ຈຸທ຺ຘາໂຣ’’ຕິ. ອຘິຏ຺ຐຫນໍ ອຘິຏ຺ຐານໍ. ປຈ຺ຈຸທ຺ຘາໂຣ ຈ ອຘິຏ຺ຐານຎ຺ຈ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘຣາຘິຏ຺ຐານາ. ອິຕຣີຕຣໂຍເຄນ ທ຺ວນ຺ທສມາໂສ. ອຕ຺ຖາໂຣຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ກຖິນຕ຺ຖາໂຣ’’ຕິ ປກຣຓໂຕ ລພ຺ຠຕິ.

‘‘ມາຕິກາ’’ຕິ ອິມິນາ ‘‘ອຏ຺ຐ ກຖິນຸພ຺ຠາຣມາຕິກາ’’ຕິ ປກຣຓໂຕ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ອຏ຺ຐິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕິກາ ກຖິນສ຺ສ ອຸພ຺ຠາຣາຍາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໓໑໐). ມາຕິກາຕິ ມາຕໂຣ ຊເນຕ຺ຕິໂຍ, ກຖິນຸພ຺ຠາຣໍ ເອຕາ ອຏ຺ຐ ຊເນນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸທ຺ຘາໂຣຕິ ກຖິນສ຺ສ ອຸທ຺ຘາໂຣ. ອານິສໍສາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ກຖິນສ຺ສາ’’ຕິ ປກຣຓໂຕ ລພ຺ຠຕິ. ກຖິນສ຺ສ ອານິສໍສາຕິ ອິເມ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາຕິ ໂຍຊນາ. ຍຖາຫ ‘‘ອຕ຺ຖຕກຖິນານໍ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ກປ຺ປິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິອາທິ (ມຫາວ. ໓໐໖). ‘‘ອານິສໍເສນາ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ອານິສໍເສນ ສຫ ອິເມ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາຕິ ໂຍຊນາ.

໒໗໐໗. ‘‘ນ ອຸລ຺ລິຂິຕມຕ຺ຕາທິ-ຈຕຸວີສຕິວຊ຺ຊິຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຣິຕຸໍ ກຕປຣິໂຍສິຕໍ ຈີວຣໍ ເຈ ລທ຺ຘໍ, ຕຕ຺ຖ ¶ ປຏິປຊ຺ຊນວິຘິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສເຈ ອກຕສິພ຺ພນາທິກມ຺ມໍ ວຕ຺ຖເມວ ລທ຺ຘໍ, ຕຕ຺ຖ ປຏິປຊ຺ຊນວິຘິໍ ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈວເສນ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ໂຘວນ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ໂຘວນນ຺ຕິ ກຖິນທຸສ຺ສສ຺ສ ເສຕຠາວກຣຓໍ. ວິຈາໂຣຕິ ‘‘ປຎ຺ຈກໍ ວາ ສຕ຺ຕກໍ ວາ ນວກໍ ວາ ເອກາທສກໍ ¶ ວາ ໂຫຕູ’’ຕິ ວິຈາຣຓໍ. ເຉທນນ຺ຕິ ຍຖາວິຈາຣິຕສ຺ສ ວຕ຺ຖສ຺ສ ເຉທນໍ. ພນ຺ຘນນ຺ຕິ ໂມຆສຸຕ຺ຕກາໂຣປນໍ. ສິພ຺ພນນ຺ຕິ ສພ຺ພສູຈິກມ຺ມໍ. ຣຊນນ຺ຕິ ຣຊນກມ຺ມໍ. ກປ຺ປນ຺ຕິ ກປ຺ປພິນ຺ທຸທານໍ. ‘‘ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ອິທໍ ສພ຺ພໍ ກຖິນຕ຺ຖາຣສ຺ສ ປຐມເມວ ກຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ.

໒໗໐໘. ອນ຺ຕຣວາສໂກຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຕິ-ສທ຺ໂທ ລຸຕ຺ຕນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ. ສງ຺ຆາຏິ, ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ໂຄ, ອໂຖ ອນ຺ຕຣວາສໂກຕິ ເອສເມວ ຕຸ ປຈ຺ຈຸທ຺ຘາໂຣປິ ອຘິຏ຺ຐານມ຺ປິ ອຕ຺ຖາໂຣປິ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ໂຍຊນາ.

໒໗໐໙. ອຏ຺ຐມາຕິກາ (ມຫາວ. ໓໑໐-໓໑໑; ປຣິ. ໔໑໕; ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໑໐-໓໑໑) ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ປກ຺ກມນຎ຺ຈາ’’ຕິອາທິ. ປກ຺ກມນໍ ອນ຺ໂຕ ເອຕສ຺ສາຕິ ປກ຺ກມນນ຺ຕິກາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລເປນ ‘‘ປກ຺ກມນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ອຏ຺ຐິມາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ມາຕິກາ’’ຕິ ປກຣຓໂຕ ລພ຺ຠຕິ. ອິມາ ອຏ຺ຐ ມາຕິກາຕິ ໂຍຊນາ.

໒໗໑໐. ອຸທ຺ເທສານຸກ຺ກເມນ ນິທ຺ທິສິຕຸມາຫ ‘‘ກຕຈີວຣມາທາຍາ’’ຕິອາທິ. ‘‘ກຕຈີວຣມາທາຍາ’’ຕິ ອິມິນາ ຈີວຣປລິໂພຘຸປຈ຺ເຉໂທ ທສ຺ສິໂຕ. ‘‘ອາວາເສ ນິຣເປກ຺ຂໂກ’’ຕິ ອິມິນາ ທຸຕິໂຍ ອາວາສປລິໂພຘຸປຈ຺ເຉໂທ ທສ຺ສິໂຕ. ເອຕ຺ຖ ສພ຺ພວາກ຺ເຍສຸ ‘‘ອຕ຺ຖຕກຖິໂນ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ສເຈ ປກ຺ກມຕີ’’ຕິ ເສໂສ. ອຕິກ຺ກນ຺ຕາຍ ສີມາຍາຕິ ວິຫາຣສີມາຍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາຍ. ໂຫຕິ ປກ຺ກມນນ຺ຕິກາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ’’ຕິ ເສໂສ, ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປກ຺ກມນນ຺ຕິກາ ນາມ ມາຕິກາ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໗໑໑-໒. ອານິສໍສໍ ¶ ນາມ ວຸຕ຺ຖວສ຺ເສນ ລທ຺ຘໍ ອກຕສູຈິກມ຺ມວຕ຺ຖໍ. ເຕເນວ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ກໂຣຕີ’’ຕິອາທິ. ‘‘ວິຫາເຣ ອນເປກ຺ຂໂກ’’ຕິ ອິມິນາ ເອຕ຺ຖ ປຐມໍ ອາວາສປລິໂພຘຸປຈ຺ເຉໂທ ທສ຺ສິໂຕ. ສຸຂວິຫຣຓໍ ປໂຍຊນມສ຺ສາຕິ ສຸຂວິຫາຣິໂກ, ວິຫາໂຣຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ວິຫຣນ຺ໂຕວ ຕໍ ຈີວຣໍ ຍທິ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຈີວເຣ ນິຏ຺ຐິເຕ ນິຏ຺ຐານນ຺ຕາ ນິຏ຺ຐານນ຺ຕິກາຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ນິຏ຺ຐິເຕຈີວເຣ’’ຕິ ອິມິນາ ຈີວຣປລິໂພຘຸປຈ຺ເຉໂທ ທສ຺ສິໂຕ.

໒໗໑໓. ຕມສ຺ສມນ຺ຕິ ຕໍ ວຸຕ຺ຖວສ຺ສາວາສໍ. ຘຸຣນິກ຺ເຂເປຕິ ອຸຠຍຘຸຣນິກ຺ເຂປວເສນ ຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕກ຺ຂເຓ. ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ນາມ ຘຸຣນິກ຺ເຂໂປ. ເອຕ຺ຖ ປລິໂພຘທ຺ວຍສ຺ສ ເອກກ຺ຂເຓເຍວ ອຸປຈ຺ເຉໂທ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ¶ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ສນ຺ນິຏ຺ຐານນ຺ຕິເກ ທ຺ເວປິ ປລິໂພຘາ ‘ເນວິມໍ ຈີວຣໍ ກາເຣສ຺ສໍ, ນ ປຈ຺ເຈສ຺ສ’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ຕິຕມຕ຺ເຕເຍວ ເອກໂຕ ຉິຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໑໑).

໒໗໑໔. ກຖິນຈ຺ຉາທນນ຺ຕິ ກຖິນານິສໍສໍ ຈີວຣວຕ຺ຖຸໍ. ນ ປຈ຺ເຈສ຺ສນ຺ຕິ ນ ປຈ຺ຈາຄມິສ຺ສາມິ. ກໂຣນ຺ຕສ຺ເສວາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຈີວຣ’’ນ຺ຕິ ປກຣຓໂຕ ລພ຺ຠຕິ. ‘‘ກຖິນຈ຺ຉາທນ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ວາ ສມ຺ພນ຺ຘນີຍໍ. ກໂຣນ຺ຕສ຺ສາຕິ ອນາທເຣ ສາມິວຈນໍ. ນຏ຺ຐນ຺ຕິ ໂຈເຣຫິ ຫຏຕ຺ຕາ ວາ ອຸປຈິກາທີຫິ ຂາທິຕຕ຺ຕາ ວາ ນຏ຺ຐໍ. ທຑ຺ຒໍ ວາຕິ ອຄ຺ຄິນາ ທຑ຺ຒໍ ວາ. ນາສນນ຺ຕິກາຕິ ເອວໍ ຈີວຣສ຺ສ ນາສນນ຺ເຕ ລພ຺ຠມານາ ອຍໍ ມາຕິກາ ນາສນນ຺ຕິກາ ນາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖ ‘‘ນ ປຈ຺ເຈສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ປຐມໍ ອາວາສປລິໂພຘຸປຈ຺ເຉໂທ ທສ຺ສິໂຕ. ‘‘ກໂຣນ຺ຕສ຺ເສວາ’’ຕິ ອິມິນາ ທຸຕິຍໍ ຈີວຣປລິໂພຘຸປຈ຺ເຉໂທ ທສ຺ສິໂຕ.

໒໗໑໕. ລທ຺ຘານິສໍໂສຕິ ລທ຺ຘກຖິນານິສໍສຈີວໂຣ. ອານິສໍເສ ຈີວເຣ ສາເປກ຺ໂຂ ອເປກ຺ຂວາ ພຫິສີມຄໂຕ ວສ຺ສໍວຸຕ຺ຖສີມາຍ ¶ ພຫິສີມຄໂຕ ຕໍ ຈີວຣໍ ກໂຣຕິ, ໂສ ກຕຈີວໂຣ ອນ຺ຕຣຸພ຺ຠາຣໍ ອນ຺ຕຣາ ອຸພ຺ຠາຣໍ ສຸຓາຕິ ເຈ, ສວນນ຺ຕິກາ ນາມ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ພຫິສີມຄໂຕ’’ຕິອາທິນາ ທຸຕິຍປລິໂພຘຸປຈ຺ເຉໂທ ທສ຺ສິໂຕ. ເອຕ຺ຖ ‘‘ກຕຈີວໂຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຈີວຣປລິໂພຘຸປຈ຺ເຉໂທ ປຐມໍ ໂຫຕິ, ອິຕໂຣ ປນ ‘‘ສຫ ສວເນນ ອາວາສປລິໂພໂຘ ຉິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໑໑) ອຏ຺ຐກຖາຍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຈ຺ຉາ ໂຫຕິ.

໒໗໑໖-໗. ຈີວຣາສາຍ ວສ຺ສໍວຸຕ຺ໂຖ ອາວາສໂຕ ປກ຺ກນ຺ໂຕ ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ຈີວຣໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ເກນຈິ ວຸຕ຺ໂຕ ພຫິສີມຄໂຕ ປນ ສວຕິ, ປຸນ ‘‘ຕວ ຈີວຣໍ ທາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ອາສາຍ ຉິນ຺ນມຕ຺ຕາຍ ຈີວເຣ ປຈ຺ຈາສາຍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ນມຕ຺ຕາຍ ອາສາວຈ຺ເຉທິກາ ນາມ ມາຕິກາຕິ ມຕາ ຎາຕາຕິ ໂຍຊນາ. ອາສາວຈ຺ຉາທິເກ ກຖິນຸພ຺ຠາເຣ ອາວາສປລິໂພໂຘ ປຐມໍ ຉິຊ຺ຊຕິ, ຈີວຣາສາຍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ນາຍ ຈີວຣປລິໂພໂຘ ຉິຊ຺ຊຕິ.

໒໗໑໘-໒໐. ໂຍ ວສ຺ສໍວຸຕ຺ຖວິຫາຣມ຺ຫາ ອຎ຺ຎໍ ວິຫາຣໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ, ໂສ ອາຄຈ຺ຉໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ກຖິນຸທ຺ຘາຣໍ ອຕິກ຺ກເມຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ໂສ ກຖິນຸທ຺ຘາໂຣ ສີມາຕິກ຺ກນ຺ຕິໂກ ມໂຕຕິ ໂຍຊນາ. ຕຕ຺ຖ ສີມາຕິກ຺ກນ຺ຕິເກ ກຖິນຸພ຺ຠາເຣ ຈີວຣປລິໂພໂຘ ປຐມໍ ຉິຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ພຫິສີເມ ອາວາສປລິໂພໂຘ ຉິຊ຺ຊຕິ.

ເອຕ຺ຖ ¶ ຈ ‘‘ສີມາຕິກ຺ກນ຺ຕິໂກ ນາມ ຈີວຣກາລສີມາຕິກ຺ກນ຺ຕິໂກ’’ຕິ ເກນຈິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ພຫິສີມາຍໍ ຈີວຣກາລສມຍສ຺ສ ອຕິກ຺ກນ຺ຕຕ຺ຕາ ສີມາຕິກ຺ກນ຺ຕິໂກ’’ຕິ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ມຫາວ. ໓໑໑) ສາຣຕ຺ຖທີປນິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອາຄຈ຺ຉໍ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ, ຕທຸທ຺ຘາຣມຕິກ຺ກເມ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປນ ສງ຺ເຆນ ¶ ກຣິຍມານໍ ອນ຺ຕຣຸພ຺ຠາຣໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວິຫາຣສີມໍ ອສມ຺ປຕ຺ເຕເຍວ ກຖິນຸພ຺ຠາຣສ຺ສ ຊາຕຕ຺ຕາ ຕໍ ນ ສມ຺ຠຸເຓຍ຺ຍ, ຕສ຺ເສວໍ ສີມມຕິກ຺ກນ຺ຕສ຺ເສວ ສໂຕ ປຸນ ອາຄຈ຺ຉໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຊາໂຕ ກຖິນຸພ຺ຠາໂຣ ສີມາຕິກ຺ກນ຺ຕິໂກຕິ ອມ຺ຫາກໍ ຂນ຺ຕິ.

ກຖິນານິສໍສຈີວຣໍ ອາທາຍ ສເຈ ອາວາເສ ສາເປກ຺ໂຂວ ຄໂຕ ໂຫຕິ, ປຸນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ກຖິນຸທ຺ຘາຣໍ ກຖິນສ຺ສ ອນ຺ຕຣຸພ຺ຠາຣເມວ ສມ຺ຠຸຓາຕິ ເຈ ຍທິ ປາປຸເຓຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ໂສ ກຖິນຸທ຺ຘາໂຣ ໂຫຕິ, ໂສ ‘‘ສຫຸພ຺ຠາໂຣ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ໂຍຊນາ. ສຫຸພ຺ຠາເຣ ທ຺ເວ ປລິໂພຘາ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ຉິຊ຺ຊນ຺ຕິ.

໒໗໒໑. ‘‘ສີມາຕິກ຺ກນ຺ຕິເກນາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລເປນ ‘‘ສີມໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປກ຺ກມນຎ຺ຈ ນິຏ຺ຐານຎ຺ຈ ສນ຺ນິຏ຺ຐານຎ຺ຈ ສີມໂຕ ສີມາຕິກ຺ກນ຺ຕິເກນ ສຫ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກຖິນຸພ຺ຠາຣາ ປຸຄ຺ຄລາຘີນາ ປຸຄ຺ຄລາຍຕ຺ຕາ ສຫຸພ຺ຠາຣສງ຺ຂາໂຕ ອນ຺ຕຣຸພ຺ຠາໂຣ ສງ຺ຆາຘີໂນຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ອນ຺ຕຣຸພ຺ຠໂຣ’’ຕິ ຄາຖາພນ຺ຘວເສນ ຣສ຺ສຕ຺ຕໍ.

໒໗໒໒. ນາສນນ຺ຕິ ນາສນນ຺ຕິໂກ. ສວນນ຺ຕິ ສວນນ຺ຕິໂກ. ອາສາວຈ຺ເຉທິກາປິ ຈາຕິ ຕໂຍປິ ກຖິນຸພ຺ຠາຣາ. ນ ຕຸ ສງ຺ຆາ ນ ຠິກ຺ຂຸໂຕຕິ ສງ຺ຆໂຕປິ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ປຸຄ຺ຄລໂຕປິ ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈີວຣສ຺ສ ວິນາໂສ ສງ຺ຆສ຺ສ ວາ ຈີວຣສາມິກສ຺ສ ວາ ປໂຍເຄນ ນ ຊາໂຕຕິ ນາສນໂກ ຕາວ ກຖິນຸພ຺ຠາໂຣ ອຸຠໂຕປິ ນ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ສວນຎ຺ຈ ອຸຠເຍສໍ ປໂຍຄໂຕ ນ ຊາຕນ຺ຕິ ຕຖາ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ອາສາວຈ຺ເຉທິກາປິ.

໒໗໒໓. ອາວາໂສເຍວ ປລິໂພໂຘຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ປລິໂພໂຘ ຈ ຈີວເຣຕິ ເອຕ຺ຖ ຈີວເຣຕິ ເຠທວຈນິຈ຺ຉາຍ ນິມິຕ຺ຕຕ຺ເຖ ¶ ຠຸມ຺ມໍ, ຈີວຣນິມິຕ຺ຕປລິໂພໂຘຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຈີວຣສງ຺ຂາໂຕ ປລິໂພໂຘຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສຈ຺ຈາທິຄຸຓຍຸຕ຺ຕໍ ມຸສາວາທາທິໂທສວິມຸຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖໍ ວທຕິ ສີເລນາຕິ ຍຸຕ຺ຕມຸຕ຺ຕຕ຺ຖວາທີ, ເຕນ.

໒໗໒໔. ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ¶ ມາຕິການນ຺ຕິ ພຫິສີມຄຕານໍ ວເສນ ວຸຕ຺ຕາ ປກ຺ກມນນ຺ຕິກາທໂຍ ສຕ຺ຕ ມາຕິກາ, ພຫິສີມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣຸພ຺ຠາຣໍ ສມ຺ຠຸຓນ຺ຕສ຺ສ ວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ ສຫຸພ຺ຠາໂຣຕິ ອິມາສໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ມາຕິການໍ ວເສນ ຈ. ອນ຺ຕຣຸພ຺ຠາຣໂຕປິ ວາຕິ ພຫິສີມໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ວສິຕ຺ວາ ກຖິນຸພ຺ຠາຣກມ຺ເມນ ອຸພ຺ຠາຣກຖິນານໍ ວເສນ ລພ຺ຠນໂຕ ອນ຺ຕຣຸພ຺ຠາຣໂຕ ຈາຕິ ມເຫສິນາ ກຖິນສ຺ສ ທຸເວ ອຸພ຺ຠາຣາປິ ວຸຕ຺ຕາຕິ ໂຍຊນາ. ພຫິສີມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຄຕສ຺ສ ວເສນ ສຫຸພ຺ຠາໂຣ, ພຫິສີມໍ ອາຄຕານໍ ວເສນ ອນ຺ຕຣຸພ຺ຠາໂຣຕິ ເອໂກເຍວ ອຸພ຺ຠາໂຣ ທ຺ວິຘາ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ອນ຺ຕຣຸພ຺ຠາຣໍ ວິສຸໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຏ຺ເຐວ ມາຕິກາ ປາຬິຍໍ (ມຫາວ. ໓໑໐) ວິຠຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໒໗໒໕. ອນາມນ຺ຕຈາໂຣ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລປວເສນ ‘‘ອນາມນ຺ຕາ’’ ອິຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຍາວ ກຖິນໍ ນ ອຸທ຺ຘຣີຍຕິ, ຕາວ ອນາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຈຣຓໍ ກປ຺ປິສ຺ສຕິ, ຈາຣິຕ຺ຕສິກ຺ຂາປເທນ ອນາປຕ຺ຕິ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອສມາທານຈາໂຣ ‘‘ອສມາທານ’’ນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລເປນ ວຸຕ຺ໂຕ. ອສມາທານຈາໂຣຕິ ຕິຈີວຣໍ ອສມາທາຍ ຈຣຓໍ, ຈີວຣວິປ຺ປວາໂສ ກປ຺ປິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

‘‘ຄຓໂຕ’’ຕິ ອິມິນາ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລເປນ ຄຓໂຠຊນໍ ທສ຺ສິຕໍ. ຄຓໂຠຊນມ຺ປິ ກປ຺ປິສ຺ສຕິ, ຕໍ ສຣູປໂຕ ປາຈິຕ຺ຕິຍກຓ຺ເຑ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ຍາວທຕ຺ຖິກ’’ນ຺ຕິ ¶ ອິມິນາ ຍາວທຕ຺ຖຈີວຣໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍາວທຕ຺ຖຈີວຣນ຺ຕິ ຍາວຕເກນ ຈີວເຣນ ອຕ຺ໂຖ, ຕາວຕກໍ ອນຘິຏ຺ຐິຕໍ ອວິກປ຺ປິຕໍ ກປ຺ປິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

‘‘ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຈີວຣຸປ຺ປາໂທ’’ຕິ ອິມິນາ ‘‘ໂຍ ຈ ຕຕ຺ຖ ຈີວຣຸປ຺ປາໂທ’’ຕິ (ມຫາວ. ໓໐໖) ວຸຕ຺ໂຕ ອານິສໍໂສ ທສ຺ສິໂຕ. ໂຍ ຈ ຕຕ຺ຖ ຈີວຣຸປ຺ປາໂທຕິ ຕຕ຺ຖ ກຖິນຕ຺ຖຕສີມາຍໍ ມຕກຈີວຣໍ ວາ ໂຫຕຸ ສງ຺ຆສ຺ສ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ທິນ຺ນໍ ວາ ສງ຺ຆິເກນ ຕຕ຺ຣຸປ຺ປາເທນ ອາຠຕໍ ວາ, ເຍນ ເກນຈິ ອາກາເຣນ ຍໍ ສງ຺ຆິກໍ ຈີວຣໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ເຕສໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິເມ ປຎ຺ຈ ກຖິນານິສໍສາ ຈ ວຸຕ຺ຕາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ກຖິນກ຺ຂນ຺ຘກກຖາວຓ຺ຓນາ.

ຈີວຣກ຺ຂນ຺ຘກກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໗໒໖-໗. ຈີວຣໍ ¶ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເອຕາສູຕິ ‘‘ອຸປ຺ປາທາ’’ຕິ ຊນິກາວ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຈີວຣວຕ຺ຖປຣິລາຠກ຺ເຂຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາຫ – ‘‘ຍຖາວຸຕ຺ຕານໍ ຈີວຣານໍ ປຏິລາຠາຍ ເຂຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຏ຺ຐິມາ ຠິກ຺ຂເວ ມາຕິກາຕິອາທິມາຫາ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໗໙). ຈີວຣມາຕິກາຕິ ຈີວຣຸປ຺ປາທເຫຕຸຠູຕມາຕໂຣ. ເຕນາຫ ກຖິນກ຺ຂນ຺ຘກວຓ຺ຓນາຍໍ ‘‘ມາຕິກາຕິ ມາຕໂຣ, ຊເນຕ຺ຕິໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໑໐). ມາຕິກາຕິ ເຈຕ຺ຖ ຈີວຣທານມຘິປ຺ເປຕໍ. ຍຖາຫ ‘‘ສີມາຍ ທານໍ ເອກາ ມາຕິກາ, ກຕິກາຍ ທານໍ ທຸຕິຍາ’’ຕິອາທິ. ສີມາຍ ເທຕິ, ກຕິກາຍ ເທຕິ, ຠິກ຺ຂາປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ເທຕິ, ສງ຺ຆສ຺ສ ເທຕິ, ອຸຠໂຕສງ຺ເຆ ເທຕິ, ວສ຺ສໍວຸຕ຺ຖສງ຺ຆສ຺ສ ເທຕິ, ອາທິສ຺ສ ເທຕິ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເທຕິ. ‘‘ອິມາ ປນ ອຏ຺ຐ ມາຕິກາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕເມວ ນິຄມນວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໗໒໘. ຕຕ຺ຖາຕິ ¶ ຕາສຸ ອຏ຺ຐມາຕິກາສຸ. ສີມາຍ ເທຕີຕິ ‘‘ສີມາຍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ເອວໍ ສີມໍ ປຣາມສິຕ຺ວາ ເທນ຺ໂຕ ສີມາຍ ເທຕິ, ເອວໍ ທິນ຺ນໍ ອນ຺ໂຕສີມຄເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ຠາເຊຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຓ຺ຓິຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ຕຕ຺ຖ ອນ຺ໂຕສີມຄເຕຫີຕິ ທາຍໂກ ຍໍ ສີມໍ ອເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ເອວມາຫ, ຕສ຺ສາ ສີມາຍ ອນ຺ໂຕຄເຕຫິ ສພ຺ເພຫິ. ຠາເຊຕພ຺ພນ຺ຕິ ຕໍ ຈີວຣໍ ຠາເຊຕພ຺ພໍ. ວຣວຓ຺ຓິນາຕິ ‘‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ສກລໂລກພ຺ຍາປິຄຸຓາຕິສຍຍຸຕ຺ເຕນ ພ຺ຍາມປ຺ປຠາຍ, ຉພ຺ພຓ຺ຓານໍ ຣໍສີນຎ຺ຈ ວເສນ ອຸຕ຺ຕມປ຺ປຠາຕິສຍຍຸຕ຺ເຕນ ວຣວຓ຺ຓິນາ ວຓ຺ຓິຕໍ ກຖິຕໍ. ອຍເມຕ຺ຖ ປທວຓ຺ຓນາ, ອຍໍ ປນ ວິນິຈ຺ຉໂຍ – ສີມາຍ ເທຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ຕາວ ຂຓ຺ຑສີມາ ອຸປຈາຣສີມາ ສມານສໍວາສສີມາ ອວິປ຺ປວາສສີມາ ລາຠສີມາ ຄາມສີມາ ນິຄມສີມາ ນຄຣສີມາ ອພ຺ຠນ຺ຕຣສີມາ ອຸທກຸກ຺ເຂປສີມາ ຊນປທສີມາ ຣຏ຺ຐສີມາ ຣຊ຺ຊສີມາ ທີປສີມາ ຈກ຺ກວາຬສີມາ ອິຕິ ປນ຺ນຣສ ສີມາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຕຕ຺ຖ ຂຓ຺ຑສີມາ ສີມາກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕາ. ອຸປຈາຣສີມາ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ປຣິກ຺ເຂເປນ, ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ປຣິກ຺ເຂປາຣຫຏ຺ຐາເນນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ ໂຫຕິ. ອປິຈ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘຸວສນ຺ນິປາຕຏ຺ຐານໂຕ ວາ ປຣິຍນ຺ເຕ ຐິຕໂຠຊນສາລໂຕ ວາ ນິພທ຺ຘວສນກອາວາສໂຕ ວາ ຖາມມຊ຺ຌິມສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເລຑ຺ຑຸປາຕານໍ ອນ຺ໂຕ ອຸປຈາຣສີມາ ເວທິຕພ຺ພາ. ສາ ປນ ອາວາເສສຸ ວຑ຺ຒນ຺ເຕສຸ ວຑ຺ຒຕິ, ປຣິຫາຍນ຺ເຕສຸ ປຣິຫາຍຕິ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ‘‘ຠິກ຺ຂູສຸປິ ວຑ຺ຒນ຺ເຕສຸ ວຑ຺ຒຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໗໙) ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ສເຈ ວິຫາເຣ ສນ຺ນິປຕິຕຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ¶ ເອກາພທ຺ຘາ ຫຸຕ຺ວາ ໂຍຊນສຕມ຺ປິ ປູເຣຕ຺ວາ ນິສີທນ຺ຕິ, ໂຍຊນສຕມ຺ປິ ອຸປຈາຣສີມາວ ໂຫຕິ, ສພ຺ເພສໍ ລາໂຠ ປາປຸຓາຕິ. ສມານສໍວາສອວິປ຺ປວາສສີມາທ຺ວຍມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕເມວ.

ລາຠສີມາ ¶ ນາມ ເນວ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ອນຸຎ຺ຎາຕາ, ນ ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫກຕ຺ເຖເຣຫິ ຐປິຕາ, ອປິຈ ໂຂ ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ຕາ ວິຫາຣໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຄາວຸຕໍ ວາ ອຑ຺ຒໂຍຊນໍ ວາ ໂຍຊນໍ ວາ ສມນ຺ຕໂຕ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ວິຫາຣສ຺ສ ລາຠສີມາ’’ຕິ ນາມລິຂິຕເກ ຖມ຺ເຠ ນິຂຓິຕ຺ວາ ‘‘ຍໍ ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ອມ຺ຫາກໍ ວິຫາຣສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ ສີມໍ ຐເປນ຺ຕິ, ອຍໍ ລາຠສີມາ ນາມ. ຄາມນິຄມນຄຣອພ຺ຠນ຺ຕຣອຸທກຸກ຺ເຂປສີມາປິ ວຸຕ຺ຕາ ເອວ.

ຊນປທສີມາ ນາມ ກາສິໂກສລຣຏ຺ຐາທີນໍ ອນ຺ໂຕ ພຫູ ຊນປທາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອຕ຺ຖ ເອເກໂກ ຊນປທປຣິຈ຺ເຉໂທ ຊນປທສີມາ. ຣຏ຺ຐສີມາ ນາມ ກາສິໂກສລາທິຣຏ຺ຐປຣິຈ຺ເຉໂທ. ຣຊ຺ຊສີມາ ນາມ ມຫາໂຈຬໂຠໂຄ ເກຣຬໂຠໂຄຕິ ເອວໍ ເອເກກສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ອາຓາປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານໍ. ທີປສີມາ ນາມ ສມຸທ຺ທນ຺ເຕນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນມຫາທີປາ ຈ ອນ຺ຕຣທີປາ ຈ. ຈກ຺ກວາຬສີມາ ນາມ ຈກ຺ກວາຬປພ຺ພເຕເນວ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ.

ເອວເມຕາສຸ ສີມາສຸ ຂຓ຺ຑສີມາຍ ເກນຈິ ກມ຺ເມນ ສນ຺ນິປຕິຕໍ ສງ຺ຆໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ເຖວ ສີມາຍ ສງ຺ຆສ຺ສ ເທມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຍາວຕິກາ ຠິກ຺ຂູ ອນ຺ໂຕຂຓ຺ຑສີມຄຕາ, ເຕຫິ ຠາເຊຕພ຺ພໍ. ເຕສໍເຍວ ຫິ ຕໍ ປາປຸຓາຕິ, ອຎ຺ເຎສໍ ສີມນ຺ຕຣິກາຍ ວາ ອຸປຈາຣສີມາຍ ວາ ຐິຕານມ຺ປິ ນ ປາປຸຓາຕິ. ຂຓ຺ຑສີມາຍ ຐິເຕ ປນ ຣຸກ຺ເຂ ວາ ປພ຺ພເຕ ວາ ຐິຕສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ວາ ປຖວິຍາ ເວມຊ຺ຌໍ ຄຕສ຺ສ ປາປຸຓາຕິເຍວ.

‘‘ອິມິສ຺ສາ ອຸປຈາຣສີມາຍ ສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ທິນ຺ນໍ ປນ ຂຓ຺ຑສີມາສີມນ຺ຕຣິກາສຸ ຐິຕານມ຺ປິ ປາປຸຓາຕິ. ‘‘ສມານສໍວາສສີມາຍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ທິນ຺ນໍ ປນ ຂຓ຺ຑສີມາສີມນ຺ຕຣິກາສຸ ຐິຕານໍ ນ ປາປຸຓາຕິ. ອວິປ຺ປວາສສີມາລາຠສີມາສຸ ທິນ຺ນໍ ຕາສຸ ສີມາສຸ ອນ຺ໂຕຄຕານໍເຍວ ປາປຸຓາຕິ. ຄາມສີມາທີສຸ ທິນ຺ນໍ ¶ ຕາສໍ ສີມານໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ພທ຺ຘສີມາຍ ຐິຕານມ຺ປິ ປາປຸຓາຕິ. ອພ຺ຠນ຺ຕຣສີມາອຸທກຸກ຺ເຂປສີມາສຸ ທິນ຺ນໍ ຕຕ຺ຖ ອນ຺ໂຕຄຕານໍເຍວ ປາປຸຓາຕິ. ຊນປທຣຏ຺ຐຣຊ຺ຊທີປຈກ຺ກວາຬສີມາສຸປິ ຄາມສີມາທີສຸ ວຸຕ຺ຕສທິໂສເຍວ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ສເຈ ¶ ປນ ຊມ຺ພຸທີເປ ຐິໂຕ ‘‘ຕມ຺ພປຓ຺ຓິທີເປ ສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວທຕິ, ຕມ຺ພປຓ຺ຓິທີປໂຕ ເອໂກປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ເພສໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ລຠຕິ. ສເຈປິ ຕຕ຺ເຣວ ເອໂກ ສຠາຄຠິກ຺ຂຸ ສຠາຄານໍ ຠາຄໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ນ ວາເຣຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ຕາວ ໂຍ ສີມໍ ປຣາມສິຕ຺ວາ ເທຕິ, ຕສ຺ສ ທາເນ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ໂຍ ປນ ‘‘ອສຸກສີມາຍາ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ຊານາຕິ, ເກວລໍ ‘‘ສີມາ’’ຕິ ວຈນມຕ຺ຕເມວ ຊານນ຺ໂຕ ວິຫາຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ສີມາຍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວາ ‘‘ສີມຏ຺ຐກສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວາ ຠຓຕິ, ໂສ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ ‘‘ສີມາ ນາມ ພຫຸວິຘາ, ກຕຣໍ ສີມໍ ສນ຺ຘາຍ ຠຓສີ’’ຕິ, ສເຈ ວທຕິ ‘‘ອຫໍ ‘ອສຸກສີມາ’ຕິ ນ ຊານາມິ, ສີມຏ຺ຐກສງ຺ໂຆ ຠາເຊຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫຕູ’’ຕິ, ກຕຣສີມາຍ ຠາເຊຕພ຺ພໍ? ມຫາສີວຕ຺ເຖໂຣ ກິຣາຫ ‘‘ອວິປ຺ປວາສສີມາຍາ’’ຕິ. ຕໂຕ ນໍ ອາຫໍສຸ ‘‘ອວິປ຺ປວາສສີມາ ນາມ ຕິໂຍຊນາປິ ໂຫຕິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຕິໂຍຊເນ ຐິຕາ ລາຠໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕິໂຍຊເນ ຐຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕຸກວຕ຺ຕໍ ປູເຣຕ຺ວາ ອາຣາມໍ ປວິສິຕພ຺ພໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຄມິໂກ ຕິໂຍຊນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເສນາສນໍ ອາປຸຈ຺ຉິສ຺ສຕິ, ນິສ຺ສຍປຏິປນ຺ນສ຺ສ ຕິໂຍຊນາຕິກ຺ກເມ ນິສ຺ສໂຍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠິສ຺ສຕິ, ປາຣິວາສິເກນ ຕິໂຍຊນໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຣຸຓໍ ອຸຏ຺ຐາເປຕພ຺ພໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຕິໂຍຊເນ ຐຕ຺ວາ ອາຣາມປ຺ປເວສນໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ອຸປຈາຣສີມາປຣິຈ຺ເຉທວເສເນວ ກຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕສ຺ມາ ອຸປຈາຣສີມາຍເມວ ຠາເຊຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

໒໗໒໙. ເຍ ¶ ວິຫາຣາ ສງ຺ເຆນ ກຕິກາຍ ເອກລາຠກາ ສມານລາຠກາ ເອຕ຺ຖ ເອເຕສຸ ວິຫາເຣສຸ ທິນ຺ນໍ ‘‘ກຕິກາຍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ທິນ຺ນໍ ສພ຺ເພຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສຫ ຠາເຊຕພ຺ພໍ ຈີວຣໍ ກຕິກາຍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ໂຍຊນາ.

ອຍເມຕ຺ຖ ວິນິຈ຺ຉໂຍ – ກຕິກາ ນາມ ສມານລາຠກຕິກາ, ຕຕ຺ເຣວໍ ກຕິກາ ກາຕພ຺ພາ – ເອກສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ສນ຺ນິປຕິເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ຍໍ ວິຫາຣໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕຸກາມາ ສມານລາຠໍ ກາຕຸໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອສ຺ສ ນາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອສຸໂກ ນາມ ວິຫາໂຣ ໂປຣາຓໂກ’’ຕິ ວາ ‘‘ພຸທ຺ຘາຘິວຸຕ຺ໂຖ’’ຕິ ວາ ‘‘ອປ຺ປລາໂຠ’’ຕິ ວາ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກາຣຓໍ ວຕ຺ວາ ‘‘ຕໍ ວິຫາຣໍ ອິມິນາ ວິຫາເຣນ ສທ຺ຘິໍ ເອກລາຠໍ ກາຕຸໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ຣຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສາເວຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຕສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ນິສິນ຺ໂນປິ ອິຘ ນິສິນ຺ໂນວ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມິໍ ວິຫາເຣປິ ສງ຺ເຆນ ເອວເມວ ກາຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ອິຘ ¶ ນິສິນ຺ໂນປິ ຕສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ນິສິນ຺ໂນວ ໂຫຕິ. ເອກສ຺ມິໍ ລາເຠ ຠາຊິຍມາເນ ອິຕຣສ຺ມິໍ ຐິຕສ຺ສ ຠາຄໍ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວໍ ເອເກນ ວິຫາເຣນ ສທ຺ຘິໍ ພຫູປິ ອາວາສາ ເອກລາຠາ ກາຕພ຺ພາຕິ.

໒໗໓໐. ຈີວຣທາຍເກນ ຘຸວກາຣາ ປາກວຕ຺ຕາທິນິຈ຺ຈສກ຺ກາຣາ ຍຕ຺ຖ ສງ຺ຆສ຺ສ ກ຺ຣີຍນ຺ຕິ ກຣີຍນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ເຕເນວ ທາຍເກນ ສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ນໍ ວິຫາຣໍ ‘‘ຠິກ຺ຂາປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ມເຫສິນາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ – ຍສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ອິມສ຺ສ ຈີວຣທາຍກສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ປາກວຕ຺ຕໍ ວາ ວຕ຺ຕຕິ, ຍສ຺ມິໍ ວາ ວິຫາເຣ ຠິກ຺ຂູ ອຕ຺ຕໂນ ຠາຣໍ ກຕ຺ວາ ສທາ ເຄເຫ ໂຠເຊຕິ, ຍຕ຺ຖ ວາ ເຕນ ອາວາໂສ ກາຣິໂຕ, ສລາກຠຕ຺ຕາທີນິ ວາ ນິພທ຺ຘານິ, ເຍນ ປນ ສກໂລປິ ວິຫາໂຣ ¶ ປຕິຏ຺ຐາປິໂຕ, ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ, ອິເມ ຘຸວກາຣາ ນາມ. ຕສ຺ມາ ສເຈ ໂສ ‘‘ຍຕ຺ຖ ມຍ຺ຫໍ ຘຸວກາຣາ ກຣີຍນ຺ຕິ, ເອຕ຺ຖ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ເທຖາ’’ຕິ ວາ ຠຓຕິ, ພຫູສຸ ເຈປິ ຐາເນສຸ ຘຸວກາຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ທິນ຺ນເມວ ໂຫຕິ.

ສເຈ ປນ ເອກສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ຠິກ຺ຂູ ພຫຸຕຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕຫິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ຘຸວກາເຣ ເອກຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂູ ພຫູ, ເອກຕ຺ຖ ອປ຺ປກາ’’ຕິ, ສເຈ ‘‘ຠິກ຺ຂຸຄຓນາຍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ຠຓຕິ, ຕຖາ ຠາເຊຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ວຕ຺ຖເຠສຊ຺ຊາທິ ອປ຺ປກມ຺ປິ ສຸເຂນ ຠາຊີຍຕິ, ຍທິ ປນ ມຎ຺ໂຈ ວາ ປີຐກໍ ວາ ເອກເມວ ໂຫຕິ, ຕໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຍສ຺ສ ວາ ວິຫາຣສ຺ສ ເອກວິຫາເຣປິ ວາ ຍສ຺ສ ເສນາສນສ຺ສ ໂສ ວິຈາເຣຕິ, ຕຕ຺ຖ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ‘‘ອສຸກຠິກ຺ຂຸ ຄຓ຺ຫຕູ’’ຕິ ວທຕິ, ວຏ຺ຏຕິ.

ອຖ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຘຸວກາເຣ ເທຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອວິຈາເຣຕ຺ວາວ ຄຈ຺ຉຕິ, ສງ຺ຆສ຺ສປິ ວິຈາເຣຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວໍ ປນ ວິຈາເຣຕພ຺ພໍ – ‘‘ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວສນຏ຺ຐາເນ ເທຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ຕຕ຺ຖ ເສນາສນໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ. ຍຕ຺ຖ ນປ຺ປໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ວສນຏ຺ຐາເນ ເສນາສນປຣິໂຠຄຠຓ຺ຑໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວທຕິ, ຕຕ຺ຖ ທາຕພ຺ພນ຺ຕິ.

໒໗໓໑. ສງ຺ຆສ຺ສ ປນ ຍໍ ທິນ຺ນນ຺ຕິ ວິຫາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ‘‘ອິມານິ ຈີວຣານິ ສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ຍໍ ຈີວຣໍ ທິນ຺ນໍ. ‘‘ສມ຺ມຸຂີຠູເຕນາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ຄາຖາພນ຺ເຘນ ຣສ຺ສຕ຺ຕໍ. ສມ຺ມຸຂິຠູເຕນາຕິ ຈ ¶ ອຸປຈາຣສີມາຍ ຐິເຕນ. ຠາເຊຕພ຺ພນ຺ຕິ ຆຓ຺ຏິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ກາລໍ ໂຆເສຕ຺ວາ ຠາເຊຕພ຺ພໍ. ອິທເມຕ຺ຖ ມຸຂມຕ຺ຕທສ຺ສນໍ. ວິນິຈ຺ຉໂຍ ອຏ຺ຐກຖາຍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໓໗໙) ເວທິຕພ຺ໂພ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຈີວຣທາຍເກນ ¶ ວິຫາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ‘‘ອິມານິ ຈີວຣານິ ສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ທິນ຺ເນສຸ ຠາຊິຍມາເນສຸ ສີມຏ຺ຐສ຺ສ ອສມ຺ປຕ຺ຕສ຺ສປິ ຠາຄໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ນ ວາເຣຕພ຺ໂພ. ວິຫາໂຣ ມຫາ ໂຫຕິ, ເຖຣາສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວຕ຺ເຖສຸ ທິຍ຺ຍມາເນສຸ ອລສຊາຕິກາ ມຫາເຖຣາ ປຈ຺ຉາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ວີສຕິວສ຺ສານໍ ທິຍ຺ຍຕິ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຐິຕິກາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ, ຐິຕິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ເຕສໍ ທຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ຐິຕິກາຍ ທາຕພ຺ພໍ.

‘‘ອສຸກວິຫາເຣ ກິຣ ພຫຸໍ ຈີວຣໍ ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ສຸຕ຺ວາ ໂຍຊນນ຺ຕຣິກວິຫາຣໂຕປິ ຠິກ຺ຂູ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ສມ຺ປຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕານໍ ຐິຕຏ຺ຐານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທາຕພ຺ພໍ. ອສມ຺ປຕ຺ຕານມ຺ປິ ອຸປຈາຣສີມໍ ປວິຏ຺ຐານໍ ອນ຺ເຕວາສິກາທີສຸ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕສຸ ທາຕພ຺ພເມວ. ‘‘ພຫິ ອຸປຈາຣສີມາຍ ຐິຕານໍ ເທຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ນ ທາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ອຸປຈາຣສີມໍ ໂອກ຺ກນ຺ເຕຫິ ເອກາພທ຺ຘາ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວິຫາຣທ຺ວາເຣ ວາ ອນ຺ໂຕວິຫາເຣເຍວ ວາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຣິສວເສນ ວຑ຺ຒິຕາ ນາມ ສີມາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ທາຕພ຺ພໍ. ສງ຺ຆນວກສ຺ສ ທິນ຺ເນປິ ປຈ຺ຉາ ອາຄຕານໍ ທາຕພ຺ພເມວ. ທຸຕິຍຠາເຄ ປນ ເຖຣາສນໍ ອາຣຸຬ຺ເຫ ອາຄຕານໍ ປຐມຠາໂຄ ນ ປາປຸຓາຕິ, ທຸຕິຍຠາຄໂຕ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ທາຕພ຺ພໍ.

ເອກສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ທສ ຠິກ຺ຂູ ໂຫນ຺ຕິ, ທສ ວຕ຺ຖານິ ‘‘ສງ຺ຆສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ ເທນ຺ຕິ, ປາເຏກ຺ກໍ ຠາເຊຕພ຺ພານິ. ສເຈ ‘‘ສພ຺ພາເນວ ອມ຺ຫາກໍ ປາປຸຓນ຺ຕີ’’ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ທຸປ຺ປາປິຕານິ ເຈວ ທຸຄ຺ຄຫິຕານິ ຈ, ຄຕຄຕຏ຺ຐາເນ ສງ຺ຆິກາເນວ ໂຫນ຺ຕິ. ເອກໍ ປນ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣສ຺ສ ທຕ຺ວາ ເສສານິ ‘‘ອິມານິ ອມ຺ຫາກໍ ປາປຸຓນ຺ຕີ’’ຕິ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ເອກເມວ ວຕ຺ຖໍ ‘‘ສງ຺ຆສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ ອາຫຣນ຺ຕິ, ອຠາເຊຕ຺ວາວ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ທຸປ຺ປາປິຕຎ຺ເຈວ ທຸຄ຺ຄຫິຕຎ຺ຈ, ສຕ຺ຖເກນ, ປນ ຫລິທ຺ທິອາທິນາ ວາ ເລຂໍ ກຕ຺ວາ ເອກໍ ¶ ໂກຏ຺ຐາສໍ ‘‘ອິມໍ ຐານໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣສ຺ສ ປາເປຕ຺ວາ ເສສໍ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍໍ ປນ ວຕ຺ຖສ຺ເສວ ປຸປ຺ຜໍ ວາ ວລິ ວາ, ເຕນ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ເອກໍ ຕນ຺ຕໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ຐານໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣສ຺ສ ທຕ຺ວາ ເສສໍ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ຂຓ຺ຑໍ ຂຓ຺ຑໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຠາຊິຍມານໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ.

ເອກຠິກ຺ຂຸເກ ¶ ວິຫາເຣ ສງ຺ຆສ຺ສ ຈີວເຣສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ສເຈ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ສພ຺ພານິ ມຍ຺ຫໍ ປາປຸຓນ຺ຕີ’’ຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ສຸຄ຺ຄຫິຕານິ, ຐິຕິກາ ປນ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ສເຈ ເອເກກໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ມຍ຺ຫໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຐິຕິກາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຕຕ຺ຖ ຐິຕິກາຍ ອຏ຺ຐິຕາຍ ປຸນ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຈີວເຣ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ສເຈ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ມຊ຺ເຌ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ທ຺ວີຫິປິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຐິຕາຍ ຐິຕິກາຍ ປຸນ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຈີວເຣ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ສເຈ ນວກຕໂຣ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຐິຕິກາ ເຫຏ຺ຐາ ໂອໂຣຫຕິ. ສເຈ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຐິຕິກາ ອຸທ຺ຘໍ ອາໂຣຫຕິ. ອຖ ອຎ຺ໂຎ ນຕ຺ຖິ, ປຸນ ອຕ຺ຕໂນ ປາເປຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ສງ຺ຆສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ ວາ ເຍນ ເກນຈິ ອາກາເຣນ ສງ຺ຆໍ ອາມສິຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ປນ ປໍສຸກູລິການໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ ‘‘ຄຫປຕິຈີວຣໍ ປຏິກ຺ຂິປາມິ, ປໍສຸກູລິກງ຺ຄໍ ສມາທິຍາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ນ ປນ ອກປ຺ປິຍຕ຺ຕາ. ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ອປໂລເກຕ຺ວາ ທິນ຺ນມ຺ປິ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຍໍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ເທຕິ, ຕໍ ຠິກ຺ຂຸທຕ຺ຕິຍໍ ນາມ ວຏ຺ຏຕິ. ປໍສຸກູລໍ ປນ ນ ໂຫຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ຘຸຕງ຺ຄໍ ນ ຠິຊ຺ຊຕິ. ‘‘ຠິກ຺ຂູນໍ ເທມ, ເຖຣານໍ ເທມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ປໍສຸກູລິການມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ອິທໍ ວຕ຺ຖໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ເທມ, ອິມິນາ ອຸປາຫນຕ຺ຖວິກປຕ຺ຕຕ຺ຖວິກອາໂຍຄອໍສພທ຺ຘກາທີນິ ¶ ກໂຣຖາ’’ຕິ ທິນ຺ນມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ.

ປຕ຺ຕຕ຺ຖວິກາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ທິນ຺ນານິ ພຫູນິປິ ໂຫນ຺ຕິ, ຈີວຣຕ຺ຖາຍປິ ປໂຫນ຺ຕິ, ຕໂຕ ຈີວຣໍ ກຕ຺ວາ ປາຣຸປິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ສງ຺ໂຆ ຠາຊິຕາຕິຣິຕ຺ຕານິ ວຕ຺ຖານິ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸປາຫນຕ຺ຖວິກາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ຠາເຊຕິ, ຕໂຕ ຄເຫຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສາມິເກຫິ ວິຈາຣິຕເມວ ຫິ ວຏ຺ຏຕິ, ນ ອິຕຣໍ.

‘‘ປໍສຸກູລິກສງ຺ຆສ຺ສ ຘມ຺ມກຣຓອໍສພທ຺ຘາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ເທມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປຣິກ຺ຂາໂຣ ນາມ ປໍສຸກູລິການມ຺ປິ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ຍໍ ຕຕ຺ຖ ອຕິເຣກໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ຈີວເຣປິ ອຸປເນຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສຸຕ຺ຕໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ເທນ຺ຕິ, ປໍສຸກູລິເກຫິປິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ຕາວ ວິຫາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ‘‘ອິມານິ ຈີວຣານິ ສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ທິນ຺ເນສຸ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ສເຈ ປນ ພຫິ ອຸປຈາຣສີມາຍ ອທ຺ຘານປຏິປນ຺ເນ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ‘‘ສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວາ ສງ຺ຆນວກສ຺ສ ວາ ອາໂຣເຈຕິ, ສເຈປິ ໂຍຊນໍ ຜຣິຕ຺ວາ ປຣິສາ ຐິຕາ ໂຫຕິ, ເອກາພທ຺ຘາ ¶ ເຈ, ສພ຺ເພສໍ ປາປຸຓາຕິ. ເຍ ປນ ທ຺ວາທສຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ປຣິສໍ ອສມ຺ປຕ຺ຕາ, ເຕສໍ ນ ປາປຸຓາຕີຕິ.

໒໗໓໒. ອິທານິ ‘‘ອຸຠໂຕສງ຺ເຆ ເທຕີ’’ຕິ ມາຕິກໍ ວິວຣນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອຸຠໂຕສງ຺ຆມຸທ຺ທິສ຺ສາ’’ຕິອາທິ. ອຸຠໂຕສງ຺ຆມຸທ຺ທິສ຺ສາຕິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ, ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆຎ຺ຈ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ. ເທຕີຕິ ‘‘ອຸຠໂຕສງ຺ຆສ຺ສ ເທມີ’’ຕິ ເທຕິ. ‘‘ພຫຸ ວາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ພຫູ ວາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ຄາຖາພນ຺ຘວເສນ ຣສ຺ສຕ຺ຕໍ. ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ຠິກ຺ຂູ ໂຖກາ ວາ ໂຫນ຺ຕຸ ພຫູ ວາ, ປຸຄ຺ຄລຄ຺ເຄນ ອກຕ຺ວາ ອຸຠໂຕສງ຺ຆວເສນ ສມຠາໂຄວ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ໂຍຊນາ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ¶ ວິນິຈ຺ຉໂຍ – ‘‘ອຸຠໂຕສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ‘‘ທ຺ເວຘາສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມິ, ທ຺ວິນ຺ນໍ ສງ຺ຆານໍ ທມ຺ມິ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ອຸຠໂຕສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ນເມວ ໂຫຕິ, ທ຺ເວ ຠາເຄ ສເມ ກຕ຺ວາ ເອໂກ ທາຕພ຺ໂພ.

‘‘ອຸຠໂຕສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສເຈ ທສ ທສ ຠິກ຺ຂູ, ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຈ ໂຫນ຺ຕິ, ເອກວີສຕິ ປຏິວີເສ ກຕ຺ວາ ເອໂກ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ທາຕພ຺ໂພ, ທສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ, ທສ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆສ຺ສ. ເຍນ ປຸຄ຺ຄລິໂກ ລທ຺ໂຘ, ໂສ ສງ຺ຆໂຕປິ ອຕ຺ຕໂນ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ຄເຫຕຸໍ ລຠຕິ. ກສ຺ມາ? ອຸຠໂຕສງ຺ຆຄ຺ຄຫເຓນ ຄຫິຕຕ຺ຕາ.

‘‘ອຸຠໂຕສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ເຈຕິຍສ຺ສ ຈ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິຘ ປນ ເຈຕິຍສ຺ສ ສງ຺ຆໂຕ ປາປຸຓນໂກຏ຺ຐາໂສ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເອກປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປຕ຺ຕໂກຏ຺ຐາສສໂມວ ໂກຏ຺ຐາໂສ ໂຫຕິ.

‘‘ອຸຠໂຕສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈ ເຈຕິຍສ຺ສ ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ທ຺ວາວີສຕິ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ທສ ຠິກ຺ຂູນໍ, ທສ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ, ເອໂກ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ, ເອໂກ ເຈຕິຍສ຺ສ ທາຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ປຸຄ຺ຄໂລ ສງ຺ຆໂຕປິ ອຕ຺ຕໂນ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ປຸນ ຄເຫຕຸໍ ລຠຕິ. ເຈຕິຍສ຺ສ ເອໂກເຍວ.

‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ຠິກ຺ຂຸນີນຎ຺ຈ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ມຊ຺ເຌ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ນ ທາຕພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂູ ຈ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຈ ຄເຓຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ.

‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ¶ ຈ ຠິກ຺ຂຸນີນຎ຺ຈ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ປຸຄ຺ຄໂລ ວິສຸໍ ¶ ນ ລຠຕິ, ປາປຸຓນຏ຺ຐານໂຕ ເອກເມວ ລຠຕິ. ກສ຺ມາ? ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຄ຺ຄຫເຓນ ຄຫິຕຕ຺ຕາ.

‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ຠິກ຺ຂຸນີນຎ຺ຈ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈ ເຈຕິຍສ຺ສ ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ເຈຕິຍສ຺ສ ເອກປຸຄ຺ຄລປຏິວີໂສ ລພ຺ຠຕິ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວິສຸໍ ນ ລພ຺ຠຕິ. ຕສ຺ມາ ເອກໍ ເຈຕິຍສ຺ສ ທຕ຺ວາ ອວເສສໍ ຠິກ຺ຂູ ຈ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຈ ຄເຓຕ຺ວາ ຠາເຊຕພ຺ພໍ.

‘‘ຠິກ຺ຂູນຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸນີນຎ຺ຈ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ນ ມຊ຺ເຌ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໍ, ປຸຄ຺ຄລຄຓນາຍ ເອວ ວິຠຊິຕພ຺ພໍ.

‘‘ຠິກ຺ຂູນຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸນີນຎ຺ຈ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈ ເຈຕິຍສ຺ສ ຈາ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕປິ ເຈຕິຍສ຺ສ ເອກປຸຄ຺ຄລປຏິວີໂສ ລພ຺ຠຕິ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວິສຸໍ ນຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂູ ຈ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຈ ຄເຓຕ຺ວາ ເອວ ຠາເຊຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ນໂຍ ນີໂຕ, ເອວໍ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາປິ ເນຕພ຺ໂພ.

‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວິສຸໍ ນ ລພ຺ຠຕິ, ວສ຺ສຄ຺ເຄເນວ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ເຈຕິຍສ຺ສ ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ເຈຕິຍສ຺ສ ວິສຸໍ ປຏິວີໂສ ລພ຺ຠຕິ.

‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈ ເຈຕິຍສ຺ສ ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ເຈຕິຍສ຺ເສວ ລພ຺ຠຕິ, ນ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ.

‘‘ຠິກ຺ຂູນຎ຺ຈ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ວິສຸໍ ນ ລພ຺ຠຕິ.

‘‘ຠິກ຺ຂູນຎ຺ຈ ເຈຕິຍສ຺ສ ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ເຈຕິຍສ຺ສ ລພ຺ຠຕິ.

‘‘ຠິກ຺ຂູນຎ຺ຈ ¶ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈ ເຈຕິຍສ຺ສ ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ເຈຕິຍສ຺ເສວ ວິສຸໍ ລພ຺ຠຕິ, ນ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ. ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາປິ ເອວເມວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ປຸພ຺ເພ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ອຸຠໂຕສງ຺ຆສ຺ສ ທານໍ ເທນ຺ຕິ, ຠຄວາ ມຊ຺ເຌ ນິສີທຕິ, ທກ຺ຂິຓໂຕ ຠິກ຺ຂູ, ວາມໂຕ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ນິສີທນ຺ຕິ, ຠຄວາ ອຸຠິນ຺ນໍ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ, ຕທາ ຠຄວາ ອຕ຺ຕໂນ ລທ຺ຘປຈ຺ຈເຍ ອຕ຺ຕນາປິ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ຠິກ຺ຂູນມ຺ປິ ທາເປຕິ. ເອຕຣຫິ ປນ ປຓ຺ຑິຕມນຸສ຺ສາ ສຘາຕຸກໍ ປຏິມໍ ວາ ເຈຕິຍໍ ວາ ຐເປຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ອຸຠໂຕສງ຺ຆສ຺ສ ທານໍ ເທນ຺ຕິ, ປຏິມາຍ ວາ ¶ ເຈຕິຍສ຺ສ ວາ ປຸຣໂຕ ອາຘາຣເກ ປຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ທກ຺ຂິໂຓທກໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ພຸທ຺ຘານໍ ເທມາ’’ຕິ ຕຕ຺ຖ ຍໍ ປຐມໍ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ ເທນ຺ຕິ, ວິຫາຣໍ ວາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ເຈຕິຍສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ ປິຓ຺ຑປາຕຎ຺ຈ ມາລາຄນ຺ຘາທີນິ ຈ ເທນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ກຖໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ? ມາລາຄນ຺ຘາທີນິ ຕາວ ເຈຕິເຍ ອາໂຣເປຕພ຺ພານິ, ວຕ຺ເຖຫິ ປຏາກາ, ເຕເລນ ປທີປາ ກາຕພ຺ພາ. ປິຓ຺ຑປາຕມຘຸຜາຓິຕາທີນິ ປນ ໂຍ ນິພທ຺ຘໍ ເຈຕິຍສ຺ສ ຊຄ຺ຄໂກ ໂຫຕິ ປພ຺ພຊິໂຕ ວາ ຄຫຏ຺ໂຐ ວາ, ຕສ຺ສ ທາຕພ຺ພານິ. ນິພທ຺ຘຊຄ຺ຄເກ ອສຕິ ອາຫຏປຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຸປກຏ຺ເຐ ກາເລ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາປິ ວຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ.

ມາລາຄນ຺ຘາທີສຸ ຈ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ‘‘ອິທໍ ຫຣິຕ຺ວາ ເຈຕິຍສ຺ສ ປູຊໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ທູຣມ຺ປິ ຫຣິຕ຺ວາ ປູເຊຕພ຺ພໍ. ‘‘ຠິກ຺ຂໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ຫຣາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ຫຣິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ‘‘ອຫໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣາມິ, ອາສນສາລາຍ ຠິກ຺ຂູ ອຕ຺ຖິ, ເຕ ຫຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸຍ຺ຫໍເຍວ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວທຕິ, ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຖ ປນ ‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຫຣນ຺ຕສ຺ສ ຄຈ຺ຉໂຕ ອນ຺ຕຣາວ ກາໂລ ອຸປກຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ປາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໒໗໓໓. ຍໍ ປນ ຈີວຣໍ ‘‘ຍສ຺ມິໍ ອາວາເສ ວສ຺ສໍວຸຕ຺ຖສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ເທຕິ, ຕສ຺ມິໍເຍວ ອາວາເສ ວຸຕ຺ຖວສ຺ເສນ ສງ຺ເຆນ ວາ ຄເຓນ ວາ ປຸຄ຺ຄເລນ ວາ ຕໍ ຈີວຣໍ ຠາເຊຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຓ຺ຓິຕໍ ເທສິຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ – ວິຫາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ‘‘ອິມານິ ຈີວຣານິ ວສ຺ສໍວຸຕ຺ຖສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ເທຕິ, ຍາວຕິກາ ຠິກ຺ຂູ ຕສ຺ມິໍ ອາວາເສ ວສ຺ສໍວຸຕ຺ຖາ, ຍຕ຺ຕກາ ວສ຺ສຈ຺ເຉທໍ ອກຕ຺ວາ ປຸຣິມວສ຺ສໍວຸຕ຺ຖາ, ເຕຫິ ຠາເຊຕພ຺ພໍ, ອຎ຺ເຎສໍ ນ ປາປຸຓາຕິ. ທິສາປກ຺ກນ຺ຕສ຺ສາປິ ¶ ສຕິ ຄາຫເກ ¶ ຍາວ ກຖິນສ຺ສ ອຸພ຺ຠາຣາ ທາຕພ຺ພໍ. ອນຕ຺ຖເຕ ປນ ກຖິເນ ອນ຺ໂຕເຫມນ຺ເຕ ເອວຎ຺ຈ ວຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ປຈ຺ຉິມວສ຺ສໍວຸຕ຺ຖານມ຺ປິ ປາປຸຓາຕີຕິ ລກ຺ຂຓຎ຺ຎູ ວທນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐກຖາສຸ ປເນຕໍ ອວິຈາຣິຕໍ.

ສເຈ ປນ ພຫິ ອຸປຈາຣສີມາຍໍ ຐິໂຕ ‘‘ວສ຺ສໍວຸຕ຺ຖສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວທຕິ, ສມ຺ປຕ຺ຕານໍ ສພ຺ເພສໍ ປາປຸຓາຕິ. ອຖ ‘‘ອສຸກວິຫາເຣ ວສ຺ສໍວຸຕ຺ຖສງ຺ຆສ຺ສາ’’ຕິ ວທຕິ, ຕຕ຺ຣ ວສ຺ສໍວຸຕ຺ຖານເມວ ຍາວ ກຖິນສ຺ສຸພ຺ຠາຣາ ປາປຸຓາຕິ. ສເຈ ປນ ຄິມ຺ຫານໍ ປຐມທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອວໍ ວທຕິ, ຕຕ຺ຣ ສມ຺ມຸຂີຠູຕານໍເຍວ ສພ຺ເພສໍ ປາປຸຓາຕິ. ກສ຺ມາ? ປິຏ຺ຐິສມເຍ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ. ອນ຺ໂຕວສ຺ເສເຍວ ‘‘ວສ຺ສໍ ວສນ຺ຕານໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຉິນ຺ນວສ຺ສາ ນ ລຠນ຺ຕິ, ວສ຺ສໍ ວສນ຺ຕາວ ລຠນ຺ຕິ. ຈີວຣມາເສ ປນ ‘‘ວສ຺ສໍ ວສນ຺ຕານໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຈ຺ຉິມິກາຍ ວສ຺ສູປຄຕານໍເຍວ ປາປຸຓາຕິ, ປຸຣິມິກາຍ ວສ຺ສູປຄຕານຎ຺ຈ ຉິນ຺ນວສ຺ສານຎ຺ຈ ນ ປາປຸຓາຕິ.

ຈີວຣມາສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ເຫມນ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຉິໂມ ທິວໂສ, ຕາວ ‘‘ວສ຺ສາວາສິກໍ ເທມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ກຖິນໍ ອຕ຺ຖຕໍ ວາ ໂຫຕຸ ອນຕ຺ຖຕໍ ວາ, ອຕີຕວສ຺ສໍວຸຕ຺ຖານເມວ ປາປຸຓາຕິ. ຄິມ຺ຫານໍ ປຐມທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ມາຕິກາ ອາໂຣເປຕພ຺ພາ ‘‘ອຕີຕວສ຺ສາວາສສ຺ສ ປຎ຺ຈ ມາສາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາ, ອນາຄເຕ ຈາຕຸມາສຈ຺ຈເຍນ ຠວິສ຺ສຕິ, ກຕຣວສ຺ສາວາສສ຺ສ ເທສີ’’ຕິ. ສເຈ ‘‘ອຕີຕວສ຺ສໍວຸຕ຺ຖານໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວທຕິ, ຕໍ ອນ຺ໂຕວສ຺ສໍ ວຸຕ຺ຖານເມວ ປາປຸຓາຕິ. ທິສາປກ຺ກນ຺ຕານມ຺ປິ ສຠາຄາ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ລຠນ຺ຕິ.

ສເຈ ‘‘ອນາຄເຕ ວສ຺ສາວາສິກໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວທຕິ, ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ວສ຺ສູປນາຍິກທິວເສ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອຖ ‘‘ອຄຸຕ຺ໂຕ ວິຫາໂຣ, ໂຈຣຠຍໍ ອຕ຺ຖິ, ນ ສກ຺ກາ ຐເປຕຸໍ, ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ວາ ອາຫິຓ຺ຑິຕຸ’’ນ຺ຕິ ¶ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສມ຺ປຕ຺ຕານໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວທຕິ, ຠາເຊຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ສເຈ ວທຕິ ‘‘ອິໂຕ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຕຕິເຍ ວສ຺ເສ ວສ຺ສາວາສິກໍ ນ ທິນ຺ນໍ, ຕໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອນ຺ໂຕວສ຺ເສ ວຸຕ຺ຖຠິກ຺ຂູນໍ ປາປຸຓາຕິ. ສເຈ ເຕ ທິສາປກ຺ກນ຺ຕາ, ອຎ຺ໂຎ ວິສ຺ສາສິໂກ ຄຓ຺ຫາຕິ, ທາຕພ຺ພໍ. ອຖ ເອໂກເຍວ ອວສິຏ຺ໂຐ, ເສສາ ກາລກຕາ, ສພ຺ພໍ ເອກສ຺ເສວ ປາປຸຓາຕິ. ສເຈ ເອໂກປິ ນຕ຺ຖິ, ສງ຺ຆິກໍ ໂຫຕິ, ສມ຺ມຸຂີຠູເຕຫິ ຠາເຊຕພ຺ພນ຺ຕິ.

໒໗໓໔. ຍາຄຸຍາ ປນ ປີຕາຍ ວາ ຠຕ຺ເຕ ວາ ຠຸຕ຺ເຕ ສເຈ ປນ ອາທິສ຺ສ ‘‘ເຍນ ເມ ຍາຄຸ ປີຕາ, ຕສ຺ສ ທມ຺ມິ, ເຍນ ເມ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ເທຕິ, ວິນຍຘເຣນ ¶ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ທານໍ ທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ເອສ ນໂຍ ຂາທນີຍຈີວຣເສນາສນເຠສຊ຺ຊາທີສຸ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ – ຠິກ຺ຂູ ອຊ຺ຊຕນາຍ ວາ ສ຺ວາຕນາຍ ວາ ຍາຄຸຍາ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ເຕສໍ ຆຣໍ ປວິຏ຺ຐານໍ ຍາຄຸໍ ເທຕິ, ຍາຄຸໍ ທຕ຺ວາ ປີຕາຍ ຍາຄຸຍາ ‘‘ອິມານິ ຈີວຣານິ ເຍຫິ ມຍ຺ຫໍ ຍາຄຸ ປີຕາ, ເຕສໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ເທຕິ, ເຍຫິ ນິມນ຺ຕິເຕຫິ ຍາຄຸ ປີຕາ, ເຕສໍເຍວ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ເຍຫິ ປນ ຠິກ຺ຂາຈາຣວຕ຺ເຕນ ຆຣທ຺ວາເຣນ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕຫິ ວາ ຆຣໍ ປວິຏ຺ເຐຫິ ວາ ຍາຄຸ ລທ຺ຘາ, ເຍສໍ ວາ ອາສນສາລໂຕ ປຕ຺ຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ເສຫິ ນີຕາ, ເຍ ວາ ເຖເຣຫິ ເປສິຕາ, ເຕສໍ ນ ປາປຸຓນ຺ຕິ.

ສເຈ ປນ ນິມນ຺ຕິຕຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຎ຺ເຎປິ ພຫູ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕເຄຫຎ຺ຈ ພຫິເຄຫຎ຺ຈ ປູເຣຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນາ, ທາຍໂກ ຈ ເອວໍ ວທຕິ ‘‘ນິມນ຺ຕິຕາ ວາ ໂຫນ຺ຕຸ ອນິມນ຺ຕິຕາ ວາ, ເຍສໍ ມຍາ ຍາຄຸ ທິນ຺ນາ, ສພ຺ເພສໍ ອິມານິ ວຕ຺ຖານິ ໂຫນ຺ຕູ’’ຕິ, ສພ຺ເພສໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ເຍຫິ ປນ ເຖຣານໍ ຫຕ຺ຖໂຕ ຍາຄຸ ¶ ລທ຺ຘາ, ເຕສໍ ນ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ອຖ ໂສ ‘‘ເຍຫິ ມຍ຺ຫໍ ຍາຄຸ ປີຕາ, ສພ຺ເພສໍ ໂຫນ຺ຕູ’’ຕິ ວທຕິ, ສພ຺ເພສໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ຠຕ຺ຕຂາທນີເຍສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຈີວເຣ ວາຕິ ປຸພ຺ເພປິ ເຍນ ວສ຺ສໍ ວາເສຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ຈີວຣໍ ທິນ຺ນປຸພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ໂສ ເຈ ຠິກ຺ຂູ ໂຠເຊຕ຺ວາ ວທຕິ ‘‘ເຍສໍ ມຍາ ປຸພ຺ເພ ຈີວຣໍ ທິນ຺ນໍ, ເຕສໍເຍວ ອິມໍ ຈີວຣໍ ວາ ສຸຕ຺ຕໍ ວາ ສປ຺ປິມຘຸຜາຓິຕາທີນິ ວາ ໂຫນ຺ຕູ’’ຕິ, ສພ຺ພໍ ເຕສໍເຍວ ປາປຸຓາຕິ.

ເສນາສເນ ວາຕິ ‘‘ໂຍ ມຍາ ກາຣິເຕ ວິຫາເຣ ວາ ປຣິເວເຓ ວາ ວສຕິ, ຕສ຺ສິທໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕສ຺ເສວ ໂຫຕິ.

ເຠສຊ຺ເຊ ວາຕິ ‘‘ມຍໍ ກາເລນ ກາລໍ ເຖຣານໍ ສປ຺ປິອາທີນິ ເຠສຊ຺ຊານິ ເທມ, ເຍຫິ ຕານິ ລທ຺ຘານິ, ເຕສໍເຍວິທໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເຕສໍເຍວ ໂຫຕີຕິ.

໒໗໓໕. ທີຍເຕຕິ ທານນ຺ຕິ ກມ຺ມສາຘເນນ ຈີວຣໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍໍ-ສທ຺ເທນ ຈີວຣສ຺ສ ປຣາມຏ຺ຐຕ຺ຕາ ຕໍ-ສທ຺ເທນາປິ ຕເທວ ປຣາມສິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ – ‘‘ອິມໍ ¶ ຈີວຣໍ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ເອວໍ ປຣມ຺ມຸຂາ ວາ ‘‘ອິທໍ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ເອວໍ ສມ຺ມຸຂາ ວາ ປາທມູເລ ຐເປຕ຺ວາ ວາ ເທຕິ, ຕໍ ຕສ຺ເສວ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ‘‘ອິທໍ ຕຸມ຺ຫາກຎ຺ຈ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອນ຺ເຕວາສິການຎ຺ຈ ທມ຺ມີ’’ຕິ ເອວໍ ວທຕິ, ເຖຣສ຺ສ ຈ ອນ຺ເຕວາສິການຎ຺ຈ ປາປຸຓາຕິ. ອຸທ຺ເທສໍ ຄເຫຕຸໍ ອາຄໂຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຈ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສາປິ ປາປຸຓາຕິ. ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ນິພທ຺ຘຈາຣິກຠິກ຺ຂູນໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຸທ຺ເທສນ຺ເຕວາສິການໍ ວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕານໍ ສພ຺ເພສໍ ປາປຸຓາຕີຕິ.

໒໗໓໗. ວທຕິຈ຺ເຈວເມວ ¶ ເຈຕິ ອິຈ຺ເຈວໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕນເຍນ ວທຕິ ເຈ. ຕນ຺ຕິ ຕໍ ປຣິກ຺ຂາຣໍ. ເຕສນ຺ຕິ ມາຕຸອາທີນໍ. ສງ຺ຆສ຺ເສວ ສນ຺ຕກໍ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໗໓໘. ‘‘ປຎ຺ຈນ຺ນໍ…ເປ… ໂຫຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ປຸຣິມຄາຖາທ຺ວເຍນ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວຕ຺ຖໍ ສໍຂິປິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕິ. ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ສຫຘມ຺ມິການໍ. ອຈ຺ຈເຍຕິ ກາລກິຣິຍາຍ. ທານນ຺ຕິ ‘‘ມຍິ ກາລກເຕ ອິມໍ ປຣິກ຺ຂາຣໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ໂຫຕຸ, ຕວ ສນ຺ຕກໍ ກໂຣຫີ’’ຕິອາທິນາ ປຣິຈ຺ຈຊນໍ. ກິຎ຺ຈິປີຕິ ອນ຺ຕມໂສ ທນ຺ຕກຏ຺ຐມ຺ປິ. ຄິຫີນໍ ປນ ທານໍ ຕຖາ ທາຍການໍ ຄິຫີນເມວ ອຈ຺ຈເຍ ຣູຫຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໗໓໙. ຠິກ຺ຂຸ ວາ ສາມເຓໂຣ ວາ ຠິກ຺ຂຸນິອຸປສ຺ສເຍ ກາລໍ ກໂຣຕິ, ອສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ວາ ສາມເຓຣສ຺ສ ວາ ປຣິກ຺ຂາຣາ ຠິກ຺ຂູນໍເຍວ ສນ຺ຕກາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ເສວ ສນ຺ຕກາຕິ ໂຍຊນາ. ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ເສວ ສນ຺ຕກາ ກາລກຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ.

໒໗໔໐. ສາມເຓຣີ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ວາ-ສທ຺ເທນ ‘‘ສິກ຺ຂມານາ ວາ’’ຕິ ອິທໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ວິຫາຣສ຺ມິໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ນິວາສນຏ຺ຐາເນ. ຕສ຺ສາຕິ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ວາ ສາມເຓຣິຍາ ວາ ສິກ຺ຂມານາຍ ວາ ປຣິກ຺ຂາຣາ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ສນ຺ຕກາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ສນ຺ຕກາຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ຠິກ຺ຂູສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

໒໗໔໑. ເທຫິ ເນຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ອິມໍ ຈີວຣ’’ນ຺ຕິ ປກຣຓໂຕ ລພ຺ຠຕິ. ‘‘ອິມໍ ຈີວຣໍ ເນຕ຺ວາ ອສຸກສ຺ສ ເທຫີ’’ຕິ ຍໍ ຈີວຣໍ ທິນ຺ນໍ, ຕໍ ຕສ຺ສ ປຸຣິມສ຺ເສວ ສນ຺ຕກໍ ໂຫຕິ. ‘‘ອິທໍ ຈີວຣໍ ¶ ອສຸກສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ຍໍ ຈີວຣໍ ທິນ຺ນໍ, ຕໍ ຍສ຺ສ ປຫິຍ຺ຍຕິ, ຕສ຺ສ ປຈ຺ຉິມສ຺ເສວ ສນ຺ຕກໍ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໗໔໒. ຍຖາວຸຕ຺ຕວຈນປ຺ປກາຣານຸຣູເປນ ¶ ສາມິເກ ຎຕ຺ວາ ສາມິເກສຸ ວິສ຺ສາເສນ ວາ ເຕສຸ ມເຕສຸ ມຕກຈີວຣມ຺ປິ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ອາຫ ‘‘ເອວ’’ນ຺ຕິອາທິ. ‘‘ມຕສ຺ສ ວາ ອມຕສ຺ສ ວາ’’ຕິ ປທຈ຺ເຉໂທ. ວິສ຺ສາສໍ ວາປິ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາຕິ ຊີວນ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ວິສ຺ສາສຄ຺ຄາຫໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ. ຄຓ຺ເຫ ມຕກຈີວຣນ຺ຕິ ມຕສ຺ສ ຈີວຣໍ ມຕກປຣິກ຺ຂາຣນີຫາເຣນ ປາເປຕ຺ວາ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ.

໒໗໔໓. ຣຊເຕ ອເນນາຕິ ຣຊນນ຺ຕິ ມູລາທິສພ຺ພມາຫ. ວນ຺ຕໂທເສນາຕິ ສວາສນສມຸຈ຺ຉິນ຺ນຣາຄາທິໂທເສນ. ຕາທິນາຕິ ຣູປາທີສຸ ຉຬາຣມ຺ມເຓສຸ ຣາຄາທີນໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຏ຺ຐສຸ ໂລກຘມ຺ເມສຸ ນິພ຺ພິກາຣຕາຍ ເອກສທິເສນ.

໒໗໔໔-໕. ‘‘ມູເລ’’ຕິອາທີສຸ ນິທ຺ຘາຣເຓ ຠຸມ຺ມໍ. ມູລຣຊເນ ຫລິທ຺ທິໍ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ມູລຣຊນໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຂນ຺ເຘສຸ ຣຊເນສຸ ມຎ຺ເຊຏ຺ຐຎ຺ຈ ຕຸງ຺ຄຫາຣກຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ຂນ຺ຘຣຊນໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປຕ຺ເຕສຸ ຣຊເນສຸ ອລ຺ລິຍາ ປຕ຺ຕໍ ຕຖາ ນີລິຍາ ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ປຕ຺ຕຣຊນໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປຸປ຺ຜຣຊເນສຸ ກຸສຸມ຺ຠຎ຺ຈ ກິໍສຸກຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ປຸປ຺ຜຣຊນໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຈຣຊເນ ໂລທ຺ທຎ຺ຈ ກຓ຺ຑຸລຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ຕຈຣຊນໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຜລຣຊນໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕີຕິ ໂຍຊນາ.

ມຎ຺ເຊຏ຺ຐນ຺ຕິ ເອໂກ ສກຓ຺ຏກຣຸກ຺ໂຂ, ວລ຺ລິວິເສໂສ ຈ, ຍສ຺ສ ຣຊນໍ ມຎ຺ເຊຏ຺ຐພີຊວຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ. ມຎ຺ເຊຏ຺ຐຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຂນ຺ໂຘ ເສຕວຓ຺ໂຓຕິ ໂສ ອິຘ ນ ຄເຫຕພ຺ໂພ ຣຊນາຘິກາຣຕ຺ຕາ. ຕຸງ຺ຄຫາຣໂກ ນາມ ເອໂກ ສກຓ຺ຏກຣຸກ຺ໂຂ, ຍສ຺ສ ຣຊນໍ ຫຣິຕາລວຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ. ອລ຺ລີຕິ ຈຸລ຺ລຕາປິຎ຺ຉຣຸກ຺ໂຂ, ຍສ຺ສ ປຓ຺ຓຣຊນໍ ຫລິທ຺ທິວຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ. ນີລີຕິ ຄຈ຺ຉວິເສໂສ, ຍສ຺ສ ປນ ຣຊນໍ ນີລວຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ. ກິໍສຸກໍ ນາມ ວລ຺ລິກິໍສຸກປຸປ຺ຜໍ, ຍສ຺ສ ຣຊນໍ ໂລຫິຕວຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ.

໒໗໔໖. ກິລິຏ຺ຐສາຏກນ຺ຕິ ¶ ມລີນສາຏກໍ. ໂຘວິຕຸນ຺ຕິ ເອກວາຣໍ ໂຘວິຕຸໍ. ອລ຺ລິຍາ ໂຘຕໍ ກິຣ ສມ຺ມເທວ ຣຊນໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

໒໗໔໗. ຈີວຣານໍ ¶ ກຖາ ເສສາຕິ ເຠທກາຣຓປ຺ປກາຣກຖາທິກາ ອິຘ ອວຸຕ຺ຕກຖາ. ປຐເມ ກຖິເນ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເສໂສ. ວິຠາວິນາຕິ ຂນ຺ຘກຠາຓເກນ.

ຈີວຣກ຺ຂນ຺ຘກກຖາວຓ຺ຓນາ.

ອິຕິ ວິນຍຕ຺ຖສາຣສນ຺ທີປນິຍາ ວິນຍວິນິຈ຺ຉຍວຓ຺ຓນາຍ

ມຫາວຄ຺ຄວິນິຈ຺ຉຍວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຈູຬວຄ຺ໂຄ

ປາຣິວາສິກກ຺ຂນ຺ຘກກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໗໔໘. ເອວໍ ¶ ¶ ມຫາວຄ຺ຄວິນິຈ຺ຉຍໍ ສງ຺ເຂເປນ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຈູຬວຄ຺ຄາຄຕວິນິຈ຺ຉຍໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ຕຊ຺ຊນີຍ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຕຊ຺ຊນີຍນ຺ຕິ ກລຫກາຣການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຕໂຕ ວິຣມນຕ຺ຖາຍ ນິຄ຺ຄຫວເສນ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖໍ ຕຊ຺ຊນີຍກມ຺ມຎ຺ຈ. ນິຍສ຺ສນ຺ຕິ ພາລສ຺ສ ອພ຺ຍຕ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິພຫຸລສ຺ສ ອນປທານສ຺ສ ອນນຸໂລມິເກຫິ ຄິຫິສໍສຄ຺ເຄຫິ ສໍສຏ຺ຐສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນິຄ຺ຄຫວເສນ ນິສ຺ສາຍ ວສນຕ຺ຖາຍ ກາຕຸໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖໍ ນິຍສ຺ສກມ຺ມຎ຺ຈ.

ປພ຺ພາຊນ຺ຕິ ກຸລທູສກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຍຕ຺ຖ ເຕນ ກຸລທູສນໍ ກຕໍ, ຕຕ຺ຖ ນ ລຠິຕພ຺ພອາວາສຕ຺ຖາຍ ນິຄ຺ຄຫວເສນ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖໍ ປພ຺ພາຊນີຍກມ຺ມຎ຺ຈ. ປຏິສາຣຓນ຺ຕິ ສທ຺ຘສ຺ສ ອຸປາສກສ຺ສ ທາຍກສ຺ສ ກາຣກສ຺ສ ສງ຺ຆຸປຏ຺ຐາກສ຺ສ ຊາຕິອາທີຫິ ອກ຺ໂກສວຕ຺ຖູຫິ ອກ຺ໂກສກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕໍຂມາປນຕ຺ຖາຍ ນິຄ຺ຄຫວເສນ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖໍ ປຏິສາຣຓີຍກມ຺ມຎ຺ຈ.

ຕິວິຘຸກ຺ເຂປນນ຺ຕິ ອາປຕ຺ຕິຍາ ອທສ຺ສເນ, ອາປຕ຺ຕິຍາ ອປ຺ປຏິກມ຺ເມ, ປາປິກາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ເຄ ຈ ຕໂຕ ໂອຣມິຕຸໍ ນິຄ຺ຄຫວເສນ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖໍ ຕິວິຘໍ ອຸກ຺ເຂປນີຍກມ຺ມຎ຺ຈາຕິ. ທີປເຍຕິ ປາຬິຍາ, ອຏ຺ຐກຖາຍ ຈ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ປກາເສຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕຊ຺ຊນີຍາທິກມ຺ມານໍ ໂອສາຣຓນິສ຺ສາຣຓວເສນ ປຈ຺ເຈກໍ ທຸວິຘຕ຺ເຕປິ ຕໍ ເຠທໍ ອນາມສິຕ຺ວາ ເກວລໍ ¶ ຊາຕິວເສນ ‘‘ສຕ຺ຕ ກມ຺ມານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ທສ຺ສິໂຕ ປເນເຕສໍ ¶ ວິເສໂສ ອຕ຺ຖຸປ຺ປຕ຺ຕິວເສນາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ປເນສໍ ກມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘກໂຕ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໒໗໔໙. ຂນ຺ຘເກ ກມ຺ມສງ຺ຂາເຕ ຂນ຺ຘເກ ອາຄຕານິ ເຕຈຕ຺ຕາລີສ ວຕ຺ຕານິ. ຕທນນ຺ຕເຣຕິ ຕສ຺ສ ກມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘກສ຺ສ ອນນ຺ຕເຣ. ຂນ຺ຘເກຕິ ປາຣິວາສິກກ຺ຂນ຺ຘເກ. ນວ ອຘິການິ ເຍສໍ ເຕ ນວາຘິການິ ຕິໍເສວ ວຕ຺ຕານິ, ເອກູນຈຕ຺ຕາລີສ ວຕ຺ຕານີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ກມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘເກ ຕາວ –

‘‘ອາປຕ຺ຕິຍາ ອທສ຺ສເນ ອຸກ຺ເຂປນີຍກມ຺ມກເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ສມ຺ມາວຕ຺ຕນາ – ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ພໍ, ນ ນິສ຺ສໂຍ ທາຕພ຺ໂພ, ນ ສາມເຓໂຣ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ, ນ ຠິກ຺ຂຸໂນວາທກສມ຺ມຸຕິ ສາທິຕພ຺ພາ, ສມ຺ມເຕນາປິ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ນ ໂອວທິຕພ຺ພາ, ຍາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ສງ຺ເຆນ ອາປຕ຺ຕິຍາ ອທສ຺ສເນ ອຸກ຺ເຂປນີຍກມ຺ມໍ ກຕໍ ໂຫຕິ, ສາ ອາປຕ຺ຕິ ນ ອາປຊ຺ຊິຕພ຺ພາ, ອຎ຺ຎາ ວາ ຕາທິສິກາ, ຕໂຕ ວາ ປາປິຏ຺ຐຕຣາ, ກມ຺ມໍ ນ ຄຣຫິຕພ຺ພໍ, ກມ຺ມິກາ ນ ຄຣຫິຕພ຺ພາ, ນ ປກຕຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຠິວາທນໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐານໍ ອຎ຺ຊລິກມ຺ມໍ ສາມີຈິກມ຺ມໍ ອາສນາຠິຫາໂຣ ເສຍ຺ຍາຠິຫາໂຣ ປາໂທທກໍ ປາທປີຐໍ ປາທກຖລິກໍ ປຕ຺ຕຈີວຣປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ນຫາເນ ປິຏ຺ຐິປຣິກມ຺ມໍ ສາທິຕພ຺ພໍ, ນ ປກຕຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ສີລວິປຕ຺ຕິຍາ ອນຸທ຺ຘໍເສຕພ຺ໂພ, ນ ອາຈາຣວິປຕ຺ຕິຍາ ອນຸທ຺ຘໍເສຕພ຺ໂພ, ນ ທິຏ຺ຐິວິປຕ຺ຕິຍາ ອນຸທ຺ຘໍເສຕພ຺ໂພ, ນ ອາຊີວວິປຕ຺ຕິຍາ ອນຸທ຺ຘໍເສຕພ຺ໂພ, ນ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂູຫິ ເຠເທຕພ຺ໂພ, ນ ຄິຫິທ຺ຘໂຊ ຘາເຣຕພ຺ໂພ, ນ ຕິຕ຺ຖິຍທ຺ຘໂຊ ຘາເຣຕພ຺ໂພ, ນ ຕິຕ຺ຖິຍາ ເສວິຕພ຺ພາ, ຠິກ຺ຂູ ເສວິຕພ຺ພາ, ຠິກ຺ຂຸສິກ຺ຂາຍ ¶ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ນ ປກຕຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສທ຺ຘິໍ ເອກຈ຺ຉນ຺ເນ ອາວາເສ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ, ນ ເອກຈ຺ຉນ຺ເນ ອນາວາເສ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ, ນ ເອກຈ຺ຉນ຺ເນ ອາວາເສ ວາ ອນາວາເສ ວາ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ, ປກຕຕ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ທິສ຺ວາ ອາສນາ ວຸຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ, ນ ປກຕຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາສາເທຕພ຺ໂພ ອນ຺ໂຕ ວາ ພຫິ ວາ, ນ ປກຕຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຸໂປສໂຖ ຐເປຕພ຺ໂພ, ນ ປວາຣຓາ ຐເປຕພ຺ພາ, ນ ສວຈນີຍໍ ກາຕພ຺ພໍ, ນ ອນຸວາໂທ ປຏ຺ຐເປຕພ຺ໂພ, ນ ໂອກາໂສ ກາເຣຕພ຺ໂພ, ນ ໂຈເທຕພ຺ໂພ, ນ ສາເຣຕພ຺ໂພ, ນ ຠິກ຺ຂູຫິ ສມ຺ປໂຍເຊຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໕໑) –

ເອວໍ ¶ ເຈຕານິ ເຕຈຕ຺ຕາລີສ ວຕ຺ຕານິ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເຕຈຕ຺ຕາລີສ ວຕ຺ຕານິ, ຂນ຺ຘເກ ກມ຺ມສຎ຺ຎິເຕ’’ຕິ.

ປາຣິວາສິກກ຺ຂນ຺ຘເກ (ຈູຬວ. ໗໖-໘໒) –

‘‘ປາຣິວາສິເກນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ສມ຺ມາວຕ຺ຕນາ – ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ພໍ, ນ ນິສ຺ສໂຍ ທາຕພ຺ໂພ, ນ ສາມເຓໂຣ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ, ນ ຠິກ຺ຂຸໂນວາທກສມ຺ມຸຕິ ສາທິຕພ຺ພາ, ສມ຺ມເຕນປິ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ນ ໂອວທິຕພ຺ພາ, ຍາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ສງ຺ເຆນ ປຣິວາໂສ ທິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ສາ ອາປຕ຺ຕິ ນ ອາປຊ຺ຊິຕພ຺ພາ, ອຎ຺ຎາ ວາ ຕາທິສິກາ, ຕໂຕ ວາ ປາປິຏ຺ຐຕຣາ, ກມ຺ມໍ ນ ຄຣຫິຕພ຺ພໍ, ກມ຺ມິກາ ນ ຄຣຫິຕພ຺ພາ, ນ ປກຕຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຸໂປສໂຖ ຐເປຕພ຺ໂພ, ນ ປວາຣຓາ ຐເປຕພ຺ພາ, ນ ສວຈນີຍໍ ກາຕພ຺ພໍ, ນ ອນຸວາໂທ ປຏ຺ຐເປຕພ຺ໂພ, ນ ໂອກາໂສ ກາເຣຕພ຺ໂພ, ນ ໂຈເທຕພ຺ໂພ, ນ ສາເຣຕພ຺ໂພ, ນ ຠິກ຺ຂູຫິ ສມ຺ປໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

‘‘ນ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປກຕຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຸຣໂຕ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ນ ປຸຣໂຕ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ໂຍ ໂຫຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ ອາສນປຣິຍນ຺ໂຕ ເສຍ຺ຍາປຣິຍນ຺ໂຕ ວິຫາຣປຣິຍນ຺ໂຕ, ໂສ ຕສ຺ສ ປທາຕພ຺ໂພ, ເຕນ ຈ ໂສ ສາທິຕພ຺ໂພ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປກຕຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຸເຣສມເຓນ ວາ ປຈ຺ຉາສມເຓນ ວາ ກຸລານິ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ພານິ, ນ ອາຣຎ຺ຎິກງ຺ຄໍ ສມາທາຕພ຺ພໍ, ນ ປິຓ຺ຑປາຕິກງ຺ຄໍ ສມາທາຕພ຺ພໍ, ນ ຈ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ນີຫຣາເປຕພ຺ໂພ ‘ມາ ມໍ ຊານິໍສູ’ຕິ.

‘‘ປາຣິວາສິເກນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ອາຄນ຺ຕຸເກນ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ, ອາຄນ຺ຕຸກສ຺ສ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ, ອຸໂປສເຖ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ, ປວາຣຓາຍ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ, ສເຈ ຄິລາໂນ ໂຫຕິ, ທູເຕນປິ ອາໂຣເຈຕພ຺ພໍ.

‘‘ນ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສຠິກ຺ຂຸກາ ອາວາສາ ອຠິກ຺ຂຸໂກ ອາວາໂສ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປກຕຕ຺ເຕນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອນ຺ຕຣາຍາ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສຠິກ຺ຂຸກາ ອາວາສາ ອຠິກ຺ຂຸໂກ ອນາວາໂສ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປກຕຕ຺ເຕນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອນ຺ຕຣາຍາ. ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສຠິກ຺ຂຸກາ ອາວາສາ ອຠິກ຺ຂຸໂກ ອາວາໂສ ວາ ອນາວາໂສ ວາ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປກຕຕ຺ເຕນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອນ຺ຕຣາຍາ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສຠິກ຺ຂຸກາ ອນາວາສາ ອຠິກ຺ຂຸໂກ ອາວາໂສ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປກຕຕ຺ເຕນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອນ຺ຕຣາຍາ. ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສຠິກ຺ຂຸກາ ອນາວາສາ ອຠິກ຺ຂຸໂກ ¶ ອນາວາໂສ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປກຕຕ຺ເຕນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອນ຺ຕຣາຍາ. ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສຠິກ຺ຂຸກາ ອນາວາສາ ອຠິກ຺ຂຸໂກ ອາວາໂສ ວາ ອນາວາໂສ ວາ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປກຕຕ຺ເຕນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອນ຺ຕຣາຍາ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສຠິກ຺ຂຸກາ ອາວາສາ ວາ ອນາວາສາ ວາ ອຠິກ຺ຂຸໂກ ອາວາໂສ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປກຕຕ຺ເຕນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອນ຺ຕຣາຍາ. ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສຠິກ຺ຂຸກາ ອາວາສາ ວາ ອນາວາສາ ວາ ອຠິກ຺ຂຸໂກ ອນາວາໂສ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປກຕຕ຺ເຕນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອນ຺ຕຣາຍາ. ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສຠິກ຺ຂຸກາ ອາວາສາ ວາ ອນາວາສາ ວາ ອຠິກ຺ຂຸໂກ ອາວາໂສ ວາ ອນາວາໂສ ວາ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປກຕຕ຺ເຕນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອນ຺ຕຣາຍາ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສຠິກ຺ຂຸກາ ອາວາສາ ສຠິກ຺ຂຸໂກ ອາວາໂສ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ ຍຕ຺ຖສ຺ສຸ ຠິກ຺ຂູ ນານາສໍວາສກາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປກຕຕ຺ເຕນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອນ຺ຕຣາຍາ. ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສຠິກ຺ຂຸກາ ອາວາສາ ສຠິກ຺ຂຸໂກ ອນາວາໂສ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ ຍຕ຺ຖສ຺ສຸ ຠິກ຺ຂູ ນານາສໍວາສກາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປກຕຕ຺ເຕນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອນ຺ຕຣາຍາ. ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສຠິກ຺ຂຸກາ ອາວາສາ ສຠິກ຺ຂຸໂກ ອາວາໂສ ¶ ວາ ອນາວາໂສ ວາ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ ຍຕ຺ຖສ຺ສຸ ຠິກ຺ຂູ ນານາສໍວາສກາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປກຕຕ຺ເຕນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອນ຺ຕຣາຍາ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສຠິກ຺ຂຸກາ ອນາວາສາ ສຠິກ຺ຂຸໂກ ອາວາໂສ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ ຍຕ຺ຖສ຺ສຸ ¶ ຠິກ຺ຂູ ນານາສໍວາສກາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປກຕຕ຺ເຕນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອນ຺ຕຣາຍາ. ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສຠິກ຺ຂຸກາ ອນາວາສາ ສຠິກ຺ຂຸໂກ ອນາວາໂສ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ ຍຕ຺ຖສ຺ສຸ ຠິກ຺ຂູ ນານາສໍວາສກາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປກຕຕ຺ເຕນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອນ຺ຕຣາຍາ. ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສຠິກ຺ຂຸກາ ອນາວາສາ ສຠິກ຺ຂຸໂກ ອາວາໂສ ວາ ອນາວາໂສ ວາ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ ຍຕ຺ຖສ຺ສຸ ຠິກ຺ຂູ ນານາສໍວາສກາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປກຕຕ຺ເຕນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອນ຺ຕຣາຍາ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສຠິກ຺ຂຸກາ ອາວາສາ ວາ ອນາວາສາ ວາ ສຠິກ຺ຂຸໂກ ອາວາໂສ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ ຍຕ຺ຖສ຺ສຸ ຠິກ຺ຂູ ນານາສໍວາສກາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປກຕຕ຺ເຕນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອນ຺ຕຣາຍາ. ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສຠິກ຺ຂຸກາ ອາວາສາ ວາ ອນາວາສາ ວາ ສຠິກ຺ຂຸໂກ ອນາວາໂສ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ ຍຕ຺ຖສ຺ສຸ ຠິກ຺ຂູ ນານາສໍວາສກາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປກຕຕ຺ເຕນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອນ຺ຕຣາຍາ. ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສຠິກ຺ຂຸກາ ອາວາສາ ວາ ອນາວາສາ ວາ ສຠິກ຺ຂຸໂກ ອາວາໂສ ວາ ອນາວາໂສ ວາ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ ຍຕ຺ຖສ຺ສຸ ຠິກ຺ຂູ ນານາສໍວາສກາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປກຕຕ຺ເຕນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອນ຺ຕຣາຍາ.

‘‘ຄນ຺ຕພ຺ໂພ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສຠິກ຺ຂຸກາ ອາວາສາ ສຠິກ຺ຂຸໂກ ອາວາໂສ ຍຕ຺ຖສ຺ສຸ ຠິກ຺ຂູ ສມານສໍວາສກາ ຍໍ ຊຎ຺ຎາ ‘ສກ຺ໂກມິ ອຊ຺ເຊວ ຄນ຺ຕຸ’ນ຺ຕິ.

‘‘ຄນ຺ຕພ຺ໂພ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສຠິກ຺ຂຸກາ ອາວາສາ ສຠິກ຺ຂຸໂກ ອນາວາໂສ ຍຕ຺ຖສ຺ສຸ ¶ ຠິກ຺ຂູ ສມານສໍວາສກາ ຍໍ ຊຎ຺ຎາ ‘ສກ຺ໂກມິ ອຊ຺ເຊວ ຄນ຺ຕຸ’ນ຺ຕິ.

‘‘ຄນ຺ຕພ຺ໂພ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສຠິກ຺ຂຸກາ ອາວາສາ ສຠິກ຺ຂຸໂກ ¶ ອາວາໂສ ວາ ອນາວາໂສ ວາ ຍຕ຺ຖສ຺ສຸ ຠິກ຺ຂູ ສມານສໍວາສກາ ຍໍ ຊຎ຺ຎາ ‘ສກ຺ໂກມິ ອຊ຺ເຊວ ຄນ຺ຕຸ’ນ຺ຕິ.

‘‘ຄນ຺ຕພ຺ໂພ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສຠິກ຺ຂຸກາ ອນາວາສາ ສຠິກ຺ຂຸໂກ ອາວາໂສ ຍຕ຺ຖສ຺ສຸ ຠິກ຺ຂູ ສມານສໍວາສກາ ຍໍ ຊຎ຺ຎາ ‘ສກ຺ໂກມິ ອຊ຺ເຊວ ຄນ຺ຕຸ’ນ຺ຕິ.

‘‘ຄນ຺ຕພ຺ໂພ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສຠິກ຺ຂຸກາ ອນາວາສາ ສຠິກ຺ຂຸໂກ ອນາວາໂສ ຍຕ຺ຖສ຺ສຸ ຠິກ຺ຂູ ສມານສໍວາສກາ ຍໍ ຊຎ຺ຎາ ‘ສກ຺ໂກມິ ອຊ຺ເຊວ ຄນ຺ຕຸ’ນ຺ຕິ.

‘‘ຄນ຺ຕພ຺ໂພ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສຠິກ຺ຂຸກາ ອນາວາສາ ສຠິກ຺ຂຸໂກ ອາວາໂສ ວາ ອນາວາໂສ ວາ ຍຕ຺ຖສ຺ສຸ ຠິກ຺ຂູ ສມານສໍວາສກາ ຍໍ ຊຎ຺ຎາ ‘ສກ຺ໂກມິ ອຊ຺ເຊວ ຄນ຺ຕຸ’ນ຺ຕິ.

‘‘ຄນ຺ຕພ຺ໂພ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສຠິກ຺ຂຸກາ ອາວາສາ ວາ ອນາວາສາ ວາ ສຠິກ຺ຂຸໂກ ອາວາໂສ ຍຕ຺ຖສ຺ສຸ ຠິກ຺ຂູ ສມານສໍວາສກາ ຍໍ ຊຎ຺ຎາ ‘ສກ຺ໂກມິ ອຊ຺ເຊວ ຄນ຺ຕຸ’ນ຺ຕິ.

‘‘ຄນ຺ຕພ຺ໂພ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສຠິກ຺ຂຸກາ ອາວາສາ ວາ ອນາວາສາ ວາ ສຠິກ຺ຂຸໂກ ອນາວາໂສ ຍຕ຺ຖສ຺ສຸ ຠິກ຺ຂູ ສມານສໍວາສກາ ຍໍ ຊຎ຺ຎາ ‘ສກ຺ໂກມິ ອຊ຺ເຊວ ຄນ຺ຕຸ’ນ຺ຕິ.

‘‘ຄນ຺ຕພ຺ໂພ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສຠິກ຺ຂຸກາ ອາວາສາ ວາ ອນາວາສາ ວາ ສຠິກ຺ຂຸໂກ ອາວາໂສ ວາ ອນາວາໂສ ວາ ຍຕ຺ຖສ຺ສຸ ຠິກ຺ຂູ ສມານສໍວາສກາ ຍໍ ຊຎ຺ຎາ ‘ສກ຺ໂກມິ ອຊ຺ເຊວ ຄນ຺ຕຸ’ນ຺ຕິ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປກຕຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສທ຺ຘິໍ ເອກຈ຺ຉນ຺ເນ ອາວາເສ ¶ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ, ນ ເອກຈ຺ຉນ຺ເນ ອນາວາເສ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ, ນ ເອກຈ຺ຉນ຺ເນ ອາວາເສ ວາ ອນາວາເສ ວາ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ, ປກຕຕ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ທິສ຺ວາ ອາສນາ ວຸຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ, ປກຕຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາສເນນ ນິມນ຺ເຕຕພ຺ໂພ, ນ ປກຕຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສທ຺ຘິໍ ເອກາສເນ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ນ ນີເຈ ອາສເນ ນິສິນ຺ເນ ອຸຈ຺ເຈ ອາສເນ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ນ ຉມາຍໍ ນິສິນ຺ເນ ອາສເນ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ນ ເອກຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ນ ນີເຈ ຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມນ຺ເຕ ອຸຈ຺ເຈ ຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ນ ຉມາຍໍ ຈງ຺ກມນ຺ເຕ ຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມິຕພ຺ພໍ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປາຣິວາສິເກນ ວຸຑ຺ຒຕເຣນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສທ຺ຘິໍ…ເປ… ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາຣເຫນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສທ຺ຘິໍ…ເປ… ມານຕ຺ຕາຣເຫນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສທ຺ຘິໍ…ເປ… ມານຕ຺ຕຈາຣິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສທ຺ຘິໍ…ເປ… ອພ຺ຠານາຣເຫນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສທ຺ຘິໍ ເອກຈ຺ຉນ຺ເນ ອາວາເສ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ, ນ ເອກຈ຺ຉນ຺ເນ ອນາວາເສ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ, ນ ເອກຈ຺ຉນ຺ເນ ອາວາເສ ວາ ອນາວາເສ ວາ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ, ນ ເອກາສເນ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ນ ນີເຈ ອາສເນ ນິສິນ຺ເນ ອຸຈ຺ເຈ ອາສເນ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ນ ຉມາຍໍ ນິສິນ຺ເນ ອາສເນ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ນ ເອກຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ນ ນີເຈ ຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມນ຺ເຕ ອຸຈ຺ເຈ ຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ນ ຉມາຍໍ ຈງ຺ກມນ຺ເຕ ຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມິຕພ຺ພໍ.

‘‘ປາຣິວາສິກຈຕຸຕ຺ໂຖ ¶ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິວາສໍ ທເທຍ຺ຍ, ມູລາຍ ປຏິກສ຺ເສຍ຺ຍ, ມານຕ຺ຕໍ ທເທຍ຺ຍ, ຕໍວີໂສ ອພ຺ເຠຍ຺ຍ, ອກມ຺ມໍ ນ ຈ ກຣຓີຍ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໗໖-໘໒) –

ເອວໍ ປາຣິວາສິການໍ ຈຕຸນວຸຕິ ວຕ຺ຕານິ.

ສາ ຈ ເນສໍ ຈຕຸນວຸຕິສງ຺ຂາ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ພາ – ນອຸປສມ຺ປາທນາທິນກມ຺ມິກຄຣຫປຣິໂຍສານານິ ນວ ວຕ຺ຕານິ, ຕໂຕ ປກຕຕ຺ຕສ຺ສ ອຸໂປສຖຏ຺ຐປນາທິຠິກ຺ຂູຫິສມ຺ປໂຍຊນປຣິໂຍສານານິ ອຏ຺ຐ, ຕໂຕ ນປຸຣໂຕຄມນາທີ ປຎ຺ຈ, ນປຸເຣຄມນາທີ ຈຕ຺ຕາຣິ, ອາຄນ຺ຕຸເກນ ອາໂຣຈນາທີ ຈຕ຺ຕາຣີຕິ ຕິໍສ, ສຠິກ຺ຂຸກາວາສາທິໂຕ ອຠິກ຺ຂຸກາວາສາທິຄມນປອສໍຍຸຕ຺ຕານິ ຕີຓິ ນວການິ ຈາຕິ ສຕ຺ຕປຎ຺ຎາສ, ຕໂຕ ນປກຕຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເອກຈ຺ຉນ຺ນວາສາທິປຏິສໍຍຸຕ຺ຕານິ ເອກາທສ, ຕໂຕ ນປາຣິວາສິກວຸຑ຺ຒຕຣມູລາຍປຏິກສ຺ສນາຣຫມານຕ຺ຕາຣຫມານຕ຺ຕຈາຣິກອພ຺ຠານາຣເຫຫິ ¶ ສທ຺ຘິໍ ເອກຈ຺ຉນ຺ນວາສາທິປຏິສໍຍຸຕ຺ຕານິ ປຈ຺ເຈກໍ ເອກາທສ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຈປຎ຺ຎາສາຍ ວຕ຺ເຕສຸ ປາຣິວາສິກວຸຑ຺ຒຕຣມູລາຍປຏິກສ຺ສນາຣຫມານຕ຺ຕາຣຫານໍ ຕິຓ຺ຓໍ ສມານຕ຺ຕາ ເຕສຸ ເອກໍ ເອກາທສກໍ, ມານຕ຺ຕຈາຣິກອພ຺ຠານາຣຫານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສມານຕ຺ຕາ ເຕສຸ ເອກໍ ເອກາທສກນ຺ຕິ ທຸເວ ເອກາທສການິ, ອນ຺ເຕ ປາຣິວາສິກຈຕຸຕ຺ຖສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຣິວາສາທິທານຈຕຸກ຺ເກ ຄຓປູຣຓຕ຺ຖໂທສໂຕ ນິວຕ຺ຕິວເສນ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈຕ຺ຕາຣີຕິ ຈຕຸນວຸຕິ ວຕ຺ຕານິ. ຕານິ ອຄ຺ຄຫິຕຄ຺ຄຫເຓນ ເອກູນຈຕ຺ຕາລີສວຕ຺ຕານິ ນາມ. ອາທິໂຕ ນວ, ອຸໂປສຖຏ຺ຐປນາທີນິ ອຏ຺ຐ, ປກຕຕ຺ເຕນ ເອກຈ຺ຉນ຺ນວາສາທີ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈາຕິ ເອກວີສຕິ ວຕ຺ຕານິ ກມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘເກ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ອິຘ ຄຓນາຍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຕໂຕ ເສເສສຸ ເຕສຕ຺ຕຕິຍາ ວຕ຺ເຕສຸ ປາຣິວາສິກວຸຑ຺ຒຕຣາທີຫິ ເອກຈ຺ຉນ຺ເນ ວາສາທິປຏິສໍຍຸຕ຺ຕານິ ທ຺ວາວີສຕິ ວຕ຺ຕານິ ປກຕຕ຺ເຕຫິ ສມານຕ຺ຕາ ຕານິ ຈ ‘‘ຄນ຺ຕພ຺ໂພ ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິກໍ ນວກໍ ຕຖາ ¶ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິທສ຺ສນປຣໍ, ນ ອາວາສໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິທສ຺ສນປຣນ຺ຕິ ຕຎ຺ຈ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອວເສເສສຸ ທ຺ວາຈຕ຺ຕາລີສວຕ຺ເຕສຸ ປາຣິວາສິກຈຕອຸຕ຺ຖາທິກມ຺ມຈຕຸກ຺ກໍ ຄຣຸກາປຕ຺ຕິວຸຏ຺ຐານາຍ ຄຓປູຣຓຕ຺ຖສາມຎ຺ເຎນ ເອກໍ ກຕ຺ວາ ຕໂຍ ອປເນຕ຺ວາ ຄຓິຕານິ ເອກູນຈຕ຺ຕາລີສານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນວາຘິການິ ຕິໍເສວ, ຂນ຺ຘເກ ຕທນນ຺ຕເຣ’’ຕິ.

໒໗໕໐. ອິມານິ ເອກູນຈຕ຺ຕາລີສ ວຕ຺ຕານິ ປຸຣິເມຫິ ເຕຈຕ຺ຕາລີສວຕ຺ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ທ຺ວາສີຕິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘‘ເອວໍ ສພ຺ພານິ…ເປ… ຄຫິຕາຄຫເຓນ ຕູ’’ຕິ.

ເອວໍ ກມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘກປາຣິວາສິກກ຺ຂນ຺ຘເກສຸ ມເຫສິນາ ວຸຕ຺ຕານິ ຂນ຺ຘກວຕ຺ຕານິ ຄຫິຕາຄຫເຓນ ທ຺ວາສີຕິ ເອວ ໂຫນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ເອວເມຕ຺ຖ ທ຺ວາສີຕິກ຺ຂນ຺ຘກວຕ຺ຕານິ ທສ຺ສິຕານິ.

ອາຄມຏ຺ຐກຖາວຓ຺ຓນາຍໍ ປນ –

‘‘ປາຣິວາສິການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ວຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎເປສ຺ສາມີຕິ (ຈູຬວ. ໗໕) ອາຣຠິຕ຺ວາ ‘ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ພໍ…ເປ… ນ ຉມາຍໍ ຈງ຺ກມນ຺ເຕ ຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມິຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໗໖-໘໑) ວຸຕ຺ຕາວສານານິ ຉສຏ຺ຐິ, ຕໂຕ ປຣໍ ‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິວາສິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປາຣິວາສິເກນ ວຸຑ຺ຒຕເຣນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສທ຺ຘິໍ, ມູລາຍປຏິກສ຺ສນາຣເຫນ, ມານຕ຺ຕາຣເຫນ, ມານຕ຺ຕຈາຣິເກນ, ອພ຺ຠານາຣເຫນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສທ຺ຘິໍ ເອກຈ຺ຉນ຺ເນ ອາວາເສ ວຕ຺ຖພ຺ພ’ນ຺ຕິອາທີນໍ (ຈູຬວ. ໘໒) ປກຕຕ຺ເຕ ຈຣິຕພ຺ເພຫິ ອນຎ຺ຎຕ຺ຕາ ວິສຸໍ ເຕ ອຄເຓຕ຺ວາ ປາຣິວາສິກວຸຑ຺ຒຕຣາທີສຸ ¶ ປຸຄ຺ຄລນ຺ຕເຣສຸ ຈຣິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ເຕສໍ ວເສນ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕ຺ວາ ເອເກກໍ ກຕ຺ວາ ຄຓິຕານິ ປຎ຺ຈາຕິ ເອກສຕ຺ຕຕິ ວຕ຺ຕານິ, ອຸກ຺ເຂປນີຍກມ຺ມກຕວຕ຺ເຕສຸ ວຕ຺ຕປຎ຺ຎາປນວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘ນ ປກຕຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຠິວາທນໍ ¶ …ເປ… ນຫາເນ ປິຏ຺ຐິປຣິກມ຺ມໍ ສາທິຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໕໑) ອິທໍ ອຠິວາທນາທີນໍ ອສາທິຍນໍ ເອກໍ, ‘ນ ປກຕຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ສີລວິປຕ຺ຕິຍາ ອນຸທ຺ຘໍເສຕພ຺ໂພ’ຕິອາທີນິ ຈ ທສາຕິ ເອວເມຕານິ ທ຺ວາສີຕິ ໂຫນ຺ຕິ. ເອເຕສ຺ເວວ ການິຈິ ຕຊ຺ຊນີຍກມ຺ມາທິວຕ຺ຕານິ, ການິຈິ ປາຣິວາສິກາທິວຕ຺ຕານີຕິ ອຄ຺ຄຫິຕຄ຺ຄຫເຓນ ທ຺ວາສີຕິ ເອວາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ຏີ. ໒.໒໕; ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ໒.໓໙; ວິ. ວິ. ຏີ. ໑.໓໙) –

ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕານິ ປນ ວຕ຺ຕານິ ກທາຈິ ຕຊ຺ຊນີຍກມ຺ມກຕາທິກາເລ, ປາຣິວາສິກາທິກາເລ ຈ ຈຣິຕພ຺ພານິ ຂຸທ຺ທກວຕ຺ຕານີຕິ ຄເຫຕພ຺ພານິ ອາຄນ຺ຕຸກວຕ຺ຕາທີນໍ ຈຸທ຺ທສມຫາວຕ຺ຕານໍ ວກ຺ຂມານຕ຺ຕາ.

໒໗໕໑. ອິທານິ ປາຣິວາສິກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທໍ, ວຕ຺ຕເຠທຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ປຣິວາສຎ຺ຈ ວຕ຺ຕຎ຺ຈາ’’ຕິອາທິ. ປຣິວາສຎ຺ຈ ວຕ຺ຕຎ຺ຈ ສມາທິນ຺ນສ຺ສາຕິ ‘‘ປຣິວາສໍ ສມາທິຍາມີ’’ຕິ ປຣິວາສຎ຺ຈ ‘‘ວຕ຺ຕໍ ສມາທິຍາມີ’’ຕິ ວຕ຺ຕຎ຺ຈ ປກຕຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສນ຺ຕິເກ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວຈີເຠທໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິນ຺ນສ຺ສ. ຠິກ຺ຂຸໂນຕິ ປາຣິວາສິກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ.

໒໗໕໒. ສຫວາສາທໂຍ ‘‘ເອກຈ຺ຉນ຺ເນ’’ຕິອາທິນາ ສຍເມວ ວກ຺ຂຕິ. ສຫວາໂສ, ວິນາວາໂສ, ອນາໂຣຈນເມວ ຈາຕິ ອິເມຫິ ຕີຫິ ປາຣິວາສິກຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ຈ ທຸກ຺ກຏຎ຺ຈ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໗໕໓. ອຸທກປາເຕນ ສມນ຺ຕາ ນິພ຺ພໂກສສ຺ສ ອຸທກປາຕຏ຺ຐາເນນ. ເອກຈ຺ຉນ຺ເນຕິ ເອກຈ຺ຉນ຺ເນ ປຣິຈ຺ຉນ຺ເນ ວາ ອປຣິຈ຺ຉນ຺ເນ ວາ ອາວາເສ. ປກຕຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສຫ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ນິວາໂສ ¶ ນິວາຣິໂຕຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ນິວາຣິໂຕ’’ຕິ ອິມິນາ ທຸກ຺ກຏໍ ໂຫຕີຕິ ທີເປຕິ.

໒໗໕໔. ອນ຺ໂຕເຍວາຕິ ເອກຈ຺ຉນ຺ນສ຺ສ ອາວາສປຣິຈ຺ເຉທສ຺ສ ອນ຺ໂຕເຍວ. ‘‘ນ ລພ຺ຠຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ຈ ທຸກ຺ກຏຎ຺ຈ ໂຫຕີຕິ ທີເປຕິ.

໒໗໕໕. ມຫາອຏ຺ຐກຖາທິສູຕິ ¶ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ກຸຣຸນ຺ທຏ຺ຐກຖາທິໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ອຸຠິນ຺ນນ຺ຕິ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕກປາຣິວາສິການໍ. ອິຕິ ອວິເສເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

໒໗໕໖. ອິມິນາ ສຫວາເສນ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທຎ຺ຈ ທຸກ຺ກຏຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ວິນາວາເສນ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ອຠິກ຺ຂຸເກ ປນາວາເສ’’ຕິ. ອາວາເສຕິ ວສນຕ຺ຖາຍ ກຕເສນາສເນ. ອນາວາເສຕິ ວາສຕ຺ຖາຍ ອກເຕ ເຈຕິຍຆເຣ ວາ ໂພຘິຆເຣ ວາ ສມ຺ມຊ຺ຊນິອຏ຺ຏເກ ວາ ທາຣຸອຏ຺ຏເກ ວາ ປານີຍມາເຬ ວາ ວຈ຺ຈກຸຏິຍໍ ວາ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ເອວຣູເປ ຐາເນ. ວິປ຺ປວາສໍ ວສນ຺ຕສ຺ສາຕິ ປກຕຕ຺ເຕນ ວິນາ ວາສໍ ກປ຺ເປນ຺ຕສ຺ສ. ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ຈ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ເຈວ ວຕ຺ຕເຠທທຸກ຺ກຏຎ຺ຈ ໂຫຕິ.

໒໗໕໗. ເອວໍ ວິປ຺ປວາເສນ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທທຸກ຺ກຏານິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອນາໂຣຈເນນ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ປາຣິວາສິກຠິກ຺ຂຸສ຺ສາ’’ຕິອາທິ. ຠິກ຺ຂຸໍ ທິສ຺ວານາຕິ ອາກາເສນາປິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ສມານສໍວາສກໍ ອາຄນ຺ຕຸກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ທິສ຺ວາ. ຕງ຺ຂເຓຕິ ຕສ຺ມິໍ ທິຏ຺ຐກ຺ຂເຓເຍວ. ‘‘ອນາໂຣເຈນ຺ຕສ຺ສ ເອວ ເອຕສ຺ສາ’’ຕິ ປທຈ຺ເຉໂທ. ເອວກາເຣນ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ຈ ທຸກ຺ກຏຎ຺ຈາຕິ ອຸຠຍໍ ເອຕສ຺ສ ໂຫຕີຕິ ທີເປນ຺ເຕນ ອທິຏ຺ໂຐ ເຈ, ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທວ ໂຫຕີຕິ ຎາເປຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ໂສປິສ຺ສ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉທໍ ກໂຣຕິ, ອຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ປນ ວຕ຺ຕເຠທທຸກ຺ກຏໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໗໕). ນານາສໍວາສເກນ ¶ ສຫ ວິນຍກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ສ ອນາໂຣຈເນປິ ຣຕ຺ຕິຈ຺ເຉໂທ ນ ໂຫຕິ.

໒໗໕໘-໙. ປາຣິວາສິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ຍຕ຺ຖ ສງ຺ຆນວກຏ຺ຐາເນ ຐິໂຕ, ຕຕ຺ເຖວ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ຍຖາວຸຑ຺ຒໍ ປກຕຕ຺ເຕຫິປິ ສທ຺ຘິໍ ວຸຑ຺ຒປຏິປາຏິຍາ ປຎ຺ຈ ກິຈ຺ຈານິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ໂຍຊນາ.

ຕານິ ສຣູປໂຕ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ອຸໂປສຖປວາຣຓ’’ນ຺ຕິອາທິ. ອຸໂປສຖປວາຣຓໍ ຍຖາວຸຑ຺ຒໍ ກາຕຸໍ ລຠຕີຕິ ໂຍຊນາ. ເທນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຆຓ຺ຏິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ’’ຕິ ເສໂສ. ສງ຺ຆທາຍກາຕິ ກມ຺ມຘາຣຍສມາໂສ. ສງ຺ຆສ຺ສ ເອກຕ຺ເຕປິ ຄຣູສຸ ພຫຸວຈນນິທ຺ເທໂສ. ‘‘ເທຕິ ເຈ ສງ຺ຆທາຍໂກ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ຕຕ຺ຖ ຆຓ຺ຏິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ຠາເຊຕ຺ວາ ເທນ຺ໂຕ ສງ຺ໂຆ ວສ຺ສິກສາຏິກໍ ເທຕິ ເຈ, ປາຣິວາສິໂກ ຍຖາວຸຑ຺ຒໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ລຠຕີຕິ ໂຍຊນາ.

ໂອໂຓຊນນ຺ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ, ສງ຺ຆໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ, ຕິຓ຺ຓໍ ວາ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕາທີນໍ ອຕ຺ຕໂນ ¶ ປຸຄ຺ຄລິກຠຕ຺ຕປຈ຺ຈາສາຍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອຊ຺ຊ ຠຕ຺ຕປຈ຺ຈາສາ ອຕ຺ຖິ, ສ຺ເວ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສງ຺ຆວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ລຠຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຄຕາຄເຕຫິ ວຸຑ຺ຒປຏິປາຏິຍາ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ ວິຫາເຣ ສງ຺ຆສ຺ສ ຈຕຸສ຺ສາລຠຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ປາຣິວາສິໂກ ຍຖາວຸຑ຺ຒໍ ລຠຕີຕິ ໂຍຊນາ. ອິເມ ປຎ຺ຈາຕິ ວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ນິຄມຍຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໗໕) – ອຸໂປສຖປວາຣເຓ ຕາວ ປາຕິໂມກ຺ເຂ ອຸທ຺ທິສ຺ສມາເນ ຫຕ຺ຖປາເສ ນິສີທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ‘‘ປາຬິຍາ ອນິສີທິຕ຺ວາ ປາຬິໍ ວິຫາຍ ຫຕ຺ຖປາສໍ ອມຸຎ຺ຈນ຺ເຕນ ນິສີທິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປາຣິສຸທ຺ຘິອຸໂປສເຖ ກຣິຍມາເນ ສງ຺ຆນວກຏ຺ຐາເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ¶ ນິສິນ຺ເນນ ອຕ຺ຕໂນ ປາຬິຍາ ປາຣິສຸທ຺ຘິອຸໂປສໂຖ ກາຕພ຺ໂພວ. ປວາຣຓາຍປິ ສງ຺ຆນວກຏ຺ຐາເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິສິນ຺ເນນ ອຕ຺ຕໂນ ປາຬິຍາ ປວາເຣຕພ຺ພໍ. ສງ຺ເຆນ ຆຓ຺ຏິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ຠາຊິຍມານໍ ວສ຺ສິກສາຏິກມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ໂອໂຓຊເນ ສເຈ ປາຣິວາສິກສ຺ສ ທ຺ເວ ຕີຓິ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕາທີນິ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎາ ຈສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລິກຠຕ຺ຕປຈ຺ຈາສາ ໂຫຕິ, ຕານິ ປຏິປາຏິຍາ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເຫຏ຺ຐາ ຄາເຫຖ, ອຊ຺ຊ ມຍ຺ຫໍ ຠຕ຺ຕປຈ຺ຈາສາ ອຕ຺ຖິ, ສ຺ເວວ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ພານິ, ເອວໍ ຕານິ ປຸນທິວເສສຸ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ລຠຕິ. ‘‘ປຸນທິວເສ ສພ຺ພປຐມໍ ເອຕສ຺ສ ທາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍທິ ປນ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ ນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ, ປຸນທິວເສ ນ ລຠຕິ. ອິທໍ ໂອໂຓຊນໍ ນາມ ປາຣິວາສິກສ຺ເສວ ໂອທິສ຺ສ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ. ກສ຺ມາ? ຕສ຺ສ ຫິ ສງ຺ຆນວກຏ຺ຐາເນ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຠຕ຺ຕຄ຺ເຄ ຍາຄຸຂຊ຺ຊກາທີນິ ປາປຸຓນ຺ຕິ ວາ ນ ວາ, ຕສ຺ມາ ‘‘ໂສ ຠິກ຺ຂາຫາເຣນ ມາ ກິລມິຕ຺ຖາ’’ຕິ ອິທມສ຺ສ ສງ຺ຄຫກຣຓຕ຺ຖາຍ ໂອທິສ຺ສ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ.

ຠຕ຺ເຕ ຈຕຸສ຺ສາລຠຕ຺ຕໍ ຍຖາວຸຑ຺ຒໍ ລຠຕິ, ປາຬິຍາ ປນ ຄນ຺ຕຸໍ ວາ ຐາຕຸໍ ວາ ນ ລຠຕິ. ຕສ຺ມາ ປາຬິໂຕ ໂອສກ຺ກິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖປາເສ ຐິເຕນ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ຍຖາ ເສໂນ ນິປຕິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ເອວໍ ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພໍ. ອາຣາມິກສມຓຸທ຺ເທເສຫິ ອາຫຣາເປຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ສເຈ ສຍເມວ ອາຫຣນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ຣຎ຺ໂຎ ມຫາເປຬຠຕ຺ເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຈຕຸສ຺ສາລຠຕ຺ເຕ ປນ ສເຈ ໂອໂຓຊນໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ອຸກ຺ຂິຕ຺ເຕ ປິຓ຺ເຑ ‘‘ອຊ຺ຊ ເມ ຠຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖິ, ສ຺ເວວ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ‘‘ປຸນທິວເສ ທ຺ເວ ປິຓ຺ເຑ ລຠຕີ’’ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໗໕) ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕາທີນິປິ ¶ ປາຬິໂຕ ໂອສກ຺ກິຕ຺ວາວ ຄເຫຕພ຺ພານິ. ຍຕ຺ຖ ປນ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ປຣິວິສນ຺ຕິ ¶ , ຕຕ຺ຖ ສາມເຓຣານໍ ເຊຏ຺ຐເກນ ຠິກ຺ຂູນໍ ສງ຺ຆນວເກນ ຫຸຕ຺ວາ ນິສີທິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ປາຣິວາສິກກ຺ຂນ຺ຘກກຖາວຓ຺ຓນາ.

ສມຖກ຺ຂນ຺ຘກກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໗໖໐. ອິທານິ ສມຖວິນິຈ຺ຉຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ເຍສຸ ອຘິກຣເຓສຸ ສນ຺ເຕສຸ ສມເຖຫິ ຠວິຕພ຺ພໍ, ຕານິ ຕາວ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ວິວາທາຘາຣຕາ’’ຕິອາທິ. ວິວາທາຘາຣຕາຕິ ວິວາທາຘິກຣຓໍ. ອາປຕ຺ຕາຘາຣຕາຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອາຘາຣຕາຕິ ອຘິກຣຓປຣິຍາໂຍ. ອາຘາຣີຍຕິ ອຠິຠຸຍ຺ຍຕິ ວູປສມ຺ມຕິ ສມເຖຫີຕິ ອາຘາໂຣ, ວິວາໂທ ຈ ໂສ ອາຘາໂຣ ຈາຕິ ວິວາທາຘາໂຣ, ໂສ ເອວ ວິວາທາຘາຣຕາ. ເອວມາຘາຣາຘິກຣຓ-ສທ຺ທານໍ ວິວາທາທິສທ຺ເທຫິ ສຫ ກມ຺ມຘາຣຍສມາໂສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອຘິກຣີຍຕິ ອຠິຠຸຍ຺ຍຕິ ວູປສມ຺ມຕິ ສມເຖຫີຕິ ອຘິກຣຓນ຺ຕິ ວິວາທາທິຈຕຸພ຺ພິຘເມວ ປາຬິຍໍ ທສ຺ສິຕໍ. ອຍມຕ຺ໂຖ ‘‘ເອເຕສໍ ຕຸ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ, ສມຕ຺ຕາ ສມຖາ ມຕາ’’ຕິ ວກ຺ຂມາເນນ ວິຎ຺ຎາຍຕິ.

໒໗໖໑. ເອຕານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຘິກຣຓານິ ຈ ‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ວິວທນ຺ຕິ ‘ຘມ຺ໂມ’ຕິ ວາ ‘ອຘມ຺ໂມ’ຕິ ວາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໑໕) ອຏ຺ຐາຣສ ເຠທກາຣກວຕ຺ຖູນິ ຈ ມເຫສິນາ ວຸຕ຺ຕານິ. ຕຕ຺ຖ ເຕສຸ ຈຕູສຸ ອຘິກຣເຓສຸ ວິວາໂທ ອຘິກຣຓສງ຺ຂາໂຕ ເອຕານິ ອຏ຺ຐາຣສ ເຠທກຣວຕ຺ຖູນິ ນິສ຺ສິໂຕ ນິສ຺ສາຍ ປວຕ຺ໂຕຕິ ໂຍຊນາ.

໒໗໖໒. ວິປຕ຺ຕິໂຍ ຈຕສ຺ໂສວາຕິ ‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ຠິກ຺ຂຸໍ ອນຸວທນ຺ຕິ ສີລວິປຕ຺ຕິຍາ ວາ ອາຈາຣວິປຕ຺ຕິຍາ ວາ ¶ ທິຏ຺ຐິວິປຕ຺ຕິຍາ ວາ ອາຊີວວິປຕ຺ຕິຍາ ວາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໑໕) ວຸຕ຺ຕາ ຈຕສ຺ໂສ ວິປຕ຺ຕິໂຍ. ທິຏ຺ຐາທີນໍ ອນຸຄນ຺ຕ຺ວາ ສີລວິປຕ຺ຕິອາທີຫິ ວທນໍ ໂຈທນາ ອນຸວາໂທ. ອຸປາຄໂຕຕິ ນິສ຺ສິໂຕ, ອນຸວາໂທ ຈຕສ຺ໂສ ວິປຕ຺ຕິໂຍ ນິສ຺ສາຍ ປວຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຐມເມວ ນິທ຺ຘາຣຓສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອິຘ ປຸນວຈເນ ປໂຍຊນໍ ນ ທິສ຺ສຕິ, ‘‘ສມ຺ຠວາ’’ຕິ ວຈນສ຺ສາປິ ນ ໂກຈິ ອຕ຺ຖວິເສໂສ ທິສ຺ສຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ອາປຕ຺ຕາຘາຣຕາ ຕຕ຺ຖ, ສຕ຺ຕອາປຕ຺ຕິສມ຺ຠວາ’’ຕິ ປາໂຐ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ‘‘ອາປຕ຺ຕາຘາຣຕາ ນາມ, ສຕ຺ຕ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ມຕາ’’ຕິ ປາໂຐ ¶ ຍຸຕ຺ຕຕໂຣ, ອາປຕ຺ຕາຘາຣຕາ ນາມ ອາປຕ຺ຕາຘິກຣຓໍ ນາມ ສຕ຺ຕ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ມຕາ ສຕ຺ຕ ອາປຕ຺ຕິໂຍວ ອຘິປ຺ເປຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໗໖໓. ສງ຺ຆກິຈ຺ຈານິ ນິສ຺ສາຍາຕິ ອປໂລກນກມ຺ມາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສງ຺ຆກມ຺ມານິ ອຸປາທາຍ ກິຈ຺ຈາຘິກຣຓາຠິຘານໍ ສິຍາ, ກິຈ຺ຈາຘິກຣຓໍ ນາມ ຈຕ຺ຕາຣິ ສງ຺ຆກມ຺ມານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕສໍ ຕຸ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປີຕິ ເອເຕສໍ ປນ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ອຘິກຣຓານໍ. ສມຕ຺ຕາຕິ ວູປສມເຫຕຸຕ຺ຕາ. ສມຖາ ມຕາຕິ ສມ຺ມຸຂາວິນຍາທໂຍ ສຕ຺ຕ ອຘິກຣຓສມຖາຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ. ອຘິກຣຓານິ ສເມນ຺ຕິ, ສມ຺ມນ຺ຕິ ວາ ເອເຕຫີຕິ ‘‘ສມຖາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ‘‘ສມຕ຺ຕາ ສມຖາ ມຕາ’’ຕິ ອິມິນາ ສມຖ-ສທ຺ທສ຺ສ ອນ຺ວຕ຺ຖໍ ທີເປຕິ.

໒໗໖໔-໕. ເຕ ສຣູປໂຕ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ສມ຺ມຸຂາ’’ຕິອາທິ. ‘‘ວິນໂຍ’’ຕິ ອິທໍ ສມ຺ມຸຂາທິປເທຫິ ປຈ຺ເຈກໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ ‘‘ສມ຺ມຸຂາວິນໂຍ ສຕິວິນໂຍ ອມູຬ຺ຫວິນໂຍ’’ຕິ. ‘‘ປຏິຎ຺ຎາວິນໂຍ’’ຕິ ຈ ປຏິຎ຺ຎາຕກຣຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຕ຺ຕໂມ ວິນໂຍຕິ ສມໂຖ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຕິຓວຕ຺ຖາຣໂກຕິ ອິເມ ສຕ຺ຕ ສມຖາ ພຸທ຺ເຘນາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸນາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ໂຍຊນາ.

໒໗໖໖. ຈຕູສຸ ¶ ອຘິກຣເຓສຸ ຍໍ ອຘິກຣຓໍ ຍຕ຺ຕເກຫິ ສມເຖຫິ ສມ຺ມຕິ, ເຕ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ວິວາໂທ’’ຕິອາທິ.

໒໗໖໗-໙. ‘‘ວິວາໂທ’’ຕິອາທິນາ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐມຕ຺ຖໍ ນິທ຺ທິສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຉຏ຺ເຐນາ’’ຕິອາທິ. ເອຕ຺ຖ ເອເຕສຸ ຈຕູສຸ ອຘິກຣເຓສຸ, ສມເຖສຸ ຈ ກິໍ ເກນ ສມ຺ມຕີຕິ ເຈ? ວິວາໂທ ວິວາທາຘິກຣຓໍ ຉຏ຺ເຐນ ເຍຠຸຍ຺ຍສິກາຍ, ປຐເມນ ສມເຖນ ສມ຺ມຸຂາວິນເຍນ ຈາຕິ ທ຺ວີຫິ ສມເຖຫິ ສມ຺ມຕິ. ຍສ຺ສາ ກິຣິຍາຍ ຘມ຺ມວາທິໂນ ພຫຸຕຣາ, ເອສາ ເຍຠຸຍ຺ຍສິກາ. ‘‘ສງ຺ຆສມ຺ມຸຂຕາ, ຘມ຺ມສມ຺ມຸຂຕາ, ວິນຍສມ຺ມຸຂຕາ, ປຸຄ຺ຄລສມ຺ມຸຂຕາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໒໙, ໒໓໔, ໒໓໖, ໒໓໗, ໒໔໒) ວຸຕ຺ຕານໍ ສງ຺ຆາທີນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ສນ຺ນິຘາເນນ ວາ ຄຓປຸຄ຺ຄເລຫິ ສມິຍມານໍ ວິວາທາຘິກຣຓໍ ສງ຺ຆສມ຺ມຸຂຕໍ ວິນາ ອິຕເຣຫິ ຕີຫິ ວາ ສມ຺ມຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ກາຣກສງ຺ຆສ຺ສ ສງ຺ຆສາມຄ຺ຄິວເສນ ສມ຺ມຸຂີຠາໂວ ສງ຺ຆສມ຺ມຸຂຕາ, ສເມຕພ຺ພສ຺ສ ວຕ຺ຖຸໂນ ¶ ຠູຕຕາ ຘມ຺ມສມ຺ມຸຂຕາ, ຍຖາ ຕໍ ສເມຕພ຺ພໍ, ຕເຖວສ຺ສ ສມນໍ ວິນຍສມ຺ມຸຂຕາ, ໂຍ ຈ ວິວທຕິ, ເຍນ ຈ ວິວທຕິ, ເຕສໍ ອຸຠິນ຺ນໍ ອຕ຺ຖປຈ຺ຈຕ຺ຖິການໍ ສມ຺ມຸຂີຠາໂວ ປຸຄ຺ຄລສມ຺ມຸຂຕາ.

‘‘ອນຸວາໂທ ຈຕູຫິປີ’’ຕິ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ ນິທ຺ທິສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ສມ຺ມຸຂາ’’ຕິອາທິ. ອນຸປຸພ຺ເພນາຕິ ອນຸປຏິປາຏິຍາ. ສມ຺ມຸຂາວິນຍາທີຫິ ຕີຫິປີຕິ ສມ຺ມຸຂາວິນຍສຕິວິນຍອມູຬ຺ຫວິນເຍຫິ ຕີຫິປິ. ຕເຖວາຕິ ຍຖາ ຕີຫິ, ຕຖາ ປຎ຺ຈເມນ ຕສ຺ສປາປິຍສິກາສມເຖນາປິ ອນຸວາໂທ ສມ຺ມຕິ, ປເຄວ ຈຕູຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂຍ ປາປຸສ຺ສນ຺ນຕາຍ ປາປິໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ, ຕສ຺ສ ກຕ຺ຕພ຺ພໂຕ ‘‘ຕສ຺ສປາປິຍສິກາ’’ຕິ ກມ຺ມໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອາຍສ຺ມໂຕ ທພ຺ພສ຺ສ ¶ ມລ຺ລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວິຍ ສຕິເວປຸລ຺ລປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ຂີຓາສວສ຺ສ ກຕາ ອມູລິກາ ສີລວິປຕ຺ຕິໂຈທນາ ສມ຺ມຸຂາວິນເຍນ, ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖາຍ ກມ຺ມວາຈາຍ ທິນ຺ເນນ ສຕິວິນເຍນ ຈ ສມ຺ມຕິ. ອຸມ຺ມຕ຺ຕກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ກຕາ ອາປຕ຺ຕິໂຈທນາ ສມ຺ມຸຂາວິນເຍນ ຈ ຕເຖວ ທິນ຺ເນນ ອມູຬ຺ຫວິນເຍນ ຈ ສມ຺ມຕິ. ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ອາປຕ຺ຕິຍາ ໂຈທິຍມານສ຺ສ ອວຊານິຕ຺ວາ ປຏິຊານນາທິໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ປາປຠິກ຺ຂຸໂນ ພຫຸລາປຕ຺ຕິໂຈທນາ ສມ຺ມຸຂາວິນເຍນ ເຈວ ຕເຖວ ປກເຕນ ຕສ຺ສປາປິຍສິກາກມ຺ເມນ ຈ ວູປສມ຺ມຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

‘‘ອາປຕ຺ຕິ ປນ ຕີເຫວາ’’ຕິ ອຸທ຺ເທສສ຺ສ ນິທ຺ເທສມາຫ ‘‘ສມ຺ມຸເຂນາ’’ຕິອາທິ. ສມ຺ມຸເຂນ ສມ຺ມຸຂາວິນເຍນ, ປຏິຎ຺ຎາຍ ປຏິຎ຺ຎາຕກຣເຓນ, ຕິຓວຕ຺ຖາຣເກນ ວາ ອິເມຫິ ຕີຫິ ເອວ ສມເຖຫິ ສາ ອາປຕ຺ຕິ ອາປຕ຺ຕາຘິກຣຓໍ ອຸປສມໍ ຍາຕີຕິ ໂຍຊນາ. ເອຕ຺ຖ ປຏິຎ຺ຎາຕກຣຓໍ ນາມ ອາປຕ຺ຕິໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ເຕນ ‘‘ປສ຺ສສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອາປຕ຺ຕິໍ ເທເສນ຺ເຕນ ‘‘ອາມ ປສ຺ສາມີ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນໍ. ຕິຓວຕ຺ຖາຣກໍ ປນ ສຍເມວ ວກ຺ຂຕິ.

ຕີເຫວ ສມເຖຫີຕິ ເອຕ຺ຖ ຄຣຸກາປຕ຺ຕິ ສມ຺ມຸຂາວິນເຍນ, ປຏິຎ຺ຎາຕກຣເຓນ ຈາຕິ ທ຺ວີຫິ, ລຫຸກາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສງ຺ເຆ ວາ ຄເຓ ວາ ປຸຄ຺ຄເລ ວາ ເທສນາຍ ສມ຺ມຸຂາວິນເຍນ ເຈວ ປຏິຎ຺ຎາຕກຣເຓນ ຈ, ໂກສມ຺ພການໍ ວິຄ຺ຄຫສທິສໍ ມຫາວິຄ຺ຄຫໍ ກໂຣນ຺ເຕຫິ ອາປນ຺ນາ ອເນກວິຘາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ສເຈ ໂຫນ຺ຕິ, ຕາສຸ ວກ຺ຂມານສຣູປໍ ຖຸລ຺ລວຊ຺ຊາທິໍ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສາ ສພ຺ພາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ສມ຺ມຸຂາວິນເຍນ, ຕິຓວຕ຺ຖາຣເກນ ຈ ສມ຺ມນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ກິຈ຺ຈໍ ¶ ກິຈ຺ຈາຘິກຣຓໍ ເອເກນ ສມ຺ມຸຂາວິນເຍເນວ ສມ຺ມຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໗໗໐. ເຍຠຸຍ຺ຍສິກກມ຺ເມຕິ ¶ ເອຕ຺ຖ ນິມິຕ຺ຕຕ຺ເຖ ຠຸມ຺ມໍ. ສລາກໍ ຄາຫເຍຕິ ວິນິຈ຺ຉຍກາຣເກ ສງ຺ເຆ ຘມ຺ມວາທີນໍ ພຫຸຕ຺ຕໍ ວາ ອປ຺ປຕຣຕ຺ຕໍ ວາ ຊານິຕຸໍ ວກ຺ຂມາເນນ ນເຍນ ສລາກໍ ຄາຫາເປຍ຺ຍ. ພຸໂຘຕິ ‘‘ນ ຉນ຺ທາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ…ເປ… ຄຫິຕາຄຫິຕຎ຺ຈ ຊານາຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຈຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ຄູຬ຺ເຫນາ’’ຕິອາທິນາ ສລາກຄ຺ຄາຫປ຺ປກາໂຣ ທສ຺ສິໂຕ. ກຓ຺ຓຊປ຺ເປນາຕິ ເອຕ຺ຖ ກຓ຺ເຓ ຊປ຺ໂປ ຍສ຺ມິໍ ສລາກຄ຺ຄາຫປໂຍເຄຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ເອຕ຺ຖ ຄູຬ຺ຫສລາກຄ຺ຄາໂຫ ນາມ ຘມ຺ມວາທິສລາກາ ຈ ອຘມ຺ມວາທິສລາກາ ຈ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ຈີວຣກຓ຺ເຓ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຸຄ຺ຄລານໍ ສນ຺ຕິກໍ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສລາກາ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ຕວ ຣຸຈ຺ຈນກໍ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ຣໂຫ ຐຕ຺ວາ ຄາຫາປນໍ. ວິວຏກໍ ນາມ ຘມ຺ມວາທີນໍ ພຫຸຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ສພ຺ເພສຸ ຊານນ຺ເຕສຸ ປຸຄ຺ຄລານໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄາຫາປນໍ. ກຓ຺ຓຊປ຺ປນໍ ນາມ ເອວເມວ ກຓ຺ຓມູເລ ຣໂຫ ຐຕ຺ວາ ຄາຫາປນໍ.

໒໗໗໑. ອລຊ຺ຊຸສ຺ສເທຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ສງ຺ເຆ’’ຕິ ເສໂສ. ລຊ຺ຊິສຸ ພາເລສູຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ‘‘ອຸສ຺ສເທສູ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ.

໒໗໗໒. ສເກນ ກມ຺ມຸນາເຍວາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຍໍ ກິຈ຺ຈໍ, ເຕເນວາຕິ.

໒໗໗໓-໕. ‘‘ອາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິອາທິ ‘‘ອລຊ຺ຊີ, ລຊ຺ຊີ, ພາໂລ’’ຕິ ຊານນສ຺ສ ເຫຕຸຠູຕກມ຺ມທສ຺ສນໍ. ທຸຈ຺ຈິນ຺ຕິໂຕຕິ ອຠິຊ຺ຌາທິຕິວິຘມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕວເສນ ທຸຏ຺ຐຸ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ. ທຸພ຺ຠາສີຕິ ມຸສາວາທາທິຈຕຸພ຺ພິຘວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕວເສນ ວຈີທ຺ວາເຣ ປຎ຺ຎຕ຺ຕານໍ ສິກ຺ຂາປທານໍ ວີຕິກ຺ກມວເສນ ທຸຏ຺ຐຸ ຠາສນສີໂລ. ທຸກ຺ກຏກາຣິໂກຕິ ປາຓາຕິປາຕາທິຕິວິຘກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕວເສນ ກາຍທ຺ວາເຣ ¶ ປຎ຺ຎຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທານໍ ວີຕິກ຺ກມວເສນ ກຸຈ຺ຉິຕກມ຺ມສ຺ສ ກຣຓສີໂລ. ອິຕິ ລກ຺ຂເຓເນວາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ອລຊ຺ຊີລຊ຺ຊີພາລລກ຺ຂຓໍ ນິຄເມຕິ.

໒໗໗໖. ‘‘ເຍຠຸຍ຺ຍສິກາ’’ຕິອາທິຄາຖາຫິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐເມວ ອຕ຺ຖໍ ນິຄເມຕຸມາຫ ‘‘ຕິຘາ’’ຕິອາທິ. ຕິຘາສລາກຄາເຫນາຕິ ຕິວິຘສ຺ສ ສລາກຄາຫສ຺ສ ອຎ຺ຎຕເຣນ. ພຫຸກາ ຘມ຺ມວາທິໂນ ຍທິ ສິຍຸນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ວິວາທາຘິກຣຓວູປສມນ’’ນ຺ຕິ ເສໂສ.

໒໗໗໗. ໂຍ ¶ ປຸຄ຺ຄໂລ ອລຊ຺ຊີ ຈ ໂຫຕິ ສານຸວາໂທ ຈ ກມ຺ມໂຕ ກາຍກມ຺ມໂຕ, ວຈີກມ຺ມໂຕ ຈ ອສຸຈິ ຈ ສມ຺ພຸທ຺ຘຊິຄຸຈ຺ຉນີໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ເອວໍວິໂຘ ປາປປຸຄ຺ຄໂລ ຕສ຺ສ ປາປິຍສິກກມ຺ມສ຺ສ ໂຍໂຄ ໂຫຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສານຸວາໂທຕິ ເອຕ຺ຖ ອນຸວາໂທ ນາມ ໂຈທນາ, ສຫ ອນຸວາເທນ ວຕ຺ຕຕີຕິ ສານຸວາໂທ, ປາປຄຣຫິຕປຸຄ຺ຄເລຫິ ກາຕພ຺ພໂຈທນາຍ ອນຸຣູໂປຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໗໗໘-໙. ຠຓ຺ຑເນຕິ ກລຫສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາເຄ. ກລເຫຕິ ກາຍວຈີທ຺ວາຣປ຺ປວຕ຺ເຕ ຫຕ຺ຖປຣາມສາທິເກ ກລເຫ ຈ. ວິວາທມ຺ຫິ ອນປ຺ປເກຕິ ພຫຸວິເຘ ວິວາເທ ຊາເຕ. ພຫຸອສ຺ສາມເຓ ຈິຓ຺ເຓຕິ ສມຓານໍ ອນນຸຈ຺ຉວິເກ ນານປ຺ປກາເຣ ກາຍິກວາຈສິກວີຕິກ຺ກເມ ຈ ກເຕ. ອນຄ຺ເຄຕິ ອນນ຺ເຕ. ຠສ຺ສເກຕິ ກຸຈ຺ຉິເຕ ອມນາປວຈເນ ຈິຓ຺ເຓຕິ ໂຍຊນາ, ຠາສິເຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຄເວສນ຺ຕນ຺ຕິ ຄເວສິຍມານໍ, ອາປຕ຺ຕາຘິກຣຓນ຺ຕິ ເສໂສ. ວາຬນ຺ຕິ ຈຓ຺ຑໍ. ກກ຺ຂຬນ຺ຕິ ອາສຊ຺ຊໍ. ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ວູປສເມຕພ຺ພໍ.

໒໗໘໐-໒. ຍຖາ ຈ ວູປສມ຺ມຕິ, ຕຖາ ຕິຓວຕ຺ຖາຣເກ ສຸທ຺ໂຘ ໂຫຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ຖຸລ຺ລວຊ຺ຊນ຺ຕິ ¶ ປາຣາຊິກຎ຺ເຈວ ສງ຺ຆາທິເສສຎ຺ຈ. ຄິຫີຫິ ປຏິສໍຍຸຕນ຺ຕິ ຄິຫີນໍ ຊາຕິອາທີຫິ ປາຬິຍາ ອາຄເຕຫິ ທສຫິ ອກ຺ໂກສວຕ຺ຖູຫິ, ອຏ຺ຐກຖາຄເຕຫິ ຈ ຕທຎ຺ເຎຫິ ອກ຺ໂກສວຕ຺ຖູຫິ ຂຸໍສນວມ຺ຠນປຈ຺ຈຍາ ຈ ຘມ຺ມິກປຏິສ຺ສວສ຺ສ ອສຈ຺ຈາປນປຈ຺ຈຍາ ຈ ອາປນ຺ນາປຕ຺ຕິໍ. ເອສາ ເອວ ຫິ ອາປຕ຺ຕິ ຄິຫິປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ ນາມ ປຣິວາເຣ ‘‘ອຕ຺ຖິ ຄິຫິປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ, ອຕ຺ຖິ ນຄິຫິປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ທຸກໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ຄິຫິປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາຕິ ສຸຘມ຺ມຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ, ຍາ ຈ ຘມ຺ມິກສ຺ສ ປຏິສ຺ສວສ຺ສ ອສຈ຺ຈາປເນ ອາປຕ຺ຕິ. ອວເສສາ ນຄິຫິປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ’’ຕິ (ປຣິ. ອຏ຺ຐ. ໓໒໑) ວຈນໂຕ.

ສຸຘມ຺ມຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອາປຕ຺ຕີຕິ ຈ ເຕນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຄຫປຕິໂນ ຊາຕິໍ ປຏິຈ຺ຈ ຂຸໍສນວມ຺ຠນປຈ຺ຈຍາ ອາປນ຺ນາ ໂອມສວາທສິກ຺ຂາປທວິຠາຄຄຕາ ທຸກ຺ກຏາປຕ຺ຕິ ຄເຫຕພ຺ພາ. ອິທຎ຺ຈ ອຸປລກ຺ຂຓມຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ອິຕເຣຫິປິ ອກ຺ໂກສວຕ຺ຖູຫິ ຄິຫິໍ ຂຸໍເສນ຺ຕານໍ ວມ຺ເຠນ຺ຕານໍ ອິຕເຣສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສາ ອາປຕ຺ຕິ ຄິຫິປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາວາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຖາ ອາປນ຺ນໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ເທສາເປນ຺ເຕນ ທສ຺ສນູປຈາຣໍ ອວິຊຫາເປຕ຺ວາ ສວນູປຈາຣໍ ຊຫາເປຕ຺ວາ ເອກໍເສ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາເປຕ຺ວາ ສາ ອາປຕ຺ຕິ ເທສາເປຕພ຺ພາ.

ທິຏ຺ຐາວິກມ຺ມິກນ຺ຕິ ¶ ທິຏ຺ຐາວິກມ຺ເມ ນິຍຸຕ຺ໂຕ ທິຏ຺ຐາວິກມ຺ມິໂກ, ຕໍ, ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ເຍ ປນ ‘ນ ເມຕໍ ຂມຕີ’ຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ທິຏ຺ຐາວິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໒໑໔) ເຍ ປຸຄ຺ຄລາ ທສ຺ສິຕາ, ເຕສມຎ຺ຎຕຣສ຺ເສວ ຄຫຓໍ.

ໂຍຕິ ຠຓ຺ຑນກາຣເກຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ມຫນ຺ຕໍ ວິຄ຺ຄຫໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ພຫຸລາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປນ຺ໂນ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຕິຓວຕ຺ຖາຣກສມຖກາຣເກ ຠິກ຺ຂຸສມູເຫ. ນ ໂຫຕີຕິ ຉນ຺ທໍ ທຕ຺ວາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸປຣິສໍ ອນາຄຕຕ຺ຕາ ນ ສໍວິຊ຺ຊຕິ. ຕຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາຕິ ໂຍຊນາ.

ຕິຓວຕ຺ຖາຣເກ ¶ ກເຕ ສຕິ ຍາວ ອຸປສມ຺ປທມາຬໂຕ ປຠຸຕິ ອາປນ຺ນາຍ ເສສາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ນິຣາປຕ຺ຕິ ຫຸຕ຺ວາ ສຸທ຺ໂຘ ໂຫຕິ ສງ຺ໂຆຕິ ໂຍຊນາ.

ສມຖກ຺ຂນ຺ຘກກຖາວຓ຺ຓນາ.

ຂຸທ຺ທກວຕ຺ຖຸກ຺ຂນ຺ຘກກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໗໘໓. ກຸຏ຺ເຏຕິ ອິຏ຺ຐກາສິລາທາຣຸກຸຏ຺ຏານໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ. ອຏ຺ຏາເນຕິ ເອຕ຺ຖ ອຏ຺ຏານໍ ນາມ ຣຸກ຺ເຂ ຜລກໍ ວິຍ ຕຈ຺ເຉຕ຺ວາ ອຏ຺ຐປທາກາເຣນ ຣາຊິໂຍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ນຫານຕິຕ຺ເຖ ນິຂຓນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຈຸຓ຺ຓານິ ອາກິຣິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສາ ກາຍໍ ຆໍສນ຺ຕິ.

໒໗໘໔. ຄນ຺ຘພ຺ພຫຕ຺ເຖນາຕິ ນຫານຕິຕ຺ເຖ ຐປິເຕນ ທາຣຸມຍຫຕ຺ເຖນ. ເຕນ ກິຣ ຈຸຓ຺ຓານິ ຄເຫຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສາ ສຣີຣໍ ຆໍສນ຺ຕິ. ກຸຣຸວິນ຺ທກສຸຕ຺ຕິຍາຕິ ກຸຣຸວິນ຺ທກປາສາຓຈຸຓ຺ຓານິ ລາຂາຍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ກຕຄຸຬິກກລາປໂກ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ອຸໂຠສຸ ອນ຺ເຕສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ສຣີຣໍ ຆໍສນ຺ຕິ. ມລ຺ລເກນາຕິ ມກຣທນ຺ຕກໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ມລ຺ລກມູລສຓ຺ຐາເນນ ກເຕນ ມລ຺ລເກນ, ອິທໍ ຄິລານສ຺ສາປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎຎ຺ຈ ກາຍໂຕຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສຣີເຣນ ຆໍເສຍ຺ຍ.

໒໗໘໕. ອກຕໍ ມລ຺ລກໍ ນາມ ມກຣທນ຺ເຕ ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກຕໍ, ອິທໍ ອຄິລານສ຺ສ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

໒໗໘໖. ກປາລິຏ຺ຐກຂຓ຺ຑານີຕິ ກປາລຂຓ຺ຑອິຏ຺ຐກຂຓ຺ຑານິ. ສພ຺ພສ຺ສາຕິ ຄິລານາຄິລານສ຺ສ ¶ ສຣີເຣ ຆໍສິຕ຺ວາ ອຸພ຺ພຏ຺ເຏຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ປຸຖຸປາຓິກ’’ນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖປຣິກມ຺ມໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ພສ຺ສ ຫຕ຺ເຖນ ປິຏ຺ຐິປຣິກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ວຕ຺ຖວຏ຺ຏີ’’ຕິ ອິທໍ ປາຬິຍໍ ວຸຕ຺ຕອຸກ຺ກາສິກສ຺ສ ¶ ປຣິຍາຍໍ, ຕສ຺ມາ ນຫາຍນ຺ຕສ຺ສ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ນຫານສາຏກວຏ຺ຏິຍາປິ ຆໍສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໒໗໘໗. ເຜຓກໍ ນາມ ສມຸທ຺ທເຜຓໍ. ກຖລນ຺ຕິ ກປາລຂຓ຺ຑໍ. ປາທຆໍສເນ ວຸຕ຺ຕາ ອນຸຎ຺ຎາຕາ. ກຕກໍ ນາມ ປທຸມກຓ຺ຓິກາກາຣໍ ປາທຆໍສນຕ຺ຖໍ ກຓ຺ຏເກ ອຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ກຕໍ, ເອຕໍ ເນວ ປຏິຄ຺ຄເຫຕຸໍ, ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໒໗໘໘. ຍໍ ກິຎ຺ຈິປິ ອລງ຺ກາຣນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖູປຄາທິອລງ຺ກາເຣສຸ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອລງ຺ກາຣໍ.

໒໗໘໙. ໂອສຓ຺ເຐຍ຺ຍາຕິ ອລງ຺ກາຣຕ຺ຖໍ ສງ຺ຂໂຣນ຺ໂຕ ນເມຍ຺ຍ. ຫຕ຺ຖຜຓເກນາຕິ ຫຕ຺ເຖເນວ ຜຓກິຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ຕາ ອງ຺ຄຸລີຫິ ໂອສຓ຺ເຐນ຺ຕິ. ຜຓເກນາຕິ ທນ຺ຕມຍາທີສຸ ເຍນ ເກນຈິ. ໂກຈ຺ເຉນາຕິ ອຸສິຣມເຍນ ວາ ມຸຎ຺ຊປພ຺ພຊມເຍນ ວາ ໂກຈ຺ເຉນ.

໒໗໙໐. ສິຕ຺ຖເຕໂລທເຕເລຫີຕິ ສິຕ຺ຖເຕລຎ຺ຈ ອຸທກເຕລຎ຺ຈາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ, ເຕຫິ. ຕຕ຺ຖ ສິຕ຺ຖເຕລໍ ນາມ ມຘຸສິຕ຺ຖກນິຍ຺ຍາສາທິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຈິກ຺ກຓໍ. ຈິກ຺ກຓໍ ນາມ ນິຍ຺ຍາສໍ. ອຸທກເຕລໍ ນາມ ອຸທກມິສ຺ສກໍ ເຕລໍ. ກຕ຺ຖຈິ ໂປຕ຺ຖເກສຸ ‘‘ສິຏ຺ຐາ’’ຕິ ປາໂຐ, ໂສເຍວຕ຺ໂຖ. ອນຸໂລມນິປາຕຕ຺ຖນ຺ຕິ ນລາຏາຠິມຸຂໍ ອນຸໂລເມນ ປາຕນຕ຺ຖໍ. ອຸທ຺ຘໂລເມນາຕິ ອຸທ຺ຘຄ຺ຄໍ ຫຸຕ຺ວາ ຐິຕໂລເມນ.

໒໗໙໑. ຫຕ຺ຖໍ ເຕເລນ ເຕເມຕ຺ວາຕິ ກຣຕລໍ ເຕເລນ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ. ສິໂຣຣຸຫາ ເກສາ. ອຸຓ຺ຫາຠິຕຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ອຸຓ຺ຫາຠິຕຕ຺ຕຣຊສິຣສ຺ສ. ອລ຺ລຫຕ຺ເຖນ ສິໂຣຣຸເຫ ປຸຎ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໗໙໒. ອາທາເສ ¶ ອຸທປຕ຺ເຕ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ກໍສປຕ຺ຕາທີນິປິ, ເຍສຸ ມຸຂນິມິຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ສພ຺ພານິ ອາທາສສງ຺ຂເມວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ກຎ຺ຊິຍາທີນິປິ ຈ ອຸທປຕ຺ຕສງ຺ຂເມວ, ຕສ຺ມາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ.

໒໗໙໓. ເຍນ ¶ ເຫຕຸນາ ມຸຂໍ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ສຎ຺ຉວິ’’ນ຺ຕິອາທິ. ອາພາຘປຈ຺ຈຍາ ‘‘ເມ ມຸເຂ ວໂຓ ສຎ຺ຉວິ ນຸ ໂຂ, ອຸທາຫຸ ນ ສຎ຺ຉວີ’’ຕິ ມຸຂໍ ທຏ຺ຐຸຎ຺ຈ ‘‘ອຫໍ ຊິຓ຺ໂຓ ນຸ ໂຂ, ອຸທາຫຸ ໂນ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອາຍຸສງ຺ຂາຣຊານນຕ຺ຖຎ຺ຈ ມຸຂໍ ທຏ຺ຐຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໗໙໔. ນຈ຺ຈໍ ວາຕິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ນຈ຺ຈໍ ອນ຺ຕມໂສ ໂມຣນຈ຺ຈມ຺ປິ. ຄີຕນ຺ຕິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ນຏຄີຕໍ ວາ ສາຘຸຄີຕໍ ວາ ອນ຺ຕມໂສ ທນ຺ຕຄີຕມ຺ປິ, ຍໍ ‘‘ຄາຍິສ຺ສາມາ’’ຕິ ປຸພ຺ພຠາເຄ ໂອກູຊນ຺ຕາ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອຕມ຺ປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ວາທິຕນ຺ຕິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວາທິຕໍ. ທຏ຺ຐຸໍ ວາ ປນ ໂສຕຸໍ ວາຕິ ນຈ຺ຈໍ ທຏ຺ຐຸໍ ວາ ຄີຕໍ ວາທິຕໍ ໂສຕຸໍ ວາ.

໒໗໙໕. ສຍໍ ນຈ຺ຈນ຺ຕສ຺ສ ວາ ນຈ຺ຈາເປນ຺ຕສ຺ສ ວາ ຄາຍນ຺ຕສ຺ສ ວາ ຄາຍາເປນ຺ຕສ຺ສ ວາ ວາເທນ຺ຕສ຺ສ ວາ ວາທາເປນ຺ຕສ຺ສ ວາ ທຸກ຺ກຏເມວ ອຏ຺ຐກຖາຍ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໒໔໘) ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕເທກເທສໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ທຏ຺ຐຸມນ຺ຕມໂສ’’ຕິອາທິ.

໒໗໙໖. ສຸຓາຕີຕິ ຄີຕໍ ວາ ວາທິຕໍ ວາ. ປສ຺ສຕີຕິ ນຈ຺ຈໍ ປສ຺ສຕິ.

໒໗໙໗. ປສ຺ສິສ຺ສາມີຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ສຸຓິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເສໂສ. ‘‘ນຈ຺ຈໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມິ, ຄີຕໍ, ວາທິຕໍ ວາ ສຸຓິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວິຫາຣໂຕ ວິຫາຣໍ ຄຈ຺ຉໂຕ ວາປິ ທຸກ຺ກຏໍ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໗໙໘. ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວານ ຄຈ຺ຉໂຕຕິ ‘‘ນຈ຺ຈໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິ, ‘‘ຄີຕໍ, ວາທິຕໍ ວາ ສຸຓິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານໂຕ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕວິຫາເຣປິ ¶ ຕໍ ຕໍ ທິສໍ ຄຈ຺ຉໂຕ ອາປຕ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ວີຖິຍໍ ຐຕ຺ວາ ຄີວໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ປສ຺ສໂຕປິ ຈ ອາປຕ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໗໙໙. ທີຆາຕິ ທ຺ວງ຺ຄຸລໂຕ ທີຆາ. ນ ຘາເຣຍ຺ຍາຕິ ນ ຘາເຣຕພ຺ພາ. ທ຺ວງ຺ຄຸລໍ ວາ ທຸມາສໍ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ທ຺ເວ ອງ຺ຄຸລານິ ປຣິມາຓໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ທ຺ວງ຺ຄຸໂລ, ເກໂສ. ທ຺ເວ ມາສາ ອຸກ຺ກຏ຺ຐປຣິຈ຺ເຉໂທ ອສ຺ສາຕິ ທຸມາໂສ. ເກສໍ ຘາເຣນ຺ໂຕ ທ຺ວງ຺ຄຸລໍ ວາ ຘາເຣຍ຺ຍ ທຸມາສໍ ວາ. ຕໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ຕໂຕ ທ຺ວງ຺ຄຸລໂຕ ວາ ທຸມາສໂຕ ວາ ເກສໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ເກສໍ ຘາເຣຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

ອຖ ¶ ວາ ທ຺ເວ ອງ຺ຄຸລານິ ສມາຫຏານິ ທ຺ວງ຺ຄຸລໍ, ທ຺ເວ ມາສາ ສມາຫຏາ ທຸມາສໍ, ອຸຠຍຕ຺ຖ ອຈ຺ຈນ຺ຕສໍໂຍເຄ ອຸປໂຍຄວຈນໍ. ເກເສ ຘາເຣນ຺ໂຕ ທ຺ວງ຺ຄຸລມຕ຺ຕໍ ວາ ຘາເຣຍ຺ຍ ທຸມາສມຕ຺ຕໍ ວາ, ຕໂຕ ກາລປຣິມາຓໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ເກເສ ຘາເຣຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສເຈ ເກເສ ອນ຺ໂຕທ຺ເວມາເສ ທ຺ວງ຺ຄຸເລ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ອນ຺ໂຕທ຺ເວມາເສເຍວ ຉິນ຺ທິຕພ຺ພາ. ທ຺ວງ຺ຄຸເລ ຫິ ອຕິກ຺ກເມຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈປິ ນ ທີຆາ, ທ຺ເວມາສໂຕ ເອກທິວສມ຺ປິ ອຕິກ຺ກເມຕຸໍ ນ ລຠຕິເຍວ. ເອວມຍໍ ອຸຠເຍນປິ ອຸກ຺ກຏ຺ຐປຣິຈ຺ເຉເທເນວ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕໂຕ ໂອຣໍ ປນ ນວຏ຺ຏນຠາໂວ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

໒໘໐໐. ທີເຆ ນເຂ, ທີຆານິ ນາສິກໂລມານິ ຈ ນ ຘາຣເຍຕິ ໂຍຊນາ, ນ ຘາເຣຍ຺ຍ, ຉິນ຺ເທຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວີສຕິມຏ຺ຐນ຺ຕິ ວີສຕິຍາ ນຂານໍ ມຏ຺ຐໍ ລິຂິຕມຏ຺ຐຠາວໍ ກາຕຸໍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ໂຍຊນາ. ສຕ຺ຖເກນ ຕຈ຺ເຉຕ຺ວາ ຈຸຓ຺ຓເກນ ປມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຜລິກມຓີນໍ ວິຍ ອຸຊ຺ຊລກຣຓໍ ລິຂິຕມຏ຺ຐໍ ນາມ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມລມຕ຺ຕໍ ອປກຑ຺ຒິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໗໔) ອນຸຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ມຸຄ຺ຄຜລຕຈາທີຫິ ນຂມລໍ ອປເນຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໒໘໐໑. ກປ຺ປາເປຍ຺ຍ ¶ ວິສຸໍ ມສ຺ສຸນ຺ຕິ ໂຍ ເກສຈ຺ຉິນ຺ໂນ ວິສຸໍ ມສ຺ສຸໍ ກປ຺ປາເປຍ຺ຍ. ທາຐິກໍ ຐເປຍ຺ຍາຕິ ເກເສ ຉິນ຺ທາເປຕ຺ວາ ມສ຺ສຸໍ ອກປ຺ປາເປຕ຺ວາ ວິສຸໍ ຐເປຍ຺ຍ. ສມ຺ພາເຘຕິ ອຸປກຈ຺ຉກມຸຕ຺ຕກຣຓສງ຺ຂາເຕ ສມ຺ພາຘຏ຺ຐາເນ. ໂລມໍ ສໍຫຣາເປຍ຺ຍວາຕິ ສຕ຺ເຖນ ວາ ສຓ຺ຑາເສນ ວາ ອຎ຺ເຎນ ເຍນ ເກນຈິ ປເຣນ ຉິນ຺ທາເປຍ຺ຍ, ສຍໍ ວາ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາພາຘປຈ຺ຈຍາ ສມ຺ພາເຘ ໂລມໍ ສໍຫຣາເປຕຸ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໗໕) ອນຸຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ຍຖາວຸຕ຺ຕສມ຺ພາເຘ ຄຓ຺ຑປິຬກວຓາທິເກ ອາພາເຘ ສຕິ ໂລມໍ ສໍຫຣາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໒໘໐໒. ອຄິລານສ຺ສ ຉິນ຺ທໂຕ ທຸກ຺ກຏໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຎ຺ເຎນ ວາ ປຸຄ຺ຄເລນ ຕຖາ ກຕ຺ຕຣິຍາ ຉິນ຺ທາເປນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໒໘໐໓. ເສສງ຺ຄເຉທເນຕິ ອງ຺ຄຸລິຍາທິອວເສສສຣີຣາວຍວານໍ ເຉທເນ. ອຕ຺ຕວເຘຕິ ອຕ຺ຕຸປກ຺ກເມນ ວາ ອາຓຕ຺ຕິຍາ ອຸປກ຺ກເມນ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຊີວິຕນາເສ.

໒໘໐໔. ອງ຺ຄນ຺ຕິ ອງ຺ຄຊາຕໂຕ ອວເສສໍ ສຣີຣາວຍວໍ. ອຫິກີຏາທິທຏ຺ຐສ຺ສ ຕປ຺ປຏິກາຣວເສນ ¶ ອງ຺ຄໍ ຉິນ຺ທໂຕ ນ ໂທໂສ. ຕາທິສາພາຘປຈ຺ຈຍາ ຕປ຺ປຏິກາຣວເສນ ອງ຺ຄໍ ຉິນ຺ທໂຕ ນ ໂທໂສ. ໂລຫິຕໍ ໂມເຈນ຺ຕສ຺ສາປິ ນ ໂທໂສຕິ ໂຍຊນາ.

໒໘໐໕. ອປຣິສ຺ສາວໂນ ຠິກ຺ຂຸ ສເຈ ມຄ຺ຄໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ທຸກ຺ກຏໍ. ມຄ຺ເຄ ອທ຺ຘາເນ ຕໍ ປຣິສ຺ສາວນໍ ຍາຈມານສ຺ສ ໂຍ ນ ທທາຕິ, ຕສ຺ສ ອທທໂຕ ອເທນ຺ຕສ຺ສາປິ ຕເຖວ ທຸກ຺ກຏເມວາຕິ ໂຍຊນາ. ໂຍ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ຫຕ຺ເຖ ປຣິສ຺ສາວເນ ວິຊ຺ຊມາເນປິ ຍາຈຕິ, ຕສ຺ສ ນ ອກາມາ ທາຕພ຺ພໍ.

໒໘໐໖. ‘‘ນຄ຺ໂຄ’’ຕິ ¶ ປທໍ ‘‘ນ ຠຸຎ຺ເຊ’’ຕິອາທິ ກິຣິຍາປເທຫິ ປຈ຺ເຈກໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ນ ຠຸຎ຺ເຊຕິ ຠຕ຺ຕາທິໍ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ ນ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ. ນ ປິເວຕິ ຍາຄຸອາທິໍ ປາຕພ຺ພໍ ນ ປິເວຍ຺ຍ. ນ ຈ ຂາເທຕິ ມູລຂາທນີຍາທິກໍ ຂາທນີຍໍ ນ ຂາເທຍ຺ຍ. ນ ສາຍເຍຕິ ຜາຓິຕາທິກໍ ສາຍິຕພ຺ພຎ຺ຈ ນ ສາເຍຍ຺ຍ ນ ລິເຫຍ຺ຍ. ນ ທເທຕິ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຠຕ຺ຕາທິໍ ກິຎ຺ຈິ ນ ທເທຍ຺ຍ. ນ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາຕິ ຕຖາ ສຍໍ ນຄ຺ໂຄ ຫຸຕ຺ວາ ນ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ. ອຎ຺ຊສໍ ມຄ຺ຄໍ.

໒໘໐໗. ປຣິກມ຺ມໍ ນ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ປິຏ຺ຐິປຣິກມ຺ມາທິປຣິກມ຺ມໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ. ກາຣເຍຕິ ສຍໍ ນຄ຺ໂຄ ຫຸຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎນ ປິຏ຺ຐິປຣິກມ຺ມາທິປຣິກມ຺ມໍ ນ ກາຣາເປຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໘໐໘. ປິຏ຺ຐິກມ຺ມາທິເກ ປຣິກມ຺ເມ ຊນ຺ຕາຆຣາທິກາ ຕິສ຺ໂສ ປຏິຈ຺ຉາທີ ວຸຕ຺ຕາ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິສ຺ໂສ ປຏິຈ຺ຉາທິໂຍ ຊນ຺ຕາຆຣປຏິຈ຺ຉາທິໍ ອຸທກປຏິຈ຺ຉາທິໍ ວຕ຺ຖປຏິຈ຺ຉາທິ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໖໑) ອນຸຎ຺ຎາຕາຕິ ໂຍຊນາ. ປຏິຈ຺ຉາເທຕິ ຫິຣິໂກປິນນ຺ຕິ ປຏິຈ຺ຉາທິ, ຊນ຺ຕາຆຣເມວ ປຏິຈ຺ຉາທິ ຊນ຺ຕາຆຣປຏິຈ຺ຉາທິ. ອຸທກເມວ ປຏິຈ຺ຉາທິ ອຸທກປຏິຈ຺ຉາທິ. ວຕ຺ຖເມວ ປຏິຈ຺ຉາທິ ວຕ຺ຖປຏິຈ຺ຉາທິ. ‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖ ປນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ອິຕຣປຏິຈ຺ຉາທິທ຺ວຍໍ ປຣິກມ຺ເມເຍວ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທີເປຕິ. ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ໂຠຊນາທິສພ຺ພກິຈ຺ເຈສຸ.

໒໘໐໙. ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ເປຬາຍນ຺ຕິ ຕມ຺ພໂລຫວຏ຺ຏໂລຫກໍສໂລຫກາຬໂລຫສຸວຓ຺ຓຣຊຕາທີຫິ ກຕາຍ ວາ ທາຣຸມຍາຍ ວາ ຍາຍ ກາຍຈິ ເປຬາຍ ອາສິຕ຺ຕກູປຘາເນ. ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ນ ຈ ວຏ຺ຏຕີຕິ ຠາຊນໍ ຐເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ອາສິຕ຺ຕກູປຘານໍ ນາມ ຕມ຺ພໂລເຫນ ວາ ຣຊເຕນ ວາ ກຕາຍ ເປຬາຍ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ, ‘ນ ຠິກ຺ຂເວ ອາສິຕ຺ຕກູປຘາເນ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ ສາມຎ຺ເຎນ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ¶ ປນ ¶ ທາຣຸມຍາປິ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໒໖໔). ‘‘ອນຸຊານາມິ ຠິກ຺ຂເວ ມໂຬຣິກ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໖໔) ອນຸຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ມໂຬຣິກາຍ ຐເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ມໂຬຣິກາ’’ຕິ ຈ ທຓ຺ຑາຘາຣໂກ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຍໍ ຕໂຍ, ຈຕ຺ຕາໂຣ, ພຫູ ວາ ທຓ຺ຑເກ ອຸປຣິ ຈ ເຫຏ຺ຐາ ຈ ວິຕ຺ຖຕໍ ມຊ຺ເຌ ສງ຺ກຸຈິຕໍ ກຕ຺ວາ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອາຘາຣກໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຍຏ຺ຐິອາຘາຣກປຓ຺ຓາຘາຣກປຈ຺ຉິກປິຏ຺ຐຆຏກກວາຏກາທິຠາຊນມຸຂອຸທຸກ຺ຂລາທີນິປິ ເອຕ຺ເຖວ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຍຏ຺ຐິອາຘາຣໂກຕິ ຍຏ຺ຐິໍເຍວ ອຸຊຸກໍ ຐເປຕ຺ວາ ພນ຺ຘີກຕອາຘາຣໂກ.

ເອກຠາຊເນ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ໂຠຊນສ຺ສາປິ ສມ຺ຠວໂຕ ‘‘ຠຸຎ຺ຊໂຕ ເອກຠາຊເນ’’ຕິ ເອຕ຺ຕເກເຍວ ວຸຕ຺ເຕ ຕສ຺ສາປິ ປສງ຺ໂຄ ສິຍາຕິ ຕນ຺ນິວຕ຺ຕນຕ຺ຖມາຫ ‘‘ເອກໂຕ’’ຕິ. ‘‘ຠຸຎ຺ຊໂຕ’’ຕິ ອິທໍ ອຸປລກ຺ຂຓໍ. ເອກໂຕ ເອກຠາຊເນ ຍາຄຸອາທິປານມ຺ປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຖາລເກ ປາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໖໔). ອຖ ວາ ຠຸຎ຺ຊໂຕຕິ ອຊ຺ໂຌຫາຣສາມຎ຺ເຎນ ປານມ຺ປິ ສງ຺ຄຫິຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຍເມຕ຺ຖ ວິນິຈ຺ຉໂຍ – ສເຈ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ຠາຊນໂຕ ຜລໍ ວາ ປູວໍ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອປຄເຕ ອິຕຣສ຺ສ ເສສກໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອິຕຣສ຺ສາປິ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ປຸນ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ.

໒໘໑໐. ເຍ ທ຺ເວ ວາ ຕໂຍ ວາ ຠິກ຺ຂູ ເອກປາວຸຣຓາ ວາ ເອກຕ຺ຖຣຓາ ວາ ເອກຕ຺ຖຣຓປາວຸຣຓາ ວາ ນິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເຕສຎ຺ຈ, ເຍ ເອກມຎ຺ເຈປິ ເອກໂຕ ນິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເຕສຎ຺ຈ ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏໍ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໘໑໑. ສງ຺ຆາຏິປລ຺ລຕ຺ຖິກມຸປາຄໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ສງ຺ຆາຏີຕິ ສງ຺ຆາຏິນາເມນ ອຘິຏ຺ຐິຕຈີວຣມາຫ. ສງ຺ຆາຏິປລ຺ລຕ຺ຖິກໍ ອຸປຄເຕນ ຍຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ນິສີເທຍ຺ຍາຕິ ວິຫາເຣ ¶ ວາ ອນ຺ຕຣຆເຣ ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ນ ນິສີເທຍ຺ຍ. ‘‘ສງ຺ຆາຏີຕິ ນາເມນ ອຘິຏ຺ຐິຕຈີວຣໂວຫາຣປ຺ປຕ຺ຕມຘິຏ຺ຐິຕຈີວຣໍ ‘ສງ຺ຆາຏີ’ຕິ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ນິສ຺ສນ຺ເທເຫ, ຂຸທ຺ທສິກ຺ຂາວຓ຺ຓນາຍມ຺ປິ ‘‘ສງ຺ຆາຏິຍາ ນ ປລ຺ລຕ຺ເຖຕິ ອຘິຏ຺ຐິຕຈີວເຣນ ວິຫາເຣ ວາ ອນ຺ຕຣຆເຣ ວາ ປລ຺ລຕ຺ຖິໂກ ນ ກາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ອນ຺ໂຕຄາເມ ວາສຕ຺ຖາຍ ອຸປຄເຕນ ອຘິຏ຺ຐິຕໍ ສງ຺ຆາຏິໍ ວິນາ ເສສຈີວເຣຫິ ປລ຺ລຕ຺ຖິກາຍ ນິສີທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ກິຎ຺ຈິ ¶ ກີຬໍ ນ ກີເຬຍ຺ຍາຕິ ຊຸຕກີຬາທິກໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກາຍິກວາຈສິກກີຬິກໍ ນ ກີເຬຍ຺ຍ. ນ ຈ ຄາຫເຍຕິ ນ ຈ ຄາຫາເປຍ຺ຍ, ນ ຫຣາເປຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໘໑໒. ທາຐິກາຍປີຕິ ມສ຺ສຸມ຺ຫິ. ອຸຄ຺ຄຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ພີຠຈ຺ຉ’’ນ຺ຕິ ເສໂສ. ອຎ຺ຎນ຺ຕິ ອປລິຕໍ. ຕາທິສນ຺ຕິ ພີຠຈ຺ຉໍ.

໒໘໑໓. ‘‘ອຄິລາໂນ’’ຕິ ອິມິນາ ຄິລານສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິຠາວໍ ທີເປຕິ. ‘‘ຘາເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ອິມິນາ ສຸທ຺ຘກຕ຺ຕຸນິທ຺ເທເສນ ອຄິລານສ຺ສປິ ປຣໍ ຘາຣາປເນ, ປຣສ຺ສ ຘາຣຓສາທິຍເນ ຈ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຕ຺ຕຕ຺ຖໍ, ຈີວຣາທີນໍ ຄຸຕ຺ຕຕ຺ຖຎ຺ຈ ວຏ຺ຏຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໒໗໐) – ຍສ຺ສ ກາຍທາໂຫ ວາ ປິຕ຺ຕໂກໂປ ວາ ໂຫຕິ, ຈກ຺ຂຸ ວາ ທຸພ຺ພລໍ, ອຎ຺ໂຎ ວາ ໂກຈິ ອາພາໂຘ ວິນາ ຉຕ຺ເຕນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ຄາເມ ວາ ອຣຎ຺ເຎ ວາ ຉຕ຺ຕໍ ວຏ຺ຏຕິ. ວາຬມິຄໂຈຣຠເຍສຸ ອຕ຺ຕຄຸຕ຺ຕຕ຺ຖໍ, ວສ຺ເສ ປນ ຈີວຣຄຸຕ຺ຕຕ຺ຖມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ເອກປຓ຺ຓຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ປນ ສພ຺ພຕ຺ເຖວ ວຏ຺ຏຕິ. ‘‘ເອກປຓ຺ຓຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ນາມ ຕາລປຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຄຓ຺ຐິປເທສຸ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ.

໒໘໑໔. ຫຕ຺ຖິໂສຓ຺ຑາກາໂຣ ອເຠໂທປຈາເຣນ ‘‘ຫຕ຺ຖິໂສຓ຺ຑ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ເອວມຸປຣິປິ. ຈີວຣສ຺ສ ນາມເຘຍ຺ຍໍ ‘‘ວສນ’’ນ຺ຕິ ¶ ອິທໍ. ‘‘ນິວາເສນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏ’’ນ຺ຕິ ປທທ຺ວຍຎ຺ຈ ‘‘ຫຕ຺ຖິໂສຓ຺ຑ’’ນ຺ຕິອາທີຫິ ສພ຺ພປເທຫິ ປຈ຺ເຈກໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ເວລ຺ລິຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຄາຖາພນ຺ຘວເສນ ສໍ-ສທ຺ທໂລໂປ, ສໍເວລ຺ລິຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອຕ຺ຖ ຫຕ຺ຖິໂສຓ຺ຑໍ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໒໘໐) ນາມ ນາຠິມູລໂຕ ຫຕ຺ຖິໂສຓ຺ຑສຓ຺ຐານໍ ໂອລມ຺ພກໍ ກຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຖໍ ໂຈຬິກິຕ຺ຖີນໍ ນິວາສນໍ ວິຍ. ຈຕຸກ຺ກຓ຺ຓໍ ນາມ ອຸປຣິໂຕ ທ຺ເວ, ເຫຏ຺ຐໂຕ ທ຺ເວຕິ ເອວໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກຓ຺ເຓ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຖໍ. ມຈ຺ຉວາຬກໍ ນາມ ເອກໂຕ ທສນ຺ຕໍ ເອກໂຕ ປາສນ຺ຕໍ ໂອລມ຺ເພຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຖໍ. ສໍເວລ຺ລິຍນ຺ຕິ ມລ຺ລກມ຺ມກາຣາທໂຍ ວິຍ ກຈ຺ຉໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ນິວາສນໍ. ຕາລວຓ຺ຏກໍ ນາມ ຕາລວຓ຺ຏາກາເຣນ ສາຏກໍ ໂອລມ຺ເພຕ຺ວາ ນິວາສນໍ. ຈ-ສທ຺ເທນ ສຕວລິກໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ສຕວລິກໍ ນາມ ທີຆສາຏກໍ ອເນກກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ໂອຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ໂອວຏ຺ຏິກໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ນິວຕ຺ຖໍ, ວາມທກ຺ຂິຓປສ຺ເສສຸ ວາ ນິຣນ຺ຕຣໍ ວລິໂຍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຖໍ. ສເຈ ປນ ຊາຓຸໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອກາ ວາ ທ຺ເວ ວາ ວລິໂຍ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕິ. ເອວໍ ນິວາເສຕຸໍ ຄິລານສ຺ສປິ ມຄ຺ຄປຏິປນ຺ນສ຺ສປິ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

ຍມ຺ປິ ¶ ມຄ຺ຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ເອກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ໂກເຓ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣວາສກສ຺ສ ອຸປຣິ ລຄ຺ເຄນ຺ຕິ, ອນ຺ໂຕ ວາ ເອກໍ ກາສາວໍ ຕຖາ ນິວາເສຕ຺ວາ ພຫິ ອປຣໍ ນິວາເສນ຺ຕິ, ສພ຺ພໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຄິລາໂນ ປນ ອນ຺ໂຕກາສາວສ຺ສ ໂອວຏ຺ຏິກໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອປຣໍ ອຸປຣິ ນິວາເສຕຸໍ ລຠຕິ. ອຄິລາເນນ ທ຺ເວ ນິວາເສນ຺ເຕນ ສຄຸຓໍ ກຕ຺ວາ ນິວາເສຕພ຺ພານິ. ອິຕິ ຍຎ຺ຈ ອິຘ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ຍຎ຺ຈ ເສຂິຍວຓ຺ຓນາຍໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ນິພ຺ພິກາຣໍ ຕິມຓ຺ຑລໍ ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ເຕນ ປຣິມຓ຺ຑລໍ ນິວາເສຕພ຺ພໍ. ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວິກາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ທຸກ຺ກຏາ ນ ມຸຈ຺ຈຕິ.

໒໘໑໕. ຄິຫິປາຣຸປນນ຺ຕິ ¶ ‘‘ເສຕປຏປາຣຸຕໍ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໒໘໐) ປຣິພ຺ພາຊກປາຣຸຕໍ ເອກສາຏກປາຣຸຕໍ ໂສຓ຺ຑປາຣຸຕໍ ອນ຺ເຕປຸຣິກປາຣຸຕໍ ມຫາເຊຏ຺ຐກປາຣຸຕໍ ກຸຏິປເວສກປາຣຸຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປາຣຸຕໍ ປາຬິກາຣກປາຣຸຕ’’ນ຺ຕິ ເອວມາທິປຣິມຓ຺ຑລລກ຺ຂຓໂຕ ອຎ຺ຎຖາ ປາຣຸຕໍ, ສພ຺ພເມຕໍ ຄິຫິປາຣຸຕໍ ນາມ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ເສຕປຏາ ອຑ຺ຒປາລກນິຄຓ຺ຐາ ປາຣຸປນ຺ຕິ, ຍຖາ ຈ ເອກຈ຺ເຈ ປຣິພ຺ພາຊກາ ອຸຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ທ຺ວີສຸ ອໍສກູເຏສຸ ປາວຸຣຓໍ ຐເປນ຺ຕິ, ຍຖາ ຈ ເອກສາຏກາ ມນຸສ຺ສາ ນິວຕ຺ຖສາຏກສ຺ສ ເອເກນນ຺ເຕນ ປິຏ຺ຐິໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ອຸໂຠ ກຓ຺ເຓ ອຸໂຠສຸ ອໍສກູເຏສຸ ຐເປນ຺ຕິ, ຍຖາ ຈ ສຸຣາໂສຓ຺ຑາທໂຍ ສາຏເກນ ຄີວໍ ປຣິກ຺ຂິປນ຺ຕາ ອຸໂຠ ອນ຺ເຕ ອຸທເຣ ວາ ໂອລມ຺ເພນ຺ຕິ, ປິຏ຺ຐິຍໍ ວາ ຂິປນ຺ຕິ, ຍຖາ ຈ ອນ຺ເຕປຸຣິກາໂຍ ອກ຺ຂິຕາຣກມຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ໂອຄຸຓ຺ຐິກໍ ປາຣຸປນ຺ຕິ, ຍຖາ ຈ ມຫາເຊຏ຺ຐາ ທີຆສາຏກໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ເອເກນນ຺ເຕນ ສກລສຣີຣໍ ປາຣຸປນ຺ຕິ, ຍຖາ ຈ ກສ຺ສກາ ເຂຕ຺ຕກຸຏິໍ ປວິສນ຺ຕາ ສາຏກໍ ປລິເວເຐຕ຺ວາ ອຸປກຈ຺ຉເກ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ເອເກນນ຺ເຕນ ສຣີຣໍ ປາຣຸປນ຺ຕິ, ຍຖາ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອຸຠິນ຺ນໍ ອຸປກຈ຺ຉການໍ ອນ຺ຕເຣນ ສາຏກໍ ປເວເສຕ຺ວາ ອໍສກູເຏສຸ ປກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ຍຖາ ຈ ປາຬິກາຣໂກ ຠິກ຺ຂຸ ເອກໍສປາຣຸປເນນ ປາຣຸຕໍ ວາມພາຫໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ອໍສກູຏໍ ອາໂຣເປຕິ, ເອວໍ ອປາຣຸປິຕ຺ວາ ສພ຺ເພປິ ເອເຕ, ອຎ຺ເຎ ຈ ເອວຣູເປ ປາຣຸປນໂທເສ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ນິພ຺ພິກາຣໍ ປຣິມຓ຺ຑລໍ ປາຣຸປິຕພ຺ພໍ. ຕຖາ ອປາຣຸປິຕ຺ວາ ອາຣາເມ ວາ ອນ຺ຕຣຆເຣ ວາ ອນາທເຣນ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວິກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ. ປຣິມຓ຺ຑລໂຕ ວິມຸຕ຺ຕລກ຺ຂຓນິວາສນປາຣຸປນໂທເສ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປຣິມຓ຺ຑລຠາໂວເຍວ ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂໂຓ ອຘິປ຺ເປໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໘໑໖. ໂລກາຍຕໍ ນ ວາເຈຍ຺ຍາຕິ ‘‘ສພ຺ພໍ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐໍ, ສພ຺ພໍ ອນຸຈ຺ຉິຏ຺ຐໍ, ເສໂຕ ກາໂກ, ກາໂຬ ພໂກ ອິມິນາ ຈ ອິມິນາ ຈ ກາຣເຓນາ’’ຕິ ເອວມາທິນິຣຕ຺ຖກກາຣຓປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ຕິຕ຺ຖິຍສຕ຺ຖໍ ¶ ອຎ຺ເຎສໍ ນ ວາເຈຍ຺ຍ. ນ ຈ ຕໍ ປຣິຍາປຸເຓຕິ ຕໍ ໂລກາຍຕໍ ນ ຈ ປຣິຍາປຸເຓຍ຺ຍ ນ ¶ ອຸຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ. ຕິຣຈ຺ຉານວິຊ຺ຊາຕິ ຫຕ຺ຖິສິປ຺ປອສ຺ສສິປ຺ປຘນຸສິປ຺ປາທິກາ ປໂຣປຆາຕກຣາ ວິຊ຺ຊາ ຈ. ຠິກ຺ຂຸນາ ນ ປຣິຍາປຸຓິຕພ຺ພາ, ນ ວາເຈຕພ຺ພາຕິ ໂຍຊນາ.

໒໘໑໗. ສພ຺ພາຈາມຣິພີຊນີຕິ ເສຕາທິວຓ຺ເຓຫິ ສພ຺ເພຫິ ຈມຣວາເລຫິ ກຕາ ພີຊນີ. ນ ຈາລິມ຺ເປຍ຺ຍ ທາຍໍ ວາຕິ ທວຑາຫາທິອຸປທ຺ທວນິວາຣຓາຍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ ປຏຄ຺ຄິທານກາຣຓໍ ວິນາ ອຣຎ຺ຎໍ ອຄ຺ຄິນາ ນ ອາລິມ຺ເປຍ຺ຍ. ທວຑາເຫ ປນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນ ອສຕິ ປຏຄ຺ຄິໍ ທາຕຸໍ, ອປ຺ປຫຣິຕກຣເຓນ ວາ ປຣິຂາຂຓເນນ ວາ ປຣິຕ຺ຕາຓໍ ກາຕຸໍ, ເສນາສນໍ ປຕ຺ຕໍ ວາ ອປ຺ປຕ຺ຕໍ ວາ ອຄ຺ຄິໍ ອລ຺ລສາຂໍ ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ນິພ຺ພາເປຕຸຎ຺ຈ ລຠຕິ. ອຸທເກນ ປນ ກປ຺ປິເຍເນວ ລຠຕິ, ເນຕເຣນ. ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນ ປນ ສຕິ ເຕເນວ ກປ຺ປິຍໂວຫາເຣນ ກາຣາເປຕພ຺ພໍ. ມຸຂໍ ນ ຈ ລຎ຺ເຊຕິ ມໂນສິລາທິນາ ມຸຂໍ ນ ລິມ຺ເປຍ຺ຍ, ຕິລເກນ ອງ຺ຄໍ ນ ກເຣຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໘໑໘. ອຸຠໂຕກາຊນ຺ຕິ ອຸຠໂຕໂກຏິຍາ ຠາຣວຫນໂກຏິກາຊໍ. ອນ຺ຕຣກາຊກນ຺ຕິ ອຸຠຍໂກຏິຍາ ຐິຕວາຫເກຫິ ວຫິຕພ຺ພໍ ມຊ຺ເຌຠາຣຍຸຕ຺ຕກາຊໍ. ສີສກ຺ຂນ຺ຘກຏິຠາຣາທໂຍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂຓາວ.

໒໘໑໙. ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ວຑ຺ຒກິອງ຺ຄຸເລນ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລາຘິກໍ ວາ ເຕເນວ ອງ຺ຄຸເລນ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລປຈ຺ຉິມໍ ວາ ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ຂາທຕິ, ເອວໍ ຂາທໂຕ ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏໍ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໘໒໐. ກິຈ຺ເຈ ສຕິປີຕິ ສຸກ຺ຂກຏ຺ຐາທິຄ຺ຄຫຓກິຈ຺ເຈ ປນ ສຕິ. ໂປຣິສນ຺ຕິ ປຸຣິສປ຺ປມາຓໍ, ພ຺ຍາມມຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອາປທາສູຕິ ວາຬມິຄາທໂຍ ວາ ທິສ຺ວາ ມຄ຺ຄມູຬ຺ໂຫ ວາ ທິສາ ໂອໂລເກຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ທວຑາຫໍ ວາ ອຸທໂກຆໍ ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ¶ ທິສ຺ວາ ວາ ເອວຣູປາສຸ ອາປທາສຸ. ວຏ຺ຏເຕວາຠິຣູຫິຕຸນ຺ຕິ ອຕິອຸຈ຺ຈມ຺ປິ ຣຸກ຺ຂໍ ອາໂຣຫິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ເອວ.

໒໘໒໑. ສເຈ ອກລ຺ລໂກ ຄິລາໂນ ນ ສິຍາ, ລສຸຓໍ ມາຄຘໍ ອາມກໍ ຠຓ຺ຑິກລສຸຓໍ ນ ຈ ຂາເທຍ຺ຍ ເນວ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ໂຍຊນາ. ຠຓ຺ຑິກລສຸຓໍ ນາມ ຈຕຸມິຎ຺ຊໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ພຫຸມິຎ຺ຊໍ. ປລຓ຺ຑຸກຠຎ຺ຊນກາທິລສຸເຓ ມຄເຘສຸ ຊາຕຕ຺ເຕປິ ນ ໂທໂສ. ລສຸຓວິຠາໂຄ ເຫຏ຺ຐາ ທສ຺ສິໂຕເຍວ. ຄິລານສ຺ສ ປນ ລສຸຓໍ ຂາທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາພາຘປຈ຺ຈຍາ ລສຸຓໍ ຂາທິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໘໙). ອາພາຘປຈ຺ຈຍາຕິ ຍສ຺ສ ອາພາຘສ຺ສ ລສຸຓໍ ¶ ເຠສຊ຺ຊໍ ໂຫຕິ, ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພຸທ຺ຘວຈນນ຺ຕິ ສງ຺ຄີຕິຕ຺ຕຍາຣຸຬ຺ຫາ ປິຏກຕ຺ຕຍປາຬິ. ອຎ຺ຎຖາຕິ ສກ຺ກຏາທິຂລິຕວຈນມຍໍ ວາຈນາມຄ຺ຄໍ ນ ໂຣເປຕພ຺ພໍ, ຕຖາ ນ ຐເປຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໒໘໒໒. ຂິປິເຕຕິ ເຍນ ເກນຈິ ຂິປິເຕ. ‘‘ຊີວາ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ຠິກ຺ຂຸນາ ຂິປິເຕ ຄິຫິນາ ‘‘ຊີວຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕນ ປຸນ ‘‘ຈິຣໍ ຊີວາ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ຈິຣ’’ນ຺ຕິ ປເທ ສຕິປິ ວຏ຺ຏຕິ.

໒໘໒໓. ອາໂກເຏນ຺ຕສ຺ສາຕິ ກາເຍນ ວາ ກາຍປຏິພທ຺ຘາທີຫິ ວາ ປຫຣນ຺ຕສ຺ສ. ປຸປ຺ຜສໍກິຓ຺ເຓຕິ ປຸປ຺ຜສນ຺ຖເຕ.

໒໘໒໔. ນ຺ຫາປິຕາ ປຸພ຺ພກາ ເອຕສ຺ສາຕິ ນ຺ຫາປິຕປຸພ຺ພໂກ, ນ຺ຫາປິຕຊາຕິໂກຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຂຸຣຠຓ຺ຑນ຺ຕິ ນ຺ຫາປິຕປຣິກ຺ຂາຣໍ. ນ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາຕິ ນ ປຣິຫເຣຍ຺ຍ. ສເຈ ໂຍ ນ຺ຫາປິຕຊາຕິໂກ ໂຫຕິ, ໂສ ຂຸຣຠຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນ ຫເຣຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຎ຺ຎສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ຄເຫຕ຺ວາ ເກສຈ຺ເຉທາທິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຸຓ຺ຓີຕິ ເກສກມ຺ພລໍ ວິນາ ອຸຓ຺ຓມຍາ ປາວຸຣຓຊາຕິ. ‘‘ໂຄນກໍ ¶ ກຸຕ຺ຕກໍ ຈິຕ຺ຕກ’’ມິຈ຺ຈາທິນາ ວຸຕ຺ຕເຠທວນ຺ຕຕາຍ ອາຫ ‘‘ສພ຺ພາ’’ຕິ. ອຸຓ຺ຓມຍໍ ອນ຺ໂຕກຣິຕ຺ວາ ປາຣຸປິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອາຫ ‘‘ພາຫິຣໂລມິກາ’’ຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ພາຫິຣໂລມີ ອຸຓ຺ຓີຘາເຣຕພ຺ພາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໔໙). ສິກ຺ຂາປທຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ອຸຓ຺ຓໂລມານິ ພຫິ ກຕ຺ວາ ອຸຓ຺ຓປາວາຣໍ ປາຣຸປນ຺ຕິ, ຕຖາ ຘາເຣນ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ. ໂລມານິ ອນ຺ໂຕ ກຕ຺ວາ ປາຣຸປິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໒໔໙).

໒໘໒໕. ອງ຺ຄຣາຄໍ ນາມ ກຸງ຺ກຸມາທິ. ກໂຣນ຺ຕສ຺ສາຕິ ອພ຺ຠຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ. ອກາຍພນ຺ຘນສ຺ສ ຄາມໍ ປວິສໂຕປິ ທຸກ຺ກຏໍ ສມຸທີຣິຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອສຕິຍາ ອພນ຺ຘິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂນ຺ເຕນ ຍຕ຺ຖ ສຣຕິ, ຕຕ຺ຖ ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ. ‘‘ອາສນສາລາຍ ພນ຺ຘິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສຣິຕ຺ວາ ຍາວ ນ ພນ຺ຘຕິ, ນ ຕາວ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕພ຺ພໍ.

໒໘໒໖. ສພ຺ພໍ ອາຍຸຘໍ ວິນາ ສພ຺ພໍ ໂລຫຊໍ ໂລຫມຍຠຓ຺ຑຎ຺ຈ ປຕ຺ຕໍ, ສງ຺ກມນີຍປາທຸກໍ, ຍຖາວຸຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ ປລ຺ລງ຺ກໍ, ອາສນ຺ທິຎ຺ຈ ວິນາ ສພ຺ພໍ ທາຣຸຊໍ ທາຣຸມຍຠຓ຺ຑຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂຓເມວ ກຕກໍ ¶ , ກຸມ຺ຠກາຣິກໍ ຘນິຍສ຺ເສວ ສພ຺ພມຕ຺ຕິກາມຍໍ ກຸຏິຎ຺ຈ ວິນາ ສພ຺ພໍ ມຕ຺ຕິກາມຍໍ ຠຓ຺ຑຎ຺ຈ ກປ຺ປິຍນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

ຂຸທ຺ທກວຕ຺ຖຸກ຺ຂນ຺ຘກກຖາວຓ຺ຓນາ.

ເສນາສນກ຺ຂນ຺ຘກກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໘໒໗. ອາສນ຺ທິໂກຕິ ຈຕຸຣສ຺ສປີຐໍ. ອຕິກ຺ກນ຺ຕປມາໂຓຕິ ເຫຏ຺ຐາ ອຏນິຍາ ວຑ຺ຒກິຫຕ຺ຖໂຕ ອຸຈ຺ຈຕຣປ຺ປມາຓປາທໂກ. ເອກປສ຺ສໂຕ ທີໂຆ ປນ ອຸຈ຺ຈປາທໂກ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຍຖາຫ ¶ – ‘‘ອຸຈ຺ຈກມ຺ປິ ອາສນ຺ທິກນ຺ຕິ ວຈນໂຕ ເອກໂຕຠາເຄນ ທີຆປີຐເມວ ຫິ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລາຘິກປາທກໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຈຕຸຣສ຺ສອາສນ຺ທິໂກ ປນ ປມາຓາຕິກ຺ກນ຺ໂຕປິ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໒໙໗).

ຕຖາຕິ ອິມິນາ ‘‘ອຕິກ຺ກນ຺ຕປມາໂຓ’’ຕິ ອິທໍ ປຈ຺ຈາມສຕິ. ປຎ຺ຈງ຺ຄປີຐນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປາທາ, ອປສ຺ເສນນ຺ຕິ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈງ຺ເຄຫິ ຍຸຕ຺ຕປີຐໍ. ສຕ຺ຕງ຺ຄນ຺ຕິ ຕີສຸ ທິສາສຸ ອປສ຺ສເຍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ກຕໍ. ຕຎ຺ຫິ ຈຕູຫິ ປາເທຫິ, ຕີຫິ ອປສ຺ເສຫິ ຈ ຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ສຕ຺ຕງ຺ຄປີຐ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອສ ນໂຍ ມຎ຺ເຈປິ. ຍຖາຫ – ‘‘ສຕ຺ຕງ຺ໂຄ ນາມ ຕີສຸ ທິສາສຸ ອປສ຺ສຍໍ ກຕ຺ວາ ກຕມຎ຺ໂຈ, ອຍມ຺ປິ ປມາຓາຕິກ຺ກນ຺ໂຕ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໒໙໗).

໒໘໒໘. ຕູໂລນທ຺ຘາຕິ ອຸປຣິ ຕູລໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ພທ຺ຘາ. ຆເຣເຍວາຕິ ຄິຫີນໍ ເຄເຫເຍວ ນິສີທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ນິສີທິຕຸ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາວ ສຍນໍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ. ສີສປາທູປຘານນ຺ຕິ ສີສູປຘານຎ຺ເຈວ ປາທູປຘານຎ຺ຈ. ຈ-ສທ຺ໂທ ປິ-ສທ຺ທຕ຺ເຖ ໂສ ‘‘ອຄິລານສ຺ສາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອາເນຕ຺ວາ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ໂພ, ເຕນ ອຄິລານສ຺ສາປິ ຕາວ ວຏ຺ຏຕິ, ປເຄວ ຄິລານສ຺ສາຕິ ທີເປຕິ.

໒໘໒໙. ນ ເກວລໍ ຄິລານສ຺ສ ສີສປາທູປຘານເມວ ວຏ຺ຏຕິ, ອຖ ໂຂ ອິທມ຺ປີຕິ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ’’ຕິອາທິ. ອຸປຘານານິ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາຕິ ພຫູ ອຸປຘານານິ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ. ຕຕ຺ຖ ຈາຕິ ຕສ຺ມິໍ ອຸປຘານສນ຺ຖເຣ. ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓກໍ ທຕ຺ວາຕິ ອຸປຣິ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓກໍ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ.

໒໘໓໐. ຕິຣິຍນ຺ຕິ ¶ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ. ມຸຏ຺ຐິຣຕນນ຺ຕິ ປາກຕິກມຸຏ຺ຐິກຣຕນໍ. ຕໍ ປນ ວຑ຺ຒກີນໍ ວິທຕ຺ຖິມຕ຺ຕໍ. ມິຕນ຺ຕິ ປາກຏິຕໍ ປມາຓຍຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ກຕ຺ຖຈິ ໂປຕ຺ຖເກສຸ ‘‘ມຕ’’ນ຺ຕິ ¶ ປາໂຐ ທິສ຺ສຕິ, ໂສ ນ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ທີຆໂຕຕິ ພິມ຺ໂພຫນສ຺ສ ທີຆໂຕ. ທິຍຑ຺ຒນ຺ຕິ ທິຍຑ຺ຒຫຕ຺ຖໍ ວາ ທ຺ວິຫຕ຺ຖໍ ວາ ໂຫຕີຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອິທເມວ ຫິ ‘‘ສີສປ຺ປມາຓພິມ຺ໂພຫນ’’ນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ຍຖາຫ –

‘‘ສີສປ຺ປມາຓໍ ນາມ ຍສ຺ສ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຕີສຸ ກຓ຺ເຓສຸ ທ຺ວິນ຺ນໍ ກຓ຺ຓານໍ ອນ຺ຕຣໍ ມິນິຍມານໍ ວິທຕ຺ຖິ ເຈວ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລຎ຺ຈ ໂຫຕິ, ມຊ຺ຌຏ຺ຐານໍ ມຸຏ຺ຐິຣຕນໍ ໂຫຕິ. ທີຆໂຕ ປນ ທິຍຑ຺ຒຣຕນໍ ວາ ທ຺ວິຣຕນໍ ວາຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍໍ ສີສປ຺ປມາຓສ຺ສ ອຸກ຺ກຏ຺ຐປຣິຈ຺ເຉໂທ, ອິໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ເຫຏ຺ຐາ ປນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໒໙໗).

໒໘໓໑. ໂຈຬນ຺ຕິ ປິໂລຕິກາ. ປຓ຺ຓນ຺ຕິ ຣຸກ຺ຂລຕານໍ ປຓ຺ຓໍ. ອຸຓ຺ຓາຕິ ເອຬກາທີນໍ ໂລມໍ. ຕິຓນ຺ຕິ ທພ຺ພຕິຓາທິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຕິຓໍ. ວາກນ຺ຕິ ກທລິອກ຺ກມກຈິວາກາທິກໍ. ເອເຕຫິ ປຎ຺ຈຫິ ປູຣິຕາ ຠິສິໂຍ ຕູລານໍ ຄຓນາວສາ ເຫຕຸຄພ຺ຠານໍ ເອເຕສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຄພ຺ຠານໍ ຄຓນາວເສນ ປຎ຺ຈ ຠາສິຕາຕິ ໂຍຊນາ.

໒໘໓໒. ພິມ຺ໂພຫນຄພ຺ຠໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ຠິສີ’’ຕິອາທິ. ປຎ຺ເຈວາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕໂຈຬາທິປຎ຺ເຈວ. ຕຖາ ຕູລານິ ຕີຓິປີຕິ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິ ຕູລານິ ຣຸກ຺ຂຕູລໍ ລຕາຕູລໍ ໂປຏກິຕູລ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໙໗) ອນຸຎ຺ຎາຕານິ ຕີຓິປິ ຕູລານິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຣຸກ຺ຂຕູລໍ ນາມ ສິມ຺ພລິຣຸກ຺ຂາທີນໍ ເຍສໍ ເກສຎ຺ຈິ ຣຸກ຺ຂານໍ ຕູລໍ. ລຕາຕູລໍ ນາມ ຂີຣວລ຺ລິອາທີນໍ ຍາສໍ ກາສຎ຺ຈິ ວລ຺ລີນໍ ຕູລໍ. ໂປຏກິຕູລໍ ນາມ ໂປຏກິຕິຓາທີນໍ ເຍສໍ ເກສຎ຺ຈິ ຕິຓຊາຕິການໍ ອນ຺ຕມໂສ ອຸຈ຺ຉຸນຬາທີນມ຺ປິ ຕູລໍ. ໂລມານິ ມິຄປກ຺ຂີນນ຺ຕິ ສີຫາທິຈຕຸປ຺ປທານໍ, ໂມຣາທິປກ຺ຂີນໍ ໂລມານິ. ອິເມຕິ ຠິສິຄພ຺ຠາທໂຍ ອິເມ ທສ ພິມ຺ໂພຫນສ຺ສ ຄພ຺ຠາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໒໘໓໓. ເອວໍ ¶ ກປ຺ປິຍໍ ຠິສິພິມ຺ໂພຫນຄພ຺ຠໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ອກປ຺ປິຍໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ມນຸສ຺ສໂລມ’’ນ຺ຕິອາທິ. ໂລເມສຸ ມນຸສ຺ສໂລມຎ຺ຈ ປຸປ຺ເຜສຸ ພກຸລປິຍງ຺ຄຸປຸປ຺ຜາທິກໍ ສພ຺ພໍ ປຸປ຺ຜຎ຺ຈ ປຓ຺ເຓສຸ ¶ ຈ ສຸທ຺ຘໍ ເກວລໍ ຕມາລປຕ຺ຕຎ຺ຈ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ສຸທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ຕມາລປຕ຺ຕໍ ເສສຄພ຺ເຠຫິ ມິສ຺ສໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ພ຺ຍຕິເຣກໂຕ ທີເປຕິ.

໒໘໓໔. ມສູຣເກຕິ ຈມ຺ມຉວິຠິສິພິມ຺ໂພຫເນ.

໒໘໓໕. ‘‘ສຸທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ພ຺ຍຕິເຣກໂຕ ທສ຺ສິຕເມວຕ຺ຖໍ ສຣູປໂຕ ວິຠາເວຕຸມາຫ ‘‘ມິສ຺ສ’’ນ຺ຕິອາທິ.

໒໘໓໖. ຕິຣຈ຺ຉານຄຕສ຺ສ ວາຕິ ອນ຺ຕມໂສ ຄຓ຺ຑຸປ຺ປາທສ຺ສາປິ. ກາເຣນ຺ຕສ຺ສາຕິ ຈິຕ຺ຕກມ຺ມກຏ຺ຐກມ຺ມາທິວເສນ ກາຣາເປນ຺ຕສ຺ສ ວາ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ວາ.

໒໘໓໗. ຊາຕກນ຺ຕິ ອປຓ຺ຓກຊາຕກາທິຊາຕກຎ຺ຈ. ວຕ຺ຖຸນ຺ຕິ ວິມານວຕ຺ຖຸອາທິກໍ ປສາທຊນກໍ ວາ ເປຕວຕ຺ຖຸອາທິກໍ ສໍເວຄຊນກໍ ວາ ວຕ຺ຖຸໍ. ວາ-ສທ຺ເທນ ອຏ຺ຐກຖາຄຕໍ ອິຘ ທສ຺ສິຕປກຣຓໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ປເຣຫິ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ວາ-ສທ຺ໂທ ອວຘາຣເຓ, ເຕນ ປເຣຫິ ກາຣາເປຕຸເມວ ວຏ຺ຏຕິ, ນ ສຍໍ ກາຕຸນ຺ຕິ ທີເປຕິ. ສຍໍ ກາຕຸມ຺ປີຕິ ເອຕ຺ຖ ອປິ-ສທ຺ໂທ ປເຄວ ກາຣາເປຕຸນ຺ຕິ ທີເປຕິ.

໒໘໓໘. ໂຍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ທ຺ວີຫິ ວສ຺ເສຫິ ວາ ເອເກນ ວາ ວສ຺ເສນ ຍສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ວາ ໂຫຕິ ທຫຣຕໂຣ ວາ, ໂສ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສມານາສນິໂກ ນາມ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໘໓໙. ‘‘ສຕ຺ຕວສ຺ເສນ ປຎ຺ຈວສ຺ໂສ’’ຕິ ອິທໍ ທ຺ວີຫິ ວສ຺ເສຫິ ວຸຑ຺ຒນວການໍ ສມານາສນິກຕ຺ເຕ ອຸທາຫຣຓໍ. ‘‘ຉ ¶ ວສ຺ເສນ ປຎ຺ຈວສ຺ໂສ’’ຕິ ອິທໍ ເອກວສ຺ເສນ ວຸຑ຺ຒນວການໍ ສມານາສນິກຕ຺ເຕ ອຸທາຫຣຓໍ.

໒໘໔໐. ຍໍ ຕິຓ຺ຓໍ ນິສີທິຕຸໍ ປໂຫຕິ, ຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ທີຆາສນໍ ນາມາຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ສມານາສນິກາ ມຎ຺ເຈ ນິສີທິຕ຺ວາ ມຎ຺ຈໍ ຠິນ຺ທິໍສຸ, ປີເຐ ນິສີທິຕ຺ວາ ປີຐໍ ຠິນ຺ທິໍສູ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໓໒໐) ອາໂຣປິເຕ ວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸວຄ຺ຄສ຺ສ ມຎ຺ຈໍ ທຸວຄ຺ຄສ຺ສ ປີຐ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໓໒໐) ອນຸຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ‘‘ທ຺ເວ’’ຕິ ສມານາສນິເກ ທ຺ເວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໘໔໑. ອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ¶ , ອິຕ຺ຖິໍ, ປຓ຺ຑກໍ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ເພຫິປິ ຄຫຏ຺ເຐຫິ, ປພ຺ພຊິເຕຫິ ວາ ປຸຣິເສຫິ ສຫ ທີຆາສເນ ນິສີທິຕຸໍ ອນຸຎ຺ຎາຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ ປນ ກຕ຺ຖຈິ ‘‘ສພ຺ເພສ’’ນ຺ຕິ ສາມິວຈນນ຺ໂຕ ປາໂຐ ທິສ຺ສຕິ, ຕໂຕ ‘‘ສພ຺ເພຫິປີ’’ຕິ ກຣຓວຈນນ຺ໂຕວ ປາໂຐ ຍຸຕ຺ຕຕໂຣ. ກຣຓວຈນປ຺ປສງ຺ເຄ ວາ ສາມິວຈນນິທ຺ເທໂສຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍຖາຫ ‘‘ຍໍ ຕິຓ຺ຓໍ ປໂຫຕິ, ຕໍ ສໍຫາຣິມໍ ວາ ໂຫຕຸ ອສໍຫາຣິມໍ ວາ, ຕຖາຣູເປ ອປິ ຜລກຂຓ຺ເຑ ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນນາປິ ສທ຺ຘິໍ ນິສີທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໒໐).

໒໘໔໒. ປຸຣິມິໂກຕິ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍາຍ ກມ຺ມວາຈາຍ ສມ຺ມເຕນ ‘‘ນ ຉນ຺ທາຄຕິໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ…ເປ… ຄຫິຕາຄຫິຕຎ຺ຈ ຊາເນຍ຺ຍາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໓໑໗) ວຸຕ຺ເຕຫິ ປຎ຺ຈຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຸຣິມວສ຺ສູປນາຍິກທິວເສ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐມໍ ຠິກ຺ຂູ ຄເຓຕຸໍ, ປຐມໍ ຠິກ຺ຂູ ຄເຓຕ຺ວາ ເສຍ຺ຍາ ຄເຓຕຸໍ, ເສຍ຺ຍາ ຄເຓຕ຺ວາ ເສຍ຺ຍຄ຺ເຄນ ຄາເຫຕຸ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ຈູຬວ. ໓໑໘) ນເຍນ ອນຸຎ຺ຎາຕນິຍາເມເນວ ເສນາສນຄ຺ຄາຫາປນໍ ປຸຣິມິໂກ ນາມ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫ. ເອວເມວ ປຈ຺ຉິມິກາຍ ¶ ວສ຺ສູປນາຍິກທິວເສ ເສນາສນຄ຺ຄາຫາປນໍ ປຈ຺ຉິມິໂກ ນາມ. ເອວເມວ ມຫາປວາຣຓາທິວສສ຺ສ ອນນ຺ຕຣທິວເສ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອນ຺ຕຣາມຸຕ຺ຕກໍ ເສນາສນໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ວຸຑ຺ຒປຏິປາຏິຍາ ເສນາສນຄ຺ຄາຫາປນໍ ອນ຺ຕຣາມຸຕ຺ຕໂກ ນາມ. ປກາສິໂຕ ‘‘ອປຣຊ຺ຊຸຄຕາຍ ອາສາຬ຺ຫິຍາປຸຣິມິໂກ ຄາຫາເປຕພ຺ໂພ, ມາສຄຕາຍ ອາສາຬ຺ຫິຍາ ປຈ຺ຉິມິໂກ ຄາເຫຕພ຺ໂພ, ອປຣຊ຺ຊຸຄຕາຍ ປວາຣຓາຍ ອາຍຕິໍ ວສ຺ສາວາສຕ຺ຖາຍ ອນ຺ຕຣາມຸຕ຺ຕໂກ ຄາເຫຕພ຺ໂພ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໓໑໘) ວຸຕ຺ໂຕ.

໒໘໔໓. ວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ນິຍເມຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ປຸພ຺ພາຣຸຓາ’’ຕິອາທິ. ອິຘ ປາຏິປທາ ນາມ ທ຺ເວ ວສ຺ສູປນາຍິກທິວສາ ເຈວ ມຫາປວາຣຓາຍ ອນນ຺ຕຣທິວໂສ ຈ. ອິເມສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ປາຏິປທທິວສານໍ ອຣຸໂຓ ປຸພ຺ພາຣຸໂຓ ນາມ. ເຕ ທິວເສ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ທຸຕິຍຕິຖິປຏິພທ຺ໂຘ ອຣຸໂຓ ປຸນາຣຸໂຓ ນາມ. ອິທນ຺ຕິ ອຸຠຍາຣຸຓານນ຺ຕຣໍ. ເສນາສນຄາຫກສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ສກຕ຺ເຖ ກ-ປຈ຺ຈໂຍ, ເສນາສນຄ຺ຄາຫສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາຫ – ‘‘ອິທຎ຺ຫິ ເສນາສນຄ຺ຄາຫສ຺ສ ເຂຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ວສ຺ສູປຄເຕ ວສ຺ສູປຄເມ ກາຕພ຺ເພ ສຕິ, ສາເຘຕພ຺ພປໂຍຊເນ ຠຸມ຺ມໍ. ວສ຺ສູປຄເຕຕິ ວາ ນິມິຕ຺ຕຕ຺ເຖ ຠຸມ຺ມໍ. ປຸຣິມິກາຍ, ຫິ ປຈ຺ຉິມິກາຍ ຈ ວສ຺ສູປຄມນສ຺ສ ຕໍ ຕທຫຸ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫ ນິມິຕ຺ຕໍ, ອນ຺ຕຣາມຸຕ຺ຕໂກ ປນ ອາຄມິໂນ ວສ຺ສູປຄມນສ຺ສາຕິ ເອວໍ ຕິວິໂຘປິ ເສນາສນຄ຺ຄາໂຫ ວສ຺ສູປຄມນສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໒໘໔໔. ປາຏິປທທິວສສ຺ສ ¶ ອຣຸເຓ ອຸຄ຺ຄເຕເຍວ ເສນາສເນ ປນ ຄາຫິເຕ ອຎ຺ໂຎ ຠິກ຺ຂຸ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສເຈ ເສນາສນປຎ຺ຎາປກໍ ເສນາສນໍ ຍາຈຕິ, ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ເສນາສນປຎ຺ຎາປເກນ ¶ ‘‘ເສນາສນໍ ຄາຫິຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພຕິ ໂຍຊນາ.

໒໘໔໕. ວສ຺ສາວາສສ຺ສ ອິທໍ ວສ຺ສາວາສິກໍ, ວສ຺ສໍວຸຕ຺ຖານໍ ທາຕພ຺ພຈີວຣໍ, ຄາຖາພນ຺ຘວເສນ ‘‘ວສ຺ສວາສິກ’’ນ຺ຕິ ຣສ຺ສຕ຺ຕໍ. ສງ຺ຆິກໍ ອປໂລເກຕ຺ວາ ຄຫິຕໍ ວສ຺ສາວາສິກໍ ຈີວຣໍ ສເຈ ຕຕ຺ຣຊໍ ຕຕ຺ຣຸປ຺ປາທໍ ໂຫຕິ, ອນ຺ໂຕວສ຺ເສ ວິພ຺ຠນ຺ໂຕປິ ລຠເຕຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ຕຕ຺ຣຊໍ ສເຈ’’ຕິ ອິມິນາ ຈສ຺ສ ທາຍການໍ ວສ຺ສາວາສິກປຈ຺ຈຍວເສນ ຄາຫິຕໍ ປນ ນ ລຠຕີຕິ ທີເປຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ປຈ຺ຈຍວເສນ ຄາຫິຕໍ ປນ ນ ລຠຕີຕິ ວທນ຺ຕີ’’ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໑໘).

໒໘໔໖-໘. ສເຈ ວຸຕ຺ຖວສ຺ໂສ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ອາວາສິກຫຕ຺ຖໂຕ ກິຎ຺ຈິ ຕິຈີວຣາທິກໍ ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ອຕ຺ຕໂນ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອສຸກສ຺ມິໍ ກຸເລ ມຍ຺ຫໍ ຄຫິຕໍ ວສ຺ສາວາສິກຈີວຣໍ ຄຓ຺ຫ’’ ອິຕິ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອາວາສິກສ຺ສ ທຕ຺ວາ ທິສໍ ຄຈ຺ຉຕິ ປກ຺ກມຕິ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ຄຕຏ຺ຐາເນ ສເຈ ອຸປ຺ປພ຺ພຊຕິ ຄິຫີ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ທິສໍຄຕສ຺ສ ສມ຺ປຕ຺ຕໍ ຕໍ ວສ຺ສາວາສິກໍ ເຕນ ຕຖາ ທິນ຺ນມ຺ປິ ອາວາສິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ຄເຫຕຸໍ ນ ລຠຕິ, ຕສ຺ສ ປາປິຕໍ ວສ຺ສາວາສິກຈີວຣໍ ສງ຺ຆິກໍເຍວ ສິຍາຕິ ໂຍຊນາ. ຍຖາຫ – ‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ວສ຺ສໍວຸຕ຺ໂຖ ຠິກ຺ຂຸ ວິພ຺ຠມຕິ, ສງ຺ຆສ຺ເສເວຕ’’ນ຺ຕິ.

໒໘໔໙. ຕສ຺ມິໍ ກຸເລ ທາຍເກ ມນຸສ຺ເສ ສມ຺ມຸຂາ ເຈ ປຏິຈ຺ຉາເປຕິ, ຕສ຺ສ ທິສໍຄມິສ຺ສ ສມ຺ປຕ຺ຕໍ ວສ຺ສາວາສິກຈີວຣໍ ອາວາສິໂກ ລຠຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໘໕໐. ຕຕ຺ຖ ອາຣາໂມ ນາມ ປຸປ຺ຜາຣາໂມ ວາ ຜລາຣາໂມ ວາ. ວິຫາໂຣ ນາມ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປາສາທາທິເສນາສນໍ. ວຕ຺ຖູນິ ທຸວິຘສ຺ສປີຕິ ອາຣາມວຕ຺ຖຸ, ວິຫາຣວຕ຺ຖູຕິ ທຸວິຘສ຺ສ ວຕ຺ຖູນິ ¶ ຈ. ອາຣາມວຕ຺ຖຸ ນາມ ເຕສໍເຍວ ອາຣາມານໍ ອຕ຺ຖາຍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຐປິໂຕກາໂສ, ເຕສຸ ວາ ອາຣາເມສຸ ວິນຏ຺ເຐສຸ ເຕສໍ ໂປຣາຓກຠູມິຠາໂຄ. ວິຫາຣວຕ຺ຖຸ ນາມ ຕສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐາໂນກາໂສ. ຠິສິ ນາມ ອຸຓ຺ຓຠິສິອາທີນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອຎ຺ຎຕຣາ. ພິມ຺ໂພຫນໍ ນາມ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣານໍ ພິມ຺ໂພຫນານໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ. ມຎ຺ຈໍ ນາມ ມສາຣໂກ ພຸນ຺ທິກາພທ຺ໂຘ, ກຸຬີຣປາທໂກ, ອາຫຈ຺ຈປາທໂກຕິ ອິເມສໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕານໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຎ຺ຈານໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ. ປີຐໍ ນາມ ມສາຣກາທີນໍເຍວ ຈຕຸນ຺ນໍ ປີຐານໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ.

໒໘໕໑. ໂລຫກຸມ຺ຠີ ¶ ນາມ ກາຬໂລເຫນ ວາ ຕມ຺ພໂລເຫນ ວາ ເຍນ ເກນຈິ ໂລເຫນ ກຕາ ກຸມ຺ຠີ. ກຏາໂຫ ປາກໂຏວ. ‘‘ຠາຓກ’’ນ຺ຕິ ອລຎ຺ຊໂຣ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອລຎ຺ຊໂຣຕິ ຈ ພຫຸອຸທກຄຓ຺ຫນິກາ ມຫາຈາຏິ, ຊລໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ອລນ຺ຕິ ອລຎ຺ຊໂຣ. ‘‘ວຏ຺ຏຈາຏິ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ໂຖກໍ ທີຆມຸໂຂ ມຊ຺ເຌ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ກໂຕ’’ຕິ ຄຓ຺ຐິປເທ ວຸຕ຺ຕໍ. ວາຣໂກຕິ ຆໂຏ. ກຸ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຖວີ, ຕສ຺ສາ ທາລນໂຕ ວິທາຣຓໂຕ ‘‘ກຸທາໂລ’’ຕິ ອໂຍມຍອຸປກຣຓວິເສໂສ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໒໘໕໒. ວລ຺ລິເວຬຸອາທີສຸ ເວຬູຕິ ມຫາເວຓຸ. ຕິຓນ຺ຕິ ເຄຫຈ຺ຉາທນໍ ຕິຓໍ. ປຓ຺ຓໍ ຕາລປຓ຺ຓາທິກໍ. ມຸຎ຺ຊນ຺ຕິ ມຸຎ຺ຊຕິຓໍ. ປພ຺ພຊນ຺ຕິ ປພ຺ພຊຕິຓໍ, ມຕ຺ຕິກາ ປກຕິມຕ຺ຕິກາ ວາ ເຄຣຸກາທິປຎ຺ຈວຓ຺ຓາ ວາ ມຕ຺ຕິກາ. ອາຫ ຈ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິໂຍ.

໒໘໕໓. ທ຺ເວຕິ ປຐມທຸຕິຍຄຣຸຠຓ຺ຑານິ. ທ຺ວີຫິ ສງ຺ຄຫິຕານິ ‘‘ອາໂຣໂມ, ອາຣາມວຕ຺ຖຸ, ອິທໍ ປຐມໍ. ວິຫາໂຣ, ວິຫາຣວຕ຺ຖຸ, ອິທໍ ທຸຕິຍ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໓໒໑-໓໒໒) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ຈຕຸສງ຺ຄຫນ຺ຕິ ຈຕູຫິ ຠິສິອາທີຫິ ¶ ສງ຺ຄໂຫ ຍສ຺ສາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ນວໂກຏ຺ຐາສນ຺ຕິ ໂລຫກຸມ຺ຠິອາທໂຍ ນວ ໂກຏ຺ຐາສາ ອສ຺ສາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ອຏ຺ຐຘາ ວລ຺ລິອາທີຫິ ອຏ຺ຐຫິ ປກາເຣຫິ.

໒໘໕໔. ອິຕີຕິ ນິທສ຺ສນຕ຺ເຖ. ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ປຎ຺ຈຫິ ຣາສີຫິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານໍ ຄຣຸຠຓ຺ຑຄຓນານໍ ປິຓ຺ຑວເສນ ປຎ຺ຈວີສຕິວິຘໍ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ປຎ຺ຈນິມ຺ມລໂລຈໂນ ນາໂຖ ປກາສຍີຕິ ໂຍຊນາ. ປຎ຺ຈ ນິມ຺ມລານິ ໂລຈນານິ ຍສ຺ສາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ, ມໍສທິພ຺ພຘມ຺ມພຸທ຺ຘສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸວເສນ ປຎ຺ຈວິຘວິປ຺ປສນ຺ນໂລຈໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໘໕໕. ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕຕິ ອິສ຺ສຣວຕາຍ ປຣສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ. ວິຠາເຊນ຺ໂຕຕິ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ປາເປຕ຺ວາ ວິຠາເຊນ຺ໂຕ. ອິທຎ຺ຫິ ສພ຺ພມ຺ປິ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ເສນາສນກ຺ຂນ຺ຘເກ (ຈູຬວ. ໓໒໑) ‘‘ອວິສ຺ສຊ຺ຊິຍໍ. ກິຏາຄິຣິວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ (ຈູຬວ. ໓໒໒) ອເວຠງ຺ຄິຍ’’ນ຺ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸຠຍຕ຺ຖ ອາຄຕໂວຫາຣເຠທທສ຺ສນມຸເຂນ ຕຕ຺ຖ ວິປ຺ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍໍ ຜຸເສ’’ຕິ. ປຣິວາເຣ ປນ –

ອວິສ຺ສຊ຺ຊິຍໍ ¶ ອເວຠງ຺ຄິຍໍ, ປຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕາ ມເຫສິນາ;

ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕສ຺ສ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ;

ປຎ຺ຫາ ເມສາ ກຸສເລຫິ ຈິນ຺ຕິຕາຕິ. (ປຣິ. ໔໗໙) –

ອາຄຕໍ. ຕສ຺ມາ ມູລຈ຺ເຉຊ຺ຊວເສນ ອວິສ຺ສຊ຺ຊິຍໍ, ອເວຠງ຺ຄິຍຎ຺ຈ, ປຣິວຕ຺ຕນວເສນ ປນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕສ຺ສ, ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ຈ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໒໘໕໖. ຠິກ຺ຂຸນາ ປຸຄ຺ຄເລນ ວາ ສງ຺ເຆນ ວາ ຄເຓນ ວາ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ຕຸ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕໍ ອວິສ຺ສຏ຺ຐເມວ ໂຫຕິ, ວິຠຕ຺ຕຎ຺ຈ ອວິຠາຊິຕເມວ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໘໕໗. ເອຕ຺ຖ ¶ ເອເຕສຸ ປຎ຺ຈສຸ ຄຣຸຠຓ຺ເຑສຸ ປຸຣິເມສຸ ຕີສຸ ອຄຣຸຠຓ຺ຑກໍ ກິຎ຺ຈິ ນ ຈ ອຕ຺ຖີຕິ ໂຍຊນາ. ຈຕຸຕ຺ເຖ ປນ ຄຣຸຠຓ຺ເຑ ອຏ຺ຐກຖາຍ ‘‘ໂລຫກຸມ຺ຠີ, ໂລຫຠາຓກໍ, ໂລຫກຏາຫນ຺ຕິ ອິມານິ ຕີຓິ ມຫນ຺ຕານິ ວາ ໂຫນ຺ຕຸ ຂຸທ຺ທການິ ວາ, ອນ຺ຕມໂສ ປສຕມຕ຺ຕອຸທກຄຓ຺ຫນການິປິ ຄຣຸຠຓ຺ຑານິເຍວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນຍໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ໂລຫກຸມ຺ຠີ’’ຕິອາທິ.

໒໘໕໘. ອິທໍ ຕິວິຘນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປາທຄຓ຺ຫນໂກຕິ ເອຕ຺ຖ ປາໂທ ນາມ ມຄຘນາຬິຍາ ປຎ຺ຈນາຬິມຕ຺ຕຄຓ຺ຫນໂກ ຠາຊນວິເສໂສ. ຠາຊນານໍ ປມາຓໍ ກໂຣນ຺ຕາ ສີຫຬທີເປ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ເຕເນວ ປາເທນ ມິນນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ສີຫຬທີເປ ປາທຄຓ຺ຫນໂກ ຠາເຊຕພ຺ໂພ’’ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໒໑) ວຸຕ຺ຕໍ. ໂລຫວາຣໂກຕິ ກາຬໂລຫຕມ຺ພໂລຫວຏ຺ຏໂລຫກໍສໂລຫານໍ ເຍນ ເກນຈິ ກໂຕ. ຠາຊິໂຍຕິ ຠາເຊຕພ຺ໂພ.

໒໘໕໙. ຕໂຕ ອຸທ຺ຘນ຺ຕິ ຕໂຕ ປາທຄຓ຺ຫນກວາຣກໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ອຘິກໍ ຄຓ຺ຫນໂກ. ເອວໍ ປາຬິອາຄຕານໍ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຏ຺ຐກຖາຄຕານໍ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໒໑) ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ຠິງ຺ຄາຣາທີນີ’’ຕິອາທິ. ຠິງ຺ຄາໂຣ ນາມ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕຫຕ຺ຖິໂສຓ຺ຑາກາເຣນ ກຕຊລນິຄ຺ຄມກຓ຺ຓິໂກ ອຸຈ຺ຈຄີໂວ ມຫາມຸຂອຸທກຠາຊນວິເສໂສ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ອຏ຺ຐກຖາຄຕານິ ‘‘ປຏິຄ຺ຄຫອຸຬຸງ຺ກທພ຺ພິກຏຈ຺ຉຸປາຕິຕຏ຺ຏກສຣກສມຸຄ຺ຄອງ຺ຄາຣກປລ຺ລຘູມກຏຈ຺ຉຸອາທີນິ ຂຸທ຺ທການິ ວາ ມຫນ຺ຕານິ ວາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໒໑) ວຸຕ຺ຕານິ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ສພ຺ພານີຕິ ຂຸທ຺ທການິ ວາ ມຫນ຺ຕານິ ວາ.

໒໘໖໐. ຕມ຺ພຖາລກາ ¶ ອຍຖາລກາ ຠາເຊຕພ຺ພາຕິ ໂຍຊນາ. ຈ-ສທ຺ເທນ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ປນ ຠາຊນວິກຕິໍ ¶ ອຎ຺ຎສ຺ມິມ຺ປິ ກປ຺ປິຍໂລຫຠຓ຺ເຑ ອຎ຺ຊນີ ອຎ຺ຊນິສລາກາ ກຓ຺ຓມລຫຣຓີ ສູຈິ ປຓ຺ຓສູຈິ ຂຸທ຺ທໂກ ປິປ຺ຜລໂກ ຂຸທ຺ທກໍ ອາຣກຓ຺ຏກໍ ກຸຎ຺ຈິກາ ຕາຬໍ ກຕ຺ຕຣຍຏ຺ຐິເວຘໂກ ນຕ຺ຖຸທານໍ ຠິນ຺ທິວາໂລ ໂລຫກູໂຏ ໂລຫກຸຏ຺ຏິ ໂລຫຄຸໂຬ ໂລຫປິຓ຺ຑິ ໂລຫອຣຓີ ຈກ຺ກລິກໍ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ວິປ຺ປກຕໍ ໂລຫຠຓ຺ຑໍ ຠາຊິຍ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໒໑) ວຈນໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຘູມເນຕ຺ຕນ຺ຕິ ຘູມນາຬິກາ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ‘‘ຜາລທີປຣຸກ຺ຂທີປກປລ຺ລກໂອລມ຺ພກທີປກອິຕ຺ຖິປຸຣິສຕິຣຈ຺ຉານຄຕຣູປການິ ປນ ອຎ຺ຎານິ ວາ ຠິຕ຺ຕິຈ຺ຉທນກວາຏາທີສຸ ອຸປເນຕພ຺ພານິ ອນ຺ຕມໂສ ໂລຫຂິລກໍ ອຸປາທາຍ ສພ຺ພານິ ໂລຫຠຓ຺ຑານິ ຄຣຸຠຓ຺ຑານິເຍວ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໒໑) ວຸຕ຺ຕໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

໒໘໖໑. ອຕ຺ຕນາ ປຏິລທ຺ຘນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປິ-ສທ຺ໂທ ລຸຕ຺ຕນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ, ອຕ຺ຕນາ ປຏິລທ຺ຘມ຺ປີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠິກ຺ຂຸນາ ອຕ຺ຕນາ ປຏິລທ຺ຘມ຺ປິ ຕໍ ໂລຫຠຓ຺ຑໍ ກິຎ຺ຈິປິ ປຸຄ຺ຄລິກປຣິໂຠເຄນ ນ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

໒໘໖໒. ກໍສວຏ຺ຏໂລຫານໍ ວິກາຣຠູຕານິ ຕມ຺ພມຍຠາຊນານິປິ ປຸຄ຺ຄລິກປຣິໂຠເຄນ ສພ຺ພໂສ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໘໖໓. ເອເສວ ນໂຍຕິ ‘‘ນ ປຸຄ຺ຄລິກໂຠເຄນາ’’ຕິອາທິນາ ທສ຺ສິຕນໂຍ. ສງ຺ຆິເກສຸ ວາ ຄິຫີນໍ ສນ຺ຕເກສຸ ວາ ຍຖາວຸຕ຺ຕຠຓ຺ເຑສຸ ປຣິໂຠຄປຈ຺ຈຍາ ໂທໂສ ນ ອຕ຺ຖີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ກໍສໂລຫາທິຠາຊນໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ນມ຺ປິ ປາຣິຫາຣິຍໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຄິຫິວິກຕນີຫາເຣເນວ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໒໑) ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປາຣິຫາຣິຍໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ວິຍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ. ‘‘ຄິຫິວິກຕນີຫາເຣເນວ ¶ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ສເຈ ອາຣາມິກາທໂຍ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ປຏິເທນ຺ຕິ, ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

໒໘໖໔. ຂີຣປາສາຓນ຺ຕິ ມຸທຸກາ ປາຓຊາຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ມາຕິກາຏ຺ຐກຖາຄຓ຺ຐິປເທ ‘‘ຂີຣປາສາໂຓ ນາມ ມຸທຸໂກ ປາສາໂຓ’’ຕິ. ຄຣຸກນ຺ຕິ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ. ຕຏ຺ຏກາທິກນ຺ຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ສຣກາທີນໍ ¶ ສງ຺ຄໂຫ. ຆຏໂກຕິ ຂີຣປາສາຓມໂຍເຍວ ວາຣໂກ. ‘‘ປາທຄຓ຺ຫນໂຕ ອຸທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ປາທຄຓ຺ຫນໂກ ອຄຣຸຠຓ຺ຑນ຺ຕິ ທີເປຕິ.

໒໘໖໕. ‘‘ສຸວຓ຺ຓຣຊຕຫາຣກູຏຊາຕິຜລິກຠາຊນານິ ຄິຫິວິກຕານິປິ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ປເຄວ ສງ຺ຆິກປຣິໂຠເຄນ ວາ ປຸຄ຺ຄລິກປຣິໂຠເຄນ ວາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໒໑) ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕນຍໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ສິງ຺ຄີ’’ຕິອາທິ. ສິງ຺ຄີຕິ ສຸວຓ຺ຓໍ. ສຊ຺ຌຸ ຣຊຕໍ. ຫາຣກູຏໍ ນາມ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ໂລຫຊາຕໍ. ຜລິເກນ ອຸພ຺ຠວໍ ຊາຕໍ, ຜລິກມຍໍ ຠາຊນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຄິຫີນໍ ສນ຺ຕການິປີຕິ ອປິ-ສທ຺ເທນ ຄິຫິວິກຕປຣິໂຠເຄນາປິ ຕາວ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ປເຄວ ສງ຺ຆິກປຣິໂຠເຄນ ວາ ປຸຄ຺ຄລິກປຣິໂຠເຄນ ວາຕິ ທີເປຕິ. ເສນາສນປຣິໂຠເຄ ປນ ອາມາສມ຺ປິ ອນາມາສມ຺ປິ ສພ຺ພໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໒໘໖໖. ຂຸທ຺ທາຕິ ຍາຍ ວາສິຍາ ຐເປຕ຺ວາ ທນ຺ຕກຏ຺ຐຈ຺ເຉທນໍ ວາ ອຸຈ຺ຉຸຕຈ຺ຉນໍ ວາ ອຎ຺ຎໍ ມຫາກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ເອວຣູປາ ຂຸທ຺ທກາ ວາສິ ຠາຊນີຍາ. ມຫຕ຺ຕຣີຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕປ຺ປມາຓາຍ ວາສິຍາ ມຫນ຺ຕຕຣາ ເຍນ ເກນຈິ ອາກາເຣນ ກຕວາສິ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ. ເວຊ຺ຊານໍ ສິຣາເວຘນກມ຺ປິ ຈ ຜຣສຸ ຕຖາ ຄຣຸຠຓ຺ຑນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

໒໘໖໗. ກຸຐາຣີຕິ ¶ ເອຕ຺ຖ ຜຣສຸສທິໂສວ ວິນິຈ຺ຉໂຍ. ຍາ ປນ ອາວຸຘສງ຺ເຂເປນ ກຕາ, ອຍໍ ອນາມາສາ. ກຸທາໂລ ອນ຺ຕມໂສ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລມຕ຺ໂຕປິ. ສິຂຣນ຺ຕິ ຘນຸຣຊ຺ຊຸໂຕ ນາເມຕ຺ວາ ທາຣຸອາທີນໍ ວິຊ຺ຌນກກຓ຺ຏໂກ. ເຕເນວາຕິ ນິຂາທເນເນວ.

໒໘໖໘. ນິຂາທນສ຺ສ ເຠທວນ຺ຕຕາຍ ຕໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ຈຕຸຣສ຺ສມຸຂໍ ໂທຓິມຸຂ’’ນ຺ຕິ. ໂທຓິມຸຂນ຺ຕິ ໂທຓິ ວິຍ ອຸຠຍປສ຺ເສນ ນາມິຕມຸຂໍ. ວງ຺ກນ຺ຕິ ອຄ຺ຄໂຕ ນາເມຕ຺ວາ ກຕນິຂາທນໍ. ປິ-ສທ຺ເທນ ອຸຊຸກໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕຕ຺ຖ ຈາຕິ ຕສ຺ມິໍ ນິຂາທເນ. ສທຓ຺ຑໍ ຂຸທ຺ທກຎ຺ຈ ນິຂາທນໍ ສພ຺ພໍ ຄຣຸຠຓ຺ຑນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ສທຓ຺ຑໍ ຂຸທ຺ທກ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ວິເສສນທ຺ວເຍນ ອທຓ຺ຑໍ ຜລມຕ຺ຕໍ ສິປາຏິກາຍ ຐເປຕ຺ວາ ປຣິຫຣຓໂຍຄ຺ຄໍ ສມ຺ມຊ຺ຊນິທຓ຺ຑເວຘນກໍ ນິຂາທນໍ ອຄຣຸຠຓ຺ຑໍ, ຕໂຕ ມຫນ຺ຕໍ ນິຂາທນໍ ອທຓ຺ຑມ຺ປິ ຄຣຸຠຓ຺ຑນ຺ຕິ ທີເປຕິ. ເຍຫິ ມນຸສ຺ເສຫິ ວິຫາເຣ ວາສິອາທີນິ ທິນ຺ນານິ ຈ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ເຈ ຆເຣ ທຑ຺ເຒ ວາ ໂຈເຣຫິ ວາ ວິລຸຕ຺ເຕ ‘‘ເທຖ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປກຣເຓ ¶ ປຸນ ປາກຕິເກ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ທາຕພ຺ພາ. ສເຈ ອາຫຣນ຺ຕິ, ນ ວາເຣຕພ຺ພາ, ອນາຫຣນ຺ຕາປິ ນ ໂຈເທຕພ຺ພາ.

໒໘໖໙. ‘‘ກມ຺ມາຣຕຏ຺ຏກາຣຈຸນ຺ທກາຣນຬກາຣມຓິກາຣປຕ຺ຕພນ຺ຘການໍ ອຘິກຣຓິມຸຏ຺ຐິກສຓ຺ຑາສຕຸລາທີນິ ສພ຺ພານິ ໂລຫມຍອຸປກຣຓານິ ສງ຺ເຆ ທິນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄຣຸຠຓ຺ຑານິ. ຕິປຸໂກຏ຺ຏກສຸວຓ຺ຓກາຣຈມ຺ມກາຣອຸປກຣເຓສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ຕິປຸໂກຏ຺ຏກອຸປກຣເຓສຸປິ ຕິປຸຈ຺ເຉທນສຕ຺ຖກໍ, ສຸວຓ຺ຓກາຣອຸປກຣເຓສຸ ສຸວຓ຺ຓຈ຺ເຉທນສຕ຺ຖກໍ, ຈມ຺ມກາຣອຸປກຣເຓສຸ ກຕປຣິກມ຺ມຈມ຺ມຉິນ຺ທນກໍ ຂຸທ຺ທກສຕ຺ຖນ຺ຕິ ອິມານິ ຠາຊນີຍຠຓ຺ຑານີ’’ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໒໑) ອຏ຺ຐກຖາຄຕໍ ວິນິຈ຺ຉເຍກເທສໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ມຸຏ຺ຐິກ’’ນ຺ຕິອາທິ ¶ . ຕຸລາທິກນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ກຕ຺ຕຣິອາທິອຸປກຣຓໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

໒໘໗໐. ‘‘ນຫາປິຕຕຸນ຺ນກາຣານໍ ອຸປກຣເຓສຸປິ ຐເປຕ຺ວາ ມຫາກຕ຺ຕຣິໍ, ມຫາສຓ຺ຑາສໍ, ມຫາປິປ຺ຜລກຎ຺ຈ ສພ຺ພໍ ຠາຊນີຍໍ. ມຫາກຕ຺ຕຣິອາທີນິ ຄຣຸຠຓ຺ຑານີ’’ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໒໑) ອຏ຺ຐກຖາຄຕໍ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ນ຺ຫາປິຕກສ຺ສາ’’ຕິອາທິ. ນ຺ຫາປິຕກສ຺ສ ອຸປກຣເຓສຸ ສຓ຺ຑາໂສ, ມຫຕ຺ຕຣີ ກຕ຺ຕຣີ ຈ ຕຸນ຺ນກາຣານຎ຺ຈ ອຸປກຣເຓສຸ ມຫຕ຺ຕຣີ ກຕ຺ຕຣີ ຈ ມຫາປິປ຺ຜລກຎ຺ຈ ຄຣຸຠຓ຺ຑກນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

໒໘໗໑. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈຕຸຕ຺ຖຄຣຸຠຓ຺ເຑ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ປຎ຺ຈມຄຣຸຠຓ຺ເຑ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ວລ຺ລີ’’ຕິອາທິ. ເວຕ຺ຕລຕາທິກາ ວລ຺ລິ ທຸລ຺ລຠຏ຺ຐາເນ ສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ນາ ວາ ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຆສ຺ສ ຠູມິຍໍ ຊາຕາ, ຣກ຺ຂິຕາ ໂຄປິຕາ ວາ ອຑ຺ຒພາຫຸປ຺ປມາຓາ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ອຑ຺ຒພາຫູຕິ ກປ຺ປຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອໍສກູຏ’’ນ຺ຕິ ຄຓ຺ຐິປເທ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອຑ຺ຒພາຫຸ ນາມ ວິທຕ຺ຖິຈຕຸຣງ຺ຄຸລ’’ນ຺ຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ສເຈ ສາ ວລ຺ລິ ສງ຺ຆກມ຺ເມ, ເຈຕິຍກມ຺ເມ ຈ ກເຕ ອຕິເຣກາ ໂຫຕິ, ປຸຄ຺ຄລິກກມ຺ເມປິ ອຸປເນຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຣກ຺ຂິຕາ ປນ ຄຣຸຠຓ຺ຑເມວ ນ ໂຫຕິ.

໒໘໗໒. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ສຸຕ຺ຕມກຈິວາກນາຬິເກຣຫີຣຈມ຺ມມຍາ ຣຊ຺ຊຸກາ ວາ ໂຍຕ຺ຕານິ ວາ ວາເກ ຈ ນາຬິເກຣຫີເຣ ຈ ວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ກຕາ ເອກວຏ຺ຏາ ວາ ທ຺ວິວຏ຺ຏາ ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ. ສຸຕ຺ຕໍ ປນ ອວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ, ມກຈິວາກນາຬິເກຣຫີຣາ ຈ ຠາຊນີຍາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໒໑) ອາຄຕວິນິຈ຺ຉຍໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ສຸຕ຺ຕວາກາທິນິພ຺ພຕ຺ຕາ’’ຕິອາທິ. ວາກາທີຕິ ¶ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ມກຈິວາກນາຬິເກຣຫີຣຈມ຺ມານໍ ຄຫຓໍ. ນາຕິທີຆາ ຣຊ຺ຊຸກາ. ອຕິທີຆໍ ໂຍຕ຺ຕກໍ.

໒໘໗໓. ນາຬິເກຣສ຺ສ ¶ ຫີເຣ ວາ ມກຈິວາເກ ວາ ວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ກຕາ ເອກວຏ຺ຏາປິ ຄຣຸຠຓ຺ຑກນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ເຍຫິ ປເນຕານິ ຣຊ຺ຊຸກໂຍຕ຺ຕາທີນິ ທິນ຺ນານິ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ກຣຓີເຍນ ຫຣນ຺ຕາ ນ ວາເຣຕພ຺ພາ.

໒໘໗໔. ວຑ຺ຒກິອງ຺ຄຸເລນ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລາຍໂຕ ສູຈິທຓ຺ຑມຕ຺ໂຕ ປຣິຓາຫໂຕ ສີຫຬທີເປ ເລຂການໍ ເລຂນິສູຈິທຓ຺ຑມຕ຺ໂຕ ສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ໂນ ວາ ຕຕ຺ຖຊາຕໂກ ວາ ຣກ຺ຂິໂຕ ໂຄປິໂຕ ເວຬຸ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ສິຍາຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ຍໍ ມຊ຺ຌິມປຸຣິສສ຺ສ ກນິຏ຺ຐງ຺ຄຸລິຍາ ອຄ຺ຄປ຺ປມາຓໍ, ອິທໍ ສີຫຬທີເປ ເລຂການໍ ເລຂນິສູຈິຍາ ປມາຓ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ໂສ ຈ ສງ຺ຆກມ຺ເມ ຈ ເຈຕິຍກມ຺ເມ ຈ ກເຕ ອຕິເຣໂກ ປຸຄ຺ຄລິກກມ຺ເມ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໒໘໗໕. ທຓ຺ໂຑ ຈ ສລາກາ ຈ ທຓ຺ຑສລາກາ, ຉຕ຺ຕສ຺ສ ທຓ຺ຑສລາກາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ຉຕ຺ຕທຓ຺ໂຑ ນາມ ຉຕ຺ຕປິຓ຺ຑິ. ຉຕ຺ຕສລາກາຕິ ຉຕ຺ຕປຎ຺ຊຣສລາກາ. ທຓ຺ໂຑຕິ ອຸປາຫນທຓ຺ຑໂກ. ‘‘ທຓ຺ໂຑ’’ຕິ ສາມຎ຺ເຎນ ວຸຕ຺ເຕປິ ອຏ຺ຐກຖາຄເຕສຸ ສຣູເປນ ອິຘາວຸຕ຺ໂຕ ອຸປາຫນທຓ຺ໂຑເຍວ ສາມຎ຺ຎວຈເນນ ປາຣິເສສໂຕ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ. ທຑ຺ຒເຄຫມນຸສ຺ສາ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ນ ວາເຣຕພ຺ພາ.

໒໘໗໖. ມຸຎ຺ຊາທີສຸ ເຄຫຈ຺ຉທນາຣເຫສຸ ຕິເຓສຸ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ມຸຏ຺ຐິມຕ຺ຕໍ ຕິຓໍ ວາ ເຄຫຈ຺ຉທນາຣຫໍ ຕາລປຓ຺ຓາທິ ເອກມ຺ປິ ສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ນໍ ວາ ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຆິກຠູມິຍໍ ຊາຕໍ ວາ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ສິຍາຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ ມຸຏ຺ຐິມຕ຺ຕໍ ນາມ ກຣຬມຕ຺ຕໍ. ອິທຎ຺ຈ ກຣຬໍ ກຕ຺ວາ ຉາເທນ຺ຕານໍ ຉທນກຣຬວເສນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຕາລປຓ຺ຓາທີຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ນາຬິເກຣປຓ຺ຓາທິເຄຫຈ຺ຉທນປຓ຺ຓານໍ ຄຫຓໍ. ຕມ຺ປິ ມຸຎ຺ຊາທິ ສງ຺ຆກມ຺ເມ ຈ ເຈຕິຍກມ຺ເມ ຈ ກເຕ ອຕິເຣກໍ ປຸຄ຺ຄລິກກມ຺ເມ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ທຑ຺ຒເຄຫມນຸສ຺ສາ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ນ ວາເຣຕພ຺ພາຕິ.

໒໘໗໗-໘. ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລປ຺ປມາໂຓຕິ ¶ ທີຆໂຕ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລມຕ຺ໂຕ. ເກຈິ ‘‘ປຸຖຸລໂຕ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຣິຕ຺ຕໂປຕ຺ຖໂກຕິ ເລຂາຫິ ສຸຎ຺ຎໂປຕ຺ຖໂກ, ນ ລິຂິຕໂປຕ຺ຖໂກຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລປ຺ປມາໂຓ’’ຕິ ¶ ອິມິນາ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລໂຕ ອູນປ຺ປມາໂຓ ຠາຊິໂຍ, ‘‘ຣິຕ຺ຕໂປຕ຺ຖໂກ’’ຕິ ອິມິນາ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລໂຕ ອຕິເຣກປ຺ປມາໂຓປິ ລິຂິຕໂປຕ຺ຖໂກ ຠາຊິໂຍຕິ ທສ຺ເສຕິ.

‘‘ມຕ຺ຕິກາ ປກຕິມຕ຺ຕິກາ ວາ ໂຫຕຸ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓາ ວາ ສຸຘາ ວາ ສຊ຺ຊຸຣສກງ຺ຄຸຏ຺ຐສິເລສາທີສຸ ວາ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ທຸລ຺ລຠຏ຺ຐາເນ ອາເນຕ຺ວາ ວາ ທິນ຺ນໍ ຕຕ຺ຖຊາຕກໍ ວາ ຣກ຺ຂິຕໂຄປິຕໍ ຕາລຜລປກ຺ກມຕ຺ຕໍ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ໂຫຕີ’’ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໒໑) ອຏ຺ຐກຖາຄຕວິນິຈ຺ຉຍໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ມຕ຺ຕິກາ’’ຕິອາທິ. ປາກຕິກາ ວາ ເສຕເຄຣຸກາທິປຎ຺ຈວຓ຺ຓາ ວາປິ ມຕ຺ຕິກາຕິ ໂຍຊນາ. ສິເລໂສ ນາມ ກພິຏ຺ຐາທິສິເລໂສ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ສຊ຺ຊຸຣສກງ຺ຄຸຏ຺ຐາທີນໍ ຄຫຓໍ. ຕາລປກ຺ກປມາຓນ຺ຕິ ເອກຏ຺ຐິຕາລຜລປມາຓາປິ. ຕມ຺ປິ ມຕ຺ຕິກາທິ ສງ຺ຆກມ຺ເມ, ເຈຕິຍກມ຺ເມ ຈ ນິຏ຺ຐິເຕ ອຕິເຣກໍ ປຸຄ຺ຄລິກກມ຺ເມ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໒໘໗໙-໘໐. ‘‘ເວຬຸອາທິກ’’ນ຺ຕິ ປທຈ຺ເຉໂທ. ຣກ຺ຂິຕໍ ໂຄປິຕໍ ວາປິ ຄຓ຺ຫຕາ ສມກໍ ວາ ອຕິເຣກໍ ວາ ຖາວຣໍ ອນ຺ຕມໂສ ຕໍອຄ຺ຆນກໍ ວາລິກເມວ ວາ ທຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ຣກ຺ຂິຕໂຄປິຕໍ ເວຬຸໍ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕນ ສມກໍ ວາ ອຕິເຣກໍ ວາ ຖາວຣໍ ອນ຺ຕມໂສ ຕໍອຄ຺ຆນກວາລິກາຍປິ ຜາຕິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ຜາຕິກມ຺ມໍ ອກຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕນ ຕຕ຺ເຖວ ວຬຎ຺ເຊຕພ຺ໂພ, ຄມນກາເລ ສງ຺ຆິເກ ອາວາເສ ຐເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ອສຕິຍາ ຄເຫຕ຺ວາ ຄເຕນ ¶ ປນ ປຫິຓິຕ຺ວາ ທາຕພ຺ໂພ. ເທສນ຺ຕຣຄເຕນ ສມ຺ປຕ຺ຕວິຫາເຣ ສງ຺ຆິກາວາເສ ຐເປຕພ຺ໂພ’’ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໒໑) ເວຬຸມ຺ຫິເຍວ ອຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ, ອິຘ ປນ ‘‘ວລ຺ລິເວຬາທິກໍ ກິຎ຺ຈີ’’ຕິ ວລ຺ລິອາທີນມ຺ປິ ສາມຎ຺ເຎນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຕໍ ອຸປລກ຺ຂຓມຕ຺ຕໍ ວລ຺ລິອາທີສຸປິ ຍຖາຣຫໍ ລພ຺ຠຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໒໘໘໑. ອຎ຺ຊນນ຺ຕິ ສິລາມໂຍ. ເອວໍ ຫຣິຕາລມໂນສິລາປິ.

໒໘໘໒. ທາຣຸຠຓ຺ເຑ ອຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ – ປຣິຓາຫໂຕ ຍຖາວຸຕ຺ຕ ສູຈິທຓ຺ຑປ຺ປມາຓໂກ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລທີໂຆ ໂຍ ໂກຈິ ທາຣຸຠຓ຺ຑໂກ ທາຣຸທຸລ຺ລຠຏ຺ຐາເນ ສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ໂນ ວາ ຕຕ຺ຖຊາຕໂກ ວາ ຣກ຺ຂິຕໂຄປິໂຕ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໘໘໓. ເອວໍ ¶ ກຸຣຸນ຺ທຏ຺ຐກຖາຍ ອາຄຕວິນິຈ຺ຉຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໒໑) ອາຄຕໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ອາສນ຺ທິກສຕ຺ຕງ຺ຄາ ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂຓາວ. ‘‘ຠທ຺ທປີຐ’’ນ຺ຕິ ເວຕ຺ຕມຍໍ ປີຐໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປີຐິກາຕິ ປິໂລຕິກາພທ຺ຘປີຐເມວ.

໒໘໘໔. ເອຬກປາທປີຐໍ ນາມ ທາຣຸປຏ຺ຏິກາຍ ອຸປຣິ ປາເທ ຐເປຕ຺ວາ ໂຠຊນປລ຺ລງ຺ກໍ ວິຍ ກຕປີຐໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ອາມລກວຏ຺ຏກປີຐ’’ນ຺ຕິ ເອຕສ຺ສ ‘‘ອາມຓ຺ຑກວຏ຺ຏກ’’ນ຺ຕິ ປຣິຍາໂຍ, ຕສ຺ມາ ອຸຠເຍນາປິ ອາມລກາກາເຣນ ໂຍຊິຕໍ ພຫຸປາທກປີຐໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເກສຸຈິ ໂປຕ຺ຖເກສຸ ‘‘ຕຖາມຓ຺ຑກປີຐກ’’ນ຺ຕິ ປາໂຐ. ຄາຖາພນ຺ຘວເສນ ມຓ຺ຑກ-ສທ຺ທປໂຍໂຄ. ໂກຈ຺ຉໍ ຠູຕຄາມວຄ຺ເຄ ຈຕຸຕ຺ຖສິກ຺ຂາປເທ ວຸຕ຺ຕສຣູປໍ. ປລາລປີຐນ຺ຕິ ນິປຊ຺ຊນຕ຺ຖາຍ ກຕາ ປລາລຠິສິ, ອິມິນາ ກທລິປຕ຺ຕາທິມຍປີຐມ຺ປິ ອຸປລກ຺ຂຓໂຕ ທສ຺ສິຕໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ປລາລປີເຐນ ເຈຕ຺ຖ ກທລິປຕ຺ຕາທິປີຐານິປິ ສງ຺ຄຫິຕານີ’’ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໒໑). ໂຘວເນ ¶ ຜລກນ຺ຕິ ຈີວຣໂຘວນຜລກໍ, ໂຘວນາທິສທ຺ທານໍ ວິເຍຕ຺ຖ ວິຠຕ຺ຕິອໂລໂປ. ອິເມສຸ ຕາວ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຂຸທ຺ທກໍ ວາ ໂຫຕຸ ມຫນ຺ຕໍ ວາ, ສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ນໍ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ໂຫຕິ. ພ຺ຍຄ຺ຆຈມ຺ມໂອນທ຺ຘມ຺ປິ ວາຬຣູປປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ຣຕນປຣິສິພ຺ພິຕໍ ໂກຈ຺ຉໍ ຄຣຸຠຓ຺ຑເມວ.

໒໘໘໕. ຠຓ຺ຑິກາຕິ ທຓ຺ຑກຏ຺ຐຈ຺ເຉທນຠຓ຺ຑິກາ. ມຸຄ຺ຄໂຣຕິ ທຓ຺ຑມຸຄ຺ຄໂຣ. ທຓ຺ຑມຸຄ຺ຄໂຣ ນາມ ເຍນ ຣຊິຕຈີວຣໍ ໂປເຖນ຺ຕິ. ວຕ຺ຖຆຏ຺ຏນມຸຄ຺ຄໂຣຕິ ຈີວຣຆຏ຺ຏນມຸຄ຺ຄໂຣ, ເຍນ ອນຸວາຕາທິໍ ຆຏ຺ເຏນ຺ຕິ. ອມ຺ພຓນ຺ຕິ ຜລເກຫິ ໂປກ຺ຂຣຓິສທິສໍ ກຕປານີຍຠາຊນໍ. ມຎ຺ຊູສາ ນາມ ໂທຓິເປຬາ. ນາວາ ໂປໂຕ. ຣຊນໂທຓິກາ ນາມ ຍຕ຺ຖ ຈີວຣໍ ຣຊນ຺ຕິ, ປກ຺ກຣຊນໍ ວາ ອາກິຣນ຺ຕິ.

໒໘໘໖. ອຸຬຸງ຺ໂກຕິ ນາຬິເກຣຜລກຏາຫາທິມໂຍ ອຸຬຸງ຺ໂກ. ອຸຠຍໍ ປິຘານສມໂກ ສມຸຄ຺ໂຄ. ‘‘ຂຸທ຺ທໂກ ປຣິວິຘໂນ ກຣຓ຺ຑ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ກຣຓ຺ໂຑ ຈ ປາທຄຓ຺ຫນກໂຕ ອຕິເຣກປ຺ປມາໂຓ ອິຘ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ກຏຈ຺ຉູຕິ ທພ຺ພິ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ປານີຍສຣາວປານີຍສງ຺ຂາທີນໍ ຄຫຓໍ.

໒໘໘໗. ເຄຫສມ຺ຠາຣນ຺ຕິ ເຄໂຫປກຣຓໍ. ຖມ຺ຠຕຸລາໂສປານຜລກາທິ ທາຣຸມຍໍ, ປາສາຓມຍມ຺ປິ ອິມິນາວ ຄຫິຕໍ. ກປ຺ປິຍຈມ຺ມນ຺ຕິ ‘‘ເອຬກາຊມິຄານ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ວິ. ວິ. ໒໖໕໐) ເຫຏ຺ຐາ ທສ຺ສິຕໍ ກປ຺ປິຍຈມ຺ມໍ. ຕພ຺ພິປຣິຍາຍໍ ອກປ຺ປິຍໍ. ອຠາຊິຍໍ ຄຣຸຠຓ຺ຑຕ຺ຕາ. ຠູມຕ຺ຖຣຓໍ ກຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໒໘໘໘. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ¶ ‘‘ເອຬກຈມ຺ມໍ ປນ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓຄຕິກເມວ ໂຫຕິ, ຕມ຺ປິ ຄຣຸຠຓ຺ຑເມວາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໒໑) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອາຫ ‘‘ເອຬຈມ຺ມໍ ຄຣຸໍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ‘‘ສພ຺ພໍ ມຎ຺ຈປ຺ປມາຓໍ ຈມ຺ມໍ ຄຣຸຠຓ຺ຑ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໒໑) ¶ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓຄຕິກເມວາ’’ຕິ ອິມິນາ ມຎ຺ຈປີເຐປິ ອຕ຺ຖຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທີເປຕິ. ‘‘ປາວາຣາທິປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓມ຺ປິ ຄຣຸຠຓ຺ຑ’’ນ຺ຕິ ເອເກ, ‘‘ໂນ’’ຕິ ອປເຣ, ວີມໍສິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ມຎ຺ຈປ຺ປມາຓນ຺ຕິ ຈ ປມາຓຍຸຕ຺ຕໍ ມຎ຺ຈໍ. ປມາຓຍຸຕ຺ຕມຎ຺ໂຈ ນາມ ຍສ຺ສ ທີຆໂສ ນວ ວິທຕ຺ຖິໂຍ ຕິຣິຍຎ຺ຈ ຕທຸປຑ຺ຒໍ. ອຸທ຺ຘໍ ມຸຂມສ຺ສາຕິ ອຸທຸກ຺ຂລໍ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ມຸສລໍ, ສຸປ຺ປໍ, ນິສທໍ, ນິສທໂປໂຕ, ປາສາຓໂທຓິ, ປາສາຓກຏາຫຎ຺ຈ ສງ຺ຄຫິຕໍ. ເປສກາຣາທີຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ຈມ຺ມກາຣາທີນໍ ຄຫຓໍ. ຕຸຣິເວມາທິ ເປສກາຣຠຓ຺ຑຎ຺ຈ ຠສ຺ຕາທິ ຈມ຺ມກາຣຠຓ຺ຑຎ຺ຈ ກສິຠຓ຺ຑຎ຺ຈ ຍຸຄນງ຺ຄລາທິ ສງ຺ຆິກໍ ສງ຺ຆສນ຺ຕກໍ ຄຣຸຠຓ຺ຑນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

໒໘໘໙. ‘‘ຕເຖວາ’’ຕິ ອິມິນາ ‘‘ສງ຺ຆິກ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ປຈ຺ຈາມສຕິ. ອາຘາຣໂກຕິ ປຕ຺ຕາຘາໂຣ. ຕາລວຓ຺ຏນ຺ຕິ ຕາລວຓ຺ເຏຫິ ກຕໍ. ເວຬຸທນ຺ຕວິລີເວຫິ ວາ ໂມຣປິຎ຺ເຉຫິ ວາ ຈມ຺ມວິກຕີຫິ ວາ ກຕມ຺ປິ ຕໍສທິສໍ ‘‘ຕາລວຓ຺ຏ’’ນ຺ເຕວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວຏ຺ຏວິຘູປນານໍ ຕາລວຓ຺ເຏເຍວ ອນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາ ‘‘ພີຊນີ’’ຕິ ຈຕຸຣສ຺ສວິຘູປນຎ຺ຈ ເກຕກປາໂຣຫກຸນ຺ຕາລປຓ຺ຓາທິມຍທນ຺ຕມຍວິສາຓມຍທຓ຺ຑກມກສພີຊນີ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຈ຺ຉິ ປາກຏາເຍວ. ປຈ຺ຉິໂຕ ຂຸທ຺ທໂກ ຕາລປຓ຺ຓາທິມໂຍ ຠາຊນວິເສໂສ ຈງ຺ໂກຏກໍ. ສພ຺ພາ ສມ຺ມຊ຺ຊນີຕິ ນາຬິເກຣຫີຣາທີຫິ ພທ຺ຘາ ຍຏ຺ຐິສມ຺ມຊ຺ຊນີ, ມຸຏ຺ຐິສມ຺ມຊ຺ຊນີຕິ ທຸວິຘາ ປຣິເວຓງ຺ຄຓາທິສມ຺ມຊ຺ຊນີ ຈ ຕເຖວ ທຸວິຘາ ຂຊ຺ຊູຣິນາຬິເກຣປຓ຺ຓາທີຫິ ພທ຺ຘາ ເຄຫສມ຺ມຊ຺ຊນີ ຈາຕິ ສພ຺ພາປິ ສມ຺ມຊ຺ຊນີ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ໂຫຕິ.

໒໘໙໐. ຈກ຺ກຍຸຕ຺ຕກຍານນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖວຏ຺ຏກສກຏາທິຍຸຕ຺ຕຍານຎ຺ຈ.

໒໘໙໑. ຉຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຓ຺ຓກິລຎ຺ຊເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕວເສນ ຕິວິຘໍ ຉຕ຺ຕໍ. ມຸຏ຺ຐິປຓ຺ຓນ຺ຕິ ຕາລປຓ຺ຓໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິສາຓຠາຊນຎ຺ຈ ຕຸມ຺ພຠາຊນຎ຺ຈາຕິ ¶ ວິຄ຺ຄໂຫ, ເອກເທສສຣູເປກເສໂສ, ຄາຖາພນ຺ຘວເສນ ນິຄ຺ຄຫິຕາຄໂມ ຈ. ວິສາຓມຍໍ, ຠາຊນໍ ຕຸມ຺ພມຍໍ ຠາຊນຎ຺ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຘ ‘‘ປາທຄຓ຺ຫນກໂຕ ອຕິຣິຕ຺ຕປ຺ປມາຓ’’ນ຺ຕິ ເສໂສ. ອຣຓີ ອຣຓິສຫິຕໍ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ອາມລກຕຸມ຺ພໍ ອນຸຎ຺ຎາຕວາສິຍາ ທຓ຺ຑຎ຺ຈ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ລຫຸ ອຄຣຸຠຓ຺ຑໍ, ຠາຊນີຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປາທຄຓ຺ຫນກໂຕ ອຕິຣິຕ຺ຕປ຺ປມາຓໍ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ.

໒໘໙໒. ວິສາຓນ຺ຕິ ¶ ໂຄວິສາຓາທິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວິສາຓໍ. ອຕຈ຺ຉິຕໍ ຍຖາຄຕເມວ ຠາຊນີຍໍ. ອນິຏ຺ຐິຕໍ ມຎ຺ຈປາທາທິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຠາຊນີຍນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ຍຖາຫ – ‘‘ມຎ຺ຈປາໂທ ມຎ຺ຈອຏນີ ປີຐປາໂທ ປີຐອຏນີ ວາສິຜຣສຸອາທີນໍ ທຓ຺ໂຑຕິ ເອເຕສຸ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວິປ຺ປກຕຕຈ຺ຉນກມ຺ມໍ ອນິຏ຺ຐິຕເມວ ຠາຊນີຍໍ, ຕຈ຺ຉິຕມຏ຺ຐໍ ປນ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ໂຫຕີ’’ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໒໑).

໒໘໙໓. ນິຏ຺ຐິໂຕ ຕຈ຺ຉິໂຕ ວາປີຕິ ຕຈ຺ຉິຕນິຏ຺ຐິໂຕປິ. ວິໂຘຕິ ກາຍພນ຺ຘເນ ອນຸຎ຺ຎາຕວິໂຘ. ຫິງ຺ຄຸກຣຓ຺ຑໂກຕິ ຫິງ຺ຄຸມໂຍ ວາ ຕທາຘາໂຣ ວາ ກຣຓ຺ຑໂກ. ອຎ຺ຊນີຕິ ອຎ຺ຊນນາຬິກາ ຈ ອຎ຺ຊນກຣຓ຺ຑໂກ ຈ. ສລາກາໂຍຕິ ອຎ຺ຊນິສລາກາ. ອຸທປຸຎ຺ຉນີຕິ ຫຕ຺ຖິທນ຺ຕວິສາຓາທິມຍາ ອຸທກປຸຎ຺ຉນີ. ອິທໍ ສພ຺ພໍ ຠາຊນີຍເມວ.

໒໘໙໔. ປຣິໂຠຄາຣຫນ຺ຕິ ມນຸສ຺ສານໍ ອຸປໂຠຄປຣິໂຠຄໂຍຄ຺ຄໍ. ກຸລາລຠຓ຺ຑນ຺ຕິ ຆຏປິຐຣາທິກຸມ຺ຠກາຣຠຓ຺ຑມ຺ປິ. ປຕ຺ຕງ຺ຄາຣກຏາຫນ຺ຕິ ປຕ຺ຕກຏາຫໍ, ອງ຺ຄາຣກຏາຫຎ຺ຈ. ຘູມທານໍ ນາຬິກາ. ກປລ຺ລິກາຕິ ທີປກປລ຺ລິກາ.

໒໘໙໕. ຖຸປິກາຕິ ປາສາທາທິຖຸປິກາ. ທີປຣຸກ຺ໂຂຕິ ປທີປາຘາໂຣ. ຈຍນຈ຺ຉທນິຏ຺ຐກາຕິ ປາກາຣເຈຕິຍາທີນໍ ຈຍນິຏ຺ຐກາ ¶ ຈ ເຄຫາທີນໍ ຉທນິຏ຺ຐກາ ຈ. ສພ຺ພມ຺ປີຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ອນວເສສໍ ປຣິກ຺ຂາຣໍ.

໒໘໙໖. ກຎ຺ຈນໂກຕິ ສຣໂກ. ຆຏໂກຕິ ປາທຄຓ຺ຫນກໂຕ ອນຕິຣິຕ຺ຕປ຺ປມາໂຓ ຆຏໂກ. ‘‘ຍຖາ ຈ ມຕ຺ຕິກາຠຓ຺ເຑ, ເອວໍ ໂລຫຠຓ຺ເຑປິ ກຸຓ຺ຑິກາ ຠາຊນີຍໂກຏ຺ຐາສເມວ ຠຊຕີ’’ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໒໑) ອຏ຺ຐກຖານຍໍ ສງ຺ຄເຫຕຸມາຫ ‘‘ໂລຫຠຓ຺ເຑປິ ກຸຓ຺ຑິກາປິ ຈ ຠາຊິຍາ’’ຕິ.

໒໘໙໗. ຄຣຸ ນາມ ປຈ຺ຉິມໍ ຄຣຸຠຓ຺ຑຕ຺ຕຍໍ. ຖາວຣໍ ນາມ ປຸຣິມທ຺ວຍໍ. ສງ຺ຆສ຺ສາຕິ ສງ຺ເຆນ. ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາຕິ ປຸຄ຺ຄລິກາທີຫິ ຕາທິເສຫິ ເຕຫິ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ປຣິວຕ຺ຕນນໂຍ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໒໑) – ສງ຺ຆສ຺ສ ນາຬິເກຣາຣາໂມ ທູເຣ ໂຫຕິ, ກປ຺ປິຍກາຣກາ ຕໍ ພຫຸຕຣໍ ຂາທນ຺ຕິ, ຕໂຕ ສກຏເວຕນໍ ທຕ຺ວາ ອປ຺ປເມວ ອາຫຣນ຺ຕິ, ອຎ຺ເຎສໍ ປນ ຕສ຺ສ ອາຣາມສ຺ສ ອວິທູຣຄາມວາສີນໍ ມນຸສ຺ສານໍ ວິຫາຣສ຺ສ ສມີເປ ອາຣາໂມ ໂຫຕິ, ເຕ ສງ຺ຆໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສເກນ ອາຣາເມນ ¶ ຕໍ ອາຣາມໍ ຍາຈນ຺ຕິ, ສງ຺ເຆນ ‘‘ຣຸຈ຺ຈຕິ ສງ຺ຆສ຺ສາ’’ຕິ ອປໂລເກຕ຺ວາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ສເຈປິ ຠິກ຺ຂູນໍ ຣຸກ຺ຂສຫສ຺ສໍ ໂຫຕິ, ມນຸສ຺ສານໍ ປຎ຺ຈສຕານິ, ‘‘ນນຸ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອາຣາໂມ ຂຸທ຺ທໂກ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ອຍໍ ຂຸທ຺ທໂກ, ອຖ ໂຂ ອິຕຣໂຕ ພຫຸຕຣໍ ອາຍໍ ເທຕິ. ສເຈປິ ສມກເມວ ເທຕິ, ເອວມ຺ປິ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕກ຺ຂເຓ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ສກ຺ກາຕິ ຄເຫຕພ຺ພເມວ.

ສເຈ ປນ ມນຸສ຺ສານໍ ພຫຸຕຣາ ຣຸກ຺ຂາ ໂຫນ຺ຕິ, ‘‘ນນຸ ຕຸມ຺ຫາກໍ ພຫຸຕຣາ ຣຸກ຺ຂາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ‘‘ອຕິເຣກໍ ອມ຺ຫາກໍ ປຸຎ຺ຎໍ ໂຫຕຸ, ສງ຺ຆສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຊານາເປຕ຺ວາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຠິກ຺ຂູນໍ ຣຸກ຺ຂາ ຜລຘາຣິໂນ, ມນຸສ຺ສານໍ ຣຸກ຺ຂາ ນ ຕາວ ຜລໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ນ ¶ ຈິຣສ຺ເສວ ຄຓ຺ຫິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພເມວ. ມນຸສ຺ສານໍ ຣຸກ຺ຂາ ຜລຘາຣິໂນ, ຠິກ຺ຂູນໍ ນ ຕາວ ຜລໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ‘‘ນນຸ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຣຸກ຺ຂາ ຜລຘາຣິໂນ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ສເຈ ‘‘ຄຓ຺ຫຖ, ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກໍ ປຸຎ຺ຎໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຊານາເປຕ຺ວາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວໍ ອາຣາເມນ ອາຣາໂມ ປຣິວຕ຺ເຕຕພ຺ໂພ. ເອເຕເນວ ນເຍນ ອາຣາມວຕ຺ຖຸປິ ວິຫາໂຣປິ ວິຫາຣວຕ຺ຖຸປິ ອາຣາເມນ ປຣິວຕ຺ເຕຕພ຺ພໍ. ອາຣາມວຕ຺ຖຸນາ ຈ ມຫນ຺ເຕນ ວາ ຂຸທ຺ທເກນ ວາ ອາຣາມອາຣາມວຕ຺ຖຸວິຫາຣວິຫາຣວຕ຺ຖູນິ.

ກຖໍ ວິຫາເຣນ ວິຫາໂຣ ປຣິວຕ຺ເຕຕພ຺ໂພ? ສງ຺ຆສ຺ສ ອນ຺ໂຕຄາເມ ເຄຫໍ ໂຫຕິ, ມນຸສ຺ສານໍ ວິຫາຣມຊ຺ເຌ ປາສາໂທ, ອຸໂຠປິ ອຄ຺ເຆນ ສມກາ, ສເຈ ມນຸສ຺ສາ ເຕນ ປາສາເທນ ຕໍ ເຄຫໍ ຍາຈນ຺ຕິ, ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຠິກ຺ຂູນໍ ເຈ ມຫຄ຺ຆຕຣໍ ເຄຫໍ ໂຫຕິ, ‘‘ມຫຄ຺ຆຕຣໍ ອມ຺ຫາກໍ ເຄຫ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຈ ‘‘ກິຎ຺ຈາປິ ມຫຄ຺ຆຕຣໍ, ປພ຺ພຊິຕານໍ ປນ ອສາຣຸປ຺ປໍ, ນ ສກ຺ກາ ຕຕ຺ຖ ປພ຺ພຊິເຕຫິ ວສິຕຸໍ, ອິທໍ ປນ ສາຣຸປ຺ປໍ, ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເອວມ຺ປິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສເຈ ປນ ມນຸສ຺ສານໍ ມຫຄ຺ຆໍ ໂຫຕິ, ‘‘ນນຸ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເຄຫໍ ມຫຄ຺ຆ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ‘‘ໂຫຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກໍ ປຸຎ຺ຎໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອວໍ ວິຫາເຣນ ວິຫາໂຣ ປຣິວຕ຺ເຕຕພ຺ໂພ. ເອເຕເນວ ນເຍນ ວິຫາຣວຕ຺ຖຸປິ ອາຣາໂມປິ ອາຣາມວຕ຺ຖຸປິ ວິຫາເຣນ ປຣິວຕ຺ເຕຕພ຺ພໍ. ວິຫາຣວຕ຺ຖຸນາ ຈ ມຫຄ຺ເຆນ ວາ ອປ຺ປຄ຺ເຆນ ວາ ວິຫາຣວິຫາຣວຕ຺ຖຸອາຣາມອາຣາມວຕ຺ຖູນິ. ເອວໍ ຕາວ ຖາວເຣນ ຖາວຣປຣິວຕ຺ຕນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຄຣຸຠຓ຺ເຑນ ຄຣຸຠຓ຺ຑປຣິວຕ຺ຕເນ ປນ ມຎ຺ຈປີຐໍ ມຫນ຺ຕໍ ວາ ໂຫຕຸ ຂຸທ຺ທກໍ ວາ, ອນ຺ຕມໂສ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລປາທກໍ ¶ ຄາມທາຣເກຫິ ປໍສ຺ວາຄາຣເກສຸ ກີຬນ຺ເຕຫິ ກຕມ຺ປິ ສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ໂຫຕິ. ສເຈປິ ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ຕາທໂຍ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ມຎ຺ຈສຕໍ ວາ ມຎ຺ຈສຫສ຺ສໍ ວາ ¶ ເທນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ກປ຺ປິຍມຎ຺ຈາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພາ, ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວຸຑ຺ຒປຏິປາຏິຍາ ‘‘ສງ຺ຆິກປຣິໂຠເຄນ ປຣິຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ທາຕພ຺ພາ, ປຸຄ຺ຄລິກວເສນ ນ ທາຕພ຺ພາ. ອຕິເຣກມຎ຺ເຈ ຠຓ຺ຑາຄາຣາທີສຸ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ.

ພຫິສີມາຍ ‘‘ສງ຺ຆສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ ທິນ຺ນມຎ຺ໂຈ ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວສນຏ຺ຐາເນ ທາຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ເຈ ພຫູ ມຎ຺ຈາ ໂຫນ຺ຕິ, ມຎ຺ເຈນ ກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖິ, ຍສ຺ສ ວສນຏ຺ຐາເນ ກມ຺ມໍ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ‘‘ສງ຺ຆິກປຣິໂຠເຄນ ປຣິຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ທາຕພ຺ໂພ. ມຫຄ຺ເຆນ ສຕຄ຺ຆນເກນ, ສຫສ຺ສຄ຺ຆນເກນ ວາ ມຎ຺ເຈນ ອຎ຺ຎໍ ມຎ຺ຈສຕໍ ລຠຕິ, ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ນ ເກວລໍ ມຎ຺ເຈນ ມຎ຺ໂຈເຍວ, ອາຣາມອາຣາມວຕ຺ຖຸວິຫາຣວິຫາຣວຕ຺ຖຸປີຐຠິສິພິມ຺ໂພຫນານິປິ ປຣິວຕ຺ເຕຕຸໍ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ. ເອສ ນໂຍ ປີຐຠິສິພິມ຺ໂພຫເນສຸປິ ເອເຕສຸ ຫິ ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ຕຕ຺ຖ ອກປ຺ປິຍໍ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ກປ຺ປິຍໍ ສງ຺ຆິກປຣິໂຠເຄນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ອກປ຺ປິຍໍ ວາ ມຫຄ຺ຆໍ ກປ຺ປິຍໍ ວາ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕວຕ຺ຖູນິ ຄເຫຕພ຺ພານິ, ອຄຣຸຠຓ຺ຑຸປຄໍ ປນ ຠິສິພິມ຺ໂພຫນໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ.

໒໘໙໘. ຠິກ຺ຂຸ ອໂຘເຕນ ປາເທນ, ອລ຺ລປາເທນ ວາ ເສນາສນໍ ນກ຺ກເມຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ, ອາສນ຺ຕິ ຈາຕິ ສຍນາສນໍ, ປຣິກມ຺ມກຕຠູມຕ຺ຖຣຓາທິ. ອລ຺ລປາເທນ ວາຕິ ເຍນ ອກ຺ກນ຺ຕຏ຺ຐາເນ ອຸທກໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເອວຣູເປນ ຕິນ຺ຕປາເທນ. ຍຖາຫ – ‘‘ອລ຺ເລຫິ ປາເທຫີຕິ ເຍຫິ ອກ຺ກນ຺ຕຏ຺ຐາເນ ອຸທກໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເອວຣູເປຫິ ປາເທຫິ ປຣິຠຓ຺ຑກຕຠູມິ ວາ ເສນາສນໍ ວາ ນ ອກ຺ກມິຕພ຺ພໍ. ສເຈ ປນ ອຸທກສິເນຫມຕ຺ຕເມວ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ນ ອຸທກໍ, ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໒໔). ສອຸປາຫໂນຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ໂຘຕປາທກ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ປາເທ ປຏິມຸກ຺ກາຫິ ອຸປາຫນາຫິ ສອຸປາຫໂນ ຠິກ຺ຂຸ ໂຘຕປາທກໍ ໂຘຕປາເທຫິ ອກ຺ກມິຕພ຺ພຏ຺ຐານໍ ຕເຖວ ນ ອກ຺ກເມຕິ ໂຍຊນາ.

໒໘໙໙. ປຣິກມ຺ມກຕາຍາຕິ ¶ ສຸຘາທິປຣິກມ຺ມກຕາຍ. ນິຏ຺ຐຸຠນ຺ຕສ຺ສາຕິ ເຂຬໍ ປາເຕນ຺ຕສ຺ສ. ປຣິກມ຺ມກຕໍ ຠິຕ຺ຕິນ຺ຕິ ເສຕຠິຕ຺ຕິໍ ວາ ຈິຕ຺ຕກມ຺ມກຕໍ ວາ ຠິຕ຺ຕິໍ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ຠິຕ຺ຕິເມວ, ທ຺ວາຣມ຺ປິ ວາຕປານມ຺ປິ ອປສ຺ເສນຜລກມ຺ປິ ປາສາຓຕ຺ຖມ຺ຠມ຺ປິ ຣຸກ຺ຂຕ຺ຖມ຺ຠມ຺ປິ ຈີວເຣນ ວາ ເກນຈິ ວາ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອປສ຺ສຍິຕຸໍ ນ ລຠຕິເຍວ. ‘‘ທ຺ວາຣວາຕປານາທໂຍ ປນ ອປຣິກມ຺ມກຕາປິ ອປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ນ ອປສ຺ສຍິຕພ຺ພາ’’ຕິ ຄຓ຺ຐິປເທ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໙໐໑. ນິທ຺ທາຍໂຕ ¶ ຕສ຺ສ ໂກຈິ ສຣີຣາວຍໂວ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣເຓ ສງ຺ກຸຏິເຕ ສຫສາ ຍທິ ມຎ຺ຈໍ ຜຸສຕິ, ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

໒໙໐໒. ໂລເມສຸ ມຎ຺ຈໍ ຜຸສນ຺ເຕສຸ. ຫຕ຺ຖປາທານໍ ຕເລນ ອກ຺ກມິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ໂຍຊນາ. ມຎ຺ຈປີຐໍ ນີຫຣນ຺ຕສ຺ສ ກາເຍ ປຏິຫຎ຺ຎຕິ, ອນາປຕ຺ຕິ.

‘‘ທາຍເກຫິ ‘ກາເຍນ ຜຸສິຕ຺ວາ ຍຖາສຸຂໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຖາ’ຕິ ທິນ຺ນເສນາສນໍ, ມຎ຺ຈປີຐາທິຎ຺ຈ ທາຍເກນ ວຸຕ຺ຕນິຍາເມນ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ໂທໂສ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ມາຕິກຏ຺ຐກຖາຍ ສີຫຬຄຓ຺ຐິປເທ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຕຖາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕິ. ‘‘ອິມໍ ມຎ຺ຈປີຐາທິໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ໂຫຕິ, ນ ຠາເຊຕພ຺ພໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຣາມຏ຺ຐຕ຺ຕາ. ‘‘ອິມໍ ມຎ຺ຈປີຐາທິໍ ຠທນ຺ຕານໍ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສຕິປິ ຄຣຸຠຓ຺ຑຠາເວ ກປ຺ປິຍວຕ຺ຖຸໍ ຠາເຊຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑເມວ ຠາເຊຕ຺ວາ ຄເຫຕຸໍ ນ ລພ຺ຠຕິ. ‘‘ອິມໍ ມຎ຺ຈປີຐໍ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ຄເຫຕຸໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ຠາເຊຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ຠາຊນໍ ປຐມໍ ວຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຣາມຏ຺ຐຕ຺ຕາ. ‘‘ສງ຺ຆສ຺ສ ອິມໍ ມຎ຺ຈປີຐໍ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ຄຣຸຠຓ຺ຑໍ ໂຫຕິ ປຐມໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຣາມຏ຺ຐຕ຺ຕາຕິ ¶ ອຍມ຺ປິ ວິເສໂສ ມາຕິກຏ຺ຐກຖາ ຄຓ຺ຐິປເທເຍວ ວຸຕ຺ໂຕ.

໒໙໐໓-໔. ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕວິນິຈ຺ຉເຍກເທສໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ສຫສ຺ສຄ຺ຆນໂກ’’ຕິອາທິ. ສຫສ຺ສຄ຺ຆນໂກ ສຈີວໂຣ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ອວສ຺ສິກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ຈ ‘‘ເອວຣູໂປ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ອວສ຺ສິກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ລິຂິຕ຺ວາ ຐປິໂຕປິ ຈ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ສຏ຺ຐິວສ຺ສານມຈ຺ຈເຍ ຕາທິໂສ ສຫສ຺ສຄ຺ຆນໂກ ສຈີວໂຣ ໂກຈິ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ສເຈ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ພຸໂຘ ວິນິຈ຺ຉຍກຸສໂລ ຠິກ຺ຂຸ ອວສ຺ສິກຏ຺ຐິຕິກາຍ ອທຕ຺ວາ ສຏ຺ຐິວສ຺ສິກຏ຺ຐິຕິກາຍ ທເທຍ຺ຍາຕິ ໂຍຊນາ.

໒໙໐໕. ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາຕິ ອຸປສມ຺ປນ຺ນກາເລ ອຕ຺ຕໂນ ວສ຺ສຄ຺ເຄນ ປຕ຺ຕໍ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ. ຊາໂຕ ເຈ ສາມເຓຣໂກຕິ ສິກ຺ຂາປຈ຺ຈກ຺ຂານາທິວເສນ ສເຈ ສາມເຓໂຣ ຊາໂຕ. ຕນ຺ຕິ ອຸປສມ຺ປນ຺ນກາເລ ຄຫິຕໍ ຕເທວ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕໍ. ສາມເຓຣສ຺ສ ປາຬິຍາຕິ ສາມເຓຣປຏິປາຏິຍາ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຉາ ຄເຫຕຸໍ ລຠຕິ.

໒໙໐໖. ໂຍ ¶ ສາມເຓໂຣ ສມ຺ປຸຓ຺ຓວີສຕິວສ຺ໂສ ‘‘ສ຺ເວ ອຸທ຺ເທສໍ ລຠິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ອຊ຺ຊ ໂສ ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ຐິຕິກາ ອຕີຕາ ສິຍາຕິ ໂຍຊນາ, ສ຺ເວ ປາເປຕພ຺ພາ ສາມເຓຣຏ຺ຐິຕິກາ ອຊ຺ຊ ອຸປສມ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ນ ລຠຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໒໙໐໗. ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕານນ຺ຕຣໍ ສລາກຠຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ສເຈ ປນາ’’ຕິອາທິ. ສເຈ ສລາກາ ລທ຺ຘາ, ຕໍທິເນ ຠຕ຺ຕໍ ນ ລທ຺ຘໍ, ປຸນທິເນ ຕສ຺ສ ຠຕ຺ຕໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ, ນ ສໍສໂຍ ‘‘ຄເຫຕພ຺ພໍ ¶ ນຸ ໂຂ, ນ ຄເຫຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ສໍສໂຍ ນ ກາຕພ຺ໂພຕິ ໂຍຊນາ.

໒໙໐໘. ອຸຕ຺ຕຣິ ອຸຕ຺ຕຣໍ ອຕິເຣກໍ ຠງ຺ຄໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ອຸຕ຺ຕຣິຠງ຺ຄໍ, ຕສ຺ສ, ອຕິເຣກພ຺ຍຎ຺ຊນສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກຈຣສ຺ສາຕິ ເອກຈາຣິກສ຺ສ. ສລາກາເຍວ ສລາກິກາ.

໒໙໐໙. ອຸຕ຺ຕຣິຠງ຺ຄເມວ ອຸຕ຺ຕຣິຠງ຺ຄກໍ.

໒໙໑໐. ເຍນ ເຍນ ຫີຕິ ຄາຫິຕສລາເກນ ເຍນ ເຍນ ຠິກ຺ຂຸນາ. ຍໍ ຍນ຺ຕິ ຠຕ຺ຕພ຺ຍຎ຺ຊເນສຸ ຍໍ ຍໍ ຠຕ຺ຕໍ ວາ ຍໍ ຍໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ວາ.

໒໙໑໑. ສງ຺ຆຸທ຺ເທສາທິກນ຺ຕິ ສງ຺ຆຠຕ຺ຕອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕາທິກໍ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ນິມນ຺ຕນໍ, ສລາກໍ, ປກ຺ຂິກໍ, ອຸໂປສຖິກໍ, ປາຏິປທິກນ຺ຕິ ປຎ຺ຈ ຠຕ຺ຕານິ ຄຫິຕານິ.

ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ນໍ ສງ຺ຆຠຕ຺ຕໍ ນາມ. ‘‘ສງ຺ຆໂຕ ເອຕ຺ຕເກ ຠິກ຺ຂູ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ເທຖາ’’ຕິອາທິນາ ວຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕໍ. ‘‘ສງ຺ຆໂຕ ເອຕ຺ຕການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິອາທິນາ ວຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ນິມນ຺ຕນໍ ນາມ. ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ນາເມນ ສລາກຄາຫການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ທິນ຺ນໍ ສລາກຠຕ຺ຕໍ ນາມ. ຈາຕຸທ຺ທສິຍໍ ທິນ຺ນໍ ປກ຺ຂິກໍ. ອຸໂປສເຖ ທິນ຺ນໍ ອຸໂປສຖິກໍ. ປາຏິປເທ ທິນ຺ນໍ ປາຏິປທິກໍ. ຕໍຕໍນາເມນ ທິນ຺ນເມວ ຕຖາ ຕຖາ ໂວຫຣີຍຕິ. ເອເຕສໍ ປນ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ ‘‘ອຠິລກ຺ຂິເຕສູ’’ຕິອາທິນາ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໒໕ ປກ຺ຂິກຠຕ຺ຕາທິກຖາ) ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ພາ. ອາຄນ຺ຕຸກາທີຕິ ເອຕ຺ຖ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ຄມິກຠຕ຺ຕໍ, ຄິລານຠຕ຺ຕໍ, ຄິລານຸປຏ຺ຐາກຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ¶ ຕີຓິ ຄຫິຕານິ. ອາຄນ຺ຕຸການໍ ທິນ຺ນໍ ຠຕ຺ຕໍ ອາຄນ຺ຕຸກຠຕ຺ຕໍ. ເອເສວ ນໂຍ ເສເສສຸ.

໒໙໑໒. ວິຫາຣນ຺ຕິ ¶ ວິຫາຣຠຕ຺ຕໍ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລເປນ, ວິຫາເຣ ຕຕ຺ຣຸປ຺ປາທຠຕ຺ຕສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ວາຣຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂສມເຍ ‘‘ວາເຣນ ຠິກ຺ຂູ ຊຄ຺ຄິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຘຸຣເຄຫໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທິນ຺ນໍ. ນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ນິຈ຺ຈຠຕ຺ຕໍ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລເປນ, ຕຎ຺ຈ ຕຖາ ວຕ຺ວາວ ທິນ຺ນໍ. ກຸຏິຠຕ຺ຕໍ ນາມ ສງ຺ຆສ຺ສ ອາວາສໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ເສນາສນວາສິໂນ ອມ຺ຫາກໍ ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ ທິນ຺ນໍ. ປນ຺ນຣສວິຘໍ ສພ຺ພເມວ ຠຕ຺ຕໍ ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ເສນາສນກ຺ຂນ຺ຘເກ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ ກຖິຕໍ. ເອເຕສໍ ວິຕ຺ຖາຣວິນິຈ຺ຉໂຍ ອຕ຺ຖິເກຫິ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

໒໙໑໓. ປຈ຺ຈຍຠາຊເນ ມິຈ຺ຉາປຏິປຕ຺ຕິຍາ ມຫາທີນວຕ຺ຕາ ອປ຺ປມຕ຺ເຕເນວ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຍຠາຊນກໍ ອນຸສາສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ປາຬິ’’ນ຺ຕິອາທິ.

ເສນາສນກ຺ຂນ຺ຘກກຖາວຓ຺ຓນາ.

ວຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘກກຖາວຓ຺ຓນາ

໒໙໑໔-໕. ອາຄນ຺ຕຸໂກ ຈ ອາວາສິໂກ ຈ ປິຓ຺ຑຈາຣິໂກ ຈ ເສນາສນຎ຺ຈ ອາຣຎ຺ຎໂກ ຈ ອນຸໂມທນາ ຈາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ, ຕາສຸ ວຕ຺ຕານິ, ອິຕຣີຕຣໂຍຄທ຺ວນ຺ທສມາສສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣປທລິງ຺ຄຕ຺ຕາ ອິຕ຺ຖິ ລິງ຺ຄນິທ຺ເທໂສ. ຠຕ຺ເຕ ຠຕ຺ຕຄ຺ເຄ, ອຸຕ຺ຕຣປທໂລໂປ. ‘‘ຠຕ຺ເຕ’’ຕິອາທີຫິ ປເທຫິ ‘‘ວຕ຺ຕານີ’’ຕິ ປຈ຺ເຈກໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ອາຈຣິໂຍ ຈ ອຸປຊ຺ຌາຍໂກ ຈ ສິສ຺ໂສ ຈ ສທ຺ຘິວິຫາຣິໂກ ຈ, ເຕສໍ ວຕ຺ຕານີຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ. ສພ຺ພໂສຕິ ສພ຺ພາວຍວເຠເທຫິ. ຈຕຸທ຺ທເສວາຕິ ອວຍວເຠເທຫິ ພຫຸວິຘານິປິ ວຕ຺ຕານິ ວິສຍເຠເທນ ຈຸທ຺ທສ ເອວ ວຸຕ຺ຕານິ. ວິສຸທ຺ຘຈິຕ຺ເຕນາຕິ ສວາສນສກລສໍກິເລສປ຺ປຫານໂຕ ອຈ຺ຈນ຺ຕປຣິສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕສນ຺ຕາເນນ ¶ . ວິນາຍເກນາຕິ ສຕ຺ເຕ ວິເນຕີຕິ ວິນາຍໂກ, ອນຸຕ຺ຕຣປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິຠາເວນ ທມ຺ມເທວພ຺ຣຫ຺ມນາຄາທິເກ ສຕ຺ເຕ ນານາວິເຘນ ວິນຍນຸປາເຍນ ທເມຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ວິຄໂຕ ນາຍໂກ ອສ຺ສາຕິ ວິນາຍໂກ, ເຕນ.

໒໙໑໖. ອາຣາມນ຺ຕິ ¶ ເອຕ຺ຖ ຕໍສມີເປ ຕພ຺ໂພຫາໂຣ. ຍຖາຫ ‘‘ອິທານິ ‘ອາຣາມໍ ປວິສິສ຺ສາມີ’ຕິ ອິມິນາ ອຸປຈາຣສີມສມີປໍ ທສ຺ເສຕິ, ຕສ຺ມາ ອຸປຈາຣສີມໍ ປຕ຺ວາ ອຸປາຫນາໂອມຸຎ຺ຈນາທິ ສພ຺ພໍ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໕໗). ‘‘ປນ ອປເນຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ປທຈ຺ເຉໂທ. ມຸຎ຺ຈິຕພ຺ພາຕິ ອຸປາຫນາ ປາທໂຕ ອປເນຕພ຺ພາ.

໒໙໑໗. ໂອຄຸຓ຺ຐນນ຺ຕິ ສສີສປາຣຸປນໍ. ສີເສ ຈີວຣເມວ ວາ ນ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເຕນາຕິ ອາຄນ຺ຕຸເກນ. ປານີຍວາຣິນາຕິ ປາຕພ຺ພຊເລນ.

໒໙໑໘. ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາຕິ ວສ຺ສຄຓນໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ. ວິຫາເຣ ວຸຑ຺ຒຠິກ຺ຂຸໂນ ອາຄນ຺ຕຸເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ວນ຺ທິຕພ຺ພາວ. ກາເລຕິ ກາລສ຺ເສວ. ເຕນ ອາຄນ຺ຕຸເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ເສນາສນໍ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ກຕຣໍ ເສນາສນໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຎ຺ຈາຕິ ໂຍຊນາ.

໒໙໑໙. ‘‘ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ‘‘ວຈ຺ຈຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິອາທິເກຫິ ສພ຺ເພຫິ ອຸປໂຍຄນ຺ຕປເທຫິ ປຈ຺ເຈກໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ປານີຍເມວ ຈາຕິ ‘‘ກິໍ ອິມິສ຺ສາ ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ປານີຍເມວ ປິວນ຺ຕິ, ອຸທາຫຸ ນຫານາທິປຣິໂຠຄມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໕໗) ອຏ຺ຐກຖາຄຕນເຍນ ປານີຍຎ຺ຈ. ຕຖາ ປຣິໂຠຊນີຍຎ຺ຈ. ສງ຺ຆກຕິກນ຺ຕິ ‘‘ເກສຸຈິ ຐາເນສຸ ວາຬມິຄາ ວາ ອມນຸສ຺ສາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ກໍ ກາລໍ ປວິສິຕພ຺ພໍ, ກໍ ກາລໍ ນິກ຺ຂມິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຄຕນເຍນ ສງ຺ຆສ຺ສ ກຕິກສຓ຺ຐານຎ຺ຈ. ໂຄຈຣາທິກນ຺ຕິ ¶ ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ໂຄຈໂຣ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພຕິ ‘ໂຄຈຣຄາໂມ ອາສນ຺ເນ, ອຸທາຫຸ ທູເຣ, ກາລສ຺ເສວ ຈ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕພ຺ພໍ, ອຸທາຫຸ ໂນ’ຕິ ເອວໍ ຠິກ຺ຂາຈາໂຣ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ’’ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໕໗) ວຸຕ຺ຕນເຍນ ໂຄຈຣຎ຺ຈ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ອໂຄຈຣໍ ຄຫິຕໍ. ‘‘ອໂຄຈໂຣ ນາມ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິການໍ ວາ ຄາໂມ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຠິກ຺ໂຂ ວາ ຄາໂມ, ຍຕ຺ຖ ເອກສ຺ສ ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວາ ຠິກ຺ຂາ ທິຍ຺ຍຕິ, ໂສປິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ’’ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໕໗) ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອໂຄຈຣຎ຺ຈ.

໒໙໒໐. ເອວໍ ອາຄນ຺ຕຸກວຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ອາວາສິກວຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ວຸຑ຺ຒ’’ນ຺ຕິອາທິ. ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ຈີວຣຎ຺ຈ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ຈ-ສທ຺ໂທ ລຸຕ຺ຕນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ.

໒໙໒໑. ຕສ຺ສາຕິ ¶ ອາຄນ຺ຕຸກສ຺ສ. ປາໂທທກຎ຺ຈາຕິ ຈ-ສທ຺ເທນ ໂຘຕາໂຘຕປາທາ ຍຕ຺ຖ ຐປີຍນ຺ຕິ, ຕໍ ປາທປີຐໍ, ປາທກຖລິກຎ຺ຈ ອຸປນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອຕໍ ຄຫິຕໍ. ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຎ຺ຈ ວາຣິນາຕິ ‘‘ປານີເຍນ ປຸຈ຺ຉນ຺ເຕນ ສເຈ ສກິໍ ອານີຕໍ ປານີຍໍ ສພ຺ພໍ ປິວຕິ, ‘ປຸນ ອາເນມີ’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພເຍວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ປານີເຍນ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ອິຘ ຈ-ສທ຺ເທນ –

‘‘ອປິຈ ພີຊເນນປິ ພີຊິຕພ຺ໂພ, ພີຊນ຺ເຕນ ສກິໍ ປາທປິຏ຺ຐິຍໍ ພີຊິຕ຺ວາ ສກິໍ ມຊ຺ເຌ, ສກິໍ ສີເສ ພີຊິຕພ຺ພໍ, ‘ອລໍ ໂຫຕູ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕນ ຕໂຕ ມນ຺ທຕຣໍ ພີຊິຕພ຺ພໍ. ປຸນ ‘ອລ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕນ ຕໂຕ ມນ຺ທຕຣໍ ພີຊິຕພ຺ພໍ. ຕຕິຍວາຣໍ ວຸຕ຺ເຕນ ພີຊນີ ຐເປຕພ຺ພາ. ປາທາປິສ຺ສ ໂຘວິຕພ຺ພາ, ໂຘວິຕ຺ວາ ສເຈ ອຕ຺ຕໂນ ເຕລໍ ອຕ຺ຖິ, ເຕນ ມກ຺ເຂຕພ຺ພາ. ໂນ ເຈ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕເກນ ມກ຺ເຂຕພ຺ພາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໕໙) –

ວຸຕ຺ຕວຕ຺ຕານິ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

໒໙໒໒-໓. ວນ຺ເທຍ຺ໂຍຕິ ¶ ວຸຑ຺ຒາຄນ຺ຕຸໂກ ວນ຺ທິຕພ຺ໂພ. ປຎ຺ຎເປຕພ຺ພນ຺ຕິ ‘‘ກຕ຺ຖ ມຍ຺ຫໍ ເສນາສນໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິເຕນ ເສນາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ພໍ, ‘‘ເອຕໍ ເສນາສນໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ເອວໍ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ວຕ຺ຕພ຺ໂພ’’ຕິ ອິທໍ ‘‘ອຊ຺ຌາວຸຕ຺ຖມວຸຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິອາທີຫິ ປເທຫິ ຕໍຕໍລິງ຺ຄວຈນານຸຣູເປນ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ອຊ຺ຌາວຸຕ຺ຖນ຺ຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕເສນາສນສ຺ສ ຠິກ຺ຂູຫິ ປຐມໍ ວຸຕ຺ຖຠາວໍ. ອວຸຕ຺ຖໍ ວາຕິ ຈີວຣກາລໍ ຕສ຺ມິໍ ຠິກ຺ຂູຫິ ອນຊ຺ຌາວຸຕ຺ຖຠາວໍ ວາ. ໂຄຈຣາໂຄຈຣໍ ວຸຕ຺ຕເມວ.

ເສກ຺ຂກຸລານິ ຈາຕິ ລທ຺ຘເສກ຺ຂສມ຺ມຸຕິການິ ກຸລານິ ຈ ວຕ຺ຕພ຺ພານິ. ‘‘ປເວເສ ນິກ຺ຂເມ ກາໂລ’’ຕິ ອິທໍ ‘‘ສງ຺ຆກຕິກ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ. ປານີຍາທິກນ຺ຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ປຣິໂຠຊນີຍກຕ຺ຕຣຍຏ຺ຐີນໍ ອາຈິກ຺ຂນໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

໒໙໒໔. ຍຖານິສິນ຺ເນເນວາຕິ ອຕ຺ຕນາ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐາເນເຍວ ນິສິນ຺ເນນ. ອສ຺ສາຕິ ນວກສ຺ສ.

໒໙໒໕. ‘‘ອຕ຺ຣ ປຕ຺ຕໍ ຐເປຫິ, ອິທມາສນໍ ນິສີທາຫີ’’ຕິ ອິຈ຺ເຈວໍ ອິມິນາ ປກາເຣນ ສພ຺ພໍ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ເທຍ຺ຍໍ ເສນາສນມ຺ປິ ຈາຕິ ເສນາສນຎ຺ຈ ທາຕພ຺ພໍ. ຈ-ສທ຺ເທນ ‘‘ອວຸຕ຺ຖໍ ວາ ອຊ຺ຌາວຸຕ຺ຖໍ ¶ ວາ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕໍ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕິ. ມຫາອາວາເສປິ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິກໍ ສມ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ອາຄນ຺ຕຸກສ຺ສ ວຕ຺ຕໍ ອກາຕຸໍ ນ ລພ຺ຠຕິ.

໒໙໒໖. ‘‘ມາຕິກາຍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐກ຺ກເມເນວ ວຕ຺ຕານິ ກາຕພ຺ພານິ, ອຸທາຫຸ ຍຖານຸປ຺ປຕ຺ຕິວເສນາ’’ຕິ ໂກຈິ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍາຕິ ມາຕິກາກ຺ກເມເນວ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ນິຍໂມ ນຕ຺ຖິ, ຍຖານຸປ຺ປຕ຺ຕວເສເນວ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາເປຕຸໍ ມາຕິກາກ຺ກມມນາທິຍິຕ຺ວາ ຄມິກວຕ຺ຕໍ ອາຣທ຺ຘໍ. ອຖ ວາ ວຕ຺ຕິຈ຺ຉານຸປຸພ຺ພກຕ຺ຕາ ສທ຺ທປໂຍຄສ຺ສ ¶ ມາຕິກາກ຺ກມມນາທິຍິຕ຺ວາ ຍຖິຈ຺ຉໍ ນິທ຺ເທໂສ ກໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ. ທາຣຸມຕ຺ຕິກຠຓ຺ຑານີຕິ ມຎ຺ຈປີຐາທີນິ ເຈວ ຣຊນຠາຊນານິ ຈ. ປຏິສາເມຕ຺ວາຕິ ຄຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ. ອາວສຖມ຺ປິ ຖເກຕ຺ວາຕິ ອາວສເຖ ທ຺ວາຣກວາຏາທີນິ ຈ ຖເກຕ຺ວາ.

໒໙໒໗. ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາປີຕິ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ວາ ສາມເຓຣສ຺ສ ວາ ອາຣາມິກສ຺ສ ວາ ‘‘ອິມໍ ປຏິຊຄ຺ຄາຫີ’’ຕິ ນິຍ຺ຍາເທຕ຺ວາ ວາ. ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ເພ ອສນ຺ເຕປີຕິ ເອຕ຺ຖ ປິ-ສທ຺ໂທ ປນ-ສທ຺ທຕ຺ໂຖ. ໂຄເປຕ຺ວາ ວາປິ ສາຘຸກນ຺ຕິ ‘‘ຈຕູສຸ ປາສາເຓສຸ ມຎ຺ຈໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ມຎ຺ເຈ ມຎ຺ຈໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ’’ຕິອາທິນາ (ຈູຬວ. ໓໖໐) ວຸຕ຺ຕນເຍນ ສມ຺ມາ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

໒໙໒໘. ປິຓ຺ຑຈາຣິກວຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ສຫສາ’’ຕິອາທິ. ປິຓ຺ຑຈາຣິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອນ຺ຕຣຆຣໍ ປວິສນ຺ໂຕ ສຫສາ ນ ປວິເສ ສີຆໍ ນ ປວິເສຍ຺ຍ, ນິກ຺ຂມນ຺ໂຕ ສຫສາ ນ ນິກ຺ຂເມ ສີຆໍ ນ ນິກ຺ຂເມຍ຺ຍ, ຠິກ຺ຂຸສາຣຸປ຺ເປນ ປວິເສຍ຺ຍ, ນິກ຺ຂເມຍ຺ຍ ຈ. ປິຓ຺ຑຈາຣິນາ ຠິກ຺ຂຸນາ ເຄຫທ຺ວາຣໍ ສມ຺ປຕ຺ເຕນ ອຕິທູເຣ ນ ຐາຕພ຺ພໍ ນິພ຺ພໂກສໂຕ ອຕິທູຣຏ຺ຐາເນ ນ ຐາຕພ຺ພໍ. ອຈ຺ຈາສນ຺ເນ ນ ຐາຕພ຺ພໍ ນິພ຺ພໂກສໂຕ ອາສນ຺ນຕເຣ ຐາເນ ນ ຐາຕພ຺ພໍ.

໒໙໒໙. ອຸຈ຺ຈາເຣຕ຺ວາຕິ ອຸປນາເມຕ຺ວາ. ຠາຊນນ຺ຕິ ປຕ຺ຕໍ. ທກ຺ຂິເຓນ ປຓາເມຕ຺ວາຕິ ທກ຺ຂິເຓນ ຫຕ຺ເຖນ ອຸປນາເມຕ຺ວາ. ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ອຸໂຠຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ’’ຕິ ເສໂສ. ຍຖາຫ – ‘‘ອຸໂຠຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ປຕ຺ຕໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາ ຄເຫຕພ຺ພາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໓໖໖).

໒໙໓໐. ສູປໍ ທາຕຸກາມາ ວາ ອທາຕຸກາມາ ວາ ອິຕິ ມຸຫຸຕ຺ຕກໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຍ຺ຍ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ. ອນ຺ຕຣາຕິ ¶ ຠິກ຺ຂາທານສມເຍ. ນ ¶ ຠິກ຺ຂາທາຍິກາຕິ ອິຕ຺ຖີ ວາ ໂຫຕຸ ປຸຣິໂສ ວາ, ຠິກ຺ຂາທານສມເຍ ມຸຂໍ ນ ໂອໂລເກຕພ຺ພນ຺ຕິ.

໒໙໓໑. ປິຓ຺ຑຈາຣິກວຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອາຣຎ຺ຎິກວຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ປານີຍາທີ’’ຕິອາທິ. ປານີຍາທີຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ປຣິໂຠຊນີຍອຄ຺ຄິອຣຓິສຫິຕກຕ຺ຕຣຍຏ຺ຐີນໍ ຄຫຓໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ – ປານີຍໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ພນ຺ຕິ ສເຈ ຠາຊນານິ ນປ຺ປໂຫນ຺ຕິ, ປານີຍເມວ ປຣິໂຠຊນີຍມ຺ປິ ກຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ພໍ. ຠາຊນໍ ອລຠນ຺ເຕນ ເວຬຸນາຬິກາຍປິ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ພໍ. ຕມ຺ປິ ອລຠນ຺ຕສ຺ສ ຍຖາ ສມີເປ ຂຸທ຺ທກອາວາໂຏ ໂຫຕິ, ເອວໍ ກາຕພ຺ພໍ. ອຣຓິສຫິເຕ ອສຕິ ອຄ຺ຄິໍ ອກາຕຸມ຺ປິ ຈ ວຏ຺ຏຕິ. ຍຖາ ຈ ອາຣຎ຺ຎິກສ຺ສ, ເອວໍ ກນ຺ຕາຣປຏິປນ຺ນສ຺ສາປິ ອຣຓິສຫິຕໍ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ຄຓວາສິໂນ ປນ ເຕນ ວິນາປິ ວຏ຺ຏຕີຕິ.

ນກ຺ຂຕ຺ຕນ຺ຕິ ອສ຺ສຍຸຊາທິສຕ຺ຕວີສຕິວິຘໍ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ຊານິຕພ຺ພນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ກຖໍ ຊານິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ເຕນ ໂຍໂຄ ຈາ’’ຕິ, ເຕນ ນກ຺ຂຕ຺ເຕນ ຈນ຺ທສ຺ສ ໂຍໂຄ ຎາຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຊານິຕພ຺ພາ ທິສາປິ ຈາຕິ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫຣນ຺ເຕນ ອຏ຺ຐປິ ທິສາ ອສມ຺ໂມຫໂຕ ຊານິຕພ຺ພາ.

໒໙໓໒. ອຎ຺ຎວຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ວຈ຺ຈປສ຺ສາວຕິຕ຺ຖານີ’’ຕິອາທິ. ປຏິປາຏິຍາ ຠວນ຺ຕີຕິ ຄຕານຸກ຺ກເມນ ເສວິຕພ຺ພາ ຠວນ຺ຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ວຈ຺ຈກຸຏິຍໍ, ປສ຺ສາວຏ຺ຐາເນ, ນ຺ຫານຕິຕ຺ເຖຕິ ຕີສຸປິ ອາຄຕປຏິປາຏິເຍວ ປມາຓ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໗໓). ຍຖາວຸຑ຺ຒໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສາຕິ ຄຕປຏິປາຏິໍ ວິນາ ວຸຑ຺ຒປຏິປາຏິຍາ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ.

໒໙໓໓. ວຈ຺ຈກຸຏິໍ ¶ ປວິສນ຺ໂຕ ສຫສາ ນ ປວິເສຍ຺ຍ. ອຸພ຺ຠຊິຕ຺ວາຕິ ຈີວຣໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ.

໒໙໓໔. ນິຕ຺ຖຸນນ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ວຈ຺ຈໍ ນ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ວຈ຺ຈສ຺ສ ທຸນ຺ນິຄ຺ຄມເນນ ອຸປຫໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິຕ຺ຖຸນຕິ ເຈ, ນ ໂທໂສ’’ຕິ ສິກ຺ຂາຠາຊນວິນິຈ຺ຉເຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ທຓ຺ຑກຏ຺ຐໍ ຂາທໂຕ ວຈ຺ຈໍ ກໂຣໂຕ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທຸກ຺ກຏໍ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໙໓໖. ຂເຣນາຕິ ຜຣຸເສນ ວາ ຜາລິຕກຏ຺ເຐນ ວາ ຄຓ຺ຐິເກນ ວາ ກຓ຺ຏເກນ ວາ ສຸສິເຣນ ¶ ວາ ປູຕິນາ ວາ ທຓ຺ເຑນ ນ ອວເລເຂຍ຺ຍ ນ ປຸຎ຺ເຉຍ຺ຍ. ນ ກຏ຺ຐໍ ວຈ຺ຈກູປເກ ຉຑ຺ເຑຍ຺ຍາຕິ ຕໍ ກຏ຺ຐໍ ວຈ຺ຈກູເປ ນ ຉຑ຺ເຑຍ຺ຍ. ປສ຺ສາວໂທຓິຍາ ເຂຬໍ ນ ປາເຕຍ຺ຍາຕິ ໂຍຊນາ.

໒໙໓໗. ປາທຸກາສູຕິ ວຈ຺ຈປສ຺ສາວປາທຸກາສຸ. ນິກ຺ຂມເນ ນິກ຺ຂມນກາເລ. ຕຕ຺ເຖວາຕິ ວຈ຺ຈປສ຺ສາວປາທຸກາສ຺ເວວ. ປຏິຈ຺ຉາເທຍ຺ຍາຕິ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ຈີວຣໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ສຣີຣໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຍ຺ຍ.

໒໙໓໘. ໂຍ ວຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ສລິເລ ສຕິ ສເຈ ນາຈເມຍ຺ຍ ອຸທກກິຈ຺ຈໍ ນ ກເຣຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ໂມຫນາສິນາຕິ ສວາສນສ຺ສ ໂມຫສ຺ສ, ເຕນ ສຫເຊກຏ຺ຐປຫາເນກຏ຺ຐານໍ ສກລສໍກິເລສານຎ຺ຈ ປຫາຍິນາ ອາສວກ຺ຂຍຎາເຓນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທຕາ ມຸນິນາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸນາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ. ‘‘ສລິເລ ສຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ອສຕິ ນິທ຺ໂທສຕໍ ທີເປຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ສຕິ ອຸທເກຕິ ເອຕ຺ຖ ສເຈ ອຸທກໍ ອຕ຺ຖິ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐານໍ ປນ ນຕ຺ຖິ, ຠາຊເນນ ນີຫຣິຕ຺ວາ ອາຈມິຕພ຺ພໍ. ຠາຊເນ ອສຕິ ປຕ຺ເຕນ ນີຫຣິຕພ຺ພໍ. ປຕ຺ເຕປິ ອສຕິ ອສນ຺ຕໍ ນາມ ໂຫຕິ. ‘ອິທໍ ອຕິວິວຏໍ, ປຸຣໂຕ ອຎ຺ຎໍ ¶ ອຸທກໍ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ຄຕສ຺ສ ອຸທກໍ ອລຠນ຺ຕສ຺ເສວ ຠິກ຺ຂາຈາຣເວລາ ໂຫຕິ, ກຏ຺ເຐນ ວາ ເກນຈິ ວາ ປຸຎ຺ຉິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ຠຸຎ຺ຊິຕຸມ຺ປິ ອນຸໂມທນມ຺ປິ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໗໓).

໒໙໓໙. ສສທ຺ທນ຺ຕິ ອຸທກສທ຺ທໍ ກຕ຺ວາ. ‘‘ປາສາຓາທິຏ຺ຐາເນ ປຫຣິຕ຺ວາ ອຸທກໍ ສທ຺ທາຍຕິ ເຈ, ນ ໂທໂສ’’ຕິ ສິກ຺ຂາຠາຊນວິນິຈ຺ຉເຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຈປຸ ຈປູຕິ ຈາຕິ ຕາທິສໍ ອນຸກຣຓໍ ກຕ຺ວາ ນາຈເມຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ອາຈມິຕ຺ວາຕິ ອຸທກກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ. ສຣາເວ ອາຈມນຠາຊເນ ອຸທກໍ ນ ເສເສຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຍຊນາ, ອິທໍ ປນ ສພ຺ພສາຘາຣຓຏ຺ຐານໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາຫ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ –

‘‘ອາຈມນສຣາວເກຕິ ສພ຺ພສາຘາຣຓຏ຺ຐານໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣ ຫິ ອຎ຺ເຎ ອຎ຺ເຎ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອຸທກໍ ນ ເສເສຕພ຺ພໍ. ຍໍ ປນ ສງ຺ຆິເກປິ ວິຫາເຣ ເອກເທເສ ນິພທ຺ຘຄມນຕ຺ຖາຍ ກຕໍ ຐານໍ ໂຫຕິ ປຸຄ຺ຄລິກຏ຺ຐານໍ ວາ, ຕສ຺ມິໍ ວຏ຺ຏຕິ. ວິເຣຈນໍ ປິວິຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປວິສນ຺ຕສ຺ສາປິ ວຏ຺ຏຕິເຍວາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໗໔).

໒໙໔໐. ອູຫຕມ຺ປີຕິ ອຎ຺ເຎນ ວາ ອຕ຺ຕນາ ວາ ອສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອູຫຕໍ ມເລນ ທູສິຕຏ຺ຐານໍ. ອໂຘວິຕ຺ວາຕິ ¶ ຊເລ ສຕິ ອໂສເຘຕ຺ວາ ຊເລ ອສຕິ ກຏ຺ເຐນ ວາ ເກນຈິ ວາ ປຸຎ຺ຉິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ອຸທກໍ ອຕ຺ຖິ ຠາຊນໍ ນຕ຺ຖິ, ອສນ຺ຕໍ ນາມ ໂຫຕິ, ຠາຊນໍ ອຕ຺ຖິ ອຸທກໍ ນຕ຺ຖິ, ເອຕມ຺ປິ ອສນ຺ຕໍ, ອຸຠເຍ ປນ ອສຕິ ອສນ຺ຕເມວ, ກຏ຺ເຐນ ວາ ເກນຈິ ວາ ປຸຎ຺ຉິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໗໔). ອຸກ຺ລາປາປິ ສເຈ ໂຫນ຺ຕີຕິ ວຈ຺ຈປສ຺ສາວຏ຺ຐານານິ ສເຈ ກຈວຣາກິຓ຺ຓານິ ໂຫນ຺ຕິ. ‘‘ອເສສໂຕ ໂສເຘຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ຕໂຕ ກສ຺ສຈິ ກຈວຣສ຺ສ ¶ ອປນຍນໍ ໂສຘນໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ນິສ຺ເສສກຈວຣາປນຍນເມວ ໂສຘນນ຺ຕິ ທີເປຕິ.

໒໙໔໑. ປິຐໂຣຕິ ອວເລຂນກຏ຺ຐນິກ຺ເຂປນຠາຊນໍ. ກຸມ຺ຠີ ເຈ ຣິຕ຺ຕາຕິ ອາຈມນກຸມ຺ຠີ ສເຈ ຕຸຈ຺ຉາ.

໒໙໔໒. ເອວໍ ວຈ຺ຈກຸຏິວຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ເສນາສນວຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ອນຊ຺ຌິຏ຺ໂຐ’’ຕິອາທິ. ອນຊ຺ຌິຏ຺ໂຐຕິ ອນນຸຎ຺ຎາໂຕ.

໒໙໔໓. ວຸຑ຺ຒໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ກເຖນ຺ຕສ຺ສາຕິ ໂຍຊນາ. ວຸຑ຺ຒຕຣາຄເມຕິ ຍໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ກເຖຕຸມາຣທ຺ໂຘ, ຕໂຕປິ ວຸຑ຺ຒຕຣສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາຄເມ ສຕິ.

໒໙໔໔. ເອກວິຫາຣສ຺ມິນ຺ຕິ ເອກສ຺ມິໍ ເຄເຫ. ‘‘ອນາປຸຈ຺ຉາ’’ຕິ ອິທໍ ວກ຺ຂມາເນຫິ ຍຖາຣຫໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

໒໙໔໕. ປຐມໍ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ວຸຑ຺ຒານໍ ສນ຺ນິຘາເນ ກຕ຺ຕພ຺ພວຕ຺ຕໍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐນ຺ຕິ ອິທານິ ເອກວິຫາເຣ ວສນ຺ເຕນາປິ ຕສ຺ສ ກາຕພ຺ພຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຸນປິ ‘‘ນ ຈ ຘມ຺ໂມ ກເຖຕພ຺ໂພ’’ຕິ ອາຫ. ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸນາຕິ ຘມ຺ມໂລຈເນນ ຘມ຺ມຄຣຸເກນ, ອິມິນາ ອຕາທິສສ຺ສ ກໂຕ ວາໂຣ ນິຣຕ຺ຖໂກຕິ ທີເປຕິ.

໒໙໔໖. ກາຕພ຺ໂພຕິ ຊາເລຕພ຺ໂພ. ໂສຕິ ທີໂປ. ‘‘ທ຺ວາຣໍ ນາມ ຍສ຺ມາ ມຫາວຬຎ຺ຊໍ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ອາປຸຈ຺ຉນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໓໖໙) ວຈນໂຕ ຕໍ ອວຕ຺ວາ ອາປຕ຺ຕິກ຺ເຂຕ຺ຕເມວ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ວາຕປານກວາຏານິ, ຖເກຍ຺ຍ ວິວເຣຍ຺ຍ ໂນ’’ຕິ.

໒໙໔໗. ວຸຑ຺ຒໂຕ ¶ ປຣິວຕ຺ຕເຍຕິ ເຍນ ວຸຑ຺ໂຒ, ຕໂຕ ປຣິວຕ຺ຕເຍ, ປິຏ຺ຐິໍ ອທສ຺ເສຕ຺ວາ ວຸຑ຺ຒາຠິມຸໂຂ ເຕນ ປຣິວຕ຺ຕເຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈີວຣກຓ຺ເຓນ ວາ ກາເຍນ ວາ ຕໍ ວຸຑ຺ຒໍ ນ ຈ ຆຏ຺ຏເຍ.