അഞ്ഞ > ബ്യാകരണ ഗന്ഥ-സങ്ഗഹോ > സുബോധാലങ്കാരപാഠ

MMR Vol 0

Misc. Paragraph

സുബോധാലങ്കാരോ

൧. ദോസാവബോധ-പഠമപരിച്ഛേദ

൨. ദോസപരിഹാരാവബോധ-ദുതിയപരിച്ഛേദ

൩. ഗുണാവബോധ-തതിയപരിച്ഛേദ

൪. അത്ഥാലങ്കാരാവബോധ-ചതുത്ഥപരിച്ഛേദ

വങ്കവുത്തി അത്ഥാലങ്കാര

൫. ഭാവാവബോധ-പഞ്ചമപരിച്ഛേദ

ഠായീഭാവ നിദ്ദേസ രതിട്ഠായീഭാവ

നമോ തസ്സ ഭഗവതോ അരഹതോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ

മുനിന്ദവദനമ്ഭോജ, ഗബ്ഭസമ്ഭവസുന്ദരീ;

സരണം പാണിനം വാണീ, മയ്ഹം പീണയതം മനം.

രാമ, സമ്മാ’ദ്യ’ലങ്കാരാ, സന്തി സന്തോ പുരാതനാ;

തഥാപി തു വളഞ്ജേന്തി, സുദ്ധമാഗധികാ ന തേ.

തേനാ’പി നാമ തോസേയ്യ, മേതേ ലങ്കാരവജ്ജിതേ;

അനുരൂപേനാ’ലങ്കാരേ, നേ’സ മേസോ പരിസ്സമോ.

യേസം ന സഞ്ചിതാ പഞ്ഞാ, നേകസത്ഥന്തരോ’ചിതാ;

സമ്മോഹ’ബ്ഭാഹതാ വേ’തേ, നാവബുജ്ഝന്തി കിഞ്ചിപി.

കിം തേഹി പാദസുസ്സൂസാ, യേസം നത്ഥി ഗരൂനി’ഹ;

യേ തപ്പാദരജോകിണ്ണാ, തേ’വ സാധൂ വിവേകിനോ.

കബ്ബ, നാടകനിക്ഖിത്ത, നേത്തചിത്താ കവിജ്ജനാ;

യംകിഞ്ചി രചയന്തേ’തം, ന വിമ്ഹയകരം പരം.

തേയേ’വ പടിഭാവേന്തോ, സോ’വ ബന്ധോ സവിമ്ഹയോ;

യേന തോസേന്തി വിഞ്ഞൂ യേ, തത്ഥ പ്യ’വിഹിതാ’ദരാ.

ബന്ധോ ¶ ച നാമ സദ്ദ,ത്ഥാ, സഹിതാ ദോസവജ്ജിതാ;

പജ്ജ ഗജ്ജ വിമിസ്സാനം, ഭേദേനാ’യം തിധാ ഭവേ.

നിബന്ധോ ചാ’നിബന്ധോ ച, പുന ദ്വിധാ നിരുപ്പതേ;

തം തു പാപേന്ത്യ’ലങ്കാരാ, വിന്ദനീയതരത്തനം.

അനവജ്ജം മുഖമ്ഭോജ [‘‘അമ്ഭോജ’’ന്തി പദം പാളിയം നത്ഥി, വാരിജവാചകം, സക്കടഗന്ഥതോ അനീതം], മനവജ്ജാ ച ഭാരതീ;

അലങ്കതാ’വ സോഭന്തേ, കിം നു തേ നിര’ലങ്കതാ?

വിനാ ഗരൂപദേസം തം, ബാലോ’ലങ്കത്തു മിച്ഛതി;

സമ്പാപുണേ ന വിഞ്ഞൂഹി, ഹസ്സഭാവം കഥം നു സോ?

ഗന്ഥോപി കവിവാചാന, മലങ്കാര’പ്പകാസകോ;

യാതി തബ്ബചനീയത്തം, ത’ബ്ബോഹാരൂ’പചാരതോ.

ദ്വിപ്പകാരാ അലങ്കാരാ, തത്ഥ സദ്ദ, ത്ഥഭേദതോ;

സദ്ദത്ഥാ ബന്ധനാമാ’വ, തംസജ്ജിത തദാവലി.

ഗുണാലങ്കാരസംയുത്താ, അപി ദോസലവ’ങ്കിതാ;

പസംസിയാ ന വിഞ്ഞൂഹി, സാ കഞ്ഞാ വിയ താദിസീ.

തേന ദോസനിരാസോ’വ, മഹുസ്സാഹേന സാധിയോ;

നിദ്ദോസാ സബ്ബഥാ സാ’യം, സഗുണാ ന ഭവേയ്യ കിം?

സാ’ലങ്കാരവിയുത്താ’പി, ഗുണയുത്താ മനോഹരാ;

നിദ്ദോസാ ദോസരഹിതാ, ഗുണയുത്താ വധൂ വിയ.

പദേ വാക്യേ തദത്ഥേ ച, ദോസാ യേ വിവിധാ മതാ;

സോ’ദാഹരണ മേതേസം, ലക്ഖണം കഥയാമ്യ’ഹം.

വിരുദ്ധത്ഥന്തരാ, ഝത്ഥ, കിലിട്ഠാനി, വിരോധി ച;

നേയ്യം, വിസേസനാപേക്ഖം, ഹീനത്ഥക മനത്ഥകം.

ദോസാ പദാന വാക്യാന, മേകത്ഥം ഭഗ്ഗരീതികം;

തഥാ ബ്യാകിണ്ണ ഗാമ്മാനി, യതിഹീനം കമച്ചുതം;

അതിവുത്ത മപേതത്ഥം, സബന്ധഫരുസം തഥാ.

അപക്കമോ’ ¶ , ചിത്യഹീനം, ഭഗ്ഗരീതി, സസംസയം;

ഗാമ്മം ദുട്ഠാലങ്കതീതി, ദോസാ വാക്യത്ഥനിസ്സിതാ.

വിരുദ്ധത്ഥന്തരം തഞ്ഹി, യസ്സ’ഞ്ഞത്ഥോ വിരുജ്ഝതി;

അധിപ്പേതേ യഥാ മേഘോ, വിസദോ സുഖയേ ജനം.

വിസേസ്യ മധികം യേനാ, ഝത്ഥ മേതം ഭവേ യഥാ;

ഓഭാസിതാ’സേസദിസോ, ഖജ്ജോതോ’യം വിരാജതേ.

യസ്സ’ത്ഥാ’വഗമോ ദുക്ഖോ, പകത്യാ’ദിവിഭാഗതോ;

കിലിട്ഠം തം യഥാ തായ, സോ’യ മാലിങ്ഗ്യതേ പിയാ.

യം കിലിട്ഠപദം മന്ദാ, ഭിധേയ്യം യമകാദികം;

കിലിട്ഠപദദോസേ’വ, തമ്പി അന്തോ കരീയതി.

പതീതസദ്ദരചിതം, സിലിട്ഠപദസന്ധികം;

പസാദഗുണസംയുത്തം, യമകം മത മേദിസം.

അബ്യപേതം ബ്യപേത’ഞ്ഞ, മാവുത്താ’നേകവണ്ണജം;

യമകം തഞ്ച പാദാന, മാദി, മജ്ഝ, ന്ത, ഗോചരം.

സുജനാ’സുജനാ സബ്ബേ, ഗുണേനാപി വിവേകിനോ;

വിവേകം ന സമായന്തി, അവിവേകിജനന്തികേ.

കുസലാ’കുസലാ സബ്ബേ, പബലാ’പബലാ ഥവാ;

നോ യാതാ യാവ’ഹോസിത്തം, സുഖദുക്ഖപ്പദാ സിയും;

അബ്യപേത പഠമ ദുതിയ തതിയപാദാദി യമകം.

സാദരം സാ ദരം ഹന്തു, വിഹിതാ വിഹിതാ മയാ;

വന്ദനാ വന്ദനാമാന, ഭാജനേ രതനത്തയേ.

കമലം ക’മലം കത്തും, വനദോ വനദോ’മ്ബരം;

സുഗതോ സുഗതോ ലോകം, സഹിതം സ ഹിതം കരം.

അബ്യപേതാദിയമക ¶ , സ്സേസോ ലേസോ നിദസ്സിതോ;

ഞേയ്യാനി’മായേവ ദിസാ, യ’ഞ്ഞാനി യമകാനിപി.

അച്ചന്തബഹവോ തേസം, ഭേദാ സമ്ഭേദയോനിയോ;

തഥാപി കേചി സുകരാ, കേചി അച്ചന്തദുക്കരാ.

യമകം തം പഹേലീ [പഹേളി (ക.)] ച, നേകന്തമധുരാനി’തി;

ഉപേക്ഖിയന്തി സബ്ബാനി, സിസ്സഖേദഭയാ മയാ.

ദേസകാലകലാലോക, ഞായാഗമവിരോധി യം;

തം വിരോധിപദം ചേ’ത, മുദാഹരണതോ ഫുടം.

യ ദപ്പതീത മാനീയ, വത്തബ്ബം നേയ്യ മാഹു തം;

യഥാ സബ്ബാപി ധവലാ, ദിസാ രോചന്തി രത്തിയം.

നേദിസം ബഹു മഞ്ഞന്തി, സബ്ബേ സബ്ബത്ഥ വിഞ്ഞുനോ;

ദുല്ലഭാ’വഗതീ സദ്ദ, സാമത്ഥിയവിലങ്ഘിനീ.

സിയാ വിസേസനാപേക്ഖം, യം തം പത്വാ വിസേസനം;

സാത്ഥകം തം യഥാ തം സോ, ഭിയ്യോ പസ്സതി ചക്ഖുനാ.

ഹീനം കരേ വിസേസ്യം യം, തം ഹീനത്ഥം ഭവേ യഥാ;

നിപ്പഭീ കത ഖജ്ജോതോ, സമുദേതി ദിവാകരോ.

പാദപൂരണമത്തം യം, അനത്ഥമിതി തം മതം;

യഥാ ഹി വന്ദേ ബുദ്ധസ്സ, പാദപങ്കേരുഹം പി ച.

സദ്ദതോ അത്ഥതോ വുത്തം, യത്ഥ ഭിയ്യോപി വുച്ചതി;

ത മേകത്ഥം യഥാ’ഭാതി, വാരിദോ വാരിദോ അയം.

തിത്ഥിയങ്കുരബീജാനി, ജഹം ദിട്ഠിഗതാനി’ഹ;

പസാദേതി പസന്നേ’സോ, മഹാമുനി മഹാജനേ.

ആരദ്ധക്കമവിച്ഛേദാ, ഭഗ്ഗരീതി ഭവേ യഥാ;

കാപി പഞ്ഞാ, കോപി പഗുണോ, പകതീപി അഹോ തവ.

പദാനം ¶ ദുബ്ബിനിക്ഖേപാ, ബ്യാമോഹോ യത്ഥ ജായതി;

തം ബ്യാകിണ്ണന്തി വിഞ്ഞേയ്യം, തദുദാഹരണം യഥാ.

ബഹുഗുണേ പണമതി, ദുജ്ജനാനം പ്യയം ജനോ;

ഹിതം പമുദിതോ നിച്ചം, സുഗതം സമനുസ്സരം.

വിസിട്ഠവചനാ’പേതം, ഗാമ്മം’ത്യ’ഭിമതം യഥാ;

കഞ്ഞേ കാമയമാനം മം, ന കാമയസി കിംന്വി’ദം?

പദസന്ധാനതോ കിഞ്ചി, ദുപ്പതീതികരം ഭവേ;

തമ്പി ഗാമ്മം ത്യ’ഭിമതം, യഥാ യാഭവതോ പിയാ.

വുത്തേസു സൂചിതേ ട്ഠാനേ, പദച്ഛേദോ ഭവേ യതി;

യം തായ ഹീനം തം വുത്തം, യതിഹീനന്തി സാ പന.

യതി സബ്ബത്ഥപാദന്തേ, വുത്തഡ്ഢേ ച വിസേസതോ;

പുബ്ബാപരാനേകവണ്ണ, പദമജ്ഝേപി കത്ഥചി.

തം നമേ സിരസാ ചാമി, കരവണ്ണം തഥാഗതം;

സകലാപി ദിസാ സിഞ്ച, തിവ സോണ്ണരസേഹി യോ.

സരോ സന്ധിമ്ഹി പുബ്ബന്തോ, വിയ ലോപേ വിഭത്തിയാ;

അഞ്ഞഥാ ത്വ’ഞ്ഞഥാ തത്ഥ, യാ’ദേസാദി പരാ’ദി’വ.

ചാദീ പുബ്ബപദന്താ’വ, നിച്ചം പുബ്ബപദസ്സിതാ;

പാദയോ നിച്ചസമ്ബന്ധാ, പരാദീവ പരേന തു.

നമേ തം സിരസാ സബ്ബോ, പമാ’തീതം തഥാഗതം;

യസ്സ ലോകഗ്ഗതം പത്ത, സ്സോ’പമാ ന ഹി യുജ്ജതി.

മുനിന്ദം തം സദാ വന്ദാ, മ്യ’നന്തമതി മുത്തമം;

യസ്സ പഞ്ഞാ ച മേത്താ ച, നിസ്സീമാതി വിജമ്ഭതി.

ചാദിപാദീസു പച്ചുദാഹരണാനി യഥാ

മഹാമേത്താ മഹാപഞ്ഞാ, ച യത്ഥ പരമോദയാ;

പണമാമി ജിനം തം പ, വരം വരഗുണാ’ലയം.

പദത്ഥക്കമതോ മുത്തം, കമച്ചുത മിദം യഥാ;

ഖേത്തം വാ ദേഹി ഗാമം വാ, ദേസം വാ മമ സോഭനം.

ലോകിയത്ഥ ¶ മതിക്കന്തം, അതിവുത്തം മതം യഥാ;

അതിസമ്ബാധ മാകാസ, മേതിസ്സാ ഥനജമ്ഭനേ.

സമുദായത്ഥതോ’പേതം, തം അപേതത്ഥകം യഥാ;

ഗാവിപുത്തോ ബലിബദ്ധോ, തിണം ഖാദീ പിവീ ജലം.

ബന്ധേ ഫരുസതാ യത്ഥ, തം ബന്ധഫരുസം യഥാ;

ഖരാ ഖിലാ പരിക്ഖീണാ, ഖേത്തേ ഖിത്തം ഫലത്യ’ലം.

ഞേയ്യം ലക്ഖണ മന്വത്ഥ, വസേനാ’പക്കമാദിനം;

ഉദാഹരണ മേതേസം, ദാനി സന്ദസ്സയാമ്യ’ഹം.

ഭാവനാ, ദാന, സീലാനി, സമ്മാ സമ്പാദിതാനി’ഹ;

ഭോഗ, സഗ്ഗാദി, നിബ്ബാന, സാധനാനി ന സംസയോ.

പൂജനീയതരോ ലോകേ, അഹ മേകോ നിരന്തരം;

മയേകസ്മിം ഗുണാ സബ്ബേ, യതോ സമുദിതാ അഹും.

യാചിതോ’ഹം കഥം നാമ, ന ദജ്ജാമ്യ’പി ജീവിതം;

തഥാപി പുത്തദാനേന, വേധതേ ഹദയം മമ.

ഇത്ഥീനം ദുജ്ജനാനഞ്ച, വിസ്സാസോ നോപപജ്ജതേ;

വിസേ സിങ്ഗിമ്ഹി നദിയം, രോഗേ രാജകുലമ്ഹി ച.

മുനിന്ദചന്ദിമാ ലോക, സരലോലവിലോചനോ;

ജനോ’ വക്കന്തപന്ഥോ’വ, ഗോപദസ്സനപീണിതോ.

വാക്യത്ഥതോ ദുപ്പതീതി, കരം ഗാമ്മം മതം യഥാ;

പോസോ വീരിയവാ സോ’യം, പരം ഹന്ത്വാ ന വിസ്സമീ.

ദുട്ഠാലങ്കരണം തേതം [ത്വേഥം (?)], യത്ഥാ’ലങ്കാരദൂസനം;

തസ്സാ’ലങ്കാരനിദ്ദേസേ, രൂപ മാവി ഭവിസ്സതി.

ഇതി സങ്ഘരക്ഖിതമഹാസാമിവിരചിതേ സുബോധാലങ്കാരേ

൨. ദോസപരിഹാരാവബോധ-ദുതിയപരിച്ഛേദ

കദാചി കവികോസല്ലാ, വിരോധോ സകലോ പ്യ’യം;

ദോസസങ്ഖ്യ മതിക്കമ്മ, ഗുണവീഥിം വിഗാഹതേ.

തേന വുത്തവിരോധാന, മവിരോധോ യഥാ സിയാ;

തഥാ ദോസപരിഹാരാ, വബോധോ ദാനി നീയതേ.

തത്ഥ വിരുദ്ധത്ഥന്തരസ്സ പരിഹാരോ യഥാ

വിന്ദന്തം പാകസാലീനം, സാലീനം ദസ്സനാ സുഖം;

തം കഥം നാമ മേഘോ’യം, വിസദോ സുഖയേ ജനം?

വിനായകോപി നാഗോ സി, ഗോതമോപി മഹാമതി;

പണീതോപി രസാ’പേതോ, ചിത്താ മേ സാമി തേ ഗതി.

കഥം താദിഗുണാഭാവേ, ലോകം തോസേതി ദുജ്ജനോ?

ഓഭാസിതാസേസദിസോ, ഖജ്ജോതോ നാമ കിം ഭവേ?

പഹേലികായ [പഹേളികായ (ക.)] മാരുള്ഹാ, ന ഹി ദുട്ഠാ കിലിട്ഠതാ;

പിയാ സുഖാ’ലിങ്ഗിതം ക, മാലിങ്ഗതി നു നോ ഇതി.

യമകേ നോ പയോജേയ്യ, കിലിട്ഠപദ മിച്ഛിതേ;

തതോ യമക മഞ്ഞം തു, സബ്ബ മേതംമയം വിയ.

ബോധിസത്തപ്പഭാവേന ¶ , ഥലേപി ജലജാന്യ’ഹും;

നുദന്താനി’വ സുചിരാ, വാസക്ലേസം തഹിം ജലേ.

മഹാനുഭാവ പിസുനോ, മുനിനോ മന്ദ മാരുതോ;

സബ്ബോതുകമയം വായി, ധുനന്തോ കുസുമം സമം.

നിമുഗ്ഗമാനസോ ബുദ്ധ, ഗുണേ പഞ്ചസിഖസ്സപി;

തന്തിസ്സര വിരോധോ സോ, ന സമ്പീണേതി കം ജനം?

ഗണയേ ചക്കവാളം സോ, ചന്ദനായപി സീതലം;

സമ്ബോധി സത്ത ഹദയോ, പദിത്ത’ങ്ഗാരപൂരിതം.

പരിച്ചത്തഭവോപി ത്വ, മുപനീതഭവോ അസി;

അചിന്ത്യഗുണസാരായ, നമോ തേ മുനിപുങ്ഗവ.

നേവാ’ലപതി കേനാ’പി, വചീവിഞ്ഞത്തിതോ യതി;

സമ്പജാനമുസാവാദാ, ഫുസേയ്യാ’പത്തിദുക്കടം.

മരീചിചന്ദനാ’ലേപ, ലാഭാ സീതമരീചിനോ;

ഇമാ സബ്ബാപി ധവലാ, ദിസാ രോചന്തി നിബ്ഭരം.

മനോനുരഞ്ജനോ മാര, ങ്ഗനാസിങ്ഗാരവിബ്ഭമോ;

ജിനേനാ’സമനുഞ്ഞാതോ, മാരസ്സ ഹദയാ’നലോ.

അപയാതാ’പരാധമ്പി, അയം വേരീ ജനം ജനോ;

കോധപാടലഭൂതേന, ഭിയ്യോ പസ്സതി ചക്ഖുനാ.

അപ്പകാനമ്പി പാപാനം, പഭാവം നാസയേ ബുധോ;

അപി നിപ്പഭാതാ’നീത, ഖജ്ജോതോ ഹോതി ഭാണുമാ.

ന ¶ പാദപൂരണത്ഥായ, പദം യോജേയ്യ കത്ഥചി,

യഥാ വന്ദേ മുനിന്ദസ്സ, പാദപങ്കേരുഹം വരം.

ഭയകോധപസംസാദി, വിസേസോ താദിസോ യദി;

വത്തും കാമീയതേ ദോസോ, ന തത്ഥേ’കത്ഥതാകതോ.

സപ്പോ സപ്പോ! അയം ഹന്ദ, നിവത്തതു ഭവം തതോ,

യദി ജീവിതുകാമോ’സി, കഥം ത മുപസപ്പസി?

യോകോചി രൂപാ’തിസയോ, കന്തി കാപി മനോഹരാ;

അബ്യാമോഹകരം ബന്ധം, അബ്യാകിണ്ണം മനോഹരം;

അദൂരപദ വിന്യാസം, പസംസന്തി കവിസ്സരാ.

നീലുപ്പലാ’ഭം നയനം, ബന്ധുകരുചിരോ’ധരോ;

നാസാ ഹേമ’ങ്കുസോ തേന, ജിനോ’യം പിയദസ്സനോ.

സമതിക്കന്ത ഗാമ്മത്തം, കന്ത വാചാ’ഭിസങ്ഖതം;

ബന്ധനം രസഹേതുത്താ, ഗാമ്മത്തം അതിവത്തതി.

ദുനോതി കാമചണ്ഡാലോ, സോ മം സദയ നിദ്ദയോ;

ഈദിസം ബ്യസനാ’പന്നം, സുഖീപി കി മുപേക്ഖസേ?

യതിഹീനപരിഹാരോ, ന പുനേ’ദാനി നീയതേ;

യതോ ന സവനു’ബ്ബേഗം, ഹേട്ഠാ യേസം വിചാരിതം.

ഉദാരചരിതോ’സി ത്വം, തേനേ’വാ’രാധനാ ത്വയി;

ദേസം വാ ദേഹി ഗാമം വാ, ഖേത്തം വാ മമ സോഭനം.

മുനിന്ദചന്ദസമ്ഭൂത, യസോരാസിമരീചിനം;

സകലോപ്യ’യ മാകാസോ, നാ’വകാസോ വിജമ്ഭനേ.

വാക്യം ¶ ബ്യാപന്നചിത്താനം, അപേതത്ഥം അനിന്ദിതം;

തേനു’മ്മത്താദികാനം തം, വചനാ’ഞ്ഞത്ര ദുസ്സതി.

സമുദ്ദോ പീയതേ സോ’യ, മഹ’മജ്ജ ജരാതുരോ;

ഇമേ ഗജ്ജന്തി ജീമൂതാ, സക്കസ്സേ’രാവണോ പിയോ.

സുഖുമാലാ’വിരോധിത്ത, ദിത്തഭാവപ്പഭാവിതം;

ബന്ധനം ബന്ധഫരുസ, ദോസം സംദൂസയേയ്യ തം.

പസ്സന്താ രൂപവിഭവം, സുണന്താ മധുരം ഗിരം;

ചരന്തി സാധൂ സമ്ബുദ്ധ, കാലേ കേളിപരമ്മുഖാ.

ഭാവനാ, ദാന, സീലാനി, സമ്മാ സമ്പാദിതാനി’ഹ;

നിബ്ബാന, ഭോഗ, സഗ്ഗാദി, സാധനാനി ന സംസയോ.

ഉദ്ദിട്ഠവിസയോ കോചി, വിസേസോ താദിസോ യദി;

അനു’ദ്ദിട്ഠേസു നേവ’ത്ഥി, ദോസോ കമവിലങ്ഘനേ.

കുസലാ’കുസലം അബ്യാ, കത’മിച്ചേസു പച്ഛിമം;

അബ്യാകതം പാകദം ന, പാകദം പഠമദ്വയം.

സഗുണാനാ’വികരണേ, കാരണേ സതി താദിസേ;

ഓചിത്യഹീനതാ’പത്തി, നത്ഥി ഭൂതത്ഥസംസിനോ.

ഓചിത്യം നാമ വിഞ്ഞേയ്യം, ലോകേ വിഖ്യാത മാദരാ;

തത്ഥോ’പദേസപഭവാ, സുജനാ കവിപുങ്ഗവാ.

വിഞ്ഞാതോചിത്യവിഭവോ, ചിത്യഹീനം പരിഹരേ;

യോ മാരസേന മാസന്ന, മാസന്നവിജയു’സ്സവോ;

തിണായപി ന മഞ്ഞിത്ഥ, സോ വോ ദേതു ജയം ജിനോ.

ആരദ്ധകത്തുകമ്മാദി, കമാ’തിക്കമലങ്ഘനേ;

ഭഗ്ഗരീതിവിരോധോ’യം, ഗതിം ന ക്വാ’പി വിന്ദതി.

സുജന’ഞ്ഞാന മിത്ഥീനം, ¶ വിസ്സാസോ നോ’പപജ്ജതേ;

വിസസ്സ സിങ്ഗിനോ രോഗ, നദീരാജകുലസ്സ ച.

ഭേസജ്ജേ വിഹിതേ സുദ്ധ, ബുദ്ധാദിരതനത്തയേ;

പസാദ മാചരേ നിച്ചം, സജ്ജനേ സഗുണേപി ച.

മുനിന്ദചന്ദിമാ’ലോക, രസ ലോല വിലോചനോ;

ജനോ’വക്കന്തപന്ഥോ’വ, രംസിദസ്സനപീണിതോ.

സംസയായേ’വ യംകിഞ്ചി, യദി കീളാദിഹേതുനാ;

പയുജ്ജതേ ന ദോസോ’വ, സസംസയസമപ്പിതോ.

യാതേ ദുതിയം നിലയം, ഗരുമ്ഹി സകഗേഹതോ;

പാപുണേയ്യാമ നിയതം, സുഖ’മജ്ഝയനാ’ദിനാ.

സുഭഗാ ഭഗിനീ സാ’യം, ഏതസ്സി’ച്ചേവമാദികം;

ന ‘ഗാമ്മ’മിതി നിദ്ദിട്ഠം, കവീഹി സകലേഹിപി.

ദുട്ഠാ’ലങ്കാരവിഗമേ, സോഭനാ’ലങ്കതിക്കമോ;

അലങ്കാരപരിച്ഛേദേ, ആവിഭാവം ഗമിസ്സതി.

വിഞ്ഞായി’മം ഗരുവരാന’ധിക’പ്പസാദാ,

ഇതി സങ്ഘരക്ഖിതമഹാസാമിവിരചിതേ സുബോധാലങ്കാരേ

സമ്ഭവന്തി ¶ ഗുണാ യസ്മാ, ദോസാനേ’വ’മതിക്കമേ;

ദസ്സേസ്സം തേ തതോ ദാനി, സദ്ദേ സമ്ഭൂസയന്തി യേ.

പസാദോ’ജോ, മധുരതാ, സമതാ, സുഖുമാലതാ;

സിലേസോ’ദരതാ, കന്തി, അത്ഥബ്യത്തി, സമാധയോ.

ഗുണേഹേ’തേഹി സമ്പന്നോ, ബന്ധോ കവിമനോഹരോ;

സമ്പാദിയതി കത്തൂനം, കിത്തി മച്ചന്തനിമ്മലം.

അദൂരാഹിതസമ്ബന്ധ, സുഭഗാ യാ പദാ’വലി;

സുപസിദ്ധാ’ഭിധേയ്യാ’യം, പസാദം ജനയേ യഥാ.

അലങ്കരോന്താ വദനം, മുനിനോ’ധരരംസിയോ;

സോഭന്തേ’രുണരംസീ’വ, സമ്പതന്താ’മ്ബുജോ’ദരേ.

ഓജോ സമാസബാഹുല്യ, മേസോ ഗജ്ജസ്സ ജീവിതം;

മുനിന്ദ മന്ദ സഞ്ജാത, ഹാസ ചന്ദന ലിമ്പിതാ;

പല്ലവാ ധവലാ തസ്സേ, വേകോ നാ’ധരപല്ലവോ.

പദാ’ഭിധേയ്യവിസയം, സമാസ ബ്യാസ സമ്ഭവം;

യം പാരിണത്യം ഹോതീ’ഹ, സോപി ഓജോ’വ തം യഥാ.

ജോതയിത്വാന സദ്ധമ്മം, സന്താരേത്വാ സദേവകേ;

ജലിത്വാ അഗ്ഗിഖന്ധോ’വ, നിബ്ബുതോ സോ സസാവകോ.

മത്ഥകട്ഠീ മതസ്സാ’പി, രജോഭാവം വജന്തു മേ;

യതോ പുഞ്ഞേന തേ സേന്തു, ജിന പാദ’മ്ബുജദ്വയേ.

ഇച്ചത്ര ¶ നിച്ചപ്പണതി, ഗേധോ സാധു പദിസ്സതി;

ജായതേ’യം ഗുണോ തിക്ഖ, പഞ്ഞാനമഭിയോഗതോ.

മധുരത്തം പദാസത്തി, ര’നുപ്പാസവസാ ദ്വിധാ;

സിയാ സമസുതി പുബ്ബാ, വണ്ണാ’വുത്തി പരോ യഥാ.

യദാ ഏസോ’ഭിസമ്ബോധിം, സമ്പത്തോ മുനിപുങ്ഗവോ;

തദാ പഭുതി ധമ്മസ്സ, ലോകേ ജാതോ മഹു’സ്സവോ.

മുനിന്ദമന്ദഹാസാ തേ, കുന്ദ സന്ദോഹവിബ്ഭമാ;

ദിസന്ത മനുധാവന്തി, ഹസന്താ ചന്ദകന്തിയോ.

സബ്ബകോമലവണ്ണേഹി, നാ’നുപ്പാസോ പസംസിയോ;

യഥാ’യം മാലതീമാലാ, ലിന ലോലാ’ലിമാലിനീ.

മുദൂഹി വാ കേവലേഹി, കേവലേഹി ഫുടേഹി വാ,

മിസ്സേഹി വാ തിധാ ഹോതി, വണ്ണേഹി സമതാ യഥാ.

കോകിലാ’ലാപസംവാദീ, മുനിന്ദാ’ലാപവിബ്ഭമോ;

ഹദയങ്ഗമതം യാതി, സതം ദേതി ച നിബ്ബുതിം.

സമ്ഭാവനീയസമ്ഭാവം, ഭഗവന്തം ഭവന്തഗും;

ഭവന്തസാധനാ’കങ്ഖീ, കോ ന സമ്ഭാവയേ വിഭും.

ലദ്ധചന്ദനസംസഗ്ഗ, സുഗന്ധി മലയാ’നിലോ;

മന്ദ മായാതി ഭീതോ’വ, മുനിന്ദമുഖമാരുതാ.

അനിട്ഠുര’ക്ഖര’പ്പായാ, സബ്ബകോമല നിസ്സടാ;

കിച്ഛമുച്ചാരണാ’പേത, ബ്യഞ്ജനാ സുഖുമാലതാ.

പസ്സന്താ രൂപവിഭവം, സുണന്താ മധുരം ഗിരം;

ചരന്തി സാധൂ [സാധു (സീ-ഛന്ധാനുരക്ഖണത്ഥം)] സമ്ബുദ്ധ, കാലേ കേളിപരമ്മുഖാ.

അലങ്കാരവിഹീനാ’പി, സതം സമ്മുഖതേ’ദിസീ;

ആരോഹതി വിസേസേന, രമണീയാ ത’ദുജ്ജലാ.

രോമഞ്ച ¶ പിഞ്ഛ രചനാ, സാധു വാദാഹിതദ്ധനീ;

ലളന്തി’മേ മുനിമേഘു, മ്മദാ സാധു സിഖാവലാ.

സുഖുമാലത്ത മത്ഥേ’വ, പദത്ഥവിസയമ്പി ച;

യഥാ മതാദിസദ്ദേസു, കിത്തിസേസാദികിത്തനം.

സിലിട്ഠ പദ സംസഗ്ഗ, രമണീയ ഗുണാ’ലയോ;

സബന്ധഗാരവോ സോ’യം, സിലേസോ നാമ തം യഥാ.

ബാലി’ന്ദുവിബ്ഭമ’ച്ഛേദി, നഖരാ’വലി കന്തിഭി;

സാ മുനിന്ദപദ’മ്ഭോജ, കന്തി വോ വലിതാ’വതം.

ഉക്കംസവന്തോ യോകോചി, ഗുണോ യദി പതീയതേ;

ഉദാരോ’യം ഭവേ തേന, സനാഥാ ബന്ധപദ്ധതി.

പാദമ്ഭോജ രജോ ലിത്ത, ഗത്താ യേ തവ ഗോതമ;

അഹോ! തേ ജന്തവോ യന്തി, സബ്ബഥാ നിരജത്തനം.

ഏവം ജിനാ’നുഭാവസ്സ, സമുക്കംസോ’ത്ര ദിസ്സതി;

പഞ്ഞവാ വിധിനാ’നേന, ചിന്തയേ പര മീദിസം.

ഉദാരോ സോപി വിഞ്ഞേയ്യോ, യം പസത്ഥ വിസേസനം;

യഥാ കീളാസരോ ലീലാ, ഹാസോ ഹേമങ്ഗദാ’ദയോ.

ലോകിയ’ത്ഥാ’ന’തിക്കന്താ, കന്താ സബ്ബജനാനപി;

കന്തി നാമാ’തിവുത്തസ്സ, വുത്താ സാ പരിഹാരതോ.

സാ’യം തദുഭയാ നേയ്യ, പരിഹാരേ പദസ്സിതാ;

യഥാ മരീചിച്ചാദി ച, മനോനുരഞ്ജനോച്ചാദി.

സഭാവാ’മലതാ ധീര, മുധാ പാദനഖേസു തേ;

യതോ തേ’വനതാ’നന്ത, മോളിച്ഛായാ ജഹന്തി നോ.

‘ബന്ധസാരോ’തി മഞ്ഞന്തി, യം സമഗ്ഗാപി വിഞ്ഞുനോ;

ദസ്സനാ’വസരം പത്തോ, സമാധി നാമ’യം ഗുണോ.

അഞ്ഞധമ്മോ തതോ’ഞ്ഞത്ഥ, ലോകസീമാ’നുരോധതോ;

സമ്മാ ആധീയതേ’ച്ചേ’സോ, ‘സമാധീ’തി നിരുച്ചതി.

അപാണേ ¶ പാണീനം ധമ്മോ, സമ്മാ ആധീയതേ ക്വചി,;

നിരൂപേ രൂപയുത്തസ്സ, നിരസേ സരസസ്സ, ച.

അദ്രവേ ദ്രവയുത്തസ്സ, അകത്തരിപി കത്തുതാ,;

കഠിനസ്സാ’സരീരേ,പി, രൂപം തേസം കമാ സിയാ.

ഉണ്ണാ പുണ്ണി’ന്ദുനാ നാഥ! ദിവാപി സഹ സങ്ഗമാ;

വിനിദ്ദാ സമ്പമോദന്തി, മഞ്ഞേ കുമുദിനീ തവ.

ദയാരസേസു മുജ്ജന്താ, ജനാ’മതരസേസ്വി’വ;

സുഖിതാ ഹതദോസാ തേ, നാഥ! പാദ’മ്ബുജാ’നതാ.

മധുരേപി ഗുണേ ധീര, ന’പ്പസീദന്തി യേ തവ;

കീദിസീ മനസോവുത്തി, തേസം ഖാരഗുണാന ഭോ’.

സബ്ബത്ഥസിദ്ധ! ചൂളക, പുടപേയ്യാ മഹാഗുണാ;

ദിസാ സമന്താ ധാവന്തി, കുന്ദസോഭാ സ ലക്ഖണാ.

മാരാ’രിബലവിസ്സട്ഠാ, കുണ്ഠാ നാനാവിധാ’യുധാ;

ലജ്ജമാനാ’ഞ്ഞവേസേന, ജിന! പാദാ’നതാ തവ.

സദ്ധമ്മരംസിനാ ഭാതി, ഭിന്ദ മന്ദതമം പരം.

വമനു’ഗ്ഗിരനാദ്യേ’തം, ഗുണവുത്യ’പരിച്ചുതം;

അതിസുന്ദര മഞ്ഞം തു, കാമം വിന്ദതി ഗാമ്മതം.

കന്തീനം വമനബ്യാജാ, മുനിപാദനഖാ’വലീ;

ചന്ദകന്തീ പിവന്തീ’വ, നിപ്പഭം തം കരോന്തിയോ.

അചിത്തകത്തുകം ¶ രുച്യ [രുച്ച (സീ.)], മിച്ചേവം ഗുണകമ്മതം;

സചിത്തകത്തുകം പേ’തം, ഗുണകമ്മം യദു’ത്തമം.

ഉഗ്ഗിരന്തോ’വ സസ്നേഹ, രസം ജിനവരോ ജനേ;

ഭാസന്തോ മധുരം ധമ്മം, കം ന സപ്പീണയേ ജനം.

യോ സദ്ദസത്ഥകുസലോ കുസലോ നിഘണ്ഡു,

ഛന്ദോഅലങ്കതിസു നിച്ചകതാ’ഭിയോഗോ;

സോ’യം കവിത്തവികലോപി കവീസു സങ്ഖ്യ,

മോഗ്ഗയ്ഹ വിന്ദതി ഹി കിത്തി’ മമന്ദരൂപം.

ഇതി സങ്ഘരക്ഖിതമഹാസാമിവിരചിതേ സുബോധാലങ്കാരേ

൪. അത്ഥാലങ്കാരാവബോധ-ചതുത്ഥപരിച്ഛേദ

അത്ഥാലങ്കാരസഹിതാ, സഗുണാ ബന്ധപദ്ധതി;

അച്ചന്തകന്താ കന്താ [യതോ അച്ചന്തകന്താ (ക.)] വ വുച്ചന്തേ തേ തതോ’ധുനാ.

സഭാവ, വങ്കവുത്തീനം, ഭേദാ ദ്വിധാ അലംക്രിയാ;

പഠമാ തത്ഥ വത്ഥൂനം, നാനാവത്ഥാ’വിഭാവിനീ.

ലീലാ വികന്തി സുഭഗോ, ദിസാ ഥിര വിലോകനോ;

ബോധിസത്തങ്കുരോ ഭാസം, വിരോചി വാച മാസഭിം.

വുത്തി വത്ഥുസഭാവസ്സ, യാ’ഞ്ഞഥാ സാ’പരാ ഭവേ;

തസ്സാ’നന്തവികപ്പത്താ, ഹോതി ബീജോ’പദസ്സനം.

തത്ഥാ’തിസയ, ഉപമാ, രൂപകാ, വുത്തി, ദീപകം,;

അക്ഖേപോ, ത്ഥന്തരന്യാസോ, ബ്യതിരേകോ, വിഭാവനാ.

ഹേതു ¶ , ക്കമോ, പിയതരം, സമാസ, പരികപ്പനാ;

സമാഹിതം, പരിയായ, വുത്തി, ബ്യാജോപവണ്ണനം.

വിസേസ, രുള്ഹാഹങ്കാരാ, സിലേസോ, തുല്യയോഗിതാ;

നിദസ്സനം, മഹന്തത്തം, വഞ്ചനാ, പ്പകതത്ഥുതി,.

ഏകാവലി, അഞ്ഞമഞ്ഞം, സഹവുത്തി, വിരോധിതാ;

പരിവുത്തി, ബ്ഭമോ, ഭാവോ, മിസ്സ, മാസീ, രസീ, ഇതി.

ഏതേ ഭേദാ സമുദ്ദിട്ഠാ, ഭാവോ ജീവിത മുച്ചതേ;

വങ്കവുത്തീസു പോസേസി, സിലേസോ തു സിരിം പരം.

പകാസകാ വിസേസസ്സ, സിയാ’തിസയവുത്തി യാ;

ലോകാ’തിക്കന്തവിസയാ, ലോകിയാ,തി ച സാ ദ്വിധാ.

പടിപാദീയതേ ത്വ’ജ്ജ, ലോകാതിക്കന്തഗോചരാ.

പിവന്തി ദേഹകന്തീ യേ, നേത്തഞ്ജലിപുടേന തേ;

നാ’ലം ഹന്തും ജിനേ’സം ത്വം, തണ്ഹം തണ്ഹാഹരോപി കിം?

ഉപമാനോ’പമേയ്യാനം, സധമ്മത്തം സിയോ’പമാ;

സദ്ദ, ത്ഥഗമ്മാ, വാക്യത്ഥ, വിസയാ,തി ച സാ ഭിധാ.

സമാസ, പച്ചയേ, വാ’ദീ, സദ്ദാ തേസം വസാ തിധാ;

സദ്ദഗമ്മാ സമാസേന, മുനിന്ദോ ചന്ദിമാ’നനോ.

ആയാദീ പച്ചയാ തേഹി, വദനം പങ്കജായതേ;

മുനിന്ദനയന ദ്വന്ദം, നീലുപ്പലദലീയതി.

ഇവാദീ ഇവ, വാ, തുല്യ, സമാന, നിഭ, സന്നിഭാ;

യഥാ, സങ്കാസ, തുലിത, പ്പകാസ, പതിരൂപകാ.

സരീ, സരിക്ഖ, സംവാദീ, വിരോധി, സദിസാ, വിയ;

പടിപക്ഖ, പച്ചനീകാ, സപക്ഖോ, പമിതോ, പമാ.

പടിബിമ്ബ, പടിച്ഛന്ന, സരൂപ, സമ, സമിതാ;

സവണ്ണാ, ഭാ, പടിനിധി, സധമ്മാ, ദി സലക്ഖണാ.

ജയത്യ ¶ , ക്കോസതി, ഹസതി, പതിഗജ്ജതി, ദൂഭതി;

ഉസൂയത്യ, വജാനാതി, നിന്ദതി, സ്സതി, രുന്ധതി.

തസ്സ ചോരേതി സോഭഗ്ഗം, തസ്സ കന്തിം വിലുമ്പതി;

തേന സദ്ധിം വിവദതി, തുല്യം തേനാ’ധിരോഹതി.

കച്ഛം വിഗാഹതേ, തസ്സ, ത മന്വേത്യ, നുബന്ധതി;

തംസീലം, തംനിസേധേതി, തസ്സ ചാ’നുകരോതി, മേ.

ഉപമാനോ’പമേയ്യാനം, സധമ്മത്തം വിഭാവിഭി;

ഇമേഹി ഉപമാഭേദാ, കേചി നിയ്യന്തി സമ്പതി.

വികാസിപദുമം’വാ’തി, സുന്ദരം സുഗതാ’നനം;

ഇതി ധമ്മോപമാ നാമ, തുല്യധമ്മനിദസ്സനാ.

ധമ്മഹീനാ ‘‘മുഖ’മ്ഭോജ, സദിസം മുനിനോ’’ഇതി;

വിപരീതോ’പമാ ‘‘തുല്യ, മാനനേന’മ്ബുജം തവ’’.

തവാ’നന’മിവ’മ്ഭോജം, അമ്ഭോജ’മിവ തേ മുഖം;

അഞ്ഞമഞ്ഞോപമാ സാ’യം, അഞ്ഞമഞ്ഞോപമാനതോ.

‘‘യദി കിഞ്ചി ഭവേ’മ്ഭോജം, ലോചന’ബ്ഭമുവിബ്ഭമം;

ധാരേതും മുഖസോഭം തം, തവേ’’തി അബ്ഭുതോപമാ.

‘‘സുഗന്ധി സോഭാ സമ്ബന്ധീ, സിസിരം’സു വിരോധി ച;

മുഖം തവ’മ്ബുജംവേ’തി’’, സാ സിലേസോപമാ മതാ.

സരൂപസദ്ദവാച്ചത്താ, സാ സന്താനോപമാ യഥാ;

ബാലാ’വു’യ്യാനമാലാ’യം, സാ’ലകാ’നനസോഭിനീ.

ഖയീ ചന്ദോ, ബഹുരജം, പദുമം, തേഹി തേ മുഖം;

സമാനമ്പി സമുക്കംസി, ത്യ’യം നിന്ദോപമാ മതാ.

അസമത്ഥോ മുഖേനി’ന്ദു, ജിന! തേ പടിഗജ്ജിതും;

ജളോ കലങ്കീ’തി അയം, പടിസേധോപമാ സിയാ.

‘‘കച്ഛം ചന്ദാരവിന്ദാനം, അതിക്കമ്മ മുഖം തവ;

അത്തനാ’വ സമം ജാത’’, മിത്യ’സാധാരണോപമാ.

‘‘സബ്ബ’മ്ഭോജ’പ്പഭാസാരോ, രാസിഭൂതോ’വ കത്ഥചി;

തവാ’നനം വിഭാതീ’’തി, ഹോതാ’ഭൂതോപമാ അയം.

പതീയതേ’ത്ഥഗമ്മാ തു, സദ്ദസാമത്ഥിയാ ക്വചി;

സമാസ, പ്പച്ചയേ, വാദി, സദ്ദയോഗം വിനാ അപി.

ഭിങ്ഗാനേ’മാനി ¶ ചക്ഖൂനി, നാ’മ്ബുജം മുഖ’മേവി’ദം;

സുബ്യത്തസദിസത്തേന, സാ സരൂപോപമാ മതാ.

‘‘മയേ’വ മുഖസോഭാ’സ്സേ, ത്യല’മിന്ദു! വികത്ഥനാ;

യതോ’മ്ബുജേപി സാ’ത്ഥീതി’’, പരികപ്പോപമാ അയം.

‘‘കിം വാ’മ്ബുജ’ന്തോഭന്താലി, കിം ലോലനയനം മുഖം;

മമ ദോലായതേ ചിത്ത’’, മിച്ച’യം സംസയോപമാ.

കിഞ്ചി വത്ഥും പദസ്സേത്വാ, സധമ്മസ്സാ’ഭിധാനതോ;

സാമ്യപ്പതീതിസബ്ഭാവാ, പതിവത്ഥുപമാ യഥാ.

ജനേസു ജായമാനേസു, നേ’കോപി ജിനസാദിസോ;

ദുതിയോ നനു നത്ഥേ’വ, പാരിജാതസ്സ പാദപോ.

വാക്യത്ഥേനേ’വ വാക്യത്ഥോ, യദി കോചൂ’പമീയതേ;

ഇവയുത്താ, വിയുത്തത്താ, സാ വാക്യത്ഥോപമാ ദ്വിധാ.

ജിനോ സംക്ലേസതത്താനം, ആവിഭൂതോ ജനാന’യം;

ഘമ്മസന്താപതത്താനം, ഘമ്മകാലേ’മ്ബുദോ വിയ.

മുനിന്ദാനന മാഭാതി, വിലാസേകമനോഹരം;

ഉദ്ധം സമുഗ്ഗതസ്സാ’പി, കിം തേ ചന്ദ വിജമ്ഭനാ.

സമുബ്ബേജേതി ധീമന്തം, ഭിന്നലിങ്ഗാദികം തു യം;

ഉപമാദൂസനായാ’ല, മേതം കത്ഥചി തം യഥാ.

ഹംസീ’വാ’യം സസീ ഭിന്ന, ലിങ്ഗാ, കാസം സരാനി’വ;

വിജാതി വചനാ, ഹീനാ, സാ’വ ഭത്തോ ഭടോ’ധിപേ.

‘‘ഖജ്ജോതോ ഭാണുമാലീ’വ, വിഭാതി’’ത്യധികോപമാ;

അഫുട്ഠത്ഥാ ‘‘ബലമ്ബോധി, സാഗരോ വിയ സംഖുഭി.’’

‘‘ചന്ദേ കലങ്കോ ഭിങ്ഗോ’വേ’, ത്യു’പമാപേക്ഖിനീ അയം;

ഖണ്ഡിതാ കേരവാ’കാരോ, സകലങ്കോ നിസാകരോ.

ഇച്ചേവമാദിരൂപേസു, ഭവന്തി വിഗതാ’ദരാ;

കരോന്തി ചാ’ദരം ധീരാ, പയോഗേ ക്വചി ദേ’വ തു.

ഇത്ഥീയം’വാ’ജനോ യാതി, വദത്യേ’സാ പുമാ വിയ;

പിയോ പാണാ ഇവാ’യം മേ, വിജ്ജാ ധന’മിവ’ച്ചിതാ.

ഭവം ¶ വിയ മഹീപാല, ദേവരാജാ വിരോചതേ;

അല’മംസുമതോ കച്ഛം, തേജസാ രോഹിതും അയം.

ഉപമാനോ’പമേയ്യാനം, അഭേദസ്സ നിരൂപനാ;

ഉപമാ’വ തിരോഭൂത, ഭേദാ രൂപക മുച്ചതേ.

അസേസ വത്ഥു വിസയം, ഏകദേസ വിവുത്തി [വിവത്തി (ടീകാ)], ച;

തം ദ്വിധാ പുന പച്ചേകം, സമാസാദിവസാ തിധാ.

അങ്ഗുലിദല സംസോഭിം, നഖദീധിതി കേസരം;

സിരസാ ന പിലന്ധന്തി, കേ മുനിന്ദ പദ’മ്ബുജം.

രതനാനി ഗുണാ ഭൂരീ, കരുണാ സീതലം ജലം;

ഗമ്ഭീരത്ത മഗാധത്തം, പച്ചക്ഖോ’യം ജിനോ’മ്ബുധി.

ചന്ദികാ മന്ദഹാസാ തേ, മുനിന്ദ! വദനി’ന്ദുനോ;

പബോധയത്യ’യം സാധു, മനോ കുമുദ കാനനം.

അസേസവത്ഥുവിസയേ, പഭേദോ രൂപകേ അയം;

ഏകദേസവിവുത്തിമ്ഹി, ഭേദോ ദാനി പവുച്ചതി.

വിലാസ ഹാസ കുസുമം, രുചിരാ’ധര പല്ലവം;

സുഖം കേ വാ ന വിന്ദന്തി, പസ്സന്താ മുനിനോ മുഖം.

പാദദ്വന്ദം മുനിന്ദസ്സ, ദദാതു വിജയം തവ;

നഖരംസീ പരം കന്താ, യസ്സ പാപജയദ്ധജാ.

സുനിമ്മലകപോലസ്സ, മുനിന്ദ വദനി’ന്ദുനോ;

സാധു’പ്പബുദ്ധ ഹദയം, ജാതം കേരവ കാനനം.

രൂപകാനി ¶ ബഹൂന്യേ’വ [ടീകായം ഉദ്ധടം യുത്തരൂപകം സിതപുപ്ഫുജലം ലോല, നേത്തഭിങ്ഗ തവാ’നനം; കസ്സ നാമ മനോ ധീര, നാകഡ്ഢതി മനോഹരം;], യുത്താ, യുത്താദിഭേദതോ;

വിസും ന താനി വുത്താനി, ഏത്ഥേ’വ’ന്തോഗധാനി’തി.

‘‘ചന്ദിമാ’കാസപദുമ’’, മിച്ചേതം ഖണ്ഡരൂപകം;

ദുട്ഠ, ‘‘മമ്ബോരുഹവനം, നേത്താനി’ച്ചാ’’ദി സുന്ദരം.

പരിയന്തോ വികപ്പാനം, രൂപകസ്സോ’പമായ ച;

നത്ഥി യം തേന വിഞ്ഞേയ്യം, അവുത്ത മനുമാനതോ.

പുനപ്പുന മുച്ചാരണം [പുനപ്പുനുച്ചാരണം യം (സീ. ക.)], യമത്ഥസ്സ, പദസ്സ ച;

ഉഭയേസഞ്ച വിഞ്ഞേയ്യാ, സാ’യ’മാവുത്തി നാമതോ.

മനോ ഹരതി സബ്ബേസം, ആദദാതി ദിസാ ദസ;

ഗണ്ഹാതി നിമ്മലത്തഞ്ച, യസോരാസി ജിനസ്സ’യം.

വിഭാസേന്തി ദിസാ സബ്ബാ, മുനിനോ ദേഹകന്തിയോ;

വിഭാ സേന്തി ച സബ്ബാപി, ചന്ദാദീനം ഹതാ വിയ.

ജിത്വാ വിഹരതി ക്ലേസ, രിപും ലോകേ ജിനോ അയം;

വിഹരത്യ’രിവഗ്ഗോ’യം, രാസിഭൂതോ’വ ദുജ്ജനേ.

ഏകത്ഥ വത്തമാനമ്പി, സബ്ബവാക്യോ’പകാരകം;

ദീപകം നാമ തം ചാദി, മജ്ഝ, ന്തവിസയം തിധാ.

അകാസി ബുദ്ധോ വേനേയ്യ, ബന്ധൂന മമിതോ’ദയം;

സബ്ബപാപേഹി ച സമം, നേകതിത്ഥിയമദ്ദനം.

ദസ്സനം മുനിനോ സാധു, ജനാനം ജായതേ’മതം;

തദ’ഞ്ഞേസം തു ജന്തൂനം, വിസം നിച്ചോ’പതാപനം.

അച്ചന്ത ¶ കന്ത ലാവണ്യ, ചന്ദാ’തപ മനോഹരോ;

ജിനാ’നനി’ന്ദു ഇന്ദു ച, കസ്സ നാ’നന്ദകോ ഭവേ.

ഹോതാ’വിപ്പടിസാരായ, സീലം, പാമോജ്ജഹേതു സോ;

തം പീതിഹേതു, സാ ചാ’യം, പസ്സദ്ധ്യാ’ദി പസിദ്ധിയാ.

ഇച്ചാ’ദിദീപകത്തേപി, പുബ്ബം പുബ്ബ മപേക്ഖിനീ;

വാക്യമാലാ പവത്താതി, തം മാലാദീപകം മതം.

അനേനേ’വ’പ്പകാരേന, സേസാന മപി ദീപകേ;

വികപ്പാനം വിധാതബ്ബാ, നുഗതി സുദ്ധബുദ്ധിഭി.

വിസേസ വചനി’ച്ഛായം, നിസേധവചനം തു യം;

അക്ഖേപോ നാമ സോയഞ്ച, തിധാ കാലപ്പഭേദതോ.

ഏകാകീ’ നേകസേനം തം, മാരം സ വിജയീ ജിനോ;

കഥം ത മഥവാ തസ്സ, പാരമീബല മീദിസം.

കിം ചിത്തേ’ജാസമുഗ്ഘാതം, അപത്തോ’സ്മീതി ഖിജ്ജസേ;

പണാമോ നനു സോ യേ’വ, സകിമ്പി സുഗതേ ഗതോ.

സച്ചം ന തേ ഗമിസ്സന്തി, സിവം സുജനഗോചരം;

മിച്ഛാദിട്ഠി പരിക്കന്ത [പരികന്ത (ക.)], മാനസാ യേ സുദുജ്ജനാ.

ഞേയ്യോ അത്ഥന്തരന്യാസോ, യോ, ഞ്ഞവാക്യത്ഥസാധനോ;

സബ്ബബ്യാപീ വിസേസട്ഠോ, ഹിവിസിട്ഠ’സ്സ ഭേദതോ.

തേപി ലോകഹിതാ സത്താ, സൂരിയോ ചന്ദിമാ അപി;

അത്ഥം പസ്സ ഗമിസ്സന്തി, നിയമോ കേന ലങ്ഘ്യതേ.

സത്ഥാ ദേവമനുസ്സാനം, വസീ സോപി മുനിസ്സരോ;

ഗതോ’വ നിബ്ബുതിം സബ്ബേ, സങ്ഖാരാ ന ഹി സസ്സതാ.

ജിനോ ¶ സംസാരകന്താരാ, ജനം പാപേതി [പാപേസി (ക.)] നിബ്ബുതിം;

നനു യുത്താ ഗതി സാ’യം, വേസാരജ്ജ സമങ്ഗിനം.

സുരത്തം തേ’ധരഫുടം, ജിന! രഞ്ജേതി മാനസം;

സയം രാഗപരീതാ ഹി, പരേ രഞ്ജേന്തി സങ്ഗതേ.

വാച്ചേ ഗമ്മേ ഥ വത്ഥൂനം, സദിസത്തേ പഭേദനം;

ബ്യതിരേകോ’യ’മപ്യേ’കോ, ഭയഭേദാ ചതുബ്ബിധോ.

ഗമ്ഭീരത്ത മഹത്താദി, ഗുണാ ജലധിനാ ജിന!;

തുല്യോ ത്വ മസി ഭേദോ തു, സരീരേനേ’ദിസേന തേ.

മഹാസത്താ’തിഗമ്ഭീരാ, സാഗരോ സുഗതോപി ച;

സാഗരോ’ഞ്ജനസങ്കാസോ, ജിനോ ചാമീകരജ്ജുതി.

ന സന്താപാപഹം നേവി, ച്ഛിതദം മിഗലോചനം;

മുനിന്ദ! നയനദ്വന്ദം, തവ തഗ്ഗുണ ഭൂസിതം.

മുനിന്ദാനന മമ്ഭോജ, മേസം നാനത്ത മീദിസം;

സുവുത്താ’മതസന്ദായീ, വദനം നേ’ദിസ’മ്ബുജം.

പസിദ്ധം കാരണം യത്ഥ, നിവത്തേത്വാ’ ഞാകാരണം;

സാഭാവികത്ത മഥവാ, വിഭാബ്യം സാ വിഭാവനാ.

അനഞ്ജിതാ’സിതം നേത്തം, അധരോ രഞ്ജിതാ’രുണോ;

സമാനതാ ഭമു ചാ’യം, ജിനാ’നാവഞ്ചിതാ തവ.

ന ഹോതി ഖലു ദുജ്ജന്യ, മപി ദുജ്ജനസങ്ഗമേ;

സഭാവനിമ്മലതരേ, സാധുജന്തൂന ചേതസി.

ജനകോ ¶ , ഞാപകോ ചേതി, ദുവിധാ ഹേതവോ സിയും;

പടിസങ്ഖരണം തേസം, അലങ്കാരതായോ’ദിതം.

ഭാവാ’ഭാവ കിച്ചവസാ, ചിത്തഹേതുവസാപി ച;

ഭേദാ’നന്താ ഇദം തേസം, മുഖമത്ത നിദസ്സനം.

പരമത്ഥപകാസേ’ക, രസാ സബ്ബമനോഹരാ;

മുനിനോ ദേസനാ’യം മേ, കാമം തോസേതി മാനസം.

ധീരേഹി സഹ സംവാസാ, സദ്ധമ്മസ്സാ’ഭിയോഗതോ;

നിഗ്ഗഹേനി’ന്ദ്രിയാനഞ്ച, ദുക്ഖസ്സു’പസമോ സിയാ.

മുനിന്ദ’ചന്ദ സംവാദി, കന്തഭാവോ’പസോഭിനാ;

മുഖേനേ’വ സുബോധം തേ, മനം പാപാ’ഭിനിസ്സടം.

സാധുഹത്ഥാ’രവിന്ദാനി, സങ്കോചയതി തേ കഥം;

മുനിന്ദ! ചരണദ്വന്ദ, രാഗബാലാ’തപോ ഫുസം?

സങ്കോചയന്തി ജന്തൂനം, പാണിപങ്കേരുഹാനി’ഹ;

മുനിന്ദ! ചരണദ്വന്ദ, നഖ ചന്ദാന’ മംസവോ.

ഉദ്ദിട്ഠാനം പദത്ഥാനം, അനുദ്ദേസോ യഥാക്കമം;

‘സങ്ഖ്യാന’മിതി നിദ്ദിട്ഠം, യഥാസങ്ഖ്യം കമോപി ച.

ആലാപ ഹാസ ലീളാഹി, മുനിന്ദ! വിജയാ തവ;

കോകിലാ കുമുദാനി ചോ, പസേവന്തേ വനം ജലം.

സിയാ പിയതരം നാമ, അത്ഥരൂപസ്സ കസ്സചി;

പിയസ്സാ’തിസയേനേ’തം, യം ഹോതി പടിപാദനം.

പീതിയാ മേ സമുപ്പന്നാ, സന്ത! സന്ദസ്സനാ തവ;

കാലേനാ’യം ഭവേ പീതി, തവേ’വ പുന ദസ്സനാ.

വണ്ണിതേനോ’പമാനേന, വുത്യാ’ധിപ്പേത വത്ഥുനോ;

സമാസവുത്തി നാമാ’യം, അത്ഥ സങ്ഖേപ രൂപതോ.

സാ’യം ¶ വിസേസ്യമത്തേന, ഭിന്നാ’ഭിന്നവിസേസനാ;

അത്ഥേ’വ അപരാ പ്യ’ത്ഥി, ഭിന്നാ’ഭിന്നവിസേസനാ.

വിസുദ്ധാ’മതസന്ദായീ, പസത്ഥരതനാ’ലയോ;

ഗമ്ഭീരോ ചാ’യ’ മമ്ബോധി, പുഞ്ഞേനാ’പാദിതോ മയാ.

ഇച്ഛിത’ത്ഥപദോ സാരോ, ഫലപുപ്ഫോ’പസോഭിതോ;

സച്ഛായോ’യ’മപുബ്ബോവ കപ്പരുക്ഖോ സമുട്ഠിതോ.

സാഗരത്തേന സദ്ധമ്മോ, രുക്ഖത്തേനോ’ദിതോ ജിനോ;

സബ്ബേ സാധാരണാ ധമ്മാ, പുബ്ബത്രാ’ഞ്ഞത്ര തു’ത്തയം.

വത്ഥുനോ’ഞ്ഞപ്പകാരേന, ഠിതാ വുത്തി തദ’ഞ്ഞഥാ;

പരികപ്പീയതേ യത്ഥ, സാ ഹോതി പരികപ്പനാ.

ഉപമാ’ബ്ഭന്തരത്തേന, കിരിയാദിവസേന ച;

കമേനോ’ദാഹരിസ്സാമി, വിവിധാ പരികപ്പനാ.

ഇച്ഛാഭങ്ഗാ’തുരാ’സീനാ, താ’തിനിച്ചല മച്ഛരാ;

വസം നേന്തി’വ ധീരം തം, തദാ യോഗാ’ഭിയോഗതോ.

ഗജം മാരോ സമാരുള്ഹോ, യുദ്ധായ’ച്ചന്ത’മുന്നതം;

മഗ്ഗ മന്വേസതീ നൂന, ജിനഭീതോ പലായിതും.

മുനിന്ദ! പാദദ്വന്ദേ തേ, ചാരു രാജിവ സുന്ദരേ;

മഞ്ഞേ പാപാ’ഭി’സമ്മദ്ദ, ജാതസോണേന സോണിമാ.

മഞ്ഞേ, സങ്കേ, ധുവം, നൂന, മിവ, മിച്ചേവ മാദിഹി;

സാ’യം ബ്യഞ്ജീയതേ ക്വാ’പി, ക്വാ’പി വാക്യേന ഗമ്യതേ.

ദയാ സഞ്ജാത സരസാ, ദേഹാ നിക്ഖന്തകന്തിയോ;

പീണേന്താ ജിന! തേ സാധു, ജനം സരസതം നയും.

ആരബ്ഭന്തസ്സ ¶ യംകിഞ്ചി, കത്തും പുഞ്ഞവസാ പുന;

സാധന’ന്തരലാഭോ യോ, തം വദന്തി സമാഹിതം.

മാരാ’രിഭങ്ഗാ’ഭിമുഖ, മാനസോ തസ്സ സത്ഥുനോ;

മഹാമഹീ മഹാരവം, രവീ’യ’മുപകാരികാ.

അവത്വാ’ഭിമതം തസ്സ, സിദ്ധിയാ ദസ്സന’ഞ്ഞഥാ;

വദന്തി തം ‘പരിയായ, വുത്തീ’തി സുചിബുദ്ധയോ.

വിവട’ങ്ഗണനിക്ഖിത്തം, ധന’മാരക്ഖ വജ്ജിതം;

ധനകാമ! യഥാകാമം, തുവം ഗച്ഛ യദിച്ഛസി.

ഥുതിം കരോതി നിന്ദന്തോ, വിയ തം ബ്യാജവണ്ണനം;

ദോസാ’ഭാസാ ഗുണാ ഏവ, യന്തി സന്നിധി മത്ര ഹി.

സഞ്ചാലേതു മലം ത്വം’സി, ഭുസം കുവലയാ’ഖിലം;

വിസേസം താവതാ നാഥ!, ഗുണാനം തേ വദാമ കിം?

വിസേസി’ച്ഛായം ദബ്ബസ്സ, ക്രിയാ, ജാതി, ഗുണസ്സ ച;

വേകല്ലദസ്സനം യത്ര, വിസേസോ നാമ യം ഭവേ.

ന രഥാ, ന ച മാതങ്ഗാ, ന ഹയാ, ന പദാതയോ;

ജിതോ മാരാരി മുനിനാ, സമ്ഭാരാവജ്ജനേന ഹി.

ന ബദ്ധാ ഭൂകുടി, നേവ, ഫുരിതോ ദസനച്ഛദോ;

മാരാരിഭങ്ഗം ചാ’കാസി, മുനി വീരോ വരോ സയം.

ന ദിസാസു ബ്യാത്താ [തതാ (ക.)] രംസി,

തഥാപ്യ’ന്ധതമഹരം, പരം സാധുസുഭാസിതം.

ന ഖരം, ന ഹി വാ ഥദ്ധം, മുനിന്ദ! വചനം തവ;

തഥാപി ഗാള്ഹം ഖണതി, നിമ്മൂലം ജനതാമദം.

ദസ്സീയതേ’തിരിത്തം ¶ തു, സൂരവീരത്തനം യഹിം;

വദന്തി വിഞ്ഞൂവചനം, രുള്ഹാഹങ്കാര മീദിസം.

ദമേ നന്ദോപനന്ദസ്സ, കിം മേ ബ്യാപാരദസ്സനാ?

പുത്താ മേ പാദസമ്ഭത്താ, സജ്ജാ സന്തേ’വ താദിസേ.

സിലേസോ വചനാ’നേകാ, ഭിധേയ്യേ’കപദായുതം;

അഭിന്നപദവാക്യാദി, വസാ തേധാ’യ മീരിതോ.

അന്ധതമഹരോ ഹാരീ, സമാരുള്ഹോ മഹോദയം;

രാജതേ രംസിമാലീ’യം, ഭഗവാ ബോധയം ജനേ.

സാരദാ’മലകാ’ഭാസോ, സമാനീത പരിക്ഖയോ;

കുമുദാ’കരസമ്ബോധോ, പീണേതി ജനതം സുധീ.

സമാഹിത’ത്തവിനയോ, അഹീന മദ മദ്ദനോ;

സുഗതോ വിസദം പാതു, പാണിനം സോ വിനായകോ.

വിരുദ്ധാ, വിരുദ്ധാ, ഭിന്ന, കമ്മാ, നിയമവാ, പരോ;

നിയമ’ക്ഖേപവചനോ, അവിരോധി, വിരോധ്യ’പി.

ഓചിത്യ സമ്പോസകാദി, സിലേസോ, പദജാ’ദി [പദജാതി (ക.)] പി;

ഏസം നിദസ്സനേസ്വേ’വ, രൂപ മാവി ഭവിസ്സതി.

സവസേ വത്തയം ലോകം, അഖിലം കല്ലവിഗ്ഗഹോ;

പരാഭവതി മാരാരി, ധമ്മരാജാ വിജമ്ഭതേ.

സഭാവമധുരം പുഞ്ഞ വിസേസോ’ദയ സമ്ഭവം;

സുണന്തി വാചം മുനിനോ, ജനാ പസ്സന്തി ചാ’മതം.

അന്ധകാരാ’പഹാരായ ¶ , സഭാവ മധുരായ ച;

മനോ പീണേതി ജന്തൂനം, ജിനോ വാചായ ഭായ ച.

കേസ’ക്ഖീനം’വ കണ്ഹത്തം, ഭമൂനംയേവ വങ്കതാ;

പാണിപാദാ’ധരാനം’വ, മുനിന്ദസ്സാ’ഭിരത്തതാ.

പാണിപാദാ’ധരേസ്വേ’വ, സാരാഗോ തവ ദിസ്സതി;

ദിസ്സതേ സോ’യ മഥവാ, നാഥ! സാധുഗുണേസ്വ’പി.

സലക്ഖണോ’തിസുഭഗോ, തേജസ്സീ നിയതോ’ദയോ;

സദയോ പ്യ’ദയോ പാപേ, ചിത്താ’യം മുനിനോ ഗതി.

സംസാരദുക്ഖോ’പഹതാ, വനതാ ജനതാ ത്വയി;

സുഖ മിച്ഛിത മച്ചന്തം, അമതന്ദദ! വിന്ദതി.

ഗുണയുത്തേഹി വത്ഥൂഹി, സമം കത്വാന കസ്സചി;

സംകിത്തനം ഭവതി യം, സാ മതാ തുല്യയോഗിതാ.

സമ്പത്തസമ്മദോ ലോകോ, സമ്പത്താ’ലോകസമ്പദോ;

ഉഭോഹി രംസിമാലീ ച, ഭഗവാ ച തമോനുദോ.

അത്ഥന്തരം സാധയതാ, കിഞ്ചി തം സദിസം ഫലം;

ദസ്സീയതേ അസന്തം വാ, സന്തം വാ തം നിദസ്സനം.

ഉദയാ ¶ സമണിന്ദസ്സ, യന്തി പാപാ പരാഭവം;

ധമ്മരാജവിരുദ്ധാനം, സൂചയന്താ ദുര’ന്തതം.

സിരോ നിക്ഖിത്ത ചരണോ, ച്ഛരിയാന’മ്ബുജാന’യം;

പരമ’ബ്ഭുതതം ലോകേ, വിഞ്ഞാപേത’ത്തനോ ജിനോ.

വിഭൂതിയാ മഹന്തത്തം, അധിപ്പായസ്സ വാ സിയാ;

പരമുക്കംസതം യാതം, തം മഹന്തത്ത മീരിതം.

കിരീട രതന’ച്ഛായാ, നുവിദ്ധാ’തപ വാരണോ;

പുരാ പരം സിരിം വിന്ദി, ബോധിസത്തോ’ ഭിനിക്ഖമാ.

സത്തോ സമ്ബോധിയം ബോധി, സത്തോ സത്തഹിതായ സോ;

ഹിത്വാ സ്നേഹരസാബന്ധ, മപി രാഹുലമാതരം.

ഗോപേത്വാ വണ്ണനീയം യം, കിഞ്ചി ദസ്സീയതേ പരം;

അസമം വാ സമം തസ്സ, യദി സാ വഞ്ചനാ മതാ.

പുരതോ ന സഹസ്സേസു, ന പഞ്ചേസു ച താദിനോ;

മാരോ പരേസു തസ്സേ’സം, സഹസ്സം ദസവഡ്ഢിതം.

വിവാദ മനുയുഞ്ജന്തോ, മുനിന്ദവദനി’ന്ദുനാ;

സമ്പുണ്ണോ ചന്ദിമാ നാ’യം, ഛത്ത മേതം മനോഭുനോ.

പരാനുവത്തനാദീഹി, നിബ്ബിന്ദേനി’ഹ യാ കതാ;

ഥുതി ര’പ്പകതേ സാ’യം, സിയാ അപ്പകതത്ഥുതി.

സുഖം ജീവന്തി ഹരിണാ, വനേസ്വ’പരസേവിനോ;

അനായാസോ പലാഭേഹി, ജലദബ്ഭങ്കുരാദിഭി.

ഉത്തരം ഉത്തരം യത്ഥ, പുബ്ബപുബ്ബവിസേസനം;

സിയാ ഏകാവലി സാ’യം, ദ്വിധാ വിധി, നിസേധതോ.

പാദാ ¶ നഖാലി രുചിരാ, നഖാലി രംസി ഭാസുരാ;

രംസീതമോപഹാനേ’ക, രസാ സോഭന്തി സത്ഥുനോ.

നാ’ലയോ യോ സ ജന്തൂനം, നാ’നന്ത ബ്യസനാ വഹോ.

യഹിം ഭൂസിയ ഭൂസത്തം, അഞ്ഞമഞ്ഞം തു വത്ഥുനം;

വിനാ’വ സദിസത്തം തം, അഞ്ഞമഞ്ഞവിഭൂസനം.

ബ്യാമം’സു മണ്ഡലം തേന, മുനിനാ ലോകബന്ധുനാ;

മഹന്തിം വിന്ദതീ കന്തിം, സോപി തേനേവ താദിസിം.

കഥനം സഹഭാവസ്സ, ക്രിയായ ച, ഗുണസ്സ ച;

‘സഹവുത്തീ’തി വിഞ്ഞേയ്യം, ത’ദുദാഹരണം യഥാ.

ജലന്തി ചന്ദരംസീഹി, സമം സത്ഥു നഖം സവോ;

വിജമ്ഭതി ച ചന്ദേന, സമം തമ്മുഖചന്ദിമാ.

ജിനോ’ദയേന മലീനം, സഹ ദുജ്ജന ചേതസാ;

പാപം ദിസാ സുവിമലാ, സഹ സജ്ജന ചേതസാ.

വിരോധീനം പദ’ത്ഥാനം, യത്ഥ സംസഗ്ഗദസ്സനം;

സമുക്കംസാ’ഭിധാനത്ഥം, മതാ സാ’യം വിരോധിതാ.

ഗുണാ സഭാവ മധുരാ, അപി ലോകേ’ക ബന്ധുനോ;

സേവിതാ പാപ സേവീനം, സമ്പദൂസേന്തി മാനസം.

യസ്സ കസ്സ ചി ദാനേന, യസ്സ കസ്സ ചി വത്ഥുനോ;

വിസിട്ഠസ്സ യ മാദാനം, ‘പരിവുത്തീ’തി സാ മതാ.

പുരാ പരേസം ദത്വാന, മനുഞ്ഞം നയനാദികം;

മുനിനാ സമനുപ്പത്താ, ദാനി സബ്ബഞ്ഞുതാസിരീ [മുനിന്ദ! സമനുപ്പത്തോ, ദാനി സബ്ബഞ്ഞുതാസിരിം (ക.)].

കിഞ്ചി ¶ ദിസ്വാന വിഞ്ഞാതാ, പടിപജ്ജതി തംസമം;

സംസയാ’പഗതം വത്ഥും, യത്ഥ സോ’യം ഭമോ മതോ.

സമം ദിസാസു’ജ്ജലാസു, ജിന പാദ നഖം’സുനാ;

പസ്സന്താ അഭിനന്ദന്തി, ചന്ദാ’തപ മനാ ജനാ.

പവുച്ചതേ യം നാമാദി, കവീനം ഭാവബോധനം;

യേന കേനചി വണ്ണേന, ഭാവോ നാമാ’യ മീരിതോ.

നനു തേയേ’വ സന്താനോ, സാഗരാ ന കുലാചലാ;

മനമ്പി മരിയാദം യേ, സംവട്ടേപി ജഹന്തി നോ.

അങ്ഗങ്ഗി ഭാവാ സദിസ, ബലഭാവാ ച ബന്ധനേ;

സംസഗ്ഗോ’ലങ്കതീനം യോ, തം ‘മിസ്സ’ന്തി പവുച്ചതി.

പസത്ഥാ മുനിനോ പാദ, നഖ രംസി മഹാനദീ;

അഹോ! ഗാള്ഹം നിമുഗ്ഗേപി, സുഖയത്യേ’വ തേ ജനേ.

വേസോ സഭാവ മധുരോ, രൂപം നേത്ത രസായനം;

മധൂ’വ മുനിനോ വാചാ, ന സമ്പീണേതി കം ജനം.

ആസീ നാമ സിയാ’ത്ഥസ്സ, ഇട്ഠസ്സാ’സീസനം യഥാ;

രസ’പ്പതീതി ജനകം, ജായതേ യം വിഭൂസനം;

‘രസവന്ത’ന്തി തം ഞേയ്യം, രസവന്ത വിധാനതോ.

രാഗാ’നത’ബ്ഭുത സരോജ മുഖം ധരായ,

പാദാ തിലോകഗരുനോ’ധിക ബന്ധരാഗാ;

ആദായ നിച്ചസരസേന കരേന ഗാള്ഹം,

സഞ്ചുമ്ബയന്തി സതതാ’ഹിത സമ്ഭമേന.

ഇച്ചാ’നുഗമ്മ ¶ പുരിമാചരിയാ’നുഭാവം,

സങ്ഖേപതോ നിഗദിതോ’യ മലങ്കതീനം;

ഭേദോ’പരൂപരി കവീഹി വികപ്പിയാനം,

കോ നാമ പസ്സിതു മലം ഖലു താസ മന്തം.

ഇതി സങ്ഘരക്ഖിതമഹാസാമി വിരചിതേ സുബോധാലങ്കാരേ

പടിഭാനവതാ ലോക, വോഹാര’മനുസാരിനാ;

തതോ’ചിത്യ സമുല്ലാസ, വേദിനാ കവിനാ പരം.

ഠായിസമ്ബന്ധിനോ ഭാവ, വിഭാവാ സാ’നുഭാവകാ;

സമ്ബജ്ഝന്തി നിബന്ധാ തേ, രസ’സ്സാദായ സാധുനം.

ചിത്ത വുത്തി വിസേസാ തു, ഭാവയന്തി രസേ യതോ;

രത്യാദയോ തതോ ഭാവ, സദ്ദേന പരികിത്തിതാ.

വിരോധിനാ’ഞ്ഞഭാവേന, യോ ഭാവോ ന തിരോഹിതോ;

സീലേന തിട്ഠതി’ച്ചേസോ, ‘ഠായീഭാവോ’തി സദ്ദിതോ.

ജിഗുച്ഛാ, വിമ്ഹയോ, ചേവ, സമോ ച നവ ഠായിനോ.

തിരോഭാവാ, വിഭാവാ’ദി, വിസേസനാ’ഭിമുഖ്യതോ;

യേ തേ ചരന്തി സീലേന, തേ ഹോന്തി ബ്യഭിചാരിനോ.

സുത്തം, താസോ, ഗിലാനു, സ്സുക, ഹരിസ,

സതി, സ്സാ, വിസാദാ, ബഹിത്ഥാ [ബഹിദ്ധാ (ക.)];

ചപലതാ [സചപലാ (ക.)], ബ്യാധി, തേത്തിംസ മേതേ.

സമാഹിത’ത്ത’പ്പഭവം, സത്തം [സത്വം (ക.)] തേനോ’പപാദിതാ;

സത്തികാ [സാത്വികാ (ക.)] പ്യ’നുഭാവത്തേ, വിസും ഭാവാ ഭവന്തി തേ.

ഥമ്ഭോ, പളയ, രോമഞ്ചാ, തഥാ സേദ, സ്സു, വേപഥു;

വേവണ്ണിയം, വിസരതാ, ഭാവാ’ട്ഠേ’തേ തു സത്തികാ.

യദാ രത്യാദയോ ഭാവാ, ഠിതിസീലാ ന ഹോന്തി ചേ;

തദാ സബ്ബേപി തേ ഭാവാ, ഭവന്തി ബ്യഭിചാരിനോ.

വിഭാവോ കാരണം തേസു, പ്പത്തിയു’ദ്ദീപനേ തഥാ;

നേകഹേതും മനോവുത്തി, വിസേസഞ്ച വിഭാവിതും;

ഭാവം വിഭാവാ’നുഭാവാ, വണ്ണിയാ ബന്ധനേ ഫുടം.

സവിഭാവാ’നുഭാവേഹി, ഭാവാ തേ തേ യഥാരഹം;

വണ്ണനീയാ യഥോ’ചിത്യം, ലോകരൂപാ’നുഗാമിനാ.

ചിത്ത ¶ വുത്തി വിസേസത്താ, മാനസാ സത്തികാ’ങ്ഗതോ;

ബഹി നിസ്സട സേദാദി, അനുഭാവേഹി വണ്ണിയാ.

സാമാജികാന മാനന്ദോ, യോ ബന്ധത്ഥാ’നുസാരിനം;

രസീയതീതി തഞ്ഞൂഹി, രസോ നാമാ’യ’മീരിതോ.

സവിഭാവാ, നുഭാവേഹി, സത്തിക,ബ്യഭിചാരിഭി;

അസ്സാദിയത്ത മാനീയ, മാനോ ഠായേ’വ സോ രസോ.

സിങ്ഗാര,ഹസ്സ,കരുണാ, രുദ്ദ,വീര,ഭയാനകാ;

ബീഭച്ഛ,ബ്ഭുത,സന്താ, ച, രസാ ഠായീന നുക്കമാ.

ദുക്ഖരൂപേ’യ’ മാനന്ദോ, കഥം നു കരുണാദികേ?

ഠായീഭാവ നിദ്ദേസ രതിട്ഠായീഭാവ

രമ്മ,ദേസ, കലാ, കാല, വേസാദി, പടിസേവനാ;

യുവാന’ഞ്ഞോഞ്ഞരത്താനം, പമോദോ രതി രുച്ചതേ.

യുത്യാ ഭാവാനുഭാവാ തേ, നിബന്ധാ പോസയന്തി നം;

സോപ്യ’യോഗ, വിപ്പയോഗ, സമ്ഭോഗാനം വസാ തിധാ.

വികാരാ’കതിആദീഹി, അത്തനോ ഥ പരസ്സ വാ;

ഹസ്സോ നിദ്ദാ, സമാ’ലസ്യ, മുച്ഛാദി,ബ്യഭിചാരിഭി;

പരിപോസേ സിയാ ഹസ്സോ, ഭിയ്യോ’ത്ഥിപഭുതീനം സോ.

കിഞ്ചാ’ലക്ഖിയ ദിജം തു തം ഹസിതം;

മധുരസ്സരം വിഹസിതം, അംസസിരോകമ്പമുപഹസിതം.

അപഹസിതം ¶ സജല’ക്ഖി, വിക്ഖിത്തങ്ഗം ഭവത്യ’തിഹസിതം;

ജേട്ഠേ [മജ്ഝേ’ധമേതി ഏത്ഥ മജ്ഝേ അധമേതി പദച്ഛേദോ] മജ്ഝേ’ധമേ ച കമസോ.

സോകരൂപോ തു കരുണോ, നിട്ഠപ്പത്തി’ട്ഠ നാസതോ;

തത്ഥാ’നുഭാവാ രുദിത, പളയ,ത്ഥമ്ഭകാദയോ;

വിസാദാ,ലസ്യ,മരണ, ചിന്താ’ദീ ബ്യഭിചാരിനോ.

കോധോ മച്ഛരിയാ’ദീഹി, പോസേ താസ, മദാദിഭി;

നയനാ’രുണതാദീഹി, രുദ്ദോ നാമ രസോ ഭവേ.

പതാപ, വിക്കമാ’ദീഹു, സ്സാഹോ ‘വീരോ’തി സഞ്ഞിതോ;

രണ,ദാന,ദയായോഗാ, വീരോ’യം തിവിധോ ഭവേ;

തേവാ’നുഭാവാ ധിതി,മ, ത്യാ’ദയോ ബ്യഭിചാരിനോ.

വികാരാ,സനി,സത്താ’ദി, ഭയു’ക്കംസോ ഭയാനകോ;

സേദാ’ദയോ നുഭാവേ’ത്ഥ, താസാ’ദീ ബ്യഭിചാരിനോ.

ജിഗുച്ഛാ രുധിരാ’ദീഹി, പൂത്യാ’ദീഹി വിരാഗതോ;

ബീഭച്ഛോ ഖോഭനു’ബ്ബേഗീ, കമേന കരുണായുതോ;

നാസാ വികൂണനാദീഹി, സങ്കാദീഹി’സ്സ പോസനം.

അതി ലോക പദത്ഥേഹി, വിമ്ഹയോ’യം രസോ’ബ്ഭുതോ;

തസ്സാ’നുഭാവാ സേദ,സ്സു, സാധുവാദാ’ദയോ സിയും;

താസാ,വേഗ,ധിതി,പ്പഞ്ഞാ, ഹോന്തേ’ത്ഥ ബ്യഭിചാരിനോ.

ഠായീഭാവോ സമോ മേത്താ, ദയാ,മോദാ’ദി സമ്ഭവോ;

ഭാവാദീഹി ത’ദുക്കംസോ, സന്തോ സന്ത നിസേവിതോ.

ഇതി സങ്ഘരക്ഖിത മഹാസാമിവിരചിതേ സുബോധാലങ്കാരേ