മൂല > സുത്തപിടക > ഖുദ്ദകനികായ

THA Vol 0
MMR Vol 0
VRI Vol 0
PTS Vol 0

Misc. Paragraph

ഖുദ്ദകനികായേ

ഥേരീഗാഥാപാളി

൫. അഞ്ഞതരാതിസ്സാഥേരീഗാഥാ

൧൨. ധമ്മദിന്നാഥേരീഗാഥാ

൧൩.വിസാഖാഥേരീഗാഥാ

൧൪.സുമനാഥേരീഗാഥാ

൧൫. ഉത്തരാഥേരീഗാഥാ

൧൬. വുഡ്ഢപബ്ബജിതസുമനാഥേരീഗാഥാ

൧൭. ധമ്മാഥേരീഗാഥാ

൧൮. സങ്ഘാഥേരീഗാഥാ

൨. ദുകനിപാതോ

൧. അഭിരൂപനന്ദാഥേരീഗാഥാ

൨. ജേന്താഥേരീഗാഥാ

൩. സുമങ്ഗലമാതാഥേരീഗാഥാ

൩. അപരാഉത്തമാഥേരീഗാഥാ

൧. ഭദ്ദാകാപിലാനീഥേരീഗാഥാ

൪. സുന്ദരീനന്ദാഥേരീഗാഥാ

൫. നന്ദുത്തരാഥേരീഗാഥാ

൬. മിത്താകാളീഥേരീഗാഥാ

൭. സകുലാഥേരീഗാഥാ

൮. സോണാഥേരീഗാഥാ

൯. ഭദ്ദാകുണ്ഡലകേസാഥേരീഗാഥാ

൧൦. പടാചാരാഥേരീഗാഥാ

൧൧. തിംസമത്താഥേരീഗാഥാ

൧൨. ചന്ദാഥേരീഗാഥാ

൬. ഛക്കനിപാതോ

൧. പഞ്ചസതമത്താഥേരീഗാഥാ

൬. മഹാപജാപതിഗോതമീഥേരീഗാഥാ

൧. ഉപ്പലവണ്ണാഥേരീഗാഥാ

൫. സുഭാകമ്മാരധീതുഥേരീഗാഥാ

൧൪. തിംസനിപാതോ

൧. സുഭാജീവകമ്ബവനികാഥേരീഗാഥാ

നമോ തസ്സ ഭഗവതോ അരഹതോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ

‘‘സുഖം ¶ ¶ ¶ ¶ സുപാഹി ഥേരികേ, കത്വാ ചോളേന പാരുതാ;

ഉപസന്തോ ഹി തേ രാഗോ, സുക്ഖഡാകം വ കുമ്ഭിയ’’ന്തി.

ഇത്ഥം സുദം അഞ്ഞതരാ ഥേരീ അപഞ്ഞാതാ ഭിക്ഖുനീ ഗാഥം അഭാസിത്ഥാതി.

‘‘മുത്തേ ¶ മുച്ചസ്സു യോഗേഹി, ചന്ദോ രാഹുഗ്ഗഹാ ഇവ;

വിപ്പമുത്തേന ചിത്തേന, അനണാ ഭുഞ്ജ പിണ്ഡക’’ന്തി.

ഇത്ഥം സുദം ഭഗവാ മുത്തം സിക്ഖമാനം ഇമായ ഗാഥായ അഭിണ്ഹം ഓവദതീതി.

‘‘പുണ്ണേ പൂരസ്സു ധമ്മേഹി, ചന്ദോ പന്നരസേരിവ;

പരിപുണ്ണായ പഞ്ഞായ, തമോഖന്ധം [തമോക്ഖന്ധം (സീ. സ്യാ.)] പദാലയാ’’തി.

ഇത്ഥം സുദം പുണ്ണാ ഥേരീ ഗാഥം അഭാസിത്ഥാതി.

‘‘തിസ്സേ സിക്ഖസ്സു സിക്ഖായ, മാ തം യോഗാ ഉപച്ചഗും;

സബ്ബയോഗവിസംയുത്താ, ചര ലോകേ അനാസവാ’’തി.

‘‘തിസ്സേ ¶ ¶ യുഞ്ജസ്സു ധമ്മേഹി, ഖണോ തം മാ ഉപച്ചഗാ;

ഖണാതീതാ ഹി സോചന്തി, നിരയമ്ഹി സമപ്പിതാ’’തി.

‘‘ധീരേ ¶ നിരോധം ഫുസേഹി [ഫുസ്സേഹി (സീ.)], സഞ്ഞാവൂപസമം സുഖം;

ആരാധയാഹി നിബ്ബാനം, യോഗക്ഖേമമനുത്തര’’ന്തി [യോഗക്ഖേമം അനുത്തരന്തി (സീ. സ്യാ.)].

‘‘വീരാ ¶ വീരേഹി [ധീരാ ധീരേഹി (ക.)] ധമ്മേഹി, ഭിക്ഖുനീ ഭാവിതിന്ദ്രിയാ;

ധാരേഹി അന്തിമം ദേഹം, ജേത്വാ മാരം സവാഹിനി’’ന്തി [സവാഹനന്തി (ക.)].

‘‘സദ്ധായ പബ്ബജിത്വാന, മിത്തേ മിത്തരതാ ഭവ;

ഭാവേഹി കുസലേ ധമ്മേ, യോഗക്ഖേമസ്സ പത്തിയാ’’തി.

‘‘സദ്ധായ പബ്ബജിത്വാന, ഭദ്രേ ഭദ്രരതാ ഭവ;

ഭാവേഹി കുസലേ ധമ്മേ, യോഗക്ഖേമമനുത്തര’’ന്തി.

‘‘ഉപസമേ തരേ ഓഘം, മച്ചുധേയ്യം സുദുത്തരം;

ധാരേഹി അന്തിമം ദേഹം, ജേത്വാ മാരം സവാഹന’’ന്തി.

‘‘സുമുത്താ ¶ സാധുമുത്താമ്ഹി, തീഹി ഖുജ്ജേഹി മുത്തിയാ;

ഉദുക്ഖലേന മുസലേന, പതിനാ ഖുജ്ജകേന ച;

മുത്താമ്ഹി ¶ ജാതിമരണാ, ഭവനേത്തി സമൂഹതാ’’തി.

‘‘ഛന്ദജാതാ അവസായീ, മനസാ ച ഫുടാ [ഫുട്ഠാ (സ്യാ.), ഫുഠാ (സീ. അട്ഠ.)] സിയാ;

കാമേസു അപ്പടിബദ്ധചിത്താ [അപ്പടിബന്ധചിത്താ (ക.)], ഉദ്ധംസോതാതി വുച്ചതീ’’തി [ഉദ്ധംസോതാ വിമുച്ചതീതി (സീ. പീ.)].

‘‘കരോഥ ¶ ബുദ്ധസാസനം, യം കത്വാ നാനുതപ്പതി;

ഖിപ്പം പാദാനി ധോവിത്വാ, ഏകമന്തേ നിസീദഥാ’’തി.

‘‘ധാതുയോ ദുക്ഖതോ ദിസ്വാ, മാ ജാതിം പുനരാഗമി;

ഭവേ ഛന്ദം വിരാജേത്വാ, ഉപസന്താ ചരിസ്സസീ’’തി.

‘‘കായേന ¶ സംവുതാ ആസിം, വാചായ ഉദ ചേതസാ;

സമൂലം തണ്ഹമബ്ബുയ്ഹ, സീതിഭൂതാമ്ഹി നിബ്ബുതാ’’തി.

൧൬. വുഡ്ഢപബ്ബജിതസുമനാഥേരീഗാഥാ

‘‘സുഖം ത്വം വുഡ്ഢികേ സേഹി, കത്വാ ചോളേന പാരൂതാ;

ഉപസന്തോ ഹി തേ രാഗോ, സീതിഭൂതാസി നിബ്ബുതാ’’തി.

‘‘പിണ്ഡപാതം ¶ ചരിത്വാന, ദണ്ഡമോലുബ്ഭ ദുബ്ബലാ;

വേധമാനേഹി ഗത്തേഹി, തത്ഥേവ നിപതിം ഛമാ;

ദിസ്വാ ¶ ആദീനവം കായേ, അഥ ചിത്തം വിമുച്ചി മേ’’തി.

‘‘ഹിത്വാ ¶ ഘരേ പബ്ബജിത്വാ [പബ്ബജിതാ (സീ. അട്ഠ.)], ഹിത്വാ പുത്തം പസും പിയം;

ഹിത്വാ രാഗഞ്ച ദോസഞ്ച, അവിജ്ജഞ്ച വിരാജിയ;

സമൂലം തണ്ഹമബ്ബുയ്ഹ, ഉപസന്താമ്ഹി നിബ്ബുതാ’’തി.

[അപ. ഥേരീ ൨.൪.൧൫൭ അപദാനേപി] ‘‘ആതുരം ¶ അസുചിം പൂതിം, പസ്സ നന്ദേ സമുസ്സയം;

അസുഭായ ചിത്തം ഭാവേഹി, ഏകഗ്ഗം സുസമാഹിതം.

‘‘അനിമിത്തഞ്ച ഭാവേഹി, മാനാനുസയമുജ്ജഹ;

തതോ മാനാഭിസമയാ, ഉപസന്താ ചരിസ്സസീ’’തി.

ഇത്ഥം സുദം ഭഗവാ അഭിരൂപനന്ദം സിക്ഖമാനം ഇമാഹി ഗാഥാഹി അഭിണ്ഹം ഓവദതീതി [ഇത്ഥം സുദം ഭഗവാ അഭിരൂപനന്ദം സിക്ഖമാനം ഇമാഹി ഗാഥാഹി അഭിണ്ഹം ഓവദതീതി (ക.)].

‘‘യേ ഇമേ സത്ത ബോജ്ഝങ്ഗാ, മഗ്ഗാ നിബ്ബാനപത്തിയാ;

ഭാവിതാ തേ മയാ സബ്ബേ, യഥാ ബുദ്ധേന ദേസിതാ.

‘‘ദിട്ഠോ ഹി മേ സോ ഭഗവാ, അന്തിമോയം സമുസ്സയോ;

വിക്ഖീണോ ജാതിസംസാരോ, നത്ഥി ദാനി പുനബ്ഭവോ’’തി.

ഇത്ഥം സുദം ജേന്താ ഥേരീ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

‘‘സുമുത്തികാ ¶ ¶ ¶ സുമുത്തികാ [സുമുത്തികേ സുമുത്തികേ (സീ.), സുമുത്തികേ സുമുത്തികാ (സ്യാ. ക.)], സാധുമുത്തികാമ്ഹി മുസലസ്സ;

അഹിരികോ മേ ഛത്തകം വാപി, ഉക്ഖലികാ മേ ദേഡ്ഡുഭം വാതി.

‘‘രാഗഞ്ച അഹം ദോസഞ്ച, ചിച്ചിടി ചിച്ചിടീതി വിഹനാമി;

സാ രുക്ഖമൂലമുപഗമ്മ, അഹോ സുഖന്തി സുഖതോ ഝായാമീ’’തി.

… സുമങ്ഗലമാതാ ഥേരീ [അഞ്ഞതരാ ഥേരീ ഭിക്ഖുനീ അപഞ്ഞാതാ (സ്യാ. ക.)].

‘‘യാവ കാസിജനപദോ, സുങ്കോ മേ തത്ഥകോ അഹു;

തം കത്വാ നേഗമോ അഗ്ഘം, അഡ്ഢേനഗ്ഘം ഠപേസി മം.

‘‘അഥ ¶ നിബ്ബിന്ദഹം രൂപേ, നിബ്ബിന്ദഞ്ച വിരജ്ജഹം;

മാ പുന ജാതിസംസാരം, സന്ധാവേയ്യം പുനപ്പുനം;

തിസ്സോ വിജ്ജാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസന’’ന്തി.

‘‘കിഞ്ചാപി ഖോമ്ഹി കിസികാ, ഗിലാനാ ബാള്ഹദുബ്ബലാ;

ദണ്ഡമോലുബ്ഭ ഗച്ഛാമി, പബ്ബതം അഭിരൂഹിയ.

‘‘സങ്ഘാടിം നിക്ഖിപിത്വാന, പത്തകഞ്ച നികുജ്ജിയ;

സേലേ ഖമ്ഭേസിമത്താനം, തമോഖന്ധം പദാലിയാ’’തി.

‘‘കിഞ്ചാപി ഖോമ്ഹി ദുക്ഖിതാ, ദുബ്ബലാ ഗതയോബ്ബനാ;

ദണ്ഡമോലുബ്ഭ ഗച്ഛാമി, പബ്ബതം അഭിരൂഹിയ.

‘‘നിക്ഖിപിത്വാന ¶ സങ്ഘാടിം, പത്തകഞ്ച നികുജ്ജിയ;

നിസിന്നാ ചമ്ഹി സേലമ്ഹി, അഥ ചിത്തം വിമുച്ചി മേ;

തിസ്സോ ¶ വിജ്ജാ അനുപ്പത്താ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസന’’ന്തി.

‘‘ചാതുദ്ദസിം പഞ്ചദസിം, യാ ച പക്ഖസ്സ അട്ഠമീ;

പാടിഹാരിയപക്ഖഞ്ച, അട്ഠങ്ഗസുസമാഗതം.

‘‘ഉപോസഥം ¶ ഉപാഗച്ഛിം, ദേവകായാഭിനന്ദിനീ;

സാജ്ജ ഏകേന ഭത്തേന, മുണ്ഡാ സങ്ഘാടിപാരുതാ;

ദേവകായം ന പത്ഥേഹം, വിനേയ്യ ഹദയേ ദര’’ന്തി.

‘‘ഉദ്ധം പാദതലാ അമ്മ, അധോ വേ കേസമത്ഥകാ;

പച്ചവേക്ഖസ്സുമം കായം, അസുചിം പൂതിഗന്ധികം.

‘‘ഏവം ¶ വിഹരമാനായ, സബ്ബോ രാഗോ സമൂഹതോ;

പരിളാഹോ സമുച്ഛിന്നോ, സീതിഭൂതാമ്ഹി നിബ്ബുതാ’’തി.

‘‘അഭയേ ഭിദുരോ കായോ, യത്ഥ സതാ പുഥുജ്ജനാ;

നിക്ഖിപിസ്സാമിമം ദേഹം, സമ്പജാനാ സതീമതീ.

‘‘ബഹൂഹി ദുക്ഖധമ്മേഹി, അപ്പമാദരതായ മേ;

തണ്ഹക്ഖയോ അനുപ്പത്തോ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസന’’ന്തി.

‘‘ചതുക്ഖത്തും ¶ ¶ പഞ്ചക്ഖത്തും, വിഹാരാ ഉപനിക്ഖമിം;

അലദ്ധാ ചേതസോ സന്തിം, ചിത്തേ അവസവത്തിനീ;

തസ്സാ മേ അട്ഠമീ രത്തി, യതോ തണ്ഹാ സമൂഹതാ.

‘‘ബഹൂഹി ദുക്ഖധമ്മേഹി, അപ്പമാദരതായ മേ;

തണ്ഹക്ഖയോ അനുപ്പത്തോ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസന’’ന്തി.

‘‘പണ്ണവീസതിവസ്സാനി ¶ , യതോ പബ്ബജിതായ മേ;

നാഭിജാനാമി ചിത്തസ്സ, സമം ലദ്ധം കുദാചനം.

‘‘അലദ്ധാ ചേതസോ സന്തിം, ചിത്തേ അവസവത്തിനീ;

തതോ സംവേഗമാപാദിം, സരിത്വാ ജിനസാസനം.

‘‘ബഹൂഹി ദുക്ഖധമ്മേഹി, അപ്പമാദരതായ മേ;

തണ്ഹക്ഖയോ അനുപ്പത്തോ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം;

അജ്ജ ¶ മേ സത്തമീ രത്തി, യതോ തണ്ഹാ വിസോസിതാ’’തി.

‘‘ചതുക്ഖത്തും ¶ പഞ്ചക്ഖത്തും, വിഹാരാ ഉപനിക്ഖമിം;

അലദ്ധാ ചേതസോ സന്തിം, ചിത്തേ അവസവത്തിനീ.

‘‘സാ ¶ ഭിക്ഖുനിം ഉപഗച്ഛിം, യാ മേ സദ്ധായികാ അഹു;

സാ മേ ധമ്മമദേസേസി, ഖന്ധായതനധാതുയോ.

‘‘തസ്സാ ധമ്മം സുണിത്വാന, യഥാ മം അനുസാസി സാ;

സത്താഹം ഏകപല്ലങ്കേന, നിസീദിം പീതിസുഖസമപ്പിതാ [നിസീദിം സുഖസമപ്പിതാ (സീ.)];

അട്ഠമിയാ പാദേ പസാരേസിം, തമോഖന്ധം പദാലിയാ’’തി.

‘‘യേ ഇമേ സത്ത ബോജ്ഝങ്ഗാ, മഗ്ഗാ നിബ്ബാനപത്തിയാ;

ഭാവിതാ തേ മയാ സബ്ബേ, യഥാ ബുദ്ധേന ദേസിതാ.

‘‘സുഞ്ഞതസ്സാനിമിത്തസ്സ, ലാഭിനീഹം യദിച്ഛകം;

ഓരസാ ധീതാ ബുദ്ധസ്സ, നിബ്ബാനാഭിരതാ സദാ.

‘‘സബ്ബേ ¶ കാമാ സമുച്ഛിന്നാ, യേ ദിബ്ബാ യേ ച മാനുസാ;

വിക്ഖീണോ ജാതിസംസാരോ, നത്ഥി ദാനി പുനബ്ഭവോ’’തി.

‘‘ദിവാവിഹാരാ നിക്ഖമ്മ, ഗിജ്ഝകൂടമ്ഹി പബ്ബതേ;

നാഗം ഓഗാഹമുത്തിണ്ണം, നദീതീരമ്ഹി അദ്ദസം.

‘‘പുരിസോ അങ്കുസമാദായ, ‘ദേഹി പാദ’ന്തി യാചതി;

നാഗോ പസാരയീ പാദം, പുരിസോ നാഗമാരുഹി.

‘‘ദിസ്വാ ¶ അദന്തം ദമിതം, മനുസ്സാനം വസം ഗതം;

തതോ ചിത്തം സമാധേസിം, ഖലു തായ വനം ഗതാ’’തി.

‘‘അമ്മ ജീവാതി വനമ്ഹി കന്ദസി, അത്താനം അധിഗച്ഛ ഉബ്ബിരി;

ചുല്ലാസീതിസഹസ്സാനി [ചൂളാസീതിസഹസ്സാനി (സീ.)], സബ്ബാ ജീവസനാമികാ;

ഏതമ്ഹാളാഹനേ ദഡ്ഢാ, താസം കമനുസോചസി.

‘‘അബ്ബഹീ ¶ ¶ [അബ്ബുതീ (സ്യാ.), അബ്ബുള്ഹം (ക.)] വത മേ സല്ലം, ദുദ്ദസം ഹദയസ്സിതം [ഹദയനിസ്സിതം (സീ. സ്യാ.)];

യം മേ സോകപരേതായ, ധീതുസോകം ബ്യപാനുദി.

‘‘സാജ്ജ അബ്ബൂള്ഹസല്ലാഹം, നിച്ഛാതാ പരിനിബ്ബുതാ;

ബുദ്ധം ധമ്മഞ്ച സങ്ഘഞ്ച, ഉപേമി സരണം മുനി’’ന്തി.

‘‘കിംമേ കതാ രാജഗഹേ മനുസ്സാ, മധും പീതാവ [മധുപീതാവ (സീ.)] അച്ഛരേ;

യേ സുക്കം ന ഉപാസന്തി, ദേസേന്തിം ബുദ്ധസാസനം.

‘‘തഞ്ച അപ്പടിവാനീയം, അസേചനകമോജവം;

പിവന്തി മഞ്ഞേ സപ്പഞ്ഞാ, വലാഹകമിവദ്ധഗൂ.

‘‘സുക്കാ ¶ സുക്കേഹി ധമ്മേഹി, വീതരാഗാ സമാഹിതാ;

ധാരേതി അന്തിമം ദേഹം, ജേത്വാ മാരം സവാഹന’’ന്തി.

‘‘നത്ഥി നിസ്സരണം ലോകേ, കിം വിവേകേന കാഹസി;

ഭുഞ്ജാഹി ¶ കാമരതിയോ, മാഹു പച്ഛാനുതാപിനീ’’.

‘‘സത്തിസൂലൂപമാ കാമാ, ഖന്ധാസം അധികുട്ടനാ;

യം ത്വം ‘കാമരതിം’ ബ്രൂസി, ‘അരതീ’ ദാനി സാ മമ.

‘‘സബ്ബത്ഥ വിഹതാ നന്ദീ [നന്ദി (സീ. സ്യാ.)], തമോഖന്ധോ പദാലിതോ;

ഏവം ജാനാഹി പാപിമ, നിഹതോ ത്വമസി അന്തകാ’’തി.

‘‘യം തം ഇസീഹി പത്തബ്ബം, ഠാനം ദുരഭിസമ്ഭവം;

ന തം ദ്വങ്ഗുലപഞ്ഞായ, സക്കാ പപ്പോതുമിത്ഥിയാ’’.

‘‘ഇത്ഥിഭാവോ നോ കിം കയിരാ, ചിത്തമ്ഹി സുസമാഹിതേ;

ഞാണമ്ഹി വത്തമാനമ്ഹി, സമ്മാ ധമ്മം വിപസ്സതോ.

‘‘സബ്ബത്ഥ ¶ ¶ വിഹതാ നന്ദീ, തമോഖന്ധോ പദാലിതോ;

ഏവം ജാനാഹി പാപിമ, നിഹതോ ത്വമസി അന്തകാ’’തി.

‘‘പുത്തോ ¶ ബുദ്ധസ്സ ദായാദോ, കസ്സപോ സുസമാഹിതോ;

പുബ്ബേനിവാസം യോവേദി, സഗ്ഗാപായഞ്ച പസ്സതി.

‘‘അഥോ ¶ ജാതിക്ഖയം പത്തോ, അഭിഞ്ഞാവോസിതോ മുനി;

ഏതാഹി തീഹി വിജ്ജാഹി, തേവിജ്ജോ ഹോതി ബ്രാഹ്മണോ.

‘‘തഥേവ ഭദ്ദാ കാപിലാനീ, തേവിജ്ജാ മച്ചുഹായിനീ;

ധാരേതി അന്തിമം ദേഹം, ജേത്വാ മാരം സവാഹനം.

‘‘ദിസ്വാ ആദീനവം ലോകേ, ഉഭോ പബ്ബജിതാ മയം;

ത്യമ്ഹ ഖീണാസവാ ദന്താ, സീതിഭൂതമ്ഹ നിബ്ബുതാ’’തി.

‘‘പണ്ണവീസതിവസ്സാനി ¶ ¶ , യതോ പബ്ബജിതാ അഹം;

നാച്ഛരാസങ്ഘാതമത്തമ്പി, ചിത്തസ്സൂപസമജ്ഝഗം.

‘‘അലദ്ധാ ചേതസോ സന്തിം, കാമരാഗേനവസ്സുതാ;

ബാഹാ പഗ്ഗയ്ഹ കന്ദന്തീ, വിഹാരം പാവിസിം അഹം.

‘‘സാ ഭിക്ഖുനിം ഉപാഗച്ഛിം, യാ മേ സദ്ധായികാ അഹു;

സാ മേ ധമ്മമദേസേസി, ഖന്ധായതനധാതുയോ.

‘‘തസ്സാ ധമ്മം സുണിത്വാന, ഏകമന്തേ ഉപാവിസിം;

പുബ്ബേനിവാസം ജാനാമി, ദിബ്ബചക്ഖു വിസോധിതം.

‘‘ചേതോപരിച്ചഞാണഞ്ച ¶ ¶ [ചേതോപരിയഞാണഞ്ച (ക.)], സോതധാതു വിസോധിതാ;

ഇദ്ധീപി മേ സച്ഛികതാ, പത്തോ മേ ആസവക്ഖയോ;

ഛളഭിഞ്ഞാ [ഛ മേഭിഞ്ഞാ (സ്യാ. ക.)] സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസന’’ന്തി.

‘‘മത്താ വണ്ണേന രൂപേന, സോഭഗ്ഗേന യസേന ച;

യോബ്ബനേന ചുപത്ഥദ്ധാ, അഞ്ഞാസമതിമഞ്ഞിഹം.

‘‘വിഭൂസേത്വാ ഇമം കായം, സുചിത്തം ബാലലാപനം;

അട്ഠാസിം വേസിദ്വാരമ്ഹി, ലുദ്ദോ പാസമിവോഡ്ഡിയ.

‘‘പിലന്ധനം വിദംസേന്തീ, ഗുയ്ഹം പകാസികം ബഹും;

അകാസിം വിവിധം മായം, ഉജ്ജഗ്ഘന്തീ ബഹും ജനം.

‘‘സാജ്ജ പിണ്ഡം ചരിത്വാന, മുണ്ഡാ സങ്ഘാടിപാരുതാ;

നിസിന്നാ രുക്ഖമൂലമ്ഹി, അവിതക്കസ്സ ലാഭിനീ.

‘‘സബ്ബേ യോഗാ സമുച്ഛിന്നാ, യേ ദിബ്ബാ യേ ച മാനുസാ;

ഖേപേത്വാ ആസവേ സബ്ബേ, സീതിഭൂതാമ്ഹി നിബ്ബുതാ’’തി.

‘‘അയോനിസോ ¶ ¶ മനസികാരാ, കാമരാഗേന അട്ടിതാ;

അഹോസിം ഉദ്ധതാ പുബ്ബേ, ചിത്തേ അവസവത്തിനീ.

‘‘പരിയുട്ഠിതാ ക്ലേസേഹി, സുഭസഞ്ഞാനുവത്തിനീ;

സമം ചിത്തസ്സ ന ലഭിം, രാഗചിത്തവസാനുഗാ.

‘‘കിസാ ¶ പണ്ഡു വിവണ്ണാ ച, സത്ത വസ്സാനി ചാരിഹം;

നാഹം ദിവാ വാ രത്തിം വാ, സുഖം വിന്ദിം സുദുക്ഖിതാ.

‘‘തതോ രജ്ജും ഗഹേത്വാന, പാവിസിം വനമന്തരം;

വരം മേ ഇധ ഉബ്ബന്ധം, യഞ്ച ഹീനം പുനാചരേ.

‘‘ദള്ഹപാസം [ദള്ഹം പാസം (സീ.)] കരിത്വാന, രുക്ഖസാഖായ ബന്ധിയ;

പക്ഖിപിം ¶ പാസം ഗീവായം, അഥ ചിത്തം വിമുച്ചി മേ’’തി.

‘‘ആതുരം അസുചിം പൂതിം, പസ്സ നന്ദേ സമുസ്സയം;

അസുഭായ ചിത്തം ഭാവേഹി, ഏകഗ്ഗം സുസമാഹിതം.

‘‘യഥാ ഇദം തഥാ ഏതം, യഥാ ഏതം തഥാ ഇദം;

ദുഗ്ഗന്ധം പൂതികം വാതി, ബാലാനം അഭിനന്ദിതം.

‘‘ഏവമേതം അവേക്ഖന്തീ, രത്തിന്ദിവമതന്ദിതാ;

തതോ സകായ പഞ്ഞായ, അഭിനിബ്ബിജ്ഝ [അഭിനിബ്ബിജ്ജ (സീ. സ്യാ.)] ദക്ഖിസം.

‘‘തസ്സാ മേ അപ്പമത്തായ, വിചിനന്തിയാ യോനിസോ;

യഥാഭൂതം അയം കായോ, ദിട്ഠോ സന്തരബാഹിരോ.

‘‘അഥ നിബ്ബിന്ദഹം കായേ, അജ്ഝത്തഞ്ച വിരജ്ജഹം;

അപ്പമത്താ വിസംയുത്താ, ഉപസന്താമ്ഹി നിബ്ബുതാ’’തി.

‘‘അഗ്ഗിം ¶ ചന്ദഞ്ച സൂരിയഞ്ച, ദേവതാ ച നമസ്സിഹം;

നദീതിത്ഥാനി ഗന്ത്വാന, ഉദകം ഓരുഹാമിഹം.

‘‘ബഹൂവതസമാദാനാ ¶ ¶ , അഡ്ഢം സീസസ്സ ഓലിഖിം;

ഛമായ സേയ്യം കപ്പേമി, രത്തിം ഭത്തം ന ഭുഞ്ജഹം.

‘‘വിഭൂസാമണ്ഡനരതാ, ന്ഹാപനുച്ഛാദനേഹി ച;

ഉപകാസിം ഇമം കായം, കാമരാഗേന അട്ടിതാ.

‘‘തതോ സദ്ധം ലഭിത്വാന, പബ്ബജിം അനഗാരിയം;

ദിസ്വാ കായം യഥാഭൂതം, കാമരാഗോ സമൂഹതോ.

‘‘സബ്ബേ ഭവാ സമുച്ഛിന്നാ, ഇച്ഛാ ച പത്ഥനാപി ച;

സബ്ബയോഗവിസംയുത്താ, സന്തിം പാപുണി ചേതസോ’’തി.

‘‘സദ്ധായ പബ്ബജിത്വാന, അഗാരസ്മാനഗാരിയം;

വിചരിംഹം തേന തേന, ലാഭസക്കാരഉസ്സുകാ.

‘‘രിഞ്ചിത്വാ ¶ പരമം അത്ഥം, ഹീനമത്ഥം അസേവിഹം;

കിലേസാനം വസം ഗന്ത്വാ, സാമഞ്ഞത്ഥം ന ബുജ്ഝിഹം.

‘‘തസ്സാ മേ അഹു സംവേഗോ, നിസിന്നായ വിഹാരകേ;

ഉമ്മഗ്ഗപടിപന്നാമ്ഹി, തണ്ഹായ വസമാഗതാ.

‘‘അപ്പകം ജീവിതം മയ്ഹം, ജരാ ബ്യാധി ച മദ്ദതി;

പുരായം ഭിജ്ജതി [ജരായ ഭിജ്ജതേ (സീ.)] കായോ, ന മേ കാലോ പമജ്ജിതും.

‘‘യഥാഭൂതമവേക്ഖന്തീ, ഖന്ധാനം ഉദയബ്ബയം;

വിമുത്തചിത്താ ഉട്ഠാസിം, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസന’’ന്തി.

‘‘അഗാരസ്മിം ¶ ¶ വസന്തീഹം, ധമ്മം സുത്വാന ഭിക്ഖുനോ;

അദ്ദസം വിരജം ധമ്മം, നിബ്ബാനം പദമച്ചുതം.

‘‘സാഹം പുത്തം ധീതരഞ്ച, ധനധഞ്ഞഞ്ച ഛഡ്ഡിയ;

കേസേ ഛേദാപയിത്വാന, പബ്ബജിം അനഗാരിയം.

‘‘സിക്ഖമാനാ ¶ അഹം സന്തീ, ഭാവേന്തീ മഗ്ഗമഞ്ജസം;

പഹാസിം രാഗദോസഞ്ച, തദേകട്ഠേ ച ആസവേ.

‘‘ഭിക്ഖുനീ ഉപസമ്പജ്ജ, പുബ്ബജാതിമനുസ്സരിം;

ദിബ്ബചക്ഖു വിസോധിതം [വിസോധിതം ദിബ്ബചക്ഖു (സീ.)], വിമലം സാധുഭാവിതം.

‘‘സങ്ഖാരേ പരതോ ദിസ്വാ, ഹേതുജാതേ പലോകിതേ [പലോകിനേ (ക.)];

പഹാസിം ആസവേ സബ്ബേ, സീതിഭൂതാമ്ഹി നിബ്ബുതാ’’തി.

‘‘ദസ പുത്തേ വിജായിത്വാ, അസ്മിം രൂപസമുസ്സയേ;

തതോഹം ദുബ്ബലാ ജിണ്ണാ, ഭിക്ഖുനിം ഉപസങ്കമിം.

‘‘സാ മേ ധമ്മമദേസേസി, ഖന്ധായതനധാതുയോ;

തസ്സാ ധമ്മം സുണിത്വാന, കേസേ ഛേത്വാന പബ്ബജിം.

‘‘തസ്സാ മേ സിക്ഖമാനായ, ദിബ്ബചക്ഖു വിസോധിതം;

പുബ്ബേനിവാസം ജാനാമി, യത്ഥ മേ വുസിതം പുരേ.

‘‘അനിമിത്തഞ്ച ¶ ഭാവേമി, ഏകഗ്ഗാ സുസമാഹിതാ;

അനന്തരാവിമോക്ഖാസിം, അനുപാദായ നിബ്ബുതാ.

‘‘പഞ്ചക്ഖന്ധാ പരിഞ്ഞാതാ, തിട്ഠന്തി ഛിന്നമൂലകാ;

ധി ¶ തവത്ഥു ജരേ ജമ്മേ, നത്ഥി ദാനി പുനബ്ഭവോ’’തി.

‘‘ലൂനകേസീ ¶ പങ്കധരീ, ഏകസാടീ പുരേ ചരിം;

അവജ്ജേ വജ്ജമതിനീ, വജ്ജേ ചാവജ്ജദസ്സിനീ.

‘‘ദിവാവിഹാരാ നിക്ഖമ്മ, ഗിജ്ഝകൂടമ്ഹി പബ്ബതേ;

അദ്ദസം വിരജം ബുദ്ധം, ഭിക്ഖുസങ്ഘപുരക്ഖതം.

‘‘നിഹച്ച ജാണും വന്ദിത്വാ, സമ്മുഖാ അഞ്ജലിം അകം;

‘ഏഹി ഭദ്ദേ’തി മം അവച, സാ മേ ആസൂപസമ്പദാ.

‘‘ചിണ്ണാ ¶ അങ്ഗാ ച മഗധാ, വജ്ജീ കാസീ ച കോസലാ;

അനണാ പണ്ണാസവസ്സാനി, രട്ഠപിണ്ഡം അഭുഞ്ജഹം.

‘‘പുഞ്ഞം വത പസവി ബഹും, സപ്പഞ്ഞോ വതായം ഉപാസകോ;

യോ ഭദ്ദായ ചീവരം അദാസി, വിപ്പമുത്തായ സബ്ബഗന്ഥേഹീ’’തി.

‘‘നങ്ഗലേഹി കസം ഖേത്തം, ബീജാനി പവപം ഛമാ;

പുത്തദാരാനി പോസേന്താ, ധനം വിന്ദന്തി മാണവാ.

‘‘കിമഹം സീലസമ്പന്നാ, സത്ഥുസാസനകാരികാ;

നിബ്ബാനം നാധിഗച്ഛാമി, അകുസീതാ അനുദ്ധതാ.

‘‘പാദേ പക്ഖാലയിത്വാന, ഉദകേസു കരോമഹം;

പാദോദകഞ്ച ¶ ദിസ്വാന, ഥലതോ നിന്നമാഗതം.

‘‘തതോ ചിത്തം സമാധേസിം, അസ്സം ഭദ്രംവജാനിയം;

തതോ ¶ ദീപം ഗഹേത്വാന, വിഹാരം പാവിസിം അഹം;

സേയ്യം ഓലോകയിത്വാന, മഞ്ചകമ്ഹി ഉപാവിസിം.

‘‘തതോ സൂചിം ഗഹേത്വാന, വട്ടിം ഓകസ്സയാമഹം;

പദീപസ്സേവ നിബ്ബാനം, വിമോക്ഖോ അഹു ചേതസോ’’തി.

‘‘‘മുസലാനി ¶ ഗഹേത്വാന, ധഞ്ഞം കോട്ടേന്തി മാണവാ [മാനവാ (സീ.)];

പുത്തദാരാനി പോസേന്താ, ധനം വിന്ദന്തി മാണവാ.

‘‘‘കരോഥ ബുദ്ധസാസനം, യം കത്വാ നാനുതപ്പതി;

ഖിപ്പം പാദാനി ധോവിത്വാ, ഏകമന്തേ നിസീദഥ;

ചേതോസമഥമനുയുത്താ, കരോഥ ബുദ്ധസാസനം’.

‘‘തസ്സാ താ [തം (സീ.)] വചനം സുത്വാ, പടാചാരായ സാസനം;

പാദേ പക്ഖാലയിത്വാന, ഏകമന്തം ഉപാവിസും;

ചേതോസമഥമനുയുത്താ, അകംസു ബുദ്ധസാസനം.

‘‘രത്തിയാ ¶ പുരിമേ യാമേ, പുബ്ബജാതിമനുസ്സരും;

രത്തിയാ മജ്ഝിമേ യാമേ, ദിബ്ബചക്ഖും വിസോധയും;

രത്തിയാ പച്ഛിമേ യാമേ, തമോഖന്ധം പദാലയും.

‘‘ഉട്ഠായ പാദേ വന്ദിംസു, ‘കതാ തേ അനുസാസനീ;

ഇന്ദംവ ¶ ദേവാ തിദസാ, സങ്ഗാമേ അപരാജിതം;

പുരക്ഖത്വാ വിഹസ്സാമ [വിഹരാമ (സീ.), വിഹരിസ്സാമ (സ്യാ.)], തേവിജ്ജാമ്ഹ അനാസവാ’’’തി.

ഇത്ഥം സുദം തിംസമത്താ ഥേരീ ഭിക്ഖുനിയോ പടാചാരായ സന്തികേ അഞ്ഞം ബ്യാകരിംസൂതി.

‘‘ദുഗ്ഗതാഹം പുരേ ആസിം, വിധവാ ച അപുത്തികാ;

വിനാ മിത്തേഹി ഞാതീഹി, ഭത്തചോളസ്സ നാധിഗം.

‘‘പത്തം ദണ്ഡഞ്ച ഗണ്ഹിത്വാ, ഭിക്ഖമാനാ കുലാ കുലം;

സീതുണ്ഹേന ച ഡയ്ഹന്തീ, സത്ത വസ്സാനി ചാരിഹം.

‘‘ഭിക്ഖുനിം പുന ദിസ്വാന, അന്നപാനസ്സ ലാഭിനിം;

ഉപസങ്കമ്മ അവോചം [അവോചിം (ക.)], ‘പബ്ബജ്ജം അനഗാരിയം’.

‘‘സാ ¶ ച മം അനുകമ്പായ, പബ്ബാജേസി പടാചാരാ;

തതോ മം ഓവദിത്വാന, പരമത്ഥേ നിയോജയി.

‘‘തസ്സാഹം ¶ വചനം സുത്വാ, അകാസിം അനുസാസനിം;

അമോഘോ അയ്യായോവാദോ, തേവിജ്ജാമ്ഹി അനാസവാ’’തി.

‘‘യസ്സ ¶ മഗ്ഗം ന ജാനാസി, ആഗതസ്സ ഗതസ്സ വാ;

തം ¶ കുതോ ചാഗതം സത്തം [സന്തം (സീ.), പുത്തം (സ്യാ.)], ‘മമ പുത്തോ’തി രോദസി.

‘‘മഗ്ഗഞ്ച ഖോസ്സ [ഖോ’ഥ (സ്യാ. ക.)] ജാനാസി, ആഗതസ്സ ഗതസ്സ വാ;

ന നം സമനുസോചേസി, ഏവംധമ്മാ ഹി പാണിനോ.

‘‘അയാചിതോ തതാഗച്ഛി, നാനുഞ്ഞാതോ [അനനുഞ്ഞാതോ (സീ. സ്യാ.)] ഇതോ ഗതോ;

കുതോചി നൂന ആഗന്ത്വാ, വസിത്വാ കതിപാഹകം;

ഇതോപി അഞ്ഞേന ഗതോ, തതോപഞ്ഞേന ഗച്ഛതി.

‘‘പേതോ മനുസ്സരൂപേന, സംസരന്തോ ഗമിസ്സതി;

യഥാഗതോ തഥാ ഗതോ, കാ തത്ഥ പരിദേവനാ’’.

‘‘അബ്ബഹീ [അബ്ബുയ്ഹം (സ്യാ.)] വത മേ സല്ലം, ദുദ്ദസം ഹദയസ്സിതം;

യാ മേ സോകപരേതായ, പുത്തസോകം ബ്യപാനുദി.

‘‘സാജ്ജ അബ്ബൂള്ഹസല്ലാഹം, നിച്ഛാതാ പരിനിബ്ബുതാ;

ബുദ്ധം ധമ്മഞ്ച സങ്ഘഞ്ച, ഉപേമി സരണം മുനിം’’.

ഇത്ഥം സുദം പഞ്ചസതമത്താ ഥേരീ ഭിക്ഖുനിയോ…പേ….

‘‘പുത്തസോകേനഹം അട്ടാ, ഖിത്തചിത്താ വിസഞ്ഞിനീ;

നഗ്ഗാ പകിണ്ണകേസീ ച, തേന തേന വിചാരിഹം.

‘‘വീഥി [വസിം (സീ.)] സങ്കാരകൂടേസു, സുസാനേ രഥിയാസു ച;

അചരിം തീണി വസ്സാനി, ഖുപ്പിപാസാസമപ്പിതാ.

‘‘അഥദ്ദസാസിം ¶ ¶ സുഗതം, നഗരം മിഥിലം പതി [ഗതം (ക.)];

അദന്താനം ദമേതാരം, സമ്ബുദ്ധമകുതോഭയം.

‘‘സചിത്തം ¶ പടിലദ്ധാന, വന്ദിത്വാന ഉപാവിസിം;

സോ മേ ധമ്മമദേസേസി, അനുകമ്പായ ഗോതമോ.

‘‘തസ്സ ¶ ധമ്മം സുണിത്വാന, പബ്ബജിം അനഗാരിയം;

യുഞ്ജന്തീ സത്ഥുവചനേ, സച്ഛാകാസിം പദം സിവം.

‘‘സബ്ബേ സോകാ സമുച്ഛിന്നാ, പഹീനാ ഏതദന്തികാ;

പരിഞ്ഞാതാ ഹി മേ വത്ഥൂ, യതോ സോകാന സമ്ഭവോ’’തി.

‘‘ദഹരാ ത്വം രൂപവതീ, അഹമ്പി ദഹരോ യുവാ;

പഞ്ചങ്ഗികേന തുരിയേന [തൂരേന (ക.)], ഏഹി ഖേമേ രമാമസേ’’.

‘‘ഇമിനാ പൂതികായേന, ആതുരേന പഭങ്ഗുനാ;

അട്ടിയാമി ഹരായാമി, കാമതണ്ഹാ സമൂഹതാ.

‘‘സത്തിസൂലൂപമാ കാമാ, ഖന്ധാസം അധികുട്ടനാ;

യം ‘ത്വം കാമരതിം’ ബ്രൂസി, ‘അരതീ’ ദാനി സാ മമ.

‘‘സബ്ബത്ഥ വിഹതാ നന്ദീ, തമോഖന്ധോ പദാലിതോ;

ഏവം ജാനാഹി പാപിമ, നിഹതോ ത്വമസി അന്തക.

‘‘നക്ഖത്താനി നമസ്സന്താ, അഗ്ഗിം പരിചരം വനേ;

യഥാഭുച്ചമജാനന്താ, ബാലാ സുദ്ധിമമഞ്ഞഥ.

‘‘അഹഞ്ച ഖോ നമസ്സന്തീ, സമ്ബുദ്ധം പുരിസുത്തമം;

പമുത്താ [പരിമുത്താ (സീ. സ്യാ.)] സബ്ബദുക്ഖേഹി, സത്ഥുസാസനകാരികാ’’തി.

‘‘അലങ്കതാ ¶ സുവസനാ, മാലിനീ ചന്ദനോക്ഖിതാ;

സബ്ബാഭരണസഞ്ഛന്നാ, ദാസീഗണപുരക്ഖതാ.

‘‘അന്നം ¶ പാനഞ്ച ആദായ, ഖജ്ജം ഭോജ്ജം അനപ്പകം;

ഗേഹതോ നിക്ഖമിത്വാന, ഉയ്യാനമഭിഹാരയിം.

‘‘തത്ഥ ¶ രമിത്വാ കീളിത്വാ, ആഗച്ഛന്തീ സകം ഘരം;

വിഹാരം ദട്ഠും പാവിസിം, സാകേതേ അഞ്ജനം വനം.

‘‘ദിസ്വാന ¶ ലോകപജ്ജോതം, വന്ദിത്വാന ഉപാവിസിം;

സോ മേ ധമ്മമദേസേസി, അനുകമ്പായ ചക്ഖുമാ.

‘‘സുത്വാ ച ഖോ മഹേസിസ്സ, സച്ചം സമ്പടിവിജ്ഝഹം;

തത്ഥേവ വിരജം ധമ്മം, ഫുസയിം അമതം പദം.

‘‘തതോ വിഞ്ഞാതസദ്ധമ്മാ, പബ്ബജിം അനഗാരിയം;

തിസ്സോ വിജ്ജാ അനുപ്പത്താ, അമോഘം ബുദ്ധസാസന’’ന്തി.

‘‘ഉച്ചേ കുലേ അഹം ജാതാ, ബഹുവിത്തേ മഹദ്ധനേ;

വണ്ണരൂപേന സമ്പന്നാ, ധീതാ മജ്ഝസ്സ [മേഘസ്സ (സീ.), മേഘിസ്സ (സ്യാ.)] അത്രജാ.

‘‘പത്ഥിതാ രാജപുത്തേഹി, സേട്ഠിപുത്തേഹി ഗിജ്ഝിതാ [സേട്ഠിപുത്തേഹി ഭിജ്ഝിതാ (സീ.)];

പിതു മേ പേസയീ ദൂതം, ദേഥ മയ്ഹം അനോപമം.

‘‘യത്തകം തുലിതാ ഏസാ, തുയ്ഹം ധീതാ അനോപമാ;

തതോ അട്ഠഗുണം ദസ്സം, ഹിരഞ്ഞം രതനാനി ച.

‘‘സാഹം ¶ ദിസ്വാന സമ്ബുദ്ധം, ലോകജേട്ഠം അനുത്തരം;

തസ്സ പാദാനി വന്ദിത്വാ, ഏകമന്തം ഉപാവിസിം.

‘‘സോ മേ ധമ്മമദേസേസി, അനുകമ്പായ ഗോതമോ;

നിസിന്നാ ആസനേ തസ്മിം, ഫുസയിം തതിയം ഫലം.

‘‘തതോ കേസാനി ഛേത്വാന, പബ്ബജിം അനഗാരിയം;

അജ്ജ മേ സത്തമീ രത്തി, യതോ തണ്ഹാ വിസോസിതാ’’തി.

‘‘ബുദ്ധ ¶ വീര നമോ ത്യത്ഥു, സബ്ബസത്താനമുത്തമ;

യോ മം ദുക്ഖാ പമോചേസി, അഞ്ഞഞ്ച ബഹുകം ജനം.

‘‘സബ്ബദുക്ഖം പരിഞ്ഞാതം, ഹേതുതണ്ഹാ വിസോസിതാ;

ഭാവിതോ അട്ഠങ്ഗികോ [അരിയട്ഠങ്ഗികോ (സീ. ക.), ഭാവിതട്ഠങ്ഗികോ (സ്യാ.)] മഗ്ഗോ, നിരോധോ ഫുസിതോ മയാ.

‘‘മാതാ ¶ ¶ പുത്തോ പിതാ ഭാതാ, അയ്യകാ ച പുരേ അഹും;

യഥാഭുച്ചമജാനന്തീ, സംസരിംഹം അനിബ്ബിസം.

‘‘ദിട്ഠോ ഹി മേ സോ ഭഗവാ, അന്തിമോയം സമുസ്സയോ;

വിക്ഖീണോ ജാതിസംസാരോ, നത്ഥി ദാനി പുനബ്ഭവോ.

‘‘ആരദ്ധവീരിയേ പഹിതത്തേ, നിച്ചം ദള്ഹപരക്കമേ;

സമഗ്ഗേ സാവകേ പസ്സേ, ഏസാ ബുദ്ധാന വന്ദനാ.

‘‘ബഹൂനം [ബഹുന്നം (സീ. സ്യാ.)] വത അത്ഥായ, മായാ ജനയി ഗോതമം;

ബ്യാധിമരണതുന്നാനം, ദുക്ഖക്ഖന്ധം ബ്യപാനുദീ’’തി.

‘‘ഗുത്തേ ¶ യദത്ഥം പബ്ബജ്ജാ, ഹിത്വാ പുത്തം വസും പിയം;

തമേവ അനുബ്രൂഹേഹി, മാ ചിത്തസ്സ വസം ഗമി.

‘‘ചിത്തേന വഞ്ചിതാ സത്താ, മാരസ്സ വിസയേ രതാ;

അനേകജാതിസംസാരം, സന്ധാവന്തി അവിദ്ദസൂ.

‘‘കാമച്ഛന്ദഞ്ച ബ്യാപാദം, സക്കായദിട്ഠിമേവ ച;

സീലബ്ബതപരാമാസം, വിചികിച്ഛഞ്ച പഞ്ചമം.

‘‘സംയോജനാനി ഏതാനി, പജഹിത്വാന ഭിക്ഖുനീ;

ഓരമ്ഭാഗമനീയാനി, നയിദം പുനരേഹിസി.

‘‘രാഗം മാനം അവിജ്ജഞ്ച, ഉദ്ധച്ചഞ്ച വിവജ്ജിയ;

സംയോജനാനി ഛേത്വാന, ദുക്ഖസ്സന്തം കരിസ്സസി.

‘‘ഖേപേത്വാ ¶ ജാതിസംസാരം, പരിഞ്ഞായ പുനബ്ഭവം;

ദിട്ഠേവ ധമ്മേ നിച്ഛാതാ, ഉപസന്താ ചരിസ്സതീ’’തി.

‘‘ചതുക്ഖത്തും പഞ്ചക്ഖത്തും, വിഹാരാ ഉപനിക്ഖമിം;

അലദ്ധാ ചേതസോ സന്തിം, ചിത്തേ അവസവത്തിനീ.

‘‘ഭിക്ഖുനിം ¶ ഉപസങ്കമ്മ, സക്കച്ചം പരിപുച്ഛഹം;

സാ മേ ധമ്മമദേസേസി, ധാതുആയതനാനി ച.

‘‘ചത്താരി ¶ അരിയസച്ചാനി, ഇന്ദ്രിയാനി ബലാനി ച;

ബോജ്ഝങ്ഗട്ഠങ്ഗികം മഗ്ഗം, ഉത്തമത്ഥസ്സ പത്തിയാ.

‘‘തസ്സാഹം ¶ വചനം സുത്വാ, കരോന്തീ അനുസാസനിം;

രത്തിയാ പുരിമേ യാമേ, പുബ്ബജാതിമനുസ്സരിം.

‘‘രത്തിയാ മജ്ഝിമേ യാമേ, ദിബ്ബചക്ഖും വിസോധയിം;

രത്തിയാ പച്ഛിമേ യാമേ, തമോഖന്ധം പദാലയിം.

‘‘പീതിസുഖേന ച കായം, ഫരിത്വാ വിഹരിം തദാ;

സത്തമിയാ പാദേ പസാരേസിം, തമോഖന്ധം പദാലിയാ’’തി.

‘‘‘മുസലാനി ¶ ഗഹേത്വാന, ധഞ്ഞം കോട്ടേന്തി മാണവാ;

പുത്തദാരാനി പോസേന്താ, ധനം വിന്ദന്തി മാണവാ.

‘‘‘ഘടേഥ ¶ ബുദ്ധസാസനേ, യം കത്വാ നാനുതപ്പതി;

ഖിപ്പം പാദാനി ധോവിത്വാ, ഏകമന്തം നിസീദഥ.

‘‘‘ചിത്തം ഉപട്ഠപേത്വാന, ഏകഗ്ഗം സുസമാഹിതം;

പച്ചവേക്ഖഥ സങ്ഖാരേ, പരതോ നോ ച അത്തതോ’.

‘‘തസ്സാഹം വചനം സുത്വാ, പടാചാരാനുസാസനിം;

പാദേ പക്ഖാലയിത്വാന, ഏകമന്തേ ഉപാവിസിം.

‘‘രത്തിയാ ¶ പുരിമേ യാമേ, പുബ്ബജാതിമനുസ്സരിം;

രത്തിയാ മജ്ഝിമേ യാമേ, ദിബ്ബചക്ഖും വിസോധയിം.

‘‘രത്തിയാ പച്ഛിമേ യാമേ, തമോക്ഖന്ധം പദാലയിം;

തേവിജ്ജാ അഥ വുട്ഠാസിം, കതാ തേ അനുസാസനീ.

‘‘സക്കംവ ദേവാ തിദസാ, സങ്ഗാമേ അപരാജിതം;

പുരക്ഖത്വാ വിഹസ്സാമി, തേവിജ്ജാമ്ഹി അനാസവാ’’.

‘‘സതിം ¶ ഉപട്ഠപേത്വാന, ഭിക്ഖുനീ ഭാവിതിന്ദ്രിയാ;

പടിവിജ്ഝി പദം സന്തം, സങ്ഖാരൂപസമം സുഖം’’.

‘‘കം നു ഉദ്ദിസ്സ മുണ്ഡാസി, സമണീ വിയ ദിസ്സസി;

ന ച രോചേസി പാസണ്ഡേ, കിമിദം ചരസി മോമുഹാ’’.

‘‘ഇതോ ബഹിദ്ധാ പാസണ്ഡാ, ദിട്ഠിയോ ഉപനിസ്സിതാ;

ന തേ ധമ്മം വിജാനന്തി, ന തേ ധമ്മസ്സ കോവിദാ.

‘‘അത്ഥി സക്യകുലേ ജാതോ, ബുദ്ധോ അപ്പടിപുഗ്ഗലോ;

സോ മേ ധമ്മമദേസേസി, ദിട്ഠീനം സമതിക്കമം.

‘‘ദുക്ഖം ¶ ദുക്ഖസമുപ്പാദം, ദുക്ഖസ്സ ച അതിക്കമം;

അരിയം ചട്ഠങ്ഗികം മഗ്ഗം, ദുക്ഖൂപസമഗാമിനം.

‘‘തസ്സാഹം വചനം സുത്വാ, വിഹരിം സാസനേ രതാ;

തിസ്സോ വിജ്ജാ അനുപ്പത്താ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം.

‘‘സബ്ബത്ഥ ¶ ¶ വിഹതാ നന്ദീ, തമോഖന്ധോ പദാലിതോ;

ഏവം ജാനാഹി പാപിമ, നിഹതോ ത്വമസി അന്തക’’.

‘‘സതിമതീ ചക്ഖുമതീ, ഭിക്ഖുനീ ഭാവിതിന്ദ്രിയാ;

പടിവിജ്ഝിം പദം സന്തം, അകാപുരിസസേവിതം’’.

‘‘കിം നു ജാതിം ന രോചേസി, ജാതോ കാമാനി ഭുഞ്ജതി;

ഭുഞ്ജാഹി കാമരതിയോ, മാഹു പച്ഛാനുതാപിനീ’’.

‘‘ജാതസ്സ മരണം ഹോതി, ഹത്ഥപാദാന ഛേദനം;

വധബന്ധപരിക്ലേസം, ജാതോ ദുക്ഖം നിഗച്ഛതി.

‘‘അത്ഥി സക്യകുലേ ജാതോ, സമ്ബുദ്ധോ അപരാജിതോ;

സോ മേ ധമ്മമദേസേസി, ജാതിയാ സമതിക്കമം.

‘‘ദുക്ഖം ദുക്ഖസമുപ്പാദം, ദുക്ഖസ്സ ച അതിക്കമം;

അരിയം ചട്ഠങ്ഗികം മഗ്ഗം, ദുക്ഖൂപസമഗാമിനം.

‘‘തസ്സാഹം വചനം സുത്വാ, വിഹരിം സാസനേ രതാ;

തിസ്സോ വിജ്ജാ അനുപ്പത്താ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം.

‘‘സബ്ബത്ഥ ¶ വിഹതാ നന്ദീ, തമോഖന്ധോ പദാലിതോ;

ഏവം ജാനാഹി പാപിമ, നിഹതോ ത്വമസി അന്തക’’.

‘‘ഭിക്ഖുനീ ¶ ¶ ¶ സീലസമ്പന്നാ, ഇന്ദ്രിയേസു സുസംവുതാ;

അധിഗച്ഛേ പദം സന്തം, അസേചനകമോജവം’’.

‘‘താവതിംസാ ച യാമാ ച, തുസിതാ ചാപി ദേവതാ;

നിമ്മാനരതിനോ ദേവാ, യേ ദേവാ വസവത്തിനോ;

തത്ഥ ചിത്തം പണീധേഹി, യത്ഥ തേ വുസിതം പുരേ’’.

‘‘താവതിംസാ ച യാമാ ച, തുസിതാ ചാപി ദേവതാ;

നിമ്മാനരതിനോ ദേവാ, യേ ദേവാ വസവത്തിനോ.

‘‘കാലം കാലം ഭവാഭവം, സക്കായസ്മിം പുരക്ഖതാ;

അവീതിവത്താ സക്കായം, ജാതിമരണസാരിനോ.

‘‘സബ്ബോ ആദീപിതോ ലോകോ, സബ്ബോ ലോകോ പദീപിതോ;

സബ്ബോ പജ്ജലിതോ ലോകോ, സബ്ബോ ലോകോ പകമ്പിതോ.

‘‘അകമ്പിയം അതുലിയം, അപുഥുജ്ജനസേവിതം;

ബുദ്ധോ ധമ്മമദേസേസി, തത്ഥ മേ നിരതോ മനോ.

‘‘തസ്സാഹം വചനം സുത്വാ, വിഹരിം സാസനേ രതാ;

തിസ്സോ വിജ്ജാ അനുപ്പത്താ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം.

‘‘സബ്ബത്ഥ വിഹതാ നന്ദീ, തമോഖന്ധോ പദാലിതോ;

ഏവം ജാനാഹി പാപിമ, നിഹതോ ത്വമസി അന്തക’’.

‘‘മാ ¶ ¶ ¶ സു തേ വഡ്ഢ ലോകമ്ഹി, വനഥോ ആഹു കുദാചനം;

മാ പുത്തക പുനപ്പുനം, അഹു ദുക്ഖസ്സ ഭാഗിമാ.

‘‘സുഖഞ്ഹി ¶ വഡ്ഢ മുനയോ, അനേജാ ഛിന്നസംസയാ;

സീതിഭൂതാ ദമപ്പത്താ, വിഹരന്തി അനാസവാ.

‘‘തേഹാനുചിണ്ണം ഇസീഭി, മഗ്ഗം ദസ്സനപത്തിയാ;

ദുക്ഖസ്സന്തകിരിയായ, ത്വം വഡ്ഢ അനുബ്രൂഹയ’’.

‘‘വിസാരദാവ ഭണസി, ഏതമത്ഥം ജനേത്തി മേ;

മഞ്ഞാമി നൂന മാമികേ, വനഥോ തേ ന വിജ്ജതി’’.

‘‘യേ കേചി വഡ്ഢ സങ്ഖാരാ, ഹീനാ ഉക്കട്ഠമജ്ഝിമാ;

അണൂപി അണുമത്തോപി, വനഥോ മേ ന വിജ്ജതി.

‘‘സബ്ബേ മേ ആസവാ ഖീണാ, അപ്പമത്തസ്സ ഝായതോ;

തിസ്സോ വിജ്ജാ അനുപ്പത്താ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

‘‘ഉളാരം വത മേ മാതാ, പതോദം സമവസ്സരി;

പരമത്ഥസഞ്ഹിതാ ഗാഥാ, യഥാപി അനുകമ്പികാ.

‘‘തസ്സാഹം വചനം സുത്വാ, അനുസിട്ഠിം ജനേത്തിയാ;

ധമ്മസംവേഗമാപാദിം, യോഗക്ഖേമസ്സ പത്തിയാ.

‘‘സോഹം പധാനപഹിതത്തോ, രത്തിന്ദിവമതന്ദിതോ;

മാതരാ ചോദിതോ സന്തോ, അഫുസിം സന്തിമുത്തമം’’.

‘‘കല്യാണമിത്തതാ ¶ ¶ ¶ മുനിനാ, ലോകം ആദിസ്സ വണ്ണിതാ;

കല്യാണമിത്തേ ഭജമാനോ, അപി ബാലോ പണ്ഡിതോ അസ്സ.

‘‘ഭജിതബ്ബാ സപ്പുരിസാ, പഞ്ഞാ തഥാ വഡ്ഢതി ഭജന്താനം;

ഭജമാനോ സപ്പുരിസേ, സബ്ബേഹിപി ദുക്ഖേഹി പമുച്ചേയ്യ.

‘‘ദുക്ഖഞ്ച വിജാനേയ്യ, ദുക്ഖസ്സ ച സമുദയം നിരോധം;

അട്ഠങ്ഗികഞ്ച മഗ്ഗം, ചത്താരിപി അരിയസച്ചാനി.

‘‘ദുക്ഖോ ¶ ഇത്ഥിഭാവോ, അക്ഖാതോ പുരിസദമ്മസാരഥിനാ;

സപത്തികമ്പി ഹി ദുക്ഖം, അപ്പേകച്ചാ സകിം വിജാതായോ.

‘‘ഗലകേ അപി കന്തന്തി, സുഖുമാലിനിയോ വിസാനി ഖാദന്തി;

ജനമാരകമജ്ഝഗതാ, ഉഭോപി ബ്യസനാനി അനുഭോന്തി.

‘‘ഉപവിജഞ്ഞാ ഗച്ഛന്തീ, അദ്ദസാഹം പതിം മതം;

പന്ഥമ്ഹി വിജായിത്വാന, അപ്പത്താവ സകം ഘരം.

‘‘ദ്വേ പുത്താ കാലകതാ, പതീ ച പന്ഥേ മതോ കപണികായ;

മാതാ പിതാ ച ഭാതാ, ഡയ്ഹന്തി ച ഏകചിതകായം.

‘‘ഖീണകുലീനേ കപണേ, അനുഭൂതം തേ ദുഖം അപരിമാണം;

അസ്സൂ ച തേ പവത്തം, ബഹൂനി ച ജാതിസഹസ്സാനി.

‘‘വസിതാ സുസാനമജ്ഝേ, അഥോപി ഖാദിതാനി പുത്തമംസാനി;

ഹതകുലികാ ¶ സബ്ബഗരഹിതാ, മതപതികാ അമതമധിഗച്ഛിം.

‘‘ഭാവിതോ മേ മഗ്ഗോ, അരിയോ അട്ഠങ്ഗികോ അമതഗാമീ;

നിബ്ബാനം സച്ഛികതം, ധമ്മാദാസം അവേക്ഖിംഹം [അപേക്ഖിഹം (സീ.)].

‘‘അഹമമ്ഹി കന്തസല്ലാ, ഓഹിതഭാരാ കതഞ്ഹി കരണീയം;

കിസാ ഗോതമീ ഥേരീ, വിമുത്തചിത്താ ഇമം ഭണീ’’തി.

‘‘ഉഭോ ¶ ¶ മാതാ ച ധീതാ ച, മയം ആസും [ആഭും (സീ.)] സപത്തിയോ;

തസ്സാ മേ അഹു സംവേഗോ, അബ്ഭുതോ ലോമഹംസനോ.

‘‘ധിരത്ഥു കാമാ അസുചീ, ദുഗ്ഗന്ധാ ബഹുകണ്ടകാ;

യത്ഥ മാതാ ച ധീതാ ച, സഭരിയാ മയം അഹും.

‘‘കാമേസ്വാദീനവം ¶ ദിസ്വാ, നേക്ഖമ്മം ദട്ഠു ഖേമതോ;

സാ പബ്ബജ്ജിം രാജഗഹേ, അഗാരസ്മാനഗാരിയം.

‘‘പുബ്ബേനിവാസം ജാനാമി, ദിബ്ബചക്ഖും വിസോധിതം;

ചേതോപരിച്ചഞാണഞ്ച, സോതധാതു വിസോധിതാ.

‘‘ഇദ്ധീപി മേ സച്ഛികതാ, പത്തോ മേ ആസവക്ഖയോ;

ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം.

‘‘ഇദ്ധിയാ ¶ അഭിനിമ്മിത്വാ, ചതുരസ്സം രഥം അഹം;

ബുദ്ധസ്സ പാദേ വന്ദിത്വാ, ലോകനാഥസ്സ താദിനോ’’ [സിരീമതോ (സ്യാ. ക.)].

‘‘സുപുപ്ഫിതഗ്ഗം ഉപഗമ്മ പാദപം, ഏകാ തുവം തിട്ഠസി സാലമൂലേ [രുക്ഖമൂലേ (സ്യാ. ക.)];

ന ചാപി തേ ദുതിയോ അത്ഥി കോചി, ന ത്വം ബാലേ ഭായസി ധുത്തകാനം’’.

‘‘സതം സഹസ്സാനിപി ധുത്തകാനം, സമാഗതാ ഏദിസകാ ഭവേയ്യും;

ലോമം ന ഇഞ്ജേ നപി സമ്പവേധേ, കിം മേ തുവം മാര കരിസ്സസേകോ.

‘‘ഏസാ അന്തരധായാമി, കുച്ഛിം വാ പവിസാമി തേ;

ഭമുകന്തരേ തിട്ഠാമി, തിട്ഠന്തിം മം ന ദക്ഖസി.

‘‘ചിത്തമ്ഹി ¶ വസീഭൂതാഹം, ഇദ്ധിപാദാ സുഭാവിതാ;

ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം.

‘‘സത്തിസൂലൂപമാ കാമാ, ഖന്ധാസം അധികുട്ടനാ;

യം ത്വം ‘കാമരതിം’ ബ്രൂസി, ‘അരതീ’ ദാനി സാ മമ.

‘‘സബ്ബത്ഥ ¶ വിഹതാ നന്ദീ, തമോഖന്ധോ പദാലിതോ;

ഏവം ജാനാഹി പാപിമ, നിഹതോ ത്വമസി അന്തകാ’’തി.

‘‘ഉദഹാരീ ¶ ¶ ¶ അഹം സീതേ [ഉദകമാഹരിം സീതേ (സീ.)], സദാ ഉദകമോതരിം;

അയ്യാനം ദണ്ഡഭയഭീതാ, വാചാദോസഭയട്ടിതാ.

‘‘കസ്സ ബ്രാഹ്മണ ത്വം ഭീതോ, സദാ ഉദകമോതരി;

വേധമാനേഹി ഗത്തേഹി, സീതം വേദയസേ ഭുസം’’.

ജാനന്തീ വത മം [ജാനന്തീ ച തുവം (ക.)] ഭോതി, പുണ്ണികേ പരിപുച്ഛസി;

കരോന്തം കുസലം കമ്മം, രുന്ധന്തം കതപാപകം.

‘‘യോ ച വുഡ്ഢോ ദഹരോ വാ, പാപകമ്മം പകുബ്ബതി;

ദകാഭിസേചനാ സോപി, പാപകമ്മാ പമുച്ചതി’’.

‘‘കോ നു തേ ഇദമക്ഖാസി, അജാനന്തസ്സ അജാനകോ;

ദകാഭിസേചനാ നാമ, പാപകമ്മാ പമുച്ചതി.

‘‘സഗ്ഗം നൂന ഗമിസ്സന്തി, സബ്ബേ മണ്ഡൂകകച്ഛപാ;

നാഗാ [നക്കാ (സീ.)] ച സുസുമാരാ ച, യേ ചഞ്ഞേ ഉദകേ ചരാ.

‘‘ഓരബ്ഭികാ സൂകരികാ, മച്ഛികാ മിഗബന്ധകാ;

ചോരാ ച വജ്ഝഘാതാ ച, യേ ചഞ്ഞേ പാപകമ്മിനോ;

ദകാഭിസേചനാ തേപി, പാപകമ്മാ പമുച്ചരേ.

‘‘സചേ ഇമാ നദിയോ തേ, പാപം പുബ്ബേ കതം വഹും;

പുഞ്ഞമ്പിമാ ¶ വഹേയ്യും തേ, തേന ത്വം പരിബാഹിരോ.

‘‘യസ്സ ¶ ബ്രാഹ്മണ ത്വം ഭീതോ, സദാ ഉദകമോതരി;

തമേവ ബ്രഹ്മേ മാ കാസി, മാ തേ സീതം ഛവിം ഹനേ’’.

‘‘കുമ്മഗ്ഗപടിപന്നം മം, അരിയമഗ്ഗം സമാനയി;

ദകാഭിസേചനാ ഭോതി, ഇമം സാടം ദദാമി തേ’’.

‘‘തുയ്ഹേവ സാടകോ ഹോതു, നാഹമിച്ഛാമി സാടകം;

സചേ ഭായസി ദുക്ഖസ്സ, സചേ തേ ദുക്ഖമപ്പിയം.

‘‘മാകാസി ¶ ¶ പാപകം കമ്മം, ആവി വാ യദി വാ രഹോ;

സചേ ച പാപകം കമ്മം, കരിസ്സസി കരോസി വാ.

‘‘ന തേ ദുക്ഖാ പമുത്യത്ഥി, ഉപേച്ചാപി [ഉപ്പച്ചാപി (അട്ഠ. പാഠന്തരം)] പലായതോ;

സചേ ഭായസി ദുക്ഖസ്സ, സചേ തേ ദുക്ഖമപ്പിയം.

‘‘ഉപേഹി സരണം ബുദ്ധം, ധമ്മം സങ്ഘഞ്ച താദിനം;

സമാദിയാഹി സീലാനി, തം തേ അത്ഥായ ഹേഹിതി’’.

‘‘ഉപേമി സരണം ബുദ്ധം, ധമ്മം സങ്ഘഞ്ച താദിനം;

സമാദിയാമി സീലാനി, തം മേ അത്ഥായ ഹേഹിതി.

‘‘ബ്രഹ്മബന്ധു പുരേ ആസിം, അജ്ജമ്ഹി സച്ചബ്രാഹ്മണോ;

തേവിജ്ജോ വേദസമ്പന്നോ, സോത്തിയോ ചമ്ഹി ന്ഹാതകോ’’തി.

‘‘കാളകാ ¶ ¶ ഭമരവണ്ണസാദിസാ, വേല്ലിതഗ്ഗാ മമ മുദ്ധജാ അഹും;

തേ ജരായ സാണവാകസാദിസാ, സച്ചവാദിവചനം അനഞ്ഞഥാ.

‘‘വാസിതോവ സുരഭീ കരണ്ഡകോ, പുപ്ഫപൂര മമ ഉത്തമങ്ഗജോ [ഉത്തമങ്ഗഭൂതോ (ക.)].

തം ജരായഥ സലോമഗന്ധികം, സച്ചവാദിവചനം അനഞ്ഞഥാ.

‘‘കാനനംവ ¶ സഹിതം സുരോപിതം, കോച്ഛസൂചിവിചിതഗ്ഗസോഭിതം;

തം ജരായ വിരലം തഹിം തഹിം, സച്ചവാദിവചനം അനഞ്ഞഥാ.

‘‘കണ്ഹഖന്ധകസുവണ്ണമണ്ഡിതം, സോഭതേ സുവേണീഹിലങ്കതം;

തം ¶ ജരായ ഖലിതം സിരം കതം, സച്ചവാദിവചനം അനഞ്ഞഥാ.

‘‘ചിത്തകാരസുകതാവ ലേഖികാ, സോഭരേ സു ഭമുകാ പുരേ മമ;

താ ¶ ജരായ വലിഭിപ്പലമ്ബിതാ, സച്ചവാദിവചനം അനഞ്ഞഥാ.

‘‘ഭസ്സരാ സുരുചിരാ യഥാ മണീ, നേത്തഹേസുമഭിനീലമായതാ;

തേ ജരായഭിഹതാ ന സോഭരേ, സച്ചവാദിവചനം അനഞ്ഞഥാ.

‘‘സണ്ഹതുങ്ഗസദിസീ ¶ ച നാസികാ, സോഭതേ സു അഭിയോബ്ബനം പതി;

സാ ജരായ ഉപകൂലിതാ വിയ, സച്ചവാദിവചനം അനഞ്ഞഥാ.

‘‘കങ്കണം വ സുകതം സുനിട്ഠിതം, സോഭരേ സു മമ കണ്ണപാളിയോ;

താ ജരായ വലിഭിപ്പലമ്ബിതാ, സച്ചവാദിവചനം അനഞ്ഞഥാ.

‘‘പത്തലീമകുലവണ്ണസാദിസാ, സോഭരേ സു ദന്താ പുരേ മമ;

തേ ജരായ ഖണ്ഡിതാ ചാസിതാ [പീതകാ (സീ.)], സച്ചവാദിവചനം അനഞ്ഞഥാ.

‘‘കാനനമ്ഹി വനസണ്ഡചാരിനീ, കോകിലാവ ¶ മധുരം നികൂജിഹം;

തം ജരായ ഖലിതം തഹിം തഹിം, സച്ചവാദിവചനം അനഞ്ഞഥാ.

‘‘സണ്ഹകമ്ബുരിവ സുപ്പമജ്ജിതാ, സോഭതേ സു ഗീവാ പുരേ മമ;

സാ ജരായ ഭഗ്ഗാ [ഭഞ്ജിതാ (?)] വിനാമിതാ, സച്ചവാദിവചനം അനഞ്ഞഥാ.

‘‘വട്ടപലിഘസദിസോപമാ ¶ ഉഭോ, സോഭരേ സു ബാഹാ പുരേ മമ;

താ ജരായ യഥ പാടലിബ്ബലിതാ [യഥാ പാടലിപ്പലിതാ (സീ. സ്യാ. ക.)], സച്ചവാദിവചനം അനഞ്ഞഥാ.

‘‘സണ്ഹമുദ്ദികസുവണ്ണമണ്ഡിതാ, സോഭരേ സു ഹത്ഥാ പുരേ മമ;

തേ ജരായ യഥാ മൂലമൂലികാ, സച്ചവാദിവചനം അനഞ്ഞഥാ.

‘‘പീനവട്ടസഹിതുഗ്ഗതാ ¶ ഉഭോ, സോഭരേ [സോഭതേ (അട്ഠ.)] സു ഥനകാ പുരേ മമ;

ഥേവികീവ ലമ്ബന്തി നോദകാ, സച്ചവാദിവചനം ¶ അനഞ്ഞഥാ.

‘‘കഞ്ചനസ്സഫലകംവ സമ്മട്ഠം, സോഭതേ സു കായോ പുരേ മമ;

സോ വലീഹി സുഖുമാഹി ഓതതോ, സച്ചവാദിവചനം അനഞ്ഞഥാ.

‘‘നാഗഭോഗസദിസോപമാ ഉഭോ, സോഭരേ സു ഊരൂ പുരേ മമ;

തേ ജരായ യഥാ വേളുനാളിയോ, സച്ചവാദിവചനം അനഞ്ഞഥാ.

‘‘സണ്ഹനൂപുരസുവണ്ണമണ്ഡിതാ ¶ , സോഭരേ സു ജങ്ഘാ പുരേ മമ;

താ ജരായ തിലദണ്ഡകാരിവ, സച്ചവാദിവചനം അനഞ്ഞഥാ.

‘‘തൂലപുണ്ണസദിസോപമാ ഉഭോ, സോഭരേ സു പാദാ പുരേ മമ;

തേ ജരായ ഫുടിതാ വലീമതാ, സച്ചവാദിവചനം അനഞ്ഞഥാ.

‘‘ഏദിസോ അഹു അയം സമുസ്സയോ, ജജ്ജരോ ബഹുദുക്ഖാനമാലയോ;

സോപലേപപതിതോ ¶ ജരാഘരോ, സച്ചവാദിവചനം അനഞ്ഞഥാ’’.

‘‘‘സമണാ’തി ¶ ഭോതി സുപി [ഭോതി ത്വം സയസി (സീ.), ഭോതി മം വിപസ്സി (സ്യാ.)], ‘സമണാ’തി പബുജ്ഝസി [പടിബുജ്ഝസി (സീ. സ്യാ.)];

സമണാനേവ [സമണാനമേവ (സീ. സ്യാ.)] കിത്തേസി, സമണീ നൂന [സമണീ നു (ക.)] ഭവിസ്സസി.

‘‘വിപുലം ¶ അന്നഞ്ച പാനഞ്ച, സമണാനം പവേച്ചസി [പയച്ഛസി (സീ.)];

രോഹിനീ ദാനി പുച്ഛാമി, കേന തേ സമണാ പിയാ.

‘‘അകമ്മകാമാ അലസാ, പരദത്തൂപജീവിനോ;

ആസംസുകാ സാദുകാമാ, കേന തേ സമണാ പിയാ’’.

‘‘ചിരസ്സം വത മം താത, സമണാനം പരിപുച്ഛസി;

തേസം തേ കിത്തയിസ്സാമി, പഞ്ഞാസീലപരക്കമം.

‘‘കമ്മകാമാ അനലസാ, കമ്മസേട്ഠസ്സ കാരകാ;

രാഗം ദോസം പജഹന്തി, തേന മേ സമണാ പിയാ.

‘‘തീണി പാപസ്സ മൂലാനി, ധുനന്തി സുചികാരിനോ;

സബ്ബം പാപം പഹീനേസം, തേന മേ സമണാ പിയാ.

‘‘കായകമ്മം സുചി നേസം, വചീകമ്മഞ്ച താദിസം;

മനോകമ്മം സുചി നേസം, തേന മേ സമണാ പിയാ.

‘‘വിമലാ സങ്ഖമുത്താവ, സുദ്ധാ സന്തരബാഹിരാ;

പുണ്ണാ സുക്കാന ധമ്മാനം [സുക്കേഹി ധമ്മേഹി (സീ. സ്യാ. അട്ഠ.)], തേന മേ സമണാ പിയാ.

‘‘ബഹുസ്സുതാ ധമ്മധരാ, അരിയാ ധമ്മജീവിനോ;

അത്ഥം ധമ്മഞ്ച ദേസേന്തി, തേന മേ സമണാ പിയാ.

‘‘ബഹുസ്സുതാ ¶ ധമ്മധരാ, അരിയാ ധമ്മജീവിനോ;

ഏകഗ്ഗചിത്താ സതിമന്തോ, തേന മേ സമണാ പിയാ.

‘‘ദൂരങ്ഗമാ ¶ സതിമന്തോ, മന്തഭാണീ അനുദ്ധതാ;

ദുക്ഖസ്സന്തം പജാനന്തി, തേന മേ സമണാ പിയാ.

‘‘യസ്മാ ഗാമാ പക്കമന്തി, ന വിലോകേന്തി കിഞ്ചനം;

അനപേക്ഖാവ ഗച്ഛന്തി, തേന മേ സമണാ പിയാ.

‘‘ന ¶ തേസം കോട്ഠേ ഓപേന്തി, ന കുമ്ഭിം ന ഖളോപിയം;

പരിനിട്ഠിതമേസാനാ, തേന മേ സമണാ പിയാ.

‘‘ന തേ ഹിരഞ്ഞം ഗണ്ഹന്തി, ന സുവണ്ണം ന രൂപിയം;

പച്ചുപ്പന്നേന യാപേന്തി, തേന മേ സമണാ പിയാ.

‘‘നാനാകുലാ ¶ പബ്ബജിതാ, നാനാജനപദേഹി ച;

അഞ്ഞമഞ്ഞം പിയായന്തി [പിഹയന്തി (ക.)], തേന മേ സമണാ പിയാ’’.

‘‘അത്ഥായ വത നോ ഭോതി, കുലേ ജാതാസി രോഹിനീ;

സദ്ധാ ബുദ്ധേ ച ധമ്മേ ച, സങ്ഘേ ച തിബ്ബഗാരവാ.

‘‘തുവം ഹേതം പജാനാസി, പുഞ്ഞക്ഖേത്തം അനുത്തരം;

അമ്ഹമ്പി ഏതേ സമണാ, പടിഗണ്ഹന്തി ദക്ഖിണം’’.

‘‘പതിട്ഠിതോ ഹേത്ഥ യഞ്ഞോ, വിപുലോ നോ ഭവിസ്സതി;

സചേ ഭായസി ദുക്ഖസ്സ, സചേ തേ ദുക്ഖമപ്പിയം.

‘‘ഉപേഹി സരണം ബുദ്ധം, ധമ്മം സങ്ഘഞ്ച താദിനം;

സമാദിയാഹി സീലാനി, തം തേ അത്ഥായ ഹേഹിതി’’.

‘‘ഉപേമി ¶ സരണം ബുദ്ധം, ധമ്മം സങ്ഘഞ്ച താദിനം;

സമാദിയാമി സീലാനി, തം മേ അത്ഥായ ഹേഹിതി.

‘‘ബ്രഹ്മബന്ധു പുരേ ആസിം, സോ ഇദാനിമ്ഹി ബ്രാഹ്മണോ;

തേവിജ്ജോ സോത്തിയോ ചമ്ഹി, വേദഗൂ ചമ്ഹി ന്ഹാതകോ’’.

‘‘ലട്ഠിഹത്ഥോ പുരേ ആസി, സോ ദാനി മിഗലുദ്ദകോ;

ആസായ പലിപാ ഘോരാ, നാസക്ഖി പാരമേതവേ.

‘‘സുമത്തം മം മഞ്ഞമാനാ, ചാപാ പുത്തമതോസയി;

ചാപായ ബന്ധനം ഛേത്വാ, പബ്ബജിസ്സം പുനോപഹം.

‘‘മാ ¶ മേ കുജ്ഝി മഹാവീര, മാ മേ കുജ്ഝി മഹാമുനി;

ന ഹി കോധപരേതസ്സ, സുദ്ധി അത്ഥി കുതോ തപോ.

‘‘പക്കമിസ്സഞ്ച ¶ നാളാതോ, കോധ നാളായ വച്ഛതി;

ബന്ധന്തീ ഇത്ഥിരൂപേന, സമണേ ധമ്മജീവിനോ’’ [ധമ്മജീവിനേ (ക.)].

‘‘ഏഹി കാള നിവത്തസ്സു, ഭുഞ്ജ കാമേ യഥാ പുരേ;

അഹഞ്ച തേ വസീകതാ, യേ ച മേ സന്തി ഞാതകാ’’.

‘‘ഏത്തോ ¶ ചാപേ ചതുബ്ഭാഗം, യഥാ ഭാസസി ത്വഞ്ച മേ;

തയി രത്തസ്സ പോസസ്സ, ഉളാരം വത തം സിയാ’’.

‘‘കാളങ്ഗിനിംവ തക്കാരിം, പുപ്ഫിതം ഗിരിമുദ്ധനി;

ഫുല്ലം ദാലിമലട്ഠിംവ, അന്തോദീപേവ പാടലിം.

‘‘ഹരിചന്ദനലിത്തങ്ഗിം, കാസികുത്തമധാരിനിം;

തം ¶ മം രൂപവതിം സന്തിം, കസ്സ ഓഹായ ഗച്ഛസി’’.

‘‘സാകുന്തികോവ സകുണിം [സകുണം (സ്യാ.)], യഥാ ബന്ധിതുമിച്ഛതി;

ആഹരിമേന രൂപേന, ന മം ത്വം ബാധയിസ്സസി’’.

‘‘ഇമഞ്ച മേ പുത്തഫലം, കാള ഉപ്പാദിതം തയാ;

തം മം പുത്തവതിം സന്തിം, കസ്സ ഓഹായ ഗച്ഛസി’’.

‘‘ജഹന്തി പുത്തേ സപ്പഞ്ഞാ, തതോ ഞാതീ തതോ ധനം;

പബ്ബജന്തി മഹാവീരാ, നാഗോ ഛേത്വാവ ബന്ധനം’’.

‘‘ഇദാനി തേ ഇമം പുത്തം, ദണ്ഡേന ഛുരികായ വാ;

ഭൂമിയം വാ നിസുമ്ഭിസ്സം [നിസുമ്ഭേയ്യം (സീ.)], പുത്തസോകാ ന ഗച്ഛസി’’.

‘‘സചേ പുത്തം സിങ്ഗാലാനം, കുക്കുരാനം പദാഹിസി;

ന മം പുത്തകത്തേ ജമ്മി, പുനരാവത്തയിസ്സസി’’.

‘‘ഹന്ദ ഖോ ദാനി ഭദ്ദന്തേ, കുഹിം കാള ഗമിസ്സസി;

കതമം ¶ ഗാമനിഗമം, നഗരം രാജധാനിയോ’’.

‘‘അഹുമ്ഹ പുബ്ബേ ഗണിനോ, അസ്സമണാ സമണമാനിനോ;

ഗാമേന ഗാമം വിചരിമ്ഹ, നഗരേ രാജധാനിയോ.

‘‘ഏസോ ഹി ഭഗവാ ബുദ്ധോ, നദിം നേരഞ്ജരം പതി;

സബ്ബദുക്ഖപ്പഹാനായ, ധമ്മം ദേസേതി പാണിനം;

തസ്സാഹം സന്തികം ഗച്ഛം, സോ മേ സത്ഥാ ഭവിസ്സതി’’.

‘‘വന്ദനം ¶ ദാനി വജ്ജാസി, ലോകനാഥം അനുത്തരം;

പദക്ഖിണഞ്ച കത്വാന, ആദിസേയ്യാസി ദക്ഖിണം’’.

‘‘ഏതം ഖോ ലബ്ഭമമ്ഹേഹി, യഥാ ഭാസസി ത്വഞ്ച മേ;

വന്ദനം ദാനി തേ വജ്ജം, ലോകനാഥം അനുത്തരം;

പദക്ഖിണഞ്ച ¶ കത്വാന, ആദിസിസ്സാമി ദക്ഖിണം’’.

തതോ ¶ ച കാളോ പക്കാമി, നദിം നേരഞ്ജരം പതി;

സോ അദ്ദസാസി സമ്ബുദ്ധം, ദേസേന്തം അമതം പദം.

ദുക്ഖം ദുക്ഖസമുപ്പാദം, ദുക്ഖസ്സ ച അതിക്കമം;

അരിയം ചട്ഠങ്ഗികം മഗ്ഗം, ദുക്ഖൂപസമഗാമിനം.

തസ്സ പാദാനി വന്ദിത്വാ, കത്വാന നം [കത്വാനഹം (സീ.)] പദക്ഖിണം;

ചാപായ ആദിസിത്വാന, പബ്ബജിം അനഗാരിയം;

തിസ്സോ വിജ്ജാ അനുപ്പത്താ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം.

‘‘പേതാനി ഭോതി പുത്താനി, ഖാദമാനാ തുവം പുരേ;

തുവം ദിവാ ച രത്തോ ച, അതീവ പരിതപ്പസി.

‘‘സാജ്ജ സബ്ബാനി ഖാദിത്വാ, സതപുത്താനി [സത്ത പുത്താനി (സ്യാ.)] ബ്രാഹ്മണീ;

വാസേട്ഠി കേന വണ്ണേന, ന ബാള്ഹം പരിതപ്പസി’’.

‘‘ബഹൂനി പുത്തസതാനി, ഞാതിസങ്ഘസതാനി ച;

ഖാദിതാനി അതീതംസേ, മമ തുയ്ഹഞ്ച ബ്രാഹ്മണ.

‘‘സാഹം നിസ്സരണം ഞത്വാ, ജാതിയാ മരണസ്സ ച;

ന ¶ സോചാമി ന രോദാമി, ന ചാപി പരിതപ്പയിം’’.

‘‘അബ്ഭുതം ¶ വത വാസേട്ഠി, വാചം ഭാസസി ഏദിസിം;

കസ്സ ത്വം ധമ്മമഞ്ഞായ, ഗിരം [ഥിരം (സീ.)] ഭാസസി ഏദിസിം’’.

‘‘ഏസ ബ്രാഹ്മണ സമ്ബുദ്ധോ, നഗരം മിഥിലം പതി;

സബ്ബദുക്ഖപ്പഹാനായ, ധമ്മം ദേസേസി പാണിനം.

‘‘തസ്സ ബ്രഹ്മേ [ബ്രാഹ്മണ (സീ. സ്യാ.)] അരഹതോ, ധമ്മം സുത്വാ നിരൂപധിം;

തത്ഥ വിഞ്ഞാതസദ്ധമ്മാ, പുത്തസോകം ബ്യപാനുദിം’’.

‘‘സോ ¶ അഹമ്പി ഗമിസ്സാമി, നഗരം മിഥിലം പതി;

അപ്പേവ മം സോ ഭഗവാ, സബ്ബദുക്ഖാ പമോചയേ’’.

അദ്ദസ ¶ ബ്രാഹ്മണോ ബുദ്ധം, വിപ്പമുത്തം നിരൂപധിം;

സ്വസ്സ ധമ്മമദേസേസി, മുനി ദുക്ഖസ്സ പാരഗൂ.

ദുക്ഖം ദുക്ഖസമുപ്പാദം, ദുക്ഖസ്സ ച അതിക്കമം;

അരിയം ചട്ഠങ്ഗികം മഗ്ഗം, ദുക്ഖൂപസമഗാമിനം.

തത്ഥ വിഞ്ഞാതസദ്ധമ്മോ, പബ്ബജ്ജം സമരോചയി;

സുജാതോ തീഹി രത്തീഹി, തിസ്സോ വിജ്ജാ അഫസ്സയി.

‘‘ഏഹി സാരഥി ഗച്ഛാഹി, രഥം നിയ്യാദയാഹിമം;

ആരോഗ്യം ബ്രാഹ്മണിം വജ്ജ [വജ്ജാ (സീ.)], ‘പബ്ബജി [പബ്ബജിതോ (സീ.)] ദാനി ബ്രാഹ്മണോ;

സുജാതോ തീഹി രത്തീഹി, തിസ്സോ വിജ്ജാ അഫസ്സയി’’’.

തതോ ച രഥമാദായ, സഹസ്സഞ്ചാപി സാരഥി;

ആരോഗ്യം ¶ ബ്രാഹ്മണിവോച, ‘‘പബ്ബജി ദാനി ബ്രാഹ്മണോ;

സുജാതോ തീഹി രത്തീഹി, തിസ്സോ വിജ്ജാ അഫസ്സയി’’.

‘‘ഏതഞ്ചാഹം അസ്സരഥം, സഹസ്സഞ്ചാപി സാരഥി;

തേവിജ്ജം ബ്രാഹ്മണം സുത്വാ [ഞത്വാ (സീ.)], പുണ്ണപത്തം ദദാമി തേ’’.

‘‘തുയ്ഹേവ ഹോത്വസ്സരഥോ, സഹസ്സഞ്ചാപി ബ്രാഹ്മണി;

അഹമ്പി പബ്ബജിസ്സാമി, വരപഞ്ഞസ്സ സന്തികേ’’.

‘‘ഹത്ഥീ ¶ ഗവസ്സം മണികുണ്ഡലഞ്ച, ഫീതഞ്ചിമം ഗഹവിഭവം പഹായ;

പിതാ പബ്ബജിതോ തുയ്ഹം, ഭുഞ്ജ ഭോഗാനി സുന്ദരി; തുവം ദായാദികാ കുലേ’’.

‘‘ഹത്ഥീ ഗവസ്സം മണികുണ്ഡലഞ്ച, രമ്മം ചിമം ഗഹവിഭവം പഹായ;

പിതാ പബ്ബജിതോ മയ്ഹം, പുത്തസോകേന അട്ടിതോ;

അഹമ്പി പബ്ബജിസ്സാമി, ഭാതുസോകേന അട്ടിതാ’’.

‘‘സോ തേ ഇജ്ഝതു സങ്കപ്പോ, യം ത്വം പത്ഥേസി സുന്ദരീ;

ഉത്തിട്ഠപിണ്ഡോ ഉഞ്ഛോ ച, പംസുകൂലഞ്ച ചീവരം;

ഏതാനി അഭിസമ്ഭോന്തീ, പരലോകേ അനാസവാ’’.

‘‘സിക്ഖമാനായ ¶ മേ അയ്യേ, ദിബ്ബചക്ഖു വിസോധിതം;

പുബ്ബേനിവാസം ജാനാമി, യത്ഥ മേ വുസിതം പുരേ.

‘‘തുവം ¶ ¶ നിസ്സായ കല്യാണീ, ഥേരീ സങ്ഘസ്സ സോഭനേ;

തിസ്സോ വിജ്ജാ അനുപ്പത്താ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം.

‘‘അനുജാനാഹി മേ അയ്യേ, ഇച്ഛേ സാവത്ഥി ഗന്തവേ;

സീഹനാദം നദിസ്സാമി, ബുദ്ധസേട്ഠസ്സ സന്തികേ’’.

‘‘പസ്സ സുന്ദരി സത്ഥാരം, ഹേമവണ്ണം ഹരിത്തചം;

അദന്താനം ദമേതാരം, സമ്ബുദ്ധമകുതോഭയം’’.

‘‘പസ്സ സുന്ദരിമായന്തിം, വിപ്പമുത്തം നിരൂപധിം;

വീതരാഗം വിസംയുത്തം, കതകിച്ചമനാസവം.

‘‘ബാരാണസീതോ നിക്ഖമ്മ, തവ സന്തികമാഗതാ;

സാവികാ തേ മഹാവീര, പാദേ വന്ദതി സുന്ദരീ’’.

‘‘തുവം ബുദ്ധോ തുവം സത്ഥാ, തുയ്ഹം ധീതാമ്ഹി ബ്രാഹ്മണ;

ഓരസാ മുഖതോ ജാതാ, കതകിച്ചാ അനാസവാ’’.

‘‘തസ്സാ ¶ തേ സ്വാഗതം ഭദ്ദേ, തതോ [അഥോ (ക.)] തേ അദുരാഗതം;

ഏവഞ്ഹി ദന്താ ആയന്തി, സത്ഥു പാദാനി വന്ദികാ;

വീതരാഗാ വിസംയുത്താ, കതകിച്ചാ അനാസവാ’’.

‘‘ദഹരാഹം സുദ്ധവസനാ, യം പുരേ ധമ്മമസ്സുണിം;

തസ്സാ മേ അപ്പമത്തായ, സച്ചാഭിസമയോ അഹു.

‘‘തതോഹം സബ്ബകാമേസു, ഭുസം അരതിമജ്ഝഗം;

സക്കായസ്മിം ഭയം ദിസ്വാ, നേക്ഖമ്മമേവ [നേക്ഖമ്മഞ്ഞേവ (സീ.), നേക്ഖമ്മസ്സേവ (സ്യാ.)] പീഹയേ.

‘‘ഹിത്വാനഹം ¶ ഞാതിഗണം, ദാസകമ്മകരാനി ച;

ഗാമഖേത്താനി ഫീതാനി, രമണീയേ പമോദിതേ.

‘‘പഹായഹം ¶ പബ്ബജിതാ, സാപതേയ്യമനപ്പകം;

ഏവം സദ്ധായ നിക്ഖമ്മ, സദ്ധമ്മേ സുപ്പവേദിതേ.

‘‘നേതം [ന മേതം (സീ. സ്യാ.)] അസ്സ പതിരൂപം, ആകിഞ്ചഞ്ഞഞ്ഹി പത്ഥയേ;

യോ [യാ (സ്യാ.)] ജാതരൂപം രജതം, ഛഡ്ഡേത്വാ [ഥപേത്വാ (ക.)] പുനരാഗമേ [പുനരാഗഹേ (ക.)].

‘‘രജതം ¶ ജാതരൂപം വാ, ന ബോധായ ന സന്തിയാ;

നേതം സമണസാരുപ്പം, ന ഏതം അരിയദ്ധനം.

‘‘ലോഭനം മദനഞ്ചേതം, മോഹനം രജവഡ്ഢനം;

സാസങ്കം ബഹുആയാസം, നത്ഥി ചേത്ഥ ധുവം ഠിതി.

‘‘ഏത്ഥ രത്താ പമത്താ ച, സങ്കിലിട്ഠമനാ നരാ;

അഞ്ഞമഞ്ഞേന ബ്യാരുദ്ധാ, പുഥു കുബ്ബന്തി മേധഗം.

‘‘വധോ ബന്ധോ പരിക്ലേസോ, ജാനി സോകപരിദ്ദവോ;

കാമേസു അധിപന്നാനം, ദിസ്സതേ ബ്യസനം ബഹും.

‘‘തം മം ഞാതീ അമിത്താവ, കിം വോ കാമേസു യുഞ്ജഥ;

ജാനാഥ മം പബ്ബജിതം, കാമേസു ഭയദസ്സിനിം.

‘‘ന ¶ ഹിരഞ്ഞസുവണ്ണേന, പരിക്ഖീയന്തി ആസവാ;

അമിത്താ വധകാ കാമാ, സപത്താ സല്ലബന്ധനാ.

‘‘തം ¶ മം ഞാതീ അമിത്താവ, കിം വോ കാമേസു യുഞ്ജഥ;

ജാനാഥ മം പബ്ബജിതം, മുണ്ഡം സങ്ഘാടിപാരുതം.

‘‘ഉത്തിട്ഠപിണ്ഡോ ഉഞ്ഛോ ച, പംസുകൂലഞ്ച ചീവരം;

ഏതം ഖോ മമ സാരുപ്പം, അനഗാരൂപനിസ്സയോ.

‘‘വന്താ മഹേസീഹി കാമാ, യേ ദിബ്ബാ യേ ച മാനുസാ;

ഖേമട്ഠാനേ വിമുത്താ തേ, പത്താ തേ അചലം സുഖം.

‘‘മാഹം കാമേഹി സങ്ഗച്ഛിം, യേസു താണം ന വിജ്ജതി;

അമിത്താ വധകാ കാമാ, അഗ്ഗിക്ഖന്ധൂപമാ ദുഖാ.

‘‘പരിപന്ഥോ ¶ ഏസ ഭയോ, സവിഘാതോ സകണ്ടകോ;

ഗേധോ സുവിസമോ ചേസോ [ലേപോ (സീ.)], മഹന്തോ മോഹനാമുഖോ.

‘‘ഉപസഗ്ഗോ ഭീമരൂപോ, കാമാ സപ്പസിരൂപമാ;

യേ ബാലാ അഭിനന്ദന്തി, അന്ധഭൂതാ പുഥുജ്ജനാ.

‘‘കാമപങ്കേന സത്താ ഹി, ബഹൂ ലോകേ അവിദ്ദസൂ;

പരിയന്തം ന ജാനന്തി, ജാതിയാ മരണസ്സ ച.

‘‘ദുഗ്ഗതിഗമനം മഗ്ഗം, മനുസ്സാ കാമഹേതുകം;

ബഹും വേ പടിപജ്ജന്തി, അത്തനോ രോഗമാവഹം.

‘‘ഏവം ¶ അമിത്തജനനാ, താപനാ സംകിലേസികാ;

ലോകാമിസാ ബന്ധനീയാ, കാമാ മരണബന്ധനാ [ചരണബന്ധനാ (സീ.)].

‘‘ഉമ്മാദനാ ¶ ഉല്ലപനാ, കാമാ ചിത്തപ്പമദ്ദിനോ;

സത്താനം സങ്കിലേസായ, ഖിപ്പം [ഖിപം (സീ.)] മാരേന ഓഡ്ഡിതം.

‘‘അനന്താദീനവാ കാമാ, ബഹുദുക്ഖാ മഹാവിസാ;

അപ്പസ്സാദാ ¶ രണകരാ, സുക്കപക്ഖവിസോസനാ [വിസോസകാ (സീ.)].

‘‘സാഹം ഏതാദിസം കത്വാ, ബ്യസനം കാമഹേതുകം;

ന തം പച്ചാഗമിസ്സാമി, നിബ്ബാനാഭിരതാ സദാ.

‘‘രണം കരിത്വാ [തരിത്വാ (സീ.)] കാമാനം, സീതിഭാവാഭികങ്ഖിനീ;

അപ്പമത്താ വിഹസ്സാമി, സബ്ബസംയോജനക്ഖയേ.

‘‘അസോകം വിരജം ഖേമം, അരിയട്ഠങ്ഗികം ഉജും;

തം മഗ്ഗം അനുഗച്ഛാമി, യേന തിണ്ണാ മഹേസിനോ’’.

ഇമം പസ്സഥ ധമ്മട്ഠം, സുഭം കമ്മാരധീതരം;

അനേജം ഉപസമ്പജ്ജ, രുക്ഖമൂലമ്ഹി ഝായതി.

അജ്ജട്ഠമീ പബ്ബജിതാ, സദ്ധാ സദ്ധമ്മസോഭനാ;

വിനീതുപ്പലവണ്ണായ, തേവിജ്ജാ മച്ചുഹായിനീ.

സായം ¶ ഭുജിസ്സാ അനണാ, ഭിക്ഖുനീ ഭാവിതിന്ദ്രിയാ;

സബ്ബയോഗവിസംയുത്താ, കതകിച്ചാ അനാസവാ.

തം സക്കോ ദേവസങ്ഘേന, ഉപസങ്കമ്മ ഇദ്ധിയാ;

നമസ്സതി ഭൂതപതി, സുഭം കമ്മാരധീതരന്തി.

ജീവകമ്ബവനം ¶ ¶ ¶ രമ്മം, ഗച്ഛന്തിം ഭിക്ഖുനിം സുഭം;

ധുത്തകോ സന്നിവാരേസി [തം നിവാരേസി (ക.)], തമേനം അബ്രവീ സുഭാ.

‘‘കിം തേ അപരാധിതം മയാ, യം മം ഓവരിയാന തിട്ഠസി;

ന ഹി പബ്ബജിതായ ആവുസോ, പുരിസോ സമ്ഫുസനായ കപ്പതി.

‘‘ഗരുകേ മമ സത്ഥുസാസനേ, യാ സിക്ഖാ സുഗതേന ദേസിതാ;

പരിസുദ്ധപദം ¶ അനങ്ഗണം, കിം മം ഓവരിയാന തിട്ഠസി.

‘‘ആവിലചിത്തോ അനാവിലം, സരജോ വീതരജം അനങ്ഗണം;

സബ്ബത്ഥ വിമുത്തമാനസം, കിം മം ഓവരിയാന തിട്ഠസി’’.

‘‘ദഹരാ ച അപാപികാ ചസി, കിം തേ പബ്ബജ്ജാ കരിസ്സതി;

നിക്ഖിപ കാസായചീവരം, ഏഹി രമാമ സുപുപ്ഫിതേ [രമാമസേ പുപ്ഫിതേ (സീ. സ്യാ.)] വനേ.

‘‘മധുരഞ്ച പവന്തി സബ്ബസോ, കുസുമരജേന സമുട്ഠിതാ ദുമാ;

പഠമവസന്തോ സുഖോ ഉതു, ഏഹി രമാമ സുപുപ്ഫിതേ വനേ.

‘‘കുസുമിതസിഖരാ ച പാദപാ, അഭിഗജ്ജന്തിവ മാലുതേരിതാ;

കാ തുയ്ഹം രതി ഭവിസ്സതി, യദി ഏകാ വനമോഗഹിസ്സസി [വനമോതരിസ്സസി (സീ.), വനമോഗാഹിസ്സസി (സ്യാ. ക.)].

‘‘വാളമിഗസങ്ഘസേവിതം ¶ , കുഞ്ജരമത്തകരേണുലോളിതം;

അസഹായികാ ഗന്തുമിച്ഛസി, രഹിതം ഭിംസനകം മഹാവനം.

‘‘തപനീയകതാവ ധീതികാ, വിചരസി ചിത്തലതേവ അച്ഛരാ;

കാസികസുഖുമേഹി ¶ വഗ്ഗുഭി, സോഭസീ സുവസനേഹി നൂപമേ.

‘‘അഹം തവ വസാനുഗോ സിയം, യദി വിഹരേമസേ [യദിപി വിഹരേസി (ക.)] കാനനന്തരേ;

ന ഹി മത്ഥി തയാ പിയത്തരോ, പാണോ കിന്നരിമന്ദലോചനേ.

‘‘യദി മേ വചനം കരിസ്സസി, സുഖിതാ ഏഹി അഗാരമാവസ;

പാസാദനിവാതവാസിനീ, പരികമ്മം തേ കരോന്തു നാരിയോ.

‘‘കാസികസുഖുമാനി ധാരയ, അഭിരോപേഹി [അഭിരോഹേഹി (സീ.)] ച മാലവണ്ണകം;

കഞ്ചനമണിമുത്തകം ¶ ബഹും, വിവിധം ആഭരണം കരോമി തേ.

‘‘സുധോതരജപച്ഛദം ¶ സുഭം, ഗോണകതൂലികസന്ഥതം നവം;

അഭിരുഹ സയനം മഹാരഹം, ചന്ദനമണ്ഡിതസാരഗന്ധികം;

‘‘ഉപ്പലം ചുദകാ സമുഗ്ഗതം, യഥാ തം അമനുസ്സസേവിതം;

ഏവം ത്വം ബ്രഹ്മചാരിനീ, സകേസങ്ഗേസു ജരം ഗമിസ്സസി’’.

‘‘കിം ¶ തേ ഇധ സാരസമ്മതം, കുണപപൂരമ്ഹി സുസാനവഡ്ഢനേ;

ഭേദനധമ്മേ കളേവരേ [കലേവരേ (സീ. ക.)], യം ദിസ്വാ വിമനോ ഉദിക്ഖസി’’.

‘‘അക്ഖീനി ച തുരിയാരിവ, കിന്നരിയാരിവ പബ്ബതന്തരേ;

തവ മേ നയനാനി ദക്ഖിയ, ഭിയ്യോ കാമരതീ പവഡ്ഢതി.

‘‘ഉപ്പലസിഖരോപമാനി തേ, വിമലേ ഹാടകസന്നിഭേ മുഖേ;

തവ മേ നയനാനി ദക്ഖിയ [നയനാനുദിക്ഖിയ (സീ.)], ഭിയ്യോ കാമഗുണോ പവഡ്ഢതി.

‘‘അപി ദൂരഗതാ സരമ്ഹസേ, ആയതപമ്ഹേ വിസുദ്ധദസ്സനേ;

ന ¶ ഹി മത്ഥി തയാ പിയത്തരാ, നയനാ കിന്നരിമന്ദലോചനേ’’.

‘‘അപഥേന പയാതുമിച്ഛസി, ചന്ദം കീളനകം ഗവേസസി;

മേരും ലങ്ഘേതുമിച്ഛസി, യോ ത്വം ബുദ്ധസുതം മഗ്ഗയസി.

‘‘നത്ഥി ¶ ഹി ലോകേ സദേവകേ, രാഗോ യത്ഥപി ദാനി മേ സിയാ;

നപി നം ജാനാമി കീരിസോ, അഥ മഗ്ഗേന ഹതോ സമൂലകോ.

‘‘ഇങ്ഗാലകുയാവ [ഇങ്ഘാളഖുയാവ (സ്യാ.)] ഉജ്ഝിതോ, വിസപത്തോരിവ അഗ്ഗിതോ കതോ [അഗ്ഘതോ ഹതോ (സീ.)];

നപി നം പസ്സാമി കീരിസോ, അഥ മഗ്ഗേന ഹതോ സമൂലകോ.

‘‘യസ്സാ ¶ സിയാ അപച്ചവേക്ഖിതം, സത്ഥാ വാ അനുപാസിതോ സിയാ;

ത്വം താദിസികം പലോഭയ, ജാനന്തിം സോ ഇമം വിഹഞ്ഞസി.

‘‘മയ്ഹഞ്ഹി അക്കുട്ഠവന്ദിതേ, സുഖദുക്ഖേ ച സതീ ഉപട്ഠിതാ;

സങ്ഖതമസുഭന്തി ജാനിയ, സബ്ബത്ഥേവ മനോ ന ലിമ്പതി.

‘‘സാഹം സുഗതസ്സ സാവികാ, മഗ്ഗട്ഠങ്ഗികയാനയായിനീ;

ഉദ്ധടസല്ലാ അനാസവാ, സുഞ്ഞാഗാരഗതാ രമാമഹം.

‘‘ദിട്ഠാ ഹി മയാ സുചിത്തിതാ, സോമ്ഭാ ദാരുകപില്ലകാനി വാ;

തന്തീഹി ച ഖീലകേഹി ച, വിനിബദ്ധാ വിവിധം പനച്ചകാ.

‘‘തമ്ഹുദ്ധടേ തന്തിഖീലകേ, വിസ്സട്ഠേ വികലേ പരിക്രിതേ [പരിപക്ഖീതേ (സീ.), പരിപക്കതേ (സ്യാ.)];

ന വിന്ദേയ്യ ഖണ്ഡസോ കതേ, കിമ്ഹി തത്ഥ മനം നിവേസയേ.

‘‘തഥൂപമാ ¶ ദേഹകാനി മം, തേഹി ധമ്മേഹി വിനാ ന വത്തന്തി;

ധമ്മേഹി ¶ വിനാ ന വത്തതി, കിമ്ഹി തത്ഥ മനം നിവേസയേ.

‘‘യഥാ ഹരിതാലേന മക്ഖിതം, അദ്ദസ ചിത്തികം ഭിത്തിയാ കതം;

തമ്ഹി ¶ തേ വിപരീതദസ്സനം, സഞ്ഞാ മാനുസികാ നിരത്ഥികാ.

‘‘മായം ¶ വിയ അഗ്ഗതോ കതം, സുപിനന്തേവ സുവണ്ണപാദപം;

ഉപഗച്ഛസി അന്ധ രിത്തകം, ജനമജ്ഝേരിവ രുപ്പരൂപകം [രൂപരൂപകം (ക.)].

‘‘വട്ടനിരിവ കോടരോഹിതാ, മജ്ഝേ പുബ്ബുളകാ സഅസ്സുകാ;

പീളകോളികാ ചേത്ഥ ജായതി, വിവിധാ ചക്ഖുവിധാ ച പിണ്ഡിതാ’’.

ഉപ്പാടിയ ചാരുദസ്സനാ, ന ച പജ്ജിത്ഥ അസങ്ഗമാനസാ;

‘‘ഹന്ദ തേ ചക്ഖും ഹരസ്സു തം’’, തസ്സ നരസ്സ അദാസി താവദേ.

തസ്സ ച വിരമാസി താവദേ, രാഗോ തത്ഥ ഖമാപയീ ച നം;

‘‘സോത്ഥി സിയാ ബ്രഹ്മചാരിനീ, ന പുനോ ഏദിസകം ഭവിസ്സതി’’.

‘‘ആസാദിയ [ആഹനിയ (സ്യാ. ക.)] ഏദിസം ജനം, അഗ്ഗിം പജ്ജലിതം വ ലിങ്ഗിയ;

ഗണ്ഹിയ ആസീവിസം വിയ, അപി നു സോത്ഥി സിയാ ഖമേഹി നോ’’.

മുത്താ ച തതോ സാ ഭിക്ഖുനീ, അഗമീ ബുദ്ധവരസ്സ സന്തികം;

പസ്സിയ വരപുഞ്ഞലക്ഖണം, ചക്ഖു ആസി യഥാ പുരാണകന്തി.

നഗരമ്ഹി ¶ ¶ കുസുമനാമേ, പാടലിപുത്തമ്ഹി പഥവിയാ മണ്ഡേ;

സക്യകുലകുലീനായോ, ദ്വേ ഭിക്ഖുനിയോ ഹി ഗുണവതിയോ.

ഇസിദാസീ ¶ തത്ഥ ഏകാ, ദുതിയാ ബോധീതി സീലസമ്പന്നാ ച;

ഝാനജ്ഝായനരതായോ, ബഹുസ്സുതായോ ധുതകിലേസായോ.

താ ¶ പിണ്ഡായ ചരിത്വാ, ഭത്തത്ഥം [ഭത്തത്തം (സീ.)] കരിയ ധോതപത്തായോ;

രഹിതമ്ഹി സുഖനിസിന്നാ, ഇമാ ഗിരാ അബ്ഭുദീരേസും.

‘‘പാസാദികാസി അയ്യേ, ഇസിദാസി വയോപി തേ അപരിഹീനോ;

കിം ദിസ്വാന ബ്യാലികം, അഥാസി നേക്ഖമ്മമനുയുത്താ’’.

ഏവമനുയുഞ്ജിയമാനാ സാ, രഹിതേ ധമ്മദേസനാകുസലാ;

ഇസിദാസീ വചനമബ്രവി, ‘‘സുണ ബോധി യഥാമ്ഹി പബ്ബജിതാ.

‘‘ഉജ്ജേനിയാ പുരവരേ, മയ്ഹം പിതാ സീലസംവുതോ സേട്ഠി;

തസ്സമ്ഹി ഏകധീതാ, പിയാ മനാപാ ച ദയിതാ ച.

‘‘അഥ മേ സാകേതതോ വരകാ, ആഗച്ഛുമുത്തമകുലീനാ;

സേട്ഠീ പഹൂതരതനോ, തസ്സ മമം സുണ്ഹമദാസി താതോ.

‘‘സസ്സുയാ സസ്സുരസ്സ ച, സായം പാതം പണാമമുപഗമ്മ;

സിരസാ കരോമി പാദേ, വന്ദാമി യഥാമ്ഹി അനുസിട്ഠാ.

‘‘യാ ¶ മയ്ഹം സാമികസ്സ, ഭഗിനിയോ ഭാതുനോ പരിജനോ വാ;

തമേകവരകമ്പി ദിസ്വാ, ഉബ്ബിഗ്ഗാ ആസനം ദേമി.

‘‘അന്നേന ച പാനേന ച, ഖജ്ജേന ച യഞ്ച തത്ഥ സന്നിഹിതം;

ഛാദേമി ഉപനയാമി ച, ദേമി ച യം യസ്സ പതിരൂപം.

‘‘കാലേന ഉപട്ഠഹിത്വാ [ഉട്ഠഹിത്വാ (സ്യാ. ക.), ഉപട്ഠഹിതും (?)], ഘരം സമുപഗമാമി ഉമ്മാരേ;

ധോവന്തീ ഹത്ഥപാദേ, പഞ്ജലികാ സാമികമുപേമി.

‘‘കോച്ഛം പസാദം അഞ്ജനിഞ്ച, ആദാസകഞ്ച ഗണ്ഹിത്വാ;

പരികമ്മകാരികാ ¶ വിയ, സയമേവ പതിം വിഭൂസേമി.

‘‘സയമേവ ¶ ഓദനം സാധയാമി, സയമേവ ഭാജനം ധോവന്തീ;

മാതാവ ഏകപുത്തകം, തഥാ [തദാ (സീ.)] ഭത്താരം പരിചരാമി.

‘‘ഏവം മം ഭത്തികതം, അനുരത്തം കാരികം നിഹതമാനം;

ഉട്ഠായികം [ഉട്ഠാഹികം (ക.)] അനലസം, സീലവതിം ദുസ്സതേ ഭത്താ.

‘‘സോ മാതരഞ്ച പിതരഞ്ച, ഭണതി ‘ആപുച്ഛഹം ഗമിസ്സാമി;

ഇസിദാസിയാ ന സഹ വച്ഛം, ഏകാഗാരേഹം [ഏകഘരേപ’ഹം (?)] സഹ വത്ഥും’.

‘‘‘മാ ഏവം പുത്ത അവച, ഇസിദാസീ പണ്ഡിതാ പരിബ്യത്താ;

ഉട്ഠായികാ അനലസാ, കിം തുയ്ഹം ന രോചതേ പുത്ത’.

‘‘‘ന ¶ ച മേ ഹിംസതി കിഞ്ചി, ന ചഹം ഇസിദാസിയാ സഹ വച്ഛം;

ദേസ്സാവ മേ അലം മേ, അപുച്ഛാഹം [ആപുച്ഛാഹം (സ്യാ.), ആപുച്ഛഹം-നാപുച്ഛഹം (?)] ഗമിസ്സാമി’.

‘‘തസ്സ വചനം സുണിത്വാ, സസ്സു സസുരോ ച മം അപുച്ഛിംസു;

‘കിസ്സ [കിംസ (?)] തയാ അപരദ്ധം, ഭണ വിസ്സട്ഠാ യഥാഭൂതം’.

‘‘‘നപിഹം ¶ അപരജ്ഝം കിഞ്ചി, നപി ഹിംസേമി ന ഭണാമി ദുബ്ബചനം;

കിം സക്കാ കാതുയ്യേ, യം മം വിദ്ദേസ്സതേ ഭത്താ’.

‘‘തേ മം പിതുഘരം പടിനയിംസു, വിമനാ ദുഖേന അധിഭൂതാ;

‘പുത്തമനുരക്ഖമാനാ, ജിതാമ്ഹസേ രൂപിനിം ലക്ഖിം’.

‘‘അഥ മം അദാസി താതോ, അഡ്ഢസ്സ ഘരമ്ഹി ദുതിയകുലികസ്സ;

തതോ ഉപഡ്ഢസുങ്കേന, യേന മം വിന്ദഥ സേട്ഠി.

‘‘തസ്സപി ഘരമ്ഹി മാസം, അവസിം അഥ സോപി മം പടിച്ഛരയി [പടിച്ഛസി (സീ. ക.), പടിച്ഛതി (സ്യാ.), പടിച്ഛരതി (ക.)];

ദാസീവ ¶ ഉപട്ഠഹന്തിം, അദൂസികം സീലസമ്പന്നം.

‘‘ഭിക്ഖായ ച വിചരന്തം, ദമകം ദന്തം മേ പിതാ ഭണതി;

‘ഹോഹിസി [സോഹിസി (സബ്ബത്ഥ)] മേ ജാമാതാ, നിക്ഖിപ പോട്ഠിഞ്ച [പോന്തിം (സീ. സ്യാ.)] ഘടികഞ്ച’.

‘‘സോപി വസിത്വാ പക്ഖം [പക്കമഥ (സീ.)], അഥ താതം ഭണതി ‘ദേഹി മേ പോട്ഠിം;

ഘടികഞ്ച മല്ലകഞ്ച, പുനപി ഭിക്ഖം ചരിസ്സാമി’.

‘‘അഥ ¶ നം ഭണതീ താതോ, അമ്മാ സബ്ബോ ച മേ ഞാതിഗണവഗ്ഗോ;

‘കിം തേ ന കീരതി ഇധ, ഭണ ഖിപ്പം തം തേ കരിഹി’തി.

‘‘ഏവം ഭണിതോ ഭണതി, ‘യദി മേ അത്താ സക്കോതി അലം മയ്ഹം;

ഇസിദാസിയാ ന സഹ വച്ഛം, ഏകഘരേഹം സഹ വത്ഥും’.

‘‘വിസ്സജ്ജിതോ ഗതോ സോ, അഹമ്പി ഏകാകിനീ വിചിന്തേമി;

‘ആപുച്ഛിതൂന ഗച്ഛം, മരിതുയേ [മരിതായേ (സീ.), മരിതും (സ്യാ.)] വാ പബ്ബജിസ്സം വാ’.

‘‘അഥ അയ്യാ ജിനദത്താ, ആഗച്ഛീ ഗോചരായ ചരമാനാ;

താതകുലം ¶ വിനയധരീ, ബഹുസ്സുതാ സീലസമ്പന്നാ.

‘‘തം ദിസ്വാന അമ്ഹാകം, ഉട്ഠായാസനം തസ്സാ പഞ്ഞാപയിം;

നിസിന്നായ ച പാദേ, വന്ദിത്വാ ഭോജനമദാസിം.

‘‘അന്നേന ¶ ച പാനേന ച, ഖജ്ജേന ച യഞ്ച തത്ഥ സന്നിഹിതം;

സന്തപ്പയിത്വാ അവചം, ‘അയ്യേ ഇച്ഛാമി പബ്ബജിതും’.

‘‘അഥ മം ഭണതീ താതോ, ‘ഇധേവ പുത്തക [പുത്തികേ (സ്യാ. ക.)] ചരാഹി ത്വം ധമ്മം;

അന്നേന ച പാനേന ച, തപ്പയ സമണേ ദ്വിജാതീ ച’.

‘‘അഥഹം ഭണാമി താതം, രോദന്തീ അഞ്ജലിം പണാമേത്വാ;

‘പാപഞ്ഹി മയാ പകതം, കമ്മം തം നിജ്ജരേസ്സാമി’.

‘‘അഥ ¶ മം ഭണതീ താതോ, ‘പാപുണ ബോധിഞ്ച അഗ്ഗധമ്മഞ്ച;

നിബ്ബാനഞ്ച ലഭസ്സു, യം സച്ഛികരീ ദ്വിപദസേട്ഠോ’.

‘‘മാതാപിതൂ അഭിവാദയിത്വാ, സബ്ബഞ്ച ഞാതിഗണവഗ്ഗം;

സത്താഹം പബ്ബജിതാ, തിസ്സോ വിജ്ജാ അഫസ്സയിം.

‘‘ജാനാമി അത്തനോ സത്ത, ജാതിയോ യസ്സയം ഫലവിപാകോ;

തം തവ ആചിക്ഖിസ്സം, തം ഏകമനാ നിസാമേഹി.

‘‘നഗരമ്ഹി ഏരകച്ഛേ [ഏരകകച്ഛേ (സ്യാ. ക.)], സുവണ്ണകാരോ അഹം പഹൂതധനോ;

യോബ്ബനമദേന മത്തോ സോ, പരദാരം അസേവിഹം.

‘‘സോഹം തതോ ചവിത്വാ, നിരയമ്ഹി അപച്ചിസം ചിരം;

പക്കോ തതോ ച ഉട്ഠഹിത്വാ, മക്കടിയാ കുച്ഛിമോക്കമിം.

‘‘സത്താഹജാതകം ¶ ¶ മം, മഹാകപി യൂഥപോ നില്ലച്ഛേസി;

തസ്സേതം കമ്മഫലം, യഥാപി ഗന്ത്വാന പരദാരം.

‘‘സോഹം തതോ ചവിത്വാ, കാലം കരിത്വാ സിന്ധവാരഞ്ഞേ;

കാണായ ച ഖഞ്ജായ ച, ഏളകിയാ കുച്ഛിമോക്കമിം.

‘‘ദ്വാദസ വസ്സാനി അഹം, നില്ലച്ഛിതോ ദാരകേ പരിവഹിത്വാ;

കിമിനാവട്ടോ അകല്ലോ, യഥാപി ഗന്ത്വാന പരദാരം.

‘‘സോഹം തതോ ചവിത്വാ, ഗോവാണിജകസ്സ ഗാവിയാ ജാതോ;

വച്ഛോ ലാഖാതമ്ബോ, നില്ലച്ഛിതോ ദ്വാദസേ മാസേ.

‘‘വോഢൂന [തേ പുന (സ്യാ. ക.), വോധുന (ക. അട്ഠ.)] നങ്ഗലമഹം, സകടഞ്ച ധാരയാമി;

അന്ധോവട്ടോ അകല്ലോ, യഥാപി ഗന്ത്വാന പരദാരം.

‘‘സോഹം തതോ ചവിത്വാ, വീഥിയാ ദാസിയാ ഘരേ ജാതോ;

നേവ മഹിലാ ന പുരിസോ, യഥാപി ഗന്ത്വാന പരദാരം.

‘‘തിംസതിവസ്സമ്ഹി ¶ ¶ മതോ, സാകടികകുലമ്ഹി ദാരികാ ജാതാ;

കപണമ്ഹി അപ്പഭോഗേ, ധനിക [അണിക (അട്ഠ.), തംസംവണ്ണനായമ്പി അത്ഥയുത്തി ഗവേസിതബ്ബാ] പുരിസപാതബഹുലമ്ഹി.

‘‘തം മം തതോ സത്ഥവാഹോ, ഉസ്സന്നായ വിപുലായ വഡ്ഢിയാ;

ഓകഡ്ഢതി വിലപന്തിം, അച്ഛിന്ദിത്വാ കുലഘരസ്മാ.

‘‘അഥ സോളസമേ വസ്സേ, ദിസ്വാ മം പത്തയോബ്ബനം കഞ്ഞം;

ഓരുന്ധതസ്സ പുത്തോ, ഗിരിദാസോ നാമ നാമേന.

‘‘തസ്സപി അഞ്ഞാ ഭരിയാ, സീലവതീ ഗുണവതീ യസവതീ ച;

അനുരത്താ ¶ [അനുവത്താ (ക.)] ഭത്താരം, തസ്സാഹം [തസ്സ തം (?)] വിദ്ദേസനമകാസിം.

‘‘തസ്സേതം കമ്മഫലം, യം മം അപകീരിതൂന ഗച്ഛന്തി;

ദാസീവ ഉപട്ഠഹന്തിം, തസ്സപി അന്തോ കതോ മയാ’’തി.

മന്താവതിയാ ¶ നഗരേ, രഞ്ഞോ കോഞ്ചസ്സ അഗ്ഗമഹേസിയാ;

ധീതാ ആസിം സുമേധാ, പസാദിതാ സാസനകരേഹി.

സീലവതീ ചിത്തകഥാ, ബഹുസ്സുതാ ബുദ്ധസാസനേ വിനീതാ;

മാതാപിതരോ ഉപഗമ്മ, ഭണതി ‘‘ഉഭയോ നിസാമേഥ.

‘‘നിബ്ബാനാഭിരതാഹം, അസസ്സതം ഭവഗതം യദിപി ദിബ്ബം;

കിമങ്ഗം പന [കിമങ്ഗ പന (സീ. സ്യാ.), കിം പന (?)] തുച്ഛാ കാമാ, അപ്പസ്സാദാ ബഹുവിഘാതാ.

‘‘കാമാ കടുകാ ആസീവിസൂപമാ, യേസു മുച്ഛിതാ ബാലാ;

തേ ദീഘരത്തം നിരയേ, സമപ്പിതാ ഹഞ്ഞന്തേ ദുക്ഖിതാ [ഹഞ്ഞരേ ദുഖിതാ (?)].

‘‘സോചന്തി പാപകമ്മാ, വിനിപാതേ പാപവദ്ധിനോ സദാ;

കായേന ച വാചായ ച, മനസാ ച അസംവുതാ ബാലാ.

‘‘ബാലാ ¶ തേ ദുപ്പഞ്ഞാ, അചേതനാ ദുക്ഖസമുദയോരുദ്ധാ;

ദേസന്തേ ¶ അജാനന്താ, ന ബുജ്ഝരേ അരിയസച്ചാനി.

‘‘സച്ചാനി ¶ അമ്മ ബുദ്ധവരദേസിതാനി, തേ ബഹുതരാ അജാനന്താ യേ;

അഭിനന്ദന്തി ഭവഗതം, പിഹേന്തി ദേവേസു ഉപപത്തിം.

‘‘ദേവേസുപി ഉപപത്തി, അസസ്സതാ ഭവഗതേ അനിച്ചമ്ഹി;

ന ച സന്തസന്തി ബാലാ, പുനപ്പുനം ജായിതബ്ബസ്സ.

‘‘ചത്താരോ വിനിപാതാ, ദുവേ [ദ്വേ (സബ്ബത്ഥ)] ച ഗതിയോ കഥഞ്ചി ലബ്ഭന്തി;

ന ച വിനിപാതഗതാനം, പബ്ബജ്ജാ അത്ഥി നിരയേസു.

‘‘അനുജാനാഥ മം ഉഭയോ, പബ്ബജിതും ദസബലസ്സ പാവചനേ;

അപ്പോസ്സുക്കാ ഘടിസ്സം, ജാതിമരണപ്പഹാനായ.

‘‘കിം ഭവഗതേ [ഭവഗതേന (സ്യാ.)] അഭിനന്ദിതേന, കായകലിനാ അസാരേന;

ഭവതണ്ഹായ നിരോധാ, അനുജാനാഥ പബ്ബജിസ്സാമി.

‘‘ബുദ്ധാനം ¶ ഉപ്പാദോ വിവജ്ജിതോ, അക്ഖണോ ഖണോ ലദ്ധോ;

സീലാനി ബ്രഹ്മചരിയം, യാവജീവം ന ദൂസേയ്യം’’.

ഏവം ഭണതി സുമേധാ, മാതാപിതരോ ‘‘ന താവ ആഹാരം;

ആഹരിസ്സം [ആഹരിയാമി (സീ.), ആഹാരിസം (?)] ഗഹട്ഠാ, മരണവസം ഗതാവ ഹേസ്സാമി’’.

മാതാ ദുക്ഖിതാ രോദതി പിതാ ച, അസ്സാ സബ്ബസോ സമഭിഹതോ;

ഘടേന്തി സഞ്ഞാപേതും, പാസാദതലേ ഛമാപതിതം.

‘‘ഉട്ഠേഹി പുത്തക കിം സോചിതേന, ദിന്നാസി വാരണവതിമ്ഹി;

രാജാ ¶ അനീകരത്തോ [അണീകദത്തോ (സീ. സ്യാ.)], അഭിരൂപോ തസ്സ ത്വം ദിന്നാ.

‘‘അഗ്ഗമഹേസീ ഭവിസ്സസി, അനികരത്തസ്സ രാജിനോ ഭരിയാ;

സീലാനി ബ്രഹ്മചരിയം, പബ്ബജ്ജാ ദുക്കരാ പുത്തക.

‘‘രജ്ജേ ആണാധനമിസ്സരിയം, ഭോഗാ സുഖാ ദഹരികാസി;

ഭുഞ്ജാഹി കാമഭോഗേ, വാരേയ്യം ഹോതു തേ പുത്ത’’.

അഥ നേ ഭണതി സുമേധാ, ‘‘മാ ഏദിസികാനി ഭവഗതമസാരം;

പബ്ബജ്ജാ വാ ഹോഹിതി, മരണം വാ മേ ന ചേവ വാരേയ്യം.

‘‘കിമിവ ¶ പൂതികായമസുചിം, സവനഗന്ധം ഭയാനകം കുണപം;

അഭിസംവിസേയ്യം ഭസ്തം, അസകിം പഗ്ഘരിതം അസുചിപുണ്ണം.

‘‘കിമിവ ¶ താഹം ജാനന്തീ, വികുലകം മംസസോണിതുപലിത്തം;

കിമികുലാലയം സകുണഭത്തം, കളേവരം കിസ്സ ദിയ്യതി.

‘‘നിബ്ബുയ്ഹതി സുസാനം, അചിരം കായോ അപേതവിഞ്ഞാണോ;

ഛുദ്ധോ [ഛഡ്ഡിതോ (സ്യാ.), ഛുട്ഠോ (ക.)] കളിങ്ഗരം വിയ, ജിഗുച്ഛമാനേഹി ഞാതീഹി.

‘‘ഛുദ്ധൂന [ഛഡ്ഡൂന (സ്യാ.), ഛുട്ഠൂന (ക.)] നം സുസാനേ, പരഭത്തം ന്ഹായന്തി [ന്ഹായരേ (?)] ജിഗുച്ഛന്താ;

നിയകാ മാതാപിതരോ, കിം പന സാധാരണാ ജനതാ.

‘‘അജ്ഝോസിതാ അസാരേ, കളേവരേ അട്ഠിന്ഹാരുസങ്ഘാതേ;

ഖേളസ്സുച്ചാരസ്സവ, പരിപുണ്ണേ [ഖേളസ്സുച്ചാരപസ്സവപരിപുണ്ണേ (സീ.)] പൂതികായമ്ഹി.

‘‘യോ ¶ നം വിനിബ്ഭുജിത്വാ, അബ്ഭന്തരമസ്സ ബാഹിരം കയിരാ ¶ ;

ഗന്ധസ്സ അസഹമാനാ, സകാപി മാതാ ജിഗുച്ഛേയ്യ.

‘‘ഖന്ധധാതുആയതനം, സങ്ഖതം ജാതിമൂലകം ദുക്ഖം;

യോനിസോ അനുവിചിനന്തീ, വാരേയ്യം കിസ്സ ഇച്ഛേയ്യം.

‘‘ദിവസേ ദിവസേ തിസത്തി, സതാനി നവനവാ പതേയ്യും കായമ്ഹി;

വസ്സസതമ്പി ച ഘാതോ, സേയ്യോ ദുക്ഖസ്സ ചേവം ഖയോ.

‘‘അജ്ഝുപഗച്ഛേ ഘാതം, യോ വിഞ്ഞായേവം സത്ഥുനോ വചനം;

‘ദീഘോ തേസം [വോ (ക.)] സംസാരോ, പുനപ്പുനം ഹഞ്ഞമാനാനം’.

‘‘ദേവേസു മനുസ്സേസു ച, തിരച്ഛാനയോനിയാ അസുരകായേ;

പേതേസു ¶ ച നിരയേസു ച, അപരിമിതാ ദിസ്സരേ ഘാതാ.

‘‘ഘാതാ നിരയേസു ബഹൂ, വിനിപാതഗതസ്സ പീളിയമാനസ്സ [കിലിസ്സമാനസ്സ (സ്യാ. ക.)];

ദേവേസുപി അത്താണം, നിബ്ബാനസുഖാ പരം നത്ഥി.

‘‘പത്താ തേ നിബ്ബാനം, യേ യുത്താ ദസബലസ്സ പാവചനേ;

അപ്പോസ്സുക്കാ ഘടേന്തി, ജാതിമരണപ്പഹാനായ.

‘‘അജ്ജേവ താതഭിനിക്ഖമിസ്സം, ഭോഗേഹി കിം അസാരേഹി;

നിബ്ബിന്നാ മേ കാമാ, വന്തസമാ താലവത്ഥുകതാ’’.

സാ ചേവം ഭണതി പിതരമനീകരത്തോ ച യസ്സ സാ ദിന്നാ;

ഉപയാസി വാരണവതേ, വാരേയ്യമുപട്ഠിതേ കാലേ.

അഥ അസിതനിചിതമുദുകേ, കേസേ ഖഗ്ഗേന ഛിന്ദിയ സുമേധാ;

പാസാദം പിദഹിത്വാ [പിധേത്വാ (സീ. സ്യാ.), പിധിത്വാ (ക.)], പഠമജ്ഝാനം സമാപജ്ജി.

സാ ¶ ¶ ച തഹിം സമാപന്നാ, അനീകരത്തോ ച ആഗതോ നഗരം;

പാസാദേ ച [പാസാദേവ (സീ. സ്യാ.)] സുമേധാ, അനിച്ചസഞ്ഞം [അനിച്ചസഞ്ഞാ (സബ്ബത്ഥ)] സുഭാവേതി.

സാ ച മനസി കരോതി, അനീകരത്തോ ച ആരുഹീ തുരിതം;

മണികനകഭൂസിതങ്ഗോ, കതഞ്ജലീ യാചതി സുമേധം.

‘‘രജ്ജേ ആണാധനമിസ്സരിയം, ഭോഗാ സുഖാ ദഹരികാസി;

ഭുഞ്ജാഹി കാമഭോഗേ, കാമസുഖാ ദുല്ലഭാ ലോകേ.

‘‘നിസ്സട്ഠം ¶ തേ രജ്ജം, ഭോഗേ ഭുഞ്ജസ്സു ദേഹി ദാനാനി;

മാ ദുമ്മനാ അഹോസി, മാതാപിതരോ തേ ദുക്ഖിതാ’’ [മാതാപിതരോ ച തേ ദുഖിതാ (?)].

തം തം ഭണതി സുമേധാ, കാമേഹി അനത്ഥികാ വിഗതമോഹാ;

‘‘മാ കാമേ അഭിനന്ദി, കാമേസ്വാദീനവം പസ്സ.

‘‘ചാതുദ്ദീപോ രാജാ മന്ധാതാ, ആസി കാമഭോഗിന മഗ്ഗോ;

അതിത്തോ ¶ കാലങ്കതോ, ന ചസ്സ പരിപൂരിതാ ഇച്ഛാ.

‘‘സത്ത രതനാനി വസ്സേയ്യ, വുട്ഠിമാ ദസദിസാ സമന്തേന;

ന ചത്ഥി തിത്തി കാമാനം, അതിത്താവ മരന്തി നരാ.

‘‘അസിസൂനൂപമാ കാമാ, കാമാ സപ്പസിരോപമാ;

ഉക്കോപമാ അനുദഹന്തി, അട്ഠികങ്കല [കങ്ഖല (സീ.)] സന്നിഭാ.

‘‘അനിച്ചാ അദ്ധുവാ കാമാ, ബഹുദുക്ഖാ മഹാവിസാ;

അയോഗുളോവ സന്തത്തോ, അഘമൂലാ ദുഖപ്ഫലാ.

‘‘രുക്ഖപ്ഫലൂപമാ കാമാ, മംസപേസൂപമാ ദുഖാ;

സുപിനോപമാ ¶ വഞ്ചനിയാ, കാമാ യാചിതകൂപമാ.

‘‘സത്തിസൂലൂപമാ കാമാ, രോഗോ ഗണ്ഡോ അഘം നിഘം;

അങ്ഗാരകാസുസദിസാ, അഘമൂലം ഭയം വധോ.

‘‘ഏവം ബഹുദുക്ഖാ കാമാ, അക്ഖാതാ അന്തരായികാ;

ഗച്ഛഥ ന മേ ഭഗവതേ, വിസ്സാസോ അത്ഥി അത്തനോ.

‘‘കിം മമ പരോ കരിസ്സതി, അത്തനോ സീസമ്ഹി ഡയ്ഹമാനമ്ഹി;

അനുബന്ധേ ജരാമരണേ, തസ്സ ഘാതായ ഘടിതബ്ബം’’.

ദ്വാരം ¶ അപാപുരിത്വാനഹം [അവാപുരിത്വാഹം (സീ.)], മാതാപിതരോ അനീകരത്തഞ്ച;

ദിസ്വാന ഛമം നിസിന്നേ, രോദന്തേ ഇദമവോചം.

‘‘ദീഘോ ബാലാനം സംസാരോ, പുനപ്പുനഞ്ച രോദതം;

അനമതഗ്ഗേ പിതു മരണേ, ഭാതു വധേ അത്തനോ ച വധേ.

‘‘അസ്സു ഥഞ്ഞം രുധിരം, സംസാരം അനമതഗ്ഗതോ സരഥ;

സത്താനം സംസരതം, സരാഹി അട്ഠീനഞ്ച സന്നിചയം.

‘‘സര ¶ ചതുരോദധീ [സരസ്സു ചതുരോ ഉദധീ (?)], ഉപനീതേ അസ്സുഥഞ്ഞരുധിരമ്ഹി;

സര ഏകകപ്പമട്ഠീനം, സഞ്ചയം വിപുലേന സമം.

‘‘അനമതഗ്ഗേ ¶ സംസരതോ, മഹിം [മഹാമഹിം (?)] ജമ്ബുദീപമുപനീതം;

കോലട്ഠിമത്തഗുളികാ, മാതാ മാതുസ്വേവ നപ്പഹോന്തി.

‘‘തിണകട്ഠസാഖാപലാസം [സര തിണകട്ഠസാഖാപലാസം (സീ.)], ഉപനീതം അനമതഗ്ഗതോ സര;

ചതുരങ്ഗുലികാ ഘടികാ, പിതുപിതുസ്വേവ നപ്പഹോന്തി.

‘‘സര കാണകച്ഛപം പുബ്ബസമുദ്ദേ, അപരതോ ച യുഗഛിദ്ദം;

സിരം ¶ [സര (സീ.)] തസ്സ ച പടിമുക്കം, മനുസ്സലാഭമ്ഹി ഓപമ്മം.

‘‘സര രൂപം ഫേണപിണ്ഡോപമസ്സ, കായകലിനോ അസാരസ്സ;

ഖന്ധേ പസ്സ അനിച്ചേ, സരാഹി നിരയേ ബഹുവിഘാതേ.

‘‘സര കടസിം വഡ്ഢേന്തേ, പുനപ്പുനം താസു താസു ജാതീസു;

സര കുമ്ഭീലഭയാനി ച, സരാഹി ചത്താരി സച്ചാനി.

‘‘അമതമ്ഹി വിജ്ജമാനേ, കിം തവ പഞ്ചകടുകേന പീതേന;

സബ്ബാ ഹി കാമരതിയോ, കടുകതരാ പഞ്ചകടുകേന.

‘‘അമതമ്ഹി വിജ്ജമാനേ, കിം തവ കാമേഹി യേ പരിളാഹാ [സപരിളാഹാ (സീ. അട്ഠ.)];

സബ്ബാ ഹി കാമരതിയോ, ജലിതാ കുഥിതാ കമ്പിതാ സന്താപിതാ.

‘‘അസപത്തമ്ഹി സമാനേ, കിം തവ കാമേഹി യേ ബഹുസപത്താ;

രാജഗ്ഗിചോരഉദകപ്പിയേഹി, സാധാരണാ കാമാ ബഹുസപത്താ.

‘‘മോക്ഖമ്ഹി വിജ്ജമാനേ, കിം തവ കാമേഹി യേസു വധബന്ധോ;

കാമേസു ഹി അസകാമാ, വധബന്ധദുഖാനി അനുഭോന്തി.

‘‘ആദീപിതാ ¶ ¶ തിണുക്കാ, ഗണ്ഹന്തം ദഹന്തി നേവ മുഞ്ചന്തം;

ഉക്കോപമാ ഹി കാമാ, ദഹന്തി യേ തേ ന മുഞ്ചന്തി.

‘‘മാ അപ്പകസ്സ ഹേതു, കാമസുഖസ്സ വിപുലം ജഹീ സുഖം;

മാ പുഥുലോമോവ ബളിസം, ഗിലിത്വാ പച്ഛാ വിഹഞ്ഞസി.

‘‘കാമം ¶ കാമേസു ദമസ്സു, താവ സുനഖോവ സങ്ഖലാബദ്ധോ;

കാഹിന്തി ഖു തം കാമാ, ഛാതാ സുനഖംവ ചണ്ഡാലാ.

‘‘അപരിമിതഞ്ച ¶ ദുക്ഖം, ബഹൂനി ച ചിത്തദോമനസ്സാനി;

അനുഭോഹിസി കാമയുത്തോ, പടിനിസ്സജ [പടിനിസ്സര (സീ.)] അദ്ധുവേ കാമേ.

‘‘അജരമ്ഹി വിജ്ജമാനേ, കിം തവ കാമേഹി [യേസു ജരായ ച; മരണബ്യാധിഹി ഗഹിതാ (?)] യേസു ജരാ;

മരണബ്യാധിഗഹിതാ [യേസു ജരായ ച; മരണബ്യാധിഹി ഗഹിതാ (?)], സബ്ബാ സബ്ബത്ഥ ജാതിയോ.

‘‘ഇദമജരമിദമമരം [ഇദം അജരം ഇദം അമരം (?)], ഇദമജരാമരം പദമസോകം;

അസപത്തമസമ്ബാധം, അഖലിതമഭയം നിരുപതാപം.

‘‘അധിഗതമിദം ബഹൂഹി, അമതം അജ്ജാപി ച ലഭനീയമിദം;

യോ യോനിസോ പയുഞ്ജതി, ന ച സക്കാ അഘടമാനേന’’.

ഏവം ഭണതി സുമേധാ, സങ്ഖാരഗതേ രതിം അലഭമാനാ;

അനുനേന്തീ അനികരത്തം, കേസേ ച ഛമം ഖിപി സുമേധാ.

ഉട്ഠായ അനികരത്തോ, പഞ്ജലികോ യാചിതസ്സാ പിതരം സോ;

‘‘വിസ്സജ്ജേഥ സുമേധം, പബ്ബജിതും വിമോക്ഖസച്ചദസ്സാ’’.

വിസ്സജ്ജിതാ മാതാപിതൂഹി, പബ്ബജി സോകഭയഭീതാ;

ഛ അഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, അഗ്ഗഫലം സിക്ഖമാനായ.

അച്ഛരിയമബ്ഭുതം ¶ തം, നിബ്ബാനം ആസി രാജകഞ്ഞായ;

പുബ്ബേനിവാസചരിതം, യഥാ ബ്യാകരി പച്ഛിമേ കാലേ.

‘‘ഭഗവതി കോണാഗമനേ, സങ്ഘാരാമമ്ഹി നവനിവേസമ്ഹി;

സഖിയോ തിസ്സോ ജനിയോ, വിഹാരദാനം അദാസിമ്ഹ.

‘‘ദസക്ഖത്തും സതക്ഖത്തും, ദസസതക്ഖത്തും സതാനി ച സതക്ഖത്തും;

ദേവേസു ¶ ഉപ്പജ്ജിമ്ഹ, കോ പന വാദോ മനുസ്സേസു.

‘‘ദേവേസു മഹിദ്ധികാ അഹുമ്ഹ, മാനുസകമ്ഹി കോ പന വാദോ;

സത്തരതനസ്സ മഹേസീ, ഇത്ഥിരതനം അഹം ആസിം.

‘‘സോ ¶ ¶ ഹേതു സോ പഭവോ, തം മൂലം സാവ സാസനേ ഖന്തീ;

തം പഠമസമോധാനം, തം ധമ്മരതായ നിബ്ബാനം’’.

ഏവം കരോന്തി യേ സദ്ദഹന്തി, വചനം അനോമപഞ്ഞസ്സ;

നിബ്ബിന്ദന്തി ഭവഗതേ, നിബ്ബിന്ദിത്വാ വിരജ്ജന്തീതി.

ഇത്ഥം സുദം സുമേധാ ഥേരീ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ഗാഥാസതാനി ചത്താരി, അസീതി പുന ചുദ്ദസ [ഗാഥാസങ്ഖ്യാ ഇധ അനുക്കമണികഗണനാവസേന പാകടാ];

ഥേരിയേകുത്തരസതാ [ഥേരീയേകുത്തരഛസതാ (?) തിംസമത്താപി പഞ്ചസതമത്താപി ഥേരിയോ ഏകതോ ആഗതാ മനസികാതബ്ബാ], സബ്ബാ താ ആസവക്ഖയാതി.