📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ວິນຍປິຏເກ

ປາຈິຕ຺ຍາທິໂຍຊນາ

ປາຈິຕ຺ຕິຍໂຍຊນາ

ມຫາກາຣຸຓິກໍ ¶ ນາຖໍ, ອຠິນຕ຺ວາ ສມາສໂຕ;

ປາຈິຕ຺ຍາທິວຓ຺ຓນາຍ, ກຣິສ຺ສາມຕ຺ຖໂຍຊນໍ.

໕. ປາຈິຕ຺ຕິຍກຓ຺ຑໍ

໑. ມຸສາວາທສິກ຺ຂາປທ-ອຕ຺ຖໂຍຊນາ

ຂຸທ຺ທການນ຺ຕິ ¶ ສຸຂຸມາປຕ຺ຕິປກາສກຕ຺ຕາ ອປ຺ປການໍ, ຄຓນໂຕ ວາ ປຈຸຣຕ຺ຕາ ພຫຸການໍ. ເຍສໍ ສິກ຺ຂາປທານນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ເຍສ’’ນ຺ຕິ ປທໍ ‘‘ສງ຺ຄໂຫ’’ຕິ ປເທ ສາມ຺ຍຕ຺ຖຉຏ຺ຐີ. ສງ຺ຄຫີຍເຕ ສງ຺ຄໂຫ ¶ . ‘‘ນວຫິ ວຄ຺ເຄຫີ’’ຕິປທໍ ‘‘ສງ຺ຄໂຫ, ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິໂຕ’’ຕິ ປທທ຺ວເຍ ກຣຓໍ. ທານີຕິ ກາລວາຈໂກ ສຕ຺ຕມ຺ຍນ຺ຕນິປາໂຕ ອິທານິ-ປຣິຍາໂຍ, ອິມສ຺ມິໍ ກາເລຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕສນ຺ຕິ ຂຸທ຺ທການໍ, ອຍໍ ວຓ຺ຓນາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຠວຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ຕິ-ສທ຺ໂທ ເອກໍສຕ຺ເຖ ອນາຄຕກາລິໂກ ໂຫຕິ ‘‘ນິຣຍໍ ນູນ ຄຈ຺ຉາມິ, ເອຕ຺ຖ ເມ ນຕ຺ຖິ ສໍສໂຍ’’ຕິອາທີສຸ (ຊາ. ໒.໒໒.໓໓໑) ວິຍ. ກິຎ຺ຈາເປຕ຺ຖ ຫິ ຍຖາ ເອກໍສວາຈໂກ ນູນສທ຺ໂທ ອຕ຺ຖິ, ນ ເອວໍ ‘‘ຠວຕີ’’ຕິ ປເທ, ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ອຍໍ ວຓ຺ຓນາ ນູນ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ອຖ ວາ ອວສ຺ສມ຺ຠາວິຍຕ຺ເຖ ອນາຄຕກາລວາຈໂກ ໂຫຕິ ‘‘ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວາມຫ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ພຸ. ວໍ. ໒.໑໐໙-໑໑໔) ວິຍ. ກາມຎ຺ເຫຕ຺ຖ ຍຖາ ອວສ຺ສມ຺ຠາວິຍຕ຺ຖວາຈໂກ ຘຸວສທ຺ໂທ ອຕ຺ຖິ, ນ ເອວໍ ‘‘ຠວຕີ’’ຕິ ປເທ, ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ຘຸວໍ ຠວິສ຺ສຕິ ອຍໍ ວຓ຺ຓນາຕິ ອຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໑. ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ¶ ປທໍ ‘‘ມຸສາວາທວຄ຺ຄສ຺ສາ’’ຕິ ປເທ ນິທ຺ຘາຣຓສມຸທາໂຍ, ເຕສຸ ນວສຸ ວຄ຺ເຄສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຐມສິກ຺ຂາປເທຕິ ວາ, ເຕສຸ ຂຸທ຺ທເກສຸ ສິກ຺ຂາປເທສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສກ຺ຍານໍ ປຸຕ຺ໂຕຕິ ຠຄິນີຫິ ສໍວາສກຣຓໂຕ ໂລກມຣິຍາທໍ ຉິນ຺ທິຕຸໍ, ຊາຕິສມ຺ເຠທໂຕ ວາ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ສກ຺ກຸຓນ຺ຕີຕິ ສກ຺ຍາ. ສາກວນສຓ຺ເຑ ນຄຣໍ ມາເປນ຺ຕີຕິ ວາ ສກ຺ຍາ, ປຸພ຺ພຣາຊາໂນ. ເຕສໍ ວໍເສ ຠູຕຕ຺ຕາ ເອຕຣຫິປິ ຣາຊາໂນ ສກ຺ຍາ ນາມ, ເຕສໍ ປຸຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ພຸທ຺ຘກາເລ’’ຕິ ປທໍ ‘‘ປພ຺ພຊິໍສູ’’ຕິ ປເທ ອາຘາໂຣ. ສກ຺ຍກຸລໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ວາທກ຺ຂິຕ຺ໂຕ’’ຕ຺ຍາທິນາ ວາເທນ ຂິຕ຺ໂຕ, ວາທມ຺ຫິ ວາຕິ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ຍຕ຺ຣ ຍຕ຺ຣາຕິ ຍສ຺ສໍ ຍສ຺ສໍ ທິຏ຺ຐິຍໍ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອວຊານິຕ຺ວາຕິ ປຏິສ຺ສເວນ ວິໂຍຄໍ ກຕ຺ວາ. ອວສທ຺ໂທ ຫິ ວິໂຍຄຕ຺ຖວາຈໂກ. ‘‘ອປຊານິຕ຺ວາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ປຏິຎ຺ຎາຕໍ ອປນີຕໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂທສນ຺ຕິ ອຍຸຕ຺ຕິໂທສໍ, ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ກເຖນ຺ໂຕ ກເຖນ຺ໂຕຕິ ອນ຺ຕສທ຺ໂທ ມານສທ຺ທກາຣິໂຍ. ກຖິຍມາໂນ ກຖິຍມາໂນຕິ ຫິ ອຕ຺ໂຖ. ປຏິຊານິຕ຺ວາຕິ ປຏິຎ຺ຎາຕໍ ກຕ຺ວາ. ອານິສໍສນ຺ຕິ ນິທ຺ໂທສໍ ຄຸຓໍ. ປຏິປຸພ຺ໂພ ຈຣສທ຺ໂທ ປຏິຈ຺ຉາທນຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ ‘‘ປຏິຈຣຕິ ປຏິຈ຺ຉາເທຕີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ຣູປໍ ນິຈ຺ຈໍ ວາ ອນິຈ຺ຈໍ ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວທຕິ. ກສ຺ມາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຊານິຕພ຺ພໂຕ’’ຕິ ວທຕິ. ຍທິ ເອວໍ ນິພ຺ພານມ຺ປິ ຊານິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອນິຈ຺ຈໍ ນາມ ສິຍາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ເຫຕຸມ຺ຫິ ໂທສໍ ທິສ຺ວາ ອຫໍ ‘‘ຊານິຕພ຺ພໂຕ’’ຕິ ເຫຕຸໍ ນ ວທາມິ, ‘‘ຊາຕິຘມ຺ມໂຕ’’ຕິ ປນ ວທາມິ. ຕຍາ ປນ ທຸສ຺ສຸຕຕ຺ຕາ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎນຎ຺ຎໍ ປຏິຈຣຕິ. ‘‘ກຸຣຸນ຺ທິຍ’’ນ຺ຕິ ປທໍ ‘‘ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ປເທ ອາຘາໂຣ. ເອຕສ຺ສາຕິ ‘‘ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈໍ ຊານິຕພ຺ພໂຕ’’ຕິ ວຈນສ຺ສ. ຕຕ຺ຣາຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ. ຕສ຺ສາຕິ ປຏິຊານນາວຊານນສ຺ສ. ‘‘ປຏິຈ຺ຉາທນຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ ປທໍ ‘‘ຠາສຕີ’’ຕິປເທ ສມ຺ປທານໍ. ‘‘ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍ’’ນ຺ຕິປທໍ ‘‘ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ປເທ ອາຘາໂຣ. ‘‘ທິວາຏ຺ຐານາທີສູ’’ຕິ ປທໍ ອຸປເນຕພ຺ພໍ. ອິທໍ ‘‘ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມປເທເສ’’ຕິ ປເທ ນິທ຺ຘາຣຓສມຸທາໂຍ.

໓. ສມ຺ມາ ¶ ວທຕິ ອເນນາຕິ ສໍວາທນໍ, ອຸຊຸຊາຕິກຈິຕ຺ຕໍ, ນ ສໍວາທນໍ ວິສໍວາທນໍ, ວຎ຺ຈນາຘິປ຺ປາຍວສປ຺ປວຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ວິສໍວາທນຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ວາຈາ’’ຕ຺ຍາທິນາ ວຈຕິ ເອຕາຍາຕິ ວາຈາຕິ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ ¶ . ຫີຕິ ທຬ຺ຫີກຣຓໂຊຕກໍ, ຕທມິນາ ສຈ຺ຈນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ວາຈາເຍວາ’’ຕິ ປທໍ ‘‘ພ຺ຍປ຺ປໂຖ’’ຕິ ປເທ ຕຸລ຺ຍຕ຺ຖໍ, ‘‘ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ປເທ ກມ຺ມໍ. ປຖສທ຺ທປຣຕ຺ຕາ ວາຈາສທ຺ທສ຺ສ ພ຺ຍາເທໂສ ກໂຕ. ສຸທ຺ຘເຈຕນາ ກຖິຕາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕໍສມຸຏ຺ຐິຕສທ຺ທສຫິຕາຕິ ຕາຍ ເຈຕນາຍ ສມຸຏ຺ຐິເຕນ ສທ຺ເທນ ສຫ ປວຕ຺ຕາ ເຈຕນາ ກຖິຕາຕິ ໂຍຊນາ.

‘‘ເອວ’’ນ຺ຕິ ປທໍ ‘‘ທສ຺ເສຕ຺ວາ’’ຕິ ປເທ ນິທສ຺ສນໍ, ກຣຓໍ ວາ. ‘‘ທສ຺ເສຕ຺ວາ’’ຕິ ປທໍ ‘‘ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫາ’’ຕິ ປທທ຺ວເຍ ປຸພ຺ພກາລກິຣິຍາ. ອນ຺ເຕຕິ ‘‘ວາຈາ’’ຕິອາທີນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ປທານໍ ອວສາເນ. ‘‘ອາຫາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຕ຺ຕມານ-ຕິວຈນສ຺ສ ອກາໂຣ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນກາລວາຈເກນ ‘‘ອິທານີ’’ຕິ ປເທນ ໂຍຊິຕຕ຺ຕາ. ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ປທໍ ‘‘ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ປເທ ອາຘາໂຣ. ເອຕ຺ຖາຕິ ‘‘ອທິຏ຺ຐໍ ທິຏ຺ຐໍ ເມ’’ຕິອາທີສຸ. ‘‘ປາຬິຍ’’ນ຺ຕິ ປທໍ ‘‘ເທສນາ ກຕາ’’ຕິ ປເທ ອາຘາໂຣ. ນິສ຺ສິຕວິຎ຺ຎາຓວເສນ ອວຕ຺ວາ ນິສ຺ສຍປສາທວເສນ ‘‘ຈກ຺ຂຸນາ ທິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ໂອຬາຣິເກເນວາ’’ຕິ.

໔. ຕສ຺ສາຕິ ‘‘ຕີຫາກາເຣຫີ’’ຕິອາທິວຈນສ຺ສ. ‘‘ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ປທໍ ‘‘ເວທິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ປເທ ກມ຺ມໍ. ຫີຕິ ວິເສສໂຊຕກໍ, ວິເສສໍ ກຖຍິສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຈຕຸຕ຺ຖປາຣາຊິເກ. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທ.

໙. ອາທີນມ຺ປີຕິ ປິສທ຺ໂທ ສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ໂຖ.

໑໑. ມນ຺ທສທ຺ໂທ ຊຬຕ຺ຖວາຈໂກຕິ ອາຫ ‘‘ມນ຺ທຕ຺ຕາ ຊຬຕ຺ຕາ’’ຕິ. ໂຍ ປນ ອຎ຺ຎໍ ຠຓຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ສາມເຓເຣນາ’’ຕິ ປທໍ ‘‘ວຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ປເທ ກຕ຺ຕາ. ອປິສທ຺ໂທ ປຸຈ຺ຉາວາຈໂກ, ‘‘ປສ຺ສິຕ຺ຖາ’’ຕິ ປເທນ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ, ອປິ ປສ຺ສິຕ຺ຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອທິຏ຺ຐໍ ທິຏ຺ຐໍ ເມ’’ຕິອາທິວຈນໂຕ ອຎ຺ຎາ ປູຣຓກຖາປິ ຕາວ ອຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອຎ຺ຎາ ປູຣຓກຖາ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິ. ອປ຺ປຕາຍ ອູນສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ປູຣຓວເສນ ປວຕ຺ຕາ ກຖາ ປູຣຓກຖາ. ເອສາ ປູຣຓກຖາ ¶ ນາມ ກາຕິ ອາຫ ‘‘ເອໂກ’’ຕິອາທິ. ເອສາ ຫິ ຄາເມ ອປ຺ປກມ຺ປິ ເຕລໍ ວາ ປູວຂຓ຺ຑໍ ວາ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ວາ ລຠິຕ຺ວາ ວາ ພຫຸກໍ ກຕ຺ວາ ປູຣຓວເສນ ກຖິຕຕ຺ຕາ ປູຣຓກຖາ ນາມ. ພຫຸການິ ເຕລານິ ວາ ປູເວ ວາ ປສ຺ສນ຺ໂຕປິ ລຠນ຺ໂຕປິ ອປ຺ປກໍ ກຕ຺ວາ ອູນວເສນ ກຖິຕຕ຺ຕາ ¶ ອູນກຖາປິ ອຕ຺ຖີຕິ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ. ອຏ຺ຐກຖາສຸ ປນ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວີມໍສິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ພຫຸກາຍ ປູຣຓສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ອູນວເສນ ປວຕ຺ຕາ ກຖາ ອູນກຖາຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ ກາຕພ຺ໂພຕິ. ປຐມໍ.

໒. ໂອມສວາທ ສິກ຺ຂາປທໍ

໑໒. ທຸຕິເຍ ມສຘາຕຸ ວິຊ຺ຌນຕ຺ເຖ ປວຕ຺ຕຕິ ‘‘ໂອມຏ຺ຐໍ ອຸມ຺ມຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໒໑) ວິຍາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ໂອມສນ຺ຕີຕິ ໂອວິຊ຺ຌນ຺ຕີ’’ຕິ.

໑໓. ‘‘ອິທໍ ວຕ຺ຖຸ’’ນ຺ຕິ ປທໍ ‘‘ອາຫຣີ’’ຕິ ປເທ ກມ຺ມໍ. ນນ຺ທິຕພ຺ໂພຕິ ນນ຺ໂທ ວຓ຺ຓພລາທິ, ໂສ ເອຕສ຺ສຕ຺ຖີຕິ ນນ຺ທີ. ວິສາລານິ ມຫນ຺ຕານິ ວິສາຓານິ ເອຕສ຺ສຕ຺ຖີຕິ ວິສາໂລ, ນນ຺ທີ ຈ ໂສ ວິສາໂລ ເຈຕິ ນນ຺ທິວິສາໂລຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ນນ຺ທິວິສາໂລ ນາມາ’’ຕິອາທິນາ. ໂສຕິ ນນ຺ທິວິສາໂລ, ‘‘ອາຫາ’’ຕິ ປເທ ກຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ເຖວາຕິ ຍຸຎ຺ຊິຕຏ຺ຐາເນເຍວ. ອເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິກາເລປີຕິ ປິ-ສທ຺ໂທ ອນຸຄ຺ຄຫຕ຺ຖວາຈໂກ, ປເຄວ ທ຺ວິເຫຕຸກ ຕິເຫຕຸກ ປຏິສນ຺ຘິກາເລຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ເຕນ ຈາ’’ຕິ ຈກາຣສ຺ສ ອວຸຕ຺ຕສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ຖຕ຺ຕາ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ເມນ ຈາ’’ຕິ ອຕ຺ຖໍ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ເມນ ຈາ’’ຕິ. ອຕ຺ຕໂນຕິ ນນ຺ທິວິສາລສ຺ສ.

໑໕. ເອຕ຺ຖາຕິ ເອຕິສ຺ສໍ ປທຠາຊນິຍໍ, ‘‘ອາຫາ’’ຕິ ປເທ ອາຘາໂຣ. ‘‘ຍສ຺ມາ’’ຕິ ປທໍ ວິຠຊິຕຸກາໂມ’’ຕິ ປເທ ເຫຕຸ. ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິຍໍເຍວ ‘‘ຫີເນນາປີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປທຠາຊນິຍໍ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເວຓຸກາຣຊາຕີຕິ ວິລີວກາຣຊາຕິ. ເນສາທຊາຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ເກວຏ຺ຏຊາຕິປິ ສງ຺ຄຫິຕາ.

ປຸ ວຸຈ຺ຈຕິ ກຣີສໍ, ຕໍ ກຸສຕິ ອປເນຕີຕິ ປຸກ຺ກຸໂສ. ປຸປ຺ຜໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ກຣີສໍ, ກຸສຸມໍ ວາ, ຕໍ ຉຑ຺ເຑຕີຕິ ປຸປ຺ຜຉຑ຺ຑໂກ.

ກຸຏຕິ ¶ ຉິນ຺ທຕີຕິ ໂກຏ຺ໂຐ, ໂສເຍວ ໂກຏ຺ຐໂກ. ຍກາຣຠກາເຣ ເອກໂຕ ໂຍເຊຕ຺ວາ ‘‘ຍຠາ’’ຕິ ໂຍ ອກ຺ໂກໂສ ອຕ຺ຖິ, ເອໂສ ຫີໂນ ນາມ ອກ຺ໂກໂສຕິ ໂຍຊນາ.

໑໖. ສພ຺ພປເທສູຕິ ນາມາທີສຸ ສພ຺ພປເທສຸ. ເອຕ຺ຖາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທ. ອລິກນ຺ຕິ ອສຈ຺ຈໍ, ມິຈ຺ຉາວາຈນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ໂຍປິ ວທຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໖. ປຣິຫຣິຕ຺ວາຕິ ¶ ປຣິມຸຂໍ ກຖນໍ ອປເນຕ຺ວາ. ທວໍ ປຣິຫາສໍ ກາເມຕີຕິ ທວກາໂມ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ທວກມ຺ຍໍ, ຕໍເຍວ ທວກມ຺ຍຕາ. ອນຸປສມ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອກາຣສ຺ສ ສທິສຕ຺ຖມຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ໂຖວ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ອາຫ ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຍທິ ຫິ ສທິສຕ຺ໂຖ ຠເວຍ຺ຍ, ສາມເຓໂຣວ ອນຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ນາມ ສິຍາ ສຓ຺ຐາເນນ ຈ ປຸຣິສຠາເວນ ຈ ສທິສຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ອຎ຺ຎຕ຺ໂຖວ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ສພ຺ພສຕ຺ຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ສພ຺ພສທ຺ໂທ ອນວເສສຕ຺ໂຖ ມນຸສ຺ເສ ອຸປາທາຍ ວຈນຕ຺ຖຊານນາຊານນປກຕິການໍ ສພ຺ພສຕ຺ຕານມ຺ປິ ຄຫິຕຕ຺ຕາ.

໓໕. ອຕ຺ຖປຸເຣກ຺ຂາໂຣ ນາມາຕິ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສິກ຺ຂາປທມເປກ຺ຂິຍ ນປຸໍສກລິງ຺ຄວເສນ ‘‘ກິຣິຍ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາປຕ຺ຕິມເປກ຺ຂິຍ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄວເສນ ‘‘ກິຣິຍາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຊ຺ຊກມ຺ມສທ຺ທາ ສິກ຺ຂາປທມເປກ຺ຂນ຺ຕາປິ ອາປຕ຺ຕິ, ມເປກ຺ຂນ຺ຕາປິ ນິຍຕນປຸໍສກລິງ຺ຄຕ຺ຕາ ນປຸໍສກາເຍວ, ຕສ຺ມາ ເຕ ທ຺ເວ ອາປຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ ນ ວຸຕ຺ຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພນ຺ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ເປສຸຎ຺ຎສິກ຺ຂາປທໍ

໓໖. ຕຕິເຍ ‘‘ຊາຕຠຓ຺ຑນານ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ອຄ຺ຍາຫິໂຕຕິອາທີສຸ ວິຍ ວິເສສນປຣນິປາຕວເສນ ‘‘ຠຓ຺ຑນຊາຕານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ສຎ຺ຊາຕຠຓ຺ຑນານ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ປຸພ຺ພຠາໂຄ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສຣູປໍ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ອິມິນາ ຈ ອິມິນາ ຈາ’’ຕິອາທິນາ. ວິຣຸທ຺ຘໍ ວທຕິ ເອເຕນາຕິ ວິວາໂທ, ວິຄ຺ຄາຫິກກຖາ ¶ , ຕໍ ອາປນ຺ນາຕິ ວິວາທາປນ຺ນາ, ເຕສໍ. ປິສຕິ ສຎ຺ຈຸຓ຺ເຓຕີຕິ ປິສຸໂຓ, ປຸຄ຺ຄໂລ, ຕສ຺ສ ອິທນ຺ຕິ ເປສຸຎ຺ຎໍ, ວຈນນ຺ຕິ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ເປສຸຎ຺ຎນ຺ຕິ ປິສຸຓວາຈ’’ນ຺ຕິ.

໓໗. ຠິກ຺ຂຸເປສຸຎ຺ເຎຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕິກໍ ອຸປສໍຫເຏ ເປສຸຎ຺ຎວຈເນຕິ ຉຏ຺ຐີສມາໂສ.

໓໘. ‘‘ທິສ຺ວາ’’ຕິ ປທໍ ‘‘ຠຓນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ປເທ ປຸພ຺ພກາລກິຣິຍາ, ທສ຺ສນໍ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕິຍໍ.

໔. ປທໂສຘມ຺ມສິກ຺ຂາປທໍ

໔໔. ຈຕຸຕ຺ເຖ ປຏິມຸຂໍ ອາທເຣນ ສຸຓນ຺ຕີຕິ ປຕິສ຺ສາ, ນ ປຕິສ຺ສາ ອປ຺ປຕິສ຺ສາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອປ຺ປຕິສ຺ສວາ’’ຕິ.

໔໕. ‘‘ປທໂສ’’ຕິ ¶ ເອຕ຺ຖ ໂສ-ປຈ຺ຈໂຍ ວິຈ຺ຉຕ຺ຖວາຈໂກຕິ ອາຫ ‘‘ປທໍ ປທ’’ນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ຈຕຸພ຺ພິເຘສຸ. ປທໍ ນາມ ອິຘ ອຕ຺ຖໂຊຕກໍ ວາ ວິຠຕ຺ຍນ຺ຕໍ ວາ ນ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ໂລກິເຍຫິ ລກ຺ຂິໂຕ ຄາຖາຍ ຈຕຸຕ຺ຖໍໂສ ປາໂທວ ອຘິປ຺ເປໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ປທນ຺ຕິ ເອໂກ ຄາຖາປາໂທ’’ຕິ. ອນຸ ປຈ຺ຉາ ວຸຕ຺ຕປທຕ຺ຕາ ທຸຕິຍປາໂທ ອນຸປທໍ ນາມ. ອນຸ ສທິສໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນນ຺ຕິ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນ’’ນ຺ຕິອາທິນາ. ພ຺ຍຎ຺ຊນສທ຺ໂທ ປທ-ປຣິຍາໂຍ. ຍໍກິຎ຺ຈິ ປທໍ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ປຸຣິມປເທນ ປນ ສທິສໍ ປຈ຺ຉິມປທເມວ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ນາມ.

ວາເຈນ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິຏ຺ຐາເປຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ເອກເມກໍ ປທ’’ນ຺ຕິ ປທໍ ‘‘ນິຏ຺ຐາເປຕີ’’ຕິ ປເທ ກາຣິຕກມ຺ມໍ. ‘‘ເຖເຣນາ’’ຕິ ປທໍ ‘‘ວຸຕ຺ເຕ’’ຕິ ປເທ ກຕ຺ຕາ, ‘‘ເອກໂຕ’’ຕິ ປເທ ສຫຕ຺ໂຖ. ສາມເຓໂຣ ອປາປຸຓິຕ຺ວາ ຠຓຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ມຕ຺ຕເມວາຕິ ເອຕ຺ຖ ເອວສທ຺ໂທ ມຕ຺ຕສທ຺ທສ຺ສ ອວຘາຣຓຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ, ເຕນ ປກາຣໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ‘‘ອນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ຈ ‘‘ອນິຈ຺ຈາ’’ຕິ ຈ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປທານໍ ສຕິປິ ລິງ຺ຄວິເສສຕ຺ເຕ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນຕ຺ຕາ ອາປຕ຺ຕິໂມກ຺ໂຂ ນຕ຺ຖີຕິ ອາຫ ‘‘ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄຓນາຍ ປາຈິຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ.

ພ຺ຣຫ຺ມຊາລາທີນີຕິ ¶ ເອຕ຺ຖ ອາທິສທ຺ເທນ ສາມຎ຺ຎຜລສຸຕ຺ຕາທີນິ ທີຆສຸຕ຺ຕານິ (ທີ. ນິ. ໑.໑໕໐ ອາທໂຍ) ສງ຺ຄຫິຕານິ. ຈສທ຺ເທນ ໂອຆຕຣຓສຸຕ຺ຕາທີນິ ສໍຍຸຕ຺ຕສຸຕ຺ຕານິ (ສໍ. ນິ. ໑.໑) ຈ ຈິຕ຺ຕປຣິຍາທານສຸຕ຺ຕາທີນິ ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣສຸຕ຺ຕານິ (ອ. ນິ. ໑.໒ ອາທໂຍ) ຈ ສງ຺ຄຫິຕານິ. ໂສຕິ ເທວຕາຠາສິໂຕ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ໂຍຊນາ.

ກິຎ຺ຈາປິ ວທຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອຕ຺ຖ ຈ ກິຎ຺ຈາປິສທ຺ໂທ ຄຣຫຕ຺ຖວາຈໂກ, ປນສທ຺ໂທ ອນຸຄ຺ຄຫຕ຺ຖວາຈໂກ. ເມຓ຺ຑກມິລິນ຺ທປຎ຺ເຫສູຕິ ເມຓ຺ຑກປຎ຺ເຫ ຈ ມິລິນ຺ທປຎ຺ເຫ ຈ. ຍນ຺ຕິ ສຸຕ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອາຣມ຺ມຓກຖາ ພຸທ຺ຘິກກຖາ ທຓ຺ຑກກຖາ ຎາຓວຕ຺ຖຸກຖາຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ ເປຍ຺ຍາລວເສນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ອິມາໂຍ ປກຣຓານິ ນາມາຕິ ວທນ຺ຕິ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍາທີສຸ ວຕ຺ວາ ປຣິຄ຺ຄຫິໂຕຕິ ໂຍຊນາ. ຍນ຺ຕິ ສຸຕ຺ຕໍ.

໔໘. ຕຕ຺ຣາຕິ ‘‘ເອກໂຕ ອຸທ຺ທິສາເປນ຺ໂຕ’’ຕິ ວຈເນ. ອຸທ຺ທິສາເປນ຺ຕີຕິ ອາຈຣິຍໍ ເທສາເປນ຺ຕິ ພຫຸກຕ຺ຕາຣມເປກ຺ຂິຍ ພຫຸວຈນວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕຫີຕິ ອຸປສມ຺ປນ຺ນານຸປສມ຺ປນ຺ເນຫິ. ທ຺ເວປີຕິ ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ອນຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ.

ອຸປຈາຣນ຺ຕິ ¶ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖູປຈາຣໍ. ເຍສນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ. ປລາຍນກຄນ຺ຖນ຺ຕິ ປຣິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ປກຣຓໍ. ສາມເຓໂຣ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ໂຍຊນາ.

ໂອປາເຕຕີຕິ ອວປາເຕຕິ, ຄຬິຕາເປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸຕ຺ເຕປີຕິ ເວຍ຺ຍາກຣຓສຸຕ຺ເຕປິ. ຕນ຺ຕິ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ປຄຸຓຄນ຺ຖໍ. ປຣິສງ຺ກມານນ຺ຕິ ສາຣຊ຺ຊມານໍ. ຍໍ ປນ ວຈນໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ກິຣິຍສມຸຏ຺ຐານຕ຺ຕາຕິ ອິມສ຺ສ ສິກ຺ຂາປທສ຺ສ ກິຣິຍສມຸຏ຺ຐານຕ຺ຕາຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ສຫເສຍ຺ຍສິກ຺ຂາປທໍ

໔໙. ປຎ຺ຈເມ ມຸຏ຺ຐາ ສຕິ ເອເຕສນ຺ຕິ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕີ. ນຕ຺ຖິ ສມ຺ປຊານໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ອສມ຺ປຊານາ. ຠວງ຺ໂຄຕິຓ຺ຓກາເລຕິ ນິທ຺ໂທກ຺ກມນກາເລ.

໕໐. ‘‘ປກຕິຍາ’’ຕິ ປທໍ ‘‘ເທນ຺ຕີ’’ຕິ ປເທ ວິເສສນໍ. ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເທນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ຄາຣເວນາ’’ຕິ ປທຎ຺ຈ ‘‘ສິກ຺ຂາກາມຕາຍາ’’ຕິ ປທຎ຺ຈ ‘‘ເທນ຺ຕີ’’ຕິ ປເທ ເຫຕຸ. ສີສສ຺ສ ອຸປຘານໍ ອຸສ຺ສີສໍ, ຕສ຺ສ ກຣີຍເຕ ອຸສ຺ສີສກຣຓໍ ¶ , ຕໍເຍວ ອຕ຺ໂຖ ປໂຍຊນໍ ອຸສ຺ສີສກຣຓຕ຺ໂຖ, ຕທຕ຺ຖາຍ. ຕຕ຺ຣາຕິ ປຸຣິມວຈນາເປກ຺ຂໍ, ‘‘ສິກ຺ຂາກາມຕາຍາ’’ຕິ ວຈເນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິທສ຺ສນນ຺ຕິ ເສໂສ. ອຖ ວາ ສິກ຺ຂາກາມຕາຍາຕິ ປຈ຺ຈຕ຺ເຕ ຠຸມ຺ມວຈນໍ. ‘‘ອິທມ຺ປິສ຺ສ ໂຫຕິ ສີລສ຺ມິ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໑.໑໙໕ ອາທໂຍ) ວິຍ. ອິທມ຺ປິ ສິກ຺ຂາກາມຕາຍ ອຍໍ ສິກ຺ຂາກາມຕາ ສິກ຺ຂາກາມຠາໂວ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ເອສ ນໂຍ ‘‘ຕຕ຺ຣິທໍ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍ ສມນ຺ຕປາສາທິກຕ຺ຕສ຺ມິ’’ນ຺ຕິອາທີສຸປິ. ຠິກ຺ຂູ ຂິປນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຕນ຺ຕິ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ຣາຫຸລໍ. ອຖາຕິ ຂິປນໂຕ ປຈ຺ຉາ. ອິທນ຺ຕິ ວຕ຺ຖຸ. ສມ຺ມຸຎ຺ຈນິກຈວຣຉຑ຺ຑນການິ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນາຍສ຺ມຕາ ຣາຫຸເລນ ປາຕິຕໍ ນຸ ໂຂຕິ ໂຍຊນາ. ໂສ ປນາຍສ຺ມາ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອປຣິໂຠຄາ ອຎ຺ເຎສນ຺ຕິ ອຎ຺ເຎຫິ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພາ.

໕໑. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ, ຍສ຺ມາ ວາ. ສຍນໍ ເສຍ຺ຍາ, ກາຍປສາຣຓກິຣິຍາ, ສຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ເສຍ຺ຍາ, ມຎ຺ຈປີຐາທິ. ຕທຸຠຍມ຺ປິ ເອກເສເສນ ວາ ສາມຎ຺ຎນິທ຺ເທເສນ ວາ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ‘‘ສຫເສຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ເສຍ຺ຍາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖາຕິ ທ຺ວີສຸ ເສຍ຺ຍາສຸ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ທ຺ເວ ເສຍ຺ຍາ ທສ຺ສິຕາ, ຕສ຺ມາ. ‘‘ສພ຺ພຈ຺ຉນ຺ນາ’’ຕິອາທິນາ ລກ຺ຂຓໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ປາກຏໂວຫາຣນ຺ຕິ ໂລເກ ວິທິຕໍ ວຈນໍ. ທຸສ຺ສກຸຏິຍນ຺ຕິ ທຸສ຺ເສນ ຉາທິຕກຸຏິຍໍ. ອຏ຺ຐກຖາສຸ ຍຖາວຸຕ຺ເຕ ປຎ຺ຈວິຘຈ຺ຉທເນເຍວ ຄຍ຺ຫມາເນ ໂກ ໂທໂສຕິ ອາຫ ‘‘ປຎ຺ຈວິຘຈ຺ຉທເນເຍວາ’’ຕິອາທິ. ຍໍ ປນ ¶ ເສນາສນໍ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປາກາເຣນ ວາຕິ ອິຏ຺ຐກສິລາທາຣຸນາ ວາ. ອຎ຺ເຎນ ວາຕິ ກິລຎ຺ຊາທິນາ ວາ. ວຕ຺ເຖນປີຕິ ປິສທ຺ໂທ ປເຄວ ອິຏ຺ຐກາທິນາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຍສ຺ສາຕິ ເສນາສນສງ຺ຂາຕາຍ ເສຍ຺ຍາຍ. ອຸປຣີຕິ ວາ ສມນ຺ຕໂຕຕິ ວາ ໂຍຊນາ. ເອເກນ ທ຺ວາເຣນ ປວິສິຕ຺ວາ ສພ຺ພປາສາທສ຺ສ ວຬຎ຺ຊິຕພ຺ພຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອກູປຈາໂຣ’’ຕິ. ສຕຄພ຺ຠໍ ວາ ຈຕຸສ຺ສາລໍ ເອກູປຈາຣໍ ໂຫຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕນ຺ຕິ ເສນາສນສງ຺ຂາຕໍ ເສຍ຺ຍໍ.

ຕຕ຺ຖາຕິ ເສນາສນສງ຺ຂາຕາຍໍ ເສຍ຺ຍາຍໍ. ສມ຺ພຫຸລາ ສາມເຓຣາ ສເຈ ໂຫນ຺ຕິ, ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ສເຈ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ສາມເຓຣາ’’ຕິ ¶ ອິທໍ ປຈ຺ຈາສນ຺ນວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຸປລກ຺ຂຓວເສນ ວາ ອຎ຺ເຎຫິປິ ສຫເສຍ຺ຍານໍ ອາປຕ຺ຕິສມ຺ຠວໂຕ. ເຕຕິ ສາມເຓຣາ. ສພ຺ເພສນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ. ຕສ຺ສາຕິ ສາມເຓຣສ຺ສ. ເອເສວ ນໂຍຕິ ເອໂສ ເອວ ນໂຍ, ນ ອຎ຺ໂຎ ນໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ເອເສວ ນໂຍຕິ ເອໂສ ອິວ ນໂຍ, ເອໂສ ເອຕາທິໂສ ນໂຍ ອິວ ອຍໍ ນໂຍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອປິ ຈາຕິ ເອກໍເສນ. ເອຕ຺ຖາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທ. ຈຕຸກ຺ກນ຺ຕິ ເອກາວາສເອການຸປສມ຺ປນ຺ນໍ, ເອກາວາສນານຸປສມ຺ປນ຺ນໍ, ນານາວາສເອການຸປສມ຺ປນ຺ນໍ, ນານາວາສນານຸປສມ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ຈຕຸສມູຫໍ, ຈຕຸປຣິມາຓໍ ວາ. ໂຍຕິ ຠິກ຺ຂຸ. ຫິສທ຺ໂທ ວິຕ຺ຖາຣໂຊຕໂກ, ຕໍ ວຈນໍ ວິຕ຺ຖາຣຍິສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ວິຕ຺ຖາໂຣ ມຍາ ວຸຈ຺ຈເຕຕິ ວາ. ເທວສິກນ຺ຕິ ທິວເສ ທິວເສ. ຓິກປຈ຺ຈໂຍ ຫິ ວິຈ຺ຉຕ຺ຖວາຈໂກ. ໂຍປິ ສຫເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕິ, ຕສ຺ສາປິ ອາປຕ຺ຕີຕິ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຣາຕິ ‘‘ຕິຣຈ຺ຉານຄເຕນາປີ’’ຕິ ວຈເນ.

‘‘ອປທານໍ ອຫິມຈ຺ຉາ, ທ຺ວິປທານຎ຺ຈ ກຸກ຺ກຸຏີ;

ຈຕຸປ຺ປທານໍ ມຊ຺ຊາຣີ, ວຕ຺ຖຸ ປາຣາຊິກສ຺ສິມາ’’ຕິ. (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໕໕);

ອິມໍ ຄາຖໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວຸຕ຺ຕນເຍເນວາ’’ຕິ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ເວທິຕພ຺ໂພ, ຕສ຺ມາ. ໂຄຘາຕິ ກຸຓ຺ໂຑ. ພິຬາໂລຕິ ອາຂຸຠຸໂຊ. ມງ຺ຄຸໂສຕິ ນກຸໂລ.

ອສມ຺ພທ຺ຘຠິຕ຺ຕິກສ຺ສ ກຕປາສາທສ຺ສາຕິ ໂຍຊນາ. ຕຸລາຕິ ເອຕ຺ຖ ຕຸລາ ນາມ ຖມ຺ຠານ, ມຸປຣິ ທກ຺ຂິຓຸຕ຺ຕຣວິຕ຺ຖາຣວເສນ ຐປິໂຕ ທາຣຸວິເສໂສ ຖລຕິ ຖມ຺ເຠສຸ ປຕິຏ຺ຐາຕີຕິ ກຕ຺ວາ. ຕາ ປນ ເຫຏ຺ຐິມປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ຕິສ຺ໂສ, ອຸກ຺ກຏ຺ຐປຣິຈ຺ເຉເທນ ປນ ປຎ຺ຈສຕ຺ຕນວາທໂຍ. ນານູປຈາເຣ ປາສາເທຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ວາຬສງ຺ຆາຏາທີສູຕິ ¶ ວາຬຣູປໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ກເຕສຸ ສງ຺ຆາຏາທີສຸ. ອາທິສທ຺ເທນ ຕຸລໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ສງ຺ຆາໂຏ ນາມ ຕຸລານ, ມຸປຣິ ປຸພ຺ພປຈ຺ຉິມາຍາມວເສນ ຐປິໂຕ ກຏ຺ຐວິເສໂສ ສມ຺ມາ ຆເຏນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ໂຄປານສ຺ຍາທໂຍຕິ ¶ ກຕ຺ວາ. ເຕ ປນ ຕໂຍ ໂຫນ຺ຕິ. ນິພ຺ພໂກສພ຺ຠນ຺ຕເຣຕິ ຉທນໂກຏິອພ຺ຠນ຺ຕເຣ. ປຣິມຓ຺ຑລໍ ວາ ຈຕຸຣສ຺ສໍ ວາ ເສນາສນໍ ໂຫຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕຕ຺ຣາຕິ ຕສ຺ມິໍ ເສນາສເນ. ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ ຄພ຺ຠສ຺ສ ອຸປຈາໂຣ ເອເຕສນ຺ຕິ ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຄພ຺ຠູປຈາຣາ ສພ຺ພຄພ຺ຠາ, ເຕ ປວິສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິປນ຺ນານໍ ຠິກ຺ຂູນນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ຕຕ຺ຣາຕິ ຕສ຺ມິໍ ປມຸເຂ. ປມຸຂສ຺ສ ສພ຺ພຈ຺ຉນ຺ນຕ຺ຕາ, ສພ຺ພປຣິຈ຺ຉນ຺ນຕ຺ຕາ ຈ ອາປຕ຺ຕິໍ ກໂຣຕີຕິ ໂຍຊນາ. ນນຸ ປມຸເຂ ຉນ຺ນເມວ ອຕ຺ຖິ, ໂນ ປຣິຈ຺ຉນ຺ນນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຄພ຺ຠປຣິກ຺ເຂໂປ’’ຕິອາທິ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ.

ຍໍ ປນ ອນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຊຄຕີຕິ ປຖວິຍາ ຈ ມນ຺ທິຣາລິນ຺ທວຕ຺ຖຸສ຺ສ ຈ ນາມເມຕໍ. ອິຘ ປນ ມນ຺ທິຣາລິນ຺ທວຕ຺ຖຸສງ຺ຂາຕາ ຠູເຠທາ ຄຫິຕາ. ຕຕ຺ຖາຕິ ອນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາຍໍ. ກສ຺ມາ ປາຬິຍາ ນ ສເມຕີຕິ ອາຫ ‘‘ທສຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘາປີ’’ຕິອາທິ. ຫີຕິ ຍສ຺ມາ. ຕຕ຺ຖາຕິ ອນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາຍໍ. ເຍປິ ມຫາປາສາທາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ເຕສຸປີຕິ ມຫາປາສາເທສຸປິ.

ສຸຘາຉທນມຓ຺ຑປສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ສຸຘາ’’ຕິ ອິທໍ ອຸປລກ຺ຂຓວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ ເຍນ ເກນຈິ ຉທນມຓ຺ຑປສ຺ສາປິ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ. ມຓ຺ຑໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສູຣິຍຣສ຺ມິ, ຕໍ ປາຕິ ຣກ຺ຂຕິ, ຕໂຕ ວາ ຊນນ຺ຕິ ມຓ຺ຑປໍ. ນນຸ ເອກູປຈາຣໍ ໂຫຕິ ປາກາຣສ຺ສ ຉິທ຺ທຕ຺ຕາຕິ ອາຫ ‘‘ນ ຫີ’’ຕິອາທິ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ, ຍສ຺ມາ ວາ. ວຬຎ຺ຊນຕ຺ຖາຍ ເອວາຕິ ເອວກາໂຣ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ. ເຕນາຫ ‘‘ນ ວຬຎ຺ຊນູປຈ຺ເຉທນຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ. ອຖ ວາ ‘‘ສທ຺ທນ຺ຕຣຕ຺ຖາໂປຫເນນ ສທ຺ໂທ ອຕ຺ຖໍ ວທຕີ’’ຕິ (ອຸທາ. ອຏ຺ຐ. ໑; ທີ. ນິ. ຏິ. ໑.໑; ມ. ນິ. ຏີ. ໑.ມູລປຣິຍາຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ; ສໍ. ນິ. ຏີ. ໑.໑.ໂອຆຕຣຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ; ອ. ນິ. ຏີ. ໑.໑.ຣຸປາທິວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ນ ວຬຎ຺ຊນູປຈ຺ເຉທນຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກວາຏນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ທ຺ວາຣເມວ ອຘິປ຺ເປຕໍ ປຣິຍາເຍນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ອສຕິ ຈ ທ຺ວາເຣ ກວາຏສ຺ສາຠາວໂຕ. ສໍວຣຓວິວຣຓກາເລ ກວຕິ ສທ຺ທໍ ກໂຣຕີຕິ ກວາຏໍ.

ຕຕ຺ຣາຕິ ‘‘ເອກູປຈາຣຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຈເນ. ຍສ຺ສາຕິ ປຣວາທິໂນ. ອນຸໂຍໂຄ ສິຍາຕິ ໂຍຊນາ. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຫເສຍ຺ຍສິກ຺ຂາປເທ, ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕຕ຺ຖາຕິ ປິຫິຕທ຺ວາເຣ ຄພ຺ເຠ. ໂສຕິ ປຣວາທີ. ສພ຺ພຈ຺ຉນ຺ນຕ຺ຕາ ອາປຕ຺ຕິ ອິຕິ ວຸຕ຺ເຕຕິ ໂຍຊນາ. ເອເສວ ນໂຍ ¶ ‘‘ສພ຺ພປຣິຈ຺ຉນ຺ນຕາ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ. ປຈ຺ຈາຄມິສ຺ສຕີຕິ ປຕິ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ປຸນ ອາຄມິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ພ຺ຍຎ຺ຊນມຕ຺ເຕເນວາຕິ ‘‘ສພ຺ພຈ຺ຉນ຺ນາ’’ຕິອາທິອກ຺ຂຣປທມຕ຺ເຕເນວ, ນ ອຕ຺ຖວເສນ. ‘‘ເອວຎ຺ຈ ສຕີ’’ຕິ ¶ ອິມິນາ ອພ຺ຍາປິຕໂທສໍ ທສ຺ເສຕິ. ຕໂຕຕິ ອນາປຕ຺ຕິໂຕ, ປຣິຫາເຍຍ຺ຍາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ອນິຍເຕສຸ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ. ຕຕ຺ຖາຕິ ອນິຍເຕສຸ. ອິຘາປີຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທປິ. ຍໍ ຍນ຺ຕິ ເສນາສນໍ. ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ສພ຺ເພສຸ ເສນາສເນສຸ, ສຫເສຍ຺ຍາປຕ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໕໓. ທ຺ວີສຸ ອຏ຺ຐກຖາວາເທສຸ ມຫາອຏ຺ຐກຖາວາໂທວ ຍຸຕ຺ໂຕຕິ ໂສ ປຈ຺ຉາ ວຸຕ຺ໂຕ.

ອິມິນາປີຕິ ເສນມ຺ພມຓ຺ຑເປນາປິ. ເອຕນ຺ຕິ ຊຄຕິຍາ ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕຕໍ. ຍຖາຕິ ຍໍສທ຺ທຕ຺ໂຖ ຕຕິຍນ຺ຕນິປາໂຕ, ເຍນ ເສນມ຺ພມຓ຺ຑເປນາຕິ ອຕ຺ໂຖຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ທຸຕິຍສຫເສຍ຺ຍສິກ຺ຂາປທໍ

໕໕. ຉຏ຺ເຐ ອາຄນ຺ຕຸກາ ວສນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ອາວສໂຖ, ອາວສໂຖ ຈ ໂສ ອຄາຣຎ຺ເຈຕິ ອາວສຖາຄາຣນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອາຄນ຺ຕຸການໍ ວສນາຄາຣ’’ນ຺ຕິ. ມນຸສ຺ສານໍ ສນ຺ຕິກາ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາຕິ ວຈນເສໂສ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ. ສາຏກນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕຣສາຏກໍ, ນິວຕ຺ຖວຕ຺ຖນ຺ຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ອຈ຺ຈາຄມ຺ມາຕິ ຕ຺ວາປຈ຺ຈຍນ຺ຕປທສ຺ສ ສມ຺ພນ຺ຘໍ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ປວຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ຍຖາ ໂອມສວາທສິກ຺ຂາປເທ ອກ຺ໂກເສຕຸກາມຕາຍ ຂຕ຺ຕິຍໍ ‘‘ຈຓ຺ຑາໂລ’’ຕິ ວທໂຕ ອລິກໍ ຠຓໂຕປິ ມຸສາວາທສິກ຺ຂາປເທນ ອນາປຕ຺ຕິ, ໂອມສວາທສິກ຺ຂາປເທເນວ ອາປຕ຺ຕິ, ເອວມິຘາປິ ມາຕຸຄາເມນ ສຫ ສຍໂຕ ປຐມສຫເສຍ຺ຍສິກ຺ຂາປເທນ ອນາປຕ຺ຕິ, ອິມິນາວ ອາປຕ຺ຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພນ຺ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ຘມ຺ມເທສນາສິກ຺ຂາປທໍ

໖໐. ສຕ຺ຕເມ ¶ ມຫາທ຺ວາເຣຕິ ພຫິ ຐິເຕ ມຫາທ຺ວາເຣ. ອາຄມ຺ມ, ປວິສິຕ຺ວາ ວາ ວສນຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ໂອວຣໂກ ອາວສໂຖ ນາມາຕິ ອາຫ ‘‘ໂອວຣກທ຺ວາເຣ’’ຕິ. ສຸນິຄ຺ຄເຕນາຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ພຫິ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຄເຕນ ສທ຺ເທນ. ‘‘ອຎ຺ຎາຕຸ’’ນ຺ຕິ ປທສ຺ສ ‘‘ນ ຎາຕຸ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຖໍ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອາຊານິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ອິມິນາ ນກາຣວິກາໂຣ ອອິຕິ ນິປາໂຕ ນ ໂຫຕິ, ອາອິຕິ ອຸປສຄ຺ໂຄຕິ ປນ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ວິຎ຺ຎຸນາ ປຸຣິເສນາ’’ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ອວຕ຺ວາ ‘‘ປຸຣິສວິຄ຺ຄເຫນາ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ມນຸສ຺ສປຸຣິສວິຄ຺ຄຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິເຕນ ຍກ຺ເຂນ ເປເຕນ ຕິຣຈ຺ຉານຄເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຐິຕາຍ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ເທເສຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ນ ຍກ຺ເຂນາຕິ ຍກ຺ເຂນ ສທ຺ຘິໍ ຐິຕາຍ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ເທເສຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ໂຍຊນາ. ເອສ ນໂຍ ‘‘ນ ເປເຕນ, ນ ຕິຣຈ຺ຉານຄເຕນາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ.

໖໖. ຉປ຺ປຎ຺ຈວາຈາຫີຕິ ¶ ເອຕ຺ຖ ‘‘ປຎ຺ຈາ’’ຕິ ວາຈາສິລິຏ຺ຐວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ ກສ຺ສຈິ ປໂຍຊນສ຺ສາຠາວາ. ຕຕ຺ຖາຕິ ‘‘ຉປ຺ປຎ຺ຈວາຈາຫີ’’ຕິ ປເທ. ເອໂກ ຄາຖາປາໂທ ເອກາ ວາຈາຕິ ວທນ຺ໂຕ ຈຸຓ຺ຓິເຍ ວິຠຕ຺ຍນ຺ຕໍ ເອກໍ ປທໍ ເອກາ ວາຈາ ນາມາຕິ ທສ຺ເສຕິ, ອຕ຺ຖໂຊຕກປທໍ ວາ ວາກ຺ຍປທໍ ວາ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ‘‘ເອກໍ ປທໍ ປາຬິໂຕ, ປຎ຺ຈ ອຏ຺ຐກຖາໂຕ’’ຕິ ອິມິນາ ‘‘ທ຺ເວ ປທານິ ປາຬິໂຕ, ຈຕ຺ຕາຣິ ອຏ຺ຐກຖາໂຕ’’ຕິອາທິນໂຍປິ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ຉປທານຕິກ຺ກໂມເຍວ ຫິ ປມາຓໍ. ຕສ຺ມິນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສຕິ ວິຠຕ຺ຕິວິປລ຺ລາເສ ລິງ຺ຄສ຺ສາປິ ວິປລ຺ລາໂສ ໂຫຕິ ‘‘ຕສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ ປຸລ຺ລິງ຺ເຄນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ສຕິ ຈ ວິຠຕ຺ຕິວິປລ຺ລາເສ ‘‘ຕສ຺ສາ’’ຕິ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄຠາເວນ ປວຕ຺ຕາ. ‘‘ມາຕຸຄາມສ຺ສາ’’ຕິ ນິຍຕປຸລ຺ລິງ຺ຄາເປກ຺ຂນສ຺ສ ອສມ຺ຠວໂຕ ອຕ຺ຖວເສນ ‘‘ເອກິສ຺ສາ’’ຕິ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄຠາເວນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິມິນາ ເຠທລິງ຺ຄນິສ຺ສິໂຕ ວິເສສນວິເສສ຺ໂຍປິ ອຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຕຸມ຺ຫາກນ຺ຕິ ນິທ຺ຘາຣຓສມຸທາໂຍ. ‘‘ສຸຓາຖາ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ອາໂຠໂຄປິ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອາຫ ‘‘ປຐມ’’ນ຺ຕິອາທິ. ປຐມນ຺ຕິ ຈ ປຐມເມວ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນ ປຈ຺ຉາ’’ຕິ. ປຸຏ຺ໂຐ ຫຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸ ກເຖຕີຕິ ໂຍຊນາຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ຠູຕາໂຣຈນສິກ຺ຂາປທໍ

໖໗. ອຏ຺ຐເມ ¶ ຕຕ຺ຖາຕິ ຈຕຸຕ຺ຖປາຣາຊິກສິກ຺ຂາປເທ. ອິຘາຕິ ຠູຕາໂຣຈນສິກ຺ຂາປເທ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ, ຍສ຺ມາ ວາ. ປຍຸຕ຺ຕວາຈາຕິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ຍຸຕ຺ຕາ ວາຈາ. ຕຖາຕິ ຕໂຕ ຄຸຓາໂຣຈນກາຣຓາ, ອຣິຍາ ສາທິຍິໍສູຕິ ໂຍຊນາ.

ຍຕສທ຺ທານໍ ນິຈ຺ຈສມ຺ພນ຺ຘຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເຍ’’ຕິອາທິ. ສພ຺ເພປີຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາຣິຍາປິ. ຠູຕນ຺ຕິ ວິຊ຺ຊມານໍ. ກສ຺ມາ ສພ຺ເພປິ ປຏິຊານິໍສຸ, ນນຸ ອຣິເຍຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຓານໍ ອນາໂຣຈິຕຕ຺ຕາ ນ ປຏິຊານິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອຣິຍານມ຺ປີ’’ຕິອາທິ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ, ຍສ຺ມາ ວາ. ອຣິຍານມ຺ປິ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ໂມ ຍສ຺ມາ ຠູໂຕ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ເພປິ ‘‘ຠູຕໍ ຠຄວາ’’ຕິ ປຏິຊານິໍສູຕິ ໂຍຊນາ. ຍສ຺ມາ ຠາສິໂຕ ວິຍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາຕິ ໂຍຊນາ. ອຣິຍາ ປຏິຊານິໍສູຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອນາທີນວທສ຺ສິໂນຕິ ໂທສສ຺ສ ອທສ຺ສນຘມ຺ມາ. ເຕຫີຕິ ອຣິເຍຫິ, ຠາສິໂຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຍໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອຸປ຺ປາເທສຸນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ອຎ຺ເຎຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ. ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິເກເນວາຕິ ສພ຺ເພສໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນາຣິຍານໍ ສງ຺ຄຫເຓ ປວຕ຺ເຕເນວ. ສິກ຺ຂາປທວິຠງ຺ເຄປີຕິ ສິກ຺ຂາປທສ຺ສ ປທຠາຊນິເຍປິ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຈຕຸຕ຺ຖປາຣາຊິເກ. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທ.

໗໗. ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ສຸຕາທິຄຸຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນ຺ຕຣາ ວາຕິ ປຣິນິພ຺ພານກາລໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ກາເລ ວາ. ອຕິກຑ຺ຒິຍມາເນນາຕິ ອຕິນິປ຺ປີຬິຍມາເນນ. ອຸມ຺ມຕ຺ຕກສ຺ສາຕິ ¶ ອິທໍ ປນາຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຕິ-ສທ຺ໂທ ອາທ຺ຍຕ຺ໂຖ. ເຕນ ‘‘ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິອາທິໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ນານນ຺ຕິ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຍ, ຜລປຎ຺ຎາຍ ຈ ສມ຺ປນ຺ນານໍ. ອນາປຕ຺ຕີຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍາປຕ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ, ອາປຕ຺ຕິເຍວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອຸມ຺ມຕ຺ຕກສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລາໂຣຈນສິກ຺ຂາປທໍ

໗໘. ນວເມ ຕຕ຺ຣາຕິ ຕສ຺ສໍ ‘‘ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລາ ນາມາ’’ຕິອາທິປາຬິຍໍ, ຕາສຸ ວາ ປາຬິອຏ຺ຐກຖາສຸ. ວິຈາຣຓາຕິ ວີມໍສນາ. ອຸປສມ຺ປນ຺ນສທ຺ເທຕິ ອຸປສມ຺ປນ຺ນສທ຺ທຕ຺ຖຠາເວ ¶ . ເອຕ຺ຖ ຫິ ສທ຺ເທ ວຸຈ຺ຈມາເນ ອວິນາຠາວໂຕ ສທ຺ເທນ ອຕ຺ໂຖປິ ວຸຕ຺ໂຕ, ວິນາປິ ຠາວປຈ຺ຈເຍນ ຠາວຕ຺ຖສ຺ສ ຎາຕພ຺ພຕ຺ຕາ ຠາໂວປິ ຄເຫຕພ຺ໂພ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຸປສມ຺ປນ຺ນສທ຺ທຕ຺ຖຠາເວ’’ຕິ. ເອເສວ ນໂຍ ‘‘ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລສທ຺ເທ’’ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ. ເອຕໍ ປຣິມາຓໍ ຍສ຺ສາຕິ ເອຕໍ, ‘‘ເຕຣສ ສງ຺ຆາທິເສສາ’’ຕິ ວຈນໍ. ເອຕໍ ເອວ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ນ ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ປາຣາຊິການີ’’ຕິ ອິທນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖາຕິ ປາຬິຍໍ. ກສ຺ສຈິ ວິມຕິ ຠເວຍ຺ຍ, ກິໍ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ໂຍຊນາ. ອາປຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈນ຺ເຕນ ອກ຺ໂກສນ຺ຕສ຺ສ ສມານຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອວໍ ສຕີ’’ຕິອາທິ. ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວ ຈາຕິ ຈສທ຺ໂທ ພ຺ຍຕິເຣກຕ຺ໂຖ, ນ ທຸກ຺ກຏໍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ເອຕນ຺ຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍາປຊ຺ຊນຕໍ, ‘‘ອສຸທ຺ໂຘ ໂຫຕິ…ເປ… ໂອມສວາທສ຺ສາ’’ຕິ ວຈນໍ ວາ, ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອຕ຺ຖາຕິ ປາຬິຍໍ. ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍາເວຕິ ເອຕ຺ຖ ເອວກາໂຣ ອຏ຺ຐານໂຍໂຄ, ປມາຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ, ກາຣຓເມວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນ ອຎ຺ຎາ ວິຈາຣຓາ’’ຕິ. ອຖ ວາ ອຎ຺ຎາຕິ ສາມ຺ຍຕ຺ເຖ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນເມຕໍ, ນ ອຎ຺ເຎສໍ ວິຈາຣຓາ ປມາຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວຎ຺ຫິ ສຕິ ເອວກາໂຣ ຐານໂຍໂຄວ. ປຸພ຺ເພປິ ຈາຕິ ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠກາເລປິ ຈ.

ເອຕນ຺ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍານໍ ປມາຓຕໍ. ສໍວຣຕ຺ຖາຍ ເອວ, ອນາປຊ຺ຊນຕ຺ຖາຍ ເອວ ຈ ອນຸຎ຺ຎາຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ເຕນາຫ ‘‘ນ ຕສ຺ສ’’ຕ຺ຍາທິ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸຠາໂວ ນາມ ນ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ສຸວຸຕ຺ຕເມວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໘໐. ສາຕິ ຠິກ຺ຂຸສມ຺ມຸຕິ, ສງ຺ເຆນ ກາຕພ຺ພາຕິ ໂຍຊນາ. ກຕ຺ຖຈີຕິ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ຐາເນ. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທ. ‘‘ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ປທໍ ‘‘ກາຕພ຺ພາ’’ຕິ ປເທ ເຫຕຸ. ເອສາຕິ ເອໂສ ຠິກ຺ຂຸ. ຫິເຕສິຕາຍາຕິ ຫິຕສ຺ສ ເອສິຕາຍ, ອຕ຺ຖສ຺ສ ອິຈ຺ຉຕາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໘໒. ເສສານີຕິ ¶ ອາທິມ຺ຫິ ປຎ຺ຈສິກ຺ຂາປທໂຕ ເສສານິ ອຸປຣິ ປຎ຺ຈ ສິກ຺ຂາປທານິ. ອສ຺ສາຕິ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ. ຆເຏຕ຺ວາຕິ ສມ຺ພນ຺ຘໍ ກຕ຺ວາຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ປຖວີຂຓນສິກ຺ຂາປທໍ

໘໖. ທສເມ ¶ ຠຄວາ ທສ຺ເສຕີຕິ ໂຍຊນາ. ເອຕ຺ຖາຕິ ປຖວິຍໍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ປາສາຓາທີສຸ. ມຸຏ຺ຐິປ຺ປມາຓໂຕຕິ ຂຏກປມາຓໂຕ. ສາຕິ ອທຑ຺ຒປຖວີ. ຫຕ຺ຖິກຸຈ຺ຉິຍນ຺ຕິ ເອວໍນາມເກ ຐາເນ. ເອກປຈ຺ຉິປູຣໍ ປຖວິນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເຕສໍເຍວາຕິ ອປ຺ປປໍສຸອປ຺ປມຕ຺ຕິກາປທານໍ ເອວ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ, ຍສ຺ມາ ວາ. ເອຕນ຺ຕິ ເຍຠຸຍ຺ເຍນປາສາຓາທິປຎ຺ຈກໍ. ຕນ຺ຕິ ກຸສີຕໍ. ອາຓາເປຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ອາຓ ເປສເນ’’ຕິ ຘາຕຸປາເຐສຸ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອາຓຘາຕຸເຍວ ເປສນສງ຺ຂາຕໍ ເຫຕ຺ວຕ຺ຖໍ ວທຕິ, ນ ຓາເປປຈ຺ຈໂຍ, ໂສ ປນ ຘາຕ຺ວຕ຺ເຖເຍວ ວຕ຺ຕຕິ. ນ ຫິ ຕສ຺ສ ວິສຸໍ ວຸຕ຺ໂຕ ອຠິເຘຍ຺ໂຍ ອຕ຺ຖິ ຘາຕ຺ວຕ຺ຖໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຠິເຘຍ຺ຍສ຺ສາຠາວາ. ຕາວາຕິ ປຐມໍ ປາຬິມຸຕ຺ຕກວິນິຈ຺ຉຍສ຺ສ, ຕໂຕ ວາ.

ໂປກ຺ຂຣໍ ປທຸມໍ ເນຕີຕິ ໂປກ຺ຂຣຓີ. ‘‘ໂສເຘນ຺ເຕຫີ’’ຕິ ປທໍ ‘‘ອຸສ຺ສິຎ຺ຈິຕຸໍ ອປເນຕຸ’’ນ຺ຕິ ປເທສຸ ຠາວກຕ຺ຕາ. ໂຍຕິ ‘‘ຕນຸກທ຺ທໂມ’’ຕິ ປເທນ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ. ໂຍ ຕນຸກທ຺ທໂມຕິ ຫິ ອຕ຺ໂຖ. ກຸເຏຫີຕິ ຆເຏຫິ. ອຸສ຺ສິຎ຺ຈິຕຸນ຺ຕິ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ, ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ວາ ສິຎ຺ຈິຕຸໍ. ຕຕ຺ຣາຕິ ສຸກ຺ຂກທ຺ທເມ, ‘‘ໂຍ’’ຕິ ປເທ ອວຍວີອາຘາໂຣ. ໂຍຕິ ສຸກ຺ຂກທ຺ທໂມ.

ຕຏນ຺ຕິ ກູລໍ. ອຸທກສາມນ຺ຕາຕິ ອຸທກສ຺ສ ສມີເປ. ໂອມກຈຕຸມາສນ຺ຕິ ຈຕຸມາສໂຕ ອູນກໍ. ໂອວຏ຺ຐນ຺ຕິ ເທເວນ ໂອວສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ ສເຈຕິ ໂຍຊນາ. ປຕຕີຕິ ຕຏໍ ປຕຕິ. ອຸທເກເຍວາຕິ ປກຕິອຸທເກເຍວ. ອຸທກສ຺ສາຕິ ວສ຺ໂສທກສ຺ສ. ຕຕ຺ຖາຕິ ປາສາຓປິຏ຺ຐິຍໍ. ປຐມເມວາຕິ ໂສຓ຺ຑິຂຓນໂຕ ປຐມໍ ເອວ. ອຸທເກ ປຣິຍາທິຓ຺ເຓຕິ ອຸທເກ ສຸກ຺ເຂ. ປຈ຺ຉາຕິ ອຸທກປູຣໂຕ ປຈ຺ຉາ. ຕຕ຺ຖາຕິ ໂສຓ຺ຑິຍໍ. ອຸທເກເຍວາຕິ ມູລອຸທເກເຍວ. ອຸທກນ຺ຕິ ອາຄນ຺ຕຸກອຸທກໍ. ອລ຺ລີຍຕີຕິ ປິຏ຺ຐິປາສາເຓ ລຄ຺ຄຕິ. ຕມ຺ປີຕິ ສຸຂຸມຣຊມ຺ປິ. ອກຕປພ຺ຠາເຣຕິ ວຬຎ຺ເຊນ ອກເຕ ປພ຺ຠາເຣ. ອຸປຈິກາຫິ ວມີຍຕິ, ຆຣໂຄຬິກາທໂຍ ວາ ສຕ຺ເຕ ວມຕີຕິ ວມ຺ມິໂກ.

ຄາວີນໍ ¶ ຂຸໂຣ ກຓ຺ຏກສທິສຕ຺ຕາ ໂຄກຓ຺ຏໂກ ນາມ, ເຕນ ຉິນ຺ໂນ ກທ຺ທໂມ ‘‘ໂຄກຓ຺ຏໂກ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຈ຺ຉທນໍ ວາ ວິນຏ຺ຐຈ຺ຉທນໍ ວາ ປຸຣາຓເສນາສນໍ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຕໂຕຕິ ¶ ປຸຣາຓເສນາສນໂຕ, ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອວເສສນ຺ຕິ ວິນຏ຺ຐຈ຺ຉທນໂຕ. ອວເສສໍ ອິຏ຺ຐກໍ ຄຓ຺ຫາມິ ອິຕິ ສຎ຺ຎາຍາຕິ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ. ເຕນາຕິ ອິຏ຺ຐກາທິນາ. ຍາ ຍາຕິ ມຕ຺ຕິກາ. ອຕິນ຺ຕາຕິ ອນລ຺ລາ, ອກິລິນ຺ນາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕສ຺ມິນ຺ຕິ ມຕ຺ຕິກາປຸຎ຺ເຊ. ສພ຺ໂພຕິ ສກໂລ ມຕ຺ຕິກາປຸຎ຺ໂຊ. ອສ຺ສາຕິ ມຕ຺ຕິກາປຸຎ຺ຊສ຺ສ. ‘‘ກປ຺ປິຍກາຣເກຫີ’’ຕິ ປທໍ ‘‘ອປນາເມຕ຺ວາ’’ຕິ ປເທ ກາຣິຕກມ຺ມໍ. ກສ຺ມາ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອຸທເກນາ’’ຕິອາທິ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ, ຍສ຺ມາ ວາ.

ຕຕ຺ຖາຕິ ມຕ຺ຕິກາປາກາເຣ. ອຎ຺ຎມ຺ປີຕິ ມຓ຺ຑປຖມ຺ຠໂຕ ອຎ຺ຎມ຺ປິ. ເຕນ ອປເທເສນາຕິ ເຕນ ປາສາຓາທິປວຏ຺ຏນເລເສນ.

ປສ຺ສາວຘາຣາຍາຕິ ມຸຕ຺ຕໂສຕາຍ. ກຕ຺ຕຣຍຏ຺ຐິຍາຕິ ກຕ຺ຕຣທຓ຺ເຑນ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ກຕ຺ຕຣຍຕິ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄານໍ ສິຖິລຠາເວນ ສິຖິໂລ ຫຸຕ຺ວາ ຠວຕີຕິ ກຕ຺ວາ ກຕ຺ຕໂຣ ວຸຈ຺ຈຕິ ຊິຓ຺ຓມນຸສ຺ໂສ, ເຕນ ເອກນ຺ຕໂຕ ຄເຫຕພ຺ພຕ຺ຕາ ກຕ຺ຕເຣນ ຄຫິຕາ ຍຏ຺ຐິ, ກຕ຺ຕຣສ຺ສ ຍຏ຺ຐີຕິ ວາ ກຕ຺ວາ ກຕ຺ຕຣຍຏ຺ຐິ ວຸຈ຺ຈຕິ ກຕ຺ຕຣທຓ຺ໂຑ. ທນ຺ຕຊປຐມກ຺ຂເຣນ ສຊ຺ຌາຍິຕພ຺ໂພ. ວີຣິຍສມ຺ປຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖນ຺ຕິ ວີຣິຍສ຺ສ ສຸຏ຺ຐຸ ປຄ຺ຄຓ຺ຫນຕ຺ຖໍ, ວີຣິຍສ຺ສ ອຸກ຺ຂິປນຕ຺ຖນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເກຈິ ຠິກ຺ຂູຕິ ໂຍຊນາ.

໘໗. ຕຕ຺ຣາປີຕິ ອິຏ຺ຐກກປາລາທີສຸປິ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ເຕສໍ ອນຸປາທານຕ຺ຕາຕິ ເຕສໍ ອິຏ຺ຐກາທີນໍ ອຄ຺ຄິສ຺ສ ອນິນ຺ຘນຕ຺ຕາ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ, ຍສ຺ມາວາ. ຕານີຕິ ອິຏ຺ຐກາທີນິ. ອວິສຍຕ຺ຕາຕິ ອາປຕ຺ຕິຍາ ອໂນກາສຕ຺ຕາ. ຕິຓຸກ຺ກນ຺ຕິ ຕິຓມຍໍ ອຸກ຺ກໍ. ຕຕ຺ເຖວາຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ເອວ. ອຣີຍຕິ ອຄ຺ຄິນິປ຺ຜາທນຕ຺ຖໍ ຆໍສີຍຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ອຣຓີ, ເຫຏ຺ຐາ ນິມນ຺ຖນີຍທາຣຸ. ສຫ ຘນຸນາ ເອຕິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ສຫິໂຕ, ອຸປຣິ ນິມນ຺ຖນທາຣຸ. ອຣຓີ ຈ ສຫິໂຕ ຈ ອຣຓີສຫິໂຕ, ເຕນ ອຄ຺ຄິໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາຕິ ໂຍຊນາ. ຍຖາ ກຣິຍມາເນ ນ ຑຍ຺ຫຕິ, ຕຖາ ກໂຣຫີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໘໘. ອາວາຏໍ ¶ ຊານາຕິ ອາວາຏໍ ກາຕຸໍ, ຂຓິຕຸໍ ວາ ຊານາຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ເອວໍ ມຫາມຕ຺ຕິກໍ ຊານ, ຖຸສມຕ຺ຕິກໍ ຊານາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ຍຖາລາຠໍ ສມ຺ປທານວາຈກປທໍ ອຊ຺ຌາຫຣິຕ຺ວາ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ສາຕິ ປຖວີ. ເຕນາຕິ ປວຏ຺ຏນາທິນາຕິ. ທສມໍ.

ມຸສາວາທວຄ຺ໂຄ ປຐໂມ.

໒. ຠູຕຄາມວຄ຺ໂຄ

໑. ຠູຕຄາມສິກ຺ຂາປທ-ອຕ຺ຖໂຍຊນາ

໘໙. ທຸຕິຍວຄ຺ຄສ຺ສ ¶ ປຐເມ ຕສ຺ສາຕິ ເທວຕາຍ. ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ຜຣສຸນ຺ຕິ ອຸທ຺ຘໍ ຂິຕ຺ຕໍ ກຸຐາຣິໍ. ນິຄ຺ຄເຫຕຸນ຺ຕິ ສຓ຺ຐາຕຸໍ, ນິວຕ຺ເຕຕຸໍ ວາ. ຈກ຺ຂຸວິສຍາຕີເຕຕິ ປສາທຈກ຺ຂຸສ຺ສ ໂຄຈຣາຕິກ຺ກນ຺ເຕ. ມຫາຣາຊສນ຺ຕິກາຕິ ເວສ຺ສວຓມຫາຣາຊສ຺ສ ສນ຺ຕິກາ. ຖນມູເລເຍວາຕິ ຖນສມີເປເຍວ. ຫິມວນ຺ເຕຕິ ຫິມອຸຄ຺ຄິຣເຓ ວເນ, ຫິມຍຸຕ຺ເຕ ວາ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຫິມວນ຺ເຕ, ເທວຕາສນ຺ນິປາເຕ ວາ. ຣຸກ຺ຂຘມ຺ໂມຕິ ຣຸກ຺ຂສຠາໂວ. ຣຸກ຺ຂຘມ຺ໂມ ຈ ນາມ ເຉທນເຠທນາທີສຸ ຣຸກ຺ຂານໍ ອເຈຕນຕ຺ຕາ ໂກປສ຺ສ ອກຣຓໍ, ຕສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂຘມ຺ເມ ຐິຕາ ເທວຕາ ຣຸກ຺ຂຘມ຺ເມ ຐິຕາ ນາມ, ເຉທນເຠທນາທີສຸ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ວິຍ ຣຸກ຺ຂຏ຺ຐກເທວຕາຍ ອໂກປນໍ ຣຸກ຺ຂຘມ຺ເມ ຐິຕາ ນາມາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕາສຸ ສນ຺ນິປາຕເທວຕາສຸ. ອິຕີຕິ ອິມສ຺ສ ອລຠນສ຺ສ, ອິມສ຺ມິໍ ອລຠເນ ວາ, ອາທີນວນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຠຄວໂຕ ຈາຕິ ຈ-ສທ຺ໂທ ‘‘ປຸພ຺ພຈຣິຕ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ. ອິມຎ຺ຈ ອາທີນວໍ ອທ຺ທສ, ຠຄວໂຕ ປຸພ຺ພຈຣິຕຎ຺ຈ ອນຸສ຺ສຣີຕິ ວາກ຺ຍສມ຺ປິຓ຺ຑນວເສນ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ເຕນາຕິ ທສ຺ສນານຸສ຺ສຣຓກາຣເຓນ. ອສ຺ສາຕິ ເທວຕາຍ. ສໍວິຊ຺ຊຕິ ປິຕາ ອສ຺ສາຕິ ສປິຕິໂກ, ປຸຕ຺ໂຕ. (ຕາວາຕິ ອຕິວິຍ, ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂນ຺ຕິຍາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ) ‘‘ມຣິຍາທໍ ພນ຺ຘິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎເປສ຺ສຕີ’’ຕິ. ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂນ຺ຕິຍາ ອສ຺ສາ ເທວຕາຍ ເອຕທໂຫສີຕິ ໂຍຊນາ.

ໂຍຕິ ¶ ໂຍ ໂກຈິ ຊໂນ. ເວຕິ ເອກນ຺ເຕນ. ອຸປ຺ປຕິຕນ຺ຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນວເສນ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຣິ ປຕິຕໍ. ຠນ຺ຕນ຺ຕິ ຠມນ຺ຕໍ ຘາວນ຺ຕໍ, ວາຣເຍຕິ ນິວາເຣຍ຺ຍ ນິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕນ຺ຕິ ຊນໍ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ໂຍຊນາ – ສາຣຖິ ຠນ຺ຕໍ ຣຖໍ ວາຣເຍ ອິວ, ຕຖາ ໂຍ ເວ ອຸປ຺ປຕິຕໍ ໂກຘໍ ວາຣເຍ, ຕໍ ອຫໍ ສາຣຖິໍ ອິຕິ ພ຺ຣູມິ. ອິຕໂຣ ໂກຘນິວາຣກໂຕ ອຎ຺ໂຎ ຣາຊອຸປຣາຊາທີນໍ ສາຣຖິຠູໂຕ ຊໂນ ຣສ຺ມິຄ຺ຄາໂຫ ຣຊ຺ຊຸຄ຺ຄາໂຫ ນາມາຕິ.

ທຸຕິຍຄາຖາຍ ເວຊ຺ໂຊ ວິສຏໍ ວິຕ຺ຖຕໍ ສປ຺ປວິສໍ ສປ຺ປສ຺ສ ອາສີວິສສ຺ສ ວິສໍ ຄຣຬໍ ໂອສເຘຫິ ເຠສຊ຺ເຊນ, ມນ຺ເຕນ ຈ ວິເນຕິ ອິວ, ຕຖາ ໂຍ ຠິກ຺ຂເວ ອຸປ຺ປຕິຕໍ ໂກຘໍ ເມຕ຺ຕາຍ ວິເນຕິ, ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອຸຣໂຄ ຠຸຊໂຄ ປຸຣາຓໍ ປຸເຣ ຠວໍ ຊິຓ຺ຓໍ ປຸຣາຓຕ຺ຕາ ຊິຓ຺ຓໍ ຕຈໍ ຊຫາຕິ ອິວ, ຕຖາ ໂອຣປາຣໍ ອປາຣສງ຺ຂາຕໍ ປຎ຺ໂຈຣມ຺ຠາຄິຍສໍໂຍຊນໍ ຊຫາຕີຕິ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ.

ຕຕ຺ຣາຕິ ¶ ທ຺ວີສຸ ຄາຖາສຸ. ວຕ຺ຖຸ ປນ ວິນເຍ ອາຣູຬ຺ຫນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ອຖາຕິ ປຈ຺ຉາ. ຍສ຺ສ ເທວປຸຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ເຍນ ເທວປຸຕ຺ເຕນ. ປຣິຄ຺ຄໂຫຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຫິໂຕ. ໂສຕິ ເທວປຸຕ຺ໂຕ. ຕໂຕຕິ ອຸປຄມນໂຕ. ຍທາ ໂຫຕິ, ຕທາຕິ ໂຍຊນາ. ມເຫສກ຺ຂເທວຕາສູຕິ ມຫາປຣິວາຣາສຸ ເທວຕາສຸ, ມຫາເຕຊາສຸ ວາ. ປຏິກ຺ກມນ຺ຕີຕິ ອເປນ຺ຕິ. ເທວຕາ ຍມ຺ປິ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຕຕ຺ເຖວາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐາເນເຍວ. ອຸປຏ຺ຐານນ຺ຕິ ອຸປຏ຺ຐານຕ຺ຖາຍ, ສມ຺ປທານຕ຺ເຖ ເຈຕໍ ອຸປໂຍຄວຈນໍ. ອຖ ວາ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ອຸປຏ຺ຐານໍ, ຠຄວໂຕ ສມີປຏ຺ຐານໍ, ຕໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນນ຺ຕິ ຕໍ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ.

໙໐. ‘‘ຠວນ຺ຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ວິຣູຬ຺ເຫ ມູເລ ນີລຠາວໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຑ຺ຒມານເກ ຕຣຸຓຣຸກ຺ຂຄຈ຺ຉາທິເກ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ອຫຸວຕ຺ຖຸ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ປນ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ຐິເຕ ມຫນ຺ຕຣຸກ຺ຂຄຈ຺ຉາທິເກ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ອຫຸວຕ຺ຖຸ’’ນ຺ຕິ ຈ ຫິຍ຺ຍຕ຺ຕນິສງ຺ຂາຕາຍ ຕ຺ຖຸໍ-ວິຠຕ຺ຕິຍາ ຫູ-ຘາຕຸສ຺ສ ອູກາຣສ຺ສ ອຸວາເທໂສ ໂຫຕິ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ ປນ ‘‘ອຫຸວຕີ’’ຕິ ປາໂຐ ທິສ຺ສຕິ, ໂສ ອປາໂຐຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ‘‘ຊາຍນ຺ຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ຠູ-ຘາຕຸສ຺ສ ສຕ຺ຕຕ຺ຖຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ ¶ , ‘‘ວຑ຺ຒນ຺ຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ວຑ຺ຒນຕ຺ຖຠາວໍ. ເອຕນ຺ຕິ ‘‘ຠູຕຄາໂມ’’ຕິ ນາມໍ. ປີຍເຕ ຍຖາກາມໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊີຍເຕ, ປາຕພ຺ພໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວາ ປາຕພ຺ຍໍ, ປາສທ຺ໂທ ຍຖາກາມປຣິຠຸຎ຺ຊນຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ – ‘‘ເຉທນເຠທນາທີຫິ ຍຖາຣຸຈິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ.

໙໑. ‘‘ອິທານີ’’ຕິ ປທໍ ‘‘ອາຫາ’’ຕິ ປເທ ກາລສຕ຺ຕມີ. ຍສ຺ມິນ຺ຕິ ພີເຊ. ຕນ຺ຕິ ພີຊໍ. ປຎ຺ຈ ພີຊຊາຕານີຕິ ເອຕ຺ຖ ຊາຕສທ຺ທສ຺ສ ຕພ຺ຠາວຕ຺ຖຕໍ ສນ຺ຘາຍ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕພ຺ຠາວຕ຺ຖສ຺ສ ‘‘ມູເລ ຊາຍນ຺ຕີ’’ຕິ ອິມາຍ ປາຬິຍາ ອສໍສນ຺ທນຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ສງ຺ຄຫກາເຣນ ‘‘ນ ສເມນ຺ຕີ’’ຕິ. ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍານໍ ມເຕນ ສຕິ ຊາຕສທ຺ທສ຺ສ ຕພ຺ຠາວຕ຺ຖຠາເວ ‘‘ມູເລ ຊາຍນ຺ຕີ’’ຕິອາທີສຸ ມູເລ ມູລານິ ຊາຍນ຺ຕີຕິ ໂທໂສ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ມນສິ ກຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ນ ຫີ’’ຕິອາທິ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ, ຍສ຺ມາ ວາ. ຕານີຕິ ຣຸກ຺ຂາທີນິ. ຕສ຺ສາຕິ ‘‘ຠູຕຄາໂມ ນາມ ປຎ຺ຈ ພີຊຊາຕານີ’’ຕິ ປທສ຺ສ. ເອຕນ຺ຕິ ‘‘ພີຊຊາຕານີ’’ຕິ ນາມໍ. ພີເຊສຸ ຊາຕານິ ພີຊຊາຕານີຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ມູເລ ຊາຍນ຺ຕີ’’ຕິອາທິນາ ສເມຕິ. ເອເຕນາຕິ ‘‘ພີຊໂຕ’’ຕິອາທິນາ ສງ຺ຄໂຫຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

‘‘ເຍຫີ’’ຕິ ປທໍ ‘‘ຊາຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ປເທ ອປາທານໍ, ເຫຕຸ ວາ ‘‘ວຸຕ຺ຕານີ’’ຕິ ປເທ ກຣຓໍ, ກຕ຺ຕາ ວາ. ເຕສນ຺ຕິ ພີຊານໍ. ຣຸກ຺ຂາທີນໍ ວິຣຸຫນໍ ຊເນຕີຕິ ພີຊໍ. ‘‘ພີຊໂຕ’’ຕິອາທິນາ ກາຣິໂຍປຈາເຣນ ກາຣຓສ຺ສ ທສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ກາຣຓູປຈາຣໍ ປທີເປຕິ. ອຎ຺ຎານິປິ ຍານິ ວາ ປນ ຄຈ຺ຉວລ຺ລິຣຸກ຺ຂາທີນິ ອຕ຺ຖິ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕານິ ຄຈ຺ຉວລ຺ລິຣຸກ຺ຂາທີນິ ຊາຍນ຺ຕິ ສຎ຺ຊາຍນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຕານີຕິ ຄຈ຺ຉວລ຺ລິຣຸກ຺ຂາທີນິ ¶ . ຕຎ຺ຈ ມູລໍ, ປາຬິຍໍ ວຸຕ຺ຕຫລິທ຺ທາທິ ຈ ອຕ຺ຖິ, ສພ຺ພມ຺ປິ ເອຕໍ ມູລພີຊໍ ນາມາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອຕ຺ຖາຕິ ພີເຊສຸ, ຂນ຺ຘພີເຊສຸ ວາ.

໙໒. ສຎ຺ຎາວເສນາຕິ ‘‘ພີຊ’’ນ຺ຕິ ສຎ຺ຎາວເສນ. ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ປທໍ ‘‘ເວທິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ປເທ ອາຘາໂຣ. ‘‘ຍຖາ’’ຕິອາທິນາ ກາຣໂຓປຈາເຣນ ກາຣິຍສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຜລູປຈາຣໍ ທສ຺ເສຕິ. ຍໍ ພີຊໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ທຸກ຺ກຏວຕ຺ຖູຕິ ໂຍຊນາ. ຍເທຕໍ ອາທິປທນ຺ຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ເຕນາຕິ ອາທິປເທນ. ຣວີຍຕິ ຠຄວຕາ ກຖີຍຕີຕິ ຣຸຕໍ, ປາຬິ, ຕສ຺ສ ອນຸຣູປໍ ຍຖາຣຸຕໍ, ປາຬິອນຕິກ຺ກນ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອຕ຺ຖາຕິ ¶ ‘‘ພີເຊ ພີຊສຎ຺ຎີ’’ຕິອາທິປເທ, ອິມສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທ ວາ. ອຸທເກ ຐາຕິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອຸທກຏ຺ໂຐ, ເອວໍ ຖລຏ຺ໂຐປິ. ຕຕ຺ຖາຕິ ອຸທກຏ຺ຐຖລຏ຺ເຐສຸ. ສາສປສ຺ສ ມຕ຺ຕໍ ປມາຓໍ ອສ຺ສ ເສວາລສ຺ສາຕິ ສາສປມຕ຺ຕິໂກ. ຕິລສ຺ສ ພີຊປມາຓໍ ອສ຺ສ ເສວາລສ຺ສາຕິ ຕິລພີຊໂກ. ປມາຓຕ຺ເຖ ໂກ. ອາທິສທ຺ເທນ ສງ຺ຂປຓກາທໂຍ ເສວາເລ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕິລພີຊປມາໂຓ ຊລສຓ຺ຐິໂຕ ນີລາທິວຓ຺ຓຍຸຕ຺ໂຕ ເສວາໂລ ຕິລພີຊໍ ນາມ, ສປຕ຺ໂຕ ອປ຺ປກຓ຺ໂຑ ອຸກ຺ຂລິປິຘານາທິປມາໂຓ ສມູໂລ ເອໂກ ເສວາລວິເສໂສ ສງ຺ໂຂ ນາມ, ຠມຣສຓ຺ຐາໂນ ນີລວຓ຺ໂຓ ເອໂກ ເສວາລວິເສໂສ ປຓໂກ ນາມ. ອຸທກໍ ເສວຕີຕິ ເສວາໂລ. ຕຕ຺ຖາຕິ ເສວາເລສຸ. ໂຍຕິ ເສວາໂລ. ປຕິຏ຺ຐິຕໍ ເສວາລນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈີຕິ ມູເລ ວາ ນເຬ ວາ ປຕ຺ເຕ ວາ. ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາຕິ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ. ‘‘ຫຕ຺ເຖຫີ’’ຕິ ປທໍ ‘‘ວິຍູຫິຕ຺ວາ’’ຕິ ປເທ ກຣຓໍ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ, ຍສ຺ມາ ວາ. ຕສ຺ສາຕິ ເສວາລສ຺ສ. ເອຕ຺ຕາວຕາຕິ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ວິຍູຫນມຕ຺ເຕນ. ໂຍ ເສວາໂລ ນິກ຺ຂມຕິ, ຕໍ ເສວາລນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ປຣິສ຺ສາວນນ຺ຕເຣນາຕິ ປຣິສ຺ສາວນຉິທ຺ເທນ. ອຸປ຺ປລານິ ອສ຺ມິໍ ຄຈ຺ເຉຕິ ອຸປ຺ປລິນີ. ປທຸມານິ ອສ຺ມິໍ ຄຈ຺ເຉຕິ ປທຸມິນີ, ອິໂນ, ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄໂຊຕໂກ ອີ. ຕຕ຺ເຖວາຕິ ອຸທເກເຍວ. ຕານີຕິ ວລ຺ລີຕິຓານິ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ, ຍສ຺ມາ ວາ. ອນນ຺ຕໂກຕິ ສາສປມຕ຺ຕິໂກ ເສວາໂລ. ໂສ ຫິ ນຕ຺ຖິ ອຕ຺ຕໂຕ ອນ຺ໂຕ ລາມໂກ ເສວາໂລ ເອຕສ຺ສາຕິ ກຕ຺ວາ ‘‘ອນນ຺ຕໂກ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຕ຺ຕນາເຍວ ຫິ ສຸຂຸໂມ, ຕໂຕ ສຸຂຸໂມ ເສວາໂລ ນຕ຺ຖີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ທຸກ຺ກຏວຕ຺ຖຸຠາເວ. ຕມ຺ປີຕິ ‘‘ສມ຺ປຸຓ຺ຓຠູຕຄາມໍ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຈນມ຺ປິ. ປິສທ຺ໂທ ມຫາປຈ຺ຈຣິອາທິອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍານໍ ວຈນາເປກ຺ໂຂ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ, ຍສ຺ມາ ວາ. ນ ອາຄໂຕ, ຕສ຺ມາ ນ ສເມຕີຕິ ໂຍຊນາ. ອຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ອນາຄເຕ. ເອຕນ຺ຕິ ອນນ຺ຕກເສວາລາທິໍ. ຄຈ຺ຉິສ຺ສຕີຕິ ວເທຍ຺ຍາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕມ຺ປີຕິ ‘‘ຄຈ຺ຉິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຈນມ຺ປິ. ປິສທ຺ໂທ ປຸຣິມຏ຺ຐກຖາຈຣິຍານໍ ວຈນາເປກ຺ໂຂ.

ອຠູຕຄາມມູລຕ຺ຕາ ¶ ຕາທິສສ຺ສ ພີຊຄາມສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ພີຊຄາໂມ ຕິວິໂຘ ໂຫຕິ – ໂຍ ສຍໍ ຠູຕຄາມໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ຠູຕຄາມໍ ¶ ຊເນຕິ, ອມ຺ພຏ຺ຐິອາທິໂກ. ໂຍ ປນ ສຍໍ ຠູຕຄາມໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ປນ ຠູຕຄາມໍ ນ ຊເນຕິ, ຕາລນາຬິເກຣາທິຂາຓຸ. ໂຍ ປນ ສຍມ຺ປິ ຠູຕຄາມໂຕ ອຫຸຕ຺ວາ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ຠູຕຄາມໍ ນ ຊເນຕິ. ປານີຍຆຏາທີນໍ ພຫິ ເສວາໂລຕິ. ຠູຕຄາໂມ ປນ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ໂຫຕິ – ໂຍ ສຍໍ ພີຊຄາມໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ພີຊຄາມໍ ຊເນຕິ, ເອຕຣຫິ ອມ຺ພຣຸກ຺ຂາທິໂກ. ໂຍ ປນ ສຍໍ ພີຊຄາມໂຕ ອຫຸຕ຺ວາວ ອຎ຺ຎໍ ພີຊຄາມໍ ຊເນຕິ, ອາທິກປ຺ປກາເລ ອມ຺ພຣຸກ຺ຂາທິໂກ. ໂຍ ປນ ສຍໍ ພີຊຄາມໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ປນ ພີຊຄາມໍ ນ ຊເນຕິ, ນີລວຓ຺ໂຓ ຜລິຕກທລີຣຸກ຺ຂາທິໂກ. ໂຍ ປນ ສຍມ຺ປິ ພີຊຄາມໂຕ ອຫຸຕ຺ວາ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ພີຊຄາມໍ ນ ຊເນຕິ, ອິຘ ວຸຕ຺ໂຕ ອນນ຺ຕກເສວາລາທິໂກຕິ. ຕຕ຺ຖ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຠູຕຄາມໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຠູຕຄາມມູລກຕ຺ຕາ ຕາທິສສ຺ສ ພີຊສ຺ສາ’’ຕິ. ອຍໍ ປນ ຕຕິຍພີຊຄາມສ຺ສ ຈ ຈຕຸຕ຺ຖຠູຕຄາມສ຺ສ ຈ ວິເສໂສ – ຕຕິຍພີຊຄາເມ ມູລປຓ຺ຓານິ ນ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ຈຕຸຕ຺ຖຠູຕຄາເມ ຕານິ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕີຕິ. ມູລປຓ຺ຓານໍ ອປຎ຺ຎາຍນຕ຺ຕາ ພີຊຄາໂມຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ເຕສໍ ປຎ຺ຎາຍນຕ຺ຕາ ຠູຕຄາໂມຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອິຕຣຖາ ຫິ ວິໂຣໂຘ ຠເວຍ຺ຍາຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ວາເທ ປາຈິຕ຺ຕິຍຠາວໂຕ ຄຣຸກໍ, ມຫາປຈ຺ຈຣິອາທີນໍ ວາເທ ທຸກ຺ກຏມຕ຺ຕຠາວໂຕ ລຫຸກໍ. ເອຕນ຺ຕິ ຐານໍ.

ເອວໍ ອຸທກຏ຺ຐໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຖລຏ຺ຐໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຖລຏ຺ເຐ’’ຕິອາທິ. ຖລຏ຺ເຐ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ໂຍຊນາ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຫຣິຕຂາຓູສຸ. ອຸທ຺ຘໍ ວຑ຺ຒຕີຕິ ນວສາຂານິຄ຺ຄມເນນ ຉິນ຺ນໂຕ ອຸປຣິ ວຑ຺ຒຕິ. ໂສຕິ ຂາຓຸ. ຜລິຕາຍ ກທລິຍາ ຂາຓຸ ພີຊຄາເມນ ສງ຺ຄຫິໂຕຕິ ໂຍຊນາ. ຜລໍ ສຎ຺ຊາຕໍ ເອຕິສ຺ສາຕິ ຜລິຕາ. ຕຖາຕິ ‘‘ຠູຕຄາເມເນວ ສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ ປທານິ ອາກຑ຺ຒຕິ. ຍທາຕິ ຍສ຺ມິໍ ກາເລ. ຣຕນປ຺ປມາຓາປີຕິ ຫຕ຺ຖປ຺ປມາຓາປິ. ອຖາຕິ ອປາທານຕ຺ໂຖ, ຕໂຕ ຣາສິກຣຓໂຕ ອຎ຺ຎນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠູມິຍໍ ນິຂຓນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ມູເລສຸ ເຈວ ປຓ຺ເຓສຸ ຈາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຈສທ຺ໂທ ສມຸຈ຺ຈຍຕ຺ໂຖວ, ນ ວິກປ຺ປຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ ‘‘ມູລມຕ຺ເຕສຸ ປນາ’’ຕິອາທິ.

ພີຊານີຕິ ມູລາທິພີຊານິ. ຐປິຕານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ອຸປຣີ’’ຕິ ປເທນ ເຫຏ຺ຐາ ມູລານິ ຈາຕິ ອຕ຺ຖໍ ນເຍນ ຎາເປຕິ. ນ ອງ຺ກຸເຣ ນິຄ຺ຄຕມຕ຺ເຕເຍວ ¶ , ອຖ ໂຂ ຫຣິເຕ ນີລປຓ຺ຓວຓ຺ເຓ ຊາເຕເຍວ ຠູຕຄາມສງ຺ຄໂຫ ກາຕພ຺ໂພຕິ ອາຫ ‘‘ຫຣິເຕ’’ຕິອາທິ. ຕາລຏ຺ຐີນໍ ມູລນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ທນ຺ຕສູຈິ ວິຍາຕິ ຫຕ຺ຖິທນ຺ຕສູຈິ ວິຍ. ຍຖາ ອສມ຺ປຸຓ຺ຓຠູຕຄາໂມ ຕຕິໂຍ ໂກຏ຺ຐາໂສ ນ ອາຄໂຕ, ນ ເອວໍ ອມູລກຠູຕຄາໂມ. ໂສ ປນ ອາຄໂຕເຍວາຕິ ອາຫ ‘‘ອມູລກຠູຕຄາເມ’’ຕິ. ອມູລິກລຕາ ວິຍ ອມູລກຠູຕຄາເມ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ວນ຺ທາກາຕິ ¶ ຣຸກ຺ຂາທນີ. ສາ ຫິ ສຍໍ ຣຸກ຺ຂໍ ນິສ຺ສາຍ ຊາຍນ຺ຕີປິ ອຕ຺ຕໂນ ນິສ຺ສຍານໍ ຣຸກ຺ຂານໍ ອທນຕ຺ຕາ ຠກ຺ຂນຕ຺ຕາ ວທີຍຕິ ຖຸຕີຍຕີຕິ ‘‘ວນ຺ທາກາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຎ຺ຎາ ວາຕິ ວນ຺ທາກາຍ ອຎ຺ຎາ ວາ. ຕນ຺ຕິ ວນ຺ທາກາທິໍ. ຕໂຕຕິ ຣຸກ຺ຂໂຕ. ວນນ຺ຕິ ຂຸທ຺ທໂກ ຄຈ຺ໂຉ. ປຄຸມ຺ໂພຕິ ມຫາຄຈ຺ໂຉ. ທຓ຺ຑໂກຕິ ຣຸກ຺ໂຂ ທຓ຺ຑໂຍຄໂຕ. ຕສ຺ສາປີຕິ ອມູລິກລຕາຍປິ. ອຍເມວ ວິນິຈ຺ຉໂຍຕິ ວນ຺ທາກາທິກສ຺ສ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ວິຍ ອຍໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ທ຺ເວ ຕີຓິ ປຕ຺ຕານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເອກປຕ຺ໂຕ ສຎ຺ຊາຍນ຺ໂຕປິ ອຄ຺ຄພີຊສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນນາ’’ຕິ ປທໍ ‘‘ລິຕ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ປເທ ກຕ຺ຕາ. ນິທາຆສມເຍຕິ ຄິມ຺ຫກາເລ. ອພ຺ໂພຫາຣິໂກຕິ ອາປຕ຺ຕິຍາ ອງ຺ຄນ຺ຕິ ນ ໂວຫຣິຕພ຺ໂພ. ໂວຫຣິຕຸໍ ນ ອຣຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕນ຺ຕິ ອພ຺ໂພຫາຣິກຕໍ, ‘‘ສເຈ…ເປ… ປມຊ຺ຊິຕພ຺ພາ’’ຕິ ວຈນໍ ວາ.

ອຫິໍ ສປ຺ປໍ ຉາເທຕີຕິ ອຫິຈ຺ຉຕ຺ຕໍ, ຕໍເຍວ ອຫິຈ຺ຉຕ຺ຕກໍ. ຍຖາກຖຎ຺ຈິ ຫິ ພ຺ຍຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ຣຸຬ຺ຫິຍາ ອຕ຺ຖວິນິຈ຺ຉໂຍ. ຕສ຺ມາຕິ ຕໂຕ ວິໂກປນໂຕ. ຕຕ຺ຖາຕິ ອຫິຈ຺ຉຕ຺ຕເກ. ເຫຏ຺ຐາ ‘‘ອຸທກປປ຺ປຏໂກ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິຘ ‘‘ຣຸກ຺ຂປປ຺ປຏິກາຍປີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປປ຺ປຏກສທ຺ໂທ ທ຺ວິລິງ຺ໂຄຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕນ຺ຕິ ປປ຺ປຏິກໍ. ຐິຕໍ ນິຍ຺ຍາສນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອວໍ ‘‘ລຄ຺ຄ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ. ຫຕ຺ຖກຸກ຺ກຸຈ຺ເຈນາຕິ ຫຕ຺ຖໂລເລນ. ‘‘ຉິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສາປີ’’ຕິ ປເທ ເຫຕຸ.

ວາສຕ຺ຖິເກນາຕິ ວາສໍ ອິຈ຺ຉນ຺ເຕນ. ‘‘ໂອຈິນາເປຕພ຺ພາ’’ຕິ ປເທ ກຕ຺ຕາ. ອຸປ຺ປາເຏນ຺ເຕຫີຕິ ອຸທ຺ຘຣນ຺ເຕຫິ. ເຕສນ຺ຕິ ສາມເຓຣານໍ. ສາຂໍ ຄຫິຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຐປິຕສ຺ສ ສິງ຺ຄີເວຣສ຺ສາຕິ ໂຍຊນາ.

ຉິຊ຺ຊນກນ຺ຕິ ¶ ຉິຊ຺ຊນຍຸຕ຺ຕໍ, ຉິຊ຺ຊນາຣຫນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຈງ຺ກມິຕຏ຺ຐານໍ ທສ຺ເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ອິມິນາ ວຕ຺ຕສີເສນ ຈງ຺ກມນໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ຠິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ອຠິຊ຺ຊມາເນ ຄຓ຺ຐິປິ ກາຕພ຺ໂພຕິ ທສ຺ເສຕິ. ທາຣຸມກ຺ກຏກນ຺ຕິ ມກ຺ກຏສ຺ສ ຫຕ຺ໂຖ ມກ຺ກໂຏ ອຸປຈາເຣນ, ມກ຺ກໂຏ ວິຍາຕິ ມກ຺ກຏໂກ, ສທິສຕ຺ເຖ ໂກ. ທາຣຸສງ຺ຂາໂຕ ມກ຺ກຏໂກ ທາຣຸມກ຺ກຏໂກ. ຕໍ ອາໂກເຏນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອນິຍາມິຕຕ຺ຕາຕິ ອິມນ຺ຕິ ອນິຍາມິຕຕ຺ຕາ ວຈນສ຺ສ. ອິທໍ ມຫາສາມຎ຺ຎໍ, ວິເສສສາມຎ຺ຎມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອາຫ ‘‘ນາມໍ ຄເຫຕ຺ວາປີ’’ຕິອາທິ. ສພ຺ພນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ວຈນໍ.

‘‘ອິມໍ ຊານາຕິອາທີສູ’’ຕິ ປທໍ ‘‘ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ’’ຕິ ປເທ ອາຘາໂຣ. ອິມໍ ມູລເຠສຊ຺ຊໍ ຊານາຕິ ອິມໍ ມູລເຠສຊ຺ຊໍ ໂຍຊິຕຸໍ ຊານາຕິ ໂຍຊນາ. ເອຕ຺ຕາວຕາຕິ ‘‘ອິມໍ ຊານາ’’ຕິອາທິວຈນມຕ຺ເຕນ. ກປ຺ປິຍນ຺ຕິ ສມຓໂວຫາເຣນ, ໂວຫາຣສ຺ສ ວາ ຍຸຕ຺ຕໍ ອນຸຣູປໍ. ເອຕ຺ຖາຕິ ‘‘ກປ຺ປິຍໍ ¶ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຈເນ. ນິພ຺ພຏ຺ຏພີຊເມວາຕິ ຜລໂຕ ນິພ຺ພຏ຺ເຏຕ຺ວາ ວິສຸໍ ກຕໍ ພີຊໍ ເອວ. ຕຕ຺ຖາຕິ ສຸຕ຺ເຕ. ກໂຣນ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ກປ຺ປິຍນ຺ຕິ ວຕ຺ວາວາ’’ຕິ ອິມິນາ ປຐມໍ ກຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິສຕ຺ຖນຂານິ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ໂລຫມຍສຕ຺ຖສ຺ສາຕິ ອຍຕມ຺ພາທິໂລຫມຍສ຺ສ ສຕ຺ຖສ຺ສ. ເຕຫີຕິ ມນຸສ຺ສາທີນໍ ນເຂຫິ. ເຕຫີຕິ ອສ຺ສາທີນໍ ຂຸເຣຫິ. ເຕຫີຕິ ຫຕ຺ຖິນເຂຫິ. ເຍຫີຕິ ນເຂຫິ. ຕຕ຺ຖຊາຕເກຫິປີຕິ ຕສ຺ມິໍ ສຕ຺ເຖ ຊາຕເກຫິປິ, ນເຂຫີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ຕຕ຺ຖາຕິ ປຸຣິມວຈນາເປກ຺ຂໍ. ‘‘ກປ຺ປິຍໍ ກໂຣນ຺ເຕນາ’’ຕິອາທິວຈນມເປກ຺ຂຕິ. ‘‘ອຸຈ຺ຉຸໍ ກປ຺ປິຍໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸຈ຺ຉຸເມວ ວິຊ຺ຌຕິ, ປເຄວ. ‘‘ທາຣຸໍ ກປ຺ປິຍໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸຈ຺ຉຸໍ ວິຊ຺ຌຕິ, ‘‘ທາຣຸໍ ກປ຺ປິຍໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ທາຣຸເມວ ວາ ວິຊ຺ຌຕິ, ວຏ຺ຏຕິ ເອກາພທ຺ຘຕ຺ຕາຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕນ຺ຕິ ຣຊ຺ຊຸໍ ວາ ວລ຺ລິໍ ວາ. ສພ຺ພໍ ຂຓ຺ຑນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕຕ຺ຖາຕິ ມຣິຈປກ຺ເກສຸ. ກຏາຫນ຺ຕິ ເອກາຍ ຠາຊນວິກຕິຍາ ນາມເມຕໍ. ອິຘ ປນ ພີຊານໍ ຠາຊນຠາເວນ ຕໍສທິສຕ຺ຕາ ຜລເຜຄ຺ຄຸປິ ‘‘ກຏາຫ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອກາພທ຺ຘນ຺ຕິ ກຏາເຫນ ເອກໂຕ ອາພທ຺ຘໍ.

ຕານີຕິ ຕິຓານິ. ເຕນາຕິ ຣຸກ຺ຂປວຏ຺ຏນາທິນາ. ຕຕ຺ຣາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຐປນປາຕນຏ຺ຐາເນ. ‘‘ມນຸສ຺ສວິຄ຺ຄຫປາຣາຊິກວຓ຺ຓນາຍ’’ນ຺ຕິ ປທໍ ‘‘ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ປເທ ¶ ສາມຎ຺ຎາຘາໂຣ. ຠິກ຺ຂຸ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖໂຏ ໂຫຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ໂອປາເຕຕິ ອາວາເຏ. ໂສ ຫິ ອວປຕນຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ‘‘ໂອປາໂຕ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຣຸກ຺ຂນ຺ຕິ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຏຣຸກ຺ຂໍ. ຠູມິນ຺ຕິ ໂອປາຕຖິຣຠູມິໍ. ຊີວິຕເຫຕູຕິ ນິມິຕ຺ຕຕ຺ເຖ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນໍ, ຊີວິຕກາຣຓາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຠິກ຺ຂຸນາ’’ຕິ ປທໍ ‘‘ນິກ຺ຂາເມຕຸ’’ນ຺ຕິ ປເທ ຠາວກຕ຺ຕາ, ກາຣິຕກຕ຺ຕາ ວາ. ‘‘ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຏຠິກ຺ຂຸ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ໂອປາຕຠິກ຺ຂຸ’’ນ຺ຕິ ວາ ກາຣິຕກມ຺ມໍ ອຊ຺ຌາຫຣິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ອນາປຕ຺ຕິຠາເວ, ອນາປຕ຺ຕິຠາວສ຺ສ ວາ. ເອຕສ຺ສາຕິ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ. ປໂຣ ປນ ກາຣຸຎ຺ເຎນ ກໂຣຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອຕມ຺ປີຕິ ກາຣຸຎ຺ຎມ຺ປິ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ, ຍສ຺ມາ ວາຕິ. ປຐມໍ.

໒. ອຎ຺ຎວາທກສິກ຺ຂາປທໍ

໙໔. ທຸຕິເຍ ອນາຈາຣນ຺ຕິ ອຈຣິຕພ຺ພໍ ກາຍວຈີທ຺ວາຣວີຕິກ຺ກມໍ. ສພ຺ພນາມສ຺ສ ອນິຍມຕ຺ຖຕ຺ຕາ ອິຘ ວຈນນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອຎ຺ເຎນ ວຈເນນ ອຎ຺ຎໍ ວຈນ’’ນ຺ຕິ. ໂສຕິ ຠິກ຺ຂຸ, ວທຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ໂກຕິ ໂກ ປຸຄ຺ຄໂລ. ກິນ຺ຕິ ກິໍ ອາປຕ຺ຕິໍ. ກິສ຺ມິນ຺ຕິ ກິສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ. ກິນ຺ຕິ ກິໍ ກມ຺ມໍ. ກນ຺ຕິ ກໍ ປຸຄ຺ຄລໍ. ກິນ຺ຕິ ກິໍ ວຈນໍ.

ເອຕ຺ຖາຕິ ¶ ‘‘ໂກ ອາປນ຺ໂນ’’ຕິອາທິປາຬິຍໍ. ‘‘ຠິກ຺ຂູຫີ’’ຕິ ປທໍ ‘‘ວຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ປເທ ກຕ຺ຕາ. ອສາຣຸປ຺ປນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ອສາຣຸປ຺ປໍ. ເອໂສຕິ ເອໂສ ອຕ຺ໂຖ, ວິຠໂວຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕນ຺ຕິ ວຕ຺ຖຸ. ຠຓນ຺ໂຕ ວາ ຫຸຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎນຎ຺ຎໍ ປຏິຈຣຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອຕ຺ຖາຕິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາສເນ. ໂສຕນ຺ຕິ ໂສຕທ຺ວາຣໍ. ຈກ຺ຂຸນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣໍ.

໙໘. ອຎ຺ຎນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕຕ຺ຖໂຕ ອຎ຺ຎໍ ອປຸຈ຺ຉິຕມຕ຺ຖໍ. ຠາວປ຺ປຘາໂນຍໍ ກຕ຺ຕຸນິທ຺ເທໂສຕິ ອາຫ ‘‘ອຎ຺ເຎນຎ຺ຎໍ ປຏິຈຣຓສ຺ເສຕໍ ນາມ’’ນ຺ຕິ. ຕຸຓ຺ຫີຠາວສ຺ສາຕິ ອຠາສນສ຺ສ. ອາຕ຺ຍູປສຄ຺ໂຄ ລຸຕ຺ຕນິທ຺ທິຏ຺ໂຐຕິ ອາຫ ‘‘ອາໂຣເປຕູ’’ຕິ. ເອວໍ ‘‘ອໂຣປິເຕ’’ຕິ ເອຕ຺ຖປິ. ເຕນາຫ ‘‘ອນາໂຣປິເຕ’’ຕິ.

໑໐໑. ຕນ຺ຕິ ອຎ຺ຎວາທກວິເຫສກໂຣປນກມ຺ມໍ. ອສ຺ສາຕິ ຠເວຍ຺ຍ, ໂຫຕິ ວາ.

໑໐໒. ກິນ຺ຕິ ¶ ກິໍ ວຈນໍ. ເຍນາຕິ ເຍນ ພ຺ຍາຘິນາ ກເຖຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຕາທິໂສ ພ຺ຍາຘິ ມຸເຂ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາຕິ ຕໂຕ ກຖິຕກາຣຓາຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ອຸຊ຺ຌາປນກສິກ຺ຂາປທໍ

໑໐໓. ຕຕິເຍ ຠິກ຺ຂູ ອຸຊ຺ຌາເປນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ກາຣິຕກມ຺ມຕ຺ຕາ ກຣຓຕ຺ເຖ ອຸປໂຍຄວຈນນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫີ’’ຕິ. ໂອກາຣວິປຣີໂຕ ອຸກາໂຣຕິ ຈ ເຌສທ຺ໂທ ຎາຓຕ຺ໂຖຕິ ຈ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອວຊານາເປນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ຕໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ປທໍ ‘‘ອວຊານາເປນ຺ຕີ’’ຕິ ປເທ ຘາຕຸກມ຺ມໍ. ອເນກຕ຺ຖຕ຺ຕາ ຘາຕູນໍ ເຌສທ຺ໂທ ໂອໂລກນຕ຺ໂຖ ຈ ຈິນ຺ຕນຕ຺ໂຖ ຈ ໂຫຕິ, ເຕນາຫ ‘‘ໂອໂລກາເປນ຺ຕີ’’ຕິອາທິ. ເອຕ຺ຖາຕິ ‘‘ຠິກ຺ຂູ ອຸຊ຺ຌາເປນ຺ຕີ’’ຕິ ປເທ. ຉນ຺ທາຍາຕິ ຉນ຺ທຕ຺ຖໍ. ເຍສໍ ເສນາສນານິ ຈ ປຎ຺ຎເປຕິ, ຠຕ຺ຕານິ ຈ ອຸທ຺ທິສຕິ, ເຕສໍ ອຕ຺ຕນິ ເປມຕ຺ຖນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ຉນ຺ທາຍາຕິ ຉນ຺ເທນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິມິນາ ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາສນໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ. ປເຣສໍ ອຕ຺ຕໂນ ເປເມນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປກ຺ຂປາເຕນາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປກ຺ເຂ ປາຕາປເນນ.

໑໐໕. ອຸຊ຺ຌາເປນ຺ຕິ ອເນນາຕິ ອຸຊ຺ຌາປນກໍ. ຂິຍ຺ຍນ຺ຕິ ອເນນາຕິ ຂິຍ຺ຍນກນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ເຍນ ວຈເນນາ’’ຕິອາທິ.

໑໐໖. ອຸປສມ຺ປນ຺ນໍ ສງ຺ເຆນ ສມ຺ມຕໍ ມງ຺ກຸກຕ຺ຕຸກາໂມຕິ ສມ຺ພນ຺ຘໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອຸປສມ຺ປນ຺ນໍ ສງ຺ເຆນ ¶ ສມ຺ມຕ’’ນ຺ຕິອາທິ. ສມ຺ພຊ຺ຌນໍ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ກາຕພ຺ໂພຕິ ໂຍຊນາ. ອຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ສງ຺ເຆນ ສມ຺ມຕສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມ ອຍສໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມຕິ ວິຠຕ຺ຕິວິປຣິຓາເມນ ສມ຺ພນ຺ຘໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ວິຠຕ຺ຕິວິປຣິຓາໂມ ກາຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ‘‘ວເສນາ’’ຕິ ປທໍ ວິຠຕ຺ຕິວິປຣິຓາໂມ ກາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ປເທ ວິເສສນໍ. ຍສ຺ມາ ວິເສໂສ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ກຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ຕນ຺ຕິ ‘‘ຂິຍ຺ຍນກ’’ນ຺ຕິ ປທໍ. ໂສ ຈ ຠິກ຺ຂູຕິ ອຸຊ຺ຌາປນໂກ ຈ ຂິຍ຺ຍນໂກ ຈ ໂສ ຈ ຠິກ຺ຂຸ. ອຖາຕິ ຕສ຺ມາ ອຸຊ຺ຌາປນກຂິຍ຺ຍນກກຣຕ຺ຕາ. ອສ຺ສາຕິ ຠິກ຺ຂຸໂນ. ອສ຺ສາຕິ ຠເວຍ຺ຍ.

‘‘ອຸປສມ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ¶ ປທໍ ‘‘ອຸຊ຺ຌາເປຕີ’’ຕິ ປເທ ຘາຕຸກມ຺ມໍ ‘‘ອນຸປສມ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ປທໍ ກາຣິຕກມ຺ມໍ, ‘‘ອນຸປສມ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ປທໍ ‘‘ອຸຊ຺ຌາເປຕີ’’ຕິ ກາຣິຕກິຣິຍໍ ອເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ໂຫຕິ. ‘‘ຂິຍ຺ຍຕີ’’ຕິ ສຸທ຺ຘກິຣິຍາຍ ອເປກ຺ຂາຍ ວິຠຕ຺ຕິວິປລ຺ລາໂສ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຕສ຺ສ ວາ’’ຕິອາທິ. ຕສ຺ສາຕິ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ສນ຺ຕິເກຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕນ຺ຕິ ສງ຺ເຆນ ສມ຺ມຕໍ ອຸປສມ຺ປນ຺ນໍ. ‘‘ສງ຺ເຆນ ອສມ຺ມຕ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ນ ອປໂລກນກມ຺ເມນ ອສມ຺ມຕໍ, ກມ຺ມວາຈາຍ ປນ ອສມ຺ມຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ກມ຺ມວາຈາຍາ’’ຕິອາທິ. ທ຺ເວ ຕໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ກມ຺ມວາຈາຍ ສມ຺ມນິຕຸມສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕ຺ຕາ ອສມ຺ມຕນ຺ຕິ ຈ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຍຕ຺ຣາ’’ຕິອາທິ. ຍຕ຺ຣາຕິ ຍສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ. ‘‘ອນຸປສມ຺ປນ຺ນໍ ສງ຺ເຆນ ສມ຺ມຕ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ສມ຺ມຸຕິໂຍ ທາຕຸມສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕ຺ຕາ ປຸພ຺ພໂວຫາຣວເສນ ສມ຺ມຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ກິຎ຺ຈາປີ’’ຕິອາທິ. ຕນ຺ຕິ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນຠາເວ ຐິຕໍ. ພ຺ຍຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ວິຍຕ຺ຕສ຺ສ. ສງ຺ເຆນ ວາ ກໂຕຕິ ໂຍຊນາຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ປຐມເສນາສນສິກ຺ຂາປທໍ

໑໐໘. ຈຕຸຕ຺ເຖ ຫິມເມວ ຫິມນ຺ໂຕ, ຫິມນ຺ເຕ ນິຍຸຕ຺ໂຕ ເຫມນ຺ຕິໂກ, ກາໂລຕິ ອາຫ ‘‘ເຫມນ຺ຕກາເລ’’ຕິ. ໂອຕາເປນ຺ຕາ ປກ຺ກມິໍສູຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ກາລສທ຺ທສ຺ສ ສມ຺ພນ຺ຘິສທ຺ທຕ຺ຕາ ສມ຺ພນ຺ຘາເປກ຺ໂຂຕິ ອາຫ ‘‘ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈີ’’ຕິ. ຫິມວສ຺ເສນາຕິ ຫິເມນ ຈ ວສ຺ເສນ ຈ.

໑໑໐. ‘‘ວສ຺ສິໂກ’’ຕິ ນ ສງ຺ເກຕາຕິ ອວສ຺ສິກສງ຺ເກຕາ. ‘‘ອຏ຺ຐ ມາເສ’’ຕິ ສາມຎ຺ຎໂຕ ວຸຕ຺ເຕປິ ‘‘ອວສ຺ສິກສງ຺ເກເຕ’’ຕິ ວິເສສິຕຕ຺ຕາ ເຫມນ຺ຕິກຄິມ຺ຫິກມາສາເຍວ ຄເຫຕພ຺ພາຕິ ອາຫ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ເຫມນ຺ຕິເກ’’ຕິອາທິ. ຍຕ຺ຖາຕິ ຍສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ເຂ. ນ ອູຫທນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ກາກາ ວາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວາສທ຺ໂທ ສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘‘ອຎ຺ເຎ ວາ ສກຸນ຺ຕາ’’ຕິ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ອນຸຊານາຕິ, ຕສ຺ມາ. ຍຕ຺ຖາຕິ ຍສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ເຂ, ວິສ຺ສມິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຍສ຺ມິນ຺ຕິ ຣຸກ຺ເຂ, ກຕ຺ວາ ວສນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ອຏ຺ຐ ມາເສ ເອວາຕິ ສມ຺ຠວໂຕ ອາຫ ‘‘ເຍສຸ ຊນປເທສູ’’ຕິອາທິ ¶ . ເຕສຸປີຕິ ຊນປເທສຸປິ. ອວສ຺ສິກສງ຺ເກເຕ ເອວາຕິ ສມ຺ຠວໂຕ ອາຫ ‘‘ຍຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິ. ຍຕ຺ຖາຕິ ເຍສຸ ¶ ຊນປເທສຸ. ‘‘ວິຄຕວລາຫກໍ ວິສຸທ຺ຘໍ ນຠໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ສເຈ ອວິຄຕວລາຫກໍ ອວິສຸທ຺ຘໍ ນຠໍ ໂຫຕິ, ນິກ຺ຂິປິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທີເປຕິ. ‘‘ເອວຣູເປ ກາເລ’’ຕິ ປທໍ ‘‘ນິກ຺ຂິປິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ປເທ ອາຘາໂຣ.

ອພ຺ໂຠກາສິເກນາປີຕິ ອພ຺ໂຠກາສຘຸຕງ຺ຄຍຸຕ຺ເຕນາປິ. ປິສທ຺ໂທ ຣຸກ຺ຂມູລິກສ຺ສ ອເປກ຺ຂໂກ. ວຕ຺ຕໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຕສ຺ສ ຫີ’’ຕິອາທິ. ຕສ຺ສາຕິ ອພ຺ໂຠກາສິກສ຺ສ. ຫິສທ຺ໂທ ວິຕ຺ຖາຣໂຊຕໂກ. ຕຕ຺ເຖວາຕິ ປຸຄ຺ຄລິກມຎ຺ຈເກເຍວ. ສງ຺ຆິກໍ ມຎ຺ຈນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ວີຕມຎ຺ຈໂກຕິ ວາຍິຕມຎ຺ຈໂກ. ຕສ຺ມິນ຺ຕິ ວີຕມຎ຺ຈເກ. ປຸຣາຓມຎ຺ຈໂກ ນສ຺ສນ຺ໂຕປິ ອນຄ຺ໂຆຕິ ອາຫ ‘‘ປຸຣາຓມຎ຺ຈໂກ ຄເຫຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ຈມ຺ເມນ ອວນຫິຕພ຺ໂພຕິ ໂອນທ຺ໂຘ, ໂສ ເອວ ໂອນທ຺ຘໂກ. ຄເຫຕ຺ວາ ຈ ປນ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ໂຍຊນາ. ອສມເຍຕິ ວສ຺ສິກສງ຺ຂາເຕ ອກາເລ. ຈຕຸຄ຺ຄຸເຓນາປີຕິ ຈຕຸປຏເລນປິ. ວຏ຺ຏນ຺ຕິ ວລາຫກາ ອາວຏ຺ຏນ຺ຕິ ອສ຺ມິໍ ສມເຍຕິ ວຏ຺ຏຸໂລ, ໂສ ເອວ ວຏ຺ຏລິໂກ, ສຕ຺ຕາຫໍ ວຏ຺ຏລິໂກ, ສຕ຺ຕາໂຫ ວາ ວຏ຺ຏລິໂກ ສຕ຺ຕາຫວຏ຺ຏລິໂກ, ໂສ ອາທິ ເຍສໍ ຕານີຕິ ສຕ຺ຕາຫວຏ຺ຏລິກາທີນິ. ອາທິສທ຺ເທນ ສຕ຺ຕາຫໂຕ ອູນາຘິການິ ຄເຫຕພ຺ພານິ. ກາຍານຸຄຕິກຕ຺ຕາຕິ ກາຍໍ ອນຸຄມກຕ຺ຕາ ກາຍສທິສຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ປຓ຺ຓກຸຏີສູຕິ ປຓ຺ເຓນ ຉາທິຕກຸຏີສຸ. ສຠາຄຠິກ຺ຂູນນ຺ຕິ ອຕ຺ຕນາ ສຠາຄຠິກ຺ຂູນໍ, ສນ຺ຕິກນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອໂນວສ຺ສເກ ຐາເນຕິ ໂຍຊນາ. ລຄ຺ເຄຕ຺ວາຕິ ລມ຺ເພຕ຺ວາ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ‘‘ສມ຺ມຊ຺ຊນິ’’ນ຺ຕິ ປທໍ ‘‘ຄເຫຕ຺ວາ’’ຕິ ປເທ ອວຸຕ຺ຕກມ຺ມໍ, ‘‘ຐເປຕພ຺ພາ’’ຕິ ປເທ ວຸຕ຺ຕກມ຺ມໍ. ໂຘວິຕ຺ວາຕິ ສມ຺ມຊ຺ຊນິໍ ສຸທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ. ອຸໂປສຖາຄາຣາທີສູຕິອາທິສທ຺ເທນ ປຣິເວຓາທີນິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

ໂຍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ເຕນາຕິ ໂຍຊນາ. ຕຕ຺ຖາຕິ ສາລາຍໍ. ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈີຕິ ຍສ຺ມິໍ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ຐາເນ. ປາກຕິກຏ຺ຐາເນຕິ ປກຕິຍາ ຄຫິຕຏ຺ຐາເນ. ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວາຕິ ເຕສຸ ເຕສຸ ເຈຕິຍງ຺ຄຓາທີສຸເຍວ ¶ . ອສນສາລນ຺ຕິ ອສນ຺ຕິ ຠກ຺ຂນ຺ຕິ ອສ຺ສໍ ສາລາຍນ຺ຕິ ອສນາ, ອສນາ ຈ ສາ ສາລາ ເຈຕິ ອສນສາລາ, ໂຠຊນສາລາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຣາຕິ ຕສ຺ສ ສມ຺ມຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ, ຕສ຺ມິໍ ‘‘ວຕ຺ຕໍ ຊານິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ປາເຐ ວາ. ມຊ຺ຌໂຕຕິ ປວິຕ຺ຕໂຕ, ສຸທ຺ຘຏ຺ຐານໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປາທຏ຺ຐານາຠິມຸຂາຕິ ສມ຺ມຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ປາທຏ຺ຐານໍ ອຠິມຸຂາ. ວາລິກາ ຫຣິຕພ຺ພາຕິ ປໍສຸ ຈ ວາລິກາ ຈ ອປເນຕພ຺ພາ. ສມ຺ມຸຎ຺ຈນີສລາກາຍ ປຣໍ ເປລ຺ເລຕພ຺ພາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ພຫີຕິ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕພ຺ພຕລໂຕ ພຫິ.

໑໑໑. ມສາຣໂກຕີຕິ ¶ ເອຕ຺ຖ ອິຕິສທ຺ໂທ ນາມປຣິຍາໂຍ, ມສາຣໂກ ນາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ພຸນ຺ທິກາພທ຺ໂຘຕີຕິອາທີສຸປິ. ປາເທ ມສິຕ຺ວາ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອຏນິໂຍ ປເວເສຕພ຺ພາ ເອຕ຺ຖາຕິ ມສາຣໂກ. ພຸນ຺ໂທ ເອວ ພຸນ຺ທິໂກ, ປາໂທ, ຕສ຺ມິໍ ອາພທ຺ຘາ ພນ຺ຘິຕາ ອຏນີ ຍສ຺ສາຕິ ພຸນ຺ທິກາພທ຺ໂຘ. ກຸຬີຣສ຺ສ ປາໂທ ວິຍ ປາໂທ ຍສ຺ສາຕິ ກຸຬີຣປາທໂກ, ຍຖາ ກຸຬີໂຣ ວງ຺ກປາໂທ ໂຫຕິ, ເອວໍ ວງ຺ກປາໂທຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອາຫຈ຺ຈ ອງ຺ເຄ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປເວສິໂຕ ປາໂທ ຍສ຺ສາຕິ ອາຫຈ຺ຈປາທໂກ. ອາຓິນ຺ຕິ ອຄ຺ຄຂິລໍ. ມຎ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄລໍ ຘາເຣຕີຕິ ມຎ຺ໂຈ. ປີຐຕິ ວິສມທຸກ຺ຂໍ ຫິໍສຕີຕິ ປີຐໍ. ປຓໂວຕິ ເອໂກ ຕູຣິຍວິເສໂສ, ຕສ຺ສ ສຓ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຎ຺ຫິ ເອຕຣຫິ ພຸທ຺ຘປຏິມສ຺ສ ປລ຺ລງ຺ກສຓ຺ຐານໍ ໂຫຕິ. ຕນ຺ຕິ ໂກຈ຺ຉໍ. ກໂຣນ຺ຕິ ກິຣາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອຕ຺ຖາຕິ ເສນາສນປຣິໂຠເຄ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ຕນ຺ຕິ ໂກຈ຺ຉໍ ມຫຄ຺ຆໍ ໂຫຕິ, ມຫຄ຺ຆຕ຺ຕາ ຠທ຺ທປີຐນ຺ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຍນາຕິ ເຍນ ຠິກ຺ຂຸນາ. ‘‘ຖາມມຊ຺ຌິມສ຺ສາ’’ຕິ ປເທນ ປມາຓມຊ຺ຌິມໍ ນິວຕ຺ເຕຕິ.

ເອຕ຺ຖາຕິ ‘‘ອນາປຸຈ຺ຉໍ ວາ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ ປເທ. ເຖໂຣ ອາຓາເປຕີຕິ ໂຍຊນາ. ອາຓາເປຕີຕິ ຈ ອາຓ-ຘາຕຸຍາ ເອວ ເປສນສງ຺ຂາຕສ຺ສ ເຫຕ຺ວຕ຺ຖສ຺ສ ວາຈກຕ຺ຕາ ຓາເປສທ຺ໂທ ສ຺ວຕ຺ໂຖວ. ໂສຕິ ທຫໂຣ. ຕຖາຕິ ຍຖາ ເຖເຣນ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕຖາ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖາຕິ ທິວາຏ຺ຐາເນ, ມຎ຺ຈປີເຐ ວາ. ຕໂຕຕິ ຐປນກາລໂຕ. ປຣິພຸນ຺ເຘຕິ ຫິໍ ເສຕີຕິ ປລິໂພໂຘ, ປຣິສທ຺ໂທ ອຸປສຄ຺ໂຄ, ໂສ ວິກາຣວເສນ ອຎ຺ຎຖາ ຊາໂຕ. ໂສ ປລິໂພໂຘ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອາວາສາທິໂກ, ອິຘ ປນ ¶ ສນ຺ຖຣາປິຕມຎ຺ຈາທິໂກ. ສາຍນ຺ຕິ ສາຍນ຺ເຫ, ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ເຈຕໍ ອຸປໂຍຄວຈນໍ. ເຖໂຣ ຠຓຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕຕ຺ຖາຕິ ມຎ຺ຈປີເຐ. ‘‘ພາໂລ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອນຸຄ຺ຄຫິຕວຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ອນຸຄ຺ຄຫິຕໍ ວຕ຺ຕໍ ເຍນາຕິ ອນຸຄ຺ຄຫິຕວຕ຺ໂຕ, ເຖໂຣ. ຕຊ຺ເຊຕີຕິ ອຸພ຺ເພເຊຕິ. ຕສ຺ມິນ຺ຕິ ທຫເຣ. ອສ຺ສາຕິ ເຖຣສ຺ສ.

ອາຓຕ຺ຕິກ຺ຂເຓເຍວາຕິ ເຖຣສ຺ສ ເປສນກ຺ຂເຓເຍວ. ທຫໂຣ ວທຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ເຖໂຣ’’ຕິ ປທໍ ‘‘ວຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ປທທ຺ວເຍ ກຕ຺ຕາ, ‘‘ກາເຣຕພ຺ໂພ’’ຕິ ປເທ ກມ຺ມໍ. ນນ຺ຕິ ມຎ຺ຈປີຐໍ, ‘‘ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ’’ຕິປທມເປກ຺ຂິຍ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ນນ຺ຕິ ທຫຣໍ ວາ. ‘‘ວຕ຺ວາ’’ຕິ ປທມເປກ຺ຂິຍ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ເຖວາຕິ ມຎ຺ຈປີເຐເຍວ. ອສ຺ສາຕິ ເຖຣສ຺ສ. ຕຕ຺ຖາຕິ ທິວາຏ຺ຐາເນ. ໂຠຊນສາລໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕຕິ ໂຠຊນສາລໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ມຎ຺ຈປີຐປຎ຺ຎາປນຏ຺ຐານໂຕ ອຎ຺ຎໍ ຐານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ, ເຖໂຣຕິ ໂຍຊນາ. ຕຕ຺ເຖວາຕິ ທິວາຏ຺ຐາເນເຍວ. ຍຕ຺ຣິຈ຺ຉຕີຕິ ຍໍ ຐານໍ ຄນ຺ຕຸມິຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນ຺ຕຣສນ຺ນິປາເຕຕິ ສກລໍ ອໂຫຣຕ຺ຕໍ ອສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ອນ຺ຕເຣ ສນ຺ນິປາເຕ ສຕີຕິ ໂຍຊນາ.

ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ. ອາຄນ຺ຕຸກາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕໂຕຕິ ຄຓ຺ຫນໂຕ. ເຕສນ຺ຕິ ອາຄນ຺ຕຸການໍ ¶ . ເຍຫີຕິ ອາວາສິໂກ ວາ ໂຫຕຸ, ອາຄນ຺ຕຸໂກ ວາ, ເຍຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ. ເຕຕິ ນິສິນ຺ນກຠິກ຺ຂູ. ອຸທ຺ຘໍ ປາຬິປາຐໍ ສາເຣຕິ ປວຕ຺ເຕຕີຕິ ອຸສ຺ສາຣໂກ. ຘມ຺ມກຖາຍໍ ສາຘູຕິ ຘມ຺ມກຖິໂກ. ຕສ຺ມິນ຺ຕິ ອຸສ຺ສາຣເກ ວາ ຘມ຺ມກຖິເກ ວາ. ອໂຫຣຕ຺ຕນ຺ຕິ ອໂຫ ຈ ຣຕ຺ຕິ ຈ ອໂຫຣຕ຺ຕໍ, ອຈ຺ຈນ຺ຕສໍໂຍຄປທໍ. ອິຕຣສ຺ມິນ຺ຕິ ປຐມໍ ນິສິນ຺ນຠິກ຺ຂຸໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຠິກ຺ຂຸມ຺ຫີຕິ ໂຍຊນາ. ອນ຺ໂຕອຸປຈາຣຏ຺ເຐເຍວາຕິ ເລຑ຺ຑຸປາຕສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອຸປຈາຣສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ຐິເຕເຍວ, ອນາທເຣ ເຈຕໍ ຠຸມ຺ມໍ. ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ອາປຕ຺ຕິວາຣອນາປຕ຺ຕິວາເຣສຸ.

໑໑໒. ຈິມິລິກໍ ວາຕິອາທີສຸ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ໂຍຊນາ. ຕນ຺ຕິ ຈິມິລິກຕ຺ຖຣຓໍ. ອຸຕ຺ຕຣິ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕຣຕ຺ຖຣຓນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ¶ ອາຫ ‘‘ອຸຕ຺ຕຣຕ຺ຖຣຓໍ ນາມາ’’ຕິອາທິ. ຠູມິຍນ຺ຕິ ສຸຘາທິປຣິກມ຺ເມນ ອກຕາຍໍ ປກຕິຠູມິຍໍ. ຈມ຺ມຂຓ຺ໂຑຕິ ເອຕ຺ຖ ຈມ຺ມໍເຍວ ອນ຺ເຕ ຂຓ຺ຑຕ຺ຕາ ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ຈມ຺ມຂຓ຺ໂຑຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນນຸ ສີຫຈມ຺ມາທີນິ ນ ກປ຺ປນ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອຏ຺ຐກຖາສຸ ຫີ’’ຕິອາທິ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ນ ທິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ. ປຣິຫຣເຓເຍວາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກນ຺ຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ, ປຸຄ຺ຄລິກນ຺ຕິ ວາ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ຕໍ ຐານໍ ຫຣເຓເຍວ. ປາໂທ ປຸຎ຺ຉີຍຕິ ໂສຘີຍຕິ ເອຕາຍາຕິ ປາທປຸຎ຺ຉນີຕິ ກຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊຸປິໂລຕິກາໂຍ ປາທປຸຎ຺ຉນີຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອາຫ ‘‘ປາທປຸຎ຺ຉນີ ນາມາ’’ຕິອາທິ. ມຍສທ຺ທໂລປໍ ກຕ຺ວາ ຜລກປີຐນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຜລກປີຐໍ ນາມ ຜລກມຍໍ ປີຐ’’ນ຺ຕິ. ຜລກຎ຺ຈ ປີຐຎ຺ຈ ຜລກປີຐນ຺ຕິ ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຖ ວາ’’ຕິ. ເອເຕນາຕິ ‘‘ຜລກປີຐ’’ນ຺ຕິ ປເທນ. ‘‘ສງ຺ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ ປເທ ກຣຓໍ, ກຕ຺ຕາ ວາ. ພີຊນິປຕ຺ຕກນ຺ຕິ ຈຕຸຣສ຺ສພີຊນີເຍວ ສກຸຓປຕ຺ຕສທິສຕ຺ຕາ ພີຊນິປຕ຺ຕກໍ, ສທິສຕ຺ເຖ ໂກ. ‘‘ອຊ຺ໂຌກາເສ’’ຕິ ປທໍ ‘‘ປຈິຕ຺ວາ’’ຕິ ປເທ ອາຘາໂຣ. ອຄ຺ຄິສາລາຍນ຺ຕິ ອຄ຺ຄິນາ ປຈນສາລາຍໍ. ປພ຺ຠາເຣຕິ ເລຓສທິເສ ປພ຺ຠາເຣ. ຍຕ຺ຖາຕິ ຍສ຺ມິໍ ຐາເນ.

ຍສ຺ມິນ຺ຕິ ປຸຄ຺ຄເລ. ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ປຸຄ຺ຄລິກມິວ ໂຫຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

໑໑໓. ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ວາ ລຊ຺ຊີ ໂຫຕິ, ຕຖາຣູປໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ວາ ຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ລຊ຺ຊີ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ປລິໂພຘໍ ວິຍ ມຎ຺ຎຕີ’’ຕິ. ໂຍຕິ ອາປຸຈ຺ຉໂກ ຠິກ຺ຂຸ. ‘‘ເກນຈິ ອຸປທ຺ທຸຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ສງ຺ເຂເປນ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ສເຈປິ ຫີ’’ຕິອາທິ. ຫິສທ຺ໂທ ວິຕ຺ຖາຣໂຊຕໂກ. ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕໍ ປເທສນ຺ຕິ ເສນາສນຏ຺ຐປິຕຏ຺ຐານໍ. ອາປທາສູຕິ ວິປຕ຺ຕີສູຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ທຸຕິຍເສນາສນສິກ຺ຂາປທໍ

໑໑໖. ປຎ຺ຈເມ ¶ ມຎ຺ຈກຠິສີຕິ ມຎ຺ເຈ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ໂພ ມຎ຺ຈໂກ, ໂສເຍວ ຠິສີຕິ ມຎ຺ຈກຠິສິ. ເອວໍ ປີຐກຠິສິປິ. ປາວາໂຣ ໂກຊໂວຕິ ທ຺ເວເຍວ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາຕິ ອາຫ ‘‘ປາວາໂຣ’’ຕິອາທິ. ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ¶ ວຸຕ຺ຕໍ. ທຸຕິຍາຕິກ຺ກເມຕິ ທຸຕິຍປາທາຕິກ຺ກເມ. ເສນາສນໂຕຕິ ສເຈ ເອກໍ ເສນາສນໍ ໂຫຕິ, ຕໂຕ. ອຖ ພຫູນິ ເສນາສນານິ ໂຫນ຺ຕິ, ສພ຺ພປຈ຺ຉິມເສນາສນໂຕ. ເອໂກ ເລຑ຺ຑຸປາໂຕ ເສນາສນສ຺ສ ອຸປຈາໂຣ ໂຫຕິ, ເອໂກ ປຣິກ຺ເຂປາຣໂຫຕິ ອາຫ ‘‘ທ຺ເວ ເລຑ຺ຑຸປາຕາ’’ຕິ.

ສເຈ ຠິກ຺ຂຸ, ສາມເຓໂຣ, ອາຣາມິໂກ ຈາຕິ ຕໂຍ ໂຫນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂຸໍ ອນາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສາມເຓໂຣ ວາ ອາຣາມິໂກ ວາ ນ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ອຖ ສາມເຓໂຣ, ອາຣາມິໂກ ຈາຕິ ທ຺ເວ ໂຫນ຺ຕິ, ສາມເຓຣໍ ອນາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອາຣາມິໂກວ ນ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຠິກ຺ຂຸມ຺ຫິ ສຕີ’’ຕິອາທິ. ຕີສຸປິ ອສນ຺ເຕສຸ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພວິຘິໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕສ຺ມິມ຺ປິ ອສຕີ’’ຕິອາທິ. ເຍນາຕິ ອຸປາສເກນ, ‘‘ກາຣິໂຕ’’ຕິ ປເທ ກຕ຺ຕາ. ຕສ຺ສາຕິ ວິຫາຣສາມິກສ຺ສ. ຕສ຺ມິມ຺ປິ ອສຕິ ຄນ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ປາສາເຓສູຕິ ປາສາຓຜລເກສຸ. ສເຈ ອຸສ຺ສຫຕີຕິ ສເຈ ສກ຺ໂກຕິ. ອຸສ຺ສຫນ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຐເປຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ເຕປີຕິ ອຸປາສກາປິ, ນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕຕ຺ຖາຕິ ທາຣຸຠຓ຺ຑາທີສຸ.

ປຣິຈ຺ເຉທາກາເຣນ ເວຓີຍຕິ ທິສ຺ສຕີຕິ ປຣິເວຓໍ. ‘‘ອຖ ໂຂ’’ຕິ ປທໍ ‘‘ເວທິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ປເທ ອຣຸຈິລກ຺ຂຓໍ. ‘‘ອາສນ຺ເນ’’ຕິ ອິມິນາ ອຸປຈາຣສທ຺ທສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐານຕ຺ຖອຎ຺ຎໂຣປນຕ຺ເຖ ນິວຕ຺ເຕຕິ. ຍສ຺ມາ ວມ຺ມິກຣາສິເຍວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາຕິ ໂຍຊນາ. ອຸປຈິນນ຺ຕີຕິ ອຸປຈິກາ, ຕາຫິ ນິມິຕ຺ຕຠູຕາຫິ ປລຸຊ຺ຊຕິ ນສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສນາສນນ຺ຕິ ວິຫາຣໍ. ຂາຍິຕຸນ຺ຕິ ຂາທິຕຸໍ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ຕນ຺ຕິ ມຎ຺ຈປີຐໍ. ມຎ຺ຈປີຐໍ ວິຫາເຣ ອປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ວິຫາຣູປຈາເຣ ປຎ຺ຎາປນສ຺ສ ວິເສສຜລໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອາຫ ‘‘ວິຫາຣູປຈາເຣ ປນາ’’ຕິອາທິ. ວິຫາຣູປຈາເຣ ປຎ຺ຎປິຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໑໑໘. ‘‘ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນາ’’ຕິ ປທໍ ‘‘ຄນ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ປເທ ກຕ຺ຕາ. ຕເຖວາຕິ ຍຖາ ປຸຣິມຠິກ຺ຂຸ ກໂຣຕິ, ຕເຖວ. ວສນ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຏິສາເມຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕິໍ ວສນຏ຺ຐານໍ.

ຍາ ທີຆສາລາ ວາ ຍາ ປຓ຺ຓສາລາ ວາ ອຸປຈິການໍ ອຸຏ຺ຐານຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ, ຕໂຕຕິ ໂຍຊນາ. ຕສ຺ມິນ຺ຕິ ¶ ທີຆສາລາທິເກ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ ¶ , ຍສ຺ມາ ວາ, ສນ຺ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສິລຸຈ຺ຈໂຍຕິ ປພ຺ພໂຕ, ຕສ຺ມິໍ ເລຓໍ ສິລຸຈ຺ຈຍເລຓໍ, ປພ຺ພຕຄຸຫາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປຈິກາສງ຺ກາຕິ ອຸປຈິການໍ ອຸຏ຺ຐານຏ຺ຐານນ຺ຕິ ອາສງ຺ກາ. ຕໂຕຕິ ປາສາຓປິຏ຺ຐິຍໍ ວາ ປາສາຓຖມ຺ເຠສຸ ວາ ກຕເສນາສນາທິໂຕ. ອາຄນ຺ຕຸໂກ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ອນຸວຕ຺ຕນ຺ໂຕ ວສຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ໂສຕິ ອາຄນ຺ຕຸໂກ ຠິກ຺ຂຸ. ປຸນ ໂສຕິ ອາຄນ຺ຕຸໂກ ຠິກ຺ຂຸເຍວ. ຕໂຕຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ອິສ຺ສຣິເຍນ ວສນໂຕ. ອຸໂຠປີຕິ ອາວາສິໂກປິ ອາຄນ຺ຕຸໂກປິ ທ຺ເວ ຠິກ຺ຂູ. ເຕສູຕິ ທ຺ວີສຸ ຕີສຸ. ປຈ຺ຉິມສ຺ສາຕິ ສພ຺ພປຈ຺ຉິມສ຺ສ. ອາໂຠເຄນາຕິ ອາໂຠຄມຕ຺ເຕນ ມຸຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖິ, ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພເມວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອຎ຺ຎໂຕຕິ ອຎ຺ຎາວາສໂຕ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣາຕິ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ອາວາເສ. ຕຕ຺ເຖວາຕິ ອານີຕາວາເສເຍວ. ເຕນາຕິ ວຸຑ຺ຒຕເຣນ, ‘‘ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິເຕ’’ຕິ ປເທ ກຕ຺ຕາ. ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິເຕຕິ ວຸຑ຺ຒຕເຣນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິເຕປິ ອິຕຣສ຺ສ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ອາປຸຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາຕິ ວທນ຺ຕິ. ນຏ຺ຐໍ ວາຕິ ນຏ຺ເຐ ວາ ເສນາສເນ ສຕິ ຄີວາ ນ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ອຎ຺ຎສ຺ສາຕິ ອວິສ຺ສາສິກປຸຄ຺ຄລສ຺ສ. ນຏ຺ຐານີຕິ ນຏ຺ເຐສຸ ມຎ຺ຈປີເຐສຸ ສນ຺ເຕສຸ.

ວຸຑ຺ຒຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ຈ ອິສ຺ສຣິໂຍ ຈ ຍກ຺ໂຂ ຈ ສີໂຫ ຈ ວາຬມິໂຄ ຈ ກຓ຺ຫສປ຺ໂປ ຈ ວຸຑ຺ຒ…ເປ… ກຓ຺ຫສປ຺ປາ, ເຕ ອາທໂຍ ເຍສໍ ເຕຕິ ວຸຑ຺ຒ…ເປ… ກຓ຺ຫສປ຺ປາທໂຍ, ເຕສຸ. ອາທິສທ຺ເທນ ເປຕາທໂຍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຍຕ຺ຖາຕິ ຍສ຺ມິໍ ຐາເນ. ອສ຺ສາຕິ ຠິກ຺ຂຸໂນ. ‘‘ປລິພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ປທສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຸປທ຺ທຸໂຕ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ອນຸປຂຊ຺ຊສິກ຺ຂາປທໍ

໑໑໙. ຉຏ຺ເຐ ຣູມ຺ຠິຕ຺ວາຕິ ນິວາເຣຕ຺ວາ, ອາວຣຓໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວສ຺ສຄ຺ເຄນາຕິ ວສ຺ສຄຓນາຍ. ອນຸປຂຊ຺ຊາຕິ ເອຕ຺ຖ ຂທ ຫິໍສາຍນ຺ຕິ ຘາຕຸປາເຐສຸ (ສທ຺ທນີຕິຘາຕຸມາລາຍໍ ໑໕ ທກາຣນ຺ຕຘາຕຸ) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຂທສທ຺ໂທ ຫິໍສຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ. ອນຸສມີປໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຂທນໍ ຫິໍ ສນໍ ນາມ ອນຸສມີປໍ ປວິສນເມວາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອນຸປວິສິຕ຺ວາ’’ຕິ.

໑໒໐. ‘‘ຊານ’’ນ຺ຕິ ¶ ເອຕ຺ຖ ຊານນາກາຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອນຸຏ຺ຐາປນີໂຍ ອຍ’’ນ຺ຕິ. ເຕເນວາຕິ ຊານນເຫຕຸນາ ເອວ. ອສ຺ສາຕິ ‘‘ຊານ’’ນ຺ຕິປທສ຺ສ. ຫີຕິ ວິຕ຺ຖາຣໂຊຕໂກ. ສງ຺ໂຆ ປນ ເທຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຍສ຺ສາຕິ ວຸຑ຺ຒາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ. ເອຕ຺ຖາຕິ ວຸຑ຺ຒຄິລານາທີສຸ. ຄິລານສ຺ສປິ ເທຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ຄິລາໂນ’’ຕິ ປທໍ ‘‘ນ ປີເຬຕພ຺ໂພ, ອນຸກມ຺ປິຕພ຺ໂພ’’ຕິປທທ຺ວເຍ ວຸຕ຺ຕກມ຺ມໍ. ‘‘ກາມຎ຺ຈາ’’ຕິ ປທສ຺ສ ອນຸຄ຺ຄຫຕ຺ຖໂຊຕກຕ຺ຕາ ປນສທ຺ໂທ ຄຣຫຕ຺ຖໂຊຕໂກ.

໑໒໑. ມຎ຺ຈປີຐານໍ ¶ ອຸປຈາໂຣ ນາມາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຍໂຕຕິ ຍໂຕ ກຸໂຕຈິ ຐານໂຕ. ຍາວ ມຎ຺ຈປີຐໍ ອຕ຺ຖິ, ຕາວ ອຸປຈາໂຣ ນາມາຕິ ໂຍຊນາ. ຕສ຺ມິໍ ອຸປຈາເຣ ຐິຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຸປຈາເຣຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

‘‘ອຠິນິສີທຕິ ວາ ອຠິນິປຊ຺ຊຕິ ວາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວາສທ຺ທສ຺ສ ອນິຍມວິກປ຺ປຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຠິນິສີທນມຕ຺ເຕນາ’’ຕິອາທິ.

໑໒໒. ອິໂຕຕິ ວາຣໂຕ. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍວາເຣ. ຍຖາ ວຸຕ຺ໂຕ, ເອວນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສພ຺ພຕ຺ເຖວາຕິ ສພ຺ເພສຸ ເອວ ວິຫາຣປຣິເວເຓສຸ. ອສ຺ສາຕິ ວິສຠາຄປຸຄ຺ຄລສ຺ສ. ອິຘາປີຕິ ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ສິກ຺ຂາປເທ. ຕຕ຺ຖາຕິ ວິສ຺ສາສິກປຸຄ຺ຄເລ.

໑໒໓. ປາຬິຍໍ ‘‘ອາປທາສູ’’ຕິປທໍ ‘‘ປວິສຕີ’’ຕິ ອຊ຺ຌາຫາຣປເທນ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອາປທາສູຕິອາທີ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ນິກ຺ກຑ຺ຒນສິກ຺ຂາປທໍ

໑໒໖. ສຕ຺ຕເມ ເຍ ປາສາທາ ວາ ຍານິ ວາ ຈຕຸສ຺ສາລານີຕິ ໂຍຊນາ. ຈຕສ຺ໂສ ຠູມິໂຍ ເອເຕສນ຺ຕິ ຈຕຸຠູມກາ. ເອວໍ ປຎ຺ຈຠູມກາ. ໂກຏ຺ຐການີຕິ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐການິ. ‘‘ປາສາທາ’’ຕິປທມເປກ຺ຂິຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເຍ’’ຕິປທໍ, ‘‘ຈຕຸສ຺ສາລານີ’’ຕິປເທ ອເປກ຺ຂິເຕ ‘‘ຍານີ’’ຕິ ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາໂສ ໂຫຕິ. ເສນາສເນສຸ ເອເກນ ປໂຍເຄນ ພຫຸເກ ທ຺ວາເຣ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຕິກ຺ກາເມຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ນານາປໂຍເຄຫິ ນານາທ຺ວາເຣ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຕິກ຺ກາເມນ຺ຕສ຺ສາຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ທ຺ວາຣຄຓນາຍາ’’ຕິອິມິນາ ປໂຍຄຄຓນາຍາຕິປິ ອຕ຺ຖໍ ຎາເປຕິ ອຕ຺ຖໂຕ ປາກຏຕ຺ຕາ. ອນາມສິຕ຺ວາຕິ ອຉຸປິຕ຺ວາ.

ເອຕ຺ຕການີຕິ ¶ ເອຕປມາຓານິ. ຕສ຺ສາຕິ ນິກ຺ກຑ຺ຒິຍມານສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ. ຄາຬ຺ຫນ຺ຕິ ທຬ຺ຫໍ.

໑໒໗. ອິຘາປີຕິ ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ສິກ຺ຂາປເທ. ປິສທ຺ໂທ ປຸຣິມສິກ຺ຂາປທາເປກ຺ໂຂ. ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ສພ຺ເພສຸ ສິກ຺ຂາປເທສຸ. ຍຕ຺ຣາຕິ ຍສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທ.

໑໒໘. ໂສຕິ ຠຓ຺ຑນກາຣກກລຫກາຣໂກ ຠິກ຺ຂຸ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ, ຍສ຺ມາ ວາ. ປກ຺ຂນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ¶ ປກ຺ຂໍ. ນິກ຺ກຑ຺ຒິຍມານປຸຄ຺ຄລປກ຺ເຂ ອຸມ຺ມຕ຺ຕກສ຺ສ ນິກ຺ກຑ຺ຒຕິ ວາ ນິກ຺ກຑ຺ຒາເປຕິ ວາຕິ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ. ນິກ຺ກຑ຺ຒກປຸຄ຺ຄລປກ຺ເຂ ອຸມ຺ມຕ຺ຕກສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ພນ຺ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ເວຫາສກຸຏິສິກ຺ຂາປທໍ

໑໒໙. ອຏ຺ຐເມ ອຈ຺ຉນ຺ນຕລຕ຺ຕາ ອຸປຣິ ເວຫາໂສ ເອຕິສ຺ສາຕິ ອຸປຣິເວຫາສາ, ສາ ຈ ສາ ກຸຏິ ເຈຕິ ອຸປຣິເວຫາສກຸຏີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອຸປຣິອຈ຺ຉນ຺ນຕລາຍາ’’ຕິ. ຕສ຺ສາ ກຸຏິຍາ ສຣູປໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ທ຺ວິຠູມິກກຸຏິຍາ ວາ’’ຕິອາທິ. ‘‘ມຎ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ປທໍ ‘‘ອຠີ’’ຕິອຸປສຄ຺ເຄນ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອຠິຠວິຕ຺ວາ’’ຕິ. ‘‘ນິສີທຕີ’’ຕິ ກິຣິຍາປເທນ ວາ ໂຍເຊຕພ຺ໂພຕິ ອາຫ ‘‘ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ວາ’’ຕິອາທິ. ເອຕນ຺ຕິ ‘‘ມຎ຺ຈ’’ນ຺ຕິປເທ ເອຕໍ ວຈນໍ ອຸປໂຍຄວຈນໍ. ອຖ ວາ ເອຕນ຺ຕິ ‘‘ມຎ຺ຈ’’ນ຺ຕິປທໍ ອຸປໂຍຄວຈນວນ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຈ຺ຉິມສມ຺ພນ຺ເຘ ອຠີຕ຺ຍູປສຄ຺ໂຄ ປທາລງ຺ກາຣມຕ຺ໂຕ ປທວິຠູສນມຕ຺ໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ອຠີຕິ ອິທໍ ປນາ’’ຕິອາທິ. ປທໂສຠຓຕ຺ຖນ຺ຕິ ປທສ຺ສ ອລງ຺ກາຣຕ຺ຖໍ ວິຠູສນຕ຺ຖໍ ປທສ຺ສ ຜຸລ຺ລິຕຕ຺ຖນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ນິປຕິຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ນີຕ຺ຍູປສຄ຺ໂຄ ຘາຕ຺ວຕ຺ຖານຸວຕ຺ຕໂກຕິ ອາຫ ‘‘ປຕິຕ຺ວາ’’ຕິ. ອຖ ວາ ນິກ຺ຂນ຺ຕຕ຺ຖວາຈໂກຕິ ອາຫ ‘‘ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ວາ’’ຕິ. ອິມິນາ ນີຕ຺ຍູປສຄ຺ຄສ຺ສ ຘາຕ຺ວຕ຺ຖວິເສສກຕໍ ທີເປຕິ, ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປຕິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຫີຕິ ຍສ຺ມາ. ອາຓີຕິ ອຄ຺ຄຂີລາ.

໑໓໑. ຍາ ກຸຏິ ສີສໍ ນ ຆຏ຺ເຏຕິ, ສາ ອສີສຆຏ຺ຏາ ນາມາຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ປມາຓມຊ຺ຌິມສ຺ສາ’’ຕິອິມິນາ ຖາມມຊ຺ຌິມໍ ນິວຕ຺ເຕຕິ. ສພ຺ພເຫຏ຺ຐິມາຫີຕິ ¶ ສພ຺ເພສໍ ທພ຺ພສມ຺ຠາຣານໍ ເຫຏ຺ຐາ ຐິຕາຫິ. ຕຸລາຫີຕິ ເຄຫຖມ຺ຠານມຸປຣິ ວິຕ຺ຖາຣວເສນ ຐິເຕຫິ ກຏ຺ຐວິເສເສຫິ. ອິມິນາ ອຏ຺ຐກຖາວຈເນນ ຈ ຕຸລາຍ ສຣູປໍ ປາກຏໍ. ເກຈິ ປນ ຕຸລາຍ ສຣູປໍ ອຎ຺ຎຖາ ວທນ຺ຕິ. ເອເຕນາຕິ ‘‘ມຊ຺ຌິມສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ອສີສຆຏ຺ຏາ’’ຕິວຈເນນ ທສ຺ສິຕາ ໂຫຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ຍາ ກາຈິ ກຸຏິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ໂຍຊນາ. ອຸປຣີຕິ ທ຺ວິຠູມິກກຸຏິຍໍ ຠູມິໂຕ ອຸປຣິ ຠູມິຍໍ. ອຈ຺ຉນ຺ນຕລາຕິ ອນຸລ຺ໂລຈຕລາ, ອວິຕານຕລາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຘ ປນາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ປນ ສິກ຺ຂາປເທ.

໑໓໓. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ, ຍສ຺ມາ ວາ. ຍາຍນ຺ຕິ ຍາ ອຍໍ ກຸຏິ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ສໍ ສີສຆຏ຺ຏກຸຏິຍໍ. ອໂນຓເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາຕິ ໂຍຊນາ. ຍສ຺ສາຕິ ກຸຏິຍາ. ອປຣິໂຠຄນ຺ຕິ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊນາຣຫນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຕາຓີຕິ ປຕນສ຺ສ ນິວາຣຓາ ອາຓິ ອຄ຺ຄຂີລາ. ສາ ຫິ ອາພນ຺ຘໍ ນຍຕິ ປວຕ຺ເຕຕີຕິ ອາຓີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຕ຺ຖາຕິ ຍສ຺ມິໍ ມຎ຺ຈປີເຐ ¶ . ນ ນິປ຺ປຕນ຺ຕີຕິ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນ ປຕນ຺ຕິ. ອາຫຈ຺ຈປາທເກຕິ ອງ຺ເຄ ອາຫນິຕ຺ວາ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປເວສິຕປາທເກ. ນາຄທນ຺ຕກາທີສູຕິ ນາຄສ຺ສ ທນ຺ໂຕ ວິຍາຕິ ນາຄທນ຺ຕໂກ, ສທິສຕ຺ເຖ ໂກ, ໂສ ອາທິ ເຍສໍ ເຕຕິ ນາຄທນ຺ຕກາທໂຍ, ເຕສຸ. ອາທິສທ຺ເທນ ຠິຕ຺ຕິຂີລາທໂຍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ມຫລ຺ລກວິຫາຣສິກ຺ຂາປທໍ

໑໓໕. ນວເມ ປິຏ຺ຐສງ຺ຆາຏສ຺ສາຕິ ທ຺ວາຣພາຫາຍ. ສາ ຫິ ປິຏ຺ເຐ ທ຺ວິນ຺ນໍ ກວາຏານໍ ສໍ ເອກໂຕ ຆາໂຏ ຆຏນໍ ສມາຄໂມ ເອຕສ຺ສຕ຺ຖີຕິ ປິຏ຺ຐສງ຺ຆາໂຏຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ຕນ຺ຕິ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍ ວຸຕ຺ຕວຈນໍ. ເອວໍ ‘‘ຕເທວາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ, ຍສ຺ມາ ວາ. ຠຄວຕາປີຕິ ນ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຈຣິເຍຫິ ເອວ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຖ ໂຂ ຠຄວຕາປິ ກໂຕຕິ ໂຍຊນາ. ທ຺ວາຣພນ຺ເຘນ ອຄ຺ຄຬສ຺ສ ອວິນາຠາວໂຕ ‘‘ອຄ຺ຄຬຏ຺ຐປນາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ອຄ຺ຄເຬນ ສຫ ທ຺ວາຣພນ຺ຘຏ຺ຐປນາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖວ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ອາຫ ‘‘ສກວາຏກທ຺ວາຣພນ຺ຘຏ຺ຐປນາຍາ’’ຕິ. ອຄ຺ຄໂຬຕິ ກວາຏຜລໂກ. ອິມເມວຕ຺ຖນ຺ຕິ ¶ ມຍາ ວຸຕ຺ຕໍ ອິມໍ ເອວ ອຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອຕ຺ຖາຕິ ‘‘ອຄ຺ຄຬຏ຺ຐປນາຍາ’’ຕິວຈເນ. ອຘິປ຺ປາໂຍຕິ ຠຄວໂຕ ອຠິສນ຺ຘິ. ຫິ-ສທ຺ໂທ ວິຕ຺ຖາຣໂຊຕໂກ. ກມ຺ປຕີຕິ ຠຸສໍ ກມ຺ປຕິ. ຈລຕີຕິ ອີສໍ ຈລຕິ. ເຕນາຕິ ເຕນ ສິຖິລປຕນເຫຕຸນາ. ມາຕິກາຍໍ, ປທຠາຊນີຍຎ຺ຈ ‘‘ອຄ຺ຄຬຏ຺ຐປນາຍາ’’ຕິປທສ຺ສ ສມ຺ພນ຺ຘາຠາວໂຕ ຕສ຺ສ ສມ຺ພນ຺ຘໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ‘‘ອຄ຺ຄຬຏ຺ຐປນາຍາ’’ຕິວຈເນ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຕ຺ຖສ຺ສ ກາຣຓສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ອຕ຺ຖຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ສາເຍວ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ຕ຺ຖກາຣສ຺ສ ຏ຺ຐກາຣໍ ກຕ຺ວາ. ອຘິກາຣໂຕ ທຏ຺ຐພ຺ໂພຕິ ໂຍຊນາ.

ຍໍ ປນ ວຈນໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຍສ຺ສາຕິ ມຫາວິຫາຣສ຺ສ. ອຸປຣີຕິ ທ຺ວາຣໂຕ ອຸປຣິ. ຕີສຸ ທິສາສູຕິ ອຸໂຠສຸ ປສ຺ເສສຸ, ອຸປຣີຕິ ຕີສຸ ທິສາສຸ. ຕຕ຺ຣາປີຕິ ຂຸທ຺ທເກ ວິຫາເຣປິ. ສາຕິ ຠິຕ຺ຕິ. ອປຣິປູຣອຸປຈາຣາປີຕິ ສມນ຺ຕາ ກວາຏປມາເຓນ ອປຣິປູຣອຸປຈາຣາປິ. ອຸກ຺ກຏ຺ຐປຣິຈ຺ເຉເທນາຕິ ອຸກ຺ກໍສປມາເຓນ. ຫຕ຺ຖປາສໂຕ ອຕິເຣກໍ ນ ລິມ຺ປິຕພ຺ໂພຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕີສຸ ທິສາສຸ ເອວ ລິມ຺ປິຕພ຺ໂພ ນ ໂຫຕິ, ເລໂປກາເສ ສຕິ ອໂຘຠາເຄປິ ລິມ຺ປິຕພ຺ໂພຕິ ອາຫ ‘‘ສເຈ ປນສ຺ສາ’’ຕິອາທິ. ອສ຺ສາຕິ ວິຫາຣສ຺ສ. ອາໂລກໍ ສນ຺ເຘນ຺ຕິ ປິທຫນ຺ຕີຕິ ‘‘ອາໂລກສນ຺ຘີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ວາຕປານກວາຏກາເຍວາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ວາຕປານກວາຏກາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີ’’ຕິ. ວາຕໍ ປິວຕີຕິ ວາຕປານໍ, ທ຺ວາຣໍ, ຕສ຺ມິໍ ຐິຕາ ກວາຏກາ ວາຕປານກວາຏກາ. ເຕຕິ ວາຕປານກວາຏກາ ປຫຣນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອຕ຺ຖາຕິ ອາໂລກສນ຺ຘິມ຺ຫິ. ສພ຺ພທິສາສູຕິ ອຸໂຠສຸ ປສ຺ເສສຸ, ເຫຏ຺ຐາ, ອຸປຣີຕິ ¶ ຈຕູສຸ ທິສາສຸ. ‘‘ຕສ຺ມາ’’ຕິປທໍ ‘‘ລິມ຺ປິຕພ຺ໂພ ວາ ເລປາເປຕພ຺ໂພ ວາ’’ຕິປທທ຺ວເຍ ເຫຕຸ. ເອຕ຺ຖາຕິ ‘‘ອາໂລກສນ຺ຘິປຣິກມ຺ມາຍາ’’ຕິປເທ.

ອິມິນາຕິ ເສຕວຓ຺ຓາທິນາ. ສພ຺ພເມຕນ຺ຕິ ເອຕໍ ສພ຺ພໍ ເສຕວຓ຺ຓາທິກໍ.

ຍນ຺ຕິ ກິຈ຺ຈໍ. ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສທ຺ທນ຺ຕຣພ຺ຍວຫິໂຕປິ ທ຺ວຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ປຣິຍາຍສທ຺ເທນ ສມາໂສ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຉທນສ຺ສ ທ຺ວຕ຺ຕິປຣິຍາຍ’’ນ຺ຕິ. ທ຺ເວ ວາ ຕໂຍ ວາ ປຣິຍາຍາ ສມາຫຏາຕິ ທ຺ວຕ຺ຕິປຣິຍາຍໍ ¶ , ສມາຫາເຣ ທິຄຸ, ຕິສທ຺ເທ ປເຣ ທ຺ວິສ຺ສ ອກາໂຣ ໂຫຕິ. ປຣິກ຺ເຂໂປຕິ ອນຸກ຺ກເມນ ປຣິກ຺ເຂໂປ. ອປຕ຺ຍູປສຄ຺ຄສ຺ສ ປຏິເສຘວາຈກຕ຺ຕາ ‘‘ອຫຣິເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖາຕິ ‘‘ອປຫຣິເຕ’’ຕິ ປເທ. ‘‘ຫຣິຕ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ອຘິປ຺ເປຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອາທິກປ຺ປກາເລ ອປຣຓ຺ຓໂຕ ປຸພ຺ເພ ປວຕ຺ຕໍ ອນ຺ນໍ ປຸພ຺ພຓ຺ຓໍ, ອປຣສ຺ມິໍ ປຸພ຺ພຓ຺ຓໂຕ ປຈ຺ຉາ ປວຕ຺ຕໍ ອນ຺ນໍ ອປຣຓ຺ຓໍ, ນກາຣທ຺ວຍສ຺ສ ຓກາຣທ຺ວຍໍ ກຕ຺ວາ. ເຕເນວາຕິ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ ເອວ.

ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວປິຕໍ, ຍຖາ ‘‘ສຸເມຘຠູໂຕ ຠຄວາ’’ຕິເອຕ຺ຖ ໂພຘິໍ ອສມ຺ປຕ຺ໂຕປິ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສຸເມຘຠູໂຕ ‘‘ຠຄວາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ອວສ຺ສມ຺ຠາວິຍຕ຺ຕາ, ເອວໍ ຫຣິຕໍ ອສມ຺ປຕ຺ຕມ຺ປິ ເຂຕ຺ຕໍ ‘‘ຫຣິຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ອວສ຺ສມ຺ຠາວິຍຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ຍສ຺ມິມ຺ປິ ເຂຕ຺ເຕ’’ຕິອາທິນາ.

ອຫຣິເຕເຍວາຕິ ຫຣິຕວິຣເຫ ເອວ ເຂຕ຺ເຕຕິ ໂຍຊນາ. ຕຕ຺ຣາປີຕິ ອຫຣິຕເຂຕ຺ເຕປິ. ‘‘ປິຏ຺ຐິວໍສສ຺ສາ’’ຕິປທໍ ‘‘ປສ຺ເສ’’ຕິປເທ ສາມ຺ຍຕ຺ຖຉຏ຺ຐີ, ອິມິນາ ປກຕິເຄຫໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ກູຏາຄາຣກຓ຺ຓິກາຍາ’’ຕິປທໍ ‘‘ອຸປຣິ, ຖູປິກາຍາ’’ຕິປເທ ສາມ຺ຍຕ຺ຖຉຏ຺ຐີ, ອິມິນາ ເອກກູຏຍຸຕ຺ເຕ ມາຬາທິເກ ທສ຺ເສຕິ. ຐິຕໍ ຠິກ຺ຂຸນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ນິສິນ຺ນກໍ ຍໍກຎ຺ຈິ ຊນນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ຕສ຺ສາຕິ ຐິຕຏ຺ຐານສ຺ສ. ອນ຺ໂຕຕິ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ, ຫິ ຍສ຺ມາ ອຍໍ ໂອກາໂສ ປຕໂນກາໂສຕິ ໂຍຊນາ.

໑໓໖. ຉາທິຕໍ ນາມາຕິ ເອຕ຺ຖ ຉາທິຕສທ຺ໂທ ຠາວຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ເຕນາຫ ‘‘ຉາທນ’’ນ຺ຕິ. ອຸຊຸກເມວາຕິ ຉທນຸຏ຺ຐາປນໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ອຸຊຸກໍ ເອວ. ຕນ຺ຕິ ຉາທນໍ. ອປເນຕ຺ວາປີຕິ ນາເສຕ຺ວາປິ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ລພ຺ຠຕິ, ຕສ຺ມາ, ປກ຺ກມິຕພ຺ພນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປຣິກ຺ເຂເປນາຕິ ປຣິວາເຣນ ຉາເທນ຺ຕສ຺ສາຕິ ໂຍຊນາ. ອິຘາປີຕິ ປຣິຍາຍຉາທເນປິ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕຸຓ຺ຫີຠູເຕນາຕິ ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕ ຫຸຕ຺ວາ. ຉທນຸປຣີຕິ ຉທນສ຺ສ ອຸປຣິ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ‘‘ຕໂຕ ເຈ ອຸຕ຺ຕຣິ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕໂຕ ທ຺ວຕ຺ຕິປຣິຍາຍໂຕ ອຸປຣີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຕິຓ຺ຓໍ ມຄ຺ຄານໍ ວາ’’ຕິອາທິ.

໑໓໗. ກເຣນ ¶ ¶ ຫຕ຺ເຖນ ລຸນິຕພ຺ໂພ, ຉິນ຺ທິຕພ຺ໂພ, ລາຕພ຺ໂພ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ວາ ກຣໂຬຕິ ກເຕ ອຕ຺ຖປກຣຓາທິໂຕ ຕິຓມຸຏ຺ຐິ ເອວາຕິ ອາຫ ‘‘ຕິຓມຸຏ຺ຐິຍ’’ນ຺ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ສປ຺ປາຓກສິກ຺ຂາປທໍ

໑໔໐. ທສເມ ‘‘ຊານ’’ນ຺ຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາທິຄໂຓຕິ ອາຫ ‘‘ຊານນ຺ໂຕ’’ຕິ. ສໍ ວິຊ຺ຊຕິ ປາໂຓ ເອຕ຺ຖາຕິ ສປາຓກໍ. ເອຕນ຺ຕິ ອຸທກໍ. ສຍໍ ຊານນ຺ໂຕປິ ປເຣນ ຊານາເປນ຺ໂຕປິ ຊານາຕິເຍວ ນາມາຕິ ອາຫ ‘‘ຍຖາ ຕຖາ ວາ’’ຕິ. ສປາຓກໍ ອຸທກນ຺ຕິ ກຣຓຕ຺ເຖ ເຈຕໍ ອຸປໂຍຄວຈນໍ, ເຕນາຫ ‘‘ເຕນ ອຸທເກນາ’’ຕິ. ປຸພ຺ເພຕິ ປຖວິຂຓນສິກ຺ຂາປທາທິເກ.

ຕຕ຺ຖາຕິ ‘‘ສິຎ຺ເຈຍ຺ຍ ວາ ສິຎ຺ຈາເປຍ຺ຍ ວາ’’ຕິປເທ. ຘາຣນ຺ຕິ ໂສຕໍ. ມາຕິກໍ ປມຸຂນ຺ຕິ ມາຕິກໍ ອຠິມຸຂໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ. ອຎ຺ຎໂຕ ຐານໂຕ ອຎ຺ຎໍ ຐານໍ ເນຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ສປາຓກໍ ອຸທກ’’ນ຺ຕິ ສາມຎ຺ຎວຈນສ຺ສປິ ວິເສເສ ອວຏ຺ຐານໂຕ, ວິເສສຕ຺ຖິນາ ຈ ວິເສສສ຺ສ ອນຸປໂຍຊິຕພ຺ພໂຕ ອິຘ ວິເສສອຸທກນ຺ຕິ ສນ຺ຘາຍຠາສິຕຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອິທໍ ປນາ’’ຕິອາທິ. ອິທໍ ປນ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຍນ຺ຕິ ອຸທກໍ ‘‘ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິປເທ ກຕ຺ຕາ. ຍຕ຺ຖາຕິ ຍສ຺ມິໍ ອຸທເກຕິ. ທສມໍ.

ຠູຕຄາມວຄ຺ໂຄ ທຸຕິໂຍ.

໓. ໂອວາທວຄ຺ໂຄ

໑. ໂອວາທສິກ຺ຂາປທ-ອຕ຺ຖໂຍຊນາ

໑໔໔. ຠິກ຺ຂຸນິວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ເຕສນ຺ຕິ ເຖຣານໍ. ມຫາກຸເລຫິ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕາຕິ ໂຍຊນາ. ກຸລຘີຕໂຣ ວິຊ຺ຊມານຄຸຓໍ ກຖຍນ຺ຕີຕິ ¶ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ຎາຕິມນຸສ຺ສານ’’ນ຺ຕິປທໍ ‘‘ກຖຍນ຺ຕີ’’ຕິປເທ ສມ຺ປທານໍ. ກຸໂຕຕິ ກສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕສນ຺ຕິ ເຖຣານໍ ຄຸຓນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ກເຖຕຸ’’ນ຺ຕິປທມເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ວິຊ຺ຊມານຄຸເຓ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ອວຕ຺ວາ ‘‘ວຏ຺ຏນ຺ຕີ’’ຕິປທມເປກ຺ຂິຍ ¶ ‘‘ວິຊ຺ຊມານຄຸຓາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ, ຍສ຺ມາ ວາ. ຕໂຕຕິ ກຖນກາຣຓາ ອຠິຫຣິໍສູຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເຕນາຕິ ອຠິຫຣຓເຫຕຸນາ.

ເຕສນ຺ຕິ ຉພ຺ພຄ຺ຄິຍານໍ. ຕາສູຕິ ຠິກ຺ຂຸນີສຸ. ‘‘ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ’’ຕິປທໍ ‘‘ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ’’ຕິປເທ ກມ຺ມໍ. ຉພ຺ພຄ຺ຄິຍານໍ ຠິກ຺ຂຸນີສຸ ອຸປສງ຺ກມນໍ ລາຠຕຓ຺ຫາຍ ໂຫຕິ, ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ຉພ຺ພຄ຺ຄີສຸ ອຸປສງ຺ກມນໍ ຈລຈິຕ຺ຕຕາຍ ໂຫຕີຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎູປສງ຺ກມນ຺ຕານໍ ວິເສໂສ. ຕິຣຈ຺ຉານຠູຕາ ກຖາ ຕິຣຈ຺ຉານກຖາ ນິຣຕ຺ຖກກຖາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຕິຣຈ຺ຉານກຖນ຺ຕີ’’ຕິ. ສຄ຺ຄມຄ຺ຄຄມເນປີຕິ ປິສທ຺ໂທ ໂມກ຺ຂຄມເນ ປນ ກາ ນາມ ກຖາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຣາຊາໂນ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕາ ກຖາ ຣາຊກຖາ. ອາທິສທ຺ເທນ ໂຈຣກຖາທໂຍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

໑໔໗. ເຕ ຠິກ຺ຂູຕິ ຉພ຺ພຄ຺ຄິຍາ ຠິກ຺ຂູ ຠເວຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອທິຏ຺ຐໍ ສຈ຺ຈໍ ເຍຫີຕິ ອທິຏ຺ຐສຈ຺ຈາ, ເຕສໍ ຠາໂວ ອທິຏ຺ຐສຈ຺ຈຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ອທິຏ຺ຐສຈ຺ຈຕ຺ຕາ ພນ຺ຘິຕ຺ວາຕິ ໂຍຊນາ. ເນສນ຺ຕິ ຉພ຺ພຄ຺ຄິຍານໍ. ອຎ຺ເຎເນວ ອຸປາເຍນາຕິ ອລທ຺ຘສມ຺ມຸຕິໂຕ ອຎ຺ເຎເນວ ລທ຺ຘສມ຺ມຸຕິສງ຺ຂາເຕນ ກາຣເຓນ ກຕ຺ຕຸກາໂມຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປຣໂຕຕິ ປຣສ຺ມິໍ ປຈ຺ຉາ, ອຸປຣີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກໂຣນ຺ໂຕ ວາຕິ ປຣິພາຫິເຣ ກໂຣນ຺ໂຕ ເອວ ຫຸຕ຺ວາ ອາຫາຕິ ໂຍຊນາ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ, ຍສ຺ມາ ວາ. ຍສ຺ມາ ນ ຠູຕປຸພ຺ພານິ, ອິຕິ ຕສ຺ມາ ປຣິພາຫິຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕຕ຺ຖາຕິ ‘‘ອນຸຊານາມີ’’ຕິອາທິວຈເນ. ສີລວາຕິ ເອຕ຺ຖ ວນ຺ຕຸສທ຺ໂທ ປສໍສຕ຺ເຖ ຈ ອຕິສຍຕ຺ເຖ ຈ ນິຈ຺ຈໂຍຄຕ຺ເຖ ຈ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສາຕິ ລທ຺ຘສມ຺ມຸຕິກສ຺ສ. ຕນ຺ຕິ ສີລໍ. ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສທ຺ທານໍ ກມ຺ມຘາຣຍຠາວໍ, ເຕຫິ ຈ ສໍວຸຕສທ຺ທສ຺ສ ຕປ຺ປຸຣິສຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປາຕິໂມກ຺ໂຂວາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ເອວສທ຺ເທນ ກມ຺ມຘາຣຍຠາວໍ, ເອນສທ຺ເທນ ຈ ຕປ຺ປຸຣິສຠາວໍ ທສ຺ເສຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ວຕ຺ຕຕີຕິ ¶ ອຕ຺ຕຠາວໍ ປວຕ຺ເຕຕິ. ກາຣິຕປຈ຺ຈໂຍ ຫິ ອທສ຺ສນໍ ຄໂຕ. ອິມິນາ ອິຣິຍາປຖວິຫາຣ ທິພ຺ພວິຫາຣ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣ ອຣິຍວິຫາເຣສຸ ຈຕູສຸ ວິຫາເຣສຸ ອຕ຺ຕຠາວວຕ຺ຕນໍ ອິຣິຍາປຖວິຫາຣໍ ທສ຺ເສຕິ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ເອຕນ຺ຕິ ‘‘ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸໂຕ ວິຫຣຕີ’’ຕິວຈນໍ. ວິຠງ຺ເຄຕິ ຌານວິຠງ຺ເຄ.

‘‘ສີລ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ອຏ຺ຐ ປທານິ ຕຸລ຺ຍາຘິກຣຓານິ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສມ຺ພນ຺ໂຘ – ສີລໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ສມາປຕ຺ຕິຍາ ປຕິຏ຺ຐາ ອາທິ ຈຣຓໍ ສໍຍໂມ ສໍວໂຣ ໂມກ຺ຂໍ ປໂມກ຺ຂນ຺ຕິ. ສມາປຕ຺ຕິຍາຕິ ¶ ສມາປຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ. ‘‘ອຸເປໂຕ’’ຕິອາທີນິ ສຕ຺ຕ ປທານິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎເວວຈນານິ. ຕຕ຺ຖ ອຸປປນ຺ໂນຕິ ຍຸຕ຺ໂຕ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ. ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ອນຸ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາຄໂຕຕິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ສມງ຺ຄີຠູໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ສໍສທ຺ໂທ ສມນ຺ຕຕ຺ຖວາຈໂກ, ອນຸສທ຺ໂທ ນອຸປຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຖວາຈໂກ. ເຕນາຕິ ເຕນ ກາຣເຓນ. ປາເລຕີຕິ ອຕ຺ຕຠາວໍ ພາຘນໂຕ ຣກ຺ຂຕິ. ຍເປຕີຕິ ອຕ຺ຕຠາໂວ ປວຕ຺ຕຕິ. ຍາເປຕີຕິ ອຕ຺ຕຠາວໍ ປວຕ຺ຕາເປຕິ. ຍປ ຍາປເນ. ຍາປນໍ ປວຕ຺ຕນນ຺ຕິ ຫິ ຘາຕຸປາເຐສຸ ວຸຕ຺ຕໍ (ສທ຺ທນີຕິຘາຕຸມາລາຍໍ ໑໘ ປກາຣນ຺ຕຘາຕຸ). ວິຫຣຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ເອໂກ ອາກາຣຕ຺ຖວາຈໂກ ອິຕິສທ຺ໂທ ລຸຕ຺ຕນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ, ອິຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອິຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວາ ໂຍຊນາ.

ອາຈາຣໂຄຈຣສທ຺ທານໍ ທ຺ວນ຺ທຠາວໍ, ເຕຫິ ຈ ສມ຺ປນ຺ນສທ຺ທສ຺ສ ຕປ຺ປຸຣິສຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ຈສທ຺ເທນ ທ຺ວນ຺ທຠາວໍ, ເອນສທ຺ເທນ ຈ ຕປ຺ປຸຣິສຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ອຓຸສທ຺ໂທ ອປ຺ປຕ຺ໂຖ, ມຕ຺ຕສທ຺ໂທ ປມາຓຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ ‘‘ອປ຺ປມຕ຺ຕເກສູ’’ຕິ. ‘‘ທສ຺ສນສີໂລ’’ຕິອິມິນາ ‘‘ທສ຺ສາວີ’’ຕິເອຕ຺ຖ ອາວີສທ຺ທສ຺ສ ຕສ຺ສີລຕ຺ຖຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ສມາທາຍາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ສໍປຸພ຺ພອາປຸພ຺ພສ຺ສ ທາສທ຺ທສ຺ສ ກມ຺ມາເປກ຺ຂຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ ກມ຺ມໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕໍ ຕໍ ສິກ຺ຂາປທ’’ນ຺ຕິ. ອິມິນາ ‘‘ສິກ຺ຂາປເທສູ’’ຕິ ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ຠຸມ຺ມວຈນນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອຖ ວາ ສິກ຺ຂາປເທສູຕິ ນິທ຺ຘາຣຓຕ຺ເຖ ຠຸມ຺ມວຈນເມຕໍ. ‘‘ຕໍ ຕໍ ສິກ຺ຂາປທ’’ນ຺ຕິ ກມ຺ມໍ ປນ ອຊ຺ຌາຫຣິຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ສມາທາຍາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ສໍສທ຺ທສ຺ສ ຈ ອາປຸພ຺ພສ຺ສ ທາສທ຺ທສ຺ສ ຈ ຍກາຣສ຺ສ ຈ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ¶ ‘‘ສາຘຸກໍ ຄເຫຕ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖາຕິ ອິມິສ຺ສໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ໂຍຊນາ. ໂຍຕິ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ.

ອສ຺ສາຕິ ລທ຺ຘສມ຺ມຸຕິກສ຺ສ. ຍໍ ຕໍ ພຫຸ ສຸຕໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ນ ສຸຕມຕ຺ຕເມວາຕິ ໂຍຊນາ. ມຎ຺ຊູສາຍນ຺ຕິ ເປຬາຍໍ. ສາ ຫິ ສາມິກສ຺ສ ສຘນຕ຺ຕໍ ມຎ຺ຎເຕ ອິມາຍາຕິ ‘‘ມຎ຺ຊູສາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ມຎ຺ຊູສາຍໍ ຣຕນໍ ສນ຺ນິຈິຕໍ ວິຍ ສຸຕໍ ສນ຺ນິຈິຕໍ ອສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລຕິ ໂຍຊນາ, ເອເຕນາຕິ ‘‘ສນ຺ນິຈິຕ’’ນ຺ຕິປເທນ, ທສ຺ເສຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ໂສຕິ ລທ຺ຘສມ຺ມຸຕິໂກ ຠິກ຺ຂຸ. ສນ຺ນິຈິຕຣຕນສ຺ເສວາຕິ ສນ຺ນິຈິຕຣຕນສ຺ສ ອິວ. ຕນ຺ຕິ ‘‘ເຍ ເຕ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທິວຈນໍ. ເອຕ຺ຖາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທ. ອສ຺ສາຕິ ລທ຺ຘສມ຺ມຸຕິກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ. ຕຕ຺ຖາຕິ ‘‘ວຈສາ ປຣິຈິຕາ’’ຕິອາທິວຈເນ. ເອວມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ໂຍຊນາ. ປຄຸຓາຕິ ອຸຊຸກາ. ອຸຊຸໂກ ຫິ ອຊິມ຺ຫຕ຺ຕາ ປກຏ຺ໂຐ ອຸຕ຺ຕໂມ ຄຸໂຓຕິ ອຕ຺ເຖນ ‘‘ປຄຸໂຓ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອນຸເປກ຺ຂິຕາຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ອິກ຺ຂິຕາ, ປສ຺ສິຕາ ທສ຺ສິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຖໂຕຕິ ອຠິເຘຍ຺ຍຕ຺ຖໂຕ, ອຏ຺ຐກຖາໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາຣຓໂຕຕິ ຘມ຺ມໂຕ, ປາຬິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທິຏ຺ຐິສທ຺ທສ຺ສ ປຎ຺ຎາສທ຺ທເວວຈນຕ຺ຕາ ‘‘ປຎ຺ຎາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຸປຈ຺ຈກ຺ຂກຕາຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ອກ຺ຂານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປຏິມຸຂໍ ກຕາ.

‘‘ພຫຸສ຺ສຸໂຕ’’ຕິ ¶ ເອຕ຺ຖ ພຫຸສ຺ສຸຕສ຺ສ ຕິວິຘຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອຍໍ ປນາ’’ຕິອາທິ. ນິສ຺ສຍໂຕ ມຸຈ຺ຈຕີຕິ ນິສ຺ສຍມຸຈ຺ຈນໂກ. ປຣິສໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕີຕິ ປຣິສຸປຏ຺ຐາໂກ. ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ໂອວທຕີຕິ ຠິກ຺ຂຸໂນວາທໂກ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕິວິເຘສຸ ພຫຸສ຺ສຸເຕສຸ. ນິສ຺ສຍມຸຈ຺ຈນເກນ ເອຕ຺ຕກໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຸປສມ຺ປທາຍາຕິ ອຸປສມ຺ປາເທຕ຺ວາ. ປຎ຺ຈ ວສ຺ສານິ ເອຕສ຺ສາຕິ ປຎ຺ຈວສ຺ໂສ. ເຕນ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ສພ຺ພນ຺ຕິເມນາຕິ ສພ຺ເພສໍ ປຣິຈ຺ເຉທານໍ ອນ຺ເຕ ລາມເກ ປວຕ຺ເຕນ. ປຄຸຓາຕິ ອຊິມ຺ຫາ ອຸຊຸກາ. ວາຈຸຄ຺ຄຕາຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ຍສ຺ສ ຫິ ປາຬິປາຐາ ສຊ຺ຌາຍນກາເລ ປຄຸຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ວາຈຸຄ຺ຄຕາ. ຍສ຺ສ ວາ ປນ ວາຈຸຄ຺ຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ປຄຸຓາ. ຕສ຺ມາ ຕານິ ປທານິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎກາຣຓເວວຈນານິ. ປກ຺ຂທິວເສສູຕິ ຊຸຓ຺ຫປກ຺ຂກາຬປກ຺ຂປຣິຍາປນ຺ເນສຸ ¶ ທິວເສສຸ. ຘມ຺ມສາວນຕ຺ຖາຍາຕິ ສມ຺ປຕ຺ຕານໍ ປຣິສານໍ ຘມ຺ມສ຺ສ ສາວນຕ຺ຖາຍ ສຸຓາປນຕ຺ຖາຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສາວນຕ຺ຖາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ຍຸປຈ຺ຈຍປຣຕ຺ຕາ ກາຣິຕປຈ຺ຈໂຍ ໂລໂປ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຕສ຺ມາ ສາວີຍເຕ ສຸຓາປີຍເຕ ສາວນນ຺ຕິ ວຈນຕ຺ໂຖ ກາຕພ຺ໂພ. ຠາຓວາຣາ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສມ຺ປຕ຺ຕານນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິກໍ ສມ຺ປຕ຺ຕານໍ. ປຣິກຖນຕ຺ຖາຍາຕິ ປຣິສ຺ສງ຺ເຄນ ອາລິງ຺ຄເນນ ກຖນຕ຺ຖໍ, ອປ຺ປສທ຺ທສງ຺ຂາຕາຍ ວາຈາຍ ກຖນຕ຺ຖນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ກຖາມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວຕ຺ຖຸກຖາເຍວ ອຘິປ຺ເປຕາ, ນ ສຸຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຕ ປາຬິປາໂຐ. ອນຸ ປຈ຺ຉາ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ວາ ທາຍກາ ໂມທນ຺ຕິ ເອຕາຍາຕິ ອນຸໂມທນາ. ຌານໍ ວາ ມຄ຺ໂຄ ວາ ຜລໍ ວາ ສມຓຘມ຺ໂມ ນາມ. ຕສ຺ສ ກຣຓຕ຺ຖໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ, ຍສ຺ມາ ວາ. ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ອປຏິຫໂຕຕິ ຈາຕຸທ຺ທິໂສ, ອປຏິຫຕຕ຺ເຖ ຓປຈ຺ຈໂຍ.

ປຣິສຸປຏ຺ຐາປເກນ ກາຕພ຺ພາຕິ ໂຍຊນາ. ອຠິວິນເຍຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນ ວິນຍປິຏເກ. ທ຺ເວ ວິຠງ຺ຄາຕິ ຠິກ຺ຂຸວິຠງ຺ໂຄ ຈ ຠິກ຺ຂຸນິວິຠງ຺ໂຄ ຈ. ອສກ຺ໂກນ຺ເຕນ ປຣິສຸປຏ຺ຐາປເກນ ຠິກ຺ຂຸນາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ປຣິສາຍ ອຕ຺ຖາຍ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ປຣິສາຍ ປນາ’’ຕິອາທິ. ອຠິຘມ຺ເມຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປິຏເກ ເອວ, ນ ອຠິຘມ຺ມປິຏເກ. ຕໂຍ ວຄ຺ຄາຕິ ສຄາຖາວຄ຺ໂຄ ນິທານວຄ຺ໂຄ ຂນ຺ຘວຄ຺ໂຄຕິ ຕໂຍ ວຄ຺ຄາ. ວາສທ຺ໂທ ອນິຍມວິກປ຺ປຕ຺ໂຖ. ເອກນ຺ຕິ ເອກໍ ນິປາຕໍ. ຕໂຕ ຕໂຕຕິ ນິກາຍໂຕ. ສມຸຈ຺ຈຍໍ ກຕ຺ວາຕິ ຣາສິໍ ກຕ຺ວາ. ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ນ ກຖິຕໍ. ຍສ຺ສ ປນ ນຕ຺ຖິ, ໂສ ນ ລຠຕີຕິ ໂຍຊນາ. ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ຈາຕິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປິຏເກ ປນ. ອຸຄ຺ຄຫິໂຕຕິ ສຣູປກຖເນນ ຄຫິໂຕ, ອຸຈ຺ຈາຣິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທິສາປາໂມກ຺ໂຂຕິ ທິສາສຸ ຐິຕານໍ ຠິກ຺ຂຸອາທີນໍ ປາໂມກ຺ໂຂ. ເຍນ ກາມໍ ຄໂມຕິ ຍຖາກາມໍ ຄໂມ.

ຈຕູສຸ ນິກາເຍສູຕິ ຂຸທ຺ທກນິກາຍໂຕ ອຎ຺ເຎສຸ ທີຆນິກາຍາທີສຸ. ເອກສ຺ສາຕິ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ເອກສ຺ສ ¶ . ເອກນິກາເຍນາຕິ ເອກສ຺ມິໍ ¶ ນິກາເຍ ລທ຺ຘນເຍນ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ, ຍສ຺ມາ ວາ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຈຕຸປ຺ປກຣຓສ຺ສ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ. ນານຕ຺ຖນ຺ຕິ ນານາປໂຍຊນໍ. ຕນ຺ຕິ ວິນຍປິຏກໍ. ເອຕ຺ຕາວຕາຕິ ເອຕ຺ຕກປມາເຓນ ປຄຸເຓນ. ໂຫຕີຕິ ອິຕິສທ຺ໂທ ປຣິສມາປນຕ຺ໂຖ. ອິຕິ ປຣິສມາປນໍ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

ອຸຠຍານິ ໂຂ ປນສ຺ສາຕິ ອາທິ ປນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຎ຺ຎສ຺ມິນ຺ຕິ ວິນຍປິຏກໂຕ ອິຕຣສ຺ມິໍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ‘‘ອຸຠຍານິ ໂຂ ປນສ຺ສາ’’ຕິອາທິວຈເນ. ຍຖາ ເຍນາກາເຣນ ອາຄຕານິ, ຕໍ ອາກາຣໍ ທສ຺ເສຕຸນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ປທປຈ຺ຈາຠຏ຺ຐສງ຺ກຣໂທສວິຣຫິຕານີຕິ ປທານໍ ປຈ຺ຈາຠຏ຺ຐສງ຺ກຣຠູເຕຫິ ໂທເສຫິ ວິຣຫິຕານິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປທປຈ຺ຈາຠຏ຺ຐນ຺ຕິ ປທານໍ ປຏິນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອາຠສ຺ສນໍ ຄຬນໍ, ຈຸຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປທສງ຺ກຣນ຺ຕິ ປທານໍ ວິປຕ຺ຕິ, ວິນາໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ສຸຕ຺ຕໂສ’’ຕິ ສາມຎ຺ຎໂຕ ວຸຕ຺ເຕປິ ຂນ຺ຘກປຣິວາຣສຸຕ຺ຕໍ ເອວ ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຂນ຺ຘກປຣິວາຣໂຕ’’ຕິ. ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນໂສຕິ ເອຕ຺ຖ ພ຺ຍຎ຺ຊນສທ຺ໂທ ອກ຺ຂຣສ຺ສ ຈ ປທສ຺ສ ຈ ວາຈໂກຕິ ອາຫ ‘‘ອກ຺ຂຣປທປາຣິປູຣິຍາ ຈາ’’ຕິ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ, ຍສ຺ມາ ວາ.

‘‘ສິຖິລຘນິຕາທີນ’’ນ຺ຕິປທໍ ‘‘ວຈເນນາ’’ຕິປເທ ກມ຺ມໍ, ‘‘ວຈເນນາ’’ຕິປທໍ ‘‘ສມ຺ປນ຺ນາຄໂຕ’’ຕິປເທ ເຫຕຸ, ‘‘ວິສ຺ສຏ຺ຐາຍ ອເນລຄຬາຍ ອຕ຺ຖສ຺ສ ວິຎ຺ຎາປນິຍາ’’ຕິປທານິ ‘‘ວາຈາຍາ’’ຕິປເທ ວິເສສນານິ. ສິຖິລຘນິຕາທີນນ຺ຕິ ອາທິສທ຺ເທນ ນິຄ຺ຄຫິຕວິມຸຕ຺ຕສມ຺ພນ຺ຘວວຕ຺ຖິຕທີຆ ຣສ຺ສ ຄຣຸ ລຫຸ ສງ຺ຂາຕາ ອຏ຺ຐ ພ຺ຍຎ຺ຊນພຸທ຺ຘິໂຍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຍຖາວິຘານວຈເນນາຕິ ອກ຺ຂຣຈິນ຺ຕການໍ ຍຖາ ສໍວິທຫນວຈເນນ. ວາຈາເຍວ ກຣີຍຕິ ກຖີຍຕິ ອຸຈ຺ຈາຣີຍຕິ ວາກ຺ກຣຓໍ ຈກາຣສ຺ສ ກກາຣໍ ກຕ຺ວາ. ຫີຕິ ຕເທວ ຍຸຕ຺ຕໍ. ມາຕຸຄາໂມ ຍສ຺ມາ ສຣສມ຺ປຕ຺ຕິຣໂຕ, ຕສ຺ມາ ຫີເຬຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ສຣສມ຺ປຕ຺ຕິຣຫິຕ’’ນ຺ຕິປທໍ ‘‘ວຈນ’’ນ຺ຕິປເທ ວິເສສນຠາເວນ ວິເສສໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ຫີເຬຕີ’’ຕິປເທ ເຫຕຸຠາເວນ ສມ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ເຫຕຸອນ຺ໂຕຄຘວິເສສນນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ສພ຺ພາສນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ. ‘‘ສີລາຈາຣສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ’’ຕິອິມິນາ ຊາຕິ ໂຄຕ຺ຕ ຣູປ ໂຠຄາທິນາຕິອຕ຺ຖໍ ນິວຕ຺ເຕຕິ. ກາຣຓຎ຺ຈາຕິ ອຏ຺ຐກຖຎ຺ຈ. ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາຕິ ອຸພ຺ເພເຊຕ຺ວາ. ຕາສນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ. ຄິຫິກາເລຕິ ຠິກ຺ຂຸໂນວາທກສ຺ສ ຄິຫິກາເລ ອນຊ຺ຌາປນ຺ນປຸພ຺ໂພ ¶ ໂຫຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຫິ ຕເທວ ຍຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ມາຕຸຄາໂມ’’ຕິປທໍ ‘‘ນ ກໂຣຕີ’’ຕິປເທ ສຸທ຺ຘກຕ຺ຕາ, ‘‘ອຸປ຺ປາເທຕີ’’ຕິປເທ ເຫຕຸກຕ຺ຕາ. ຐິຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຘມ຺ມເທສນາຍາປີຕິ ໂຍຊນາ. ອປິສທ຺ໂທ ຄຣຫຕ຺ໂຖ. ວິສຠາເຄຫີຕິ ວິຣຸທ຺ເຘຫິ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມເຓຫິ. ອຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນຕິ ປພ຺ພຊິຕານໍ ອນນຸຣູປຏ຺ຐາເນ. ຉນ຺ທຣາຄນ຺ຕິ ພລວຕຓ຺ຫໍ. ເຕນາຕິ ເຕນ ເຫຕຸນາ.

‘‘ເອຕ຺ຖ ¶ ຈາ’’ຕິອາທິມ຺ຫິ ອຍໍ ປນ ສງ຺ຄໂຫ –

‘‘ສີລວາ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ຈ, ສ຺ວາຄໂຕ ຈ ສຸວາຈໂກ;

ປິໂຍ ປຏິພໂລ ຈາປິ, ນຊ຺ຌາປນ຺ໂນ ຈ ວີສຕີ’’ຕິ.

໑໔໘. ວຕ຺ຖຸສ຺ມິນ຺ຕິ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ. ກກາຣໂລປໍ ກຕ຺ວາ ຄຣຸຘມ຺ມາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຄຣຸເກຫິ ຘມ຺ເມຫີ’’ຕິ. ເຕຕິ ຄຣຸຘມ຺ມາ. ຫີຕິ ຍສ຺ມາ. ‘‘ເອກໂຕ’’ຕິ ສາມຎ຺ເຎນ ວຸຕ຺ຕວຈນສ຺ສ ວິເສເສນ ຄເຫຕພ຺ພຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ສນ຺ຕິເກ’’ຕິ. ຍຖາວຕ຺ຖຸກເມວາຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວ. ຕຎ຺ຫິ ວຕ຺ຖຸສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິກາຣຓສ຺ສ ອນຸຣູປໍ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ຍຖາວຕ຺ຖຸກ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໑໔໙. ປາໂຕຕິ ປເຄວ, ປຐມນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອສມ຺ມຏ຺ຐໍ ສມ຺ມຊ຺ຊີຕພ຺ພນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອສມ຺ມຊ຺ຊເນ ໂທສໍ ປາກຏໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອສມ຺ມຏ຺ຐໍ ຫີ’’ຕິອາທິ. ຫີຕິ ຕປ຺ປາກຏີກຣຓໂຊຕໂກ. ຕນ຺ຕິ ປຣິເວຓໍ. ທິສ຺ວາ ຠເວຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເຕນາຕິ ອໂສຕຸກາມານໍ ວິຍ ຠວນເຫຕຸນາ. ປຣິເວຓສມ຺ມຊ຺ຊນສ຺ສ ອານິສໍສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປານີຍປຣິໂຠຊນີຍອຸປຏ຺ຐານສ຺ສ ຕເມວ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອນ຺ໂຕ ຄາມໂຕ ປນາ’’ຕິ ອາທິ. ຕສ຺ມິນ຺ຕິ ປານີຍປຣິໂຠຊນີເຍ.

ສາຂາຠງ຺ຄມ຺ປີຕິ ຠຎ຺ຊິຕພ຺ພສາຂມ຺ປິ. ທຸຕິໂຍຕິ ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ທຸຕິໂຍ. ນິສີທິຕພ຺ພຏ຺ຐານໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ນິສີທິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິອາທິ. ‘‘ວິຫາຣມຊ຺ເຌ’’ຕິ ສາມຎ຺ຎໂຕ ວຕ຺ວາ ວິເສສໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ທ຺ວາເຣ’’ຕິ. ໂອສຣນ຺ຕິ ອວສຣນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ໂອສຣຓໍ, ຕຎ຺ຈ ຕໍ ຐານຎ຺ເຈຕິ ໂອສຣຓຏ຺ຐານໍ, ຕສ຺ມິໍ. ສມຄ຺ຄຕ຺ຖາຕິ ເອຕ຺ຖ ສໍປຸພ຺ໂພ ຈ ອາປຸພ຺ໂພ ຈ ຄມຸສທ຺ໂທ ¶ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ຫິຍ຺ຍຕ຺ຕນີສງ຺ຂາຕໍ ຕ຺ຖວຈນໍ ວາ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຈມີສງ຺ຂາຕສ຺ສ ຖວຈນສ຺ສ ຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ວາ ໂຫຕິ, ສໍໂຍຄປຣຕ຺ຕາ ອາ ອຸປສຄ຺ໂຄ ຣສ຺ໂສ ຈ ໂຫຕິ, ອິຕິ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ສມ຺ມາ ອາຄຕຕ຺ຖາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ສມ຺ມາ’’ຕິປເທນ ສໍສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ, ‘‘ອາ’’ອິຕິປເທນ ອາຕ຺ຍູປສຄ຺ຄໍ, ‘‘ຄຕ’’ອິຕິປເທນ ຄມຸຘາຕຸໍ, ‘‘ຕ຺ຖ’’ອິຕິປເທນ ຫິຍ຺ຍຕ຺ຕນີສງ຺ຂາຕໍ ຕ຺ຖວຈນໍ ວາ, ປຎ຺ຈມີສງ຺ຂາຕສ຺ສ ຖວຈນສ຺ສ ຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ວາ ທສ຺ເສຕິ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖຕ຺ໂຖ – ສມໍ ຕຸມ຺ເຫ ອາຄຕຕ຺ຖາຕິ. ປຎ຺ຈມີສງ຺ຂາຕສ຺ສ ຖວຈນສ຺ສ ຕ຺ຖຕ຺ຕກາເລ ສມໍ ຕຸມ຺ເຫ ອາຄາ ອຕ຺ຖ ຠວຖາຕິ. ‘‘ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິປເທນ ‘‘ວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຕຸຘາຕຸຍາ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ, ‘‘ປຄຸຓາ ວາຈຸຄ຺ຄຕາ’’ຕິປເທຫິ ອຘິປ຺ປາຍໍ ທສ຺ເສຕິ. ປາຬີຕິ ຄຣຸຘມ຺ມປາຬິ.

ຕຕ຺ຖາຕິ ¶ ຕສ຺ສໍ ປາຬິຍໍ, ເຕສຸ ວາ ອຠິວາທນາທີສຸ ຈຕູສຸ. ມຄ຺ຄສມ຺ປທານນ຺ຕິ ມຄ຺ຄໍ ປຣິຫຣິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ໂອກາສທານໍ. ພີຊນນ຺ຕິ ພີຊນິຍາ ວິຘູປນໍ. ປານີຍາປຸຈ຺ຉນນ຺ຕິ ປານີຍສ຺ສ ອາປຸຈ຺ຉນໍ. ອາທິສທ຺ເທນ ປຣິໂຠຊນີຍາປຸຈ຺ຉນາທິກໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈາຕິ ເອເຕສຸ ຈຕູສຸ ອຠິວາທນາທີສຸ. ‘‘ອນ຺ໂຕ ຄາເມ ວາ’’ຕິອາທີນິ ຉ ປທານິ ‘‘ກາຕພ຺ພເມວາ’’ຕິປເທ ອາຘາໂຣ. ຣາຊຸສ຺ສາຣຓາຍາຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອານຸຠາເວນ ຊນານໍ ອຸສ຺ສາຣຓາຍ. ມຫາຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ສນ຺ນິປຕຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ມຫາສນ຺ນິປາຕໍ, ຕສ຺ມິໍ ມຫາສນ຺ນິປາເຕ ຐາເນ ນິສິນ຺ເນ ສຕີຕິ ໂຍຊນາ. ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ ປຏິກຈ຺ເຈວ ອຸຏ຺ຐານໍ. ຕໍ ຕນ຺ຕິ ສາມີຈິກມ຺ມໍ.

ສກ຺ກຕ຺ວາຕິ ຈິຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ, ສໍ ອາທຣໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘‘ຍຖາ ກໂຕ’’ຕິອາທິ. ຕິຓ຺ຓໍ ກິຈ຺ຈານນ຺ຕິ ‘‘ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍກຕ຺ວາ ມາເນຕ຺ວາ’’ຕິສງ຺ຂາຕານໍ ຕິຓ຺ຓໍ ກິຈ຺ຈານໍ. ອນີຍສທ຺ໂທ ກມ຺ມຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ ‘‘ນ ອຕິກ຺ກມິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

ນຕ຺ຖິ ຠິກ຺ຂຸ ເອຕ຺ຖາຕິ ອຠິກ຺ຂຸໂກ ອາວາໂສ, ໂສ ກິຕ຺ຕເກ ຐາເນ ອຠິກ຺ຂຸໂກ, ໂຍ ອາວາໂສ ອຠິກ຺ຂຸໂກ ນາມ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ສເຈ’’ຕິ ອາທິ. ‘‘ອຸປສ຺ສຍໂຕ’’ຕິປທໍ ‘‘ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ’’ຕິປເທ ອປາທານໍ. ເອຕ຺ຖາຕິ ອຠິກ຺ຂຸເກ ອາວາເສ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ຕໂຕຕິ ອຑ຺ຒໂຍຊນພ຺ຠນ຺ຕເຣ ¶ ຐິຕອາວາສໂຕ. ປຣນ຺ຕິ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ອາວາເສ, ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ເຈຕໍ ອຸປໂຍຄວຈນໍ. ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ຠຕ຺ຕໂຕ ປຈ຺ຉາ. ຕຕ຺ຖາຕິ ອຠິກ຺ຂຸເກ ອາວາເສ. ‘‘ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ’’ຕິປທໍ ‘‘ວທນ຺ຕີ’’ຕິປເທ ກມ຺ມໍ. ວຸຕ຺ຕປ຺ປມາເຓຕິ ອຑ຺ຒໂຍຊນພ຺ຠນ຺ຕຣສງ຺ຂາເຕ ວຸຕ຺ຕປ຺ປມາເຓ. ສາຂາມຓ຺ຑເປປີຕິ ສາຂາຍ ຉາທິຕມຓ຺ຑເປປິ. ປິສທ຺ເທນ ອາວາເສ ປນ ກາ ນາມ ກຖາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ວຸຕ຺ຕາຕິ ວສິຕາ. ເອຕ຺ຕາວຕາຕິ ເອກຣຕ຺ຕໍ ວສິຕມຕ຺ເຕນ. ເອຕ຺ຖາຕິ ສຠິກ຺ຂຸເກ ອາວາເສ. ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕີຫິ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ຍາຈິຕພ຺ພາຕິ ໂຍຊນາ. ປກ຺ຂສ຺ສາຕິ ອາສຬ຺ຫີມາສສ຺ສ ຊຸຓ຺ຫປກ຺ຂສ຺ສ. ‘‘ເຕຣສິຍ’’ນ຺ຕິປເທນ ອວຍວິອວຍວຠາເວນ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ມຍນ຺ຕິ ອມ຺ເຫ. ຍໂຕຕິ ເຍນ ອຸຊຸນາ ມຄ຺ເຄນາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເຕນາຫ ‘‘ເຕນ ມຄ຺ເຄນາ’’ຕິ. ອຎ຺ເຎນ ມຄ຺ເຄນາຕິ ອຸຊຸມຄ຺ຄໂຕ ອຎ຺ເຎນ ຊິມ຺ຫມຄ຺ເຄນ. ອຍນ຺ຕິ ອຍໍ ອາວາໂສ. ຕໂຕຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາວາສໂຕ, ຠິກ຺ຂຸນິອຸປສ຺ສຍໂຕ ວາ, ອິທເມວ ຍຸຕ຺ຕຕຣໍ. ວກ຺ຂຕິ ຫິ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອຸປສ຺ສຍໂຕ ຄາວຸຕມຕ຺ເຕ’’ຕິ. ເຂມຏ຺ຐາເນຕິ ອຠຍຏ຺ຐາເນ. ຕຎ຺ຫິ ຂີຍນ຺ຕິ ຠຍາ ເອຕ຺ຖາຕິ ເຂມໍ, ເຂມຎ຺ຈ ຕໍ ຐານຎ຺ເຈຕິ ເຂມຏ຺ຐານນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ‘‘ເຂມຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕາຫິ ຠິກ຺ຂຸນີຫີຕິ ອຑ຺ຒໂຍຊນມຕ຺ເຕ ຐາເນ ວສນ຺ຕີຫິ. ຕາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍຕິ ຄາວຸຕມຕ຺ເຕ ຐາເນ ວສນ຺ຕິໂຍ. ອນ຺ຕຣາຕິ ຕຸມ຺ຫາກໍ, ອມ຺ຫາກຎ຺ຈ ນິວາສນຏ຺ຐານສ຺ສ, ນິວາສນຏ຺ຐານໂຕ ວາ ອນ຺ຕເຣ ເວມຊ຺ເຌ. ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ເຈຕໍ ນິສ຺ສກ຺ກວຈນໍ. ຐິເຕ ມຄ຺ເຄຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ‘‘ສນ຺ຕິກາ’’ຕິປທໍ ¶ ‘‘ອາຄຕ’’ອິຕິປເທ ອປາທານໍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ອຎ຺ຎາສໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອຸປສ຺ສເຍ. ອິຕິ ຍາຈິຕພ຺ພາຕິ ໂຍຊນາ. ຕໂຕຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ຍາຈິຕພ຺ພໂຕ, ປຣນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ຈາຕຸທ຺ທເສຕິ ອາສຬ຺ຫີມາສສ຺ສ ຊຸຓ຺ຫປກ຺ຂສ຺ສ ຈຕຸທ຺ທສນ຺ນໍ ທິວສານໍ ປູຣເຓ ທິວເສ. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ. ‘‘ໂອວາທ’’ນ຺ຕິປທໍ ‘‘ອນຸ’’ອິຕິປເທ ກມ຺ມໍ. ອນຸຊີວນ຺ຕິໂຍຕິ ອນຸຄນ຺ຕ຺ວາ ຊີວນໍ ວຸຕ຺ຕິໍ ກໂຣນ຺ຕິໂຍ. ວຸຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ທຸຕິຍທິວເສຕິ ອາສຬ຺ຫີປຸຓ຺ຓມິຍໍ. ອຖາຕິ ປກ຺ກມນານນ຺ຕຣໍ. ເອຕ຺ຖາຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ປກ຺ກນ຺ຕຕ຺ຕາ ອປສ຺ສເນ. ‘‘ອາໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ’’ຕິອິມິນາ ອາໂຠຄໍ ອກຕ຺ວາ ວສິຕຸໍ ¶ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທີເປຕິ. ສຠິກ຺ຂຸກາວາສໍ ຄນ຺ຕພ຺ພເມວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສາຕິ ວສ຺ສຈ຺ເຉທາປຕ຺ຕິ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ, ຍສ຺ມາ ວາ. ເກນຈິ ກາຣເຓນາຕິ ຠິກ຺ຂາຈາຣສ຺ສ ອສມ຺ປທາທິນາ ເກນຈິ ນິມິຕ຺ເຕນ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ຠິກ຺ຂູນໍ ປກ຺ກນ຺ຕາທິກາຣຓາ ອຠິກ຺ຂຸກາວາເສ ວສນ຺ຕິຍາ ກິໍ ອຠິກ຺ຂຸກາວາເສວ ປວາເຣຕພ຺ພນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ປວາເຣນ຺ຕິຍາ ປນາ’’ຕິອາທິ.

ອນ຺ວທ຺ຘມາສນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອນຸສທ຺ໂທ ວິຈ຺ຉຕ຺ຖວາຈໂກ ກມ຺ມປ຺ປວຈນີໂຍ, ເຕນ ປໂຍຄຕ຺ຕາ ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ອຸປໂຍຄວຈນນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອທ຺ຘມາເສ ອທ຺ຘມາເສ’’ຕິ. ປຈ຺ຈາສີສິຕພ຺ພາຕິ ເອຕ຺ຖ ປຕິປຸພ຺ໂພ ຈ ອາປຸພ຺ໂພ ຈ ສິຘາຕຸ ອິຈ຺ຉຕ຺ເຖຕິ ອາຫ ‘‘ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາ’’ຕິ. ສິຘາຕຸຍາ ທ຺ເວຠາໂວ ໂຫຕິ. ອາປຸພ຺ໂພ ສິສິ ອິຈ຺ຉາຍນ຺ຕິປິ ຘາຕຸປາເຐສຸ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ‘‘ອຸໂປສຖປຸຈ຺ຉກ’’ນ຺ຕິວຈເນ. ປກ຺ຂສ຺ສາຕິ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ປກ຺ຂສ຺ສ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ໂອວາທສ຺ສ ຍາຈນໍ ໂອວາໂທ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລເປນ, ໂສເຍວ ອຕ຺ໂຖ ປໂຍຊນໍ ໂອວາທຕ຺ໂຖ, ຕທຕ຺ຖາຍ. ປາຏິປທທິວສໂຕຕິ ທຸຕິຍທິວສໂຕ. ໂສ ຫິ ຈນ຺ໂທ ວຸທ຺ຘິຎ຺ຈ ຫານິຎ຺ຈ ປຏິມຸຂໍ ປຊ຺ຊຕິ ເອຕ຺ຖ, ເອເຕນາຕິ ວາ ປາຏິປໂທຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິຕີຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ. ຠຄວາ ປຎ຺ຎເປຕີຕິ ໂຍຊນາ. ອຎ຺ຎສ຺ສາຕິ ຘມ຺ມສ຺ສວນກມ຺ມໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ. ນິຣນ຺ຕຣນ຺ຕິ ອຠິກ຺ຂຓໍ, ‘‘ປຎ຺ຎເປຕີ’’ຕິປເທ ຠາວນປຸໍສກໍ. ຫີຕິ ວິຕ຺ຖາໂຣ. ເອວຎ຺ຈ ສຕີຕິ ເອວໍ ພຫູປກາເຣ ສຕິ ຈ. ຍນ຺ຕິ ຍໍ ຘມ຺ມໍ. ສາຕ຺ຖິກນ຺ຕິ ສປໂຍຊນໍ. ຍຖານຸສິຏ຺ຐນ຺ຕິ ອນຸສິຏ຺ຐິຍາ ອນຸຣູປໍ. ສພ຺ພາເຍວ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍປີຕິ ໂຍຊນາ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ.

ໂອວາທໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ໂອວາທໍ ຍາຈິຕຸໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອາຣາມໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ນ ໂອວາໂທ ຄນ຺ຕພ຺ໂພຕິ ໂອວາທໍ ຍາຈິຕຸໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອາຣາໂມ ນ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ. ໂອວາໂທຕິ ຈ ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອິຕຣຖາ ຫິ ສທ຺ທປໂຍໂຄ ວິຣຸຊ຺ເຌຍ຺ຍ. ໂອວາທໍ ຄນ຺ຕຸນ຺ຕິ ໂອວາທໍ ຍາຈນຕ຺ຖາຍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອາຣາມໍ ຄນ຺ຕຸໍ.

‘‘ທ຺ເວ ¶ ¶ ຕິສ຺ໂສ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ’’ຕິປທໍ ‘‘ຍາຈິຕ຺ວາ’’ຕິປເທ ທຸຕິຍາກມ຺ມໍ. ‘‘ເປເສຕພ຺ພາ’’ຕິປເທ ປຐມາກມ຺ມໍ. ໂອວາທູປສງ຺ກມນນ຺ຕິ ໂອວາທສ຺ສ ຄຫຓຕ຺ຖາຍ ອຸປສງ຺ກມນໍ. ອາຣາມນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອາຣາມໍ. ຕໂຕຕິ ຄມນໂຕ ປຣນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາຕິ ໂອວາທປຏິຄ຺ຄາຫເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ. ຕນ຺ຕິ ສມ຺ມຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ.

ອຸສ຺ສຫຕີຕິ ສກ຺ໂກຕິ. ປາສາທິເກນາຕິ ປສາທໍ ອາວເຫນ ປສາທຊນເກນ ກາຍວຈີມໂນກມ຺ເມນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມ຺ປາເທຕູຕິ ຕິວິຘໍ ສິກ຺ຂໍ ສມ຺ປາເທຕຸ. ເອຕ຺ຕາວຕາຕິ ເອຕ຺ຕເກນ ‘‘ປາສາທິເກນ ສມ຺ປາເທຕູ’’ຕິ ວຈນມຕ຺ເຕນ. ຫີຕິ ຜລໂຊຕໂກ. ເອຕນ຺ຕິ ‘‘ຕາຫີ’’ຕິວຈນໍ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ຠິກ຺ຂູນໍ ສງ຺ຆຄຓປຸຄ຺ຄລວເສນ ວຈນວາໂຣ ຕິວິໂຘ ໂຫຕິ, ຕໍ ຕິວິຘໍ ວຈນວາຣໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ສງ຺ຆຄຓປຸຄ຺ຄລວເສນ ຕີຫິ ວຈນວາເຣຫິ ຄຸຓິຕໍ ກຕ຺ວາ ນວ ວຈນວາຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໍ ອາກາຣໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຕຕ຺ຣາຍໍ ວຈນກ຺ກໂມ’’ຕິ. ຕຕ຺ຣາຕິ ປຸຣິມວຈນາເປກ຺ຂໍ. ວຈນາກາໂຣ ປາກໂຏວ.

ເອກາ ຠິກ຺ຂຸນີ ວາ ພຫູຫິ ຠິກ຺ຂຸນີອຸປສ຺ສເຍຫິ ໂອວາທຕ຺ຖາຍ ເປສິເຕ ວຈນາກາຣໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆ ຈ ອຍ຺ຍາ’’ຕິອາທິ.

ເຕນາປີຕິ ໂອວາທປຏິຄ຺ຄາຫເກນາປິ ‘‘ໂອວາທ’’ນ຺ຕິປທໍ ‘‘ປຏິຄ຺ຄາຫເກນາ’’ຕິ ປເທ ກມ຺ມໍ. ປຸນ ‘‘ໂອວາທ’’ນ຺ຕິປທໍ ‘‘ອປຏິຄ຺ຄເຫຕຸ’’ນ຺ຕິປເທ ກມ຺ມໍ. ພລຕິ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສມຕ຺ເຕນ ຊີວຕິ, ນ ປຎ຺ຎາຊີວິເຕນາຕິ ພາໂລ. ຄິລາຍຕິ ຣຸຊຕີຕິ ຄິລາໂນ. ຄມິສ຺ສຕິ ຄນ຺ຕຸໍ ຠພ຺ໂພຕິ ຄມິໂກ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ໂຍຊນາ – ຄນ຺ຕຸໍ ຠພ຺ໂພ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ຄມິສ຺ສຕິ ຄມນໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ອິຕິ ຕສ຺ມາ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຄມິໂກ ນາມ. ອຖ ວາ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ຄນ຺ຕຸໍ ຠພ຺ພຕ຺ຕາ ຄມິສ຺ສຕິ ຄມນໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ອິຕິ ຕສ຺ມາ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຄມິໂກ ນາມາຕິ. ‘‘ຠພ຺ໂພ’’ຕິ ຈ ເຫຕຸອນ຺ໂຕຄຘວິເສສນໍ.

ຕຕ຺ຖາຕິ ¶ ¶ ພາລາທີສຸ ຕີສຸ ປຸຄ຺ຄເລສຸ. ທຸຕິຍປກ຺ຂທິວເສຕິ ປາຏິປທໂຕ ທຸຕິຍປກ຺ຂທິວເສ. ອຸໂປສຖຄ຺ເຄຕິ ອຸໂປສຖເຄເຫ. ຕຎ຺ຫິ ອຸໂປສຖໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ອຸໂປສໂຖ ວາ ຄຍ຺ຫຕິ ອສ຺ມິນ຺ຕິ ‘‘ອຸໂປສຖຄ຺ຄ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ມິໍ ອຸໂປສຖຄ຺ເຄ. ‘‘ອນາໂຣເຈຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຈນສ຺ສ ຎາປກໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ອປຈ຺ຈາຫຣິຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຈນສ຺ສ ຕເມວ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອປຣມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິ.

ຕຕ຺ຖາຕິ ໂອວາທປຏິຄ຺ຄາຫເກສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ. ໂນ ຈສ຺ສາຕິ ໂນ ເຈ ອສ຺ສ. ສຠໍ ວາຕິ ສມຊ຺ຊໍ ວາ. ສາ ຫິ ສຫ ຠາສນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ, ສນ຺ເຕຫິ ວາ ຠາຕິ ທິພ຺ພຕີຕິ ‘‘ສຠາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ສຠໍ ວາ ອຸປສງ຺ກມິສ຺ສາມີຕິ ໂຍຊນາ. ຕຕ຺ຣາຕິ ຕສ຺ມິໍ ສຠາທິເກ. ເອວໍ ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິປເທປິ.

ຈຕຸທ຺ທສນ຺ນໍ ປູຣໂຓ ຈາຕຸທ຺ທໂສ, ຕສ຺ມິໍ ປວາເຣຕ຺ວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆຕິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ, ສມີປຕ຺ເຖ ເຈຕໍ ຠຸມ຺ມວຈນໍ. ອຊ຺ຊຕນາຕິ ເອຕ຺ຖ ອສ຺ມິໍ ອຫນິ ອຊ຺ຊ, ອິມສທ຺ທໂຕ ອຫນີຕິ ອຕ຺ເຖ ຊ຺ຊປຈ຺ຈໂຍ, ອິມສທ຺ທສ຺ສ ຈ ອກາໂຣ, ອຊ຺ຊ ເອວ ອຊ຺ຊຕນາ, ສ຺ວຕ຺ໂຖ ຫິ ຕນປຈ຺ຈໂຍ. ອປຣສ຺ມິໍ ອຫນິ ອປຣຊ຺ຊ, ອປຣສທ຺ທໂຕ ອຫນີຕິ ອຕ຺ເຖ ຊ຺ຊປຈ຺ຈໂຍ ສຕ຺ຕມ຺ຍນ຺ໂຕເຍວ. ເອຕ຺ຖາຕິ ປວາຣເຓ, ‘‘ອນຸຊານາມີ’’ຕິອາທິວຈເນ ວາ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ.

ໂກລາຫລນ຺ຕິ ໂກຕູຫລໍ. ປຐມໍ ຠິກ຺ຂຸນີ ຍາຈິຕພ຺ພາຕິ ສງ຺ເຆນ ປຐມໍ ຠິກ຺ຂຸນີ ຍາຈິຕພ຺ພາ.

ຕາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ວຈນີໂຍ ອສ຺ສາຕິ ໂຍຊນາ. ປສ຺ສນ຺ໂຕ ປຏິກຣິສ຺ສຕີຕິ ວຊ຺ຊາວຊ຺ຊໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປຏິກຣິສ຺ສຕິ.

ອຸຠິນ຺ນນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸຠິກ຺ຂຸນີນໍ. ຍຖາຐາເນເຍວາຕິ ຍໍ ຍໍ ຐານໍ ຍຖາຐານໍ, ຕສ຺ມິໍ ຍຖາຐາເນເຍວ. ເກນຈິ ປຣິຍາເຍນາຕິ ເກນຈິ ກາຣເຓນ. ອວປຸພ຺ໂພ ວຣສທ຺ໂທ ປິຫິຕຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ ‘‘ປິຫິໂຕ’’ຕິ. ວຈນໍເຍວາຕິ ໂອວາທວຈນໍເຍວ. ປໂຖຕິ ເຊຏ຺ຐກຏ຺ຐາເນ ຐານສ຺ສ ກາຣຓຕ຺ຕາ ປໂຖ. ໂທສໍ ປນາຕິ ອຠິກ຺ກມນາທີສຸ ¶ ອາທີນວໍ ປນ. ອຎ຺ເຊນ຺ຕີຕິ ມກ຺ເຂນ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂູຫິ ປນ ໂອວທິຕຸໍ ອນຸສາສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ໂຍຊນາ.

ອຎ຺ຎນ຺ຕິ ໂອວາທໂຕ ອຎ຺ຎໍ. ເອໂສຕິ ຄຣຸຘມ຺ໂມ.

໑໕໐. ‘‘ອຘມ຺ມກມ຺ເມ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ກຕມໍ ກມ຺ມໍ ນາມາຕິ ອາຫ ‘‘ອຘມ຺ມກມ຺ເມຕິອາທີສູ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖາຕິ ອຘມ຺ມກມ຺ມຘມ຺ມກມ຺ເມສຸ.

໑໕໒. ອຸທ຺ເທສໍ ເທນ຺ໂຕ ຠຓຕິ, ອນາປຕ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ໂອສາເຣຕີຕິ ກເຖຕິ. ຈຕຸປຣິສຕີຕິ ຈຕຸປຣິສສ຺ມິໍ. ຕຕ຺ຣາປີຕິ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ສຸຓນກາຣເຓນາຕິ. ປຐມໍ.

໒. ອຕ຺ຖງ຺ຄຕສິກ຺ຂາປທໍ

໑໕໓. ທຸຕິເຍ ¶ ປຣິຍາຍສທ຺ໂທ ວາຣຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ ‘‘ວາເຣນາ’’ຕິ. ວາໂຣຕິ ຈ ອນຸກ຺ກໂມເຍວາຕິ ອາຫ ‘‘ປຏິປາຏິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ອຘິກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອິມສ຺ສາຕິ ອຘິເຈໂຕຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອຘິຈິຕ຺ຕວໂຕ’’ຕິອາທິ. ອຘິຈິຕ຺ຕໍ ນາມ ອິຘ ອຣຫຕ຺ຕຜລຈິຕ຺ຕເມວ, ນ ວິປສ຺ສນາປາທກຠູຕໍ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອຣຫຕ຺ຕຜລຈິຕ຺ເຕນາ’’ຕິ. ‘‘ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາ’’ຕິອາທີສຸ (ປາຣາ. ໔໕; ທີ. ນິ. ໓.໓໐໕; ມ. ນິ. ໑.໔໙໗; ອ. ນິ. ໖.໑໐໕; ມຫານິ. ໑໐) ຫິ ວິປສ຺ສນາປາທກຠູຕໍ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິຈິຕ຺ຕໍ ‘‘ອຘິຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນ ປມຊ຺ຊໂຕຕິ ນ ປມຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ. ສາຕຈ຺ຈກິຣິຍາຍາຕິ ສຕຕກຣເຓນ. ອຸໂຠ ໂລເກ ມຸນຕິ ຊານາຕີຕິ ມຸນີຕິ ຈ, ໂມນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຎາຓໍ ມຸນນຏ຺ເຐນ ຊານນຕ຺ເຖນ, ຕມສ຺ສຕ຺ຖີຕິ ມຸນີຕິ ຈ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ມຸນິໂນຕີ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ໂຍ ມຸນຕິ…ເປ… ມຸນເນນ ວາ’’ຕິອິມິນາ ປຐມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ, ‘‘ໂມນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ…ເປ… ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິອິມິນາ ທຸຕິຍຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ມຸນ ຄຕິຍນ຺ຕິ ຘາຕຸປາເຐສຸ (ສທ຺ທນີຕິຘາຕຸມາລາຍໍ ໑໕ ປກາຣນ຺ຕຘາຕຸ) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ໂຍ ມຸນຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຠູວາທິຄຓິໂກ ມຸນຘາຕຸເຍວ, ນ ກີຍາທິຄຓິໂກ ມຸຘາຕູຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອຖ ວາ ມຸນ ຎາເຓຕິ ຘາຕຸປາເຐສຸ (ສທ຺ທນີຕິຘາຕຸມາລາຍໍ ໑໗ ກິຍາທິຄຓິກ) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ມຸນາຕີ’’ຕິ ກີຍາທິຄຓິໂກວ. ຘາຕ຺ວນ຺ຕນກາຣໂລໂປຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ‘‘ໂມນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ເຈຕ຺ຖ ຎາຓໍ ນາມ ¶ ອຣຫຕ຺ຕຎາຓເມວ. ໂມນສ຺ສ ປໂຖ ໂມນປໂຖຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສຕ຺ຕຕິໍສ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມາວ ອຘິປ຺ເປຕາຕິ ອາຫ ‘‘ສຕ຺ຕຕິໍສໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ເມສູ’’ຕິ. ອຖ ວາ ອຘິສີລສິກ຺ຂາທໂຍ ອຘິປ຺ເປຕາຕິ ອາຫ ‘‘ຕີສຸ ວາ ສິກ຺ຂາສູ’’ຕິ. ປຸພ຺ພຠາຄປຏິປທນ຺ຕິ ອຣຫຕ຺ຕຎາຓສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາເຄ ປວຕ຺ຕໍ ສີລສມຖວິປສ຺ສນາສງ຺ຂາຕໍ ປຏິປທໍ. ປຸພ຺ພຠາເຄຕິ ອຣຫຕ຺ຕຎາຓສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາເຄ. ເອຕ຺ຖາຕິ ‘‘ອຘິເຈຕໂສ…ເປ… ສິກ຺ຂໂຕ’’ຕິ ວຈເນ. ‘‘ຕາທິໂນ’’ຕິປທໍ ‘‘ມຸນິໂນ’’ຕິປເທນ ໂຍເຊຕພ຺ພນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຕາທິສສ຺ສ ຂີຓາສວມຸນິໂນ’’ຕິ. ເອຕ຺ຖາຕິ ‘‘ໂສກາ ນ ຠວນ຺ຕິ ຕາທິໂນ’’ຕິ ວຈເນ. ຣາຄາທໂຍ ອຸປສເມຕີຕິ ອຸປສນ຺ໂຕຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຣາຄາທີນ’’ນ຺ຕິ. ສຕິ ອສ຺ສຕ຺ຖີຕິ ສຕິມາຕິ ກຕ຺ວາ ມນ຺ຕຸສທ຺ໂທ ນິຈ຺ຈໂຍຄຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ ‘‘ສຕິຍາ ອວິຣຫິຕສ຺ສາ’’ຕິ.

ນ ກສີຍຕິ ນ ວິເລຂີຍຕີຕິ ອກາໂສ, ໂສເຍວ ອາກາໂສ. ອນ຺ຕເຣນ ຉິທ຺ເທນ ອິກ຺ຂິຕພ຺ໂພຕິ ອນ຺ຕລິກ຺ໂຂ. ອາກາໂສ ຫິ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ອຊຏາກາໂສ, ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາກາໂສ, ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາກາໂສ, ຣູປປຣິຈ຺ເຉທາກາໂສຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຊຏາກາໂສວ ອິຘາຘິປ຺ເປໂຕ ‘‘ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ’’ຕິ ວິເສສິຕຕ຺ຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ນ ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິເມ, ນ ປນ ຣູປປຣິຈ຺ເຉເທ’’ຕິ. ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາກາໂສປິ ຣູປປຣິຈ຺ເຉທາກາເສນ ສງ຺ຄຫິໂຕ. ‘‘ມ’’ນ຺ຕິ ປທໍ ‘‘ອວມຎ຺ຎນ຺ຕີ’’ຕິ ປເທ ກມ຺ມໍ. ເອຕ຺ຕກເມວາຕິ ເອຕປ຺ປມາຓໍ ¶ ‘‘ອຘິເຈຕໂສ’’ຕິອາທິສງ຺ຂາຕໍ ວຈນເມວ, ນ ອຎ຺ຎໍ ພຸທ຺ຘວຈນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍນ຺ຕິ ຈູຬປນ຺ຖໂກ ເຖໂຣ. ຫນ຺ທາຕິ ວສ຺ສຄ຺ຄຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ມມ ອານຸຠາວໍ ທສ຺ເສມິ, ຕຸມ຺ເຫ ປສ຺ສຖ ຄຓ຺ຫຖາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ວຸຏ຺ຐາຍາຕິ ຕໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ. ອນ຺ຕຣາປິ ຘາຍຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ປິສທ຺ທສ຺ສ ອຏ຺ຐານຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອນ຺ຕຣຘາຍຕິປີ’’ຕິ. ເອເສວ ນໂຍ ‘‘ເສຍ຺ຍມ຺ປິ ກປ຺ເປຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖປິ. ເຖໂຣຕິ ຈູຬປນ຺ຖໂກ ເຖໂຣ. ອິທໍ ປທໍ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນສຸ ສມ຺ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ‘‘ຕຎ຺ເຈວ ຠຓຕີ’’ຕິອິມິນາ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ. ຠາຕຸເຖຣສ຺ສາຕິ ເຊຏ຺ຐກຠາຕຸຠູຕສ຺ສ ມຫາປນ຺ຖກເຖຣສ຺ສ.

ປທ຺ມນ຺ຕິ ¶ ຄາຖາຍໍ ຕໂຍ ປາທາ ອິນ຺ທວຊິຣາ, ຈຕຸຕ຺ຖປາໂທ ອຸເປນ຺ທວຊິໂຣ. ຕສ຺ມາ ປທ຺ມນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ມກາເຣ ປເຣ ທຸກາຣຸກາຣສ຺ສ ໂລປໍ ກຕ຺ວາ ປຣກ຺ຂຣໍ ເນຕ຺ວາ ‘‘ປທ຺ມ’’ນ຺ຕິ ທ຺ວິຠາເວນ ລິຂິຕພ຺ພໍ. ອວີຕຄນ຺ຘນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ວີຕິ ທີຆຸຈ຺ຈາຣຓເມວ ຍຸຕ຺ຕໍ. ປງ຺ເກ ທວຕິ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ປທຸມໍ. ໂກກໍ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘສ຺ສ ອາທານໍ ນຸທຕິ ອປເນຕີຕິ ໂກກນຸທໍ. ສຸນ຺ທໂຣ ຄນ຺ໂຘ ອິມສ຺ສາຕິ ສຸຄນ຺ຘໍ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ໂຍຊນາ – ຍຖາ ໂກກນຸທສງ຺ຂາຕໍ ສຸຄນ຺ຘໍ ປາໂຕ ປເຄວ ພາລາຕເປນ ຜຸລ຺ລໍ ວິກສິຕໍ ອວີຕຄນ຺ຘໍ ຫຸຕ຺ວາ ວິໂຣຈມານໍ ປທຸມໍ ສິຍາ, ຕຖາ ອງ຺ຄີຣສໍ ອງ຺ຄິໂຕ ສຣີຣໂຕ ນິຈ຺ຉຣຓປຠສ຺ສຣຣສໍ ຫຸຕ຺ວາ ວິໂຣຈມານຠູຕໍ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ຕປນ຺ຕໍ ອາທິຈ຺ຈໍ ອິວ ເຕຘາຕຸເກ ຕປນ຺ຕໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ປສ຺ສາຕິ.

ປຄຸຓນ຺ຕິ ວາຈຸຄ຺ຄຕໍ. ຕໂຕຕິ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍໂຕ. ນນ຺ຕິ ຈູຬປນ຺ຖກໍ. ເຖໂຣຕິ ມຫາປນ຺ຖໂກ ເຖໂຣ ນິກ຺ກຑ຺ຒາເປສີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ໂສຕິ ຈູຬປນ຺ຖໂກ. ອຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ. ຠຄວາ ອາຫາຕິ ໂຍຊນາ. ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາຕິ ອາສຍານຸສຍອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕຎາຓສງ຺ຂາເຕນ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘານໍ ຈກ຺ຂຸນາ. ຕນ຺ຕິ ຈູຬປນ຺ຖກໍ. ຕສ຺ສາຕິ ຈູຬປນ຺ຖກສ຺ສ. ອຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ອາໂຣຈນກາເລ. ອສ຺ສາຕິ ຈູຬປນ຺ຖກສ຺ສ, ທຕ຺ວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຣຊໍ ມລໍ ຫຣຕິ ອປເນຕີຕິ ຣໂຊຫຣຓໍ, ປິໂລຕິກຂຓ຺ຑໍ. ໂສຕິ ຈູຬປນ຺ຖໂກ. ຕສ຺ສາຕິ ປິໂລຕິກຂຓ຺ຑສ຺ສ, ‘‘ອນ຺ຕ’’ນ຺ຕິປເທ ອວຍວິສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປຣິສຸທ຺ຘມ຺ປີຕິ ປິສທ຺ໂທ ອປຣິສຸທ຺ເຘ ປິໂລຕິກຂຓ຺ເຑ ກາ ນາມ ກຖາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ສໍເວຄນ຺ຕິ ສນ຺ຕາສໍ ຠຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ຠກາເລ. ອສ຺ສາຕິ ຈູຬປນ຺ຖກສ຺ສ. ‘‘ຕ’’ນ຺ຕິປທໍ ‘‘ມມາຍນຠາວ’’ນ຺ຕິປເທນ ສມ຺ພນ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍສິກ຺ຂາປທໍ

໑໖໒. ຕຕິເຍ ‘‘ໂອວທຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍສ຺ສາ’’ຕິ ສາມຎ຺ຎໂຕ ວຸຕ຺ເຕປິ ວິເສສໂຕ ອຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ¶ ອາຫ ‘‘ອຏ຺ຐຫິ ຄຣຸຘມ຺ເມຫິ ໂອວທນ຺ຕສ຺ເສວ ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ. ອິໂຕຕິ ອິມສ຺ມາ ສິກ຺ຂາປທມ຺ຫາ. ຍຕ຺ຖ ¶ ຍຕ຺ຖາຕິ ຍສ຺ມິໍ ຍສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທ. ສພ຺ພຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ໂຍຊນາຕິ. ຕຕິຍໍ.

ປກິຓ຺ຓກກຖາ

ເອຕ຺ຖາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທ. ອິທໍ ປກິຓ຺ຓກໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕີຓິ ປາຈິຕ຺ຕິຍານີຕິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອສມ຺ມຕຕ຺ຕາ ເອກໍ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ, ສູຣິຍສ຺ສ ອຕ຺ຖງ຺ຄຕຕ຺ຕາ ເອກໍ, ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍໍ ອຸປສງ຺ກມິຕຕ຺ຕາ ເອກນ຺ຕິ ຕີຓິ ປາຈິຕ຺ຕິຍານິ. ກຖນ຺ຕິ ເກນ ກາຣເຓນ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍໍ. ຕສ຺ເສວາຕິ ສມ຺ມຕສ຺ເສວ ຠິກ຺ຂຸໂນ. ອຎ຺ເຎນ ຘມ຺ເມນາຕິ ຄຣຸຘມ຺ເມຫິ ອຎ຺ເຎນ ຘມ຺ເມນ. ທິວາ ປນາຕິ ສູຣິຍຸຄ຺ຄມນໂຕ ຕສ຺ສ ອນຕ຺ຖງ຺ຄເຕເຍວາຕິ.

໔. ອາມິສສິກ຺ຂາປທໍ

໑໖໔. ຈຕຸຕ຺ເຖ ພຫຸໍ ມານໍ ກຕໍ ເຍຫີຕິ ພຫຸກຕາ. ພຫຸກຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນ ໂອວທນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ນ ພຫຸກຕາ’’ຕິອາທິ. ຘມ຺ເມຕິ ສີລາທິຘມ຺ເມ. ອຘິປ຺ປາໂຍຕິ ‘‘ນ ພຫຸກຕາ’’ຕິປທສ຺ສ, ຉພ຺ພຄ຺ຄິຍານໍ ວາ ອຘິປ຺ປາໂຍຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ກຕ຺ຕຸກາໂມຕິ ອາທີນ’’ນ຺ຕິປທໍ ‘‘ອຕ຺ໂຖ’’ຕິປເທ ວາຈກສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ອສມ຺ມໂຕ ນາມ ຐປິໂຕ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ໂຍຊນາ. ສມ຺ມຸຕິນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸໂນວາທກສມ຺ມຸຕິໍ. ປຈ຺ຉາ ສາມເຓຣຠູມິຍໍ ຐິໂຕຕິ ໂຍຊນາຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ຈີວຣທານສິກ຺ຂາປທໍ

໑໖໙. ປຎ຺ຈເມ ຣຖິກາຍາຕິ ຣຈ຺ຉາຍ. ສາ ຫິ ຣຖສ຺ສ ຫິຕຕ຺ຕາ ຣຖິກາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສນ຺ທິຏ຺ຐາຕິ ສໂມຘານວເສນ ທສ຺ສີຍິຕ຺ຖາຕິ ສນ຺ທິຏ຺ຐາ. ທິຏ຺ຐມຕ຺ຕກາ ມິຕ຺ຕາຕິ ອາຫ ‘‘ມິຕ຺ຕາ’’ຕິ. ເສສນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕວຈນໂຕ ເສສໍ ວຈນໍ. ຕຕ຺ຣາຕິ ຈີວຣປຏິຄ຺ຄຫຓສິກ຺ຂາປເທ. ຫີຕິ ວິເສສໂຊຕກໍ. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຈີວຣທານສິກ຺ຂາປເທຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ຈີວຣສິພ຺ພນສິກ຺ຂາປທໍ

໑໗໕. ຉຏ຺ເຐ ¶ ¶ ອຸທາຍີຕິ ເອຕ຺ຖ ມຫາອຸທາຍີ, ກາຬຸທາຍີ, ລາຬຸທາຍີຕິ ຕໂຍ ອຸທາຍີ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສຸ ຕຕິໂຍວາຘິປ຺ເປໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ລາຬຸທາຍີ’’ຕິ. ປຠາເວນ ຐາຕິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ປຏ຺ໂຐຕິ ກເຕ ປຏິພໂລວ ລພ຺ຠຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ປຏິພໂລ’’ຕິ. ນິປຸໂຓຕິ ກຸສໂລ. ‘‘ປຏິຠາເນນ ກຕຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອິມິນາ ‘‘ປຏິຠານຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ປທສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ປທໂລປໍ ທສ຺ເສຕິ. ໂສຕິ ລາຬຸທາຍີ ອກາສີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕສ຺ສາຕິ ຈີວຣສ຺ສ. ‘‘ຍຖາສໍຫຏ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ເອວສທ຺ໂທ ອຊ຺ຌາຫຣິຕພ຺ໂພຕິ ອາຫ ‘‘ຍຖາສໍຫຏເມວາ’’ຕິ.

໑໗໖. ຍໍ ຈີວຣໍ ນິວາສິຕຸໍ ວາ ປາຣຸປິຕຸໍ ວາ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ, ຕໍ ຈີວຣໍ ນາມາຕິ ໂຍຊນາ. ເອວໍ ຫີຕິ ເອວເມວ. ‘‘ທຸກ຺ກຏ’’ນ຺ຕິອິມິນາ ‘‘ສຍໍ ສິພ຺ພຕິ, ອາປຕ຺ຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍສ຺ສາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕິ. ອາຣາຕິ ສູຈິ. ສາ ຫິ ອຣຕິ ນິສ຺ສງ຺ຄວເສນ ຄຈ຺ຉຕິ ປວິສຕີຕິ ‘‘ອາຣາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ສາ ປໂຖ ຄມນໍ ອາຣາປໂຖ, ຕສ຺ມິໍ, ອາຣາປຖສ຺ສ ນີຫຣຓາວສານຕ຺ຕາ ‘‘ນີຫຣເຓ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຕກ຺ຂຕ຺ຕຸມ຺ປີຕິ ອເນກກ຺ຂຕ຺ຕຸມ຺ປິ. ອາຓຕ຺ໂຕຕິ ອາຓາປີຍຕີຕິ ອາຓຕ຺ໂຕ. ‘‘ອາຓາປິໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ຓາເປສທ຺ທສ຺ສ ໂລປໍ, ອິກາຣສ຺ສ ຈ ອກາຣໍ ກຕ຺ວາ, ‘‘ອາທຕ຺ເຕ’’ຕິ ອາຂ຺ຍາຕປເທ ເຕວິຠຕ຺ຕິຍາ ວິຍ ຕປຈ຺ຈຍສ຺ສ ຈ ທ຺ວິຠາວໍ ກຕ຺ວາ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ສກິໍ ຈີວຣໍ ສິພ຺ພາຕິ ວຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ອຖ ປນາຕິ ຕໂຕ ອຎ຺ຎຖາ ປນ. ອາຓຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ອາຓາປິຕສ຺ສ. ສມ຺ພຫຸລານິປິ ປາຈິຕ຺ຕິຍານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ເຍປິ ນິສ຺ສິຕກາ ສິພ຺ພນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ, ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາເຍສຸ ສິພ຺ພນ຺ເຕສູຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເຕສນ຺ຕິ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍານໍ. ເຕສມ຺ປີຕິ ນິສ຺ສິຕການມ຺ປິ. ຎາຕິການໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ຈີວຣນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ອນ຺ເຕວາສິເກຫີ’’ຕິປທໍ ‘‘ສິພ຺ພາເປນ຺ຕີ’’ຕິປເທ ກາຣິຕກມ຺ມໍ. ຕຕ຺ຣາປີຕິ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາເຍຫິ ສິພ຺ພາປເນປິ. ‘‘ອນ຺ເຕວາສິເກ’’ຕິປທໍ ‘‘ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ’’ຕິປເທ ¶ ສຸທ຺ຘກມ຺ມໍ, ‘‘ສິພ຺ພາເປນ຺ຕີ’’ຕິປເທ ກາຣິຕກມ຺ມໍ. ອິຕເຣສນ຺ຕິ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍານນ຺ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ສໍວິຘານສິກ຺ຂາປທໍ

໑໘໑. ສຕ຺ຕເມ ‘‘ຕາສໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ປຈ຺ຉາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີນ’’ນ຺ຕິ ປທານິ ‘‘ປຕ຺ຕຈີວຣ’’ນ຺ຕິ ປາຐເສເສນ ໂຍເຊຕພ຺ພານີຕິ ອາຫ ‘‘ປຈ຺ຉາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີນໍ ປຕ຺ຕຈີວຣ’’ນ຺ຕິ. ຕາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ປຈ຺ຉາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິໂຍຕິ ວິຠຕ຺ຕິວິປລ຺ລາສໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ທູເສສຸ’’ນ຺ຕິປເທນ ໂຍເຊຕພ຺ພານີຕິ ອາຫ ‘‘ຕາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ¶ ໂຈຣາ ທູສຍິໍສູ’’ຕິ. ອຖ ວາ ວິຠຕ຺ຕິວິປລ຺ລາສມກຕ຺ວາ ‘‘ອຈ຺ຉິນ຺ທິໍສູ’’ຕິ ປເທ ‘‘ປຕ຺ຕຈີວຣ’’ນ຺ຕິປທໍ ອຊ຺ຌາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ທູເສສຸ’’ນ຺ຕິປເທ ‘‘ສີລ’’ນ຺ຕິ ປາຐໍ ອຊ຺ຌາຫຣິຕ຺ວາ ໂຍເຊຕພ຺ພນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໑໘໒-໓. ສໍປຸພ຺ໂພ, ວິປຸພ຺ໂພ ຈ ຘາຘາຕຸ ຕ຺ວາປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ສໍວິທຫິຕ຺ວາ’’ຕິ. ກຸກ຺ກຸໂຏຕິ ຕມ຺ພຈູໂຬ. ໂສ ຫິ ກຸກຕິ ອາຫາຣຕ຺ຖໍ ປາຓກາທໂຍ ອາທທາຕີຕິ ກຸກ຺ກຸໂຏ. ອຍນ຺ຕິ ຄາໂມ. ອຘິກຣເຓ ໂຓຕິ ອາຫ ‘‘ສມ຺ປທນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາ’’ຕິ. ເອຕ຺ຖາຕິ ຈ ເອຕສ຺ມິໍ ຄາເມ. ອຸຕ຺ຕຣປທສ຺ສ ອຘິກຣຓຕ຺ຖຕ຺ຕາ ປຸພ຺ພປເທນ ຉຏ຺ຐີສມາໂສຕິ ອາຫ ‘‘ກຸກ຺ກຸຏານ’’ນ຺ຕິອາທິ. ເອວໍ ຓສທ຺ທສ຺ສ ອຘິກຣຓຕ຺ຖໍ, ປຸພ຺ພປເທນ ຉຏ຺ຐີສມາສຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຓສທ຺ທສ຺ສ ຠາວຕ຺ຖໍ, ປຸພ຺ພປເທນ ພາຫິຣຕ຺ຖສມາສຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຖ ວາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖາຕິ ປຈ຺ຉິມປາເຐ. ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາຕິ ອຸຑ຺ຑິຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘໍ ອາກາສໍ ລງ຺ຄິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖາຕິ ປຈ຺ຉິມປາເຐ. ທ຺ວິຘາຕິ ປທຄມນປກ຺ຂຄມນວເສນ ທ຺ວິປກາເຣນ. ‘‘ອຸປຈາໂຣ ນ ລພ຺ຠຕີ’’ຕິອິມິນາ ຄາມນ຺ຕໂຣ ນ ໂຫຕິ, ເອກຄາໂມເຍວ ປນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອາປຕ຺ຕິປິ ເອກາເຍວ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ປຈ຺ຈູເສຕິ ປຠາເຕ. ໂສ ຫິ ປຏິວິຣຸທ຺ຘໍ ຕິມິຣໍ ອຸເສຕິ ນາເສຕີຕິ ປຈ຺ຈູໂສຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວສ຺ສນ຺ຕສ຺ສາຕິ ຣວນ຺ຕສ຺ສ. ‘‘ວຈນໂຕ’’ຕິປທໍ ‘‘ອາປຕ຺ຕິເຍວາ’’ຕິປເທ ຎາປກເຫຕຸ. ຣຕນມຕ຺ຕນ຺ຕໂຣຕິ ກຸກ຺ກຸປມາເຓນ ພ຺ຍວຘາໂນ.

ຕຕ຺ຣາຕິ ¶ ‘‘ຄາມນ຺ຕເຣ ຄາມນ຺ຕເຣ’’ຕິ ວຈເນ. ຫີຕິ ວິຕ຺ຖາໂຣ. ອຸໂຠປີຕິ ຠິກ຺ຂຸຠິກ຺ຂຸນິໂຍປິ ສໍວິທຫນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ນ ວທນ຺ຕີຕິ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍາ ນ ກຖຍນ຺ຕິ. ຈຕຸນ຺ນໍ ມຄ຺ຄານໍ ສມາຄມຏ຺ຐານໍ ຈຕຸກ຺ກໍ, ທ຺ວິນ຺ນໍ, ຕິຓ຺ຓໍ, ຈຕຸກ຺ກໂຕ ອຕິເຣການໍ ວາ ມຄ຺ຄານໍ ສມ຺ພທ຺ຘຏ຺ຐານໍ ສິງ຺ຆາຏກໍ. ຕຕ຺ຣາປີຕິ ອຸປຈາໂຣກ຺ກມເນປິ. ຄາມໂຕຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຄາມໂຕ. ຍາວ ນ ໂອກ຺ກມນ຺ຕິ, ຕາວາຕິ ໂຍຊນາ. ສນ຺ຘາຍາຕິ ອາຣພ຺ຠ. ອຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ນິກ຺ຂມນກາເລ. ທ຺ເວປີຕິ ຠິກ຺ຂຸຠິກ຺ຂຸນິໂຍປິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕນ຺ຕິ ວຈນໍ.

ຫີຕິ ວິເສໂສ. ‘‘ຄາມນ຺ຕເຣ ຄາມນ຺ຕເຣ’’ຕິ ປຸຣິມສ຺ມິໍ ນເຍ ອຕິກ຺ກເມ ອນາປຕ຺ຕິ, ໂອກ຺ກມເນ ອາປຕ຺ຕີຕິ ອຍໍ ວິເສໂສ.

໑໘໔. ຄຕປຸພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ຄຕປຸພ຺ພາ ອຕ຺ຖ ຠວຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຫິ ຄຈ຺ຉາມາຕິ ວາ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາສີຕິ ວາ ວທຕີຕິ ໂຍຊນາ. ເຈຕິຍວນ຺ທນຕ຺ຖນ຺ຕິ ຖູປສ຺ສ ວນ຺ທິຕຸໍ.

໑໘໕. ວິສງ຺ເກເຕນາຕິ ¶ ເອຕ຺ຖ ກາລວິສງ຺ເກໂຕ, ທ຺ວາຣວິສງ຺ເກໂຕ, ມຄ຺ຄວິສງ຺ເກໂຕຕິ ຕິວິໂຘ. ຕຕ຺ຖ ກາລວິສງ຺ເກເຕເນວ ອນາປຕ຺ຕິໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ວິສງ຺ເກເຕນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫ. ທ຺ວາຣວິສງ຺ເກເຕນ ວາ ມຄ຺ຄວິສງ຺ເກເຕນ ວາ ອາປຕ຺ຕິໂມກ຺ໂຂ ນຕ຺ຖິ. ຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ປຸເຣຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຈກ຺ກສມາຣຸຬ຺ຫາຕິ ອິຣິຍາປຖຈກ຺ກໍ ວາ ສກຏຈກ຺ກໍ ວາ ສມ຺ມາ ອາຣຸຬ຺ຫາ. ຊນປທາຕິ ຊນໂກຏ຺ຐາສາ. ປຣິຍາຍນ຺ຕີຕິ ປຣິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຍນ຺ຕິ ຈ ອາຍນ຺ຕິ ຈາຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ນາວາຠິຣຸຫນສິກ຺ຂາປທໍ

໑໘໘. ອຏ຺ຐເມ ສຫ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຖວນໍ ອຠິຕ຺ຖວນໍ ສນ຺ຖໂວ, ສງ຺ຄໂມຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ມິຕ຺ຕຠາເວນ ສນ຺ຖໂວ ມິຕ຺ຕສນ຺ຖໂວ, ໂລເກຫິ ອສ຺ສາເທຕພ຺ໂພ ຈ ໂສ ມິຕ຺ຕສນ຺ຖໂວ ເຈຕິ ໂລກສ຺ສາທມິຕ຺ຕສນ຺ຖໂວ, ຕສ຺ສ ວໂສ ປຠູ, ເຕນ ວາ ອາຍຕ຺ໂຕຕິ ໂລກສ຺ສາທມິຕ຺ຕສນ຺ຖວວໂສ, ເຕນ. ອຸທ຺ຘໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຸທ຺ຘໍຄາມິນີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອຸທ຺ຘ’’ນ຺ຕິອາທິ. ອຸທ຺ຘນ຺ຕິ ຈ ອິຘ ປຏິໂສໂຕ. ເຕນາຫ ¶ ‘‘ນທິຍາ ປຏິໂສຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອຸທ຺ຘໍຄາມິນິ’’ນ຺ຕິມາຕິກາປທໍ ‘‘ອຸຊ຺ຊວນິກາຍາ’’ຕິປທຠາຊນິຍາ ສໍສນ຺ເທນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຍສ຺ມາ ປນາ’’ຕິອາທິ. ໂຍຕິ ຠິກ຺ຂຸ. ອຸທ຺ຘໍ ຊວນໂຕຕິ ປຏິໂສຕໍ ຄມນໂຕ. ເຕນາຕິ ເຕນ ເຫຕຸນາ. ອສ຺ສາຕິ ‘‘ອຸທ຺ຘໍຄາມິນິ’’ນ຺ຕິປທສ຺ສ. ອນຸໂສຕໍ ອິຘ ອໂຘ ນາມາຕິ ອາຫ ‘‘ອນຸໂສຕ’’ນ຺ຕິ. ອສ຺ສປີຕິ ປິສທ຺ໂທ ປຸຣິມາເປກ຺ໂຂ. ຕຕ຺ຖາຕິ ‘‘ອຸທ຺ຘໍຄາມິນິໍ ວາ ອໂຘຄາມິນິໍ ວາ’’ຕິວຈເນ. ຍນ຺ຕິ ນາວໍ ຫຣນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສມ຺ປຏິປາທນຕ຺ຖນ຺ຕິ ສມ຺ມາ ປຏິມຸຂໍ ປາທນຕ຺ຖໍ, ອຸຊຸປຊ຺ຊາປນຕ຺ຖນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖາຕິ ນາວາຍໍ. ‘‘ຐເປຕ຺ວາ’’ຕິປທຠາຊນິມເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ນິສ຺ສກ຺ກວຈນ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ‘‘ອຎ຺ຎຕ຺ຣາ’’ຕິ ມາຕິກາປເທ ອເປກ຺ຂິເຕ ນິສ຺ສກ຺ກຕ຺ເຖ ນິສ຺ສກ຺ກວຈນມ຺ປິ ຍຸຊ຺ຊເຕວ.

໑໘໙. ເອກໍ ຕີຣໍ ອຄາມກໍ ອຣຎ຺ຎໍ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ອທ຺ຘໂຍຊນຄຓນາຍ ປາຈິຕ຺ຕິຍານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ມຊ຺ເຌນ ຄມເນປີຕິ ປິສທ຺ໂທ ອຄາມກອຣຎ຺ຎຕີຣປສ຺ເສນ ຄມເນ ກາ ນາມ ກຖາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ນ ເກວລໍ ນທິຍາຕິ ເກວລໍ ນທິຍາ ເອວ ອນາປຕ຺ຕິ ນາຕິ ໂຍຊນາ, ອຎ຺ເຎສຸປິ ສມຸທ຺ທາທີສຸ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ໂຍປິ ຠິກ຺ຂຸ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ, ຍສ຺ມາ ວາ.

໑໙໑. ກາລວິສງ຺ເກໂຕ, ຕິຕ຺ຖວິສງ຺ເກໂຕ, ນາວາວິສງ຺ເກໂຕຕິ ຕິວິໂຘ ວິສງ຺ເກໂຕ. ຕຕ຺ຖ ກາລວິສງ຺ເກເຕນ ¶ ອນາປຕ຺ຕິໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ວິສງ຺ເກເຕນ ອຠິຣຸຫນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຎ຺ເຎນ ວິສງ຺ເກເຕນ ອາປຕ຺ຕິເຍວ, ຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອິຘາປີ’’ຕິອາທີຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ປຣິປາຈິຕສິກ຺ຂາປທໍ

໑໙໒. ນວເມ ມຫານາເຄສູຕິ ມຫາອຣຫນ຺ເຕສຸ ຕິຏ຺ຐມາເນສຸ ສນ຺ເຕສຸ, ເຈຕເກ ເປສ຺ສຠູເຕ ນວເກ ຠິກ຺ຂູ ນິມນ຺ເຕຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອິຕຣຖາຕິ ວິຠຕ຺ຕິວິປລ຺ລາສໂຕ ວາ ປາຐເສສໂຕ ວາ ອຎ຺ເຎນ ປກາເຣນ. ອນ຺ຕຣໍ ມຊ຺ຌໍ ປຕ຺ຕາ ກຖາ ອນ຺ຕຣກຖາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອວສານ’’ນ຺ຕິອາທິ. ປກິຣີຍິຕ຺ຖາຕິ ປກຕາ, ນ ¶ ປກຕາ ວິປ຺ປກຕາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ກຣິຍມານກຖາວາຕິ ອາຫ ‘‘ກຣິຍມານາ ໂຫຕີ’’ຕິ. ອທ຺ຘຈ຺ຉິເກນາຕິ ອຸປຑ຺ຒຈກ຺ຂຸນາ. ເຕຫີຕິ ເຖເຣຫິ.

໑໙໔. ລທ຺ຘພ຺ພນ຺ຕິ ລທ຺ຘາຣຫໍ. ອສ຺ສາຕິ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນິປຣິປາຈິຕ’’ນ຺ຕິປທສ຺ສ. ສມ຺ມາ ອາຣຠິຕພ຺ໂພຕິ ສມາຣມ຺ໂຠຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ສມາຣທ຺ຘໍ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. ປຏິຍາທິຕສ຺ສາຕິ ປຣິປາຈິຕສ຺ສ ຠຕ຺ຕສ຺ສ. ຄິຫີນໍ ສມາຣມ຺ໂຠຕິ ຄິຫິສມາຣມ຺ໂຠ, ກຕ຺ວຕ຺ເຖ ເຈຕໍ ສາມິວຈນໍ. ຕໂຕຕິ ຕໂຕ ຠຕ຺ຕໂຕ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣາຕິ ວິນາ. ຕມຕ຺ຖໍ ວິວຣນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ຐເປຕ຺ວາ’’ຕິ. ປທຠາຊເນ ປນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ຎາຕກປວາຣິເຕຫີ’’ຕິປທໍ ‘‘ອສມາຣທ຺ໂຘ’’ຕິປເທ ກຕ຺ຕາ. ອຕ຺ຖໂຕຕິ ຠິກ຺ຂຸນິອປຣິປາຈິຕອຕ຺ຖໂຕ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ອຕ຺ຖໂຕ ສມາຣທ຺ໂຘວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ.

໑໙໕. ປຏິຍາທິຕນ຺ຕິ ປຏິຍຕ຺ຕໍ. ປກຕິຍາ ປຏິຍຕ຺ຕໍ ປກຕິປຏິຍຕ຺ຕນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ປກຕິຍາ’’ຕິອາທິ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕສ຺ສາຕິ ຕສ຺ເສວ ຠິກ຺ຂຸໂນ. ອຎ຺ຎສ຺ສາຕິ ຕໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ.

໑໙໗. ຠິກ຺ຂຸນິປຣິປາຈິເຕປີຕິ ປິສທ຺ໂທ ຠິກ຺ຂຸນິອປຣິປາຈິເຕ ກາ ນາມ ກຖາຕິ ທສ຺ເສຕີຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ຣໂຫນິສຊ຺ຊສິກ຺ຂາປທໍ

໑໙໘. ທສເມ ປາຬິອຕ຺ໂຖ ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ປາຬິສທ຺ໂທ ວິນິຈ຺ຉິຍສທ຺ເທ ຈ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ ‘‘ປາຬິວິນິຈ຺ຉໂຍ’’ຕິ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ, ຍສ຺ມາ ວາ. ‘‘ອິທໍ ສິກ຺ຂາປທ’’ນ຺ຕິປທໍ ‘‘ເອກປຣິຈ຺ເຉທ’’ນ຺ຕິປເທ ¶ ຕຸລ຺ຍຕ຺ຖກຕ຺ຕາ, ‘‘ປຎ຺ຎຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິປເທ ກມ຺ມໍ. ອຸປຣີຕິ ອເຈລກວຄ຺ເຄຕິ. ທສມໍ.

ໂອວາທວຄ຺ໂຄ ຕຕິໂຍ.

໔. ໂຠຊນວຄ຺ໂຄ

໑. ອາວສຖປິຓ຺ຑສິກ຺ຂາປທ-ອຕ຺ຖໂຍຊນາ

໒໐໓. ໂຠຊນວຄ຺ຄສ຺ສ ¶ ປຐເມ ອາວສເຖ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ ປິຓ຺ໂຑ ອາວສຖປິຓ຺ໂຑຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ສມນ຺ຕາ’’ຕິອາທິ. ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຣິວຸຕໍ ອາວສຖນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອທ຺ຘໍ ປຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອທ຺ຘິກາ. ຄິລາຍນ຺ຕິ ຣຸຊນ຺ຕີຕິ ຄິລານາ. ຄພ຺ໂຠ ກຸຈ຺ຉິຏ຺ຐສຕ຺ໂຕ ເອຕາສນ຺ຕິ ຄພ຺ຠິນິໂຍ. ມລໍ ປພ຺ພາເຊນ຺ຕີຕິ ປພ຺ພຊິຕາ, ເຕສໍ ຍຖານຸຣູປນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປຎ຺ຎຕ຺ຕານິ ມຎ຺ຈປີຐານິ ເອຕ຺ຖາຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕມຎ຺ຈປີໂຐ, ຕໍ. ອເນກຄພ຺ຠປຣິຈ຺ເຉທໍ ອເນກປມຸຂປຣິຈ຺ເຉທໍ ອາວສຖໍ ກຕ຺ວາຕິ ໂຍຊນາ. ຕຕ຺ຖາຕິ ອາວສເຖ. ເຕສໍ ເຕສນ຺ຕິ ອທ຺ຘິກາທີນໍ. ຫິຍ຺ໂຍສທ຺ທສ຺ສ ອຕີຕານນ຺ຕຣາຫສ຺ສ ຈ ອນາຄຕານນ຺ຕຣາຫສ຺ສ ຈ ວາຈກຕ຺ຕາ ອິຘ ອນາຄຕານນ຺ຕຣາຫວາຈໂກຕິ ອາຫ ‘‘ສ຺ເວປີ’’ຕິ. ກຸຫິໍ ຄຕາ ອິຕິ ວຸຕ຺ເຕຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຍນ຺ໂຕ’’ຕິປທສ຺ສ ນາມຘາຕຸໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ໂຕ’’ຕິ.

໒໐໖. ‘‘ອທ຺ຘໂຍຊນໍ ວາ ໂຍຊນໍ ວາ’’ຕິອິມິນາ ‘‘ປກ຺ກມິຕຸ’’ນ຺ຕິປທສ຺ສ ກມ຺ມໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ຄນ຺ຕຸ’’ນ຺ຕິອິມິນາ ກມຸສທ຺ທສ຺ສ ປທວິກ຺ເຂປຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ອໂນທິສ຺ສາ’’ຕິປທສ຺ສ ຕ຺ວາປຈ຺ຈຍນ຺ຕຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອນຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປາສໍ ເຑຕີຕິ ປາສຓ຺ໂຑ, ສຕ຺ຕານໍ ຈິຕ຺ເຕສຸ ທິຏ຺ຐິປາສໍ ຂິປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ຕຓ຺ຫາປາສໍ, ທິຏ຺ຐິປາສຎ຺ຈ ເຑຕິ ອຸຑ຺ເຑຕີຕິ ປາສຓ຺ໂຑ, ຕໍ ປາສຓ຺ຑໍ. ຍາວຕຕ຺ໂຖ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິ ຍາວຕາ ອຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ຕາວຕາ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ຍາວທຕ຺ໂຖ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ອຍເມວຕ຺ໂຖ. ທກາໂຣ ປທສນ຺ຘິກໂຣ. ສກິໍ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອກທິວສໍ ສກິໍ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘‘ເອກທິວສໍ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

ເອຕ຺ຖາຕິ ¶ ອິມສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທ. ເອກກຸເລນ ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ນານາກຸເລຫິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ນານາກຸລານິ ເອກໂຕ ອຫຸຕ຺ວາ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ໂຍປິ ປິຓ຺ໂຑ ¶ ຉິຊ຺ຊຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາຕິ ອສທ຺ຘິຍາທິປາປຈິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ.

໒໐໘. ອນຸວສິຕ຺ວາຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວສິຕ຺ວາ. ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຄຈ຺ຉນ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຠຸຎ຺ຊຕີ’’ຕິ ອິທໍ ຕາວ ຍຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕຸ, ຄຕຏ຺ຐາເນ ປນ ຄມິຕຕ຺ຕາ ກຖໍ? ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສມີໂປປິ ອຕີໂຕ ເຕນ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ຍຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ກຸໂຕ ນຸ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ອາຄຈ຺ຉສີ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໓໐) ວິຍ. ຕໍສມີໂປປິ ຫິ ຕາທິໂສ. ນານາຏ຺ຐາເນສຸ ນານາກຸລານໍ ສນ຺ຕເກ ປກຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕິຠາວໂຕ ນານາຏ຺ຐາເນສຸ ເອກກຸລສ຺ເສວ ສນ຺ຕກໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ. ອາຣທ຺ຘສ຺ສ ວິຈ຺ເຉທຕ຺ຕາ ‘‘ປຸນ ເອກທິວສໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ລຠຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ໂອທິສ຺ສາ’’ຕິ ສາມຎ຺ຎໂຕ ວຸຕ຺ເຕປິ ຠິກ຺ຂູເຍວ ຄເຫຕພ຺ພາຕິ ອາຫ ‘‘ຠິກ຺ຂູນໍເຍວາ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ຄຓໂຠຊນສິກ຺ຂາປທໍ

໒໐໙. ທຸຕິເຍ ປຫີນລາຠສກ຺ກາຣສ຺ສ ເຫຕຸໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ໂສ ກິຣາ’’ຕິອາທິ. ໂສຕິ ເທວທຕ຺ໂຕ. ‘‘ອໂຫສີ’’ຕິ ຈ ‘‘ປາກໂຏ ຊາໂຕ’’ຕິ ຈ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ. ອຊາຕສຕ຺ຕຸນາຕິ ອຊາຕສ຺ເສເຍວ ປິຕຸຣາຊສ຺ສ ສຕ຺ຕຸຠາວໂຕ ອຊາຕສຕ຺ຕຸນາ, ‘‘ມາຣາເປຕ຺ວາ’’ຕິປເທ ກາຣິຕກມ຺ມໍ. ຣາຊານນ຺ຕິ ພິມ຺ພິສາຣຣາຊໍ, ‘‘ມາຣາເປຕ຺ວາ’’ຕິປເທ ຘາຕຸກມ຺ມໍ. ອຠິມາເຣຕິ ອຠິນິລີຍິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ມາຣຓຕ຺ຖາຍ ເປສິເຕ ຘນຸຘເຣ. ຄູຬ຺ຫປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນຕິ ຄຸຫິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ. ປຣິກຖາຍາຕິ ປຣິຄຸຫນາຍ ກຖາຍ. ‘‘ຣາຊານມ຺ປີ’’ຕິປທໍ ‘‘ມາຣາເປສີ’’ຕິປເທ ຘາຕຸກມ຺ມໍ. ປວິຊ຺ຌີຕິ ປວຏ຺ເຏສິ. ຕໂຕຕິ ຕໂຕ ວຸຕ຺ຕໂຕ ປຣໍ ອຸຏ຺ຐຫິໍສູຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ນຄເຣ ນິວສນ຺ຕີຕິ ນາຄຣາ. ຣາຊາຕິ ອຊາຕສຕ຺ຕຸຣາຊາ. ສາສນກຓ຺ຏກນ຺ຕິສາສນສ຺ສ ກຓ຺ຏກສທິສຕ຺ຕາ ສາສນກຓ຺ຏກໍ. ຕໂຕຕິ ນີຫຣໂຕ. ອຸປຏ຺ຐານມ຺ປີຕິ ອຸປຏ຺ຐານມ຺ປິ, ອຸປຏ຺ຐານຕ຺ຖາຍປິ ວາ. ອຎ຺ເຎປີຕິ ຣາຊໂຕ ອຎ຺ເຎປິ. ອສ຺ສາຕິ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ. ກິຎ຺ຈິ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍໍ ‘‘ທາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ກິຎ຺ຈິ ວາ ອຠິວາທນາທິ ‘‘ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ກຸເລສຸ ¶ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນສ຺ສ ເຫຕຸໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ມາ ເມ’’ຕິອາທິ. ໂປເສນ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໒໑໑. ຠຕ຺ຕໍ ອນຘິວາເສນ຺ຕານໍ ກສ຺ມາ ຈີວຣໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຠຕ຺ຕໍ ອຄຓ຺ຫນ຺ຕານ’’ນ຺ຕິອາທິ.

໒໑໒. ຈີວຣກາຣເກ ¶ ຠິກ຺ຂູ ຠຕ຺ເຕນ ກສ຺ມາ ນິມນ຺ເຕນ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຄາເມ’’ຕິອາທິ.

໒໑໕. ນານາເວຣຊ຺ຊເກຕິ ເອຕ຺ຖ ຣຎ຺ໂຎ ອິທໍ ຣຊ຺ຊໍ, ວິສທິສໍ ຣຊ຺ຊໍ ວິຣຊ຺ຊໍ, ນານປ຺ປກາຣໍ ວິຣຊ຺ຊໍ ນານາວິຣຊ຺ຊໍ. ນານາວິຣຊ຺ເຊຫິ ອາຄຕາ ນານາເວຣຊ຺ຊກາ. ມຊ຺ເຌ ວຸທ຺ຘິ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ນານາວິເຘຫິ ອຎ຺ຎຣຊ຺ເຊຫິ ອາຄເຕ’’ຕິ. ອຎ຺ຎຣຊ຺ເຊຫີຕິ ຣາຊຄຫໂຕ ອຎ຺ເຎຫິ ຣຊ຺ເຊຫິ. ຣຎ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຣຎ຺ຊນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ນິຄ຺ຄຫິຕສ຺ສ ອນາສນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນານາເວຣຎ຺ຊເກອິຕິປິ ປາໂຐ’’ຕິ.

໒໑໘. ຄຓໂຠຊເນຕິ ຄຓສ຺ສ ໂຠຊນໍ ຄຓໂຠຊນໍ, ຄຓໂຠຊນສ຺ສ ໂຠຊນໍ ຄຓໂຠຊນໍ, ຕສ຺ມິໍ ຄຓໂຠຊເນ ປາຈິຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຣຕ຺ຕູປຣໂຕ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໑.໑໐; ມ. ນິ. ໑.໒໙໓) ວິຍ ເອກສ຺ສ ໂຠຊນສທ຺ທສ຺ສ ໂລໂປ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ນນຸ ອຸໂປສເຖ ວິຍ ທ຺ເວ ຕໂຍ ຄໂຓ ນາມາຕິ ອາຫ ‘‘ອິຘ ຄໂຓ ນາມ ຈຕ຺ຕາໂຣ’’ຕິອາທິ. ເຕນ ທ຺ເວ ຕໂຍ ຄໂຓ ນາມ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປນ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຕທຸຕ຺ຕຣິ ຄໂຓ ນາມາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຕໍ ປເນຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ເອຕສທ຺ໂທ ວຈນາລງ຺ກາໂຣ ທ຺ວີສຸ ສພ຺ພນາເມສຸ ປຸພ຺ພສ຺ເສວ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ປຘານຕ຺ຕາ. ປສວຕີຕິ ວຑ຺ຒຕິ, ຊາຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເວວຈເນນ ວາຕິ ‘‘ຠຕ຺ເຕນ ນິມນ຺ເຕມິ, ໂຠຊເນນ ນິມນ຺ເຕມີ’’ຕິ ປຣິຍາເຍນ ວາ. ຠາສນ຺ຕເຣນ ວາຕິ ມູລຠາສາໂຕ ອຎ຺ຎາຍ ຠາສາຍ ວາ. ເອກໂຕ ນິມນ຺ຕິຕາ ຠິກ຺ຂູຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ, ຍສ຺ມາ ວາ. ປມາຓນ຺ຕິ ກາຣຓໍ. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ’’ຕິ ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາສໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ວິຫາເຣ’’ຕິປເທນ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ຐິເຕສຸເຍວາຕິ ປທໍ ນິທ຺ຘາຣຓສມຸທາໂຍ. ເອໂກ ນິມນ຺ຕິໂຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ຈຕ຺ຕາໂຣ ¶ ຠິກ຺ຂູ ວິຎ຺ຎາເປຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປາເຏກ຺ກນ຺ຕິ ປຕິເອກສ຺ສ ຠາໂວ ປາເຏກ຺ກໍ, ວິສຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກໂຕ ວາ ນານາໂຕ ວາ ວິຎ຺ຎາເປຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ຉວິສງ຺ຂາຕໂຕ ພາຫິຣຈມ຺ມໂຕ ອພ຺ຠນ຺ຕຣຈມ຺ມສ຺ສ ຖູລຕ຺ຕາ ‘‘ມຫາຈມ຺ມສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຜາລໍ ເອເຕສໍ ປາທານໍ ສຎ຺ຊາຕນ຺ຕິ ຜາລິຕາ, ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປຫຏມຕ຺ເຕ ສຕີຕິ ໂຍຊນາ. ເລເສນ ກປ຺ປນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເລສກປ຺ປິຍໍ.

ສຸຕ຺ຕຎ຺ຈາຕິ ສູຈິປາສປເວສນສຸຕ຺ຕຎ຺ຈ. ນນຸ ວິສຸໍ ຈີວຣທານສມໂຍ ວິຍ ຈີວຣກາຣສມໂຍປິ ອຕ຺ຖິ, ກສ຺ມາ ‘‘ຍທາ ຕທາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ວິສຸໍ ຫີ’’ຕິອາທິ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ, ຍສ຺ມາ ວາ. ວິສຸໍ ຈີວຣທານສມໂຍ ວິຍ ຈີວຣກາຣສມໂຍ ນາມ ຍສ຺ມາ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ¶ ‘‘ຍທາ ຕທາ’’ຕິ ມຍາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕສ຺ມາ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ກໂຣຕິ, ເຕນ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ສູຈິເວຐນໂກຕິ ສິພ຺ພນຕ຺ຖາຍ ທ຺ເວ ປິໂລຕິກຂຓ຺ເຑ ສມ຺ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ສູຈິຍາ ວິຊ຺ຌນໂກ. ວິຈາເຣຕີຕິ ປຎ຺ຈຂຓ຺ຑສຕ຺ຕຂຓ຺ຑາທິວເສນ ສໍວິທຫຕິ. ຉິນ຺ທຕີຕິ ສຕ຺ຖເກນ ວາ ຫຕ຺ເຖນ ວາ ຉິນ຺ທຕິ. ໂມຆສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ມຸຍ຺ຫນໍ ໂມໂຆ, ອຕ຺ຖໂຕ ຄເຫຕພ຺ພຉຏ຺ເຏຕພ຺ພຏ຺ຐາເນ ມຸຍ຺ຫນຈິຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ສ ຉິນ຺ທນໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂມຆສຸຕ຺ຕໍ. ອາຄນ຺ຕຸກປຏ຺ຏນ຺ຕິ ທຸປຏ຺ຏຈີວເຣ ມູລປຏ຺ຏສ຺ສ ອຸປຣິ ຐປິຕປຏ຺ຏໍ. ປຈ຺ຈາຄຕນ຺ຕິ ປຏ຺ຏຈີວຣາທີສຸ ລພ຺ຠຕິ. ພນ຺ຘຕີຕິ ມູລປຏ຺ເຏນ ອາຄນ຺ຕຸກປຏ຺ຏໍ. ພນ຺ຘຕິ. ອນຸວາຕນ຺ຕິ ຈີວຣໍ ອນຸປຣິຍາຍິຕ຺ວາ ວີຍຕິ ພນ຺ຘີຍຕີຕິ ອນຸວາຕໍ, ຕໍ ຉິນ຺ທຕິ. ຆຏ຺ເຏຕີຕິ ທ຺ເວ ອນຸວາຕນ຺ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສມ຺ພຊ຺ຌຕິ. ອາໂຣເປຕີຕິ ຈີວຣສ຺ສ ອຸປຣິ ອາໂຣເປຕິ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຈີວເຣ. ສຸຕ຺ຕໍ ກໂຣຕີຕິ ສູຈິປາສປເວສນສຸຕ຺ຕໍ ວຏ຺ເຏຕິ. ວເລຕີຕິ ວຏ຺ຏິຕ຺ວາ ສຸຕ຺ຕເວຐນທຓ຺ຑເກ ອາວຏ຺ເຏຕິ. ປິປ຺ຜລິກນ຺ຕິ ສຕ຺ຖກໍ. ຕຎ຺ຫິ ປິຍມ຺ປິ ຜາເລຕີຕິ ປິປ຺ຜລິ, ສາເຍວ ປິປ຺ຜລິກນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ປິປ຺ຜລິກນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ນິເສຕິ ນິສານໍ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຍ ປນ ກເຖຕິ, ເອຕໍ ຐເປຕ຺ວາຕິ ໂຍຊນາ.

ອທ຺ຘານມຄ຺ຄສ຺ສ ທ຺ວິຄາວຸຕຕ຺ຕາ ‘‘ອທ຺ຘໂຍຊນພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຄາວຸເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຠິຣູຬ຺ເຫນ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຍຕ຺ຖາຕິ ຍສ຺ມິໍ ກາເລ. ‘‘ສນ຺ນິປຕນ຺ຕີ’’ຕິ ພຫຸກຕ຺ຕຸວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອກຸສລໍ ປຣິວຊ຺ເຊຕີຕິ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ¶ , ປພ຺ພຊ຺ຊເວສໍ ວາ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວຊຕິ ຄຈ຺ຉຕິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ປຣິພ຺ພາຊໂກ. ວິນາ ຠາວປຈ຺ຈເຍນ ຠາວຕ຺ຖສ຺ສ ຎາຕພ຺ພໂຕ ປຣິພ຺ພາຊກຠາໂວ ປຣິພ຺ພາຊໂກ, ຕໍ ສມາປນ຺ໂນຕິ ປຣິພ຺ພາຊກສມາປນ຺ໂນ. ອຖ ວາ ປຣິພ຺ພາຊເກສຸ ສມາປນ຺ໂນ ປຣິຍາປນ຺ໂນຕິ ປຣິພ຺ພາຊກສມາປນ຺ໂນ. ‘‘ເອເຕສ’’ນ຺ຕິປທໍ ‘‘ເຍນ ເກນຈີ’’ຕິປເທ ນິທ຺ຘາຣຓສມຸທາໂຍ.

໒໒໐. ເຍປິ ຠິກ຺ຂູ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕຕ຺ຖາຕິ ‘‘ທ຺ເວ ຕໂຍ ເອກໂຕ’’ຕິວຈເນ. ອນິມນ຺ຕິໂຕ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ຍສ຺ສ ຈຕຸກ຺ກສ຺ສາຕິ ອນິມນ຺ຕິຕຈຕຸຕ຺ຖໍ, ອນິມນ຺ຕິເຕນ ວາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອນິມນ຺ຕິຕຈຕຸຕ຺ຖໍ. ເອເສວ ນໂຍ ອຎ຺ເຎສຸປິ ຈຕຸຕ຺ເຖສຸ. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ. ນິມນ຺ເຕຕີຕິ ອກປ຺ປິຍນິມນ຺ຕເນນ ນິມນ຺ເຕຕິ. ເຕສູຕິ ຈຕູສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ. ໂສຕິ ອຸປາສໂກ. ອຎ຺ຎນ຺ຕິ ນາຄຕຠິກ຺ຂຸໂຕ ອຎ຺ຎໍ, ນິມນ຺ຕິຕຠິກ຺ຂຸໂຕ ວາ. ຕງ຺ຂຓປ຺ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ປຸຈ຺ຉນກຖນກ຺ຂເຓ ປຕ຺ຕໍ. ຫີຕິ ວິຕ຺ຖາໂຣ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ, ເຄເຫ ວາ. ເຕຫີຕິ ກຣຓຠູເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ.

ໂສຕິ ປິຓ຺ຑປາຕິໂກ. ອນາຄຈ຺ຉນ຺ຕມ຺ປີຕິ ສຍໍ ນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕມ຺ປິ. ລຈ຺ຉຖາຕິ ລຠິສ຺ສຖ.

ໂສປີຕິ ສາມເຓໂຣປິ, ນ ປິຓ຺ຑປາຕິໂກເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕຕ຺ຖາຕິ ¶ ຄິລານຈຕຸຕ຺ເຖ, ເຕສຸ ຈຕູສຸ ວາ. ຄິລາໂນ ອິຕເຣສໍ ປນ ຄຓປູຣໂກ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ.

ຄຓປູຣກຕ຺ຕາຕິ ສມຍລທ຺ຘສ຺ສ ຄຓປູຣກຕ຺ຕາ. ຈຕຸກ຺ການີຕິ ຈີວຣທານຈຕຸຕ຺ຖໍ ຈີວຣກາຣຈຕຸຕ຺ຖໍ ອທ຺ຘານຄມນຈຕຸຕ຺ຖໍ ນາວາຠິຣຸຫນຈຕຸຕ຺ຖໍ ມຫາສມຍຈຕຸຕ຺ຖໍ, ສມຓຠຕ຺ຕຈຕຸຕ຺ຖນ຺ຕິ ຉ ຈຕຸກ຺ການິ. ປຸຣິເມຫິ ມິສ຺ເສຕ຺ວາ ເອກາທສ ຈຕຸກ຺ການິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ເອໂກ ປຓ຺ຑິໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເຕສູຕິ ຕີສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ, ຄເຕສຸ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຠຸຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຐິເຕສຸປິ ອນາປຕ຺ຕິເຍວ. ກສ຺ມາ ສພ຺ເພສໍ ອນາປຕ຺ຕິ, ນນຸ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຠິກ຺ຂູ ເອກໂຕ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘‘ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຫີ’’ຕິອາທິ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ, ຍສ຺ມາ ວາ. ໂຠຊນານໍເຍວາຕິ ນ ຍາຄຸຂຊ຺ຊກຜລາຜລາທີນໍ. ຕານິ ຈາຕິ ເຍຫິ ໂຠຊເນຫິ ວິສງ຺ເກຕໍ ນຕ຺ຖິ, ຕານິ ຈ ໂຠຊນານິ. ເຕຫີຕິ ຈຕູຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ¶ . ຕານີຕິ ຍາຄຸອາທີນິ. ອິຕີຕິ ຕສ຺ມາ ອນາປຕ຺ຕິນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

ໂກຈິ ເປສິໂຕ ອປຓ຺ຑິຕມນຸສ຺ໂສ ວທຕີຕິ ໂຍຊນາ. ກຕ຺ຕຸກາເມນ ເປສິໂຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາຕິ ວາຕິ ວາສທ຺ໂທ ‘‘ໂອທນໍ ຄຓ຺ຫຖ, ໂຠຊນໍ ຄຓ຺ຫຖ, ອນ຺ນໍ ຄຓ຺ຫຖ, ກຸຣໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຈນານິປິ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ນິມນ຺ຕນໍ ສາທິຍນ຺ຕີຕິ ເນມນ຺ຕນິກາ. ປິຓ຺ຑປາເຕ ຘຸຕງ຺ເຄ ນິຍຸຕ຺ຕາຕິ ປິຓ຺ຑປາຕິກາ. ປຸນທິວເສ ຠນ຺ເຕຕິ ວຸຕ຺ເຕຕິ ໂຍຊນາ. ຫຣິຕ຺ວາຕິ ອປເນຕ຺ວາ. ຕໂຕຕິ ຕໂຕ ວທນໂຕ ປຣນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ວິກ຺ເຂປນ຺ຕິ ວິວິຘໍ ເຂປໍ. ເຕຕິ ອສຸກາ ຈ ອສຸກາ ຈ ຄາມິກາ. ຠນ຺ເຕຕິ ວຸຕ຺ເຕຕິ ໂຍຊນາ. ໂສປີຕິ ອປຓ຺ຑິຕມນຸສ຺ໂສປິ, ນ ຄາມິກາເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກສ຺ມາ ນ ລຠາມິ ຠນ຺ເຕຕິ ວຸຕ຺ເຕຕິ ໂຍຊນາ. ເອວໍ ‘‘ກຖໍ ນິມນ຺ເຕສຸໍ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ. ຕໂຕຕິ ຕສ຺ມາ ກາຣຓາ. ເອສາຕິ ເອໂສ ຄາໂມ. ຕນ຺ຕິ ຠູມຕ຺ເຖ ເຈຕໍ ອຸປໂຍຄວຈນໍ, ຕສ຺ມິໍ ຄາເມ ຈຣຖາຕິ ຫິ ອຕ຺ໂຖ. ກິໍ ເອເຕນາຕິ ເອເຕນ ປຸຈ຺ຉເນນ ກິໍ ປໂຍຊນໍ. ເອຕ຺ຖາຕິ ປຸຈ຺ຉເນ. ມາ ປມຊ຺ຊິຕ຺ຖາຕິ ວທຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ທຸຕິຍທິວເສຕິ ນິມນ຺ຕນທິວສໂຕ ທຸຕິຍທິວເສ. ຘຸຣຄາເມຕິ ປຘານຄາເມ, ອນ຺ຕິກຄາເມ ວາ. ຠາໂວ ນາມ ກິຣິຍຕ຺ຕາ ເອໂກເຍວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ກຕ຺ຕາຣໍ ວາ ກມ຺ມໍ ວາ ສມ຺ພນ຺ຘໍ ວາ ອເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ພຫຸວຈເນນ ນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນ ທຸພ຺ພເຈຫິ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ເຕສູຕິ ຄາມິເກສຸ ໂຠເຊນ຺ເຕສູຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອສນສາລາຍນ຺ຕິ ໂຠຊນສາລາຍໍ. ສາ ຫິ ອສຕິ ຠຸຎ຺ຊຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ອສນາ, ສລນ຺ຕິ ປວິສນ຺ຕິ ອສ຺ສນ຺ຕິ ສາລາ, ອສນາ ຈ ສາ ສາລາເຈຕິ ອສນສາລາຕິ ອຕ຺ເຖນ ‘‘ອສນສາລາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ອຖ ປນາຕິ ຕໂຕ ອຎ຺ຎຖາ ປນ. ອປາທານຕ຺ໂຖ ຫິ ອຖສທ຺ໂທ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ¶ ຐາເນ ອນ຺ຕຣວີຖິອາທີສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຏິກຈ຺ເຈວາຕິ ປຐມໍ ກຕ຺ວາ ເອວ. ຠິກ຺ຂູສຸ ຄາມໂຕ ອນິກ຺ຂນ຺ເຕສຸ ປເຄວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ‘‘ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ປຫິຓຕ຺ຕາ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ເຍ ປນ ມນຸສ຺ສາ ໂຠເຊນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ນິວຕ຺ຕຖາຕິ ວຸຕ຺ຕປເທຕິ ‘‘ນິວຕ຺ຕຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ກິຣິຍາປເທ. ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ¶ ໂຫຕີຕິ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອຕ຺ຖາຍ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ນິວຕ຺ຕິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ‘‘ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນິວຕ຺ຕິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສມ຺ພນ຺ຘໍ ກຕ຺ວາຕິ ‘‘ນິວຕ຺ຕຖ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ຠນ຺ເຕສທ຺ເທນ ອພ຺ຍວຫິຕໍ ກຕ຺ວາ. ນິສີທຖ ຠນ຺ເຕ, ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາຕິ ຠນ຺ເຕສທ຺ເທນ ພ຺ຍວຫິຕໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນິສີທຖາ’’ຕິປເທ ນິສີທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຖ ຠນ຺ເຕສທ຺ເທນ ພ຺ຍວຫິຕໍ ອກຕ຺ວາ ‘‘ນິສີທຖ, ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ສມ຺ພນ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ເຕ ນິສີທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອິຈ຺ເຈຕໍ ນຍໍ ອຕິທິສຕິ ‘‘ເອເສວ ນໂຍ’’ຕິອິມິນາຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ປຣມ຺ປຣໂຠຊນສິກ຺ຂາປທໍ

໒໒໑. ຕຕິເຍ ‘‘ນ ໂຂ…ເປ… ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິປາຐສ຺ສ ອຕ຺ຖສມ຺ພນ຺ຘໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ເຍນ ນິຍາເມນາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ເຍນ ນິຍາເມນາ’’ຕິອິມິນາ ‘‘ຍຖຍິເມ ມນຸສ຺ສາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຍຖາສທ຺ທສ຺ສ ຍໍສທ຺ທຕ຺ຖຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ເຕນາຕິ ເຕນ ນິຍາເມນ. ອິມິນາ ຍຖາສທ຺ທສ຺ສ ນິຍມນິທ຺ທິຏ຺ຐຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ຎາຍຕີ’’ຕິອິມິນາ ກິຣິຍາປາຐເສສໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ສາສນໍ ວາ ທານໍ ວາ’’ຕິປເທຫິ ອິທໍສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸເຂ ສງ຺ເຆຕິ ສມ຺ປທານຕ຺ເຖ ເຈຕານິ ຠຸມ຺ມວຈນານິ, ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ທານໍ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ປຣິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອິມິນາ ໂອຣກສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ລາມກ’’ນ຺ຕິອິມິນາ ປຣິຕ຺ຕສທ຺ທສ຺ສ ປຣິວາຣຕ຺ຖໍ ນິວຕ຺ເຕຕິ. ກິໂຣ ເອວ ປຕິຠາເວ ນິຍຸຕ຺ໂຕ ກິຣປຕິໂກຕິ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ກິຣປຕິໂກຕິ ເອຕ຺ຖາ’’ຕິ ອາທິ. ໂສຕິ ກິຣປຕິໂກ. ກມ຺ມໍ ກາເຣຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຸປຈາຣວເສນາຕິ ໂວຫາຣວເສນ, ອຸປລກ຺ຂຓວເສນ, ປຘານວເສນ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ເກວລໍ ພທຣາເຍວ, ອຎ຺ເຎປິ ປນ ພຫູ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍາ ປຏິຍຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ພທເຣນ ມິສ຺ໂສ ພທຣມິສ຺ໂສ, ພທຣສາຬໂວຕິ ອາຫ ‘‘ພທຣສາຬເວນາ’’ຕິ. ພທຣຈຸຓ຺ເຓນ ມິສ຺ໂສ ມຘຸສກ຺ຂຣາທິ ‘‘ພທຣສາຬໂວ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໒໒໒. ອຸທ຺ຘໍ ¶ ສູໂຣ ອຸຄ຺ຄໂຕ ອສ຺ມິໍ ກາເລຕິ ອຸສ຺ສູໂຣຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຕິທິວາກາໂລຕິ ອາຫ ‘‘ອຕິທິວາ’’ຕິ.

໒໒໖. ອຍໍ ຠຕ຺ຕວິກປ຺ປນາ ນາມ ວຏ຺ຏຕີຕິ ໂຍຊນາ. ປຎ຺ຈສຸ ສຫຘມ຺ມິເກສູຕິ ນິທ຺ຘາຣຓສມຸທາໂຍ, ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຍທິ ປນ ສມ຺ມຸຂາປິ ວິກປ຺ປິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕທາ ອຕ຺ຕນາ ¶ ສຫ ຐິຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກສ຺ມາ ນ ວິກປ຺ເປຕີຕິ ອາຫ ‘‘ສາ ຈາຍ’’ນ຺ຕິອາທິ. ສາ ອຍໍ ວິກປ຺ປນາ ສງ຺ຄຫິຕາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ກສ຺ມາ ຠຄວໂຕ ວິກປ຺ເປຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຠຄວຕິ ຫີ’’ຕິອາທິ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ, ຍສ຺ມາ ວາ. ສງ຺ເຆນ ກຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໒໒໙. ‘‘ທ຺ເວ ຕໂຍ ນິມນ຺ຕເນ’’ຕິປທານິ ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາສານີຕິ ອາຫ ‘‘ທ຺ເວ ຕີຓິ ນິມນ຺ຕນານີ’’ຕິ. ນິມນ຺ຕິຕພ຺ໂພ ເອເຕຫີຕິ ນິມນ຺ຕນານິ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ທ຺ເວ ຕີຓິ ກຸລານິ ອາກິຣນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ສູປພ຺ຍຎ຺ຊນນ຺ຕິ ສູໂປ ຈ ພ຺ຍຎ຺ຊນຎ຺ຈ ສູປພ຺ຍຎ຺ຊນໍ. ອນາປຕ຺ຕິ ເອກໂຕ ມິສ຺ສິຕຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ມູລນິມນ຺ຕນນ຺ຕິ ປຐມນິມນ຺ຕນໍ ໂຠຊນໍ. ອນ຺ໂຕຕິ ເຫຏ຺ຐາ. ເອກມ຺ປິ ກພຬນ຺ຕິ ເອກມ຺ປິ ອາໂລປໍ. ຍຖາ ຕຖາ ວາຕິ ເຍນ ວາ ເຕນ ວາ ອາກາເຣນ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ໂຠຊເນ. ຣສໍ ວາຕິ ຂີຣໂຕ ອຎ຺ຎໍ ຣສໍ ວາ. ເຍນ ຂີຣຣເສນ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ເອກຣສໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ຂີຣໍ ວາ ຕໍ ຣສໍ ວາ ອາກິຣນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຍໍສທ຺ໂທ ຫິ ອຸຕ຺ຕຣວາກ຺ເຍ ຐິໂຕ ປຸພ຺ພວາກ຺ເຍ ຕໍສທ຺ທໍ ອວຄມຍຕິ. ຂີເຣນ ສໍສຏ຺ຐໍ ຠຕ຺ຕໍ ຂີຣຠຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ຣສຠຕ຺ຕໍ. ອຎ຺ເຎປີຕິ ຂີຣຠຕ຺ຕຣສຠຕ຺ຕທາຍກໂຕ ອຎ຺ເຎປິ. ອນາປຕ຺ຕິ ຠຕ຺ເຕນ ອມິສ຺ສິຕຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ຠຸຎ຺ຊນ຺ເຕນາ’’ຕິປທໍ ‘‘ຠຸຎ຺ຊິຕຸ’’ນ຺ຕິປເທ ຠາວກຕ຺ຕາ. ສປ຺ປິປາຍາເສປີຕິ ສປ຺ປິນາ ຈ ປາຍາເສນ ຈ ກເຕ ຠຕ຺ເຕປິ.

ຕສ຺ສາຕິ ມຫາອຸປາສກສ຺ສ. ອາປຕ຺ຕີຕິ ຈ ວຏ຺ຏຕີຕິ ຈ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຏ຺ຐກຖາວາທານໍ ຍຸຕ຺ຕຠາວໍ ມຫາປຈ຺ຈຣິວາເທນ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ມຫາປຈ຺ຈຣິຍ’’ນ຺ຕິອາທິ. ທ຺ເວ ອຏ຺ຐກຖາວາທາ ຫິ ສນ຺ຘາຍຠາສິຕມຕ຺ຕເມວ ວິເສສາ, ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ເອກາ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອໂກວາຕິ ກຸມ຺ຠິຍາ ເອໂກວ. ປຣມ຺ປຣໂຠຊນນ຺ຕິ ປຣສ຺ສ ປຣສ຺ສ ໂຠຊນໍ ¶ . ນິມນ຺ຕິຕມ຺ຫາຕິ ອຫໍ ນິມນ຺ຕິໂຕ ອມ຺ຫິ ນນູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາປີຕິ ມຫາອຸປາສກໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາປິ.

ໂສຕິ ອນຸໂມທໂກ ຠິກ຺ຂຸ. ຕນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸໍ. ອຎ຺ໂຎຕິ ອຎ຺ຎຕໂຣ. ກິນ຺ຕິ ກສ຺ມາ. ນິມນ຺ຕິຕຕ຺ຕາຕິ ນິມນ຺ຕິຕຠາວໂຕ.

ສກເລນ ຄາເມນ ນິມນ຺ຕິໂຕປິ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາວ ນິມນ຺ຕິຕສ຺ສ ກປ຺ປຕິ, ນ ວິສຸໍ ວິສຸນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ’’ຕິ. ປູເຄປີຕິ ສມາທເປຕ຺ວາ ປຸຎ຺ຎໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ສມູເຫປິ. ‘‘ນິມນ຺ຕິຍມາໂນ’’ຕິປທສ຺ສ ນິມນ຺ຕນາກາຣໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ. ຍທຄ຺ເຄນາຕິ ຍໍ ອຄ຺ເຄນ ເຍນ ໂກຏ຺ຐາເສນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທ຺ວີສຸ ເຖຣວາເທສຸ ມຫາສຸມຕ຺ເຖຣວາໂທວ ຍຸຕ຺ໂຕຕິ ໂສ ປຈ຺ຉາ ວຸຕ຺ໂຕຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ກາຓມາຕາສິກ຺ຂາປທໍ

໒໓໐. ຈຕຸຕ຺ເຖ ¶ ‘‘ນກຸລມາຕາຕິ’’ອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໑.໒໖໖; ອ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໒໖໖) ນກຸລສ຺ສ ຠຄວໂຕ ມາຕາ ນກຸລມາຕາຕິ ຈ ນກຸລຎ຺ຈ ຠຄວໂຕ ຕໍ ມາຕາ ຈາຕິ ນກຸລມາຕາຕິ ຈ ອຕ຺ໂຖ ສມ຺ຠວຕິ, ‘‘ອຸຕ຺ຕຣມາຕາຕິ’’ອາທີສຸ ອຸຕ຺ຕຣາຍ ມາຕາ ອຸຕ຺ຕຣມາຕາຕິ ອຕ຺ໂຖເຍວ ສມ຺ຠວຕິ. ເຕສຸ ‘‘ອຸຕ຺ຕຣມາຕາ’’ຕິປທສ຺ເສວ ‘‘ກາຓມາຕາ’’ຕິປທສ຺ສ ກາຓາຍ ມາຕາ ກາຓມາຕາຕິ ອຕ຺ໂຖເຍວ ສມ຺ຠວຕີຕິ ອາຫ ‘‘ກາຓາຍ ມາຕາ’’ຕິ. ຕສ຺ສາ ຘີຕຸຍາ ‘‘ກາຓາ’’ຕິນາເມນ ວິສ຺ສຸຕຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ສາ ກິຣາ’’ຕິອາທິ. ສາຕິ ທາຣິກາ ວິສ຺ສຸຕາ ອໂຫສີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອສ຺ສາຕິ ມຫາອຸປາສິກາຍ. ເຍ ເຍຕິ ປຸຣິສາ. ‘‘ຣາເຄນ ກາຓາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິອິມິນາ ກຓນ຺ຕິ ນິມິລນ຺ຕິ ຣາເຄນ ປຸຣິສາ ເອຕາຍາຕິ ກາຓາຕິ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ຕສ຺ສາຕິ ກາຓາຍ. ອາຄຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຠາວຕ຺ເຖ ໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ອາຄມນ’’ນ຺ຕິ. ອຘິປ຺ປາໂຍຕິ ‘‘ກິສ຺ມິໍ ວິຍາ’’ຕິປທສ຺ສ, ກາຓມາຕາຍ ວາ ອຘິປ຺ປາໂຍ ¶ . ຣິຕ຺ຕາຕິ ຕຸຈ຺ຉາ, ສຸຎ຺ຎາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອສ຺ມິໍ ຄມເນ’’ຕິອິມິນາ ພາຫິຣຕ຺ຖສມາສໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ອຣິຍສາວິກາ’’ຕິອາທິນາ ອຣິຍານໍ ຠິກ຺ຂູຫິ ອປຏິວິຠຕ຺ຕໂຠຄໍ ທສ຺ເສຕິ. ນ ເກວລໍ ກິຎ຺ຈິ ປຣິກ຺ຂຍໍ ອຄມາສິ, ອຖ ໂຂ ສພ຺ພນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ສພ຺ພໍ ປຣິກ຺ຂຍໍ ອຄມາສີ’’ຕິ. ກາຓາປີຕິ ປິສທ຺ໂທ ນ ເກວລໍ ມາຕາເຍວ ມຄ຺ຄຜລຠາຄິນີ ອໂຫສິ, ອຖ ໂຂ ກາຓາປິ ໂສຕາປນ຺ນາ ອໂຫສີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ໂສປິ ປຸຣິໂສຕິ ກາຓາຍ ປຕິຠູໂຕ ໂສປິ ປຸຣິໂສ. ປກຕິຏ຺ຐາເນເຍວາຕິ ເຊຏ຺ຐກປຊາປຕິຏ຺ຐາເນເຍວ.

໒໓໑. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ປູວວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ. ເອຕນ຺ຕິ ປາເຖຍ຺ຍວຕ຺ຖຸໍ. ອຣິຍສາວກຕ຺ຕາຕິ ອຣິຍຠູຕສ຺ສ ສາວກສ຺ສ ຠາວໂຕ, ອຣິຍສ຺ສ ວາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາວກຠາວໂຕ.

໒໓໓. ປເຫຓກປຓ຺ຓາກາຣສທ຺ທານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎເວວຈນຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປເຫຓກຕ຺ຖາຍາຕິ ປຓ຺ຓາກາຣຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ. ອິຘາຕິ ‘‘ປູເວຫິ ວາ’’ຕິປເທ, ສິກ຺ຂາປເທ ວາ. ພທ຺ຘສຕ຺ຕູຕິ ມຘຸສກ຺ຂຣາທີຫິ ມິສ຺ເສຕ຺ວາ ພທ຺ຘສຕ຺ຕຸ. ຖູປີກຕນ຺ຕິ ຖູປີກຕໍ ກຕ຺ວາ.

‘‘ທ຺ວຕ຺ຕິປຕ຺ຕປູເຣ’’ຕິປທສ຺ສ ວິເສສນຸຕ຺ຕຣຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປູເຣ ປຕ຺ເຕ’’ຕິ. ທ຺ເວ ວາ ຕໂຍ ວາ ປຕ຺ຕາຕິ ທ຺ວຕ຺ຕິປຕ຺ຕາ, ວາສທ຺ທຕ຺ເຖ ສງ຺ຂ຺ໂຍຠຍພາຫິຣຕ຺ຖສມາໂສ, ຕິສທ຺ທປຣຕ຺ຕາ ທ຺ວິສ຺ສ ຈ ອກາໂຣ ໂຫຕິ, ທ຺ວຕ຺ຕິປຕ຺ຕາ ຈ ເຕ ປູຣາ ຈາຕິ ທ຺ວຕ຺ຕິປຕ຺ຕປູຣາ, ເຕ ທ຺ວຕ຺ຕິປຕ຺ຕປູເຣ ຄເຫຕ຺ວາຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕວຈນສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂນາກາຣໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອຕ຺ຣ ມຍາ’’ຕິອາທິ. ເຕນາປີຕິ ¶ ທຸຕິເຍນາປິ. ປຐມຠິກ຺ຂຸ ເອກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທຸຕິຍຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ອາໂຣຈນຎ຺ຈ ທຸຕິຍຠິກ຺ຂຸ ເອກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕິຍຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ອາໂຣຈນຎ຺ຈ ອຕິທິສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ເຍນາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ເຍນາຕິ ປຐມຠິກ຺ຂຸນາ. ປຏິກ຺ກມນ຺ຕິ ຠຸຎ຺ຊີຕ຺ວາ ເອຕ຺ຖາຕິ ປຏິກ຺ກມນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອສນສາລາວ ຄເຫຕພ຺ພາຕິ ອາຫ ‘‘ອສນສາລ’’ນ຺ຕິ. ຍຕ຺ຖາຕິ ຍສ຺ສໍ ອສນສາລາຍໍ. ມຸໂຂໂລກນໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ’’ຕິອາທິ. ອຎ຺ຎຕ຺ຖາຕິ ປຏິກ຺ກມນໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ. ອສ຺ສາຕິ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ.

‘‘ສໍວິຠຊິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ¶ ວຸຕ຺ຕວຈນສ຺ສ ສໍວິຠຊນາກາຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສເຈ ຕໂຍ’’ຕິອາທິ. ຍຖາມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຍສ຺ສ ຍສ຺ສ ມິຕ຺ຕສ຺ສ. ອກາມາຕິ ນ ກາເມນ. ກາຣຓຕ຺ເຖ ເຈຕໍ ນິສ຺ສກ຺ກວຈນໍ.

໒໓໕. ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄຕິ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອນ຺ຕໂຣ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ໂຄ, ສຸຂຸຈ຺ຈາຣຓຕ຺ຖໍ ມຊ຺ເຌ ທີໂຆ, ຕສ຺ມິໍ. ພຫຸມ຺ປິ ເທນ຺ຕານໍ ເອເຕສໍ ຎາຕກປວາຣິຕານໍ ພຫຸມ຺ປິ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສາຕິ ໂຍຊນາ. ອຏ຺ຐກຖາສຸ ປນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຏ຺ຐກຖານໍ ວຈນໍ ປາຬິຍາ ນ ສເມຕີຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ປຐມປວາຣຓສິກ຺ຂາປທໍ

໒໓໖. ປຎ຺ຈເມ ປວາຣິຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ວສ຺ສໍວຸຕ຺ຖປວາຣຓາ, ປຈ຺ຈຍປວາຣຓາ, ປຏິກ຺ເຂປປວາຣຓາ, ຍາວທຕ຺ຖປວາຣຓາ ຈາຕິ ຈຕຸພ຺ພິຘາສຸ ປວາຣຓາສຸ ຍາວທຕ຺ຖປວາຣຓາ ຈ ປຏິກ຺ເຂປປວາຣຓາ ຈາຕິ ທ຺ເວ ປວາຣຓາ ອຘິປ຺ເປຕາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນາ’’ຕິອາທິ. ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ປວາຣິຕາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສຍນ຺ຕິ ຕຕິຍນ຺ຕນິປາໂຕ ‘‘ປວາຣິຕາ’’ຕິປເທນ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຈສທ຺ໂທ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ ຍາວທຕ຺ຖປວາຣຓາຍ ຈ ປຏິກ຺ເຂປປວາຣຓາຍ ຈາຕິ. ປຏິມຸຂໍ ອຕ຺ຕໂນ ເຄຫໍ ວິສນ຺ຕິ ປວິສນ຺ຕີຕິ ປຏິວິສ຺ສກາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອາສນ຺ນເຄຫວາສິກາ ຄເຫຕພ຺ພາຕິ ອາຫ ‘‘ສາມນ຺ຕຆຣວາສິເກ’’ຕິ.

໒໓໗. ອຸທ຺ຘງ຺ຄໂມ ຣໂວ ໂອຣໂວ, ໂສເຍວ ສທ຺ໂທ ໂອຣວສທ຺ໂທ, ກາການໍ ໂອຣວສທ຺ໂທ ກໂກຣວສທ຺ໂທຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ກາການ’’ນ຺ຕິອາທິ.

໒໓໙. ຕວນ຺ຕຸປຈ຺ຈຍສ຺ສ ອຕີຕຕ຺ຖຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຈາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖາຕິ ‘‘ຠຸຕ຺ຕວາ’’ຕິປເທ. ຍສ຺ມາ ເຍນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອຊ຺ໂຌຫຣິຕໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ໂສ ‘‘ຠຸຕ຺ຕາວີ’’ຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ¶ ໂຍຊນາ. ສງ຺ຂາທິຕ຺ວາຕິ ທນ຺ເຕຫິ ຈຸຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາ. ເຕນາຕິ ເຕນ ເຫຕຸນາ. ອສ຺ສາຕິ ‘‘ຠຸຕ຺ຕາວີ’’ຕິປທສ຺ສ. ປວາເຣຕິ ປຏິກ຺ຂິປຕີຕິ ປວາຣິໂຕ ຠິກ຺ຂູຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ກຕປວາຣໂຓ’’ຕິ. ໂສປິ ຈາຕິ ໂສ ປຏິກ຺ເຂໂປ ຈ ໂຫຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອສ຺ສາຕິ ‘‘ປວາຣິໂຕ’’ຕິປທສ຺ສ. ຕຕ຺ຖາຕິ ‘‘ອສນໍ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິອາທິວຈເນ. ຍສ຺ມາ ¶ ຠຸຕ຺ຕາວີຕິປິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ປສ຺ສາມາຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ອສນໍ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ປທຠາຊນິຍາ ‘‘ຠຸຕ຺ຕາວີ’’ຕິ ມາຕິກາປທສ຺ສ ອສໍສນ຺ທນຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອສນໍ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ອິມິນາ’’ຕິອາທິ. ຍຎ຺ຈາຕິ ຍຎ຺ຈ ໂຠຊນໍ. ທິຣຕ຺ຕາທີຕິ ເອຕ຺ຖ ອາທິສທ຺ເທນ ປຎ຺ຈາທິວຈນໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເອຕນ຺ຕິ ‘‘ຠຸຕ຺ຕາວີ’’ຕິປທໍ.

‘‘ອສນໍ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິອາທີສຸ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຎາຘາຕຸຍາ ຂາຍນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ທິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ‘‘ຫຕ຺ຖປາເສ’’ຕິປທສ຺ສ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖປ຺ປມາໂຓ ຫຕ຺ຖປາໂສ ນາຘິປ຺ເປໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍຫຕ຺ຖປ຺ປມາເຓ’’ຕິ. ວາຈາຍ ອຠິຫຣຓໍ ນາຘິປ຺ເປຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ກາເຍນາ’’ຕິ. ອຠິຫຣຕີຕິ ອຠິມຸຂໍ ຫຣຕິ. ຕນ຺ຕິ ໂຠຊນໍ. ເອຕນ຺ຕິ ປຎ຺ຈງ຺ຄຠາວໍ, ‘‘ປຎ຺ຈຫິ…ເປ… ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ວຈນໍ ວາ.

ຕຕ຺ຣາຕິ ‘‘ອສນໍ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິອາທິວຈເນ. ອສ຺ນາຕີຕິ ກີຍາທິຄຓຕ຺ຕາ, ຕສ຺ສ ຈ ເອກກ຺ຂຣຘາຕຸຕ຺ຕາ ສກາຣນກາຣານໍ ສໍໂຍໂຄ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕນ຺ຕິ ໂຠຊນໍ. ອຸນ຺ທຕິ ປສວຕິ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕານໍ ອາຍຸພລໍ ຊເນຕີຕິ ໂອທໂນ. ຍວາທໂຍ ປູຕິໍ ກຕ຺ວາ ກຕຕ຺ຕາ ກຸຈ຺ຉິເຕນ ມສີຍຕິ ອາມສີຍຕີຕິ ກຸມາໂສ. ສຈຕິ ສມວາໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ຠວຕີຕິ ສຕ຺ຕຸ. ພ຺ຍຎ຺ຊນຕ຺ຖາຍ ມາເຣຕພ຺ໂພຕິ ມຈ຺ໂຉ. ມານີຍຕິ ຠຸຎ຺ຊນ຺ເຕຫີຕິ ມໍສໍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ໂອທນາທີສຸ ປຎ຺ຈສຸ ໂຠຊເນສຸ. ສາໂຣ ອສ຺ສຕ຺ຖິ ອຎ຺ເຎສໍ ຘຎ຺ຎານນ຺ຕິ ສາລີ. ວຫຕິ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕານໍ ຊີວິຕນ຺ຕິ ວີຫິ. ຍວຕິ ອມິສ຺ສິໂຕປິ ມິສ຺ສິໂຕ ວິຍ ຠວຕີຕິ ຍໂວ. ຄຸຘຕິ ປຣິເວຐຕິ ມິລກ຺ຂໂຠຊນຕ຺ຕາຕິ ໂຄຘຸໂມ. ໂສຠນສີສຕ຺ຕາ ກມນີຍຠາວໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ກງ຺ຄຸ. ມຫນ຺ຕສີສຕ຺ຕາ, ມຘຸຣຣສນາຬຕ຺ຕາ ຈ ວຣີຍຕິ ປຕ຺ຖີຍຕິ ຊເນຫີຕິ ວຣໂກ. ໂກຣໍ ຣຸຘິຣໍ ທູສຕິ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕານນ຺ຕິ ກຸທ຺ຣູສໂກ. ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ໂອທໂນ ນາມາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕຕ຺ຖາຕິ ສຕ຺ຕສຸ ຘຎ຺ເຎສຸ. ສາລີຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຕິສທ຺ໂທ ນາມປຣິຍາໂຍ. ສາລີ ນາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເສວ ນໂຍ ‘‘ວີຫີຕີ’’ຕິອາທີສຸປິ.

ເອຕ຺ຖາຕິ ¶ ຕິຓຘຎ຺ຎຊາຕີສຸ. ນີວາໂຣ ສາລິຍາ ອນຸໂລໂມ, ວຣກໂຈຣໂກ ວຣກສ຺ສ ອນຸໂລໂມ. ອມ຺ພິລປາຍາສາທີສູຕິ ເອຕ຺ຖ ອາທິສທ຺ເທນ ຂີຣຠຕ຺ຕາທໂຍ ສງ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ໂອຘີຕິ ອວຘິ, ມຣິຍາໂທຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ຫິ ອວຫີຍຕິ ຈຊີຍຕິ ອສ຺ມາຕິ ໂອຘີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ໂຍປິ ¶ ປາຍາໂສ ວາ ຍາປິ ອມ຺ພິລຍາຄຸ ວາ ໂອຘິໍ ນ ທສ຺ເສຕິ, ໂສ ປວາຣຓໍ ນ ຊເນຕີຕິ ໂຍຊນາ. ປເຍນ ຂີເຣນ ກຕຕ຺ຕາ ປາຍາໂສ. ປາຕພ຺ພສ຺ສ, ອສິຕພ຺ພສ຺ສ ຈາຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ພ຺ຍຸປ຺ປຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕານໍ ສມ຺ຠວໂຕ ວາ ປາຍາໂສຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຸທ຺ຘນໂຕຕິ ຈຸລ຺ລິໂຕ. ສາ ຫິ ອຸປຣິ ຘີຍນ຺ຕິ ຐປິຍນ຺ຕິ ຖາລ຺ຍາທໂຍ ເອຕ຺ຖາຕິ ອຸທ຺ຘນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາຕິ ປຣິຓາເມຕ຺ວາ. ຆນຠາວນ຺ຕິ ກຖິນຠາວໍ. ເອຕ຺ຖາປິ ວາກ຺ເຍ ‘‘ໂຍ ໂສ’’ຕິ ປທານິ ໂຍເຊຕພ຺ພານິ. ປຸພ຺ເພຕິ ອພ຺ຠຸຓ຺ຫກາເລ. ນິມນ຺ຕເນຕິ ນິມນ຺ຕນຏ຺ຐາເນ. ຠຕ຺ເຕ ອາກິຣິຕ຺ວາ ເທນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຍາປນໍ ຄຈ຺ຉຕິ ອິມາຍາຕິ ຍາຄຸ. ກິຎ຺ຈາປິ ຕນຸກາ ໂຫຕິ, ຕຖາປີຕິ ໂຍຊນາ. ອຸທກາທີສູຕິອາທິສທ຺ເທນ ກິຎ຺ຊິກຂີຣາທໂຍ ສງ຺ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ. ຍາຄຸສງ຺ຄຫເມວ ຄຈ຺ຉຕິ, ກສ຺ມາ? ອຸທກາທີນໍ ປກ຺ກຸຖິຕຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕສ຺ມິໍ ວາຕິ ສຠຕ຺ເຕ, ປກ຺ກຸຖິຕອຸທກາທິເກ ວາ. ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ວາຕິ ປກ຺ກຸຖິຕອຸທກາທິໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ອຸທກາທິເກ ວາ. ຍຕ຺ຖ ຍສ຺ມິໍ ອຸທກາທິເກ ປກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ຕໍ ປວາຣຓໍ ຊເນຕີຕິ ໂຍຊນາ.

ສຸທ຺ຘຣສໂກຕິ ມຈ຺ຉມໍສຂຓ຺ຑນ຺ຫາຣູຫິ ອມິສ຺ໂສ ສຸທ຺ໂຘ ມຈ຺ຉາທິຣສໂກ. ຣສກຍາຄູຕິ ຣສກຠູຕາ ທ຺ຣວຠູຕາ ຍາຄຸ. ຆນຍາຄູຕິ ກຖິນຍາຄຸ. ເອຕ຺ຖາຕິ ຆນຍາຄຸຍໍ. ປຸປ຺ຜິອຕ຺ຖາຍາຕິ ປຸປ຺ຜໍ ຜຸລ຺ລໍ ອິມສ຺ສ ຂຊ຺ຊກສ຺ສາຕິ ປຸປ຺ຜີ, ປຸປ຺ຜິໂນ ອຕ຺ໂຖ ປໂຍຊນໍ ປຸປ຺ຜິອຕ຺ໂຖ, ຕທຕ຺ຖາຍ ກຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເຕ ຕຓ຺ຑຸເລຕິ ເຕ ເສທິຕຕຓ຺ຑຸເລ. ອຈຸຓ຺ຓຕ຺ຕາ ເນວ ສຕ຺ຕຸສງ຺ຂ຺ຍໍ, ອປກ຺ກຕ຺ຕາ ນ ຠຕ຺ຕສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕຫີຕິ ເສທິຕຕຓ຺ຑຸເລຫິ. ເຕ ຕຓ຺ຑຸເລ ປຈນ຺ຕິ, ກໂຣນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

‘‘ຍເວຫີ’’ຕິ ພຫຸວຈເນນ ສຕ຺ຕ ຘຎ຺ຎານິປິ ຄຫິຕານິ. ເອສ ນໂຍ ສາລິວີຫິຍເວຫີຕິ ເອຕ຺ຖາປິ. ຖຸເສຕິ ຘຎ຺ຎຕເຈ. ປລາເປຕ຺ວາຕິ ປຏິກ຺ກມາເປຕ຺ວາ ¶ . ຕນ຺ຕິ ຈຸຓ຺ຓໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຂຣປາກຠຊ຺ຊິຕານນ຺ຕິ ຂໂຣ ປາໂກ ຂຣປາໂກ, ຂຣປາເກນ ຠຊ຺ຊິຕາ ຂຣປາກຠຊ຺ຊິຕາ, ເຕສໍ. ນ ປວາເຣນ຺ຕິ ອສຕ຺ຕຸສງ຺ຄຫຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ກຸຓ຺ຑກມ຺ປີຕິ ກຓມ຺ປິ. ປວາເຣຕິ ສຕ຺ຕຸສງ຺ຄຫຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຕຫີຕິ ລາເຊຫິ. ສຸທ຺ຘຂຊ຺ຊກນ຺ຕິ ປິຏ຺ເຐຫິ ອມິສ຺ສິຕໍ ສຸທ຺ຘໍ ຜລາຜລາທິຂຊ຺ຊກໍ. ຍາຄຸໍ ປິວນ຺ຕສ຺ສ ເທນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຕານີຕິ ທ຺ເວ ມຈ຺ຉມໍສຂຓ຺ຑານິ. ນ ປວາເຣຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ມຈ຺ຉມໍສຂຓ຺ຑານໍ ອຂາທິຕຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕໂຕຕິ ທ຺ເວມຈ຺ຉມໍສຂຓ຺ຑໂຕ ນີຫຣິຕ຺ວາ ເອກນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ເຕສຸ ວາ. ໂສຕິ ຂາທໂກ ຠິກ຺ຂຸ. ອຎ຺ຎນ຺ຕິ ທ຺ວີຫິ ມຈ຺ຉມໍສຂຓ຺ເຑຫິ ອຎ຺ຎໍ ປວາຣຓປໂຫນກໍ ໂຠຊນໍ.

ອວຕ຺ຖຸຕາຍາຕິ ປວາຣຓາຍ ອວຕ຺ຖຸຠາວໂຕ. ຕໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຍໍ ຫີ’’ຕິ. ຫິສທ຺ໂທ ວິຕ຺ຖາຣໂຊຕໂກ. ຍນ຺ຕິ ມໍສໍ. ອິທໍ ປນາຕິ ອິທໍ ມໍສໍ ປນ. ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕມໍສໍ ກປ຺ປິຍຠາວໂຕ ອປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພຏ຺ຐາເນ ¶ ຐິຕຕ຺ຕາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕມ຺ປິ ມໍສຠາວໍ ນ ຊຫາຕິ. ນນຸ ຂາທິຕມໍສໍ ປນ ອກປ຺ປິຍຠາວໂຕ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພຏ຺ຐາເນ ຐິຕຕ຺ຕາ ຂາທິຍມານມ຺ປິ ມໍສຠາວໍ ຊຫາຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຍໍ ປນາ’’ຕິອາທິ. ກຸລທູສກກມ຺ມຎ຺ຈ ເວຊ຺ຊກມ຺ມຎ຺ຈ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາໂຣຈນຎ຺ຈ ສາທິຕຣູປິຍຎ຺ຈ ກຸລ…ເປ… ຣູປິຍານິ, ຕານິ ອາທີນິ ເຍສໍ ກຸຫນາທີນນ຺ຕິ ກຸລ…ເປ… ຣູປິຍາທໂຍ, ເຕຫິ. ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ສພ຺ເພສຸ ວາເຣສຸ.

ເອວນ຺ຕິອາທິ ນິຄມນນິທສ຺ສນໍ. ຕນ຺ຕິ ໂຠຊນໍ. ຍຖາຕິ ເຍນາກາເຣນ. ເຍນ ອຊ຺ໂຌຫຏໍ ໂຫຕິ, ໂສ ປຏິກ຺ຂິປຕິ ປວາເຣຕີຕິ ໂຍຊນາ. ກຕ຺ຖຈີຕິ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ປຕ຺ຕາທິເກ. ຕສ຺ມິໍ ເຈ ອນ຺ຕເຣຕິ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ເຈ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣາຕິ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຐາເນ. ປຕ຺ເຕ ວິຊ຺ຊມານໂຠຊນໍ ອນຊ຺ໂຌຫຣິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ ຍຖາ, ເອວນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ສພ຺ເພສຸ ປເທສຸ. ຕຕ຺ຖາຕິ ກຸຣຸນ຺ທີຍໍ. ອານິສທສ຺ສາຕິ ອາຄມ຺ມ ນິສີທຕິ ເອເຕນາຕິ ອານິສໂທ, ຕສ຺ສ ປຈ຺ຉິມນ຺ຕໂຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປຓ຺ຫິອນ຺ຕໂຕຕິ ປສຕິ ຐິຕກາເລ ວາ ຄມນກາເລ ¶ ວາ ຠູມິໍ ຜຸສຕີຕິ ປຓ຺ຫີ, ຕສ຺ສ ອນ຺ຕໂຕ. ‘‘ທາຍກສ຺ສາ’’ຕິປທໍ ‘‘ປສາຣິຕຫຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ ປເທນ ຈ ‘‘ອງ຺ຄ’’ນ຺ຕິ ປເທນ ຈ ອວຍວີສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຫຕ຺ຖປາໂສຕິ ຫຕ຺ຖສ຺ສ ປາໂສ ສມີໂປ ຫຕ຺ຖປາໂສ, ຫຕ຺ໂຖ ປສຕິ ຜຸສຕິ ອສ຺ມິໍ ຐາເນຕິ ວາ ຫຕ຺ຖປາໂສ, ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍຫຕ຺ໂຖ ປເທໂສ. ຕສ຺ມິນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖປາເສ.

ອຸປນາເມຕີຕິ ສມີປໍ ນາເມຕິ. ອນນ຺ຕຣນິສິນ຺ໂນປີຕິ ຫຕ຺ຖປາສໍ ອວິຊຫິຕ຺ວາ ອນນ຺ຕເຣ ຐາເນ ນິສິນ຺ໂນປິ ຠິກ຺ຂຸ ວທຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຠຕ຺ຕປຈ຺ຉິນ຺ຕິ ຠຕ຺ເຕນ ປກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຉິໍ. ອີສກນ຺ຕິ ຠາວນປຸໍສກໍ. ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ວາ ອປນາເມຕ຺ວາ ວາຕິ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ. ທູເຣຕິ ນວາສເນ. ອິໂຕຕິ ປຕ຺ຕໂຕ. ຄໂຕ ທູໂຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ປຣິເວສນາຍາຕິ ປຣິເວສນຕ຺ຖາຍ, ຠຕ຺ຕຄ຺ເຄ ວາ. ຕຕ຺ຣາຕິ ອສ຺ມິໍ ປຣິເວສເນ. ຕນ຺ຕິ ຠຕ຺ຕປຈ຺ຉິໍ. ຜຸຏ຺ຐມຕ຺ຕາວາຕິ ຜຸສິຍມຕ຺ຕາວ. ກຏຈ຺ຉຸນາ ອຸທ຺ຘຏຠຕ຺ເຕ ປນ ປວາຣຓາ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ, ຍສ຺ມາ ວາ. ຕສ຺ສາຕິ ປຣິເວສກສ຺ສ. ອຠິຫເຏ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ອຠິຫຏສ຺ສ ຠຕ຺ຕສ຺ສ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕຠາວໂຕ.

‘‘ກາເຍນ ວາຈາຍ ວາ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ຕສ຺ສ ປວາຣຓາ ໂຫຕີ’’ຕິ ສງ຺ເຂເປນ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ກາຍວາຈາປຏິກ຺ເຂເປສຸ. ມຈ຺ຉິກພີຊນິນ຺ຕິ ມກ຺ຂິການໍ ອຸຕ຺ຕາສນິໍ ພີຊນິໍ. ຂກາຣສ຺ສ ຫິ ຉກາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ມຈ຺ຉິກາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ’’ຕິອາທີສຸ ¶ ວິຍ (ອ. ນິ. ໓.໑໐໓). ເອຕ຺ຖ ຫິ ‘‘ສກ຺ຂິກຕ຺ວາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ຂກາຣສ຺ສ ຉກາໂຣ ໂຫຕິ.

ເອໂກ ວທຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອປເນຕ຺ວາຕິ ປຕ຺ຕໂຕ ອປເນຕ຺ວາ. ເອຕ຺ຖາຕິ ວຈເນ. ກຖນ຺ຕິ ເກນາກາເຣນ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ວທນ຺ຕສ຺ສ ນາມາຕິ ເອຕ຺ຖ ນາມສທ຺ໂທ ຄຣຫຕ຺ໂຖ ‘‘ອຕ຺ຖີ’’ຕິປເທນ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ. ອຕ຺ຖິ ນາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິໂຕປີຕິ ປຕ຺ຕໂຕປິ. ຕຕ຺ຣາປີຕິ ຕສ຺ມິໍ ວຈເນປິ.

ສມໍສກນ຺ຕິ ມໍເສນ ສຫ ປວຕ຺ຕໍ. ຣສນ຺ຕິ ທ຺ຣວໍ. ຕນ຺ຕິ ວຈນໍ. ປຏິກ຺ຂິປໂຕ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ມຈ຺ໂຉ ຈ ຣໂສ ຈ ມຈ຺ເຉນ ມິສ຺ໂສ ຣໂສ ¶ ຈາຕິ ອຕ຺ຖສ຺ສ ສມ຺ຠວໂຕ. ອິທນ຺ຕິ ວຕ຺ຖຸໍ. ມໍສໍ ວິສຸໍ ກຕ຺ວາຕິ ‘‘ມໍສສ຺ສ ຣສໍ ມໍສຣສ’’ນ຺ຕິ ມໍສປທຕ຺ຖສ຺ສ ປຘານຠາວໍ ອກຕ຺ວາ, ຣສປທຕ຺ຖສ຺ເສວ ປຘານຠາວໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອາປຸຈ຺ຉນ຺ຕນ຺ຕິ ‘‘ມໍສຣສໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ອາປຸຈ຺ຉນ຺ຕໍ. ຕນ຺ຕິ ມໍສໍ. ກຣມ຺ພໂກຕິ ມິສ຺ສກາຘິວຈນເມຕໍ. ຍຎ຺ຫິ ອຎ຺ເຎນ ອຎ຺ເຎນ ມິສ຺ເສຕ຺ວາ ກໂຣນ຺ຕິ, ໂສ ‘‘ກຣມ຺ພໂກ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ວຈນຕ຺ໂຖ – ກໂຣຕິ ສມູຫໍ ອວຍວິນ຺ຕິ ກໂຣ, ກຣີຍຕິ ວາ ສມູເຫນ ອວຍວິນາຕິ ກໂຣ, ອວຍໂວ, ຕໍ ວກຕິ ອາທທາຕີຕິ ກຣມ຺ພໂກ, ສມູໂຫ. ‘‘ກທມ຺ພໂກ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ໂສປິ ຍຸຕ຺ໂຕເຍວ ອນຸມຕຕ຺ຕາ ປຓ຺ຑິເຕຫິ. ອຠິຘາເນປິ ເອວເມວ ອຕ຺ຖີ. ອຕ຺ໂຖ ປນ ອຎ຺ຎຖາ ຈິນ຺ເຕຕພ຺ໂພ. ອິມສ຺ມິໍ ວາ ອຕ຺ເຖ ຣກາຣສ຺ສ ທກາໂຣ ກາຕພ຺ໂພ. ມໍເສນ ມິສ຺ໂສ, ລກ຺ຂິໂຕ ວາ ກຣມ຺ພໂກ ມໍສກຣມ຺ພໂກ. ນ ປວາເຣຕີຕິ ເຍສໍ ເກສຎ຺ຈິ ມິສ຺ສກຕ຺ຕາ ນ ປວາເຣຕິ. ປວາເຣຕີຕິ ມໍເສນ ມິສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ປວາເຣຕິ.

ໂຍ ປນ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ໂສ ປວາຣິໂຕວ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ນິມນ຺ຕເນຕິ ນິມນ຺ຕນຏ຺ຐາເນ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ. ເຍນາຕິ ເຍນ ຠຕ຺ເຕນ. ເອຕ຺ຖາຕິ ‘‘ຍາຄຸໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິອາທິວຈເນ. ອຘິປ຺ປາໂຍຕິ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍານໍ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເອຕ຺ຖາຕິ ‘‘ຍາຄຸມິສ຺ສກໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິອາທິວຈເນ. ທຸທ຺ທສນ຺ຕິ ທຸກ຺ກຣໍ ທສ຺ສນໍ. ອິທຎ຺ຈາຕິ ‘‘ມິສ຺ສກໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິວຈນຎ຺ຈ. ນ ສມາເນຕພ຺ພນ຺ຕິ ສມໍ ນ ອາເນຕພ຺ພໍ, ສມານໍ ວາ ນ ກາຕພ຺ພໍ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ, ຍສ຺ມາ ວາ. ອິທໍ ປນາຕິ ມິສ຺ສກໍ ປນ. ເອຕ຺ຖາຕິ ມິສ຺ສເກ. ວິສຸໍ ກຕ຺ວາຕິ ຣສຂີຣສປ຺ປີນິ ອາເວຓິໍ ກຕ຺ວາ. ຕນ຺ຕິ ຣສາທິໍ.

ກທ຺ທີຍຕິ ມທ຺ທີຍຕີຕິ ກທ຺ທໂມ. ອຸນ຺ທຕິ ປສວຕິ ວຑ຺ຒຕີຕິ ອຸທກໍ. ອຸນ຺ທຕິ ວາ ກ຺ເລທນໍ ກໂຣຕີຕິ ¶ ອຸທກໍ, ນິລີເນ ສຕ຺ເຕ ຄຸປຕິ ຣກ຺ຂຕີຕິ ຄຸມ຺ໂພ, ຄຸຫຕິ ສໍວຣຕີຕິ ວາ ຄຸມ຺ໂພ. ອນຸປຣິຍາຍນ຺ເຕນາຕິ ອນຸກ຺ກເມນ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ¶ ອາຍນ຺ເຕນ. ຕນ຺ຕິ ນາວໍ ວາ ເສຕຸໍ ວາ. ມຊ຺ຌນ຺ຫິກນ຺ຕິ ອຫສ຺ສ ມຊ຺ຌໍ ມຊ຺ຌນ຺ຫໍ, ອຫສທ຺ທສ຺ສ ນ຺ຫາເທໂສ, ມຊ຺ຌນ຺ຫໍ ເອວ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກໍ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ ປນ ມຊ຺ຌນ຺ຕິກນ຺ຕິ ປາໂຐ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ອປາໂຐເຍວ. ໂຍ ຐິໂຕ ປວາເຣຕິ, ເຕນ ຐິເຕເນວ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ອານິສທນ຺ຕິ ປີເຐ ຜຸຏ຺ຐອານິສທມໍສໍ. ອຈາເລຕ຺ວາຕິ ອຈາເວຕ຺ວາ. ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ອຸປຣິ ຈ ປສ຺ເສສຸ ຈ ອໂມເຈຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອທິນ຺ນາທາເນ ວິຍ ຐານາຈາວນໍ ນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສໍສຣິຕຸນ຺ຕິ ສໍສພ຺ພິຕຸໍ. ນນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸໍ.

ອຕິເຣກໍ ຣິຈຕິ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຕິຣິຕ຺ຕໍ, ນ ອຕິຣິຕ຺ຕໍ ອນຕິຣິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ນ ອຕິຣິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອຘິກ’’ນ຺ຕິອິມິນາ ອຕິຣິຕ຺ຕສທ຺ທສ຺ສ ອຕິສຸຎ຺ຎຕ຺ຖໍ ນິວຕ຺ເຕຕິ. ອຘິ ຫຸຕ຺ວາ ເອຕິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອຘິກໍ. ຕໍ ປນາຕິ ອນຕິຣິຕ຺ຕໍ ປນ ໂຫຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕຕ຺ຖາຕິ ‘‘ອກປ຺ປິຍກຕ’’ນ຺ຕິອາທິວຈເນ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ໂຍຊນາ. ຕຕ຺ຖາຕິ ອຕິຣິຕ຺ຕໍ ກາຕພ຺ເພສຸ ວຕ຺ຖູສຸ. ຍໍ ຜລໍ ວາ ຍໍ ກນ຺ທມູລາທິ ວາ ອກຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ອກປ຺ປິຍໂຠຊນໍ ວາຕິ ກຸລທູສກກມ຺ມາທີຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ອກປ຺ປິຍໂຠຊນໍ ວາ ອຕ຺ຖີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ໂຍຕິ ວິນຍຘໂຣ ຠິກ຺ຂຸ. ເຕນ ກຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ຠຸຕ຺ຕາວິນາ ປວາຣິເຕນ ອາສນາ ວຸຏ຺ຐິເຕນ ກຕ’’ນ຺ຕິວຈນໂຕ ຠຸຕ຺ຕາວິນາ ອປວາຣິເຕນ ອາສນາ ວຸຏ຺ຐິເຕນ ກຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ສິທ຺ຘໍ. ຕສ຺ມາ ປາໂຕ ອທ຺ຘານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕສຸ ທ຺ວີສຸ ເອໂກ ປວາຣິໂຕ, ຕສ຺ສ ອິຕໂຣ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ລທ຺ຘໍ ຠິກ຺ຂໍ ອຕ຺ຕນາ ອຠຸຕ຺ວາປິ ‘‘ອລເມຕໍ ສພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ກາຕຸໍ ລຠຕິ ເອວ. ຍນ຺ຕິ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍໍ. ‘‘ຕທຸຠຍມ຺ປີ’’ຕິອິມິນາ ອຕິຣິຕ຺ຕຎ຺ຈ ອຕິຣິຕ຺ຕຎ຺ຈ ອຕິຣິຕ຺ຕໍ, ນ ອຕິຣິຕ຺ຕໍ ອນຕິຣິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ.

ຕສ຺ເສວາຕິ ອນຕິຣິຕ຺ຕສ຺ເສວ. ເອຕ຺ຖາຕິ ອນຕິຣິຕ຺ເຕ, ‘‘ກປ຺ປິຍກຕ’’ນ຺ຕິ ອາທີສຸ ສຕ຺ຕສຸ ວິນຍກມ຺ມາກາເຣສຸ ວາ. ອນນ຺ຕເຣຕິ ວິນຍຘຣສ຺ສ ອນນ຺ຕເຣ ອາສເນ. ປຕ຺ຕໂຕ ນີຫຣິຕ຺ວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕຕ຺ເຖວາຕິ ຠຸຎ຺ຊນຏ຺ຐາເນເຍວ. ຕສ຺ສາຕິ ນິສິນ຺ນສ຺ສ. ເຕນາຕິ ຠຕ຺ຕໍ ອາເນນ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ນິສິນ຺ເນນ ຠິກ຺ຂຸນາ’’ຕິ ກາຣິຕກມ຺ມໍ ¶ ອາເນຕພ຺ພໍ. ກສ຺ມາ ‘‘ຫຕ຺ຖໍ ໂຘວິຕ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ກສ຺ມາ’’ຕິ. ຫີຕິ ກາຣຓໍ. ຍສ຺ມາ ອກປ຺ປິຍໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຫຕ຺ຖໍ ໂຘວິຕ຺ວາຕິ ມຍາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕສ຺ສາຕິ ຠຕ຺ຕໍ ອາເນນ຺ຕສ຺ສ. ເຍນາຕິ ວິນຍຘເຣນ. ປຸນ ເຍນາຕິ ເອວເມວ. ຍຎ຺ຈາຕິ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍຎ຺ຈ. ເຍນ ວິນຍຘເຣນ ປຐມໍ ອກຕໍ, ເຕເນວ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຍຎ຺ຈ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍໍ ປຐມໍ ອກຕໍ, ຕຎ຺ເຎວ ກຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ¶ . ຕຕ຺ຖາຕິ ປຐມຠາຊເນ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ປຐມຠາຊນໍ ສຸທ຺ຘໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ກຕມ຺ປິ ນິທ຺ໂທສເມວ. ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາຕິ ປວາຣິເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ.

ກຸຓ຺ເຑປີຕິ ອຸກ຺ຂລິຍມ຺ປິ. ສາ ຫິ ກຸຑຕິ ໂອທນາທິໍ ທາຫໍ ກໂຣຕີຕິ ກຸຓ຺ໂຑຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕນ຺ຕິ ອຕິຣິຕ຺ຕກຕໍ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍໍ. ເຍນ ປນາຕິ ວິນຍຘເຣນ ປນ. ຠິກ຺ຂຸໍ ນິສີທາເປນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ມງ຺ຄລນິມນ຺ຕເນຕິ ມງ຺ຄລຕ຺ຖາຍ ນິມນ຺ຕນຏ຺ຐາເນ. ຕຕ຺ຖາຕິ ມງ຺ຄລນິມນ຺ຕເນ. ກໂຣນ຺ເຕນາຕິ ກໂຣນ຺ເຕນ ວິນຍຘເຣນ.

ຄິລາເນນ ຠຸຎ຺ຊິຕາວເສສເມວ ນ ເກວລໍ ຄິລານາຕິຣິຕ຺ຕໍ ນາມ, ຄິລານໍ ປນ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ອາຠຕໍ ຄິລານາຕິຣິຕ຺ຕເມວ ນາມາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ນ ເກວລ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຍໍກິຎ຺ຈິ ຄິລານນ຺ຕິ ອຸປສມ຺ປນ຺ນໍ ວາ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນໍ ວາ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຄິລານໍ. ຍໍ ທຸກ຺ກຏໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ອສໍສຏ຺ຐວເສນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ອນາຫາຣຕ຺ຖາຍາຕິ ປິປາສຈ຺ເຉທນອາພາຘວູປສມຕ຺ຖາຍ.

໒໔໑. ສຕິ ປຈ຺ຈເຍຕິ ເອຕ຺ຖ ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ສຣູປໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ປິປາສາຍ ສຕີ’’ຕິ ຈ ‘‘ອາພາເຘ ສຕີ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນ ເຕນາຕິ ສຕ຺ຕາຫກາລິເກນ ຈ ຍາວຊີວິເກນ ຈ. ຕສ຺ສາຕິ ອາພາຘສ຺ສ. ອິທໍ ປທໍ ‘‘ອຸປສມນຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສມຸຘາຕຸຍາ ສມ຺ພນ຺ເຘ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ຍຸປຈ຺ຈເຍນ ສມ຺ພນ຺ເຘ ກມ຺ມນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ທຸຕິຍປວາຣຓສິກ຺ຂາປທໍ

໒໔໒. ຉຏ຺ເຐ ນ ອາຈຣິຕພ຺ໂພຕິ ອນາຈາໂຣຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວີຕິກ຺ກໂມຕິ ອາຫ ‘‘ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວີຕິກ຺ກມ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ກໂຣຕີ’’ຕິອິມິນາ ‘‘ອຕ຺ຕານມາຈຣຕີ’’ຕິອາທີສຸ ¶ ວິຍ ຈຣສທ຺ໂທ ກຣສທ຺ທຕ຺ໂຖຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອຸປນນ຺ຘີຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸປສທ຺ໂທ ອຸປນາຫຕ຺ໂຖ, ນຫຘາຕຸ ພນ຺ຘນຕ຺ໂຖຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອຸປນາຫ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຊນິໂຕ ອຸປນາໂຫ ເຍນາຕິ ຊນິຕອຸປນາໂຫ. ອິມິນາ ‘‘ອຸປນນ຺ໂຘ’’ຕິ ປທສ຺ສ ອຸປນຫຕີຕິ ອຸປນນ຺ໂຘຕິ ກຕ຺ຖຸຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ.

໒໔໓. ອຠິຫຏ຺ຐຸນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕຸໍປຈ຺ຈໂຍ ຕ຺ວາປຈ຺ຈຍຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ ‘‘ອຠິຫຣິຕ຺ວາ’’ຕິ. ປທຠາຊເນ ປນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສາຘາຣຓເມວ ອຕ຺ຖນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ອສ຺ສາຕິ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ. ຕີຫາກາເຣຫີຕິ ສາມໍ ຊານເນນ ຈ ອຎ຺ເຎສມາໂຣຈເນນ ຈ ຕສ຺ສາໂຣຈເນນ ຈາຕິ ຕີຫິ ກາຣເຓຫິ. ອາສາທີຍເຕ ¶ ມງ຺ກຸໍ ກຣີຍເຕ ອາສາທນໍ, ຕໍ ອເປກ຺ໂຂ ອາສາທນາເປກ຺ໂຂຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອາສາທນ’’ນ຺ຕິອາທິ.

ຍສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ອຠິຫຏນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອິຕຣສ຺ສາຕິ ອຠິຫາຣກໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຠຸຕ຺ຕສ຺ສາຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ວິກາລໂຠຊນສິກ຺ຂາປທໍ

໒໔໗. ສຕ຺ຕເມ ຄິຣິມ຺ຫີຕິ ປພ຺ພຕມ຺ຫິ. ໂສ ຫິ ຫິມວມນາທິວເສນ ຊລໍ, ສາຣຠູຕານິ ຈ ເຠສຊ຺ຊາທິວຕ຺ຖູນິ ຄິຣຕິ ນິຄ຺ຄິຣຕີຕິ ຄິຣີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຄ຺ຄສມຊ຺ໂຊຕິ ອຸຕ຺ຕມສມຊ຺ໂຊ. ອິເມຫິ ປເທຫິ ອຄ຺ໂຄ ສມຊ຺ໂຊ ອຄ຺ຄສມຊ຺ໂຊ, ຄິຣິມ຺ຫິ ປວຕ຺ໂຕ ອຄ຺ຄສມຊ຺ໂຊ ຄິຣຄ຺ຄສມຊ຺ໂຊຕິ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ສມຊ຺ໂຊຕິ ຈ ສຠາ. ສາ ຫິ ສມາຄມໍ ອຊນ຺ຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ຊນາ ເອຕ຺ຖາຕິ ສມຊ຺ໂຊຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ຄິຣິສ຺ສ ວາ’’ຕິອາທິນາ ຄິຣິສ຺ສ ອຄ຺ໂຄ ໂກຏິ ຄິຣຄ຺ໂຄ, ຕສ຺ມິໍ ປວຕ຺ໂຕ ສມຊ຺ໂຊ ຄິຣຄ຺ຄສມຊ຺ໂຊຕິ ອຕ຺ໂຖ ທສ຺ສິໂຕ. ໂສຕິ ຄິຣຄ຺ຄສມຊ຺ໂຊ. ຠວິສ຺ສຕິ ກິຣາຕິ ໂຍຊນາ. ຠູມິຠາເຄຕິ ອວຍວິອາຘາໂຣ, ສນ຺ນິປຕຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ນຏຎ຺ຈ ນາຏກຎ຺ຈ ນຏນາຏການິ. ‘‘ນຈ຺ຈໍ ຄີຕໍ ວາທິຕຎ຺ຈາ’’ຕິ ອິທໍ ຕຍໍ ‘‘ນາຏກ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕສນ຺ຕິ ນຏນາຏການໍ. ທສ຺ສນຕ຺ຖນ຺ຕິ ທສ຺ສນາຍ ຈ ສວນາຍ ຈ. ສວນມ຺ປິ ຫິ ທສ຺ສເນເນວ ສງ຺ຄຫິຕໍ. ອປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ¶ ສິກ຺ຂາປເທຕິ ອູນວີສຕິວສ຺ສສິກ຺ຂາປທສ຺ສ ຕາວ ອປຎ຺ຎຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ເຕຕິ ສຕ຺ຕຣສວຄ຺ຄິຍາ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຄິຣຄ຺ຄສມຊ຺ຊໍ. ອຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ. ເນສນ຺ຕິ ສຕ຺ຕຣສວຄ຺ຄິຍານໍ ອທໍສູຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ວິລິມ຺ເປຕ຺ວາຕິ ວິເລປເນຫິ ວິວິຘາກາເຣນ ລິມ຺ເປຕ຺ວາ.

໒໔໙. ‘‘ວິກາເລ’’ຕິ ສາມຎ຺ເຎນ ວຸຕ຺ເຕປິ ວິເສສກາໂລວ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ອາຫ ‘‘ກາໂລ’’ຕິອາທິ. ໂສ ຈາຕິ ໂຠຊນກາໂລ ຈ. ມຊ຺ຌນ຺ຫິໂກ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ເຕເນວາຕິ ໂຠຊນກາລສ຺ສ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ ເອວ. ອສ຺ສາຕິ ‘‘ວິກາເລ’’ຕິປທສ຺ສ. ‘‘ວິກາໂລ ນາມ…ເປ… ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນາ’’ຕິ ປທຠາຊເນນ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນໂຕ ຍາວ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກາ ກາໂລ ນາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ ນເຍນ ທສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ. ຕໂຕຕິ ຐິຕມຊ຺ຌນ຺ຫິກໂຕ. ສູຣິຍສ຺ສ ອຕິສີຆຕ຺ຕາ ເວເຄນ ຐິຕມຊ຺ຌນ຺ຫິກໍ ວີຕິວຕ຺ເຕຍ຺ຍາຕິ ອາຫ ‘‘ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈເກນ ປນ ນ ກຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ກາລຕ຺ຖມ຺ໂຠຕິ ກາລສ຺ສ ຊານນຕ຺ຖາຍ ຖູໂຓ. ກາລນ຺ຕເຣຕິ ກາລສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ.

ອວເສສໍ ຂາທນີຍໍ ນາມາຕິ ເອຕ຺ຖ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ໂຍຊນາ. ຍນ຺ຕິ ຂາທນີຍໍ ¶ ອຕ຺ຖີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ວນມູລາທິປເຠທໍ ຍມ຺ປິ ຂາທນີຍໍ ອຕ຺ຖິ, ຕມ຺ປິ ອາມິສຄຕິກໍ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ເສຍ຺ຍຖິທນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉາວາຈກນິປາຕສມຸທາໂຍ. ອິທໍ ຂາທນີຍໍ ເສຍ຺ຍຖາ ກຕມນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທມ຺ປີຕິ ອິທໍ ທ຺ວາທສວິຘມ຺ປິ. ປິສທ຺ເທນ ນ ປູວາທິເຍວາຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ຕຕ຺ຖາຕິ ທ຺ວາທສສຸ ຂາທນີເຍສຸ, ອາຘາເຣ ຠຸມ຺ມໍ. ມູລຕິ ປຕິຏ຺ຐາຕິ ເອຕ຺ຖ, ເອເຕນາຕິ ວາ ມູລໍ. ຂາທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຂາທນີຍໍ. ມູລເມວ ຂາທນີຍໍ ມູລຂາທນີຍໍ, ຕສ຺ມິໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ໂຍຊນາ. ມູລກມູລາທີນິ ໂລກສງ຺ເກໂຕ ປເທສໂຕເຍວ ເວທິຕພ຺ພານິ. ຕໍ ຕຎ຺ຫິ ນາມໍ ອຊານນ຺ຕານໍ ອຕິສມ຺ມູຬ຺ຫກາຣຓຕ຺ຕາ ສຫ ປຣິຍາຍນ຺ຕເຣນ ວຈນຕ຺ຖໍ ວກ຺ຂາມ. ສູປສ຺ສ ຫິຕໍ ສູເປຍ຺ຍໍ, ສູເປຍ຺ຍໍ ປຓ຺ຓໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ສູເປຍ຺ຍປຓ຺ຓາ, ເຕສໍ ມູລານິ ສູເປຍ຺ຍປຓ຺ຓມູລານິ. ອາມີຍຕິ ອນ຺ໂຕ ປເວສີຍຕີຕິ ອາມິໂສ, ອາກາໂຣ ອນ຺ໂຕກຣຓຕ຺ໂຖ, ອາມິສສ຺ສ ຄຕິ ວິຍ ຄຕິ ເອເຕສນ຺ຕິ ອາມິສຄຕິການິ ¶ . ເອຕ຺ຖາຕິ ມູເລສຸ. ຊຣຑ຺ຒນ຺ຕິ ຊຣຠູຕໍ ອຸປຑ຺ຒໍ. ອຎ຺ຎມ຺ປີຕິ ວຊກລິມູລໂຕ ອຎ຺ຎມ຺ປິ.

ຍານິ ປນ ມູລານິ ວຸຕ຺ຕານິ, ຕານິ ຍາວຊີວິການີຕິ ໂຍຊນາ. ປາຬິຍໍ ວຸຕ຺ຕານີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຂາທນີຍຕ຺ຖນ຺ຕິ ຂາທນີຍສ຺ສ, ຂາທນີເຍ ວາ ວິຊ຺ຊມານໍ, ຂາທນີເຍນ ວາ ກາຕພ຺ພໍ ກິຈ຺ຈໍ, ປໂຍຊນໍ ວາຕິ ຂາທນີຍຕ຺ຖໍ. ‘‘ຂາທນີເຍ’’ຕິອິມິນາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕາຠິຘມ຺ມຕ຺ຖາ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ຂາທນີຍຕ຺ຖປທສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣປທຕ຺ຖປຘານຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ຕຕ຺ຖ ຂາທນີຍສ຺ສ, ຂາທນີເຍ ວາ ວິຊ຺ຊມານໍ, ຂາທນີເຍນ ວາ ກາຕພ຺ພໍ ກິຈ຺ຈໍ ນາມ ຊິຆຈ຺ຉາຫຣຓເມວ. ຍຎ຺ຫິ ປູວາທິຂາທນີຍໍ ຂາທິຕ຺ວາ ຊິຆຈ຺ຉາຫຣຓໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ກິຈ຺ຈໍ ກິຈ຺ຈໍ ນາມາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕໍ ກິຈ຺ຈໍ, ປໂຍຊນໍ ວາ ເນວ ຜຣນ຺ຕິ, ເນວ ນິປ຺ຜາເທນ຺ຕິ. ເອເສວ ນໂຍ ‘‘ນ ໂຠຊນີເຍ ໂຠຊນີຍຕ຺ຖໍ ຜຣນ຺ຕີ’’ຕິເອຕ຺ຖາປິ.

ເຕສນ຺ຕິ ມູລານໍ ອນ຺ໂຕ, ລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ວາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອກສ຺ມິໍ ຊນປເທ ຂາທນີຍຕ຺ຖໂຠຊນີຍຕ຺ເຖສຸ ຜຣມາເນສຸ ອຎ຺ເຎສຸປິ ຊນປເທສຸ ຜຣນ຺ຕິເຍວາຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ເຕສຸ ເຕສຸ ຊນປເທສູ’’ຕິ ວິຈ຺ຉາປທໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ພຫູສຸ ຊນປເທສຸ ປຖວີຣສອາໂປຣສສມ຺ປຕ຺ຕິວເສນ ຂາທນີຍຕ຺ຖໂຠຊນີຍຕ຺ຖໍ ຜຣມານມ຺ປິ ເອກສ຺ມິໍ ຊນປເທ ປຖວີຣສອາໂປຣສວິປຕ຺ຕິວເສນ ອຜຣມານໍ ຠເວຍ຺ຍ, ວິກາຣວເສນ ປນ ຕຕ຺ຖ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຕໍ ຊນປທໍ ປມາຓໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ, ຄເຫຕພ຺ພເມວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປກຕິອາຫາຣວເສນາຕິ ອຎ຺ເຎຫິ ຍາວກາລິກ, ສຕ຺ຕາຫກາລິເກຫິ ອມິສ຺ສິຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ປກຕິຍາວ ອາຫາຣກິຈ຺ຈກຣຓວເສນ. ‘‘ມນຸສ຺ສານ’’ນ຺ຕິອິມິນາ ອຎ຺ເຎສໍ ຕິຣຈ຺ຉານາທີນໍ ຂາທນີຍຕ຺ຖໂຠຊນີຍຕ຺ຖໍ ¶ ຜຣມານມ຺ປິ ນ ປມາຓນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຕນ຺ຕິ ມູລໍ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ນາມສຎ຺ຎາສູຕິ ນາມສງ຺ຂາຕາສຸ ສຎ຺ຎາສຸ.

ຍຖາ ມູເລ ລກ຺ຂຓໍ ທສ຺ສິຕໍ, ເອວໍ ກນ຺ທາທີສຸປິ ຍໍ ລກ຺ຂຓໍ ທສ຺ສິຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ນ ເກວລໍ ປາຬິຍໍ ອາຄຕານໍ ຫລິທ຺ທາທີນໍ ມູລໍເຍວ ຍາວຊີວິກໍ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ຕຈາທໂຍປີຕິ ອາຫ ‘‘ຍຎ຺ເຈຕ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຍໍ ເອຕໍ ອຏ຺ຐວິຘນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ເອວໍ ¶ ມູລຂາທນີເຍ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ກນ຺ທຂາທນີເຍ ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ກນ຺ທຂາທນີເຍ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ກນ຺ທຂາທນີເຍຕິ ກໍ ສຸຂໍ ທທາຕີຕິ ກນ຺ໂທ, ປທຸມາທິກນ຺ໂທ, ສຸຂສ຺ສ ອທາຍກາ ປນ ກນ຺ທາ ຣຸຬ຺ຫີວເສນ ກນ຺ທາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ກນ຺ໂທ ເອວ ຂາທນີຍໍ ກນ຺ທຂາທນີຍໍ, ຕສ຺ມິໍ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ໂຍຊນາ. ເອເສວ ນໂຍ ອຸປຣິປິ. ຍນ຺ຕິ ກນ຺ທໍ. ອິມິນາ ຕໍສທ຺ທານເປກ຺ໂຂ ຍໍສທ຺ໂທປິ ອຕ຺ຖີຕິ ຎາເປຕິ. ຕຕ຺ຖາຕິ ກນ຺ທຂາທນີເຍ. ຕຣຸໂຓ, ສຸຂຂາທນີໂຍຕິ ວິເສສນປທານິ ຍຖາວຈນໍ ອຸປຣິປິ ໂຍເຊຕພ຺ພານິ. ເອວມາທໂຍ ຜຣຓກກນ຺ທາ ຍາວກາລິກາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ອໂຘໂຕຕິ ວິສຣໂສ ອຸທເກນ ອຘູນິໂຕ. ເຕຕິ ກນ຺ທາ ສງ຺ຄຫິຕາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ມູເລ ອລຕິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ມຸຬາໂລ, ອຸທກໂຕ ວາ ອຸທ຺ຘຏມຕ຺ເຕ ມິລຕິ ນິມິລຕີຕິ ມຸຬາລໍ. ເອວມາທິ ຜຣຓກມຸຬາລໍ ຍາວກາລິກນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປີຕິ ສພ຺ພມ຺ປິ ຕໍ ມຸຬາລໍ ສງ຺ຄຫິຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ມສຕິ ວິຊ຺ຌຕີຕິ ມຕ຺ຖໂກ. ເອວມາທິ ມຕ຺ຖໂກ ຍາວກາລິໂກຕິ ໂຍຊນາ. ຊຣຑ຺ຒພຸນ຺ໂທຕິ ຊຣຠູຕອຑ຺ຒສງ຺ຂາໂຕ ປາໂທ.

ຂນີຍຕິ ອວທາຣີຍຕີຕິ ຂນ຺ໂຘ, ຂາຍຕີຕິ ວາ ຂນ຺ໂຘ. ‘‘ອນ຺ໂຕປຖວີຄໂຕ’’ຕິປທໍ ‘‘ສາລກລ຺ຍາຓິຂນ຺ໂຘ’’ຕິປເທເນວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ, ນ ອຎ຺ເຎຫິ. ເອວມາທິ ຂນ຺ໂຘ ຍາວກາລິໂກຕິ ໂຍຊນາ. ອວເສສາຕິ ຕີຫິ ທຓ຺ຑກາທີຫິ ອວເສສາ.

ຕຈຕິ ສໍວຣຕິ ປຏິຈ຺ຉາເທຕີຕິ ຕໂຈ. ສຣໂສຕິ ເອຕ຺ຖ ເອວກາໂຣ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ, ສຣໂສ ເອວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕສໍ ສງ຺ຄໂຫຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ເອຕນ຺ຕິ ກສາວເຠສຊ຺ຊໍ, ‘‘ອນຸຊານາມິ ¶ …ເປ… ໂຠຊນີຍຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ ວຈນໍ ວາ. ເອຕ຺ຖາຕິ ກສາວເຠສຊ຺ເຊ. ເອເຕສມ຺ປີຕິ ມຕ຺ຖກຂນ຺ຘຕ຺ຕຈານມ຺ປິ.

ປຕຕີຕິ ປຕ຺ຕໍ. ເອເຕສນ຺ຕິ ມູລກາທີນໍ. ເອວຣູປານິ ປຕ຺ຕານິ ຈ ເອກໍເສນ ຍາວກາລິການີຕິ ໂຍຊນາ. ຍາ ໂລຓີ ອາໂຣຫຕິ, ຕສ຺ສາ ໂລຓິຍາ ປຕ຺ຕໍ ຍາວຊີວິກນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ທີປວາສິໂນຕິ ຕມ຺ພປຓ຺ຓິທີປວາສິໂນ ¶ , ຊມ຺ພຸທີປວາສິໂນ ວາ. ຍານິ ວາ ຜຣນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕານີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເຕສນ຺ຕິ ນິມ຺ພາທີນໍ. ອິທໍ ປທໍ ປຸພ຺ພປຣາເປກ຺ຂກໍ, ຕສ຺ມາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ມຊ຺ເຌ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ປຓ຺ຓານໍ ອນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ປຸປ຺ຜຕິ ວິກສຕີຕິ ປຸປ຺ຜໍ. ເອວມາທິ ປຸປ຺ຜໍ ຍາວກາລິກນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ຕສ຺ສາຕິ ປຸປ຺ຜສ຺ສ. ອສ຺ສາຕິ ເອວເມວ.

ຜລຕີຕິ ຜລໍ. ຍານີຕິ ຜລານິ. ຜຣນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເນສນ຺ຕິ ຜລານໍ ປຣິຍນ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຍານິ ວຸຕ຺ຕານິ, ຕານິ ຍາວຊີວິການີຕິ ໂຍຊນາ. ເຕສມ຺ປີຕິ ຜລານມ຺ປິ ປຣິຍນ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ອສີຍຕິ ຂິປີຍຕິ, ຉຑ຺ຑີຍຕີຕິ ວາ ອຏ຺ຐິ. ເອວມາທີນິ ຜຣຓການິ ອຏ຺ຐີນິ ຍາວກາລິການີຕິ ໂຍຊນາ. ເຕສນ຺ຕິ ອຏ຺ຐີນໍ.

ປິສີຍຕິ ຈຸຓ຺ຓໍ ກຣີຍຕີຕິ ປິຏ຺ຐໍ. ເອວມາທີນິ ຜຣຓການິ ປິຏ຺ຐານິ ຍາວກາລິການີຕິ ໂຍຊນາ. ອໂຘຕກນ຺ຕິ ອຸທເກນ ອຘູນິຕໍ. ເຕສນ຺ຕິ ປິຏ຺ຐານໍ.

ນິຣນ຺ຕຣໍ ອສຕິ ສມ຺ພຊ຺ຌຕີຕິ ນິຍ຺ຍາໂສ. ເສສາຕິ ອຸຈ຺ຉຸນິຍ຺ຍາສໂຕ ເສສາ. ປາຬິຍໍ ວຸຕ຺ຕນິຍ຺ຍາສາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕຕ຺ຖາຕິ ນິຍ຺ຍາສຂາທນີເຍ. ສງ຺ຄຫິຕານໍ ນິຍ຺ຍາສານໍ ປຣິຍນ຺ຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ເອວນ຺ຕິອາທິ ນິຄມນໍ.

ວຸຕ຺ຕເມວາຕິ ເຫຏ຺ຐາ ປຐມປວາຣຓສິກ຺ຂາປເທ ວຸຕ຺ຕເມວາຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ສນ຺ນິຘິກາຣກສິກ຺ຂາປທໍ

໒໕໒. ອຏ຺ຐເມ ¶ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຊາໂຕ ອພ຺ຠນ຺ຕໂຣ. ມຫາເຖໂຣຕິ ມຫນ຺ເຕຫິ ຖິຣຄຸເຓຫິ ຍຸຕ຺ໂຕ. ອິມິນາ ‘‘ເພລຏ຺ໂຐ’’ຕິ ສຎ຺ຎານາມສ຺ສ ສຎ຺ຎິນາມິໍ ທສ຺ເສຕິ. ປຘານຆເຣຕິ ສມຖວິປສ຺ສນານໍ ປທຫນຏ຺ຐານຆຣສງ຺ຂາເຕ ເອກສ຺ມິໍ ອາວາເສ. ສຸກ຺ຂກຸຣນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ໂສສນກຸຣຕ຺ຕາ ນ ສຸກ຺ຂກຸຣໍ ໂຫຕິ, ເກວລໍ ປນ ອສູປພ຺ຍຎ຺ຊນຕ຺ຕາຕິ ອາຫ ‘‘ອສູປພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ¶ ໂອທນ’’ນ຺ຕິ. ໂສສນກຸຣມ຺ປິ ຍຸຕ຺ຕເມວ. ວກ຺ຂຕິ ຫິ ‘‘ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອຸທເກນ ເຕເມຕ຺ວາ’’ຕິ. ‘‘ໂອທນ’’ນ຺ຕິອິມິນາ ກຸຣສທ຺ທສ຺ສ ໂອທນປຣິຍາຍຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ໂອທນຎ຺ຫິ ກໂຣຕິ ອາຍຸວຓ຺ຓາທໂຍຕິ ‘‘ກຸຣ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂສຕິ ເພລຏ຺ຐສີໂສ. ຕຎ຺ຈ ໂຂຕິ ຕຎ຺ຈ ສຸກ຺ຂກຸຣໍ ອາຫຣຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປຈ຺ຈຍຄິທ຺ຘຕາຍາຕິ ປິຓ຺ຑປາຕປຈ຺ຈເຍ ລຸທ຺ຘຕາຍ. ເຖໂຣ ຠຸຎ຺ຊຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ມນຸສ຺ສານໍ ເອກາຫາຣສ຺ສ ສຕ຺ຕາຫມຕ຺ຕຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ‘‘ສຕ຺ຕາຫ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໂຕຕິ ຠຸຎ຺ຊນໂຕ ປຣນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຈຕ຺ຕາຣິປີຕິ ເອຕ຺ຖ ປິສທ຺ເທນ ອຘິການິປິ ສຕ຺ຕາຫານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ.

໒໕໓. ອິຕີຕິ ອິທໍ ຕຍໍ. ‘‘ສນ຺ນິຘິ ກາໂຣ ອສ຺ສາ’’ຕິ ສມາໂສ ວິເສສນປຣນິປາຕວເສນ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ‘‘ສນ຺ນິຘິກິຣິຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ອິມິນາ ກຣີຍຕີຕິ ກາໂຣຕິ ກມ຺ມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ເອກຣຕ຺ຕນ຺ຕິ ອນ຺ຕິມປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ ຕທຘິການມ຺ປິ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ. ອສ຺ສາຕິ ‘‘ສນ຺ນິຘິກາຣກ’’ນ຺ຕິ ປທສ຺ສ.

ສນ຺ນິຘິກາຣກສ຺ສ ສຕ຺ຕາຫກາລິກສ຺ສ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍປາຈິຕ຺ຕິຍາປຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ສນ຺ນິຘິກາຣກໍ ຍາມກາລິກໍ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍໍ ອສມານມ຺ປິ ສຸທ຺ຘປາຈິຕ຺ຕິຍາປຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຍາມກາລິກໍ ວາ’’ຕິ. ປຏິຄ຺ຄຫເຓຕິ ປຏິຄ຺ຄຫເຓ ຈ ຄຫເຓ ຈ. ອຊ຺ໂຌຫຣິຕຸກາມຕາຍ ຫິ ປຏິຄ຺ຄຫເຓ ຈ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຄຫເຓ ຈາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍໍ ປຕ຺ຕໍ ອງ຺ຄຸລິຍາ ຆໍສນ຺ຕສ຺ສ ເລຂາ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ໂສ ປຕ຺ໂຕ ທຸທ຺ໂຘໂຕ ໂຫຕິ ສເຈຕິ ໂຍຊນາ ອຸຕ຺ຕຣວາກ຺ເຍ ຍໍສທ຺ທໍ ທິສ຺ວາ ປຸພ຺ພວາກ຺ເຍ ຕໍສທ຺ທສ຺ສ ຄມນີຍຕ຺ຕາ. ຄຓ຺ຐິກປຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ພນ຺ຘນປຕ຺ຕສ຺ສ. ໂສຕິ ສ຺ເນໂຫ. ປຄ຺ຆຣຕິ ສນ຺ທິສ຺ສຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕາທິເສຕິ ທຸທ຺ໂຘເຕ, ຄຓ຺ຐິເກ ວາ. ຕຕ຺ຖາຕິ ໂຘວິຕປຕ຺ເຕ ອາສິຎ຺ຈິຕ຺ວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ອພ຺ໂພຫາຣິກາຕິ ນ ໂວຫຣິຕພ຺ພາ, ໂວຫຣິຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍນ຺ຕິ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍໍ ປຣິຈ຺ຈຊນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ, ຍສ຺ມາ ວາ. ຕໂຕຕິ ອປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕຂາທນີຍໂຠຊນີຍໂຕ ນີຫຣິຕ຺ວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ອກປ຺ປິຍມໍເສສູຕິ ¶ ນິທ຺ຘາຣຓສມຸທາໂຍ. ສຕິ ປຈ຺ຈເຍຕິ ປິປາສສງ຺ຂາເຕ ປຈ຺ຈເຍ ສຕິ. ອນຕິຣິຕ຺ຕກຕນ຺ຕິ ¶ ອຕິຣິຕ຺ເຕນ ອກຕໍ ສນ຺ນິຘິກາຣກໍ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ເອກເມວ ປາຈິຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ວິກປ຺ປທ຺ວເຍຕິ ສາມິສນິຣາມິສສງ຺ຂາເຕ ວິກປ຺ປທ຺ວເຍ. ສພ຺ພວິກປ຺ເປສູຕິ ວິກາລສນ຺ນິຘິອກປ຺ປິຍມໍສຍາມກາລິກປຈ຺ຈຍສງ຺ຂາເຕສຸ ສພ຺ເພສຸ ວິກປ຺ເປສຸ.

໒໕໕. ອາມິສສໍສຏ຺ຐນ຺ຕິ ອາມິເສນ ສໍສຏ຺ຐໍ ສຕ຺ຕາຫກາລິກໍ ຍາວຊີວິກໍ.

໒໕໖. ຈຕຸພ຺ພິຘກາລິກສ຺ສ ສຣູປຎ຺ຈ ວຈນຕ຺ຖຎ຺ຈ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ວິກາລໂຠຊນສິກ຺ຂາປເທ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍ’’ນ຺ຕິອິມິນາ ຍາວກາລິກສ຺ສ ສຣູປໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ຍາວ…ເປ… ກາລິກ’’ນ຺ຕິອິມິນາ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ສທ຺ຘິໍ…ເປ… ປານ’’ນ຺ຕິອິມິນາ ຍາມກາລິກສ຺ສ ສຣູປໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ຍາວ…ເປ… ກາລິກ’’ນ຺ຕິອິມິນາ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ສພ຺ພິອາທິ ປຎ຺ຈວິຘໍ ເຠສຊ຺ຊ’’ນ຺ຕິອິມິນາ ສຕ຺ຕາຫກາລິກສ຺ສ ສຣູປໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ສຕ຺ຕາຫໍ…ເປ… ກາລິກ’’ນ຺ຕິອິມິນາ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ຐເປຕ຺ວາ…ເປ… ສພ຺ພມ຺ປີ’’ຕິອິມິນາ ຍາວຊີວິກສ຺ສ ສຣູປໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ຍາວ…ເປ… ຊີວິກ’’ນ຺ຕິອິມິນາ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ສພ຺ພວຈນຕ຺ໂຖ ລຫຸກມຕ຺ຕເມວ, ຄຣຸໂກ ປເນວໍ ເວທິຕພ຺ໂພ – ຍາວ ຍຕ຺ຕໂກ ມຊ຺ຌນ຺ຫິໂກ ກາໂລ ຍາວກາໂລ, ໂສ ອສ຺ສຕ຺ຖີ, ຕໍ ວາ ກາລໍ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຍາວກາລິກໍ. ຍາໂມ ກາໂລ ຍາມກາໂລ, ໂສ ອສ຺ສຕ຺ຖິ, ຕໍ ວາ ກາລໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊີຕພ຺ພນ຺ຕິ ຍາມກາລິກໍ. ສຕ຺ຕາໂຫ ກາໂລ ສຕ຺ຕາຫກາໂລ, ໂສ ອສ຺ສຕ຺ຖິ, ຕໍ ວາ ກາລໍ ນິທຫິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ສຕ຺ຕາຫກາລິກໍ. ຍາວ ຍຕ຺ຕໂກ ຊີໂວ ຍາວຊີໂວ, ໂສ ອສ຺ສຕ຺ຖິ, ຍາວຊີວໍ ວາ ປຣິຫຣິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຍາວຊີວິກນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖາຕິ ຈຕຸພ຺ພິເຘສຸ ກາລິເກສຸ. ສຕກ຺ຂຕ຺ຕຸນ຺ຕິ ອເນກວາຣໍ. ຍາວ ກາໂລ ນາຕິກ຺ກມຕິ, ຕາວ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສາຕິ ໂຍຊນາ. ອໂຫຣຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ປຓີຕໂຠຊນສິກ຺ຂາປທໍ

໒໕໗. ນວເມ ¶ ປກຏ຺ຐຠາວໍ ນີຕນ຺ຕິ ປຓີຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຓີຕສທ຺ໂທ ອຸຕ຺ຕມຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ ‘‘ອຸຕ຺ຕມໂຠຊນານີ’’ຕິ. ສມ຺ປນ຺ໂນ ນາມ ນ ມຘຸຣຄຸໂຓ, ອຖ ໂຂ ມຘຸຣຄຸຓຍຸຕ຺ຕໍ ໂຠຊນເມວາຕິ ອາຫ ‘‘ສມ຺ປຕ຺ຕິຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ກສ຺ສາຕິ ກຣຓຕ຺ເຖ ເຈຕໍ ສາມິວຈນໍ, ເກນາຕິ ຫິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ສຸຣສ’’ນ຺ຕິອິມິນາ ສາທີຍຕິ ອສ຺ສາທີຍຕີຕິ ສາທູຕິ ວຈນຕ຺ຖສ຺ສ ສຣູປໍ ທສ຺ເສຕິ.

໒໕໙. ‘‘ໂຍ ¶ ປນ…ເປ… ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ໂຍຊນາ. ສຸທ຺ຘານີຕິ ໂອທເນນ ອສໍສຏ຺ຐານິ. ໂອທນສໍສຏ຺ຐານິ ສພ຺ພິອາທີນີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອຕ຺ຖາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ‘‘ປຓີຕສໍສຏ຺ຐານີ’’ຕິອິມິນາ ປຓີເຕຫິ ສພ຺ພິອາທີຫິ ສໍສຏ຺ຐານິ ໂຠຊນານິ ປຓີຕໂຠຊນານີຕິ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ສຕ຺ຕຘຎ຺ຎນິພ຺ພຕ຺ຕານີ’’ຕິ ອິມິນາ ໂຠຊນານໍ ສຣູປໍ ທສ຺ເສຕິ.

‘‘ສພ຺ພິນາ ຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທີນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ວິກປ຺ປານໍ ມຊ຺ເຌ ຕີສຸປິ ວິກປ຺ເປສຸ ‘‘ຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ວາກ຺ຍໍ ກຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎາປເນ ອາປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສມາສໍ ກຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎາປເນ ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ສພ຺ພິຠຕ຺ຕໍ ເທຫີ’’ຕິອາທິ.

ອິໂຕຕິ ຄາວິໂຕ ລທ຺ເຘນາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ວິສງ຺ເກຕນ຺ຕິ ສງ຺ເກຕໂຕ ຎາປິຕໂຕ ວິຄຕໍ ວິຣຫິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ອິມິນາ ວິສງ຺ເກຕສ຺ສ ຄຸຓໂທສໍ ທສ຺ເສຕິ.

ກປ຺ປິຍສພ຺ພິນາ ເທຫີຕິ ກປ຺ປິຍສພ຺ພິນາ ສໍສຏ຺ຐໍ ຠຕ຺ຕໍ ເທຫີຕິ ໂຍຊນາ. ເອເສວ ນໂຍ ເສເສສຸປິ. ເຍນ ເຍນາຕິ ເຍນ ເຍນ ສພ຺ພິອາທິນາ. ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ວິຈ຺ຉາວເສນ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ປາຬິຍໍ ອາຄຕສພ຺ພິ ນາມ ໂຄສພ຺ພິ, ອຊິກາສພ຺ພິ, ມຫິໍສສພ຺ພິ, ເຍສໍ ມໍສໍ ກປ຺ປຕິ, ເຕສໍ ສພ຺ພິ ຈ. ນວນີຕໍ ນາມ ເອວເມວ. ເຕລໍ ນາມ ຕິລເຕລໍ, ສາສປເຕລໍ, ມຘຸກເຕລໍ, ເອຣຓ຺ຑເຕລໍ, ວສາເຕລຎ຺ຈ. ມຘຸ ນາມ ມກ຺ຂິກາມຘຸ. ຜາຓິຕໍ ນາມ ອຸຈ຺ຉຸມ຺ຫາ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ. ມຈ຺ໂຉ ນາມ ອຸທກຈໂຣ. ປາຬິອນາຄໂຕ ມຈ຺ໂຉ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ມໍສໍ ນາມ ¶ ເຍສໍ ມໍສໍ ກປ຺ປຕິ, ເຕສໍ ມໍສໍ. ຂີຣທຘີນິ ສພ຺ພິສທິສາເນວ. ວຸຕ຺ຕໍ ຍຖາ ເອວໍ ‘‘ນວນີຕຠຕ຺ຕໍ ເທຫີ’’ຕິອາທີສຸປິ ສູໂປທນວິຎ຺ຎຕ຺ຕິທຸກ຺ກຏເມວ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ໂສ ຈາຕິ ໂສ ຈຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ. ກິໍ ປໂຍຊນໍ. ນຕ຺ເຖວ ປໂຍຊນນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ປຏິລທ຺ຘໍ ໂຠຊນນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອກຣສນ຺ຕິ ເອກກິຈ຺ຈໍ. ຕໂຕຕິ ນວປຓີຕໂຠຊນໂຕ ນີຫຣິຕ຺ວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ສພ຺ພານີຕິ ນວ ປາຈິຕ຺ຕິຍານິ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໖໑. ອຸຠເຍສມ຺ປີຕິ ຠິກ຺ຂຸຠິກ຺ຂຸນີນມ຺ປິ. ສພ຺ພີຕິ ເຈຕ຺ຖ ໂຍ ນໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ພລາຍຸວຑ຺ຒນຕ຺ຖໍ ສພ຺ພຕິ ຄຈ຺ຉຕິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ສພ຺ພິ, ຆຕໍ. ຕຕິຍກ຺ຂເຣເນວ ສຊ຺ຌາຍິຕພ຺ພໍ ລິຂິຕພ຺ພຎ຺ຈ ¶ . ກສ຺ມາ? ຕຕິຍກ຺ຂຣຏ຺ຐາເນເຍວ ສພ຺ພ ຄຕິຍນ຺ຕິ ຄຕິອຕ຺ຖສ຺ສ ສພ຺ພຘາຕຸສ຺ສ ຘາຕຸປາເຐສຸ ອາຄຕຕ຺ຕາຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ທນ຺ຕໂປນສິກ຺ຂາປທໍ

໒໖໓. ທສເມ ທນ຺ຕກຏ຺ຐນ຺ຕິ ທນ຺ຕໂປນໍ. ຕຎ຺ຫິ ທນ຺ໂຕ ກສີຍຕິ ວິເລຂີຍຕິ ອເນນາຕິ ‘‘ທນ຺ຕກຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ສພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອາທິນາ ສພ຺ພເມວ ປໍສຸກູລໍ ສພ຺ພປໍສຸກູລໍ, ຕມສ຺ສຕ຺ຖີຕິ ‘‘ສພ຺ພປໍສຸກູລິໂກ’’ຕິ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ໂສຕິ ຠິກ຺ຂຸ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ ກິຣາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສຸສາເນຕິ ອາຬຫເນ. ຕຎ຺ຫິ ຉວານໍ ສຍນຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ‘‘ສຸສານ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ນິຣຸຕ຺ຕິນເຍນ. ຕຕ຺ຖາຕິ ສຸສາເນ. ປຸນ ຕຕ຺ຖາຕິ ເອວເມວ. ອຍ຺ຍສຣູປຎ຺ຈ ໂວສາຏິຕກສຣູປຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຍ຺ຍໂວສາຏິຕການີຕິ ເອຕ຺ຖາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອຍ຺ຍາ…ເປ… ປິຕາມຫາ’’ຕິອິມິນາ ອຍ຺ຍສຣູປໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ໂວ…ເປ… ໂຠຊນີຍານີ’’ຕິອິມິນາ ໂວສາຏິຕກສຣູປໍ. ອຍ຺ຍສງ຺ຂາຕານໍ ປິຕິປິຕາມຫານໍ ອຕ຺ຖາຍ, ເຕ ວາ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຉຑ຺ຑິຕານິ ໂວສາຏິຕກສງ຺ຂຕານິ ¶ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍານິ ອຍ຺ຍໂວສາຏິຕການີຕິ ວິຄ຺ຄໂຫ ກາຕພ຺ໂພ. ມນຸສ຺ສາ ຐເປນ຺ຕິ ກິຣາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຍນ຺ຕິ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍໍ. ເຕສນ຺ຕິ ຎາຕການໍ. ປິຓ຺ຑໍ ປິຓ຺ຑໍ ກຕ຺ວາຕິ ສງ຺ຆາຏໍ ສງ຺ຆາຏໍ ກຕ຺ວາ. ອຎ຺ຎນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕຂາທນີຍໂຠຊນີຍໂຕ ອຎ຺ຎໍ. ອຸມ຺ມາເຣປີຕິ ສຸສານສ຺ສ ອິນ຺ທຂີເລປິ. ໂສ ຫິ ອຸທ຺ຘໂຏ ກິເລສມາໂຣ ເອຕ຺ຖາຕິ ‘‘ອຸມ຺ມາໂຣ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຫິ ອຠິນິກ຺ຂມນກາເລ ປຸຕ຺ຕໍ ຈຸມ຺ພິສ຺ສາມີຕິ ໂອວຣກສ຺ສ ອິນ຺ທຂີເລ ຐຕ຺ວາ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ມາຕຣໍ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ນລາເຏ ຫຕ຺ຖໍ ຐເປຕ຺ວາ ສຍນ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສເຈ ເມ ປຸຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍໍ, ມາຕາ ຕສ຺ສ ປພຸຊ຺ເຌຍ຺ຍ, ປພຸຊ຺ຌມານາຍ ອນ຺ຕຣາໂຍ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ ອຠິນິກ຺ຂມນນ຺ຕຣາຍຠເຍນ ປຸຕ຺ຕທາເຣ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ອິນ຺ທຂີລໂຕ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ນິກ຺ຂມິ. ຕສ຺ມາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຐຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕທາເຣສຸ ອເປກ຺ຂາສງ຺ຂາຕສ຺ສ ມາຣສ຺ສ ອຸທ຺ຘຏຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ໂສ ອິນ຺ທຂີໂລ ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ‘‘ອຸມ຺ມາໂຣ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອຎ຺ເຎ ປນ ຣູຬ຺ຫີວເສນ. ຖິໂຣຕິ ຖທ຺ໂຘ. ຆນພທ຺ໂຘຕິ ຆເນນ ພທ຺ໂຘ. ກຖິເນນ ມໍເສນ ອາພທ຺ໂຘຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຐຕິ ຖູໂລ ຠວຕີຕິ ວໂຐ, ມຸທ຺ຘຊທຸຕິໂຍຍໍ, ໂສ ອສ຺ສຕ຺ຖີຕິ ວຐໂຣຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ວຐໂຣຕິ ຖູໂລ’’ຕິ. ‘‘ສລ຺ລກ຺ເຂມາ’’ຕິອິມິນາ ‘‘ມຎ຺ເຎ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ມນຘາຕຸ ສລ຺ລກ຺ຂຓຕ຺ໂຖ, ມກາຣສ຺ເສກາໂຣຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ເຕສນ຺ຕິ ມນຸສ຺ສານໍ.

໒໖໔. ສມ຺ມາຕິ ອວິປຣີຕໍ. ອສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາຕິ ອາຫາຣສທ຺ທສ຺ສ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍາທີສຸ ນິຣູຬ຺ຫຠາວໍ ອມຎ຺ຎິຕ຺ວາ. ຠຄວາ ປນ ຐເປສີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຍຖາອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສາຕິ ເຍນາກາເຣນ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ¶ . ປິຕາ ປຸຕ຺ຕສງ຺ຂາເຕ ທາຣເກ ສຎ຺ຎາເປນ຺ໂຕ ວິຍ ຠຄວາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ສຎ຺ຎາເປນ຺ໂຕຕິ ໂຍຊນາ.

໒໖໕. ເອຕເທວາຕິ ຕິຓ຺ຓມາກາຣານມຎ຺ຎຕຣວເສນ ອທິນ຺ນເມວ ສນ຺ຘາຍາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ມາຕິກາຍໍ ‘‘ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ນຕ຺ຖິ, ອຖ ກສ຺ມາ ປທຠາຊເນເຍວ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ທິນ຺ນນ຺ຕິ ອິທ’’ນ຺ຕິອາທິ. ‘‘ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ອຸທ຺ຘຏນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອສ຺ສາຕິ ‘‘ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ປທສ຺ສ. ນິທ຺ເທເສ ຈ ‘‘ກາເຍນ…ເປ… ເທນ຺ເຕ’’ຕິ ອຸທ຺ຘຏນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ເອວນ຺ຕິ ອິເມຫິ ຕີຫາກາເຣຫິ ທທມາເນຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອວນ຺ຕິ ອິເມຫິ ທ຺ວີຫາກາເຣຫິ ¶ . ອາທີຍມານນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຣຖເຣຓຸມ຺ປີຕິ ຣຖິກວີຖິຍໍ ອຸຏ຺ຐິຕປໍສຸມ຺ປິ. ປຸພ຺ເພຕິ ປຐມປວາຣຓສິກ຺ຂາປເທ. ເອວໍ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ເອຕໍ ອາຫາຣໍ ທິນ຺ນໍ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ເອຕເມວາ’’ຕິ ເອວສ຺ສ ສມ຺ຠວໂຕ ຕສ຺ສ ຜລໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນ ອິທ’’ນ຺ຕິອາທິ. ນິສ຺ສຏ຺ຐໍ ນ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ໂຍຊນາ.

ຕຕ຺ຖາຕິ ‘‘ກາເຍນາ’’ຕິອາທິວຈເນ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ນຕ຺ຖຸ ກຣີຍຕິ ອິມາຍາຕິ ນຕ຺ຖຸກຣຓີ, ຕາຍ. ນາສາປຸເຏນ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອກລ຺ລໂກຕິ ຄິລາໂນ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ກາເຍນ ປຏິພທ຺ໂຘ ກາຍປຏິພທ຺ໂຘ ກຏຈ຺ຉຸອາທີຕິ ອາຫ ‘‘ກຏຈ຺ຉຸອາທີສູ’’ຕິອາທິ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ປາຕິຍມານນ຺ຕິ ປາຕາປິຍມານໍ.

ເອຕ຺ຖາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທ. ‘‘ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫີ’’ຕິ ປທສ຺ສ ວິຕ຺ຖາຣໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຖາມມຊ຺ຌິມສ຺ສາ’’ຕິອາທິ. ຕນ຺ຕິ ທາຕພ຺ພວຕ຺ຖຸໍ.

ຕຕ຺ຖາຕິ ‘‘ຫຕ຺ຖປາໂສ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິວຈເນ. ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕປິ ຐິເຕເນວ ສງ຺ຄຫິໂຕ. ຠູມຏ຺ຐສ຺ສາຕິ ຠູມິຍໍ ຐິຕສ຺ສ. ອາກາສຏ຺ຐສ຺ສາຕິ ອາກາເສ ຐິຕສ຺ສ. ‘‘ຫຕ຺ຖໍ ອງ຺ຄ’’ນ຺ຕິ ປເທຫິ ອວຍວິສມ຺ພນ຺ໂຘ ກາຕພ຺ໂພ. ວຸຕ຺ຕນເຍເນວາຕິ ‘‘ຠູມຏ຺ຐສ຺ສ ຈ ສີເສນາ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ. ປກ຺ຂີຕິ ສກຸໂຓ. ໂສ ຫິ ປກ຺ຂຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປກ຺ຂີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຫຕ຺ຖີຕິ ກຸຎ຺ຊໂຣ. ໂສ ຫິ ໂສຓ຺ຑສງ຺ຂາຕຫຕ຺ຖຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຫຕ຺ຖີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອທ຺ເຘນ ອຏ຺ຐມໍ ຣຕນມສ຺ສາຕິ ອທ຺ຘຏ຺ຐມຣຕໂນ, ຫຕ຺ຖີ, ຕສ຺ສ. ເຕນາຕິ ຫຕ຺ຖິນາ.

ເອໂກ ທາຍໂກ ວທຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ໂອຓມຕີຕິ ເຫຏ຺ຐາ ນມຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາຕິ ເອກເທສສມ຺ປຏິຈ຺ຉນມຕ຺ເຕນ. ຕໂຕຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນໂຕ. ອຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາຕິ ວິວຣິຕ຺ວາ. ກາເຊນາຕິ ພ຺ຍາຠງ຺ຄິຍາ. ສາ ຫິ ກຈຕິ ພນ຺ຘຕິ ວິວິຘໍ ຠາຣໍ ອສ຺ມິນ຺ຕິ ກາໂຈຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຈກາຣສ຺ສ ຊກາເຣ ກເຕ ກາໂຊປິ ຍຸຕ຺ໂຕເຍວ. ຕິໍສ ຫຕ຺ຖາ ຣຕນານິ ອິມສ຺ສາຕິ ຕິໍສຫຕ຺ໂຖ, ເວຓຸ. ຄຸຬກຸມ຺ໂຠຕິ ¶ ຜາຓິເຕນ ປູຣິໂຕ ຆໂຏ. ປຏິຄ຺ຄຫິຕເມວາຕິ ກຸມ຺ເຠສຸ ຫຕ຺ຖປາສໂຕ ພຫິ ຐິເຕສຸປິ ອຠິຫາຣກສ຺ສ ¶ ຫຕ຺ຖປາເສ ຐິຕຕ຺ຕາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕເມວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຸຈ຺ຉຸຍນ຺ຕໂທຓິໂຕຕິ ອຸຈ຺ຉຸໍ ປີຬນຍນ຺ຕສ຺ສ ອມ຺ພຓໂຕ.

ພຫູ ປຕ຺ຕາ ຐປິຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຍຕ຺ຖາຕິ ຍສ຺ມິໍ ຐາເນ. ຐິຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຫຕ຺ຖປາເສຕິ ໂຍຊນາ. ຐຕ຺ວາ ຜຸສິຕ຺ວາ ‘‘ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ’’ຕິ ປາຐເສເສນ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ຐິເຕນ ວາ ນິສິນ຺ເນນ ວາ ນິປນ຺ເນນ ວາ ທາຍເກນ ທິຍ຺ຍຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ປຖວິຍໍ ຐິຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຍໍ ຍນ຺ຕິ ຍໍ ຍໍ ປຕ຺ຕໍ. ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈີຕິ ເຍສຸ ເກສຸຈີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕນ຺ຕິ ຕໍ ວຈນໍ.

ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ຊາໂຕ ຕຕ຺ຖຊາໂຕ, ອລຸຕ຺ຕສມາໂສຍໍ, ໂສເຍວ ຕຕ຺ຖຊາຕໂກ, ຕສ຺ມິໍ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ, ຍສ຺ມາ ວາ. ຕຕ຺ຖຊາຕເກ ນ ຣຸຫຕິ ຍຖາ, ເອວໍ ນ ຣຸຫຕິເຍວາຕິ ໂຍຊນາ. ຖາມມຊ຺ຌິເມນ ປຸຣິເສນ ສຸຏ຺ຐຸ ຫຣິຕພ຺ພນ຺ຕິ ສໍຫາຣິຍໍ, ຕໍເຍວ ສໍຫາຣິມໍ ຍກາຣສ຺ສ ມກາຣໍ ກຕ຺ວາ, ນ ສໍຫາຣິມໍ ອສໍຫາຣິມໍ, ຕສ຺ມິໍ. ເຕປີຕິ ເຕ ອສໍຫາຣິມາປິ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ, ຍສ຺ມາ ວາ. ຕຕ຺ຖຊາຕກສງ຺ເຂປູປຄາຕິ ຕຕ຺ຖຊາຕເກ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ເຂປໍ ປກ຺ເຂປໍ ອຸປຄຕາ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ, ຍສ຺ມາ ວາ. ອິທຎ຺ຫິ ວາກ຺ຍນ຺ຕຣຕ຺ຕາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຕານີຕິ ຕິນ຺ຕິຓິກາທິປຓ຺ຓານິ. ສນ຺ຘາເຣຕຸນ຺ຕິ ສມ຺ມາ ຘາເຣຕຸໍ. ຐິໂຕ ທາຍໂກຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ລທ຺ຘສ຺ສ ລທ຺ຘສ຺ສ ວຕ຺ຖຸສ຺ສ ສນ຺ນິຘິຏ຺ຐານຕ຺ຕາ, ປກ຺ຂິຕ຺ຕຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ວາ ຖວີຍຕິ ປສໍສີຍຕີຕິ ຖວິກາ, ຕໂຕ. ປຸຎ຺ຉິຕ຺ວາ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາຕິ ‘‘ປຸຎ຺ຉິຕ຺ວາ ວາ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວາ’’ຕິ ອນິຍມວິກປ຺ປຕ຺ໂຖ ວາສທ຺ໂທ ອຊ຺ຌາຫຣິຕພ຺ໂພ. ເຕສຸ ເຕສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ຣຎ຺ຊຕິ ລຄ຺ຄຕີຕິ ຣໂຊ, ຕໍ. ວິນເຍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ທຸກ຺ກຏໍ ວິນຍທຸກ຺ກຏໍ. ຕໍ ປນາຕິ ຠິກ຺ຂໍ ປນ. ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເທຖາຕິ ມໍ ປຏິຄ຺ຄຫາເປຕ຺ວາ ມມ ເທຖາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ຕໂຕ ຕໂຕຕິ ຕສ຺ມາ ຕສ຺ມາ ຐານາ ອຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂໍ. ຕສ຺ສາຕິ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ.

ໂສ ວຕ຺ຕພ຺ໂພຕິ ໂສ ທິຍ຺ຍມາໂນ ຠິກ຺ຂຸ ທາຍເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ວຕ຺ຕພ຺ໂພຕິ ໂຍຊນາ. ອິມນ຺ຕິ ສຣຊປຕ຺ຕໍ. ເຕນາຕິ ທິຍ຺ຍມານຠິກ຺ຂຸນາ. ຕຖາ ¶ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ຍຖາ ທາຍເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຖາ ¶ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປ຺ລວຕີຕິ ອຸປຣິ ຄຈ຺ຉຕິ, ປ຺ລຸ ຄຕິຍນ຺ຕິ ຫິ ຘາຕຸປາເຐສຸ (ສທ຺ທນີຕິຘາຕຸມາລາຍໍ ໑໖ ຬກາຣນ຺ຕຘາຕຸ) ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖ ອຸອິຕິ ອຸປສຄ຺ຄສ຺ສ ອຕ຺ຖທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ອຸປຣີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ປກາຣລກາຣສໍໂຍໂຄ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ ປນ ‘‘ອຸປ຺ປິລວຕີ’’ຕິ ລິຂນ຺ຕິ, ໂສ ອປາໂຐ. ກຎ຺ຊິກນ຺ຕິ ພິລງ຺ຄໍ. ຕຎ຺ຫິ ເກນ ຊເລນ ອຎ຺ຊິຍໍ ອຠິພ຺ຍຕ຺ຕໍ ອສ຺ສາຕິ ‘‘ກຎ຺ຊິຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕເມວ ກຎ຺ຊິກໍ ຍກາຣສ຺ສ ກກາຣໍ ກຕ຺ວາ. ຕໍ ປວາເຫຕ຺ວາ, ອປເນຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຕ຺ຖາຕິ ຍສ຺ມິໍ ຐາເນ. ສຸກ຺ຂເມວ ຠຕ຺ຕໍ ຠຊິຕພ຺ພຏ຺ເຐນ ເສວິຕພ຺ພຏ຺ເຐນາຕິ ສຸກ຺ຂຠຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມິໍ. ປຸຣໂຕຕິ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ປຸຣໂຕ, ປຸພ຺ເພ ວາ. ຜຸສິຕານີຕິ ພິນ຺ທູນິ. ຕານິ ຫິ ສມ຺ພາຘຏ຺ຐາເນສຸປິ ຜຸສນ຺ຕີຕິ ຜຸສິຕານີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

ອຸຬຸງ຺ໂກຕິ ໂກສິຍສກຸຓນາໂມ ທີຆທຓ຺ຑໂກ ເອໂກ ຠາຊນວິເສໂສ, ເຕນ. ເຖວາຕິ ຜຸສິຕານິ. ຕານິ ຫິ ສມ຺ພາຘຏ຺ຐາເນສຸປິ ຜຸສິຕຕ຺ຕາ ຖວີຍນ຺ຕິ ປສໍສີຍນ຺ຕີຕິ ‘‘ເຖວາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຈຣຸເກນາຕິ ຈຣີຍຕິ ຠກ຺ຂີຍຕີຕິ ຈຣຸ, ຫພ຺ຍປາໂກ, ຕໍ ກໂຣຕິ ອເນນາຕິ ຈຣຸກໍ, ຖາລ຺ຍາທິກໍ ຂຸທ຺ທກຠາຊນໍ, ເຕນ ອາກິຣິຍມາເນຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ກາຬວຓ຺ຓກາເມຫິ ມານີຍຕີຕິ ມສິ. ຂາທຕີຕິ ຉາໂຣ ຂກາຣສ຺ສ ຉກາຣໍ, ທກາຣສ຺ສ ຈ ຣກາຣໍ ກຕ຺ວາ, ຂາຣຣໂສ, ໂສ ອິມິສ຺ສຕ຺ຖີຕິ ຉາຣິກາ. ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາຕິ ອຸທ຺ຘໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ, ຍສ຺ມາ ວາ.

ຜາເລຕ຺ວາຕິ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ. ເທນ຺ຕານໍ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນານນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປາຍາສສ຺ສາຕິ ປາຍາເສນ. ຕຖາປີຕິ ເຕນ ມຸຂວຏ຺ຏິຍາ ຄຫຓາກາເຣນປິ.

ອາໂຠຄໍ ກຕ຺ວາຕິ ‘‘ປຏິຄ຺ຄເຫສ຺ສາມີ’’ຕິ ມນສິກາຣໍ ກຕ຺ວາ. ໂສຕິ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ. ວຏ຺ຏຕິເຍວາຕິ ອາໂຠຄສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ອນາທຣນ຺ຕິ ອນາທເຣນ, ກຣຓຕ຺ເຖ ເຈຕໍ ອຸປໂຍຄວຈນໍ, ອນາທຣໍ ຫຸຕ຺ວາຕິ ວາ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ເກຈີຕິ ອຠຍຄິຣິວາສິໂນ. ກາເຍນ ປຏິພທ຺ໂຘ ກາຍປຏິພທ຺ໂຘ, ເຕນ ປຏິພທ຺ໂຘ ກາຍປຏິພທ຺ຘປຏິພທ຺ໂຘ ¶ , ເຕນ. ວຈນມຕ຺ຕເມວາຕິ ‘‘ປຏິພທ຺ຘປຏິພທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ເອກໍ ອຕິເຣກໍ ປຏິພທ຺ຘວຈນມຕ຺ຕເມວ ນານໍ, ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ກາຍປຏິພທ຺ຘເມວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຍມ຺ປີຕິ ຍມ຺ປິ ວຕ຺ຖຸ. ຕຕ຺ຣາຕິ ຕສ຺ມິໍ ວຏ຺ຏເນ. ຕນ຺ຕິ ອນຸຊານນໍ.

ເນຍ຺ໂຍ ອຘິປ຺ປາຍໍ ເນຕ຺ວາ ຎາໂຕ ອຕ຺ໂຖ ອິມສ຺ສາຕິ ເນຍ຺ຍຕ຺ຖໍ. ເອຕ຺ຖາຕິ ສຸຕ຺ເຕ, ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ວາ. ຍນ຺ຕິ ວຕ຺ຖຸ ປຕຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປຣິຄຬິຕ຺ວາຕິ ຠສ຺ສິຕ຺ວາ. ສຸທ຺ຘາຍາຕິ ນິຣຊາຍ. ສາມນ຺ຕິ ສຍໍ. ປຸຎ຺ຉິຕ຺ວາ ວາຕິອາທີສຸ ຕໂຍ ວາສທ຺ທາ ອນິຍມວິກປ຺ປຕ຺ຖາ. ປຸຎ຺ຉິຕາທີສຸ ຫິ ເອກສ຺ມິໍ ກິຈ຺ເຈ ¶ ກເຕ ອິຕຣກິຈ຺ຈໍ ກາຕພ຺ພໍ ນຕ຺ຖີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຕນາຕິ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ, ‘‘ອາຫຣາເປຕຸມ຺ປີ’’ຕິປເທ ກາຣິຕກມ຺ມໍ. ‘‘ກສ຺ມາ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉາ. ຫີຕິ ວິຕ຺ຖາໂຣ. ວທນ຺ເຕນ ຠຄວຕາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອຕ຺ຖາຕິ ສຸຕ຺ຕວຈເນສຸ. ‘‘ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ຕໍ ຠິກ຺ຂເວ ທາຍເກຫີ’’ຕິ ວຈເນນາຕິ ໂຍຊນາ. ອຘິປ຺ປາໂຍຕິ ນີຕຕ຺ໂຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ, ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ອິຕຕ຺ໂຖ ຎາຕຕ຺ໂຖ ອຘິປ຺ປາໂຍຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ເອວໍ ນີຕຕ຺ຖມຘິປ຺ປາຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ເນຍ຺ຍຕ຺ຖ, ມຘິປ຺ປາຍໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຍສ຺ມາ ຈາ’’ຕິ ອາທິ. ຕນ຺ຕິ ປຣິຠຸຎ຺ຊນໍ ອນຸຎ຺ຎາຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ທຸຕິຍທິວເສປີຕິ ປິສທ຺ໂທ ສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ໂຖ, ອປຣທິວເສປີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຘິປ຺ປາໂຍຕິ ເນຍ຺ຍຕ຺ໂຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ ເນຕ຺ວາ ອິຍ຺ຍຕ຺ໂຖ ຎາຕຕ຺ໂຖ ອຘິປ຺ປາໂຍຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂູນນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຫີຕິ ວິຕ຺ຖາໂຣ. ທນ຺ຕາຕິ ທສນາ. ເຕ ຫິ ທໍສີຍນ຺ຕິ ຠກ຺ຂີຍນ຺ຕິ ເອເຕຫີຕິ ‘‘ທນ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ສຕ຺ຖໍເຍວ ສຕ຺ຖກໍ ຂຸທ຺ທກຏ຺ເຐນ, ເຕນ ປຏິຄ຺ຄຫິເຕນ ສຕ຺ຖເກນ. ເອຕນ຺ຕິ ມລໍ. ຕນ຺ຕິ ໂລຫຄນ຺ຘມຕ຺ຕໍ. ປຣິຫຣນ຺ຕີຕິ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຫຣນ຺ຕິ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ, ຍສ຺ມາ ວາ. ຕໍ ສຕ຺ຖກໍ ປຣິໂຠຄຕ຺ຖາຍ ຍສ຺ມາ ນ ປຣິຫຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເອເສວ ນໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸຄ຺ຄຫິຕປຈ຺ຈຍາ, ສນ຺ນິຘິປຈ຺ຈຍາ ວາ ໂທໂສ ນຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ຕກ຺ກຂີເຣສຸ. ນີລິກາຕິ ນີລວຓ຺ຓາ ສ຺ເນຫາ. ອາມກຕກ຺ກາທີສູຕິ ອປກ຺ເກສຸ ຕກ຺ກຂີເຣສຸ.

ກິລິຏ຺ຐອຸທກນ຺ຕິ ¶ ສມລໍ ອຸທກໍ. ຕສ຺ສາຕິ ສາມເຓຣສ຺ສ. ປຕ຺ຕຄຕໍ ໂອທນນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອສ຺ສາຕິ ສາມເຓຣສ຺ສ. ອຸຄ຺ຄຫິຕໂກຕິ ອວຄຫິຕໂກ. ‘‘ອຸຎ຺ຎາໂຕ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໑໒) ວິຍ ອຸກາໂຣ ໂອກາຣວິປຣີໂຕ ໂຫຕິ, ອປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ທຸຄ຺ຄຫິຕໂກຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ເອເຕນາຕິ ໂອທເນນ. ປຏິຄ຺ຄຫິຕເມວ ໂຫຕິ ຫຕ຺ຖໂຕ ອມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ປຸນ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ ສາເປກ຺ເຂ ສຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເອຕ຺ໂຕຕິ ອິໂຕ ປຕ຺ຕໂຕ. ສາມເຓໂຣ ປກ຺ຂິປຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕໂຕຕິ ປຕ຺ຕໂຕ. ເກຈີຕິ ອຠຍຄິຣິວາສິໂນ. ຕນ຺ຕິ ‘‘ປຸນ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕານໍ ເກສຎ຺ຈິ ອາຈຣິຍານໍ ວຈນໍ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຍນ຺ຕິ ປູວຠຕ຺ຕາທິ.

ອຕ຺ຕໂນ ¶ ວາຕິ ສາມເຓຣສ຺ສ ວາ. ສາມເຓຣາຕິ ອາມນ຺ຕນໍ. ຕສ຺ສາຕິ ສາມເຓຣສ຺ສ. ຠາຊເນຕິ ຍາຄຸປຈນກຠາຊເນ. ຍາຄຸກຸຏນ຺ຕິ ຍາຄຸຍາ ປູຣິຕໍ ກຸຏໍ. ຕນ຺ຕິ ຍາຄຸກຸຏໍ. ‘‘ຠິກ຺ຂຸນາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາເປຕຸ’’ນ຺ຕິ ກາຣິຕກມ຺ມໍ ອຸປເນຕພ຺ພໍ. ຄີວໍ ຐເປຕ຺ວາ ອາວຊ຺ເຊຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອາວຊ຺ເຊຕີຕິ ປຣິຓາເມຕິ.

ປຏິຄ຺ຄຫຓູປຄໍ ຠາຣນ຺ຕິ ຖາມມຊ຺ຌິເມນ ປຸຣິເສນ ສໍຫາຣິມໍ ຠາຣໍ. ພລວຕາ ສາມເຓເຣນາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເຕລຆຏໍ ວາຕິ ເຕເລນ ປກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ຆຏໍ ວາ. ລຄ຺ເຄນ຺ຕີຕິ ລມ຺ເພນ຺ຕິ. ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ.

ນາຄສ຺ສ ທນ຺ໂຕ ວິຍາຕິ ນາຄທນ຺ຕໂກ, ສທິສຕ຺ເຖ ໂກ. ອງ຺ກີຍເຕ ລກ຺ຂີຍເຕ ອເນນາຕິ ອງ຺ກຸໂສ, ຄຊມຕ຺ຖກມ຺ຫິ ວິຊ຺ຌນກຓ຺ຑໂກ. ອງ຺ກຸໂສ ວິຍາຕິ ອງ຺ກຸສໂກ, ຕສ຺ມິໍ ອງ຺ກຸສເກ ວາ ລຄ຺ຄິຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຄຓ຺ຫໂຕຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ. ມຎ຺ຈສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ເຫຏ຺ຐາມຎ຺ໂຈ, ຕສ຺ມິໍ. ຕນ຺ຕິ ເຕລຖາລກໍ.

ອາໂຣຫນ຺ເຕຫິ ¶ ຈ ໂອໂຣຫນ຺ເຕຫິ ຈ ນິຈ຺ຈໍ ເສວີຍຕີຕິ ນິສ຺ເສຓີ, ຕສ຺ສາ ມຊ຺ຌໍ ນິສ຺ເສຓິມຊ຺ຌໍ, ຕສ຺ມິໍ. ກຓ຺ເຓ ອຸຏ຺ຐິຕໍ ກຓ຺ຓິກໍ, ກຓ຺ຓມລໍ, ກຓ຺ຓິກໍ ວິຍ ກຓ຺ຓິກໍ, ຍຖາ ຫິ ກຓ຺ຓມລໍ ກຓ຺ຓໂຕ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ສຍໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ເອວໍ ເຕລາທິໂຕ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ສຍໍ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຆນຈຸຓ຺ຓນ຺ຕິ ກຖິນຈຸຓ຺ຓໍ. ຕໍສມຸຏ຺ຐານເມວ ນາມາຕິ ຕໂຕ ເຕລາທິໂຕ ສມຸຏ຺ຐານເມວ ນາມ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕນ຺ຕິ ກຓ຺ຓິກາທິ. ອິທໍ ປທໍ ປຸພ຺ພາປຣາເປກ຺ຂໍ.

ໂຍຕ຺ເຕນາຕິ ຣຊ຺ຊຸນາ. ອຎ຺ໂຎ ເທຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ປວິສນ຺ເຕ ຈ ນິກ຺ຂມນ຺ເຕ ຈ ວຣຕິ ອາວຣຕິ ອິມາຍາຕິ ວຕິ, ຕໍ. ອຸຈ຺ຉູຕິ ຣສາໂລ. ໂສ ຫິ ອຸສຕິ ວິສໍ ທາເຫຕີຕິ ອຸຈ຺ຉູຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ. ຕິມ຺ພຣຸສກນ຺ຕິ ຕິນ຺ທຸກໍ. ຕຎ຺ຫິ ເຕເມຕິ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອທ຺ເທຕິ ຣເສນາຕິ ຕິມ຺ໂພ, ຣຸສຕິ ຂຸທ຺ທິຕໍ ນາເສຕີຕິ ຣຸສໂກ, ຕິມ຺ໂພ ຈ ໂສ ຣຸສໂກ ຈາຕິ ‘‘ຕິມ຺ພຣຸສໂກ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ. ວຕິທຓ຺ຑເກສູຕິ ວຕິຍາ ອຕ຺ຖາຍ ນິກ຺ຂຓິເຕສຸ ທຓ຺ຑເກສຸ. ມຍໍ ປນາຕິ ສງ຺ຄຫກາຣາຈຣິຍຠູຕາ ພຸທ຺ຘໂຆສນາມກາ ມຍໍ ປນ, ອຕ຺ຕານໍ ສນ຺ຘາຍ ພຫຸວຈນວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ປຸຖຸໂລ ປາກາໂຣຕິ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍຫຕ຺ຖປາສານຕິກ຺ກມໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຫຕ຺ຖສຕມ຺ປີຕິ ຣຕນສຕມ຺ປິ.

ໂສຕິ ¶ ສາມເຓໂຣ. ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ເທຕີຕິ ໂຍຊນາ. ອປໂຣຕິ ສາມເຓໂຣ.

ຜລໍ ອິມິສ຺ສຕ຺ຖີຕິ ຜລິນີ, ອິນປຈ຺ຈໂຍ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄໂຊຕໂກ ອີ, ຕໍ ສາຂນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ຜລິນິສາຂນ຺ຕິ ສມາສໂຕປິ ປາໂຐ ອຕ຺ຖິ. ມຈ຺ຉິກວາຣຓຕ຺ຖນ຺ຕິ ມຘຸຜາຓິຕາທີຫິ ມກ຺ຂນຏ຺ຐາເນ ນິລີຍນ຺ຕີຕິ ມກ຺ຂິກາ, ຕາເຍວ ມຈ຺ຉິກາ ຂກາຣສ຺ສ ຉກາຣໍ ກຕ຺ວາ, ຕາສໍ ນິວາຣຓາຍ. ມູລປຏິຄ຺ຄຫເມວາຕິ ມູເລ ປຏິຄ຺ຄຫຓເມວ, ປຐມປຏິຄ຺ຄຫເມວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ຠິກ຺ຂຸ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຣິຕ຺ເຕນາຕິ ເກນິປາເຕນ. ຕຎ຺ຫິ ອຣຕິ ນາວາ ຄຈ຺ຉຕິ ອເນນາຕິ ອຣິຕ຺ຕໍ, ເຕນ. ຕນ຺ຕິ ປຏິຄ຺ຄຫຓາຣຫໍ ຠຓ຺ຑໍ ¶ . ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນນາຕິ ກາຣິຕກມ຺ມໍ. ຕສ຺ມິມ຺ປີຕິ ຈາຏິກຸຓ຺ຑເກປິ. ຕນ຺ຕິ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນໍ.

ປາເຖຍ຺ຍຕຓ຺ຑຸເລຕິ ປຖສ຺ສ ຫິເຕ ຕຓ຺ຑຸເລ. ເຕສນ຺ຕິ ສາມເຓຣານໍ. ອິຕເຣຫີຕິ ຠິກ຺ຂູຫິ ຄຫິຕຕຓ຺ຑຸເລຫິ. ສພ຺ເພຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ຠຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອຕ຺ຖາຕິ ຠິກ຺ຂູຫິ ຄຫິເຕຫິ ສາມເຓຣສ຺ສ ຕຓ຺ຑຸເລຫິ ຍາຄຸປຈເນ ນ ທິສ຺ສຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ກາຣຓນ຺ຕິ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຠຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ອປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຠຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ກາຣຓໍ.

ຠຕ຺ຕໍ ປຈິຕຸກາໂມ ສາມເຓໂຣຕິ ໂຍຊນາ. ຠິກ຺ຂຸນາ ອາໂຣເປຕພ຺ພໍ, ອຄ຺ຄິ ນ ກາຕພ຺ໂພຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປຸນ ປຏິຄ຺ຄຫຓກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ ມູເລ ປຏິຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອສ຺ສາຕິ ສາມເຓຣສ຺ສ. ຕໂຕຕິ ອຄ຺ຄິຊາລນໂຕ.

ຕຕ຺ເຕ ອຸທເກຕິ ອຸທເກ ຕາເປ. ຕໂຕຕິ ຕຓ຺ຑຸລປກ຺ຂິປນໂຕ.

ປິຘານນ຺ຕິ ອຸກ຺ຂລິປິຘານໍ. ຕສ຺ເສວາຕິ ຫຕ຺ຖກຸກ຺ກຸຈ຺ຈກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອວ. ທພ຺ພິໍ ວາຕິ ກຏຈ຺ຉຸໍ ວາ. ໂສ ຫິ ທຣີຍຕິ ວິໂລຬີຍຕິ ອິມາຍາຕິ ທພ຺ພີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຕຕ຺ຣາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຐປເນ. ຕສ຺ເສວາຕິ ໂລລຠິກ຺ຂຸສ຺ເສວ. ຕໂຕຕິ ປຕ຺ຕໂຕ. ປຸນ ຕໂຕຕິ ສາຂາທິໂຕ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຜລຣຸກ຺ເຂ.

ວິຕກ຺ກໍ ໂສເຘຕຸນ຺ຕິ ‘‘ມຍ຺ຫມ຺ປິ ທສ຺ສຕີ’’ຕິ ວິຕກ຺ກໍ ໂສເຘຕຸໍ. ຕໂຕຕິ ອມ຺ພຜລາທິໂຕ.

ປຸນ ¶ ຕໂຕຕິ ມາຕາປິຕູນມຕ຺ຖາຍ ຄຫິຕເຕລາທິໂຕ. ເຕຕິ ມາຕາປິຕໂຣ. ຕໂຕເຍວາຕິ ເຕຫິເຍວ ຕຓ຺ຑຸເລຫິ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ເອຕ຺ຖາຕິ ຕາປິຕອຸທເກ. ອມຸຎ຺ຈນ຺ເຕເນວ ຫຕ຺ເຖນາຕິ ໂຍຊນາ. ອງ຺ຄນ຺ຕິ ວິນາສໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອງ຺ຄາຣາ. ທຣີຍນ຺ຕິ ຜລີຍນ຺ຕີຕິ ທາຣູນິ.

ວຸຕ຺ໂຕ ສາມເຓໂຣຕິ ໂຍຊນາ.

ຄວຕິ ¶ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕານໍ ວິສ຺ສຏ຺ຐໍ ສທ຺ທໍ ກໂຣຕີຕິ ຄຸໂຬ, ຄຸຬຕິ ວິສໂຕ ຊີວິຕໍ ຣກ຺ຂຕີຕິ ວາ ຄຸໂຬ, ຕໍ ຠາເຊນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂູຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕສ຺ສາຕິ ໂລລສາມເຓຣສ຺ສ.

ຘູມສ຺ສຕ຺ຖາຍ ວຏ຺ຏີຍຕິ ວຏ຺ຏິຕ຺ວາ ກຣີຍຕີຕິ ຘູມວຏ຺ຏິ, ຕໍ. ມຸຂີຍຕິ ວິປຣີຍຕີຕິ ມຸຂໍ. ກໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສີສໍ, ຕໍ ຕິຏ຺ຐຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ກຓ຺ໂຐ.

ຠຕ຺ຕຸຄ຺ຄາໂຣຕິ ອຸທ຺ຘໍ ຄິຣຕິ ນິຄ຺ຄິຣຕີຕິ ອຸຄ຺ຄາໂຣ, ຠຕ຺ຕເມວ ອຸຄ຺ຄາໂຣ ຠຕ຺ຕຸຄ຺ຄາໂຣ, ອຸຄ຺ຄາຣຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທນ຺ຕນ຺ຕເຣຕິ ທນ຺ຕວິວເຣ.

ອຸປກຏ຺ເຐ ກາເລຕິ ອາສນ຺ເນ ມຊ຺ຌນ຺ຫິເກ ກາເລ. ກກ຺ຂາເຣຕ຺ວາຕິ ສຎ຺ຈິຕ຺ວາ. ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ທ຺ເວ ຕໂຍ ເຂຬປິຓ຺ເຑ ປາເຕຕ຺ວາ’’ຕິ. ຜຬຸສງ຺ຂາຕໍ ສິງ຺ຄໍ ວິສາຓໍ ອສ຺ມິໍ ອຕ຺ຖີຕິ ສິງ຺ຄີ, ໂສເຍວ ກຏຸກຠເຍຫິ ວິຣມິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ສິງ຺ຄີເວໂຣຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອງ຺ກີຍຕິ ຣຸກ຺ໂຂ ນວໍ ອຸຄ຺ຄໂຕຕິ ລກ຺ຂີຍຕິ ເອເຕຫີຕິ ອງ຺ກຸຣາ, ສມໍ ໂລເຓນ ອຸທກໍ, ສມໍ ວາ ອຸທເກນ ໂລຓໍ ອສ຺ມິນ຺ຕິ ສມຸທ຺ໂທ, ຕສ຺ສ ອຸທກໍ ອວຍວີອວຍວຠາເວນາຕິ ສມຸທ຺ໂທທກໍ, ເຕນ ອປຏິຄ຺ຄຫິເຕນາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຜາຓຕິ ຄຸຬໂຕ ຖທ຺ຘຠາວໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ຜາຓິຕໍ. ກເຣນ ຫຕ຺ເຖນ ຄຫິຕພ຺ພາຕິ ກຣກາ, ວສ຺ໂສປລໍ, ກເຣນ ຄຓ຺ຫິຕຸມຣຫາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຕກຏ຺ຐິນາຕິ ກຕກນາມກສ຺ສ ເອກສ຺ສ ຣຸກ຺ຂວິເສສສ຺ສ ອຏ຺ຐິນາ. ຕນ຺ຕິ ອຸທກໍ. ກປິຕ຺ໂຖຕິ ເອກສ຺ສ ອມ຺ພິລຜລສ຺ສ ຣຸກ຺ຂວິເສສສ຺ສ ນາມໍ.

ພຫລນ຺ຕິ ອາວິລໍ. ສນ຺ທິຕ຺ວາຕິ ວິສນ຺ທິຕ຺ວາ. ກກຸຘໂສພ຺ຠາທໂຍຕິ ກກຸຘຣຸກ຺ຂສມີເປ ຐິຕາ ໂສພ຺ຠາທໂຍ. ຣຸກ຺ຂໂຕຕິ ກກຸຘຣຸກ຺ຂໂຕ. ປຣິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອປ຺ປກໍ.

ປານີຍຆເຏ ປກ຺ຂິຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕນ຺ຕິ ວາສມຕ຺ຕໍ ອຸທກໍ. ຕຕ຺ເຖວາຕິ ຐປິຕປຸປ຺ຜວາສິຕປານີເຍເຍວ ¶ . ຐປິຕໍ ທນ຺ຕກຏ຺ຐນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຊານນ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສາຕິ ໂຍຊນາ. ອນາທເຣ ເຈຕໍ ສາມິວຈນໍ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ, ຍສ຺ມາ ວາ.

ກິໍ ¶ ມຫາຠູຕໍ ວຏ຺ຏຕິ, ກິໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຍໍ ປນາຕິ ມຫາຠູຕໍ ປນ. ອງ຺ຄລຄ຺ຄນ຺ຕິ ອງ຺ເຄສຸ ລຄ຺ຄໍ, ມຫາຠູຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອຕ຺ຖາຕິ ເສເທ. ສຸຌາປິຕນ຺ຕິ ອງ຺ຄາຣສທິສໍ ກຕ຺ວາ ສຸຏ຺ຐຸ ຌາປິຕໍ.

ຈຕ຺ຕາຣີຕິ ປຖວີ ຉາຣິກາ ຄູຖໍ ມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ. ມຫາວິກຏານີຕິ ມຫນ຺ຕານິ ສປ຺ປທຏ຺ຐກ຺ຂຓສງ຺ຂາເຕ ວິກາຣກາເລ ກຕ຺ຕພ຺ພານິ ໂອສຘານິ. ເອຕ຺ຖາຕິ ‘‘ອສຕິ ກປ຺ປິຍກາຣເກ’’ຕິ ວຈເນ. ກາໂລທິສ຺ສໍ ນາມາຕິ ພ຺ຍາໂຘທິສ຺ສ, ປຸຄ຺ຄໂລທິສ຺ສ, ກາໂລທິສ຺ສ, ສມໂຍທິສ຺ສ, ເທໂສທິສ຺ສ, ວໂສທິສ຺ສ, ເຠສຊ຺ໂຊທິສ຺ສສງ຺ຂາເຕສຸ ສຕ຺ຕສຸ ໂອທິສ຺ເສສຸ ກາໂລທິສ຺ສໍ ນາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທສມໍ.

ໂຠຊນວຄ຺ໂຄ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

໕. ອເຈລກວຄ຺ໂຄ

໑. ອເຈລກສິກ຺ຂາປທ-ອຕ຺ຖໂຍຊນາ

໒໖໙. ອເຈລກວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ປຣິວິສຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ປຣິເວສນນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ປຣິເວສນຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ. ປຣິພ຺ພາຊກປພ຺ພຊສທ຺ທາ ສມານາຕິ ອາຫ ‘‘ປຣິພ຺ພາຊກສມາປນ຺ໂນຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ສມາປນ຺ໂນ’’ຕິ. ຕິຕ຺ເຖນ ສມໍ ປູຣຕີຕິ ສມຕິຕ຺ຖີກໍ, ນທີອາທີສຸ ອຸທກໍ, ສມຕິຕ຺ຖິກໍ ວິຍາຕິ ສມຕິຕ຺ຖິກໍ, ປຕ຺ຕຠາຊເນສຸ ຍາຄຸຠຕ຺ຕໍ. ເຕສນ຺ຕິ ມາຕາປິຕູນໍ ເທນ຺ຕສ຺ສາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ທາເປຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ທາຘາຕຸຍາ ສມ຺ປທານສ຺ສ ສຸວິຊານິຕຕ຺ຕາ ຕໍ ອທສ຺ເສຕ຺ວາ ກາຣິຕກມ຺ມເມວ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນນາ’’ຕິ.

໒໗໓. ‘‘ສນ຺ຕິເກ’’ຕິອິມິນາ ‘‘ອຸປນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸປສທ຺ທສ຺ສ ສມີປຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ເຕສນ຺ຕິ ¶ ຕິຕ຺ຖິຍານໍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຠາຊເນ. ອິໂຕຕິ ປຕ຺ຕໂຕ. ອິຘາຕິ ມຍ຺ຫໍ ຠາຊເນ. ນນ຺ຕິ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍໍ. ຕສ຺ສາຕິ ຕິຕ຺ຖິຍສ຺ສາຕິ. ປຐມໍ.

໒. ອຸຍ຺ໂຍຊນສິກ຺ຂາປທໍ

໒໗໔. ທຸຕິເຍ ¶ ປຏິກ຺ກມນອສນສາລສທ຺ທານໍ ປຣິຍາຍຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອສນສາລາຍປີ’’ຕິ. ຠຕ຺ຕສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ຠຕ຺ຕວິສ຺ສຄ຺ໂຄຕິ ກເຕ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ. ສມ຺ຠູຘາຕຸສ຺ສ ປປຸພ຺ພອປຘາຕ຺ວຕ຺ຖຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນ ປາປຸຓີ’’ຕິ.

໒໗໖. ວຸຕ຺ຕາວເສສນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕຫິ ມາຕຸຄາເມນ ສທ຺ຘິໍ ຫສິຕຸກາມຕາທີຫິ ອວເສສໍ. ຕສ຺ມິນ຺ຕິ ອຸຍ຺ໂຍຊິຕຠິກ຺ຂຸມ຺ຫິ. ອຕ຺ຖໂຕຕິ ວິຊຫນ຺ຕວິຊຫິຕຠິກ຺ຂູນໍ ອວິນາຠາວສງ຺ຂາຕອຕ຺ຖໂຕ. ອິຕເຣນາຕິ ອຸຍ຺ໂຍຊກຠິກ຺ຂຸນາ. ຕຕ຺ຖາຕິ ‘‘ທສ຺ສນູປຈາຣໍ ວາ ສວນູປຈາຣໍ ວາ’’ຕິວຈເນ. ເອຕ຺ຖາຕິ ນິທ຺ຘາຣຓສມຸທາໂຍ, ທສ຺ສນູປຈາຣສວນູປຈາເຣສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຕຖາຕິອິມິນາ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖປມາຓໍ ອຕິທິສຕິ. ເຕຫີຕິ ກຸຏ຺ຏາທີຫິ. ຕສ຺ສາຕິ ທສ຺ສນູປຈາຣາຕິກ຺ກມສ຺ສ. ‘‘ວຸຕ຺ຕປກາຣມນາຈາຣ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ‘‘ນ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຎ຺ຎສທ຺ທສ຺ສ ອປາທານໍ ທສ຺ເສຕິ, ‘‘ກາຣຓ’’ນ຺ຕິອິມິນາ ປຈ຺ຈຍສທ຺ທສ຺ສຕ຺ຖໍ.

໒໗໗. ກລິສທ຺ທສ຺ສ ປາປປຣາຊຍສງ຺ຂາເຕສຸ ທ຺ວີສຸ ອຕ຺ເຖສຸ ປາປສງ຺ຂາໂຕ ໂກໂຘຕິ ອາຫ ‘‘ກລີຕິ ໂກໂຘ’’ຕິ. ‘‘ອາຓ’’ນ຺ຕິອິມິນາ ສາສນສທ຺ທສ຺ສຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ‘‘ອາຓາ ຈ ສາສນໍ ເຎຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ໂກຘວເສນ ວທຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ທສ຺ເສຕ຺ວາ ວທຕີຕິ ໂຍຊນາ. ອິມສ຺ສ ຐານໍ ນິສຊ຺ຊໍ ອາໂລກິຕໍ ວິໂລກິຕໍ ປສ຺ສຖ ໂຠຕິ ໂຍຊນາ. ອິມິນາປີຕິ ອມນາປວຈນໍ ວຈເນນາປີຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ສໂຠຊນສິກ຺ຂາປທໍ

໒໗໙. ຕຕິເຍ ‘‘ສຍນິຍຆເຣ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ຍກາຣໂລປໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ສຍນິຆເຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ສຍນິຆເຣ’’ຕິ. ຍໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ໂຕສທ຺ໂທ ປຐມາທີສຸ ອຕ຺ເຖສຸ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ຍໂຕນິທານ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ສຸ. ນິ. ໒໗໕) ປຐມຕ຺ເຖ. ‘‘ອນ຺ຕຣາເຍ ອເສສໂຕ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠກຖາ ໗) ທຸຕິຍຕ຺ເຖ ¶ . ‘‘ອນິຈ຺ຈໂຕ’’ຕິອາທີສຸ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໐໙) ຕຕິຍຕ຺ເຖ. ‘‘ມາຕິໂຕ ປິຕິໂຕ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໑.໓໑໑) ປຎ຺ຈມ຺ຍຕ຺ເຖ. ‘‘ຍໍ ¶ ປຣໂຕ ທານປຈ຺ຈຍາ’’ຕິອາທີສຸ (ຊາ. ໒.໒໒.໕໘໕) ຉຏ຺ຐ຺ຍຕ຺ເຖ. ‘‘ປຸຣໂຕ ປຈ຺ຉໂຕ’’ຕິອາທີສຸ (ປາຈິ. ໕໗໖) ສຕ຺ຕມ຺ຍຕ຺ເຖ. ‘‘ປທມໂຕ’’ຕິອາທີສຸ ກາຣຓຕ຺ເຖ ທິສ຺ສຕິ. ອິຘາປິ ກາຣຓຕ຺ເຖເຍວາຕິ ອາຫ ‘‘ຍສ຺ມາ’’ຕິ. ຍສ຺ມາ ກາຣຓາ ອຍ຺ຍສ຺ສ ຠິກ຺ຂາ ທິນ຺ນາ, ຕສ຺ມາ ຄຈ຺ຉຖ ຠນ຺ເຕ ຕຸມ຺ເຫຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂໍ. ໂວຕິ ຕຸມ຺ເຫຫິ. ອຘິປ຺ປາໂຍຕິ ປຸຣິສສ຺ສ ອຊ຺ຌາສໂຍ. ‘‘ປຣິຍຸຏ຺ຐິໂຕ’’ຕິ ສາມຎ຺ຎໂຕ ວຸຕ຺ເຕປິ ອຕ຺ຖປກຣຓາທິໂຕ ຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິໂຕວາຘິປ຺ເປໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິໂຕ’’ຕິ, ຣາເຄນ ປຣິຠວິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໘໐. ສໂຠຊນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສກາໂຣ ສຫສທ຺ທກາຣິໂຍ ຈ ອກາຣຸກາຣານໍ ອສຣູປຕ຺ຕາ ອກາຣໂຕ ອຸກາຣສ຺ສ ໂລໂປ ຈ ຕີສຸ ປເທສຸ ປຈ຺ຉິມານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປທານໍ ຕຸລ຺ຍຕ຺ຖນິສ຺ສິຕສມາໂສ ຈ ປຸພ຺ພປເທນ ສຫ ເຠທນິສ຺ສິຕພາຫິຣຕ຺ຖສມາໂສ ຈ ໂຫຕິ, ອິຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ສຫ ອຸໂຠຫິ ຊເນຫີ’’ຕິ. ອຖ ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຠຊນໍ, ສໍ ວິຊ຺ຊຕິ ໂຠຊນໍ ອສ຺ມິໍ ກຸເລຕິ ສໂຠຊນນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອຖ ວາ’’ຕິອາທິ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ເຕເນວາຕິ ເຕເນວ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພຕ຺ຕາ. ອສ຺ສາຕິ ‘‘ສໂຠຊເນ’’ຕິປທສ຺ສ. ຆເຣຕິ ເອຕ຺ຖ ປຸພ຺ໂພ ສຍນິສທ຺ໂທ ໂລໂປຕິ ອາຫ ‘‘ສຍນິຆເຣ’’ຕິ. ອິມິນາ ‘‘ທຕ຺ໂຕ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ປຸພ຺ພປທໂລປສມາສໍ ທສ຺ເສຕິ. ປິຏ຺ຐສງ຺ຆາຏສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ປິຏ຺ຐສງ຺ຆາໂຏ ນາມ ນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ, ອຖ ໂຂ ສຍນິຆຣຄພ຺ຠສ຺ເສວາຕິ ອາຫ ‘‘ຕສ຺ສ ສຍນິຆຣຄພ຺ຠສ຺ສາ’’ຕິ. ຍຖາ ວາ ຕຖາ ວາຕິ ເຍນ ວາ ເຕ ນ ວາ ອາກາເຣນ. ກຕສ຺ສາຕິ ປິຏ຺ຐິວໍສໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ວາ ອນາໂຣເປຕ຺ວາ ວາ ກຕສ຺ສາຕິ. ຕຕິຍໍ.

໒໘໔. ຈຕຸຕ຺ຖປຎ຺ຈເມສຸ ຍຖາ ຈ ສໂຠຊນສິກ຺ຂາປທໍ ປຐມປາຣາຊິກສມຸຏ຺ຐານໍ, ເອວເມວ ຕານິປີຕິ ໂຍຊນາຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖປຎ຺ຈມານິ.

໖. ຈາຣິຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທໍ

໒໙໔. ຉຏ຺ເຐ ¶ ກສ຺ມາ ເຕຫິ ‘‘ເທຖາວຸໂສ ຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ນນຸ ຠິກ຺ຂູນໍ ເອວໍ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອາຫ ‘‘ເອຕ຺ຖ ຕໍ ກິຣາ’’ຕິອາທິ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ອຠິຫຏໍ ອໂຫສິ, ຕສ຺ມາ.

໒໙໕. ອິທໍ ປນ ວຈນໍ ອາຫາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປສາທຎ຺ຎຖຕ຺ຕນ຺ຕິ ປສາທສ຺ສ ອຎ຺ເຎນາກາເຣນ ຠາໂວ. ນນ຺ຕິ ຂາທນີຍໍ. ‘‘ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄມໍສູ’’ຕິອິມິນາ ‘‘ອຸສ຺ສາຣິຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸກາຣສ຺ສ ອຸຄ຺ຄຫຕ຺ຖຕຎ຺ຈ ¶ ສຣຘາຕຸສ຺ສ ຄຕ຺ຍຕ຺ຖຕຎ຺ຈ ອຊ຺ຊຕນິຎຸໍວິຠຕ຺ຕິຍາ ຕ຺ຖຕ຺ຕຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕິ, ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສາຣິໍສຸ ອຄມໍສູຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໙໘. ຍຕ຺ຖາຕິ ຍສ຺ມິໍ ຐາເນ. ຐິຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ຕໂຕຕິ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປນ຺ນໂຕ. ຍນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸໍ. ປກຕິວຈເນນາຕິ ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທມກຕ຺ວາ ປວຕ຺ເຕນ ສຠາວວຈເນນ. ອນ຺ໂຕວິຫາເຣຕິ ວຈນສ຺ສ ອຕິສມ຺ພາຘຕ຺ຕາ ອຍຸຕ຺ຕຠາວໍ ມຎ຺ຎມາໂນ ອາຫ ‘‘ອປິ ຈ ອນ຺ໂຕອຸປຈາຣສີມາຍາ’’ຕິ.

໓໐໒. ຄາມສ຺ສ ອນ຺ຕເຣ ອາຣາໂມ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ອນ຺ຕຣາຣາໂມ ວິຫາໂຣ, ຕໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອນ຺ໂຕຄາເມ’’ຕິອາທີຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ມຫານາມສິກ຺ຂາປທໍ

໓໐໓. ສຕ຺ຕເມ ‘‘ຠຄວໂຕ’’ຕິປທໍ ‘‘ຈູຬປິຕຸປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິປເທ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ‘‘ມຫລ຺ລກຕໂຣ’’ຕິປເທ ອປາທານໍ. ຈູຬປິຕຸປຸຕ຺ໂຕຕິ ສຸທ຺ໂຘທໂນ, ສກ຺ໂກທໂນ, ສຸກ຺ໂກທໂນ, ໂຘໂຕທໂນ, ອມິໂຕທໂນຕິ ປຎ຺ຈ ຊນາ ຠາຕໂຣ, ອມິຕາ, ປາລິຕາຕິ ທ຺ເວ ຠຄິນິໂຍ. ເຕສຸ ຠຄວາ ຈ ນນ຺ໂທ ຈ ເຊຏ຺ຐຠາຕຸຠູຕສ຺ສ ສຸທ຺ໂຘທນສ຺ສ ປຸຕ຺ຕາ, ອານນ຺ໂທ ກນິຏ຺ຐຠາຕຸຠູຕສ຺ສ ອມິໂຕທນສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ, ມຫານາໂມ ຈ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ຈ ຕຕິຍສ຺ສ ສຸກ຺ໂກທນສ຺ສ ປຸຕ຺ຕາ. ສກ຺ໂກທນໂຘໂຕທນານໍ ປຸຕ຺ຕາ ອປາກຏາ. ຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ອມິຕາຍ ນາມ ຠຄິນິຍາ ປຸຕ຺ໂຕ, ປາລິຕາຍ ປຸຕ຺ຕຘີຕຣາ ອປາກຏາ. ຕສ຺ມາ ຈູຬປິຕຸໂນ ສຸກ຺ໂກທນສ຺ສ ¶ ປຸຕ຺ໂຕ ຈູຬປິຕຸປຸຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ທ຺ວີສຸ ຜເລສູຕິ ເຫຏ຺ຐິເມສຸ ທ຺ວີສຸ ຜເລສຸ. ອຸສ຺ສນ຺ນສທ຺ໂທ ພຫຸປຣິຍາໂຍຕິ ອາຫ ‘‘ພຫູ’’ຕິ. ວຊໂຕຕິ ໂຄຏ຺ຐໂຕ. ຕຎ຺ຫິ ຄາໂວ ໂຄຈຣຏ຺ຐານໂຕ ປຏິກ຺ກມິຕ຺ວາ ນິວາສຕ຺ຖາຍ ວຊນ຺ຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ອສ຺ມິນ຺ຕິ ວໂຊຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໓໐໖. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍຕິ ຕສ຺ມິໍ ປວາຣຓສມເຍ. ‘‘ເອຕ຺ຕເກຫີ’’ຕິປທສ຺ສ ນາມວເສນ ວາ ປຣິມາຓວເສນ ວາ ທຸວິຘສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນາມວເສນ ປຣິມາຓວເສນາ’’ຕິ. ເຕສຸ ນາມໍ ສນ຺ຘາຍ ເອຕໍ ນາມໍ ເອເຕສໍ ເຠສຊ຺ຊານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຕການີຕິ ວຈນຕ຺ໂຖ ກາຕພ຺ໂພ, ປຣິມາຓໍ ສນ຺ຘາຍ ເອຕໍ ປຣິມາຓໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ເອຕ຺ຕການີຕິ ວຈນຕ຺ໂຖ ກາຕພ຺ໂພ. ‘‘ອຎ຺ຎໍ ເຠສຊ຺ຊ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຎ຺ຎສທ຺ທສ຺ສ ອປາທານໍ ນາມໍ ວາ ປຣິມາຓໍ ວາ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອາຫ ‘‘ສພ຺ພິນາ ປວາຣິໂຕ’’ຕິອາທິ.

໓໑໐. ເຍຕິ ¶ ທາຍກາ, ປວາຣິຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ອຸຍ຺ຍຸຕ຺ຕເສນາສິກ຺ຂາປທໍ

໓໑໑. ອຏ຺ຐເມ ‘‘ອຠິມຸຂ’’ນ຺ຕິອິມິນາ ອຠິສທ຺ທສ຺ສຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ອຸຍ຺ຍາໂຕ’’ຕິປທສ຺ສ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຍາໂຕຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ນຄຣໂຕ ນິຄ຺ຄໂຕ’’ຕິ. ‘‘ກຕອຸຍ຺ໂຍຄ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຍຸຎ຺ຊຕິ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຸຍ຺ຍຸຕ຺ຕາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຘາຕູນ, ມເນກຕ຺ຖຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຄາມໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

໓໑໔. ທ຺ວາທສ ປຸຣິສາ ອິມສ຺ສ ຫຕ຺ຖິໂນຕິ ທ຺ວາທສປຸຣິໂສ, ອາວຸໂຘ ຫຕ຺ເຖສຸ ເອເຕສນ຺ຕິ ອາວຸຘຫຕ຺ຖາ. ນິນ຺ນນ຺ຕິ ນິນ຺ນຏ຺ຐານໍ, ປສ຺ສໂຕ ຠິກ຺ຂຸໂນຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ເສນາວາສສິກ຺ຂາປທໍ

໓໑໙. ນວເມ ‘‘ຕິຏ຺ຐຕຸ ວາ’’ຕິອາທິນາ ວສນາກາຣໍ ທສ຺ເສຕິ. ວາສທ຺ໂທ ‘‘ຈງ຺ກມຕຸ ວາ’’ຕິອຕ຺ຖໍ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕິ. ກິຎ຺ຈິ ອິຣິຍາປຖນ຺ຕິ ຈຕູສຸ ¶ ອິຣິຍາປເຖສຸ ກິຎ຺ຈິ ອິຣິຍາປຖໍ. ຍຖາ ຣຸທ຺ຘມາເນ ສຎ຺ຈາໂຣ ຉິຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ຣຸທ຺ຘາ ສໍວຸຕາ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ຣຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ອິມິນາ ‘‘ປລິພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຣິປຸພ຺ພສ຺ສ ພຸຘິຘາຕຸສ຺ສ ອຘິປ຺ປາຍຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕີຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ອຸຍ຺ໂຍຘິກສິກ຺ຂາປທໍ

໓໒໒. ທສເມ ຍຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ສໍປຫຣນ຺ຕິ. ‘‘ພລສ຺ສ ອຄ຺ຄໍ ເອຕ຺ຖາ’’ຕິອິມິນາ ຠິນ຺ນາຘິກຣຓພາຫິຣຕ຺ຖສມາສໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ຊານນ຺ຕີ’’ຕິປທໍ ອຕ຺ຖສມ຺ປຸຓ຺ຓຕ຺ຖາຍ ປກ຺ຂິຕ຺ຕໍ. ອຄ຺ຄນ຺ຕິ ໂກຏ຺ຐາສໍ. ພລໍ ຄຓີຍຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ພລຄ຺ຄນ຺ຕິ ວຈນຕ຺ໂຖປິ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ພລຄຓນຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ. ອິທຎ຺ຫິ ວຈນໍ ອມ຺ພເສຈນຄຣຸສິນນເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ. ກຖໍ? ‘‘ພລຄຓນຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ເຕນ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິເຍນ ‘‘ພລສ຺ສ ອຄ຺ຄໍ ຊານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ພລຄ຺ຄ’’ນ຺ຕິ ວຈນຕ຺ຖສ຺ສ ປິຓ຺ຑຕ຺ໂຖ ຈ ຎາປີຍຕິ, ‘‘ພລໍ ຄຓີຍຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ພລຄ຺ຄ’’ນ຺ຕິ ວຈນຕ຺ໂຖ ຈ ທສ຺ສີຍຕິ. ວິຍູຫີຍເຕ ສມ຺ປິຓ຺ຑີຍເຕ ພ຺ຍູໂຫ, ເສນາຍ ພ຺ຍູໂຫ ເສນາພ຺ຍູໂຫຕິ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ເສນາຍ ວິຍູຫ’’ນ຺ຕິອາທິນາ. ອຓຕິ ເຠຣວສທ຺ທໍ ກໂຣຕີຕິ ອຓີກໍ, ມຸທ຺ຘຊຓກາໂຣ, ຫຕ຺ຖີເຍວ ອຓີກໍ ¶ ຫຕ຺ຖາຓີກໍ. ເອເສວ ນໂຍ ເສເສສຸປິ. ໂຍ ຫຕ຺ຖີ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ໂຕ, ເຕນ ຫຕ຺ຖິນາຕິ ໂຍຊນາຕິ. ທສມໍ.

ອເຈລກວຄ຺ໂຄ ປຎ຺ຈໂມ.

໖. ສຸຣາປານວຄ຺ໂຄ

໑. ສຸຣາປານສິກ຺ຂາປທ-ອຕ຺ຖໂຍຊນາ

໓໒໖. ສຸຣາປານວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ຠທ຺ທາ ວຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ຠທ຺ທວຕິກາຕິ ຈ, ຠທ຺ທາ ວຕິ ຠທ຺ທວຕິ, ສາ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ຖີຕິ ຠທ຺ທວຕິກາຕິ ຈ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ໂສ’’ຕິອາທິ. ໂສຕິ ຄາໂມ ລຠີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ປຖາວິໂນຕິ ກເຕ ອທ຺ຘິກາເຍວາຕິ ອາຫ ‘‘ອທ຺ຘິກາ’’ຕິ. ອທ຺ຘໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອທ຺ຘິກາ. ‘‘ປຖິກາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ອຍເມວຕ຺ໂຖ. ‘‘ເຕຊສາ ເຕຊ’’ນ຺ຕິປທານິ ສມ຺ພນ຺ຘາເປກ຺ຂານິ ຈ ໂຫນ຺ຕິ ¶ , ປທານໍ ສມານຕ຺ຕາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ຈ ສມາໂນຕິ ມຎ຺ຎິຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ສມ຺ພນ຺ຘຎ຺ຈ ຕສ຺ສ ອສມານຕຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ເຕຊສາ ນາຄສ຺ສ ເຕຊ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອານຸຠາເວນາ’’ຕິອິມິນາ ປນ ເຕຊສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ກໂປຕສ຺ສ ປາໂທ ກໂປໂຕ ອຸປຈາເຣນ, ຕສ຺ສ ເອໂສ ກາໂປໂຕ, ວຓ຺ໂຓ. ກາໂປໂຕ ວິຍ ວຓ຺ໂຓ ອສ຺ສາຕິ ກາໂປຕິກາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ກໂປຕປາທສມວຓ຺ຓຣຕ຺ໂຕຠາສາ’’ຕິ. ປສນ຺ນສທ຺ທສ຺ສ ປສາທສທ຺ຘາທໂຍ ນິວຕ຺ເຕຕຸໍ ‘‘ສຸຣາມຓ຺ຑສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຎ຺ຈາຠິຎ຺ຎສ຺ສ ສໂຕຕິ ປຎ຺ຈາຠິຎ຺ຎສ຺ສ ສມານສ຺ສ ສາຄຕສ຺ສາຕິ ໂຍຊນາ.

໓໒໘. ‘‘ມຘຸກປຸປ຺ຜາທີນໍ ຣເສນ ກໂຕ’’ຕິອິມິນາ ປຸປ຺ຜານໍ ຣເສນ ກໂຕ ອາສໂວ ປຸປ຺ຜາສໂວຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ເອສ ນໂຍ ‘‘ຜລາສໂວ’’ຕິອາທີສຸປິ. ສຸຣາເມຣຍານໍ ວິເສສໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສຸຣາ ນາມາ’’ຕິອາທິ. ປິຏ຺ຐກິຓ຺ຓປກ຺ຂິຕ຺ຕາຕິ ປິຏ຺ເຐນ ຈ ກິຓ຺ເຓນ ຈ ປກ຺ຂິຕ຺ຕາ ກຕາ ວາຣຸຓີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ກິຓ຺ຓາຕິ ຈ ສຸຣາຍ ພີຊໍ. ຕຎ຺ຫິ ກິຣນ຺ຕິ ນານາສມ຺ຠາຣານິ ມິສ຺ສີຠວນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ກິຓ຺ຓາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ສາເຍວ ມຓ຺ເຑຕິ ໂຍຊນາ. ສຸຣນາມເກນ ເອເກນ ວນຈຣເກນ ກຕາຕິ ສຸຣາ. ມທໍ ຊເນຕີຕິ ເມຣຍໍ.

໓໒໙. ໂລຓໂສວີຣກນ຺ຕິ ¶ ເອວໍນາມກໍ ປານໍ. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິປິ ເອວເມວ. ຕສ຺ມິນ຺ຕິ ສູປສໍປາເກ. ເຕລໍ ປນ ປຈນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ນຕ຺ຖິ ຕິຂິຓໍ ມຊ຺ຊໍ ເອຕ຺ຖາຕິ ອຕິຂິຓມຊ຺ຊໍ, ອຕິຂິຓມຊ຺ເຊ ຕສ຺ມິໍເຍວ ເຕເລຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍໍ ປນາຕິ ເຕລໍ ປນ. ຕິຂິຓໍ ມຊ຺ຊໍ ອິມສ຺ສ ເຕລສ຺ສາຕິ ຕິຂິຓມຊ຺ຊໍ. ຍຕ຺ຖາຕິ ເຕເລ. ອຣິຏ຺ໂຐຕິ ເອວໍນາມກໍ ເຠສຊ຺ຊໍ. ຕນ຺ຕິ ອຣິຏ຺ຐໍ, ‘‘ສນ຺ຘາຍາ’’ຕິປເທ ອວຸຕ຺ຕກມ຺ມໍ. ເອຕນ຺ຕິ ‘‘ອມຊ຺ຊໍ ອຣິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິວຈນໍ, ‘‘ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິປເທ ວຸຕ຺ຕກມ຺ມນ຺ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ອງ຺ຄຸລິປໂຕທກສິກ຺ຂາປທໍ

໓໓໐. ທຸຕິເຍ ອງ຺ຄຸລີຫິ ປຕຸຊ຺ຊນໍ ອງ຺ຄຸລິປໂຕໂທ, ໂສເຍວ ອງ຺ຄຸລິປໂຕທໂກຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອງ຺ຄຸລີຫີ’’ຕິອາທິ. ອຸຕ຺ຕນ຺ໂຕຕິ ¶ ອວຕປນ຺ໂຕ. ອວຕປນ຺ໂຕຕິ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ກິລມນ຺ໂຕເຍວາຕິ ອາຫ ‘‘ກິລມນ຺ໂຕ’’ຕິ. ກິລມນ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາຕິ ໂຍຊນາ. ອສ຺ສາສຄຫເຓນ ປສ຺ສາໂສປິ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ອາຫ ‘‘ອສ຺ສາສປສ຺ສາສສຎ຺ຈາໂຣ’’ຕິ. ຕມ຺ປີຕິ ຠິກ຺ຂຸນິມ຺ປີຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ຫສຘມ຺ມສິກ຺ຂາປທໍ

໓໓໕. ຕຕິເຍ ປກາເຣນ ກຣີຍຕິ ຐປີຍຕີຕິ ປກຕໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຍໍ ຠຄວຕາ’’ຕິອາທິ. ຍນ຺ຕິ ສິກ຺ຂາປທໍ.

໓໓໖. ຫສສງ຺ຂາໂຕ ຘມ຺ໂມ ສຠາໂວ ຫສຘມ຺ໂມຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຕ຺ຖໂຕ ກີຬິກາເຍວາຕິ ອາຫ ‘‘ກີຬິກາ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

໓໓໗. ໂຄປ຺ຜການນ຺ຕິ ຈຣຓຄຓ຺ຐິການໍ. ເຕ ຫິ ປາເທ ປາທໍ ຐປນກາເລ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎູປຣິ ຐປນໂຕ ໂຄປີຍນ຺ຕີຕິ ໂຄປ຺ຜາ, ເຕ ເອວ ໂຄປ຺ຜກາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ປາທສ຺ສ ຫິ ອຸປຣິ ປາທໍ ຐປນກາເລ ເອກສ຺ສ ອຸປຣິ ເອໂກ ນ ຐເປຕພ຺ໂພ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ປາເທ ປາທໍ ອຈ຺ຈາຘາຍາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໑໙໖; ມ. ນິ. ໑.໔໒໓; ອ. ນິ. ໓.໑໖). ໂອຏ຺ຐໂຊ ທຸຕິໂຍ. ໂອໂຣຫນ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໓໓໘. ຜິຍາຣິຕ຺ຕາທີຫີຕິ ອາທິສທ຺ເທນ ລງ຺ກາຣາທໂຍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເກຈິ ວທນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປຕນຸປ຺ປຕນວາເຣສູຕິ ປຕນວາຣ ອຸປ຺ປຕນວາເຣສຸ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ສໍ ຂິຕ຺ຕກຖລາຍໍ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ ¶ , ຍສ຺ມາ ວາ. ຐເປຕ຺ວາ ກີຬນ຺ຕສ຺ສາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ລິຂິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ກີຬາຘິປ຺ປາຍສ຺ສ ວິຣຫິຕຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ກີຬາຘິປ຺ປາເຍນ ອຕ຺ຖໂຊຕກໍ ອກ຺ຂຣໍ ລິຂນ຺ຕສ຺ສາປິ ອາປຕ຺ຕິເຍວາຕິ ວທນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ອນາທຣິຍສິກ຺ຂາປທໍ

໓໔໒. ຈຕຸຕ຺ເຖ ຘມ຺ໂມ ນາມ ຕນ຺ຕິເຍວາຕິ ອາຫ ‘‘ຕນ຺ຕີ’’ຕິ. ປເວຓີຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ‘‘ຕໍ ວາ ນ ສິກ຺ຂິຕຸກາໂມ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕໍສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ຖມາວິກາຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເຍນ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕນາ’’ຕິ. ວິນເຍ ອປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ¶ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອປຎ຺ຎຕ຺ເຕນາ’’ຕິ ອາຫ ‘‘ສຸຕ຺ເຕ ວາ ອຠິຘມ຺ເມ ວາ ອາຄເຕນາ’’ຕິ.

໓໔໔. ປເວຓິຍາຕິ ອຸປາລິອາທິກາຍ ອາຈຣິຍປຣມ຺ປຣສງ຺ຂາຕາຍ ຕນ຺ຕິຍາ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕໍ ສພ຺ພນ຺ຕິ ກຸຣຸນ຺ທິວາທມຫາປຈ຺ຈຣິວາທສງ຺ຂາຕໍ ສພ຺ພໍ ຕໍ ວຈນໍ. ປເວຓິຍາ ອາຄເຕຕິ ປເວຓິຍາ ອາຄຕສງ຺ຂາເຕ ມຫາອຏ຺ຐກຖາວາເທຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໓໔໕. ປຎ຺ຈເມ ມນຸສ຺ສວິຄ຺ຄເຫຕິ ມນຸສ຺ສວິຄ຺ຄຫປາຣາຊິເກຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ໂຊຕິສິກ຺ຂາປທໍ

໓໕໐. ຉຏ຺ເຐ ຊນປທສ຺ສ ນາມຕ຺ຕາ ພຫຸວຈນວເສນ ‘‘ຠຄ຺ເຄສູ’’ຕິ ປາຬິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຸສຸມາຣສຓ຺ຐາໂນ ປພ຺ພຕສງ຺ຂາໂຕ ຄິຣິ ເອຕ຺ຖາຕິ ສຸສຸມາຣຄິຣິ, ເອຕສ຺ສ ວາ ມາປິຕກາເລ ສຸສຸມາໂຣ ຄິຣຕິ ສທ຺ທໍ ນິຄ຺ຄິຣຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ສຸສຸມາຣຄິຣີຕິ ອຕ຺ຖມນເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນຄຣສ຺ສ ນາມ’’ນ຺ຕິ. ຕໍ ປນາຕິ ວນໍ ປນ. ‘‘ມິຄານ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ມິຄານໍ ອຠໂຍ ທີຍຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ມິຄທາໂຍຕິ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ.

໓໕໒. ‘‘ໂຊຕິເກ’’ຕິປທສ຺ສ ໂຊຕິສ຺ສ ອຄ຺ຄິສ຺ສ ກຣຓໍ ໂຊຕິກນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ໂຊຕິກຣເຓ’’ຕິ.

໓໕໔. ‘‘ສມາທຫິຕຸກາມຕາຍາ’’ຕິປທໍ ¶ ‘‘ອຣຓິສຓ຺ຐາປນໂຕ’’ຕິປເທ ເຫຕຸ. ຊາລາຕິ ສິຂາ. ສາ ຫິ ຊລຕິ ທິພ຺ພຕີຕິ ຊາລາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ປຕິລາຕໍ ອຸກ຺ຂິປຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ປຕິຕາລາຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ຕກາຣໂລປໍ ກຕ຺ວາ ສນ຺ຘິວເສນ ປຕິລາຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອລາຕໍ ປຕິຕໍ ອຸກ຺ຂິປຕີ’’ຕິ. ອລາຕນ຺ຕິ ອຸມ຺ມຸກ຺ກໍ. ຕຎ຺ຫິ ອາທິຕ຺ຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຕິອຸຓ຺ຫຕ຺ຕາ ນ ລາຕພ຺ພໍ ນ ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອລາຕນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອວິຊ຺ຌາຕນ຺ຕິ ຌາຍນໂຕ ຑຍ຺ຫນໂຕ ອວິຄຕໍ ອລາຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຌາຍນໍ ຑຍ຺ຫນໍ ຌາຕໍ, ວິຄຕໍ ຌາຕໍ ອິມສ຺ສາລາຕສ຺ສາຕິ ວິຊ຺ຌາຕໍ.

໓໕໖. ປທີປາທີນີຕິ ¶ ປທີປໂຊຕິກາທີນິ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕາສຸ ທຸຏ຺ຐວາຬມິຄອມນຸສ຺ສສງ຺ຂາຕາສຸ ອາປທາສຸ ນິມິຕ຺ຕຠູຕາສຸ. ນິມິຕ຺ຕຕ຺ເຖ ເຈຕໍ ຠຸມ຺ມວຈນນ຺ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ນຫານສິກ຺ຂາປທໍ

໓໖໖. ສຕ຺ຕເມ ປາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນ ເກວລໍ ສອຸທກາຍ ນທິຍາ ເອວ ນ຺ຫາຍິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ສຸກ຺ຂາຍ ນທິຍາປິ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ສຸກ຺ຂາຍາ’’ຕິອາທິ. ອຸກ຺ກິຣິຕ຺ວາຕິ ວິຍູຫິຕ຺ວາ. ອາວາຏາເຍວ ຂຸທ຺ທກຏ຺ເຐນ ອາວາຏກາ, ເຕສູຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ທຸພ຺ພຓ຺ຓກຣຓສິກ຺ຂາປທໍ

໓໖໘. ອຏ຺ຐເມ ອລຠີຕິ ລໂຠຕິ ວຈນຕ຺ເຖ ອປຈ຺ຈຍໍ ກຕ຺ວາ ຓປຈ຺ຈຍສ຺ສ ສ຺ວຕ຺ຖຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ລໂຠເຍວ ລາໂຠ’’ຕິ. ອປຈ຺ຈຍມກຕ຺ວາ ປກຕິຍາ ຓປຈ຺ຈໂຍປິ ຍຸຕ຺ໂຕເຍວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ສທ຺ທນ຺ຕໂຣປິ ອຕ຺ຖນ຺ຕຣາຠາວາ ສມາໂສ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ນວຈີວຣລາເຠນາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ’’ຕິ. ອນຸນາສິກໂລປນ຺ຕິ ‘‘ນວ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ນິຄ຺ຄຫີຕສ຺ສ ວິນາສໍ. ນິຄ຺ຄຫີຕຎ຺ຫິ ນາສໍ ອນຸຄຕຕ຺ຕາ ‘‘ອນຸນາສິກ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ສ ອທສ຺ສນ, ມກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຊ຺ເຌ ຐິຕປທທ຺ວເຍຕິ ‘‘ນວ’’ນ຺ຕິ ຈ ‘‘ຈີວຣລາເຠນາ’’ຕິ ຈ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປທານມນ຺ຕເຣ ‘‘ຐິເຕ ປນາ’’ຕິ ຈ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນາ’’ຕິ ຈ ປທທ຺ວເຍ. ນິທ຺ຘາຣເຓ ເຈຕໍ ຠຸມ຺ມວຈນໍ. ນິປາໂຕຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ອລຠີຕິ ລໂຠຕິ ວຈນຕ຺ຖສ຺ສ ອຠິເຘຍ຺ຍຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນາ’’ຕິອາທິ. ປທຠາຊເນ ປນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຍນ຺ຕິ ຍໍ ຈີວຣໍ. ‘‘ຈີວຣ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຈີວຣສຣູປໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຍໍ ນິວາເສຕຸໍ ວາ’’ຕິອາທິ. ຈມ຺ມກາຣນີລນ຺ຕິ ຈມ຺ມກາຣານໍ ຕິຜເລ ປກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ອຍຄູຖສ຺ສ ນີລໍ. ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ¶ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓ ກຣີຍຕິ ອເນນາຕິ ທຸພ຺ພຓ຺ຓກຣຓໍ, ກປ຺ປພິນ຺ທຸນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ກປ຺ປພິນ຺ທຸໍ ສນ຺ຘາຍາ’’ຕິ. ອາທິຍນ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອາທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ໂກເຓສູຕິ ອນ຺ເຕສຸ. ວາສທ຺ໂທ ອນິຍມວິກປ຺ປຕ຺ໂຖ. ອກ຺ຂິມຓ຺ຑລມຕ຺ຕໍ ວາຕິ ອກ຺ຂິມຓ຺ຑລສ຺ສ ປມາຓໍ ວາ ກປ຺ປພິນ຺ທູຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປຏ຺ເຏ ວາຕິ ອນຸວາຕປຏ຺ເຏ ¶ ວາ. ຄຓ຺ຐິຍໍ ວາຕິ ຄຓ຺ຐິກປຏ຺ເຏ ວາ. ປາຬິກປ຺ໂປຕິ ທ຺ເວ ວາ ຕິສ຺ໂສ ວາ ຕໂຕ ອຘິກາ ວາ ພິນ຺ທຸອາວລີ ກຕ຺ວາ ກໂຕ ກປ຺ໂປ. ກຓ຺ຓິກກປ຺ໂປຕິ ກຓ຺ຓິກໍ ວິຍ ພິນ຺ທຸໂຄຈ຺ຉກໍ ກຕ຺ວາ ກໂຕ ກປ຺ໂປ. ອາທິສທ຺ເທນ ອຄ຺ຆິຍກປ຺ປາທໂຍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ສພ຺ພາສຸ ອຏ຺ຐກຖາສຸ. ເອໂກປິ ພິນ຺ທຸ ວຏ຺ໂຏເຍວ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອາຫ ‘‘ເອກໍ ວຏ຺ຏພິນ຺ທຸ’’ນ຺ຕິ.

໓໗໑. ອຄ຺ຄຬາທີນີຕິ ອາທິສທ຺ເທນ ອນຸວາຕປຣິຠຓ຺ເຑ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ວິກປ຺ປນສິກ຺ຂາປທໍ

໓໗໔. ນວເມ ຕສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ຕສທ຺ທສ຺ສ ວິສໂຍ ຈີວຣສາມິໂກເຍວາຕິ ອາຫ ‘‘ຈີວຣສາມິກສ຺ສາ’’ຕິ. ທຸຕິຍສ຺ສ ຕສທ຺ທສ຺ສ ວິສໂຍ ວິນຍຘໂຣເຍວາຕິ ອາຫ ‘‘ເຍນາ’’ຕິອາທິ. ‘‘ອວິສ຺ສາສນ຺ໂຕ’’ຕິປທສ຺ສ ກິຣິຍາວິເສສນຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອວິສ຺ສາເສນາ’’ຕິ. ເຕນາຕິ ວິນຍຘເຣນາຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ຈີວຣາປນິຘານສິກ຺ຂາປທໍ

໓໗໗. ທສເມ ‘‘ອປເນຕ຺ວາ’’ຕິອິມິນາ ອປອິຕ຺ຍູປສຄ຺ຄສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ນິເຘນ຺ຕີຕິ ນິຄູຫິຕ຺ວາ ຐເປນ຺ຕິ. ຫສາຘິປ຺ປາໂຍຕິ ຫສໍ, ຫສນຕ຺ຖາຍ ວາ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ປຣິກ຺ຂາຣສ຺ສ ສຣູປໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຕ຺ຕຕ຺ຖວິກາທິ’’ນ຺ຕິ. ປຕ຺ຕສ຺ສ ປາຬິຍມາຄຕຕ຺ຕາ ປຕ຺ຕສ຺ສ ຖວິກາຕິ ອຕ຺ໂຖເຍວ ຄເຫຕພ຺ໂພ, ນ ປຕ຺ໂຕ ຈ ຖວິກາ ຈາຕິ. ‘‘ສມເຓນ ນາມາ’’ຕິປທໍ ‘‘ຠວິຕຸ’’ນ຺ຕິປເທ ຠາວກຕ຺ຕາຕິ. ທສມໍ.

ສຸຣາປານວຄ຺ໂຄ ຉຏ຺ໂຐ.

໗. ສປ຺ປາຓກວຄ຺ໂຄ

໑. ສຎ຺ຈິຈ຺ຈປາຓສິກ຺ຂາປທ-ອຕ຺ຖໂຍຊນາ

໓໘໒. ສປ຺ປາຓກວຄ຺ຄສ຺ສ ¶ ປຐເມ ອຸສຸໍ ອສຕິ ຂິປຕິ ອເນນາຕິ ອິສ຺ສາໂສຕິ ກເຕ ຘນຸເຍວ ມຸຂ຺ຍໂຕ ອິສ຺ສາໂສ ນາມ, ຘນຸຄ຺ຄຫາ- ຈຣິໂຍ ¶ ປນ ອຸປຈາເຣນ. ອຸສຸໍ ອສຕິ ຂິປຕີຕິ ອິສ຺ສາໂສຕິ ກເຕ ຘນຸຄ຺ຄຫາຈຣິໂຍ ອິສ຺ສາໂສ ນາມ, ອິຘ ປນ ອຸປຈາຣຕ຺ໂຖ ວາ ກຕ຺ຕຸຕ຺ໂຖ ວາ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ອາຫ ‘‘ຘນຸຄ຺ຄຫາຈຣິໂຍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ປພ຺ພຊິຕກາເລ ອິສ຺ສາສສ຺ສ ອຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຄິຫິກາເລ’’ຕິ. ໂວໂຣປິຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ວິ ອວ ປຸພ຺ພສ຺ສ ຣຸຫຘາຕຸສ຺ສ ອຘິປ຺ປາຍຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວິໂຍຊິຕາ’’ຕິ.

ຍສ຺ມາ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອຕນ຺ຕິ ‘‘ຊີວິຕາ ໂວໂຣປິຕາ’’ຕິວຈນໍ. ກສ຺ມາ ໂວຫາຣມຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ, ນນຸ ຍໂຕ ກຸໂຕຈິ ຍສ຺ມິໍ ກິສ຺ມິໍຈິ ວິໂຍຊິເຕ ທ຺ເວ ວຕ຺ຖູນິ ວິຍ ວິສຸໍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ປາຓໂຕ ຊີວິເຕ ວິໂຍຊິເຕ ປາຓຊີວິຕາປີຕິ ອາຫ ‘‘ນ ເຫຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ເອຕ຺ຖາຕິ ‘‘ຊີວິຕາ ໂວໂຣປິຕາ’’ຕິວຈເນ ທສ຺ເສຕຸນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ກິຎ຺ຈິ ຊີວິຕໍ ນາມາຕິ ໂຍຊນາ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ຖສມ຺ພນ຺ໂຘ – ສີສາລງ຺ກາເຣ ສີສໂຕ ວິໂຍຊິເຕ ສີສໍ ອລງ຺ກາຣໂຕ ວິສຸໍ ຕິຏ຺ຐຕິ ຍຖາ, ເອວໍ ຊີວິເຕ ປາຓໂຕ ວິໂຍຊິເຕ ຊີວິຕໍ ປາຓໂຕ ວິສຸໍ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ ນາມາຕິ. ອຎ຺ຎທຕ຺ຖູຕິ ເອກໍເສນ. ‘‘ປາຓ’’ນ຺ຕິ ສາມຎ຺ຎໂຕ ວຸຕ຺ໂຕປິ ມນຸສ຺ສປາຓສ຺ສ ປາຣາຊິກຏ຺ຐາເນ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ອິຘ ປາຣິເສສຎາເຍນ ຕິຣຈ຺ຉານປາໂຓວ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ອາຫ ‘‘ຕິຣຈ຺ຉານຄໂຕເຍວ ປາໂຓ’’ຕິ. ຕນ຺ຕິ ປາຓໍ. ມຫນ຺ເຕ ປນ ປາເຓຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໓໘໕. ໂສເຘນ຺ໂຕ ອປເນຕີຕິ ໂຍຊນາ. ມງ຺ຄຸໂລຕິ ມນຸສ຺ສຣຕ຺ຕໂປ ເອໂກ ກິມິວິເສໂສ. ໂສ ຫິ ຣຕ຺ຕປິວນຕ຺ຖາຍ ມງ຺ຄຕິ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ອິມໍ ຈິມຎ຺ຈ ຐານໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ‘‘ມງ຺ຄຸໂລ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປທກ຺ຂຣານຎ຺ຫິ ອວິປຣິຕຕ຺ຖໍ, ໂສຕູນຎ຺ຈ ສຊ຺ຌາໂຍປເທສລຠນຕ຺ຖໍ ກຕ຺ຖຈິ ຐາເນ ວຈນຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຕສ຺ສ ພີຊເມວ ຂຸທ຺ທກຏ຺ເຐນ ມງ຺ຄຸລພີຊກໍ, ຕສ຺ມິໍ. ຕນ຺ຕິ ມງ຺ຄຸລພີຊກໍ. ຠິນ຺ທນ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາຕິ ໂຍຊນາຕິ. ປຐມໍ.

໒. ສປ຺ປາຓກສິກ຺ຂາປທໍ

໓໘໗. ທຸຕິເຍ ¶ ສຫ ປາເຓຫີຕິ ສປ຺ປາຓກໍ ອຸທກນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ເຍ ປາຓກາ’’ຕິອາທິ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ປຕ຺ຕປູຣມ຺ປິ ອຸທກນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ¶ . ຕາທິເສນາຕິ ສປ຺ປາຓເກນ. ໂຘວໂຕປິ ປາຈິຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ອຸທກໂສຓ຺ຑິນ຺ຕິ ສິລາມຍໍ ອຸທກໂສຓ຺ຑິໍ. ໂປກ຺ຂຣຓິນ຺ຕິ ສິລາມຍໍ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ. ອຸຏ຺ຐາປຍໂຕປິ ປາຈິຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕໂຕຕິ ໂສຓ຺ຑິໂປກ຺ຂຣຓີຫິ. ອຸທກສ຺ສາຕິ ອຸທເກນ, ປູເຣ ຆເຏ ອາສິຎ຺ຈິຕ຺ວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕຕ຺ຖາຕິ ອຸທເກ. ອຸທເກຕິ ອຸທກສຓ຺ຐານກປເທເສ ອາສິຎ຺ຈິຕອຸທເກ. ປຕິສ຺ສຕີຕິ ໂສຓ຺ຑິໂປກ຺ຂຣຓີຫິ ຄຫິຕອຸທກໍ ປຕິສ຺ສຕີຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ອຸກ຺ໂກຏນສິກ຺ຂາປທໍ

໓໙໒. ຕຕິເຍ ‘‘ອຸຈ຺ຈາເລນ຺ຕີ’’ຕິອິມິນາ ອຸກ຺ໂກເຏນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸປຸພ຺ພສ຺ສ ກຸຏຘາຕຸສ຺ສ ອຸຈ຺ຈາລນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ ຘາຕູນ, ມເນກຕ຺ຖຕ຺ຕາ. ຍໍ ຍໍ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ ຍຖາປຕິຏ຺ຐິຕໍ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ຍຖາປຕິຏ຺ຐິຕຠາໂວ, ເຕນ.

໓໙໓. ໂຍ ຘມ຺ໂມຕິ ໂຍ ສມຖຘມ຺ໂມ. ຘມ຺ເມນາຕິ ເອຕ຺ຖ ເອນສທ຺ເທນ ‘‘ຍຖາຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອໍອິຕິກາຣິຍສ຺ສ ກາຣິໍ ທສ຺ເສຕິ. ອິມິນາ ‘‘ຍຖາຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ປທສ຺ສ ‘‘ນິຫຕາຘິກຣຓ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ນິຫຕສທ຺ເທນ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ພຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ສຕ຺ຖາຣາ’’ຕິປທໍ ‘‘ວຸຕ຺ຕໍ’’ ອິຕິປເທ ກຕ຺ຕາ. ນຕ຺ຖິ ຫຕໍ ຫນນໍ ອິມສ຺ສາຕິ ນິຫຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຕ຺ຖໂຕ ວູປສມນເມວາຕິ ອາຫ ‘‘ວູປສມິຕ’’ນ຺ຕິ.

໓໙໕. ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ກມ຺ມໍ ຘມ຺ມກມ຺ມໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ອຘິກຣຓວູປສມກມ຺ມເມວ ຘມ຺ມກມ຺ມໍ ນາມາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ເຍນ ກມ຺ເມນາ’’ຕິອາທິ. ອຍມ຺ປີຕິ ອຍມ຺ປິ ຠິກ຺ຂຸ. ເສສປທານິປີຕິ ‘‘ຘມ຺ມກມ຺ເມ ເວມຕິໂກ’’ຕິອາທີນິ ເສສປທານິປິ. ເອຕ຺ຖາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕຕ຺ເຖວາຕິ ປຣິວາເຣ ເອວ. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທ, ວິຠງ຺ເຄ ວາຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລສິກ຺ຂາປທໍ

໓໙໙. ຈຕຸຕ຺ເຖ ອຕ຺ຖຸທ຺ຘາຣວເສນ ທສ຺ສິຕານິ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລສທ຺ທຕ຺ຖຠາເວນ ສທິສຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ຘຸຣ’’ນ຺ຕິ ¶ ເອຕ຺ຖ ລກ຺ຂຓວນ຺ຕຕ຺ຕາ ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ອຸປໂຍຄວຈນນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຘຸເຣ’’ຕິ. ຘຸເຣ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕມຕ຺ເຕ ສຕີຕິ ໂຍຊນາ.

ເອວໍ ¶ ຘຸຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາຕິ ‘‘ອຎ຺ຎສ຺ສ ນາໂຣເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ຘຸຣໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ. ອຎ຺ຎສ຺ສາຕິ ວຕ຺ຖຸ, ປຸຄ຺ຄລໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ທຸຕິຍສ຺ສ. ໂສປີຕິ ທຸຕິໂຍປິ. ອຎ຺ຎສ຺ສາຕິ ຕຕິຍສ຺ສ. ຍາວ ໂກຏິ ນ ຉິຊ຺ຊຕິ, ຕາວ ອາປຊ຺ຊຕິເຍວາຕິ ໂຍຊນາ. ຕສ຺ເສວາຕິ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ນປຸຄ຺ຄລສ຺ສ. ວຕ຺ຖຸປຸຄ຺ຄໂລເຍວາຕິ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ນປຸຄ຺ຄໂລເຍວ. ອຍນ຺ຕິ ປຐມຠິກ຺ຂຸ. ອຎ຺ຎສ຺ສາຕິ ທຸຕິຍສ຺ສ. ໂສຕິ ທຸຕິໂຍ ອາໂຣເຈຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເຍນາຕິ ປຐມຠິກ຺ຂຸນາ. ອສ຺ສາຕິ ທຸຕິຍສ຺ສ. ຕສ຺ເສວາຕິ ປຐມຠິກ຺ຂຸສ຺ເສວ. ວຕ຺ຖຸປຸຄ຺ຄລໍ ອຸປນິຘາຍ ‘‘ຕຕິເຍນ ປຸຄ຺ຄເລນ ທຸຕິຍສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໔໐໐. ປຎ຺ຈາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ເຘຕິ ຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍາທິເກ ປຎ຺ຈ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ເຘ. ອຊ຺ຌາຈາໂຣ ນາມາຕິ ອຘິຠວິຕ຺ວາ ວີຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຈຣິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອຊ຺ຌາຈາໂຣ ນາມາຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ອູນວີສຕິວສ຺ສສິກ຺ຂາປທໍ

໔໐໒. ປຎ຺ຈເມ ອງ຺ຄຸລິໂຍຕິ ກຣສາຂາໂຍ. ຕາ ຫິ ອງ຺ຄນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖໂຕ ປຎ຺ຈຘາ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອງ຺ຄຸລິໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ລິຂນ຺ຕສ຺ສ ອຸປາລິສ຺ສາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເຕນາຕິ ພຫຸຈິນ຺ເຕຕພ຺ພກາຣເຓນ. ອສ຺ສາຕິ ອຸປາລິສ຺ສ. ອຸໂຣຕິ ຫທຍໍ. ຕຎ຺ຫິ ອຸສຕິ ຈິຕ຺ຕຕາໂປ ທຫຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ອຸໂຣຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຣູປສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເຫຣຎ຺ຎິການໍ ຣູປສຸຕ຺ຕໍ, ຍຖາ ຫຕ຺ຖາຈຣິຍານໍ ຫຕ຺ຖິສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອກ຺ຂີນີຕິ ຈກ຺ຂູນິ. ຕານິ ຫິ ອກ຺ຂນ຺ຕິ ວິສເຍສຸ ພ຺ຍາປີຠວນ຺ຕິ, ຣູປໍ ວາ ປສ຺ສຕິ ອິເມຫີຕິ ອກ຺ຂີນີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ມກເສນ ສູຈິມຸຂານໍ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ຑໍເສນ ປິງ຺ຄລມກ຺ຂິກາໂຍວ ຄເຫຕພ຺ພາຕິ ອາຫ ‘‘ຑໍສາຕິ ປິງ຺ຄລມກ຺ຂິກາໂຍ’’ຕິ. ປິງ຺ຄລມກ຺ຂິກາໂຍ ຫິ ຑໍສນຏ຺ເຐນ ຂາທນຏ຺ເຐນ ຑໍສາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ທຸກ຺ກໂຣ ຂໂມ ເອຕາສນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ທຸກ຺ຂມານ’’ນ຺ຕິ. ເວທນານນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອສາຕສ຺ສ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອມຘຸຣານ’’ນ຺ຕິ. ອິມິນາ ອມຘຸຣຕ຺ຕາ ນ ສາທິຕພ຺ພາຕິ ອສາຕາຕິ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ປາຓສທ຺ທຊີວິຕສທ຺ທານໍ ປຣິຍາຍຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຊີວິຕຫຣານ’’ນ຺ຕິ. ປາຓໍ ຫຣນ຺ຕິ ອປເນນ຺ຕີຕິ ປາຓຫຣາ, ຕາສໍ ເວທນານນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໔໐໔. ວິຊາຍນກາລໂຕ ¶ ປຏ຺ຐາຍ ປຣິປຸຓ຺ຓວີສຕິວສ຺ໂສ ນ ຄເຫຕພ຺ໂພ, ຄພ຺ຠຄຫຓກາລໂຕ ¶ ປນ ປຏ຺ຐາຍາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍາ’’ຕິ. ຄພ຺ເຠ ສຍິຕກາເລນ ສທ຺ຘິໍ ວີສຕິມໍ ວສ຺ສໍ ປຣິປຸຓ຺ຓມສ຺ສາຕິ ຄພ຺ຠວີໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ຍຖາຫາຕິ ເຍນາກາເຣນ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເຕນາກາເຣນ ຠຄວາ ອາຫາຕິ ໂຍຊນາ. ອຖ ວາ ຍຖາ ກິໍ ວຈນໍ ຠຄວາ ອາຫາຕິ ໂຍຊນາ.

ຄພ຺ຠວີໂສ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອມ຺ຫີຕິ ອສ຺ມິ. ນຸສທ຺ໂທ ປຣິວິຕກ຺ກຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ຍນ຺ຕິ ຍາທິສໍ ປຐມໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອິມິນາ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ປຐມໍ ວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ຕນ຺ຕິ ປຐມໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຐມໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ອສ຺ສາຕິ ສຕ຺ຕສ຺ສ. ສາວ ຊາຕີຕິ ສາ ເອວ ປຏິສນ຺ຘິ, ຄພ຺ໂຠ ນາມ ໂຫຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ຕຕ຺ຖາຕິ ປາຬິຍໍ, ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ໂຍຊນາ. ໂຍຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ. ມຫາປວາຣຓາຍາຕິ ອສ຺ສຍຸຊປຸຓ຺ຓມິຍໍ. ສາ ຫິ ປູຊິຕປວາຣຓຕ຺ຕາ ມຫາປວາຣຓາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕໂຕຕິ ປວາຣຓາຍ ຊາຕກາລໂຕ. ຕນ຺ຕິ ມຫາປວາຣຓໍ. ປາຏິປເທ ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ຈສທ຺ໂທ ອນິຍມວິກປ຺ປຕ຺ໂຖ, ປວາຣຓທິວສປາຏິປທທິວເສສຸ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ທິວເສ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຫາຍນວຑ຺ຒນນ຺ຕິ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ວສິຕມາເສສຸ ອຘິເກສຸ ຫາຍນຎ຺ຈ ອູເນສຸ ວຑ຺ຒຸນຎ຺ຈ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ໂປຣາຓກຕ຺ເຖຣາ ປນ ອຸປສມ຺ປາເທນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອກູນວີສຕິວສ຺ສນ຺ຕິ ອນນ຺ຕເຣ ວຸຕ຺ຕໍ ເອກູນວີສຕິວສ຺ສໍ. ນິກ຺ຂມນີໂຍຕິ ສາວຓມາໂສ. ໂສ ຫິ ອນ຺ໂຕວີຖິໂຕ ພາຫິຣວີຖິໍ ນິກ຺ຂມຕິ ສູຣິໂຍ ອສ຺ມິນ຺ຕິ ‘‘ນິກ຺ຂມນີໂຍ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປາຏິປທທິວເສຕິ ປຈ຺ຉິມິກາຍ ວສ຺ສູປຄມນທິວເສ. ຕໍ ອຸປສມ຺ປາທນໍ. ກສ຺ມາຕິ ປຸຈ຺ຉາ. ເອຕ຺ຖ ຐຕ຺ວາ ປຣິຫາໂຣ ວຸຈ຺ຈເຕ ມຍາຕິ ໂຍຊນາ. ວີສຕິຍາ ວສ຺ເສສູຕິ ອຸປສມ຺ປນ຺ນປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວີສຕິຍາ ວສ຺ເສສຸ. ຕິໍສຣຕ຺ຕິທິວສ຺ສ ເອກມາສຕ຺ຕາ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ¶ ມາສາ ປຣິຫາຍນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸກ຺ກຑ຺ຒນ຺ຕີຕິ ເອກສ຺ສ ອຘິກມາສສ຺ສ ນາສນຕ຺ຖາຍ ວສ຺ສໍ ອຸປຣິ ກຑ຺ຒນ຺ຕິ. ຕໂຕຕິ ຉມາສໂຕ ອປເນຕ຺ວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອຕ຺ຖາຕິ ‘‘ເອກູນວີສຕິວສ຺ສ’’ນ຺ຕິອາທິວຈເນ. ປນ-ສທ຺ໂທ ຫິສທ຺ທຕ຺ໂຖ, ສຈ຺ຈນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຍຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ຄພ຺ຠມາສານມ຺ປິ ຄຓນູປຄຕ຺ຕາ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປາເທນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຉ ມາເສ ວສິຕ຺ວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຏ຺ຐ ມາເສ ວສິຕ຺ວາ ຊາໂຕປິ ນ ຊີວຕີຕິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕອຏ຺ຐກຖາສຸ (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໒໔-໒໕; ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໓.໒໐໕) ວຸຕ຺ຕໍ.

໔໐໖. ທສວສ຺ສຈ຺ຈເຍນາຕິ ອຸປສມ຺ປທໂຕ ທສວສ຺ສາຕິກ຺ກເມນ. ອຸປສມ຺ປາເທຕີຕິ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ວາ ¶ ກມ຺ມວາຈາຈຣິໂຍ ວາ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປາເທຕິ. ຕນ຺ຕິ ອຸປຊ຺ຌາຈຣິຍຠູຕໍ ອນຸປສມ຺ປນ຺ນປຸຄ຺ຄລໍ. ກມ຺ມວາຈາຈຣິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປາເທນ຺ໂຕ ຕໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ສເຈ ອຎ຺ໂຎປິ ກມ຺ມວາຈາຈຣິໂຍ ອຕ຺ຖິ, ສູປສມ຺ປນ຺ໂນ. ໂສວ ສເຈ ກມ຺ມວາຈໍ ສາເວຕິ, ນຸປສມ຺ປນ຺ໂນ. ຎຕ຺ວາ ປນ ປຸນ ອນຸປສມ຺ປາເທນ຺ເຕ ສຄ຺ຄນ຺ຕຣາໂຍປິ ມຄ຺ຄນ຺ຕຣາໂຍປິ ໂຫຕິເຍວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ເຖຍ຺ຍສຕ຺ຖສິກ຺ຂາປທໍ

໔໐໗. ຉຏ຺ເຐ ‘‘ປຏິຍາໂລກ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອາໂລກສທ຺ເທນ ສູຣິໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ ອຸປຈາເຣນ. ສູຣິໂຍ ຫິ ປຸຣຕ຺ຖິມທິສໂຕ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມທິສໍ ຄໂຕ, ຕສ຺ມາ ສູຣິຍສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອາໂລກສ຺ສ ປຏິມຸຂໍ ‘‘ປຏິຍາໂລກ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຈ຺ຉິມທິສາເຍວ ຄເຫຕພ຺ພາຕິ ອາຫ ‘‘ປຈ຺ຉິມໍ ທິສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ກມ຺ມິກາຕິ ກມ຺ເມ ຍຸຕ຺ຕາ ປຍຸຕ຺ຕາ.

໔໐໙. ຣາຊານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕກໍ ‘‘ຣາຊາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຸປຈາເຣນ, ອຖ ວາ ຣຎ຺ໂຎ ເອໂສ ‘‘ຣາຊາ’’ຕິ ກຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕກໍ ‘‘ຣາຊາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຖຍ຺ຍນ຺ຕິ ເຖເນຕ຺ວາ ‘‘ສກ຺ກຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ປາຈິ. ໖໐໖) ວິຍ ນິຄ຺ຄຫີຕາຄໂມ ໂຫຕິ. ຣາຊານໍ, ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕກໍ ວາ ເຖຍ຺ຍໍ ເຖເນຕ຺ວາ ¶ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຣາຊານໍ ວາ ເຖເນຕ຺ວາ’’ຕິອາທິ.

໔໑໑. ຈຕູສຸ ວິສງ຺ເກເຕສຸ ທ຺ວີຫິ ອນາປຕ຺ຕິ, ທ຺ວີຫິ ອາປຕ຺ຕິເຍວາຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ສໍວິຘານສິກ຺ຂາປທໍ

໔໑໒. ສຕ຺ຕເມ ‘‘ປຘູເປນ຺ໂຕ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປປຸພ຺ພ ຘູປຘາຕຸ ປຣິຠາສນຕ຺ເຖ ວຕ຺ຕຕີຕິ ອາຫ ‘‘ປຣິຠາສນ຺ໂຕ’’ຕິ. ຕ຺ວໍ ສມໂຓປິ ມາຕຸຄາເມນ ສທ຺ຘິໍ ຄຈ຺ຉສິ, ຕຸຍ຺ເຫເວໂສ ໂທໂສ, ເນຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສາຕິ ອຕ຺ຕານໍເຍວ ປຣິຠາສນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ນິກ຺ຂາເມສີ’’ຕິອິມິນາ ‘‘ນິປ຺ປາເຕສີ’’ຕິເອຕ຺ຖ ນິປຸພ຺ພ ປຕຘາຕຸ ຄຕ຺ຍຕ຺ໂຖຕິ ທສ຺ເສຕີຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ອຣິຏ຺ຐສິກ຺ຂາປທໍ

໔໑໗. ອຏ຺ຐເມ ຄນ຺ເຘຕິ ຄິຊ຺ເຌ. ເຕ ຫິ ຄິຘນ຺ຕິ ກຸຓປໍ ອຠິກງ຺ຂນ຺ຕີຕິ ‘‘ຄນ຺ຘາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ¶ . ຄທ຺ເຘຕິປິ ປາໂຐ, ໂສປິ ຍຸຊ຺ຊຕິ ຍຖາ ‘‘ຍຸຄນນ຺ໂຘ, ຍຸຄນທ຺ໂຘ’’ຕິ ຈ ‘‘ປຏິພນ຺ໂຘ ປຏິພທ຺ໂຘ’’ຕິ ຈ. ພາຘຍິໍສູຕິ ຫນິໍສຸ. ອສ຺ສາຕິ ອຣິຏ຺ຐສ຺ສ.

ຕທ຺ຘິເຕນ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ທສ຺ເສຕຸມາຫ ‘‘ເຕ’’ຕິອາທິ. ເຕຕິ ອນ຺ຕຣາຍິກາ. ຕຕ຺ຖາຕິ ປຎ຺ຈວິເຘສຸ ອນ຺ຕຣາຍິເກສຸ. ‘‘ຕຖາ’’ຕິປເທນ ‘‘ກມ຺ມນ຺ຕຣາຍິກໍ ນາມາ’’ຕິ ປທໍ ອຕິທິສຕິ. ຕໍ ປນາຕິ ຠິກ຺ຂຸນິທູສກກມ຺ມໍ ປນ. ໂມກ຺ຂສ຺ເສວາຕິ ມຄ຺ຄນິພ຺ພານສ຺ເສວ. ມຄ຺ໂຄ ຫິ ກິເລເສຫິ ມຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຕ຺ເຖນ ໂມກ຺ໂຂ ນາມ. ຌານມ຺ເປຕ຺ຖ ສງ຺ຄຫິຕໍ ນີວຣເຓຫິ ວິມຸຈ຺ຈນຕ຺ຕາ. ນິພ຺ພານໍ ວິມຸຈ຺ຈີຕິ ອຕ຺ເຖນ ໂມກ຺ໂຂ ນາມ. ຜລມ຺ເປຕ຺ຖ ສງ຺ຄຫິຕໍ ວິມຸຈ຺ຈິຕຕ຺ຕາ. ນິຍຕມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຘມ຺ມາຕິ ນິຍຕຠາວໍ ປຕ຺ຕາ, ນິຍຕວເສນ ວາ ປວຕ຺ຕາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິສງ຺ຂາຕາ ຘມ຺ມາ. ເຕ ປນ ນຕ຺ຖິກອເຫຕຸກ ອກິຣິຍວເສນ ຕິວິຘາ. ປຓ຺ຑກາທິຄຫຓສ຺ສ ນິທສ຺ສນມຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘ປຏິສນ຺ຘິຘມ຺ມາ’’ຕິປເທນ ອເຫຕຸກທ຺ວິເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິຘມ຺ມາ ຄເຫຕພ຺ພາ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ວິປາກນ຺ຕຣາຍິກຠາວໂຕ. ເຕປິ ໂມກ຺ຂສ຺ເສວ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ນ ສຄ຺ຄສ຺ສ. ເຕ ປນາຕິ ອຣິຍູປວາທາ ປນ. ຕາວເທວ ອຸປວາທນ຺ຕຣາຍິກາ ¶ ນາມາຕິ ໂຍຊນາ. ຕາປີຕິ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອາປນ຺ນາ ອາປຕ຺ຕິໂຍປິ. ປາຣາຊິກາປຕ຺ຕິໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຠິກ຺ຂຸຠາວໍ ວາ ປຏິຊານາຕີ’’ຕິ. ສງ຺ຆາທິເສສາປຕ຺ຕິໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນ ວຸຏ຺ຐາຕິ ວາ’’ຕິ. ລຫຸກາປຕ຺ຕິໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນ ເທເສຕິ ວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຣາຕິ ປຎ຺ຈວິເຘສຸ ອນ຺ຕຣາຍິເກສຸ. ອຍໍ ຠິກ຺ຂູຕິ ອຣິຏ຺ໂຐ ຄນ຺ຘພາຘິປຸພ຺ໂພ ຠິກ຺ຂຸ. ເສສນ຺ຕຣາຍິເກຕິ ອາຓາວີຕິກ຺ກມນ຺ຕຣາຍິກໂຕ ເສເສ ຈຕຸພ຺ພິເຘ ອນ຺ຕຣາຍິເກ. ອິເມ ອາຄາຣິກາຕິ ອຄາເຣ ວສນສີລາ ອິເມ ມນຸສ຺ສາ. ຠິກ຺ຂູປິ ປສ຺ສນ຺ຕິ ຜຸສນ຺ຕິ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ກສ຺ມາ ນ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏນ຺ຕິເຍວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຣເສນ ຣສໍ ສໍສນ຺ທິຕ຺ວາຕິ ອຸປາທິຓ຺ຓກຣເສນ ອນຸປາທິຓ຺ຓກຣສໍ, ອນຸປາທິຓ຺ຓກຣເສນ ວາ ອຸປາທິຓ຺ຓກຣສໍ ສມາເນຕ຺ວາ. ໂຍນິໂສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓສ຺ສ ອຠາວໂຕ ສໍວິຊ຺ຊຕິ ຉນ຺ທຣາໂຄ ເອຕ຺ຖາຕິ ສຈ຺ຉນ຺ທຣາໂຄ, ໂສເຍວ ປຣິໂຠໂຄ ສຈ຺ຉນ຺ທຣາຄປຣິໂຠໂຄ, ຕໍ. ເອກໍ ກຕ຺ວາຕິ ສມານໍ ກຕ຺ວາ. ຆເຏນ຺ໂຕ ວິຍ ປາປກໍ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາຕິ ໂຍຊນາ. ກິໍສທ຺ໂທ ຄຣຫຕ຺ໂຖ, ກສ຺ມາ ຠຄວຕາ ປຐມປາຣາຊິກໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ນ ປຎ຺ຎາເປຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຫາສມຸທ຺ທໍ ພນ຺ຘນ຺ໂຕ ຍຖາ ອກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກໂຣຕິ, ຕຖາ ປຐມປາຣາຊິກໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕ ຠຄວາ ອປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎເປຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເອຕ຺ຖາຕິ ປຐມປາຣາຊິເກ. ອາສນ຺ຕິ ຠພ຺ພາສໍ. ອາຓາຈກ຺ເກຕິ ອາຓາສງ຺ຂາເຕ ຈກ຺ເກ.

ອຏ຺ຐິເຍວ ອຏ຺ຐິກໍ ກຸຈ຺ຉິຕຕ຺ເຖນ, ກຸຈ຺ຉິຕຕ຺ເຖ ຫິ ໂກ. ອຏ຺ຐິກເມວ ຂໂລ ນີຈຏ຺ເຐນ ລາມກຏ຺ເຐນາຕິ ອຏ຺ຐິກງ຺ຂໂລ ນິຄ຺ຄຫີຕາຄມໍ ກຕ຺ວາ. ເຕນ ອຸປມາ ສທິສາຕິ ອຏ຺ຐິກງ຺ຂລູປມາ. ‘‘ອຏ຺ຐີ’’ຕິ ¶ ຈ ‘‘ກງ຺ຂລ’’ນ຺ຕິ ຈ ປທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຓ຺ເຓນ຺ຕິ ອາຈຣິຍາ (ສາຣຕ຺ຖ. ຏີ. ປາຈິຕ຺ຕິຍ ໓.໔໑໗; ວິ. ວິ. ຏີ. ປາຈິຕ຺ຕິຍ ໒.໔໑໗; ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໔໒; ມ. ນິ. ຏີ. ໓.໔໒). ອງ຺ຄາຣກາສູປມາຕິ ອງ຺ຄາຣຣາສິສທິສາ, ອງ຺ຄາເຣຫິ ວາ ປຣິປຸຓ຺ຓາ ອາວາຏສທິສາ. ອສິສູນູປມາຕິ ເອຕ຺ຖ ອສີຕິ ຂຄ຺ໂຄ. ໂສ ຫິ ອສເຕ ຂິປເຕ ອເນນາຕິ ‘‘ອສີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສູນາຕິ ອຘິໂກຏ຺ຏນໍ. ຕຎ຺ຫິ ສຸນຕິ ສຎ຺ຈຸຓ຺ຓຠາວໍ ຄຈ຺ຉຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ‘‘ສູນາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອສິນາ ສູນາຕິ ອສິສູນາ, ຕາຍ ອຸປມາ ສທິສາຕິ ອສິສູນູປມາ. ສຕ຺ຕິສູລູປມາຕິ ສຕ຺ຕິຍາ ຈ ສູເລນ ¶ ຈ ສທິສາ. ເອຕ຺ຖາຕິ ອິມິສ຺ສໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ. ມຊ຺ຌິມຏ຺ຐກຖາຍໍ ອລຄທ຺ທູປມສຸຕ຺ເຕ (ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໒໓໔ ອາທໂຍ) ຄເຫຕພ຺ໂພ. ເອວໍສທ຺ທໂຂສທ຺ທານມນ຺ຕເຣ ວິຍສທ຺ທສ຺ສ ພ຺ຍາເທສຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອວໍ ວິຍ ໂຂ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕສມ຺ໂຠຄສິກ຺ຂາປທໍ

໔໒໔. ນວເມ ອນຸຘມ຺ມສ຺ສ ສຣູປໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອນຸໂລມວຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ກຕາ ໂອສາຣຓາ’’ຕິ. ອິມິນາ ອນຸໂລມວຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ກໂຕ ໂອສາຣຓສງ຺ຂາໂຕ ຘມ຺ໂມ ອນຸຘມ຺ໂມຕິ ທສ຺ເສຕິ. ໂອສາຣຓາຕິ ປເວສນາ. ເຕເນວາຕິ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕກສ຺ສ ອກຏານຸຘມ຺ມຕ຺ຕາ ເອວ. ອສ຺ສາຕິ ‘‘ອກຏານຸຘມ຺ເມນາ’’ຕິ ປທສ຺ສ.

ທທໂຕ ວາ ຄຓ຺ຫໂຕ ວາຕິ ວາສທ຺ໂທ ອນິຍມວິກປ຺ປຕ຺ໂຖຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ກຓ຺ຏກສິກ຺ຂາປທໍ

໔໒໘. ທສເມ ອຣິຏ຺ຐສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ວິຍ ເອຕສ຺ສາປິ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ອຸມ຺ມຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສາຕິ ມນສິກໂຣນ຺ຕສ຺ສ. ສໍວາສສ຺ສ ນາສນາ ສໍວາສນາສນາ. ລິງ຺ຄສ຺ສ ນາສນາ ລິງ຺ຄນາສນາ. ທຓ຺ຑກມ຺ເມນ ນາສນາ ທຓ຺ຑກມ຺ມນາສນາ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕິວິຘາສຸ ນາສນາສຸ. ທູສໂກ…ເປ… ນາເສຖາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຍໍ ນາສນາ ລິງ຺ຄນາສນາ ນາມາຕິ ໂຍຊນາ. ອຍນ຺ຕິ ທຓ຺ຑກມ຺ມນາສນາ. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທ, ‘‘ນາເສຕູ’’ຕິ ປເທ ວາ. ຕຕ຺ຖາຕິ ປຸຣິມວຈນາເປກ຺ຂໍ, ‘‘ເອວຎ຺ຈ ປນ ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິ ອາທິວຈເນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປິເຣຕິ ອາມນ຺ຕນປທໍ ປຣສທ຺ເທນ ສມານຕ຺ຖນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ປຣາ’’ຕິ. ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອນຊ຺ຌຕ຺ຕິກຠູຕ’’ອິຕິ ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ປຈ຺ຈນີກຠູຕ’’ ອິຕິ ວາ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ‘‘ອມາມກ’’ອິຕິປເທນ ‘‘ປຣ’’ອິຕິປທສ຺ສ ອຘິປ຺ປາຍຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ອມ຺ເຫ ນມມາຍກ, ອມ຺ເຫຫິ ວາ ນມມາຍິຕພ຺ພ ອິຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອມ຺ຫາມກ’’ອິຕິປິ ຫກາຣຍຸຕ຺ໂຕ ປາໂຐ. ອມ຺ເຫຫິ ອາມກອິຕິ ¶ ອຕ຺ໂຖ. ຍຕ຺ຖາຕິ ຍສ຺ມິໍ ຐາເນ. ເຕຕິ ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ສາມິວຈນໍ, ຕນ຺ຕິ ¶ ອຕ຺ໂຖ. ຕວ ຣູປສທ຺ເທ ວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ນ ປສ຺ສາມາຕິ ນ ປສ຺ສາມ, ນ ສຸຓາມ.

໔໒໙. ເຕນາຕິ ສາມເຓເຣນ. ‘‘ກາຣາເປຍ຺ຍາ’’ຕິ ປເທ ກາຣິຕກມ຺ມນ຺ຕິ. ທສມໍ.

ສປ຺ປາຓກວຄ຺ໂຄ ສຕ຺ຕໂມ.

໘. ສຫຘມ຺ມິກວຄ຺ໂຄ

໑. ສຫຘມ຺ມິກສິກ຺ຂາປທ-ອຕ຺ຖໂຍຊນາ

໔໓໔. ສຫຘມ຺ມິກວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ຍນ຺ຕິ ຍໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ. ‘‘ສິກ຺ຂມາເນນາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ມານປຈ຺ຈຍສ຺ສ ອນາຄຕຕ຺ຖຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສິກ຺ຂິຕຸກາເມນາ’’ຕິ. ‘‘ສິກ຺ຂມາເນນາ’’ຕິປທໍ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນາ’’ຕິປເທ ເອວ ນ ເກວລໍ ກາຣກວິເສສນໍ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ‘‘ອຎ຺ຎາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິອາທິປເທສຸປິ ກິຣິຍາວິເສສນໍ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຫຸຕ຺ວາ’’ຕິ. ປທຕ຺ຖໂຕຕິ ປທໂຕ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ຈ, ປທານໍ ອຕ຺ຖໂຕ ວາຕິ. ປຐມໍ.

໒. ວິເລຂນສິກ຺ຂາປທໍ

໔໓໘. ທຸຕິເຍ ວິນເຍ ປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ ກຖາ ວິນຍກຖາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ວິນຍກຖາ ນາມາ’’ຕິອາທິ. ຕນ຺ຕິ ວິນຍກຖໍ. ປທຠາຊເນນ ວຓ຺ຓນາ ວິນຍສ຺ສ ວຓ຺ໂຓ ນາມາຕິ ໂຍຊນາ. ຕນ຺ຕິ ວິນຍສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ. ປຣິຍາປຸຓນໍ ປຣິຍຕ຺ຕິ, ວິນຍສ຺ສ ປຣິຍຕ຺ຕິ ວິນຍປຣິຍຕ຺ຕິ, ວິນຍປຣິຍຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕໍ ມູລມສ຺ສ ວຓ຺ຓສ຺ສາຕິ ວິນຍປຣິຍຕ຺ຕິມູລໂກ, ຕໍ. ວິນຍຘໂຣ ລຠຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຫີຕິ ວິຕ຺ຖາໂຣ. ເຕ ສພ຺ເພ ຠຄວາ ຠາສຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ.

ອສ຺ສາຕິ ວິນຍຘຣສ຺ສ. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ. ອລຊ຺ຊິຕາຕິອາທີສຸ ກຣຓຕ຺ເຖ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນໍ. ອລຊ຺ຊິຕາຍາຕິ ຫິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກຖໍ ອລຊ຺ຊິຕາຍາ’’ຕິອາທິ. ຈາຕິ ສຈ຺ຈໍ ¶ . ‘‘ສຎ຺ຈິຈ຺ຈາ’’ຕິ ປທໍ ຕີສຸ ວາກ຺ເຍສຸ ¶ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອາປຕ຺ຕິໍ ປຣິຄູຫຕິ, ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອຄຕິຄມນຎ຺ຈ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມນ຺ໂທຕິ ພາໂລ. ໂມມູໂຫຕິ ອຕິສມ຺ມູຬ຺ໂຫ. ວິຣາເຘຕີຕິ ວິຣຊ຺ຌາເປຕິ. ກຸກ຺ກຸຈ຺ເຈ ອຸປ຺ປນ຺ເນຕິ ‘‘ກປ຺ປຕິ ນຸ ໂຂ, ໂນ’’ຕິ ວິນຍກຸກ຺ກຸຈ຺ເຈ ອຸປ຺ປນ຺ເນ. ອຍໍ ປນາຕິ ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ປນ ວີຕິກ຺ກມຕິເຍວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຈ຺ຉມໍເສນ ສູກຣມໍສສ຺ສ ວຓ຺ຓສຓ຺ຐາເນນ ສທິສຕ຺ຕາ, ທີປິມໍເສນ ຈ ມິຄມໍສສ຺ສ ສທິສຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຈ຺ຉມໍສໍ ສູກຣມໍສ’’ນ຺ຕິອາທິ.

ອາປຕ຺ຕິໍຈ ສຕິສມ຺ໂມສາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ຈສທ຺ໂທ ອວຸຕ຺ຕວາກ຺ຍສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ໂຖ, ກຕ຺ຕພ຺ພຎ຺ຈ ນ ຫິ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວນ຺ຕິອາທິ ນິຄມນໍ.

ເອວໍ ອວິນຍຘຣສ຺ສ ໂທສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ວິນຍຘຣສ຺ສ ຄຸຓໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ວິນຍຘໂຣ ປນາ’’ຕິອາທິ. ໂສຕິ ວິນຍຘໂຣ. ຫີຕິ ວິຕ຺ຖາໂຣ. ປຣູປວາທນ຺ຕິ ປເຣສໍ ອຸປວາທໍ. ສຸທ຺ຘນ຺ເຕຕິ ສຸທ຺ຘສ຺ສ ໂກຏ຺ຐາເສ. ຕໂຕຕິ ປຕິຏ຺ຐານໂຕ ປຣນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອສ຺ສາຕິ ວິນຍຘຣສ຺ສ. ເອວນ຺ຕິອາທິ ນິຄມນໍ. ອສ຺ສາຕິ ວິນຍຘຣສ຺ສ. ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປກຕານນ຺ຕິ ກຸກ຺ກຸຈ຺ເຈນ ອຠິຠູຕານໍ. ໂສຕິ ວິນຍຘໂຣ. ເຕຫີຕິ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປກເຕຫິ. ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ອວິນຍຘຣສ຺ສາຕິ ໂຍຊນາ. ຕນ຺ຕິ ຠຍໍ ສາຣຊ຺ຊໍ.

ປຏິປກ຺ຂໍ, ປຏິວິຣຸທ຺ຘໍ ວາ ອຕ຺ຖຍນ຺ຕິ ອິຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ປຈ຺ຈຕ຺ຖີກາ, ຓ຺ຍສທ຺ໂທ ພຫຸລໍ ກຕ຺ຕາຠິຘາຍໂກ, ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ອຕ຺ຕປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ. ຕຕ຺ຖາຕິ ທຸວິເຘສຸ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກສຸ. ອິເມຕິ ເມຕ຺ຕິຍຠຸມ຺ມຊກວຑ຺ຒລິຈ຺ຉວິໂນ. ອຎ຺ເຎປິ ເຍ ວາ ປນ ຠິກ຺ຂູຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຣິຏ຺ຐຠິກ຺ຂຸ ຈ ກຓ຺ຏກສາມເຓໂຣ ຈ ເວສາລິກວຊ຺ຊິປຸຕ຺ຕກາ ຈ ອຣິຏ຺ຐ…ເປ… ວຊ຺ຊີປຸຕ຺ຕກາ. ເຕ ຈ ສາສນປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ນາມາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປຣູປຫາໂຣ ຈ ອຎ຺ຎາໂຓ ຈ ກງ຺ຂາປຣວິຕຣໂຓ ຈ ປຣູ…ເປ… ວິຕຣຓາ. ເຕ ອາທໂຍ ເຍສໍ ວາທານນ຺ຕິ ປຣູ…ເປ… ວິຕຣຓາທໂຍ. ເຕ ເອວ ວາທາ ເອເຕສນ຺ຕິ ປຣູ…ເປ… ວິຕຣຓາທິວາທາ. ເຕ ຈ ສາສນປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ນາມາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອພຸທ຺ຘສາສນໍ ພຸທ຺ຘສາສນນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ກຕປຄ຺ຄຫາ ມຫາສງ຺ຆິກາທໂຍ ຈ ສາສນປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ນາມາຕິ ໂຍຊນາ. ກງ຺ຂາປຣວິຕຣຓາທີຕິ ເອຕ຺ຖ ¶ ອາທິສທ຺ເທນ ກຖາວຕ຺ຖຸປກຣເຓ ອາຄຕາ ວາທາ ສງ຺ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ. ມຫາສງ຺ຆິກາທໂຍຕິ ເອຕ຺ຖ ອາທິສທ຺ເທນ ທີປວໍເສ ອາຄຕາ ຄຓາ ສງ຺ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ. ອາທິມ຺ຫິ ‘‘ວິປຣີຕທສ຺ສນາ’’ຕິ ປທໍ ສພ຺ພປເທຫິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ‘‘ສຫຘມ຺ເມນາ’’ຕິ ປທສ຺ສຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສຫ ກາຣເຓນາ’’ຕິ. ຍຖາຕິ ເຍນາກາເຣນ ນິຄ຺ຄຍ຺ຫມາເນຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ຕຕ຺ຖາຕິ ¶ ຕິວິເຘສຸ ສທ຺ຘມ຺ເມສຸ. ມຫາວຕ຺ຕານິ ສນ຺ຕິ, ອຍໍ ສພ຺ໂພຕິ ໂຍຊນາ. ຈຕ຺ຕາຣິ ຜລານິ ຈາຕິ ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາເສນ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖ ຈກາເຣນ ອຠິຎ຺ຎາປຏິສມ຺ຠິທາ ສງ຺ຄຫິຕາ ຕາສມ຺ປິ ອຘິຄມສາສນຠາວໂຕ.

ຕຕ຺ຖາຕິ ຕິວິເຘສຸ ສທ຺ຘມ຺ເມສຸ. ເກຈິ ເຖຣາຕິ ຘມ຺ມກຖິກາ ເກຈິ ເຖຣາ. ‘‘ໂຍ ໂຂ’’ຕິ ກຓ຺ຐຊທຸຕິຍກ຺ຂເຣນ ປຐິຕພ຺ໂພ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ ປນ ‘‘ໂຍ ໂວ’’ຕິ ວກາເຣນ ປາໂຐ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ອຍຸຕ຺ໂຕ. ກສ຺ມາ? ‘‘ໂສ ໂວ’’ຕິ ປຣໂຕ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ເອກສ຺ມິໍ ວາກ຺ເຍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສມານສຸຕິສທ຺ທານໍ ອຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຈ. ເກຈິ ເຖຣາຕິ ປໍສຸກູລິກາ ເກຈິ ເຖຣາ ອາຫໍສູຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອິຕເຣ ປນ ເຖຣາຕິ ຘມ຺ມກຖິກເຖເຣຫິ ຈ ປໍສຸກູລິກເຖເຣຫິ ຈ ອຎ຺ເຎ ເຖຣາ. ເຕຕິ ປຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຊມ຺ພຸທີປສ຺ສ ປຈ຺ຈນ຺ເຕ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ປຈ຺ຈນ຺ຕິໂມ, ຕສ຺ມິໍ. ຊມ຺ພຸທີປສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ເວມຊ຺ເຌ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ມຊ຺ຌິໂມ. ອຖ ວາ ມຊ຺ຌານໍ ສຸທ຺ຘານໍ ພຸທ຺ຘາທີນໍ ນິວາໂສ ມຊ຺ຌິໂມ, ຕສ຺ມິໍ. ວີສຕິ ວຄ຺ຄາ ອິມສ຺ສາຕິ ວີສຕິວຄ຺ໂຄ, ໂສເຍວ ຄໂຓ ວີສຕິວຄ຺ຄຄໂຓ, ຕໍ. ເອວນ຺ຕິອາທິ ນິຄມນໍ.

ຕສ຺ສາເຘຍ຺ໂຍຕິ ຕສ຺ສາຍຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕໂກຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປວາຣຓາ ອາເຘຍ຺ຍາ, ສງ຺ຆກມ຺ມໍ ອາເຘຍ຺ຍໍ, ປພ຺ພຊ຺ຊາ ອາເຘຍ຺ຍາ, ອຸປສມ຺ປທາ ອາເຘຍ຺ຍາຕິ ໂຍຊນາ.

ເຍປິ ອິເມ ນວ ອຸໂປສຖາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຍາປິ ຈ ອິມາ ນວ ປວາຣຓາໂຍຕິ ໂຍຊນາ. ຕສ຺ສາຕິ ວິນຍຘຣສ຺ສ. ຕາສນ຺ຕິ ນວປວາຣຓານໍ.

ຍານິປິ ¶ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສງ຺ຆກມ຺ມານີຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຕານິ ວິນຍຘຣາຍຕ຺ຕາເນວາຕິ ປາຐເສໂສ ອຊ຺ຌາຫຣິຕພ຺ໂພ.

ຍາປິ ຈ ອຍໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຈ ອຸປສມ຺ປທາ ຈ ກາຕພ຺ພາຕິ ໂຍຊນາ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ອຎ຺ໂຎຕິ ວິນຍຘຣໂຕ ປໂຣ. ໂສ ເອວາຕິ ວິນຍຘໂຣ ເອວ. ‘‘ອຸປຊ຺ຌ’’ນ຺ຕິ ຘາຕຸກມ຺ມໍ, ‘‘ສາມເຓເຣນາ’’ຕິ ກາຣິຕກມ຺ມໍ ອຸປເນຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖ ຈາຕິ ອຸໂປສຖາທີສຸ ຈ. ນິສ຺ສຍທານຎ຺ຈ ສາມເຓຣູປຏ຺ຐານຎ຺ຈ ວິສຸໍ ກຕ຺ວາ ທ຺ວາທສານິສໍເສ ລຠຕີຕິປິ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ.

ວິສຸໍ ວິສຸໍ ກຕ຺ວາຕິ ‘‘ປຎ຺ຈາຕິ ຈ…ເປ… ເອກາທສາ’’ຕິ ຈ ໂກຏ຺ຐາສໍ ໂກຏ຺ຐາສໍ ກຕ຺ວາ, ສຕ຺ຕ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ຠາສຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ໂຖເມຕີຕິ ສມ຺ມຸຂາ ໂຖເມຕິ. ປສໍສຕີຕິ ປຣມ຺ມຸຂາ ປສໍສຕິ. ‘‘ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິປທສ຺ສຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຣິຍາປຸຓິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ອທ຺ຘນິ ທີເຆ ¶ ສາຘູຕິ ອທ຺ຘນິຍໍ ອທ຺ຘກ຺ຂມໍ ອທ຺ຘໂຍຄ຺ຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ ສາຘຸອຕ຺ເຖ ນິຍປຈ຺ຈໂຍ (ໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນ ໔.໓໓.໗໓).

ເຖຣາ ຈ ນວາ ຈ ມຊ຺ຌິມາ ຈ ພຫູ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ປຣິຍາປຸຓນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໔໓໙. ‘‘ອຸທ຺ທິສ຺ສມາເນ’’ຕິ ປທສ຺ສ ກມ຺ມຣູປຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຸທ຺ທິສິຍມາເນ’’ຕິ. ໂສ ປນາຕິ ປາຕິໂມກ຺ໂຂ ປນ. ຍສ຺ມາ ອຸທ຺ທິສ຺ສມາໂນ ນາມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາຕິ ໂຍຊນາ. ອຸທ຺ທິສນ຺ເຕ ວາຕິ ອຸທ຺ທິສິຍມາເນ ວາ. ອຸທ຺ທິສາເປນ຺ເຕ ວາຕິ ອຸທ຺ທິສາປິຍມາເນ ວາ. ອນ຺ຕສທ຺ໂທ ຫິ ມານສທ຺ທກາຣິໂຍ. ໂຍຕິ ຠິກ຺ຂຸ. ນນ຺ຕິ ຕໍ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ. ຈສທ຺ໂທ ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທກປທສ຺ສ ທ຺ວນ຺ນວາກ຺ຍໍ ທສ຺ເສຕິ, ປຸພ຺ພປເທ ກກາຣໂລໂປ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເຕສນ຺ຕິ ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທາການໍ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ເອຕານີຕິ ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທການິ. ເຍຕິ ຠິກ຺ຂູ. ‘‘ຍາວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິເຍວ, ຕາວ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ ອິມສ຺ສ ນຍສ຺ສ ປາຐເສເສຫິ ໂຍເຊຕພ຺ພຕ຺ຕາ. ຄຣຸກຠາວໍ ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ໂຕ ລຫຸກຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອຖ ວາ’’ຕິອາທິ. ອຕິວິຍາຕິ ອຕິ ອິ ເອວ. ອິກາໂຣ ຫິ ສນ຺ຘິວເສນ ອທສ຺ສນໍ ຄໂຕ. ວິຍສທ຺ໂທ ເອວກາຣຕ຺ຖວາຈໂກ ‘‘ວຣມ຺ຫາກໍ ຠຸສາມິວາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ¶ (ຊາ. ໑.໓.໑໐໘) ອິວສທ຺ໂທ ວິຍ, ອຕິ ຫຸຕ຺ວາ ເອວາຕິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ‘‘ອຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ສມີເປ ສາມິວຈນນ຺ຕິ (ຣຸປສິທ຺ຘິຍໍ ໓໑໖ ສຸຕ຺ເຕ) ອາຫ ‘‘ອຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ’’ຕິ. ຕສ຺ສາຕິ ອຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ. ຕສ຺ມິນ຺ຕິ ວິນເຍ. ວິວຓ຺ເຓຕີຕິ ນ ເກວລໍ ຕສ຺ເສວ ວິວຓ຺ຓມຕ຺ຕເມວ, ອຖ ໂຂ ນິນ຺ທຕິເຍວາຕິ ອາຫ ‘‘ນິນ຺ທຕີ’’ຕິ. ຄຣຫຕີຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ອຖ ວາ ນິນ຺ທຕີຕິ ອຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ສມ຺ມຸຂາ ນິນ຺ທຕິ. ຄຣຫຕີຕິ ປຣມ຺ມຸຂາ ຄຣຫຕີຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ໂມຫນສິກ຺ຂາປທໍ

໔໔໔. ຕຕິເຍ ອນຸສທ຺ໂທ ປຏິປາຏິອຕ຺ຖໍ ອນ຺ໂຕກຕ຺ວາ ວິຈ຺ຉຕ຺ຖວາຈໂກຕິ ອາຫ ‘‘ອນຸປຏິປາຏິຍາ ອທ຺ຘມາເສ ອທ຺ຘມາເສ’’ຕິ. ໂສຕິ ປາຕິໂມກ຺ໂຂ. ອຸໂປສເຖ ອຸໂປສເຖ ອຸທ຺ທິສິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອນຸໂປສຖິກໍ. ເອຕ຺ຖາປິ ຫິ ອນຸສທ຺ໂທ ວິຈ຺ຉຕ຺ຖວາຈໂກ. ໂສຕິ ປາຕິໂມກ຺ໂຂ. ອຸທ຺ທິສິຍມາໂນ ນາມ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ຕສ຺ມິໍ ອນາຈາເຣ’’ຕິ ປເທນ ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ປທສ຺ສຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ຍໍ ອາປຕ຺ຕິ’’ນ຺ຕິ ປເທນ ຍໍສທ຺ທສ຺ສ ວິສຍໍ ທສ຺ເສຕິ. ຍຖາຘມ຺ໂມຕິ ເອຕ຺ຖ ຘມ຺ມສທ຺ເທນ ຘມ຺ໂມ ຈ ວິນໂຍ ຈ ອຘິປ຺ເປໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ຘມ຺ໂມ ຈ ວິນໂຍ ຈາ’’ຕິ. ຍຖາຕິ ເຍນາກາເຣນ. ສາຘຸສທ຺ໂທ ສຸນ຺ທຣຕ຺ໂຖ, ກສທ຺ໂທ ປທປູຣໂຓຕິ ອາຫ ‘‘ສຸຏ຺ຐູ’’ຕິ. ອຏ຺ຐິນ຺ຕິ ຈ ‘‘ກຕ຺ວາ’’ຕິ ຈ ທ຺ເວ ປທານິ ທຏ຺ຐພ຺ພານິ. ‘‘ອຏ຺ຐິກຕ຺ວາ’’ຕິ ວາ ເອກໍ ປທໍ. ຕຕ຺ຖ ປຸພ຺ພນເຍ ອຕ຺ໂຖ ຍສ຺ສຕ຺ຖີຕິ ອຏ຺ຐິ ຕ຺ຖກາຣສ຺ສ ¶ ຏ຺ຐກາຣໍ ກຕ຺ວາ, ຕໍ ອຏ຺ຐິໍ. ກຕ຺ວາຕິ ຕ຺ວາປຈ຺ຈຍນ຺ຕອຸຕ຺ຕຣປເທນ ສມາໂສ ນ ໂຫຕິ. ອຏ຺ຐິກຠາວນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອິກສທ຺ເທນ ‘‘ອຏ຺ຐີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອີປຈ຺ຈຍໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ຠາວ’’ນ຺ຕິປເທນ ຠາວປຈ຺ຈເຍນ ວິນາ ຠາວຕ຺ຖສ຺ສ ຎາເປຕພ຺ພຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ອຕ຺ໂຖ ປເນວໍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ – ອຏ຺ຐິຠາວໍ ກຕ຺ວາຕິ. ປຈ຺ຉິມນເຍ ອຕ຺ໂຖ ຍສ຺ສຕ຺ຖີຕິ ອຏ຺ຐິໂກ ປຸຣິມນເຍເນວ ຕ຺ຖກາຣສ຺ສ ຏ຺ຐກາຣໍ ກຕ຺ວາ. ອຕ຺ຖຍິຕພ຺ໂພ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພຕິ ວາ ອຏ຺ຐິໂກ, ອຏ຺ຐິກອິຕິ ນາມສທ຺ທໂຕ ຕ຺ວາປຈ຺ຈໂຍ ກາຕພ຺ໂພ. ‘‘ອຏ຺ຐິກຕ຺ວາ’’ຕິ ອິທໍ ປທໍ ກິຣິຍາວິເສສນໍ. ກິຣິຍາວິເສສເນ ວຕ຺ຕມາເນ ກຣຘາຕຸ ວາ ຠູຘາຕຸ ວາ ໂຍເຊຕພ຺ພາຕິ ທສ຺ເສຠຸໍ ¶ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກຕ຺ວາ ຫຸຕ຺ວາ’’ຕິ. ຕໍ ສພ຺ພໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອຏ຺ຐິກຕ຺ວາຕິ ອຏ຺ຐິກຠາວໍ ກຕ຺ວາ, ອຏ຺ຐິໂກ ຫຸຕ຺ວາ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ປຫາຣສິກ຺ຂາປທໍ

໔໔໙. ຈຕຸຕ຺ເຖ ກສ຺ມາ ຉພ຺ພຄ຺ຄິຍາ ສຕ຺ຕຣສວຄ຺ຄິຍານໍ ປຫາຣໍ ເທນ຺ຕິ, ນນຸ ອກາຣເຓນ ປຫາຣໍ ເທນ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອາວຸໂສ’’ຕິອາທິ. ອິມິນາ ຍຖາ ວທນ຺ຕິ, ຕຖາ ອກຕຕ຺ຕາ ປຫາຣໍ ເທນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

໔໕໑. ສເຈປີຕິ ເອຕ຺ຖ ປິສທ຺ເທນ ສເຈ ອມຣຕິ, ກາ ນາມ ກຖາ, ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ປຫາເຣນາຕິ ປຫາຣເຫຕຸນາ. ຍຖາຕິ ເຍນາກາເຣນ. ອຍນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸ. ນ ວິໂຣຈຕີຕິ ນ ໂສຠຕິ.

໔໕໒. ‘‘ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອກາຣສ຺ສ ອຎ຺ຎຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຄຫຏ຺ຐສ຺ສ ວາ’’ຕິອາທິ. ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ວາຕິ ປຣິພ຺ພາຊກສ຺ສ ວາ ສາມເຓຣສ຺ສ ວາ.

໔໕໓. ‘‘ເກນຈີ’’ຕິ ປທສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ມນຸສ຺ເສນ ວາ’’ຕິອາທິ. ຕໂຕຕິ ວິເຫຐນໂຕ, ອິມິນາ ໂມກ຺ຂສ຺ສ ອປາທານໍ ທສ຺ເສຕິ, ‘‘ອຕ຺ຕໂນ’’ຕິ ອິມິນາ ສມ຺ພນ຺ຘໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ປຕ຺ຖຍມາໂນ’’ຕິ ອິມິນາ ‘‘ອຘິປ຺ປາໂຍ’’ຕິ ປທສ຺ສຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ມຸຄ຺ຄເຣນ ວາຕິ ຈຕຸຫຕ຺ຖທຓ຺ຑສ຺ສ ອທ຺ເຘນ ທຓ຺ເຑນ ວາ. ໂສຕິ ໂຈຣາທິໂກຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ຕລສຕ຺ຕິກສິກ຺ຂາປທໍ

໔໕໔. ປຎ຺ຈເມ ຕລນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖຕລໍ. ຕຎ຺ຫິ ຕລຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຄຫິຕວຕ຺ຖຸ ປຕິຏ຺ຐາຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ¶ ‘‘ຕລ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສຕ຺ຕີຕິ ກຸນ຺ໂຕ. ໂສ ຫິ ສກຕິ ວິຊ຺ຌິຕຸໍ ສມຕ຺ເຖຕີຕິ ‘‘ສຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕລເມວ ສຕ຺ຕິສທິສຕ຺ຕາ ຕລສຕ຺ຕິກໍ, ສທິສຕ຺ເຖ ໂກ, ຕໍ ຕລສຕ຺ຕິກໍ ອຸປຈາເຣນ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ກາຍມ຺ປີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກາຍໂຕ ອຎ຺ຎໍ ວຕ຺ຖຸມ຺ປິ ຕລສຕ຺ຕິກສງ຺ຂາເຕນ ກາເຍນ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຄ຺ຄິຣຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກາຍປຏິພທ຺ຘມ຺ປີ’’ຕິ. ‘‘ປຫາຣສມຸຈ຺ຈິຕາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ສໍປຸພ຺ໂພ ຈ ອຸປຸພ຺ໂພ ຈ ຈິສທ຺ໂທ ປຄຸຓນສງ຺ຂາເຕ ປຣິຈິເຕ ວຕ຺ຕຕີຕິ ອາຫ ‘‘ປຫາຣປຣິຈິຕາ’’ຕິ. ປຫາເຣນ ສໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸຈ຺ຈິຕາ ປຣິຈິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມເມວຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ¶ ‘‘ປຸພ຺ເພປິ…ເປ… ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ອຎ຺ຎມ຺ປິ ສຊ຺ຌາຍນນຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຫາຣສ຺ສ ອຸພ຺ພິຄາ’’ຕິ. ຕສ຺ສາຕິ ຕສ຺ສ ປາຐສ຺ສ. ປຫາຣສ຺ສາຕິ ປຫາຣໂຕ. ນິສ຺ສກ຺ກຕ຺ເຖ ເຈຕໍ ສາມິວຈນໍ. ‘‘ຠີຕາ’’ຕິ ອິມິນາ ‘‘ອຸພ຺ພິຄາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸປຸພ຺ພ ວິຊຘາຕຸສ຺ສຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ.

໔໕໗-໘. ວິຣທ຺ໂຘຕິ ປຓ຺ຓໂກ ຫຸຕ຺ວາ. ປຸພ຺ເພຕິ ປຸຣິມສິກ຺ຂາປເທ. ວຸຕ຺ເຕສຸ ວຕ຺ຖູສູຕິ ‘‘ໂຈຣໍ ວາ ປຈ຺ຈຕ຺ຖີກໍ ວາ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ເຕສຸ ວຕ຺ຖູສູຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ອມູລກສິກ຺ຂາປທໍ

໔໕໙. ຉຏ຺ເຐ ເຕຕິ ຉພ຺ພຄ຺ຄິຍາ. ໂຈເທນ຺ຕິ ກິຣາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອາກິຓ຺ຓໂທສຕ຺ຕາຕິ ເຕສໍ ອາກຸລອາທີນວຕ຺ຕາ. ເອວນ຺ຕິ ໂຈທິຍມາເນ. ອຕ຺ຕປຣິຕ຺ຕາຓນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິສມນ຺ຕໂຕ ຕາຓໍ ຣກ຺ຂນໍ ກໂຣນ຺ຕາ ໂຈເທນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ສຎ຺ຈິຈ຺ຈສິກ຺ຂາປທໍ

໔໖໔. ສຕ຺ຕເມ ອຸປປຸພ຺ພທຫຘາຕຸສ຺ສ ສກມ຺ມິກຕ຺ຕາ ກາຣິຕນ຺ໂຕຄຘຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ອນຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອກາຣສ຺ສ ສທິສຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສາມເຓຣສ຺ສາ’’ຕິ. ສາມເຓໂຣປິ ຫິ ອຸປສມ຺ປນ຺ເນນ ສທິໂສ ໂຫຕິ ສຓ຺ຐາເນນ ຈ ປຸຣິສຠາເວນ ຈ. ສາມເຓຣສ຺ສ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ອຸປທຫຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ນິສິນ຺ນໍ ມຎ຺ເຎ, ນິປນ຺ນໍ ມຎ຺ເຎ, ຠຸຕ຺ຕໍ ມຎ຺ເຎ, ປີຕໍ ມຎ຺ເຎ, ກຕໍ ມຎ຺ເຎຕິ ໂຍຊນາ. ນິສິນ຺ນນ຺ຕິ ນິສີທິຕໍ. ນິປນ຺ນນ຺ຕິ ນິປຊ຺ຊິຕນ຺ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ອຸປສ຺ສຸຕິສິກ຺ຂາປທໍ

໔໗໑. ອຏ຺ຐເມ ¶ ‘‘ອຘິກຣຓຊາຕານ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຘິກຣຓສ຺ສ ປກຣຓໂຕ ວິວາທາຘິກຣຓຠາວຎ຺ຈ ວິເສສນປຣປທຠາວຎ຺ຈ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອຸປ຺ປນ຺ນວິວາທາຘິກຣຓານ’’ນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປນ຺ນສທ຺ເທນ ຊາຕສທ຺ທສ຺ສຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ ¶ . ວິວາທສທ຺ເທນ ອຘິກຣຓສ຺ສ ສຣູປໍ ທສ຺ເສຕິ. ສຸຍ຺ຍຕີຕິ ສຸຕິ ວຈນໍ, ສຸຕິຍາ ສມີປໍ ອຸປສ຺ສຸຕິ ຐານນ຺ຕິ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສຸຕິສມີປ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ສມີປ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ອຸປສທ຺ທສ຺ສຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ຍຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິນາ ‘‘ອຸປສ຺ສຸຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸປສທ຺ທສ຺ສ ປຘານຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ ສຣູປໍ ທສ຺ເສຕິ. ຍຕ຺ຖາຕິ ຍສ຺ມິໍ ຐາເນ. ມນ຺ເຕນ຺ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸປໂຍຄວຈນສ຺ສ ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ມນ຺ຕຍມາເນ’’ຕິ.

໔໗໓. ‘‘ວູປສມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຘາຕຸຍາ ຄຕ຺ຍຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວູປສມໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອກາຣກຠາວນ຺ຕິ ນິທ຺ໂທສຠາວໍ. ໂສຕຸກາມຕາຍ ຄມນວເສນ ສິຍາ ກິຣິຍນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ປຣໂຕປິ ເອເສວ ນໂຍຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ກມ຺ມປຏິພາຫນສິກ຺ຂາປທໍ

໔໗໔. ນວເມ ມຍນ຺ຕິ ຉພ຺ພຄ຺ຄິຍນາມກາ ອມ຺ເຫ. ກຕຕ຺ຕາຕິ ກມ຺ມານໍ ກຕຕ຺ຕາ. ຘມ຺ໂມຕິ ຠູໂຕ ສຠາໂວ. ເອເຕສູຕິ ຈຕູສຸ ສງ຺ຆກມ຺ເມສູຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ຉນ຺ທໍ ອທຕ຺ວາຄມນສິກ຺ຂາປທໍ

໔໘໑. ທສເມ ໂຈເທຕິ ປຣສ຺ສ ໂທສໍ ອາໂຣເປຕີຕິ ໂຈທໂກ. ເຕນ ຈ ໂຈທເກນ ໂຈເທຕພ຺ໂພ ໂທສໍ ອາໂຣເປຕພ຺ໂພຕິ ຈຸທິໂຕ, ໂສເຍວ ຈຸທິຕໂກ, ເຕນ ຈ. ‘‘ອນຸວິຊ຺ຊໂກຕິ ຈ ວິນຍຘໂຣ. ໂສ ຫິ ໂຈທກຈຸທິຕການໍ ມຕໍ ອນຸມິເນຕ຺ວາ ວິທຕິ ຊານາຕີຕິ ອນຸວິຊ຺ຊໂກ. ເອຕ຺ຕາວຕາປີຕິ ເອຕ຺ຕເກນປິ ປມາເຓນາຕິ. ທສມໍ.

໑໑. ທຸພ຺ພລສິກ຺ຂາປທໍ

໔໘໔. ເອກາທສເມ ‘‘ອລຊ຺ຊີຕາ’’ຕິອາທີສຸ (ປຣິ. ໒໙໕) ວິຍ ຍກາຣໂລເປນ ນິທ຺ເທໂສຕິ ອາຫ ‘‘ຍຖາມິຕ຺ຕຕາຍາ’’ຕິ. ‘‘ໂຍ ໂຍ’’ຕິ ອິມິນາ ຍຖາສທ຺ທສ຺ສ ວິຈ຺ຉຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ຍຖາວຸຑ຺ຒນ຺ຕິອາທີສຸ ¶ (ຈູຬວ. ໓໑໑ ອາທໂຍ) ວິຍ ໂຍ ໂຍ ¶ ມິຕ຺ໂຕ ‘‘ຍຖາມິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຈນຕ຺ໂຖ ກາຕພ຺ໂພ. ສພ຺ພປເທສູຕິ ‘‘ຍຖາສນ຺ທິຏ຺ຐຕາ’’ຕິອາທີສຸ ສພ຺ເພສຸ ປເທສູຕິ. ເອກາທສມໍ.

໑໒. ປຣິຓາມນສິກ຺ຂາປທໍ

໔໘໙. ທ຺ວາທສເມ ຍນ຺ຕິ ປທຕ຺ຖວິນິຈ຺ຉຍຕ຺ຖສງ຺ຂາຕໍ ຍໍ ວຈນໍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕິໍສກກຓ຺ເຑ. ອິຘາຕິ ທ຺ເວນວຸຕິກຓ຺ເຑ, ສິກ຺ຂາປເທ ວາ. ປຸຄ຺ຄລສ຺ສາຕິ ປຣປຸຄ຺ຄລສ຺ສາຕິ. ທ຺ວາທສມໍ.

ສຫຘມ຺ມິກວຄ຺ໂຄ ອຏ຺ຐໂມ.

໙. ຣຕນວຄ຺ໂຄ

໑. ອນ຺ເຕປຸຣສິກ຺ຂາປທ-ອຕ຺ຖໂຍຊນາ

໔໙໔. ຣາຊວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ປຣິຕ຺ຕໂກຕິ ຄຸເຓນ ຂຸທ຺ທໂກ. ປາສາທວຣສທ຺ທສ຺ສ ອຸປຣິສທ຺ເທນ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ພຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປາສາທວຣສ຺ສ ອຸປຣິ ຄໂຕ’’ຕິ. ອິມິນາ ປາສາທວຣສ຺ສ ອຸປຣິ ອຸປຣິປາສາທວຣໍ, ຕໍ ຄໂຕ ອຸປຄໂຕຕິ ອຸປຣິປາສາທວຣຄໂຕຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ອຍ຺ຍານນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ. ‘‘ກາຣຓາ’’ຕິ ອິມິນາ ‘‘ວາຫສາ’’ຕິ ປທສ຺ສຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ເຕຫີຕິ ອຍ຺ເຍຫິ.

໔໙໗. ອນ຺ຕຣນ຺ຕິ ຂຓໍ, ໂອກາສໍ ວາ ວິວຣໍ ວາ. ຆາເຕຕຸນ຺ຕິ ຫນິຕຸໍ. ອິຈ຺ຉຕີຕິ ອິມິນາ ປຕ຺ຖຘາຕຸຍາ ຍາຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ຣາຊນ຺ເຕປຸຣໍ ຫຕ຺ຖິສມ຺ມທ຺ທ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ວຈນຕ຺ໂຖ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ໂຍຊນາ. ຫຕ຺ຖິສມ຺ມທ຺ທນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖິສມ຺ພາຘຏ຺ຐານໍ. ອສ຺ເສຫິ ສມ຺ມທ຺ໂທ ເອຕ຺ຖາຕິ ອສ຺ສສມ຺ມທ຺ໂທ. ຣເຖຫິ ສມ຺ມທ຺ໂທ ເອຕ຺ຖາຕິ ຣຖສມ຺ມທ຺ໂທຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ອຕິທິສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ເອເສວ ນໂຍ’’ຕິ. ‘‘ສມ຺ມຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ປຐມກ຺ຂເຣນ ປາຐສ຺ສ ສມ຺ພາຘສ຺ສ ອວາຈກຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖາຕິ ປາເຐ. ‘‘ຫຕ຺ຖີນໍ ສມ຺ມທ຺ທ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ອຸຕ຺ຕຣປທສ຺ສ ສມ຺ມທ຺ທນໍ ສມ຺ມທ຺ທນ຺ຕິ ຠາວຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ, ປຸຣິມປເທນ ຉຏ຺ຐີສມາສຎ຺ຈ. ປຸຣິມປາເຐ ປນ ອຸຕ຺ຕຣປທສ຺ສ ອຘິກຣຓຕ຺ຖຎ຺ຈ ປຸພ຺ພປເທນ ຕຕິຍາສມາສຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕິ. ພາຫິຣຕ຺ຖສມາໂສຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຈ຺ຉິມປາເຐ ‘‘ຫຕ຺ຖິສມ຺ມທ຺ທ’’ນ຺ຕິອາທິປທສ຺ສ ¶ ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາສຎ຺ຈ ¶ ‘‘ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ປາຐເສເສນ ໂຍເຊຕພ຺ພຕຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຫຕ຺ຖິສມ຺ມທ຺ໂທ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ຣຊິຕພ຺ພານີຕິ ຣຊນີຍານິ, ຣຊິຕຸໍ ອຣຫານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມິນາ ສມ຺ພນ຺ຘກາເລ ປຸຣິມປາເຐ ຣຎ຺ໂຎ ອນ຺ເຕປຸເຣຕິ ວິຠຕ຺ຕິວິປລ຺ລາໂສ ກາຕພ຺ໂພຕິ. ປຈ຺ຉິມປາເຐ ປນ ມຸຂ຺ຍໂຕວ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕສ຺ມິໍ ອນ຺ເຕປຸເຣ’’ຕິ.

໔໙໘. ອວສິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ຂຕ຺ຕິຍາຠິເສເກນ ອຠິສິຕ຺ຕສ຺ສ. ອິໂຕຕິ ສຍນິຆຣໂຕ. ອິມິນາ ປຎ຺ຈມີພາຫິຣສມາສໍ ທສ຺ເສຕິ. ຣຎ຺ໂຎ ຣຕິຊນນຏ຺ເຐນ ຣຕນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ມເຫສີ. ມເຫສີຕິ ຈ ສາຠິເສກາ ເທວີ. ນິປຸພ຺ພ ຄມຸຘາຕຸສ຺ສ ນິປຸພ຺ພກມຸຘາຕຸຍາ ປຣິຍາຍຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນິຄ຺ຄຕນ຺ຕິ ນິກ຺ຂນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ຣຕນສິກ຺ຂາປທໍ

໕໐໒. ທຸຕິເຍ ປມຸສ຺ສິຕ຺ວາຕິ ສຕິວິປ຺ປວາເສນ ປມຸສ຺ສິຕ຺ວາ. ປຸຓ຺ຓປຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕຸຏ຺ຐິທາຍໍ. ຕຎ຺ຫິ ມໂນຣຖປຸຓ຺ເຓນ ປຕ຺ຕພ຺ພຠາຄຕ຺ຕາ ‘‘ປຸຓ຺ຓປຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ສ ສຣູປໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສຕໂຕ ປຎ຺ຈ ກຫາປຓາ’’ຕິ. ອິຘ ປນ ກຫາປຓານໍ ປຎ຺ຈສຕຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈວີສກຫາປຓາ ອຘິປ຺ເປຕາ. ອາຠຣຓສທ຺ທສ຺ສ ອລງ຺ກາຣສທ຺ເທນ ປຣິຍາຍຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອລງ຺ກາຣ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ມຫາລຕໍ ນາມາ’’ຕິ ອິມິນາ ນ ໂຍ ວາ ໂສ ວາ ອລງ຺ກາໂຣ, ອຖ ໂຂ ວິເສສາລງ຺ກາໂຣຕິ ທສ຺ເສຕິ. ມຫນ຺ຕານິ ມາລາກມ຺ມລຕາກມ຺ມານິ ເອຕ຺ຖາຕິ ມຫາລຕາ. ລຕາຄຫເຓນ ຫິ ມາລາປິ ຄຫິຕາ. ນວຫິ ໂກຏີຫິ ອຄ຺ຆໍ ອິມສ຺ສາຕິ ນວໂກຏິອຄ຺ຆນກໍ, ນວໂກຏິສງ຺ຂາຕໍ ອຄ຺ຆໍ ອຣຫຕີຕິ ວາ ນວໂກຏິອຄ຺ຆນກໍ.

໕໐໔. ອນ຺ເຕ ສມີເປ ວສນສີລຕ຺ຕາ ປຣິຈາຣິໂກ ‘‘ອນ຺ເຕວາສີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອາຫ ‘‘ປຣິຈາຣິໂກ’’ຕິ.

໕໐໖. ທ຺ເວ ເລຑ຺ຑຸປາຕາຕິ ຖາມມຊ຺ຌິມສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ທ຺ເວ ເລຑ຺ຑຸປາຕາ. ສງ຺ຆ…ເປ… ນວກມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖາຍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ວາ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປນ຺ຕສ຺ສ ວາ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ¶ ໂຍຊນາ. ອວເສສນ຺ຕິ ຊາຕຣູປຣຊຕໂຕ ອວເສສໍ. ມາຕຸກຓ຺ຓປິຬນ຺ຘນຕາລປຓ຺ຓມ຺ປີຕິ ມາຕຸຍາ ກຓ຺ເຓ ປິຬນ຺ຘິຕຕາລປຓ຺ຓມ຺ປິ, ປຏິສາເມນ຺ຕສ຺ສາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

‘‘ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ອກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອິທນ຺ຕິ ຠຓ຺ຑໍ. ປລິໂພໂຘ ¶ ນາມາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປລິໂພໂຘ ນາມ. ຉນ຺ເທນປີຕິ ວຑ຺ຒກີອາທີນໍ ຉນ຺ທເຫຕຸນາປິ. ຠເຍນປີຕິ ຣາຊວລ຺ລຠານໍ ຠຍເຫຕຸນາປິ. ພລກ຺ກາເຣນາຕິ ກຣຓໍ ກາໂຣ, ພເລນ ກາໂຣ ພລກ຺ກາໂຣ, ເຕນ, ພລກ຺ກາໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ປາເຕຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕຕ຺ຖາຕິ ມຫາຣາເມ. ຍຕ຺ຖາຕິ ຍສ຺ມິໍ ຐາເນ, ສງ຺ກາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ມຫາຊນສຎ຺ຈຣຓຏ຺ຐາເນສູຕິ ພຫູນໍ ຊນານໍ ສຎ຺ຈຣຓສງ຺ຂາເຕສຸ ຐາເນສຸ. ນຄເຫຕພ຺ພສ຺ສ ເຫຕຸໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປລິໂພໂຘ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ. ຍສ຺ມາ ປລິໂພໂຘ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເອໂກຕິ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ປສ຺ສຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ໂອກ຺ກມ຺ມາຕິ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ.

ຣູປສທ຺ໂທ ຠຓ຺ຑປຣິຍາໂຍຕິ ອາຫ ‘‘ຠຓ຺ຑ’’ນ຺ຕິ. ຠຓ຺ຑໍ ຣູປໍ ນາມາຕິ ໂຍຊນາ. ຠຓ຺ຑິກນ຺ຕິ ຠຓ຺ເຑນ ນິຍຸຕ຺ຕໍ ປຸຏກໍ. ຄເຓຕ຺ວາຕິ ຄຓນໍ ກຕ຺ວາ. ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຕິສທ຺ໂທ ນາມປຣິຍາໂຍ. ລຎ຺ຉນາທິ ນິມິຕ຺ຕໍ ນາມາຕິ ຫິ ໂຍຊນາ. ລຎ຺ຉນາທີຕິ ອາທິສທ຺ເທນ ນີລປິໂລຕິກາທໂຍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ລາຂາຍາຕິ ຊຕຸນາ.

ປຕິຣູປາ ນາມ ອິຘ ລຊ຺ຊິກຸກ຺ກຸຈ຺ຈກາຕິ ອາຫ ‘‘ລຊ຺ຊິໂນ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈກາ’’ຕິ. ຖາວຣນ຺ຕິ ຊງ຺ຄມາ ອຎ຺ຎໍ ຖາວຣໍ. ອທ຺ຘຸໂນຕິ ກາລສ຺ສ. ສມາທເປຕ຺ວາຕິ ອຎ຺ເຎ ສມາທເປຕ຺ວາ. ອຸທ຺ທິສ຺ສ ອຣິຍາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ເອສາ ອຣິຍານ ຍາຈນາ’’ຕິ (ຊາ. ໑.໗.໕໙) ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຍາຈິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໕໐໗. ຣຕນສມ຺ມຕນ຺ຕິ ມນຸສ຺ສານໍ ອຸປໂຠຄປຣິໂຠຄນ຺ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ວິກາລຄາມປ຺ປວິສນສິກ຺ຂາປທໍ

໕໐໘. ຕຕິເຍ ¶ ‘‘ຕິຣຈ຺ຉານຠູຕໍ ກຖ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ‘‘ຕິຣຈ຺ຉານກຖ’’ນ຺ຕິ ປທສ຺ສ ຕຸລ຺ຍນິສ຺ສິຕສມາສໍ ທສ຺ເສຕິ. ຣາຊປຏິສໍຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຣາຊູຫິ ປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ.

໕໑໒. ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕສ຺ມິໍ ຄາເມຕິ ຕສ຺ມິໍ ປຐມປວິສນຄາເມ. ຕໍ ກມ຺ມນ຺ຕິ ຕໍ ອິຈ຺ຉິຕກມ຺ມໍ. ອນ຺ຕຣາຕິ ຄາມວິຫາຣານມນ຺ຕເຣ. ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ເຈຕໍ ນິສ຺ສກ຺ກວຈນໍ.

ກຸລຆເຣ ວາຕິ ຎາຕິກຸລອຸປຏ຺ຐາກກຸລຆເຣ ວາ. ເຕລຠິກ຺ຂາຍ ວາຕິ ເຕລຍາຈນຕ຺ຖາຍ ວາ. ປສ຺ເສຕິ ¶ ອຕ຺ຕໂນ ປສ຺ເສ ສມີເປຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເຕນາຕິ ຄາມມຊ຺ຌມຄ຺ເຄນ. ອໂນກ຺ກມ຺ມາຕິ ອໂນກ຺ກມິຕ຺ວາ, ອປກ຺ກມິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ສູຈິຆຣສິກ຺ຂາປທໍ

໕໑໗. ຈຕຸຕ຺ເຖ ກກາຣສ຺ສ ປທປູຣຓຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເຠທນເມວ ເຠທນກ’’ນ຺ຕິ. ອສ຺ສຕ຺ຖິອຕ຺ເຖ ອປຈ຺ຈໂຍຕິ ອາຫ ‘‘ຕໍ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ອສ຺ສາຕິ ປາຈິຕ຺ຕິຍສ຺ສ. ປຐມໍ ສູຈິຆຣໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ເທເສຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຣຓິຘນຸເກຕິ ອຣຓິຍາ ຘນຸເກ. ເວຘເກຕິ ກາຍພນ຺ຘນເວຘເກຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ມຎ຺ຈສິກ຺ຂາປທໍ

໕໒໒. ປຎ຺ຈເມ ເຉທນເມວ ເຉທນກໍ, ຕມສ຺ສຕ຺ຖີຕິ ເຉທນກນ຺ຕິ ອຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວຸຕ຺ຕນຍເມວາ’’ຕິ.

ນິຂຓິຕ຺ວາຕິ ປມາຓາຕິເຣກໍ ນິຂຓິຕ຺ວາ. ອຸຕ຺ຕານໍ ວາ ກຕ຺ວາຕິ ເຫຏ຺ຐຸປຣິ ປຣິວຕ຺ຕນໍ ວາ ກຕ຺ວາ. ຐເປຕ຺ວາຕິ ລມ຺ພຓວເສນ ຐເປຕ຺ວາຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ຕູໂລນທ຺ຘສິກ຺ຂາປທໍ

໕໒໖. ຉຏ຺ເຐ ¶ ເອຕ຺ຖາຕິ ມຎ຺ຈປີເຐ. ອວນຫິຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂອນທ຺ຘໍ, ຕູເລນ ໂອນທ຺ຘໍ ຕູໂລນທ຺ຘນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖປິ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ຕູລໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາຕິ ມຎ຺ຈປີເຐ ຈິມິລິກໍ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສຸປຣິ ຕູລໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ນິສີທນສິກ຺ຂາປທໍ

໕໓໑. ສຕ຺ຕເມ ກຕ຺ຖາຕິ ກິສ຺ມິໍ ຂນ຺ຘເກ, ກິສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ວາ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຈີວຣກ຺ຂນ຺ຘເກ, ປຓີຕໂຠຊນວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ວາ. ‘‘ຍຖາ ນາມາ’’ຕິ ອິມິນາ ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປີ’’ຕິ ປທສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ, ‘‘ປຸຣາໂຓ ຈມ຺ມກາໂຣ’’ຕິ ອິມິນາ ‘‘ປຸຣາຓາສິໂກຏ຺ໂຐ’’ຕິ ປທສ຺ສ. ຈມ຺ມກາໂຣ ຫິ ອສິນາ ຈມ຺ມໍ ກຸຏຕິ ຉິນ຺ທຕີຕິ ‘‘ອສິໂກຏ຺ໂຐ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວຕ຺ຖຸປ຺ປນ຺ນກາລມຸປນິຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຸຣາໂຓ’’ຕິ ¶ . ຕເມວູປມໍ ປາກຏໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຍຖາ ຫີ’’ຕິ. ຫີຕິ ຕປ຺ປາກຏີກຣຓໍ, ຕໍ ປາກຏໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ຫິ ອຕ຺ໂຖ. ຈມ຺ມກາໂຣ ກຑ຺ຒຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ວິຕ຺ຖຕນ຺ຕິ ວິສາລໍ. ໂສປີຕິ ອຸທາຍີປິ. ຕໍ ນິສີທນໍ ກຑ຺ຒຕີຕິ ໂຍຊນາ. ເຕນາຕິ ກຑ຺ຒນເຫຕຸນາ. ຕນ຺ຕິ ອຸທາຍິໍ. ສນ຺ຖຕສທິສນ຺ຕິ ສນ຺ຖເຕນ ສທິສໍ. ເອກສ຺ມິໍ ອນ຺ເຕຕິ ເອກສ຺ມິໍ ໂກຏ຺ຐາເສ, ຜາເລຕ຺ວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ກຓ຺ຑຸປຏິຈ຺ຉາທິສິກ຺ຂາປທໍ

໕໓໗. ອຏ຺ຐເມ ‘‘ກຕ຺ຖາ’’ຕິອາທີນິ ວຸຕ຺ຕນຍາເນວ.

໕໓໙. ‘‘ຍສ຺ສາ’’ຕິ ປທສ຺ສ ວິສຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຠິກ຺ຂຸໂນ’’ຕິ. ‘‘ນາຠິຍາ ເຫຏ຺ຐາ’’ຕິ ອິມິນາ ນາຠິຍາ ອໂຘ ອໂຘນາຠີຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ, ‘‘ຊາຓຸມຓ຺ຑລານໍ ອຸປຣີ’’ຕິ ອິມິນາ ຊາຓຸມຓ຺ຑລານໍ ອຸພ຺ຠ ອຸພ຺ຠຊາຓຸມຓ຺ຑລນ຺ຕິ. ອຸພ຺ຠສທ຺ໂທ ຫິ ອຸປຣິປຣິຍາໂຍ ສຕ຺ຕມ຺ຍນ຺ຕນິປາໂຕ. ກຓ຺ຑຸຂຊ຺ຊຸສທ຺ທານໍ ເວວຈນຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກຓ຺ຑູຕິ ຂຊ຺ຊູ’’ຕິ. ກຓ຺ຑຕິ ເຠທນໍ ກໂຣຕີຕິ ກຓ຺ຑຸ. ຂຊ຺ຊຕິ ພ຺ຍຘນໍ ກໂຣຕີຕິ ຂຊ຺ຊຸ. ເກສຸຈິ ໂປຕ຺ຖເກສຸ ‘‘ກຈ຺ຉູ’’ຕິ ປາໂຐ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ອຍຸຕ຺ໂຕ.

ໂລຫິຕໍ ¶ ຕຸຓ຺ຑໍ ເອຕິສ຺ສາຕິ ໂລຫິຕຕຸຓ຺ຑິກາ. ປິຬຍຕິ ວິພາຘຍຕີຕິ ປິຬກາ. ອາ ຠຸໂສ ອສຸຈິໍ ສວຕິ ປຄ຺ຆຣາເປຕີຕິ ອສ຺ສາໂວຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອສຸຈິປຄ຺ຆຣຓ’’ນ຺ຕິ. ອຣິສຎ຺ຈ ຠຄນ຺ທຣາ ຈ ມຘຸເມໂຫ ຈ. ອາທິສທ຺ເທນ ທຸນ຺ນາມກາທໂຍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຣິ ວິຍ ອີສຕິ ອຠິຠວຕີຕິ ອຣິສໍ. ຠຄໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ວຈ຺ຈມຄ຺ຄໍ, ຕໍ ທຣຕິ ຜາເລຕີຕິ ຠຄນ຺ທຣາ, ຄູຖສມີເປ ຊາໂຕ ວຓວິເສໂສ. ມຘຸ ວິຍ ມຸຕ຺ຕາທິໍ ມິຫຕິ ເສຈຕີຕິ ມຘຸເມໂຫ, ໂສ ອາພາໂຘ ມຸຕ຺ຕເມໂຫ ສຸກ຺ກເມໂຫ ຣຕ຺ຕເມໂຫຕິ ອເນກວິໂຘ. ຖຸລ຺ລສທ຺ໂທ ມຫນ຺ຕປຣິຍາໂຍຕິ ອາຫ ‘‘ມຫາ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ວສ຺ສິກສາຏິກສິກ຺ຂາປທໍ

໕໔໒. ນວເມ ວສ຺ເສ ວສ຺ສກາເລ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພາຕິ ວສ຺ສິກາ, ວສ຺ສິກາ ຈ ສາ ສາຏິກາ ເຈຕິ ວສ຺ສິກສາຏິກາຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ນນ຺ທຕ຺ເຖຣສິກ຺ຂາປທໍ

໕໔໗. ທສເມ ¶ ‘‘ຈຕູຫິ ອງ຺ຄຸເລຫີ’’ຕິ ອິມິນາ ຈຕຸໂຣ ອງ຺ຄຸລາ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລາຕິ ອສມາຫາຣທິຄຸໍ ທສ຺ເສຕິ. ອູນກປ຺ປມາໂຓຕິ ຠຄວໂຕ ລາມກປມາໂຓ. ອິມິນາ ໂອມກສທ຺ທສ຺ສ ລາມກຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພນ຺ຕິ. ທສມໍ.

ຣຕນວຄ຺ໂຄ ນວໂມ.

ອິຕິ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍ ວິນຍສໍວຓ຺ຓນາຍ

ຂຸທ຺ທກວຓ຺ຓນາຍ ໂຍຊນາ ສມຕ຺ຕາ.

໖. ປາຏິເທສນີຍກຓ຺ຑໍ

໑. ປຐມປາຏິເທສນີຍສິກ຺ຂາປທ-ອຕ຺ຖໂຍຊນາ

ຂຸທ຺ທການໍ ອນນ຺ຕຣາ ປາຏິເທສນີຍາ ເຍ ຘມ຺ມາ ສງ຺ຄີຕິກາເຣຫິ ຐປິຕາ, ອິທານິ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ອຍໍ ວຓ຺ຓນາ ຠວຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໕໕໒. ປຐມປາຏິເທສນີເຍ ¶ ຕາວ ອຕ຺ໂຖ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ໂຍຊນາ. ປຏິອາຄມນກາເລຕິ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣຓຏ຺ຐານໂຕ ປກ຺ກມິຕ຺ວາ, ປຏິນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວາ ອາຄມນກາເລ. ສພ຺ເພວາຕິ ເອຕ຺ຖ ນິຄ຺ຄຫີຕໂລປວເສນ ສນ຺ຘິ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ສພ຺ພເມວາ’’ຕິ. ‘‘ກມ຺ປມານາ’’ຕິ ອິມິນາ ປປຸພ຺ພວິຘຘາຕຸຍາ ກມ຺ປນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ອເປຫີຕິ ເອຕ຺ຖ ອປປຸພ຺ພອິຘາຕຸ ຄຕ຺ຍຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ ‘‘ອປຄຈ຺ຉາ’’ຕິ.

໕໕໓. ປຏິເທເສຕພ຺ພາກາຣໍ ທສ຺ເສຕິ ອເນນາຕິ ປຏິເທເສຕພ຺ພາກາຣທສ຺ສນໍ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ສທ຺ທານໍ ປຣິຍາຍຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຣຖິກາຕິ ຣຈ຺ຉາ’’ຕິ. ຣຖສ຺ສ ຫິຕາ ຣຖິກາ. ຓ຺ຍປຈ຺ຈເຍ ກເຕ ‘‘ຣຈ຺ຉາ’’ຕິ (ໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນ ໔.໗໒ ສຸຕ຺ເຕ) ວຸຈ຺ຈຕິ. ຣຈ຺ຉນ຺ຕເຣນ ອນິພ຺ພິທ຺ຘາ ຣຈ຺ຉາ ພ຺ຍູໂຫ ນາມາຕິ ອາຫ ‘‘ອນິພ຺ພິຊ຺ຌິຕ຺ວາ’’ຕິອາທິ. ພ຺ຍູເຫຕິ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕິ ຊເນ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄນ຺ຕຸມປທານວເສນາຕິ ¶ ພ຺ຍູໂຫ. ສິງ຺ຆາຏກໍ ນາມ ມຄ຺ຄສນ຺ຘີຕິ ອາຫ ‘‘ມຄ຺ຄສໂມຘານຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ. ສິງ຺ຆຕິ ມຄ຺ຄສໂມຘານໍ ກໂຣຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ສິງ຺ຆາຏກໍ. ເອເຕສູຕິ ຣຖິກາທີສຸ. ເອເສວ ນໂຍຕິ ທຸກ຺ກຏປາຏິເທສນີເຍ ອຕິທິສຕິ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ‘‘ວຈນໂຕ’’ຕິ ປທໍ ‘‘ເວທິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ປເທ ຎາປກເຫຕຸ. ທທມານາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ວເສນາຕິ ໂຍຊນາ. ເອຕ຺ຖາຕິ ສິກ຺ຂາປເທ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ອປມາຓໍ, ຕສ຺ມາ.

ອິທນ຺ຕິ ວຈນໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສມ຺ຠິນ຺ເນ ເອກຣເສ ກາລິກຕ຺ຕເຍຕິ ໂຍຊນາ.

໕໕໖. ‘‘ທາເປຕີ’’ຕິ ເຫຕຸຕ຺ຖກິຣິຍາຍ ກາຣິຕກຕ຺ຕຸກາຣິຕກມ຺ມານິ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຎ຺ຎາຕິກາຍ ອຎ຺ເຎນ ເກນຈີ’’ຕິ. ອຎ຺ເຎນາຕິ ອຕ຺ຕນາ ອຎ຺ເຎນ. ‘‘ຕາຍ ເອວ ວາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ອຎ຺ເຎນ ວາ ເກນຈີ’’ຕິ ປທານິ ‘‘ປຏິຄ຺ຄຫາເປຕ຺ວາ’’ຕິປເທ ກາຣິຕກມ຺ມານີຕິ. ປຐມໍ.

໒. ທຸຕິຍປາຏິເທສນີຍສິກ຺ຂາປທໍ

໕໕໘. ທຸຕິເຍ ປຸຣິມສິກ຺ຂາປເທນ ອາປຕ຺ຕິ ອນ຺ຕຣຆຣຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອິມິນາ ສິກ຺ຂາປເທນ ອາປຕ຺ຕິ ຠເວຍ຺ຍ ໂວສາສມານຕ຺ຕາຕິ ¶ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເທນ຺ຕິຍາ ປນ ເນວ ອິມິນາ, ນ ປຸຣິເມນ ອາປຕ຺ຕິ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຠຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ຕຕິຍປາຏິເທສນີຍສິກ຺ຂາປທໍ

໕໖໒. ຕຕິເຍ ‘‘ອຸຠໂຕ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ກຣຓຕ຺ເຖ ໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ທ຺ວີຫີ’’ຕິ. ‘‘ອຸຠໂຕປສນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ພ຺ຍາໂສປິ ສມາໂສປິ ຍຸຕ຺ໂຕເຍວ, ສມາເສ ໂຕປຈ຺ຈຍສ຺ສ ອໂລໂປ ໂຫຕິ. ‘‘ອຸຠໂຕ’’ຕິປທສ຺ສ ສຣູປໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຸປາສເກນປິ ອຸປາສິກາຍປີ’’ຕິ. ກສ຺ມາ ອຸຠໂຕ ປສນ຺ນໍ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຕສ຺ມິໍ ກິຣາ’’ຕິອາທິ. ຍສ຺ມາ ຕສ຺ມິໍ ກຸເລ…ເປ… ໂສຕາປນ຺ນາເຍວ ໂຫນ຺ຕິ ກິຣ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອຸຠໂຕປສນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ສເຈປີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປິສທ຺ເທນ ອສີຕິໂກຏິຘນໂຕ ອຘິກມ຺ປິ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕິ. ຫາຍນສ຺ສ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ຍສ຺ມາ’’ຕິອາທິນາ.

໕໖໙. ‘‘ຆຣໂຕ ນີຫຣິຕ຺ວາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ນີຫຣິຕ຺ວາ’’ຕິ ປທສ຺ສ ກມ຺ມໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອາສນສາລໍ ¶ ວາ ວິຫາຣໍ ວາ’’ຕິ. ‘‘ອາເນຕ຺ວາ’’ຕິອິມິນາ ນີປຸພ຺ພຫຣຘາຕຸຍາ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ທ຺ວາເຣຕິ ອຕ຺ຕໂນ ເຄຫທ຺ວາເຣຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ຈຕຸຕ຺ຖປາຏິເທສນີຍສິກ຺ຂາປທໍ

໕໗໐. ຈຕຸຕ຺ເຖ ອວຣຸທ຺ຘສທ຺ໂທ ປຣິຣຸທ຺ຘສທ຺ທສ຺ສ ປຣິຍາໂຍຕິ ອາຫ ‘‘ປຣິຣຸທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ. ອາຣຎ຺ຎກສ຺ສ ເສນາສນສ຺ສ ປຣິສມນ຺ຕໂຕ ຣຸທ຺ຘາ ອາວຸຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໕໗໓. ‘‘ປຎ຺ຈນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ນິທ຺ຘາຣເຓ ສາມິວຈນຠາວຎ຺ຈ ‘‘ຍໍກິຎ຺ຈີ’’ຕິ ນິທ຺ຘາຣຓີເຍນ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ພຠາວຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຎ຺ຈສຸ ສຫຘມ຺ມິເກສຸ ຍໍ ກິຎ຺ຈີ’’ຕິ. ‘‘ເປເສຕ຺ວາ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ ອາຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິອິມິນາ ປຏິສໍວິທິຕາກາຣທສ຺ສນໍ. ‘‘ອາຣາມ’’ນ຺ຕິ ສາມຎ຺ຎໂຕ ວຸຕ຺ເຕປິ ອາຣຎ຺ຎກເສນາສນສ຺ສ ¶ ອາຣາໂມ ເອວ ອຘິປ຺ເປໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ອາຣຎ຺ຎກເສນາສນາຣາມຎ຺ຈາ’’ຕິ. ຕສ຺ສາຕິ ອາຣຎ຺ຎກເສນາສນາຣາມສ຺ສ. ‘‘ກສ຺ມາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉາຍ ‘‘ປຏິໂມຈນຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ ວິສຊ຺ຊນາຍ ສເມຕຸໍ ສມ຺ປທານຕ຺ເຖ ນິສ຺ສກ຺ກວຈນໍ ກາຕພ຺ພໍ. ກິມຕ຺ຖນ຺ຕິ ຫິ ອຕ຺ໂຖ. ປຏິໂມຈນຕ຺ຖນ຺ຕິ ຕທຕ຺ເຖ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນໍ. ປຏິໂມຈນສງ຺ຂາຕາຍ ອຕ຺ຖາຍາຕິ ຫິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຖສທ຺ໂທ ຈ ປໂຍຊນວາຈໂກ. ປໂຍຊນາຍາຕິ ຫິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ‘‘ປຏິໂມຈນຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ ວິສຊ຺ຊນາຍໍ. ‘‘ກສ຺ມາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉາຍ ສເມຕຸໍ ນິສ຺ສກ຺ກຕ຺ເຖ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນໍ ກາຕພ຺ພໍ. ປຏິໂມຈນສງ຺ຂາຕາ ອຕ຺ຖາຕິ ຫິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຖສທ຺ໂທ ຈ ກາຣຓວາຈໂກ. ກາຣຓາຕິ ຫິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວຎ຺ຫິ ປຸຈ຺ຉາວິສຊ຺ຊນານໍ ປຸພ຺ພາປຣສມສງ຺ຂາໂຕ ວິຈໂຍ ຫາໂຣ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອມ຺ຫາກນ຺ຕິ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍປຏິຫຣນ຺ຕານໍ ອມ຺ຫາກໍ. ອມ຺ເຫຕິ ໂຈຣສງ຺ຂາເຕ ອມ຺ເຫ.

‘‘ຕສ຺ສາ’’ຕິ ປທສ຺ສຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອຕິສ຺ສາ ຍາຄຸຍາ’’ຕິ. ອຎ຺ຎານິປີຕິ ປຏິສໍວິທິຕກຸລໂຕ ອຎ຺ຎານິປິ ກຸລານິ. ເຕນາຕິ ປຏິສໍວິທິຕກຸເລນ. ກຸຣຸນ຺ທິວາເທ ຍາຄຸຍາ ປຏິສໍວິທິຕໍ ກຕ຺ວາ ຍາຄຸໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປູວາທີນິ ອາຫຣນ຺ຕິ, ວຏ຺ຏຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໕໗໕. ເອກສ຺ສາຕິ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ. ຕສ຺ສາຕິ ປຏິສໍວິທິຕຠິກ຺ຂຸສ຺ສ, ຈຕຸນ຺ນໍ ວາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຕ຺ຖາຍາຕິ ໂຍຊນາ. ອຎ຺ເຎສມ຺ປີຕິ ຈຕຸປຎ຺ຈຠິກ຺ຂຸໂຕ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ. ອຘິກເມວາຕິ ປຣິຠຸຕ຺ຕໂຕ ອຕິເຣກເມວ. ຍໍ ປນາຕິ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍໍ ປນ, ຍມ຺ປິ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍໍ ວນໂຕ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເທນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ຕຕ຺ຖຊາຕກ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕສທ຺ທສ຺ສ ວິສຍໍ ¶ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອາຣາເມ’’ຕິ. ອຎ຺ເຎນ ທິນ຺ນນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ນນ຺ຕິ ມູລຂາທນີຍາທິໍ. ປຏິສໍວິທິຕນ຺ຕິ ປຏິກຈ຺ເຈວ ສຸຏ຺ຐຸ ຊານາປິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

ອິຕິ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍ ວິນຍສໍວຓ຺ຓນາຍ

ປາຏິເທສນີຍວຓ຺ຓນາຍ

ໂຍຊນາ ສມຕ຺ຕາ.

໗. ເສຂິຍກຓ຺ຑໍ

໑. ປຣິມຓ຺ຑລວຄ຺ຄ-ອຕ຺ຖໂຍຊນາ

ສິກ຺ຂິຕສິກ຺ເຂນ ¶ ຕີສຸ ສິກ຺ຂາສຸ ຈຕູຫິ ມຄ຺ເຄຫິ ສິກ຺ຂິຕສິກ຺ເຂນ ຕາທິນາ ອຏ຺ຐຫິ ໂລກຘມ຺ເມຫິ ອກມ຺ປິຍຏ຺ເຐນ ຕາທິນາ, ອິຏ຺ຐານິຏ຺ເຐສຸ ວາ ອວິກາຣຏ຺ເຐນ ຕາທິນາ ຠຄວຕາ ຍານິ ສິກ຺ຂາປທານິ ‘‘ເສຂິຍານີ’’ຕິ ຠາສິຕານິ, ທານິ ເຕສມ຺ປິ ສິກ຺ຂາປທານໍ ອຍມ຺ປິ ວຓ຺ຓນາກ຺ກໂມ ຠວຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໕໗໖. ຕຕ຺ຖາຕິ ເສຂິຍສິກ຺ຂາປເທສຸ, ອຕ຺ໂຖ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ສມນ຺ຕໂຕ’’ຕິອິມິນາ ປຣິຕ຺ຍູປສຄ຺ຄສ຺ສຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ນາຠິມຓ຺ຑລໍ ຊາຓຸມຓ຺ຑລ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸທ຺ຘໍສທ຺ໂທ ຈ ອໂຘສທ຺ໂທ ຈ ອຊ຺ຌາຫຣິຕພ຺ໂພຕິ ອາຫ ‘‘ອຸທ຺ຘ’’ນ຺ຕິອາທິ. ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລມຕ຺ຕນ຺ຕິ ຠາວນປຸໍສກໍ, ນິວາເສຕພ຺ພນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕໂຕຕິ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລມຕ຺ຕໂຕ. ຍຖາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ນິວາເສນ຺ຕສ຺ສາຕິ ໂຍຊນາ. ຕຕ຺ຣິທໍ ປມາຓນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ນິວາສນສ຺ສ ອິທໍ ປມາຓໍ. ຕາທິສສ຺ສາຕິ ທີຆໂຕ ມຸຏ຺ຐິປຎ຺ຈກສ຺ສ ຕິຣິຍໍ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍຫຕ຺ຖສ຺ສ ນິວາສນສ຺ສ. ຊາຓຸມຓ຺ຑລໍ ປຏິຈ຺ຉາທນຕ຺ຖໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຈີວເຣສຸ. ນ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ວິຣຬຕ຺ຕາ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ຆນຕ຺ຕາ ຕິຏ຺ຐຕິ.

ນິວາເສນ຺ຕສ຺ສ ຈາຕິເອຕ຺ຖ ຈສທ຺ໂທ ອວຘາຣຓຕ຺ໂຖ, ນິວາເສນ຺ຕສ຺ເສວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເກວລໍ ເອວໍ ນິວາເສນ຺ຕສ຺ເສວ ທຸກ຺ກຏໍ ນ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ຕຖາ ນິວາເສນ຺ຕສ຺ສາປິ ທຸກ຺ກຏເມວາຕິ ໂຍຊນາ. ເຍ ປນ ນິວາສນໂທສາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຎ຺ເຎຕິ ປຸຣໂຕ ຈ ປຈ຺ຉໂຕ ຈ ໂອລມ຺ເພຕ຺ວາ ນິວສນໂຕ ອຎ຺ເຎ ¶ . ເຕ ສພ຺ເພຕິ ສພ຺ເພ ເຕ ນິວາສນໂທສາ. ເອຕ຺ຖາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ວິຠງ຺ເຄ. ຕຕ຺ເຖວາຕິ ຂນ຺ຘເກເຍວ.

ອສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ນິວາເສນ຺ຕສ຺ສ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອເສວ ນໂຍ ‘‘ອສຕິຍາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ. ອຊານນ຺ຕສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຊານນໍ ທຸວິຘໍ ນິວາສນວຕ຺ຕສ຺ສ ອຊານນໍ, ອາຣູຬ຺ໂຫຣູຬ຺ຫຠາວສ຺ສ ອຊານນນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອາຣູຬ຺ໂຫຣູຬ຺ຫຠາວສ຺ສ ອຊານນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຊານນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ¶ ອາຫ ‘‘ອຊານນ຺ຕສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ຕສ຺ສາຕິ ນິວາສນວຕ຺ຕສ຺ສ. ອສ຺ສາຕິ ຠິກ຺ຂຸໂນ. ຕໍ ປນາຕິ ອາປຕ຺ຕິໂຕ ອໂມກ຺ຂນໍ ປນ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ. ໂຍຕິ ຠິກ຺ຂຸ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສຸກ຺ຂາ ຊງ຺ຆາ ອິມສ຺ສາຕິ ສຸກ຺ຂຊງ຺ໂຆ. ມຫນ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑິກມໍສໍ ອິມສ຺ສາຕິ ມຫາປິຓ຺ຑິກມໍໂສ. ຕສ຺ສາຕິ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ.

ວໂຓຕິ ອຣຸ. ຕຎ຺ຫິ ວຓຕິ ຄຕ຺ຕວິຈຸຓ຺ຓນໍ ກໂຣຕີຕິ ວໂຓຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວາຬມິຄາ ວາ ໂຈຣາ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ວາສທ຺ໂທ ອວຸຕ຺ຕສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ໂຖ, ເຕນ ອຎ຺ຎາປິ ອຸທກຈິກ຺ຂລ຺ລາທໂຍ ອາປທາ ສງ຺ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ.

໕໗໗. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ວິຠງ຺ເຄ, ສິກ຺ຂາປເທ ວາ. ອຸໂຠ ກຓ຺ເຓຕິ ປຸຣໂຕ ຈ ປຈ຺ຉໂຕ ຈ ນິຄ຺ຄເຕ ທ຺ເວ ກຓ຺ເຓ. ອວິເສເສນາຕິ ‘‘ອນ຺ຕຣຆເຣ’’ຕິ ຈ ‘‘ອາຣາເມ’’ຕິ ຈ ວິເສສໍ ອກຕ຺ວາ ສາມຎ຺ເຎນ. ວິຫາເຣປີຕິ ສງ຺ຆສນ຺ນິປາຕພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐານເຖຣຸປຏ຺ຐານາທິກາລໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໕໗໘. ກາເຍກເທເສ ກາຍສທ຺ໂທ ວຕ຺ຕຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຊາຓຸມ຺ປິ ອຸຣມ຺ປີ’’ຕິ. ‘‘ນ ສີສໍ ປາຣຸເຕນາ’’ຕິອິມິນາ ‘‘ສຸປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນນາ’’ຕິປທສ຺ສ ອຕິພ຺ຍາປິຕໂທສໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ຄຓ຺ຐິກນ຺ຕິ ປາໂສ. ໂສ ຫິ ຄນ຺ເຖຕິ ພນ຺ຘຕີຕິ ວາ, ຄນ຺ເຖຕິ ພນ຺ຘຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ວາ ກຕ຺ວາ ຄນ຺ຖິໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນ຺ຖກາຣສ຺ສ ວາຓ຺ຐກາເຣ ກເຕ ຄຓ຺ຐິໂກ, ຕໍ ຄຓ຺ຐິກໍ ປຏິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ. ອຸໂຠ ກຓ຺ເຓຕິ ຈີວຣສ຺ສ ທ຺ເວ ໂກເຓ. ຄລວາຏກໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ຄໂລຕິ ກຓ຺ໂຐ. ໂສ ຫິ ຂຊ຺ຊໂຠຊ຺ຊເລຍ຺ຍເປຍ຺ຍສງ຺ຂາຕໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ອສນໍ ຄລຕິ ປນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ປຕຕິ ອິໂຕຕິ ຄໂລຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອາວາໂຏເຍວ ຂຸທ຺ທກຏ຺ເຐນ ອາວາຏໂກ, ຂຸທ຺ທກຕ຺ເຖ ໂກ. ຄເລ ຐິໂຕ ອາວາຏໂກ ຄລວາຏໂກ. ອກາຣໂຕ ຫິ ອາກາຣສ຺ສ ໂລໂປ ‘‘ປປ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ຊາ. ໑.໑.໒) ວິຍ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ປອາປນ຺ຕິ ປທຈ຺ເຉໂທ, ອກາຣໂຕ ອາກາຣສ຺ສ ຈ ໂລໂປ. ປວທ຺ຘໍ ອາປໍ ປປໍ, ມຫນ຺ຕໍ ອຸທກນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສີສໍ ວິວຣິຕ຺ວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໕໗໙. ວາສໍ ¶ ¶ ອຸປຄໂຕຕິ ວາ ວາເສນ ອຸປຄໂຕຕິ ວາ ອຕ຺ຖໍ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ວາສຕ຺ຖາຍ ອຸປຄຕສ຺ສາ’’ຕິ.

໕໘໐. ຫຕ຺ຖປາເທ ອກີຬນ຺ໂຕ ສຸສໍວຸໂຕ ນາມາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຫຕ຺ຖໍ ວາ ປາທໍ ວາ ອກີຬາເປນ຺ໂຕ’’ຕິ.

໕໘໒. ໂອກ຺ຂິຕ຺ຕຈກ຺ຂູຕິ ເອຕ຺ຖ ໂອສທ຺ໂທ ເຫຏ຺ຐາປຣິຍາໂຍຕິ ອາຫ ‘‘ເຫຏ຺ຐາ ຂິຕ຺ຕຈກ຺ຂູ’’ຕິ. ‘‘ຫຸຕ຺ວາ’’ຕິອິມິນາ ກິຣິຍາວິເສສນຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ຍຸຄຍຸຕ຺ຕໂກຕິ ຍຸເຄ ຍຸຕ຺ຕໂກ. ທມິຍິຕ຺ຖາຕິ ທນ຺ໂຕ. ອາຠຸໂສ ຊານາຕິ ກາຣຓາກາຣຓນ຺ຕິ ອາຊາເນຍ຺ໂຍ. ເອຕ຺ຕກນ຺ຕິ ຈຕຸຫຕ຺ຖປມາຓໍ. ໂຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທຸກ຺ກຏາ ອາປຕ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ປຣິສ຺ສຍຠາວ’’ນ຺ຕິ ຈ ‘‘ປຣິສ຺ສຍາຠາວ’’ນ຺ຕິ ຈ ທ຺ເວ ປາຐາ ຍຸຊ຺ຊນ຺ຕິເຍວ.

໕໘໔. ອິຕ຺ຖມ຺ຠູຕລກ຺ຂເຓຕິ ອິມໍ ປກາຣໍ ອິຕ຺ຖໍ ຈີວຣຸກ຺ຂິປນໍ, ຠວຕິ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ຠູໂຕ, ຠິກ຺ຂຸ. ລກ຺ຂີຍຕິ ອເນນາຕິ ລກ຺ຂຓໍ, ຈີວຣໍ. ອິຕ຺ຖໍ ຠູໂຕ ອິຕ຺ຖມ຺ຠູໂຕ, ຕສ຺ສ ລກ຺ຂຓໍ ອິຕ຺ຖມ຺ຠູຕລກ຺ຂຓໍ, ຕສ຺ມິໍ. ກຣຓວຈນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ອິຕ຺ຖມ຺ຠູຕລກ຺ຂຓໍ ນາມ ກິຣິຍາວິເສສນສ຺ສ ສຠາໂວຕິ ອາຫ ‘‘ເອກໂຕ ວາ…ເປ… ຫຸຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ອນ຺ໂຕອິນ຺ທຂີລໂຕຕິ ຄາມສ຺ສ ອນ຺ໂຕອິນ຺ທຂີລໂຕຕິ. ປຐໂມ ວຄ຺ໂຄ.

໒. ອຸຊ຺ຊຄ຺ຆິກວຄ຺ຄ-ອຕ຺ຖໂຍຊນາ

໕໘໖. ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທໍ ກຕ຺ວາ ຊຄ຺ຆນໍ ຫສນໍ ອຸຊ຺ຊຄ຺ໂຆ, ໂສເຍວ ອຸຊ຺ຊຄ຺ຆິກາ, ຕາຍ. ອິຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ມຫາຫສິຕໍ ຫສນ຺ໂຕ’’ຕິ. ເອຕ຺ຖາຕິ ‘‘ອຸຊ຺ຊຄ຺ຆິກາຍາ’’ຕິປເທ.

໕໘໘. ກິຕ຺ຕາວຕາຕິ ກິຕ຺ຕເກນ ປມາເຓນ, ເອວໍ ນິສິນ຺ເນສຸ ເຖເຣສູຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ນິທ຺ຘາຣເຓ ເຈຕໍ ຠຸມ຺ມວຈນໍ. ວວຕ຺ຖເປຕີຕິ ອິທຎ຺ຈີທຎ຺ຈ ກເຖຕີຕິ ວວຕ຺ຖເປຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາຕິ ເອຕ຺ຕເກນ ປມາເຓນ.

໕໙໐. ນິຈ຺ຈລໍ ກຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ອຸຊຸຏ຺ຐປນໍ ກາຍປຄ຺ຄໂຫ ນາມາຕິ ອາຫ ‘‘ນິຈ຺ຈລໍ ກຕ຺ວາ’’ຕິອາທິ. ເອເສວ ນໂຍ ພາຫຸປຄ຺ຄຫສີສປຄ຺ຄເຫສຸປີຕິ. ທຸຕິໂຍ ວຄ຺ໂຄ.

໓. ຂມ຺ຠກຕວຄ຺ຄ-ອຕ຺ຖໂຍຊນາ

໕໙໖. ຂມ຺ໂຠ ¶ ¶ ກໂຕ ເຍນາຕິ ຂມ຺ຠກໂຕ. ຂມ຺ໂຠຕິ ຈ ປຏິພທ຺ໂຘ. ກຕ຺ຖ ປຏິພທ຺ໂຘຕິ ອາຫ ‘‘ກຏິຍໍ ຫຕ຺ຖໍ ຐເປຕ຺ວາ’’ຕິ. ສສີສໍ ອວຄຸຓ຺ຐຍຕິ ປຣິເວຐຕີຕິ ໂອຄຸຓ຺ຐິໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ສສີສໍ ປາຣຸໂຕ’’ຕິ.

໖໐໐. ອຸທ຺ຘໍ ເອກາ ໂກຏິ ອິມິສ຺ສາ ຄມນາຍາຕິ ອຸກ຺ກຸຏິກາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອຸກ຺ກຸຏິກາ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິອາທິ. ເອຕ຺ຖາຕິ ‘‘ອຸກ຺ກຸຏິກາຍາ’’ຕິປເທ.

໖໐໑. ຫຕ຺ຖປລ຺ລຕ຺ຖີກທຸສ຺ສປລ຺ລຕ຺ຖີເກສຸ ທ຺ວີສຸ ທຸສ຺ສປລ຺ລຕ຺ຖິເກ ອາໂຍຄປລ຺ລຕ຺ຖີກາປິ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອາໂຍຄປລ຺ລຕ຺ຖິກາປິ ທຸສ຺ສປລ຺ລຕ຺ຖິກາ ເອວາ’’ຕິ.

໖໐໒. ສຕິຍາ ອຸປຏ຺ຐານໍ ສກ຺ກຈ຺ຈນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ສຕິໍອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ’’ຕິ.

໖໐໓. ປິຓ຺ຑປາຕໍ ເທນ຺ເຕປີຕິ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຕ຺ເຕ ປກ຺ຂິປນ຺ເຕປິ. ປຕ຺ເຕ ສຎ຺ຎາ ປຕ຺ຕສຎ຺ຎາ, ສາ ອສ຺ສຕ຺ຖີຕິ ປຕ຺ຕສຎ຺ຎີ. ‘‘ກຕ຺ວາ’’ ຕິອິມິນາ ກິຣິຍາວິເສສນຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ.

໖໐໔. ສມສູປກໍ ປິຓ຺ຑປາຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສູປປິຓ຺ຑປາຕານໍ ສມອຸປຑ຺ຒຠາວໍ ອາສງ຺ກາ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອາຫ ‘‘ສມສູປໂກ ນາມາ’’ຕິອາທິ. ຍຕ຺ຖາຕິ ປິຓ຺ຑປາເຕ. ຠຕ຺ຕສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖຠາຄປມາໂຓ ສູໂປ ໂຫຕິ, ໂສ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ສມສູປໂກ ນາມາຕິ ໂຍຊນາ. ໂອໂລຓີ ຈ ສາກສູເປຍ຺ຍຎ຺ຈ ມຈ຺ຉຣໂສ ຈ ມໍສຣໂສ ຈາຕິ ທ຺ວນ຺ໂທ. ຕຕ຺ຖ ໂອໂລຓີຕິ ເອກາ ພ຺ຍຎ຺ຊນວິກຕິ. ສາກສູເປຍ຺ຍນ຺ຕິ ສູປສ຺ສ ຫິຕໍ ສູເປຍ຺ຍໍ, ສາກເມວ ສູເປຍ຺ຍໍ ສາກສູເປຍ຺ຍໍ. ອິມິນາ ສພ຺ພາປິ ສາກສູເປຍ຺ຍພ຺ຍຎ຺ຊນວິກຕິ ຄຫິຕາ. ມຈ຺ຉຣສມໍສຣສາທີນີຕິ ເອຕ຺ຖ ອາທິສທ຺ເທນ ອວເສສາ ສພ຺ພາປິ ພ຺ຍຎ຺ຊນວິກຕິ ສງ຺ຄຫິຕາ. ຕໍ ສພ຺ພໍ ຣສານໍ ຣໂສ ຣສຣໂສຕິ ກຕ຺ວາ ‘‘ຣສຣໂສ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໖໐໕. ສມປຸຓ຺ຓໍ ສມຠຣິຕນ຺ຕິ ເວວຈນເມວ. ຖູປໍ ກໂຕ ຖູປີກໂຕຕິ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຖູປີກໂຕ ນາມາ’’ຕິອາທິ.

ຕຕ຺ຖາຕິ ¶ ‘‘ຖູປີກຕ’’ນ຺ຕິອາທິວຈເນ. ເຕສນ຺ຕິ ອຠຍຕ຺ເຖຣຕິປິຏກຈູຬນາຄຕ຺ເຖຣານໍ. ອິຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ, ເຕສຎ຺ຈ ເຖຣານໍ ວາທໍ ອາໂຣເຈສຸນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ເຖໂຣຕິ ຈູຬສຸມນຕ຺ເຖໂຣ. ເອຕສ຺ສາຕິ ຕິປິຏກຈູຬນາຄຕ຺ເຖຣສ຺ສ ¶ . ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸນ຺ຕິ ສຕ຺ຕ ວາເຣ. ກຸໂຕຕິ ກສ຺ສາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິກາ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ຍາວກາລິເກນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ, ຕສ຺ມາ. ອາມິສຊາຕິກໍ ຍາຄຸຠຕ຺ຕໍ ວາ ຜລາຜລໍ ວາຕິ ໂຍຊນາ. ຕຎ຺ຈ ໂຂຕິ ຕຎ຺ຈ ສມຕິຕ຺ຖິກໍ. ອິຕເຣນ ປນາຕິ ນາຘິຏ຺ຐານຸປເຄນ ປຕ຺ເຕນ ປນ. ຍໍ ປູວອຸຈ຺ຉຸຂຓ຺ຑຜລາຜລາທິ ເຫຏ຺ຐາ ໂອໂຣຫຕິ, ຕໍ ປູວອຸຈ຺ຉຸຂຓ຺ຑຜລາຜລາທີຕິ ໂຍຊນາ. ປູວວຏໍສໂກຕິ ເອຕ຺ຖ ວຏໍສໂກຕິ ອຸຕ຺ຕໍໂສ. ໂສ ຫິ ອຸທ຺ຘໍ ຕສີຍເຕ ອລງ຺ກຣີຍເຕຕິ ວຏໍໂສຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຸກາຣສ຺ສ ວກາຣໍ, ຕກາຣສ຺ສ ຈ ຏກາຣໍ ກຕ຺ວາ, ໂສເຍວ ວຏໍສໂກ, ມຸທ຺ຘນິ ປິລນ຺ຘິໂຕ ເອໂກ ອລງ຺ກາຣວິເສໂສ. ປູວເມວ ຕໍສທິສຕ຺ຕາ ປູວວຏໍສໂກ, ຕໍ. ປຸປ຺ຜວຏໍສໂກ ຈ ຕກ຺ໂກລກຏຸກຜລາທິວຏໍສໂກ ຈາຕິ ທ຺ວນ຺ໂທ, ເຕ.

ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທ. ນນຸ ສພ຺ພຖູປີກເຕສຸ ປຏິຄ຺ຄຫຓສ຺ສ ອກປ຺ປິຍຕ຺ຕາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນມ຺ປິ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອາຫ ‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖ ປນາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ສພ຺ເພສຸ ຖູປີກເຕສູຕິ. ຕຕິໂຍ ວຄ຺ໂຄ.

໔. ສກ຺ກຈ຺ຈວຄ຺ຄ-ອຕ຺ຖໂຍຊນາ

໖໐໘. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ. ໂອຘິນ຺ຕິ ອວຘິໍ ມຣິຍາທໍ.

໖໑໐. ຖູປກໂຕຕິ ຖູປເມວ ຖູປກໍ, ຕໂຕ ຖູປກໂຕຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ມຕ຺ຖກໂຕ’’ຕິ.

໖໑໑. ມາຆາຕສມຍາທີສູຕິ ‘‘ປາເຓ ມາ ຆາເຕຖາ’’ຕິ ຣາຊາໂນ ເຠຣິໍ ຈຣາເປນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ມາຆາໂຕ, ໂສເຍວ ສມໂຍ ມາຆາຕສມໂຍ. ອາທິສທ຺ເທນ ອຎ຺ຎໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນກາຣຓໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

໖໑໕. ເຕສນ຺ຕິ ມຍູຣຓ຺ຑກຸກ຺ກຸຏຓ຺ຑານນ຺ຕິ. ຈຕຸຕ຺ໂຖ ວຄ຺ໂຄ.

໕. ກພຬວຄ຺ຄ-ອຕ຺ຖໂຍຊນາ

໖໑໗. ‘‘ມຸຂທ຺ວາຣ’’ນ຺ຕິ ¶ ກມ຺ມສ຺ສ ‘‘ອນາຫເຏ’’ຕິ ຈ ‘‘ວິວຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈ ທ຺ວີສຸ ກິຣິຍາສຸ ສມ຺ພນ຺ຘຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອນາຫຣິເຕ ມຸຂທ຺ວາຣ’’ນ຺ຕິ.

໖໑໘. ສກລໍ ຫຕ຺ຖນ຺ຕິ ປຎ຺ຈງ຺ຄຸລິໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໖໑໙. ສກພເຬນາຕິ ¶ ເອຕ຺ຖ ກພຬສທ຺ເທນ ວຈນສ຺ສ ອປຣິປຸຓ຺ຓກາຣຓໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

໖໒໐. ປິຓ຺ຑຸກ຺ເຂປກນ຺ຕິອາທີສຸ ວິຈ຺ຉຕ຺ເຖ ກປຈ຺ຈໂຍຕິ ອາຫ ‘‘ປິຓ຺ຑໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ’’ຕິ. ຕ຺ວາສທ຺ເທນ ກິຣິຍາວິເສສນຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ.

໖໒໔. ‘‘ອວກິຣິຕ຺ວາ’’ຕິ ອິມິນາ ສິຕ຺ຖາວກາຣກນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອວປຸພ຺ໂພ ກິຣຘາຕຸເຍວ, ນ ກຣຘາຕູຕິ ທສ຺ເສຕິ.

໖໒໖. ‘‘ຈປຸຈປູ’’ຕິ ເອວໍ ສທ຺ທນ຺ຕິ ‘‘ຈປຸຈປູ’’ຕິ ເອວໍ ອນຸກຣຓຣວນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈໂມ ວຄ຺ໂຄ.

໖. ສຸຣຸສຸຣຸວຄ຺ຄ-ອຕ຺ຖໂຍຊນາ

໖໒໗. ‘‘ສຸຣຸສຸຣູ’’ຕິ ເອວໍ ສທ຺ທນ຺ຕິ ‘‘ສຸຣຸສຸຣູ’’ຕິ ເອວໍ ອນຸກຣຓຣວໍ. ທວນໍ ກີຬນນ຺ຕິ ອິມິນາ ວຈນຕ຺ເຖນ ປຣິຫາໂສ ທໂວ ນາມາຕິ ອາຫ ‘‘ທໂວຕິ ປຣິຫາສວຈນ’’ນ຺ຕິ. ຕນ຺ຕິ ໂສ ທໂວ. ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາໂສ ເຫສ. ນ ກາຕພ຺ພໍ ນ ກາຕພ຺ໂພຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສິລກພຸທ຺ໂຘຕິ ສິລາຍ ກໂຕ, ສິເລນ ນິຍຸຕ຺ໂຕ ວາ ພຸທ຺ໂຘ. ອປຏິພຸທ຺ໂຘຕິ ອປຏິວິທ຺ໂຘ ພຸທ຺ໂຘ, ປຣິຫາສວຈນເມຕໍ. ໂຄຘມ຺ໂມຕິ ຄຸນ຺ນໍ ຘມ຺ໂມ. ອຊຘມ຺ໂມຕິ ອຊານໍ ຘມ຺ໂມ. ມິຄສງ຺ໂຆຕິ ມິຄານໍ ສງ຺ໂຆ. ປສຸສງ຺ໂຆຕິ ປສູນໍ ສງ຺ໂຆ.

໖໒໘. ‘‘ຠຸຎ຺ຊນ຺ເຕນາ’’ຕິ ປທໍ ‘‘ນິລ຺ເລຫິຕຸ’’ນ຺ຕິ ປເທ ຠາວກຕ຺ຕາ.

໖໓໑. ເອວໍນາມເກຕິ ¶ ‘‘ໂກກນຸທ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ນາມໍ ອສ຺ສ ປາສາທສ຺ສາຕິ ເອວໍນາມໂກ, ປາສາໂທ, ຕສ຺ມິໍ. ‘‘ປທຸມສຓ຺ຐາໂນ’’ຕິ ອິມິນາ ປາສາທສ຺ສ ສທິສູປຈາເຣນ ‘‘ໂກກນຸໂທ’’ຕິ ນາມລຠນໍ ທສ຺ເສຕິ. ເຕນາຕິ ປທຸມສຓ຺ຐານຕ຺ຕາ. ອສ຺ສາຕິ ປາສາທສ຺ສ. ປຸຄ຺ຄລິກມ຺ປີຕິ ປຣປຸຄ຺ຄລສນ຺ຕກໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກມ຺ປີ’’ຕິ ອຕ຺ຕປຸຄ຺ຄລສນ຺ຕກສ຺ສ ວິສຸໍ ຄຍ຺ຫມານຕ຺ຕາ. ສງ຺ຂມ຺ປີຕິ ປານີຍສງ຺ຂມ຺ປິ. ສຣາວມ຺ປີຕິ ປານີຍສຣາວມ຺ປິ. ຖາລກມ຺ປີຕິ ປານີຍຖາລກມ຺ປິ.

໖໓໒. ‘‘ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ’’ຕິ ສາມຎ຺ຎໂຕ ວຸຕ຺ຕວຈນສ຺ສ ກມ຺ມາປາທານານິ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສິຕ຺ຖານິ ອຸທກໂຕ’’ຕິ. ຠິນ຺ທິຕ຺ວາຕິ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓານິ ກຕ຺ວາ. ພຫີຕິ ອນ຺ຕຣຆຣໂຕ ພຫິ.

໖໓໔. ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕນ຺ຕິ ¶ ເອຕ຺ຖ ເສຕສທ຺ໂທ ປຓ຺ຑຣປຣິຍາໂຍຕິ ອາຫ ‘‘ປຓ຺ຑຣຈ຺ຉຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ວຕ຺ຖປລິຄຸຓ຺ຐິຕນ຺ຕິ ວຕ຺ເຖຫິ ສມນ຺ຕໂຕ ເວຐິຕໍ. ເສຕໍ ຉຕ຺ຕໍ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ. ກິຬຎ຺ເຊຫິ ກຕໍ ຉຕ຺ຕໍ ກິຬຎ຺ຊຈ຺ຉຕ຺ຕໍ. ປຓ຺ເຓຫິ ກຕໍ ຉຕ຺ຕໍ ປຓ຺ຓຈ຺ຉຕ຺ຕໍ. ມຓ຺ຑເລນ ພທ຺ຘໍ ມຓ຺ຑລພທ຺ຘໍ. ສລາກາຫິ ພທ຺ຘໍ ສລາກພທ຺ຘໍ. ຕານີຕິ ຕີຓິ ຉຕ຺ຕານິ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ຍມ຺ປິ ເອກປຓ຺ຓຈ຺ຉຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ເອເຕສູຕິ ຕີສຸ ຉຕ຺ເຕສຸ. ອສ຺ສາຕິ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ຄຫຏ຺ຐສ຺ສ ວາ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ວາ. ໂສຕິ ໂຍ ໂກຈິ ຄຫຏ຺ໂຐ ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ ວາ. ຉຕ຺ຕປາທຸກາຍ ວາຕິ ຉຕ຺ຕທຓ຺ຑນິກ຺ເຂປນາຍ ປາທຸກາຍ ວາ. ເອຕ຺ຖາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທ.

໖໓໕. ມຊ຺ຌິມສ຺ສາຕິ ປມາຓມຊ຺ຌິມສ຺ສ. ‘‘ຈຕຸຫຕ຺ຖປ຺ປມາໂຓ’’ຕິອິມິນາ ຈຕຸຫຕ຺ຖໂຕ ອູນາຕິເຣໂກ ທຓ຺ໂຑ ນ ທຓ຺ໂຑ ນາມາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ທຓ຺ໂຑ ປາຓິມ຺ຫິ ອສ຺ສາຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ອຕິທິສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ວຸຕ຺ຕນເຍເນວາ’’ຕິ.

໖໓໖. ‘‘ສຕ຺ຖປາຓິມ຺ຫີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອສິ ເອວ ອຘິປ຺ເປໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ອສິ’’ນ຺ຕິ. ອສິນ຺ຕິ ຂຄ຺ຄໍ.

໖໓໗. ‘‘ອາວຸຘໍ ນາມ ຈາໂປ ໂກທຓ຺ໂຑ’’ຕິ ປາຬິຍໍ ວຸຕ຺ຕວຈນໍ ອຸປລກ຺ຂຓເມວາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອາວຸຘປາຓິສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິ. ສພ຺ພາປິ ຘນຸວິກຕິ ອາວຸຘນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາຕິ ໂຍຊນາ. ຍຖາ ອສິໍ ¶ ສນ຺ນຫິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ສຕ຺ຖປາຓີຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອວໍ ຘນຸໍ ກຓ຺ເຐ ປຏິມຸກ຺ໂກ ອາວຸຘປາຓີຕິ ອາຫ ‘‘ສເຈ ປນາ’’ຕິອາທິ, ອິມິນາ ອາວຸໂຘ ປາຓິນາ ຄຫິໂຕເຍວ ອາວຸຘປາຓິ ນາມາຕິ ທສ຺ເສຕີຕິ. ຉຏ຺ໂຐ ວຄ຺ໂຄ.

໗. ປາທຸກວຄ຺ຄ-ອຕ຺ຖໂຍຊນາ

໖໓໘. ອງ຺ຄຸລນ຺ຕຣນ຺ຕິ ປາທງ຺ຄຸລວິວຣໍ. ປາທຸກນ຺ຕິ ອຸປາຫນວິເສໂສ. ໂສ ຫິ ປຊ຺ຊເຕ ອິມາຍາຕິ ປາທຸກາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ສາ ພຫຸປຏລາ ຈມ຺ມມຍາ ວາ ໂຫຕິ ກຏ຺ຐມຍາ ວາ. ປຏິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາຕິ ປາທຸກໍ ປຏິມຸຎ຺ຈີຕ຺ວາ.

໖໔໐. ທ຺ວີຫິ ຊເນຫິ ຄຫິໂຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ວໍເສນາຕິ ເວຓຸນາ, ຍາເນ ນິສິນ຺ໂນຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ວິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາຕິ ວິປຕ຺ຕິໍ ກຣິຕ຺ວາ. ທ຺ເວປີຕິ ຘມ຺ມກຖິກຘມ຺ມປຏິຄ຺ຄາຫກສງ຺ຂາຕາ ອຸໂຠປິ ຊນາ. ວຏ຺ຏຕີຕິ ເທເສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໖໔໑. ສຍນຄຕສ຺ສາຕິ ¶ ສຍນໍ ຄຕສ຺ສ, ສຍເນ ນິປນ຺ນສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິປນ຺ນສ຺ສ ເທເສຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໖໔໒. ຕີສຸ ປລ຺ລຕ຺ຖິກາສຸ ຍາຍ ກາຍຈິ ປລ຺ລຕ຺ຖິກາຍ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ປລ຺ລຕ຺ຖິກາຍາ’’ຕິອາທິ.

໖໔໓. ຍຖາ ເວຐິຍມາເນ ເກສນ຺ໂຕ ນ ທິສ຺ສຕິ, ເອວໍ ເວຐິຕສີສສ຺ສາຕິ ໂຍຊນາ.

໖໔໗. ຉປກສທ຺ທສ຺ສ ຈ ຈຓ຺ຑາລສທ຺ທສ຺ສ ຈ ເວວຈນຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຈຓ຺ຑາລສ຺ສາ’’ຕິ. ຈຓ຺ຑາໂລ ຫິ ສໍ ສຸນຂໍ ປຈຕີຕິ ຉປໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ສກາຣສ຺ສ ຉກາຣໍ ກຕ຺ວາ. ຉປກສ຺ສ ເອສາ ຉປກີ, ຈຓ຺ຑາລຠຣິຍາ. ຍຕ຺ຣາຕິ ເອຕ຺ຖ ຕ຺ຣປຈ຺ຈໂຍ ປຈ຺ຈຕ຺ເຕ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ໂຍ ຫິ ນາມາ’’ຕິ. ໂຍ ຣາຊາ ອຸຈ຺ເຈ ອາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ມນ຺ຕໍ ປຣິຍາປຸຓິສ຺ສຕິ ນາມ, ອຍໍ ຣາຊາ ຍາວ ອຕິວິຍ ອຘມ຺ມິໂກຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ສພ຺ພມິທ’’ນ຺ຕິ ອຍໍ ສທ຺ໂທ ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາໂສຕິ ອາຫ ‘‘ສພ຺ໂພ ອຍ’’ນ຺ຕິ ¶ . ‘‘ໂລໂກ’’ຕິ ອິມິນາ ອິຘສທ຺ທສ຺ສ ວິສຍໍ ທສ຺ເສຕິ. ຈຣິມສທ຺ໂທ ອນ຺ຕິມປຣິຍາໂຍ. ອນ຺ຕິໂມຕິ ຈ ລາມໂກ. ລາມໂກຕິ ຈ ນາມ ອິຘ ວິປຕ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘‘ສງ຺ກຣ’’ນ຺ຕິ. ສງ຺ກຣນ຺ຕິ ວິປຕ຺ຕິໍ. ‘‘ນິມ຺ມຣິຍາໂທ’’ຕິ ອິມິນາ ‘‘ສງ຺ກຣໍ ຄໂຕ’’ຕິ ປທານໍ ອຘິປ຺ປາຍຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ຈຣິມໍ ຄຕໍ ຈຣິມຄຕໍ, ສພ຺ໂພ ອຍໍ ໂລໂກ ຈຣິມຄໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຘ ຈ ຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໔.໓໓) ຈ ເກສຸຈິ ໂປຕ຺ຖເກສຸ ‘‘ຈມຣິກຕ’’ນ຺ຕິ ປາໂຐ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ອຍຸຕ຺ໂຕເຍວ. ຕຕ຺ເຖວາຕິ ອມ຺ພຣຸກ຺ຂມູເລເຍວ. ເຕສນ຺ຕິ ຣາຊພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ.

ຕຕ຺ຖາຕິ ຕິສ຺ສໍ ຄາຖາຍໍ. ປາຬິຍາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອາຈາຣປກາສກຄນ຺ຖສງ຺ຂາຕາຍ ປາຬິຍາ. ນ ປສ຺ສເຣຕິ ເອຕ຺ຖ ເຣສທ຺ໂທ ອນ຺ຕິສ຺ສ ກາຣິໂຍຕິ ອາຫ ‘‘ນ ປສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ໂຍ ຈາຍນ຺ຕິ ໂຍ ຈ ອຍໍ. ອຍໍສທ຺ໂທ ປທາລງ຺ກາຣມຕ຺ໂຕ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຘີຍຕີຕິ ອຊ຺ຌາຍຕິ, ສິກ຺ຂຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໂຕຕິ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ວຸຕ຺ຕຄາຖາໂຕ ປຣນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕສ຺ສາຕິ ຄາຖາຍ. ໂຠຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕຕິ. ‘‘ຠຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ປທສ຺ສ ກມ຺ມວາຈກຠາວມາວິກາຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ມຍາ’’ຕິ. ອສ຺ສາຕິ ໂອທນສ຺ສ. ອິມິນາ ສຸຈິ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ມໍສໍ ສຸຈິມໍສໍ, ເຕນ ອຸປເສຈນມສ຺ສາຕິ ສຸຈິມໍສູປເສຈໂນຕິ ພາຫິຣຕ຺ຖສມາສໍ ທສ຺ເສຕິ. ຘມ຺ເມຕິ ອາຈາຣຘມ຺ເມ. ພທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາຕິ ຖທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ ¶ . ວຓ຺ຓສທ຺ທສ຺ສ ສຓ຺ຐານາທິເກ ອຎ຺ເຎ ອຕ຺ເຖ ປຏິກ຺ຂິປິຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປສຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ໂຖມິໂຕຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ.

ອຖາຕິ ອນນ຺ຕເຣ. ນນ຺ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ. ຕສ຺ສາຕິ ຄາຖາທ຺ວຍສ຺ສ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ ປຸໂຣຫິຕໍ ອາລປຕິ. ສມ຺ປຕີຕິ ສນ຺ທີຏ຺ຐິເກ. ‘‘ຍາ ວຸຕ຺ຕິ ວິນິປາເຕນ, ອຘມ຺ມຈຣເຓນ ວາ’’ຕິ ປທານໍ ສມ຺ພນ຺ຘໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນິປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

ມຫາພ຺ຣຫ຺ເມຕິ ເອຕ຺ຖ ພ຺ຣຫ຺ມສທ຺ໂທ ພ຺ຣາຫ຺ມຓວາຈໂກຕິ ອາຫ ‘‘ມຫາພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ. ອຎ຺ເຎປີຕິ ຣາຊພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ອປເຣປິ. ‘‘ປຈນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ¶ ອວິນາຠາວໂຕ ‘‘ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ອຕ຺ໂຖປິ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ອາຫ ‘‘ປຈນ຺ຕິ ເຈວ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ ຈາ’’ຕິ. ‘‘ນ ເກວລ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ອຎ຺ເຎປີຕິ ເອຕ຺ຖ ປິສທ຺ທສ຺ສ ສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ, ຕ຺ວໍ ອາຈຣິສ຺ສສີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປຸນ ຕ຺ວນ຺ຕິ ຕໍ, ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ເຈຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນໍ, ‘‘ມາ ຠິທາ’’ຕິອິມິນາ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ. ‘‘ປາສາໂຓ’’ຕິອິມິນາ ອສ຺ມສທ຺ໂທ ປາສາຓປຣິຍາໂຍຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເຕນາຕິ ຠິນ຺ທນເຫຕຸນາ.

໖໔໘. ອຕ຺ຕໂນ ກງ຺ຂາຐານສ຺ສ ປຸຈ຺ຉນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນ ກເຖຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

໖໔໙. ສມຘຸເຣນາຕິ ສມໍ ຘຸເຣນ, ສມໍ ມຸເຂນາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໖໕໒. ຍໍ ມູລໍ ວາ ຍາ ສາຂາ ວາ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຂນ຺ເຘຕິ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຂນ຺ເຘ. ນິກ຺ຂມຕີຕິ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາໂວ ນິກ຺ຂມຕິ. ຕິຓຓ຺ຑຸປກນ຺ຕິ ຕິເຓນ ກຕໍ, ຕິຓມຍໍ ວາ ອຓ຺ຑຸປກໍ. ເອຕ຺ຖາຕິ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວເຂເຬສຸ.

໖໕໓. ອຘິປ຺ເປຕອຸທກໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຣິໂຠຄອຸທກເມວາ’’ຕິ. ສຕ຺ຕໂມ ວຄ຺ໂຄ.

ເອຕ຺ຖາຕິ ເສຂິເຍສຸ. ສູປພ຺ຍຎ຺ຊນປຏິຈ຺ຉາທເນຕິ ສູປພ຺ຍຎ຺ຊເນ ໂອທເນນ ປຏິຈ຺ຉາເທຕິ. ສມຕ຺ຕາ ເສຂິຍາ.

໘. ສຕ຺ຕາຘິກຣຓສມຖ-ອຕ຺ຖໂຍຊນາ

໖໕໕. ສງ຺ຂ຺ຍໍ ¶ ປຣິຈ຺ຉິຊ຺ຊຕີຕິ ສງ຺ຂ຺ຍາປຣິຈ຺ເຉໂທ. ເຕສນ຺ຕິ ຈຕຸພ຺ພິຘານມຘິກຣຓານໍ. ຕສ຺ສາຕິ ເຕສໍ ຂນ຺ຘກປຣິວາຣານໍ. ຕຕ຺ເຖວາຕິ ເຕສຸ ເອວ ຂນ຺ຘກປຣິວາເຣສຸ. ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ສພ຺ເພສຸ ສິກ຺ຂາປເທສູຕິ.

ອິຕິ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍ ວິນຍສໍວຓ຺ຓນາຍ

ຠິກ຺ຂຸວິຠງ຺ຄວຓ຺ຓນາຍ ໂຍຊນາ ສມຕ຺ຕາ.

ຊາທິລຎ຺ຉິຕນາເມນ ເນການໍ ວາຈິໂຕ ມຍາ.

ສາຘຸໍ ມຫາວິຠງ຺ຄສ຺ສ, ສມຕ຺ໂຕ ໂຍຊນານໂຍຕິ.

ຠິກ຺ຂຸນີວິຠງ຺ໂຄ

໑. ປາຣາຊິກກຓ຺ຑອຕ຺ຖໂຍຊນາ

ເອວໍ ¶ ¶ ຠິກ຺ຂຸວິຠງ຺ຄສ຺ສ, ກຕ຺ວານ ໂຍຊນານຍໍ;

ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ວິຠງ຺ຄສ຺ສ, ກຣິສ຺ສໍ ໂຍຊນານຍໍ.

ໂຍຕິ ວິຠງ຺ໂຄ. ວິຠງ຺ຄສ຺ສາຕິ ວິຠງ຺ໂຄ ອສ຺ສ. ອສ຺ສາຕິ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສາຕິ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ວິຠງ຺ຄສ຺ສ. ຍໂຕຕິ ຍສ຺ມາ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ໂຍຊນາ – ຠິກ຺ຂູນໍ ວິຠງ຺ຄສ຺ສ ອນນ຺ຕຣໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ໂຍ ວິຠງ຺ໂຄ ສງ຺ຄຫິໂຕ ອສ຺ສ, ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ວິຠງ຺ຄສ຺ສ ສໍວຓ຺ຓນາກ຺ກໂມ ປຕ຺ໂຕ ຍໂຕ, ຕໂຕ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ວິຠງ຺ຄສ຺ສ ອປຸພ຺ພປທວຓ຺ຓນໍ ກາຕຸໍ ຕາວ ປາຣາຊິເກ ອຍໍ ສໍວຓ຺ຓນາ ໂຫຕີຕິ. ອປຸພ຺ພານໍ ປທານໍ ວຓ຺ຓນາ ອປຸພ຺ພປທວຓ຺ຓນາ, ຕໍ.

໑. ປຐມປາຣາຊິກສິກ຺ຂາປທໍ

໖໕໖. ‘‘ເຕນ…ເປ… ສາຬ຺ໂຫ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ເອຕ຺ຖາ’’ຕິ ປາຐເສໂສ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ. ທພ຺ພຄຸຓກິຣິຍາຊາຕິນາມສງ຺ຂາເຕສຸ ປຎ຺ຈສຸ ສທ຺ເທສຸ ສາຬ຺ຫສທ຺ທສ຺ສ ນາມສທ຺ທຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສາຬ຺ໂຫຕິ ຕສ຺ສ ນາມ’’ນ຺ຕິ. ມິຄາຣມາຕຸຍາຕິ ວິສາຂາຍ. ສາ ຫິ ມິຄາຣເສຏ຺ຐິນາ ມາຕຸຏ຺ຐາເນ ຐປິຕຕ຺ຕາ ມິຄາຣມາຕາ ນາມ. ນວກມ຺ມໍ ອຘິຏ຺ຐາຕີຕິ ນວກມ຺ມິກນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ນວກມ຺ມາຘິຏ຺ຐາຍິກ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ປຓ຺ຑິຈ຺ເຈນ ສມນ຺ນາຄຕາ’’ຕິອິມິນາ ປຓ຺ຑາ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຎ຺ຎາ, ສາ ສຎ຺ຊາຕາ ອິມິສ຺ສາຕິ ປຓ຺ຑິຕາຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ເວຍ຺ຍຕ຺ຕິເກນາຕິ ວິເສເສນ ອຎ຺ຊຕິ ປາກຏໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ວິຍຕ຺ໂຕ, ປຸຄ຺ຄໂລ, ຕສ຺ສ ອິທໍ ເວຍ຺ຍຕ຺ຕິກໍ, ຎາຓໍ, ເຕນ. ‘‘ປຓ຺ຑາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕປຎ຺ຎາຍ ‘‘ເມຘາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕປຎ຺ຎາຍ ວິເສສຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປາຬິຄຫເຓ’’ຕິອາທິ. ‘‘ເມຘາ’’ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕປຎ຺ຎາ ‘‘ປຓ຺ຑາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕປຎ຺ຎາຍ ວິເສໂສ ໂຫຕິ ສຕິສຫາຍຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຣຸປາຍາຍາຕິ ອລຸຕ຺ຕສມາໂສ ¶ ‘‘ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ເຍວາປນກວຓ຺ຓນາ) ວິຍ. ‘‘ກມ຺ເມສູ’’ຕິ ອິມິນາ ຕສທ຺ທສ຺ສ ວິສຍໍ ທສ຺ເສຕິ ¶ . ກຕ຺ຕພ຺ພກມ຺ມຸປປຣິກ຺ຂາຍາຕິ ກຕ຺ຕພ຺ພກມ຺ເມສຸ ວິຈາຣຓາຍ. ຈສທ຺ເທນ ‘‘ກຕາກຕ’’ນ຺ຕິ ປທສ຺ສ ທ຺ວນ຺ທວາກ຺ຍໍ ທສ຺ເສຕິ. ປຣິເວສນຏ຺ຐາເນຕິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວິສນ຺ຕິ ປວິສນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ປຣິເວສນໍ, ຕເມວ ຐານໍ ປຣິເວສນຏ຺ຐານໍ, ຕສ຺ມິໍ. ນິກູເຏຕິ ເອຕ຺ຖ ກູຏສງ຺ຂາຕສິຂຣວິຣຫິເຕ ໂອກາເສຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ໂກຓສທິສໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ສິເຕ ຄມ຺ຠີເຣ’’ຕິ. ວິຕ຺ຍູປສຄ຺ໂຄ ວິກາຣວາຈໂກ, ສຣສທ຺ໂທ ສທ຺ທວາຈໂກຕິ ອາຫ ‘‘ວິປ຺ປກາຣສທ຺ໂທ’’ຕິ. ຈຣຕິ ອເນນາຕິ ຈຣຓໍ ປາໂທ, ຕສ຺ມິໍ ອຸຏ຺ຐິໂຕ ຄິລາໂນ ເອຕິສ຺ສາຕິ ຈຣຓຄິລານາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ປາທໂຣເຄນ ສມນ຺ນາຄຕາ’’ຕິ.

໖໕໗. ‘‘ຕິນ຺ຕາ’’ຕິ ອິມິນາ ອວສ຺ສຸຕສທ຺ໂທ ອິຘ ກິລິນ຺ນຕ຺ເຖ ເອວ ວຕ຺ຕຕິ, ນ ອຎ຺ຎຕ຺ເຖຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອສ຺ສາຕິ ‘‘ອວສ຺ສຸຕາ’’ຕິປທສ຺ສ. ປທຠາຊເນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕຕ຺ຖາຕິ ປທຠາຊເນ. ວຕ຺ຖໍ ຣງ຺ຄຊາເຕນ ຣຕ຺ຕໍ ວິຍ, ຕຖາ ກາຍສໍສຄ຺ຄຣາເຄນ ສຸຏ຺ຐຸ ຣຕ຺ຕາຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ອເປກ຺ຂາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ’’ຕິ ອິມິນາ ອເປກ຺ຂາ ເອຕິສ຺ສມຕ຺ຖີຕິ ອເປກ຺ຂວຕີຕິ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ປຏິພທ຺ຘໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອິມິສ຺ສນ຺ຕິ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ປຏິພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐປິຕຈິຕ຺ຕາ ວິຍາ’’ຕິ. ທຸຕິຍປທວິຠງ຺ເຄປີຕິ ‘‘ອວສ຺ສຸໂຕ’’ຕິ ທຸຕິຍປທຠາຊເນປິ. ປຸຄ຺ຄລສທ຺ທສ຺ສ ສຕ຺ຕສາມຎ຺ຎວາຈກຕ຺ຕາ ປຸຣິສສທ຺ເທນ ວິເສເສຕິ. ອໂຘອຸພ຺ຠອິຕິ ນິປາຕານໍ ຉຏ຺ຐິຍາ ສມສິຕພ຺ພຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອກ຺ຂການໍ ອໂຘ’’ຕິອາທິ. ນນຸ ຍຖາ ອິຘ ‘‘ອກ຺ຂການໍ ອໂຘ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ປທຠາຊເນປິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ກສ຺ມາ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ປທຠາຊເນ’’ຕິອາທິ. ປທປຏິປາຏິຍາຕິ ‘‘ອໂຘ’’ຕິ ຈ ‘‘ອກ຺ຂກ’’ນ຺ຕິ ຈ ປທານໍ ອນຸກ຺ກເມນ. ເອຕ຺ຖາຕິ ອຘກ຺ຂກອຸພ຺ຠຊາຓຸມຓ຺ຑເລສຸ. ສາຘາຣຓປາຣາຊິເກຫີຕິ ຠິກ຺ຂຸຠິກ຺ຂຸນີນໍ ສາຘາຣເຓຫິ ປາຣາຊິເກຫິ. ນາມມຕ຺ຕນ຺ຕິ ນາມເມວ.

໖໕໙. ເອວນ຺ຕິ ອິມາຍ ປາຬິຍາ ວິຠຊິຕ຺ວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕຕ຺ຖາຕິ ‘‘ອຸຠໂຕອວສ຺ສຸເຕ’’ຕິອາທິວຈເນ. ‘‘ອຸຠໂຕອວສ຺ສຸເຕ’’ຕິ ປາໂຐ ມູລປາໂຐເຍວ, ນາຎ຺ໂຎຕິ ທສ຺ເສນ຺ເຕນ ວິເສສມກຕ຺ວາ ‘‘ອຸຠໂຕອວສ຺ສຸເຕຕິ ອຸຠໂຕ ອວສ຺ສຸເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸຠໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ¶ ອຸຠສຣູປຎ຺ຈ ໂຕສທ຺ທສ຺ສ ຉຏ຺ຐ຺ຍຕ຺ເຖ ປວຕ຺ຕິຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ເຈວ ປຸຣິສສ຺ສ ຈາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸນີປຸຣິສສທ຺ເທຫິ ອຸຠສຣູປໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ຍາ’’ຕິ ຈ ‘‘ສ’’ອິຕິ ຈ ທ຺ວີຫິ ສທ຺ເທຫິ ໂຕປຈ຺ຈຍສ຺ສ ຉຏ຺ຐ຺ຍຕ຺ຖໍ, ອຸຠິນ຺ນໍ ອວສ຺ສຸຕຠາເວ ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠາວປຈ຺ຈເຍນ ວິນາ ຠາວຕ຺ໂຖ ຎາຕພ຺ໂພຕິ ອາຫ ‘‘ອວສ຺ສຸຕຠາເວ’’ຕິ. ຍຖາປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນນາຕິ ‘‘ອຘກ຺ຂກໍ, ອຸພ຺ຠຊາຓຸມຓ຺ຑລ’’ນ຺ຕິ ¶ ເຍນ ເຍນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນນ. ອຕ຺ຕໂນຕິ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ. ຕສ຺ສ ວາຕິ ປຸຣິສສ຺ສ ວາ. ອິຘາປີຕິ ກາຍປຏິພທ຺ເຘນ ກາຍາມສເນປິ.

ຕຕ຺ຣາຕິ ເຕສຸ ຠິກ຺ຂຸຠິກ຺ຂຸນີສຸ. ນ ກາເຣຕພ຺ໂພ ‘‘ກາຍສໍສຄ຺ຄໍ ສາທິເຍຍ຺ຍາ’’ຕິ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອໂຈປຍມານາປີຕິ ອຈາລຍມານາປິ, ປິສທ຺ໂທ ສມ຺ຠາວນຕ຺ໂຖ, ເຕນ ໂຈປຍມານາ ປເຄວາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເອວໍ ປນ ສຕີຕິ ຈິຕ຺ເຕເນວ ອຘິວາສຍມານາຍ ສຕິ ປນ. ກິຣິຍສມຸຏ຺ຐານຕາຕິ ອິມສ຺ສ ສິກ຺ຂາປທສ຺ສ ກິຣິຍສມຸຏ຺ຐານຠາໂວ. ຕພ຺ພຫຸລນເຍນາຕິ ‘‘ວນຈຣໂກ (ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໒໐໑; ໓.໑໓໓), ສງ຺ຄາມາວຈໂຣ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໒.໑໐໘) ວິຍ ຕສ຺ສໍ ກິຣິຍາຍໍ ພຫຸລໂຕ ສມຸຏ຺ຐານນເຍນ. ສາຕິ ກິຣິຍສມຸຏ຺ຐານຕາ.

໖໖໐. ເອຕ຺ຖາຕິ ອຸພ຺ຠກ຺ຂກອໂຘຊາຓຸມຓ຺ຑເລສຸ.

໖໖໒. ‘‘ເອກໂຕ ອວສ຺ສຸເຕ’’ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ໂຕປຈ຺ຈໂຍ ຉຏ຺ຐ຺ຍຕ຺ເຖ ໂຫຕິ. ສາມຎ຺ຎວຈນສ຺ສາປິ ວິເສເສ ອວຏ຺ຐານໂຕ, ວິເສສຕ຺ຖິນາ ຈ ວິເສສສ຺ສ ອນຸປໂຍຊິຕພ຺ພໂຕ ອາຫ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ເອວາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຣາຕິ ‘‘ເອກໂຕ ອວສ຺ສຸເຕ’’ຕິອາທິວຈເນ. ‘‘ຕເຖວາ’’ຕິອິມິນາ ກາຍສໍສຄ຺ຄຣາເຄນ ອວສ຺ສຸໂຕຕິ ອຕ຺ຖໍ ອຕິທິສຕິ. ຈຕູສູຕິ ເມຖຸນຣາຄ ກາຍສໍສຄ຺ຄຣາຄເຄຫສິຕເປມ ສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາເຕສຸ ຈຕູສຸ. ຍຕ຺ຖາຕິ ຍສ຺ມິໍ ຐາເນ.

໖໖໓. ອຍໍ ປຸຣິໂສ ອິຕິ ວາ ອິຕ຺ຖີ ອິຕິ ວາ ອຊານນ຺ຕິຍາ ວາຕິ ໂຍຊນາຕິ. ປຐມໍ.

໒. ທຸຕິຍປາຣາຊິກສິກ຺ຂາປທໍ

໖໖໔. ທຸຕິເຍ ¶ ກຈ຺ຈິ ໂນ ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ໂນສທ຺ໂທ ນຸສທ຺ທຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ ‘‘ກຈ຺ຈິ ນຸ ສາ’’ຕິ. ປຣິວາຣວິປຕ຺ຕີຕິ ປຣິຊນສ຺ສ ວິນາສນໍ. ‘‘ອກິຕ຺ຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ສມ຺ມຸຂາ ນິນ຺ທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອຍໂສ’’ຕິອິມິນາ ປຣມ຺ມຸຂາ ນິນ຺ທາ ຄເຫຕພ຺ພາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຣມ຺ມຸຂຄຣຫາ ວາ’’ຕິ.

໖໖໖. ‘‘ຍາ ປາຣາຊິກໍ ອາປນ຺ນາ’’ຕິອິມິນາ ‘‘ສາ ວາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕສທ຺ທສ຺ສ ວິສຍໍ ທສ຺ເສຕິ. ຈຕຸນ຺ນນ຺ຕິ ນິທ຺ຘາຣຓຕ຺ເຖ ເຈຕໍ ສາມິວຈນໍ, ຈຕູສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຈ຺ຉາຕິ ສພ຺ພປາຣາຊິການໍ ປຈ຺ຉາ. ອິມສ຺ມິໍ ໂອກາເສຕິ ປຐມຕຕິຍປາຣາຊິການມນ຺ຕເຣ ຐາເນ. ຐປິຕນ຺ຕິ ສງ຺ຄີຕິກາເຣຫິ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທ. ຕຕ຺ຣາຕິ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລສິກ຺ຂາປເທຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ຕຕິຍປາຣາຊິກສິກ຺ຂາປທໍ

໖໖໙. ຕຕິເຍ ¶ ອສ຺ສາຕິ ‘‘ຘມ຺ເມນ ວິນເຍນາ’’ຕິ ປທສ຺ສ. ປທຠາຊນໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຎຕ຺ຕິສມ຺ປທາ ເຈວ ອນຸສາວນສມ຺ປທາ ຈ ສຕ຺ຖຸສາສນໍ ນາມາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຎຕ຺ຕິ…ເປ… ສມ຺ປທາຍ ຈາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖຸສາສເນນາຕິ ຈ ສຕ຺ຖຸ ອາຓາຍ. ກມ຺ມນ຺ຕິ ອຸກ຺ເຂປນີຍກມ຺ມໍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ສງ຺ເຆ. ‘‘ວຈນໍ ນາທິຍຕີ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ສງ຺ຆໍ ວາ ນາທິຍຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ນາທິຍນໍ ນາມ ນານຸວຕ຺ຕນເມວາຕິ ອາຫ ‘‘ນານຸວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖາຕິ ສງ຺ຆາທີສຸ. ອຍໍ ຕາວ ສໍວາໂສຕິ ສຫ ຠິກ຺ຂູ ວສນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ສໍວາໂສຕິ ອຕ຺ເຖນ ອຍໍ ເອກກມ຺ມາທິ ສໍວາໂສ ນາມ. ‘‘ສຫ ອຍນຠາເວນາ’’ຕິອິມິນາ ສຫ ອຍນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ສຫາຍາຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ເຕຕິ ຠິກ຺ຂູ. ເຍຫິ ຈາຕິ ຠິກ຺ຂູຫິ ຈ. ຕສ຺ສາຕິ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕກສ຺ສ. ເຕນາຕິ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕເກນ. ອຕ຺ຕໂນຕິ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕກສ຺ສາຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ຈຕຸຕ຺ຖປາຣາຊິກສິກ຺ຂາປທໍ

໖໗໕. ຈຕຸຕ຺ເຖ ເມຖຸນຣາເຄນ ອວສ຺ສຸຕາ ນາຘິປ຺ເປຕາ, ກາຍສໍສຄ຺ຄຣາເຄນ ອວສ຺ສຸຕາວາຘິປ຺ເປຕາຕິ ອາຫ ‘‘ກາຍສໍສຄ຺ຄຣາເຄນ ອວສ຺ສຸຕາ’’ຕິ ¶ . ‘‘ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສາ’’ຕິປທໍ ນ ຫຕ຺ຖສທ຺ເທນ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ, ຄຫຓສທ຺ເທເນວ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຍໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄເລນາ’’ຕິອາທິ. ຕນ຺ຕິ ຄຫຓໍ, ‘‘ຫຕ຺ຖຄ຺ຄຫຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕວຈນໍ ອຸປລກ຺ຂຓມຕ຺ຕເມວາຕິ ອາຫ ‘‘ອຎ຺ຎມ຺ປີ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອຎ຺ຎມ຺ປີ’’ຕິ ຫຕ຺ຖຄຫຓໂຕ ອິຕຣມ຺ປິ. ອປາຣາຊິກກ຺ເຂຕ຺ເຕຕິ ອຸພ຺ຠກ຺ຂເກ ອໂຘຊາຓຸມຓ຺ຑເລ. ອສ຺ສາຕິ ‘‘ຫຕ຺ຖຄ຺ຄຫຓ’’ນ຺ຕິປທສ຺ສ. ເອຕ຺ຖາຕິ ‘‘ອສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ປຏິເສວນຕ຺ຖາຍາ’’ຕິປເທ. ກາຍສໍສຄ຺ໂຄຕິ ກາຍສໍສຄ຺ໂຄ ເອວ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນ ເມຖຸນຘມ຺ໂມ’’ຕິ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ, ຍສ຺ມາ ວາ. ເອຕ຺ຖາຕິ ກາຍສໍສຄ຺ຄຄຫເຓ. ສາຘກນ຺ຕິ ຎາປກໍ.

ຕິສ຺ສິຕ຺ຖິໂຍຕິ ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ເຈຕໍ ອຸປໂຍຄວຈນໍ. ຕີສຸ ອິຕ຺ຖີສູຕິ ຫິ ອຕ຺ໂຖ, ຕິສ຺ໂສ ອິຕ຺ຖິໂຍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາຕິ ວາ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ. ເອເສວ ນໂຍ ປຣໂຕປິ. ຍໍ ເມຖຸນໍ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ນ ເສເວຕິ ໂຍຊນາ. ນ ເສເວຕິ ຈ ນ ເສວຕິ. ຕິກາຣສ຺ສ ຫິ ເອກາໂຣ. ຕໂຍ ປຸຣິເສຕິ ຕີສຸ ປຸຣິເສສຸ, ເຕ ວາ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ. ຕໂຍ ຈ ອນຣິຍປຓ຺ຑເກຕິ ຕີສຸ ອນຣິຍສງ຺ຂາເຕສຸ ອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນເກສຸ ຈ ປຓ຺ຑເກສຸ ຈ, ເຕ ວາ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາຕິ ໂຍຊນາ. ນ ຈາຈເຣ ເມຖຸນໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນສ຺ມິນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ນິມິຕ຺ຕສ຺ມິໍ ເມຖຸນໍ ນ ຈ ອາຈຣຕິ. ອິທໍ ອນຸໂລມປາຣາຊິກໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຉຊ຺ຊໍ ສິຍາ ເມຖຸນຘມ຺ມປຈ຺ຈຍາຕິ ¶ ເມຖຸນຘມ຺ມກາຣຓາ ເຉຊ຺ຊໍ ສິຍາ, ປາຣາຊິກໍ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຸສເລຫີຕິ ປຎ຺ຫາວິສຊ຺ຊເນ ເຉເກຫິ, ເຉກກາເມຫິ ວາ. ອຍໍ ປຎ຺ໂຫ ອຏ຺ຐວຕ຺ຖຸກໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ໂຕ.

ປຎ຺ຫາວິສຊ຺ຊນຕ຺ຖາຍ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕານໍ ເສທໂມຈນກາຣຓຕ຺ຕາ ‘‘ເສທໂມຈນຄາຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ວິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ‘‘ນ ເມຖຸນຘມ຺ໂມ’’ຕິ ວຈເນນ ‘‘ເຉຊ຺ຊໍ ສິຍາ ເມຖຸນຘມ຺ມປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ ວຈນໍ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ, ນ ສເມຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕິ ເຈ ວເທຍ຺ຍ, ນ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ. ກສ຺ມາ? ເມຖຸນຘມ຺ມສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາຄຕ຺ຕາຕິ ໂຍຊນາ. ອິມິນາ ເມຖຸນຘມ຺ມສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາຄຠູໂຕ ກາຍສໍສຄ຺ໂຄວ ອຸປຈາເຣນ ຕຕ຺ຖ ເມຖຸນຘມ຺ມສທ຺ເທນ ວຸຕ຺ໂຕ, ນ ທ຺ວຍໍທ຺ວຍສມາປຕ຺ຕີຕິ ທີເປຕິ. ຫິສທ຺ໂທ ວິຕ຺ຖາຣໂຊຕໂກ. ປຣິວາເຣເຍວ ວຸຕ຺ຕານີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ວຓ຺ຓາວຓ຺ໂຓຕິ ສຸກ຺ກວິສຏ຺ຐິ. ຘນມນຸປ຺ປາທານນ຺ຕິ ສຎ຺ຈຣິຕ຺ຕໍ ¶ . ‘‘ອິມິນາ ປຣິຍາເຍນາ’’ຕິ ອິມິນາ ເລເສນ ສມີປູປຈາເຣນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕນຸປາເຍນາຕິ ‘‘ຫຕ຺ຖຄ຺ຄຫຓໍ ສາທິເຍຍ຺ຍາ’’ຕິປເທ ວຸຕ຺ຕອຸປາເຍນ. ສພ຺ພປເທສູຕິ ສພ຺ເພສຸ ‘‘ສງ຺ຆາຏິກຓ຺ຓຄ຺ຄຫຓໍ ສາທິເຍຍ຺ຍາ’’ຕິອາທີສຸ ປເທສຸ. ອປິ ຈາຕິ ເອກໍເສນ, ວິເສສໍ ວກ຺ຂາມີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ເອວໍນາມກໍ ຐານ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ‘‘ອິຕ຺ຖໍນາມໍ ອິມສ຺ສ ຐານສ຺ສາ’’ຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທີເປຕິ.

໖໗໖. ເອກນ຺ຕຣິກາຍ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ວາສທ຺ເທນ ທ຺ວນ຺ຕຣິກາທີນິປິ ສງ຺ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ. ເຍນ ເຕນາຕິ ເຍນ ວາ ເຕນ ວາ. ທ຺ວິຕິຈຕຸປ຺ປຎ຺ຈຉວຕ຺ຖູນິ ເປຍ຺ຍາລວເສນ ວາ ວາສທ຺ເທນ ວາ ຄເຫຕພ຺ພານິ. ອປິ ຈາຕິ ກິຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍ, ວຕ຺ຕພ຺ພວິເສສໍ ວກ຺ຂາມີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເອຕ຺ຖາຕິ ‘‘ອາປຕ຺ຕິໂຍ ເທເສຕ຺ວາ’’ຕິ ວຈເນ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຣິວາເຣ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣາຕິ ປຸຣິມວຈນາເປກ຺ຂໍ. ເທສິຕາ ອາປຕ຺ຕິ ຄຓນູປິກາຕິ ໂຍຊນາ. ເອກໍ ວຕ຺ຖຸໍ ອາປນ຺ນາ ຍາ ຠິກ຺ຂຸນີຕິ ໂຍຊນາ. ຘຸຣນິກ຺ເຂປໍ ກຕ຺ວາຕິ ‘‘ອິມຎ຺ຈ ວຕ຺ຖຸໍ, ອຎ຺ຎມ຺ປິ ຈ ວຕ຺ຖຸໍ ນາປຊ຺ຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຘຸຣນິກ຺ເຂປໍ ກຕ຺ວາ. ຍາ ປນ ສອຸສ຺ສາຫາວ ເທເສຕີຕິ ໂຍຊນາຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

ສາຘາຣຓາຕິ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ສາຘາຣຓາ. ເອຕ຺ຖາຕິ ‘‘ອຸທ຺ທິຏ຺ຐາ ໂຂ ອຍ຺ຍາໂຍ’’ຕິອາທິວຈເນ.

ອິຕິ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍ ວິນຍສໍວຓ຺ຓນາຍ

ຠິກ຺ຂຸນິວິຠງ຺ເຄ ປາຣາຊິກກຓ຺ຑວຓ຺ຓນາຍ ໂຍຊນາ ສມຕ຺ຕາ.

໒. ສງ຺ຆາທິເສສກຓ຺ຑໍ

໑. ປຐມສງ຺ຆາທິເສສສິກ຺ຂາປທ-ອຕ຺ຖໂຍຊນາ

ປາຣາຊິການນ຺ຕຣສ຺ສາຕິ ¶ ປາຣາຊິການໍ ອນນ຺ຕເຣ ຐປິຕສ຺ສ, ສງ຺ຄີຕສ຺ສ ວາ, ສງ຺ຆາທິເສສກຓ຺ຑສ຺ສາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຍໍ ອີທິສາ ອນຸຕ຺ຕານຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ ອນຸຕ຺ຕານານໍ ປທານໍ ອຕ຺ຖສ຺ສ ວຓ຺ຓນາ ທານິ ອິມສ຺ມິໍກາເລ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໖໗໘. ປຐເມ ¶ ອຸທກໍ ວສິຕໍ ອຈ຺ຉາທນໍ ອເນນ ກຕນ຺ຕິ ອຸໂທສິໂຕຕິ ວຈນຕ຺ເຖນ ຠຓ຺ຑສາລາ ອຸໂທສິຕໍ ນາມາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອຸໂທສິຕນ຺ຕິ ຠຓ຺ຑສາລາ’’ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ອຸທສທ຺ໂທ ອຸທກປຣິຍາໂຍ. ສໍໂຍໂຄ ນ ຍຸຕ຺ໂຕເຍວ. ຠຓ຺ຑສາລາຕິ ຍານາທີນໍ ຠຓ຺ຑານໍ ຐປນສາລາ. ອຈ຺ຈາວທຖາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຕີຕ຺ຍູປສຄ຺ໂຄ ອຕິກ຺ກມນຕ຺ໂຖ, ອາຕ຺ຍູປສຄ຺ໂຄ ຘາຕ຺ວຕ຺ຖານຸວຕ຺ຕໂກຕິ ອາຫ ‘‘ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ວທຖາ’’ຕິ.

໖໗໙. ອຸສ຺ສຍວເສນ ວທນໍ ອຸສ຺ສຍວາໂທ, ໂສເຍວ ອຸສ຺ສຍວາທິກາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອຸສ຺ສຍວາທິກາ’’ຕິອາທິ. ‘‘ມານຸສ຺ສຍວເສນ ໂກຘຸສ຺ສຍວເສນາ’’ຕິ ອິມິນາ ອຸສ຺ສຍເຠທໍ ທສ຺ເສຕິ. ສາຕິ ອຸສ຺ສຍວາທິກາ. ອຕ຺ຖໂຕຕິ ສຣູປໂຕ. ເອຕ຺ຖາຕິ ປທຠາຊເນ. ອຑ຺ຑນໍ ອຠິຍຸຎ຺ຊນໍ ອຑ຺ໂຑຕິ ກຕ຺ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຊນານໍ ອຑ຺ໂຑ ໂວຫາຣິການໍ ວິນິຈ຺ຉຍກາຣຓໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຑ຺ໂຑຕິ ໂວຫາຣິກວິນິຈ຺ຉໂຍ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ, ມຸທ຺ຘຊຕຕິຍກ຺ຂໂຣເຍວ. ຍນ຺ຕິ ອຑ຺ຑໍ. ຍຕ຺ຖາຕິ ຍສ຺ມິໍ ກິສ຺ມິໍຈິ ຐາເນ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຑ຺ຑກາຣການໍ ໂວຫາຣໍ ຊານນ຺ຕີຕິ ໂວຫາຣິກາ, ອກ຺ຂທສ຺ສາ, ເຕສໍ. ທ຺ວີສຸ ຊເນສູຕິ ອຑ຺ຑກາຣເກສຸ ຊເນສຸ ທ຺ວີສຸ. ໂຍ ໂກຈີຕິ ອຑ຺ຑກາຣໂກ ວາ ອຎ຺ໂຎ ວາ ໂຍ ໂກຈິ.

ເອຕ຺ຖາຕິ ‘‘ເອກສ຺ສ ອາໂຣເຈຕີ’’ຕິອາທິວຈເນ. ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈີຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຐານໍ ອາຄເຕປີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຖາຕິ ປຈ຺ຉາ. ສາຕິ ຠິກ຺ຂຸນີ. ໂສຕິ ອຸປາສໂກ.

‘‘ກປ຺ປິຍກາຣເກນາ’’ຕິປທໍ ‘‘ກຖາເປຕີ’’ຕິປເທ ກາຣິຕກມ຺ມໍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ກປ຺ປິຍກາຣກອິຕເຣສຸ ¶ . ໂວຫາຣິເກຫິ ກເຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຄຕິຄຕນ຺ຕິ ຈິຣກາລປຕ຺ຕໍ. ສຸຕປຸພ຺ພນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພ ສຸຕໍ. ອຖາຕິ ສຸຕປຸພ຺ພຕ຺ຕາ ເອວ. ເຕຕິ ໂວຫາຣິກາ, ເທນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ປຐມນ຺ຕິ ສມນຸຠາສນໂຕ ປຸພ຺ພໍ. ອາປຕ຺ຕີຕິ ອາປຊ຺ຊນໍ. ເອຕສ຺ສາຕິ ສງ຺ຆາທິເສສສ຺ສ. ອຍໍ ຫີຕິ ອຍໍ ເອວ, ວກ຺ຂມາໂນ ເອວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖາຕິ ປທຠາຊເນ. ສຫ ວຕ຺ຖຸຊ຺ຌາຈາຣາຕິ ວຕ຺ຖຸຊ຺ຌາຈາເຣນ ສຫ, ວາກ຺ຍເມວ, ນ ສມາໂສ. ວຕ຺ຖຸຊ຺ຌາຈາຣາຕິ ກຣຓຕ຺ເຖ ນິສ຺ສກ຺ກວຈນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ ¶ . ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສຫ ວຕ຺ຖຸຊ຺ຌາຈາເຣນາ’’ຕິ. ຠິກ຺ຂຸນິນ຺ຕິ ອາປຕ຺ຕິມາປນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ. ສງ຺ຆໂຕຕິ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆມ຺ຫາ. ອນີຍສທ຺ໂທ ເຫຕຸກຕ຺ຕາຠິຘາຍໂກຕິ ອາຫ ‘‘ນິສ຺ສາເຣຕີຕິ ນິສ຺ສາຣຓີໂຍ’’ຕິ. ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆໂຕ ນິສ຺ສຣຕິ, ນິສ຺ສາຣິຍຕິ ວາ ອເນນາຕິ ນິສ຺ສາຣຓີໂຍຕິ ກຣຓຕ຺ໂຖປິ ຍຸຕ຺ໂຕເຍວ. ຕຕ຺ຖາຕິ ປທຠາຊເນ. ຍນ຺ຕິ ສງ຺ຆາທິເສສໍ. ໂສຕິ ສງ຺ຆາທິເສໂສ. ປທຠາຊນສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ກາຣໂຓປຈາເຣນ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ເກນຈີຕິ ປຸຄ຺ຄເລນ, ນ ນິສ຺ສາຣີຍຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເຕນ ຘມ຺ເມນ ກຣຓຠູເຕນ, ເຫຕຸຠູເຕນ ວາ. ໂສຕິ ຘມ຺ໂມ.

ອຑ຺ຑກາຣກມນຸສ຺ເສຫິ ວຸຈ຺ຈມານາຕິ ໂຍຊນາ. ສຍນ຺ຕິ ສາມໍ. ຕໂຕຕິ ຄມນໂຕ, ປຣນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ວາ ກຕໍ ອາໂຣເຈຕູຕິ ໂຍຊນາ.

ຘມ຺ມິກນ຺ຕິ ຘມ຺ເມນ ສຠາເວນ ຍຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາຕິ ເຍນາກາເຣນ. ຕນ຺ຕິ ອາກາຣໍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ‘‘ອໂນທິສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂຕີ’’ຕິ ວຈເນ.

ຘຸຕ຺ຕາທໂຍຕິ ອາທິສທ຺ເທນ ໂຈຣາທໂຍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ສາຕິ ອາຈິກ຺ຂນາ. ຕນ຺ຕິ ອາຈິກ຺ຂນໍ. ເຕສນ຺ຕິ ຄາມທາຣກາທີນໍ. ທຓ຺ຑນ຺ຕິ ຘນທຓ຺ຑໍ. ຄີວາ ໂຫຕີຕິ ອິຓໍ ໂຫຕິ. ອຘິປ຺ປາເຍ ສຕິປີຕິ ໂຍຊນາ. ຕສ຺ສາຕິ ອນາຈາຣໍ ຈຣນ຺ຕສ຺ສ.

ເກວລໍ ຫີຕິ ເກວລເມວ. ຕນ຺ຕິ ຣກ຺ຂໍ. ກາຣເກຕິ ອນາຈາຣສ຺ສ ກາຣເກ. ເຕສ+?ນ຺ຕິ ກາຣການໍ.

ເຕສນ຺ຕິ ຫຣນ຺ຕານໍ. ‘‘ອນຕ຺ຖກາມຕາຍາ’’ຕິ ອິມິນາ ຠຍາທິນາ ວຸຕ຺ເຕ ນຕ຺ຖິ ໂທໂສຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຫີຕິ ລທ຺ຘໂທສໂຊຕໂກ. ອຕ຺ຕໂນ ວຈນກຣໍ…ເປ… ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວຈນໍ ອາທິຍິສ຺ສຕີຕິ ວຸຕ຺ເຕ ວຈນໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ທຓ຺ເຑ ຄຫິເຕປິ ນຕ຺ຖິ ໂທໂສ ທຓ຺ຑຄຫຓສ຺ສ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ທາສທາສີວາປິອາທີນນ຺ຕິ ອາທິສທ຺ເທນ ເຂຕ຺ຕາທໂຍ ສງ຺ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ.

ວຸຕ຺ຕນເຍເນວາຕິ ¶ ອຕີຕໍ ອາຣພ຺ຠ ອາຈິກ຺ຂເນ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເອວ. ‘‘ອາຍຕິໍ ອກຣຓຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ ອິມິນາ ອນາຄຕໍ ອາຣພ຺ຠ ໂອທິສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂນໍ ¶ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ເກນ ເອວໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉາຍ ອຕີເຕ ກຕປຸພ຺ພໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ສາປີຕິ ປິສທ຺ໂທ ວຸຕ຺ຕສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ໂຖ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ, ຍສ຺ມາ ວາ.

ໂວຫາຣິກາ ທຓ຺ເຑນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ທຓ຺ເຑນ຺ຕີຕິ ວຘທຓ຺ເຑນ ຈ ຘນທຓ຺ເຑນ ຈ ອາຓໍ ກໂຣນ຺ຕິ.

ໂຍ ຈາຍນ຺ຕິ ໂຍ ຈ ອຍໍ. ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ໂຍ ອຍໍ ນໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ, ເອເສວ ນໂຍ ຠິກ຺ຂູນມ຺ປິ ນໂຍຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ເອເສວ ນໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕວຈນເມວ ວິຕ຺ຖາເຣນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຠິກ຺ຂຸໂນປິ ຫີ’’ຕິອາທິ. ‘‘ຕຖາ’’ຕິອິມິນາ ‘‘ໂອທິສ຺ສາ’’ຕິປທໍ ອຕິທິສຕິ. ເຕ ຈາຕິ ເຕ ຈ ໂວຫາຣິກາ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ, ຍສ຺ມາ ວາຕິ. ປຐມໍ.

໒. ທຸຕິຍສງ຺ຆາທິເສສສິກ຺ຂາປທໍ

໖໘໒. ທຸຕິເຍ ວຣິຕພ຺ພໍ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຣໍ, ຕເມວ ຠຓ຺ຑນ຺ຕິ ວຣຠຓ຺ຑນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ມຫຄ຺ຆຠຓ຺ຑ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ມຸຕ຺ຕາ’’ຕິອາທິນາ ຕສ຺ສ ສຣູປໍ ທສ຺ເສຕິ.

໖໘໓. ອາປຸພ຺ໂພ ໂລກສທ຺ໂທ ອຠິມຸຂໍ ໂລກນຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ອຸປຸພ຺ໂພ ອຸທ຺ຘໍ ໂລກນຕ຺ໂຖ, ໂອປຸພ຺ໂພ ອໂຘ ໂລກນຕ຺ໂຖ, ວິປຸພ຺ໂພ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ວີຕິຫຣຓໂລກນຕ຺ໂຖ, ອປປຸພ຺ໂພ ອາປຸຈ຺ຉນຕ຺ໂຖ. ອິຘ ປນ ອປປຸພ຺ພຕ຺ຕາ ອາປຸຈ຺ຉນຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ ‘‘ອນາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ’’ຕິ. ມລ຺ລຄຓ ຠຏິປຸຕ຺ຕ ຄຓາທິກນ຺ຕິອາທີສຸ ມລ຺ລຄໂຓ ນາມ ນາຣາຍນຠຕ຺ຕິໂກ ຄໂຓ. ຠຏິປຸຕ຺ຕຄໂຓ ນາມ ກຸມາຣຠຕ຺ຕິໂກ ຄໂຓ. ອາທິສທ຺ເທນ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ຄາມນິຄເມ ອນຸສາສິຕຸໍ ສມຕ຺ຖໍ ຄຓໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ອຖ ວາ ມລ຺ລຄໂຓຕິ ມລ຺ລຣາຊູນໍ ຄໂຓ. ເຕ ຫິ ຄຓໍ ກຕ຺ວາ ກຸສິນາຣາຍໍ ຣຊ຺ຊໍ ອນຸສາສນ຺ຕິ, ເຕ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ມລ຺ລຄໂຓ’’ຕິ. ຠຏິປຸຕ຺ຕຄໂຓຕິ ລິຈ຺ຉວິຄໂຓ ປຣິຍາຍນ຺ຕເຣນ ວຸຕ຺ໂຕ. ລິຈ຺ຉວິຣາຊູນຎ຺ຫິ ປຸພ຺ພຣາຊາໂນ ຠຏິນາມກສ຺ສ ຊຏິລສ຺ສ ປຸຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສໍ ວໍເສ ປວຕ຺ຕາ ເອຕຣຫິ ລິຈ຺ຉວິຣາຊາໂນປິ ຠຏິປຸຕ຺ຕາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຊຏິໂລ ປນ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ເຕ ນທິໂສເຕນ ວຸຍ຺ຫມາເນ ນທິໂຕ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ¶ ອສ຺ສເມ ປຸຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ຠຣຓຕ຺ຕາ ໂປສນຕ຺ຕາ ຠຏີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ລິຈ຺ຉວິຄໂຓ ຠຏິປຸຕ຺ໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕປິ ຄຓໍ ກຕ຺ວາ ເວສາລິຍໍ ຣຊ຺ຊໍ ອນຸສາສນ຺ຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຠຏິປຸຕ຺ຕຄໂຓ’’ຕິ. ຘມ຺ມຄໂຓ ນາມ ສາສນຘມ຺ມຠຕ຺ຕິໂກ ¶ ຄໂຓ. ຄນ຺ຘິກເສຓີຕິ ຄນ຺ຘກາຣານໍ ສມຊາຕິການໍ ສິປ຺ປິການໍ ຄໂຓ. ທຸສ຺ສິກເສຓີຕິ ທຸສ຺ສກາຣານໍ ສມຊາຕິການໍ ເປສກາຣານໍ ຄໂຓ. ອາທິສທ຺ເທນ ຕຈ຺ຉກເສຓິຣຊກເສຓິອາທໂຍ ສງ຺ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ. ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖາຕິ ຍສ຺ມິໍ ຍສ຺ມິໍ ຐາເນ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ເຕ ເອວາຕິ ຄຓາທໂຍ ເອວ. ປຸນ ເຕຕິ ຄຓາທໂຍ. ອິທນ຺ຕິ ‘‘ຄຓໍ ວາ’’ຕິອາທິວຈນໍ. ເອຕ຺ຖາຕິ ຣາຊາທີສຸ. ສງ຺ຆາປຸຈ຺ຉນເມວ ປຘານກາຣຓນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆ ອາປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພວາ’’ຕິ. ກປ຺ປຄຕິກນ຺ຕິ ກປ຺ປໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ກປ຺ປຄຕາ, ສາ ເອວ ກປ຺ປຄຕິກາ, ຕໍ.

ເກນຈິ ກຣຓີເຍນ ຂຓ຺ຑສີມໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ເກນຈິ ກຣຓີເຍນ ຠິກ຺ຂຸນີສຸ ປກ຺ກນ຺ຕາສູຕິ ໂຍຊນາ. ນິສ຺ສິຕກປຣິສາຍາຕິ ອນ຺ເຕວາສິກປຣິສາຍ. ວຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕິຍາຕິ ອຸປສມ຺ປາເທນ຺ຕິຍາຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ຕຕິຍສງ຺ຆາທິເສສສິກ຺ຂາປທໍ

໖໙໒. ຕຕິເຍ ທຸຕິເຍນ ປາເທນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມຕ຺ເຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປຣິກ຺ເຂປາຣຫຏ຺ຐານໍ ນາມ ຆຣູປຈາຣໂຕ ປຐມເລຑ຺ຑຸປາໂຕ. ສງ຺ເຂປໂຕ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອປິ ເຈຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິ. ເອຕ຺ຖາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທ. ອຸປຈາເຣ ວາຕິ ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ຄາມສ຺ສ ປຣິກ຺ເຂປາຣຫຏ຺ຐາເນ ວາ. ຕໂຕຕິ ຄາມນ຺ຕຣໂຕ, ຂຓ຺ຑປາກາເຣນ ວາ ວຕິຉິທ຺ເທນ ວາ ປວິສິຕຸນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ສມ຺ພທ຺ຘາ ວຕິ ເອເຕສນ຺ຕິ ສມ຺ພທ຺ຘວຕິກາ, ທ຺ເວ ຄາມາ. ວິຫາຣນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸນິວິຫາຣໍ. ຕໂຕ ປນ ຄາມໂຕຕິ ຕໂຕ ອິຕຣຄາມໂຕ ປນ, ນິກ຺ຂນ຺ຕາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຐາຕພ຺ພນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຸສ຺ສາຣຓາ ວາຕິ ມນຸສ຺ສານໍ ອຸສ຺ສາຣຓາ ວາ.

ຊນາຕິ ¶ ຄາມໂຠຊກາ ຊນາ. ເອກໍ ຄາມນ຺ຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ອິຈ຺ຉິຕໍ ເອກໍ ຄາມໍ. ຕໂຕຕິ ຄາມໂຕ. ‘‘ກສ຺ມາ’’ຕິ ອິມາຍ ປຸຈ຺ຉາຍ ‘‘ວິຫຣໂຕ ເອກໍ ຄາມໍ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຈນສ຺ສ ກາຣຓໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ‘‘ວິຫາຣສ຺ສ ຈຕຸຄາມສາຘາຣຓຕ຺ຕາ’’ຕິອິມິນາ ວິສຊ຺ຊເນນ ຕໍ ປຸຈ຺ຉໍ ວິສຊ຺ເຊຕິ.

ຍຕ຺ຖາຕິ ຍສ຺ສໍ ນທິຍໍ. ອຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິຍາ ເອກທ຺ວງ຺ຄຸລມຕ຺ຕມ຺ປິ ອນ຺ຕຣວາສໂກ ເຕມິຍຕິ, ສາ ນທີ ນາມາຕິ ໂຍຊນາ. ຍຖາ ນິວສິຍມານາຍ ຕິມຓ຺ຑລປຏິຈ຺ຉາທນໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ນິວຕ຺ຖາຍາຕິ ໂຍຊນາ ¶ . ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ອຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິຍາ ອນ຺ຕຣວາສໂກຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈີຕິ ຍສ຺ມິໍ ກິສ຺ມິໍຈິ ຐາເນ. ‘‘ເສຕຸນາ ຄຈ຺ຉຕິ, ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິອິມິນາ ປທສາ ອຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິຍາ ເອວ ອາປຕ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອຸຕ຺ຕຣຓກາເລຕິ ນທິໂຕ ອຸຕ຺ຕຣຓກາເລ. ອາກາສຄມນນ຺ຕິ ອິທ຺ຘິຍາ ຄມນໍ. ອາທິສທ຺ເທນ ຫຕ຺ຖິປິຏ຺ຐິອາທໂຍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ອກ຺ກມນ຺ຕິຍາຕິ ອຕິກ຺ກມນ຺ຕິຍາ. ເອຕ຺ຖາຕິ ທ຺ວີສຸ ຕີສຸ ຠິກ຺ຂຸນີສຸ. ໂອຣິມຕີຣເມວາຕິ ອປາຣຕີຣເມວ. ຕເມວ ຕີຣນ຺ຕິ ໂອຣິມຕີຣເມວ. ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣຕີຕິ ປຏິນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣຕິ.

ກຸຣຸມານາ ຠິກ຺ຂຸນີ ກໂຣຕີຕິ ໂຍຊນາ. ອສ຺ສາຕິ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ອຊານນ຺ຕິຍາ ເອວ ຈາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ອນາທເຣ ເຈຕໍ ສາມິວຈນໍ. ອຖ ປນາຕິ ອຖສທ຺ໂທ ຍທິປຣິຍາໂຍ, ກິຣິຍາປເທນ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ. ອຖ ອຈ຺ຉຕິ, ອຖ ນ ໂອຕຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຈ຺ຉຕີຕິ ວສຕິ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ອິຘາຕິ ‘‘ເອກາ ວາ ຣຕ຺ຕິໍ ວິປ຺ປວເສຍ຺ຍາ’’ຕິປເທ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂຓເມວາຕິ ເອວໍ ອຠິຘມ຺ມປຣິຍາເຍນ ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂຓເມວ. ຕໍ ປເນຕນ຺ຕິ ຕໍ ປນ ອຣຎ຺ຎໍ. ເຕເນວາຕິ ອາປນ຺ນເຫຕຸນາ ເອວ. ອຏ຺ຐກຖາຍນ຺ຕິ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ. ຠິກ຺ຂຸນີສຸ ປວິສນ຺ຕີສູຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ນິທ຺ຘາຣຓຕ຺ເຖ ເຈຕໍ ຠຸມ຺ມວຈນໍ. ເອຕ຺ຖາຕິ ທສ຺ສນູປຈາຣສວນູປຈາເຣສຸ. ຍຕ຺ຖ ໂອກາເສ ຐິຕໍ ທຸຕິຍິກາ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ໂອກາໂສ ທສ຺ສນູປຈາໂຣ ນາມາຕິ ໂຍຊນາ. ສາຓິປາກາຣນ຺ຕຣິກາປີຕິ ສາຓິປາກາເຣນ ພ຺ຍວຫິກາປິ. ຍຕ຺ຖ ໂອກາເສ ຐິຕາ…ເປ… ສທ຺ທໍ ສຸຓາຕິ, ໂສ ໂອກາໂສ ສວນູປຈາໂຣ ນາມາຕິ ໂຍຊນາ. ມຄ຺ຄມູຬ຺ຫສທ຺ເທນາຕິ ມຄ຺ເຄ ມູຬ຺ຫານໍ ສທ຺ເທນ. ຘມ຺ມສ຺ສວນາໂຣຈນສທ຺ເທນາຕິ ຘມ຺ມສ຺ສວນຕ຺ຖາຍ ອາໂຣຈນານໍ ສທ຺ເທນ. ມຄ຺ຄມູຬ຺ຫສທ຺ເທນ ສທ຺ທາຍນ຺ຕິຍາ ສທ຺ທໍ ສຸຓາຕິ ວິຍ ¶ ຈ ຘມ຺ມສ຺ສວນາໂຣຈນສທ຺ເທນ ສທ຺ທາຍນ຺ຕິຍາ ສທ຺ທໍ ສຸຓາຕິ ວິຍ ຈ ‘‘ອຍ຺ເຍ’’ຕິ ສທ຺ທາຍນ຺ຕິຍາ ສທ຺ທໍ ສຸຓາຕີຕິ ໂຍຊນາ. ສທ຺ທາຍນ຺ຕິຍາຕິ ສທ຺ທໍ ກໂຣນ຺ຕິຍາ. ນາມຘາຕຸ ເຫສາ. ເອວຣູເປຕິ ‘‘ມຄ຺ຄມູຬ຺ຫສທ຺ເທນ ວິຍາ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ເຕ ເອວຣູເປ.

ຕິຕ຺ຖາຍຕນໍ ສງ຺ກນ຺ຕາ ວາຕິ ຕິຕ຺ຖີນໍ ວາສຏ຺ຐານໍ ສງ຺ກນ຺ຕາ ວາ. ອິມິນາ ‘‘ປກ຺ຂສງ຺ກນ຺ຕາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປກ຺ຂສທ຺ທສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂວາຈກຕ຺ຕາ ເຕນ ສາສນປຏິປກ຺ຂາ ຕິຕ຺ຖິຍາ ເອວ ຄເຫຕພ຺ພາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຕິຕ຺ຖິຍາ ຫິ ສາສນສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂາ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ຈຕຸຕ຺ຖສງ຺ຆາທິເສສສິກ຺ຂາປທໍ

໖໙໔. ຈຕຸຕ຺ເຖ ປາທສ຺ສ ຐປນກໍ ປີຐໍ ປາທປີຐໍ. ປາທສ຺ສ ຐປນກາ ກຖລິກາ ປາທກຖລິກາຕິ ¶ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ປາທປີຐໍ ນາມາ’’ຕິອາທິ. ອນຎ຺ຎາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ຍກາໂຣ ຕ຺ວາປຈ຺ຈຍສ຺ສ ກາຣິໂຍຕິ ອາຫ ‘‘ອຊານິຕ຺ວາ’’ຕິ. ເນຕ຺ຖາຣວຕ຺ເຕຕິ ອຸກ຺ເຂປນີຍກມ຺ມໂຕ ນິຕ຺ຖຣຓກາຣເຓ ວຕ຺ເຕ. ‘‘ວຕ຺ຕມານ’’ນ຺ຕິອິມິນາ ‘‘ວຕ຺ຕນ຺ຕິ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອນ຺ຕປຈ຺ຈຍໍ ນເຍນ ທສ຺ເສຕີຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ປຎ຺ຈມສງ຺ຆາທິເສສສິກ຺ຂາປທໍ

໗໐໑. ປຎ຺ຈເມ ‘‘ເອກໂຕ ອວສ຺ສຸເຕ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ‘‘ເອກໂຕ’’ຕິ ສາມຎ຺ຎໂຕ ວຸຕ຺ເຕປິ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ເອວ ຄເຫຕພ຺ພຠາວຎ຺ຈ ໂຕປຈ຺ຈຍສ຺ສ ຉຏ຺ຐຸຕ຺ເຖ ປວຕ຺ຕຠາວຎ຺ຈ ອວສ຺ສຸຠປເທ ຠາວຕ຺ຖຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ອວສ຺ສຸຕຠາໂວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ’’ຕິ. ເອຕນ຺ຕິ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ອວສ຺ສຸຕຠາໂວ’’ຕິ ວຈນໍ. ຕນ຺ຕິ ອວຈນໍ. ປາຬິຍາຕິ ອິມາຍ ສິກ຺ຂາປທປາຬິຍາຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ຉຏ຺ຐສງ຺ຆາທິເສສສິກ຺ຂາປທໍ

໗໐໕. ຉຏ຺ເຐ ຍໂຕ ຕ຺ວນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກາຣຓຕ຺ເຖ ໂຕປຈ຺ຈໂຍຕິ ອາຫ ‘‘ຍສ຺ມາ’’ຕິ. ກສ຺ສາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຸຍ຺ໂຍຊິກາອຸຍ຺ໂຍຊິຕາສຸ ກສ຺ສາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ນ ¶ ເທຕີຕິ ອຸຍ຺ໂຍຊິກາ ອຸຍ຺ໂຍຊິຕາຍ ນ ເທຕິ. ນ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ອຸຍ຺ໂຍຊິຕາ ອຸຍ຺ໂຍຊິກາຍ ຫຕ຺ຖໂຕ ນ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ປຏິຄ຺ຄໂຫ ເຕນ ນ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ເຕເນວ ກາຣເຓນ ອຸຍ຺ໂຍຊິກາຍ ຫຕ຺ຖໂຕ ອຸຍ຺ໂຍຊິຕາຍ ປຏິຄ຺ຄໂຫ ນ ວິຊ຺ຊຕິ. ອາປຊ຺ຊຕິ ຄຣຸກໍ, ນ ລຫຸກນ຺ຕິ ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ອຸຍ຺ໂຍຊິກາ ຄຣຸກເມວ ສງ຺ຆາທິເສສາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ນ ລຫຸກໍ. ຕຎ຺ຈາຕິ ຕໍ ອາປຊ຺ຊນຎ຺ຈ. ປຣິໂຠຄປຈ຺ຈຍາຕິ ອຸຍ຺ໂຍຊິກາຍ ປຣິໂຠຄສງ຺ຂາຕາ ກາຣຓາຕິ ອຍໍ ຄາຖາຍຕ຺ໂຖ.

ອິຕຣິສ຺ສາ ປນາຕິ ອຸຍ຺ໂຍຊິຕາຍ ປນ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ. ປຐມສິກ຺ຂາປເທຕິ ປຎ຺ຈມສິກ຺ຂາປເທ. ປຎ຺ຈມສິກ຺ຂາປທຎ຺ຫິ ອິມິນາ ສິກ຺ຂາປເທນ ຍຸຄຬຠາເວນ ສທິສຕ຺ຕາ ອິມໍ ອຸປາທາຍ ປຐມນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ສຕ຺ຕມສງ຺ຆາທິເສສສິກ຺ຂາປທໍ

໗໐໙. ສຕ຺ຕເມ ¶ ຍາວຕຕິຍກປທຕ຺ໂຖຕິ ‘‘ຍາວຕຕິຍກ’’ນ຺ຕິ ອຸຈ຺ຈາຣິຕສ຺ສ ປທສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ອຏ຺ຐມສງ຺ຆາທິເສສສິກ຺ຂາປທໍ

໗໑໕. ອຏ຺ຐເມ ກິສ຺ມິໍຈິເທວ ອຘິກຣເຓຕິ ນິທ຺ຘາຣຓີຍສ຺ສ ນິທ຺ຘາຣຓສມຸທາເຍນ ອວິນາຠາວໂຕ ອາຫ ‘‘ຈຕຸນ຺ນ’’ນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ ປນ ນິທ຺ຘາຣຓສມຸທາຍນິທ຺ຘາຣຓີຍຠາເວນ ວຸຕ຺ຕໍ, ນນຸ ປທຠາຊເນ ຈຕ຺ຕາຣິປິ ອຘິກຣຓານິ ວຸຕ຺ຕານີຕິ ອາຫ ‘‘ປທຠາຊເນ ປນາ’’ຕິອາທີຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ນວມສງ຺ຆາທິເສສສິກ຺ຂາປທໍ

໗໒໓. ນວເມ ສໍສຏ຺ຐສທ຺ໂທ ມິສ຺ສປຣິຍາໂຍຕິ ອາຫ ‘‘ມິສ຺ສີຠູຕາ’’ຕິ. ‘‘ອນນຸໂລເມນາ’’ຕິອິມິນາ ‘‘ອນນຸໂລມິເກນາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອິກສທ຺ໂທ ສ຺ວຕ຺ໂຖຕິ ທສ຺ເສຕິ. ໂກຏ຺ຏນຎ຺ຈ ປຈນຎ຺ຈ ຄນ຺ຘປິສນຎ຺ຈ ມາລາຄນ຺ຖນຎ຺ຈ. ອາທິສທ຺ເທນ ອຎ຺ເຎປິ ອນນຸໂລມິເກ ກາຍິເກ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ສາສນາຫຣຓຎ຺ຈ ປຏິສາສນຫຣຓຎ຺ຈ ສຎ຺ຈຣິຕ຺ຕຎ຺ຈ. ອາທິສທ຺ເທນ ອຎ຺ເຎປິ ອນນຸໂລມິເກ ວາຈສິເກ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເອຕາສນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ. ສິໂລໂກຕິ ຍໂສຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ທສມສງ຺ຆາທິເສສສິກ຺ຂາປທໍ

໗໒໗. ທສເມ ¶ ເອວາຈາຣາຕິ ເອຕ຺ຖ ນິຄ຺ຄຫິຕໂລປວເສນ ສນ຺ຘີຕິ ອາຫ ‘‘ເອວໍອາຈາຣາ’’ຕິ. ‘‘ຍາທິໂສ’’ຕິອາທິນາ ເອວໍສທ຺ທສ຺ສ ນິທສ຺ສນາທີສຸ (ອຠິຘານປ຺ປທີປິກາຍໍ ໑໑໘໖ ຄາຖາຍໍ) ເອກາທສສຸ ອຕ຺ເຖສຸ ອຸປມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ‘‘ເອວໍສທ຺ທາ ເອວໍສິໂລກາ’’ຕິ ສພ຺ເພສຸ ປເທສຸ. ອຸຎ຺ຎາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ໂອກາຣວິປຣີໂຕ ອຸກາໂຣຕິ ອາຫ ‘‘ອວຎ຺ຎາຍາ’’ຕິ. ‘‘ນີຈໍ ກຕ຺ວາ ຊານນາຍາ’’ຕິ ອິມິນາ ອວສທ຺ໂທ ນີຈຕ຺ໂຖ, ຎາຘາຕຸ ອວໂພຘນຕ຺ໂຖຕິ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ປຣິຠວຎ຺ຎາຍາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລປວເສນ ‘‘ປຣິຠເວນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ປຣິຠວິຕ຺ວາ ຊານເນນາ’’ຕິ. ອກ຺ຂນ຺ຕິຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ສຫນຂນ຺ຕິເຍວາຘິປ຺ເປຕາ, ເນວ ອນຸໂລມຂນ຺ຕິ, ນ ທິຏ຺ຐິນິຊ຺ຌານກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອສຫນຕາຍາ’’ຕິ. ເວຠສ຺ສິຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ວິເສເສນ ຠາເສຕິ ¶ ໂອຠາເສຕີຕິ ວິຠາໂສ ອານຸຠາໂວ, ວິຠາໂສ ອິມສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ວິຠສ຺ໂສ ສງ຺ໂຆ, ພຫ຺ວຕ຺ເຖ ຈ ອຕິສຍຕ຺ເຖ ຈ ສປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ມນ຺ຕຸປຈ຺ຈຍຕ຺ຖຕ຺ຕາ ‘‘ໂລມໂສ’’ຕິອາທີສຸ (ຊາ. ໑.໑໔.໕໗) ວິຍ, ພຫຸອານຸຠາໂວ ອຕິສຍອານຸຠາໂວ ສງ຺ໂຆຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ສໍໂຍຄປຣຕ຺ຕາ ອາກາຣສ຺ສ ຣສ຺ໂສ. ວິຠສ຺ສສ຺ສ ຠາໂວ ເວຠສ຺ສິຍໍ, ພຫຸອານຸຠາໂວ ອຕິສຍອານຸຠາໂວເຍວ. ອິຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ພລວຠສ຺ສຠາເວນາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ພລວອິຕິ ປເທນ ມນ຺ຕຸອຕ຺ເຖ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ສປ຺ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ພຫ຺ວຕ຺ຖຎ຺ຈ ອຕິສຍຕ຺ຖຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕິ, ຠາວອິຕິ ປເທນ ຓິຍປຈ຺ຈຍສ຺ສ ຠາວຕ຺ຖໍ, ເອນອິຕິ ປເທນ ນິສ຺ສກ຺ກວຈນສ຺ສ ກຣຓຕ຺ເຖ ປວຕ຺ຕຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ຕເມວຕ຺ຖມາວິກໂຣນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ພລວປ຺ປກາສເນນາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຕໂນຕິ ອຕ຺ຕສງ຺ຂາຕສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ. ພລວປ຺ປກາສເນນາຕິ ພຫຸອານຸຠາວປ຺ປກາສເນນ, ອຕິສຍອານຸຠາວປ຺ປກາສເນນ ວາ. ພລວປ຺ປກາສນໍ ນາມ ອຕ຺ຖໂຕ ປເຣສໍ ສມຸຕ຺ຣາສນເມວາຕິ ອາຫ ‘‘ສມຸຕ຺ຣາສເນນາຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ທຸພ຺ພລຠາເວນາຕິ ເອຕ຺ຖ ຠາວອິຕິປເທນ ຓ຺ຍປຈ຺ຈຍສ຺ສ ຠາວຕ຺ຖໍ, ເອນອິຕິປເທນ ¶ ນິສ຺ສກ຺ກວຈນສ຺ສ ກຣຓຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ‘‘ອຸຎ຺ຎາຍາ’’ຕິອາທີສຸ ສພ຺ເພສຸ ປເທສຸ. ຈສທ຺ໂທ ລຸຕ຺ຕນິທ຺ທິຏ຺ໂຐຕິ ອາຫ ‘‘ເອວໍ ສມຸຈ຺ຈຍຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ’’ຕິ. ວິວິຈ຺ຈຖາຕິ ເອຕ຺ຖ ວີຕ຺ຍູປສຄ຺ໂຄ ວິນາສທ຺ທຕ຺ໂຖ, ວິຈຘາຕຸ ສຕ຺ຕຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ ‘‘ວິນາ ໂຫຖາ’’ຕິ. ທສມໍ.

ອນນ຺ຕຣາ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ມຫາວິຠງ຺ຄໂຕ ອາຫຣິຕານິ ອິມານິ ຕີຓິ ສິກ຺ຂາປທານີຕິ ໂຍຊນາ. ນວ ປຐມາປຕ຺ຕິກາ ເວທິຕພ຺ພາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສພ຺ເພປິ ຘມ຺ມາຕິ ໂຍຊນາ. ເອຕ຺ຖາຕິ ‘‘ອຸທ຺ທິຏ຺ຐາ ໂຂ’’ຕິອາທິປາເຐ. ຕໍ ປນາຕິ ປກ຺ຂມານຕ຺ຕໍ ປນາຕິ.

ອິຕິ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍ ວິນຍສໍວຓ຺ຓນາຍ

ຠິກ຺ຂຸນິວິຠງ຺ເຄ

ສຕ຺ຕຣສກວຓ຺ຓນາຍ ໂຍຊນາ ສມຕ຺ຕາ.

໓. ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍກຓ຺ຑໍ

໑. ປຐມນິສ຺ສຄ຺ຄິຍປາຈິຕ຺ຕິຍສິກ຺ຂາປທ-ອຕ຺ຖໂຍຊນາ

ຕິໍສ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍາ ເຍ ຘມ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ຠຄວຕາ ປກາສິຕາ, ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ທານິ ອິມສ຺ມິໍ ກາເລ ອຍໍ ສໍວຓ຺ຓນາກ຺ກໂມ ຠວຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໗໓໓. ປຐເມ ¶ ອາມຕ຺ຕິກາປຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອາມຕ຺ຕສທ຺ໂທ ຠາຊນປຣິຍາໂຍຕິ ອາຫ ‘‘ຠາຊນານີ’’ຕິ. ຠາຊນານິ ຫິ ອມນ຺ຕິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພຠາວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ‘‘ອມຕ຺ຕານີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອມຕ຺ຕານິ ວິກ຺ກິຓນ຺ຕີຕິ ‘‘ອາມຕ຺ຕິກາ’’ຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຕານີ’’ຕິອາທິ. ເຕສນ຺ຕິ ອາມຕ຺ຕິການໍ. ຕໍ ວາຕິ ອາມຕ຺ຕິກາປຓໍ ວາ.

໗໓໔. ‘‘ສນ຺ນິຘິ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ສໍນິປຸພ຺ໂພ ຈິສທ຺ໂທ ອຸຈິນນຕ຺ໂຖຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຫິສທ຺ໂທ ວິເສສໂຊຕໂກ. ຕຕ຺ຖາຕິ ມຫາວິຠງ຺ເຄ. ອິຘາຕິ ຠິກ຺ຂຸນິວິຠງ຺ເຄ.

ອິທມ຺ປີຕິ ອິທໍ ສິກ຺ຂາປທມ຺ປິ. ປິສທ຺ໂທ ມຫາວິຠງ຺ຄສິກ຺ຂາປທໍ ອເປກ຺ຂຕີຕິ. ປຐມໍ.

໒. ທຸຕິຍນິສ຺ສຄ຺ຄິຍປາຈິຕ຺ຕິຍສິກ຺ຂາປທໍ

໗໓໘. ທຸຕິເຍ ¶ ອຫຕໂຈຬານມ຺ປິ ເສທມລາທິກິລິນ຺ເນ ວິຣູປຕ຺ຕາ ‘‘ຊິຓ຺ຓໂຈຬາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອປິ ອຍ຺ຍາຫີ’’ຕິອິມິນາ ‘‘ອປ ອຍ຺ຍາຫີ’’ຕິປທວິຠາຄໍ ນິວຕ຺ເຕຕິ.

໗໔໐. ສພ຺ພມ຺ປິ ເອຕໍ ຈີວຣນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ເອວໍ ປຏິລທ຺ຘນ຺ຕິ ເອວໍ ນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ລທ຺ຘໍ. ຍຖາທາເນເຍວາຕິ ຍຖາ ທາຍເກຫິ ທິນ຺ນໍ, ຕສ຺ມິໍ ທາເນເຍວ ອຸປເນຕພ຺ພໍ, ອກາລຈີວເຣເຍວ ປກ຺ຂິປິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ຕຕິຍນິສ຺ສຄ຺ຄິຍປາຈິຕ຺ຕິຍສິກ຺ຂາປທໍ

໗໔໓. ຕຕິເຍ ຫນ຺ທສທ຺ໂທ ວວສ຺ສຄ຺ຄຕ຺ເຖ ນິປາໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ຫນ຺ທາຕິ ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ. ພຫູນິ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍານີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສໍຫຣິຕ຺ວາຕິ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ສງ຺ຆຣິຕ຺ວາຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ຈຕຸຕ຺ຖນິສ຺ສຄ຺ຄິຍປາຈິຕ຺ຕິຍສິກ຺ຂາປທໍ

໗໔໘. ຈຕຸຕ຺ເຖ ກິຓາຕິ ອເນນາຕິ ກຍນ຺ຕິ ວຈນຕ຺ເຖນ ມູລໍ ກຍໍ ນາມາຕິ ອາຫ ‘‘ມູເລນາ’’ຕິ. ສາຕິ ຖຸລ຺ລນນ຺ທາ, ອາຫ ກິຣາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຎາຘາຕຸຍາ ອວໂພຘນຕ຺ຖໂຕ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ຎາຘາຕຸຍາ ຍາຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຍາຈິຕ຺ວາ ວາ’’ຕິ.

໗໕໒. ຍນ຺ຕິ ¶ ສພ຺ພິເຕລາທິ. ຕຎ຺ເຎວາຕິ ສພ຺ພິເຕລາທິເມວ. ຍມກນ຺ຕິ ສພ຺ພິໍ ສຫ ເຕເລນ ຍຸຄຬໍ ກຕ຺ວາ. ເວຊ຺ເຊນາຕິ ຠິສກ຺ເກນ. ໂສ ຫິ ອາຍຸພ຺ເພທສງ຺ຂາຕໍ ວິຊ຺ຊໍ ຊານາຕີຕິ ເວຊ຺ໂຊຕິ ຈ ໂຣຄຎ຺ຈ ຕສ຺ສ ນິທານຎ຺ຈ ເຠສຊ຺ຊຎ຺ຈ ວິທຕິ ຊານາຕີຕິປິ ເວຊ຺ໂຊຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕໂຕຕິ ເວຊ຺ເຊນ ວຸຕ຺ຕກາຣຓາ. ກຫາປຓສ຺ສາຕິ ກຫາປເຓນ, ອາຠຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ປຎ຺ຈມນິສ຺ສຄ຺ຄິຍປາຈິຕ຺ຕິຍສິກ຺ຂາປທໍ

໗໕໓. ປຎ຺ຈເມ ສາຕິ ສິກ຺ຂມານາ. ອຍນ຺ຕິ ສິກ຺ຂມານາ. ອທ຺ຘາຕິ ເອກໍເສນ. ‘‘ເຈຕາເປຕ຺ວາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຈິຕິສທ຺ໂທ ຊານນຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ ‘‘ຊານາເປຕ຺ວາ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ຉຏ຺ຐນິສ຺ສຄ຺ຄິຍປາຈິຕ຺ຕິຍສິກ຺ຂາປທໍ

໗໕໘. ຉຏ຺ເຐ ¶ ຉນ຺ທໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຄຫິຕໍ ຉນ຺ທກນ຺ຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຉນ຺ທກ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຘມ຺ມກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ປຸຎ຺ຎກຣຓີຍໍ. ຘມ຺ມສທ຺ໂທ ເຫຕ຺ຖ ປຸຎ຺ຎວາຈໂກ. ຍນ຺ຕິ ວຕ຺ຖຸໍ. ປເຣສນ຺ຕິ ອຕ຺ຕນາ ອຎ຺ເຎສໍ. ‘‘ເອຕ’’ນ຺ຕິ ‘‘ຉນ຺ທກ’’ນ຺ຕິ ເອຕໍ ນາມໍ. ‘‘ອຎ຺ຎສ຺ສຕ຺ຖາຍ ທິນ຺ເນນາ’’ຕິອິມິນາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ອຎ຺ຎທຕ຺ໂຖ, ທກາໂຣ ປທສນ຺ຘິກໂຣ, ຕທຕ຺ຖາຍ ທິນ຺ໂນ ອຎ຺ຎທຕ຺ຖິໂກຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ອຎ຺ຎໍ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ທິນ຺ເນນາ’’ຕິອິມິນາ ອຎ຺ຎໍ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ອຎ຺ຎຸທ຺ທິສິກນ຺ຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ສງ຺ຆສ຺ສ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ເຕນາ’’ຕິ ອິມິນາ ສງ຺ຆສ຺ສ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ໂຕ ສງ຺ຆິໂກຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ.

໗໖໒. ຍທຕ຺ຖາຍາຕິ ເຍສໍ ຈີວຣາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ. ຍສທ຺ເທນ ສມາສຠາວໂຕ ປຸພ຺ເພ ນິຄ຺ຄຫິຕາຄໂມ ໂຫຕິ. ຕນ຺ຕິ ຈີວຣາທິກໍ. ຕຸມ຺ເຫຫີຕິ ທາຍເກ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸປທ຺ທເວສູຕິ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂາທິອຸປສຄ຺ເຄສຸ. ຍໍ ວາ ຕໍ ວາຕິ ຈີວຣໍ ວາ ອຎ຺ເຎ ວາ ປິຓ຺ຑປາຕາທິເກຕິ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ສຕ຺ຕມນິສ຺ສຄ຺ຄິຍປາຈິຕ຺ຕິຍສິກ຺ຂາປທໍ

໗໖໔. ສຕ຺ຕເມ ສຎ຺ຎາຈິເກນາຕິ ເອຕ຺ຖ ສໍສທ຺ທສ຺ສ ສຍມຕ຺ເຖ ປວຕ຺ຕິຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສຍໍ ຍາຈິຕເກນາ’’ຕິ. ເອຕເທວາຕິ ‘‘ສຎ຺ຎາຈິເກນາ’’ຕິ ປທເມວ. ເອຕ຺ຖາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ອຏ຺ຐມນິສ຺ສຄ຺ຄິຍປາຈິຕ຺ຕິຍສິກ຺ຂາປທໍ

໗໖໙. ອຏ຺ຐເມ ¶ ຄຓສ຺ສາຕິ ຠິກ຺ຂຸນິຄຓສ຺ສ. ອິມິນາ ‘‘ມຫາຊນິເກນາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸນິຄໂຓວ ມຫາຊໂນຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕຕິ ທີເປຕີຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ນວມນິສ຺ສຄ຺ຄິຍປາຈິຕ຺ຕິຍສິກ຺ຂາປທໍ

໗໗໔. ນວເມ ອິໂຕຕິ ອິມສ຺ມາ ອຏ຺ຐມສິກ຺ຂາປທໂຕ. ອຘິກຕຣນ຺ຕິ ອຕິເຣກຕຣນ຺ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ທສມນິສ຺ສຄ຺ຄິຍປາຈິຕ຺ຕິຍສິກ຺ຂາປທໍ

໗໗໘. ທສເມ ¶ ‘‘ວິນສ຺ສຕີ’’ຕິອິມິນາ ‘‘ອຸນ຺ທ຺ຣິຍຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸທິຘາຕຸຍາ ນສ຺ສນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ ຘາຕູນມເນກຕ຺ຖຕ຺ຕາ. ປຣິປຕຕີຕິ ປຣິຄລິຕ຺ວາ ປຕຕິ. ອິມິນາ ນສ຺ສນາກາຣໍ ທສ຺ເສຕິ. ເອຕ຺ຕກເມວາຕິ ເອຕໍ ປຣິມາຓໍ ທ຺ວິປທເມວາຕິ. ທສມໍ.

໑໑. ເອກາທສມນິສ຺ສຄ຺ຄິຍປາຈິຕ຺ຕິຍສິກ຺ຂາປທໍ

໗໘໔. ເອກາທສເມ ຄຣຸປາວຸຣຓໍ ນາມ ສີຕກາເລ ປາວຸຣຓວຕ຺ຖນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ສີຕກາເລ ປາວຸຣຓ’’ນ຺ຕິ. ສີຕກາເລ ຫິ ມນຸສ຺ສາ ຖູລປາວຸຣຓໍ ປາຣຸປນ຺ຕິ. ‘‘ຈຕຸກ຺ກໍສປຣມ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກໍສສທ຺ໂທ ຠຸຎ຺ຊນປຕ຺ເຕ ຈ ສຸວຓ຺ຓາທິໂລຫວິເສເສ ຈ ຈຕຸກຫາປເຓ ຈາຕິ ຕີສຸ ອຕ຺ເຖສຸ ທິສ຺ສຕິ, ອິຘ ປນ ຈຕຸກຫາປເຓ ວຕ຺ຕຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ກໍໂສ ນາມ ຈຕຸກ຺ກຫາປຓິໂກ ໂຫຕີ’’ຕິ. ຈຕຸກ຺ກໍສສງ຺ຂາຕໍ ປຣມໍ ອິມສ຺ສາຕິ ຈຕຸກ຺ກໍສປຣມໍ, ໂສຬສກຫາປຓຄ຺ຆນກໍ ປາວຸຣຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖຕິ. ເອກາທສມໍ.

໑໒. ທ຺ວາທສມນິສ຺ສຄ຺ຄິຍປາຈິຕ຺ຕິຍສິກ຺ຂາປທໍ

໗໘໙. ທ຺ວາທສເມ ລຫຸປາວຸຣຓໍ ນາມ ອຸຓ຺ຫກາເລ ປາວຸຣຓວຕ຺ຖນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອຸຓ຺ຫກາເລ ປາວຸຣຓ’’ນ຺ຕິ. ອຸຓ຺ຫກາເລ ຫິ ມນຸສ຺ສາ ສຸຂຸມປາວຸຣຓໍ ປາຣຸປນ຺ຕີຕິ. ທ຺ວາທສມໍ.

ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍານໍ ¶ ຕິໍສຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ມຫາວິຠງ຺ເຄ’’ຕິອາທິ. ຈີວຣວຄ຺ຄໂຕ ອປເນຕ຺ວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຎ຺ຎທຕ຺ຖິການີຕິ ອຎ຺ຎທຕ຺ຖິກປເທນ ວຸຕ຺ຕານິ ສິກ຺ຂາປທານິ. ອິຕີຕິ ເອວໍ. ເອກໂຕປຎ຺ຎຕ຺ຕານີຕິ ເອກສ຺ເສວ ປຎ຺ຎຕ຺ຕານິ, ອຸຠໂຕປຎ຺ຎຕ຺ຕານີຕິ ອຸຠເຍສໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕານິ. ເອຕ຺ຖາຕິ ‘‘ອຸທ຺ທິຏ຺ຐາ ໂຂ’’ຕິອາທິວຈເນຕິ.

ອິຕິ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍ ວິນຍສໍວຓ຺ຓນາຍ

ຠິກ຺ຂຸນິວິຠງ຺ເຄ

ຕິໍສກວຓ຺ຓນາຍ ໂຍຊນາ ສມຕ຺ຕາ.

໔. ປາຈິຕ຺ຕິຍກຓ຺ຑໍ

໑. ລສຸຓວຄ຺ໂຄ

໑. ປຐມສິກ຺ຂາປທ-ອຕ຺ຖໂຍຊນາ

ຕິໍສການນ຺ຕຣໍ ¶ ຕິໍສການໍ ອນນ຺ຕເຣ ກາເລ ຉສຏ຺ຐິສຕສງ຺ຄຫາ ຉອຸຕ຺ຕຣສຏ຺ຐິອຘິກສເຕຫິ ສິກ຺ຂາປເທຫິ ສງ຺ຄຫິຕາ ເຍ ຘມ຺ມາ ສງ຺ຄີຕິກາເຣຫິ ສງ຺ຄີຕາ, ທານິ ອິມສ຺ມິໍ ກາເລ ເຕສມ຺ປິ ຘມ຺ມານໍ ອຍໍ ວຓ຺ຓນາ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໗໙໓. ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ຉສຏ຺ຐິສຕສງ຺ຄເຫສຸ ສິກ຺ຂາປເທສຸ, ປຐມສິກ຺ຂາປເທຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ທ຺ເວ ຕໂຍ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວາສທ຺ໂທ ລຸຕ຺ຕນິທ຺ທິຏ຺ໂຐຕິ ອາຫ ‘‘ທ຺ເວ ວາ ຕໂຍ ວາ’’ຕິ. ໂຜຏລເກຕິ ກນ຺ເທ, ມິຎ຺ເຊ ວາ. ເອຕນ຺ຕິ ‘‘ຄຓ຺ຑິເກ’’ຕິ ເອຕໍ ນາມໍ. ‘‘ປມາຓ’’ນ຺ຕິອິມິນາ ມຕ຺ຕສທ຺ໂທ ປມາຓຕ຺ໂຖວ, ນ ອປ຺ປຕ຺ໂຖ, ນາປິ ອວຘາຣຓຕ຺ໂຖຕິ ທສ຺ເສຕິ. ລສຸຓນ຺ຕິ ເສຕວຓ຺ຓມູລໍ ມຫາກນ຺ທໍ. ມຫາກນ຺ໂທ ຫິ ພ຺ຍຎ຺ຊນສມ຺ປາກາທີສຸ ອາມຄນ຺ຘານໍ ອຠິຠວນຕ຺ຕາ ລສີຍຕິ ກນ຺ຕີຍຕີຕິ ລສຸຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ສຸວຓ຺ຓຫໍສໂຍນິນ຺ຕິ ສຸວຓ຺ຓມເຍນ ປຕ຺ເຕນ ຍຸຕ຺ຕໍ ຫໍສໂຍນິໍ. ຊາຕິສ຺ສໂຣຕິ ຊາຕິໍ ຠວໍ ສຣຕິ ¶ ຊານາຕີຕິ ຊາຕິສ຺ສໂຣ. ອຖາຕິ ຊາຕິສ຺ສຣສ຺ສ ນິປ຺ຜນ຺ນຕ຺ຕາ. ນິປ຺ຜນ຺ນຕ຺ໂຖ ຫິ ອຖສທ຺ໂທ. ປຸພ຺ພສິເນເຫນາຕິ ປຸພ຺ເພ ມນຸສ຺ສຠເວ ຠາວິເຕນ ສິເນເຫນ. ຕາສນ຺ຕິ ປຊາປຕິຍາ ຈ ຕິສ຺ສນ຺ນໍ ຘີຕຣານຎ຺ຈ. ຕໍ ປນາຕິ ປຕ຺ຕໍ ປນ.

໗໙໕. ມຄເຘສູຕິ ມຄຘຣຏ຺ເຐ ຐິເຕສຸ ຊນປເທສຸ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ, ຍສ຺ມາ ວາ. ອິຘາຕິ ‘‘ລສຸຓໍ ຂາເທຍ຺ຍາ’’ຕິປເທ. ຕມ຺ປີຕິ ມາຄຘກມ຺ປິ. ຄຓ຺ຑິກລສຸຓເມວາຕິ ຄຓ຺ໂຑ ໂຜໂຏ ເອຕສ຺ສຕ຺ຖີຕິ ຄຓ຺ຑິກໍ. ຄຓ຺ຑສທ຺ໂທ ຫິ ໂຜຏປຣິຍາໂຍ, ພຫຸຕ຺ເຖ ອິກປຈ຺ຈໂຍ. ພຫຸຄຓ຺ຑິກລສຸຓນ຺ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຄຓ຺ຑສທ຺ໂທ ຫິ ໂຜເຏ ຈ ກໂປເລ ຈາຕິ ທ຺ວີສຸ ອຕ຺ເຖສຸ ວຕ຺ຕຕິ, ອິຘ ປນ ໂຜເຏ ວຕ຺ຕຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ ປນ ໂອຏ຺ຐເຊນ ຈຕຸຕ຺ຖກ຺ຂເຣນ ປາໂຐ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ວີມໍສິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ພຫູສຸ ຫິ ປຸພ຺ພໂປຕ຺ຖເກສຸ ¶ ກຓ຺ຐໂຊ ຕຕິຍກ຺ຂໂຣ ຈ ໂອຏ຺ຐໂຊ ຈຕຸຕ຺ຖກ຺ຂໂຣ ຈາຕິ ທ຺ເວ ອກ຺ຂຣາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ນ ເອກທ຺ວິຕິມິຎ຺ຊກນ຺ຕິ ເອກມິຎ຺ໂຊ ປລຓ຺ຑຸໂກ ນ ໂຫຕິ, ທ຺ວິມິຎ຺ໂຊ ຠຎ຺ຊນໂກ ນ ໂຫຕິ, ຕິມິຎ຺ໂຊ ຫຣິຕໂກ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຸຣຸນ຺ທິຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສງ຺ຂາທິຕ຺ວາຕິ ທນ຺ເຕຫິ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາ.

໗໙໗. ປລຓ຺ຑຸໂກຕິ ສຸກນ຺ທໂກ ເອໂກ ລສຸຓວິເສໂສ. ຠຎ຺ຊນກາທີນິ ໂລກສງ຺ເກໂຕປເທສໂຕ ທຏ຺ຐພ຺ພານິ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ຕສ຺ສາຕິ ຈາປລສຸຓສ຺ສ. ສຠາເວເນວາຕິ ສູປສມ຺ປາກາທິໍ ວິນາ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາວໂຕ ເອວ. ຕນ຺ຕິ ມາຄຘກໍ, ປກ຺ຂິປິຕຸນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈີຕິ ເຍສຸ ເກສຸຈີຕິ. ປຐມໍ.

໒. ທຸຕິຍສິກ຺ຂາປທໍ

໗໙໙. ທຸຕິເຍ ສໍທສ຺ສນໍ ພາຘຕິ ນິເສເຘຕິ ອສ຺ມິໍ ຐາເນຕິ ສມ຺ພາຘນ຺ຕິ ວຈນຕ຺ເຖນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນກາໂສ ສມ຺ພາໂຘ ນາມາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນກາເສ’’ຕິ. ອຸໂຠ ອຸປກຈ຺ຉກາຕິ ທ຺ເວ ພາຫຸມູລາ. ເຕ ຫິ ອຸປຣິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຖຸໍ ກຈຕິ ພນ຺ຘຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ອຸປກຈ຺ຉກາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ມຸຕ຺ຕກຣຓນ຺ຕິ ປສ຺ສາວມຄ຺ໂຄ. ໂສ ຫິ ມຸຕ຺ຕໍ ກໂຣຕິ ອເນນາຕິ ມຸຕ຺ຕກຣຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂລໂມ ກຕ຺ຕີຍຕິ ຉິນ຺ທີຍຕິ ອິມາຍາຕິ ກຕ຺ຕຣິ, ຕາຍ ວາ, ສຸຏ຺ຐຸ ທຬ຺ຫໍ ໂລມໍ ຑໍສຕີຕິ ສຓ຺ຑາໂສ, ໂສເຍວ ສຓ຺ຑາສໂກ, ເຕນ ວາ, ຂຸຣຕິ ໂລມໍ ຉິນ຺ທຕີຕິ ຂຸໂຣ, ເຕນ ວາ ສໍຫຣາເປນ຺ຕິຍາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສໍຫຣາເປນ຺ຕິຍາຕິ ອປເນນ຺ຕິຍາຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ຕຕິຍສິກ຺ຂາປທໍ

໘໐໓. ຕຕິເຍ ¶ ມຸຕ຺ຕກຣຓຕລຆາຕເນຕິ ມຸຕ຺ຕກຣຓສ຺ສ ຕລໍ ຫນນໍ ປຫຣຓໍ ມຸຕ຺ຕກຣຓຕລຆາຕນໍ, ຕສ຺ມິໍ ມຸຕ຺ຕກຣຓຕລຆາຕເນ ນິມິຕ຺ຕຠູເຕ. ຕາວ ມຫນ຺ຕນ຺ຕິ ອຕິວິຍ ມຫນ຺ຕໍ. ເກສເຣນາປີຕິ ກິຎ຺ຊກ຺ເຂນາປິ. ໂສ ຫິ ເກ ຊເລ ສຣຕິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ເກສໂຣຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໘໐໕. ຄຓ຺ຑໍ ວາຕິ ປີຬກໍ ວາ. ວຓໍ ວາຕິ ອຣຸໍ ວາຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ຈຕຸຕ຺ຖສິກ຺ຂາປທໍ

໘໐໖. ຈຕຸຕ຺ເຖ ¶ ຣຎ຺ໂຎ ໂອໂຣຘາ ຣາໂຊໂຣຘາ, ປຸຣາເຓ ຣາໂຊໂຣຘາ ປຸຣາຓຣາໂຊໂຣຘາຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ປຸຣາເຓ’’ຕິອາທິ. ‘‘ຄິຫິຠາເວ’’ຕິ ອິມິນາ ປຸຣາເຓຕິ ເອຕ຺ຖ ຓປຈ຺ຈຍສ຺ສ ສຣູປໍ ທສ຺ເສຕິ. ຈິຣາຈິຣນ຺ຕິ ນິປາຕປຏິຣູປກໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຈິເຣນ ຈິເຣນາ’’ຕິ. ‘‘ສກ຺ໂກຖາ’’ຕິ ອິມິນາ ກຖໍ ຕຸມ຺ເຫ ຣາຄຈິຕ຺ຕໍ ປຏິຫນິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ຘາເຣຖ ຘາເຣຕຸໍ ສກ຺ໂກຖາຕິ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ອນາໂຣຈິເຕປີຕິ ຠູຕໂຕ ອນາໂຣຈິເຕປິ.

໘໐໗. ຊຕຸນາຕິ ລາຂາຍ. ປຏ຺ຐທຓ຺ຑເກຕິ ປຏຸຠາເວນ ຐາຕິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ປຏ຺ໂຐ, ໂສເຍວ ທຓ຺ໂຑ ປຏ຺ຐທຓ຺ໂຑ, ຕສ຺ສ ປເວສນໍ ປຏ຺ຐທຓ຺ຑກໍ, ຕສ຺ມິໍ ນິມິຕ຺ຕຠູເຕ. ເອຕນ຺ຕິ ‘‘ຊຕຸມຏ຺ຐເກ’’ຕິ ເອຕໍ ວຈນນ຺ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ປຎ຺ຈມສິກ຺ຂາປທໍ

໘໑໐. ປຎ຺ຈເມ ‘‘ອຕິຄມ຺ຠີຣ’’ນ຺ຕິປທໍ ກິຣິຍາວິເສສນນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອຕິອນ຺ໂຕ ປເວເສຕ຺ວາ’’ຕິ. ‘‘ອຸທເກນ ໂຘວນໍ ກຸຣຸມານາ’’ຕິ ອິມິນາ ‘‘ອຸທກສຸທ຺ຘິກ’’ນ຺ຕິປທສ຺ສ ອຸທເກນ ສຸທ຺ຘິຍາ ກຣຓນ຺ຕິ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ.

໘໑໒. ທ຺ວງ຺ຄຸລປພ຺ພປຣມນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ທ຺ເວ ອງ຺ຄຸລານິ ຈ ທ຺ເວ ປພ຺ພານິ ຈ ທ຺ວງ຺ຄຸລປພ຺ພໍ, ອຸຕ຺ຕຣປເທ ປຸພ຺ພປທໂລໂປ. ທ຺ວງ຺ຄຸລປພ຺ພໍ ປຣມໍ ປມາຓໍ ເອຕສ຺ສ ອຸທກສຸທ຺ຘິກສ຺ສາຕິ ທ຺ວງ຺ຄຸລປພ຺ພປຣມໍ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ທ຺ວງ຺ຄຸລປຣມໍ, ຄມ຺ຠີຣໂຕ ທ຺ວິປພ຺ພປຣມນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ວິຕ຺ຖາຣໂຕ’’ຕິອາທິ. ອງ຺ຄຸລໍ ¶ ປເວເສນ຺ຕິຍາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ‘‘ຈຕຸນ຺ນໍ ວາ’’ຕິ ອິທໍ ອຸກ຺ກຏ຺ຐວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ປພ຺ພໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຈຕຸນ຺ນໍ ປນ ປເຄວາຕິ ອຕ຺ໂຖຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ຉຏ຺ຐສິກ຺ຂາປທໍ

໘໑໕. ຉຏ຺ເຐ ຠຕ຺ຕສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ຠຕ຺ຕວິສ຺ສຄ຺ໂຄຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ. ປານີຍສທ຺ເທນ ປານີຍຖາລກໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ ¶ , ວິຘູປນສທ຺ເທນ ພີຊນີ ຄເຫຕພ຺ພາ, ອຸປສທ຺ໂທ ສມີປຕ຺ໂຖຕິ ສພ຺ພໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນາ’’ຕິອາທິ. ‘‘ອຈ຺ຈາວທຕີ’’ຕິປທສ຺ສ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ວທນາກາຣໍ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ປຸພ຺ເພປີ’’ຕິອາທິນາ.

໘໑໗. ‘‘ສຸທ຺ຘອຸທກໍ ວາ ໂຫຕູ’’ຕິອາທິນາ ‘‘ປານີເຍນາ’’ຕິ ວຈນໍ ອຸປລກ຺ຂຓໍ ນາມາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ທຘິມຕ຺ຖູຕິ ທຘິມຓ຺ຑໍ ທຘິໂນ ສາໂຣ, ທຘິມ຺ຫິ ປສນ຺ໂນທກນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຣໂສຕິ ມຈ຺ຉຣໂສ ມໍສຣໂສ. ‘‘ອນ຺ຕມໂສ ຈີວຣກຓ຺ໂຓປີ’’ຕິ ອິມິນາ ‘‘ວິຘູປເນນາ’’ຕິ ວຈນໍ ນິທສ຺ສນໍ ນາມາຕິ ທສ຺ເສຕິ.

໘໑໙. ເທຕີຕິ ສຍໍ ເທຕິ. ທາເປຕີຕິ ອຎ຺ເຎນ ທາເປຕິ. ອຸຠຍມ຺ປີຕິ ປານີຍວິຘູປນທ຺ວຍມ຺ປີຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ສຕ຺ຕມສິກ຺ຂາປທໍ

໘໒໒. ສຕ຺ຕເມ ‘‘ປໂຍຄທຸກ຺ກຏໍ ນາມາ’’ຕິ ອິມິນາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ເຕສຸ ອຏ຺ຐສຸ ທຸກ຺ກເຏສຸ ປຸພ຺ພປໂຍຄທຸກ຺ກຏໍ ທສ຺ເສຕິ. ນ ເກວລໍ ປຸພ຺ພປໂຍຄທຸກ຺ກຏໍ ເອຕ຺ຕກເມວ, ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ພຫຸ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຕສ຺ມາ’’ຕິອາທິ. ສງ຺ຆຏ຺ຏເນສຸປີຕິ ວິໂລຬເນສຸປິ. ທນ຺ເຕຫິ ສງ຺ຂາທຕີຕິ ທນ຺ເຕຫິ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓໍ ກໂຣຕິ. ເອຕ຺ຖາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສິກ຺ຂາປເທ, ອຎ຺ຎາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ກາຣາເປຕ຺ວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ອຎ຺ຎາຍາ’’ຕິປທໍ ‘‘ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ’’ຕິ ປເທ ກາຣິຕກມ຺ມໍ. ມາຕຣມ຺ປີຕິ ເອຕ຺ຖ ປິສທ຺ໂທ ອຎ຺ຎໍ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິຍາ ປເຄວາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຕາຍ ວາຕິ ວິຎ຺ຎາປິຕຠິກ຺ຂຸນິຍາ ວາ. ຕນ຺ຕິ ອາມກຘຎ຺ຎໍ. ຕນ຺ຕິ ມຫາປຈ຺ຈຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕວຈນໍ. ປຸພ຺ພາປຣວິຣຸທ຺ຘນ຺ຕິ ປຸພ຺ພາປຣໂຕ ວິຣຸທ຺ຘໍ. ‘‘ອຎ຺ຎາຍ…ເປ… ທຸກ຺ກຏເມວາ’’ຕິ ປຸພ຺ພວຈເນ ທຸກ຺ກຏເມວ ວຸຕ຺ຕໍ, ປຸນ ‘‘ອຎ຺ຎາຍ…ເປ… ທຸກ຺ກຏ’’ນ຺ຕິ ຈ ປຈ຺ຉິມວຈເນ ປາຈິຕ຺ຕິຍຎ຺ຈ ທຸກ຺ກຏຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ປຸພ຺ພາປຣວິຣຸທ຺ຘນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ, ຍສ຺ມາ ວາ.

໘໒໓. ລພ຺ຠມານໍ ¶ ອາມກຘຎ຺ຎນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຎ຺ຎໍ ວາ ຍໍກິຎ຺ຈີຕິ ມຸຄ຺ຄມາສາທີຫິ ວາ ລາພຸກຸມ຺ຠຓ຺ຑາທີຫິ ວາ ອຎ຺ຎໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຕິລາທິໍ ວາຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ອຏ຺ຐມສິກ຺ຂາປທໍ

໘໒໔. ອຏ຺ຐເມ ¶ ນິພ຺ພິຏ຺ຐຣາຊຠໂຏຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕຣປທສ຺ສ ຉຏ຺ຐີສມາສຎ຺ຈ ປຸພ຺ພປເທນ ພາຫິຣຕ຺ຖສມາສຎ຺ຈ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ນິພ຺ພິຏ຺ໂຐ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ຠຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ຣຎ຺ໂຎ ຠໂຏ ຣາຊຠໂຏຕິ ຉຏ຺ຐີສມາສໍ ທສ຺ເສຕິ, ‘‘ເອເຕນາ’’ຕິ ອິມິນາ ພາຫິຣຕ຺ຖສມາສໍ. ນິພ຺ພິຏ຺ໂຐຕິ ນິວິຏ຺ໂຐ ປຕິຏ຺ຐາປິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເກຓີຕິ ຣຎ຺ໂຎ ທາຕພ຺ພສ຺ສ ອາຍສ຺ເສຕມຘິວຈນໍ. ເອເຕນາຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ. ຕໂຕຕິ ຐານນ຺ຕຣໂຕ. ຠຏສງ຺ຂາຕາຍ ເກຓິຍາ ປຖຕ຺ຕາ ກາຣຓຕ຺ຕາ ຐານນ຺ຕຣໍ ຠຏປຖນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຕໍເຍວ ຐານນ຺ຕຣ’’ນ຺ຕິ.

໘໒໖. ຈຕ຺ຕາຣິປິ ວຕ຺ຖູນີຕິ ອຸຈ຺ຈາຣາທີນິ. ປາເຏກ຺ກນ຺ຕິ ປຏິວິສຸໍ ເອເກກເມວ. ອຸຈ຺ຈາຣໍ ວາຕິອາທີສຸ ວາສທ຺ເທນ ທນ຺ຕກຏ຺ຐາທໂຍປິ ຄເຫຕພ຺ພາຕິ ອາຫ ‘‘ທນ຺ຕກຏ຺ຐ…ເປ… ປາຈິຕ຺ຕິຍເມວາ’’ຕິ. ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ສພ຺ເພສຸ ອຸຈ຺ຈາຣາທີສູຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ນວມສິກ຺ຂາປທໍ

໘໓໐. ນວເມ ໂຣປິມຫຣິຕຏ຺ຐາເນຕິ ໂຣປິມຏ຺ຐາເນ ຈ ຫຣິຕຏ຺ຐາເນ ຈ. ໂຣປິຍຕິ ອສ຺ມິນ຺ຕິ ໂຣປິຍໍ, ຕໍເຍວ ໂຣປິມໍ ຍກາຣສ຺ສ ມກາຣໍ ກຕ຺ວາ. ເອຕານີຕິ ອຸຈ຺ຈາຣາທີນິ. ສພ຺ເພສນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸຠິກ຺ຂຸນີນໍ. ຍຕ຺ຖ ປນາຕິ ຍສ຺ມິໍ ເຂຕ຺ເຕຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ທສມສິກ຺ຂາປທໍ

໘໓໕. ທສເມ ໂສຓ຺ຑາ ວາຕິ ສຸຣາໂສຓ຺ຑາ ວາ. ໂມໂຣຕິ ມຍູໂຣ. ສຸໂວຕິ ສຸໂກ. ມກ຺ກໂຏຕິ ວານໂຣ. ອາທິສທ຺ເທນ ສປ຺ປາທໂຍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ມກ຺ກຏາທໂຍປິ ນຈ຺ຈນ຺ຕູຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອສໍຍຕຠິກ຺ຂູນນ຺ຕິ ວາຈສິກກມ຺ເມ ອສໍຍຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ, ຘມ຺ມຠາຓກຄີຕໍ ວາ ໂຫຕູຕິ ໂຍຊນາ. ຕນ຺ຕິຍາ ຄຸເຓນ ພທ຺ຘາ ຕນ຺ຕິພທ຺ຘາ. ‘‘ຠິ’’ນ຺ຕິສງ຺ຂາໂຕ ຣາສທ຺ໂທ ເອຕິສ຺ສາຕິ ເຠຣິ. ກຸເຏນ ກຕາ ເຠຣິ ກຸຏເຠຣິ, ຕາຍ ວາທິຕໍ ກຸຏເຠຣິວາທິຕໍ, ຕໍ ວາ. ອຸທກເຠຣີຕິ ¶ ອຸທເກນ ປກ຺ຂິຕ຺ຕາ ເຠຣິ, ຕາຍ ວາທິຕມ຺ປິ ໂຫຕູຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໘໓໖. ເຕສໍເຍວາຕິ ¶ ເຍສໍ ນຈ຺ຈໍ ປສ຺ສຕິ, ເຕສໍເຍວ. ຍທິ ປນ ນຈ຺ຈຄີຕວາທິເຕ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ປສ຺ສຕິ ສຸຓາຕິ, ປາເຏກ຺ກາ ອາປຕ຺ຕິໂຍຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ສເຈ ປນາ’’ຕິອາທິ. ອຎ຺ຎໂຕຕິ ອຎ຺ຎໂຕ ເທສໂຕ, ປສ຺ສຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ໂອໂລເກຕ຺ວາ’’ຕິ ປເທ ອເປກ຺ຂິເຕ ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ໂຕປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ອຎ຺ຎໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາຕິ ຫິ ອຕ຺ໂຖ. ອຎ຺ຎໂຕ ວາເທນ຺ເຕ ປສ຺ສຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຠິກ຺ຂຸນີ ນ ລຠຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຎ຺ເຎ ວຕ຺ຕຸມ຺ປີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຸປຫາຣນ຺ຕິ ປູຊໍ. ອຸປຏ຺ຐານນ຺ຕິ ປາຣິຈຣິຍໍ. ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ສພ຺ເພສຸ ສຍໍ ນຈ຺ຈາທີສຸ.

໘໓໗. ອນ຺ຕຣາຣາເມ ວາຕິ ອາຣາມສ຺ສ ອນ຺ຕເຣ ວາ. ພຫິອາຣາເມ ວາຕິ ອາຣາມສ຺ສ ພຫິ ວາ. ອຎ຺ເຎນ ວາຕິ ສລາກຠຕ຺ຕາທີຫິ ອຎ຺ເຎນ ວາ. ຕາທິເສນາຕິ ຍາທິໂສ ໂຈຣາທິອຸປທ຺ທໂວ, ຕາທິເສນາຕິ. ທສມໍ.

ລສຸຓວຄ຺ໂຄ ປຐໂມ.

໒. ອນ຺ຘກາຣວຄ຺ໂຄ

໑. ປຐມສິກ຺ຂາປທ-ອຕ຺ຖໂຍຊນາ

໘໓໙. ອນ຺ຘກາຣວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ອປ຺ປທີເປຕິ ອຸປລກ຺ຂຓວເສນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຎ຺ເຎປິ ອາໂລກາ ຄເຫຕພ຺ພາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ປທີປຈນ຺ທສູຣິຍອຄ຺ຄີສູ’’ຕິອາທິ. ອສ຺ສາຕິ ‘‘ອປ຺ປທີເປ’’ຕິປທສ຺ສ.

໘໔໑. ນຣໂຫອສ຺ສາທາເປກ຺ຂາ ຫຸຕ຺ວາ ຈ ຣສ຺ສາທໂຕ ອຎ຺ຎວິຫິຕາວ ຫຸຕ຺ວາ ຈາຕິ ໂຍຊນາ. ອິມິນາ ‘‘ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ວາ ສລ຺ລປຕິ ວາ’’ຕິ ປເທ ກິຣິຍາວິເສສນຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ທາເນນ ວາ ນິມິຕ຺ຕຠູເຕນ, ປູຊາຍ ວາ ນິມິຕ຺ຕຠູຕາຍ ມນ຺ເຕຕີຕິ ໂຍຊນາຕິ. ປຐມໍ.

໒. ທຸຕິຍສິກ຺ຂາປທໍ

໘໔໒. ທຸຕິເຍ ¶ ¶ ອິທເມວ ປທໍ ນານນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ຕຕິຍສິກ຺ຂາປທໍ

໘໔໖. ຕຕິເຍ ‘‘ອິທເມວາ’’ຕິ ປທໍ ອນຸວຕ຺ເຕຕພ຺ພໍ. ຕາທິສເມວາຕິ ປຐມສທິສເມວາຕິ ອຕ຺ໂຖຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ຈຕຸຕ຺ຖສິກ຺ຂາປທໍ

໘໕໐. ຈຕຸຕ຺ເຖ ກຓ຺ຓສ຺ສ ສມີປໍ ນິກຓ຺ຓໍ, ຕເມວ ນິກຓ຺ຓິກນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ກຓ຺ຓມູລນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ກຓ຺ຓມູລໍ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. ‘‘ກຓ຺ຓມູເລ’’ຕິ ອິມິນາ ‘‘ນິກຓ຺ຓິກ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ອຸປໂຍຄວຈນນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອາຫຣຓຕ຺ຖາຍາຕິ ອາຫຣາປນຕ຺ຖາຍາຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ປຎ຺ຈມສິກ຺ຂາປທໍ

໘໕໔. ປຎ຺ຈເມ ເຕສນ຺ຕິ ຆຣສາມິການໍ. ຆຣມ຺ປີຕິ ນ ເກວລໍ ອາສນເມວ, ຆຣມ຺ປິ ໂສເຘມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໂຕຕິ ປຣິວິຕກ຺ກນໂຕ, ປຣນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໘໕໘. ໂຈຣາ ວາ ອຸຏ຺ຐິຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ຉຏ຺ຐສິກ຺ຂາປທໍ

໘໖໐. ຉຏ຺ເຐ ອຠິນິສີເທຍ຺ຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຠິສທ຺ໂທ ອຸປສຄ຺ຄມຕ຺ໂຕວາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ນິສີເທຍ຺ຍາ’’ຕິ. ເອເສວ ນໂຍ ອຠິນິປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ເອຕ຺ຖາປິ. ທ຺ເວ ອາປຕ຺ຕິໂຍຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ສຕ຺ຕມສິກ຺ຂາປທໍ

໘໖໔. ສຕ຺ຕເມ ¶ ສພ຺ພນ຺ຕິ ສກລໍ ວຕ຺ຕພ຺ພວຈນນ຺ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ອຏ຺ຐມສິກ຺ຂາປທໍ

໘໖໙. ອຏ຺ຐເມ ອນຸຕ຺ຕານວຈນໍ ນຕ຺ຖີຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ນວມສິກ຺ຂາປທໍ

໘໗໕. ນວເມ ¶ ອຠິສເປຍ຺ຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ສປຘາຕຸສ຺ສ ອກ຺ໂກສນຕ຺ຖໍ ອນ຺ໂຕກຕ຺ວາ ກຣຘາຕຸຍາ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ສປຖໍ ກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ. ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາມ຺ຫີຕິ ອຫໍ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ອມ຺ຫີຕິ ໂຍຊນາ. ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕູຕິ ເອສາ ຠິກ຺ຂຸນີ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕູຕິ ໂຍຊນາ. ອີທິສາ ໂຫຕູຕິ ມມ ສທິສາ ໂຫຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາຓາຕິ ເອກກ຺ຂິກາຓາ, ທ຺ວກ຺ຂິກາຓາ ວາ. ກຸຓີຕິ ຫຕ຺ຖປາທາທິວງ຺ກາ.

໘໗໘. ເອທິສາຕິ ວິຣູປາທິຊາຕິກາ. ວິຣມສ຺ສູຕິ ວິຣມາຫິ. ອທ຺ຘາຕິ ຘຸວນ຺ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ທສມສິກ຺ຂາປທໍ

໘໗໙. ທສເມ ອນຸຕ຺ຕານຏ຺ຐານໍ ນຕ຺ຖີຕິ. ທສມໍ.

ອນ຺ຘກາຣວຄ຺ໂຄ ທຸຕິໂຍ.

໓. ນຄ຺ຄວຄ຺ໂຄ

໑. ປຐມສິກ຺ຂາປທ-ອຕ຺ຖໂຍຊນາ

໘໘໓. ນຄ຺ຄວຄ຺ຄສ຺ສ ¶ ປຐເມ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ ຈິຓ຺ເຓນາຕິ ຈິຓ຺ເຓນ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ ກິໍ ນຸ ໂຂ ນາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ຈຣເຓນາ’’ຕິ ອິມິນາ ຈິຓ຺ຓສທ຺ທສ຺ສ ຈຣຓໍ ຈິຓ຺ຓນ຺ຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ນ ອຎ຺ຎໍ ຈີວຣ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ເອວຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖາໂປຫນໍ ວາຕິ. ປຐມໍ.

໒. ທຸຕິຍສິກ຺ຂາປທໍ

໘໘໗. ທຸຕິເຍ ອນຸຕ຺ຕານຏ຺ຐານໍ ນຕ຺ຖີຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ຕຕິຍສິກ຺ຂາປທໍ

໘໙໓. ຕຕິເຍ ¶ ອນນ຺ຕຣາຍິກິນີຕິ ເອຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ ອນ຺ຕຣາໂຍ ເອຕິສ຺ສາຕິ ອນນ຺ຕຣາຍາ, ສາ ເອວ ອນນ຺ຕຣາຍິກິນີຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອນນ຺ຕຣາຍາ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ຈຕຸຕ຺ຖສິກ຺ຂາປທໍ

໘໙໘. ຈຕຸຕ຺ເຖ ປຎ຺ຈາຫນ຺ຕິ ສມາຫາຣທິຄຸ, ຓິກປຈ຺ຈໂຍ ສ຺ວຕ຺ໂຖ. ສງ຺ຆາຏິຈາໂຣຕິເອຕ຺ຖ ເກນຏ຺ເຐນ ສງ຺ຆາຏິ ນາມ, ຈາຣສທ຺ໂທ ກິມຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ ‘‘ປຣິໂຠຄວເສນ ວາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຆຏິຕຏ຺ເຐນາຕິ ສໍຫຣິຕຏ຺ເຐນ. ອິມິນາ ‘‘ເກນຏ຺ເຐນ ສງ຺ຆາຏິ ນາມາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉໍ ວິສຊ຺ເຊຕິ. ‘‘ປຣິວຕ຺ຕນ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ‘‘ຈາຣສທ຺ໂທ ກິມຕ຺ໂຖ’’ຕິ ໂຈທນໍ ປຣິຫຣຕິ. ປຎ຺ຈສູຕິ ຕິຈີວຣໍ ອຸທກສາຏິກາ ສໍກຈ຺ຈິກາຕິ ປຎ຺ຈສູຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ປຎ຺ຈມສິກ຺ຂາປທໍ

໙໐໓. ປຎ຺ຈເມ ‘‘ຈີວຣສງ຺ກມນີຍ’’ນ຺ຕິເອຕ຺ຖ ສງ຺ກເມຕພ຺ພໍ ປຏິທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ສງ຺ກມນີຍນ຺ຕິ ກມຸຘາຕຸສ຺ສ ປຏິທານຕ຺ຖຎ຺ຈ ອນີຍສທ຺ທສ຺ສ ກມ຺ມຕ຺ຖຎ຺ຈ, ‘ຈີວຣຎ຺ຈ ຕໍ ສງ຺ກມນີຍຎ຺ເຈ’ຕິ ຈີວຣສງ຺ກມນີຍນ຺ຕິ ¶ ວິເສສນປຣປທຠາວຎ຺ຈ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ສງ຺ກເມຕພ຺ພໍ ຈີວຣ’’ນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ສງ຺ກເມຕພ຺ພໍ ຈີວຣ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ກມ຺ມຕ຺ຖຎ຺ຈ ວິເສສນປຣປທຠາວຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ປຏິທາຕພ຺ພຈີວຣ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ກມຸຘາຕຸຍາ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ ອຘິປ຺ປາຍວເສນາຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ຉຏ຺ຐສິກ຺ຂາປທໍ

໙໐໙. ຉຏ຺ເຐ ‘‘ອຎ຺ຎໍ ປຣິກ຺ຂາຣ’’ນ຺ຕິເອຕ຺ຖ ປຣິກ຺ຂາຣສ຺ສ ສຣູປໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຍໍກິຎ຺ຈີ’’ຕິອາທິ. ຍໍກິຎ຺ຈິ ອຎ຺ຎຕຣນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ກິຕ຺ຕກໍອຄ຺ຆນກນ຺ຕິ ກິໍ ປມາເຓນ ອຄ຺ເຆນ ອຣຫໍ ຈີວຣໍ. ທາຕຸກາມຕ຺ຖາຕິ ຕຸມ຺ເຫ ທາຕຸກາມາ ຠວຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຕິປາເຫນາຕິ ກຕິປຍານິ ອຫານິ ກຕິປາຫໍ, ຍກາຣໂລໂປ. ກຕິປຍສທ຺ໂທຫິ ທ຺ວິຕິວາຈໂກ ຣູຬ຺ຫີສທ຺ໂທ ¶ , ເຕນ ກຕິປາເຫນ. ສມຄ຺ຆນ຺ຕິ ອປ຺ປຄ຺ຆໍ. ສໍສທ຺ໂທ ຫິ ອປ຺ປຕ຺ຖວາຈໂກຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ສຕ຺ຕມສິກ຺ຂາປທໍ

໙໑໑. ສຕ຺ຕເມ ‘‘ວິປກ຺ກມິໍສູ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວິວິຘໍ ຐານໍ ປກ຺ກມິໍສູຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອຄມໍສູ’’ຕິ. ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ອາຄມນນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໙໑໕. ກຕິປາເຫນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ ກຕິປາເຫນ ຈີວຣໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ. ຕໂຕຕິ ຕສ຺ມິໍ ຈີວຣຸປ຺ປຊ຺ຊນກາເລຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ອຏ຺ຐມສິກ຺ຂາປທໍ

໙໑໖. ອຏ຺ຐເມ ເຍ ນາຏກໍ ນາເຏນ຺ຕິ, ເຕ ນຏາ ນາມາຕິ ໂຍຊນາ. ອິມິນາ ນຏກໍ ນາເຏນ຺ຕີຕິ ນຏາຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ເຍ ນຈ຺ຈນ຺ຕິ, ເຕ ນາຏກາ ນາມາຕິ ໂຍຊນາ. ອິມິນາ ສຍໍ ນຏນ຺ຕີຕິ ນາຏກາຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທີເປຕິ. ວໍສວຣຕ຺ຕາທີສູຕິ ເອຕ຺ຖ ວໍໂສ ນາມ ເວຓຸ. ວຣຕ຺ຕາ ນາມ ນທ຺ຘິກາ. ອາທິສທ຺ເທນ ຣຊ຺ຊຸອາທໂຍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເຍ ລງ຺ຆນກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເຕ ລງ຺ຆກາ ນາມາຕິ ໂຍຊນາ. ມາຍາກາຣາຕິ ເອຕ຺ຖ ມາຍາ ນາມ ມຍນາມເກນ ອສຸເຣນ ສຸເຣ ຈລຍິຕຸໍ ກຕຕ຺ຕາ ມຍສ຺ສ ເອສາຕິ ມາຍາ, ຕໍ ກໂຣຕີຕິ ມາຍາກາໂຣ, ມຍນາມໂກ ອສຸໂຣເຍວ. ອຎ຺ເຎ ປນ ຣູຬ຺ຫີວເສນ ‘‘ມາຍາກາຣາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ໂສເກນ ຌາຍນໍ ຑຍ຺ຫນໍ ໂສກຊ຺ຌາຍໍ, ສຸຣານໍ ໂສກຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣຕີຕິ ໂສກຊ຺ຌາຍິໂກ, ມຍນາມໂກ ອສຸໂຣເຍວ. ອຎ຺ເຎ ປນ ຣູຬ຺ຫີວເສນ ‘‘ໂສກຊ຺ຌາຍິກາ’’ຕິ ¶ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອິຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ໂສກຊ຺ຌາຍິກາ ນາມ ມາຍາກາຣາ’’ຕິ. ກຸມ຺ຠຖຸຓິກາ ນາມາຕິ ເອຕ຺ຖ ວິສ຺ສຏ຺ຐຕ຺ຕາ ຖວີຍຕີຕິ ຖຸໂຓ, ສທ຺ໂທ. ກຸມ຺ຠສ຺ສ ຖຸໂຓ ກຸມ຺ຠຖຸໂຓ. ເຕນ ກີຬນ຺ຕີຕິ ກຸມ຺ຠຖຸຓິກາ, ອິຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ຆຏເກນ ກີຬນກາ’’ຕິ ອິມິນາ. ພິມ຺ພິສກນ຺ຕິ ຈຕຸຣສ຺ສອມ຺ພຓຕາຬນໍ, ຕໍ ວາເທນ຺ຕີຕິ ພິມ຺ພິສກວາທກາຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ນວມສິກ຺ຂາປທໍ

໙໒໑. ນວເມ ¶ ເຕສນ຺ຕິ ເຍ ‘‘ນ ມຍໍ ອຍ຺ເຍ ສກ຺ໂກມາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເຕສໍ. ທສ຺ສຕີຕິ ອຈ຺ຉາເທສ຺ສຕີຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ທສມສິກ຺ຂາປທໍ

໙໒໗. ທສເມ ຍສ຺ສາຕິ ກຖິນສ຺ສ. ອຸພ຺ຠາຣມູລໂກຕິ ອຸທ຺ຘາຣມູລໂກ. ສທ຺ຘາປຣິປາລນຕ຺ຖນ຺ຕິ ກຖິນຸທ຺ຘາຣໍ ຍາຈນ຺ຕສ຺ສ ສທ຺ຘາຍ ປຣິປາລນຕ຺ຖນ຺ຕິ. ທສມໍ.

ນຄ຺ຄວຄ຺ໂຄ ຕຕິໂຍ.

໔. ຕຸວຏ຺ຏວຄ຺ໂຄ

໑. ປຐມສິກ຺ຂາປທ-ອຕ຺ຖໂຍຊນາ

໙໓໓. ຕຸວຏ຺ຏວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ‘‘ຕຸວຏ຺ຏ ນິປຊ຺ຊາຍ’’ນ຺ຕິ ຘາຕຸປາເຐສຸ (ສທ຺ທນີຕິຘາຕຸມາລາຍໍ ໑໘ ຏກາຣນ຺ຕຘາຕຸ) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ຕຸວຏ຺ເຏຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ນິປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ທຸຕິຍສິກ຺ຂາປທໍ

໙໓໗. ທຸຕິເຍ ¶ ເອກຕ຺ຖຣຓປາວຸຣຓນ຺ຕິເອຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕຣປທານໍ ທ຺ວນ຺ທຠາວໍ, ປຸພ຺ພປເທນ ຈ ພາຫິຣຕ຺ຖສມາສຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອກ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ເຈວ, ຈສທ຺ເທຫິ ທ຺ວນ຺ທຠາວໍ ທີເປຕິ, ‘‘ເອຕາສ’’ນ຺ຕິອິມິນາ ພາຫິຣຕ຺ຖສມາສຠາວໍ. ເອຕນ຺ຕິ ‘‘ເອກຕ຺ຖຣຓປາວຸຣຓາ’’ຕິ ເອຕໍ ນາມນ຺ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ຕຕິຍສິກ຺ຂາປທໍ

໙໔໑. ຕຕິເຍ ອຸຬາຣກຸລາຕິ ຊາຕິເສຏ຺ຐກຸລາ, ອິສ຺ສຣິຍໂຠຄາທີຫິ ວາ ວິປຸລກຸລາ. ຄຸເຓຫີຕິ ສີລາທິຄຸເຓຫິ. ‘‘ອຸຬາຣາຕິ ສມ຺ຠາວິຕາ’’ຕິ ອິມິນາ ອິຕິໂລປຕຸລ຺ຍາຘິກຣຓສມາສໍ ທສ຺ເສຕິ.

‘‘ອຠິຠູຕາ’’ຕິ ¶ ອິມິນາ ‘‘ອປກຕາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ກຣຘາຕຸ ສພ຺ພຘາຕ຺ວຕ຺ຖວາຈີປິ ອິຘ ອປປຸພ຺ພຕ຺ຕາ ວິເສສໂຕ ອຠິຠວນຕ຺ເຖ ວຕ຺ຕຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເອຕາສນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ. ‘‘ສຎ຺ຎາປຍມານາ’’ຕິ ອິມິນາ ສຎ຺ຎາປນໍ ສຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ເຫຕູທາຫຣຓາທີຫີຕິ ເອຕ຺ຖ ອາທິສທ຺ເທນ ອຸປມາທໂຍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ‘‘ວິວິເຘຫິ ນເຍຫິ ຎາປນາ’’ຕິ ອິມິນາ ວິວິເຘຫິ ຎາປນໍ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ.

໙໔໓. ຈງ຺ກມເນ ປທວາຣຄຓນາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ນ ກາເຣຕພ຺ໂພຕິ ອາຫ ‘‘ນິວຕ຺ຕນຄຓນາຍາ’’ຕິ. ປທາທິຄຓນາຍາຕິ ປທອນຸປທາທິຄຓນາຍາຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ຈຕຸຕ຺ຖສິກ຺ຂາປທໍ

໙໔໙. ຈຕຸຕ຺ເຖ ອນຸຕ຺ຕານຏ຺ຐານໍ ນຕ຺ຖີຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ປຎ຺ຈມສິກ຺ຂາປທໍ

໙໕໒. ປຎ຺ຈເມ ອາຓຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂຸນີຕິ ໂຍຊນາ. ອິທຎ຺ຈ ປຈ຺ຈາສນ຺ນວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ ຍໍກິຎ຺ຈິປິ ອາຓາເປຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕ຺ຕາຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖-໙. ຉຏ຺ຐາທິສິກ຺ຂາປທໍ

໙໕໕. ຉຏ຺ຐ-ສຕ຺ຕມ-ອຏ຺ຐມ-ນວເມສຸ ¶ ອນຸຕ຺ຕານວຈນໍ ນຕ຺ຖີຕິ. ຉຏ຺ຐ ສຕ຺ຕມ ອຏ຺ຐມ ນວມານິ.

໑໐. ທສມສິກ຺ຂາປທໍ

໙໗໓. ທສເມ ອຫຸນ຺ທຣິກາຕິ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ, ເທເສ ວາ ສມ຺ພາຘສ຺ສ ນາມເມຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອຫຸນ຺ທຣິກາຕິ ສມ຺ພາຘາ’’ຕິ.

໙໗໕. ຍຖາ ‘‘ອຸຕ຺ຕຣິຉປ຺ປຎ຺ຈວາຈາຫີ’’ຕິ (ປາຈິ. ໖໒-໖໕) ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ຈສທ຺ໂທ ນ ໂກຈິ ອຕ຺ໂຖ, ວາຈາສິລິຏ຺ຐຕ຺ຖໍ ໂລກໂວຫາຣວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ, ນ ເອວມິຘ, ອິຘ ປນ ອຕ຺ໂຖ ອຕ຺ຖິ, ປຎ຺ຈ ໂຍຊນານິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາປິ ອນາປຕ຺ຕິເຍວາຕິ ອາຫ ¶ ‘‘ປວາເຣຕ຺ວາ…ເປ… ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ. ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉຕີຕິ ປຏິນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉຕີຕິ. ທສມໍ.

ຕຸວຏ຺ຏວຄ຺ໂຄ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

໕. ຈິຕ຺ຕາຄາຣວຄ຺ໂຄ

໑. ປຐມສິກ຺ຂາປທ-ອຕ຺ຖໂຍຊນາ

໙໗໘. ຈິຕ຺ຕາຄາຣວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ຣຎ຺ໂຎ ກີຬນຏ຺ຐານໍ ອຄາຣໍ ຣາຊາຄາຣນ຺ຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ກີຬນຆຣ’’ນ຺ຕິ. ຈິຕ຺ຕໍ ອຄາຣໍ ຈິຕ຺ຕາຄາຣໍ. ອາຣາມນ຺ຕິ ນຄຣໂຕ ນາຕິທູຣອາຣາໂມຕິ ອາຫ ‘‘ອຸປວນ’’ນ຺ຕິ. ອຸຍ຺ຍານນ຺ຕິ ສມ຺ປນ຺ນປຸປ຺ຜຜລຕາຍ ອຸທ຺ຘໍ ອຸລ຺ໂລເກຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສາ ຍນ຺ຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ອຸຍ຺ຍານໍ. ໂປກ຺ຂຣຓິນ຺ຕິ ໂປກ຺ຂຣໍ ປທຸມໍ ເນຕີຕິ ໂປກ຺ຂຣຓີ. ປຎ຺ຈປີຕິ ຣາຊາຄາຣາທີນິ ປຎ຺ຈປິ. ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ຄມເນ ຈ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປສ຺ສເນ ຈາຕິ ສພ຺ເພສຸ.

໙໘໑. ‘‘ອຊ຺ຌາຣາເມ’’ຕິອາທິນາ ¶ ອາຣາເມ ຐິຕາຍ ອາຣາມໂຕ ພຫິ ກເຕ ຣາຊາຄາຣາທິເກ ປສ຺ສນ຺ຕິຍາປິ ອນາປຕ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຕານີຕິ ຣາຊາຄາຣາທີນີຕິ. ປຐມໍ.

໒. ທຸຕິຍສິກ຺ຂາປທໍ

໙໘໒. ທຸຕິເຍ ອນຸຕ຺ຕານຏ຺ຐານໍ ນຕ຺ຖີຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ຕຕິຍສິກ຺ຂາປທໍ

໙໘໘. ຕຕິເຍ ຍຕ຺ຕກນ຺ຕິ ຍຕ຺ຕກໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຎ຺ຉິຕນ຺ຕິ ກຑ຺ຒິຕໍ. ຕສ຺ມິນ຺ຕິ ຕຕ຺ຕເກ ສຸຕ຺ເຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕກ຺ກມ຺ຫີຕິ ເອຕ຺ຖ ຕກ຺ໂກຕິ ເອໂກ ອໂຍມໂຍ ສຸຕ຺ຕກນ຺ຕນສ຺ສ ອຸປກຣຓວິເສໂສ. ໂສ ຫິ ຕກີຍຕິ ສຸຕ຺ຕໍ ພນ຺ຘີຍຕິ ເອຕ຺ຖ, ເອເຕນາຕິ ວາ ຕກ຺ໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມິໍ. ກນ຺ຕນໂຕຕິ ກນ຺ຕີຍເຕ ກປ຺ປາສາທິຠາວສ຺ສ ຉິນ຺ທີຍເຕ ກນ຺ຕນໍ, ຕໂຕ.

໙໘໙. ທສິກສຸຕ຺ຕາທິນ຺ຕິ ¶ ເອຕ຺ຖ ທສາຕິ ວຕ຺ຖສ຺ສາວຍໂວ. ໂສ ຫິ ທິຍ຺ຍຕິ ອວຂຓ຺ຑີຍຕີຕິ ທສາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ສໍ ທສາຍໍ ປວຕ຺ຕໍ ທສິກໍ, ຕເມວ ສຸຕ຺ຕໍ ທສິກສຸຕ຺ຕໍ. ອາທິສທ຺ເທນ ວກ຺ຂມານໍ ທຸກ຺ກນ຺ຕິຕສຸຕ຺ຕາທິໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ຈຕຸຕ຺ຖສິກ຺ຂາປທໍ

໙໙໒. ຈຕຸຕ຺ເຖ ອາທິໍ ກຕ຺ວາຕິ ໂຘວນາທີນິ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ. ຂາທນີຍາທີສູຕິ ປູວຂາທນີຍາທີສຸ. ຣູປຄຓນາຍາຕິ ປູວາທີນໍ ສຓ຺ຐານຄຓນາຍ.

໙໙໓. ຍາຄຸປາເນຕ຺ຕ ຍາຄຸສງ຺ຂາເຕ ປາເນ. ເຕສນ຺ຕິ ມນຸສ຺ສານໍ. ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກຣຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາຕິ ມາຕາປິຕໂຣ ອຕ຺ຕໂນ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກຣຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ປຎ຺ຈມສິກ຺ຂາປທໍ

໙໙໖. ປຎ຺ຈເມ ວິນິຈ຺ຉິນນ຺ຕີຕິ ອຘິກຣຓໍ ວິນິຈ຺ຉິນນ຺ຕີ ຠິກ຺ຂຸນີຕິ ໂຍຊນາຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ຉຏ຺ຐສິກ຺ຂາປທໍ

໙໙໙. ຉຏ຺ເຐ ¶ ອນຸຕ຺ຕານວຈນໍ ນຕ຺ຖີຕິ.

໗. ສຕ຺ຕມສິກ຺ຂາປທໍ

໑໐໐໗. ສຕ຺ຕເມ ‘‘ປຸນ ປຣິຍາເຍ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຣິຍາຍສທ຺ໂທ ວາຣເວວຈໂນຕິ ອາຫ ‘‘ປຸນ ວາເຣ’’ຕິ. ມຫຄ຺ຆຈີວຣນ຺ຕິ ມຫຄ຺ຆໍ ອາວສຖຈີວຣນ຺ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ອຏ຺ຐມສິກ຺ຂາປທໍ

໑໐໐໘. ອຏ຺ຐເມ ອນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ພ຺ຣຫ຺ມເທຍ຺ເຍນ ນ ອນິສ຺ສຊ຺ຊນໍ, ອຖ ໂຂ ຕາວກາລິກເມວາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຣກ຺ຂນຕ຺ຖາຍາ’’ຕິອາທິ.

໑໐໑໒. ປຏິຊຄ຺ຄິກນ຺ຕິ ¶ ຣກ຺ຂຓກໍ. ວຈີເຠທນ຺ຕິ ‘‘ປຏິຊຄ຺ຄາຫີ’’ຕິ ວຈີເຠທໍ. ຣຏ຺ເຐຕິ ວິຊິເຕ. ຕຎ຺ຫິ ຣຐນ຺ຕິ ຄາມນິຄມາທໂຍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ຣຏ຺ຐນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ນວມສິກ຺ຂາປທໍ

໑໐໑໕. ນວເມ ສິປ຺ປສທ຺ໂທ ປຈ຺ເຈກໍ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ ‘‘ຫຕ຺ຖິສິປ຺ປຎ຺ຈ ອສ຺ສສິປ຺ປຎ຺ຈ ຣຖສິປ຺ປຎ຺ຈ ຘນຸສິປ຺ປຎ຺ຈ ຖຣຸສິປ຺ປຎ຺ຈາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຖຣຸສິປ຺ປນ຺ຕິ ອສິກີຬນສິປ຺ປໍ. ມນ຺ຕສທ຺ໂທປິ ປຈ຺ເຈກໍ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ ‘‘ອາຖພ຺ພຓມນ຺ໂຕ ຈ ຂີລນມນ຺ໂຕ ຈ ວສີກຣຓມນ຺ໂຕ ຈ ໂສສາປນມນ຺ໂຕ ຈາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອາຖພ຺ພຓມນ຺ໂຕຕິ ອາຖພ຺ພຓເວເທນ ວິຫິໂຕ ປຣູປຆາຕກໂຣ ມນ຺ໂຕ. ຂີລນມນ຺ໂຕຕິ ສາຣທາຣຸຂີລໍ ມນ຺ເຕນ ຊປ຺ປິຕ຺ວາ ປຖວິຍໍ ນິຂຓິຕ຺ວາ ຘາຣຓມນ຺ໂຕ. ວສີກຣຓມນ຺ໂຕຕິ ມນ຺ເຕນ ຊປ຺ປິຕ຺ວາ ປຣສ຺ສ ອຸມ຺ມຕ຺ຕຠາວມາປນ຺ນກຣໂຓ ມນ຺ໂຕ. ໂສສາປນມນ຺ໂຕຕິ ປຣສ຺ສ ມໍສໂລຫິຕາທິໂສສາປນມນ຺ໂຕ. ອຄທປໂຍໂຄຕິ ຠຸສວິສສ຺ສ ປໂຍຊນໍ. ອາທິສທ຺ເທນ ອຎ຺ເຎປິ ປຣູປຆາຕກຣເຓ ສິປ຺ເປ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຍກ຺ຂປຣິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຍກ຺ເຂຫິ ສມນ຺ຕໂຕ ຕາຓໍ. ນາຄມຓ຺ຑລນ຺ຕິ ສປ຺ປານໍ ປເວສນນິວາຣຓຕ຺ຖໍ ມຓ຺ຑລພນ຺ຘມນ຺ໂຕ. ອາທິສທ຺ເທນ ວິສປຏິຫນນມນ຺ຕາທໂຍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ທສມສິກ຺ຂາປທໍ

໑໐໑໘. ທສເມ ¶ ອນຸຕ຺ຕານວຈນໍ ນຕ຺ຖີຕິ. ທສມໍ.

ຈິຕ຺ຕາຄາຣວຄ຺ໂຄ ປຎ຺ຈໂມ.

໖. ອາຣາມວຄ຺ໂຄ

໑. ປຐມສິກ຺ຂາປທ-ອຕ຺ຖໂຍຊນາ

໑໐໒໕. ອາຣາມວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ອຸປຈາຣນ຺ຕິ ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣາມສ຺ສ ປຣິກ຺ເຂປາຣຫຏ຺ຐານໍ ອຸປຈາຣໍ.

໑໐໒໗. ‘‘ສີສານຸໂລກິກາ’’ຕິ ¶ ສາມຎ຺ຎໂຕ ວຸຕ຺ເຕປິ ຠິກ຺ຂຸນີນເມວ ສີສນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນີນ’’ນ຺ຕິ. ຍຕ຺ຖາຕິ ຍສ຺ມິໍ ຐາເນຕິ. ປຐມໍ.

໒. ທຸຕິຍສິກ຺ຂາປທໍ

໑໐໒໘. ທຸຕິເຍ ອພ຺ຠນ຺ຕໂຣຕິ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ປຣິຍາປນ຺ໂນ, ຊາໂຕ ວາ. ‘‘ສງ຺ກາເມສີ’’ຕິ ອິມິນາ ສໍຫຣີຕິ ເອຕ຺ຖ ຫຣຘາຕຸຍາ ສງ຺ກມນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ນ຺ຫາປິຕາຕິ ກປ຺ປກາ. ເຕ ຫິ ນຫາເປນ຺ຕິ ໂສຈາເປນ຺ຕີຕິ ນ຺ຫາປິຕາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຕນ຺ຕິ ກາສາວນິວາສນນ຺ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓-໔. ຕຕິຍ-ຈຕຸຕ຺ຖສິກ຺ຂາປທໍ

໑໐໓໖. ຕຕິຍຈຕຸຕ຺ເຖສຸ ອນຸຕ຺ຕານຏ຺ຐານໍ ນຕ຺ຖີຕິ. ຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖານິ.

໕. ປຎ຺ຈມສິກ຺ຂາປທໍ

໑໐໔໓. ປຎ຺ຈເມ ¶ ‘‘ກຸເລ ມຈ຺ຉໂຣ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ມຈ຺ຉຣນໍ ມຈ຺ຉໂຣຕິ ວຈນຕ຺ໂຖ ກາຕພ຺ໂພ. ‘‘ຕໍ ກຸລໍ ອສ຺ສທ຺ຘໍ ອປ຺ປສນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ກຸລສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ທຸສ຺ສີລາ ປາປຘມ຺ມາ’’ຕິ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໑໐໔໕. ‘‘ສນ຺ຕໍເຍວ ອາທີນວ’’ນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ຘິຍາ ສມ຺ພນ຺ຘໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກຸລສ຺ສ ວາ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ວາ’’ຕິ ອິມິນາ ທ຺ວີສຸ ອຎ຺ຎຕຣເມວ ນ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ທ຺ວຍມ຺ປີຕິ ທສ຺ເສຕີຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ຉຏ຺ຐສິກ຺ຂາປທໍ

໑໐໔໘. ຉຏ຺ເຐ ໂອວາທາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ນ ໂຍ ວາ ໂສ ວາ ໂອວາໂທ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ຄຣຸຘມ຺ໂມເຍວາຕິ ອາຫ ‘‘ຄຣຸຘມ຺ມຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ. ສຫ ວສຕິ ເອຕ຺ຖ, ເອເຕນາຕິ ວາ ສໍວາໂສຕິ ວຈນຕ຺ເຖນ ອຸໂປສຖປວາຣຓາ ສໍວາໂສ ນາມາຕິ ອາຫ ‘‘ອຸໂປສຖປວາຣຓາປຸຈ຺ຉນຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ. ‘‘ປຸຈ຺ຉນຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ ອິມິນາ ‘‘ສໍວາສາຍາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລປຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ເອຕ຺ຖາຕິ ຠິກ຺ຂຸນິວິຠງ຺ເຄ, ສິກ຺ຂາປເທ ວາ ປາຬິຍໍ ວາຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗-໙. ສຕ຺ຕມ-ອຏ຺ຐມ-ນວມສິກ຺ຂາປທໍ

໑໐໕໓. ສຕ຺ຕມຏ຺ຐມນວເມສຸ ¶ ອນຸຕ຺ຕານວຈນໍ ນຕ຺ຖິ. ເກວລໍ ປນ ‘‘ອິມິສ຺ສາປີ’’ຕິ ປທໍ ວິເສໂສ, ອິມິສ຺ສາປິ ປາຬິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖຕິ. ສຕ຺ຕມຏ຺ຐມນວມານິ.

໑໐. ທສມສິກ຺ຂາປທໍ

໑໐໖໒. ທສເມ ທ຺ເວ ກາຍາ ອຸປຣິມກາໂຍ ເຫຏ຺ຐິມກາໂຍຕິ. ຕຕ຺ຖ ກຏິໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ອຸປຣິມກາໂຍ, ເຫຏ຺ຐາ ເຫຏ຺ຐິມກາໂຍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ປສາເຂ’’ຕິ ອິທໍ ເຫຏ຺ຐິມກາຍສ຺ສ ນາມນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອໂຘກາເຍ’’ຕິ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ຕໂຕຕິ ອໂຘກາຍໂຕ. ອິມິນາ ປຎ຺ຈມີພາຫິຣຕ຺ຖສມາສໍ ທສ຺ເສຕິ. ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ສາຂາ ປຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຄຕາ ວິຍ ອຸໂຠ ອູຣູ ປຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຄຕາຕິ ໂຍຊນາ.

໑໐໖໕. ຜາເລຫີຕິ ¶ ເອຕ຺ຖ ອິຕິສທ຺ໂທ ອາທ຺ຍຕ຺ໂຖ. ເຕນ ‘‘ໂຘວາ’’ຕິອາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ປທານິ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ອາຓຕ຺ຕິທຸກ຺ກຏານີຕິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ເຕສຸ ອຏ຺ຐສຸ ທຸກ຺ກເຏສຸ ວິນຍທຸກ຺ກຏເມວ. ເສເສສູຕິ ຠິນ຺ທນໂຕ ເສເສສຸ ຜາລນາທີສູຕິ. ທສມໍ.

ອາຣາມວຄ຺ໂຄ ຉຏ຺ໂຐ.

໗. ຄພ຺ຠິນິວຄ຺ໂຄ

໑. ປຐມສິກ຺ຂາປທ-ອຕ຺ຖໂຍຊນາ

໑໐໖໙. ຄພ຺ຠິນິວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ກຸຈ຺ຉິໍ ປວິຏ຺ໂຐ ສຕ຺ໂຕ ເອຕິສ຺ສາ ອຕ຺ຖີຕິ ກຸຈ຺ຉິປວິຏ຺ຐສຕ຺ຕາ. ‘‘ກຸຈ຺ຉິ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ. ອິມິນາ ຄພ຺ຠິນີຕິ ເອຕ຺ຖ ຄພ຺ຠສທ຺ໂທ ກຸຈ຺ຉິຏ຺ຐສຕ຺ຕວາຈໂກຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຄພ຺ຠສທ຺ໂທ (ອຠິຘານປ຺ປທີປິກາຍໍ ໙໔໔ ຄາຖາຍໍ) ຫິ ກຸຈ຺ຉິຏ຺ຐສຕ຺ເຕ ຈ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ຈ ໂອວຣເກ ຈ ວຕ຺ຕຕີຕິ. ປຐມໍ.

໒. ທຸຕິຍສິກ຺ຂາປທໍ

໑໐໗໓. ທຸຕິເຍ ¶ ຖຎ຺ຎໍ ປິວຕີຕິ ປາຍນ຺ໂຕ, ທາຣໂກ, ໂສ ເອຕິສ຺ສາ ອຕ຺ຖີຕິ ປາຍນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຖຎ຺ຎໍ ປາຍມານິ’’ນ຺ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ຕຕິຍສິກ຺ຂາປທໍ

໑໐໗໗. ຕຕິເຍ ນິຕ຺ຖຣິສ຺ສຕີຕິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໂຕ ນິຕ຺ຖຣິສ຺ສຕິ.

໑໐໗໙. ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓິນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປາຓາຕິປາຕາ ວິຣມຕິ ອິມາຍາຕິ ເວຣມຓີຕິ ອຕ຺ເຖນ ສິກ຺ຂາປທໍ ເວຣມຓິ ນາມາຕິ ອາຫ ‘‘ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓິສິກ຺ຂາປທ’’ນ຺ຕິ. ຍໍ ຕໍ ສິກ຺ຂາປທນ຺ຕິ ¶ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ‘‘ອທິນ຺ນາທານາ ເວຣມຓິ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ສພ຺ເພສຸ ວາກ຺ເຍສຸ. ປພ຺ພຊິຕາຍ ສາມເຓຣິຍາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອຕາສູຕິ ຉສຸ ສິກ຺ຂາສູຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ຈຕຸຕ຺ຖສິກ຺ຂາປທໍ

໑໐໘໔. ຈຕຸຕ຺ເຖ ‘‘ວຸຏ຺ຐານສມ຺ມຸຕີ’’ຕິ ປທໍ ‘‘ໂຫຕີ’’ຕິ ປເທ ກຕ຺ຕາ, ‘‘ທາຕພ຺ພາເຍວາ’’ຕິ ປເທ ກມ຺ມນ຺ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕-໙. ປຎ຺ຈມາທິສິກ຺ຂາປທໍ

໑໐໙໕. ປຎ຺ຈມາທີສຸ ນວມປຣິໂຍສາເນສຸ ສິກ຺ຂາປເທສຸ ອນຸຕ຺ຕານຏ຺ຐານໍ ນຕ຺ຖີຕິ. ປຎ຺ຈມຉຏ຺ຐສຕ຺ຕມຏ຺ຐມນວມານິ.

໑໐. ທສມສິກ຺ຂາປທໍ

໑໑໑໖. ທສເມ ວູປກາເສຍ຺ຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ກາສຘາຕຸຍາ ຄຕ຺ຍຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ. ທສມໍ.

ຄພ຺ຠິນິວຄ຺ໂຄ ສຕ຺ຕໂມ.

໘. ກຸມາຣິຠູຕວຄ຺ໂຄ

໑-໒-໓. ປຐມ-ທຸຕິຍ-ຕຕິຍສິກ຺ຂາປທ-ອຕ຺ຖໂຍຊນາ

໑໑໑໙. ກຸມາຣິຠູຕວຄ຺ຄສ຺ສ ¶ ປຐມທຸຕິຍຕຕິເຍສຸ ຍາ ປນ ຕາ ມຫາສິກ຺ຂມານາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສພ຺ພປຐມາ ທ຺ເວ ມຫາສິກ຺ຂມານາຕິ ຄພ຺ຠິນິວຄ຺ເຄ ສພ຺ພາສໍ ສິກ຺ຂມານານໍ ປຐມໍ ວຸຕ຺ຕາ ທ຺ເວ ມຫາສິກ຺ຂມານາ. ຕາ ປນາຕິ ມຫາສິກ຺ຂມານາ ປນ. ສິກ຺ຂມານາອິຈ຺ເຈວ ວຕ຺ຕພ຺ພາຕິ ສມ຺ມຸຕິກມ຺ເມສຸ ¶ ສາມຎ຺ຎໂຕ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ‘‘ຄິຫິຄຕາ’’ຕິ ວາ ‘‘ກຸມາຣິຠູຕາ’’ຕິ ວາ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ, ວທນ຺ຕິ ເຈ, ສມ຺ມຸຕິກມ຺ມໍ ກຸປ຺ປຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຄິຫິຄຕາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ຄິຫິຄຕາ ນາມ ປຸຣິສນ຺ຕຣຄຕາ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສາ ຫິ ຍສ຺ມາ ປຸຣິສສງ຺ຂາເຕນ ຄິຫິນາ ຄມິຍິຕ຺ຖ, ອຊ຺ຌາຈາຣວເສນ, ຄິຫິໍ ວາ ຄມິຕ຺ຖ, ຕສ຺ມາ ຄິຫິຄຕາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຍໍ ສິກ຺ຂມານາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ກຸມາຣິຠູຕາ ນາມ ສາມເຓຣາ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສາ ຫິ ຍສ຺ມາ ອຄິຫິຄຕຕ຺ຕາ ກຸມາຣີ ຫຸຕ຺ວາ ຠູຕາ, ກຸມາຣິຠາວໍ ວາ ຠູຕາ ຄຕາ, ຕສ຺ມາ ກຸມາຣິຠູຕາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕິສ຺ໂສປີຕິ ຄິຫິຄຕາ ກຸມາຣິຠູຕາ ມຫາສິກ຺ຂມານາຕິ ຕິສ຺ໂສປິ. ສິກ຺ຂມານາຕິ ສິກ຺ຂໍ ມາເນຕີຕິ ສິກ຺ຂມານາຕິ. ປຐມ ທຸຕິຍ ຕຕິຍານິ.

໔. ຈຕຸຕ຺ຖສິກ຺ຂາປທໍ

໑໑໓໖. ຈຕຸຕ຺ເຖ ອນຸຕ຺ຕານວຈນໍ ນຕ຺ຖີຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ປຎ຺ຈມສິກ຺ຂາປທໍ

ປຎ຺ຈເມ ເອຕ຺ຖ ສິກ຺ຂາປເທ ‘‘ສງ຺ເຆນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕພ຺ພາ’’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ສາຕິ ໂຍຊນາຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖-໗-໘. ຉຏ຺ຐ-ສຕ຺ຕມ-ອຏ຺ຐມສິກ຺ຂາປທໍ

ຉຏ຺ຐສຕ຺ຕມຏ຺ຐເມສຸ ອນຸຕ຺ຕານຏ຺ຐານໍ ນຕ຺ຖີຕິ. ຉຏ຺ຐສຕ຺ຕມຏ຺ຐມານິ.

໙. ນວມສິກ຺ຂາປທໍ

໑໑໕໘. ນວເມ ອນ຺ໂຕຕິ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ. ອິມິນາ ອາຕ຺ຍູປສຄ຺ຄສ຺ສຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ໂສກ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ອນ຺ໂຕ ວາເສຕິ ປເວເສຕີຕິ ອາວາສາ ¶ . ໂສກໍ ອາວາສາ ໂສກາວາສາຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ຆຣໍ ຆຣສາມິກາ ອາວິສນ຺ຕິ ວິຍ, ເອວໍ ອຍມ຺ປິ ໂສກໍ ອາວິສຕີຕິ ໂຍຊນາ. ອິຕີຕິ ເອວໍ. ຍນ຺ຕິ ໂສກໍ. ສ຺ວາສ຺ສາຕິ ໂສ ອສ຺ສາ. ໂສຕິ ໂສໂກ. ອສ຺ສາຕິ ສິກ຺ຂມານາຍ. ອາວາໂສຕິ ອາວາໂສກາໂສ. ‘‘ເອທິສາ ອຍ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ‘‘ອຊານນ຺ຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຊານນາກາຣໍ ທສ຺ເສຕີຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ທສມສິກ຺ຂາປທໍ

໑໑໖໒. ທສເມ ¶ ອນາປຸຈ຺ຉາຕິ ເອຕ຺ຖ ຕ຺ວາປຈ຺ຈໂຍ ໂລໂປຕິ ອາຫ ‘‘ອນາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ’’ຕິ. ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸນ຺ຕິ ທ຺ເວ ວາເຣ. ສກິນ຺ຕິ ເອກວາຣໍ.

໑໑໖໓. ອປຸພ຺ພໍ ສມຸຏ຺ຐານສີສໍ ອິມສ຺ສາຕິ ອປຸພ຺ພສມຸຏ຺ຐານສີສໍ. ທ຺ວີສຸປິ ຐາເນສູຕິ ວາຈາໂຕ ຈ ກາຍວາຈາໂຕ ຈາຕິ ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸປິ. ອນນຸຊານາເປຕ຺ວາຕິ ມາຕາປິຕູຫິ ຈ ສາມິເກນ ຈ ນ ອນຸຊານາເປຕ຺ວາຕິ. ທສມໍ.

໑໑. ເອກາທສມສິກ຺ຂາປທໍ

໑໑໖໗. ເອກາທສເມ ຕຕ຺ຖາຕິ ‘‘ປາຣິວາສິຍຉນ຺ທທາເນນາ’’ຕິ ວຈເນ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣາຕິ ອຎ຺ຎໍ ຐານໍ.

ເອກໍ ອຊ຺ເຌສນ຺ຕີຕິ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຘມ຺ມກຖນຕ຺ຖາຍ ນິຍ຺ໂຍເຊນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎໍ ປນາຕິ ອຸໂປສຖິກໂຕ ອຎ຺ຎໍ ປນ.

ຕຕ຺ຣາຕິ ເຕສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ. ສຸຠາສຸຠໍ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ປຐຕີຕິ ນກ຺ຂຕ຺ຕປາຐໂກ. ທາຣຸຓນ຺ຕິ ກກ຺ຂຬໍ. ເຕຕິ ຠິກ຺ຂູ. ຕສ຺ສາຕິ ນກ຺ຂຕ຺ຕປາຐກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ. ‘‘ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ປຏິມາເນນ຺ຕໍ, ອຕ຺ໂຖ ພາລໍ ອຸປຈ຺ຈຄາ’’ຕິຊາຕກປາຬິ (ຊາ. ໑.໑.໔໙). ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ໂຍຊນາ – ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ປຏິມາເນນ຺ຕໍ ພາລໍ ອຕ຺ໂຖ ຫິຕໍ ອຸປຈ຺ຈຄາ ອຸປສມີເປ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຄາຕິ. ເອກາທສມໍ.

໑໒. ທ຺ວາທສມສິກ຺ຂາປທໍ

໑໑໗໐. ທ຺ວາທສເມ ¶ ນປ຺ປໂຫຕີຕິ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ນິວາສາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ. ທ຺ວາທສມໍ.

໑໓. ເຕຣສມສິກ຺ຂາປທໍ

໑໑໗໕. ເຕຣສເມ ເອກໍ ວສ຺ສນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ວສ຺ສສທ຺ໂທ ສໍວຈ຺ຉຣປຣິຍາໂຍ, ອຸປໂຍຄວຈນຎ຺ຈ ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ເອກສ຺ມິໍ ສໍວຈ຺ຉເຣ’’ຕິ. ເຕຣສມໍ.

ກຸມາຣິຠູຕວຄ຺ໂຄ ອຏ຺ຐໂມ.

໙. ຉຕ຺ຕຸປາຫນວຄ຺ໂຄ

໑. ປຐມສິກ຺ຂາປທ-ອຕ຺ຖໂຍຊນາ

໑໑໘໑. ຉຕ຺ຕວຄ຺ຄສ຺ສ ¶ ປຐເມ ກທ຺ທມາທີນີຕິ ຈິກ຺ຂລ຺ລາທີນິ. ອາທິສທ຺ເທນ ອຸທກາທີນິ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຄຈ຺ຉາທີນີຕິ ຂຸທ຺ທປາທປາທີນິ. ອາທິສທ຺ເທນ ອຎ຺ຎານິປິ ຉຕ຺ຕໍ ຘາເຣຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍານິ ສມ຺ພາຘຏ຺ຐານານິ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ. ປຐມໍ.

໒. ທຸຕິຍສິກ຺ຂາປທໍ

໑໑໘໔. ທຸຕິເຍ ຍາເນນາຕິ ຍນ຺ຕິ ອິຈ຺ຉິຕຏ຺ຐານໍ ສຸເຂນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ອເນນາຕິ ຍານນ຺ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ຕຕິຍສິກ຺ຂາປທໍ

໑໑໙໑. ຕຕິເຍ ‘‘ວິປ຺ປກິຣິຍິໍສູ’’ຕິ ກິຣິຍາປທສ຺ສ ກຕ຺ຕຸນາ ອວິນາຠາວໂຕ ກຕ຺ຕາຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ມຓໂຍ’’ຕິ. ມຓໂຍຕິ ຈ ຣຕນານີຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ຈຕຸຕ຺ຖສິກ຺ຂາປທໍ

໑໑໙໔. ຈຕຸຕ຺ເຖ ສີສູປຄາທີສູຕິ ອາທິສທ຺ເທນ ຄີວູປຄາທໂຍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຍໍ ຍນ຺ຕິ ອລງ຺ກາຣນ຺ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ປຎ຺ຈມສິກ຺ຂາປທໍ

໑໑໙໙. ປຎ຺ຈເມ ¶ ຄນ຺ເຘນ ຈາຕິ ຄນ຺ເຘຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວຕ຺ຖຸໍ ສູເຈຕິ ປກາເສຕີຕິ ຄນ຺ໂຘ. ວຓ຺ຓເກນ ຈາຕິ ວິເລປເນນ ຈ. ຕຎ຺ຫິ ວຓ຺ຓຍຕິ ຉວິໂສຠໍ ປກາເສຕີຕິ ວຓ຺ຓກນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຈສທ຺ເທນ ສມາຫາຣທ຺ວນ຺ທວາກ຺ຍໍ ທີເປຕີຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ຉຏ຺ຐສິກ຺ຂາປທໍ

໑໒໐໒. ຉຏ຺ເຐ ¶ ອນຸຕ຺ຕານວຈນໍ ນຕ຺ຖີຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ສຕ຺ຕມສິກ຺ຂາປທໍ

໑໒໐໘. ສຕ຺ຕເມ ອຸມ຺ມທ຺ທເນຕິ ອຸປ຺ປີຬິຕ຺ວາ ມທ຺ທເນ. ສໍພາຫເນປີຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ພາຫເນປີຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘-໑໐. ອຏ຺ຐມາທິສິກ຺ຂາປທໍ

໑໒໑໐. ອຏ຺ຐມາທີສຸ ຕີສຸ ອນຸຕ຺ຕານວຈນໍ ນຕ຺ຖີຕິ. ອຏ຺ຐມນວມທສມານິ.

໑໑. ເອກາທສມສິກ຺ຂາປທໍ

໑໒໑໔. ເອກາທສເມ ອຠິມຸຂເມວາຕິ ອຠິມຸເຂ ເອວ. ມຸຂສ຺ສ ຫິ ອຠິ ອຠິມຸຂນ຺ຕິ ວຈນຕ຺ໂຖ ກາຕພ຺ໂພ, ສຕ຺ຕມິຍາ ອໍກາໂຣ. ອິມິນາ ປຸຣໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ໂຕປຈ຺ຈໂຍ ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອຸປຈາຣນ຺ຕິ ທ຺ວາທສຫຕ຺ຖູປຈາຣນ຺ຕິ. ເອກາທສມໍ.

໑໒. ທ຺ວາທສມສິກ຺ຂາປທໍ

໑໒໑໙. ທ຺ວາທສເມ ‘‘ອໂນກາສກຕ’’ນ຺ຕິປທສ຺ສ ອຍຸຕ຺ຕສມາສຠາວຎ຺ຈ ວິເສສນປຣປທພາຫິຣສມາສຠາວຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອກຕໂອກາສ’’ນ຺ຕິ. ໂອກາໂສ ນ ກໂຕ ເຍນາຕິ ອໂນກາສກໂຕ, ຠິກ຺ຂຸ, ຕໍ. ‘‘ອນິຍເມຕ຺ວາ’’ຕິ ອິມິນາ ‘‘ອໂນທິສ຺ສາ’’ຕິ ປທສ຺ສ ຕ຺ວາປຈ຺ຈຍນ຺ຕຠາວໍ ທສ຺ເສຕີຕິ. ທ຺ວາທສມໍ.

໑໓. ເຕຣສມສິກ຺ຂາປທໍ

໑໒໒໖. ເຕຣສເມ ¶ ອຸປຈາເຣປີຕິ ອປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ຄາມສ຺ສ ປຣິກ຺ເຂປາຣຫຏ຺ຐານສງ຺ຂາເຕ ອຸປຈາເຣປິ.

໑໒໒໗. ‘‘ອຈ຺ຉິນ຺ນຈີວຣິກາຍາ’’ຕິ ¶ ສາມຎ຺ຎໂຕ ວຸຕ຺ເຕປິ ວິເສໂສເຍວາຘິປ຺ເປໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ສງ຺ກຈ຺ຈິກຈີວຣເມວາ’’ຕິ. ສມນ຺ຕໂຕ ປຸຣິສານໍ ທສ຺ສນໍ ກນ຺ຕີຍຕິ ຉິນ຺ທີຍຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ສງ຺ກຈ຺ຈິ, ອຘກ຺ຂກອຸພ຺ຠນາຠິຏ຺ຐານໍ, ສງ຺ກຈ຺ເຈ ນິວສິຕພ຺ພນ຺ຕິ ສໍກຈ຺ຈິກໍ, ຕເມວ ຈີວຣນ຺ຕິ ສງ຺ກຈ຺ຈິກຈີວຣນ຺ຕິ. ເຕຣສມໍ.

ຉຕ຺ຕຸປາຫນວຄ຺ໂຄ ນວໂມ.

ສພ຺ພາເນວ ສິກ຺ຂາປທານີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕໂຕຕິ ເຕຫິ ອຏ຺ຐາສີຕິສຕສິກ຺ຂາປເທຫິ, ອປເນຕ຺ວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ຕຕ຺ຣາຕິ ເຕສຸ ຂຸທ຺ທເກສຸ. ເອຕ຺ຖາຕິ ທສສຸ ສິກ຺ຂາປເທສູຕິ.

ຠິກ຺ຂຸນິວິຠງ຺ເຄ ຂຸທ຺ທກວຓ຺ຓນາຍ

ໂຍຊນາ ສມຕ຺ຕາ.

໕. ປາຏິເທສນີຍສິກ຺ຂາປທ-ອຕ຺ຖໂຍຊນາ

ຂຸທ຺ທການໍ ອນນ຺ຕຣາ ປາຏິເທສນີຍາ ນາມ ອຏ຺ຐ ເຍ ຘມ຺ມາ ສງ຺ເຂເປເນວ ສງ຺ຄຫໍ ອາຣູຬ຺ຫາ ສງ຺ຄີຕິກາເຣຫິ, ເຕສໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ປາຏິເທສນີຍນາມການໍ ຘມ຺ມານໍ ສງ຺ເຂເປເນວ ເອສາ ວຓ຺ຓນາ ປວຕ຺ຕເຕຕິ ໂຍຊນາ.

໑໒໒໘. ຍານິ ສພ຺ພິເຕລາທີນີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຫີຕິ ວິຕ຺ຖາໂຣ. ເອຕ຺ຖາຕິ ອຏ຺ຐສຸ ປາຏິເທສນີເຍສຸ. ປາຬິວິນິມຸຕ຺ຕເກສູຕິ ປາຬິໂຕ ວິນິມຸຕ຺ຕເກສຸ. ສພ຺ເພສູຕິ ອຂິເລສຸ ສພ຺ພິເຕລາທີສູຕິ.

ຠິກ຺ຂຸນິວິຠງ຺ເຄ ປາຏິເທສນີຍວຓ຺ຓນາຍ ໂຍຊນາ ສມຕ຺ຕາ.

ປນາຕິ ປກ຺ຂນ຺ຕຣໂຊຕໂກ. ເຍ ຘມ຺ມາ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເຕສນ຺ຕິ ປາຏິເທສນີຍານໍ. ປຸນ ເຕສນ຺ຕິ ເສຂິຍອຘິກຣຓສມຖຘມ຺ມານໍ.

ຕນ຺ຕິ ¶ ¶ ອຕ຺ຖວິນິຈ຺ຉຍໍ, ວິທູ ວທນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຍກາໂຣ ປທສນ຺ຘິກໂຣ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ໂຍຊນາ – ເຕສໍ ປາຏິເທສນີຍານໍ ອນນ຺ຕຣາ ເຍ ຈ ເສຂິຍາ ປຎ຺ຈສຕ຺ຕຕິ ເຍ ຈ ຘມ຺ມາ, ຈສທ຺ໂທ ລຸຕ຺ຕນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ, ອຘິກຣຓວ຺ຫຍາ ອຘິກຣຓສມຖນາມກາ ສຕ຺ຕ ເຍ ຈ ຘມ຺ມາ ຠຄວຕາ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐາ, ເຕສໍ ເສຂິຍອຘິກຣຓສມຖຘມ຺ມານໍ ໂຍ ອຕ຺ຖວິນິຈ຺ຉໂຍ ວິຠງ຺ເຄ ມຍາ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕາທິສເມວ ຕໍ ອຕ຺ຖວິນິຈ຺ຉຍໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ວິຠງ຺ເຄປິ ວິທູ ວທນ຺ຕິ ຍສ຺ມາ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ເສຂິຍອຘິກຣຓສມຖຘມ຺ມານໍ ຍາ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ ຕຕ຺ຖ ມຫາວິຠງ຺ເຄ ວິສຸໍ ມຍາ ນ ວຸຕ຺ຕາ. ອິມາ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ ອິຘາປິ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ວິຠງ຺ເຄປິ, ປິສທ຺ໂທ ລຸຕ຺ຕນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ, ມຍາ ນ ວຸຕ຺ຕາເຍວາຕິ. ນກາໂຣ ທ຺ວີສຸ ກິຣິຍາສຸ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ.

‘‘ສພ຺ພາສວປຫໍ ມຄ຺ຄໍ, ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ຈິມິນາ;

ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ສສນ຺ຕາເນ, ສຕ຺ຕາ ປສ຺ສນ຺ຕຸ ນິພ຺ພຸຕິ’’ນ຺ຕິ.

ອຍໍ ຄາຖາ ເອຕຣຫິ ໂປຕ຺ຖເກສຸ ນຕ຺ຖິ, ຏີກາສຸ ປນ ອຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ເອວເມຕ຺ຖ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ – ອິມິນາ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ຈ ວິຠງ຺ຄວຓ຺ຓນາຍ ກເຕນ ອິມິນາ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ຈ ອຎ຺ເຎນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ຈ. ຈສທ຺ໂທ ຫິ ອວຸຕ຺ຕສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ໂຖ. ສຕ຺ຕາ ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ສພ຺ພາສວປຫໍ ສພ຺ເພສໍ ອາສວານໍ ວິຆາຕກໍ ມຄ຺ຄໍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄໍ ສສນ຺ຕາເນ ອຕ຺ຕໂນ ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຊເນຕ຺ວາ ນິພ຺ພຸຕິໍ ຂນ຺ຘປຣິນິພ຺ພານໍ ຎາຓາໂລຈເນນ ປສ຺ສນ຺ຕູຕິ.

ອິຕິ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍ ວິນຍສໍວຓ຺ຓນາຍ

ຠິກ຺ຂຸນິວິຠງ຺ຄວຓ຺ຓນາຍ

ໂຍຊນາ ສມຕ຺ຕາ.

ຊາທິລຎ຺ຉິຕນາເມນ, ເນການໍ ວາຈິໂຕ ມຍາ;

ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ວິຠງ຺ຄສ຺ສ, ສມຕ຺ໂຕ ໂຍຊນານໂຍຕິ.

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ມຫາວຄ຺ຄໂຍຊນາ

໑. ມຫາຂນ຺ຘກໍ

໑. ໂພຘິກຖາ

ເອວູຠໂຕວິຠງ຺ຄສ຺ສ ¶ ¶ , ກຕ຺ວານ ໂຍຊນານຍໍ;

ມຫາວຄ຺ຄຂນ຺ຘກສ຺ສ, ກຣິສ຺ສໍ ໂຍຊນານຍໍ.

ອຸຠິນ຺ນນ຺ຕິ ອຸຠເຍສໍ. ປາຕິໂມກ຺ຂານນ຺ຕິ ປາຕິໂມກ຺ຂວິຠງ຺ຄານໍ. ປາຕິໂມກ຺ຂຄຫເຓນ ເຫຕ຺ຖ ເຕສໍ ວິຠງ຺ໂຄປິ ຄຫິໂຕ ອເຠເທນ ວາ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລປວເສນ ວາ. ຂນ຺ຘກນ຺ຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິສມູຫໍ. ຂນ຺ຘສທ຺ໂທ ເຫຕ຺ຖ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິວາຈໂກ. ວິນຍປຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ‘‘ຂນ຺ໂຘ’’ຕິ. ເຕສໍ ສມູໂຫ ຂນ຺ຘໂກ. ອຖວາ ຂນ຺ໂຘຕິ ຣາສິ. ຂນ຺ຘສທ຺ໂທ ຫິ ຣາສຕ຺ຖວາຈໂກ. ວິນຍປຎ຺ຎຕ຺ຕິຣາສິ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ຂນ຺ໂຘ’’ຕິ. ກກາໂຣ ປກາສກວາຈໂກ. ຂນ຺ຘານໍ ວິນຍປຎ຺ຎຕ຺ຕິຣາສີນໍ ໂກ ປກາສໂກຕິ ຂນ຺ຘໂກ, ¶ ຕໍ ຂນ຺ຘກໍ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ໂຍຊນາ – ອຸຠິນ຺ນໍ ປາຕິໂມກ຺ຂານໍ ສງ຺ຄີຕິສມນນ຺ຕຣໍ ຂນ຺ຘໂກວິທາ ຂນ຺ຘເກສຸ ກຸສລາ ມຫາເຖຣາ ຍໍ ຂນ຺ຘກໍ ສງ຺ຄາຍິໍສຸ, ຕສ຺ສ ຂນ຺ຘກສ຺ສ ທານິ ສໍວຓ຺ຓນາກ຺ກໂມ ຍສ຺ມາ ສມ຺ປຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ຂນ຺ຘກສ຺ສ ອຍໍ ອນຸຕ຺ຕານຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ ໂຫຕີຕິ.

ເຍ ອຕ຺ຖາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຫິສທ຺ໂທ ປທາລງ຺ກາໂຣ. ເຍສນ຺ຕິ ປທານໍ. ເຕຕິ ເຕ ອຕ຺ເຖ. ຠເວຕິ ຠເວຍ຺ຍ, ຠວິຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕສນ຺ຕິ ອຕ຺ຖານໍ. ກິນ຺ຕິ ກິໍ ປໂຍຊນໍ. ເຕຕິ ອຕ຺ເຖ, ຎາຕຸນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຖວາ ເຕຕິ ອຕ຺ຖາ, ອວຓ຺ຓິຕາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເຕສໍເຍວາຕິ ອຕ຺ຖານເມວ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ໂຍຊນາ – ປທຠາຊນີເຍ ເຍສໍ ປທານໍ ເຍ ອຕ຺ຖາ ຠຄວຕາ ປກາສິຕາ, ເຕສໍ ປທານນ຺ຕິ ປາຐເສໂສ, ເຕ ອຕ຺ເຖ ປຸນ ວເທຍ຺ຍາມ ເຈ, ກທາ ປຣິໂຍສານໍ ສໍວຓ຺ຓນາຍ ປຣິນິຏ຺ຐານໍ ຠເວ, ນ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຍ ເຈວ ອຕ຺ຖາ ອຸຕ຺ຕານາ, ເຕສໍ ສໍວຓ຺ຓນາຍ ກິໍ ປໂຍຊນໍ, ນ ປໂຍຊນນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອຘິປ຺ປາຍານຸສນ຺ຘີຫິ ຈ ອຘິປ຺ປາເຍນ ຈ ອນຸສນ຺ຘິນາ ຈ ພ຺ຍຎ຺ຊເນນ ຈ ເຍ ປນ ອຕ຺ຖາ ອນຸຕ຺ຕານາ, ເຕ ອຕ຺ເຖ, ອຕ຺ຖາ ວາ ອວຓ຺ຓິຕາ ¶ ຍສ຺ມາ ຎາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍເຍວ ອຕ຺ຖານໍ ອຍໍ ສໍວຓ຺ຓນານໂຍ ໂຫຕີຕິ. ອິຕິສທ຺ໂທ ປຣິສມາປນຕ຺ໂຖ.

໑. ‘‘ເຕນ…ເປ… ເວຣຎ຺ຊາຍ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ປາຣາ. ໑) ກຣຓວຈເນ ວິເສສກາຣຓມຕ຺ຖິ ວິຍ, ‘‘ເຕນ…ເປ… ປຐມາຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ນຕ຺ຖີຕິ ໂຍຊນາ. ອສທິໂສປມາຍໍ. ກິຎ຺ຈາປິສທ຺ໂທ ຄຣຫຕ຺ຖໂຊຕໂກ, ປນ-ສທ຺ໂທ ສມ຺ຠາວນຕ຺ຖໂຊຕໂກ. ‘‘ກຣຓວຈເນເນວາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ເອວກາເຣນ ອຸປໂຍຄວຈນໍ ວາ ຠຸມ຺ມວຈນໍ ວາ ນິວາເຣຕິ. ອຠິລາໂປຕິ ອຠິມຸຂໍ ອຕ຺ຖໍ ລປຕີຕິ ອຠິລາໂປ, ສທ຺ໂທ. ອາທິໂຕຕິ ເວຣຎ຺ຊກຓ຺ຑໂຕ. ເອຕນ຺ຕິ ‘‘ເຕນ ສມເຍນ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ ອຸຣຸເວລາຍ’’ນ຺ຕິອາທິວຈນໍ. ‘‘ອຎ຺ເຎສຸປີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕເມວຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອິໂຕ ປເຣສູ’’ຕິ.

ຍທິ ວິເສສກາຣຓໍ ນຕ຺ຖິ, ກິໍ ປເນຕສ຺ສ ວຈເນ ປໂຍຊນນ຺ຕິ ໂຈເທນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ກິໍ ປເນຕສ຺ສາ’’ຕິອາທິ. ເອຕສ຺ສາຕິ ‘‘ເຕນ ສມເຍນ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ ອຸຣຸເວລາຍ’’ນ຺ຕິອາທິວຈນສ຺ສ. ນິທານທສ຺ສນໍ ປໂຍຊນໍ ນາມາຕິ ໂຍຊນາ. ຕເມວຕ຺ຖໍ ວິຠາເວຕຸມາຫ ‘‘ຍາ ຫີ’’ຕິອາທິ. ຍາ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ເຈວ ຍາ ອຸປສມ຺ປທາ ຈ ຠຄວໂຕ ອນຸຎ຺ຎາຕາຕິ ໂຍຊນາ. ຍານິ ຈ ອນຸຎ຺ຎາຕານີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕານີຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊາທີນິ. ອຠິສມ຺ໂພຘິນ຺ຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາຓປທຏ຺ຐານໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓຎ຺ຈ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓປທຏ຺ຐານໍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາຓຎ຺ຈ. ໂພຘິມຫາມຓ຺ເຑຕິ ມຫນ຺ຕານໍ ມຄ຺ຄຎາຓສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓານໍ ປສນ຺ນຏ຺ຐາເນ ໂພຘິຣຸກ຺ຂມູເລຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວນ຺ຕິອາທິ ນິຄມນໍ.

ຕຕ຺ຖາຕິ ¶ ຍໍ ‘‘ເຕນ ສມເຍນ ອຸຣຸເວລາຍ’’ນ຺ຕິອາທິວຈນໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຖ. ອຸຣຸເວລາຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸຣຸສທ຺ໂທ ມຫນ຺ຕປຣິຍາໂຍຕິ ອາຫ ‘‘ມຫາເວລາຍ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ວາລິກຣາສິມ຺ຫີ’’ຕິ ອິມິນາ ເວລາສທ຺ທສ຺ສ ຣາສຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ, ກາລສີມາທໂຍ ນິວຕ຺ເຕຕິ. ຍທິ ປນ ‘‘ອຸຣູ’’ຕິ ວາລິກາຍ ນາມໍ, ‘‘ເວລາ’’ຕິ ມຣິຍາທາຍ, ເອວຎ຺ຫິ ສຕິ ນນຸ ອຸຣຸຍາ ເວລາຕິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພຕິ ອາຫ ‘‘ເວລາຕິກ຺ກມນເຫຕຸ ອາຫຏາ ອຸຣຸ ອຸຣຸເວລາ’’ຕິ. ອິມິນາ ¶ ເວລາຍ ອຕິກ຺ກໂມ ເວລາ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລປວເສນ, ເວລາຍ ອາຫຏາ ອຸຣຸ ອຸຣຸເວລາ ປທວິປຣິຍາຍວເສນາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເອຕ຺ຖາຕິ ‘‘ອຸຣຸເວລາຍ’’ນ຺ຕິປເທ. ຕເມວຕ຺ຖໍ ວິຠາເວນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອຕີເຕ ກິຣາ’’ຕິອາທິ. ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ພຸທ຺ເຘ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕາປສປພ຺ພຊ຺ຊນ຺ຕິ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ, ນ ສມຓປພ຺ພຊ຺ຊໍ. ກຕິກວຕ຺ຕນ຺ຕິ ກຣຓໍ ກຕໍ, ກເຕນ ປວຕ຺ຕໍ ກຕິກໍ, ຕເມວ ວຕ຺ຕໍ ກຕິກວຕ຺ຕໍ. ອກໍສຸ ກິຣາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ໂຍຕິ ໂຍ ໂກຈິ. ອຎ຺ໂຎຕິ ອຕ຺ຕນາ ອປໂຣ. ໂສ ອາກິຣຕູຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປຕ຺ຕປຸເຏນາຕິ ປຓ຺ເຓນ ກເຕນ ປຸເຏນ. ຕໂຕຕິ ກຕິກວຕ຺ຕກຣຓໂຕ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ປເທເສ. ຕໂຕຕິ ມຫາວາລິກຣາສິຊນນໂຕ, ປຣນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ນນ຺ຕິ ຕໍ ປເທສໍ. ຕນ຺ຕິ ມຫາວາລິກຣາສິໍ.

‘‘ໂພຘິຣຸກ຺ຂມູເລ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອສ຺ສຕ຺ຖຣຸກ຺ຂສ຺ສ ອຸປຈາຣວເສນ ໂພຘີຕິ ນາມລຠນໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ໂພຘິ ວຸຈ຺ຈຕິ ຈຕູສຸ ມຄ຺ເຄສຸ ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທິ. ອິມິນາ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ພຸຊ຺ຌຕີຕິ ໂພຘີຕິ ວຈນຕ຺ເຖນ ຈຕູສຸ ມຄ຺ເຄສຸ ຎາຓໍ ໂພຘິ ນາມາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເອຕ຺ຖາຕິ ໂພຘິມ຺ຫິ, ໂພຘິຍໍ ວາ. ສມີປຕ຺ເຖ ເຈຕໍ ຠຸມ຺ມວຈນໍ. ຣຸກ຺ໂຂປີຕິ ປິສທ຺ເທນ ນ ມຄ຺ຄຎາຓເມວາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ມູເລຕິ ອາສນ຺ເນ. ປຐມາຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ອນຸນາສິກໂລປວເສນ ສນ຺ຘີຕິ ອາຫ ‘‘ປຐມໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ. ‘‘ຫຸຕ຺ວາ’’ຕິ ອິມິນາ ‘‘ປຐມ’’ນ຺ຕິປທສ຺ສ ຠາວນປຸໍສກໍ ທສ຺ເສຕິ. ສພ຺ພປຐມໍເຍວາຕິ ສພ຺ເພສໍ ຊນານໍ ປຐມເມວ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອໂກ ເອວ ປລ຺ລງ຺ໂກ ເອກປລ຺ລງ຺ໂກຕິ ອວຘາຣຓສມາສໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ເອເກເນວ ປລ຺ລງ຺ເກນາ’’ຕິ. ‘‘ສກິໍ…ເປ… ອາຠຸຊິເຕນາ’’ຕິ ອິມິນາ ອວຘາຣຓຜລໍ ທສ຺ເສຕິ. ປລ຺ລງ຺ໂກຕິ ຈ ອູຣຸພທ຺ຘາສນໍ. ວິມຸຕ຺ຕິສຸຂໍ ປຏິສໍເວທີຕິ ເອຕ຺ຖ ຕທງ຺ຄາທີສຸ (ປຏິ. ມ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໑໐໔) ປຎ຺ຈສຸ ວິມຸຕ຺ຕີສຸ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິສງ຺ຂາຕາ ຜລສມາປຕ຺ຕິ ເອວາຘິປ຺ເປຕາຕິ ອາຫ ‘‘ຜລສມາປຕ຺ຕິສຸຂ’’ນ຺ຕິ. ຜລສມາປຕ຺ຕີຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລສມາປຕ຺ຕິ. ສາ ຫິ ວິຣຸທ຺ເຘຫິ ອຸປກ຺ກິເລເສຫິ ມຸຈ຺ຈິຕຏ຺ເຐນ ວິມຸຕ຺ຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ສຸຂໍ ວິມຸຕ຺ຕິສຸຂໍ, ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານິກໍ ອຣຫຕ຺ຕຜລສມາປຕ຺ຕິສຸຂໍ. ອຖວາ ຕາຍ ຊາຕໍ ສຸຂໍ ວິມຸຕ຺ຕິສຸຂໍ, ສກລກິເລສທຸກ຺ຂູປສມສຸຂໍ ¶ . ‘‘ປຏິສໍເວທຍມາໂນ’’ຕິອິມິນາ ‘‘ປຏິສໍເວທີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຓີປຈ຺ຈຍສ຺ສ ກຕ຺ຕຸຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ປຸນປ຺ປຸນໍ ສຸຏ຺ຐຸ ວທຕິ ອນຸຠວຕີຕິ ປຏິສໍເວທີ. ປຏິສໍເວທີ ຫຸຕ຺ວາ ນິສີທີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ປຈ຺ຈຍາກາຣນ຺ຕິ ¶ ອວິຊ຺ຊາທິປຈ຺ຈຍານໍ ອຸປ຺ປາທາກາຣໍ. ກສ຺ມາ ປຈ຺ຈຍາກາໂຣ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ນາມາຕິ ອາຫ ‘‘ປຈ຺ຈຍາກາໂຣ ຫີ’’ຕິອາທິ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ, ຍສ຺ມາ ວາ. ‘‘ອຎ຺ຎມຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິອິມິນາ ‘‘ປຏິຈ຺ຈາ’’ຕິປທສ຺ສ ກມ຺ມໍ ທສ຺ເສຕິ, ‘‘ສຫິເຕ’’ຕິອິມິນາ ສໍສທ຺ທສ຺ສຕ຺ຖໍ. ‘‘ຘມ຺ເມ’’ຕິອິມິນາ ຕສ຺ສ ສຣູປໍ. ເອຕ຺ຖາຕິ ອິມິສ຺ສໍ ວິນຍຏ຺ຐກຖາຍໍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ‘‘ອນຸໂລມປຏິໂລມ’’ນ຺ຕິປເທ, ອນຸໂລມປຏິໂລເມສຸ ວາ. ສ຺ເວວ ປຈ຺ຈຍາກາໂຣ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ອຕ຺ຕນາ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈກຣຓໂຕ’’ຕິອິມິນາ ອນຸໂລມສທ຺ທສ຺ສ ສຠາວຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ສ຺ເວວາຕິ ປຈ຺ຈຍາກາໂຣ ເອວ. ຕໍ ກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ອຕ຺ຕນາ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ຕໍ ກິຈ຺ຈໍ. ຕສ຺ສ ອກຣຓໂຕຕິ ອຕ຺ຕນາ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈສ຺ສ ອກຣຓໂຕ. ອິມິນາ ປຏິໂລມສທ຺ທສ຺ສ ສຠາວຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ປຸຣິມນເຍເນວາຕິ ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິອາທິນາ ປຸຣິມນເຍເນວ. ວາຕິ ອຖວາ. ປວຕ຺ຕິຍາຕິ ສໍສາຣປວຕ຺ຕິຍາ. ອນຸໂລໂມຕິ ອນຸກູໂລ, ອນຸຣູໂປ ວາ. ອິຕໂຣຕິ ‘‘ອວິຊ຺ຊາຍຕ຺ເວວາ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ໂຕ ປຈ຺ຈຍາກາໂຣ. ຕສ຺ສາຕິ ປວຕ຺ຕິຍາ. ປຏິໂລໂມຕິ ປຏິວິຣຸທ຺ໂຘ, ເອຕ຺ຖາຕິ ‘‘ອນຸໂລມປຏິໂລມ’’ນ຺ຕິປເທ. ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພຕິ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເອວາຕິ ສມ຺ຠວໂຕ ຕສ຺ສ ຜລໍ ວາ ‘‘ສທ຺ທນ຺ຕຣຕ຺ຖາໂປຫເນນ ສທ຺ໂທ ອຕ຺ຖໍ ວທຕີ’’ຕິ ວຈນໂຕ (ອຸທາ. ອຏ຺ຐ. ໑; ທີ. ນິ. ຏີ. ໑.໑; ມ. ນິ. ຏີ. ໑.ມຸລປຣິຍາຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ; ສໍ. ນິ. ຏີ. ໑.໑.ໂອຆຕຣຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ; ອ. ນິ. ຏີ. ໑.໑.ຣຸປາທິວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ) ສທ຺ທນ຺ຕຣຕ຺ຖາໂປຫນໍ ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອາທິໂຕ ປນາ’’ຕິອາທິ. ຍາວສທ຺ໂທ ອວຘິວຈໂນ. ຍາວ ອນ຺ຕໍ ປາເປຕ຺ວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອິໂຕຕິ ອິເມຫິ ວຸຕ຺ເຕຫິ ທ຺ວີຫິ ອຕ຺ເຖຫິ. ‘‘ມນສາກາສີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອິກາຣໂລປວເສນ ສນ຺ຘີຕິ ອາຫ ‘‘ມນສິ ອກາສີ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖາຕິ ‘‘ມນສາກາສີ’’ຕິປເທ. ຍຖາຕິ ເຍນາກາເຣນ. ອິທນ຺ຕິ ອິມໍ ອາກາຣໍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິອາທິປາເຐ ອວຍວຕ຺ໂຖ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ໂຍຊນາ. ສມາສມຊ຺ເຌ ຕສທ຺ເທນ ປຸພ຺ພປທສ຺ເສວ ລິງ຺ຄວຈນານິ ຄເຫຕພ຺ພານີຕິ ອາຫ ‘‘ອວິຊ຺ຊາ ຈ ສາ ປຈ຺ຈໂຍ ຈາ’’ຕິ ¶ . ວາກ຺ເຍ ປນ ຕສທ຺ເທນ ປຣປທສ຺ເສວ ລິງ຺ຄວຈນານິ ຄເຫຕພ຺ພານິ. ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ’’ຕິປທໍ ‘‘ສມ຺ຠວນ຺ຕີ’’ຕິປເທນ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຕສ຺ມາ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ ສມ຺ຠວນ຺ຕີ’’ຕິ. ສພ຺ພປເທສູຕິ ‘‘ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ສພ຺ເພສຸ ປເທສຸ.

ຍຖາ ປນາຕິ ເຍນາກາເຣນ ປນ. ອິທນ຺ຕິ ອິມໍ ອາກາຣໍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ‘‘ອວິຊ຺ຊາຍ…ເປ… ນິໂຣໂຘ’’ຕິອາທິວາກ຺ເຍ. ອວິຊ຺ຊາຍຕ຺ເວວາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຠທ຺ທິໂຍຕ຺ເວວາ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ‘‘ຠທ຺ທິໂຍ ອິຕິ ເອວາ’’ຕິ ປທຈ຺ເຉໂທ ກຕ຺ຕພ຺ໂພ, ນ ເອວໍ ‘‘ອວິຊ຺ຊາຍ ອິຕິ ເອວາ’’ຕິ, ອຖ ໂຂ ‘‘ອວິຊ຺ຊາຍ ຕຸ ເອວາ’’ຕິ ກາຕພ຺ໂພຕິ ອາຫ ‘‘ອວິຊ຺ຊາຍ ຕຸ ເອວາ’’ຕິ. ‘‘ປ ອຕິໂມກ຺ຂໍ ອຕິປໂມກ຺ຂ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ກງ຺ຂາ. ອຏ຺ຐ. ນິທານວຓ຺ຓນາ) ວິຍ ອຸປສຄ຺ຄພ຺ຍຕ຺ຕເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວມິຘ ¶ ນິປາຕພ຺ຍຕ຺ຕເຍນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ເອວສທ຺ເທນ ສຕ຺ຕຊີວາທໂຍ ນິວຕ຺ເຕຕິ. ຕຸສທ຺ໂທ ປກ຺ຂນ຺ຕຣຕ຺ຖໂຊຕໂກ. ອນຸໂລມປກ຺ຂໂຕ ປຏິໂລມສງ຺ຂາຕໍ ປກ຺ຂນ຺ຕຣໍ ມນສາກາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘສທ຺ໂທ ອຍຸຕ຺ຕສມາໂສ, ອຸຕ຺ຕຣປເທນ ຈ ຕຕິຍາສມາໂສຕິ ອາຫ ‘‘ວິຣາຄສງ຺ຂາເຕນ ມຄ຺ເຄນ ອເສສນິໂຣຘາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອເສສສທ຺ທໍ ວິຣາຄສທ຺ເທນ ສມ຺ພນ຺ຘມກຕ຺ວາ ນິໂຣຘສທ຺ເທນ ສມ຺ພນ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຖສ຺ສ ຄຫຓໍ ອຍຸຕ຺ຕສມາໂສ ນາມ. ‘‘ມຄ຺ເຄນາ’’ຕິອິມິນາ ວິຣາຄສທ຺ທສ຺ສຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ມຄ຺ໂຄ ຫິ ວິຣຊ຺ຊນຏ຺ເຐນ ວິຣາໂຄຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສງ຺ຂາຣນິໂຣໂຘຕິ ເອຕ຺ຖ ມຄ຺ເຄນ ນິໂຣຘຕ຺ຕາ ອນຸປ຺ປາທນິໂຣໂຘ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ສງ຺ຂາຣານໍ ອນຸປ຺ປາທນິໂຣໂຘ ໂຫຕີ’’ຕິ. ອນຸປ຺ປາທນິໂຣໂຘຕິ ຈ ອນຸປ຺ປາເທນ ນິໂຣໂຘ ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ນິຣຸທ຺ຘຕ຺ຕາ. ເອວນ຺ຕິ ຍຖາ ອວິຊ຺ຊາຍຕ຺ເວວ ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາ ສງ຺ຂາຣນິໂຣໂຘ, ເອວໍ ຕຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖາຕິ ‘‘ເອວເມຕສ຺ສາ’’ຕິອາທິວຈເນ. ເກວລສທ຺ໂທ ສກລປຣິຍາໂຍຕິ ອາຫ ‘‘ສກລສ຺ສາ’’ຕິ, ອນວເສສສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖວາ ສຕ຺ຕຊີວາທີຫິ ອມິສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ອມິສ຺ສຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ ‘‘ສຸທ຺ຘສ຺ສ ວາ’’ຕິ. ‘‘ສຕ຺ຕວິຣຫິຕສ຺ສາ’’ຕິ ອິມິນາ ສຸທ຺ຘຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ຂນ຺ຘສທ຺ໂທ ຣາສຕ຺ຖວາຈໂກຕິ ອາຫ ‘‘ທຸກ຺ຂຣາສິສ຺ສາ’’ຕິ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ¶ ວິທິຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ເອຕສທ຺ທສ຺ສ ວິສຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍ຺ວາຍ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອວິຊ຺ຊາທິວເສນ…ເປ… ນິໂຣໂຘ ໂຫຕີ’’ຕິ ຍ຺ວາຍໍ ອຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ໂຍຊນາ. ສມຸທໂຍ ຈ ໂຫຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ວິທິຕເວລາຍນ຺ຕິ ປາກຏເວລາຍໍ ປສິທ຺ຘກາເລຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມໍ ອຸທານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອິມສທ຺ໂທ ວຸຈ຺ຈມານາເປກ຺ໂຂ. ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ວິທິເຕ ສຕີຕິ ໂຍຊນາ. ປຊານນຕາຍາຕິ ປກາເຣນ ຊານນຠາວສ຺ສ. ໂສມນສ຺ສຍຸຕ຺ຕຎາຓສມຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ ໂສມນສ຺ເສນ ເອກຸປ຺ປາທາທິວເສນ ຍຸຕ຺ເຕນ ຎາເຓນ ສມຸຏ຺ຐານໍ, ຍຸຕ຺ຕໍ ວາ ຎາຓສງ຺ຂາຕໍ ສມຸຏ຺ຐານໍ ອຸທານນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕຕ຺ຖ ອຸທານນ຺ຕິ ເກນຏ຺ເຐນ ອຸທານໍ? ອຸທານຏ຺ເຐນ, ໂມທນຏ຺ເຐນ, ກີຬນຏ຺ເຐນ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິມິທໍ ອຸທານໍ ນາມ? ປີຕິເວຄສມຸຏ຺ຐາປິໂຕ ອຸທາຫາໂຣ. ຍຖາ (ອຸທາ. ອຏ຺ຐ. ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠກຖາ) ຫິ ຍໍ ເຕລາທິມິນິຕພ຺ພວຕ຺ຖຸ ມານໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ ວິສນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ‘‘ອວເສໂກ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຎ຺ຈ ຊລໍ ຕຬາກໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ‘‘ໂອໂຆ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວເມວໍ ຍໍ ປີຕິເວຄສມຸຏ຺ຐາປິຕໍ ວິຕກ຺ກວິປ຺ຜາຣໍ ຫທຍໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ໂສ ອຘິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ອສຓ຺ຐຫິຕ຺ວາ ວຈີທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂມນ຺ໂຕ ປຏິຄ຺ຄາຫກນິຣເປກ຺ໂຂ ອຸທາຫາຣວິເສໂສ ‘‘ອຸທານ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ອຕ຺ຕມນວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣສີ’’ຕິ ອິມິນາ ອຸທຘາຕຸສ຺ສ ອຸທາຫາຣຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ.

ຕສ຺ສາຕິ ອຸທານສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ໂຍຊນາ. ຍທາຕິ ເອຕ຺ຖ ທາປຈ຺ຈຍສ຺ສ ອຕ຺ຖວາກ຺ຍໍ ¶ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຍສ຺ມິໍ ກາເລ’’ຕິ. ຫເວຕິ ‘‘ພ຺ຍຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ພ຺ຍຕ຺ຕໍ ປາກຏນ຺ຕິ ຫິ ອຕ຺ໂຖ. ປາຕຸຠວນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ປາຕຸນິປາຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ‘‘ຫເວ’’ຕິ ນິປາເຕນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຠູຘາຕຸສ຺ເສວ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ. ອນຸໂລມ ປຏິໂລມ ປຈ຺ຈຍາກາຣ ປຏິເວຘສາຘກາຕິ ອນຸໂລມໂຕ ຈ ປຏິໂລມໂຕ ຈ ປຈ຺ຈຍາກາຣສ຺ສ ປຏິວິຊ຺ຌນສ຺ສ ສາຘກາ. ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມາຕິ ໂພຘິຍາ ມຄ຺ຄຎາຓສ຺ສ ປກ຺ເຂ ຠວາ ສຕ຺ຕຕິໍສ ຘມ຺ມາ. ອຖວາ ປາຕຸນິປາເຕນ ສຫ ‘‘ຠວນ຺ຕີ’’ຕິປທສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ປກາສນ຺ຕີ’’ຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ນເຍ ຫເວສທ຺ໂທ ເອກໍສຕ຺ຖວາຈໂກ. ຫເວ ເອກໍເສນາຕິ ຫິ ອຕ຺ໂຖ. ອຠິສມຍວເສນາຕິ ມຄ຺ຄຎາຓວເສນ ¶ . ມຄ຺ຄຎາຓຎ຺ຫິ ຍສ຺ມາ ອຠິມຸຂໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ສເມຈ຺ຈ ອຍຕິ ຊານາຕິ, ຕສ຺ມາ ອຠິສມໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ກິເລສສນ຺ຕາປນຏ຺ເຐນາ’’ຕິ ອິມິນາ ອາຠຸໂສ ກິເລເສ ຕາເປຕີຕິ ອາຕາໂປຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ນ ວີຣິຍສາມຎ຺ຎໍ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ສມ຺ມປ຺ປຘານວີຣິຍເມວາຕິ ອາຫ ‘‘ສມ຺ມປ຺ປຘານວີຣິຍວໂຕ’’ຕິ. ອິມິນາ ອາຕາປີຕິ ເອຕ຺ຖ ອີປຈ຺ຈຍສ຺ສ ວນ຺ຕຸອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌານລກ຺ຂເຓນ ຈາຕິ ກສິຓາທິອາຣມ຺ມຓໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ນິຊ຺ຌານສຠາເວນ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິສງ຺ຂາເຕນ ຌາເນນ ຈ. ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານລກ຺ຂເຓນ ຈາຕິ ອນິຈ຺ຈາທິລກ຺ຂຓໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ນິຊ຺ຌານສຠາເວນ ວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄຜລສງ຺ຂາເຕນ ຌາເນນ ຈ. ‘‘ພາຫິຕປາປສ຺ສາ’’ຕິ ອິມິນາ ພາຫິໂຕ ອໂຓ ປາໂປ ອເນນາຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ອຓສທ຺ໂທ ຫິ ປາປປຣິຍາໂຍ. ‘‘ຂີຓາສວສ຺ສາ’’ຕິ ອິມິນາ ຕສ຺ສ ສຣູປໍ ທສ຺ເສຕິ. ອຖສ຺ສາຕິ ອຖ ອສ຺ສ, ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍາ ເອຕາ ກງ຺ຂາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ…ເປ… ອໂວຈາ’’ຕິອາທິນາ (ສໍ. ນິ. ໒.໑໒) ນເຍນ ຈ ຕຖາ ‘‘ກຕມໍ ນຸ ໂຂ…ເປ… ອໂວຈາ’’ຕິອາທິນາ (ສໍ. ນິ. ໒.໓໕) ນເຍນ ຈ ປຈ຺ຈຍາກາເຣ ວຸຕ຺ຕາຕິ ໂຍຊນາ. ໂນ ກລ຺ໂລ ປຎ຺ໂຫຕິ ອຍຸຕ຺ໂຕ ປຎ຺ໂຫ, ທຸປ຺ປຎ຺ໂຫ ເອໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຖາຕິ ເອວໍ, ຕໂຕ ອຎ຺ຎຖາ ວາ. ຍາ ຈ ໂສຬສ ກງ຺ຂາ (ມ. ນິ. ໑.໑໘; ສໍ. ນິ. ໒.໒໐) ອາຄຕາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອປຏິວິທ຺ຘຕ຺ຕາ ກງ຺ຂາຕິ ໂຍຊນາ. ໂສຬສ ກງ຺ຂາຕິ ອຕີຕວິສຍາ ປຎ຺ຈ, ອນາຄຕວິສຍາ ປຎ຺ຈ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວິສຍາ ຉາຕິ ໂສຬສວິຘາ ກງ຺ຂາ. ວປຍນ຺ຕີຕິ ວິ ອປຍນ຺ຕິ, ອິກາຣໂລເປນາຍໍ ສນ຺ຘິ. ວິຕ຺ຍູປສຄ຺ໂຄ ຘາຕ຺ວຕ຺ຖານຸວຕ຺ຕໂກ, ອປຍນ຺ຕິ – ສທ຺ໂທ ອປຄມນຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ ‘‘ອປຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີ’’ຕິອິມິນາ ອປຄມນຕ຺ຖເມວ ປຣິຍາຍນ຺ຕເຣນ ທີເປຕິ. ‘‘ກສ຺ມາ’’ຕິ ອິມິນາ ‘‘ຍໂຕ ປຊານາຕິ ສເຫຕຸຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ວາກ຺ຍສ຺ສ ປຸພ຺ພວາກ຺ຍກາຣຓຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ສເຫຕຸຘມ຺ມນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສຫ ອວິຊ຺ຊາທິເຫຕຸນາຕິ ສເຫຕຸ, ສງ຺ຂາຣາທິໂກ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ໂມ. ສເຫຕຸ ຈ ໂສ ຘມ຺ໂມ ຈາຕິ ສເຫຕຸຘມ຺ໂມຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອວິຊ຺ຊາທິເກນາ’’ຕິອາທິ ¶ . ‘‘ປຏິວິຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ປຊານາ ຕີຕິ ¶ ເອຕ຺ຖ ຎາຘາຕຸຍາ ອວໂພຘນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ, ມາຣຓໂຕສນາທິເກ ອຕ຺ເຖ ນິວຕ຺ເຕຕິ. ອິຕີຕິ ຕສ຺ມາ, ວປຍນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໒. ປຈ຺ຈຍກ຺ຂຍສ຺ສາຕິ ປຈ຺ຈຍານໍ ຂຍຏ຺ຐານສ຺ສ ອສງ຺ຂຕສ຺ສາຕິ ໂຍຊນາ. ຕຕ຺ຣາຕິ ທຸຕິຍອຸທາເນ. ຂີຍນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຍາ ເອຕ຺ຖາຕິ ຂຍໍ, ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ປຈ຺ຈຍານໍ ຂຍສງ຺ຂາຕໍ ນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອຎ຺ຎາສີ’’ຕິ ອິມິນາ ອເວທີຕິ ເອຕ຺ຖ ວິທຘາຕຸຍາ ຎາຓຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ, ອນຸຠວນລາຠາທິເກ ນິວຕ຺ເຕຕິ. ຕສ຺ມາ ວປຍນ຺ຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາຕິ ປຐມອຸທາເນ ວຸຕ຺ຕສທິສາ. ຘມ຺ມາຕິ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມາ, ຈຕຸອຣິຍສຈ຺ຈຘມ຺ມາ ວາ.

໓. ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເຍນ ມຄ຺ເຄນ ວິທິໂຕຕິ ໂຍຊນາ. ຕຕ຺ຣາຕິ ຕຕິຍອຸທາເນ. ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເຕຫິ ອຸປ຺ປນ຺ເນຫິ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ເມຫິ ວາ ຍສ຺ສ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມາ ປາຕຸຠູຕາ, ເຕນ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ວາ ວິຘູປຍນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣນ຺ຕິ ສຸຕ຺ຕນິປາເຕ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ. ມາຣເສນນ຺ຕິ ກາມາທິກໍ ທສວິຘໍ ມາຣເສນໍ. ‘‘ວິຘເມນ຺ໂຕ’’ຕິອິມິນາ ວິຘູປຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຘູປຘາຕຸຍາ ວິຘມນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ, ລິມ຺ປນຕ຺ຖາທໂຍ ນິວຕ຺ເຕຕິ. ‘‘ວິທ຺ຘໍ ເສນ຺ໂຕ’’ຕິອິມິນາ ວິຘເມນ຺ໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ຘມຸຘາຕຸຍາ ຘໍສນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ, ສທ຺ທຕ຺ຖາທໂຍ ນິວຕ຺ເຕຕິ. ‘‘ສູຣິໂຍວ ໂອຠາສຍ’’ນ຺ຕິປທສ຺ສ ‘‘ສູຣິໂຍ ອິວາ’’ຕິ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຍຖາ’’ຕິອາທິ. ສູຣິໂຍຕິ ອາທິຈ຺ໂຈ. ໂສ ຫິ ຍສ຺ມາ ປຐມກປ຺ປິການໍ ສູຣໍ ຊເນຕິ, ຕສ຺ມາ ສູຣິໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອພ຺ຠຸຄ຺ຄໂຕຕິ ອຠິມຸຂໍ ອຸທ຺ຘໍ ອາກາສໍ ຄໂຕ, ອພ຺ຠໍ ວາ ອາກາສໍ ອຸຄ຺ຄໂຕ. ອພ຺ຠສທ຺ໂທ ຫິ ອາກາສປຣິຍາໂຍ. ອາກາໂສ ຫິ ຍສ຺ມາ ອາຠຸໂສ ຠາຕິ ທິປ຺ປຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອພ຺ຠ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ – ຍຖາ ສູຣິໂຍ ໂອຠາສຍນ຺ໂຕ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອວໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສຈ຺ຈານິ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ໂຕ. ຍຖາ ສູຣິໂຍ ອນ຺ຘກາຣໍ ວິຘເມນ຺ໂຕ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອວໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມາຣເສນມ຺ປິ ວິຘູປຍນ຺ໂຕຕິ.

ເອຕ຺ຖາຕິ ເອເຕສຸ ຕີສຸ ອຸທາເນສຸ. ປຐມໍ ອຸທານໍ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອິມິສ຺ສາ ຂນ຺ຘກປາຬິຍາ ອຸທານປາຬິໍ ສໍສນ຺ທນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອຸທາເນ ປນາ’’ຕິອາທິ ¶ . ອຸທາເນ ປນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕນ຺ຕິ ອຸທາເນ ວຸຕ຺ຕວຈນໍ, ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຈ຺ຈເຍນາຕິ ອຕິກ຺ກເມນ, ຕເມວຕ຺ຖໍ ວິຠາເວນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຕທາ ຫີ’’ຕິອາທິ. ຕທາຕິ ‘‘ສ຺ເວ ອາສນາ ວຸຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຣຕ຺ຕິໍ ອຸປ຺ປາທິຕມນສິກາຣກາເລ. ຠຄວາ ມນສາກາສີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປຸຣິມາ ທ຺ເວ ອຸທານຄາຖາ ອານຸຠາວທີປິກາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຕສ຺ສາຕິ ປຈ຺ຈຍາກາຣປຊານນປຈ຺ຈຍກ຺ຂຍາຘິຄມສ຺ສ. ເອເກກເມວາຕິ ¶ ອນຸໂລມປຏິໂລເມສຸ ເອເກກເມວ. ປຐມຍາມຎ຺ຈາຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕສໍໂຍເຄ ອຸປໂຍຄວຈນໍ, ນິຣນ຺ຕຣໍ ປຐມຍາມກາລນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຘ ປນາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຂນ຺ຘເກ ປນ. ຕເມວຕ຺ຖໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຠຄວາ ຫີ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ຠຄວາ ອຸທາເນສີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ວິສາຂປຸຓ຺ຓມາຍາຕິ ວິສາຂາຍ ຍຸຕ຺ຕາຍ ປຸຓ຺ຓມາຍ. ‘‘ອຣຸໂຓ ອຸຄ຺ຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພສມເຍຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕນ຺ຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຠາວໍ, ອນາວຣຓຎາຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໂຕຕິ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນໂຕ. ຕໍ ທິວສນ຺ຕິ ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ອຸປໂຍຄວຈນໍ, ຕສ຺ມິໍ ທິວເສຕິ ຫິ ອຕ຺ໂຖ. ອຈ຺ຈນ຺ຕສໍໂຍເຄ ວາ, ຕໍ ທິວສໍ ກາລນ຺ຕິ ຫິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ມນສິ ກຕ຺ວາຕິ ຍຖາ ຕໍ ທິວສໍ ອນຸໂລມປຏິໂລມໍ ມນສາກາສິ, ເອວໍ ມນສິ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕີຕິ ເອວໍ. ‘‘ໂພຘິຣຸກ຺ຂມູເລ…ເປ… ນິສີທີ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຕໍ ສຕ຺ຕາຫນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ຕຕ຺ເຖວາຕິ ໂພຘິຣຸກ຺ຂມູເລເຍວ.

໒. ອຊປາລກຖາ

໔. ນ ຠຄວາຕິ ເອຕ຺ຖ ນກາໂຣ ‘‘ອຸປສງ຺ກມີ’’ຕິ ປເທນ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ, ນ ອຸປສງ຺ຂມີຕິ ຫິ ອຕ຺ໂຖ. ຕມ຺ຫາ ສມາຘິມ຺ຫາຕິ ຕໂຕ ອຣຫຕ຺ຕຜລສມາປຕ຺ຕິສມາຘິໂຕ. ອນນ຺ຕຣເມວ ອນຸປສງ຺ກມນໍ ອຸປມາຍ ອາວິກໂຣນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຍຖາ ປນາ’’ຕິອາທິ. ອິຈ຺ເຈວໍ ວຸຕ຺ຕໍ ນ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ອິທນ຺ຕິ ອິທໍ ອຕ຺ຖຊາຕໍ. ເອຕ຺ຖາຕິ ‘‘ຠຸຕ຺ວາ ສຍຕີ’’ຕິ ວາກ຺ເຍ. ເອວນ຺ຕິ ອຸປເມຍ຺ຍໂຊຕໂກ. ອິຘາປີຕິ ອິມິສ຺ສໍ ‘‘ອຖ ໂຂ ຠຄວາ’’ຕິອາທິປາຬິຍມ຺ປິ. ອິທນ຺ຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ທີປິໂຕ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ເອຕ຺ຖາຕິ ‘‘ອຖ ໂຂ ຠຄວາ’’ຕິອາທິປາເຐ.

ອປຣານິປີຕິ ປລ຺ລງ຺ກສຕ຺ຕາຫໂຕ ອຎ຺ຎານິປິ. ຕຕ຺ຣາຕິ ‘‘ອປຣານິປີ’’ຕິອາທິວຈເນ. ຠຄວຕິ ນິສິນ຺ເນ ສຕີຕິ ໂຍຊນາ. ກິຣສທ຺ໂທ ວິຕ຺ຖາຣໂຊຕໂກ ¶ . ກິໍ ນຸ ໂຂຕິ ປຣິວິຕກ຺ກນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ເອກຈ຺ຈານນ຺ຕິ ອປ຺ເປສກ຺ຂານໍ ເອກຈ຺ຈານໍ. ຕາສນ຺ຕິ ເທວຕານໍ. ພລາຘິຄມຏ຺ຐານນ຺ຕິ ພເລນ ເຕຊສາ ອຘິຄມຏ຺ຐານໍ. ອນິມິເສຫີຕິ ອຸມ຺ມິເສຫິ. ສຕ຺ຕາຫນ຺ຕິ ກມ຺ມຕ຺ເຖ ເຈຕໍ ອຸປໂຍຄວຈນໍ, ອຈ຺ຈນ຺ຕສໍໂຍເຄ ວາ. ເອວຎ຺ຫິ ສຕິ ‘‘ກາລ’’ນ຺ຕິ ກມ຺ມໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕໍ ຐານນ຺ຕິ ອນິມິເສຫິ ອກ຺ຂີຫິ ໂອໂລກິຍມານຏ຺ຐານໍ. ອຖາຕິ ອນິມິສສຕ຺ຕາຫສ຺ສ ອນນ຺ຕເຣ. ຣຕນຈງ຺ກເມຕິ ຣຕນມເຍ ຈງ຺ກເມ. ຕໍ ຐານນ຺ຕິ ຈງ຺ກມຏ຺ຐານໍ. ຕໂຕຕິ ຈງ຺ກມສຕ຺ຕາຫໂຕ. ຣຕນຆຣນ຺ຕິ ຣຕນມຍໍ ເຄຫໍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຣຕນຆເຣ ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ ວິຈິນນ຺ໂຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອຕ຺ຖາຕິ ຣຕນຆເຣ, ອຠິຘມ຺ມປິຏເກ ວາ, ນິທ຺ຘາຣເຓ ເຈຕໍ ຠຸມ຺ມວຈນໍ. ຕໍ ຐານນ຺ຕິ ອຠິຘມ຺ມປິຏກວິຈິນນຏ຺ຐານໍ.

ເອວນ຺ຕິອາທິ ປຸພ຺ພວຈນສ຺ສ ນິຄມວເສນ ປຈ຺ຉິມວຈນສ຺ສ ອນຸສນ຺ຘິນິທສ຺ສນໍ. ເຕນາຕິ ອຊປາລານໍ ¶ ນິສີທນກາຣເຓນ. ອສ຺ສາຕິ ນິຄ຺ໂຣຘສ຺ສ. ‘‘ອຊປາລນິຄ຺ໂຣໂຘຕ຺ເວວ ນາມ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ອຸປຈາຣວເສນ ນາມລຠນໍ ທສ຺ເສຕິ. ອຊປາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ລນ຺ຕິ ນິວາສໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ອຊປາໂລ, ອຸຓ຺ຫກາເລ ວາ ອນ຺ໂຕປວິຏ຺ເຐ ອເຊ ອຕ຺ຕໂນ ຉາຍາຍ ປາເລຕີຕິ ອຊປາໂລ, ອຊປາໂລ ຈ ໂສ ນິຄ຺ໂຣໂຘ ເຈຕິ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣໂຘຕິ ວຈນຕ຺ຖານິປິ ປກຣຓນ຺ຕເຣສຸ (ອຸທາ. ອຏ຺ຐ. ໔) ທສ຺ສິຕານິ. ຕຕ຺ຣາປີຕິ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣເຘປິ. ໂພຘິໂຕຕິ ໂພຘິຣຸກ຺ຂໂຕ. ເອຕ຺ຖາຕິ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣເຘ. ຠຄວຕິ ນິສິນ຺ເນຕິ ໂຍຊນາ. ຕຕ຺ຖາຕິ ‘‘ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎຕໂຣ’’ຕິອາທິວຈເນ. ໂສຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ. ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິໂກ ນາມາຕິ ທິຏ຺ຐສຸຕມຸຕສງ຺ຂາເຕສຸ ຕີສຸ ມງ຺ຄລິເກສຸ ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິໂກ ນາມ ກິຣາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ມານວເສນ…ເປ… ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ‘‘ຫຸໍຫຸ’’ນ຺ຕິ ກໂຣຕີຕິ ຫຸໍຫຸງ຺ໂກ, ຫຸໍຫຸງ຺ໂກ ຊາຕິ ສຠາໂວ ອິມສ຺ສາຕິ ຫຸໍຫຸງ຺ກຊາຕິໂກຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ.

ເຕນາຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ. ສິຂາປ຺ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສາຕິ ອຸທານສ຺ສ. ໂຍຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ, ປຏິຊານາຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ນ ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິກຕາຍາ’’ຕິ ອິມິນາ ອວຘາຣຓຜລໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ພາຫິຕປາປຘມ຺ມຕ຺ຕາ’’ຕິ ອິມິນາ ພາຫິໂຕ ¶ ປາໂປ ຘມ຺ໂມ ອເນນາຕິ ພາຫິຕປາປຘມ຺ໂມຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ຫຸໍຫຸງ຺ກາຣປຫາເນນາ’’ຕິ ອິມິນາ ນຕ຺ຖິ ຫຸໍຫຸງ຺ກາໂຣ ອິມສ຺ສາຕິ ນິຫຸໍຫຸງ຺ໂກຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ຣາຄາທິກສາວາຠາເວນາຕິ ອິມິນາ ນຕ຺ຖິ ຣາຄາທິກສາໂວ ອິມສ຺ສາຕິ ນິກ຺ກສາໂວຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ຠາວນານຸໂຍຄຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຕາຍາ’’ຕິ ອິມິນາ ຍຕໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອິມສ຺ສາຕິ ຍຕຕ຺ໂຕຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ຍຕສທ຺ໂທ ວີຣິຍວາຈໂກ, ຍຕຘາຕຸຍາ ນິປ຺ຜນ຺ໂນ, ອຕ຺ຕສທ຺ໂທ ຈິຕ຺ຕປຣິຍາໂຍ. ຍຕສທ຺ທສ຺ສ ຍມຸຘາຕຸຍາ ຈ ນິປ຺ຜນ຺ນຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສີລສໍວເຣນ ວາ’’ຕິອາທິ. ‘‘ສຎ຺ຎຕຈິຕ຺ຕຕາຍາ’’ຕິ ອິມິນາ ຍມຕິ ສໍຍມຕີຕິ ຍຕໍ, ຍຕໍ ອຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອິມສ຺ສາຕິ ຍຕຕ຺ໂຕຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ສຈ຺ຈານິ ວິທນ຺ຕິ ຊານນ຺ຕີຕິ ເວທານີຕິ ວຈນຕ຺ເຖນ ມຄ຺ຄຎາຓານິ ເວທານິ ນາມາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຈຕຸມຄ຺ຄຎາຓສງ຺ຂາເຕຫິ ເວເທຫີ’’ຕິ. ‘‘ຈຕຸມຄ຺ຄຎາຓສງ຺ຂາຕານ’’ນ຺ຕິ ວິຠຕ຺ຕິປຣິຓາມໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ເວທານ’’ນ຺ຕິປເທນ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ. ອນ຺ຕນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ. ຕຎ຺ຫິ ຍສ຺ມາ ສງ຺ຂາຣານໍ ອວສາເນ ຊາຕໍ, ຕສ຺ມາ ອນ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຸນ ອນ຺ຕນ຺ຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ. ຕຎ຺ຫິ ຍສ຺ມາ ມຄ຺ຄສ຺ສ ປຣິໂຍສາເນ ປວຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ອນ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ວຸສິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ອິມິນາ ວຸສິຕໍ ມຄ຺ຄສງ຺ຂາຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອເນນາຕິ ວຸສິຕພ຺ຣຫ຺ມຈຣິໂຍຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ຘມ຺ເມນ ພ຺ຣຫ຺ມວາທໍ ວເທຍ຺ຍາຕິ ວຸຕ຺ຕວຈນສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຫນ຺ຕິ ເອຕໍ ວາທໍ ຘມ຺ເມນ ວເທຍ຺ຍາ’’ຕິ. ຘມ຺ເມນາຕິ ຠູເຕນ ສຠາເວນ. ໂລເກຕິ ເອຕ຺ຖ ສຕ຺ຕໂລໂກວາຘິປ຺ເປໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ສກເລ ໂລກສນ຺ນິວາເສ’’ຕິ.

໓. ມຸຈລິນ຺ທກຖາ

໕. ອກາລເມໂຆຕິ ¶ ເອຕ຺ຖ ວປ຺ປາທິກາລສ຺ສ ອຠາວາ ນ ອກາໂລ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ວສ຺ສກາເລ ອສມ຺ປຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອກາໂລຕິ ອາຫ ‘‘ອສມ຺ປຕ຺ເຕ ວສ຺ສກາເລ’’ຕິ. ‘‘ອຸປ຺ປນ຺ນເມໂຆ’’ຕິ ອິມິນາ ອກາເລ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ເມໂຆ ອກາລເມໂຆຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ຄິມ຺ຫານໍ ປຈ຺ຉິເມ ມາເສຕິ ເຊຏ຺ຐມູລມາເສ. ຕສ຺ມິນ຺ຕິ ເມເຆ. ສີຕວາຕທຸທ຺ທິນີຕິ ເອຕ຺ຖ ສີເຕນ ວາເຕນ ທູສິຕໍ ທິນໍ ອິມິສ຺ສາ ວຏ຺ຏລິກາຍາຕິ ສີຕວາຕທຸທ຺ທິນີຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ¶ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ສາ ຈ ປນາ’’ຕິອາທິ. ສາ ຈ ປນ ສຕ຺ຕາຫວຏ຺ຏລິກາ ສີຕວາຕທຸທ຺ທິນີ ນາມ ອໂຫສີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ສມີເປ ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ’’ຕິ ອິມິນາ ມຸຈລິນ຺ທສ຺ສ ສມີເປ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ມຸຈລິນ຺ໂທຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ມຸຈລິນ຺ໂທຕິ ຈ ນິຈຸໂລ. ໂສ ນີໂປຕິ ຈ ປິຍໂກຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນາຄສ຺ສ ໂຠໂຄ ເອໂກປິ ສຕ຺ຕາຠຸຊຕ຺ຕາ ‘‘ໂຠເຄຫີ’’ຕິ ພຫຸວຈນວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມິນ຺ຕິ ນາຄຣາເຊ ຐິເຕ ສຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຕສ຺ສາຕິ ນາຄຣາຊສ຺ສ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ຠຓ຺ຑາຄາຣຄພ຺ຠປມາຓໍ ອໂຫສິ, ຕສ຺ມາ. ຐານສ຺ສ ກາຣຓໍ ປຣິທີເປຕິ ອເນນາຕິ ຐານກາຣຓປຣິທີປນໍ ‘‘ມາ ຠຄວນ຺ຕໍ ສີຕ’’ນ຺ຕິອາທິວຈນໍ. ໂສຕິ ນາຄຣາຊາ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ປາຬິຍໍ ‘‘ພາຘຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ກິຣິຍາປທໍ ອຊ຺ຌາຫຣິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ມາ ສີຕໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ພາຘຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖາຕິ ‘‘ມາ ຠຄວນ຺ຕໍ ສີຕ’’ນ຺ຕິອາທິວຈເນ. ສຕ຺ຕາຫວຏ຺ຏລິກາຍ ສຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕມ຺ປີຕິ ອຸຓ຺ຫມ຺ປິ. ນນ຺ຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ. ຕສ຺ສາຕິ ນາຄຣາຊສ຺ສ. ອຸພ຺ພິທ຺ຘນ຺ຕິ ອຸທ຺ຘໍ ຉິທ຺ທໍ. ວິທ຺ຘຉິທ຺ທສທ຺ທາ ຫິ ປຣິຍາຍາ. ອາກາສໍ ເມຆປຏລປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ອາສນ຺ນໍ ວິຍ ໂຫຕິ, ເມຆປຏລວິຄເມ ທູຣໍ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເມຆວິຄເມນ ທູຣີຠູຕ’’ນ຺ຕິ. ວິຄຕວລາຫກນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ວິຄຕສທ຺ໂທ ອປຄຕຕ຺ຖວາຈໂກ, ວລາຫກສທ຺ໂທ ເມຆປຣິຍາໂຍຕິ ອາຫ ‘‘ອປຄຕເມຆ’’ນ຺ຕິ. ອິນ຺ທນີລມຓິ ວິຍ ທິພ຺ພຕີຕິ ເທໂວຕິ ວຈນຕ຺ເຖນ ອາກາໂສ ເທໂວ ນາມາຕິ ອາຫ ‘‘ເທວນ຺ຕິ ອາກາສ’’ນ຺ຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ຣູປນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ນາຄສຓ຺ຐານໍ. ອິມິນາ ສກວຓ຺ຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສກສທ຺ໂທ ອຕ຺ຕວາຈໂກ, ວຓ຺ຓສທ຺ໂທ ສຓ຺ຐານເວວຈໂນຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ສຸໂຂ ວິເວໂກຕິ ເອຕ຺ຖ ຕທງ຺ຄ ວິກ຺ຂມ຺ຠນ ສມຸຈ຺ເຉທ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິນິສ຺ສຣຓວິເວກສງ຺ຂາເຕສຸ ປຎ຺ຈສຸ ວິເວເກສຸ ນິພ຺ພານສງ຺ຂາໂຕ ນິສ຺ສຣຓວິເວໂກ ຈ ກາຍຈິຕ຺ຕອຸປຘິວິເວກສງ຺ຂາເຕສຸ ຕີສຸ ວິເວເກສຸ ນິພ຺ພານສງ຺ຂາໂຕ ອຸປຘິວິເວໂກ ຈ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ອາຫ ‘‘ນິພ຺ພານສງ຺ຂາໂຕ ອຸປຘິວິເວໂກ’’ຕິ. ‘‘ຈຕຸມຄ຺ຄຎາຓສນ຺ໂຕເສນາ’’ຕິ ອິມິນາ ຕຸຏ຺ຐສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ປິຓ຺ຑປາຕສນ຺ໂຕສາທິເກ ນິວຕ຺ເຕຕິ. ສຸຕຘມ຺ມສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ສຸຕສທ຺ໂທ ວິສ຺ສຸຕປຣິຍາໂຍຕິ ອາຫ ‘‘ປກາສິຕຘມ຺ມສ຺ສາ’’ຕິ, ປາກຏສຈ຺ຈຘມ຺ມສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປສ຺ສໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ມໍສຈກ຺ຂຸສ຺ສ ກຣຓຠາເວນ ¶ ¶ ອາສງ຺ກາ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອາຫ ‘‘ຎາຓຈກ຺ຂຸນາ’’ຕິ. ‘‘ອກຸປ຺ປນຠາໂວ’’ຕິ ອິມິນາ ອພ຺ຍາປຊ຺ຊນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ພ຺ຍາປາທສທ຺ທສ຺ສ ໂທສວາຈກຠາໂວ ຈ ຓ຺ຍປຈ຺ຈຍສ຺ສ ຠາວຕ຺ໂຖ ຈ ທສ຺ສິໂຕ. ເອເຕນາຕິ ‘‘ອພ຺ຍາປຊ຺ຊ’’ນ຺ຕິປເທນ. ເມຕ຺ຕາປຸພ຺ພຠາໂຄຕິ ອພ຺ຍາປຊ຺ຊສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາເຄ ເມຕ຺ຕາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນຠາໂວ. ປາຓຠູເຕສຸ ສໍຍໂມຕິ ເອຕ຺ຖ ປາຓຠູຕສທ຺ທາ ເວວຈນຠາເວນ ສຕ຺ເຕສຸ ເອວ ວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘‘ສຕ຺ເຕສຸ ຈາ’’ຕິ. ກຣຸຓາປຸພ຺ພຠາໂຄຕິ ສໍຍມສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາເຄ ກຣຸຓາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນຠາໂວ. ຍາຕິ ຍາ ວິຣາຄຕາ. ອນາຄາມິມຄ຺ຄສ຺ສ ກາມຣາຄສ຺ສ ອນວເສສປຫານຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອເຕນ ອນາຄາມິມຄ຺ໂຄ ກຖິໂຕ’’ຕິ. ຍາຖາວມານສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ນິຣຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອສ຺ມິ…ເປ… ກຖິຕ’’ນ຺ຕິ. ອິໂຕຕິ ອຣຫຕ຺ຕໂຕ.

໔. ຣາຊາຍຕນກຖາ

໖. ປາຈີນໂກເຓຕິ ປຸຣຕ຺ຖິມອສ຺ເສ, ປຸພ຺ພທກ຺ຂິຓທິສາຠາເຄຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣາຊາຍຕນຣຸກ຺ຂນ຺ຕິ ຂີຣິກາຣຸກ຺ຂໍ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນາຕິ ເອຕ຺ຖ ຕສທ຺ທສ຺ສ ວິສຍໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ກຕເຣນ ສມເຍນາ’’ຕິ. ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຠຄວໂຕຕິ ໂຍຊນາ. ເທວຣາຊສທ຺ທສ຺ສ ອຎ຺ເຎ ປຊາປຕິອາທໂຍ ເທວຣາຊາໂນ ນິວຕ຺ເຕຕຸໍ ‘‘ສກ຺ໂກ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕນ຺ຕິ ຫຣີຕກໍ. ປຣິຠຸຕ຺ຕມຕ຺ຕສ຺ເສວ ຠຄວໂຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ນິສິນ຺ເນ ຠຄວຕິ.

‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນາ’’ຕິ ອິມິນາ ເຍນ ສມເຍນ ຠຄວາ ຣາຊາຍຕນມູເລ ນິສີທິ, ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນາຕິ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ອຸກ຺ກລຊນປທໂຕຕິ ອຸກ຺ກລນາມກາ ຊນປທມ຺ຫາ. ຍສ຺ມິໍ ເທເສ ຠຄວາ ວິຫຣຕິ, ຕໍ ເທສນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ເອຕ຺ຖາຕິ ‘‘ຕໍ ເທສໍ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ນາ’’ຕິປເທ. ເຕສນ຺ຕິ ວາຓິຊານໍ. ຎາຕິສາໂລຫິຕສທ຺ທານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎເວວຈນຕ຺ຕາ ‘‘ຎາຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສາໂລຫິຕສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ສິທ຺ໂຘຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຎາຕິຠູຕປຸພ຺ພາ ເທວຕາ’’ຕິ. ສາຕິ ເທວຕາ. ເນສນ຺ຕິ ວາຓິຊານໍ. ຕໂຕຕິ ອປວຕ຺ຕນກາຣຓາ. ເຕຕິ ວາຓິຊາ ¶ . ອິທນ຺ຕິ ອປວຕ຺ຕນໍ. ພລິນ຺ຕິ ອຸປຫາຣໍ. ເຕສນ຺ຕິ ວາຓິຊານໍ. ‘‘ສພ຺ພິມຘຸຜາຓິຕາທີຫິ ໂຍເຊຕ຺ວາ’’ຕິ ປທໍ ປຸພ຺ພາປຣາເປກ຺ຂໍ, ຕສ຺ມາ ມຊ຺ເຌ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຕິມາເນຖາຕິ ເອຕ຺ຖ ມານ ປູຊາຍໍ ເປມເນຕິ ຘາຕຸປາເຐສຸ (ສທ຺ທນີຕິຘາຕຸມາລາຍໍ ໑໘ ນກາຣນ຺ຕຘາຕຸ) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປູຊນເປມນໍ ນາມ ອຕ຺ຖໂຕ ອຸປຏ຺ຐຫນນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອຸປຏ຺ຐຫຖາ’’ຕິ. ຕໍ ໂວຕິ ເອຕ຺ຖ ຕໍສທ຺ໂທ ປຕິມານນວິສໂຍ, ໂວສທ຺ໂທ ຕີສຸ ໂວສທ຺ເທສຸ ຕຸມ຺ຫສທ຺ທສ຺ສ ກາຣິໂຍ ໂວສທ຺ໂທ, ໂສ ຈ ຈຕຸຕ຺ຖ຺ຍຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ ‘‘ຕໍ ປຕິມານໍ ຕຸມ຺ຫາກ’’ນ຺ຕິ. ໂວກາໂຣ ຫິ ຕິວິໂຘ ຕຸມ຺ຫສທ຺ທສ຺ສ ກາຣິໂຍ, ໂຍວຈນສ຺ສ ກາຣິໂຍ, ປທປູຣໂຓຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕຸມ຺ຫສທ຺ທສ຺ສ ກາຣິໂຍ ປຎ຺ຈວິໂຘ ປຈ຺ຈຕ຺ຕອຸປໂຍຄກຣຓສມ຺ປທານສາມິວຈນວເສນາຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕຸມ຺ຫສທ຺ທກາຣິໂຍ ສມ຺ປທານວຈໂນ ¶ ອິຘາຘິປ຺ເປໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຍ’’ນ຺ຕິສທ຺ທສ຺ສ ວິສໂຍ ປຏິຄ຺ຄຫຓຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ ‘‘ຍໍ ປຏິຄ຺ຄຫຓ’’ນ຺ຕິ. ອສ຺ສາຕິ ຠເວຍ຺ຍ. ໂຍ ປຕ຺ໂຕ ອໂຫສີຕິ ໂຍຊນາ. ອສ຺ສາຕິ ຠຄວໂຕ. ໂສຕິ ປຕ຺ໂຕ. ສຸຊາຕາຍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາ ເອວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອນາທເຣ ເຈຕໍ ສາມິວຈນໍ. ເຕນາຕິ ອນ຺ຕຣຘາຍເຫຕຸນາ. ອສ຺ສາຕິ ຠຄວໂຕ. ຫຕ຺ເຖສູຕິ ກຣຓຕ຺ເຖ ເຈຕໍ ຠຸມ຺ມວຈນໍ. ຫຕ຺ເຖຫີຕິ ຫິ ອຕ຺ໂຖ. ກິມ຺ຫີຕິ ເກນ.

ອິໂຕຕິ ອາສຬ຺ຫີມາສຊຸຓ຺ຫປກ຺ຂປຎ຺ຈມິໂຕ. ເອຕ຺ຕກໍ ກາລນ຺ຕິ ເອຕໍ ປມາຓໍ ເອກູນປຎ຺ຎາສທິວສກາລໍ. ຊິຆຈ຺ຉາຕິ ຆສິຕຸມິຈ຺ຉາ. ປິປາສາຕິ ປາຕຸມິຈ຺ຉາ. ອສ຺ສາຕິ ຠຄວໂຕ. ເຈຕສາ-ເຈໂຕສທ຺ທານໍ ສມ຺ພນ຺ຘາເປກ຺ຂຕ຺ຕາ ເຕສໍ ສມ຺ພນ຺ຘໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ’’ຕິ ຈ ‘‘ຠຄວໂຕ’’ຕິ ຈ. ອິເມຫິ ສມ຺ພນ຺ຘິສທ຺ທານມສທິສຕ຺ຕາ ສມ຺ພນ຺ໂຘປິ ອສທິໂສຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອຕ຺ຕໂນຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຣາຊານໍ. ສມາໂສເຍວ ອວຍວີປຘາໂນ ໂຫຕິ, ວາກ຺ຍໍ ປນ ອວຍວປຘາໂນເຍວາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຈຕູຫິ ທິສາຫີ’’ຕິ. ປາຬິຍໍ ‘‘ອາຄນ຺ຕ຺ວາ’’ຕິ ປາຐເສໂສ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ. ‘‘ສິລາມເຍ’’ຕິ ອິມິນາ ສິລາມຍເມວ ເສລາມຍນ຺ຕິ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ອິທນ຺ຕິ ‘‘ເສລາມເຍ ປຕ຺ເຕ’’ຕິ ວຈນໍ. ເຍຕິ ມຸຄ຺ຄວຓ຺ຓສິລາມເຍ ປຕ຺ເຕ. ຕໂຕຕິ ອິນ຺ທນີລມຓິມຍປຕ຺ຕອຸປນາມນໂຕ, ປຣນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເຕສນ຺ຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຣາຊານໍ. ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ອຘິຏ຺ຐຫີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ¶ . ຍຖາຕິ ເຍນາກາເຣນ, ອຘິຏ຺ຐິຍມາເນຕິ ໂຍຊນາ. ເອກສທິໂສຕິ ເອກໍເສນ ສທິໂສ. ອຘິຏ຺ຐິເຕ ປຕ຺ເຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປຕ຺ເຕຕິ ຈ ກຣຓຕ຺ເຖ ຠຸມ຺ມວຈນໍ. ປຕ຺ເຕນ ປຏິຄ຺ຄເຫສີຕິ ຫິ ອຕ຺ໂຖ. ປຈ຺ຈຄ຺ເຆຕິ ເອຕ຺ຖ ເອກາໂຣ ສ຺ມິໍວຈນສ຺ສ ກາຣິໂຍຕິ ອາຫ ‘‘ປຈ຺ຈຄ຺ຆສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ປຏິ ອຄ຺ຆນ຺ຕິ ປທວິຠາຄໍ ກຕ຺ວາ ປຏິສທ຺ໂທ ປາເຏກ຺ກຕ຺ໂຖ, ‘‘ອຄ຺ຆ’’ນ຺ຕິ ສາມຎ຺ຎໂຕ ວຸຕ຺ເຕປິ ມຫຄ຺ຆຕ຺ໂຖຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ປາເຏກ຺ກໍ ມຫຄ຺ຆສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ອິມິນາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນ ມຫຄ຺ຆາ ໂຫນ຺ຕິ, ປາເຏກ຺ກໍ ປນ ມຫຄ຺ຆາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອຖ ວາ ສອຸປສຄ຺ໂຄ ປຈ຺ຈຄ຺ຆສທ຺ໂທ ອຠິນວປຣິຍາໂຍຕິ ອາຫ ‘‘ອຠິນເວ’’ຕິ. ອຠິນໂວຕິ ຈ ອຈິຣຕນວຕ຺ຖຸສ຺ສ ນາມໍ. ອຈິຣຕນວຕ຺ຖຸ ອຈິຣຕນຕ຺ຕາ ອພ຺ຠຸຓ຺ຫໍ ວິຍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອພ຺ຠຸຓ຺ເຫ’’ຕິ. ‘‘ຕງ຺ຂເຓ ນິພ຺ພຕ຺ຕສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ຕເມວຕ຺ຖໍ ວິຠາເວຕິ. ທ຺ເວວາຈິກາຕິປທສ຺ສ ສມາສວເສນ ຈ ຕທ຺ຘິຕວເສນ ຈ ນິປ຺ຜນ຺ນຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ທ຺ເວ ວາຈາ’’ຕິອາທິ. ປຕ຺ຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ເອໂກ ອິຕິສທ຺ໂທ ລຸຕ຺ຕນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ. ອິຕິ ຕສ຺ມາ ທ຺ເວວາຈິກາອິຕິ ອຕ຺ໂຖຕິ ໂຍຊນາ. ເຕຕິ ວາຓິຊາ. ອຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ. ເຕຕິ ເກເສ. ເຕສນ຺ຕິ ວາຓິຊານໍ. ປຣິຫຣຖາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຠິວາທນປຈ຺ຈຸຏ຺ຐານຏ຺ຐານນ຺ຕິ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ, ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ວາ ຫຣຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕຕິ ວາຓິຊາ. ອມເຕເນວາຕິ ອມເຕນ ອິວ, ອຠິສິຕ຺ຕາ ອິວາຕິ ໂຍຊນາ.

໕. ພ຺ຣຫ຺ມຍາຈນກຖາ

໗. ຠຄວາ ¶ ອຸປສງ຺ກມີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕສ຺ມິນ຺ຕິ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣເຘ. ອາຈິຓ຺ຓສມາຈິຓ຺ໂຓຕິ ອາຈຣິໂຕ ສມ຺ມາຈຣິໂຕ, ນ ເອກສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອາຈິຓ຺ໂຓ, ອຖ ໂຂ ສພ຺ພພຸທ຺ຘານໍ ອາຈິຓ຺ຓສມາຈິຓ຺ໂຓ, ອຕິອາຈິຓ຺ໂຓ ນິຈ຺ຈາຈິຓ຺ໂຓຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສງ຺ເຂເປນ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຊານນ຺ຕິ ຫີ’’ຕິອາທິ. ຘມ຺ມເທສນນ຺ຕິ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມເທສນໍ, ຘມ຺ມເທສນຕ຺ຖາຍ ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ, ຠຄວນ຺ຕໍ ວາ ຘມ຺ມເທສນໍ. ຕໂຕຕິ ຍາຈນກາຣຓາ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ, ຍສ຺ມາ ວາ. ໂລກສນ຺ນິວາໂສ ພ຺ຣຫ຺ມຄຣຸໂກ ຍສ຺ມາ, ອິຕິ ຕສ຺ມາ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ອິຕີຕິອາທິ ນິຄມນໍ.

ຕຕ຺ຖາຕິ ¶ ປຣິວິຕກ຺ກນາກາຣປາເຐ. ‘‘ປຎ຺ຈກາມຄຸເຓສຸ ອລ຺ລີຍ’’ນ຺ຕີຕິ ອິມິນາ ອລ຺ລີຍນ຺ຕິ ອຠິຣມິຕພ຺ພຏ຺ເຐນ ລຄ຺ຄນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ອາລຍາ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ອລ຺ລີຍນ຺ຕີຕິ ລຄ຺ຄນ຺ຕິ. ‘‘ປຎ຺ຈ ກາມຄຸເຓ ອລ຺ລີຍນ຺ຕີ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ເອວໍ ສຕິ ອລ຺ລີຍນ຺ຕິ ອຠິຣມິຕພ຺ພຏ຺ເຐນ ເສວິຍນ຺ຕີຕິ ອາລຍາ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາຕິ ວຈນຕ຺ໂຖ ກາຕພ຺ໂພ. ອລ຺ລີຍນ຺ຕີຕິ ເສວນ຺ຕິ. ເຕຕິ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ. ‘‘ຍທິທ’’ນ຺ຕິປທສ຺ສ ຍໍ ອິທນ຺ຕິ ປທວິຠາຄໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ຍ’’ນ຺ຕິ ຈ ‘‘ອິທ’’ນ຺ຕິ ຈ ສພ຺ພນາມປທນ຺ຕິ ອາສງ຺ກາ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອາຫ ‘‘ຍທິທນ຺ຕິ ນິປາໂຕ’’ຕິ. ອິມິນາ ຕີສຸ ລິງ຺ເຄສຸ ທ຺ວີສຸ ຈ ວຈເນສຸ ວິນາສໍ, ວິກາຣໍ ວາ ວິສທິສໍ ວາ ນອຍນຕ຺ຕາ ນຄມນຕ຺ຕາ ອພ຺ຍຍໍ ນາມາຕິ ທສ຺ເສຕິ, ອຕ຺ໂຖ ປນ ສພ຺ພນາມຕ຺ໂຖເຍວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຕສ຺ສາຕິ ‘‘ຍທິທ’’ນ຺ຕິນິປາຕສ຺ສ, ອຕ຺ໂຖຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຐານນ຺ຕິ ‘‘ຐານໍ’’ອິຕິປທໍ. ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທນ຺ຕິ ‘‘ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ’’ອິຕິປທໍ. ອຕ຺ໂຖປິ ຍຸຕ຺ໂຕເຍວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອິເມສນ຺ຕິ ສງ຺ຂາຣາທີນໍ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນານໍ. ປຈ຺ຈຍາຕິ ອວິຊ຺ຊາທິກາຣຓາ. ‘‘ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍາ ເອວາ’’ຕິ ອິມິນາ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ຕາປຈ຺ຈຍສ຺ສ ສ຺ວຕ຺ຖໍ ທີເປຕິ ‘‘ເທວຕາ’’ຕິອາທີສຸ (ຂຸ. ປາ. ອຏ຺ຐ. ເອວມິຈ຺ຈາທິປາຐວຓ຺ຓນາ) ວິຍ.

ໂສ ມມສ຺ສ ກິລມໂຖຕິ ເອຕ຺ຖ ຕໍສທ຺ທສ຺ສ ວິສຍໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຍາ ອຊານນ຺ຕານໍ ເທສນາ ນາມາ’’ຕິ, ອິມິນາ ‘‘ເທເສຍ຺ຍໍ, ນ ອາຊາເນຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ທ຺ວິນ຺ນເມວ ກິຣິຍາປທານໍ ຕສທ຺ທສ຺ສ ວິສຍຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ, ນ ເອກສ຺ສ ກິຣິຍາປທສ຺ສ. ໂສຕິ ເທສນາສງ຺ຂາໂຕ ກາຍວຈີປໂຍໂຄ, ອິມິນາ ວາກ຺ຍວິສເຍ ຕສທ຺ໂທ ອຸຕ຺ຕຣປທສ຺ເສວ ລິງ຺ຄວຈນານິ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ, ສມາສມຊ຺ເຌ ປນ ຕສທ຺ໂທ ປຸພ຺ພປທສ຺ເສວ ລິງ຺ຄວຈນານິ ຄຓ຺ຫາຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອວິຊ຺ຊາ ຈ ສາ ປຈ຺ຈໂຍ ຈາ’’ຕິ (ອຸທາ. ອຏ຺ຐ. ປຐມໂພຘິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ) ຈ ‘‘ອຠິຘມ຺ໂມ ຈ ໂສ ປິຏກຎ຺ຈາ’’ຕິ ຈ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.ປຐມມຫາສງ຺ຄີຕິກຖາ; ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ນິທານກຖາ) ອາທິ ¶ . ກິລມໂຖຕິ ກາຍກິລມນເຫຕຸ. ກິລມຕິ ອເນນາຕິ ກິລມໂຖ. ອສ຺ສາຕິ ຠເວຍ຺ຍ. ສາຕິ ກາຍວຈີປໂຍຄສງ຺ຂາຕາ ເທສນາ. ວິເຫສາຕິ ກາຍວິຫິໍສາເຫຕຸ. ວິຫິໍສຕິ ອິມາຍາຕິ ວິເຫສາ. ຈິຕ຺ເຕນ ປນ ພຸທ຺ຘານໍ ກິລມໂຖ ວາ ວິເຫສາ ວາ ນຕ຺ຖິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ¶ . ‘‘ປຏິຠໍສູ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຏີຕິ ກມ຺ມປ຺ປວຈນີຍໂຍຄຕ຺ຕາ ‘‘ຠຄວນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສາມ຺ຍຕ຺ເຖ ອຸປໂຍຄວຈນນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຠຄວໂຕ’’ຕິ. ‘‘ອນຸ ອຈ຺ຉຣິຍາ’’ຕິ ອິມິນາ ‘‘ນ ອຈ຺ຉຣິຍາ’’ຕິ ປທວິຠາຄໍ ນິວຕ຺ເຕຕິ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຈ຺ຉຣິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຏິຠໍສູຕິ ເອຕ຺ຖ ປຏິສທ຺ໂທ ປຏິຠານຕ຺ໂຖ, ຠາຘາຕຸ ຂາຍນຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ ‘‘ປຏິຠານສງ຺ຂາຕສ຺ສ ຎາຓສ຺ສ ໂຄຈຣາ ອເຫສຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ໂຄຈຣາ ອເຫສຸ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ຂາຍນໍ ນາມ ອຕ຺ຖໂຕ ໂຄຈຣຠາເວນ ຠວນນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ເມຕິ ມມ, ມຍາ ວາ, ອຘິຄຕໍ ຘມ຺ມໍ ປກາສິຕຸນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຣິຍມຄ຺ຄໂສຕສ຺ສ ປຏິ ປຏິໂສຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ນິພ຺ພານເມວາຕິ ອາຫ ‘‘ປຏິໂສຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ. ນິພ຺ພານຄາມິນ຺ຕິ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ. ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ຫິ ຍສ຺ມາ ນິພ຺ພານໍ ຄມຍຕິ, ຕສ຺ມາ ນິພ຺ພານຄາມີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕໂມຂນ຺ເຘນາຕິ ເອຕ຺ຖ ຕມສທ຺ໂທ ອວິຊ຺ຊາປຣິຍາໂຍ, ຂນ຺ຘສທ຺ໂທ ຣາສຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ ‘‘ອວິຊ຺ຊາຣາສິນາ’’ຕິ. ‘‘ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຏາ’’ຕິ ອິມິນາ ອາວຸຏາຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຘາຕຸ ອາວຣຓຕ຺ໂຖຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກຕາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ອປຕ຺ຍູປສຄ຺ໂຄ ອຠາວຕ຺ໂຖ, ຕາປຈ຺ຈໂຍ ຠາວຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ ‘‘ນິຣຸສ຺ສຸກ຺ກຠາເວນາ’’ຕິ.

໘. ໂລເກຕິ ສຕ຺ຕໂລເກ. ມຫາພ຺ຣຫ຺ເມຕິ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາໂນ. ອປ຺ປຣຊກ຺ຂຊາຕິກາຕິ ເອຕ຺ຖ ອປ຺ປໍ ຣຊໍ ອກ຺ຂິມ຺ຫິ ເອເຕສນ຺ຕິ ອປ຺ປຣຊກ຺ຂາ, ອປ຺ປຣຊກ຺ຂາ ຊາຕິ ສຠາໂວ ເອເຕສນ຺ຕິ ອປ຺ປຣຊກ຺ຂຊາຕິກາຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ປຎ຺ຎາມເຍ’’ຕິອາທິ. ‘‘ປຎ຺ຎາມເຍ’’ຕິ ອິມິນາ ມໍສມເຍຕິ ອຕ຺ຖໍ ນິວຕ຺ເຕຕິ. ເອເຕສນ຺ຕິ ສຕ຺ຕານໍ. ຘມ຺ມສ຺ສາຕິ ຕຸປຈ຺ຈຍໂຍເຄ ຉຏ຺ຐີກມ຺ມໍ. ອາປຸພ຺ໂພ ຎາຘາຕຸ ປຏິວິຊ຺ຌນຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ ‘‘ປຏິວິຊ຺ຌິຕາໂຣ’’ຕິ.

ສໍວິຊ຺ຊຕິ ມລໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ສມລາ, ປູຣຓກສ຺ສປາທິກາ ຉ ສຕ຺ຖາໂຣ, ເຕຫິ. ‘‘ຣາຄາທີຫີ’’ຕິ ອິມິນາ ມລສຣູປໍ ທສ຺ເສຕິ. ອວາປຸເຣຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອວປຸພ຺ໂພ ຈ ອາປຸພ຺ໂພ ຈ ປຸຣຘາຕຸ ວິວຣຓຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ ‘‘ວິວຣ ເອຕ’’ນ຺ຕິ. ວກາຣສ຺ສ ປກາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ອປາປຸເຣຕ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ ¶ . ອມຕສທ຺ທສ຺ສ ສລິລາທໂຍ ນິວຕ຺ເຕຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນິພ຺ພານສ຺ສາ’’ຕິ. ອິເມ ສຕ຺ຕາ ສຸຓນ຺ຕູຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ວິມເລນາຕິ ເອຕ຺ຖ ວິສທ຺ໂທ ອຠາວຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ ‘‘ອຠາວໂຕ’’ຕິ. ອິມິນາ ນຕ຺ຖິ ມລໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ວິມໂລຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ ¶ . ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນາ’’ຕິ ອິມິນາ ອຎ຺ຎປທຕ຺ຖສຣູປໍ ທສ຺ເສຕິ. ອນຸກ຺ກເມນ ມຄ຺ເຄນ ພຸຊ຺ຌິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອນຸພຸທ຺ຘນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ໂມ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ອາຫ ‘‘ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ເສລມເຍ’’ຕິ ອິມິນາ ສິລາຍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ເສໂລຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນາ’’ຕິ ອິມິນາ ສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸສຣູປໍ ທສ຺ເສຕິ. ຠຄວາ ຕ຺ວມ຺ປີຕິ ໂຍຊນາ. ຘມ຺ມສທ຺ໂທ ປຎ຺ຎາປຣິຍາໂຍຕິ ອາຫ ‘‘ຘມ຺ມມຍໍ ປຎ຺ຎາມຍ’’ນ຺ຕິ. ອເປໂຕ ໂສໂກ ອິມສ຺ສາຕິ ອເປຕໂສໂກ, ຠຄວາ. ໂສກໍ ອວຕຣຕີຕິ ໂສກາວຕິຓ຺ຓາ, ຊນຕາ. ໂສກາວຕິຓ຺ຓຎ຺ຈ ຊາຕິຊຣາຠິຠູຕຎ຺ຈາຕິ ຈສທ຺ໂທ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ. ອິມິນາ ຈສທ຺ໂທ ລຸຕ຺ຕນິທ຺ທິຏ຺ໂຐຕິ ທສ຺ເສຕິ.

‘‘ຠຄວາ’’ຕິປທໍ ‘‘ວີໂຣ’’ຕິອາທີສຸ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ‘‘ວີຣິຍວນ຺ຕຕາຍາ’’ຕິ ອິມິນາ ວີຣໍ ຍສ຺ສຕ຺ຖີຕິ ວີໂຣຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ສທ຺ທສຕ຺ເຖສຸ ອາລປນປເທສຸ ວິຄ຺ຄໂຫ ນ ກາຕພ຺ໂພຕິ ອິທໍ ອາລປນາວຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິຘ ປນ ເຕສມຕ຺ຖທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ວິຄ຺ຄໂຫ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ‘‘ເທວປຸຕ຺ຕ…ເປ… ວິຊິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ອິມິນາ ວິຊິໂຕ ມາເຣຫິ ສໍຄາໂມ ອເນນາຕິ ວິຊິຕສງ຺ຄາໂມຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຂນ຺ຘມາໂຣ ມຈ຺ຈຸມາເຣນ ສງ຺ຄຫິໂຕ ທ຺ວິນ຺ນໍ ມາຣານໍ ເອກໂຕ ວິຊິຕຕ຺ຕາ. ‘‘ສຕ຺ຕວາໂຫ’’ຕິ ປຐມກ຺ຂເຣນ ຈ ‘‘ສຕ຺ຖວາໂຫ’’ຕິ ທຸຕິຍກ຺ຂເຣນ ຈ ຍຸຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຖວາໂຫ ວິຍາຕິ ‘‘ສຕ຺ຖວາໂຫ’’ຕິ ອຸປຈາເຣນ ວຸຕ຺ເຕ ທຸຕິຍກ຺ຂເຣນ ຍຸຕ຺ໂຕ, ສຕ຺ເຕ ວຫຫີຕິ ສຕ຺ຕວາໂຫຕິ ມຸຂ຺ຍໂຕ ວຸຕ຺ເຕ ປຐມກ຺ຂເຣນ ຍຸຕ຺ໂຕ. ອິຘ ປນ ປຐມກ຺ຂເຣນ ຍຸຕ຺ໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ສຕ຺ເຕ ວຫຕີຕິ ສຕ຺ຕວາໂຫ’’ຕິ. ນຕ຺ຖິ ອິຓໍ ອິມສ຺ສາຕິ ອຓໂຓ ຠຄວາ.

໙. ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາຕິ ¶ ເອຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸ ທຸວິຘໍ ມໍສຈກ຺ຂຸຎາຓຈກ຺ຂຸວເສນ. ຕຕ຺ຖາປິ ມໍສຈກ຺ຂຸ ທຸວິຘໍ ປສາທຈກ຺ຂຸສສມ຺ຠາຣຈກ຺ຂຸວເສນ. ຕຕ຺ຖ ປສາທຣູປໍ ປສາທຈກ຺ຂຸ ນາມ, ຠມຸກຏ຺ຐິປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ ມໍສປິຓ຺ໂຑ ສສມ຺ຠາຣຈກ຺ຂຸ ນາມ. ຎາຓຈກ຺ຂຸ ປນ ປຎ຺ຈວິຘໍ (ປຏິ. ມ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໓) ທິພ຺ພຘມ຺ມປຎ຺ຎາພຸທ຺ຘສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸວເສນ. ຕຕ຺ຖ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸອຠິຎ຺ຎາຎາຓໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ນາມ, ເຫຏ຺ຐິມມຄ຺ຄຕ຺ຕຍໍ ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸ ນາມ, ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາຓໍ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸ ນາມ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕຎາຓຎ຺ຈ ອາສຍານຸສຍຎາຓຎ຺ຈ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸ ນາມ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸ ນາມ. ອິຘ ປນ ‘‘ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຍຖາວຸຕ຺ຕທ຺ເວຎາຓານິເຍວາຕິ ອາຫ ‘‘ອິນ຺ທ຺ຣິຍ…ເປ… ຎາເຓນ ຈາ’’ຕິ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ເຍສນ຺ຕິ ສຕ຺ຕານໍ. ສທ຺ຘາທີນີຕິ ອາທິສທ຺ເທນ ວີຣິຍສຕິສມາຘິປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕິກ຺ຂານີຕິ ຕິຂິຓານິ. ມຸທູນີຕິ ສຸຂຸມຕຣານິ. ອາກາຣາຕິ ກາຣຓາ. ອິມານິ ຕີຓິ ທຸການິ ພາຫິຣຕ຺ຖສມາສວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ. ສຸເຂນ ວິຎ຺ຎາເປຕພ຺ພາຕິ ສຸວິຎ຺ຎາປຍາ, ຕຖາ ທຸວິຎ຺ຎາປຍາຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ເຍ ກຖິຕກາຣຓ’’ນ຺ຕິອາທິ ¶ . ປຣໂລໂກ ຈ ວຊ຺ຊຎ຺ຈ ປຣໂລກວຊ຺ຊານິ, ຕານິ ຠຍໂຕ ປສ຺ສນ຺ຕີຕິ ປຣໂລກວຊ຺ຊຠຍທສ຺ສາວິໂນຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ເຍ’’ຕິອາທິ. ອິມານິ ທ຺ເວ ທຸການິ ກິຕວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ, ອິຘ ປຈ຺ຉິມທຸເກ ‘‘ນ ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ປຣໂລກວຊ຺ຊຠຍທສ຺ສາວິໂນ’’ຕິ ທຸຕິຍປທໍ ນ ວຸຕ຺ຕໍ, ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ຄປາຬິຍໍ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໑໑) ປນ ຍຸຄຬວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸປ຺ປລານິ ເອຕ຺ຖ ສນ຺ຕີຕິ ອຸປ຺ປລິນີຕິ ວຈນຕ຺ເຖນ ຄຈ຺ໂຉ ວາ ລຕາ ວາ ໂປກ຺ຂຣຓີ ວາ ວນໍ ວາ ‘‘ອຸປ຺ປລິນີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອິຘ ປນ ‘‘ວນ’’ນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອຸປ຺ປລວເນ’’ຕິ. ນິມຸຄ຺ຄາເນວ ຫຸຕ຺ວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ໂປສຍນ຺ຕີຕິ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ອິມິນາ ອນ຺ໂຕນິມຸຄ຺ຄາເນວ ຫຸຕ຺ວາ ໂປສຍນ຺ຕີຕິ ອນ຺ໂຕນິມຸຄ຺ຄໂປສີນີຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ອຸທເກນ ສມ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ອຸທເກນ ສມໍ ສໂມທກໍ, ສໂມທກໍ ຫຸຕ຺ວາ ຐິຕານີຕິ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ’’ຕິ ອິມິນາ ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄມ຺ມາຕິປທສ຺ສ ອຕິອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ.

ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນນ ອາໂຣປິຕາຕິ ປາຣຸຕາ, ນ ປາຣຸຕາ ອປາຣຸຕາ. ອປາຣຸຕາ ນາມ ອຕ຺ຖໂຕ ວິວຣຓາຕິ ອາຫ ‘‘ວິວຏາ’’ຕິ ໂສຕິ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ¶ . ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ປຈ຺ຉິມປທທ຺ວເຍຕິ ຄາຖາຍ ອຸຕ຺ຕມປທທ຺ວເຍ. ອຍເມວຕ຺ໂຖຕິ ອຍໍ ວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພຕິ ໂຍຊນາ. ຫີຕິ ວິຕ຺ຖາໂຣ. ນ ຠາສິນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕມປຸຣິສຕ຺ຕາ ‘‘ອຫ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ເທວມນຸເຊສຸ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ເອກເສສວເສນ ‘‘ມນຸເຊສູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ເທວມນຸສ຺ເສສູ’’ຕິ.

໖. ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍກຖາ

໑໐. ຐານຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາຕິ ກາຣເຓນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ. ນິກ຺ກິເລໂສ ຊາຕິ ສຠາໂວ ອິມສ຺ສາຕິ ນິກ຺ກິເລສຊາຕິໂກ. ‘‘ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ອວິເສເສນ ວຸຕ຺ເຕປິ ອຕ຺ຖໂຕ ອນາວຣຓຎາຓເມວາຕິ ອາຫ ‘‘ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ. ອິໂຕຕິ ‘‘ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຣິວິຕກ຺ກທິວສໂຕ, ເຫຏ຺ຐາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເທວຕາ ປນ ອາຬາຣສ຺ສ ກາລງ຺ກຣຓເມວ ຊານາຕິ, ນ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕຠາວໍ. ຠຄວາ ປນ ສພ຺ພໍ ຊານາຕິ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕເນ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ‘‘ປຣິຫີນຕ຺ຕາ’’ຕິ ອິມິນາ ມຫາຊານິໂຍຕິ ເອຕ຺ຖ ຫາຘາຕຸຍາ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ອສ຺ສາຕິ ອາຬາຣສ຺ສ. ມຫຕີ ຊານິອສ຺ສາຕິ ‘‘ມຫາຊານິໂກ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ກກາຣສ຺ສ ຍກາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຊານິໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອກ຺ຂເຓຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສາຍ ອໂນກາເສ, ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕເນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຫິຍ຺ໂຍຕິ ອນນ຺ຕຣາຕີຕາເຫ. ໂສປີຕິ ອຸທໂກ ຣາມປຸຕ຺ໂຕປິ. ປິສທ຺ໂທ ອາຬາຣາເປກ຺ໂຂ. ຕຕ຺ຖ ອາຬາໂຣ ກາລາໂມ ຍາວອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນຌານລາຠີ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕເນ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ອຸທໂກ ຣາມປຸຕ຺ໂຕ ຍາວເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນຌານລາຠີ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕເນ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕຕິ ¶ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ‘‘ພຫຸກາຣາ’’ຕິ ຈ ‘‘ພຫູປກາຣາ’’ຕິ ຈ ປາຐສ຺ສ ທ຺ວິຘາ ຍຸຕ຺ຕຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ພຫຸກາຣາຕິ ພຫູປກາຣາ’’ຕິ. ເປສິຕຕ຺ຕຠາວໍ ມນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ອິມິນາ ປຫິຕຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ຕສທ຺ໂທ ກາຍວາຈໂກຕິ ທສ຺ເສຕິ.

໑໑. ອນ຺ຕຣາສທ຺ເທນ ຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ຄຍໍ, ໂພຘິ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສາມ຺ຍຕ຺ເຖ ອຸປໂຍຄວຈນນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຄຍາຍ ຈ ໂພຘິມຓ຺ຑສ຺ສ ຈາ’’ຕິ.

ຄາຖາຍ ¶ ຈຕູສຸ ສພ຺ພສທ຺ເທສຸ ທຸຕິໂຍ ສພ຺ພສທ຺ໂທ ອນວເສສຕ຺ໂຖ, ເສສາ ສາວເສສຕ຺ຖາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ສພ຺ພໍ ເຕຠູມກຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິອາທິ. ວຈນຕ຺ໂຖ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍວ. ອຣຫຕ຺ຕຜລສ຺ສາປິ ຕຓ຺ຫາກ຺ຂຍຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕຓ຺ຫາກ຺ຂເຍ ນິພ຺ພາເນ’’ຕິ. ສຍໍສທ຺ໂທ ອຕ຺ຕປຣິຍາໂຍ, ອຠິຎ຺ຎາຍສທ຺ໂທ ຕຸ ຕ຺ວາປຈ຺ຈຍນ຺ໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ອຕ຺ຕນາວ ຊານິຕ຺ວາ’’ຕິ. ‘‘ສພ຺ພໍ ຈຕຸຠູມກຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ຎາຘາຕຸຍາ ກມ຺ມໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ອຍໍ ເມ ອາຈຣິໂຍ’’ຕິ ອຸທ຺ທິສນາກາຣທສ຺ສນໍ.

‘‘ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ເມ’’ຕິ ອິມິນາ ໂລກິຍຘມ຺ເມ ປນ ອາຈຣິໂຍ (ມິ. ປ. ໔.໕.໑໑) ອຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ປຏິປຸຄ຺ຄໂລຕິ ເອຕ຺ຖ ປຏິສທ຺ໂທ ປຏິຠາຄຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ ‘‘ປຏິຠາຄປຸຄ຺ຄໂລ’’ຕິ. ສທິສປຸຄ຺ຄໂລ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສີຕິຠູໂຕຕິ ສີຕິ ຫຸຕ຺ວາ ຠູໂຕ, ສີຕິຠາວໍ ວາ ປຕ຺ໂຕ.

ກາສີນນ຺ຕິ ພຫຸວຈນວເສນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຊນປທານໍ ນາມໍ. ຊນປທສມູຫສ຺ສ ຣຏ຺ຐນາມຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກາສິຣຏ຺ເຐ’’ຕິ. ‘‘ນຄຣ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ປຸຣສທ຺ໂທ ນຄຣປຣິຍາໂຍຕິ ທສ຺ເສຕິ. ປຏິລາຠາຍາຕິ ປຏິລາຠາປນຕ຺ຖາຍ. ‘‘ເຠຣິ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ທຸນ຺ທຸຠິສທ຺ໂທ ເຠຣິວາຈໂກຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເຠຣິ ຫິ ‘‘ທຸໍທຸ’’ນ຺ຕິສທ຺ເທນ ອຸຠິ ປູຣຓເມຕ຺ຖາຕິ ທຸນ຺ທຸຠີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ທກາຣຣກາຣານໍ ສໍໂຍຄໍ ກຕ຺ວາ ທຸນ຺ທ຺ຣຸຠີຕິປິ ປາໂຐ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ອປາໂຐເຍວ. ‘‘ປຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຫາຣສທ຺ເທນ ອາຫຎ຺ຎິນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອາປຸພ຺ພຫນຘາຕຸຍາ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ, ສ຺ສາມິສທ຺ເທນ ອຊ຺ຊຕນິອິໍວິຠຕ຺ຕິຍາ ອນາຄຕກາເລ ປວຕ຺ຕຠາວໍ, ອິຕິສທ຺ເທນ ຄມນາກາຣວາຈກສ຺ສ ອິຕິສທ຺ທສ຺ສ ໂລປຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ.

ອນນ຺ຕຊິໂນຕິ ອນນ຺ຕສງ຺ຂາຕສ຺ສ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປທຏ຺ຐານຠູເຕນ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາເຓນ ສພ຺ພກິເລສາຣີນໍ ຊິຕວາ, ເອເຕນ ຜລູປຈາເຣນ ອນນ຺ຕຊິນຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ຫຸເວຍ຺ຍ ປາວຸໂສຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຫຸເວຍ຺ຍ ອປິ ອາວຸໂສ’’ຕິ ປທວິຠາຄໍ ກຕ຺ວາ ຫຸຘາຕຸ ສຕ຺ຕຕ຺ຖວາຈໂກ, ອປິສທ຺ໂທ ເອວໍນາມວາຈໂກຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ອາວຸໂສ ‘‘ເອວໍ ນາມ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ. ວກາຣສ຺ສ ປກາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ຫຸເປຍ຺ຍາ’’ຕິ ປາໂຐປິ ຍຸຊ຺ຊຕິເຍວ.

໑໒. ‘‘ອຕ຺ຖາຍ ¶ ¶ ປຏິປນ຺ໂນ’’ຕິ ອິມິນາ ພາຫຸລ຺ລສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ພາຫຸລ຺ລິໂກຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ປຘານໂຕຕິ ທຸກ຺ກຣຈຣິຍາຍ ປທຫນໂຕ. ‘‘ຠຏ຺ໂຐ’’ຕິ ອິມິນາ ວິພ຺ຠນ຺ໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ວິປຸພ຺ພຠມຸຘາຕຸຍາ ອນວຏ຺ຐານຕ຺ໂຖ ນາມ ອຕ຺ຖໂຕ ຠຏ຺ໂຐຕິ ທສ຺ເສຕິ. ໂສຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ໂສຕສທ຺ທສ຺ສ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓາທິວາຈກຕ຺ຕາ ‘‘ໂສຕິນ຺ທ຺ຣິຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຣິຍາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຣິຍນໍ ຈຣຓໍ ອິຣິຍາຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ທຸກ຺ກຣຈຣິຍາຍາ’’ຕິ. ອຠິຊານາຖ ໂນຕິ ເອຕ຺ຖ ໂນສທ຺ໂທ ນຸສທ຺ທຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ ‘‘ອຠິຊານາຖ ນູ’’ຕິ. ວາກ຺ຍນ຺ຕິ ວາຈກໍ. ສຎ຺ຎາເປຕຸນ຺ຕິປທສ຺ສ ສຎ຺ຎາປນາກາຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຫໍ ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ.

໑໓. ອິໂຕຕິ ‘‘ຈກ຺ຂຸກຣຓີ’’ຕິອາທິໂຕ. ປທຕ຺ຖໂຕຕິ ປທໂຕ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ຈ, ປທານໍ ອຕ຺ຖໂຕ ວາ. ອິໂຕຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕໂຕ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕກຖນ຺ຕິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕວເສນ ວຸຕ຺ຕວຈນໍ.

໑໘. ເທວຕາໂກຏີຫີຕິ ພ຺ຣຫ຺ມສງ຺ຂາຕາຫິ ເທວຕາໂກຏີຫິ. ປຕິຏ຺ຐິຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອາຍສ຺ມໂຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສາວ ເອຫິຠິກ຺ຂຸອຸປສມ຺ປທາຕິ ໂຍຊນາ.

໑໙. ທຸຕິຍທິວເສ ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸໍ ອຸທປາທີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ທຸຕິຍທິວເສ’’ຕິອາທິ ປາຏິປທທິວສໍ ອຸປນິຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປກ຺ຂສ຺ສາຕິ ອາສຬ຺ຫີມາສກາຬປກ຺ຂສ຺ສ. ສພ຺ເພວ ເຕ ຠິກ຺ຂູຕິ ໂຍຊນາ. ອນຕ຺ຕສຸຕ຺ເຕນາຕິ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓສຸຕ຺ຕນ຺ເຕນ (ມຫາວ. ໒໐; ສໍ. ນິ. ໓.໕໙).

ປຎ຺ຈມິຍາ ປກ຺ຂສ຺ສາຕິ ປກ຺ຂສ຺ສ ປຎ຺ຈມິຍາ. ໂລກສ຺ມິນ຺ຕິ ສຕ຺ຕໂລເກ. ‘‘ມນຸສ຺ສອຣຫນ຺ໂຕຕິ ອິມິນາ ເທວອຣຫນ຺ໂຕ ພຫູຕິ ທສ຺ເສຕິ.

໗. ປພ຺ພຊ຺ຊາກຖາ

໓໑. ໂປຣາຓານຸໂປຣາຓານນ຺ຕິ ປຸຣາເຓ ຈ ອນຸປຸຣາເຓ ຈ ຠວານໍ. ເອກສຏ຺ຐີຕິ ເອໂກ ຈ ສຏ຺ຐິ ຈ, ເອເກນ ວາ ອຘິກາ ສຏ຺ຐິ ເອກສຏ຺ຐິ.

ຕຕ຺ຣາຕິ ¶ ເຕສຸ ເອກສຏ຺ຐິມນຸສ຺ສອຣຫນ຺ເຕສຸ. ປຸພ຺ພໂຍໂຄຕິ ປຸພ຺ເພ ກໂຕ ອຸປາໂຍ, ປຸພ຺ພູປນິສ຺ສໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຄ຺ຄພນ຺ເຘນາຕິ ສມູຫໍ ກຕ຺ວາ ພນ຺ເຘນ. ເຕຕິ ປຎ຺ຈປຎ຺ຎາສ ຊນາ. ຌາເປສ຺ສາມາຕິ ຑຍ຺ຫິສ຺ສາມ. ນີຫຣິໍສູຕິ ຄາມໂຕ ນີຫຣິໍສຸ. ເຕສູຕິ ປຎ຺ຈປຎ຺ຎາສຊເນສຸ. ປຎ຺ຈ ຊເນ ¶ ຐເປຕ຺ວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເສສາຕິ ປຎ຺ຈຫິ ຊເນຫິ ອວເສສາ. ໂສຕິ ຍໂສ ທາຣໂກ. ເຕປີຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ຊນາ. ຕຕ຺ຖາຕິ ສຣີເຣ. ເຕ ສພ຺ເພປີຕິ ຍສສ຺ສ ມາຕາປິຕຸຠຣິຍາຫິ ສທ຺ຘິໍ ສພ຺ເພປິ ເຕ ສຫາຍກາ. ເຕນາຕິ ປຸພ຺ພໂຍເຄນ.

ອາມນ຺ເຕສີຕິ ກເຖສິ.

໓໒. ທິພ຺ເພສຸ ວິສເຍສຸ ຠວາ ທິພ຺ພາ ໂລຠປາສາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ທິພ຺ພາ ນາມາ’’ຕິອາທິ. ໂລຠປາສາຕິ ໂລຠສງ຺ຂາຕາ ພນ຺ຘນາ. ອສວນຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ກຣຓຕ຺ເຖ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອສວນຕາຍາ’’ຕິ. ປຣິຫາຍນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ເກນ ປຣິຫາຍນ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘‘ວິເສສາຘິຄມໂຕ’’ຕິ. ວິເສສາຘິຄມໂຕຕິ ມຄ຺ຄຜລສງ຺ຂາຕສ຺ສ ວິເສສສ຺ສ ອຘິຄມໂຕ.

໓໓. ອນ຺ຕໍ ລາມກໍ ກໂຣຕີຕິ ອນ຺ຕໂກຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ລາມກາ’’ຕິ. ‘‘ຫີນສຕ຺ຕາ’’ຕິ ອິມິນາ ອນ຺ຕກສ຺ສ ສຣູປໍ ທສ຺ເສຕິ. ອາມນ຺ຕນປທເມຕໍ. ຕນ຺ຕິ ຣາຄປາສໍ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ໂສຕິ ມາໂຣ ປາປິມາ. ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ຈຣນ຺ຕານໍ ປຎ຺ຈາຠິຎ຺ຎານມ຺ປິ ພນ຺ຘນຕ຺ຕາ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ຈຣຕິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອນ຺ຕລິກ຺ຂຈໂຣຕິ ວຈນຕ຺ເຖນ ຣາຄປາໂສ ‘‘ອນ຺ຕລິກ຺ຂຈໂຣ’’ຕິ ມາເຣນ ປາປິມຕາ ວຸຕ຺ໂຕ.

໓໔. ນານາຊນປທໂຕຕິ ເອກິສ຺ສາປິ ທິສາຍ ນານາຊນປທໂຕ. ‘‘ອນຸຊານາມິ…ເປ… ປພ຺ພາເຊຖາ’’ຕິອາທິມ຺ຫິ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ໂຍຊນາ. ປພ຺ພາເຊນ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເຍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ປຸຄ຺ຄລາຕິ ໂຍຊນາ. ປຣໂຕຕິ ປຣສ຺ມິໍ. ‘‘ນ ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພ’’ຕິ ປາຬິໍ (ມຫາວ. ໘໙) ອາທິໍ ກຕ຺ວາຕິ ໂຍຊນາ. ເຕຕິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕປຸຄ຺ຄເລ. ໂສປິ ຈາຕິ ໂສປິ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ. ອນຸຎ຺ຎາໂຕເຍວ ປພ຺ພາເຊຕພ຺ໂພຕິ ¶ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕສ຺ສ ຈາຕິ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຈ, ອຖ ວາ ເຕສຎ຺ຈ ມາຕາປິຕູນໍ. ວຈນວິປລ຺ລາໂສ ເຫສ. ອນຸຊານນລກ຺ຂຓໍ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ເອວນ຺ຕິ ອິມິນາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ. ຈສທ຺ໂທ ວາກ຺ຍສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ໂຖ. ສເຈ ອຈ຺ຉິນ຺ນເກໂສ ໂຫຕິ ຈ, ສເຈ ເອກສີມາຍ ອຎ຺ເຎປິ ຠິກ຺ຂູ ອຕ຺ຖິ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຎ຺ເຎປີຕິ ອຕ຺ຕນາ ອປເຣປິ. ຠຓ຺ຑູຕິ ມຸຓ຺ໂຑ, ໂສເຍວ ກມ຺ມໍ ຠຓ຺ຑຸກມ຺ມໍ. ຕສ຺ສາຕິ ຠຓ຺ຑຸກມ຺ມສ຺ສ. ໂອກາໂສຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ຂໂຓ. ‘‘ໂອກາສໍ ນ ລຠຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສເຈ’’ຕິອາທິ.

ອວຸຕ຺ໂຕປີຕິ ¶ ເອຕ຺ຖ ປິສທ຺ໂທ ວຸຕ຺ໂຕ ປນ ກາ ນາມ ກຖາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປພ຺ພາເຊຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຈຕຸພ຺ພິຘາ ຕາປສປພ຺ພຊ຺ຊາ ປຣິພ຺ພາຊກປພ຺ພຊ຺ຊາ ສາມເຓຣປພ຺ພຊ຺ຊາ ອຸປສມ຺ປທປພ຺ພຊ຺ຊາຕິ. ຕຕ຺ຖ ເກສມສ຺ສຸຫຣຓໍ ຕາປສປພ຺ພຊ຺ຊາ ນາມ ວກ຺ກລາທິຄຫຓໂຕ ປຐມເມວ ວຊິຕພ຺ພຕ຺ຕາ. ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊາຕິປິ ຕສ຺ສາເຍວ ນາມໍ. ເກສມສ຺ສຸຫຣຓເມວ ປຣິພ຺ພາຊກປພ຺ພຊ຺ຊາ ນາມ ກາສາຍາທິຄຫຓໂຕ ປຐມເມວ ວຊິຕພ຺ພຕ຺ຕາ. ເກສມສ຺ສຸຫຣຓຎ຺ຈ ກາສາຍຈ຺ຉາທນຎ຺ຈ ສາມເຓຣປພ຺ພຊ຺ຊາ ນາມ ສຣຓຄຫຓໂຕ ປຐມເມວ ວຊິຕພ຺ພຕ຺ຕາ. ອຸປສມ຺ປທປພ຺ພຊ຺ຊາ ຕິວິຘາ ເອຫິຠິກ຺ຂຸອຸປສມ຺ປທປພ຺ພຊ຺ຊາ ສຣຓຄຫຓູປສມ຺ປທປພ຺ພຊ຺ຊາ ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖວາຈິກູປສມ຺ປທປພ຺ພຊ຺ຊາຕິ. ຕຕ຺ຖ ເອຫິຠິກ຺ຂູປສມ຺ປທປພ຺ພຊ຺ຊາຍໍ ເກສມສ຺ສຸຫຣຓາທິ ສພ຺ພໍ ເອກໂຕວ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ ‘‘ເອຫິ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ຠຄວໂຕ ວຈເນນ ອຠິນິປ຺ຜນ຺ນຕ຺ຕາ. ສຣຓຄຫຓູປສມ຺ປທປພ຺ພຊ຺ຊາ ສາມເຓຣປພ຺ພຊ຺ຊສທິສາເຍວ. ເກສມສ຺ສຸຫຣຓຎ຺ຈ ກາສາຍຈ຺ຉາທນຎ຺ຈ ສຣຓຄຫຓຎ຺ຈ ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖວາຈິກູປສມ຺ປທປພ຺ພຊ຺ຊາ ນາມ ກມ຺ມວາຈາຄຫຓໂຕ ປຐມເມວ ວຊິຕພ຺ພຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ສາມເຓຣປພ຺ພຊ຺ຊໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປພ຺ພາເຊຕີ’’ຕິ. ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສາຕິ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກຣຏ຺ຐານນິຍມໍ ກຕ຺ວາ. ປພ຺ພຊ຺ຊາກມ຺ເມ ອຕ຺ຕໂນ ອິສ຺ສຣິຍມກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຫເຣນ ຠິກ຺ຂຸນາ ເກສຈ຺ເຉທນໍ ກາສາຍຈ຺ຉາທນໍ ສຣຓທານນ຺ຕິ ຕີຓິ ກິຈ຺ຈານິ ກາຕພ຺ພານິເຍວ. ເກຈິ ‘‘ສຣຓານິ ປນ ສຍໍ ທາຕພ຺ພານີ’’ຕິ ປາຐໍ ອິຘາເນຕ຺ວາ ທຫເຣນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສຣຓານິ ນ ທາຕພ຺ພານີຕິ ¶ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ ທຫຣສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸຕ຺ຕາ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ລຠນຕ຺ຕາ ຈ. ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ເຈ ເກສຈ຺ເຉທນຎ຺ຈ ກາສາຍຈ຺ຉາທນຎ຺ຈ ອກຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊຕ຺ຖໍ ສຣຓານິເຍວ ເທຕິ, ນ ຣຸຫຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ອກຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ. ກມ຺ມວາຈໍ ສາເວຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປາເທຕິ, ຣຸຫຕິ ອຸປສມ຺ປທາ ອປຕ຺ຕຈີວຣານໍ ອຸປສມ຺ປທສິທ຺ຘິໂຕ, ກມ຺ມວິປຕ຺ຕິຍາ ອຠາວໂຕ ຈ. ຂຓ຺ຑສີມນ຺ຕິ ອຸປຈາຣສີມຏ຺ຐໍ ພທ຺ຘສີມໍ. ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາຕິ ເກສຈ຺ເຉທນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກາສາຍານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ’’ຕິ ກາສາຍຈ຺ຉາທນສ຺ສ ວິສຸໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ສາມເຓຣສ຺ສ ສຣຓທານສ຺ສ ອຣຸຫຕ຺ຕາ ‘‘ສຣຓານິ ປນ ສຍໍ ທາຕພ຺ພານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຸຣິສໍ ປພ຺ພາເຊຕຸນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ອາຓຕ຺ຕິຍາຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາຓຕ຺ຕິຍາ. ເຍນ ເກນຈີຕິ ຄຫຏ຺ຐປພ຺ພຊິເຕສຸ ເຍນ ເກນຈິ.

‘‘ຠພ຺ພຣູໂປ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສເຫຕຸໂກ’’ຕິ. ສເຫຕຸໂກຕິ ມຄ຺ຄຜລານໍ ອຸປນິສ຺ສເຍຫິ ສຫ ປວຕ຺ໂຕ. ຍສສ຺ສີຕິ ປຣິວາຣຍເສນ ຈ ກິຕ຺ຕິຍເສນ ຈ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ໂອກາສໍ ກຕ຺ວາປີຕິ ໂອກາສໍ ກຕ຺ວາ ເອວ. ສຍເມວາຕິ ນ ອຎ຺ໂຎ ອາຓາເປຕພ຺ໂພ. ເອຕ຺ໂຕເຍວາຕິ ທສ຺ສນຏ຺ຐານໂຕເຍວ. ອສ຺ສາຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊາເປກ຺ຂສ຺ສ. ຂຊ຺ຊຸ ວາຕິ ກຓ຺ຑຸວນໍ ວາ. ‘‘ກຈ຺ຉຸ ວາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ປາມໍ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປິຬກາ ວາຕິ ໂຜຏາ ວາ. ເອຕ຺ຕເກນາຕິ ເອຕປມາເຓນ ¶ ຆໍສິຕ຺ວາ ນ຺ຫາປນມຕ຺ເຕນ. ອນິວຕ຺ຕິຘມ຺ມາຕິ ຄິຫິຠາວໍ ອນິວຕ຺ຕນສຠາວາ. ກຕຎ຺ຎູຕິ ກຕສ຺ສູປກາຣສ຺ສ ຊານນສີລາ. ກຕເວທິໂນຕິ ກຕຎ຺ຎູປກາຣສ຺ສ ເວທໍ ປາກຏໍ ກໂຣນ຺ໂຕ.

ອນິຍ຺ຍານິກກຖາຕິ ຍາວທຕ຺ຖໍ ສຸປິຕ຺ວາ ຍາວທຕ຺ຖໍ ຠຸຎ຺ຊີຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕເກຬິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອນຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ ວິຫຣາຫີຕິອາທິກາ ກຖາ. ນກເຖຕພ຺ພໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ກເຖຕພ຺ພໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອຖຂ຺ວສ຺ສາ’’ຕິ. ອສ຺ສາຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊາເປກ຺ຂສ຺ສ. ອາຈິກ຺ຂນາກາຣໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອາຈິກ຺ຂນ຺ເຕນ ຈາ’’ຕິອາທິ. ວຓ຺ຓ…ເປ… ວເສນາຕິ ວຓ຺ໂຓ ຈ ສຓ຺ຐານຎ຺ຈ ຄນ຺ໂຘ ຈ ອາສໂຍ ຈ ໂອກາໂສ ຈ, ເຕສໍ ວເສນ, ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຫີຕິ ຜລໂຊຕໂກ, ອາຈິກ຺ຂນສ຺ສ ຜລໍ ວກ຺ຂາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊາເປກ຺ໂຂ. ປຸພ຺ເພຕິ ປຸພ຺ພຠເວ, ປພ຺ພຊນໂຕ ¶ ປຸພ຺ເພ ວາ. ກຓ຺ຏກເວຘາເປກ຺ໂຂ ປຣິປກ຺ກຄຓ຺ໂຑ ວິຍ ຎາຓໍ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ໂຍຊນາ. ອສ຺ສາຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊາເປກ຺ຂສ຺ສ. ອິນ຺ທາສນີຕິ ສກ຺ກສ຺ສ ວຊິຣາວຸໂຘ. ໂສ ຫິ ອິນ຺ເທນ ອສີຍຕິ ຂິປີຍຕີຕິ ອິນ຺ທາສນີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິນ຺ທາສນິ ປພ຺ພເຕ ຈຸຓ຺ຓຍມານາ ວິຍ ສພ຺ເພ ກິເລເສ ຈຸຓ຺ຓຍມານໍເຍວາຕິ ໂຍຊນາ. ຂຸຣຄ຺ເຄເຍວາຕິ ຂຸຣສ຺ສ ໂກຏິຍເມວ. ຂຸຣກມ຺ມປຣິໂຍສາເນເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ປຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ. ອສ຺ສາຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊາເປກ຺ຂສ຺ສ.

ຄິຫິຄນ຺ຘນ຺ຕິ ເຄເຫ ຐິຕສ຺ສ ຊນສ຺ສ ຄນ຺ຘໍ. ອຖາປີຕິ ຍທິປິ ອຈ຺ຉາເທຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອສ຺ສາຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊາເປກ຺ຂສ຺ສ. ອາຈຣິໂຍ ວາຕິ ສຣຓທານາຈຣິໂຍ ວາ ກມ຺ມວາຈາຈຣິໂຍ ວາ ໂອວາທາຈຣິໂຍ ວາ. ຕໍເຍວ ວາຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊາເປກ຺ຂເມວ ວາ. ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາວາຕິ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍຠິກ຺ຂຸນາ ເອວ.

ອນາຓຕ຺ຕິຍາຕິ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາເຍຫິ ອນາຓຕ຺ຕິຍາ. ອິມິນາ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາເຍຫິ ອນາຓຕ຺ເຕນ ເຍນ ເກນຈິ ນິວາສນາທີນິ ນ ກາຕພ຺ພານີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຠິກ຺ຂຸນາຕິ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍຠິກ຺ຂຸນາ. ຕສ຺ເສວາຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊາເປກ຺ຂສ຺ເສວ. ອຸປຊ຺ຌາຍມູລເກຕິ ອຸປຊ຺ຌາຍມູລເກ ນິວາສນປາຣຸປເນ. ອຍນ຺ຕິ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ຕຕ຺ຖາຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊູປສມ຺ປທຏ຺ຐາເນ. ເຕສນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ. ອຖາຕິ ວນ຺ທາປນໂຕ ປຈ຺ຉາ, ວນ຺ທາປນສ຺ສ ອນນ຺ຕຣາ ວາ. ‘‘ເອວໍ ວເທຫີ’’ຕິ ປາຬິນຍນິທສ຺ສນມຸເຂນ ‘‘ຍມຫໍ ວທາມິ, ຕໍ ວເທຫີ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖານຍໍ ນິທສ຺ເສຕິ. ອຖາຕິ ຕທນນ຺ຕຣໍ. ອສ຺ສາຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊາເປກ຺ຂສ຺ສ, ທາຕພ຺ພານີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອກປທມ຺ປີຕິ ຕີສຸ ວາກ຺ຍປເທສຸ ເອກໍ ວາກ຺ຍປທມ຺ປິ, ນວສຸ ວາ ວິຠຕ຺ຍນ຺ຕປເທສຸ ເອກປທມ຺ປິ. ເອກກ຺ຂຣມ຺ປີຕິ ຈຕຸວີສຕກ຺ຂເຣສຸ ເອກກ຺ຂຣມ຺ປິ.

ເອກໂຕ ¶ ສຸທ຺ຘິຍາຕິ ເອກສ຺ເສວ ກມ຺ມວາຈາຈຣິຍສ຺ສ ຐານກຣຓສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສຸຊ຺ຌເນນ. ອຸຠໂຕ ສຸທ຺ຘິຍາວາຕິ ອຸຠເຍສໍ ສຣຓທານາຈຣິຍສາມເຓຣານໍ ສຸຊ຺ຌເນນ ເອວ. ຐານກຣຓສມ຺ປທນ຺ຕິ ອຸຣອາທິຏ຺ຐານານຎ຺ຈ ສໍວຸຕາທິກຣຓານຎ຺ຈ ສມ຺ປທໍ. ວຕ຺ຕຸນ຺ຕິ ຐານກຣຓສມ຺ປທໍ ວຕ຺ຕຸໍ. ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ ໂຍຊນາ.

ອິມານີຕິ ¶ ສຣຓານິ. ຈສທ຺ໂທ ອຸປນ຺ຍາໂສ, ປນສທ຺ໂທ ປທາລງ຺ກາໂຣ. ເອກສມ຺ພນ຺ຘານີຕິ ເອກໂຕ ສມ຺ພນ຺ຘານິ. ອນຸນາສິກນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ທານກາເລ ‘‘ພຸທ຺ຘໍ’’ອິຕິ ‘‘ສຣຓໍ’’ອິຕິ ປທານຎ຺ຈ ‘‘ສຣຓໍ’’ອິຕິ ‘‘ຄຈ຺ຉາມິ’’ອິຕິ ປທານຎ຺ຈ ອນ຺ຕຣາ ວິຈ຺ເຉທມກຕ຺ວາ ເອກສມ຺ພນ຺ຘເມວ ກຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພານີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ ຕິຓ຺ຓໍ ປທານມນ຺ຕຣາ ພ຺ຍວຘານສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອກ຺ຂຣສ຺ສ ອຠາວໂຕ. ວິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາຕິ ວິຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ. ມກາຣນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ທານກາເລ ຕິຓ຺ຓໍ ປທານມນ຺ຕຣາ ເອກສມ຺ພນ຺ຘມກຕ຺ວາ ວິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ເອວ ກຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພານີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ຕິຓ຺ຓໍ ປທານມນ຺ຕຣາ ພ຺ຍວຘານສ຺ສ ນິສ຺ສຣສ຺ສ ມກາຣສ຺ສ ອຕ຺ຖິຠາວໂຕ. ອນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕນ຺ຕິ ວຈນໍ, ‘‘ນຕ຺ຖີ’’ຕິປເທ ກຕ຺ຕາ, ‘‘ນ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິປເທ ກມ຺ມໍ. ຕຖາຕິ ‘‘ອຫໍ ຠນ຺ເຕ ພຸທ຺ຘຣກ຺ຂິໂຕ’’ຕິອາທິນາ ອາກາເຣນ, ອວທນ຺ຕສ຺ສ ສຣຓໍ ນ ກຸປ຺ປຕິ, ພຸກາຣທກາຣາທີນໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນານໍ ຐານກຣຓສມ຺ປທໍ ຫາເປນ຺ຕສ຺ເສວ ສຣຓໍ ກຸປ຺ປຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

‘‘ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ສກິໍ ວາ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທີເປຕິ. ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໂຕ ອຘິກໍ ປນ ສຫສ຺ສກ຺ຂຕ຺ຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕາສຸ ປພ຺ພຊ຺ຊາອຸປສມ຺ປທາສຸ. ປຣໂຕຕິ ປຣສ຺ມິໍ. ສາຕິ ອຸປສມ຺ປທາ. ປພ຺ພຊ຺ຊາ ປນ ອນຸຎ຺ຎາຕາ ເອວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປຣໂຕປີຕິ ປິສທ຺ໂທ ປຸພ຺ພາເປກ຺ໂຂ. ສາຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊາ. ເອຕ຺ຕາວຕາຕິ ເອຕ຺ຕເກນ ເກສຈ຺ເຉທນກາສາຍຈ຺ຉາທນສຣຓທາເນນ. ຫີຕິ ຜລໂຊຕໂກ.

ເອສາຕິ ເອໂສ ສາມເຓໂຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຄຕິມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ປຓ຺ຑິຕຊາຕິໂກ’’ຕິ. ອຖາຕິ ເອວໍ ສຕິ. ອສ຺ສາຕິ ສາມເຓຣສ຺ສ. ຕສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນຕິ ສາມເຓຣຠູມິຍໍ ຐິຕຏ຺ຐາເນເຍວ. ຍຖາ ຠຄວຕາ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານິ, ຕຖາ ອຸທ຺ທິສິຕພ຺ພານີຕິ ໂຍຊນາ. ເອຕນ຺ຕິ ‘‘ອນຸຊານາມິ…ເປ… ຊາຕຣູປ ຣຊຕປຏິຄ຺ຄຫຓາ ເວຣມຓີ’’ຕິ ວຈນໍ.

ຕນ຺ຕິ ອນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕວຈນໍ. ຍຖາປາຬິຍາວາຕິ ເອວສທ຺ໂທ ສນ຺ນິຏ຺ຐານຕ຺ໂຖ, ເຕນ ຍຖາປາຬິຍາວ ອຸທ຺ທິສິຕພ຺ພານິ. ຍຖາປາຬິໍ ວິສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຖາ ເອວ ອຸທ຺ທິສິຕພ຺ພານີຕິ ວາທໍ ນິວາເຣຕິ. ຍຖາປາຬິໍ ວິສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ¶ ອຎ຺ຎຖາ ‘‘ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓິໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ສມາທິຍາມີ’’ຕິ ¶ ອຸທ຺ທິສນ຺ໂຕປິ ນິທ຺ໂທໂສເຍວ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ, ຍສ຺ມາ ວາ. ຕານີຕິ ສິກ຺ຂາປທານິ. ຍາວາຕິ ຍຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ນ ຊານາຕິ, ນ ກຸສໂລ ໂຫຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສນ຺ຕິກາວຈໂຣເຍວາຕິ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍານໍ ສມີເປ ອວຈາໂຣວ. ອສ຺ສາຕິ ສາມເຓຣສ຺ສ. ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍນ຺ຕິ ທສສິກ຺ຂາປທວິນິມຸຕ຺ຕໍ ກປ຺ປິຍໍ ປຣາມາສາທິຎ຺ຈ ອກປ຺ປິຍໍ ອປຣາມາສາທິຎ຺ຈ. ເຕນາປີຕິ ສາມເຓເຣນາປິ. ນາສນງ຺ຄານີຕິ ລິງ຺ຄນາສນອງ຺ຄານິ. ສາຘຸກໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພນ຺ຕິ ສາຘຸກໍ ອສິກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ລິງ຺ຄນາສນຎ຺ຈ ທຓ຺ຑກມ຺ມນາສນຎ຺ຈ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໑໐. ທຸຕິຍມາຣກຖາ

໓໕. ມຍ຺ຫນ຺ຕິປທສ຺ສ ‘‘ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ ສຈ຺ຉິກຕາ’’ຕິປເທສຸ ຉຏ຺ຐີກຕ຺ຕຸຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ມຍາ ໂຂຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ‘‘ອຖ ວາ’’ຕິອາທິນາ ‘‘ມຍ຺ຫ’’ນ຺ຕິປທສ຺ສ ‘‘ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣາ, ໂຍນິໂສ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ’’ຕິປເທສຸ ສມ຺ພນ຺ຘຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣາ, ໂຍນິໂສ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ກາຣຓຕ຺ເຖ ນິສ຺ສກ຺ກວຈນນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ເຕນ ເຫຕຸນາ’’ຕິ. ‘‘ປຸນາ’’ຕິອາທິນາ ‘‘ມຍ຺ຫ’’ນ຺ຕິປທໍ ‘‘ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣາ, ໂຍນິໂສ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ’’ຕິປເທສຸ ສາມ຺ຍຕ຺ເຖ ສາມິຠາເວນ ໂຍເຊຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ, ສຈ຺ຉິກຕາ’’ຕິ ປເທສຸ ກຕ຺ຕຸຕ຺ເຖ ສາມິຠາເວນ ວິຠຕ຺ຕິວິປລ຺ລາໂສ ກາຕພ຺ໂພຕິ ທສ຺ເສຕິ.

໑໑. ຠທ຺ທວຄ຺ຄິຍກຖາ

໓໖. ຠທ຺ທໍ ຣູປຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ເອເຕສມຕ຺ຖີຕິ ຠທ຺ທກາ. ວຄ຺ຄພນ຺ຘນໍ ວຄ຺ໂຄ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລເປນ, ວຄ຺ເຄນ ຈຣນ຺ຕີຕິ ວຄ຺ຄິຍາ. ຠທ຺ທກາ ຈ ເຕ ວຄ຺ຄິຍາ ຈາຕິ ຠທ຺ທວຄ຺ຄິຍາ ກກາຣໂລເປນາຕິ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຠທ຺ທວຄ຺ຄິຍາ’’ຕິອາທິ. ‘‘ໂວກາໂຣ ນິປາຕມຕ຺ໂຕ’’ຕິ ອິມິນາ ຕຸມ຺ຫສທ຺ທສ຺ສ ຈ ໂຍວຈນສ຺ສ ຈ ກາຣິຍຠາວໍ ນິວຕ຺ເຕຕິ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ເຕຕິ ຠທ຺ທວຄ຺ຄິຍາ. ອິທນ຺ຕິ ປຎ຺ຈສີລຣກ຺ຂນໍ. ປຸພ຺ພກມ຺ມນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພ ອຸປຈິຕໍ ກຸສລກມ຺ມໍ.

໑໒. ອຸຣຸເວລປາຏິຫາຣິຍກຖາ

໓໘. ປຣິຍາທິເຍຍ຺ຍນ຺ຕິ ¶ ເອຕ຺ຖ ທາຘາຕຸສ຺ສ ປຣີຕິ ຈ ອາຕິ ຈ ອຸປສຄ຺ຄວເສນ ອຠິຠວນຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ ‘‘ອຠິຠເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ.

໓໙. ປຈ຺ຉາ ¶ ປກ຺ຂິຕ຺ຕາຕິ ສງ຺ຄີຕິໂຕ ປຣໍ ໂປຕ຺ຖກາຣູຬ຺ເຫຫິ ຐປິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໔໔. ‘‘ເອວໍ ວທນ຺ໂຕ ວິຍ ໂອຓໂຕ’’ຕິ ອິມິນາ ‘‘ອາຫຣຫຕ຺ໂຖ’’ຕິປທສ຺ສ ຕທ຺ຘິຕຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ວິຕ຺ຖິຓ຺ຓມຸຂຕ຺ຕາ ມນ຺ທໍ ຫີນໍ ອຕິມຸຂເມຕາສນ຺ຕິ ວຈນຕ຺ເຖນ ອຄ຺ຄິກປາລາ ມນ຺ທາມຸຂິໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອຄ຺ຄິຠາຊນານິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີ’’ຕິ.

໕໑. ຍສ຺ມາ ໂຍ ນາຄທມນກາໂລ ຈິຣໍ ປຕຕິ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ມາ ໂສ ຈິຣປຕິໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມາ ຈິຣປຕິກາ ປຏ຺ຐາຍ ອຠິປ຺ປສນ຺ນາຕິ ໂຍຊນາ. ອິຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຈິຣກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍາ’’ຕິ.

໕໒. ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ສພ຺ເພສຸ ‘‘ຊຏາມິສ຺ສ’’ນ຺ຕິອາທິປເທສຸ. ຂາຣິກາຊນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກມຓ຺ຑລຸອາທິກາ ຕາປສປຣິກ຺ຂາຣາ ຂາຣີຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຂາຣິສງ຺ຂາເຕນ ຠາເຣນ ປູຣິໂຕ ກາໂຊ ຂາຣິກາໂຊຕິ ອຕ຺ຖໍ ເອກເທເສນ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຂາຣິຠາໂຣ’’ຕິ.

໑໓. ພິມ຺ພິສາຣສມາຄມກຖາ

໕໕. ລຏ຺ຐິສທ຺ໂທ ຕຣຸຓຣຸກ຺ຂວາຈໂກ ‘‘ອມ຺ພລຏ຺ຐິກາຍ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໑.໒), ອິຘາປິ ຕຣຸຓຕາລຣຸກ຺ໂຂ ລຏ຺ຐິ ນາມາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຕາລຸຍ຺ຍາເນ’’ຕິ. ວຏຣຸກ຺ເຂຕິ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ເຂ. ເອຕ຺ຖ ‘‘ວຏ’’ອິຕິ ອິມິນາ ວຏຣຸກ຺ໂຂ ພຫຸມູລຕ຺ຕາ ສຸຏ຺ຐຸໍ ປຕິຏ຺ຐາຕີຕິ ອຕ຺ເຖນ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ໂຐ ນາມາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ຣຸກ຺ເຂ’’ອິຕິ ອິມິນາ ເຈຕິຍສທ຺ໂທ ເຈຕິຍຣຸກ຺ເຂ ວຕ຺ຕຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ, ເທວາລຍຎ຺ຈ ຖູປຎ຺ຈ ນິວຕ຺ເຕຕິ. ຕສ຺ສາຕິ ວຏຣຸກ຺ຂສ຺ສ. ເອຕນ຺ຕິ ‘‘ສຸປ຺ປຕິຏ຺ເຐ ເຈຕິເຍ’’ຕິ ເອຕໍ ນາມໍ. ໂລກໂວຫາຣວເສນ ທສສຫສ຺ສສງ຺ຂາເຕ ສງ຺ຂ຺ຍາວິເສເສ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຍຸຊ຺ຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ນິຍຸຕນ຺ຕິ ວຈນຕ຺ເຖນ ¶ ທສສຫສ຺ສໍ ນິຍຸຕໍ ນາມາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ເອກນິຍຸຕໍ ທສສຫສ຺ສານີ’’ຕິ. ‘‘ນຫຸຕ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ໂສ ອຍຸຕ຺ໂຕ ນຫຸຕສງ຺ຂາເຕນ ສງ຺ຂ຺ຍາວິເສເສນ ມິສ຺ສີຠາເວນ ປສງ຺ຄຕ຺ຕາ. ເຕສນ຺ຕິ ທ຺ວາທສນິຍຸຕານໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິການໍ.

‘‘ກິສສຣີຣຕ຺ຕາ’’ຕິ ອິມິນາ ກິໂສ ໂກ ອຕ຺ຕາ ເອເຕສນ຺ຕິ ກິສກາຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ກກາໂຣ ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ຕວາຈໂກ. ‘‘ໂອວາທໂກ’’ຕິ ອິມິນາ ໂອວທາໂນຕິ ເອຕ຺ຖ ຍຸປຈ຺ຈໂຍ ກຕ຺ຕຸຕ຺ໂຖຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຄາຖາພນ຺ຘຕ຺ຕາ ອກາຣສ຺ສ ທີໂຆ. ‘‘ອຖ ວາ’’ຕິອາທິນາ ກິສໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎ ໂອວທາໂນ ¶ ກິສໂກວທາໂນຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ອິທນ຺ຕິ ອິທໍ ອຕ຺ຖຊາຕໍ, ອຍມຕ຺ໂຖ ວາ. ຕ຺ວໍ ປຫາສີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕນ຺ຕິ ຕຸວໍ. ອິຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ.

ກາມິຕ຺ຖິໂຍຕິ ເອກາຣໂລປວເສນ ສນ຺ຘີຕິ ອາຫ ‘‘ກາເມ ອິຕ຺ຖິໂຍ ຈາ’’ຕິ. ອຸປຈີສູຕິ ເອຕ຺ຖ ກາມຂນ຺ຘກິເລສອຠິສງ຺ຂາຣສງ຺ຂາເຕສຸ ຈຕູສຸ ອຸປຘີສຸ ຂນ຺ຘຸປຘິ ອຘິປ຺ເປໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ຂນ຺ຘຸປຘີສູ’’ຕິ.

ໂກຈຣຫີຕິ ເອຕ຺ຖ ໂກສທ຺ໂທ ‘‘ໂກ ເຕ ພລໍ ມຫາຣາຊາ’’ຕິອາທີສຸ (ຊາ. ໒.໒໒.໑໘໘໐) ວິຍ ກ຺ວສທ຺ທຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ ‘‘ກ຺ວຈຣຫີ’’ຕິ. ນິປາໂຕເຍເວສ.

ປທສທ຺ທສ຺ສ ຈຣຓປທາທໂຍ ນິວຕ຺ເຕຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນິພ຺ພານປທ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ສນ຺ຕສຠາວຕາຍາ’’ຕິອາທິນາ ສນ຺ໂຕ ສຠາໂວ ອິມສ຺ສ ປທສ຺ສາຕິ ສນ຺ຕໍ. ນຕ຺ຖິ ອຸປຘໂຍ ເອຕ຺ຖາຕິ ອນຸປຘິກໍ. ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈນເມຕ຺ຖາຕິ ອກິຎ຺ຈນໍ. ຕີສຸ ຠເວສຸ ນ ສຎ຺ຊຕີຕິ ອສຕ຺ຕໍ. ອຎ຺ຎຖາ ນ ຠວຕີຕິ ອນຎ຺ຎຖາຠາວິ. ອຎ຺ເຎນ ເກນຈິ ນ ເນຕພ຺ພນ຺ຕິ ອນຎ຺ຎເນຍ຺ຍນ຺ຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ເຕນາຕິ ‘‘ສນ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິປເທນ. ເມຕິ ມມ, ມໂນຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອຕ຺ຖ ເທວມນຸສ຺ສໂລເກ ເມ ມໂນ ຣໂຕ ນາມາຕິ ກິໍ ວກ຺ຂາມິ. ອິຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໕໖. ຕຎ຺ຈາຕິ ສາວກຠາວຎ຺ຈ.

໕໗. ອສ຺ສາສກາຕິ ເອຕ຺ຖ ອາປຸພ຺ໂພ ສາສຘາຕຸ ອາປຸພ຺ພ ສິສຘາຕຸນາ ສທິໂສ, ‘‘ເມ’’ຕິ ຉຏ຺ຐີໂຍຄຕ຺ຕາ ຓ຺ວຸປຈ຺ຈໂຍ ຈ ຠາວຕ຺ໂຖຕິ ¶ ອາຫ ‘‘ອາສິສນາ’’ຕິ. ‘‘ປຕ຺ຖນາ’’ຕິ ອິມິນາ ອາປຸພ຺ພສິສຘາຕຸຍາ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ອສ຺ສາຕິ ພິມ຺ພິສາຣຣຎ຺ໂຎ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຣຕນຕ຺ຕເຍ. ນິຈ຺ຉຍຄມນເມວາຕິ ‘‘ສຣຓ’’ອິຕິນິຈ຺ຉເຍນ ຊານນເມວ ຄໂຕ. ອຕ຺ຕສນ຺ນິຍ຺ຍາຕນນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕານໍ ຣຕນຕ຺ຕເຍ ສນ຺ນິຍ຺ຍາຕນໍ. ອິມິນາ ອຕ຺ຕສນ຺ນິຍ຺ຍາຕນ, ປຓິປາຕ, ຕປ຺ປຣາຍນ, ສິສ຺ສຠາວູປຄມນສງ຺ຂາເຕສຸ ຈຕູສຸ ສຣຓຄມເນສຸ (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໒໕໐; ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໕໖; ຂຸ. ປາ. ອຏ຺ຐ. ໑.ສຣຓຄມນຄມກວິຠາວນາ) ອຕ຺ຕສນ຺ນິຍ຺ຍາຕນສຣຓຄມນໍ ທີເປຕິ. ອຍນ຺ຕິ ພິມ຺ພິສາໂຣ ຣາຊາ. ຕນ຺ຕິ ນິຍຕສຣຓຕໍ. ປຓິປາຕຄມນຎ຺ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ປຓີຕິ ກໂຣ. ຍຖາ ຫິ ປາທປທສທ຺ທາ ທີຆຣສ຺ສວເສນ ຫຸຕ຺ວາ ຈຣຓໍ ວທນ຺ຕິ, ເອວໍ ປາຓິປຓິສທ຺ທາ ກຣໍ ວທນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຓີຕິ ກໂຣ’’ຕິ. ປຕນໍ ປາໂຕ, ປຓິໂນ ປາໂຕ ປຓິປາໂຕ. ອຕ຺ຖໂຕ ອຎ຺ຊລິປຓມນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ຄມນຎ຺ຈ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມິນາ ປຓິປາຕສຣຓຄມນໍ ¶ ທີເປຕິ. ຈສທ຺ໂທ ‘‘ປາກຏ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ. ປາກຏຎ຺ຈ ກໂຣນ຺ໂຕຕິ ຫິ ອຕ຺ໂຖ.

໕໘. ສິງ຺ຄີນິກ຺ຂສວຓ຺ໂຓຕິ ເອຕ຺ຖ ສິງ຺ຄີສງ຺ຂາໂຕ ນິກ຺ໂຂ ສິງ຺ຄີນິກ຺ໂຂ, ເຕນ ສມາໂນ ວຓ຺ໂຓ ເອຕສ຺ສາຕິ ສິງ຺ຄີນິກ຺ຂສວຓ຺ໂຓຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ສິງ຺ຄີສຸວຓ຺ຓນິກ຺ເຂນ ສມານວຓ຺ໂຓ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ສຸວຓ຺ຓ’’ອິຕິປເທນ ນິກ຺ຂສທ຺ທສ຺ສ ສຸວຓ຺ຓຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ, ປຎ຺ຈສຸວຓ຺ຓາທໂຍ ອຕ຺ເຖ ນິວຕ຺ເຕຕິ. ‘‘ສມານ’’ອິຕິປເທນ ສວຓ຺ໂຓຕິ ເອຕ຺ຖ ສກາໂຣ ສມານສທ຺ທສ຺ເສວ ກາຣິໂຍຕິ ທສ຺ເສຕິ. ສພ຺ເພສູຕິ ອຂິເລສຸ ຈກ຺ຂາທິອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ. ທນ຺ໂຕຕິ ທມິໂຕ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວໂຣຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕເມວຕ຺ຖໍ ປາກຏໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຠຄວໂຕ ຫີ’’ຕິອາທິ.

໕໙. ໂອຓີໂຕ ປຕ຺ຕໂຕ ປາຓິ ເຍນາຕິ ໂອຓີຕປຕ຺ຕປາຓີຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ປຕ຺ຕໂຕ ຈາ’’ຕິອາທິ. ‘‘ອປນີຕປາຓິ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ໂອຓີຕສທ຺ໂທ ອປນີຕຕ຺ໂຖ, ປາຓິສທ຺ເທນ ຈ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ໂພຕິ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ’’ຕິ ອິມິນາ ‘‘ຠຄວນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອິມໍ ກມ຺ມໍ ‘‘ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ’’ຕິ ປາຐເສເສນ ໂຍເຊຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເອກມນ຺ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອນ຺ຕສທ຺ໂທ ສມີປເທສຕ຺ໂຖ, ໂກຏິເທສຕ຺ໂຖ ວາ ໂຫຕິ ¶ , ອຸປໂຍຄວຈນຎ຺ຈ ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ເອກສ຺ມິໍ ປເທເສ’’ຕິ. ອຕ຺ຖິກປໂຍເຄ ກຣຓສ຺ສ ສມ຺ຠວໂຕ ອາຫ ‘‘ພຸທ຺ຘາຠິວາທນຄມເນນ ວາ ຘມ຺ມສ຺ສວນຄມເນນ ວາ’’ຕິ. ອປ຺ປາກິຓ຺ຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອປ຺ປສທ຺ໂທ ປຏິເສຘຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ ‘‘ອນາກິຓ຺ຓ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອພ຺ໂພກິຓ຺ຓ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ. ອປ຺ປນິຄ຺ໂຆສນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ອປ຺ປສທ຺ທ’’ນ຺ຕິປເທນ ວຈນສທ຺ທສ຺ສ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ອິມິນາ ປາຣິເສສນເຍນ ນຄຣນິຄ຺ໂຆສສທ຺ໂທເຍວ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ອາຫ ‘‘ນຄຣນິຄ຺ໂຆສສທ຺ເທນ ອປ຺ປນິຄ຺ໂຆສ’’ນ຺ຕິ. ຕີສຸ ປາເຐສຸ ປຐເມນ ປາເຐນ ຊນສ຺ສ ວາໂຕ ຊນວາໂຕ, ເຕນ ວິຣຫິຕໍ ວິຊນວາຕນ຺ຕິ ວິກປ຺ປໍ ທສ຺ເສຕິ. ທຸຕິເຍນ ຊນສ຺ສ ວາໂທ ຊນວາໂທ, ເຕນ ວິຣຫິຕໍ ວິຊນວາທນ຺ຕິ ວິກປ຺ປໍ ທສ຺ເສຕິ. ຕຕິເຍນ ຊນສ຺ສ ປາໂຕ ສຎ຺ຈຣຓໍ ຊນປາໂຕ, ເຕນ ວິຣຫິຕໍ ວິຊນປາຕນ຺ຕິ ວິກປ຺ປໍ ທສ຺ເສຕິ. ຣຫສ຺ສໍ ກຣີຍຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ຣາຫສ຺ເສຍ຺ຍກໍ. ມນຸສ຺ສານໍ ຣາຫສ຺ເສຍ຺ຍກໍ ມນຸສ຺ສຣາຫສ຺ເສຍ຺ຍກນ຺ຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ມນຸສ຺ສານ’’ນ຺ຕິອາທິນາ.

໑໔. ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານ ປພ຺ພຊ຺ຊາກຖາ

໖໐. ‘‘ເຕຕິ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານາ. ອຄມໍສຸ ກິຣາຕິ ໂຍຊນາ. ຕຕ຺ຣາຕິ ຄິຣຄ຺ຄສມຊ຺ເຊ. ອຖາຕິ ປຣິວິຕກ຺ກນານນ຺ຕຣໍ. ຕສ຺ສາຕິ ສຎ຺ຈຍສ຺ສ. ປາຣນ຺ຕິ ປຣຕີຣໍ. ເອຕ຺ຖາຕິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ວາເທ. ອິທນ຺ຕິ ອຍໍ ວາໂທ ເອຕ຺ຕໂກເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຍຕິ ໂຍ ໂກຈິ. ຕ຺ວຎ຺ຈ ອຫຎ຺ຈ ¶ ອມ຺ເຫ, ເຕສຸ. ນາມຕຸມ຺ຫສງ຺ຂາເຕສຸ ຫິ ຕີສຸ ສທ຺ເທສຸ ເອກເສເສນ ກຕ຺ຕພ຺ເພສຸ ປຈ຺ຉິມສ຺ເສວ ເອກເສໂສ ກາຕພ຺ໂພ. ເຕນາຕິ ກຕິກກຣຓເຫຕຸນາ.

ສໍເຂເປນ ວຸຕ຺ຕໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອິທໍ ຫີ’’ຕິອາທິ. ອຕ຺ຖີເກຫີຕິ ອມເຕນ ອຕ຺ຖິເກຫິ. ອຸປຎ຺ຎາຕໍ ມຄ຺ຄນ຺ຕິ ອມຕສ຺ສ ມຄ຺ໂຄ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຎາໂຕ. ຎາໂຕ ເຈວ ອຸປຄໂຕ ຈາຕິ ສຫ ອຸປສຄ຺ເຄນ ປທໍ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອຕ຺ຖໍ ກເຖນ຺ໂຕ ອຸປສຄ຺ຄຕ຺ໂຖ ຈ ຘາຕຸຕ຺ໂຖ ຈ ວິສຸໍເຍວ ໂຫຕີຕິ ຎາເປຕິ. ອຕ຺ຖິເກຫິ ອມ຺ເຫຫິ ອຸປຎ຺ຎາຕໍ ¶ ນິພ຺ພານໍ ມຄ຺ຄໍ ມຄ຺ຄນ຺ໂຕ ອນຸພນ຺ເຘຍ຺ຍນ຺ຕິ ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອຖ ວາ’’ຕິອາທິ. ມຄ຺ຄຜລປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາເຓຫິ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຎາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຸປຎ຺ຎາຕໍ ນິພ຺ພານໍ. ມຄ຺ຄຘາຖຸຍາ ອນ຺ເວສນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ປຣິເຍສນ຺ໂຕ’’ຕິ.

ສາຣິປຸຕ຺ໂຕປິ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ກມຓ຺ຑລຸໂຕຕິ ກຸຓ຺ຑິກໂຕ. ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປເຣສຎ຺ຈ ອກຖເນນ ອນ຺ຕເຣ ວິວຣໍ ປຏິສນ຺ທຫຕີຕິ ປຏິສນ຺ຘາໂຣ, ຕໍ. ເອຕ຺ຖາຕິ ‘‘ນ ຕ຺ຍາຫໍ ສກ຺ໂກມີ’’ຕິປເທ. ອຘິປ຺ປາໂຍ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ໂຍຊນາ. ເອຕ຺ຕກນ຺ຕິ ເອຕ຺ຕກໍ ປຎ຺ຫໍ. ອິມສ຺ສາຕິ ປຣິພ຺ພາຊກສ຺ສ. ອວິສຍຠາວນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອວິສຍຠາວໍ.

ເຫຕຸໍ ປຏິຈ຺ຈ ຠວນ຺ຕີຕິ ເຫຕຸປ຺ປຠວາຕິ ວຈນຕ຺ເຖນ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ເຫຕຸປ຺ປຠວາ ນາມາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ເຫຕຸປ຺ປຠວາ ນາມ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ’’ຕິ. ເຕນາຕິ ‘‘ເຍ ຘມ຺ມາ ເຫຕຸປ຺ປຠວາ’’ຕິ ປເທນ. ອສ຺ສາຕິ ສາຣິປຸຕ຺ຕປຣິພ຺ພາຊກສ຺ສ. ‘‘ເຕສໍ ເຫຕຸ ນາມ ສມຸທຍສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ຫິໂນຕິ ເອຕສ຺ມາ ຜລນ຺ຕິ ເຫຕູຕິ ວຈນຕ຺ເຖນ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ ເຫຕຸ ນາມາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຕຎ຺ຈາຕິ ສມຸທຍສຈ຺ຈຎ຺ຈ. ເຕສນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕສທ຺ທສ຺ສ ວິສຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ສຈ຺ຈານ’’ນ຺ຕິ. ອປວຕ຺ຕິວເສນ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ນິໂຣໂຘ. ຕຎ຺ຈາຕິ ນິໂຣຘຎ຺ຈ. ເຕນາຕິ ‘‘ເຕສຎ຺ຈ ໂຍ ນິໂຣໂຘ’’ຕິປເທນ. ອສ຺ສາຕິ ສາຣິປຸຕ຺ຕປຣິພ຺ພາຊກສ຺ສ. ເອຕ຺ຖາຕິ ອິມິສ຺ສໍ ຄາຖາຍໍ, ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ວາ. ນຍໂຕຕິ ນານນ຺ຕຣິກນຍໂຕ, ອວິນາຠາວນຍໂຕ ວາ, ເນຕ຺ຕິເທສນາຫາຣນຍໂຕ ວາ. ຕເມວຕ຺ຖໍ ປາກຏໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ນິໂຣເຘ ຫີ’’ຕິອາທິ. ເອກເທສສຣູເປກເສສນເຍນ ວາ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອຖ ວາ’’ຕິອາທິ. ນິໂຣໂຘ ຈ ນິໂຣຘູປາໂຍ ຈ ນິໂຣໂຘຕິ ເອກເທສສຣູເປກເສໂສ ກາຕພ຺ໂພ. ເຕສຎ຺ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ອວຸຕ຺ຕສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ເຖນ ຈສທ຺ເທນ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ອຍໍ ນໂຍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ນ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕເມວຕ຺ຖນ຺ຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈສງ຺ຂາຕໍ ຕເມວຕ຺ຖໍ. ປຏິປາເທນ຺ໂຕຕິ ນິຄເມນ຺ໂຕ.

‘‘ສເຈປີ’’ຕິ ¶ ອິມິນາ ຍທີຕິ ປທສ຺ສຕ຺ຖໍ ວຓ຺ເຓຕິ. ‘‘ເອຕ຺ຕກເມວາ’’ຕິ ອິມິນາ ຕາວເທວາຕິ ປທສ຺ສຕ຺ຖໍ ¶ ວຓ຺ເຓຕິ. ‘‘ອິໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອິມິນາ ເອວກາຣສ຺ສ ຜລໍ ທສ຺ເສຕິ. ອິໂຕຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໂຕ. ‘‘ອິທໍ…ເປ… ປຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ‘‘ເອຕ຺ຕກເມວາ’’ຕິ ປທສ຺ສ ອຕ຺ຖສຣູປໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ເອໂສ ເອວ ຘມ຺ໂມ’’ຕິ ອິມິນາ ‘‘ເອເສວ ຘມ຺ໂມ’’ຕິປທສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ວຓ຺ເຓຕິ. ປຈ຺ຈພ຺ຍຕ຺ຖາຕິ ປຕິອວປຸພ຺ໂພ ອິຘາຕຸ ປຏິວິທ຺ຘຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ ‘‘ປຏິວິທ຺ຘຕ຺ຖາ’’ຕິ. ຕຸມ຺ເຫຫີຕິ ອສ຺ສຊິຕ຺ເຖຣໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ອິມິນາ ‘‘ປຈ຺ຈພ຺ຍຕ຺ຖາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຫິຍ຺ຍຕ຺ຕນີປຣສ຺ສປທມຊ຺ຌິມປຸຣິສພຫຸວຈນຕ຺ຖວິຠຕ຺ຕິໍ ທີເປຕິ. ກປ຺ປນຫຸເຕຫີຕິ ກປ຺ປານໍ ນຫຸເຕຫິ, ໂກຏິປໂກຏິສຕສຫສ຺ສານໍ ສເຕຫິ ນຫຸເຕຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອພ຺ຠຕີຕນ຺ຕິ ອຠິອຕີຕໍ. ອມ຺ເຫຫິ ອທິຏ຺ຐເມວ ຫຸຕ຺ວາ ອຕິກ຺ກມາປິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໖໒. ອາຣມ຺ມຓຠູຕສ຺ສ ນິພ຺ພານສ຺ສ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຕາ ອາຣມ຺ມຓິກຠູຕໍ ຎາຓມ຺ປິ ຄມ຺ຠີຣເມວາຘິປ຺ເປຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຄມ຺ຠີຣສ຺ສ ຈ ຎາຓສ຺ສາ’’ຕິ. ຍຖາ ຫິ ສຓ຺ຫວຕ຺ຖສ຺ສ ສິພ຺ພນຕ຺ຖາຍ ສຓ຺ຫສູຈິ ອຘິປ຺ເປຕາຕິ. ອຸປຘີນໍ ສມ຺ມາ ຂຍຏ຺ເຐນ ນິພ຺ພານໍ ອຸປຘິສງ຺ຂຍໍ ນາມາຕິ ອາຫ ‘‘ອຸປຘິສງ຺ຂເຍຕິ ນິພ຺ພາເນ’’ຕິ. ຕທາຣມ຺ມຓາຍາຕິ ຕໍນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓາຍ. ວິມຸຕ຺ຕິຍາຕິ ຜລວິມຸຕ຺ຕິຍາ. ສາວກປາຣມີຎາເຓຕິ ອຄ຺ຄສາວກປາຣມີຎາເຓ. ເຕສູຕິ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນສຸ. ອຑ຺ຒມາເສນ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐິໂຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ອຕີເຕຕິ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິເກ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍມຕ຺ຖເກ. ຕສ຺ສາຕິ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຄ຺ຄສາວກຠາວໍ ປຕ຺ເຖສີຕິ ໂຍຊນາ. ອສ຺ສເມຕິ ມຸນີນໍ ຐາເນ. ຕຎ຺ຫິ ອາ ໂກຘໍ, ອາ ຠຸໂສ ວາ ຣາຄາທໂຍ ສເມນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ອສ຺ສໂມຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມິໍ. ປຕ຺ຖຍິຕ຺ວາ ຈ ເປເສສີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕຕ຺ຖາຕິ ນີລຸປ຺ປລມຓ຺ຑເປ. ເຕສູຕິ ຕາປສເສຏ຺ຐີສຸ.

໖໓. ເຍສນ຺ຕິ ກຸລານໍ. ‘‘ວິຘວຠາວາຍາ’’ຕິ ອິມິນາ ວິຘວາຍ ຠາໂວ ເວຘພ຺ຍນ຺ຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ວິຘວາຕິ ຈ ປຕິສຸຎ຺ຎາ. ສາ ຫິ ຘເວນ ວິຄຕາຕິ ‘‘ວິຘວາ’’ຕິ ຈ, ວິຄໂຕ ຘໂວ ອິມິສ຺ສາຕິ ‘‘ວິຘວາ’’ຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຸຠເຍນາປີຕິ ປຸຕ຺ຕປພ຺ພຊ຺ຊປຕິປພ຺ພຊ຺ຊສງ຺ຂາເຕນ ທຸວິເຘນປິ.

ສຎ຺ຈຍານີຕິ ¶ ເອຕ຺ຖ ນິສ຺ສຍູປຈາເຣນ ນິສ຺ສເຍ ນິສ຺ສິຕູປຈາໂຣ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ສຎ຺ຈຍສ຺ສ ອນ຺ເຕວາສິການີ’’ຕິ. ອຖ ວາ ຓປຈ຺ຈໂຍ ຕສ຺ເສທມຕ຺ເຖ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ສຎ຺ຈຍສ຺ສ ອນ຺ເຕວາສິການີ’’ຕິ. ‘‘ມຄຘານ’’ນ຺ຕິ ພຫຸວຈນວເສນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຊນປທສ຺ສ ນາມນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ມຄຘານໍ ຊນປທສ຺ສາ’’ຕິ. ຄິຣິພ຺ພຊນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ວໂຊ ວິຍາຕິ ວໂຊ, ຄິຣິ. ວຊສທິໂສ ຄິຣິ ເອຕ຺ຖາຕິ ¶ ຄິຣິພ຺ພຊໍ ປທເຫຏ຺ຐຸປຣິຍວເສນ, ນຄຣໍ. ‘‘ມຫາວີຣິຍວນ຺ໂຕ’’ຕິ ອິມິນາ ມຫນ຺ໂຕ ວີໂຣ ເອເຕສໍ ຕຖາຄຕານນ຺ຕິ ມຫາວີຣາຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ຘມ຺ເມນ ນຍມານານໍ ກາ ອຸສູຍາ ວິຊານຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກຈ຺ຈາຍນນເຍນ (ກຈ຺ຈາຍເນ ໒໗໗ ສຸຕ຺ເຕ) ອຸສູຍປໂຍເຄ ສມ຺ປທານໍ ໂຫຕີຕິ ອາສງ຺ກາ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອາຫ ‘‘ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ສາມິວຈນໍ, ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ວາ’’ຕິ. ວິຊານນ຺ຕານນ຺ຕິ ວິຊານນ຺ເຕສຸ ຕຖາຄເຕສຸ, ວິຊານນ຺ເຕ ວາ.

໑໕. ອຸປຊ຺ຌາຍວຕ຺ຕກຖາ

໖໔. ອນຸປຊ຺ຌາຍກາຕິ ເອຕ຺ຖ ວຊ຺ຊາວຊ຺ຊໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຌາຍຕີຕິ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ, ໂສ ນຕ຺ຖິ ເອເຕສນ຺ຕິ ອນຸປຊ຺ຌາຍກາຕິ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ວຊ຺ຊາວຊ຺ຊ’’ນ຺ຕິອາທິ. ‘‘ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣຓກປຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ປິຓ຺ຑາຍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ, ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ ອເນນາຕິ ອຸຕ຺ຕິຏ຺ໂຐ, ໂສເຍວ ປຕ຺ໂຕ ອຸຕ຺ຕິຏ຺ຐປຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ອຸຕ຺ຕິຏ຺ເຐ ນ ປມຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ປ. ໑໖໘) ປນ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣຓໍ ‘‘ອຸຕ຺ຕິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ປິຓ຺ຑາຍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ, ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ວາ ຕິຏ຺ຐນໍ ອຸຕ຺ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ວຈນຕ຺ໂຖ ກາຕພ຺ໂພ. ‘‘ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣຓປຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ວຈນໍ ‘‘ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ມນຸສ຺ສາ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐສຎ຺ຎິໂນ’’ຕິປທໍ ລງ຺ຆິຕ຺ວາ ‘‘ຕສ຺ມາ ອຸຕ຺ຕິຏ຺ຐປຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິປເທນ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣຓກປຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕິຏ຺ຐປຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມິໍ ມນຸສ຺ສາ ກິໍສຎ຺ຎິໂນຕິ ອາຫ ‘‘ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ມນຸສ຺ສາ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐສຎ຺ຎິໂນ’’ຕິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ຕສ຺ມິໍ ເອວ ອຸຕ຺ຕິຏ຺ຐປຕ຺ເຕ ປພ຺ພຊິຕານໍ ປຣິໂຠຄຠາເວນ ມນຸສ຺ເສຫິ ອວສຊ຺ຊິຕພ຺ພຕ຺ຕາ, ອວຉຑ຺ເຑຕພ຺ພຕ຺ຕາ ວາ ມນຸສ຺ສາ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐສຎ຺ຎິໂນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ປພ຺ພຊິຕານໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣຓກປຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕິຏ຺ຐປຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ມນຸສ຺ສານໍ ປນ ອວສຊ຺ຊິຕປຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐປຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອຸຕ຺ຕິຏ຺ຐ ປຕ຺ຕນ຺ຕິປທໍ ວາກ຺ຍເມວ, ນ ສມາໂສຕິປິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອຖ ¶ ວາ’’ຕິອາທິ. ‘‘ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ’’ຕິ ອິມິນາ ອຸຕ຺ຕິຏ຺ຐາຕິ ເອຕ຺ຖ ຕ຺ວາໂລໂປຕິ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ຄເຫຕຸ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ປາຐເສສໍ ທສ຺ເສຕິ. ເຄຫສິຕເປມວເສນາຕິ ເຄເຫ ນິສ຺ສິຕເປມວເສນ, ເມຕ຺ຕາປຸພ຺ພງ຺ຄມເປມວເສນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຄາຣວາ ຫຸຕ຺ວາ ສປ຺ປຕິສ຺ສາ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ຕາຕິ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ’’ຕິ. ‘‘ສຠາຄຊີວິກາ’’ຕິ ອິມິນາ ສຠາຄວຸຕ຺ຕິກາຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ຊີວິກຕ຺ໂຖເຍວ, ນ ວິວຣຓາທ຺ຍຕ຺ໂຖຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອຸປຊ຺ຌາຍຠາວໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕິ ເອເຕຫີຕິ ອຸປຊ຺ຌາຍຠາວສມ຺ປຏິຈ຺ຉນານິ, ຕານິເຍວ ເວວຈນານິ ອຸປຊ຺ຌາຍຠາວສມ຺ປຏິຈ຺ຉນເວວຈນານິ. ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸນ຺ຕິ ອຸກ຺ກຏ຺ຐວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ສກິມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ປທສ຺ສ ວເສນ ວິຎ຺ຎາເປຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ເອຕ຺ຖາຕິ ອຸປຊ຺ຌາຍຄຫຓຏ຺ຐາເນ. ຍທິທໍ ວາຈາຍ ວາ ສາວນໍ, ຍທິທໍ ກາເຍນ ວາ ອຕ຺ຖວິຎ຺ຎາປນໍ ອຕ຺ຖິ, ອິທເມວ ສາວນອຕ຺ຖວິຎ຺ຎາປນເມວ ອຸປຊ຺ຌາຍຄຫຓນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ສາຘູຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນນ຺ຕິ ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ¶ ປຎ຺ຈສຸ ປເທສຸ ຍສ຺ມິໍ ກິສ຺ມິໍຈິ ວຸຕ຺ເຕ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກສ຺ສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນໍ. ຕນ຺ຕິ ເກສຎ຺ຈິ ວຈນໍ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ, ຍສ຺ມາ ວາ. ເອຕ຺ຖາຕິ ອຸປຊ຺ຌາຍຄຫເຓ. ‘‘ນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນໍ ອງ຺ຄ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ອາຍາຈນທານານິເຍວ ອງ຺ຄານິ ນາມາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກນາປິ ຎາຕຸນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອິມິນາ ປເທນາຕິ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ອິມິນາ ປເທນ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ສມ຺ມາວຕ຺ຕນາຕິ ເອຕ຺ຖ ຕສທ຺ທສ຺ສ ວິສຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ອິມິນາ ກິຣິຍາວິສຍຠາວເມວ ທີເປຕິ, ນ ທພ຺ພວິສຍຠາວໍ. ອຍນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈມານາ. ອສ຺ສາຕິ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກສ຺ສ. ໂຘຕປາທປຣິຫຣຓຕ຺ຖາຍາຕິ ໂຘຕສ຺ສ ປາທສ຺ສ ປໍສຸມກ຺ຂນາທີນໍ ປຣິຫຣຓຕ຺ຖາຍ. ຕາຕິ ອຸປາຫນາໂຍ. ກາລສ຺ເສວາຕິ ປຈ຺ຈູສກາລໂຕເຍວ, ນິສ຺ສກ຺ກຕ຺ເຖ ເຈຕໍ ສາມິວຈນໍ. ຕໂຕຕິ ເຕຫິ ຕີຫິ ທນ຺ຕກຏ຺ເຐຫິ, ວິຠຕ຺ຕອປາທານເມຕໍ. ເຕສຸ ວາ ຕີສຸ ທນ຺ຕກຏ຺ເຐສຸ. ຍນ຺ຕິ ຍໍ ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ. ອຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຄຫເຓ.

ຕໂຕຕິ ສີຕຸຓ຺ໂຫທເກຫິ, ສີຕຸຓ຺ໂຫທເກສຸ ວາ. ວຬຎ຺ເຊຕີຕິ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ. ອຸທກນ຺ຕິ ມຸຂໂຘວໂນທກໍ. ‘‘ວຈ຺ຈກຸຏິໂຕ’’ຕິ ອິມິນາ ປສ຺ສາວກຸຏີປິ ¶ ຄເຫຕພ຺ພາ. ເອວນ຺ຕິ ສມ຺ມຊ຺ຊິຍມາເນ. ອສຸຎ຺ຎນ຺ຕິ ຊນສທ຺ທໂຕ ອຕຸຈ຺ຉໍ. ອາສນນ຺ຕິ ເຖຣສ຺ສ ອາສນໍ. ຕສ຺ມິນ຺ຕິ ອາສເນ. ນິສິນ຺ນສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ວຕ຺ຕໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຸກ຺ລາໂປ ອສ຺ມິໍ ເທເສ ອຕ຺ຖີຕິ ອຸກ຺ລາໂປຕິ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ເກນຈິ ກຈວເຣນ ສໍກິຓ຺ໂຓ’’ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ສງ຺ກາໂຣ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ໂຐ ກລາໂປ ສມູໂຫ ອຸກ຺ລາໂປຕິ ວຈນຕ຺ເຖນ ອຸກ຺ລາໂປຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກຈີຍຕິ ພນ຺ຘີຍຕິ ອສ຺ມິໍ ເທເສຕິ ກໂຈ, ໂສ ວຣີຍຕິ ອິຈ຺ຉີຍຕິ ອເນນາຕິ ກຈວໂຣຕິ ວຈນຕ຺ເຖນ ກຈວໂຣຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຫຕ຺ເຖນປີຕິ ເອຕ຺ຖ ປິສທ຺ໂທ ປິໂລຕິເກນປີຕິອາທິໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

ເອກໂຕ ກຕ຺ວາຕິ ເອກໂຕ ສມານປຏລໍ ກຕ຺ວາ. ກສ຺ມາ ສງ຺ຆາຏີຕິ ອາຫ ‘‘ສພ຺ພໍ ຫີ’’ຕິອາທິ. ‘‘ສງ຺ຆຏິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ອິມິນາ ສໍຫຣິຕພ຺ພາຕິ ສງ຺ຆາຏີຕິ ວຈນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ຕໍ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ສໍປາປຸຓາຕີຕິ ໂຍຊນາ. ເອເກນ ວາ ປທວີຕິຫາເຣນາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປຕ຺ໂຕເຍວ ອຸຓ຺ຫຠາຣິເກສຸ ປຣິຍາປນ຺ໂນຕິ ປຕ຺ຕປຣິຍາປນ຺ໂນ, ປຕ຺ເຕ ປຣິຍາປນ຺ໂນ ຍາຄຸອາທິໂກ ປຕ຺ຕປຣິຍາປນ຺ໂນຕິປິ ຍຸຊ຺ຊຕິເຍວ. ຠິກ຺ຂາຈາເຣຕິ ຠິກ຺ຂາຈາຣຏ຺ຐາເນ. ຍາຄຸຍາ ວາ ລທ຺ຘາຍາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕສ຺ສາຕິ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ. ໂສ ປຕ຺ໂຕຕິ ອຸຓ຺ຫາທີສຸ ປຣິຍາປນ຺ໂນ ໂສ ປຕ຺ໂຕ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ວາຕິ ອາຣາມາທີສຸ ວາ. ຕສ຺ສາຕິ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ. ວຈເນ ອນິຏ຺ຐິເຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍາຕິ ‘‘ນ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ຠຓມານສ຺ສາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນກາຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ. ອິມິນາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ເຕສຸ ‘‘ນາຕິທູເຣ ຄນ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ນກາຣປຏິສິທ຺ເຘສຸ ອາປຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈີຕິ ‘‘ນ ¶ ຈ ອຸຓ຺ເຫ ຈີວຣໍ ນິທຫິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ເຍສຸ ເກສຸຈິ. ອຍນ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏາປຕ຺ຕິ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ອາປຕ຺ຕິສາມນ຺ຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ອາປຕ຺ຕິຍາ ສາມນ຺ຕາ ອາປຕ຺ຕິສາມນ຺ຕາຕິ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອາປຕ຺ຕິຍາ ອາສນ຺ນ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອາສນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ສາມນ຺ຕາສທ຺ທສ຺ສ ອາສນ຺ນເວວຈນຕຎ຺ຈ ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ນິສ຺ສກ຺ກວຈນຕຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕິ. ອີທິສໍ ວຈນໍ ຠນ຺ເຕ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ນາມາຕິ ໂຍຊນາ.

ຄາມໂຕ ¶ ປຐມຕຣນ຺ຕິ ຄາມໂຕ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ປຐມຕຣໍ. ເຕເນວາຕິ ອຸປຊ຺ຌາເຍເນວ. ນິວຕ຺ຕນ຺ເຕນ ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກນາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ຕິນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຕເມວຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເສທຄ຺ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ. ອິມິນາ ເສເທນ ສີທຕີຕິ ສິນ຺ນນ຺ຕິ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ອຕິເຣກໍ ກຕ຺ວາ’’ຕິ ອິມິນາ ອຸສ຺ສາເຣຕ຺ວາຕິປທສ຺ສ ອຘິປ຺ປາຍຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ, ອຸທ຺ຘໍ ອຸທ຺ຘໍ ສາເຣຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປຈ຺ຉິມວາກ຺ຍສ຺ສ ປຸພ຺ພວາກ຺ຍກາຣຓຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກິໍ ກາຣຓາ’’ຕິ. ມຊ຺ເຌ ຠງ຺ຄສ຺ສ ໂທສໍ ອາວິກໂຣນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ສມໍ ກຕ຺ວາ’’ຕິອາທິ. ຕໂຕຕິ ສມໍ ກຕ຺ວາ ສໍຫຣຓໂຕ, ນິຈ຺ຈໍ ຠິຊ຺ຊມານນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ມຊ຺ເຌ ຠງ຺ຄໂຕ ວາ, ທຸພ຺ພລນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອຕນ຺ຕິ ‘‘ຈຕຸຣງ຺ຄຸລໍ ກຓ຺ຓໍ ອຸສ຺ສາເຣຕ຺ວາ’’ຕິ ເອຕໍ ວຈນໍ. ຍຖາຕິ ເຍນາກາເຣນ ສໍຫຣິຍມາເນຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຈີວຣໂຠຄສ຺ສ ໂອໂຣ ອນ຺ໂຕ ໂອໂຠໂຄຕິ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ກາຍພນ຺ຘນ’’ນ຺ຕິອາທິ.

ໂຍຕິ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ. ‘‘ຄາເມເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕເມວຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອນ຺ຕຣຆເຣ ວາ ປຏິກ຺ກມເນ ວາ’’ຕິ. ປຏິກ຺ກມເນ ວາຕິ ໂຠຊນສາລາຍໍ ວາ. ຕສ຺ສາຕິ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ. ລທ຺ຘາ ຠິກ຺ຂາ ເຍນາຕິ ລທ຺ຘຠິກ຺ໂຂ, ຕສ຺ສ ວາ. ປິຓ຺ຑປາໂຕ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຕສ຺ສາຕິ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ. ປິຓ຺ຑປາໂຕ ນ ໂຫຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຕ຺ຕນາ ລທ຺ໂຘປີຕິ ປິສທ຺ໂທ ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ລທ຺ໂຘປີຕິ ອຕ຺ຖໍ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕິ. ອາຫຣິຍຕູຕິ ເອຕ຺ຖ ຕຸວິຠຕ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉາຍໍ ໂຫຕິ, ອາຫຣິຍຕຸ ກິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາໂລຕິ ໂຠຊນກາໂລ. ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ຖາຕິ ຠຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມິໍ ສຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຸປກຏ຺ໂຐຕິ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສ຺ສ ອາສນ຺ໂນ.

ອນນ຺ຕຣຫິຕາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ອນ຺ຕຣຘາຍຕີຕິ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ, ຕຏ຺ຏິກຈມ຺ມຂຓ຺ຑາທິ, ນຕ຺ຖິ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ເອຕສ຺ມິໍ ປຕ຺ຕຠູມີນມນ຺ຕເຣຕິ ອນນ຺ຕຣຫິໂຕຕິ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອນຕ຺ຖຕາຍາ’’ຕິ. ກາຬວຓ຺ຓກຕາ ວາ ສຸຘາພທ຺ຘາ ວາ ນິຣຊມຕ຺ຕິກາ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຕນ຺ຕິ ປຕ຺ຕໍ. ໂຘຕວາລິກາຍປີຕິ ສຸທ຺ຘວາລິກາຍປິ. ຕຕ຺ຖາຕິ ປໍສຸຣຊສກ຺ຂຣາທີສຸ. ປຸນ ຕຕ຺ຖາຕິ ປຓ຺ຓາຘາຣເກສຸ. ອິທໍ ວຈນໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຠິມຸເຂນາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຠິມຸເຂນ. ສຓິກນ຺ຕິ ສິນ຺ນໍ ¶ . ອນ຺ເຕ ປນາຕິ ຈີວຣສ຺ສ ໂກຏິຍໍ ປນ. ນິກ຺ຂິປນ຺ຕສ຺ສ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກສ຺ສ ຈີວຣສ຺ສ ໂຠໂຄຕິ ໂຍຊນາ.

ຈຸຓ຺ຓໍ ¶ ສນ຺ເນຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຈຸຓ຺ຓສໂມຘາເນນ ເນຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ປິຓ຺ຑິ ກາຕພ຺ພາ’’ຕິ. ‘‘ເອກສ຺ມິໍ ນິທ຺ຘູເມ ຐາເນ’’ຕິ ອິມິນາ ເອກມນ຺ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ເອກສ຺ມິໍ ອນ຺ເຕ ຐາເນຕິ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ຊນ຺ຕາຆເຣຕິ ອຄ຺ຄິສາລາຍໍ. ສາ ຫິ ຊລຕິ ທິພ຺ພຕິ ອຄ຺ຄິ ເອຕ຺ຖາຕິ ຊນ຺ຕາ, ຊເນຕິ ສຣີຣເສທເມຕ຺ຖາຕິ ວາ ຊນ຺ຕາ, ສາ ເອວ ຆຣໍ ຊນ຺ຕາຆຣນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມິໍ. ປຣິປູຊາວເສນ ກຣີຍຕີຕິ ປຣິກມ຺ມນ຺ຕິ ອຕ຺ເຖນ ອງ຺ຄາຣທານາທິກໍ ປຣິກມ຺ມໍ ນາມາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ປຣິກມ຺ມໍ ນາມາ’’ຕິອາທິ.

‘‘ນ ເກນຈິ ເຄລຎ຺ເຎນາ’’ຕິອາທິນາ ອຸສ຺ສຫນສ຺ສ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສຕິ. ຫີຕິ ສຈ຺ຈໍ. ອຄິລາເນນ ສຏ຺ຐິວສ຺ເສນ ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກນາປິ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ອນາທເຣນາຕິ ວຕ຺ຕກຣຓສ຺ສ ອນາທເຣນ. ນກາຣປຏິສໍຍຸຕ຺ເຕສູຕິ ປຏິເສຘວາຈເກນ ນກາເຣນ ປຏິສໍຍຸຕ຺ເຕສຸ. ປເທສູຕິ ‘‘ນ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ຠຓມານສ຺ສ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ກຖາ ໂອປາເຕຕພ຺ພາ’’ຕິອາທີສຸ ວາກ຺ເຍສຸ. ຠູມິຍນ຺ຕິ ອຸປລກ຺ຂຓວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ ຠິຕ຺ຕິຍມ຺ປິ ອປຏິຆໍສິຕພ຺ພຕ຺ຕາ. ‘‘ປິຐສງ຺ຆາຏຎ຺ຈາ’’ຕິ ອິມິນາ ກວາຏປີຬນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປີຐສທ຺ເທນ ປິຐສງ຺ຆາຏໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລປວເສນ ວາ ເອກເທສໂວຫາຣວເສນ ວາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ອຈ຺ຉຸປນ຺ເຕນາ’’ຕິ ອິມິນາ ອປ຺ປຏິຆໍສນ຺ເຕນາຕິ ເອຕ຺ຖ ຆໍສຘາຕຸຍາ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ສມ຺ມາ ຕາຍຕິ ອຕ຺ຕານຎ຺ຈ ປຣຎ຺ຈ ອເນນາຕິ ສນ຺ຕານໍ, ຕເມວ ສນ຺ຕານກນ຺ຕິ ອຕ຺ເຖນ ກີຏກຸລາວກມກ຺ກຏກສຸຕ຺ຕາທິ ສນ຺ຕານກໍ ນາມາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ສນ຺ຕານກ’’ນ຺ຕິອາທິ. ອຸລ຺ໂລກໂຕຕິ ວິຕານໂຕ. ຕຎ຺ຫິ ອຸທ຺ຘໍ ລຸຈີຍເຕ ພນ຺ຘີຍເຕຕິ ອຸລ຺ໂລກນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຈກາຣສ຺ສ ກກາຣມກຕ຺ວາ ‘‘ອຸລ຺ໂລຈ’’ນ຺ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂຕສທ຺ເທນ ອາກາຣສ຺ສ ສ຺ມາວຈນສ຺ສ ກາຣິຍຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ອປຫຣິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອປເນຕພ຺ພໍ. ‘‘ອວຫຣິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ເຫຏ຺ຐາ ຫຣິຕພ຺ພໍ ປາເຕຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.