മൂല > സുത്തപിടക > ഖുദ്ദകനികായ

THA Vol 2
MMR Vol 2
VRI Vol 2
PTS Vol 0

Misc. Paragraph

ഖുദ്ദകനികായേ

ചരിയാപിടകപാളി

നമോ തസ്സ ഭഗവതോ അരഹതോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ

‘‘കപ്പേ ¶ ¶ ¶ ¶ ച സതസഹസ്സേ, ചതുരോ ച അസങ്ഖിയേ;

ഏത്ഥന്തരേ യം ചരിതം, സബ്ബം തം ബോധിപാചനം.

‘‘അതീതകപ്പേ ചരിതം, ഠപയിത്വാ ഭവാഭവേ;

ഇമമ്ഹി കപ്പേ ചരിതം, പവക്ഖിസ്സം സുണോഹി മേ.

‘‘യദാ അഹം ബ്രഹാരഞ്ഞേ, സുഞ്ഞേ വിപിനകാനനേ;

അജ്ഝോഗാഹേത്വാ [അജ്ഝോഗഹേത്വാ (സീ. സ്യാ.)] വിഹരാമി, അകിത്തി നാമ താപസോ.

‘‘തദാ ¶ മം തപതേജേന, സന്തത്തോ തിദിവാഭിഭൂ;

ധാരേന്തോ ബ്രാഹ്മണവണ്ണം, ഭിക്ഖായ മം ഉപാഗമി.

‘‘പവനാ ആഭതം പണ്ണം, അതേലഞ്ച അലോണികം;

മമ ദ്വാരേ ഠിതം ദിസ്വാ, സകടാഹേന ആകിരിം.

‘‘തസ്സ ദത്വാനഹം പണ്ണം, നിക്കുജ്ജിത്വാന ഭാജനം;

പുനേസനം ജഹിത്വാന, പാവിസിം പണ്ണസാലകം.

‘‘ദുതിയമ്പി ¶ തതിയമ്പി, ഉപഗഞ്ഛി മമന്തികം;

അകമ്പിതോ അനോലഗ്ഗോ, ഏവമേവമദാസഹം.

‘‘ന ¶ മേ തപ്പച്ചയാ അത്ഥി, സരീരസ്മിം വിവണ്ണിയം;

പീതിസുഖേന രതിയാ, വീതിനാമേമി തം ദിവം.

‘‘യദി മാസമ്പി ദ്വേമാസം, ദക്ഖിണേയ്യം വരം ലഭേ;

അകമ്പിതോ അനോലീനോ, ദദേയ്യം ദാനമുത്തമം.

‘‘ന തസ്സ ദാനം ദദമാനോ, യസം ലാഭഞ്ച പത്ഥയിം;

സബ്ബഞ്ഞുതം പത്ഥയാനോ, താനി കമ്മാനി ആചരി’’ന്തി.

‘‘പുനാപരം ¶ യദാ ഹോമി, ബ്രാഹ്മണോ സങ്ഖസവ്ഹയോ;

മഹാസമുദ്ദം തരിതുകാമോ, ഉപഗച്ഛാമി പട്ടനം.

‘‘തത്ഥദ്ദസം പടിപഥേ, സയമ്ഭും അപരാജിതം;

കന്താരദ്ധാനം പടിപന്നം [കന്താരദ്ധാനപടിപന്നം (സീ. സ്യാ.)], തത്തായ കഠിനഭൂമിയാ.

‘‘തമഹം പടിപഥേ ദിസ്വാ, ഇമമത്ഥം വിചിന്തയിം;

‘ഇദം ഖേത്തം അനുപ്പത്തം, പുഞ്ഞകാമസ്സ ജന്തുനോ.

‘‘‘യഥാ കസ്സകോ പുരിസോ, ഖേത്തം ദിസ്വാ മഹാഗമം;

തത്ഥ ബീജം ന രോപേതി, ന സോ ധഞ്ഞേന അത്ഥികോ.

‘‘‘ഏവമേവാഹം ¶ ¶ പുഞ്ഞകാമോ, ദിസ്വാ ഖേത്തവരുത്തമം;

യദി തത്ഥ കാരം ന കരോമി, നാഹം പുഞ്ഞേന അത്ഥികോ.

‘‘‘യഥാ അമച്ചോ മുദ്ദികാമോ, രഞ്ഞോ അന്തേപുരേ ജനേ;

ന ദേതി തേസം ധനധഞ്ഞം, മുദ്ദിതോ പരിഹായതി.

‘‘‘ഏവമേവാഹം പുഞ്ഞകാമോ, വിപുലം ദിസ്വാന ദക്ഖിണം;

യദി തസ്സ ദാനം ന ദദാമി, പരിഹായിസ്സാമി പുഞ്ഞതോ’.

‘‘ഏവാഹം ചിന്തയിത്വാന, ഓരോഹിത്വാ ഉപാഹനാ;

തസ്സ പാദാനി വന്ദിത്വാ, അദാസിം ഛത്തുപാഹനം.

‘‘തേനേവാഹം ¶ സതഗുണതോ, സുഖുമാലോ സുഖേധിതോ;

അപി ച ദാനം പരിപൂരേന്തോ, ഏവം തസ്സ അദാസഹ’’ന്തി.

‘‘പുനാപരം യദാ ഹോമി, ഇന്ദപത്ഥേ [ഇന്ദപത്തേ (സീ. ക.)] പുരുത്തമേ;

രാജാ ധനഞ്ചയോ നാമ, കുസലേ ദസഹുപാഗതോ.

‘‘കലിങ്ഗരട്ഠവിസയാ, ബ്രാഹ്മണാ ഉപഗഞ്ഛു മം;

ആയാചും മം ഹത്ഥിനാഗം, ധഞ്ഞം മങ്ഗലസമ്മതം.

‘‘‘അവുട്ഠികോ ജനപദോ, ദുബ്ഭിക്ഖോ ഛാതകോ മഹാ;

ദദാഹി പവരം നാഗം, നീലം അഞ്ജനസവ്ഹയം.

‘‘‘ന ¶ ¶ മേ യാചകമനുപ്പത്തേ, പടിക്ഖേപോ അനുച്ഛവോ;

മാ മേ ഭിജ്ജി സമാദാനം, ദസ്സാമി വിപുലം ഗജം’.

‘‘നാഗം ഗഹേത്വാ സോണ്ഡായ, ഭിങ്ഗാരേ [ഭിങ്കാരേ (സീ.)] രതനാമയേ;

ജലം ഹത്ഥേ ആകിരിത്വാ, ബ്രാഹ്മണാനം അദം ഗജം.

‘‘തസ്സ നാഗേ പദിന്നമ്ഹി, അമച്ചാ ഏതദബ്രവും;

‘കിം നു തുയ്ഹം വരം നാഗം, യാചകാനം പദസ്സസി.

‘‘‘ധഞ്ഞം ¶ മങ്ഗലസമ്പന്നം, സങ്ഗാമവിജയുത്തമം;

തസ്മിം നാഗേ പദിന്നമ്ഹി, കിം തേ രജ്ജം കരിസ്സതി.

‘‘‘രജ്ജമ്പി മേ ദദേ സബ്ബം, സരീരം ദജ്ജമത്തനോ;

സബ്ബഞ്ഞുതം പിയം മയ്ഹം, തസ്മാ നാഗം അദാസഹ’’’ന്തി.

‘‘കുസാവതിമ്ഹി നഗരേ, യദാ ആസിം മഹീപതി;

മഹാസുദസ്സനോ നാമ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

‘‘തത്ഥാഹം ¶ ദിവസേ തിക്ഖത്തും, ഘോസാപേമി തഹിം തഹിം;

‘കോ കിം ഇച്ഛതി പത്ഥേതി, കസ്സ കിം ദീയതൂ ധനം.

‘‘‘കോ ഛാതകോ കോ തസിതോ, കോ മാലം കോ വിലേപനം;

നാനാരത്താനി വത്ഥാനി, കോ നഗ്ഗോ പരിദഹിസ്സതി.

‘‘‘കോ പഥേ ഛത്തമാദേതി, കോപാഹനാ മുദൂ സുഭാ’;

ഇതി ¶ സായഞ്ച പാതോ ച, ഘോസാപേമി തഹിം തഹിം.

‘‘ന തം ദസസു ഠാനേസു, നപി ഠാനസതേസു വാ;

അനേകസതഠാനേസു, പടിയത്തം യാചകേ ധനം.

‘‘ദിവാ വാ യദി വാ രത്തിം, യദി ഏതി വനിബ്ബകോ;

ലദ്ധാ യദിച്ഛകം ഭോഗം, പൂരഹത്ഥോവ ഗച്ഛതി.

‘‘ഏവരൂപം മഹാദാനം, അദാസിം യാവജീവികം;

നപാഹം ദേസ്സം ധനം ദമ്മി, നപി നത്ഥി നിചയോ മയി.

‘‘യഥാപി ആതുരോ നാമ, രോഗതോ പരിമുത്തിയാ;

ധനേന വേജ്ജം തപ്പേത്വാ, രോഗതോ പരിമുച്ചതി.

‘‘തഥേവാഹം ജാനമാനോ, പരിപൂരേതുമസേസതോ;

ഊനമനം പൂരയിതും, ദേമി ദാനം വനിബ്ബകേ;

നിരാലയോ അപച്ചാസോ, സമ്ബോധിമനുപത്തിയാ’’തി.

‘‘പുനാപരം ¶ ¶ യദാ ഹോമി, സത്തരാജപുരോഹിതോ;

പൂജിതോ നരദേവേഹി, മഹാഗോവിന്ദബ്രാഹ്മണോ.

‘‘തദാഹം സത്തരജ്ജേസു, യം മേ ആസി ഉപായനം;

തേന ദേമി മഹാദാനം, അക്ഖോബ്ഭം [അക്ഖോഭം (സ്യാ. കം.)] സാഗരൂപമം.

‘‘ന ¶ ¶ മേ ദേസ്സം ധനം ധഞ്ഞം, നപി നത്ഥി നിചയോ മയി;

സബ്ബഞ്ഞുതം പിയം മയ്ഹം, തസ്മാ ദേമി വരം ധന’’ന്തി.

‘‘പുനാപരം യദാ ഹോമി, മിഥിലായം പുരുത്തമേ;

നിമി നാമ മഹാരാജാ, പണ്ഡിതോ കുസലത്ഥികോ.

‘‘തദാഹം മാപയിത്വാന, ചതുസ്സാലം ചതുമ്മുഖം;

തത്ഥ ദാനം പവത്തേസിം, മിഗപക്ഖിനരാദിനം.

‘‘അച്ഛാദനഞ്ച സയനം, അന്നം പാനഞ്ച ഭോജനം;

അബ്ബോച്ഛിന്നം കരിത്വാന, മഹാദാനം പവത്തയിം.

‘‘യഥാപി സേവകോ സാമിം, ധനഹേതുമുപാഗതോ;

കായേന വാചാ മനസാ, ആരാധനീയമേസതി.

‘‘തഥേവാഹം സബ്ബഭവേ, പരിയേസിസ്സാമി ബോധിജം;

ദാനേന സത്തേ തപ്പേത്വാ, ഇച്ഛാമി ബോധിമുത്തമ’’ന്തി.

‘‘പുനാപരം ¶ ¶ യദാ ഹോമി, ഏകരാജസ്സ അത്രജോ;

നഗരേ പുപ്ഫവതിയാ, കുമാരോ ചന്ദസവ്ഹയോ.

‘‘തദാഹം ¶ യജനാ മുത്തോ, നിക്ഖന്തോ യഞ്ഞവാടതോ;

സംവേഗം ജനയിത്വാന, മഹാദാനം പവത്തയിം.

‘‘നാഹം പിവാമി ഖാദാമി, നപി ഭുഞ്ജാമി ഭോജനം;

ദക്ഖിണേയ്യേ അദത്വാന, അപി ഛപ്പഞ്ചരത്തിയോ.

‘‘യഥാപി ¶ വാണിജോ നാമ, കത്വാന ഭണ്ഡസഞ്ചയം;

യത്ഥ ലാഭോ മഹാ ഹോതി, തത്ഥ തം [തത്ഥ നം (സീ.), തത്ഥ (ക.)] ഹരതി ഭണ്ഡകം.

‘‘തഥേവ സകഭുത്താപി, പരേ ദിന്നം മഹപ്ഫലം;

തസ്മാ പരസ്സ ദാതബ്ബം, സതഭാഗോ ഭവിസ്സതി.

‘‘ഏതമത്ഥവസം ഞത്വാ, ദേമി ദാനം ഭവാഭവേ;

ന പടിക്കമാമി ദാനതോ, സമ്ബോധിമനുപത്തിയാ’’തി.

‘‘അരിട്ഠസവ്ഹയേ നഗരേ, സിവിനാമാസി ഖത്തിയോ;

നിസജ്ജ പാസാദവരേ, ഏവം ചിന്തേസഹം തദാ.

‘‘‘യം കിഞ്ചി മാനുസം ദാനം, അദിന്നം മേ ന വിജ്ജതി;

യോപി യാചേയ്യ മം ചക്ഖും, ദദേയ്യം അവികമ്പിതോ’.

‘‘മമ സങ്കപ്പമഞ്ഞായ, സക്കോ ദേവാനമിസ്സരോ;

നിസിന്നോ ദേവപരിസായ, ഇദം വചനമബ്രവി.

‘‘‘നിസജ്ജ ¶ പാസാദവരേ, സിവിരാജാ മഹിദ്ധികോ;

ചിന്തേന്തോ വിവിധം ദാനം, അദേയ്യം സോ ന പസ്സതി.

‘‘‘തഥം ¶ നു വിതഥം നേതം, ഹന്ദ വീമംസയാമി തം;

മുഹുത്തം ആഗമേയ്യാഥ, യാവ ജാനാമി തം മനം’.

‘‘പവേധമാനോ പലിതസിരോ, വലിഗത്തോ [വലിതഗത്തോ (സീ.)] ജരാതുരോ;

അന്ധവണ്ണോവ ഹുത്വാന, രാജാനം ഉപസങ്കമി.

‘‘സോ ¶ തദാ പഗ്ഗഹേത്വാന, വാമം ദക്ഖിണബാഹു ച;

സിരസ്മിം അഞ്ജലിം കത്വാ, ഇദം വചനമബ്രവി.

‘‘‘യാചാമി തം മഹാരാജ, ധമ്മിക രട്ഠവഡ്ഢന;

തവ ദാനരതാ കിത്തി, ഉഗ്ഗതാ ദേവമാനുസേ.

‘‘‘ഉഭോപി ¶ നേത്താ നയനാ, അന്ധാ ഉപഹതാ മമ;

ഏകം മേ നയനം ദേഹി, ത്വമ്പി ഏകേന യാപയ’.

‘‘തസ്സാഹം വചനം സുത്വാ, ഹട്ഠോ സംവിഗ്ഗമാനസോ;

കതഞ്ജലീ വേദജാതോ, ഇദം വചനമബ്രവിം.

‘‘‘ഇദാനാഹം ചിന്തയിത്വാന, പാസാദതോ ഇധാഗതോ;

ത്വം മമ ചിത്തമഞ്ഞായ, നേത്തം യാചിതുമാഗതോ.

‘‘‘അഹോ മേ മാനസം സിദ്ധം, സങ്കപ്പോ പരിപൂരിതോ;

അദിന്നപുബ്ബം ദാനവരം, അജ്ജ ദസ്സാമി യാചകേ.

‘‘‘ഏഹി സിവക ഉട്ഠേഹി, മാ ദന്ധയി മാ പവേധയി;

ഉഭോപി നയനം ദേഹി, ഉപ്പാടേത്വാ വണിബ്ബകേ’.

‘‘തതോ ¶ സോ ചോദിതോ മയ്ഹം, സിവകോ വചനം കരോ;

ഉദ്ധരിത്വാന പാദാസി, താലമിഞ്ജംവ യാചകേ.

‘‘ദദമാനസ്സ ദേന്തസ്സ, ദിന്നദാനസ്സ മേ സതോ;

ചിത്തസ്സ അഞ്ഞഥാ നത്ഥി, ബോധിയായേവ കാരണാ.

‘‘ന മേ ദേസ്സാ ഉഭോ ചക്ഖൂ, അത്താ ന മേ ന ദേസ്സിയോ;

സബ്ബഞ്ഞുതം പിയം മയ്ഹം, തസ്മാ ചക്ഖും അദാസഹ’’ന്തി.

‘‘യാ ¶ മേ അഹോസി ജനികാ, ഫുസ്സതീ [ഫുസതീ (സീ.)] നാമ ഖത്തിയാ;

സാ അതീതാസു ജാതീസു, സക്കസ്സ മഹേസീ പിയാ.

‘‘തസ്സാ ആയുക്ഖയം ഞത്വാ, ദേവിന്ദോ ഏതദബ്രവി;

‘ദദാമി തേ ദസ വരേ, വരഭദ്ദേ യദിച്ഛസി’.

‘‘ഏവം വുത്താ ച സാ ദേവീ, സക്കം പുനിദമബ്രവി;

‘കിം നു മേ അപരാധത്ഥി, കിം നു ദേസ്സാ അഹം തവ;

രമ്മാ ചാവേസി മം ഠാനാ, വാതോവ ധരണീരുഹം’.

‘‘ഏവം ¶ വുത്തോ ച സോ സക്കോ, പുന തസ്സിദമബ്രവി;

‘ന ചേവ തേ കതം പാപം, ന ച മേ ത്വംസി അപ്പിയാ.

‘‘‘ഏത്തകംയേവ ¶ തേ ആയു, ചവനകാലോ ഭവിസ്സതി;

പടിഗ്ഗണ്ഹ മയാ ദിന്നേ, വരേ ദസ വരുത്തമേ’.

‘‘സക്കേന ¶ സാ ദിന്നവരാ, തുട്ഠഹട്ഠാ പമോദിതാ;

മമം അബ്ഭന്തരം കത്വാ, ഫുസ്സതീ ദസ വരേ വരീ.

‘‘തതോ ചുതാ സാ ഫുസ്സതീ, ഖത്തിയേ ഉപപജ്ജഥ;

ജേതുത്തരമ്ഹി നഗരേ, സഞ്ജയേന സമാഗമി.

‘‘യദാഹം ഫുസ്സതിയാ കുച്ഛിം, ഓക്കന്തോ പിയമാതുയാ;

മമ തേജേന മേ മാതാ, സദാ ദാനരതാ അഹു.

‘‘അധനേ ആതുരേ ജിണ്ണേ, യാചകേ അദ്ധികേ [പഥികേ (ക.)] ജനേ;

സമണേ ബ്രാഹ്മണേ ഖീണേ, ദേതി ദാനം അകിഞ്ചനേ.

‘‘ദസ മാസേ ധാരയിത്വാന, കരോന്തേ പുരം പദക്ഖിണം;

വേസ്സാനം വീഥിയാ മജ്ഝേ, ജനേസി ഫുസ്സതീ മമം.

‘‘ന മയ്ഹം മത്തികം നാമം, നപി പേത്തികസമ്ഭവം;

ജാതേത്ഥ വേസ്സവീഥിയാ, തസ്മാ വേസ്സന്തരോ അഹു.

‘‘യദാഹം ദാരകോ ഹോമി, ജാതിയാ അട്ഠവസ്സികോ;

തദാ നിസജ്ജ പാസാദേ, ദാനം ദാതും വിചിന്തയിം.

‘‘‘ഹദയം ¶ ദദേയ്യം ചക്ഖും, മംസമ്പി രുധിരമ്പി ച;

ദദേയ്യം കായം സാവേത്വാ, യദി കോചി യാചയേ മമം’.

‘‘സഭാവം ചിന്തയന്തസ്സ, അകമ്പിതമസണ്ഠിതം;

അകമ്പി തത്ഥ പഥവീ, സിനേരുവനവടംസകാ.

‘‘അന്വദ്ധമാസേ പന്നരസേ, പുണ്ണമാസേ ഉപോസഥേ;

പച്ചയം നാഗമാരുയ്ഹ, ദാനം ദാതും ഉപാഗമിം.

‘‘കലിങ്ഗരട്ഠവിസയാ ¶ , ബ്രാഹ്മണാ ഉപഗഞ്ഛു മം;

അയാചും മം ഹത്ഥിനാഗം, ധഞ്ഞം മങ്ഗലസമ്മതം.

‘‘അവുട്ഠികോ ¶ ജനപദോ, ദുബ്ഭിക്ഖോ ഛാതകോ മഹാ;

ദദാഹി പവരം നാഗം, സബ്ബസേതം ഗജുത്തമം.

‘‘ദദാമി ന വികമ്പാമി, യം മം യാചന്തി ബ്രാഹ്മണാ;

സന്തം നപ്പതിഗൂഹാമി [നപ്പതിഗുയ്ഹാമി (സീ. ക.)], ദാനേ മേ രമതേ മനോ.

‘‘ന മേ യാചകമനുപ്പത്തേ, പടിക്ഖേപോ അനുച്ഛവോ;

‘മാ മേ ഭിജ്ജി സമാദാനം, ദസ്സാമി വിപുലം ഗജം’.

‘‘നാഗം ഗഹേത്വാ സോണ്ഡായ, ഭിങ്ഗാരേ രതനാമയേ;

ജലം ഹത്ഥേ ആകിരിത്വാ, ബ്രാഹ്മണാനം അദം ഗജം.

‘‘പുനാപരം ദദന്തസ്സ, സബ്ബസേതം ഗജുത്തമം;

തദാപി പഥവീ കമ്പി, സിനേരുവനവടംസകാ.

‘‘തസ്സ നാഗസ്സ ദാനേന, സിവയോ കുദ്ധാ സമാഗതാ;

പബ്ബാജേസും സകാ രട്ഠാ, ‘വങ്കം ഗച്ഛതു പബ്ബതം’.

‘‘തേസം നിച്ഛുഭമാനാനം, അകമ്പിത്ഥമസണ്ഠിതം;

മഹാദാനം പവത്തേതും, ഏകം വരമയാചിസം.

‘‘യാചിതാ ¶ സിവയോ സബ്ബേ, ഏകം വരമദംസു മേ;

സാവയിത്വാ കണ്ണഭേരിം, മഹാദാനം ദദാമഹം.

‘‘അഥേത്ഥ വത്തതീ സദ്ദോ, തുമുലോ ഭേരവോ മഹാ;

ദാനേനിമം നീഹരന്തി, പുന ദാനം ദദാതയം.

‘‘ഹത്ഥിം ¶ അസ്സേ രഥേ ദത്വാ, ദാസിം ദാസം ഗവം ധനം;

മഹാദാനം ദദിത്വാന, നഗരാ നിക്ഖമിം തദാ.

‘‘നിക്ഖമിത്വാന ¶ നഗരാ, നിവത്തിത്വാ വിലോകിതേ;

തദാപി പഥവീ കമ്പി, സിനേരുവനവടംസകാ.

‘‘ചതുവാഹിം രഥം ദത്വാ, ഠത്വാ ചാതുമ്മഹാപഥേ;

ഏകാകിയോ അദുതിയോ, മദ്ദിദേവിം ഇദമബ്രവിം.

‘‘‘ത്വം മദ്ദി കണ്ഹം ഗണ്ഹാഹി, ലഹുകാ ഏസാ കനിട്ഠികാ;

അഹം ജാലിം ഗഹേസ്സാമി, ഗരുകോ ഭാതികോ ഹി സോ’.

‘‘പദുമം ¶ പുണ്ഡരീകംവ, മദ്ദീ കണ്ഹാജിനഗ്ഗഹീ;

അഹം സുവണ്ണബിമ്ബംവ, ജാലിം ഖത്തിയമഗ്ഗഹിം.

‘‘അഭിജാതാ സുഖുമാലാ, ഖത്തിയാ ചതുരോ ജനാ;

വിസമം സമം അക്കമന്താ, വങ്കം ഗച്ഛാമ പബ്ബതം.

‘‘യേ കേചി മനുജാ ഏന്തി, അനുമഗ്ഗേ പടിപ്പഥേ;

മഗ്ഗന്തേ പടിപുച്ഛാമ, ‘കുഹിം വങ്കന്ത [വങ്കത (സീ.)] പബ്ബതോ’.

‘‘തേ തത്ഥ അമ്ഹേ പസ്സിത്വാ, കരുണം ഗിരമുദീരയും;

ദുക്ഖം തേ പടിവേദേന്തി, ദൂരേ വങ്കന്തപബ്ബതോ.

‘‘യദി പസ്സന്തി പവനേ, ദാരകാ ഫലിനേ ദുമേ;

തേസം ഫലാനം ഹേതുമ്ഹി, ഉപരോദന്തി ദാരകാ.

‘‘രോദന്തേ ദാരകേ ദിസ്വാ, ഉബ്ബിദ്ധാ [ഉബ്ബിഗ്ഗാ (സ്യാ. കം.)] വിപുലാ ദുമാ;

സയമേവോണമിത്വാന, ഉപഗച്ഛന്തി ദാരകേ.

‘‘ഇദം ¶ അച്ഛരിയം ദിസ്വാ, അബ്ഭുതം ലോമഹംസനം;

സാഹുകാരം [സാധുകാരം (സബ്ബത്ഥ)] പവത്തേസി, മദ്ദീ സബ്ബങ്ഗസോഭനാ.

‘‘അച്ഛേരം വത ലോകസ്മിം, അബ്ഭുതം ലോമഹംസനം;

വേസ്സന്തരസ്സ തേജേന, സയമേവോണതാ ദുമാ.

‘‘സങ്ഖിപിംസു പഥം യക്ഖാ, അനുകമ്പായ ദാരകേ;

നിക്ഖന്തദിവസേനേവ [നിക്ഖന്തദിവസേയേവ (സീ.)], ചേതരട്ഠമുപാഗമും.

‘‘സട്ഠിരാജസഹസ്സാനി, തദാ വസന്തി മാതുലേ;

സബ്ബേ പഞ്ജലികാ ഹുത്വാ, രോദമാനാ ഉപാഗമും.

‘‘തത്ഥ വത്തേത്വാ സല്ലാപം, ചേതേഹി ചേതപുത്തേഹി;

തേ തതോ നിക്ഖമിത്വാന, വങ്കം അഗമു പബ്ബതം.

‘‘ആമന്തയിത്വാ ¶ ദേവിന്ദോ, വിസ്സകമ്മം [വിസുകമ്മം (ക.)] മഹിദ്ധികം;

അസ്സമം സുകതം രമ്മം, പണ്ണസാലം സുമാപയ.

‘‘സക്കസ്സ വചനം സുത്വാ, വിസ്സകമ്മോ മഹിദ്ധികോ;

അസ്സമം ¶ സുകതം രമ്മം, പണ്ണസാലം സുമാപയി.

‘‘അജ്ഝോഗാഹേത്വാ ¶ പവനം, അപ്പസദ്ദം നിരാകുലം;

ചതുരോ ജനാ മയം തത്ഥ, വസാമ പബ്ബതന്തരേ.

‘‘അഹഞ്ച മദ്ദിദേവീ ച, ജാലീ കണ്ഹാജിനാ ചുഭോ;

അഞ്ഞമഞ്ഞം സോകനുദാ, വസാമ അസ്സമേ തദാ.

‘‘ദാരകേ അനുരക്ഖന്തോ, അസുഞ്ഞോ ഹോമി അസ്സമേ;

മദ്ദീ ഫലം ആഹരിത്വാ, പോസേതി സാ തയോ ജനേ.

‘‘പവനേ ¶ വസമാനസ്സ, അദ്ധികോ മം ഉപാഗമി;

ആയാചി പുത്തകേ മയ്ഹം, ജാലിം കണ്ഹാജിനം ചുഭോ.

‘‘യാചകം ഉപഗതം ദിസ്വാ, ഹാസോ മേ ഉപപജ്ജഥ;

ഉഭോ പുത്തേ ഗഹേത്വാന, അദാസിം ബ്രാഹ്മണേ തദാ.

‘‘സകേ പുത്തേ ചജന്തസ്സ, ജൂജകേ ബ്രാഹ്മണേ യദാ;

തദാപി പഥവീ കമ്പി, സിനേരുവനവടംസകാ.

‘‘പുനദേവ സക്കോ ഓരുയ്ഹ, ഹുത്വാ ബ്രാഹ്മണസന്നിഭോ;

ആയാചി മം മദ്ദിദേവിം, സീലവന്തിം പതിബ്ബതം.

‘‘മദ്ദിം ഹത്ഥേ ഗഹേത്വാന, ഉദകഞ്ജലി പൂരിയ;

പസന്നമനസങ്കപ്പോ, തസ്സ മദ്ദിം അദാസഹം.

‘‘മദ്ദിയാ ദീയമാനായ, ഗഗനേ ദേവാ പമോദിതാ;

തദാപി പഥവീ കമ്പി, സിനേരുവനവടംസകാ.

‘‘ജാലിം കണ്ഹാജിനം ധീതം, മദ്ദിദേവിം പതിബ്ബതം;

ചജമാനോ ന ചിന്തേസിം, ബോധിയായേവ കാരണാ.

‘‘ന മേ ദേസ്സാ ഉഭോ പുത്താ, മദ്ദിദേവീ ന ദേസ്സിയാ;

സബ്ബഞ്ഞുതം പിയം മയ്ഹം, തസ്മാ പിയേ അദാസഹം.

‘‘പുനാപരം ബ്രഹാരഞ്ഞേ, മാതാപിതുസമാഗമേ;

കരുണം പരിദേവന്തേ, സല്ലപന്തേ സുഖം ദുഖം.

‘‘ഹിരോത്തപ്പേന ¶ ഗരുനാ [ഗരുനം (സ്യാ. ക.)], ഉഭിന്നം ഉപസങ്കമി;

തദാപി പഥവീ കമ്പി, സിനേരുവനവടംസകാ.

‘‘പുനാപരം ¶ ¶ ബ്രഹാരഞ്ഞാ, നിക്ഖമിത്വാ സഞാതിഭി;

പവിസാമി പുരം രമ്മം, ജേതുത്തരം പുരുത്തമം.

‘‘രതനാനി സത്ത വസ്സിംസു, മഹാമേഘോ പവസ്സഥ;

തദാപി പഥവീ കമ്പി, സിനേരുവനവടംസകാ.

‘‘അചേതനായം പഥവീ, അവിഞ്ഞായ സുഖം ദുഖം;

സാപി ദാനബലാ മയ്ഹം, സത്തക്ഖത്തും പകമ്പഥാ’’തി.

‘‘പുനാപരം ¶ യദാ ഹോമി, സസകോ പവനചാരകോ;

തിണപണ്ണസാകഫലഭക്ഖോ, പരഹേഠനവിവജ്ജിതോ.

‘‘മക്കടോ ച സിങ്ഗാലോ ച, സുത്തപോതോ ചഹം തദാ;

വസാമ ഏകസാമന്താ, സായം പാതോ ച ദിസ്സരേ [സായം പാതോ പദിസ്സരേ (ക.)].

‘‘അഹം തേ അനുസാസാമി, കിരിയേ കല്യാണപാപകേ;

‘പാപാനി പരിവജ്ജേഥ, കല്യാണേ അഭിനിവിസ്സഥ’.

‘‘ഉപോസഥമ്ഹി ദിവസേ, ചന്ദം ദിസ്വാന പൂരിതം;

ഏതേസം തത്ഥ ആചിക്ഖിം, ദിവസോ അജ്ജുപോസഥോ.

‘‘ദാനാനി പടിയാദേഥ, ദക്ഖിണേയ്യസ്സ ദാതവേ;

ദത്വാ ദാനം ദക്ഖിണേയ്യേ, ഉപവസ്സഥുപോസഥം.

‘‘തേ ¶ മേ സാധൂതി വത്വാന, യഥാസത്തി യഥാബലം;

ദാനാനി പടിയാദേത്വാ, ദക്ഖിണേയ്യം ഗവേസിസും [ഗവേസയ്യും (ക.)].

‘‘അഹം നിസജ്ജ ചിന്തേസിം, ദാനം ദക്ഖിണനുച്ഛവം;

‘യദിഹം ലഭേ ദക്ഖിണേയ്യം, കിം മേ ദാനം ഭവിസ്സതി.

‘‘‘ന ¶ മേ അത്ഥി തിലാ മുഗ്ഗാ, മാസാ വാ തണ്ഡുലാ ഘതം;

അഹം തിണേന യാപേമി, ന സക്കാ തിണ ദാതവേ.

‘‘‘യദി ¶ കോചി ഏതി ദക്ഖിണേയ്യോ, ഭിക്ഖായ മമ സന്തികേ;

ദജ്ജാഹം സകമത്താനം, ന സോ തുച്ഛോ ഗമിസ്സതി’.

‘‘മമ സങ്കപ്പമഞ്ഞായ, സക്കോ ബ്രാഹ്മണവണ്ണിനാ;

ആസയം മേ ഉപാഗച്ഛി, ദാനവീമംസനായ മേ.

‘‘തമഹം ദിസ്വാന സന്തുട്ഠോ, ഇദം വചനമബ്രവിം;

‘സാധു ഖോസി അനുപ്പത്തോ, ഘാസഹേതു മമന്തികേ.

‘‘‘അദിന്നപുബ്ബം ദാനവരം, അജ്ജ ദസ്സാമി തേ അഹം;

തുവം സീലഗുണൂപേതോ, അയുത്തം തേ പരഹേഠനം.

‘‘‘ഏഹി അഗ്ഗിം പദീപേഹി, നാനാകട്ഠേ സമാനയ;

അഹം പചിസ്സമത്താനം, പക്കം ത്വം ഭക്ഖയിസ്സസി’.

‘‘‘സാധൂ’തി സോ ഹട്ഠമനോ, നാനാകട്ഠേ സമാനയി;

മഹന്തം അകാസി ചിതകം, കത്വാ അങ്ഗാരഗബ്ഭകം.

‘‘അഗ്ഗിം തത്ഥ പദീപേസി, യഥാ സോ ഖിപ്പം മഹാ ഭവേ;

ഫോടേത്വാ രജഗതേ ഗത്തേ, ഏകമന്തം ഉപാവിസിം.

‘‘യദാ ¶ മഹാകട്ഠപുഞ്ജോ, ആദിത്തോ ധമധമായതി [ധുമധുമായതി (സീ.), ധമമായതി (ക.)];

തദുപ്പതിത്വാ പപതിം, മജ്ഝേ ജാലസിഖന്തരേ.

‘‘യഥാ ¶ സീതോദകം നാമ, പവിട്ഠം യസ്സ കസ്സചി;

സമേതി ദരഥപരിളാഹം, അസ്സാദം ദേതി പീതി ച.

‘‘തഥേവ ജലിതം അഗ്ഗിം, പവിട്ഠസ്സ മമം തദാ;

സബ്ബം സമേതി ദരഥം, യഥാ സീതോദകം വിയ.

‘‘ഛവിം ചമ്മം മംസം ന്ഹാരും, അട്ഠിം ഹദയബന്ധനം;

കേവലം സകലം കായം, ബ്രാഹ്മണസ്സ അദാസഹ’’ന്തി.

അകിത്തിബ്രാഹ്മണോ ¶ സങ്ഖോ, കുരുരാജാ ധനഞ്ചയോ;

മഹാസുദസ്സനോ രാജാ, മഹാഗോവിന്ദബ്രാഹ്മണോ.

നിമി ചന്ദകുമാരോ ച, സിവി വേസ്സന്തരോ സസോ;

അഹമേവ തദാ ആസിം, യോ തേ ദാനവരേ അദാ.

ഏതേ ദാനപരിക്ഖാരാ, ഏതേ ദാനസ്സ പാരമീ;

ജീവിതം യാചകേ ദത്വാ, ഇമം പാരമി പൂരയിം.

ഭിക്ഖായ ഉപഗതം ദിസ്വാ, സകത്താനം പരിച്ചജിം;

ദാനേന മേ സമോ നത്ഥി, ഏസാ മേ ദാനപാരമീതി.

‘‘യദാ ¶ ¶ ¶ ¶ അഹോസിം പവനേ, കുഞ്ജരോ മാതുപോസകോ;

ന തദാ അത്ഥി മഹിയാ, ഗുണേന മമ സാദിസോ.

‘‘പവനേ ദിസ്വാ വനചരോ, രഞ്ഞോ മം പടിവേദയി;

‘തവാനുച്ഛവോ മഹാരാജ, ഗജോ വസതി കാനനേ.

‘‘‘ന തസ്സ പരിക്ഖായത്ഥോ, നപി ആളകകാസുയാ;

സഹ ഗഹിതേ [സമം ഗഹിതേ (സീ.)] സോണ്ഡായ, സയമേവ ഇധേഹി’തി.

‘‘തസ്സ തം വചനം സുത്വാ, രാജാപി തുട്ഠമാനസോ;

പേസേസി ഹത്ഥിദമകം, ഛേകാചരിയം സുസിക്ഖിതം.

‘‘ഗന്ത്വാ സോ ഹത്ഥിദമകോ, അദ്ദസ പദുമസ്സരേ;

ഭിസമുളാലം [ഭിസമൂലം (ക.)] ഉദ്ധരന്തം, യാപനത്ഥായ മാതുയാ.

‘‘വിഞ്ഞായ മേ സീലഗുണം, ലക്ഖണം ഉപധാരയി;

‘ഏഹി പുത്താ’തി പത്വാന, മമ സോണ്ഡായ അഗ്ഗഹി.

‘‘യം മേ തദാ പാകതികം, സരീരാനുഗതം ബലം;

അജ്ജ നാഗസഹസ്സാനം, ബലേന സമസാദിസം.

‘‘യദിഹം തേസം പകുപ്പേയ്യം, ഉപേതാനം ഗഹണായ മം;

പടിബലോ ഭവേ തേസം, യാവ രജ്ജമ്പി മാനുസം.

‘‘അപി ¶ ചാഹം സീലരക്ഖായ, സീലപാരമിപൂരിയാ;

ന കരോമി ചിത്തേ അഞ്ഞഥത്തം, പക്ഖിപന്തം മമാളകേ.

‘‘യദി തേ മം തത്ഥ കോട്ടേയ്യും, ഫരസൂഹി തോമരേഹി ച;

നേവ തേസം പകുപ്പേയ്യം, സീലഖണ്ഡഭയാ മമാ’’തി.

‘‘പുനാപരം ¶ ¶ ¶ യദാ ഹോമി, ഭൂരിദത്തോ മഹിദ്ധികോ;

വിരൂപക്ഖേന മഹാരഞ്ഞാ, ദേവലോകമഗഞ്ഛഹം.

‘‘തത്ഥ പസ്സിത്വാഹം ദേവേ, ഏകന്തം സുഖസമപ്പിതേ;

തം സഗ്ഗഗമനത്ഥായ, സീലബ്ബതം സമാദിയിം.

‘‘സരീരകിച്ചം കത്വാന, ഭുത്വാ യാപനമത്തകം;

ചതുരോ അങ്ഗേ അധിട്ഠായ, സേമി വമ്മികമുദ്ധനി.

‘‘ഛവിയാ ചമ്മേന മംസേന, നഹാരുഅട്ഠികേഹി വാ;

യസ്സ ഏതേന കരണീയം, ദിന്നംയേവ ഹരാതു സോ.

‘‘സംസിതോ അകതഞ്ഞുനാ, ആലമ്പായനോ [ആലമ്ബണോ (സീ.)] മമഗ്ഗഹി;

പേളായ പക്ഖിപിത്വാന, കീളേതി മം തഹിം തഹിം.

‘‘പേളായ പക്ഖിപന്തേപി, സമ്മദ്ദന്തേപി പാണിനാ;

ആലമ്പായനേ [ആലമ്ബണേ (സീ.)] ന കുപ്പാമി, സീലഖണ്ഡഭയാ മമ.

‘‘സകജീവിതപരിച്ചാഗോ ¶ , തിണതോ ലഹുകോ മമ;

സീലവീതിക്കമോ മയ്ഹം, പഥവീഉപ്പതനം വിയ.

‘‘നിരന്തരം ജാതിസതം, ചജേയ്യം മമ ജീവിതം;

നേവ സീലം പഭിന്ദേയ്യം, ചതുദ്ദീപാന ഹേതുപി.

‘‘അപി ചാഹം സീലരക്ഖായ, സീലപാരമിപൂരിയാ;

ന കരോമി ചിത്തേ അഞ്ഞഥത്തം, പക്ഖിപന്തമ്പി പേളകേ’’തി.

‘‘പുനാപരം യദാ ഹോമി, ചമ്പേയ്യകോ മഹിദ്ധികോ;

തദാപി ധമ്മികോ ആസിം, സീലബ്ബതസമപ്പിതോ.

‘‘തദാപി ¶ മം ധമ്മചാരിം, ഉപവുത്ഥം ഉപോസഥം;

അഹിതുണ്ഡികോ ഗഹേത്വാന, രാജദ്വാരമ്ഹി കീളതി.

‘‘യം ¶ യം സോ വണ്ണം ചിന്തയി, നീലംവ പീതലോഹിതം;

തസ്സ ചിത്താനുവത്തന്തോ, ഹോമി ചിന്തിതസന്നിഭോ.

‘‘ഥലം ¶ കരേയ്യമുദകം, ഉദകമ്പി ഥലം കരേ;

യദിഹം തസ്സ പകുപ്പേയ്യം, ഖണേന ഛാരികം കരേ.

‘‘യദി ചിത്തവസീ ഹേസ്സം, പരിഹായിസ്സാമി സീലതോ;

സീലേന പരിഹീനസ്സ, ഉത്തമത്ഥോ ന സിജ്ഝതി.

‘‘കാമം ¶ ഭിജ്ജതുയം കായോ, ഇധേവ വികിരീയതു;

നേവ സീലം പഭിന്ദേയ്യം, വികിരന്തേ ഭുസം വിയാ’’തി.

‘‘പുനാപരം യദാ ഹോമി, ചൂളബോധി സുസീലവാ;

ഭവം ദിസ്വാന ഭയതോ, നേക്ഖമ്മം അഭിനിക്ഖമിം.

‘‘യാ മേ ദുതിയികാ ആസി, ബ്രാഹ്മണീ കനകസന്നിഭാ;

സാപി വട്ടേ അനപേക്ഖാ, നേക്ഖമ്മം അഭിനിക്ഖമി.

‘‘നിരാലയാ ഛിന്നബന്ധൂ, അനപേക്ഖാ കുലേ ഗണേ;

ചരന്താ ഗാമനിഗമം, ബാരാണസിമുപാഗമും.

‘‘തത്ഥ വസാമ നിപകാ, അസംസട്ഠാ കുലേ ഗണേ;

നിരാകുലേ അപ്പസദ്ദേ, രാജുയ്യാനേ വസാമുഭോ.

‘‘ഉയ്യാനദസ്സനം ഗന്ത്വാ, രാജാ അദ്ദസ ബ്രാഹ്മണിം;

ഉപഗമ്മ മമം പുച്ഛി, ‘തുയ്ഹേസാ കാ കസ്സ ഭരിയാ’.

‘‘ഏവം വുത്തേ അഹം തസ്സ, ഇദം വചനമബ്രവിം;

‘ന മയ്ഹം ഭരിയാ ഏസാ, സഹധമ്മാ ഏകസാസനീ’.

‘‘തിസ്സാ ¶ [തസ്സാ (സീ.)] സാരത്തഗധിതോ, ഗാഹാപേത്വാന ചേടകേ;

നിപ്പീളയന്തോ ബലസാ, അന്തേപുരം പവേസയി.

‘‘ഓദപത്തകിയാ ¶ മയ്ഹം, സഹജാ ഏകസാസനീ;

ആകഡ്ഢിത്വാ നയന്തിയാ, കോപോ മേ ഉപപജ്ജഥ.

‘‘സഹ ¶ കോപേ സമുപ്പന്നേ, സീലബ്ബതമനുസ്സരിം;

തത്ഥേവ കോപം നിഗ്ഗണ്ഹിം, നാദാസിം വഡ്ഢിതൂപരി.

‘‘യദി നം ബ്രാഹ്മണിം കോചി, കോട്ടേയ്യ തിണ്ഹസത്തിയാ;

നേവ സീലം പഭിന്ദേയ്യം, ബോധിയായേവ കാരണാ.

‘‘ന മേസാ ബ്രാഹ്മണീ ദേസ്സാ, നപി മേ ബലം ന വിജ്ജതി;

സബ്ബഞ്ഞുതം പിയം മയ്ഹം, തസ്മാ സീലാനുരക്ഖിസ’’ന്തി.

‘‘പുനാപരം ¶ യദാ ഹോമി, മഹിംസോ പവനചാരകോ;

പവഡ്ഢകായോ ബലവാ, മഹന്തോ ഭീമദസ്സനോ.

‘‘പബ്ഭാരേ ഗിരിദുഗ്ഗേ [വനദുഗ്ഗേ (സീ.)] ച, രുക്ഖമൂലേ ദകാസയേ;

ഹോതേത്ഥ ഠാനം മഹിംസാനം, കോചി കോചി തഹിം തഹിം.

‘‘വിചരന്തോ ബ്രഹാരഞ്ഞേ, ഠാനം അദ്ദസ ഭദ്ദകം;

തം ഠാനം ഉപഗന്ത്വാന, തിട്ഠാമി ച സയാമി ച.

‘‘അഥേത്ഥ കപിമാഗന്ത്വാ, പാപോ അനരിയോ ലഹു;

ഖന്ധേ നലാടേ ഭമുകേ, മുത്തേതി ഓഹനേതിതം.

‘‘സകിമ്പി ദിവസം ദുതിയം, തതിയം ചതുത്ഥമ്പി ച;

ദൂസേതി മം സബ്ബകാലം, തേന ഹോമി ഉപദ്ദുതോ.

‘‘മമം ¶ ഉപദ്ദുതം ദിസ്വാ, യക്ഖോ മം ഇദമബ്രവി;

‘നാസേഹേതം ഛവം പാപം, സിങ്ഗേഹി ച ഖുരേഹി ച’.

‘‘ഏവം ¶ വുത്തേ തദാ യക്ഖേ, അഹം തം ഇദമബ്രവിം;

‘കിം ത്വം മക്ഖേസി കുണപേന, പാപേന അനരിയേന മം.

‘‘‘യദിഹം ¶ തസ്സ പകുപ്പേയ്യം, തതോ ഹീനതരോ ഭവേ;

സീലഞ്ച മേ പഭിജ്ജേയ്യ, വിഞ്ഞൂ ച ഗരഹേയ്യു മം.

‘‘‘ഹീളിതാ ജീവിതാ വാപി, പരിസുദ്ധേന മതം വരം;

ക്യാഹം ജീവിതഹേതൂപി, കാഹാമിം പരഹേഠനം’.

‘‘മമേവായം മഞ്ഞമാനോ, അഞ്ഞേപേവം കരിസ്സതി;

തേവ തസ്സ വധിസ്സന്തി, സാ മേ മുത്തി ഭവിസ്സതി.

‘‘ഹീനമജ്ഝിമഉക്കട്ഠേ, സഹന്തോ അവമാനിതം;

ഏവം ലഭതി സപ്പഞ്ഞോ, മനസാ യഥാ പത്ഥിത’’ന്തി.

‘‘പുനാപരം യദാ ഹോമി, സുതത്തകനകസന്നിഭോ;

മിഗരാജാ രുരുനാമ, പരമസീലസമാഹിതോ.

‘‘രമ്മേ പദേസേ രമണീയേ, വിവിത്തേ അമനുസ്സകേ;

തത്ഥ വാസം ഉപഗഞ്ഛിം, ഗങ്ഗാകൂലേ മനോരമേ.

‘‘അഥ ¶ ഉപരി ഗങ്ഗായ, ധനികേഹി പരിപീളിതോ;

പുരിസോ ഗങ്ഗായ പപതി, ‘ജീവാമി വാ മരാമി വാ’.

‘‘രത്തിന്ദിവം ¶ സോ ഗങ്ഗായ, വുയ്ഹമാനോ മഹോദകേ;

രവന്തോ കരുണം രവം, മജ്ഝേ ഗങ്ഗായ ഗച്ഛതി.

‘‘തസ്സാഹം സദ്ദം സുത്വാന, കരുണം പരിദേവതോ;

ഗങ്ഗായ തീരേ ഠത്വാന, അപുച്ഛിം ‘കോസി ത്വം നരോ’.

‘‘സോ മേ പുട്ഠോ ച ബ്യാകാസി, അത്തനോ കരണം തദാ;

‘ധനികേഹി ഭീതോ തസിതോ, പക്ഖന്ദോഹം മഹാനദിം’.

‘‘തസ്സ ¶ കത്വാന കാരുഞ്ഞം, ചജിത്വാ മമ ജീവിതം;

പവിസിത്വാ നീഹരിം തസ്സ, അന്ധകാരമ്ഹി രത്തിയാ.

‘‘അസ്സത്ഥകാലമഞ്ഞായ, തസ്സാഹം ഇദമബ്രവിം;

‘ഏകം തം വരം യാചാമി, മാ മം കസ്സചി പാവദ’.

‘‘നഗരം ¶ ഗന്ത്വാന ആചിക്ഖി, പുച്ഛിതോ ധനഹേതുകോ;

രാജാനം സോ ഗഹേത്വാന, ഉപഗഞ്ഛി മമന്തികം.

‘‘യാവതാ കരണം സബ്ബം, രഞ്ഞോ ആരോചിതം മയാ;

രാജാ സുത്വാന വചനം, ഉസും തസ്സ പകപ്പയി;

‘ഇധേവ ഘാതയിസ്സാമി, മിത്തദുബ്ഭിം [മിത്തദൂഭിം (സീ.)] അനാരിയം’.

‘‘തമഹം അനുരക്ഖന്തോ, നിമ്മിനിം മമ അത്തനാ;

‘തിട്ഠതേസോ മഹാരാജ, കാമകാരോ ഭവാമി തേ’.

‘‘അനുരക്ഖിം മമ സീലം, നാരക്ഖിം മമ ജീവിതം;

സീലവാ ഹി തദാ ആസിം, ബോധിയായേവ കാരണാ’’തി.

‘‘പുനാപരം ¶ യദാ ഹോമി, ജടിലോ ഉഗ്ഗതാപനോ;

മാതങ്ഗോ നാമ നാമേന, സീലവാ സുസമാഹിതോ.

‘‘അഹഞ്ച ബ്രാഹ്മണോ ഏകോ, ഗങ്ഗാകൂലേ വസാമുഭോ;

അഹം വസാമി ഉപരി, ഹേട്ഠാ വസതി ബ്രാഹ്മണോ.

‘‘വിചരന്തോ അനുകൂലമ്ഹി, ഉദ്ധം മേ അസ്സമദ്ദസ;

തത്ഥ മം പരിഭാസേത്വാ, അഭിസപി മുദ്ധഫാലനം.

‘‘യദിഹം തസ്സ പകുപ്പേയ്യം, യദി സീലം ന ഗോപയേ;

ഓലോകേത്വാനഹം തസ്സ, കരേയ്യം ഛാരികം വിയ.

‘‘യം ¶ സോ തദാ മം അഭിസപി, കുപിതോ ദുട്ഠമാനസോ;

തസ്സേവ മത്ഥകേ നിപതി, യോഗേന തം പമോചയിം.

‘‘അനുരക്ഖിം ¶ മമ സീലം, നാരക്ഖിം മമ ജീവിതം;

സീലവാ ഹി തദാ ആസിം, ബോധിയായേവ കാരണാ’’തി.

‘‘പുനാപരം ¶ യദാ ഹോമി, മഹാപക്ഖോ മഹിദ്ധികോ;

ധമ്മോ നാമ മഹായക്ഖോ, സബ്ബലോകാനുകമ്പകോ.

‘‘ദസകുസലകമ്മപഥേ ¶ , സമാദപേന്തോ മഹാജനം;

ചരാമി ഗാമനിഗമം, സമിത്തോ സപരിജ്ജനോ.

‘‘പാപോ കദരിയോ യക്ഖോ, ദീപേന്തോ ദസ പാപകേ;

സോപേത്ഥ മഹിയാ ചരതി, സമിത്തോ സപരിജ്ജനോ.

‘‘ധമ്മവാദീ അധമ്മോ ച, ഉഭോ പച്ചനികാ മയം;

ധുരേ ധുരം ഘട്ടയന്താ, സമിമ്ഹാ പടിപഥേ ഉഭോ.

‘‘കലഹോ വത്തതീ ഭേസ്മാ, കല്യാണപാപകസ്സ ച;

മഗ്ഗാ ഓക്കമനത്ഥായ, മഹായുദ്ധോ ഉപട്ഠിതോ.

‘‘യദിഹം തസ്സ കുപ്പേയ്യം, യദി ഭിന്ദേ തപോഗുണം;

സഹപരിജനം തസ്സ, രജഭൂതം കരേയ്യഹം.

‘‘അപിചാഹം സീലരക്ഖായ, നിബ്ബാപേത്വാന മാനസം;

സഹ ജനേനോക്കമിത്വാ, പഥം പാപസ്സ ദാസഹം.

‘‘സഹ പഥതോ ഓക്കന്തേ, കത്വാ ചിത്തസ്സ നിബ്ബുതിം;

വിവരം അദാസി പഥവീ, പാപയക്ഖസ്സ താവദേ’’തി.

‘‘പഞ്ചാലരട്ഠേ ¶ ¶ നഗരവരേ, കപിലായം [കമ്പിലായം (സീ.), കപ്പിലായം (സ്യാ.)] പുരുത്തമേ;

രാജാ ജയദ്ദിസോ നാമ, സീലഗുണമുപാഗതോ.

‘‘തസ്സ ¶ രഞ്ഞോ അഹം പുത്തോ, സുതധമ്മോ സുസീലവാ;

അലീനസത്തോ ഗുണവാ, അനുരക്ഖപരിജനോ സദാ.

‘‘പിതാ മേ മിഗവം ഗന്ത്വാ, പോരിസാദം ഉപാഗമി;

സോ മേ പിതുമഗ്ഗഹേസി, ‘ഭക്ഖോസി മമ മാ ചലി’.

‘‘തസ്സ ¶ തം വചനം സുത്വാ, ഭീതോ തസിതവേധിതോ;

ഊരുക്ഖമ്ഭോ അഹു തസ്സ, ദിസ്വാന പോരിസാദകം.

‘‘മിഗവം ഗഹേത്വാ മുഞ്ചസ്സു, കത്വാ ആഗമനം പുന;

ബ്രാഹ്മണസ്സ ധനം ദത്വാ, പിതാ ആമന്തയീ മമം.

‘‘‘രജ്ജം പുത്ത പടിപജ്ജ, മാ പമജ്ജി പുരം ഇദം;

കതം മേ പോരിസാദേന, മമ ആഗമനം പുന’.

‘‘മാതാപിതൂ ച വന്ദിത്വാ, നിമ്മിനിത്വാന അത്തനാ;

നിക്ഖിപിത്വാ ധനും ഖഗ്ഗം, പോരിസാദം ഉപാഗമിം.

‘‘സസത്ഥഹത്ഥൂപഗതം, കദാചി സോ തസിസ്സതി;

തേന ഭിജ്ജിസ്സതി സീലം, പരിത്താസം [പരിതാസം (സീ.)] കതേ മയി.

‘‘സീലഖണ്ഡഭയാ മയ്ഹം, തസ്സ ദേസ്സം ന ബ്യാഹരിം;

മേത്തചിത്തോ ഹിതവാദീ, ഇദം വചനമബ്രവിം.

‘‘‘ഉജ്ജാലേഹി മഹാഅഗ്ഗിം, പപതിസ്സാമി രുക്ഖതോ;

ത്വം പക്കകാലമഞ്ഞായ [സുപക്കകാലമഞ്ഞായ (പീ.)], ഭക്ഖയ മം പിതാമഹ’.

‘‘ഇതി സീലവതം ഹേതു, നാരക്ഖിം മമ ജീവിതം;

പബ്ബാജേസിം ചഹം തസ്സ, സദാ പാണാതിപാതിക’’ന്തി.

‘‘പുനാപരം ¶ ¶ ¶ യദാ ഹോമി, സങ്ഖപാലോ മഹിദ്ധികോ;

ദാഠാവുധോ ഘോരവിസോ, ദ്വിജിവ്ഹോ ഉരഗാധിഭൂ.

‘‘ചതുപ്പഥേ മഹാമഗ്ഗേ, നാനാജനസമാകുലേ;

ചതുരോ അങ്ഗേ അധിട്ഠായ, തത്ഥ വാസമകപ്പയിം.

‘‘ഛവിയാ ചമ്മേന മംസേന, നഹാരുഅട്ഠികേഹി വാ;

യസ്സ ഏതേന കരണീയം, ദിന്നംയേവ ഹരാതു സോ.

‘‘അദ്ദസംസു ¶ ഭോജപുത്താ, ഖരാ ലുദ്ദാ അകാരുണാ;

ഉപഗഞ്ഛും മമം തത്ഥ, ദണ്ഡമുഗ്ഗരപാണിനോ.

‘‘നാസായ വിനിവിജ്ഝിത്വാ, നങ്ഗുട്ഠേ പിട്ഠികണ്ടകേ;

കാജേ ആരോപയിത്വാന, ഭോജപുത്താ ഹരിംസു മം.

‘‘സസാഗരന്തം പഥവിം, സകാനനം സപബ്ബതം;

ഇച്ഛമാനോ ചഹം തത്ഥ, നാസാവാതേന ഝാപയേ.

‘‘സൂലേഹി വിനിവിജ്ഝന്തേ, കോട്ടയന്തേപി സത്തിഭി;

ഭോജപുത്തേ ന കുപ്പാമി, ഏസാ മേ സീലപാരമീ’’തി.

ഹത്ഥിനാഗോ ¶ ഭൂരിദത്തോ, ചമ്പേയ്യോ ബോധി മഹിംസോ;

രുരു മാതങ്ഗോ ധമ്മോ ച, അത്രജോ ച ജയദ്ദിസോ.

ഏതേ നവ സീലബലാ, പരിക്ഖാരാ പദേസികാ;

ജീവിതം പരിരക്ഖിത്വാ, സീലാനി അനുരക്ഖിസം.

സങ്ഖപാലസ്സ മേ സതോ, സബ്ബകാലമ്പി ജീവിതം;

യസ്സ കസ്സചി നിയ്യത്തം, തസ്മാ സാ സീലപാരമീതി.

‘‘യദാഹം ¶ ¶ ¶ അമിതയസോ, രാജപുത്തോ യുധഞ്ജയോ;

ഉസ്സാവബിന്ദും സൂരിയാതപേ, പതിതം ദിസ്വാന സംവിജിം.

‘‘തഞ്ഞേവാധിപതിം കത്വാ, സംവേഗമനുബ്രൂഹയിം;

മാതാപിതൂ ച വന്ദിത്വാ, പബ്ബജ്ജമനുയാചഹം.

‘‘യാചന്തി മം പഞ്ജലികാ, സനേഗമാ സരട്ഠകാ;

‘അജ്ജേവ പുത്ത പടിപജ്ജ, ഇദ്ധം ഫീതം മഹാമഹിം’.

‘‘സരാജകേ സഹോരോധേ, സനേഗമേ സരട്ഠകേ;

കരുണം പരിദേവന്തേ, അനപേക്ഖോവ പരിച്ചജിം.

‘‘കേവലം പഥവിം രജ്ജം, ഞാതിപരിജനം യസം;

ചജമാനോ ന ചിന്തേസിം, ബോധിയായേവ കാരണാ.

‘‘മാതാപിതാ ന മേ ദേസ്സാ, നപി മേ ദേസ്സം മഹായസം;

സബ്ബഞ്ഞുതം പിയം മയ്ഹം, തസ്മാ രജ്ജം പരിച്ചജി’’ന്തി.

‘‘പുനാപരം ¶ യദാ ഹോമി, ഇന്ദപത്ഥേ പുരുത്തമേ;

കാമിതോ ദയിതോ പുത്തോ, സോമനസ്സോതി വിസ്സുതോ.

‘‘സീലവാ ഗുണസമ്പന്നോ, കല്യാണപടിഭാനവാ;

വുഡ്ഢാപചായീ ഹിരീമാ, സങ്ഗഹേസു ച കോവിദോ.

‘‘തസ്സ ¶ രഞ്ഞോ പതികരോ, അഹോസി കുഹകതാപസോ;

ആരാമം മാലാവച്ഛഞ്ച, രോപയിത്വാന ജീവതി.

‘‘തമഹം ¶ ദിസ്വാന കുഹകം, ഥുസരാസിംവ അതണ്ഡുലം;

ദുമംവ അന്തോ സുസിരം, കദലിംവ അസാരകം.

‘‘നത്ഥിമസ്സ ¶ സതം ധമ്മോ, സാമഞ്ഞാപഗതോ അയം;

ഹിരീസുക്കധമ്മജഹിതോ, ജീവിതവുത്തികാരണാ.

‘‘കുപിതോ അഹു [അഹോസി (സീ.), ആസി (സ്യാ.)] പച്ചന്തോ, അടവീഹി പരന്തിഹി;

തം നിസേധേതും ഗച്ഛന്തോ, അനുസാസി പിതാ മമം.

‘‘‘മാ പമജ്ജി തുവം താത, ജടിലം ഉഗ്ഗതാപനം;

യദിച്ഛകം പവത്തേഹി, സബ്ബകാമദദോ ഹി സോ’.

‘‘തമഹം ഗന്ത്വാനുപട്ഠാനം, ഇദം വചനമബ്രവിം;

‘കച്ചി തേ ഗഹപതി കുസലം, കിം വാ തേ ആഹരീയതു’.

‘‘തേന സോ കുപിതോ ആസി, കുഹകോ മാനനിസ്സിതോ;

‘ഘാതാപേമി തുവം അജ്ജ, രട്ഠാ പബ്ബാജയാമി വാ’.

‘‘നിസേധയിത്വാ ¶ പച്ചന്തം, രാജാ കുഹകമബ്രവി;

‘കച്ചി തേ ഭന്തേ ഖമനീയം, സമ്മാനോ തേ പവത്തിതോ’.

‘‘തസ്സ ആചിക്ഖതീ പാപോ, കുമാരോ യഥാ നാസിയോ;

തസ്സ തം വചനം സുത്വാ, ആണാപേസി മഹീപതി.

‘‘‘സീസം തത്ഥേവ ഛിന്ദിത്വാ, കത്വാന ചതുഖണ്ഡികം;

രഥിയാ രഥിയം ദസ്സേഥ, സാ ഗതി ജടിലഹീളിതാ’.

‘‘തത്ഥ കാരണികാ ഗന്ത്വാ, ചണ്ഡാ ലുദ്ദാ അകാരുണാ;

മാതുഅങ്കേ നിസിന്നസ്സ, ആകഡ്ഢിത്വാ നയന്തി മം.

‘‘തേസാഹം ഏവമവചം, ബന്ധതം ഗാള്ഹബന്ധനം;

‘രഞ്ഞോ ദസ്സേഥ മം ഖിപ്പം, രാജകിരിയാനി അത്ഥി മേ’.

‘‘തേ മം രഞ്ഞോ ദസ്സയിംസു, പാപസ്സ പാപസേവിനോ;

ദിസ്വാന തം സഞ്ഞാപേസിം, മമഞ്ച വസമാനയിം.

‘‘സോ മം തത്ഥ ഖമാപേസി, മഹാരജ്ജമദാസി മേ;

സോഹം തമം ദാലയിത്വാ, പബ്ബജിം അനഗാരിയം.

‘‘ന ¶ മേ ദേസ്സം മഹാരജ്ജം, കാമഭോഗോ ന ദേസ്സിയോ;

സബ്ബഞ്ഞുതം പിയം മയ്ഹം, തസ്മാ രജ്ജം പരിച്ചജി’’ന്തി.

‘‘പുനാപരം ¶ ¶ ¶ യദാ ഹോമി, കാസിരാജസ്സ അത്രജോ;

അയോഘരമ്ഹി സംവഡ്ഢോ, നാമേനാസി അയോഘരോ.

‘‘ദുക്ഖേന ജീവിതോ ലദ്ധോ, സംപീളേ പതിപോസിതോ;

അജ്ജേവ പുത്ത പടിപജ്ജ, കേവലം വസുധം ഇമം.

‘‘സരട്ഠകം സനിഗമം, സജനം വന്ദിത്വ ഖത്തിയം;

അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാന, ഇദം വചനമബ്രവിം.

‘‘‘യേ കേചി മഹിയാ സത്താ, ഹീനമുക്കട്ഠമജ്ഝിമാ;

നിരാരക്ഖാ സകേ ഗേഹേ, വഡ്ഢന്തി സകഞാതിഭി.

‘‘‘ഇദം ലോകേ ഉത്തരിയം, സംപീളേ മമ പോസനം;

അയോഘരമ്ഹി സംവഡ്ഢോ, അപ്പഭേ ചന്ദസൂരിയേ.

‘‘‘പൂതികുണപസമ്പുണ്ണാ, മുച്ചിത്വാ മാതു കുച്ഛിതോ;

തതോ ഘോരതരേ ദുക്ഖേ, പുന പക്ഖിത്തയോഘരേ.

‘‘‘യദിഹം താദിസം പത്വാ, ദുക്ഖം പരമദാരുണം;

രജ്ജേസു യദി രജ്ജാമി [രഞ്ജാമി (സീ.)], പാപാനം ഉത്തമോ സിയം.

‘‘‘ഉക്കണ്ഠിതോമ്ഹി കായേന, രജ്ജേനമ്ഹി അനത്ഥികോ;

നിബ്ബുതിം പരിയേസിസ്സം, യത്ഥ മം മച്ചു ന മദ്ദിയേ’.

‘‘ഏവാഹം ചിന്തയിത്വാന, വിരവന്തേ മഹാജനേ;

നാഗോവ ബന്ധനം ഛേത്വാ, പാവിസിം കാനനം വനം.

‘‘മാതാപിതാ ¶ ¶ ന മേ ദേസ്സാ, നപി മേ ദേസ്സം മഹായസം;

സബ്ബഞ്ഞുതം പിയം മയ്ഹം, തസ്മാ രജ്ജം പരിച്ചജി’’ന്തി.

‘‘പുനാപരം യദാ ഹോമി, കാസീനം പുരവരുത്തമേ;

ഭഗിനീ ച ഭാതരോ സത്ത, നിബ്ബത്താ സോത്ഥിയേ കുലേ.

‘‘ഏതേസം ¶ പുബ്ബജോ ആസിം, ഹിരീസുക്കമുപാഗതോ;

ഭവം ദിസ്വാന ഭയതോ, നേക്ഖമ്മാഭിരതോ അഹം.

‘‘മാതാപിതൂഹി ¶ പഹിതാ, സഹായാ ഏകമാനസാ;

കാമേഹി മം നിമന്തേന്തി, ‘കുലവംസം ധരേഹി’തി.

‘‘യം തേസം വചനം വുത്തം, ഗിഹീധമ്മേ സുഖാവഹം;

തം മേ അഹോസി കഠിനം, തത്ത [സന്തത്ത (ക.)] ഫാലസമം വിയ.

‘‘തേ മം തദാ ഉക്ഖിപന്തം, പുച്ഛിംസു പത്ഥിതം മമ;

‘കിം ത്വം പത്ഥയസേ സമ്മ, യദി കാമേ ന ഭുഞ്ജസി’.

‘‘തേസാഹം ഏവമവചം, അത്ഥകാമോ ഹിതേസിനം;

‘നാഹം പത്ഥേമി ഗിഹീഭാവം, നേക്ഖമ്മാഭിരതോ അഹം’.

‘‘തേ മയ്ഹം വചനം സുത്വാ, പിതുമാതു ച സാവയും;

മാതാപിതാ ഏവമാഹു, ‘സബ്ബേവ പബ്ബജാമ ഭോ’.

‘‘ഉഭോ ¶ മാതാപിതാ മയ്ഹം, ഭഗിനീ ച സത്ത ഭാതരോ;

അമിതധനം ഛഡ്ഡയിത്വാ, പാവിസിമ്ഹാ മഹാവന’’ന്തി.

‘‘പുനാപരം ¶ യദാ ഹോമി, നഗരേ ബ്രഹ്മവഡ്ഢനേ;

തത്ഥ കുലവരേ സേട്ഠേ, മഹാസാലേ അജായഹം.

‘‘തദാപി ലോകം ദിസ്വാന, അന്ധീഭൂതം തമോത്ഥടം;

ചിത്തം ഭവതോ പതികുടതി, തുത്തവേഗഹതം വിയ.

‘‘ദിസ്വാന വിവിധം പാപം, ഏവം ചിന്തേസഹം തദാ;

‘കദാഹം ഗേഹാ നിക്ഖമ്മ, പവിസിസ്സാമി കാനനം’.

‘‘തദാപി മം നിമന്തേസും, കാമഭോഗേഹി ഞാതയോ;

തേസമ്പി ഛന്ദമാചിക്ഖിം, ‘മാ നിമന്തേഥ തേഹി മം’.

‘‘യോ ¶ മേ കനിട്ഠകോ ഭാതാ, നന്ദോ നാമാസി പണ്ഡിതോ;

സോപി മം അനുസിക്ഖന്തോ, പബ്ബജ്ജം സമരോചയി.

‘‘അഹം സോണോ ച നന്ദോ ച, ഉഭോ മാതാപിതാ മമ;

തദാപി ഭോഗേ ഛഡ്ഡേത്വാ, പാവിസിമ്ഹാ മഹാവന’’ന്തി.

‘‘പുനാപരം ¶ ¶ യദാ ഹോമി, കാസിരാജസ്സ അത്രജോ;

മൂഗപക്ഖോതി നാമേന, തേമിയോതി വദന്തി മം.

‘‘സോളസിത്ഥിസഹസ്സാനം, ന വിജ്ജതി പുമോ തദാ [സദാ (സീ.)];

അഹോരത്താനം അച്ചയേന, നിബ്ബത്തോ അഹമേകകോ.

‘‘കിച്ഛാ ലദ്ധം പിയം പുത്തം, അഭിജാതം ജുതിന്ധരം;

സേതച്ഛത്തം ധാരയിത്വാന, സയനേ പോസേതി മം പിതാ.

‘‘നിദ്ദായമാനോ സയനവരേ, പബുജ്ഝിത്വാനഹം തദാ;

അദ്ദസം പണ്ഡരം ഛത്തം, യേനാഹം നിരയം ഗതോ.

‘‘സഹ ¶ ദിട്ഠസ്സ മേ ഛത്തം, താസോ ഉപ്പജ്ജി ഭേരവോ;

വിനിച്ഛയം സമാപന്നോ, ‘കഥാഹം ഇമം മുഞ്ചിസ്സം’.

‘‘പുബ്ബസാലോഹിതാ മയ്ഹം, ദേവതാ അത്ഥകാമിനീ;

സാ മം ദിസ്വാന ദുക്ഖിതം, തീസു ഠാനേസു യോജയി.

‘‘‘മാ പണ്ഡിച്ചയം വിഭാവയ, ബാലമതോ ഭവ സബ്ബപാണിനം;

സബ്ബോ തം ജനോ ഓചിനായതു, ഏവം തവ അത്ഥോ ഭവിസ്സതി’.

‘‘ഏവം വുത്തായഹം തസ്സാ, ഇദം വചനമബ്രവിം;

‘കരോമി തേ തം വചനം, യം ത്വം ഭണസി ദേവതേ;

അത്ഥകാമാസി മേ അമ്മ, ഹിതകാമാസി ദേവതേ’.

‘‘തസ്സാഹം വചനം സുത്വാ, സാഗരേവ ഥലം ലഭിം;

ഹട്ഠോ ¶ സംവിഗ്ഗമാനസോ, തയോ അങ്ഗേ അധിട്ഠഹിം.

‘‘മൂഗോ ¶ അഹോസിം ബധിരോ, പക്ഖോ ഗതിവിവജ്ജിതോ;

ഏതേ അങ്ഗേ അധിട്ഠായ, വസ്സാനി സോളസം വസിം.

‘‘തതോ മേ ഹത്ഥപാദേ ച, ജിവ്ഹം സോതഞ്ച മദ്ദിയ;

അനൂനതം മേ പസ്സിത്വാ, ‘കാളകണ്ണീ’തി നിന്ദിസും.

‘‘തതോ ജാനപദാ സബ്ബേ, സേനാപതിപുരോഹിതാ;

സബ്ബേ ഏകമനാ ഹുത്വാ, ഛഡ്ഡനം അനുമോദിസും.

‘‘സോഹം തേസം മതിം സുത്വാ, ഹട്ഠോ സംവിഗ്ഗമാനസോ;

യസ്സത്ഥായ തപോചിണ്ണോ, സോ മേ അത്ഥോ സമിജ്ഝഥ.

‘‘ന്ഹാപേത്വാ അനുലിമ്പിത്വാ, വേഠേത്വാ രാജവേഠനം;

ഛത്തേന അഭിസിഞ്ചിത്വാ, കാരേസും പുരം പദക്ഖിണം.

‘‘സത്താഹം ധാരയിത്വാന, ഉഗ്ഗതേ രവിമണ്ഡലേ;

രഥേന മം നീഹരിത്വാ, സാരഥീ വനമുപാഗമി.

‘‘ഏകോകാസേ ¶ രഥം കത്വാ, സജ്ജസ്സം ഹത്ഥമുച്ചിതോ [ഹത്ഥമുഞ്ചിതോ (സീ. സ്യാ.)];

സാരഥീ ഖണതീ കാസും, നിഖാതും പഥവിയാ മമം.

‘‘അധിട്ഠിതമധിട്ഠാനം, തജ്ജേന്തോ വിവിധകാരണാ;

ന ഭിന്ദിം തമധിട്ഠാനം, ബോധിയായേവ കാരണാ.

‘‘മാതാപിതാ ന മേ ദേസ്സാ, അത്താ മേ ന ച ദേസ്സിയോ;

സബ്ബഞ്ഞുതം പിയം മയ്ഹം, തസ്മാ വതമധിട്ഠഹിം.

‘‘ഏതേ ¶ ¶ അങ്ഗേ അധിട്ഠായ, വസ്സാനി സോളസം വസിം;

അധിട്ഠാനേന മേ സമോ നത്ഥി, ഏസാ മേ അധിട്ഠാനപാരമീ’’തി.

‘‘യദാ അഹം കപി ആസിം, നദീകൂലേ ദരീസയേ;

പീളിതോ സുസുമാരേന, ഗമനം ന ലഭാമഹം.

‘‘യമ്ഹോകാസേ ¶ അഹം ഠത്വാ, ഓരാ പാരം പതാമഹം;

തത്ഥച്ഛി സത്തു വധകോ, കുമ്ഭീലോ ലുദ്ദദസ്സനോ.

‘‘സോ മം അസംസി ‘ഏഹീ’തി, ‘അഹംപേമീ’തി തം വതിം;

തസ്സ മത്ഥകമക്കമ്മ, പരകൂലേ പതിട്ഠഹിം.

‘‘ന തസ്സ അലികം ഭണിതം, യഥാ വാചം അകാസഹം;

സച്ചേന മേ സമോ നത്ഥി, ഏസാ മേ സച്ചപാരമീ’’തി.

‘‘പുനാപരം യദാ ഹോമി, താപസോ സച്ചസവ്ഹയോ;

സച്ചേന ലോകം പാലേസിം, സമഗ്ഗം ജനമകാസഹ’’ന്തി.

‘‘പുനാപരം ¶ ¶ ¶ യദാ ഹോമി, മഗധേ വട്ടപോതകോ;

അജാതപക്ഖോ തരുണോ, മംസപേസി കുലാവകേ.

‘‘മുഖതുണ്ഡകേനാഹരിത്വാ [മുഖതുണ്ഡേനാഹരിത്വാ (സീ.)], മാതാ പോസയതീ മമം;

തസ്സാ ഫസ്സേന ജീവാമി, നത്ഥി മേ കായികം ബലം.

‘‘സംവച്ഛരേ ഗിമ്ഹസമയേ, ദവഡാഹോ [വനദാഹോ (ക.)] പദിപ്പതി;

ഉപഗച്ഛതി അമ്ഹാകം, പാവകോ കണ്ഹവത്തനീ.

‘‘ധമധമാ ഇതിഏവം, സദ്ദായന്തോ മഹാസിഖീ;

അനുപുബ്ബേന ഝാപേന്തോ, അഗ്ഗി മമമുപാഗമി.

‘‘അഗ്ഗിവേഗഭയാതീതാ, തസിതാ മാതാപിതാ മമ;

കുലാവകേ മം ഛഡ്ഡേത്വാ, അത്താനം പരിമോചയും.

‘‘പാദേ ¶ പക്ഖേ പജഹാമി, നത്ഥി മേ കായികം ബലം;

സോഹം അഗതികോ തത്ഥ, ഏവം ചിന്തേസഹം തദാ.

‘‘‘യേസാഹം ഉപധാവേയ്യം, ഭീതോ തസിതവേധിതോ;

തേ മം ഓഹായ പക്കന്താ, കഥം മേ അജ്ജ കാതവേ.

‘‘‘അത്ഥി ലോകേ സീലഗുണോ, സച്ചം സോചേയ്യനുദ്ദയാ;

തേന സച്ചേന കാഹാമി, സച്ചകിരിയമുത്തമം.

‘‘‘ആവേജ്ജേത്വാ ധമ്മബലം, സരിത്വാ പുബ്ബകേ ജിനേ;

സച്ചബലമവസ്സായ, സച്ചകിരിയമകാസഹം.

‘‘‘സന്തി ¶ പക്ഖാ അപതനാ, സന്തി പാദാ അവഞ്ചനാ;

മാതാപിതാ ച നിക്ഖന്താ, ജാതവേദ പടിക്കമ’.

‘‘സഹസച്ചേ കതേ മയ്ഹം, മഹാപജ്ജലിതോ സിഖീ;

വജ്ജേസി സോളസകരീസാനി, ഉദകം പത്വാ യഥാ സിഖീ;

സച്ചേന മേ സമോ നത്ഥി, ഏസാ മേ സച്ചപാരമീ’’തി.

‘‘പുനാപരം ¶ ¶ യദാ ഹോമി, മച്ഛരാജാ മഹാസരേ;

ഉണ്ഹേ സൂരിയസന്താപേ, സരേ ഉദക ഖീയഥ.

‘‘തതോ കാകാ ച ഗിജ്ഝാ ച, കങ്കാ [ബകാ (സീ.)] കുലലസേനകാ;

ഭക്ഖയന്തി ദിവാരത്തിം, മച്ഛേ ഉപനിസീദിയ.

‘‘ഏവം ചിന്തേസഹം തത്ഥ, സഹ ഞാതീഹി പീളിതോ;

‘കേന നു ഖോ ഉപായേന, ഞാതീ ദുക്ഖാ പമോചയേ’.

‘‘വിചിന്തയിത്വാ ധമ്മത്ഥം, സച്ചം അദ്ദസ പസ്സയം;

സച്ചേ ഠത്വാ പമോചേസിം, ഞാതീനം തം അതിക്ഖയം.

‘‘അനുസ്സരിത്വാ സതം ധമ്മം, പരമത്ഥം വിചിന്തയം;

അകാസി സച്ചകിരിയം, യം ലോകേ ധുവസസ്സതം.

‘‘‘യതോ ¶ സരാമി അത്താനം, യതോ പത്തോസ്മി വിഞ്ഞുതം;

നാഭിജാനാമി സഞ്ചിച്ച, ഏകപാണമ്പി ഹിംസിതം.

‘‘‘ഏതേന ¶ സച്ചവജ്ജേന, പജ്ജുന്നോ അഭിവസ്സതു;

അഭിത്ഥനയ പജ്ജുന്ന, നിധിം കാകസ്സ നാസയ;

കാകം സോകായ രന്ധേഹി, മച്ഛേ സോകാ പമോചയ’.

‘‘സഹകതേ സച്ചവരേ, പജ്ജുന്നോ അഭിഗജ്ജിയ;

ഥലം നിന്നഞ്ച പൂരേന്തോ, ഖണേന അഭിവസ്സഥ.

‘‘ഏവരൂപം സച്ചവരം, കത്വാ വീരിയമുത്തമം;

വസ്സാപേസിം മഹാമേഘം, സച്ചതേജബലസ്സിതോ;

സച്ചേന മേ സമോ നത്ഥി, ഏസാ മേ സച്ചപാരമീ’’തി.

‘‘പുനാപരം ¶ യദാ ഹോമി, കണ്ഹദീപായനോ ഇസി;

പരോപഞ്ഞാസവസ്സാനി, അനഭിരതോചരിം അഹം.

‘‘ന കോചി ഏതം ജാനാതി, അനഭിരതിമനം മമ;

അഹഞ്ഹി കസ്സചി നാചിക്ഖിം, അരതി മേ ചരതി മാനസേ.

‘‘സബ്രഹ്മചാരീ ¶ മണ്ഡബ്യോ, സഹായോ മേ മഹാഇസി;

പുബ്ബകമ്മസമായുത്തോ, സൂലമാരോപനം ലഭി.

‘‘തമഹം ഉപട്ഠഹിത്വാന, ആരോഗ്യമനുപാപയിം;

ആപുച്ഛിത്വാന ആഗഞ്ഛിം, യം മയ്ഹം സകമസ്സമം.

‘‘സഹായോ ¶ ബ്രാഹ്മണോ മയ്ഹം, ഭരിയം ആദായ പുത്തകം;

തയോ ജനാ സമാഗന്ത്വാ, ആഗഞ്ഛും പാഹുനാഗതം.

‘‘സമ്മോദമാനോ തേഹി സഹ, നിസിന്നോ സകമസ്സമേ;

ദാരകോ വട്ടമനുക്ഖിപം, ആസീവിസമകോപയി.

‘‘തതോ സോ വട്ടഗതം മഗ്ഗം, അന്വേസന്തോ കുമാരകോ;

ആസീവിസസ്സ ഹത്ഥേന, ഉത്തമങ്ഗം പരാമസി.

‘‘തസ്സ ¶ ആമസനേ കുദ്ധോ, സപ്പോ വിസബലസ്സിതോ;

കുപിതോ പരമകോപേന, അഡംസി ദാരകം ഖണേ.

‘‘സഹദട്ഠോ ആസീവിസേന [അതിവിസേന (പീ. ക.)], ദാരകോ പപതി [പതതി (ക.)] ഭൂമിയം;

തേനാഹം ദുക്ഖിതോ ആസിം, മമ വാഹസി തം ദുക്ഖം.

‘‘ത്യാഹം അസ്സാസയിത്വാന, ദുക്ഖിതേ സോകസല്ലിതേ;

പഠമം അകാസിം കിരിയം, അഗ്ഗം സച്ചം വരുത്തമം.

‘‘‘സത്താഹമേവാഹം പസന്നചിത്തോ, പുഞ്ഞത്ഥികോ അചരിം ബ്രഹ്മചരിയം;

അഥാപരം യം ചരിതം മമേദം, വസ്സാനി പഞ്ഞാസസമാധികാനി.

‘‘‘അകാമകോ വാഹി അഹം ചരാമി, ഏതേന സച്ചേന സുവത്ഥി ഹോതു;

‘‘സഹ ¶ ¶ സച്ചേ കതേ മയ്ഹം, വിസവേഗേന വേധിതോ;

അബുജ്ഝിത്വാന വുട്ഠാസി, അരോഗോ ചാസി മാണവോ;

സച്ചേന മേ സമോ നത്ഥി, ഏസാ മേ സച്ചപാരമീ’’തി.

‘‘പുനാപരം യദാ ഹോമി, സുതസോമോ മഹീപതി;

ഗഹിതോ പോരിസാദേന, ബ്രാഹ്മണേ സങ്ഗരം സരിം.

‘‘ഖത്തിയാനം ഏകസതം, ആവുണിത്വാ കരത്തലേ;

ഏതേസം പമിലാപേത്വാ, യഞ്ഞത്ഥേ ഉപനയീ മമം.

‘‘അപുച്ഛി ¶ മം പോരിസാദോ, ‘കിം ത്വം ഇച്ഛസി നിസ്സജം;

യഥാമതി തേ കാഹാമി, യദി മേ ത്വം പുനേഹിസി’.

‘‘തസ്സ ¶ പടിസ്സുണിത്വാന, പണ്ഹേ ആഗമനം മമ;

ഉപഗന്ത്വാ പുരം രമ്മം, രജ്ജം നിയ്യാദയിം തദാ.

‘‘അനുസ്സരിത്വാ സതം ധമ്മം, പുബ്ബകം ജിനസേവിതം;

ബ്രാഹ്മണസ്സ ധനം ദത്വാ, പോരിസാദം ഉപാഗമിം.

‘‘നത്ഥി മേ സംസയോ തത്ഥ, ഘാതയിസ്സതി വാ ന വാ;

സച്ചവാചാനുരക്ഖന്തോ, ജീവിതം ചജിതുമുപാഗമിം;

സച്ചേന മേ സമോ നത്ഥി, ഏസാ മേ സച്ചപാരമീ’’തി.

‘‘സാമോ ¶ ¶ യദാ വനേ ആസിം, സക്കേന അഭിനിമ്മിതോ;

പവനേ സീഹബ്യഗ്ഘേ ച, മേത്തായമുപനാമയിം.

‘‘സീഹബ്യഗ്ഘേഹി ദീപീഹി, അച്ഛേഹി മഹിസേഹി ച;

പസദമിഗവരാഹേഹി, പരിവാരേത്വാ വനേ വസിം.

‘‘ന മം കോചി ഉത്തസതി, നപി ഭായാമി കസ്സചി;

മേത്താബലേനുപത്ഥദ്ധോ, രമാമി പവനേ തദാ’’തി.

‘‘പുനാപരം യദാ ഹോമി, ഏകരാജാതി വിസ്സുതോ;

പരമം സീലം അധിട്ഠായ, പസാസാമി മഹാമഹിം.

‘‘ദസ കുസലകമ്മപഥേ, വത്താമി അനവസേസതോ;

ചതൂഹി സങ്ഗഹവത്ഥൂഹി, സങ്ഗണ്ഹാമി [സങ്ഗഹാമി (ക.)] മഹാജനം.

‘‘ഏവം മേ അപ്പമത്തസ്സ, ഇധ ലോകേ പരത്ഥ ച;

ദബ്ബസേനോ ¶ ഉപഗന്ത്വാ, അച്ഛിന്ദന്തോ പുരം മമ.

‘‘രാജൂപജീവേ ¶ നിഗമേ, സബലട്ഠേ സരട്ഠകേ;

സബ്ബം ഹത്ഥഗതം കത്വാ, കാസുയാ നിഖണീ മമം.

‘‘അമച്ചമണ്ഡലം രജ്ജം, ഫീതം അന്തേപുരം മമ;

അച്ഛിന്ദിത്വാന ഗഹിതം, പിയം പുത്തംവ പസ്സഹം;

മേത്തായ മേ സമോ നത്ഥി, ഏസാ മേ മേത്താപാരമീ’’തി.

‘‘സുസാനേ ¶ ¶ സേയ്യം കപ്പേമി, ഛവട്ഠികം ഉപനിധായഹം;

ഗാമണ്ഡലാ [ഗോമണ്ഡലാ (സീ.), ഗാമമണ്ഡലാ (സ്യാ.)] ഉപാഗന്ത്വാ, രൂപം ദസ്സേന്തിനപ്പകം.

‘‘അപരേ ഗന്ധമാലഞ്ച, ഭോജനം വിവിധം ബഹും;

ഉപായനാനൂപനേന്തി, ഹട്ഠാ സംവിഗ്ഗമാനസാ.

‘‘യേ മേ ദുക്ഖം ഉപഹരന്തി, യേ ച ദേന്തി സുഖം മമ;

സബ്ബേസം സമകോ ഹോമി, ദയാ കോപോ ന വിജ്ജതി.

‘‘സുഖദുക്ഖേ തുലാഭൂതോ, യസേസു അയസേസു ച;

സബ്ബത്ഥ സമകോ ഹോമി, ഏസാ മേ ഉപേക്ഖാപാരമീ’’തി.

യുധഞ്ജയോ സോമനസ്സോ, അയോഘരഭിസേന ച;

സോണനന്ദോ മൂഗപക്ഖോ, കപിരാജാ സച്ചസവ്ഹയോ.

വട്ടകോ മച്ഛരാജാ ച, കണ്ഹദീപായനോ ഇസി;

സുതസോമോ പുന ആസിം [ആസി (സ്യാ.)], സാമോ ച ഏകരാജഹു;

ഉപേക്ഖാപാരമീ ആസി, ഇതി വുത്ഥം [വുത്തം (സബ്ബത്ഥ) അട്ഠകഥാ ഓലോകേതബ്ബാ] മഹേസിനാ.

ഏവം ¶ ബഹുബ്ബിധം ദുക്ഖം, സമ്പത്തീ ച ബഹുബ്ബിധാ [സമ്പത്തി ച ബഹുവിധാ (സീ.), സമ്പത്തിം ച ബഹുവിധം (ക.)];

ഭവാഭവേ അനുഭവിത്വാ, പത്തോ സമ്ബോധിമുത്തമം.

ദത്വാ ദാതബ്ബകം ദാനം, സീലം പൂരേത്വാ അസേസതോ;

നേക്ഖമ്മേ പാരമിം ഗന്ത്വാ, പത്തോ സമ്ബോധിമുത്തമം.

പണ്ഡിതേ ¶ പരിപുച്ഛിത്വാ, വീരിയം കത്വാന മുത്തമം;

ഖന്തിയാ പാരമിം ഗന്ത്വാ, പത്തോ സമ്ബോധിമുത്തമം.

കത്വാ ദള്ഹമധിട്ഠാനം, സച്ചവാചാനുരക്ഖിയ;

മേത്തായ ¶ പാരമിം ഗന്ത്വാ, പത്തോ സമ്ബോധിമുത്തമം.

ലാഭാലാഭേ ¶ യസായസേ, സമ്മാനനാവമാനനേ;

സബ്ബത്ഥ സമകോ ഹുത്വാ, പത്തോ സമ്ബോധിമുത്തമം.

കോസജ്ജം ഭയതോ ദിസ്വാ, വീരിയാരമ്ഭഞ്ച ഖേമതോ;

ആരദ്ധവീരിയാ ഹോഥ, ഏസാ ബുദ്ധാനുസാസനീ.

വിവാദം ഭയതോ ദിസ്വാ, അവിവാദഞ്ച ഖേമതോ;

സമഗ്ഗാ സഖിലാ ഹോഥ, ഏസാ ബുദ്ധാനുസാസനീ.

പമാദം ഭയതോ ദിസ്വാ, അപ്പമാദഞ്ച ഖേമതോ;

ഭാവേഥട്ഠങ്ഗികം മഗ്ഗം, ഏസാ ബുദ്ധാനുസാസനീ.

ഇത്ഥം സുദം ഭഗവാ അത്തനോ പുബ്ബചരിയം സമ്ഭാവയമാനോ ബുദ്ധാപദാനിയം നാമ ധമ്മപരിയായം അഭാസിത്ഥാതി.