📜

നമോ തസ്സ ഭഗവതോ അരഹതോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ

ഖുദ്ദകനികായേ

പേതവത്ഥുപാളി

൧. ഉരഗവഗ്ഗോ

൧. ഖേത്തൂപമപേതവത്ഥു

൧.

‘‘ഖേത്തൂപമാ ¶ ¶ ¶ ¶ അരഹന്തോ, ദായകാ കസ്സകൂപമാ;

ബീജൂപമം ദേയ്യധമ്മം, ഏത്തോ നിബ്ബത്തതേ ഫലം.

൨.

‘‘ഏതം ബീജം കസി ഖേത്തം, പേതാനം ദായകസ്സ ച;

തം പേതാ പരിഭുഞ്ജന്തി, ദാതാ പുഞ്ഞേന വഡ്ഢതി.

൩.

‘‘ഇധേവ ¶ കുസലം കത്വാ, പേതേ ച പടിപൂജിയ;

സഗ്ഗഞ്ച കമതി [ഗമതി (ക.)] ട്ഠാനം, കമ്മം കത്വാന ഭദ്ദക’’ന്തി.

ഖേത്തൂപമപേതവത്ഥു പഠമം.

൨. സൂകരമുഖപേതവത്ഥു

൪.

‘‘കായോ ¶ തേ സബ്ബസോവണ്ണോ, സബ്ബാ ഓഭാസതേ ദിസാ;

മുഖം തേ സൂകരസ്സേവ, കിം കമ്മമകരീ പുരേ’’ [മകരാ പുരേ (ക.)].

൫.

‘‘കായേന സഞ്ഞതോ ആസിം, വാചായാസിമസഞ്ഞതോ;

തേന മേതാദിസോ വണ്ണോ, യഥാ പസ്സസി നാരദ.

൬.

‘‘തം ¶ ത്യാഹം [താഹം (ക.)] നാരദ ബ്രൂമി, സാമം ദിട്ഠമിദം തയാ;

മാകാസി ¶ മുഖസാ പാപം, മാ ഖോ സൂകരമുഖോ അഹൂ’’തി.

സൂകരമുഖപേതവത്ഥു ദുതിയം.

൩. പൂതിമുഖപേതവത്ഥു

൭.

‘‘ദിബ്ബം സുഭം ധാരേസി വണ്ണധാതും, വേഹായസം തിട്ഠസി അന്തലിക്ഖേ;

മുഖഞ്ച തേ കിമയോ പൂതിഗന്ധം, ഖാദന്തി കിം കമ്മമകാസി പുബ്ബേ’’.

൮.

‘‘സമണോ അഹം പാപോതിദുട്ഠവാചോ [പാപോ ദുട്ഠവാചോ (സീ.), പാപോ ദുക്ഖവാചോ (സ്യാ. പീ.)], തപസ്സിരൂപോ മുഖസാ അസഞ്ഞതോ;

ലദ്ധാ ച മേ തപസാ വണ്ണധാതു, മുഖഞ്ച മേ പേസുണിയേന പൂതി.

൯.

‘‘തയിദം തയാ നാരദ സാമം ദിട്ഠം,

അനുകമ്പകാ യേ കുസലാ വദേയ്യും;

‘മാ പേസുണം മാ ച മുസാ അഭാണി,

യക്ഖോ തുവം ഹോഹിസി കാമകാമീ’’’തി.

പൂതിമുഖപേതവത്ഥു തതിയം.

൪. പിട്ഠധീതലികപേതവത്ഥു

൧൦.

‘‘യം ¶ ¶ കിഞ്ചാരമ്മണം കത്വാ, ദജ്ജാ ദാനം അമച്ഛരീ;

പുബ്ബപേതേ ച ആരബ്ഭ, അഥ വാ വത്ഥുദേവതാ.

൧൧.

‘‘ചത്താരോ ച മഹാരാജേ, ലോകപാലേ യസസ്സിനേ [യസസ്സിനോ (സീ. സ്യാ.)];

കുവേരം ധതരട്ഠഞ്ച, വിരൂപക്ഖം വിരൂള്ഹകം;

തേ ¶ ചേവ പൂജിതാ ഹോന്തി, ദായകാ ച അനിപ്ഫലാ.

൧൨.

‘‘ന ¶ ഹി രുണ്ണം വാ സോകോ വാ, യാ ചഞ്ഞാ പരിദേവനാ;

ന തം പേതസ്സ അത്ഥായ, ഏവം തിട്ഠന്തി ഞാതയോ.

൧൩.

‘‘അയഞ്ച ഖോ ദക്ഖിണാ ദിന്നാ, സങ്ഘമ്ഹി സുപ്പതിട്ഠിതാ;

ദീഘരത്തം ഹിതായസ്സ, ഠാനസോ ഉപകപ്പതീ’’തി.

പിട്ഠധീതലികപേതവത്ഥു ചതുത്ഥം.

൫. തിരോകുട്ടപേതവത്ഥു

൧൪.

[ഖു. പാ. ൭.൧ ഖുദ്ദകപാഠേ] ‘‘തിരോകുട്ടേസു [തിരോകുഡ്ഡേസു (സീ. സ്യാ. പീ.)] തിട്ഠന്തി, സന്ധിസിങ്ഘാടകേസു ച;

ദ്വാരബാഹാസു തിട്ഠന്തി, ആഗന്ത്വാന സകം ഘരം.

൧൫.

‘‘പഹൂതേ അന്നപാനമ്ഹി, ഖജ്ജഭോജ്ജേ ഉപട്ഠിതേ;

ന തേസം കോചി സരതി, സത്താനം കമ്മപച്ചയാ.

൧൬.

‘‘ഏവം ¶ ദദന്തി ഞാതീനം, യേ ഹോന്തി അനുകമ്പകാ;

സുചിം പണീതം കാലേന, കപ്പിയം പാനഭോജനം;

‘ഇദം വോ ഞാതീനം ഹോതു, സുഖിതാ ഹോന്തു ഞാതയോ’.

൧൭.

‘‘തേ ച തത്ഥ സമാഗന്ത്വാ, ഞാതിപേതാ സമാഗതാ;

പഹൂതേ അന്നപാനമ്ഹി, സക്കച്ചം അനുമോദരേ.

൧൮.

‘‘‘ചിരം ജീവന്തു നോ ഞാതീ, യേസം ഹേതു ലഭാമസേ;

അമ്ഹാകഞ്ച കതാ പൂജാ, ദായകാ ച അനിപ്ഫലാ’.

൧൯.

‘‘‘ന ഹി തത്ഥ കസി അത്ഥി, ഗോരക്ഖേത്ഥ ന വിജ്ജതി;

വണിജ്ജാ താദിസീ നത്ഥി, ഹിരഞ്ഞേന കയാകയം [കയോക്കയം (സീ. ക.) കയോകയം (ഖു. പാ. ൭.൬)];

ഇതോ ¶ ദിന്നേന യാപേന്തി, പേതാ കാലഗതാ [കാലകതാ (സീ. സ്യാ. പീ.)] തഹിം’.

൨൦.

‘‘‘ഉന്നമേ ¶ ഉദകം വുട്ഠം, യഥാ നിന്നം പവത്തതി;

ഏവമേവ ഇതോ ദിന്നം, പേതാനം ഉപകപ്പതി’.

൨൧.

‘‘‘യഥാ വാരിവഹാ പൂരാ, പരിപൂരേന്തി സാഗരം;

ഏവമേവ ഇതോ ദിന്നം, പേതാനം ഉപകപ്പതി’.

൨൨.

‘‘‘അദാസി ¶ മേ അകാസി മേ, ഞാതി മിത്താ [ഞാതി മിത്തോ (?)] സഖാ ച മേ;

പേതാനം ദക്ഖിണം ദജ്ജാ, പുബ്ബേ കതമനുസ്സരം’.

൨൩.

‘‘‘ന ഹി രുണ്ണം വാ സോകോ വാ, യാ ചഞ്ഞാ പരിദേവനാ;

ന തം പേതാനമത്ഥായ, ഏവം തിട്ഠന്തി ഞാതയോ’.

൨൪.

‘‘‘അയഞ്ച ഖോ ദക്ഖിണാ ദിന്നാ, സങ്ഘമ്ഹി സുപ്പതിട്ഠിതാ;

ദീഘരത്തം ഹിതായസ്സ, ഠാനസോ ഉപകപ്പതി’.

൨൫.

‘‘സോ ഞാതിധമ്മോ ച അയം നിദസ്സിതോ, പേതാന പൂജാ ച കതാ ഉളാരാ;

ബലഞ്ച ഭിക്ഖൂനമനുപ്പദിന്നം, തുമ്ഹേഹി പുഞ്ഞം പസുതം അനപ്പക’’ന്തി.

തിരോകുട്ടപേതവത്ഥു പഞ്ചമം.

൬. പഞ്ചപുത്തഖാദപേതിവത്ഥു

൨൬.

‘‘നഗ്ഗാ ¶ ദുബ്ബണ്ണരൂപാസി, ദുഗ്ഗന്ധാ പൂതി വായസി;

മക്ഖികാഹി പരികിണ്ണാ [മക്ഖികാപരികിണ്ണാ ച (സീ.)], കാ നു ത്വം ഇധ തിട്ഠസീ’’തി.

൨൭.

‘‘അഹം ഭദന്തേ [ഭദ്ദന്തേ (ക.)] പേതീമ്ഹി, ദുഗ്ഗതാ യമലോകികാ;

പാപകമ്മം ¶ കരിത്വാന, പേതലോകം ഇതോ ഗതാ.

൨൮.

‘‘കാലേന പഞ്ച പുത്താനി, സായം പഞ്ച പുനാപരേ;

വിജായിത്വാന ഖാദാമി, തേപി നാ ഹോന്തി മേ അലം.

൨൯.

‘‘പരിഡയ്ഹതി ധൂമായതി, ഖുദായ [ഖുദ്ദായ (ക.)] ഹദയം മമ;

പാനീയം ന ലഭേ പാതും, പസ്സ മം ബ്യസനം ഗത’’ന്തി.

൩൦.

‘‘കിം നു കായേന വാചായ, മനസാ ദുക്കടം കതം;

കിസ്സ കമ്മവിപാകേന, പുത്തമംസാനി ഖാദസീ’’തി.

൩൧.

‘‘സപതീ [സപത്തീ (സീ.)] മേ ഗബ്ഭിനീ ആസി, തസ്സാ പാപം അചേതയിം;

സാഹം പദുട്ഠമനസാ, അകരിം ഗബ്ഭപാതനം.

൩൨.

‘‘തസ്സാ ¶ ¶ ദ്വേമാസികോ ഗബ്ഭോ, ലോഹിതഞ്ഞേവ പഗ്ഘരി;

തദസ്സാ മാതാ കുപിതാ, മയ്ഹം ഞാതീ സമാനയി;

സപഥഞ്ച മം കാരേസി, പരിഭാസാപയീ ച മം.

൩൩.

‘‘സാഹം ഘോരഞ്ച സപഥം, മുസാവാദം അഭാസിസം;

പുത്തമംസാനി ഖാദാമി, സചേ തം പകതം മയാ.

൩൪.

‘‘തസ്സ കമ്മസ്സ വിപാകേന [വിപാകം (സ്യാ. ക.)], മുസാവാദസ്സ ചൂഭയം;

പുത്തമംസാനി ഖാദാമി, പുബ്ബലോഹിതമക്ഖിതാ’’തി.

പഞ്ചപുത്തഖാദപേതിവത്ഥു [പഞ്ചപുത്തഖാദപേതവത്ഥു (സീ. സ്യാ. പീ.) ഏവമുപരിപി] ഛട്ഠം.

൭. സത്തപുത്തഖാദപേതിവത്ഥു

൩൫.

‘‘നഗ്ഗാ ¶ ദുബ്ബണ്ണരൂപാസി, ദുഗ്ഗന്ധാ പൂതി വായസി;

മക്ഖികാഹി ¶ പരികിണ്ണാ, കാ നു ത്വം ഇധ തിട്ഠസീ’’തി.

൩൬.

‘‘അഹം ഭദന്തേ പേതീമ്ഹി, ദുഗ്ഗതാ യമലോകികാ;

പാപകമ്മം കരിത്വാന, പേതലോകം ഇതോ ഗതാ.

൩൭.

‘‘കാലേന സത്ത പുത്താനി, സായം സത്ത പുനാപരേ;

വിജായിത്വാന ഖാദാമി, തേപി നാ ഹോന്തി മേ അലം.

൩൮.

‘‘പരിഡയ്ഹതി ധൂമായതി, ഖുദായ ഹദയം മമ;

നിബ്ബുതിം നാധിഗച്ഛാമി, അഗ്ഗിദഡ്ഢാവ ആതപേ’’തി.

൩൯.

‘‘കിം നു കായേന വാചായ, മനസാ ദുക്കടം കതം;

കിസ്സ കമ്മവിപാകേന, പുത്തമംസാനി ഖാദസീ’’തി.

൪൦.

‘‘അഹൂ മയ്ഹം ദുവേ പുത്താ, ഉഭോ സമ്പത്തയോബ്ബനാ;

സാഹം പുത്തബലൂപേതാ, സാമികം അതിമഞ്ഞിസം.

൪൧.

‘‘തതോ മേ സാമികോ കുദ്ധോ, സപത്തിം മയ്ഹമാനയി;

സാ ച ഗബ്ഭം അലഭിത്ഥ, തസ്സാ പാപം അചേതയിം.

൪൨.

‘‘സാഹം ¶ പദുട്ഠമനസാ, അകരിം ഗബ്ഭപാതനം;

തസ്സാ തേമാസികോ ഗബ്ഭോ, പുബ്ബലോഹിതകോ [പുബ്ബലോഹിതകോ (ക.)] പതി.

൪൩.

‘‘തദസ്സാ മാതാ കുപിതാ, മയ്ഹം ഞാതീ സമാനയി;

സപഥഞ്ച മം കാരേസി, പരിഭാസാപയീ ച മം.

൪൪.

‘‘സാഹം ¶ ഘോരഞ്ച സപഥം, മുസാവാദം അഭാസിസം;

‘പുത്തമംസാനി ഖാദാമി, സചേ തം പകതം മയാ’.

൪൫.

‘‘തസ്സ ¶ കമ്മസ്സ വിപാകേന, മുസാവാദസ്സ ചൂഭയം;

പുത്തമംസാനി ഖാദാമി, പുബ്ബലോഹിതമക്ഖിതാ’’തി.

സത്തപുത്തഖാദപേതിവത്ഥു സത്തമം.

൮. ഗോണപേതവത്ഥു

൪൬.

‘‘കിം ¶ നു ഉമ്മത്തരൂപോവ, ലായിത്വാ ഹരിതം തിണം;

ഖാദ ഖാദാതി ലപസി, ഗതസത്തം ജരഗ്ഗവം.

൪൭.

‘‘ന ഹി അന്നേന പാനേന, മതോ ഗോണോ സമുട്ഠഹേ;

ത്വംസി ബാലോ ച [ബാലോവ (ക.)] ദുമ്മേധോ, യഥാ തഞ്ഞോവ ദുമ്മതീ’’തി.

൪൮.

‘‘ഇമേ പാദാ ഇദം സീസം, അയം കായോ സവാലധി;

നേത്താ തഥേവ തിട്ഠന്തി, അയം ഗോണോ സമുട്ഠഹേ.

൪൯.

‘‘നായ്യകസ്സ ഹത്ഥപാദാ, കായോ സീസഞ്ച ദിസ്സതി;

രുദം മത്തികഥൂപസ്മിം, നനു ത്വഞ്ഞേവ ദുമ്മതീ’’തി.

൫൦.

‘‘ആദിത്തം വത മം സന്തം, ഘതസിത്തംവ പാവകം;

വാരിനാ വിയ ഓസിഞ്ചം, സബ്ബം നിബ്ബാപയേ ദരം.

൫൧.

‘‘അബ്ബഹീ [അബ്ബൂള്ഹം (ബഹൂസു)] വത മേ സല്ലം, സോകം ഹദയനിസ്സിതം;

യോ മേ സോകപരേതസ്സ, പിതുസോകം അപാനുദി.

൫൨.

‘‘സ്വാഹം അബ്ബൂള്ഹസല്ലോസ്മി, സീതിഭൂതോസ്മി നിബ്ബുതോ;

ന സോചാമി ന രോദാമി, തവ സുത്വാന മാണവ’.

൫൩.

ഏവം ¶ കരോന്തി സപ്പഞ്ഞാ, യേ ഹോന്തി അനുകമ്പകാ;

വിനിവത്തയന്തി സോകമ്ഹാ, സുജാതോ പിതരം യഥാതി.

ഗോണപേതവത്ഥു അട്ഠമം.

൯. മഹാപേസകാരപേതിവത്ഥു

൫൪.

‘‘ഗൂഥഞ്ച ¶ ¶ ¶ മുത്തം രുഹിരഞ്ച പുബ്ബം, പരിഭുഞ്ജതി കിസ്സ അയം വിപാകോ;

അയം നു കിം കമ്മമകാസി നാരീ, യാ സബ്ബദാ ലോഹിതപുബ്ബഭക്ഖാ.

൫൫.

‘‘നവാനി വത്ഥാനി സുഭാനി ചേവ, മുദൂനി സുദ്ധാനി ച ലോമസാനി;

ദിന്നാനി മിസ്സാ കിതകാ [കിടകാ (ക.)] ഭവന്തി, അയം നു കിം കമ്മമകാസി നാരീ’’തി.

൫൬.

‘‘ഭരിയാ മമേസാ അഹൂ ഭദന്തേ, അദായികാ മച്ഛരിനീ കദരിയാ;

സാ മം ദദന്തം സമണബ്രാഹ്മണാനം, അക്കോസതി ച പരിഭാസതി ച.

൫൭.

‘‘‘ഗൂഥഞ്ച മുത്തം രുഹിരഞ്ച പുബ്ബം, പരിഭുഞ്ജ ത്വം അസുചിം സബ്ബകാലം;

ഏതം തേ പരലോകസ്മിം ഹോതു, വത്ഥാ ച തേ കിടകസമാ ഭവന്തു’;

ഏതാദിസം ദുച്ചരിതം ചരിത്വാ, ഇധാഗതാ ചിരരത്തായ ഖാദതീ’’തി.

മഹാപേസകാരപേതിവത്ഥു നവമം.

൧൦. ഖല്ലാടിയപേതിവത്ഥു

൫൮.

‘‘കാ ¶ ¶ നു അന്തോവിമാനസ്മിം, തിട്ഠന്തീ നൂപനിക്ഖമി;

ഉപനിക്ഖമസ്സു ഭദ്ദേ, പസ്സാമ തം ബഹിട്ഠിത’’ന്തി.

൫൯.

‘‘അട്ടീയാമി ¶ ഹരായാമി, നഗ്ഗാ നിക്ഖമിതും ബഹി;

കേസേഹമ്ഹി പടിച്ഛന്നാ, പുഞ്ഞം മേ അപ്പകം കത’’ന്തി.

൬൦.

‘‘ഹന്ദുത്തരീയം ദദാമി തേ, ഇദം ദുസ്സം നിവാസയ;

ഇദം ദുസ്സം നിവാസേത്വാ, ഏഹി നിക്ഖമ സോഭനേ;

ഉപനിക്ഖമസ്സു ഭദ്ദേ, പസ്സാമ തം ബഹിട്ഠിത’’ന്തി.

൬൧.

‘‘ഹത്ഥേന ഹത്ഥേ തേ ദിന്നം, ന മയ്ഹം ഉപകപ്പതി;

ഏസേത്ഥുപാസകോ സദ്ധോ, സമ്മാസമ്ബുദ്ധസാവകോ.

൬൨.

‘‘ഏതം അച്ഛാദയിത്വാന, മമ ദക്ഖിണമാദിസ;

തഥാഹം [അഥാഹം (സീ.)] സുഖിതാ ഹേസ്സം, സബ്ബകാമസമിദ്ധിനീ’’തി.

൬൩.

തഞ്ച തേ ന്ഹാപയിത്വാന, വിലിമ്പേത്വാന വാണിജാ;

വത്ഥേഹച്ഛാദയിത്വാന, തസ്സാ ദക്ഖിണമാദിസും.

൬൪.

സമനന്തരാനുദ്ദിട്ഠേ ¶ [സമനന്തരാ അനുദ്ദിട്ഠേ (സ്യാ. ക.)], വിപാകോ ഉദപജ്ജഥ [ഉപപജ്ജഥ (സീ. സ്യാ.)];

ഭോജനച്ഛാദനപാനീയം [ഭോജനച്ഛാദനം പാനീയം (സ്യാ. ക.)], ദക്ഖിണായ ഇദം ഫലം.

൬൫.

തതോ സുദ്ധാ സുചിവസനാ, കാസികുത്തമധാരിനീ;

ഹസന്തീ വിമാനാ നിക്ഖമി, ‘ദക്ഖിണായ ഇദം ഫല’’’ന്തി.

൬൬.

‘‘സുചിത്തരൂപം രുചിരം, വിമാനം തേ പഭാസതി;

ദേവതേ പുച്ഛിതാചിക്ഖ, കിസ്സ കമ്മസ്സിദം ഫല’’ന്തി.

൬൭.

‘‘ഭിക്ഖുനോ ¶ ചരമാനസ്സ, ദോണിനിമ്മജ്ജനിം അഹം;

അദാസിം ഉജുഭൂതസ്സ, വിപ്പസന്നേന ചേതസാ.

൬൮.

‘‘തസ്സ കമ്മസ്സ കുസലസ്സ, വിപാകം ദീഘമന്തരം;

അനുഭോമി വിമാനസ്മിം, തഞ്ച ദാനി പരിത്തകം.

൬൯.

‘‘ഉദ്ധം ¶ ചതൂഹി മാസേഹി, കാലംകിരിയാ [കാലംകിരിയാ (ക.)] ഭവിസ്സതി;

ഏകന്തകടുകം ഘോരം, നിരയം പപതിസ്സഹം.

൭൦.

[മ. നി. ൩.൨൫൦, ൨൬൭; അ. നി. ൩.൩൬; പേ. വ. ൨൪൦, ൬൯൩] ‘‘ചതുക്കണ്ണം ചതുദ്വാരം, വിഭത്തം ഭാഗസോ മിതം;

അയോപാകാരപരിയന്തം, അയസാ പടികുജ്ജിതം.

൭൧.

‘‘തസ്സ ¶ അയോമയാ ഭൂമി, ജലിതാ തേജസാ യുതാ;

സമന്താ യോജനസതം, ഫരിത്വാ തിട്ഠതി സബ്ബദാ.

൭൨.

‘‘തത്ഥാഹം ദീഘമദ്ധാനം, ദുക്ഖം വേദിസ്സ വേദനം;

ഫലഞ്ച പാപകമ്മസ്സ, തസ്മാ സോചാമഹം ഭുസ’’ന്തി.

ഖല്ലാടിയപേതിവത്ഥു ദസമം.

൧൧. നാഗപേതവത്ഥു

൭൩.

‘‘പുരതോവ ¶ [പുരതോ ച (സ്യാ.)] സേതേന പലേതി ഹത്ഥിനാ, മജ്ഝേ പന അസ്സതരീരഥേന;

പച്ഛാ ച കഞ്ഞാ സിവികായ നീയതി, ഓഭാസയന്തീ ദസ സബ്ബതോ [സബ്ബതോ (ക.)] ദിസാ.

൭൪.

‘‘തുമ്ഹേ പന മുഗ്ഗരഹത്ഥപാണിനോ, രുദംമുഖാ ഛിന്നപഭിന്നഗത്താ;

മനുസ്സഭൂതാ ¶ കിമകത്ഥ പാപം, യേനഞ്ഞമഞ്ഞസ്സ പിവാഥ ലോഹിത’’ന്തി.

൭൫.

‘‘പുരതോവ യോ ഗച്ഛതി കുഞ്ജരേന, സേതേന നാഗേന ചതുക്കമേന;

അമ്ഹാക പുത്തോ അഹു ജേട്ഠകോ സോ [സോവ ജേട്ഠോ (ക.)], ദാനാനി ദത്വാന സുഖീ പമോദതി.

൭൬.

‘‘യോ ¶ സോ മജ്ഝേ അസ്സതരീരഥേന, ചതുബ്ഭി യുത്തേന സുവഗ്ഗിതേന;

അമ്ഹാക പുത്തോ അഹു മജ്ഝിമോ സോ, അമച്ഛരീ ദാനവതീ വിരോചതി.

൭൭.

‘‘യാ സാ ച പച്ഛാ സിവികായ നീയതി, നാരീ സപഞ്ഞാ മിഗമന്ദലോചനാ;

അമ്ഹാക ധീതാ അഹു സാ കനിട്ഠികാ, ഭാഗഡ്ഢഭാഗേന സുഖീ പമോദതി.

൭൮.

‘‘ഏതേ ¶ ച ദാനാനി അദംസു പുബ്ബേ, പസന്നചിത്താ സമണബ്രാഹ്മണാനം;

മയം പന മച്ഛരിനോ അഹുമ്ഹ, പരിഭാസകാ സമണബ്രാഹ്മണാനം;

ഏതേ ച ദത്വാ പരിചാരയന്തി, മയഞ്ച ¶ സുസ്സാമ നളോവ ഛിന്നോ’’തി [ഖിത്തോതി (സീ.)].

൭൯.

‘‘കിം തുമ്ഹാകം ഭോജനം കിം സയാനം, കഥഞ്ച യാപേഥ സുപാപധമ്മിനോ;

പഹൂതഭോഗേസു അനപ്പകേസു, സുഖം വിരാധായ [വിരാഗായ (സ്യാ. ക.)] ദുക്ഖജ്ജ പത്താ’’തി.

൮൦.

‘‘അഞ്ഞമഞ്ഞം വധിത്വാന, പിവാമ പുബ്ബലോഹിതം;

ബഹും പിത്വാ ന ധാതാ ഹോമ, നച്ഛാദിമ്ഹസേ [നരുച്ചാദിമ്ഹസേ (ക.)] മയം.

൮൧.

‘‘ഇച്ചേവ മച്ചാ പരിദേവയന്തി, അദായകാ പേച്ച [മച്ഛരിനോ (ക.)] യമസ്സ ഠായിനോ;

യേ തേ വിദിച്ച [വിദിത്വാ (സീ.)] അധിഗമ്മ ഭോഗേ, ന ഭുഞ്ജരേ നാപി കരോന്തി പുഞ്ഞം.

൮൨.

‘‘തേ ¶ ഖുപ്പിപാസൂപഗതാ പരത്ഥ, പച്ഛാ [പേതാ (സീ.)] ചിരം ഝായരേ ഡയ്ഹമാനാ;

കമ്മാനി കത്വാന ദുഖുദ്രാനി, അനുഭോന്തി ദുക്ഖം കടുകപ്ഫലാനി.

൮൩.

‘‘ഇത്തരം ഹി ധനം ധഞ്ഞം, ഇത്തരം ഇധ ജീവിതം;

ഇത്തരം ഇത്തരതോ ഞത്വാ, ദീപം കയിരാഥ പണ്ഡിതോ.

൮൪.

‘‘യേ തേ ഏവം പജാനന്തി, നരാ ധമ്മസ്സ കോവിദാ;

തേ ദാനേ നപ്പമജ്ജന്തി, സുത്വാ അരഹതം വചോ’’തി.

നാഗപേതവത്ഥു ഏകാദസമം.

൧൨. ഉരഗപേതവത്ഥു

൮൫.

‘‘ഉരഗോവ ¶ ¶ ¶ തചം ജിണ്ണം, ഹിത്വാ ഗച്ഛതി സന്തനും;

ഏവം സരീരേ നിബ്ഭോഗേ, പേതേ കാലങ്കതേ സതി.

൮൬.

‘‘ഡയ്ഹമാനോ ന ജാനാതി, ഞാതീനം പരിദേവിതം;

തസ്മാ ഏതം ന രോദാമി, ഗതോ സോ തസ്സ യാ ഗതി’’.

൮൭.

‘‘അനബ്ഭിതോ [അനവ്ഹിതോ (സീ.)] തതോ ആഗാ, നാനുഞ്ഞാതോ ഇതോ ഗതോ;

യഥാഗതോ തഥാ ഗതോ, തത്ഥ കാ [കാ തത്ഥ (സീ.)] പരിദേവനാ.

൮൮.

‘‘ഡയ്ഹമാനോ ¶ ന ജാനാതി, ഞാതീനം പരിദേവിതം;

തസ്മാ ഏതം ന രോദാമി, ഗതോ സോ തസ്സ യാ ഗതി’’.

൮൯.

‘‘സചേ രോദേ കിസാ അസ്സം, തത്ഥ മേ കിം ഫലം സിയാ;

ഞാതിമിത്തസുഹജ്ജാനം, ഭിയ്യോ നോ അരതീ സിയാ.

൯൦.

‘‘ഡയ്ഹമാനോ ന ജാനാതി, ഞാതീനം പരിദേവിതം;

തസ്മാ ഏതം ന രോദാമി, ഗതോ സോ തസ്സ യാ ഗതി’’.

൯൧.

‘‘യഥാപി ദാരകോ ചന്ദം, ഗച്ഛന്തമനുരോദതി;

ഏവം സമ്പദമേവേതം, യോ പേതമനുസോചതി.

൯൨.

‘‘ഡയ്ഹമാനോ ന ജാനാതി, ഞാതീനം പരിദേവിതം;

തസ്മാ ഏതം ന രോദാമി, ഗതോ സോ തസ്സ യാ ഗതി’’.

൯൩.

‘‘യഥാപി ബ്രഹ്മേ ഉദകുമ്ഭോ, ഭിന്നോ അപ്പടിസന്ധിയോ;

ഏവം സമ്പദമേവേതം, യോ പേതമനുസോചതി.

൯൪.

‘‘ഡയ്ഹമാനോ ന ജാനാതി, ഞാതീനം പരിദേവിതം;

തസ്മാ ¶ ഏതം ന രോദാമി, ഗതോ സോ തസ്സ യാ ഗതീ’’തി.

ഉരഗപേതവത്ഥു ദ്വാദസമം.

ഉരഗവഗ്ഗോ പഠമോ നിട്ഠിതോ.

തസ്സുദ്ദാനം –

ഖേത്തഞ്ച സൂകരം പൂതി, പിട്ഠം ചാപി തിരോകുട്ടം;

പഞ്ചാപി ¶ സത്തപുത്തഞ്ച, ഗോണം പേസകാരകഞ്ച;

തഥാ ഖല്ലാടിയം നാഗം, ദ്വാദസം ഉരഗഞ്ചേവാതി.

൨. ഉബ്ബരിവഗ്ഗോ

൧. സംസാരമോചകപേതിവത്ഥു

൯൫.

‘‘നഗ്ഗാ ¶ ¶ ¶ ദുബ്ബണ്ണരൂപാസി, കിസാ ധമനിസന്ഥതാ;

ഉപ്ഫാസുലികേ [ഉപ്പാസുളികേ (ക.)] കിസികേ, കാ നു ത്വം ഇധ തിട്ഠസീ’’തി.

൯൬.

‘‘അഹം ഭദന്തേ പേതീമ്ഹി, ദുഗ്ഗതാ യമലോകികാ;

പാപകമ്മം കരിത്വാന, പേതലോകം ഇതോ ഗതാ’’തി.

൯൭.

‘‘കിം നു കായേന വാചായ, മനസാ ദുക്കടം കതം;

കിസ്സ കമ്മവിപാകേന, പേതലോകം ഇതോ ഗതാ’’തി.

൯൮.

‘‘അനുകമ്പകാ മയ്ഹം നാഹേസും ഭന്തേ, പിതാ ച മാതാ അഥവാപി ഞാതകാ;

യേ മം നിയോജേയ്യും ദദാഹി ദാനം, പസന്നചിത്താ സമണബ്രാഹ്മണാനം.

൯൯.

‘‘ഇതോ അഹം വസ്സസതാനി പഞ്ച, യം ഏവരൂപാ വിചരാമി നഗ്ഗാ;

ഖുദായ ¶ തണ്ഹായ ച ഖജ്ജമാനാ, പാപസ്സ കമ്മസ്സ ഫലം മമേദം.

൧൦൦.

‘‘വന്ദാമി തം അയ്യ പസന്നചിത്താ, അനുകമ്പ മം വീര മഹാനുഭാവ;

ദത്വാ ച മേ ആദിസ യം ഹി കിഞ്ചി, മോചേഹി മം ദുഗ്ഗതിയാ ഭദന്തേ’’തി.

൧൦൧.

സാധൂതി സോ പടിസ്സുത്വാ, സാരിപുത്തോനുകമ്പകോ;

ഭിക്ഖൂനം ആലോപം ദത്വാ, പാണിമത്തഞ്ച ചോളകം;

ഥാലകസ്സ ച പാനീയം, തസ്സാ ദക്ഖിണമാദിസി.

൧൦൨.

സമനന്തരാനുദ്ദിട്ഠേ, വിപാകോ ഉദപജ്ജഥ;

ഭോജനച്ഛാദനപാനീയം, ദക്ഖിണായ ഇദം ഫലം.

൧൦൩.

തതോ ¶ ¶ സുദ്ധാ സുചിവസനാ, കാസികുത്തമധാരിനീ;

വിചിത്തവത്ഥാഭരണാ, സാരിപുത്തം ഉപസങ്കമി.

൧൦൪.

‘‘അഭിക്കന്തേന വണ്ണേന, യാ ത്വം തിട്ഠസി ദേവതേ;

ഓഭാസേന്തീ ദിസാ സബ്ബാ, ഓസധീ വിയ താരകാ.

൧൦൫.

‘‘കേന തേതാദിസോ വണ്ണോ, കേന തേ ഇധ മിജ്ഝതി;

ഉപ്പജ്ജന്തി ച തേ ഭോഗാ, യേ കേചി മനസോ പിയാ.

൧൦൬.

‘‘പുച്ഛാമി ¶ തം ദേവി മഹാനുഭാവേ, മനുസ്സഭൂതാ കിമകാസി പുഞ്ഞം;

കേനാസി ഏവം ജലിതാനുഭാവാ, വണ്ണോ ¶ ച തേ സബ്ബദിസാ പഭാസതീ’’തി.

൧൦൭.

‘‘ഉപ്പണ്ഡുകിം കിസം ഛാതം, നഗ്ഗം സമ്പതിതച്ഛവിം [ആപതിതച്ഛവിം (സീ.)];

മുനി കാരുണികോ ലോകേ, തം മം അദ്ദക്ഖി ദുഗ്ഗതം.

൧൦൮.

‘‘ഭിക്ഖൂനം ആലോപം ദത്വാ, പാണിമത്തഞ്ച ചോളകം;

ഥാലകസ്സ ച പാനീയം, മമ ദക്ഖിണമാദിസി.

൧൦൯.

‘‘ആലോപസ്സ ഫലം പസ്സ, ഭത്തം വസ്സസതം ദസ;

ഭുഞ്ജാമി കാമകാമിനീ, അനേകരസബ്യഞ്ജനം.

൧൧൦.

‘‘പാണിമത്തസ്സ ചോളസ്സ, വിപാകം പസ്സ യാദിസം;

യാവതാ നന്ദരാജസ്സ, വിജിതസ്മിം പടിച്ഛദാ.

൧൧൧.

‘‘തതോ ബഹുതരാ ഭന്തേ, വത്ഥാനച്ഛാദനാനി മേ;

കോസേയ്യകമ്ബലീയാനി, ഖോമകപ്പാസികാനി ച.

൧൧൨.

‘‘വിപുലാ ച മഹഗ്ഘാ ച, തേപാകാസേവലമ്ബരേ;

സാഹം തം പരിദഹാമി, യം യം ഹി മനസോ പിയം.

൧൧൩.

‘‘ഥാലകസ്സ ച പാനീയം, വിപാകം പസ്സ യാദിസം;

ഗമ്ഭീരാ ചതുരസ്സാ ച, പോക്ഖരഞ്ഞോ സുനിമ്മിതാ.

൧൧൪.

‘‘സേതോദകാ സുപ്പതിത്ഥാ, സീതാ അപ്പടിഗന്ധിയാ;

പദുമുപ്പലസഞ്ഛന്നാ, വാരികിഞ്ജക്ഖപൂരിതാ.

൧൧൫.

‘‘സാഹം ¶ രമാമി കീളാമി, മോദാമി അകുതോഭയാ;

മുനിം കാരുണികം ലോകേ, ഭന്തേ വന്ദിതുമാഗതാ’’തി.

സംസാരമോചകപേതിവത്ഥു പഠമം.

൨. സാരിപുത്തത്ഥേരമാതുപേതിവത്ഥു

൧൧൬.

‘‘നഗ്ഗാ ¶ ¶ ദുബ്ബണ്ണരൂപാസി, കിസാ ധമനിസന്ഥതാ;

ഉപ്ഫാസുലികേ കിസികേ, കാ നു ത്വം ഇധ തിട്ഠസി’’.

൧൧൭.

‘‘അഹം ¶ തേ സകിയാ മാതാ, പുബ്ബേ അഞ്ഞാസു ജാതീസു;

ഉപപന്നാ പേത്തിവിസയം, ഖുപ്പിപാസസമപ്പിതാ.

൧൧൮.

‘‘ഛഡ്ഡിതം ¶ ഖിപിതം ഖേളം, സിങ്ഘാണികം സിലേസുമം;

വസഞ്ച ഡയ്ഹമാനാനം, വിജാതാനഞ്ച ലോഹിതം.

൧൧൯.

‘‘വണികാനഞ്ച യം ഘാന-സീസച്ഛിന്നാന ലോഹിതം;

ഖുദാപരേതാ ഭുഞ്ജാമി, ഇത്ഥിപുരിസനിസ്സിതം.

൧൨൦.

‘‘പുബ്ബലോഹിതം ഭക്ഖാമി [പുബ്ബലോഹിതഭക്ഖാസ്മി (സീ.)], പസൂനം മാനുസാന ച;

അലേണാ അനഗാരാ ച, നീലമഞ്ചപരായണാ.

൧൨൧.

‘‘ദേഹി പുത്തക മേ ദാനം, ദത്വാ അന്വാദിസാഹി മേ;

അപ്പേവ നാമ മുച്ചേയ്യം, പുബ്ബലോഹിതഭോജനാ’’തി.

൧൨൨.

മാതുയാ വചനം സുത്വാ, ഉപതിസ്സോനുകമ്പകോ;

ആമന്തയി മോഗ്ഗല്ലാനം, അനുരുദ്ധഞ്ച കപ്പിനം.

൧൨൩.

ചതസ്സോ കുടിയോ കത്വാ, സങ്ഘേ ചാതുദ്ദിസേ അദാ;

കുടിയോ അന്നപാനഞ്ച, മാതു ദക്ഖിണമാദിസീ.

൧൨൪.

സമനന്തരാനുദ്ദിട്ഠേ, വിപാകോ ഉദപജ്ജഥ;

ഭോജനം പാനീയം വത്ഥം, ദക്ഖിണായ ഇദം ഫലം.

൧൨൫.

തതോ സുദ്ധാ സുചിവസനാ, കാസികുത്തമധാരിനീ;

വിചിത്തവത്ഥാഭരണാ, കോലിതം ഉപസങ്കമി.

൧൨൬.

‘‘അഭിക്കന്തേന ¶ ¶ വണ്ണേന, യാ ത്വം തിട്ഠസി ദേവതേ;

ഓഭാസേന്തീ ദിസാ സബ്ബാ, ഓസധീ വിയ താരകാ.

൧൨൭.

‘‘കേന തേതാദിസോ വണ്ണോ, കേന തേ ഇധ മിജ്ഝതി;

ഉപ്പജ്ജന്തി ച തേ ഭോഗാ, യേ കേചി മനസോ പിയാ.

൧൨൮.

‘‘പുച്ഛാമി തം ദേവി മഹാനുഭാവേ, മനുസ്സഭൂതാ കിമകാസി പുഞ്ഞം;

കേനാസി ഏവം ജലിതാനുഭാവാ, വണ്ണോ ച തേ സബ്ബദിസാ പഭാസതീ’’തി.

൧൨൯.

‘‘സാരിപുത്തസ്സാഹം മാതാ, പുബ്ബേ അഞ്ഞാസു ജാതീസു;

ഉപപന്നാ പേത്തിവിസയം, ഖുപ്പിപാസസമപ്പിതാ.

൧൩൦.

‘‘ഛഡ്ഡിതം ഖിപിതം ഖേളം, സിങ്ഘാണികം സിലേസുമം;

വസഞ്ച ഡയ്ഹമാനാനം, വിജാതാനഞ്ച ലോഹിതം.

൧൩൧.

‘‘വണികാനഞ്ച യം ഘാന-സീസച്ഛിന്നാന ലോഹിതം;

ഖുദാപരേതാ ഭുഞ്ജാമി, ഇത്ഥിപുരിസനിസ്സിതം.

൧൩൨.

‘‘പുബ്ബലോഹിതം ഭക്ഖിസ്സം, പസൂനം മാനുസാന ച;

അലേണാ അനഗാരാ ച, നീലമഞ്ചപരായണാ.

൧൩൩.

‘‘സാരിപുത്തസ്സ ¶ ¶ ദാനേന, മോദാമി അകുതോഭയാ;

മുനിം കാരുണികം ലോകേ, ഭന്തേ വന്ദിതുമാഗതാ’’തി.

സാരിപുത്തത്ഥേരസ്സ മാതുപേതിവത്ഥു ദുതിയം.

൩. മത്താപേതിവത്ഥു

൧൩൪.

‘‘നഗ്ഗാ ദുബ്ബണ്ണരൂപാസി, കിസാ ധമനിസന്ഥതാ;

ഉപ്ഫാസുലികേ ¶ കിസികേ, കാ നു ത്വം ഇധ തിട്ഠസീ’’തി.

൧൩൫.

‘‘അഹം മത്താ തുവം തിസ്സാ, സപത്തീ തേ പുരേ അഹും;

പാപകമ്മം കരിത്വാന, പേതലോകം ഇതോ ഗതാ’’തി.

൧൩൬.

‘‘കിം നു കായേന വാചായ, മനസാ ദുക്കടം കതം;

കിസ്സ കമ്മവിപാകേന, പേതലോകം ഇതോ ഗതാ’’തി.

൧൩൭.

‘‘ചണ്ഡീ ¶ ¶ ച ഫരുസാ ചാസിം, ഇസ്സുകീ മച്ഛരീ സഠാ [സഠീ (സീ.)];

താഹം ദുരുത്തം വത്വാന, പേതലോകം ഇതോ ഗതാ’’തി.

൧൩൮.

സബ്ബം [സച്ചം (ക.)] അഹമ്പി ജാനാമി, യഥാ ത്വം ചണ്ഡികാ അഹു;

അഞ്ഞഞ്ച ഖോ തം പുച്ഛാമി, കേനാസി പംസുകുന്ഥിതാ’’തി.

൧൩൯.

‘‘സീസംന്ഹാതാ തുവം ആസി, സുചിവത്ഥാ അലങ്കതാ;

അഹഞ്ച ഖോ [ഖോ തം (സീ. ക.)] അധിമത്തം, സമലങ്കതതരാ തയാ.

൧൪൦.

‘‘തസ്സാ മേ പേക്ഖമാനായ, സാമികേന സമന്തയി;

തതോ മേ ഇസ്സാ വിപുലാ, കോധോ മേ സമജായഥ.

൧൪൧.

‘‘തതോ പംസും ഗഹേത്വാന, പംസുനാ തം ഹി ഓകിരിം [തം വികീരിഹം (സ്യാ. ക.)];

തസ്സ ¶ കമ്മവിപാകേന, തേനമ്ഹി പംസുകുന്ഥിതാ’’തി.

൧൪൨.

‘‘സച്ചം അഹമ്പി ജാനാമി, പംസുനാ മം ത്വമോകിരി;

അഞ്ഞഞ്ച ഖോ തം പുച്ഛാമി, കേന ഖജ്ജസി കച്ഛുയാ’’തി.

൧൪൩.

‘‘ഭേസജ്ജഹാരീ ഉഭയോ, വനന്തം അഗമിമ്ഹസേ;

ത്വഞ്ച ഭേസജ്ജമാഹരി, അഹഞ്ച കപികച്ഛുനോ.

൧൪൪.

‘‘തസ്സാ ത്യാജാനമാനായ, സേയ്യം ത്യാഹം സമോകിരിം;

തസ്സ കമ്മവിപാകേന, തേന ഖജ്ജാമി കച്ഛുയാ’’തി.

൧൪൫.

‘‘സച്ചം ¶ അഹമ്പി ജാനാമി, സേയ്യം മേ ത്വം സമോകിരി;

അഞ്ഞഞ്ച ഖോ തം പുച്ഛാമി, കേനാസി നഗ്ഗിയാ തുവ’’ന്തി.

൧൪൬.

‘‘സഹായാനം സമയോ ആസി, ഞാതീനം സമിതീ അഹു;

ത്വഞ്ച ആമന്തിതാ ആസി, സസാമിനീ നോ ച ഖോ അഹം.

൧൪൭.

‘‘തസ്സാ ത്യാജാനമാനായ, ദുസ്സം ത്യാഹം അപാനുദിം;

തസ്സ കമ്മവിപാകേന, തേനമ്ഹി നഗ്ഗിയാ അഹ’’ന്തി.

൧൪൮.

‘‘സച്ചം അഹമ്പി ജാനാമി, ദുസ്സം മേ ത്വം അപാനുദി;

അഞ്ഞഞ്ച ഖോ തം പുച്ഛാമി, കേനാസി ഗൂഥഗന്ധിനീ’’തി.

൧൪൯.

‘‘തവ ¶ ഗന്ധഞ്ച മാലഞ്ച, പച്ചഗ്ഘഞ്ച വിലേപനം;

ഗൂഥകൂപേ അധാരേസിം [അധാരേസിം (ക.)], തം പാപം പകതം മയാ;

തസ്സ കമ്മവിപാകേന, തേനമ്ഹി ഗൂഥഗന്ധിനീ’’തി.

൧൫൦.

‘‘സച്ചം അഹമ്പി ജാനാമി, തം പാപം പകതം തയാ;

അഞ്ഞഞ്ച ഖോ തം പുച്ഛാമി, കേനാസി ദുഗ്ഗതാ തുവ’’ന്തി.

൧൫൧.

‘‘ഉഭിന്നം സമകം ആസി, യം ഗേഹേ വിജ്ജതേ ധനം;

സന്തേസു ദേയ്യധമ്മേസു, ദീപം നാകാസിമത്തനോ;

തസ്സ കമ്മവിപാകേന, തേനമ്ഹി ദുഗ്ഗതാ അഹം.

൧൫൨.

‘‘തദേവ ¶ മം ത്വം അവച, ‘പാപകമ്മം നിസേവസി;

ന ഹി പാപേഹി കമ്മേഹി, സുലഭാ ഹോതി സുഗ്ഗതീ’’’തി.

൧൫൩.

‘‘വാമതോ മം ത്വം പച്ചേസി, അഥോപി മം ഉസൂയസി;

പസ്സ ¶ പാപാനം കമ്മാനം, വിപാകോ ഹോതി യാദിസോ.

൧൫൪.

‘‘തേ ഘരാ താ ച ദാസിയോ [തേ ഘരദാസിയോ ആസും (സീ. സ്യാ.), തേ ഘരേ ദാസിയോ ചേവ (ക.)], താനേവാഭരണാനിമേ;

തേ അഞ്ഞേ പരിചാരേന്തി, ന ഭോഗാ ഹോന്തി സസ്സതാ.

൧൫൫.

‘‘ഇദാനി ഭൂതസ്സ പിതാ, ആപണാ ഗേഹമേഹിതി;

അപ്പേവ തേ ദദേ കിഞ്ചി, മാ സു താവ ഇതോ അഗാ’’തി.

൧൫൬.

‘‘നഗ്ഗാ ദുബ്ബണ്ണരൂപാമ്ഹി, കിസാ ധമനിസന്ഥതാ;

കോപീനമേതം ഇത്ഥീനം, മാ മം ഭൂതപിതാദ്ദസാ’’തി.

൧൫൭.

‘‘ഹന്ദ കിം വാ ത്യാഹം [കിം ത്യാഹം (സീ. സ്യാ.), കിം വതാഹം (ക.)] ദമ്മി, കിം വാ തേധ [കിം വാ ച തേ (സീ. സ്യാ.), കിം വിധ തേ (ക.)] കരോമഹം;

യേന ത്വം സുഖിതാ അസ്സ, സബ്ബകാമസമിദ്ധിനീ’’തി.

൧൫൮.

‘‘ചത്താരോ ¶ ഭിക്ഖൂ സങ്ഘതോ, ചത്താരോ പന പുഗ്ഗലാ;

അട്ഠ ഭിക്ഖൂ ഭോജയിത്വാ, മമ ദക്ഖിണമാദിസ;

തദാഹം സുഖിതാ ഹേസ്സം, സബ്ബകാമസമിദ്ധിനീ’’തി.

൧൫൯.

സാധൂതി സാ പടിസ്സുത്വാ, ഭോജയിത്വാട്ഠ ഭിക്ഖവോ;

വത്ഥേഹച്ഛാദയിത്വാന, തസ്സാ ദക്ഖിണമാദിസീ.

൧൬൦.

സമനന്തരാനുദ്ദിട്ഠേ ¶ , വിപാകോ ഉദപജ്ജഥ;

ഭോജനച്ഛാദനപാനീയം, ദക്ഖിണായ ഇദം ഫലം.

൧൬൧.

തതോ സുദ്ധാ സുചിവസനാ, കാസികുത്തമധാരിനീ;

വിചിത്തവത്ഥാഭരണാ, സപത്തിം ഉപസങ്കമി.

൧൬൨.

‘‘അഭിക്കന്തേന വണ്ണേന, യാ ത്വം തിട്ഠസി ദേവതേ;

ഓഭാസേന്തീ ¶ ദിസാ സബ്ബാ, ഓസധീ വിയ താരകാ.

൧൬൩.

‘‘കേന തേതാദിസോ വണ്ണോ, കേന തേ ഇധ മിജ്ഝതി;

ഉപ്പജ്ജന്തി ച തേ ഭോഗാ, യേ കേചി മനസോ പിയാ.

൧൬൪.

‘‘പുച്ഛാമി തം ദേവി മഹാനുഭാവേ, മനുസ്സഭൂതാ കിമകാസി പുഞ്ഞം;

കേനാസി ഏവം ജലിതാനുഭാവാ, വണ്ണോ ച തേ സബ്ബദിസാ പഭാസതീ’’തി.

൧൬൫.

‘‘അഹം മത്താ തുവം തിസ്സാ, സപത്തീ തേ പുരേ അഹും;

പാപകമ്മം കരിത്വാന, പേതലോകം ഇതോ ഗതാ.

൧൬൬.

‘‘തവ ദിന്നേന ദാനേന, മോദാമി അകുതോഭയാ;

ചീരം ജീവാഹി ഭഗിനി, സഹ സബ്ബേഹി ഞാതിഭി;

അസോകം വിരജം ഠാനം, ആവാസം വസവത്തിനം.

൧൬൭.

‘‘ഇധ ¶ ധമ്മം ചരിത്വാന, ദാനം ദത്വാന സോഭനേ;

വിനേയ്യ മച്ഛേരമലം സമൂലം, അനിന്ദിതാ സഗ്ഗമുപേഹി ഠാന’’ന്തി.

മത്താപേതിവത്ഥു തതിയം.

൪. നന്ദാപേതിവത്ഥു

൧൬൮.

‘‘കാളീ ¶ ദുബ്ബണ്ണരൂപാസി, ഫരുസാ ഭീരുദസ്സനാ;

പിങ്ഗലാസി കളാരാസി, ന തം മഞ്ഞാമി മാനുസി’’ന്തി.

൧൬൯.

‘‘അഹം ¶ നന്ദാ നന്ദിസേന, ഭരിയാ തേ പുരേ അഹും;

പാപകമ്മം കരിത്വാന, പേതലോകം ഇതോ ഗതാ’’തി.

൧൭൦.

‘‘കിം ¶ ¶ നു കായേന വാചായ, മനസാ ദുക്കടം കതം;

കിസ്സ കമ്മവിപാകേന, പേതലോകം ഇതോ ഗതാ’’തി.

൧൭൧.

‘‘ചണ്ഡീ ച ഫരുസാ ചാസിം [ചണ്ഡീ ഫരുസവാചാ ച (സീ.)], തയി ചാപി അഗാരവാ;

താഹം ദുരുത്തം വത്വാന, പേതലോകം ഇതോ ഗതാ’’തി.

൧൭൨.

‘‘ഹന്ദുത്തരീയം ദദാമി തേ, ഇമം [ഇദം (സീ. അട്ഠ.)] ദുസ്സം നിവാസയ;

ഇമം ദുസ്സം നിവാസേത്വാ, ഏഹി നേസ്സാമി തം ഘരം.

൧൭൩.

‘‘വത്ഥഞ്ച അന്നപാനഞ്ച, ലച്ഛസി ത്വം ഘരം ഗതാ;

പുത്തേ ച തേ പസ്സിസ്സസി, സുണിസായോ ച ദക്ഖസീ’’തി.

൧൭൪.

‘‘ഹത്ഥേന ഹത്ഥേ തേ ദിന്നം, ന മയ്ഹം ഉപകപ്പതി;

ഭിക്ഖൂ ച സീലസമ്പന്നേ, വീതരാഗേ ബഹുസ്സുതേ.

൧൭൫.

‘‘തപ്പേഹി അന്നപാനേന, മമ ദക്ഖിണമാദിസ;

തദാഹം സുഖിതാ ഹേസ്സം, സബ്ബകാമസമിദ്ധിനീ’’തി.

൧൭൬.

സാധൂതി സോ പടിസ്സുത്വാ, ദാനം വിപുലമാകിരി;

അന്നം പാനം ഖാദനീയം, വത്ഥസേനാസനാനി ച;

ഛത്തം ഗന്ധഞ്ച മാലഞ്ച, വിവിധാ ച ഉപാഹനാ.

൧൭൭.

ഭിക്ഖൂ ച സീലസമ്പന്നേ, വീതരാഗേ ബഹുസ്സുതേ;

തപ്പേത്വാ അന്നപാനേന, തസ്സാ ദക്ഖിണമാദിസീ.

൧൭൮.

സമനന്തരാനുദ്ദിട്ഠേ ¶ , വിപാകോ ഉദപജ്ജഥ;

ഭോജനച്ഛാദനപാനീയം, ദക്ഖിണായ ഇദം ഫലം.

൧൭൯.

തതോ ¶ സുദ്ധാ സുചിവസനാ, കാസികുത്തമധാരിനീ;

വിചിത്തവത്ഥാഭരണാ, സാമികം ഉപസങ്കമി.

൧൮൦.

‘‘അഭിക്കന്തേന വണ്ണേന, യാ ത്വം തിട്ഠസി ദേവതേ;

ഓഭാസേന്തീ ദിസാ സബ്ബാ, ഓസധീ വിയ താരകാ.

൧൮൧.

‘‘കേന തേതാദിസോ വണ്ണോ, കേന തേ ഇധ മിജ്ഝതി;

ഉപ്പജ്ജന്തി ച തേ ഭോഗാ, യേ കേചി മനസോ പിയാ.

൧൮൨.

‘‘പുച്ഛാമി ¶ തം ദേവി മഹാനുഭാവേ, മനുസ്സഭൂതാ കിമകാസി പുഞ്ഞം;

കേനാസി ഏവം ജലിതാനുഭാവാ, വണ്ണോ ച തേ സബ്ബദിസാ പഭാസതീ’’തി.

൧൮൩.

‘‘അഹം ¶ നന്ദാ നന്ദിസേന, ഭരിയാ തേ പുരേ അഹും;

പാപകമ്മം കരിത്വാന, പേതലോകം ഇതോ ഗതാ.

൧൮൪.

‘‘തവ ദിന്നേന ദാനേന, മോദാമി അകുതോഭയാ;

ചിരം ജീവ ഗഹപതി, സഹ സബ്ബേഹി ഞാതിഭി;

അസോകം വിരജം ഖേമം, ആവാസം വസവത്തിനം.

൧൮൫.

‘‘ഇധ ധമ്മം ചരിത്വാന, ദാനം ദത്വാ ഗഹപതി;

വിനേയ്യ മച്ഛേരമലം സമൂലം, അനിന്ദിതോ സഗ്ഗമുപേഹി ഠാന’’ന്തി.

നന്ദാപേതിവത്ഥു ചതുത്ഥം.

൫. മട്ഠകുണ്ഡലീപേതവത്ഥു

൧൮൬.

[വി. വ. ൧൨൦൭] ‘‘അലങ്കതോ ¶ മട്ഠകുണ്ഡലീ, മാലധാരീ ഹരിചന്ദനുസ്സദോ;

ബാഹാ പഗ്ഗയ്ഹ കന്ദസി, വനമജ്ഝേ കിം ദുക്ഖിതോ തുവ’’ന്തി.

൧൮൭.

‘‘സോവണ്ണമയോ പഭസ്സരോ, ഉപ്പന്നോ രഥപഞ്ജരോ മമ;

തസ്സ ചക്കയുഗം ന വിന്ദാമി, തേന ദുക്ഖേന ജഹാമി ജീവിത’’ന്തി.

൧൮൮.

‘‘സോവണ്ണമയം മണിമയം, ലോഹിതകമയം [ലോഹിതങ്ഗമയം (സ്യാ.), ലോഹിതങ്കമയം (സീ.), ലോഹമയം (കത്ഥചി)] അഥ രൂപിയമയം;

ആചിക്ഖ മേ ഭദ്ദമാണവ, ചക്കയുഗം പടിപാദയാമി തേ’’തി.

൧൮൯.

സോ ¶ മാണവോ തസ്സ പാവദി, ‘‘ചന്ദസൂരിയാ ഉഭയേത്ഥ ദിസ്സരേ;

സോവണ്ണമയോ രഥോ മമ, തേന ചക്കയുഗേന സോഭതീ’’തി.

൧൯൦.

‘‘ബാലോ ഖോ ത്വം അസി മാണവ, യോ ത്വം പത്ഥയസേ അപത്ഥിയം;

മഞ്ഞാമി തുവം മരിസ്സസി, ന ഹി ത്വം ലച്ഛസി ചന്ദസൂരിയേ’’തി.

൧൯൧.

‘‘ഗമനാഗമനമ്പി ദിസ്സതി, വണ്ണധാതു ഉഭയത്ഥ വീഥിയാ;

പേതോ കാലകതോ ന ദിസ്സതി, കോ നിധ കന്ദതം ബാല്യതരോ’’തി.

൧൯൨.

‘‘സച്ചം ഖോ വദേസി മാണവ, അഹമേവ കന്ദതം ബാല്യതരോ;

ചന്ദം വിയ ദാരകോ രുദം, പേതം കാലകതാഭിപത്ഥയി’’ന്തി.

൧൯൩.

‘‘ആദിത്തം വത മം സന്തം, ഘതസിത്തംവ പാവകം;

വാരിനാ വിയ ഓസിഞ്ചം, സബ്ബം നിബ്ബാപയേ ദരം.

൧൯൪.

‘‘അബ്ബഹീ [അബ്ബൂള്ഹം (സ്യാ. ക.)] വത മേ സല്ലം, സോകം ഹദയനിസ്സിതം;

യോ മേ സോകപരേതസ്സ, പുത്തസോകം അപാനുദി.

൧൯൫.

‘‘സ്വാഹം അബ്ബൂള്ഹസല്ലോസ്മി, സീതിഭൂതോസ്മി നിബ്ബുതോ;

ന സോചാമി ന രോദാമി, തവ സുത്വാന മാണവാ’’തി.

൧൯൬.

‘‘ദേവതാ ¶ നുസി ഗന്ധബ്ബോ, അദു സക്കോ പുരിന്ദദോ;

കോ വാ ത്വം കസ്സ വാ പുത്തോ, കഥം ജാനേമു തം മയ’’ന്തി.

൧൯൭.

‘‘യഞ്ച കന്ദസി യഞ്ച രോദസി, പുത്തം ആളാഹനേ സയം ദഹിത്വാ;

സ്വാഹം കുസലം കരിത്വാ കമ്മം, തിദസാനം സഹബ്യതം ഗതോ’’തി.

൧൯൮.

‘‘അപ്പം ¶ വാ ബഹും വാ നാദ്ദസാമ, ദാനം ദദന്തസ്സ സകേ അഗാരേ;

ഉപോസഥകമ്മം വാ താദിസം, കേന കമ്മേന ഗതോസി ദേവലോക’’ന്തി.

൧൯൯.

‘‘ആബാധികോഹം ദുക്ഖിതോ ഗിലാനോ, ആതുരരൂപോമ്ഹി സകേ നിവേസനേ;

ബുദ്ധം വിഗതരജം വിതിണ്ണകങ്ഖം, അദ്ദക്ഖിം സുഗതം അനോമപഞ്ഞം.

൨൦൦.

‘‘സ്വാഹം മുദിതമനോ പസന്നചിത്തോ, അഞ്ജലിം അകരിം തഥാഗതസ്സ;

താഹം കുസലം കരിത്വാന കമ്മം, തിദസാനം സഹബ്യതം ഗതോ’’തി.

൨൦൧.

‘‘അച്ഛരിയം വത അബ്ഭുതം വത, അഞ്ജലികമ്മസ്സ അയമീദിസോ വിപാകോ;

അഹമ്പി മുദിതമനോ പസന്നചിത്തോ, അജ്ജേവ ബുദ്ധം സരണം വജാമീ’’തി.

൨൦൨.

‘‘അജ്ജേവ ബുദ്ധം സരണം വജാഹി, ധമ്മഞ്ച സങ്ഘഞ്ച പസന്നചിത്തോ;

തഥേവ സിക്ഖായ പദാനി പഞ്ച, അഖണ്ഡഫുല്ലാനി സമാദിയസ്സു.

൨൦൩.

‘‘പാണാതിപാതാ വിരമസ്സു ഖിപ്പം, ലോകേ അദിന്നം പരിവജ്ജയസ്സു;

അമജ്ജപോ മാ ച മുസാ ഭണാഹി, സകേന ദാരേന ച ഹോഹി തുട്ഠോ’’തി.

൨൦൪.

‘‘അത്ഥകാമോസി മേ യക്ഖ, ഹിതകാമോസി ദേവതേ;

കരോമി തുയ്ഹം വചനം, ത്വംസി ആചരിയോ മമാതി.

൨൦൫.

‘‘ഉപേമി സരണം ബുദ്ധം, ധമ്മഞ്ചാപി അനുത്തരം;

സങ്ഘഞ്ച നരദേവസ്സ, ഗച്ഛാമി സരണം അഹം.

൨൦൬.

‘‘പാണാതിപാതാ ¶ വിരമാമി ഖിപ്പം, ലോകേ അദിന്നം പരിവജ്ജയാമി;

അമജ്ജപോ നോ ച മുസാ ഭണാമി; സകേന ദാരേന ച ഹോമി തുട്ഠോ’’തി.

മട്ഠകുണ്ഡലീപേതവത്ഥു പഞ്ചമം.

൬. കണ്ഹപേതവത്ഥു

൨൦൭.

‘‘ഉട്ഠേഹി ¶ കണ്ഹ കിം സേസി, കോ അത്ഥോ സുപനേന തേ;

യോ ച തുയ്ഹം സകോ ഭാതാ, ഹദയം ചക്ഖു ച [ചക്ഖുംവ (അട്ഠ.)] ദക്ഖിണം;

തസ്സ വാതാ ബലീയന്തി, സസം ജപ്പതി [ഘടോ ജപ്പതി (ക.)] കേസവാ’’തി.

൨൦൮.

‘‘തസ്സ ¶ തം വചനം സുത്വാ, രോഹിണേയ്യസ്സ കേസവോ;

തരമാനരൂപോ വുട്ഠാസി, ഭാതുസോകേന അട്ടിതോ.

൨൦൯.

‘‘കിം നു ഉമ്മത്തരൂപോവ, കേവലം ദ്വാരകം ഇമം;

സസോ സസോതി ലപസി, കീദിസം സസമിച്ഛസി.

൨൧൦.

‘‘സോവണ്ണമയം മണിമയം, ലോഹമയം അഥ രൂപിയമയം;

സങ്ഖസിലാപവാളമയം, കാരയിസ്സാമി തേ സസം.

൨൧൧.

‘‘സന്തി അഞ്ഞേപി സസകാ, അരഞ്ഞവനഗോചരാ;

തേപി തേ ആനയിസ്സാമി, കീദിസം സസമിച്ഛസീ’’തി.

൨൧൨.

‘‘നാഹമേതേ സസേ ഇച്ഛേ, യേ സസാ പഥവിസ്സിതാ;

ചന്ദതോ സസമിച്ഛാമി, തം മേ ഓഹര കേസവാ’’തി.

൨൧൩.

‘‘സോ നൂന മധുരം ഞാതി, ജീവിതം വിജഹിസ്സസി;

അപത്ഥിയം പത്ഥയസി, ചന്ദതോ സസമിച്ഛസീ’’തി.

൨൧൪.

‘‘ഏവം ചേ കണ്ഹ ജാനാസി, യഥഞ്ഞമനുസാസസി;

കസ്മാ ¶ പുരേ മതം പുത്തം, അജ്ജാപി മനുസോചസി.

൨൧൫.

‘‘ന യം ലബ്ഭാ മനുസ്സേന, അമനുസ്സേന വാ പന;

ജാതോ മേ മാ മരി പുത്തോ, കുതോ ലബ്ഭാ അലബ്ഭിയം.

൨൧൬.

‘‘ന ¶ മന്താ മൂലഭേസജ്ജാ, ഓസധേഹി ധനേന വാ;

സക്കാ ആനയിതും കണ്ഹ, യം പേതമനുസോചസി.

൨൧൭.

‘‘മഹദ്ധനാ ¶ മഹാഭോഗാ, രട്ഠവന്തോപി ഖത്തിയാ;

പഹൂതധനധഞ്ഞാസേ, തേപി നോ [നത്ഥേത്ഥപാഠഭേദോ] അജരാമരാ.

൨൧൮.

‘‘ഖത്തിയാ ബ്രാഹ്മണാ വേസ്സാ, സുദ്ദാ ചണ്ഡാലപുക്കുസാ;

ഏതേ ചഞ്ഞേ ച ജാതിയാ, തേപി നോ അജരാമരാ.

൨൧൯.

‘‘യേ മന്തം പരിവത്തേന്തി, ഛളങ്ഗം ബ്രഹ്മചിന്തിതം;

ഏതേ ചഞ്ഞേ ച വിജ്ജായ, തേപി നോ അജരാമരാ.

൨൨൦.

‘‘ഇസയോ വാപി [ഇസയോ ചാപി (വിമാനവത്ഥു ൯൯)] യേ സന്താ, സഞ്ഞതത്താ തപസ്സിനോ;

സരീരം തേപി കാലേന, വിജഹന്തി തപസ്സിനോ.

൨൨൧.

‘‘ഭാവിതത്താ അരഹന്തോ, കതകിച്ചാ അനാസവാ;

നിക്ഖിപന്തി ഇമം ദേഹം, പുഞ്ഞപാപപരിക്ഖയാ’’തി.

൨൨൨.

‘‘ആദിത്തം വത മം സന്തം, ഘതസിത്തംവ പാവകം;

വാരിനാ വിയ ഓസിഞ്ചം, സബ്ബം നിബ്ബാപയേ ദരം.

൨൨൩.

‘‘അബ്ബഹീ ¶ വത മേ സല്ലം, സോകം ഹദയനിസ്സിതം;

യോ മേ സോകപരേതസ്സ, പുത്തസോകം അപാനുദി.

൨൨൪.

‘‘സ്വാഹം ¶ അബ്ബൂള്ഹസല്ലോസ്മി, സീതിഭൂതോസ്മി നിബ്ബുതോ;

ന സോചാമി ന രോദാമി, തവ സുത്വാന ഭാതിക’’ [ഭാസിതം (സ്യാ.)].

൨൨൫.

ഏവം കരോന്തി സപ്പഞ്ഞാ, യേ ഹോന്തി അനുകമ്പകാ;

നിവത്തയന്തി സോകമ്ഹാ, ഘടോ ജേട്ഠംവ ഭാതരം.

൨൨൬.

യസ്സ ഏതാദിസാ ഹോന്തി, അമച്ചാ പരിചാരകാ;

സുഭാസിതേന അന്വേന്തി, ഘടോ ജേട്ഠംവ ഭാതരന്തി.

കണ്ഹപേതവത്ഥു ഛട്ഠം.

൭. ധനപാലസേട്ഠിപേതവത്ഥു

൨൨൭.

‘‘നഗ്ഗോ ¶ ¶ ദുബ്ബണ്ണരൂപോസി, കിസോ ധമനിസന്ഥതോ;

ഉപ്ഫാസുലികോ കിസികോ, കോ നു ത്വമസി മാരിസ’’.

൨൨൮.

‘‘അഹം ഭദന്തേ പേതോമ്ഹി, ദുഗ്ഗതോ യമലോകികോ;

പാപകമ്മം കരിത്വാന, പേതലോകം ഇതോ ഗതോ’’.

൨൨൯.

‘‘കിം നു കായേന വാചായ, മനസാ ദുക്കടം കതം;

കിസ്സ കമ്മവിപാകേന, പേതലോകം ഇതോ ഗതോ’’.

൨൩൦.

‘‘നഗരം അത്ഥി പണ്ണാനം [ദസന്നാനം (സീ. സ്യാ. പീ.)], ഏരകച്ഛന്തി വിസ്സുതം;

തത്ഥ സേട്ഠി പുരേ ആസിം, ധനപാലോതി മം വിദൂ.

൨൩൧.

‘‘അസീതി സകടവാഹാനം, ഹിരഞ്ഞസ്സ അഹോസി മേ;

പഹൂതം മേ ജാതരൂപം, മുത്താ വേളുരിയാ ബഹൂ.

൨൩൨.

‘‘താവ മഹദ്ധനസ്സാപി, ന മേ ദാതും പിയം അഹു;

പിദഹിത്വാ ¶ ദ്വാരം ഭുഞ്ജിം [ഭുഞ്ജാമി (സീ. സ്യാ.)], മാ മം യാചനകാദ്ദസും.

൨൩൩.

‘‘അസ്സദ്ധോ മച്ഛരീ ചാസിം, കദരിയോ പരിഭാസകോ;

ദദന്താനം കരോന്താനം, വാരയിസ്സം ബഹു ജനേ [ബഹുജ്ജനം (സീ. സ്യാ.)].

൨൩൪.

‘‘വിപാകോ ¶ നത്ഥി ദാനസ്സ, സംയമസ്സ കുതോ ഫലം;

പോക്ഖരഞ്ഞോദപാനാനി, ആരാമാനി ച രോപിതേ;

പപായോ ച വിനാസേസിം, ദുഗ്ഗേ സങ്കമനാനി ച.

൨൩൫.

‘‘സ്വാഹം ¶ അകതകല്യാണോ, കതപാപോ തതോ ചുതോ;

ഉപപന്നോ പേത്തിവിസയം, ഖുപ്പിപാസസമപ്പിതോ.

൨൩൬.

‘‘പഞ്ചപണ്ണാസവസ്സാനി, യതോ കാലങ്കതോ അഹം;

നാഭിജാനാമി ഭുത്തം വാ, പീതം വാ പന പാനിയം.

൨൩൭.

‘‘യോ സംയമോ സോ വിനാസോ,യോ വിനാസോ സോ സംയമോ;

പേതാ ഹി കിര ജാനന്തി, യോ സംയമോ സോ വിനാസോ.

൨൩൮.

‘‘അഹം ¶ പുരേ സംയമിസ്സം, നാദാസിം ബഹുകേ ധനേ;

സന്തേസു ദേയ്യധമ്മേസു, ദീപം നാകാസിമത്തനോ;

സ്വാഹം പച്ഛാനുതപ്പാമി, അത്തകമ്മഫലൂപഗോ.

൨൩൯.

[പേ. വ. ൬൯] ‘‘ഉദ്ധം ചതൂഹി മാസേഹി, കാലംകിരിയാ ഭവിസ്സതി;

ഏകന്തകടുകം ഘോരം, നിരയം പപതിസ്സഹം.

൨൪൦.

[പേ. വ. ൭൦] ‘‘ചതുക്കണ്ണം ചതുദ്വാരം, വിഭത്തം ഭാഗസോ മിതം;

അയോപാകാരപരിയന്തം, അയസാ പടികുജ്ജിതം.

൨൪൧.

[പേ. വ. ൭൧] ‘‘തസ്സ ¶ അയോമയാ ഭൂമി, ജലിതാ തേജസാ യുതാ;

സമന്താ യോജനസതം, ഫരിത്വാ തിട്ഠതി സബ്ബദാ.

൨൪൨.

[പേ. വ. ൭൨] ‘‘തത്ഥാഹം ദീഘമദ്ധാനം, ദുക്ഖം വേദിസ്സ വേദനം;

ഫലം പാപസ്സ കമ്മസ്സ, തസ്മാ സോചാമഹം ഭുസം.

൨൪൩.

‘‘തം വോ വദാമി ഭദ്ദം വോ, യാവന്തേത്ഥ സമാഗതാ;

മാകത്ഥ പാപകം കമ്മം, ആവി വാ യദി വാ രഹോ.

൨൪൪.

‘‘സചേ തം പാപകം കമ്മം, കരിസ്സഥ കരോഥ വാ;

ന വോ ദുക്ഖാ പമുത്യത്ഥി [പമുത്തത്ഥി (സബ്ബത്ഥ) ഉദാ. ൪൪ പസ്സിതബ്ബം], ഉപ്പച്ചാപി [ഉപേച്ചാപി (സ്യാ. ക.)] പലായതം.

൨൪൫.

‘‘മത്തേയ്യാ ഹോഥ പേത്തേയ്യാ, കുലേ ജേട്ഠാപചായികാ;

സാമഞ്ഞാ ഹോഥ ബ്രഹ്മഞ്ഞാ, ഏവം സഗ്ഗം ഗമിസ്സഥാ’’തി.

ധനപാലസേട്ഠിപേതവത്ഥു സത്തമം.

൮. ചൂളസേട്ഠിപേതവത്ഥു

൨൪൬.

‘‘നഗ്ഗോ ¶ കിസോ പബ്ബജിതോസി ഭന്തേ, രത്തിം കുഹിം ഗച്ഛസി കിസ്സ ഹേതു;

ആചിക്ഖ മേ തം അപി സക്കുണേമു, സബ്ബേന വിത്തം പടിപാദയേ തുവ’’ന്തി.

൨൪൭.

‘‘ബാരാണസീ ¶ ¶ ¶ നഗരം ദൂരഘുട്ഠം, തത്ഥാഹം ഗഹപതി അഡ്ഢകോ അഹു ദീനോ;

അദാതാ ഗേധിതമനോ ആമിസസ്മിം, ദുസ്സീല്യേന യമവിസയമ്ഹി പത്തോ.

൨൪൮.

‘‘സോ സൂചികായ കിലമിതോ തേഹി,

തേനേവ ഞാതീസു യാമി ആമിസകിഞ്ചിക്ഖഹേതു;

അദാനസീലാ ന ച സദ്ദഹന്തി,

ദാനഫലം ഹോതി പരമ്ഹി ലോകേ.

൨൪൯.

‘‘ധീതാ ¶ ച മയ്ഹം ലപതേ അഭിക്ഖണം, ‘ദസ്സാമി ദാനം പിതൂനം പിതാമഹാനം’;

തമുപക്ഖടം പരിവിസയന്തി ബ്രാഹ്മണാ [ബ്രാഹ്മണേ (സീ.)], ‘യാമി അഹം അന്ധകവിന്ദം ഭോത്തു’’’ന്തി.

൨൫൦.

തമവോച രാജാ ‘‘അനുഭവിയാന തമ്പി,

ഏയ്യാസി ഖിപ്പം അഹമപി കസ്സം പൂജം;

ആചിക്ഖ മേ തം യദി അത്ഥി ഹേതു,

സദ്ധായിതം ഹേതുവചോ സുണോമാ’’തി.

൨൫൧.

‘തഥാ’തി വത്വാ അഗമാസി തത്ഥ, ഭുഞ്ജിംസു ഭത്തം ന ച ദക്ഖിണാരഹാ;

പച്ചാഗമി ¶ രാജഗഹം പുനാപരം, പാതുരഹോസി പുരതോ ജനാധിപസ്സ.

൨൫൨.

ദിസ്വാന പേതം പുനദേവ ആഗതം, രാജാ അവോച ‘‘അഹമപി കിം ദദാമി;

ആചിക്ഖ മേ തം യദി അത്ഥി ഹേതു, യേന തുവം ചിരതരം പീണിതോ സിയാ’’തി.

൨൫൩.

‘‘ബുദ്ധഞ്ച സങ്ഘം പരിവിസിയാന രാജ, അന്നേന പാനേന ച ചീവരേന;

തം ദക്ഖിണം ആദിസ മേ ഹിതായ, ഏവം അഹം ചിരതരം പീണിതോ സിയാ’’തി.

൨൫൪.

തതോ ¶ ച രാജാ നിപതിത്വാ താവദേ [താവദേവ (സ്യാ.), തദേവ (ക.)], ദാനം സഹത്ഥാ അതുലം ദദിത്വാ [അതുലഞ്ച ദത്വാ (സ്യാ. ക.)] സങ്ഘേ;

ആരോചേസി പകതം [ആരോചയീ പകതിം (സീ. സ്യാ.)] തഥാഗതസ്സ, തസ്സ ച പേതസ്സ ദക്ഖിണം ആദിസിത്ഥ.

൨൫൫.

സോ പൂജിതോ അതിവിയ സോഭമാനോ, പാതുരഹോസി പുരതോ ജനാധിപസ്സ;

‘‘യക്ഖോഹമസ്മി പരമിദ്ധിപത്തോ, ന മയ്ഹമത്ഥി സമാ സദിസാ [മയ്ഹമിദ്ധിസമസദിസാ (സീ. സ്യാ.)] മാനുസാ.

൨൫൬.

‘‘പസ്സാനുഭാവം അപരിമിതം മമയിദം, തയാനുദിട്ഠം ¶ അതുലം ദത്വാ സങ്ഘേ;

സന്തപ്പിതോ സതതം സദാ ബഹൂഹി, യാമി അഹം സുഖിതോ മനുസ്സദേവാ’’തി.

ചൂളസേട്ഠിപേതവത്ഥു അട്ഠമം നിട്ഠിതം.

ഭാണവാരം പഠമം നിട്ഠിതം.

൯. അങ്കുരപേതവത്ഥു

൨൫൭.

‘‘യസ്സ ¶ ¶ അത്ഥായ ഗച്ഛാമ, കമ്ബോജം ധനഹാരകാ;

അയം കാമദദോ യക്ഖോ, ഇമം യക്ഖം നയാമസേ.

൨൫൮.

‘‘ഇമം യക്ഖം ഗഹേത്വാന, സാധുകേന പസയ്ഹ വാ;

യാനം ആരോപയിത്വാന, ഖിപ്പം ഗച്ഛാമ ദ്വാരക’’ന്തി.

൨൫൯.

[ജാ. ൧.൧൦.൧൫൧; ൧.൧൪.൧൯൬; ൨.൧൮.൧൫൩; ൨.൨൨.൧൦] ‘‘യസ്സ രുക്ഖസ്സ ഛായായ, നിസീദേയ്യ സയേയ്യ വാ;

ന തസ്സ സാഖം ഭഞ്ജേയ്യ, മിത്തദുബ്ഭോ ഹി പാപകോ’’തി.

൨൬൦.

‘‘യസ്സ രുക്ഖസ്സ ഛായായ, നിസീദേയ്യ സയേയ്യ വാ;

ഖന്ധമ്പി തസ്സ ഛിന്ദേയ്യ, അത്ഥോ ചേ താദിസോ സിയാ’’തി.

൨൬൧.

‘‘യസ്സ ¶ രുക്ഖസ്സ ഛായായ, നിസീദേയ്യ സയേയ്യ വാ;

ന തസ്സ പത്തം ഭിന്ദേയ്യ [ഹിംസേയ്യ (ക.)], മിത്തദുബ്ഭോ ഹി പാപകോ’’തി.

൨൬൨.

‘‘യസ്സ രുക്ഖസ്സ ഛായായ, നിസീദേയ്യ സയേയ്യ വാ;

സമൂലമ്പി തം അബ്ബുഹേ [ഉബ്ബഹേ (?)], അത്ഥോ ചേ താദിസോ സിയാ’’തി.

൨൬൩.

‘‘യസ്സേകരത്തിമ്പി ഘരേ വസേയ്യ, യത്ഥന്നപാനം പുരിസോ ലഭേഥ;

ന തസ്സ പാപം മനസാപി ചിന്തയേ, കതഞ്ഞുതാ ¶ സപ്പുരിസേഹി വണ്ണിതാ.

൨൬൪.

‘‘യസ്സേകരത്തിമ്പി ഘരേ വസേയ്യ, അന്നേന പാനേന ഉപട്ഠിതോ സിയാ;

ന തസ്സ പാപം മനസാപി ചിന്തയേ, അദുബ്ഭപാണീ ദഹതേ മിത്തദുബ്ഭിം.

൨൬൫.

‘‘യോ പുബ്ബേ കതകല്യാണോ, പച്ഛാ പാപേന ഹിംസതി;

അല്ലപാണിഹതോ [അദുബ്ഭിപാണീഹതോ (ക)] പോസോ, ന സോ ഭദ്രാനി പസ്സതീ’’തി.

൨൬൬.

‘‘നാഹം ദേവേന വാ മനുസ്സേന വാ, ഇസ്സരിയേന വാഹം സുപ്പസയ്ഹോ;

യക്ഖോഹമസ്മി പരമിദ്ധിപത്തോ, ദൂരങ്ഗമോ വണ്ണബലൂപപന്നോ’’തി.

൨൬൭.

‘‘പാണി തേ സബ്ബസോ വണ്ണോ, പഞ്ചധാരോ മധുസ്സവോ;

നാനാരസാ പഗ്ഘരന്തി, മഞ്ഞേഹം തം പുരിന്ദദ’’ന്തി.

൨൬൮.

‘‘നാമ്ഹി ദേവോ ന ഗന്ധബ്ബോ, നാപി സക്കോ പുരിന്ദദോ;

പേതം മം അങ്കുര ജാനാഹി, രോരുവമ്ഹാ [ഹേരുവമ്ഹാ (സീ.)] ഇധാഗത’’ന്തി.

൨൬൯.

‘‘കിംസീലോ ¶ ¶ കിംസമാചാരോ, രോരുവസ്മിം പുരേ തുവം;

കേന തേ ബ്രഹ്മചരിയേന, പുഞ്ഞം പാണിമ്ഹി ഇജ്ഝതീ’’തി.

൨൭൦.

‘‘തുന്നവായോ പുരേ ആസിം, രോരുവസ്മിം തദാ അഹം;

സുകിച്ഛവുത്തി കപണോ, ന മേ വിജ്ജതി ദാതവേ.

൨൭൧.

‘‘നിവേസനഞ്ച ¶ ¶ [ആവേസനഞ്ച (സീ.)] മേ ആസി, അസയ്ഹസ്സ ഉപന്തികേ;

സദ്ധസ്സ ദാനപതിനോ, കതപുഞ്ഞസ്സ ലജ്ജിനോ.

൨൭൨.

‘‘തത്ഥ യാചനകാ യന്തി, നാനാഗോത്താ വനിബ്ബകാ;

തേ ച മം തത്ഥ പുച്ഛന്തി, അസയ്ഹസ്സ നിവേസനം.

൨൭൩.

‘‘കത്ഥ ഗച്ഛാമ ഭദ്ദം വോ, കത്ഥ ദാനം പദീയതി;

തേസാഹം പുട്ഠോ അക്ഖാമി, അസയ്ഹസ്സ നിവേസനം.

൨൭൪.

‘‘പഗ്ഗയ്ഹ ദക്ഖിണം ബാഹും, ഏത്ഥ ഗച്ഛഥ ഭദ്ദം വോ;

ഏത്ഥ ദാനം പദീയതി, അസയ്ഹസ്സ നിവേസനേ.

൨൭൫.

‘‘തേന പാണി കാമദദോ, തേന പാണി മധുസ്സവോ;

തേന മേ ബ്രഹ്മചരിയേന, പുഞ്ഞം പാണിമ്ഹി ഇജ്ഝതീ’’തി.

൨൭൬.

‘‘ന കിര ത്വം അദാ ദാനം, സകപാണീഹി കസ്സചി;

പരസ്സ ദാനം അനുമോദമാനോ, പാണിം പഗ്ഗയ്ഹ പാവദി.

൨൭൭.

‘‘തേന പാണി കാമദദോ, തേന പാണി മധുസ്സവോ;

തേന തേ ബ്രഹ്മചരിയേന, പുഞ്ഞം പാണിമ്ഹി ഇജ്ഝതി.

൨൭൮.

‘‘യോ ¶ സോ ദാനമദാ ഭന്തേ, പസന്നോ സകപാണിഭി;

സോ ഹിത്വാ മാനുസം ദേഹം, കിം നു സോ ദിസതം ഗതോ’’തി.

൨൭൯.

‘‘നാഹം പജാനാമി അസയ്ഹസാഹിനോ, അങ്ഗീരസസ്സ ഗതിം ആഗതിം വാ;

സുതഞ്ച മേ വേസ്സവണസ്സ സന്തികേ, സക്കസ്സ സഹബ്യതം ഗതോ അസയ്ഹോ’’തി.

൨൮൦.

‘‘അലമേവ കാതും കല്യാണം, ദാനം ദാതും യഥാരഹം;

പാണിം കാമദദം ദിസ്വാ, കോ പുഞ്ഞം ന കരിസ്സതി.

൨൮൧.

‘‘സോ ഹി നൂന ഇതോ ഗന്ത്വാ, അനുപ്പത്വാന ദ്വാരകം;

ദാനം പട്ഠപയിസ്സാമി, യം മമസ്സ സുഖാവഹം.

൨൮൨.

‘‘ദസ്സാമന്നഞ്ച പാനഞ്ച, വത്ഥസേനാസനാനി ച;

പപഞ്ച ഉദപാനഞ്ച, ദുഗ്ഗേ സങ്കമനാനി ചാ’’തി.

൨൮൩.

‘‘കേന ¶ തേ അങ്ഗുലീ കുണാ [കുണ്ഠാ (സീ. സ്യാ.)], മുഖഞ്ച കുണലീകതം [കുണ്ഡലീകതം (സീ. സ്യാ. ക.)];

അക്ഖീനി ച പഗ്ഘരന്തി, കിം പാപം പകതം തയാ’’തി.

൨൮൪.

‘‘അങ്ഗീരസസ്സ ¶ ഗഹപതിനോ, സദ്ധസ്സ ഘരമേസിനോ;

തസ്സാഹം ദാനവിസ്സഗ്ഗേ, ദാനേ അധികതോ അഹും.

൨൮൫.

‘‘തത്ഥ യാചനകേ ദിസ്വാ, ആഗതേ ഭോജനത്ഥികേ;

ഏകമന്തം അപക്കമ്മ, അകാസിം കുണലിം മുഖം.

൨൮൬.

‘‘തേന ¶ മേ അങ്ഗുലീ കുണാ, മുഖഞ്ച കുണലീകതം;

അക്ഖീനി മേ പഗ്ഘരന്തി, തം പാപം പകതം മയാ’’തി.

൨൮൭.

‘‘ധമ്മേന ¶ തേ കാപുരിസ, മുഖഞ്ച കുണലീകതം;

അക്ഖീനി ച പഗ്ഘരന്തി, യം തം പരസ്സ ദാനസ്സ;

അകാസി കുണലിം മുഖം.

൨൮൮.

‘‘കഥം ഹി ദാനം ദദമാനോ, കരേയ്യ പരപത്തിയം;

അന്നം പാനം ഖാദനീയം, വത്ഥസേനാസനാനി ച.

൨൮൯.

‘‘സോ ഹി നൂന ഇതോ ഗന്ത്വാ, അനുപ്പത്വാന ദ്വാരകം;

ദാനം പട്ഠപയിസ്സാമി, യം മമസ്സ സുഖാവഹം.

൨൯൦.

‘‘ദസ്സാമന്നഞ്ച പാനഞ്ച, വത്ഥസേനാസനാനി ച;

പപഞ്ച ഉദപാനഞ്ച, ദുഗ്ഗേ സങ്കമനാനി ചാ’’തി.

൨൯൧.

തതോ ഹി സോ നിവത്തിത്വാ, അനുപ്പത്വാന ദ്വാരകം;

ദാനം പട്ഠപയി അങ്കുരോ, യംതുമസ്സ [യം തം അസ്സ (സ്യാ.), യന്തമസ്സ (ക.)] സുഖാവഹം.

൨൯൨.

അദാ അന്നഞ്ച പാനഞ്ച, വത്ഥസേനാസനാനി ച;

പപഞ്ച ഉദപാനഞ്ച, വിപ്പസന്നേന ചേതസാ.

൨൯൩.

‘‘കോ ഛാതോ കോ ച തസിതോ, കോ വത്ഥം പരിദഹിസ്സതി;

കസ്സ സന്താനി യോഗ്ഗാനി, ഇതോ യോജേന്തു വാഹനം.

൨൯൪.

‘‘കോ ഛത്തിച്ഛതി ഗന്ധഞ്ച, കോ മാലം കോ ഉപാഹനം;

ഇതിസ്സു തത്ഥ ഘോസേന്തി, കപ്പകാ സൂദമാഗധാ [പാടവാ (ക.)];

സദാ സായഞ്ച പാതോ ച, അങ്കുരസ്സ നിവേസനേ.

൨൯൫.

‘‘‘സുഖം ¶ സുപതി അങ്കുരോ’, ഇതി ജാനാതി മം ജനോ;

ദുക്ഖം ¶ സുപാമി സിന്ധക [സന്ദുക, സിന്ധുക (ക.)], യം ന പസ്സാമി യാചകേ.

൨൯൬.

‘‘‘സുഖം സുപതി അങ്കുരോ’, ഇതി ജാനാതി മം ജനോ;

ദുക്ഖം സിന്ധക സുപാമി, അപ്പകേ സു വനിബ്ബകേ’’തി.

൨൯൭.

‘‘സക്കോ ചേ തേ വരം ദജ്ജാ, താവതിംസാനമിസ്സരോ;

കിസ്സ സബ്ബസ്സ ലോകസ്സ, വരമാനോ വരം വരേ’’തി.

൨൯൮.

‘‘സക്കോ ചേ മേ വരം ദജ്ജാ, താവതിംസാനമിസ്സരോ;

കാലുട്ഠിതസ്സ മേ സതോ, സുരിയുഗ്ഗമനം പതി;

ദിബ്ബാ ഭക്ഖാ പാതുഭവേയ്യും, സീലവന്തോ ച യാചകാ.

൨൯൯.

‘‘ദദതോ ¶ ¶ മേ ന ഖീയേഥ, ദത്വാ നാനുതപേയ്യഹം;

ദദം ചിത്തം പസാദേയ്യം, ഏതം സക്കം വരം വരേ’’തി.

൩൦൦.

‘‘ന സബ്ബവിത്താനി പരേ പവേച്ഛേ, ദദേയ്യ ദാനഞ്ച ധനഞ്ച രക്ഖേ;

തസ്മാ ഹി ദാനാ ധനമേവ സേയ്യോ, അതിപ്പദാനേന കുലാ ന ഹോന്തി.

൩൦൧.

‘‘അദാനമതിദാനഞ്ച, നപ്പസംസന്തി പണ്ഡിതാ;

തസ്മാ ഹി ദാനാ ധനമേവ സേയ്യോ, സമേന വത്തേയ്യ സ ധീരധമ്മോ’’തി.

൩൦൨.

‘‘അഹോ വത രേ അഹമേവ ദജ്ജം, സന്തോ ച മം സപ്പുരിസാ ഭജേയ്യും;

മേഘോവ ¶ നിന്നാനി പരിപൂരയന്തോ [ഭിപൂരയന്തോ (സീ.), ഹി പൂരയന്തോ (സ്യാ.)], സന്തപ്പയേ സബ്ബവനിബ്ബകാനം.

൩൦൩.

‘‘യസ്സ യാചനകേ ദിസ്വാ, മുഖവണ്ണോ പസീദതി;

ദത്വാ അത്തമനോ ഹോതി, തം ഘരം വസതോ സുഖം.

൩൦൪.

‘‘യസ്സ യാചനകേ ദിസ്വാ, മുഖവണ്ണോ പസീദതി;

ദത്വാ അത്തമനോ ഹോതി, ഏസാ യഞ്ഞസ്സ [പുഞ്ഞസ്സ (സീ.)] സമ്പദാ.

൩൦൫.

[അ. നി. ൬.൩൭] ‘‘പുബ്ബേവ ¶ ദാനാ സുമനോ, ദദം ചിത്തം പസാദയേ;

ദത്വാ അത്തമനോ ഹോതി, ഏസാ യഞ്ഞസ്സ [പുഞ്ഞസ്സ (സീ.)] സമ്പദാ’’തി.

൩൦൬.

സട്ഠി വാഹസഹസ്സാനി, അങ്കുരസ്സ നിവേസനേ;

ഭോജനം ദീയതേ നിച്ചം, പുഞ്ഞപേക്ഖസ്സ ജന്തുനോ.

൩൦൭.

തിസഹസ്സാനി സൂദാനി ഹി [സൂദാനി (സ്യാ. ക.)], ആമുത്തമണികുണ്ഡലാ;

അങ്കുരം ഉപജീവന്തി, ദാനേ യഞ്ഞസ്സ വാവടാ [ബ്യാവടാ (സീ.), പാവടാ (സ്യാ.)].

൩൦൮.

സട്ഠി പുരിസസഹസ്സാനി, ആമുത്തമണികുണ്ഡലാ;

അങ്കുരസ്സ മഹാദാനേ, കട്ഠം ഫാലേന്തി മാണവാ.

൩൦൯.

സോളസിത്ഥിസഹസ്സാനി, സബ്ബാലങ്കാരഭൂസിതാ;

അങ്കുരസ്സ മഹാദാനേ, വിധാ പിണ്ഡേന്തി നാരിയോ.

൩൧൦.

സോളസിത്ഥിസഹസ്സാനി, സബ്ബാലങ്കാരഭൂസിതാ;

അങ്കുരസ്സ മഹാദാനേ, ദബ്ബിഗാഹാ ഉപട്ഠിതാ.

൩൧൧.

ബഹും ¶ ബഹൂനം പാദാസി, ചിരം പാദാസി ഖത്തിയോ;

സക്കച്ചഞ്ച സഹത്ഥാ ച, ചിത്തീകത്വാ പുനപ്പുനം.

൩൧൨.

ബഹൂ മാസേ ച പക്ഖേ ച, ഉതുസംവച്ഛരാനി ച;

മഹാദാനം പവത്തേസി, അങ്കുരോ ദീഘമന്തരം.

൩൧൩.

ഏവം ¶ ¶ ദത്വാ യജിത്വാ ച, അങ്കുരോ ദീഘമന്തരം;

സോ ഹിത്വാ മാനുസം ദേഹം, താവതിംസൂപഗോ അഹു.

൩൧൪.

കടച്ഛുഭിക്ഖം ദത്വാന, അനുരുദ്ധസ്സ ഇന്ദകോ;

സോ ഹിത്വാ മാനുസം ദേഹം, താവതിംസൂപഗോ അഹു.

൩൧൫.

ദസഹി ഠാനേഹി അങ്കുരം, ഇന്ദകോ അതിരോചതി;

രൂപേ സദ്ദേ രസേ ഗന്ധേ, ഫോട്ഠബ്ബേ ച മനോരമേ.

൩൧൬.

ആയുനാ യസസാ ചേവ, വണ്ണേന ച സുഖേന ച;

ആധിപച്ചേന അങ്കുരം, ഇന്ദകോ അതിരോചതി.

൩൧൭.

താവതിംസേ യദാ ബുദ്ധോ, സിലായം പണ്ഡുകമ്ബലേ;

പാരിച്ഛത്തകമൂലമ്ഹി, വിഹാസി പുരിസുത്തമോ.

൩൧൮.

ദസസു ¶ ലോകധാതൂസു, സന്നിപതിത്വാന ദേവതാ;

പയിരുപാസന്തി സമ്ബുദ്ധം, വസന്തം നഗമുദ്ധനി.

൩൧൯.

ന കോചി ദേവോ വണ്ണേന, സമ്ബുദ്ധം അതിരോചതി;

സബ്ബേ ദേവേ അതിക്കമ്മ [അധിഗയ്ഹ (സീ.), അതിഗ്ഗയ്ഹ (ക)], സമ്ബുദ്ധോവ വിരോചതി.

൩൨൦.

യോജനാനി ¶ ദസ ദ്വേ ച, അങ്കുരോയം തദാ അഹു;

അവിദൂരേവ ബുദ്ധസ്സ [അവിദൂരേ സമ്ബുദ്ധസ്സ (ക.)], ഇന്ദകോ അതിരോചതി.

൩൨൧.

ഓലോകേത്വാന സമ്ബുദ്ധോ, അങ്കുരഞ്ചാപി ഇന്ദകം;

ദക്ഖിണേയ്യം സമ്ഭാവേന്തോ [പഭാവേന്തോ (സീ.)], ഇദം വചനമബ്രവി.

൩൨൨.

‘‘മഹാദാനം തയാ ദിന്നം, അങ്കുര ദീഘമന്തരം;

അതിദൂരേ [സുവിദൂരേ (ക.)] നിസിന്നോസി, ആഗച്ഛ മമ സന്തികേ’’തി.

൩൨൩.

ചോദിതോ ഭാവിതത്തേന, അങ്കുരോ ഇദമബ്രവി;

‘‘കിം മയ്ഹം തേന ദാനേന, ദക്ഖിണേയ്യേന സുഞ്ഞതം.

൩൨൪.

‘‘അയം സോ ഇന്ദകോ യക്ഖോ, ദജ്ജാ ദാനം പരിത്തകം;

അതിരോചതി അമ്ഹേഹി, ചന്ദോ താരഗണേ യഥാ’’തി.

൩൨൫.

‘‘ഉജ്ജങ്ഗലേ യഥാ ഖേത്തേ, ബീജം ബഹുമ്പി രോപിതം;

ന വിപുലഫലം ഹോതി, നപി തോസേതി കസ്സകം.

൩൨൬.

‘‘തഥേവ ദാനം ബഹുകം, ദുസ്സീലേസു പതിട്ഠിതം;

ന വിപുലഫലം ഹോതി, നപി തോസേതി ദായകം.

൩൨൭.

‘‘യഥാപി ¶ ഭദ്ദകേ ഖേത്തേ, ബീജം അപ്പമ്പി രോപിതം;

സമ്മാ ധാരം പവേച്ഛന്തേ, ഫലം തോസേതി കസ്സകം.

൩൨൮.

‘‘തഥേവ സീലവന്തേസു, ഗുണവന്തേസു താദിസു;

അപ്പകമ്പി കതം കാരം, പുഞ്ഞം ഹോതി മഹപ്ഫല’’ന്തി.

൩൨൯.

വിചേയ്യ ¶ ¶ ദാനം ദാതബ്ബം, യത്ഥ ദിന്നം മഹപ്ഫലം;

വിചേയ്യ ദാനം ദത്വാന, സഗ്ഗം ഗച്ഛന്തി ദായകാ.

൩൩൦.

വിചേയ്യ ¶ ദാനം സുഗതപ്പസത്ഥം, യേ ദക്ഖിണേയ്യാ ഇധ ജീവലോകേ;

ഏതേസു ദിന്നാനി മഹപ്ഫലാനി, ബീജാനി വുത്താനി യഥാ സുഖേത്തേതി.

അങ്കുരപേതവത്ഥു നവമം.

൧൦. ഉത്തരമാതുപേതിവത്ഥു

൩൩൧.

ദിവാവിഹാരഗതം ¶ ഭിക്ഖും, ഗങ്ഗാതീരേ നിസിന്നകം;

തം പേതീ ഉപസങ്കമ്മ, ദുബ്ബണ്ണാ ഭീരുദസ്സനാ.

൩൩൨.

കേസാ ചസ്സാ അതിദീഘാ [അഹൂ ദീഘാ (ക.)], യാവഭൂമാവലമ്ബരേ [യാവ ഭൂമ്യാ’വലമ്ബരേ (?)];

കേസേഹി സാ പടിച്ഛന്നാ, സമണം ഏതദബ്രവി.

൩൩൩.

‘‘പഞ്ചപണ്ണാസവസ്സാനി, യതോ കാലങ്കതാ അഹം;

നാഭിജാനാമി ഭുത്തം വാ, പീതം വാ പന പാനിയം;

ദേഹി ത്വം പാനിയം ഭന്തേ, തസിതാ പാനിയായ മേ’’തി.

൩൩൪.

‘‘അയം സീതോദികാ ഗങ്ഗാ, ഹിമവന്തതോ [ഹിമവന്താവ (ക.)] സന്ദതി;

പിവ ഏത്തോ ഗഹേത്വാന, കിം മം യാചസി പാനിയ’’ന്തി.

൩൩൫.

‘‘സചാഹം ഭന്തേ ഗങ്ഗായ, സയം ഗണ്ഹാമി പാനിയം;

ലോഹിതം മേ പരിവത്തതി, തസ്മാ യാചാമി പാനിയ’’ന്തി.

൩൩൬.

‘‘കിം നു കായേന വാചായ, മനസാ ദുക്കടം കതം;

കിസ്സ കമ്മവിപാകേന, ഗങ്ഗാ തേ ഹോതി ലോഹിത’’ന്തി.

൩൩൭.

‘‘പുത്തോ മേ ഉത്തരോ നാമ [പുത്തോ മേ ഭന്തേ ഉത്തരോ (ക.)], സദ്ധോ ആസി ഉപാസകോ;

സോ ¶ ച മയ്ഹം അകാമായ, സമണാനം പവേച്ഛതി.

൩൩൮.

‘‘ചീവരം ¶ പിണ്ഡപാതഞ്ച, പച്ചയം സയനാസനം;

തമഹം പരിഭാസാമി, മച്ഛേരേന ഉപദ്ദുതാ.

൩൩൯.

‘‘യം ത്വം മയ്ഹം അകാമായ, സമണാനം പവേച്ഛസി;

ചീവരം പിണ്ഡപാതഞ്ച, പച്ചയം സയനാസനം.

൩൪൦.

‘‘ഏതം ¶ തേ പരലോകസ്മിം, ലോഹിതം ഹോതു ഉത്തര;

തസ്സ കമ്മസ്സ വിപാകേന, ഗങ്ഗാ മേ ഹോതി ലോഹിത’’ന്തി.

ഉത്തരമാതുപേതിവത്ഥു ദസമം.

൧൧. സുത്തപേതവത്ഥു

൩൪൧.

‘‘അഹം ¶ പുരേ പബ്ബജിതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, സുത്തം അദാസിം ഉപസങ്കമ്മ യാചിതാ;

തസ്സ വിപാകോ വിപുലഫലൂപലബ്ഭതി, ബഹുകാ ച മേ ഉപ്പജ്ജരേ [ബഹൂ ച മേ ഉപപജ്ജരേ (സീ.)] വത്ഥകോടിയോ.

൩൪൨.

‘‘പുപ്ഫാഭികിണ്ണം രമിതം [രമ്മമിദം (ക.)] വിമാനം, അനേകചിത്തം നരനാരിസേവിതം;

സാഹം ഭുഞ്ജാമി ച പാരുപാമി ച, പഹൂതവിത്താ ന ച താവ ഖീയതി.

൩൪൩.

‘‘തസ്സേവ കമ്മസ്സ വിപാകമന്വയാ, സുഖഞ്ച സാതഞ്ച ഇധൂപലബ്ഭതി;

സാഹം ഗന്ത്വാ പുനദേവ മാനുസം, കാഹാമി ¶ പുഞ്ഞാനി നയയ്യപുത്ത മ’’ന്തി.

൩൪൪.

‘‘സത്ത തുവം വസ്സസതാ ഇധാഗതാ,

ജിണ്ണാ ച വുഡ്ഢാ ച തഹിം ഭവിസ്സസി;

സബ്ബേവ തേ കാലകതാ ച ഞാതകാ,

കിം തത്ഥ ഗന്ത്വാന ഇതോ കരിസ്സസീ’’തി.

൩൪൫.

‘‘സത്തേവ വസ്സാനി ഇധാഗതായ മേ, ദിബ്ബഞ്ച സുഖഞ്ച സമപ്പിതായ;

സാഹം ഗന്ത്വാന പുനദേവ മാനുസം, കാഹാമി പുഞ്ഞാനി നയയ്യപുത്ത മ’’ന്തി.

൩൪൬.

സോ ¶ തം ഗഹേത്വാന പസയ്ഹ ബാഹായം, പച്ചാനയിത്വാന ഥേരിം സുദുബ്ബലം;

‘‘വജ്ജേസി അഞ്ഞമ്പി ജനം ഇധാഗതം, ‘കരോഥ പുഞ്ഞാനി സുഖൂപലബ്ഭതി’’.

൩൪൭.

‘‘ദിട്ഠാ ¶ മയാ അകതേന സാധുനാ, പേതാ വിഹഞ്ഞന്തി തഥേവ മനുസ്സാ;

കമ്മഞ്ച കത്വാ സുഖവേദനീയം, ദേവാ മനുസ്സാ ച സുഖേ ഠിതാ പജാ’’തി.

സുത്തപേതവത്ഥു ഏകാദസമം.

൧൨. കണ്ണമുണ്ഡപേതിവത്ഥു

൩൪൮.

‘‘സോണ്ണസോപാനഫലകാ ¶ ¶ , സോണ്ണവാലുകസന്ഥതാ;

തത്ഥ സോഗന്ധിയാ വഗ്ഗൂ, സുചിഗന്ധാ മനോരമാ.

൩൪൯.

‘‘നാനാരുക്ഖേഹി സഞ്ഛന്നാ, നാനാഗന്ധസമേരിതാ;

നാനാപദുമസഞ്ഛന്നാ, പുണ്ഡരീകസമോതതാ [സമോഹതാ (ക.)].

൩൫൦.

‘‘സുരഭിം സമ്പവായന്തി, മനുഞ്ഞാ മാലുതേരിതാ;

ഹംസകോഞ്ചാഭിരുദാ ച, ചക്കവക്കാഭികൂജിതാ.

൩൫൧.

‘‘നാനാദിജഗണാകിണ്ണാ ¶ , നാനാസരഗണായുതാ;

നാനാഫലധരാ രുക്ഖാ, നാനാപുപ്ഫധരാ വനാ.

൩൫൨.

‘‘ന മനുസ്സേസു ഈദിസം, നഗരം യാദിസം ഇദം;

പാസാദാ ബഹുകാ തുയ്ഹം, സോവണ്ണരൂപിയാമയാ;

ദദ്ദല്ലമാനാ ആഭേന്തി [ആഭന്തി (ക.)], സമന്താ ചതുരോ ദിസാ.

൩൫൩.

‘‘പഞ്ച ദാസിസതാ തുയ്ഹം, യാ തേമാ പരിചാരികാ;

താ [കാ (ക.)] കമ്ബുകായൂരധരാ [കമ്ബുകേയൂരധരാ (സീ.)], കഞ്ചനാവേളഭൂസിതാ.

൩൫൪.

‘‘പല്ലങ്കാ ബഹുകാ തുയ്ഹം, സോവണ്ണരൂപിയാമയാ;

കദലിമിഗസഞ്ഛന്നാ [കാദലിമിഗസഞ്ഛന്നാ (സീ.)], സജ്ജാ ഗോനകസന്ഥതാ.

൩൫൫.

‘‘യത്ഥ ത്വം വാസൂപഗതാ, സബ്ബകാമസമിദ്ധിനീ;

സമ്പത്തായഡ്ഢരത്തായ [… രത്തിയാ (ക.)], തതോ ഉട്ഠായ ഗച്ഛസി.

൩൫൬.

‘‘ഉയ്യാനഭൂമിം ¶ ഗന്ത്വാന, പോക്ഖരഞ്ഞാ സമന്തതോ;

തസ്സാ ¶ തീരേ തുവം ഠാസി, ഹരിതേ സദ്ദലേ സുഭേ.

൩൫൭.

‘‘തതോ തേ കണ്ണമുണ്ഡോ സുനഖോ, അങ്ഗമങ്ഗാനി ഖാദതി;

യദാ ച ഖായിതാ ആസി, അട്ഠിസങ്ഖലികാ കതാ;

ഓഗാഹസി പോക്ഖരണിം, ഹോതി കായോ യഥാ പുരേ.

൩൫൮.

‘‘തതോ ത്വം അങ്ഗപച്ചങ്ഗീ [അങ്ഗപച്ചങ്ഗാ (ക.)], സുചാരു പിയദസ്സനാ;

വത്ഥേന പാരുപിത്വാന, ആയാസി മമ സന്തികം.

൩൫൯.

‘‘കിം നു കായേന വാചായ, മനസാ ദുക്കടം കതം;

കിസ്സ കമ്മവിപാകേന, കണ്ണമുണ്ഡോ സുനഖോ തവഅങ്ഗമങ്ഗാനി ഖാദതീ’’തി.

൩൬൦.

‘‘കിമിലായം [കിമ്ബിലായം (സീ. സ്യാ.)] ഗഹപതി, സദ്ധോ ആസി ഉപാസകോ;

തസ്സാഹം ഭരിയാ ആസിം, ദുസ്സീലാ അതിചാരിനീ.

൩൬൧.

‘‘സോ ¶ മം അതിചരമാനായ [ഏവമാതിചരമാനായ (സ്യാ. പീ.)], സാമികോ ഏതദബ്രവി;

‘നേതം ഛന്നം [നേതം ഛന്നം ന (സീ.), നേതം ഛന്നം നേതം (ക.)] പതിരൂപം, യം ത്വം അതിചരാസി മം’.

൩൬൨.

‘‘സാഹം ഘോരഞ്ച സപഥം, മുസാവാദഞ്ച ഭാസിസം;

‘നാഹം തം അതിചരാമി, കായേന ഉദ ചേതസാ.

൩൬൩.

‘‘‘സചാഹം തം അതിചരാമി, കായേന ഉദ ചേതസാ;

കണ്ണമുണ്ഡോ യം സുനഖോ, അങ്ഗമങ്ഗാനി ഖാദതു’.

൩൬൪.

‘‘തസ്സ കമ്മസ്സ വിപാകം, മുസാവാദസ്സ ചൂഭയം;

സത്തേവ വസ്സസതാനി, അനുഭൂതം യതോ ഹി മേ;

കണ്ണമുണ്ഡോ ¶ ച സുനഖോ, അങ്ഗമങ്ഗാനി ഖാദതി.

൩൬൫.

‘‘ത്വഞ്ച ദേവ ബഹുകാരോ, അത്ഥായ മേ ഇധാഗതോ;

സുമുത്താഹം കണ്ണമുണ്ഡസ്സ, അസോകാ അകുതോഭയാ.

൩൬൬.

‘‘താഹം ¶ ദേവ നമസ്സാമി, യാചാമി പഞ്ജലീകതാ;

ഭുഞ്ജ അമാനുസേ കാമേ, രമ ദേവ മയാ സഹാ’’തി.

൩൬൭.

‘‘ഭുത്താ ¶ അമാനുസാ കാമാ, രമിതോമ്ഹി തയാ സഹ;

താഹം സുഭഗേ യാചാമി, ഖിപ്പം പടിനയാഹി മ’’ന്തി.

കണ്ണമുണ്ഡപേതിവത്ഥു ദ്വാദസമം.

൧൩. ഉബ്ബരിപേതവത്ഥു

൩൬൮.

അഹു ¶ രാജാ ബ്രഹ്മദത്തോ, പഞ്ചാലാനം രഥേസഭോ;

അഹോരത്താനമച്ചയാ, രാജാ കാലമക്രുബ്ബഥ [രാജാ കാലങ്കരീ തദാ (സീ.)].

൩൬൯.

തസ്സ ആളാഹനം ഗന്ത്വാ, ഭരിയാ കന്ദതി ഉബ്ബരീ [ഉപ്പരി (ക.)];

ബ്രഹ്മദത്തം അപസ്സന്തീ, ബ്രഹ്മദത്താതി കന്ദതി.

൩൭൦.

ഇസി ച തത്ഥ ആഗച്ഛി, സമ്പന്നചരണോ മുനി;

സോ ച തത്ഥ അപുച്ഛിത്ഥ, യേ തത്ഥ സുസമാഗതാ.

൩൭൧.

‘‘കസ്സ ഇദം ആളാഹനം, നാനാഗന്ധസമേരിതം;

കസ്സായം കന്ദതി ഭരിയാ, ഇതോ ദൂരഗതം പതിം;

ബ്രഹ്മദത്തം അപസ്സന്തീ, ‘ബ്രഹ്മദത്താ’തി കന്ദതി’’.

൩൭൨.

തേ ¶ ച തത്ഥ വിയാകംസു, യേ തത്ഥ സുസമാഗതാ;

‘‘ബ്രഹ്മദത്തസ്സ ഭദന്തേ [ഭദ്ദന്തേ (ക.)], ബ്രഹ്മദത്തസ്സ മാരിസ.

൩൭൩.

‘‘തസ്സ ¶ ഇദം ആളാഹനം, നാനാഗന്ധസമേരിതം;

തസ്സായം കന്ദതി ഭരിയാ, ഇതോ ദൂരഗതം പതിം;

ബ്രഹ്മദത്തം അപസ്സന്തീ, ‘ബ്രഹ്മദത്താ’തി കന്ദതി’’.

൩൭൪.

‘‘ഛളാസീതിസഹസ്സാനി, ബ്രഹ്മദത്തസ്സനാമകാ;

ഇമസ്മിം ആളാഹനേ ദഡ്ഢാ, തേസം കമനുസോചസീ’’തി.

൩൭൫.

‘‘യോ രാജാ ചൂളനീപുത്തോ, പഞ്ചാലാനം രഥേസഭോ;

തം ഭന്തേ അനുസോചാമി, ഭത്താരം സബ്ബകാമദ’’ന്തി.

൩൭൬.

‘‘സബ്ബേ വാഹേസും രാജാനോ, ബ്രഹ്മദത്തസ്സനാമകാ;

സബ്ബേവചൂളനീപുത്താ, പഞ്ചാലാനം രഥേസഭാ.

൩൭൭.

‘‘സബ്ബേസം ¶ അനുപുബ്ബേന, മഹേസിത്തമകാരയി;

കസ്മാ പുരിമകേ ഹിത്വാ, പച്ഛിമം അനുസോചസീ’’തി.

൩൭൮.

‘‘ആതുമേ ¶ ഇത്ഥിഭൂതായ, ദീഘരത്തായ മാരിസ;

യസ്സാ മേ ഇത്ഥിഭൂതായ, സംസാരേ ബഹുഭാസസീ’’തി.

൩൭൯.

‘‘അഹു ഇത്ഥീ അഹു പുരിസോ, പസുയോനിമ്പി ആഗമാ;

ഏവമേതം അതീതാനം, പരിയന്തോ ന ദിസ്സതീ’’തി.

൩൮൦.

‘‘ആദിത്തം വത മം സന്തം, ഘതസിത്തംവ പാവകം;

വാരിനാ വിയ ഓസിഞ്ചം, സബ്ബം നിബ്ബാപയേ ദരം.

൩൮൧.

‘‘അബ്ബഹീ വത മേ സല്ലം, സോകം ഹദയനിസ്സിതം;

യോ മേ സോകപരേതായ, പതിസോകം അപാനുദി.

൩൮൨.

‘‘സാഹം ¶ അബ്ബൂള്ഹസല്ലാസ്മി, സീതിഭൂതാസ്മി നിബ്ബുതാ;

ന സോചാമി ന രോദാമി, തവ സുത്വാ മഹാമുനീ’’തി.

൩൮൩.

തസ്സ തം വചനം സുത്വാ, സമണസ്സ സുഭാസിതം;

പത്തചീവരമാദായ, പബ്ബജി അനഗാരിയം.

൩൮൪.

സാ ച പബ്ബജിതാ സന്താ, അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം;

മേത്താചിത്തം അഭാവേസി, ബ്രഹ്മലോകൂപപത്തിയാ.

൩൮൫.

ഗാമാ ഗാമം വിചരന്തീ, നിഗമേ രാജധാനിയോ;

ഉരുവേലാ നാമ സോ ഗാമോ, യത്ഥ കാലമക്രുബ്ബഥ.

൩൮൬.

മേത്താചിത്തം ¶ ആഭാവേത്വാ, ബ്രഹ്മലോകൂപപത്തിയാ;

ഇത്ഥിചിത്തം വിരാജേത്വാ, ബ്രഹ്മലോകൂപഗാ അഹൂതി.

ഉബ്ബരിപേതവത്ഥു തേരസമം.

ഉബ്ബരിവഗ്ഗോ ദുതിയോ നിട്ഠിതോ.

തസ്സുദ്ദാനം –

മോചകം [പണ്ഡു (സബ്ബത്ഥ)] മാതാ മത്താ [പിതാ (സീ. ക.), പതിയാ (സ്യാ.)] ച, നന്ദാ കുണ്ഡലീനാ ഘടോ;

ദ്വേ സേട്ഠീ തുന്നവായോ ച, ഉത്തര [വിഹാര (സബ്ബത്ഥ)] സുത്തകണ്ണ [സോപാന (സബ്ബത്ഥ)] ഉബ്ബരീതി.

൩. ചൂളവഗ്ഗോ

൧. അഭിജ്ജമാനപേതവത്ഥു

൩൮൭.

‘‘അഭിജ്ജമാനേ ¶ ¶ ¶ വാരിമ്ഹി, ഗങ്ഗായ ഇധ ഗച്ഛസി;

നഗ്ഗോ പുബ്ബദ്ധപേതോവ മാലധാരീ അലങ്കതോ;

കുഹിം ഗമിസ്സസി പേത, കത്ഥ വാസോ ഭവിസ്സതീ’’തി.

൩൮൮.

‘‘ചുന്ദട്ഠിലം ¶ [ചുന്ദട്ഠികം (സീ.)] ഗമിസ്സാമി, പേതോ സോ ഇതി ഭാസതി;

അന്തരേ വാസഭഗാമം, ബാരാണസിം ച [ബാരാണസിയാ ച (സീ. സ്യാ.)] സന്തികേ’’.

൩൮൯.

തഞ്ച ദിസ്വാ മഹാമത്തോ, കോലിയോ ഇതി വിസ്സുതോ;

സത്തും ഭത്തഞ്ച പേതസ്സ, പീതകഞ്ച യുഗം അദാ.

൩൯൦.

നാവായ തിട്ഠമാനായ, കപ്പകസ്സ അദാപയി;

കപ്പകസ്സ പദിന്നമ്ഹി, ഠാനേ പേതസ്സ ദിസ്സഥ [പേതസ്സു’ദിസ്സഥ (സീ.), പേതസ്സു’ദിച്ഛഥ (?)].

൩൯൧.

തതോ സുവത്ഥവസനോ, മാലധാരീ അലങ്കതോ;

ഠാനേ ഠിതസ്സ പേതസ്സ, ദക്ഖിണാ ഉപകപ്പഥ;

തസ്മാ ദജ്ജേഥ പേതാനം, അനുകമ്പായ പുനപ്പുനം.

൩൯൨.

സാതുന്നവസനാ [സാഹുന്നവാസിനോ (സ്യാ. പീ.), സാഹുന്ദവാസിനോ (ക.)] ഏകേ, അഞ്ഞേ കേസനിവാസനാ [കേസനിവാസിനോ (സ്യാ. ക.)];

പേതാ ഭത്തായ ഗച്ഛന്തി, പക്കമന്തി ദിസോദിസം.

൩൯൩.

ദൂരേ ഏകേ [ദൂരേ പേതാ (ക.)] പധാവിത്വാ, അലദ്ധാവ നിവത്തരേ;

ഛാതാ പമുച്ഛിതാ ഭന്താ, ഭൂമിയം പടിസുമ്ഭിതാ.

൩൯൪.

തേ ച [കേചി (സീ. സ്യാ.)] തത്ഥ പപതിതാ [പപതിത്വാ (സീ.), ച പതിതാ (സ്യാ.)], ഭൂമിയം പടിസുമ്ഭിതാ;

പുബ്ബേ അകതകല്യാണാ, അഗ്ഗിദഡ്ഢാവ ആതപേ.

൩൯൫.

‘‘മയം പുബ്ബേ പാപധമ്മാ, ഘരണീ കുലമാതരോ;

സന്തേസു ദേയ്യധമ്മേസു, ദീപം നാകമ്ഹ അത്തനോ.

൩൯൬.

‘‘പഹൂതം ¶ ¶ അന്നപാനമ്പി, അപിസ്സു അവകിരീയതി;

സമ്മഗ്ഗതേ പബ്ബജിതേ, ന ച കിഞ്ചി അദമ്ഹസേ.

൩൯൭.

‘‘അകമ്മകാമാ ¶ അലസാ, സാദുകാമാ മഹഗ്ഘസാ;

ആലോപപിണ്ഡദാതാരോ, പടിഗ്ഗഹേ പരിഭാസിമ്ഹസേ [പരിഭാസിതാ (സ്യാ. ക.)].

൩൯൮.

‘‘തേ ¶ ഘരാ താ ച ദാസിയോ, താനേവാഭരണാനി നോ;

തേ അഞ്ഞേ പരിചാരേന്തി, മയം ദുക്ഖസ്സ ഭാഗിനോ.

൩൯൯.

‘‘വേണീ വാ അവഞ്ഞാ ഹോന്തി, രഥകാരീ ച ദുബ്ഭികാ;

ചണ്ഡാലീ കപണാ ഹോന്തി, കപ്പകാ [ന്ഹാപികാ (സീ.)] ച പുനപ്പുനം.

൪൦൦.

‘‘യാനി യാനി നിഹീനാനി, കുലാനി കപണാനി ച;

തേസു തേസ്വേവ ജായന്തി, ഏസാ മച്ഛരിനോ ഗതി.

൪൦൧.

‘‘പുബ്ബേ ച കതകല്യാണാ, ദായകാ വീതമച്ഛരാ;

സഗ്ഗം തേ പരിപൂരേന്തി, ഓഭാസേന്തി ച നന്ദനം.

൪൦൨.

‘‘വേജയന്തേ ച പാസാദേ, രമിത്വാ കാമകാമിനോ;

ഉച്ചാകുലേസു ജായന്തി, സഭോഗേസു തതോ ചുതാ.

൪൦൩.

‘‘കൂടാഗാരേ ച പാസാദേ, പല്ലങ്കേ ഗോനകത്ഥതേ;

ബീജിതങ്ഗാ [വീജിതങ്ഗാ (സീ. സ്യാ.)] മോരഹത്ഥേഹി, കുലേ ജാതാ യസസ്സിനോ.

൪൦൪.

‘‘അങ്കതോ അങ്കം ഗച്ഛന്തി, മാലധാരീ അലങ്കതാ;

ധാതിയോ ഉപതിട്ഠന്തി, സായം പാതം സുഖേസിനോ.

൪൦൫.

‘‘നയിദം ¶ അകതപുഞ്ഞാനം, കതപുഞ്ഞാനമേവിദം;

അസോകം നന്ദനം രമ്മം, തിദസാനം മഹാവനം.

൪൦൬.

‘‘സുഖം അകതപുഞ്ഞാനം, ഇധ നത്ഥി പരത്ഥ ച;

സുഖഞ്ച കതപുഞ്ഞാനം, ഇധ ചേവ പരത്ഥ ച.

൪൦൭.

‘‘തേസം സഹബ്യകാമാനം, കത്തബ്ബം കുസലം ബഹും;

കതപുഞ്ഞാ ഹി മോദന്തി, സഗ്ഗേ ഭോഗസമങ്ഗിനോ’’തി.

അഭിജ്ജമാനപേതവത്ഥു പഠമം.

൨. സാണവാസീഥേരപേതവത്ഥു

൪൦൮.

കുണ്ഡിനാഗരിയോ ¶ ഥേരോ, സാണവാസി [സാനുവാസി (സീ.), സാനവാസി (സ്യാ.)] നിവാസികോ;

പോട്ഠപാദോതി നാമേന, സമണോ ഭാവിതിന്ദ്രിയോ.

൪൦൯.

തസ്സ ¶ മാതാ പിതാ ഭാതാ, ദുഗ്ഗതാ യമലോകികാ;

പാപകമ്മം ¶ കരിത്വാന, പേതലോകം ഇതോ ഗതാ.

൪൧൦.

തേ ¶ ദുഗ്ഗതാ സൂചികട്ടാ, കിലന്താ നഗ്ഗിനോ കിസാ;

ഉത്തസന്താ [ഓത്തപ്പന്താ (സ്യാ. ക.)] മഹത്താസാ [മഹാതാസാ (സീ.)], ന ദസ്സേന്തി കുരൂരിനോ [കുരുദ്ദിനോ (ക.)].

൪൧൧.

തസ്സ ഭാതാ വിതരിത്വാ, നഗ്ഗോ ഏകപഥേകകോ;

ചതുകുണ്ഡികോ ഭവിത്വാന, ഥേരസ്സ ദസ്സയീതുമം.

൪൧൨.

ഥേരോ ചാമനസികത്വാ, തുണ്ഹീഭൂതോ അതിക്കമി;

സോ ച വിഞ്ഞാപയീ ഥേരം, ‘ഭാതാ പേതഗതോ അഹം’.

൪൧൩.

‘‘മാതാ ¶ പിതാ ച തേ ഭന്തേ, ദുഗ്ഗതാ യമലോകികാ;

പാപകമ്മം കരിത്വാന, പേതലോകം ഇതോ ഗതാ.

൪൧൪.

‘‘തേ ദുഗ്ഗതാ സൂചികട്ടാ, കിലന്താ നഗ്ഗിനോ കിസാ;

ഉത്തസന്താ മഹത്താസാ, ന ദസ്സേന്തി കുരൂരിനോ.

൪൧൫.

‘‘അനുകമ്പസ്സു കാരുണികോ, ദത്വാ അന്വാദിസാഹി നോ;

തവ ദിന്നേന ദാനേന, യാപേസ്സന്തി കുരൂരിനോ’’തി.

൪൧൬.

ഥേരോ ചരിത്വാ പിണ്ഡായ, ഭിക്ഖൂ അഞ്ഞേ ച ദ്വാദസ;

ഏകജ്ഝം സന്നിപതിംസു, ഭത്തവിസ്സഗ്ഗകാരണാ.

൪൧൭.

ഥേരോ സബ്ബേവ തേ ആഹ, ‘‘യഥാലദ്ധം ദദാഥ മേ;

സങ്ഘഭത്തം കരിസ്സാമി, അനുകമ്പായ ഞാതിനം’’.

൪൧൮.

നിയ്യാദയിംസു ഥേരസ്സ, ഥേരോ സങ്ഘം നിമന്തയി;

ദത്വാ അന്വാദിസി ഥേരോ, മാതു പിതു ച ഭാതുനോ;

‘‘ഇദം മേ ഞാതീനം ഹോതു, സുഖിതാ ഹോന്തു ഞാതയോ’’.

൪൧൯.

സമനന്തരാനുദ്ദിട്ഠേ, ഭോജനം ഉദപജ്ജഥ;

സുചിം പണീതം സമ്പന്നം, അനേകരസബ്യഞ്ജനം.

൪൨൦.

തതോ ഉദ്ദസ്സയീ [ഉദ്ദിസയീ (സീ. ക.), ഉദ്ദിസ്സതി (സ്യാ. ക.)] ഭാതാ, വണ്ണവാ ബലവാ സുഖീ;

‘‘പഹൂതം ഭോജനം ഭന്തേ, പസ്സ നഗ്ഗാമ്ഹസേ മയം;

തഥാ ഭന്തേ പരക്കമ, യഥാ വത്ഥം ലഭാമസേ’’തി.

൪൨൧.

ഥേരോ ¶ സങ്കാരകൂടമ്ഹാ, ഉച്ചിനിത്വാന നന്തകേ;

പിലോതികം ¶ പടം കത്വാ, സങ്ഘേ ചാതുദ്ദിസേ അദാ.

൪൨൨.

ദത്വാ അന്വാദിസീ ഥേരോ, മാതു പിതു ച ഭാതുനോ;

‘‘ഇദം മേ ഞാതീനം ഹോതു, സുഖിതാ ഹോന്തു ഞാതയോ’’.

൪൨൩.

സമനന്തരാനുദ്ദിട്ഠേ, വത്ഥാനി ഉദപജ്ജിസും;

തതോ സുവത്ഥവസനോ, ഥേരസ്സ ദസ്സയീതുമം.

൪൨൪.

‘‘യാവതാ ¶ നന്ദരാജസ്സ, വിജിതസ്മിം പടിച്ഛദാ;

തതോ ബഹുതരാ ഭന്തേ, വത്ഥാനച്ഛാദനാനി നോ.

൪൨൫.

‘‘കോസേയ്യകമ്ബലീയാനി, ഖോമ കപ്പാസികാനി ച;

വിപുലാ ച മഹഗ്ഘാ ച, തേപാകാസേവലമ്ബരേ.

൪൨൬.

‘‘തേ മയം പരിദഹാമ, യം യം ഹി മനസോ പിയം;

തഥാ ഭന്തേ പരക്കമ, യഥാ ഗേഹം ലഭാമസേ’’തി.

൪൨൭.

ഥേരോ പണ്ണകുടിം കത്വാ, സങ്ഘേ ചാതുദ്ദിസേ അദാ;

ദത്വാ അന്വാദിസീ ഥേരോ, മാതു പിതു ച ഭാതുനോ;

‘‘ഇദം മേ ഞാതീനം ഹോതു, സുഖിതാ ഹോന്തു ഞാതയോ’’.

൪൨൮.

സമനന്തരാനുദ്ദിട്ഠേ ¶ , ഘരാനി ഉദപജ്ജിസും;

കൂടാഗാരനിവേസനാ, വിഭത്താ ഭാഗസോ മിതാ.

൪൨൯.

‘‘ന മനുസ്സേസു ഈദിസാ, യാദിസാ നോ ഘരാ ഇധ;

അപി ദിബ്ബേസു യാദിസാ, താദിസാ നോ ഘരാ ഇധ.

൪൩൦.

‘‘ദദ്ദല്ലമാനാ ¶ ആഭേന്തി [ആഭന്തി (ക.)], സമന്താ ചതുരോ ദിസാ;

‘തഥാ ഭന്തേ പരക്കമ, യഥാ പാനീയം ലഭാമസേ’’തി.

൪൩൧.

ഥേരോ കരണം [കരകം (സീ. സ്യാ. പീ.)] പൂരേത്വാ, സങ്ഘേ ചാതുദ്ദിസേ അദാ;

ദത്വാ അന്വാദിസീ ഥേരോ, മാതു പിതു ച ഭാതുനോ;

‘‘ഇദം മേ ഞാതീനം ഹോതു, സുഖിതാ ഹോന്തു ഞാതയോ’.

൪൩൨.

സമനന്തരാനുദ്ദിട്ഠേ, പാനീയം ഉദപജ്ജഥ;

ഗമ്ഭീരാ ചതുരസ്സാ ച, പോക്ഖരഞ്ഞോ സുനിമ്മിതാ.

൪൩൩.

സീതോദികാ ¶ സുപ്പതിത്ഥാ, സീതാ അപ്പടിഗന്ധിയാ;

പദുമുപ്പലസഞ്ഛന്നാ, വാരികിഞ്ജക്ഖപൂരിതാ.

൪൩൪.

തത്ഥ ന്ഹത്വാ പിവിത്വാ ച, ഥേരസ്സ പടിദസ്സയും;

‘‘പഹൂതം പാനീയം ഭന്തേ, പാദാ ദുക്ഖാ ഫലന്തി നോ’’.

൪൩൫.

‘‘ആഹിണ്ഡമാനാ ഖഞ്ജാമ, സക്ഖരേ കുസകണ്ടകേ;

‘തഥാ ഭന്തേ പരക്കമ, യഥാ യാനം ലഭാമസേ’’’തി.

൪൩൬.

ഥേരോ സിപാടികം ലദ്ധാ, സങ്ഘേ ചാതുദ്ദിസേ അദാ;

ദത്വാ അന്വാദിസീ ഥേരോ, മാതു പിതു ച ഭാതുനോ;

‘‘ഇദം മേ ഞാതീനം ഹോതു, സുഖിതാ ഹോന്തു ഞാതയോ’’.

൪൩൭.

സമനന്തരാനുദ്ദിട്ഠേ ¶ , പേതാ രഥേന മാഗമും;

‘‘അനുകമ്പിതമ്ഹ ഭദന്തേ, ഭത്തേനച്ഛാദനേന ച.

൪൩൮.

‘‘ഘരേന പാനീയദാനേന, യാനദാനേന ചൂഭയം;

മുനിം കാരുണികം ലോകേ, ഭന്തേ വന്ദിതുമാഗതാ’’തി.

സാണവാസീഥേരപേതവത്ഥു ദുതിയം.

൩. രഥകാരപേതിവത്ഥു

൪൩൯.

‘‘വേളുരിയഥമ്ഭം ¶ ¶ രുചിരം പഭസ്സരം, വിമാനമാരുയ്ഹ അനേകചിത്തം;

തത്ഥച്ഛസി ദേവി മഹാനുഭാവേ, പഥദ്ധനി [സമന്തതോ (ക.)] പന്നരസേവ ചന്ദോ.

൪൪൦.

‘‘വണ്ണോ ച തേ കനകസ്സ സന്നിഭോ, ഉത്തത്തരൂപോ ഭുസ ദസ്സനേയ്യോ;

പല്ലങ്കസേട്ഠേ അതുലേ നിസിന്നാ, ഏകാ തുവം നത്ഥി ച തുയ്ഹ സാമികോ.

൪൪൧.

‘‘ഇമാ ച തേ പോക്ഖരണീ സമന്താ, പഹൂതമല്യാ [പഹൂതമാലാ (സീ. സ്യാ.)] ബഹുപുണ്ഡരീകാ;

സുവണ്ണചുണ്ണേഹി സമന്തമോത്ഥതാ, ന തത്ഥ പങ്കോ പണകോ ച വിജ്ജതി.

൪൪൨.

‘‘ഹംസാ ¶ ചിമേ ദസ്സനീയാ മനോരമാ, ഉദകസ്മിമനുപരിയന്തി സബ്ബദാ;

സമയ്യ വഗ്ഗൂപനദന്തി സബ്ബേ, ബിന്ദുസ്സരാ ദുന്ദുഭീനംവ ഘോസോ.

൪൪൩.

‘‘ദദ്ദല്ലമാനാ യസസാ യസസ്സിനീ, നാവായ ച ത്വം അവലമ്ബ തിട്ഠസി;

ആളാരപമ്ഹേ ¶ ഹസിതേ പിയംവദേ, സബ്ബങ്ഗകല്യാണി ഭുസം വിരോചസി.

൪൪൪.

‘‘ഇദം ¶ വിമാനം വിരജം സമേ ഠിതം, ഉയ്യാനവന്തം [ഉയ്യാനവനം (ക.)] രതിനന്ദിവഡ്ഢനം;

ഇച്ഛാമഹം നാരി അനോമദസ്സനേ, തയാ സഹ നന്ദനേ ഇധ മോദിതു’’ന്തി.

൪൪൫.

‘‘കരോഹി കമ്മം ഇധ വേദനീയം, ചിത്തഞ്ച തേ ഇധ നിഹിതം ഭവതു [നതഞ്ച ഹോതു (ക.), നിതഞ്ച ഹോതു (സ്യാ.)];

കത്വാന കമ്മം ഇധ വേദനീയം, ഏവം മമം ലച്ഛസി കാമകാമിനി’’ന്തി.

൪൪൬.

‘‘സാധൂ’’തി സോ തസ്സാ പടിസ്സുണിത്വാ, അകാസി കമ്മം തഹിം വേദനീയം;

കത്വാന കമ്മം തഹിം വേദനീയം, ഉപപജ്ജി സോ മാണവോ തസ്സാ സഹബ്യതന്തി.

രഥകാരപേതിവത്ഥു തതിയം.

ഭാണവാരം ദുതിയം നിട്ഠിതം.

൪. ഭുസപേതവത്ഥു

൪൪൭.

‘‘ഭുസാനി ¶ ¶ ഏകോ സാലിം പുനാപരോ, അയഞ്ച നാരീ സകമംസലോഹിതം;

തുവഞ്ച ¶ ഗൂഥം അസുചിം അകന്തം [അകന്തികം (സീ. പീ.)], പരിഭുഞ്ജസി കിസ്സ അയം വിപാകോ’’തി.

൪൪൮.

‘‘അയം ¶ പുരേ മാതരം ഹിംസതി, അയം പന കൂടവാണിജോ;

അയം മംസാനി ഖാദിത്വാ, മുസാവാദേന വഞ്ചേതി.

൪൪൯.

‘‘അഹം മനുസ്സേസു മനുസ്സഭൂതാ, അഗാരിനീ സബ്ബകുലസ്സ ഇസ്സരാ;

സന്തേസു പരിഗുഹാമി, മാ ച കിഞ്ചി ഇതോ അദം.

൪൫൦.

‘‘മുസാവാദേന ഛാദേമി, ‘നത്ഥി ഏതം മമ ഗേഹേ;

സചേ സന്തം നിഗുഹാമി, ഗൂഥോ മേ ഹോതു ഭോജനം’.

൪൫൧.

‘‘തസ്സ കമ്മസ്സ വിപാകേന, മുസാവാദസ്സ ചൂഭയം;

സുഗന്ധം സാലിനോ ഭത്തം, ഗൂഥം മേ പരിവത്തതി.

൪൫൨.

‘‘അവഞ്ഝാനി ച കമ്മാനി, ന ഹി കമ്മം വിനസ്സതി;

ദുഗ്ഗന്ധം കിമിനം [കിമിജം (സീ.)] മീളം, ഭുഞ്ജാമി ച പിവാമി ചാ’’തി.

ഭുസപേതവത്ഥു ചതുത്ഥം.

൫. കുമാരപേതവത്ഥു

൪൫൩.

അച്ഛേരരൂപം സുഗതസ്സ ഞാണം, സത്ഥാ യഥാ പുഗ്ഗലം ബ്യാകാസി;

ഉസ്സന്നപുഞ്ഞാപി ഭവന്തി ഹേകേ, പരിത്തപുഞ്ഞാപി ഭവന്തി ഹേകേ.

൪൫൪.

അയം ¶ കുമാരോ സീവഥികായ ഛഡ്ഡിതോ, അങ്ഗുട്ഠസ്നേഹേന ¶ യാപേതി രത്തിം;

ന യക്ഖഭൂതാ ന സരീസപാ [സിരിംസപാ (സീ. സ്യാ. പീ.)] വാ, വിഹേഠയേയ്യും കതപുഞ്ഞം കുമാരം.

൪൫൫.

സുനഖാപിമസ്സ പലിഹിംസു പാദേ, ധങ്കാ സിങ്ഗാലാ [സിഗാലാ (സീ. സ്യാ. പീ.)] പരിവത്തയന്തി;

ഗബ്ഭാസയം പക്ഖിഗണാ ഹരന്തി, കാകാ പന അക്ഖിമലം ഹരന്തി.

൪൫൬.

നയിമസ്സ ¶ [ന ഇമസ്സ (സ്യാ.), നിമസ്സ (ക.)] രക്ഖം വിദഹിംസു കേചി, ന ഓസധം സാസപധൂപനം വാ;

നക്ഖത്തയോഗമ്പി ന അഗ്ഗഹേസും [ന ഉഗ്ഗഹേസും (ക.)], ന സബ്ബധഞ്ഞാനിപി ആകിരിംസു.

൪൫൭.

ഏതാദിസം ഉത്തമകിച്ഛപത്തം, രത്താഭതം സീവഥികായ ഛഡ്ഡിതം;

നോനീതപിണ്ഡംവ പവേധമാനം, സസംസയം ജീവിതസാവസേസം.

൪൫൮.

തമദ്ദസാ ¶ ദേവമനുസ്സപൂജിതോ, ദിസ്വാ ച തം ബ്യാകരി ഭൂരിപഞ്ഞോ;

‘‘അയം കുമാരോ നഗരസ്സിമസ്സ, അഗ്ഗകുലികോ ഭവിസ്സതി ഭോഗതോ ച’’ [ഭോഗവാ ച (സ്യാ. ക.)].

൪൫൯.

‘‘കിസ്സ ¶ [കിം’സ (?)] വതം കിം പന ബ്രഹ്മചരിയം, കിസ്സ സുചിണ്ണസ്സ അയം വിപാകോ;

ഏതാദിസം ബ്യസനം പാപുണിത്വാ, തം താദിസം പച്ചനുഭോസ്സതിദ്ധി’’ന്തി.

൪൬൦.

ബുദ്ധപമുഖസ്സ ഭിക്ഖുസങ്ഘസ്സ, പൂജം അകാസി ജനതാ ഉളാരം;

തത്രസ്സ ചിത്തസ്സഹു അഞ്ഞഥത്തം, വാചം അഭാസി ഫരുസം അസബ്ഭം.

൪൬൧.

സോ തം വിതക്കം പവിനോദയിത്വാ, പീതിം പസാദം പടിലദ്ധാ പച്ഛാ;

തഥാഗതം ജേതവനേ വസന്തം, യാഗുയാ ഉപട്ഠാസി സത്തരത്തം.

൪൬൨.

തസ്സ [തം’സ (?)] വതം തം പന ബ്രഹ്മചരിയം, തസ്സ സുചിണ്ണസ്സ അയം വിപാകോ;

ഏതാദിസം ബ്യസനം പാപുണിത്വാ, തം താദിസം പച്ചനുഭോസ്സതിദ്ധിം.

൪൬൩.

ഠത്വാന ¶ സോ വസ്സസതം ഇധേവ, സബ്ബേഹി കാമേഹി സമങ്ഗിഭൂതോ;

കായസ്സ ഭേദാ അഭിസമ്പരായം, സഹബ്യതം ഗച്ഛതി വാസവസ്സാതി.

കുമാരപേതവത്ഥു പഞ്ചമം.

൬. സേരിണീപേതവത്ഥു

൪൬൪.

‘‘നഗ്ഗാ ¶ ¶ ദുബ്ബണ്ണരൂപാസി, കിസാ ധമനിസന്ഥതാ;

ഉപ്ഫാസുലികേ കിസികേ, കാ നു ത്വം ഇധ തിട്ഠസീ’’തി.

൪൬൫.

‘‘അഹം ഭദന്തേ പേതീമ്ഹി, ദുഗ്ഗതാ യമലോകികാ;

പാപകമ്മം കരിത്വാന, പേതലോകം ഇതോ ഗതാ’’തി.

൪൬൬.

‘‘കിം നു കായേന വാചായ, മനസാ കുക്കടം കതം;

കിസ്സ കമ്മവിപാകേന, പേതലോകം ഇതോ ഗതാ’’തി.

൪൬൭.

‘‘അനാവടേസു തിത്ഥേസു, വിചിനിം അഡ്ഢമാസകം;

സന്തേസു ദേയ്യധമ്മേസു, ദീപം നാകാസിമത്തനോ.

൪൬൮.

‘‘നദിം ഉപേമി തസിതാ, രിത്തകാ പരിവത്തതി;

ഛായം ഉപേമി ഉണ്ഹേസു, ആതപോ പരിവത്തതി.

൪൬൯.

‘‘അഗ്ഗിവണ്ണോ ച മേ വാതോ, ഡഹന്തോ ഉപവായതി;

ഏതഞ്ച ഭന്തേ അരഹാമി, അഞ്ഞഞ്ച പാപകം തതോ.

൪൭൦.

‘‘ഗന്ത്വാന ¶ ¶ ഹത്ഥിനിം പുരം, വജ്ജേസി മയ്ഹ മാതരം;

‘ധീതാ ച തേ മയാ ദിട്ഠാ, ദുഗ്ഗതാ യമലോകികാ;

പാപകമ്മം കരിത്വാന, പേതലോകം ഇതോ ഗതാ’.

൪൭൧.

‘‘അത്ഥി മേ ഏത്ഥ നിക്ഖിത്തം, അനക്ഖാതഞ്ച തം മയാ;

ചത്താരിസതസഹസ്സാനി, പല്ലങ്കസ്സ ച ഹേട്ഠതോ.

൪൭൨.

‘‘തതോ മേ ദാനം ദദതു, തസ്സാ ച ഹോതു ജീവികാ;

ദാനം ദത്വാ ച മേ മാതാ, ദക്ഖിണം അനുദിച്ഛതു [അനുദിസ്സതു (സീ. പീ.), അന്വാദിസ്സതു (സ്യാ.)];

തദാഹം ¶ സുഖിതാ ഹേസ്സം, സബ്ബകാമസമിദ്ധിനീ’’തി.

൪൭൩.

‘‘സാധൂ’’തി ¶ സോ പടിസ്സുത്വാ, ഗന്ത്വാന ഹത്ഥിനിം പുരം;

അവോച തസ്സാ മാതരം –

‘ധീതാ ച തേ മയാ ദിട്ഠാ, ദുഗ്ഗതാ യമലോകികാ;

പാപകമ്മം കരിത്വാന, പേതലോകം ഇതോ ഗതാ’.

൪൭൪.

‘‘സാ മം തത്ഥ സമാദപേസി, ( ) [(ഗന്ത്വാന ഹത്ഥിനിം പുരം) (സ്യാ. ക.)] വജ്ജേസി മയ്ഹ മാതരം;

‘ധീതാ ച തേ മയാ ദിട്ഠാ, ദുഗ്ഗതാ യമലോകികാ;

പാപകമ്മം കരിത്വാന, പേതലോകം ഇതോ ഗതാ’.

൪൭൫.

‘‘അത്ഥി ച മേ ഏത്ഥ നിക്ഖിത്തം, അനക്ഖാതഞ്ച തം മയാ;

ചത്താരിസതസഹസ്സാനി, പല്ലങ്കസ്സ ച ഹേട്ഠതോ.

൪൭൬.

‘‘തതോ മേ ദാനം ദദതു, തസ്സാ ച ഹോതു ജീവികാ;

ദാനം ദത്വാ ച മേ മാതാ, ദക്ഖിണം അനുദിച്ഛതു ( ) [(തതോ തുവം ദാനം ദേഹി, തസ്സാ ദക്ഖിണമാദിസീ) (ക.)];

‘തദാ സാ സുഖിതാ ഹേസ്സം, സബ്ബകാമസമിദ്ധിനീ’’’തി.

൪൭൭.

തതോ ഹി സാ ദാനമദാ, തസ്സാ ദക്ഖിണമാദിസീ;

പേതീ ച സുഖിതാ ആസി, തസ്സാ ചാസി സുജീവികാതി.

സേരിണീപേതവത്ഥു ഛട്ഠം.

൭. മിഗലുദ്ദകപേതവത്ഥു

൪൭൮.

‘‘നരനാരിപുരക്ഖതോ ¶ യുവാ, രജനീയേഹി കാമഗുണേഹി [കാമേഹി (ക.)] സോഭസി;

ദിവസം അനുഭോസി കാരണം, കിമകാസി പുരിമായ ജാതിയാ’’തി.

൪൭൯.

‘‘അഹം ¶ രാജഗഹേ രമ്മേ, രമണീയേ ഗിരിബ്ബജേ;

മിഗലുദ്ദോ ¶ പുരേ ആസിം, ലോഹിതപാണി ദാരുണോ.

൪൮൦.

‘‘അവിരോധകരേസു പാണിസു, പുഥുസത്തേസു പദുട്ഠമാനസോ;

വിചരിം അതിദാരുണോ സദാ [തദാ (സീ.)], പരഹിംസായ രതോ അസഞ്ഞതോ.

൪൮൧.

‘‘തസ്സ ¶ മേ സഹായോ സുഹദയോ [സുഹദോ (സീ.)], സദ്ധോ ആസി ഉപാസകോ;

സോപി [സോ ഹി (സ്യാ.)] മം അനുകമ്പന്തോ, നിവാരേസി പുനപ്പുനം.

൪൮൨.

‘‘‘മാകാസി പാപകം കമ്മം, മാ താത ദുഗ്ഗതിം അഗാ;

സചേ ഇച്ഛസി പേച്ച സുഖം, വിരമ പാണവധാ അസംയമാ’.

൪൮൩.

‘‘തസ്സാഹം വചനം സുത്വാ, സുഖകാമസ്സ ഹിതാനുകമ്പിനോ;

നാകാസിം സകലാനുസാസനിം, ചിരപാപാഭിരതോ അബുദ്ധിമാ.

൪൮൪.

‘‘സോ മം പുന ഭൂരിസുമേധസോ, അനുകമ്പായ സംയമേ നിവേസയി;

‘സചേ ദിവാ ഹനസി പാണിനോ, അഥ തേ രത്തിം ഭവതു സംയമോ’.

൪൮൫.

‘‘സ്വാഹം ¶ ദിവാ ഹനിത്വാ പാണിനോ, വിരതോ രത്തിമഹോസി സഞ്ഞതോ;

രത്താഹം പരിചാരേമി, ദിവാ ഖജ്ജാമി ദുഗ്ഗതോ.

൪൮൬.

‘‘തസ്സ കമ്മസ്സ കുസലസ്സ, അനുഭോമി രത്തിം അമാനുസിം;

ദിവാ പടിഹതാവ [പടിഹതാ ച (ക.)] കുക്കുരാ, ഉപധാവന്തി സമന്താ ഖാദിതും.

൪൮൭.

‘‘യേ ച തേ സതതാനുയോഗിനോ, ധുവം പയുത്താ സുഗതസ്സ സാസനേ;

മഞ്ഞാമി തേ അമതമേവ കേവലം, അധിഗച്ഛന്തി പദം അസങ്ഖത’’ന്തി.

മിഗലുദ്ദകപേതവത്ഥു സത്തമം.

൮. ദുതിയമിഗലുദ്ദകപേതവത്ഥു

൪൮൮.

‘‘കൂടാഗാരേ ¶ ച പാസാദേ, പല്ലങ്കേ ഗോനകത്ഥതേ;

പഞ്ചങ്ഗികേന തുരിയേന, രമസി സുപ്പവാദിതേ.

൪൮൯.

‘‘തതോ ¶ രത്യാ വിവസാനേ [വ്യവസാനേ (സീ.)], സൂരിയുഗ്ഗമനം പതി;

അപവിദ്ധോ സുസാനസ്മിം, ബഹുദുക്ഖം നിഗച്ഛസി.

൪൯൦.

‘‘കിം ¶ നു കായേന വാചായ, മനസാ ദുക്കടം കതം;

കിസ്സ കമ്മവിപാകേന, ഇദം ദുക്ഖം നിഗച്ഛസി’’.

൪൯൧.

‘‘അഹം ¶ രാജഗഹേ രമ്മേ, രമണീയേ ഗിരിബ്ബജേ;

മിഗലുദ്ദോ പുരേ ആസിം, ലുദ്ദോ ചാസിമസഞ്ഞതോ.

൪൯൨.

‘‘തസ്സ മേ സഹായോ സുഹദയോ, സദ്ധോ ആസി ഉപാസകോ;

തസ്സ കുലുപകോ ഭിക്ഖു, ആസി ഗോതമസാവകോ;

സോപി മം അനുകമ്പന്തോ, നിവാരേസി പുനപ്പുനം.

൪൯൩.

‘‘‘മാകാസി പാപകം കമ്മം, മാ താത ദുഗ്ഗതിം അഗാ;

സചേ ഇച്ഛസി പേച്ച സുഖം, വിരമ പാണവധാ അസംയമാ’.

൪൯൪.

‘‘തസ്സാഹം വചനം സുത്വാ, സുഖകാമസ്സ ഹിതാനുകമ്പിനോ;

നാകാസിം സകലാനുസാസനിം, ചിരപാപാഭിരതോ അബുദ്ധിമാ.

൪൯൫.

‘‘സോ മം പുന ഭൂരിസുമേധസോ, അനുകമ്പായ സംയമേ നിവേസയി;

‘സചേ ദിവാ ഹനസി പാണിനോ, അഥ തേ രത്തിം ഭവതു സംയമോ’.

൪൯൬.

‘‘സ്വാഹം ദിവാ ഹനിത്വാ പാണിനോ, വിരതോ രത്തിമഹോസി സഞ്ഞതോ;

രത്താഹം പരിചാരേമി, ദിവാ ഖജ്ജാമി ദുഗ്ഗതോ.

൪൯൭.

‘‘തസ്സ ¶ കമ്മസ്സ കുസലസ്സ, അനുഭോമി രത്തിം അമാനുസിം;

ദിവാ പടിഹതാവ കുക്കുരാ, ഉപധാവന്തി സമന്താ ഖാദിതും.

൪൯൮.

‘‘യേ ച തേ സതതാനുയോഗിനോ, ധുവം പയുത്താ [ധുവയുത്താ (സീ.)] സുഗതസ്സ സാസനേ;

മഞ്ഞാമി തേ അമതമേവ കേവലം, അധിഗച്ഛന്തി പദം അസങ്ഖത’’ന്തി.

ദുതിയമിഗലുദ്ദകപേതവത്ഥു അട്ഠമം.

൯. കൂടവിനിച്ഛയികപേതവത്ഥു

൪൯൯.

‘‘മാലീ ¶ ¶ കിരിടീ കായൂരീ [കേയൂരീ (സീ.)], ഗത്താ തേ ചന്ദനുസ്സദാ;

പസന്നമുഖവണ്ണോസി, സൂരിയവണ്ണോവ സോഭസി.

൫൦൦.

‘‘അമാനുസാ പാരിസജ്ജാ, യേ തേമേ പരിചാരകാ;

ദസ കഞ്ഞാസഹസ്സാനി, യാ തേമാ പരിചാരികാ;

താ [കാ (ക.)] കമ്ബുകായൂരധരാ, കഞ്ചനാവേളഭൂസിതാ.

൫൦൧.

‘‘മഹാനുഭാവോസി തുവം, ലോമഹംസനരൂപവാ;

പിട്ഠിമംസാനി അത്തനോ, സാമം ഉക്കച്ച [ഉക്കഡ്ഢ (സീ.)] ഖാദസി.

൫൦൨.

‘‘കിം ¶ നു കായേന വാചായ, മനസാ ദുക്കുടം കതം;

കിസ്സ കമ്മവിപാകേന, പിട്ഠിമംസാനി അത്തനോ;

സാമം ഉക്കച്ച ഖാദസീ’’തി.

൫൦൩.

‘‘അത്തനോഹം അനത്ഥായ, ജീവലോകേ അചാരിസം;

പേസുഞ്ഞമുസാവാദേന, നികതിവഞ്ചനായ ച.

൫൦൪.

‘‘തത്ഥാഹം പരിസം ഗന്ത്വാ, സച്ചകാലേ ഉപട്ഠിതേ;

അത്ഥം ¶ ധമ്മം നിരാകത്വാ [നിരംകത്വാ (ക.) നി + ആ + കര + ത്വാ = നിരാകത്വാ], അധമ്മമനുവത്തിസം.

൫൦൫.

‘‘ഏവം സോ ഖാദതത്താനം, യോ ഹോതി പിട്ഠിമംസികോ;

യഥാഹം അജ്ജ ഖാദാമി, പിട്ഠിമംസാനി അത്തനോ.

൫൦൬.

‘‘തയിദം തയാ നാരദ സാമം ദിട്ഠം, അനുകമ്പകാ യേ കുസലാ വദേയ്യും;

മാ പേസുണം മാ ച മുസാ അഭാണി, മാ ഖോസി പിട്ഠിമംസികോ തുവ’’ന്തി.

കൂടവിനിച്ഛയികപേതവത്ഥു നവമം.

൧൦. ധാതുവിവണ്ണപേതവത്ഥു

൫൦൭.

‘‘അന്തലിക്ഖസ്മിം ¶ തിട്ഠന്തോ, ദുഗ്ഗന്ധോ പൂതി വായസി;

മുഖഞ്ച തേ കിമയോ പൂതിഗന്ധം, ഖാദന്തി കിം കമ്മമകാസി പുബ്ബേ.

൫൦൮.

‘‘തതോ ¶ സത്ഥം ഗഹേത്വാന, ഓക്കന്തന്തി പുനപ്പുനം;

ഖാരേന പരിപ്ഫോസിത്വാ, ഓക്കന്തന്തി പുനപ്പുനം.

൫൦൯.

‘‘കിം നു കായേന വാചായ, മനസാ ദുക്കടം കതം;

കിസ്സ കമ്മവിപാകേന, ഇദം ദുക്ഖം നിഗച്ഛസീ’’തി.

൫൧൦.

‘‘അഹം രാജഗഹേ രമ്മേ, രമണീയേ ഗിരിബ്ബജേ;

ഇസ്സരോ ധനധഞ്ഞസ്സ, സുപഹൂതസ്സ മാരിസ.

൫൧൧.

‘‘തസ്സായം മേ ഭരിയാ ച, ധീതാ ച സുണിസാ ച മേ;

താ മാലം ഉപ്പലഞ്ചാപി, പച്ചഗ്ഘഞ്ച വിലേപനം;

ഥൂപം ഹരന്തിയോ വാരേസിം, തം പാപം പകതം മയാ.

൫൧൨.

‘‘ഛളാസീതിസഹസ്സാനി ¶ , മയം പച്ചത്തവേദനാ;

ഥൂപപൂജം വിവണ്ണേത്വാ, പച്ചാമ നിരയേ ഭുസം.

൫൧൩.

‘‘യേ ¶ ച ഖോ ഥൂപപൂജായ, വത്തന്തേ അരഹതോ മഹേ;

ആദീനവം പകാസേന്തി, വിവേചയേഥ [വിവേചയഥ (സീ.)] നേ തതോ.

൫൧൪.

‘‘ഇമാ ച പസ്സ ആയന്തിയോ, മാലധാരീ അലങ്കതാ;

മാലാവിപാകംനുഭോന്തിയോ [അനുഭവന്തി (സീ. പീ.)], സമിദ്ധാ ച താ [സമിദ്ധാ താ (സീ. സ്യാ.)] യസസ്സിനിയോ.

൫൧൫.

‘‘തഞ്ച ദിസ്വാന അച്ഛേരം, അബ്ഭുതം ലോമഹംസനം;

നമോ കരോന്തി സപ്പഞ്ഞാ, വന്ദന്തി തം മഹാമുനിം.

൫൧൬.

‘‘സോഹം ¶ നൂന ഇതോ ഗന്ത്വാ, യോനിം ലദ്ധാന മാനുസിം;

ഥൂപപൂജം കരിസ്സാമി, അപ്പമത്തോ പുനപ്പുന’’ന്തി.

ധാതുവിവണ്ണപേതവത്ഥു ദസമം.

ചൂളവഗ്ഗോ തതിയോ നിട്ഠിതോ.

തസ്സുദ്ദാനം –

അഭിജ്ജമാനോ കുണ്ഡിയോ [കോണ്ഡഞ്ഞോ (സബ്ബത്ഥ)], രഥകാരീ ഭുസേന ച;

കുമാരോ ഗണികാ ചേവ, ദ്വേ ലുദ്ദാ പിട്ഠിപൂജനാ;

വഗ്ഗോ തേന പവുച്ചതീതി.

൪. മഹാവഗ്ഗോ

൧. അമ്ബസക്കരപേതവത്ഥു

൫൧൭.

വേസാലീ ¶ ¶ ¶ ¶ നാമ നഗരത്ഥി വജ്ജീനം, തത്ഥ അഹു ലിച്ഛവി അമ്ബസക്കരോ [അമ്ബസക്ഖരോ (സീ. സ്യാ.), അപ്പസക്കരോ (ക.)];

ദിസ്വാന പേതം നഗരസ്സ ബാഹിരം, തത്ഥേവ പുച്ഛിത്ഥ തം കാരണത്ഥികോ.

൫൧൮.

‘‘സേയ്യാ നിസജ്ജാ നയിമസ്സ അത്ഥി, അഭിക്കമോ നത്ഥി പടിക്കമോ ച;

അസിതപീതഖായിതവത്ഥഭോഗാ, പരിചാരികാ [പരിചാരണാ (സീ. പീ.)] സാപി ഇമസ്സ നത്ഥി.

൫൧൯.

‘‘യേ ഞാതകാ ദിട്ഠസുതാ സുഹജ്ജാ, അനുകമ്പകാ യസ്സ അഹേസും പുബ്ബേ;

ദട്ഠുമ്പി തേ ദാനി ന തം ലഭന്തി, വിരാജിതത്തോ [വിരാധിതത്തോ (സീ. പീ.)] ഹി ജനേന തേന.

൫൨൦.

‘‘ന ഓഗ്ഗതത്തസ്സ ഭവന്തി മിത്താ, ജഹന്തി മിത്താ വികലം വിദിത്വാ;

അത്ഥഞ്ച ദിസ്വാ പരിവാരയന്തി, ബഹൂ മിത്താ ഉഗ്ഗതത്തസ്സ ഹോന്തി.

൫൨൧.

‘‘നിഹീനത്തോ സബ്ബഭോഗേഹി കിച്ഛോ, സമ്മക്ഖിതോ ¶ സമ്പരിഭിന്നഗത്തോ;

ഉസ്സാവബിന്ദൂവ പലിമ്പമാനോ, അജ്ജ സുവേ ജീവിതസ്സൂപരോധോ.

൫൨൨.

‘‘ഏതാദിസം ഉത്തമകിച്ഛപ്പത്തം, ഉത്താസിതം പുചിമന്ദസ്സ സൂലേ;

‘അഥ ത്വം കേന വണ്ണേന വദേസി യക്ഖ, ജീവ ഭോ ജീവിതമേവ സേയ്യോ’’’തി.

൫൨൩.

‘‘സാലോഹിതോ ¶ ¶ ഏസ അഹോസി മയ്ഹം, അഹം സരാമി പുരിമായ ജാതിയാ;

ദിസ്വാ ച മേ കാരുഞ്ഞമഹോസി രാജ, മാ പാപധമ്മോ നിരയം പതായം [പതി + അയം = പതായം].

൫൨൪.

‘‘ഇതോ ചുതോ ലിച്ഛവി ഏസ പോസോ, സത്തുസ്സദം നിരയം ഘോരരൂപം;

ഉപപജ്ജതി ദുക്കടകമ്മകാരീ, മഹാഭിതാപം കടുകം ഭയാനകം.

൫൨൫.

‘‘അനേകഭാഗേന ഗുണേന സേയ്യോ, അയമേവ സൂലോ നിരയേന തേന;

ഏകന്തദുക്ഖം കടുകം ഭയാനകം, ഏകന്തതിബ്ബം നിരയം പതായം [പതേ + അയം = പതായം].

൫൨൬.

‘‘ഇദഞ്ച ¶ സുത്വാ വചനം മമേസോ, ദുക്ഖൂപനീതോ വിജഹേയ്യ പാണം;

തസ്മാ അഹം സന്തികേ ന ഭണാമി, മാ മേ കതോ ജീവിതസ്സൂപരോധോ’’.

൫൨൭.

‘‘അഞ്ഞാതോ ഏസോ [അജ്ഝിതോ ഏസ (ക.)] പുരിസസ്സ അത്ഥോ, അഞ്ഞമ്പി ഇച്ഛാമസേ പുച്ഛിതും തുവം;

ഓകാസകമ്മം സചേ നോ കരോസി, പുച്ഛാമ തം നോ ന ച കുജ്ഝിതബ്ബ’’ന്തി.

൫൨൮.

‘‘അദ്ധാ പടിഞ്ഞാ മേ തദാ അഹു [പടിഞ്ഞാതമേതം തദാഹു (ക.), പടിഞ്ഞാ ന മേതേ തദാ അഹു (?)], നാചിക്ഖനാ അപ്പസന്നസ്സ ഹോതി;

അകാമാ സദ്ധേയ്യവചോതി കത്വാ, പുച്ഛസ്സു മം കാമം യഥാ വിസയ്ഹ’’ന്തി [വിസയം (ക.)].

൫൨൯.

‘‘യം ¶ കിഞ്ചഹം ചക്ഖുനാ പസ്സിസ്സാമി [പസ്സാമി (ക.)], സബ്ബമ്പി താഹം അഭിസദ്ദഹേയ്യം;

ദിസ്വാവ തം നോപി ചേ സദ്ദഹേയ്യം, കരേയ്യാസി [കരോഹി (കത്ഥചി)] മേ യക്ഖ നിയസ്സകമ്മ’’ന്തി.

൫൩൦.

‘‘സച്ചപ്പടിഞ്ഞാ ¶ തവ മേസാ ഹോതു, സുത്വാന ധമ്മം ലഭ സുപ്പസാദം;

അഞ്ഞത്ഥികോ ¶ നോ ച പദുട്ഠചിത്തോ, യം തേ സുതം അസുതഞ്ചാപി ധമ്മം;

സബ്ബമ്പി അക്ഖിസ്സം [സബ്ബം ആചിക്ഖിസ്സം (സീ.)] യഥാ പജാനന്തി.

൫൩൧.

‘‘സേതേന അസ്സേന അലങ്കതേന, ഉപയാസി സൂലാവുതകസ്സ സന്തികേ;

യാനം ഇദം അബ്ഭുതം ദസ്സനേയ്യം, കിസ്സേതം കമ്മസ്സ അയം വിപാകോ’’തി.

൫൩൨.

‘‘വേസാലിയാ ¶ നഗരസ്സ [തസ്സ നഗരസ്സ (സീ. സ്യാ. പീ.)] മജ്ഝേ, ചിക്ഖല്ലമഗ്ഗേ നരകം അഹോസി;

ഗോസീസമേകാഹം പസന്നചിത്തോ, സേതം [സേതും (സ്യാ. ക.)] ഗഹേത്വാ നരകസ്മിം നിക്ഖിപിം.

൫൩൩.

‘‘ഏതസ്മിം പാദാനി പതിട്ഠപേത്വാ, മയഞ്ച അഞ്ഞേ ച അതിക്കമിമ്ഹാ;

യാനം ഇദം അബ്ഭുതം ദസ്സനേയ്യം, തസ്സേവ കമ്മസ്സ അയം വിപാകോ’’തി.

൫൩൪.

‘‘വണ്ണോ ച തേ സബ്ബദിസാ പഭാസതി, ഗന്ധോ ച തേ സബ്ബദിസാ പവായതി;

യക്ഖിദ്ധിപത്തോസി മഹാനുഭാവോ, നഗ്ഗോ ചാസി കിസ്സ അയം വിപാകോ’’തി.

൫൩൫.

‘‘അക്കോധനോ ¶ നിച്ചപസന്നചിത്തോ, സണ്ഹാഹി വാചാഹി ജനം ഉപേമി;

തസ്സേവ കമ്മസ്സ അയം വിപാകോ, ദിബ്ബോ മേ വണ്ണോ സതതം പഭാസതി.

൫൩൬.

‘‘യസഞ്ച കിത്തിഞ്ച ധമ്മേ ഠിതാനം, ദിസ്വാന മന്തേമി [ദിസ്വാ സമന്തേമി (ക.)] പസന്നചിത്തോ;

തസ്സേവ കമ്മസ്സ അയം വിപാകോ, ദിബ്ബോ മേ ഗന്ധോ സതതം പവായതി.

൫൩൭.

‘‘സഹായാനം ¶ തിത്ഥസ്മിം ന്ഹായന്താനം, ഥലേ ഗഹേത്വാ നിദഹിസ്സ ദുസ്സം;

ഖിഡ്ഡത്ഥികോ നോ ച പദുട്ഠചിത്തോ, തേനമ്ഹി നഗ്ഗോ കസിരാ ച വുത്തീ’’തി.

൫൩൮.

‘‘യോ കീളമാനോ പകരോതി പാപം, തസ്സേദിസം കമ്മവിപാകമാഹു;

അകീളമാനോ പന യോ കരോതി, കിം തസ്സ കമ്മസ്സ വിപാകമാഹൂ’’തി.

൫൩൯.

‘‘യേ ദുട്ഠസങ്കപ്പമനാ മനുസ്സാ, കായേന വാചായ ച സങ്കിലിട്ഠാ;

കായസ്സ ഭേദാ അഭിസമ്പരായം, അസംസയം തേ നിരയം ഉപേന്തി.

൫൪൦.

‘‘അപരേ ¶ പന സുഗതിമാസമാനാ, ദാനേ രതാ സങ്ഗഹിതത്തഭാവാ;

കായസ്സ ഭേദാ അഭിസമ്പരായം, അസംസയം തേ സുഗതിം ഉപേന്തീ’’തി.

൫൪൧.

‘‘തം കിന്തി ജാനേയ്യമഹം അവേച്ച, കല്യാണപാപസ്സ അയം വിപാകോ;

കിം വാഹം ദിസ്വാ അഭിസദ്ദഹേയ്യം, കോ വാപി മം സദ്ദഹാപേയ്യ ഏത’’ന്തി.

൫൪൨.

‘‘ദിസ്വാ ¶ ച സുത്വാ അഭിസദ്ദഹസ്സു, കല്യാണപാപസ്സ അയം വിപാകോ;

കല്യാണപാപേ ഉഭയേ അസന്തേ, സിയാ നു സത്താ സുഗതാ ദുഗ്ഗതാ വാ.

൫൪൩.

‘‘നോ ¶ ചേത്ഥ കമ്മാനി കരേയ്യും മച്ചാ, കല്യാണപാപാനി മനുസ്സലോകേ;

നാഹേസും സത്താ സുഗതാ ദുഗ്ഗതാ വാ, ഹീനാ പണീതാ ച മനുസ്സലോകേ.

൫൪൪.

‘‘യസ്മാ ¶ ച കമ്മാനി കരോന്തി മച്ചാ, കല്യാണപാപാനി മനുസ്സലോകേ;

തസ്മാ ഹി സത്താ സുഗതാ ദുഗ്ഗതാ വാ, ഹീനാ ¶ പണീതാ ച മനുസ്സലോകേ.

൫൪൫.

‘‘ദ്വയജ്ജ കമ്മാനം വിപാകമാഹു, സുഖസ്സ ദുക്ഖസ്സ ച വേദനീയം;

താ ദേവതായോ പരിചാരയന്തി, പച്ചന്തി ബാലാ ദ്വയതം അപസ്സിനോ.

൫൪൬.

‘‘ന മത്ഥി കമ്മാനി സയംകതാനി, ദത്വാപി മേ നത്ഥി യോ [സോ (സബ്ബത്ഥ)] ആദിസേയ്യ;

അച്ഛാദനം സയനമഥന്നപാനം, തേനമ്ഹി നഗ്ഗോ കസിരാ ച വുത്തീ’’തി.

൫൪൭.

‘‘സിയാ നു ഖോ കാരണം കിഞ്ചി യക്ഖ, അച്ഛാദനം യേന തുവം ലഭേഥ;

ആചിക്ഖ മേ ത്വം യദത്ഥി ഹേതു, സദ്ധായികം [സദ്ധായിതം (സീ. പീ.)] ഹേതുവചോ സുണോമാ’’തി.

൫൪൮.

‘‘കപ്പിതകോ [കപ്പിനകോ (സീ.)] നാമ ഇധത്ഥി ഭിക്ഖു, ഝായീ സുസീലോ അരഹാ വിമുത്തോ;

ഗുത്തിന്ദ്രിയോ സംവുതപാതിമോക്ഖോ, സീതിഭൂതോ ഉത്തമദിട്ഠിപത്തോ.

൫൪൯.

‘‘സഖിലോ വദഞ്ഞൂ സുവചോ സുമുഖോ, സ്വാഗമോ സുപ്പടിമുത്തകോ ച;

പുഞ്ഞസ്സ ഖേത്തം അരണവിഹാരീ, ദേവമനുസ്സാനഞ്ച ¶ ദക്ഖിണേയ്യോ.

൫൫൦.

‘‘സന്തോ വിധൂമോ അനീഘോ നിരാസോ, മുത്തോ വിസല്ലോ അമമോ അവങ്കോ;

നിരൂപധീ സബ്ബപപഞ്ചഖീണോ, തിസ്സോ വിജ്ജാ അനുപ്പത്തോ ജുതിമാ.

൫൫൧.

‘‘അപ്പഞ്ഞാതോ ¶ ദിസ്വാപി ന ച സുജാനോ, മുനീതി നം വജ്ജിസു വോഹരന്തി;

ജാനന്തി തം യക്ഖഭൂതാ അനേജം, കല്യാണധമ്മം വിചരന്തം ലോകേ.

൫൫൨.

‘‘തസ്സ ¶ തുവം ഏകയുഗം ദുവേ വാ, മമുദ്ദിസിത്വാന സചേ ദദേഥ;

പടിഗ്ഗഹീതാനി ച താനി അസ്സു, മമഞ്ച പസ്സേഥ സന്നദ്ധദുസ്സ’’ന്തി.

൫൫൩.

‘‘കസ്മിം പദേസേ സമണം വസന്തം, ഗന്ത്വാന പസ്സേമു മയം ഇദാനി;

യോ മജ്ജ [സ മജ്ജ (സീ.)] കങ്ഖം വിചികിച്ഛിതഞ്ച, ദിട്ഠീവിസൂകാനി വിനോദയേയ്യാ’’തി.

൫൫൪.

‘‘ഏസോ നിസിന്നോ കപിനച്ചനായം, പരിവാരിതോ ദേവതാഹി ബഹൂഹി;

ധമ്മിം ¶ കഥം ഭാസതി സച്ചനാമോ, സകസ്മിമാചേരകേ അപ്പമത്തോ’’തി.

൫൫൫.

‘‘തഥാഹം [യഥാഹം (ക.)] കസ്സാമി ഗന്ത്വാ ഇദാനി, അച്ഛാദയിസ്സം സമണം യുഗേന;

പടിഗ്ഗഹിതാനി ച താനി അസ്സു, തുവഞ്ച പസ്സേമു സന്നദ്ധദുസ്സ’’ന്തി.

൫൫൬.

‘‘മാ അക്ഖണേ പബ്ബജിതം ഉപാഗമി, സാധു വോ ലിച്ഛവി നേസ ധമ്മോ;

തതോ ച കാലേ ഉപസങ്കമിത്വാ, തത്ഥേവ പസ്സാഹി രഹോ നിസിന്ന’’ന്തി.

൫൫൭.

തഥാതി വത്വാ അഗമാസി തത്ഥ, പരിവാരിതോ ദാസഗണേന ലിച്ഛവി;

സോ തം നഗരം ഉപസങ്കമിത്വാ, വാസൂപഗച്ഛിത്ഥ സകേ നിവേസനേ.

൫൫൮.

തതോ ¶ ¶ ച കാലേ ഗിഹികിച്ചാനി കത്വാ, ന്ഹത്വാ പിവിത്വാ ച ഖണം ലഭിത്വാ;

വിചേയ്യ പേളാതോ ച യുഗാനി അട്ഠ, ഗാഹാപയീ ദാസഗണേന ലിച്ഛവി.

൫൫൯.

സോ തം പദേസം ഉപസങ്കമിത്വാ, തം അദ്ദസ സമണം സന്തചിത്തം;

പടിക്കന്തം ¶ ഗോചരതോ നിവത്തം, സീതിഭൂതം രുക്ഖമൂലേ നിസിന്നം.

൫൬൦.

തമേനമവോച ഉപസങ്കമിത്വാ, അപ്പാബാധം ഫാസുവിഹാരഞ്ച പുച്ഛി;

‘‘വേസാലിയം ലിച്ഛവിഹം ഭദന്തേ, ജാനന്തി മം ലിച്ഛവി അമ്ബസക്കരോ.

൫൬൧.

‘‘ഇമാനി മേ അട്ഠ യുഗാ സുഭാനി [യുഗാനി ഭന്തേ (സ്യാ. ക.)], പടിഗണ്ഹ ഭന്തേ പദദാമി തുയ്ഹം;

തേനേവ അത്ഥേന ഇധാഗതോസ്മി, യഥാ അഹം അത്തമനോ ഭവേയ്യ’’ന്തി.

൫൬൨.

‘‘ദൂരതോവ ¶ സമണബ്രാഹ്മണാ ച, നിവേസനം തേ പരിവജ്ജയന്തി;

പത്താനി ഭിജ്ജന്തി ച തേ [ഭിജ്ജന്തി തവ (സ്യാ. ക.)] നിവേസനേ, സങ്ഘാടിയോ ചാപി വിദാലയന്തി [വിപാടയന്തി (സീ.), വിപാതയന്തി (ക.)].

൫൬൩.

‘‘അഥാപരേ പാദകുഠാരികാഹി, അവംസിരാ സമണാ പാതയന്തി;

ഏതാദിസം പബ്ബജിതാ വിഹേസം, തയാ കതം സമണാ പാപുണന്തി.

൫൬൪.

‘‘തിണേന തേലമ്പി ന ത്വം അദാസി, മൂള്ഹസ്സ ¶ മഗ്ഗമ്പി ന പാവദാസി;

അന്ധസ്സ ദണ്ഡം സയമാദിയാസി, ഏതാദിസോ കദരിയോ അസംവുതോ തുവം;

അഥ ത്വം കേന വണ്ണേന കിമേവ ദിസ്വാ,

അമ്ഹേഹി സഹ സംവിഭാഗം കരോസീ’’തി.

൫൬൫.

‘‘പച്ചേമി ¶ ഭന്തേ യം ത്വം വദേസി, വിഹേസയിം സമണേ ബ്രാഹ്മണേ ച;

ഖിഡ്ഡത്ഥികോ നോ ച പദുട്ഠചിത്തോ, ഏതമ്പി മേ ദുക്കടമേവ ഭന്തേ.

൫൬൬.

‘‘ഖിഡ്ഡായ യക്ഖോ പസവിത്വാ പാപം, വേദേതി ദുക്ഖം അസമത്തഭോഗീ;

ദഹരോ യുവാ നഗ്ഗനിയസ്സ ഭാഗീ, കിം സു തതോ ദുക്ഖതരസ്സ ഹോതി.

൫൬൭.

‘‘തം ദിസ്വാ സംവേഗമലത്ഥം ഭന്തേ, തപ്പച്ചയാ വാപി [തപ്പച്ചയാ താഹം (സീ.), തപ്പച്ചയാ ചാഹം (പീ.)] ദദാമി ദാനം;

പടിഗണ്ഹ ഭന്തേ വത്ഥയുഗാനി അട്ഠ, യക്ഖസ്സിമാ ഗച്ഛന്തു ദക്ഖിണായോ’’തി.

൫൬൮.

‘‘അദ്ധാ ഹി ദാനം ബഹുധാ പസത്ഥം, ദദതോ ച തേ അക്ഖയധമ്മമത്ഥു;

പടിഗണ്ഹാമി ¶ തേ വത്ഥയുഗാനി അട്ഠ, യക്ഖസ്സിമാ ഗച്ഛന്തു ദക്ഖിണായോ’’തി.

൫൬൯.

തതോ ഹി സോ ആചമയിത്വാ ലിച്ഛവി, ഥേരസ്സ ദത്വാന യുഗാനി അട്ഠ;

‘പടിഗ്ഗഹിതാനി ച താനി അസ്സു, യക്ഖഞ്ച പസ്സേഥ സന്നദ്ധദുസ്സം’.

൫൭൦.

തമദ്ദസാ ചന്ദനസാരലിത്തം, ആജഞ്ഞമാരൂള്ഹമുളാരവണ്ണം;

അലങ്കതം സാധുനിവത്ഥദുസ്സം, പരിവാരിതം യക്ഖമഹിദ്ധിപത്തം.

൫൭൧.

സോ ¶ തം ദിസ്വാ അത്തമനാ ഉദഗ്ഗോ, പഹട്ഠചിത്തോ ച സുഭഗ്ഗരൂപോ;

കമ്മഞ്ച ദിസ്വാന മഹാവിപാകം, സന്ദിട്ഠികം ചക്ഖുനാ സച്ഛികത്വാ.

൫൭൨.

തമേനമവോച ¶ ¶ ഉപസങ്കമിത്വാ, ‘‘ദസ്സാമി ദാനം സമണബ്രാഹ്മണാനം;

ന ചാപി മേ കിഞ്ചി അദേയ്യമത്ഥി, തുവഞ്ച മേ യക്ഖ ബഹൂപകാരോ’’തി.

൫൭൩.

‘‘തുവഞ്ച മേ ലിച്ഛവി ഏകദേസം, അദാസി ദാനാനി അമോഘമേതം;

സ്വാഹം ¶ കരിസ്സാമി തയാവ സക്ഖിം, അമാനുസോ മാനുസകേന സദ്ധി’’ന്തി.

൫൭൪.

‘‘ഗതീ ച ബന്ധൂ ച പരായണഞ്ച [പരായനഞ്ച (സ്യാ. ക.)], മിത്തോ മമാസി അഥ ദേവതാ മേ [ദേവതാസി (സീ. സ്യാ.)];

യാചാമി തം [യാചാമഹം (സീ.)] പഞ്ജലികോ ഭവിത്വാ, ഇച്ഛാമി തം യക്ഖ പുനാപി ദട്ഠു’’ന്തി.

൫൭൫.

‘‘സചേ തുവം അസ്സദ്ധോ ഭവിസ്സസി, കദരിയരൂപോ വിപ്പടിപന്നചിത്തോ;

ത്വം നേവ മം ലച്ഛസി [തേനേവ മം ന ലച്ഛസീ (സീ.), തേനേവ മം ലിച്ഛവി (സ്യാ.), തേനേവ മം ലച്ഛസി (ക.)] ദസ്സനായ, ദിസ്വാ ച തം നോപി ച ആലപിസ്സം.

൫൭൬.

‘‘സചേ പന ത്വം ഭവിസ്സസി ധമ്മഗാരവോ, ദാനേ രതോ സങ്ഗഹിതത്തഭാവോ;

ഓപാനഭൂതോ സമണബ്രാഹ്മണാനം, ഏവം മമം ലച്ഛസി ദസ്സനായ.

൫൭൭.

‘‘ദിസ്വാ ച തം ആലപിസ്സം ഭദന്തേ, ഇമഞ്ച സൂലതോ ലഹും പമുഞ്ച;

യതോ നിദാനം അകരിമ്ഹ സക്ഖിം, മഞ്ഞാമി സൂലാവുതകസ്സ കാരണാ.

൫൭൮.

‘‘തേ ¶ അഞ്ഞമഞ്ഞം അകരിമ്ഹ സക്ഖിം, അയഞ്ച ¶ സൂലതോ [സൂലാവുതോ (സീ. സ്യാ.)] ലഹും പമുത്തോ;

സക്കച്ച ധമ്മാനി സമാചരന്തോ, മുച്ചേയ്യ സോ നിരയാ ച തമ്ഹാ;

കമ്മം സിയാ അഞ്ഞത്ര വേദനീയം.

൫൭൯.

‘‘കപ്പിതകഞ്ച ഉപസങ്കമിത്വാ, തേനേവ [തേന (സ്യാ. ക.)] സഹ സംവിഭജിത്വാ കാലേ;

സയം മുഖേനൂപനിസജ്ജ പുച്ഛ, സോ തേ അക്ഖിസ്സതി ഏതമത്ഥം.

൫൮൦.

‘‘തമേവ ഭിക്ഖും ഉപസങ്കമിത്വാ, പുച്ഛസ്സു അഞ്ഞത്ഥികോ നോ ച പദുട്ഠചിത്തോ;

സോ തേ സുതം അസുതഞ്ചാപി ധമ്മം,

സബ്ബമ്പി ¶ അക്ഖിസ്സതി യഥാ പജാന’’ന്തി.

൫൮൧.

സോ തത്ഥ രഹസ്സം സമുല്ലപിത്വാ, സക്ഖിം കരിത്വാന അമാനുസേന;

പക്കാമി സോ ലിച്ഛവീനം സകാസം, അഥ ബ്രവി പരിസം സന്നിസിന്നം.

൫൮൨.

‘‘സുണന്തു ഭോന്തോ മമ ഏകവാക്യം, വരം വരിസ്സം ലഭിസ്സാമി അത്ഥം;

സൂലാവുതോ ¶ പുരിസോ ലുദ്ദകമ്മോ, പണീഹിതദണ്ഡോ [പണീതനണ്ഡോ (ക.)] അനുസത്തരൂപോ [അനുപക്കരൂപോ (ക.)].

൫൮൩.

‘‘ഏത്താവതാ വീസതിരത്തിമത്താ, യതോ ആവുതോ നേവ ജീവതി ന മതോ;

താഹം മോചയിസ്സാമി ദാനി, യഥാമതിം അനുജാനാതു സങ്ഘോ’’തി.

൫൮൪.

‘‘ഏതഞ്ച അഞ്ഞഞ്ച ലഹും പമുഞ്ച, കോ തം വദേഥ [വദേഥാതി (ക.), വദേഥ ച (സ്യാ.)] തഥാ കരോന്തം;

യഥാ പജാനാസി തഥാ കരോഹി, യഥാമതിം അനുജാനാതി സങ്ഘോ’’തി.

൫൮൫.

സോ ¶ തം പദേസം ഉപസങ്കമിത്വാ, സൂലാവുതം മോചയി ഖിപ്പമേവ;

‘മാ ഭായി സമ്മാ’തി ച തം അവോച, തികിച്ഛകാനഞ്ച ഉപട്ഠപേസി.

൫൮൬.

‘‘കപ്പിതകഞ്ച ¶ ഉപസങ്കമിത്വാ, തേനേവ സഹ [തേന സമം (സീ.), തേന സഹ (സ്യാ. ക.)] സംവിഭജിത്വാ കാലേ;

സയം മുഖേനൂപനിസജ്ജ ലിച്ഛവി, തഥേവ പുച്ഛിത്ഥ നം കാരണത്ഥികോ.

൫൮൭.

‘‘സൂലാവുതോ പുരിസോ ലുദ്ദകമ്മോ, പണീതദണ്ഡോ ¶ അനുസത്തരൂപോ;

ഏത്താവതാ വീസതിരത്തിമത്താ, യതോ ആവുതോ നേവ ജീവതി ന മതോ.

൫൮൮.

‘‘സോ മോചിതോ ഗന്ത്വാ മയാ ഇദാനി, ഏതസ്സ യക്ഖസ്സ വചോ ഹി ഭന്തേ;

സിയാ നു ഖോ കാരണം കിഞ്ചിദേവ, യേന സോ നിരയം നോ വജേയ്യ.

൫൮൯.

‘‘ആചിക്ഖ ഭന്തേ യദി അത്ഥി ഹേതു, സദ്ധായികം ഹേതുവചോ സുണോമ;

ന തേസം കമ്മാനം വിനാസമത്ഥി, അവേദയിത്വാ ഇധ ബ്യന്തിഭാവോ’’തി.

൫൯൦.

‘‘സചേ ¶ സ ധമ്മാനി സമാചരേയ്യ, സക്കച്ച രത്തിന്ദിവമപ്പമത്തോ;

മുച്ചേയ്യ സോ നിരയാ ച തമ്ഹാ, കമ്മം സിയാ അഞ്ഞത്ര വേദനീയ’’ന്തി.

൫൯൧.

‘‘അഞ്ഞാതോ [ഞാതോമ്ഹി (ക.)] ഏസോ പുരിസസ്സ അത്ഥോ, മമമ്പി ദാനി അനുകമ്പ ഭന്തേ;

അനുസാസ മം ഓവദ ഭൂരിപഞ്ഞ, യഥാ അഹം നോ നിരയം വജേയ്യ’’ന്തി.

൫൯൨.

‘‘അജ്ജേവ ¶ ¶ ബുദ്ധം സരണം ഉപേഹി, ധമ്മഞ്ച സങ്ഘഞ്ച പസന്നചിത്തോ;

തഥേവ സിക്ഖായ പദാനി പഞ്ച, അഖണ്ഡഫുല്ലാനി സമാദിയസ്സു.

൫൯൩.

‘‘പാണാതിപാതാ വിരമസ്സു ഖിപ്പം, ലോകേ അദിന്നം പരിവജ്ജയസ്സു;

അമജ്ജപോ മാ ച മുസാ അഭാണീ, സകേന ദാരേന ച ഹോഹി തുട്ഠോ;

ഇമഞ്ച അരിയം [ഇമഞ്ച (സ്യാ.)] അട്ഠങ്ഗവരേനുപേതം, സമാദിയാഹി കുസലം സുഖുദ്രയം.

൫൯൪.

‘‘ചീവരം പിണ്ഡപാതഞ്ച, പച്ചയം സയനാസനം;

അന്നം പാനം ഖാദനീയം, വത്ഥസേനാസനാനി ച;

ദദാഹി ഉജുഭൂതേസു, വിപ്പസന്നേന ചേതസാ [സദാ പുഞ്ഞം പവഡ്ഢതി (സ്യാ. ക.)].

൫൯൫.

‘‘ഭിക്ഖൂപി സീലസമ്പന്നേ, വീതരാഗേ ബഹുസ്സുതേ;

തപ്പേഹി അന്നപാനേന, സദാ പുഞ്ഞം പവഡ്ഢതി.

൫൯൬.

‘‘ഏവഞ്ച ധമ്മാനി [കമ്മാനി (സീ. സ്യാ.)] സമാചരന്തോ, സക്കച്ച രത്തിന്ദിവമപ്പമത്തോ;

മുഞ്ച തുവം [മുച്ചേയ്യ സോ ത്വം (ക.)] നിരയാ ച തമ്ഹാ, കമ്മം ¶ സിയാ അഞ്ഞത്ര വേദനീയ’’ന്തി.

൫൯൭.

‘‘അജ്ജേവ ബുദ്ധം സരണം ഉപേമി, ധമ്മഞ്ച സങ്ഘഞ്ച പസന്നചിത്തോ;

തഥേവ സിക്ഖായ പദാനി പഞ്ച, അഖണ്ഡഫുല്ലാനി സമാദിയാമി.

൫൯൮.

‘‘പാണാതിപാതാ വിരമാമി ഖിപ്പം, ലോകേ അദിന്നം പരിവജ്ജയാമി;

അമജ്ജപോ നോ ച മുസാ ഭണാമി, സകേന ദാരേന ച ഹോമി തുട്ഠോ;

ഇമഞ്ച അരിയം അട്ഠങ്ഗവരേനുപേതം, സമാദിയാമി കുസലം സുഖുദ്രയം.

൫൯൯.

‘‘ചീവരം ¶ ¶ പിണ്ഡപാതഞ്ച, പച്ചയം സയനാസനം;

അന്നം പാനം ഖാദനീയം, വത്ഥസേനാസനാനി ച.

൬൦൦.

‘‘ഭിക്ഖൂ ¶ ച സീലസമ്പന്നേ, വീതരാഗേ ബഹുസ്സുതേ;

ദദാമി ന വികമ്പാമി [വികപ്പാമി (സീ. സ്യാ.)], ബുദ്ധാനം സാസനേ രതോ’’തി.

൬൦൧.

ഏതാദിസാ ലിച്ഛവി അമ്ബസക്കരോ, വേസാലിയം അഞ്ഞതരോ ഉപാസകോ;

സദ്ധോ മുദൂ കാരകരോ ച ഭിക്ഖു, സങ്ഘഞ്ച സക്കച്ച തദാ ഉപട്ഠഹി.

൬൦൨.

സൂലാവുതോ ച അരോഗോ ഹുത്വാ, സേരീ ¶ സുഖീ പബ്ബജ്ജം ഉപാഗമി [പബ്ബജ്ജമുപഗച്ഛി (ക.)];

ഭിക്ഖുഞ്ച ആഗമ്മ കപ്പിതകുത്തമം, ഉഭോപി സാമഞ്ഞഫലാനി അജ്ഝഗും.

൬൦൩.

ഏതാദിസാ സപ്പുരിസാന സേവനാ, മഹപ്ഫലാ ഹോതി സതം വിജാനതം;

സൂലാവുതോ അഗ്ഗഫലം അഫസ്സയി [ഫുസ്സയി (സ്യാ. ക.)], ഫലം കനിട്ഠം പന അമ്ബസക്കരോ’’തി.

അമ്ബസക്കരപേതവത്ഥു പഠമം.

൨. സേരീസകപേതവത്ഥു

൬൦൪.

[വി. വ. ൧൨൨൮] സുണോഥ യക്ഖസ്സ വാണിജാന ച, സമാഗമോ യത്ഥ തദാ അഹോസി;

യഥാ കഥം ഇതരിതരേന ചാപി, സുഭാസിതം തഞ്ച സുണാഥ സബ്ബേ.

൬൦൫.

യോ സോ അഹു രാജാ പായാസി നാമ [നാമോ (സീ.)], ഭുമ്മാനം സഹബ്യഗതോ യസസ്സീ;

സോ മോദമാനോവ സകേ വിമാനേ, അമാനുസോ മാനുസേ അജ്ഝഭാസീതി.

൬൦൬.

‘‘വങ്കേ ¶ അരഞ്ഞേ അമനുസ്സട്ഠാനേ, കന്താരേ അപ്പോദകേ അപ്പഭക്ഖേ;

സുദുഗ്ഗമേ വണ്ണുപഥസ്സ മജ്ഝേ, വങ്കംഭയാ നട്ഠമനാ മനുസ്സാ.

൬൦൭.

‘‘നയിധ ഫലാ മൂലമയാ ച സന്തി, ഉപാദാനം നത്ഥി കുതോധ ഭക്ഖോ [ഭിക്ഖോ (ക.)];

അഞ്ഞത്ര പംസൂഹി ച വാലുകാഹി ച, തതാഹി ഉണ്ഹാഹി ച ദാരുണാഹി ച.

൬൦൮.

‘‘ഉജ്ജങ്ഗലം തത്തമിവം കപാലം, അനായസം പരലോകേന തുല്യം;

ലുദ്ദാനമാവാസമിദം പുരാണം, ഭൂമിപ്പദേസോ അഭിസത്തരൂപോ.

൬൦൯.

‘‘‘അഥ തുമ്ഹേ കേന വണ്ണേന, കിമാസമാനാ ഇമം പദേസം ഹി;

അനുപവിട്ഠാ സഹസാ സമച്ച, ലോഭാ ഭയാ അഥ വാ സമ്പമൂള്ഹാ’’’തി.

൬൧൦.

‘‘മഗധേസു അങ്ഗേസു ച സത്ഥവാഹാ, ആരോപയിത്വാ പണിയം പുഥുത്തം;

തേ യാമസേ സിന്ധുസോവീരഭൂമിം, ധനത്ഥികാ ഉദ്ദയം പത്ഥയാനാ.

൬൧൧.

‘‘ദിവാ പിപാസം നധിവാസയന്താ, യോഗ്ഗാനുകമ്പഞ്ച സമേക്ഖമാനാ;

ഏതേന വേഗേന ആയാമ സബ്ബേ, രത്തിം മഗ്ഗം പടിപന്നാ വികാലേ.

൬൧൨.

‘‘തേ ¶ ദുപ്പയാതാ അപരദ്ധമഗ്ഗാ, അന്ധാകുലാ വിപ്പനട്ഠാ അരഞ്ഞേ;

സുദുഗ്ഗമേ വണ്ണുപഥസ്സ മജ്ഝേ, ദിസം ന ജാനാമ പമൂള്ഹചിത്താ.

൬൧൩.

‘‘ഇദഞ്ച ¶ ദിസ്വാന അദിട്ഠപുബ്ബം, വിമാനസേട്ഠഞ്ച തവഞ്ച യക്ഖ;

തതുത്തരിം ജീവിതമാസമാനാ, ദിസ്വാ പതീതാ സുമനാ ഉദഗ്ഗാ’’തി.

൬൧൪.

‘‘പാരം സമുദ്ദസ്സ ഇമഞ്ച വണ്ണും, വേത്താചരം [വേത്തം പരം (സ്യാ.), വേത്താചാരം (ക.)] സങ്കുപഥഞ്ച മഗ്ഗം;

നദിയോ പന പബ്ബതാനഞ്ച ദുഗ്ഗാ, പുഥുദ്ദിസാ ഗച്ഛഥ ഭോഗഹേതു.

൬൧൫.

‘‘പക്ഖന്ദിയാന വിജിതം പരേസം, വേരജ്ജകേ മാനുസേ പേക്ഖമാനാ;

യം വോ സുതം വാ അഥ വാപി ദിട്ഠം, അച്ഛേരകം തം വോ സുണോമ താതാ’’തി.

൬൧൬.

‘‘ഇതോപി അച്ഛേരതരം കുമാര, ന നോ സുതം വാ അഥ വാപി ദിട്ഠം;

അതീതമാനുസ്സകമേവ സബ്ബം, ദിസ്വാ ന തപ്പാമ അനോമവണ്ണം.

൬൧൭.

‘‘വേഹായസം പോക്ഖരഞ്ഞോ സവന്തി, പഹൂതമല്യാ [പഹൂതമാല്യാ (സ്യാ.)] ബഹുപുണ്ഡരീകാ;

ദുമാ ചിമേ നിച്ചഫലൂപപന്നാ, അതീവ ഗന്ധാ സുരഭിം പവായന്തി.

൬൧൮.

‘‘വേളൂരിയഥമ്ഭാ സതമുസ്സിതാസേ, സിലാപവാളസ്സ ച ആയതംസാ;

മസാരഗല്ലാ സഹലോഹിതങ്ഗാ, ഥമ്ഭാ ഇമേ ജോതിരസാമയാസേ.

൬൧൯.

‘‘സഹസ്സഥമ്ഭം അതുലാനുഭാവം, തേസൂപരി സാധുമിദം വിമാനം;

രതനന്തരം കഞ്ചനവേദിമിസ്സം, തപനീയപട്ടേഹി ച സാധുഛന്നം.

൬൨൦.

‘‘ജമ്ബോനദുത്തത്തമിദം ¶ സുമട്ഠോ, പാസാദസോപാണഫലൂപപന്നോ;

ദള്ഹോ ച വഗ്ഗു ച സുസങ്ഗതോ ച [വഗ്ഗു സുമുഖോ സുസങ്ഗതോ (സീ.)], അതീവ നിജ്ഝാനഖമോ മനുഞ്ഞോ.

൬൨൧.

‘‘രതനന്തരസ്മിം ബഹുഅന്നപാനം, പരിവാരിതോ അച്ഛരാസങ്ഗണേന;

മുരജആലമ്ബരതൂരിയഘുട്ഠോ, അഭിവന്ദിതോസി ഥുതിവന്ദനായ.

൬൨൨.

‘‘സോ മോദസി നാരിഗണപ്പബോധനോ, വിമാനപാസാദവരേ മനോരമേ;

അചിന്തിയോ സബ്ബഗുണൂപപന്നോ, രാജാ യഥാ വേസ്സവണോ നളിന്യാ [നളിഞ്ഞം (ക.)].

൬൨൩.

‘‘ദേവോ നു ആസി ഉദവാസി യക്ഖോ, ഉദാഹു ദേവിന്ദോ മനുസ്സഭൂതോ;

പുച്ഛന്തി തം വാണിജാ സത്ഥവാഹാ, ആചിക്ഖ കോ നാമ തുവംസി യക്ഖോ’’തി.

൬൨൪.

‘‘സേരീസകോ നാമ അഹമ്ഹി യക്ഖോ, കന്താരിയോ വണ്ണുപഥമ്ഹി ഗുത്തോ;

ഇമം പദേസം അഭിപാലയാമി, വചനകരോ വേസ്സവണസ്സ രഞ്ഞോ’’തി.

൬൨൫.

‘‘അധിച്ചലദ്ധം പരിണാമജം തേ, സയം കതം ഉദാഹു ദേവേഹി ദിന്നം;

പുച്ഛന്തി തം വാണിജാ സത്ഥവാഹാ, കഥം തയാ ലദ്ധമിദം മനുഞ്ഞ’’ന്തി.

൬൨൬.

‘‘നാധിച്ചലദ്ധം ന പരിണാമജം മേ, ന സയം കതം ന ഹി ദേവേഹി ദിന്നം;

സകേഹി കമ്മേഹി അപാപകേഹി, പുഞ്ഞേഹി മേ ലദ്ധമിദം മനുഞ്ഞ’’ന്തി.

൬൨൭.

‘‘കിം ¶ തേ വതം കിം പന ബ്രഹ്മചരിയം, കിസ്സ സുചിണ്ണസ്സ അയം വിപാകോ;

പുച്ഛന്തി തം വാണിജാ സത്ഥവാഹാ, കഥം തയാ ലദ്ധമിദം വിമാന’’ന്തി.

൬൨൮.

‘‘മമം ¶ പായാസീതി അഹു സമഞ്ഞാ, രജ്ജം യദാ കാരയിം കോസലാനം;

നത്ഥികദിട്ഠി കദരിയോ പാപധമ്മോ, ഉച്ഛേദവാദീ ച തദാ അഹോസിം.

൬൨൯.

‘‘സമണോ ച ഖോ ആസി കുമാരകസ്സപോ, ബഹുസ്സുതോ ചിത്തകഥീ ഉളാരോ;

സോ മേ തദാ ധമ്മകഥം അഭാസി, ദിട്ഠിവിസൂകാനി വിനോദയീ മേ.

൬൩൦.

‘‘താഹം തസ്സ ധമ്മകഥം സുണിത്വാ, ഉപാസകത്തം പടിദേവയിസ്സം;

പാണാതിപാതാ വിരതോ അഹോസിം, ലോകേ അദിന്നം പരിവജ്ജയിസ്സം;

അമജ്ജപോ നോ ച മുസാ അഭാണിം, സകേന ദാരേന ച അഹോസി തുട്ഠോ.

൬൩൧.

‘‘തം മേ വതം തം പന ബ്രഹ്മചരിയം, തസ്സ സുചിണ്ണസ്സ അയം വിപാകോ;

തേഹേവ കമ്മേഹി അപാപകേഹി, പുഞ്ഞേഹി മേ ലദ്ധമിദം വിമാന’’ന്തി.

൬൩൨.

‘‘സച്ചം കിരാഹംസു നരാ സപഞ്ഞാ, അനഞ്ഞഥാ വചനം പണ്ഡിതാനം;

യഹിം യഹിം ഗച്ഛതി പുഞ്ഞകമ്മോ, തഹിം തഹിം മോദതി കാമകാമീ.

൬൩൩.

‘‘യഹിം യഹിം സോകപരിദ്ദവോ ച, വധോ ച ബന്ധോ ച പരിക്കിലേസോ;

തഹിം തഹിം ഗച്ഛതി പാപകമ്മോ, ന മുച്ചതി ദുഗ്ഗതിയാ കദാചീ’’തി.

൬൩൪.

‘‘സമ്മൂള്ഹരൂപോവ ¶ ജനോ അഹോസി, അസ്മിം മുഹുത്തേ കലലീകതോവ;

ജനസ്സിമസ്സ തുയ്ഹഞ്ച കുമാര, അപ്പച്ചയോ കേന നു ഖോ അഹോസീ’’തി.

൬൩൫.

‘‘ഇമേ ച സിരീസവനാ [ഇമേ സിരീസൂപവനാ ച (സീ.), ഇമേപി സിരീസവനാ ച (പീ. ക.)] താതാ, ദിബ്ബാ ഗന്ധാ സുരഭീ സമ്പവന്തി;

തേ സമ്പവായന്തി ഇമം വിമാനം, ദിവാ ച രത്തോ ച തമം നിഹന്ത്വാ.

൬൩൬.

‘‘ഇമേസഞ്ച ഖോ വസ്സസതച്ചയേന, സിപാടികാ ഫലതി ഏകമേകാ;

മാനുസ്സകം വസ്സസതം അതീതം, യദഗ്ഗേ കായമ്ഹി ഇധൂപപന്നോ.

൬൩൭.

‘‘ദിസ്വാനഹം വസ്സസതാനി പഞ്ച, അസ്മിം വിമാനേ ഠത്വാന താതാ;

ആയുക്ഖയാ പുഞ്ഞക്ഖയാ ചവിസ്സം, തേനേവ സോകേന പമുച്ഛിതോസ്മീ’’തി.

൬൩൮.

‘‘കഥം നു സോചേയ്യ തഥാവിധോ സോ, ലദ്ധാ വിമാനം അതുലം ചിരായ;

യേ ചാപി ഖോ ഇത്തരമുപപന്നാ, തേ നൂന സോചേയ്യും പരിത്തപുഞ്ഞാ’’തി.

൬൩൯.

‘‘അനുച്ഛവിം ഓവദിയഞ്ച മേ തം, യം മം തുമ്ഹേ പേയ്യവാചം വദേഥ;

തുമ്ഹേ ച ഖോ താതാ മയാനുഗുത്താ, യേനിച്ഛകം തേന പലേഥ സോത്ഥി’’ന്തി.

൬൪൦.

‘‘ഗന്ത്വാ മയം സിന്ധുസോവീരഭൂമിം, ധന്നത്ഥികാ ഉദ്ദയം പത്ഥയാനാ;

യഥാപയോഗാ പരിപുണ്ണചാഗാ, കാഹാമ സേരീസമഹം ഉളാര’’ന്തി.

൬൪൧.

‘‘മാ ¶ ചേവ സേരീസമഹം അകത്ഥ, സബ്ബഞ്ച വോ ഭവിസ്സതി യം വദേഥ;

പാപാനി കമ്മാനി വിവജ്ജയാഥ, ധമ്മാനുയോഗഞ്ച അധിട്ഠഹാഥ.

൬൪൨.

‘‘ഉപാസകോ അത്ഥി ഇമമ്ഹി സങ്ഘേ, ബഹുസ്സുതോ സീലവതൂപപന്നോ;

സദ്ധോ ച ചാഗീ ച സുപേസലോ ച, വിചക്ഖണോ സന്തുസിതോ മുതീമാ.

൬൪൩.

‘‘സഞ്ജാനമാനോ ¶ ന മുസാ ഭണേയ്യ, പരൂപഘാതായ ച ചേതയേയ്യ;

വേഭൂതികം പേസുണം നോ കരേയ്യ, സണ്ഹഞ്ച വാചം സഖിലം ഭണേയ്യ.

൬൪൪.

‘‘സഗാരവോ സപ്പടിസ്സോ വിനീതോ, അപാപകോ അധിസീലേ വിസുദ്ധോ;

സോ മാതരം പിതരഞ്ചാപി ജന്തു, ധമ്മേന പോസേതി അരിയവുത്തി.

൬൪൫.

‘‘മഞ്ഞേ സോ മാതാപിതൂനം കാരണാ, ഭോഗാനി പരിയേസതി ന അത്തഹേതു;

മാതാപിതൂനഞ്ച യോ അച്ചയേന, നേക്ഖമ്മപോണോ ചരിസ്സതി ബ്രഹ്മചരിയം.

൬൪൬.

‘‘ഉജൂ അവങ്കോ അസഠോ അമായോ, ന ലേസകപ്പേന ച വോഹരേയ്യ;

സോ താദിസോ സുകതകമ്മകാരീ, ധമ്മേ ഠിതോ കിന്തി ലഭേഥ ദുക്ഖം.

൬൪൭.

‘‘തം കാരണാ പാതുകതോമ്ഹി അത്തനാ, തസ്മാ ധമ്മം പസ്സഥ വാണിജാസേ;

അഞ്ഞത്ര തേനിഹ ഭസ്മീ [ഭസ്മി (സ്യാ.), ഭസ്മ (ക.)] ഭവേഥ, അന്ധാകുലാ വിപ്പനട്ഠാ അരഞ്ഞേ;

തം ഖിപ്പമാനേന ലഹും പരേന, സുഖോ ഹവേ സപ്പുരിസേന സങ്ഗമോ’’തി.

൬൪൮.

‘‘കിം ¶ നാമ സോ കിഞ്ച കരോതി കമ്മം, കിം നാമധേയ്യം കിം പന തസ്സ ഗോത്തം;

മയമ്പി നം ദട്ഠുകാമമ്ഹ യക്ഖ, യസ്സാനുകമ്പായ ഇധാഗതോസി;

ലാഭാ ഹി തസ്സ യസ്സ തുവം പിഹേസീ’’തി.

൬൪൯.

‘‘യോ കപ്പകോ സമ്ഭവനാമധേയ്യോ, ഉപാസകോ കോച്ഛഫലൂപജീവീ;

ജാനാഥ നം തുമ്ഹാകം പേസിയോ സോ, മാ ഖോ നം ഹീളിത്ഥ സുപേസലോ സോ’’തി.

൬൫൦.

‘‘ജാനാമസേ യം ത്വം പവദേസി യക്ഖ, ന ഖോ നം ജാനാമ സ ഏദിസോതി;

മയമ്പി നം പൂജയിസ്സാമ യക്ഖ, സുത്വാന തുയ്ഹം വചനം ഉളാര’’ന്തി.

൬൫൧.

‘‘യേ കേചി ഇമസ്മിം സത്ഥേ മനുസ്സാ, ദഹരാ മഹന്താ അഥവാപി മജ്ഝിമാ;

സബ്ബേവ തേ ആലമ്ബന്തു വിമാനം, പസ്സന്തു പുഞ്ഞാനം ഫലം കദരിയാ’’തി.

൬൫൨.

തേ തത്ഥ സബ്ബേവ ‘അഹം പുരേ’തി, തം കപ്പകം തത്ഥ പുരക്ഖത്വാ [പുരക്ഖിപിത്വാ (സീ.)];

സബ്ബേവ തേ ആലമ്ബിംസു വിമാനം, മസക്കസാരം വിയ വാസവസ്സ.

൬൫൩.

തേ തത്ഥ സബ്ബേവ ‘അഹം പുരേ’തി, ഉപാസകത്തം പടിവേദയിംസു;

പാണാതിപാതാ പടിവിരതാ അഹേസും, ലോകേ അദിന്നം പരിവജ്ജയിംസു;

അമജ്ജപാ നോ ച മുസാ ഭണിംസു, സകേന ദാരേന ച അഹേസും തുട്ഠാ.

൬൫൪.

തേ ¶ തത്ഥ സബ്ബേവ ‘അഹം പുരേ’തി, ഉപാസകത്തം പടിവേദയിത്വാ;

പക്കാമി സത്ഥോ അനുമോദമാനോ, യക്ഖിദ്ധിയാ അനുമതോ പുനപ്പുനം.

൬൫൫.

ഗന്ത്വാന തേ സിന്ധുസോവീരഭൂമിം, ധനത്ഥികാ ഉദ്ദയം [ഉദയ (പീ. ക.)] പത്ഥയാനാ;

യഥാപയോഗാ പരിപുണ്ണലാഭാ, പച്ചാഗമും പാടലിപുത്തമക്ഖതം.

൬൫൬.

ഗന്ത്വാന തേ സങ്ഘരം സോത്ഥിവന്തോ, പുത്തേഹി ദാരേഹി സമങ്ഗിഭൂതാ;

ആനന്ദീ വിത്താ സുമനാ പതീതാ, അകംസു സേരീസമഹം ഉളാരം;

സേരീസകം തേ പരിവേണം മാപയിംസു.

൬൫൭.

ഏതാദിസാ ¶ സപ്പുരിസാന സേവനാ, മഹത്ഥികാ ധമ്മഗുണാന സേവനാ;

ഏകസ്സ അത്ഥായ ഉപാസകസ്സ, സബ്ബേവ സത്താ സുഖിതാ [സുഖിനോ (പീ. ക.)] അഹേസുന്തി.

സേരീസകപേതവത്ഥു ദുതിയം.

ഭാണവാരം തതിയം നിട്ഠിതം.

൩. നന്ദകപേതവത്ഥു

൬൫൮.

രാജാ ¶ പിങ്ഗലകോ നാമ, സുരട്ഠാനം അധിപതി അഹു;

മോരിയാനം ഉപട്ഠാനം ഗന്ത്വാ, സുരട്ഠം പുനരാഗമാ.

൬൫൯.

ഉണ്ഹേ മജ്ഝന്ഹികേ [മജ്ഝന്തികേ (സബ്ബത്ഥ)] കാലേ, രാജാ പങ്കം [വങ്കം (ക.)] ഉപാഗമി;

അദ്ദസ മഗ്ഗം രമണീയം, പേതാനം തം വണ്ണുപഥം [വണ്ണനാപഥം (സീ. സ്യാ.)].

൬൬൦.

സാരഥിം ¶ ആമന്തയീ രാജാ –

‘‘അയം മഗ്ഗോ രമണീയോ, ഖേമോ സോവത്ഥികോ സിവോ;

ഇമിനാ സാരഥി യാമ, സുരട്ഠാനം സന്തികേ ഇതോ’’.

൬൬൧.

തേന ¶ പായാസി സോരട്ഠോ, സേനായ ചതുരങ്ഗിനിയാ;

ഉബ്ബിഗ്ഗരൂപോ പുരിസോ, സോരട്ഠം ഏതദബ്രവി.

൬൬൨.

‘‘കുമ്മഗ്ഗം പടിപന്നമ്ഹാ, ഭിംസനം ലോമഹംസനം;

പുരതോ ദിസ്സതി മഗ്ഗോ, പച്ഛതോ ച ന ദിസ്സതി.

൬൬൩.

‘‘കുമ്മഗ്ഗം പടിപന്നമ്ഹാ, യമപുരിസാന സന്തികേ;

അമാനുസോ വായതി ഗന്ധോ, ഘോസോ സുയ്യതി [സൂയതി (സീ. സ്യാ.)] ദാരുണോ’’.

൬൬൪.

സംവിഗ്ഗോ രാജാ സോരട്ഠോ, സാരഥിം ഏതദബ്രവി;

‘‘കുമ്മഗ്ഗം പടിപന്നമ്ഹാ, ഭിംസനം ലോമഹംസനം;

പുരതോ ദിസ്സതി മഗ്ഗോ, പച്ഛതോ ച ന ദിസ്സതി.

൬൬൫.

‘‘കുമ്മഗ്ഗം പടിപന്നമ്ഹാ, യമപുരിസാന സന്തികേ;

അമാനുസോ വായതി ഗന്ധോ, ഘോസോ സുയ്യതി ദാരുണോ’’.

൬൬൬.

ഹത്ഥിക്ഖന്ധം സമാരുയ്ഹ, ഓലോകേന്തോ ചതുദ്ദിസം [ചതുദ്ദിസ്സാ (ക.)];

അദ്ദസ നിഗ്രോധം രമണീയം [രുക്ഖം നിഗ്രോധം (സ്യാ. ക.)], പാദപം ഛായാസമ്പന്നം;

നീലബ്ഭവണ്ണസദിസം, മേഘവണ്ണസിരീനിഭം.

൬൬൭.

സാരഥിം ¶ ¶ ആമന്തയീ രാജാ, ‘‘കിം ഏസോ ദിസ്സതി ബ്രഹാ;

നീലബ്ഭവണ്ണസദിസോ, മേഘവണ്ണസിരീനിഭോ’’.

൬൬൮.

‘‘നിഗ്രോധോ സോ മഹാരാജ, പാദപോ ഛായാസമ്പന്നോ;

നീലബ്ഭവണ്ണസദിസോ ¶ , മേഘവണ്ണസിരീനിഭോ’’.

൬൬൯.

തേന പായാസി സോരട്ഠോ, യേന സോ ദിസ്സതേ ബ്രഹാ;

നീലബ്ഭവണ്ണസദിസോ, മേഘവണ്ണസിരീനിഭോ.

൬൭൦.

ഹത്ഥിക്ഖന്ധതോ ഓരുയ്ഹ, രാജാ രുക്ഖം ഉപാഗമി;

നിസീദി രുക്ഖമൂലസ്മിം, സാമച്ചോ സപരിജ്ജനോ;

പൂരം പാനീയസരകം, പൂവേ വിത്തേ ച അദ്ദസ.

൬൭൧.

പുരിസോ ¶ ച ദേവവണ്ണീ, സബ്ബാഭരണഭൂസിതോ;

ഉപസങ്കമിത്വാ രാജാനം, സോരട്ഠം ഏതദബ്രവി.

൬൭൨.

‘‘സ്വാഗതം തേ മഹാരാജ, അഥോ തേ അദുരാഗതം;

പിവതു ദേവോ പാനീയം, പൂവേ ഖാദ അരിന്ദമ’’.

൬൭൩.

പിവിത്വാ രാജാ പാനീയം, സാമച്ചോ സപരിജ്ജനോ;

പൂവേ ഖാദിത്വാ പിത്വാ ച, സോരട്ഠോ ഏതദബ്രവി.

൬൭൪.

‘‘ദേവതാ നുസി ഗന്ധബ്ബോ, അദു സക്കോ പുരിന്ദദോ;

അജാനന്താ തം പുച്ഛാമ, കഥം ജാനേമു തം മയ’’ന്തി.

൬൭൫.

‘‘നാമ്ഹി ദേവോ ന ഗന്ധബ്ബോ, നാപി [നമ്ഹി (ക.)] സക്കോ പുരിന്ദദോ;

പേതോ അഹം മഹാരാജ, സുരട്ഠാ ഇധ മാഗതോ’’തി.

൬൭൬.

‘‘കിംസീലോ കിംസമാചാരോ, സുരട്ഠസ്മിം പുരേ തുവം;

കേന തേ ബ്രഹ്മചരിയേന, ആനുഭാവോ അയം തവാ’’തി.

൬൭൭.

‘‘തം സുണോഹി മഹാരാജ, അരിന്ദമ രട്ഠവഡ്ഢന;

അമച്ചാ പാരിസജ്ജാ ച, ബ്രാഹ്മണോ ച പുരോഹിതോ.

൬൭൮.

‘‘സുരട്ഠസ്മിം അഹം ദേവ, പുരിസോ പാപചേതസോ;

മിച്ഛാദിട്ഠി ച ദുസ്സീലോ, കദരിയോ പരിഭാസകോ.

൬൭൯.

‘‘‘ദദന്താനം ¶ കരോന്താനം, വാരയിസ്സം ബഹുജ്ജനം;

അഞ്ഞേസം ദദമാനാനം, അന്തരായകരോ അഹം.

൬൮൦.

‘‘‘വിപാകോ നത്ഥി ദാനസ്സ, സംയമസ്സ കുതോ ഫലം;

നത്ഥി ആചരിയോ നാമ, അദന്തം കോ ദമേസ്സതി.

൬൮൧.

‘‘‘സമതുല്യാനി ¶ ഭൂതാനി, കുതോ [കുലേ (സ്യാ. ക.)] ജേട്ഠാപചായികോ;

നത്ഥി ബലം വീരിയം വാ, കുതോ ഉട്ഠാനപോരിസം.

൬൮൨.

‘‘‘നത്ഥി ദാനഫലം നാമ, ന വിസോധേതി വേരിനം;

ലദ്ധേയ്യം ലഭതേ മച്ചോ, നിയതിപരിണാമജം [പരിണാമജാ (സീ. ക.)].

൬൮൩.

‘‘‘നത്ഥി ¶ മാതാ പിതാ ഭാതാ, ലോകോ നത്ഥി ഇതോ പരം;

നത്ഥി ദിന്നം നത്ഥി ഹുതം, സുനിഹിതം ന വിജ്ജതി.

൬൮൪.

‘‘‘യോപി ¶ ഹനേയ്യ പുരിസം, പരസ്സ ഛിന്ദതേ [പുരിസസ്സ ഛിന്ദേ (സ്യാ. ക.)] സിരം;

ന കോചി കഞ്ചി ഹനതി, സത്തന്നം വിവരമന്തരേ.

൬൮൫.

‘‘‘അച്ഛേജ്ജാഭേജ്ജോ ഹി [ഭേജ്ജോ (സീ.), അഭേജ്ജോ (സ്യാ.), ഭേജ്ജാസി (ക.)] ജീവോ, അട്ഠംസോ ഗുളപരിമണ്ഡലോ;

യോജനാനം സതം പഞ്ച, കോ ജീവം ഛേത്തുമരഹതി.

൬൮൬.

‘‘‘യഥാ സുത്തഗുളേ ഖിത്തേ, നിബ്ബേഠേന്തം പലായതി;

ഏവമേവ ച സോ ജീവോ, നിബ്ബേഠേന്തോ പലായതി.

൬൮൭.

‘‘‘യഥാ ഗാമതോ നിക്ഖമ്മ, അഞ്ഞം ഗാമം പവിസതി;

ഏവമേവ ച സോ ജീവോ, അഞ്ഞം ബോന്ദിം പവിസതി.

൬൮൮.

‘‘‘യഥാ ¶ ഗേഹതോ നിക്ഖമ്മ, അഞ്ഞം ഗേഹം പവിസതി;

ഏവമേവ ച സോ ജീവോ, അഞ്ഞം ബോന്ദിം പവിസതി.

൬൮൯.

‘‘‘ചുല്ലാസീതി [ചുളാസീതി (സീ. സ്യാ. ക.)] മഹാകപ്പിനോ [മഹാകപ്പുനോ (സീ.)], സതസഹസ്സാനി ഹി;

യേ ബാലാ യേ ച പണ്ഡിതാ, സംസാരം ഖേപയിത്വാന;

ദുക്ഖസ്സന്തം കരിസ്സരേ.

൬൯൦.

‘‘‘മിതാനി സുഖദുക്ഖാനി, ദോണേഹി പിടകേഹി ച;

ജിനോ സബ്ബം പജാനാതി’, സമ്മൂള്ഹാ ഇതരാ പജാ.

൬൯൧.

‘‘ഏവംദിട്ഠി പുരേ ആസിം, സമ്മൂള്ഹോ മോഹപാരുതോ;

മിച്ഛാദിട്ഠി ച ദുസ്സീലോ, കദരിയോ പരിഭാസകോ.

൬൯൨.

‘‘ഓരം മേ ഛഹി മാസേഹി, കാലങ്കിരിയാ ഭവിസ്സതി;

ഏകന്തകടുകം ഘോരം, നിരയം പപതിസ്സഹം.

൬൯൩.

[പേ. വ. ൭൦] ‘‘ചതുക്കണ്ണം ചതുദ്വാരം, വിഭത്തം ഭാഗസോ മിതം;

അയോപാകാരപരിയന്തം, അയസാ പടികുജ്ജിതം.

൬൯൪.

[പേ. വ. ൭൧] ‘‘തസ്സ അയോമയാ ഭൂമി, ജലിതാ തേജസാ യുതാ;

സമന്താ യോജനസതം, ഫരിത്വാ തിട്ഠതി സബ്ബദാ.

൬൯൫.

‘‘വസ്സാനി ¶ സതസഹസ്സാനി, ഘോസോ സുയ്യതി താവദേ;

ലക്ഖോ ഏസോ മഹാരാജ, സതഭാഗവസ്സകോടിയോ.

൬൯൬.

‘‘കോടിസതസഹസ്സാനി ¶ , നിരയേ പച്ചരേ ജനാ;

മിച്ഛാദിട്ഠീ ച ദുസ്സീലാ, യേ ച അരിയൂപവാദിനോ.

൬൯൭.

‘‘തത്ഥാഹം ദീഘമദ്ധാനം, ദുക്ഖം വേദിസ്സ വേദനം;

ഫലം പാപസ്സ കമ്മസ്സ, തസ്മാ സോചാമഹം ഭുസം.

൬൯൮.

‘‘തം ¶ ¶ സുണോഹി മഹാരാജ, അരിന്ദമ രട്ഠവഡ്ഢന;

ധീതാ മയ്ഹം മഹാരാജ, ഉത്തരാ ഭദ്ദമത്ഥു തേ.

൬൯൯.

‘‘കരോതി ഭദ്ദകം കമ്മം, സീലേസുപോസഥേ രതാ;

സഞ്ഞതാ സംവിഭാഗീ ച, വദഞ്ഞൂ വീതമച്ഛരാ.

൭൦൦.

‘‘അഖണ്ഡകാരീ സിക്ഖായ, സുണ്ഹാ പരകുലേസു ച;

ഉപാസികാ സക്യമുനിനോ, സമ്ബുദ്ധസ്സ സിരീമതോ.

൭൦൧.

‘‘ഭിക്ഖു ച സീലസമ്പന്നോ, ഗാമം പിണ്ഡായ പാവിസി;

ഓക്ഖിത്തചക്ഖു സതിമാ, ഗുത്തദ്വാരോ സുസംവുതോ.

൭൦൨.

‘‘സപദാനം ചരമാനോ, അഗമാ തം നിവേസനം;

‘തമദ്ദസ മഹാരാജ, ഉത്തരാ ഭദ്ദമത്ഥു തേ’.

൭൦൩.

‘‘പൂരം പാനീയസരകം, പൂവേ വിത്തേ ച സാ അദാ;

‘പിതാ മേ കാലങ്കതോ, ഭന്തേ തസ്സേതം ഉപകപ്പതു’.

൭൦൪.

‘‘സമനന്തരാനുദ്ദിട്ഠേ, വിപാകോ ഉദപജ്ജഥ;

ഭുഞ്ജാമി കാമകാമീഹം, രാജാ വേസ്സവണോ യഥാ.

൭൦൫.

‘‘തം സുണോഹി മഹാരാജ, അരിന്ദമ രട്ഠവഡ്ഢന;

സദേവകസ്സ ലോകസ്സ, ബുദ്ധോ അഗ്ഗോ പവുച്ചതി;

തം ബുദ്ധം സരണം ഗച്ഛ, സപുത്തദാരോ അരിന്ദമ.

൭൦൬.

‘‘അട്ഠങ്ഗികേന മഗ്ഗേന, ഫുസന്തി അമതം പദം;

തം ധമ്മം സരണം ഗച്ഛ, സപുത്തദാരോ അരിന്ദമ.

൭൦൭.

‘‘ചത്താരോ ¶ ച പടിപന്നാ [മഗ്ഗപടിപന്നാ (സീ. സ്യാ.)], ചത്താരോ ച ഫലേ ഠിതാ;

ഏസ സങ്ഘോ ഉജുഭൂതോ, പഞ്ഞാസീലസമാഹിതോ;

തം സങ്ഘം സരണം ഗച്ഛ, സപുത്തദാരോ അരിന്ദമ.

൭൦൮.

‘‘പാണാതിപാതാ ¶ ¶ വിരമസ്സു ഖിപ്പം, ലോകേ അദിന്നം പരിവജ്ജയസ്സു;

അമജ്ജപോ മാ ച മുസാ അഭാണീ, സകേന ദാരേന ച ഹോഹി തുട്ഠോ’’തി.

൭൦൯.

‘‘അത്ഥകാമോസി മേ യക്ഖ, ഹിതകാമോസി ദേവതേ;

കരോമി തുയ്ഹം വചനം, ത്വംസി ആചരിയോ മമ.

൭൧൦.

‘‘ഉപേമി സരണം ബുദ്ധം, ധമ്മഞ്ചാപി അനുത്തരം;

സങ്ഘഞ്ച നരദേവസ്സ, ഗച്ഛാമി സരണം അഹം.

൭൧൧.

‘‘പാണാതിപാതാ വിരമാമി ഖിപ്പം, ലോകേ അദിന്നം പരിവജ്ജയാമി;

അമജ്ജപോ നോ ച മുസാ ഭണാമി, സകേന ദാരേന ച ഹോമി തുട്ഠോ.

൭൧൨.

‘‘ഓഫുണാമി ¶ [ഓപുണാമി (സീ.), ഓഫുനാമി (സ്യാ. ക.), ഓപുനാമി (?)] മഹാവാതേ, നദിയാ സീഘഗാമിയാ;

വമാമി പാപികം ദിട്ഠിം, ബുദ്ധാനം സാസനേ രതോ’’.

൭൧൩.

ഇദം വത്വാന സോരട്ഠോ, വിരമിത്വാ പാപദസ്സനാ [പാപദസ്സനം (സ്യാ. ക.)];

നമോ ¶ ഭഗവതോ കത്വാ, പാമോക്ഖോ രഥമാരുഹീതി.

നന്ദകപേതവത്ഥു തതിയം.

൪. രേവതീപേതവത്ഥു

൭൧൪.

[വി. വ. ൮൬൩] ‘‘ഉട്ഠേഹി രേവതേ സുപാപധമ്മേ, അപാരുതദ്വാരേ അദാനസീലേ;

നേസ്സാമ തം യത്ഥ ഥുനന്തി ദുഗ്ഗതാ, സമപ്പിതാ [സമജ്ജതാ (സീ.)] നേരയികാ ദുഖേനാ’’തി.

൭൧൫.

ഇച്ചേവ [ഇച്ചേവം (സ്യാ. ക.)] വത്വാന യമസ്സ ദൂതാ, തേ ദ്വേ യക്ഖാ ലോഹിതക്ഖാ ബ്രഹന്താ;

പച്ചേകബാഹാസു ഗഹേത്വാ രേവതം, പക്കാമയും ദേവഗണസ്സ സന്തികേ.

൭൧൬.

‘‘ആദിച്ചവണ്ണം ¶ രുചിരം പഭസ്സരം, ബ്യമ്ഹം സുഭം കഞ്ചനജാലഛന്നം;

കസ്സേതമാകിണ്ണജനം വിമാനം, സുരിയസ്സ രംസീരിവ ജോതമാനം.

൭൧൭.

‘‘നാരീഗണാ ചന്ദനസാരലിത്താ [ചന്ദനസാരാനുലിത്താ (സ്യാ.)], ഉഭതോ വിമാനം ഉപസോഭയന്തി;

തം ദിസ്സതി സുരിയസമാനവണ്ണം, കോ മോദതി സഗ്ഗപത്തോ വിമാനേ’’തി.

൭൧൮.

‘‘ബാരാണസിയം നന്ദിയോ നാമാസി, ഉപാസകോ അമച്ഛരീ ദാനപതി വദഞ്ഞൂ;

തസ്സേതമാകിണ്ണജനം വിമാനം, സുരിയസ്സ രംസീരിവ ജോതമാനം.

൭൧൯.

‘‘നാരീഗണാ ചന്ദനസാരലിത്താ, ഉഭതോ വിമാനം ഉപസോഭയന്തി;

തം ദിസ്സതി സുരിയസമാനവണ്ണം, സോ മോദതി സഗ്ഗപത്തോ വിമാനേ’’തി.

൭൨൦.

‘‘നന്ദിയസ്സാഹം ¶ ഭരിയാ, അഗാരിനീ സബ്ബകുലസ്സ ഇസ്സരാ;

ഭത്തു വിമാനേ രമിസ്സാമി ദാനഹം, ന പത്ഥയേ നിരയദസ്സനായാ’’തി.

൭൨൧.

‘‘ഏസോ തേ നിരയോ സുപാപധമ്മേ, പുഞ്ഞം തയാ അകതം ജീവലോകേ;

ന ഹി മച്ഛരീ രോസകോ പാപധമ്മോ, സഗ്ഗൂപഗാനം ലഭതി സഹബ്യത’’ന്തി.

൭൨൨.

‘‘കിം നു ഗൂഥഞ്ച മുത്തഞ്ച, അസുചീ പടിദിസ്സതി;

ദുഗ്ഗന്ധം കിമിദം മീള്ഹം, കിമേതം ഉപവായതീ’’തി.

൭൨൩.

‘‘ഏസ സംസവകോ നാമ, ഗമ്ഭീരോ സതപോരിസോ;

യത്ഥ വസ്സസഹസ്സാനി, തുവം പച്ചസി രേവതേ’’തി.

൭൨൪.

‘‘കിം ¶ നു കായേന വാചായ, മനസാ ദുക്കടം കതം;

കേന സംസവകോ ലദ്ധോ, ഗമ്ഭീരോ സതപോരിസോ’’തി.

൭൨൫.

‘‘സമണേ ബ്രാഹ്മണേ ചാപി, അഞ്ഞേ വാപി വനിബ്ബകേ;

മുസാവാദേന വഞ്ചേസി, തം പാപം പകതം തയാ.

൭൨൬.

‘‘തേന സംസവകോ ലദ്ധോ, ഗമ്ഭീരോ സതപോരിസോ;

തത്ഥ വസ്സസഹസ്സാനി, തുവം പച്ചസി രേവതേ.

൭൨൭.

‘‘ഹത്ഥേപി ഛിന്ദന്തി അഥോപി പാദേ, കണ്ണേപി ഛിന്ദന്തി അഥോപി നാസം;

അഥോപി കാകോളഗണാ സമേച്ച, സങ്ഗമ്മ ഖാദന്തി വിഫന്ദമാന’’ന്തി.

൭൨൮.

‘‘സാധു ഖോ മം പടിനേഥ, കാഹാമി കുസലം ബഹും;

ദാനേന സമചരിയായ, സംയമേന ദമേന ച;

യം കത്വാ സുഖിതാ ഹോന്തി, ന ച പച്ഛാനുതപ്പരേ’’തി.

൭൨൯.

‘‘പുരേ തുവം പമജ്ജിത്വാ, ഇദാനി പരിദേവസി;

സയം കതാനം കമ്മാനം, വിപാകം അനുഭോസ്സസീ’’തി.

൭൩൦.

‘‘കോ ദേവലോകതോ മനുസ്സലോകം, ഗന്ത്വാന പുട്ഠോ മേ ഏവം വദേയ്യ;

‘നിക്ഖിത്തദണ്ഡേസു ദദാഥ ദാനം, അച്ഛാദനം സേയ്യ [സയന (സീ.)] മഥന്നപാനം;

ന ഹി മച്ഛരീ രോസകോ പാപധമ്മോ, സഗ്ഗൂപഗാനം ലഭതി സഹബ്യതം’.

൭൩൧.

‘‘സാഹം നൂന ഇതോ ഗന്ത്വാ, യോനിം ലദ്ധാന മാനുസിം;

വദഞ്ഞൂ സീലസമ്പന്നാ, കാഹാമി കുസലം ബഹും;

ദാനേന സമചരിയായ, സംയമേന ദമേന ച.

൭൩൨.

‘‘ആരാമാനി ച രോപിസ്സം, ദുഗ്ഗേ സങ്കമനാനി ച;

പപഞ്ച ഉദപാനഞ്ച, വിപ്പസന്നേന ചേതസാ.

൭൩൩.

‘‘ചാതുദ്ദസിം ¶ പഞ്ചദസിം, യാ ച പക്ഖസ്സ അട്ഠമീ;

പാടിഹാരിയപക്ഖഞ്ച, അട്ഠങ്ഗസുസമാഗതം.

൭൩൪.

‘‘ഉപോസഥം ഉപവസിസ്സം, സദാ സീലേസു സംവുതാ;

ന ച ദാനേ പമജ്ജിസ്സം, സാമം ദിട്ഠമിദം മയാ’’തി.

൭൩൫.

ഇച്ചേവം ¶ വിപ്പലപന്തിം, ഫന്ദമാനം തതോ തതോ;

ഖിപിംസു നിരയേ ഘോരേ, ഉദ്ധംപാദം അവംസിരം.

൭൩൬.

‘‘അഹം പുരേ മച്ഛരിനീ അഹോസിം, പരിഭാസികാ സമണബ്രാഹ്മണാനം;

വിതഥേന ച സാമികം വഞ്ചയിത്വാ, പച്ചാമഹം നിരയേ ഘോരരൂപേ’’തി.

രേവതീപേതവത്ഥു ചതുത്ഥം.

൫. ഉച്ഛുപേതവത്ഥു

൭൩൭.

‘‘ഇദം ¶ മമ ഉച്ഛുവനം മഹന്തം, നിബ്ബത്തതി പുഞ്ഞഫലം അനപ്പകം;

തം ദാനി മേ ന [ന ദാനി മേ തം (സീ. ക.)] പരിഭോഗമേതി, ആചിക്ഖ ഭന്തേ കിസ്സ അയം വിപാകോ.

൭൩൮.

‘‘ഹഞ്ഞാമി [വിഹഞ്ഞാമി (ക.)] ഖജ്ജാമി ച വായമാമി, പരിസക്കാമി പരിഭുഞ്ജിതും കിഞ്ചി;

സ്വാഹം ഛിന്നഥാമോ കപണോ ലാലപാമി, കിസ്സ [കിസ്സസ്സ (സീ.), കിസ്സസ്സു (?)] കമ്മസ്സ അയം വിപാകോ.

൭൩൯.

‘‘വിഘാതോ ചാഹം പരിപതാമി ഛമായം, പരിവത്താമി വാരിചരോവ ഘമ്മേ;

രുദതോ ച മേ [ദൂരതോ ച മേ (സ്യാ. ക.)] അസ്സുകാ നിഗ്ഗലന്തി, ആചിക്ഖ ഭന്തേ കിസ്സ അയം വിപാകോ.

൭൪൦.

‘‘ഛാതോ ¶ കിലന്തോ ച പിപാസിതോ ച, സന്തസ്സിതോ ¶ സാതസുഖം ന വിന്ദേ;

പുച്ഛാമി തം ഏതമത്ഥം ഭദന്തേ, കഥം നു ഉച്ഛുപരിഭോഗം ലഭേയ്യ’’ന്തി.

൭൪൧.

‘‘പുരേ തുവം കമ്മമകാസി അത്തനാ, മനുസ്സഭൂതോ പുരിമായ ജാതിയാ;

അഹഞ്ച തം ഏതമത്ഥം വദാമി, സുത്വാന ത്വം ഏതമത്ഥം വിജാന.

൭൪൨.

‘‘ഉച്ഛും ¶ തുവം ഖാദമാനോ പയാതോ, പുരിസോ ച തേ പിട്ഠിതോ അന്വഗച്ഛി;

സോ ച തം പച്ചാസന്തോ കഥേസി, തസ്സ തുവം ന കിഞ്ചി ആലപിത്ഥ.

൭൪൩.

‘‘സോ ച തം അഭണന്തം അയാചി, ‘ദേഹയ്യ ഉച്ഛു’ന്തി ച തം അവോച;

തസ്സ തുവം പിട്ഠിതോ ഉച്ഛും അദാസി, തസ്സേതം കമ്മസ്സ അയം വിപാകോ.

൭൪൪.

‘‘ഇങ്ഘ ത്വം ഗന്ത്വാന പിട്ഠിതോ ഗണ്ഹേയ്യാസി [ഇങ്ഘ ത്വം പിട്ഠിതോ ഗണ്ഹ ഉച്ഛും (സീ.)], ഗഹേത്വാന തം ഖാദസ്സു യാവദത്ഥം;

തേനേവ ത്വം അത്തമനോ ഭവിസ്സസി, ഹട്ഠോ ചുദഗ്ഗോ ച പമോദിതോ ചാ’’തി.

൭൪൫.

ഗന്ത്വാന ¶ സോ പിട്ഠിതോ അഗ്ഗഹേസി, ഗഹേത്വാന തം ഖാദി യാവദത്ഥം;

തേനേവ സോ അത്തമനോ അഹോസി, ഹട്ഠോ ചുദഗ്ഗോ ച പമോദിതോ ചാതി.

ഉച്ഛുപേതവത്ഥു പഞ്ചമം.

൬. കുമാരപേതവത്ഥു

൭൪൬.

‘‘സാവത്ഥി ¶ ¶ നാമ നഗരം, ഹിമവന്തസ്സ പസ്സതോ;

തത്ഥ ആസും ദ്വേ കുമാരാ, രാജപുത്താതി മേ സുതം.

൭൪൭.

‘‘സമ്മത്താ ¶ [പമത്താ (ക.)] രജനീയേസു, കാമസ്സാദാഭിനന്ദിനോ;

പച്ചുപ്പന്നസുഖേ ഗിദ്ധാ, ന തേ പസ്സിംസുനാഗതം.

൭൪൮.

‘‘തേ ചുതാ ച മനുസ്സത്താ, പരലോകം ഇതോ ഗതാ;

തേധ ഘോസേന്ത്യദിസ്സന്താ, പുബ്ബേ ദുക്കടമത്തനോ.

൭൪൯.

‘‘‘ബഹൂസു വത [ബഹുസ്സുതേസു (സീ. ക.)] സന്തേസു, ദേയ്യധമ്മേ ഉപട്ഠിതേ;

നാസക്ഖിമ്ഹാ ച അത്താനം, പരിത്തം കാതും സുഖാവഹം.

൭൫൦.

‘‘‘കിം തതോ പാപകം അസ്സ, യം നോ രാജകുലാ ചുതാ;

ഉപപന്നാ പേത്തിവിസയം, ഖുപ്പിപാസസമപ്പിതാ [ഖുപ്പിപാസാസമപ്പിതാ (സീ. പീ.)].

൭൫൧.

‘‘സാമിനോ ഇധ ഹുത്വാന, ഹോന്തി അസാമിനോ തഹിം;

ഭമന്തി [ചരന്തി (സീ. പീ.), മരന്തി (സ്യാ.)] ഖുപ്പിപാസായ, മനുസ്സാ ഉന്നതോനതാ.

൭൫൨.

‘‘ഏതമാദീനവം ഞത്വാ, ഇസ്സരമദസമ്ഭവം;

പഹായ ¶ ഇസ്സരമദം, ഭവേ സഗ്ഗഗതോ നരോ;

കായസ്സ ഭേദാ സപ്പഞ്ഞോ, സഗ്ഗം സോ ഉപപജ്ജതീ’’തി.

കുമാരപേതവത്ഥു ഛട്ഠം.

൭. രാജപുത്തപേതവത്ഥു

൭൫൩.

പുബ്ബേ ¶ കതാനം കമ്മാനം, വിപാകോ മഥയേ മനം;

രൂപേ സദ്ദേ രസേ ഗന്ധേ, ഫോട്ഠബ്ബേ ച മനോരമേ.

൭൫൪.

നച്ചം ഗീതം രതിം ഖിഡ്ഡം, അനുഭുത്വാ അനപ്പകം;

ഉയ്യാനേ പരിചരിത്വാ, പവിസന്തോ ഗിരിബ്ബജം.

൭൫൫.

ഇസിം സുനേത്ത [സുനിത (ക.)] മദ്ദക്ഖി, അത്തദന്തം സമാഹിതം;

അപ്പിച്ഛം ഹിരിസമ്പന്നം, ഉഞ്ഛേ പത്തഗതേ രതം.

൭൫൬.

ഹത്ഥിക്ഖന്ധതോ ഓരുയ്ഹ, ലദ്ധാ ഭന്തേതി ചാബ്രവി;

തസ്സ പത്തം ഗഹേത്വാന, ഉച്ചം പഗ്ഗയ്ഹ ഖത്തിയോ.

൭൫൭.

ഥണ്ഡിലേ ¶ പത്തം ഭിന്ദിത്വാ, ഹസമാനോ അപക്കമി;

‘‘രഞ്ഞോ കിതവസ്സാഹം പുത്തോ, കിം മം ഭിക്ഖു കരിസ്സസി’’.

൭൫൮.

തസ്സ ¶ കമ്മസ്സ ഫരുസസ്സ, വിപാകോ കടുകോ അഹു;

യം രാജപുത്തോ വേദേസി, നിരയമ്ഹി സമപ്പിതോ.

൭൫൯.

ഛളേവ ചതുരാസീതി, വസ്സാനി നവുതാനി ച;

ഭുസം ദുക്ഖം നിഗച്ഛിത്ഥോ, നിരയേ കതകിബ്ബിസോ.

൭൬൦.

ഉത്താനോപി ച പച്ചിത്ഥ, നികുജ്ജോ വാമദക്ഖിണോ;

ഉദ്ധംപാദോ ഠിതോ ചേവ, ചിരം ബാലോ അപച്ചഥ.

൭൬൧.

ബഹൂനി ¶ വസ്സസഹസ്സാനി, പൂഗാനി നഹുതാനി ച;

ഭുസം ദുക്ഖം നിഗച്ഛിത്ഥോ, നിരയേ കതകിബ്ബിസോ.

൭൬൨.

ഏതാദിസം ഖോ കടുകം, അപ്പദുട്ഠപ്പദോസിനം;

പച്ചന്തി പാപകമ്മന്താ, ഇസിമാസജ്ജ സുബ്ബതം.

൭൬൩.

സോ തത്ഥ ബഹുവസ്സാനി, വേദയിത്വാ ബഹും ദുഖം;

ഖുപ്പിപാസഹതോ നാമ [ഖുപ്പിപാസാഹതോ നാമ (സീ. പീ)], പേതോ ആസി തതോ ചുതോ.

൭൬൪.

ഏതമാദീനവം ഞത്വാ [ദിസ്വാ (സീ.)], ഇസ്സരമദസമ്ഭവം;

പഹായ ഇസ്സരമദം, നിവാതമനുവത്തയേ.

൭൬൫.

ദിട്ഠേവ ധമ്മേ പാസംസോ, യോ ബുദ്ധേസു സഗാരവോ;

കായസ്സ ഭേദാ സപ്പഞ്ഞോ, സഗ്ഗം സോ ഉപപജ്ജതീതി.

രാജപുത്തപേതവത്ഥു സത്തമം.

൮. ഗൂഥഖാദകപേതവത്ഥു

൭൬൬.

‘‘ഗൂഥകൂപതോ ¶ ഉഗ്ഗന്ത്വാ, കോ നു ദീനോ പതിട്ഠസി [ദീനോ ഹി തിട്ഠസി (സീ.)];

നിസ്സംസയം പാപകമ്മന്തോ, കിം നു സദ്ദഹസേ തുവ’’ന്തി.

൭൬൭.

‘‘അഹം ഭദന്തേ പേതോമ്ഹി, ദുഗ്ഗതോ യമലോകികോ;

പാപകമ്മം കരിത്വാന, പേതലോകം ഇതോ ഗതോ’’.

൭൬൮.

‘‘കിം നു കായേന വാചായ, മനസാ ദുക്കടം കതം;

കിസ്സ കമ്മവിപാകേന, ഇദം ദുക്ഖം നിഗച്ഛസീ’’തി.

൭൬൯.

‘‘അഹു ¶ ആവാസികോ മയ്ഹം, ഇസ്സുകീ കുലമച്ഛരീ;

അജ്ഝോസിതോ മയ്ഹം ഘരേ, കദരിയോ പരിഭാസകോ.

൭൭൦.

‘‘തസ്സാഹം ¶ ¶ വചനം സുത്വാ, ഭിക്ഖവോ പരിഭാസിസം;

തസ്സ കമ്മവിപാകേന, പേതലോകം ഇതോ ഗതോ’’തി.

൭൭൧.

‘‘അമിത്തോ മിത്തവണ്ണേന, യോ തേ ആസി കുലൂപകോ;

കായസ്സ ഭേദാ ദുപ്പഞ്ഞോ, കിം നു പേച്ച ഗതിം ഗതോ’’തി.

൭൭൨.

‘‘തസ്സേവാഹം പാപകമ്മസ്സ, സീസേ തിട്ഠാമി മത്ഥകേ;

സോ ച പരവിസയം പത്തോ, മമേവ പരിചാരകോ.

൭൭൩.

‘‘യം ഭദന്തേ ഹദന്തഞ്ഞേ, ഏതം മേ ഹോതി ഭോജനം;

അഹഞ്ച ഖോ യം ഹദാമി, ഏതം സോ ഉപജീവതീ’’തി.

ഗൂഥഖാദകപേതവത്ഥു അട്ഠമം.

൯. ഗൂഥഖാദകപേതിവത്ഥു

൭൭൪.

‘‘ഗൂഥകൂപതോ ¶ ഉഗ്ഗന്ത്വാ, കാ നു ദീനാ പതിട്ഠസി;

നിസ്സംസയം പാപകമ്മന്താ, കിം നു സദ്ദഹസേ തുവ’’ന്തി.

൭൭൫.

‘‘അഹം ഭദന്തേ പേതീമ്ഹി, ദുഗ്ഗതാ യമലോകികാ;

പാപകമ്മം കരിത്വാന, പേതലോകം ഇതോ ഗതാ’’തി.

൭൭൬.

‘‘കിം നു കായേന വാചായ, മനസാ ദുക്കടം കതം;

കിസ്സ കമ്മവിപാകേന, ഇദം ദുക്ഖം നിഗച്ഛസീ’’തി.

൭൭൭.

‘‘അഹു ആവാസികോ മയ്ഹം, ഇസ്സുകീ കുലമച്ഛരീ;

അജ്ഝോസിതോ മയ്ഹം ഘരേ, കദരിയോ പരിഭാസകോ.

൭൭൮.

‘‘തസ്സാഹം വചനം സുത്വാ, ഭിക്ഖവോ പരിഭാസിസം;

തസ്സ കമ്മവിപാകേന, പേതലോകം ഇതോ ഗതാ’’തി.

൭൭൯.

‘‘അമിത്തോ ¶ മിത്തവണ്ണേന, യോ തേ ആസി കുലൂപകോ;

കായസ്സ ഭേദാ ദുപ്പഞ്ഞോ, കിം നു പേച്ച ഗതിം ഗതോ’’തി.

൭൮൦.

‘‘തസ്സേവാഹം പാപകമ്മസ്സ, സീസേ തിട്ഠാമി മത്ഥകേ;

സോ ച പരവിസയം പത്തോ, മമേവ പരിചാരകോ.

൭൮൧.

‘‘യം ¶ ഭദന്തേ ഹദന്തഞ്ഞേ, ഏതം മേ ഹോതി ഭോജനം;

അഹഞ്ച ഖോ യം ഹദാമി, ഏതം സോ ഉപജീവതീ’’തി.

ഗൂഥഖാദകപേതിവത്ഥു നവമം.

൧൦. ഗണപേതവത്ഥു

൭൮൨.

‘‘നഗ്ഗാ ¶ ദുബ്ബണ്ണരൂപാത്ഥ, കിസാ ധമനിസന്ഥതാ;

ഉപ്ഫാസുലികാ [ഉപ്പാസുളികാ (ക.)] കിസികാ, കേ നു തുമ്ഹേത്ഥ മാരിസാ’’തി.

൭൮൩.

‘‘മയം ഭദന്തേ പേതാമ്ഹാ, ദുഗ്ഗതാ യമലോകികാ;

പാപകമ്മം കരിത്വാന, പേതലോകം ഇതോ ഗതാ’’തി.

൭൮൪.

‘‘കിം ¶ നു കായേന വാചായ, മനസാ ദുക്കടം കതം;

കിസ്സ കമ്മവിപാകേന, പേതലോകം ഇതോ ഗതാ’’തി.

൭൮൫.

‘‘അനാവടേസു തിത്ഥേസു, വിചിനിമ്ഹദ്ധമാസകം;

സന്തേസു ദേയ്യധമ്മേസു, ദീപം നാകമ്ഹ അത്തനോ.

൭൮൬.

‘‘നദിം ഉപേമ തസിതാ, രിത്തകാ പരിവത്തതി;

ഛായം ഉപേമ ഉണ്ഹേസു, ആതപോ പരിവത്തതി.

൭൮൭.

‘‘അഗ്ഗിവണ്ണോ ച നോ വാതോ, ഡഹന്തോ ഉപവായതി;

ഏതഞ്ച ഭന്തേ അരഹാമ, അഞ്ഞഞ്ച പാപകം തതോ.

൭൮൮.

‘‘അപി യോജനാനി [അധിയോജനാനി (സീ. ക.)] ഗച്ഛാമ, ഛാതാ ആഹാരഗേധിനോ;

അലദ്ധാവ ¶ നിവത്താമ, അഹോ നോ അപ്പപുഞ്ഞതാ.

൭൮൯.

‘‘ഛാതാ പമുച്ഛിതാ ഭന്താ, ഭൂമിയം പടിസുമ്ഭിതാ;

ഉത്താനാ പടികിരാമ, അവകുജ്ജാ പതാമസേ.

൭൯൦.

‘‘തേ ച തത്ഥേവ പതിതാ [തത്ഥ പപഹിതാ (ക.)], ഭൂമിയം പടിസുമ്ഭിതാ;

ഉരം സീസഞ്ച ഘട്ടേമ, അഹോ നോ അപ്പപുഞ്ഞതാ.

൭൯൧.

‘‘ഏതഞ്ച ഭന്തേ അരഹാമ, അഞ്ഞഞ്ച പാപകം തതോ;

സന്തേസു ദേയ്യധമ്മേസു, ദീപം നാകമ്ഹ അത്തനോ.

൭൯൨.

‘‘തേ ഹി നൂന ഇതോ ഗന്ത്വാ, യോനിം ലദ്ധാന മാനുസിം;

വദഞ്ഞൂ സീലസമ്പന്നാ, കാഹാമ കുസലം ബഹു’’ന്തി.

ഗണപേതവത്ഥു ദസമം.

൧൧. പാടലിപുത്തപേതവത്ഥു

൭൯൩.

‘‘ദിട്ഠാ ¶ ¶ ¶ തയാ നിരയാ തിരച്ഛാനയോനി,

പേതാ അസുരാ അഥവാപി മാനുസാ ദേവാ; സയമദ്ദസ കമ്മവിപാകമത്തനോ,

നേസ്സാമി തം പാടലിപുത്തമക്ഖതം; തത്ഥ ഗന്ത്വാ കുസലം കരോഹി കമ്മം’’.

൭൯൪.

‘‘അത്ഥകാമോസി മേ യക്ഖ, ഹിതകാമോസി ദേവതേ;

കരോമി തുയ്ഹം വചനം, ത്വംസി ആചരിയോ മമ.

൭൯൫.

‘‘ദിട്ഠാ മയാ നിരയാ തിരച്ഛാനയോനി, പേതാ അസുരാ അഥവാപി മാനുസാ ദേവാ;

സയമദ്ദസം ¶ കമ്മവിപാകമത്തനോ, കാഹാമി പുഞ്ഞാനി അനപ്പകാനീ’’തി.

പാടലിപുത്തപേതവത്ഥു ഏകാദസമം.

൧൨. അമ്ബവനപേതവത്ഥു

൭൯൬.

‘‘അയഞ്ച തേ പോക്ഖരണീ സുരമ്മാ, സമാ സുതിത്ഥാ ച മഹോദകാ ച;

സുപുപ്ഫിതാ ഭമരഗണാനുകിണ്ണാ, കഥം തയാ ലദ്ധാ അയം മനുഞ്ഞാ.

൭൯൭.

‘‘ഇദഞ്ച തേ അമ്ബവനം സുരമ്മം, സബ്ബോതുകം ധാരയതേ [ധാരയതി (സ്യാ. ക.)] ഫലാനി;

സുപുപ്ഫിതം ഭമരഗണാനുകിണ്ണം, കഥം തയാ ലദ്ധമിദം വിമാനം’’.

൭൯൮.

‘‘അമ്ബപക്കം ദകം [അമ്ബപക്കോദകം (സീ. സ്യാ. പീ.), അമ്ബപക്കൂദകം (ക.)] യാഗു, സീതച്ഛായാ മനോരമാ;

ധീതായ ദിന്നദാനേന, തേന മേ ഇധ ലബ്ഭതി’’.

൭൯൯.

‘‘സന്ദിട്ഠികം ¶ കമ്മം ഏവം [സന്ദിട്ഠികം ഏവ (സ്യാ.)] പസ്സഥ, ദാനസ്സ ദമസ്സ സംയമസ്സ വിപാകം;

ദാസീ അഹം അയ്യകുലേസു ഹുത്വാ, സുണിസാ ഹോമി അഗാരസ്സ ഇസ്സരാ’’തി.

അമ്ബവനപേതവത്ഥു ദ്വാദസമം.

൧൩. അക്ഖരുക്ഖപേതവത്ഥു

൮൦൦.

‘‘യം ¶ ¶ ദദാതി ന തം ഹോതി, ദേഥേവ ദാനം ദത്വാ ഉഭയം തരതി;

ഉഭയം തേന ദാനേന [തേന (ക.)] ഗച്ഛതി, ജാഗരഥ മാപമജ്ജഥാ’’തി.

അക്ഖരുക്ഖപേതവത്ഥു തേരസമം.

൧൪. ഭോഗസംഹരപേതവത്ഥു

൮൦൧.

‘‘മയം ¶ ഭോഗേ സംഹരിമ്ഹ, സമേന വിസമേന ച;

തേ അഞ്ഞേ പരിഭുഞ്ജന്തി, മയം ദുക്ഖസ്സ ഭാഗിനീ’’തി.

ഭോഗസംഹരപേതവത്ഥു ചുദ്ദസമം.

൧൫. സേട്ഠിപുത്തപേതവത്ഥു

൮൦൨.

[ജാ. ൧.൪.൫൪ ജാതകേപി] ‘‘സട്ഠിവസ്സസഹസ്സാനി, പരിപുണ്ണാനി സബ്ബസോ;

നിരയേ പച്ചമാനാനം, കദാ അന്തോ ഭവിസ്സതി’’.

൮൦൩.

[ജാ. ൧.൪.൫൫ ജാതകേപി] ‘‘നത്ഥി അന്തോ കുതോ അന്തോ, ന അന്തോ പടിദിസ്സതി;

തഥാ ഹി പകതം പാപം, തുയ്ഹം മയ്ഹഞ്ച മാരിസാ [മമ തുയ്ഹഞ്ച മാരിസ (സീ. സ്യാ. പീ.)].

൮൦൪.

[ജാ. ൧.൪.൫൩ ജാതകേപി] ‘‘ദുജ്ജീവിതമജീവമ്ഹ ¶ , യേ സന്തേ ന ദദമ്ഹസേ;

സന്തേസു ദേയ്യധമ്മേസു, ദീപം നാകമ്ഹ അത്തനോ.

൮൦൫.

[ജാ. ൧.൪.൫൬ ജാതകേപി] ‘‘സോഹം നൂന ഇതോ ഗന്ത്വാ, യോനിം ലദ്ധാന മാനുസിം;

വദഞ്ഞൂ സീലസമ്പന്നോ, കാഹാമി കുസലം ബഹു’’ന്തി.

സേട്ഠിപുത്തപേതവത്ഥു പന്നരസമം.

൧൬. സട്ഠികൂടപേതവത്ഥു

൮൦൬.

‘‘കിം ¶ നു ഉമ്മത്തരൂപോവ, മിഗോ ഭന്തോവ ധാവസി;

നിസ്സംസയം പാപകമ്മന്തോ [പാപകമ്മം (സ്യാ. പീ.)], കിം നു സദ്ദായസേ തുവ’’ന്തി.

൮൦൭.

‘‘അഹം ¶ ഭദന്തേ പേതോമ്ഹി, ദുഗ്ഗതോ യമലോകികോ;

പാപകമ്മം കരിത്വാന, പേതലോകം ഇതോ ഗതോ.

൮൦൮.

‘‘സട്ഠി കൂടസഹസ്സാനി, പരിപുണ്ണാനി സബ്ബസോ;

സീസേ മയ്ഹം നിപതന്തി, തേ ഭിന്ദന്തി ച മത്ഥക’’ന്തി.

൮൦൯.

‘‘കിം നു കായേന വാചായ, മനസാ ദുക്കടം കതം;

കിസ്സ കമ്മവിപാകേന, ഇദം ദുക്ഖം നിഗച്ഛസി.

൮൧൦.

‘‘സട്ഠി ¶ കൂടസഹസ്സാനി, പരിപുണ്ണാനി സബ്ബസോ;

സീസേ തുയ്ഹം നിപതന്തി, തേ ഭിന്ദന്തി ച മത്ഥക’’ന്തി.

൮൧൧.

‘‘അഥദ്ദസാസിം സമ്ബുദ്ധം, സുനേത്തം ഭാവിതിന്ദ്രിയം;

നിസിന്നം രുക്ഖമൂലസ്മിം, ഝായന്തം അകുതോഭയം.

൮൧൨.

‘‘സാലിത്തകപ്പഹാരേന, ഭിന്ദിസ്സം തസ്സ മത്ഥകം;

തസ്സ കമ്മവിപാകേന, ഇദം ദുക്ഖം നിഗച്ഛിസം.

൮൧൩.

‘‘സട്ഠി കൂടസഹസ്സാനി, പരിപുണ്ണാനി സബ്ബസോ;

സീസേ മയ്ഹം നിപതന്തി, തേ ഭിന്ദന്തി ച [നിപതന്തി, വോ ഭിന്ദന്തേവ (സീ. ധമ്മപദട്ഠകഥാ)] മത്ഥക’’ന്തി.

൮൧൪.

‘‘ധമ്മേന തേ കാപുരിസ, സട്ഠികൂടസഹസ്സാനി, പരിപുണ്ണാനി സബ്ബസോ;

സീസേ തുയ്ഹം നിപതന്തി, തേ ഭിന്ദന്തി ച മത്ഥക’’ന്തി.

സട്ഠികൂടപേതവത്ഥു സോളസമം.

മഹാവഗ്ഗോ ചതുത്ഥോ നിട്ഠിതോ.

തസ്സുദ്ദാനം ¶ –

അമ്ബസക്കരോ ¶ ¶ സേരീസകോ, പിങ്ഗലോ രേവതി ഉച്ഛു;

ദ്വേ കുമാരാ ദുവേ ഗൂഥാ, ഗണപാടലിഅമ്ബവനം.

അക്ഖരുക്ഖഭോഗസംഹരാ, സേട്ഠിപുത്തസട്ഠികൂടാ;

ഇതി സോളസവത്ഥൂനി, വഗ്ഗോ തേന പവുച്ചതി.

അഥ വഗ്ഗുദ്ദാനം –

ഉരഗോ ഉപരിവഗ്ഗോ, ചൂളമഹാതി ചതുധാ;

വത്ഥൂനി ഏകപഞ്ഞാസം, ചതുധാ ഭാണവാരതോ.

പേതവത്ഥുപാളി നിട്ഠിതാ.