📜

നമോ തസ്സ ഭഗവതോ അരഹതോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ

ഖുദ്ദകനികായേ

ഥേരാപദാനപാളി

(പഠമോ ഭാഗോ)

൧. ബുദ്ധവഗ്ഗോ

൧. ബുദ്ധഅപദാനം

.

തഥാഗതം ജേതവനേ വസന്തം, അപുച്ഛി വേദേഹമുനീ നതങ്ഗോ;

‘‘സബ്ബഞ്ഞുബുദ്ധാ കിര നാമ ഹോന്തി, ഭവന്തി തേ ഹേതുഭി കേഹി വീര’’.

.

തദാഹ സബ്ബഞ്ഞുവരോ മഹേസീ, ആനന്ദഭദ്ദം മധുരസ്സരേന;

‘‘യേ പുബ്ബബുദ്ധേസു [സബ്ബബുദ്ധേസു (സ്യാ.)] കതാധികാരാ, അലദ്ധമോക്ഖാ ജിനസാസനേസു.

.

‘‘തേനേവ സമ്ബോധിമുഖേന ധീരാ, അജ്ഝാസയേനാപി മഹാബലേന;

പഞ്ഞായ തേജേന സുതിക്ഖപഞ്ഞാ, സബ്ബഞ്ഞുഭാവം അനുപാപുണന്തി.

.

‘‘അഹമ്പി പുബ്ബബുദ്ധേസു, ബുദ്ധത്തമഭിപത്ഥയിം,

മനസായേവ ഹുത്വാന, ധമ്മരാജാ അസങ്ഖിയാ.

.

‘‘അഥ ബുദ്ധാപദാനാനി, സുണാഥ സുദ്ധമാനസാ;

തിംസപാരമിസമ്പുണ്ണാ, ധമ്മരാജാ അസങ്ഖിയാ.

.

‘‘സമ്ബോധിം ബുദ്ധസേട്ഠാനം, സസങ്ഘേ ലോകനായകേ;

ദസങ്ഗുലീ നമസ്സിത്വാ, സിരസാ അഭിവാദയിം [അഭിവാദയേ (സ്യാ.)].

.

‘‘യാവതാ ബുദ്ധഖേത്തേസു, രതനാ വിജ്ജന്തിസങ്ഖിയാ;

ആകാസട്ഠാ ച ഭൂമട്ഠാ [ഭുമ്മട്ഠാ (സീ. സ്യാ.)], മനസാ സബ്ബമാഹരിം.

.

‘‘തത്ഥ രൂപിയഭൂമിയം, പാസാദം മാപയിം അഹം;

നേകഭുമ്മം രതനമയം, ഉബ്ബിദ്ധം നഭമുഗ്ഗതം.

.

‘‘വിചിത്തഥമ്ഭം സുകതം, സുവിഭത്തം മഹാരഹം;

കനകമയസങ്ഘാടം, കോന്തച്ഛത്തേഹി മണ്ഡിതം.

൧൦.

‘‘പഠമാ വേളുരിയാ ഭൂമി, വിമലബ്ഭസമാ സുഭാ;

നളിനജലജാകിണ്ണാ, വരകഞ്ചനഭൂമിയാ.

൧൧.

‘‘പവാളംസാ പവാളവണ്ണാ, കാചി ലോഹിതകാ സുഭാ;

ഇന്ദഗോപകവണ്ണാഭാ, ഭൂമി ഓഭാസതീ ദിസാ.

൧൨.

‘‘സുവിഭത്താ ഘരമുഖാ, നിയ്യൂഹാ സീഹപഞ്ജരാ;

ചതുരോ വേദികാ ജാലാ, ഗന്ധാവേളാ മനോരമാ.

൧൩.

‘‘നീലാ പീതാ ലോഹിതകാ, ഓദാതാ സുദ്ധകാളകാ;

കൂടാഗാരവരൂപേതാ, സത്തരതനഭൂസിതാ.

൧൪.

‘‘ഓലോകമയാ പദുമാ, വാളവിഹങ്ഗസോഭിതാ;

നക്ഖത്തതാരകാകിണ്ണാ, ചന്ദസൂരേഹി [ചന്ദസുരിയേഹി (സീ. സ്യാ.)] മണ്ഡിതാ.

൧൫.

‘‘ഹേമജാലേന സഞ്ഛന്നാ, സോണ്ണകിങ്കിണികായുതാ;

വാതവേഗേന കൂജന്തി, സോണ്ണമാലാ മനോരമാ.

൧൬.

‘‘മഞ്ജേട്ഠകം ലോഹിതകം, പീതകം ഹരിപിഞ്ജരം;

നാനാരങ്ഗേഹി സമ്പീതം [സംചിത്തം (സ്യാ.)], ഉസ്സിതദ്ധജമാലിനീ [മാലിനിം (സീ.)].

൧൭.

‘‘ന നം [നാനാ (സീ. സ്യാ.)] ബഹൂനേകസതാ, ഫലികാ രജതാമയാ;

മണിമയാ ലോഹിതങ്ഗാ, മസാരഗല്ലമയാ തഥാ;

നാനാസയനവിചിത്താ, സണ്ഹകാസികസന്ഥതാ.

൧൮.

‘‘കമ്പലാ ദുകൂലാ ചീനാ, പട്ടുണ്ണാ പണ്ഡുപാവുരാ;

വിവിധത്ഥരണം സബ്ബം, മനസാ പഞ്ഞപേസഹം.

൧൯.

‘‘താസു താസ്വേവ ഭൂമീസു, രതനകൂടലങ്കതം;

മണിവേരോചനാ ഉക്കാ, ധാരയന്താ സുതിട്ഠരേ.

൨൦.

‘‘സോഭന്തി ഏസികാ ഥമ്ഭാ, സുഭാ കഞ്ചനതോരണാ;

ജമ്ബോനദാ സാരമയാ, അഥോ രജതമയാപി ച.

൨൧.

‘‘നേകാ സന്ധീ സുവിഭത്താ, കവാടഗ്ഗളചിത്തിതാ;

ഉഭതോ പുണ്ണഘടാനേകാ, പദുമുപ്പലസംയുതാ.

൨൨.

‘‘അതീതേ സബ്ബബുദ്ധേ ച, സസങ്ഘേ ലോകനായകേ;

പകതിവണ്ണരൂപേന, നിമ്മിനിത്വാ സസാവകേ.

൨൩.

‘‘തേന ദ്വാരേന പവിസിത്വാ, സബ്ബേ ബുദ്ധാ സസാവകാ;

സബ്ബസോണ്ണമയേ പീഠേ, നിസിന്നാ അരിയമണ്ഡലാ.

൨൪.

‘‘യേ ച ഏതരഹി അത്ഥി, ബുദ്ധാ ലോകേ അനുത്തരാ;

അതീതേ വത്തമാനാ ച, ഭവനം സബ്ബേ സമാഹരിം.

൨൫.

‘‘പച്ചേകബുദ്ധേനേകസതേ, സയമ്ഭൂ അപരാജിതേ;

അതീതേ വത്തമാനേ ച, ഭവനം സബ്ബേ സമാഹരിം.

൨൬.

‘‘കപ്പരുക്ഖാ ബഹൂ അത്ഥി, യേ ദിബ്ബാ യേ ച മാനുസാ;

സബ്ബം ദുസ്സം സമാഹന്താ, അച്ഛാദേമി തിചീവരം.

൨൭.

‘‘ഖജ്ജം ഭോജ്ജം സായനീയം, സമ്പന്നം പാനഭോജനം;

മണിമയേ സുഭേ പത്തേ, സംപൂരേത്വാ അദാസഹം.

൨൮.

‘‘ദിബ്ബവത്ഥസമാ ഹുത്വാ, മട്ഠാ [മട്ടാ (സീ.)] ചീവരസംയുതാ;

മധുരാ സക്ഖരാ ചേവ, തേലാ ച മധുഫാണിതാ.

൨൯.

‘‘തപ്പിതാ പരമന്നേന, സബ്ബേ തേ അരിയമണ്ഡലാ;

രതനഗബ്ഭം പവിസിത്വാ, കേസരീവ ഗുഹാസയാ.

൩൦.

‘‘മഹാരഹമ്ഹി സയനേ, സീഹസേയ്യമകപ്പയും;

സമ്പജാനാ സമുട്ഠായ, സയനേ [സേയ്യേ (സ്യാ.)] പല്ലങ്കമാഭുജും.

൩൧.

‘‘ഗോചരം സബ്ബബുദ്ധാനം, ഝാനരതിസമപ്പിതാ;

അഞ്ഞേ ധമ്മാനി ദേസേന്തി, അഞ്ഞേ കീളന്തി ഇദ്ധിയാ.

൩൨.

‘‘അഞ്ഞേ അഭിഞ്ഞാ അപ്പേന്തി, അഭിഞ്ഞാ വസിഭാവിതാ;

വികുബ്ബനാ വികുബ്ബന്തി, അഞ്ഞേനേകസഹസ്സിയോ.

൩൩.

‘‘ബുദ്ധാപി ബുദ്ധേ പുച്ഛന്തി, വിസയം സബ്ബഞ്ഞുമാലയം;

ഗമ്ഭീരം നിപുണം ഠാനം, പഞ്ഞായ വിനിബുജ്ഝരേ.

൩൪.

‘‘സാവകാ ബുദ്ധേ പുച്ഛന്തി, ബുദ്ധാ പുച്ഛന്തി സാവകേ;

അഞ്ഞമഞ്ഞഞ്ച പുച്ഛിത്വാ [പുച്ഛന്തി (സീ. സ്യാ.)], അഞ്ഞോഞ്ഞം ബ്യാകരോന്തി തേ.

൩൫.

‘‘ബുദ്ധാ പച്ചേകബുദ്ധാ ച, സാവകാ പരിചാരകാ;

ഏവം സകായ രതിയാ, പാസാദേഭിരമന്തി തേ.

൩൬.

‘‘ഛത്താ തിട്ഠന്തു രതനാ, കഞ്ചനാവേളപന്തികാ;

മുത്താജാലപരിക്ഖിത്താ, സബ്ബേ ധാരേന്തു [ധാരേന്തി (ക.)] മത്ഥകേ.

൩൭.

‘‘ഭവന്തു ചേളവിതാനാ, സോണ്ണതാരകചിത്തിതാ;

വിചിത്തമല്യവിതതാ, സബ്ബേ ധാരേന്തു മത്ഥകേ.

൩൮.

‘‘വിതതാ മല്യദാമേഹി, ഗന്ധദാമേഹി സോഭിതാ;

ദുസ്സദാമപരികിണ്ണാ, രതനദാമഭൂസിതാ.

൩൯.

‘‘പുപ്ഫാഭികിണ്ണാ സുചിത്താ, സുരഭിഗന്ധഭൂസിതാ;

ഗന്ധപഞ്ചങ്ഗുലികതാ [ഗന്ധപഞ്ചങ്ഗുലം കതാ (അട്ഠ.)], ഹേമച്ഛദനഛാദിതാ.

൪൦.

‘‘ചതുദ്ദിസാ പോക്ഖരഞ്ഞോ, പദുമുപ്പലസന്ഥതാ;

സോവണ്ണരൂപാ ഖായന്തു, പദ്മംരേണുരജുഗ്ഗതാ.

൪൧.

‘‘പുപ്ഫന്തു പാദപാ സബ്ബേ, പാസാദസ്സ സമന്തതോ;

സയഞ്ച പുപ്ഫാ മുഞ്ചിത്വാ, ഗന്ത്വാ ഭവനമോകിരും.

൪൨.

‘‘സിഖിനോ തത്ഥ നച്ചന്തു, ദിബ്ബഹംസാ പകൂജരേ;

കരവീകാ ച ഗായന്തു, ദിജസങ്ഘാ സമന്തതോ.

൪൩.

‘‘ഭേരിയോ സബ്ബാ വജ്ജന്തു, വീണാ സബ്ബാ രസന്തു [രവന്തു (സീ. സ്യാ.)] താ;

സബ്ബാ സങ്ഗീതി വത്തന്തു, പാസാദസ്സ സമന്തതോ.

൪൪.

‘‘യാവതാ ബുദ്ധഖേത്തമ്ഹി, ചക്കവാളേ തതോ പരേ;

മഹന്താ ജോതിസമ്പന്നാ, അച്ഛിന്നാ രതനാമയാ.

൪൫.

‘‘തിട്ഠന്തു സോണ്ണപല്ലങ്കാ, ദീപരുക്ഖാ ജലന്തു തേ;

ഭവന്തു ഏകപജ്ജോതാ, ദസസഹസ്സിപരമ്പരാ.

൪൬.

‘‘ഗണികാ ലാസികാ ചേവ, നച്ചന്തു അച്ഛരാഗണാ;

നാനാരങ്ഗാ പദിസ്സന്തു, പാസാദസ്സ സമന്തതോ.

൪൭.

‘‘ദുമഗ്ഗേ പബ്ബതഗ്ഗേ വാ, സിനേരുഗിരിമുദ്ധനി;

ഉസ്സാപേമി ധജം സബ്ബം, വിചിത്തം പഞ്ചവണ്ണികം.

൪൮.

‘‘നരാ നാഗാ ച ഗന്ധബ്ബാ, സബ്ബേ ദേവാ ഉപേന്തു തേ;

നമസ്സന്താ പഞ്ജലികാ, പാസാദം പരിവാരയും.

൪൯.

‘‘യം കിഞ്ചി കുസലം കമ്മം, കത്തബ്ബം കിരിയം മമ;

കായേന വാചാ മനസാ, തിദസേ സുകതം കതം.

൫൦.

‘‘യേ സത്താ സഞ്ഞിനോ അത്ഥി, യേ ച സത്താ അസഞ്ഞിനോ;

കതം പുഞ്ഞഫലം മയ്ഹം, സബ്ബേ ഭാഗീ ഭവന്തു തേ.

൫൧.

‘‘യേസം കതം സുവിദിതം, ദിന്നം പുഞ്ഞഫലം മയാ;

യേ ച തത്ഥ [തസ്മിം (സീ. ക.)] ന ജാനന്തി, ദേവാ ഗന്ത്വാ നിവേദയും.

൫൨.

‘‘സബ്ബലോകമ്ഹി [സബ്ബേ ലോകമ്ഹി (സ്യാ. ക.)] യേ സത്താ, ജീവന്താഹാരഹേതുകാ;

മനുഞ്ഞം ഭോജനം സബ്ബം [സബ്ബേ (സ്യാ.)], ലഭന്തു മമ ചേതസാ.

൫൩.

‘‘മനസാ ദാനം മയാ ദിന്നം, മനസാ പസാദമാവഹിം;

പൂജിതാ സബ്ബസമ്ബുദ്ധാ, പച്ചേകാ ജിനസാവകാ.

൫൪.

‘‘തേന കമ്മേന സുകതേന, ചേതനാപണിധീഹി ച;

ജഹിത്വാ മാനുസം ദേഹം, താവതിംസമഗച്ഛഹം.

൫൫.

‘‘ദുവേ ഭവേ പജാനാമി, ദേവത്തേ അഥ മാനുസേ;

അഞ്ഞം ഗതിം ന ജാനാമി, മനസാ പത്ഥനാഫലം.

൫൬.

‘‘ദേവാനം അധികോ ഹോമി, ഭവാമി മനുജാധിപോ;

രൂപലക്ഖണസമ്പന്നോ, പഞ്ഞായ അസമോ ഭവേ.

൫൭.

‘‘ഭോജനം വിവിധം സേട്ഠം, രതനഞ്ച അനപ്പകം;

വിവിധാനി ച വത്ഥാനി, നഭാ [നഭസാ (സ്യാ.)] ഖിപ്പം ഉപേന്തി മം.

൫൮.

‘‘പഥബ്യാ പബ്ബതേ ചേവ, ആകാസേ ഉദകേ വനേ;

യം യം ഹത്ഥം പസാരേമി, ദിബ്ബാ ഭക്ഖാ ഉപേന്തി മം.

൫൯.

‘‘പഥബ്യാ പബ്ബതേ ചേവ, ആകാസേ ഉദകേ വനേ;

യം യം ഹത്ഥം പസാരേമി, രതനാ സബ്ബേ ഉപേന്തി മം.

൬൦.

‘‘പഥബ്യാ പബ്ബതേ ചേവ, ആകാസേ ഉദകേ വനേ;

യം യം ഹത്ഥം പസാരേമി, സബ്ബേ ഗന്ധാ ഉപേന്തി മം.

൬൧.

‘‘പഥബ്യാ പബ്ബതേ ചേവ, ആകാസേ ഉദകേ വനേ;

യം യം [യത്ഥ (സ്യാ.), യഞ്ഞം (ക.)] ഹത്ഥം പസാരേമി, സബ്ബേ യാനാ ഉപേന്തി മം.

൬൨.

‘‘പഥബ്യാ പബ്ബതേ ചേവ, ആകാസേ ഉദകേ വനേ;

യം യം ഹത്ഥം പസാരേമി, സബ്ബേ മാലാ ഉപേന്തി മം.

൬൩.

‘‘പഥബ്യാ പബ്ബതേ ചേവ, ആകാസേ ഉദകേ വനേ;

യം യം ഹത്ഥം പസാരേമി, അലങ്കാരാ ഉപേന്തി മം.

൬൪.

‘‘പഥബ്യാ പബ്ബതേ ചേവ, ആകാസേ ഉദകേ വനേ;

യം യം ഹത്ഥം പസാരേമി, സബ്ബാ കഞ്ഞാ ഉപേന്തി മം.

൬൫.

‘‘പഥബ്യാ പബ്ബതേ ചേവ, ആകാസേ ഉദകേ വനേ;

യം യം ഹത്ഥം പസാരേമി, മധുസക്ഖരാ ഉപേന്തി മം.

൬൬.

‘‘പഥബ്യാ പബ്ബതേ ചേവ, ആകാസേ ഉദകേ വനേ;

യം യം ഹത്ഥം പസാരേമി, സബ്ബേ ഖജ്ജാ ഉപേന്തി മം.

൬൭.

‘‘അധനേ അദ്ധിക [അദ്ധികേ (സ്യാ.)] ജനേ, യാചകേ ച പഥാവിനോ;

ദദാമിഹം [ദദാമിഹ (സീ.) ദദാമി തം (സ്യാ.)] ദാനവരം, സമ്ബോധിവരപത്തിയാ.

൬൮.

‘‘നാദേന്തോ പബ്ബതം സേലം, ഗജ്ജേന്തോ ബഹലം ഗിരിം;

സദേവകം ഹാസയന്തോ, ബുദ്ധോ ലോകേ ഭവാമഹം.

൬൯.

‘‘ദിസാ ദസവിധാ ലോകേ, യായതോ നത്ഥി അന്തകം;

തസ്മിഞ്ച ദിസാഭാഗമ്ഹി, ബുദ്ധഖേത്താ അസങ്ഖിയാ.

൭൦.

‘‘പഭാ പകിത്തിതാ മയ്ഹം, യമകാ രംസിവാഹനാ;

ഏത്ഥന്തരേ രംസിജാലം, ആലോകോ വിപുലോ ഭവേ.

൭൧.

‘‘ഏത്തകേ ലോകധാതുമ്ഹി, സബ്ബേ പസ്സന്തു മം ജനാ;

സബ്ബേ മം അനുവത്തന്തു, യാവ ബ്രഹ്മനിവേസനം [സബ്ബേവ സുമനാ ഹോന്തു, സബ്ബേ മം അനുവത്തരേ (സീ. സ്യാ.)].

൭൨.

‘‘വിസിട്ഠമധുനാദേന, അമതഭേരിമാഹനിം;

ഏത്ഥന്തരേ ജനാ സബ്ബേ, സുണന്തു മധുരം ഗിരം.

൭൩.

‘‘ധമ്മമേഘേന വസ്സന്തേ, സബ്ബേ ഹോന്തു അനാസവാ;

യേത്ഥ പച്ഛിമകാ സത്താ, സോതാപന്നാ ഭവന്തു തേ.

൭൪.

‘‘ദത്വാ ദാതബ്ബകം ദാനം, സീലം പൂരേത്വാ അസേസതോ;

നേക്ഖമ്മപാരമിം ഗന്ത്വാ, പത്തോ സമ്ബോധിമുത്തമം.

൭൫.

‘‘പണ്ഡിതേ പരിപുച്ഛിത്വാ, കത്വാ വീരിയമുത്തമം;

ഖന്തിയാ പാരമിം ഗന്ത്വാ, പത്തോ സമ്ബോധിമുത്തമം.

൭൬.

‘‘കത്വാ ദള്ഹമധിട്ഠാനം, സച്ചപാരമി പൂരിയ;

മേത്തായ പാരമിം ഗന്ത്വാ, പത്തോ സമ്ബോധിമുത്തമം.

൭൭.

‘‘ലാഭാലാഭേ സുഖേ ദുക്ഖേ, സമ്മാനേ ചാവമാനനേ [സമ്മാനേ ച വിമാനനേ (ക.) സമ്മാനനേ വിമാനനേ (സ്യാ.)];

സബ്ബത്ഥ സമകോ ഹുത്വാ, പത്തോ സമ്ബോധിമുത്തമം.

൭൮.

‘‘കോസജ്ജം ഭയതോ ദിസ്വാ, വീരിയം ചാപി ഖേമതോ;

ആരദ്ധവീരിയാ ഹോഥ, ഏസാ ബുദ്ധാനുസാസനീ.

൭൯.

‘‘വിവാദം ഭയതോ ദിസ്വാ, അവിവാദഞ്ച ഖേമതോ;

സമഗ്ഗാ സഖിലാ ഹോഥ, ഏസാ ബുദ്ധാനുസാസനീ.

൮൦.

‘‘പമാദം ഭയതോ ദിസ്വാ, അപ്പമാദഞ്ച ഖേമതോ;

ഭാവേഥട്ഠങ്ഗികം മഗ്ഗം, ഏസാ ബുദ്ധാനുസാസനീ.

൮൧.

‘‘സമാഗതാ ബഹൂ ബുദ്ധാ, അരഹന്താ [അരഹന്തോ (സ്യാ.)] ച സബ്ബസോ;

സമ്ബുദ്ധേ അരഹന്തേ ച, വന്ദമാനാ നമസ്സഥ.

൮൨.

‘‘ഏവം അചിന്തിയാ ബുദ്ധാ, ബുദ്ധധമ്മാ അചിന്തിയാ;

അചിന്തിയേ പസന്നാനം, വിപാകോ ഹോതി അചിന്തിയോ’’’.

ഇത്ഥം സുദം ഭഗവാ അത്തനോ ബുദ്ധചരിയം സമ്ഭാവയമാനോ ബുദ്ധാപദാനിയം [ബുദ്ധചരിയം (സീ.) ബുദ്ധചരിതം (സ്യാ.)] നാമ ധമ്മപരിയായം അഭാസിത്ഥാതി.

ബുദ്ധാപദാനം സമത്തം.

൨. പച്ചേകബുദ്ധഅപദാനം

അഥ പച്ചേകബുദ്ധാപദാനം സുണാഥ –

൮൩.

‘‘തഥാഗതം ജേതവനേ വസന്തം, അപുച്ഛി വേദേഹമുനീ നതങ്ഗോ;

‘പച്ചേകബുദ്ധാ കിര നാമ ഹോന്തി, ഭവന്തി തേ ഹേതുഭി കേഹി വീര’ [ധീര (സീ.) ധീരാ (സ്യാ.)].

൮൪.

‘‘തദാഹ സബ്ബഞ്ഞുവരോ മഹേസീ, ആനന്ദഭദ്ദം മധുരസ്സരേന;

‘യേ പുബ്ബബുദ്ധേസു [സബ്ബബുദ്ധേസു (സ്യാ. ക.)] കതാധികാരാ, അലദ്ധമോക്ഖാ ജിനസാസനേസു.

൮൫.

‘‘‘തേനേവ സംവേഗമുഖേന ധീരാ, വിനാപി ബുദ്ധേഹി സുതിക്ഖപഞ്ഞാ;

ആരമ്മണേനാപി പരിത്തകേന, പച്ചേകബോധിം അനുപാപുണന്തി.

൮൬.

‘‘‘സബ്ബമ്ഹി ലോകമ്ഹി മമം ഠപേത്വാ, പച്ചേകബുദ്ധേഹി സമോവ നത്ഥി;

തേസം ഇമം വണ്ണപദേസമത്തം, വക്ഖാമഹം സാധു മഹാമുനീനം.

൮൭.

‘‘‘സയമേവ ബുദ്ധാനം മഹാഇസീനം, സാധൂനി വാക്യാനി മധൂവ [മധുംവ (സീ.)] ഖുദ്ദം;

അനുത്തരം ഭേസജം പത്ഥയന്താ, സുണാഥ സബ്ബേസു പസന്നചിത്താ.

൮൮.

‘‘‘പച്ചേകബുദ്ധാനം സമാഗതാനം, പരമ്പരം ബ്യാകരണാനി യാനി;

ആദീനവോ യഞ്ച വിരാഗവത്ഥും, യഥാ ച ബോധിം അനുപാപുണിംസു.

൮൯.

‘‘‘സരാഗവത്ഥൂസു വിരാഗസഞ്ഞീ, രത്തമ്ഹി ലോകമ്ഹി വിരത്തചിത്താ;

ഹിത്വാ പപഞ്ചേ ജിതഫന്ദിതാനി [വിദിയ ഫന്ദിതാനി (സീ.) ജിതബന്ധിതാനി (ക.)], തഥേവ ബോധിം അനുപാപുണിംസു.

൯൦.

‘‘‘സബ്ബേസു ഭൂതേസു നിധായ ദണ്ഡം, അവിഹേഠയം അഞ്ഞതരമ്പി തേസം;

മേത്തേന ചിത്തേന ഹിതാനുകമ്പീ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

൯൧.

‘‘‘സബ്ബേസു ഭൂതേസു നിധായ ദണ്ഡം, അവിഹേഠയം അഞ്ഞതരമ്പി തേസം;

ന പുത്തമിച്ഛേയ്യ കുതോ സഹായം, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

൯൨.

‘‘‘സംസഗ്ഗജാതസ്സ ഭവന്തി സ്നേഹാ, സ്നേഹന്വയം ദുക്ഖമിദം പഹോതി;

ആദീനവം സ്നേഹജം പേക്ഖമാനോ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

൯൩.

‘‘‘മിത്തേ സുഹജ്ജേ അനുകമ്പമാനോ, ഹാപേതി അത്ഥം പടിബദ്ധചിത്തോ;

ഏതം ഭയം സന്ഥവേ പേക്ഖമാനോ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

൯൪.

‘‘‘വംസോ വിസാലോവ യഥാ വിസത്തോ, പുത്തേസു ദാരേസു ച യാ അപേക്ഖാ;

വംസേ കളീരോവ അസജ്ജമാനോ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

൯൫.

‘‘‘മിഗോ അരഞ്ഞമ്ഹി യഥാ അബദ്ധോ, യേനിച്ഛകം ഗച്ഛതി ഗോചരായ;

വിഞ്ഞൂ നരോ സേരിതം പേക്ഖമാനോ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

൯൬.

‘‘‘ആമന്തനാ ഹോതി സഹായമജ്ഝേ, വാസേ ച [വാസേ (സീ. സ്യാ.) സുത്തനിപാതേപി ‘‘ച‘‘കാരോ നത്ഥി] ഠാനേ ഗമനേ ചാരികായ;

അനഭിജ്ഝിതം സേരിതം പേക്ഖമാനോ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

൯൭.

‘‘‘ഖിഡ്ഡാ രതീ ഹോതി സഹായമജ്ഝേ, പുത്തേസു പേമം വിപുലഞ്ച ഹോതി;

പിയവിപ്പയോഗം വിജിഗുച്ഛമാനോ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

൯൮.

‘‘‘ചാതുദ്ദിസോ അപ്പടിഘോ ച ഹോതി, സന്തുസ്സമാനോ ഇതരീതരേന;

പരിസ്സയാനം സഹിതാ അഛമ്ഭീ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

൯൯.

‘‘‘ദുസ്സങ്ഗഹാ പബ്ബജിതാപി ഏകേ, അഥോ ഗഹട്ഠാ ഘരമാവസന്താ;

അപ്പോസ്സുക്കോ പരപുത്തേസു ഹുത്വാ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

൧൦൦.

‘‘‘ഓരോപയിത്വാ ഗിഹിബ്യഞ്ജനാനി, സഞ്ഛിന്നപത്തോ യഥാ കോവിളാരോ;

ഛേത്വാന വീരോ ഗിഹിബന്ധനാനി, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

൧൦൧.

‘‘‘സചേ ലഭേഥ നിപകം സഹായം, സദ്ധിം ചരം സാധുവിഹാരിധീരം;

അഭിഭുയ്യ സബ്ബാനി പരിസ്സയാനി, ചരേയ്യ തേനത്തമനോ സതീമാ.

൧൦൨.

‘‘‘നോ ചേ ലഭേഥ നിപകം സഹായം, സദ്ധിം ചരം സാധുവിഹാരിധീരം;

രാജാവ രട്ഠം വിജിതം പഹായ, ഏകോ ചരേ മാതങ്ഗരഞ്ഞേവ നാഗോ.

൧൦൩.

‘‘‘അദ്ധാ പസംസാമ സഹായസമ്പദം, സേട്ഠാ സമാ സേവിതബ്ബാ സഹായാ;

ഏതേ അലദ്ധാ അനവജ്ജഭോജീ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

൧൦൪.

‘‘‘ദിസ്വാ സുവണ്ണസ്സ പഭസ്സരാനി, കമ്മാരപുത്തേന സുനിട്ഠിതാനി;

സങ്ഘട്ടമാനാനി ദുവേ ഭുജസ്മിം, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

൧൦൫.

‘‘‘ഏവം ദുതീയേന സഹാ മമസ്സ, വാചാഭിലാപോ അഭിസജ്ജനാ വാ;

ഏതം ഭയം ആയതിം പേക്ഖമാനോ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

൧൦൬.

‘‘‘കാമാ ഹി ചിത്രാ മധുരാ മനോരമാ, വിരൂപരൂപേന മഥേന്തി ചിത്തം;

ആദീനവം കാമഗുണേസു ദിസ്വാ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

൧൦൭.

‘‘‘ഈതീ ച ഗണ്ഡോ ച ഉപദ്ദവോ ച, രോഗോ ച സല്ലഞ്ച ഭയഞ്ച മേതം;

ഏതം ഭയം കാമഗുണേസു ദിസ്വാ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

൧൦൮.

‘‘‘സീതഞ്ച ഉണ്ഹഞ്ച ഖുദം പിപാസം, വാതാതപേ ഡംസസരീസപേ [ഡംസസിരിംസപേ (സീ. സ്യാ.)] ച;

സബ്ബാനിപേതാനി അഭിബ്ഭവിത്വാ [അഭിസംഭവിത്വാ (സുത്തനിപാതേ)], ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

൧൦൯.

‘‘‘നാഗോവ യൂഥാനി വിവജ്ജയിത്വാ, സഞ്ജാതഖന്ധോ പദുമീ ഉളാരോ;

യഥാഭിരന്തം വിഹരം അരഞ്ഞേ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

൧൧൦.

‘‘‘അട്ഠാനതം സങ്ഗണികാരതസ്സ, യം ഫസ്സയേ [ഫുസ്സയേ (സ്യാ.)] സാമയികം വിമുത്തിം;

ആദിച്ചബന്ധുസ്സ വചോ നിസമ്മ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

൧൧൧.

‘‘‘ദിട്ഠീവിസൂകാനി ഉപാതിവത്തോ, പത്തോ നിയാമം പടിലദ്ധമഗ്ഗോ;

ഉപ്പന്നഞാണോമ്ഹി അനഞ്ഞനേയ്യോ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

൧൧൨.

‘‘‘നില്ലോലുപോ നിക്കുഹോ നിപ്പിപാസോ, നിമ്മക്ഖ [നിമ്മക്ഖോ (സ്യാ.)] നിദ്ധന്തകസാവമോഹോ;

നിരാസയോ [നിരാസാസോ (ക.)] സബ്ബലോകേ ഭവിത്വാ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

൧൧൩.

‘‘‘പാപം സഹായം പരിവജ്ജയേഥ, അനത്ഥദസ്സിം വിസമേ നിവിട്ഠം;

സയം ന സേവേ പസുതം പമത്തം, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

൧൧൪.

‘‘‘ബഹുസ്സുതം ധമ്മധരം ഭജേഥ, മിത്തം ഉളാരം പടിഭാനവന്തം;

അഞ്ഞായ അത്ഥാനി വിനേയ്യ കങ്ഖം, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

൧൧൫.

‘‘‘ഖിഡ്ഡം രതിം കാമസുഖഞ്ച ലോകേ, അനലങ്കരിത്വാ അനപേക്ഖമാനോ;

വിഭൂസട്ഠാനാ വിരതോ സച്ചവാദീ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

൧൧൬.

‘‘‘പുത്തഞ്ച ദാരം പിതരഞ്ച മാതരം, ധനാനി ധഞ്ഞാനി ച ബന്ധവാനി;

ഹിത്വാന കാമാനി യഥോധികാനി, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

൧൧൭.

‘‘‘സങ്ഗോ ഏസോ പരിത്തമേത്ഥ സോഖ്യം, അപ്പസ്സാദോ ദുക്ഖമേവേത്ഥ ഭിയ്യോ;

ഗളോ [ഗാഹോ (സീ.) കണ്ഡോ (സ്യാ.) ഗാള്ഹോ (ക.)] ഏസോ ഇതി ഞത്വാ മതിമാ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

൧൧൮.

‘‘‘സന്ദാലയിത്വാന സംയോജനാനി, ജാലംവ ഭേത്വാ സലിലമ്ബുചാരീ;

അഗ്ഗീവ ദഡ്ഢം അനിവത്തമാനോ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

൧൧൯.

‘‘‘ഓക്ഖിത്തചക്ഖൂ ന ച പാദലോലോ, ഗുത്തിന്ദ്രിയോ രക്ഖിതമാനസാനോ;

അനവസ്സുതോ അപരിഡയ്ഹമാനോ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

൧൨൦.

‘‘‘ഓഹാരയിത്വാ ഗിഹിബ്യഞ്ജനാനി, സഞ്ഛന്നപത്തോ യഥാ പാരിഛത്തോ;

കാസായവത്ഥോ അഭിനിക്ഖമിത്വാ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

൧൨൧.

‘‘‘രസേസു ഗേധം അകരം അലോലോ, അനഞ്ഞപോസീ സപദാനചാരീ;

കുലേ കുലേ അപ്പടിബദ്ധചിത്തോ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

൧൨൨.

‘‘‘പഹായ പഞ്ചാവരണാനി ചേതസോ, ഉപക്കിലേസേ ബ്യപനുജ്ജ സബ്ബേ;

അനിസ്സിതോ ഛേജ്ജ സിനേഹദോസം, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

൧൨൩.

‘‘‘വിപിട്ഠികത്വാന സുഖഞ്ച ദുക്ഖം, പുബ്ബേവ സോമനസ്സദോമനസ്സം;

ലദ്ധാനുപേക്ഖം സമഥം വിസുദ്ധം, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

൧൨൪.

‘‘‘ആരദ്ധവീരിയോ പരമത്ഥപത്തിയാ, അലീനചിത്തോ അകുസീതവുത്തി;

ദള്ഹനിക്കമോ ഥാമബലൂപപന്നോ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

൧൨൫.

‘‘‘പടിസല്ലാനം ഝാനമരിഞ്ചമാനോ, ധമ്മേസു നിച്ചം അനുധമ്മചാരീ;

ആദീനവം സമ്മസിതാ ഭവേസു, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

൧൨൬.

‘‘‘തണ്ഹക്ഖയം പത്ഥയമപ്പമത്തോ, അനേളമൂഗോ സുതവാ സതീമാ;

സങ്ഖാതധമ്മോ നിയതോ പധാനവാ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

൧൨൭.

‘‘‘സീഹോവ സദ്ദേസു അസന്തസന്തോ, വാതോവ ജാലമ്ഹി അസജ്ജമാനോ;

പദുമംവ തോയേന അലിമ്പമാനോ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

൧൨൮.

‘‘‘സീഹോ യഥാ ദാഠബലീ പസയ്ഹ, രാജാ മിഗാനം അഭിഭുയ്യ ചാരീ;

സേവേഥ പന്താനി സേനാസനാനി, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

൧൨൯.

‘‘‘മേത്തം ഉപേക്ഖം കരുണം വിമുത്തിം, ആസേവമാനോ മുദിതഞ്ച കാലേ;

സബ്ബേന ലോകേന അവിരുജ്ഝമാനോ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

൧൩൦.

‘‘‘രാഗഞ്ച ദോസഞ്ച പഹായ മോഹം, സന്ദാലയിത്വാന സംയോജനാനി;

അസന്തസം ജീവിതസങ്ഖയമ്ഹി, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

൧൩൧.

‘‘‘ഭജന്തി സേവന്തി ച കാരണത്ഥാ, നിക്കാരണാ ദുല്ലഭാ അജ്ജ മിത്താ;

അത്തത്ഥപഞ്ഞാ അസുചീമനുസ്സാ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ.

൧൩൨.

‘‘‘വിസുദ്ധസീലാ സുവിസുദ്ധപഞ്ഞാ, സമാഹിതാ ജാഗരിയാനുയുത്താ;

വിപസ്സകാ ധമ്മവിസേസദസ്സീ, മഗ്ഗങ്ഗബോജ്ഝങ്ഗഗതേ വിജഞ്ഞാ.

൧൩൩.

‘‘‘സുഞ്ഞപ്പണിധിഞ്ച തഥാനിമിത്തം [സുഞ്ഞതപ്പണീഹിതഞ്ചാനിമിത്തം (സീ.)], ആസേവയിത്വാ ജിനസാസനമ്ഹി;

യേ സാവകത്തം ന വജന്തി ധീരാ, ഭവന്തി പച്ചേകജിനാ സയമ്ഭൂ.

൧൩൪.

‘‘‘മഹന്തധമ്മാ ബഹുധമ്മകായാ, ചിത്തിസ്സരാ സബ്ബദുക്ഖോഘതിണ്ണാ;

ഉദഗ്ഗചിത്താ പരമത്ഥദസ്സീ, സീഹോപമാ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പാ.

൧൩൫.

‘‘‘സന്തിന്ദ്രിയാ സന്തമനാ സമാധീ, പച്ചന്തസത്തേസു പതിപ്പചാരാ [പച്ചത്തഗമ്ഭീരമതപ്പചാരാ (സീ.)];

ദീപാ പരത്ഥ ഇധ വിജ്ജലന്താ, പച്ചേകബുദ്ധാ സതതം ഹിതാമേ.

൧൩൬.

‘‘‘പഹീനസബ്ബാവരണാ ജനിന്ദാ, ലോകപ്പദീപാ ഘനകഞ്ചനാഭാ;

നിസ്സംസയം ലോകസുദക്ഖിണേയ്യാ, പച്ചേകബുദ്ധാ സതതപ്പിതാമേ.

൧൩൭.

‘‘‘പച്ചേകബുദ്ധാനം സുഭാസിതാനി, ചരന്തി ലോകമ്ഹി സദേവകമ്ഹി;

സുത്വാ തഥാ യേ ന കരോന്തി ബാലാ, ചരന്തി ദുക്ഖേസു പുനപ്പുനം തേ.

൧൩൮.

‘‘‘പച്ചേകബുദ്ധാനം സുഭാസിതാനി, മധും യഥാ ഖുദ്ദമവസ്സവന്തം;

സുത്വാ തഥാ യേ പടിപത്തിയുത്താ, ഭവന്തി തേ സച്ചദസാ സപഞ്ഞാ’.

൧൩൯.

‘‘പച്ചേകബുദ്ധേഹി ജിനേഹി ഭാസിതാ, കഥാ [ഗാഥാ (സീ. സ്യാ.)] ഉളാരാ അഭിനിക്ഖമിത്വാ;

താ സക്യസീഹേന നരുത്തമേന, പകാസിതാ ധമ്മവിജാനനത്ഥം.

൧൪൦.

‘‘ലോകാനുകമ്പായ ഇമാനി തേസം, പച്ചേകബുദ്ധാന വികുബ്ബിതാനി;

സംവേഗസങ്ഗമതിവഡ്ഢനത്ഥം, സയമ്ഭുസീഹേന പകാസിതാനീ’’തി.

പച്ചേകബുദ്ധാപദാനം സമത്തം.

൩-൧. സാരിപുത്തത്ഥേരഅപദാനം

അഥ ഥേരാപദാനം സുണാഥ –

൧൪൧.

‘‘ഹിമവന്തസ്സ അവിദൂരേ, ലമ്ബകോ നാമ പബ്ബതോ;

അസ്സമോ സുകതോ മയ്ഹം, പണ്ണസാലാ സുമാപിതാ.

൧൪൨.

‘‘ഉത്താനകൂലാ നദികാ, സുപതിത്ഥാ മനോരമാ;

സുസുദ്ധപുളിനാകിണ്ണാ, അവിദൂരേ മമസ്സമം.

൧൪൩.

‘‘അസക്ഖരാ അപബ്ഭാരാ, സാദു അപ്പടിഗന്ധികാ;

സന്ദതീ നദികാ തത്ഥ, സോഭയന്താ മമസ്സമം.

൧൪൪.

‘‘കുമ്ഭീലാ മകരാ ചേത്ഥ, സുസുമാരാ [സുംസുമാരാ (സീ. സ്യാ. )] ച കച്ഛപാ;

ചരന്തി നദിയാ തത്ഥ, സോഭയന്താ മമസ്സമം.

൧൪൫.

‘‘പാഠീനാ പാവുസാ മച്ഛാ, ബലജാ [വജലാ (സീ. സ്യാ.) ജലജാ (പീ.)] മുഞ്ജരോഹിതാ;

വഗ്ഗളാ [വഗ്ഗുലാ (സീ.) വഗ്ഗുളാ (സ്യാ.) മഗ്ഗുരാ (ഥേരഗാഥാ)] പപതായന്താ, സോഭയന്തി [പപതായന്തി, സോഭയന്താ (ക.)] മമസ്സമം.

൧൪൬.

‘‘ഉഭോ കൂലേസു നദിയാ, പുപ്ഫിനോ ഫലിനോ ദുമാ;

ഉഭതോ അഭിലമ്ബന്താ, സോഭയന്തി [അഭിലമ്ബന്തി സോഭയന്താ (ക.)] മമസ്സമം.

൧൪൭.

‘‘അമ്ബാ സാലാ ച തിലകാ, പാടലീ സിന്ദുവാരകാ [സിന്ദുവാരികാ (ബഹൂസു)];

ദിബ്ബഗന്ധാ സമ്പവന്തി, പുപ്ഫിതാ മമ അസ്സമേ.

൧൪൮.

‘‘ചമ്പകാ സളലാ നീപാ [നിമ്ബാ (ക.)], നാഗപുന്നാഗകേതകാ;

ദിബ്ബഗന്ധാ സമ്പവന്തി, പുപ്ഫിതാ മമ അസ്സമേ.

൧൪൯.

‘‘അതിമുത്താ അസോകാ ച, ഭഗിനീമാലാ ച പുപ്ഫിതാ;

അങ്കോലാ ബിമ്ബിജാലാ [ബിമ്ബജാലാ (ക.)] ച, പുപ്ഫിതാ മമ അസ്സമേ.

൧൫൦.

‘‘കേതകാ കന്ദലി [കദലീ (സ്യാ.)] ചേവ, ഗോധുകാ തിണസൂലികാ;

ദിബ്ബഗന്ധം സമ്പവന്താ, സോഭയന്തി മമസ്സമം.

൧൫൧.

‘‘കണികാരാ കണ്ണികാ ച, അസനാ അജ്ജുനാ ബഹൂ;

ദിബ്ബഗന്ധം സമ്പവന്താ, സോഭയന്തി മമസ്സമം.

൧൫൨.

‘‘പുന്നാഗാ ഗിരിപുന്നാഗാ, കോവിളാരാ ച പുപ്ഫിതാ;

ദിബ്ബഗന്ധം സമ്പവന്താ, സോഭയന്തി മമസ്സമം.

൧൫൩.

‘‘ഉദ്ധാലകാ ച കുടജാ, കദമ്ബാ വകുലാ ബഹൂ;

ദിബ്ബഗന്ധം സമ്പവന്താ, സോഭയന്തി മമസ്സമം.

൧൫൪.

‘‘ആളകാ ഇസിമുഗ്ഗാ ച, കദലിമാതുലുങ്ഗിയോ;

ഗന്ധോദകേന സംവഡ്ഢാ, ഫലാനി ധാരയന്തി തേ.

൧൫൫.

‘‘അഞ്ഞേ പുപ്ഫന്തി പദുമാ, അഞ്ഞേ ജായന്തി കേസരീ;

അഞ്ഞേ ഓപുപ്ഫാ പദുമാ, പുപ്ഫിതാ തളാകേ തദാ.

൧൫൬.

‘‘ഗബ്ഭം ഗണ്ഹന്തി പദുമാ, നിദ്ധാവന്തി മുലാളിയോ;

സിംഘാടിപത്തമാകിണ്ണാ, സോഭന്തി തളാകേ തദാ.

൧൫൭.

‘‘നയിതാ അമ്ബഗന്ധീ ച, ഉത്തലീ ബന്ധുജീവകാ;

ദിബ്ബഗന്ധാ സമ്പവന്തി, പുപ്ഫിതാ തളാകേ തദാ.

൧൫൮.

‘‘പാഠീനാ പാവുസാ മച്ഛാ, ബലജാ മുഞ്ജരോഹിതാ;

സംഗുലാ മഗ്ഗുരാ [മങ്ഗുരാ (സീ. ക.)] ചേവ, വസന്തി തളാകേ തദാ.

൧൫൯.

‘‘കുമ്ഭീലാ സുസുമാരാ ച, തന്തിഗാഹാ ച രക്ഖസാ;

ഓഗുഹാ [ഓഗാഹാ (സ്യാ.)] അജഗരാ ച, വസന്തി തളാകേ തദാ.

൧൬൦.

‘‘പാരേവതാ രവിഹംസാ, ചക്കവാകാ നദീചരാ;

കോകിലാ സുകസാളികാ, ഉപജീവന്തി തം സരം.

൧൬൧.

‘‘കുക്കുത്ഥകാ കുളീരകാ, വനേ പോക്ഖരസാതകാ;

ദിന്ദിഭാ സുവപോതാ ച, ഉപജീവന്തി തം സരം.

൧൬൨.

‘‘ഹംസാ കോഞ്ചാ മയൂരാ ച, കോകിലാ തമ്ബചൂളകാ [തമ്ബചൂളികാ (സീ.)];

പമ്പകാ ജീവംജീവാ ച, ഉപജീവന്തി തം സരം.

൧൬൩.

‘‘കോസികാ പോട്ഠസീസാ ച, കുരരാ സേനകാ ബഹൂ;

മഹാകാളാ ച സകുണാ, ഉപജീവന്തി തം സരം.

൧൬൪.

‘‘പസദാ ച വരാഹാ ച, ചമരാ ഗണ്ഡകാ ബഹൂ [വകാ ഭേരണ്ഡകാ ബഹൂ (സീ. സ്യാ.)];

രോഹിച്ചാ സുകപോതാ [സുത്തപോതാ (സ്യാ.)] ച, ഉപജീവന്തി തം സരം.

൧൬൫.

‘‘സീഹബ്യഗ്ഘാ ച ദീപീ ച, അച്ഛകോകതരച്ഛകാ;

തിധാ പഭിന്നമാതങ്ഗാ, ഉപജീവന്തി തം സരം.

൧൬൬.

‘‘കിന്നരാ വാനരാ ചേവ, അഥോപി വനകമ്മികാ;

ചേതാ ച ലുദ്ദകാ ചേവ, ഉപജീവന്തി തം സരം.

൧൬൭.

‘‘തിന്ദുകാനി പിയാലാനി, മധുകാ കാസുമാരയോ [കാസമാരിയോ (സ്യാ.)];

ധുവം ഫലാനി ധാരേന്തി, അവിദൂരേ മമസ്സമം.

൧൬൮.

‘‘കോസമ്ബാ [കോസുമ്ഭാ (സീ. സ്യാ.)] സളലാ നിമ്ബാ [സളലാ നീപാ (സീ. സ്യാ.) പനസാ അമ്ബാ (?)], സാദുഫലസമായുതാ;

ധുവം ഫലാനി ധാരേന്തി, അവിദൂരേ മമസ്സമം.

൧൬൯.

‘‘ഹരീതകാ ആമലകാ, അമ്ബജമ്ബുവിഭീതകാ;

കോലാ ഭല്ലാതകാ ബില്ലാ, ഫലാനി ധാരയന്തി തേ.

൧൭൦.

‘‘ആലുവാ ച കളമ്ബാ ച, ബിളാലീതക്കളാനി ച;

ജീവകാ സുതകാ ചേവ, ബഹുകാ മമ അസ്സമേ.

൧൭൧.

‘‘അസ്സമസ്സാവിദൂരമ്ഹി, തളാകാസും സുനിമ്മിതാ;

അച്ഛോദകാ സീതജലാ, സുപതിത്ഥാ മനോരമാ.

൧൭൨.

‘‘പദുമുപ്പലസഞ്ഛന്നാ, പുണ്ഡരീകസമായുതാ;

മന്ദാലകേഹി സഞ്ഛന്നാ, ദിബ്ബഗന്ധോ പവായതി.

൧൭൩.

‘‘ഏവം സബ്ബങ്ഗസമ്പന്നേ, പുപ്ഫിതേ ഫലിതേ വനേ;

സുകതേ അസ്സമേ രമ്മേ, വിഹരാമി അഹം തദാ.

൧൭൪.

‘‘സീലവാ വതസമ്പന്നോ [വത്തസമ്പന്നോ (സ്യാ.)], ഝായീ ഝാനരതോ സദാ;

പഞ്ചാഭിഞ്ഞാബലപ്പത്തോ, സുരുചി നാമ താപസോ.

൧൭൫.

‘‘ചതുവീസസഹസ്സാനി, സിസ്സാ മയ്ഹം ഉപട്ഠഹു;

സബ്ബേവ ബ്രാഹ്മണാ ഏതേ, ജാതിമന്തോ യസസ്സിനോ.

൧൭൬.

‘‘ലക്ഖണേ ഇതിഹാസേ ച, സനിഘണ്ടുസകേടുഭേ;

പദകാ വേയ്യാകരണാ, സധമ്മേ പാരമിം ഗതാ.

൧൭൭.

‘‘ഉപ്പാതേസു നിമിത്തേസു, ലക്ഖണേസു ച കോവിദാ;

പഥബ്യാ ഭൂമന്തലിക്ഖേ, മമ സിസ്സാ സുസിക്ഖിതാ.

൧൭൮.

‘‘അപ്പിച്ഛാ നിപകാ ഏതേ, അപ്പാഹാരാ അലോലുപാ;

ലാഭാലാഭേന സന്തുട്ഠാ, പരിവാരേന്തി മം സദാ.

൧൭൯.

‘‘ഝായീ ഝാനരതാ ധീരാ, സന്തചിത്താ സമാഹിതാ;

ആകിഞ്ചഞ്ഞം പത്ഥയന്താ, പരിവാരേന്തി മം സദാ.

൧൮൦.

‘‘അഭിഞ്ഞാപാരമിപ്പത്താ, പേത്തികേ ഗോചരേ രതാ;

അന്തലിക്ഖചരാ ധീരാ, പരിവാരേന്തി മം സദാ.

൧൮൧.

‘‘സംവുതാ ഛസു ദ്വാരേസു, അനേജാ രക്ഖിതിന്ദ്രിയാ;

അസംസട്ഠാ ച തേ ധീരാ, മമ സിസ്സാ ദുരാസദാ.

൧൮൨.

‘‘പല്ലങ്കേന നിസജ്ജായ, ഠാനചങ്കമനേന ച;

വീതിനാമേന്തി തേ രത്തിം, മമ സിസ്സാ ദുരാസദാ.

൧൮൩.

‘‘രജനീയേ ന രജ്ജന്തി, ദുസ്സനീയേ ന ദുസ്സരേ;

മോഹനീയേ ന മുയ്ഹന്തി, മമ സിസ്സാ ദുരാസദാ.

൧൮൪.

‘‘ഇദ്ധിം വീമംസമാനാ തേ, വത്തന്തി നിച്ചകാലികം;

പഥവിം [പഠവിം (സീ. സ്യാ.)] തേ പകമ്പേന്തി, സാരമ്ഭേന ദുരാസദാ.

൧൮൫.

‘‘കീളമാനാ ച തേ സിസ്സാ, കീളന്തി ഝാനകീളിതം;

ജമ്ബുതോ ഫലമാനേന്തി, മമ സിസ്സാ ദുരാസദാ.

൧൮൬.

‘‘അഞ്ഞേ ഗച്ഛന്തി ഗോയാനം, അഞ്ഞേ പുബ്ബവിദേഹകം [പുബ്ബവിദേഹനം (സ്യാ. ക.)];

അഞ്ഞേ ച ഉത്തരകുരും, ഏസനായ ദുരാസദാ.

൧൮൭.

‘‘പുരതോ പേസേന്തി ഖാരിം, പച്ഛതോ ച വജന്തി തേ;

ചതുവീസസഹസ്സേഹി, ഛാദിതം ഹോതി അമ്ബരം.

൧൮൮.

‘‘അഗ്ഗിപാകീ അനഗ്ഗീ ച, ദന്തോദുക്ഖലികാപി ച;

അസ്മേന കോട്ടിതാ കേചി, പവത്തഫലഭോജനാ.

൧൮൯.

‘‘ഉദകോരോഹണാ കേചി, സായം പാതോ സുചീരതാ;

തോയാഭിസേചനകരാ, മമ സിസ്സാ ദുരാസദാ.

൧൯൦.

‘‘പരൂള്ഹകച്ഛനഖലോമാ, പങ്കദന്താ രജസ്സിരാ;

ഗന്ധിതാ സീലഗന്ധേന, മമ സിസ്സാ ദുരാസദാ.

൧൯൧.

‘‘പാതോവ സന്നിപതിത്വാ, ജടിലാ ഉഗ്ഗതാപനാ;

ലാഭാലാഭം പകിത്തേത്വാ, ഗച്ഛന്തി അമ്ബരേ തദാ.

൧൯൨.

‘‘ഏതേസം പക്കമന്താനം, മഹാസദ്ദോ പവത്തതി;

അജിനചമ്മസദ്ദേന, മുദിതാ ഹോന്തി ദേവതാ.

൧൯൩.

‘‘ദിസോദിസം പക്കമന്തി, അന്തലിക്ഖചരാ ഇസീ;

സകേ ബലേനുപത്ഥദ്ധാ, തേ ഗച്ഛന്തി യദിച്ഛകം.

൧൯൪.

‘‘പഥവീകമ്പകാ ഏതേ, സബ്ബേവ നഭചാരിനോ;

ഉഗ്ഗതേജാ ദുപ്പസഹാ, സാഗരോവ അഖോഭിയാ.

൧൯൫.

‘‘ഠാനചങ്കമിനോ കേചി, കേചി നേസജ്ജികാ ഇസീ;

പവത്തഭോജനാ കേചി, മമ സിസ്സാ ദുരാസദാ.

൧൯൬.

‘‘മേത്താവിഹാരിനോ ഏതേ, ഹിതേസീ സബ്ബപാണിനം;

അനത്തുക്കംസകാ സബ്ബേ, ന തേ വമ്ഭേന്തി കസ്സചി.

൧൯൭.

‘‘സീഹരാജാവസമ്ഭീതാ, ഗജരാജാവ ഥാമവാ;

ദുരാസദാ ബ്യഗ്ഘാരിവ, ആഗച്ഛന്തി മമന്തികേ.

൧൯൮.

‘‘വിജ്ജാധരാ ദേവതാ ച, നാഗഗന്ധബ്ബരക്ഖസാ;

കുമ്ഭണ്ഡാ ദാനവാ ഗരുളാ, ഉപജീവന്തി തം സരം.

൧൯൯.

‘‘തേ ജടാഖാരിഭരിതാ, അജിനുത്തരവാസനാ;

അന്തലിക്ഖചരാ സബ്ബേ, ഉപജീവന്തി തം സരം.

൨൦൦.

‘‘സദാനുച്ഛവികാ [തദാനുച്ഛവികാ (സ്യാ. ക.)] ഏതേ, അഞ്ഞമഞ്ഞം സഗാരവാ;

ചതുബ്ബീസസഹസ്സാനം, ഖിപിതസദ്ദോ ന വിജ്ജതി.

൨൦൧.

‘‘പാദേ പാദം നിക്ഖിപന്താ, അപ്പസദ്ദാ സുസംവുതാ;

ഉപസങ്കമ്മ സബ്ബേവ [സബ്ബേ തേ (സ്യാ.)], സിരസാ വന്ദരേ മമം.

൨൦൨.

‘‘തേഹി സിസ്സേഹി പരിവുതോ, സന്തേഹി ച തപസ്സിഭി;

വസാമി അസ്സമേ തത്ഥ, ഝായീ ഝാനരതോ അഹം.

൨൦൩.

‘‘ഇസീനം സീലഗന്ധേന, പുപ്ഫഗന്ധേന ചൂഭയം;

ഫലീനം ഫലഗന്ധേന, ഗന്ധിതോ ഹോതി അസ്സമോ.

൨൦൪.

‘‘രത്തിന്ദിവം ന ജാനാമി, അരതി മേ ന വിജ്ജതി;

സകേ സിസ്സേ ഓവദന്തോ, ഭിയ്യോ ഹാസം ലഭാമഹം.

൨൦൫.

‘‘പുപ്ഫാനം പുപ്ഫമാനാനം, ഫലാനഞ്ച വിപച്ചതം;

ദിബ്ബഗന്ധാ പവായന്തി, സോഭയന്താ മമസ്സമം.

൨൦൬.

‘‘സമാധിമ്ഹാ വുട്ഠഹിത്വാ, ആതാപീ നിപകോ അഹം;

ഖാരിഭാരം ഗഹേത്വാന, വനം അജ്ഝോഗഹിം അഹം.

൨൦൭.

‘‘ഉപ്പാതേ സുപിനേ ചാപി, ലക്ഖണേസു സുസിക്ഖിതോ;

പവത്തമാനം [വത്തമാനം (ക.)] മന്തപദം, ധാരയാമി അഹം തദാ.

൨൦൮.

‘‘അനോമദസ്സീ ഭഗവാ, ലോകജേട്ഠോ നരാസഭോ;

വിവേകകാമോ സമ്ബുദ്ധോ, ഹിമവന്തമുപാഗമി.

൨൦൯.

‘‘അജ്ഝോഗാഹേത്വാ ഹിമവന്തം, അഗ്ഗോ കാരുണികോ മുനി;

പല്ലങ്കം ആഭുജിത്വാന, നിസീദി പുരിസുത്തമോ.

൨൧൦.

‘‘തമദ്ദസാഹം സമ്ബുദ്ധം, സപ്പഭാസം മനോരമം;

ഇന്ദീവരംവ ജലിതം, ആദിത്തംവ ഹുതാസനം.

൨൧൧.

‘‘ജലന്തം ദീപരുക്ഖംവ, വിജ്ജുതം ഗഗണേ യഥാ;

സുഫുല്ലം സാലരാജംവ, അദ്ദസം ലോകനായകം.

൨൧൨.

‘‘അയം നാഗോ മഹാവീരോ, ദുക്ഖസ്സന്തകരോ മുനി;

ഇമം ദസ്സനമാഗമ്മ, സബ്ബദുക്ഖാ പമുച്ചരേ.

൨൧൩.

‘‘ദിസ്വാനാഹം ദേവദേവം, ലക്ഖണം ഉപധാരയിം;

ബുദ്ധോ നു ഖോ ന വാ ബുദ്ധോ, ഹന്ദ പസ്സാമി ചക്ഖുമം.

൨൧൪.

‘‘സഹസ്സാരാനി ചക്കാനി, ദിസ്സന്തി ചരണുത്തമേ;

ലക്ഖണാനിസ്സ ദിസ്വാന, നിട്ഠം ഗച്ഛിം തഥാഗതേ.

൨൧൫.

‘‘സമ്മജ്ജനിം ഗഹേത്വാന, സമ്മജ്ജിത്വാനഹം തദാ;

അഥ പുപ്ഫേ സമാനേത്വാ, ബുദ്ധസേട്ഠം അപൂജയിം.

൨൧൬.

‘‘പൂജയിത്വാന തം ബുദ്ധം, ഓഘതിണ്ണമനാസവം;

ഏകംസം അജിനം കത്വാ, നമസ്സിം ലോകനായകം.

൨൧൭.

‘‘യേന ഞാണേന സമ്ബുദ്ധോ, വിഹരതി [വിഹരിത്ഥ (സീ.), വിഹരേതി (ക.)] അനാസവോ;

തം ഞാണം കിത്തയിസ്സാമി, സുണാഥ മമ ഭാസതോ.

൨൧൮.

‘‘‘സമുദ്ധരസിമം [സമുദ്ധരയിമം (സ്യാ.)] ലോകം, സയമ്ഭൂ അമിതോദയ;

തവ ദസ്സനമാഗമ്മ, കങ്ഖാസോതം തരന്തി തേ.

൨൧൯.

‘‘‘തുവം സത്ഥാ ച കേതു ച, ധജോ യൂപോ ച പാണിനം;

പരായണോ [പരായനോ (സ്യാ. ക.)] പതിട്ഠാ ച, ദീപോ ച ദ്വിപദുത്തമോ.

൨൨൦.

‘‘‘സക്കാ സമുദ്ദേ ഉദകം, പമേതും ആള്ഹകേന വാ;

ന ത്വേവ തവ സബ്ബഞ്ഞു, ഞാണം സക്കാ പമേതവേ.

൨൨൧.

‘‘‘ധാരേതും പഥവിം സക്കാ, ഠപേത്വാ തുലമണ്ഡലേ;

ന ത്വേവ തവ സബ്ബഞ്ഞു, ഞാണം സക്കാ ധരേതവേ.

൨൨൨.

‘‘‘ആകാസോ മിനിതും സക്കാ, രജ്ജുയാ അങ്ഗുലേന വാ;

ന ത്വേവ തവ സബ്ബഞ്ഞു, ഞാണം സക്കാ പമേതവേ.

൨൨൩.

‘‘‘മഹാസമുദ്ദേ ഉദകം, പഥവീ ചാഖിലാ ജടം [പഥവിം ചാഖിലഞ്ജഹേ (സ്യാ.)];

ബുദ്ധഞാണം ഉപാദായ, ഉപമാതോ ന യുജ്ജരേ.

൨൨൪.

‘‘‘സദേവകസ്സ ലോകസ്സ, ചിത്തം യേസം പവത്തതി;

അന്തോജാലീകതാ [അന്തോജാലഗതാ (പീ.)] ഏതേ, തവ ഞാണമ്ഹി ചക്ഖുമ.

൨൨൫.

‘‘‘യേന ഞാണേന പത്തോസി, കേവലം ബോധിമുത്തമം;

തേന ഞാണേന സബ്ബഞ്ഞു, മദ്ദസീ പരതിത്ഥിയേ’.

൨൨൬.

‘‘ഇമാ ഗാഥാ ഥവിത്വാന, സുരുചി നാമ താപസോ;

അജിനം പത്ഥരിത്വാന, പഥവിയം നിസീദി സോ.

൨൨൭.

‘‘ചുല്ലാസീതിസഹസ്സാനി, അജ്ഝോഗാള്ഹോ മഹണ്ണവേ;

അച്ചുഗതോ താവദേവ, ഗിരിരാജാ പവുച്ചതി.

൨൨൮.

‘‘താവ അച്ചുഗ്ഗതോ നേരു, ആയതോ വിത്ഥതോ ച സോ;

ചുണ്ണിതോ അണുഭേദേന, കോടിസതസഹസ്സസോ [സഹസ്സിയോ (സ്യാ. ക.)].

൨൨൯.

‘‘ലക്ഖേ ഠപിയമാനമ്ഹി, പരിക്ഖയമഗച്ഛഥ;

ന ത്വേവ തവ സബ്ബഞ്ഞു, ഞാണം സക്കാ പമേതവേ.

൨൩൦.

‘‘സുഖുമച്ഛികേന ജാലേന, ഉദകം യോ പരിക്ഖിപേ;

യേ കേചി ഉദകേ പാണാ, അന്തോജാലീകതാ സിയും.

൨൩൧.

‘‘തഥേവ ഹി മഹാവീര, യേ കേചി പുഥുതിത്ഥിയാ;

ദിട്ഠിഗഹനപക്ഖന്ദാ [പക്ഖന്താ (സീ. സ്യാ.)], പരാമാസേന മോഹിതാ.

൨൩൨.

‘‘തവ സുദ്ധേന ഞാണേന, അനാവരണദസ്സിനാ;

അന്തോജാലീകതാ ഏതേ, ഞാണം തേ നാതിവത്തരേ.

൨൩൩.

‘‘ഭഗവാ തമ്ഹി സമയേ, അനോമദസ്സീ മഹായസോ;

വുട്ഠഹിത്വാ സമാധിമ്ഹാ, ദിസം ഓലോകയീ ജിനോ.

൨൩൪.

‘‘അനോമദസ്സിമുനിനോ, നിസഭോ നാമ സാവകോ;

പരിവുതോ സതസഹസ്സേഹി, സന്തചിത്തേഹി താദിഭി.

൨൩൫.

‘‘ഖീണാസവേഹി സുദ്ധേഹി, ഛളഭിഞ്ഞേഹി ഝായിഭി;

ചിത്തമഞ്ഞായ ബുദ്ധസ്സ, ഉപേസി ലോകനായകം.

൨൩൬.

‘‘അന്തലിക്ഖേ ഠിതാ തത്ഥ, പദക്ഖിണമകംസു തേ;

നമസ്സന്താ പഞ്ജലികാ, ഓതരും [ഓരുഹും (സ്യാ.)] ബുദ്ധസന്തികേ.

൨൩൭.

‘‘അനോമദസ്സീ ഭഗവാ, ലോകജേട്ഠോ നരാസഭോ;

ഭിക്ഖുസങ്ഘേ നിസിദിത്വാ, സിതം പാതുകരീ ജിനോ.

൨൩൮.

‘‘വരുണോ നാമുപട്ഠാകോ, അനോമദസ്സിസ്സ സത്ഥുനോ;

ഏകംസം ചീവരം കത്വാ, അപുച്ഛി ലോകനായകം.

൨൩൯.

‘‘‘കോ നു ഖോ ഭഗവാ ഹേതു, സിതകമ്മസ്സ സത്ഥുനോ;

ന ഹി ബുദ്ധാ അഹേതൂഹി, സിതം പാതുകരോന്തി തേ’.

൨൪൦.

‘‘അനോമദസ്സീ ഭഗവാ, ലോകജേട്ഠോ നരാസഭോ;

ഭിക്ഖുമജ്ഝേ നിസീദിത്വാ, ഇമം ഗാഥം അഭാസഥ.

൨൪൧.

‘‘‘യോ മം പുപ്ഫേന പൂജേസി, ഞാണഞ്ചാപി അനുത്ഥവി;

തമഹം കിത്തയിസ്സാമി, സുണോഥ മമ ഭാസതോ.

൨൪൨.

‘‘‘ബുദ്ധസ്സ ഗിരമഞ്ഞായ, സബ്ബേ ദേവാ സമാഗതാ;

സദ്ധമ്മം സോതുകാമാ തേ, സമ്ബുദ്ധമുപസങ്കമും.

൨൪൩.

‘‘‘ദസസു ലോകധാതൂസു, ദേവകായാ മഹിദ്ധികാ;

സദ്ധമ്മം സോതുകാമാ തേ, സമ്ബുദ്ധമുപസങ്കമും.

൨൪൪.

‘‘‘ഹത്ഥീ അസ്സാ രഥാ പത്തീ, സേനാ ച ചതുരങ്ഗിനീ;

പരിവാരേസ്സന്തിമം നിച്ചം, ബുദ്ധപൂജായിദം ഫലം.

൨൪൫.

‘‘‘സട്ഠിതൂരിയസഹസ്സാനി, ഭേരിയോ സമലങ്കതാ;

ഉപട്ഠിസ്സന്തിമം നിച്ചം, ബുദ്ധപൂജായിദം ഫലം.

൨൪൬.

‘‘‘സോളസിത്ഥിസഹസ്സാനി, നാരിയോ സമലങ്കതാ;

വിചിത്തവത്ഥാഭരണാ, ആമുത്തമണികുണ്ഡലാ.

൨൪൭.

‘‘‘അളാരപമ്ഹാ ഹസുലാ, സുസഞ്ഞാ തനുമജ്ഝിമാ;

പരിവാരേസ്സന്തിമം നിച്ചം, ബുദ്ധപൂജായിദം ഫലം.

൨൪൮.

‘‘‘കപ്പസതസഹസ്സാനി, ദേവലോകേ രമിസ്സതി;

സഹസ്സക്ഖത്തും ചക്കവത്തീ, രാജാ രട്ഠേ ഭവിസ്സതി.

൨൪൯.

‘‘‘സഹസ്സക്ഖത്തും ദേവിന്ദോ, ദേവരജ്ജം കരിസ്സതി;

പദേസരജ്ജം വിപുലം, ഗണനാതോ അസങ്ഖിയം [അസങ്ഖയം (സ്യാ. ക.) ഏവമുപരിപി].

൨൫൦.

‘‘‘പച്ഛിമേ ഭവസമ്പത്തേ [പച്ഛിമഭവേ സമ്പത്തേ (സീ.)], മനുസ്സത്തം ഗമിസ്സതി;

ബ്രാഹ്മണീ സാരിയാ നാമ, ധാരയിസ്സതി കുച്ഛിനാ.

൨൫൧.

‘‘‘മാതുയാ നാമഗോത്തേന, പഞ്ഞായിസ്സതിയം നരോ;

സാരിപുത്തോതി നാമേന, തിക്ഖപഞ്ഞോ ഭവിസ്സതി.

൨൫൨.

‘‘‘അസീതികോടീ ഛഡ്ഡേത്വാ, പബ്ബജിസ്സതികിഞ്ചനോ;

ഗവേസന്തോ സന്തിപദം, ചരിസ്സതി മഹിം ഇമം.

൨൫൩.

‘‘‘അപ്പരിമേയ്യേ ഇതോ കപ്പേ, ഓക്കാകകുലസമ്ഭവോ;

ഗോതമോ നാമ ഗോത്തേന, സത്ഥാ ലോകേ ഭവിസ്സതി.

൨൫൪.

‘‘‘തസ്സ ധമ്മേസു ദായാദോ, ഓരസോ ധമ്മനിമ്മിതോ;

സാരിപുത്തോതി നാമേന, ഹേസ്സതി അഗ്ഗസാവകോ.

൨൫൫.

‘‘‘അയം ഭാഗീരഥീ [ഭാഗീരസീ (സ്യാ. ക.)] ഗങ്ഗാ, ഹിമവന്താ പഭാവിതാ;

മഹാസമുദ്ദമപ്പേതി, തപ്പയന്തീ മഹോദധിം [മഹോദധീ (?) ഗങ്ഗാദിമഹാനദിയോതി അത്ഥോ].

൨൫൬.

‘‘‘തഥേവായം സാരിപുത്തോ, സകേ തീസു വിസാരദോ;

പഞ്ഞായ പാരമിം ഗന്ത്വാ, തപ്പയിസ്സതി പാണിനേ [പാണിനോ (സീ. സ്യാ.)].

൨൫൭.

‘‘‘ഹിമവന്തമുപാദായ, സാഗരഞ്ച മഹോദധിം;

ഏത്ഥന്തരേ യം പുലിനം, ഗണനാതോ അസങ്ഖിയം.

൨൫൮.

‘‘‘തമ്പി സക്കാ അസേസേന, സങ്ഖാതും ഗണനാ യഥാ;

ന ത്വേവ സാരിപുത്തസ്സ, പഞ്ഞായന്തോ ഭവിസ്സതി.

൨൫൯.

‘‘‘ലക്ഖേ ഠപിയമാനമ്ഹി, ഖീയേ ഗങ്ഗായ വാലുകാ;

ന ത്വേവ സാരിപുത്തസ്സ, പഞ്ഞായന്തോ ഭവിസ്സതി.

൨൬൦.

‘‘‘മഹാസമുദ്ദേ ഊമിയോ, ഗണനാതോ അസങ്ഖിയാ;

തഥേവ സാരിപുത്തസ്സ, പഞ്ഞായന്തോ ന ഹേസ്സതി.

൨൬൧.

‘‘‘ആരാധയിത്വാ സമ്ബുദ്ധം, ഗോതമം സക്യപുങ്ഗവം;

പഞ്ഞായ പാരമിം ഗന്ത്വാ, ഹേസ്സതി അഗ്ഗസാവകോ.

൨൬൨.

‘‘‘പവത്തിതം ധമ്മചക്കം, സക്യപുത്തേന താദിനാ;

അനുവത്തേസ്സതി സമ്മാ, വസ്സേന്തോ ധമ്മവുട്ഠിയോ.

൨൬൩.

‘‘‘സബ്ബമേതം അഭിഞ്ഞായ, ഗോതമോ സക്യപുങ്ഗവോ;

ഭിക്ഖുസങ്ഘേ നിസീദിത്വാ, അഗ്ഗട്ഠാനേ ഠപേസ്സതി’.

൨൬൪.

‘‘അഹോ മേ സുകതം കമ്മം, അനോമദസ്സിസ്സ സത്ഥുനോ;

യസ്സാഹം കാരം [യസ്സാധികാരം (സ്യാ.)] കത്വാന, സബ്ബത്ഥ പാരമിം ഗതോ.

൨൬൫.

‘‘അപരിമേയ്യേ കതം കമ്മം, ഫലം ദസ്സേസി മേ ഇധ;

സുമുത്തോ സരവേഗോവ, കിലേസേ ഝാപയിം അഹം.

൨൬൬.

‘‘അസങ്ഖതം ഗവേസന്തോ, നിബ്ബാനം അചലം പദം;

വിചിനം തിത്ഥിയേ സബ്ബേ, ഏസാഹം സംസരിം ഭവേ.

൨൬൭.

‘‘യഥാപി ബ്യാധിതോ പോസോ, പരിയേസേയ്യ ഓസധം;

വിചിനേയ്യ വനം [ധനം (സ്യാ. ക.)] സബ്ബം, ബ്യാധിതോ പരിമുത്തിയാ.

൨൬൮.

‘‘അസങ്ഖതം ഗവേസന്തോ, നിബ്ബാനം അമതം പദം;

അബ്ബോകിണ്ണം [അബ്ബോച്ഛിന്നം (അട്ഠ.)] പഞ്ചസതം, പബ്ബജിം ഇസിപബ്ബജം.

൨൬൯.

‘‘ജടാഭാരേന ഭരിതോ, അജിനുത്തരനിവാസനോ;

അഭിഞ്ഞാപാരമിം ഗന്ത്വാ, ബ്രഹ്മലോകം അഗച്ഛിഹം.

൨൭൦.

‘‘നത്ഥി ബാഹിരകേ സുദ്ധി, ഠപേത്വാ ജിനസാസനം;

യേ കേചി ബുദ്ധിമാ സത്താ, സുജ്ഝന്തി ജിനസാസനേ.

൨൭൧.

‘‘അത്തകാരമയം [അത്ഥകാരമയം (ക.)] ഏതം, നയിദം ഇതിഹീതിഹം;

അസങ്ഖതം ഗവേസന്തോ, കുതിത്ഥേ [കുതിത്ഥം (സീ. സ്യാ.)] സഞ്ചരിം അഹം.

൨൭൨.

‘‘യഥാ സാരത്ഥികോ പോസോ, കദലിം ഛേത്വാന ഫാലയേ;

ന തത്ഥ സാരം വിന്ദേയ്യ, സാരേന രിത്തകോ ഹി സോ.

൨൭൩.

‘‘തഥേവ തിത്ഥിയാ ലോകേ, നാനാദിട്ഠീ ബഹുജ്ജനാ;

അസങ്ഖതേന രിത്താസേ, സാരേന കദലീ യഥാ.

൨൭൪.

‘‘പച്ഛിമേ ഭവസമ്പത്തേ, ബ്രഹ്മബന്ധു അഹോസഹം;

മഹാഭോഗം ഛഡ്ഡേത്വാന, പബ്ബജിം അനഗാരിയം.

പഠമഭാണവാരം.

൨൭൫.

‘‘അജ്ഝായകോ മന്തധരോ, തിണ്ണം വേദാന പാരഗൂ;

ബ്രാഹ്മണോ സഞ്ചയോ [സഞ്ജയോ (സീ. സ്യാ. പീ.)] നാമ, തസ്സ മൂലേ വസാമഹം.

൨൭൬.

‘‘സാവകോ തേ മഹാവീര, അസ്സജി നാമ ബ്രാഹ്മണോ;

ദുരാസദോ ഉഗ്ഗതേജോ, പിണ്ഡായ ചരതീ തദാ.

൨൭൭.

‘‘തമദ്ദസാസിം സപ്പഞ്ഞം, മുനിം മോനേ സമാഹിതം;

സന്തചിത്തം മഹാനാഗം, സുഫുല്ലം പദുമം യഥാ.

൨൭൮.

‘‘ദിസ്വാ മേ ചിത്തമുപ്പജ്ജി, സുദന്തം സുദ്ധമാനസം;

ഉസഭം പവരം വീരം, അരഹായം ഭവിസ്സതി.

൨൭൯.

‘‘പാസാദികോ ഇരിയതി, അഭിരൂപോ സുസംവുതോ;

ഉത്തമേ ദമഥേ ദന്തോ, അമതദസ്സീ ഭവിസ്സതി.

൨൮൦.

‘‘യംനൂനാഹം ഉത്തമത്ഥം, പുച്ഛേയ്യം തുട്ഠമാനസം;

സോ മേ പുട്ഠോ കഥേസ്സതി, പടിപുച്ഛാമഹം തദാ.

൨൮൧.

‘‘പിണ്ഡപാതം [പിണ്ഡചാരം (സ്യാ.)] ചരന്തസ്സ, പച്ഛതോ അഗമാസഹം;

ഓകാസം പടിമാനേന്തോ, പുച്ഛിതും അമതം പദം.

൨൮൨.

‘‘വീഥിന്തരേ അനുപ്പത്തം, ഉപഗന്ത്വാന പുച്ഛഹം;

‘കഥം ഗോത്തോസി ത്വം വീര, കസ്സ സിസ്സോസി മാരിസ’.

൨൮൩.

‘‘സോ മേ പുട്ഠോ വിയാകാസി, അസമ്ഭീതോവ കേസരീ;

‘ബുദ്ധോ ലോകേ സമുപ്പന്നോ, തസ്സ സിസ്സോമ്ഹി ആവുസോ’.

൨൮൪.

‘‘‘കീദിസം തേ മഹാവീര, അനുജാത മഹായസ;

ബുദ്ധസ്സ സാസനം ധമ്മം, സാധു മേ കഥയസ്സു ഭോ’.

൨൮൫.

‘‘സോ മേ പുട്ഠോ കഥീ സബ്ബം, ഗമ്ഭീരം നിപുണം പദം;

തണ്ഹാസല്ലസ്സ ഹന്താരം, സബ്ബദുക്ഖാപനൂദനം.

൨൮൬.

‘‘‘യേ ധമ്മാ ഹേതുപ്പഭവാ, തേസം ഹേതും തഥാഗതോ ആഹ;

തേസഞ്ച യോ നിരോധോ, ഏവം വാദീ മഹാസമണോ’.

൨൮൭.

‘‘സോഹം വിസ്സജ്ജിതേ പഞ്ഹേ, പഠമം ഫലമജ്ഝഗം;

വിരജോ വിമലോ ആസിം, സുത്വാന ജിനസാസനം.

൨൮൮.

‘‘സുത്വാന മുനിനോ വാക്യം, പസ്സിത്വാ ധമ്മമുത്തമം;

പരിയോഗാള്ഹസദ്ധമ്മോ, ഇമം ഗാഥമഭാസഹം.

൨൮൯.

‘‘‘ഏസേവ ധമ്മോ യദി താവദേവ, പച്ചബ്യഥപദമസോകം;

അദിട്ഠം അബ്ഭതീതം, ബഹുകേഹി കപ്പനഹുതേഹി’.

൨൯൦.

‘‘സ്വാഹം ധമ്മം ഗവേസന്തോ, കുതിത്ഥേ സഞ്ചരിം അഹം;

സോ മേ അത്ഥോ അനുപ്പത്തോ, കാലോ മേ നപ്പമജ്ജിതും.

൨൯൧.

‘‘തോസിതോഹം അസ്സജിനാ, പത്വാന അചലം പദം;

സഹായകം ഗവേസന്തോ, അസ്സമം അഗമാസഹം.

൨൯൨.

‘‘ദൂരതോവ മമം ദിസ്വാ, സഹായോ മേ സുസിക്ഖിതോ;

ഇരിയാപഥസമ്പന്നോ [ഇരിയാപഥം മമം ദിസ്വാ (ക.)], ഇദം വചനമബ്രവി.

൨൯൩.

‘‘‘പസന്നമുഖനേത്തോസി, മുനിഭാവോവ ദിസ്സതി;

അമതാധിഗതോ കച്ചി, നിബ്ബാനമച്ചുതം പദം.

൨൯൪.

‘‘‘സുഭാനുരൂപോ ആയാസി, ആനേഞ്ജകാരിതോ വിയ;

ദന്തോവ ദന്തദമഥോ [ദന്തോവുത്തമദമഥോ (സീ.) ദന്തോവ ദന്ത ദമഥേ (സ്യാ.)], ഉപസന്തോസി ബ്രാഹ്മണ.

൨൯൫.

‘‘‘അമതം മയാധിഗതം, സോകസല്ലാപനൂദനം;

ത്വമ്പി തം അധിഗച്ഛേസി [അധിഗച്ഛാഹി (സീ.), അധിഗച്ഛേഹി (സ്യാ.), അധിഗതോസി (?)], ഗച്ഛാമ ബുദ്ധസന്തികം’.

൨൯൬.

‘‘സാധൂതി സോ പടിസ്സുത്വാ, സഹായോ മേ സുസിക്ഖിതോ;

ഹത്ഥേന ഹത്ഥം ഗണ്ഹിത്വാ, ഉപഗമ്മ [ഉപാഗമി (സീ.), ഉപാഗമ്മ (സ്യാ.)] തവന്തികം.

൨൯൭.

‘‘ഉഭോപി പബ്ബജിസ്സാമ, സക്യപുത്ത തവന്തികേ;

തവ സാസനമാഗമ്മ, വിഹരാമ അനാസവാ.

൨൯൮.

‘‘കോലിതോ ഇദ്ധിയാ സേട്ഠോ, അഹം പഞ്ഞായ പാരഗോ;

ഉഭോവ ഏകതോ ഹുത്വാ, സാസനം സോഭയാമസേ.

൨൯൯.

‘‘അപരിയോസിതസങ്കപ്പോ, കുതിത്ഥേ സഞ്ചരിം അഹം;

തവ ദസ്സനമാഗമ്മ, സങ്കപ്പോ പൂരിതോ മമ.

൩൦൦.

‘‘പഥവിയം പതിട്ഠായ, പുപ്ഫന്തി സമയേ ദുമാ;

ദിബ്ബഗന്ധാ സമ്പവന്തി, തോസേന്തി സബ്ബപാണിനം.

൩൦൧.

‘‘തഥേവാഹം മഹാവീര, സക്യപുത്ത മഹായസ;

സാസനേ തേ പതിട്ഠായ, സമയേസാമി പുപ്ഫിതും.

൩൦൨.

‘‘വിമുത്തിപുപ്ഫം ഏസന്തോ, ഭവസംസാരമോചനം;

വിമുത്തിപുപ്ഫലാഭേന, തോസേമി സബ്ബപാണിനം.

൩൦൩.

‘‘യാവതാ ബുദ്ധഖേത്തമ്ഹി, ഠപേത്വാന മഹാമുനിം;

പഞ്ഞായ സദിസോ നത്ഥി, തവ പുത്തസ്സ ചക്ഖുമ.

൩൦൪.

‘‘സുവിനീതാ ച തേ സിസ്സാ, പരിസാ ച സുസിക്ഖിതാ;

ഉത്തമേ ദമഥേ ദന്താ, പരിവാരേന്തി തം സദാ.

൩൦൫.

‘‘ഝായീ ഝാനരതാ ധീരാ, സന്തചിത്താ സമാഹിതാ;

മുനീ മോനേയ്യസമ്പന്നാ, പരിവാരേന്തി തം സദാ.

൩൦൬.

‘‘അപ്പിച്ഛാ നിപകാ ധീരാ, അപ്പാഹാരാ അലോലുപാ;

ലാഭാലാഭേന സന്തുട്ഠാ, പരിവാരേന്തി തം സദാ.

൩൦൭.

‘‘ആരഞ്ഞികാ ധുതരതാ, ഝായിനോ ലൂഖചീവരാ;

വിവേകാഭിരതാ ധീരാ, പരിവാരേന്തി തം സദാ.

൩൦൮.

‘‘പടിപന്നാ ഫലട്ഠാ ച, സേഖാ ഫലസമങ്ഗിനോ;

ആസീസകാ [ആസിംസകാ (സീ. സ്യാ.)] ഉത്തമത്ഥം, പരിവാരേന്തി തം സദാ.

൩൦൯.

‘‘സോതാപന്നാ ച വിമലാ, സകദാഗാമിനോ ച യേ;

അനാഗാമീ ച അരഹാ, പരിവാരേന്തി തം സദാ.

൩൧൦.

‘‘സതിപട്ഠാനകുസലാ, ബോജ്ഝങ്ഗഭാവനാരതാ;

സാവകാ തേ ബഹൂ സബ്ബേ, പരിവാരേന്തി തം സദാ.

൩൧൧.

‘‘ഇദ്ധിപാദേസു കുസലാ, സമാധിഭാവനാരതാ;

സമ്മപ്പധാനാനുയുത്താ, പരിവാരേന്തി തം സദാ.

൩൧൨.

‘‘തേവിജ്ജാ ഛളഭിഞ്ഞാ ച, ഇദ്ധിയാ പാരമിം ഗതാ;

പഞ്ഞായ പാരമിം പത്താ, പരിവാരേന്തി തം സദാ.

൩൧൩.

‘‘ഏദിസാ തേ മഹാവീര, തവ സിസ്സാ സുസിക്ഖിതാ;

ദുരാസദാ ഉഗ്ഗതേജാ, പരിവാരേന്തി തം സദാ.

൩൧൪.

‘‘തേഹി സിസ്സേഹി പരിവുതോ, സഞ്ഞതേഹി തപസ്സിഭി;

മിഗരാജാവസമ്ഭീതോ, ഉളുരാജാവ സോഭസി.

൩൧൫.

‘‘പഥവിയം പതിട്ഠായ, രുഹന്തി ധരണീരുഹാ;

വേപുല്ലതം പാപുണന്തി, ഫലഞ്ച ദസ്സയന്തി തേ.

൩൧൬.

‘‘പഥവീസദിസോ ത്വംസി, സക്യപുത്ത മഹായസ;

സാസനേ തേ പതിട്ഠായ, ലഭന്തി അമതം ഫലം.

൩൧൭.

‘‘സിന്ധു സരസ്സതീ ചേവ, നദിയോ ചന്ദഭാഗികാ;

ഗങ്ഗാ ച യമുനാ ചേവ, സരഭൂ ച അഥോ മഹീ.

൩൧൮.

‘‘ഏതാസം സന്ദമാനാനം, സാഗരോ സമ്പടിച്ഛതി;

ജഹന്തി പുരിമം നാമം, സാഗരോതേവ ഞായതി.

൩൧൯.

‘‘തഥേവിമേ ചതുബ്ബണ്ണാ, പബ്ബജിത്വാ തവന്തികേ;

ജഹന്തി പുരിമം നാമം, ബുദ്ധപുത്താതി ഞായരേ.

൩൨൦.

‘‘യഥാപി ചന്ദോ വിമലോ, ഗച്ഛം ആകാസധാതുയാ;

സബ്ബേ താരഗണേ ലോകേ, ആഭായ അതിരോചതി.

൩൨൧.

‘‘തഥേവ ത്വം മഹാവീര, പരിവുതോ ദേവമാനുസേ;

ഏതേ സബ്ബേ അതിക്കമ്മ, ജലസി സബ്ബദാ തുവം.

൩൨൨.

‘‘ഗമ്ഭീരേ ഉട്ഠിതാ ഊമീ, ന വേലമതിവത്തരേ;

സബ്ബാ വേലംവ ഫുസന്തി [സബ്ബാവ വേലം ഫുസന്തി (സീ.), സബ്ബാ വേലം പഫുസ്സന്തി (സ്യാ.)], സഞ്ചുണ്ണാ വികിരന്തി താ.

൩൨൩.

‘‘തഥേവ തിത്ഥിയാ ലോകേ, നാനാദിട്ഠീ ബഹുജ്ജനാ;

ധമ്മം വാദിതുകാമാ തേ, നാതിവത്തന്തി തം മുനിം.

൩൨൪.

‘‘സചേ ച തം പാപുണന്തി, പടിവാദേഹി ചക്ഖുമ;

തവന്തികം ഉപാഗന്ത്വാ, സഞ്ചുണ്ണാവ ഭവന്തി തേ.

൩൨൫.

‘‘യഥാപി ഉദകേ ജാതാ, കുമുദാ മന്ദാലകാ ബഹൂ;

ഉപലിമ്പന്തി [ഉപലിപ്പന്തി (?)] തോയേന, കദ്ദമകലലേന ച.

൩൨൬.

‘‘തഥേവ ബഹുകാ സത്താ, ലോകേ ജാതാ വിരൂഹരേ;

അട്ടിതാ രാഗദോസേന, കദ്ദമേ കുമുദം യഥാ.

൩൨൭.

‘‘യഥാപി പദുമം ജലജം, ജലമജ്ഝേ വിരൂഹതി;

ന സോ ലിമ്പതി തോയേന, പരിസുദ്ധോ ഹി കേസരീ.

൩൨൮.

‘‘തഥേവ ത്വം മഹാവീര, ലോകേ ജാതോ മഹാമുനി;

നോപലിമ്പസി ലോകേന, തോയേന പദുമം യഥാ.

൩൨൯.

‘‘യഥാപി രമ്മകേ മാസേ, ബഹൂ പുപ്ഫന്തി വാരിജാ;

നാതിക്കമന്തി തം മാസം, സമയോ പുപ്ഫനായ സോ.

൩൩൦.

‘‘തഥേവ ത്വം മഹാവീര, പുപ്ഫിതോ തേ വിമുത്തിയാ;

സാസനം നാതിവത്തന്തി, പദുമം വാരിജം യഥാ.

൩൩൧.

‘‘സുപുപ്ഫിതോ സാലരാജാ, ദിബ്ബഗന്ധം പവായതി;

അഞ്ഞസാലേഹി പരിവുതോ, സാലരാജാവ സോഭതി.

൩൩൨.

‘‘തഥേവ ത്വം മഹാവീര, ബുദ്ധഞാണേന പുപ്ഫിതോ;

ഭിക്ഖുസങ്ഘപരിവുതോ, സാലരാജാവ സോഭസി.

൩൩൩.

‘‘യഥാപി സേലോ ഹിമവാ, ഓസധോ സബ്ബപാണിനം;

നാഗാനം അസുരാനഞ്ച, ദേവതാനഞ്ച ആലയോ.

൩൩൪.

‘‘തഥേവ ത്വം മഹാവീര, ഓസധോ വിയ പാണിനം;

തേവിജ്ജാ ഛളഭിഞ്ഞാ ച, ഇദ്ധിയാ പാരമിം ഗതാ.

൩൩൫.

‘‘അനുസിട്ഠാ മഹാവീര, തയാ കാരുണികേന തേ;

രമന്തി ധമ്മരതിയാ, വസന്തി തവ സാസനേ.

൩൩൬.

‘‘മിഗരാജാ യഥാ സീഹോ, അഭിനിക്ഖമ്മ ആസയാ;

ചതുദ്ദിസാനുവിലോകേത്വാ [വിലോകേത്വാ (സീ. സ്യാ.), നുലോകേത്വാ (ക.)],

തിക്ഖത്തും അഭിനാദതി.

൩൩൭.

‘‘സബ്ബേ മിഗാ ഉത്തസന്തി, മിഗരാജസ്സ ഗജ്ജതോ;

തഥാ ഹി ജാതിമാ ഏസോ, പസൂ താസേതി സബ്ബദാ.

൩൩൮.

‘‘ഗജ്ജതോ തേ മഹാവീര, വസുധാ സമ്പകമ്പതി;

ബോധനേയ്യാവബുജ്ഝന്തി, തസന്തി മാരകായികാ.

൩൩൯.

‘‘തസന്തി തിത്ഥിയാ സബ്ബേ, നദതോ തേ മഹാമുനി;

കാകാ സേനാവ വിബ്ഭന്താ, മിഗരഞ്ഞാ യഥാ മിഗാ.

൩൪൦.

‘‘യേ കേചി ഗണിനോ ലോകേ, സത്ഥാരോതി പവുച്ചരേ;

പരമ്പരാഗതം ധമ്മം, ദേസേന്തി പരിസായ തേ.

൩൪൧.

‘‘ന ഹേവം ത്വം മഹാവീര, ധമ്മം ദേസേസി പാണിനം;

സാമം സച്ചാനി ബുജ്ഝിത്വാ, കേവലം ബോധിപക്ഖിയം.

൩൪൨.

‘‘ആസയാനുസയം ഞത്വാ, ഇന്ദ്രിയാനം ബലാബലം;

ഭബ്ബാഭബ്ബേ വിദിത്വാന, മഹാമേഘോവ ഗജ്ജസി.

൩൪൩.

‘‘ചക്കവാളപരിയന്താ, നിസിന്നാ പരിസാ ഭവേ;

നാനാദിട്ഠീ വിചിനന്താ [വിചിന്തേന്തി (സ്യാ.), വിചിനന്തം (ക.)], വിമതിച്ഛേദനായ തം.

൩൪൪.

‘‘സബ്ബേസം ചിത്തമഞ്ഞായ, ഓപമ്മകുസലോ മുനി;

ഏകം പഞ്ഹം കഥേന്തോവ, വിമതിം ഛിന്ദസി [ഛിന്ദി (സ്യാ. ക.)] പാണിനം.

൩൪൫.

‘‘ഉപതിസ്സസദിസേഹേവ, വസുധാ പൂരിതാ ഭവേ;

സബ്ബേവ തേ പഞ്ജലികാ, കിത്തയും ലോകനായകം.

൩൪൬.

‘‘കപ്പം വാ തേ കിത്തയന്താ, നാനാവണ്ണേഹി കിത്തയും;

പരിമേതും ന സക്കേയ്യും [ന കപ്പേയ്യും (സ്യാ.), ന പപ്പേയ്യും (ക.)], അപ്പമേയ്യോ തഥാഗതോ.

൩൪൭.

‘‘യഥാസകേന ഥാമേന, കിത്തിതോ ഹി മയാ ജിനോ;

കപ്പകോടീപി കിത്തേന്താ, ഏവമേവ പകിത്തയും.

൩൪൮.

‘‘സചേ ഹി കോചി ദേവോ വാ, മനുസ്സോ വാ സുസിക്ഖിതോ;

പമേതും പരികപ്പേയ്യ, വിഘാതംവ ലഭേയ്യ സോ.

൩൪൯.

‘‘സാസനേ തേ പതിട്ഠായ, സക്യപുത്ത മഹായസ;

പഞ്ഞായ പാരമിം ഗന്ത്വാ, വിഹരാമി അനാസവോ.

൩൫൦.

‘‘തിത്ഥിയേ സമ്പമദ്ദാമി, വത്തേമി ജിനസാസനം;

ധമ്മസേനാപതി അജ്ജ, സക്യപുത്തസ്സ സാസനേ.

൩൫൧.

‘‘അപരിമേയ്യേ കതം കമ്മം, ഫലം ദസ്സേസി മേ ഇധ;

സുഖിത്തോ സരവേഗോവ, കിലേസേ ഝാപയീ മമ [ഝാപയിം മമ (സ്യാ.), ഝാപയിം അഹം (ക.)].

൩൫൨.

‘‘യോ കോചി മനുജോ ഭാരം, ധാരേയ്യ മത്ഥകേ സദാ;

ഭാരേന ദുക്ഖിതോ അസ്സ, ഭാരേഹി ഭരിതോ തഥാ.

൩൫൩.

‘‘ഡയ്ഹമാനോ തീഹഗ്ഗീഹി, ഭവേസു സംസരിം അഹം;

ഭരിതോ ഭവഭാരേന, ഗിരിം ഉച്ചാരിതോ യഥാ.

൩൫൪.

‘‘ഓരോപിതോ ച മേ ഭാരോ, ഭവാ ഉഗ്ഘാടിതാ മയാ;

കരണീയം കതം സബ്ബം, സക്യപുത്തസ്സ സാസനേ.

൩൫൫.

‘‘യാവതാ ബുദ്ധഖേത്തമ്ഹി, ഠപേത്വാ സക്യപുങ്ഗവം;

അഹം അഗ്ഗോമ്ഹി പഞ്ഞായ, സദിസോ മേ ന വിജ്ജതി.

൩൫൬.

‘‘സമാധിമ്ഹി സുകുസലോ, ഇദ്ധിയാ പാരമിം ഗതോ;

ഇച്ഛമാനോ ചഹം അജ്ജ, സഹസ്സം അഭിനിമ്മിനേ.

൩൫൭.

‘‘അനുപുബ്ബവിഹാരസ്സ, വസീഭൂതോ മഹാമുനി;

കഥേസി സാസനം മയ്ഹം, നിരോധോ സയനം മമ.

൩൫൮.

‘‘ദിബ്ബചക്ഖു വിസുദ്ധം മേ, സമാധികുസലോ അഹം;

സമ്മപ്പധാനാനുയുത്തോ, ബോജ്ഝങ്ഗഭാവനാരതോ.

൩൫൯.

‘‘സാവകേന ഹി പത്തബ്ബം, സബ്ബമേവ കതം മയാ;

ലോകനാഥം ഠപേത്വാന, സദിസോ മേ ന വിജ്ജതി.

൩൬൦.

‘‘സമാപത്തീനം കുസലോ [സമാപത്തിനയകുസലോ (സീ.)], ഝാനവിമോക്ഖാന ഖിപ്പപടിലാഭീ;

ബോജ്ഝങ്ഗഭാവനാരതോ, സാവകഗുണപാരമിഗതോസ്മി.

൩൬൧.

‘‘സാവകഗുണേനപി ഫുസ്സേന [സാവകഗുണഫുസ്സേന (സ്യാ.)], ബുദ്ധിയാ പരിസുത്തമഭാരവാ [പുരിസുത്തമഗാരവാ (സ്യാ.), പുരിസുത്തമഭാരവാ (ക.)];

യം സദ്ധാസങ്ഗഹിതം [സദ്ധായ സങ്ഗഹിതം (സീ.), സദ്ദാസങ്ഗഹിതം (സ്യാ.)] ചിത്തം, സദാ സബ്രഹ്മചാരീസു.

൩൬൨.

‘‘ഉദ്ധതവിസോവ സപ്പോ, ഛിന്നവിസാണോവ ഉസഭോ;

നിക്ഖിത്തമാനദപ്പോവ [ദബ്ബോവ (ക.)], ഉപേമി ഗരുഗാരവേന ഗണം.

൩൬൩.

‘‘യദി രൂപിനീ ഭവേയ്യ, പഞ്ഞാ മേ വസുമതീപി [വസുമതീ (സീ. ക.) വസുപതീനം (സ്യാ.)] ന സമേയ്യ;

അനോമദസ്സിസ്സ [അനോമദസ്സി (?)] ഭഗവതോ, ഫലമേതം ഞാണഥവനായ.

൩൬൪.

‘‘പവത്തിതം ധമ്മചക്കം, സക്യപുത്തേന താദിനാ;

അനുവത്തേമഹം സമ്മാ, ഞാണഥവനായിദം ഫലം.

൩൬൫.

‘‘മാ മേ കദാചി പാപിച്ഛോ, കുസീതോ ഹീനവീരിയോ;

അപ്പസ്സുതോ അനാദരോ [അനാചാരോ (സബ്ബത്ഥ) ഥേരഗാ. ൯൮൭ പസ്സിതബ്ബാ], സമേതോ അഹു കത്ഥചി.

൩൬൬.

‘‘ബഹുസ്സുതോ ച മേധാവീ, സീലേസു സുസമാഹിതോ;

ചേതോസമഥാനുയുത്തോ, അപി മുദ്ധനി തിട്ഠതു.

൩൬൭.

‘‘തം വോ വദാമി ഭദ്ദന്തേ, യാവന്തേത്ഥ സമാഗതാ;

അപ്പിച്ഛാ ഹോഥ സന്തുട്ഠാ, ഝായീ ഝാനരതാ സദാ.

൩൬൮.

‘‘യമഹം പഠമം ദിസ്വാ, വിരജോ വിമലോ അഹും;

സോ മേ ആചരിയോ ധീരോ, അസ്സജി നാമ സാവകോ.

൩൬൯.

‘‘തസ്സാഹം വാഹസാ അജ്ജ, ധമ്മസേനാപതീ അഹും;

സബ്ബത്ഥ പാരമിം പത്വാ, വിഹരാമി അനാസവോ.

൩൭൦.

‘‘യോ മേ ആചരിയോ ആസി, അസ്സജി നാമ സാവകോ;

യസ്സം ദിസായം വസതി, ഉസ്സീസമ്ഹി കരോമഹം.

൩൭൧.

‘‘മമ കമ്മം സരിത്വാന, ഗോതമോ സക്യപുങ്ഗവോ;

ഭിക്ഖുസങ്ഘേ നിസീദിത്വാ, അഗ്ഗട്ഠാനേ ഠപേസി മം.

൩൭൨.

[ഇമാ ദ്വേ ഗാഥായോ സ്യാമപോത്ഥകേ ന സന്തി]

കിലേസാ ഝാപിതാ മയ്ഹം, ഭവാ സബ്ബേ സമൂഹതാ.

നാഗോവ ബന്ധനം ഛേത്വാ, വിഹരാമി അനാസവോ.

൩൭൩.

‘‘സ്വാഗതം വത മേ ആസി, ബുദ്ധസേട്ഠസ്സ സന്തികേ;

തിസ്സോ വിജ്ജാ അനുപ്പത്താ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം [ഇമാ ദ്വേ ഗാഥാരോ സ്യാമപോത്ഥകേ ന സന്തി].

൩൭൪.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ [ചതസ്സോ ച (സീ.)], വിമോക്ഖാപി ച അട്ഠിമേ;

ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ സാരിപുത്തോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ

അഭാസിത്ഥാതി.

സാരിപുത്തത്ഥേരസ്സാപദാനം പഠമം.

൩-൨. മഹാമോഗ്ഗല്ലാനത്ഥേരഅപദാനം

൩൭൫.

‘‘അനോമദസ്സീ ഭഗവാ, ലോകജേട്ഠോ നരാസഭോ;

വിഹാസി ഹിമവന്തമ്ഹി, ദേവസങ്ഘപുരക്ഖതോ.

൩൭൬.

‘‘വരുണോ നാമ നാമേന, നാഗരാജാ അഹം തദാ;

കാമരൂപീ വികുബ്ബാമി, മഹോദധിനിവാസഹം.

൩൭൭.

‘‘സങ്ഗണിയം ഗണം ഹിത്വാ, തൂരിയം പട്ഠപേസഹം;

സമ്ബുദ്ധം പരിവാരേത്വാ, വാദേസും അച്ഛരാ തദാ.

൩൭൮.

‘‘വജ്ജമാനേസു തൂരേസു, ദേവാ തൂരാനി [തുരിയേസു, ദേവാ തുരിയാനി (സീ. സ്യാ.)] വജ്ജയും;

ഉഭിന്നം സദ്ദം സുത്വാന, ബുദ്ധോപി സമ്പബുജ്ഝഥ.

൩൭൯.

‘‘നിമന്തേത്വാന സമ്ബുദ്ധം, സകം ഭവനുപാഗമിം;

ആസനം പഞ്ഞപേത്വാന, കാലമാരോചയിം അഹം.

൩൮൦.

‘‘ഖീണാസവസഹസ്സേഹി, പരിവുതോ ലോകനായകോ;

ഓഭാസേന്തോ ദിസാ സബ്ബാ, ഭവനം മേ ഉപാഗമി.

൩൮൧.

‘‘ഉപവിട്ഠം മഹാവീരം, ദേവദേവം നരാസഭം;

സഭിക്ഖുസങ്ഘം തപ്പേസിം [സന്തപ്പേസിം (സ്യാ.), തപ്പേമി (ക.)], അന്നപാനേനഹം തദാ.

൩൮൨.

‘‘അനുമോദി മഹാവീരോ, സയമ്ഭൂ അഗ്ഗപുഗ്ഗലോ;

ഭിക്ഖുസങ്ഘേ നിസീദിത്വാ, ഇമാ ഗാഥാ അഭാസഥ.

൩൮൩.

‘‘‘യോ സോ [യം സോ (ക.)] സങ്ഘം അപൂജേസി, ബുദ്ധഞ്ച ലോകനായകം;

തേന ചിത്തപ്പസാദേന, ദേവലോകം ഗമിസ്സതി.

൩൮൪.

‘‘‘സത്തസത്തതിക്ഖത്തുഞ്ച, ദേവരജ്ജം കരിസ്സതി;

പഥബ്യാ രജ്ജം അട്ഠസതം, വസുധം ആവസിസ്സതി.

൩൮൫.

‘‘‘പഞ്ചപഞ്ഞാസക്ഖത്തുഞ്ച, ചക്കവത്തീ ഭവിസ്സതി;

ഭോഗാ അസങ്ഖിയാ തസ്സ, ഉപ്പജ്ജിസ്സന്തി താവദേ.

൩൮൬.

‘‘‘അപരിമേയ്യേ ഇതോ കപ്പേ, ഓക്കാകകുലസമ്ഭവോ;

ഗോതമോ നാമ ഗോത്തേന [നാമേന (സീ.)], സത്ഥാ ലോകേ ഭവിസ്സതി.

൩൮൭.

‘‘‘നിരയാ സോ ചവിത്വാന, മനുസ്സതം ഗമിസ്സതി;

കോലിതോ നാമ നാമേന, ബ്രഹ്മബന്ധു ഭവിസ്സതി.

൩൮൮.

‘‘‘സോ പച്ഛാ പബ്ബജിത്വാന, കുസലമൂലേന ചോദിതോ;

ഗോതമസ്സ ഭഗവതോ, ദുതിയോ ഹേസ്സതി സാവകോ.

൩൮൯.

‘‘‘ആരദ്ധവീരിയോ പഹിതത്തോ, ഇദ്ധിയാ പാരമിം ഗതോ;

സബ്ബാസവേ പരിഞ്ഞായ, നിബ്ബായിസ്സതിനാസവോ’.

൩൯൦.

‘‘പാപമിത്തോപനിസ്സായ, കാമരാഗവസം ഗതോ;

മാതരം പിതരഞ്ചാപി, ഘാതയിം ദുട്ഠമാനസോ.

൩൯൧.

‘‘യം യം യോനുപപജ്ജാമി, നിരയം അഥ മാനുസം;

പാപകമ്മസമങ്ഗിതാ, ഭിന്നസീസോ മരാമഹം.

൩൯൨.

‘‘ഇദം പച്ഛിമകം മയ്ഹം, ചരിമോ വത്തതേ ഭവോ;

ഇധാപി ഏദിസോ മയ്ഹം, മരണകാലേ ഭവിസ്സതി.

൩൯൩.

‘‘പവിവേകമനുയുത്തോ, സമാധിഭാവനാരതോ;

സബ്ബാസവേ പരിഞ്ഞായ, വിഹരാമി അനാസവോ.

൩൯൪.

‘‘ധരണിമ്പി സുഗമ്ഭീരം, ബഹലം ദുപ്പധംസിയം;

വാമങ്ഗുട്ഠേന ഖോഭേയ്യം, ഇദ്ധിയാ പാരമിം ഗതോ.

൩൯൫.

‘‘അസ്മിമാനം ന പസ്സാമി, മാനോ മയ്ഹം ന വിജ്ജതി;

സാമണേരേ ഉപാദായ, ഗരുചിത്തം കരോമഹം.

൩൯൬.

‘‘അപരിമേയ്യേ ഇതോ കപ്പേ, യം കമ്മമഭിനീഹരിം;

താഹം ഭൂമിമനുപ്പത്തോ, പത്തോമ്ഹി ആസവക്ഖയം.

൩൯൭.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ, വിമോക്ഖാപി ച അട്ഠിമേ;

ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ മഹാമോഗ്ഗല്ലാനോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

മഹാമോഗ്ഗല്ലാനത്ഥേരസ്സാപദാനം ദുതിയം.

൩-൩. മഹാകസ്സപത്ഥേരഅപദാനം

൩൯൮.

‘‘പദുമുത്തരസ്സ ഭഗവതോ, ലോകജേട്ഠസ്സ താദിനോ;

നിബ്ബുതേ ലോകനാഥമ്ഹി, പൂജം കുബ്ബന്തി സത്ഥുനോ.

൩൯൯.

‘‘ഉദഗ്ഗചിത്താ ജനതാ, ആമോദിതപമോദിതാ;

തേസു സംവേഗജാതേസു, പീതി മേ ഉദപജ്ജഥ.

൪൦൦.

‘‘ഞാതിമിത്തേ സമാനേത്വാ, ഇദം വചനമബ്രവിം;

പരിനിബ്ബുതോ മഹാവീരോ, ഹന്ദ പൂജം കരോമസേ.

൪൦൧.

‘‘സാധൂതി തേ പടിസ്സുത്വാ, ഭിയ്യോ ഹാസം ജനിംസു മേ;

ബുദ്ധസ്മിം ലോകനാഥമ്ഹി, കാഹാമ പുഞ്ഞസഞ്ചയം.

൪൦൨.

‘‘അഗ്ഘിയം സുകതം കത്വാ, സതഹത്ഥസമുഗ്ഗതം;

ദിയഡ്ഢഹത്ഥപത്ഥടം, വിമാനം നഭമുഗ്ഗതം.

൪൦൩.

‘‘കത്വാന ഹമ്മിയം തത്ഥ, താലപന്തീഹി ചിത്തിതം;

സകം ചിത്തം പസാദേത്വാ, ചേതിയം പൂജയുത്തമം.

൪൦൪.

‘‘അഗ്ഗിക്ഖന്ധോവ ജലിതോ, കിംസുകോ ഇവ [സാലരാജാവ (സീ.)] ഫുല്ലിതോ;

ഇന്ദലട്ഠീവ ആകാസേ, ഓഭാസേതി ചതുദ്ദിസാ.

൪൦൫.

‘‘തത്ഥ ചിത്തം പസാദേത്വാ, കത്വാന കുസലം ബഹും;

പുബ്ബകമ്മം സരിത്വാന, തിദസം ഉപപജ്ജഹം.

൪൦൬.

‘‘സഹസ്സയുത്തം ഹയവാഹിം, ദിബ്ബയാനമധിട്ഠിതോ;

ഉബ്ബിദ്ധം ഭവനം മയ്ഹം, സത്തഭൂമം സമുഗ്ഗതം.

൪൦൭.

‘‘കൂടാഗാരസഹസ്സാനി, സബ്ബസോണ്ണമയാ അഹും;

ജലന്തി സകതേജേന, ദിസാ സബ്ബാ പഭാസയം.

൪൦൮.

‘‘സന്തി അഞ്ഞേപി നിയ്യൂഹാ, ലോഹിതങ്ഗമയാ തദാ;

തേപി ജോതന്തി ആഭായ, സമന്താ ചതുരോ ദിസാ.

൪൦൯.

‘‘പുഞ്ഞകമ്മാഭിനിബ്ബത്താ, കൂടാഗാരാ സുനിമ്മിതാ;

മണിമയാപി ജോതന്തി, ദിസാ ദസ [ദിസോദിസം (സ്യാ.)] സമന്തതോ.

൪൧൦.

‘‘തേസം ഉജ്ജോതമാനാനം, ഓഭാസോ വിപുലോ അഹു;

സബ്ബേ ദേവേ അഭിഭോമി, പുഞ്ഞകമ്മസ്സിദം ഫലം.

൪൧൧.

‘‘സട്ഠികപ്പസഹസ്സമ്ഹി, ഉബ്ബിദ്ധോ നാമ ഖത്തിയോ;

ചാതുരന്തോ വിജിതാവീ, പഥവിം ആവസിം അഹം.

൪൧൨.

‘‘തഥേവ ഭദ്ദകേ കപ്പേ, തിംസക്ഖത്തും അഹോസഹം;

സകകമ്മാഭിരദ്ധോമ്ഹി, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൪൧൩.

‘‘സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചതുദീപമ്ഹി ഇസ്സരോ;

തത്ഥാപി ഭവനം മയ്ഹം, ഇന്ദലട്ഠീവ ഉഗ്ഗതം.

൪൧൪.

‘‘ആയാമതോ ചതുബ്ബീസം, വിത്ഥാരേന ച ദ്വാദസ;

രമ്മണം [രമ്മകം (സീ. സ്യാ.)] നാമ നഗരം, ദള്ഹപാകാരതോരണം.

൪൧൫.

‘‘ആയാമതോ പഞ്ചസതം, വിത്ഥാരേന തദഡ്ഢകം;

ആകിണ്ണം ജനകായേഹി, തിദസാനം പുരം വിയ.

൪൧൬.

‘‘യഥാ സൂചിഘരേ സൂചീ, പക്ഖിത്താ പണ്ണവീസതി;

അഞ്ഞമഞ്ഞം പഘട്ടേന്തി, ആകിണ്ണം ഹോതി ലങ്കതം [തം തദാ (സീ.), സതതാ (സ്യാ.), സങ്കരം (?)].

൪൧൭.

‘‘ഏവമ്പി നഗരം മയ്ഹം, ഹത്ഥിസ്സരഥസംകുലം;

മനുസ്സേഹി സദാകിണ്ണം, രമ്മണം നഗരുത്തമം.

൪൧൮.

‘‘തത്ഥ ഭുത്വാ പിവിത്വാ ച, പുന ദേവത്തനം ഗതോ [പുനപി ദേവതങ്ഗതോ (ക.)].

ഭവേ പച്ഛിമകേ മയ്ഹം, അഹോസി കുലസമ്പദാ.

൪൧൯.

‘‘ബ്രാഹ്മഞ്ഞകുലസമ്ഭൂതോ, മഹാരതനസഞ്ചയോ;

അസീതികോടിയോ ഹിത്വാ, ഹിരഞ്ഞസ്സാപി പബ്ബജിം.

൪൨൦.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ, വിമോക്ഖാപി ച അട്ഠിമേ;

ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ മഹാകസ്സപോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

മഹാകസ്സപത്ഥേരസ്സാപദാനം തതിയം.

൩-൪. അനുരുദ്ധത്ഥേരഅപദാനം

൪൨൧.

‘‘സുമേധം ഭഗവന്താഹം, ലോകജേട്ഠം നരാസഭം;

വൂപകട്ഠം വിഹരന്തം, അദ്ദസം ലോകനായകം.

൪൨൨.

‘‘ഉപഗന്ത്വാന സമ്ബുദ്ധം, സുമേധം ലോകനായകം;

അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാന, ബുദ്ധസേട്ഠമയാചഹം.

൪൨൩.

‘‘അനുകമ്പ മഹാവീര, ലോകജേട്ഠ നരാസഭ;

പദീപം തേ പദസ്സാമി, രുക്ഖമൂലമ്ഹി ഝായതോ.

൪൨൪.

‘‘അധിവാസേസി സോ ധീരോ, സയമ്ഭൂ വദതം വരോ;

ദുമേസു വിനിവിജ്ഝിത്വാ, യന്തം യോജിയഹം തദാ.

൪൨൫.

‘‘സഹസ്സവട്ടിം പാദാസിം, ബുദ്ധസ്സ ലോകബന്ധുനോ;

സത്താഹം പജ്ജലിത്വാന, ദീപാ വൂപസമിംസു മേ.

൪൨൬.

‘‘തേന ചിത്തപ്പസാദേന, ചേതനാപണിധീഹി ച;

ജഹിത്വാ മാനുസം ദേഹം, വിമാനമുപപജ്ജഹം.

൪൨൭.

‘‘ഉപപന്നസ്സ ദേവത്തം, ബ്യമ്ഹം ആസി സുനിമ്മിതം;

സമന്തതോ പജ്ജലതി, ദീപദാനസ്സിദം ഫലം.

൪൨൮.

‘‘സമന്താ യോജനസതം, വിരോചേസിമഹം തദാ;

സബ്ബേ ദേവേ അഭിഭോമി, ദീപദാനസ്സിദം ഫലം.

൪൨൯.

‘‘തിംസകപ്പാനി ദേവിന്ദോ, ദേവരജ്ജമകാരയിം;

ന മം കേചീതിമഞ്ഞന്തി, ദീപദാനസ്സിദം ഫലം.

൪൩൦.

‘‘അട്ഠവീസതിക്ഖത്തുഞ്ച, ചക്കവത്തീ അഹോസഹം;

ദിവാ രത്തിഞ്ച പസ്സാമി, സമന്താ യോജനം തദാ.

൪൩൧.

‘‘സഹസ്സലോകം ഞാണേന, പസ്സാമി സത്ഥു സാസനേ;

ദിബ്ബചക്ഖുമനുപ്പത്തോ, ദീപദാനസ്സിദം ഫലം.

൪൩൨.

‘‘സുമേധോ നാമ സമ്ബുദ്ധോ, തിംസകപ്പസഹസ്സിതോ;

തസ്സ ദീപോ മയാ ദിന്നോ, വിപ്പസന്നേന ചേതസാ.

൪൩൩.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ, വിമോക്ഖാപി ച അട്ഠിമേ;

ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ അനുരുദ്ധോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

അനുരുദ്ധത്ഥേരസ്സാപദാനം ചതുത്ഥം.

൩-൫. പുണ്ണമന്താണിപുത്തത്ഥേരഅപദാനം

൪൩൪.

‘‘അജ്ഝായകോ മന്തധരോ, തിണ്ണം വേദാന പാരഗൂ;

പുരക്ഖതോമ്ഹി സിസ്സേഹി, ഉപഗച്ഛിം നരുത്തമം.

൪൩൫.

‘‘പദുമുത്തരോ ലോകവിദൂ, ആഹുതീനം പടിഗ്ഗഹോ;

മമ കമ്മം പകിത്തേസി, സങ്ഖിത്തേന മഹാമുനി.

൪൩൬.

‘‘താഹം ധമ്മം സുണിത്വാന, അഭിവാദേത്വാന സത്ഥുനോ;

അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാന, പക്കമിം [പക്കാമിം (സീ. സ്യാ.)] ദക്ഖിണാമുഖോ.

൪൩൭.

‘‘സങ്ഖിത്തേന സുണിത്വാന, വിത്ഥാരേന അഭാസയിം [അദേസയിം (സീ. സ്യാ.)];

സബ്ബേ സിസ്സാ അത്തമനാ, സുത്വാന മമ ഭാസതോ;

സകം ദിട്ഠിം വിനോദേത്വാ, ബുദ്ധേ ചിത്തം പസാദയും.

൪൩൮.

‘‘സങ്ഖിത്തേനപി ദേസേമി, വിത്ഥാരേന തഥേവഹം [ദേസേസിം വിത്ഥാരേനപി ഭാസയിം (ക.)];

അഭിധമ്മനയഞ്ഞൂഹം, കഥാവത്ഥുവിസുദ്ധിയാ;

സബ്ബേസം വിഞ്ഞാപേത്വാന, വിഹരാമി അനാസവോ.

൪൩൯.

‘‘ഇതോ പഞ്ചസതേ കപ്പേ, ചതുരോ സുപ്പകാസകാ;

സത്തരതനസമ്പന്നാ, ചതുദീപമ്ഹി ഇസ്സരാ.

൪൪൦.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ, വിമോക്ഖാപി ച അട്ഠിമേ;

ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ പുണ്ണോ മന്താണിപുത്തോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

പുണ്ണമന്താണിപുത്തത്ഥേരസ്സാപദാനം പഞ്ചമം.

൩-൬. ഉപാലിത്ഥേരഅപദാനം

൪൪൧.

‘‘നഗരേ ഹംസവതിയാ, സുജാതോ നാമ ബ്രാഹ്മണോ;

അസീതികോടിനിചയോ, പഹൂതധനധഞ്ഞവാ.

൪൪൨.

‘‘അജ്ഝായകോ മന്തധരോ, തിണ്ണം വേദാന പാരഗൂ;

ലക്ഖണേ ഇതിഹാസേ ച, സധമ്മേ പാരമിം ഗതോ.

൪൪൩.

‘‘പരിബ്ബാജാ ഏകസിഖാ [ഏകഭിക്ഖാ (ക.)], ഗോതമാ

ബുദ്ധസാവകാ [സബ്ബത്ഥപി ഏവമേവ ദിസ്സതി].

ചരകാ താപസാ ചേവ, ചരന്തി മഹിയാ തദാ.

൪൪൪.

‘‘തേപി മം പരിവാരേന്തി, ബ്രാഹ്മണോ വിസ്സുതോ ഇതി;

ബഹുജ്ജനോ മം പൂജേതി, നാഹം പൂജേമി കിഞ്ചനം.

൪൪൫.

‘‘പൂജാരഹം ന പസ്സാമി, മാനത്ഥദ്ധോ അഹം തദാ;

ബുദ്ധോതി വചനം നത്ഥി, താവ നുപ്പജ്ജതേ ജിനോ.

൪൪൬.

‘‘അച്ചയേന അഹോരത്തം, പദുമുത്തരനാമകോ [നായകോ (സീ. സ്യാ.)];

സബ്ബം തമം വിനോദേത്വാ, ലോകേ ഉപ്പജ്ജി ചക്ഖുമാ.

൪൪൭.

‘‘വിത്ഥാരികേ ബാഹുജഞ്ഞേ, പുഥുഭൂതേ ച സാസനേ;

ഉപാഗമി തദാ ബുദ്ധോ, നഗരം ഹംസസവ്ഹയം.

൪൪൮.

‘‘പിതു അത്ഥായ സോ ബുദ്ധോ, ധമ്മം ദേസേസി ചക്ഖുമാ;

തേന കാലേന പരിസാ, സമന്താ യോജനം തദാ.

൪൪൯.

‘‘സമ്മതോ മനുജാനം സോ, സുനന്ദോ നാമ താപസോ;

യാവതാ ബുദ്ധപരിസാ, പുപ്ഫേഹച്ഛാദയീ തദാ.

൪൫൦.

‘‘ചതുസച്ചം പകാസേന്തേ, സേട്ഠേ ച [ഹേട്ഠാ ച (ക.)] പുപ്ഫമണ്ഡപേ;

കോടിസതസഹസ്സാനം, ധമ്മാഭിസമയോ അഹു.

൪൫൧.

‘‘സത്തരത്തിന്ദിവം ബുദ്ധോ, വസ്സേത്വാ ധമ്മവുട്ഠിയോ;

അട്ഠമേ ദിവസേ പത്തേ, സുനന്ദം കിത്തയീ ജിനോ.

൪൫൨.

‘‘ദേവലോകേ മനുസ്സേ വാ, സംസരന്തോ അയം ഭവേ;

സബ്ബേസം പവരോ ഹുത്വാ, ഭവേസു സംസരിസ്സതി.

൪൫൩.

‘‘കപ്പസതസഹസ്സമ്ഹി, ഓക്കാകകുലസമ്ഭവോ;

ഗോതമോ നാമ ഗോത്തേന, സത്ഥാ ലോകേ ഭവിസ്സതി.

൪൫൪.

‘‘തസ്സ ധമ്മേസു ദായാദോ, ഓരസോ ധമ്മനിമ്മിതോ;

മന്താണിപുത്തോ പുണ്ണോതി, ഹേസ്സതി സത്ഥു സാവകോ.

൪൫൫.

‘‘ഏവം കിത്തയി സമ്ബുദ്ധോ, സുനന്ദം താപസം തദാ;

ഹാസയന്തോ ജനം സബ്ബം, ദസ്സയന്തോ സകം ബലം.

൪൫൬.

‘‘കതഞ്ജലീ നമസ്സന്തി, സുനന്ദം താപസം ജനാ;

ബുദ്ധേ കാരം കരിത്വാന, സോധേസി ഗതിമത്തനോ.

൪൫൭.

‘‘തത്ഥ മേ അഹു സങ്കപ്പോ, സുത്വാന മുനിനോ വചം;

അഹമ്പി കാരം കസ്സാമി, യഥാ പസ്സാമി ഗോതമം.

൪൫൮.

‘‘ഏവാഹം ചിന്തയിത്വാന, കിരിയം ചിന്തയിം മമ;

ക്യാഹം കമ്മം ആചരാമി, പുഞ്ഞക്ഖേത്തേ അനുത്തരേ.

൪൫൯.

‘‘അയഞ്ച പാഠികോ ഭിക്ഖു, സബ്ബപാഠിസ്സ സാസനേ;

വിനയേ അഗ്ഗനിക്ഖിത്തോ, തം ഠാനം പത്ഥയേ അഹം.

൪൬൦.

‘‘ഇദം മേ അമിതം ഭോഗം, അക്ഖോഭം സാഗരൂപമം;

തേന ഭോഗേന ബുദ്ധസ്സ, ആരാമം മാപയേ അഹം.

൪൬൧.

‘‘സോഭനം നാമ ആരാമം, നഗരസ്സ പുരത്ഥതോ;

കിണിത്വാ [കീത്വാ (സീ.), കിത്വാ (ക.)] സതസഹസ്സേന, സങ്ഘാരാമം അമാപയിം.

൪൬൨.

‘‘കൂടാഗാരേ ച പാസാദേ, മണ്ഡപേ ഹമ്മിയേ ഗുഹാ;

ചങ്കമേ സുകതേ കത്വാ, സങ്ഘാരാമം അമാപയിം.

൪൬൩.

‘‘ജന്താഘരം അഗ്ഗിസാലം, അഥോ ഉദകമാളകം;

ന്ഹാനഘരം മാപയിത്വാ, ഭിക്ഖുസങ്ഘസ്സദാസഹം.

൪൬൪.

‘‘ആസന്ദിയോ പീഠകേ ച, പരിഭോഗേ ച ഭാജനേ;

ആരാമികഞ്ച ഭേസജ്ജം, സബ്ബമേതം അദാസഹം.

൪൬൫.

‘‘ആരക്ഖം പട്ഠപേത്വാന, പാകാരം കാരയിം ദള്ഹം;

മാ നം കോചി വിഹേഠേസി, സന്തചിത്താന താദിനം.

൪൬൬.

‘‘സതസഹസ്സേനാവാസം [ആവാസം സതസഹസ്സേന (സീ.), ആവാസേ സതസഹസ്സേ (സ്യാ.)], സങ്ഘാരാമേ അമാപയിം;

വേപുല്ലം തം മാപയിത്വാ [വേപുല്ലതം പാപയിത്വാ (സീ.)], സമ്ബുദ്ധം ഉപനാമയിം.

൪൬൭.

‘‘നിട്ഠാപിതോ മയാരാമോ, സമ്പടിച്ഛ തുവം മുനി;

നിയ്യാദേസ്സാമി തം വീര [തേ വീര (സീ.), തം ധീര (സ്യാ.)], അധിവാസേഹി ചക്ഖുമ.

൪൬൮.

‘‘പദുമുത്തരോ ലോകവിദൂ, ആഹുതീനം പടിഗ്ഗഹോ;

മമ സങ്കപ്പമഞ്ഞായ, അധിവാസേസി നായകോ.

൪൬൯.

‘‘അധിവാസനമഞ്ഞായ, സബ്ബഞ്ഞുസ്സ മഹേസിനോ;

ഭോജനം പടിയാദേത്വാ, കാലമാരോചയിം അഹം.

൪൭൦.

‘‘ആരോചിതമ്ഹി കാലമ്ഹി, പദുമുത്തരനായകോ;

ഖീണാസവസഹസ്സേഹി, ആരാമം മേ ഉപാഗമി.

൪൭൧.

‘‘നിസിന്നം കാലമഞ്ഞായ, അന്നപാനേന തപ്പയിം;

ഭുത്താവിം കാലമഞ്ഞായ, ഇദം വചനമബ്രവിം.

൪൭൨.

‘‘കീതോ സതസഹസ്സേന, തത്തകേനേവ കാരിതോ;

സോഭനോ നാമ ആരാമോ, സമ്പടിച്ഛ തുവം മുനി.

൪൭൩.

‘‘ഇമിനാരാമദാനേന, ചേതനാപണിധീഹി ച;

ഭവേ നിബ്ബത്തമാനോഹം, ലഭാമി മമ പത്ഥിതം.

൪൭൪.

‘‘പടിഗ്ഗഹേത്വാ സമ്ബുദ്ധോ, സങ്ഘാരാമം സുമാപിതം;

ഭിക്ഖുസങ്ഘേ നിസീദിത്വാ, ഇദം വചനമബ്രവി.

൪൭൫.

‘‘യോ സോ ബുദ്ധസ്സ പാദാസി, സങ്ഘാരാമം സുമാപിതം;

തമഹം കിത്തയിസ്സാമി, സുണാഥ മമ ഭാസതോ.

൪൭൬.

‘‘ഹത്ഥീ അസ്സാ രഥാ പത്തീ, സേനാ ച ചതുരങ്ഗിനീ;

പരിവാരേസ്സന്തിമം നിച്ചം, സങ്ഘാരാമസ്സിദം ഫലം.

൪൭൭.

‘‘സട്ഠി തൂരസഹസ്സാനി [തുരിയസഹസ്സാനി (സീ. സ്യാ.)], ഭേരിയോ സമലങ്കതാ;

പരിവാരേസ്സന്തിമം നിച്ചം, സങ്ഘാരാമസ്സിദം ഫലം.

൪൭൮.

‘‘ഛളസീതിസഹസ്സാനി, നാരിയോ സമലങ്കതാ;

വിചിത്തവത്ഥാഭരണാ, ആമുത്തമണികുണ്ഡലാ.

൪൭൯.

‘‘അളാരപമ്ഹാ ഹസുലാ, സുസഞ്ഞാ തനുമജ്ഝിമാ;

പരിവാരേസ്സന്തിമം നിച്ചം, സങ്ഘാരാമസ്സിദം ഫലം.

൪൮൦.

‘‘തിംസകപ്പസഹസ്സാനി, ദേവലോകേ രമിസ്സതി;

സഹസ്സക്ഖത്തും ദേവിന്ദോ, ദേവരജ്ജം കരിസ്സതി.

൪൮൧.

‘‘ദേവരാജേന പത്തബ്ബം, സബ്ബം പടിലഭിസ്സതി;

അനൂനഭോഗോ ഹുത്വാന, ദേവരജ്ജം കരിസ്സതി.

൪൮൨.

‘‘സഹസ്സക്ഖത്തും ചക്കവത്തീ, രാജാ രട്ഠേ ഭവിസ്സതി;

പഥബ്യാ രജ്ജം വിപുലം, ഗണനാതോ അസങ്ഖിയം.

൪൮൩.

‘‘കപ്പസതസഹസ്സമ്ഹി, ഓക്കാകകുലസമ്ഭവോ;

ഗോതമോ നാമ ഗോത്തേന, സത്ഥാ ലോകേ ഭവിസ്സതി.

൪൮൪.

‘‘തസ്സ ധമ്മേസു ദായാദോ, ഓരസോ ധമ്മനിമ്മിതോ;

ഉപാലി നാമ നാമേന, ഹേസ്സതി സത്ഥു സാവകോ.

൪൮൫.

‘‘വിനയേ പാരമിം പത്വാ, ഠാനാഠാനേ ച കോവിദോ;

ജിനസാസനം ധാരേന്തോ, വിഹരിസ്സതിനാസവോ.

൪൮൬.

‘‘സബ്ബമേതം അഭിഞ്ഞായ, ഗോതമോ സക്യപുങ്ഗവോ;

ഭിക്ഖുസങ്ഘേ നിസീദിത്വാ, ഏതദഗ്ഗേ ഠപേസ്സതി.

൪൮൭.

‘‘അപരിമേയ്യുപാദായ, പത്ഥേമി തവ സാസനം;

സോ മേ അത്ഥോ അനുപ്പത്തോ, സബ്ബസംയോജനക്ഖയോ.

൪൮൮.

‘‘യഥാ സൂലാവുതോ പോസോ, രാജദണ്ഡേന തജ്ജിതോ;

സൂലേ സാതം അവിന്ദന്തോ, പരിമുത്തിംവ ഇച്ഛതി.

൪൮൯.

‘‘തഥേവാഹം മഹാവീര, ഭവദണ്ഡേന തജ്ജിതോ;

കമ്മസൂലാവുതോ സന്തോ, പിപാസാവേദനട്ടിതോ.

൪൯൦.

‘‘ഭവേ സാതം ന വിന്ദാമി, ഡയ്ഹന്തോ തീഹി അഗ്ഗിഭി;

പരിമുത്തിം ഗവേസാമി, യഥാപി രാജദണ്ഡിതോ.

൪൯൧.

‘‘യഥാ വിസാദോ പുരിസോ, വിസേന പരിപീളിതോ;

അഗദം സോ ഗവേസേയ്യ, വിസഘാതായുപാലനം [വിസഘാതായുപായനം (സ്യാ. ക.)].

൪൯൨.

‘‘ഗവേസമാനോ പസ്സേയ്യ, അഗദം വിസഘാതകം;

തം പിവിത്വാ സുഖീ അസ്സ, വിസമ്ഹാ പരിമുത്തിയാ.

൪൯൩.

‘‘തഥേവാഹം മഹാവീര, യഥാ വിസഹതോ നരോ;

സമ്പീളിതോ അവിജ്ജായ, സദ്ധമ്മാഗദമേസഹം.

൪൯൪.

‘‘ധമ്മാഗദം ഗവേസന്തോ, അദ്ദക്ഖിം സക്യസാസനം;

അഗ്ഗം സബ്ബോസധാനം തം, സബ്ബസല്ലവിനോദനം.

൪൯൫.

‘‘ധമ്മോസധം പിവിത്വാന, വിസം സബ്ബം സമൂഹനിം;

അജരാമരം സീതിഭാവം, നിബ്ബാനം ഫസ്സയിം അഹം.

൪൯൬.

‘‘യഥാ ഭൂതട്ടിതോ പോസോ, ഭൂതഗ്ഗാഹേന പീളിതോ;

ഭൂതവേജ്ജം ഗവേസേയ്യ, ഭൂതസ്മാ പരിമുത്തിയാ.

൪൯൭.

‘‘ഗവേസമാനോ പസ്സേയ്യ, ഭൂതവിജ്ജാസു കോവിദം;

തസ്സ സോ വിഹനേ ഭൂതം, സമൂലഞ്ച വിനാസയേ.

൪൯൮.

‘‘തഥേവാഹം മഹാവീര, തമഗ്ഗാഹേന പീളിതോ;

ഞാണാലോകം ഗവേസാമി, തമതോ പരിമുത്തിയാ.

൪൯൯.

‘‘അഥദ്ദസം സക്യമുനിം, കിലേസതമസോധനം;

സോ മേ തമം വിനോദേസി, ഭൂതവേജ്ജോവ ഭൂതകം.

൫൦൦.

‘‘സംസാരസോതം സഞ്ഛിന്ദിം, തണ്ഹാസോതം നിവാരയിം;

ഭവം ഉഗ്ഘാടയിം സബ്ബം, ഭൂതവേജ്ജോവ മൂലതോ.

൫൦൧.

‘‘ഗരുളോ യഥാ ഓപതതി, പന്നഗം ഭക്ഖമത്തനോ;

സമന്താ യോജനസതം, വിക്ഖോഭേതി മഹാസരം.

൫൦൨.

‘‘പന്നഗം സോ ഗഹേത്വാന, അധോസീസം വിഹേഠയം;

ആദായ സോ പക്കമതി, യേനകാമം വിഹങ്ഗമോ.

൫൦൩.

‘‘തഥേവാഹം മഹാവീര, യഥാപി ഗരുളോ ബലീ;

അസങ്ഖതം ഗവേസന്തോ, ദോസേ വിക്ഖാലയിം അഹം.

൫൦൪.

‘‘ദിട്ഠോ അഹം ധമ്മവരം, സന്തിപദമനുത്തരം;

ആദായ വിഹരാമേതം, ഗരുളോ പന്നഗം യഥാ.

൫൦൫.

‘‘ആസാവതീ നാമ ലതാ, ജാതാ ചിത്തലതാവനേ;

തസ്സാ വസ്സസഹസ്സേന, ഏകം നിബ്ബത്തതേ ഫലം.

൫൦൬.

‘‘തം ദേവാ പയിരുപാസന്തി, താവദൂരഫലേ സതി;

ദേവാനം സാ പിയാ ഏവം, ആസാവതീ ലതുത്തമാ.

൫൦൭.

‘‘സതസഹസ്സുപാദായ, താഹം പരിചരേ മുനി;

സായം പാതം നമസ്സാമി, ദേവാ ആസാവതിം യഥാ.

൫൦൮.

‘‘അവഞ്ഝാ പാരിചരിയാ, അമോഘാ ച നമസ്സനാ;

ദൂരാഗതമ്പി മം സന്തം, ഖണോയം ന വിരാധയി.

൫൦൯.

‘‘പടിസന്ധിം ന പസ്സാമി, വിചിനന്തോ ഭവേ അഹം;

നിരൂപധി വിപ്പമുത്തോ [വിപ്പയുത്തോ (ക.)], ഉപസന്തോ ചരാമഹം.

൫൧൦.

‘‘യഥാപി പദുമം നാമ, സൂരിയരംസേന പുപ്ഫതി;

തഥേവാഹം മഹാവീര, ബുദ്ധരംസേന പുപ്ഫിതോ.

൫൧൧.

‘‘യഥാ ബലാകയോനിമ്ഹി, ന വിജ്ജതി പുമോ [പുമാ (സീ. സ്യാ.)] സദാ;

മേഘേസു ഗജ്ജമാനേസു, ഗബ്ഭം ഗണ്ഹന്തി താ സദാ.

൫൧൨.

‘‘ചിരമ്പി ഗബ്ഭം ധാരേന്തി, യാവ മേഘോ ന ഗജ്ജതി;

ഭാരതോ പരിമുച്ചന്തി, യദാ മേഘോ പവസ്സതി.

൫൧൩.

‘‘പദുമുത്തരബുദ്ധസ്സ, ധമ്മമേഘേന ഗജ്ജതോ;

സദ്ദേന ധമ്മമേഘസ്സ, ധമ്മഗബ്ഭം അഗണ്ഹഹം.

൫൧൪.

സതസഹസ്സുപാദായ, പുഞ്ഞഗബ്ഭം ധരേമഹം;

നപ്പമുച്ചാമി ഭാരതോ, ധമ്മമേഘോ ന ഗജ്ജതി.

൫൧൫.

‘‘യദാ തുവം സക്യമുനി, രമ്മേ കപിലവത്ഥവേ;

ഗജ്ജസി ധമ്മമേഘേന, ഭാരതോ പരിമുച്ചഹം.

൫൧൬.

‘‘സുഞ്ഞതം അനിമിത്തഞ്ച, തഥാപ്പണിഹിതമ്പി ച;

ചതുരോ ച ഫലേ സബ്ബേ, ധമ്മേവം വിജനയിം [വിജടയിം (ക.) ബലാകാനം വിജായനൂപമായ സംസന്ദേത്വാ അത്ഥോ വേദിതബ്ബോ] അഹം.

ദുതിയഭാണവാരം.

൫൧൭.

‘‘അപരിമേയ്യുപാദായ, പത്ഥേമി തവ സാസനം;

സോ മേ അത്ഥോ അനുപ്പത്തോ, സന്തിപദമനുത്തരം.

൫൧൮.

‘‘വിനയേ പാരമിം പത്തോ, യഥാപി പാഠികോ ഇസി;

ന മേ സമസമോ അത്ഥി, ധാരേമി സാസനം അഹം.

൫൧൯.

‘‘വിനയേ ഖന്ധകേ ചാപി, തികച്ഛേദേ ച പഞ്ചകേ [പഞ്ചമേ (സീ.)];

ഏത്ഥ മേ വിമതി നത്ഥി, അക്ഖരേ ബ്യഞ്ജനേപി വാ.

൫൨൦.

‘‘നിഗ്ഗഹേ പടികമ്മേ ച, ഠാനാഠാനേ ച കോവിദോ;

ഓസാരണേ വുട്ഠാപനേ, സബ്ബത്ഥ പാരമിം ഗതോ.

൫൨൧.

‘‘വിനയേ ഖന്ധകേ വാപി, നിക്ഖിപിത്വാ പദം അഹം;

ഉഭതോ വിനിവേഠേത്വാ, രസതോ ഓസരേയ്യഹം.

൫൨൨.

‘‘നിരുത്തിയാ സുകുസലോ, അത്ഥാനത്ഥേ ച കോവിദോ;

അനഞ്ഞാതം മയാ നത്ഥി, ഏകഗ്ഗോ സത്ഥു സാസനേ.

൫൨൩.

‘‘രൂപദക്ഖോ [രൂപരക്ഖോ (?) മിലിന്ദപഞ്ഹോ ധമ്മനഗരാധികാരേ പസ്സിതബ്ബം] അഹം അജ്ജ, സക്യപുത്തസ്സ സാസനേ;

കങ്ഖം സബ്ബം വിനോദേമി, ഛിന്ദാമി സബ്ബസംസയം.

൫൨൪.

‘‘പദം അനുപദഞ്ചാപി, അക്ഖരഞ്ചാപി ബ്യഞ്ജനം;

നിദാനേ പരിയോസാനേ, സബ്ബത്ഥ കോവിദോ അഹം.

൫൨൫.

‘‘യഥാപി രാജാ ബലവാ, നിഗ്ഗണ്ഹിത്വാ പരന്തപേ;

വിജിനിത്വാന സങ്ഗാമം, നഗരം തത്ഥ മാപയേ.

൫൨൬.

‘‘പാകാരം പരിഖഞ്ചാപി, ഏസികം ദ്വാരകോട്ഠകം;

അട്ടാലകേ ച വിവിധേ, കാരയേ നഗരേ ബഹൂ.

൫൨൭.

‘‘സിങ്ഘാടകം ചച്ചരഞ്ച, സുവിഭത്തന്തരാപണം;

കാരയേയ്യ സഭം തത്ഥ, അത്ഥാനത്ഥവിനിച്ഛയം.

൫൨൮.

‘‘നിഗ്ഘാതത്ഥം അമിത്താനം, ഛിദ്ദാഛിദ്ദഞ്ച ജാനിതും;

ബലകായസ്സ രക്ഖായ, സേനാപച്ചം ഠപേതി [ഥപേസി (ക.)] സോ.

൫൨൯.

‘‘ആരക്ഖത്ഥായ ഭണ്ഡസ്സ, നിധാനകുസലം നരം;

മാ മേ ഭണ്ഡം വിനസ്സീതി, ഭണ്ഡരക്ഖം ഠപേതി സോ.

൫൩൦.

‘‘മമത്തോ [മാമകോ (സീ.), സമഗ്ഗോ (സ്യാ.)]

ഹോതി യോ രഞ്ഞോ, വുദ്ധിം യസ്സ ച ഇച്ഛതി.

തസ്സാധികരണം ദേതി, മിത്തസ്സ പടിപജ്ജിതും.

൫൩൧.

‘‘ഉപ്പാതേസു നിമിത്തേസു, ലക്ഖണേസു ച കോവിദം;

അജ്ഝായകം മന്തധരം, പോരോഹിച്ചേ ഠപേതി സോ.

൫൩൨.

‘‘ഏതേഹങ്ഗേഹി സമ്പന്നോ, ഖത്തിയോതി പവുച്ചതി;

സദാ രക്ഖന്തി രാജാനം, ചക്കവാകോവ ദുക്ഖിതം.

൫൩൩.

‘‘തഥേവ ത്വം മഹാവീര, ഹതാമിത്തോവ ഖത്തിയോ;

സദേവകസ്സ ലോകസ്സ, ധമ്മരാജാതി വുച്ചതി.

൫൩൪.

‘‘തിത്ഥിയേ നിഹനിത്വാന [നീഹരിത്വാന (സ്യാ. ക.)], മാരഞ്ചാപി സസേനകം;

തമന്ധകാരം വിധമിത്വാ, ധമ്മനഗരം അമാപയി.

൫൩൫.

‘‘സീലം പാകാരകം തത്ഥ, ഞാണം തേ ദ്വാരകോട്ഠകം;

സദ്ധാ തേ ഏസികാ വീര, ദ്വാരപാലോ ച സംവരോ.

൫൩൬.

‘‘സതിപട്ഠാനമട്ടാലം, പഞ്ഞാ തേ ചച്ചരം മുനേ;

ഇദ്ധിപാദഞ്ച സിങ്ഘാടം, ധമ്മവീഥി സുമാപിതാ.

൫൩൭.

‘‘സുത്തന്തം അഭിധമ്മഞ്ച, വിനയഞ്ചാപി കേവലം;

നവങ്ഗം ബുദ്ധവചനം, ഏസാ ധമ്മസഭാ തവ.

൫൩൮.

‘‘സുഞ്ഞതം അനിമിത്തഞ്ച, വിഹാരഞ്ചപ്പണീഹിതം;

ആനേഞ്ജഞ്ച നിരോധോ ച, ഏസാ ധമ്മകുടീ തവ.

൫൩൯.

‘‘പഞ്ഞായ അഗ്ഗോ നിക്ഖിത്തോ [അഗ്ഗനിക്ഖിത്തോ (സീ.)], പടിഭാനേ ച കോവിദോ;

സാരിപുത്തോതി നാമേന, ധമ്മസേനാപതീ തവ.

൫൪൦.

‘‘ചുതൂപപാതകുസലോ, ഇദ്ധിയാ പാരമിം ഗതോ;

കോലിതോ നാമ നാമേന, പോരോഹിച്ചോ തവം മുനേ.

൫൪൧.

‘‘പോരാണകവംസധരോ, ഉഗ്ഗതേജോ ദുരാസദോ;

ധുതവാദീഗുണേനഗ്ഗോ, അക്ഖദസ്സോ തവം മുനേ.

൫൪൨.

‘‘ബഹുസ്സുതോ ധമ്മധരോ, സബ്ബപാഠീ ച സാസനേ;

ആനന്ദോ നാമ നാമേന, ധമ്മാരക്ഖോ [ധമ്മരക്ഖോ (സ്യാ.)] തവം മുനേ.

൫൪൩.

‘‘ഏതേ സബ്ബേ അതിക്കമ്മ, പമേസി ഭഗവാ മമം;

വിനിച്ഛയം മേ പാദാസി, വിനയേ വിഞ്ഞുദേസിതം.

൫൪൪.

‘‘യോ കോചി വിനയേ പഞ്ഹം, പുച്ഛതി ബുദ്ധസാവകോ;

തത്ഥ മേ ചിന്തനാ നത്ഥി, തഞ്ഞേവത്ഥം കഥേമഹം.

൫൪൫.

‘‘യാവതാ ബുദ്ധഖേത്തമ്ഹി, ഠപേത്വാ തം മഹാമുനി;

വിനയേ മാദിസോ നത്ഥി, കുതോ ഭിയ്യോ ഭവിസ്സതി.

൫൪൬.

‘‘ഭിക്ഖുസങ്ഘേ നിസീദിത്വാ, ഏവം ഗജ്ജതി ഗോതമോ;

ഉപാലിസ്സ സമോ നത്ഥി, വിനയേ ഖന്ധകേസു ച.

൫൪൭.

‘‘യാവതാ ബുദ്ധഭണിതം, നവങ്ഗം സത്ഥുസാസനം;

വിനയോഗധം തം [വിനയോഗധിതം (സീ. അട്ഠ.), വിനയേ കഥിതം (സ്യാ.)] സബ്ബം,

വിനയമൂലപസ്സിനോ [വിനയം മൂലന്തി പസ്സതോ (സീ.)].

൫൪൮.

‘‘മമ കമ്മം സരിത്വാന, ഗോതമോ സക്യപുങ്ഗവോ;

ഭിക്ഖുസങ്ഘേ നിസീദിത്വാ, ഏതദഗ്ഗേ ഠപേസി മം.

൫൪൯.

‘‘സതസഹസ്സുപാദായ, ഇമം ഠാനം അപത്ഥയിം;

സോ മേ അത്ഥോ അനുപ്പത്തോ, വിനയേ പാരമിം ഗതോ.

൫൫൦.

‘‘സക്യാനം നന്ദിജനനോ, കപ്പകോ ആസഹം പുരേ;

വിജഹിത്വാന തം ജാതിം, പുത്തോ ജാതോ മഹേസിനോ.

൫൫൧.

‘‘ഇതോ ദുതിയകേ കപ്പേ, അഞ്ജസോ നാമ ഖത്തിയോ;

അനന്തതേജോ അമിതയസോ, ഭൂമിപാലോ മഹദ്ധനോ.

൫൫൨.

‘‘തസ്സ രഞ്ഞോ അഹം പുത്തോ, ചന്ദനോ നാമ ഖത്തിയോ;

ജാതിമദേനുപത്ഥദ്ധോ, യസഭോഗമദേന ച.

൫൫൩.

‘‘നാഗസതസഹസ്സാനി, സബ്ബാലങ്കാരഭൂസിതാ;

തിധാപഭിന്നാ മാതങ്ഗാ, പരിവാരേന്തി മം സദാ.

൫൫൪.

‘‘സബലേഹി പരേതോഹം, ഉയ്യാനം ഗന്തുകാമകോ;

ആരുയ്ഹ സിരികം നാഗം, നഗരാ നിക്ഖമിം തദാ.

൫൫൫.

‘‘ചരണേന ച സമ്പന്നോ, ഗുത്തദ്വാരോ സുസംവുതോ;

ദേവലോ നാമ സമ്ബുദ്ധോ, ആഗച്ഛി പുരതോ മമ.

൫൫൬.

‘‘പേസേത്വാ സിരികം നാഗം, ബുദ്ധം ആസാദയിം തദാ;

തതോ സഞ്ജാതകോപോ സോ [ജാതകോപോവ (സ്യാ.)], നാഗോ നുദ്ധരതേ പദം.

൫൫൭.

‘‘നാഗം രുണ്ണമനം [രുട്ഠമനം (പീ. അട്ഠ.), ദുട്ഠമനം (സീ. അട്ഠ.), രുദ്ധപദം (?)] ദിസ്വാ, ബുദ്ധേ കോധം അകാസഹം;

വിഹേസയിത്വാ സമ്ബുദ്ധം, ഉയ്യാനം അഗമാസഹം.

൫൫൮.

‘‘സാതം തത്ഥ ന വിന്ദാമി, സിരോ പജ്ജലിതോ യഥാ;

പരിളാഹേന ഡയ്ഹാമി, മച്ഛോവ ബളിസാദകോ.

൫൫൯.

‘‘സസാഗരന്താ പഥവീ, ആദിത്താ വിയ ഹോതി മേ;

പിതു സന്തികുപാഗമ്മ, ഇദം വചനമബ്രവിം.

൫൬൦.

‘‘ആസീവിസംവ കുപിതം, അഗ്ഗിക്ഖന്ധംവ ആഗതം;

മത്തംവ കുഞ്ജരം ദന്തിം, യം സയമ്ഭുമസാദയിം.

൫൬൧.

‘‘ആസാദിതോ മയാ ബുദ്ധോ, ഘോരോ ഉഗ്ഗതപോ ജിനോ;

പുരാ സബ്ബേ വിനസ്സാമ, ഖമാപേസ്സാമ തം മുനിം.

൫൬൨.

‘‘നോ ചേ തം നിജ്ഝാപേസ്സാമ, അത്തദന്തം സമാഹിതം;

ഓരേന സത്തദിവസാ, രട്ഠം മേ വിധമിസ്സതി.

൫൬൩.

‘‘സുമേഖലോ കോസിയോ ച, സിഗ്ഗവോ ചാപി സത്തകോ [സത്തുകോ (സീ.)];

ആസാദയിത്വാ ഇസയോ, ദുഗ്ഗതാ തേ സരട്ഠകാ.

൫൬൪.

‘‘യദാ കുപ്പന്തി ഇസയോ, സഞ്ഞതാ ബ്രഹ്മചാരിനോ;

സദേവകം വിനാസേന്തി, സസാഗരം സപബ്ബതം.

൫൬൫.

‘‘തിയോജനസഹസ്സമ്ഹി, പുരിസേ സന്നിപാതയിം;

അച്ചയം ദേസനത്ഥായ, സയമ്ഭും ഉപസങ്കമിം.

൫൬൬.

‘‘അല്ലവത്ഥാ അല്ലസിരാ, സബ്ബേവ പഞ്ജലീകതാ;

ബുദ്ധസ്സ പാദേ നിപതിത്വാ, ഇദം വചനമബ്രവും [മബ്രവിം (ക.)].

൫൬൭.

‘‘ഖമസ്സു ത്വം മഹാവീര, അഭിയാചതി തം ജനോ;

പരിളാഹം വിനോദേഹി, മാ നോ രട്ഠം വിനാസയ.

൫൬൮.

‘‘സദേവമാനുസാ സബ്ബേ, സദാനവാ സരക്ഖസാ;

അയോമയേന കുടേന, സിരം ഭിന്ദേയ്യു മേ സദാ.

൫൬൯.

‘‘ദകേ [ഉദകേ (സീ. സ്യാ.)] അഗ്ഗി ന സണ്ഠാതി, ബീജം സേലേ ന രൂഹതി;

അഗദേ കിമി ന സണ്ഠാതി, കോപോ ബുദ്ധേ ന ജായതി.

൫൭൦.

‘‘യഥാ ച ഭൂമി അചലാ, അപ്പമേയ്യോ ച സാഗരോ;

അനന്തകോ ച ആകാസോ, ഏവം ബുദ്ധാ അഖോഭിയാ.

൫൭൧.

‘‘സദാ ഖന്താ മഹാവീരാ, ഖമിതാ ച തപസ്സിനോ;

ഖന്താനം ഖമിതാനഞ്ച, ഗമനം തം [വോ (സ്യാ.)] ന വിജ്ജതി.

൫൭൨.

‘‘ഇദം വത്വാന സമ്ബുദ്ധോ, പരിളാഹം വിനോദയം;

മഹാജനസ്സ പുരതോ, നഭം അബ്ഭുഗ്ഗമി തദാ.

൫൭൩.

‘‘തേന കമ്മേനഹം വീര, ഹീനത്തം അജ്ഝുപാഗതോ;

സമതിക്കമ്മ തം ജാതിം, പാവിസിം അഭയം പുരം.

൫൭൪.

‘‘തദാപി മം മഹാവീര, ഡയ്ഹമാനം സുസണ്ഠിതം;

പരിളാഹം വിനോദേസി, സയമ്ഭുഞ്ച ഖമാപയിം.

൫൭൫.

‘‘അജ്ജാപി മം മഹാവീര, ഡയ്ഹമാനം തിഹഗ്ഗിഭി;

നിബ്ബാപേസി തയോ അഗ്ഗീ, സീതിഭാവഞ്ച പാപയിം [പാപയീ (സീ.)].

൫൭൬.

യേസം സോതാവധാനത്ഥി, സുണാഥ മമ ഭാസതോ;

അത്ഥം തുമ്ഹം പവക്ഖാമി, യഥാ ദിട്ഠം പദം മമ.

൫൭൭.

‘‘സയമ്ഭും തം വിമാനേത്വാ, സന്തചിത്തം സമാഹിതം;

തേന കമ്മേനഹം അജ്ജ, ജാതോമ്ഹി നീചയോനിയം.

൫൭൮.

‘‘മാ വോ ഖണം വിരാധേഥ, ഖണാതീതാ ഹി സോചരേ;

സദത്ഥേ വായമേയ്യാഥ, ഖണോ വോ പടിപാദിതോ.

൫൭൯.

‘‘ഏകച്ചാനഞ്ച വമനം, ഏകച്ചാനം വിരേചനം;

വിസം ഹലാഹലം ഏകേ, ഏകച്ചാനഞ്ച ഓസധം.

൫൮൦.

‘‘വമനം പടിപന്നാനം, ഫലട്ഠാനം വിരേചനം;

ഓസധം ഫലലാഭീനം, പുഞ്ഞക്ഖേത്തം ഗവേസിനം.

൫൮൧.

‘‘സാസനേന വിരുദ്ധാനം, വിസം ഹലാഹലം യഥാ;

ആസീവിസോ ദിട്ഠവിസോ [ദട്ഠവിസോ (സ്യാ. അട്ഠ.)], ഏവം ഝാപേതി തം നരം.

൫൮൨.

‘‘സകിം പീതം ഹലാഹലം, ഉപരുന്ധതി ജീവിതം;

സാസനേന വിരുജ്ഝിത്വാ, കപ്പകോടിമ്ഹി ഡയ്ഹതി.

൫൮൩.

‘‘ഖന്തിയാ അവിഹിംസായ, മേത്തചിത്തവതായ ച;

സദേവകം സോ താരതി, തസ്മാ തേ അവിരാധിയാ [അവിരോധിയോ (സീ.), തേ അവിരോധിയാ (സ്യാ.)].

൫൮൪.

‘‘ലാഭാലാഭേ ന സജ്ജന്തി, സമ്മാനനവിമാനനേ;

പഥവീസദിസാ ബുദ്ധാ, തസ്മാ തേ ന വിരാധിയാ [തേ ന വിരോധിയാ (സീ. സ്യാ.)].

൫൮൫.

‘‘ദേവദത്തേ ച വധകേ, ചോരേ അങ്ഗുലിമാലകേ;

രാഹുലേ ധനപാലേ ച, സബ്ബേസം സമകോ മുനി.

൫൮൬.

‘‘ഏതേസം പടിഘോ നത്ഥി, രാഗോമേസം ന വിജ്ജതി;

സബ്ബേസം സമകോ ബുദ്ധോ, വധകസ്സോരസസ്സ ച.

൫൮൭.

‘‘പന്ഥേ ദിസ്വാന കാസാവം, ഛഡ്ഡിതം മീള്ഹമക്ഖിതം;

സിരസ്മിം അഞ്ജലിം കത്വാ, വന്ദിതബ്ബം ഇസിദ്ധജം.

൫൮൮.

‘‘അബ്ഭതീതാ ച യേ ബുദ്ധാ, വത്തമാനാ അനാഗതാ;

ധജേനാനേന സുജ്ഝന്തി, തസ്മാ ഏതേ നമസ്സിയാ.

൫൮൯.

‘‘സത്ഥുകപ്പം സുവിനയം, ധാരേമി ഹദയേനഹം;

നമസ്സമാനോ വിനയം, വിഹരിസ്സാമി സബ്ബദാ.

൫൯൦.

‘‘വിനയോ ആസയോ മയ്ഹം, വിനയോ ഠാനചങ്കമം;

കപ്പേമി വിനയേ വാസം, വിനയോ മമ ഗോചരോ.

൫൯൧.

‘‘വിനയേ പാരമിപ്പത്തോ, സമഥേ ചാപി കോവിദോ;

ഉപാലി തം മഹാവീര, പാദേ വന്ദതി സത്ഥുനോ.

൫൯൨.

‘‘സോ അഹം വിചരിസ്സാമി, ഗാമാ ഗാമം പുരാ പുരം;

നമസ്സമാനോ സമ്ബുദ്ധം, ധമ്മസ്സ ച സുധമ്മതം.

൫൯൩.

‘‘കിലേസാ ഝാപിതാ മയ്ഹം, ഭവാ സബ്ബേ സമൂഹതാ;

സബ്ബാസവാ പരിക്ഖീണാ, നത്ഥി ദാനി പുനബ്ഭവോ.

൫൯൪.

‘‘സ്വാഗതം വത മേ ആസി, ബുദ്ധസേട്ഠസ്സ സന്തികേ;

തിസ്സോ വിജ്ജാ അനുപ്പത്താ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം.

൫൯൫.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ, വിമോക്ഖാപി ച അട്ഠിമേ;

ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ഉപാലി ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ഉപാലിത്ഥേരസ്സാപദാനം ഛട്ഠം.

൩-൭. അഞ്ഞാസികോണ്ഡഞ്ഞത്ഥേരഅപദാനം

൫൯൬.

‘‘പദുമുത്തരസമ്ബുദ്ധം, ലോകജേട്ഠം വിനായകം;

ബുദ്ധഭൂമിമനുപ്പത്തം, പഠമം അദ്ദസം അഹം.

൫൯൭.

‘‘യാവതാ ബോധിയാ മൂലേ, യക്ഖാ സബ്ബേ സമാഗതാ;

സമ്ബുദ്ധം പരിവാരേത്വാ, വന്ദന്തി പഞ്ജലീകതാ.

൫൯൮.

‘‘സബ്ബേ ദേവാ തുട്ഠമനാ, ആകാസേ സഞ്ചരന്തി തേ;

ബുദ്ധോ അയം അനുപ്പത്തോ, അന്ധകാരതമോനുദോ.

൫൯൯.

‘‘തേസം ഹാസപരേതാനം, മഹാനാദോ അവത്തഥ;

കിലേസേ ഝാപയിസ്സാമ, സമ്മാസമ്ബുദ്ധസാസനേ.

൬൦൦.

‘‘ദേവാനം ഗിരമഞ്ഞായ, വാചാസഭിമുദീരിഹം;

ഹട്ഠോ ഹട്ഠേന ചിത്തേന, ആദിഭിക്ഖമദാസഹം.

൬൦൧.

‘‘മമ സങ്കപ്പമഞ്ഞായ, സത്ഥാ ലോകേ അനുത്തരോ;

ദേവസങ്ഘേ നിസീദിത്വാ, ഇമാ ഗാഥാ അഭാസഥ.

൬൦൨.

‘‘‘സത്താഹം അഭിനിക്ഖമ്മ, ബോധിം അജ്ഝഗമം അഹം;

ഇദം മേ പഠമം ഭത്തം, ബ്രഹ്മചാരിസ്സ യാപനം.

൬൦൩.

‘‘‘തുസിതാ ഹി ഇധാഗന്ത്വാ, യോ മേ ഭിക്ഖം ഉപാനയി;

തമഹം കിത്തയിസ്സാമി, സുണോഥ മമ ഭാസതോ.

൬൦൪.

‘‘‘തിംസകപ്പസഹസ്സാനി [തിംസമത്തേ കപ്പസഗസ്സേ (സ്യാ. ക.)], ദേവരജ്ജം കരിസ്സതി;

സബ്ബേ ദേവേ അഭിഭോത്വാ, തിദിവം ആവസിസ്സതി.

൬൦൫.

‘‘‘ദേവലോകാ ചവിത്വാന, മനുസ്സത്തം ഗമിസ്സതി;

സഹസ്സധാ ചക്കവത്തീ, തത്ഥ രജ്ജം കരിസ്സതി.

൬൦൬.

‘‘‘കപ്പസതസഹസ്സമ്ഹി, ഓക്കാകകുലസമ്ഭവോ;

ഗോതമോ നാമ ഗോത്തേന, സത്ഥാ ലോകേ ഭവിസ്സതി.

൬൦൭.

‘‘‘തിദസാ സോ ചവിത്വാന, മനുസ്സത്തം ഗമിസ്സതി;

അഗാരാ പബ്ബജിത്വാന, ഛബ്ബസ്സാനി വസിസ്സതി.

൬൦൮.

‘‘‘തതോ സത്തമകേ വസ്സേ, ബുദ്ധോ സച്ചം കഥേസ്സതി;

കോണ്ഡഞ്ഞോ നാമ നാമേന, പഠമം സച്ഛികാഹിതി’.

൬൦൯.

‘‘നിക്ഖന്തേനാനുപബ്ബജിം, പധാനം സുകതം മയാ;

കിലേസേ ഝാപനത്ഥായ, പബ്ബജിം അനഗാരിയം.

൬൧൦.

‘‘അഭിഗന്ത്വാന സബ്ബഞ്ഞൂ, ബുദ്ധോ ലോകേ സദേവകേ;

ഇസിനാമേ മിഗാരഞ്ഞേ [ഇമിനാ മേ മഹാരഞ്ഞം (സ്യാ.), ഇമിനാ മേ മിഗാരഞ്ഞം (ക.)], അമതഭേരിമാഹനി.

൬൧൧.

‘‘സോ ദാനി പത്തോ അമതം, സന്തിപദമനുത്തരം;

സബ്ബാസവേ പരിഞ്ഞായ, വിഹരാമി അനാസവോ.

൬൧൨.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ, വിമോക്ഖാപി ച അട്ഠിമേ;

ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ അഞ്ഞാസികോണ്ഡഞ്ഞോ [അഞ്ഞാതകോണ്ഡഞ്ഞോ (സീ.), അഞ്ഞാ കോണ്ഡഞ്ഞോ (സ്യാ.)] ഥേരോ ഇമാ

ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

അഞ്ഞാസികോണ്ഡഞ്ഞത്ഥേരസ്സാപദാനം സത്തമം.

൩-൮. പിണ്ഡോലഭാരദ്വാജത്ഥേരഅപദാനം

൬൧൩.

‘‘പദുമുത്തരോ നാമ ജിനോ, സയമ്ഭൂ അഗ്ഗപുഗ്ഗലോ;

പുരതോ ഹിമവന്തസ്സ, ചിത്തകൂടേ വസീ തദാ.

൬൧൪.

‘‘അഭീതരൂപോ തത്ഥാസിം, മിഗരാജാ ചതുക്കമോ;

തസ്സ സദ്ദം സുണിത്വാന, വിക്ഖമ്ഭന്തി ബഹുജ്ജനാ.

൬൧൫.

‘‘സുഫുല്ലം പദുമം ഗയ്ഹ, ഉപഗച്ഛിം നരാസഭം;

വുട്ഠിതസ്സ സമാധിമ്ഹാ, ബുദ്ധസ്സ അഭിരോപയിം.

൬൧൬.

‘‘ചാതുദ്ദിസം നമസ്സിത്വാ, ബുദ്ധസേട്ഠം നരുത്തമം;

സകം ചിത്തം പസാദേത്വാ, സീഹനാദം നദിം അഹം [തദാ (സ്യാ.)].

൬൧൭.

‘‘പദുമുത്തരോ ലോകവിദൂ, ആഹുതീനം പടിഗ്ഗഹോ;

സകാസനേ നിസീദിത്വാ, ഇമാ ഗാഥാ അഭാസഥ.

൬൧൮.

‘‘‘ബുദ്ധസ്സ ഗിരമഞ്ഞായ, സബ്ബേ ദേവാ സമാഗതാ;

ആഗതോ വദതം സേട്ഠോ, ധമ്മം സോസ്സാമ തം മയം.

൬൧൯.

‘‘‘തേസം ഹാസപരേതാനം, പുരതോ ലോകനായകോ;

മമ സദ്ദം [കമ്മം (?)] പകിത്തേസി, ദീഘദസ്സീ മഹാമുനി’.

൬൨൦.

‘‘യേനിദം പദുമം ദിന്നം, സീഹനാദോ ച നാദിതോ;

തമഹം കിത്തയിസ്സാമി, സുണാഥ മമ ഭാസതോ.

൬൨൧.

‘‘‘ഇതോ അട്ഠമകേ കപ്പേ, ചക്കവത്തീ ഭവിസ്സതി;

സത്തരതനസമ്പന്നോ ചതുദീപമ്ഹി ഇസ്സരോ.

൬൨൨.

‘‘‘കാരയിസ്സതി ഇസ്സരിയം [ഇസ്സരം (സ്യാ. ക.)], മഹിയാ ചതുസട്ഠിയാ;

പദുമോ നാമ നാമേന, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൬൨൩.

‘‘കപ്പസതസഹസ്സമ്ഹി, ഓക്കാകകുലസമ്ഭവോ;

ഗോതമോ നാമ ഗോത്തേന, സത്ഥാ ലോകേ ഭവിസ്സതി.

൬൨൪.

‘പകാസിതേ പാവചനേ, ബ്രഹ്മബന്ധു ഭവിസ്സതി;

ബ്രഹ്മഞ്ഞാ അഭിനിക്ഖമ്മ, പബ്ബജിസ്സതി താവദേ’.

൬൨൫.

‘‘പധാനപഹിതത്തോ സോ, ഉപസന്തോ നിരൂപധി;

സബ്ബാസവേ പരിഞ്ഞായ, നിബ്ബായിസ്സതിനാസവോ.

൬൨൬.

‘‘വിജനേ പന്തസേയ്യമ്ഹി, വാളമിഗസമാകുലേ;

സബ്ബാസവേ പരിഞ്ഞായ, നിബ്ബായിസ്സതിനാസവോ.

൬൨൭.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ, വിമോക്ഖാപി ച അട്ഠിമേ;

ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ പിണ്ഡോലഭാരദ്വാജോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

പിണ്ഡോലഭാരദ്വാജത്ഥേരസ്സാപദാനം അട്ഠമം.

൩-൯. ഖദിരവനിയരേവതത്ഥേരഅപദാനം

൬൨൮.

‘‘ഗങ്ഗാ ഭാഗീരഥീ നാമ, ഹിമവന്താ പഭാവിതാ;

കുതിത്ഥേ നാവികോ ആസിം, ഓരിമേ ച തരിം [ഓരിമം ച തരേ (സ്യാ.)] അഹം.

൬൨൯.

‘‘പദുമുത്തരോ നായകോ, സമ്ബുദ്ധോ ദ്വിപദുത്തമോ;

വസീ സതസഹസ്സേഹി, ഗങ്ഗാതീരമുപാഗതോ [പുബ്ബേ മയ്ഹം സുതം ആസി,§‘‘പദുമുത്തരനായകോ; വസീസതസഹസ്സേഹി, ഗങ്ഗാസോതം തരിസ്സതി‘‘; (സീ.)].

൬൩൦.

‘‘ബഹൂ നാവാ സമാനേത്വാ, വഡ്ഢകീഹി [ചമ്മകേഹി (ക.)] സുസങ്ഖതം;

നാവായ [നാവാനം (ക.)] ഛദനം കത്വാ, പടിമാനിം നരാസഭം.

൬൩൧.

‘‘ആഗന്ത്വാന ച സമ്ബുദ്ധോ, ആരൂഹി തഞ്ച നാവകം;

വാരിമജ്ഝേ ഠിതോ സത്ഥാ, ഇമാ ഗാഥാ അഭാസഥ.

൬൩൨.

‘‘‘യോ സോ താരേസി സമ്ബുദ്ധം, സങ്ഘഞ്ചാപി അനാസവം;

തേന ചിത്തപ്പസാദേന, ദേവലോകേ രമിസ്സതി.

൬൩൩.

‘‘‘നിബ്ബത്തിസ്സതി തേ ബ്യമ്ഹം, സുകതം നാവസണ്ഠിതം;

ആകാസേ പുപ്ഫഛദനം, ധാരയിസ്സതി സബ്ബദാ.

൬൩൪.

‘‘‘അട്ഠപഞ്ഞാസകപ്പമ്ഹി, താരകോ [താരണോ (സ്യാ.)] നാമ ഖത്തിയോ;

ചാതുരന്തോ വിജിതാവീ, ചക്കവത്തീ ഭവിസ്സതി.

൬൩൫.

‘‘‘സത്തപഞ്ഞാസകപ്പമ്ഹി, ചമ്മകോ [ചമ്പകോ (സീ.), ചമ്ബകോ (സ്യാ.)] നാമ ഖത്തിയോ;

ഉഗ്ഗച്ഛന്തോവ സൂരിയോ, ജോതിസ്സതി മഹബ്ബലോ.

൬൩൬.

‘‘‘കപ്പസതസഹസ്സമ്ഹി, ഓക്കാകകുലസമ്ഭവോ;

ഗോതമോ നാമ ഗോത്തേന, സത്ഥാ ലോകേ ഭവിസ്സതി.

൬൩൭.

‘‘‘തിദസാ സോ ചവിത്വാന, മനുസ്സത്തം ഗമിസ്സതി;

രേവതോ നാമ നാമേന, ബ്രഹ്മബന്ധു ഭവിസ്സതി.

൬൩൮.

‘‘‘അഗാരാ നിക്ഖമിത്വാന, സുക്കമൂലേന ചോദിതോ;

ഗോതമസ്സ ഭഗവതോ, സാസനേ പബ്ബജിസ്സതി.

൬൩൯.

‘‘‘സോ പച്ഛാ പബ്ബജിത്വാന, യുത്തയോഗോ വിപസ്സകോ;

സബ്ബാസവേ പരിഞ്ഞായ, നിബ്ബായിസ്സതിനാസവോ’.

൬൪൦.

‘‘വീരിയം [വിരിയം (സീ. സ്യാ.)] മേ ധുരധോരയ്ഹം, യോഗക്ഖേമാധിവാഹനം;

ധാരേമി അന്തിമം ദേഹം, സമ്മാസമ്ബുദ്ധസാസനേ.

൬൪൧.

‘‘സതസഹസ്സേ കതം കമ്മം, ഫലം ദസ്സേസി മേ ഇധ;

സുമുത്തോ സരവേഗോവ, കിലേസേ ഝാപയീ മമ.

൬൪൨.

‘‘തതോ മം വനനിരതം, ദിസ്വാ ലോകന്തഗൂ മുനി;

വനവാസിഭിക്ഖൂനഗ്ഗം, പഞ്ഞപേസി മഹാമതി.

൬൪൩.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ, വിമോക്ഖാപി ച അട്ഠിമേ;

ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ഖദിരവനിയോ രേവതോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ഖദിരവനിയരേവതത്ഥേരസ്സാപദാനം നവമം.

൩-൧൦. ആനന്ദത്ഥേരഅപദാനം

൬൪൪.

‘‘ആരാമദ്വാരാ നിക്ഖമ്മ, പദുമുത്തരോ മഹാമുനി;

വസ്സേന്തോ അമതം വുട്ഠിം, നിബ്ബാപേസി മഹാജനം.

൬൪൫.

‘‘സതസഹസ്സം തേ ധീരാ, ഛളഭിഞ്ഞാ മഹിദ്ധികാ;

പരിവാരേന്തി സമ്ബുദ്ധം, ഛായാവ അനപായിനീ [അനുപായിനീ (സ്യാ. ക.)].

൬൪൬.

‘‘ഹത്ഥിക്ഖന്ധഗതോ ആസിം, സേതച്ഛത്തം വരുത്തമം;

സുചാരുരൂപം ദിസ്വാന, വിത്തി മേ ഉദപജ്ജഥ.

൬൪൭.

‘‘ഓരുയ്ഹ ഹത്ഥിഖന്ധമ്ഹാ, ഉപഗച്ഛിം നരാസഭം;

രതനാമയഛത്തം മേ, ബുദ്ധസേട്ഠസ്സ ധാരയിം.

൬൪൮.

‘‘മമ സങ്കപ്പമഞ്ഞായ, പദുമുത്തരോ മഹാഇസി;

തം കഥം ഠപയിത്വാന, ഇമാ ഗാഥാ അഭാസഥ.

൬൪൯.

‘‘‘യോ സോ ഛത്തമധാരേസി, സോണ്ണാലങ്കാരഭൂസിതം;

തമഹം കിത്തയിസ്സാമി, സുണോഥ മമ ഭാസതോ.

൬൫൦.

‘‘‘ഇതോ ഗന്ത്വാ അയം പോസോ, തുസിതം ആവസിസ്സതി;

അനുഭോസ്സതി സമ്പത്തിം, അച്ഛരാഹി പുരക്ഖതോ.

൬൫൧.

‘‘‘ചതുത്തിംസതിക്ഖത്തുഞ്ച, ദേവരജ്ജം കരിസ്സതി;

ബലാധിപോ അട്ഠസതം, വസുധം ആവസിസ്സതി.

൬൫൨.

‘‘‘അട്ഠപഞ്ഞാസക്ഖത്തുഞ്ച, ചക്കവത്തീ ഭവിസ്സതി;

പദേസരജ്ജം വിപുലം, മഹിയാ കാരയിസ്സതി.

൬൫൩.

‘‘‘കപ്പസതസഹസ്സമ്ഹി, ഓക്കാകകുലസമ്ഭവോ;

ഗോതമോ നാമ ഗോത്തേന, സത്ഥാ ലോകേ ഭവിസ്സതി.

൬൫൪.

‘‘‘സക്യാനം കുലകേതുസ്സ, ഞാതിബന്ധു ഭവിസ്സതി;

ആനന്ദോ നാമ നാമേന, ഉപട്ഠാകോ മഹേസിനോ.

൬൫൫.

‘‘‘ആതാപീ നിപകോ ചാപി, ബാഹുസച്ചേ സുകോവിദോ;

നിവാതവുത്തി അത്ഥദ്ധോ, സബ്ബപാഠീ ഭവിസ്സതി.

൬൫൬.

‘‘‘പധാനപഹിതത്തോ സോ, ഉപസന്തോ നിരൂപധി;

സബ്ബാസവേ പരിഞ്ഞായ, നിബ്ബായിസ്സതിനാസവോ.

൬൫൭.

‘‘‘സന്തി ആരഞ്ഞകാ നാഗാ, കുഞ്ജരാ സട്ഠിഹായനാ;

തിധാപഭിന്നാ മാതങ്ഗാ, ഈസാദന്താ ഉരൂള്ഹവാ.

൬൫൮.

‘‘‘അനേകസതസഹസ്സാ, പണ്ഡിതാപി മഹിദ്ധികാ;

സബ്ബേ തേ ബുദ്ധനാഗസ്സ, ന ഹോന്തു പണിധിമ്ഹി തേ’ [ന ഹോന്തി പരിവിമ്ഭിതാ (സ്യാ.), ന ഹോന്തി പണിധിമ്ഹി തേ (ക.)].

൬൫൯.

‘‘ആദിയാമേ നമസ്സാമി, മജ്ഝിമേ അഥ പച്ഛിമേ;

പസന്നചിത്തോ സുമനോ, ബുദ്ധസേട്ഠം ഉപട്ഠഹിം.

൬൬൦.

‘‘ആതാപീ നിപകോ ചാപി, സമ്പജാനോ പതിസ്സതോ;

സോതാപത്തിഫലം പത്തോ, സേഖഭൂമീസു കോവിദോ.

൬൬൧.

‘‘സതസഹസ്സിതോ കപ്പേ, യം കമ്മമഭിനീഹരിം;

താഹം ഭൂമിമനുപ്പത്തോ, ഠിതാ സദ്ധമ്മമാചലാ [ഠിതോ സദ്ധമ്മമാചലോ (സീ.), ഠിതാ സദ്ധാ മഹപ്ഫലാ (സ്യാ.)].

൬൬൨.

‘‘സ്വാഗതം വത മേ ആസി, ബുദ്ധസേട്ഠസ്സ സന്തികേ;

തിസ്സോ വിജ്ജാ അനുപ്പത്താ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം.

൬൬൩.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ, വിമോക്ഖാപി ച അട്ഠിമേ;

ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ആനന്ദോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ആനന്ദത്ഥേരസ്സാപദാനം ദസമം.

തസ്സുദ്ദാനം –

ബുദ്ധോ പച്ചേകബുദ്ധോ ച, സാരിപുത്തോ ച കോലിതോ;

കസ്സപോ അനുരുദ്ധോ ച, പുണ്ണത്ഥേരോ ഉപാലി ച.

അഞ്ഞാസികോണ്ഡഞ്ഞോ പിണ്ഡോലോ, രേവതാനന്ദപണ്ഡിതോ;

ഛസതാനി ച പഞ്ഞാസ, ഗാഥായോ സബ്ബപിണ്ഡിതാ.

അപദാനേ ബുദ്ധവഗ്ഗോ പഠമോ.

൨. സീഹാസനിയവഗ്ഗോ

൧. സീഹാസനദായകത്ഥേരഅപദാനം

.

‘‘നിബ്ബുതേ ലോകനാഥമ്ഹി, സിദ്ധത്ഥേ ദ്വിപദുത്തമേ [ദിപദുത്തമേ (സീ. സ്യാ.)];

വിത്ഥാരികേ പാവചനേ, ബാഹുജഞ്ഞമ്ഹി സാസനേ.

.

‘‘പസന്നചിത്തോ സുമനോ, സീഹാസനമകാസഹം;

സീഹാസനം കരിത്വാന, പാദപീഠമകാസഹം.

.

‘‘സീഹാസനേ ച വസ്സന്തേ, ഘരം തത്ഥ അകാസഹം;

തേന ചിത്തപ്പസാദേന, തുസിതം ഉപപജ്ജഹം.

.

‘‘ആയാമേന ചതുബ്ബീസ, യോജനം ആസി [യോജനാസിംസു (സ്യാ. ക.)] താവദേ;

വിമാനം സുകതം മയ്ഹം, വിത്ഥാരേന ചതുദ്ദസ.

.

‘‘സതം [സത്ത (സ്യാ.)] കഞ്ഞാസഹസ്സാനി, പരിവാരേന്തി മം സദാ;

സോണ്ണമയഞ്ച പല്ലങ്കം, ബ്യമ്ഹേ ആസി സുനിമ്മിതം.

.

‘‘ഹത്ഥിയാനം അസ്സയാനം, ദിബ്ബയാനം ഉപട്ഠിതം;

പാസാദാ സിവികാ ചേവ, നിബ്ബത്തന്തി യദിച്ഛകം.

.

‘‘മണിമയാ ച പല്ലങ്കാ, അഞ്ഞേ സാരമയാ ബഹൂ;

നിബ്ബത്തന്തി മമം സബ്ബേ, സീഹാസനസ്സിദം ഫലം.

.

‘‘സോണ്ണമയാ രൂപിമയാ, ഫലികാവേളുരിയാമയാ;

പാദുകാ അഭിരൂഹാമി, പാദപീഠസ്സിദം ഫലം.

.

‘‘ചതുന്നവുതിതോ [ചതുനവുതേ ഇതോ (സീ. സ്യാ.)] കപ്പേ, യം കമ്മമകരിം തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, പുഞ്ഞകമ്മസ്സിദം ഫലം.

൧൦.

‘‘തേസത്തതിമ്ഹിതോ കപ്പേ, ഇന്ദനാമാ തയോ ജനാ;

ദ്വേസത്തതിമ്ഹിതോ കപ്പേ, തയോ സുമനനാമകാ.

൧൧.

‘‘സമസത്തതിതോ കപ്പേ, തയോ വരുണനാമകാ;

സത്തരതനസമ്പന്നാ, ചതുദീപമ്ഹി ഇസ്സരാ.

൧൨.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ, വിമോക്ഖാപി ച അട്ഠിമേ;

ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ സീഹാസനദായകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

സീഹാസനദായകത്ഥേരസ്സാപദാനം പഠമം.

൨. ഏകത്ഥമ്ഭികത്ഥേരഅപദാനം

൧൩.

‘‘സിദ്ധത്ഥസ്സ ഭഗവതോ, മഹാപൂഗഗണോ അഹു;

സരണം ഗതാ ച തേ ബുദ്ധം, സദ്ദഹന്തി തഥാഗതം.

൧൪.

‘‘സബ്ബേ സങ്ഗമ്മ മന്തേത്വാ, മാളം കുബ്ബന്തി സത്ഥുനോ;

ഏകത്ഥമ്ഭം അലഭന്താ, വിചിനന്തി ബ്രഹാവനേ.

൧൫.

‘‘തേഹം അരഞ്ഞേ ദിസ്വാന, ഉപഗമ്മ ഗണം തദാ;

അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാന, പരിപുച്ഛിം ഗണം അഹം.

൧൬.

‘‘തേ മേ പുട്ഠാ വിയാകംസു, സീലവന്തോ ഉപാസകാ;

മാളം മയം കത്തുകാമാ, ഏകത്ഥമ്ഭോ ന ലബ്ഭതി.

൧൭.

‘‘ഏകത്ഥമ്ഭം മമം ദേഥ, അഹം ദസ്സാമി സത്ഥുനോ;

ആഹരിസ്സാമഹം ഥമ്ഭം, അപ്പോസ്സുക്കാ ഭവന്തു തേ [ഭവന്തു വോ (സീ.), ഭവാഥ വോ (?)].

൧൮.

‘‘തേ മേ ഥമ്ഭം പവേച്ഛിംസു, പസന്നാ തുട്ഠമാനസാ;

തതോ പടിനിവത്തിത്വാ, അഗമംസു സകം ഘരം.

൧൯.

‘‘അചിരം ഗതേ പൂഗഗണേ, ഥമ്ഭം അഹാസഹം തദാ;

ഹട്ഠോ ഹട്ഠേന ചിത്തേന, പഠമം ഉസ്സപേസഹം.

൨൦.

‘‘തേന ചിത്തപ്പസാദേന, വിമാനം ഉപപജ്ജഹം;

ഉബ്ബിദ്ധം ഭവനം മയ്ഹം, സത്തഭൂമം [സതഭൂമം (സീ. ക.)] സമുഗ്ഗതം.

൨൧.

‘‘വജ്ജമാനാസു ഭേരീസു, പരിചാരേമഹം സദാ;

പഞ്ചപഞ്ഞാസകപ്പമ്ഹി, രാജാ ആസിം യസോധരോ.

൨൨.

‘‘തത്ഥാപി ഭവനം മയ്ഹം, സത്തഭൂമം സമുഗ്ഗതം;

കൂടാഗാരവരൂപേതം, ഏകത്ഥമ്ഭം മനോരമം.

൨൩.

‘‘ഏകവീസതികപ്പമ്ഹി, ഉദേനോ നാമ ഖത്തിയോ;

തത്രാപി ഭവനം മയ്ഹം, സത്തഭൂമം സമുഗ്ഗതം.

൨൪.

‘‘യം യം യോനുപപജ്ജാമി, ദേവത്തം അഥ മാനുസം;

അനുഭോമി സുഖം സബ്ബം [സബ്ബമേതം (സ്യാ.)], ഏകത്ഥമ്ഭസ്സിദം ഫലം.

൨൫.

‘‘ചതുന്നവുതിതോ കപ്പേ, യം ഥമ്ഭമദദം തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ഏകത്ഥമ്ഭസ്സിദം ഫലം.

൨൬.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ, വിമോക്ഖാപി ച അട്ഠിമേ;

ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ഏകത്ഥമ്ഭികോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ഏകത്ഥമ്ഭികത്ഥേരസ്സാപദാനം ദുതിയം.

൩. നന്ദത്ഥേരഅപദാനം

൨൭.

‘‘പദുമുത്തരസ്സ ഭഗവതോ, ലോകജേട്ഠസ്സ താദിനോ;

വത്ഥം ഖോമം മയാ ദിന്നം, സയമ്ഭുസ്സ മഹേസിനോ.

൨൮.

‘‘തം മേ ബുദ്ധോ വിയാകാസി, ജലജുത്തരനാമകോ;

‘ഇമിനാ വത്ഥദാനേന, ഹേമവണ്ണോ ഭവിസ്സസി.

൨൯.

‘‘‘ദ്വേ സമ്പത്തീ അനുഭോത്വാ, കുസലമൂലേഹി ചോദിതോ;

ഗോതമസ്സ ഭഗവതോ, കനിട്ഠോ ത്വം ഭവിസ്സസി.

൩൦.

‘‘‘രാഗരത്തോ സുഖസീലോ, കാമേസു ഗേധമായുതോ;

ബുദ്ധേന ചോദിതോ സന്തോ, തദാ [തതോ (സ്യാ.)] ത്വം പബ്ബജിസ്സസി.

൩൧.

‘‘‘പബ്ബജിത്വാന ത്വം തത്ഥ, കുസലമൂലേന ചോദിതോ;

സബ്ബാസവേ പരിഞ്ഞായ, നിബ്ബായിസ്സസിനാസവോ’.

൩൨.

‘‘സത്ത [സത (സ്യാ.)] കപ്പസഹസ്സമ്ഹി, ചതുരോ ചേളനാമകാ;

സട്ഠി കപ്പസഹസ്സമ്ഹി, ഉപചേലാ ചതുജ്ജനാ.

൩൩.

‘‘പഞ്ച കപ്പസഹസ്സമ്ഹി, ചേളാവ ചതുരോ ജനാ;

സത്തരതനസമ്പന്നാ, ചതുദീപമ്ഹി ഇസ്സരാ.

൩൪.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ, വിമോക്ഖാപി ച അട്ഠിമേ;

ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ നന്ദോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

നന്ദത്ഥേരസ്സാപദാനം തതിയം.

൪. ചൂളപന്ഥകത്ഥേരഅപദാനം

൩൫.

‘‘പദുമുത്തരോ നാമ ജിനോ, ആഹുതീനം പടിഗ്ഗഹോ;

ഗണമ്ഹാ വൂപകട്ഠോ സോ, ഹിമവന്തേ വസീ തദാ.

൩൬.

‘‘അഹമ്പി ഹിമവന്തമ്ഹി, വസാമി അസ്സമേ തദാ;

അചിരാഗതം മഹാവീരം, ഉപേസിം ലോകനായകം.

൩൭.

‘‘പുപ്ഫച്ഛത്തം ഗഹേത്വാന, ഉപഗച്ഛിം നരാസഭം;

സമാധിം സമാപജ്ജന്തം, അന്തരായമകാസഹം.

൩൮.

‘‘ഉഭോ ഹത്ഥേഹി പഗ്ഗയ്ഹ, പുപ്ഫച്ഛത്തം അദാസഹം;

പടിഗ്ഗഹേസി ഭഗവാ, പദുമുത്തരോ മഹാമുനി.

൩൯.

‘‘സബ്ബേ ദേവാ അത്തമനാ, ഹിമവന്തം ഉപേന്തി തേ;

സാധുകാരം പവത്തേസും, അനുമോദിസ്സതി ചക്ഖുമാ.

൪൦.

‘‘ഇദം വത്വാന തേ ദേവാ, ഉപഗച്ഛും നരുത്തമം;

ആകാസേ ധാരയന്തസ്സ [ധാരയന്തം മേ (ക), ധാരയതോ മേ (?)], പദുമച്ഛത്തമുത്തമം.

൪൧.

‘‘സതപത്തഛത്തം പഗ്ഗയ്ഹ, അദാസി താപസോ മമ;

‘തമഹം കിത്തയിസ്സാമി, സുണാഥ മമ ഭാസതോ.

൪൨.

‘‘‘പഞ്ചവീസതികപ്പാനി, ദേവരജ്ജം കരിസ്സതി;

ചതുത്തിംസതിക്ഖത്തുഞ്ച, ചക്കവത്തീ ഭവിസ്സതി.

൪൩.

‘‘‘യം യം യോനിം സംസരതി, ദേവത്തം അഥ മാനുസം;

അബ്ഭോകാസേ പതിട്ഠന്തം, പദുമം ധാരയിസ്സതി’.

൪൪.

‘‘കപ്പസതസഹസ്സമ്ഹി, ഓക്കാകകുലസമ്ഭവോ;

ഗോതമോ നാമ ഗോത്തേന [നാമേന (സീ. ക.)], സത്ഥാ ലോകേ ഭവിസ്സതി.

൪൫.

‘‘‘പകാസിതേ പാവചനേ, മനുസ്സത്തം ലഭിസ്സതി;

മനോമയമ്ഹി കായമ്ഹി, ഉത്തമോ സോ ഭവിസ്സതി.

൪൬.

‘‘‘ദ്വേ ഭാതരോ ഭവിസ്സന്തി, ഉഭോപി പന്ഥകവ്ഹയാ;

അനുഭോത്വാ ഉത്തമത്ഥം, ജോതയിസ്സന്തി സാസനം’.

൪൭.

‘‘സോഹം അട്ഠാരസവസ്സോ [സോ അട്ഠാരസവസ്സോഹം (സ്യാ.)], പബ്ബജിം അനഗാരിയം;

വിസേസാഹം ന വിന്ദാമി, സക്യപുത്തസ്സ സാസനേ.

൪൮.

‘‘ദന്ധാ മയ്ഹം ഗതീ ആസി, പരിഭൂതോ പുരേ അഹും [അഹം (സ്യാ.)];

ഭാതാ ച മം പണാമേസി, ഗച്ഛ ദാനി സകം ഘരം.

൪൯.

‘‘സോഹം പണാമിതോ സന്തോ, സങ്ഘാരാമസ്സ കോട്ഠകേ;

ദുമ്മനോ തത്ഥ അട്ഠാസിം, സാമഞ്ഞസ്മിം അപേക്ഖവാ.

൫൦.

‘‘ഭഗവാ തത്ഥ [അഥേത്ഥ സത്ഥാ (സീ. സ്യാ.)] ആഗച്ഛി, സീസം മയ്ഹം പരാമസി;

ബാഹായ മം ഗഹേത്വാന, സങ്ഘാരാമം പവേസയി.

൫൧.

‘‘അനുകമ്പായ മേ സത്ഥാ, അദാസി പാദപുഞ്ഛനിം;

ഏവം സുദ്ധം അധിട്ഠേഹി, ഏകമന്തമധിട്ഠഹം.

൫൨.

‘‘ഹത്ഥേഹി തമഹം ഗയ്ഹ, സരിം കോകനദം അഹം;

തത്ഥ ചിത്തം വിമുച്ചി മേ, അരഹത്തം അപാപുണിം.

൫൩.

‘‘മനോമയേസു കായേസു, സബ്ബത്ഥ പാരമിം ഗതോ;

സബ്ബാസവേ പരിഞ്ഞായ, വിഹരാമി അനാസവോ.

൫൪.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ, വിമോക്ഖാപി ച അട്ഠിമേ;

ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ചൂളപന്ഥകോ [ചുല്ലപന്ഥകോ (സീ. സ്യാ.)] ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ചൂളപന്ഥകത്ഥേരസ്സാപദാനം ചതുത്ഥം.

൫. പിലിന്ദവച്ഛത്ഥേരഅപദാനം

൫൫.

‘‘നിബ്ബുതേ ലോകനാഥമ്ഹി, സുമേധേ അഗ്ഗപുഗ്ഗലേ;

പസന്നചിത്തോ സുമനോ, ഥൂപപൂജം അകാസഹം.

൫൬.

‘‘യേ ച ഖീണാസവാ തത്ഥ, ഛളഭിഞ്ഞാ മഹിദ്ധികാ;

തേഹം തത്ഥ സമാനേത്വാ, സങ്ഘഭത്തം അകാസഹം.

൫൭.

‘‘സുമേധസ്സ ഭഗവതോ, ഉപട്ഠാകോ തദാ അഹു;

സുമേധോ നാമ നാമേന, അനുമോദിത്ഥ സോ തദാ.

൫൮.

‘‘തേന ചിത്തപ്പസാദേന, വിമാനം ഉപപജ്ജഹം;

ഛളാസീതിസഹസ്സാനി, അച്ഛരായോ രമിംസു മേ.

൫൯.

‘‘മമേവ അനുവത്തന്തി, സബ്ബകാമേഹി താ സദാ;

അഞ്ഞേ ദേവേ അഭിഭോമി, പുഞ്ഞകമ്മസ്സിദം ഫലം.

൬൦.

‘‘പഞ്ചവീസതികപ്പമ്ഹി, വരുണോ നാമ ഖത്തിയോ;

വിസുദ്ധഭോജനോ [സുസുദ്ധഭോജനോ (സീ.)] ആസിം, ചക്കവത്തീ അഹം തദാ.

൬൧.

‘‘ന തേ ബീജം പവപന്തി, നപി നീയന്തി നങ്ഗലാ;

അകട്ഠപാകിമം സാലിം, പരിഭുഞ്ജന്തി മാനുസാ.

൬൨.

‘‘തത്ഥ രജ്ജം കരിത്വാന, ദേവത്തം പുന ഗച്ഛഹം;

തദാപി ഏദിസാ മയ്ഹം, നിബ്ബത്താ ഭോഗസമ്പദാ.

൬൩.

‘‘ന മം മിത്താ അമിത്താ വാ, ഹിംസന്തി സബ്ബപാണിനോ;

സബ്ബേസമ്പി പിയോ ഹോമി, പുഞ്ഞകമ്മസ്സിദം ഫലം.

൬൪.

‘‘തിംസകപ്പസഹസ്സമ്ഹി, യം ദാനമദദിം തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ഗന്ധാലേപസ്സിദം ഫലം.

൬൫.

‘‘ഇമസ്മിം ഭദ്ദകേ കപ്പേ, ഏകോ ആസിം ജനാധിപോ;

മഹാനുഭാവോ രാജാഹം [രാജീസി (സ്യാ. ക.)], ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൬൬.

‘‘സോഹം പഞ്ചസു സീലേസു, ഠപേത്വാ ജനതം ബഹും;

പാപേത്വാ സുഗതിംയേവ, ദേവതാനം പിയോ അഹും.

൬൭.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ, വിമോക്ഖാപി ച അട്ഠിമേ;

ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ പിലിന്ദവച്ഛോ [പിലിന്ദിവച്ഛോ (സീ.)] ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

പിലിന്ദവച്ഛത്ഥേരസ്സാപദാനം പഞ്ചമം.

൬. രാഹുലത്ഥേരഅപദാനം

൬൮.

‘‘പദുമുത്തരസ്സ ഭഗവതോ, ലോകജേട്ഠസ്സ താദിനോ;

സത്തഭൂമമ്ഹി പാസാദേ, ആദാസം സന്ഥരിം അഹം.

൬൯.

‘‘ഖീണാസവസഹസ്സേഹി, പരികിണ്ണോ മഹാമുനി;

ഉപാഗമി ഗന്ധകുടിം, ദ്വിപദിന്ദോ [ദിപദിന്ദോ (സീ. സ്യാ.)] നരാസഭോ.

൭൦.

‘‘വിരോചേന്തോ [വിരോചയം (സ്യാ.)] ഗന്ധകുടിം, ദേവദേവോ നരാസഭോ;

ഭിക്ഖുസങ്ഘേ ഠിതോ സത്ഥാ, ഇമാ ഗാഥാ അഭാസഥ.

൭൧.

‘‘‘യേനായം ജോതിതാ സേയ്യാ, ആദാസോവ സുസന്ഥതോ;

തമഹം കിത്തയിസ്സാമി, സുണാഥ മമ ഭാസതോ.

൭൨.

‘‘‘സോണ്ണമയാ രൂപിമയാ, അഥോ വേളുരിയാമയാ;

നിബ്ബത്തിസ്സന്തി പാസാദാ, യേ കേചി മനസോ പിയാ.

൭൩.

‘‘‘ചതുസട്ഠിക്ഖത്തും ദേവിന്ദോ, ദേവരജ്ജം കരിസ്സതി;

സഹസ്സക്ഖത്തും ചക്കവത്തീ, ഭവിസ്സതി അനന്തരാ.

൭൪.

‘‘‘ഏകവീസതികപ്പമ്ഹി, വിമലോ നാമ ഖത്തിയോ;

ചാതുരന്തോ വിജിതാവീ, ചക്കവത്തീ ഭവിസ്സതി.

൭൫.

‘‘‘നഗരം രേണുവതീ നാമ, ഇട്ഠകാഹി സുമാപിതം;

ആയാമതോ തീണി സതം, ചതുരസ്സസമായുതം.

൭൬.

‘‘‘സുദസ്സനോ നാമ പാസാദോ, വിസ്സകമ്മേന മാപിതോ [വിസുകമ്മേന§മാപിതോ (ക.), വിസ്സകമ്മേന നിമ്മിതോ (സീ.)];

കൂടാഗാരവരൂപേതോ, സത്തരതനഭൂസിതോ.

൭൭.

‘‘‘ദസസദ്ദാവിവിത്തം തം [അവിവിത്തം (സീ.)], വിജ്ജാധരസമാകുലം;

സുദസ്സനംവ നഗരം, ദേവതാനം ഭവിസ്സതി.

൭൮.

‘‘‘പഭാ നിഗ്ഗച്ഛതേ തസ്സ, ഉഗ്ഗച്ഛന്തേവ സൂരിയേ;

വിരോചേസ്സതി തം നിച്ചം, സമന്താ അട്ഠയോജനം.

൭൯.

‘‘‘കപ്പസതസഹസ്സമ്ഹി, ഓക്കാകകുലസമ്ഭവോ;

ഗോതമോ നാമ ഗോത്തേന, സത്ഥാ ലോകേ ഭവിസ്സതി.

൮൦.

‘‘‘തുസിതാ സോ ചവിത്വാന, സുക്കമൂലേന ചോദിതോ;

ഗോതമസ്സ ഭഗവതോ, അത്രജോ സോ ഭവിസ്സതി.

൮൧.

‘‘‘സചേ വസേയ്യ [സചാ’വസേയ്യ (?)] അഗാരം, ചക്കവത്തീ ഭവേയ്യ സോ;

അട്ഠാനമേതം യം താദീ, അഗാരേ രതിമജ്ഝഗാ.

൮൨.

‘‘‘നിക്ഖമിത്വാ അഗാരമ്ഹാ, പബ്ബജിസ്സതി സുബ്ബതോ;

രാഹുലോ നാമ നാമേന, അരഹാ സോ ഭവിസ്സതി’.

൮൩.

‘‘കികീവ അണ്ഡം രക്ഖേയ്യ, ചാമരീ വിയ വാലധിം;

നിപകോ സീലസമ്പന്നോ, മമം രക്ഖി മഹാമുനി [ഏവം രക്ഖിം മഹാമുനി (സീ. ക.), മമം ദക്ഖി മഹാമുനി (സ്യാ.)].

൮൪.

‘‘തസ്സാഹം ധമ്മമഞ്ഞായ, വിഹാസിം സാസനേ രതോ;

സബ്ബാസവേ പരിഞ്ഞായ, വിഹരാമി അനാസവോ.

൮൫.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ, വിമോക്ഖാപി ച അട്ഠിമേ;

ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ രാഹുലോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

രാഹുലത്ഥേരസ്സാപദാനം ഛട്ഠം.

൭. ഉപസേനവങ്ഗന്തപുത്തത്ഥേരഅപദാനം

൮൬.

‘‘പദുമുത്തരം ഭഗവന്തം, ലോകജേട്ഠം നരാസഭം;

പബ്ഭാരമ്ഹി നിസീദന്തം, ഉപഗച്ഛിം നരുത്തമം.

൮൭.

‘‘കണികാരപുപ്ഫം [കണികാരം പുപ്ഫിതം (സീ. സ്യാ.)] ദിസ്വാ, വണ്ടേ ഛേത്വാനഹം തദാ;

അലങ്കരിത്വാ ഛത്തമ്ഹി, ബുദ്ധസ്സ അഭിരോപയിം.

൮൮.

‘‘പിണ്ഡപാതഞ്ച പാദാസിം, പരമന്നം സുഭോജനം;

ബുദ്ധേന നവമേ തത്ഥ, സമണേ അട്ഠ ഭോജയിം.

൮൯.

‘‘അനുമോദി മഹാവീരോ, സയമ്ഭൂ അഗ്ഗപുഗ്ഗലോ;

ഇമിനാ ഛത്തദാനേന, പരമന്നപവേച്ഛനാ.

൯൦.

‘‘തേന ചിത്തപ്പസാദേന, സമ്പത്തിമനുഭോസ്സസി;

ഛത്തിംസക്ഖത്തും ദേവിന്ദോ, ദേവരജ്ജം കരിസ്സതി.

൯൧.

‘‘ഏകവീസതിക്ഖത്തുഞ്ച, ചക്കവത്തീ ഭവിസ്സതി;

പദേസരജ്ജം വിപുലം, ഗണനാതോ അസങ്ഖിയം.

൯൨.

‘‘സതസഹസ്സിതോ കപ്പേ, ഓക്കാകകുലസമ്ഭവോ;

ഗോതമോ നാമ ഗോത്തേന, സത്ഥാ ലോകേ ഭവിസ്സതി [യം വദന്തി സുമേധോതി, ഭൂരിപഞ്ഞം സുമേധസം; കപ്പേതോ സതസഹസ്സേ, ഏസ ബുദ്ധോ ഭവിസ്സതി; (ക.)].

൯൩.

‘‘സാസനേ ദിബ്ബമാനമ്ഹി, മനുസ്സത്തം ഗമിസ്സതി;

തസ്സ ധമ്മേസു ദായാദോ, ഓരസോ ധമ്മനിമ്മിതോ.

൯൪.

‘‘ഉപസേനോതി നാമേന, ഹേസ്സതി സത്ഥു സാവകോ;

[ഇദം പാദദ്വയം ഥേരഗാഥാഅട്ഠകഥായമേവ ദിസ്സതി] സമന്തപാസാദികത്താ, അഗ്ഗട്ഠാനേ ഠപേസ്സതി

[ഇദം പാദദ്വയം ഥേരഗാഥാഅട്ഠകഥായമേവ ദിസ്സതി].

൯൫.

‘‘ചരിമം വത്തതേ മയ്ഹം, ഭവാ സബ്ബേ സമൂഹതാ;

ധാരേമി അന്തിമം ദേഹം, ജേത്വാ മാരം സവാഹനം [സവാഹിനിം (?)].

൯൬.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ, വിമോക്ഖാപി ച അട്ഠിമേ;

ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ഉപസേനോ വങ്ഗന്തപുത്തോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ഉപസേനവങ്ഗന്തപുത്തത്ഥേരസ്സാപദാനം സത്തമം.

തതിയഭാണവാരം.

൮. രട്ഠപാലത്ഥേരഅപദാനം

൯൭.

‘‘പദുമുത്തരസ്സ ഭഗവതോ, ലോകജേട്ഠസ്സ താദിനോ;

വരനാഗോ മയാ ദിന്നോ, ഈസാദന്തോ ഉരൂള്ഹവാ.

൯൮.

‘‘സേതച്ഛത്തോ പസോഭിതോ, സകപ്പനോ സഹത്ഥിപോ;

അഗ്ഘാപേത്വാന തം സബ്ബം, സങ്ഘാരാമം അകാരയിം.

൯൯.

‘‘ചതുപഞ്ഞാസസഹസ്സാനി, പാസാദേ കാരയിം അഹം;

മഹോഘദാനം [മഹാഭത്തം (സീ.), മഹോഘഞ്ച (ക.), മഹാദാനം (?)] കരിത്വാന, നിയ്യാദേസിം മഹേസിനോ.

൧൦൦.

‘‘അനുമോദി മഹാവീരോ, സയമ്ഭൂ അഗ്ഗപുഗ്ഗലോ;

സബ്ബേ ജനേ ഹാസയന്തോ, ദേസേസി അമതം പദം.

൧൦൧.

‘‘തം മേ ബുദ്ധോ വിയാകാസി, ജലജുത്തരനാമകോ;

ഭിക്ഖുസങ്ഘേ നിസീദിത്വാ, ഇമാ ഗാഥാ അഭാസഥ.

൧൦൨.

‘‘‘ചതുപഞ്ഞാസസഹസ്സാനി, പാസാദേ കാരയീ അയം;

കഥയിസ്സാമി വിപാകം, സുണോഥ മമ ഭാസതോ.

൧൦൩.

‘‘‘അട്ഠാരസസഹസ്സാനി, കൂടാഗാരാ ഭവിസ്സരേ;

ബ്യമ്ഹുത്തമമ്ഹി നിബ്ബത്താ, സബ്ബസോണ്ണമയാ ച തേ.

൧൦൪.

‘‘‘പഞ്ഞാസക്ഖത്തും ദേവിന്ദോ, ദേവരജ്ജം കരിസ്സതി;

അട്ഠപഞ്ഞാസക്ഖത്തുഞ്ച, ചക്കവത്തീ ഭവിസ്സതി.

൧൦൫.

‘‘‘കപ്പസതസഹസ്സമ്ഹി, ഓക്കാകകുലസമ്ഭവോ;

ഗോതമോ നാമ ഗോത്തേന, സത്ഥാ ലോകേ ഭവിസ്സതി.

൧൦൬.

‘‘‘ദേവലോകാ ചവിത്വാന, സുക്കമൂലേന ചോദിതോ;

അഡ്ഢേ കുലേ മഹാഭോഗേ, നിബ്ബത്തിസ്സതി താവദേ.

൧൦൭.

‘‘‘സോ പച്ഛാ പബ്ബജിത്വാന, സുക്കമൂലേന ചോദിതോ;

രട്ഠപാലോതി നാമേന, ഹേസ്സതി സത്ഥു സാവകോ.

൧൦൮.

‘‘‘പധാനപഹിതത്തോ സോ, ഉപസന്തോ നിരൂപധി;

സബ്ബാസവേ പരിഞ്ഞായ, നിബ്ബായിസ്സതിനാസവോ’.

൧൦൯.

‘‘ഉട്ഠായ അഭിനിക്ഖമ്മ, ജഹിതാ ഭോഗസമ്പദാ;

ഖേളപിണ്ഡേവ ഭോഗമ്ഹി, പേമം മയ്ഹം ന വിജ്ജതി.

൧൧൦.

‘‘വീരിയം മേ ധുരധോരയ്ഹം, യോഗക്ഖേമാധിവാഹനം;

ധാരേമി അന്തിമം ദേഹം, സമ്മാസമ്ബുദ്ധസാസനേ.

൧൧൧.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ, വിമോക്ഖാപി ച അട്ഠിമേ;

ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ രട്ഠപാലോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

രട്ഠപാലത്ഥേരസ്സാപദാനം അട്ഠമം.

൯. സോപാകത്ഥേരഅപദാനം

൧൧൨.

‘‘പബ്ഭാരം സോധയന്തസ്സ [സേവയന്തസ്സ (സീ. ക.)], വിപിനേ പബ്ബതുത്തമേ;

സിദ്ധത്ഥോ നാമ ഭഗവാ, ആഗച്ഛി മമ സന്തികം.

൧൧൩.

‘‘ബുദ്ധം ഉപഗതം ദിസ്വാ, ലോകജേട്ഠസ്സ താദിനോ;

സന്ഥരം സന്ഥരിത്വാന [പഞ്ഞപേത്വാന (സ്യാ. അട്ഠ)], പുപ്ഫാസനമദാസഹം.

൧൧൪.

‘‘പുപ്ഫാസനേ നിസീദിത്വാ, സിദ്ധത്ഥോ ലോകനായകോ;

മമഞ്ച ഗതിമഞ്ഞായ, അനിച്ചതമുദാഹരി.

൧൧൫.

‘‘‘അനിച്ചാ വത സങ്ഖാരാ, ഉപ്പാദവയധമ്മിനോ;

ഉപ്പജ്ജിത്വാ നിരുജ്ഝന്തി, തേസം വൂപസമോ സുഖോ’.

൧൧൬.

‘‘ഇദം വത്വാന സബ്ബഞ്ഞൂ, ലോകജേട്ഠോ നരാസഭോ;

നഭം അബ്ഭുഗ്ഗമി വീരോ, ഹംസരാജാവ അമ്ബരേ.

൧൧൭.

‘‘സകം ദിട്ഠിം ജഹിത്വാന, ഭാവയാനിച്ചസഞ്ഞഹം;

ഏകാഹം ഭാവയിത്വാന, തത്ഥ കാലം കതോ അഹം.

൧൧൮.

‘‘ദ്വേ സമ്പത്തീ അനുഭോത്വാ, സുക്കമൂലേന ചോദിതോ;

പച്ഛിമേ ഭവേ സമ്പത്തേ, സപാകയോനുപാഗമിം.

൧൧൯.

‘‘അഗാരാ അഭിനിക്ഖമ്മ, പബ്ബജിം അനഗാരിയം;

ജാതിയാ സത്തവസ്സോഹം, അരഹത്തമപാപുണിം.

൧൨൦.

‘‘ആരദ്ധവീരിയോ പഹിതത്തോ, സീലേസു സുസമാഹിതോ;

തോസേത്വാന മഹാനാഗം, അലത്ഥം ഉപസമ്പദം.

൧൨൧.

‘‘ചതുന്നവുതിതോ കപ്പേ, യം കമ്മമകരിം തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, പുപ്ഫദാനസ്സിദം ഫലം.

൧൨൨.

‘‘ചതുന്നവുതിതോ കപ്പേ, യം സഞ്ഞം ഭാവയിം തദാ;

തം സഞ്ഞം ഭാവയന്തസ്സ, പത്തോ മേ ആസവക്ഖയോ.

൧൨൩.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ, വിമോക്ഖാപി ച അട്ഠിമേ;

ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ സോപാകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

സോപാകത്ഥേരസ്സാപദാനം നവമം.

൧൦. സുമങ്ഗലത്ഥേരഅപദാനം

൧൨൪.

‘‘ആഹുതിം യിട്ഠുകാമോഹം, പടിയാദേത്വാന ഭോജനം;

ബ്രാഹ്മണേ പടിമാനേന്തോ, വിസാലേ മാളകേ ഠിതോ.

൧൨൫.

‘‘അഥദ്ദസാസിം സമ്ബുദ്ധം, പിയദസ്സിം മഹായസം;

സബ്ബലോകവിനേതാരം, സയമ്ഭും അഗ്ഗപുഗ്ഗലം.

൧൨൬.

‘‘ഭഗവന്തം ജുതിമന്തം, സാവകേഹി പുരക്ഖതം;

ആദിച്ചമിവ രോചന്തം, രഥിയം പടിപന്നകം.

൧൨൭.

‘‘അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാന, സകം ചിത്തം പസാദയിം;

മനസാവ നിമന്തേസിം, ‘ആഗച്ഛതു മഹാമുനി’.

൧൨൮.

‘‘മമ സങ്കപ്പമഞ്ഞായ, സത്ഥാ ലോകേ അനുത്തരോ;

ഖീണാസവസഹസ്സേഹി, മമ ദ്വാരം ഉപാഗമി.

൧൨൯.

‘‘നമോ തേ പുരിസാജഞ്ഞ, നമോ തേ പുരിസുത്തമ;

പാസാദം അഭിരൂഹിത്വാ, സീഹാസനേ നിസീദതം [നിസീദ ത്വം (സീ.)].

൧൩൦.

‘‘ദന്തോ ദന്തപരിവാരോ, തിണ്ണോ താരയതം വരോ;

പാസാദം അഭിരൂഹിത്വാ, നിസീദി പവരാസനേ.

൧൩൧.

‘‘യം മേ അത്ഥി സകേ ഗേഹേ, ആമിസം പച്ചുപട്ഠിതം;

താഹം ബുദ്ധസ്സ പാദാസിം, പസന്നോ സേഹി പാണിഭി.

൧൩൨.

‘‘പസന്നചിത്തോ സുമനോ, വേദജാതോ കതഞ്ജലീ;

ബുദ്ധസേട്ഠം നമസ്സാമി, അഹോ ബുദ്ധസ്സുളാരതാ.

൧൩൩.

‘‘അട്ഠന്നം പയിരൂപാസതം, ഭുഞ്ജം ഖീണാസവാ ബഹൂ;

തുയ്ഹേവേസോ ആനുഭാവോ, സരണം തം ഉപേമഹം.

൧൩൪.

‘‘പിയദസ്സീ ച ഭഗവാ, ലോകജേട്ഠോ നരാസഭോ;

ഭിക്ഖുസങ്ഘേ നിസീദിത്വാ, ഇമാ ഗാഥാ അഭാസഥ.

൧൩൫.

‘‘‘യോ സോ സങ്ഘം അഭോജേസി, ഉജുഭൂതം സമാഹിതം;

തഥാഗതഞ്ച സമ്ബുദ്ധം, സുണാഥ മമ ഭാസതോ.

൧൩൬.

‘‘‘സത്തവീസതിക്ഖത്തും സോ, ദേവരജ്ജം കരിസ്സതി;

സകകമ്മാഭിരദ്ധോ സോ, ദേവലോകേ രമിസ്സതി.

൧൩൭.

‘‘‘ദസ അട്ഠ ചക്ഖത്തും [ദസഞ്ചട്ഠക്ഖത്ഥും (സീ.), ദസ ചട്ഠക്ഖത്തും (സ്യാ.)] സോ, ചക്കവത്തീ ഭവിസ്സതി;

പഥബ്യാ രജ്ജം പഞ്ചസതം, വസുധം ആവസിസ്സതി’.

൧൩൮.

‘‘അരഞ്ഞവനമോഗ്ഗയ്ഹ, കാനനം ബ്യഗ്ഘസേവിതം;

പധാനം പദഹിത്വാന, കിലേസാ ഝാപിതാ മയാ.

൧൩൯.

‘‘അട്ഠാരസേ കപ്പസതേ, യം ദാനമദദിം തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ഭത്തദാനസ്സിദം ഫലം.

൧൪൦.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ, വിമോക്ഖാപി ച അട്ഠിമേ;

ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ സുമങ്ഗലോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

സുമങ്ഗലത്ഥേരസ്സാപദാനം ദസമം.

തസ്സുദ്ദാനം –

സീഹാസനീ ഏകഥമ്ഭീ, നന്ദോ ച ചൂളപന്ഥകോ;

പിലിന്ദരാഹുലോ ചേവ, വങ്ഗന്തോ രട്ഠപാലകോ.

സോപാകോ മങ്ഗലോ ചേവ, ദസേവ ദുതിയേ വഗ്ഗേ;

സതഞ്ച അട്ഠതിംസ ച, ഗാഥാ ചേത്ഥ പകാസിതാ.

സീഹാസനിയവഗ്ഗോ ദുതിയോ.

൩. സുഭൂതിവഗ്ഗോ

൧. സുഭൂതിത്ഥേരഅപദാനം

.

‘‘ഹിമവന്തസ്സാവിദൂരേ, നിസഭോ നാമ പബ്ബതോ;

അസ്സമോ സുകതോ മയ്ഹം, പണ്ണസാലാ സുമാപിതാ.

.

‘‘കോസിയോ നാമ നാമേന, ജടിലോ ഉഗ്ഗതാപനോ;

ഏകാകിയോ [ഏകാകികോ (ക.)] അദുതിയോ, വസാമി നിസഭേ തദാ.

.

‘‘ഫലം മൂലഞ്ച പണ്ണഞ്ച, ന ഭുഞ്ജാമി അഹം തദാ;

പവത്തംവ സുപാതാഹം [പവത്തപണ്ഡുപത്താനി (സീ.)], ഉപജീവാമി താവദേ.

.

‘‘നാഹം കോപേമി ആജീവം, ചജമാനോപി ജീവിതം;

ആരാധേമി സകം ചിത്തം, വിവജ്ജേമി അനേസനം.

.

‘‘രാഗൂപസംഹിതം ചിത്തം, യദാ ഉപ്പജ്ജതേ മമ;

സയംവ പച്ചവേക്ഖാമി, ഏകഗ്ഗോ തം ദമേമഹം.

.

‘‘‘രജ്ജസേ രജ്ജനീയേ ച, ദുസ്സനീയേ ച ദുസ്സസേ;

മുയ്ഹസേ മോഹനീയേ ച, നിക്ഖമസ്സു വനാ തുവം.

.

‘‘‘വിസുദ്ധാനം അയം വാസോ, നിമ്മലാനം തപസ്സിനം;

മാ ഖോ വിസുദ്ധം ദൂസേസി, നിക്ഖമസ്സു വനാ തുവം.

.

‘‘‘അഗാരികോ ഭവിത്വാന, യദാ പുത്തം [സദായുത്തം (സീ.), യദായുത്തം (സ്യാ.)], ലഭിസ്സസി;

ഉഭോപി മാ വിരാധേസി, നിക്ഖമസ്സു വനാ തുവം.

.

‘‘‘ഛവാലാതം യഥാ കട്ഠം, ന ക്വചി കിച്ചകാരകം;

നേവ ഗാമേ അരഞ്ഞേ വാ, ന ഹി തം കട്ഠസമ്മതം.

൧൦.

‘‘‘ഛവാലാതൂപമോ ത്വംസി, ന ഗിഹീ നാപി സഞ്ഞതോ;

ഉഭതോ മുത്തകോ അജ്ജ, നിക്ഖമസ്സു വനാ തുവം.

൧൧.

‘‘‘സിയാ നു ഖോ തവ ഏതം, കോ പജാനാതി തേ ഇദം;

സദ്ധാധുരം വഹിസി [സദ്ധാധുരം ജഹസി (സീ.), സീഘം ധുരം വഹിസി (സ്യാ.)] മേ, കോസജ്ജബഹുലായ ച.

൧൨.

‘‘‘ജിഗുച്ഛിസ്സന്തി തം വിഞ്ഞൂ, അസുചിം നാഗരികോ യഥാ;

ആകഡ്ഢിത്വാന ഇസയോ, ചോദയിസ്സന്തി തം സദാ.

൧൩.

‘‘‘തം വിഞ്ഞൂ പവദിസ്സന്തി, സമതിക്കന്തസാസനം;

സംവാസം അലഭന്തോ ഹി, കഥം ജീവിഹിസി [ജീവിസ്സസി (സീ.)] തുവം.

൧൪.

‘‘‘തിധാപഭിന്നം മാതങ്ഗം, കുഞ്ജരം സട്ഠിഹായനം;

ബലീ നാഗോ ഉപഗന്ത്വാ, യൂഥാ നീഹരതേ ഗജം.

൧൫.

‘‘‘യൂഥാ വിനിസ്സടോ സന്തോ, സുഖം സാതം ന വിന്ദതി;

ദുക്ഖിതോ വിമനോ ഹോതി, പജ്ഝായന്തോ പവേധതി.

൧൬.

‘‘‘തഥേവ ജടിലാ തമ്പി, നീഹരിസ്സന്തി ദുമ്മതിം;

തേഹി ത്വം നിസ്സടോ സന്തോ, സുഖം സാതം ന ലച്ഛസി.

൧൭.

‘‘‘ദിവാ വാ യദി വാ രത്തിം, സോകസല്ലസമപ്പിതോ;

ഡയ്ഹസി പരിളാഹേന, ഗജോ യൂഥാവ നിസ്സടോ.

൧൮.

‘‘‘ജാതരൂപം യഥാ കൂടം, നേവ ഝായതി [യായതി (സ്യാ.)] കത്ഥചി;

തഥാ സീലവിഹീനോ ത്വം, ന ഝായിസ്സസി [യാരിസ്സതി (സ്യാ.)] കത്ഥചി.

൧൯.

‘‘‘അഗാരം വസമാനോപി, കഥം ജീവിഹിസി തുവം;

മത്തികം പേത്തികഞ്ചാപി, നത്ഥി തേ നിഹിതം ധനം.

൨൦.

‘‘‘സയം കമ്മം കരിത്വാന, ഗത്തേ സേദം പമോചയം;

ഏവം ജീവിഹിസി ഗേഹേ, സാധു തേ തം ന രുച്ചതി.

൨൧.

‘‘‘ഏവാഹം തത്ഥ വാരേമി, സംകിലേസഗതം മനം;

നാനാധമ്മകഥം കത്വാ, പാപാ ചിത്തം നിവാരയിം’.

൨൨.

‘‘ഏവം മേ വിഹരന്തസ്സ, അപ്പമാദവിഹാരിനോ;

തിംസവസ്സസഹസ്സാനി, വിപിനേ മേ അതിക്കമും.

൨൩.

‘‘അപ്പമാദരതം ദിസ്വാ, ഉത്തമത്ഥം ഗവേസകം;

പദുമുത്തരസമ്ബുദ്ധോ, ആഗച്ഛി മമ സന്തികം.

൨൪.

‘‘തിമ്ബരൂസകവണ്ണാഭോ, അപ്പമേയ്യോ അനൂപമോ;

രൂപേനാസദിസോ ബുദ്ധോ, ആകാസേ ചങ്കമീ തദാ.

൨൫.

‘‘സുഫുല്ലോ സാലരാജാവ, വിജ്ജൂവബ്ഭഘനന്തരേ;

ഞാണേനാസദിസോ ബുദ്ധോ, ആകാസേ ചങ്കമീ തദാ.

൨൬.

‘‘സീഹരാജാ വസമ്ഭീതോ [ഛമ്ഭിതോ (ക.)],

ഗജരാജാവ ദപ്പിതോ [ദമ്മിതോ (ക.)].

ലാസിതോ [അഭീതോ (സ്യാ.)] ബ്യഗ്ഘരാജാവ, ആകാസേ ചങ്കമീ തദാ.

൨൭.

‘‘സിങ്ഗീനിക്ഖസവണ്ണാഭോ, ഖദിരങ്ഗാരസന്നിഭോ;

മണി യഥാ ജോതിരസോ, ആകാസേ ചങ്കമീ തദാ.

൨൮.

‘‘വിസുദ്ധകേലാസനിഭോ, പുണ്ണമായേവ ചന്ദിമാ;

മജ്ഝന്ഹികേവ [മജ്ഝന്തികേവ (സബ്ബത്ഥ)] സൂരിയോ, ആകാസേ ചങ്കമീ തദാ.

൨൯.

‘‘ദിസ്വാ നഭേ ചങ്കമന്തം, ഏവം ചിന്തേസഹം തദാ;

‘ദേവോ നു ഖോ അയം സത്തോ, ഉദാഹു മനുജോ അയം.

൩൦.

‘‘‘ന മേ സുതോ വാ ദിട്ഠോ വാ, മഹിയാ ഏദിസോ നരോ;

അപി മന്തപദം അത്ഥി, അയം സത്ഥാ ഭവിസ്സതി’.

൩൧.

‘‘ഏവാഹം ചിന്തയിത്വാന, സകം ചിത്തം പസാദയിം;

നാനാപുപ്ഫഞ്ച ഗന്ധഞ്ച, സന്നിപാതേസഹം [സന്നിപാതേത്വാഹം (സീ.)] തദാ.

൩൨.

‘‘പുപ്ഫാസനം പഞ്ഞപേത്വാ, സാധുചിത്തം മനോരമം;

നരസാരഥിനം അഗ്ഗം, ഇദം വചനമബ്രവിം.

൩൩.

‘‘‘ഇദം മേ ആസനം വീര, പഞ്ഞത്തം തവനുച്ഛവം;

ഹാസയന്തോ മമം ചിത്തം, നിസീദ കുസുമാസനേ’.

൩൪.

‘‘നിസീദി തത്ഥ ഭഗവാ, അസമ്ഭീതോവ [അഛമ്ഭിതോവ (ക.)] കേസരീ;

സത്തരത്തിന്ദിവം ബുദ്ധോ, പവരേ കുസുമാസനേ.

൩൫.

‘‘നമസ്സമാനോ അട്ഠാസിം, സത്തരത്തിന്ദിവം അഹം;

വുട്ഠഹിത്വാ സമാധിമ്ഹാ, സത്ഥാ ലോകേ അനുത്തരോ;

മമ കമ്മം പകിത്തേന്തോ, ഇദം വചനമബ്രവി.

൩൬.

‘‘‘ഭാവേഹി ബുദ്ധാനുസ്സതിം, ഭാവനാനമനുത്തരം;

ഇമം സതിം ഭാവയിത്വാ, പൂരയിസ്സസി മാനസം.

൩൭.

‘‘‘തിംസകപ്പസഹസ്സാനി, ദേവലോകേ രമിസ്സസി;

അസീതിക്ഖത്തും ദേവിന്ദോ, ദേവരജ്ജം കരിസ്സസി;

സഹസ്സക്ഖത്തും ചക്കവത്തീ, രാജാ രട്ഠേ ഭവിസ്സസി.

൩൮.

‘‘‘പദേസരജ്ജം വിപുലം, ഗണനാതോ അസങ്ഖിയം;

അനുഭോസ്സസി തം സബ്ബം, ബുദ്ധാനുസ്സതിയാ ഫലം.

൩൯.

‘‘‘ഭവാഭവേ സംസരന്തോ, മഹാഭോഗം ലഭിസ്സസി;

ഭോഗേ തേ ഊനതാ നത്ഥി, ബുദ്ധാനുസ്സതിയാ ഫലം.

൪൦.

‘‘‘കപ്പസതസഹസ്സമ്ഹി, ഓക്കാകകുലസമ്ഭവോ;

ഗോതമോ നാമ ഗോത്തേന, സത്ഥാ ലോകേ ഭവിസ്സതി.

൪൧.

‘‘‘അസീതികോടിം ഛഡ്ഡേത്വാ, ദാസേ കമ്മകരേ ബഹൂ;

ഗോതമസ്സ ഭഗവതോ, സാസനേ പബ്ബജിസ്സസി.

൪൨.

‘‘‘ആരാധയിത്വാ സമ്ബുദ്ധം, ഗോതമം സക്യപുങ്ഗവം;

സുഭൂതി നാമ നാമേന, ഹേസ്സതി സത്ഥു സാവകോ.

൪൩.

‘‘‘ഭിക്ഖുസങ്ഘേ നിസീദിത്വാ, ദക്ഖിണേയ്യഗുണമ്ഹി തം;

തഥാരണവിഹാരേ ച, ദ്വീസു അഗ്ഗേ ഠപേസ്സതി’.

൪൪.

‘‘ഇദം വത്വാന സമ്ബുദ്ധോ, ജലജുത്തമനാമകോ;

നഭം അബ്ഭുഗ്ഗമീ വീരോ, ഹംസരാജാവ അമ്ബരേ.

൪൫.

‘‘സാസിതോ ലോകനാഥേന, നമസ്സിത്വാ തഥാഗതം;

സദാ ഭാവേമി മുദിതോ, ബുദ്ധാനുസ്സതിമുത്തമം.

൪൬.

‘‘തേന കമ്മേന സുകതേന, ചേതനാപണിധീഹി ച;

ജഹിത്വാ മാനുസം ദേഹം, താവതിംസം അഗച്ഛഹം.

൪൭.

‘‘അസീതിക്ഖത്തും ദേവിന്ദോ, ദേവരജ്ജമകാരയിം;

സഹസ്സക്ഖത്തും രാജാ ച, ചക്കവത്തീ അഹോസഹം.

൪൮.

‘‘പദേസരജ്ജം വിപുലം, ഗണനാതോ അസങ്ഖിയം;

അനുഭോമി സുസമ്പത്തിം, ബുദ്ധാനുസ്സതിയാ ഫലം.

൪൯.

‘‘ഭവാഭവേ സംസരന്തോ, മഹാഭോഗം ലഭാമഹം;

ഭോഗേ മേ ഊനതാ നത്ഥി, ബുദ്ധാനുസ്സതിയാ ഫലം.

൫൦.

‘‘സതസഹസ്സിതോ കപ്പേ, യം കമ്മമകരിം തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ബുദ്ധാനുസ്സതിയാ ഫലം.

൫൧.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ, വിമോക്ഖാപി ച അട്ഠിമേ;

ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ സുഭൂതി ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

സുഭൂതിത്ഥേരസ്സാപദാനം പഠമം.

൨. ഉപവാനത്ഥേരഅപദാനം

൫൨.

‘‘പദുമുത്തരോ നാമ ജിനോ, സബ്ബധമ്മാന പാരഗൂ;

ജലിത്വാ അഗ്ഗിക്ഖന്ധോവ, സമ്ബുദ്ധോ പരിനിബ്ബുതോ.

൫൩.

‘‘മഹാജനാ സമാഗമ്മ, പൂജയിത്വാ തഥാഗതം;

ചിതം കത്വാന സുകതം, സരീരം അഭിരോപയും.

൫൪.

‘‘സരീരകിച്ചം കത്വാന, ധാതും തത്ഥ സമാനയും;

സദേവമാനുസാ സബ്ബേ, ബുദ്ധഥൂപം അകംസു തേ.

൫൫.

‘‘പഠമാ കഞ്ചനമയാ, ദുതിയാസി മണീമയാ;

തതിയാ രൂപിയമയാ, ചതുത്ഥീ ഫലികാമയാ.

൫൬.

‘‘തഥാ [തത്ഥ (സ്യാ. ക.)] പഞ്ചമിയാ ഭൂമി [നേമി (സീ.)], ലോഹിതങ്ഗമയാ അഹു;

ഛട്ഠാ മസാരഗല്ലസ്സ, സബ്ബരതനമയൂപരി.

൫൭.

‘‘ജങ്ഘാ മണിമയാ ആസി, വേദികാ രതനമയാ;

സബ്ബസോണ്ണമയോ ഥൂപോ, ഉദ്ധം യോജനമുഗ്ഗതോ.

൫൮.

‘‘ദേവാ തത്ഥ സമാഗന്ത്വാ, ഏകതോ മന്തയും തദാ;

മയമ്പി ഥൂപം കസ്സാമ, ലോകനാഥസ്സ താദിനോ.

൫൯.

‘‘ധാതു ആവേണികാ നത്ഥി, സരീരം ഏകപിണ്ഡിതം;

ഇമമ്ഹി ബുദ്ധഥൂപമ്ഹി, കസ്സാമ കഞ്ചുകം മയം.

൬൦.

‘‘ദേവാ സത്തഹി രത്നേഹി [സത്തരതനേഹി (സീ.)], അഞ്ഞം വഡ്ഢേസു യോജനം;

ഥൂപോ ദ്വിയോജനുബ്ബേധോ, തിമിരം ബ്യപഹന്തി സോ.

൬൧.

‘‘നാഗാ തത്ഥ സമാഗന്ത്വാ, ഏകതോ മന്തയും തദാ;

മനുസ്സാ ചേവ ദേവാ ച, ബുദ്ധഥൂപം അകംസു തേ.

൬൨.

‘‘മാ നോ പമത്താ അസ്സുമ്ഹ [അസ്സുമ്ഹാ (സീ. സ്യാ.), ആസിമ്ഹാ (?)], അപ്പമത്താ സദേവകാ;

മയമ്പി ഥൂപം കസ്സാമ, ലോകനാഥസ്സ താദിനോ.

൬൩.

‘‘ഇന്ദനീലം മഹാനീലം, അഥോ ജോതിരസം മണിം;

ഏകതോ സന്നിപാതേത്വാ, ബുദ്ധഥൂപം അഛാദയും.

൬൪.

‘‘സബ്ബം മണിമയം ആസി, താവതാ ബുദ്ധചേതിയം;

തിയോജനസമുബ്ബിദ്ധം [തീണി യോജനമുബ്ബിദ്ധം (സീ. ക.)], ആലോകകരണം തദാ.

൬൫.

‘‘ഗരുളാ ച സമാഗന്ത്വാ, ഏകതോ മന്തയും തദാ;

മനുസ്സാ ദേവാ നാഗാ ച, ബുദ്ധഥൂപം അകംസു തേ.

൬൬.

‘‘‘മാ നോ പമത്താ അസ്സുമ്ഹ, അപ്പമത്താ സദേവകാ;

മയമ്പി ഥൂപം കസ്സാമ, ലോകനാഥസ്സ താദിനോ’.

൬൭.

‘‘സബ്ബം മണിമയം ഥൂപം, അകരും തേ ച കഞ്ചുകം [സബ്ബമണിമയം ഥൂപേ, അകരുത്തരകഞ്ചുകം (സീ.)];

യോജനം തേപി വഡ്ഢേസും, ആയതം ബുദ്ധചേതിയം.

൬൮.

‘‘ചതുയോജനമുബ്ബിദ്ധോ, ബുദ്ധഥൂപോ വിരോചതി;

ഓഭാസേതി ദിസാ സബ്ബാ, സതരംസീവ ഉഗ്ഗതോ.

൬൯.

‘‘കുമ്ഭണ്ഡാ ച സമാഗന്ത്വാ, ഏകതോ മന്തയും തദാ;

മനുസ്സാ ചേവ ദേവാ ച, നാഗാ ച ഗരുളാ തഥാ.

പച്ചേകം ബുദ്ധസേട്ഠസ്സ, അകംസു ഥൂപമുത്തമം.

൭൦.

‘‘‘മാ നോ പമത്താ അസ്സുമ്ഹ, അപ്പമത്താ സദേവകാ;

മയമ്പി ഥൂപം കസ്സാമ, ലോകനാഥസ്സ താദിനോ;

രതനേഹി ഛാദേസ്സാമ, ആയതം ബുദ്ധചേതിയം’.

൭൧.

‘‘യോജനം തേപി വഡ്ഢേസും, ആയതം ബുദ്ധചേതിയം;

പഞ്ചയോജനമുബ്ബിദ്ധോ, ഥൂപോ ഓഭാസതേ തദാ.

൭൨.

‘‘യക്ഖാ തത്ഥ സമാഗന്ത്വാ, ഏകതോ മന്തയും തദാ;

മനുസ്സാ ദേവാ നാഗാ ച, ഗരുളാ കുമ്ഭഅണ്ഡകാ.

൭൩.

‘‘പച്ചേകം ബുദ്ധസേട്ഠസ്സ, അകംസു ഥൂപമുത്തമം;

‘മാ നോ പമത്താ അസ്സുമ്ഹ, അപ്പമത്താ സദേവകാ.

൭൪.

‘‘‘മയമ്പി ഥൂപം കസ്സാമ, ലോകനാഥസ്സ താദിനോ;

ഫലികാഹി ഛാദേസ്സാമ, ആയതം ബുദ്ധചേതിയം’.

൭൫.

‘‘യോജനം തേപി വഡ്ഢേസും, ആയതം ബുദ്ധചേതിയം;

ഛ യോജനാനി ഉബ്ബിദ്ധോ, ഥൂപോ ഓഭാസതേ തദാ.

൭൬.

‘‘ഗന്ധബ്ബാ ച സമാഗന്ത്വാ, ഏകതോ മന്തയും തദാ;

‘മനുജാ ദേവതാ നാഗാ, ഗരുളാ കുമ്ഭയക്ഖകാ.

൭൭.

‘‘‘സബ്ബേകംസു ബുദ്ധഥൂപം, മയമേത്ഥ അകാരകാ;

മയമ്പി ഥൂപം കസ്സാമ, ലോകനാഥസ്സ താദിനോ’.

൭൮.

‘‘വേദിയോ സത്ത കത്വാന, ഛത്തമാരോപയിംസു തേ;

സബ്ബസോണ്ണമയം ഥൂപം, ഗന്ധബ്ബാ കാരയും തദാ.

൭൯.

‘‘സത്തയോജനമുബ്ബിദ്ധോ, ഥൂപോ ഓഭാസതേ തദാ;

രത്തിന്ദിവാ ന ഞായന്തി, ആലോകോ ഹോതി [ആലോകാ ഹോന്തി (സ്യാ. ക.)] സബ്ബദാ.

൮൦.

‘‘അഭിഭോന്തി ന തസ്സാഭാ, ചന്ദസൂരാ സതാരകാ;

സമന്താ യോജനസതേ, പദീപോപി ന പജ്ജലി.

൮൧.

‘‘തേന കാലേന യേ കേചി, ഥൂപം പൂജേന്തി മാനുസാ;

ന തേ ഥൂപമാരുഹന്തി, അമ്ബരേ ഉക്ഖിപന്തി തേ.

൮൨.

‘‘ദേവേഹി ഠപിതോ യക്ഖോ, അഭിസമ്മതനാമകോ;

ധജം വാ പുപ്ഫദാമം വാ, അഭിരോപേതി ഉത്തരി.

൮൩.

‘‘ന തേ പസ്സന്തി തം യക്ഖം, ദാമം പസ്സന്തി ഗച്ഛതോ;

ഏവം പസ്സിത്വാ ഗച്ഛന്താ, സബ്ബേ ഗച്ഛന്തി സുഗ്ഗതിം.

൮൪.

‘‘വിരുദ്ധാ [വിസദ്ധാ (സീ.)] യേ പാവചനേ, പസന്നാ യേ ച സാസനേ;

പാടിഹേരം ദട്ഠുകാമാ, ഥൂപം പൂജേന്തി മാനുസാ.

൮൫.

‘‘നഗരേ ഹംസവതിയാ, അഹോസിം ഭതകോ [വരകോ (സ്യാ. ക.)] തദാ;

ആമോദിതം ജനം ദിസ്വാ, ഏവം ചിന്തേസഹം തദാ.

൮൬.

‘‘‘ഉളാരോ ഭഗവാ ഹേസോ, യസ്സ ധാതുധരേദിസം;

ഇമാ ച ജനതാ തുട്ഠാ, കാരം കുബ്ബം ന തപ്പരേ [കുബ്ബന്തനപ്പകം (സീ.)].

൮൭.

‘‘‘അഹമ്പി കാരം കസ്സാമി, ലോകനാഥസ്സ താദിനോ;

തസ്സ ധമ്മേസു ദായാദോ, ഭവിസ്സാമി അനാഗതേ’.

൮൮.

‘‘സുധോതം രജകേനാഹം, ഉത്തരേയ്യപടം മമ;

വേളഗ്ഗേ ആലഗേത്വാന, ധജം ഉക്ഖിപിമമ്ബരേ.

൮൯.

‘‘അഭിസമ്മതകോ ഗയ്ഹ, അമ്ബരേഹാസി മേ ധജം;

വാതേരിതം ധജം ദിസ്വാ, ഭിയ്യോ ഹാസം ജനേസഹം.

൯൦.

‘‘തത്ഥ ചിത്തം പസാദേത്വാ, സമണം ഉപസങ്കമിം;

തം ഭിക്ഖും അഭിവാദേത്വാ, വിപാകം പുച്ഛഹം ധജേ.

൯൧.

‘‘സോ മേ കഥേസി ആനന്ദ, പീതിസഞ്ജനനം മമ;

‘തസ്സ ധജസ്സ വിപാകം, അനുഭോസ്സസി സബ്ബദാ.

൯൨.

‘‘‘ഹത്ഥീ അസ്സാ രഥാ പത്തീ, സേനാ ച ചതുരങ്ഗിനീ;

പരിവാരേസ്സന്തി തം നിച്ചം, ധജദാനസ്സിദം ഫലം.

൯൩.

‘‘‘സട്ഠിതൂരിയസഹസ്സാനി, ഭേരിയോ സമലങ്കതാ;

പരിവാരേസ്സന്തി തം നിച്ചം, ധജദാനസ്സിദം ഫലം.

൯൪.

‘‘‘ഛളാസീതിസഹസ്സാനി, നാരിയോ സമലങ്കതാ;

വിചിത്തവത്ഥാഭരണാ, ആമുത്തമണികുണ്ഡലാ.

൯൫.

‘‘‘അളാരപമ്ഹാ ഹസുലാ, സുസഞ്ഞാ തനുമജ്ഝിമാ;

പരിവാരേസ്സന്തി തം നിച്ചം, ധജദാനസ്സിദം ഫലം.

൯൬.

‘‘‘തിംസകപ്പസഹസ്സാനി, ദേവലോകേ രമിസ്സസി;

അസീതിക്ഖത്തും ദേവിന്ദോ, ദേവരജ്ജം കരിസ്സസി.

൯൭.

‘‘‘സഹസ്സക്ഖത്തും രാജാ ച, ചക്കവത്തീ ഭവിസ്സസി;

പദേസരജ്ജം വിപുലം, ഗണനാതോ അസങ്ഖിയം.

൯൮.

‘‘‘കപ്പസതസഹസ്സമ്ഹി, ഓക്കാകകുലസമ്ഭവോ;

ഗോതമോ നാമ ഗോത്തേന, സത്ഥാ ലോകേ ഭവിസ്സതി.

൯൯.

‘‘‘ദേവലോകാ ചവിത്വാന, സുക്കമൂലേന ചോദിതോ;

പുഞ്ഞകമ്മേന സംയുത്തോ, ബ്രഹ്മബന്ധു ഭവിസ്സസി.

൧൦൦.

‘‘‘അസീതികോടിം ഛഡ്ഡേത്വാ, ദാസേ കമ്മകരേ ബഹൂ;

ഗോതമസ്സ ഭഗവതോ, സാസനേ പബ്ബജിസ്സസി.

൧൦൧.

‘‘‘ആരാധയിത്വാ സമ്ബുദ്ധം, ഗോതമം സക്യപുങ്ഗവം;

ഉപവാനോതി നാമേന, ഹേസ്സസി സത്ഥു സാവകോ’.

൧൦൨.

‘‘സതസഹസ്സേ കതം കമ്മം, ഫലം ദസ്സേസി മേ ഇധ;

സുമുത്തോ സരവേഗോവ കിലേസേ ഝാപയീ മമ.

൧൦൩.

‘‘ചക്കവത്തിസ്സ സന്തസ്സ, ചതുദീപിസ്സരസ്സ മേ;

തിയോജനാനി സമന്താ, ഉസ്സീസന്തി ധജാ സദാ.

൧൦൪.

‘‘സതസഹസ്സിതോ കപ്പേ, യം കമ്മമകരിം തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ധജദാനസ്സിദം ഫലം.

൧൦൫.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ, വിമോക്ഖാപി ച അട്ഠിമേ;

ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ഉപവാനോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ഉപവാനത്ഥേരസ്സാപദാനം ദുതിയം.

൩. തിസരണഗമനിയത്ഥേരഅപദാനം

൧൦൬.

‘‘നഗരേ ചന്ദവതിയാ [ബന്ധുമതിയാ (അട്ഠ.)], മാതുഉപട്ഠാകോ [മാതുപട്ഠായകോ (സീ.), മാതുപട്ഠാനകോ (സ്യാ.)] അഹും;

അന്ധാ മാതാ പിതാ മയ്ഹം, തേ പോസേമി അഹം തദാ.

൧൦൭.

‘‘രഹോഗതോ നിസീദിത്വാ, ഏവം ചിന്തേസഹം തദാ;

പോസേന്തോ മാതാപിതരോ, പബ്ബജ്ജം ന ലഭാമഹം.

൧൦൮.

‘‘മഹന്ധകാരപിഹിതാ [തമന്ധകാരപിഹിതാ (സ്യാ.)], തിവിധഗ്ഗീഹി ഡയ്ഹരേ;

ഏതാദിസേ ഭവേ [ഭയേ (സീ.)] ജാതേ, നത്ഥി കോചി വിനായകോ.

൧൦൯.

‘‘ബുദ്ധോ ലോകേ സമുപ്പന്നോ, ദിപ്പതി [ദിബ്ബതി (ക.)] [ജിനസാസനം (സീ.)] ദാനി സാസനം;

സക്കാ ഉദ്ധരിതും അത്താ, പുഞ്ഞകാമേന ജന്തുനാ.

൧൧൦.

‘‘ഉഗ്ഗയ്ഹ തീണി സരണേ, പരിപുണ്ണാനി ഗോപയിം;

തേന കമ്മേന സുകതേന, പടിമോക്ഖാമി ദുഗ്ഗതിം.

൧൧൧.

‘‘നിസഭോ നാമ സമണോ, ബുദ്ധസ്സ അഗ്ഗസാവകോ;

തമഹം ഉപഗന്ത്വാന, സരണഗമനം ഗഹിം.

൧൧൨.

‘‘വസ്സസതസഹസ്സാനി, ആയു വിജ്ജതി താവദേ;

താവതാ സരണഗമനം, പരിപുണ്ണം അഗോപയിം.

൧൧൩.

‘‘ചരിമേ വത്തമാനമ്ഹി, സരണം തം അനുസ്സരിം;

തേന കമ്മേന സുകതേന, താവതിംസം അഗച്ഛഹം.

൧൧൪.

‘‘ദേവലോകഗതോ സന്തോ, പുഞ്ഞകമ്മസമാഹിതോ;

യം ദേസം [യം യം ദേസം (സ്യാ.)] ഉപപജ്ജാമി [ഉപഗച്ഛാമി (സീ.)], അട്ഠ ഹേതൂ ലഭാമഹം.

൧൧൫.

‘‘ദിസാസു പൂജിതോ ഹോമി, തിക്ഖപഞ്ഞോ ഭവാമഹം;

സബ്ബേ ദേവാനുവത്തന്തി, അമിതഭോഗം ലഭാമഹം.

൧൧൬.

‘‘സുവണ്ണവണ്ണോ സബ്ബത്ഥ, പടികന്തോ ഭവാമഹം;

മിത്താനം അചലോ ഹോമി, യസോ അബ്ഭുഗ്ഗതോ മമം.

൧൧൭.

‘‘അസീതിക്ഖത്തു ദേവിന്ദോ, ദേവരജ്ജമകാരയിം;

ദിബ്ബസുഖം അനുഭവിം, അച്ഛരാഹി പുരക്ഖതോ.

൧൧൮.

‘‘പഞ്ചസത്തതിക്ഖത്തുഞ്ച, ചക്കവത്തീ അഹോസഹം;

പദേസരജ്ജം വിപുലം, ഗണനാതോ അസങ്ഖിയം.

൧൧൯.

‘‘പച്ഛിമേ ഭവേ സമ്പത്തേ, പുഞ്ഞകമ്മസമാഹിതോ;

പുരേ സാവത്ഥിയം ജാതോ, മഹാസാലേ സുഅഡ്ഢകേ.

൧൨൦.

‘‘നഗരാ നിക്ഖമിത്വാന, ദാരകേഹി പുരക്ഖതോ;

ഹസഖിഡ്ഡസമങ്ഗീഹം [സാഹം ഖിഡ്ഡസമങ്ഗീ (സ്യാ.)], സങ്ഘാരാമം ഉപാഗമിം.

൧൨൧.

‘‘തത്ഥദ്ദസാസിം [തത്ഥദ്ദസാഹം (ക.)] സമണം, വിപ്പമുത്തം നിരൂപധിം;

സോ മേ ധമ്മമദേസേസി, സരണഞ്ച അദാസി മേ.

൧൨൨.

‘‘സോഹം സുത്വാന സരണം, സരണം മേ അനുസ്സരിം;

ഏകാസനേ നിസീദിത്വാ, അരഹത്തമപാപുണിം.

൧൨൩.

‘‘ജാതിയാ സത്തമേ വസ്സേ, അരഹത്തമപാപുണിം;

ഉപസമ്പാദയി ബുദ്ധോ, ഗുണമഞ്ഞായ ചക്ഖുമാ.

൧൨൪.

‘‘അപരിമേയ്യേ ഇതോ കപ്പേ, സരണാനി അഗച്ഛഹം;

തതോ മേ സുകതം കമ്മം, ഫലം ദസ്സേസി മേ ഇധ.

൧൨൫.

‘‘സുഗോപിതം മേ സരണം, മാനസം സുപ്പണീഹിതം;

അനുഭോത്വാ യസം സബ്ബം, പത്തോമ്ഹി അചലം പദം.

൧൨൬.

‘‘യേസം സോതാവധാനത്ഥി, സുണോഥ മമ ഭാസതോ;

അഹം [അത്ഥം (സ്യാ.)] വോ കഥയിസ്സാമി, സാമം ദിട്ഠം പദം മമ.

൧൨൭.

‘‘‘ബുദ്ധോ ലോകേ സമുപ്പന്നോ, വത്തതേ ജിനസാസനം;

അമതാ വാദിതാ ഭേരീ, സോകസല്ലവിനോദനാ.

൧൨൮.

‘‘‘യഥാസകേന ഥാമേന, പുഞ്ഞക്ഖേത്തേ അനുത്തരേ;

അധികാരം കരേയ്യാഥ, പസ്സയിസ്സഥ നിബ്ബുതിം.

൧൨൯.

‘‘‘പഗ്ഗയ്ഹ തീണി സരണേ, പഞ്ചസീലാനി ഗോപിയ;

ബുദ്ധേ ചിത്തം പസാദേത്വാ, ദുക്ഖസ്സന്തം കരിസ്സഥ.

൧൩൦.

‘‘‘സമ്മാ ധമ്മം ഭാവേത്വാന [മമോപമം കരിത്വാന (സീ. സ്യാ.)], സീലാനി പരിഗോപിയ;

അചിരം അരഹത്തം വോ, സബ്ബേപി പാപുണിസ്സഥ.

൧൩൧.

‘‘‘തേവിജ്ജോ ഇദ്ധിപത്തോമ്ഹി, ചേതോപരിയകോവിദോ;

സാവകോ തേ മഹാവീര, സരണോ [ചരണേ (സീ. സ്യാ.)] വന്ദതി സത്ഥുനോ’.

൧൩൨.

‘‘അപരിമേയ്യേ ഇതോ കപ്പേ, സരണം ബുദ്ധസ്സ ഗച്ഛഹം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, സരണം ഗമനേ ഫലം.

൧൩൩.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ, വിമോക്ഖാപി ച അട്ഠിമേ;

ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ തിസരണഗമനിയോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

തിസരണഗമനിയത്ഥേരസ്സാപദാനം തതിയം.

൪. പഞ്ചസീലസമാദാനിയത്ഥേരഅപദാനം

൧൩൪.

‘‘നഗരേ ചന്ദവതിയാ, ഭതകോ ആസഹം തദാ;

പരകമ്മായനേ യുത്തോ, പബ്ബജ്ജം ന ലഭാമഹം.

൧൩൫.

‘‘മഹന്ധകാരപിഹിതാ, തിവിധഗ്ഗീഹി ഡയ്ഹരേ;

കേന നു ഖോ ഉപായേന, വിസംയുത്തോ ഭവേ അഹം.

൧൩൬.

‘‘ദേയ്യധമ്മോ ച മേ നത്ഥി, വരാകോ ഭതകോ അഹം;

യംനൂനാഹം പഞ്ചസീലം, രക്ഖേയ്യം പരിപൂരയം.

൧൩൭.

‘‘അനോമദസ്സിസ്സ മുനിനോ, നിസഭോ നാമ സാവകോ;

തമഹം ഉപസങ്കമ്മ, പഞ്ചസിക്ഖാപദഗ്ഗഹിം.

൧൩൮.

‘‘വസ്സസതസഹസ്സാനി, ആയു വിജ്ജതി താവദേ;

താവതാ പഞ്ചസീലാനി, പരിപുണ്ണാനി ഗോപയിം.

൧൩൯.

‘‘മച്ചുകാലേ ച സമ്പത്തേ, ദേവാ അസ്സാസയന്തി മം;

‘രഥോ സഹസ്സയുത്തോ തേ, മാരിസായം [മാരിസസ്സ (ക.)] ഉപട്ഠിതോ’.

൧൪൦.

‘‘വത്തന്തേ ചരിമേ ചിത്തേ, മമ സീലം അനുസ്സരിം;

തേന കമ്മേന സുകതേന, താവതിംസം അഗച്ഛഹം.

൧൪൧.

‘‘തിംസക്ഖത്തുഞ്ച ദേവിന്ദോ, ദേവരജ്ജമകാരയിം;

ദിബ്ബസുഖം [ദിബ്ബം സുഖം (സീ.)] അനുഭവിം, അച്ഛരാഹി പുരക്ഖതോ.

൧൪൨.

‘‘പഞ്ചസത്തതിക്ഖത്തുഞ്ച, ചക്കവത്തീ അഹോസഹം;

പദേസരജ്ജം വിപുലം, ഗണനാതോ അസങ്ഖിയം.

൧൪൩.

‘‘ദേവലോകാ ചവിത്വാന, സുക്കമൂലേന ചോദിതോ;

പുരേ വേസാലിയം ജാതോ, മഹാസാലേ സുഅഡ്ഢകേ.

൧൪൪.

‘‘വസ്സൂപനായികേ കാലേ, ദിപ്പന്തേ [ദിബ്ബന്തി (ക.)] ജിനസാസനേ;

മാതാ ച മേ പിതാ ചേവ, പഞ്ചസിക്ഖാപദഗ്ഗഹും.

൧൪൫.

‘‘സഹ സുത്വാനഹം സീലം, മമ സീലം അനുസ്സരിം;

ഏകാസനേ നിസീദിത്വാ, അരഹത്തമപാപുണിം.

൧൪൬.

‘‘ജാതിയാ പഞ്ചവസ്സേന, അരഹത്തമപാപുണിം;

ഉപസമ്പാദയി ബുദ്ധോ, ഗുണമഞ്ഞായ ചക്ഖുമാ.

൧൪൭.

‘‘പരിപുണ്ണാനി ഗോപേത്വാ, പഞ്ചസിക്ഖാപദാനഹം;

അപരിമേയ്യേ ഇതോ കപ്പേ, വിനിപാതം ന ഗച്ഛഹം.

൧൪൮.

‘‘സ്വാഹം യസമനുഭവിം, തേസം സീലാന വാഹസാ;

കപ്പകോടിമ്പി കിത്തേന്തോ, കിത്തയേ ഏകദേസകം.

൧൪൯.

‘‘പഞ്ചസീലാനി ഗോപേത്വാ, തയോ ഹേതൂ ലഭാമഹം;

ദീഘായുകോ മഹാഭോഗോ, തിക്ഖപഞ്ഞോ ഭവാമഹം.

൧൫൦.

‘‘സംകിത്തേന്തോ ച [പകിത്തേന്തോവ (സീ.), പകിത്തേന്തേ ച (സ്യാ.)] സബ്ബേസം, അഭിമത്തഞ്ച പോരിസം;

ഭവാഭവേ സംസരിത്വാ, ഏതേ ഠാനേ ലഭാമഹം.

൧൫൧.

‘‘അപരിമേയ്യസീലേസു, വത്തന്താ ജിനസാവകാ;

ഭവേസു യദി രജ്ജേയ്യും, വിപാകോ കീദിസോ ഭവേ.

൧൫൨.

‘‘സുചിണ്ണം മേ പഞ്ചസീലം, ഭതകേന തപസ്സിനാ [വിപസ്സിനാ (സീ.)];

തേന സീലേനഹം അജ്ജ, മോചയിം സബ്ബബന്ധനാ.

൧൫൩.

‘‘അപരിമേയ്യേ ഇതോ കപ്പേ, പഞ്ചസീലാനി ഗോപയിം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, പഞ്ചസീലാനിദം ഫലം.

൧൫൪.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ, വിമോക്ഖാപി ച അട്ഠിമേ;

ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ പഞ്ചസീലസമാദാനിയോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

പഞ്ചസീലസമാദാനിയത്ഥേരസ്സാപദാനം ചതുത്ഥം.

൫. അന്നസംസാവകത്ഥേരഅപദാനം

൧൫൫.

‘‘സുവണ്ണവണ്ണം സമ്ബുദ്ധം, ഗച്ഛന്തം അന്തരാപണേ;

കഞ്ചനഗ്ഘിയസംകാസം, ബാത്തിംസവരലക്ഖണം.

൧൫൬.

‘‘സിദ്ധത്ഥം ലോകപജ്ജോതം, അപ്പമേയ്യം അനോപമം;

അലത്ഥം പരമം പീതിം, ദിസ്വാ ദന്തം ജുതിന്ധരം.

൧൫൭.

‘‘സമ്ബുദ്ധം അഭിനാമേത്വാ, ഭോജയിം തം മഹാമുനിം;

മഹാകാരുണികോ ലോകേ [നാഥോ (സീ.)], അനുമോദി മമം തദാ.

൧൫൮.

‘‘തസ്മിം മഹാകാരുണികേ, പരമസ്സാസകാരകേ;

ബുദ്ധേ ചിത്തം പസാദേത്വാ, കപ്പം സഗ്ഗമ്ഹി മോദഹം.

൧൫൯.

‘‘ചതുന്നവുതിതോ കപ്പേ, യം ദാനമദദിം തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ഭിക്ഖാദാനസ്സിദം ഫലം.

൧൬൦.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ, വിമോക്ഖാപി ച അട്ഠിമേ;

ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ അന്നസംസാവകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

അന്നസംസാവകത്ഥേരസ്സാപദാനം പഞ്ചമം.

൬. ധൂപദായകത്ഥേരഅപദാനം

൧൬൧.

‘‘സിദ്ധത്ഥസ്സ ഭഗവതോ, ലോകജേട്ഠസ്സ താദിനോ;

കുടിധൂപം മയാ ദിന്നം, വിപ്പസന്നേന ചേതസാ.

൧൬൨.

യം യം യോനുപപജ്ജാമി, ദേവത്തം അഥ മാനുസം;

സബ്ബേസമ്പി പിയോ ഹോമി, ധൂപദാനസ്സിദം ഫലം.

൧൬൩.

‘‘ചതുന്നവുതിതോ കപ്പേ, യം ധൂപമദദിം തദാ [യം ധൂപനമദാസഹം (ക.)];

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ധൂപദാനസ്സിദം ഫലം.

൧൬൪.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ, വിമോക്ഖാപി ച അട്ഠിമേ;

ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ധൂപദായകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ധൂപദായകത്ഥേരസ്സാപദാനം ഛട്ഠം.

൭. പുലിനപൂജകത്ഥേരഅപദാനം

൧൬൫.

‘‘വിപസ്സിസ്സ ഭഗവതോ, ബോധിയാ പാദപുത്തമേ;

പുരാണപുലിനം ഹിത്വാ [ഛഡ്ഡേത്വാ (സീ. സ്യാ.)], സുദ്ധപുലിനമാകിരിം.

൧൬൬.

‘‘ഏകനവുതിതോ കപ്പേ, യം പുലിനമദാസഹം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, പുലിനദാനസ്സിദം ഫലം.

൧൬൭.

‘‘തിംസതിമേ [തിപഞ്ഞാസേ (സീ. സ്യാ.)] ഇതോ കപ്പേ, രാജാ ആസിം ജനാധിഭൂ;

മഹാപുലിനനാമേന, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൧൬൮.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ, വിമോക്ഖാപി ച അട്ഠിമേ;

ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ പുലിനപൂജകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

പുലിനപൂജകത്ഥേരസ്സാപദാനം സത്തമം.

൮. ഉത്തിയത്ഥേരഅപദാനം

൧൬൯.

‘‘ചന്ദഭാഗാനദീതീരേ, സുസുമാരോ അഹം തദാ;

സഗോചരപ്പസുതോഹം [സഭോജനപസുതാഹം (സ്യാ. ക.)], നദീതിത്ഥം അഗച്ഛഹം.

൧൭൦.

‘‘സിദ്ധത്ഥോ തമ്ഹി സമയേ, സയമ്ഭൂ അഗ്ഗപുഗ്ഗലോ;

നദിം തരിതുകാമോ സോ, നദീതിത്ഥം ഉപാഗമി.

൧൭൧.

‘‘ഉപാഗതേ ച [ഉപാഗതമ്ഹി (സ്യാ. ക.)] സമ്ബുദ്ധേ, അഹമ്പി തത്ഥുപാഗമിം;

ഉപഗന്ത്വാന സമ്ബുദ്ധം, ഇമം വാചം ഉദീരയിം.

൧൭൨.

‘‘‘അഭിരൂഹ മഹാവീര, താരേസ്സാമി അഹം തുവം;

പേത്തികം വിസയം മയ്ഹം, അനുകമ്പ മഹാമുനി’.

൧൭൩.

‘‘മമ ഉഗ്ഗജ്ജനം സുത്വാ, അഭിരൂഹി മഹാമുനി;

ഹട്ഠോ ഹട്ഠേന ചിത്തേന, താരേസിം ലോകനായകം.

൧൭൪.

‘‘നദിയാ പാരിമേ തീരേ, സിദ്ധത്ഥോ ലോകനായകോ;

അസ്സാസേസി മമം തത്ഥ, അമതം പാപുണിസ്സസി.

൧൭൫.

‘‘തമ്ഹാ കായാ ചവിത്വാന, ദേവലോകം ആഗച്ഛഹം;

ദിബ്ബസുഖം അനുഭവിം, അച്ഛരാഹി പുരക്ഖതോ.

൧൭൬.

‘‘സത്തക്ഖത്തുഞ്ച ദേവിന്ദോ, ദേവരജ്ജമകാസഹം;

തീണിക്ഖത്തും ചക്കവത്തീ, മഹിയാ ഇസ്സരോ അഹും.

൧൭൭.

‘‘വിവേകമനുയുത്തോഹം, നിപകോ ച സുസംവുതോ;

ധാരേമി അന്തിമം ദേഹം, സമ്മാസമ്ബുദ്ധസാസനേ.

൧൭൮.

‘‘ചതുന്നവുതിതോ കപ്പേ, താരേസിം യം നരാസഭം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, തരണായ ഇദം ഫലം.

൧൭൯.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ, വിമോക്ഖാപി ച അട്ഠിമേ;

ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ഉത്തിയോ [ഉത്തിരിയോ (സീ.)] ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ഉത്തിയത്ഥേരസ്സാപദാനം അട്ഠമം.

൯. ഏകഞ്ജലികത്ഥേരഅപദാനം

൧൮൦.

‘‘സുവണ്ണവണ്ണം സമ്ബുദ്ധം, ഗച്ഛന്തം അന്തരാപണേ;

വിപസ്സിം സത്ഥവാഹഗ്ഗം, നരവരം വിനായകം.

൧൮൧.

‘‘അദന്തദമനം താദിം, മഹാവാദിം മഹാമതിം;

ദിസ്വാ പസന്നോ സുമനോ, ഏകഞ്ജലിമകാസഹം.

൧൮൨.

‘‘ഏകനവുതിതോ കപ്പേ, യമഞ്ജലിം കരിം [യം അഞ്ജലിമകരിം (സ്യാ.), അഞ്ജലിമകരിം (ക.)] തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, അഞ്ജലിസ്സ ഇദം ഫലം.

൧൮൩.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ, വിമോക്ഖാപി ച അട്ഠിമേ;

ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ഏകഞ്ജലികോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ഏകഞ്ജലികത്ഥേരസ്സാപദാനം നവമം.

൧൦. ഖോമദായകത്ഥേരഅപദാനം

൧൮൪.

‘‘നഗരേ ബന്ധുമതിയാ, അഹോസിം വാണിജോ തദാ;

തേനേവ ദാരം പോസേമി, രോപേമി ബീജസമ്പദം.

൧൮൫.

‘‘രഥിയം പടിപന്നസ്സ, വിപസ്സിസ്സ മഹേസിനോ;

ഏകം ഖോമം മയാ ദിന്നം, കുസലത്ഥായ സത്ഥുനോ.

൧൮൬.

‘‘ഏകനവുതിതോ കപ്പേ, യം ഖോമമദദിം തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ഖോമദാനസ്സിദം ഫലം.

൧൮൭.

‘‘സത്തരസേ [സത്തവീസേ (സീ. സ്യാ.)] ഇതോ കപ്പേ, ഏകോ സിന്ധവസന്ധനോ;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചതുദീപമ്ഹി ഇസ്സരോ.

൧൮൮.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ, വിമോക്ഖാപി ച അട്ഠിമേ;

ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ഖോമദായകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ഖോമദായകത്ഥേരസ്സാപദാനം ദസമം.

തസ്സുദ്ദാനം –

സുസൂതി ഉപവാനോ ച, സരണോ സീലഗാഹകോ;

അന്നസംസാവകോ ഖോമദായീ ച, ദസേവ തതിയേ ഗണേ;

അഞ്ജലീ ഖോമദായീ ച, ദസേവ തതിയേ ഗണേ;

പഞ്ചാലീസീതിസതം വുത്താ, ഗാഥായോ സബ്ബപിണ്ഡിതാ.

സുഭൂതിവഗ്ഗോ തതിയോ.

ചതുത്ഥഭാണവാരം.

൪. കുണ്ഡധാനവഗ്ഗോ

൧. കുണ്ഡധാനത്ഥേരഅപദാനം

.

‘‘സത്താഹം പടിസല്ലീനം, സയമ്ഭും അഗ്ഗപുഗ്ഗലം;

പസന്നചിത്തോ സുമനോ, ബുദ്ധസേട്ഠം ഉപട്ഠഹിം.

.

‘‘വുട്ഠിതം കാലമഞ്ഞായ, പദുമുത്തരം മഹാമുനിം;

മഹന്തിം കദലീകണ്ണിം, ഗഹേത്വാ ഉപഗച്ഛഹം.

.

‘‘പടിഗ്ഗഹേത്വാ [പടിഗ്ഗഹേസി (സ്യാ. ക.)] ഭഗവാ, സബ്ബഞ്ഞൂ [തം ഫലം (സീ.)] ലോകനായകോ;

മമ ചിത്തം പസാദേന്തോ, പരിഭുഞ്ജി മഹാമുനി.

.

‘‘പരിഭുഞ്ജിത്വാ സമ്ബുദ്ധോ, സത്ഥവാഹോ അനുത്തരോ;

സകാസനേ നിസീദിത്വാ, ഇമാ ഗാഥാ അഭാസഥ.

.

‘‘‘യേ ച സന്തി സമിതാരോ [യേ വസന്തി സമേതാരോ (സീ.)], യക്ഖാ ഇമമ്ഹി പബ്ബതേ;

അരഞ്ഞേ ഭൂതഭബ്യാനി [ഭൂതഗണാ സബ്ബേ (സ്യാ.)], സുണന്തു വചനം മമ’.

.

‘‘യോ സോ ബുദ്ധം ഉപട്ഠാസി, മിഗരാജംവ കേസരിം [മിഗരാജാവ കേസരീ (സീ.)];

തമഹം കിത്തയിസ്സാമി, സുണാഥ മമ ഭാസതോ.

.

‘‘‘ഏകാദസഞ്ചക്ഖത്തും, സോ [സോയമേകാദസക്ഖത്തും (സീ.)] ദേവരാജാ ഭവിസ്സതി;

ചതുതിംസതിക്ഖത്തുഞ്ച, ചക്കവത്തീ ഭവിസ്സതി.

.

‘‘‘കപ്പസതസഹസ്സമ്ഹി, ഓക്കാകകുലസമ്ഭവോ;

ഗോതമോ നാമ ഗോത്തേന, സത്ഥാ ലോകേ ഭവിസ്സതി.

.

‘‘‘അക്കോസിത്വാന സമണേ, സീലവന്തേ അനാസവേ;

പാപകമ്മവിപാകേന, നാമധേയ്യം ലഭിസ്സതി [ഭവിസ്സതി (ക.)].

൧൦.

‘‘‘തസ്സ ധമ്മേസു ദായാദോ, ഓരസോ ധമ്മനിമ്മിതോ;

കുണ്ഡധാനോതി നാമേന, സാവകോ സോ ഭവിസ്സതി’.

൧൧.

‘‘പവിവേകമനുയുത്തോ, ഝായീ ഝാനരതോ അഹം;

തോസയിത്വാന സത്ഥാരം, വിഹരാമി അനാസവോ.

൧൨.

‘‘സാവകേഹി [സാവകഗ്ഗേഹി (സീ.)] പരിവുതോ, ഭിക്ഖുസങ്ഘപുരക്ഖതോ;

ഭിക്ഖുസങ്ഘേ നിസീദിത്വാ, സലാകം ഗാഹയീ ജിനോ.

൧൩.

‘‘ഏകംസം ചീവരം കത്വാ, വന്ദിത്വാ ലോകനായകം;

വദതം വരസ്സ പുരതോ, പഠമം അഗ്ഗഹേസഹം.

൧൪.

‘‘തേന കമ്മേന ഭഗവാ, ദസസഹസ്സീകമ്പകോ;

ഭിക്ഖുസങ്ഘേ നിസീദിത്വാ, അഗ്ഗട്ഠാനേ ഠപേസി മം.

൧൫.

‘‘വീരിയം മേ ധുരധോരയ്ഹം, യോഗക്ഖേമാധിവാഹനം;

ധാരേമി അന്തിമം ദേഹം, സമ്മാസമ്ബുദ്ധസാസനേ.

൧൬.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ, വിമോക്ഖാപി ച അട്ഠിമേ;

ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ കുണ്ഡധാനോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

കുണ്ഡധാനത്ഥേരസ്സാപദാനം പഠമം.

൨. സാഗതത്ഥേരഅപദാനം

൧൭.

‘‘സോഭിതോ നാമ നാമേന, അഹോസിം ബ്രാഹ്മണോ തദാ;

പുരക്ഖതോ സസിസ്സേഹി, ആരാമം അഗമാസഹം.

൧൮.

‘‘ഭഗവാ തമ്ഹി സമയേ, ഭിക്ഖുസങ്ഘപുരക്ഖതോ;

ആരാമദ്വാരാ നിക്ഖമ്മ, അട്ഠാസി പുരിസുത്തമോ.

൧൯.

‘‘തമദ്ദസാസിം സമ്ബുദ്ധം, ദന്തം ദന്തപുരക്ഖതം;

സകം ചിത്തം പസാദേത്വാ, സന്ഥവിം ലോകനായകം.

൨൦.

‘‘യേ കേചി പാദപാ സബ്ബേ, മഹിയാ തേ വിരൂഹരേ;

ബുദ്ധിമന്തോ തഥാ സത്താ, രുഹന്തി ജിനസാസനേ.

൨൧.

‘‘സത്ഥവാഹോസി സപ്പഞ്ഞോ, മഹേസി ബഹുകേ ജനേ;

വിപഥാ ഉദ്ധരിത്വാന, പഥം ആചിക്ഖസേ തുവം.

൨൨.

‘‘ദന്തോ ദന്തപരികിണ്ണോ [പുരക്ഖതോ (സ്യാ.)], ഝായീ ഝാനരതേഹി ച;

ആതാപീ പഹിതത്തേഹി, ഉപസന്തേഹി താദിഭി.

൨൩.

‘‘അലങ്കതോ പരിസാഹി, പുഞ്ഞഞാണേഹി സോഭതി;

പഭാ നിദ്ധാവതേ തുയ്ഹം, സൂരിയോദയനേ യഥാ.

൨൪.

‘‘പസന്നചിത്തം ദിസ്വാന, മഹേസീ പദുമുത്തരോ;

ഭിക്ഖുസങ്ഘേ ഠിതോ സത്ഥാ, ഇമാ ഗാഥാ അഭാസഥ.

൨൫.

‘‘‘യോ സോ ഹാസം ജനേത്വാന, മമം കിത്തേസി ബ്രാഹ്മണോ;

കപ്പാനം സതസഹസ്സം, ദേവലോകേ രമിസ്സതി.

൨൬.

‘‘‘തുസിതാ ഹി ചവിത്വാന, സുക്കമൂലേന ചോദിതോ;

ഗോതമസ്സ ഭഗവതോ, സാസനേ പബ്ബജിസ്സതി.

൨൭.

‘‘‘തേന കമ്മേന സുകതേന, അരഹത്തം [തുട്ഠഹട്ഠം (സ്യാ. ക.)] ലഭിസ്സതി;

സാഗതോ നാമ നാമേന, ഹേസ്സതി സത്ഥു സാവകോ’.

൨൮.

‘‘പബ്ബജിത്വാന കായേന, പാപകമ്മം വിവജ്ജയിം;

വചീദുച്ചരിതം ഹിത്വാ, ആജീവം പരിസോധയിം.

൨൯.

‘‘ഏവം വിഹരമാനോഹം, തേജോധാതൂസു കോവിദോ;

സബ്ബാസവേ പരിഞ്ഞായ, വിഹരാമി അനാസവോ.

൩൦.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ സാഗതോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

സാഗതത്ഥേരസ്സാപദാനം ദുതിയം.

൩. മഹാകച്ചാനത്ഥേരഅപദാനം

൩൧.

‘‘പദുമുത്തരനാഥസ്സ, പദുമം നാമ ചേതിയം;

സിലാസനം [സീഹാസനം (ക.)] കാരയിത്വാ, സുവണ്ണേനാഭിലേപയിം.

൩൨.

‘‘രതനാമയഛത്തഞ്ച, പഗ്ഗയ്ഹ വാളബീജനിം [വാളബീജനീ (സീ. സ്യാ.)];

ബുദ്ധസ്സ അഭിരോപേസിം, ലോകബന്ധുസ്സ താദിനോ.

൩൩.

‘‘യാവതാ ദേവതാ ഭുമ്മാ [ഭൂമാ (ക.)], സബ്ബേ സന്നിപതും തദാ;

രതനാമയഛത്താനം, വിപാകം കഥയിസ്സതി.

൩൪.

‘‘തഞ്ച സബ്ബം സുണിസ്സാമ, കഥയന്തസ്സ സത്ഥുനോ;

ഭിയ്യോ ഹാസം ജനേയ്യാമ, സമ്മാസമ്ബുദ്ധസാസനേ.

൩൫.

‘‘ഹേമാസനേ നിസീദിത്വാ, സയമ്ഭൂ അഗ്ഗപുഗ്ഗലോ;

ഭിക്ഖുസങ്ഘപരിബ്യൂള്ഹോ [പരിബ്ബൂള്ഹോ (സീ.)], ഇമാ ഗാഥാ അഭാസഥ.

൩൬.

‘‘‘യേനിദം ആസനം ദിന്നം, സോവണ്ണം രതനാമയം;

തമഹം കിത്തയിസ്സാമി, സുണാഥ മമ ഭാസതോ.

൩൭.

‘‘‘തിംസകപ്പാനി ദേവിന്ദോ, ദേവരജ്ജം കരിസ്സതി;

സമന്താ യോജനസതം, ആഭായാഭിഭവിസ്സതി.

൩൮.

‘‘‘മനുസ്സലോകമാഗന്ത്വാ, ചക്കവത്തീ ഭവിസ്സതി;

പഭസ്സരോതി നാമേന, ഉഗ്ഗതേജോ ഭവിസ്സതി.

൩൯.

‘‘‘ദിവാ വാ യദി വാ രത്തിം, സതരംസീവ ഉഗ്ഗതോ;

സമന്താ അട്ഠരതനം, ഉജ്ജോതിസ്സതി ഖത്തിയോ.

൪൦.

‘‘‘കപ്പസതസഹസ്സമ്ഹി, ഓക്കാകകുലസമ്ഭവോ;

ഗോതമോ നാമ ഗോത്തേന, സത്ഥാ ലോകേ ഭവിസ്സതി.

൪൧.

‘‘‘തുസിതാ ഹി ചവിത്വാന, സുക്കമൂലേന ചോദിതോ;

കച്ചാനോ നാമ നാമേന, ബ്രഹ്മബന്ധു ഭവിസ്സതി.

൪൨.

‘‘‘സോ പച്ഛാ പബ്ബജിത്വാന, അരഹാ ഹേസ്സതിനാസവോ;

ഗോതമോ ലോകപജ്ജോതോ, അഗ്ഗട്ഠാനേ ഠപേസ്സതി.

൪൩.

‘‘‘സംഖിത്തപുച്ഛിതം [സംഖിത്തം പുച്ഛിതം (സ്യാ. ക.)] പഞ്ഹം, വിത്ഥാരേന കഥേസ്സതി;

കഥയന്തോ ച തം പഞ്ഹം, അജ്ഝാസയം [അജ്ഝാസം (സീ.), അബ്ഭാസം (ക.)] പൂരയിസ്സതി’.

൪൪.

‘‘അഡ്ഢേ കുലേ അഭിജാതോ, ബ്രാഹ്മണോ മന്തപാരഗൂ;

ഓഹായ ധനധഞ്ഞാനി, പബ്ബജിം അനഗാരിയം.

൪൫.

‘‘സംഖിത്തേനപി പുച്ഛന്തേ, വിത്ഥാരേന കഥേമഹം;

അജ്ഝാസയം തേസം പൂരേമി, തോസേമി ദ്വിപദുത്തമം.

൪൬.

‘‘തോസിതോ മേ മഹാവീരോ, സയമ്ഭൂ അഗ്ഗപുഗ്ഗലോ;

ഭിക്ഖുസങ്ഘേ നിസീദിത്വാ, ഏതദഗ്ഗേ ഠപേസി മം.

൪൭.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ മഹാകച്ചാനോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

മഹാകച്ചാനത്ഥേരസ്സാപദാനം തതിയം.

൪. കാളുദായിത്ഥേരഅപദാനം

൪൮.

‘‘പദുമുത്തരബുദ്ധസ്സ, ലോകജേട്ഠസ്സ താദിനോ;

അദ്ധാനം പടിപന്നസ്സ, ചരതോ ചാരികം തദാ.

൪൯.

‘‘സുഫുല്ലം പദുമം ഗയ്ഹ, ഉപ്പലം മല്ലികഞ്ചഹം;

പരമന്നം ഗഹേത്വാന, അദാസിം സത്ഥുനോ അഹം.

൫൦.

‘‘പരിഭുഞ്ജി മഹാവീരോ, പരമന്നം സുഭോജനം;

തഞ്ച പുപ്ഫം ഗഹേത്വാന, ജനസ്സ സമ്പദസ്സയി.

൫൧.

‘‘ഇട്ഠം കന്തം [കന്തയിദം (സ്യാ.)], പിയം ലോകേ, ജലജം പുപ്ഫമുത്തമം;

സുദുക്കരം കതം തേന, യോ മേ പുപ്ഫം അദാസിദം.

൫൨.

‘‘യോ പുപ്ഫമഭിരോപേസി, പരമന്നഞ്ചദാസി മേ;

തമഹം കിത്തയിസ്സാമി, സുണാഥ മമ ഭാസതോ.

൫൩.

‘‘‘ദസ അട്ഠ ചക്ഖത്തും [ദസ ചട്ഠക്ഖത്തും (സീ.), ദസമട്ഠക്ഖത്തും (സ്യാ.)] സോ, ദേവരജ്ജം കരിസ്സതി;

ഉപ്പലം പദുമഞ്ചാപി, മല്ലികഞ്ച തദുത്തരി.

൫൪.

‘‘‘അസ്സ പുഞ്ഞവിപാകേന, ദിബ്ബഗന്ധസമായുതം;

ആകാസേ ഛദനം കത്വാ, ധാരയിസ്സതി താവദേ.

൫൫.

‘‘‘പഞ്ചവീസതിക്ഖത്തുഞ്ച, ചക്കവത്തീ ഭവിസ്സതി;

പഥബ്യാ രജ്ജം പഞ്ചസതം, വസുധം ആവസിസ്സതി.

൫൬.

‘‘‘കപ്പസതസഹസ്സമ്ഹി, ഓക്കാകകുലസമ്ഭവോ;

ഗോതമോ നാമ ഗോത്തേന [നാമേന (സീ. സ്യാ. ക.)], സത്ഥാ ലോകേ ഭവിസ്സതി.

൫൭.

‘‘‘സകകമ്മാഭിരദ്ധോ സോ, സുക്കമൂലേന ചോദിതോ;

സക്യാനം നന്ദിജനനോ, ഞാതിബന്ധു ഭവിസ്സതി.

൫൮.

‘‘‘സോ പച്ഛാ പബ്ബജിത്വാന, സുക്കമൂലേന ചോദിതോ;

സബ്ബാസവേ പരിഞ്ഞായ, നിബ്ബായിസ്സതിനാസവോ.

൫൯.

‘‘‘പടിസമ്ഭിദമനുപ്പത്തം, കതകിച്ചമനാസവം;

ഗോതമോ ലോകബന്ധു തം [സോ (സീ.)], ഏതദഗ്ഗേ ഠപേസ്സതി.

൬൦.

‘‘‘പധാനപഹിതത്തോ സോ, ഉപസന്തോ നിരൂപധി;

ഉദായീ നാമ നാമേന, ഹേസ്സതി സത്ഥു സാവകോ’.

൬൧.

‘‘രാഗോ ദോസോ ച മോഹോ ച, മാനോ മക്ഖോ ച ധംസിതോ;

സബ്ബാസവേ പരിഞ്ഞായ, വിഹരാമി അനാസവോ.

൬൨.

‘‘തോസയിഞ്ചാപി സമ്ബുദ്ധം, ആതാപീ നിപകോ അഹം;

പസാദിതോ [പമോദിതോ (സീ.)] ച സമ്ബുദ്ധോ, ഏതദഗ്ഗേ ഠപേസി മം.

൬൩.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ കാളുദായീ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി;

കാളുദായീഥേരസ്സാപദാനം ചതുത്ഥം.

൫. മോഘരാജത്ഥേരഅപദാനം

൬൪.

‘‘അത്ഥദസ്സീ തു ഭഗവാ, സയമ്ഭൂ അപരാജിതോ;

ഭിക്ഖുസങ്ഘപരിബ്യൂള്ഹോ, രഥിയം പടിപജ്ജഥ.

൬൫.

‘‘സിസ്സേഹി സമ്പരിവുതോ, ഘരമ്ഹാ അഭിനിക്ഖമിം;

നിക്ഖമിത്വാനഹം തത്ഥ, അദ്ദസം ലോകനായകം.

൬൬.

‘‘അഭിവാദിയ സമ്ബുദ്ധം, സിരേ കത്വാന അഞ്ജലിം;

സകം ചിത്തം പസാദേത്വാ, സന്ഥവിം ലോകനായകം.

൬൭.

‘‘യാവതാ രൂപിനോ സത്താ, അരൂപീ വാ അസഞ്ഞിനോ;

സബ്ബേ തേ തവ ഞാണമ്ഹി, അന്തോ ഹോന്തി സമോഗധാ.

൬൮.

‘‘സുഖുമച്ഛികജാലേന, ഉദകം യോ പരിക്ഖിപേ;

യേ കേചി ഉദകേ പാണാ, അന്തോജാലേ ഭവന്തി തേ.

൬൯.

‘‘യേസഞ്ച ചേതനാ അത്ഥി, രൂപിനോ ച അരൂപിനോ;

സബ്ബേ തേ തവ ഞാണമ്ഹി, അന്തോ ഹോന്തി സമോഗധാ.

൭൦.

‘‘സമുദ്ധരസിമം ലോകം, അന്ധകാരസമാകുലം;

തവ ധമ്മം സുണിത്വാന, കങ്ഖാസോതം തരന്തി തേ.

൭൧.

‘‘അവിജ്ജാനിവുതേ ലോകേ, അന്ധകാരേന ഓത്ഥടേ;

തവ ഞാണമ്ഹി ജോതന്തേ, അന്ധകാരാ പധംസിതാ.

൭൨.

‘‘തുവം ചക്ഖൂസി സബ്ബേസം, മഹാതമപനൂദനോ;

തവ ധമ്മം സുണിത്വാന, നിബ്ബായതി ബഹുജ്ജനോ.

൭൩.

‘‘പുടകം പൂരയിത്വാന [പീഠരം (സീ.), പുതരം (സ്യാ.)], മധുഖുദ്ദമനേളകം;

ഉഭോ ഹത്ഥേഹി പഗ്ഗയ്ഹ, ഉപനേസിം മഹേസിനോ.

൭൪.

‘‘പടിഗ്ഗണ്ഹി മഹാവീരോ, സഹത്ഥേന മഹാ ഇസീ;

ഭുഞ്ജിത്വാ തഞ്ച സബ്ബഞ്ഞൂ, വേഹാസം നഭമുഗ്ഗമി.

൭൫.

‘‘അന്തലിക്ഖേ ഠിതോ സത്ഥാ, അത്ഥദസ്സീ നരാസഭോ;

മമ ചിത്തം പസാദേന്തോ, ഇമാ ഗാഥാ അഭാസഥ.

൭൬.

‘‘‘യേനിദം ഥവിതം ഞാണം, ബുദ്ധസേട്ഠോ ച ഥോമിതോ;

തേന ചിത്തപ്പസാദേന, ദുഗ്ഗതിം സോ ന ഗച്ഛതി.

൭൭.

‘‘‘ചതുദ്ദസഞ്ചക്ഖത്തും [ചതുസട്ഠിഞ്ച (സ്യാ.)] സോ, ദേവരജ്ജം കരിസ്സതി;

പഥബ്യാ രജ്ജം അട്ഠസതം, വസുധം ആവസിസ്സതി.

൭൮.

‘‘‘പഞ്ചേവ സതക്ഖത്തുഞ്ച [അഥ പഞ്ചസതക്ഖത്തും (സീ.)], ചക്കവത്തീ ഭവിസ്സതി;

പദേസരജ്ജം അസങ്ഖേയ്യം, മഹിയാ കാരയിസ്സതി.

൭൯.

‘‘‘അജ്ഝായകോ മന്തധരോ, തിണ്ണം വേദാന പാരഗൂ;

ഗോതമസ്സ ഭഗവതോ, സാസനേ പബ്ബജിസ്സതി.

൮൦.

‘‘‘ഗമ്ഭീരം നിപുണം അത്ഥം, ഞാണേന വിചിനിസ്സതി;

മോഘരാജാതി നാമേന, ഹേസ്സതി സത്ഥു സാവകോ.

൮൧.

‘‘‘തീഹി വിജ്ജാഹി സമ്പന്നം, കതകിച്ചമനാസവം;

ഗോതമോ സത്ഥവാഹഗ്ഗോ, ഏതദഗ്ഗേ ഠപേസ്സതി’.

൮൨.

‘‘ഹിത്വാ മാനുസകം യോഗം, ഛേത്വാന ഭവബന്ധനം;

സബ്ബാസവേ പരിഞ്ഞായ, വിഹരാമി അനാസവോ.

൮൩.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ മോഘരാജോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി;

മോഘരാജത്ഥേരസ്സാപദാനം പഞ്ചമം.

൬. അധിമുത്തത്ഥേരഅപദാനം

൮൪.

‘‘നിബ്ബുതേ ലോകനാഥമ്ഹി, അത്ഥദസ്സീനരുത്തമേ;

ഉപട്ഠഹിം ഭിക്ഖുസങ്ഘം, വിപ്പസന്നേന ചേതസാ.

൮൫.

‘‘നിമന്തേത്വാ ഭിക്ഖുസങ്ഘം [സംഘരതനം (സീ. സ്യാ.)], ഉജുഭൂതം സമാഹിതം;

ഉച്ഛുനാ മണ്ഡപം കത്വാ, ഭോജേസിം സങ്ഘമുത്തമം.

൮൬.

‘‘യം യം യോനുപപജ്ജാമി, ദേവത്തം അഥ മാനുസം;

സബ്ബേ സത്തേ അഭിഭോമി [അതിഭോമി (സീ. ക.)], പുഞ്ഞകമ്മസ്സിദം ഫലം.

൮൭.

‘‘അട്ഠാരസേ കപ്പസതേ, യം ദാനമദദിം തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ഉച്ഛുദാനസ്സിദം ഫലം.

൮൮.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ അധിമുത്തോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി;

അധിമുത്തത്ഥേരസ്സാപദാനം ഛട്ഠം.

൭. ലസുണദായകത്ഥേരഅപദാനം

൮൯.

‘‘ഹിമവന്തസ്സാവിദൂരേ, താപസോ ആസഹം തദാ;

ലസുണം ഉപജീവാമി, ലസുണം മയ്ഹഭോജനം.

൯൦.

‘‘ഖാരിയോ പൂരയിത്വാന, സങ്ഘാരാമമഗച്ഛഹം;

ഹട്ഠോ ഹട്ഠേന ചിത്തേന, സങ്ഘസ്സ ലസുണം അദം.

൯൧.

‘‘വിപസ്സിസ്സ നരഗ്ഗസ്സ, സാസനേ നിരതസ്സഹം;

സങ്ഘസ്സ ലസുണം ദത്വാ, കപ്പം സഗ്ഗമ്ഹി മോദഹം.

൯൨.

‘‘ഏകനവുതിതോ കപ്പേ, ലസുണം യമദം തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ലസുണസ്സ ഇദം ഫലം.

൯൩.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ലസുണദായകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി;

ലസുണദായകത്ഥേരസ്സാപദാനം സത്തമം.

൮. ആയാഗദായകത്ഥേരഅപദാനം

൯൪.

‘‘നിബ്ബുതേ ലോകനാഥമ്ഹി, സിഖിമ്ഹി വദതം വരേ;

ഹട്ഠോ ഹട്ഠേന ചിത്തേന, അവന്ദിം ഥൂപമുത്തമം.

൯൫.

‘‘വഡ്ഢകീഹി കഥാപേത്വാ, മൂലം ദത്വാനഹം തദാ;

ഹട്ഠോ ഹട്ഠേന ചിത്തേന, ആയാഗം കാരപേസഹം.

൯൬.

‘‘അട്ഠ കപ്പാനി ദേവേസു, അബ്ബോകിണ്ണം [അബ്ബോച്ഛിന്നം (സീ.)] വസിം അഹം;

അവസേസേസു കപ്പേസു, വോകിണ്ണം സംസരിം അഹം.

൯൭.

‘‘കായേ വിസം ന കമതി, സത്ഥാനി ന ച ഹന്തി മേ;

ഉദകേഹം ന മിയ്യാമി, ആയാഗസ്സ ഇദം ഫലം.

൯൮.

‘‘യദിച്ഛാമി അഹം വസ്സം, മഹാമേഘോ പവസ്സതി;

ദേവാപി മേ വസം ഏന്തി, പുഞ്ഞകമ്മസ്സിദം ഫലം.

൯൯.

‘‘സത്തരതനസമ്പന്നോ, തിസക്ഖത്തും അഹോസഹം;

ന മം കേചാവജാനന്തി, പുഞ്ഞകമ്മസ്സിദം ഫലം.

൧൦൦.

‘‘ഏകത്തിംസേ ഇതോ കപ്പേ, ആയാഗം യമകാരയിം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ആയാഗസ്സ ഇദം ഫലം.

൧൦൧.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ആയാഗദായകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ആയാഗദായകത്ഥേരസ്സാപദാനം അട്ഠമം.

൯. ധമ്മചക്കികത്ഥേരഅപദാനം

൧൦൨.

‘‘സിദ്ധത്ഥസ്സ ഭഗവതോ, സീഹാസനസ്സ സമ്മുഖാ;

ധമ്മചക്കം മേ ഠപിതം, സുകതം വിഞ്ഞുവണ്ണിതം.

൧൦൩.

‘‘ചാരുവണ്ണോവ സോഭാമി, സയോഗ്ഗബലവാഹനോ;

പരിവാരേന്തി മം നിച്ചം, അനുയന്താ ബഹുജ്ജനാ.

൧൦൪.

‘‘സട്ഠിതൂരിയസഹസ്സേഹി, പരിചാരേമഹം സദാ;

പരിവാരേന സോഭാമി, പുഞ്ഞകമ്മസ്സിദം ഫലം.

൧൦൫.

‘‘ചതുന്നവുതിതോ കപ്പേ, യം ചക്കം ഠപയിം അഹം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ധമ്മചക്കസ്സിദം ഫലം.

൧൦൬.

‘‘ഇതോ ഏകാദസേ കപ്പേ, അട്ഠാസിംസു ജനാധിപാ;

സഹസ്സരാജനാമേന, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

൧൦൭.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ധമ്മചക്കികോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ധമ്മചക്കികത്ഥേരസ്സാപദാനം നവമം.

൧൦. കപ്പരുക്ഖിയത്ഥേരഅപദാനം

൧൦൮.

‘‘സിദ്ധത്ഥസ്സ ഭഗവതോ, ഥൂപസേട്ഠസ്സ സമ്മുഖാ;

വിചിത്തദുസ്സേ ലഗേത്വാ [ലഗ്ഗേത്വാ (സീ. സ്യാ.)], കപ്പരുക്ഖം ഠപേസഹം.

൧൦൯.

‘‘യം യം യോനുപപജ്ജാമി, ദേവത്തം അഥ മാനുസം;

സോഭയന്തോ മമ ദ്വാരം, കപ്പരുക്ഖോ പതിട്ഠതി.

൧൧൦.

‘‘അഹഞ്ച പരിസാ ചേവ, യേ കേചി മമ വസ്സിതാ [നിസ്സിതാ (സീ.)];

തമ്ഹാ ദുസ്സം ഗഹേത്വാന, നിവാസേമ മയം സദാ [തദാ (സ്യാ.)].

൧൧൧.

‘‘ചതുന്നവുതിതോ കപ്പേ, യം രുക്ഖം ഠപയിം അഹം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, കപ്പരുക്ഖസ്സിദം ഫലം.

൧൧൨.

‘‘ഇതോ ച സത്തമേ കപ്പേ, സുചേളാ അട്ഠ ഖത്തിയാ;

സത്തരതനസമ്പന്നാ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

൧൧൩.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ കപ്പരുക്ഖിയോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

കപ്പരുക്ഖിയത്ഥേരസ്സാപദാനം ദസമം.

കുണ്ഡധാനവഗ്ഗോ ചതുത്ഥോ.

തസ്സുദ്ദാനം –

കുണ്ഡസാഗതകച്ചാനാ, ഉദായീ മോഘരാജകോ;

അധിമുത്തോ ലസുണദോ, ആയാഗീ ധമ്മചക്കികോ;

കപ്പരുക്ഖീ ച ദസമോ, ഗാഥാ ദ്വയദസസതം [ഗാഥായോ ദ്വാദസസതം (സീ.)].

൫. ഉപാലിവഗ്ഗോ

൧. ഭാഗിനേയ്യുപാലിത്ഥേരഅപദാനം

.

‘‘ഖീണാസവസഹസ്സേഹി, പരിവുതോ [പരേതോ (ക. അട്ഠ)] ലോകനായകോ;

വിവേകമനുയുത്തോ സോ, ഗച്ഛതേ പടിസല്ലിതും.

.

‘‘അജിനേന നിവത്ഥോഹം, തിദണ്ഡപരിധാരകോ;

ഭിക്ഖുസങ്ഘപരിബ്യൂള്ഹം, അദ്ദസം ലോകനായകം.

.

‘‘ഏകംസം അജിനം കത്വാ, സിരേ കത്വാന അഞ്ജലിം;

സമ്ബുദ്ധം അഭിവാദേത്വാ, സന്ഥവിം ലോകനായകം.

.

‘‘യഥാണ്ഡജാ ച സംസേദാ, ഓപപാതീ ജലാബുജാ;

കാകാദിപക്ഖിനോ സബ്ബേ, അന്തലിക്ഖചരാ സദാ.

.

‘‘യേ കേചി പാണഭൂതത്ഥി, സഞ്ഞിനോ വാ അസഞ്ഞിനോ;

സബ്ബേ തേ തവ ഞാണമ്ഹി, അന്തോ ഹോന്തി സമോഗധാ.

.

‘‘ഗന്ധാ ച പബ്ബതേയ്യാ യേ, ഹിമവന്തനഗുത്തമേ;

സബ്ബേ തേ തവ സീലമ്ഹി, കലായപി ന യുജ്ജരേ.

.

‘‘മോഹന്ധകാരപക്ഖന്ദോ, അയം ലോകോ സദേവകോ;

തവ ഞാണമ്ഹി ജോതന്തേ, അന്ധകാരാ വിധംസിതാ.

.

‘‘യഥാ അത്ഥങ്ഗതേ സൂരിയേ, ഹോന്തി സത്താ തമോഗതാ;

ഏവം ബുദ്ധേ അനുപ്പന്നേ, ഹോതി ലോകോ തമോഗതോ.

.

‘‘യഥോദയന്തോ ആദിച്ചോ, വിനോദേതി തമം സദാ;

തഥേവ ത്വം ബുദ്ധസേട്ഠ, വിദ്ധംസേസി തമം സദാ.

൧൦.

‘‘പധാനപഹിതത്തോസി, ബുദ്ധോ ലോകേ സദേവകേ;

തവ കമ്മാഭിരദ്ധേന, തോസേസി ജനതം ബഹും.

൧൧.

‘‘തം സബ്ബം അനുമോദിത്വാ, പദുമുത്തരോ മഹാമുനി;

നഭം അബ്ഭുഗ്ഗമീ ധീരോ, ഹംസരാജാവ അമ്ബരേ.

൧൨.

‘‘അബ്ഭുഗ്ഗന്ത്വാന സമ്ബുദ്ധോ, മഹേസി പദുമുത്തരോ;

അന്തലിക്ഖേ ഠിതോ സത്ഥാ, ഇമാ ഗാഥാ അഭാസഥ.

൧൩.

‘‘യേനിദം ഥവിതം ഞാണം, ഓപമ്മേഹി സമായുതം;

തമഹം കിത്തയിസ്സാമി, സുണാഥ മമ ഭാസതോ.

൧൪.

‘‘‘അട്ഠാരസഞ്ച ഖത്തും സോ, ദേവരാജാ ഭവിസ്സതി;

പഥബ്യാ രജ്ജം തിസതം, വസുധം ആവസിസ്സതി.

൧൫.

‘‘‘പഞ്ചവീസതിക്ഖത്തുഞ്ച, ചക്കവത്തീ ഭവിസ്സതി;

പദേസരജ്ജം വിപുലം, ഗണനാതോ അസങ്ഖിയം.

൧൬.

‘‘‘കപ്പസതസഹസ്സമ്ഹി, ഓക്കാകകുലസമ്ഭവോ;

ഗോതമോ നാമ ഗോത്തേന, സത്ഥാ ലോകേ ഭവിസ്സതി.

൧൭.

‘‘‘തുസിതാ ഹി ചവിത്വാന, സുക്കമൂലേന ചോദിതോ;

ഹീനോവ ജാതിയാ സന്തോ, ഉപാലി നാമ ഹേസ്സതി.

൧൮.

‘‘‘സോ പച്ഛാ പബ്ബജിത്വാന, വിരാജേത്വാന പാപകം;

സബ്ബാസവേ പരിഞ്ഞായ, നിബ്ബായിസ്സതിനാസവോ.

൧൯.

‘‘‘തുട്ഠോ ച ഗോതമോ ബുദ്ധോ, സക്യപുത്തോ മഹായസോ;

വിനയാധിഗതം തസ്സ, ഏതദഗ്ഗേ ഠപേസ്സതി’.

൨൦.

‘‘സദ്ധായാഹം പബ്ബജിതോ, കതകിച്ചോ അനാസവോ;

സബ്ബാസവേ പരിഞ്ഞായ, വിഹരാമി അനാസവോ.

൨൧.

‘‘ഭഗവാ ചാനുകമ്പീ മം, വിനയേഹം വിസാരദോ;

സകകമ്മാഭിരദ്ധോ ച, വിഹരാമി അനാസവോ.

൨൨.

‘‘സംവുതോ പാതിമോക്ഖമ്ഹി, ഇന്ദ്രിയേസു ച പഞ്ചസു;

ധാരേമി വിനയം സബ്ബം, കേവലം രതനാകരം [രതനഗ്ഘരം (ക.)].

൨൩.

‘‘മമഞ്ച ഗുണമഞ്ഞായ, സത്ഥാ ലോകേ അനുത്തരോ;

ഭിക്ഖുസങ്ഘേ നിസീദിത്വാ, ഏതദഗ്ഗേ ഠപേസി മം.

൨൪.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ, വിമോക്ഖാപി ച അട്ഠിമേ;

ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ഉപാലിഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ഭാഗിനേയ്യുപാലിത്ഥേരസ്സാപദാനം പഠമം.

൨. സോണകോളിവിസത്ഥേരഅപദാനം

൨൫.

‘‘അനോമദസ്സിസ്സ മുനിനോ, ലോകജേട്ഠസ്സ താദിനോ;

സുധായ ലേപനം കത്വാ, ചങ്കമം കാരയിം അഹം.

൨൬.

‘‘നാനാവണേഹി പുപ്ഫേഹി, ചങ്കമം സന്ഥരിം അഹം;

ആകാസേ വിതാനം കത്വാ, ഭോജയിം ബുദ്ധമുത്തമം.

൨൭.

‘‘അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാന, അഭിവാദേത്വാന സുബ്ബതം [പുപ്ഫകം (ക.)];

ദീഘസാലം ഭഗവതോ, നിയ്യാദേസിമഹം തദാ.

൨൮.

‘‘മമ സങ്കപ്പമഞ്ഞായ, സത്ഥാ ലോകേ അനുത്തരോ;

പടിഗ്ഗഹേസി ഭഗവാ, അനുകമ്പായ ചക്ഖുമാ.

൨൯.

‘‘പടിഗ്ഗഹേത്വാന സമ്ബുദ്ധോ, ദക്ഖിണേയ്യോ സദേവകേ;

ഭിക്ഖുസങ്ഘേ നിസീദിത്വാ, ഇമാ ഗാഥാ അഭാസഥ.

൩൦.

‘‘‘യോ സോ ഹട്ഠേന ചിത്തേന, ദീഘസാലം അദാസി [അകാസി (സീ.)] മേ;

തമഹം കിത്തയിസ്സാമി, സുണാഥ മമ ഭാസതോ.

൩൧.

‘‘‘ഇമസ്സ മച്ചുകാലമ്ഹി, പുഞ്ഞകമ്മസമങ്ഗിനോ;

സഹസ്സയുത്തസ്സരഥോ, ഉപട്ഠിസ്സതി താവദേ.

൩൨.

‘‘‘തേന യാനേനയം പോസോ, ദേവലോകം ഗമിസ്സതി;

അനുമോദിസ്സരേ ദേവാ, സമ്പത്തേ കുസലബ്ഭവേ [കുസലേ ഭവേ (സീ. സ്യാ.)].

൩൩.

‘‘‘മഹാരഹം ബ്യമ്ഹം സേട്ഠം, രതനമത്തികലേപനം;

കൂടാഗാരവരൂപേതം, ബ്യമ്ഹം അജ്ഝാവസിസ്സതി.

൩൪.

‘‘‘തിംസകപ്പസഹസ്സാനി, ദേവലോകേ രമിസ്സതി;

പഞ്ചവീസതി കപ്പാനി, ദേവരാജാ ഭവിസ്സതി.

൩൫.

‘‘‘സത്തസത്തതിക്ഖത്തുഞ്ച, ചക്കവത്തീ ഭവിസ്സതി;

യസോധരസനാമാ [യസേധരാ സമാനാ (സീ.)] തേ, സബ്ബേപി ഏകനാമകാ.

൩൬.

‘‘‘ദ്വേ സമ്പത്തീ അനുഭോത്വാ, വഡ്ഢേത്വാ [ചിനിത്വാ (സ്യാ.)] പുഞ്ഞസഞ്ചയം;

അട്ഠവീസതികപ്പമ്ഹി, ചക്കവത്തീ ഭവിസ്സതി.

൩൭.

‘‘‘തത്രാപി ബ്യമ്ഹം പവരം, വിസ്സകമ്മേന മാപിതം;

ദസസദ്ദാവിവിത്തം തം, പുരമജ്ഝാവസിസ്സതി.

൩൮.

‘‘‘അപരിമേയ്യേ ഇതോ കപ്പേ, ഭൂമിപാലോ മഹിദ്ധികോ;

ഓക്കാകോ നാമ നാമേന, രാജാ രട്ഠേ ഭവിസ്സതി.

൩൯.

‘‘‘സോളസിത്ഥിസഹസ്സാനം, സബ്ബാസം പവരാ ച സാ [പവരാവ യാ (സ്യാ.), പവരാ പിയാ (?)];

അഭിജാതാ ഖത്തിയാനീ, നവ പുത്തേ ജനേസ്സതി.

൪൦.

‘‘‘നവ പുത്തേ ജനേത്വാന, ഖത്തിയാനീ മരിസ്സതി;

തരുണീ ച പിയാ കഞ്ഞാ, മഹേസിത്തം കരിസ്സതി.

൪൧.

‘‘‘ഓക്കാകം തോസയിത്വാന, വരം കഞ്ഞാ ലഭിസ്സതി;

വരം ലദ്ധാന സാ കഞ്ഞാ, പുത്തേ പബ്ബാജയിസ്സതി.

൪൨.

‘‘‘പബ്ബാജിതാ ച തേ സബ്ബേ, ഗമിസ്സന്തി നഗുത്തമം;

ജാതിഭേദഭയാ സബ്ബേ, ഭഗിനീഹി വസിസ്സരേ [സംവസിസ്സരേ (സീ.)].

൪൩.

‘‘‘ഏകാ ച കഞ്ഞാ ബ്യാധീഹി, ഭവിസ്സതി പരിക്ഖതാ [പുരക്ഖതാ (സ്യാ. ക.)];

മാ നോ ജാതി പഭിജ്ജീതി, നിഖണിസ്സന്തി ഖത്തിയാ.

൪൪.

‘‘‘ഖത്തിയോ നീഹരിത്വാന, തായ സദ്ധിം വസിസ്സതി;

ഭവിസ്സതി തദാ ഭേദോ, ഓക്കാകകുലസമ്ഭവോ.

൪൫.

‘‘‘തേസം പജാ ഭവിസ്സന്തി, കോളിയാ നാമ ജാതിയാ;

തത്ഥ മാനുസകം ഭോഗം, അനുഭോസ്സതിനപ്പകം.

൪൬.

‘‘‘തമ്ഹാ കായാ ചവിത്വാന, ദേവലോകം ഗമിസ്സതി;

തത്രാപി പവരം ബ്യമ്ഹം, ലഭിസ്സതി മനോരമം.

൪൭.

‘‘‘ദേവലോകാ ചവിത്വാന, സുക്കമൂലേന ചോദിതോ;

ആഗന്ത്വാന മനുസ്സത്തം, സോണോ നാമ ഭവിസ്സതി.

൪൮.

‘‘‘ആരദ്ധവീരിയോ പഹിതത്തോ, പദഹം സത്ഥു സാസനേ;

സബ്ബാസവേ പരിഞ്ഞായ, നിബ്ബായിസ്സതിനാസവോ.

൪൯.

‘‘‘അനന്തദസ്സീ ഭഗവാ, ഗോതമോ സക്യപുങ്ഗവോ;

വിസേസഞ്ഞൂ മഹാവീരോ, അഗ്ഗട്ഠാനേ ഠപേസ്സതി’.

൫൦.

‘‘വുട്ഠമ്ഹി ദേവേ ചതുരങ്ഗുലമ്ഹി, തിണേ അനിലേരിതഅങ്ഗണമ്ഹി;

ഠത്വാന യോഗസ്സ പയുത്തതാദിനോ, തതോത്തരിം പാരമതാ ന വിജ്ജതി.

൫൧.

‘‘ഉത്തമേ ദമഥേ ദന്തോ, ചിത്തം മേ സുപണീഹിതം;

ഭാരോ മേ ഓഹിതോ സബ്ബോ, നിബ്ബുതോമ്ഹി അനാസവോ.

൫൨.

‘‘അങ്ഗീരസോ മഹാനാഗോ, അഭിജാതോവ കേസരീ;

ഭിക്ഖുസങ്ഘേ നിസീദിത്വാ, ഏതദഗ്ഗേ ഠപേസി മം.

൫൩.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ സോണോ കോളിവിസോ [കോളിയവേസ്സോ (സീ. സ്യാ.), കോടികണ്ണോ (ക.)] ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

സോണകോളിവിസത്ഥേരസ്സാപദാനം ദുതിയം.

൩. കാളിഗോധാപുത്തഭദ്ദിയത്ഥേരഅപദാനം

൫൪.

‘‘പദുമുത്തരസമ്ബുദ്ധം, മേത്തചിത്തം മഹാമുനിം;

ഉപേതി ജനതാ സബ്ബാ, സബ്ബലോകഗ്ഗനായകം.

൫൫.

‘‘സത്തുകഞ്ച ബദ്ധകഞ്ച [വത്ഥം സേനാസനഞ്ചേവ (സീ.), സത്തുകഞ്ച പദകഞ്ച (സീ. അട്ഠ.), സത്തുകഞ്ച പവാകഞ്ച (സ്യാ.)], ആമിസം പാനഭോജനം;

ദദന്തി സത്ഥുനോ സബ്ബേ, പുഞ്ഞക്ഖേത്തേ അനുത്തരേ.

൫൬.

‘‘അഹമ്പി ദാനം ദസ്സാമി, ദേവദേവസ്സ താദിനോ;

ബുദ്ധസേട്ഠം നിമന്തേത്വാ, സങ്ഘമ്പി ച അനുത്തരം.

൫൭.

‘‘ഉയ്യോജിതാ മയാ ചേതേ, നിമന്തേസും തഥാഗതം;

കേവലം ഭിക്ഖുസങ്ഘഞ്ച, പുഞ്ഞക്ഖേത്തം അനുത്തരം.

൫൮.

‘‘സതസഹസ്സപല്ലങ്കം, സോവണ്ണം ഗോനകത്ഥതം;

തൂലികാപടലികായ, ഖോമകപ്പാസികേഹി ച;

മഹാരഹം പഞ്ഞാപയിം, ആസനം ബുദ്ധയുത്തകം.

൫൯.

‘‘പദുമുത്തരോ ലോകവിദൂ, ദേവദേവോ നരാസഭോ;

ഭിക്ഖുസങ്ഘപരിബ്യൂള്ഹോ, മമ ദ്വാരമുപാഗമി.

൬൦.

‘‘പച്ചുഗ്ഗന്ത്വാന സമ്ബുദ്ധം, ലോകനാഥം യസസ്സിനം;

പസന്നചിത്തോ സുമനോ, അഭിനാമയിം സങ്ഘരം [സകം ഘരം (സീ.)].

൬൧.

‘‘ഭിക്ഖൂനം സതസഹസ്സം, ബുദ്ധഞ്ച ലോകനായകം;

പസന്നചിത്തോ സുമനോ, പരമന്നേന തപ്പയിം.

൬൨.

‘‘പദുമുത്തരോ ലോകവിദൂ, ആഹുതീനം പടിഗ്ഗഹോ;

ഭിക്ഖുസങ്ഘേ നിസീദിത്വാ, ഇമാ ഗാഥാ അഭാസഥ.

൬൩.

‘‘‘യേനിദം ആസനം ദിന്നം, സോവണ്ണം ഗോനകത്ഥതം;

തമഹം കിത്തയിസ്സാമി, സുണാഥ മമ ഭാസതോ.

൬൪.

‘‘‘ചതുസത്തതിക്ഖത്തും സോ, ദേവരജ്ജം കരിസ്സതി;

അനുഭോസ്സതി സമ്പത്തിം, അച്ഛരാഹി പുരക്ഖതോ.

൬൫.

‘‘‘പദേസരജ്ജം സഹസ്സം, വസുധം ആവസിസ്സതി;

ഏകപഞ്ഞാസക്ഖത്തുഞ്ച, ചക്കവത്തീ ഭവിസ്സതി.

൬൬.

‘‘‘സബ്ബാസു ഭവയോനീസു, ഉച്ചാകുലീ [ഉച്ചാകുലേ (ക.)] ഭവിസ്സതി;

സോ ച പച്ഛാ പബ്ബജിത്വാ, സുക്കമൂലേന ചോദിതോ;

ഭദ്ദിയോ നാമ നാമേന, ഹേസ്സതി സത്ഥു സാവകോ.

൬൭.

‘‘‘വിവേകമനുയുത്തോമ്ഹി, പന്തസേനനിവാസഹം;

ഫലഞ്ചാധിഗതം സബ്ബം, ചത്തക്ലേസോമ്ഹി അജ്ജഹം.

൬൮.

‘‘‘മമ സബ്ബം [കമ്മം (?)] അഭിഞ്ഞായ, സബ്ബഞ്ഞൂ ലോകനായകോ;

ഭിക്ഖുസങ്ഘേ നിസീദിത്വാ, ഏതദഗ്ഗേ ഠപേസി മം’.

൬൯.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ഭദ്ദിയോ കാളിഗോധായ പുത്തോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ഭദ്ദിയസ്സ കാളിഗോധായ പുത്തത്ഥേരസ്സാപദാനം തതിയം.

൪. സന്നിട്ഠാപകത്ഥേരഅപദാനം

൭൦.

‘‘അരഞ്ഞേ കുടികം കത്വാ, വസാമി പബ്ബതന്തരേ;

ലാഭാലാഭേന സന്തുട്ഠോ, യസേന അയസേന ച.

൭൧.

‘‘പദുമുത്തരോ ലോകവിദൂ, ആഹുതീനം പടിഗ്ഗഹോ;

വസീസതസഹസ്സേഹി [ഭിക്ഖുസതസഹസ്സേഹി (സ്യാ.)], ആഗച്ഛി മമ സന്തികം.

൭൨.

‘‘ഉപാഗതം മഹാനാഗം [മഹാവീരം (സീ.)], ജലജുത്തമനാമകം;

തിണസന്ഥരം [തിണത്ഥരം (ക.)] പഞ്ഞാപേത്വാ, അദാസിം സത്ഥുനോ അഹം.

൭൩.

‘‘പസന്നചിത്തോ സുമനോ, ആമണ്ഡം പാനീയഞ്ചഹം;

അദാസിം ഉജുഭൂതസ്സ, വിപ്പസന്നേന ചേതസാ.

൭൪.

‘‘സതസഹസ്സിതോ കപ്പേ [സതസഹസ്സേ ഇതോ കപ്പേ (സീ.)], യം ദാനമദദിം തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ആമണ്ഡസ്സ ഇദം ഫലം.

൭൫.

‘‘ഏകതാലീസകപ്പമ്ഹി, ഏകോ ആസിം അരിന്ദമോ;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൭൬.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ സന്നിട്ഠാപകോ [സന്നിധാപകോ (സീ.)] ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

സന്നിട്ഠാപകത്ഥേരസ്സാപദാനം ചതുത്ഥം.

൫. പഞ്ചഹത്ഥിയത്ഥേരഅപദാനം

൭൭.

‘‘സുമേധോ നാമ സമ്ബുദ്ധോ, ഗച്ഛതേ അന്തരാപണേ;

ഓക്ഖിത്തചക്ഖു [ഖിത്തചക്ഖു (ക. സീ. ക.)] മിതഭാണീ, സതിമാ സംവുതിന്ദ്രിയോ.

൭൮.

‘‘പഞ്ച ഉപ്പലഹത്ഥാനി, ആവേളത്ഥം അഹംസു മേ;

തേന ബുദ്ധം അപൂജേസിം, പസന്നോ സേഹി പാണിഭി.

൭൯.

‘‘ആരോപിതാ ച തേ പുപ്ഫാ, ഛദനം അസ്സു സത്ഥുനോ;

സമാധിംസു [സംസാവിംസു (സീ.)] മഹാനാഗം, സിസ്സാ ആചരിയം യഥാ.

൮൦.

‘‘തിംസകപ്പസഹസ്സമ്ഹി, യം പുപ്ഫമഭിരോപയിം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ബുദ്ധപൂജായിദം ഫലം.

൮൧.

‘‘ഇതോ വീസകപ്പസതേ, അഹേസും പഞ്ച ഖത്തിയാ;

ഹത്ഥിയാ നാമ നാമേന, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

൮൨.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ പഞ്ചഹത്ഥിയോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

പഞ്ചഹത്ഥിയത്ഥേരസ്സാപദാനം പഞ്ചമം.

൬. പദുമച്ഛദനിയത്ഥേരഅപദാനം

൮൩.

‘‘നിബ്ബുതേ ലോകനാഥമ്ഹി, വിപസ്സിമ്ഹഗ്ഗപുഗ്ഗലേ;

സുഫുല്ലപദുമം ഗയ്ഹ, ചിതമാരോപയിം അഹം.

൮൪.

‘‘ആരോപിതേ ച ചിതകേ, വേഹാസം നഭമുഗ്ഗമി;

ആകാസേ ഛദനം [ആകാസച്ഛദനം (സീ.)] കത്വാ, ചിതകമ്ഹി അധാരയി.

൮൫.

‘‘ഏകനവുതിതോ കപ്പേ, യം പുപ്ഫമഭിരോപയിം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ബുദ്ധപൂജായിദം ഫലം.

൮൬.

‘‘സത്തതാലീസിതോ കപ്പേ, പദുമിസ്സരനാമകോ;

ചാതുരന്തോ വിജിതാവീ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൮൭.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ പദുമച്ഛദനിയോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി;

പദുമച്ഛദനിയത്ഥേരസ്സാപദാനം ഛട്ഠം.

൭. സയനദായകത്ഥേരഅപദാനം

൮൮.

‘‘സിദ്ധത്ഥസ്സ ഭഗവതോ, മേത്തചിത്തസ്സ താദിനോ;

സയനഗ്ഗം മയാ ദിന്നം, ദുസ്സഭണ്ഡേഹി [ദുസ്സഭണ്ഡേന (സ്യാ.)] അത്ഥതം.

൮൯.

‘‘പടിഗ്ഗഹേസി ഭഗവാ, കപ്പിയം സയനാസനം;

ഉട്ഠായ സയനാ [ആസനാ (സീ.)] തമ്ഹാ, വേഹാസം ഉഗ്ഗമീ ജിനോ.

൯൦.

‘‘ചതുന്നവുതിതോ കപ്പേ, യം സയനമദാസഹം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, സയനസ്സ ഇദം ഫലം.

൯൧.

‘‘ഏകപഞ്ഞാസിതോ കപ്പേ, വരകോ [വരുണോ (സീ. സ്യാ.)] ദേവസവ്ഹയോ;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൯൨.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ സയനദായകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

സയനദായകത്ഥേരസ്സാപദാനം സത്തമം.

൮. ചങ്കമനദായകത്ഥേരഅപദാനം

൯൩.

‘‘അത്ഥദസ്സിസ്സ മുനിനോ, ലോകജേട്ഠസ്സ താദിനോ;

ഇട്ഠകാഹി ചിനിത്വാന, ചങ്കമം കാരയിം അഹം.

൯൪.

‘‘ഉച്ചതോ പഞ്ചരതനം, ചങ്കമം സാധുമാപിതം;

ആയാമതോ ഹത്ഥസതം, ഭാവനീയ്യം മനോരമം.

൯൫.

‘‘പടിഗ്ഗഹേസി ഭഗവാ, അത്ഥദസ്സീ നരുത്തമോ;

ഹത്ഥേന പുലിനം ഗയ്ഹ, ഇമാ ഗാഥാ അഭാസഥ.

൯൬.

‘‘‘ഇമിനാ പുലിനദാനേന, ചങ്കമം സുകതേന ച;

സത്തരതനസമ്പന്നം, പുലിനം അനുഭോസ്സതി.

൯൭.

‘‘‘തീണി കപ്പാനി ദേവേസു, ദേവരജ്ജം കരിസ്സതി;

അനുഭോസ്സതി സമ്പത്തിം, അച്ഛരാഹി പുരക്ഖതോ.

൯൮.

‘‘‘മനുസ്സലോകമാഗന്ത്വാ, രാജാ രട്ഠേ ഭവിസ്സതി;

തിക്ഖത്തും ചക്കവത്തീ ച, മഹിയാ സോ ഭവിസ്സതി’.

൯൯.

‘‘അട്ഠാരസേ കപ്പസതേ, യം കമ്മമകരിം തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ചങ്കമസ്സ ഇദം ഫലം.

൧൦൦.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ചങ്കമനദായകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ചങ്കമനദായകത്ഥേരസ്സാപദാനം അട്ഠമം.

൯. സുഭദ്ദത്ഥേരഅപദാനം

൧൦൧.

‘‘പദുമുത്തരോ ലോകവിദൂ, ആഹുതീനം പടിഗ്ഗഹോ;

ജനതം ഉദ്ധരിത്വാന, നിബ്ബായതി മഹായസോ.

൧൦൨.

‘‘നിബ്ബായന്തേ ച സമ്ബുദ്ധേ, ദസസഹസ്സി കമ്പഥ;

ജനകായോ മഹാ ആസി, ദേവാ സന്നിപതും തദാ.

൧൦൩.

‘‘ചന്ദനം പൂരയിത്വാന, തഗരാമല്ലികാഹി ച;

ഹട്ഠോ ഹട്ഠേന ചിത്തേന, ആരോപയിം [ആലേപേസിം (സീ.), ആരോപേസിം (സ്യാ.)] നരുത്തമം.

൧൦൪.

‘‘മമ സങ്കപ്പമഞ്ഞായ, സത്ഥാ ലോകേ അനുത്തരോ;

നിപന്നകോവ സമ്ബുദ്ധോ, ഇമാ ഗാഥാ അഭാസഥ.

൧൦൫.

‘‘‘യോ മേ പച്ഛിമകേ കാലേ, ഗന്ധമാലേന [ഗന്ധമല്ലേന (സ്യാ. ക.) നപുംസകേകത്തം മനസികാതബ്ബം] ഛാദയി;

തമഹം കിത്തയിസ്സാമി, സുണാഥ മമ ഭാസതോ.

൧൦൬.

‘‘‘ഇതോ ചുതോ അയം പോസോ, തുസിതകായം ഗമിസ്സതി;

തത്ഥ രജ്ജം കരിത്വാന, നിമ്മാനം സോ ഗമിസ്സതി.

൧൦൭.

‘‘‘ഏതേനേവ ഉപായേന, ദത്വാ മാലം [മല്യം (സീ.), മല്ലം (സ്യാ. ക.)] വരുത്തമം;

സകകമ്മാഭിരദ്ധോ സോ, സമ്പത്തിം അനുഭോസ്സതി.

൧൦൮.

‘‘‘പുനാപി തുസിതേ കായേ, നിബ്ബത്തിസ്സതിയം നരോ;

തമ്ഹാ കായാ ചവിത്വാന, മനുസ്സത്തം ഗമിസ്സതി.

൧൦൯.

‘‘‘സക്യപുത്തോ മഹാനാഗോ, അഗ്ഗോ ലോകേ സദേവകേ;

ബോധയിത്വാ ബഹൂ സത്തേ, നിബ്ബായിസ്സതി ചക്ഖുമാ.

൧൧൦.

‘‘‘തദാ സോപഗതോ സന്തോ, സുക്കമൂലേന ചോദിതോ;

ഉപസങ്കമ്മ സമ്ബുദ്ധം, പഞ്ഹം പുച്ഛിസ്സതി തദാ.

൧൧൧.

‘‘‘ഹാസയിത്വാന സമ്ബുദ്ധോ, സബ്ബഞ്ഞൂ ലോകനായകോ;

പുഞ്ഞകമ്മം പരിഞ്ഞായ, സച്ചാനി വിവരിസ്സതി.

൧൧൨.

‘‘‘ആരദ്ധോ ച അയം പഞ്ഹോ, തുട്ഠോ ഏകഗ്ഗമാനസോ;

സത്ഥാരം അഭിവാദേത്വാ, പബ്ബജ്ജം യാചയിസ്സതി.

൧൧൩.

‘‘‘പസന്നമാനസം ദിസ്വാ, സകകമ്മേന തോസിതം;

പബ്ബാജേസ്സതി സോ ബുദ്ധോ, അഗ്ഗമഗ്ഗസ്സ കോവിദോ.

൧൧൪.

‘‘‘വായമിത്വാനയം പോസോ, സമ്മാസമ്ബുദ്ധസാസനേ;

സബ്ബാസവേ പരിഞ്ഞായ, നിബ്ബായിസ്സതിനാസവോ’.

പഞ്ചമഭാണവാരം.

൧൧൫.

‘‘പുബ്ബകമ്മേന സംയുത്തോ, ഏകഗ്ഗോ സുസമാഹിതോ;

ബുദ്ധസ്സ ഓരസോ പുത്തോ, ധമ്മജോമ്ഹി സുനിമ്മിതോ.

൧൧൬.

‘‘ധമ്മരാജം ഉപഗമ്മ, അപുച്ഛിം പഞ്ഹമുത്തമം;

കഥയന്തോ ച മേ പഞ്ഹം, ധമ്മസോതം ഉപാനയി.

൧൧൭.

‘‘തസ്സാഹം ധമ്മമഞ്ഞായ, വിഹാസിം സാസനേ രതോ;

സബ്ബാസവേ പരിഞ്ഞായ, വിഹരാമി അനാസവോ.

൧൧൮.

‘‘സതസഹസ്സിതോ കപ്പേ, ജലജുത്തമനായകോ;

നിബ്ബായി അനുപാദാനോ, ദീപോവ തേലസങ്ഖയാ.

൧൧൯.

‘‘സത്തയോജനികം ആസി, ഥൂപഞ്ച രതനാമയം;

ധജം തത്ഥ അപൂജേസിം, സബ്ബഭദ്ദം മനോരമം.

൧൨൦.

‘‘കസ്സപസ്സ ച ബുദ്ധസ്സ, തിസ്സോ നാമഗ്ഗസാവകോ;

പുത്തോ മേ ഓരസോ ആസി, ദായാദോ ജിനസാസനേ.

൧൨൧.

‘‘തസ്സ ഹീനേന മനസാ, വാചം ഭാസിം അഭദ്ദകം;

തേന കമ്മവിപാകേന, പച്ഛാ മേ ആസി ഭദ്ദകം [പച്ഛിമേ അദ്ദസം ജിനം (സീ.)].

൧൨൨.

‘‘ഉപവത്തനേ സാലവനേ, പച്ഛിമേ സയനേ മുനി;

പബ്ബാജേസി മഹാവീരോ, ഹിതോ കാരുണികോ ജിനോ.

൧൨൩.

‘‘അജ്ജേവ ദാനി പബ്ബജ്ജാ, അജ്ജേവ ഉപസമ്പദാ;

അജ്ജേവ പരിനിബ്ബാനം, സമ്മുഖാ ദ്വിപദുത്തമേ.

൧൨൪.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ സുഭദ്ദോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

സുഭദ്ദത്ഥേരസ്സാപദാനം നവമം.

൧൦. ചുന്ദത്ഥേരഅപദാനം

൧൨൫.

‘‘സിദ്ധത്ഥസ്സ ഭഗവതോ, ലോകജേട്ഠസ്സ താദിനോ;

അഗ്ഘിയം കാരയിത്വാന, ജാതിപുപ്ഫേഹി ഛാദയിം.

൧൨൬.

‘‘നിട്ഠാപേത്വാന തം പുപ്ഫം, ബുദ്ധസ്സ ഉപനാമയിം;

പുപ്ഫാവസേസം പഗ്ഗയ്ഹ, ബുദ്ധസ്സ അഭിരോപയിം.

൧൨൭.

‘‘കഞ്ചനഗ്ഘിയസങ്കാസം, ബുദ്ധം ലോകഗ്ഗനായകം;

പസന്നചിത്തോ സുമനോ, പുപ്ഫഗ്ഘിയമുപാനയിം.

൧൨൮.

‘‘വിതിണ്ണകങ്ഖോ സമ്ബുദ്ധോ, തിണ്ണോഘേഹി പുരക്ഖതോ;

ഭിക്ഖുസങ്ഘേ നിസീദിത്വാ, ഇമാ ഗാഥാ അഭാസഥ.

൧൨൯.

‘‘‘ദിബ്ബഗന്ധം പവായന്തം, യോ മേ പുപ്ഫഗ്ഘിയം അദാ;

തമഹം കിത്തയിസ്സാമി, സുണാഥ മമ ഭാസതോ.

൧൩൦.

‘‘‘ഇതോ ചുതോ അയം പോസോ, ദേവസങ്ഘപുരക്ഖതോ;

ജാതിപുപ്ഫേഹി പരികിണ്ണോ, ദേവലോകം ഗമിസ്സതി.

൧൩൧.

‘‘‘ഉബ്ബിദ്ധം ഭവനം തസ്സ, സോവണ്ണഞ്ച മണീമയം;

ബ്യമ്ഹം പാതുഭവിസ്സതി, പുഞ്ഞകമ്മപ്പഭാവിതം.

൧൩൨.

‘‘‘ചതുസത്തതിക്ഖത്തും സോ, ദേവരജ്ജം കരിസ്സതി;

അനുഭോസ്സതി സമ്പത്തിം, അച്ഛരാഹി പുരക്ഖതോ.

൧൩൩.

‘‘‘പഥബ്യാ രജ്ജം തിസതം, വസുധം ആവസിസ്സതി;

പഞ്ചസത്തതിക്ഖത്തുഞ്ച, ചക്കവത്തീ ഭവിസ്സതി.

൧൩൪.

‘‘‘ദുജ്ജയോ നാമ നാമേന, ഹേസ്സതി മനുജാധിപോ;

അനുഭോത്വാന തം പുഞ്ഞം, സകകമ്മം അപസ്സിതോ [സകകമ്മൂപസംഹിതോ (സ്യാ.)].

൧൩൫.

‘‘‘വിനിപാതം അഗന്ത്വാന, മനുസ്സത്തം ഗമിസ്സതി;

ഹിരഞ്ഞം തസ്സ [ഹിരഞ്ഞസ്സ ച (സീ. ക.)] നിചിതം, കോടിസതമനപ്പകം.

൧൩൬.

‘‘‘നിബ്ബത്തിസ്സതി യോനിമ്ഹി, ബ്രാഹ്മണേ സോ ഭവിസ്സതി;

വങ്ഗന്തസ്സ സുതോ ധീമാ, സാരിയാ ഓരസോ പിയോ.

൧൩൭.

‘‘‘സോ ച പച്ഛാ പബ്ബജിത്വാ, അങ്ഗീരസസ്സ സാസനേ;

ചൂളചുന്ദോതി [ചൂലചുന്ദോതി (സീ.)] നാമേന, ഹേസ്സതി സത്ഥു സാവകോ.

൧൩൮.

‘‘‘സാമണേരോവ സോ സന്തോ, ഖീണാസവോ ഭവിസ്സതി;

സബ്ബാസവേ പരിഞ്ഞായ, നിബ്ബായിസ്സതിനാസവോ’.

൧൩൯.

‘‘ഉപട്ഠഹിം മഹാവീരം, അഞ്ഞേ ച പേസലേ ബഹൂ;

ഭാതരം മേ ചുപട്ഠാസിം, ഉത്തമത്ഥസ്സ പത്തിയാ.

൧൪൦.

‘‘ഭാതരം മേ ഉപട്ഠിത്വാ, ധാതും പത്തമ്ഹി ഓഹിയ [ഓപിയ (സീ.), ഓചിയ (സ്യാ.)];

സമ്ബുദ്ധം ഉപനാമേസിം, ലോകജേട്ഠം നരാസഭം.

൧൪൧.

‘‘ഉഭോ ഹത്ഥേഹി പഗ്ഗയ്ഹ, ബുദ്ധോ ലോകേ സദേവകേ;

സന്ദസ്സയന്തോ തം ധാതും, കിത്തയി അഗ്ഗസാവകം.

൧൪൨.

‘‘ചിത്തഞ്ച സുവിമുത്തം മേ, സദ്ധാ മയ്ഹം പതിട്ഠിതാ;

സബ്ബാസവേ പരിഞ്ഞായ, വിഹരാമി അനാസവോ.

൧൪൩.

‘‘പടിസമ്ഭിദാനുപ്പത്താ, വിമോക്ഖാപി ച ഫസ്സിതാ [പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ, വിമോക്ഖാപി ച അട്ഠിമേ (സ്യാ.)];

ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ചുന്ദോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ചുന്ദത്ഥേരസ്സാപദാനം ദസമം.

ഉപാലിവഗ്ഗോ പഞ്ചമോ.

തസ്സുദ്ദാനം –

ഉപാലി സോണോ ഭദ്ദിയോ, സന്നിട്ഠാപകഹത്ഥിയോ;

ഛദനം സേയ്യചങ്കമം, സുഭദ്ദോ ചുന്ദസവ്ഹയോ;

ഗാഥാസതം സതാലീസം [ച താലീസം (സീ. സ്യാ.)], ചതസ്സോ ച തദുത്തരി.

൬. ബീജനിവഗ്ഗോ

൧. വിധൂപനദായകത്ഥേരഅപദാനം

.

‘‘പദുമുത്തരബുദ്ധസ്സ, ലോകജേട്ഠസ്സ താദിനോ;

ബീജനികാ [വീജനികാ (സീ. സ്യാ.)] മയാ ദിന്നാ, ദ്വിപദിന്ദസ്സ താദിനോ.

.

‘‘സകം ചിത്തം പസാദേത്വാ, പഗ്ഗഹേത്വാന അഞ്ജലിം;

സമ്ബുദ്ധമഭിവാദേത്വാ, പക്കമിം ഉത്തരാമുഖോ.

.

‘‘ബീജനിം പഗ്ഗഹേത്വാന, സത്ഥാ ലോകഗ്ഗനായകോ [ലോകേ അനുത്തരോ (സീ.)];

ഭിക്ഖുസങ്ഘേ ഠിതോ സന്തോ, ഇമാ ഗാഥാ അഭാസഥ.

.

‘‘‘ഇമിനാ ബീജനിദാനേന, ചിത്തസ്സ പണിധീഹി [ചേതനാപണിധീഹി (അഞ്ഞത്ഥ)] ച;

കപ്പാനം സതസഹസ്സം, വിനിപാതം ന ഗച്ഛതി’.

.

‘‘ആരദ്ധവീരിയോ പഹിതത്തോ, ചേതോഗുണസമാഹിതോ;

ജാതിയാ സത്തവസ്സോഹം, അരഹത്തം അപാപുണിം.

.

‘‘സട്ഠികപ്പസഹസ്സമ്ഹി, ബീജമാനസനാമകാ;

സോളസാസിംസു രാജാനോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ, വിമോക്ഖാപി ച അട്ഠിമേ;

ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ വിധൂപനദായകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

വിധൂപനദായകത്ഥേരസ്സാപദാനം പഠമം.

൨. സതരംസിത്ഥേരഅപദാനം

.

‘‘ഉബ്ബിദ്ധം സേലമാരുയ്ഹ, നിസീദി പുരിസുത്തമോ;

പബ്ബതസ്സാവിദൂരമ്ഹി, ബ്രാഹ്മണോ മന്തപാരഗൂ.

.

‘‘ഉപവിട്ഠം മഹാവീരം, ദേവദേവം നരാസഭം;

അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാന, സന്ഥവിം ലോകനായകം.

൧൦.

‘‘‘ഏസ ബുദ്ധോ മഹാവീരോ, വരധമ്മപ്പകാസകോ;

ജലതി അഗ്ഗിഖന്ധോവ, ഭിക്ഖുസങ്ഘപുരക്ഖതോ.

൧൧.

‘‘‘മഹാസമുദ്ദോവ‘ക്ഖുബ്ഭോ [’ക്ഖോഭോ (സീ. സ്യാ.)], അണ്ണവോവ ദുരുത്തരോ;

മിഗരാജാവസമ്ഭീതോ [ഛമ്ഭിതോ (ക.)], ധമ്മം ദേസേതി ചക്ഖുമാ’.

൧൨.

‘‘മമ സങ്കപ്പമഞ്ഞായ, പദുമുത്തരനായകോ;

ഭിക്ഖുസങ്ഘേ ഠിതോ സത്ഥാ, ഇമാ ഗാഥാ അഭാസഥ.

൧൩.

‘‘‘യേനായം [യേനാഹം (ക.)] അഞ്ജലീ ദിന്നോ, ബുദ്ധസേട്ഠോ ച ഥോമിതോ;

തിംസകപ്പസഹസ്സാനി, ദേവരജ്ജം കരിസ്സതി.

൧൪.

‘‘‘കപ്പസതസഹസ്സമ്ഹി, അങ്ഗീരസസനാമകോ;

വിവട്ടച്ഛദോ [വിവത്ഥച്ഛദ്ദോ (സീ.)] സമ്ബുദ്ധോ, ഉപ്പജ്ജിസ്സതി താവദേ.

൧൫.

‘‘‘തസ്സ ധമ്മേസു ദായാദോ, ഓരസോ ധമ്മനിമ്മിതോ;

സതരംസീതി നാമേന, അരഹാ സോ ഭവിസ്സതി’.

൧൬.

‘‘ജാതിയാ സത്തവസ്സോഹം, പബ്ബജിം അനഗാരിയം;

സതരംസിമ്ഹി നാമേന, പഭാ നിദ്ധാവതേ മമ.

൧൭.

‘‘മണ്ഡപേ രുക്ഖമൂലേ വാ, ഝായീ ഝാനരതോ അഹം;

ധാരേമി അന്തിമം ദേഹം, സമ്മാസമ്ബുദ്ധസാസനേ.

൧൮.

‘‘സട്ഠികപ്പസഹസ്സമ്ഹി, ചതുരോ രാമനാമകാ;

സത്തരതനസമ്പന്നാ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

൧൯.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ സതരംസി ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

സതരംസിത്ഥേരസ്സാപദാനം ദുതിയം.

൩. സയനദായകത്ഥേരഅപദാനം

൨൦.

‘‘പദുമുത്തരബുദ്ധസ്സ, സബ്ബലോകാനുകമ്പിനോ;

സയനം തസ്സ പാദാസിം, വിപ്പസന്നേന ചേതസാ.

൨൧.

‘‘തേന സയനദാനേന, സുഖേത്തേ ബീജസമ്പദാ;

ഭോഗാ നിബ്ബത്തരേ തസ്സ, സയനസ്സ ഇദം ഫലം.

൨൨.

‘‘ആകാസേ സേയ്യം കപ്പേമി, ധാരേമി പഥവിം ഇമം;

പാണേസു മേ ഇസ്സരിയം, സയനസ്സ ഇദം ഫലം.

൨൩.

‘‘പഞ്ചകപ്പസഹസ്സമ്ഹി, അട്ഠ ആസും മഹാതേജാ [മഹാവരാ (സീ.), മഹാവീരാ (സ്യാ.)];

ചതുത്തിംസേ കപ്പസതേ, ചതുരോ ച മഹബ്ബലാ.

൨൪.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ സയനദായകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

സയനദായകത്ഥേരസ്സാപദാനം തതിയം.

൪. ഗന്ധോദകിയത്ഥേരഅപദാനം

൨൫.

‘‘പദുമുത്തരബുദ്ധസ്സ, മഹാബോധിമഹോ അഹു;

വിചിത്തം ഘടമാദായ, ഗന്ധോദകമദാസഹം.

൨൬.

‘‘ന്ഹാനകാലേ ച ബോധിയാ, മഹാമേഘോ പവസ്സഥ;

നിന്നാദോ ച മഹാ ആസി, അസനിയാ ഫലന്തിയാ.

൨൭.

‘‘തേനേവാസനിവേഗേന, തത്ഥ കാലങ്കതോ [കാലകതോ (സീ. സ്യാ.)] അഹം [അഹും (സീ.)];

ദേവലോകേ ഠിതോ സന്തോ, ഇമാ ഗാഥാ അഭാസഹം.

൨൮.

‘‘‘അഹോ ബുദ്ധോ അഹോ ധമ്മോ, അഹോ നോ സത്ഥുസമ്പദാ;

കളേവരം [കലേബരം (സീ.)] മേ പതിതം, ദേവലോകേ രമാമഹം.

൨൯.

‘‘‘ഉബ്ബിദ്ധം ഭവനം മയ്ഹം, സതഭൂമം സമുഗ്ഗതം;

കഞ്ഞാസതസഹസ്സാനി, പരിവാരേന്തി മം സദാ.

൩൦.

‘‘‘ആബാധാ മേ ന വിജ്ജന്തി, സോകോ മയ്ഹം ന വിജ്ജതി;

പരിളാഹം ന പസ്സാമി, പുഞ്ഞകമ്മസ്സിദം ഫലം.

൩൧.

‘‘‘അട്ഠവീസേ കപ്പസതേ, രാജാ സംവസിതോ അഹും;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ’.

൩൨.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ഗന്ധോദകിയോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ഗന്ധോദകിയത്ഥേരസ്സാപദാനം ചതുത്ഥം.

൫. ഓപവയ്ഹത്ഥേരഅപദാനം

൩൩.

‘‘പദുമുത്തരബുദ്ധസ്സ, ആജാനീയമദാസഹം;

നിയ്യാദേത്വാന സമ്ബുദ്ധേ [സമ്ബുദ്ധം (സീ. ക.)], അഗമാസിം സകം ഘരം.

൩൪.

‘‘ദേവലോ നാമ നാമേന, സത്ഥുനോ അഗ്ഗസാവകോ;

വരധമ്മസ്സ ദായാദോ, ആഗച്ഛി മമ സന്തികം.

൩൫.

‘‘സപത്തഭാരോ ഭഗവാ, ആജാനേയ്യോ ന കപ്പതി;

തവ സങ്കപ്പമഞ്ഞായ, അധിവാസേസി ചക്ഖുമാ.

൩൬.

‘‘അഗ്ഘാപേത്വാ വാതജവം, സിന്ധവം സീഘവാഹനം;

പദുമുത്തരബുദ്ധസ്സ, ഖമനീയമദാസഹം.

൩൭.

‘‘യം യം യോനുപപജ്ജാമി, ദേവത്തം അഥ മാനുസം [ദേവേ ച മാനുസേ ഭവേ (സീ. ക.)];

ഖമനീയം വാതജവം, ചിത്തം നിബ്ബത്തതേ [ആജാനീയാ വാതജവാ, വിത്തി നിബ്ബത്തരേ (സ്യാ.), ഖമനീയാ വാതജവാ, ചിത്താ നിബ്ബത്തരേ (സീ.)] മമ.

൩൮.

‘‘ലാഭം തേസം സുലദ്ധംവ, യേ ലഭന്തുപസമ്പദം;

പുനപി പയിരുപാസേയ്യം, ബുദ്ധോ ലോകേ സചേ ഭവേ.

൩൯.

‘‘അട്ഠവീസതിക്ഖത്തുംഹം, രാജാ ആസിം മഹബ്ബലോ;

ചാതുരന്തോ വിജിതാവീ, ജമ്ബുസണ്ഡസ്സ [ജമ്ബുദീപസ്സ (സ്യാ.), ജമ്ബുമണ്ഡസ്സ (ക.)] ജമ്ബുഇസ്സരോ.

൪൦.

‘‘ഇദം പച്ഛിമകം മയ്ഹം, ചരിമോ വത്തതേ ഭവോ;

പത്തോസ്മി അചലം ഠാനം, ഹിത്വാ ജയപരാജയം.

൪൧.

‘‘ചതുതിംസസഹസ്സമ്ഹി, മഹാതേജോസി ഖത്തിയോ;

സതരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൪൨.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ഓപവയ്ഹോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ഓപവയ്ഹത്ഥേരസ്സാപദാനം പഞ്ചമം.

൬. സപരിവാരാസനത്ഥേരഅപദാനം

൪൩.

‘‘പദുമുത്തരബുദ്ധസ്സ, പിണ്ഡപാതം അദാസഹം;

ഗന്ത്വാ കിലിട്ഠകം ഠാനം [തം ഭോജനട്ഠാനം (സീ.)], മല്ലികാഹി പരിക്ഖിതം [പരിക്ഖിപിം (സീ.)].

൪൪.

‘‘തമ്ഹാസനമ്ഹി ആസീനോ, ബുദ്ധോ ലോകഗ്ഗനായകോ;

അകിത്തയി പിണ്ഡപാതം, ഉജുഭൂതോ സമാഹിതോ.

൪൫.

‘‘യഥാപി ഭദ്ദകേ ഖേത്തേ, ബീജം അപ്പമ്പി രോപിതം;

സമ്മാ ധാരം പവേച്ഛന്തേ, ഫലം തോസേതി കസ്സകം.

൪൬.

‘‘തഥേവായം പിണ്ഡപാതോ, സുഖേത്തേ രോപിതോ തയാ;

ഭവേ നിബ്ബത്തമാനമ്ഹി, ഫലം തേ [നിബ്ബത്തമാനം ഹി, ഫലതോ (സീ.)] തോസയിസ്സതി [തപ്പയിസ്സതി (ക.)].

൪൭.

‘‘ഇദം വത്വാന സമ്ബുദ്ധോ, ജലജുത്തമനാമകോ;

പിണ്ഡപാതം ഗഹേത്വാന, പക്കാമി ഉത്തരാമുഖോ.

൪൮.

‘‘സംവുതോ പാതിമോക്ഖസ്മിം, ഇന്ദ്രിയേസു ച പഞ്ചസു;

പവിവേകമനുയുത്തോ, വിഹരാമി അനാസവോ.

൪൯.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ സപരിവാരാസനോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

സപരിവാരാസനത്ഥേരസ്സാപദാനം ഛട്ഠം.

൭. പഞ്ചദീപകത്ഥേരഅപദാനം

൫൦.

‘‘പദുമുത്തരബുദ്ധസ്സ, സബ്ബഭൂതാനുകമ്പിനോ;

സദ്ദഹിത്വാന [സുസണ്ഠഹിത്വാ (സീ.)] സദ്ധമ്മേ, ഉജുദിട്ഠി അഹോസഹം.

൫൧.

‘‘പദീപദാനം പാദാസിം, പരിവാരേത്വാന ബോധിയം;

സദ്ദഹന്തോ പദീപാനി, അകരിം താവദേ അഹം.

൫൨.

‘‘യം യം യോനുപപജ്ജാമി, ദേവത്തം അഥ മാനുസം;

ആകാസേ ഉക്കം ധാരേന്തി, ദീപദാനസ്സിദം ഫലം.

൫൩.

‘‘തിരോകുട്ടം തിരോസേലം, സമതിഗ്ഗയ്ഹ പബ്ബതം;

സമന്താ യോജനസതം, ദസ്സനം അനുഭോമഹം.

൫൪.

‘‘തേന കമ്മാവസേസേന, പത്തോമ്ഹി ആസവക്ഖയം;

ധാരേമി അന്തിമം ദേഹം, ദ്വിപദിന്ദസ്സ സാസനേ.

൫൫.

‘‘ചതുത്തിംസേ കപ്പസതേ, സതചക്ഖുസനാമകാ;

രാജാഹേസും മഹാതേജാ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

൫൬.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ പഞ്ചദീപകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

പഞ്ചദീപകത്ഥേരസ്സാപദാനം സത്തമം.

൮. ധജദായകത്ഥേരഅപദാനം

൫൭.

‘‘പദുമുത്തരബുദ്ധസ്സ, ബോധിയാ പാദപുത്തമേ;

ഹട്ഠോ ഹട്ഠേന ചിത്തേന, ധജമാരോപയിം അഹം.

൫൮.

‘‘പതിതപത്താനി ഗണ്ഹിത്വാ, ബഹിദ്ധാ ഛഡ്ഡയിം അഹം;

അന്തോസുദ്ധം ബഹിസുദ്ധം, അധിമുത്തമനാസവം.

൫൯.

‘‘സമ്മുഖാ വിയ സമ്ബുദ്ധം, അവന്ദിം ബോധിമുത്തമം;

പദുമുത്തരോ ലോകവിദൂ, ആഹുതീനം പടിഗ്ഗഹോ.

൬൦.

‘‘ഭിക്ഖുസങ്ഘേ ഠിതോ സത്ഥാ, ഇമാ ഗാഥാ അഭാസഥ;

‘‘‘ഇമിനാ ധജദാനേന, ഉപട്ഠാനേന ചൂഭയം.

൬൧.

‘‘‘കപ്പാനം സതസഹസ്സം, ദുഗ്ഗതിം സോ ന ഗച്ഛതി;

ദേവേസു ദേവസോഭഗ്യം, അനുഭോസ്സതിനപ്പകം.

൬൨.

‘‘‘അനേകസതക്ഖത്തുഞ്ച, രാജാ രട്ഠേ ഭവിസ്സതി;

ഉഗ്ഗതോ നാമ നാമേന, ചക്കവത്തീ ഭവിസ്സതി.

൬൩.

‘‘‘സമ്പത്തിം അനുഭോത്വാന, സുക്കമൂലേന ചോദിതോ;

ഗോതമസ്സ ഭഗവതോ, സാസനേഭിരമിസ്സതി’.

൬൪.

‘‘പധാനപഹിതത്തോമ്ഹി, ഉപസന്തോ നിരൂപധി;

ധാരേമി അന്തിമം ദേഹം, സമ്മാസമ്ബുദ്ധസാസനേ.

൬൫.

‘‘ഏകപഞ്ഞാസസഹസ്സേ, കപ്പേ ഉഗ്ഗതസവ്ഹയോ [സവ്ഹയാ (സ്യാ.)];

പഞ്ഞാസസതസഹസ്സേ, ഖത്തിയോ മേഘസവ്ഹയോ [ഖത്തിയാ ഖേമസവ്ഹയാ (സ്യാ.)].

൬൬.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ധജദായകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ധജദായകത്ഥേരസ്സാപദാനം അട്ഠമം.

൯. പദുമത്ഥേരഅപദാനം

൬൭.

‘‘ചതുസച്ചം പകാസേന്തോ, വരധമ്മപ്പവത്തകോ;

വസ്സതേ [വസ്സേതി (?)] അമതം വുട്ഠിം, നിബ്ബാപേന്തോ മഹാജനം.

൬൮.

‘‘സധജം [സദണ്ഡം (സീ.)] പദുമം ഗയ്ഹ, അഡ്ഢകോസേ ഠിതോ അഹം;

പദുമുത്തരമുനിസ്സ, പഹട്ഠോ ഉക്ഖിപിമമ്ബരേ.

൬൯.

‘‘ആഗച്ഛന്തേ ച പദുമേ, അബ്ഭുതോ ആസി താവദേ;

മമ സങ്കപ്പമഞ്ഞായ, പഗ്ഗണ്ഹി വദതം വരോ.

൭൦.

‘‘കരസേട്ഠേന പഗ്ഗയ്ഹ, ജലജം പുപ്ഫമുത്തമം;

ഭിക്ഖുസങ്ഘേ ഠിതോ സത്ഥാ, ഇമാ ഗാഥാ അഭാസഥ.

൭൧.

‘‘‘യേനിദം പദുമം ഖിത്തം, സബ്ബഞ്ഞുമ്ഹി വിനായകേ [സബ്ബഞ്ഞുതമനായകേ (സ്യാ. ക.)];

തമഹം കിത്തയിസ്സാമി, സുണാഥ മമ ഭാസതോ.

൭൨.

‘‘‘തിംസകപ്പാനി ദേവിന്ദോ, ദേവരജ്ജം കരിസ്സതി;

പഥബ്യാ രജ്ജം സത്തസതം, വസുധം ആവസിസ്സതി.

൭൩.

‘‘‘തത്ഥ പത്തം ഗണേത്വാന, ചക്കവത്തീ ഭവിസ്സതി;

ആകാസതോ പുപ്ഫവുട്ഠി, അഭിവസ്സിസ്സതീ തദാ.

൭൪.

‘‘‘കപ്പസതസഹസ്സമ്ഹി, ഓക്കാകകുലസമ്ഭവോ;

ഗോതമോ നാമ നാമേന, സത്ഥാ ലോകേ ഭവിസ്സതി.

൭൫.

‘‘‘തസ്സ ധമ്മേസു ദായാദോ, ഓരസോ ധമ്മനിമ്മിതോ;

സബ്ബാസവേ പരിഞ്ഞായ, നിബ്ബായിസ്സതിനാസവോ’.

൭൬.

‘‘നിക്ഖമിത്വാന കുച്ഛിമ്ഹാ, സമ്പജാനോ പതിസ്സതോ;

ജാതിയാ പഞ്ചവസ്സോഹം, അരഹത്തം അപാപുണിം.

൭൭.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ പദുമോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

പദുമത്ഥേരസ്സാപദാനം നവമം.

൧൦. അസനബോധിയത്ഥേരഅപദാനം

൭൮.

‘‘ജാതിയാ സത്തവസ്സോഹം, അദ്ദസം ലോകനായകം;

പസന്നചിത്തോ സുമനോ, ഉപഗച്ഛിം നരുത്തമം.

൭൯.

‘‘തിസ്സസ്സാഹം ഭഗവതോ, ലോകജേട്ഠസ്സ താദിനോ;

ഹട്ഠോ ഹട്ഠേന ചിത്തേന, രോപയിം ബോധിമുത്തമം.

൮൦.

‘‘അസനോ നാമധേയ്യേന, ധരണീരുഹപാദപോ;

പഞ്ചവസ്സേ പരിചരിം, അസനം ബോധിമുത്തമം.

൮൧.

‘‘പുപ്ഫിതം പാദപം ദിസ്വാ, അബ്ഭുതം ലോമഹംസനം;

സകം കമ്മം പകിത്തേന്തോ, ബുദ്ധസേട്ഠം ഉപാഗമിം.

൮൨.

‘‘തിസ്സോ തദാ സോ സമ്ബുദ്ധോ, സയമ്ഭൂ അഗ്ഗപുഗ്ഗലോ;

ഭിക്ഖുസങ്ഘേ നിസീദിത്വാ, ഇമാ ഗാഥാ അഭാസഥ.

൮൩.

‘‘‘യേനായം രോപിതാ ബോധി, ബുദ്ധപൂജാ ച സക്കതാ;

തമഹം കിത്തയിസ്സാമി, സുണാഥ മമ ഭാസതോ.

൮൪.

‘‘‘തിംസകപ്പാനി ദേവേസു, ദേവരജ്ജം കരിസ്സതി;

ചതുസട്ഠി ചക്ഖത്തും സോ, ചക്കവത്തീ ഭവിസ്സതി.

൮൫.

‘‘‘തുസിതാ ഹി ചവിത്വാന, സുക്കമൂലേന ചോദിതോ;

ദ്വേ സമ്പത്തീ അനുഭോത്വാ, മനുസ്സത്തേ രമിസ്സതി.

൮൬.

‘‘‘പധാനപഹിതത്തോ സോ, ഉപസന്തോ നിരൂപധി;

സബ്ബാസവേ പരിഞ്ഞായ, നിബ്ബായിസ്സതിനാസവോ’.

൮൭.

‘‘വിവേകമനുയുത്തോഹം, ഉപസന്തോ നിരൂപധി;

നാഗോവ ബന്ധനം ഛേത്വാ, വിഹരാമി അനാസവോ.

൮൮.

‘‘ദ്വേനവുതേ ഇതോ കപ്പേ, ബോധിം രോപേസഹം തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ബോധിരോപസ്സിദം ഫലം.

൮൯.

‘‘ചതുസത്തതിതോ കപ്പേ, ദണ്ഡസേനോതി വിസ്സുതോ;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ തദാ അഹും.

൯൦.

‘‘തേസത്തതിമ്ഹിതോ കപ്പേ, സത്താഹേസും മഹീപതീ;

സമന്തനേമിനാമേന, രാജാനോ ചക്കവത്തിനോ.

൯൧.

‘‘പണ്ണവീസതിതോ കപ്പേ, പുണ്ണകോ നാമ ഖത്തിയോ;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൯൨.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ അസനബോധിയോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

അസനബോധിയത്ഥേരസ്സാപദാനം ദസമം.

ബീജനിവഗ്ഗോ ഛട്ഠോ.

തസ്സുദ്ദാനം –

ബീജനീ സതരംസീ ച, സയനോദകിവാഹിയോ;

പരിവാരോ പദീപഞ്ച, ധജോ പദുമപൂജകോ;

ബോധി ച ദസമോ വുത്തോ, ഗാഥാ ദ്വേനവുതി തഥാ.

൭. സകചിന്തനിയവഗ്ഗോ

൧. സകചിന്തനിയത്ഥേരഅപദാനം

.

‘‘പവനം കാനനം ദിസ്വാ, അപ്പസദ്ദമന്നാവിലം;

ഇസീനം അനുചിണ്ണംവ, ആഹുതീനം പടിഗ്ഗഹം.

.

‘‘ഥൂപം കത്വാന പുലിനം [വേളുനാ (അട്ഠ.), വേളിനം (സ്യാ.)], നാനാപുപ്ഫം സമോകിരിം;

സമ്മുഖാ വിയ സമ്ബുദ്ധം, നിമ്മിതം അഭിവന്ദഹം.

.

‘‘സത്തരതനസമ്പന്നോ, രാജാ രട്ഠമ്ഹി ഇസ്സരോ;

സകകമ്മാഭിരദ്ധോഹം, പുപ്ഫപൂജായിദം [ഥൂപപൂജായിദം (സീ.)] ഫലം.

.

‘‘ഏകനവുതിതോ കപ്പേ, യം പുപ്ഫമഭിരോപയിം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, പുപ്ഫപൂജായിദം [ഥൂപപൂജായിദം (സീ.)] ഫലം.

.

‘‘അസീതികപ്പേനന്തയസോ, ചക്കവത്തീ അഹോസഹം;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചതുദീപമ്ഹി ഇസ്സരോ.

.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ, വിമോക്ഖാപി ച അട്ഠിമേ;

ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ സകചിന്തനിയോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

സകചിന്തനിയത്ഥേരസ്സാപദാനം പഠമം.

൨. അവോപുപ്ഫിയത്ഥേരഅപദാനം

.

‘‘വിഹാരാ അഭിനിക്ഖമ്മ, അബ്ഭുട്ഠഹിയ [അബ്ഭുട്ഠാസി ച (സ്യാ. ക.)] ചങ്കമേ;

ചതുസച്ചം പകാസന്തോ, ദേസേതി [ദേസേന്തോ (സ്യാ. ക.)] അമതം പദം.

.

‘‘സിഖിസ്സ ഗിരമഞ്ഞായ, ബുദ്ധസേട്ഠസ്സ താദിനോ;

നാനാപുപ്ഫം ഗഹേത്വാന, ആകാസമ്ഹി സമോകിരിം.

.

‘‘തേന കമ്മേന ദ്വിപദിന്ദ, ലോകജേട്ഠ നരാസഭ;

പത്തോമ്ഹി അചലം ഠാനം, ഹിത്വാ ജയപരാജയം.

൧൦.

‘‘ഏകത്തിംസേ ഇതോ കപ്പേ, യം പുപ്ഫമഭിരോപയിം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, പുപ്ഫപൂജായിദം ഫലം.

൧൧.

‘‘ഇതോ വീസതികപ്പമ്ഹി, സുമേധോ നാമ ഖത്തിയോ;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൧൨.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ അവോപുപ്ഫിയോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

അവോപുപ്ഫിയത്ഥേരസ്സാപദാനം ദുതിയം.

൩. പച്ചാഗമനിയത്ഥേരഅപദാനം

൧൩.

‘‘സിന്ധുയാ നദിയാ തീരേ, ചക്കവാകോ അഹം തദാ;

സുദ്ധസേവാലഭക്ഖോഹം, പാപേസു ച സുസഞ്ഞതോ.

൧൪.

‘‘അദ്ദസം വിരജം ബുദ്ധം, ഗച്ഛന്തം അനിലഞ്ജസേ;

തുണ്ഡേന സാലം പഗ്ഗയ്ഹ, വിപസ്സിസ്സാഭിരോപയിം.

൧൫.

‘‘യസ്സ സദ്ധാ തഥാഗതേ, അചലാ സുപതിട്ഠിതാ;

തേന ചിത്തപ്പസാദേന, ദുഗ്ഗതിം സോ ന ഗച്ഛതി.

൧൬.

‘‘സ്വാഗതം വത മേ ആസി, ബുദ്ധസേട്ഠസ്സ സന്തികേ;

വിഹങ്ഗമേന സന്തേന, സുബീജം രോപിതം മയാ.

൧൭.

‘‘ഏകനവുതിതോ കപ്പേ, യം പുപ്ഫമഭിരോപയിം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ബുദ്ധപൂജായിദം [പുപ്ഫപൂജായിദം (സീ.)] ഫലം.

൧൮.

‘‘സുചാരുദസ്സനാ നാമ, അട്ഠേതേ ഏകനാമകാ;

കപ്പേ സത്തരസേ ആസും, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

൧൯.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ പച്ചാഗമനിയോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

പച്ചാഗമനിയത്ഥേരസ്സാപദാനം തതിയം.

൪. പരപ്പസാദകത്ഥേരഅപദാനം

൨൦.

‘‘ഉസഭം പവരം വീരം, മഹേസിം വിജിതാവിനം;

സുവണ്ണവണ്ണം സമ്ബുദ്ധം, കോ ദിസ്വാ നപ്പസീദതി.

൨൧.

‘‘ഹിമവാവാപരിമേയ്യോ, സാഗരോവ ദുരുത്തരോ;

തഥേവ ഝാനം ബുദ്ധസ്സ, കോ ദിസ്വാ നപ്പസീദതി.

൨൨.

‘‘വസുധാ യഥാപ്പമേയ്യാ, ചിത്താ വനവടംസകാ;

തഥേവ സീലം ബുദ്ധസ്സ, കോ ദിസ്വാ നപ്പസീദതി.

൨൩.

‘‘അനിലഞ്ജസാസങ്ഖുബ്ഭോ [അനിലജോവ അസങ്ഖോഭോ (സീ.)], യഥാകാസോ അസങ്ഖിയോ;

തഥേവ ഞാണം ബുദ്ധസ്സ, കോ ദിസ്വാ നപ്പസീദതി.

൨൪.

‘‘ഇമാഹി ചതുഗാഥാഹി, ബ്രാഹ്മണോ സേനസവ്ഹയോ;

ബുദ്ധസേട്ഠം ഥവിത്വാന, സിദ്ധത്ഥം അപരാജിതം.

൨൫.

‘‘ചതുന്നവുതികപ്പാനി, ദുഗ്ഗതിം നുപപജ്ജഥ;

സുഗതിം സുഖസമ്പത്തിം [സുഗതീസു സുസുമ്പത്തിം (സീ. സ്യാ.)], അനുഭോസിമനപ്പകം.

൨൬.

‘‘ചതുന്നവുതിതോ കപ്പേ, ഥവിത്വാ ലോകനായകം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ഥോമനായ [ഥോമനസ്സ (സ്യാ.)] ഇദം ഫലം.

൨൭.

‘‘ചാതുദ്ദസമ്ഹി കപ്പമ്ഹി, ചതുരോ ആസുമുഗ്ഗതാ;

സത്തരതനസമ്പന്നാ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

൨൮.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ പരപ്പസാദകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

പരപ്പസാദകത്ഥേരസ്സാപദാനം ചതുത്ഥം.

൫. ഭിസദായകത്ഥേരഅപദാനം

൨൯.

‘‘വേസ്സഭൂ നാമ നാമേന, ഇസീനം തതിയോ അഹു;

കാനനം വനമോഗയ്ഹ, വിഹാസി പുരിസുത്തമോ.

൩൦.

‘‘ഭിസമുളാലം ഗണ്ഹിത്വാ, അഗമം ബുദ്ധസന്തികം;

തഞ്ച ബുദ്ധസ്സ പാദാസിം, പസന്നോ സേഹി പാണിഭി.

൩൧.

‘‘കരേന ച പരാമട്ഠോ, വേസ്സഭൂവരബുദ്ധിനാ;

സുഖാഹം നാഭിജാനാമി, സമം തേന കുതോത്തരിം.

൩൨.

‘‘ചരിമോ വത്തതേ മയ്ഹം, ഭവാ സബ്ബേ സമൂഹതാ;

ഹത്ഥിനാഗേന സന്തേന, കുസലം രോപിതം മയാ [നാഗോവ ബന്ധനം ഛേത്വാ, വിഹരാമി അനാസവോ (സ്യാ.)].

൩൩.

‘‘ഏകത്തിംസേ ഇതോ കപ്പേ, യം കമ്മമകരിം തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ഭിസദാനസ്സിദം ഫലം.

൩൪.

‘‘സമോധാനാ ച രാജാനോ, സോളസ മനുജാധിപാ;

കപ്പമ്ഹി ചുദ്ദസേ [തേരസേ (സീ. സ്യാ.)] ആസും, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

൩൫.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ഭിസദായകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ഭിസദായകത്ഥേരസ്സാപദാനം പഞ്ചമം.

൬. സുചിന്തിതത്ഥേരഅപദാനം

൩൬.

‘‘ഗിരിദുഗ്ഗചരോ ആസിം, അഭിജാതോവ കേസരീ;

മിഗസങ്ഘം വധിത്വാന, ജീവാമി പബ്ബതന്തരേ.

൩൭.

‘‘അത്ഥദസ്സീ തു ഭഗവാ, സബ്ബഞ്ഞൂ വദതം വരോ;

മമുദ്ധരിതുകാമോ സോ, ആഗച്ഛി പബ്ബതുത്തമം.

൩൮.

‘‘പസദഞ്ച മിഗം ഹന്ത്വാ, ഭക്ഖിതും സമുപാഗമിം;

ഭഗവാ തമ്ഹി സമയേ, ഭിക്ഖമാനോ [സിക്ഖാചാരോ (സ്യാ.)] ഉപാഗമി.

൩൯.

‘‘വരമംസാനി പഗ്ഗയ്ഹ, അദാസിം തസ്സ സത്ഥുനോ;

അനുമോദി മഹാവീരോ, നിബ്ബാപേന്തോ മമം തദാ.

൪൦.

‘‘തേന ചിത്തപ്പസാദേന, ഗിരിദുഗ്ഗം പവിസിം അഹം;

പീതിം ഉപ്പാദയിത്വാന, തത്ഥ കാലങ്കതോ അഹം.

൪൧.

‘‘ഏതേന മംസദാനേന, ചിത്തസ്സ പണിധീഹി ച;

പന്നരസേ കപ്പസതേ, ദേവലോകേ രമിം അഹം.

൪൨.

‘‘അവസേസേസു കപ്പേസു, കുസലം ചിന്തിതം [നിചിതം (സീ.), കരിതം (സ്യാ.)] മയാ;

തേനേവ മംസദാനേന, ബുദ്ധാനുസ്സരണേന ച.

൪൩.

‘‘അട്ഠത്തിംസമ്ഹി കപ്പമ്ഹി, അട്ഠ ദീഘായുനാമകാ;

സട്ഠിമ്ഹിതോ കപ്പസതേ, ദുവേ വരുണനാമകാ [സരണനാമകാ (സ്യാ.)].

൪൪.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ സുചിന്തിതോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

സുചിന്തിതത്ഥേരസ്സാപദാനം ഛട്ഠം.

൭. വത്ഥദായകത്ഥേരഅപദാനം

൪൫.

‘‘പക്ഖിജാതോ തദാ ആസിം, സുപണ്ണോ ഗരുളാധിപോ;

അദ്ദസം വിരജം ബുദ്ധം, ഗച്ഛന്തം ഗന്ധമാദനം.

൪൬.

‘‘ജഹിത്വാ ഗരുളവണ്ണം, മാണവകം അധാരയിം;

ഏകം വത്ഥം മയാ ദിന്നം, ദ്വിപദിന്ദസ്സ താദിനോ.

൪൭.

‘‘തഞ്ച ദുസ്സം പടിഗ്ഗയ്ഹ, ബുദ്ധോ ലോകഗ്ഗനായകോ;

അന്തലിക്ഖേ ഠിതോ സത്ഥാ, ഇമാ ഗാഥാ അഭാസഥ.

൪൮.

‘‘‘ഇമിനാ വത്ഥദാനേന, ചിത്തസ്സ പണിധീഹി ച;

പഹായ ഗരുളം യോനിം, ദേവലോകേ രമിസ്സതി’.

൪൯.

‘‘അത്ഥദസ്സീ തു ഭഗവാ, ലോകജേട്ഠോ നരാസഭോ;

വത്ഥദാനം പസംസിത്വാ, പക്കാമി ഉത്തരാമുഖോ.

൫൦.

‘‘ഭവേ നിബ്ബത്തമാനമ്ഹി, ഹോന്തി മേ വത്ഥസമ്പദാ;

ആകാസേ ഛദനം ഹോതി, വത്ഥദാനസ്സിദം ഫലം.

൫൧.

‘‘അരുണവാ [അരുണകാ (സീ.), അരുണസാ (സ്യാ.)] സത്ത ജനാ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ;

ഛത്തിംസതിമ്ഹി ആസിംസു, കപ്പമ്ഹി മനുജാധിപാ.

൫൨.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ വത്ഥദായകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

വത്ഥദായകത്ഥേരസ്സാപദാനം സത്തമം.

൮. അമ്ബദായകത്ഥേരഅപദാനം

൫൩.

‘‘അനോമദസ്സീ ഭഗവാ, നിസിന്നോ പബ്ബതന്തരേ;

മേത്തായ അഫരി ലോകേ, അപ്പമാണേ നിരൂപധി.

൫൪.

‘‘കപി അഹം തദാ ആസിം, ഹിമവന്തേ നഗുത്തമേ;

ദിസ്വാ അനോമദസ്സിം തം [അനോമം അമിതം (സീ.), അനോമമധിതം (സ്യാ.)], ബുദ്ധേ ചിത്തം പസാദയിം.

൫൫.

‘‘അവിദൂരേ ഹിമവന്തസ്സ, അമ്ബാസും ഫലിനോ തദാ;

തതോ പക്കം ഗഹേത്വാന, അമ്ബം സമധുകം അദം.

൫൬.

‘‘തം മേ ബുദ്ധോ വിയാകാസി, അനോമദസ്സീ മഹാമുനി;

ഇമിനാ മധുദാനേന, അമ്ബദാനേന ചൂഭയം.

൫൭.

‘‘സത്തപഞ്ഞാസകപ്പമ്ഹി, ദേവലോകേ രമിസ്സതി;

അവസേസേസു കപ്പേസു, വോകിണ്ണം സംസരിസ്സതി.

൫൮.

‘‘ഖേപേത്വാ പാപകം കമ്മം, പരിപക്കായ ബുദ്ധിയാ;

വിനിപാതമഗന്ത്വാന, കിലേസേ ഝാപയിസ്സതി.

൫൯.

‘‘ദമേന ഉത്തമേനാഹം, ദമിതോമ്ഹി മഹേസിനാ;

പത്തോമ്ഹി അചലം ഠാനം, ഹിത്വാ ജയപരാജയം.

൬൦.

‘‘സത്തസത്തതികപ്പസതേ, അമ്ബട്ഠജസനാമകാ;

ചതുദ്ദസ തേ രാജാനോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

൬൧.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ അമ്ബദായകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

അമ്ബദായകത്ഥേരസ്സാപദാനം അട്ഠമം.

൯. സുമനത്ഥേരഅപദാനം

൬൨.

‘‘സുമനോ നാമ നാമേന, മാലാകാരോ അഹം തദാ;

അദ്ദസം വിരജം ബുദ്ധം, ലോകാഹുതിപടിഗ്ഗഹം.

൬൩.

‘‘ഉഭോ ഹത്ഥേഹി പഗ്ഗയ്ഹ, സുമനം പുപ്ഫമുത്തമം;

ബുദ്ധസ്സ അഭിരോപേസിം, സിഖിനോ ലോകബന്ധുനോ.

൬൪.

‘‘ഇമായ പുപ്ഫപൂജായ, ചേതനാപണിധീഹി ച;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ബുദ്ധപൂജായിദം ഫലം.

൬൫.

‘‘ഏകത്തിംസേ ഇതോ കപ്പേ, യം പുപ്ഫമഭിരോപയിം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ബുദ്ധപൂജായിദം [പുപ്ഫപൂജായിദം (സീ.)] ഫലം.

൬൬.

‘‘ഛബ്ബീസതിമ്ഹി കപ്പമ്ഹി, ചത്താരോസും മഹായസാ;

സത്തരതനസമ്പന്നാ, രാജാനോ ചക്കവത്തിനോ.

൬൭.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ സുമനോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

സുമനത്ഥേരസ്സാപദാനം നവമം.

൧൦. പുപ്ഫചങ്കോടിയത്ഥേരഅപദാനം

൬൮.

‘‘അഭീതരൂപം സീഹംവ, ഗരുളഗ്ഗംവ പക്ഖിനം;

ബ്യഗ്ഘൂസഭംവ പവരം, അഭിജാതംവ കേസരിം.

൬൯.

‘‘സിഖിം തിലോകസരണം, അനേജം അപരാജിതം;

നിസിന്നം സമണാനഗ്ഗം, ഭിക്ഖുസങ്ഘപുരക്ഖതം.

൭൦.

‘‘ചങ്കോടകേ [ചങ്ഗോടകേ (സീ.)] ഠപേത്വാന, അനോജം പുപ്ഫമുത്തമം;

സഹ ചങ്കോടകേനേവ, ബുദ്ധസേട്ഠം സമോകിരിം.

൭൧.

‘‘തേന ചിത്തപ്പസാദേന, ദ്വിപദിന്ദ നരാസഭ;

പത്തോമ്ഹി അചലം ഠാനം, ഹിത്വാ ജയപരാജയം.

൭൨.

‘‘ഏകത്തിംസേ ഇതോ കപ്പേ, യം കമ്മമകരിം തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ബുദ്ധപൂജായിദം ഫലം.

൭൩.

‘‘സമ്പുണ്ണേ തിംസകപ്പമ്ഹി, ദേവഭൂതിസനാമകാ;

സത്തരതനസമ്പന്നാ, പഞ്ചാസും ചക്കവത്തിനോ.

൭൪.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ പുപ്ഫചങ്കോടിയോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

പുപ്ഫചങ്കോടിയത്ഥേരസ്സാപദാനം ദസമം.

സകചിന്തനിയവഗ്ഗോ സത്തമോ.

തസ്സുദ്ദാനം –

സകചിന്തീ അവോപുപ്ഫീ, സപച്ചാഗമനേന ച;

പരപ്പസാദീ ഭിസദോ, സുചിന്തി വത്ഥദായകോ.

അമ്ബദായീ ച സുമനോ, പുപ്ഫചങ്കോടകീപി ച;

ഗാഥേകസത്തതി വുത്താ, ഗണിതാ അത്ഥദസ്സിഭി.

൮. നാഗസമാലവഗ്ഗോ

൧. നാഗസമാലത്ഥേരഅപദാനം

.

‘‘അപാടലിം അഹം പുപ്ഫം, ഉജ്ഝിതം സുമഹാപഥേ;

ഥൂപമ്ഹി അഭിരോപേസിം, സിഖിനോ ലോകബന്ധുനോ.

.

‘‘ഏകത്തിംസേ ഇതോ കപ്പേ, യം കമ്മമകരിം തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ഥൂപപൂജായിദം ഫലം.

.

‘‘ഇതോ പന്നരസേ കപ്പേ, ഭൂമിയോ [പുപ്ഫിയോ (സ്യാ.)] നാമ ഖത്തിയോ;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ, വിമോക്ഖാപി ച അട്ഠിമേ;

ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ നാഗസമാലോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

നാഗസമാലത്ഥേരസ്സാപദാനം പഠമം.

൨. പദസഞ്ഞകത്ഥേരഅപദാനം

.

‘‘അക്കന്തഞ്ച പദം ദിസ്വാ, തിസ്സസ്സാദിച്ചബന്ധുനോ;

ഹട്ഠോ ഹട്ഠേന ചിത്തേന, പദേ ചിത്തം പസാദയിം.

.

‘‘ദ്വേനവുതേ ഇതോ കപ്പേ, യം സഞ്ഞമലഭിം തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, പദസഞ്ഞായിദം ഫലം.

.

‘‘ഇതോ സത്തമകേ കപ്പേ, സുമേധോ നാമ ഖത്തിയോ;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവതീ മഹബ്ബലോ.

.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ പദസഞ്ഞകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

പദസഞ്ഞകത്ഥേരസ്സാപദാനം ദുതിയം.

൩. ബുദ്ധസഞ്ഞകത്ഥേരഅപദാനം

.

‘‘ദുമഗ്ഗേ പംസുകൂലികം, ലഗ്ഗം ദിസ്വാന സത്ഥുനോ;

തതോ തമഞ്ജലിം കത്വാ, പംസുകൂലം അവന്ദഹം.

൧൦.

‘‘ദ്വേനവുതേ ഇതോ കപ്പേ, യം കമ്മമകരിം തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ബുദ്ധസഞ്ഞായിദം ഫലം.

൧൧.

‘‘ഇതോ ചതുത്ഥകേ കപ്പേ, ദുമസാരോസി ഖത്തിയോ;

ചാതുരന്തോ വിജിതാവീ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൧൨.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ബുദ്ധസഞ്ഞകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ബുദ്ധസഞ്ഞകത്ഥേരസ്സാപദാനം തതിയം.

൪. ഭിസാലുവദായകത്ഥേരഅപദാനം

൧൩.

‘‘കാനനം വനമോഗയ്ഹ, വസാമി വിപിനേ അഹം;

വിപസ്സിം അദ്ദസം ബുദ്ധം, ആഹുതീനം പടിഗ്ഗഹം.

൧൪.

‘‘ഭിസാലുവഞ്ച പാദാസിം, ഉദകം ഹത്ഥധോവനം;

വന്ദിത്വാ സിരസാ പാദേ, പക്കാമി ഉത്തരാമുഖോ.

൧൫.

‘‘ഏകനവുതിതോ കപ്പേ, ഭിസാലുവമദം തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, പുഞ്ഞകമ്മസ്സിദം ഫലം.

൧൬.

‘‘ഇതോ തതിയകേ കപ്പേ, ഭിസസമ്മതഖത്തിയോ;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൧൭.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ഭിസാലുവദായകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ഭിസാലുവദായകത്ഥേരസ്സാപദാനം ചതുത്ഥം.

ഛട്ഠഭാണവാരം.

൫. ഏകസഞ്ഞകത്ഥേരഅപദാനം

൧൮.

‘‘ഖണ്ഡോ നാമാസി നാമേന, വിപസ്സിസ്സഗ്ഗസാവകോ;

ഏകാ ഭിക്ഖാ മയാ ദിന്നാ, ലോകാഹുതിപടിഗ്ഗഹേ.

൧൯.

‘‘തേന ചിത്തപ്പസാദേന, ദ്വിപദിന്ദ നരാസഭ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ഏകഭിക്ഖായിദം ഫലം.

൨൦.

‘‘ചത്താലീസമ്ഹിതോ കപ്പേ, വരുണോ നാമ ഖത്തിയോ;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൨൧.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ഏകസഞ്ഞകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ഏകസഞ്ഞകത്ഥേരസ്സാപദാനം പഞ്ചമം.

൬. തിണസന്ഥരദായകത്ഥേരഅപദാനം

൨൨.

‘‘ഹിമവന്തസ്സാവിദൂരേ, മഹാജാതസ്സരോ അഹു;

സതപത്തേഹി സഞ്ഛന്നോ, നാനാസകുണമാലയോ.

൨൩.

‘‘തമ്ഹി ന്ഹത്വാ ച പിത്വാ [പീത്വാ (സീ. സ്യാ.)] ച, അവിദൂരേ വസാമഹം;

അദ്ദസം സമണാനഗ്ഗം, ഗച്ഛന്തം അനിലഞ്ജസേ.

൨൪.

‘‘മമ സങ്കപ്പമഞ്ഞായ, സത്ഥാ ലോകേ അനുത്തരോ;

അബ്ഭതോ ഓരുഹിത്വാന, ഭൂമിയംഠാസി താവദേ.

൨൫.

‘‘വിസാണേന [ലായനേന (സ്യാ.)] തിണം ഗയ്ഹ, നിസീദനമദാസഹം;

നിസീദി ഭഗവാ തത്ഥ, തിസ്സോ ലോകഗ്ഗനായകോ.

൨൬.

‘‘സകം ചിത്തം പസാദേത്വാ, അവന്ദി ലോകനായകം;

പടികുടികോ [ഉക്കുടികോ (സ്യാ. ക.)] അപസക്കിം, നിജ്ഝായന്തോ മഹാമുനിം.

൨൭.

‘‘തേന ചിത്തപ്പസാദേന, നിമ്മാനം ഉപപജ്ജഹം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, സന്ഥരസ്സ ഇദം ഫലം.

൨൮.

‘‘ഇതോ ദുതിയകേ കപ്പേ, മിഗ [മിത്ത (സ്യാ.)] സമ്മതഖത്തിയോ;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൨൯.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ തിണസന്ഥരദായകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

തിണസന്ഥരദായകത്ഥേരസ്സാപദാനം ഛട്ഠം.

൭. സൂചിദായകത്ഥേരഅപദാനം

൩൦.

‘‘തിംസകപ്പസഹസ്സമ്ഹി, സമ്ബുദ്ധോ ലോകനായകോ;

സുമേധോ നാമ നാമേന, ബാത്തിംസവരലക്ഖണോ.

൩൧.

‘‘തസ്സ കഞ്ചനവണ്ണസ്സ, ദ്വിപദിന്ദസ്സ താദിനോ;

പഞ്ച സൂചീ മയാ ദിന്നാ, സിബ്ബനത്ഥായ ചീവരം.

൩൨.

‘‘തേനേവ സൂചിദാനേന, നിപുണത്ഥവിപസ്സകം;

തിക്ഖം ലഹുഞ്ച ഫാസുഞ്ച, ഞാണം മേ ഉദപജ്ജഥ.

൩൩.

‘‘കിലേസാ ഝാപിതാ മയ്ഹം, ഭവാ സബ്ബേ സമൂഹതാ;

ധാരേമി അന്തിമം ദേഹം, സമ്മാസമ്ബുദ്ധസാസനേ.

൩൪.

‘‘ദ്വിപദാധിപതീ നാമ, രാജാനോ ചതുരോ അഹും;

സത്തരതനസമ്പന്നാ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

൩൫.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ സൂചിദായകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

സൂചിദായകത്ഥേരസ്സാപദാനം സത്തമം.

൮. പാടലിപുപ്ഫിയത്ഥേരഅപദാനം

൩൬.

‘‘സുവണ്ണവണ്ണം സമ്ബുദ്ധം, ഗച്ഛന്തം അന്തരാപണേ;

കഞ്ചനഗ്ഘിയസങ്കാസം, ബാത്തിംസവരലക്ഖണം.

൩൭.

‘‘സേട്ഠിപുത്തോ തദാ ആസിം, സുഖുമാലോ സുഖേധിതോ;

ഉച്ഛങ്ഗേ പാടലിപുപ്ഫം, കത്വാന [കത്വാ തം (സീ. സ്യാ.)] അഭിസംഹരിം.

൩൮.

‘‘ഹട്ഠോ ഹട്ഠേന ചിത്തേന, പുപ്ഫേഹി അഭിപൂജയിം;

തിസ്സം ലോകവിദും നാഥം, നരദേവം നമസ്സഹം.

൩൯.

‘‘ദ്വേനവുതേ ഇതോ കപ്പേ, യം കമ്മമകരിം തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, പുപ്ഫപൂജായിദം ഫലം.

൪൦.

‘‘ഇതോ തേസട്ഠികപ്പമ്ഹി, അഭിസമ്മതനാമകോ;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൪൧.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ പാടലിപുപ്ഫിയോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

പാടലിപുപ്ഫിയത്ഥേരസ്സാപദാനം അട്ഠമം.

൯. ഠിതഞ്ജലിയത്ഥേരഅപദാനം

൪൨.

‘‘മിഗലുദ്ദോ പുരേ ആസിം, അരഞ്ഞേ കാനനേ അഹം;

തത്ഥ അദ്ദസം [തത്ഥദ്ദസാസിം (സീ. സ്യാ.)] സമ്ബുദ്ധം, ബാത്തിംസവരലക്ഖണം.

൪൩.

‘‘തത്ഥാഹം അഞ്ജലിം കത്വാ, പക്കാമിം പാചിനാമുഖോ;

അവിദൂരേ നിസിന്നസ്സ, നിയകേ പണ്ണസന്ഥരേ.

൪൪.

‘‘തതോ മേ അസനീപാതോ, മത്ഥകേ നിപതീ തദാ;

സോഹം മരണകാലമ്ഹി, അകാസിം പുനരഞ്ജലിം.

൪൫.

‘‘ദ്വേനവുതേ ഇതോ കപ്പേ, അഞ്ജലിം അകരിം തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, അഞ്ജലിസ്സ ഇദം ഫലം.

൪൬.

‘‘ചതുപണ്ണാസകപ്പമ്ഹി, മിഗകേതുസനാമകോ;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൪൭.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ഠിതഞ്ജലിയോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ഠിതഞ്ജലിയത്ഥേരസ്സാപദാനം നവമം.

൧൦. തിപദുമിയത്ഥേരഅപദാനം

൪൮.

‘‘പദുമുത്തരോ നാമ ജിനോ, സബ്ബധമ്മാന പാരഗൂ;

ദന്തോ ദന്തപരിവുതോ, നഗരാ നിക്ഖമീ തദാ.

൪൯.

‘‘നഗരേ ഹംസവതിയം, അഹോസിം മാലികോ തദാ;

യം തത്ഥ ഉത്തമം തോണി, പദ്മപുപ്ഫാനി [ഉത്തമം പുപ്ഫം, തീണി പുപ്ഫാനി (സീ.)] അഗ്ഗഹിം.

൫൦.

‘‘അദ്ദസം വിരജം ബുദ്ധം, പടിമഗ്ഗന്തരാപണേ;

സഹ [സോഹം (സീ.)] ദിസ്വാന സമ്ബുദ്ധം, ഏവം ചിന്തേസഹം തദാ.

൫൧.

‘‘കിം മേ ഇമേഹി പുപ്ഫേഹി, രഞ്ഞോ ഉപനിതേഹി മേ;

ഗാമം വാ ഗാമഖേത്തം വാ, സഹസ്സം വാ ലഭേയ്യഹം.

൫൨.

‘‘അദന്തദമനം വീരം, സബ്ബസത്തസുഖാവഹം;

ലോകനാഥം പൂജയിത്വാ, ലച്ഛാമി അമതം ധനം.

൫൩.

‘‘ഏവാഹം ചിന്തയിത്വാന, സകം ചിത്തം പസാദയിം;

തീണി ലോഹിതകേ ഗയ്ഹ, ആകാസേ ഉക്ഖിപിം തദാ.

൫൪.

‘‘മയാ ഉക്ഖിത്തമത്തമ്ഹി, ആകാസേ പത്ഥരിംസു തേ;

ധാരിംസു മത്ഥകേ തത്ഥ, ഉദ്ധംവണ്ടാ അധോമുഖാ.

൫൫.

‘‘യേ കേചി മനുജാ ദിസ്വാ, ഉക്കുട്ഠിം സമ്പവത്തയും;

ദേവതാ അന്തലിക്ഖമ്ഹി, സാധുകാരം പവത്തയും.

൫൬.

‘‘അച്ഛേരം ലോകേ ഉപ്പന്നം, ബുദ്ധസേട്ഠസ്സ വാഹസാ;

സബ്ബേ ധമ്മം സുണിസ്സാമ, പുപ്ഫാനം വാഹസാ മയം.

൫൭.

‘‘പദുമുത്തരോ ലോകവിദൂ, ആഹുതീനം പടിഗ്ഗഹോ;

വീഥിയഞ്ഹി ഠിതോ സന്തോ, ഇമാ ഗാഥാ അഭാസഥ.

൫൮.

‘‘‘യോ സോ ബുദ്ധം അപൂജേസി, രത്തപദ്മേഹി [രത്തപദുമേഹി (സീ. സ്യാ.)] മാണവോ;

തമഹം കിത്തയിസ്സാമി, സുണാഥ മമ ഭാസതോ.

൫൯.

‘‘‘തിംസകപ്പസഹസ്സാനി, ദേവലോകേ രമിസ്സതി;

തിംസകപ്പാനി [തിംസക്ഖത്തുഞ്ച (സ്യാ.)] ദേവിന്ദോ, ദേവരജ്ജം കരിസ്സതി.

൬൦.

‘‘‘മഹാവിത്ഥാരികം നാമ, ബ്യമ്ഹം ഹേസ്സതി താവദേ;

തിയോജനസതുബ്ബിദ്ധം, ദിയഡ്ഢസതവിത്ഥതം.

൬൧.

‘‘‘ചത്താരിസതസഹസ്സാനി, നിയ്യൂഹാ ച സുമാപിതാ;

കൂടാഗാരവരൂപേതാ, മഹാസയനമണ്ഡിതാ.

൬൨.

‘‘‘കോടിസതസഹസ്സിയോ, പരിവാരേസ്സന്തി അച്ഛരാ;

കുസലാ നച്ചഗീതസ്സ, വാദിതേപി പദക്ഖിണാ.

൬൩.

‘‘‘ഏതാദിസേ ബ്യമ്ഹവരേ, നാരീഗണസമാകുലേ;

വസ്സിസ്സതി പുപ്ഫവസ്സോ, ദിബ്ബോ [പദ (ക.)] ലോഹിതകോ സദാ.

൬൪.

‘‘‘ഭിത്തിഖീലേ നാഗദന്തേ, ദ്വാരബാഹായ തോരണേ;

ചക്കമത്താ ലോഹിതകാ, ഓലമ്ബിസ്സന്തി താവദേ.

൬൫.

‘‘‘പത്തേന പത്തസഞ്ഛന്നേ, അന്തോബ്യമ്ഹവരേ ഇമം;

അത്ഥരിത്വാ പാരുപിത്വാ, തുവട്ടിസ്സന്തി താവദേ.

൬൬.

‘‘‘ഭവനം പരിവാരേത്വാ, സമന്താ സതയോജനേ;

തേപി പദ്മാ [തേ വിസുദ്ധാ (സീ. സ്യാ.)] ലോഹിതകാ, ദിബ്ബഗന്ധം പവായരേ.

൬൭.

‘‘‘പഞ്ചസത്തതിക്ഖത്തുഞ്ച, ചക്കവത്തീ ഭവിസ്സതി;

പദേസരജ്ജം വിപുലം, ഗണനാതോ അസങ്ഖിയം.

൬൮.

‘‘‘സമ്പത്തിയോ ദുവേ ഭുത്വാ, അനീതി അനുപദ്ദവോ;

സമ്പത്തേ പരിയോസാനേ, നിബ്ബാനം പാപുണിസ്സതി’ [ഫസ്സയിസ്സതി (സീ.), പസ്സയിസ്സതി (ക.)].

൬൯.

‘‘സുദിട്ഠോ വത മേ ബുദ്ധോ, വാണിജ്ജം സുപയോജിതം;

പദ്മാനി തീണി പൂജേത്വാ, അനുഭോസിം തിസമ്പദാ [അനുഭൂയന്തി സമ്പദാ (ക.)].

൭൦.

‘‘അജ്ജ മേ ധമ്മപ്പത്തസ്സ, വിപ്പമുത്തസ്സ സബ്ബസോ;

സുപുപ്ഫിതം ലോഹിതകം, ധാരയിസ്സതി മത്ഥകേ.

൭൧.

‘‘മമ കമ്മം കഥേന്തസ്സ, പദുമുത്തരസത്ഥുനോ;

സതപാണസഹസ്സാനം, ധമ്മാഭിസമയോ അഹു.

൭൨.

‘‘സതസഹസ്സിതോ കപ്പേ, യം ബുദ്ധമഭിപൂജയിം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, തിപദുമാനിദം ഫലം.

൭൩.

‘‘കിലേസാ ഝാപിതാ മയ്ഹം, ഭവാ സബ്ബേ സമൂഹതാ;

സബ്ബാസവാ പരിക്ഖീണാ, നത്ഥി ദാനി പുനബ്ഭവോ.

൭൪.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ തിപദുമിയോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

തിപദുമിയത്ഥേരസ്സാപദാനം ദസമം.

നാഗസമാലവഗ്ഗോ അട്ഠമോ.

തസ്സുദ്ദാനം –

നാഗസമാലോ പദസഞ്ഞീ, സഞ്ഞകാലുവദായകോ;

ഏകസഞ്ഞീ തിണസന്ഥാരോ, സൂചിപാടലിപുപ്ഫിയോ;

ഠിതഞ്ജലീ തിപദുമീ, ഗാഥായോ പഞ്ചസത്തതി.

൯. തിമിരവഗ്ഗോ

൧. തിമിരപുപ്ഫിയത്ഥേരഅപദാനം

.

‘‘ചന്ദഭാഗാനദീതീരേ, അനുസോതം വജാമഹം;

നിസിന്നം സമണം ദിസ്വാ, വിപ്പസന്നമനാവിലം.

.

‘‘തത്ഥ ചിത്തം പസാദേത്വാ [പസാദേസിം (സ്യാ.)], ഏവം ചിന്തേസഹം തദാ;

താരയിസ്സതി തിണ്ണോയം, ദന്തോയം ദമയിസ്സതി.

.

‘‘അസ്സാസിസ്സതി അസ്സത്ഥോ, സന്തോ ച സമയിസ്സതി;

മോചയിസ്സതി മുത്തോ ച, നിബ്ബാപേസ്സതി നിബ്ബുതോ.

.

‘‘ഏവാഹം ചിന്തയിത്വാന, സിദ്ധത്ഥസ്സ മഹേസിനോ;

ഗഹേത്വാ തിമിരപുപ്ഫം, മത്ഥകേ ഓകിരിം അഹം [തദാ (സ്യാ.)].

.

‘‘അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാന, കത്വാ ച നം പദക്ഖിണം;

വന്ദിത്വാ സത്ഥുനോ പാദേ, പക്കാമിം അപരം ദിസം.

.

‘‘അചിരം ഗതമത്തം മം, മിഗരാജാ വിഹേഠയി;

പപാതമനുഗച്ഛന്തോ, തത്ഥേവ പപതിം അഹം.

.

‘‘ചതുന്നവുതിതോ കപ്പേ, യം പുപ്ഫമഭിരോപയിം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, പുപ്ഫപൂജായിദം [ബുദ്ധപൂജായിദം (സീ. സ്യാ.)] ഫലം.

.

‘‘ഛപ്പഞ്ഞാസമ്ഹി കപ്പമ്ഹി, സത്തേവാസും മഹായസാ [മഹാരഹാ (സ്യാ. ക.)];

സത്തരതനസമ്പന്നാ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ, വിമോക്ഖാപി ച അട്ഠിമേ;

ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ തിമിരപുപ്ഫിയോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

തിമിരപുപ്ഫിയത്ഥേരസ്സാപദാനം പഠമം.

൨. ഗതസഞ്ഞകത്ഥേരഅപദാനം

൧൦.

‘‘ജാതിയാ സത്തവസ്സോഹം, പബ്ബജിം അനഗാരിയം;

അവന്ദിം സത്ഥുനോ പാദേ, വിപ്പസന്നേന ചേതസാ.

൧൧.

‘‘സത്തനങ്ഗലകീപുപ്ഫേ, ആകാസേ ഉക്ഖിപിം അഹം;

തിസ്സം ബുദ്ധം സമുദ്ദിസ്സ, അനന്തഗുണസാഗരം.

൧൨.

‘‘സുഗതാനുഗതം മഗ്ഗം, പൂജേത്വാ ഹട്ഠമാനസോ;

അഞ്ജലിഞ്ച [അഞ്ജലിസ്സ (ക.)] തദാകാസിം, പസന്നോ സേഹി പാണിഭി.

൧൩.

‘‘ദ്വേനവുതേ ഇതോ കപ്പേ, യം കമ്മമകരിം തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ബുദ്ധപൂജായിദം ഫലം.

൧൪.

‘‘ഇതോ അട്ഠമകേ കപ്പേ, തയോ അഗ്ഗിസിഖാ അഹു;

സത്തരതനസമ്പന്നാ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

൧൫.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ഗതസഞ്ഞകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ഗതസഞ്ഞകത്ഥേരസ്സാപദാനം ദുതിയം.

൩. നിപന്നഞ്ജലികത്ഥേരഅപദാനം

൧൬.

‘‘രുക്ഖമൂലേ നിസിന്നോഹം, ബ്യാധിതോ പരമേന ച;

പരമകാരുഞ്ഞപത്തോമ്ഹി, അരഞ്ഞേ കാനനേ അഹം.

൧൭.

‘‘അനുകമ്പം ഉപാദായ, തിസ്സോ സത്ഥാ ഉപേസി മം;

സോഹം നിപന്നകോ സന്തോ, സിരേ കത്വാന അഞ്ജലിം.

൧൮.

‘‘പസന്നചിത്തോ സുമനോ, സബ്ബസത്താനമുത്തമം;

സമ്ബുദ്ധം അഭിവാദേത്വാ, തത്ഥ കാലങ്കതോ അഹം.

൧൯.

‘‘ദ്വേനവുതേ ഇതോ കപ്പേ, യം വന്ദിം പുരിസുത്തമം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, വന്ദനായ ഇദം ഫലം.

൨൦.

‘‘ഇതോ പഞ്ചമകേ കപ്പേ, പഞ്ചേവാസും മഹാസിഖാ;

സത്തരതനസമ്പന്നാ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

൨൧.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ നിപന്നഞ്ജലികോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

നിപന്നഞ്ജലികത്ഥേരസ്സാപദാനം തതിയം.

൪. അധോപുപ്ഫിയത്ഥേരഅപദാനം

൨൨.

‘‘അഭിഭൂ നാമ സോ ഭിക്ഖു, സിഖിനോ അഗ്ഗസാവകോ;

മഹാനുഭാവോ തേവിജ്ജോ, ഹിമവന്തം ഉപാഗമി.

൨൩.

‘‘അഹമ്പി ഹിമവന്തമ്ഹി, രമണീയസ്സമേ ഇസി;

വസാമി അപ്പമഞ്ഞാസു, ഇദ്ധീസു ച തദാ വസീ.

൨൪.

‘‘പക്ഖിജാതോ വിയാകാസേ, പബ്ബതം അധിവത്തയിം [അഭിപത്ഥയിം (സ്യാ.), അഭിമത്ഥയിം (ക.), അധിവത്ഥയിന്തി പബ്ബതസ്സ ഉപരി ഗച്ഛിന്തിഅത്ഥോ];

അധോപുപ്ഫം ഗഹേത്വാന, ആഗച്ഛിം [അഗച്ഛിം (ക.)] പബ്ബതം അഹം.

൨൫.

‘‘സത്ത പുപ്ഫാനി ഗണ്ഹിത്വാ, മത്ഥകേ ഓകിരിം അഹം;

ആലോകിതേ [ആലോകിതോ (സ്യാ.)] ച വീരേന, പക്കാമിം പാചിനാമുഖോ.

൨൬.

‘‘ആവാസം അഭിസമ്ഭോസിം, പത്വാന അസ്സമം അഹം;

ഖാരിഭാരം ഗഹേത്വാന, പായാസിം [പാവിസിം (സീ.)] പബ്ബതന്തരം.

൨൭.

‘‘അജഗരോ മം പീളേസി, ഘോരരൂപോ മഹബ്ബലോ;

പുബ്ബകമ്മം സരിത്വാന, തത്ഥ കാലങ്കതോ അഹം.

൨൮.

‘‘ഏകത്തിംസേ ഇതോ കപ്പേ, യം പുപ്ഫമഭിരോപയിം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, പുപ്ഫപൂജായിദം ഫലം.

൨൯.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ അധോപുപ്ഫിയോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

അധോപുപ്ഫിയത്ഥേരസ്സാപദാനം ചതുത്ഥം.

൫. രംസിസഞ്ഞകത്ഥേരഅപദാനം

൩൦.

‘‘പബ്ബതേ ഹിമവന്തമ്ഹി, വാസം കപ്പേസഹം പുരേ;

അജിനുത്തരവാസോഹം, വസാമി പബ്ബതന്തരേ.

൩൧.

‘‘സുവണ്ണവണ്ണം സമ്ബുദ്ധം, സതരംസിംവ ഭാണുമം;

വനന്തരഗതം ദിസ്വാ, സാലരാജംവ പുപ്ഫിതം.

൩൨.

‘‘രംസ്യാ [രംസേ (സ്യാ. ക.)] ചിത്തം പസാദേത്വാ, വിപസ്സിസ്സ മഹേസിനോ;

പഗ്ഗയ്ഹ അഞ്ജലിം വന്ദിം, സിരസാ ഉക്കുടീ [സിരസാ ഉക്കുടികോ (സ്യാ.), സിരസുക്കുടികോ (ക.)] അഹം.

൩൩.

‘‘ഏകനവുതിതോ കപ്പേ, യം കമ്മമകരിം തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, രംസിസഞ്ഞായിദം ഫലം.

൩൪.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ രംസിസഞ്ഞകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

രംസിസഞ്ഞകത്ഥേരസ്സാപദാനം പഞ്ചമം.

൬. ദുതിയരംസിസഞ്ഞകത്ഥേരഅപദാനം

൩൫.

‘‘പബ്ബതേ ഹിമവന്തമ്ഹി, വാകചീരധരോ അഹം;

ചങ്കമഞ്ച സമാരൂള്ഹോ, നിസീദിം പാചിനാമുഖോ.

൩൬.

‘‘പബ്ബതേ സുഗതം ദിസ്വാ, ഫുസ്സം ഝാനരതം തദാ;

അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാന, രംസ്യാ ചിത്തം പസാദയിം.

൩൭.

‘‘ദ്വേനവുതേ ഇതോ കപ്പേ, യം സഞ്ഞമലഭിം തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, രംസിസഞ്ഞായിദം ഫലം.

൩൮.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ രംസിസഞ്ഞകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ദുതിയരംസിസഞ്ഞകത്ഥേരസ്സാപദാനം ഛട്ഠം.

൭. ഫലദായകത്ഥേരഅപദാനം

൩൯.

‘‘പബ്ബതേ ഹിമവന്തമ്ഹി, ഖരാജിനധരോ അഹം;

ഫുസ്സം ജിനവരം ദിസ്വാ, ഫലഹത്ഥോ ഫലം അദം.

൪൦.

‘‘യമഹം ഫലമദാസിം, വിപ്പസന്നേന ചേതസാ;

ഭവേ നിബ്ബത്തമാനമ്ഹി, ഫലം നിബ്ബത്തതേ മമ.

൪൧.

‘‘ദ്വേനവുതേ ഇതോ കപ്പേ, യം ഫലം അദദിം അഹം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ഫലദാനസ്സിദം ഫലം.

൪൨.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ഫലദായകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ഫലദായകത്ഥേരസ്സാപദാനം സത്തമം.

൮. സദ്ദസഞ്ഞകത്ഥേരഅപദാനം

൪൩.

‘‘പബ്ബതേ ഹിമവന്തമ്ഹി, വസാമി പണ്ണസന്ഥരേ;

ഫുസ്സസ്സ ധമ്മം ഭണതോ, സദ്ദേ ചിത്തം പസാദയിം.

൪൪.

‘‘ദ്വേനവുതേ ഇതോ കപ്പേ, യം കമ്മമകരിം തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, പുഞ്ഞകമ്മസ്സിദം ഫലം.

൪൫.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ സദ്ദസഞ്ഞകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

സദ്ദസഞ്ഞകത്ഥേരസ്സാപദാനം അട്ഠമം.

൯. ബോധിസിഞ്ചകത്ഥേരഅപദാനം

൪൬.

‘‘വിപസ്സിസ്സ ഭഗവതോ, മഹാബോധിമഹോ അഹു;

പബ്ബജ്ജുപഗതോ സന്തോ, ഉപഗച്ഛിം അഹം തദാ.

൪൭.

‘‘കുസുമോദകമാദായ, ബോധിയാ ഓകിരിം അഹം;

മോചയിസ്സതി നോ മുത്തോ, നിബ്ബാപേസ്സതി നിബ്ബുതോ.

൪൮.

‘‘ഏകനവുതിതോ കപ്പേ, യം ബോധിമഭിസിഞ്ചയിം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ബോധിസിഞ്ചായിദം ഫലം.

൪൯.

‘‘തേത്തിംസേ വത്തമാനമ്ഹി, കപ്പേ ആസും ജനാധിപാ;

ഉദകസേചനാ നാമ, അട്ഠേതേ ചക്കവത്തിനോ.

൫൦.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ബോധിസിഞ്ചകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ബോധിസിഞ്ചകത്ഥേരസ്സാപദാനം നവമം.

൧൦. പദുമപുപ്ഫിയത്ഥേരഅപദാനം

൫൧.

‘‘പോക്ഖരവനം പവിട്ഠോ, ഭഞ്ജന്തോ പദുമാനിഹം;

തത്ഥദ്ദസം ഫുസ്സം ബുദ്ധം [അദ്ദസം ഫുസ്സസമ്ബുദ്ധം (സീ. സ്യാ.)], ബാത്തിംസവരലക്ഖണം.

൫൨.

‘‘പദുമപുപ്ഫം ഗഹേത്വാന, ആകാസേ ഉക്ഖിപിം അഹം;

പാപകമ്മം സരിത്വാന, പബ്ബജിം അനഗാരിയം.

൫൩.

‘‘പബ്ബജിത്വാന കായേന, മനസാ സംവുതേന ച;

വചീദുച്ചരിതം ഹിത്വാ, ആജീവം പരിസോധയിം.

൫൪.

‘‘ദ്വേനവുതേ ഇതോ കപ്പേ, യം പുപ്ഫമഭിരോപയിം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ബുദ്ധപൂജായിദം ഫലം.

൫൫.

‘‘പദുമാഭാസനാമാ ച, അട്ഠാരസ മഹീപതീ;

അട്ഠാരസേസു കപ്പേസു, അട്ഠതാലീസമാസിസും.

൫൬.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ പദുമപുപ്ഫിയോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി;

പദുമപുപ്ഫിയത്ഥേരസ്സാപദാനം ദസമം.

തിമിരവഗ്ഗോ നവമോ.

തസ്സുദ്ദാനം –

തിമിരനങ്ഗലീപുപ്ഫ, നിപ്പന്നഞ്ജലികോ അധോ;

ദ്വേ രംസിസഞ്ഞീ ഫലദോ, സദ്ദസഞ്ഞീ ച സേചകോ;

പദ്മപുപ്ഫീ ച ഗാഥായോ, ഛപ്പഞ്ഞാസ പകിത്തിതാ.

൧൦. സുധാവഗ്ഗോ

൧. സുധാപിണ്ഡിയത്ഥേരഅപദാനം

.

‘‘പൂജാരഹേ പൂജയതോ, ബുദ്ധേ യദി വ സാവകേ;

പപഞ്ചസമതിക്കന്തേ, തിണ്ണസോകപരിദ്ദവേ.

.

‘‘തേ താദിസേ പൂജയതോ, നിബ്ബുതേ അകുതോഭയേ;

ന സക്കാ പുഞ്ഞം സങ്ഖാതും, ഇമേത്തമപി [ഇദമ്മത്തന്തി (സീ.), ഇമേത്ഥമപി (ക.)] കേനചി.

.

‘‘ചതുന്നമപി ദീപാനം, ഇസ്സരം യോധ കാരയേ;

ഏകിസ്സാ പൂജനായേതം, കലം നാഗ്ഘതി സോളസിം.

.

‘‘സിദ്ധത്ഥസ്സ നരഗ്ഗസ്സ, ചേതിയേ ഫലിതന്തരേ;

സുധാപിണ്ഡോ മയാ ദിന്നോ, വിപ്പസന്നേന ചേതസാ.

.

‘‘ചതുന്നവുതിതോ കപ്പേ, യം കമ്മമകരിം തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, പടിസങ്ഖാരസ്സിദം ഫലം.

.

‘‘ഇതോ തിംസതികപ്പമ്ഹി, പടിസങ്ഖാരസവ്ഹയാ;

സത്തരതനസമ്പന്നാ, തേരസ ചക്കവത്തിനോ.

.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ, വിമോക്ഖാപി ച അട്ഠിമേ;

ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ സുധാപിണ്ഡിയോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

സുധാപിണ്ഡിയത്ഥേരസ്സാപദാനം പഠമം.

൨. സുചിന്തികത്ഥേരഅപദാനം

.

‘‘തിസ്സസ്സ ലോകനാഥസ്സ, സുദ്ധപീഠമദാസഹം;

ഹട്ഠോ ഹട്ഠേന ചിത്തേന, ബുദ്ധസ്സാദിച്ചബന്ധുനോ.

.

‘‘അട്ഠാരസേ [അട്ഠതിംസേ (സീ. സ്യാ.)] ഇതോ കപ്പേ, രാജാ ആസിം മഹാരുചി;

ഭോഗോ ച വിപുലോ ആസി, സയനഞ്ച അനപ്പകം.

൧൦.

‘‘പീഠം ബുദ്ധസ്സ ദത്വാന, വിപ്പസന്നേന ചേതസാ;

അനുഭോമി സകം കമ്മം, പുബ്ബേ സുകതമത്തനോ.

൧൧.

‘‘ദ്വേനവുതേ ഇതോ കപ്പേ, യം പീഠമദദിം തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, പീഠദാനസ്സിദം ഫലം.

൧൨.

‘‘അട്ഠതിംസേ ഇതോ കപ്പേ, തയോ തേ ചക്കവത്തിനോ;

രുചി ഉപരുചി ചേവ, മഹാരുചി തതിയകോ.

൧൩.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ സുചിന്തികോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

സുചിന്തികത്ഥേരസ്സാപദാനം ദുതിയം.

൩. അഡ്ഢചേളകത്ഥേരഅപദാനം

൧൪.

‘‘തിസ്സസ്സാഹം ഭഗവതോ, ഉപഡ്ഢദുസ്സമദാസഹം;

പരമകാപഞ്ഞപത്തോമ്ഹി [പരമകാരുഞ്ഞപത്തോമ്ഹി (സ്യാ. ക.)], ദുഗ്ഗതേന [ദുഗ്ഗന്ധേന (സീ.)] സമപ്പിതോ.

൧൫.

‘‘ഉപഡ്ഢദുസ്സം ദത്വാന, കപ്പം സഗ്ഗമ്ഹി മോദഹം;

അവസേസേസു കപ്പേസു, കുസലം കാരിതം മയാ.

൧൬.

‘‘ദ്വേനവുതേ ഇതോ കപ്പേ, യം ദുസ്സമദദിം തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ദുസ്സദാനസ്സിദം ഫലം.

൧൭.

‘‘ഏകൂനപഞ്ഞാസകപ്പമ്ഹി [ഏകപഞ്ഞാസകപ്പമ്ഹി (സ്യാ.)], രാജാനോ ചക്കവത്തിനോ;

സമന്തച്ഛദനാ നാമ, ബാത്തിംസാസും [ഖത്തിയാസും (സ്യാ. ക.)] ജനാധിപാ.

൧൮.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ അഡ്ഢചേളകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

അഡ്ഢചേളകത്ഥേരസ്സാപദാനം തതിയം.

൪. സൂചിദായകത്ഥേരഅപദാനം

൧൯.

‘‘കമ്മാരോഹം പുരേ ആസിം, ബന്ധുമായം പുരുത്തമേ;

സൂചിദാനം മയാ ദിന്നം, വിപസ്സിസ്സ മഹേസിനോ.

൨൦.

‘‘വജിരഗ്ഗസമം ഞാണം, ഹോതി കമ്മേന താദിസം;

വിരാഗോമ്ഹി വിമുത്തോമ്ഹി [വിഭവോമ്ഹി വിഭത്തോമ്ഹി (ക.)], പത്തോമ്ഹി ആസവക്ഖയം.

൨൧.

‘‘അതീതേ ച ഭവേ സബ്ബേ, വത്തമാനേ ചനാഗതേ [അതീതാ ച ഭവാ സബ്ബേ, വത്തമാനാ ച’നാഗതാ (സ്യാ. ക.)];

ഞാണേന വിചിനിം സബ്ബം, സൂചിദാനസ്സിദം ഫലം.

൨൨.

‘‘ഏകനവുതിതോ കപ്പേ, സത്താസും വജിരവ്ഹയാ;

സത്തരതനസമ്പന്നാ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

൨൩.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ സൂചിദായകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

സൂചിദായകത്ഥേരസ്സാപദാനം ചതുത്ഥം.

൫. ഗന്ധമാലിയത്ഥേരഅപദാനം

൨൪.

‘‘സിദ്ധത്ഥസ്സ ഭഗവതോ, ഗന്ധഥൂപം അകാസഹം;

സുമനേഹി പടിച്ഛന്നം, ബുദ്ധാനുച്ഛവികം കതം.

൨൫.

‘‘കഞ്ചനഗ്ഘിയസങ്കാസം, ബുദ്ധം ലോകഗ്ഗനായകം;

ഇന്ദീവരംവ ജലിതം, ആദിത്തംവ ഹുതാസനം.

൨൬.

‘‘ബ്യഗ്ഘൂസഭംവ പവരം, അഭിജാതംവ കേസരിം;

നിസിന്നം സമണാനഗ്ഗം, ഭിക്ഖുസങ്ഘപുരക്ഖതം.

൨൭.

‘‘വന്ദിത്വാ സത്ഥുനോ പാദേ, പക്കാമിം ഉത്തരാമുഖോ;

ചതുന്നവുതിതോ കപ്പേ, ഗന്ധമാലം യതോ അദം.

൨൮.

‘‘ബുദ്ധേ കതസ്സ കാരസ്സ, ഫലേനാഹം വിസേസതോ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ബുദ്ധപൂജായിദം ഫലം.

൨൯.

‘‘ചത്താരീസമ്ഹി ഏകൂനേ, കപ്പേ ആസിംസു സോളസ;

ദേവഗന്ധസനാമാ തേ, രാജാനോ ചക്കവത്തിനോ.

൩൦.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ഗന്ധമാലിയോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ഗന്ധമാലിയത്ഥേരസ്സാപദാനം പഞ്ചമം.

൬. തിപുപ്ഫിയത്ഥേരഅപദാനം

൩൧.

‘‘മിഗലുദ്ദോ പുരേ ആസിം, അരഞ്ഞേ കാനനേ അഹം [ബ്രഹാ (സ്യാ.)];

പാടലിം ഹരിതം ദിസ്വാ, തീണി പുപ്ഫാനി ഓകിരിം.

൩൨.

‘‘പതിതപത്താനി [സത്തപത്താനി (സീ.), സതപത്താനി (ക.), സുക്ഖപണ്ണാനി (സ്യാ.)] ഗണ്ഹിത്വാ, ബഹി ഛഡ്ഡേസഹം തദാ;

അന്തോസുദ്ധം ബഹിസുദ്ധം, സുവിമുത്തം അനാസവം.

൩൩.

‘‘സമ്മുഖാ വിയ സമ്ബുദ്ധം, വിപസ്സിം ലോകനായകം;

പാടലിം അഭിവാദേത്വാ, തത്ഥ കാലങ്കതോ അഹം.

൩൪.

‘‘ഏകനവുതിതോ കപ്പേ, യം ബോധിമഭിപൂജയിം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ബോധിപൂജായിദം ഫലം.

൩൫.

‘‘സമന്തപാസാദികാ നാമ, തേരസാസിംസു രാജിനോ;

ഇതോ തേത്തിംസകപ്പമ്ഹി [തിംസതികപ്പമ്ഹി (സ്യാ.)], ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

൩൬.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ തിപുപ്ഫിയോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

തിപുപ്ഫിയത്ഥേരസ്സാപദാനം ഛട്ഠം.

൭. മധുപിണ്ഡികത്ഥേരഅപദാനം

൩൭.

‘‘വിപിനേ [വിവനേ (സ്യാ. അട്ഠ.)] കാനനേ ദിസ്വാ, അപ്പസദ്ദേ നിരാകുലേ;

സിദ്ധത്ഥം ഇസിനം സേട്ഠം, ആഹുതീനം പടിഗ്ഗഹം.

൩൮.

‘‘നിബ്ബുതത്തം [നിബ്ബുതഗ്ഗം (ക.), നിബ്ബൂതികം (സ്യാ.)] മഹാനാഗം, നിസഭാജാനിയം യഥാ;

ഓസധിംവ വിരോചന്തം, ദേവസങ്ഘനമസ്സിതം.

൩൯.

‘‘വിത്തി മമാഹു താവദേ [വിത്തി മേ പാഹുനാ താവ (സീ. സ്യാ.)], ഞാണം ഉപ്പജ്ജി താവദേ;

വുട്ഠിതസ്സ സമാധിമ്ഹാ, മധും ദത്വാന സത്ഥുനോ.

൪൦.

‘‘വന്ദിത്വാ സത്ഥുനോ പാദേ, പക്കാമിം പാചിനാമുഖോ;

ചതുത്തിംസമ്ഹി കപ്പമ്ഹി, രാജാ ആസിം സുദസ്സനോ.

൪൧.

‘‘മധു ഭിസേഹി സവതി, ഭോജനമ്ഹി ച താവദേ;

മധുവസ്സം പവസ്സിത്ഥ, പുബ്ബകമ്മസ്സിദം ഫലം.

൪൨.

‘‘ചതുന്നവുതിതോ കപ്പേ, യം മധും അദദിം തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, മധുദാനസ്സിദം ഫലം.

൪൩.

‘‘ചതുത്തിംസേ ഇതോ കപ്പേ, ചത്താരോ തേ സുദസ്സനാ;

സത്തരതനസമ്പന്നാ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

൪൪.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ മധുപിണ്ഡികോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

മധുപിണ്ഡികത്ഥേരസ്സാപദാനം സത്തമം.

൮. സേനാസനദായകത്ഥേരഅപദാനം

൪൫.

‘‘സിദ്ധത്ഥസ്സ ഭഗവതോ, അദാസിം പണ്ണസന്ഥരം;

സമന്താ ഉപഹാരഞ്ച, കുസുമം ഓകിരിം അഹം.

൪൬.

‘‘പാസാദേവം ഗുണം രമ്മം [പാസാദേ ച ഗുഹം രമ്മം (സ്യാ.)], അനുഭോമി മഹാരഹം;

മഹഗ്ഘാനി ച പുപ്ഫാനി, സയനേഭിസവന്തി മേ.

൪൭.

‘‘സയനേഹം തുവട്ടാമി, വിചിത്തേ പുപ്ഫസന്ഥതേ;

പുപ്ഫവുട്ഠി ച സയനേ, അഭിവസ്സതി താവദേ.

൪൮.

‘‘ചതുന്നവുതിതോ കപ്പേ, അദാസിം പണ്ണസന്ഥരം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, സന്ഥരസ്സ ഇദം ഫലം.

൪൯.

‘‘തിണസന്ഥരകാ നാമ, സത്തേതേ ചക്കവത്തിനോ;

ഇതോ തേ പഞ്ചമേ കപ്പേ, ഉപ്പജ്ജിംസു ജനാധിപാ.

൫൦.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ സേനാസനദായകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

സേനാസനദായകത്ഥേരസ്സാപദാനം അട്ഠമം.

൯. വേയ്യാവച്ചകത്ഥേരഅപദാനം

൫൧.

‘‘വിപസ്സിസ്സ ഭഗവതോ, മഹാപൂഗഗണോ അഹു;

വേയ്യാവച്ചകരോ ആസിം, സബ്ബകിച്ചേസു വാവടോ [ബ്യാവടോ (സീ. സ്യാ.)].

൫൨.

‘‘ദേയ്യധമ്മോ ച മേ നത്ഥി, സുഗതസ്സ മഹേസിനോ;

അവന്ദിം സത്ഥുനോ പാദേ, വിപ്പസന്നേന ചേതസാ.

൫൩.

‘‘ഏകനവുതിതോ കപ്പേ, വേയ്യാവച്ചം അകാസഹം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, വേയ്യാവച്ചസ്സിദം ഫലം.

൫൪.

‘‘ഇതോ ച അട്ഠമേ കപ്പേ, രാജാ ആസിം സുചിന്തിതോ;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൫൫.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ വേയ്യാവച്ചകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

വേയ്യാവച്ചകത്ഥേരസ്സാപദാനം നവമം.

൧൦. ബുദ്ധുപട്ഠാകത്ഥേരഅപദാനം

൫൬.

‘‘വിപസ്സിസ്സ ഭഗവതോ, അഹോസിം സങ്ഖധമ്മകോ;

നിച്ചുപട്ഠാനയുത്തോമ്ഹി, സുഗതസ്സ മഹേസിനോ.

൫൭.

‘‘ഉപട്ഠാനഫലം പസ്സ, ലോകനാഥസ്സ താദിനോ;

സട്ഠിതൂരിയസഹസ്സാനി, പരിവാരേന്തി മം സദാ.

൫൮.

‘‘ഏകനവുതിതോ കപ്പേ, ഉപട്ഠഹിം മഹാഇസിം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ഉപട്ഠാനസ്സിദം ഫലം.

൫൯.

‘‘ചതുവീസേ [ചതുനവുതേ (സ്യാ.)] ഇതോ കപ്പേ, മഹാനിഗ്ഘോസനാമകാ;

സോളസാസിംസു രാജാനോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

൬൦.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ബുദ്ധുപട്ഠാകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ബുദ്ധുപട്ഠാകത്ഥേരസ്സാപദാനം ദസമം.

സുധാവഗ്ഗോ ദസമോ.

തസ്സുദ്ദാനം –

സുധാ സുചിന്തി ചേളഞ്ച, സൂചീ ച ഗന്ധമാലിയോ;

തിപുപ്ഫിയോ മധുസേനാ, വേയ്യാവച്ചോ ചുപട്ഠകോ;

സമസട്ഠി ച ഗാഥായോ, അസ്മിം വഗ്ഗേ പകിത്തിതാ.

അഥ വഗ്ഗുദ്ദാനം –

ബുദ്ധവഗ്ഗോ ഹി പഠമോ, സീഹാസനി സുഭൂതി ച;

കുണ്ഡധാനോ ഉപാലി ച, ബീജനിസകചിന്തി ച.

നാഗസമാലോ തിമിരോ, സുധാവഗ്ഗേന തേ ദസ;

ചതുദ്ദസസതാ ഗാഥാ, പഞ്ചപഞ്ഞാസമേവ ച.

ബുദ്ധവഗ്ഗദസകം.

പഠമസതകം സമത്തം.

൧൧. ഭിക്ഖദായിവഗ്ഗോ

൧. ഭിക്ഖദായകത്ഥേരഅപദാനം

.

‘‘സുവണ്ണവണ്ണം സമ്ബുദ്ധം, ആഹുതീനം പടിഗ്ഗഹം;

പവരാ [പവനാ (സ്യാ.)] അഭിനിക്ഖന്തം, വനാ നിബ്ബനമാഗതം [വാനാ നിബ്ബാനമാഗതം (സ്യാ.)].

.

‘‘കടച്ഛുഭിക്ഖം പാദാസിം, സിദ്ധത്ഥസ്സ മഹേസിനോ;

പഞ്ഞായ ഉപസന്തസ്സ, മഹാവീരസ്സ താദിനോ.

.

‘‘പദേനാനുപദായന്തം [പദേനാനുപദായന്തോ (സീ. സ്യാ.)], നിബ്ബാപേന്തേ മഹാജനം;

ഉളാരാ വിത്തി മേ ജാതാ, ബുദ്ധേ ആദിച്ചബന്ധുനേ [വിത്തി മേ പാഹുനാ താവ, ബുദ്ധസ്സാദിച്ചബന്ധുനോ (സ്യാ.)].

.

‘‘ചതുന്നവുതിതോ കപ്പേ, യം ദാനമദദിം തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ഭിക്ഖാദാനസ്സിദം ഫലം.

.

‘‘സത്താസീതിമ്ഹിതോ കപ്പേ, മഹാരേണു സനാമകാ;

സത്തരതനസമ്പന്നാ, സത്തേതേ ചക്കവത്തിനോ.

.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ, വിമോക്ഖാപി ച അട്ഠിമേ;

ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ഭിക്ഖദായകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ഭിക്ഖദായകത്ഥേരസ്സാപദാനം പഠമം.

൨. ഞാണസഞ്ഞികത്ഥേരഅപദാനം

.

‘‘സുവണ്ണവണ്ണം സമ്ബുദ്ധം, നിസഭാജാനിയം യഥാ;

തിധാപഭിന്നം മാതങ്ഗം, കുഞ്ജരംവ മഹേസിനം.

.

‘‘ഓഭാസേന്തം ദിസാ സബ്ബാ, ഉളുരാജംവ പൂരിതം;

രഥിയം പടിപജ്ജന്തം, ലോകജേട്ഠം അപസ്സഹം.

.

‘‘ഞാണേ ചിത്തം പസാദേത്വാ, പഗ്ഗഹേത്വാന അഞ്ജലിം;

പസന്നചിത്തോ സുമനോ, സിദ്ധത്ഥമഭിവാദയിം.

൧൦.

‘‘ചതുന്നവുതിതോ കപ്പേ, യം കമ്മമകരിം തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ഞാണസഞ്ഞായിദം ഫലം.

൧൧.

‘‘തേസത്തതിമ്ഹിതോ കപ്പേ, സോളസാസും നരുത്തമാ;

സത്തരതനസമ്പന്നാ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

൧൨.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ഞാണസഞ്ഞികോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ഞാണസഞ്ഞികത്ഥേരസ്സാപദാനം ദുതിയം.

൩. ഉപ്പലഹത്ഥിയത്ഥേരഅപദാനം

൧൩.

‘‘തിവരായം നിവാസീഹം, അഹോസിം മാലികോ തദാ;

അദ്ദസം വിരജം ബുദ്ധം, സിദ്ധത്ഥം ലോകപൂജിതം [ലോകനായകം (സീ.)].

൧൪.

‘‘പസന്നചിത്തോ സുമനോ, പുപ്ഫഹത്ഥമദാസഹം;

യത്ഥ യത്ഥുപപജ്ജാമി, തസ്സ കമ്മസ്സ വാഹസാ.

൧൫.

‘‘അനുഭോമി ഫലം ഇട്ഠം, പുബ്ബേ സുകതമത്തനോ;

പരിക്ഖിത്തോ സുമല്ലേഹി, പുപ്ഫദാനസ്സിദം ഫലം.

൧൬.

‘‘ചതുന്നവുതിതോ കപ്പേ, യം പുപ്ഫമഭിരോപയിം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, പുപ്ഫപൂജായിദം [ബുദ്ധപൂജായിദം (സീ.)] ഫലം.

൧൭.

‘‘ചതുന്നവുതുപാദായ, ഠപേത്വാ വത്തമാനകം;

പഞ്ചരാജസതാ തത്ഥ, നജ്ജസമസനാമകാ [നജ്ജുപമസനാമകാ (സീ. സ്യാ.)].

൧൮.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ഉപ്പലഹത്ഥിയോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ഉപ്പലഹത്ഥിയത്ഥേരസ്സാപദാനം തതിയം.

൪. പദപൂജകത്ഥേരഅപദാനം

൧൯.

‘‘സിദ്ധത്ഥസ്സ ഭഗവതോ, ജാതിപുപ്ഫമദാസഹം;

പാദേസു സത്ത പുപ്ഫാനി, ഹാസേനോകിരിതാനി മേ.

൨൦.

‘‘തേന കമ്മേനഹം അജ്ജ, അഭിഭോമി നരാമരേ;

ധാരേമി അന്തിമം ദേഹം, സമ്മാസമ്ബുദ്ധസാസനേ.

൨൧.

‘‘ചതുന്നവുതിതോ കപ്പേ, യം പുപ്ഫമഭിരോപയിം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, പുപ്ഫപൂജായിദം ഫലം.

൨൨.

‘‘സമന്തഗന്ധനാമാസും, തേരസ ചക്കവത്തിനോ;

ഇതോ പഞ്ചമകേ കപ്പേ, ചാതുരന്താ ജനാധിപാ.

൨൩.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ പദപൂജകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

പദപൂജകത്ഥേരസ്സാപദാനം ചതുത്ഥം.

൫. മുട്ഠിപുപ്ഫിയത്ഥേരഅപദാനം

൨൪.

‘‘സുദസ്സനോതി നാമേന, മാലാകാരോ അഹം തദാ;

അദ്ദസം വിരജം ബുദ്ധം, ലോകജേട്ഠം നരാസഭം.

൨൫.

‘‘ജാതിപുപ്ഫം ഗഹേത്വാന, പൂജയിം പദുമുത്തരം;

വിസുദ്ധചക്ഖു സുമനോ, ദിബ്ബചക്ഖും സമജ്ഝഗം.

൨൬.

‘‘ഏതിസ്സാ പുപ്ഫപൂജായ, ചിത്തസ്സ പണിധീഹി ച;

കപ്പാനം സതസഹസ്സം, ദുഗ്ഗതിം നുപപജ്ജഹം.

൨൭.

‘‘സോളസാസിംസു രാജാനോ, ദേവുത്തരസനാമകാ;

ഛത്തിംസമ്ഹി ഇതോ കപ്പേ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

൨൮.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ മുട്ഠിപുപ്ഫിയോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

മുട്ഠിപുപ്ഫിയത്ഥേരസ്സാപദാനം പഞ്ചമം.

൬. ഉദകപൂജകത്ഥേരഅപദാനം

൨൯.

‘‘സുവണ്ണവണ്ണം സമ്ബുദ്ധം, ഗച്ഛന്തം അനിലഞ്ജസേ;

ഘതാസനംവ ജലിതം, ആദിത്തംവ ഹുതാസനം.

൩൦.

‘‘പാണിനാ ഉദകം ഗയ്ഹ, ആകാസേ ഉക്ഖിപിം അഹം;

സമ്പടിച്ഛി മഹാവീരോ, ബുദ്ധോ കാരുണികോ ഇസി [മയി (സ്യാ.)].

൩൧.

‘‘അന്തലിക്ഖേ ഠിതോ സത്ഥാ, പദുമുത്തരനാമകോ;

മമ സങ്കപ്പമഞ്ഞായ, ഇമം ഗാഥം അഭാസഥ.

൩൨.

‘‘‘ഇമിനാ ദകദാനേന, പീതിഉപ്പാദനേന ച;

കപ്പസതസഹസ്സമ്പി, ദുഗ്ഗതിം നുപപജ്ജതി’ [നുപപജ്ജസി (ക.)].

൩൩.

‘‘തേന കമ്മേന ദ്വിപദിന്ദ, ലോകജേട്ഠ നരാസഭ;

പത്തോമ്ഹി അചലം ഠാനം, ഹിത്വാ ജയപരാജയം.

൩൪.

‘‘സഹസ്സരാജനാമേന, തയോ തേ ചക്കവത്തിനോ;

പഞ്ചസട്ഠികപ്പസതേ, ചാതുരന്താ ജനാധിപാ.

൩൫.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ഉദകപൂജകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ഉദകപൂജകത്ഥേരസ്സാപദാനം ഛട്ഠം.

൭. നളമാലിയത്ഥേരഅപദാനം

൩൬.

‘‘പദുമുത്തരബുദ്ധസ്സ, ലോകജേട്ഠസ്സ താദിനോ;

തിണത്ഥരേ നിസിന്നസ്സ, ഉപസന്തസ്സ താദിനോ.

൩൭.

‘‘നളമാലം ഗഹേത്വാന, ബന്ധിത്വാ [ബീജിത്വാ (ക.)] ബീജനിം അഹം;

ബുദ്ധസ്സ ഉപനാമേസിം, ദ്വിപദിന്ദസ്സ താദിനോ.

൩൮.

‘‘പടിഗ്ഗഹേത്വാ സബ്ബഞ്ഞൂ, ബീജനിം ലോകനായകോ;

മമ സങ്കപ്പമഞ്ഞായ, ഇമം ഗാഥം അഭാസഥ.

൩൯.

‘‘‘യഥാ മേ കായോ നിബ്ബാതി, പരിളാഹോ ന വിജ്ജതി;

തഥേവ തിവിധഗ്ഗീഹി, ചിത്തം തവ വിമുച്ചതു’.

൪൦.

‘‘സബ്ബേ ദേവാ സമാഗച്ഛും, യേ കേചി വനനിസ്സിതാ;

സോസ്സാമ ബുദ്ധവചനം, ഹാസയന്തഞ്ച ദായകം.

൪൧.

‘‘നിസിന്നോ ഭഗവാ തത്ഥ, ദേവസങ്ഘപുരക്ഖതോ;

ദായകം സമ്പഹംസേന്തോ, ഇമാ ഗാഥാ അഭാസഥ.

൪൨.

‘‘‘ഇമിനാ ബീജനിദാനേന, ചിത്തസ്സ പണിധീഹി ച;

സുബ്ബതോ നാമ നാമേന, ചക്കവത്തീ ഭവിസ്സതി.

൪൩.

‘‘‘തേന കമ്മാവസേസേന, സുക്കമൂലേന ചോദിതോ;

മാലുതോ നാമ നാമേന, ചക്കവത്തീ ഭവിസ്സതി’.

൪൪.

‘‘‘ഇമിനാ ബീജനിദാനേന, സമ്മാനവിപുലേന ച;

കപ്പസതസഹസ്സമ്പി, ദുഗ്ഗതിം നുപപജ്ജതി.

൪൫.

‘‘തിംസകപ്പസഹസ്സമ്ഹി, സുബ്ബതാ അട്ഠതിംസ തേ;

ഏകൂനതിംസസഹസ്സേ, അട്ഠ മാലുതനാമകാ.

൪൬.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ നളമാലിയോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

നളമാലിയത്ഥേരസ്സാപദാനം സത്തമം.

സത്തമഭാണവാരം.

൮. ആസനുപട്ഠാഹകത്ഥേരഅപദാനം

൪൭.

‘‘കാനനം വനമോഗയ്ഹ, അപ്പസദ്ദം നിരാകുലം;

സീഹാസനം മയാ ദിന്നം, അത്ഥദസ്സിസ്സ താദിനോ.

൪൮.

‘‘മാലാഹത്ഥം ഗഹേത്വാന, കത്വാ ച നം പദക്ഖിണം;

സത്ഥാരം പയിരുപാസിത്വാ, പക്കാമിം ഉത്തരാമുഖോ.

൪൯.

‘‘തേന കമ്മേന ദ്വിപദിന്ദ, ലോകജേട്ഠ നരാസഭ;

സന്നിബ്ബാപേമി [സന്ദിട്ഠാപേമി (ക.)] അത്താനം, ഭവാ സബ്ബേ സമൂഹതാ.

൫൦.

‘‘അട്ഠാരസകപ്പസതേ, യം ദാനമദദിം തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, സീഹാസനസ്സിദം ഫലം.

൫൧.

‘‘ഇതോ സത്തകപ്പസതേ, സന്നിബ്ബാപക [സന്നിട്ഠോ നാമ (ക.)] ഖത്തിയോ;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൫൨.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ആസനുപട്ഠാഹകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ആസനുപട്ഠാഹകത്ഥേരസ്സാപദാനം അട്ഠമം.

൯. ബിളാലിദായകത്ഥേരഅപദാനം

൫൩.

‘‘ഹിമവന്തസ്സാവിദൂരേ, വസാമി പണ്ണസന്ഥരേ;

ഘാസേസു ഗേധമാപന്നോ, സേയ്യസീലോ ചഹം [സേയസീലോവഹം (സ്യാ. ക.)] തദാ.

൫൪.

‘‘ഖണന്താലു [ഖണമാലു (സ്യാ.)] കലമ്ബാനി, ബിളാലിതക്കലാനി ച;

കോലം ഭല്ലാതകം ബില്ലം, ആഹത്വാ പടിയാദിതം.

൫൫.

‘‘പദുമുത്തരോ ലോകവിദൂ, ആഹുതീനം പടിഗ്ഗഹോ;

മമ സങ്കപ്പമഞ്ഞായ, ആഗച്ഛി മമ സന്തികം.

൫൬.

‘‘ഉപാഗതം മഹാനാഗം, ദേവദേവം നരാസഭം;

ബിളാലിം പഗ്ഗഹേത്വാന, പത്തമ്ഹി ഓകിരിം അഹം.

൫൭.

‘‘പരിഭുഞ്ജി മഹാവീരോ, തോസയന്തോ മമം തദാ;

പരിഭുഞ്ജിത്വാന സബ്ബഞ്ഞൂ, ഇമം ഗാഥം അഭാസഥ.

൫൮.

‘‘‘സകം ചിത്തം പസാദേത്വാ, ബിളാലിം മേ അദാ തുവം;

കപ്പാനം സതസഹസ്സം, ദുഗ്ഗതിം നുപപജ്ജസി’.

൫൯.

‘‘ചരിമം വത്തതേ മയ്ഹം, ഭവാ സബ്ബേ സമൂഹതാ;

ധാരേമി അന്തിമം ദേഹം, സമ്മാസമ്ബുദ്ധസാസനേ.

൬൦.

‘‘ചതുപഞ്ഞാസിതോ കപ്പേ, സുമേഖലിയസവ്ഹയോ;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൬൧.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ബിളാലിദായകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ബിളാലിദായകത്ഥേരസ്സാപദാനം നവമം.

൧൦. രേണുപൂജകത്ഥേരഅപദാനം

൬൨.

‘‘സുവണ്ണവണ്ണം സമ്ബുദ്ധം, സതരംസിംവ ഭാണുമം;

ഓഭാസേന്തം ദിസാ സബ്ബാ, ഉളുരാജംവ പൂരിതം.

൬൩.

‘‘പുരക്ഖതം സാവകേഹി, സാഗരേഹേവ മേദനിം;

നാഗം പഗ്ഗയ്ഹ രേണൂഹി, വിപസ്സിസ്സാഭിരോപയിം.

൬൪.

‘‘ഏകനവുതിതോ കപ്പേ, യം രേണുമഭിരോപയിം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ബുദ്ധപൂജായിദം ഫലം.

൬൫.

‘‘പണ്ണതാലീസിതോ കപ്പേ, രേണു നാമാസി ഖത്തിയോ;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൬൬.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ രേണുപൂജകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

രേണുപൂജകത്ഥേരസ്സാപദാനം ദസമം.

ഭിക്ഖദായിവഗ്ഗോ ഏകാദസമോ.

തസ്സുദ്ദാനം –

ഭിക്ഖദായീ ഞാണസഞ്ഞീ, ഹത്ഥിയോ പദപൂജകോ;

മുട്ഠിപുപ്ഫീ ഉദകദോ, നളമാലി ഉപട്ഠകോ;

ബിളാലിദായീ രേണു ച, ഗാഥായോ ഛ ച സട്ഠി ച.

൧൨. മഹാപരിവാരവഗ്ഗോ

൧. മഹാപരിവാരകത്ഥേരഅപദാനം

.

‘‘വിപസ്സീ നാമ ഭഗവാ, ലോകജേട്ഠോ നരാസഭോ;

അട്ഠസട്ഠിസഹസ്സേഹി, പാവിസി ബന്ധുമം തദാ.

.

‘‘നഗരാ അഭിനിക്ഖമ്മ, അഗമം ദീപചേതിയം;

അദ്ദസം വിരജം ബുദ്ധം, ആഹുതീനം പടിഗ്ഗഹം.

.

‘‘ചുല്ലാസീതിസഹസ്സാനി, യക്ഖാ മയ്ഹം ഉപന്തികേ;

ഉപട്ഠഹന്തി സക്കച്ചം [മം നിച്ചം (ക.)], ഇന്ദംവ തിദസാ ഗണാ.

.

‘‘ഭവനാ അഭിനിക്ഖമ്മ, ദുസ്സം പഗ്ഗയ്ഹഹം തദാ;

സിരസാ അഭിവാദേസിം, തഞ്ചാദാസിം മഹേസിനോ.

.

‘‘അഹോ ബുദ്ധോ അഹോ ധമ്മോ, അഹോ നോ സത്ഥു സമ്പദാ;

ബുദ്ധസ്സ ആനുഭാവേന, വസുധായം പകമ്പഥ.

.

‘‘തഞ്ച അച്ഛരിയം ദിസ്വാ, അബ്ഭുതം ലോമഹംസനം;

ബുദ്ധേ ചിത്തം പസാദേമി, ദ്വിപദിന്ദമ്ഹി താദിനേ.

.

‘‘സോഹം ചിത്തം പസാദേത്വാ, ദുസ്സം ദത്വാന സത്ഥുനോ;

സരണഞ്ച ഉപാഗച്ഛിം, സാമച്ചോ സപരിജ്ജനോ.

.

‘‘ഏകനവുതിതോ കപ്പേ, യം കമ്മമകരിം തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ബുദ്ധപൂജായിദം ഫലം.

.

‘‘ഇതോ പന്നരസേ കപ്പേ, സോളസാസും സുവാഹനാ [സോളസാസിംസു വാഹനോ (സ്യാ.)];

സത്തരതനസമ്പന്നാ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

൧൦.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ, വിമോക്ഖാപി ച അട്ഠിമേ;

ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ മഹാപരിവാരകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

മഹാപരിവാരകത്ഥേരസ്സാപദാനം പഠമം.

൨. സുമങ്ഗലത്ഥേരഅപദാനം

൧൧.

‘‘അത്ഥദസ്സീ ജിനവരോ, ലോകജേട്ഠോ നരാസഭോ;

വിഹാരാ അഭിനിക്ഖമ്മ, തളാകം ഉപസങ്കമി.

൧൨.

‘‘ന്ഹത്വാ പിത്വാ ച സമ്ബുദ്ധോ, ഉത്തരിത്വേകചീവരോ;

അട്ഠാസി ഭഗവാ തത്ഥ, വിലോകേന്തോ ദിസോദിസം.

൧൩.

‘‘ഭവനേ ഉപവിട്ഠോഹം, അദ്ദസം ലോകനായകം;

ഹട്ഠോ ഹട്ഠേന ചിത്തേന, അപ്ഫോടേസിം അഹം തദാ.

൧൪.

‘‘സതരംസിംവ ജോതന്തം, പഭാസന്തംവ കഞ്ചനം [ഇമിനാ പാദദ്വയേന പുരിമപാദദ്വയസ്സ പുരതോ ഭവിതബ്ബം];

നച്ചഗീതേ പയുത്തോഹം, പഞ്ചങ്ഗതൂരിയമ്ഹി ച.

൧൫.

‘‘യം യം യോനുപപജ്ജാമി, ദേവത്തം അഥ മാനുസം;

സബ്ബേ സത്തേ അഭിഭോമി, വിപുലോ ഹോതി മേ യസോ [അയഞ്ച ഗാഥാ പരിഗ്ഗഹേതിഗാഥായ അനന്തരമേവ ഠാതും യുത്താ].

൧൬.

‘‘നമോ തേ പുരിസാജഞ്ഞ, നമോ തേ പുരിസുത്തമ;

അത്താനം തോസയിത്വാന, പരേ തോസേസി ത്വം മുനി.

൧൭.

‘‘പരിഗ്ഗഹേ [പരിഗ്ഗയ്ഹ (സീ.), പരിഗ്ഗഹിത്വാ (സ്യാ.), പരിഗ്ഗഹേന (ക.)] നിസീദിത്വാ, ഹാസം കത്വാന സുബ്ബതേ;

ഉപട്ഠഹിത്വാ സമ്ബുദ്ധം, തുസിതം ഉപപജ്ജഹം.

൧൮.

‘‘സോളസേതോ കപ്പസതേ, ദ്വിനവഏകചിന്തിതാ;

സത്തരതനസമ്പന്നാ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

൧൯.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ സുമങ്ഗലോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

സുമങ്ഗലത്ഥേരസ്സാപദാനം ദുതിയം.

൩. സരണഗമനിയത്ഥേരഅപദാനം

൨൦.

‘‘ഉഭിന്നം ദേവരാജൂനം, സങ്ഗാമോ സമുപട്ഠിതോ;

അഹോസി സമുപബ്യൂള്ഹോ [സമുപബ്ബൂള്ഹോ (സീ.)], മഹാഘോസോ അവത്തഥ [പവത്തഥ (സീ.)].

൨൧.

‘‘പദുമുത്തരോ ലോകവിദൂ, ആഹുതീനം പടിഗ്ഗഹോ;

അന്തലിക്ഖേ ഠിതോ സത്ഥാ, സംവേജേസി മഹാജനം.

൨൨.

‘‘സബ്ബേ ദേവാ അത്തമനാ, നിക്ഖിത്തകവചാവുധാ;

സമ്ബുദ്ധം അഭിവാദേത്വാ, ഏകഗ്ഗാസിംസു താവദേ.

൨൩.

‘‘മയ്ഹം [അമ്ഹം (സീ.)] സങ്കപ്പമഞ്ഞായ, വാചാസഭിമുദീരയി;

അനുകമ്പകോ ലോകവിദൂ, നിബ്ബാപേസി മഹാജനം.

൨൪.

‘‘പദുട്ഠചിത്തോ മനുജോ, ഏകപാണം വിഹേഠയം;

തേന ചിത്തപ്പദോസേന, അപായം ഉപപജ്ജതി.

൨൫.

‘‘സങ്ഗാമസീസേ നാഗോവ, ബഹൂ പാണേ വിഹേഠയം;

നിബ്ബാപേഥ സകം ചിത്തം, മാ ഹഞ്ഞിത്ഥോ പുനപ്പുനം.

൨൬.

‘‘ദ്വിന്നമ്പി യക്ഖരാജൂനം, സേനാ സാ വിമ്ഹിതാ അഹു [സേനായോ വിമ്ഹിതാ അഹൂ (സീ.), സേനാപി സമിതാ അഹു (സ്യാ.)];

സരണഞ്ച ഉപാഗച്ഛും, ലോകജേട്ഠം സുതാദിനം.

൨൭.

‘‘സഞ്ഞാപേത്വാന ജനതം, പദമുദ്ധരി [ഉദ്ധരി പന (സീ. സ്യാ.)] ചക്ഖുമാ;

പേക്ഖമാനോവ ദേവേഹി, പക്കാമി ഉത്തരാമുഖോ.

൨൮.

‘‘പഠമം സരണം ഗച്ഛിം, ദ്വിപദിന്ദസ്സ താദിനോ;

കപ്പാനം സതസഹസ്സം, ദുഗ്ഗതിം നുപപജ്ജഹം.

൨൯.

‘‘മഹാദുന്ദുഭിനാമാ ച, സോളസാസും രഥേസഭാ;

തിംസകപ്പസഹസ്സമ്ഹി, രാജാനോ ചക്കവത്തിനോ.

൩൦.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ സരണഗമനിയോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

സരണഗമനിയത്ഥേരസ്സാപദാനം തതിയം.

൪. ഏകാസനിയത്ഥേരഅപദാനം

൩൧.

‘‘വരുണോ നാമ നാമേന, ദേവരാജാ അഹം തദാ;

ഉപട്ഠഹേസിം സമ്ബുദ്ധം, സയോഗ്ഗബലവാഹനോ.

൩൨.

‘‘നിബ്ബുതേ ലോകനാഥമ്ഹി, അത്ഥദസ്സീനരുത്തമേ;

തൂരിയം സബ്ബമാദായ, അഗമം ബോധിമുത്തമം.

൩൩.

‘‘വാദിതേന ച നച്ചേന, സമ്മതാളസമാഹിതോ;

സമ്മുഖാ വിയ സമ്ബുദ്ധം, ഉപട്ഠിം ബോധിമുത്തമം.

൩൪.

‘‘ഉപട്ഠഹിത്വാ തം ബോധിം, ധരണീരുഹപാദപം;

പല്ലങ്കം ആഭുജിത്വാന, തത്ഥ കാലങ്കതോ അഹം.

൩൫.

‘‘സകകമ്മാഭിരദ്ധോഹം, പസന്നോ ബോധിമുത്തമേ;

തേന ചിത്തപ്പസാദേന, നിമ്മാനം ഉപപജ്ജഹം.

൩൬.

‘‘സട്ഠിതൂരിയസഹസ്സാനി, പരിവാരേന്തി മം സദാ;

മനുസ്സേസു ച ദേവേസു, വത്തമാനം ഭവാഭവേ.

൩൭.

‘‘തിവിധഗ്ഗീ നിബ്ബുതാ മയ്ഹം, ഭവാ സബ്ബേ സമൂഹതാ;

ധാരേമി അന്തിമം ദേഹം, സമ്മാസമ്ബുദ്ധസാസനേ [അയഞ്ച ഗാഥാ പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സേതിഗാഥായ ഏകസമ്ബന്ധാ ഭവിതം യുത്താ].

൩൮.

‘‘സുബാഹൂ നാമ നാമേന, ചതുത്തിംസാസു ഖത്തിയാ;

സത്തരതനസമ്പന്നാ, പഞ്ചകപ്പസതേ ഇതോ.

൩൯.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ഏകാസനിയോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ഏകാസനിയത്ഥേരസ്സാപദാനം ചതുത്ഥം.

൫. സുവണ്ണപുപ്ഫിയത്ഥേരഅപദാനം

൪൦.

‘‘വിപസ്സീ നാമ ഭഗവാ, ലോകജേട്ഠോ നരാസഭോ;

നിസിന്നോ ജനകായസ്സ, ദേസേസി അമതം പദം.

൪൧.

‘‘തസ്സാഹം ധമ്മം സുത്വാന, ദ്വിപദിന്ദസ്സ താദിനോ;

സോണ്ണപുപ്ഫാനി ചത്താരി, ബുദ്ധസ്സ അഭിരോപയിം.

൪൨.

‘‘സുവണ്ണച്ഛദനം ആസി, യാവതാ പരിസാ തദാ;

ബുദ്ധാഭാ ച സുവണ്ണാഭാ, ആലോകോ വിപുലോ അഹു.

൪൩.

‘‘ഉദഗ്ഗചിത്തോ സുമനോ, വേദജാതോ കതഞ്ജലീ;

വിത്തിസഞ്ജനനോ തേസം, ദിട്ഠധമ്മസുഖാവഹോ.

൪൪.

‘‘ആയാചിത്വാന സമ്ബുദ്ധം, വന്ദിത്വാന ച സുബ്ബതം;

പാമോജ്ജം ജനയിത്വാന, സകം ഭവനുപാഗമിം.

൪൫.

‘‘ഭവനേ ഉപവിട്ഠോഹം, ബുദ്ധസേട്ഠം അനുസ്സരിം;

തേന ചിത്തപ്പസാദേന, തുസിതം ഉപപജ്ജഹം.

൪൬.

‘‘ഏകനവുതിതോ കപ്പേ, യം പുപ്ഫമഭിരോപയിം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ബുദ്ധപൂജായിദം ഫലം.

൪൭.

‘‘സോളസാസിംസു രാജാനോ, നേമിസമ്മതനാമകാ;

തേതാലീസേ ഇതോ കപ്പേ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

൪൮.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ സുവണ്ണപുപ്ഫിയോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

സുവണ്ണപുപ്ഫിയത്ഥേരസ്സാപദാനം പഞ്ചമം.

൬. ചിതകപൂജകത്ഥേരഅപദാനം

൪൯.

‘‘വസാമി രാജായതനേ, സാമച്ചോ സപരിജ്ജനോ;

പരിനിബ്ബുതേ ഭഗവതി, സിഖിനോ ലോകബന്ധുനോ.

൫൦.

‘‘പസന്നചിത്തോ സുമനോ, ചിതകം അഗമാസഹം;

തൂരിയം തത്ഥ വാദേത്വാ, ഗന്ധമാലം സമോകിരിം.

൫൧.

‘‘ചിതമ്ഹി പൂജം കത്വാന, വന്ദിത്വാ ചിതകം അഹം;

പസന്നചിത്തോ സുമനോ, സകം ഭവനുപാഗമിം.

൫൨.

‘‘ഭവനേ ഉപവിട്ഠോഹം, ചിതപൂജം അനുസ്സരിം;

തേന കമ്മേന ദ്വിപദിന്ദ, ലോകജേട്ഠ നരാസഭ.

൫൩.

‘‘അനുഭോത്വാന സമ്പത്തിം, ദേവേസു മാനുസേസു ച;

പത്തോമ്ഹി അചലം ഠാനം, ഹിത്വാ ജയപരാജയം.

൫൪.

‘‘ഏകത്തിംസേ ഇതോ കപ്പേ, യം പുപ്ഫമഭിരോപയിം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ചിതപൂജായിദം ഫലം.

൫൫.

‘‘ഏകൂനതിംസകപ്പമ്ഹി, ഇതോ സോളസ രാജാനോ;

ഉഗ്ഗതാ നാമ നാമേന, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

൫൬.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ചിതകപൂജകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ചിതകപൂജകത്ഥേരസ്സാപദാനം ഛട്ഠം.

൭. ബുദ്ധസഞ്ഞകത്ഥേരഅപദാനം

൫൭.

‘‘യദാ വിപസ്സീ ലോകഗ്ഗോ, ആയുസങ്ഖാരമോസ്സജി;

പഥവീ സമ്പകമ്പിത്ഥ, മേദനീ ജലമേഖലാ.

൫൮.

‘‘ഓതതം വിത്ഥതം [ഓതതം വിതതം (സ്യാ.)] മയ്ഹം, സുവിചിത്തവടംസകം [സുചിചിത്തം പപഞ്ചകം (സ്യാ.)];

ഭവനമ്പി പകമ്പിത്ഥ, ബുദ്ധസ്സ ആയുസങ്ഖയേ.

൫൯.

‘‘താസോ മയ്ഹം സമുപ്പന്നോ, ഭവനേ സമ്പകമ്പിതേ;

ഉപ്പാദോ [ഉപ്പാതോ (?)] നു കിമത്ഥായ, ആലോകോ വിപുലോ അഹു.

൬൦.

‘‘വേസ്സവണോ ഇധാഗമ്മ, നിബ്ബാപേസി മഹാജനം;

പാണഭൂതേ [പാണഭുതം (സ്യാ.), പാണഭൂനം (സീ. ക.)] ഭയം നത്ഥി, ഏകഗ്ഗാ ഹോഥ സംവുതാ [സഗാരവാ (സ്യാ.)].

൬൧.

‘‘അഹോ ബുദ്ധോ അഹോ ധമ്മോ, അഹോ നോ സത്ഥു സമ്പദാ;

യസ്മിം ഉപ്പജ്ജമാനമ്ഹി, പഥവീ [പഠവീ (സീ. സ്യാ.)] സമ്പകമ്പതി.

൬൨.

‘‘ബുദ്ധാനുഭാവം കിത്തേത്വാ, കപ്പം സഗ്ഗമ്ഹി മോദഹം;

അവസേസേസു കപ്പേസു, കുസലം ചരിതം [കരിതം (സീ. സ്യാ.), കാരിതം (ക.)] മയാ.

൬൩.

‘‘ഏകനവുതിതോ കപ്പേ, യം സഞ്ഞമലഭിം തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ബുദ്ധസഞ്ഞായിദം ഫലം.

൬൪.

‘‘ഇതോ ചുദ്ദസകപ്പമ്ഹി, രാജാ ആസിം പതാപവാ;

സമിതോ നാമ നാമേന, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൬൫.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ബുദ്ധസഞ്ഞകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ബുദ്ധസഞ്ഞകത്ഥേരസ്സാപദാനം സത്തമം.

൮. മഗ്ഗസഞ്ഞകത്ഥേരഅപദാനം

൬൬.

‘‘പദുമുത്തരബുദ്ധസ്സ, സാവകാ വനചാരിനോ;

വിപ്പനട്ഠാ ബ്രഹാരഞ്ഞേ, അന്ധാവ അനുസുയ്യരേ [അനുസുയരേ (സീ.)].

൬൭.

‘‘അനുസ്സരിത്വാ സമ്ബുദ്ധം, പദുമുത്തരനായകം;

തസ്സ തേ മുനിനോ പുത്താ, വിപ്പനട്ഠാ മഹാവനേ.

൬൮.

‘‘ഭവനാ ഓരുഹിത്വാന, അഗമിം ഭിക്ഖുസന്തികം;

തേസം മഗ്ഗഞ്ച ആചിക്ഖിം, ഭോജനഞ്ച അദാസഹം.

൬൯.

‘‘തേന കമ്മേന ദ്വിപദിന്ദ, ലോകജേട്ഠ നരാസഭ;

ജാതിയാ സത്തവസ്സോഹം, അരഹത്തമപാപുണിം.

൭൦.

‘‘സചക്ഖൂ നാമ നാമേന, ദ്വാദസ ചക്കവത്തിനോ;

സത്തരതനസമ്പന്നാ, പഞ്ചകപ്പസതേ ഇതോ.

൭൧.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ മഗ്ഗസഞ്ഞകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

മഗ്ഗസഞ്ഞകത്ഥേരസ്സാപദാനം അട്ഠമം.

൯. പച്ചുപട്ഠാനസഞ്ഞകത്ഥേരഅപദാനം

൭൨.

‘‘അത്ഥദസ്സിമ്ഹി സുഗതേ, നിബ്ബുതേ സമനന്തരാ;

യക്ഖയോനിം ഉപപജ്ജിം, യസം പത്തോ ചഹം തദാ.

൭൩.

‘‘ദുല്ലദ്ധം വത മേ ആസി, ദുപ്പഭാതം ദുരുട്ഠിതം;

യം മേ ഭോഗേ വിജ്ജമാനേ, പരിനിബ്ബായി ചക്ഖുമാ.

൭൪.

‘‘മമ സങ്കപ്പമഞ്ഞായ, സാഗരോ നാമ സാവകോ;

മമുദ്ധരിതുകാമോ സോ, ആഗച്ഛി മമ സന്തികം.

൭൫.

‘‘കിം നു സോചസി മാ ഭായി, ചര ധമ്മം സുമേധസ;

അനുപ്പദിന്നാ ബുദ്ധേന, സബ്ബേസം ബീജസമ്പദാ.

൭൬.

‘‘സോ ചേ പൂജേയ്യ സമ്ബുദ്ധം, തിട്ഠന്തം ലോകനായകം;

ധാതും സാസപമത്തമ്പി, നിബ്ബുതസ്സാപി പൂജയേ.

൭൭.

‘‘സമേ ചിത്തപ്പസാദമ്ഹി, സമം പുഞ്ഞം മഹഗ്ഗതം;

തസ്മാ ഥൂപം കരിത്വാന, പൂജേഹി ജിനധാതുയോ.

൭൮.

‘‘സാഗരസ്സ വചോ സുത്വാ, ബുദ്ധഥൂപം അകാസഹം;

പഞ്ചവസ്സേ പരിചരിം, മുനിനോ ഥൂപമുത്തമം.

൭൯.

‘‘തേന കമ്മേന ദ്വിപദിന്ദ, ലോകജേട്ഠ നരാസഭ;

സമ്പത്തിം അനുഭോത്വാന, അരഹത്തമപാപുണിം.

൮൦.

‘‘ഭൂരിപഞ്ഞാ ച ചത്താരോ, സത്തകപ്പസതേ ഇതോ;

സത്തരതനസമ്പന്നാ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

൮൧.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ പച്ചുപട്ഠാനസഞ്ഞകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

പച്ചുപട്ഠാനസഞ്ഞകത്ഥേരസ്സാപദാനം നവമം.

൧൦. ജാതിപൂജകത്ഥേരഅപദാനം

൮൨.

‘‘ജായന്തസ്സ വിപസ്സിസ്സ, ആലോകോ വിപുലോ അഹു;

പഥവീ ച പകമ്പിത്ഥ, സസാഗരാ സപബ്ബതാ.

൮൩.

‘‘നേമിത്താ ച വിയാകംസു, ബുദ്ധോ ലോകേ ഭവിസ്സതി;

അഗ്ഗോ ച സബ്ബസത്താനം, ജനതം ഉദ്ധരിസ്സതി.

൮൪.

‘‘നേമിത്താനം സുണിത്വാന, ജാതിപൂജമകാസഹം;

ഏദിസാ പൂജനാ നത്ഥി, യാദിസാ ജാതിപൂജനാ.

൮൫.

‘‘സങ്ഖരിത്വാന [സംഹരിത്വാന (സീ. സ്യാ.), സങ്കരിത്വാന (ക.)]

കുസലം, സകം ചിത്തം പസാദയിം.

ജാതിപൂജം കരിത്വാന, തത്ഥ കാലങ്കതോ അഹം.

൮൬.

‘‘യം യം യോനുപപജ്ജാമി, ദേവത്തം അഥ മാനുസം;

സബ്ബേ സത്തേ അഭിഭോമി, ജാതിപൂജായിദം ഫലം.

൮൭.

‘‘ധാതിയോ മം ഉപട്ഠന്തി, മമ ചിത്തവസാനുഗാ;

ന താ സക്കോന്തി കോപേതും, ജാതിപൂജായിദം ഫലം.

൮൮.

‘‘ഏകനവുതിതോ കപ്പേ, യം പൂജമകരിം തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ജാതിപൂജായിദം ഫലം.

൮൯.

‘‘സുപാരിചരിയാ നാമ, ചതുത്തിംസ ജനാധിപാ;

ഇതോ തതിയകപ്പമ്ഹി, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

൯൦.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ജാതിപൂജകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ജാതിപൂജകത്ഥേരസ്സാപദാനം ദസമം.

മഹാപരിവാരവഗ്ഗോ ദ്വാദസമോ.

തസ്സുദ്ദാനം –

പരിവാരസുമങ്ഗലാ, സരണാസനപുപ്ഫിയാ;

ചിതപൂജീ ബുദ്ധസഞ്ഞീ, മഗ്ഗുപട്ഠാനജാതിനാ;

ഗാഥായോ നവുതി വുത്താ, ഗണിതായോ വിഭാവിഹി.

൧൩. സേരേയ്യവഗ്ഗോ

൧. സേരേയ്യകത്ഥേരഅപദാനം

.

‘‘അജ്ഝായകോ മന്തധരോ, തിണ്ണം വേദാന പാരഗൂ;

അബ്ഭോകാസേ ഠിതോ സന്തോ, അദ്ദസം ലോകനായകം.

.

‘‘സീഹം യഥാ വനചരം, ബ്യഗ്ഘരാജംവ നിത്തസം;

തിധാപഭിന്നമാതങ്ഗം, കുഞ്ജരംവ മഹേസിനം.

.

‘‘സേരേയ്യകം ഗഹേത്വാന, ആകാസേ ഉക്ഖിപിം [നിക്ഖിപിം (ക.)] അഹം;

ബുദ്ധസ്സ ആനുഭാവേന, പരിവാരേന്തി സബ്ബസോ [സബ്ബതോ (സീ.)].

.

‘‘അധിട്ഠഹി മഹാവീരോ, സബ്ബഞ്ഞൂ ലോകനായകോ;

സമന്താ പുപ്ഫച്ഛദനാ, ഓകിരിംസു നരാസഭം.

.

‘‘തതോ സാ പുപ്ഫകഞ്ചുകാ, അന്തോവണ്ടാ ബഹിമുഖാ;

സത്താഹം ഛദനം കത്വാ, തതോ അന്തരധായഥ.

.

‘‘തഞ്ച അച്ഛരിയം ദിസ്വാ, അബ്ഭുതം ലോമഹംസനം;

ബുദ്ധേ ചിത്തം പസാദേസിം, സുഗതേ ലോകനായകേ.

.

‘‘തേന ചിത്തപ്പസാദേന, സുക്കമൂലേന ചോദിതോ;

കപ്പാനം സതസഹസ്സം, ദുഗ്ഗതിം നുപപജ്ജഹം.

.

‘‘പന്നരസസഹസ്സമ്ഹി, കപ്പാനം പഞ്ചവീസതി;

വീതമലാ [ചിത്തമാലാ (സീ.), വിലാമാലാ (സ്യാ.)] സമാനാ ച, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ, വിമോക്ഖാപി ച അട്ഠിമേ;

ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ സേരേയ്യകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

സേരേയ്യകത്ഥേരസ്സാപദാനം പഠമം.

൨. പുപ്ഫഥൂപിയത്ഥേരഅപദാനം

൧൦.

‘‘ഹിമവന്തസ്സാവിദൂരേ, കുക്കുരോ നാമ [കുക്കുടോ നാമ (സീ.)] പബ്ബതോ;

വേമജ്ഝേ തസ്സ വസതി, ബ്രാഹ്മണോ മന്തപാരഗൂ.

൧൧.

‘‘പഞ്ച സിസ്സസഹസ്സാനി, പരിവാരേന്തി മം സദാ;

പുബ്ബുട്ഠായീ ച തേ ആസും, മന്തേസു ച വിസാരദാ.

൧൨.

‘‘ബുദ്ധോ ലോകേ സമുപ്പന്നോ, തം വിജാനാഥ നോ ഭവം;

അസീതിബ്യഞ്ജനാനസ്സ, ബാത്തിംസവരലക്ഖണാ.

൧൩.

‘‘ബ്യാമപ്പഭോ ജിനവരോ, ആദിച്ചോവ വിരോചതി;

സിസ്സാനം വചനം സുത്വാ, ബ്രാഹ്മണോ മന്തപാരഗൂ.

൧൪.

‘‘അസ്സമാ അഭിനിക്ഖമ്മ, ദിസം പുച്ഛതി സിസ്സകേ [ബ്രാഹ്മണോ (സ്യാ.)];

യമ്ഹി ദേസേ മഹാവീരോ, വസതി ലോകനായകോ.

൧൫.

‘‘താഹം ദിസം നമസ്സിസ്സം, ജിനം അപ്പടിപുഗ്ഗലം;

ഉദഗ്ഗചിത്തോ സുമനോ, പൂജേസിം തം തഥാഗതം.

൧൬.

‘‘ഏഥ സിസ്സാ ഗമിസ്സാമ, ദക്ഖിസ്സാമ തഥാഗതം;

വന്ദിത്വാ സത്ഥുനോ പാദേ, സോസ്സാമ ജിനസാസനം.

൧൭.

‘‘ഏകാഹം അഭിനിക്ഖമ്മ, ബ്യാധിം പടിലഭിം അഹം;

ബ്യാധിനാ പീളിതോ സന്തോ, സാലം വാസയിതും ഗമിം.

൧൮.

‘‘സബ്ബേ സിസ്സേ സമാനേത്വാ, അപുച്ഛിം തേ തഥാഗതം;

കീദിസം ലോകനാഥസ്സ, ഗുണം പരമബുദ്ധിനോ.

൧൯.

‘‘തേ മേ പുട്ഠാ വിയാകംസു, യഥാ ദസ്സാവിനോ തഥാ;

സക്കച്ചം ബുദ്ധസേട്ഠം തം, ദേസേസും [ദസ്സേസും (സീ. സ്യാ.)] മമ സമ്മുഖാ.

൨൦.

‘‘തേസാഹം വചനം സുത്വാ, സകം ചിത്തം പസാദയിം;

പുപ്ഫേഹി ഥൂപം കത്വാന, തത്ഥ കാലങ്കതോ അഹം.

൨൧.

‘‘തേ മേ സരീരം ഝാപേത്വാ, അഗമും ബുദ്ധസന്തികം;

അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാന, സത്ഥാരമഭിവാദയും.

൨൨.

‘‘പുപ്ഫേഹി ഥൂപം കത്വാന, സുഗതസ്സ മഹേസിനോ;

കപ്പാനം സതസഹസ്സം, ദുഗ്ഗതിം നുപപജ്ജഹം.

൨൩.

‘‘ചത്താലീസസഹസ്സമ്ഹി, കപ്പേ സോളസ ഖത്തിയാ;

നാമേനഗ്ഗിസമാ നാമ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

൨൪.

‘‘വീസകപ്പസഹസ്സമ്ഹി, രാജാനോ ചക്കവത്തിനോ;

ഘതാസനസനാമാവ, അട്ഠത്തിംസ മഹീപതീ.

൨൫.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ പുപ്ഫഥൂപിയോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

പുപ്ഫഥൂപിയത്ഥേരസ്സാപദാനം ദുതിയം.

൩. പായസദായകത്ഥേരഅപദാനം

൨൬.

‘‘സുവണ്ണവണ്ണോ സമ്ബുദ്ധോ, ബാത്തിംസവരലക്ഖണോ;

പവനാ [പധാനോ (ക.)] അഭിനിക്ഖന്തോ, ഭിക്ഖുസങ്ഘപുരക്ഖതോ [സുവണ്ണവണ്ണം …പേ… പുരക്ഖതം-ഏവം ദുതിയന്തവസേന സീ. സ്യാ. പോത്ഥകേസു ദിസ്സതി].

൨൭.

‘‘മഹച്ചാ [സഹത്ഥാ (സ്യാ. ക.)] കംസപാതിയാ, വഡ്ഢേത്വാ പായസം [പായാസം (സ്യാ. ക.)] അഹം;

ആഹുതിം യിട്ഠുകാമോ സോ, ഉപനേസിം ബലിം അഹം.

൨൮.

‘‘ഭഗവാ തമ്ഹി സമയേ, ലോകജേട്ഠോ നരാസഭോ;

ചങ്കമം സുസമാരൂള്ഹോ, അമ്ബരേ അനിലായനേ.

൨൯.

‘‘തഞ്ച അച്ഛരിയം ദിസ്വാ, അബ്ഭുതം ലോമഹംസനം;

ഠപയിത്വാ കംസപാതിം, വിപസ്സിം അഭിവാദയിം.

൩൦.

‘‘തുവം ദേവോസി [ബുദ്ധോസി (സ്യാ.)] സബ്ബഞ്ഞൂ, സദേവേ സഹമാനുസേ;

അനുകമ്പം ഉപാദായ, പടിഗണ്ഹ മഹാമുനി.

൩൧.

‘‘പടിഗ്ഗഹേസി ഭഗവാ, സബ്ബഞ്ഞൂ ലോകനായകോ;

മമ സങ്കപ്പമഞ്ഞായ, സത്ഥാ ലോകേ മഹാമുനി [അനുത്തരോ (സ്യാ.)].

൩൨.

‘‘ഏകനവുതിതോ കപ്പേ, യം ദാനമദദിം തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, പായസസ്സ [പായാസസ്സ (സ്യാ. ക.)] ഇദം ഫലം.

൩൩.

‘‘ഏകതാലീസിതോ കപ്പേ, ബുദ്ധോ നാമാസി ഖത്തിയോ;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൩൪.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ പായസദായകോ [പായാസദായകോ (സ്യാ. ക.)] ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

പായസദായകത്ഥേരസ്സാപദാനം തതിയം.

൪. ഗന്ധോദകിയത്ഥേരഅപദാനം

൩൫.

‘‘നിസജ്ജ പാസാദവരേ, വിപസ്സിം അദ്ദസം ജിനം;

കകുധം വിലസന്തംവ, സബ്ബഞ്ഞും തമനാസകം [സബ്ബഞ്ഞുത്തമനായകം (സ്യാ.), സബ്ബഞ്ഞുതമനാസവം (ക.)].

൩൬.

‘‘പാസാദസ്സാവിദൂരേ ച, ഗച്ഛതി ലോകനായകോ;

പഭാ നിദ്ധാവതേ തസ്സ, യഥാ ച സതരംസിനോ.

൩൭.

‘‘ഗന്ധോദകഞ്ച പഗ്ഗയ്ഹ, ബുദ്ധസേട്ഠം സമോകിരിം;

തേന ചിത്തപ്പസാദേന, തത്ഥ കാലങ്കതോ അഹം.

൩൮.

‘‘ഏകനവുതിതോ കപ്പേ, യം ഗന്ധോദകമാകിരിം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ബുദ്ധപൂജായിദം ഫലം.

൩൯.

‘‘ഏകത്തിംസേ ഇതോ കപ്പേ, സുഗന്ധോ നാമ ഖത്തിയോ;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൪൦.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ഗന്ധോദകിയോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ഗന്ധോദകിയത്ഥേരസ്സാപദാനം ചതുത്ഥം.

൫. സമ്മുഖാഥവികത്ഥേരഅപദാനം

൪൧.

‘‘ജായമാനേ വിപസ്സിമ്ഹി, നിമിത്തം ബ്യാകരിം അഹം;

‘നിബ്ബാപയിഞ്ച [നിബ്ബാപയം ച (സീ. സ്യാ.), നിബ്ബാപയന്തോ (?)] ജനതം, ബുദ്ധോ ലോകേ ഭവിസ്സതി.

൪൨.

‘‘‘യസ്മിഞ്ച ജായമാനസ്മിം, ദസസഹസ്സി കമ്പതി;

സോ ദാനി ഭഗവാ സത്ഥാ, ധമ്മം ദേസേതി ചക്ഖുമാ.

൪൩.

‘‘‘യസ്മിഞ്ച ജായമാനസ്മിം, ആലോകോ വിപുലോ അഹു;

സോ ദാനി ഭഗവാ സത്ഥാ, ധമ്മം ദേസേതി ചക്ഖുമാ.

൪൪.

‘‘‘യസ്മിഞ്ച ജായമാനസ്മിം, സരിതായോ ന സന്ദയും [സന്ദിസും (സീ. സ്യാ.)];

സോ ദാനി ഭഗവാ സത്ഥാ, ധമ്മം ദേസേതി ചക്ഖുമാ.

൪൫.

‘‘‘യസ്മിഞ്ച ജായമാനസ്മിം, അവീചഗ്ഗി ന പജ്ജലി;

സോ ദാനി ഭഗവാ സത്ഥാ, ധമ്മം ദേസേതി ചക്ഖുമാ.

൪൬.

‘‘‘യസ്മിഞ്ച ജായമാനസ്മിം, പക്ഖിസങ്ഘോ ന സംചരി;

സോ ദാനി ഭഗവാ സത്ഥാ, ധമ്മം ദേസേതി ചക്ഖുമാ.

൪൭.

‘‘‘യസ്മിഞ്ച ജായമാനസ്മിം, വാതക്ഖന്ധോ ന വായതി;

സോ ദാനി ഭഗവാ സത്ഥാ, ധമ്മം ദേസേതി ചക്ഖുമാ.

൪൮.

‘‘‘യസ്മിഞ്ച ജായമാനസ്മിം, സബ്ബരതനാനി ജോതയും [ജോതിസും (സീ. സ്യാ.)];

സോ ദാനി ഭഗവാ സത്ഥാ, ധമ്മം ദേസേതി ചക്ഖുമാ.

൪൯.

‘‘‘യസ്മിഞ്ച ജായമാനസ്മിം, സത്താസും പദവിക്കമാ;

സോ ദാനി ഭഗവാ സത്ഥാ, ധമ്മം ദേസേതി ചക്ഖുമാ.

൫൦.

‘‘‘ജാതമത്തോ ച സമ്ബുദ്ധോ, ദിസാ സബ്ബാ വിലോകയി;

വാചാസഭിമുദീരേസി, ഏസാ ബുദ്ധാന ധമ്മതാ’.

൫൧.

‘‘സംവേജയിത്വാ ജനതം, ഥവിത്വാ ലോകനായകം;

സമ്ബുദ്ധം അഭിവാദേത്വാ, പക്കാമിം പാചിനാമുഖോ.

൫൨.

‘‘ഏകനവുതിതോ കപ്പേ, യം ബുദ്ധമഭിഥോമയിം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ഥോമനായ ഇദം ഫലം.

൫൩.

‘‘ഇതോ നവുതികപ്പമ്ഹി, സമ്മുഖാഥവികവ്ഹയോ;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൫൪.

‘‘പഥവീദുന്ദുഭി നാമ [ദുദ്ദസി നാമ (ക.)], ഏകൂനനവുതിമ്ഹിതോ;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൫൫.

‘‘അട്ഠാസീതിമ്ഹിതോ കപ്പേ, ഓഭാസോ നാമ ഖത്തിയോ;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൫൬.

‘‘സത്താസീതിമ്ഹിതോ കപ്പേ, സരിതച്ഛേദനവ്ഹയോ;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൫൭.

‘‘അഗ്ഗിനിബ്ബാപനോ നാമ, കപ്പാനം ഛളസീതിയാ;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൫൮.

‘‘ഗതിപച്ഛേദനോ നാമ, കപ്പാനം പഞ്ചസീതിയാ;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൫൯.

‘‘രാജാ വാതസമോ നാമ, കപ്പാനം ചുല്ലസീതിയാ;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൬൦.

‘‘രതനപജ്ജലോ നാമ, കപ്പാനം തേഅസീതിയാ;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൬൧.

‘‘പദവിക്കമനോ നാമ, കപ്പാനം ദ്വേഅസീതിയാ;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൬൨.

‘‘രാജാ വിലോകനോ നാമ, കപ്പാനം ഏകസീതിയാ;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൬൩.

‘‘ഗിരസാരോതി നാമേന, കപ്പേസീതിമ്ഹി ഖത്തിയോ;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൬൪.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ സമ്മുഖാഥവികോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

സമ്മുഖാഥവികത്ഥേരസ്സാപദാനം പഞ്ചമം.

൬. കുസുമാസനിയത്ഥേരഅപദാനം

൬൫.

‘‘നഗരേ ധഞ്ഞവതിയാ, അഹോസിം ബ്രാഹ്മണോ തദാ;

ലക്ഖണേ ഇതിഹാസേ ച, സനിഘണ്ഡുസകേടുഭേ.

൬൬.

‘‘പദകോ വേയ്യാകരണോ, നിമിത്തകോവിദോ അഹം;

മന്തേ ച സിസ്സേ വാചേസിം, തിണ്ണം വേദാന പാരഗൂ.

൬൭.

‘‘പഞ്ച ഉപ്പലഹത്ഥാനി, പിട്ഠിയം ഠപിതാനി മേ;

ആഹുതിം യിട്ഠുകാമോഹം, പിതുമാതുസമാഗമേ.

൬൮.

‘‘തദാ വിപസ്സീ ഭഗവാ, ഭിക്ഖുസങ്ഘപുരക്ഖതോ;

ഓഭാസേന്തോ ദിസാ സബ്ബാ, ആഗച്ഛതി നരാസഭോ.

൬൯.

‘‘ആസനം പഞ്ഞപേത്വാന, നിമന്തേത്വാ മഹാമുനിം;

സന്ഥരിത്വാന തം പുപ്ഫം, അഭിനേസിം സകം ഘരം.

൭൦.

‘‘യം മേ അത്ഥി സകേ ഗേഹേ, ആമിസം പച്ചുപട്ഠിതം;

താഹം ബുദ്ധസ്സ പാദാസിം, പസന്നോ സേഹി പാണിഭി.

൭൧.

‘‘ഭുത്താവിം കാലമഞ്ഞായ, പുപ്ഫഹത്ഥമദാസഹം;

അനുമോദിത്വാന സബ്ബഞ്ഞൂ, പക്കാമി ഉത്തരാമുഖോ.

൭൨.

‘‘ഏകനവുതിതോ കപ്പേ, യം പുപ്ഫമദദിം തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, പുപ്ഫദാനസ്സിദം ഫലം.

൭൩.

‘‘അനന്തരം ഇതോ കപ്പേ, രാജാഹും വരദസ്സനോ;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൭൪.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ കുസുമാസനിയോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

കുസുമാസനിയത്ഥേരസ്സാപദാനം ഛട്ഠം.

൭. ഫലദായകത്ഥേരഅപദാനം

൭൫.

‘‘അജ്ഝായകോ മന്തധരോ, തിണ്ണം വേദാന പാരഗൂ;

ഹിമവന്തസ്സാവിദൂരേ, വസാമി അസ്സമേ അഹം.

൭൬.

‘‘അഗ്ഗിഹുത്തഞ്ച മേ അത്ഥി, പുണ്ഡരീകഫലാനി ച;

പുടകേ നിക്ഖിപിത്വാന, ദുമഗ്ഗേ ലഗ്ഗിതം മയാ.

൭൭.

‘‘പദുമുത്തരോ ലോകവിദൂ, ആഹുതീനം പടിഗ്ഗഹോ;

മമുദ്ധരിതുകാമോ സോ, ഭിക്ഖന്തോ മമുപാഗമി.

൭൮.

‘‘പസന്നചിത്തോ സുമനോ, ഫലം ബുദ്ധസ്സദാസഹം;

വിത്തിസഞ്ജനനോ മയ്ഹം, ദിട്ഠധമ്മസുഖാവഹോ.

൭൯.

‘‘സുവണ്ണവണ്ണോ സമ്ബുദ്ധോ, ആഹുതീനം പടിഗ്ഗഹോ;

അന്തലിക്ഖേ ഠിതോ സത്ഥാ, ഇമം ഗാഥം അഭാസഥ.

൮൦.

‘‘‘ഇമിനാ ഫലദാനേന, ചേതനാപണിധീഹി ച;

കപ്പാനം സതസഹസ്സം, ദുഗ്ഗതിം നുപപജ്ജസി’.

൮൧.

‘‘തേനേവ സുക്കമൂലേന, അനുഭോത്വാന സമ്പദാ;

പത്തോമ്ഹി അചലം ഠാനം, ഹിത്വാ ജയപരാജയം.

൮൨.

‘‘ഇതോ സത്തസതേ കപ്പേ, രാജാ ആസിം സുമങ്ഗലോ;

സത്തരതനസമ്പന്നോ ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൮൩.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ഫലദായകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ഫലദായകത്ഥേരസ്സാപദാനം സത്തമം.

൮. ഞാണസഞ്ഞികത്ഥേരഅപദാനം

൮൪.

‘‘പബ്ബതേ ഹിമവന്തമ്ഹി, വസാമി പബ്ബതന്തരേ;

പുലിനം സോഭനം ദിസ്വാ, ബുദ്ധസേട്ഠം അനുസ്സരിം.

൮൫.

‘‘ഞാണേ ഉപനിധാ നത്ഥി, സങ്ഖാരം [സങ്ഗാമം (സീ. സ്യാ.), സങ്ഖാതം (ഥേരഗാഥാ അട്ഠ.)] നത്ഥി സത്ഥുനോ;

സബ്ബധമ്മം അഭിഞ്ഞായ, ഞാണേന അധിമുച്ചതി.

൮൬.

‘‘നമോ തേ പുരിസാജഞ്ഞ, നമോ തേ പുരിസുത്തമ;

ഞാണേന തേ സമോ നത്ഥി, യാവതാ ഞാണമുത്തമം.

൮൭.

‘‘ഞാണേ ചിത്തം പസാദേത്വാ, കപ്പം സഗ്ഗമ്ഹി മോദഹം;

അവസേസേസു കപ്പേസു, കുസലം ചരിതം [കരിതം (സീ. സ്യാ.), കിരിയം (ക.)] മയാ.

൮൮.

‘‘ഏകനവുതിതോ കപ്പേ, യം സഞ്ഞമലഭിം തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ഞാണസഞ്ഞായിദം ഫലം.

൮൯.

‘‘ഇതോ സത്തതികപ്പമ്ഹി [തേസത്തതികപ്പേ (സീ. സ്യാ.)], ഏകോ പുലിനപുപ്ഫിയോ;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൯൦.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ഞാണസഞ്ഞികോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ഞാണസഞ്ഞികത്ഥേരസ്സാപദാനം അട്ഠമം.

൯. ഗണ്ഠിപുപ്ഫിയത്ഥേരഅപദാനം

൯൧.

‘‘സുവണ്ണവണ്ണോ സമ്ബുദ്ധോ, വിപസ്സീ ദക്ഖിണാരഹോ;

പുരക്ഖതോ സാവകേഹി, ആരാമാ അഭിനിക്ഖമി.

൯൨.

‘‘ദിസ്വാനഹം ബുദ്ധസേട്ഠം, സബ്ബഞ്ഞും തമനാസകം;

പസന്നചിത്തോ സുമനോ, ഗണ്ഠിപുപ്ഫം [ഗതമഗ്ഗം (സ്യാ. ക.)] അപൂജയിം.

൯൩.

‘‘തേന ചിത്തപ്പസാദേന, ദ്വിപദിന്ദസ്സ താദിനോ;

ഹട്ഠോ ഹട്ഠേന ചിത്തേന, പുന വന്ദിം തഥാഗതം.

൯൪.

‘‘ഏകനവുതിതോ കപ്പേ, യം പുപ്ഫമഭിരോപയിം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ബുദ്ധപൂജായിദം ഫലം.

൯൫.

‘‘ഏകതാലീസിതോ കപ്പേ, ചരണോ നാമ ഖത്തിയോ;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൯൬.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ഗണ്ഠിപുപ്ഫിയോ [ഗന്ധപുപ്ഫിയോ (സ്യാ. ക.)] ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ഗണ്ഠിപുപ്ഫിയത്ഥേരസ്സാപദാനം നവമം.

൧൦. പദുമപൂജകത്ഥേരഅപദാനം

൯൭.

‘‘ഹിമവന്തസ്സാവിദൂരേ, ഗോതമോ നാമ പബ്ബതോ;

നാനാരുക്ഖേഹി സഞ്ഛന്നോ, മഹാഭൂതഗണാലയോ.

൯൮.

‘‘വേമജ്ഝമ്ഹി ച തസ്സാസി, അസ്സമോ അഭിനിമ്മിതോ;

പുരക്ഖതോ സസിസ്സേഹി, വസാമി അസ്സമേ അഹം.

൯൯.

‘‘ആയന്തു മേ സിസ്സഗണാ, പദുമം ആഹരന്തു മേ;

ബുദ്ധപൂജം കരിസ്സാമി, ദ്വിപദിന്ദസ്സ താദിനോ.

൧൦൦.

‘‘ഏവന്തി തേ പടിസ്സുത്വാ, പദുമം ആഹരിംസു മേ;

തഥാ നിമിത്തം കത്വാഹം, ബുദ്ധസ്സ അഭിരോപയിം.

൧൦൧.

‘‘സിസ്സേ തദാ സമാനേത്വാ, സാധുകം അനുസാസഹം;

മാ ഖോ തുമ്ഹേ പമജ്ജിത്ഥ, അപ്പമാദോ സുഖാവഹോ.

൧൦൨.

‘‘ഏവം സമനുസാസിത്വാ, തേ സിസ്സേ വചനക്ഖമേ;

അപ്പമാദഗുണേ യുത്തോ, തദാ കാലങ്കതോ അഹം.

൧൦൩.

‘‘ഏകനവുതിതോ കപ്പേ, യം പുപ്ഫമഭിരോപയിം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ബുദ്ധപൂജായിദം ഫലം.

൧൦൪.

‘‘ഏകപഞ്ഞാസകപ്പമ്ഹി, രാജാ ആസിം ജലുത്തമോ;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൧൦൫.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ പദുമപൂജകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി;

പദുമപൂജകത്ഥേരസ്സാപദാനം ദസമം.

സേരേയ്യവഗ്ഗോ തേരസമോ.

തസ്സുദ്ദാനം –

സേരേയ്യകോ പുപ്ഫഥൂപി, പായസോ ഗന്ധഥോമകോ;

ആസനി ഫലസഞ്ഞീ ച, ഗണ്ഠിപദുമപുപ്ഫിയോ;

പഞ്ചുത്തരസതാ ഗാഥാ, ഗണിതാ അത്ഥദസ്സിഭി.

൧൪. സോഭിതവഗ്ഗോ

൧. സോഭിതത്ഥേരഅപദാനം

.

‘‘പദുമുത്തരോ നാമ ജിനോ, ലോകജേട്ഠോ നരാസഭോ;

മഹതോ ജനകായസ്സ, ദേസേതി അമതം പദം.

.

‘‘തസ്സാഹം വചനം സുത്വാ, വാചാസഭിമുദീരിതം [വാചാസഭിമുദീരയിം (?)];

അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാന, ഏകഗ്ഗോ ആസഹം തദാ.

.

‘‘യഥാ സമുദ്ദോ ഉദധീനമഗ്ഗോ, നേരൂ നഗാനം പവരോ സിലുച്ചയോ;

തഥേവ യേ ചിത്തവസേന വത്തരേ, ന ബുദ്ധഞാണസ്സ കലം ഉപേന്തി തേ.

.

‘‘ധമ്മവിധിം [ധമ്മേ വിധിം (സീ.)] ഠപേത്വാന, ബുദ്ധോ കാരുണികോ ഇസി;

ഭിക്ഖുസങ്ഘേ നിസീദിത്വാ, ഇമാ ഗാഥാ അഭാസഥ.

.

‘‘‘യോ സോ ഞാണം പകിത്തേസി, ബുദ്ധമ്ഹി ലോകനായകേ;

കപ്പാനം സതസഹസ്സം, ദുഗ്ഗതിം ന ഗമിസ്സതി.

.

‘‘‘കിലേസേ ഝാപയിത്വാന, ഏകഗ്ഗോ സുസമാഹിതോ;

സോഭിതോ നാമ നാമേന, ഹേസ്സതി സത്ഥു സാവകോ’.

.

‘‘പഞ്ഞാസേ കപ്പസഹസ്സേ, സത്തേവാസും യസുഗ്ഗതാ [സമുഗ്ഗതാ (സ്യാ.)];

സത്തരതനസമ്പന്നാ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

.

‘‘കിലേസാ ഝാപിതാ മയ്ഹം, ഭവാ സബ്ബേ സമൂഹതാ;

തിസ്സോ വിജ്ജാ അനുപ്പത്താ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം.

.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ, വിമോക്ഖാപി ച അട്ഠിമേ;

ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ സോഭിതോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

സോഭിതത്ഥേരസ്സാപദാനം പഠമം.

൨. സുദസ്സനത്ഥേരഅപദാനം

൧൦.

‘‘വിനതാ നദിയാ [വിത്ഥതായ നദിയാ (സ്യാ.)] തീരേ, പിലക്ഖു [പിലക്ഖോ (സീ. ഥേരഗാഥാ അട്ഠ.)] ഫലിതോ അഹു;

താഹം രുക്ഖം ഗവേസന്തോ, അദ്ദസം ലോകനായകം.

൧൧.

‘‘കേതകം പുപ്ഫിതം ദിസ്വാ, വണ്ടേ ഛേത്വാനഹം തദാ;

ബുദ്ധസ്സ അഭിരോപേസിം, സിഖിനോ ലോകബന്ധുനോ.

൧൨.

‘‘യേന ഞാണേന പത്തോസി, അച്ചുതം അമതം പദം;

തം ഞാണം അഭിപൂജേമി, ബുദ്ധസേട്ഠ മഹാമുനി.

൧൩.

‘‘ഞാണമ്ഹി പൂജം കത്വാന, പിലക്ഖുമദ്ദസം അഹം;

പടിലദ്ധോമ്ഹി തം പഞ്ഞം [തം സഞ്ഞം (സ്യാ.), തം പുഞ്ഞം (ക.)], ഞാണപൂജായിദം ഫലം.

൧൪.

‘‘ഏകത്തിംസേ ഇതോ കപ്പേ, യം പുപ്ഫമഭിരോപയിം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ഞാണപൂജായിദം ഫലം.

൧൫.

‘‘ഇതോ തേരസകപ്പമ്ഹി, ദ്വാദസാസും ഫലുഗ്ഗതാ;

സത്തരതനസമ്പന്നാ, ചക്കവത്തീ മഹപ്ഫലാ.

൧൬.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ സുദസ്സനോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

സുദസ്സനത്ഥേരസ്സാപദാനം ദുതിയം.

൩. ചന്ദനപൂജനകത്ഥേരഅപദാനം

൧൭.

‘‘ചന്ദഭാഗാനദീതീരേ, അഹോസിം കിന്നരോ തദാ;

പുപ്ഫഭക്ഖോ ചഹം ആസിം, പുപ്ഫാനിവസനോ തഥാ [പുപ്ഫാനം വസനോ അഹം (സ്യാ.)].

൧൮.

‘‘അത്ഥദസ്സീ തു ഭഗവാ, ലോകജേട്ഠോ നരാസഭോ;

വിപിനഗ്ഗേന നിയ്യാസി, ഹംസരാജാവ അമ്ബരേ.

൧൯.

‘‘നമോ തേ പുരിസാജഞ്ഞ, ചിത്തം തേ സുവിസോധിതം;

പസന്നമുഖവണ്ണോസി, വിപ്പസന്നമുഖിന്ദ്രിയോ.

൨൦.

‘‘ഓരോഹിത്വാന ആകാസാ, ഭൂരിപഞ്ഞോ സുമേധസോ;

സങ്ഘാടിം പത്ഥരിത്വാന, പല്ലങ്കേന ഉപാവിസി.

൨൧.

‘‘വിലീനം ചന്ദനാദായ, അഗമാസിം ജിനന്തികം;

പസന്നചിത്തോ സുമനോ, ബുദ്ധസ്സ അഭിരോപയിം.

൨൨.

‘‘അഭിവാദേത്വാന സമ്ബുദ്ധം, ലോകജേട്ഠം നരാസഭം;

പാമോജ്ജം ജനയിത്വാന, പക്കാമിം ഉത്തരാമുഖോ.

൨൩.

‘‘അട്ഠാരസേ കപ്പസതേ, ചന്ദനം യം അപൂജയിം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ബുദ്ധപൂജായിദം ഫലം.

൨൪.

‘‘ചതുദ്ദസേ കപ്പസതേ, ഇതോ ആസിംസു തേ തയോ;

രോഹണീ നാമ [രോഹിതാ നാമ (സീ.), രോഹിണീ നാമ (സ്യാ.)] നാമേന, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

൨൫.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ചന്ദനപൂജനകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി;

ചന്ദനപൂജനകത്ഥേരസ്സാപദാനം തതിയം.

അട്ഠമഭാണവാരം.

൪. പുപ്ഫച്ഛദനിയത്ഥേരഅപദാനം

൨൬.

‘‘സുനന്ദോ നാമ നാമേന, ബ്രാഹ്മണോ മന്തപാരഗൂ;

അജ്ഝായകോ യാചയോഗോ, വാജപേയ്യം അയാജയി.

൨൭.

‘‘പദുമുത്തരോ ലോകവിദൂ, അഗ്ഗോ കാരുണികോ ഇസി;

ജനതം അനുകമ്പന്തോ, അമ്ബരേ ചങ്കമീ തദാ.

൨൮.

‘‘ചങ്കമിത്വാന സമ്ബുദ്ധോ, സബ്ബഞ്ഞൂ ലോകനായകോ;

മേത്തായ അഫരി സത്തേ, അപ്പമാണേ [അപ്പമാണം (സീ. സ്യാ.)] നിരൂപധി.

൨൯.

‘‘വണ്ടേ ഛേത്വാന പുപ്ഫാനി, ബ്രാഹ്മണോ മന്തപാരഗൂ;

സബ്ബേ സിസ്സേ സമാനേത്വാ, ആകാസേ ഉക്ഖിപാപയി.

൩൦.

‘‘യാവതാ നഗരം ആസി, പുപ്ഫാനം ഛദനം തദാ;

ബുദ്ധസ്സ ആനുഭാവേന, സത്താഹം ന വിഗച്ഛഥ.

൩൧.

‘‘തേനേവ സുക്കമൂലേന, അനുഭോത്വാന സമ്പദാ;

സബ്ബാസവേ പരിഞ്ഞായ, തിണ്ണോ ലോകേ വിസത്തികം.

൩൨.

‘‘ഏകാരസേ കപ്പസതേ, പഞ്ചതിംസാസു ഖത്തിയാ;

അമ്ബരംസസനാമാ തേ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

൩൩.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ പുപ്ഫച്ഛദനിയോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

പുപ്ഫച്ഛദനിയത്ഥേരസ്സാപദാനം ചതുത്ഥം.

൫. രഹോസഞ്ഞകത്ഥേരഅപദാനം

൩൪.

‘‘ഹിമവന്തസ്സാവിദൂരേ, വസഭോ നാമ പബ്ബതോ;

തസ്മിം പബ്ബതപാദമ്ഹി, അസ്സമോ ആസി മാപിതോ.

൩൫.

‘‘തീണി സിസ്സസഹസ്സാനി, വാചേസിം ബ്രാഹ്മണോ [ബ്രാഹ്മണേ (സീ.)] തദാ;

സംഹരിത്വാന [സംസാവിത്വാന (സ്യാ.)] തേ സിസ്സേ, ഏകമന്തം ഉപാവിസിം.

൩൬.

‘‘ഏകമന്തം നിസീദിത്വാ, ബ്രാഹ്മണോ മന്തപാരഗൂ;

ബുദ്ധവേദം ഗവേസന്തോ [പവേസന്തോ (ക.)], ഞാണേ ചിത്തം പസാദയിം.

൩൭.

‘‘തത്ഥ ചിത്തം പസാദേത്വാ, നിസീദിം പണ്ണസന്ഥരേ;

പല്ലങ്കം ആഭുജിത്വാന, തത്ഥ കാലങ്കതോ അഹം.

൩൮.

‘‘ഏകത്തിംസേ ഇതോ കപ്പേ, യം സഞ്ഞമലഭിം തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ഞാണസഞ്ഞായിദം ഫലം.

൩൯.

‘‘സത്തവീസതികപ്പമ്ഹി, രാജാ സിരിധരോ അഹു;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൪൦.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ രഹോസഞ്ഞകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

രഹോസഞ്ഞകത്ഥേരസ്സാപദാനം പഞ്ചമം.

൬. ചമ്പകപുപ്ഫിയത്ഥേരഅപദാനം

൪൧.

‘‘കണികാരംവ ജോതന്തം, നിസിന്നം പബ്ബതന്തരേ;

ഓഭാസേന്തം ദിസാ സബ്ബാ, ഓസധിം വിയ താരകം [ഓസധീ വിയ താരകാ (ക.)].

൪൨.

‘‘തയോ മാണവകാ ആസും, സകേ സിപ്പേ സുസിക്ഖിതാ;

ഖാരിഭാരം ഗഹേത്വാന, അന്വേന്തി മമ പച്ഛതോ.

൪൩.

‘‘പുടകേ സത്ത പുപ്ഫാനി, നിക്ഖിത്താനി തപസ്സിനാ;

ഗഹേത്വാ താനി ഞാണമ്ഹി, വേസ്സഭുസ്സാഭിരോപയിം.

൪൪.

‘‘ഏകത്തിംസേ ഇതോ കപ്പേ, യം പുപ്ഫമഭിരോപയിം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ഞാണപൂജായിദം ഫലം.

൪൫.

‘‘ഏകൂനതിംസകപ്പമ്ഹി, വിപുലാഭ [വിഹതാഭാ (സ്യാ.)] സനാമകോ;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ [രാജാ ഹോസി (ക.)] മഹബ്ബലോ.

൪൬.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ചമ്പകപുപ്ഫിയോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി;

ചമ്പകപുപ്ഫിയത്ഥേരസ്സാപദാനം ഛട്ഠം.

൭. അത്ഥസന്ദസ്സകത്ഥേരഅപദാനം

൪൭.

‘‘വിസാലമാളേ ആസീനോ, അദ്ദസം ലോകനായകം;

ഖീണാസവം ബലപ്പത്തം, ഭിക്ഖുസങ്ഘപുരക്ഖതം.

൪൮.

‘‘സതസഹസ്സാ തേവിജ്ജാ, ഛളഭിഞ്ഞാ മഹിദ്ധികാ;

പരിവാരേന്തി സമ്ബുദ്ധം, കോ ദിസ്വാ നപ്പസീദതി.

൪൯.

‘‘ഞാണേ ഉപനിധാ യസ്സ, ന വിജ്ജതി സദേവകേ;

അനന്തഞാണം സമ്ബുദ്ധം, കോ ദിസ്വാ നപ്പസീദതി.

൫൦.

‘‘ധമ്മകായഞ്ച ദീപേന്തം, കേവലം രതനാകരം;

വികപ്പേതും [വികോപേതും (സീ. സ്യാ.)] ന സക്കോന്തി, കോ ദിസ്വാ നപ്പസീദതി.

൫൧.

‘‘ഇമാഹി തീഹി ഗാഥാഹി, നാരദോവ്ഹയവച്ഛലോ [സരഗച്ഛിയോ (സീ.), പുരഗച്ഛിയോ (സ്യാ.)];

പദുമുത്തരം ഥവിത്വാന, സമ്ബുദ്ധം അപരാജിതം.

൫൨.

‘‘തേന ചിത്തപ്പസാദേന, ബുദ്ധസന്ഥവനേന ച;

കപ്പാനം സതസഹസ്സം, ദുഗ്ഗതിം, നുപപജ്ജഹം.

൫൩.

‘‘ഇതോ തിംസകപ്പസതേ, സുമിത്തോ നാമ ഖത്തിയോ;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൫൪.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ അത്ഥസന്ദസ്സകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

അത്ഥസന്ദസ്സകത്ഥേരസ്സാപദാനം സത്തമം.

൮. ഏകപസാദനിയത്ഥേരഅപദാനം

൫൫.

‘‘നാരദോ ഇതി മേ നാമം [നാരദോ ഇതി നാമേന (സ്യാ. ക.) ഉപരി തേവീസതിമവഗ്ഗേ പന ഛട്ഠാപദാനേ ‘‘മേ നാമം‘‘ഇച്ചേവ ദിസ്സതി], കേസവോ ഇതി മം വിദൂ;

കുസലാകുസലം ഏസം, അഗമം ബുദ്ധസന്തികം.

൫൬.

‘‘മേത്തചിത്തോ കാരുണികോ, അത്ഥദസ്സീ മഹാമുനി;

അസ്സാസയന്തോ സത്തേ സോ, ധമ്മം ദേസേതി ചക്ഖുമാ.

൫൭.

‘‘സകം ചിത്തം പസാദേത്വാ, സിരേ കത്വാന അഞ്ജലിം;

സത്ഥാരം അഭിവാദേത്വാ, പക്കാമിം പാചിനാമുഖോ.

൫൮.

‘‘സത്തരസേ കപ്പസതേ, രാജാ ആസി മഹീപതി;

അമിത്തതാപനോ നാമ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൫൯.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ഏകപസാദനിയോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ഏകപസാദനിയത്ഥേരസ്സാപദാനം അട്ഠമം.

൯. സാലപുപ്ഫദായകത്ഥേരഅപദാനം

൬൦.

‘‘മിഗരാജാ തദാ ആസിം, അഭിജാതോ സുകേസരീ;

ഗിരിദുഗ്ഗം ഗവേസന്തോ, അദ്ദസം ലോകനായകം.

൬൧.

‘‘അയം നു ഖോ മഹാവീരോ, നിബ്ബാപേതി മഹാജനം;

യംനൂനാഹം ഉപാസേയ്യം, ദേവദേവം നരാസഭം.

൬൨.

‘‘സാഖം സാലസ്സ ഭഞ്ജിത്വാ, സകോസം പുപ്ഫമാഹരിം;

ഉപഗന്ത്വാന സമ്ബുദ്ധം, അദാസിം പുപ്ഫമുത്തമം.

൬൩.

‘‘ഏകനവുതിതോ കപ്പേ, യം പുപ്ഫമഭിരോപയിം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, പുപ്ഫദാനസ്സിദം ഫലം.

൬൪.

‘‘ഇതോ ച നവമേ കപ്പേ, വിരോചനസനാമകാ;

തയോ ആസിംസു രാജാനോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

൬൫.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ സാലപുപ്ഫദായകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

സാലപുപ്ഫദായകത്ഥേരസ്സാപദാനം നവമം.

൧൦. പിയാലഫലദായകത്ഥേരഅപദാനം

൬൬.

‘‘പാരാവതോ [പരോധകോ (സ്യാ.)] തദാ ആസിം, പരം അനുപരോധകോ;

പബ്ഭാരേ സേയ്യം കപ്പേമി, അവിദൂരേ സിഖിസത്ഥുനോ.

൬൭.

‘‘സായം പാതഞ്ച പസ്സാമി, ബുദ്ധം ലോകഗ്ഗനായകം;

ദേയ്യധമ്മോ ച മേ നത്ഥി, ദ്വിപദിന്ദസ്സ താദിനോ.

൬൮.

‘‘പിയാലഫലമാദായ, അഗമം ബുദ്ധസന്തികം;

പടിഗ്ഗഹേസി ഭഗവാ, ലോകജേട്ഠോ നരാസഭോ.

൬൯.

‘‘തതോ പരം ഉപാദായ, പരിചാരിം വിനായകം;

തേന ചിത്തപ്പസാദേന, തത്ഥ കാലങ്കതോ അഹം.

൭൦.

‘‘ഏകത്തിംസേ ഇതോ കപ്പേ, യം ഫലം അദദിം അഹം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ഫലദാനസ്സിദം ഫലം.

൭൧.

‘‘ഇതോ പന്നരസേ കപ്പേ, തയോ ആസും പിയാലിനോ;

സത്തരതനസമ്പന്നാ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

൭൨.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ പിയാലഫലദായകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

പിയാലഫലദായകത്ഥേരസ്സാപദാനം ദസമം.

സോഭിതവഗ്ഗോ ചുദ്ദസമോ.

തസ്സുദ്ദാനം –

സോഭിതസുദസ്സനോ ച, ചന്ദനോ പുപ്ഫഛദനോ;

രഹോ ചമ്പകപുപ്ഫീ ച, അത്ഥസന്ദസ്സകേന ച.

ഏകപസാദീ [ഏകരംസി (സ്യാ.)] സാലദദോ, ദസമോ ഫലദായകോ;

ഗാഥായോ സത്തതി ദ്വേ ച, ഗണിതായോ വിഭാവിഭി.

൧൫. ഛത്തവഗ്ഗോ

൧. അതിഛത്തിയത്ഥേരഅപദാനം

.

‘‘പരിനിബ്ബുതേ ഭഗവതി, അത്ഥദസ്സീനരുത്തമേ;

ഛത്താതിഛത്തം [ഛത്താധിഛത്തം (സീ.)] കാരേത്വാ, ഥൂപമ്ഹി അഭിരോപയിം.

.

‘‘കാലേന കാലമാഗന്ത്വാ, നമസ്സിം ലോകനായകം [സത്ഥു ചേതിയം (സീ.)];

പുപ്ഫച്ഛദനം കത്വാന, ഛത്തമ്ഹി അഭിരോപയിം.

.

‘‘സത്തരസേ കപ്പസതേ, ദേവരജ്ജമകാരയിം;

മനുസ്സത്തം ന ഗച്ഛാമി, ഥൂപപൂജായിദം ഫലം.

.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ, വിമോക്ഖാപി ച അട്ഠിമേ;

ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ അതിഛത്തിയോ [അധിഛത്തിയോ (സീ. സ്യാ.)] ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

അതിഛത്തിയത്ഥേരസ്സാപദാനം പഠമം.

൨. ഥമ്ഭാരോപകത്ഥേരഅപദാനം

.

‘‘നിബ്ബുതേ ലോകനാഥമ്ഹി, ധമ്മദസ്സീനരാസഭേ;

ആരോപേസിം ധജത്ഥമ്ഭം, ബുദ്ധസേട്ഠസ്സ ചേതിയേ.

.

‘‘നിസ്സേണിം മാപയിത്വാന, ഥൂപസേട്ഠം സമാരുഹിം;

ജാതിപുപ്ഫം ഗഹേത്വാന, ഥൂപമ്ഹി അഭിരോപയിം.

.

‘‘അഹോ ബുദ്ധോ അഹോ ധമ്മോ, അഹോ നോ സത്ഥു സമ്പദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ഥൂപപൂജായിദം ഫലം.

.

‘‘ചതുന്നവുതിതോ കപ്പേ, ഥൂപസീഖസനാമകാ;

സോളസാസിംസു രാജാനോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ഥമ്ഭാരോപകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ഥമ്ഭാരോപകത്ഥേരസ്സാപദാനം ദുതിയം.

൩. വേദികാരകത്ഥേരഅപദാനം

൧൦.

‘‘നിബ്ബുതേ ലോകനാഥമ്ഹി, പിയദസ്സീനരുത്തമേ;

പസന്നചിത്തോ സുമനോ, മുത്താവേദിമകാസഹം.

൧൧.

‘‘മണീഹി പരിവാരേത്വാ, അകാസിം വേദിമുത്തമം;

വേദികായ മഹം കത്വാ, തത്ഥ കാലങ്കതോ അഹം.

൧൨.

‘‘യം യം യോനുപപജ്ജാമി, ദേവത്തം അഥ മാനുസം;

മണീ ധാരേന്തി ആകാസേ, പുഞ്ഞകമ്മസ്സിദം ഫലം.

൧൩.

‘‘സോളസിതോ കപ്പസതേ, മണിപ്പഭാസനാമകാ;

ഛത്തിംസാസിംസു [ബാത്തിംസാസിംസു (സീ. സ്യാ.)] രാജാനോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

൧൪.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ വേദികാരകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

വേദികാരകത്ഥേരസ്സാപദാനം തതിയം.

൪. സപരിവാരിയത്ഥേരഅപദാനം

൧൫.

‘‘പദുമുത്തരോ നാമ ജിനോ, ലോകജേട്ഠോ നരാസഭോ;

ജലിത്വാ അഗ്ഗിക്ഖന്ധോവ, സമ്ബുദ്ധോ പരിനിബ്ബുതോ.

൧൬.

‘‘നിബ്ബുതേ ച മഹാവീരേ, ഥൂപോ വിത്ഥാരികോ അഹു;

ദൂരതോവ [അഹോരത്തം (സീ.), ഥൂപദത്തം (സ്യാ.)] ഉപട്ഠേന്തി, ധാതുഗേഹവരുത്തമേ.

൧൭.

‘‘പസന്നചിത്തോ സുമനോ, അകം ചന്ദനവേദികം;

ദിസ്സതി ഥൂപഖന്ധോ ച [ദീയതി ധൂമക്ഖന്ധോ ച (സീ.), ദീയതി ധൂപഗന്ധോ ച (സ്യാ.)], ഥൂപാനുച്ഛവികോ തദാ.

൧൮.

‘‘ഭവേ നിബ്ബത്തമാനമ്ഹി, ദേവത്തേ അഥ മാനുസേ;

ഓമത്തം മേ ന പസ്സാമി, പുബ്ബകമ്മസ്സിദം ഫലം.

൧൯.

‘‘പഞ്ചദസകപ്പസതേ, ഇതോ അട്ഠ ജനാ അഹും;

സബ്ബേ സമത്തനാമാ തേ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

൨൦.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ സപരിവാരിയോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

സപരിവാരിയത്ഥേരസ്സാപദാനം ചതുത്ഥം.

൫. ഉമാപുപ്ഫിയത്ഥേരഅപദാനം

൨൧.

‘‘നിബ്ബുതേ ലോകമഹിതേ [ലോകനാഥമ്ഹി (സീ.)], ആഹുതീനം പടിഗ്ഗഹേ;

സിദ്ധത്ഥമ്ഹി ഭഗവതി, മഹാഥൂപമഹോ അഹു.

൨൨.

‘‘മഹേ പവത്തമാനമ്ഹി, സിദ്ധത്ഥസ്സ മഹേസിനോ;

ഉമാപുപ്ഫം [ഉമ്മാപുപ്ഫം (സബ്ബത്ഥ)] ഗഹേത്വാന, ഥൂപമ്ഹി അഭിരോപയിം.

൨൩.

‘‘ചതുന്നവുതിതോ കപ്പേ, യം പുപ്ഫമഭിരോപയിം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ഥൂപപൂജായിദം [പുപ്ഫപൂജായിദം (സ്യാ.), ബുദ്ധപൂജായിദം (ക.)] ഫലം.

൨൪.

‘‘ഇതോ ച നവമേ കപ്പേ, സോമദേവസനാമകാ;

പഞ്ചാസീതിസു രാജാനോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

൨൫.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ഉമാപുപ്ഫിയോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ഉമാപുപ്ഫിയത്ഥേരസ്സാപദാനം പഞ്ചമം.

൬. അനുലേപദായകത്ഥേരഅപദാനം

൨൬.

‘‘അനോമദസ്സീമുനിനോ, ബോധിവേദിമകാസഹം;

സുധായ പിണ്ഡം ദത്വാന, പാണികമ്മം അകാസഹം.

൨൭.

‘‘ദിസ്വാ തം സുകതം കമ്മം, അനോമദസ്സീ നരുത്തമോ;

ഭിക്ഖുസങ്ഘേ ഠിതോ സത്ഥാ, ഇമം ഗാഥം അഭാസഥ.

൨൮.

‘‘‘ഇമിനാ സുധകമ്മേന, ചേതനാപണിധീഹി ച;

സമ്പത്തിം അനുഭോത്വാന, ദുക്ഖസ്സന്തം കരിസ്സതി’.

൨൯.

‘‘പസന്നമുഖവണ്ണോമ്ഹി, ഏകഗ്ഗോ സുസമാഹിതോ;

ധാരേമി അന്തിമം ദേഹം, സമ്മാസമ്ബുദ്ധസാസനേ.

൩൦.

‘‘ഇതോ കപ്പസതേ ആസിം, പരിപുണ്ണേ അനൂനകേ [പരിപുണ്ണോ അനൂനകോ (സ്യാ.)];

രാജാ സബ്ബഘനോ നാമ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൩൧.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ അനുലേപദായകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

അനുലേപദായകത്ഥേരസ്സാപദാനം ഛട്ഠം.

൭. മഗ്ഗദായകത്ഥേരഅപദാനം

൩൨.

‘‘ഉത്തരിത്വാന നദികം, വനം ഗച്ഛതി ചക്ഖുമാ;

തമദ്ദസാസിം സമ്ബുദ്ധം, സിദ്ധത്ഥം വരലക്ഖണം.

൩൩.

‘‘കുദാല [കുദ്ദാല (സീ. സ്യാ.)] പിടകമാദായ, സമം കത്വാന തം പഥം;

സത്ഥാരം അഭിവാദേത്വാ, സകം ചിത്തം പസാദയിം.

൩൪.

‘‘ചതുന്നവുതിതോ കപ്പേ, യം കമ്മമകരിം തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, മഗ്ഗദാനസ്സിദം ഫലം.

൩൫.

‘‘സത്തപഞ്ഞാസകപ്പമ്ഹി, ഏകോ ആസിം ജനാധിപോ;

നാമേന സുപ്പബുദ്ധോതി, നായകോ സോ നരിസ്സരോ.

൩൬.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ മഗ്ഗദായകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

മഗ്ഗദായകത്ഥേരസ്സാപദാനം സത്തമം.

൮. ഫലകദായകത്ഥേരഅപദാനം

൩൭.

‘‘യാനകാരോ പുരേ ആസിം, ദാരുകമ്മേ സുസിക്ഖിതോ;

ചന്ദനം ഫലകം കത്വാ, അദാസിം ലോകബന്ധുനോ.

൩൮.

‘‘പഭാസതി ഇദം ബ്യമ്ഹം, സുവണ്ണസ്സ സുനിമ്മിതം;

ഹത്ഥിയാനം അസ്സയാനം, ദിബ്ബയാനം ഉപട്ഠിതം.

൩൯.

‘‘പാസാദാ സിവികാ ചേവ, നിബ്ബത്തന്തി യദിച്ഛകം;

അക്ഖുബ്ഭം [അക്ഖോഭം (സീ.)] രതനം മയ്ഹം, ഫലകസ്സ ഇദം ഫലം.

൪൦.

‘‘ഏകനവുതിതോ കപ്പേ, ഫലകം യമഹം ദദിം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ഫലകസ്സ ഇദം ഫലം.

൪൧.

‘‘സത്തപഞ്ഞാസകപ്പമ്ഹി, ചതുരോ നിമ്മിതാവ്ഹയാ;

സത്തരതനസമ്പന്നാ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

൪൨.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ഫലകദായകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ഫലകദായകത്ഥേരസ്സാപദാനം അട്ഠമം.

൯. വടംസകിയത്ഥേരഅപദാനം

൪൩.

‘‘സുമേധോ നാമ നാമേന, സയമ്ഭൂ അപരാജിതോ;

വിവേകമനുബ്രൂഹന്തോ, അജ്ഝോഗഹി മഹാവനം.

൪൪.

‘‘സളലം പുപ്ഫിതം ദിസ്വാ, ഗന്ഥിത്വാന [ബന്ധിത്വാന (സീ.)] വടംസകം;

ബുദ്ധസ്സ അഭിരോപേസിം, സമ്മുഖാ ലോകനായകം.

൪൫.

‘‘തിംസകപ്പസഹസ്സമ്ഹി, യം പുപ്ഫമഭിരോപയിം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ബുദ്ധപൂജായിദം ഫലം.

൪൬.

‘‘ഊനവീസേ കപ്പസതേ, സോളസാസും സുനിമ്മിതാ;

സത്തരതനസമ്പന്നാ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

൪൭.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ വടംസകിയോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

വടംസകിയത്ഥേരസ്സാപദാനം നവമം.

൧൦. പല്ലങ്കദായകത്ഥേരഅപദാനം

൪൮.

‘‘സുമേധസ്സ ഭഗവതോ, ലോകജേട്ഠസ്സ താദിനോ;

പല്ലങ്കോ ഹി മയാ ദിന്നോ, സഉത്തരസപച്ഛദോ.

൪൯.

‘‘സത്തരതനസമ്പന്നോ, പല്ലങ്കോ ആസി സോ തദാ;

മമ സങ്കപ്പമഞ്ഞായ, നിബ്ബത്തതി സദാ മമ.

൫൦.

‘‘തിംസകപ്പസഹസ്സമ്ഹി, പല്ലങ്കമദദിം തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, പല്ലങ്കസ്സ ഇദം ഫലം.

൫൧.

‘‘വീസകപ്പസഹസ്സമ്ഹി, സുവണ്ണാഭാ തയോ ജനാ;

സത്തരതനസമ്പന്നാ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

൫൨.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ പല്ലങ്കദായകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

പല്ലങ്കദായകത്ഥേരസ്സാപദാനം ദസമം.

ഛത്തവഗ്ഗോ പന്നരസമോ.

തസ്സുദ്ദാനം –

ഛത്തം ഥമ്ഭോ ച വേദി ച, പരിവാരുമപുപ്ഫിയോ;

അനുലേപോ ച മഗ്ഗോ ച, ഫലകോ ച വടംസകോ;

പല്ലങ്കദായീ ച ഗാഥായോ, ഛപ്പഞ്ഞാസ പകിത്തിതാതി.

൧൬. ബന്ധുജീവകവഗ്ഗോ

൧. ബന്ധുജീവകത്ഥേരഅപദാനം

.

‘‘ചന്ദംവ വിമലം സുദ്ധം, വിപ്പസന്നമനാവിലം;

നന്ദീഭവപരിക്ഖീണം, തിണ്ണം ലോകേ വിസത്തികം.

.

‘‘നിബ്ബാപയന്തം ജനതം, തിണ്ണം [ദിസ്വാ (?)] താരയതം വരം [താരയതം മുനിം (സ്യാ.)];

മുനിം വനമ്ഹി ഝായന്തം [വനസ്മിം ഝായമാനം തം (സീ. സ്യാ.)], ഏകഗ്ഗം സുസമാഹിതം.

.

‘‘ബന്ധുജീവകപുപ്ഫാനി, ലഗേത്വാ സുത്തകേനഹം;

ബുദ്ധസ്സ അഭിരോപയിം, സിഖിനോ ലോകബന്ധുനോ.

.

‘‘ഏകത്തിംസേ ഇതോ കപ്പേ, യം കമ്മമകരിം തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ബുദ്ധപൂജായിദം ഫലം.

.

‘‘ഇതോ സത്തമകേ കപ്പേ, മനുജിന്ദോ മഹായസോ;

സമന്തചക്ഖു നാമാസി, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ, വിമോക്ഖാപി ച അട്ഠിമേ;

ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ബന്ധുജീവകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ബന്ധുജീവകത്ഥേരസ്സാപദാനം പഠമം.

൨. തമ്ബപുപ്ഫിയത്ഥേരഅപദാനം

.

‘‘പരകമ്മായനേ യുത്തോ, അപരാധം അകാസഹം;

വനന്തം അഭിധാവിസ്സം, ഭയവേരസമപ്പിതോ.

.

‘‘പുപ്ഫിതം പാദപം ദിസ്വാ, പിണ്ഡിബന്ധം സുനിമ്മിതം;

തമ്ബപുപ്ഫം ഗഹേത്വാന, ബോധിയം ഓകിരിം അഹം.

.

‘‘സമ്മജ്ജിത്വാന തം ബോധിം, പാടലിം പാദപുത്തമം;

പല്ലങ്കം ആഭുജിത്വാന, ബോധിമൂലേ ഉപാവിസിം.

൧൦.

‘‘ഗതമഗ്ഗം ഗവേസന്താ, ആഗച്ഛും മമ സന്തികം;

തേ ച ദിസ്വാനഹം തത്ഥ, ആവജ്ജിം ബോധിമുത്തമം.

൧൧.

‘‘വന്ദിത്വാന അഹം ബോധിം, വിപ്പസന്നേന ചേതസാ;

അനേകതാലേ പപതിം, ഗിരിദുഗ്ഗേ ഭയാനകേ.

൧൨.

‘‘ഏകനവുതിതോ കപ്പേ, യം പുപ്ഫമഭിരോപയിം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ബോധിപൂജായിദം ഫലം.

൧൩.

‘‘ഇതോ ച തതിയേ കപ്പേ, രാജാ സുസഞ്ഞതോ അഹം [സംഥുസിതോ അഹും (സീ.)];

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൧൪.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ തമ്ബപുപ്ഫിയോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

തമ്ബപുപ്ഫിയത്ഥേരസ്സാപദാനം ദുതിയം.

൩. വീഥിസമ്മജ്ജകത്ഥേരഅപദാനം

൧൫.

‘‘ഉദേന്തം സതരംസിംവ, പീതരംസിംവ [സിതരംസിംവ (സീ. സ്യാ.)] ഭാണുമം;

പന്നരസേ യഥാ ചന്ദം, നിയ്യന്തം ലോകനായകം.

൧൬.

‘‘അട്ഠസട്ഠിസഹസ്സാനി, സബ്ബേ ഖീണാസവാ അഹും;

പരിവാരിംസു സമ്ബുദ്ധം, ദ്വിപദിന്ദം നരാസഭം.

൧൭.

‘‘സമ്മജ്ജിത്വാന തം വീഥിം, നിയ്യന്തേ ലോകനായകേ;

ഉസ്സാപേസിം ധജം തത്ഥ, വിപ്പസന്നേന ചേതസാ.

൧൮.

‘‘ഏകനവുതിതോ കപ്പേ, യം ധജം അഭിരോപയിം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ധജദാനസ്സിദം ഫലം.

൧൯.

‘‘ഇതോ ചതുത്ഥകേ കപ്പേ, രാജാഹോസിം മഹബ്ബലോ;

സബ്ബാകാരേന സമ്പന്നോ, സുധജോ ഇതി വിസ്സുതോ.

൨൦.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ വീഥിസമ്മജ്ജകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

വീഥിസമ്മജ്ജകത്ഥേരസ്സാപദാനം തതിയം.

൪. കക്കാരുപുപ്ഫപൂജകത്ഥേരഅപദാനം

൨൧.

‘‘ദേവപുത്തോ അഹം സന്തോ, പൂജയിം സിഖിനായകം;

കക്കാരുപുപ്ഫം പഗ്ഗയ്ഹ, ബുദ്ധസ്സ അഭിരോപയിം.

൨൨.

‘‘ഏകത്തിംസേ ഇതോ കപ്പേ, യം പുപ്ഫമഭിരോപയിം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ബുദ്ധപൂജായിദം ഫലം.

൨൩.

‘‘ഇതോ ച നവമേ കപ്പേ, രാജാ സത്തുത്തമോ അഹും;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൨൪.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ കക്കാരുപുപ്ഫപൂജകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

കക്കാരുപുപ്ഫപൂജകത്ഥേരസ്സാപദാനം ചതുത്ഥം.

൫. മന്ദാരവപുപ്ഫപൂജകത്ഥേരഅപദാനം

൨൫.

‘‘ദേവപുത്തോ അഹം സന്തോ, പൂജയിം സിഖിനായകം;

മന്ദാരവേന പുപ്ഫേന, ബുദ്ധസ്സ അഭിരോപയിം.

൨൬.

‘‘സത്താഹം ഛദനം ആസി, ദിബ്ബം മാലം തഥാഗതേ;

സബ്ബേ ജനാ സമാഗന്ത്വാ, നമസ്സിംസു തഥാഗതം.

൨൭.

‘‘ഏകത്തിംസേ ഇതോ കപ്പേ, യം പുപ്ഫമഭിപൂജയിം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ബുദ്ധപൂജായിദം ഫലം.

൨൮.

‘‘ഇതോ ച ദസമേ കപ്പേ, രാജാഹോസിം ജുതിന്ധരോ;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൨൯.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ മന്ദാരവപുപ്ഫപൂജകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

മന്ദാരവപുപ്ഫപൂജകത്ഥേരസ്സാപദാനം പഞ്ചമം.

൬. കദമ്ബപുപ്ഫിയത്ഥേരഅപദാനം

൩൦.

‘‘ഹിമവന്തസ്സാവിദൂരേ, കുക്കുടോ നാമ പബ്ബതോ;

തമ്ഹി പബ്ബതപാദമ്ഹി, സത്ത ബുദ്ധാ വസന്തി തേ.

൩൧.

‘‘കദമ്ബം പുപ്ഫിതം ദിസ്വാ, ദീപരാജംവ ഉഗ്ഗതം;

ഉഭോ ഹത്ഥേഹി പഗ്ഗയ്ഹ, സത്ത ബുദ്ധേ സമോകിരിം.

൩൨.

‘‘ചതുന്നവുതിതോ കപ്പേ, യം പുപ്ഫമഭിരോപയിം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ബുദ്ധപൂജായിദം ഫലം.

൩൩.

‘‘ദ്വേനവുതേ ഇതോ കപ്പേ, സത്താസും പുപ്ഫനാമകാ;

സത്തരതനസമ്പന്നാ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

൩൪.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ കദമ്ബപുപ്ഫിയോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി;

കദമ്ബപുപ്ഫിയത്ഥേരസ്സാപദാനം ഛട്ഠം.

൭. തിണസൂലകത്ഥേരഅപദാനം

൩൫.

‘‘ഹിമവന്തസ്സാവിദൂരേ, ഭൂതഗണോ നാമ പബ്ബതോ;

വസതേകോ ജിനോ തത്ഥ, സയമ്ഭൂ ലോകനിസ്സടോ.

൩൬.

‘‘തിണസൂലം ഗഹേത്വാന, ബുദ്ധസ്സ അഭിരോപയിം;

ഏകൂനസതസഹസ്സം, കപ്പം ന വിനിപാതികോ.

൩൭.

‘‘ഇതോ ഏകാദസേ കപ്പേ, ഏകോസിം ധരണീരുഹോ;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൩൮.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ തിണസൂലകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

തിണസൂലകത്ഥേരസ്സാപദാനം സത്തമം.

൮. നാഗപുപ്ഫിയത്ഥേരഅപദാനം

൩൯.

‘‘സുവച്ഛോ നാമ നാമേന, ബ്രാഹ്മണോ മന്തപാരഗൂ;

പുരക്ഖതോ സസിസ്സേഹി, വസതേ പബ്ബതന്തരേ.

൪൦.

‘‘പദുമുത്തരോ നാമ ജിനോ, ആഹുതീനം പടിഗ്ഗഹോ;

മമുദ്ധരിതുകാമോ സോ, ആഗച്ഛി മമ സന്തികം.

൪൧.

‘‘വേഹാസമ്ഹി ചങ്കമതി, ധൂപായതി ജലതേ തഥാ;

ഹാസം മമം വിദിത്വാന, പക്കാമി പാചിനാമുഖോ.

൪൨.

‘‘തഞ്ച അച്ഛരിയം ദിസ്വാ, അബ്ഭുതം ലോമഹംസനം;

നാഗപുപ്ഫം ഗഹേത്വാന, ഗതമഗ്ഗമ്ഹി ഓകിരിം.

൪൩.

‘‘സതസഹസ്സിതോ കപ്പേ, യം പുപ്ഫം ഓകിരിം അഹം;

തേന ചിത്തപ്പസാദേന, ദുഗ്ഗതിം നുപപജ്ജഹം.

൪൪.

‘‘ഏകത്തിംസേ കപ്പസതേ [ഏകതിംസേ ഇതോ കമ്മേ (സ്യാ.)], രാജാ ആസി മഹാരഹോ;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൪൫.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ നാഗപുപ്ഫിയോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

നാഗപുപ്ഫിയത്ഥേരസ്സാപദാനം അട്ഠമം.

൯. പുന്നാഗപുപ്ഫിയത്ഥേരഅപദാനം

൪൬.

‘‘കാനനം വനമോഗയ്ഹ, വസാമി ലുദ്ദകോ അഹം;

പുന്നാഗം പുപ്ഫിതം ദിസ്വാ, ബുദ്ധസേട്ഠം അനുസ്സരിം.

൪൭.

‘‘തം പുപ്ഫം ഓചിനിത്വാന, സുഗന്ധം ഗന്ധിതം സുഭം;

ഥൂപം കരിത്വാ പുലിനേ, ബുദ്ധസ്സ അഭിരോപയിം.

൪൮.

‘‘ദ്വേനവുതേ ഇതോ കപ്പേ, യം പുപ്ഫമഭിപൂജയിം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ബുദ്ധപൂജായിദം ഫലം.

൪൯.

‘‘ഏകമ്ഹി നവുതേ കപ്പേ, ഏകോ ആസിം തമോനുദോ;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൫൦.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ പുന്നാഗപുപ്ഫിയോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

പുന്നാഗപുപ്ഫിയത്ഥേരസ്സാപദാനം നവമം.

൧൦. കുമുദദായകത്ഥേരഅപദാനം

൫൧.

‘‘ഹിമവന്തസ്സാവിദൂരേ, മഹാജാതസ്സരോ അഹു;

പദുമുപ്പലസഞ്ഛന്നോ, പുണ്ഡരീകസമോത്ഥടോ.

൫൨.

‘‘കുകുത്ഥോ നാമ നാമേന, തത്ഥാസിം സകുണോ തദാ;

സീലവാ ബുദ്ധിസമ്പന്നോ, പുഞ്ഞാപുഞ്ഞേസു കോവിദോ.

൫൩.

‘‘പദുമുത്തരോ ലോകവിദൂ, ആഹുതീനം പടിഗ്ഗഹോ;

ജാതസ്സരസ്സാവിദൂരേ, സഞ്ചരിത്ഥ മഹാമുനി.

൫൪.

‘‘ജലജം കുമുദം ഛേത്വാ, ഉപനേസിം മഹേസിനോ;

മമ സങ്കപ്പമഞ്ഞായ, പടിഗ്ഗഹി മഹാമുനി.

൫൫.

‘‘തഞ്ച ദാനം ദദിത്വാന, സുക്കമൂലേന ചോദിതോ;

കപ്പാനം സതസഹസ്സം, ദുഗ്ഗതിം നുപപജ്ജഹം.

൫൬.

‘‘സോളസേതോ കപ്പസതേ, ആസും വരുണനാമകാ;

അട്ഠ ഏതേ ജനാധിപാ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

൫൭.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ കുമുദദായകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

കുമുദദായകത്ഥേരസ്സാപദാനം ദസമം.

ബന്ധുജീവകവഗ്ഗോ സോളസമോ.

തസ്സുദ്ദാനം –

ബന്ധുജീവോ തമ്ബപുപ്ഫീ, വീഥികക്കാരുപുപ്ഫിയോ;

മന്ദാരവോ കദമ്ബീ ച, സൂലകോ നാഗപുപ്ഫിയോ;

പുന്നാഗോ കോമുദീ ഗാഥാ, ഛപ്പഞ്ഞാസ പകിത്തിതാതി.

൧൭. സുപാരിചരിയവഗ്ഗോ

൧. സുപാരിചരിയത്ഥേരഅപദാനം

.

‘‘പദുമോ നാമ നാമേന, ദ്വിപദിന്ദോ നരാസഭോ;

പവനാ അഭിനിക്ഖമ്മ, ധമ്മം ദേസേതി ചക്ഖുമാ.

.

‘‘യക്ഖാനം സമയോ ആസി, അവിദൂരേ മഹേസിനോ;

യേന കിച്ചേന സമ്പത്താ, അജ്ഝാപേക്ഖിംസു താവദേ.

.

‘‘ബുദ്ധസ്സ ഗിരമഞ്ഞായ, അമതസ്സ ച ദേസനം;

പസന്നചിത്തോ സുമനോ, അപ്ഫോടേത്വാ ഉപട്ഠഹിം.

.

‘‘സുചിണ്ണസ്സ ഫലം പസ്സ, ഉപട്ഠാനസ്സ സത്ഥുനോ;

തിംസകപ്പസഹസ്സേസു, ദുഗ്ഗതിം നുപപജ്ജഹം.

.

‘‘ഊനതിംസേ കപ്പസതേ, സമലങ്കതനാമകോ;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ, വിമോക്ഖാപി ച അട്ഠിമേ;

ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ സുപാരിചരിയോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

സുപാരിചരിയത്ഥേരസ്സാപദാനം പഠമം.

൨. കണവേരപുപ്ഫിയത്ഥേരഅപദാനം

.

‘‘സിദ്ധത്ഥോ നാമ ഭഗവാ, ലോകജേട്ഠോ നരാസഭോ;

പുരക്ഖതോ സാവകേഹി, നഗരം പടിപജ്ജഥ.

.

‘‘രഞ്ഞോ അന്തേപുരേ ആസിം, ഗോപകോ അഭിസമ്മതോ;

പാസാദേ ഉപവിട്ഠോഹം, അദ്ദസം ലോകനായകം.

.

‘‘കണവേരം [കരവീരം (സക്കതാനുലോമം), കണവീരം (പാകത)] ഗഹേത്വാന, ഭിക്ഖുസങ്ഘേ സമോകിരിം;

ബുദ്ധസ്സ വിസും കത്വാന, തതോ ഭിയ്യോ സമോകിരിം.

൧൦.

‘‘ചതുന്നവുതിതോ കപ്പേ, യം പുപ്ഫമഭിപൂജയിം [രോപയിം (സ്യാ.)];

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ബുദ്ധപൂജായിദം ഫലം.

൧൧.

‘‘സത്താസീതിമ്ഹിതോ കപ്പേ, ചതുരാസും മഹിദ്ധികാ;

സത്തരതനസമ്പന്നാ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

൧൨.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ കണവേരപുപ്ഫിയോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

കണവേരപുപ്ഫിയത്ഥേരസ്സാപദാനം ദുതിയം.

൩. ഖജ്ജകദായകത്ഥേരഅപദാനം

൧൩.

‘‘തിസ്സസ്സ ഖോ ഭഗവതോ, പുബ്ബേ ഫലമദാസഹം;

നാളികേരഞ്ച പാദാസിം, ഖജ്ജകം അഭിസമ്മതം.

൧൪.

‘‘ബുദ്ധസ്സ തമഹം ദത്വാ, തിസ്സസ്സ തു മഹേസിനോ;

മോദാമഹം കാമകാമീ, ഉപപജ്ജിം [കാമകാരീ, ഉപപജ്ജം (സീ.)] യമിച്ഛകം [സബ്ബത്ഥപി ഏവമേവ ദിസ്സതി].

൧൫.

‘‘ദ്വേനവുതേ ഇതോ കപ്പേ, യം ദാനമദദിം തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ഫലദാനസ്സിദം ഫലം.

൧൬.

‘‘ഇതോ തേരസകപ്പമ്ഹി, രാജാ ഇന്ദസമോ അഹു;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൧൭.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ഖജ്ജകദായകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ഖജ്ജകദായകത്ഥേരസ്സാപദാനം തതിയം.

൪. ദേസപൂജകത്ഥേരഅപദാനം

൧൮.

‘‘അത്ഥദസ്സീ തു ഭഗവാ, ലോകജേട്ഠോ നരാസഭോ;

അബ്ഭുഗ്ഗന്ത്വാന വേഹാസം, ഗച്ഛതേ അനിലഞ്ജസേ.

൧൯.

‘‘യമ്ഹി ദേസേ ഠിതോ സത്ഥാ, അബ്ഭുഗ്ഗച്ഛി മഹാമുനി;

താഹം ദേസം അപൂജേസിം, പസന്നോ സേഹി പാണിഭി.

൨൦.

‘‘അട്ഠാരസേ കപ്പസതേ, അദ്ദസം യം മഹാമുനിം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ദേസപൂജായിദം ഫലം.

൨൧.

‘‘ഏകാദസേ കപ്പസതേ, ഗോസുജാതസനാമകോ;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൨൨.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ദേസപൂജകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ദേസപൂജകത്ഥേരസ്സാപദാനം ചതുത്ഥം.

൫. കണികാരഛത്തിയത്ഥേരഅപദാനം

൨൩.

‘‘വേസ്സഭൂ നാമ സമ്ബുദ്ധോ, ലോകജേട്ഠോ നരാസഭോ;

ദിവാവിഹാരായ മുനി, ഓഗാഹയി മഹാവനം.

൨൪.

‘‘കണികാരം ഓചിനിത്വാ, ഛത്തം കത്വാനഹം തദാ;

പുപ്ഫച്ഛദനം കത്വാന, ബുദ്ധസ്സ അഭിരോപയിം.

൨൫.

‘‘ഏകത്തിംസേ ഇതോ കപ്പേ, യം പുപ്ഫമഭിരോപയിം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ബുദ്ധപൂജായിദം ഫലം.

൨൬.

‘‘ഇതോ വീസതികപ്പമ്ഹി, സോണ്ണാഭാ അട്ഠ ഖത്തിയാ;

സത്തരതനസമ്പന്നാ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

൨൭.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ കണികാരഛത്തിയോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

കണികാരഛത്തിയത്ഥേരസ്സാപദാനം പഞ്ചമം.

൬. സപ്പിദായകത്ഥേരഅപദാനം

൨൮.

‘‘ഫുസ്സോ നാമാസി [നാമാഥ (സീ.)] ഭഗവാ, ആഹുതീനം പടിഗ്ഗഹോ;

ഗച്ഛതേ വീഥിയം വീരോ, നിബ്ബാപേന്തോ മഹാജനം.

൨൯.

‘‘അനുപുബ്ബേന ഭഗവാ, ആഗച്ഛി മമ സന്തികം;

തതോ തം [തതോഹം (സീ. സ്യാ.)] പത്തം പഗ്ഗയ്ഹ, സപ്പിതേലമദാസഹം.

൩൦.

‘‘ദ്വേനവുതേ ഇതോ കപ്പേ, യം സപ്പിമദദിം തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, സപ്പിദാനസ്സിദം ഫലം.

൩൧.

‘‘ഛപ്പഞ്ഞാസേ ഇതോ കപ്പേ, ഏകോ ആസി സമോദകോ;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൩൨.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ സപ്പിദായകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

സപ്പിദായകത്ഥേരസ്സാപദാനം ഛട്ഠം.

൭. യൂഥികപുപ്ഫിയത്ഥേരഅപദാനം

൩൩.

‘‘ചന്ദഭാഗാനദീതീരേ, അനുസോതം വജാമഹം;

സയമ്ഭും അദ്ദസം തത്ഥ, സാലരാജംവ ഫുല്ലിതം.

൩൪.

‘‘പുപ്ഫം യൂഥികമാദായ, ഉപഗച്ഛിം മഹാമുനിം;

പസന്നചിത്തോ സുമനോ, ബുദ്ധസ്സ അഭിരോപയിം.

൩൫.

‘‘ചതുന്നവുതിതോ കപ്പേ, യം പുപ്ഫമഭിരോപയിം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ബുദ്ധപൂജായിദം ഫലം.

൩൬.

‘‘സത്തസട്ഠിമ്ഹിതോ കപ്പേ, ഏകോ സാമുദ്ധരോ അഹു;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൩൭.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ യൂഥികപുപ്ഫിയോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

യൂഥികപുപ്ഫിയത്ഥേരസ്സാപദാനം സത്തമം.

൮. ദുസ്സദായകത്ഥേരഅപദാനം

൩൮.

‘‘തിവരായം പുരേ രമ്മേ, രാജപുത്തോസഹം [രാജപുത്തോ അഹം (സീ. സ്യാ.)] തദാ;

പണ്ണാകാരം ലഭിത്വാന, ഉപസന്തസ്സദാസഹം.

൩൯.

‘‘അധിവാസേസി ഭഗവാ, വത്ഥം [നവം (ക.)] ഹത്ഥേന ആമസി;

സിദ്ധത്ഥോ അധിവാസേത്വാ, വേഹാസം നഭമുഗ്ഗമി.

൪൦.

‘‘ബുദ്ധസ്സ ഗച്ഛമാനസ്സ, ദുസ്സാ ധാവന്തി പച്ഛതോ;

തത്ഥ ചിത്തം പസാദേസിം, ബുദ്ധോ നോ അഗ്ഗപുഗ്ഗലോ.

൪൧.

‘‘ചതുന്നവുതിതോ കപ്പേ, യം ദുസ്സമദദിം തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ദുസ്സദാനസ്സിദം ഫലം.

൪൨.

‘‘സത്തസട്ഠിമ്ഹിതോ കപ്പേ, ചക്കവത്തീ തദാ അഹു;

പരിസുദ്ധോതി നാമേന, മനുജിന്ദോ മഹബ്ബലോ.

൪൩.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ദുസ്സദായകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ദുസ്സദായകത്ഥേരസ്സാപദാനം അട്ഠമം.

൯. സമാദപകത്ഥേരഅപദാനം

൪൪.

‘‘നഗരേ ബന്ധുമതിയാ, മഹാപൂഗഗണോ അഹു;

തേസാഹം പവരോ ആസിം, മമ ബദ്ധചരാ [പട്ഠചരാ (സ്യാ.)] ച തേ.

൪൫.

‘‘സബ്ബേ തേ സന്നിപാതേത്വാ, പുഞ്ഞകമ്മേ സമാദയിം;

മാളം കസ്സാമ സങ്ഘസ്സ, പുഞ്ഞക്ഖേത്തം അനുത്തരം.

൪൬.

‘‘സാധൂതി തേ പടിസ്സുത്വാ, മമ ഛന്ദവസാനുഗാ;

നിട്ഠാപേത്വാ ച തം മാളം, വിപസ്സിസ്സ അദമ്ഹസേ.

൪൭.

‘‘ഏകനവുതിതോ കപ്പേ, യം മാളമദദിം തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, മാളദാനസ്സിദം ഫലം.

൪൮.

‘‘ഏകൂനസത്തതികപ്പേ [ഏകൂനസട്ഠികപ്പമ്ഹി (സീ. സ്യാ.)],

ഏകോ ആസി ജനാധിപോ.

ആദേയ്യോ നാമ നാമേന, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൪൯.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ സമാദപകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

സമാദപകത്ഥേരസ്സാപദാനം നവമം.

൧൦. പഞ്ചങ്ഗുലിയത്ഥേരഅപദാനം

൫൦.

‘‘തിസ്സോ നാമാസി ഭഗവാ, ലോകജേട്ഠോ നരാസഭോ;

പവിസതി ഗന്ധകുടിം, വിഹാരകുസലോ മുനി.

൫൧.

‘‘സുഗന്ധമാലമാദായ, അഗമാസിം ജിനന്തികം;

അപസദ്ദോ ച സമ്ബുദ്ധേ, പഞ്ചങ്ഗുലിമദാസഹം.

൫൨.

‘‘ദ്വേനവുതേ ഇതോ കപ്പേ, യം ഗന്ധമഭിരോപയിം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, പഞ്ചങ്ഗുലിസ്സിദം [പഞ്ചങ്ഗുലിയിദം (സീ.)] ഫലം.

൫൩.

‘‘ദ്വേസത്തതിമ്ഹിതോ കപ്പേ, രാജാ ആസിം സയമ്പഭോ;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൫൪.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ പഞ്ചങ്ഗുലിയോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി;

പഞ്ചങ്ഗുലിയത്ഥേരസ്സാപദാനം ദസമം.

സുപാരിചരിയവഗ്ഗോ സത്തരസമോ.

തസ്സുദ്ദാനം –

സുപാരിചരി കണവേരീ, ഖജ്ജകോ ദേസപൂജകോ;

കണികാരോ സപ്പിദദോ, യൂഥികോ ദുസ്സദായകോ;

മാളോ ച പഞ്ചങ്ഗുലികോ, ചതുപഞ്ഞാസ ഗാഥകാതി.

൧൮. കുമുദവഗ്ഗോ

൧. കുമുദമാലിയത്ഥേരഅപദാനം

.

‘‘പബ്ബതേ ഹിമവന്തമ്ഹി, മഹാജാതസ്സരോ അഹു;

തത്ഥജോ രക്ഖസോ ആസിം, ഘോരരൂപോ മഹബ്ബലോ.

.

‘‘കുമുദം പുപ്ഫതേ തത്ഥ, ചക്കമത്താനി ജായരേ;

ഓചിനാമി ച തം പുപ്ഫം, ബലിനോ സമിതിം തദാ.

.

‘‘അത്ഥദസ്സീ തു ഭഗവാ, ദ്വിപദിന്ദോ നരാസഭോ;

പുപ്ഫസങ്കോചിതം [പുപ്ഫം സങ്കോചിതം (സീ. സ്യാ.), പുപ്ഫം സമോചിതം (?)] ദിസ്വാ, ആഗച്ഛി മമ സന്തികം.

.

‘‘ഉപാഗതഞ്ച സമ്ബുദ്ധം, ദേവദേവം നരാസഭം;

സബ്ബഞ്ച പുപ്ഫം പഗ്ഗയ്ഹ, ബുദ്ധസ്സ അഭിരോപയിം.

.

‘‘യാവതാ ഹിമവന്തന്താ, പരിസാ സാ [ഹിമവന്തസ്മിം, യാവ മാലാ (സ്യാ.)] തദാ അഹു;

താവച്ഛദനസമ്പന്നോ, അഗമാസി തഥാഗതോ.

.

‘‘അട്ഠാരസേ കപ്പസതേ, യം പുപ്ഫമഭിരോപയിം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ബുദ്ധപൂജായിദം ഫലം.

.

‘‘ഇതോ പന്നരസേ കപ്പേ, സത്താഹേസും ജനാധിപാ;

സഹസ്സരഥനാമാ തേ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ, വിമോക്ഖാപി ച അട്ഠിമേ;

ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ കുമുദമാലിയോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

കുമുദമാലിയത്ഥേരസ്സാപദാനം പഠമം.

൨. നിസ്സേണിദായകത്ഥേരഅപദാനം

.

‘‘കോണ്ഡഞ്ഞസ്സ ഭഗവതോ, ലോകജേട്ഠസ്സ താദിനോ;

ആരോഹത്ഥായ പാസാദം, നിസ്സേണീ കാരിതാ മയാ.

൧൦.

‘‘തേന ചിത്തപ്പസാദേന, അനുഭോത്വാന സമ്പദാ;

ധാരേമി അന്തിമം ദേഹം, സമ്മാസമ്ബുദ്ധസാസനേ.

൧൧.

‘‘ഏകത്തിംസമ്ഹി കപ്പാനം, സഹസ്സമ്ഹി തയോ അഹും [മഹാ (സീ. സ്യാ.)];

സമ്ബഹുലാ നാമ രാജാനോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

൧൨.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ നിസ്സേണിദായകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

നിസ്സേണിദായകത്ഥേരസ്സാപദാനം ദുതിയം.

൩. രത്തിപുപ്ഫിയത്ഥേരഅപദാനം

൧൩.

‘‘മിഗലുദ്ദോ പുരേ ആസിം, അരഞ്ഞേ കാനനേ അഹം;

വിപസ്സിം അദ്ദസം ബുദ്ധം, ദേവദേവം നരാസഭം.

൧൪.

‘‘രത്തികം പുപ്ഫിതം ദിസ്വാ, കുടജം ധരണീരുഹം;

സമൂലം പഗ്ഗഹേത്വാന, ഉപനേസിം മഹേസിനോ.

൧൫.

‘‘ഏകനവുതിതോ കപ്പേ, യം പുപ്ഫമഭിരോപയിം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, പുപ്ഫദാനസ്സിദം ഫലം.

൧൬.

‘‘ഇതോ ച അട്ഠമേ കപ്പേ, സുപ്പസന്നസനാമകോ;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, രാജാഹോസിം മഹബ്ബലോ.

൧൭.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ രത്തിപുപ്ഫിയോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

രത്തിപുപ്ഫിയത്ഥേരസ്സാപദാനം തതിയം.

൪. ഉദപാനദായകത്ഥേരഅപദാനം

൧൮.

‘‘വിപസ്സിനോ ഭഗവതോ, ഉദപാനോ കതോ മയാ;

പിണ്ഡപാതഞ്ച ദത്വാന [ഗഹേത്വാന (സ്യാ.)], നിയ്യാദേസിമഹം തദാ.

൧൯.

‘‘ഏകനവുതിതോ കപ്പേ, യം കമ്മമകരിം തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ഉദപാനസ്സിദം ഫലം.

൨൦.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ഉദപാനദായകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ഉദപാനദായകത്ഥേരസ്സാപദാനം ചതുത്ഥം.

൫. സീഹാസനദായകത്ഥേരഅപദാനം

൨൧.

‘‘നിബ്ബുതേ ലോകനാഥമ്ഹി, പദുമുത്തരനായകേ;

പസന്നചിത്തോ സുമനോ, സീഹാസനമദാസഹം.

൨൨.

‘‘ബഹൂഹി ഗന്ധമാലേഹി, ദിട്ഠധമ്മസുഖാവഹേ;

തത്ഥ പൂജഞ്ച കത്വാന, നിബ്ബായതി ബഹുജ്ജനോ.

൨൩.

‘‘പസന്നചിത്തോ സുമനോ, വന്ദിത്വാ ബോധിമുത്തമം;

കപ്പാനം സതസഹസ്സം, ദുഗ്ഗതിം നുപപജ്ജഹം.

൨൪.

‘‘പന്നരസസഹസ്സമ്ഹി, കപ്പാനം അട്ഠ ആസു തേ [അട്ഠ ആസയും (ക.)];

സിലുച്ചയസനാമാ ച, രാജാനോ ചക്കവത്തിനോ.

൨൫.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ സീഹാസനദായകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി;

സീഹാസനദായകത്ഥേരസ്സാപദാനം പഞ്ചമം.

൬. മഗ്ഗദത്തികത്ഥേരഅപദാനം

൨൬.

‘‘അനോമദസ്സീ ഭഗവാ, ദ്വിപദിന്ദോ നരാസഭോ;

ദിട്ഠധമ്മസുഖത്ഥായ, അബ്ഭോകാസമ്ഹി ചങ്കമി.

൨൭.

‘‘ഉദ്ധതേ പാദേ പുപ്ഫാനി, സോഭം മുദ്ധനി തിട്ഠരേ;

പസന്നചിത്തോ സുമനോ, വന്ദിത്വാ പുപ്ഫമോകിരിം.

൨൮.

‘‘വീസകപ്പസഹസ്സമ്ഹി, ഇതോ പഞ്ച ജനാ അഹും;

പുപ്ഫച്ഛദനിയാ നാമ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

൨൯.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ മഗ്ഗദത്തികോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

മഗ്ഗദത്തികത്ഥേരസ്സാപദാനം ഛട്ഠം.

൭. ഏകദീപിയത്ഥേരഅപദാനം

൩൦.

‘‘പദുമുത്തരസ്സ മുനിനോ, സളലേ ബോധിമുത്തമേ;

പസന്നചിത്തോ സുമനോ, ഏകദീപം അദാസഹം.

൩൧.

‘‘ഭവേ നിബ്ബത്തമാനമ്ഹി, നിബ്ബത്തേ പുഞ്ഞസഞ്ചയേ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ദീപദാനസ്സിദം ഫലം.

൩൨.

‘‘സോളസേ കപ്പസഹസ്സേ, ഇതോ തേ ചതുരോ ജനാ;

ചന്ദാഭാ നാമ നാമേന, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

൩൩.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ഏകദീപിയോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

ഏകദീപിയത്ഥേരസ്സാപദാനം സത്തമം.

നവമം ഭാണവാരം.

൮. മണിപൂജകത്ഥേരഅപദാനം

൩൪.

‘‘ഓരേന ഹിമവന്തസ്സ, നദികാ സമ്പവത്തഥ;

തസ്സാ ചാനുപഖേത്തമ്ഹി, സയമ്ഭൂ വസതേ തദാ.

൩൫.

‘‘മണിം പഗ്ഗയ്ഹ പല്ലങ്കം, സാധുചിത്തം മനോരമം;

പസന്നചിത്തോ സുമനോ, ബുദ്ധസ്സ അഭിരോപയിം.

൩൬.

‘‘ചതുന്നവുതിതോ കപ്പേ, യം മണിം അഭിരോപയിം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ബുദ്ധപൂജായിദം ഫലം.

൩൭.

‘‘ഇതോ ച ദ്വാദസേ കപ്പേ, സതരംസീസനാമകാ;

അട്ഠ തേ ആസും രാജാനോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

൩൮.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ മണിപൂജകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

മണിപൂജകത്ഥേരസ്സാപദാനം അട്ഠമം.

൯. തികിച്ഛകത്ഥേരഅപദാനം

൩൯.

‘‘നഗരേ ബന്ധുമതിയാ, വേജ്ജോ ആസിം സുസിക്ഖിതോ;

ആതുരാനം സദുക്ഖാനം, മഹാജനസുഖാവഹോ.

൪൦.

‘‘ബ്യാധിതം സമണം ദിസ്വാ, സീലവന്തം മഹാജുതിം;

പസന്നചിത്തോ സുമനോ, ഭേസജ്ജമദദിം തദാ.

൪൧.

‘‘അരോഗോ ആസി തേനേവ, സമണോ സംവുതിന്ദ്രിയോ;

അസോകോ നാമ നാമേന, ഉപട്ഠാകോ വിപസ്സിനോ.

൪൨.

‘‘ഏകനവുതിതോ കപ്പേ, യം ഓസധമദാസഹം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ഭേസജ്ജസ്സ ഇദം ഫലം.

൪൩.

‘‘ഇതോ ച അട്ഠമേ കപ്പേ, സബ്ബോസധസനാമകോ;

സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൪൪.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ തികിച്ഛകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

തികിച്ഛകത്ഥേരസ്സാപദാനം നവമം.

൧൦. സങ്ഘുപട്ഠാകത്ഥേരഅപദാനം

൪൫.

‘‘വേസ്സഭുമ്ഹി ഭഗവതി, അഹോസാരാമികോ അഹം;

പസന്നചിത്തോ സുമനോ, ഉപട്ഠിം സങ്ഘമുത്തമം.

൪൬.

‘‘ഏകത്തിംസേ ഇതോ കപ്പേ, യം കമ്മമകരിം തദാ;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ഉപട്ഠാനസ്സിദം ഫലം.

൪൭.

‘‘ഇതോ തേ സത്തമേ കപ്പേ, സത്തേവാസും സമോദകാ;

സത്തരതനസമ്പന്നാ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

൪൮.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ സങ്ഘുപട്ഠാകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

സങ്ഘുപട്ഠാകത്ഥേരസ്സാപദാനം ദസമം.

കുമുദവഗ്ഗോ അട്ഠാരസമോ.

തസ്സുദ്ദാനം –

കുമുദോ അഥ നിസ്സേണീ, രത്തികോ ഉദപാനദോ;

സീഹാസനീ മഗ്ഗദദോ, ഏകദീപീ മണിപ്പദോ;

തികിച്ഛകോ ഉപട്ഠാകോ, ഏകപഞ്ഞാസ ഗാഥകാതി.

൧൯. കുടജപുപ്ഫിയവഗ്ഗോ

൧. കുടജപുപ്ഫിയത്ഥേരഅപദാനം

.

‘‘സുവണ്ണവണ്ണം സമ്ബുദ്ധം, സതരംസിംവ ഉഗ്ഗതം;

ദിസം അനുവിലോകേന്തം, ഗച്ഛന്തം അനിലഞ്ജസേ.

.

‘‘കുടജം പുപ്ഫിതം ദിസ്വാ, സംവിത്ഥതസമോത്ഥതം;

രുക്ഖതോ ഓചിനിത്വാന, ഫുസ്സസ്സ അഭിരോപയിം.

.

‘‘ദ്വേനവുതേ ഇതോ കപ്പേ, യം പുപ്ഫമഭിരോപയിം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ബുദ്ധപൂജായിദം ഫലം.

.

‘‘ഇതോ സത്തരസേ കപ്പേ, തയോ ആസും സുപുപ്ഫിതാ;

സത്തരതനസമ്പന്നാ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.

.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ, വിമോക്ഖാപി ച അട്ഠിമേ;

ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ കുടജപുപ്ഫിയോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.

കുടജപുപ്ഫിയത്ഥേരസ്സാപദാനം പഠമം.

൨. ബന്ധുജീവകത്ഥേരഅപദാനം

.

‘‘സിദ്ധത്ഥോ നാമ സമ്ബുദ്ധോ, സയമ്ഭൂ സബ്ഭി വണ്ണിതോ;

സമാധിം സോ സമാപന്നോ, നിസീദി പബ്ബതന്തരേ.

.

‘‘ജാതസ്സരേ ഗവേസന്തോ, ദകജം പുപ്ഫമുത്തമം;

ബന്ധുജീവകപുപ്ഫാനി, അദ്ദസം സമനന്തരം.

.

‘‘ഉഭോ ഹത്ഥേഹി പഗ്ഗയ്ഹ, ഉപാഗച്ഛിം മഹാമുനിം;

പസന്നചിത്തോ സുമനോ, സിദ്ധത്ഥസ്സാഭിരോപയിം.

.

‘‘ചതുന്നവുതിതോ കപ്പേ, യം പുപ്ഫമഭിരോപയിം;

ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ബുദ്ധപൂജായിദം ഫലം.

൧൦.

‘‘ഇതോ ചാതുദ്ദസേ കപ്പേ, ഏകോ ആസിം ജനാധിപോ;

സമുദ്ദകപ്പോ നാമേന, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

൧൧.

‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.

ഇത്