📜

നമോ തസ്സ ഭഗവതോ അരഹതോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ

വിനയപിടകേ

മഹാവഗ്ഗപാളി

൧. മഹാഖന്ധകോ

൧. ബോധികഥാ

൧. [ഉദാ. ൧ ആദയോ] തേന ¶ ¶ ¶ ¶ സമയേന ബുദ്ധോ ഭഗവാ ഉരുവേലായം വിഹരതി നജ്ജാ നേരഞ്ജരായ തീരേ ബോധിരുക്ഖമൂലേ പഠമാഭിസമ്ബുദ്ധോ. അഥ ഖോ ഭഗവാ ബോധിരുക്ഖമൂലേ സത്താഹം ഏകപല്ലങ്കേന നിസീദി വിമുത്തിസുഖപടിസംവേദീ [വിമുത്തിസുഖം പടിസംവേദീ (ക.)]. അഥ ഖോ ഭഗവാ രത്തിയാ പഠമം യാമം പടിച്ചസമുപ്പാദം അനുലോമപടിലോമം മനസാകാസി – ‘‘അവിജ്ജാപച്ചയാ സങ്ഖാരാ, സങ്ഖാരപച്ചയാ വിഞ്ഞാണം, വിഞ്ഞാണപച്ചയാ നാമരൂപം, നാമരൂപപച്ചയാ സളായതനം, സളായതനപച്ചയാ ഫസ്സോ, ഫസ്സപച്ചയാ വേദനാ, വേദനാപച്ചയാ തണ്ഹാ, തണ്ഹാപച്ചയാ ഉപാദാനം, ഉപാദാനപച്ചയാ ഭവോ, ഭവപച്ചയാ ജാതി, ജാതിപച്ചയാ ജരാമരണം സോകപരിദേവദുക്ഖദോമനസ്സുപായാസാ സമ്ഭവന്തി – ഏവമേതസ്സ ¶ കേവലസ്സ ദുക്ഖക്ഖന്ധസ്സ സമുദയോ ഹോതി. ‘‘അവിജ്ജായത്വേവ അസേസവിരാഗനിരോധാ സങ്ഖാരനിരോധോ, സങ്ഖാരനിരോധാ വിഞ്ഞാണനിരോധോ, വിഞ്ഞാണനിരോധാ നാമരൂപനിരോധോ, നാമരൂപനിരോധാ സളായതനനിരോധോ, സളായതനനിരോധാ ഫസ്സനിരോധോ, ഫസ്സനിരോധാ വേദനാനിരോധോ, വേദനാനിരോധാ തണ്ഹാനിരോധോ, തണ്ഹാനിരോധാ ഉപാദാനനിരോധോ ¶ , ഉപാദാനനിരോധാ ഭവനിരോധോ, ഭവനിരോധാ ജാതിനിരോധോ, ജാതിനിരോധാ ജരാമരണം സോകപരിദേവദുക്ഖദോമനസ്സുപായാസാ നിരുജ്ഝന്തി – ഏവമേതസ്സ കേവലസ്സ ദുക്ഖക്ഖന്ധസ്സ നിരോധോ ¶ ഹോതീ’’തി.

അഥ ¶ ഖോ ഭഗവാ ഏതമത്ഥം വിദിത്വാ തായം വേലായം ഇമം ഉദാനം ഉദാനേസി –

‘‘യദാ ഹവേ പാതുഭവന്തി ധമ്മാ;

ആതാപിനോ ഝായതോ ബ്രാഹ്മണസ്സ;

അഥസ്സ കങ്ഖാ വപയന്തി സബ്ബാ;

യതോ പജാനാതി സഹേതുധമ്മ’’ന്തി.

൨. [ഉദാ. ൨] അഥ ഖോ ഭഗവാ രത്തിയാ മജ്ഝിമം യാമം പടിച്ചസമുപ്പാദം അനുലോമപടിലോമം മനസാകാസി – ‘‘അവിജ്ജാപച്ചയാ സങ്ഖാരാ, സങ്ഖാരപച്ചയാ വിഞ്ഞാണം, വിഞ്ഞാണപച്ചയാ നാമരൂപം…പേ… ¶ ഏവമേതസ്സ കേവലസ്സ ദുക്ഖക്ഖന്ധസ്സ സമുദയോ ഹോതീ…പേ… നിരോധോ ഹോതീ’’തി.

അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതമത്ഥം വിദിത്വാ തായം വേലായം ഇമം ഉദാനം ഉദാനേസി –

‘‘യദാ ഹവേ പാതുഭവന്തി ധമ്മാ;

ആതാപിനോ ഝായതോ ബ്രാഹ്മണസ്സ;

അഥസ്സ കങ്ഖാ വപയന്തി സബ്ബാ;

യതോ ഖയം പച്ചയാനം അവേദീ’’തി.

൩. [ഉദാ. ൩] അഥ ഖോ ഭഗവാ രത്തിയാ പച്ഛിമം യാമം പടിച്ചസമുപ്പാദം അനുലോമപടിലോമം മനസാകാസി – ‘‘അവിജ്ജാപച്ചയാ സങ്ഖാരാ, സങ്ഖാരപച്ചയാ വിഞ്ഞാണം, വിഞ്ഞാണപച്ചയാ നാമരൂപം…പേ… ¶ ഏവമേതസ്സ കേവലസ്സ ദുക്ഖക്ഖന്ധസ്സ സമുദയോ ഹോതി…പേ… നിരോധോ ഹോതീ’’തി.

അഥ ¶ ഖോ ഭഗവാ ഏതമത്ഥം വിദിത്വാ തായം വേലായം ഇമം ഉദാനം ഉദാനേസി –

‘‘യദാ ഹവേ പാതുഭവന്തി ധമ്മാ;

ആതാപിനോ ഝായതോ ബ്രാഹ്മണസ്സ;

വിധൂപയം തിട്ഠതി മാരസേനം;

സൂരിയോവ [സുരിയോവ (സീ. സ്യാ. കം.)] ഓഭാസയമന്തലിക്ഖ’’ന്തി.

ബോധികഥാ നിട്ഠിതാ.

൨. അജപാലകഥാ

൪. [ഉദാ. ൪] അഥ ¶ ഖോ ഭഗവാ സത്താഹസ്സ അച്ചയേന തമ്ഹാ സമാധിമ്ഹാ വുട്ഠഹിത്വാ ബോധിരുക്ഖമൂലാ യേന അജപാലനിഗ്രോധോ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ അജപാലനിഗ്രോധമൂലേ സത്താഹം ഏകപല്ലങ്കേന നിസീദി വിമുത്തിസുഖപടിസംവേദീ. അഥ ഖോ അഞ്ഞതരോ ഹുംഹുങ്കജാതികോ ബ്രാഹ്മണോ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി. ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവതാ സദ്ധിം സമ്മോദി. സമ്മോദനീയം കഥം ¶ സാരണീയം വീതിസാരേത്വാ ഏകമന്തം അട്ഠാസി. ഏകമന്തം ഠിതോ ഖോ സോ ബ്രാഹ്മണോ ഭഗവന്തം ¶ ഏതദവോച – ‘‘കിത്താവതാ നു ഖോ, ഭോ ഗോതമ, ബ്രാഹ്മണോ ഹോതി, കതമേ ച പന ബ്രാഹ്മണകരണാ [ബ്രാഹ്മണകാരകാ (ക.) ബ്രാഹ്മണകരാണാ (?)] ധമ്മാ’’തി? അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതമത്ഥം വിദിത്വാ തായം വേലായം ഇമം ഉദാനം ഉദാനേസി –

[നേത്തി. ൧൦൩] യോ ബ്രാഹ്മണോ ബാഹിതപാപധമ്മോ;

നിഹുംഹുങ്കോ നിക്കസാവോ യതത്തോ;

വേദന്തഗൂ വുസിതബ്രഹ്മചരിയോ;

ധമ്മേന സോ ബ്രഹ്മവാദം വദേയ്യ;

യസ്സുസ്സദാ നത്ഥി കുഹിഞ്ചി ലോകേ’’തി.

അജപാലകഥാ നിട്ഠിതാ.

൩. മുചലിന്ദകഥാ

൫. [ഉദാ. ൧൧] അഥ ഖോ ഭഗവാ സത്താഹസ്സ അച്ചയേന തമ്ഹാ സമാധിമ്ഹാ വുട്ഠഹിത്വാ അജപാലനിഗ്രോധമൂലാ ¶ യേന മുചലിന്ദോ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ മുചലിന്ദമൂലേ സത്താഹം ഏകപല്ലങ്കേന നിസീദി വിമുത്തിസുഖപടിസംവേദീ. തേന ഖോ പന സമയേന മഹാ അകാലമേഘോ ഉദപാദി, സത്താഹവദ്ദലികാ സീതവാതദുദ്ദിനീ. അഥ ഖോ മുചലിന്ദോ നാഗരാജാ സകഭവനാ നിക്ഖമിത്വാ ഭഗവതോ കായം സത്തക്ഖത്തും ഭോഗേഹി പരിക്ഖിപിത്വാ ഉപരിമുദ്ധനി ¶ മഹന്തം ഫണം കരിത്വാ അട്ഠാസി – ‘‘മാ ഭഗവന്തം സീതം, മാ ഭഗവന്തം ഉണ്ഹം, മാ ഭഗവന്തം ഡംസമകസവാതാതപസരീസപസമ്ഫസ്സോ’’തി […സിരിം സപ… (സീ. സ്യാ. കം.)]. അഥ ¶ ഖോ മുചലിന്ദോ നാഗരാജാ സത്താഹസ്സ അച്ചയേന വിദ്ധം വിഗതവലാഹകം ദേവം വിദിത്വാ ഭഗവതോ കായാ ഭോഗേ വിനിവേഠേത്വാ സകവണ്ണം പടിസംഹരിത്വാ മാണവകവണ്ണം അഭിനിമ്മിനിത്വാ ഭഗവതോ പുരതോ അട്ഠാസി പഞ്ജലികോ ഭഗവന്തം നമസ്സമാനോ. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതമത്ഥം വിദിത്വാ തായം വേലായം ഇമം ഉദാനം ഉദാനേസി –

[കഥാ. ൩൩൮ കഥാവത്ഥുപാളിയമ്പി]‘‘സുഖോ വിവേകോ തുട്ഠസ്സ, സുതധമ്മസ്സ പസ്സതോ;

അബ്യാപജ്ജം സുഖം ലോകേ, പാണഭൂതേസു സംയമോ.

[കഥാ. ൩൩൮ കഥാവത്ഥുപാളിയമ്പി]‘‘സുഖാ വിരാഗതാ ലോകേ, കാമാനം സമതിക്കമോ;

അസ്മിമാനസ്സ യോ വിനയോ, ഏതം വേ പരമം സുഖ’’ന്തി.

മുചലിന്ദകഥാ നിട്ഠിതാ.

൪. രാജായതനകഥാ

൬. അഥ ഖോ ഭഗവാ സത്താഹസ്സ അച്ചയേന തമ്ഹാ സമാധിമ്ഹാ വുട്ഠഹിത്വാ മുചലിന്ദമൂലാ യേന രാജായതനം തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ രാജായതനമൂലേ സത്താഹം ഏകപല്ലങ്കേന നിസീദി വിമുത്തിസുഖപടിസംവേദീ. തേന ഖോ പന ¶ സമയേന തപുസ്സ [തപസ്സു (സീ.)] ഭല്ലികാ വാണിജാ ഉക്കലാ തം ദേസം അദ്ധാനമഗ്ഗപ്പടിപന്നാ ഹോന്തി. അഥ ഖോ തപുസ്സഭല്ലികാനം വാണിജാനം ¶ ഞാതിസാലോഹിതാ ദേവതാ തപുസ്സഭല്ലികേ വാണിജേ ഏതദവോച – ‘‘അയം, മാരിസാ, ഭഗവാ രാജായതനമൂലേ വിഹരതി പഠമാഭിസമ്ബുദ്ധോ; ഗച്ഛഥ തം ഭഗവന്തം മന്ഥേന ച മധുപിണ്ഡികായ ച പതിമാനേഥ; തം വോ ഭവിസ്സതി ദീഘരത്തം ഹിതായ സുഖായാ’’തി. അഥ ഖോ തപുസ്സഭല്ലികാ വാണിജാ മന്ഥഞ്ച മധുപിണ്ഡികഞ്ച ആദായ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമിംസു, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം അട്ഠംസു. ഏകമന്തം ഠിതാ ഖോ തപുസ്സഭല്ലികാ വാണിജാ ഭഗവന്തം ഏതദവോചും – ‘‘പടിഗ്ഗണ്ഹാതു നോ, ഭന്തേ, ഭഗവാ മന്ഥഞ്ച മധുപിണ്ഡികഞ്ച, യം അമ്ഹാകം അസ്സ ദീഘരത്തം ഹിതായ ¶ സുഖായാ’’തി. അഥ ഖോ ഭഗവതോ ഏതദഹോസി – ‘‘ന ഖോ തഥാഗതാ ഹത്ഥേസു പടിഗ്ഗണ്ഹന്തി. കിമ്ഹി നു ഖോ അഹം പടിഗ്ഗണ്ഹേയ്യം മന്ഥഞ്ച മധുപിണ്ഡികഞ്ചാ’’തി? അഥ ¶ ഖോ ചത്താരോ മഹാരാജാനോ ഭഗവതോ ചേതസാ ചേതോപരിവിതക്കമഞ്ഞായ ചതുദ്ദിസാ ചത്താരോ സേലമയേ പത്തേ ഭഗവതോ ഉപനാമേസും – ‘‘ഇധ, ഭന്തേ, ഭഗവാ പടിഗ്ഗണ്ഹാതു മന്ഥഞ്ച മധുപിണ്ഡികഞ്ചാ’’തി. പടിഗ്ഗഹേസി ഭഗവാ പച്ചഗ്ഘേ സേലമയേ പത്തേ മന്ഥഞ്ച മധുപിണ്ഡികഞ്ച, പടിഗ്ഗഹേത്വാ പരിഭുഞ്ജി. അഥ ഖോ തപുസ്സഭല്ലികാ വാണിജാ ഭഗവന്തം ഓനീതപത്തപാണിം വിദിത്വാ ഭഗവതോ പാദേസു സിരസാ നിപതിത്വാ ഭഗവന്തം (ഓനീതപത്തപാണിം വിദിത്വാ ഭഗവതോ പാദേസു സിരസാ നിപതിത്വാ ഭഗവന്തം) [( ) സീ. സ്യാ. പോത്ഥകേസു നത്ഥി] ഏതദവോചും – ‘‘ഏതേ മയം, ഭന്തേ, ഭഗവന്തം സരണം ഗച്ഛാമ ധമ്മഞ്ച, ഉപാസകേ നോ ഭഗവാ ധാരേതു ¶ അജ്ജതഗ്ഗേ പാണുപേതേ സരണം ഗതേ’’തി. തേ ച ലോകേ പഠമം ഉപാസകാ അഹേസും ദ്വേവാചികാ.

രാജായതനകഥാ നിട്ഠിതാ.

൫. ബ്രഹ്മയാചനകഥാ

൭. [അയം ബ്രഹ്മയാചനകഥാ ദീ. നി. ൨.൬൪ ആദയോ; മ. നി. ൧.൨൮൧ ആദയോ; മ. നി. ൨.൩൩൬ ആദയോ; സം. നി. ൧.൧൭൨ ആദയോ] അഥ ഖോ ഭഗവാ സത്താഹസ്സ അച്ചയേന തമ്ഹാ സമാധിമ്ഹാ വുട്ഠഹിത്വാ രാജായതനമൂലാ യേന അജപാലനിഗ്രോധോ തേനുപസങ്കമി. തത്ര സുദം ഭഗവാ അജപാലനിഗ്രോധമൂലേ വിഹരതി. അഥ ഖോ ഭഗവതോ രഹോഗതസ്സ പടിസല്ലീനസ്സ ഏവം ചേതസോ പരിവിതക്കോ ഉദപാദി – ‘‘അധിഗതോ ഖോ മ്യായം ധമ്മോ ഗമ്ഭീരോ ദുദ്ദസോ ദുരനുബോധോ സന്തോ പണീതോ അതക്കാവചരോ നിപുണോ പണ്ഡിതവേദനീയോ. ആലയരാമാ ഖോ പനായം പജാ ആലയരതാ ആലയസമ്മുദിതാ. ആലയരാമായ ഖോ പന പജായ ആലയരതായ ആലയസമ്മുദിതായ ദുദ്ദസം ഇദം ഠാനം ¶ യദിദം ഇദപ്പച്ചയതാപഅച്ചസമുപ്പാദോ; ഇദമ്പി ഖോ ഠാനം സുദുദ്ദസം യദിദം സബ്ബസങ്ഖാരസമഥോ സബ്ബൂപധിപടിനിസ്സഗ്ഗോ തണ്ഹാക്ഖയോ വിരാഗോ നിരോധോ നിബ്ബാനം. അഹഞ്ചേവ ഖോ പന ധമ്മം ദേസേയ്യം, പരേ ച മേ ന ആജാനേയ്യും, സോ മമസ്സ കിലമഥോ, സാ മമസ്സ വിഹേസാ’’തി. അപിസ്സു ഭഗവന്തം ഇമാ അനച്ഛരിയാ ഗാഥായോ പടിഭംസു പുബ്ബേ അസ്സുതപുബ്ബാ –

‘‘കിച്ഛേന ¶ മേ അധിഗതം, ഹലം ദാനി പകാസിതും;

രാഗദോസപരേതേഹി, നായം ധമ്മോ സുസമ്ബുധോ.

‘‘പടിസോതഗാമിം ¶ നിപുണം, ഗമ്ഭീരം ദുദ്ദസം അണും;

രാഗരത്താ ന ദക്ഖന്തി, തമോഖന്ധേന ആവുടാ [ആവടാ (സീ.)]’’തി.

ഇതിഹ ¶ ഭഗവതോ പടിസഞ്ചിക്ഖതോ അപ്പോസ്സുക്കതായ ചിത്തം നമതി, നോ ധമ്മദേസനായ.

൮. അഥ ഖോ ബ്രഹ്മുനോ സഹമ്പതിസ്സ ഭഗവതോ ചേതസാ ചേതോപരിവിതക്കമഞ്ഞായ ഏതദഹോസി – ‘‘നസ്സതി വത ഭോ ലോകോ, വിനസ്സതി വത ഭോ ലോകോ, യത്ര ഹി നാമ തഥാഗതസ്സ അരഹതോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ അപ്പോസ്സുക്കതായ ചിത്തം നമതി [നമിസ്സതി (?)], നോ ധമ്മദേസനായാ’’തി. അഥ ഖോ ബ്രഹ്മാ സഹമ്പതി – സേയ്യഥാപി നാമ ബലവാ പുരിസോ സമിഞ്ജിതം വാ ബാഹം പസാരേയ്യ, പസാരിതം വാ ബാഹം സമിഞ്ജേയ്യ ഏവമേവ – ബ്രഹ്മലോകേ അന്തരഹിതോ ഭഗവതോ പുരതോ പാതുരഹോസി. അഥ ഖോ ബ്രഹ്മാ സഹമ്പതി ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ ദക്ഖിണജാണുമണ്ഡലം പഥവിയം നിഹന്ത്വാ യേന ഭഗവാ തേനഞ്ജലിം പണാമേത്വാ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘ദേസേതു, ഭന്തേ, ഭഗവാ ധമ്മം, ദേസേതു സുഗതോ ധമ്മം. സന്തി സത്താ അപ്പരജക്ഖജാതികാ, അസ്സവനതാ ധമ്മസ്സ പരിഹായന്തി ¶ , ഭവിസ്സന്തി ധമ്മസ്സ അഞ്ഞാതാരോ’’തി. ഇദമവോച ബ്രഹ്മാ സഹമ്പതി, ഇദം വത്വാന അഥാപരം ഏതദവോച –

‘‘പാതുരഹോസി മഗധേസു പുബ്ബേ;

ധമ്മോ അസുദ്ധോ സമലേഹി ചിന്തിതോ;

അപാപുരേതം [അവാപുരേതം (സീ.)] അമതസ്സ ദ്വാരം;

സുണന്തു ധമ്മം വിമലേനാനുബുദ്ധം.

‘‘സേലേ യഥാ പബ്ബതമുദ്ധനിട്ഠിതോ;

യഥാപി പസ്സേ ജനതം സമന്തതോ;

തഥൂപമം ധമ്മമയം സുമേധ;

പാസാദമാരുയ്ഹ സമന്തചക്ഖു;

സോകാവതിണ്ണം ¶ ജനതമപേതസോകോ;

അവേക്ഖസ്സു ജാതിജരാഭിഭൂതം.

‘‘ഉട്ഠേഹി ¶ വീര വിജിതസങ്ഗാമ;

സത്ഥവാഹ അണണ [അനണ (ക.)] വിചര ലോകേ;

ദേസസ്സു [ദേസേതു (ക.)] ഭഗവാ ധമ്മം;

അഞ്ഞാതാരോ ഭവിസ്സന്തീ’’തി.

[[ ] സീ. സ്യാ. പോത്ഥകേസു നത്ഥി, മൂലപണ്ണാസകേസു പാസരാസിസുത്ഥേ ബ്രഹ്മയാചനാ സകിം യേവ ആഗതാ] [ ഏവം ¶ വുത്തേ ഭഗവാ ബ്രഹ്മാനം സഹമ്പതിം ഏതദവോച – ‘‘മയ്ഹമ്പി ഖോ, ബ്രഹ്മേ, ഏതദഹോസി – ‘അധിഗതോ ഖോ മ്യായം ധമ്മോ ഗമ്ഭീരോ ദുദ്ദസോ ദുരനുബോധോ സന്തോ പണീതോ അതക്കാവചരോ നിപുണോ പണ്ഡിതവേദനീയോ. ആലയരാമാ ഖോ പനായം പജാ ആലയരതാ ആലയസമ്മുദിതാ. ആലയരാമായ ഖോ പന പജായ ആലയരതായ ആലയസമ്മുദിതായ ദുദ്ദസം ഇദം ഠാനം യദിദം ഇദപ്പച്ചയതാപടിച്ചസമുപ്പാദോ; ഇദമ്പി ഖോ ഠാനം സുദുദ്ദസം യദിദം സബ്ബസങ്ഖാരസമഥോ സബ്ബൂപധിപടിനിസ്സഗ്ഗോ തണ്ഹാക്ഖയോ വിരാഗോ നിരോധോ നിബ്ബാനം. അഹഞ്ചേവ ഖോ പന ധമ്മം ദേസേയ്യം, പരേ ച മേ ന ആജാനേയ്യും, സോ മമസ്സ കിലമഥോ, സാ മമസ്സ വിഹേസാ’തി. അപിസ്സു മം, ബ്രഹ്മേ, ഇമാ അനച്ഛരിയാ ഗാഥായോ പടിഭംസു പുബ്ബേ അസ്സുതപുബ്ബാ –

‘കിച്ഛേന മേ അധിഗതം, ഹലം ദാനി പകാസിതും;

രാഗദോസപരേതേഹി, നായം ധമ്മോ സുസമ്ബുധോ.

‘പടിസോതഗാമിം നിപുണം, ഗമ്ഭീരം ദുദ്ദസം അണും;

രാഗരത്താ ന ദക്ഖന്തി, തമോഖന്ധേന ആവുടാ’തി.

ഇതിഹ മേ, ബ്രഹ്മേ, പടിസഞ്ചിക്ഖതോ അപ്പോസ്സുക്കതായ ചിത്തം നമതി നോ ധമ്മദേസനായാ’’തി.

ദുതിയമ്പി ഖോ ബ്രഹ്മാ സഹമ്പതി ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘ദേസേതു, ഭന്തേ, ഭഗവാ ധമ്മം, ദേസേതു സുഗതോ ധമ്മം; സന്തി സത്താ അപ്പരജക്ഖജാതികാ, അസ്സവനതാ ധമ്മസ്സ പരിഹായന്തി, ഭവിസ്സന്തി ധമ്മസ്സ അഞ്ഞാതാരോ’’തി. ഇദമവോച ബ്രഹ്മാ സഹമ്പതി, ഇദം വത്വാന അഥാപരം ഏതദവോച –

‘‘പാതുരഹോസി ¶ മഗധേസു പുബ്ബേ;

ധമ്മോ അസുദ്ധോ സമലേഹി ചിന്തിതോ;

അപാപുരേതം അമതസ്സ ദ്വാരം;

സുണന്തു ധമ്മം വിമലേനാനുബുദ്ധം.

‘‘സേലേ യഥാ പബ്ബതമുദ്ധനിട്ഠിതോ;

യഥാപി പസ്സേ ജനതം സമന്തതോ;

തഥൂപമം ¶ ധമ്മമയം സുമേധ;

പാസാദമാരുയ്ഹ സമന്തചക്ഖു;

സോകാവതിണ്ണം ജനതമപേതസോകോ;

അവേക്ഖസ്സു ജാതിജരാഭിഭൂതം.

‘‘ഉട്ഠേഹി വീര വിജിതസങ്ഗാമ;

സത്ഥവാഹ അണണ വിചര ലോകേ;

ദേസസ്സു ഭഗവാ ധമ്മം;

അഞ്ഞാതാരോ ഭവിസ്സന്തീ’’തി.

ദുതിയമ്പി ഖോ ഭഗവാ ബ്രഹ്മാനം സഹമ്പതിം ഏതദവോച – ‘‘മയ്ഹമ്പി ഖോ, ബ്രഹ്മേ, ഏതദഹോസി – ‘അധിഗതോ ഖോ മ്യായം ധമ്മോ ഗമ്ഭീരോ ദുദ്ദസോ ദുരനുബോധോ സന്തോ പണീതോ അതക്കാവചരോ നിപുണോ പണ്ഡിതവേദനീയോ. ആലയരാമാ ഖോ പനായം പജാ ആലയരതാ ആലയസമ്മുദിതാ. ആലയരാമായ ഖോ പന പജായ ആലയരതായ ആലയസമ്മുദിതായ ദുദ്ദസം ഇദം ഠാനം യദിദം ഇദപ്പച്ചയതാപടിച്ചസമുപ്പാദോ; ഇദമ്പി ഖോ ഠാനം സുദുദ്ദസം യദിദം സബ്ബസങ്ഖാരസമഥോ സബ്ബൂപധിപടിനിസ്സഗ്ഗോ തണ്ഹാക്ഖയോ വിരാഗോ നിരോധോ നിബ്ബാനം. അഹഞ്ചേവ ഖോ പന ധമ്മം ദേസേയ്യം, പരേ ച മേ ന ആജാനേയ്യും, സോ മമസ്സ കിലമഥോ, സാ മമസ്സ വിഹേസാ’തി. അപിസ്സു മം, ബ്രഹ്മേ, ഇമാ അനച്ഛരിയാ ഗാഥായോ പടിഭംസു പുബ്ബേ അസ്സുതപുബ്ബാ –

‘കിച്ഛേന മേ അധിഗതം, ഹലം ദാനി പകാസിതും;

രാഗദോസപരേതേഹി, നായം ധമ്മോ സുസമ്ബുധോ.

‘പടിസോതഗാമിം നിപുണം, ഗമ്ഭീരം ദുദ്ദസം അണും;

രാഗരത്താ ന ദക്ഖന്തി, തമോഖന്ധേന ആവുടാ’തി.

ഇതിഹ ¶ മേ, ബ്രഹ്മേ, പടിസഞ്ചിക്ഖതോ അപ്പോസ്സുക്കതായ ചിത്തം നമതി, നോ ധമ്മദേസനായാ’’തി.

തതിയമ്പി ഖോ ബ്രഹ്മാ സഹമ്പതി ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘ദേസേതു, ഭന്തേ, ഭഗവാ ധമ്മം, ദേസേതു സുഗതോ ധമ്മം. സന്തി സത്താ അപ്പരജക്ഖജാതികാ, അസ്സവനതാ ധമ്മസ്സ പരിഹായന്തി, ഭവിസ്സന്തി ¶ ധമ്മസ്സ അഞ്ഞാതാരോ’’തി. ഇദമവോച ബ്രഹ്മാ സഹമ്പതി, ഇദം വത്വാന അഥാപരം ഏതദവോച –

‘‘പാതുരഹോസി മഗധേസു പുബ്ബേ;

ധമ്മോ അസുദ്ധോ സമലേഹി ചിന്തിതോ;

അപാപുരേതം അമതസ്സ ദ്വാരം;

സുണന്തു ധമ്മം വിമലേനാനുബുദ്ധം.

‘‘സേലേ യഥാ പബ്ബതമുദ്ധനിട്ഠിതോ;

യഥാപി പസ്സേ ജനതം സമന്തതോ;

തഥൂപമം ധമ്മമയം സുമേധ;

പാസാദമാരുയ്ഹ സമന്തചക്ഖു;

സോകാവതിണ്ണം ജനതമപേതസോകോ;

അവേക്ഖസ്സു ജാതിജരാഭിഭൂതം.

‘‘ഉട്ഠേഹി വീര വിജിതസങ്ഗാമ;

സത്ഥവാഹ അണണ വിചര ലോകേ;

ദേസസ്സു ഭഗവാ ധമ്മം;

അഞ്ഞാതാരോ ഭവിസ്സന്തീ’’തി.

൯. അഥ ¶ ഖോ ഭഗവാ ബ്രഹ്മുനോ ച അജ്ഝേസനം വിദിത്വാ സത്തേസു ച കാരുഞ്ഞതം പടിച്ച ബുദ്ധചക്ഖുനാ ലോകം വോലോകേസി. അദ്ദസാ ഖോ ഭഗവാ ബുദ്ധചക്ഖുനാ ലോകം വോലോകേന്തോ സത്തേ അപ്പരജക്ഖേ മഹാരജക്ഖേ തിക്ഖിന്ദ്രിയേ മുദിന്ദ്രിയേ സ്വാകാരേ ദ്വാകാരേ സുവിഞ്ഞാപയേ ദുവിഞ്ഞാപയേ, അപ്പേകച്ചേ പരലോകവജ്ജഭയദസ്സാവിനേ [ദസ്സാവിനോ (സീ. സ്യാ. കം.)] വിഹരന്തേ, അപ്പേകച്ചേ ന പരലോകവജ്ജഭയദസ്സാവിനേ വിഹരന്തേ. സേയ്യഥാപി നാമ ഉപ്പലിനിയം വാ പദുമിനിയം വാ പുണ്ഡരീകിനിയം വാ അപ്പേകച്ചാനി ഉപ്പലാനി വാ പദുമാനി വാ പുണ്ഡരീകാനി വാ ഉദകേ ജാതാനി ഉദകേ സംവഡ്ഢാനി ഉദകാനുഗ്ഗതാനി അന്തോ നിമുഗ്ഗപോസീനി ¶ , അപ്പേകച്ചാനി ഉപ്പലാനി വാ പദുമാനി വാ പുണ്ഡരീകാനി വാ ഉദകേ ജാതാനി ഉദകേ സംവഡ്ഢാനി സമോദകം ഠിതാനി, അപ്പേകച്ചാനി ഉപ്പലാനി വാ പദുമാനി വാ പുണ്ഡരീകാനി വാ ഉദകേ ജാതാനി ഉദകേ സംവഡ്ഢാനി ഉദകം അച്ചുഗ്ഗമ്മ ഠിതാനി [തിട്ഠന്തി (സീ. സ്യാ.)] അനുപലിത്താനി ഉദകേന, ഏവമേവം ഭഗവാ ബുദ്ധചക്ഖുനാ ലോകം വോലോകേന്തോ അദ്ദസ ¶ സത്തേ അപ്പരജക്ഖേ മഹാരജക്ഖേ തിക്ഖിന്ദ്രിയേ ¶ മുദിന്ദ്രിയേ സ്വാകാരേ ദ്വാകാരേ സുവിഞ്ഞാപയേ ദുവിഞ്ഞാപയേ, അപ്പേകച്ചേ പരലോകവജ്ജഭയദസ്സാവിനേ വിഹരന്തേ, അപ്പേകച്ചേ ന പരലോകവജ്ജഭയദസ്സാവിനേ വിഹരന്തേ; ദിസ്വാന ¶ ബ്രഹ്മാനം സഹമ്പതിം ഗാഥായ പച്ചഭാസി –

‘‘അപാരുതാ തേസം അമതസ്സ ദ്വാരാ;

യേ സോതവന്തോ പമുഞ്ചന്തു സദ്ധം;

വിഹിംസസഞ്ഞീ പഗുണം ന ഭാസിം;

ധമ്മം പണീതം മനുജേസു ബ്രഹ്മേ’’തി.

അഥ ഖോ ബ്രഹ്മാ സഹമ്പതി ‘‘കതാവകാസോ ഖോമ്ഹി ഭഗവതാ ധമ്മദേസനായാ’’തി ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ പദക്ഖിണം കത്വാ തത്ഥേവന്തരധായി.

ബ്രഹ്മയാചനകഥാ നിട്ഠിതാ.

൬. പഞ്ചവഗ്ഗിയകഥാ

൧൦. [മ. നി. ൧.൨൮൪ ആദയോ; മ. നി. ൨.൩൩൯ ആദയോ] അഥ ഖോ ഭഗവതോ ഏതദഹോസി – ‘‘കസ്സ നു ഖോ അഹം പഠമം ധമ്മം ദേസേയ്യം? കോ ഇമം ധമ്മം ഖിപ്പമേവ ആജാനിസ്സതീ’’തി? അഥ ഖോ ഭഗവതോ ഏതദഹോസി – ‘‘അയം ഖോ ആളാരോ കാലാമോ പണ്ഡിതോ ബ്യത്തോ മേധാവീ ദീഘരത്തം അപ്പരജക്ഖജാതികോ; യംനൂനാഹം ആളാരസ്സ കാലാമസ്സ പഠമം ധമ്മം ദേസേയ്യം, സോ ഇമം ധമ്മം ഖിപ്പമേവ ആജാനിസ്സതീ’’തി. അഥ ഖോ അന്തരഹിതാ ദേവതാ ഭഗവതോ ആരോചേസി – ‘‘സത്താഹകാലങ്കതോ, ഭന്തേ, ആളാരോ കാലാമോ’’തി. ഭഗവതോപി ഖോ ഞാണം ഉദപാദി – ‘‘സത്താഹകാലങ്കതോ ആളാരോ ¶ കാലാമോ’’തി. അഥ ഖോ ഭഗവതോ ¶ ഏതദഹോസി – ‘‘മഹാജാനിയോ ഖോ ആളാരോ കാലാമോ; സചേ ഹി സോ ഇമം ധമ്മം സുണേയ്യ, ഖിപ്പമേവ ആജാനേയ്യാ’’തി. അഥ ഖോ ഭഗവതോ ഏതദഹോസി – ‘‘കസ്സ നു ഖോ അഹം പഠമം ധമ്മം ദേസേയ്യം? കോ ഇമം ധമ്മം ഖിപ്പമേവ ആജാനിസ്സതീ’’തി? അഥ ഖോ ഭഗവതോ ഏതദഹോസി – ‘‘അയം ഖോ ഉദകോ [ഉദ്ദകോ (സീ. സ്യാ.)] രാമപുത്തോ പണ്ഡിതോ ബ്യത്തോ മേധാവീ ദീഘരത്തം അപ്പരജക്ഖജാതികോ; യംനൂനാഹം ഉദകസ്സ രാമപുത്തസ്സ പഠമം ധമ്മം ദേസേയ്യം, സോ ഇമം ധമ്മം ഖിപ്പമേവ ആജാനിസ്സതീ’’തി. അഥ ഖോ അന്തരഹിതാ ദേവതാ ഭഗവതോ ആരോചേസി – ‘‘അഭിദോസകാലങ്കതോ, ഭന്തേ, ഉദകോ രാമപുത്തോ’’തി. ഭഗവതോപി ഖോ ഞാണം ഉദപാദി – ‘‘അഭിദോസകാലങ്കതോ ¶ ഉദകോ രാമപുത്തോ’’തി. അഥ ഖോ ഭഗവതോ ഏതദഹോസി – ‘‘മഹാജാനിയോ ഖോ ഉദകോ രാമപുത്തോ; സചേ ഹി സോ ഇമം ധമ്മം സുണേയ്യ, ഖിപ്പമേവ ആജാനേയ്യാ’’തി

അഥ ഖോ ഭഗവതോ ഏതദഹോസി – ‘‘കസ്സ നു ഖോ അഹം പഠമം ധമ്മം ദേസേയ്യം? കോ ഇമം ധമ്മം ¶ ഖിപ്പമേവ ആജാനിസ്സതീ’’തി? അഥ ഖോ ഭഗവതോ ഏതദഹോസി – ‘‘ബഹുകാരാ ഖോ മേ പഞ്ചവഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ, യേ മം പധാനപഹിതത്തം ഉപട്ഠഹിംസു; യംനൂനാഹം പഞ്ചവഗ്ഗിയാനം ഭിക്ഖൂനം പഠമം ധമ്മം ദേസേയ്യ’’ന്തി. അഥ ഖോ ഭഗവതോ ഏതദഹോസി – ‘‘കഹം നു ഖോ ഏതരഹി പഞ്ചവഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ വിഹരന്തീ’’തി? അദ്ദസാ ഖോ ഭഗവാ ദിബ്ബേന ചക്ഖുനാ വിസുദ്ധേന അതിക്കന്തമാനുസകേന പഞ്ചവഗ്ഗിയേ ഭിക്ഖൂ ബാരാണസിയം വിഹരന്തേ ¶ ഇസിപതനേ മിഗദായേ. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഉരുവേലായം യഥാഭിരന്തം വിഹരിത്വാ യേന ബാരാണസീ തേന ചാരികം പക്കാമി.

൧൧. അദ്ദസാ ഖോ ഉപകോ ആജീവകോ ഭഗവന്തം അന്തരാ ച ഗയം അന്തരാ ച ബോധിം അദ്ധാനമഗ്ഗപ്പടിപന്നം, ദിസ്വാന ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘വിപ്പസന്നാനി ഖോ തേ, ആവുസോ, ഇന്ദ്രിയാനി, പരിസുദ്ധോ ഛവിവണ്ണോ പരിയോദാതോ. കംസി ത്വം, ആവുസോ, ഉദ്ദിസ്സ പബ്ബജിതോ? കോ വാ തേ സത്ഥാ? കസ്സ വാ ത്വം ധമ്മം രോചേസീ’’തി? ഏവം വുത്തേ ഭഗവാ ഉപകം ആജീവകം ഗാഥാഹി അജ്ഝഭാസി –

[ധ. പ. ൩൫൩; കഥാ. ൪൦൫] ‘‘സബ്ബാഭിഭൂ ¶ സബ്ബവിദൂഹമസ്മി,

സബ്ബേസു ധമ്മേസു അനൂപലിത്തോ;

സബ്ബഞ്ജഹോ തണ്ഹാക്ഖയേ വിമുത്തോ,

സയം അഭിഞ്ഞായ കമുദ്ദിസേയ്യം.

[മി. പ. ൪.൫.൧൧ മിലിന്ദപഞ്ഹേപി; കഥാ. ൪൦൫] ‘‘ന മേ ആചരിയോ അത്ഥി, സദിസോ മേ ന വിജ്ജതി;

സദേവകസ്മിം ലോകസ്മിം, നത്ഥി മേ പടിപുഗ്ഗലോ.

[കഥാ. ൪൦൫ കഥാവത്ഥുപാളിയമ്പി] ‘‘അഹഞ്ഹി അരഹാ ലോകേ, അഹം സത്ഥാ അനുത്തരോ;

ഏകോമ്ഹി സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ, സീതിഭൂതോസ്മി നിബ്ബുതോ.

[കഥാ. ൪൦൫ കഥാവത്ഥുപാളിയമ്പി]‘‘ധമ്മചക്കം പവത്തേതും, ഗച്ഛാമി കാസിനം പുരം;

അന്ധീഭൂതസ്മിം ലോകസ്മിം, ആഹഞ്ഛം [ആഹഞ്ഞിം (ക.)] അമതദുന്ദുഭി’’ന്തി.

യഥാ ¶ ഖോ ത്വം, ആവുസോ, പടിജാനാസി, അരഹസി അനന്തജിനോതി.

[കഥാ. ൪൦൫ കഥാവത്ഥുപാളിയമ്പി] ‘‘മാദിസാ വേ ജിനാ ഹോന്തി, യേ പത്താ ആസവക്ഖയം;

ജിതാ ¶ മേ പാപകാ ധമ്മാ, തസ്മാഹമുപക [തസ്മാഹമുപകാ (സീ.)] ജിനോ’’തി.

ഏവം വുത്തേ ഉപകോ ആജീവകോ ഹുപേയ്യപാവുസോതി [ഹുവേയ്യപാവുസോ (സീ.) ഹുവേയ്യാവുസോ (സ്യാ.)] വത്വാ സീസം ഓകമ്പേത്വാ ഉമ്മഗ്ഗം ഗഹേത്വാ പക്കാമി.

൧൨. അഥ ഖോ ഭഗവാ അനുപുബ്ബേന ചാരികം ചരമാനോ യേന ബാരാണസീ ഇസിപതനം മിഗദായോ, യേന പഞ്ചവഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ തേനുപസങ്കമി. അദ്ദസംസു ഖോ പഞ്ചവഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ഭഗവന്തം ദൂരതോവ ആഗച്ഛന്തം; ദിസ്വാന അഞ്ഞമഞ്ഞം കതികം [ഇദം പദം കേസുചി നത്ഥി] സണ്ഠപേസും – ‘‘അയം, ആവുസോ, സമണോ ഗോതമോ ആഗച്ഛതി, ബാഹുല്ലികോ പധാനവിബ്ഭന്തോ ¶ ആവത്തോ ബാഹുല്ലായ. സോ നേവ അഭിവാദേതബ്ബോ, ന പച്ചുട്ഠാതബ്ബോ, നാസ്സ പത്തചീവരം പടിഗ്ഗഹേതബ്ബം; അപി ച ഖോ ആസനം ഠപേതബ്ബം, സചേ സോ ആകങ്ഖിസ്സതി നിസീദിസ്സതീ’’തി. യഥാ യഥാ ഖോ ഭഗവാ പഞ്ചവഗ്ഗിയേ ഭിക്ഖൂ ഉപസങ്കമതി, തഥാ തഥാ [തഥാ തഥാ തേ (സീ. സ്യാ.)] പഞ്ചവഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ നാസക്ഖിംസു സകായ കതികായ സണ്ഠാതും ¶ . അസണ്ഠഹന്താ ഭഗവന്തം പച്ചുഗ്ഗന്ത്വാ ഏകോ ഭഗവതോ പത്തചീവരം പടിഗ്ഗഹേസി, ഏകോ ആസനം പഞ്ഞപേസി, ഏകോ പാദോദകം, ഏകോ പാദപീഠം, ഏകോ പാദകഠലികം ഉപനിക്ഖിപി. നിസീദി ഭഗവാ പഞ്ഞത്തേ ആസനേ; നിസജ്ജ ഖോ ഭഗവാ പാദേ പക്ഖാലേസി. അപിസ്സു [അപി ച ഖോ (പാസരാസിസുത്ഥ)] ഭഗവന്തം നാമേന ച ആവുസോവാദേന ച സമുദാചരന്തി. ഏവം വുത്തേ ഭഗവാ പഞ്ചവഗ്ഗിയേ ഭിക്ഖൂ ഏതദവോച – ‘‘മാ, ഭിക്ഖവേ, തഥാഗതം നാമേന ച ആവുസോവാദേന ച ¶ സമുദാചരഥ [സമുദാചരിത്ഥ (സീ. സ്യാ.)]. അരഹം, ഭിക്ഖവേ, തഥാഗതോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ, ഓദഹഥ, ഭിക്ഖവേ, സോതം, അമതമധിഗതം, അഹമനുസാസാമി, അഹം ധമ്മം ദേസേമി. യഥാനുസിട്ഠം തഥാ പടിപജ്ജമാനാ [യഥാനുസിട്ഠം പടിപജ്ജമാനാ (സ്യാ.)] നചിരസ്സേവ – യസ്സത്ഥായ കുലപുത്താ സമ്മദേവ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജന്തി തദനുത്തരം – ബ്രഹ്മചരിയപരിയോസാനം ദിട്ഠേവ ധമ്മേ സയം അഭിഞ്ഞാ സച്ഛികത്വാ ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരിസ്സഥാ’’തി. ഏവം വുത്തേ പഞ്ചവഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ഭഗവന്തം ഏതദവോചും – ‘‘തായപി ഖോ ത്വം, ആവുസോ ഗോതമ, ഇരിയായ [ചരിയായ (സ്യാ.)], തായ പടിപദായ, തായ ദുക്കരകാരികായ നേവജ്ഝഗാ ഉത്തരി മനുസ്സധമ്മാ [ഉത്തരിമനുസ്സധമ്മം (സ്യാ. ക.)] അലമരിയഞാണദസ്സനവിസേസം, കിം പന ത്വം ഏതരഹി, ബാഹുല്ലികോ പധാനവിബ്ഭന്തോ ആവത്തോ ബാഹുല്ലായ, അധിഗമിസ്സസി ഉത്തരി മനുസ്സധമ്മാ അലമരിയഞാണദസ്സനവിസേസ’’ന്തി? ഏവം വുത്തേ ഭഗവാ പഞ്ചവഗ്ഗിയേ ഭിക്ഖൂ ഏതദവോച – ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, തഥാഗതോ ബാഹുല്ലികോ, ന പധാനവിബ്ഭന്തോ, ന ആവത്തോ ബാഹുല്ലായ; അരഹം, ഭിക്ഖവേ, തഥാഗതോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ. ഓദഹഥ, ഭിക്ഖവേ, സോതം, അമതമധിഗതം, അഹമനുസാസാമി ¶ , അഹം ധമ്മം ദേസേമി. യഥാനുസിട്ഠം തഥാ പടിപജ്ജമാനാ നചിരസ്സേവ – യസ്സത്ഥായ കുലപുത്താ സമ്മദേവ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജന്തി തദനുത്തരം ¶ – ബ്രഹ്മചരിയപരിയോസാനം ദിട്ഠേവധമ്മേ സയം അഭിഞ്ഞാ സച്ഛികത്വാ ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരിസ്സഥാ’’തി. ദുതിയമ്പി ഖോ പഞ്ചവഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ഭഗവന്തം ഏതദവോചും…പേ…. ദുതിയമ്പി ഖോ ഭഗവാ പഞ്ചവഗ്ഗിയേ ഭിക്ഖൂ ഏതദവോച…പേ…. തതിയമ്പി ഖോ പഞ്ചവഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ഭഗവന്തം ഏതദവോചും – ‘‘തായപി ¶ ഖോ ത്വം, ആവുസോ ഗോതമ, ഇരിയായ, തായ പടിപദായ, തായ ദുക്കരകാരികായ നേവജ്ഝഗാ ഉത്തരി മനുസ്സധമ്മാ അലമരിയഞാണദസ്സനവിസേസം, കിം പന ത്വം ഏതരഹി, ബാഹുല്ലികോ പധാനവിബ്ഭന്തോ ¶ ആവത്തോ ബാഹുല്ലായ, അധിഗമിസ്സസി ഉത്തരി മനുസ്സധമ്മാ അലമരിയഞാണദസ്സനവിസേസ’’ന്തി? ഏവം വുത്തേ ഭഗവാ പഞ്ചവഗ്ഗിയേ ഭിക്ഖൂ ഏതദവോച – ‘‘അഭിജാനാഥ മേ നോ തുമ്ഹേ, ഭിക്ഖവേ, ഇതോ പുബ്ബേ ഏവരൂപം പഭാവിതമേത’’ന്തി [ഭാസിതമേതന്തി (സീ. സ്യാ. ക.) ടീകായോ ഓലോകേതബ്ബാ]? ‘‘നോഹേതം, ഭന്തേ’’. അരഹം, ഭിക്ഖവേ, തഥാഗതോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ, ഓദഹഥ, ഭിക്ഖവേ, സോതം, അമതമധിഗതം, അഹമനുസാസാമി, അഹം ധമ്മം ദേസേമി. യഥാനുസിട്ഠം തഥാ പടിപജ്ജമാനാ നചിരസ്സേവ – യസ്സത്ഥായ കുലപുത്താ സമ്മദേവ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജന്തി തദനുത്തരംബ്രഹ്മചരിയപരിയോസാനം ദിട്ഠേവധമ്മേ സയം അഭിഞ്ഞാ സച്ഛികത്വാ ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരിസ്സഥാതി. അസക്ഖി ഖോ ഭഗവാ പഞ്ചവഗ്ഗിയേ ഭിക്ഖൂ സഞ്ഞാപേതും. അഥ ഖോ പഞ്ചവഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ഭഗവന്തം സുസ്സൂസിംസു, സോതം ഓദഹിംസു, അഞ്ഞാ ചിത്തം ഉപട്ഠാപേസും.

൧൩. അഥ ഖോ ഭഗവാ പഞ്ചവഗ്ഗിയേ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി –

‘‘[സം. നി. ൫.൧൦൮൧ ആദയോ] ദ്വേമേ, ഭിക്ഖവേ ¶ , അന്താ പബ്ബജിതേന ന സേവിതബ്ബാ. കതമേ ദ്വേ [ഇദം പദദ്വയം സീ. സ്യാ. പോത്ഥകേസു നത്ഥി]? യോ ചായം കാമേസു കാമസുഖല്ലികാനുയോഗോ ഹീനോ ഗമ്മോ പോഥുജ്ജനികോ അനരിയോ അനത്ഥസംഹിതോ, യോ ചായം അത്തകിലമഥാനുയോഗോ ദുക്ഖോ അനരിയോ അനത്ഥസംഹിതോ. ഏതേ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഉഭോ അന്തേ അനുപഗമ്മ, മജ്ഝിമാ പടിപദാ തഥാഗതേന അഭിസമ്ബുദ്ധാ, ചക്ഖുകരണീ ഞാണകരണീ ഉപസമായ അഭിഞ്ഞായ സമ്ബോധായ നിബ്ബാനായ സംവത്തതി. കതമാ ച സാ, ഭിക്ഖവേ, മജ്ഝിമാ പടിപദാ തഥാഗതേന അഭിസമ്ബുദ്ധാ, ചക്ഖുകരണീ ഞാണകരണീ ഉപസമായ അഭിഞ്ഞായ സമ്ബോധായ നിബ്ബാനായ സംവത്തതി? അയമേവ അരിയോ അട്ഠങ്ഗികോ മഗ്ഗോ, സേയ്യഥിദം – സമ്മാദിട്ഠി, സമ്മാസങ്കപ്പോ, സമ്മാവാചാ, സമ്മാകമ്മന്തോ, സമ്മാആജീവോ, സമ്മാവായാമോ, സമ്മാസതി, സമ്മാസമാധി. അയം ഖോ സാ, ഭിക്ഖവേ, മജ്ഝിമാ പടിപദാ തഥാഗതേന അഭിസമ്ബുദ്ധാ, ചക്ഖുകരണീ ഞാണകരണീ ഉപസമായ അഭിഞ്ഞായ സമ്ബോധായ നിബ്ബാനായ സംവത്തതി.

൧൪. ‘‘ഇദം ¶ ഖോ പന, ഭിക്ഖവേ, ദുക്ഖം അരിയസച്ചം. ജാതിപി ദുക്ഖാ, ജരാപി ദുക്ഖാ, ബ്യാധിപി ദുക്ഖോ, മരണമ്പി ദുക്ഖം, അപ്പിയേഹി സമ്പയോഗോ ¶ ദുക്ഖോ, പിയേഹി വിപ്പയോഗോ ദുക്ഖോ, യമ്പിച്ഛം ന ലഭതി തമ്പി ദുക്ഖം. സംഖിത്തേന, പഞ്ചുപാദാനക്ഖന്ധാ ¶ [പഞ്ചുപാദാനഖന്ധാപി (ക)] ദുക്ഖാ. ‘‘ഇദം ഖോ പന, ഭിക്ഖവേ, ദുക്ഖസമുദയം [ഏത്ഥ ‘‘ഇദം ദുക്ഖം അരിയസച്ചന്തി ആദീസു ദുക്ഖസമുദയോ ദുക്ഖനിരോധോതി വത്തബ്ബേ ദുക്ഖസമുദയം ദുക്ഖനിരോധന്തി ലിങ്ഗവിപല്ലാസോ തതോ’’തി പടിസമ്ഭിദാമഗ്ഗട്ഠകഥായം വുത്തം. വിസുദ്ധിമഗ്ഗടീകായം പന ഉപ്പാദോ ഭയന്തിപാഠവണ്ണനായം ‘‘സതിപി ദ്വിന്നം പദാനം സമാനാധികരണഭാവേ ലിങ്ഗഭേദോ ഗഹിതോ, യഥാ ദുക്ഖസമുദയോ അരിയസച്ച’’ന്തി വുത്തം. തേസു ദുക്ഖസമുദയോ അരിയസച്ച’’ന്തി സകലിങ്ഗികപാഠോ ‘‘ദുക്ഖനിരോധഗാമിനീ പടിപദാ അരിയസച്ച’’ന്തി പാളിയാ സമേതി.] അരിയസച്ചം – യായം തണ്ഹാ പോനോബ്ഭവികാ [പോനോഭവികാ (ക.)] നന്ദീരാഗസഹഗതാ [നന്ദിരാഗസഹഗതാ (സീ. സ്യാ.)] തത്രതത്രാഭിനന്ദിനീ, സേയ്യഥിദം – കാമതണ്ഹാ, ഭവതണ്ഹാ, വിഭവതണ്ഹാ.

‘‘ഇദം ഖോ പന, ഭിക്ഖവേ, ദുക്ഖനിരോധം അരിയസച്ചം – യോ തസ്സാ യേവ തണ്ഹായ അസേസവിരാഗനിരോധോ, ചാഗോ, പടിനിസ്സഗ്ഗോ, മുത്തി, അനാലയോ. ‘‘ഇദം ഖോ പന, ഭിക്ഖവേ, ദുക്ഖനിരോധഗാമിനീ പടിപദാ അരിയസച്ചം – അയമേവ അരിയോ അട്ഠങ്ഗികോ മഗ്ഗോ, സേയ്യഥിദം – സമ്മാദിട്ഠി, സമ്മാസങ്കപ്പോ, സമ്മാവാചാ, സമ്മാകമ്മന്തോ, സമ്മാആജീവോ, സമ്മാവായാമോ, സമ്മാസതി, സമ്മാസമാധി.

൧൫. ‘‘ഇദം ¶ ദുക്ഖം അരിയസച്ചന്തി മേ, ഭിക്ഖവേ, പുബ്ബേ അനനുസ്സുതേസു ധമ്മേസു ചക്ഖും ഉദപാദി, ഞാണം ഉദപാദി, പഞ്ഞാ ഉദപാദി, വിജ്ജാ ഉദപാദി ¶ , ആലോകോ ഉദപാദി. തം ഖോ പനിദം ദുക്ഖം അരിയസച്ചം പരിഞ്ഞേയ്യന്തി മേ, ഭിക്ഖവേ, പുബ്ബേ അനനുസ്സുതേസു ധമ്മേസു ചക്ഖും ഉദപാദി, ഞാണം ഉദപാദി, പഞ്ഞാ ഉദപാദി, വിജ്ജാ ഉദപാദി, ആലോകോ ഉദപാദി. തം ഖോ പനിദം ദുക്ഖം അരിയസച്ചം പരിഞ്ഞാതന്തി മേ, ഭിക്ഖവേ, പുബ്ബേ അനനുസ്സുതേസു ധമ്മേസു ചക്ഖും ഉദപാദി, ഞാണം ഉദപാദി, പഞ്ഞാ ഉദപാദി, വിജ്ജാ ഉദപാദി, ആലോകോ ഉദപാദി.

‘‘ഇദം ദുക്ഖസമുദയം അരിയസച്ചന്തി മേ, ഭിക്ഖവേ, പുബ്ബേ അനനുസ്സുതേസു ധമ്മേസു ചക്ഖും ഉദപാദി, ഞാണം ഉദപാദി, പഞ്ഞാ ഉദപാദി, വിജ്ജാ ഉദപാദി, ആലോകോ ഉദപാദി. തം ഖോ പനിദം ദുക്ഖസമുദയം അരിയസച്ചം പഹാതബ്ബന്തി മേ, ഭിക്ഖവേ, പുബ്ബേ അനനുസ്സുതേസു ധമ്മേസു ചക്ഖും ഉദപാദി, ഞാണം ഉദപാദി, പഞ്ഞാ ഉദപാദി, വിജ്ജാ ഉദപാദി, ആലോകോ ഉദപാദി. തം ഖോ പനിദം ദുക്ഖസമുദയം അരിയസച്ചം പഹീനന്തി മേ, ഭിക്ഖവേ, പുബ്ബേ അനനുസ്സുതേസു ധമ്മേസു ചക്ഖും ഉദപാദി, ഞാണം ഉദപാദി, പഞ്ഞാ ഉദപാദി, വിജ്ജാ ഉദപാദി, ആലോകോ ഉദപാദി.

‘‘ഇദം ദുക്ഖനിരോധം അരിയസച്ചന്തി മേ, ഭിക്ഖവേ, പുബ്ബേ അനനുസ്സുതേസു ധമ്മേസു ചക്ഖും ഉദപാദി, ഞാണം ഉദപാദി, പഞ്ഞാ ഉദപാദി, വിജ്ജാ ഉദപാദി, ആലോകോ ¶ ഉദപാദി. തം ഖോ പനിദം ദുക്ഖനിരോധം അരിയസച്ചം സച്ഛികാതബ്ബന്തി മേ, ഭിക്ഖവേ, പുബ്ബേ അനനുസ്സുതേസു ധമ്മേസു ചക്ഖും ഉദപാദി, ഞാണം ഉദപാദി, പഞ്ഞാ ഉദപാദി, വിജ്ജാ ഉദപാദി, ആലോകോ ഉദപാദി. തം ¶ ഖോ പനിദം ദുക്ഖനിരോധം അരിയസച്ചം സച്ഛികതന്തി മേ, ഭിക്ഖവേ, പുബ്ബേ അനനുസ്സുതേസു ധമ്മേസു ചക്ഖും ഉദപാദി, ഞാണം ഉദപാദി, പഞ്ഞാ ഉദപാദി, വിജ്ജാ ഉദപാദി, ആലോകോ ഉദപാദി.

‘‘ഇദം ദുക്ഖനിരോധഗാമിനീ പടിപദാ അരിയസച്ചന്തി മേ, ഭിക്ഖവേ, പുബ്ബേ അനനുസ്സുതേസു ധമ്മേസു ചക്ഖും ഉദപാദി, ഞാണം ഉദപാദി, പഞ്ഞാ ഉദപാദി, വിജ്ജാ ഉദപാദി, ആലോകോ ഉദപാദി. തം ഖോ പനിദം ദുക്ഖനിരോധഗാമിനീ പടിപദാ അരിയസച്ചം ഭാവേതബ്ബന്തി മേ, ഭിക്ഖവേ, പുബ്ബേ അനനുസ്സുതേസു ധമ്മേസു ചക്ഖും ഉദപാദി, ഞാണം ഉദപാദി, പഞ്ഞാ ഉദപാദി, വിജ്ജാ ഉദപാദി, ആലോകോ ഉദപാദി. തം ഖോ പനിദം ദുക്ഖനിരോധഗാമിനീ പടിപദാ അരിയസച്ചം ഭാവിതന്തി മേ, ഭിക്ഖവേ, പുബ്ബേ അനനുസ്സുതേസു ധമ്മേസു ചക്ഖും ¶ ഉദപാദി, ഞാണം ഉദപാദി, പഞ്ഞാ ഉദപാദി, വിജ്ജാ ഉദപാദി, ആലോകോ ഉദപാദി.

൧൬. ‘‘യാവകീവഞ്ച മേ, ഭിക്ഖവേ, ഇമേസു ചതൂസു അരിയസച്ചേസു ഏവം തിപരിവട്ടം ദ്വാദസാകാരം യഥാഭൂതം ഞാണദസ്സനം ന സുവിസുദ്ധം അഹോസി, നേവ താവാഹം, ഭിക്ഖവേ, സദേവകേ ലോകേ സമാരകേ സബ്രഹ്മകേ സസ്സമണബ്രാഹ്മണിയാ പജായ സദേവമനുസ്സായ അനുത്തരം സമ്മാസമ്ബോധിം അഭിസമ്ബുദ്ധോതി പച്ചഞ്ഞാസിം. യതോ ച ഖോ മേ, ഭിക്ഖവേ, ഇമേസു ചതൂസു അരിയസച്ചേസു ഏവം തിപരിവട്ടം ദ്വാദസാകാരം യഥാഭൂതം ഞാണദസ്സനം സുവിസുദ്ധം അഹോസി, അഥാഹം, ഭിക്ഖവേ, സദേവകേ ലോകേ സമാരകേ സബ്രഹ്മകേ സസ്സമണബ്രാഹ്മണിയാ പജായ സദേവമനുസ്സായ അനുത്തരം സമ്മാസമ്ബോധിം അഭിസമ്ബുദ്ധോതി [അഭിസമ്ബുദ്ധോ (സീ. സ്യാ.)] പച്ചഞ്ഞാസിം. ഞാണഞ്ച പന മേ ദസ്സനം ഉദപാദി – അകുപ്പാ മേ വിമുത്തി, അയമന്തിമാ ജാതി, നത്ഥി ദാനി പുനബ്ഭവോ’’തി. ഇദമവോച ഭഗവാ അത്തമനാ പഞ്ചവഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഭാസിതം അഭിനന്ദുന്തി [ഇദമവോച…പേ… അഭിനന്ദുന്തിവാക്യം സീ. സ്യാ. പോത്ഥകേസു നത്ഥി].

ഇമസ്മിഞ്ച ¶ പന വേയ്യാകരണസ്മിം ഭഞ്ഞമാനേ ആയസ്മതോ കോണ്ഡഞ്ഞസ്സ വിരജം വീതമലം ധമ്മചക്ഖും ഉദപാദി – ‘‘യം കിഞ്ചി സമുദയധമ്മം സബ്ബം തം നിരോധധമ്മ’’ന്തി.

൧൭. പവത്തിതേ ¶ ച പന ഭഗവതാ ധമ്മചക്കേ, ഭുമ്മാ ദേവാ സദ്ദമനുസ്സാവേസും – ‘‘ഏതം ഭഗവതാ ബാരാണസിയം ഇസിപതനേ മിഗദായേ ¶ അനുത്തരം ധമ്മചക്കം പവത്തിതം, അപ്പടിവത്തിയം സമണേന വാ ബ്രാഹ്മണേന വാ ദേവേന വാ മാരേന വാ ബ്രഹ്മുനാ വാ കേനചി വാ ലോകസ്മി’’ന്തി. ഭുമ്മാനം ദേവാനം സദ്ദം സുത്വാ ചാതുമഹാരാജികാ ദേവാ സദ്ദമനുസ്സാവേസും…പേ… ചാതുമഹാരാജികാനം ദേവാനം സദ്ദം സുത്വാ താവതിംസാ ദേവാ…പേ… യാമാ ദേവാ…പേ… തുസിതാ ദേവാ…പേ… നിമ്മാനരതീ ¶ ദേവാ…പേ… പരനിമ്മിതവസവത്തീ ദേവാ…പേ… ബ്രഹ്മകായികാ ദേവാ സദ്ദമനുസ്സാവേസും – ‘‘ഏതം ഭഗവതാ ബാരാണസിയം ഇസിപതനേ മിഗദായേ അനുത്തരം ധമ്മചക്കം പവത്തിതം അപ്പടിവത്തിയം സമണേന വാ ബ്രാഹ്മണേന വാ ദേവേന വാ മാരേന വാ ബ്രഹ്മുനാ വാ കേനചി വാ ലോകസ്മി’’ന്തി. ഇതിഹ, തേന ഖണേന, തേന ലയേന [തേന ലയേനാതി പദദ്വയം സീ. സ്യാ. പോത്ഥകേസു നത്ഥി] തേന മുഹുത്തേന യാവ ബ്രഹ്മലോകാ സദ്ദോ അബ്ഭുഗ്ഗച്ഛി. അയഞ്ച ദസസഹസ്സിലോകധാതു സംകമ്പി സമ്പകമ്പി സമ്പവേധി ¶ ; അപ്പമാണോ ച ഉളാരോ ഓഭാസോ ലോകേ പാതുരഹോസി, അതിക്കമ്മ ദേവാനം ദേവാനുഭാവം. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഇമം ഉദാനം ഉദാനേസി – ‘‘അഞ്ഞാസി വത, ഭോ കോണ്ഡഞ്ഞോ, അഞ്ഞാസി വത ഭോ കോണ്ഡഞ്ഞോ’’തി. ഇതി ഹിദം ആയസ്മതോ കോണ്ഡഞ്ഞസ്സ ‘അഞ്ഞാസികോണ്ഡഞ്ഞോ’ ത്വേവ നാമം അഹോസി.

൧൮. അഥ ഖോ ആയസ്മാ അഞ്ഞാസികോണ്ഡഞ്ഞോ ദിട്ഠധമ്മോ പത്തധമ്മോ വിദിതധമ്മോ പരിയോഗാള്ഹധമ്മോ തിണ്ണവിചികിച്ഛോ വിഗതകഥംകഥോ വേസാരജ്ജപ്പത്തോ അപരപ്പച്ചയോ സത്ഥുസാസനേ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘ലഭേയ്യാഹം, ഭന്തേ, ഭഗവതോ സന്തികേ പബ്ബജ്ജം, ലഭേയ്യം ഉപസമ്പദ’’ന്തി. ‘‘ഏഹി ഭിക്ഖൂ’’തി ഭഗവാ അവോച – ‘‘സ്വാക്ഖാതോ ധമ്മോ, ചര ബ്രഹ്മചരിയം സമ്മാ ദുക്ഖസ്സ അന്തകിരിയായാ’’തി. സാവ തസ്സ ആയസ്മതോ ഉപസമ്പദാ അഹോസി.

൧൯. അഥ ഖോ ഭഗവാ തദവസേസേ ഭിക്ഖൂ ധമ്മിയാ കഥായ ഓവദി അനുസാസി. അഥ ഖോ ആയസ്മതോ ച വപ്പസ്സ ആയസ്മതോ ച ഭദ്ദിയസ്സ ഭഗവതാ ധമ്മിയാ കഥായ ഓവദിയമാനാനം അനുസാസിയമാനാനം വിരജം വീതമലം ധമ്മചക്ഖും ഉദപാദി – യം കിഞ്ചി സമുദയധമ്മം, സബ്ബം തം നിരോധധമ്മന്തി.

തേ ¶ ദിട്ഠധമ്മാ പത്തധമ്മാ വിദിതധമ്മാ പരിയോഗാള്ഹധമ്മാ തിണ്ണവിചികിച്ഛാ വിഗതകഥംകഥാ വേസാരജ്ജപ്പത്താ അപരപ്പച്ചയാ സത്ഥുസാസനേ ¶ ഭഗവന്തം ഏതദവോചും – ‘‘ലഭേയ്യാമ മയം, ഭന്തേ, ഭഗവതോ സന്തികേ പബ്ബജ്ജം, ലഭേയ്യാമ ഉപസമ്പദ’’ന്തി. ‘‘ഏഥ ഭിക്ഖവോ’’തി ഭഗവാ അവോച – ‘‘സ്വാക്ഖാതോ ധമ്മോ, ചരഥ ¶ ബ്രഹ്മചരിയം സമ്മാ ദുക്ഖസ്സ അന്തകിരിയായാ’’തി. സാവ തേസം ആയസ്മന്താനം ഉപസമ്പദാ അഹോസി.

അഥ ഖോ ഭഗവാ തദവസേസേ ഭിക്ഖൂ നീഹാരഭത്തോ ധമ്മിയാ കഥായ ഓവദി അനുസാസി. യം തയോ ഭിക്ഖൂ പിണ്ഡായ ചരിത്വാ ആഹരന്തി, തേന ഛബ്ബഗ്ഗോ യാപേതി. അഥ ഖോ ആയസ്മതോ ച മഹാനാമസ്സ ആയസ്മതോ ച അസ്സജിസ്സ ഭഗവതാ ധമ്മിയാ കഥായ ഓവദിയമാനാനം അനുസാസിയമാനാനം വിരജം വീതമലം ധമ്മചക്ഖും ഉദപാദി – യം കിഞ്ചി സമുദയധമ്മം, സബ്ബം തം നിരോധധമ്മന്തി ¶ . തേ ദിട്ഠധമ്മാ പത്തധമ്മാ വിദിതധമ്മാ പരിയോഗാള്ഹധമ്മാ തിണ്ണവിചികിച്ഛാ വിഗതകഥംകഥാ വേസാരജ്ജപ്പത്താ അപരപ്പച്ചയാ സത്ഥുസാസനേ ഭഗവന്തം ഏതദവോചും – ‘‘ലഭേയ്യാമ മയം, ഭന്തേ, ഭഗവതോ സന്തികേ പബ്ബജ്ജം, ലഭേയ്യാമ ഉപസമ്പദ’’ന്തി. ‘‘ഏഥ ഭിക്ഖവോ’’തി ഭഗവാ അവോച – ‘‘സ്വാക്ഖാതോ ധമ്മോ, ചരഥ ബ്രഹ്മചരിയം സമ്മാ ദുക്ഖസ്സ അന്തകിരിയായാ’’തി. സാവ തേസം ആയസ്മന്താനം ഉപസമ്പദാ അഹോസി.

൨൦. അഥ ഖോ ഭഗവാ പഞ്ചവഗ്ഗിയേ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി –

[സം. നി. ൩.൫൯ ആദയോ] ‘‘രൂപം, ഭിക്ഖവേ, അനത്താ. രൂപഞ്ച ഹിദം, ഭിക്ഖവേ, അത്താ അഭവിസ്സ, നയിദം രൂപം ആബാധായ സംവത്തേയ്യ, ലബ്ഭേഥ ച രൂപേ – ‘ഏവം മേ രൂപം ¶ ഹോതു, ഏവം മേ രൂപം മാ അഹോസീ’തി. യസ്മാ ച ഖോ, ഭിക്ഖവേ, രൂപം അനത്താ, തസ്മാ രൂപം ആബാധായ സംവത്തതി, ന ച ലബ്ഭതി രൂപേ – ‘ഏവം മേ രൂപം ഹോതു, ഏവം മേ രൂപം മാ അഹോസീ’തി. വേദനാ, അനത്താ. വേദനാ ച ഹിദം, ഭിക്ഖവേ, അത്താ അഭവിസ്സ, നയിദം വേദനാ ആബാധായ സംവത്തേയ്യ, ലബ്ഭേഥ ച വേദനായ – ‘ഏവം മേ വേദനാ ഹോതു, ഏവം മേ വേദനാ മാ അഹോസീ’തി. യസ്മാ ച ഖോ, ഭിക്ഖവേ, വേദനാ അനത്താ, തസ്മാ വേദനാ ആബാധായ സംവത്തതി, ന ച ലബ്ഭതി വേദനായ – ‘ഏവം മേ വേദനാ ഹോതു, ഏവം മേ വേദനാ മാ അഹോസീ’തി. സഞ്ഞാ, അനത്താ. സഞ്ഞാ ച ഹിദം, ഭിക്ഖവേ, അത്താ അഭവിസ്സ, നയിദം സഞ്ഞാ ആബാധായ സംവത്തേയ്യ, ലബ്ഭേഥ ¶ ച സഞ്ഞായ – ‘ഏവം മേ സഞ്ഞാ ഹോതു, ഏവം മേ സഞ്ഞാ മാ അഹോസീ’തി. യസ്മാ ച ഖോ, ഭിക്ഖവേ, സഞ്ഞാ അനത്താ, തസ്മാ സഞ്ഞാ ആബാധായ സംവത്തതി, ന ച ലബ്ഭതി സഞ്ഞായ – ‘ഏവം മേ സഞ്ഞാ ഹോതു, ഏവം മേ സഞ്ഞാ മാ അഹോസീ’തി. സങ്ഖാരാ, അനത്താ. സങ്ഖാരാ ച ഹിദം, ഭിക്ഖവേ, അത്താ അഭവിസ്സംസു, നയിദം [നയിമേ (ക.)] സങ്ഖാരാ ആബാധായ സംവത്തേയ്യും, ലബ്ഭേഥ ച സങ്ഖാരേസു – ‘ഏവം മേ സങ്ഖാരാ ഹോന്തു, ഏവം മേ സങ്ഖാരാ മാ അഹേസു’ന്തി. യസ്മാ ച ഖോ, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഖാരാ അനത്താ, തസ്മാ സങ്ഖാരാ ആബാധായ സംവത്തന്തി, ന ച ലബ്ഭതി സങ്ഖാരേസു – ‘ഏവം മേ സങ്ഖാരാ ഹോന്തു, ഏവം മേ സങ്ഖാരാ മാ അഹേസു’ന്തി. വിഞ്ഞാണം, അനത്താ. വിഞ്ഞാണഞ്ച ഹിദം ¶ , ഭിക്ഖവേ, അത്താ അഭവിസ്സ, നയിദം വിഞ്ഞാണം ആബാധായ സംവത്തേയ്യ ¶ , ലബ്ഭേഥ ച വിഞ്ഞാണേ – ‘ഏവം മേ വിഞ്ഞാണം ഹോതു, ഏവം മേ വിഞ്ഞാണം മാ അഹോസീ’തി. യസ്മാ ച ഖോ, ഭിക്ഖവേ, വിഞ്ഞാണം അനത്താ, തസ്മാ വിഞ്ഞാണം ആബാധായ സംവത്തതി, ന ച ലബ്ഭതി വിഞ്ഞാണേ – ‘ഏവം മേ വിഞ്ഞാണം ഹോതു, ഏവം മേ വിഞ്ഞാണം മാ അഹോസീ’തി.

൨൧. ‘‘തം കിം മഞ്ഞഥ, ഭിക്ഖവേ, രൂപം നിച്ചം വാ അനിച്ചം വാതി? അനിച്ചം, ഭന്തേ ¶ . യം പനാനിച്ചം ദുക്ഖം വാ തം സുഖം വാതി? ദുക്ഖം, ഭന്തേ. യം പനാനിച്ചം ദുക്ഖം വിപരിണാമധമ്മം, കല്ലം നു തം സമനുപസ്സിതും – ഏതം മമ, ഏസോഹമസ്മി, ഏസോ മേ അത്താതി? നോ ഹേതം, ഭന്തേ. വേദനാ നിച്ചാ വാ അനിച്ചാ വാതി? അനിച്ചാ, ഭന്തേ. യം പനാനിച്ചം ദുക്ഖം വാ തം സുഖം വാതി? ദുക്ഖം, ഭന്തേ. യം പനാനിച്ചം ദുക്ഖം വിപരിണാമധമ്മം, കല്ലം നു തം സമനുപസ്സിതും – ഏതം മമ, ഏസോഹമസ്മി, ഏസോ മേ അത്താതി? നോ ഹേതം, ഭന്തേ. സഞ്ഞാ നിച്ചാ വാ അനിച്ചാ വാതി? അനിച്ചാ, ഭന്തേ. യം പനാനിച്ചം ദുക്ഖം വാ തം സുഖം വാതി? ദുക്ഖം, ഭന്തേ. യം പനാനിച്ചം ദുക്ഖം വിപരിണാമധമ്മം, കല്ലം നു തം സമനുപസ്സിതും – ഏതം മമ, ഏസോഹമസ്മി, ഏസോ മേ അത്താതി? നോ ഹേതം, ഭന്തേ. സങ്ഖാരാ നിച്ചാ വാ അനിച്ചാ വാതി? അനിച്ചാ, ഭന്തേ. യം പനാനിച്ചം, ദുക്ഖം വാ തം സുഖം വാതി? ദുക്ഖം, ഭന്തേ. യം പനാനിച്ചം ദുക്ഖം ¶ വിപരിണാമധമ്മം, കല്ലം നു തം സമനുപസ്സിതും – ഏതം മമ, ഏസോഹമസ്മി, ഏസോ മേ അത്താതി? നോ ഹേതം, ഭന്തേ. വിഞ്ഞാണം നിച്ചം വാ അനിച്ചം വാതി? അനിച്ചം, ഭന്തേ. യം പനാനിച്ചം, ദുക്ഖം വാ തം സുഖം വാതി? ദുക്ഖം, ഭന്തേ. യം പനാനിച്ചം ദുക്ഖം വിപരിണാമധമ്മം, കല്ലം നു തം സമനുപസ്സിതും – ഏതം മമ, ഏസോഹമസ്മി, ഏസോ മേ അത്താതി? നോ ഹേതം, ഭന്തേ.

൨൨. ‘‘തസ്മാതിഹ ¶ , ഭിക്ഖവേ, യം കിഞ്ചി രൂപം അതീതാനാഗതപച്ചുപ്പന്നം അജ്ഝത്തം വാ ബഹിദ്ധാ വാ ഓളാരികം വാ സുഖുമം വാ ഹീനം വാ പണീതം വാ യം ദൂരേ [യം ദൂരേ വാ (സ്യാ.)] സന്തികേ വാ, സബ്ബം രൂപം – നേതം മമ, നേസോഹമസ്മി, ന മേസോ അത്താതി – ഏവമേതം യഥാഭൂതം സമ്മപ്പഞ്ഞായ ദട്ഠബ്ബം. യാ കാചി വേദനാ അതീതാനാഗതപച്ചുപ്പന്നാ അജ്ഝത്തം വാ ബഹിദ്ധാ വാ ഓളാരികാ വാ സുഖുമാ വാ ഹീനാ വാ പണീതാ വാ യാ ദൂരേ സന്തികേ വാ, സബ്ബാ വേദനാ – നേതം മമ, നേസോഹമസ്മി, ന മേസോ അത്താതി – ഏവമേതം യഥാഭൂതം സമ്മപ്പഞ്ഞായ ദട്ഠബ്ബം. യാ കാചി സഞ്ഞാ അതീതാനാഗതപച്ചുപ്പന്നാ അജ്ഝത്തം വാ ബഹിദ്ധാ വാ ഓളാരികാ വാ സുഖുമാ വാ ഹീനാ വാ പണീതാ വാ യാ ദൂരേ സന്തികേ വാ, സബ്ബാ സഞ്ഞാ – നേതം മമ, നേസോഹമസ്മി, ന മേസോ അത്താതി – ഏവമേതം യഥാഭൂതം സമ്മപ്പഞ്ഞായ ദട്ഠബ്ബം. യേ കേചി സങ്ഖാരാ അതീതാനാഗതപച്ചുപ്പന്നാ അജ്ഝത്തം വാ ബഹിദ്ധാ വാ ഓളാരികാ വാ സുഖുമാ വാ ഹീനാ ¶ വാ പണീതാ വാ യേ ദൂരേ സന്തികേ വാ, സബ്ബേ സങ്ഖാരാ – നേതം മമ, നേസോഹമസ്മി, ന മേസോ അത്താതി – ഏവമേതം യഥാഭൂതം സമ്മപ്പഞ്ഞായ ദട്ഠബ്ബം. യം കിഞ്ചി വിഞ്ഞാണം അതീതാനാഗതപച്ചുപ്പന്നം അജ്ഝത്തം വാ ബഹിദ്ധാ വാ ഓളാരികം വാ സുഖുമം വാ ഹീനം വാ പണീതം വാ യം ദൂരേ സന്തികേ വാ, സബ്ബം വിഞ്ഞാണം – നേതം മമ, നേസോഹമസ്മി, ന മേസോ അത്താതി – ഏവമേതം യഥാഭൂതം സമ്മപ്പഞ്ഞായ ദട്ഠബ്ബം.

൨൩. ‘‘ഏവം ¶ പസ്സം, ഭിക്ഖവേ, സുതവാ അരിയസാവകോ രൂപസ്മിമ്പി നിബ്ബിന്ദതി, വേദനായപി നിബ്ബിന്ദതി, സഞ്ഞായപി നിബ്ബിന്ദതി, സങ്ഖാരേസുപി നിബ്ബിന്ദതി, വിഞ്ഞാണസ്മിമ്പി നിബ്ബിന്ദതി; നിബ്ബിന്ദം വിരജ്ജതി; വിരാഗാ വിമുച്ചതി; വിമുത്തസ്മിം വിമുത്തമിതി ഞാണം ഹോതി, ‘ഖീണാ ജാതി, വുസിതം ബ്രഹ്മചരിയം, കതം കരണീയം, നാപരം ഇത്ഥത്തായാ’തി പജാനാതീ’’തി.

൨൪. ഇദമവോച ഭഗവാ. അത്തമനാ പഞ്ചവഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഭാസിതം അഭിനന്ദുന്തി [അഭിനന്ദും (സ്യാ.)]. ഇമസ്മിഞ്ച പന വേയ്യാകരണസ്മിം ഭഞ്ഞമാനേ പഞ്ചവഗ്ഗിയാനം ഭിക്ഖൂനം അനുപാദായ ആസവേഹി ചിത്താനി വിമുച്ചിംസു. തേന ഖോ പന സമയേന ഛ ലോകേ അരഹന്തോ ഹോന്തി.

പഞ്ചവഗ്ഗിയകഥാ നിട്ഠിതാ.

പഠമഭാണവാരോ.

൭. പബ്ബജ്ജാകഥാ

൨൫. തേന ¶ ¶ ഖോ പന സമയേന ബാരാണസിയം യസോ നാമ കുലപുത്തോ സേട്ഠിപുത്തോ സുഖുമാലോ ഹോതി. തസ്സ തയോ പാസാദാ ഹോന്തി – ഏകോ ¶ ഹേമന്തികോ, ഏകോ ഗിമ്ഹികോ, ഏകോ വസ്സികോ. സോ വസ്സികേ പാസാദേ ചത്താരോ മാസേ [വസ്സികേ പാസാദേ വസ്സികേ ചത്താരോ മാസേ (സീ.)] നിപ്പുരിസേഹി തൂരിയേഹി പരിചാരയമാനോ ന ഹേട്ഠാപാസാദം ഓരോഹതി. അഥ ഖോ യസസ്സ കുലപുത്തസ്സ പഞ്ചഹി കാമഗുണേഹി സമപ്പിതസ്സ സമങ്ഗീഭൂതസ്സ പരിചാരയമാനസ്സ പടികച്ചേവ [പടിഗച്ചേവ (സീ.)] നിദ്ദാ ഓക്കമി, പരിജനസ്സപി നിദ്ദാ ഓക്കമി, സബ്ബരത്തിയോ ച തേലപദീപോ ഝായതി. അഥ ഖോ യസോ കുലപുത്തോ പടികച്ചേവ പബുജ്ഝിത്വാ അദ്ദസ സകം പരിജനം സുപന്തം – അഞ്ഞിസ്സാ കച്ഛേ വീണം, അഞ്ഞിസ്സാ കണ്ഠേ മുദിങ്ഗം, അഞ്ഞിസ്സാ കച്ഛേ ആളമ്ബരം, അഞ്ഞം വികേസികം, അഞ്ഞം വിക്ഖേളികം, അഞ്ഞാ വിപ്പലപന്തിയോ, ഹത്ഥപ്പത്തം സുസാനം മഞ്ഞേ. ദിസ്വാനസ്സ ആദീനവോ പാതുരഹോസി, നിബ്ബിദായ ചിത്തം സണ്ഠാസി. അഥ ഖോ യസോ കുലപുത്തോ ഉദാനം ഉദാനേസി – ‘‘ഉപദ്ദുതം വത ഭോ, ഉപസ്സട്ഠം വത ഭോ’’തി.

അഥ ഖോ യസോ കുലപുത്തോ സുവണ്ണപാദുകായോ ആരോഹിത്വാ യേന നിവേസനദ്വാരം തേനുപസങ്കമി. അമനുസ്സാ ദ്വാരം വിവരിംസു – മാ യസസ്സ കുലപുത്തസ്സ കോചി അന്തരായമകാസി അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജായാതി ¶ . അഥ ഖോ യസോ കുലപുത്തോ യേന നഗരദ്വാരം തേനുപസങ്കമി. അമനുസ്സാ ദ്വാരം ¶ വിവരിംസു – മാ യസസ്സ കുലപുത്തസ്സ കോചി അന്തരായമകാസി അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജായാതി. അഥ ഖോ യസോ കുലപുത്തോ യേന ഇസിപതനം മിഗദായോ തേനുപസങ്കമി.

൨൬. തേന ഖോ പന സമയേന ഭഗവാ രത്തിയാ പച്ചൂസസമയം പച്ചുട്ഠായ അജ്ഝോകാസേ ചങ്കമതി. അദ്ദസാ ഖോ ഭഗവാ യസം കുലപുത്തം ദൂരതോവ ആഗച്ഛന്തം, ദിസ്വാന ചങ്കമാ ഓരോഹിത്വാ പഞ്ഞത്തേ ആസനേ നിസീദി. അഥ ഖോ യസോ കുലപുത്തോ ഭഗവതോ അവിദൂരേ ഉദാനം ഉദാനേസി – ‘‘ഉപദ്ദുതം വത ഭോ, ഉപസ്സട്ഠം വത ഭോ’’തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ യസം കുലപുത്തം ഏതദവോച – ‘‘ഇദം ഖോ, യസ, അനുപദ്ദുതം, ഇദം അനുപസ്സട്ഠം. ഏഹി യസ, നിസീദ, ധമ്മം തേ ദേസേസ്സാമീ’’തി. അഥ ഖോ യസോ കുലപുത്തോ – ഇദം കിര അനുപദ്ദുതം ¶ , ഇദം അനുപസ്സട്ഠന്തി ഹട്ഠോ ഉദഗ്ഗോ സുവണ്ണപാദുകാഹി ഓരോഹിത്വാ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നസ്സ ഖോ യസസ്സ കുലപുത്തസ്സ ഭഗവാ അനുപുബ്ബിം കഥം കഥേസി, സേയ്യഥിദം – ദാനകഥം സീലകഥം സഗ്ഗകഥം, കാമാനം ആദീനവം ഓകാരം സംകിലേസം, നേക്ഖമ്മേ ആനിസംസം പകാസേസി. യദാ ഭഗവാ അഞ്ഞാസി ¶ യസം കുലപുത്തം കല്ലചിത്തം, മുദുചിത്തം, വിനീവരണചിത്തം, ഉദഗ്ഗചിത്തം, പസന്നചിത്തം, അഥ യാ ബുദ്ധാനം സാമുക്കംസികാ ധമ്മദേസനാ തം പകാസേസി – ദുക്ഖം, സമുദയം, നിരോധം, മഗ്ഗം. സേയ്യഥാപി ¶ നാമ സുദ്ധം വത്ഥം അപഗതകാളകം സമ്മദേവ രജനം പടിഗ്ഗണ്ഹേയ്യ, ഏവമേവ യസസ്സ കുലപുത്തസ്സ തസ്മിംയേവ ആസനേ വിരജം വീതമലം ധമ്മചക്ഖും ഉദപാദി – യം കിഞ്ചി സമുദയധമ്മം, സബ്ബം തം നിരോധധമ്മന്തി.

൨൭. അഥ ഖോ യസസ്സ കുലപുത്തസ്സ മാതാ പാസാദം അഭിരുഹിത്വാ യസം കുലപുത്തം അപസ്സന്തീ യേന സേട്ഠി ഗഹപതി തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ സേട്ഠിം ഗഹപതിം ഏതദവോച – ‘‘പുത്തോ തേ, ഗഹപതി, യസോ ന ദിസ്സതീ’’തി. അഥ ഖോ സേട്ഠി ഗഹപതി ചതുദ്ദിസാ അസ്സദൂതേ ഉയ്യോജേത്വാ സാമംയേവ യേന ഇസിപതനം മിഗദായോ തേനുപസങ്കമി. അദ്ദസാ ഖോ സേട്ഠി ഗഹപതി സുവണ്ണപാദുകാനം നിക്ഖേപം, ദിസ്വാന തംയേവ അനുഗമാസി [അനുഗമാ (സീ. സ്യാ.)]. അദ്ദസാ ഖോ ഭഗവാ സേട്ഠിം ഗഹപതിം ദൂരതോവ ആഗച്ഛന്തം, ദിസ്വാന ഭഗവതോ ഏതദഹോസി – ‘‘യംനൂനാഹം തഥാരൂപം ഇദ്ധാഭിസങ്ഖാരം അഭിസങ്ഖരേയ്യം യഥാ സേട്ഠി ഗഹപതി ഇധ നിസിന്നോ ഇധ നിസിന്നം യസം കുലപുത്തം ന പസ്സേയ്യാ’’തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ തഥാരൂപം ഇദ്ധാഭിസങ്ഖാരം അഭിസങ്ഖരേസി. അഥ ഖോ സേട്ഠി ഗഹപതി യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘അപി, ഭന്തേ, ഭഗവാ യസം കുലപുത്തം പസ്സേയ്യാ’’തി? തേന ഹി, ഗഹപതി, നിസീദ, അപ്പേവ നാമ ഇധ നിസിന്നോ ഇധ നിസിന്നം യസം കുലപുത്തം പസ്സേയ്യാസീതി. അഥ ഖോ സേട്ഠി ഗഹപതി – ഇധേവ കിരാഹം നിസിന്നോ ഇധ നിസിന്നം ¶ യസം കുലപുത്തം ¶ പസ്സിസ്സാമീതി ഹട്ഠോ ഉദഗ്ഗോ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നസ്സ ഖോ സേട്ഠിസ്സ ഗഹപതിസ്സ ഭഗവാ അനുപുബ്ബിം കഥം കഥേസി, സേയ്യഥിദം – ദാനകഥം സീലകഥം സഗ്ഗകഥം, കാമാനം ആദീനവം ഓകാരം സംകിലേസം, നേക്ഖമ്മേ ആനിസംസം ¶ പകാസേസി. യദാ ഭഗവാ അഞ്ഞാസി സേട്ഠിം ഗഹപതിം കല്ലചിത്തം, മുദുചിത്തം, വിനീവരണചിത്തം, ഉദഗ്ഗചിത്തം, പസന്നചിത്തം, അഥ യാ ബുദ്ധാനം സാമുക്കംസികാ ധമ്മദേസനാ, തം പകാസേസി – ദുക്ഖം, സമുദയം, നിരോധം, മഗ്ഗം. സേയ്യഥാപി നാമ സുദ്ധം വത്ഥം അപഗതകാളകം സമ്മദേവ രജനം പടിഗ്ഗണ്ഹേയ്യ ഏവമേവ സേട്ഠിസ്സ ഗഹപതിസ്സ തസ്മിംയേവ ആസനേ വിരജം വീതമലം ധമ്മചക്ഖും ഉദപാദി – യം കിഞ്ചി സമുദയധമ്മം, സബ്ബം തം നിരോധധമ്മന്തി. അഥ ഖോ സേട്ഠി ഗഹപതി ദിട്ഠധമ്മോ പത്തധമ്മോ വിദിതധമ്മോ പരിയോഗാള്ഹധമ്മോ തിണ്ണവിചികിച്ഛോ വിഗതകഥംകഥോ വേസാരജ്ജപ്പത്തോ അപരപ്പച്ചയോ സത്ഥുസാസനേ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘അഭിക്കന്തം, ഭന്തേ, അഭിക്കന്തം, ഭന്തേ, സേയ്യഥാപി, ഭന്തേ, നിക്കുജ്ജിതം [നികുജ്ജിതം (ക.)] വാ ഉക്കുജ്ജേയ്യ, പടിച്ഛന്നം വാ വിവരേയ്യ, മൂള്ഹസ്സ വാ മഗ്ഗം ആചിക്ഖേയ്യ, അന്ധകാരേ വാ തേലപജ്ജോതം ധാരേയ്യ – ചക്ഖുമന്തോ രൂപാനി ദക്ഖന്തീതി – ഏവമേവം ഭഗവതാ അനേകപരിയായേന ധമ്മോ പകാസിതോ. ഏസാഹം, ഭന്തേ, ഭഗവന്തം സരണം ഗച്ഛാമി, ധമ്മഞ്ച, ഭിക്ഖുസങ്ഘഞ്ച. ഉപാസകം മം ഭഗവാ ധാരേതു അജ്ജതഗ്ഗേ പാണുപേതം സരണം ഗത’’ന്തി ¶ . സോവ ലോകേ പഠമം ഉപാസകോ അഹോസി തേവാചികോ ¶ .

൨൮. അഥ ഖോ യസസ്സ കുലപുത്തസ്സ പിതുനോ ധമ്മേ ദേസിയമാനേ യഥാദിട്ഠം യഥാവിദിതം ഭൂമിം പച്ചവേക്ഖന്തസ്സ അനുപാദായ ആസവേഹി ചിത്തം വിമുച്ചി. അഥ ഖോ ഭഗവതോ ഏതദഹോസി – ‘‘യസസ്സ ഖോ കുലപുത്തസ്സ പിതുനോ ധമ്മേ ദേസിയമാനേ യഥാദിട്ഠം യഥാവിദിതം ഭൂമിം പച്ചവേക്ഖന്തസ്സ അനുപാദായ ആസവേഹി ചിത്തം വിമുത്തം. അഭബ്ബോ ഖോ യസോ കുലപുത്തോ ഹീനായാവത്തിത്വാ കാമേ പരിഭുഞ്ജിതും, സേയ്യഥാപി പുബ്ബേ അഗാരികഭൂതോ; യംനൂനാഹം തം ഇദ്ധാഭിസങ്ഖാരം പടിപ്പസ്സമ്ഭേയ്യ’’ന്തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ തം ഇദ്ധാഭിസങ്ഖാരം പടിപ്പസ്സമ്ഭേസി. അദ്ദസാ ഖോ സേട്ഠി ഗഹപതി യസം കുലപുത്തം നിസിന്നം, ദിസ്വാന യസം കുലപുത്തം ഏതദവോച – ‘‘മാതാ തേ താത, യസ, പരിദേവ [പരിദേവീ (ക.)] സോകസമാപന്നാ, ദേഹി മാതുയാ ജീവിത’’ന്തി. അഥ ഖോ യസോ കുലപുത്തോ ഭഗവന്തം ഉല്ലോകേസി. അഥ ഖോ ഭഗവാ സേട്ഠിം ഗഹപതിം ഏതദവോച – ‘‘തം കിം മഞ്ഞസി, ഗഹപതി, യസ്സ സേക്ഖേന ഞാണേന സേക്ഖേന ദസ്സനേന ധമ്മോ ദിട്ഠോ വിദിതോ സേയ്യഥാപി തയാ? തസ്സ യഥാദിട്ഠം യഥാവിദിതം ഭൂമിം പച്ചവേക്ഖന്തസ്സ അനുപാദായ ¶ ആസവേഹി ചിത്തം വിമുത്തം. ഭബ്ബോ നു ഖോ സോ, ഗഹപതി, ഹീനായാവത്തിത്വാ കാമേ പരിഭുഞ്ജിതും സേയ്യഥാപി പുബ്ബേ അഗാരികഭൂതോ’’തി? ‘‘നോ ഹേതം, ഭന്തേ’’. ‘‘യസസ്സ ഖോ, ഗഹപതി, കുലപുത്തസ്സ സേക്ഖേന ഞാണേന സേക്ഖേന ദസ്സനേന ¶ ധമ്മോ ദിട്ഠോ വിദിതോ സേയ്യഥാപി തയാ. തസ്സ യഥാദിട്ഠം യഥാവിദിതം ഭൂമിം പച്ചവേക്ഖന്തസ്സ അനുപാദായ ആസവേഹി ¶ ചിത്തം വിമുത്തം. അഭബ്ബോ ഖോ, ഗഹപതി, യസോ കുലപുത്തോ ഹീനായാവത്തിത്വാ കാമേ പരിഭുഞ്ജിതും സേയ്യഥാപി പുബ്ബേ അഗാരികഭൂതോ’’തി. ‘‘ലാഭാ, ഭന്തേ, യസസ്സ കുലപുത്തസ്സ, സുലദ്ധം, ഭന്തേ, യസസ്സ കുലപുത്തസ്സ, യഥാ യസസ്സ കുലപുത്തസ്സ അനുപാദായ ആസവേഹി ചിത്തം വിമുത്തം. അധിവാസേതു മേ, ഭന്തേ, ഭഗവാ അജ്ജതനായ ഭത്തം യസേന കുലപുത്തേന പച്ഛാസമണേനാ’’തി. അധിവാസേസി ഭഗവാ തുണ്ഹീഭാവേന. അഥ ഖോ സേട്ഠി ഗഹപതി ഭഗവതോ അധിവാസനം വിദിത്വാ ഉട്ഠായാസനാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ പദക്ഖിണം കത്വാ പക്കാമി. അഥ ഖോ യസോ കുലപുത്തോ അചിരപക്കന്തേ സേട്ഠിമ്ഹി ഗഹപതിമ്ഹി ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘ലഭേയ്യാഹം, ഭന്തേ, ഭഗവതോ സന്തികേ പബ്ബജ്ജം, ലഭേയ്യം ഉപസമ്പദ’’ന്തി. ‘‘ഏഹി ഭിക്ഖൂ’’തി ഭഗവാ അവോച – ‘‘സ്വാക്ഖാതോ ധമ്മോ, ചര ബ്രഹ്മചരിയം സമ്മാ ദുക്ഖസ്സ അന്തകിരിയായാ’’തി. സാവ ¶ തസ്സ ആയസ്മതോ ഉപസമ്പദാ അഹോസി. തേന ഖോ പന സമയേന സത്ത ലോകേ അരഹന്തോ ഹോന്തി.

യസസ്സ പബ്ബജ്ജാ നിട്ഠിതാ.

൨൯. അഥ ¶ ഖോ ഭഗവാ പുബ്ബണ്ഹസമയം നിവാസേത്വാ പത്തചീവരമാദായ ആയസ്മതാ യസേന പച്ഛാസമണേന യേന സേട്ഠിസ്സ ഗഹപതിസ്സ നിവേസനം തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ പഞ്ഞത്തേ ആസനേ നിസീദി. അഥ ഖോ ആയസ്മതോ യസസ്സ മാതാ ച പുരാണദുതിയികാ ച യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമിംസു, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദിംസു. താസം ഭഗവാ അനുപുബ്ബിം കഥം കഥേസി, സേയ്യഥിദം – ദാനകഥം സീലകഥം സഗ്ഗകഥം, കാമാനം ആദീനവം ഓകാരം സംകിലേസം, നേക്ഖമ്മേ ആനിസംസം പകാസേസി. യദാ താ ഭഗവാ അഞ്ഞാസി കല്ലചിത്താ, മുദുചിത്താ, വിനീവരണചിത്താ, ഉദഗ്ഗചിത്താ, പസന്നചിത്താ, അഥ യാ ബുദ്ധാനം സാമുക്കംസികാ ധമ്മദേസനാ തം പകാസേസി – ദുക്ഖം, സമുദയം, നിരോധം, മഗ്ഗം ¶ . സേയ്യഥാപി നാമ സുദ്ധം വത്ഥം അപഗതകാളകം സമ്മദേവ രജനം പടിഗ്ഗണ്ഹേയ്യ, ഏവമേവ താസം തസ്മിംയേവ ആസനേ വിരജം വീതമലം ധമ്മചക്ഖും ഉദപാദി – യം കിഞ്ചി സമുദയധമ്മം, സബ്ബം തം നിരോധധമ്മന്തി. താ ദിട്ഠധമ്മാ പത്തധമ്മാ വിദിതധമ്മാ പരിയോഗാള്ഹധമ്മാ തിണ്ണവിചികിച്ഛാ വിഗതകഥംകഥാ വേസാരജ്ജപ്പത്താ അപരപ്പച്ചയാ സത്ഥുസാസനേ ഭഗവന്തം ഏതദവോചും – ‘‘അഭിക്കന്തം, ഭന്തേ, അഭിക്കന്തം, ഭന്തേ…പേ… ഏതാ മയം, ഭന്തേ, ഭഗവന്തം ¶ സരണം ഗച്ഛാമ, ധമ്മഞ്ച, ഭിക്ഖുസങ്ഘഞ്ച. ഉപാസികായോ നോ ഭഗവാ ധാരേതു അജ്ജതഗ്ഗേ പാണുപേതാ സരണം ഗതാ’’തി. താ ച ലോകേ പഠമം ഉപാസികാ അഹേസും തേവാചികാ.

അഥ ഖോ ആയസ്മതോ യസസ്സ മാതാ ച പിതാ ച പുരാണദുതിയികാ ച ഭഗവന്തഞ്ച ആയസ്മന്തഞ്ച യസം പണീതേന ഖാദനീയേന ഭോജനീയേന സഹത്ഥാ സന്തപ്പേത്വാ സമ്പവാരേത്വാ, ഭഗവന്തം ¶ ഭുത്താവിം ഓനീതപത്തപാണിം, ഏകമന്തം നിസീദിംസു. അഥ ഖോ ഭഗവാ ആയസ്മതോ യസസ്സ മാതരഞ്ച പിതരഞ്ച പുരാണദുതിയികഞ്ച ധമ്മിയാ കഥായ സന്ദസ്സേത്വാ സമാദപേത്വാ സമുത്തേജേത്വാ സമ്പഹംസേത്വാ ഉട്ഠായാസനാ പക്കാമി.

൩൦. അസ്സോസും ഖോ ആയസ്മതോ യസസ്സ ചത്താരോ ഗിഹിസഹായകാ ബാരാണസിയം സേട്ഠാനുസേട്ഠീനം കുലാനം പുത്താ – വിമലോ, സുബാഹു ¶ , പുണ്ണജി, ഗവമ്പതി – യസോ കിര കുലപുത്തോ കേസമസ്സും ഓഹാരേത്വാ കാസായാനി വത്ഥാനി അച്ഛാദേത്വാ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിതോതി. സുത്വാന നേസം ഏതദഹോസി – ‘‘ന ഹി നൂന സോ ഓരകോ ധമ്മവിനയോ, ന സാ ഓരകാ പബ്ബജ്ജാ, യത്ഥ യസോ കുലപുത്തോ കേസമസ്സും ഓഹാരേത്വാ കാസായാനി വത്ഥാനി അച്ഛാദേത്വാ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിതോ’’തി. തേ [തേ ചത്താരോ ജനാ (ക.)] യേനായസ്മാ യസോ തേനുപസങ്കമിംസു, ഉപസങ്കമിത്വാ ആയസ്മന്തം യസം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം അട്ഠംസു. അഥ ഖോ ആയസ്മാ യസോ തേ ചത്താരോ ഗിഹിസഹായകേ ആദായ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ¶ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ ആയസ്മാ യസോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘ഇമേ മേ, ഭന്തേ, ചത്താരോ ഗിഹിസഹായകാ ബാരാണസിയം സേട്ഠാനുസേട്ഠീനം കുലാനം പുത്താ – വിമലോ, സുബാഹു, പുണ്ണജി, ഗവമ്പതി. ഇമേ [ഇമേ ചത്താരോ (ക.)] ഭഗവാ ഓവദതു അനുസാസതൂ’’തി ¶ . തേസം ഭഗവാ അനുപുബ്ബിം കഥം കഥേസി, സേയ്യഥിദം – ദാനകഥം സീലകഥം സഗ്ഗകഥം കാമാനം ആദീനവം ഓകാരം സംകിലേസം നേക്ഖമ്മേ ആനിസംസം പകാസേസി, യദാ തേ ഭഗവാ അഞ്ഞാസി കല്ലചിത്തേ മുദുചിത്തേ വിനീവരണചിത്തേ ഉദഗ്ഗചിത്തേ പസന്നചിത്തേ, അഥ യാ ബുദ്ധാനം സാമുക്കംസികാ ധമ്മദേസനാ, തം പകാസേസി ദുക്ഖം സമുദയം നിരോധം മഗ്ഗം, സേയ്യഥാപി നാമ സുദ്ധം വത്ഥം അപഗതകാളകം സമ്മദേവ രജനം പടിഗ്ഗണ്ഹേയ്യ, ഏവമേവ തേസം തസ്മിംയേവ ആസനേ വിരജം വീതമലം ധമ്മചക്ഖും ഉദപാദി ‘‘യം കിഞ്ചി സമുദയധമ്മം, സബ്ബം തം നിരോധധമ്മ’’ന്തി. തേ ദിട്ഠധമ്മാ പത്തധമ്മാ വിദിതധമ്മാ പരിയോഗാള്ഹധമ്മാ തിണ്ണവിചികിച്ഛാ വിഗതകഥംകഥാ വേസാരജ്ജപ്പത്താ അപരപ്പച്ചയാ സത്ഥുസാസനേ ഭഗവന്തം ഏതദവോചും – ‘‘ലഭേയ്യാമ മയം, ഭന്തേ, ഭഗവതോ സന്തികേ പബ്ബജ്ജം, ലഭേയ്യാമ ഉപസമ്പദ’’ന്തി. ‘‘ഏഥ ഭിക്ഖവോ’’തി ഭഗവാ അവോച – ‘‘സ്വാക്ഖാതോ ധമ്മോ, ചരഥ ബ്രഹ്മചരിയം സമ്മാ ദുക്ഖസ്സ അന്തകിരിയായാ’’തി. സാവ തേസം ആയസ്മന്താനം ഉപസമ്പദാ അഹോസി. അഥ ഖോ ഭഗവാ തേ ഭിക്ഖൂ ധമ്മിയാ കഥായ ഓവദി അനുസാസി. തേസം ഭഗവതാ ധമ്മിയാ കഥായ ഓവദിയമാനാനം അനുസാസിയമാനാനം അനുപാദായ ആസവേഹി ¶ ചിത്താനി വിമുച്ചിംസു. തേന ഖോ പന സമയേന ഏകാദസ ലോകേ അരഹന്തോ ഹോന്തി.

ചതുഗിഹിസഹായകപബ്ബജ്ജാ നിട്ഠിതാ.

൩൧. അസ്സോസും ¶ ¶ ഖോ ആയസ്മതോ യസസ്സ പഞ്ഞാസമത്താ ഗിഹിസഹായകാ ജാനപദാ പുബ്ബാനുപുബ്ബകാനം കുലാനം പുത്താ – യസോ കിര കുലപുത്തോ കേസമസ്സും ഓഹാരേത്വാ കാസായാനി വത്ഥാനി അച്ഛാദേത്വാ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിതോതി. സുത്വാന നേസം ഏതദഹോസി – ‘‘ന ഹി നൂന സോ ഓരകോ ധമ്മവിനയോ, ന സാ ഓരകാ പബ്ബജ്ജാ, യത്ഥ യസോ കുലപുത്തോ കേസമസ്സും ഓഹാരേത്വാ കാസായാനി വത്ഥാനി അച്ഛാദേത്വാ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിതോ’’തി. തേ യേനായസ്മാ യസോ തേനുപസങ്കമിംസു, ഉപസങ്കമിത്വാ ആയസ്മന്തം യസം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം അട്ഠംസു. അഥ ഖോ ആയസ്മാ യസോ തേ പഞ്ഞാസമത്തേ ഗിഹിസഹായകേ ആദായ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ¶ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ ആയസ്മാ യസോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘ഇമേ മേ, ഭന്തേ, പഞ്ഞാസമത്താ ഗിഹിസഹായകാ ജാനപദാ പുബ്ബാനുപുബ്ബകാനം കുലാനം പുത്താ. ഇമേ ഭഗവാ ഓവദതു അനുസാസതൂ’’തി. തേസം ഭഗവാ അനുപുബ്ബിം കഥം കഥേസി, സേയ്യഥിദം – ദാനകഥം സീലകഥം സഗ്ഗകഥം കാമാനം ആദീനവം ഓകാരം സംകിലേസം നേക്ഖമ്മേ ആനിസംസം പകാസേസി. യദാ തേ ഭഗവാ അഞ്ഞാസി കല്ലചിത്തേ മുദുചിത്തേ വിനീവരണചിത്തേ ഉദഗ്ഗചിത്തേ പസന്നചിത്തേ, അഥ യാ ബുദ്ധാനം സാമുക്കംസികാ ¶ ധമ്മദേസനാ, തം പകാസേസി ദുക്ഖം സമുദയം നിരോധം മഗ്ഗം, സേയ്യഥാപി നാമ സുദ്ധം വത്ഥം അപഗതകാളകം സമ്മദേവ രജനം പടിഗ്ഗണ്ഹേയ്യ, ഏവമേവ തേസം തസ്മിംയേവ ആസനേ വിരജം വീതമലം ധമ്മചക്ഖും ഉദപാദി യം കിഞ്ചി സമുദയധമ്മം, സബ്ബം തം നിരോധധമ്മന്തി. തേ ദിട്ഠധമ്മാ പത്തധമ്മാ വിദിതധമ്മാ പരിയോഗാള്ഹധമ്മാ തിണ്ണവിചികിച്ഛാ വിഗതകഥംകഥാ വേസാരജ്ജപ്പത്താ അപരപ്പച്ചയാ സത്ഥുസാസനേ ഭഗവന്തം ഏതദവോചും – ‘‘ലഭേയ്യാമ മയം, ഭന്തേ, ഭഗവതോ സന്തികേ പബ്ബജ്ജം, ലഭേയ്യാമ ഉപസമ്പദ’’ന്തി. ‘‘ഏഥ ഭിക്ഖവോ’’തി ഭഗവാ അവോച – ‘‘സ്വാക്ഖാതോ ധമ്മോ, ചരഥ ബ്രഹ്മചരിയം സമ്മാ ദുക്ഖസ്സ അന്തകിരിയായാ’’തി. സാവ തേസം ആയസ്മന്താനം ഉപസമ്പദാ അഹോസി. അഥ ഖോ ഭഗവാ തേ ഭിക്ഖൂ ധമ്മിയാ കഥായ ഓവദി അനുസാസി. തേസം ഭഗവതാ ധമ്മിയാ കഥായ ഓവദിയമാനാനം അനുസാസിയമാനാനം അനുപാദായ ആസവേഹി ചിത്താനി വിമുച്ചിംസു. തേന ഖോ പന സമയേന ഏകസട്ഠി ലോകേ അരഹന്തോ ഹോന്തി.

പഞ്ഞാസഗിഹിസഹായകപബ്ബജ്ജാ നിട്ഠിതാ.

നിട്ഠിതാ ച പബ്ബജ്ജാകഥാ.

൮. മാരകഥാ

൩൨. അഥ ഖോ ഭഗവാ തേ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി [സം. നി. ൧.൧൪൧ മാരസംയുത്തേപി] – ‘‘മുത്താഹം, ഭിക്ഖവേ, സബ്ബപാസേഹി, യേ ¶ ദിബ്ബാ യേ ച മാനുസാ. തുമ്ഹേപി, ഭിക്ഖവേ ¶ , മുത്താ സബ്ബപാസേഹി, യേ ദിബ്ബാ യേ ച മാനുസാ. ചരഥ, ഭിക്ഖവേ, ചാരികം ബഹുജനഹിതായ ബഹുജനസുഖായ ലോകാനുകമ്പായ അത്ഥായ ഹിതായ സുഖായ ദേവമനുസ്സാനം. മാ ഏകേന ദ്വേ അഗമിത്ഥ. ദേസേഥ, ഭിക്ഖവേ, ധമ്മം ആദികല്യാണം മജ്ഝേകല്യാണം പരിയോസാനകല്യാണം സാത്ഥം ¶ സബ്യഞ്ജനം കേവലപരിപുണ്ണം പരിസുദ്ധം ബ്രഹ്മചരിയം പകാസേഥ. സന്തി സത്താ അപ്പരജക്ഖജാതികാ ¶ , അസ്സവനതാ ധമ്മസ്സ പരിഹായന്തി, ഭവിസ്സന്തി ധമ്മസ്സ അഞ്ഞാതാരോ. അഹമ്പി, ഭിക്ഖവേ, യേന ഉരുവേലാ സേനാനിഗമോ തേനുപസങ്കമിസ്സാമി ധമ്മദേസനായാ’’തി.

൩൩. അഥ ഖോ മാരോ പാപിമാ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം ഗാഥായ അജ്ഝഭാസി –

‘‘ബദ്ധോസി സബ്ബപാസേഹി, യേ ദിബ്ബാ യേ ച മാനുസാ;

മഹാബന്ധനബദ്ധോസി, ന മേ സമണ മോക്ഖസീ’’തി.

‘‘മുത്താഹം [മുത്തോഹം (സീ. സ്യാ.)] സബ്ബപാസേഹി, യേ ദിബ്ബാ യേ ച മാനുസാ;

മഹാബന്ധനമുത്തോമ്ഹി, നിഹതോ ത്വമസി അന്തകാതി.

[സം. നി. ൧.൧൫൧ മാരസംയുത്തേപി] ‘‘അന്തലിക്ഖചരോ പാസോ, യ്വായം ചരതി മാനസോ;

തേന തം ബാധയിസ്സാമി, ന മേ സമണ മോക്ഖസീതി.

[സം. നി. ൧.൧൧൫൧ മാരസംയുത്തേപി] ‘‘രൂപാ സദ്ദാ രസാ ഗന്ധാ, ഫോട്ഠബ്ബാ ച മനോരമാ;

ഏത്ഥ മേ വിഗതോ ഛന്ദോ, നിഹതോ ത്വമസി അന്തകാ’’തി.

അഥ ഖോ മാരോ പാപിമാ – ജാനാതി മം ഭഗവാ, ജാനാതി മം സുഗതോതി ദുക്ഖീ ദുമ്മനോ

തത്ഥേവന്തരധായീതി.

മാരകഥാ നിട്ഠിതാ.

൯. പബ്ബജ്ജൂപസമ്പദാകഥാ

൩൪. തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ നാനാദിസാ നാനാജനപദാ പബ്ബജ്ജാപേക്ഖേ ച ഉപസമ്പദാപേക്ഖേ ¶ ച ആനേന്തി – ഭഗവാ നേ പബ്ബാജേസ്സതി ¶ ഉപസമ്പാദേസ്സതീതി. തത്ഥ ഭിക്ഖൂ ചേവ കിലമന്തി പബ്ബജ്ജാപേക്ഖാ ച ഉപസമ്പദാപേക്ഖാ ച. അഥ ഖോ ഭഗവതോ രഹോഗതസ്സ പടിസല്ലീനസ്സ ഏവം ചേതസോ പരിവിതക്കോ ഉദപാദി – ‘‘ഏതരഹി ഖോ ഭിക്ഖൂ നാനാദിസാ നാനാജനപദാ പബ്ബജ്ജാപേക്ഖേ ച ഉപസമ്പദാപേക്ഖേ ച ആനേന്തി – ഭഗവാ നേ പബ്ബാജേസ്സതി ¶ ഉപസമ്പാദേസ്സതീതി. തത്ഥ ഭിക്ഖൂ ചേവ കിലമന്തി പബ്ബജ്ജാപേക്ഖാ ച ഉപസമ്പദാപേക്ഖാ ച. യംനൂനാഹം ഭിക്ഖൂനം അനുജാനേയ്യം – തുമ്ഹേവ ദാനി, ഭിക്ഖവേ, താസു താസു ദിസാസു തേസു തേസു ജനപദേസു പബ്ബാജേഥ ഉപസമ്പാദേഥാ’’തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ സായന്ഹസമയം പടിസല്ലാനാ വുട്ഠിതോ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ¶ ആമന്തേസി – ‘‘ഇധ മയ്ഹം, ഭിക്ഖവേ, രഹോഗതസ്സ പടിസല്ലീനസ്സ ഏവം ചേതസോ പരിവിതക്കോ ഉദപാദി – ‘ഏതരഹി ഖോ ഭിക്ഖൂ നാനാദിസാ നാനാജനപദാ പബ്ബജ്ജാപേക്ഖേ ച ഉപസമ്പദാപേക്ഖേ ച ആനേന്തി ഭഗവാ നേ പബ്ബാജേസ്സതി ഉപസമ്പാദേസ്സതീതി, തത്ഥ ഭിക്ഖൂ ചേവ കിലമന്തി പബ്ബജ്ജാപേക്ഖാ ച ഉപസമ്പദാപേക്ഖാ ച, യംനൂനാഹം ഭിക്ഖൂനം അനുജാനേയ്യം തുമ്ഹേവ ദാനി, ഭിക്ഖവേ, താസു താസു ദിസാസു തേസു തേസു ജനപദേസു പബ്ബാജേഥ ഉപസമ്പാദേഥാ’’’തി, അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തുമ്ഹേവ ദാനി താസു താസു ദിസാസു തേസു തേസു ജനപദേസു പബ്ബാജേഥ ഉപസമ്പാദേഥ. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, പബ്ബാജേതബ്ബോ ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ –

പഠമം കേസമസ്സും ഓഹാരാപേത്വാ ¶ [ഓഹാരേത്വാ (ക.)], കാസായാനി വത്ഥാനി അച്ഛാദാപേത്വാ, ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കാരാപേത്വാ, ഭിക്ഖൂനം പാദേ വന്ദാപേത്വാ, ഉക്കുടികം നിസീദാപേത്വാ, അഞ്ജലിം പഗ്ഗണ്ഹാപേത്വാ, ഏവം വദേഹീതി വത്തബ്ബോ – ബുദ്ധം സരണം ഗച്ഛാമി, ധമ്മം സരണം ഗച്ഛാമി, സങ്ഘം സരണം ഗച്ഛാമി; ദുതിയമ്പി ബുദ്ധം സരണം ഗച്ഛാമി, ദുതിയമ്പി ധമ്മം സരണം ഗച്ഛാമി, ദുതിയമ്പി സങ്ഘം സരണം ഗച്ഛാമി; തതിയമ്പി ബുദ്ധം സരണം ഗച്ഛാമി, തതിയമ്പി ധമ്മം സരണം ഗച്ഛാമി, തതിയമ്പി സങ്ഘം സരണം ഗച്ഛാമീ’’തി. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഇമേഹി തീഹി സരണഗമനേഹി പബ്ബജ്ജം ഉപസമ്പദ’’ന്തി.

തീഹി സരണഗമനേഹി ഉപസമ്പദാകഥാ നിട്ഠിതാ.

൧൦. ദുതിയമാരകഥാ

൩൫. അഥ ഖോ ഭഗവാ വസ്സംവുട്ഠോ [വസ്സംവുത്ഥോ (സീ.)] ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി [സം. നി. ൧.൧൫൫] – ‘‘മയ്ഹം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, യോനിസോ മനസികാരാ യോനിസോ സമ്മപ്പധാനാ അനുത്തരാ വിമുത്തി അനുപ്പത്താ, അനുത്തരാ വിമുത്തി സച്ഛികതാ ¶ . തുമ്ഹേപി, ഭിക്ഖവേ, യോനിസോ മനസികാരാ ¶ യോനിസോ സമ്മപ്പധാനാ അനുത്തരം വിമുത്തിം അനുപാപുണാഥ, അനുത്തരം വിമുത്തിം സച്ഛികരോഥാ’’തി. അഥ ഖോ മാരോ പാപിമാ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം ഗാഥായ അജ്ഝഭാസി –

‘‘ബദ്ധോസി മാരപാസേഹി, യേ ദിബ്ബാ യേ ച മാനുസാ;

മഹാബന്ധനബദ്ധോസി [മാരബന്ധനബദ്ധോസി (സീ. സ്യാ.)], ന മേ സമണ മോക്ഖസീ’’തി.

‘‘മുത്താഹം മാരപാസേഹി, യേ ദിബ്ബാ യേ ച മാനുസാ;

മഹാബന്ധനമുത്തോമ്ഹി ¶ [മാരബന്ധനമുത്തോമ്ഹി (സീ. സ്യാ.)], നിഹതോ ത്വമസി അന്തകാ’’തി.

അഥ ഖോ മാരോ പാപിമാ – ജാനാതി മം ഭഗവാ, ജാനാതി മം സുഗതോതി ദുക്ഖീ ദുമ്മനോ

തത്ഥേവന്തരധായി.

ദുതിയമാരകഥാ നിട്ഠിതാ.

൧൧. ഭദ്ദവഗ്ഗിയവത്ഥു

൩൬. അഥ ¶ ഖോ ഭഗവാ ബാരാണസിയം യഥാഭിരന്തം വിഹരിത്വാ യേന ഉരുവേലാ തേന ചാരികം പക്കാമി. അഥ ഖോ ഭഗവാ മഗ്ഗാ ഓക്കമ്മ യേന അഞ്ഞതരോ വനസണ്ഡോ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ തം വനസണ്ഡം അജ്ഝോഗാഹേത്വാ അഞ്ഞതരസ്മിം രുക്ഖമൂലേ നിസീദി. തേന ഖോ പന സമയേന തിംസമത്താ ഭദ്ദവഗ്ഗിയാ സഹായകാ സപജാപതികാ തസ്മിം വനസണ്ഡേ പരിചാരേന്തി. ഏകസ്സ പജാപതി നാഹോസി; തസ്സ അത്ഥായ വേസീ ആനീതാ അഹോസി. അഥ ഖോ സാ വേസീ തേസു പമത്തേസു പരിചാരേന്തേസു ഭണ്ഡം ആദായ പലായിത്ഥ. അഥ ഖോ തേ സഹായകാ സഹായകസ്സ വേയ്യാവച്ചം കരോന്താ, തം ഇത്ഥിം ഗവേസന്താ, തം വനസണ്ഡം ആഹിണ്ഡന്താ അദ്ദസംസു ഭഗവന്തം അഞ്ഞതരസ്മിം രുക്ഖമൂലേ നിസിന്നം. ദിസ്വാന യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമിംസു, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം ഏതദവോചും – ‘‘അപി, ഭന്തേ, ഭഗവാ ഏകം ഇത്ഥിം പസ്സേയ്യാ’’തി? ‘‘കിം പന വോ, കുമാരാ, ഇത്ഥിയാ’’തി? ‘‘ഇധ മയം, ഭന്തേ, തിംസമത്താ ഭദ്ദവഗ്ഗിയാ സഹായകാ സപജാപതികാ ഇമസ്മിം വനസണ്ഡേ പരിചാരിമ്ഹാ. ഏകസ്സ പജാപതി നാഹോസി; തസ്സ അത്ഥായ വേസീ ആനീതാ അഹോസി. അഥ ഖോ സാ, ഭന്തേ ¶ , വേസീ അമ്ഹേസു പമത്തേസു പരിചാരേന്തേസു ഭണ്ഡം ആദായ ¶ പലായിത്ഥ. തേ മയം, ഭന്തേ, സഹായകാ സഹായകസ്സ വേയ്യാവച്ചം കരോന്താ, തം ഇത്ഥിം ഗവേസന്താ, ഇമം വനസണ്ഡം ആഹിണ്ഡാമാ’’തി. ‘‘തം കിം മഞ്ഞഥ വോ, കുമാരാ, കതമം നു ഖോ തുമ്ഹാകം വരം ¶ – യം വാ തുമ്ഹേ ഇത്ഥിം ഗവേസേയ്യാഥ, യം വാ അത്താനം ഗവേസേയ്യാഥാ’’തി? ‘‘ഏതദേവ, ഭന്തേ, അമ്ഹാകം വരം യം മയം അത്താനം ഗവേസേയ്യാമാ’’തി. ‘‘തേന ഹി വോ, കുമാരാ, നിസീദഥ, ധമ്മം വോ ദേസേസ്സാമീ’’തി. ‘‘ഏവം, ഭന്തേ’’തി ഖോ തേ ഭദ്ദവഗ്ഗിയാ സഹായകാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദിംസു. തേസം ഭഗവാ അനുപുബ്ബിം കഥം കഥേസി, സേയ്യഥിദം – ദാനകഥം സീലകഥം സഗ്ഗകഥം കാമാനം ആദീനവം ഓകാരം സംകിലേസം നേക്ഖമ്മേ ആനിസംസം പകാസേസി, യദാ തേ ഭഗവാ അഞ്ഞാസി കല്ലചിത്തേ മുദുചിത്തേ വിനീവരണചിത്തേ ഉദഗ്ഗചിത്തേ പസന്നചിത്തേ, അഥ യാ ബുദ്ധാനം സാമുക്കംസികാ ധമ്മദേസനാ, തം പകാസേസി ദുക്ഖം സമുദയം നിരോധം മഗ്ഗം, സേയ്യഥാപി നാമ സുദ്ധം വത്ഥം അപഗതകാളകം സമ്മദേവ രജനം പടിഗ്ഗണ്ഹേയ്യ, ഏവമേവ തേസം തസ്മിംയേവ ആസനേ വിരജം വീതമലം ധമ്മചക്ഖും ഉദപാദി ‘‘യം കിഞ്ചി സമുദയധമ്മം, സബ്ബം തം നിരോധധമ്മ’’ന്തി. തേ ദിട്ഠധമ്മാ പത്തധമ്മാ വിദിതധമ്മാ പരിയോഗാള്ഹധമ്മാ തിണ്ണവിചികിച്ഛാ ¶ വിഗതകഥംകഥാ വേസാരജ്ജപ്പത്താ അപരപ്പച്ചയാ സത്ഥുസാസനേ ഭഗവന്തം ഏതദവോചും – ‘‘ലഭേയ്യാമ മയം, ഭന്തേ, ഭഗവതോ സന്തികേ പബ്ബജ്ജം, ലഭേയ്യാമ ഉപസമ്പദ’’ന്തി. ‘‘ഏഥ ഭിക്ഖവോ’’തി ഭഗവാ അവോച – ‘‘സ്വാക്ഖാതോ ധമ്മോ, ചരഥ ¶ ബ്രഹ്മചരിയം സമ്മാ ദുക്ഖസ്സ അന്തകിരിയായാ’’തി. സാവ തേസം ആയസ്മന്താനം ഉപസമ്പദാ അഹോസി.

ഭദ്ദവഗ്ഗിയസഹായകാനം വത്ഥു നിട്ഠിതം.

ദുതിയഭാണവാരോ.

൧൨. ഉരുവേലപാടിഹാരിയകഥാ

൩൭. അഥ ഖോ ഭഗവാ അനുപുബ്ബേന ചാരികം ചരമാനോ യേന ഉരുവേലാ തദവസരി. തേന ഖോ പന സമയേന ഉരുവേലായം തയോ ജടിലാ പടിവസന്തി – ഉരുവേലകസ്സപോ, നദീകസ്സപോ, ഗയാകസ്സപോതി. തേസു ഉരുവേലകസ്സപോ ¶ ജടിലോ പഞ്ചന്നം ജടിലസതാനം നായകോ ഹോതി, വിനായകോ അഗ്ഗോ പമുഖോ പാമോക്ഖോ. നദീകസ്സപോ ജടിലോ തിണ്ണം ജടിലസതാനം നായകോ ഹോതി, വിനായകോ അഗ്ഗോ പമുഖോ പാമോക്ഖോ. ഗയാകസ്സപോ ജടിലോ ദ്വിന്നം ജടിലസതാനം നായകോ ഹോതി, വിനായകോ അഗ്ഗോ പമുഖോ പാമോക്ഖോ. അഥ ഖോ ഭഗവാ യേന ഉരുവേലകസ്സപസ്സ ജടിലസ്സ അസ്സമോ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഉരുവേലകസ്സപം ജടിലം ഏതദവോച – ‘‘സചേ തേ, കസ്സപ ¶ , അഗരു, വസേയ്യാമ ഏകരത്തം അഗ്യാഗാരേ’’തി? ‘‘ന ഖോ മേ, മഹാസമണ, ഗരു, ചണ്ഡേത്ഥ നാഗരാജാ ഇദ്ധിമാ ആസിവിസോ ¶ ഘോരവിസോ, സോ തം മാ വിഹേഠേസീ’’തി. ദുതിയമ്പി ഖോ ഭഗവാ ഉരുവേലകസ്സപം ജടിലം ഏതദവോച – ‘‘സചേ തേ, കസ്സപ, അഗരു, വസേയ്യാമ ഏകരത്തം അഗ്യാഗാരേ’’തി? ‘‘ന ഖോ മേ, മഹാസമണ, ഗരു, ചണ്ഡേത്ഥ നാഗരാജാ ഇദ്ധിമാ ആസിവിസോ ഘോരവിസോ, സോ തം മാ വിഹേഠേസീ’’തി. തതിയമ്പി ഖോ ഭഗവാ ഉരുവേലകസ്സപം ജടിലം ഏതദവോച – ‘‘സചേ തേ, കസ്സപ, അഗരു, വസേയ്യാമ ഏകരത്തം അഗ്യാഗാരേ’’തി? ‘‘ന ഖോ മേ, മഹാസമണ, ഗരു, ചണ്ഡേത്ഥ നാഗരാജാ ഇദ്ധിമാ ആസിവിസോ ഘോരവിസോ, സോ തം മാ വിഹേഠേസീ’’തി. ‘‘അപ്പേവ മം ന വിഹേഠേയ്യ, ഇങ്ഘ ത്വം, കസ്സപ, അനുജാനാഹി അഗ്യാഗാര’’ന്തി. ‘‘വിഹര, മഹാസമണ, യഥാസുഖ’’ന്തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ അഗ്യാഗാരം പവിസിത്വാ തിണസന്ഥാരകം പഞ്ഞപേത്വാ നിസീദി പല്ലങ്കം ആഭുജിത്വാ ഉജും കായം പണിധായ പരിമുഖം സതിം ഉപട്ഠപേത്വാ.

൩൮. അദ്ദസാ ഖോ സോ നാഗോ ഭഗവന്തം പവിട്ഠം, ദിസ്വാന ദുമ്മനോ [ദുക്ഖീ ദുമ്മനോ (സീ. സ്യാ.)] പധൂപായി [പഖൂപാസി (ക.)]. അഥ ഖോ ഭഗവതോ ഏതദഹോസി – ‘‘യംനൂനാഹം ഇമസ്സ നാഗസ്സ അനുപഹച്ച ഛവിഞ്ച ¶ ചമ്മഞ്ച മംസഞ്ച ന്ഹാരുഞ്ച അട്ഠിഞ്ച അട്ഠിമിഞ്ജഞ്ച തേജസാ തേജം പരിയാദിയേയ്യ’’ന്തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ തഥാരൂപം ഇദ്ധാഭിസങ്ഖാരം അഭിസങ്ഖരിത്വാ പധൂപായി. അഥ ഖോ സോ നാഗോ മക്ഖം അസഹമാനോ പജ്ജലി. ഭഗവാപി തേജോധാതും സമാപജ്ജിത്വാ പജ്ജലി. ഉഭിന്നം സജോതിഭൂതാനം അഗ്യാഗാരം ആദിത്തം വിയ ഹോതി സമ്പജ്ജലിതം സജോതിഭൂതം. അഥ ഖോ തേ ജടിലാ അഗ്യാഗാരം പരിവാരേത്വാ ഏവമാഹംസു – ‘‘അഭിരൂപോ വത ഭോ മഹാസമണോ നാഗേന വിഹേഠിയതീ’’തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ തസ്സാ ¶ രത്തിയാ അച്ചയേന തസ്സ നാഗസ്സ ¶ അനുപഹച്ച ഛവിഞ്ച ചമ്മഞ്ച മംസഞ്ച ന്ഹാരുഞ്ച അട്ഠിഞ്ച അട്ഠിമിഞ്ജഞ്ച തേജസാ തേജം പരിയാദിയിത്വാ പത്തേ പക്ഖിപിത്വാ ഉരുവേലകസ്സപസ്സ ജടിലസ്സ ദസ്സേസി – ‘‘അയം തേ, കസ്സപ, നാഗോ പരിയാദിന്നോ [പരിയാദിണ്ണോ (ക.)] അസ്സ തേജസാ തേജോ’’തി. അഥ ഖോ ഉരുവേലകസ്സപസ്സ ജടിലസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘മഹിദ്ധികോ ഖോ മഹാസമണോ മഹാനുഭാവോ, യത്ര ഹി നാമ ചണ്ഡസ്സ നാഗരാജസ്സ ഇദ്ധിമതോ ആസിവിസസ്സ ഘോരവിസസ്സ തേജസാ തേജം പരിയാദിയിസ്സതി, നത്വേവ ച ഖോ അരഹാ യഥാ അഹ’’ന്തി.

൩൯.

നേരഞ്ജരായം ഭഗവാ, ഉരുവേലകസ്സപം ജടിലം അവോച;

‘‘സചേ തേ കസ്സപ അഗരു, വിഹരേമു അജ്ജണ്ഹോ അഗ്ഗിസാലമ്ഹീ’’തി [അഗ്ഗിസരണമ്ഹീതി (സീ. സ്യാ.)].

‘‘ന ഖോ മേ മഹാസമണ ഗരു;

ഫാസുകാമോവ തം നിവാരേമി;

ചണ്ഡേത്ഥ നാഗരാജാ;

ഇദ്ധിമാ ആസിവിസോ ഘോരവിസോ;

സോ ¶ തം മാ വിഹേഠേസീ’’തി.

‘‘അപ്പേവ മം ന വിഹേഠേയ്യ;

ഇങ്ഘ ത്വം കസ്സപ അനുജാനാഹി അഗ്യാഗാര’’ന്തി;

ദിന്നന്തി നം വിദിത്വാ;

അഭീതോ [അസമ്ഭീതോ (സീ.)] പാവിസി ഭയമതീതോ.

ദിസ്വാ ഇസിം പവിട്ഠം, അഹിനാഗോ ദുമ്മനോ പധൂപായി;

സുമനമനസോ അധിമനോ [അവിമനോ (കത്ഥചി), നവിമനോ (സ്യാ.)], മനുസ്സനാഗോപി തത്ഥ പധൂപായി.

മക്ഖഞ്ച ¶ അസഹമാനോ, അഹിനാഗോ പാവകോവ പജ്ജലി;

തേജോധാതുസു കുസലോ, മനുസ്സനാഗോപി തത്ഥ പജ്ജലി.

ഉഭിന്നം സജോതിഭൂതാനം;

അഗ്യാഗാരം ആദിത്തം ഹോതി സമ്പജ്ജലിതം സജോതിഭൂതം;

ഉദിച്ഛരേ ജടിലാ;

‘‘അഭിരൂപോ വത ഭോ മഹാസമണോ;

നാഗേന വിഹേഠിയതീ’’തി ഭണന്തി.

അഥ ¶ തസ്സാ രത്തിയാ [അഥ രത്തിയാ (സീ. സ്യാ.)] അച്ചയേന;

ഹതാ നാഗസ്സ അച്ചിയോ ഹോന്തി [അഹിനാഗസ്സ അച്ചിയോ ന ഹോന്തി (സീ. സ്യാ.)];

ഇദ്ധിമതോ പന ഠിതാ [ഇദ്ധിമതോ പനുട്ഠിതാ (സീ.)];

അനേകവണ്ണാ അച്ചിയോ ഹോന്തി.

നീലാ അഥ ലോഹിതികാ;

മഞ്ജിട്ഠാ പീതകാ ഫലികവണ്ണായോ;

അങ്ഗീരസസ്സ കായേ;

അനേകവണ്ണാ അച്ചിയോ ഹോന്തി.

പത്തമ്ഹി ¶ ഓദഹിത്വാ;

അഹിനാഗം ബ്രാഹ്മണസ്സ ദസ്സേസി;

‘‘അയം തേ കസ്സപ നാഗോ;

പരിയാദിന്നോ അസ്സ തേജസാ തേജോ’’തി.

അഥ ഖോ ഉരുവേലകസ്സപോ ജടിലോ ഭഗവതോ ഇമിനാ ഇദ്ധിപാടിഹാരിയേന അഭിപ്പസന്നോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘ഇധേവ, മഹാസമണ, വിഹര, അഹം തേ [തേ ഉപട്ഠാമി (ഇതിപി)] ധുവഭത്തേനാ’’തി.

പഠമം പാടിഹാരിയം.

൪൦. അഥ ¶ ഖോ ഭഗവാ ഉരുവേലകസ്സപസ്സ ജടിലസ്സ അസ്സമസ്സ അവിദൂരേ ¶ അഞ്ഞതരസ്മിം വനസണ്ഡേ വിഹാസി. അഥ ഖോ ചത്താരോ മഹാരാജാനോ അഭിക്കന്തായ രത്തിയാ അഭിക്കന്തവണ്ണാ കേവലകപ്പം വനസണ്ഡം ഓഭാസേത്വാ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമിംസു, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ചതുദ്ദിസാ അട്ഠംസു സേയ്യഥാപി മഹന്താ അഗ്ഗിക്ഖന്ധാ. അഥ ഖോ ഉരുവേലകസ്സപോ ജടിലോ തസ്സാ രത്തിയാ അച്ചയേന യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘കാലോ, മഹാസമണ, നിട്ഠിതം ഭത്തം. കേ നു ഖോ തേ, മഹാസമണ, അഭിക്കന്തായ രത്തിയാ അഭിക്കന്തവണ്ണാ കേവലകപ്പം വനസണ്ഡം ഓഭാസേത്വാ യേന ത്വം തേനുപസങ്കമിംസു ¶ , ഉപസങ്കമിത്വാ തം അഭിവാദേത്വാ ചതുദ്ദിസാ അട്ഠംസു ‘‘സേയ്യഥാപി മഹന്താ അഗ്ഗിക്ഖന്ധാ’’തി. ‘‘ഏതേ ഖോ, കസ്സപ, ചത്താരോ മഹാരാജാനോ യേനാഹം തേനുപസങ്കമിംസു ധമ്മസ്സവനായാ’’തി. അഥ ഖോ ഉരുവേലകസ്സപസ്സ ജടിലസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘മഹിദ്ധികോ ഖോ മഹാസമണോ മഹാനുഭാവോ, യത്ര ഹി നാമ ചത്താരോപി മഹാരാജാനോ ഉപസങ്കമിസ്സന്തി ധമ്മസ്സവനായ, ന ത്വേവ ച ഖോ അരഹാ യഥാ അഹ’’ന്തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഉരുവേലകസ്സപസ്സ ജടിലസ്സ ഭത്തം ഭുഞ്ജിത്വാ തസ്മിംയേവ വനസണ്ഡേ വിഹാസി.

ദുതിയം പാടിഹാരിയം.

൪൧. അഥ ഖോ സക്കോ ദേവാനമിന്ദോ അഭിക്കന്തായ രത്തിയാ അഭിക്കന്തവണ്ണോ കേവലകപ്പം വനസണ്ഡം ഓഭാസേത്വാ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി ¶ , ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം അട്ഠാസി സേയ്യഥാപി മഹാഅഗ്ഗിക്ഖന്ധോ, പുരിമാഹി വണ്ണനിഭാഹി അഭിക്കന്തതരോ ച പണീതതരോ ച. അഥ ഖോ ഉരുവേലകസ്സപോ ജടിലോ തസ്സാ രത്തിയാ അച്ചയേന ¶ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘കാലോ, മഹാസമണ, നിട്ഠിതം ഭത്തം. കോ നു ഖോ സോ, മഹാസമണ, അഭിക്കന്തായ രത്തിയാ അഭിക്കന്തവണ്ണോ കേവലകപ്പം വനസണ്ഡം ഓഭാസേത്വാ യേന ത്വം തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം അട്ഠാസി സേയ്യഥാപി മഹാഅഗ്ഗിക്ഖന്ധോ, പുരിമാഹി വണ്ണനിഭാഹി അഭിക്കന്തതരോ ച പണീതതരോ ചാ’’തി? ‘‘ഏസോ ഖോ, കസ്സപ, സക്കോ ദേവാനമിന്ദോ യേനാഹം തേനുപസങ്കമി ധമ്മസ്സവനായാ’’തി. അഥ ഖോ ഉരുവേലകസ്സപസ്സ ജടിലസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘മഹിദ്ധികോ ഖോ മഹാസമണോ മഹാനുഭാവോ, യത്ര ഹി നാമ സക്കോപി ¶ ദേവാനമിന്ദോ ഉപസങ്കമിസ്സതി ധമ്മസ്സവനായ, ന ത്വേവ ച ഖോ അരഹാ യഥാ അഹ’’ന്തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഉരുവേലകസ്സപസ്സ ജടിലസ്സ ഭത്തം ഭുഞ്ജിത്വാ തസ്മിംയേവ വനസണ്ഡേ വിഹാസി.

തതിയം പാടിഹാരിയം.

൪൨. അഥ ¶ ഖോ ബ്രഹ്മാ സഹമ്പതി അഭിക്കന്തായ രത്തിയാ അഭിക്കന്തവണ്ണോ കേവലകപ്പം വനസണ്ഡം ഓഭാസേത്വാ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം അട്ഠാസി സേയ്യഥാപി മഹാഅഗ്ഗിക്ഖന്ധോ, പുരിമാഹി വണ്ണനിഭാഹി അഭിക്കന്തതരോ ച ¶ പണീതതരോ ച. അഥ ഖോ ഉരുവേലകസ്സപോ ജടിലോ തസ്സാ രത്തിയാ അച്ചയേന യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘കാലോ, മഹാസമണ, നിട്ഠിതം ഭത്തം. കോ നു ഖോ സോ, മഹാസമണ, അഭിക്കന്തായ രത്തിയാ അഭിക്കന്തവണ്ണോ കേവലകപ്പം വനസണ്ഡം ഓഭാസേത്വാ യേന ത്വം തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം അട്ഠാസി സേയ്യഥാപി മഹാഅഗ്ഗിക്ഖന്ധോ, പുരിമാഹി വണ്ണനിഭാഹി അഭിക്കന്തതരോ ച പണീതതരോ ചാ’’തി? ‘‘ഏസോ ഖോ, കസ്സപ, ബ്രഹ്മാ സഹമ്പതി യേനാഹം തേനുപസങ്കമി ധമ്മസ്സവനായാ’’തി. അഥ ഖോ ഉരുവേലകസ്സപസ്സ ജടിലസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘മഹിദ്ധികോ ഖോ മഹാസമണോ മഹാനുഭാവോ, യത്ര ഹി നാമ ബ്രഹ്മാപി സഹമ്പതി ഉപസങ്കമിസ്സതി ധമ്മസ്സവനായ, ന ത്വേവ ച ഖോ അരഹാ യഥാ അഹ’’ന്തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഉരുവേലകസ്സപസ്സ ജടിലസ്സ ഭത്തം ഭുഞ്ജിത്വാ തസ്മിംയേവ വനസണ്ഡേ വിഹാസി.

ചതുത്ഥം പാടിഹാരിയം.

൪൩. തേന ഖോ പന സമയേന ഉരുവേലകസ്സപസ്സ ജടിലസ്സ മഹായഞ്ഞോ പച്ചുപട്ഠിതോ ഹോതി, കേവലകപ്പാ ച അങ്ഗമഗധാ പഹൂതം ഖാദനീയം ഭോജനീയം ആദായ അഭിക്കമിതുകാമാ ഹോന്തി ¶ . അഥ ഖോ ഉരുവേലകസ്സപസ്സ ജടിലസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘ഏതരഹി ഖോ മേ മഹായഞ്ഞോ പച്ചുപട്ഠിതോ, കേവലകപ്പാ ച അങ്ഗമഗധാ പഹൂതം ഖാദനീയം ഭോജനീയം ആദായ അഭിക്കമിസ്സന്തി. സചേ മഹാസമണോ മഹാജനകായേ ഇദ്ധിപാടിഹാരിയം കരിസ്സതി ¶ , മഹാസമണസ്സ ലാഭസക്കാരോ അഭിവഡ്ഢിസ്സതി, മമ ലാഭസക്കാരോ പരിഹായിസ്സതി. അഹോ നൂന മഹാസമണോ സ്വാതനായ നാഗച്ഛേയ്യാ’’തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഉരുവേലകസ്സപസ്സ ¶ ജടിലസ്സ ചേതസാ ചേതോപരിവിതക്കമഞ്ഞായ ഉത്തരകുരും ഗന്ത്വാ തതോ പിണ്ഡപാതം ആഹരിത്വാ അനോതത്തദഹേ പരിഭുഞ്ജിത്വാ തത്ഥേവ ദിവാവിഹാരം അകാസി. അഥ ഖോ ഉരുവേലകസ്സപോ ജടിലോ തസ്സാ ¶ രത്തിയാ അച്ചയേന യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘കാലോ, മഹാസമണ, നിട്ഠിതം ഭത്തം. കിം നു ഖോ, മഹാസമണ, ഹിയ്യോ നാഗമാസി? അപി ച മയം തം സരാമ – കിം നു ഖോ മഹാസമണോ നാഗച്ഛതീതി? ഖാദനീയസ്സ ച ഭോജനീയസ്സ ച തേ പടിവീസോ [പടിവിംസോ (സീ.), പടിവിസോ (സ്യാ.)] ഠപിതോ’’തി. നനു തേ, കസ്സപ, ഏതദഹോസി – ‘‘‘ഏതരഹി ഖോ മേ മഹായഞ്ഞോ പച്ചുപട്ഠിതോ, കേവലകപ്പാ ച അങ്ഗമഗധാ പഹൂതം ഖാദനീയം ഭോജനീയം ആദായ അഭിക്കമിസ്സന്തി, സചേ മഹാസമണോ മഹാജനകായേ ഇദ്ധിപാടിഹാരിയം കരിസ്സതി, മഹാസമണസ്സ ലാഭസക്കാരോ അഭിവഡ്ഢിസ്സതി, മമ ലാഭസക്കാരോ പരിഹായിസ്സതി, അഹോ നൂന മഹാസമണോ സ്വാതനായ നാഗച്ഛേയ്യാ’തി. സോ ഖോ അഹം, കസ്സപ, തവ ചേതസാ ചേതോപരിവിതക്കം അഞ്ഞായ ഉത്തരകുരും ഗന്ത്വാ തതോ പിണ്ഡപാതം ആഹരിത്വാ അനോതത്തദഹേ പരിഭുഞ്ജിത്വാ തത്ഥേവ ദിവാവിഹാരം അകാസി’’ന്തി. അഥ ഖോ ഉരുവേലകസ്സപസ്സ ജടിലസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘മഹിദ്ധികോ ഖോ മഹാസമണോ മഹാനുഭാവോ, യത്ര ഹി നാമ ചേതസാപി ചിത്തം പജാനിസ്സതി ¶ , ന ത്വേവ ച ഖോ അരഹാ യഥാ അഹ’’ന്തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഉരുവേലകസ്സപസ്സ ജടിലസ്സ ഭത്തം ഭുഞ്ജിത്വാ തസ്മിംയേവ വനസണ്ഡേ വിഹാസി.

പഞ്ചമം പാടിഹാരിയം.

൪൪. തേന ഖോ പന സമയേന ഭഗവതോ പംസുകൂലം ഉപ്പന്നം ഹോതി. അഥ ഖോ ഭഗവതോ ഏതദഹോസി – ‘‘കത്ഥ നു ഖോ അഹം പംസുകൂലം ധോവേയ്യ’’ന്തി? അഥ ഖോ സക്കോ ദേവാനമിന്ദോ ഭഗവതോ ചേതസാ ചേതോപരിവിതക്കമഞ്ഞായ പാണിനാ പോക്ഖരണിം ഖണിത്വാ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘ഇധ, ഭന്തേ, ഭഗവാ പംസുകൂലം ധോവതൂ’’തി. അഥ ഖോ ഭഗവതോ ഏതദഹോസി – ‘‘കിമ്ഹി നു ഖോ അഹം പംസുകൂലം പരിമദ്ദേയ്യ’’ന്തി? അഥ ഖോ സക്കോ ദേവാനമിന്ദോ ഭഗവതോ ചേതസാ ചേതോപരിവിതക്കമഞ്ഞായ മഹതിം സിലം ഉപനിക്ഖിപി – ഇധ, ഭന്തേ, ഭഗവാ പംസുകൂലം പരിമദ്ദതൂതി. അഥ ഖോ ഭഗവതോ ഏതദഹോസി – ‘‘കിമ്ഹി നു ഖോ അഹം [അഹം പംസുകൂലം (ക.)] ആലമ്ബിത്വാ ¶ ഉത്തരേയ്യ’’ന്തി? അഥ ഖോ കകുധേ അധിവത്ഥാ ദേവതാ ഭഗവതോ ¶ ചേതസാ ചേതോപരിവിതക്കമഞ്ഞായ സാഖം ഓനാമേസി – ഇധ, ഭന്തേ, ഭഗവാ ആലമ്ബിത്വാ ¶ ഉത്തരതൂതി. അഥ ഖോ ഭഗവതോ ഏതദഹോസി – ‘‘കിമ്ഹി നു ഖോ അഹം പംസുകൂലം വിസ്സജ്ജേയ്യ’’ന്തി? അഥ ഖോ സക്കോ ദേവാനമിന്ദോ ഭഗവതോ ചേതസാ ചേതോപരിവിതക്കമഞ്ഞായ മഹതിം സിലം ഉപനിക്ഖിപി – ഇധ, ഭന്തേ, ഭഗവാ പംസുകൂലം വിസ്സജ്ജേതൂതി. അഥ ഖോ ഉരുവേലകസ്സപോ ജടിലോ തസ്സാ രത്തിയാ അച്ചയേന യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘കാലോ ¶ , മഹാസമണ, നിട്ഠിതം ഭത്തം. കിം നു ഖോ, മഹാസമണ, നായം പുബ്ബേ ഇധ പോക്ഖരണീ, സായം ഇധ പോക്ഖരണീ. നയിമാ സിലാ പുബ്ബേ ഉപനിക്ഖിത്താ. കേനിമാ സിലാ ഉപനിക്ഖിത്താ? നയിമസ്സ കകുധസ്സ പുബ്ബേ സാഖാ ഓനതാ, സായം സാഖാ ഓനതാ’’തി. ഇധ മേ, കസ്സപ, പംസുകൂലം ഉപ്പന്നം അഹോസി. തസ്സ മയ്ഹം, കസ്സപ, ഏതദഹോസി – ‘‘കത്ഥ നു ഖോ അഹം പംസുകൂലം ധോവേയ്യ’’ന്തി? അഥ ഖോ, കസ്സപ, സക്കോ ദേവാനമിന്ദോ മമ ചേതസാ ചേതോപരിവിതക്കമഞ്ഞായ പാണിനാ പോക്ഖരണിം ഖണിത്വാ മം ഏതദവോച – ‘‘ഇധ, ഭന്തേ, ഭഗവാ പംസുകൂലം ധോവതൂ’’തി. സായം കസ്സപ അമനുസ്സേന പാണിനാ ഖണിതാ പോക്ഖരണീ. തസ്സ മയ്ഹം, കസ്സപ, ഏതദഹോസി – ‘‘കിമ്ഹി നു ഖോ അഹം പംസുകൂലം പരിമദ്ദേയ്യ’’ന്തി? അഥ ഖോ, കസ്സപ, സക്കോ ദേവാനമിന്ദോ മമ ചേതസാ ചേതോപരിവിതക്കമഞ്ഞായ മഹതിം സിലം ഉപനിക്ഖിപി – ‘‘ഇധ, ഭന്തേ, ഭഗവാ പംസുകൂലം പരിമദ്ദതൂ’’തി. സായം കസ്സപ അമനുസ്സേന ഉപനിക്ഖിത്താ സിലാ. തസ്സ മയ്ഹം, കസ്സപ, ഏതദഹോസി – ‘‘കിമ്ഹി നു ഖോ അഹം ആലമ്ബിത്വാ ഉത്തരേയ്യ’’ന്തി? അഥ ഖോ, കസ്സപ, കകുധേ അധിവത്ഥാ ദേവതാ ജ മമ ചേതസാ ചേതോപരിവിതക്കമഞ്ഞായ സാഖം ഓനാമേസി – ‘‘ഇധ, ഭന്തേ, ഭഗവാ ആലമ്ബിത്വാ ഉത്തരതൂ’’തി. സ്വായം ആഹരഹത്ഥോ കകുധോ. തസ്സ മയ്ഹം, കസ്സപ, ഏതദഹോസി – ‘‘കിമ്ഹി നു ഖോ അഹം പംസുകൂലം വിസ്സജ്ജേയ്യ’’ന്തി? അഥ ഖോ, കസ്സപ, സക്കോ ദേവാനമിന്ദോ മമ ചേതസാ ചേതോപരിവിതക്കമഞ്ഞായ മഹതിം സിലം ഉപനിക്ഖിപി – ‘‘ഇധ, ഭന്തേ, ഭഗവാ പംസുകൂലം വിസ്സജ്ജേതൂ’’തി ¶ . സായം കസ്സപ അമനുസ്സേന ഉപനിക്ഖിത്താ സിലാതി. അഥ ഖോ ഉരുവേലകസ്സപസ്സ ജടിലസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘മഹിദ്ധികോ ഖോ മഹാസമണോ മഹാനുഭാവോ, യത്ര ഹി നാമ സക്കോപി ദേവാനമിന്ദോ വേയ്യാവച്ചം കരിസ്സതി, ന ത്വേവ ച ഖോ അരഹാ യഥാ അഹ’’ന്തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഉരുവേലകസ്സപസ്സ ജടിലസ്സ ഭത്തം ഭുഞ്ജിത്വാ തസ്മിംയേവ വനസണ്ഡേ വിഹാസി.

അഥ ¶ ഖോ ഉരുവേലകസ്സപോ ജടിലോ തസ്സാ രത്തിയാ അച്ചയേന യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവതോ ¶ കാലം ആരോചേസി – ‘‘കാലോ, മഹാസമണ, നിട്ഠിതം ഭത്ത’’ന്തി. ‘‘ഗച്ഛ ത്വം, കസ്സപ, ആയാമഹ’’ന്തി ഉരുവേലകസ്സപം ജടിലം ഉയ്യോജേത്വാ യായ ജമ്ബുയാ ¶ ‘ജമ്ബുദീപോ’ പഞ്ഞായതി, തതോ ഫലം ഗഹേത്വാ പഠമതരം ആഗന്ത്വാ അഗ്യാഗാരേ നിസീദി. അദ്ദസാ ഖോ ഉരുവേലകസ്സപോ ജടിലോ ഭഗവന്തം അഗ്യാഗാരേ നിസിന്നം, ദിസ്വാന ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘കതമേന ത്വം, മഹാസമണ, മഗ്ഗേന ആഗതോ? അഹം തയാ പഠമതരം പക്കന്തോ, സോ ത്വം പഠമതരം ആഗന്ത്വാ അഗ്യാഗാരേ നിസിന്നോ’’തി. ‘‘ഇധാഹം, കസ്സപ, തം ഉയ്യോജേത്വാ യായ ജമ്ബുയാ ‘ജമ്ബുദീപോ’ പഞ്ഞായതി, തതോ ഫലം ഗഹേത്വാ പഠമതരം ആഗന്ത്വാ അഗ്യാഗാരേ നിസിന്നോ. ഇദം ഖോ, കസ്സപ, ജമ്ബുഫലം വണ്ണസമ്പന്നം ഗന്ധസമ്പന്നം രസസമ്പന്നം. സചേ ആകങ്ഖസി പരിഭുഞ്ജാ’’തി. ‘‘അലം, മഹാസമണ, ത്വംയേവ തം അരഹസി ¶ , ത്വംയേവ തം [ത്വംയേവേതം ആഹരസി, ത്വംയേവേതം (സീ. സ്യാ.)] പരിഭുഞ്ജാഹീ’’തി. അഥ ഖോ ഉരുവേലകസ്സപസ്സ ജടിലസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘മഹിദ്ധികോ ഖോ മഹാസമണോ മഹാനുഭാവോ, യത്ര ഹി നാമ മം പഠമതരം ഉയ്യോജേത്വാ യായ ജമ്ബുയാ ‘ജമ്ബുദീപോ’ പഞ്ഞായതി, തതോ ഫലം ഗഹേത്വാ പഠമതരം ആഗന്ത്വാ അഗ്യാഗാരേ നിസീദിസ്സതി, ന ത്വേവ ച ഖോ അരഹാ യഥാ അഹ’’ന്തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഉരുവേലകസ്സപസ്സ ജടിലസ്സ ഭത്തം ഭുഞ്ജിത്വാ തസ്മിംയേവ വനസണ്ഡേ വിഹാസി.

൪൫. അഥ ഖോ ഉരുവേലകസ്സപോ ജടിലോ തസ്സാ രത്തിയാ അച്ചയേന യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവതോ കാലം ആരോചേസി – ‘‘കാലോ, മഹാസമണ, നിട്ഠിതം ഭത്ത’’ന്തി. ഗച്ഛ ത്വം, കസ്സപ, ആയാമഹന്തി ഉരുവേലകസ്സപം ജടിലം ഉയ്യോജേത്വാ യായ ജമ്ബുയാ ‘ജമ്ബുദീപോ’ പഞ്ഞായതി, തസ്സാ അവിദൂരേ അമ്ബോ…പേ… തസ്സാ അവിദൂരേ ആമലകീ…പേ… തസ്സാ അവിദൂരേ ഹരീതകീ…പേ… താവതിംസം ഗന്ത്വാ പാരിച്ഛത്തകപുപ്ഫം ഗഹേത്വാ പഠമതരം ആഗന്ത്വാ അഗ്യാഗാരേ നിസീദി. അദ്ദസാ ഖോ ഉരുവേലകസ്സപോ ജടിലോ ഭഗവന്തം അഗ്യാഗാരേ നിസിന്നം, ദിസ്വാന ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘കതമേന ത്വം, മഹാസമണ, മഗ്ഗേന ആഗതോ? അഹം തയാ പഠമതരം പക്കന്തോ, സോ ത്വം പഠമതരം ആഗന്ത്വാ അഗ്യാഗാരേ നിസിന്നോ’’തി. ‘‘ഇധാഹം ¶ , കസ്സപ, തം ഉയ്യോജേത്വാ താവതിംസം ഗന്ത്വാ പാരിച്ഛത്തകപുപ്ഫം ഗഹേത്വാ പഠമതരം ആഗന്ത്വാ അഗ്യാഗാരേ നിസിന്നോ. ഇദം ഖോ, കസ്സപ, പാരിച്ഛത്തകപുപ്ഫം ¶ വണ്ണസമ്പന്നം ഗന്ധസമ്പന്നം [സുഗന്ധികം (ക.)]. (സചേ ആകങ്ഖസി ഗണ്ഹാ’’തി. ‘‘അലം, മഹാസമണ, ത്വംയേവ തം അരഹസി, ത്വംയേവ തം ഗണ്ഹാ’’തി) [( ) സീ. സ്യാ. പോത്ഥകേസു നത്ഥി]. ¶ അഥ ഖോ ഉരുവേലകസ്സപസ്സ ജടിലസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘മഹിദ്ധികോ ഖോ മഹാസമണോ മഹാനുഭാവോ, യത്ര ഹി നാമ മം പഠമതരം ഉയ്യോജേത്വാ താവതിംസം ഗന്ത്വാ പാരിച്ഛത്തകപുപ്ഫം ഗഹേത്വാ പഠമതരം ആഗന്ത്വാ അഗ്യാഗാരേ നിസീദിസ്സതി, ന ത്വേവ ച ഖോ അരഹാ യഥാ അഹ’’ന്തി.

൪൬. തേന ഖോ പന സമയേന തേ ജടിലാ അഗ്ഗിം പരിചരിതുകാമാ ന സക്കോന്തി കട്ഠാനി ഫാലേതും ¶ . അഥ ഖോ തേസം ജടിലാനം ഏതദഹോസി – ‘‘നിസ്സംസയം ഖോ മഹാസമണസ്സ ഇദ്ധാനുഭാവോ, യഥാ മയം ന സക്കോമ കട്ഠാനി ഫാലേതു’’ന്തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഉരുവേലകസ്സപം ജടിലം ഏതദവോച – ‘‘ഫാലിയന്തു, കസ്സപ, കട്ഠാനീ’’തി. ‘‘ഫാലിയന്തു, മഹാസമണാ’’തി. സകിദേവ പഞ്ച കട്ഠസതാനി ഫാലിയിംസു. അഥ ഖോ ഉരുവേലകസ്സപസ്സ ജടിലസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘മഹിദ്ധികോ ഖോ മഹാസമണോ മഹാനുഭാവോ, യത്ര ഹി നാമ കട്ഠാനിപി ഫാലിയിസ്സന്തി, ന ത്വേവ ച ഖോ അരഹാ യഥാ അഹ’’ന്തി.

൪൭. തേന ഖോ പന സമയേന തേ ജടിലാ അഗ്ഗിം പരിചരിതുകാമാ ന സക്കോന്തി അഗ്ഗിം ഉജ്ജലേതും [ജാലേതും (സീ.), ഉജ്ജലിതും (ക.)]. അഥ ഖോ തേസം ജടിലാനം ഏതദഹോസി – ‘‘നിസ്സംസയം ഖോ മഹാസമണസ്സ ഇദ്ധാനുഭാവോ, യഥാ മയം ന സക്കോമ അഗ്ഗിം ¶ ഉജ്ജലേതു’’ന്തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഉരുവേലകസ്സപം ജടിലം ഏതദവോച – ‘‘ഉജ്ജലിയന്തു, കസ്സപ, അഗ്ഗീ’’തി. ‘‘ഉജ്ജലിയന്തു, മഹാസമണാ’’തി. സകിദേവ പഞ്ച അഗ്ഗിസതാനി ഉജ്ജലിയിംസു. അഥ ഖോ ഉരുവേലകസ്സപസ്സ ജടിലസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘മഹിദ്ധികോ ഖോ മഹാസമണോ മഹാനുഭാവോ, യത്ര ഹി നാമ അഗ്ഗീപി ഉജ്ജലിയിസ്സന്തി, ന ത്വേവ ച ഖോ അരഹാ യഥാ അഹ’’ന്തി.

൪൮. തേന ഖോ പന സമയേന തേ ജടിലാ അഗ്ഗിം പരിചരിത്വാ ന സക്കോന്തി അഗ്ഗിം വിജ്ഝാപേതും. അഥ ഖോ തേസം ജടിലാനം ഏതദഹോസി – ‘‘നിസ്സംസയം ഖോ മഹാസമണസ്സ ഇദ്ധാനുഭാവോ, യഥാ മയം ന സക്കോമ അഗ്ഗിം വിജ്ഝാപേതു’’ന്തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഉരുവേലകസ്സപം ജടിലം ഏതദവോച ¶ – ‘‘വിജ്ഝായന്തു, കസ്സപ, അഗ്ഗീ’’തി. ‘‘വിജ്ഝായന്തു, മഹാസമണാ’’തി. സകിദേവ പഞ്ച അഗ്ഗിസതാനി വിജ്ഝായിംസു. അഥ ഖോ ഉരുവേലകസ്സപസ്സ ജടിലസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘മഹിദ്ധികോ ഖോ മഹാസമണോ മഹാനുഭാവോ, യത്ര ഹി നാമ അഗ്ഗീപി വിജ്ഝായിസ്സന്തി, ന ത്വേവ ച ഖോ അരഹാ യഥാ അഹ’’ന്തി.

൪൯. തേന ഖോ പന സമയേന തേ ജടിലാ സീതാസു ഹേമന്തികാസു രത്തീസു അന്തരട്ഠകാസു ഹിമപാതസമയേ നജ്ജാ നേരഞ്ജരായ ഉമ്മുജ്ജന്തിപി, നിമുജ്ജന്തിപി, ഉമ്മുജ്ജനനിമുജ്ജനമ്പി കരോന്തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ പഞ്ചമത്താനി മന്ദാമുഖിസതാനി അഭിനിമ്മിനി, യത്ഥ തേ ജടിലാ ഉത്തരിത്വാ വിസിബ്ബേസും ¶ . അഥ ഖോ തേസം ജടിലാനം ഏതദഹോസി – ‘‘നിസ്സംസയം ഖോ ¶ മഹാസമണസ്സ ഇദ്ധാനുഭാവോ, യഥയിമാ മന്ദാമുഖിയോ നിമ്മിതാ’’തി. അഥ ഖോ ഉരുവേലകസ്സപസ്സ ജടിലസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘മഹിദ്ധികോ ഖോ മഹാസമണോ മഹാനുഭാവോ, യത്ര ഹി നാമ താവ ബഹൂ മന്ദാമുഖിയോപി അഭിനിമ്മിനിസ്സതി, ന ത്വേവ ച ഖോ അരഹാ യഥാ അഹ’’ന്തി.

൫൦. തേന ¶ ഖോ പന സമയേന മഹാ അകാലമേഘോ പാവസ്സി, മഹാ ഉദകവാഹകോ സഞ്ജായി. യസ്മിം പദേസേ ഭഗവാ വിഹരതി, സോ പദേസോ ഉദകേന ന ഓത്ഥടോ [ഉദകേന ഓത്ഥടോ (സീ. സ്യാ.)] ഹോതി. അഥ ഖോ ഭഗവതോ ഏതദഹോസി – ‘‘യംനൂനാഹം സമന്താ ഉദകം ഉസ്സാരേത്വാ മജ്ഝേ രേണുഹതായ ഭൂമിയാ ചങ്കമേയ്യ’’ന്തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ സമന്താ ഉദകം ഉസ്സാരേത്വാ മജ്ഝേ രേണുഹതായ ഭൂമിയാ ചങ്കമി. അഥ ഖോ ഉരുവേലകസ്സപോ ജടിലോ – മാഹേവ ഖോ മഹാസമണോ ഉദകേന വൂള്ഹോ അഹോസീതി നാവായ സമ്ബഹുലേഹി ജടിലേഹി സദ്ധിം യസ്മിം പദേസേ ഭഗവാ വിഹരതി തം പദേസം അഗമാസി. അദ്ദസാ ഖോ ഉരുവേലകസ്സപോ ജടിലോ ഭഗവന്തം സമന്താ ഉദകം ഉസ്സാരേത്വാ മജ്ഝേ രേണുഹതായ ഭൂമിയാ ചങ്കമന്തം, ദിസ്വാന ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘ഇദം നു ത്വം, മഹാസമണാ’’തി? ‘‘അയമഹമസ്മി [ആമ അഹമസ്മി (സ്യാ.)], കസ്സപാ’’തി ഭഗവാ വേഹാസം അബ്ഭുഗ്ഗന്ത്വാ നാവായ പച്ചുട്ഠാസി. അഥ ഖോ ഉരുവേലകസ്സപസ്സ ജടിലസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘മഹിദ്ധികോ ഖോ മഹാസമണോ മഹാനുഭാവോ, യത്ര ഹി നാമ ഉദകമ്പി ന പവാഹിസ്സതി [നപ്പസഹിസ്സതി (സീ.)], ന ¶ ത്വേവ ച ഖോ അരഹാ യഥാ അഹ’’ന്തി.

൫൧. അഥ ¶ ഖോ ഭഗവതോ ഏതദഹോസി – ‘‘ചിരമ്പി ഖോ ഇമസ്സ മോഘപുരിസസ്സ ഏവം ഭവിസ്സതി – ‘മഹിദ്ധികോ ഖോ മഹാസമണോ മഹാനുഭാവോ, ന ത്വേവ ച ഖോ അരഹാ യഥാ അഹ’ന്തി; യംനൂനാഹം ഇമം ജടിലം സംവേജേയ്യ’’ന്തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഉരുവേലകസ്സപം ജടിലം ഏതദവോച – ‘‘നേവ ച ഖോ ത്വം, കസ്സപ, അരഹാ, നാപി അരഹത്തമഗ്ഗസമാപന്നോ. സാപി തേ പടിപദാ നത്ഥി, യായ ത്വം അരഹാ വാ അസ്സസി, അരഹത്തമഗ്ഗം വാ സമാപന്നോ’’തി. അഥ ഖോ ഉരുവേലകസ്സപോ ജടിലോ ഭഗവതോ പാദേസു സിരസാ നിപതിത്വാ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘ലഭേയ്യാഹം, ഭന്തേ, ഭഗവതോ സന്തികേ പബ്ബജ്ജം, ലഭേയ്യം ഉപസമ്പദ’’ന്തി. ത്വം ഖോസി, കസ്സപ, പഞ്ചന്നം ജടിലസതാനം നായകോ വിനായകോ അഗ്ഗോ പമുഖോ പാമോക്ഖോ. തേപി താവ അപലോകേഹി, യഥാ തേ മഞ്ഞിസ്സന്തി തഥാ തേ കരിസ്സന്തീതി. അഥ ഖോ ഉരുവേലകസ്സപോ ജടിലോ യേന തേ ജടിലാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ തേ ജടിലേ ഏതദവോച – ‘‘ഇച്ഛാമഹം ¶ , ഭോ, മഹാസമണേ ബ്രഹ്മചരിയം ചരിതും, യഥാ ഭവന്തോ മഞ്ഞന്തി തഥാ കരോന്തൂ’’തി. ‘‘ചിരപടികാ മയം, ഭോ, മഹാസമണേ അഭിപ്പസന്നാ, സചേ ഭവം, മഹാസമണേ ബ്രഹ്മചരിയം ചരിസ്സതി, സബ്ബേവ മയം മഹാസമണേ ബ്രഹ്മചരിയം ചരിസ്സാമാ’’തി. അഥ ഖോ തേ ജടിലാ കേസമിസ്സം ജടാമിസ്സം ഖാരികാജമിസ്സം അഗ്ഗിഹുതമിസ്സം ഉദകേ പവാഹേത്വാ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമിംസു, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവതോ പാദേസു സിരസാ നിപതിത്വാ ഭഗവന്തം ഏതദവോചും – ‘‘ലഭേയ്യാമ ¶ മയം, ഭന്തേ, ഭഗവതോ സന്തികേ പബ്ബജ്ജം, ലഭേയ്യാമ ഉപസമ്പദ’’ന്തി. ‘‘ഏഥ ഭിക്ഖവോ’’തി ഭഗവാ അവോച – ‘‘സ്വാക്ഖാതോ ധമ്മോ, ചരഥ ബ്രഹ്മചരിയം സമ്മാ ദുക്ഖസ്സ അന്തകിരിയായാ’’തി. സാവ തേസം ആയസ്മന്താനം ഉപസമ്പദാ അഹോസി.

൫൨. അദ്ദസാ ¶ ഖോ നദീകസ്സപോ ജടിലോ കേസമിസ്സം ജടാമിസ്സം ഖാരികാജമിസ്സം അഗ്ഗിഹുതമിസ്സം ഉദകേ വുയ്ഹമാനേ, ദിസ്വാനസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘മാഹേവ മേ ഭാതുനോ ഉപസഗ്ഗോ അഹോസീ’’തി. ജടിലേ പാഹേസി – ഗച്ഛഥ മേ ഭാതരം ജാനാഥാതി. സാമഞ്ച തീഹി ജടിലസതേഹി സദ്ധിം യേനായസ്മാ ഉരുവേലകസ്സപോ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ആയസ്മന്തം ഉരുവേലകസ്സപം ഏതദവോച – ‘‘ഇദം നു ഖോ, കസ്സപ, സേയ്യോ’’തി? ‘‘ആമാവുസോ, ഇദം സേയ്യോ’’തി. അഥ ഖോ തേ ജടിലാ കേസമിസ്സം ജടാമിസ്സം ഖാരികാജമിസ്സം അഗ്ഗിഹുതമിസ്സം ഉദകേ പവാഹേത്വാ യേന ഭഗവാ ¶ തേനുപസങ്കമിംസു, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവതോ പാദേസു സിരസാ നിപതിത്വാ ഭഗവന്തം ഏതദവോചും – ‘‘ലഭേയ്യാമ മയം, ഭന്തേ, ഭഗവതോ സന്തികേ പബ്ബജ്ജം, ലഭേയ്യാമ ഉപസമ്പദ’’ന്തി. ‘‘ഏഥ ഭിക്ഖവോ’’തി ഭഗവാ അവോച – ‘‘സ്വാക്ഖാതോ ധമ്മോ, ചരഥ ബ്രഹ്മചരിയം സമ്മാ ദുക്ഖസ്സ അന്തകിരിയായാ’’തി. സാവ തേസം ആയസ്മന്താനം ഉപസമ്പദാ അഹോസി.

൫൩. അദ്ദസാ ഖോ ഗയാകസ്സപോ ജടിലോ കേസമിസ്സം ജടാമിസ്സം ഖാരികാജമിസ്സം അഗ്ഗിഹുതമിസ്സം ഉദകേ വുയ്ഹമാനേ, ദിസ്വാനസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘മാഹേവ മേ ഭാതൂനം ഉപസഗ്ഗോ അഹോസീ’’തി. ജടിലേ പാഹേസി ¶ – ഗച്ഛഥ മേ ഭാതരോ ജാനാഥാതി. സാമഞ്ച ദ്വീഹി ജടിലസതേഹി സദ്ധിം യേനായസ്മാ ഉരുവേലകസ്സപോ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ആയസ്മന്തം ഉരുവേലകസ്സപം ഏതദവോച – ‘‘ഇദം നു ഖോ, കസ്സപ, സേയ്യോ’’തി? ‘‘ആമാവുസോ, ഇദം സേയ്യോ’’തി. അഥ ഖോ തേ ജടിലാ കേസമിസ്സം ജടാമിസ്സം ഖാരികാജമിസ്സം അഗ്ഗിഹുതമിസ്സം ഉദകേ പവാഹേത്വാ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമിംസു, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവതോ പാദേസു ¶ സിരസാ നിപതിത്വാ ഭഗവന്തം ഏതദവോചും – ‘‘ലഭേയ്യാമ മയം, ഭന്തേ, ഭഗവതോ സന്തികേ പബ്ബജ്ജം, ലഭേയ്യാമ ഉപസമ്പദ’’ന്തി. ‘‘ഏഥ ഭിക്ഖവോ’’തി ഭഗവാ അവോച – ‘‘സ്വാക്ഖാതോ ധമ്മോ, ചരഥ ബ്രഹ്മചരിയം സമ്മാ ദുക്ഖസ്സ അന്തകിരിയായാ’’തി. സാവ തേസം ആയസ്മന്താനം ഉപസമ്പദാ അഹോസി.

ഭഗവതോ അധിട്ഠാനേന പഞ്ച കട്ഠസതാനി ന ഫാലിയിംസു, ഫാലിയിംസു; അഗ്ഗീ ന ഉജ്ജലിയിംസു, ഉജ്ജലിയിംസു; ന വിജ്ഝായിംസു, വിജ്ഝായിംസു; പഞ്ചമന്ദാമുഖിസതാനി അഭിനിമ്മിനി. ഏതേന നയേന അഡ്ഢുഡ്ഢപാടിഹാരിയസഹസ്സാനി ഹോന്തി.

൫൪. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഉരുവേലായം യഥാഭിരന്തം വിഹരിത്വാ യേന ഗയാസീസം തേന പക്കാമി മഹതാ ഭിക്ഖുസങ്ഘേന സദ്ധിം ഭിക്ഖുസഹസ്സേന സബ്ബേഹേവ പുരാണജടിലേഹി. തത്ര സുദം ഭഗവാ ഗയായം വിഹരതി ഗയാസീസേ സദ്ധിം ഭിക്ഖുസഹസ്സേന. തത്ര ഖോ ഭഗവാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി –

[സം. നി. ൪.൨൯] ‘‘സബ്ബം ¶ ¶ , ഭിക്ഖവേ, ആദിത്തം. കിഞ്ച, ഭിക്ഖവേ, സബ്ബം ആദിത്തം? ചക്ഖു ¶ ആദിത്തം, രൂപാ ആദിത്താ, ചക്ഖുവിഞ്ഞാണം ആദിത്തം, ചക്ഖുസമ്ഫസ്സോ ആദിത്തോ, യമിദം ചക്ഖുസമ്ഫസ്സപച്ചയാ ഉപ്പജ്ജതി വേദയിതം സുഖം വാ ദുക്ഖം വാ അദുക്ഖമസുഖം വാ തമ്പി ആദിത്തം. കേന ആദിത്തം? രാഗഗ്ഗിനാ ദോസഗ്ഗിനാ മോഹഗ്ഗിനാ ആദിത്തം, ജാതിയാ ജരായ മരണേന സോകേഹി പരിദേവേഹി ദുക്ഖേഹി ദോമനസ്സേഹി ഉപായാസേഹി ആദിത്തന്തി വദാമി. സോതം ആദിത്തം, സദ്ദാ ആദിത്താ, സോതവിഞ്ഞാണം ആദിത്തം, സോതസമ്ഫസ്സോ ആദിത്തോ, യമിദം സോതസമ്ഫസ്സപച്ചയാ ഉപ്പജ്ജതി വേദയിതം സുഖം വാ ദുക്ഖം വാ അദുക്ഖമസുഖം വാ തമ്പി ആദിത്തം. കേന ആദിത്തം? രാഗഗ്ഗിനാ ദോസഗ്ഗിനാ മോഹഗ്ഗിനാ ആദിത്തം, ജാതിയാ ജരായ മരണേന സോകേഹി പരിദേവേഹി ദുക്ഖേഹി ദോമനസ്സേഹി ഉപായാസേഹി ആദിത്തന്തി വദാമി. ഘാനം ആദിത്തം, ഗന്ധാ ആദിത്താ, ഘാനവിഞ്ഞാണം ആദിത്തം, ഘാനസമ്ഫസ്സോ ആദിത്തോ, യമിദം ഘാനസമ്ഫസ്സപച്ചയാ ഉപ്പജ്ജതി വേദയിതം സുഖം വാ ദുക്ഖം വാ അദുക്ഖമസുഖം വാ തമ്പി ആദിത്തം. കേന ആദിത്തം? രാഗഗ്ഗിനാ ദോസഗ്ഗിനാ മോഹഗ്ഗിനാ ആദിത്തം, ജാതിയാ ജരായ മരണേന സോകേഹി പരിദേവേഹി ദുക്ഖേഹി ദോമനസ്സേഹി ഉപായാസേഹി ആദിത്തന്തി വദാമി. ജിവ്ഹാ ആദിത്താ, രസാ ആദിത്താ, ജിവ്ഹാവിഞ്ഞാണം ആദിത്തം ജിവ്ഹാസമ്ഫസ്സോ ആദിത്തോ, യമിദം ജിവ്ഹാസമ്ഫസ്സപച്ചയാ ഉപ്പജ്ജതി വേദയിതം സുഖം വാ ദുക്ഖം വാ അദുക്ഖമസുഖം വാ തമ്പി ആദിത്തം. കേന ആദിത്തം? രാഗഗ്ഗിനാ ദോസഗ്ഗിനാ മോഹഗ്ഗിനാ ആദിത്തം, ജാതിയാ ജരായ മരണേന സോകേഹി പരിദേവേഹി ദുക്ഖേഹി ദോമനസ്സേഹി ഉപായാസേഹി ആദിത്തന്തി വദാമി. കായോ ആദിത്തോ, ഫോട്ഠബ്ബാ ആദിത്താ, കായവിഞ്ഞാണം ആദിത്തം കായസമ്ഫസ്സോ ആദിത്തോ, യമിദം കായസമ്ഫസ്സപച്ചയാ ഉപ്പജ്ജതി വേദയിതം സുഖം വാ ദുക്ഖം വാ അദുക്ഖമസുഖം വാ തമ്പി ആദിത്തം. കേന ആദിത്തം? രാഗഗ്ഗിനാ ദോസഗ്ഗിനാ മോഹഗ്ഗിനാ ആദിത്തം, ജാതിയാ ജരായ മരണേന സോകേഹി പരിദേവേഹി ദുക്ഖേഹി ദോമനസ്സേഹി ഉപായാസേഹി ആദിത്തന്തി വദാമി. മനോ ആദിത്തോ, ധമ്മാ ആദിത്താ, മനോവിഞ്ഞാണം ആദിത്തം മനോസമ്ഫസ്സോ ആദിത്തോ, യമിദം മനോസമ്ഫസ്സപച്ചയാ ഉപ്പജ്ജതി വേദയിതം സുഖം വാ ദുക്ഖം വാ അദുക്ഖമസുഖം വാ തമ്പി ആദിത്തം. കേന ആദിത്തം? രാഗഗ്ഗിനാ ദോസഗ്ഗിനാ മോഹഗ്ഗിനാ ആദിത്തം, ജാതിയാ ജരായ മരണേന സോകേഹി പരിദേവേഹി ദുക്ഖേഹി ദോമനസ്സേഹി ഉപായാസേഹി ആദിത്തന്തി വദാമി.

‘‘ഏവം ¶ പസ്സം, ഭിക്ഖവേ, സുതവാ അരിയസാവകോ ചക്ഖുസ്മിമ്പി നിബ്ബിന്ദതി, രൂപേസുപി നിബ്ബിന്ദതി, ചക്ഖുവിഞ്ഞാണേപി നിബ്ബിന്ദതി, ചക്ഖുസമ്ഫസ്സേപി നിബ്ബിന്ദതി, യമിദം ചക്ഖുസമ്ഫസ്സപച്ചയാ ഉപ്പജ്ജതി വേദയിതം സുഖം വാ ദുക്ഖം വാ അദുക്ഖമസുഖം വാ, തസ്മിമ്പി നിബ്ബിന്ദതി. സോതസ്മിമ്പി ¶ നിബ്ബിന്ദതി, സദ്ദേസുപി നിബ്ബിന്ദതി…പേ… ഘാനസ്മിമ്പി നിബ്ബിന്ദതി ¶ ¶ , ഗന്ധേസുപി നിബ്ബിന്ദതി…പേ… ജിവ്ഹായപി നിബ്ബിന്ദതി, രസേസുപി നിബ്ബിന്ദതി…പേ… കായസ്മിമ്പി നിബ്ബിന്ദതി, ഫോട്ഠബ്ബേസുപി നിബ്ബിന്ദതി…പേ… മനസ്മിമ്പി നിബ്ബിന്ദതി, ധമ്മേസുപി നിബ്ബിന്ദതി, മനോവിഞ്ഞാണേപി നിബ്ബിന്ദതി, മനോസമ്ഫസ്സേപി നിബ്ബിന്ദതി, യമിദം മനോസമ്ഫസ്സപച്ചയാ ഉപ്പജ്ജതി വേദയിതം സുഖം വാ ദുക്ഖം വാ അദുക്ഖമസുഖം വാ തസ്മിമ്പി നിബ്ബിന്ദതി, നിബ്ബിന്ദം വിരജ്ജതി, വിരാഗാ വിമുച്ചതി, വിമുത്തസ്മിം വിമുത്തമിതി ഞാണം ഹോതി. ഖീണാ ജാതി, വുസിതം ബ്രഹ്മചരിയം, കതം കരണീയം, നാപരം ഇത്ഥത്തായാതി പജാനാതീ’’തി.

ഇമസ്മിഞ്ച പന വേയ്യാകരണസ്മിം ഭഞ്ഞമാനേ തസ്സ ഭിക്ഖുസഹസ്സസ്സ അനുപാദായ ആസവേഹി ചിത്താനി വിമുച്ചിംസു.

ആദിത്തപരിയായസുത്തം നിട്ഠിതം.

ഉരുവേലപാടിഹാരിയം തതിയഭാണവാരോ നിട്ഠിതോ.

൧൩. ബിമ്ബിസാരസമാഗമകഥാ

൫൫. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഗയാസീസേ യഥാഭിരന്തം വിഹരിത്വാ യേന രാജഗഹം തേന ചാരികം പക്കാമി, മഹതാ ഭിക്ഖുസങ്ഘേന സദ്ധിം ഭിക്ഖുസഹസ്സേന സബ്ബേഹേവ പുരാണജടിലേഹി. അഥ ഖോ ഭഗവാ അനുപുബ്ബേന ചാരികം ചരമാനോ യേന രാജഗഹം തദവസരി. തത്ര സുദം ഭഗവാ രാജഗഹേ വിഹരതി ലട്ഠിവനേ [ലട്ഠിവനുയ്യാനേ (സ്യാ.)] സുപ്പതിട്ഠേ ചേതിയേ. അസ്സോസി ഖോ രാജാ മാഗധോ സേനിയോ ബിമ്ബിസാരോ – സമണോ ഖലു ¶ ഭോ ഗോതമോ സക്യപുത്തോ സക്യകുലാ പബ്ബജിതോ രാജഗഹം അനുപ്പത്തോ രാജഗഹേ വിഹരതി ലട്ഠിവനേ സുപ്പതിട്ഠേ ചേതിയേ. തം ഖോ പന ഭഗവന്തം [ഭവന്തം (ക.)] ഗോതമം ഏവം കല്യാണോ കിത്തിസദ്ദോ അബ്ഭുഗ്ഗതോ – ഇതിപി സോ ഭഗവാ അരഹം സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ വിജ്ജാചരണസമ്പന്നോ സുഗതോ ലോകവിദൂ അനുത്തരോ പുരിസദമ്മസാരഥി സത്ഥാ ദേവമനുസ്സാനം ബുദ്ധോ ഭഗവാ [ഭഗവാതി (ക.)]. സോ ഇമം ലോകം സദേവകം സമാരകം ¶ സബ്രഹ്മകം സസ്സമണബ്രാഹ്മണിം പജം സദേവമനുസ്സം സയം അഭിഞ്ഞാ സച്ഛികത്വാ പവേദേതി. സോ ധമ്മം ദേസേതി ആദികല്യാണം മജ്ഝേകല്യാണം പരിയോസാനകല്യാണം സാത്ഥം സബ്യഞ്ജനം കേവലപരിപുണ്ണം പരിസുദ്ധം ബ്രഹ്മചരിയം പകാസേതി. സാധു ഖോ പന തഥാരൂപാനം അരഹതം ദസ്സനം ഹോതീതി.

അഥ ഖോ രാജാ മാഗധോ സേനിയോ ബിമ്ബിസാരോ ദ്വാദസനഹുതേഹി [ദ്വാദസനിയുതേഹി (യോജനാ)] മാഗധികേഹി ബ്രാഹ്മണഗഹപതികേഹി ¶ പരിവുതോ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. തേപി ഖോ ദ്വാദസനഹുതാ മാഗധികാ ബ്രാഹ്മണഗഹപതികാ ¶ അപ്പേകച്ചേ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദിംസു, അപ്പേകച്ചേ ഭഗവതാ സദ്ധിം സമ്മോദിംസു, സമ്മോദനീയം കഥം സാരണീയം വീതിസാരേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദിംസു, അപ്പേകച്ചേ യേന ഭഗവാ തേനഞ്ജലിം പണാമേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദിംസു, അപ്പേകച്ചേ ഭഗവതോ സന്തികേ നാമഗോത്തം സാവേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദിംസു, അപ്പേകച്ചേ തുണ്ഹീഭൂതാ ഏകമന്തം നിസീദിംസു. അഥ ഖോ തേസം ദ്വാദസനഹുതാനം [ദ്വാദസനിയുതാനം (യോജനാ)] മാഗധികാനം ¶ ബ്രാഹ്മണഗഹപതികാനം ഏതദഹോസി – ‘‘കിം നു ഖോ മഹാസമണോ ഉരുവേലകസ്സപേ ബ്രഹ്മചരിയം ചരതി, ഉദാഹു ഉരുവേലകസ്സപോ മഹാസമണേ ബ്രഹ്മചരിയം ചരതീ’’തി? അഥ ഖോ ഭഗവാ തേസം ദ്വാദസനഹുതാനം മാഗധികാനം ബ്രാഹ്മണഗഹപതികാനം ചേതസാ ചേതോപരിവിതക്കമഞ്ഞായ ആയസ്മന്തം ഉരുവേലകസ്സപം ഗാഥായ അജ്ഝഭാസി –

‘‘കിമേവ ദിസ്വാ ഉരുവേലവാസി, പഹാസി അഗ്ഗിം കിസകോവദാനോ;

പുച്ഛാമി തം കസ്സപ, ഏതമത്ഥം കഥം പഹീനം തവ അഗ്ഗിഹുത്തന്തി.

‘‘രൂപേ ച സദ്ദേ ച അഥോ രസേ ച;

കാമിത്ഥിയോ ചാഭിവദന്തി യഞ്ഞാ;

ഏതം മലന്തി ഉപധീസു ഞത്വാ;

തസ്മാ ന യിട്ഠേ ന ഹുതേ അരഞ്ജിന്തി.

‘‘ഏത്ഥേവ തേ മനോ ന രമിത്ഥ (കസ്സപാതി ഭഗവാ);

രൂപേസു സദ്ദേസു അഥോ രസേസു;

അഥ കോ ചരഹി ദേവമനുസ്സലോകേ;

രതോ മനോ കസ്സപ, ബ്രൂഹി മേതന്തി.

‘‘ദിസ്വാ ¶ ¶ പദം സന്തമനൂപധീകം;

അകിഞ്ചനം കാമഭവേ അസത്തം;

അനഞ്ഞഥാഭാവിമനഞ്ഞനേയ്യം;

തസ്മാ ന യിട്ഠേ ന ഹുതേ അരഞ്ജി’’ന്തി.

൫൬. അഥ ഖോ ആയസ്മാ ഉരുവേലകസ്സപോ ഉട്ഠായാസനാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ ഭഗവതോ ¶ പാദേസു സിരസാ നിപതിത്വാ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘സത്ഥാ മേ, ഭന്തേ, ഭഗവാ, സാവകോഹമസ്മി; സത്ഥാ മേ, ഭന്തേ, ഭഗവാ, സാവകോഹമസ്മീ’’തി. അഥ ഖോ തേസം ദ്വാദസനഹുതാനം മാഗധികാനം ബ്രാഹ്മണഗഹപതികാനം ഏതദഹോസി – ‘‘ഉരുവേലകസ്സപോ മഹാസമണേ ബ്രഹ്മചരിയം ചരതീ’’തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ തേസം ദ്വാദസനഹുതാനം മാഗധികാനം ബ്രാഹ്മണഗഹപതികാനം ചേതസാ ¶ ചേതോപരിവിതക്കമഞ്ഞായ അനുപുബ്ബിം കഥം കഥേസി, സേയ്യഥിദം – ദാനകഥം സീലകഥം സഗ്ഗകഥം കാമാനം ആദീനവം ഓകാരം സംകിലേസം നേക്ഖമ്മേ ആനിസംസം പകാസേസി. യദാ തേ ഭഗവാ അഞ്ഞാസി കല്ലചിത്തേ മുദുചിത്തേ വിനീവരണചിത്തേ ഉദഗ്ഗചിത്തേ പസന്നചിത്തേ, അഥ യാ ബുദ്ധാനം സാമുക്കംസികാ ധമ്മദേസനാ, തം പകാസേസി – ദുക്ഖം, സമുദയം, നിരോധം, മഗ്ഗം. സേയ്യഥാപി നാമ സുദ്ധം വത്ഥം അപഗതകാളകം സമ്മദേവ രജനം പടിഗ്ഗണ്ഹേയ്യ, ഏവമേവ ഏകാദസനഹുതാനം മാഗധികാനം ബ്രാഹ്മണഗഹപതികാനം ബിമ്ബിസാരപ്പമുഖാനം തസ്മിം യേവ ആസനേ വിരജം വീതമലം ധമ്മചക്ഖും ഉദപാദി – യം കിഞ്ചി സമുദയധമ്മം, സബ്ബം തം നിരോധധമ്മന്തി. ഏകനഹുതം ഉപാസകത്തം ¶ പടിവേദേസി.

൫൭. അഥ ഖോ രാജാ മാഗധോ സേനിയോ ബിമ്ബിസാരോ ദിട്ഠധമ്മോ പത്തധമ്മോ വിദിതധമ്മോ പരിയോഗാള്ഹധമ്മോ തിണ്ണവിചികിച്ഛോ വിഗതകഥംകഥോ വേസാരജ്ജപ്പത്തോ അപരപ്പച്ചയോ സത്ഥുസാസനേ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘പുബ്ബേ മേ, ഭന്തേ, കുമാരസ്സ സതോ പഞ്ച അസ്സാസകാ അഹേസും, തേ മേ ഏതരഹി സമിദ്ധാ. പുബ്ബേ മേ, ഭന്തേ, കുമാരസ്സ സതോ ഏതദഹോസി – ‘അഹോ വത മം രജ്ജേ അഭിസിഞ്ചേയ്യു’ന്തി, അയം ഖോ മേ, ഭന്തേ, പഠമോ അസ്സാസകോ അഹോസി, സോ മേ ഏതരഹി സമിദ്ധോ. ‘തസ്സ ച മേ വിജിതം അരഹം സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ ഓക്കമേയ്യാ’തി, അയം ഖോ മേ, ഭന്തേ, ദുതിയോ അസ്സാസകോ അഹോസി, സോ മേ ഏതരഹി സമിദ്ധോ. ‘തഞ്ചാഹം ഭഗവന്തം പയിരുപാസേയ്യ’ന്തി, അയം ഖോ മേ, ഭന്തേ, തതിയോ ¶ അസ്സാസകോ അഹോസി, സോ മേ ഏതരഹി സമിദ്ധോ. ‘സോ ച മേ ഭഗവാ ധമ്മം ദേസേയ്യാ’തി, അയം ഖോ മേ, ഭന്തേ, ചതുത്ഥോ അസ്സാസകോ അഹോസി, സോ മേ ഏതരഹി സമിദ്ധോ. ‘തസ്സ ചാഹം ഭഗവതോ ധമ്മം ആജാനേയ്യ’ന്തി, അയം ഖോ മേ, ഭന്തേ, പഞ്ചമോ അസ്സാസകോ അഹോസി, സോ മേ ഏതരഹി സമിദ്ധോ. പുബ്ബേ മേ, ഭന്തേ, കുമാരസ്സ സതോ ഇമേ പഞ്ച അസ്സാസകാ അഹേസും, തേ മേ ഏതരഹി സമിദ്ധാ. അഭിക്കന്തം, ഭന്തേ, അഭിക്കന്തം, ഭന്തേ, സേയ്യഥാപി, ഭന്തേ, നിക്കുജ്ജിതം വാ ഉക്കുജ്ജേയ്യ, പടിച്ഛന്നം വാ വിവരേയ്യ, മൂള്ഹസ്സ വാ മഗ്ഗം ആചിക്ഖേയ്യ, അന്ധകാരേ വാ തേലപജ്ജോതം ധാരേയ്യ ചക്ഖുമന്തോ ¶ രൂപാനി ദക്ഖന്തീതി – ഏവമേവം ഭഗവതാ അനേകപരിയായേന ധമ്മോ പകാസിതോ. ഏസാഹം, ഭന്തേ, ഭഗവന്തം സരണം ഗച്ഛാമി, ധമ്മഞ്ച, ഭിക്ഖുസങ്ഘഞ്ച. ഉപാസകം മം [മം ഭന്തേ (ക.)], ഭഗവാ ധാരേതു അജ്ജതഗ്ഗേ പാണുപേതം സരണം ഗതം, അധിവാസേതു ച മേ, ഭന്തേ, ഭഗവാ ¶ , സ്വാതനായ ഭത്തം സദ്ധിം ഭിക്ഖുസങ്ഘേനാ’’തി ¶ . അധിവാസേസി ഭഗവാ തുണ്ഹീഭാവേന. അഥ ഖോ രാജാ മാഗധോ സേനിയോ ബിമ്ബിസാരോ ഭഗവതോ അധിവാസനം വിദിത്വാ ഉട്ഠായാസനാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ പദക്ഖിണം കത്വാ പക്കാമി. അഥ ഖോ രാജാ മാഗധോ സേനിയോ ബിമ്ബിസാരോ തസ്സാ രത്തിയാ അച്ചയേന പണീതം ഖാദനീയം ഭോജനീയം പടിയാദാപേത്വാ ഭഗവതോ കാലം ആരോചാപേസി – ‘‘കാലോ, ഭന്തേ, നിട്ഠിതം ഭത്ത’’ന്തി.

൫൮. അഥ ഖോ ഭഗവാ പുബ്ബണ്ഹസമയം നിവാസേത്വാ പത്തചീവരമാദായ രാജഗഹം പാവിസി മഹതാ ഭിക്ഖുസങ്ഘേന സദ്ധിം ഭിക്ഖുസഹസ്സേന സബ്ബേഹേവ പുരാണജടിലേഹി. തേന ഖോ പന സമയേന സക്കോ ദേവാനമിന്ദോ മാണവകവണ്ണം അഭിനിമ്മിനിത്വാ ബുദ്ധപ്പമുഖസ്സ ഭിക്ഖുസങ്ഘസ്സ പുരതോ പുരതോ ഗച്ഛതി ഇമാ ഗാഥായോ ഗായമാനോ –

‘‘ദന്തോ ദന്തേഹി സഹ പുരാണജടിലേഹി, വിപ്പമുത്തോ വിപ്പമുത്തേഹി;

സിങ്ഗീനിക്ഖസവണ്ണോ, രാജഗഹം പാവിസി ഭഗവാ.

‘‘മുത്തോ ¶ മുത്തേഹി സഹ പുരാണജടിലേഹി, വിപ്പമുത്തോ വിപ്പമുത്തേഹി;

സിങ്ഗീനിക്ഖസവണ്ണോ, രാജഗഹം പാവിസി ഭഗവാ.

‘‘തിണ്ണോ ¶ തിണ്ണേഹി സഹ പുരാണജടിലേഹി;

വിപ്പമുത്തോ വിപ്പമുത്തേഹി;

സിങ്ഗീനിക്ഖസുവണ്ണോ;

രാജഗഹം പാവിസി ഭഗവാ.

‘‘സന്തോ സന്തേഹി സഹ പുരാണജടിലേഹി;

വിപ്പമുത്തോ വിപ്പമുത്തേഹി;

സിങ്ഗീനിക്ഖസവണ്ണോ;

രാജഗഹം പാവിസി ഭഗവാ.

‘‘ദസവാസോ ദസബലോ, ദസധമ്മവിദൂ ദസഭി ചുപേതോ;

സോ ദസസതപരിവാരോ [പരിവാരകോ (ക.)] രാജഗഹം, പാവിസി ഭഗവാ’’തി.

മനുസ്സാ ¶ സക്കം ദേവാനമിന്ദം പസ്സിത്വാ ഏവമാഹംസു – ‘‘അഭിരൂപോ വതായം മാണവകോ, ദസ്സനീയോ വതായം മാണവകോ, പാസാദികോ വതായം മാണവകോ. കസ്സ നു ഖോ അയം മാണവകോ’’തി? ഏവം വുത്തേ സക്കോ ദേവാനമിന്ദോ തേ മനുസ്സേ ഗാഥായ അജ്ഝഭാസി –

‘‘യോ ധീരോ സബ്ബധി ദന്തോ, സുദ്ധോ അപ്പടിപുഗ്ഗലോ;

അരഹം സുഗതോ ലോകേ, തസ്സാഹം പരിചാരകോ’’തി.

൫൯. അഥ ഖോ ഭഗവാ യേന രഞ്ഞോ മാഗധസ്സ സേനിയസ്സ ബിമ്ബിസാരസ്സ നിവേസനം തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ പഞ്ഞത്തേ ആസനേ ¶ നിസീദി സദ്ധിം ഭിക്ഖുസങ്ഘേന. അഥ ഖോ രാജാ മാഗധോ സേനിയോ ബിമ്ബിസാരോ ബുദ്ധപ്പമുഖം ഭിക്ഖുസങ്ഘം പണീതേന ഖാദനീയേന ഭോജനീയേന സഹത്ഥാ സന്തപ്പേത്വാ സമ്പവാരേത്വാ ഭഗവന്തം ഭുത്താവിം ഓനീതപത്തപാണിം ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നസ്സ ¶ ഖോ രഞ്ഞോ മാഗധസ്സ സേനിയസ്സ ബിമ്ബിസാരസ്സ ഏതദഹോസി [ചൂളവ. ൩൦൭] – ‘‘കത്ഥ നു ഖോ ഭഗവാ വിഹരേയ്യ? യം അസ്സ ഗാമതോ നേവ അവിദൂരേ ന അച്ചാസന്നേ, ഗമനാഗമനസമ്പന്നം, അത്ഥികാനം അത്ഥികാനം മനുസ്സാനം അഭിക്കമനീയം, ദിവാ അപ്പാകിണ്ണം [അപ്പകിണ്ണം (സീ. സ്യാ.), അബ്ഭോകിണ്ണം (ക.)], രത്തിം അപ്പസദ്ദം അപ്പനിഗ്ഘോസം വിജനവാതം, മനുസ്സരാഹസ്സേയ്യകം, പടിസല്ലാനസാരുപ്പ’’ന്തി. അഥ ഖോ രഞ്ഞോ മാഗധസ്സ സേനിയസ്സ ബിമ്ബിസാരസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘ഇദം ഖോ അമ്ഹാകം വേളുവനം ഉയ്യാനം ഗാമതോ നേവ അവിദൂരേ ന അച്ചാസന്നേ ഗമനാഗമനസമ്പന്നം ¶ അത്ഥികാനം അത്ഥികാനം മനുസ്സാനം അഭിക്കമനീയം ദിവാ അപ്പാകിണ്ണം രത്തിം അപ്പസദ്ദം അപ്പനിഗ്ഘോസം വിജനവാതം മനുസ്സരാഹസ്സേയ്യകം പടിസല്ലാനസാരുപ്പം. യംനൂനാഹം വേളുവനം ഉയ്യാനം ബുദ്ധപ്പമുഖസ്സ ഭിക്ഖുസങ്ഘസ്സ ദദേയ്യ’’ന്തി. അഥ ഖോ രാജാ മാഗധോ സേനിയോ ബിമ്ബിസാരോ സോവണ്ണമയം ഭിങ്കാരം ഗഹേത്വാ ഭഗവതോ ഓണോജേസി – ‘‘ഏതാഹം, ഭന്തേ, വേളുവനം ഉയ്യാനം ബുദ്ധപ്പമുഖസ്സ ഭിക്ഖുസങ്ഘസ്സ ദമ്മീ’’തി. പടിഗ്ഗഹേസി ഭഗവാ ആരാമം. അഥ ¶ ഖോ ഭഗവാ രാജാനം മാഗധം സേനിയം ബിമ്ബിസാരം ധമ്മിയാ കഥായ സന്ദസ്സേത്വാ സമാദപേത്വാ സമുത്തേജേത്വാ സമ്പഹംസേത്വാ ഉട്ഠായാസനാ പക്കാമി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആരാമ’’ന്തി.

ബിമ്ബിസാരസമാഗമകഥാ നിട്ഠിതാ.

൧൪. സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനപബ്ബജ്ജാകഥാ

൬൦. തേന ¶ ഖോ പന സമയേന സഞ്ചയോ [സഞ്ജയോ (സീ. സ്യാ.)] പരിബ്ബാജകോ രാജഗഹേ പടിവസതി മഹതിയാ പരിബ്ബാജകപരിസായ സദ്ധിം അഡ്ഢതേയ്യേഹി പരിബ്ബാജകസതേഹി. തേന ഖോ പന സമയേന സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനാ സഞ്ചയേ പരിബ്ബാജകേ ബ്രഹ്മചരിയം ചരന്തി. തേഹി കതികാ കതാ ഹോതി – യോ പഠമം അമതം അധിഗച്ഛതി, സോ ഇതരസ്സ ആരോചേതൂതി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ അസ്സജി പുബ്ബണ്ഹസമയം നിവാസേത്വാ പത്തചീവരമാദായ രാജഗഹം പിണ്ഡായ പാവിസി പാസാദികേന അഭിക്കന്തേന പടിക്കന്തേന ആലോകിതേന വിലോകിതേന സമിഞ്ജിതേന പസാരിതേന, ഓക്ഖിത്തചക്ഖു ഇരിയാപഥസമ്പന്നോ. അദ്ദസാ ഖോ സാരിപുത്തോ പരിബ്ബാജകോ ആയസ്മന്തം അസ്സജിം രാജഗഹേ പിണ്ഡായ ചരന്തം പാസാദികേന അഭിക്കന്തേന പടിക്കന്തേന ആലോകിതേന വിലോകിതേന സമിഞ്ജിതേന പസാരിതേന ഓക്ഖിത്തചക്ഖും ഇരിയാപഥസമ്പന്നം. ദിസ്വാനസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘യേ വത ലോകേ അരഹന്തോ വാ അരഹത്തമഗ്ഗം വാ സമാപന്നാ, അയം തേസം ഭിക്ഖു അഞ്ഞതരോ. യംനൂനാഹം ¶ ഇമം ഭിക്ഖും ഉപസങ്കമിത്വാ ¶ പുച്ഛേയ്യം – ‘കംസി ത്വം, ആവുസോ, ഉദ്ദിസ്സ പബ്ബജിതോ, കോ വാ തേ സത്ഥാ, കസ്സ വാ ത്വം ധമ്മം രോചേസീ’’’തി? അഥ ¶ ഖോ സാരിപുത്തസ്സ പരിബ്ബാജകസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘അകാലോ ഖോ ഇമം ഭിക്ഖും പുച്ഛിതും, അന്തരഘരം പവിട്ഠോ പിണ്ഡായ ചരതി. യംനൂനാഹം ഇമം ഭിക്ഖും പിട്ഠിതോ പിട്ഠിതോ അനുബന്ധേയ്യം, അത്ഥികേഹി ഉപഞ്ഞാതം മഗ്ഗ’’ന്തി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ അസ്സജി രാജഗഹേ പിണ്ഡായ ചരിത്വാ പിണ്ഡപാതം ആദായ പടിക്കമി. അഥ ഖോ സാരിപുത്തോപി പരിബ്ബാജകോ യേനായസ്മാ അസ്സജി തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ആയസ്മതാ അസ്സജിനാ സദ്ധിം സമ്മോദി, സമ്മോദനീയം കഥം സാരണീയം വീതിസാരേത്വാ ഏകമന്തം അട്ഠാസി. ഏകമന്തം ഠിതോ ഖോ സാരിപുത്തോ പരിബ്ബാജകോ ആയസ്മന്തം അസ്സജിം ഏതദവോച – ‘‘വിപ്പസന്നാനി ഖോ തേ, ആവുസോ, ഇന്ദ്രിയാനി, പരിസുദ്ധോ ഛവിവണ്ണോ പരിയോദാതോ. കംസി ത്വം, ആവുസോ, ഉദ്ദിസ്സ പബ്ബജിതോ, കോ വാ തേ സത്ഥാ, കസ്സ വാ ത്വം ധമ്മം രോചേസീ’’തി? ‘‘അത്ഥാവുസോ, മഹാസമണോ സക്യപുത്തോ സക്യകുലാ പബ്ബജിതോ, താഹം ഭഗവന്തം ഉദ്ദിസ്സ പബ്ബജിതോ, സോ ച മേ ഭഗവാ സത്ഥാ, തസ്സ ചാഹം ഭഗവതോ ധമ്മം രോചേമീ’’തി. ‘‘കിംവാദീ പനായസ്മതോ സത്ഥാ, കിമക്ഖായീ’’തി? ‘‘അഹം ഖോ, ആവുസോ, നവോ അചിരപബ്ബജിതോ, അധുനാഗതോ ഇമം ധമ്മവിനയം, ന താഹം സക്കോമി വിത്ഥാരേന ധമ്മം ദേസേതും, അപി ച തേ സംഖിത്തേന അത്ഥം വക്ഖാമീ’’തി. അഥ ഖോ സാരിപുത്തോ പരിബ്ബാജകോ ആയസ്മന്തം അസ്സജിം ഏതദവോച – ‘‘ഹോതു, ആവുസോ –

‘‘അപ്പം ¶ വാ ബഹും വാ ഭാസസ്സു, അത്ഥംയേവ മേ ബ്രൂഹി;

അത്ഥേനേവ മേ അത്ഥോ, കിം കാഹസി ബ്യഞ്ജനം ബഹു’’ന്തി.

അഥ ¶ ഖോ ആയസ്മാ അസ്സജി സാരിപുത്തസ്സ പരിബ്ബാജകസ്സ ഇമം ധമ്മപരിയായം അഭാസി –

[അപ. ൧.൧.൨൮൬ ഥേരാപദാനേപി] ‘‘യേ ധമ്മാ ഹേതുപ്പഭവാ, തേസം ഹേതും തഥാഗതോ ആഹ;

തേസഞ്ച യോ നിരോധോ, ഏവംവാദീ മഹാസമണോ’’തി.

അഥ ഖോ സാരിപുത്തസ്സ പരിബ്ബാജകസ്സ ഇമം ധമ്മപരിയായം സുത്വാ വിരജം വീതമലം ധമ്മചക്ഖും ഉദപാദി – ‘‘യം കിഞ്ചി സമുദയധമ്മം, സബ്ബം തം നിരോധധമ്മ’’ന്തി.

[അപ. ൧.൧.൨൮൯ ഥേരാപദാനേപി] ഏസേവ ¶ ധമ്മോ യദി താവദേവ, പച്ചബ്യത്ഥ പദമസോകം;

അദിട്ഠം അബ്ഭതീതം, ബഹുകേഹി കപ്പനഹുതേഹീതി.

൬൧. അഥ ഖോ സാരിപുത്തോ പരിബ്ബാജകോ യേന മോഗ്ഗല്ലാനോ പരിബ്ബാജകോ തേനുപസങ്കമി. അദ്ദസാ ഖോ മോഗ്ഗല്ലാനോ പരിബ്ബാജകോ സാരിപുത്തം പരിബ്ബാജകം ദൂരതോവ ആഗച്ഛന്തം, ദിസ്വാന സാരിപുത്തം ¶ പരിബ്ബാജകം ഏതദവോച – ‘‘വിപ്പസന്നാനി ഖോ തേ, ആവുസോ, ഇന്ദ്രിയാനി, പരിസുദ്ധോ ഛവിവണ്ണോ പരിയോദാതോ. കച്ചി നു ത്വം, ആവുസോ, അമതം അധിഗതോ’’തി? ‘‘ആമാവുസോ, അമതം അധിഗതോ’’തി. ‘‘യഥാകഥം പന ത്വം, ആവുസോ, അമതം അധിഗതോ’’തി? ‘‘ഇധാഹം, ആവുസോ, അദ്ദസം അസ്സജിം ¶ ഭിക്ഖും രാജഗഹേ പിണ്ഡായ ചരന്തം പാസാദികേന അഭിക്കന്തേന പടിക്കന്തേന ആലോകിതേന വിലോകിതേന സമിഞ്ജിതേന പസാരിതേന ഓക്ഖിത്തചക്ഖും ഇരിയാപഥസമ്പന്നം. ദിസ്വാന മേ ഏതദഹോസി – ‘യേ വത ലോകേ അരഹന്തോ വാ അരഹത്തമഗ്ഗം വാ സമാപന്നാ, അയം തേസം ഭിക്ഖു അഞ്ഞതരോ. യംനൂനാഹം ഇമം ഭിക്ഖും ഉപസങ്കമിത്വാ പുച്ഛേയ്യം – കംസി ത്വം, ആവുസോ ഉദ്ദിസ്സ പബ്ബജിതോ, കോ വാ തേ സത്ഥാ, കസ്സ വാ ത്വം ധമ്മം രോചേസീ’’’തി. തസ്സ മയ്ഹം, ആവുസോ, ഏതദഹോസി – ‘‘അകാലോ ഖോ ഇമം ഭിക്ഖും പുച്ഛിതും അന്തരഘരം പവിട്ഠോ പിണ്ഡായ ചരതി, യംനൂനാഹം ഇമം ഭിക്ഖും പിട്ഠിതോ പിട്ഠിതോ അനുബന്ധേയ്യം അത്ഥികേഹി ഉപഞ്ഞാതം മഗ്ഗ’’ന്തി. അഥ ഖോ, ആവുസോ, അസ്സജി ഭിക്ഖു രാജഗഹേ പിണ്ഡായ ചരിത്വാ പിണ്ഡപാതം ആദായ പടിക്കമി. അഥ ഖ്വാഹം, ആവുസോ, യേന അസ്സജി ഭിക്ഖു തേനുപസങ്കമിം, ഉപസങ്കമിത്വാ അസ്സജിനാ ഭിക്ഖുനാ സദ്ധിം സമ്മോദിം, സമ്മോദനീയം കഥം സാരണീയം വീതിസാരേത്വാ ഏകമന്തം അട്ഠാസിം. ഏകമന്തം ഠിതോ ഖോ അഹം, ആവുസോ, അസ്സജിം ഭിക്ഖും ഏതദവോചം – ‘‘വിപ്പസന്നാനി ഖോ തേ, ആവുസോ, ഇന്ദ്രിയാനി, പരിസുദ്ധോ ഛവിവണ്ണോ പരിയോദാതോ. ‘കംസി ത്വം, ആവുസോ, ഉദ്ദിസ്സ പബ്ബജിതോ, കോ വാ തേ സത്ഥാ, കസ്സ വാ ത്വം ധമ്മം രോചേസീ’’’തി? ‘അത്ഥാവുസോ, മഹാസമണോ സക്യപുത്തോ സക്യകുലാ പബ്ബജിതോ, താഹം ഭഗവന്തം ഉദ്ദിസ്സ ¶ പബ്ബജിതോ, സോ ച മേ ഭഗവാ സത്ഥാ, തസ്സ ചാഹം ഭഗവതോ ധമ്മം രോചേമീ’തി. ‘കിംവാദീ പനായസ്മതോ സത്ഥാ കിമക്ഖായീ’തി ¶ . ‘അഹം ഖോ, ആവുസോ, നവോ അചിരപബ്ബജിതോ അധുനാഗതോ ഇമം ധമ്മവിനയം, ന താഹം സക്കോമി വിത്ഥാരേന ധമ്മം ദേസേതും, അപി ച തേ സംഖിത്തേന അത്ഥം വക്ഖാമീ’’’തി ¶ . അഥ ഖ്വാഹം, ആവുസോ, അസ്സജിം ഭിക്ഖും ഏതദവോചം – ‘‘ഹോതു, ആവുസോ,

അപ്പം വാ ബഹും വാ ഭാസസ്സു, അത്ഥംയേവ മേ ബ്രൂഹി;

അത്ഥേനേവ മേ അത്ഥോ, കിം കാഹസി ബ്യഞ്ജനം ബഹു’’ന്തി.

അഥ ഖോ, ആവുസോ, അസ്സജി ഭിക്ഖു ഇമം ധമ്മപരിയായം അഭാസി –

‘‘യേ ധമ്മാ ഹേതുപ്പഭവാ, തേസം ഹേതും തഥാഗതോ ആഹ;

തേസഞ്ച യോ നിരോധോ, ഏവംവാദീ മഹാസമണോ’’തി.

അഥ ഖോ മോഗ്ഗല്ലാനസ്സ പരിബ്ബാജകസ്സ ഇമം ധമ്മപരിയായം ¶ സുത്വാ വിരജം വീതമലം ധമ്മചക്ഖും ഉദപാദി – യം കിഞ്ചി സമുദയധമ്മം, സബ്ബം തം നിരോധധമ്മന്തി.

ഏസേവ ധമ്മോ യദി താവദേവ, പച്ചബ്യത്ഥ പദമസോകം;

അദിട്ഠം അബ്ഭതീതം, ബഹുകേഹി കപ്പനഹുതേഹീതി.

൬൨. അഥ ഖോ മോഗ്ഗല്ലാനോ പരിബ്ബാജകോ സാരിപുത്തം പരിബ്ബാജകം ഏതദവോച ‘‘ഗച്ഛാമ മയം, ആവുസോ, ഭഗവതോ സന്തികേ, സോ നോ ഭഗവാ സത്ഥാ’’തി. ‘‘ഇമാനി ഖോ, ആവുസോ, അഡ്ഢതേയ്യാനി പരിബ്ബാജകസതാനി അമ്ഹേ നിസ്സായ അമ്ഹേ സമ്പസ്സന്താ ഇധ വിഹരന്തി, തേപി താവ അപലോകേമ [അപലോകാമ (ക)]. യഥാ തേ മഞ്ഞിസ്സന്തി, തഥാ തേ കരിസ്സന്തീ’’തി. അഥ ഖോ സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനാ യേന തേ പരിബ്ബാജകാ തേനുപസങ്കമിംസു, ഉപസങ്കമിത്വാ തേ ¶ പരിബ്ബാജകേ ഏതദവോചും – ‘‘ഗച്ഛാമ മയം, ആവുസോ, ഭഗവതോ സന്തികേ, സോ നോ ഭഗവാ സത്ഥാ’’തി. ‘‘മയം ആയസ്മന്തേ നിസ്സായ ആയസ്മന്തേ സമ്പസ്സന്താ ഇധ വിഹരാമ, സചേ ആയസ്മന്താ മഹാസമണേ ബ്രഹ്മചരിയം ചരിസ്സന്തി, സബ്ബേവ മയം മഹാസമണേ ബ്രഹ്മചരിയം ചരിസ്സാമാ’’തി. അഥ ഖോ സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനാ യേന സഞ്ചയോ പരിബ്ബാജകോ തേനുപസങ്കമിംസു, ഉപസങ്കമിത്വാ സഞ്ചയം പരിബ്ബാജകം ഏതദവോചും – ‘‘ഗച്ഛാമ മയം, ആവുസോ, ഭഗവതോ സന്തികേ, സോ നോ ഭഗവാ സത്ഥാ’’തി. ‘‘അലം, ആവുസോ, മാ ¶ അഗമിത്ഥ, സബ്ബേവ തയോ ഇമം ഗണം പരിഹരിസ്സാമാ’’തി. ദുതിയമ്പി ഖോ…പേ… തതിയമ്പി ഖോ സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനാ ¶ സഞ്ചയം പരിബ്ബാജകം ഏതദവോചും – ‘‘ഗച്ഛാമ മയം, ആവുസോ, ഭഗവതോ സന്തികേ, സോ നോ ഭഗവാ സത്ഥാ’’തി. ‘‘അലം, ആവുസോ, മാ അഗമിത്ഥ, സബ്ബേവ തയോ ഇമം ഗണം പരിഹരിസ്സാമാ’’തി. അഥ ഖോ സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനാ താനി അഡ്ഢതേയ്യാനി പരിബ്ബാജകസതാനി ആദായ യേന വേളുവനം തേനുപസങ്കമിംസു. സഞ്ചയസ്സ പന പരിബ്ബാജകസ്സ തത്ഥേവ ഉണ്ഹം ലോഹിതം മുഖതോ ഉഗ്ഗഞ്ഛി.

അദ്ദസാ ഖോ ഭഗവാ [ഭഗവാതേ (ക)] സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനേ ദൂരതോവ ആഗച്ഛന്തേ, ദിസ്വാന ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ഏതേ, ഭിക്ഖവേ, ദ്വേ സഹായകാ ആഗച്ഛന്തി, കോലിതോ ഉപതിസ്സോ ച. ഏതം മേ സാവകയുഗം ഭവിസ്സതി അഗ്ഗം ഭദ്ദയുഗ’’ന്തി.

ഗമ്ഭീരേ ¶ ഞാണവിസയേ, അനുത്തരേ ഉപധിസങ്ഖയേ;

വിമുത്തേ അപ്പത്തേ വേളുവനം, അഥ നേ സത്ഥാ ബ്യാകാസി.

ഏതേ ദ്വേ സഹായകാ, ആഗച്ഛന്തി കോലിതോ ഉപതിസ്സോ ച;

ഏതം മേ സാവകയുഗം, ഭവിസ്സതി അഗ്ഗം ഭദ്ദയുഗന്തി.

അഥ ഖോ സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനാ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമിംസു ¶ , ഉപസങ്കമിത്വാ

ഭഗവതോ പാദേസു സിരസാ നിപതിത്വാ ഭഗവന്തം ഏതദവോചും – ‘‘ലഭേയ്യാമ മയം, ഭന്തേ, ഭഗവതോ സന്തികേ പബ്ബജ്ജം, ലഭേയ്യാമ ഉപസമ്പദ’’ന്തി. ‘‘ഏഥ ഭിക്ഖവോ’’തി ഭഗവാ അവോച – ‘‘സ്വാക്ഖാതോ ധമ്മോ, ചരഥ ബ്രഹ്മചരിയം സമ്മാ ദുക്ഖസ്സ അന്തകിരിയായാ’’തി. സാവ തേസം ആയസ്മന്താനം ഉപസമ്പദാ അഹോസി.

അഭിഞ്ഞാതാനം പബ്ബജ്ജാ

൬൩. തേന ഖോ പന സമയേന അഭിഞ്ഞാതാ അഭിഞ്ഞാതാ മാഗധികാ കുലപുത്താ ഭഗവതി ബ്രഹ്മചരിയം ചരന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – അപുത്തകതായ പടിപന്നോ സമണോ ഗോതമോ, വേധബ്യായ പടിപന്നോ സമണോ ഗോതമോ, കുലുപച്ഛേദായ പടിപന്നോ സമണോ ഗോതമോ, ഇദാനി അനേന ജടിലസഹസ്സം പബ്ബാജിതം, ഇമാനി ച അഡ്ഢതേയ്യാനി പരിബ്ബാജകസതാനി സഞ്ചയാനി [സഞ്ജേയ്യാനി (സീ.), സഞ്ജയാനി (സ്യാ.)] പബ്ബാജിതാനി. ഇമേ ച അഭിഞ്ഞാതാ അഭിഞ്ഞാതാ മാഗധികാ ¶ കുലപുത്താ സമണേ ഗോതമേ ബ്രഹ്മചരിയം ചരന്തീതി. അപിസ്സു ഭിക്ഖൂ ദിസ്വാ ഇമായ ഗാഥായ ചോദേന്തി –

‘‘ആഗതോ ¶ ¶ ഖോ മഹാസമണോ, മാഗധാനം ഗിരിബ്ബജം;

സബ്ബേ സഞ്ചയേ നേത്വാന [സഞ്ജേയ്യകേ നേത്വാ (സീ.)], കംസു ദാനി നയിസ്സതീ’’തി.

അസ്സോസും ഖോ ഭിക്ഖൂ തേസം മനുസ്സാനം ഉജ്ഝായന്താനം ഖിയ്യന്താനം വിപാചേന്താനം. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… ന, ഭിക്ഖവേ, സോ സദ്ദോ ചിരം ഭവിസ്സതി, സത്താഹമേവ ഭവിസ്സതി, സത്താഹസ്സ അച്ചയേന അന്തരധായിസ്സതി. തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, യേ തുമ്ഹേ ഇമായ ഗാഥായ ചോദേന്തി –

‘‘ആഗതോ ഖോ മഹാസമണോ, മാഗധാനം ഗിരിബ്ബജം;

സബ്ബേ സഞ്ചയേ നേത്വാന, കംസു ദാനി നയിസ്സതീ’’തി.

തേ തുമ്ഹേ ഇമായ ഗാഥായ പടിചോദേഥ –

‘‘നയന്തി വേ മഹാവീരാ, സദ്ധമ്മേന തഥാഗതാ;

ധമ്മേന നയമാനാനം [നീയമാനാനം (ക.)], കാ ഉസൂയാ [ഉസ്സുയാ (ക.)] വിജാനത’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന മനുസ്സാ ഭിക്ഖൂ ദിസ്വാ ഇമായ ഗാഥായ ചോദേന്തി –

‘‘ആഗതോ ഖോ മഹാസമണോ, മാഗധാനം ഗിരിബ്ബജം;

സബ്ബേ സഞ്ചയേ നേത്വാന, കംസു ദാനി നയിസ്സതീ’’തി.

ഭിക്ഖൂ തേ മനുസ്സേ ഇമായ ഗാഥായ പടിചോദേന്തി –

‘‘നയന്തി വേ മഹാവീരാ, സദ്ധമ്മേന തഥാഗതാ;

ധമ്മേന നയമാനാനം, കാ ഉസൂയാ വിജാനത’’ന്തി.

മനുസ്സാ ¶ ധമ്മേന കിര സമണാ സക്യപുത്തിയാ നേന്തി ¶ നോ അധമ്മേനാതി സത്താഹമേവ സോ സദ്ദോ അഹോസി, സത്താഹസ്സ അച്ചയേന അന്തരധായി.

സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനപബ്ബജ്ജാകഥാ നിട്ഠിതാ.

ചതുത്ഥഭാണവാരോ നിട്ഠിതോ.

൧൫. ഉപജ്ഝായവത്തകഥാ

൬൪. തേന ¶ ¶ ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ അനുപജ്ഝായകാ അനാചരിയകാ [ഇദം പദം സീ. സ്യാ. പോത്ഥകേസു നത്ഥി] അനോവദിയമാനാ അനനുസാസിയമാനാ ദുന്നിവത്ഥാ ദുപ്പാരുതാ അനാകപ്പസമ്പന്നാ പിണ്ഡായ ചരന്തി; മനുസ്സാനം [തേ മനുസ്സാനം (ക.)] ഭുഞ്ജമാനാനം ഉപരിഭോജനേപി ഉത്തിട്ഠപത്തം ഉപനാമേന്തി, ഉപരിഖാദനീയേപി ഉത്തിട്ഠപത്തം ഉപനാമേന്തി, ഉപരിസായനീയേപി ഉത്തിട്ഠപത്തം ഉപനാമേന്തി, ഉപരിപാനീയേപി ഉത്തിട്ഠപത്തം ഉപനാമേന്തി; സാമം സൂപമ്പി ഓദനമ്പി വിഞ്ഞാപേത്വാ ഭുഞ്ജന്തി; ഭത്തഗ്ഗേപി ഉച്ചാസദ്ദാ മഹാസദ്ദാ വിഹരന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ സമണാ സക്യപുത്തിയാ ദുന്നിവത്ഥാ ദുപ്പാരുതാ അനാകപ്പസമ്പന്നാ പിണ്ഡായ ചരിസ്സന്തി; മനുസ്സാനം ഭുഞ്ജമാനാനം, ഉപരിഭോജനേപി ഉത്തിട്ഠപത്തം ഉപനാമേസ്സന്തി, ഉപരിഖാദനീയേപി ഉത്തിട്ഠപത്തം ഉപനാമേസ്സന്തി, ഉപരിസായനീയേപി ഉത്തിട്ഠപത്തം ഉപനാമേസ്സന്തി, ഉപരിപാനീയേപി ഉത്തിട്ഠപത്തം ഉപനാമേസ്സന്തി; സാമം സൂപമ്പി ഓദനമ്പി വിഞ്ഞാപേത്വാ ഭുഞ്ജിസ്സന്തി; ഭത്തഗ്ഗേപി ഉച്ചാസദ്ദാ മഹാസദ്ദാ വിഹരിസ്സന്തി സേയ്യഥാപി ബ്രാഹ്മണാ ബ്രാഹ്മണഭോജനേ’’തി.

അസ്സോസും ¶ ഖോ ഭിക്ഖൂ തേസം മനുസ്സാനം ഉജ്ഝായന്താനം ഖിയ്യന്താനം വിപാചേന്താനം. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ സന്തുട്ഠാ ലജ്ജിനോ കുക്കുച്ചകാ സിക്ഖാകാമാ, തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ഭിക്ഖൂ ദുന്നിവത്ഥാ ദുപ്പാരുതാ അനാകപ്പസമ്പന്നാ പിണ്ഡായ ചരിസ്സന്തി; മനുസ്സാനം ഭുഞ്ജമാനാനം, ഉപരിഭോജനേപി ഉത്തിട്ഠപത്തം ഉപനാമേസ്സന്തി, ഉപരിഖാദനീയേപി ഉത്തിട്ഠപത്തം ഉപനാമേസ്സന്തി, ഉപരിസായനീയേപി ഉത്തിട്ഠപത്തം ഉപനാമേസ്സന്തി, ഉപരിപാനീയേപി ഉത്തിട്ഠപത്തം ഉപനാമേസ്സന്തി; സാമം സൂപമ്പി ഓദനമ്പി വിഞ്ഞാപേത്വാ ഭുഞ്ജിസ്സന്തി; ഭത്തഗ്ഗേപി ഉച്ചാസദ്ദാ മഹാസദ്ദാ വിഹരിസ്സന്തീ’’തി. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ…പേ… ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും.

അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ഭിക്ഖുസങ്ഘം സന്നിപാതാപേത്വാ ഭിക്ഖൂ പടിപുച്ഛി – ‘‘സച്ചം കിര, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂ ദുന്നിവത്ഥാ ദുപ്പാരുതാ അനാകപ്പസമ്പന്നാ പിണ്ഡായ ചരന്തി, മനുസ്സാനം ഭുഞ്ജമാനാനം ഉപരി ¶ ഭോജനേപി ഉത്തിട്ഠപത്തം ഉപനാമേന്തി, ഉപരിഖാദനീയേപി ഉത്തിട്ഠപത്തം ഉപനാമേന്തി, ഉപരിസായനീയേപി ഉത്തിട്ഠപത്തം ഉപനാമേന്തി, ഉപരിപാനീയേപി ഉത്തിട്ഠപത്തം ¶ ഉപനാമേന്തി, സാമം സൂപമ്പി ഓദനമ്പി വിഞ്ഞാപേത്വാ ഭുഞ്ജന്തി, ഭത്തഗ്ഗേപി ഉച്ചാസദ്ദാ മഹാസദ്ദാ വിഹരന്തീ’’തി? ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി. വിഗരഹി ബുദ്ധോ ¶ ഭഗവാ – ‘‘അനനുച്ഛവികം, ഭിക്ഖവേ, തേസം മോഘപുരിസാനം അനനുലോമികം അപ്പതിരൂപം അസ്സാമണകം അകപ്പിയം അകരണീയം. കഥഞ്ഹി നാമ ¶ തേ, ഭിക്ഖവേ, മോഘപുരിസാ ദുന്നിവത്ഥാ ദുപ്പാരുതാ അനാകപ്പസമ്പന്നാ പിണ്ഡായ ചരിസ്സന്തി, മനുസ്സാനം ഭുഞ്ജമാനാനം ഉപരിഭോജനേപി ഉത്തിട്ഠപത്തം ഉപനാമേസ്സന്തി, ഉപരിഖാദനീയേപി ഉത്തിട്ഠപത്തം ഉപനാമേസ്സന്തി, ഉപരിസായനീയേപി ഉത്തിട്ഠപത്തം ഉപനാമേസ്സന്തി, ഉപരിപാനീയേപി ഉത്തിട്ഠപത്തം ഉപനാമേസ്സന്തി, സാമം സൂപമ്പി ഓദനമ്പി വിഞ്ഞാപേത്വാ ഭുഞ്ജിസ്സന്തി, ഭത്തഗ്ഗേപി ഉച്ചാസദ്ദാ മഹാസദ്ദാ വിഹരിസ്സന്തി. നേതം, ഭിക്ഖവേ, അപ്പസന്നാനം വാ പസാദായ, പസന്നാനം വാ ഭിയ്യോഭാവായ. അഥ ഖ്വേതം, ഭിക്ഖവേ, അപ്പസന്നാനഞ്ചേവ അപ്പസാദായ, പസന്നാനഞ്ച ഏകച്ചാനം അഞ്ഞഥത്തായാ’’തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ തേ ഭിക്ഖൂ അനേകപരിയായേന വിഗരഹിത്വാ ദുബ്ഭരതായ ദുപ്പോസതായ മഹിച്ഛതായ അസന്തുട്ഠിതായ [അസന്തുട്ഠിയാ (സീ.), അസന്തുട്ഠതായ (സ്യാ)] സങ്ഗണികായ കോസജ്ജസ്സ അവണ്ണം ഭാസിത്വാ അനേകപരിയായേന സുഭരതായ സുപോസതായ അപ്പിച്ഛസ്സ സന്തുട്ഠസ്സ സല്ലേഖസ്സ ധുതസ്സ പാസാദികസ്സ അപചയസ്സ വീരിയാരമ്ഭസ്സ [വിരിയാരമ്ഭസ്സ (സീ. സ്യാ.)] വണ്ണം ഭാസിത്വാ ഭിക്ഖൂനം തദനുച്ഛവികം തദനുലോമികം ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി –

൬൫. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉപജ്ഝായം. ഉപജ്ഝായോ, ഭിക്ഖവേ, സദ്ധിവിഹാരികമ്ഹി പുത്തചിത്തം ഉപട്ഠപേസ്സതി ¶ , സദ്ധിവിഹാരികോ ഉപജ്ഝായമ്ഹി പിതുചിത്തം ഉപട്ഠപേസ്സതി. ഏവം തേ അഞ്ഞമഞ്ഞം സഗാരവാ സപ്പതിസ്സാ സഭാഗവുത്തിനോ വിഹരന്താ ഇമസ്മിം ധമ്മവിനയേ വുഡ്ഢിം വിരുള്ഹിം വേപുല്ലം ആപജ്ജിസ്സന്തി. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, ഉപജ്ഝായോ ഗഹേതബ്ബോ – ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ പാദേ വന്ദിത്വാ ഉക്കുടികം നിസീദിത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാ ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘ഉപജ്ഝായോ മേ, ഭന്തേ, ഹോഹി; ഉപജ്ഝായോ മേ, ഭന്തേ, ഹോഹി; ഉപജ്ഝായോ മേ, ഭന്തേ, ഹോഹീ’തി. സാഹൂതി വാ ലഹൂതി വാ ഓപായികന്തി വാ പതിരൂപന്തി വാ പാസാദികേന സമ്പാദേഹീതി വാ കായേന വിഞ്ഞാപേതി, വാചായ വിഞ്ഞാപേതി, കായേന വാചായ [ന വാചായ (ക.)] വിഞ്ഞാപേതി, ഗഹിതോ ഹോതി ഉപജ്ഝായോ; ന കായേന വിഞ്ഞാപേതി, ന വാചായ വിഞ്ഞാപേതി ¶ ¶ , ന കായേന വാചായ വിഞ്ഞാപേതി, ന ഗഹിതോ ഹോതി ഉപജ്ഝായോ.

൬൬. [ചൂളവ. ൩൭൬ ആദയോ]‘‘സദ്ധിവിഹാരികേന, ഭിക്ഖവേ, ഉപജ്ഝായമ്ഹി സമ്മാ വത്തിതബ്ബം. തത്രായം സമ്മാവത്തനാ –

‘‘കാലസ്സേവ വുട്ഠായ ഉപാഹനാ ഓമുഞ്ചിത്വാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ ദന്തകട്ഠം ദാതബ്ബം, മുഖോദകം ദാതബ്ബം, ആസനം പഞ്ഞപേതബ്ബം. സചേ യാഗു ഹോതി, ഭാജനം ധോവിത്വാ യാഗു ഉപനാമേതബ്ബാ. യാഗും പീതസ്സ ഉദകം ദത്വാ ഭാജനം പടിഗ്ഗഹേത്വാ നീചം കത്വാ സാധുകം അപ്പടിഘംസന്തേന ¶ ധോവിത്വാ പടിസാമേതബ്ബം. ഉപജ്ഝായമ്ഹി വുട്ഠിതേ ആസനം ഉദ്ധരിതബ്ബം. സചേ സോ ദേസോ ഉക്ലാപോ ഹോതി, സോ ദേസോ സമ്മജ്ജിതബ്ബോ.

‘‘സചേ ഉപജ്ഝായോ ഗാമം പവിസിതുകാമോ ¶ ഹോതി, നിവാസനം ദാതബ്ബം, പടിനിവാസനം പടിഗ്ഗഹേതബ്ബം, കായബന്ധനം ദാതബ്ബം, സഗുണം കത്വാ സങ്ഘാടിയോ ദാതബ്ബാ, ധോവിത്വാ പത്തോ സോദകോ [സഉദകോ (ക.)] ദാതബ്ബോ. സചേ ഉപജ്ഝായോ പച്ഛാസമണം ആകങ്ഖതി, തിമണ്ഡലം പടിച്ഛാദേന്തേന പരിമണ്ഡലം നിവാസേത്വാ കായബന്ധനം ബന്ധിത്വാ സഗുണം കത്വാ സങ്ഘാടിയോ പാരുപിത്വാ ഗണ്ഠികം പടിമുഞ്ചിത്വാ ധോവിത്വാ പത്തം ഗഹേത്വാ ഉപജ്ഝായസ്സ പച്ഛാസമണേന ഹോതബ്ബം. നാതിദൂരേ ഗന്തബ്ബം, നാച്ചാസന്നേ ഗന്തബ്ബം, പത്തപരിയാപന്നം പടിഗ്ഗഹേതബ്ബം. ന ഉപജ്ഝായസ്സ ഭണമാനസ്സ അന്തരന്തരാ കഥാ ഓപാതേതബ്ബാ. ഉപജ്ഝായോ ആപത്തിസാമന്താ ഭണമാനോ നിവാരേതബ്ബോ.

‘‘നിവത്തന്തേന പഠമതരം ആഗന്ത്വാ ആസനം പഞ്ഞപേതബ്ബം, പാദോദകം പാദപീഠം പാദകഥലികം ഉപനിക്ഖിപിതബ്ബം, പച്ചുഗ്ഗന്ത്വാ പത്തചീവരം പടിഗ്ഗഹേതബ്ബം, പടിനിവാസനം ദാതബ്ബം, നിവാസനം പടിഗ്ഗഹേതബ്ബം. സചേ ചീവരം സിന്നം ഹോതി, മുഹുത്തം ഉണ്ഹേ ഓതാപേതബ്ബം, ന ച ഉണ്ഹേ ചീവരം നിദഹിതബ്ബം; ചീവരം സങ്ഘരിതബ്ബം, ചീവരം സങ്ഘരന്തേന ചതുരങ്ഗുലം കണ്ണം ഉസ്സാരേത്വാ ചീവരം സങ്ഘരിതബ്ബം – മാ മജ്ഝേ ഭങ്ഗോ അഹോസീതി. ഓഭോഗേ കായബന്ധനം കാതബ്ബം.

‘‘സചേ പിണ്ഡപാതോ ഹോതി, ഉപജ്ഝായോ ച ഭുഞ്ജിതുകാമോ ഹോതി, ഉദകം ദത്വാ പിണ്ഡപാതോ ഉപനാമേതബ്ബോ. ഉപജ്ഝായോ പാനീയേന പുച്ഛിതബ്ബോ ¶ . ഭുത്താവിസ്സ ഉദകം ദത്വാ പത്തം പടിഗ്ഗഹേത്വാ നീചം കത്വാ സാധുകം ¶ അപ്പടിഘംസന്തേന ധോവിത്വാ വോദകം കത്വാ മുഹുത്തം ഉണ്ഹേ ഓതാപേതബ്ബോ, ന ച ഉണ്ഹേ പത്തോ നിദഹിതബ്ബോ. പത്തചീവരം നിക്ഖിപിതബ്ബം. പത്തം നിക്ഖിപന്തേന ഏകേന ഹത്ഥേന പത്തം ഗഹേത്വാ ഏകേന ഹത്ഥേന ഹേട്ഠാമഞ്ചം വാ ഹേട്ഠാപീഠം ¶ വാ പരാമസിത്വാ പത്തോ നിക്ഖിപിതബ്ബോ. ന ച അനന്തരഹിതായ ഭൂമിയാ പത്തോ നിക്ഖിപിതബ്ബോ. ചീവരം നിക്ഖിപന്തേന ഏകേന ഹത്ഥേന ചീവരം ഗഹേത്വാ ഏകേന ഹത്ഥേന ചീവരവംസം വാ ചീവരരജ്ജും വാ പമജ്ജിത്വാ പാരതോ അന്തം ഓരതോ ഭോഗം കത്വാ ചീവരം നിക്ഖിപിതബ്ബം. ഉപജ്ഝായമ്ഹി വുട്ഠിതേ ആസനം ഉദ്ധരിതബ്ബം, പാദോദകം പാദപീഠം പാദകഥലികം പടിസാമേതബ്ബം. സചേ സോ ദേസോ ഉക്ലാപോ ഹോതി, സോ ദേസോ സമ്മജ്ജിതബ്ബോ.

‘‘സചേ ഉപജ്ഝായോ നഹായിതുകാമോ ഹോതി, നഹാനം പടിയാദേതബ്ബം. സചേ സീതേന അത്ഥോ ഹോതി, സീതം പടിയാദേതബ്ബം. സചേ ഉണ്ഹേന അത്ഥോ ഹോതി, ഉണ്ഹം പടിയാദേതബ്ബം.

‘‘സചേ ¶ ഉപജ്ഝായോ ജന്താഘരം പവിസിതുകാമോ ഹോതി, ചുണ്ണം സന്നേതബ്ബം, മത്തികാ തേമേതബ്ബാ, ജന്താഘരപീഠം ആദായ ഉപജ്ഝായസ്സ പിട്ഠിതോ പിട്ഠിതോ ഗന്ത്വാ ജന്താഘരപീഠം ദത്വാ ചീവരം പടിഗ്ഗഹേത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം, ചുണ്ണം ദാതബ്ബം, മത്തികാ ദാതബ്ബാ. സചേ ഉസ്സഹതി, ജന്താഘരം പവിസിതബ്ബം. ജന്താഘരം പവിസന്തേന മത്തികായ മുഖം മക്ഖേത്വാ പുരതോ ച പച്ഛതോ ച പടിച്ഛാദേത്വാ ജന്താഘരം പവിസിതബ്ബം. ന ഥേരേ ഭിക്ഖൂ അനുപഖജ്ജ നിസീദിതബ്ബം. ന ¶ നവാ ഭിക്ഖൂ ആസനേന പടിബാഹിതബ്ബാ. ജന്താഘരേ ഉപജ്ഝായസ്സ പരികമ്മം കാതബ്ബം. ജന്താഘരാ നിക്ഖമന്തേന ജന്താഘരപീഠം ആദായ പുരതോ ച പച്ഛതോ ച പടിച്ഛാദേത്വാ ജന്താഘരാ നിക്ഖമിതബ്ബം.

‘‘ഉദകേപി ഉപജ്ഝായസ്സ പരികമ്മം കാതബ്ബം. നഹാതേന പഠമതരം ഉത്തരിത്വാ അത്തനോ ഗത്തം വോദകം കത്വാ നിവാസേത്വാ ഉപജ്ഝായസ്സ ഗത്തതോ ഉദകം പമജ്ജിതബ്ബം, നിവാസനം ദാതബ്ബം, സങ്ഘാടി ദാതബ്ബാ, ജന്താഘരപീഠം ആദായ പഠമതരം ആഗന്ത്വാ ആസനം പഞ്ഞപേതബ്ബം, പാദോദകം പാദപീഠം പാദകഥലികം ഉപനിക്ഖിപിതബ്ബം, ഉപജ്ഝായോ പാനീയേന പുച്ഛിതബ്ബോ. സചേ ഉദ്ദിസാപേതുകാമോ ഹോതി, ഉദ്ദിസിതബ്ബോ. സചേ പരിപുച്ഛിതുകാമോ ഹോതി, പരിപുച്ഛിതബ്ബോ.

‘‘യസ്മിം വിഹാരേ ഉപജ്ഝായോ വിഹരതി, സചേ സോ വിഹാരോ ഉക്ലാപോ ഹോതി, സചേ ഉസ്സഹതി, സോധേതബ്ബോ. വിഹാരം സോധേന്തേന പഠമം പത്തചീവരം ¶ നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം. നിസീദനപച്ചത്ഥരണം നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം. ഭിസിബിബ്ബോഹനം [ഭിസിബിമ്ബോഹനം (സീ. സ്യാ.)] നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം. മഞ്ചോ നീചം കത്വാ സാധുകം അപ്പടിഘംസന്തേന, അസങ്ഘട്ടേന്തേന കവാടപിട്ഠം, നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബോ. പീഠം നീചം കത്വാ സാധുകം അപ്പടിഘംസന്തേന ¶ , അസങ്ഘട്ടേന്തേന കവാടപിട്ഠം, നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം. മഞ്ചപടിപാദകാ നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബാ. ഖേളമല്ലകോ നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബോ. അപസ്സേനഫലകം നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം. ഭൂമത്ഥരണം യഥാപഞ്ഞത്തം സല്ലക്ഖേത്വാ ¶ നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം. സചേ വിഹാരേ സന്താനകം ഹോതി, ഉല്ലോകാ പഠമം ഓഹാരേതബ്ബം, ആലോകസന്ധികണ്ണഭാഗാ പമജ്ജിതബ്ബാ. സചേ ഗേരുകപരികമ്മകതാ ഭിത്തി കണ്ണകിതാ ഹോതി, ചോളകം തേമേത്വാ പീളേത്വാ പമജ്ജിതബ്ബാ. സചേ കാളവണ്ണകതാ ഭൂമി കണ്ണകിതാ ഹോതി, ചോളകം തേമേത്വാ പീളേത്വാ പമജ്ജിതബ്ബാ. സചേ അകതാ ഹോതി ഭൂമി, ഉദകേന പരിപ്ഫോസിത്വാ സമ്മജ്ജിതബ്ബാ – മാ വിഹാരോ രജേന ഉഹഞ്ഞീതി. സങ്കാരം വിചിനിത്വാ ഏകമന്തം ഛഡ്ഡേതബ്ബം.

‘‘ഭൂമത്ഥരണം ഓതാപേത്വാ സോധേത്വാ പപ്ഫോടേത്വാ അതിഹരിത്വാ യഥാപഞ്ഞത്തം പഞ്ഞപേതബ്ബം. മഞ്ചപടിപാദകാ ¶ ഓതാപേത്വാ പമജ്ജിത്വാ അതിഹരിത്വാ യഥാഠാനേ ഠപേതബ്ബാ. മഞ്ചോ ഓതാപേത്വാ സോധേത്വാ പപ്ഫോടേത്വാ നീചം കത്വാ സാധുകം അപ്പടിഘംസന്തേന, അസങ്ഘട്ടേന്തേന കവാടപിട്ഠം, അതിഹരിത്വാ യഥാപഞ്ഞത്തം പഞ്ഞപേതബ്ബോ. പീഠം ഓതാപേത്വാ സോധേത്വാ പപ്ഫോടേത്വാ നീചം കത്വാ സാധുകം അപ്പടിഘംസന്തേന, അസങ്ഘട്ടേന്തേന കവാടപിട്ഠം, അതിഹരിത്വാ യഥാപഞ്ഞത്തം പഞ്ഞപേതബ്ബം. ഭിസിബിബ്ബോഹനം ഓതാപേത്വാ സോധേത്വാ പപ്ഫോടേത്വാ അതിഹരിത്വാ യഥാപഞ്ഞത്തം പഞ്ഞപേതബ്ബം. നിസീദനപച്ചത്ഥരണം ഓതാപേത്വാ സോധേത്വാ പപ്ഫോടേത്വാ അതിഹരിത്വാ യഥാപഞ്ഞത്തം പഞ്ഞപേതബ്ബം. ഖേളമല്ലകോ ഓതാപേത്വാ പമജ്ജിത്വാ അതിഹരിത്വാ യഥാഠാനേ ഠപേതബ്ബോ. അപസ്സേനഫലകം ഓതാപേത്വാ പമജ്ജിത്വാ ¶ അതിഹരിത്വാ യഥാഠാനേ ഠപേതബ്ബം. പത്തചീവരം നിക്ഖിപിതബ്ബം. പത്തം നിക്ഖിപന്തേന ഏകേന ഹത്ഥേന പത്തം ഗഹേത്വാ ഏകേന ഹത്ഥേന ഹേട്ഠാമഞ്ചം വാ ഹേട്ഠാപീഠം വാ പരാമസിത്വാ പത്തോ നിക്ഖിപിതബ്ബോ. ന ച അനന്തരഹിതായ ഭൂമിയാ പത്തോ നിക്ഖിപിതബ്ബോ. ചീവരം നിക്ഖിപന്തേന ഏകേന ഹത്ഥേന ചീവരം ഗഹേത്വാ ¶ ഏകേന ഹത്ഥേന ചീവരവംസം വാ ചീവരരജ്ജും വാ പമജ്ജിത്വാ പാരതോ അന്തം ഓരതോ ഭോഗം കത്വാ ചീവരം നിക്ഖിപിതബ്ബം.

‘‘സചേ പുരത്ഥിമാ സരജാ വാതാ വായന്തി, പുരത്ഥിമാ വാതപാനാ ഥകേതബ്ബാ. സചേ പച്ഛിമാ സരജാ വാതാ വായന്തി, പച്ഛിമാ വാതപാനാ ഥകേതബ്ബാ. സചേ ഉത്തരാ സരജാ വാതാ വായന്തി, ഉത്തരാ വാതപാനാ ഥകേതബ്ബാ. സചേ ദക്ഖിണാ സരജാ വാതാ വായന്തി, ദക്ഖിണാ വാതപാനാ ¶ ഥകേതബ്ബാ. സചേ സീതകാലോ ഹോതി, ദിവാ വാതപാനാ വിവരിതബ്ബാ, രത്തിം ഥകേതബ്ബാ. സചേ ഉണ്ഹകാലോ ഹോതി, ദിവാ വാതപാനാ ഥകേതബ്ബാ, രത്തിം വിവരിതബ്ബാ.

‘‘സചേ പരിവേണം ഉക്ലാപം ഹോതി, പരിവേണം സമ്മജ്ജിതബ്ബം. സചേ കോട്ഠകോ ഉക്ലാപോ ഹോതി, കോട്ഠകോ സമ്മജ്ജിതബ്ബോ. സചേ ഉപട്ഠാനസാലാ ഉക്ലാപാ ഹോതി, ഉപട്ഠാനസാലാ സമ്മജ്ജിതബ്ബാ. സചേ അഗ്ഗിസാലാ ഉക്ലാപാ ഹോതി, അഗ്ഗിസാലാ സമ്മജ്ജിതബ്ബാ. സചേ വച്ചകുടി ഉക്ലാപാ ഹോതി, വച്ചകുടി സമ്മജ്ജിതബ്ബാ. സചേ പാനീയം ന ഹോതി, പാനീയം ഉപട്ഠാപേതബ്ബം. സചേ പരിഭോജനീയം ന ഹോതി, പരിഭോജനീയം ഉപട്ഠാപേതബ്ബം. സചേ ആചമനകുമ്ഭിയാ ഉദകം ന ഹോതി, ആചമനകുമ്ഭിയാ ¶ ഉദകം ആസിഞ്ചിതബ്ബം.

‘‘സചേ ഉപജ്ഝായസ്സ അനഭിരതി ഉപ്പന്നാ ഹോതി, സദ്ധിവിഹാരികേന വൂപകാസേതബ്ബോ, വൂപകാസാപേതബ്ബോ, ധമ്മകഥാ വാസ്സ കാതബ്ബാ. സചേ ഉപജ്ഝായസ്സ കുക്കുച്ചം ഉപ്പന്നം ഹോതി, സദ്ധിവിഹാരികേന വിനോദേതബ്ബം, വിനോദാപേതബ്ബം, ധമ്മകഥാ വാസ്സ കാതബ്ബാ. സചേ ഉപജ്ഝായസ്സ ദിട്ഠിഗതം ഉപ്പന്നം ഹോതി, സദ്ധിവിഹാരികേന വിവേചേതബ്ബം, വിവേചാപേതബ്ബം, ധമ്മകഥാ വാസ്സ കാതബ്ബാ ¶ . സചേ ഉപജ്ഝായോ ഗരുധമ്മം അജ്ഝാപന്നോ ഹോതി പരിവാസാരഹോ, സദ്ധിവിഹാരികേന ഉസ്സുക്കം കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സങ്ഘോ ഉപജ്ഝായസ്സ പരിവാസം ദദേയ്യാതി. സചേ ഉപജ്ഝായോ മൂലായ പടികസ്സനാരഹോ ഹോതി, സദ്ധിവിഹാരികേന ഉസ്സുക്കം കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സങ്ഘോ ഉപജ്ഝായം മൂലായ പടികസ്സേയ്യാതി. സചേ ഉപജ്ഝായോ മാനത്താരഹോ ഹോതി, സദ്ധിവിഹാരികേന ഉസ്സുക്കം കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സങ്ഘോ ഉപജ്ഝായസ്സ മാനത്തം ദദേയ്യാതി. സചേ ഉപജ്ഝായോ അബ്ഭാനാരഹോ ഹോതി, സദ്ധിവിഹാരികേന ഉസ്സുക്കം കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സങ്ഘോ ഉപജ്ഝായം അബ്ഭേയ്യാതി. സചേ സങ്ഘോ ഉപജ്ഝായസ്സ ¶ കമ്മം കത്തുകാമോ ഹോതി തജ്ജനീയം വാ നിയസ്സം [നിയസം (ക.)] വാ പബ്ബാജനീയം വാ പടിസാരണീയം വാ ഉക്ഖേപനീയം വാ, സദ്ധിവിഹാരികേന ഉസ്സുക്കം കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സങ്ഘോ ഉപജ്ഝായസ്സ കമ്മം ന കരേയ്യ ലഹുകായ വാ പരിണാമേയ്യാതി. കതം വാ പനസ്സ ഹോതി സങ്ഘേന കമ്മം തജ്ജനീയം വാ നിയസ്സം വാ പബ്ബാജനീയം വാ പടിസാരണീയം വാ ഉക്ഖേപനീയം ¶ വാ, സദ്ധിവിഹാരികേന ഉസ്സുക്കം കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ ഉപജ്ഝായോ സമ്മാ വത്തേയ്യ, ലോമം പാതേയ്യ, നേത്ഥാരം വത്തേയ്യ, സങ്ഘോ തം കമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേയ്യാതി.

‘‘സചേ ഉപജ്ഝായസ്സ ചീവരം ധോവിതബ്ബം ഹോതി, സദ്ധിവിഹാരികേന ധോവിതബ്ബം, ഉസ്സുക്കം വാ കാതബ്ബം ¶ – കിന്തി നു ഖോ ഉപജ്ഝായസ്സ ചീവരം ധോവിയേഥാതി. സചേ ഉപജ്ഝായസ്സ ചീവരം കാതബ്ബം ഹോതി, സദ്ധിവിഹാരികേന കാതബ്ബം, ഉസ്സുക്കം വാ കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ ഉപജ്ഝായസ്സ ചീവരം കരിയേഥാതി. സചേ ഉപജ്ഝായസ്സ രജനം പചിതബ്ബം ഹോതി, സദ്ധിവിഹാരികേന പചിതബ്ബം, ഉസ്സുക്കം വാ കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ ഉപജ്ഝായസ്സ രജനം പചിയേഥാതി. സചേ ഉപജ്ഝായസ്സ ചീവരം രജിതബ്ബം [രജേതബ്ബം (സീ. സ്യാ.)] ഹോതി, സദ്ധിവിഹാരികേന രജിതബ്ബം, ഉസ്സുക്കം വാ കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ ഉപജ്ഝായസ്സ ചീവരം രജിയേഥാതി. ചീവരം രജന്തേന [രജേന്തേന (സീ. സ്യാ.)] സാധുകം സമ്പരിവത്തകം സമ്പരിവത്തകം രജിതബ്ബം, ന ച അച്ഛിന്നേ ഥേവേ പക്കമിതബ്ബം.

‘‘ന ഉപജ്ഝായം അനാപുച്ഛാ ഏകച്ചസ്സ പത്തോ ദാതബ്ബോ, ന ഏകച്ചസ്സ പത്തോ പടിഗ്ഗഹേതബ്ബോ; ന ഏകച്ചസ്സ ചീവരം ദാതബ്ബം, ന ഏകച്ചസ്സ ചീവരം പടിഗ്ഗഹേതബ്ബം; ന ഏകച്ചസ്സ പരിക്ഖാരോ ദാതബ്ബോ, ന ഏകച്ചസ്സ പരിക്ഖാരോ പടിഗ്ഗഹേതബ്ബോ; ന ഏകച്ചസ്സ കേസാ ഛേദേതബ്ബാ [ഛേത്തബ്ബാ (സീ.), ഛേദിതബ്ബാ (ക.)], ന ഏകച്ചേന കേസാ ഛേദാപേതബ്ബാ; ന ഏകച്ചസ്സ പരികമ്മം കാതബ്ബം, ന ഏകച്ചേന പരികമ്മം കാരാപേതബ്ബം; ന ഏകച്ചസ്സ വേയ്യാവച്ചോ [വേയ്യാവച്ചം (കത്ഥചി)] കാതബ്ബോ ¶ , ന ഏകച്ചേന വേയ്യാവച്ചോ കാരാപേതബ്ബോ; ന ഏകച്ചസ്സ പച്ഛാസമണേന ഹോതബ്ബം, ന ഏകച്ചോ പച്ഛാസമണോ ആദാതബ്ബോ; ന ഏകച്ചസ്സ പിണ്ഡപാതോ നീഹരിതബ്ബോ, ന ഏകച്ചേന പിണ്ഡപാതോ നീഹരാപേതബ്ബോ; ന ¶ ഉപജ്ഝായം അനാപുച്ഛാ ¶ ഗാമോ പവിസിതബ്ബോ; ന സുസാനം ഗന്തബ്ബം; ന ദിസാ പക്കമിതബ്ബാ. സചേ ഉപജ്ഝായോ ഗിലാനോ ഹോതി, യാവജീവം ഉപട്ഠാതബ്ബോ; വുട്ഠാനമസ്സ ആഗമേതബ്ബ’’ന്തി.

ഉപജ്ഝായവത്തം നിട്ഠിതം.

൧൬. സദ്ധിവിഹാരികവത്തകഥാ

൬൭. [ചൂളവ. ൩൭൮ ആദയോ] ‘‘ഉപജ്ഝായേന, ഭിക്ഖവേ, സദ്ധിവിഹാരികമ്ഹി സമ്മാ വത്തിതബ്ബം. തത്രായം സമ്മാവത്തനാ –

‘‘ഉപജ്ഝായേന, ഭിക്ഖവേ, സദ്ധിവിഹാരികോ സങ്ഗഹേതബ്ബോ അനുഗ്ഗഹേതബ്ബോ ഉദ്ദേസേന പരിപുച്ഛായ ഓവാദേന അനുസാസനിയാ. സചേ ഉപജ്ഝായസ്സ പത്തോ ഹോതി, സദ്ധിവിഹാരികസ്സ പത്തോ ന ഹോതി, ഉപജ്ഝായേന സദ്ധിവിഹാരികസ്സ പത്തോ ദാതബ്ബോ, ഉസ്സുക്കം വാ കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സദ്ധിവിഹാരികസ്സ പത്തോ ഉപ്പജ്ജിയേഥാതി. സചേ ഉപജ്ഝായസ്സ ചീവരം ഹോതി, സദ്ധിവിഹാരികസ്സ ചീവരം ന ഹോതി, ഉപജ്ഝായേന സദ്ധിവിഹാരികസ്സ ചീവരം ദാതബ്ബം, ഉസ്സുക്കം വാ കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സദ്ധിവിഹാരികസ്സ ചീവരം ഉപ്പജ്ജിയേഥാതി. സചേ ഉപജ്ഝായസ്സ പരിക്ഖാരോ ഹോതി, സദ്ധിവിഹാരികസ്സ പരിക്ഖാരോ ന ഹോതി, ഉപജ്ഝായേന സദ്ധിവിഹാരികസ്സ പരിക്ഖാരോ ¶ ദാതബ്ബോ, ഉസ്സുക്കം വാ കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സദ്ധിവിഹാരികസ്സ പരിക്ഖാരോ ഉപ്പജ്ജിയേഥാതി.

‘‘സചേ ¶ സദ്ധിവിഹാരികോ ഗിലാനോ ഹോതി, കാലസ്സേവ ഉട്ഠായ ദന്തകട്ഠം ദാതബ്ബം, മുഖോദകം ദാതബ്ബം, ആസനം പഞ്ഞപേതബ്ബം. സചേ യാഗു ഹോതി, ഭാജനം ധോവിത്വാ യാഗു ഉപനാമേതബ്ബാ. യാഗും പീതസ്സ ഉദകം ദത്വാ ഭാജനം പടിഗ്ഗഹേത്വാ നീചം കത്വാ സാധുകം അപ്പടിഘംസന്തേന ധോവിത്വാ പടിസാമേതബ്ബം. സദ്ധിവിഹാരികമ്ഹി വുട്ഠിതേ ആസനം ഉദ്ധരിതബ്ബം. സചേ സോ ദേസോ ഉക്ലാപോ ഹോതി, സോ ദേസോ സമ്മജ്ജിതബ്ബോ.

‘‘സചേ സദ്ധിവിഹാരികോ ഗാമം പവിസിതുകാമോ ഹോതി, നിവാസനം ദാതബ്ബം, പടിനിവാസനം പടിഗ്ഗഹേതബ്ബം, കായബന്ധനം ദാതബ്ബം, സഗുണം കത്വാ സങ്ഘാടിയോ ദാതബ്ബാ, ധോവിത്വാ പത്തോ സോദകോ ദാതബ്ബോ. ഏത്താവതാ നിവത്തിസ്സതീതി ആസനം പഞ്ഞപേതബ്ബം, പാദോദകം പാദപീഠം പാദകഥലികം ¶ ഉപനിക്ഖിപിതബ്ബം, പച്ചുഗ്ഗന്ത്വാ പത്തചീവരം പടിഗ്ഗഹേതബ്ബം, പടിനിവാസനം ദാതബ്ബം, നിവാസനം പടിഗ്ഗഹേതബ്ബം ¶ . സചേ ചീവരം സിന്നം ഹോതി, മുഹുത്തം ഉണ്ഹേ ഓതാപേതബ്ബം, ന ച ഉണ്ഹേ ചീവരം നിദഹിതബ്ബം; ചീവരം സങ്ഘരിതബ്ബം, ചീവരം സങ്ഘരന്തേന ചതുരങ്ഗുലം കണ്ണം ഉസ്സാരേത്വാ ചീവരം സങ്ഘരിതബ്ബം – മാ മജ്ഝേ ഭങ്ഗോ അഹോസീതി. ഓഭോഗേ കായബന്ധനം കാതബ്ബം.

‘‘സചേ പിണ്ഡപാതോ ഹോതി, സദ്ധിവിഹാരികോ ച ഭുഞ്ജിതുകാമോ ഹോതി, ഉദകം ദത്വാ പിണ്ഡപാതോ ഉപനാമേതബ്ബോ. സദ്ധിവിഹാരികോ പാനീയേന പുച്ഛിതബ്ബോ. ഭുത്താവിസ്സ ഉദകം ദത്വാ പത്തം പടിഗ്ഗഹേത്വാ നീചം കത്വാ സാധുകം അപ്പടിഘംസന്തേന ധോവിത്വാ വോദകം കത്വാ മുഹുത്തം ഉണ്ഹേ ഓതാപേതബ്ബോ, ന ച ഉണ്ഹേ പത്തോ നിദഹിതബ്ബോ. പത്തചീവരം ¶ നിക്ഖിപിതബ്ബം. പത്തം നിക്ഖിപന്തേന ഏകേന ഹത്ഥേന പത്തം ഗഹേത്വാ ഏകേന ഹത്ഥേന ഹേട്ഠാമഞ്ചം വാ ഹേട്ഠാപീഠം വാ പരാമസിത്വാ പത്തോ നിക്ഖിപിതബ്ബോ. ന ച അനന്തരഹിതായ ഭൂമിയാ പത്തോ നിക്ഖിപിതബ്ബോ. ചീവരം നിക്ഖിപന്തേന ഏകേന ഹത്ഥേന ചീവരം ഗഹേത്വാ ഏകേന ഹത്ഥേന ചീവരവംസം വാ ചീവരരജ്ജും വാ പമജ്ജിത്വാ പാരതോ അന്തം ഓരതോ ഭോഗം കത്വാ ചീവരം നിക്ഖിപിതബ്ബം. സദ്ധിവിഹാരികമ്ഹി വുട്ഠിതേ ആസനം ഉദ്ധരിതബ്ബം, പാദോദകം പാദപീഠം പാദകഥലികം പടിസാമേതബ്ബം. സചേ സോ ദേസോ ഉക്ലാപോ ഹോതി, സോ ദേസോ സമ്മജ്ജിതബ്ബോ.

‘‘സചേ സദ്ധിവിഹാരികോ നഹായിതുകാമോ ഹോതി, നഹാനം പടിയാദേതബ്ബം. സചേ സീതേന അത്ഥോ ഹോതി, സീതം പടിയാദേതബ്ബം. സചേ ഉണ്ഹേന അത്ഥോ ഹോതി, ഉണ്ഹം പടിയാദേതബ്ബം ¶ .

‘‘സചേ സദ്ധിവിഹാരികോ ജന്താഘരം പവിസിതുകാമോ ഹോതി, ചുണ്ണം സന്നേതബ്ബം, മത്തികാ തേമേതബ്ബാ, ജന്താഘരപീഠം ആദായ ഗന്ത്വാ ജന്താഘരപീഠം ദത്വാ ചീവരം പടിഗ്ഗഹേത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം, ചുണ്ണം ദാതബ്ബം, മത്തികാ ദാതബ്ബാ. സചേ ഉസ്സഹതി, ജന്താഘരം പവിസിതബ്ബം. ജന്താഘരം പവിസന്തേന മത്തികായ മുഖം മക്ഖേത്വാ പുരതോ ച പച്ഛതോ ച പടിച്ഛാദേത്വാ ജന്താഘരം പവിസിതബ്ബം. ന ഥേരേ ഭിക്ഖൂ അനുപഖജ്ജ നിസീദിതബ്ബം. ന നവാ ഭിക്ഖൂ ആസനേന പടിബാഹിതബ്ബാ. ജന്താഘരേ സദ്ധിവിഹാരികസ്സ പരികമ്മം കാതബ്ബം. ജന്താഘരാ നിക്ഖമന്തേന ജന്താഘരപീഠം ആദായ പുരതോ ച പച്ഛതോ ച പടിച്ഛാദേത്വാ ജന്താഘരാ നിക്ഖമിതബ്ബം.

‘‘ഉദകേപി ¶ സദ്ധിവിഹാരികസ്സ ¶ പരികമ്മം കാതബ്ബം. നഹാതേന പഠമതരം ഉത്തരിത്വാ അത്തനോ ഗത്തം വോദകം കത്വാ നിവാസേത്വാ സദ്ധിവിഹാരികസ്സ ഗത്തതോ ഉദകം പമജ്ജിതബ്ബം, നിവാസനം ദാതബ്ബം, സങ്ഘാടി ദാതബ്ബാ. ജന്താഘരപീഠം ആദായ പഠമതരം ആഗന്ത്വാ ആസനം പഞ്ഞപേതബ്ബം, പാദോദകം പാദപീഠം പാദകഥലികം ഉപനിക്ഖിപിതബ്ബം. സദ്ധിവിഹാരികോ പാനീയേന പുച്ഛിതബ്ബോ.

‘‘യസ്മിം ¶ വിഹാരേ സദ്ധിവിഹാരികോ വിഹരതി, സചേ സോ വിഹാരോ ഉക്ലാപോ ഹോതി, സചേ ഉസ്സഹതി, സോധേതബ്ബോ. വിഹാരം സോധേന്തേന പഠമം പത്തചീവരം നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം; നിസീദനപച്ചത്ഥരണം നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം; ഭിസിബിബ്ബോഹനം നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം; മഞ്ചോ നീചം കത്വാ സാധുകം അപ്പടിഘംസന്തേന, അസങ്ഘട്ടേന്തേന കവാടപിട്ഠം, നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബോ; പീഠം നീചം കത്വാ സാധുകം അപ്പടിഘംസന്തേന അസങ്ഘട്ടേന്തേന കവാടപിട്ഠം നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം; മഞ്ചപടിപാദകാ നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബാ; ഖേളമല്ലകോ നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബോ; അപസ്സേനഫലകം നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം; ഭൂമത്ഥരണം യഥാപഞ്ഞത്തം സല്ലക്ഖേത്വാ നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം. സചേ വിഹാരേ സന്താനകം ഹോതി, ഉല്ലോകാ പഠമം ഓഹാരേതബ്ബം, ആലോകസന്ധികണ്ണഭാഗാ പമജ്ജിതബ്ബാ. സചേ ഗേരുകപരികമ്മകതാ ഭിത്തി കണ്ണകിതാ ഹോതി, ചോളകം തേമേത്വാ പീളേത്വാ പമജ്ജിതബ്ബാ. സചേ കാളവണ്ണകതാ ഭൂമി കണ്ണകിതാ ഹോതി, ചോളകം തേമേത്വാ ¶ പീളേത്വാ പമജ്ജിതബ്ബാ. സചേ അകതാ ഹോതി ഭൂമി, ഉദകേന പരിപ്ഫോസിത്വാ സമ്മജ്ജിതബ്ബാ – മാ വിഹാരോ രജേന ഉഹഞ്ഞീതി. സങ്കാരം വിചിനിത്വാ ഏകമന്തം ഛഡ്ഡേതബ്ബം.

‘‘ഭൂമത്ഥരണം ഓതാപേത്വാ സോധേത്വാ പപ്ഫോടേത്വാ അതിഹരിത്വാ യഥാപഞ്ഞത്തം പഞ്ഞപേതബ്ബം. മഞ്ചപടിപാദകാ ഓതാപേത്വാ പമജ്ജിത്വാ അതിഹരിത്വാ യഥാഠാനേ ഠപേതബ്ബാ. മഞ്ചോ ഓതാപേത്വാ സോധേത്വാ പപ്ഫോടേത്വാ നീചം കത്വാ സാധുകം അപ്പടിഘംസന്തേന, അസങ്ഘട്ടേന്തേന കവാടപിട്ഠം, അതിഹരിത്വാ യഥാപഞ്ഞത്തം പഞ്ഞപേതബ്ബോ. പീഠം ഓതാപേത്വാ സോധേത്വാ പപ്ഫോടേത്വാ നീചം കത്വാ സാധുകം അപ്പടിഘംസന്തേന, അസങ്ഘട്ടേന്തേന കവാടപിട്ഠം, അതിഹരിത്വാ യഥാപഞ്ഞത്തം പഞ്ഞപേതബ്ബം. ഭിസിബിബ്ബോഹനം ഓതാപേത്വാ സോധേത്വാ പപ്ഫോടേത്വാ അതിഹരിത്വാ യഥാപഞ്ഞത്തം ¶ പഞ്ഞപേതബ്ബം. നിസീദനപച്ചത്ഥരണം ഓതാപേത്വാ സോധേത്വാ പപ്ഫോടേത്വാ അതിഹരിത്വാ യഥാപഞ്ഞത്തം പഞ്ഞപേതബ്ബം. ഖേളമല്ലകോ ഓതാപേത്വാ പമജ്ജിത്വാ അതിഹരിത്വാ യഥാഠാനേ ഠപേതബ്ബോ. അപസ്സേനഫലകം ഓതാപേത്വാ പമജ്ജിത്വാ അതിഹരിത്വാ യഥാഠാനേ ഠപേതബ്ബം. പത്തചീവരം നിക്ഖിപിതബ്ബം. പത്തം നിക്ഖിപന്തേന ഏകേന ഹത്ഥേന പത്തം ഗഹേത്വാ ഏകേന ഹത്ഥേന ഹേട്ഠാമഞ്ചം വാ ഹേട്ഠാപീഠം വാ പരാമസിത്വാ പത്തോ നിക്ഖിപിതബ്ബോ. ന ച അനന്തരഹിതായ ഭൂമിയാ പത്തോ നിക്ഖിപിതബ്ബോ. ചീവരം നിക്ഖിപന്തേന ഏകേന ഹത്ഥേന ചീവരം ഗഹേത്വാ ഏകേന ഹത്ഥേന ചീവരവംസം വാ ചീവരരജ്ജും വാ പമജ്ജിത്വാ പാരതോ ¶ അന്തം ഓരതോ ഭോഗം കത്വാ ചീവരം നിക്ഖിപിതബ്ബം.

‘‘സചേ പുരത്ഥിമാ സരജാ വാതാ വായന്തി, പുരത്ഥിമാ വാതപാനാ ഥകേതബ്ബാ. സചേ പച്ഛിമാ സരജാ വാതാ വായന്തി, പച്ഛിമാ വാതപാനാ ഥകേതബ്ബാ. സചേ ഉത്തരാ സരജാ വാതാ വായന്തി, ഉത്തരാ ¶ വാതപാനാ ഥകേതബ്ബാ. സചേ ദക്ഖിണാ സരജാ വാതാ വായന്തി, ദക്ഖിണാ വാതപാനാ ഥകേതബ്ബാ. സചേ സീതകാലോ ഹോതി, ദിവാ വാതപാനാ വിവരിതബ്ബാ, രത്തിം ഥകേതബ്ബാ. സചേ ഉണ്ഹകാലോ ഹോതി, ദിവാ വാതപാനാ ഥകേതബ്ബാ, രത്തിം വിവരിതബ്ബാ.

‘‘സചേ പരിവേണം ഉക്ലാപം ഹോതി, പരിവേണം സമ്മജ്ജിതബ്ബം. സചേ കോട്ഠകോ ഉക്ലാപോ ഹോതി, കോട്ഠകോ സമ്മജ്ജിതബ്ബോ. സചേ ഉപട്ഠാനസാലാ ഉക്ലാപാ ഹോതി, ഉപട്ഠാനസാലാ സമ്മജ്ജിതബ്ബാ. സചേ അഗ്ഗിസാലാ ഉക്ലാപാ ഹോതി, അഗ്ഗിസാലാ സമ്മജ്ജിതബ്ബാ. സചേ വച്ചകുടി ഉക്ലാപാ ഹോതി, വച്ചകുടി സമ്മജ്ജിതബ്ബാ. സചേ പാനീയം ന ഹോതി, പാനീയം ഉപട്ഠാപേതബ്ബം. സചേ പരിഭോജനീയം ന ഹോതി, പരിഭോജനീയം ഉപട്ഠാപേതബ്ബം. സചേ ആചമനകുമ്ഭിയാ ഉദകം ന ഹോതി, ആചമനകുമ്ഭിയാ ഉദകം ആസിഞ്ചിതബ്ബം.

‘‘സചേ സദ്ധിവിഹാരികസ്സ അനഭിരതി ഉപ്പന്നാ ഹോതി, ഉപജ്ഝായേന വൂപകാസേതബ്ബോ, വൂപകാസാപേതബ്ബോ, ധമ്മകഥാ വാസ്സ കാതബ്ബാ. സചേ സദ്ധിവിഹാരികസ്സ കുക്കുച്ചം ഉപ്പന്നം ഹോതി, ഉപജ്ഝായേന വിനോദേതബ്ബം, വിനോദാപേതബ്ബം, ധമ്മകഥാ വാസ്സ കാതബ്ബാ ¶ . സചേ സദ്ധിവിഹാരികസ്സ ദിട്ഠിഗതം ഉപ്പന്നം ഹോതി, ഉപജ്ഝായേന വിവേചേതബ്ബം, വിവേചാപേതബ്ബം, ധമ്മകഥാ വാസ്സ കാതബ്ബാ. സചേ സദ്ധിവിഹാരികോ ഗരുധമ്മം അജ്ഝാപന്നോ ഹോതി പരിവാസാരഹോ, ഉപജ്ഝായേന ഉസ്സുക്കം കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സങ്ഘോ ¶ സദ്ധിവിഹാരികസ്സ പരിവാസം ദദേയ്യാതി. സചേ സദ്ധിവിഹാരികോ മൂലായ പടികസ്സനാരഹോ ഹോതി, ഉപജ്ഝായേന ഉസ്സുക്കം കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സങ്ഘോ സദ്ധിവിഹാരികം മൂലായ പടികസ്സേയ്യാതി. സചേ സദ്ധിവിഹാരികോ മാനത്താരഹോ ഹോതി, ഉപജ്ഝായേന ഉസ്സുക്കം കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സങ്ഘോ സദ്ധിവിഹാരികസ്സ മാനത്തം ദദേയ്യാതി. സചേ സദ്ധിവിഹാരികോ ¶ അബ്ഭാനാരഹോ ഹോതി, ഉപജ്ഝായേന ഉസ്സുക്കം കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സങ്ഘോ സദ്ധിവിഹാരികം അബ്ഭേയ്യാതി. സചേ സങ്ഘോ സദ്ധിവിഹാരികസ്സ കമ്മം കത്തുകാമോ ഹോതി, തജ്ജനീയം വാ നിയസ്സം വാ പബ്ബാജനീയം വാ പടിസാരണീയം വാ ഉക്ഖേപനീയം വാ, ഉപജ്ഝായേന ഉസ്സുക്കം കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സങ്ഘോ സദ്ധിവിഹാരികസ്സ കമ്മം ന കരേയ്യ, ലഹുകായ വാ പരിണാമേയ്യാതി. കതം വാ പനസ്സ ഹോതി സങ്ഘേന കമ്മം, തജ്ജനീയം വാ നിയസ്സം വാ പബ്ബാജനീയം വാ പടിസാരണീയം വാ ഉക്ഖേപനീയം വാ, ഉപജ്ഝായേന ഉസ്സുക്കം കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സദ്ധിവിഹാരികോ സമ്മാ വത്തേയ്യ, ലോമം പാതേയ്യ, നേത്ഥാരം വത്തേയ്യ, സങ്ഘോ തം കമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേയ്യാതി.

‘‘സചേ സദ്ധിവിഹാരികസ്സ ചീവരം ധോവിതബ്ബം ഹോതി, ഉപജ്ഝായേന ആചിക്ഖിതബ്ബം ഏവം ധോവേയ്യാസീതി ¶ , ഉസ്സുക്കം വാ കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സദ്ധിവിഹാരികസ്സ ചീവരം ധോവിയേഥാതി. സചേ സദ്ധിവിഹാരികസ്സ ചീവരം കാതബ്ബം ¶ ഹോതി, ഉപജ്ഝായേന ആചിക്ഖിതബ്ബം ഏവം കരേയ്യാസീതി, ഉസ്സുക്കം വാ കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സദ്ധിവിഹാരികസ്സ ചീവരം കരിയേഥാതി. സചേ സദ്ധിവിഹാരികസ്സ രജനം പചിതബ്ബം ഹോതി, ഉപജ്ഝായേന ആചിക്ഖിതബ്ബം ഏവം പചേയ്യാസീതി, ഉസ്സുക്കം വാ കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സദ്ധിവിഹാരികസ്സ രജനം പചിയേഥാതി. സചേ സദ്ധിവിഹാരികസ്സ ചീവരം രജിതബ്ബം ഹോതി, ഉപജ്ഝായേന ആചിക്ഖിതബ്ബം, ഏവം രജേയ്യാസീതി, ഉസ്സുക്കം വാ കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സദ്ധിവിഹാരികസ്സ ചീവരം രജിയേഥാതി. ചീവരം രജന്തേന സാധുകം സമ്പരിവത്തകം സമ്പരിവത്തകം രജിതബ്ബം. ന ച അച്ഛിന്നേ ഥേവേ പക്കമിതബ്ബം. സചേ സദ്ധിവിഹാരികോ ഗിലാനോ ഹോതി, യാവജീവം ഉപട്ഠാതബ്ബോ, വുട്ഠാനമസ്സ ആഗമേതബ്ബ’’ന്തി.

സദ്ധിവിഹാരികവത്തം നിട്ഠിതം.

൧൭. പണാമിതകഥാ

൬൮. തേന ¶ ഖോ പന സമയേന സദ്ധിവിഹാരികാ ഉപജ്ഝായേസു ന സമ്മാ വത്തന്തി. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ സദ്ധിവിഹാരികാ ഉപജ്ഝായേസു ന സമ്മാ വത്തിസ്സന്തീ’’തി. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… സച്ചം കിര, ഭിക്ഖവേ, സദ്ധിവിഹാരികാ ഉപജ്ഝായേസു ന സമ്മാ വത്തന്തീതി? സച്ചം ഭഗവാതി. വിഗരഹി ബുദ്ധോ ഭഗവാ…പേ… കഥഞ്ഹി നാമ, ഭിക്ഖവേ, സദ്ധിവിഹാരികാ ഉപജ്ഝായേസു ന സമ്മാ വത്തിസ്സന്തീതി…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, സദ്ധിവിഹാരികേന ¶ ഉപജ്ഝായമ്ഹി ന സമ്മാ വത്തിതബ്ബം. യോ ന സമ്മാ വത്തേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി ¶ . നേവ സമ്മാ വത്തന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അസമ്മാവത്തന്തം പണാമേതും. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, പണാമേതബ്ബോ – ‘‘പണാമേമി ത’’ന്തി വാ, ‘‘മായിധ പടിക്കമീ’’തി വാ, ‘‘നീഹര തേ പത്തചീവര’’ന്തി വാ, ‘‘നാഹം തയാ ഉപട്ഠാതബ്ബോ’’തി വാ, കായേന വിഞ്ഞാപേതി, വാചായ വിഞ്ഞാപേതി, കായേന വാചായ വിഞ്ഞാപേതി, പണാമിതോ ഹോതി സദ്ധിവിഹാരികോ; ന കായേന വിഞ്ഞാപേതി, ന വാചായ വിഞ്ഞാപേതി, ന കായേന വാചായ വിഞ്ഞാപേതി, ന പണാമിതോ ഹോതി സദ്ധിവിഹാരികോതി.

തേന ഖോ പന സമയേന സദ്ധിവിഹാരികാ പണാമിതാ ന ഖമാപേന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഖമാപേതുന്തി. നേവ ഖമാപേന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും ¶ . ന, ഭിക്ഖവേ, പണാമിതേന ന ഖമാപേതബ്ബോ. യോ ന ഖമാപേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഉപജ്ഝായാ ഖമാപിയമാനാ ന ഖമന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഖമിതുന്തി. നേവ ഖമന്തി. സദ്ധിവിഹാരികാ പക്കമന്തിപി വിബ്ഭമന്തിപി തിത്ഥിയേസുപി സങ്കമന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, ഖമാപിയമാനേന ന ഖമിതബ്ബം. യോ ന ഖമേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഉപജ്ഝായാ സമ്മാവത്തന്തം പണാമേന്തി, അസമ്മാവത്തന്തം ന പണാമേന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, സമ്മാവത്തന്തോ പണാമേതബ്ബോ. യോ പണാമേയ്യ ¶ , ആപത്തി ദുക്കടസ്സ ¶ . ന ച, ഭിക്ഖവേ, അസമ്മാവത്തന്തോ ന പണാമേതബ്ബോ. യോ ന പണാമേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

‘‘പഞ്ചഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതോ സദ്ധിവിഹാരികോ പണാമേതബ്ബോ. ഉപജ്ഝായമ്ഹി നാധിമത്തം പേമം ഹോതി, നാധിമത്തോ പസാദോ ഹോതി, നാധിമത്താ ഹിരീ ഹോതി, നാധിമത്തോ ഗാരവോ ഹോതി, നാധിമത്താ ഭാവനാ ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതോ സദ്ധിവിഹാരികോ പണാമേതബ്ബോ.

‘‘പഞ്ചഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതോ സദ്ധിവിഹാരികോ ന പണാമേതബ്ബോ. ഉപജ്ഝായമ്ഹി അധിമത്തം പേമം ഹോതി, അധിമത്തോ പസാദോ ഹോതി, അധിമത്താ ഹിരീ ഹോതി, അധിമത്തോ ഗാരവോ ഹോതി, അധിമത്താ ഭാവനാ ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതോ സദ്ധിവിഹാരികോ ന പണാമേതബ്ബോ.

‘‘പഞ്ചഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതോ സദ്ധിവിഹാരികോ അലം പണാമേതും. ഉപജ്ഝായമ്ഹി ¶ നാധിമത്തം പേമം ഹോതി, നാധിമത്തോ പസാദോ ഹോതി, നാധിമത്താ ഹിരീ ഹോതി, നാധിമത്താ ഗാരവോ ഹോതി, നാധിമത്താ ഭാവനാ ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതോ സദ്ധിവിഹാരികോ അലം പണാമേതും.

‘‘പഞ്ചഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതോ സദ്ധിവിഹാരികോ നാലം പണാമേതും. ഉപജ്ഝായമ്ഹി അധിമത്തം ¶ പേമം ഹോതി, അധിമത്തോ പസാദോ ഹോതി, അധിമത്താ ഹിരീ ഹോതി, അധിമത്തോ ഗാരവോ ഹോതി, അധിമത്താ ഭാവനാ ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതോ സദ്ധിവിഹാരികോ നാലം പണാമേതും.

‘‘പഞ്ചഹി ¶ , ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം സദ്ധിവിഹാരികം അപ്പണാമേന്തോ ഉപജ്ഝായോ സാതിസാരോ ഹോതി, പണാമേന്തോ അനതിസാരോ ഹോതി. ഉപജ്ഝായമ്ഹി നാധിമത്തം പേമം ഹോതി, നാധിമത്തോ പസാദോ ഹോതി, നാധിമത്താ ഹിരീ ഹോതി, നാധിമത്തോ ഗാരവോ ഹോതി, നാധിമത്താ ഭാവനാ ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം ¶ സദ്ധിവിഹാരികം അപ്പണാമേന്തോ ഉപജ്ഝായോ സാതിസാരോ ഹോതി, പണാമേന്തോ അനതിസാരോ ഹോതി.

‘‘പഞ്ചഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം സദ്ധിവിഹാരികം പണാമേന്തോ ഉപജ്ഝായോ സാതിസാരോ ഹോതി, അപ്പണാമേന്തോ അനതിസാരോ ഹോതി. ഉപജ്ഝായമ്ഹി അധിമത്തം പേമം ഹോതി, അധിമത്തോ പസാദോ ഹോതി, അധിമത്താ ഹിരീ ഹോതി, അധിമത്തോ ഗാരവോ ഹോതി, അധിമത്താ ഭാവനാ ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം സദ്ധിവിഹാരികം പണാമേന്തോ ഉപജ്ഝായോ സാതിസാരോ ഹോതി, അപ്പണാമേന്തോ അനതിസാരോ ഹോതീ’’തി.

൬൯. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ബ്രാഹ്മണോ ഭിക്ഖൂ ഉപസങ്കമിത്വാ പബ്ബജ്ജം യാചി. തം ഭിക്ഖൂ ന ഇച്ഛിംസു പബ്ബാജേതും. സോ ഭിക്ഖൂസു പബ്ബജ്ജം അലഭമാനോ കിസോ അഹോസി ലൂഖോ ദുബ്ബണ്ണോ ഉപ്പണ്ഡുപ്പണ്ഡുകജാതോ ¶ ധമനിസന്ഥതഗത്തോ. അദ്ദസാ ഖോ ഭഗവാ തം ബ്രാഹ്മണം കിസം ലൂഖം ദുബ്ബണ്ണം ഉപ്പണ്ഡുപ്പണ്ഡുകജാതം ധമനിസന്ഥതഗത്തം, ദിസ്വാന ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘കിം നു ഖോ സോ, ഭിക്ഖവേ, ബ്രാഹ്മണോ കിസോ ലൂഖോ ദുബ്ബണ്ണോ ഉപ്പണ്ഡുപ്പണ്ഡുകജാതോ ധമനിസന്ഥതഗത്തോ’’തി? ഏസോ, ഭന്തേ, ബ്രാഹ്മണോ ഭിക്ഖൂ ഉപസങ്കമിത്വാ പബ്ബജ്ജം യാചി. തം ഭിക്ഖൂ ന ഇച്ഛിംസു പബ്ബാജേതും. സോ ഭിക്ഖൂസു പബ്ബജ്ജം അലഭമാനോ കിസോ ലൂഖോ ദുബ്ബണ്ണോ ഉപ്പണ്ഡുപ്പണ്ഡുകജാതോ ധമനിസന്ഥതഗത്തോതി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘കോ നു ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തസ്സ ബ്രാഹ്മണസ്സ അധികാരം സരസീ’’തി? ഏവം വുത്തേ ആയസ്മാ സാരിപുത്തോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘അഹം ഖോ, ഭന്തേ, തസ്സ ബ്രാഹ്മണസ്സ അധികാരം സരാമീ’’തി. ‘‘കിം പന ത്വം, സാരിപുത്ത, തസ്സ ബ്രാഹ്മണസ്സ അധികാരം സരസീ’’തി? ‘‘ഇധ മേ, ഭന്തേ, സോ ബ്രാഹ്മണോ രാജഗഹേ പിണ്ഡായ ചരന്തസ്സ കടച്ഛുഭിക്ഖം ദാപേസി. ഇമം ഖോ അഹം, ഭന്തേ, തസ്സ ബ്രാഹ്മണസ്സ അധികാരം ¶ സരാമീ’’തി. ‘‘സാധു സാധു, സാരിപുത്ത, കതഞ്ഞുനോ ഹി, സാരിപുത്ത, സപ്പുരിസാ കതവേദിനോ. തേന ഹി ത്വം, സാരിപുത്ത, തം ബ്രാഹ്മണം പബ്ബാജേഹി ഉപസമ്പാദേഹീ’’തി ¶ . ‘‘കഥാഹം, ഭന്തേ ¶ , തം ബ്രാഹ്മണം പബ്ബാജേമി ഉപസമ്പാദേമീ’’തി? അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – യാ സാ, ഭിക്ഖവേ, മയാ തീഹി സരണഗമനേഹി ഉപസമ്പദാ അനുഞ്ഞാതാ, തം അജ്ജതഗ്ഗേ പടിക്ഖിപാമി. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഞത്തിചതുത്ഥേന കമ്മേന ഉപസമ്പാദേതും ¶ [ഉപസമ്പദം (സീ. സ്യാ.)]. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

൭൦. ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ആയസ്മതോ ഉപസമ്പദാപേക്ഖോ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമം ഉപസമ്പാദേയ്യ ഇത്ഥന്നാമേന ഉപജ്ഝായേന. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ആയസ്മതോ ഉപസമ്പദാപേക്ഖോ. സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമം ഉപസമ്പാദേതി ഇത്ഥന്നാമേന ഉപജ്ഝായേന. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഉപസമ്പദാ ഇത്ഥന്നാമേന ഉപജ്ഝായേന, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദുതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി – സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ആയസ്മതോ ഉപസമ്പദാപേക്ഖോ. സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമം ഉപസമ്പാദേതി ഇത്ഥന്നാമേന ഉപജ്ഝായേന. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഉപസമ്പദാ ഇത്ഥന്നാമേന ഉപജ്ഝായേന, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ ¶ .

‘‘തതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി – സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ആയസ്മതോ ഉപസമ്പദാപേക്ഖോ. സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമം ഉപസമ്പാദേതി ഇത്ഥന്നാമേന ഉപജ്ഝായേന. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഉപസമ്പദാ ഇത്ഥന്നാമേന ഉപജ്ഝായേന, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ഉപസമ്പന്നോ സങ്ഘേന ഇത്ഥന്നാമോ ഇത്ഥന്നാമേന ഉപജ്ഝായേന. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

൭൧. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു ഉപസമ്പന്നസമനന്തരാ അനാചാരം ആചരതി. ഭിക്ഖൂ ഏവമാഹംസു – ‘‘മാവുസോ, ഏവരൂപം അകാസി, നേതം കപ്പതീ’’തി. സോ ഏവമാഹ – ‘‘നേവാഹം ആയസ്മന്തേ യാചിം ഉപസമ്പാദേഥ മന്തി. കിസ്സ മം തുമ്ഹേ അയാചിതാ ഉപസമ്പാദിത്ഥാ’’തി? ¶ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും ¶ . ന, ഭിക്ഖവേ, അയാചിതേന ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ ¶ . യോ ഉപസമ്പാദേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, യാചിതേന ഉപസമ്പാദേതും. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, യാചിതബ്ബോ. തേന ഉപസമ്പദാപേക്ഖേന സങ്ഘം ഉപസങ്കമിത്വാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ ഭിക്ഖൂനം പാദേ വന്ദിത്വാ ഉക്കുടികം നിസീദിത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാ ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘‘സങ്ഘം, ഭന്തേ, ഉപസമ്പദം യാചാമി, ഉല്ലുമ്പതു മം, ഭന്തേ, സങ്ഘോ അനുകമ്പം ഉപാദായാ’’തി. ദുതിയമ്പി യാചിതബ്ബോ. തതിയമ്പി യാചിതബ്ബോ. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

൭൨. ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ ¶ , സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ആയസ്മതോ ഉപസമ്പദാപേക്ഖോ. ഇത്ഥന്നാമോ സങ്ഘം ഉപസമ്പദം യാചതി ഇത്ഥന്നാമേന ഉപജ്ഝായേന. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമം ഉപസമ്പാദേയ്യ ഇത്ഥന്നാമേന ഉപജ്ഝായേന. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ആയസ്മതോ ഉപസമ്പദാപേക്ഖോ. ഇത്ഥന്നാമോ സങ്ഘം ഉപസമ്പദം യാചതി ഇത്ഥന്നാമേന ഉപജ്ഝായേന. സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമം ഉപസമ്പാദേതി ഇത്ഥന്നാമേന ഉപജ്ഝായേന. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഉപസമ്പദാ ഇത്ഥന്നാമേന ഉപജ്ഝായേന, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദുതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ… തതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ….

‘‘ഉപസമ്പന്നോ സങ്ഘേന ഇത്ഥന്നാമോ ഇത്ഥന്നാമേന ഉപജ്ഝായേന. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

൭൩. തേന ഖോ പന സമയേന രാജഗഹേ പണീതാനം ഭത്താനം ഭത്തപടിപാടി അട്ഠിതാ [അധിട്ഠിതാ (ക.)] ഹോതി. അഥ ഖോ അഞ്ഞതരസ്സ ബ്രാഹ്മണസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘ഇമേ ഖോ സമണാ സക്യപുത്തിയാ സുഖസീലാ സുഖസമാചാരാ, സുഭോജനാനി ഭുഞ്ജിത്വാ നിവാതേസു സയനേസു സയന്തി. യംനൂനാഹം സമണേസു സക്യപുത്തിയേസു പബ്ബജേയ്യ’’ന്തി. അഥ ഖോ സോ ബ്രാഹ്മണോ ഭിക്ഖൂ ഉപസങ്കമിത്വാ പബ്ബജ്ജം യാചി. തം ഭിക്ഖൂ പബ്ബാജേസും ഉപസമ്പാദേസും. തസ്മിം ¶ പബ്ബജിതേ ഭത്തപടിപാടി ഖീയിത്ഥ. ഭിക്ഖൂ ഏവമാഹംസു – ‘‘ഏഹി ദാനി, ആവുസോ, പിണ്ഡായ ചരിസ്സാമാ’’തി. സോ ഏവമാഹ – ‘‘നാഹം, ആവുസോ, ഏതംകാരണാ പബ്ബജിതോ പിണ്ഡായ ചരിസ്സാമീതി. സചേ മേ ദസ്സഥ ഭുഞ്ജിസ്സാമി ¶ , നോ ചേ മേ ദസ്സഥ വിബ്ഭമിസ്സാമീ’’തി. ‘‘കിം പന ത്വം, ആവുസോ, ഉദരസ്സ കാരണാ പബ്ബജിതോ’’തി ¶ ¶ ? ‘‘ഏവമാവുസോ’’തി. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – കഥഞ്ഹി നാമ ഭിക്ഖു ഏവം സ്വാക്ഖാതേ ധമ്മവിനയേ ഉദരസ്സ കാരണാ പബ്ബജിസ്സതീതി. തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… സച്ചം കിര ത്വം, ഭിക്ഖു, ഉദരസ്സ കാരണാ പബ്ബജിതോതി? സച്ചം ഭഗവാതി. വിഗരഹി ബുദ്ധോ ഭഗവാ…പേ… ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ത്വം, മോഘപുരിസ, ഏവം സ്വാക്ഖാതേ ധമ്മവിനയേ ഉദരസ്സ കാരണാ പബ്ബജിസ്സസി. നേതം, മോഘപുരിസ, അപ്പസന്നാനം വാ പസാദായ പസന്നാനം വാ ഭിയ്യോഭാവായ’’…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉപസമ്പാദേന്തേന ചത്താരോ നിസ്സയേ ആചിക്ഖിതും – പിണ്ഡിയാലോപഭോജനം നിസ്സായ പബ്ബജ്ജാ, തത്ഥ തേ യാവജീവം ഉസ്സാഹോ കരണീയോ; അതിരേകലാഭോ – സങ്ഘഭത്തം, ഉദ്ദേസഭത്തം, നിമന്തനം, സലാകഭത്തം, പക്ഖികം, ഉപോസഥികം, പാടിപദികം. പംസുകൂലചീവരം നിസ്സായ പബ്ബജ്ജാ, തത്ഥ തേ യാവജീവം ഉസ്സാഹോ കരണീയോ; അതിരേകലാഭോ – ഖോമം, കപ്പാസികം, കോസേയ്യം, കമ്ബലം, സാണം, ഭങ്ഗം. രുക്ഖമൂലസേനാസനം നിസ്സായ പബ്ബജ്ജാ, തത്ഥ തേ യാവജീവം ഉസ്സാഹോ കരണീയോ; അതിരേകലാഭോ – വിഹാരോ ¶ , അഡ്ഢയോഗോ, പാസാദോ, ഹമ്മിയം, ഗുഹാ. പൂതിമുത്തഭേസജ്ജം നിസ്സായ പബ്ബജ്ജാ, തത്ഥ തേ യാവജീവം ഉസ്സാഹോ കരണീയോ; അതിരേകലാഭോ – സപ്പി, നവനീതം, തേലം, മധു, ഫാണിത’’ന്തി.

പണാമിതകഥാ നിട്ഠിതാ.

ഉപജ്ഝായവത്തഭാണവാരോ നിട്ഠിതോ പഞ്ചമോ.

പഞ്ചമഭാണവാരോ

൧൮. ആചരിയവത്തകഥാ

൭൪. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ മാണവകോ ഭിക്ഖൂ ഉപസങ്കമിത്വാ പബ്ബജ്ജം യാചി. തസ്സ ഭിക്ഖൂ പടികച്ചേവ നിസ്സയേ ആചിക്ഖിംസു. സോ ഏവമാഹ – ‘‘സചേ മേ, ഭന്തേ, പബ്ബജിതേ നിസ്സയേ ആചിക്ഖേയ്യാഥ, അഭിരമേയ്യാമഹം [അഭിരമേയ്യഞ്ചാഹം (സീ.), അഭിരമേയ്യം സ്വാഹം (ക.)]. ന ദാനാഹം, ഭന്തേ, പബ്ബജിസ്സാമി; ജേഗുച്ഛാ മേ നിസ്സയാ ¶ പടികൂലാ’’തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, പടികച്ചേവ നിസ്സയാ ആചിക്ഖിതബ്ബാ. യോ ആചിക്ഖേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉപസമ്പന്നസമനന്തരാ നിസ്സയേ ആചിക്ഖിതുന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ദുവഗ്ഗേനപി തിവഗ്ഗേനപി ഗണേന ഉപസമ്പാദേന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ¶ ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, ഊനദസവഗ്ഗേന ഗണേന ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ. യോ ഉപസമ്പാദേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ദസവഗ്ഗേന വാ അതിരേകദസവഗ്ഗേന വാ ഗണേന ഉപസമ്പാദേതുന്തി ¶ .

൭൫. തേന ¶ ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ഏകവസ്സാപി ദുവസ്സാപി സദ്ധിവിഹാരികം ഉപസമ്പാദേന്തി. ആയസ്മാപി ഉപസേനോ വങ്ഗന്തപുത്തോ ഏകവസ്സോ സദ്ധിവിഹാരികം ഉപസമ്പാദേസി. സോ വസ്സംവുട്ഠോ ദുവസ്സോ ഏകവസ്സം സദ്ധിവിഹാരികം ആദായ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ആചിണ്ണം ഖോ പനേതം ബുദ്ധാനം ഭഗവന്താനം ആഗന്തുകേഹി ഭിക്ഖൂഹി സദ്ധിം പടിസമ്മോദിതും. അഥ ഖോ ഭഗവാ ആയസ്മന്തം ഉപസേനം വങ്ഗന്തപുത്തം ഏതദവോച – ‘‘കച്ചി, ഭിക്ഖു, ഖമനീയം, കച്ചി യാപനീയം, കച്ചി ത്വം അപ്പകിലമഥേന അദ്ധാനം ആഗതോ’’തി? ‘‘ഖമനീയം, ഭഗവാ, യാപനീയം, ഭഗവാ. അപ്പകിലമഥേന മയം, ഭന്തേ, അദ്ധാനം ആഗതാ’’തി. ജാനന്താപി തഥാഗതാ പുച്ഛന്തി, ജാനന്താപി ന പുച്ഛന്തി, കാലം വിദിത്വാ പുച്ഛന്തി, കാലം വിദിത്വാ ന പുച്ഛന്തി; അത്ഥസംഹിതം തഥാഗതാ പുച്ഛന്തി; നോ അനത്ഥസംഹിതം. അനത്ഥസംഹിതേ സേതുഘാതോ തഥാഗതാനം. ദ്വീഹി ആകാരേഹി ബുദ്ധാ ഭഗവന്തോ ഭിക്ഖൂ പടിപുച്ഛന്തി – ധമ്മം വാ ദേസേസ്സാമ, സാവകാനം വാ സിക്ഖാപദം പഞ്ഞപേസ്സാമാതി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ആയസ്മന്തം ഉപസേനം വങ്ഗന്തപുത്തം ഏതദവോച – ‘‘കതിവസ്സോസി ത്വം, ഭിക്ഖൂ’’തി? ‘‘ദുവസ്സോഹം, ഭഗവാ’’തി. ‘‘അയം പന ഭിക്ഖു കതിവസ്സോ’’തി? ‘‘ഏകവസ്സോ, ഭഗവാ’’തി. ‘‘കിം തായം ഭിക്ഖു ഹോതീ’’തി? ‘‘സദ്ധിവിഹാരികോ മേ, ഭഗവാ’’തി. വിഗരഹി ബുദ്ധോ ഭഗവാ – ‘‘അനനുച്ഛവികം, മോഘപുരിസ, അനനുലോമികം അപ്പതിരൂപം അസ്സാമണകം അകപ്പിയം അകരണീയം. കഥഞ്ഹി ¶ നാമ ത്വം, മോഘപുരിസ, അഞ്ഞേഹി ഓവദിയോ അനുസാസിയോ അഞ്ഞം ഓവദിതും അനുസാസിതും മഞ്ഞിസ്സസി. അതിലഹും ഖോ ത്വം, മോഘപുരിസ, ബാഹുല്ലായ ആവത്തോ, യദിദം ഗണബന്ധികം. നേതം, മോഘപുരിസ, അപ്പസന്നാനം വാ പസാദായ പസന്നാനം ¶ വാ ഭിയ്യോഭാവായ’’…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഊനദസവസ്സേന ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ. യോ ഉപസമ്പാദേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ദസവസ്സേന വാ അതിരേകദസവസ്സേന വാ ഉപസമ്പാദേതു’’ന്തി.

൭൬. തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ – ദസവസ്സമ്ഹാ ദസവസ്സമ്ഹാതി – ബാലാ അബ്യത്താ ഉപസമ്പാദേന്തി. ദിസ്സന്തി ഉപജ്ഝായാ ബാലാ, സദ്ധിവിഹാരികാ പണ്ഡിതാ. ദിസ്സന്തി ഉപജ്ഝായാ അബ്യത്താ, സദ്ധിവിഹാരികാ ബ്യത്താ. ദിസ്സന്തി ഉപജ്ഝായാ അപ്പസ്സുതാ, സദ്ധിവിഹാരികാ ബഹുസ്സുതാ. ദിസ്സന്തി ഉപജ്ഝായാ ദുപ്പഞ്ഞാ, സദ്ധിവിഹാരികാ ¶ പഞ്ഞവന്തോ. അഞ്ഞതരോപി അഞ്ഞതിത്ഥിയപുബ്ബോ ¶ ഉപജ്ഝായേന സഹധമ്മികം വുച്ചമാനോ ഉപജ്ഝായസ്സ വാദം ആരോപേത്വാ തംയേവ തിത്ഥായതനം സങ്കമി. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – കഥഞ്ഹി നാമ ഭിക്ഖൂ – ദസവസ്സമ്ഹാ ദസവസ്സമ്ഹാതി – ബാലാ അബ്യത്താ ഉപസമ്പാദേസ്സന്തി. ദിസ്സന്തി ഉപജ്ഝായാ ബാലാ സദ്ധിവിഹാരികാ പണ്ഡിതാ, ദിസ്സന്തി ഉപജ്ഝായാ അബ്യത്താ ¶ സദ്ധിവിഹാരികാ ബ്യത്താ, ദിസ്സന്തി ഉപജ്ഝായാ അപ്പസ്സുതാ സദ്ധിവിഹാരികാ ബഹുസ്സുതാ, ദിസ്സന്തി ഉപജ്ഝായാ ദുപ്പഞ്ഞാ, സദ്ധിവിഹാരികാ പഞ്ഞവന്തോതി. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘സച്ചം കിര, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂ – ദസവസ്സമ്ഹാ ദസവസ്സമ്ഹാതി – ബാലാ അബ്യത്താ ഉപസമ്പാദേന്തി. ദിസ്സന്തി ഉപജ്ഝായാ ബാലാ, സദ്ധിവിഹാരികാ പണ്ഡിതാ, ദിസ്സന്തി ഉപജ്ഝായാ അബ്യത്താ സദ്ധിവിഹാരികാ ബ്യത്താ, ദിസ്സന്തി ഉപജ്ഝായാ അപ്പസ്സുതാ, സദ്ധിവിഹാരികാ ബഹുസ്സുതാ, ദിസ്സന്തി ഉപജ്ഝായാ ദുപ്പഞ്ഞാ, സദ്ധിവിഹാരികാ പഞ്ഞവന്തോ’’തി? ‘‘സച്ചം, ഭഗവാ’’തി. വിഗരഹി ബുദ്ധോ ഭഗവാ…പേ… കഥഞ്ഹി നാമ തേ, ഭിക്ഖവേ, മോഘപുരിസാ – ദസവസ്സമ്ഹാ ദസവസ്സമ്ഹാതി – ബാലാ അബ്യത്താ ഉപസമ്പാദേസ്സന്തി. ദിസ്സന്തി ഉപജ്ഝായാ ബാലാ, സദ്ധിവിഹാരികാ പണ്ഡിതാ, ദിസ്സന്തി ഉപജ്ഝായാ അബ്യത്താ സദ്ധിവിഹാരികാ ബ്യത്താ, ദിസ്സന്തി ഉപജ്ഝായാ അപ്പസ്സുതാ, സദ്ധിവിഹാരികാ ബഹുസ്സുതാ, ദിസ്സന്തി ഉപജ്ഝായാ ദുപ്പഞ്ഞാ, സദ്ധിവിഹാരികാ പഞ്ഞവന്തോ. നേതം, ഭിക്ഖവേ, അപ്പസന്നാനം വാ പസാദായ…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ബാലേന അബ്യത്തേന ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ. യോ ഉപസമ്പാദേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന ദസവസ്സേന വാ അതിരേകദസവസ്സേന വാ ഉപസമ്പാദേതു’’ന്തി.

൭൭. തേന ¶ ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ഉപജ്ഝായേസു പക്കന്തേസുപി വിബ്ഭന്തേസുപി ¶ കാലങ്കതേസുപി പക്ഖസങ്കന്തേസുപി അനാചരിയകാ അനോവദിയമാനാ അനനുസാസിയമാനാ ദുന്നിവത്ഥാ ദുപ്പാരുതാ അനാകപ്പസമ്പന്നാ പിണ്ഡായ ചരന്തി, മനുസ്സാനം ഭുഞ്ജമാനാനം ഉപരിഭോജനേപി ഉത്തിട്ഠപത്തം ഉപനാമേന്തി, ഉപരിഖാദനീയേപി – ഉപരിസായനീയേപി – ഉപരിപാനീയേപി ഉത്തിട്ഠപത്തം ഉപനാമേന്തി; സാമം സൂപമ്പി ഓദനമ്പി വിഞ്ഞാപേത്വാ ഭുഞ്ജന്തി; ഭത്തഗ്ഗേപി ഉച്ചാസദ്ദാ മഹാസദ്ദാ വിഹരന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ സമണാ സക്യപുത്തിയാ ദുന്നിവത്ഥാ ദുപ്പാരുതാ അനാകപ്പസമ്പന്നാ പിണ്ഡായ ചരിസ്സന്തി; മനുസ്സാനം ഭുഞ്ജമാനാനം ഉപരിഭോജനേപി ഉത്തിട്ഠപത്തം ഉപനാമേസ്സന്തി, ഉപരിഖാദനീയേപി – ഉപരിസായനീയേപി – ഉപരിപാനീയേപി ഉത്തിട്ഠപത്തം ഉപനാമേസ്സന്തി; സാമം സൂപമ്പി ഓദനമ്പി വിഞ്ഞാപേത്വാ ഭുഞ്ജിസ്സന്തി; ഭത്തഗ്ഗേപി ഉച്ചാസദ്ദാ മഹാസദ്ദാ വിഹരിസ്സന്തി, സേയ്യഥാപി ബ്രാഹ്മണാ ബ്രാഹ്മണഭോജനേ’’തി. അസ്സോസും ഖോ ഭിക്ഖൂ തേസം മനുസ്സാനം ഉജ്ഝായന്താനം ഖിയ്യന്താനം വിപാചേന്താനം ¶ …പേ… അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. സച്ചം കിര, ഭിക്ഖവേ…പേ… സച്ചം, ഭഗവാതി…പേ… വിഗരഹിത്വാ ¶ ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി –

‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആചരിയം. ആചരിയോ, ഭിക്ഖവേ, അന്തേവാസികമ്ഹി പുത്തചിത്തം ഉപട്ഠാപേസ്സതി, അന്തേവാസികോ ആചരിയമ്ഹി പിതുചിത്തം ഉപട്ഠാപേസ്സതി. ഏവം തേ അഞ്ഞമഞ്ഞം സഗാരവാ സപ്പതിസ്സാ സഭാഗവുത്തിനോ വിഹരന്താ ഇമസ്മിം ധമ്മവിനയേ വുദ്ധിം വിരുള്ഹിം വേപുല്ലം ആപജ്ജിസ്സന്തി. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ദസവസ്സം നിസ്സായ വത്ഥും, ദസവസ്സേന നിസ്സയം ദാതും. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, ആചരിയോ ഗഹേതബ്ബോ. ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ പാദേ വന്ദിത്വാ ഉക്കുടികം നിസീദിത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാ ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘ആചരിയോ മേ, ഭന്തേ, ഹോഹി, ആയസ്മതോ നിസ്സായ വച്ഛാമി; ആചരിയോ മേ, ഭന്തേ, ഹോഹി, ആയസ്മതോ നിസ്സായ വച്ഛാമി; ആചരിയോ മേ, ഭന്തേ, ഹോഹി, ആയസ്മതോ ¶ നിസ്സായ വച്ഛാമീ’തി. ‘സാഹൂതി’ വാ ‘ലഹൂതി’ വാ ‘ഓപായിക’ന്തി വാ ‘പതിരൂപ’ന്തി വാ ‘പാസാദികേന സമ്പാദേഹീ’തി വാ കായേന വിഞ്ഞാപേതി, വാചായ വിഞ്ഞാപേതി, കായേന വാചായ വിഞ്ഞാപേതി, ഗഹിതോ ഹോതി ആചരിയോ; ന കായേന വിഞ്ഞാപേതി, ന വാചായ വിഞ്ഞാപേതി, ന കായേന വാചായ വിഞ്ഞാപേതി, ന ഗഹിതോ ഹോതി ആചരിയോ.

൭൮. [ചൂളവ. ൩൮൦ ആദയോ] ‘‘അന്തേവാസികേന ¶ , ഭിക്ഖവേ, ആചരിയമ്ഹി സമ്മാ വത്തിതബ്ബം. തത്രായം സമ്മാവത്തനാ –

‘‘കാലസ്സേവ ഉട്ഠായ ഉപാഹനം ഓമുഞ്ചിത്വാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ ദന്തകട്ഠം ദാതബ്ബം, മുഖോദകം ദാതബ്ബം, ആസനം പഞ്ഞപേതബ്ബം. സചേ യാഗു ഹോതി, ഭാജനം ധോവിത്വാ യാഗു ഉപനാമേതബ്ബാ ¶ . യാഗും പീതസ്സ ഉദകം ദത്വാ ഭാജനം പടിഗ്ഗഹേത്വാ നീചം കത്വാ സാധുകം അപ്പടിഘംസന്തേന ധോവിത്വാ പടിസാമേതബ്ബം. ആചരിയമ്ഹി വുട്ഠിതേ ആസനം ഉദ്ധരിതബ്ബം. സചേ സോ ദേസോ ഉക്ലാപോ ഹോതി, സോ ദേസോ സമ്മജ്ജിതബ്ബോ.

‘‘സചേ ആചരിയോ ഗാമം പവിസിതുകാമോ ഹോതി, നിവാസനം ദാതബ്ബം, പടിനിവാസനം പടിഗ്ഗഹേതബ്ബം, കായബന്ധനം ദാതബ്ബം, സഗുണം കത്വാ സങ്ഘാടിയോ ദാതബ്ബാ, ധോവിത്വാ പത്തോ സോദകോ ദാതബ്ബോ. സചേ ആചരിയോ പച്ഛാസമണം ആകങ്ഖതി, തിമണ്ഡലം പടിച്ഛാദേന്തേന പരിമണ്ഡലം നിവാസേത്വാ കായബന്ധനം ബന്ധിത്വാ സഗുണം കത്വാ സങ്ഘാടിയോ പാരുപിത്വാ ഗണ്ഠികം പടിമുഞ്ചിത്വാ ധോവിത്വാ ¶ പത്തം ഗഹേത്വാ ആചരിയസ്സ പച്ഛാസമണേന ഹോതബ്ബം. നാതിദൂരേ ഗന്തബ്ബം, നാച്ചാസന്നേ ഗന്തബ്ബം, പത്തപരിയാപന്നം പടിഗ്ഗഹേതബ്ബം. ന ആചരിയസ്സ ഭണമാനസ്സ അന്തരന്തരാ കഥാ ഓപാതേതബ്ബാ. ആചരിയോ ആപത്തിസാമന്താ ഭണമാനോ നിവാരേതബ്ബോ.

‘‘നിവത്തന്തേന പഠമതരം ആഗന്ത്വാ ആസനം പഞ്ഞപേതബ്ബം, പാദോദകം പാദപീഠം പാദകഥലികം ഉപനിക്ഖിപിതബ്ബം, പച്ചുഗ്ഗന്ത്വാ പത്തചീവരം പടിഗ്ഗഹേതബ്ബം, പടിനിവാസനം ദാതബ്ബം, നിവാസനം പടിഗ്ഗഹേതബ്ബം. സചേ ചീവരം സിന്നം ഹോതി, മുഹുത്തം ഉണ്ഹേ ഓതാപേതബ്ബം, ന ച ഉണ്ഹേ ചീവരം നിദഹിതബ്ബം. ചീവരം സങ്ഘരിതബ്ബം. ചീവരം സങ്ഘരന്തേന ചതുരങ്ഗുലം കണ്ണം ഉസ്സാരേത്വാ ചീവരം സങ്ഘരിതബ്ബം – മാ മജ്ഝേ ഭങ്ഗോ അഹോസീതി. ഓഭോഗേ കായബന്ധനം കാതബ്ബം.

‘‘സചേ പിണ്ഡപാതോ ഹോതി ¶ , ആചരിയോ ച ഭുഞ്ജിതുകാമോ ഹോതി, ഉദകം ദത്വാ പിണ്ഡപാതോ ഉപനാമേതബ്ബോ. ആചരിയോ പാനീയേന പുച്ഛിതബ്ബോ. ഭുത്താവിസ്സ ഉദകം ദത്വാ പത്തം പടിഗ്ഗഹേത്വാ നീചം കത്വാ സാധുകം അപ്പടിഘംസന്തേന ധോവിത്വാ വോദകം കത്വാ മുഹുത്തം ഉണ്ഹേ ഓതാപേതബ്ബോ, ന ച ഉണ്ഹേ പത്തോ നിദഹിതബ്ബോ. പത്തചീവരം നിക്ഖിപിതബ്ബം. പത്തം നിക്ഖിപന്തേന ഏകേന ഹത്ഥേന പത്തം ഗഹേത്വാ ഏകേന ഹത്ഥേന ഹേട്ഠാമഞ്ചം വാ ഹേട്ഠാപീഠം വാ പരാമസിത്വാ പത്തോ നിക്ഖിപിതബ്ബോ. ന ച അനന്തരഹിതായ ഭൂമിയാ പത്തോ ¶ നിക്ഖിപിതബ്ബോ. ചീവരം നിക്ഖിപന്തേന ഏകേന ഹത്ഥേന ചീവരം ഗഹേത്വാ ഏകേന ഹത്ഥേന ചീവരവംസം വാ ചീവരരജ്ജും വാ പമജ്ജിത്വാ പാരതോ അന്തം ഓരതോ ഭോഗം കത്വാ ചീവരം നിക്ഖിപിതബ്ബം. ആചരിയമ്ഹി വുട്ഠിതേ ആസനം ഉദ്ധരിതബ്ബം, പാദോദകം പാദപീഠം പാദകഥലികം പടിസാമേതബ്ബം. സചേ സോ ദേസോ ഉക്ലാപോ ഹോതി, സോ ദേസോ സമ്മജ്ജിതബ്ബോ.

‘‘സചേ ആചരിയോ നഹായിതുകാമോ ഹോതി, നഹാനം പടിയാദേതബ്ബം. സചേ സീതേന അത്ഥോ ഹോതി, സീതം പടിയാദേതബ്ബം. സചേ ഉണ്ഹേന അത്ഥോ ഹോതി, ഉണ്ഹം പടിയാദേതബ്ബം.

‘‘സചേ ആചരിയോ ജന്താഘരം പവിസിതുകാമോ ഹോതി, ചുണ്ണം സന്നേതബ്ബം, മത്തികാ തേമേതബ്ബാ, ജന്താഘരപീഠം ആദായ ആചരിയസ്സ പിട്ഠിതോ പിട്ഠിതോ ഗന്ത്വാ ജന്താഘരപീഠം ദത്വാ ചീവരം പടിഗ്ഗഹേത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം, ചുണ്ണം ദാതബ്ബം, മത്തികാ ദാതബ്ബാ. സചേ ഉസ്സഹതി, ജന്താഘരം പവിസിതബ്ബം. ജന്താഘരം പവിസന്തേന ¶ മത്തികായ മുഖം മക്ഖേത്വാ പുരതോ ച പച്ഛതോ ച പടിച്ഛാദേത്വാ ജന്താഘരം പവിസിതബ്ബം. ന ഥേരേ ഭിക്ഖൂ അനുപഖജ്ജ നിസീദിതബ്ബം. ന നവാ ഭിക്ഖൂ ആസനേന പടിബാഹിതബ്ബാ. ജന്താഘരേ ആചരിയസ്സ പരികമ്മം കാതബ്ബം. ജന്താഘരാ നിക്ഖമന്തേന ¶ ജന്താഘരപീഠം ആദായ പുരതോ ച പച്ഛതോ ച പടിച്ഛാദേത്വാ ജന്താഘരാ നിക്ഖമിതബ്ബം.

‘‘ഉദകേപി ആചരിയസ്സ പരികമ്മം കാതബ്ബം. നഹാതേന പഠമതരം ഉത്തരിത്വാ അത്തനോ ഗത്തം വോദകം കത്വാ നിവാസേത്വാ ആചരിയസ്സ ഗത്തതോ ഉദകം പമജ്ജിതബ്ബം, നിവാസനം ദാതബ്ബം, സങ്ഘാടി ദാതബ്ബാ, ജന്താഘരപീഠം ആദായ പഠമതരം ആഗന്ത്വാ ആസനം പഞ്ഞപേതബ്ബം, പാദോദകം പാദപീഠം പാദകഥലികം ഉപനിക്ഖിപിതബ്ബം. ആചരിയോ പാനീയേന പുച്ഛിതബ്ബോ. സചേ ഉദ്ദിസാപേതുകാമോ ഹോതി, ഉദ്ദിസാപേതബ്ബോ. സചേ പരിപുച്ഛിതുകാമോ ഹോതി, പരിപുച്ഛിതബ്ബോ.

‘‘യസ്മിം വിഹാരേ ആചരിയോ വിഹരതി, സചേ സോ വിഹാരോ ഉക്ലാപോ ഹോതി, സചേ ഉസ്സഹതി, സോധേതബ്ബോ. വിഹാരം സോധേന്തേന പഠമം പത്തചീവരം നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം; നിസീദനപച്ചത്ഥരണം നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം; ഭിസിബിബ്ബോഹനം നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം; മഞ്ചോ നീചം കത്വാ സാധുകം അപ്പടിഘംസന്തേന, അസങ്ഘട്ടേന്തേന കവാടപിട്ഠം, നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബോ; പീഠം നീചം കത്വാ സാധുകം അപ്പടിഘംസന്തേന, അസങ്ഘട്ടേന്തേന ¶ കവാടപിട്ഠം, നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം; മഞ്ചപടിപാദകാ നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബാ; ഖേളമല്ലകോ നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബോ ¶ ; അപസ്സേനഫലകം നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം; ഭൂമത്ഥരണം യഥാപഞ്ഞത്തം സല്ലക്ഖേത്വാ നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം. സചേ വിഹാരേ സന്താനകം ഹോതി, ഉല്ലോകാ പഠമം ഓഹാരേതബ്ബം, ആലോകസന്ധികണ്ണഭാഗാ പമജ്ജിതബ്ബാ. സചേ ഗേരുകപരികമ്മകതാ ഭിത്തി കണ്ണകിതാ ഹോതി, ചോളകം തേമേത്വാ പീളേത്വാ പമജ്ജിതബ്ബാ. സചേ കാളവണ്ണകതാ ഭൂമി കണ്ണകിതാ ഹോതി, ചോളകം തേമേത്വാ പീളേത്വാ പമജ്ജിതബ്ബാ. സചേ അകതാ ഹോതി ഭൂമി, ഉദകേന പരിപ്ഫോസിത്വാ സമ്മജ്ജിതബ്ബാ – മാ വിഹാരോ രജേന ഉഹഞ്ഞീതി. സങ്കാരം വിചിനിത്വാ ഏകമന്തം ഛഡ്ഡേതബ്ബം.

‘‘ഭൂമത്ഥരണം ഓതാപേത്വാ സോധേത്വാ പപ്ഫോടേത്വാ അതിഹരിത്വാ യഥാപഞ്ഞത്തം പഞ്ഞപേതബ്ബം. മഞ്ചപടിപാദകാ ഓതാപേത്വാ പമജ്ജിത്വാ അതിഹരിത്വാ യഥാഠാനേ ഠപേതബ്ബാ. മഞ്ചോ ഓതാപേത്വാ സോധേത്വാ പപ്ഫോടേത്വാ നീചം കത്വാ സാധുകം അപ്പടിഘംസന്തേന, അസങ്ഘട്ടേന്തേന കവാടപിട്ഠം, അതിഹരിത്വാ യഥാപഞ്ഞത്തം പഞ്ഞപേതബ്ബോ. പീഠം ഓതാപേത്വാ സോധേത്വാ പപ്ഫോടേത്വാ നീചം കത്വാ സാധുകം അപ്പടിഘംസന്തേന, അസങ്ഘട്ടേന്തേന കവാടപിട്ഠം, അതിഹരിത്വാ യഥാപഞ്ഞത്തം പഞ്ഞപേതബ്ബം. ഭിസിബിബ്ബോഹനം ഓതാപേത്വാ സോധേത്വാ പപ്ഫോടേത്വാ അതിഹരിത്വാ യഥാപഞ്ഞത്തം പഞ്ഞപേതബ്ബം. നിസീദനപച്ചത്ഥരണം ഓതാപേത്വാ സോധേത്വാ പപ്ഫോടേത്വാ അതിഹരിത്വാ യഥാപഞ്ഞത്തം പഞ്ഞപേതബ്ബം. ഖേളമല്ലകോ ¶ ഓതാപേത്വാ പമജ്ജിത്വാ അതിഹരിത്വാ യഥാഠാനേ ഠപേതബ്ബോ ¶ . അപസ്സേനഫലകം ഓതാപേത്വാ പമജ്ജിത്വാ അതിഹരിത്വാ യഥാഠാനേ ഠപേതബ്ബം. പത്തചീവരം നിക്ഖിപിതബ്ബം. പത്തം നിക്ഖിപന്തേന ഏകേന ഹത്ഥേന പത്തം ഗഹേത്വാ ഏകേന ഹത്ഥേന ഹേട്ഠാമഞ്ചം വാ ഹേട്ഠാപീഠം വാ പരാമസിത്വാ പത്തോ നിക്ഖിപിതബ്ബോ. ന ച അനന്തരഹിതായ ഭൂമിയാ പത്തോ നിക്ഖിപിതബ്ബോ. ചീവരം നിക്ഖിപന്തേന ഏകേന ഹത്ഥേന ചീവരം ഗഹേത്വാ ഏകേന ഹത്ഥേന ചീവരവംസം വാ ചീവരരജ്ജും വാ പമജ്ജിത്വാ പാരതോ അന്തം ഓരതോ ഭോഗം കത്വാ ചീവരം നിക്ഖിപിതബ്ബം.

‘‘സചേ പുരത്ഥിമാ സരജാ വാതാ വായന്തി, പുരത്ഥിമാ വാതപാനാ ഥകേതബ്ബാ. സചേ പച്ഛിമാ സരജാ വാതാ വായന്തി, പച്ഛിമാ വാതപാനാ ഥകേതബ്ബാ. സചേ ഉത്തരാ സരജാ വാതാ വായന്തി, ഉത്തരാ വാതപാനാ ഥകേതബ്ബാ ¶ . സചേ ദക്ഖിണാ സരജാ വാതാ വായന്തി, ദക്ഖിണാ വാതപാനാ ഥകേതബ്ബാ. സചേ സീതകാലോ ഹോതി, ദിവാ വാതപാനാ വിവരിതബ്ബാ, രത്തിം ഥകേതബ്ബാ. സചേ ഉണ്ഹകാലോ ഹോതി, ദിവാ വാതപാനാ ഥകേതബ്ബാ, രത്തിം വിവരിതബ്ബാ.

‘‘സചേ പരിവേണം ഉക്ലാപം ഹോതി, പരിവേണം സമ്മജ്ജിതബ്ബം. സചേ കോട്ഠകോ ഉക്ലാപോ ഹോതി, കോട്ഠകോ സമ്മജ്ജിതബ്ബോ. സചേ ഉപട്ഠാനസാലാ ഉക്ലാപാ ഹോതി, ഉപട്ഠാനസാലാ സമ്മജ്ജിതബ്ബാ. സചേ അഗ്ഗിസാലാ ഉക്ലാപാ ഹോതി, അഗ്ഗിസാലാ സമ്മജ്ജിതബ്ബാ. സചേ വച്ചകുടി ഉക്ലാപാ ഹോതി, വച്ചകുടി സമ്മജ്ജിതബ്ബാ. സചേ പാനീയം ന ഹോതി, പാനീയം ഉപട്ഠാപേതബ്ബം. സചേ പരിഭോജനീയം ന ഹോതി, പരിഭോജനീയം ഉപട്ഠാപേതബ്ബം ¶ . സചേ ആചമനകുമ്ഭിയം ഉദകം ന ഹോതി, ആചമനകുമ്ഭിയാ ഉദകം ആസിഞ്ചിതബ്ബം.

‘‘സചേ ആചരിയസ്സ അനഭിരതി ഉപ്പന്നാ ഹോതി, അന്തേവാസികേന വൂപകാസേതബ്ബോ, വൂപകാസാപേതബ്ബോ, ധമ്മകഥാ വാസ്സ കാതബ്ബാ. സചേ ആചരിയസ്സ കുക്കുച്ചം ഉപ്പന്നം ഹോതി, അന്തേവാസികേന വിനോദേതബ്ബം, വിനോദാപേതബ്ബം, ധമ്മകഥാ വാസ്സ കാതബ്ബാ. സചേ ആചരിയസ്സ ദിട്ഠിഗതം ഉപ്പന്നം ഹോതി, അന്തേവാസികേന വിവേചേതബ്ബം, വിവേചാപേതബ്ബം, ധമ്മകഥാ വാസ്സ കാതബ്ബാ. സചേ ആചരിയോ ഗരുധമ്മം അജ്ഝാപന്നോ ഹോതി പരിവാസാരഹോ, അന്തേവാസികേന ഉസ്സുക്കം കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സങ്ഘോ ആചരിയസ്സ പരിവാസം ദദേയ്യാതി. സചേ ആചരിയോ മൂലായ പടികസ്സനാരഹോ ഹോതി, അന്തേവാസികേന ഉസ്സുക്കം കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സങ്ഘോ ആചരിയം മൂലായ പടികസ്സേയ്യാതി. സചേ ആചരിയോ മാനത്താരഹോ ഹോതി, അന്തേവാസികേന ഉസ്സുക്കം കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സങ്ഘോ ആചരിയസ്സ മാനത്തം ദദേയ്യാതി. സചേ ആചരിയോ അബ്ഭാനാരഹോ ഹോതി, അന്തേവാസികേന ഉസ്സുക്കം കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സങ്ഘോ ആചരിയം അബ്ഭേയ്യാതി ¶ . സചേ സങ്ഘോ ആചരിയസ്സ കമ്മം കത്തുകാമോ ഹോതി, തജ്ജനീയം വാ നിയസ്സം വാ പബ്ബാജനീയം വാ പടിസാരണീയം വാ ഉക്ഖേപനീയം വാ, അന്തേവാസികേന ഉസ്സുക്കം കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സങ്ഘോ ആചരിയസ്സ കമ്മം ന കരേയ്യ, ലഹുകായ വാ പരിണാമേയ്യാതി. കതം വാ പനസ്സ ഹോതി സങ്ഘേന കമ്മം, തജ്ജനീയം വാ നിയസ്സം വാ പബ്ബാജനീയം വാ പടിസാരണീയം ¶ ¶ വാ ഉക്ഖേപനീയം വാ, അന്തേവാസികേന ഉസ്സുക്കം കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ ആചരിയോ സമ്മാ വത്തേയ്യ, ലോമം പാതേയ്യ, നേത്ഥാരം വത്തേയ്യ, സങ്ഘോ തം കമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേയ്യാതി.

‘‘സചേ ആചരിയസ്സ ചീവരം ധോവിതബ്ബം ഹോതി, അന്തേവാസികേന ധോവിതബ്ബം, ഉസ്സുക്കം വാ കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ ആചരിയസ്സ ചീവരം ധോവിയേഥാതി. സചേ ആചരിയസ്സ ചീവരം കാതബ്ബം ഹോതി, അന്തേവാസികേന കാതബ്ബം, ഉസ്സുക്കം വാ കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ ആചരിയസ്സ ചീവരം കരിയേഥാതി. സചേ ആചരിയസ്സ രജനം പചിതബ്ബം ഹോതി, അന്തേവാസികേന പചിതബ്ബം, ഉസ്സുക്കം വാ കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ ആചരിയസ്സ രജനം പചിയേഥാതി. സചേ ആചരിയസ്സ ചീവരം രജിതബ്ബം ഹോതി, അന്തേവാസികേന രജിതബ്ബം, ഉസ്സുക്കം വാ കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ ആചരിയസ്സ ചീവരം രജിയേഥാതി. ചീവരം രജന്തേന സാധുകം സമ്പരിവത്തകം സമ്പരിവത്തകം രജിതബ്ബം, ന ച അച്ഛിന്നേ ഥേവേ പക്കമിതബ്ബം.

‘‘ന ആചരിയം അനാപുച്ഛാ ഏകച്ചസ്സ പത്തോ ദാതബ്ബോ, ന ഏകച്ചസ്സ പത്തോ പടിഗ്ഗഹേതബ്ബോ; ന ഏകച്ചസ്സ ചീവരം ദാതബ്ബം; ന ഏകച്ചസ്സ ചീവരം പടിഗ്ഗഹേതബ്ബം; ന ഏകച്ചസ്സ പരിക്ഖാരോ ദാതബ്ബോ; ന ഏകച്ചസ്സ പരിക്ഖാരോ പടിഗ്ഗഹേതബ്ബോ; ന ഏകച്ചസ്സ കേസാ ഛേദേതബ്ബാ; ന ഏകച്ചേന കേസാ ഛേദാപേതബ്ബാ; ന ഏകച്ചസ്സ പരികമ്മം കാതബ്ബം; ന ഏകച്ചേന പരികമ്മം കാരാപേതബ്ബം; ന ഏകച്ചസ്സ വേയ്യാവച്ചോ കാതബ്ബോ; ന ഏകച്ചേന വേയ്യാവച്ചോ കാരാപേതബ്ബോ; ന ഏകച്ചസ്സ പച്ഛാസമണേന ¶ ഹോതബ്ബം; ന ഏകച്ചോ പച്ഛാസമണോ ആദാതബ്ബോ; ന ഏകച്ചസ്സ പിണ്ഡപാതോ നീഹരിതബ്ബോ; ന ഏകച്ചേന പിണ്ഡപാതോ നീഹരാപേതബ്ബോ. ന ആചരിയം അനാപുച്ഛാ ഗാമോ പവിസിതബ്ബോ, ന സുസാനം ഗന്തബ്ബം, ന ദിസാ പക്കമിതബ്ബാ. സചേ ആചരിയോ ഗിലാനോ ഹോതി, യാവജീവം ഉപട്ഠാതബ്ബോ, വുട്ഠാനമസ്സ ആഗമേതബ്ബ’’ന്തി.

ആചരിയവത്തം നിട്ഠിതം.

൧൯. അന്തേവാസികവത്തകഥാ

൭൯. [ചൂളവ. ൩൮൧-൩൮൨] ‘‘ആചരിയേന ¶ , ഭിക്ഖവേ, അന്തേവാസികമ്ഹി സമ്മാ വത്തിതബ്ബം. തത്രായം സമ്മാവത്തനാ –

‘‘ആചരിയേന ¶ , ഭിക്ഖവേ, അന്തേവാസികോ സങ്ഗഹേതബ്ബോ അനുഗ്ഗഹേതബ്ബോ ഉദ്ദേസേന പരിപുച്ഛായ ഓവാദേന അനുസാസനിയാ. സചേ ആചരിയസ്സ പത്തോ ഹോതി, അന്തേവാസികസ്സ പത്തോ ന ഹോതി, ആചരിയേന അന്തേവാസികസ്സ പത്തോ ദാതബ്ബോ, ഉസ്സുക്കം വാ കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ അന്തേവാസികസ്സ പത്തോ ഉപ്പജ്ജിയേഥാതി. സചേ ആചരിയസ്സ ചീവരം ഹോതി, അന്തേവാസികസ്സ ചീവരം ന ഹോതി, ആചരിയേന അന്തേവാസികസ്സ ചീവരം ദാതബ്ബം, ഉസ്സുക്കം വാ കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ അന്തേവാസികസ്സ ചീവരം ഉപ്പജ്ജിയേഥാതി. സചേ ആചരിയസ്സ പരിക്ഖാരോ ഹോതി, അന്തേവാസികസ്സ പരിക്ഖാരോ ന ഹോതി, ആചരിയേന അന്തേവാസികസ്സ പരിക്ഖാരോ ദാതബ്ബോ, ഉസ്സുക്കം വാ കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ അന്തേവാസികസ്സ പരിക്ഖാരോ ഉപ്പജ്ജിയേഥാതി.

‘‘സചേ അന്തേവാസികോ ഗിലാനോ ഹോതി, കാലസ്സേവ ഉട്ഠായ ദന്തകട്ഠം ദാതബ്ബം, മുഖോദകം ദാതബ്ബം, ആസനം പഞ്ഞപേതബ്ബം. സചേ യാഗു ഹോതി, ഭാജനം ¶ ധോവിത്വാ യാഗു ഉപനാമേതബ്ബാ. യാഗും പീതസ്സ ഉദകം ദത്വാ ഭാജനം പടിഗ്ഗഹേത്വാ നീചം കത്വാ സാധുകം അപ്പടിഘംസന്തേന ധോവിത്വാ പടിസാമേതബ്ബം. അന്തേവാസികമ്ഹി വുട്ഠിതേ ആസനം ഉദ്ധരിതബ്ബം. സചേ സോ ദേസോ ഉക്ലാപോ ഹോതി, സോ ദേസോ സമ്മജ്ജിതബ്ബോ.

‘‘സചേ അന്തേവാസികോ ഗാമം പവിസിതുകാമോ ഹോതി, നിവാസനം ദാതബ്ബം, പടിനിവാസനം പടിഗ്ഗഹേതബ്ബം, കായബന്ധനം ദാതബ്ബം, സഗുണം കത്വാ സങ്ഘാടിയോ ദാതബ്ബാ, ധോവിത്വാ പത്തോ സോദകോ ദാതബ്ബോ.

‘‘ഏത്താവതാ നിവത്തിസ്സതീതി ആസനം പഞ്ഞപേതബ്ബം, പാദോദകം പാദപീഠം പാദകഥലികം ഉപനിക്ഖിപിതബ്ബം, പച്ചുഗ്ഗന്ത്വാ പത്തചീവരം പടിഗ്ഗഹേതബ്ബം, പടിനിവാസനം ദാതബ്ബം, നിവാസനം പടിഗ്ഗഹേതബ്ബം. സചേ ചീവരം സിന്നം ഹോതി, മുഹുത്തം ഉണ്ഹേ ഓതാപേതബ്ബം, ന ച ഉണ്ഹേ ചീവരം നിദഹിതബ്ബം. ചീവരം സങ്ഘരിതബ്ബം. ചീവരം സങ്ഘരന്തേന ചതുരങ്ഗുലം കണ്ണം ഉസ്സാരേത്വാ ചീവരം സങ്ഘരിതബ്ബം – മാ മജ്ഝേ ഭങ്ഗോ അഹോസീതി. ഓഭോഗേ കായബന്ധനം കാതബ്ബം.

‘‘സചേ ¶ പിണ്ഡപാതോ ഹോതി, അന്തേവാസികോ ച ഭുഞ്ജിതുകാമോ ഹോതി, ഉദകം ദത്വാ പിണ്ഡപാതോ ഉപനാമേതബ്ബോ. അന്തേവാസികോ പാനീയേന പുച്ഛിതബ്ബോ. ഭുത്താവിസ്സ ഉദകം ദത്വാ പത്തം പടിഗ്ഗഹേത്വാ നീചം കത്വാ സാധുകം അപ്പടിഘംസന്തേന ധോവിത്വാ വോദകം കത്വാ മുഹുത്തം ഉണ്ഹേ ¶ ഓതാപേതബ്ബോ, ന ച ഉണ്ഹേ പത്തോ നിദഹിതബ്ബോ. പത്തചീവരം നിക്ഖിപിതബ്ബം. പത്തം നിക്ഖിപന്തേന ഏകേന ഹത്ഥേന പത്തം ഗഹേത്വാ ഏകേന ഹത്ഥേന ഹേട്ഠാമഞ്ചം വാ ഹേട്ഠാപീഠം വാ പരാമസിത്വാ ¶ പത്തോ നിക്ഖിപിതബ്ബോ. ന ച അനന്തരഹിതായ ഭൂമിയാ പത്തോ നിക്ഖിപിതബ്ബോ. ചീവരം നിക്ഖിപന്തേന ഏകേന ഹത്ഥേന ചീവരം ഗഹേത്വാ ഏകേന ഹത്ഥേന ചീവരവംസം വാ ചീവരരജ്ജും വാ പമജ്ജിത്വാ പാരതോ അന്തം ഓരതോ ഭോഗം കത്വാ ചീവരം നിക്ഖിപിതബ്ബം. അന്തേവാസികമ്ഹി വുട്ഠിതേ ആസനം ഉദ്ധരിതബ്ബം, പാദോദകം പാദപീഠം പാദകഥലികം പടിസാമേതബ്ബം. സചേ സോ ദേസോ ഉക്ലാപോ ഹോതി, സോ ദേസോ സമ്മജ്ജിതബ്ബോ.

‘‘സചേ അന്തേവാസികോ നഹായിതുകാമോ ഹോതി, നഹാനം പടിയാദേതബ്ബം. സചേ സീതേന അത്ഥോ ഹോതി, സീതം പടിയാദേതബ്ബം. സചേ ഉണ്ഹേന അത്ഥോ ഹോതി, ഉണ്ഹം പടിയാദേതബ്ബം.

‘‘സചേ അന്തേവാസികോ ജന്താഘരം പവിസിതുകാമോ ഹോതി, ചുണ്ണം സന്നേതബ്ബം, മത്തികാ തേമേതബ്ബാ, ജന്താഘരപീഠം ആദായ ഗന്ത്വാ ജന്താഘരപീഠം ദത്വാ ചീവരം പടിഗ്ഗഹേത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം, ചുണ്ണം ദാതബ്ബം, മത്തികാ ദാതബ്ബാ. സചേ ഉസ്സഹതി, ജന്താഘരം പവിസിതബ്ബം. ജന്താഘരം പവിസന്തേന മത്തികായ മുഖം മക്ഖേത്വാ പുരതോ ച പച്ഛതോ ച പടിച്ഛാദേത്വാ ജന്താഘരം പവിസിതബ്ബം. ന ച ഥേരേ ഭിക്ഖൂ അനുപഖജ്ജ നിസീദിതബ്ബം, ന നവാ ഭിക്ഖൂ ആസനേന പടിബാഹിതബ്ബാ. ജന്താഘരേ അന്തേവാസികസ്സ പരികമ്മം കാതബ്ബം. ജന്താഘരാ നിക്ഖമന്തേന ജന്താഘരപീഠം ആദായ പുരതോ ച പച്ഛതോ ച പടിച്ഛാദേത്വാ ജന്താഘരാ നിക്ഖമിതബ്ബം.

‘‘ഉദകേപി അന്തേവാസികസ്സ പരികമ്മം കാതബ്ബം. നഹാതേന പഠമതരം ഉത്തരിത്വാ അത്തനോ ഗത്തം വോദകം കത്വാ നിവാസേത്വാ അന്തേവാസികസ്സ ¶ ഗത്തതോ ഉദകം പമജ്ജിതബ്ബം, നിവാസനം ദാതബ്ബം, സങ്ഘാടി ദാതബ്ബാ, ജന്താഘരപീഠം ആദായ പഠമതരം ആഗന്ത്വാ ആസനം പഞ്ഞപേതബ്ബം, പാദോദകം പാദപീഠം പാദകഥലികം ഉപനിക്ഖിപിതബ്ബം. അന്തേവാസികോ പാനീയേന പുച്ഛിതബ്ബോ.

‘‘യസ്മിം വിഹാരേ അന്തേവാസികോ വിഹരതി, സചേ സോ വിഹാരോ ഉക്ലാപോ ഹോതി, സചേ ഉസ്സഹതി, സോധേതബ്ബോ. വിഹാരം സോധേന്തേന പഠമം പത്തചീവരം നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം; നിസീദനപച്ചത്ഥരണം നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം; ഭിസിബിബ്ബോഹനം നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം ¶ ; ¶ മഞ്ചോ നീചം കത്വാ സാധുകം അപ്പടിഘംസന്തേന, അസങ്ഘട്ടേന്തേന കവാടപിട്ഠം, നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബോ; പീഠം നീചം കത്വാ സാധുകം അപ്പടിഘംസന്തേന, അസങ്ഘട്ടേന്തേന കവാടപിട്ഠം, നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം; മഞ്ചപടിപാദകാ നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബാ; ഖേളമല്ലകോ നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബോ; അപസ്സേനഫലകം നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം; ഭൂമത്ഥരണം യഥാപഞ്ഞത്തം സല്ലക്ഖേത്വാ നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം. സചേ വിഹാരേ സന്താനകം ഹോതി, ഉല്ലോകാ പഠമം ഓതാരേതബ്ബം, ആലോകസന്ധികണ്ണഭാഗാ പമജ്ജിതബ്ബാ. സചേ ഗേരുകപരികമ്മകതാ ഭിത്തി കണ്ണകിതാ ഹോതി, ചോളകം തേമേത്വാ പീളേത്വാ പമജ്ജിതബ്ബാ. സചേ കാളവണ്ണകതാ ഭൂമി കണ്ണകിതാ ഹോതി, ചോളകം തേമേത്വാ പീളേത്വാ പമജ്ജിതബ്ബാ. സചേ അകതാ ഹോതി ഭൂമി, ഉദകേന പരിപ്ഫോസിത്വാ സമ്മജ്ജിതബ്ബാ – മാ വിഹാരോ രജേന ¶ ഉഹഞ്ഞീതി. സങ്കാരം വിചിനിത്വാ ഏകമന്തം ഛഡ്ഡേതബ്ബം.

‘‘ഭൂമത്ഥരണം ഓതാപേത്വാ സോധേത്വാ പപ്ഫോടേത്വാ അതിഹരിത്വാ യഥാപഞ്ഞത്തം പഞ്ഞപേതബ്ബം. മഞ്ചപടിപാദകാ ഓതാപേത്വാ പമജ്ജിത്വാ അതിഹരിത്വാ യഥാഠാനേ ഠപേതബ്ബാ. മഞ്ചോ ഓതാപേത്വാ സോധേത്വാ പപ്ഫോടേത്വാ നീചം കത്വാ സാധുകം അപ്പടിഘംസന്തേന, അസങ്ഘട്ടേന്തേന കവാടപിട്ഠം, അതിഹരിത്വാ യഥാപഞ്ഞത്തം പഞ്ഞപേതബ്ബോ. പീഠം ഓതാപേത്വാ സോധേത്വാ പപ്ഫോടേത്വാ നീചം കത്വാ സാധുകം അപ്പടിഘംസന്തേന, അസങ്ഘട്ടേന്തേന കവാടപിട്ഠം, അതിഹരിത്വാ യഥാപഞ്ഞത്തം പഞ്ഞപേതബ്ബം. ഭിസിബിബ്ബോഹനം ഓതാപേത്വാ സോധേത്വാ പപ്ഫോടേത്വാ അതിഹരിത്വാ യഥാപഞ്ഞത്തം പഞ്ഞപേതബ്ബം. നിസീദനപച്ചത്ഥരണം ഓതാപേത്വാ സോധേത്വാ പപ്ഫോടേത്വാ അതിഹരിത്വാ യഥാപഞ്ഞത്തം പഞ്ഞപേതബ്ബം. ഖേളമല്ലകോ ഓതാപേത്വാ പമജ്ജിത്വാ അതിഹരിത്വാ യഥാഠാനേ ഠപേതബ്ബോ. അപസ്സേനഫലകം ഓതാപേത്വാ പമജ്ജിത്വാ അതിഹരിത്വാ യഥാഠാനേ ഠപേതബ്ബം. പത്തചീവരം നിക്ഖിപിതബ്ബം. പത്തം നിക്ഖിപന്തേന ഏകേന ഹത്ഥേന പത്തം ഗഹേത്വാ ഏകേന ഹത്ഥേന ഹേട്ഠാമഞ്ചം വാ ഹേട്ഠാപീഠം വാ പരാമസിത്വാ പത്തോ നിക്ഖിപിതബ്ബോ. ന ച അനന്തരഹിതായ ഭൂമിയാ പത്തോ നിക്ഖിപിതബ്ബോ. ചീവരം നിക്ഖിപന്തേന ഏകേന ഹത്ഥേന ചീവരം ഗഹേത്വാ ഏകേന ഹത്ഥേന ചീവരവംസം വാ ചീവരരജ്ജും വാ പമജ്ജിത്വാ പാരതോ അന്തം ഓരതോ ഭോഗം കത്വാ ചീവരം നിക്ഖിപിതബ്ബം.

‘‘സചേ ¶ പുരത്ഥിമാ സരജാ വാതാ വായന്തി, പുരത്ഥിമാ വാതപാനാ ¶ ഥകേതബ്ബാ. സചേ പച്ഛിമാ സരജാ വാതാ വായന്തി, പച്ഛിമാ വാതപാനാ ഥകേതബ്ബാ. സചേ ഉത്തരാ സരജാ വാതാ വായന്തി, ഉത്തരാ വാതപാനാ ഥകേതബ്ബാ. സചേ ദക്ഖിണാ സരജാ വാതാ വായന്തി, ദക്ഖിണാ വാതപാനാ ഥകേതബ്ബാ. സചേ സീതകാലോ ഹോതി, ദിവാ വാതപാനാ വിവരിതബ്ബാ, രത്തിം ഥകേതബ്ബാ. സചേ ഉണ്ഹകാലോ ഹോതി, ദിവാ വാതപാനാ ഥകേതബ്ബാ, രത്തിം വിവരിതബ്ബാ.

‘‘സചേ ¶ പരിവേണം ഉക്ലാപം ഹോതി, പരിവേണം സമ്മജ്ജിതബ്ബം. സചേ കോട്ഠകോ ഉക്ലാപോ ഹോതി, കോട്ഠകോ സമ്മജ്ജിതബ്ബോ. സചേ ഉപട്ഠാനസാലാ ഉക്ലാപാ ഹോതി, ഉപട്ഠാനസാലാ സമ്മജ്ജിതബ്ബാ. സചേ അഗ്ഗിസാലാ ഉക്ലാപാ ഹോതി, അഗ്ഗിസാലാ സമ്മജ്ജിതബ്ബാ. സചേ വച്ചകുടി ഉക്ലാപാ ഹോതി, വച്ചകുടി സമ്മജ്ജിതബ്ബാ. സചേ പാനീയം ന ഹോതി, പാനീയം ഉപട്ഠാപേതബ്ബം. സചേ പരിഭോജനീയം ന ഹോതി, പരിഭോജനീയം ഉപട്ഠാപേതബ്ബം. സചേ ആചമനകുമ്ഭിയാ ഉദകം ന ഹോതി, ആചമനകുമ്ഭിയാ ഉദകം ആസിഞ്ചിതബ്ബം.

‘‘സചേ അന്തേവാസികസ്സ അനഭിരതി ഉപ്പന്നാ ഹോതി, ആചരിയേന വൂപകാസേതബ്ബോ, വൂപകാസാപേതബ്ബോ, ധമ്മകഥാ വാസ്സ കാതബ്ബാ. സചേ അന്തേവാസികസ്സ കുക്കുച്ചം ഉപ്പന്നം ഹോതി, ആചരിയേന വിനോദേതബ്ബം, വിനോദാപേതബ്ബം, ധമ്മകഥാ വാസ്സ കാതബ്ബാ. സചേ അന്തേവാസികസ്സ ദിട്ഠിഗതം ഉപ്പന്നം ഹോതി, ആചരിയേന വിവേചേതബ്ബം, വിവേചാപേതബ്ബം, ധമ്മകഥാ വാസ്സ കാതബ്ബാ. സചേ അന്തേവാസികോ ഗരുധമ്മം അജ്ഝാപന്നോ ഹോതി പരിവാസാരഹോ, ആചരിയേന ഉസ്സുക്കം ¶ കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സങ്ഘോ, അന്തേവാസികസ്സ പരിവാസം ദദേയ്യാതി. സചേ അന്തേവാസികോ മൂലായ പടികസ്സനാരഹോ ഹോതി, ആചരിയേന ഉസ്സുക്കം കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സങ്ഘോ അന്തേവാസികം മൂലായ പടികസ്സേയ്യാതി. സചേ അന്തേവാസികോ മാനത്താരഹോ ഹോതി, ആചരിയേന ഉസ്സുക്കം കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സങ്ഘോ അന്തേവാസികസ്സ മാനത്തം ദദേയ്യാതി. സചേ അന്തേവാസികോ അബ്ഭാനാരഹോ ഹോതി, ആചരിയേന ഉസ്സുക്കം കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സങ്ഘോ അന്തേവാസികം അബ്ഭേയ്യാതി. സചേ സങ്ഘോ അന്തേവാസികസ്സ കമ്മം കത്തുകാമോ ഹോതി, തജ്ജനീയം വാ നിയസ്സം വാ പബ്ബാജനീയം വാ പടിസാരണീയം വാ ഉക്ഖേപനീയം ¶ വാ, ആചരിയേന ഉസ്സുക്കം കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സങ്ഘോ അന്തേവാസികസ്സ കമ്മം ന കരേയ്യ, ലഹുകായ വാ പരിണാമേയ്യാതി. കതം വാ പനസ്സ ഹോതി സങ്ഘേന കമ്മം, തജ്ജനീയം വാ നിയസ്സം വാ പബ്ബാജനീയം വാ പടിസാരണീയം വാ ഉക്ഖേപനീയം വാ, ആചരിയേന ഉസ്സുക്കം കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ അന്തേവാസികോ സമ്മാ വത്തേയ്യ, ലോമം പാതേയ്യ, നേത്ഥാരം വത്തേയ്യ, സങ്ഘോ തം കമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേയ്യാതി.

‘‘സചേ അന്തേവാസികസ്സ ചീവരം ധോവിതബ്ബം ഹോതി, ആചരിയേന ആചിക്ഖിതബ്ബം – ‘ഏവം ധോവേയ്യാസീ’തി, ഉസ്സുക്കം വാ കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ അന്തേവാസികസ്സ ചീവരം ധോവിയേഥാതി. സചേ അന്തേവാസികസ്സ ചീവരം കാതബ്ബം ഹോതി, ആചരിയേന ആചിക്ഖിതബ്ബം – ‘ഏവം കരേയ്യാസീ’തി, ഉസ്സുക്കം വാ കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ അന്തേവാസികസ്സ ചീവരം കരിയേഥാതി. സചേ ¶ അന്തേവാസികസ്സ രജനം പചിതബ്ബം ഹോതി, ആചരിയേന ആചിക്ഖിതബ്ബം – ‘ഏവം പചേയ്യാസീ’തി, ഉസ്സുക്കം വാ കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ അന്തേവാസികസ്സ രജനം പചിയേഥാതി. സചേ ¶ അന്തേവാസികസ്സ ചീവരം രജിതബ്ബം ഹോതി, ആചരിയേന ആചിക്ഖിതബ്ബം – ‘ഏവം രജേയ്യാസീ’തി, ഉസ്സുക്കം വാ കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ അന്തേവാസികസ്സ ചീവരം രജിയേഥാതി. ചീവരം രജന്തേന സാധുകം സമ്പരിവത്തകം സമ്പരിവത്തകം രജിതബ്ബം, ന ച അച്ഛിന്നേ ഥേവേ പക്കമിതബ്ബം. സചേ അന്തേവാസികോ ഗിലാനോ ഹോതി, യാവജീവം ഉപട്ഠാതബ്ബോ, വുട്ഠാനമസ്സ ആഗമേതബ്ബ’’ന്തി.

അന്തേവാസികവത്തം നിട്ഠിതം.

ഛട്ഠഭാണവാരോ.

൨൦. പണാമനാ ഖമാപനാ

൮൦. തേന ഖോ പന സമയേന അന്തേവാസികാ ആചരിയേസു ന സമ്മാ വത്തന്തി…പേ… ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… ന, ഭിക്ഖവേ, അന്തേവാസികേന ആചരിയമ്ഹി ന സമ്മാ വത്തിതബ്ബം. യോ ന സമ്മാ വത്തേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി. നേവ സമ്മാ വത്തന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അസമ്മാവത്തന്തം പണാമേതും. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, പണാമേതബ്ബോ – പണാമേമി തന്തി വാ, മായിധ പടിക്കമീതി ¶ വാ, നീഹര തേ പത്തചീവരന്തി വാ, നാഹം തയാ ഉപട്ഠാതബ്ബോതി വാ. കായേന വിഞ്ഞാപേതി, വാചായ വിഞ്ഞാപേതി, കായേന വാചായ വിഞ്ഞാപേതി, പണാമിതോ ഹോതി അന്തേവാസികോ; ന കായേന വിഞ്ഞാപേതി, ന വാചായ വിഞ്ഞാപേതി, ന കായേന വാചായ വിഞ്ഞാപേതി, ന പണാമിതോ ഹോതി അന്തേവാസികോതി.

തേന ഖോ പന സമയേന ¶ അന്തേവാസികാ പണാമിതാ ന ഖമാപേന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഖമാപേതുന്തി. നേവ ഖമാപേന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, പണാമിതേന ന ഖമാപേതബ്ബോ. യോ ന ഖമാപേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

തേന ഖോ പന സമയേന ആചരിയാ ഖമാപിയമാനാ ന ഖമന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഖമിതുന്തി. നേവ ഖമന്തി. അന്തേവാസികാ പക്കമന്തിപി വിബ്ഭമന്തിപി തിത്ഥിയേസുപി സങ്കമന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, ഖമാപിയമാനേന ന ഖമിതബ്ബം. യോ ന ഖമേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

തേന ¶ ഖോ പന സമയേന ആചരിയാ സമ്മാവത്തന്തം പണാമേന്തി, അസമ്മാവത്തന്തം ന പണാമേന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, സമ്മാവത്തന്തോ പണാമേതബ്ബോ. യോ പണാമേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. ന ച, ഭിക്ഖവേ, അസമ്മാവത്തന്തോ ന പണാമേതബ്ബോ. യോ ന പണാമേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ.

൮൧. ‘‘പഞ്ചഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതോ അന്തേവാസികോ പണാമേതബ്ബോ. ആചരിയമ്ഹി നാധിമത്തം പേമം ഹോതി, നാധിമത്തോ പസാദോ ഹോതി, നാധിമത്താ ഹിരീ ഹോതി, നാധിമത്തോ ഗാരവോ ഹോതി, നാധിമത്താ ഭാവനാ ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതോ അന്തേവാസികോ പണാമേതബ്ബോ.

‘‘പഞ്ചഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതോ അന്തേവാസികോ ന പണാമേതബ്ബോ. ആചരിയമ്ഹി അധിമത്തം പേമം ഹോതി, അധിമത്തോ പസാദോ ഹോതി, അധിമത്താ ¶ ഹിരീ ഹോതി, അധിമത്തോ ഗാരവോ ഹോതി, അധിമത്താ ഭാവനാ ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതോ അന്തേവാസികോ ന പണാമേതബ്ബോ.

‘‘പഞ്ചഹി ¶ , ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതോ അന്തേവാസികോ അലം പണാമേതും. ആചരിയമ്ഹി നാധിമത്തം പേമം ഹോതി, നാധിമത്തോ പസാദോ ഹോതി, നാധിമത്താ ഹിരീ ഹോതി, നാധിമത്തോ ഗാരവോ ഹോതി, നാധിമത്താ ഭാവനാ ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതോ അന്തേവാസികോ അലം പണാമേതും.

‘‘പഞ്ചഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതോ അന്തേവാസികോ നാലം പണാമേതും. ആചരിയമ്ഹി അധിമത്തം പേമം ഹോതി, അധിമത്തോ പസാദോ ഹോതി, അധിമത്താ ഹിരീ ഹോതി, അധിമത്തോ ഗാരവോ ഹോതി, അധിമത്താ ഭാവനാ ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതോ അന്തേവാസികോ നാലം പണാമേതും.

‘‘പഞ്ചഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം അന്തേവാസികം അപ്പണാമേന്തോ ആചരിയോ സാതിസാരോ ഹോതി, പണാമേന്തോ അനതിസാരോ ഹോതി. ആചരിയമ്ഹി നാധിമത്തം പേമം ഹോതി, നാധിമത്തോ പസാദോ ഹോതി, നാധിമത്താ ഹിരീ ഹോതി, നാധിമത്തോ ഗാരവോ ഹോതി, നാധിമത്താ ഭാവനാ ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം അന്തേവാസികം അപ്പണാമേന്തോ ആചരിയോ സാതിസാരോ ഹോതി, പണാമേന്തോ അനതിസാരോ ഹോതി.

‘‘പഞ്ചഹി ¶ , ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം അന്തേവാസികം പണാമേന്തോ ആചരിയോ സാതിസാരോ ഹോതി, അപ്പണാമേന്തോ അനതിസാരോ ഹോതി. ആചരിയമ്ഹി അധിമത്തം പേമം ഹോതി, അധിമത്തോ പസാദോ ഹോതി, അധിമത്താ ¶ ഹിരീ ഹോതി, അധിമത്തോ ഗാരവോ ഹോതി, അധിമത്താ ഭാവനാ ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം അന്തേവാസികം പണാമേന്തോ ആചരിയോ സാതിസാരോ ഹോതി, അപ്പണാമേന്തോ അനതിസാരോ ഹോതീ’’തി.

പണാമനാ ഖമാപനാ നിട്ഠിതാ.

൨൧. ബാലഅബ്യത്തവത്ഥു

൮൨. തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ, ദസവസ്സമ്ഹാ ദസവസ്സമ്ഹാതി, ബാലാ അബ്യത്താ നിസ്സയം ദേന്തി. ദിസ്സന്തി ആചരിയാ ബാലാ, അന്തേവാസികാ പണ്ഡിതാ ¶ . ദിസ്സന്തി ആചരിയാ അബ്യത്താ, അന്തേവാസികാ ബ്യത്താ. ദിസ്സന്തി ആചരിയാ അപ്പസ്സുതാ, അന്തേവാസികാ ബഹുസ്സുതാ. ദിസ്സന്തി ആചരിയാ ദുപ്പഞ്ഞാ, അന്തേവാസികാ പഞ്ഞവന്തോ. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ… ¶ തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ഭിക്ഖൂ, ദസവസ്സമ്ഹാ ദസവസ്സമ്ഹാതി, ബാലാ അബ്യത്താ നിസ്സയം ദസ്സന്തി. ദിസ്സന്തി ആചരിയാ ബാലാ അന്തേവാസികാ പണ്ഡിതാ, ദിസ്സന്തി ആചരിയാ അബ്യത്താ അന്തേവാസികാ ബ്യത്താ, ദിസ്സന്തി ആചരിയാ അപ്പസ്സുതാ അന്തേവാസികാ ബഹുസ്സുതാ, ദിസ്സന്തി ആചരിയാ ദുപ്പഞ്ഞാ അന്തേവാസികാ പഞ്ഞവന്തോ’’തി. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… സച്ചം കിര, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂ, ദസവസ്സമ്ഹാ ദസവസ്സമ്ഹാതി, ബാലാ അബ്യത്താ നിസ്സയം ദേന്തി…പേ… സച്ചം, ഭഗവാതി. വിഗരഹി ബുദ്ധോ ഭഗവാ…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ബാലേന അബ്യത്തേന നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ. യോ ദദേയ്യ, ആപത്തി ¶ ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന ദസവസ്സേന വാ അതിരേകദസവസ്സേന വാ നിസ്സയം ദാതു’’ന്തി.

ബാലഅബ്യത്തവത്ഥു നിട്ഠിതം.

൨൨. നിസ്സയപടിപ്പസ്സദ്ധികഥാ

൮൩. തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ആചരിയുപജ്ഝായേസു പക്കന്തേസുപി വിബ്ഭന്തേസുപി കാലങ്കതേസുപി ¶ പക്ഖസങ്കന്തേസുപി നിസ്സയപടിപ്പസ്സദ്ധിയോ ന ജാനന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും.

‘‘പഞ്ചിമാ, ഭിക്ഖവേ, നിസ്സയപടിപ്പസ്സദ്ധിയോ ഉപജ്ഝായമ്ഹാ – ഉപജ്ഝായോ പക്കന്തോ വാ ഹോതി, വിബ്ഭന്തോ വാ, കാലങ്കതോ വാ, പക്ഖസങ്കന്തോ വാ, ആണത്തിയേവ പഞ്ചമീ. ഇമാ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ച നിസ്സയപടിപ്പസ്സദ്ധിയോ ഉപജ്ഝായമ്ഹാ.

‘‘ഛയിമാ, ഭിക്ഖവേ, നിസ്സയപടിപ്പസ്സദ്ധിയോ ആചരിയമ്ഹാ – ആചരിയോ പക്കന്തോ വാ ഹോതി, വിബ്ഭന്തോ വാ, കാലങ്കതോ വാ, പക്ഖസങ്കന്തോ വാ, ആണത്തിയേവ പഞ്ചമീ, ഉപജ്ഝായേന വാ സമോധാനഗതോ ഹോതി. ഇമാ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഛ നിസ്സയപടിപ്പസ്സദ്ധിയോ ആചരിയമ്ഹാ’’.

നിസ്സപടിപ്പസ്സദ്ധികഥാ നിട്ഠിതാ.

൨൩. ഉപസമ്പാദേതബ്ബപഞ്ചകം

൮൪. ‘‘പഞ്ചഹി ¶ , ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, ന നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, ന സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ. ന അസേക്ഖേന [ന അസേഖേന (ക.)] സീലക്ഖന്ധേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, ന അസേക്ഖേന സമാധിക്ഖന്ധേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, ന അസേക്ഖേന പഞ്ഞാക്ഖന്ധേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, ന അസേക്ഖേന വിമുത്തിക്ഖന്ധേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, ന അസേക്ഖേന വിമുത്തിഞാണദസ്സനക്ഖന്ധേന സമന്നാഗതോ ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി ¶ സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, ന നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, ന സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ.

‘‘പഞ്ചഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ. അസേക്ഖേന സീലക്ഖന്ധേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, അസേക്ഖേന സമാധിക്ഖന്ധേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, അസേക്ഖേന പഞ്ഞാക്ഖന്ധേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, അസേക്ഖേന വിമുത്തിക്ഖന്ധേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, അസേക്ഖേന വിമുത്തിഞാണദസ്സനക്ഖന്ധേന സമന്നാഗതോ ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ¶ ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, ന നിസ്സയോ ¶ ദാതബ്ബോ, ന സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ. അത്തനാ ന അസേക്ഖേന സീലക്ഖന്ധേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, ന പരം അസേക്ഖേ സീലക്ഖന്ധേ സമാദപേതാ; അത്തനാ ന അസേക്ഖേന സമാധിക്ഖന്ധേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, ന പരം അസേക്ഖേ സമാധിക്ഖന്ധേ സമാദപേതാ; അത്തനാ ന അസേക്ഖേന പഞ്ഞാക്ഖന്ധേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, ന പരം അസേക്ഖേ പഞ്ഞാക്ഖന്ധേ സമാദപേതാ; അത്തനാ ന അസേക്ഖേന വിമുത്തിക്ഖന്ധേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, ന പരം അസേക്ഖേ വിമുത്തിക്ഖന്ധേ സമാദപേതാ; അത്തനാ ന അസേക്ഖേന വിമുത്തിഞാണദസ്സനക്ഖന്ധേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, ന പരം അസേക്ഖേ വിമുത്തിഞാണദസ്സനക്ഖന്ധേ സമാദപേതാ – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, ന ¶ നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, ന സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ.

‘‘പഞ്ചഹി ¶ , ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ. അത്തനാ അസേക്ഖേന സീലക്ഖന്ധേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, പരം അസേക്ഖേ സീലക്ഖന്ധേ സമാദപേതാ; അത്തനാ അസേക്ഖേന സമാധിക്ഖന്ധേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, പരം അസേക്ഖേ സമാധിക്ഖന്ധേ സമാദപേതാ; അത്തനാ അസേക്ഖേന പഞ്ഞാക്ഖന്ധേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, പരം അസേക്ഖേ പഞ്ഞാക്ഖന്ധേ സമാദപേതാ; അത്തനാ അസേക്ഖേന വിമുത്തിക്ഖന്ധേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, പരം അസേക്ഖേ വിമുത്തിക്ഖന്ധേ സമാദപേതാ; അത്തനാ അസേക്ഖേന വിമുത്തിഞാണദസ്സനക്ഖന്ധേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, പരം അസേക്ഖേ വിമുത്തിഞാണദസ്സനക്ഖന്ധേ സമാദപേതാ – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, ന നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, ന സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ. അസ്സദ്ധോ ഹോതി, അഹിരികോ ഹോതി, അനോത്തപ്പീ ഹോതി, കുസീതോ ഹോതി, മുട്ഠസ്സതി ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, ന നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, ന സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ.

‘‘പഞ്ചഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ ¶ , സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ. സദ്ധോ ഹോതി, ഹിരിമാ ഹോതി, ഓത്തപ്പീ ഹോതി, ആരദ്ധവീരിയോ ഹോതി, ഉപട്ഠിതസ്സതി ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ.

‘‘അപരേഹിപി ¶ , ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, ന നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, ന സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ. അധിസീലേ സീലവിപന്നോ ഹോതി, അജ്ഝാചാരേ ആചാരവിപന്നോ ഹോതി, അതിദിട്ഠിയാ ദിട്ഠിവിപന്നോ ഹോതി, അപ്പസ്സുതോ ഹോതി, ദുപ്പഞ്ഞോ ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, ന നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, ന സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ.

‘‘പഞ്ചഹി ¶ , ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ഉപസമ്പാദേതബ്ബം ¶ , നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ. ന അധിസീലേ സീലവിപന്നോ ഹോതി, ന അജ്ഝാചാരേ ആചാരവിപന്നോ ഹോതി, ന അതിദിട്ഠിയാ ദിട്ഠിവിപന്നോ ഹോതി, ബഹുസ്സുതോ ഹോതി, പഞ്ഞവാ ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, ന നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, ന സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ. ന പടിബലോ ഹോതി അന്തേവാസിം വാ സദ്ധിവിഹാരിം വാ ¶ ഗിലാനം ഉപട്ഠാതും വാ ഉപട്ഠാപേതും വാ, അനഭിരതം [അനഭിരതിം (സ്യാ.), ഉപ്പന്നം അനഭിരതിം (ക.)] വൂപകാസേതും വാ വൂപകാസാപേതും വാ, ഉപ്പന്നം കുക്കുച്ചം ധമ്മതോ വിനോദേതും [വിനോദേതും വാ വിനോദാപേതും വാ (സബ്ബത്ഥ, വിമതിവിനോദനീ ടീകാ ഓലോകേതബ്ബാ)] ആപത്തിം ന ജാനാതി, ആപത്തിയാ വുട്ഠാനം ന ജാനാതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, ന നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, ന സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ.

‘‘പഞ്ചഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ. പടിബലോ ഹോതി അന്തേവാസിം വാ സദ്ധിവിഹാരിം വാ ഗിലാനം ഉപട്ഠാതും വാ ഉപട്ഠാപേതും വാ, അനഭിരതം വൂപകാസേതും വാ വൂപകാസാപേതും വാ, ഉപ്പന്നം കുക്കുച്ചം ധമ്മതോ വിനോദേതും ആപത്തിം ജാനാതി, ആപത്തിയാ വുട്ഠാനം ജാനാതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, ന നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, ന സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ. ന പടിബലോ ഹോതി അന്തേവാസിം വാ സദ്ധിവിഹാരിം വാ അഭിസമാചാരികായ സിക്ഖായ സിക്ഖാപേതും, ആദിബ്രഹ്മചരിയകായ സിക്ഖായ വിനേതും, അഭിധമ്മേ വിനേതും, അഭിവിനയേ വിനേതും, ഉപ്പന്നം ദിട്ഠിഗതം ധമ്മതോ വിവേചേതും – ഇമേഹി ഖോ ¶ , ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, ന ¶ നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, ന സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ.

‘‘പഞ്ചഹി ¶ , ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ. പടിബലോ ഹോതി അന്തേവാസിം വാ സദ്ധിവിഹാരിം വാ അഭിസമാചാരികായ സിക്ഖായ സിക്ഖാപേതും, ആദിബ്രഹ്മചരിയകായ സിക്ഖായ വിനേതും, അഭിധമ്മേ വിനേതും, അഭിവിനയേ വിനേതും, ഉപ്പന്നം ദിട്ഠിഗതം ധമ്മതോ ¶ വിവേചേതും – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, ന നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, ന സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ. ആപത്തിം ന ജാനാതി, അനാപത്തിം ന ജാനാതി, ലഹുകം ആപത്തിം ന ജാനാതി, ഗരുകം ആപത്തിം ന ജാനാതി, ഉഭയാനി ഖോ പനസ്സ പാതിമോക്ഖാനി വിത്ഥാരേന ന സ്വാഗതാനി ഹോന്തി ന സുവിഭത്താനി ന സുപ്പവത്തീനി ന സുവിനിച്ഛിതാനി സുത്തസോ അനുബ്യഞ്ജനസോ – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, ന നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, ന സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ.

‘‘പഞ്ചഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ. ആപത്തിം ജാനാതി, അനാപത്തിം ജാനാതി, ലഹുകം ആപത്തിം ജാനാതി, ഗരുകം ആപത്തിം ജാനാതി, ഉഭയാനി ഖോ പനസ്സ പാതിമോക്ഖാനി വിത്ഥാരേന സ്വാഗതാനി ഹോന്തി സുവിഭത്താനി സുപ്പവത്തീനി സുവിനിച്ഛിതാനി സുത്തസോ അനുബ്യഞ്ജനസോ ¶ – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, ന നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, ന സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ. ആപത്തിം ന ജാനാതി, അനാപത്തിം ന ജാനാതി, ലഹുകം ആപത്തിം ന ജാനാതി, ഗരുകം ആപത്തിം ന ജാനാതി, ഊനദസവസ്സോ ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, ന നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, ന സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ.

‘‘പഞ്ചഹി ¶ , ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ. ആപത്തിം ജാനാതി, അനാപത്തിം ¶ ജാനാതി, ലഹുകം ആപത്തിം ജാനാതി, ഗരുകം ആപത്തിം ജാനാതി, ദസവസ്സോ വാ ഹോതി അതിരേകദസവസ്സോ വാ – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ’’തി.

ഉപസമ്പാദേതബ്ബപഞ്ചകം നിട്ഠിതം.

൨൪. ഉപസമ്പാദേതബ്ബഛക്കം

൮൫. ‘‘ഛഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, ന നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, ന സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ ¶ . ന അസേക്ഖേന സീലക്ഖന്ധേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, ന അസേക്ഖേന സമാധിക്ഖന്ധേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, ന അസേക്ഖേന പഞ്ഞാക്ഖന്ധേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, ന അസേക്ഖേന വിമുത്തിക്ഖന്ധേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, ന അസേക്ഖേന വിമുത്തിഞാണദസ്സനക്ഖന്ധേന ¶ സമന്നാഗതോ ഹോതി, ഊനദസവസ്സോ ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഛഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, ന നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, ന സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ.

‘‘ഛഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ. അസേക്ഖേന സീലക്ഖന്ധേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, അസേക്ഖേന സമാധിക്ഖന്ധേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, അസേക്ഖേന പഞ്ഞാക്ഖന്ധേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, അസേക്ഖേന വിമുത്തിക്ഖന്ധേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, അസേക്ഖേന വിമുത്തിഞാണദസ്സനക്ഖന്ധേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, ദസവസ്സോ വാ ഹോതി അതിരേകദസവസ്സോ വാ – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഛഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, ഛഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, ന നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, ന സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ. അത്തനാ ന അസേക്ഖേന സീലക്ഖന്ധേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, ന പരം അസേക്ഖേ സീലക്ഖന്ധേ സമാദപേതാ; അത്തനാ ന അസേക്ഖേന സമാധിക്ഖന്ധേന സമന്നാഗതോ ¶ ഹോതി, ന പരം അസേക്ഖേ സമാധിക്ഖന്ധേ സമാദപേതാ; അത്തനാ ¶ ന അസേക്ഖേന പഞ്ഞാക്ഖന്ധേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, ന പരം അസേക്ഖേ പഞ്ഞാക്ഖന്ധേ സമാദപേതാ; അത്തനാ ന അസേക്ഖേന വിമുത്തിക്ഖന്ധേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, ന പരം അസേക്ഖേ വിമുത്തിക്ഖന്ധേ സമാദപേതാ; അത്തനാ ന അസേക്ഖേന വിമുത്തിഞാണദസ്സനക്ഖന്ധേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, ന പരം അസേക്ഖേ വിമുത്തിഞാണദസ്സനക്ഖന്ധേ ¶ സമാദപേതാ; ഊനദസവസ്സോ ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഛഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, ന നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, ന സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ.

‘‘ഛഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ. അത്തനാ അസേക്ഖേന സീലക്ഖന്ധേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, പരം അസേക്ഖേ സീലക്ഖന്ധേ സമാദപേതാ അത്തനാ അസേക്ഖേന സമാധിക്ഖന്ധേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, പരം അസേക്ഖേ സമാധിക്ഖന്ധേ സമാദപേതാ. അത്തനാ അസേക്ഖേന പഞ്ഞാക്ഖന്ധേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, പരം അസേക്ഖേ പഞ്ഞാക്ഖന്ധേ സമാദപേതാ. അത്തനാ അസേക്ഖേന വിമുത്തിക്ഖന്ധേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, പരം അസേക്ഖേ വിമുത്തിക്ഖന്ധേ സമാദപേതാ. അത്തനാ അസേക്ഖേന വിമുത്തിഞാണദസ്സനക്ഖന്ധേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, പരം അസേക്ഖേ വിമുത്തിഞാണദസ്സനക്ഖന്ധേ സമാദപേതാ; ദസവസ്സോ വാ ഹോതി അതിരേകദസവസ്സോ വാ – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഛഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, ഛഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, ന നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, ന സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ. അസ്സദ്ധോ ഹോതി, അഹിരികോ ഹോതി, അനോത്തപ്പീ ഹോതി, കുസീതോ ഹോതി, മുട്ഠസ്സതി ഹോതി, ഊനദസവസ്സോ ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഛഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, ന നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, ന സാമണേരോ ¶ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ.

‘‘ഛഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ഉപസമ്പാദേതബ്ബം ¶ , നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ. സദ്ധോ ഹോതി, ഹിരിമാ ഹോതി, ഓത്തപ്പീ ഹോതി, ആരദ്ധവീരിയോ ഹോതി, ഉപട്ഠിതസ്സതി ഹോതി, ദസവസ്സോ വാ ഹോതി അതിരേകദസവസ്സോ വാ – ഇമേഹി ¶ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഛഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, ഛഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, ന നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, ന സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ. അധിസീലേ സീലവിപന്നോ ഹോതി, അജ്ഝാചാരേ ആചാരവിപന്നോ ഹോതി, അതിദിട്ഠിയാ ദിട്ഠിവിപന്നോ ഹോതി, അപ്പസ്സുതോ ഹോതി, ദുപ്പഞ്ഞോ ഹോതി, ഊനദസവസ്സോ ¶ ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഛഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, ന നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, ന സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ.

‘‘ഛഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ. ന അധിസീലേ സീലവിപന്നോ ഹോതി, ന അജ്ഝാചാരേ ആചാരവിപന്നോ ഹോതി, ന അതിദിട്ഠിയാ ദിട്ഠിവിപന്നോ ഹോതി, ബഹുസ്സുതോ ഹോതി, പഞ്ഞവാ ഹോതി, ദസവസ്സോ വാ ഹോതി അതിരേകദസവസ്സോ വാ – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഛഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, ഛഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ¶ ഭിക്ഖുനാ ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, ന നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, ന സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ. ന പടിബലോ ഹോതി അന്തേവാസിം വാ സദ്ധിവിഹാരിം വാ ഗിലാനം ഉപട്ഠാതും വാ ഉപട്ഠാപേതും വാ, അനഭിരതം വൂപകാസേതും വാ വൂപകാസാപേതും വാ, ഉപ്പന്നം കുക്കുച്ചം ധമ്മതോ വിനോദേതും, ആപത്തിം ന ജാനാതി, ആപത്തിയാ വുട്ഠാനം ന ജാനാതി, ഊനദസവസ്സോ ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഛഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, ന നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, ന സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ.

‘‘ഛഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ. പടിബലോ ഹോതി അന്തേവാസിം വാ സദ്ധിവിഹാരിം വാ ഗിലാനം ഉപട്ഠാതും വാ ഉപട്ഠാപേതും വാ, അനഭിരതം വൂപകാസേതും വാ വൂപകാസാപേതും വാ, ഉപ്പന്നം കുക്കുച്ചം ധമ്മതോ വിനോദേതും, ആപത്തിം ജാനാതി, ആപത്തിയാ വുട്ഠാനം ജാനാതി, ദസവസ്സോ ¶ വാ ഹോതി അതിരേകദസവസ്സോ വാ – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഛഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ.

‘‘അപരേഹിപി ¶ , ഭിക്ഖവേ, ഛഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, ന നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, ന സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ. ന പടിബലോ ഹോതി അന്തേവാസിം വാ സദ്ധിവിഹാരിം വാ അഭിസമാചാരികായ സിക്ഖായ സിക്ഖാപേതും, ആദിബ്രഹ്മചരിയകായ സിക്ഖായ വിനേതും, അഭിധമ്മേ വിനേതും ¶ , അഭിവിനയേ വിനേതും, ഉപ്പന്നം ദിട്ഠിഗതം ധമ്മതോ വിവേചേതും, ഊനദസവസ്സോ ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഛഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, ന നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, ന സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ.

‘‘ഛഹി ¶ , ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ. പടിബലോ ഹോതി അന്തേവാസിം വാ സദ്ധിവിഹാരിം വാ അഭിസമാചാരികായ സിക്ഖായ സിക്ഖാപേതും ആദിബ്രഹ്മചരിയകായ സിക്ഖായ വിനേതും, അഭിധമ്മേ വിനേതും, അഭിവിനയേ വിനേതും, ഉപ്പന്നം ദിട്ഠിഗതം ധമ്മതോ വിവേചേതും, ദസവസ്സോ വാ ഹോതി അതിരേകദസവസ്സോ വാ – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഛഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, ഛഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, ന നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, ന സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ. ആപത്തിം ന ജാനാതി, അനാപത്തിം ന ജാനാതി, ലഹുകം ആപത്തിം ന ജാനാതി, ഗരുകം ആപത്തിം ന ജാനാതി, ഉഭയാനി ഖോ പനസ്സ പാതിമോക്ഖാനി വിത്ഥാരേന ന സ്വാഗതാനി ഹോന്തി ന സുവിഭത്താനി ന സുപ്പവത്തീനി ന സുവിനിച്ഛിതാനി സുത്തസോ അനുബ്യഞ്ജനസോ, ഊനദസവസ്സോ ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഛഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, ന നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, ന സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ.

‘‘ഛഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ ¶ , സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ. ആപത്തിം ജാനാതി ¶ , അനാപത്തിം ജാനാതി, ലഹുകം ആപത്തിം ജാനാതി, ഗരുകം ആപത്തിം ജാനാതി, ഉഭയാനി ഖോ പനസ്സ പാതിമോക്ഖാനി വിത്ഥാരേന സ്വാഗതാനി ഹോന്തി സുവിഭത്താനി സുപ്പവത്തീനി സുവിനിച്ഛിതാനി സുത്തസോ അനുബ്യഞ്ജനസോ, ദസവസ്സോ വാ ഹോതി അതിരേകദസവസ്സോ വാ – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഛഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ’’തി.

ഉപസമ്പാദേതബ്ബഛക്കം നിട്ഠിതം.

൨൫. അഞ്ഞതിത്ഥിയപുബ്ബകഥാ

൮൬. തേന ¶ ഖോ പന സമയേന യോ സോ അഞ്ഞതിത്ഥിയപുബ്ബോ [യോ സോ പസുരപരിബ്ബാജകോ അഞ്ഞതിത്ഥിയപുബ്ബോ (ക.)] പജ്ഝായേന സഹധമ്മികം വുച്ചമാനോ ഉപജ്ഝായസ്സ വാദം ആരോപേത്വാ തംയേവ തിത്ഥായതനം സങ്കമി. സോ പുന പച്ചാഗന്ത്വാ ഭിക്ഖൂ ഉപസമ്പദം യാചി. ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. യോ സോ, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതിത്ഥിയപുബ്ബോ ഉപജ്ഝായേന സഹധമ്മികം വുച്ചമാനോ ഉപജ്ഝായസ്സ വാദം ആരോപേത്വാ തംയേവ തിത്ഥായതനം ¶ സങ്കന്തോ, സോ ആഗതോ ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ. യോ സോ, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞോപി അഞ്ഞതിത്ഥിയപുബ്ബോ ഇമസ്മിം ധമ്മവിനയേ ആകങ്ഖതി പബ്ബജ്ജം, ആകങ്ഖതി ഉപസമ്പദം, തസ്സ ചത്താരോ മാസേ പരിവാസോ ദാതബ്ബോ. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, ദാതബ്ബോ – പഠമം കേസമസ്സും ഓഹാരാപേത്വാ കാസായാനി വത്ഥാനി അച്ഛാദാപേത്വാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കാരാപേത്വാ ഭിക്ഖൂനം പാദേ വന്ദാപേത്വാ ¶ ഉക്കുടികം നിസീദാപേത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗണ്ഹാപേത്വാ ഏവം വദേഹീതി വത്തബ്ബോ – ‘‘ബുദ്ധം സരണം ഗച്ഛാമി, ധമ്മം സരണം ഗച്ഛാമി, സങ്ഘം സരണം ഗച്ഛാമി; ദുതിയമ്പി ബുദ്ധം സരണം ഗച്ഛാമി, ദുതിയമ്പി ധമ്മം സരണം ഗച്ഛാമി, ദുതിയമ്പി സങ്ഘം സരണം ഗച്ഛാമി; തതിയമ്പി ബുദ്ധം സരണം ഗച്ഛാമി, തതിയമ്പി ധമ്മം സരണം ഗച്ഛാമി, തതിയമ്പി സങ്ഘം സരണം ഗച്ഛാമീ’’തി.

തേന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതിത്ഥിയപുബ്ബേന സങ്ഘം ഉപസങ്കമിത്വാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ ഭിക്ഖൂനം പാദേ വന്ദിത്വാ ഉക്കുടികം നിസീദിത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാ ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘‘അഹം, ഭന്തേ, അഞ്ഞതിത്ഥിയപുബ്ബോ ഇമസ്മിം ¶ ധമ്മവിനയേ ആകങ്ഖാമി ഉപസമ്പദം. സോഹം, ഭന്തേ, സങ്ഘം ചത്താരോ മാസേ പരിവാസം യാചാമീ’’തി. ദുതിയമ്പി യാചിതബ്ബോ. തതിയമ്പി യാചിതബ്ബോ. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമോ അഞ്ഞതിത്ഥിയപുബ്ബോ ഇമസ്മിം ധമ്മവിനയേ ആകങ്ഖതി ഉപസമ്പദം. സോ സങ്ഘം ചത്താരോ മാസേ പരിവാസം യാചതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ അഞ്ഞതിത്ഥിയപുബ്ബസ്സ ചത്താരോ മാസേ പരിവാസം ദദേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമോ അഞ്ഞതിത്ഥിയപുബ്ബോ ഇമസ്മിം ധമ്മവിനയേ ആകങ്ഖതി ഉപസമ്പദം. സോ സങ്ഘം ചത്താരോ മാസേ പരിവാസം യാചതി. സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ അഞ്ഞതിത്ഥിയപുബ്ബസ്സ ചത്താരോ മാസേ പരിവാസം ദേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഇത്ഥന്നാമസ്സ അഞ്ഞതിത്ഥിയപുബ്ബസ്സ ¶ ചത്താരോ മാസേ പരിവാസസ്സ ദാനം, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദിന്നോ സങ്ഘേന ഇത്ഥന്നാമസ്സ അഞ്ഞതിത്ഥിയപുബ്ബസ്സ ചത്താരോ മാസേ പരിവാസോ. ഖമതി ¶ സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

൮൭. ‘‘ഏവം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതിത്ഥിയപുബ്ബോ ആരാധകോ ഹോതി, ഏവം അനാരാധകോ. കഥഞ്ച, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതിത്ഥിയപുബ്ബോ അനാരാധകോ ഹോതി? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതിത്ഥിയപുബ്ബോ അതികാലേന ¶ ഗാമം പവിസതി, അതിദിവാ പടിക്കമതി. ഏവമ്പി, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതിത്ഥിയപുബ്ബോ അനാരാധകോ ഹോതി.

‘‘പുന ചപരം, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതിത്ഥിയപുബ്ബോ വേസിയാഗോചരോ വാ ഹോതി, വിധവാഗോചരോ വാ ഹോതി, ഥുല്ലകുമാരികാഗോചരോ വാ ഹോതി, പണ്ഡകഗോചരോ വാ ഹോതി, ഭിക്ഖുനിഗോചരോ വാ ഹോതി. ഏവമ്പി, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതിത്ഥിയപുബ്ബോ അനാരാധകോ ഹോതി.

‘‘പുന ചപരം, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതിത്ഥിയപുബ്ബോ യാനി താനി സബ്രഹ്മചാരീനം ഉച്ചാവചാനി കരണീയാനി, തത്ഥ ന ദക്ഖോ ഹോതി, ന അനലസോ, ന തത്രുപായായ വീമംസായ സമന്നാഗതോ, ന അലം കാതും, ന അലം സംവിധാതും. ഏവമ്പി, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതിത്ഥിയപുബ്ബോ അനാരാധകോ ഹോതി.

‘‘പുന ¶ ചപരം, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതിത്ഥിയപുബ്ബോ ന തിബ്ബച്ഛന്ദോ ഹോതി ഉദ്ദേസേ, പരിപുച്ഛായ, അധിസീലേ, അധിചിത്തേ, അധിപഞ്ഞായ. ഏവമ്പി, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതിത്ഥിയപുബ്ബോ അനാരാധകോ ഹോതി.

‘‘പുന ചപരം, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതിത്ഥിയപുബ്ബോ യസ്സ തിത്ഥായതനാ സങ്കന്തോ ഹോതി, തസ്സ സത്ഥുനോ തസ്സ ദിട്ഠിയാ തസ്സ ഖന്തിയാ തസ്സ രുചിയാ തസ്സ ആദായസ്സ ¶ അവണ്ണേ ഭഞ്ഞമാനേ കുപിതോ ഹോതി അനത്തമനോ അനഭിരദ്ധോ, ബുദ്ധസ്സ വാ ധമ്മസ്സ വാ സങ്ഘസ്സ വാ അവണ്ണേ ഭഞ്ഞമാനേ അത്തമനോ ഹോതി ഉദഗ്ഗോ അഭിരദ്ധോ. യസ്സ വാ പന തിത്ഥായതനാ സങ്കന്തോ ഹോതി, തസ്സ സത്ഥുനോ തസ്സ ദിട്ഠിയാ തസ്സ ഖന്തിയാ തസ്സ രുചിയാ തസ്സ ആദായസ്സ വണ്ണേ ഭഞ്ഞമാനേ അത്തമനോ ഹോതി ഉദഗ്ഗോ അഭിരദ്ധോ, ബുദ്ധസ്സ വാ ധമ്മസ്സ വാ സങ്ഘസ്സ വാ വണ്ണേ ഭഞ്ഞമാനേ കുപിതോ ഹോതി അനത്തമനോ അനഭിരദ്ധോ. ഇദം, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘാതനികം അഞ്ഞതിത്ഥിയപുബ്ബസ്സ അനാരാധനീയസ്മിം. ഏവമ്പി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതിത്ഥിയപുബ്ബോ അനാരാധകോ ഹോതി. ഏവം അനാരാധകോ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതിത്ഥിയപുബ്ബോ ആഗതോ ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ.

‘‘കഥഞ്ച, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതിത്ഥിയപുബ്ബോ ആരാധകോ ഹോതി? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതിത്ഥിയപുബ്ബോ നാതികാലേന ഗാമം പവിസതി നാതിദിവാ പടിക്കമതി. ഏവമ്പി, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതിത്ഥിയപുബ്ബോ ആരാധകോ ഹോതി.

‘‘പുന ചപരം, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതിത്ഥിയപുബ്ബോ ന വേസിയാഗോചരോ ഹോതി, ന വിധവാഗോചരോ ഹോതി, ന ഥുല്ലകുമാരികാഗോചരോ ഹോതി, ന പണ്ഡകഗോചരോ ഹോതി, ന ഭിക്ഖുനിഗോചരോ ഹോതി. ഏവമ്പി, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതിത്ഥിയപുബ്ബോ ¶ ആരാധകോ ഹോതി.

‘‘പുന ചപരം, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതിത്ഥിയപുബ്ബോ യാനി താനി സബ്രഹ്മചാരീനം ഉച്ചാവചാനി കരണീയാനി, തത്ഥ ദക്ഖോ ഹോതി, അനലസോ, തത്രുപായായ വീമംസായ സമന്നാഗതോ, അലം കാതും, അലം സംവിധാതും. ഏവമ്പി, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതിത്ഥിയപുബ്ബോ ആരാധകോ ഹോതി.

‘‘പുന ¶ ചപരം, ഭിക്ഖവേ ¶ , അഞ്ഞതിത്ഥിയപുബ്ബോ തിബ്ബച്ഛന്ദോ ഹോതി ഉദ്ദേസേ, പരിപുച്ഛായ, അധിസീലേ, അധിചിത്തേ, അധിപഞ്ഞായ. ഏവമ്പി, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതിത്ഥിയപുബ്ബോ ആരാധകോ ഹോതി.

‘‘പുന ¶ ചപരം, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതിത്ഥിയപുബ്ബോ യസ്സ തിത്ഥായതനാ സങ്കന്തോ ഹോതി, തസ്സ സത്ഥുനോ തസ്സ ദിട്ഠിയാ തസ്സ ഖന്തിയാ തസ്സ രുചിയാ തസ്സ ആദായസ്സ അവണ്ണേ ഭഞ്ഞമാനേ അത്തമനോ ഹോതി ഉദഗ്ഗോ അഭിരദ്ധോ, ബുദ്ധസ്സ വാ ധമ്മസ്സ വാ സങ്ഘസ്സ വാ അവണ്ണേ ഭഞ്ഞമാനേ കുപിതോ ഹോതി അനത്തമനോ അനഭിരദ്ധോ. യസ്സ വാ പന തിത്ഥായതനാ സങ്കന്തോ ഹോതി, തസ്സ സത്ഥുനോ തസ്സ ദിട്ഠിയാ തസ്സ ഖന്തിയാ തസ്സ രുചിയാ തസ്സ ആദായസ്സ വണ്ണേ ഭഞ്ഞമാനേ കുപിതോ ഹോതി അനത്തമനോ അനഭിരദ്ധോ, ബുദ്ധസ്സ വാ ധമ്മസ്സ വാ സങ്ഘസ്സ വാ വണ്ണേ ഭഞ്ഞമാനേ അത്തമനോ ഹോതി ഉദഗ്ഗോ അഭിരദ്ധോ. ഇദം, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘാതനികം അഞ്ഞതിത്ഥിയപുബ്ബസ്സ ആരാധനീയസ്മിം. ഏവമ്പി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതിത്ഥിയപുബ്ബോ ആരാധകോ ഹോതി. ഏവം ആരാധകോ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതിത്ഥിയപുബ്ബോ ആഗതോ ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ.

‘‘സചേ, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതിത്ഥിയപുബ്ബോ നഗ്ഗോ ആഗച്ഛതി, ഉപജ്ഝായമൂലകം ചീവരം പരിയേസിതബ്ബം. സചേ അച്ഛിന്നകേസോ ആഗച്ഛതി, സങ്ഘോ അപലോകേതബ്ബോ ഭണ്ഡുകമ്മായ. യേ തേ, ഭിക്ഖവേ, അഗ്ഗികാ ജടിലകാ, തേ ആഗതാ ഉപസമ്പാദേതബ്ബാ, ന തേസം പരിവാസോ ദാതബ്ബോ. തം കിസ്സ ഹേതു? കമ്മവാദിനോ ഏതേ, ഭിക്ഖവേ, കിരിയവാദിനോ. സചേ, ഭിക്ഖവേ, ജാതിയാ സാകിയോ അഞ്ഞതിത്ഥിയപുബ്ബോ ആഗച്ഛതി ¶ , സോ ആഗതോ ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ, ന തസ്സ പരിവാസോ ദാതബ്ബോ. ഇമാഹം, ഭിക്ഖവേ, ഞാതീനം ആവേണികം പരിഹാരം ദമ്മീ’’തി.

അഞ്ഞതിത്ഥിയപുബ്ബകഥാ നിട്ഠിതാ.

സത്തമഭാണവാരോ.

൨൬. പഞ്ചാബാധവത്ഥു

൮൮. തേന ¶ ഖോ പന സമയേന മഗധേസു പഞ്ച ആബാധാ ഉസ്സന്നാ ഹോന്തി – കുട്ഠം, ഗണ്ഡോ, കിലാസോ, സോസോ, അപമാരോ. മനുസ്സാ പഞ്ചഹി ആബാധേഹി ഫുട്ഠാ ജീവകം കോമാരഭച്ചം ഉപസങ്കമിത്വാ ഏവം വദന്തി – ‘‘സാധു നോ, ആചരിയ, തികിച്ഛാഹീ’’തി. ‘‘അഹം ഖ്വയ്യോ, ബഹുകിച്ചോ ബഹുകരണീയോ; രാജാ ച മേ മാഗധോ സേനിയോ ¶ ബിമ്ബിസാരോ ഉപട്ഠാതബ്ബോ ¶ ഇത്ഥാഗാരഞ്ച ബുദ്ധപ്പമുഖോ ച ഭിക്ഖുസങ്ഘോ; നാഹം സക്കോമി തികിച്ഛിതു’’ന്തി. ‘‘സബ്ബം സാപതേയ്യഞ്ച തേ, ആചരിയ, ഹോതു; മയഞ്ച തേ ദാസാ; സാധു, നോ, ആചരിയ, തികിച്ഛാഹീ’’തി. ‘‘അഹം ഖ്വയ്യോ, ബഹുകിച്ചോ ബഹുകരണീയോ രാജാ ച മേ മാഗധോ സേനിയോ ബിമ്ബിസാരോ ഉപട്ഠാതബ്ബോ ഇത്ഥാഗാരഞ്ച ബുദ്ധപ്പമുഖോ ച ഭിക്ഖുസങ്ഘോ; നാഹം സക്കോമി തികിച്ഛിതു’’ന്തി. അഥ ഖോ തേസം മനുസ്സാനം ഏതദഹോസി – ‘‘ഇമേ ഖോ സമണാ സക്യപുത്തിയാ സുഖസീലാ സുഖസമാചാരാ, സുഭോജനാനി ഭുഞ്ജിത്വാ നിവാതേസു സയനേസു സയന്തി. യംനൂന മയം സമണേസു സക്യപുത്തിയേസു പബ്ബജേയ്യാമ. തത്ഥ ഭിക്ഖൂ ചേവ ഉപട്ഠഹിസ്സന്തി, ജീവകോ ച കോമാരഭച്ചോ തികിച്ഛിസ്സതീ’’തി ¶ . അഥ ഖോ തേ മനുസ്സാ ഭിക്ഖൂ ഉപസങ്കമിത്വാ പബ്ബജ്ജം യാചിംസു. തേ ഭിക്ഖൂ പബ്ബാജേസും, ഉപസമ്പാദേസും. തേ ഭിക്ഖൂ ചേവ ഉപട്ഠഹിംസു ജീവകോ ച കോമാരഭച്ചോ തികിച്ഛി. തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ബഹൂ ഗിലാനേ ഭിക്ഖൂ ഉപട്ഠഹന്താ യാചനബഹുലാ വിഞ്ഞത്തിബഹുലാ വിഹരന്തി – ഗിലാനഭത്തം ദേഥ, ഗിലാനുപട്ഠാകഭത്തം ദേഥ, ഗിലാനഭേസജ്ജം ദേഥാതി. ജീവകോപി കോമാരഭച്ചോ ബഹൂ ഗിലാനേ ഭിക്ഖൂ തികിച്ഛന്തോ അഞ്ഞതരം രാജകിച്ചം പരിഹാപേസി.

൮൯. അഞ്ഞതരോപി പുരിസോ പഞ്ചഹി ആബാധേഹി ഫുട്ഠോ ജീവകം കോമാരഭച്ചം ഉപസങ്കമിത്വാ ഏതദവോച – ‘‘സാധു മം, ആചരിയ, തികിച്ഛാഹീ’’തി. ‘‘അഹം ഖ്വയ്യോ, ബഹുകിച്ചോ, ബഹുകരണീയോ, രാജാ ച മേ മാഗധോ സേനിയോ ബിമ്ബിസാരോ ഉപട്ഠാതബ്ബോ ഇത്ഥാഗാരഞ്ച ബുദ്ധപ്പമുഖോ ച ഭിക്ഖുസങ്ഘോ; നാഹം സക്കോമി തികിച്ഛിതു’’ന്തി. ‘‘സബ്ബം സാപതേയ്യഞ്ച തേ, ആചരിയ, ഹോതു, അഹഞ്ച തേ ദാസോ; സാധു മം, ആചരിയ, തികിച്ഛാഹീ’’തി. ‘‘അഹം ഖ്വയ്യോ, ബഹുകിച്ചോ ബഹുകരണീയോ, രാജാ ച മേ മാഗധോ സേനിയോ ബിമ്ബിസാരോ ഉപട്ഠാതബ്ബോ ഇത്ഥാഗാരഞ്ച ബുദ്ധപ്പമുഖോ ച ഭിക്ഖുസങ്ഘോ, നാഹം സക്കോമി തികിച്ഛിതു’’ന്തി. അഥ ഖോ തസ്സ പുരിസസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘ഇമേ ഖോ സമണാ സക്യപുത്തിയാ സുഖസീലാ സുഖസമാചാരാ, സുഭോജനാനി ഭുഞ്ജിത്വാ നിവാതേസു സയനേസു സയന്തി. യംനൂനാഹം സമണേസു സക്യപുത്തിയേസു പബ്ബജേയ്യം. തത്ഥ ഭിക്ഖൂ ചേവ ഉപട്ഠഹിസ്സന്തി, ജീവകോ ച കോമാരഭച്ചോ തികിച്ഛിസ്സതി. സോമ്ഹി [സോഹം (ബഹൂസു, വിമതിവിനോദനീടീകാ ഓലോകേതബ്ബാ)] അരോഗോ വിബ്ഭമിസ്സാമീ’’തി ¶ . അഥ ഖോ സോ ¶ പുരിസോ ഭിക്ഖു ഉപസങ്കമിത്വാ ¶ പബ്ബജ്ജം യാചി. തം ഭിക്ഖൂ പബ്ബാജേസും, ഉപസമ്പാദേസും. തം ഭിക്ഖൂ ചേവ ഉപട്ഠഹിംസു, ജീവകോ ച കോമാരഭച്ചോ തികിച്ഛി. സോ അരോഗോ വിബ്ഭമി. അദ്ദസാ ഖോ ജീവകോ ¶ കോമാരഭച്ചോ തം പുരിസം വിബ്ഭന്തം, ദിസ്വാന തം പുരിസം ഏതദവോച – ‘‘നനു ത്വം, അയ്യോ, ഭിക്ഖൂസു പബ്ബജിതോ അഹോസീ’’തി? ‘‘ഏവം, ആചരിയാ’’തി. ‘‘കിസ്സ പന ത്വം, അയ്യോ, ഏവരൂപമകാസീ’’തി? അഥ ഖോ സോ പുരിസോ ജീവകസ്സ കോമാരഭച്ചസ്സ ഏതമത്ഥം ആരോചേസി. ജീവകോ കോമാരഭച്ചോ ഉജ്ഝായതി ഖിയ്യതി വിപാചേതി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ഭദന്താ [ഭദ്ദന്താ (ക.)] പഞ്ചഹി ആബാധേഹി ഫുട്ഠം പബ്ബാജേസ്സന്തീ’’തി. അഥ ഖോ ജീവകോ കോമാരഭച്ചോ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ ജീവകോ കോമാരഭച്ചോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘സാധു, ഭന്തേ, അയ്യാ പഞ്ചഹി ആബാധേഹി ഫുട്ഠം ന പബ്ബാജേയ്യു’’ന്തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ജീവകം കോമാരഭച്ചം ധമ്മിയാ കഥായ സന്ദസ്സേസി സമാദപേസി സമുത്തേജേസി സമ്പഹംസേസി. അഥ ഖോ ജീവകോ കോമാരഭച്ചോ ഭഗവതാ ധമ്മിയാ കഥായ സന്ദസ്സിതോ സമാദപിതോ സമുത്തേജിതോ സമ്പഹംസിതോ ഉട്ഠായാസനാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ പദക്ഖിണം കത്വാ പക്കാമി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹി ആബാധേഹി ഫുട്ഠോ പബ്ബാജേതബ്ബോ. യോ പബ്ബാജേയ്യ, ആപത്തി ¶ ദുക്കടസ്സാ’’തി.

പഞ്ചാബാധവത്ഥു നിട്ഠിതം.

൨൭. രാജഭടവത്ഥു

൯൦. തേന ഖോ പന സമയേന രഞ്ഞോ മാഗധസ്സ സേനിയസ്സ ബിമ്ബിസാരസ്സ പച്ചന്തോ കുപിതോ ഹോതി. അഥ ഖോ രാജാ മാഗധോ സേനിയോ ബിമ്ബിസാരോ സേനാനായകേ മഹാമത്തേ ആണാപേസി – ‘‘ഗച്ഛഥ, ഭണേ, പച്ചന്തം ഉച്ചിനഥാ’’തി. ‘‘ഏവം, ദേവാ’’തി ഖോ സേനാനായകാ മഹാമത്താ രഞ്ഞോ മാഗധസ്സ സേനിയസ്സ ബിമ്ബിസാരസ്സ പച്ചസ്സോസും. അഥ ഖോ അഭിഞ്ഞാതാനം അഭിഞ്ഞാതാനം യോധാനം ഏതദഹോസി – ‘‘മയം ഖോ യുദ്ധാഭിനന്ദിനോ ഗച്ഛന്താ പാപഞ്ച കരോമ, ബഹുഞ്ച അപുഞ്ഞം പസവാമ. കേന നു ഖോ മയം ഉപായേന പാപാ ച വിരമേയ്യാമ കല്യാണഞ്ച കരേയ്യാമാ’’തി? അഥ ഖോ തേസം യോധാനം ഏതദഹോസി – ‘‘ഇമേ ഖോ ¶ സമണാ സക്യപുത്തിയാ ധമ്മചാരിനോ സമചാരിനോ ബ്രഹ്മചാരിനോ സച്ചവാദിനോ സീലവന്തോ കല്യാണധമ്മാ. സചേ ഖോ മയം സമണേസു സക്യപുത്തിയേസു പബ്ബജേയ്യാമ, ഏവം മയം പാപാ ച വിരമേയ്യാമ കല്യാണഞ്ച കരേയ്യാമാ’’തി. അഥ ഖോ തേ യോധാ ഭിക്ഖൂ ഉപസങ്കമിത്വാ പബ്ബജ്ജം യാചിംസു. തേ ഭിക്ഖൂ പബ്ബാജേസും, ഉപസമ്പാദേസും. സേനാനായകാ മഹാമത്താ രാജഭടേ ¶ പുച്ഛിംസു – ‘‘കിം നു ¶ ഖോ, ഭണേ, ഇത്ഥന്നാമോ ച ഇത്ഥന്നാമോ ച യോധാ ന ദിസ്സന്തീ’’തി? ‘‘ഇത്ഥന്നാമോ ച ഇത്ഥന്നാമോ ച, സാമി, യോധാ ഭിക്ഖൂസു പബ്ബജിതാ’’തി. സേനാനായകാ മഹാമത്താ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ സമണാ സക്യപുത്തിയാ രാജഭടം പബ്ബാജേസ്സന്തീ’’തി. സേനാനായകാ മഹാമത്താ രഞ്ഞോ ¶ മാഗധസ്സ സേനിയസ്സ ബിമ്ബിസാരസ്സ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അഥ ഖോ രാജാ മാഗധോ സേനിയോ ബിമ്ബിസാരോ വോഹാരികേ മഹാമത്തേ പുച്ഛി – ‘‘യോ, ഭണേ, രാജഭടം പബ്ബാജേതി, കിം സോ പസവതീ’’തി? ‘‘ഉപജ്ഝായസ്സ, ദേവ, സീസം ഛേതബ്ബം, അനുസ്സാവകസ്സ [അനുസാവകസ്സ (ക.)] ജിവ്ഹാ ഉദ്ധരിതബ്ബാ, ഗണസ്സ ഉപഡ്ഢഫാസുകാ ഭഞ്ജിതബ്ബാ’’തി. അഥ ഖോ രാജാ മാഗധോ സേനിയോ ബിമ്ബിസാരോ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ രാജാ മാഗധോ സേനിയോ ബിമ്ബിസാരോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘സന്തി, ഭന്തേ, രാജാനോ അസ്സദ്ധാ അപ്പസന്നാ. തേ അപ്പമത്തകേനപി ഭിക്ഖൂ വിഹേഠേയ്യും. സാധു, ഭന്തേ, അയ്യാ രാജഭടം ന പബ്ബാജേയ്യു’’ന്തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ രാജാനം മാഗധം സേനിയം ബിമ്ബിസാരം ധമ്മിയാ കഥായ സന്ദസ്സേസി സമാദപേസി സമുത്തേജേസി സമ്പഹംസേസി. അഥ ഖോ രാജാ മാഗധോ സേനിയോ ബിമ്ബിസാരോ ഭഗവതാ ധമ്മിയാ കഥായ സന്ദസ്സിതോ സമാദപിതോ സമുത്തേജിതോ സമ്പഹംസിതോ ഉട്ഠായാസനാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ പദക്ഖിണം കത്വാ പക്കാമി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, രാജഭടോ പബ്ബാജേതബ്ബോ. യോ പബ്ബാജേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

രാജഭടവത്ഥു നിട്ഠിതം.

൨൮. അങ്ഗുലിമാലചോരവത്ഥു

൯൧. തേന ഖോ പന സമയേന ചോരോ അങ്ഗുലിമാലോ ഭിക്ഖൂസു പബ്ബജിതോ ഹോതി. മനുസ്സാ പസ്സിത്വാ ഉബ്ബിജ്ജന്തിപി, ഉത്തസന്തിപി, പലായന്തിപി ¶ , അഞ്ഞേനപി ഗച്ഛന്തി, അഞ്ഞേനപി മുഖം കരോന്തി, ദ്വാരമ്പി ഥകേന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ¶ ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ സമണാ സക്യപുത്തിയാ ധജബന്ധം ചോരം പബ്ബാജേസ്സന്തീ’’തി. അസ്സോസും ഖോ ഭിക്ഖൂ തേസം മനുസ്സാനം ഉജ്ഝായന്താനം ഖിയ്യന്താനം വിപാചേന്താനം. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… ന, ഭിക്ഖവേ, ധജബന്ധോ ചോരോ പബ്ബാജേതബ്ബോ. യോ പബ്ബാജേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

അങ്ഗുലിമാലചോരവത്ഥു നിട്ഠിതം.

൨൯. കാരഭേദകചോരവത്ഥു

൯൨. തേന ¶ ഖോ പന സമയേന രഞ്ഞാ മാഗധേന സേനിയേന ബിമ്ബിസാരേന ¶ അനുഞ്ഞാതം ഹോതി – ‘‘യേ സമണേസു സക്യപുത്തിയേസു പബ്ബജന്തി, ന തേ ലബ്ഭാ കിഞ്ചി കാതും; സ്വാക്ഖാതോ ധമ്മോ, ചരന്തു ബ്രഹ്മചരിയം സമ്മാ ദുക്ഖസ്സ അന്തകിരിയായാ’’തി. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ പുരിസോ ചോരികം കത്വാ കാരായ ബദ്ധോ ഹോതി. സോ കാരം ഭിന്ദിത്വാ പലായിത്വാ ഭിക്ഖൂസു പബ്ബജിതോ ഹോതി. മനുസ്സാ പസ്സിത്വാ ഏവമാഹംസു – ‘‘അയം സോ കാരഭേദകോ ചോരോ. ഹന്ദ, നം നേമാ’’തി. ഏകച്ചേ ഏവമാഹംസു – ‘‘മായ്യോ, ഏവം അവചുത്ഥ. അനുഞ്ഞാതം രഞ്ഞാ മാഗധേന സേനിയേന ബിമ്ബിസാരേന – ‘‘യേ സമണേസു സക്യപുത്തിയേസു പബ്ബജന്തി, ന തേ ലബ്ഭാ കിഞ്ചി കാതും; സ്വാക്ഖാതോ ധമ്മോ, ചരന്തു ബ്രഹ്മചരിയം സമ്മാ ദുക്ഖസ്സ അന്തകിരിയായാ’’തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘അഭയൂവരാ ഇമേ സമണാ സക്യപുത്തിയാ, നയിമേ ¶ ലബ്ഭാ കിഞ്ചി കാതും. കഥഞ്ഹി നാമ സമണാ സക്യപുത്തിയാ കാരഭേദകം ചോരം പബ്ബാജേസ്സന്തീ’’തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, കാരഭേദകോ ചോരോ പബ്ബാജേതബ്ബോ. യോ പബ്ബാജേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

കാരഭേദകചോരവത്ഥു നിട്ഠിതം.

൩൦. ലിഖിതകചോരവത്ഥു

൯൩. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ പുരിസോ ചോരികം കത്വാ പലായിത്വാ ഭിക്ഖൂസു പബ്ബജിതോ ഹോതി. സോ ച രഞ്ഞോ അന്തേപുരേ ലിഖിതോ ഹോതി – യത്ഥ പസ്സതി, തത്ഥ ഹന്തബ്ബോതി. മനുസ്സാ പസ്സിത്വാ ഏവമാഹംസു – ‘‘അയം സോ ലിഖിതകോ ചോരോ. ഹന്ദ, നം ഹനാമാ’’തി. ഏകച്ചേ ഏവമാഹംസു – ‘‘മായ്യോ, ഏവം അവചുത്ഥ. അനുഞ്ഞാതം രഞ്ഞാ മാഗധേന സേനിയേന ബിമ്ബിസാരേന ‘‘യേ സമണേസു സക്യപുത്തിയേസു പബ്ബജന്തി, ന തേ ലബ്ഭാ കിഞ്ചി കാതും, സ്വാക്ഖാതോ ധമ്മോ, ചരന്തു ബ്രഹ്മചരിയം സമ്മാ ദുക്ഖസ്സ അന്തകിരിയായാ’’തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘അഭയൂവരാ ¶ ഇമേ സമണാ സക്യപുത്തിയാ, നയിമേ ലബ്ഭാ കിഞ്ചി കാതും. കഥഞ്ഹി നാമ സമണാ സക്യപുത്തിയാ ലിഖിതകം ചോരം പബ്ബാജേസ്സന്തീ’’തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, ലിഖിതകോ ചോരോ പബ്ബാജേതബ്ബോ. യോ പബ്ബാജേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

ലിഖിതകചോരവത്ഥു നിട്ഠിതം.

൩൧. കസാഹതവത്ഥു

൯൪. തേന ¶ ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ പുരിസോ കസാഹതോ കതദണ്ഡകമ്മോ ഭിക്ഖൂസു പബ്ബജിതോ ഹോതി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ സമണാ സക്യപുത്തിയാ കസാഹതം കതദണ്ഡകമ്മം പബ്ബാജേസ്സന്തീ’’തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന ¶ , ഭിക്ഖവേ, കസാഹതോ കതദണ്ഡകമ്മോ പബ്ബാജേതബ്ബോ. യോ പബ്ബാജേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

കസാഹതവത്ഥു നിട്ഠിതം.

൩൨. ലക്ഖണാഹതവത്ഥു

൯൫. തേന ¶ ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ പുരിസോ ലക്ഖണാഹതോ കതദണ്ഡകമ്മോ ഭിക്ഖൂസു പബ്ബജിതോ ഹോതി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ സമണാ സക്യപുത്തിയാ ലക്ഖണാഹതം കതദണ്ഡകമ്മം പബ്ബാജേസ്സന്തീ’’തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, ലക്ഖണാഹതോ കതദണ്ഡകമ്മോ പബ്ബാജേതബ്ബോ. യോ പബ്ബാജേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

ലക്ഖണാഹതവത്ഥു നിട്ഠിതം.

൩൩. ഇണായികവത്ഥു

൯൬. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ പുരിസോ ഇണായികോ പലായിത്വാ ഭിക്ഖൂസു പബ്ബജിതോ ഹോതി. ധനിയാ പസ്സിത്വാ ഏവമാഹംസു – ‘‘അയം സോ അമ്ഹാകം ഇണായികോ. ഹന്ദ, നം നേമാ’’തി. ഏകച്ചേ ഏവമാഹംസു – ‘‘മായ്യോ, ഏവം അവചുത്ഥ. അനുഞ്ഞാതം രഞ്ഞാ മാഗധേന സേനിയേന ബിമ്ബിസാരേന – ‘‘യേ സമണേസു സക്യപുത്തിയേസു പബ്ബജന്തി, ന തേ ലബ്ഭാ കിഞ്ചി കാതും; സ്വാക്ഖാതോ ധമ്മോ, ചരന്തു ബ്രഹ്മചരിയം സമ്മാ ദുക്ഖസ്സ അന്തകിരിയായാ’’തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘അഭയൂവരാ ഇമേ സമണാ സക്യപുത്തിയാ. നയിമേ ലബ്ഭാ കിഞ്ചി കാതും. കഥഞ്ഹി നാമ സമണാ സക്യപുത്തിയാ ഇണായികം പബ്ബാജേസ്സന്തീ’’തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ¶ ആരോചേസും ¶ . ന, ഭിക്ഖവേ, ഇണായികോ പബ്ബാജേതബ്ബോ. യോ പബ്ബാജേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

ഇണായികവത്ഥു നിട്ഠിതം.

൩൪. ദാസവത്ഥു

൯൭. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ദാസോ പലായിത്വാ ഭിക്ഖൂസു ¶ പബ്ബജിതോ ഹോതി. അയ്യകാ [അയ്യികാ (ക.), അയിരകാ (സീ.)] പസ്സിത്വാ ഏവമാഹംസു – ‘‘അയം സോ അമ്ഹാകം ദാസോ. ഹന്ദ, നം നേമാ’’തി. ഏകച്ചേ ഏവമാഹംസു – ‘‘മായ്യോ, ഏവം അവചുത്ഥ, അനുഞ്ഞാതം രഞ്ഞാ മാഗധേന സേനിയേന ബിമ്ബിസാരേന ‘‘യേ സമണേസു സക്യപുത്തിയേസു പബ്ബജന്തി, ന തേ ലബ്ഭാ കിഞ്ചി കാതും, സ്വാക്ഖാതോ ധമ്മോ, ചരന്തു ബ്രഹ്മചരിയം സമ്മാ ദുക്ഖസ്സ അന്തകിരിയായാ’’തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘അഭയൂവരാ ഇമേ സമണാ സക്യപുത്തിയാ, നയിമേ ലബ്ഭാ കിഞ്ചി കാതും. കഥഞ്ഹി നാമ സമണാ സക്യപുത്തിയാ ദാസം പബ്ബാജേസ്സന്തീ’’തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, ദാസോ പബ്ബാജേതബ്ബോ. യോ പബ്ബാജേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

ദാസവത്ഥു നിട്ഠിതം.

൩൫. കമ്മാരഭണ്ഡുവത്ഥു

൯൮. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ കമ്മാരഭണ്ഡു മാതാപിതൂഹി സദ്ധിം ഭണ്ഡിത്വാ ആരാമം ഗന്ത്വാ ഭിക്ഖൂസു പബ്ബജിതോ ഹോതി. അഥ ഖോ തസ്സ കമ്മാരഭണ്ഡുസ്സ മാതാപിതരോ തം കമ്മാരഭണ്ഡും വിചിനന്താ ആരാമം ഗന്ത്വാ ഭിക്ഖൂ പുച്ഛിംസു – ‘‘അപി, ഭന്തേ, ഏവരൂപം ദാരകം പസ്സേയ്യാഥാ’’തി? ഭിക്ഖൂ അജാനംയേവ ആഹംസു – ‘‘ന ജാനാമാ’’തി, അപസ്സംയേവ ആഹംസു – ‘‘ന പസ്സാമാ’’തി. അഥ ഖോ തസ്സ കമ്മാരഭണ്ഡുസ്സ മാതാപിതരോ തം കമ്മാരഭണ്ഡും വിചിനന്താ ¶ ഭിക്ഖൂസു പബ്ബജിതം ദിസ്വാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘അലജ്ജിനോ ഇമേ സമണാ സക്യപുത്തിയാ, ദുസ്സീലാ മുസാവാദിനോ. ജാനംയേവ ആഹംസു – ‘ന ജാനാമാ’തി, പസ്സംയേവ ആഹംസു – ‘ന പസ്സാമാ’തി. അയം ദാരകോ ഭിക്ഖൂസു ¶ പബ്ബജിതോ’’തി. അസ്സോസും ഖോ ഭിക്ഖൂ തസ്സ കമ്മാരഭണ്ഡുസ്സ മാതാപിതൂനം ഉജ്ഝായന്താനം ഖിയ്യന്താനം വിപാചേന്താനം. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ¶ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘം അപലോകേതും ഭണ്ഡുകമ്മായാതി.

കമ്മാരഭണ്ഡുവത്ഥു നിട്ഠിതം.

൩൬. ഉപാലിദാരകവത്ഥു

൯൯. [ഇദം വത്ഥു പാചി. ൪൦൨ ആദയോ] തേന ¶ ഖോ പന സമയേന രാജഗഹേ സത്തരസവഗ്ഗിയാ ദാരകാ സഹായകാ ഹോന്തി. ഉപാലിദാരകോ തേസം പാമോക്ഖോ ഹോതി. അഥ ഖോ ഉപാലിസ്സ മാതാപിതൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘കേന നു ഖോ ഉപായേന ഉപാലി അമ്ഹാകം അച്ചയേന സുഖഞ്ച ജീവേയ്യ, ന ച കിലമേയ്യാ’’തി? അഥ ഖോ ഉപാലിസ്സ മാതാപിതൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘സചേ ഖോ ഉപാലി ലേഖം സിക്ഖേയ്യ, ഏവം ഖോ ഉപാലി അമ്ഹാകം അച്ചയേന സുഖഞ്ച ജീവേയ്യ, ന ച കിലമേയ്യാ’’തി. അഥ ഖോ ഉപാലിസ്സ മാതാപിതൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘സചേ ഖോ ഉപാലി ലേഖം സിക്ഖിസ്സതി, അങ്ഗുലിയോ ദുക്ഖാ ഭവിസ്സന്തി. സചേ ഖോ ഉപാലി ഗണനം സിക്ഖേയ്യ, ഏവം ഖോ ഉപാലി അമ്ഹാകം അച്ചയേന സുഖഞ്ച ജീവേയ്യ, ന ച കിലമേയ്യാ’’തി. അഥ ഖോ ഉപാലിസ്സ മാതാപിതൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘സചേ ഖോ ഉപാലി ഗണനം സിക്ഖിസ്സതി, ഉരസ്സ ദുക്ഖോ ഭവിസ്സതി. സചേ ഖോ ഉപാലി രൂപം സിക്ഖേയ്യ, ഏവം ഖോ ഉപാലി അമ്ഹാകം അച്ചയേന സുഖഞ്ച ജീവേയ്യ, ന ച കിലമേയ്യാ’’തി. അഥ ഖോ ഉപാലിസ്സ മാതാപിതൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘സചേ ഖോ ഉപാലി രൂപം സിക്ഖിസ്സതി, അക്ഖീനി ദുക്ഖാ ഭവിസ്സന്തി. ഇമേ ഖോ സമണാ സക്യപുത്തിയാ സുഖസീലാ സുഖസമാചാരാ, സുഭോജനാനി ഭുഞ്ജിത്വാ നിവാതേസു സയനേസു സയന്തി ¶ . സചേ ഖോ ഉപാലി സമണേസു സക്യപുത്തിയേസു പബ്ബജേയ്യ, ഏവം ഖോ ഉപാലി അമ്ഹാകം അച്ചയേന സുഖഞ്ച ജീവേയ്യ, ന ച കിലമേയ്യാ’’തി.

അസ്സോസി ഖോ ഉപാലിദാരകോ മാതാപിതൂനം ഇമം കഥാസല്ലാപം. അഥ ഖോ ഉപാലിദാരകോ യേന തേ ദാരകാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ തേ ദാരകേ ഏതദവോച – ‘‘ഏഥ മയം, അയ്യാ, സമണേസു സക്യപുത്തിയേസു പബ്ബജിസ്സാമാ’’തി. ‘‘സചേ ഖോ ത്വം, അയ്യ, പബ്ബജിസ്സസി, ഏവം മയമ്പി പബ്ബജിസ്സാമാ’’തി. അഥ ഖോ തേ ദാരകാ ഏകമേകസ്സ മാതാപിതരോ ഉപസങ്കമിത്വാ ഏതദവോചും – ‘‘അനുജാനാഥ മം അഗാരസ്മാ അനാഗാരിയം പബ്ബജ്ജായാ’’തി. അഥ ഖോ തേസം ദാരകാനം ¶ മാതാപിതരോ – ‘‘സബ്ബേപിമേ ദാരകാ സമാനച്ഛന്ദാ കല്യാണാധിപ്പായാ’’തി – അനുജാനിംസു. തേ ഭിക്ഖൂ ഉപസങ്കമിത്വാ പബ്ബജ്ജം യാചിംസു. തേ ഭിക്ഖൂ പബ്ബാജേസും ഉപസമ്പാദേസും ¶ . തേ രത്തിയാ പച്ചൂസസമയം പച്ചുട്ഠായ രോദന്തി – ‘‘യാഗും ദേഥ, ഭത്തം ദേഥ, ഖാദനീയം ദേഥാ’’തി. ഭിക്ഖൂ ഏവമാഹംസു – ‘‘ആഗമേഥ, ആവുസോ, യാവ രത്തി വിഭായതി. സചേ യാഗു ഭവിസ്സതി ¶ പിവിസ്സഥ, സചേ ഭത്തം ഭവിസ്സതി ഭുഞ്ജിസ്സഥ, സചേ ഖാദനീയം ഭവിസ്സതി ഖാദിസ്സഥ; നോ ചേ ഭവിസ്സതി യാഗു വാ ഭത്തം വാ ഖാദനീയം വാ, പിണ്ഡായ ചരിത്വാ ഭുഞ്ജിസ്സഥാ’’തി. ഏവമ്പി ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭിക്ഖൂഹി വുച്ചമാനാ രോദന്തിയേവ ‘‘യാഗും ദേഥ, ഭത്തം ദേഥ, ഖാദനീയം ദേഥാ’’തി; സേനാസനം ഉഹദന്തിപി ഉമ്മിഹന്തിപി.

അസ്സോസി ഖോ ഭഗവാ രത്തിയാ പച്ചൂസസമയം ¶ പച്ചുട്ഠായ ദാരകസദ്ദം. സുത്വാന ആയസ്മന്തം ആനന്ദം ആമന്തേസി – ‘‘കിം നു ഖോ സോ, ആനന്ദ, ദാരകസദ്ദോ’’തി? അഥ ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസി…പേ… ‘‘സച്ചം കിര, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂ ജാനം ഊനവീസതിവസ്സം പുഗ്ഗലം ഉപസമ്പാദേന്തീ’’തി? ‘‘സച്ചം, ഭഗവാ’’തി. വിഗരഹി ബുദ്ധോ ഭഗവാ…പേ… ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ തേ, ഭിക്ഖവേ, മോഘപുരിസാ ജാനം ഊനവീസതിവസ്സം പുഗ്ഗലം ഉപസമ്പാദേസ്സന്തി. ഊനവീസതിവസ്സോ, ഭിക്ഖവേ, പുഗ്ഗലോ അക്ഖമോ ഹോതി സീതസ്സ ഉണ്ഹസ്സ ജിഘച്ഛായ പിപാസായ ഡംസമകസവാതാതപസരീസപസമ്ഫസ്സാനം ദുരുത്താനം ദുരാഗതാനം വചനപഥാനം ഉപ്പന്നാനം സാരീരികാനം വേദനാനം ദുക്ഖാനം തിബ്ബാനം ഖരാനം കടുകാനം അസാതാനം അമനാപാനം പാണഹരാനം അനധിവാസകജാതികോ ഹോതി. വീസതിവസ്സോവ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പുഗ്ഗലോ ഖമോ ഹോതി സീതസ്സ ഉണ്ഹസ്സ ജിഘച്ഛായ പിപാസായ ഡംസമകസവാതാതപസരീസപസമ്ഫസ്സാനം ദുരുത്താനം ദുരാഗതാനം വചനപഥാനം, ഉപ്പന്നാനം സാരീരികാനം വേദനാനം ദുക്ഖാനം തിബ്ബാനം ഖരാനം കടുകാനം അസാതാനം അമനാപാനം പാണഹരാനം അധിവാസകജാതികോ ഹോതി. നേതം, ഭിക്ഖവേ, അപ്പസന്നാനം വാ പസാദായ, പസന്നാനം വാ ഭിയ്യോഭാവായ…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ജാനം ഊനവീസതിവസ്സോ പുഗ്ഗലോ ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ. യോ ഉപസമ്പാദേയ്യ, യഥാധമ്മോ കാരേതബ്ബോ’’തി.

ഉപാലിദാരകവത്ഥു നിട്ഠിതം.

൩൭. അഹിവാതകരോഗവത്ഥു

൧൦൦. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരം കുലം അഹിവാതകരോഗേന കാലങ്കതം ഹോതി. തസ്സ പിതാപുത്തകാ സേസാ ഹോന്തി. തേ ഭിക്ഖൂസു പബ്ബജിത്വാ ¶ ഏകതോവ പിണ്ഡായ ചരന്തി. അഥ ഖോ സോ ദാരകോ പിതുനോ ഭിക്ഖായ ദിന്നായ ഉപധാവിത്വാ ഏതദവോച – ‘‘മയ്ഹമ്പി, താത, ദേഹി; മയ്ഹമ്പി ¶ , താത, ദേഹീ’’തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ¶ ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘അബ്രഹ്മചാരിനോ ഇമേ സമണാ സക്യപുത്തിയാ. അയമ്പി ദാരകോ ഭിക്ഖുനിയാ ജാതോ’’തി. അസ്സോസും ഖോ ഭിക്ഖൂ തേസം മനുസ്സാനം ഉജ്ഝായന്താനം ¶ ഖിയ്യന്താനം വിപാചേന്താനം. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, ഊനപന്നരസവസ്സോ ദാരകോ പബ്ബാജേതബ്ബോ. യോ പബ്ബാജേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

തേന ഖോ പന സമയേന ആയസ്മതോ ആനന്ദസ്സ ഉപട്ഠാകകുലം സദ്ധം പസന്നം അഹിവാതകരോഗേന കാലങ്കതം ഹോതി, ദ്വേ ച ദാരകാ സേസാ ഹോന്തി. തേ പോരാണകേന ആചിണ്ണകപ്പേന ഭിക്ഖൂ പസ്സിത്വാ ഉപധാവന്തി. ഭിക്ഖൂ അപസാദേന്തി. തേ ഭിക്ഖൂഹി അപസാദിയമാനാ രോദന്തി. അഥ ഖോ ആയസ്മതോ ആനന്ദസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘ഭഗവതാ പഞ്ഞത്തം ‘ന ഊനപന്നരസവസ്സോ ദാരകോ പബ്ബാജേതബ്ബോ’തി. ഇമേ ച ദാരകാ ഊനപന്നരസവസ്സാ. കേന നു ഖോ ഉപായേന ഇമേ ദാരകാ ന വിനസ്സേയ്യു’’ന്തി? അഥ ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസി. ഉസ്സഹന്തി പന തേ, ആനന്ദ, ദാരകാ കാകേ ഉഡ്ഡാപേതുന്തി? ഉസ്സഹന്തി, ഭഗവാതി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഊനപന്നരസവസ്സം ദാരകം കാകുഡ്ഡേപകം പബ്ബാജേതു’’ന്തി.

അഹിവാതകരോഗവത്ഥു നിട്ഠിതം.

൩൮. കണ്ടകവത്ഥു

൧൦൧. തേന ¶ ഖോ പന സമയേന ആയസ്മതോ ഉപനന്ദസ്സ സക്യപുത്തസ്സ ദ്വേ സാമണേരാ ഹോന്തി – കണ്ടകോ ച മഹകോ ച. തേ അഞ്ഞമഞ്ഞം ദൂസേസും. ഭിക്ഖൂ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ സാമണേരാ ഏവരൂപം അനാചാരം ആചരിസ്സന്തീ’’തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, ഏകേന ദ്വേ സാമണേരാ ഉപട്ഠാപേതബ്ബാ. യോ ഉപട്ഠാപേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

കണ്ടകവത്ഥു നിട്ഠിതം.

൩൯. ആഹുന്ദരികവത്ഥു

൧൦൨. തേന ¶ ഖോ പന സമയേന ഭഗവാ തത്ഥേവ രാജഗഹേ വസ്സം വസി, തത്ഥ ഹേമന്തം, തത്ഥ ഗിമ്ഹം. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘ആഹുന്ദരികാ സമണാനം സക്യപുത്തിയാനം ദിസാ അന്ധകാരാ, ന ഇമേസം ദിസാ പക്ഖായന്തീ’’തി. അസ്സോസും ഖോ ഭിക്ഖൂ തേസം മനുസ്സാനം ഉജ്ഝായന്താനം ഖിയ്യന്താനം വിപാചേന്താനം. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അഥ ഖോ ഭഗവാ ആയസ്മന്തം ആനന്ദം ആമന്തേസി ¶ – ‘‘ഗച്ഛാനന്ദ, അവാപുരണം [അപാപുരണം (ക.)] ആദായ ¶ അനുപരിവേണിയം ഭിക്ഖൂനം ആരോചേഹി – ‘‘ഇച്ഛതാവുസോ ഭഗവാ ദക്ഖിണാഗിരിം ചാരികം പക്കമിതും. യസ്സായസ്മതോ അത്ഥോ, സോ ആഗച്ഛതൂ’’തി. ഏവം, ഭന്തേ, തി ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ ഭഗവതോ പടിസ്സുണിത്വാ അവാപുരണം ആദായ അനുപരിവേണിയം ഭിക്ഖൂനം ആരോചേസി – ‘ഇച്ഛതാവുസോ ഭഗവാ ദക്ഖിണാഗിരിം ചാരികം പക്കമിതും. യസ്സായസ്മതോ അത്ഥോ, സോ ആഗച്ഛതൂ’’’തി. ഭിക്ഖൂ ഏവമാഹംസു – ‘‘ഭഗവതാ, ആവുസോ ആനന്ദ, പഞ്ഞത്തം ദസവസ്സാനി നിസ്സായ വത്ഥും, ദസവസ്സേന ¶ നിസ്സയം ദാതും. തത്ഥ ച നോ ഗന്തബ്ബം ഭവിസ്സതി, നിസ്സയോ ച ഗഹേതബ്ബോ ഭവിസ്സതി, ഇത്തരോ ച വാസോ ഭവിസ്സതി, പുന ച പച്ചാഗന്തബ്ബം ഭവിസ്സതി, പുന ച നിസ്സയോ ഗഹേതബ്ബോ ഭവിസ്സതി. സചേ അമ്ഹാകം ആചരിയുപജ്ഝായാ ഗമിസ്സന്തി, മയമ്പി ഗമിസ്സാമ; നോ ചേ അമ്ഹാകം ആചരിയുപജ്ഝായാ ഗമിസ്സന്തി, മയമ്പി ന ഗമിസ്സാമ. ലഹുചിത്തകതാ നോ, ആവുസോ ആനന്ദ, പഞ്ഞായിസ്സതീ’’തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഓഗണേന ഭിക്ഖുസങ്ഘേന ദക്ഖിണാഗിരിം ചാരികം പക്കാമി.

ആഹുന്ദരികവത്ഥു നിട്ഠിതം.

൪൦. നിസ്സയമുച്ചനകകഥാ

൧൦൩. അഥ ഖോ ഭഗവാ ദക്ഖിണാഗിരിസ്മിം യഥാഭിരന്തം വിഹരിത്വാ പുനദേവ രാജഗഹം പച്ചാഗച്ഛി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ആയസ്മന്തം ആനന്ദം ആമന്തേസി – ‘‘കിം നു ഖോ, ആനന്ദ, തഥാഗതോ ഓഗണേന ഭിക്ഖുസങ്ഘേന ദക്ഖിണാഗിരിം ചാരികം പക്കന്തോ’’തി? അഥ ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന പഞ്ചവസ്സാനി നിസ്സായ വത്ഥും, അബ്യത്തേന യാവജീവം.

‘‘പഞ്ചഹി ¶ , ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ന അനിസ്സിതേന വത്ഥബ്ബം. ന അസേക്ഖേന സീലക്ഖന്ധേന സമന്നാഗതോ ഹോതി ന അസേക്ഖേന സമാധിക്ഖന്ധേന, ന അസേക്ഖേന പഞ്ഞാക്ഖന്ധേന ന അസേക്ഖേന വിമുത്തിക്ഖന്ധേന ന അസേക്ഖേന വിമുത്തിഞാണദസ്സനക്ഖന്ധേന സമന്നാഗതോ ¶ ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ന അനിസ്സിതേന വത്ഥബ്ബം.

‘‘പഞ്ചഹി ¶ , ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ അനിസ്സിതേന വത്ഥബ്ബം. അസേക്ഖേന സീലക്ഖന്ധേന സമന്നാഗതോ ഹോതി അസേക്ഖേന സമാധിക്ഖന്ധേന. അസേക്ഖേന പഞ്ഞാക്ഖന്ധേന… അസേക്ഖേന വിമുത്തിക്ഖന്ധേന… അസേക്ഖേന വിമുത്തിഞാണദസ്സനക്ഖന്ധേന സമന്നാഗതോ ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ അനിസ്സിതേന വത്ഥബ്ബം.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ന അനിസ്സിതേന വത്ഥബ്ബം. അസ്സദ്ധോ ഹോതി, അഹിരികോ ഹോതി, അനോത്തപ്പീ ഹോതി, കുസീതോ ഹോതി, മുട്ഠസ്സതി ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ന അനിസ്സിതേന വത്ഥബ്ബം.

‘‘പഞ്ചഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ അനിസ്സിതേന വത്ഥബ്ബം. സദ്ധോ ഹോതി ¶ , ഹിരിമാ ഹോതി, ഓത്തപ്പീ ഹോതി, ആരദ്ധവീരിയോ ഹോതി, ഉപട്ഠിതസ്സതി ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ അനിസ്സിതേന വത്ഥബ്ബം.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ന അനിസ്സിതേന വത്ഥബ്ബം. അധിസീലേ സീലവിപന്നോ ഹോതി, അജ്ഝാചാരേ ആചാരവിപന്നോ ഹോതി, അതിദിട്ഠിയാ ദിട്ഠിവിപന്നോ ഹോതി, അപ്പസ്സുതോ ഹോതി, ദുപ്പഞ്ഞോ ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ന അനിസ്സിതേന വത്ഥബ്ബം.

‘‘പഞ്ചഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ¶ അനിസ്സിതേന വത്ഥബ്ബം. ന അധിസീലേ സീലവിപന്നോ ഹോതി, ന അജ്ഝാചാരേ ആചാരവിപന്നോ ഹോതി, ന അതിദിട്ഠിയാ ദിട്ഠിവിപന്നോ ഹോതി, ബഹുസ്സുതോ ഹോതി, പഞ്ഞവാ ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ അനിസ്സിതേന വത്ഥബ്ബം.

‘‘അപരേഹിപി ¶ , ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ന അനിസ്സിതേന വത്ഥബ്ബം. ആപത്തിം ന ജാനാതി, അനാപത്തിം ന ജാനാതി, ലഹുകം ആപത്തിം ന ജാനാതി, ഗരുകം ആപത്തിം ന ജാനാതി, ഉഭയാനി ഖോ പനസ്സ പാതിമോക്ഖാനി വിത്ഥാരേന ന സ്വാഗതാനി ഹോന്തി ന സുവിഭത്താനി ന സുപ്പവത്തീനി ന സുവിനിച്ഛിതാനി സുത്തസോ അനുബ്യഞ്ജനസോ – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ന അനിസ്സിതേന വത്ഥബ്ബം.

‘‘പഞ്ചഹി ¶ , ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ അനിസ്സിതേന വത്ഥബ്ബം. ആപത്തിം ജാനാതി, അനാപത്തിം ജാനാതി, ലഹുകം ആപത്തിം ജാനാതി, ഗരുകം ആപത്തിം ജാനാതി, ഉഭയാനി ഖോ പനസ്സ പാതിമോക്ഖാനി വിത്ഥാരേന സ്വാഗതാനി ഹോന്തി സുവിഭത്താനി സുപ്പവത്തീനി സുവിനിച്ഛിതാനി സുത്തസോ അനുബ്യഞ്ജനസോ – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ അനിസ്സിതേന വത്ഥബ്ബം.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ന അനിസ്സിതേന വത്ഥബ്ബം. ആപത്തിം ന ജാനാതി, അനാപത്തിം ന ജാനാതി, ലഹുകം ആപത്തിം ന ജാനാതി, ഗരുകം ആപത്തിം ന ജാനാതി, ഊനപഞ്ചവസ്സോ ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ന അനിസ്സിതേന വത്ഥബ്ബം.

‘‘പഞ്ചഹി ¶ , ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ അനിസ്സിതേന വത്ഥബ്ബം. ആപത്തിം ജാനാതി, അനാപത്തിം ജാനാതി, ലഹുകം ആപത്തിം ജാനാതി, ഗരുകം ആപത്തിം ജാനാതി, പഞ്ചവസ്സോ വാ ഹോതി അതിരേക പഞ്ചവസ്സോ വാ – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ അനിസ്സിതേന വത്ഥബ്ബം.

നിസ്സയമുച്ചനകകഥാ നിട്ഠിതാ.

പഞ്ചകദസവാരോ നിട്ഠിതോ.

൧൦൪. ‘‘ഛഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ന അനിസ്സിതേന വത്ഥബ്ബം. ന അസേക്ഖേന സീലക്ഖന്ധേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, ന അസേക്ഖേന സമാധിക്ഖന്ധേന, ന അസേക്ഖേന പഞ്ഞാക്ഖന്ധേന, ന അസേക്ഖേന വിമുത്തിക്ഖന്ധേന, ന അസേക്ഖേന വിമുത്തിഞാണദസ്സനക്ഖന്ധേന സമന്നാഗതോ ¶ ഹോതി, ഊനപഞ്ചവസ്സോ ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഛഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ന അനിസ്സിതേന വത്ഥബ്ബം.

‘‘ഛഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ അനിസ്സിതേന വത്ഥബ്ബം. അസേക്ഖേന സീലക്ഖന്ധേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, അസേക്ഖേന സമാധിക്ഖന്ധേന, അസേക്ഖേന പഞ്ഞാക്ഖന്ധേന, അസേക്ഖേന വിമുത്തിക്ഖന്ധേന, അസേക്ഖേന വിമുത്തിഞാണദസ്സനക്ഖന്ധേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, പഞ്ചവസ്സോ വാ ഹോതി അതിരേകപഞ്ചവസ്സോ വാ – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഛഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ അനിസ്സിതേന വത്ഥബ്ബം.

‘‘അപരേഹിപി ¶ , ഭിക്ഖവേ, ഛഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ന അനിസ്സിതേന വത്ഥബ്ബം. അസ്സദ്ധോ ഹോതി, അഹിരികോ ഹോതി, അനോത്തപ്പീ ഹോതി, കുസീതോ ¶ ഹോതി, മുട്ഠസ്സതി ഹോതി, ഊനപഞ്ചവസ്സോ ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഛഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ന അനിസ്സിതേന വത്ഥബ്ബം.

‘‘ഛഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ അനിസ്സിതേന വത്ഥബ്ബം. സദ്ധോ ഹോതി, ഹിരിമാ ഹോതി, ഓത്തപ്പീ ഹോതി, ആരദ്ധവീരിയോ ഹോതി, ഉപട്ഠിതസ്സതി ഹോതി, പഞ്ചവസ്സോ വാ ഹോതി അതിരേകപഞ്ചവസ്സോ വാ – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഛഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ അനിസ്സിതേന വത്ഥബ്ബം.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, ഛഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ന അനിസ്സിതേന വത്ഥബ്ബം. അധിസീലേ സീലവിപന്നോ ഹോതി, അജ്ഝാചാരേ ആചാരവിപന്നോ ഹോതി, അതിദിട്ഠിയാ ദിട്ഠിവിപന്നോ ഹോതി, അപ്പസ്സുതോ ഹോതി, ദുപ്പഞ്ഞോ ഹോതി, ഊനപഞ്ചവസ്സോ ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഛഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ന അനിസ്സിതേന വത്ഥബ്ബം.

‘‘ഛഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ അനിസ്സിതേന വത്ഥബ്ബം. ന അധിസീലേ സീലവിപന്നോ ഹോതി, ന അജ്ഝാചാരേ ആചാരവിപന്നോ ഹോതി, ന അതിദിട്ഠിയാ ദിട്ഠിവിപന്നോ ഹോതി, ബഹുസ്സുതോ ഹോതി, പഞ്ഞവാ ഹോതി, പഞ്ചവസ്സോ വാ ഹോതി അതിരേകപഞ്ചവസ്സോ വാ – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഛഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ അനിസ്സിതേന വത്ഥബ്ബം.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, ഛഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ന അനിസ്സിതേന വത്ഥബ്ബം. ആപത്തിം ¶ ന ജാനാതി, അനാപത്തിം ന ജാനാതി, ലഹുകം ആപത്തിം ന ജാനാതി, ഗരുകം ആപത്തിം ന ജാനാതി, ഉഭയാനി ഖോ പനസ്സ പാതിമോക്ഖാനി വിത്ഥാരേന ന സ്വാഗതാനി ¶ ഹോന്തി ന സുവിഭത്താനി ന സുപ്പവത്തീനി ന സുവിനിച്ഛിതാനി സുത്തസോ അനുബ്യഞ്ജനസോ, ഊനപഞ്ചവസ്സോ ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഛഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ ന അനിസ്സിതേന വത്ഥബ്ബം.

‘‘ഛഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ അനിസ്സിതേന വത്ഥബ്ബം. ആപത്തിം ജാനാതി, അനാപത്തിം ജാനാതി, ലഹുകം ആപത്തിം ജാനാതി, ഗരുകം ആപത്തിം ജാനാതി, ഉഭയാനി ഖോ പനസ്സ പാതിമോക്ഖാനി വിത്ഥാരേന സ്വാഗതാനി ഹോന്തി സുവിഭത്താനി സുപ്പവത്തീനി സുവിനിച്ഛിതാനി സുത്തസോ ¶ അനുബ്യഞ്ജനസോ, പഞ്ചവസ്സോ വാ ഹോതി അതിരേകപഞ്ചവസ്സോ വാ – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഛഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതേന ഭിക്ഖുനാ അനിസ്സിതേന വത്ഥബ്ബ’’ന്തി.

അഭയൂവരഭാണവാരോ നിട്ഠിതോ അട്ഠമോ.

അട്ഠമഭാണവാരോ.

൪൧. രാഹുലവത്ഥു

൧൦൫. അഥ ¶ ഖോ ഭഗവാ രാജഗഹേ യഥാഭിരന്തം വിഹരിത്വാ യേന കപിലവത്ഥു തേന ചാരികം പക്കാമി. അനുപുബ്ബേന ചാരികം ചരമാനോ യേന കപിലവത്ഥു തദവസരി. തത്ര സുദം ഭഗവാ സക്കേസു വിഹരതി കപിലവത്ഥുസ്മിം നിഗ്രോധാരാമേ. അഥ ഖോ ഭഗവാ പുബ്ബണ്ഹസമയം നിവാസേത്വാ പത്തചീവരമാദായ യേന സുദ്ധോദനസ്സ സക്കസ്സ നിവേസനം തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ പഞ്ഞത്തേ ആസനേ നിസീദി. അഥ ഖോ രാഹുലമാതാ ദേവീ രാഹുലം കുമാരം ഏതദവോച – ‘‘ഏസോ തേ, രാഹുല, പിതാ. ഗച്ഛസ്സു [ഗച്ഛസ്സ (സ്യാ.)], ദായജ്ജം യാചാഹീ’’തി. അഥ ഖോ രാഹുലോ കുമാരോ യേന ¶ ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവതോ പുരതോ, അട്ഠാസി – ‘‘സുഖാ തേ, സമണ, ഛായാ’’തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഉട്ഠായാസനാ പക്കാമി. അഥ ഖോ രാഹുലോ കുമാരോ ഭഗവന്തം പിട്ഠിതോ പിട്ഠിതോ അനുബന്ധി – ‘‘ദായജ്ജം മേ, സമണ, ദേഹി; ദായജ്ജം മേ, സമണ, ദേഹീ’’തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ആയസ്മന്തം സാരിപുത്തം ആമന്തേസി – ‘‘തേന ഹി ത്വം, സാരിപുത്ത, രാഹുലം കുമാരം പബ്ബാജേഹീ’’തി. ‘‘കഥാഹം, ഭന്തേ, രാഹുലം കുമാരം പബ്ബാജേമീ’’തി? അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തീഹി സരണഗമനേഹി സാമണേരപബ്ബജ്ജം. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, പബ്ബാജേതബ്ബോ – പഠമം കേസമസ്സും ഓഹാരാപേത്വാ കാസായാനി വത്ഥാനി അച്ഛാദാപേത്വാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കാരാപേത്വാ ഭിക്ഖൂനം പാദേ വന്ദാപേത്വാ ¶ ഉക്കുടികം നിസീദാപേത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗണ്ഹാപേത്വാ ഏവം വദേഹീതി വത്തബ്ബോ – ബുദ്ധം സരണം ഗച്ഛാമി, ധമ്മം സരണം ഗച്ഛാമി, സങ്ഘം സരണം ഗച്ഛാമി; ദുതിയമ്പി ബുദ്ധം സരണം ഗച്ഛാമി, ദുതിയമ്പി ധമ്മം സരണം ഗച്ഛാമി, ദുതിയമ്പി സങ്ഘം സരണം ഗച്ഛാമി; തതിയമ്പി ബുദ്ധം സരണം ഗച്ഛാമി, തതിയമ്പി ¶ ധമ്മം സരണം ഗച്ഛാമി, തതിയമ്പി സങ്ഘം സരണം ഗച്ഛാമീതി. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഇമേഹി തീഹി സരണഗമനേഹി സാമണേരപബ്ബജ്ജ’’ന്തി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ സാരിപുത്തോ രാഹുലം കുമാരം പബ്ബാജേസി.

അഥ ഖോ സുദ്ധോദനോ സക്കോ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം ¶ അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ സുദ്ധോദനോ സക്കോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘ഏകാഹം, ഭന്തേ, ഭഗവന്തം വരം യാചാമീ’’തി. ‘‘അതിക്കന്തവരാ ഖോ, ഗോതമ, തഥാഗതാ’’തി. ‘‘യഞ്ച, ഭന്തേ, കപ്പതി, യഞ്ച അനവജ്ജ’’ന്തി. ‘‘വദേഹി, ഗോതമാ’’തി. ‘‘ഭഗവതി മേ, ഭന്തേ, പബ്ബജിതേ അനപ്പകം ദുക്ഖം അഹോസി, തഥാ നന്ദേ, അധിമത്തം രാഹുലേ. പുത്തപേമം ¶ , ഭന്തേ, ഛവിം ഛിന്ദതി, ഛവിം ഛേത്വാ ചമ്മം ഛിന്ദതി, ചമ്മം ഛേത്വാ മംസം ഛിന്ദതി, മംസം ഛേത്വാ ന്ഹാരും ഛിന്ദതി, ന്ഹാരും ഛേത്വാ അട്ഠിം ഛിന്ദതി, അട്ഠിം ഛേത്വാ അട്ഠിമിഞ്ജം ആഹച്ച തിട്ഠതി. സാധു, ഭന്തേ, അയ്യാ അനനുഞ്ഞാതം മാതാപിതൂഹി പുത്തം ന പബ്ബാജേയ്യു’’ന്തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ സുദ്ധോദനം സക്കം ധമ്മിയാ കഥായ സന്ദസ്സേസി സമാദപേസി സമുത്തേജേസി സമ്പഹംസേസി. അഥ ഖോ സുദ്ധോദനോ സക്കോ ഭഗവതാ ധമ്മിയാ കഥായ സന്ദസ്സിതോ സമാദപിതോ സമുത്തേജിതോ സമ്പഹംസിതോ ഉട്ഠായാസനാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ പദക്ഖിണം കത്വാ പക്കാമി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, അനനുഞ്ഞാതോ മാതാപിതൂഹി പുത്തോ പബ്ബാജേതബ്ബോ. യോ പബ്ബാജേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

അഥ ഖോ ഭഗവാ കപിലവത്ഥുസ്മിം യഥാഭിരന്തം വിഹരിത്വാ യേന സാവത്ഥി തേന ചാരികം പക്കാമി. അനുപുബ്ബേന ചാരികം ചരമാനോ യേന സാവത്ഥി തദവസരി. തത്ര സുദം ഭഗവാ സാവത്ഥിയം വിഹരതി ജേതവനേ അനാഥപിണ്ഡികസ്സ ആരാമേ. തേന ¶ ഖോ പന സമയേന ആയസ്മതോ സാരിപുത്തസ്സ ഉപട്ഠാകകുലം ആയസ്മതോ സാരിപുത്തസ്സ സന്തികേ ദാരകം പാഹേസി – ‘‘ഇമം ദാരകം ഥേരോ പബ്ബാജേതൂ’’തി. അഥ ഖോ ആയസ്മതോ സാരിപുത്തസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘ഭഗവതാ പഞ്ഞത്തം ‘ന ഏകേന ദ്വേ സാമണേരാ ഉപട്ഠാപേതബ്ബാ’തി. അയഞ്ച മേ രാഹുലോ സാമണേരോ. കഥം നു ഖോ മയാ പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസി. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ ¶ പടിബലേന ഏകേന ദ്വേ സാമണേരേ ഉപട്ഠാപേതും, യാവതകേ ¶ വാ പന ഉസ്സഹതി ഓവദിതും അനുസാസിതും താവതകേ ഉപട്ഠാപേതുന്തി.

രാഹുലവത്ഥു നിട്ഠിതം.

൪൨. സിക്ഖാപദകഥാ

൧൦൬. അഥ ഖോ സാമണേരാനം ഏതദഹോസി – ‘‘കതി നു ഖോ അമ്ഹാകം സിക്ഖാപദാനി, കത്ഥ ച അമ്ഹേഹി സിക്ഖിതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സാമണേരാനം ദസ സിക്ഖാപദാനി, തേസു ച സാമണേരേഹി സിക്ഖിതും – പാണാതിപാതാ വേരമണീ [വേരമണി, വേരമണിം (ക.)], അദിന്നാദാനാ വേരമണീ, അബ്രഹ്മചരിയാ വേരമണീ, മുസാവാദാ വേരമണീ, സുരാമേരയമജ്ജപമാദട്ഠാനാ വേരമണീ, വികാലഭോജനാ വേരമണീ, നച്ചഗീതവാദിതവിസൂകദസ്സനാ വേരമണീ, മാലാഗന്ധവിലേപനധാരണമണ്ഡനവിഭൂസനട്ഠാനാ വേരമണീ ¶ , ഉച്ചാസയനമഹാസയനാ വേരമണീ, ജാതരൂപരജതപടിഗ്ഗഹണാ വേരമണീ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സാമണേരാനം ഇമാനി ദസ സിക്ഖാപദാനി, ഇമേസു ച സാമണേരേഹി സിക്ഖിതുന്തി.

സിക്ഖാപദകഥാ നിട്ഠിതാ.

൪൩. ദണ്ഡകമ്മവത്ഥു

൧൦൭. തേന ഖോ പന സമയേന സാമണേരാ ഭിക്ഖൂസു അഗാരവാ അപ്പതിസ്സാ ¶ അസഭാഗവുത്തികാ വിഹരന്തി. ഭിക്ഖൂ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ സാമണേരാ ഭിക്ഖൂസു അഗാരവാ അപ്പതിസ്സാ അസഭാഗവുത്തികാ വിഹരിസ്സന്തീ’’തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ സാമണേരസ്സ ദണ്ഡകമ്മം കാതും. ഭിക്ഖൂനം അലാഭായ പരിസക്കതി, ഭിക്ഖൂനം അനത്ഥായ പരിസക്കതി, ഭിക്ഖൂനം അവാസായ പരിസക്കതി, ഭിക്ഖൂ അക്കോസതി പരിഭാസതി, ഭിക്ഖൂ ഭിക്ഖൂഹി ഭേദേതി – അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഇമേഹി പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ സാമണേരസ്സ ദണ്ഡകമ്മം കാതുന്തി.

അഥ ¶ ഖോ ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘കിം നു ഖോ ദണ്ഡകമ്മം കാതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആവരണം കാതുന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ സാമണേരാനം സബ്ബം സങ്ഘാരാമം ആവരണം കരോന്തി. സാമണേരാ ആരാമം പവിസിതും അലഭമാനാ പക്കമന്തിപി ¶ , വിബ്ഭമന്തിപി, തിത്ഥിയേസുപി സങ്കമന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, സബ്ബോ സങ്ഘാരാമോ ആവരണം കാതബ്ബോ. യോ കരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, യത്ഥ വാ വസതി, യത്ഥ വാ പടിക്കമതി, തത്ഥ ആവരണം കാതുന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ സാമണേരാനം മുഖദ്വാരികം ആഹാരം ആവരണം കരോന്തി. മനുസ്സാ യാഗുപാനമ്പി സങ്ഘഭത്തമ്പി കരോന്താ സാമണേരേ ഏവം വദേന്തി – ‘‘ഏഥ, ഭന്തേ, യാഗും പിവഥ; ഏഥ, ഭന്തേ, ഭത്തം ഭുഞ്ജഥാ’’തി. സാമണേരാ ഏവം ¶ വദേന്തി – ‘‘നാവുസോ, ലബ്ഭാ. ഭിക്ഖൂഹി ആവരണം കത’’ന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ഭദന്താ സാമണേരാനം മുഖദ്വാരികം ആഹാരം ആവരണം കരിസ്സന്തീ’’തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, മുഖദ്വാരികോ ആഹാരോ ആവരണം കാതബ്ബോ. യോ കരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

ദണ്ഡകമ്മവത്ഥു നിട്ഠിതം.

൪൪. അനാപുച്ഛാവരണവത്ഥു

൧൦൮. തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ഉപജ്ഝായേ ¶ അനാപുച്ഛാ സാമണേരാനം ആവരണം കരോന്തി. ഉപജ്ഝായാ ഗവേസന്തി – കഥം [കഹം (ക.)] നു ഖോ അമ്ഹാകം സാമണേരാ ന ദിസ്സന്തീതി. ഭിക്ഖൂ ഏവമാഹംസു – ‘‘ഛബ്ബഗ്ഗിയേഹി, ആവുസോ, ഭിക്ഖൂഹി ആവരണം കത’’ന്തി. ഉപജ്ഝായാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ അമ്ഹേ അനാപുച്ഛാ അമ്ഹാകം സാമണേരാനം ആവരണം കരിസ്സന്തീ’’തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, ഉപജ്ഝായേ അനാപുച്ഛാ ആവരണം കാതബ്ബം. യോ കരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

അനാപുച്ഛാവരണവത്ഥു നിട്ഠിതം.

൪൫. അപലാളനവത്ഥു

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ഥേരാനം ഭിക്ഖൂനം സാമണേരേ അപലാളേന്തി. ഥേരാ സാമം ദന്തകട്ഠമ്പി മുഖോദകമ്പി ഗണ്ഹന്താ കിലമന്തി ¶ . ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞസ്സ പരിസാ അപലാളേതബ്ബാ. യോ അപലാളേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ ¶ തി.

അപലാളനവത്ഥു നിട്ഠിതം.

൪൬. കണ്ടകസാമണേരവത്ഥു

തേന ഖോ പന സമയേന ആയസ്മതോ ഉപനന്ദസ്സ സക്യപുത്തസ്സ കണ്ടകോ ¶ നാമ സാമണേരോ കണ്ടകിം നാമ ഭിക്ഖുനിം ദൂസേസി. ഭിക്ഖൂ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ സാമണേരോ ഏവരൂപം അനാചാരം ആചരിസ്സതീ’’തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ദസഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം സാമണേരം നാസേതും. പാണാതിപാതീ ഹോതി, അദിന്നാദായീ ഹോതി, അബ്രഹ്മചാരീ ഹോതി, മുസാവാദീ ഹോതി, മജ്ജപായീ ഹോതി, ബുദ്ധസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, ധമ്മസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, സങ്ഘസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, മിച്ഛാദിട്ഠികോ ഹോതി, ഭിക്ഖുനിദൂസകോ ഹോതി – അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഇമേഹി ദസഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം സാമണേരം നാസേതുന്തി.

൪൭. പണ്ഡകവത്ഥു

൧൦൯. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ പണ്ഡകോ ഭിക്ഖൂസു പബ്ബജിതോ ഹോതി. സോ ദഹരേ ദഹരേ ഭിക്ഖൂ ഉപസങ്കമിത്വാ ഏവം വദേതി – ‘‘ഏഥ, മം ആയസ്മന്തോ ദൂസേഥാ’’തി. ഭിക്ഖൂ അപസാദേന്തി – ‘‘നസ്സ, പണ്ഡക, വിനസ്സ, പണ്ഡക, കോ തയാ അത്ഥോ’’തി. സോ ഭിക്ഖൂഹി അപസാദിതോ മഹന്തേ മഹന്തേ മോളിഗല്ലേ സാമണേരേ ഉപസങ്കമിത്വാ ഏവം വദേതി – ‘‘ഏഥ, മം ആവുസോ ദൂസേഥാ’’തി. സാമണേരാ അപസാദേന്തി – ‘‘നസ്സ, പണ്ഡക, വിനസ്സ, പണ്ഡക, കോ തയാ അത്ഥോ’’തി. സോ സാമണേരേഹി അപസാദിതോ ഹത്ഥിഭണ്ഡേ അസ്സഭണ്ഡേ ഉപസങ്കമിത്വാ ഏവം വദേതി – ‘‘ഏഥ, മം, ആവുസോ ¶ , ദൂസേഥാ’’തി. ഹത്ഥിഭണ്ഡാ അസ്സഭണ്ഡാ ദൂസേസും. തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘പണ്ഡകാ ¶ ഇമേ സമണാ സക്യപുത്തിയാ. യേപി ഇമേസം ന പണ്ഡകാ, തേപി ഇമേ പണ്ഡകേ ദൂസേന്തി. ഏവം ഇമേ സബ്ബേവ അബ്രഹ്മചാരിനോ’’തി. അസ്സോസും ഖോ ഭിക്ഖൂ തേസം ഹത്ഥിഭണ്ഡാനം ¶ അസ്സഭണ്ഡാനം ഉജ്ഝായന്താനം ഖിയ്യന്താനം വിപാചേന്താനം. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. പണ്ഡകോ, ഭിക്ഖവേ, അനുപസമ്പന്നോ ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ, ഉപസമ്പന്നോ നാസേതബ്ബോതി.

൪൮. ഥേയ്യസംവാസകവത്ഥു

൧൧൦. തേന ¶ ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ പുരാണകുലപുത്തോ ഖീണകോലഞ്ഞോ സുഖുമാലോ ഹോതി. അഥ ഖോ തസ്സ പുരാണകുലപുത്തസ്സ ഖീണകോലഞ്ഞസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘അഹം ഖോ സുഖുമാലോ, ന പടിബലോ അനധിഗതം വാ ഭോഗം അധിഗന്തും, അധിഗതം വാ ഭോഗം ഫാതിം കാതും. കേന നു ഖോ അഹം ഉപായേന സുഖഞ്ച ജീവേയ്യം, ന ച കിലമേയ്യ’’ന്തി? അഥ ഖോ തസ്സ പുരാണകുലപുത്തസ്സ ഖീണകോലഞ്ഞസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘ഇമേ ഖോ സമണാ സക്യപുത്തിയാ സുഖസീലാ സുഖസമാചാരാ, സുഭോജനാനി ഭുഞ്ജിത്വാ നിവാതേസു സയനേസു സയന്തി. യംനൂനാഹം സാമം പത്തചീവരം പടിയാദേത്വാ കേസമസ്സും ഓഹാരേത്വാ കാസായാനി വത്ഥാനി അച്ഛാദേത്വാ ആരാമം ഗന്ത്വാ ഭിക്ഖൂഹി സദ്ധിം സംവസേയ്യ’’ന്തി. അഥ ഖോ സോ പുരാണകുലപുത്തോ ഖീണകോലഞ്ഞോ സാമം പത്തചീവരം പടിയാദേത്വാ കേസമസ്സും ഓഹാരേത്വാ കാസായാനി വത്ഥാനി അച്ഛാദേത്വാ ആരാമം ഗന്ത്വാ ഭിക്ഖൂ അഭിവാദേതി. ഭിക്ഖൂ ഏവമാഹംസു – ‘‘കതിവസ്സോസി ത്വം, ആവുസോ’’തി? കിം ഏതം, ആവുസോ, കതിവസ്സോ നാമാതി? കോ പന തേ, ആവുസോ, ഉപജ്ഝായോതി? കിം ഏതം ¶ , ആവുസോ, ഉപജ്ഝായോ നാമാതി? ഭിക്ഖൂ ആയസ്മന്തം ഉപാലിം ഏതദവോചും – ‘‘ഇങ്ഘാവുസോ ഉപാലി, ഇമം പബ്ബജിതം അനുയുഞ്ജാഹീ’’തി. അഥ ഖോ സോ പുരാണകുലപുത്തോ ഖീണകോലഞ്ഞോ ആയസ്മതാ ഉപാലിനാ അനുയുഞ്ജിയമാനോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസി. ആയസ്മാ ഉപാലി ഭിക്ഖൂനം ഏതമത്ഥം ആരോചേസി. ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ഥേയ്യസംവാസകോ, ഭിക്ഖവേ, അനുപസമ്പന്നോ ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ, ഉപസമ്പന്നോ നാസേതബ്ബോതി. തിത്ഥിയപക്കന്തകോ, ഭിക്ഖവേ, അനുപസമ്പന്നോ ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ, ഉപസമ്പന്നോ നാസേതബ്ബോതി.

൪൯. തിരച്ഛാനഗതവത്ഥു

൧൧൧. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ നാഗോ നാഗയോനിയാ അട്ടീയതി ¶ ഹരായതി ജിഗുച്ഛതി. അഥ ഖോ തസ്സ നാഗസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘കേന നു ഖോ അഹം ഉപായേന നാഗയോനിയാ ച പരിമുച്ചേയ്യം ഖിപ്പഞ്ച മനുസ്സത്തം പടിലഭേയ്യ’’ന്തി. അഥ ഖോ തസ്സ നാഗസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘ഇമേ ഖോ സമണാ സക്യപുത്തിയാ ധമ്മചാരിനോ സമചാരിനോ ബ്രഹ്മചാരിനോ സച്ചവാദിനോ ¶ സീലവന്തോ ¶ കല്യാണധമ്മാ. സചേ ഖോ അഹം സമണേസു സക്യപുത്തിയേസു പബ്ബജേയ്യം, ഏവാഹം നാഗയോനിയാ ച പരിമുച്ചേയ്യം, ഖിപ്പഞ്ച മനുസ്സത്തം പടിലഭേയ്യ’’ന്തി. അഥ ഖോ സോ നാഗോ മാണവകവണ്ണേന ഭിക്ഖൂ ഉപസങ്കമിത്വാ പബ്ബജ്ജം യാചി. തം ഭിക്ഖൂ പബ്ബാജേസും, ഉപസമ്പാദേസും. തേന ഖോ പന സമയേന സോ നാഗോ അഞ്ഞതരേന ഭിക്ഖുനാ സദ്ധിം പച്ചന്തിമേ വിഹാരേ പടിവസതി. അഥ ഖോ സോ ഭിക്ഖു രത്തിയാ പച്ചൂസസമയം പച്ചുട്ഠായ അജ്ഝോകാസേ ചങ്കമതി. അഥ ഖോ സോ ¶ നാഗോ തസ്സ ഭിക്ഖുനോ നിക്ഖന്തേ വിസ്സട്ഠോ നിദ്ദം ഓക്കമി. സബ്ബോ വിഹാരോ അഹിനാ പുണ്ണോ, വാതപാനേഹി ഭോഗാ നിക്ഖന്താ ഹോന്തി. അഥ ഖോ സോ ഭിക്ഖു വിഹാരം പവിസിസ്സാമീതി കവാടം പണാമേന്തോ അദ്ദസ സബ്ബം വിഹാരം അഹിനാ പുണ്ണം, വാതപാനേഹി ഭോഗേ നിക്ഖന്തേ, ദിസ്വാന ഭീതോ വിസ്സരമകാസി. ഭിക്ഖൂ ഉപധാവിത്വാ തം ഭിക്ഖും ഏതദവോചും – ‘‘കിസ്സ ത്വം, ആവുസോ, വിസ്സരമകാസീ’’തി? ‘‘അയം, ആവുസോ, സബ്ബോ വിഹാരോ അഹിനാ പുണ്ണോ, വാതപാനേഹി ഭോഗാ നിക്ഖന്താ’’തി. അഥ ഖോ സോ നാഗോ തേന സദ്ദേന പടിബുജ്ഝിത്വാ സകേ ആസനേ നിസീദി. ഭിക്ഖൂ ഏവമാഹംസു – ‘‘കോസി ത്വം, ആവുസോ’’തി? ‘‘അഹം, ഭന്തേ, നാഗോ’’തി. ‘‘കിസ്സ പന ത്വം, ആവുസോ, ഏവരൂപം അകാസീ’’തി? അഥ ഖോ സോ നാഗോ ഭിക്ഖൂനം ഏതമത്ഥം ആരോചേസി. ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ഭിക്ഖുസങ്ഘം സന്നിപാതാപേത്വാ തം നാഗം ഏതദവോച – ‘‘തുമ്ഹേ ഖോത്ഥ നാഗാ അവിരുള്ഹിധമ്മാ ഇമസ്മിം ധമ്മവിനയേ. ഗച്ഛ ത്വം, നാഗ, തത്ഥേവ ചാതുദ്ദസേ പന്നരസേ അട്ഠമിയാ ച പക്ഖസ്സ ഉപോസഥം ഉപവസ, ഏവം ത്വം നാഗയോനിയാ ച പരിമുച്ചിസ്സസി, ഖിപ്പഞ്ച മനുസ്സത്തം പടിലഭിസ്സസീ’’തി. അഥ ഖോ സോ നാഗോ അവിരുള്ഹിധമ്മോ കിരാഹം ഇമസ്മിം ധമ്മവിനയേതി ദുക്ഖീ ദുമ്മനോ അസ്സൂനി പവത്തയമാനോ വിസ്സരം കത്വാ പക്കാമി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ദ്വേമേ, ഭിക്ഖവേ, പച്ചയാ നാഗസ്സ സഭാവപാതുകമ്മായ. യദാ ച സജാതിയാ മേഥുനം ധമ്മം ¶ പടിസേവതി, യദാ ച വിസ്സട്ഠോ നിദ്ദം ഓക്കമതി – ഇമേ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ദ്വേ പച്ചയാ നാഗസ്സ സഭാവപാതുകമ്മായ ¶ . തിരച്ഛാനഗതോ, ഭിക്ഖവേ, അനുപസമ്പന്നോ ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ, ഉപസമ്പന്നോ നാസേതബ്ബോ’’തി.

൫൦. മാതുഘാതകവത്ഥു

൧൧൨. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ മാണവകോ മാതരം ജീവിതാ വോരോപേസി. സോ തേന പാപകേന കമ്മേന അട്ടീയതി ഹരായതി ജിഗുച്ഛതി ¶ . അഥ ഖോ തസ്സ മാണവകസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘കേന നു ഖോ അഹം ഉപായേന ഇമസ്സ പാപകസ്സ കമ്മസ്സ നിക്ഖന്തിം കരേയ്യ’’ന്തി? അഥ ഖോ തസ്സ മാണവകസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘ഇമേ ഖോ സമണാ സക്യപുത്തിയാ ധമ്മചാരിനോ ¶ സമചാരിനോ ബ്രഹ്മചാരിനോ സച്ചവാദിനോ സീലവന്തോ കല്യാണധമ്മാ. സചേ ഖോ അഹം സമണേസു സക്യപുത്തിയേസു പബ്ബജേയ്യം, ഏവാഹം ഇമസ്സ പാപകസ്സ കമ്മസ്സ നിക്ഖന്തിം കരേയ്യ’’ന്തി. അഥ ഖോ സോ മാണവകോ ഭിക്ഖൂ ഉപസങ്കമിത്വാ പബ്ബജ്ജം യാചി. ഭിക്ഖൂ ആയസ്മന്തം ഉപാലിം ഏതദവോചും – ‘‘പുബ്ബേപി ഖോ, ആവുസോ ഉപാലി, നാഗോ മാണവകവണ്ണേന ഭിക്ഖൂസു പബ്ബജിതോ. ഇങ്ഘാവുസോ ഉപാലി, ഇമം മാണവകം അനുയുഞ്ജാഹീ’’തി. അഥ ഖോ സോ മാണവകോ ആയസ്മതാ ഉപാലിനാ അനുയുഞ്ജീയമാനോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസി. ആയസ്മാ ഉപാലി ഭിക്ഖൂനം ഏതമത്ഥം ആരോചേസി. ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… മാതുഘാതകോ, ഭിക്ഖവേ, അനുപസമ്പന്നോ ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ, ഉപസമ്പന്നോ നാസേതബ്ബോതി.

൫൧. പിതുഘാതകവത്ഥു

൧൧൩. തേന ¶ ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ മാണവകോ പിതരം ജീവിതാ വോരോപേസി. സോ തേന പാപകേന കമ്മേന അട്ടീയതി ഹരായതി ജിഗുച്ഛതി. അഥ ഖോ തസ്സ മാണവകസ്സ ഏതദഹോസി ‘‘കേന നു ഖോ അഹം ഉപായേന ഇമസ്സ പാപകസ്സ കമ്മസ്സ നിക്ഖന്തിം കരേയ്യ’’ന്തി. അഥ ഖോ തസ്സ മാണവകസ്സ ഏതദഹോസി ‘‘ഇമേ ഖോ സമണാ സക്യപുത്തിയാ ധമ്മചാരിനോ സമചാരിനോ ബ്രഹ്മചാരിനോ സച്ചവാദിനോ സീലവന്തോ കല്യാണധമ്മാ, സചേ ഖോ അഹം സമണേസു സക്യപുത്തിയേസു പബ്ബജേയ്യം, ഏവാഹം ഇമസ്സ പാപകസ്സ കമ്മസ്സ നിക്ഖന്തിം കരേയ്യ’’ന്തി. അഥ ഖോ സോ മാണവകോ ഭിക്ഖൂ ഉപസങ്കമിത്വാ പബ്ബജ്ജം യാചി. ഭിക്ഖൂ ആയസ്മന്തം ഉപാലിം ഏതദവോചും – ‘‘പുബ്ബേപി ഖോ, ആവുസോ ഉപാലി, നാഗോ മാണവകവണ്ണേന ഭിക്ഖൂസു പബ്ബജിതോ, ഇങ്ഘാവുസോ, ഉപാലി, ഇമം മാണവകം അനുയുഞ്ജാഹീ’’തി. അഥ ഖോ സോ മാണവകോ ആയസ്മതാ ഉപാലിനാ അനുയുഞ്ജീയമാനോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസി. ആയസ്മാ ഉപാലി ഭിക്ഖൂനം ഏതമത്ഥം ആരോചേസി. ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. പിതുഘാതകോ, ഭിക്ഖവേ, അനുപസമ്പന്നോ ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ, ഉപസമ്പന്നോ നാസേതബ്ബോതി.

൫൨. അരഹന്തഘാതകവത്ഥു

൧൧൪. തേന ¶ ഖോ പന സമയേന സമ്ബഹുലാ ഭിക്ഖൂ സാകേതാ സാവത്ഥിം അദ്ധാനമഗ്ഗപ്പടിപന്നാ ഹോന്തി. അന്തരാമഗ്ഗേ ചോരാ നിക്ഖമിത്വാ ഏകച്ചേ ഭിക്ഖൂ അച്ഛിന്ദിംസു, ഏകച്ചേ ഭിക്ഖൂ ഹനിംസു. സാവത്ഥിയാ രാജഭടാ നിക്ഖമിത്വാ ഏകച്ചേ ചോരേ അഗ്ഗഹേസും, ഏകച്ചേ ¶ ചോരാ പലായിംസു. യേ തേ പലായിംസു തേ ഭിക്ഖൂസു പബ്ബജിംസു, യേ തേ ഗഹിതാ തേ വധായ ഓനിയ്യന്തി ¶ . അദ്ദസംസു ഖോ തേ പലായിത്വാ പബ്ബജിതാ തേ ചോരേ വധായ ഓനിയ്യമാനേ, ദിസ്വാന ഏവമാഹംസു – ‘‘സാധു ഖോ മയം പലായിമ്ഹാ, സചാ ച [സചേ ച, സചജ്ജ (അട്ഠകഥായം പാഠന്തരാ)] മയം ഗയ്ഹേയ്യാമ [ഗണ്ഹേയ്യാമ (ക.)], മയമ്പി ഏവമേവ ഹഞ്ഞേയ്യാമാ’’തി ¶ . ഭിക്ഖൂ ഏവമാഹംസു – ‘‘കിം പന തുമ്ഹേ, ആവുസോ, അകത്ഥാ’’തി? അഥ ഖോ തേ പബ്ബജിതാ ഭിക്ഖൂനം ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അരഹന്തോ ഏതേ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂ. അരഹന്തഘാതകോ, ഭിക്ഖവേ, അനുപസമ്പന്നോ ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ, ഉപസമ്പന്നോ നാസേതബ്ബോതി.

൫൩. ഭിക്ഖുനീദൂസകവത്ഥു

൧൧൫. തേന ഖോ പന സമയേന സമ്ബഹുലാ ഭിക്ഖുനിയോ സാകേതാ സാവത്ഥിം അദ്ധാനമഗ്ഗപ്പടിപന്നാ ഹോന്തി. അന്തരാമഗ്ഗേ ചോരാ നിക്ഖമിത്വാ ഏകച്ചാ ഭിക്ഖുനിയോ അച്ഛിന്ദിംസു, ഏകച്ചാ ഭിക്ഖുനിയോ ദൂസേസും. സാവത്ഥിയാ രാജഭടാ നിക്ഖമിത്വാ ഏകച്ചേ ചോരേ അഗ്ഗഹേസും, ഏകച്ചേ ചോരാ പലായിംസു. യേ തേ പലായിംസു, തേ ഭിക്ഖൂസു പബ്ബജിംസു. യേ തേ ഗഹിതാ, തേ വധായ ഓനിയ്യന്തി. അദ്ദസംസു ഖോ തേ പലായിത്വാ പബ്ബജിതാ തേ ചോരേ വധായ ഓനിയ്യമാനേ, ദിസ്വാന ഏവമാഹംസു ‘‘സാധു ഖോ മയം പലായിമ്ഹാ, സചാ ച മയം ഗയ്ഹേയ്യാമ, മയമ്പി ഏവമേവ ഹഞ്ഞേയ്യാമാ’’തി. ഭിക്ഖൂ ഏവമാഹംസു ‘‘കിം പന തുമ്ഹേ, ആവുസോ, അകത്ഥാ’’തി. അഥ ഖോ തേ പബ്ബജിതാ ഭിക്ഖൂനം ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ഭിക്ഖുനിദൂസകോ, ഭിക്ഖവേ ¶ , അനുപസമ്പന്നോ ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ, ഉപസമ്പന്നോ നാസേതബ്ബോതി. സങ്ഘഭേദകോ, ഭിക്ഖവേ, അനുപസമ്പന്നോ ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ, ഉപസമ്പന്നോ നാസേതബ്ബോതി. ലോഹിതുപ്പാദകോ, ഭിക്ഖവേ, അനുപസമ്പന്നോ ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ, ഉപസമ്പന്നോ നാസേതബ്ബോതി.

൫൪. ഉഭതോബ്യഞ്ജനകവത്ഥു

൧൧൬. തേന ¶ ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഉഭതോബ്യഞ്ജനകോ ഭിക്ഖൂസു പബ്ബജിതോ ഹോതി. സോ കരോതിപി കാരാപേതിപി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ഉഭതോബ്യഞ്ജനകോ, ഭിക്ഖവേ, അനുപസമ്പന്നോ ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ, ഉപസമ്പന്നോ നാസേതബ്ബോതി.

൫൫. അനുപജ്ഝായകാദിവത്ഥൂനി

൧൧൭. തേന ¶ ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ അനുപജ്ഝായകം ഉപസമ്പാദേന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, അനുപജ്ഝായകോ ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ. യോ ഉപസമ്പാദേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ സങ്ഘേന ഉപജ്ഝായേന ഉപസമ്പാദേന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘേന ഉപജ്ഝായേന ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ. യോ ഉപസമ്പാദേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ഗണേന ഉപജ്ഝായേന ഉപസമ്പാദേന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, ഗണേന ഉപജ്ഝായേന ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ. യോ ഉപസമ്പാദേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ പണ്ഡകുപജ്ഝായേന ഉപസമ്പാദേന്തി…പേ… ഥേയ്യസംവാസകുപജ്ഝായേന ഉപസമ്പാദേന്തി…പേ… തിത്ഥിയപക്കന്തകുപജ്ഝായേന ഉപസമ്പാദേന്തി …പേ… തിരച്ഛാനഗതുപജ്ഝായേന ¶ ¶ ഉപസമ്പാദേന്തി…പേ… മാതുഘാതകുപജ്ഝായേന ഉപസമ്പാദേന്തി…പേ… പിതുഘാതകുപജ്ഝായേന ഉപസമ്പാദേന്തി…പേ… അരഹന്തഘാതകുപജ്ഝായേന ഉപസമ്പാദേന്തി…പേ… ഭിക്ഖുനിദൂസകുപജ്ഝായേന ഉപസമ്പാദേന്തി…പേ… സങ്ഘഭേദകുപജ്ഝായേന ഉപസമ്പാദേന്തി…പേ… ലോഹിതുപ്പാദകുപജ്ഝായേന ഉപസമ്പാദേന്തി…പേ… ഉഭതോബ്യഞ്ജനകുപജ്ഝായേന ഉപസമ്പാദേന്തി ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, പണ്ഡകുപജ്ഝായേന ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ…പേ… ന, ഭിക്ഖവേ, ഥേയ്യസംവാസകുപജ്ഝായേന ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ…പേ… ന, ഭിക്ഖവേ, തിത്ഥിയപക്കന്തകുപജ്ഝായേന ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ…പേ… ന, ഭിക്ഖവേ, തിരച്ഛാനഗതുപജ്ഝായേന ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ…പേ… ന, ഭിക്ഖവേ, മാതുഘാതകുപജ്ഝായേന ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ …പേ… ന, ഭിക്ഖവേ, പിതുഘാതകുപജ്ഝായേന ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ…പേ… ന, ഭിക്ഖവേ, അരഹന്തഘാതകുപജ്ഝായേന ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ…പേ… ന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനിദൂസകുപജ്ഝായേന ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ ¶ …പേ… ന, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘഭേദകുപജ്ഝായേന ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ…പേ… ന, ഭിക്ഖവേ, ലോഹിതുപ്പാദകുപജ്ഝായേന ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ…പേ… ന, ഭിക്ഖവേ, ഉഭതോബ്യഞ്ജനകുപജ്ഝായേന ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ. യോ ഉപസമ്പാദേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

൫൬. അപത്തകാദിവത്ഥു

൧൧൮. തേന ¶ ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ അപത്തകം ഉപസമ്പാദേന്തി. ഹത്ഥേസു പിണ്ഡായ ചരന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – സേയ്യഥാപി തിത്ഥിയാതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, അപത്തകോ ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ. യോ ഉപസമ്പാദേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ അചീവരകം ഉപസമ്പാദേന്തി ¶ . നഗ്ഗാ പിണ്ഡായ ചരന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – സേയ്യഥാപി തിത്ഥിയാതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, അചീവരകോ ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ. യോ ഉപസമ്പാദേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ അപത്തചീവരകം ഉപസമ്പാദേന്തി. നഗ്ഗാ ഹത്ഥേസു പിണ്ഡായ ചരന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – സേയ്യഥാപി തിത്ഥിയാതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, അപത്തചീവരകോ ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ. യോ ഉപസമ്പാദേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ യാചിതകേന പത്തേന ഉപസമ്പാദേന്തി. ഉപസമ്പന്നേ പത്തം പടിഹരന്തി. ഹത്ഥേസു പിണ്ഡായ ചരന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – സേയ്യഥാപി തിത്ഥിയാതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, യാചിതകേന പത്തേന ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ. യോ ഉപസമ്പാദേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ യാചിതകേന ചീവരേന ഉപസമ്പാദേന്തി. ഉപസമ്പന്നേ ചീവരം പടിഹരന്തി. നഗ്ഗാ പിണ്ഡായ ചരന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – സേയ്യഥാപി തിത്ഥിയാതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, യാചിതകേന ചീവരേന ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ. യോ ഉപസമ്പാദേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

തേന ¶ ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ യാചിതകേന പത്തചീവരേന ഉപസമ്പാദേന്തി. ഉപസമ്പന്നേ പത്തചീവരം ¶ പടിഹരന്തി. നഗ്ഗാ ഹത്ഥേസു ¶ പിണ്ഡായ ചരന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി ¶ – സേയ്യഥാപി തിത്ഥിയാതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, യാചിതകേന പത്തചീവരേന ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ. യോ ഉപസമ്പാദേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

നഉപസമ്പാദേതബ്ബേകവീസതിവാരോ നിട്ഠിതോ.

൫൭. നപബ്ബാജേതബ്ബദ്വത്തിംസവാരോ

൧൧൯. തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ഹത്ഥച്ഛിന്നം പബ്ബാജേന്തി…പേ… പാദച്ഛിന്നം പബ്ബാജേന്തി…പേ… ഹത്ഥപാദച്ഛിന്നം പബ്ബാജേന്തി…പേ… കണ്ണച്ഛിന്നം പബ്ബാജേന്തി…പേ… നാസച്ഛിന്നം പബ്ബാജേന്തി…പേ… കണ്ണനാസച്ഛിന്നം പബ്ബാജേന്തി…പേ… അങ്ഗുലിച്ഛിന്നം പബ്ബാജേന്തി…പേ… അളച്ഛിന്നം പബ്ബാജേന്തി…പേ… കണ്ഡരച്ഛിന്നം പബ്ബാജേന്തി…പേ… ഫണഹത്ഥകം പബ്ബാജേന്തി…പേ… ഖുജ്ജം പബ്ബാജേന്തി…പേ… വാമനം പബ്ബാജേന്തി…പേ… ഗലഗണ്ഡിം പബ്ബാജേന്തി…പേ… ലക്ഖണാഹതം പബ്ബാജേന്തി…പേ… കസാഹതം പബ്ബാജേന്തി…പേ… ലിഖിതകം പബ്ബാജേന്തി…പേ… സീപദിം പബ്ബാജേന്തി…പേ… പാപരോഗിം പബ്ബാജേന്തി…പേ… പരിസദൂസകം പബ്ബാജേന്തി…പേ… കാണം പബ്ബാജേന്തി…പേ… കുണിം പബ്ബാജേന്തി…പേ… ഖഞ്ജം പബ്ബാജേന്തി…പേ… പക്ഖഹതം പബ്ബാജേന്തി…പേ… ഛിന്നിരിയാപഥം പബ്ബാജേന്തി…പേ… ജരാദുബ്ബലം പബ്ബാജേന്തി…പേ… അന്ധം പബ്ബാജേന്തി…പേ… മൂഗം പബ്ബാജേന്തി…പേ… ബധിരം പബ്ബാജേന്തി…പേ… അന്ധമൂഗം പബ്ബാജേന്തി…പേ… അന്ധബധിരം പബ്ബാജേന്തി…പേ… മൂഗബധിരം പബ്ബാജേന്തി…പേ… അന്ധമൂഗബധിരം പബ്ബാജേന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… ന, ഭിക്ഖവേ, ഹത്ഥച്ഛിന്നോ ¶ പബ്ബാജേതബ്ബോ…പേ… ന, ഭിക്ഖവേ, പാദച്ഛിന്നോ പബ്ബാജേതബ്ബോ…പേ… ന, ഭിക്ഖവേ, ഹത്ഥപാദച്ഛിന്നോ പബ്ബാജേതബ്ബോ…പേ… ന, ഭിക്ഖവേ, കണ്ണച്ഛിന്നോ പബ്ബാജേതബ്ബോ…പേ… ന, ഭിക്ഖവേ, നാസച്ഛിന്നോ പബ്ബാജേതബ്ബോ…പേ… ന, ഭിക്ഖവേ, കണ്ണനാസച്ഛിന്നോ പബ്ബാജേതബ്ബോ…പേ… ന, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗുലിച്ഛിന്നോ പബ്ബാജേതബ്ബോ…പേ… ന, ഭിക്ഖവേ, അളച്ഛിന്നോ പബ്ബാജേതബ്ബോ…പേ… ന, ഭിക്ഖവേ, കണ്ഡരച്ഛിന്നോ പബ്ബാജേതബ്ബോ…പേ… ന, ഭിക്ഖവേ, ഫണഹത്ഥകോ പബ്ബാജേതബ്ബോ…പേ… ന, ഭിക്ഖവേ, ഖുജ്ജോ പബ്ബാജേതബ്ബോ…പേ… ന, ഭിക്ഖവേ, വാമനോ പബ്ബാജേതബ്ബോ…പേ… ന, ഭിക്ഖവേ, ഗലഗണ്ഡീ പബ്ബാജേതബ്ബോ…പേ… ന, ഭിക്ഖവേ, ലക്ഖണാഹതോ ¶ പബ്ബാജേതബ്ബോ…പേ… ന, ഭിക്ഖവേ, കസാഹതോ പബ്ബാജേതബ്ബോ…പേ… ന, ഭിക്ഖവേ, ലിഖിതകോ പബ്ബാജേതബ്ബോ…പേ… ന, ഭിക്ഖവേ, സീപദീ പബ്ബാജേതബ്ബോ…പേ… ന, ഭിക്ഖവേ, പാപരോഗീ പബ്ബാജേതബ്ബോ…പേ… ന, ഭിക്ഖവേ, പരിസദൂസകോ പബ്ബാജേതബ്ബോ…പേ… ന, ഭിക്ഖവേ, കാണോ പബ്ബാജേതബ്ബോ…പേ… ന ¶ , ഭിക്ഖവേ, കുണീ പബ്ബാജേതബ്ബോ…പേ… ന, ഭിക്ഖവേ, ഖഞ്ജോ പബ്ബാജേതബ്ബോ…പേ… ന, ഭിക്ഖവേ, പക്ഖഹതോ പബ്ബാജേതബ്ബോ…പേ… ന, ഭിക്ഖവേ, ഛിന്നിരിയാപഥോ പബ്ബാജേതബ്ബോ…പേ… ന, ഭിക്ഖവേ, ജരാദുബ്ബലോ പബ്ബാജേതബ്ബോ…പേ… ന, ഭിക്ഖവേ, അന്ധോ പബ്ബാജേതബ്ബോ…പേ… ന, ഭിക്ഖവേ, മൂഗോ പബ്ബാജേതബ്ബോ…പേ… ന, ഭിക്ഖവേ, ബധിരോ പബ്ബാജേതബ്ബോ…പേ… ന, ഭിക്ഖവേ, അന്ധമൂഗോ പബ്ബാജേതബ്ബോ…പേ… ന, ഭിക്ഖവേ, അന്ധബധിരോ പബ്ബാജേതബ്ബോ…പേ… ന, ഭിക്ഖവേ, മൂഗബധിരോ പബ്ബാജേതബ്ബോ…പേ… ന, ഭിക്ഖവേ, അന്ധമൂഗബധിരോ പബ്ബാജേതബ്ബോ. യോ പബ്ബാജേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

നപബ്ബാജേതബ്ബദ്വത്തിംസവാരോ നിട്ഠിതോ.

ദായജ്ജഭാണവാരോ നിട്ഠിതോ നവമോ.

൫൮. അലജ്ജീനിസ്സയവത്ഥൂനി

൧൨൦. തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ അലജ്ജീനം നിസ്സയം ¶ ദേന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, അലജ്ജീനം നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ. യോ ദദേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ അലജ്ജീനം നിസ്സായ വസന്തി. തേപി നചിരസ്സേവ അലജ്ജിനോ ഹോന്തി പാപകാഭിക്ഖൂ. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, അലജ്ജീനം നിസ്സായ വത്ഥബ്ബം. യോ വസേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

അഥ ഖോ ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘ഭഗവതാ പഞ്ഞത്തം ‘ന അലജ്ജീനം നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, ന അലജ്ജീനം നിസ്സായ വത്ഥബ്ബ’ന്തി. കഥം നു ഖോ മയം ജാനേയ്യാമ ലജ്ജിം വാ അലജ്ജിം വാ’’തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ചതൂഹപഞ്ചാഹം ആഗമേതും യാവ ഭിക്ഖുസഭാഗതം ജാനാമീതി.

൫൯. ഗമികാദിനിസ്സയവത്ഥൂനി

൧൨൧. തേന ¶ ¶ ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു കോസലേസു ജനപദേ അദ്ധാനമഗ്ഗപ്പടിപന്നോ ഹോതി. അഥ ഖോ തസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏതദഹോസി – ‘‘ഭഗവതാ പഞ്ഞത്തം ‘ന അനിസ്സിതേന ¶ വത്ഥബ്ബ’ന്തി. അഹഞ്ചമ്ഹി നിസ്സയകരണീയോ അദ്ധാനമഗ്ഗപ്പടിപന്നോ, കഥം നു ഖോ മയാ പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അദ്ധാനമഗ്ഗപ്പടിപന്നേന ഭിക്ഖുനാ നിസ്സയം അലഭമാനേന അനിസ്സിതേന വത്ഥുന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ദ്വേ ഭിക്ഖൂ കോസലേസു ജനപദേ അദ്ധാനമഗ്ഗപ്പടിപന്നാ ഹോന്തി. തേ അഞ്ഞതരം ആവാസം ഉപഗച്ഛിംസു. തത്ഥ ഏകോ ഭിക്ഖു ഗിലാനോ ഹോതി. അഥ ഖോ തസ്സ ഗിലാനസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏതദഹോസി ¶ – ‘‘ഭഗവതാ പഞ്ഞത്തം ‘ന അനിസ്സിതേന വത്ഥബ്ബ’ന്തി. അഹഞ്ചമ്ഹി നിസ്സയകരണീയോ ഗിലാനോ, കഥം നു ഖോ മയാ പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഗിലാനേന ഭിക്ഖുനാ നിസ്സയം അലഭമാനേന അനിസ്സിതേന വത്ഥുന്തി.

അഥ ഖോ തസ്സ ഗിലാനുപട്ഠാകസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏതദഹോസി – ‘‘ഭഗവതാ പഞ്ഞത്തം ‘ന അനിസ്സിതേന വത്ഥബ്ബ’ന്തി. അഹഞ്ചമ്ഹി നിസ്സയകരണീയോ, അയഞ്ച ഭിക്ഖു ഗിലാനോ, കഥം നു ഖോ മയാ പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഗിലാനുപട്ഠാകേന ഭിക്ഖുനാ നിസ്സയം അലഭമാനേന യാചിയമാനേന അനിസ്സിതേന വത്ഥുന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു അരഞ്ഞേ വിഹരതി. തസ്സ ച തസ്മിം സേനാസനേ ഫാസു ഹോതി. അഥ ഖോ തസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏതദഹോസി – ‘‘ഭഗവതാ പഞ്ഞത്തം ‘ന അനിസ്സിതേന വത്ഥബ്ബ’ന്തി. അഹഞ്ചമ്ഹി നിസ്സയകരണീയോ അരഞ്ഞേ വിഹരാമി, മയ്ഹഞ്ച ഇമസ്മിം സേനാസനേ ഫാസു ഹോതി, കഥം നു ഖോ മയാ പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആരഞ്ഞികേന ഭിക്ഖുനാ ഫാസുവിഹാരം സല്ലക്ഖേന്തേന നിസ്സയം അലഭമാനേന അനിസ്സിതേന വത്ഥും – യദാ പതിരൂപോ നിസ്സയദായകോ ആഗച്ഛിസ്സതി, തദാ തസ്സ നിസ്സായ വസിസ്സാമീതി.

൬൦. ഗോത്തേന അനുസ്സാവനാനുജാനനാ

൧൨൨. തേന ¶ ഖോ പന സമയേന ആയസ്മതോ മഹാകസ്സപസ്സ ഉപസമ്പദാപേക്ഖോ ഹോതി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ മഹാകസ്സപോ ആയസ്മതോ ആനന്ദസ്സ സന്തികേ ദൂതം പാഹേസി – ആഗച്ഛതു ആനന്ദോ ഇമം അനുസ്സാവേസ്സതൂതി ¶ [അനുസ്സാവേസ്സതീതി (സ്യാ.)]. ആയസ്മാ ആനന്ദോ ഏവമാഹ – ‘‘നാഹം ഉസ്സഹാമി ഥേരസ്സ നാമം ¶ ഗഹേതും, ഗരു മേ ഥേരോ’’തി ¶ . ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഗോത്തേനപി അനുസ്സാവേതുന്തി.

൬൧. ദ്വേഉപസമ്പദാപേക്ഖാദിവത്ഥു

൧൨൩. തേന ഖോ പന സമയേന ആയസ്മതോ മഹാകസ്സപസ്സ ദ്വേ ഉപസമ്പദാപേക്ഖാ ഹോന്തി. തേ വിവദന്തി – അഹം പഠമം ഉപസമ്പജ്ജിസ്സാമി, അഹം പഠമം ഉപസമ്പജ്ജിസ്സാമീതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ദ്വേ ഏകാനുസ്സാവനേ കാതുന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന സമ്ബഹുലാനം ഥേരാനം ഉപസമ്പദാപേക്ഖാ ഹോന്തി. തേ വിവദന്തി – അഹം പഠമം ഉപസമ്പജ്ജിസ്സാമി, അഹം പഠമം ഉപസമ്പജ്ജിസ്സാമീതി. ഥേരാ ഏവമാഹംസു – ‘‘ഹന്ദ, മയം, ആവുസോ, സബ്ബേവ ഏകാനുസ്സാവനേ കരോമാ’’തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ദ്വേ തയോ ഏകാനുസ്സാവനേ കാതും, തഞ്ച ഖോ ഏകേന ഉപജ്ഝായേന, ന ത്വേവ നാനുപജ്ഝായേനാതി.

൬൨. ഗബ്ഭവീസൂപസമ്പദാനുജാനനാ

൧൨൪. തേന ഖോ പന സമയേന ആയസ്മാ കുമാരകസ്സപോ ഗബ്ഭവീസോ ഉപസമ്പന്നോ അഹോസി. അഥ ഖോ ആയസ്മതോ കുമാരകസ്സപസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘ഭഗവതാ പഞ്ഞത്തം ‘ന ഊനവീസതിവസ്സോ പുഗ്ഗലോ ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ’തി. അഹഞ്ചമ്ഹി ഗബ്ഭവീസോ ഉപസമ്പന്നോ. ഉപസമ്പന്നോ നു ഖോമ്ഹി, നനു ഖോ ഉപസമ്പന്നോ’’തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. യം, ഭിക്ഖവേ, മാതുകുച്ഛിസ്മിം പഠമം ചിത്തം ഉപ്പന്നം, പഠമം വിഞ്ഞാണം പാതുഭൂതം ¶ , തദുപാദായ സാവസ്സ ജാതി. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഗബ്ഭവീസം ഉപസമ്പാദേതുന്തി.

൬൩. ഉപസമ്പദാവിധി

൧൨൫. തേന ¶ ഖോ പന സമയേന ഉപസമ്പന്നാ ദിസ്സന്തി കുട്ഠികാപി ഗണ്ഡികാപി കിലാസികാപി സോസികാപി അപമാരികാപി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉപസമ്പാദേന്തേന തേരസ [തസ്സ (ക.)] അന്തരായികേ ധമ്മേ പുച്ഛിതും. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, പുച്ഛിതബ്ബോ – ‘‘സന്തി തേ ഏവരൂപാ ആബാധാ – കുട്ഠം, ഗണ്ഡോ, കിലാസോ, സോസോ, അപമാരോ? മനുസ്സോസി ¶ ? പുരിസോസി? ഭുജിസ്സോസി? അണണോസി? നസി രാജഭടോ? അനുഞ്ഞാതോസി മാതാപിതൂഹി? പരിപുണ്ണവീസതിവസ്സോസി? പരിപുണ്ണം തേ പത്തചീവരം? കിംനാമോസി? കോനാമോ തേ ഉപജ്ഝായോ’’തി?

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ അനനുസിട്ഠേ ഉപസമ്പദാപേക്ഖേ അന്തരായികേ ധമ്മേ പുച്ഛന്തി. ഉപസമ്പദാപേക്ഖാ വിത്ഥായന്തി, മങ്കൂ ഹോന്തി, ന സക്കോന്തി വിസ്സജ്ജേതും. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പഠമം അനുസാസിത്വാ പച്ഛാ അന്തരായികേ ¶ ധമ്മേ പുച്ഛിതുന്തി.

തത്ഥേവ സങ്ഘമജ്ഝേ അനുസാസന്തി. ഉപസമ്പദാപേക്ഖാ തഥേവ വിത്ഥായന്തി, മങ്കൂ ഹോന്തി, ന സക്കോന്തി വിസ്സജ്ജേതും. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഏകമന്തം അനുസാസിത്വാ സങ്ഘമജ്ഝേ അന്തരായികേ ധമ്മേ പുച്ഛിതും. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, അനുസാസിതബ്ബോ –

൧൨൬. പഠമം ഉപജ്ഝം ഗാഹാപേതബ്ബോ. ഉപജ്ഝം ഗാഹാപേത്വാ ¶ പത്തചീവരം ആചിക്ഖിതബ്ബം – അയം തേ പത്തോ, അയം സങ്ഘാടി, അയം ഉത്തരാസങ്ഗോ, അയം അന്തരവാസകോ. ഗച്ഛ, അമുമ്ഹി ഓകാസേ തിട്ഠാഹീതി.

ബാലാ അബ്യത്താ അനുസാസന്തി. ദുരനുസിട്ഠാ ഉപസമ്പദാപേക്ഖാ വിത്ഥായന്തി, മങ്കൂ ഹോന്തി, ന സക്കോന്തി വിസ്സജ്ജേതും. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, ബാലേന അബ്യത്തേന അനുസാസിതബ്ബോ. യോ അനുസാസേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന അനുസാസിതുന്തി.

അസമ്മതാ അനുസാസന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, അസമ്മതേന അനുസാസിതബ്ബോ. യോ അനുസാസേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി ¶ , ഭിക്ഖവേ, സമ്മതേന അനുസാസിതും. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, സമ്മന്നിതബ്ബോ [സമ്മനിതബ്ബോ (ക.)] – അത്തനാ വാ [അത്തനാവ (സ്യാ.)] അത്താനം സമ്മന്നിതബ്ബം, പരേന വാ പരോ സമ്മന്നിതബ്ബോ.

കഥഞ്ച ¶ അത്തനാവ അത്താനം സമ്മന്നിതബ്ബം? ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ – ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. ഇത്ഥന്നാമോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ആയസ്മതോ ഉപസമ്പദാപേക്ഖോ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, അഹം ഇത്ഥന്നാമം അനുസാസേയ്യ’’ന്തി. ഏവം അത്തനാവ അത്താനം സമ്മന്നിതബ്ബം.

കഥഞ്ച പന പരേന പരോ സമ്മന്നിതബ്ബോ? ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ – ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. ഇത്ഥന്നാമോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ആയസ്മതോ ഉപസമ്പദാപേക്ഖോ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, ഇത്ഥന്നാമോ ഇത്ഥന്നാമം അനുസാസേയ്യാ’’തി ¶ . ഏവം പരേന പരോ സമ്മന്നിതബ്ബോ.

തേന സമ്മതേന ഭിക്ഖുനാ ഉപസമ്പദാപേക്ഖോ ഉപസങ്കമിത്വാ ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘‘സുണസി, ഇത്ഥന്നാമ, അയം തേ സച്ചകാലോ ഭൂതകാലോ. യം ജാതം തം സങ്ഘമജ്ഝേ പുച്ഛന്തേ സന്തം അത്ഥീതി വത്തബ്ബം, അസന്തം നത്ഥീ’’തി വത്തബ്ബം. മാ ഖോ വിത്ഥായി, മാ ഖോ മങ്കു അഹോസി. ഏവം തം പുച്ഛിസ്സന്തി – ‘‘സന്തി തേ ഏവരൂപാ ആബാധാ – കുട്ഠം, ഗണ്ഡോ, കിലാസോ, സോസോ, അപമാരോ? മനുസ്സോസി? പുരിസോസി? ഭുജിസ്സോസി? അണണോസി? നസി രാജഭടോ? അനുഞ്ഞാതോസി മാതാപിതൂഹി? പരിപുണ്ണവീസതിവസ്സോസി? പരിപുണ്ണം തേ പത്തചീവരം? കിംനാമോസി? കോനാമോ തേ ഉപജ്ഝായോ’’തി?

ഏകതോ ആഗച്ഛന്തി. ന, ഭിക്ഖവേ, ഏകതോ ആഗന്തബ്ബം. അനുസാസകേന പഠമതരം ആഗന്ത്വാ സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ – ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. ഇത്ഥന്നാമോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ആയസ്മതോ ഉപസമ്പദാപേക്ഖോ ¶ . അനുസിട്ഠോ സോ മയാ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, ഇത്ഥന്നാമോ ആഗച്ഛേയ്യാ’’തി. ആഗച്ഛാഹീതി വത്തബ്ബോ.

ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കാരാപേത്വാ ഭിക്ഖൂനം പാദേ വന്ദാപേത്വാ ഉക്കുടികം നിസീദാപേത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗണ്ഹാപേത്വാ ഉപസമ്പദം യാചാപേതബ്ബോ – ‘‘സങ്ഘം, ഭന്തേ, ഉപസമ്പദം യാചാമി. ഉല്ലുമ്പതു മം, ഭന്തേ, സങ്ഘോ അനുകമ്പം ഉപാദായ. ദുതിയമ്പി, ഭന്തേ, സങ്ഘം ഉപസമ്പദം യാചാമി. ഉല്ലുമ്പതു മം, ഭന്തേ, സങ്ഘോ അനുകമ്പം ¶ ഉപാദായ. തതിയമ്പി, ഭന്തേ, സങ്ഘം ഉപസമ്പദം യാചാമി. ഉല്ലുമ്പതു മം ¶ , ഭന്തേ, സങ്ഘോ അനുകമ്പം ഉപാദായാ’’തി. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ആയസ്മതോ ഉപസമ്പദാപേക്ഖോ. യദി ¶ സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, അഹം ഇത്ഥന്നാമം അന്തരായികേ ധമ്മേ പുച്ഛേയ്യ’’ന്തി? സുണസി, ഇത്ഥന്നാമ, അയം തേ സച്ചകാലോ ഭൂതകാലോ. യം ജാതം തം പുച്ഛാമി. സന്തം അത്ഥീതി വത്തബ്ബം, അസന്തം നത്ഥീതി വത്തബ്ബം. സന്തി തേ ഏവരൂപാ ആബാധാ – കുട്ഠം ഗണ്ഡോ കിലേസോ സോസോ അപമാരോ, മനുസ്സോസി, പുരിസോസി, ഭുജിസ്സോസി, അണണോസി, നസി രാജഭടോ, അനുഞ്ഞാതോസി മാതാപിതൂഹി, പരിപുണ്ണവീസതിവസ്സോസി, പരിപുണ്ണം തേ പത്തചീവരം, കിംനാമോസി, കോനാമോ തേ ഉപജ്ഝായോതി? ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

൧൨൭. ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ആയസ്മതോ ഉപസമ്പദാപേക്ഖോ, പരിസുദ്ധോ അന്തരായികേഹി ധമ്മേഹി, പരിപുണ്ണസ്സ പത്തചീവരം. ഇത്ഥന്നാമോ സങ്ഘം ഉപസമ്പദം യാചതി ഇത്ഥന്നാമേന ഉപജ്ഝായേന. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമം ഉപസമ്പാദേയ്യ ഇത്ഥന്നാമേന ഉപജ്ഝായേന. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ആയസ്മതോ ഉപസമ്പദാപേക്ഖോ, പരിസുദ്ധോ അന്തരായികേഹി ധമ്മേഹി, പരിപുണ്ണസ്സ പത്തചീവരം. ഇത്ഥന്നാമോ സങ്ഘം ഉപസമ്പദം യാചതി ഇത്ഥന്നാമേന ഉപജ്ഝായേന. സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമം ഉപസമ്പാദേതി ഇത്ഥന്നാമേന ഉപജ്ഝായേന ¶ . യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഉപസമ്പദാ ഇത്ഥന്നാമേന ഉപജ്ഝായേന, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദുതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി – സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ആയസ്മതോ ഉപസമ്പദാപേക്ഖോ, പരിസുദ്ധോ അന്തരായികേഹി ധമ്മേഹി, പരിപുണ്ണസ്സ പത്തചീവരം. ഇത്ഥന്നാമോ സങ്ഘം ഉപസമ്പദം യാചതി ഇത്ഥന്നാമേന ഉപജ്ഝായേന. സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമം ഉപസമ്പാദേതി ഇത്ഥന്നാമേന ഉപജ്ഝായേന. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഉപസമ്പദാ ഇത്ഥന്നാമേന ഉപജ്ഝായേന, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘തതിയമ്പി ¶ ഏതമത്ഥം വദാമി – സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ആയസ്മതോ ഉപസമ്പദാപേക്ഖോ, പരിസുദ്ധോ അന്തരായികേഹി ധമ്മേഹി, പരിപുണ്ണസ്സ പത്തചീവരം. ഇത്ഥന്നാമോ സങ്ഘം ഉപസമ്പദം യാചതി ഇത്ഥന്നാമേന ഉപജ്ഝായേന. സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമം ഉപസമ്പാദേതി ഇത്ഥന്നാമേന ഉപജ്ഝായേന. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഉപസമ്പദാ ഇത്ഥന്നാമേന ഉപജ്ഝായേന, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ഉപസമ്പന്നോ ¶ സങ്ഘേന ഇത്ഥന്നാമോ ഇത്ഥന്നാമേന ഉപജ്ഝായേന. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

ഉപസമ്പദാകമ്മം നിട്ഠിതം.

൬൪. ചത്താരോ നിസ്സയാ

൧൨൮. താവദേവ ഛായാ മേതബ്ബാ, ഉതുപ്പമാണം ആചിക്ഖിതബ്ബം, ദിവസഭാഗോ ¶ ആചിക്ഖിതബ്ബോ, സങ്ഗീതി ആചിക്ഖിതബ്ബാ ¶ , ചത്താരോ നിസ്സയാ ആചിക്ഖിതബ്ബാ [ആചിക്ഖിതബ്ബാ, ചത്താരി അകരണീയാനി ആചിക്ഖിതബ്ബാനി. (ക.)] –

‘‘പിണ്ഡിയാലോപഭോജനം നിസ്സായ പബ്ബജ്ജാ. തത്ഥ തേ യാവജീവം ഉസ്സാഹോ കരണീയോ. അതിരേകലാഭോ – സങ്ഘഭത്തം, ഉദ്ദേസഭത്തം, നിമന്തനം, സലാകഭത്തം, പക്ഖികം, ഉപോസഥികം, പാടിപദികം.

‘‘പംസുകൂലചീവരം നിസ്സായ പബ്ബജ്ജാ. തത്ഥ തേ യാവജീവം ഉസ്സാഹോ കരണീയോ. അതിരേകലാഭോ – ഖോമം, കപ്പാസികം, കോസേയ്യം, കമ്ബലം, സാണം, ഭങ്ഗം.

‘‘രുക്ഖമൂലസേനാസനം നിസ്സായ പബ്ബജ്ജാ. തത്ഥ തേ യാവജീവം ഉസ്സാഹോ കരണീയോ. അതിരേകലാഭോ – വിഹാരോ, അഡ്ഢയോഗോ, പാസാദോ, ഹമ്മിയം, ഗുഹാ.

‘‘പൂതിമുത്തഭേസജ്ജം നിസ്സായ പബ്ബജ്ജാ. തത്ഥ തേ യാവജീവം ഉസ്സാഹോ കരണീയോ. അതിരേകലാഭോ – സപ്പി, നവനീതം, തേലം, മധു, ഫാണിത’’ന്തി.

ചത്താരോ നിസ്സയാ നിട്ഠിതാ.

൬൫. ചത്താരി അകരണീയാനി

൧൨൯. തേന ¶ ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ അഞ്ഞതരം ഭിക്ഖും ഉപസമ്പാദേത്വാ ഏകകം ഓഹായ പക്കമിംസു. സോ പച്ഛാ ഏകകോവ ആഗച്ഛന്തോ അന്തരാമഗ്ഗേ പുരാണദുതിയികായ സമാഗഞ്ഛി. സാ ഏവമാഹ – ‘‘കിംദാനി പബ്ബജിതോസീ’’തി? ‘‘ആമ, പബ്ബജിതോമ്ഹീ’’തി. ‘‘ദുല്ലഭോ ഖോ പബ്ബജിതാനം മേഥുനോ ധമ്മോ; ഏഹി, മേഥുനം ധമ്മം പടിസേവാ’’തി. സോ തസ്സാ മേഥുനം ധമ്മം ¶ പടിസേവിത്വാ ചിരേന അഗമാസി. ഭിക്ഖൂ ഏവമാഹംസു – ‘‘കിസ്സ ത്വം, ആവുസോ, ഏവം ചിരം അകാസീ’’തി? അഥ ഖോ സോ ഭിക്ഖു ഭിക്ഖൂനം ഏതമത്ഥം ആരോചേസി. ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും ¶ . അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉപസമ്പാദേത്വാ ദുതിയം ദാതും, ചത്താരി ച അകരണീയാനി ആചിക്ഖിതും –

‘‘ഉപസമ്പന്നേന ഭിക്ഖുനാ മേഥുനോ ധമ്മോ ന പടിസേവിതബ്ബോ, അന്തമസോ തിരച്ഛാനഗതായപി. യോ ഭിക്ഖു മേഥുനം ധമ്മം പടിസേവതി, അസ്സമണോ ഹോതി അസക്യപുത്തിയോ. സേയ്യഥാപി നാമ പുരിസോ സീസച്ഛിന്നോ അഭബ്ബോ തേന സരീരബന്ധനേന ജീവിതും, ഏവമേവ ഭിക്ഖു മേഥുനം ധമ്മം പടിസേവിത്വാ അസ്സമണോ ഹോതി അസക്യപുത്തിയോ. തം തേ യാവജീവം അകരണീയം.

‘‘ഉപസമ്പന്നേന ഭിക്ഖുനാ അദിന്നം ഥേയ്യസങ്ഖാതം ന ആദാതബ്ബം, അന്തമസോ തിണസലാകം ഉപാദായ. യോ ഭിക്ഖു പാദം വാ പാദാരഹം വാ അതിരേകപാദം വാ അദിന്നം ഥേയ്യസങ്ഖാതം ആദിയതി, അസ്സമണോ ഹോതി അസക്യപുത്തിയോ. സേയ്യഥാപി നാമ പണ്ഡുപലാസോ ബന്ധനാ പമുത്തോ അഭബ്ബോ ഹരിതത്ഥായ, ഏവമേവ ഭിക്ഖു പാദം വാ പാദാരഹം വാ അതിരേകപാദം വാ അദിന്നം ഥേയ്യസങ്ഖാതം ആദിയിത്വാ അസ്സമണോ ഹോതി അസക്യപുത്തിയോ. തം തേ യാവജീവം ¶ അകരണീയം.

‘‘ഉപസമ്പന്നേന ഭിക്ഖുനാ സഞ്ചിച്ച പാണോ ജീവിതാ ന വോരോപേതബ്ബോ, അന്തമസോ കുന്ഥകിപില്ലികം ഉപാദായ. യോ ഭിക്ഖു സഞ്ചിച്ച മനുസ്സവിഗ്ഗഹം ജീവിതാ വോരോപേതി, അന്തമസോ ഗബ്ഭപാതനം ഉപാദായ, അസ്സമണോ ഹോതി അസക്യപുത്തിയോ. സേയ്യഥാപി നാമ പുഥുസിലാ ദ്വേധാ ഭിന്നാ അപ്പടിസന്ധികാ ഹോതി, ഏവമേവ ഭിക്ഖു സഞ്ചിച്ച മനുസ്സവിഗ്ഗഹം ജീവിതാ വോരോപേത്വാ അസ്സമണോ ഹോതി അസക്യപുത്തിയോ ¶ . തം തേ യാവജീവം അകരണീയം.

‘‘ഉപസമ്പന്നേന ¶ ഭിക്ഖുനാ ഉത്തരിമനുസ്സധമ്മോ ന ഉല്ലപിതബ്ബോ, അന്തമസോ ‘സുഞ്ഞാഗാരേ അഭിരമാമീ’തി. യോ ഭിക്ഖു പാപിച്ഛോ ഇച്ഛാപകതോ അസന്തം അഭൂതം ഉത്തരിമനുസ്സധമ്മം ഉല്ലപതി ഝാനം വാ വിമോക്ഖം വാ സമാധിം വാ സമാപത്തിം വാ മഗ്ഗം വാ ഫലം വാ, അസ്സമണോ ഹോതി അസക്യപുത്തിയോ. സേയ്യഥാപി നാമ താലോ മത്ഥകച്ഛിന്നോ അഭബ്ബോ പുന വിരുള്ഹിയാ, ഏവമേവ ഭിക്ഖു പാപിച്ഛോ ഇച്ഛാപകതോ അസന്തം അഭൂതം ഉത്തരിമനുസ്സധമ്മം ഉല്ലപിത്വാ അസ്സമണോ ഹോതി അസക്യപുത്തിയോ. തം തേ യാവജീവം അകരണീയ’’ന്തി.

ചത്താരി അകരണീയാനി നിട്ഠിതാനി.

൬൬. ആപത്തിയാ അദസ്സനേ ഉക്ഖിത്തകവത്ഥൂനി

൧൩൦. തേന ¶ ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു ആപത്തിയാ അദസ്സനേ ഉക്ഖിത്തകോ വിബ്ഭമി. സോ പുന പച്ചാഗന്ത്വാ ഭിക്ഖൂ ഉപസമ്പദം യാചി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ആപത്തിയാ അദസ്സനേ ഉക്ഖിത്തകോ വിബ്ഭമതി. സോ പുന പച്ചാഗന്ത്വാ ഭിക്ഖൂ ഉപസമ്പദം യാചതി. സോ ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘‘പസ്സിസ്സസി തം ആപത്തി’’ന്തി? സചാഹം പസ്സിസ്സാമീതി, പബ്ബാജേതബ്ബോ. സചാഹം ന പസ്സിസ്സാമീതി, ന പബ്ബാജേതബ്ബോ. പബ്ബാജേത്വാ വത്തബ്ബോ – ‘‘പസ്സിസ്സസി തം ആപത്തി’’ന്തി? സചാഹം പസ്സിസ്സാമീതി, ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ. സചാഹം ന പസ്സിസ്സാമീതി, ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ. ഉപസമ്പാദേത്വാ വത്തബ്ബോ – ‘‘പസ്സിസ്സസി തം ആപത്തി’’ന്തി? സചാഹം പസ്സിസ്സാമീതി ¶ , ഓസാരേതബ്ബോ. സചാഹം ന പസ്സിസ്സാമീതി, ന ഓസാരേതബ്ബോ. ഓസാരേത്വാ വത്തബ്ബോ – ‘‘പസ്സസി [പസ്സാഹി (സീ.)] തം ആപത്തി’’ന്തി? സചേ പസ്സതി, ഇച്ചേതം കുസലം. നോ ചേ പസ്സതി, ലബ്ഭമാനായ സാമഗ്ഗിയാ പുന ഉക്ഖിപിതബ്ബോ. അലബ്ഭമാനായ സാമഗ്ഗിയാ അനാപത്തി സമ്ഭോഗേ സംവാസേ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ ഉക്ഖിത്തകോ വിബ്ഭമതി. സോ പുന പച്ചാഗന്ത്വാ ഭിക്ഖൂ ഉപസമ്പദം യാചതി. സോ ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘‘പടികരിസ്സസി തം ആപത്തി’’ന്തി? സചാഹം പടികരിസ്സാമീതി, പബ്ബാജേതബ്ബോ ¶ . സചാഹം ന പടികരിസ്സാമീതി, ന പബ്ബാജേതബ്ബോ. പബ്ബാജേത്വാ വത്തബ്ബോ – ‘‘പടികരിസ്സസി ¶ തം ആപത്തി’’ന്തി? സചാഹം പടികരിസ്സാമീതി, ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ. സചാഹം ന പടികരിസ്സാമീതി, ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ. ഉപസമ്പാദേത്വാ വത്തബ്ബോ – ‘‘പടികരിസ്സസി തം ആപത്തി’’ന്തി? സചാഹം പടികരിസ്സാമീതി, ഓസാരേതബ്ബോ. സചാഹം ന പടികരിസ്സാമീതി, ന ഓസാരേതബ്ബോ. ഓസാരേത്വാ വത്തബ്ബോ – ‘‘പടികരോഹി തം ആപത്തി’’ന്തി. സചേ പടികരോതി, ഇച്ചേതം കുസലം. നോ ചേ പടികരോതി ലബ്ഭമാനായ സാമഗ്ഗിയാ പുന ഉക്ഖിപിതബ്ബോ. അലബ്ഭമാനായ സാമഗ്ഗിയാ അനാപത്തി സമ്ഭോഗേ സംവാസേ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ ഉക്ഖിത്തകോ വിബ്ഭമതി. സോ പുന പച്ചാഗന്ത്വാ ഭിക്ഖൂ ഉപസമ്പദം യാചതി. സോ ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘‘പടിനിസ്സജ്ജിസ്സസി തം പാപികം ദിട്ഠി’’ന്തി? സചാഹം പടിനിസ്സജ്ജിസ്സാമീതി, പബ്ബാജേതബ്ബോ. സചാഹം ന പടിനിസ്സജ്ജിസ്സാമീതി, ന പബ്ബാജേതബ്ബോ. പബ്ബാജേത്വാ വത്തബ്ബോ – ‘‘പടിനിസ്സജ്ജിസ്സസി ¶ തം ¶ പാപികം ദിട്ഠി’’ന്തി? സചാഹം പടിനിസ്സജ്ജിസ്സാമീതി, ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ. സചാഹം ന പടിനിസ്സജ്ജിസ്സാമീതി, ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ. ഉപസമ്പാദേത്വാ വത്തബ്ബോ – ‘‘പടിനിസ്സജ്ജിസ്സസി തം പാപികം ദിട്ഠി’’ന്തി? സചാഹം പടിനിസ്സജ്ജിസ്സാമീതി, ഓസാരേതബ്ബോ. സചാഹം ന പടിനിസ്സജ്ജിസ്സാമീതി, ന ഓസാരേതബ്ബോ. ഓസാരേത്വാ വത്തബ്ബോ – ‘‘പടിനിസ്സജ്ജേഹി തം പാപികം ദിട്ഠി’’ന്തി. സചേ പടിനിസ്സജ്ജതി, ഇച്ചേതം കുസലം. നോ ചേ പടിനിസ്സജ്ജതി, ലബ്ഭമാനായ സാമഗ്ഗിയാ പുന ഉക്ഖിപിതബ്ബോ. അലബ്ഭമാനായ സാമഗ്ഗിയാ അനാപത്തി സമ്ഭോഗേ സംവാസേതി.

മഹാഖന്ധകോ പഠമോ.

൬൭. തസ്സുദ്ദാനം

൧൩൧.

വിനയമ്ഹി മഹത്ഥേസു, പേസലാനം സുഖാവഹേ;

നിഗ്ഗഹാനഞ്ച പാപിച്ഛേ, ലജ്ജീനം പഗ്ഗഹേസു ച.

സാസനാധാരണേ ചേവ, സബ്ബഞ്ഞുജിനഗോചരേ;

അനഞ്ഞവിസയേ ഖേമേ, സുപഞ്ഞത്തേ അസംസയേ.

ഖന്ധകേ വിനയേ ചേവ, പരിവാരേ ച മാതികേ;

യഥാത്ഥകാരീ കുസലോ, പടിപജ്ജതി യോനിസോ.

യോ ¶ ഗവം ന വിജാനാതി, ന സോ രക്ഖതി ഗോഗണം;

ഏവം ¶ സീലം അജാനന്തോ, കിം സോ രക്ഖേയ്യ സംവരം.

പമുട്ഠമ്ഹി ച സുത്തന്തേ, അഭിധമ്മേ ച താവദേ;

വിനയേ ¶ അവിനട്ഠമ്ഹി, പുന തിട്ഠതി സാസനം.

തസ്മാ സങ്ഗാഹണാഹേതും [സങ്ഗാഹനാഹേതും (ക.)], ഉദ്ദാനം അനുപുബ്ബസോ;

പവക്ഖാമി യഥാഞായം, സുണാഥ മമ ഭാസതോ.

വത്ഥു ¶ നിദാനം ആപത്തി, നയാ പേയ്യാലമേവ ച;

ദുക്കരം തം അസേസേതും, നയതോ തം വിജാനഥാതി.

ബോധി രാജായതനഞ്ച, അജപാലോ സഹമ്പതി;

ബ്രഹ്മാ ആളാരോ ഉദകോ, ഭിക്ഖു ച ഉപകോ ഇസി.

കോണ്ഡഞ്ഞോ വപ്പോ ഭദ്ദിയോ, മഹാനാമോ ച അസ്സജി;

യസോ ചത്താരോ പഞ്ഞാസ, സബ്ബേ പേസേസി സോ ദിസാ.

വത്ഥു മാരേഹി തിംസാ ച, ഉരുവേലം തയോ ജടീ;

അഗ്യാഗാരം മഹാരാജാ, സക്കോ ബ്രഹ്മാ ച കേവലാ.

പംസുകൂലം പോക്ഖരണീ, സിലാ ച കകുധോ സിലാ;

ജമ്ബു ¶ അമ്ബോ ച ആമലോ, പാരിപുപ്ഫഞ്ച ആഹരി.

ഫാലിയന്തു ഉജ്ജലന്തു, വിജ്ഝായന്തു ച കസ്സപ;

നിമുജ്ജന്തി മുഖീ മേഘോ, ഗയാ ലട്ഠി ച മാഗധോ.

ഉപതിസ്സോ കോലിതോ ച, അഭിഞ്ഞാതാ ച പബ്ബജും;

ദുന്നിവത്ഥാ പണാമനാ, കിസോ ലൂഖോ ച ബ്രാഹ്മണോ.

അനാചാരം ആചരതി, ഉദരം മാണവോ ഗണോ;

വസ്സം ബാലേഹി പക്കന്തോ, ദസ വസ്സാനി നിസ്സയോ.

ന വത്തന്തി പണാമേതും, ബാലാ പസ്സദ്ധി പഞ്ച ഛ;

യോ സോ അഞ്ഞോ ച നഗ്ഗോ ച, അച്ഛിന്നജടിലസാകിയോ.

മഗധേസു പഞ്ചാബാധാ, ഏകോ രാജാ [ഭടോ ചോരോ (സ്യാ.)] ച അങ്ഗുലി;

മാഗധോ ച അനുഞ്ഞാസി, കാരാ ലിഖി കസാഹതോ.

ലക്ഖണാ ¶ ¶ ഇണാ ദാസോ ച, ഭണ്ഡുകോ ഉപാലി അഹി;

സദ്ധം കുലം കണ്ടകോ ച, ആഹുന്ദരികമേവ ച.

വത്ഥുമ്ഹി ദാരകോ സിക്ഖാ, വിഹരന്തി ച കിം നു ഖോ;

സബ്ബം മുഖം ഉപജ്ഝായേ, അപലാളന കണ്ടകോ.

പണ്ഡകോ ഥേയ്യപക്കന്തോ, അഹി ച മാതരീ പിതാ;

അരഹന്തഭിക്ഖുനീഭേദാ, രുഹിരേന ച ബ്യഞ്ജനം.

അനുപജ്ഝായസങ്ഘേന, ഗണപണ്ഡകപത്തകോ;

അചീവരം ¶ തദുഭയം, യാചിതേനപി യേ തയോ.

ഹത്ഥാ പാദാ ഹത്ഥപാദാ, കണ്ണാ നാസാ തദൂഭയം;

അങ്ഗുലിഅളകണ്ഡരം, ഫണം ഖുജ്ജഞ്ച വാമനം.

ഗലഗണ്ഡീ ലക്ഖണാ ചേവ, കസാ ലിഖിതസീപദീ;

പാപപരിസദൂസീ ച, കാണം കുണി തഥേവ ച.

ഖഞ്ജം ¶ പക്ഖഹതഞ്ചേവ, സച്ഛിന്നഇരിയാപഥം;

ജരാന്ധമൂഗബധിരം, അന്ധമൂഗഞ്ച യം തഹിം.

അന്ധബധിരം യം വുത്തം, മൂഗബധിരമേവ ച;

അന്ധമൂഗബധിരഞ്ച, അലജ്ജീനഞ്ച നിസ്സയം.

വത്ഥബ്ബഞ്ച തഥാദ്ധാനം, യാചമാനേന ലക്ഖണാ [പേക്ഖനാ (സബ്ബത്ഥ)];

ആഗച്ഛതു വിവദന്തി, ഏകുപജ്ഝായേന കസ്സപോ.

ദിസ്സന്തി ഉപസമ്പന്നാ, ആബാധേഹി ച പീളിതാ;

അനനുസിട്ഠാ വിത്ഥേന്തി, തത്ഥേവ അനുസാസനാ.

സങ്ഘേപി ¶ ച അഥോ ബാലാ, അസമ്മതാ ച ഏകതോ;

ഉല്ലുമ്പതുപസമ്പദാ, നിസ്സയോ ഏകകോ തയോതി.

ഇമമ്ഹി ഖന്ധകേ വത്ഥൂനി ഏകസതഞ്ച ദ്വാസത്തതി.

മഹാഖന്ധകോ നിട്ഠിതോ.

൨. ഉപോസഥക്ഖന്ധകോ

൬൮. സന്നിപാതാനുജാനനാ

൧൩൨. തേന ¶ ¶ ¶ ¶ സമയേന ബുദ്ധോ ഭഗവാ രാജഗഹേ വിഹരതി ഗിജ്ഝകൂടേ പബ്ബതേ. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതിത്ഥിയാ പരിബ്ബാജകാ ചാതുദ്ദസേ പന്നരസേ അട്ഠമിയാ ച പക്ഖസ്സ സന്നിപതിത്വാ ധമ്മം ഭാസന്തി. തേ മനുസ്സാ ഉപസങ്കമന്തി ധമ്മസ്സവനായ. തേ ലഭന്തി അഞ്ഞതിത്ഥിയേസു പരിബ്ബാജകേസു പേമം, ലഭന്തി പസാദം, ലഭന്തി അഞ്ഞതിത്ഥിയാ പരിബ്ബാജകാ പക്ഖം. അഥ ഖോ രഞ്ഞോ മാഗധസ്സ സേനിയസ്സ ബിമ്ബിസാരസ്സ രഹോഗതസ്സ പടിസല്ലീനസ്സ ഏവം ചേതസോ പരിവിതക്കോ ഉദപാദി – ‘‘ഏതരഹി ഖോ അഞ്ഞതിത്ഥിയാ പരിബ്ബാജകാ ചാതുദ്ദസേ പന്നരസേ അട്ഠമിയാ ച പക്ഖസ്സ സന്നിപതിത്വാ ധമ്മം ഭാസന്തി. തേ മനുസ്സാ ഉപസങ്കമന്തി ധമ്മസ്സവനായ. തേ ലഭന്തി അഞ്ഞതിത്ഥിയേസു പരിബ്ബാജകേസു പേമം, ലഭന്തി പസാദം, ലഭന്തി അഞ്ഞതിത്ഥിയാ പരിബ്ബാജകാ പക്ഖം. യംനൂന അയ്യാപി ചാതുദ്ദസേ പന്നരസേ അട്ഠമിയാ ച പക്ഖസ്സ സന്നിപതേയ്യു’’ന്തി. അഥ ഖോ രാജാ മാഗധോ സേനിയോ ബിമ്ബിസാരോ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ രാജാ മാഗധോ സേനിയോ ബിമ്ബിസാരോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘ഇധ മയ്ഹം, ഭന്തേ, രഹോഗതസ്സ പടിസല്ലീനസ്സ ഏവം ചേതസോ പരിവിതക്കോ ഉദപാദി ‘ഏതരഹി ഖോ അഞ്ഞതിത്ഥിയാ പരിബ്ബാജകാ ചാതുദ്ദസേ പന്നരസേ അട്ഠമിയാ ച പക്ഖസ്സ സന്നിപതിത്വാ ധമ്മം ഭാസന്തി. തേ മനുസ്സാ ¶ ഉപസങ്കമന്തി ധമ്മസ്സവനായ. തേ ലഭന്തി അഞ്ഞതിത്ഥിയേസു പരിബ്ബാജകേസു പേമം, ലഭന്തി പസാദം, ലഭന്തി അഞ്ഞതിത്ഥിയാ പരിബ്ബാജകാ പക്ഖം. യംനൂന അയ്യാപി ചാതുദ്ദസേ പന്നരസേ അട്ഠമിയാ ച പക്ഖസ്സ സന്നിപതേയ്യു’ന്തി. സാധു, ഭന്തേ, അയ്യാപി ചാതുദ്ദസേ പന്നരസേ അട്ഠമിയാ ച പക്ഖസ്സ സന്നിപതേയ്യു’’ന്തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ രാജാനം മാഗധം സേനിയം ബിമ്ബിസാരം ധമ്മിയാ കഥായ സന്ദസ്സേസി സമാദപേസി സമുത്തേജേസി സമ്പഹംസേസി. അഥ ഖോ രാജാ മാഗധോ സേനിയോ ബിമ്ബിസാരോ ഭഗവതാ ധമ്മിയാ കഥായ സന്ദസ്സിതോ സമാദപിതോ സമുത്തേജിതോ സമ്പഹംസിതോ ഉട്ഠായാസനാ ഭഗവന്തം ¶ അഭിവാദേത്വാ ¶ പദക്ഖിണം കത്വാ പക്കാമി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി ¶ – ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ചാതുദ്ദസേ പന്നരസേ അട്ഠമിയാ ച പക്ഖസ്സ സന്നിപതിതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ – ഭഗവതാ അനുഞ്ഞാതാ ചാതുദ്ദസേ പന്നരസേ അട്ഠമിയാ ച പക്ഖസ്സ സന്നിപതിതുന്തി – ചാതുദ്ദസേ പന്നരസേ അട്ഠമിയാ ച പക്ഖസ്സ സന്നിപതിത്വാ തുണ്ഹീ നിസീദന്തി. തേ മനുസ്സാ ഉപസങ്കമന്തി ധമ്മസ്സവനായ. തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ സമണാ സക്യപുത്തിയാ ചാതുദ്ദസേ പന്നരസേ അട്ഠമിയാ ച പക്ഖസ്സ സന്നിപതിത്വാ തുണ്ഹീ നിസീദിസ്സന്തി, സേയ്യഥാപി മൂഗസൂകരാ. നനു നാമ സന്നിപതിതേഹി ധമ്മോ ഭാസിതബ്ബോ’’തി. അസ്സോസും ഖോ ഭിക്ഖൂ തേസം മനുസ്സാനം ഉജ്ഝായന്താനം ഖിയ്യന്താനം ¶ വിപാചേന്താനം. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ചാതുദ്ദസേ പന്നരസേ അട്ഠമിയാ ച പക്ഖസ്സ സന്നിപതിത്വാ ധമ്മം ഭാസിതു’’ന്തി.

൬൯. പാതിമോക്ഖുദ്ദേസാനുജാനനാ

൧൩൩. അഥ ഖോ ഭഗവതോ രഹോഗതസ്സ പടിസല്ലീനസ്സ ഏവം ചേതസോ പരിവിതക്കോ ഉദപാദി – ‘‘യംനൂനാഹം യാനി മയാ ഭിക്ഖൂനം പഞ്ഞത്താനി സിക്ഖാപദാനി, താനി നേസം പാതിമോക്ഖുദ്ദേസം അനുജാനേയ്യം. സോ നേസം ഭവിസ്സതി ഉപോസഥകമ്മ’’ന്തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ സായന്ഹസമയം പടിസല്ലാനാ വുട്ഠിതോ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ഇധ മയ്ഹം, ഭിക്ഖവേ, രഹോഗതസ്സ പടിസല്ലീനസ്സ ഏവം ചേതസോ പരിവിതക്കോ ഉദപാദി ‘യംനൂനാഹം യാനി മയാ ഭിക്ഖൂനം പഞ്ഞത്താനി സിക്ഖാപദാനി, താനി നേസം പാതിമോക്ഖുദ്ദേസം അനുജാനേയ്യം. സോ നേസം ഭവിസ്സതി ഉപോസഥകമ്മ’ന്തി. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതും. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, ഉദ്ദിസിതബ്ബം. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

൧൩൪. ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. യദി സങ്ഘസ്സ ¶ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഉപോസഥം കരേയ്യ, പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസേയ്യ. കിം സങ്ഘസ്സ പുബ്ബകിച്ചം? പാരിസുദ്ധിം ആയസ്മന്തോ ആരോചേഥ ¶ . പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിസ്സാമി. തം സബ്ബേവ സന്താ സാധുകം സുണോമ മനസി കരോമ. യസ്സ സിയാ ആപത്തി ¶ , സോ ആവികരേയ്യ. അസന്തിയാ ആപത്തിയാ തുണ്ഹീ ഭവിതബ്ബം. തുണ്ഹീഭാവേന ഖോ പനായസ്മന്തേ ¶ പരിസുദ്ധാതി വേദിസ്സാമി. യഥാ ഖോ പന പച്ചേകപുട്ഠസ്സ വേയ്യാകരണം ഹോതി, ഏവമേവം [ഏവമേവ (ക)] ഏവരൂപായ പരിസായ യാവതതിയം അനുസ്സാവിതം ഹോതി. യോ പന ഭിക്ഖു യാവതതിയം അനുസ്സാവിയമാനേ സരമാനോ സന്തിം ആപത്തിം നാവികരേയ്യ, സമ്പജാനമുസാവാദസ്സ ഹോതി. സമ്പജാനമുസാവാദോ ഖോ പനായസ്മന്തോ അന്തരായികോ ധമ്മോ വുത്തോ ഭഗവതാ. തസ്മാ, സരമാനേന ഭിക്ഖുനാ ആപന്നേന വിസുദ്ധാപേക്ഖേന സന്തീ ആപത്തി ആവികാതബ്ബാ; ആവികതാ ഹിസ്സ ഫാസു ഹോതീ’’തി.

൧൩൫. പാതിമോക്ഖന്തി ആദിമേതം മുഖമേതം പമുഖമേതം കുസലാനം ധമ്മാനം. തേന വുച്ചതി പാതിമോക്ഖന്തി. ആയസ്മന്തോതി പിയവചനമേതം ഗരുവചനമേതം സഗാരവസപ്പതിസ്സാധിവചനമേതം ആയസ്മന്തോതി. ഉദ്ദിസിസ്സാമീതി ആചിക്ഖിസ്സാമി ദേസേസ്സാമി പഞ്ഞപേസ്സാമി പട്ഠപേസ്സാമി വിവരിസ്സാമി വിഭജിസ്സാമി ¶ ഉത്താനിം കരിസ്സാമി [ഉത്താനീ കരിസ്സാമി (സീ. സ്യാ.)] പകാസേസ്സാമി. തന്തി പാതിമോക്ഖം വുച്ചതി. സബ്ബേവ സന്താതി യാവതികാ തസ്സാ പരിസായ ഥേരാ ച നവാ ച മജ്ഝിമാ ച, ഏതേ വുച്ചന്തി സബ്ബേവ സന്താതി. സാധുകം സുണോമാതി അട്ഠിം കത്വാ മനസി കത്വാ സബ്ബചേതസാ [സബ്ബം ചേതസാ (സ്യാ. ക.)] സമന്നാഹരാമ. മനസി കരോമാതി ഏകഗ്ഗചിത്താ അവിക്ഖിത്തചിത്താ അവിസാഹടചിത്താ നിസാമേമ. യസ്സ സിയാ ആപത്തീതി ഥേരസ്സ വാ നവസ്സ വാ മജ്ഝിമസ്സ വാ, പഞ്ചന്നം വാ ആപത്തിക്ഖന്ധാനം അഞ്ഞതരാ ആപത്തി, സത്തന്നം വാ ആപത്തിക്ഖന്ധാനം അഞ്ഞതരാ ആപത്തി. സോ ആവികരേയ്യാതി സോ ദേസേയ്യ, സോ വിവരേയ്യ, സോ ഉത്താനിം കരേയ്യ, സോ പകാസേയ്യ സങ്ഘമജ്ഝേ വാ ഗണമജ്ഝേ വാ ഏകപുഗ്ഗലേ വാ. അസന്തീ നാമ ആപത്തി അനജ്ഝാപന്നാ വാ ഹോതി, ആപജ്ജിത്വാ വാ വുട്ഠിതാ. തുണ്ഹീ ഭവിതബ്ബന്തി അധിവാസേതബ്ബം ന ബ്യാഹരിതബ്ബം. പരിസുദ്ധാതി വേദിസ്സാമീതി ജാനിസ്സാമി ധാരേസ്സാമി. യഥാ ഖോ പന പച്ചേകപുട്ഠസ്സ വേയ്യാകരണം ഹോതീതി യഥാ ഏകേന ഏകോ പുട്ഠോ ബ്യാകരേയ്യ, ഏവമേവ തസ്സാ പരിസായ ജാനിതബ്ബം മം പുച്ഛതീതി. ഏവരൂപാ നാമ പരിസാ ¶ ഭിക്ഖുപരിസാ വുച്ചതി. യാവതതിയം അനുസ്സാവിതം ഹോതീതി സകിമ്പി അനുസ്സാവിതം ഹോതി, ദുതിയമ്പി അനുസ്സാവിതം ഹോതി, തതിയമ്പി അനുസ്സാവിതം ¶ ഹോതി. സരമാനോതി ജാനമാനോ സഞ്ജാനമാനോ. സന്തീ നാമ ആപത്തി അജ്ഝാപന്നാ വാ ഹോതി, ആപജ്ജിത്വാ വാ അവുട്ഠിതാ. നാവികരേയ്യാതി ന ദേസേയ്യ, ന വിവരേയ്യ, ന ഉത്താനിം കരേയ്യ, ന പകാസേയ്യ സങ്ഘമജ്ഝേ ¶ വാ ഗണമജ്ഝേ വാ ഏകപുഗ്ഗലേ വാ. സമ്പജാനമുസാവാദസ്സ ഹോതീതി. സമ്പജാനമുസാവാദേ കിം ഹോതി? ദുക്കടം ഹോതി. അന്തരായികോ ധമ്മോ വുത്തോ ഭഗവതാതി. കിസ്സ അന്തരായികോ? പഠമസ്സ ഝാനസ്സ അധിഗമായ അന്തരായികോ, ദുതിയസ്സ ഝാനസ്സ അധിഗമായ അന്തരായികോ, തതിയസ്സ ഝാനസ്സ അധിഗമായ അന്തരായികോ, ചതുത്ഥസ്സ ഝാനസ്സ അധിഗമായ അന്തരായികോ, ഝാനാനം വിമോക്ഖാനം സമാധീനം സമാപത്തീനം നേക്ഖമ്മാനം നിസ്സരണാനം പവിവേകാനം കുസലാനം ധമ്മാനം അധിഗമായ ¶ അന്തരായികോ. തസ്മാതി തങ്കാരണാ. സരമാനേനാതി ജാനമാനേന സഞ്ജാനമാനേന. വിസുദ്ധാപേക്ഖേനാതി വുട്ഠാതുകാമേന വിസുജ്ഝിതുകാമേന. സന്തീ നാമ ആപത്തി അജ്ഝാപന്നാ വാ ഹോതി, ആപജ്ജിത്വാ വാ അവുട്ഠിതാ. ആവികാതബ്ബാതി ആവികാതബ്ബാ സങ്ഘമജ്ഝേ വാ ഗണമജ്ഝേ വാ ഏകപുഗ്ഗലേ വാ. ആവികതാ ഹിസ്സ ഫാസു ഹോതീതി. കിസ്സ ഫാസു ഹോതി? പഠമസ്സ ഝാനസ്സ അധിഗമായ ഫാസു ഹോതി, ദുതിയസ്സ ഝാനസ്സ അധിഗമായ ഫാസു ഹോതി, തതിയസ്സ ഝാനസ്സ ¶ അധിഗമായ ഫാസു ഹോതി, ചതുത്ഥസ്സ ഝാനസ്സ അധിഗമായ ഫാസു ഹോതി, ഝാനാനം വിമോക്ഖാനം സമാധീനം സമാപത്തീനം നേക്ഖമ്മാനം നിസ്സരണാനം പവിവേകാനം കുസലാനം ധമ്മാനം അധിഗമായ ഫാസു ഹോതീതി.

൧൩൬. തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ – ഭഗവതാ പാതിമോക്ഖുദ്ദേസോ അനുഞ്ഞാതോതി – ദേവസികം പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, ദേവസികം പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതബ്ബം. യോ ഉദ്ദിസേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉപോസഥേ പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതുന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ – ഭഗവതാ ഉപോസഥേ പാതിമോക്ഖുദ്ദേസോ അനുഞ്ഞാതോതി – പക്ഖസ്സ തിക്ഖത്തും പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസന്തി, ചാതുദ്ദസേ പന്നരസേ അട്ഠമിയാ ച പക്ഖസ്സ. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, പക്ഖസ്സ തിക്ഖത്തും പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതബ്ബം. യോ ഉദ്ദിസേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സകിം പക്ഖസ്സ ചാതുദ്ദസേ വാ പന്നരസേ വാ പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതുന്തി.

തേന ¶ ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ യഥാപരിസായ പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസന്തി സകായ സകായ പരിസായ. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, യഥാപരിസായ ¶ പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതബ്ബം സകായ സകായ പരിസായ. യോ ഉദ്ദിസേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സമഗ്ഗാനം ഉപോസഥകമ്മന്തി.

അഥ ഖോ ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘ഭഗവതാ പഞ്ഞത്തം ‘സമഗ്ഗാനം ഉപോസഥകമ്മ’ന്തി. കിത്താവതാ ¶ നു ഖോ സാമഗ്ഗീ ഹോതി, യാവതാ ഏകാവാസോ, ഉദാഹു സബ്ബാ പഥവീ’’തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഏത്താവതാ സാമഗ്ഗീ യാവതാ ഏകാവാസോതി.

൭൦. മഹാകപ്പിനവത്ഥു

൧൩൭. തേന ¶ ഖോ പന സമയേന ആയസ്മാ മഹാകപ്പിനോ രാജഗഹേ വിഹരതി മദ്ദകുച്ഛിമ്ഹി മിഗദായേ. അഥ ഖോ ആയസ്മതോ മഹാകപ്പിനസ്സ രഹോഗതസ്സ പടിസല്ലീനസ്സ ഏവം ചേതസോ പരിവിതക്കോ ഉദപാദി – ‘‘ഗച്ഛേയ്യം വാഹം ഉപോസഥം ന വാ ഗച്ഛേയ്യം, ഗച്ഛേയ്യം വാഹം സങ്ഘകമ്മം ന വാ ഗച്ഛേയ്യം, അഥ ഖ്വാഹം വിസുദ്ധോ പരമായ വിസുദ്ധിയാ’’തി? അഥ ഖോ ഭഗവാ ആയസ്മതോ മഹാകപ്പിനസ്സ ചേതസാ ചേതോപരിവിതക്കമഞ്ഞായ – സേയ്യഥാപി നാമ ബലവാ പുരിസോ സമിഞ്ജിതം വാ ബാഹം പസാരേയ്യ, പസാരിതം വാ ബാഹം സമിഞ്ജേയ്യ, ഏവമേവ – ഗിജ്ഝകൂടേ പബ്ബതേ അന്തരഹിതോ മദ്ദകുച്ഛിമ്ഹി മിഗദായേ ആയസ്മതോ മഹാകപ്പിനസ്സ സമ്മുഖേ പാതുരഹോസി. നിസീദി ഭഗവാ പഞ്ഞത്തേ ആസനേ. ആയസ്മാപി ഖോ മഹാകപ്പിനോ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നം ഖോ ആയസ്മന്തം മഹാകപ്പിനം ഭഗവാ ഏതദവോച – ‘‘നനു തേ, കപ്പിന, രഹോഗതസ്സ പടിസല്ലീനസ്സ ഏവം ചേതസോ പരിവിതക്കോ ഉദപാദി – ഗച്ഛേയ്യം വാഹം ഉപോസഥം ന വാ ഗച്ഛേയ്യം, ഗച്ഛേയ്യം വാഹം സങ്ഘകമ്മം ന വാ ഗച്ഛേയ്യം, അഥ ഖ്വാഹം വിസുദ്ധോ പരമായ വിസുദ്ധിയാ’’തി? ‘‘ഏവം, ഭന്തേ’’. ‘‘തുമ്ഹേ ചേ ബ്രാഹ്മണാ ഉപോസഥം ന സക്കരിസ്സഥ ന ¶ ഗരുകരിസ്സഥ [ന ഗരും കരിസ്സഥ (ക.)] ന മാനേസ്സഥ ന പൂജേസ്സഥ, അഥ കോ ചരഹി ഉപോസഥം സക്കരിസ്സതി ഗരുകരിസ്സതി മാനേസ്സതി പൂജേസ്സതി? ഗച്ഛ ത്വം, ബ്രാഹ്മണ, ഉപോസഥം, മാ നോ അഗമാസി. ഗച്ഛ ത്വം സങ്ഘകമ്മം, മാ നോ അഗമാസീ’’തി. ‘‘ഏവം, ഭന്തേ’’തി ഖോ ആയസ്മാ മഹാകപ്പിനോ ¶ ഭഗവതോ പച്ചസ്സോസി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ആയസ്മന്തം മഹാകപ്പിനം ധമ്മിയാ കഥായ സന്ദസ്സേത്വാ സമാദപേത്വാ സമുത്തേജേത്വാ സമ്പഹംസേത്വാ – സേയ്യഥാപി നാമ ബലവാ പുരിസോ സമിഞ്ജിതം വാ ബാഹം പസാരേയ്യ, പസാരിതം വാ ബാഹം സമിഞ്ജേയ്യ, ഏവമേവ – മദ്ദകുച്ഛിമ്ഹി മിഗദായേ ആയസ്മതോ മഹാകപ്പിനസ്സ സമ്മുഖേ അന്തരഹിതോ ഗിജ്ഝകൂടേ പബ്ബതേ പാതുരഹോസി.

൭൧. സീമാനുജാനനാ

൧൩൮. അഥ ¶ ഖോ ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘ഭഗവതാ പഞ്ഞത്തം ‘ഏത്താവതാ സാമഗ്ഗീ യാവതാ ഏകാവാസോ’തി, കിത്താവതാ നു ഖോ ഏകാവാസോ ഹോതീ’’തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സീമം സമ്മന്നിതും. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, സമ്മന്നിതബ്ബാ – പഠമം നിമിത്താ കിത്തേതബ്ബാ – പബ്ബതനിമിത്തം, പാസാണനിമിത്തം, വനനിമിത്തം, രുക്ഖനിമിത്തം, മഗ്ഗനിമിത്തം, വമ്മികനിമിത്തം, നദീനിമിത്തം, ഉദകനിമിത്തം. നിമിത്തേ കിത്തേത്വാ ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

൧൩൯. ‘‘സുണാതു ¶ മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ ¶ . യാവതാ സമന്താ നിമിത്താ കിത്തിതാ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഏതേഹി നിമിത്തേഹി സീമം സമ്മന്നേയ്യ സമാനസംവാസം ഏകുപോസഥം [ഏകൂപോസഥം (ക.)]. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. യാവതാ സമന്താ നിമിത്താ കിത്തിതാ. സങ്ഘോ ഏതേഹി നിമിത്തേഹി സീമം സമ്മന്നതി സമാനസംവാസം ഏകുപോസഥം. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഏതേഹി നിമിത്തേഹി സീമായ സമ്മുതി [സമ്മതി (സ്യാ.)] സമാനസംവാസായ ഏകുപോസഥായ, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ. സമ്മതാ സീമാ സങ്ഘേന ഏതേഹി നിമിത്തേഹി സമാനസംവാസാ ഏകുപോസഥാ. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

൧൪൦. തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ – ഭഗവതാ സീമാസമ്മുതി അനുഞ്ഞാതാതി – അതിമഹതിയോ സീമായോ സമ്മന്നന്തി, ചതുയോജനികാപി പഞ്ചയോജനികാപി ഛയോജനികാപി. ഭിക്ഖൂ ഉപോസഥം ആഗച്ഛന്താ ഉദ്ദിസ്സമാനേപി പാതിമോക്ഖേ ആഗച്ഛന്തി, ഉദ്ദിട്ഠമത്തേപി ആഗച്ഛന്തി, അന്തരാപി ¶ പരിവസന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, അതിമഹതീ സീമാ സമ്മന്നിതബ്ബാ, ചതുയോജനികാ വാ പഞ്ചയോജനികാ വാ ഛയോജനികാ വാ. യോ സമ്മന്നേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തിയോജനപരമം സീമം സമ്മന്നിതുന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ നദീപാരസീമം [നദീപാരം സീമം (സീ. സ്യാ.)] സമ്മന്നന്തി. ഉപോസഥം ആഗച്ഛന്താ ഭിക്ഖൂപി വുയ്ഹന്തി, പത്താപി വുയ്ഹന്തി ¶ , ചീവരാനിപി വുയ്ഹന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, നദീപാരസീമാ സമ്മന്നിതബ്ബാ. യോ സമ്മന്നേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, യത്ഥസ്സ ധുവനാവാ വാ ധുവസേതു വാ, ഏവരൂപം നദീപാരസീമം സമ്മന്നിതുന്തി.

൭൨. ഉപോസഥാഗാരകഥാ

൧൪൧. തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ അനുപരിവേണിയം പാതിമോക്ഖം ¶ ഉദ്ദിസന്തി അസങ്കേതേന. ആഗന്തുകാ ഭിക്ഖൂ ന ജാനന്തി – ‘‘കത്ഥ വാ അജ്ജുപോസഥോ കരീയിസ്സതീ’’തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, അനുപരിവേണിയം പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതബ്ബം അസങ്കേതേന. യോ ഉദ്ദിസേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉപോസഥാഗാരം സമ്മന്നിത്വാ ഉപോസഥം കാതും, യം സങ്ഘോ ആകങ്ഖതി വിഹാരം വാ അഡ്ഢയോഗം വാ പാസാദം വാ ഹമ്മിയം വാ ¶ ഗുഹം വാ. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, സമ്മന്നിതബ്ബം. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമം വിഹാരം ഉപോസഥാഗാരം സമ്മന്നേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമം വിഹാരം ഉപോസഥാഗാരം സമ്മന്നതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഇത്ഥന്നാമസ്സ വിഹാരസ്സ ഉപോസഥാഗാരസ്സ സമ്മുതി, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ. സമ്മതോ സങ്ഘേന ഇത്ഥന്നാമോ വിഹാരോ ഉപോസഥാഗാരം. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

തേന ¶ ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ ദ്വേ ഉപോസഥാഗാരാനി സമ്മതാനി ഹോന്തി. ഭിക്ഖൂ ഉഭയത്ഥ സന്നിപതന്തി – ‘‘ഇധ ഉപോസഥോ കരീയിസ്സതി, ഇധ ഉപോസഥോ കരീയിസ്സതീ’’തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും ¶ . ന, ഭിക്ഖവേ, ഏകസ്മിം ആവാസേ ദ്വേ ഉപോസഥാഗാരാനി സമ്മന്നിതബ്ബാനി. യോ സമ്മന്നേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഏകം സമൂഹനിത്വാ [സമുഹനിത്വാ (ക.)] ഏകത്ഥ ഉപോസഥം കാതും. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, സമൂഹന്തബ്ബം. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമം ഉപോസഥാഗാരം സമൂഹനേയ്യ [സമുഹനേയ്യ (ക.)]. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമം ഉപോസഥാഗാരം സമൂഹനതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഉപോസഥാഗാരസ്സ സമുഗ്ഘാതോ, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ. സമൂഹതം സങ്ഘേന ഇത്ഥന്നാമം ഉപോസഥാഗാരം. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

൭൩. ഉപോസഥപ്പമുഖാനുജാനനാ

൧൪൨. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ അതിഖുദ്ദകം ഉപോസഥാഗാരം സമ്മതം ഹോതി, തദഹുപോസഥേ മഹാഭിക്ഖുസങ്ഘോ സന്നിപതിതോ ഹോതി. ഭിക്ഖൂ അസമ്മതായ ഭൂമിയാ നിസിന്നാ പാതിമോക്ഖം ¶ അസ്സോസും. അഥ ഖോ തേസം ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി ‘‘ഭഗവതാ പഞ്ഞത്തം ‘ഉപോസഥാഗാരം സമ്മന്നിത്വാ ¶ ഉപോസഥോ കാതബ്ബോ’തി, മയഞ്ചമ്ഹാ അസമ്മതായ ഭൂമിയാ നിസിന്നോ പാതിമോക്ഖം അസ്സുമ്ഹാ, കതോ നു ഖോ അമ്ഹാകം ഉപോസഥോ, അകതോ ¶ നു ഖോ’’തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. സമ്മതായ വാ, ഭിക്ഖവേ, ഭൂമിയാ നിസിന്നാ അസമ്മതായ വാ യതോ പാതിമോക്ഖം സുണാതി, കതോവസ്സ ഉപോസഥോ. തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ യാവ മഹന്തം ഉപോസഥപ്പമുഖം [ഉപോസഥമുഖം (സ്യാ.)] ആകങ്ഖതി, താവ മഹന്തം ഉപോസഥപ്പമുഖം സമ്മന്നതു. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, സമ്മന്നിതബ്ബം. പഠമം നിമിത്താ കിത്തേതബ്ബാ. നിമിത്തേ കിത്തേത്വാ ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. യാവതാ സമന്താ നിമിത്താ കിത്തിതാ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഏതേഹി നിമിത്തേഹി ഉപോസഥപ്പമുഖം സമ്മന്നേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. യാവതാ സമന്താ നിമിത്താ കിത്തിതാ. സങ്ഘോ ഏതേഹി നിമിത്തേഹി ഉപോസഥപ്പമുഖം സമ്മന്നതി. യസ്സായസ്മതോ ¶ ഖമതി ഏതേഹി നിമിത്തേഹി ഉപോസഥപ്പമുഖസ്സ സമ്മുതി, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ. സമ്മതം സങ്ഘേന ഏതേഹി നിമിത്തേഹി ഉപോസഥപ്പമുഖം. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ നവകാ ഭിക്ഖൂ പഠമതരം സന്നിപതിത്വാ – ‘‘ന താവ ഥേരാ ആഗച്ഛന്തീ’’തി – പക്കമിംസു. ഉപോസഥോ വികാലേ അഹോസി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തദഹുപോസഥേ ഥേരേഹി ഭിക്ഖൂഹി പഠമതരം സന്നിപതിതുന്തി.

തേന ¶ ഖോ പന സമയേന രാജഗഹേ സമ്ബഹുലാ ആവാസാ സമാനസീമാ ഹോന്തി. തത്ഥ ഭിക്ഖൂ വിവദന്തി – ‘‘അമ്ഹാകം ആവാസേ ഉപോസഥോ കരീയതു, അമ്ഹാകം ആവാസേ ഉപോസഥോ കരീയതൂ’’തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, സമ്ബഹുലാ ആവാസാ സമാനസീമാ ഹോന്തി. തത്ഥ ഭിക്ഖൂ വിവദന്തി – ‘‘അമ്ഹാകം ആവാസേ ഉപോസഥോ കരീയതു, അമ്ഹാകം ആവാസേ ഉപോസഥോ കരീയതൂ’’തി. തേഹി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂഹി സബ്ബേഹേവ ഏകജ്ഝം സന്നിപതിത്വാ ഉപോസഥോ കാതബ്ബോ. യത്ഥ വാ പന ഥേരോ ഭിക്ഖു വിഹരതി, തത്ഥ സന്നിപതിത്വാ ഉപോസഥോ കാതബ്ബോ, ന ത്വേവ വഗ്ഗേന സങ്ഘേന ഉപോസഥോ കാതബ്ബോ. യോ കരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

൭൪. അവിപ്പവാസസീമാനുജാനനാ

൧൪൩. തേന ¶ ¶ ഖോ പന സമയേന ആയസ്മാ മഹാകസ്സപോ അന്ധകവിന്ദാ രാജഗഹം ഉപോസഥം ആഗച്ഛന്തോ അന്തരാമഗ്ഗേ നദിം തരന്തോ മനം വൂള്ഹോ അഹോസി, ചീവരാനിസ്സ [തേന ചീവരാനിസ്സ (ക.)] അല്ലാനി. ഭിക്ഖൂ ആയസ്മന്തം മഹാകസ്സപം ഏതദവോചും – ‘‘കിസ്സ തേ, ആവുസോ, ചീവരാനി അല്ലാനീ’’തി? ‘‘ഇധാഹം, ആവുസോ, അന്ധകവിന്ദാ രാജഗഹം ഉപോസഥം ആഗച്ഛന്തോ അന്തരാമഗ്ഗേ നദിം തരന്തോ മനമ്ഹി വൂള്ഹോ. തേന മേ ചീവരാനി അല്ലാനീ’’തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. യാ സാ, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘേന സീമാ സമ്മതാ സമാനസംവാസാ ഏകുപോസഥാ, സങ്ഘോ തം സീമം തിചീവരേന അവിപ്പവാസം സമ്മന്നതു. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, സമ്മന്നിതബ്ബാ. ബ്യത്തേന ¶ ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണാതു ¶ മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. യാ സാ സങ്ഘേന സീമാ സമ്മതാ സമാനസംവാസാ ഏകുപോസഥാ, യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം സങ്ഘോ തം സീമം തിചീവരേന അവിപ്പവാസം സമ്മന്നേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. യാ സാ സങ്ഘേന സീമാ സമ്മതാ സമാനസംവാസാ ഏകുപോസഥാ, സങ്ഘോ തം സീമം തിചീവരേന അവിപ്പവാസം സമ്മന്നതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഏതിസ്സാ സീമായ തിചീവരേന അവിപ്പവാസായ [അവിപ്പവാസസ്സ (സ്യാ.)] സമ്മുതി, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ. സമ്മതാ സാ സീമാ സങ്ഘേന തിചീവരേന അവിപ്പവാസാ [അവിപ്പവാസോ (സ്യാ.)]. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ഭഗവതാ തിചീവരേന അവിപ്പവാസസമ്മുതി അനുഞ്ഞാതാതി അന്തരഘരേ ചീവരാനി നിക്ഖിപന്തി. താനി ചീവരാനി നസ്സന്തിപി ഡയ്ഹന്തിപി ഉന്ദൂരേഹിപി ഖജ്ജന്തി. ഭിക്ഖൂ ദുച്ചോളാ ഹോന്തി ലൂഖചീവരാ. ഭിക്ഖൂ ഏവമാഹംസു – ‘‘കിസ്സ തുമ്ഹേ, ആവുസോ, ദുച്ചോളാ ലൂഖചീവരാ’’തി? ‘‘ഇധ മയം, ആവുസോ, ഭഗവതാ തിചീവരേന അവിപ്പവാസസമ്മുതി അനുഞ്ഞാതാതി അന്തരഘരേ ചീവരാനി നിക്ഖിപിമ്ഹാ ¶ . താനി ചീവരാനി നട്ഠാനിപി ദഡ്ഢാനിപി, ഉന്ദൂരേഹിപി ഖായിതാനി, തേന മയം ദുച്ചോളാ ലൂഖചീവരാ’’തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. യാ സാ, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘേന സീമാ സമ്മതാ സമാനസംവാസാ ഏകുപോസഥാ, സങ്ഘോ തം സീമം തിചീവരേന അവിപ്പവാസം സമ്മന്നതു, ഠപേത്വാ ഗാമഞ്ച ഗാമൂപചാരഞ്ച. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, സമ്മന്നിതബ്ബാ. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

൧൪൪. ‘‘സുണാതു ¶ മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. യാ സാ സങ്ഘേന സീമാ സമ്മതാ സമാനസംവാസാ ഏകുപോസഥാ യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ തം സീമം തിചീവരേന അവിപ്പവാസം സമ്മന്നേയ്യ, ഠപേത്വാ ഗാമഞ്ച ¶ ഗാമൂപചാരഞ്ച. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. യാ സാ സങ്ഘേന സീമാ സമ്മതാ സമാനസംവാസാ ഏകുപോസഥാ, സങ്ഘോ തം സീമം തിചീവരേന അവിപ്പവാസം സമ്മന്നതി, ഠപേത്വാ ഗാമഞ്ച ഗാമൂപചാരഞ്ച. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഏതിസ്സാ സീമായ തിചീവരേന അവിപ്പവാസായ [അവിപ്പവാസസ്സ (സ്യാ.)] സമ്മുതി, ഠപേത്വാ ഗാമഞ്ച ഗാമൂപചാരഞ്ച, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ. സമ്മതാ സാ ¶ സീമാ സങ്ഘേന തിചീവരേന അവിപ്പവാസാ [അവിപ്പവാസോ (സ്യാ.)], ഠപേത്വാ ഗാമഞ്ച ഗാമൂപചാരഞ്ച. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

൭൫. സീമാസമൂഹനന

‘‘സീമം, ഭിക്ഖവേ, സമ്മന്നന്തേന പഠമം സമാനസംവാസസീമാ [സമാനസംവാസാ സീമാ (സ്യാ.)] സമ്മന്നിതബ്ബാ ¶ , പച്ഛാ തിചീവരേന അവിപ്പവാസോ സമ്മന്നിതബ്ബോ. സീമം, ഭിക്ഖവേ, സമൂഹനന്തേന പഠമം തിചീവരേന അവിപ്പവാസോ സമൂഹന്തബ്ബോ, പച്ഛാ സമാനസംവാസസീമാ സമൂഹന്തബ്ബാ. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, തിചീവരേന അവിപ്പവാസോ സമൂഹന്തബ്ബോ. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

൧൪൫. ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. യോ സോ സങ്ഘേന തിചീവരേന അവിപ്പവാസോ സമ്മതോ, യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ തം തിചീവരേന അവിപ്പവാസം സമൂഹനേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. യോ സോ സങ്ഘേന തിചീവരേന അവിപ്പവാസോ സമ്മതോ, സങ്ഘോ തം തിചീവരേന അവിപ്പവാസം സമൂഹനതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഏതസ്സ തിചീവരേന അവിപ്പവാസസ്സ സമുഗ്ഘാതോ, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ. സമൂഹതോ സോ സങ്ഘേന തിചീവരേന അവിപ്പവാസോ. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, സീമാ [സമാനസംവാസാ സീമാ (സ്യാ.)]. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

൧൪൬. ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. യാ സാ സങ്ഘേന സീമാ സമ്മതാ സമാനസംവാസാ ഏകുപോസഥാ ¶ , യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ തം സീമം സമൂഹനേയ്യ സമാനസംവാസം ഏകുപോസഥം. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. യാ സാ സങ്ഘേന സീമാ സമ്മതാ സമാനസംവാസാ ഏകുപോസഥാ, സങ്ഘോ തം ¶ സീമം സമൂഹനതി സമാനസംവാസം ഏകുപോസഥം. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഏതിസ്സാ സീമായ സമാനസംവാസായ ഏകുപോസഥായ സമുഗ്ഘാതോ, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ. സമൂഹതാ സാ സീമാ സങ്ഘേന സമാനസംവാസാ ഏകുപോസഥാ. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

൭൬. ഗാമസീമാദി

൧൪൭. അസമ്മതായ ¶ , ഭിക്ഖവേ, സീമായ അട്ഠപിതായ, യം ഗാമം വാ നിഗമം വാ ഉപനിസ്സായ വിഹരതി, യാ തസ്സ വാ ഗാമസ്സ ഗാമസീമാ, നിഗമസ്സ ¶ വാ നിഗമസീമാ, അയം തത്ഥ സമാനസംവാസാ ¶ ഏകുപോസഥാ. അഗാമകേ ചേ, ഭിക്ഖവേ, അരഞ്ഞേ സമന്താ സത്തബ്ഭന്തരാ, അയം തത്ഥ സമാനസംവാസാ ഏകുപോസഥാ. സബ്ബാ, ഭിക്ഖവേ, നദീ അസീമാ; സബ്ബോ സമുദ്ദോ അസീമോ; സബ്ബോ ജാതസ്സരോ അസീമോ. നദിയാ വാ, ഭിക്ഖവേ, സമുദ്ദേ വാ ജാതസ്സരേ വാ യം മജ്ഝിമസ്സ പുരിസസ്സ സമന്താ ഉദകുക്ഖേപാ, അയം തത്ഥ സമാനസംവാസാ ഏകുപോസഥാതി.

൧൪൮. തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ സീമായ സീമം സമ്ഭിന്ദന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. യേസം, ഭിക്ഖവേ, സീമാ പഠമം സമ്മതാ തേസം തം കമ്മം ധമ്മികം അകുപ്പം ഠാനാരഹം. യേസം, ഭിക്ഖവേ, സീമാ പച്ഛാ സമ്മതാ തേസം തം കമ്മം അധമ്മികം കുപ്പം അട്ഠാനാരഹം. ന, ഭിക്ഖവേ, സീമായ സീമാ സമ്ഭിന്ദിതബ്ബാ. യോ സമ്ഭിന്ദേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ സീമായ സീമം അജ്ഝോത്ഥരന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. യേസം, ഭിക്ഖവേ, സീമാ പഠമം സമ്മതാ തേസം തം കമ്മം ധമ്മികം അകുപ്പം ഠാനാരഹം. യേസം, ഭിക്ഖവേ, സീമാ പച്ഛാ സമ്മതാ തേസം തം കമ്മം അധമ്മികം കുപ്പം അട്ഠാനാരഹം. ന, ഭിക്ഖവേ, സീമായ സീമാ അജ്ഝോത്ഥരിതബ്ബാ. യോ അജ്ഝോത്ഥരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സീമം സമ്മന്നന്തേന സീമന്തരികം ഠപേത്വാ സീമം സമ്മന്നിതുന്തി.

൭൭. ഉപോസഥഭേദാദി

൧൪൯. അഥ ¶ ഖോ ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘കതി നു ഖോ ഉപോസഥാ’’തി? ഭഗവതോ ¶ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ദ്വേമേ, ഭിക്ഖവേ, ഉപോസഥാ – ചാതുദ്ദസികോ ച പന്നരസികോ ച. ഇമേ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ദ്വേ ഉപോസഥാതി.

അഥ ഖോ ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘കതി നു ഖോ ഉപോസഥകമ്മാനീ’’തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ചത്താരിമാനി, ഭിക്ഖവേ, ഉപോസഥകമ്മാനി ¶ – അധമ്മേന വഗ്ഗം ഉപോസഥകമ്മം, അധമ്മേന സമഗ്ഗം ഉപോസഥകമ്മം, ധമ്മേന വഗ്ഗം ഉപോസഥകമ്മം, ധമ്മേന സമഗ്ഗം ഉപോസഥകമ്മന്തി. തത്ര, ഭിക്ഖവേ, യദിദം അധമ്മേന വഗ്ഗം ഉപോസഥകമ്മം, ന, ഭിക്ഖവേ, ഏവരൂപം ഉപോസഥകമ്മം, കാതബ്ബം. ന ച മയാ ഏവരൂപം ഉപോസഥകമ്മം അനുഞ്ഞാതം. തത്ര, ഭിക്ഖവേ, യദിദം അധമ്മേന സമഗ്ഗം ഉപോസഥകമ്മം, ന, ഭിക്ഖവേ, ഏവരൂപം ¶ ഉപോസഥകമ്മം കാതബ്ബം. ന ച മയാ ഏവരൂപം ഉപോസഥകമ്മം അനുഞ്ഞാതം. തത്ര, ഭിക്ഖവേ, യദിദം ധമ്മേന വഗ്ഗം ഉപോസഥകമ്മം, ന, ഭിക്ഖവേ, ഏവരൂപം ഉപോസഥകമ്മം കാതബ്ബം. ന ച മയാ ഏവരൂപം ഉപോസഥകമ്മം അനുഞ്ഞാതം. തത്ര, ഭിക്ഖവേ, യദിദം ധമ്മേന സമഗ്ഗം ഉപോസഥകമ്മം, ഏവരൂപം, ഭിക്ഖവേ, ഉപോസഥകമ്മം കാതബ്ബം, ഏവരൂപഞ്ച മയാ ഉപോസഥകമ്മം അനുഞ്ഞാതം. തസ്മാതിഹ, ഭിക്ഖവേ, ഏവരൂപം ഉപോസഥകമ്മം കരിസ്സാമ യദിദം ധമ്മേന സമഗ്ഗന്തി – ഏവഞ്ഹി വോ, ഭിക്ഖവേ, സിക്ഖിതബ്ബന്തി.

൭൮. സംഖിത്തേന പാതിമോക്ഖുദ്ദേസാദി

൧൫൦. അഥ ഖോ ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘കതി നു ഖോ പാതിമോക്ഖുദ്ദേസാ’’തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. പഞ്ചിമേ, ഭിക്ഖവേ, പാതിമോക്ഖുദ്ദേസാ – നിദാനം ഉദ്ദിസിത്വാ അവസേസം സുതേന സാവേതബ്ബം. അയം ¶ പഠമോ പാതിമോക്ഖുദ്ദേസോ. നിദാനം ഉദ്ദിസിത്വാ ചത്താരി പാരാജികാനി ഉദ്ദിസിത്വാ അവസേസം സുതേന സാവേതബ്ബം. അയം ദുതിയോ പാതിമോക്ഖുദ്ദേസോ. നിദാനം ഉദ്ദിസിത്വാ ചത്താരി പാരാജികാനി ഉദ്ദിസിത്വാ തേരസ സങ്ഘാദിസേസേ ഉദ്ദിസിത്വാ അവസേസം സുതേന സാവേതബ്ബം. അയം തതിയോ പാതിമോക്ഖുദ്ദേസോ. നിദാനം ഉദ്ദിസിത്വാ ചത്താരി പാരാജികാനി ഉദ്ദിസിത്വാ തേരസ സങ്ഘാദിസേസേ ഉദ്ദിസിത്വാ ദ്വേ അനിയതേ ഉദ്ദിസിത്വാ അവസേസം സുതേന സാവേതബ്ബം. അയം ചതുത്ഥോ പാതിമോക്ഖുദ്ദേസോ. വിത്ഥാരേനേവ പഞ്ചമോ. ഇമേ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ച പാതിമോക്ഖുദ്ദേസാതി.

തേന ¶ ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ – ഭഗവതാ സംഖിത്തേന പാതിമോക്ഖുദ്ദേസോ അനുഞ്ഞാതോതി – സബ്ബകാലം സംഖിത്തേന പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, സംഖിത്തേന പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതബ്ബം. യോ ഉദ്ദിസേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

തേന ¶ ഖോ പന സമയേന കോസലേസു ജനപദേ അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സവരഭയം [സംചരഭയം (സ്യാ.)] അഹോസി. ഭിക്ഖൂ നാസക്ഖിംസു വിത്ഥാരേന പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതും. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സതി അന്തരായേ സംഖിത്തേന പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതുന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ¶ അസതിപി അന്തരായേ സംഖിത്തേന പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, അസതി അന്തരായേ സംഖിത്തേന പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതബ്ബം. യോ ഉദ്ദിസേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സതി അന്തരായേ സംഖിത്തേന പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതും. തത്രിമേ അന്തരായാ – രാജന്തരായോ, ചോരന്തരായോ, അഗ്യന്തരായോ, ഉദകന്തരായോ, മനുസ്സന്തരായോ, അമനുസ്സന്തരായോ ¶ , വാളന്തരായോ, സരീസപന്തരായോ, ജീവിതന്തരായോ, ബ്രഹ്മചരിയന്തരായോതി. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഏവരൂപേസു അന്തരായേസു സംഖിത്തേന പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതും, അസതി അന്തരായേ വിത്ഥാരേനാതി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ സങ്ഘമജ്ഝേ അനജ്ഝിട്ഠാ ധമ്മം ഭാസന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘമജ്ഝേ അനജ്ഝിട്ഠേന ധമ്മോ ഭാസിതബ്ബോ. യോ ഭാസേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഥേരേന ഭിക്ഖുനാ സാമം വാ ധമ്മം ഭാസിതും പരം വാ അജ്ഝേസിതുന്തി.

൭൯. വിനയപുച്ഛനകഥാ

൧൫൧. തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ സങ്ഘമജ്ഝേ അസമ്മതാ വിനയം പുച്ഛന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘമജ്ഝേ അസമ്മതേന വിനയോ പുച്ഛിതബ്ബോ. യോ പുച്ഛേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘമജ്ഝേ സമ്മതേന വിനയം പുച്ഛിതും. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, സമ്മന്നിതബ്ബോ – അത്തനാ വാ [അത്തനാവ (സ്യാ.)] അത്താനം സമ്മന്നിതബ്ബം, പരേന വാ പരോ സമ്മന്നിതബ്ബോ. കഥഞ്ച ¶ അത്തനാവ അത്താനം സമ്മന്നിതബ്ബം? ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണാതു ¶ ¶ മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, അഹം ഇത്ഥന്നാമം വിനയം പുച്ഛേയ്യ’’ന്തി. ഏവം അത്തനാവ അത്താനം സമ്മന്നിതബ്ബം.

കഥഞ്ച പരേന പരോ സമ്മന്നിതബ്ബോ? ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, ഇത്ഥന്നാമോ ഇത്ഥന്നാമം വിനയം പുച്ഛേയ്യാ’’തി. ഏവം പരേന പരോ സമ്മന്നിതബ്ബോതി.

തേന ഖോ പന സമയേന പേസലാ ഭിക്ഖൂ സങ്ഘമജ്ഝേ സമ്മതാ വിനയം പുച്ഛന്തി. ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ലഭന്തി ആഘാതം, ലഭന്തി അപ്പച്ചയം, വധേന തജ്ജേന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘമജ്ഝേ സമ്മതേനപി പരിസം ഓലോകേത്വാ പുഗ്ഗലം തുലയിത്വാ വിനയം പുച്ഛിതുന്തി.

൮൦. വിനയവിസ്സജ്ജനകഥാ

൧൫൨. തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ സങ്ഘമജ്ഝേ അസമ്മതാ വിനയം വിസ്സജ്ജേന്തി [വിസ്സജ്ജന്തി (ക.)]. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘമജ്ഝേ അസമ്മതേന വിനയോ വിസ്സജ്ജേതബ്ബോ. യോ വിസ്സജ്ജേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘമജ്ഝേ സമ്മതേന വിനയം വിസ്സജ്ജേതും. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, സമ്മന്നിതബ്ബം. അത്തനാ വാ [അത്തനാവ (സ്യാ.)] അത്താനം സമ്മന്നിതബ്ബം, പരേന വാ പരോ സമ്മന്നിതബ്ബോ. കഥഞ്ച ¶ അത്തനാവ അത്താനം സമ്മന്നിതബ്ബം? ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, അഹം ¶ ഇത്ഥന്നാമേന വിനയം പുട്ഠോ വിസ്സജ്ജേയ്യ’’ന്തി. ഏവം അത്തനാവ അത്താനം സമ്മന്നിതബ്ബം.

കഥഞ്ച പരേന പരോ സമ്മന്നിതബ്ബോ? ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, ഇത്ഥന്നാമോ ഇത്ഥന്നാമേന വിനയം പുട്ഠോ വിസ്സജ്ജേയ്യാ’’തി. ഏവം പരേന പരോ സമ്മന്നിതബ്ബോതി.

തേന ¶ ¶ ഖോ പന സമയേന പേസലാ ഭിക്ഖൂ സങ്ഘമജ്ഝേ സമ്മതാ വിനയം വിസ്സജ്ജേന്തി. ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ലഭന്തി ആഘാതം, ലഭന്തി അപ്പച്ചയം, വധേന തജ്ജേന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘമജ്ഝേ സമ്മതേനപി പരിസം ഓലോകേത്വാ പുഗ്ഗലം തുലയിത്വാ വിനയം വിസ്സജ്ജേതുന്തി.

൮൧. ചോദനാകഥാ

൧൫൩. തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ അനോകാസകതം ഭിക്ഖും ആപത്തിയാ ചോദേന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, അനോകാസകതോ ഭിക്ഖു ആപത്തിയാ ചോദേതബ്ബോ. യോ ചോദേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഓകാസം കാരാപേത്വാ ആപത്തിയാ ചോദേതും – കരോതു ആയസ്മാ ഓകാസം, അഹം തം വത്തുകാമോതി.

തേന ഖോ പന സമയേന പേസലാ ഭിക്ഖൂ ഛബ്ബഗ്ഗിയേ ഭിക്ഖൂ ഓകാസം കാരാപേത്വാ ആപത്തിയാ ചോദേന്തി. ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ലഭന്തി ആഘാതം, ലഭന്തി അപ്പച്ചയം, വധേന തജ്ജേന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, കതേപി ഓകാസേ പുഗ്ഗലം തുലയിത്വാ ആപത്തിയാ ചോദേതുന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ¶ ഭിക്ഖൂ – പുരമ്ഹാകം പേസലാ ഭിക്ഖൂ ഓകാസം കാരാപേന്തീതി – പടികച്ചേവ സുദ്ധാനം ഭിക്ഖൂനം അനാപത്തികാനം അവത്ഥുസ്മിം അകാരണേ ഓകാസം കാരാപേന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, സുദ്ധാനം ഭിക്ഖൂനം അനാപത്തികാനം അവത്ഥുസ്മിം അകാരണേ ഓകാസോ കാരാപേതബ്ബോ. യോ കാരാപേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പുഗ്ഗലം തുലയിത്വാ ഓകാസം കാതു [കാരാപേതും (സ്യാ.)] ന്തി.

൮൨. അധമ്മകമ്മപടിക്കോസനാദി

൧൫൪. തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ സങ്ഘമജ്ഝേ അധമ്മകമ്മം കരോന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, അധമ്മകമ്മം കാതബ്ബം. യോ കരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി. കരോന്തിയേവ അധമ്മകമ്മം. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും ¶ . അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അധമ്മകമ്മേ കയിരമാനേ പടിക്കോസിതുന്തി.

തേന ¶ ¶ ഖോ പന സമയേന പേസലാ ഭിക്ഖൂ ഛബ്ബഗ്ഗിയേഹി ഭിക്ഖൂഹി അധമ്മകമ്മേ കയിരമാനേ പടിക്കോസന്തി. ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ലഭന്തി ആഘാതം, ലഭന്തി അപ്പച്ചയം, വധേന തജ്ജേന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ദിട്ഠിമ്പി ആവികാതുന്തി. തേസംയേവ സന്തികേ ദിട്ഠിം ആവികരോന്തി. ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ലഭന്തി ആഘാതം, ലഭന്തി അപ്പച്ചയം, വധേന തജ്ജേന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ചതൂഹി പഞ്ചഹി പടിക്കോസിതും, ദ്വീഹി തീഹി ദിട്ഠിം ആവികാതും, ഏകേന അധിട്ഠാതും – ‘ന മേതം ഖമതീ’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ സങ്ഘമജ്ഝേ പാതിമോക്ഖം ¶ ഉദ്ദിസമാനാ സഞ്ചിച്ച ന സാവേന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, പാതിമോക്ഖുദ്ദേസകേന സഞ്ചിച്ച ന സാവേതബ്ബം. യോ ന സാവേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

തേന ഖോ പന സമയേന ആയസ്മാ ഉദായീ സങ്ഘസ്സ പാതിമോക്ഖുദ്ദേസകോ ഹോതി കാകസ്സരകോ. അഥ ഖോ ആയസ്മതോ ഉദായിസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘ഭഗവതാ പഞ്ഞത്തം ‘പാതിമോക്ഖുദ്ദേസകേന സാവേതബ്ബ’ന്തി, അഹഞ്ചമ്ഹി കാകസ്സരകോ, കഥം നു ഖോ മയാ പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പാതിമോക്ഖുദ്ദേസകേന വായമിതും – ‘കഥം സാവേയ്യ’ന്തി. വായമന്തസ്സ അനാപത്തീതി.

തേന ഖോ പന സമയേന ദേവദത്തോ സഗഹട്ഠായ പരിസായ പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, സഗഹട്ഠായ പരിസായ പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതബ്ബം. യോ ഉദ്ദിസേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ സങ്ഘമജ്ഝേ അനജ്ഝിട്ഠാ പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘമജ്ഝേ അനജ്ഝിട്ഠേന പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതബ്ബം. യോ ഉദ്ദിസേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഥേരാധികം [ഥേരാധേയ്യം (അട്ഠകഥായം പാഠന്തരം)] പാതിമോക്ഖന്തി.

അഞ്ഞതിത്ഥിയഭാണവാരോ നിട്ഠിതോ പഠമോ [ഏകാദസമോ (ക.)].

൮൩. പാതിമോക്ഖുദ്ദേസകഅജ്ഝേസനാദി

൧൫൫. അഥ ¶ ¶ ¶ ഖോ ഭഗവാ രാജഗഹേ യഥാഭിരന്തം വിഹരിത്വാ യേന ചോദനാവത്ഥു തേന ചാരികം പക്കാമി. അനുപുബ്ബേന ചാരികം ചരമാനോ യേന ചോദനാവത്ഥു തദവസരി. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ സമ്ബഹുലാ ഭിക്ഖൂ വിഹരന്തി ¶ . തത്ഥ ഥേരോ ഭിക്ഖു ബാലോ ഹോതി അബ്യത്തോ. സോ ന ജാനാതി ഉപോസഥം വാ ഉപോസഥകമ്മം വാ, പാതിമോക്ഖം വാ പാതിമോക്ഖുദ്ദേസം വാ. അഥ ഖോ തേസം ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘ഭഗവതാ പഞ്ഞത്തം ‘ഥേരാധികം പാതിമോക്ഖ’ന്തി, അയഞ്ച അമ്ഹാകം ഥേരോ ബാലോ അബ്യത്തോ, ന ജാനാതി ഉപോസഥം വാ ഉപോസഥകമ്മം വാ, പാതിമോക്ഖം വാ പാതിമോക്ഖുദ്ദേസം വാ. കഥം നു ഖോ അമ്ഹേഹി പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, യോ തത്ഥ ഭിക്ഖു ബ്യത്തോ പടിബലോ തസ്സാധേയ്യം പാതിമോക്ഖന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സമ്ബഹുലാ ഭിക്ഖൂ വിഹരന്തി ബാലാ അബ്യത്താ. തേ ന ജാനന്തി ഉപോസഥം വാ ഉപോസഥകമ്മം വാ, പാതിമോക്ഖം വാ പാതിമോക്ഖുദ്ദേസം വാ. തേ ഥേരം അജ്ഝേസിംസു – ‘‘ഉദ്ദിസതു, ഭന്തേ, ഥേരോ പാതിമോക്ഖ’’ന്തി. സോ ഏവമാഹ – ‘‘ന മേ, ആവുസോ, വത്തതീ’’തി. ദുതിയം ഥേരം അജ്ഝേസിംസു – ‘‘ഉദ്ദിസതു, ഭന്തേ, ഥേരോ പാതിമോക്ഖ’’ന്തി. സോപി ഏവമാഹ – ‘‘ന മേ, ആവുസോ, വത്തതീ’’തി. തതിയം ഥേരം അജ്ഝേസിംസു – ‘‘ഉദ്ദിസതു ¶ , ഭന്തേ, ഥേരോ പാതിമോക്ഖ’’ന്തി. സോപി ഏവമാഹ – ‘‘ന മേ, ആവുസോ, വത്തതീ’’തി. ഏതേനേവ ഉപായേന യാവ സങ്ഘനവകം അജ്ഝേസിംസു – ‘‘ഉദ്ദിസതു ആയസ്മാ പാതിമോക്ഖ’’ന്തി. സോപി ഏവമാഹ – ‘‘ന മേ, ഭന്തേ, വത്തതീ’’തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സമ്ബഹുലാ ഭിക്ഖൂ വിഹരന്തി ബാലാ അബ്യത്താ. തേ ന ജാനന്തി ഉപോസഥം വാ ഉപോസഥകമ്മം വാ, പാതിമോക്ഖം വാ പാതിമോക്ഖുദ്ദേസം വാ. തേ ഥേരം അജ്ഝേസന്തി – ‘‘ഉദ്ദിസതു, ഭന്തേ, ഥേരോ പാതിമോക്ഖ’’ന്തി. സോ ഏവം വദേതി – ‘‘ന മേ, ആവുസോ, വത്തതീ’’തി. ദുതിയം ഥേരം അജ്ഝേസന്തി – ‘‘ഉദ്ദിസതു, ഭന്തേ, ഥേരോ പാതിമോക്ഖ’’ന്തി. സോപി ഏവം വദേതി – ‘‘ന മേ, ആവുസോ, വത്തതീ’’തി. തതിയം ¶ ഥേരം അജ്ഝേസന്തി – ‘‘ഉദ്ദിസതു, ഭന്തേ, ഥേരോ പാതിമോക്ഖ’’ന്തി. സോപി ഏവം വദേതി – ‘‘ന മേ, ആവുസോ, വത്തതീ’’തി. ഏതേനേവ ഉപായേന യാവ സങ്ഘനവകം അജ്ഝേസന്തി – ‘‘ഉദ്ദിസതു ആയസ്മാ പാതിമോക്ഖ’’ന്തി. സോപി ഏവം വദേതി – ‘‘ന മേ, ഭന്തേ, വത്തതീ’’തി. തേഹി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂഹി ¶ ഏകോ ഭിക്ഖു സാമന്താ ആവാസാ സജ്ജുകം പാഹേതബ്ബോ – ഗച്ഛാവുസോ, സംഖിത്തേന വാ വിത്ഥാരേന വാ പാതിമോക്ഖം പരിയാപുണിത്വാന ആഗച്ഛാഹീതി.

അഥ ഖോ ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘കേന നു ഖോ പാഹേതബ്ബോ’’തി? ഭഗവതോ ¶ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഥേരേന ഭിക്ഖുനാ നവം ഭിക്ഖും ആണാപേതുന്തി. ഥേരേന ആണത്താ നവാ ഭിക്ഖൂ ന ഗച്ഛന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, ഥേരേന ¶ ആണത്തേന അഗിലാനേന ന ഗന്തബ്ബം. യോ ന ഗച്ഛേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

൮൪. പക്ഖഗണനാദിഉഗ്ഗഹണാനുജാനനാ

൧൫൬. അഥ ഖോ ഭഗവാ ചോദനാവത്ഥുസ്മിം യഥാഭിരന്തം വിഹരിത്വാ പുനദേവ രാജഗഹം പച്ചാഗഞ്ഛി.

തേന ഖോ പന സമയേന മനുസ്സാ ഭിക്ഖൂ പിണ്ഡായ ചരന്തേ പുച്ഛന്തി – ‘‘കതിമീ, ഭന്തേ, പക്ഖസ്സാ’’തി? ഭിക്ഖൂ ഏവമാഹംസു – ‘‘ന ഖോ മയം, ആവുസോ, ജാനാമാ’’തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘പക്ഖഗണനമത്തമമ്പിമേ സമണാ സക്യപുത്തിയാ ന ജാനന്തി, കിം പനിമേ അഞ്ഞം കിഞ്ചി കല്യാണം ജാനിസ്സന്തീ’’തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പക്ഖഗണനം ഉഗ്ഗഹേതുന്തി. അഥ ഖോ ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘കേന നു ഖോ പക്ഖഗണനാ ഉഗ്ഗഹേതബ്ബാ’’തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സബ്ബേഹേവ പക്ഖഗണനം ഉഗ്ഗഹേതുന്തി.

൧൫൭. തേന ഖോ പന സമയേന മനുസ്സാ ഭിക്ഖൂ പിണ്ഡായ ചരന്തേ പുച്ഛന്തി – ‘‘കീവതികാ, ഭന്തേ, ഭിക്ഖൂ’’തി? ഭിക്ഖൂ ഏവമാഹംസു – ‘‘ന ഖോ മയം, ആവുസോ, ജാനാമാ’’തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘അഞ്ഞമഞ്ഞമ്പിമേ സമണാ സക്യപുത്തിയാ ന ജാനന്തി, കിം പനിമേ അഞ്ഞം കിഞ്ചി ¶ കല്യാണം ജാനിസ്സന്തീ’’തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂ ഗണേതുന്തി.

അഥ ¶ ഖോ ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘കദാ നു ഖോ ഭിക്ഖൂ ഗണേതബ്ബാ’’തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തദഹുപോസഥേ നാമഗ്ഗേന [നാമമത്തേന (സ്യാ.), ഗണമഗ്ഗേന (ക.)] ഗണേതും, സലാകം വാ ഗാഹേതുന്തി.

൧൫൮. തേന ¶ ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ അജാനന്താ അജ്ജുപോസഥോതി ദൂരം ഗാമം പിണ്ഡായ ചരന്തി. തേ ഉദ്ദിസ്സമാനേപി പാതിമോക്ഖേ ആഗച്ഛന്തി, ഉദ്ദിട്ഠമത്തേപി ആഗച്ഛന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആരോചേതും ‘അജ്ജുപോസഥോ’തി.

അഥ ഖോ ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘കേന നു ഖോ ആരോചേതബ്ബോ’’തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഥേരേന ഭിക്ഖുനാ കാലവതോ ആരോചേതുന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഥേരോ കാലവതോ നസ്സരതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഭത്തകാലേപി ആരോചേതുന്തി.

ഭത്തകാലേപി നസ്സരതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, യം കാലം സരതി, തം കാലം ആരോചേതുന്തി.

൮൫. പുബ്ബകരണാനുജാനനാ

൧൫൯. തേന ¶ ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ ഉപോസഥാഗാരം ഉക്ലാപം ഹോതി. ആഗന്തുകാ ഭിക്ഖൂ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി ¶ നാമ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ ഉപോസഥാഗാരം ന സമ്മജ്ജിസ്സന്തീ’’തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉപോസഥാഗാരം സമ്മജ്ജിതുന്തി.

അഥ ഖോ ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘കേന നു ഖോ ഉപോസഥാഗാരം സമ്മജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഥേരേന ഭിക്ഖുനാ നവം ഭിക്ഖും ആണാപേതുന്തി.

ഥേരേന ആണത്താ നവാ ഭിക്ഖൂ ന സമ്മജ്ജന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, ഥേരേന ആണത്തേന അഗിലാനേന ന സമ്മജ്ജിതബ്ബം. യോ ന സമ്മജ്ജേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

൧൬൦. തേന ¶ ഖോ പന സമയേന ഉപോസഥാഗാരേ ആസനം അപഞ്ഞത്തം ഹോതി. ഭിക്ഖൂ ഛമായം ¶ നിസീദന്തി, ഗത്താനിപി ചീവരാനിപി പംസുകിതാനി ഹോന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉപോസഥാഗാരേ ആസനം പഞ്ഞപേതുന്തി.

അഥ ഖോ ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘കേന നു ഖോ ഉപോസഥാഗാരേ ആസനം പഞ്ഞപേതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഥേരേന ഭിക്ഖുനാ നവം ഭിക്ഖും ആണാപേതുന്തി.

ഥേരേന ആണത്താ നവാ ഭിക്ഖൂ ന പഞ്ഞപേന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, ഥേരേന ആണത്തേന അഗിലാനേന ന പഞ്ഞപേതബ്ബം. യോ ന പഞ്ഞപേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

൧൬൧. തേന ഖോ പന സമയേന ഉപോസഥാഗാരേ പദീപോ ന ഹോതി. ഭിക്ഖൂ അന്ധകാരേ കായമ്പി ചീവരമ്പി അക്കമന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉപോസഥാഗാരേ പദീപം ¶ കാതുന്തി.

അഥ ഖോ ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘കേന നു ഖോ ഉപോസഥാഗാരേ പദീപോ കാതബ്ബോ’’തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഥേരേന ഭിക്ഖുനാ നവം ഭിക്ഖും ആണാപേതുന്തി.

ഥേരേന ആണത്താ നവാ ഭിക്ഖൂ ന പദീപേന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, ഥേരേന ആണത്തേന അഗിലാനേന ന പദീപേതബ്ബോ. യോ ന പദീപേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

൧൬൨. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ നേവ പാനീയം ഉപട്ഠാപേന്തി, ന പരിഭോജനീയം ഉപട്ഠാപേന്തി. ആഗന്തുകാ ഭിക്ഖൂ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ നേവ പാനീയം ഉപട്ഠാപേസ്സന്തി, ന പരിഭോജനീയം ഉപട്ഠാപേസ്സന്തീ’’തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ ¶ , പാനീയം പരിഭോജനീയം ഉപട്ഠാപേതുന്തി.

അഥ ഖോ ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘കേന നു ഖോ പാനീയം പരിഭോജനീയം ഉപട്ഠാപേതബ്ബ’’ന്തി ¶ ? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഥേരേന ഭിക്ഖുനാ നവം ഭിക്ഖും ആണാപേതുന്തി.

ഥേരേന ¶ ആണത്താ നവാ ഭിക്ഖൂ ന ഉപട്ഠാപേന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, ഥേരേന ആണത്തേന അഗിലാനേന ന ഉപട്ഠാപേതബ്ബം. യോ ന ഉപട്ഠാപേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

൮൬. ദിസംഗമികാദിവത്ഥു

൧൬൩. തേന ഖോ പന സമയേന സമ്ബഹുലാ ഭിക്ഖൂ ബാലാ അബ്യത്താ ദിസംഗമികാ ¶ ആചരിയുപജ്ഝായേ ന ആപുച്ഛിംസു [ന ആപുച്ഛിംസു (ക.)]. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, സമ്ബഹുലാ ഭിക്ഖൂ ബാലാ അബ്യത്താ ദിസംഗമികാ ആചരിയുപജ്ഝായേ ന ആപുച്ഛന്തി [ന ആപുച്ഛന്തി (ക.)]. തേ [തേഹി (ക.)], ഭിക്ഖവേ, ആചരിയുപജ്ഝായേഹി പുച്ഛിതബ്ബാ – ‘‘കഹം ഗമിസ്സഥ, കേന സദ്ധിം ഗമിസ്സഥാ’’തി? തേ ചേ, ഭിക്ഖവേ, ബാലാ അബ്യത്താ അഞ്ഞേ ബാലേ അബ്യത്തേ അപദിസേയ്യും, ന, ഭിക്ഖവേ, ആചരിയുപജ്ഝായേഹി അനുജാനിതബ്ബാ. അനുജാനേയ്യും ചേ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. തേ ച, ഭിക്ഖവേ, ബാലാ അബ്യത്താ അനനുഞ്ഞാതാ ആചരിയുപജ്ഝായേഹി ഗച്ഛേയ്യും ചേ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ സമ്ബഹുലാ ഭിക്ഖൂ വിഹരന്തി ബാലാ അബ്യത്താ. തേ ന ജാനന്തി ഉപോസഥം വാ ഉപോസഥകമ്മം വാ, പാതിമോക്ഖം വാ പാതിമോക്ഖുദ്ദേസം വാ. തത്ഥ അഞ്ഞോ ഭിക്ഖു ആഗച്ഛതി ബഹുസ്സുതോ ആഗതാഗമോ ധമ്മധരോ വിനയധരോ മാതികാധരോ പണ്ഡിതോ ബ്യത്തോ മേധാവീ ലജ്ജീ കുക്കുച്ചകോ സിക്ഖാകാമോ. തേഹി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂഹി സോ ഭിക്ഖു സങ്ഗഹേതബ്ബോ അനുഗ്ഗഹേതബ്ബോ ഉപലാപേതബ്ബോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ ചുണ്ണേന മത്തികായ ദന്തകട്ഠേന മുഖോദകേന. നോ ചേ സങ്ഗണ്ഹേയ്യും അനുഗ്ഗണ്ഹേയ്യും ഉപലാപേയ്യും ഉപട്ഠാപേയ്യും ചുണ്ണേന മത്തികായ ദന്തകട്ഠേന മുഖോദകേന, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സമ്ബഹുലാ ഭിക്ഖൂ ¶ വിഹരന്തി ബാലാ അബ്യത്താ. തേ ന ജാനന്തി ഉപോസഥം വാ ഉപോസഥകമ്മം വാ, പാതിമോക്ഖം വാ പാതിമോക്ഖുദ്ദേസം വാ. തേഹി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂഹി ഏകോ ഭിക്ഖു സാമന്താ ആവാസാ സജ്ജുകം പാഹേതബ്ബോ ¶ – ‘‘ഗച്ഛാവുസോ, സംഖിത്തേന വാ വിത്ഥാരേന വാ പാതിമോക്ഖം പരിയാപുണിത്വാ ആഗച്ഛാ’’തി. ഏവഞ്ചേതം ലഭേഥ, ഇച്ചേതം കുസലം. നോ ചേ ലഭേഥ, തേഹി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂഹി ¶ സബ്ബേഹേവ യത്ഥ ജാനന്തി ഉപോസഥം വാ ഉപോസഥകമ്മം വാ പാതിമോക്ഖം വാ പാതിമോക്ഖുദ്ദേസം വാ, സോ ആവാസോ ഗന്തബ്ബോ ¶ . നോ ചേ ഗച്ഛേയ്യും, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ സമ്ബഹുലാ ഭിക്ഖൂ വസ്സം വസന്തി ബാലാ അബ്യത്താ. തേ ന ജാനന്തി ഉപോസഥം വാ ഉപോസഥകമ്മം വാ പാതിമോക്ഖം വാ പാതിമോക്ഖുദ്ദേസം വാ. തേഹി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂഹി ഏകോ ഭിക്ഖു സാമന്താ ആവാസാ സജ്ജുകം പാഹേതബ്ബോ – ‘‘ഗച്ഛാവുസോ, സംഖിത്തേന വാ വിത്ഥാരേന വാ പാതിമോക്ഖം പരിയാപുണിത്വാ ആഗച്ഛാ’’തി. ഏവഞ്ചേതം ലഭേഥ, ഇച്ചേതം കുസലം. നോ ചേ ലഭേഥ, ഏകോ ഭിക്ഖു സത്താഹകാലികം പാഹേതബ്ബോ – ‘‘ഗച്ഛാവുസോ, സംഖിത്തേന വാ വിത്ഥാരേന വാ പാതിമോക്ഖം പരിയാപുണിത്വാ ആഗച്ഛാ’’തി. ഏവഞ്ചേതം ലഭേഥ, ഇച്ചേതം കുസലം. നോ ചേ ലഭേഥ, ന, ഭിക്ഖവേ, തേഹി ഭിക്ഖൂഹി തസ്മിം ആവാസേ വസ്സം വസിതബ്ബം. വസേയ്യും ചേ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

൮൭. പാരിസുദ്ധിദാനകഥാ

൧൬൪. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘സന്നിപതഥ, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ ഉപോസഥം കരിസ്സതീ’’തി. ഏവം വുത്തേ അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു ഭഗവന്തം ഏതദവോച ¶ – ‘‘അത്ഥി, ഭന്തേ, ഭിക്ഖു ഗിലാനോ, സോ അനാഗതോ’’തി. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഗിലാനേന ഭിക്ഖുനാ പാരിസുദ്ധിം ദാതും. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, ദാതബ്ബാ – തേന ഗിലാനേന ഭിക്ഖുനാ ഏകം ഭിക്ഖും ഉപസങ്കമിത്വാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ ഉക്കുടികം നിസീദിത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാ ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘‘പാരിസുദ്ധിം ദമ്മി, പാരിസുദ്ധിം മേ ഹര, പാരിസുദ്ധിം മേ ആരോചേഹീ’’തി. കായേന വിഞ്ഞാപേതി, വാചായ വിഞ്ഞാപേതി, കായേന വാചായ വിഞ്ഞാപേതി, ദിന്നാ ഹോതി പാരിസുദ്ധി. ന കായേന വിഞ്ഞാപേതി, ന വാചായ വിഞ്ഞാപേതി, ന കായേന വാചായ വിഞ്ഞാപേതി, ന ദിന്നാ ഹോതി പാരിസുദ്ധി. ഏവഞ്ചേതം ലഭേഥ, ഇച്ചേതം കുസലം. നോ ചേ ലഭേഥ, സോ, ഭിക്ഖവേ, ഗിലാനോ ഭിക്ഖു മഞ്ചേന വാ പീഠേന വാ സങ്ഘമജ്ഝേ ആനേത്വാ ഉപോസഥോ കാതബ്ബോ. സചേ, ഭിക്ഖവേ, ഗിലാനുപട്ഠാകാനം ഭിക്ഖൂനം ഏവം ഹോതി – ‘‘സചേ ഖോ മയം ഗിലാനം ഠാനാ ചാവേസ്സാമ, ആബാധോ വാ അഭിവഡ്ഢിസ്സതി കാലംകിരിയാ വാ ഭവിസ്സതീ’’തി, ന, ഭിക്ഖവേ, ഗിലാനോ ഭിക്ഖു ഠാനാ ചാവേതബ്ബോ. സങ്ഘേന തത്ഥ ഗന്ത്വാ ഉപോസഥോ ¶ കാതബ്ബോ. ന ത്വേവ വഗ്ഗേന സങ്ഘേന ഉപോസഥോ കാതബ്ബോ. കരേയ്യ ചേ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ.

പാരിസുദ്ധിഹാരകോ ¶ ചേ, ഭിക്ഖവേ, ദിന്നായ പാരിസുദ്ധിയാ തത്ഥേവ പക്കമതി, അഞ്ഞസ്സ ദാതബ്ബാ പാരിസുദ്ധി. പാരിസുദ്ധിഹാരകോ ചേ, ഭിക്ഖവേ, ദിന്നായ പാരിസുദ്ധിയാ തത്ഥേവ വിബ്ഭമതി,…പേ… കാലം കരോതി – സാമണേരോ പടിജാനാതി ¶ – സിക്ഖം പച്ചക്ഖാതകോ പടിജാനാതി – അന്തിമവത്ഥും അജ്ഝാപന്നകോ ¶ പടിജാനാതി – ഉമ്മത്തകോ പടിജാനാതി – ഖിത്തചിത്തോ പടിജാനാതി – വേദനാട്ടോ പടിജാനാതി – ആപത്തിയാ അദസ്സനേ ഉക്ഖിത്തകോ പടിജാനാതി – ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ ഉക്ഖിത്തകോ പടിജാനാതി – പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ ഉക്ഖിത്തകോ പടിജാനാതി – പണ്ഡകോ പടിജാനാതി – ഥേയ്യസംവാസകോ പടിജാനാതി – തിത്ഥിയപക്കന്തകോ പടിജാനാതി – തിരച്ഛാനഗതോ പടിജാനാതി – മാതുഘാതകോ പടിജാനാതി – പിതുഘാതകോ പടിജാനാതി – അരഹന്തഘാതകോ പടിജാനാതി – ഭിക്ഖുനിദൂസകോ പടിജാനാതി – സങ്ഘഭേദകോ പടിജാനാതി – ലോഹിതുപ്പാദകോ പടിജാനാതി – ഉഭതോബ്യഞ്ജനകോ പടിജാനാതി, അഞ്ഞസ്സ ദാതബ്ബാ പാരിസുദ്ധി.

പാരിസുദ്ധിഹാരകോ ചേ, ഭിക്ഖവേ, ദിന്നായ പാരിസുദ്ധിയാ അന്തരാമഗ്ഗേ പക്കമതി, അനാഹടാ ഹോതി പാരിസുദ്ധി. പാരിസുദ്ധിഹാരകോ ചേ, ഭിക്ഖവേ, ദിന്നായ പാരിസുദ്ധിയാ അന്തരാമഗ്ഗേ വിബ്ഭമതി,…പേ… ഉഭതോബ്യഞ്ജനകോ പടിജാനാതി, അനാഹടാ ഹോതി പാരിസുദ്ധി.

പാരിസുദ്ധിഹാരകോ ചേ, ഭിക്ഖവേ, ദിന്നായ പാരിസുദ്ധിയാ സങ്ഘപ്പത്തോ പക്കമതി, ആഹടാ ഹോതി പാരിസുദ്ധി. പാരിസുദ്ധിഹാരകോ ചേ, ഭിക്ഖവേ, ദിന്നായ പാരിസുദ്ധിയാ സങ്ഘപ്പത്തോ വിബ്ഭമതി,…പേ… ഉഭതോബ്യഞ്ജനകോ പടിജാനാതി, ആഹടാ ഹോതി പാരിസുദ്ധി.

പാരിസുദ്ധിഹാരകോ ചേ, ഭിക്ഖവേ, ദിന്നായ പാരിസുദ്ധിയാ സങ്ഘപ്പത്തോ സുത്തോ ന ആരോചേതി, പമത്തോ ന ആരോചേതി, സമാപന്നോ ന ആരോചേതി, ആഹടാ ഹോതി പാരിസുദ്ധി. പാരിസുദ്ധിഹാരകസ്സ അനാപത്തി.

പാരിസുദ്ധിഹാരകോ ചേ, ഭിക്ഖവേ ¶ , ദിന്നായ പാരിസുദ്ധിയാ സങ്ഘപ്പത്തോ സഞ്ചിച്ച ന ആരോചേതി, ആഹടാ ഹോതി പാരിസുദ്ധി. പാരിസുദ്ധിഹാരകസ്സ ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

൮൮. ഛന്ദദാനകഥാ

൧൬൫. അഥ ¶ ഖോ ഭഗവാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘സന്നിപതഥ, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ കമ്മം കരിസ്സതീ’’തി ¶ . ഏവം വുത്തേ അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘അത്ഥി, ഭന്തേ, ഭിക്ഖു ഗിലാനോ, സോ അനാഗതോ’’തി. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഗിലാനേന ഭിക്ഖുനാ ഛന്ദം ദാതും. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, ദാതബ്ബോ. തേന ഗിലാനേന ഭിക്ഖുനാ ഏകം ഭിക്ഖും ഉപസങ്കമിത്വാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ ഉക്കുടികം നിസീദിത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാ ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘‘ഛന്ദം ദമ്മി, ഛന്ദം മേ ഹര, ഛന്ദം മേ ആരോചേഹീ’’തി. കായേന വിഞ്ഞാപേതി, വാചായ വിഞ്ഞാപേതി, കായേന വാചായ വിഞ്ഞാപേതി, ദിന്നോ ഹോതി ഛന്ദോ. ന കായേന വിഞ്ഞാപേതി, ന വാചായ വിഞ്ഞാപേതി, ന കായേന വാചായ വിഞ്ഞാപേതി, ന ദിന്നോ ഹോതി ഛന്ദോ. ഏവഞ്ചേതം ലഭേഥ, ഇച്ചേതം കുസലം. നോ ചേ ലഭേഥ, സോ, ഭിക്ഖവേ ¶ , ഗിലാനോ ഭിക്ഖു മഞ്ചേന വാ പീഠേന വാ സങ്ഘമജ്ഝേ ആനേത്വാ കമ്മം കാതബ്ബം. സചേ, ഭിക്ഖവേ, ഗിലാനുപട്ഠാകാനം ഭിക്ഖൂനം ഏവം ഹോതി – ‘‘സചേ ഖോ മയം ഗിലാനം ഠാനാ ചാവേസ്സാമ, ആബാധോ വാ അഭിവഡ്ഢിസ്സതി കാലംകിരിയാ വാ ഭവിസ്സതീ’’തി, ന, ഭിക്ഖവേ, ഗിലാനോ ഭിക്ഖു ഠാനാ ചാവേതബ്ബോ. സങ്ഘേന തത്ഥ ഗന്ത്വാ കമ്മം കാതബ്ബം. ന ത്വേവ വഗ്ഗേന സങ്ഘേന കമ്മം കാതബ്ബം. കരേയ്യ ചേ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ.

ഛന്ദഹാരകോ ¶ ചേ, ഭിക്ഖവേ, ദിന്നേ ഛന്ദേ തത്ഥേവ പക്കമതി, അഞ്ഞസ്സ ദാതബ്ബോ ഛന്ദോ. ഛന്ദഹാരകോ ചേ, ഭിക്ഖവേ, ദിന്നേ ഛന്ദേ തത്ഥേവ വിബ്ഭമതി…പേ… കാലംകരോതി – സാമണേരോ പടിജാനാതി – സിക്ഖം പച്ചക്ഖാതകോ പടിജാനാതി – അന്തിമവത്ഥും അജ്ഝാപന്നകോ പടിജാനാതി – ഉമ്മത്തകോ പടിജാനാതി – ഖിത്തചിത്തോ പടിജാനാതി – വേദനാട്ടോ പടിജാനാതി – ആപത്തിയാ അദസ്സനേ ഉക്ഖിത്തകോ പടിജാനാതി – ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ ഉക്ഖിത്തകോ പടിജാനാതി – പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ ഉക്ഖിത്തകോ പടിജാനാതി – പണ്ഡകോ പടിജാനാതി – ഥേയ്യസംവാസകോ പടിജാനാതി – തിത്ഥിയപക്കന്തകോ പടിജാനാതി – തിരച്ഛാനഗതോ പടിജാനാതി – മാതുഘാതകോ പടിജാനാതി – പിതുഘാതകോ പടിജാനാതി – അരഹന്തഘാതകോ പടിജാനാതി – ഭിക്ഖുനിദൂസകോ പടിജാനാതി – സങ്ഘഭേദകോ പടിജാനാതി – ലോഹിതുപ്പാദകോ പടിജാനാതി – ഉഭതോബ്യഞ്ജനകോ പടിജാനാതി, അഞ്ഞസ്സ ദാതബ്ബോ ഛന്ദോ.

ഛന്ദഹാരകോ ¶ ചേ, ഭിക്ഖവേ, ദിന്നേ ഛന്ദേ അന്തരാമഗ്ഗേ പക്കമതി, അനാഹടോ ഹോതി ഛന്ദോ. ഛന്ദഹാരകോ ചേ, ഭിക്ഖവേ, ദിന്നേ ഛന്ദേ അന്തരാമഗ്ഗേ വിബ്ഭമതി…പേ… ഉഭതോബ്യഞ്ജനകോ പടിജാനാതി, അനാഹടോ ഹോതി ഛന്ദോ.

ഛന്ദഹാരകോ ചേ, ഭിക്ഖവേ, ദിന്നേ ഛന്ദേ സങ്ഘപ്പത്തോ പക്കമതി, ആഹടോ ഹോതി ഛന്ദോ. ഛന്ദഹാരകോ ¶ ചേ, ഭിക്ഖവേ, ദിന്നേ ഛന്ദേ സങ്ഘപ്പത്തോ വിബ്ഭമതി…പേ… ഉഭതോബ്യഞ്ജനകോ പടിജാനാതി, ആഹടോ ഹോതി ഛന്ദോ.

ഛന്ദഹാരകോ ചേ, ഭിക്ഖവേ, ദിന്നേ ¶ ഛന്ദേ സങ്ഘപ്പത്തോ സുത്തോ ന ആരോചേതി, പമത്തോ ന ആരോചേതി, സമാപന്നോ ന ആരോചേതി, ആഹടോ ഹോതി ഛന്ദോ. ഛന്ദഹാരകസ്സ അനാപത്തി.

ഛന്ദഹാരകോ ചേ, ഭിക്ഖവേ, ദിന്നേ ഛന്ദേ സങ്ഘപ്പത്തോ സഞ്ചിച്ച ന ആരോചേതി, ആഹടോ ഹോതി ഛന്ദോ. ഛന്ദഹാരകസ്സ ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തദഹുപോസഥേ പാരിസുദ്ധിം ദേന്തേന ഛന്ദമ്പി ദാതും, സന്തി സങ്ഘസ്സ കരണീയന്തി.

൮൯. ഞാതകാദിഗ്ഗഹണകഥാ

൧൬൬. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരം ഭിക്ഖും തദഹുപോസഥേ ഞാതകാ ഗണ്ഹിംസും. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖും തദഹുപോസഥേ ഞാതകാ ഗണ്ഹന്തി. തേ ഞാതകാ ഭിക്ഖൂഹി ഏവമസ്സു വചനീയാ – ‘‘ഇങ്ഘ, തുമ്ഹേ ആയസ്മന്തോ ഇമം ഭിക്ഖും മുഹുത്തം മുഞ്ചഥ, യാവായം ഭിക്ഖു ഉപോസഥം കരോതീ’’തി. ഏവഞ്ചേതം ലഭേഥ, ഇച്ചേതം കുസലം. നോ ചേ ലഭേഥ, തേ ഞാതകാ ഭിക്ഖൂഹി ഏവമസ്സു വചനീയാ – ‘‘ഇങ്ഘ, തുമ്ഹേ ആയസ്മന്തോ മുഹുത്തം ഏകമന്തം ഹോഥ, യാവായം ഭിക്ഖു പാരിസുദ്ധിം ദേതീ’’തി. ഏവഞ്ചേതം ലഭേഥ, ഇച്ചേതം കുസലം. നോ ചേ ലഭേഥ, തേ ഞാതകാ ഭിക്ഖൂഹി ഏവമസ്സു വചനീയാ – ‘‘ഇങ്ഘ, തുമ്ഹേ ആയസ്മന്തോ ഇമം ഭിക്ഖും മുഹുത്തം നിസ്സീമം നേഥ, യാവ സങ്ഘോ ഉപോസഥം കരോതീ’’തി. ഏവഞ്ചേതം ലഭേഥ, ഇച്ചേതം കുസലം. നോ ചേ ലഭേഥ, ന ത്വേവ വഗ്ഗേന സങ്ഘേന ഉപോസഥോ കാതബ്ബോ. കരേയ്യ ചേ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ.

ഇധ ¶ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖും തദഹുപോസഥേ രാജാനോ ഗണ്ഹന്തി,…പേ… ചോരാ ഗണ്ഹന്തി – ധുത്താ ¶ ഗണ്ഹന്തി – ഭിക്ഖുപച്ചത്ഥികാ ഗണ്ഹന്തി, തേ ഭിക്ഖുപച്ചത്ഥികാ ഭിക്ഖൂഹി ഏവമസ്സു വചനീയാ – ‘‘ഇങ്ഘ, തുമ്ഹേ ആയസ്മന്തോ ഇമം ഭിക്ഖും മുഹുത്തം മുഞ്ചഥ, യാവായം ഭിക്ഖു ഉപോസഥം കരോതീ’’തി. ഏവഞ്ചേതം ലഭേഥ, ഇച്ചേതം കുസലം. നോ ചേ ലഭേഥ, തേ ഭിക്ഖുപച്ചത്ഥികാ ഭിക്ഖൂഹി ഏവമസ്സു വചനീയാ – ‘‘ഇങ്ഘ, തുമ്ഹേ ആയസ്മന്തോ മുഹുത്തം ഏകമന്തം ഹോഥ, യാവായം ഭിക്ഖു പാരിസുദ്ധിം ദേതീ’’തി. ഏവഞ്ചേതം ലഭേഥ, ഇച്ചേതം കുസലം. നോ ചേ ലഭേഥ, തേ ഭിക്ഖുപച്ചത്ഥികാ ¶ ഭിക്ഖൂഹി ഏവമസ്സു വചനീയാ – ‘‘ഇങ്ഘ, തുമ്ഹേ ആയസ്മന്തോ ഇമം ഭിക്ഖും മുഹുത്തം നിസ്സീമം നേഥ, യാവ സങ്ഘോ ഉപോസഥം കരോതീ’’തി. ഏവഞ്ചേതം ലഭേഥ, ഇച്ചേതം കുസലം. നോ ചേ ലഭേഥ, ന ത്വേവ വഗ്ഗേന സങ്ഘേന ഉപോസഥോ കാതബ്ബോ. കരേയ്യ ചേ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

൯൦. ഉമ്മത്തകസമ്മുതി

൧൬൭. അഥ ¶ ഖോ ഭഗവാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘സന്നിപതഥ, ഭിക്ഖവേ, അത്ഥി സങ്ഘസ്സ കരണീയ’’ന്തി. ഏവം വുത്തേ അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘അത്ഥി, ഭന്തേ, ഗഗ്ഗോ നാമ ഭിക്ഖു ഉമ്മത്തകോ, സോ അനാഗതോ’’തി.

‘‘ദ്വേമേ, ഭിക്ഖവേ, ഉമ്മത്തകാ – അത്ഥി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ഉമ്മത്തകോ സരതിപി ഉപോസഥം നപി സരതി, സരതിപി സങ്ഘകമ്മം നപി സരതി, അത്ഥി നേവ സരതി; ആഗച്ഛതിപി ഉപോസഥം നപി ആഗച്ഛതി, ആഗച്ഛതിപി സങ്ഘകമ്മം നപി ആഗച്ഛതി, അത്ഥി നേവ ആഗച്ഛതി. തത്ര, ഭിക്ഖവേ, യ്വായം ഉമ്മത്തകോ സരതിപി ഉപോസഥം നപി സരതി, സരതിപി സങ്ഘകമ്മം നപി സരതി, ആഗച്ഛതിപി ഉപോസഥം നപി ആഗച്ഛതി, ആഗച്ഛതിപി സങ്ഘകമ്മം ¶ നപി ആഗച്ഛതി, അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഏവരൂപസ്സ ഉമ്മത്തകസ്സ ഉമ്മത്തകസമ്മുത്തിം ദാതും. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, ദാതബ്ബാ. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. ഗഗ്ഗോ ഭിക്ഖു ഉമ്മത്തകോ – സരതിപി ഉപോസഥം നപി സരതി, സരതിപി സങ്ഘകമ്മം നപി സരതി, ആഗച്ഛതിപി ഉപോസഥം നപി ആഗച്ഛതി, ആഗച്ഛതിപി സങ്ഘകമ്മം നപി ആഗച്ഛതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഗഗ്ഗസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഉമ്മത്തകസ്സ ഉമ്മത്തകസമ്മുതിം ¶ ദദേയ്യ. സരേയ്യ വാ ഗഗ്ഗോ ഭിക്ഖു ഉപോസഥം ന വാ സരേയ്യ, സരേയ്യ വാ സങ്ഘകമ്മം ന വാ സരേയ്യ, ആഗച്ഛേയ്യ വാ ഉപോസഥം ന വാ ആഗച്ഛേയ്യ, ആഗച്ഛേയ്യ വാ സങ്ഘകമ്മം ന വാ ആഗച്ഛേയ്യ, സങ്ഘോ സഹ വാ ഗഗ്ഗേന വിനാ വാ ഗഗ്ഗേന ഉപോസഥം കരേയ്യ, സങ്ഘകമ്മം കരേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. ഗഗ്ഗോ ഭിക്ഖു ഉമ്മത്തകോ – സരതിപി ഉപോസഥം നപി സരതി, സരതിപി സങ്ഘകമ്മം നപി സരതി, ആഗച്ഛതിപി ഉപോസഥം നപി ആഗച്ഛതി, ആഗച്ഛതിപി സങ്ഘകമ്മം നപി ആഗച്ഛതി. സങ്ഘോ ഗഗ്ഗസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഉമ്മത്തകസ്സ ഉമ്മത്തകസമ്മുതിം ¶ ദേതി. സരേയ്യ വാ ഗഗ്ഗോ ഭിക്ഖു ഉപോസഥം ന വാ സരേയ്യ, സരേയ്യ വാ സങ്ഘകമ്മം ന വാ സരേയ്യം, ആഗച്ഛേയ്യ വാ ഉപോസഥം ന വാ ആഗച്ഛേയ്യ, ആഗച്ഛേയ്യ വാ സങ്ഘകമ്മം ന വാ ആഗച്ഛേയ്യ, സങ്ഘോ സഹ വാ ഗഗ്ഗേന, വിനാ വാ ഗഗ്ഗേന ഉപോസഥം കരിസ്സതി, സങ്ഘകമ്മം കരിസ്സതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഗഗ്ഗസ്സ ഭിക്ഖുനോ ¶ ഉമ്മത്തകസ്സ ഉമ്മത്തകസമ്മുതിയാ ദാനം – സരേയ്യ വാ ഗഗ്ഗോ ഭിക്ഖു ഉപോസഥം ന വാ സരേയ്യ, സരേയ്യ വാ സങ്ഘകമ്മം ന വാ സരേയ്യ, ആഗച്ഛേയ്യ വാ ഉപോസഥം ന വാ ആഗച്ഛേയ്യ, ആഗച്ഛേയ്യ വാ സങ്ഘകമ്മം ന വാ ആഗച്ഛേയ്യ, സങ്ഘോ സഹ വാ ഗഗ്ഗേന, വിനാ വാ ഗഗ്ഗേന ഉപോസഥം കരിസ്സതി, സങ്ഘകമ്മം കരിസ്സതി, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദിന്നാ സങ്ഘേന ഗഗ്ഗസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഉമ്മത്തകസ്സ ഉമ്മത്തകസമ്മുതി. സരേയ്യ വാ ഗഗ്ഗോ ഭിക്ഖു ഉപോസഥം ന വാ സരേയ്യ, സരേയ്യ വാ സങ്ഘകമ്മം ന വാ സരേയ്യ, ആഗച്ഛേയ്യ വാ ഉപോസഥം ന വാ ആഗച്ഛേയ്യ, ആഗച്ഛേയ്യ വാ സങ്ഘകമ്മം ന വാ ആഗച്ഛേയ്യ, സങ്ഘോ സഹ വാ ഗഗ്ഗേന വിനാ വാ ഗഗ്ഗേന ഉപോസഥം കരിസ്സതി, സങ്ഘകമ്മം കരിസ്സതി. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

൯൧. സങ്ഘുപോസഥാദിപ്പഭേദം

൧൬൮. തേന ¶ ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ ചത്താരോ ഭിക്ഖൂ വിഹരന്തി. അഥ ഖോ തേസം ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘ഭഗവതാ പഞ്ഞത്തം ‘ഉപോസഥോ കാതബ്ബോ’തി, മയഞ്ചമ്ഹാ ചത്താരോ ജനാ, കഥം നു ഖോ അമ്ഹേഹി ഉപോസഥോ കാതബ്ബോ’’തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ¶ ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ചതുന്നം പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതുന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ തയോ ഭിക്ഖൂ വിഹരന്തി. അഥ ഖോ തേസം ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘ഭഗവതാ അനുഞ്ഞാതം ചതുന്നം പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതും, മയഞ്ചമ്ഹാ തയോ ¶ ജനാ, കഥം നു ഖോ അമ്ഹേഹി ഉപോസഥോ കാതബ്ബോ’’തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തിണ്ണം പാരിസുദ്ധിഉപോസഥം കാതും. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, കാതബ്ബോ. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന തേ ഭിക്ഖൂ ഞാപേതബ്ബാ –

‘‘സുണന്തു മേ ആയസ്മന്താ. അജ്ജുപോസഥോ പന്നരസോ. യദായസ്മന്താനം പത്തകല്ലം, മയം അഞ്ഞമഞ്ഞം പാരിസുദ്ധിഉപോസഥം കരേയ്യാമാ’’തി.

ഥേരേന ¶ ഭിക്ഖുനാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ ഉക്കുടികം നിസീദിത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാ തേ ഭിക്ഖൂ ഏവമസ്സു വചനീയാ – ‘‘പരിസുദ്ധോ അഹം, ആവുസോ; പരിസുദ്ധോതി മം ധാരേഥ. പരിസുദ്ധോ അഹം, ആവുസോ; പരിസുദ്ധോതി മം ധാരേഥ. പരിസുദ്ധോ അഹം, ആവുസോ; പരിസുദ്ധോതി മം ധാരേഥാ’’തി.

നവകേന ഭിക്ഖുനാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ ഉക്കുടികം നിസീദിത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാ തേ ഭിക്ഖൂ ഏവമസ്സു വചനീയാ – ‘‘പരിസുദ്ധോ അഹം, ഭന്തേ; പരിസുദ്ധോതി മം ധാരേഥ. പരിസുദ്ധോ അഹം, ഭന്തേ; പരിസുദ്ധോതി മം ധാരേഥ. പരിസുദ്ധോ അഹം, ഭന്തേ; പരിസുദ്ധോതി മം ധാരേഥാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ ദ്വേ ഭിക്ഖൂ വിഹരന്തി. അഥ ഖോ തേസം ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘ഭഗവതാ അനുഞ്ഞാതം ചതുന്നം പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതും, തിണ്ണന്നം പാരിസുദ്ധിഉപോസഥം കാതും. മയഞ്ചമ്ഹാ ദ്വേ ജനാ. കഥം നു ഖോ അമ്ഹേഹി ഉപോസഥോ കാതബ്ബോ’’തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ദ്വിന്നം പാരിസുദ്ധിഉപോസഥം കാതും ¶ . ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, കാതബ്ബോ. ഥേരേന ഭിക്ഖുനാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ ഉക്കുടികം നിസീദിത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാ നവോ ഭിക്ഖു ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘‘പരിസുദ്ധോ അഹം, ആവുസോ; പരിസുദ്ധോതി മം ധാരേഹി. പരിസുദ്ധോ അഹം, ആവുസോ; പരിസുദ്ധോതി ¶ മം ധാരേഹി. പരിസുദ്ധോ അഹം, ആവുസോ; പരിസുദ്ധോതി മം ധാരേഹീ’’തി.

നവകേന ¶ ഭിക്ഖുനാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ ഉക്കുടികം നിസീദിത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാ ഥേരോ ഭിക്ഖു ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘‘പരിസുദ്ധോ അഹം, ഭന്തേ; പരിസുദ്ധോതി മം ധാരേഥ. പരിസുദ്ധോ അഹം, ഭന്തേ; പരിസുദ്ധോതി മം ധാരേഥ. പരിസുദ്ധോ അഹം, ഭന്തേ; പരിസുദ്ധോതി മം ധാരേഥാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ ഏകോ ഭിക്ഖു വിഹരതി. അഥ ഖോ തസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏതദഹോസി – ‘‘ഭഗവതാ അനുഞ്ഞാതം ചതുന്നം പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതും, തിണ്ണന്നം പാരിസുദ്ധിഉപോസഥം കാതും, ദ്വിന്നം പാരിസുദ്ധിഉപോസഥം കാതും. അഹഞ്ചമ്ഹി ഏകകോ. കഥം നു ഖോ മയാ ഉപോസഥോ കാതബ്ബോ’’തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ ഏകോ ഭിക്ഖു വിഹരതി. തേന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ യത്ഥ ഭിക്ഖൂ പടിക്കമന്തി ഉപട്ഠാനസാലായ വാ, മണ്ഡപേ വാ, രുക്ഖമൂലേ വാ, സോ ദേസോ സമ്മജ്ജിത്വാ ¶ പാനീയം പരിഭോജനീയം ഉപട്ഠാപേത്വാ ആസനം ¶ പഞ്ഞപേത്വാ പദീപം കത്വാ നിസീദിതബ്ബം. സചേ അഞ്ഞേ ഭിക്ഖൂ ആഗച്ഛന്തി, തേഹി സദ്ധിം ഉപോസഥോ കാതബ്ബോ. നോ ചേ ആഗച്ഛന്തി, അജ്ജ മേ ഉപോസഥോതി അധിട്ഠാതബ്ബോ. നോ ചേ അധിട്ഠഹേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ.

തത്ര, ഭിക്ഖവേ, യത്ഥ ചത്താരോ ഭിക്ഖൂ വിഹരന്തി, ന ഏകസ്സ പാരിസുദ്ധിം ആഹരിത്വാ തീഹി പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതബ്ബം. ഉദ്ദിസേയ്യും ചേ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. തത്ര, ഭിക്ഖവേ, യത്ഥ തയോ ഭിക്ഖൂ വിഹരന്തി, ന ഏകസ്സ പാരിസുദ്ധിം ആഹരിത്വാ ദ്വീഹി പാരിസുദ്ധിഉപോസഥോ കാതബ്ബോ. കരേയ്യും ചേ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. തത്ര, ഭിക്ഖവേ, യത്ഥ ദ്വേ ഭിക്ഖൂ വിഹരന്തി, ന ഏകസ്സ പാരിസുദ്ധിം ആഹരിത്വാ ഏകേന അധിട്ഠാതബ്ബോ. അധിട്ഠഹേയ്യ ചേ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

൯൨. ആപത്തിപടികമ്മവിധി

൧൬൯. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു തദഹുപോസഥേ ആപത്തിം ആപന്നോ ഹോതി. അഥ ഖോ തസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏതദഹോസി – ‘‘ഭഗവതാ പഞ്ഞത്തം ‘ന സാപത്തികേന ഉപോസഥോ കാതബ്ബോ’തി. അഹഞ്ചമ്ഹി ആപത്തിം ആപന്നോ. കഥം നു ഖോ മയാ പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു തദഹുപോസഥേ ആപത്തിം ആപന്നോ ഹോതി. തേന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ ഏകം ഭിക്ഖും ഉപസങ്കമിത്വാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ ഉക്കുടികം നിസീദിത്വാ ¶ അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാ ¶ ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘‘അഹം, ആവുസോ, ഇത്ഥന്നാമം ആപത്തിം ആപന്നോ, തം പടിദേസേമീ’’തി. തേന വത്തബ്ബോ – ‘‘പസ്സസീ’’തി. ‘‘ആമ ¶ പസ്സാമീ’’തി. ‘‘ആയതിം സംവരേയ്യാസീ’’തി.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു തദഹുപോസഥേ ആപത്തിയാ വേമതികോ ഹോതി. തേന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ ഏകം ഭിക്ഖും ഉപസങ്കമിത്വാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ ഉക്കുടികം നിസീദിത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാ ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘‘അഹം, ആവുസോ, ഇത്ഥന്നാമായ ആപത്തിയാ വേമതികോ; യദാ നിബ്ബേമതികോ ഭവിസ്സാമി, തദാ തം ആപത്തിം പടികരിസ്സാമീ’’തി വത്വാ ഉപോസഥോ കാതബ്ബോ, പാതിമോക്ഖം സോതബ്ബം, ന ത്വേവ തപ്പച്ചയാ ഉപോസഥസ്സ അന്തരായോ കാതബ്ബോതി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ സഭാഗം ആപത്തിം ദേസേന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, സഭാഗാ ആപത്തി ദേസേതബ്ബാ. യോ ദേസേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

തേന ¶ ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ സഭാഗം ആപത്തിം പടിഗ്ഗണ്ഹന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, സഭാഗാ ആപത്തി പടിഗ്ഗഹേതബ്ബാ. യോ പടിഗ്ഗണ്ഹേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

൯൩. ആപത്തിആവികരണവിധി

൧൭൦. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു പാതിമോക്ഖേ ഉദ്ദിസ്സമാനേ ആപത്തിം സരതി. അഥ ഖോ തസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏതദഹോസി – ‘‘ഭഗവതാ പഞ്ഞത്തം ‘ന സാപത്തികേന ഉപോസഥോ കാതബ്ബോ’തി. അഹഞ്ചമ്ഹി ആപത്തിം ആപന്നോ. കഥം നു ഖോ മയാ പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു പാതിമോക്ഖേ ഉദ്ദിസ്സമാനേ ¶ ആപത്തിം സരതി. തേന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ സാമന്തോ ഭിക്ഖു ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘‘അഹം, ആവുസോ, ഇത്ഥന്നാമം ആപത്തിം ആപന്നോ. ഇതോ വുട്ഠഹിത്വാ തം ആപത്തിം പടികരിസ്സാമീ’’തി വത്വാ ഉപോസഥോ കാതബ്ബോ, പാതിമോക്ഖം സോതബ്ബം, ന ത്വേവ തപ്പച്ചയാ ഉപോസഥസ്സ അന്തരായോ കാതബ്ബോ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു പാതിമോക്ഖേ ഉദ്ദിസ്സമാനേ ആപത്തിയാ വേമതികോ ഹോതി. തേന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ സാമന്തോ ഭിക്ഖു ഏവമസ്സ വചനീയോ ¶ – ‘‘അഹം, ആവുസോ, ഇത്ഥന്നാമായ ആപത്തിയാ വേമതികോ. യദാ നിബ്ബേമതികോ ഭവിസ്സാമി, തദാ തം ആപത്തിം പടികരിസ്സാമീ’’തി വത്വാ ഉപോസഥോ കാതബ്ബോ, പാതിമോക്ഖം സോതബ്ബം; ന ത്വേവ തപ്പച്ചയാ ഉപോസഥസ്സ അന്തരായോ കാതബ്ബോതി.

൯൪. സഭാഗാപത്തിപടികമ്മവിധി

൧൭൧. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സബ്ബോ സങ്ഘോ സഭാഗം ആപത്തിം ആപന്നോ ഹോതി. അഥ ഖോ തേസം ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘ഭഗവതാ പഞ്ഞത്തം ‘ന സഭാഗാ ആപത്തി ദേസേതബ്ബാ, ന സഭാഗാ ആപത്തി പടിഗ്ഗഹേതബ്ബാ’തി ¶ . അയഞ്ച സബ്ബോ സങ്ഘോ സഭാഗം ആപത്തിം ആപന്നോ. കഥം നു ഖോ അമ്ഹേഹി പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും.

ഇധ ¶ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സബ്ബോ സങ്ഘോ സഭാഗം ആപത്തിം ആപന്നോ ഹോതി. തേഹി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂഹി ഏകോ ഭിക്ഖു സാമന്താ ആവാസാ സജ്ജുകം പാഹേതബ്ബോ – ഗച്ഛാവുസോ, തം ആപത്തിം പടികരിത്വാ ¶ ആഗച്ഛ; മയം തേ സന്തികേ ആപത്തിം പടികരിസ്സാമാതി. ഏവഞ്ചേതം ലഭേഥ, ഇച്ചേതം കുസലം. നോ ചേ ലഭേഥ, ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം സബ്ബോ സങ്ഘോ സഭാഗം ആപത്തിം ആപന്നോ. യദാ അഞ്ഞം ഭിക്ഖും സുദ്ധം അനാപത്തികം പസ്സിസ്സതി, തദാ തസ്സ സന്തികേ തം ആപത്തിം പടികരിസ്സതീ’’തി വത്വാ ഉപോസഥോ കാതബ്ബോ, പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതബ്ബം, ന ത്വേവ തപ്പച്ചയാ ഉപോസഥസ്സ അന്തരായോ കാതബ്ബോ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സബ്ബോ സങ്ഘോ സഭാഗായ ആപത്തിയാ വേമതികോ ഹോതി. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം സബ്ബോ സങ്ഘോ സഭാഗായ ആപത്തിയാ വേമതികോ. യദാ നിബ്ബേമതികോ ഭവിസ്സതി, തദാ തം ആപത്തിം പടികരിസ്സതീ’’തി വത്വാ ഉപോസഥോ കാതബ്ബോ, പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതബ്ബം; ന ത്വേവ തപ്പച്ചയാ ഉപോസഥസ്സ അന്തരായോ കാതബ്ബോ.

ഇധ ¶ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ വസ്സൂപഗതോ സങ്ഘോ സഭാഗം ആപത്തിം ആപന്നോ ഹോതി. തേഹി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂഹി ഏകോ ഭിക്ഖു സാമന്താ ആവാസാ സജ്ജുകം പാഹേതബ്ബോ – ഗച്ഛാവുസോ, തം ആപത്തിം പടികരിത്വാ ആഗച്ഛ; മയം തേ സന്തികേ തം ആപത്തിം പടികരിസ്സാമാതി. ഏവഞ്ചേതം ലഭേഥ, ഇച്ചേതം കുസലം. നോ ചേ ലഭേഥ, ഏകോ ഭിക്ഖു സത്താഹകാലികം പാഹേതബ്ബോ – ഗച്ഛാവുസോ, തം ആപത്തിം പടികരിത്വാ ആഗച്ഛ; മയം തേ സന്തികേ തം ¶ ആപത്തിം പടികരിസ്സാമാതി.

തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ സബ്ബോ സങ്ഘോ സഭാഗം ആപത്തിം ആപന്നോ ഹോതി. സോ ന ജാനാതി തസ്സാ ആപത്തിയാ നാമഗോത്തം. തത്ഥ അഞ്ഞോ ഭിക്ഖു ആഗച്ഛതി ബഹുസ്സുതോ ആഗതാഗമോ ധമ്മധരോ വിനയധരോ മാതികാധരോ പണ്ഡിതോ ബ്യത്തോ മേധാവീ ലജ്ജീ കുക്കുച്ചകോ സിക്ഖാകാമോ. തമേനം അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു യേന സോ ഭിക്ഖു തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ തം ഭിക്ഖും ഏതദവോച – ‘‘യോ നു ഖോ, ആവുസോ, ഏവഞ്ചേവഞ്ച കരോതി, കിം നാമ ¶ സോ ആപത്തിം ആപജ്ജതീ’’തി? സോ ഏവമാഹ – ‘‘യോ ഖോ, ആവുസോ, ഏവഞ്ചേവഞ്ച കരോതി, ഇമം നാമ സോ ആപത്തിം ആപജ്ജതി. ഇമം നാമ ത്വം, ആവുസോ, ആപത്തിം ആപന്നോ; പടികരോഹി തം ആപത്തി’’ന്തി. സോ ഏവമാഹ – ‘‘ന ഖോ അഹം, ആവുസോ, ഏകോവ ഇമം ആപത്തിം ആപന്നോ; അയം സബ്ബോ ¶ സങ്ഘോ ഇമം ആപത്തിം ആപന്നോ’’തി. സോ ഏവമാഹ – ‘‘കിം തേ, ആവുസോ, കരിസ്സതി പരോ ആപന്നോ വാ അനാപന്നോ വാ. ഇങ്ഘ, ത്വം, ആവുസോ, സകായ ആപത്തിയാ വുട്ഠാഹീ’’തി. അഥ ഖോ സോ ഭിക്ഖു തസ്സ ഭിക്ഖുനോ വചനേന തം ആപത്തിം പടികരിത്വാ യേന തേ ഭിക്ഖൂ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ തേ ഭിക്ഖൂ ഏതദവോച – ‘‘യോ കിര, ആവുസോ, ഏവഞ്ചേവഞ്ച കരോതി, ഇമം നാമ സോ ആപത്തിം ആപജ്ജതി. ഇമം നാമ തുമ്ഹേ, ആവുസോ, ആപത്തിം ആപന്നാ; പടികരോഥ തം ആപത്തി’’ന്തി. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ന ഇച്ഛിംസു തസ്സ ഭിക്ഖുനോ വചനേന ¶ തം ആപത്തിം പടികാതും. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ സബ്ബോ സങ്ഘോ സഭാഗം ആപത്തിം ആപന്നോ ഹോതി. സോ ന ജാനാതി തസ്സാ ആപത്തിയാ നാമഗോത്തം. തത്ഥ അഞ്ഞോ ഭിക്ഖു ആഗച്ഛതി ബഹുസ്സുതോ ആഗതാഗമോ ധമ്മധരോ ¶ വിനയധരോ മാതികാധരോ പണ്ഡിതോ ബ്യത്തോ മേധാവീ ലജ്ജീ കുക്കുച്ചകോ സിക്ഖാകാമോ. തമേനം അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു യേന സോ ഭിക്ഖു തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ തം ഭിക്ഖും ഏവം വദേതി – ‘‘യോ നു ഖോ, ആവുസോ, ഏവഞ്ചേവഞ്ച കരോതി, കിം നാമ സോ ആപത്തിം ആപജ്ജതീ’’തി? സോ ഏവം വദേതി – ‘‘യോ ഖോ, ആവുസോ, ഏവഞ്ചേവഞ്ച കരോതി, ഇമം നാമ സോ ആപത്തിം ആപജ്ജതി. ഇമം നാമ ത്വം, ആവുസോ, ആപത്തിം ആപന്നോ; പടികരോഹി തം ആപത്തി’’ന്തി. സോ ഏവം വദേതി – ‘‘ന ഖോ അഹം, ആവുസോ, ഏകോവ ഇമം ആപത്തിം ആപന്നോ. അയം സബ്ബോ സങ്ഘോ ഇമം ആപത്തിം ആപന്നോ’’തി. സോ ഏവം വദേതി – ‘‘കിം തേ, ആവുസോ, കരിസ്സതി പരോ ആപന്നോ വാ അനാപന്നോ വാ. ഇങ്ഘ, ത്വം, ആവുസോ, സകായ ആപത്തിയാ വുട്ഠാഹീ’’തി. സോ ചേ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു തസ്സ ഭിക്ഖുനോ വചനേന തം ആപത്തിം പടികരിത്വാ യേന തേ ഭിക്ഖൂ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ തേ ഭിക്ഖൂ ഏവം വദേതി – ‘‘യോ കിര, ആവുസോ, ഏവഞ്ചേവഞ്ച കരോതി ഇമം നാമ സോ ആപത്തിം ആപജ്ജതി, ഇമം നാമ തുമ്ഹേ ആവുസോ ആപത്തിം ആപന്നാ, പടികരോഥ തം ആപത്തി’’ന്തി. തേ ചേ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂ തസ്സ ഭിക്ഖുനോ വചനേന തം ആപത്തിം ¶ പടികരേയ്യും, ഇച്ചേതം കുസലം. നോ ചേ പടികരേയ്യും, ന തേ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂ തേന ഭിക്ഖുനാ അകാമാ വചനീയാതി.

ചോദനാവത്ഥുഭാണവാരോ നിട്ഠിതോ ദുതിയോ.

൯൫. അനാപത്തിപന്നരസകം

൧൭൨. തേന ¶ ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സമ്ബഹുലാ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ സന്നിപതിംസു ചത്താരോ വാ അതിരേകാ വാ. തേ ന ജാനിംസു ‘‘അത്ഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ അനാഗതാ’’തി ¶ . തേ ധമ്മസഞ്ഞിനോ വിനയസഞ്ഞിനോ വഗ്ഗാ സമഗ്ഗസഞ്ഞിനോ ഉപോസഥം അകംസു, പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിംസു. തേഹി ഉദ്ദിസ്സമാനേ പാതിമോക്ഖേ, അഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ ആഗച്ഛിംസു ബഹുതരാ. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സമ്ബഹുലാ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ സന്നിപതന്തി ചത്താരോ വാ അതിരേകാ വാ. തേ ന ജാനന്തി ‘‘അത്ഥഞ്ഞേ ¶ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ അനാഗതാ’’തി. തേ ധമ്മസഞ്ഞിനോ വിനയസഞ്ഞിനോ വഗ്ഗാ സമഗ്ഗസഞ്ഞിനോ ഉപോസഥം കരോന്തി, പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസന്തി. തേഹി ഉദ്ദിസ്സമാനേ പാതിമോക്ഖേ, അഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ ആഗച്ഛന്തി ബഹുതരാ. തേഹി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂഹി പുന പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതബ്ബം. ഉദ്ദേസകാനം അനാപത്തി.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സമ്ബഹുലാ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ സന്നിപതന്തി ചത്താരോ വാ അതിരേകാ വാ. തേ ന ജാനന്തി ‘‘അത്ഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ അനാഗതാ’’തി. തേ ധമ്മസഞ്ഞിനോ വിനയസഞ്ഞിനോ ¶ വഗ്ഗാ സമഗ്ഗസഞ്ഞിനോ ഉപോസഥം കരോന്തി, പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസന്തി. തേഹി ഉദ്ദിസ്സമാനേ പാതിമോക്ഖേ, അഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ ആഗച്ഛന്തി സമസമാ. ഉദ്ദിട്ഠം സുഉദ്ദിട്ഠം, അവസേസം സോതബ്ബം. ഉദ്ദേസകാനം അനാപത്തി.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സമ്ബഹുലാ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ സന്നിപതന്തി ചത്താരോ വാ അതിരേകാ വാ. തേ ന ജാനന്തി അത്ഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ അനാഗതാതി, തേ ധമ്മസഞ്ഞിനോ വിനയസഞ്ഞിനോ വഗ്ഗാ സമഗ്ഗസഞ്ഞിനോ ഉപോസഥം കരോന്തി പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസന്തി. തേഹി ഉദ്ദിസ്സമാനേ പാതിമോക്ഖേ, അഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ ആഗച്ഛന്തി ഥോകതരാ. ഉദ്ദിട്ഠം സുഉദ്ദിട്ഠം, അവസേസം സോതബ്ബം. ഉദ്ദേസകാനം അനാപത്തി.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സമ്ബഹുലാ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ സന്നിപതന്തി ചത്താരോ വാ അതിരേകാ വാ. തേ ന ജാനന്തി അത്ഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ അനാഗതാതി, തേ ധമ്മസഞ്ഞിനോ വിനയസഞ്ഞിനോ വഗ്ഗാ സമഗ്ഗസഞ്ഞിനോ ഉപോസഥം കരോന്തി പാതിമോക്ഖം ¶ ഉദ്ദിസന്തി. തേഹി ഉദ്ദിട്ഠമത്തേ പാതിമോക്ഖേ, അഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ ആഗച്ഛന്തി ബഹുതരാ. തേഹി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂഹി പുന പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതബ്ബം. ഉദ്ദേസകാനം അനാപത്തി.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സമ്ബഹുലാ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ സന്നിപതന്തി ചത്താരോ വാ അതിരേകാ വാ. തേ ന ജാനന്തി അത്ഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ അനാഗതാതി, തേ ധമ്മസഞ്ഞിനോ ¶ വിനയസഞ്ഞിനോ വഗ്ഗാ സമഗ്ഗസഞ്ഞിനോ ഉപോസഥം കരോന്തി പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസന്തി. തേഹി ¶ ഉദ്ദിട്ഠമത്തേ പാതിമോക്ഖേ, അഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ ആഗച്ഛന്തി സമസമാ. ഉദ്ദിട്ഠം സുഉദ്ദിട്ഠം, തേസം സന്തികേ പാരിസുദ്ധി ആരോചേതബ്ബാ. ഉദ്ദേസകാനം അനാപത്തി.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സമ്ബഹുലാ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ സന്നിപതന്തി ചത്താരോ വാ അതിരേകാ വാ. തേ ന ജാനന്തി അത്ഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ അനാഗതാതി, തേ ധമ്മസഞ്ഞിനോ വിനയസഞ്ഞിനോ വഗ്ഗാ സമഗ്ഗസഞ്ഞിനോ ഉപോസഥം കരോന്തി പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസന്തി. തേഹി ഉദ്ദിട്ഠമത്തേ പാതിമോക്ഖേ, അഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ ആഗച്ഛന്തി ഥോകതരാ. ഉദ്ദിട്ഠം സുഉദ്ദിട്ഠം, തേസം സന്തികേ പാരിസുദ്ധി ആരോചേതബ്ബാ. ഉദ്ദേസകാനം അനാപത്തി.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സമ്ബഹുലാ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ സന്നിപതന്തി ചത്താരോ വാ അതിരേകാ വാ. തേ ന ജാനന്തി അത്ഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ അനാഗതാതി, തേ ധമ്മസഞ്ഞിനോ വിനയസഞ്ഞിനോ വഗ്ഗാ സമഗ്ഗസഞ്ഞിനോ ഉപോസഥം കരോന്തി പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസന്തി. തേഹി ഉദ്ദിട്ഠമത്തേ പാതിമോക്ഖേ, അവുട്ഠിതായ ¶ പരിസായ, അഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ ആഗച്ഛന്തി ബഹുതരാ. തേഹി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂഹി പുന പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതബ്ബം. ഉദ്ദേസകാനം അനാപത്തി.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സമ്ബഹുലാ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ സന്നിപതന്തി ചത്താരോ വാ അതിരേകാ വാ ¶ . തേ ന ജാനന്തി അത്ഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ അനാഗതാതി, തേ ധമ്മസഞ്ഞിനോ വിനയസഞ്ഞിനോ വഗ്ഗാ സമഗ്ഗസഞ്ഞിനോ ഉപോസഥം കരോന്തി പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസന്തി. തേഹി ഉദ്ദിട്ഠമത്തേ പാതിമോക്ഖേ, അവുട്ഠിതായ പരിസായ, അഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ¶ ഭിക്ഖൂ ആഗച്ഛന്തി സമസമാ. ഉദ്ദിട്ഠം സുഉദ്ദിട്ഠം, തേസം സന്തികേ പാരിസുദ്ധി ആരോചേതബ്ബാ. ഉദ്ദേസകാനം അനാപത്തി.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സമ്ബഹുലാ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ സന്നിപതന്തി ചത്താരോ വാ അതിരേകാ വാ. തേ ന ജാനന്തി അത്ഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ അനാഗതാതി, തേ ധമ്മസഞ്ഞിനോ വിനയസഞ്ഞിനോ വഗ്ഗാ സമഗ്ഗാസഞ്ഞിനോ ഉപോസഥം കരോന്തി പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസന്തി. തേഹി ഉദ്ദിട്ഠമത്തേ പാതിമോക്ഖേ, അവുട്ഠിതായ പരിസായ, അഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ ആഗച്ഛന്തി ഥോകതരാ. ഉദ്ദിട്ഠം സുഉദ്ദിട്ഠം, തേസം സന്തികേ പാരിസുദ്ധി ആരോചേതബ്ബാ. ഉദ്ദേസകാനം അനാപത്തി.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സമ്ബഹുലാ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ സന്നിപതന്തി ചത്താരോ വാ അതിരേകാ വാ. തേ ന ജാനന്തി അത്ഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ അനാഗതാതി, തേ ധമ്മസഞ്ഞിനോ വിനയസഞ്ഞിനോ വഗ്ഗാ സമഗ്ഗസഞ്ഞിനോ ഉപോസഥം കരോന്തി പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസന്തി. തേഹി ഉദ്ദിട്ഠമത്തേ പാതിമോക്ഖേ, ഏകച്ചായ വുട്ഠിതായ പരിസായ, അഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ¶ ഭിക്ഖൂ ആഗച്ഛന്തി ബഹുതരാ. തേഹി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂഹി പുന പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതബ്ബം. ഉദ്ദേസകാനം അനാപത്തി.

ഇധ ¶ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സമ്ബഹുലാ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ സന്നിപതന്തി ചത്താരോ വാ അതിരേകാ വാ. തേ ന ജാനന്തി അത്ഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ അനാഗതാതി, തേ ധമ്മസഞ്ഞിനോ വിനയസഞ്ഞിനോ വഗ്ഗാ സമഗ്ഗസഞ്ഞിനോ ഉപോസഥം കരോന്തി പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസന്തി. തേഹി ഉദ്ദിട്ഠമത്തേ പാതിമോക്ഖേ, ഏകച്ചായ വുട്ഠിതായ പരിസായ, അഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ ആഗച്ഛന്തി സമസമാ. ഉദ്ദിട്ഠം സുഉദ്ദിട്ഠം, തേസം സന്തികേ പാരിസുദ്ധി ആരോചേതബ്ബാ. ഉദ്ദേസകാനം അനാപത്തി.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സമ്ബഹുലാ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ സന്നിപതന്തി ചത്താരോ വാ അതിരേകാ വാ. തേ ന ജാനന്തി അത്ഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ അനാഗതാതി, തേ ധമ്മസഞ്ഞിനോ വിനയസഞ്ഞിനോ വഗ്ഗാ സമഗ്ഗസഞ്ഞിനോ ഉപോസഥം കരോന്തി പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസന്തി. തേഹി ഉദ്ദിട്ഠമത്തേ പാതിമോക്ഖേ, ഏകച്ചായ വുട്ഠിതായ പരിസായ, അഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ ആഗച്ഛന്തി ഥോകതരാ. ഉദ്ദിട്ഠം സുഉദ്ദിട്ഠം, തേസം സന്തികേ പാരിസുദ്ധി ആരോചേതബ്ബാ. ഉദ്ദേസകാനം അനാപത്തി.

ഇധ ¶ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സമ്ബഹുലാ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ സന്നിപതന്തി ചത്താരോ വാ അതിരേകാ വാ. തേ ന ജാനന്തി അത്ഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ അനാഗതാതി, തേ ധമ്മസഞ്ഞിനോ വിനയസഞ്ഞിനോ വഗ്ഗാ സമഗ്ഗസഞ്ഞിനോ ഉപോസഥം കരോന്തി പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസന്തി. തേഹി ഉദ്ദിട്ഠമത്തേ പാതിമോക്ഖേ, സബ്ബായ വുട്ഠിതായ പരിസായ, അഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ ആഗച്ഛന്തി ബഹുതരാ. തേഹി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂഹി പുന പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതബ്ബം. ഉദ്ദേസകാനം അനാപത്തി.

ഇധ ¶ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സമ്ബഹുലാ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ സന്നിപതന്തി ചത്താരോ വാ അതിരേകാ വാ. തേ ന ജാനന്തി അത്ഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ അനാഗതാതി, തേ ധമ്മസഞ്ഞിനോ വിനയസഞ്ഞിനോ വഗ്ഗാ സമഗ്ഗസഞ്ഞിനോ ഉപോസഥം കരോന്തി പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസന്തി. തേഹി ഉദ്ദിട്ഠമത്തേ പാതിമോക്ഖേ, സബ്ബായ വുട്ഠിതായ പരിസായ, അഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ ആഗച്ഛന്തി സമസമാ. ഉദ്ദിട്ഠം സുഉദ്ദിട്ഠം, തേസം സന്തികേ പാരിസുദ്ധി ആരോചേതബ്ബാ. ഉദ്ദേസകാനം അനാപത്തി.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സമ്ബഹുലാ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ സന്നിപതന്തി ചത്താരോ വാ അതിരേകാ വാ. തേ ന ജാനന്തി അത്ഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ അനാഗതാതി, തേ ധമ്മസഞ്ഞിനോ വിനയസഞ്ഞിനോ വഗ്ഗാ സമഗ്ഗസഞ്ഞിനോ ഉപോസഥം കരോന്തി പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസന്തി. തേഹി ഉദ്ദിട്ഠമത്തേ പാതിമോക്ഖേ, സബ്ബായ വുട്ഠിതായ പരിസായ, അഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ ആഗച്ഛന്തി ഥോകതരാ. ഉദ്ദിട്ഠം സുഉദ്ദിട്ഠം, തേസം സന്തികേ പാരിസുദ്ധി ആരോചേതബ്ബാ. ഉദ്ദേസകാനം അനാപത്തി.

അനാപത്തിപന്നരസകം നിട്ഠിതം.

൯൬. വഗ്ഗാവഗ്ഗസഞ്ഞീപന്നരസകം

൧൭൩. ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സമ്ബഹുലാ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ സന്നിപതന്തി ചത്താരോ വാ അതിരേകാ വാ. തേ ജാനന്തി ‘‘അത്ഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ അനാഗതാ’’തി. തേ ധമ്മസഞ്ഞിനോ വിനയസഞ്ഞിനോ വഗ്ഗാ വഗ്ഗസഞ്ഞിനോ ഉപോസഥം കരോന്തി ¶ , പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസന്തി. തേഹി ഉദ്ദിസ്സമാനേ പാതിമോക്ഖേ, അഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ ആഗച്ഛന്തി ¶ ബഹുതരാ. തേഹി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂഹി പുന പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതബ്ബം. ഉദ്ദേസകാനം ആപത്തി ദുക്കടസ്സ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സമ്ബഹുലാ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ സന്നിപതന്തി ചത്താരോ വാ അതിരേകാ വാ. തേ ജാനന്തി അത്ഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ അനാഗതാതി, തേ ധമ്മസഞ്ഞിനോ വിനയസഞ്ഞിനോ വഗ്ഗാ സമഗ്ഗസഞ്ഞിനോ ഉപോസഥം കരോന്തി പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസന്തി. തേഹി ഉദ്ദിസ്സമാനേ പാതിമോക്ഖേ, അഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ ആഗച്ഛന്തി സമസമാ ¶ . ഉദ്ദിട്ഠം സുഉദ്ദിട്ഠം, അവസേസം സോതബ്ബം. ഉദ്ദേസകാനം ആപത്തി ദുക്കടസ്സ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സമ്ബഹുലാ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ സന്നിപതന്തി ചത്താരോ വാ അതിരേകാ വാ. തേ ജാനന്തി അത്ഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ അനാഗതാതി തേ ധമ്മസഞ്ഞിനോ വിനയസഞ്ഞിനോ വഗ്ഗാ വഗ്ഗസഞ്ഞിനോ ഉപോസഥം കരോന്തി പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസന്തി. തേഹി ഉദ്ദിസ്സമാനേ പാതിമോക്ഖേ, അഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ ആഗച്ഛന്തി ഥോകതരാ. ഉദ്ദിട്ഠം സുഉദ്ദിട്ഠം, അവസേസം സോതബ്ബം. ഉദ്ദേസകാനം ആപത്തി ദുക്കടസ്സ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സമ്ബഹുലാ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ സന്നിപതന്തി ചത്താരോ വാ അതിരേകാ വാ. തേ ജാനന്തി ‘‘അത്ഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ അനാഗതാ’’തി. തേ ധമ്മസഞ്ഞിനോ വിനയസഞ്ഞിനോ വഗ്ഗാ വഗ്ഗസഞ്ഞിനോ ഉപോസഥം കരോന്തി, പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസന്തി. തേഹി ഉദ്ദിട്ഠമത്തേ പാതിമോക്ഖേ…പേ… അവുട്ഠിതായ ¶ പരിസായ…പേ… ഏകച്ചായ വുട്ഠിതായ പരിസായ…പേ… സബ്ബായ വുട്ഠിതായ ¶ പരിസായ അഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ ആഗച്ഛന്തി ബഹുതരാ…പേ… സമസമാ…പേ… ഥോകതരാ. ഉദ്ദിട്ഠം സുഉദ്ദിട്ഠം, തേസം സന്തികേ പാരിസുദ്ധി ആരോചേതബ്ബാ. ഉദ്ദേസകാനം ആപത്തി ദുക്കടസ്സ.

വഗ്ഗാവഗ്ഗസഞ്ഞിപന്നരസകം നിട്ഠിതം.

൯൭. വേമതികപന്നരസകം

൧൭൪. ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സമ്ബഹുലാ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ സന്നിപതന്തി ചത്താരോ വാ അതിരേകാ വാ. തേ ജാനന്തി ‘‘അത്ഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ അനാഗതാ’’തി. തേ, കപ്പതി നു ഖോ അമ്ഹാകം ഉപോസഥോ കാതും ന നു ഖോ കപ്പതീതി, വേമതികാ ¶ ഉപോസഥം കരോന്തി, പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസന്തി. തേഹി ഉദ്ദിസ്സമാനേ പാതിമോക്ഖേ, അഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ ആഗച്ഛന്തി ബഹുതരാ. തേഹി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂഹി പുന പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതബ്ബം. ഉദ്ദേസകാനം ആപത്തി ദുക്കടസ്സ.

ഇധ ¶ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സമ്ബഹുലാ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ സന്നിപതന്തി ചത്താരോ വാ അതിരേകാ വാ. തേ ജാനന്തി ‘‘അത്ഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ അനാഗതാ’’തി, തേ ‘‘കപ്പതി നു ഖോ അമ്ഹാകം ഉപോസഥോ കാതും, ന നു ഖോ കപ്പതീ’’തി, വേമതികാ ഉപോസഥം കരോന്തി, പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസന്തി. തേഹി ഉദ്ദിസ്സമാനേ പാതിമോക്ഖേ, അഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ ആഗച്ഛന്തി സമസമാ. ഉദ്ദിട്ഠം സുഉദ്ദിട്ഠം, അവസേസം സോതബ്ബം. ഉദ്ദേസകാനം ആപത്തി ദുക്കടസ്സ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സമ്ബഹുലാ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ സന്നിപതന്തി ചത്താരോ വാ അതിരേകാ വാ. തേ ജാനന്തി അത്ഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ ¶ അനാഗതാതി, തേ കപ്പതി നു ഖോ അമ്ഹാകം ഉപോസഥോ കാതും, ന നു ഖോ കപ്പതീതി, വേമതികാ ഉപോസഥം കരോന്തി, പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസന്തി. തേഹി ഉദ്ദിസ്സമാനേ പാതിമോക്ഖേ അഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ ആഗച്ഛന്തി ഥോകതരാ. ഉദ്ദിട്ഠം സുഉദ്ദിട്ഠം, അവസേസം സോതബ്ബം. ഉദ്ദേസകാനം ആപത്തി ദുക്കടസ്സ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സമ്ബഹുലാ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ സന്നിപതന്തി ചത്താരോ വാ അതിരേകാ വാ. തേ ജാനന്തി ‘‘അത്ഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ അനാഗതാ’’തി. തേ, ‘‘കപ്പതി നു ഖോ അമ്ഹാകം ഉപോസഥോ കാതും ന നു ഖോ കപ്പതീ’’തി, വേമതികാ ഉപോസഥം കരോന്തി, പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസന്തി. തേഹി ഉദ്ദിട്ഠമത്തേ പാതിമോക്ഖേ,…പേ… അവുട്ഠിതായ പരിസായ…പേ… ഏകച്ചായ വുട്ഠിതായ പരിസായ…പേ… സബ്ബായ വുട്ഠിതായ പരിസായ, അഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ ആഗച്ഛന്തി ബഹുതരാ…പേ… സമസമാ…പേ… ഥോകതരാ. ഉദ്ദിട്ഠം സുഉദ്ദിട്ഠം, തേസം സന്തികേ പാരിസുദ്ധി ആരോചേതബ്ബാ. ഉദ്ദേസകാനം ആപത്തി ദുക്കടസ്സ.

വേമതികപന്നരസകം നിട്ഠിതം.

൯൮. കുക്കുച്ചപകതപന്നരസകം

൧൭൫. ഇധ ¶ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സമ്ബഹുലാ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ സന്നിപതന്തി ചത്താരോ വാ അതിരേകാ വാ. തേ ജാനന്തി ‘‘അത്ഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ അനാഗതാ’’തി. തേ ‘‘കപ്പതേവ അമ്ഹാകം ¶ ഉപോസഥോ കാതും നാമ്ഹാകം ന കപ്പതീ’’തി, കുക്കുച്ചപകതാ ഉപോസഥം കരോന്തി, പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസന്തി. തേഹി ഉദ്ദിസ്സമാനേ പാതിമോക്ഖേ, അഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ ആഗച്ഛന്തി ബഹുതരാ. തേഹി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂഹി പുന പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതബ്ബം. ഉദ്ദേസകാനം ആപത്തി ദുക്കടസ്സ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സമ്ബഹുലാ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ സന്നിപതന്തി ചത്താരോ വാ അതിരേകാ വാ. തേ ജാനന്തി ‘‘അത്ഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ അനാഗതാ’’തി. തേ ‘‘കപ്പതേവ അമ്ഹാകം ഉപോസഥോ കാതും നാമ്ഹാകം ന കപ്പതീ’’തി, കുക്കുച്ചപകതാ ഉപോസഥം കരോന്തി, പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസന്തി. തേഹി ഉദ്ദിസ്സമാനേ പാതിമോക്ഖേ, അഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ ആഗച്ഛന്തി സമസമാ. ഉദ്ദിട്ഠം സുഉദ്ദിട്ഠം, അവസേസം സോതബ്ബം. ഉദ്ദേസകാനം ആപത്തി ദുക്കടസ്സ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സമ്ബഹുലാ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ സന്നിപതന്തി ചത്താരോ വാ അതിരേകാ വാ. തേ ജാനന്തി ‘‘അത്ഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ അനാഗതാ’’തി. തേ ‘‘കപ്പതേവ അമ്ഹാകം ഉപോസഥോ കാതും, നാമ്ഹാകം ന കപ്പതീ’’തി, കുക്കുച്ചപകതാ ഉപോസഥം കരോന്തി, പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസന്തി. തേഹി ഉദ്ദിസ്സമാനേ പാതിമോക്ഖേ, അഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ ആഗച്ഛന്തി ഥോകതരാ. ഉദ്ദിട്ഠം സുഉദ്ദിട്ഠം, അവസേസം സോതബ്ബം. ഉദ്ദേസകാനം ആപത്തി ദുക്കടസ്സ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ ¶ , അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സമ്ബഹുലാ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ സന്നിപതന്തി ചത്താരോ വാ അതിരേകാ വാ. തേ ജാനന്തി ‘‘അത്ഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ അനാഗതാ’’തി. തേ ‘‘കപ്പതേവ അമ്ഹാകം ഉപോസഥോ കാതും നാമ്ഹാകം ന കപ്പതീ’’തി, കുക്കുച്ചപകതാ ഉപോസഥം കരോന്തി, പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസന്തി. തേഹി ഉദ്ദിട്ഠമത്തേ പാതിമോക്ഖേ,…പേ… അവുട്ഠിതായ പരിസായ…പേ… ഏകച്ചായ വുട്ഠിതായ പരിസായ…പേ… സബ്ബായ വുട്ഠിതായ പരിസായ, അഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ ആഗച്ഛന്തി ബഹുതരാ…പേ… സമസമാ ¶ …പേ… ഥോകതരാ. ഉദ്ദിട്ഠം സുഉദ്ദിട്ഠം, തേസം സന്തികേ പാരിസുദ്ധി ആരോചേതബ്ബാ. ഉദ്ദേസകാനം ആപത്തി ദുക്കടസ്സ.

കുക്കുച്ചപകതപന്നരസകം നിട്ഠിതം.

൯൯. ഭേദപുരേക്ഖാരപന്നരസകം

൧൭൬. ഇധ ¶ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സമ്ബഹുലാ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ സന്നിപതന്തി ചത്താരോ വാ അതിരേകാ വാ. തേ ജാനന്തി ‘‘അത്ഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ അനാഗതാ’’തി. തേ ‘‘നസ്സന്തേതേ, വിനസ്സന്തേതേ, കോ തേഹി അത്ഥോ’’തി – ഭേദപുരേക്ഖാരാ ഉപോസഥം കരോന്തി, പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസന്തി. തേഹി ഉദ്ദിസ്സമാനേ പാതിമോക്ഖേ, അഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ ആഗച്ഛന്തി ബഹുതരാ. തേഹി ¶ , ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂഹി പുന പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതബ്ബം. ഉദ്ദേസകാനം ആപത്തി ഥുല്ലച്ചയസ്സ ¶ .

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സമ്ബഹുലാ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ സന്നിപതന്തി ചത്താരോ വാ അതിരേകാ വാ. തേ ജാനന്തി ‘‘അത്ഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ അനാഗതാ’’തി. തേ ‘‘നസ്സന്തേതേ, വിനസ്സന്തേതേ, കോ തേഹി അത്ഥോ’’തി – ഭേദപുരേക്ഖാരാ ഉപോസഥം കരോന്തി, പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസന്തി. തേഹി ഉദ്ദിസ്സമാനേ പാതിമോക്ഖേ, അഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ ആഗച്ഛന്തി സമസമാ. ഉദ്ദിട്ഠം സുഉദ്ദിട്ഠം, അവസേസം സോതബ്ബം. ഉദ്ദേസകാനം ആപത്തി ഥുല്ലച്ചയസ്സ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സമ്ബഹുലാ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ സന്നിപതന്തി ചത്താരോ വാ അതിരേകാ വാ. തേ ജാനന്തി ‘‘അത്ഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ അനാഗതാ’’തി. തേ ‘‘നസ്സന്തേതേ, വിനസ്സന്തേതേ, കോ തേഹി അത്ഥോ’’തി – ഭേദപുരേക്ഖാരാ ഉപോസഥം കരോന്തി, പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസന്തി. തേഹി ഉദ്ദിസ്സമാനേ പാതിമോക്ഖേ, അഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ ആഗച്ഛന്തി ഥോകതരാ. ഉദ്ദിട്ഠം സുഉദ്ദിട്ഠം, അവസേസം സോതബ്ബം. ഉദ്ദേസകാനം ആപത്തി ഥുല്ലച്ചയസ്സ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സമ്ബഹുലാ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ സന്നിപതന്തി ചത്താരോ വാ അതിരേകാ വാ. തേ ജാനന്തി ‘‘അത്ഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ അനാഗതാ’’തി ¶ . തേ ‘‘നസ്സന്തേതേ, വിനസ്സന്തേതേ, കോ തേഹി അത്ഥോ’’തി – ഭേദപുരേക്ഖാരാ ഉപോസഥം കരോന്തി, പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസന്തി. തേഹി ഉദ്ദിട്ഠമത്തേ പാതിമോക്ഖേ അഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ ആഗച്ഛന്തി ബഹുതരാ. തേഹി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂഹി പുന പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതബ്ബം. ഉദ്ദേസകാനം ആപത്തി ഥുല്ലച്ചയസ്സ.

ഇധ ¶ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സമ്ബഹുലാ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ സന്നിപതന്തി ചത്താരോ വാ അതിരേകാ വാ. തേ ജാനന്തി ‘‘അത്ഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ അനാഗതാ’’തി തേ ‘‘നസ്സന്തേതേ, വിനസ്സന്തേതേ, കോ തേഹി അത്ഥോ’’തി ഭേദപുരേക്ഖാരാ ഉപോസഥം കരോന്തി, പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസന്തി. തേഹി ഉദ്ദിട്ഠമത്തേ പാതിമോക്ഖേ അഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ ആഗച്ഛന്തി സമസമാ. ഉദ്ദിട്ഠം സുഉദ്ദിട്ഠം, തേസം സന്തികേ പാരിസുദ്ധി ആരോചേതബ്ബാ. ഉദ്ദേസകാനം ആപത്തി ഥുല്ലച്ചയസ്സ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സമ്ബഹുലാ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ സന്നിപതന്തി ചത്താരോ വാ അതിരേകാ വാ. തേ ജാനന്തി ‘‘അത്ഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ അനാഗതാ’’തി. തേ ‘‘നസ്സന്തേതേ, വിനസ്സന്തേതേ, കോ തേഹി അത്ഥോ’’തി – ഭേദപുരേക്ഖാരാ ഉപോസഥം കരോന്തി, പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസന്തി. തേഹി ഉദ്ദിട്ഠമത്തേ പാതിമോക്ഖേ അഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ ആഗച്ഛന്തി ഥോകതരാ. ഉദ്ദിട്ഠം സുഉദ്ദിട്ഠം, തേസം സന്തികേ പാരിസുദ്ധി ആരോചേതബ്ബാ. ഉദ്ദേസകാനം ആപത്തി ഥുല്ലച്ചയസ്സ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സമ്ബഹുലാ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ സന്നിപതന്തി ചത്താരോ വാ അതിരേകാ വാ. തേ ജാനന്തി ‘‘അത്ഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ അനാഗതാ’’തി. തേ ‘‘നസ്സന്തേതേ, വിനസ്സന്തേതേ, കോ തേഹി അത്ഥോ’’തി – ഭേദപുരേക്ഖാരാ ഉപോസഥം കരോന്തി, പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസന്തി. തേഹി ഉദ്ദിട്ഠമത്തേ പാതിമോക്ഖേ, അവുട്ഠിതായ പരിസായ, അഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ ആഗച്ഛന്തി ബഹുതരാ. തേഹി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂഹി പുന പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതബ്ബം. ഉദ്ദേസകാനം ആപത്തി ഥുല്ലച്ചയസ്സ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സമ്ബഹുലാ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ സന്നിപതന്തി ചത്താരോ വാ അതിരേകാ വാ. തേ ജാനന്തി ‘‘അത്ഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ അനാഗതാ’’തി. തേ ‘‘നസ്സന്തേതേ, വിനസ്സന്തേതേ, കോ തേഹി അത്ഥോ’’തി – ഭേദപുരേക്ഖാരാ ഉപോസഥം കരോന്തി, പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസന്തി. തേഹി ഉദ്ദിട്ഠമത്തേ പാതിമോക്ഖേ, അവുട്ഠിതായ പരിസായ, അഥഞ്ഞേ ¶ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ ആഗച്ഛന്തി സമസമാ. ഉദ്ദിട്ഠം സുഉദ്ദിട്ഠം, തേസം സന്തികേ പാരിസുദ്ധി ആരോചേതബ്ബാ. ഉദ്ദേസകാനം ആപത്തി ഥുല്ലച്ചയസ്സ.

ഇധ ¶ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സമ്ബഹുലാ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ സന്നിപതന്തി ചത്താരോ വാ അതിരേകാ വാ. തേ ജാനന്തി ‘‘അത്ഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ അനാഗതാ’’തി. തേ ‘‘നസ്സന്തേതേ, വിനസ്സന്തേതേ, കോ തേഹി അത്ഥോ’’തി – ഭേദപുരേക്ഖാരാ ഉപോസഥം കരോന്തി, പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസന്തി. തേഹി ഉദ്ദിട്ഠമത്തേ പാതിമോക്ഖേ, അവുട്ഠിതായ പരിസായ, അഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ ആഗച്ഛന്തി ഥോകതരാ. ഉദ്ദിട്ഠം സുഉദ്ദിട്ഠം, തേസം സന്തികേ പാരിസുദ്ധി ആരോചേതബ്ബാ. ഉദ്ദേസകാനം ആപത്തി ഥുല്ലച്ചയസ്സ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സമ്ബഹുലാ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ സന്നിപതന്തി ചത്താരോ വാ അതിരേകാ വാ. തേ ജാനന്തി ‘‘അത്ഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ അനാഗതാ’’തി. തേ ‘‘നസ്സന്തേതേ, വിനസ്സന്തേതേ, കോ തേഹി അത്ഥോ’’തി – ഭേദപുരേക്ഖാരാ ഉപോസഥം കരോന്തി, പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസന്തി. തേഹി ഉദ്ദിട്ഠമത്തേ പാതിമോക്ഖേ, ഏകച്ചായ വുട്ഠിതായ പരിസായ, അഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ ആഗച്ഛന്തി ബഹുതരാ. തേഹി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂഹി പുന പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതബ്ബം. ഉദ്ദേസകാനം ആപത്തി ഥുല്ലച്ചയസ്സ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സമ്ബഹുലാ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ സന്നിപതന്തി ചത്താരോ വാ അതിരേകാ വാ. തേ ജാനന്തി ‘‘അത്ഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ അനാഗതാ’’തി. തേ ‘‘നസ്സന്തേതേ, വിനസ്സന്തേതേ, കോ തേഹി അത്ഥോ’’തി – ഭേദപുരേക്ഖാരാ ഉപോസഥം കരോന്തി, പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസന്തി. തേഹി ഉദ്ദിട്ഠമത്തേ പാതിമോക്ഖേ, ഏകച്ചായ വുട്ഠിതായ പരിസായ, അഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ ആഗച്ഛന്തി സമസമാ. ഉദ്ദിട്ഠം സുഉദ്ദിട്ഠം, തേസം സന്തികേ പാരിസുദ്ധി ആരോചേതബ്ബാ. ഉദ്ദേസകാനം ആപത്തി ഥുല്ലച്ചയസ്സ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സമ്ബഹുലാ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ സന്നിപതന്തി ചത്താരോ വാ അതിരേകാ വാ. തേ ജാനന്തി ‘‘അത്ഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ അനാഗതാ’’തി. തേ ‘‘നസ്സന്തേതേ, വിനസ്സന്തേതേ, കോ തേഹി അത്ഥോ’’തി – ഭേദപുരേക്ഖാരാ ഉപോസഥം കരോന്തി, പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസന്തി. തേഹി ഉദ്ദിട്ഠമത്തേ പാതിമോക്ഖേ, ഏകച്ചായ വുട്ഠിതായ പരിസായ, അഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ ആഗച്ഛന്തി ഥോകതരാ. ഉദ്ദിട്ഠം ¶ സുഉദ്ദിട്ഠം, തേസം സന്തികേ പാരിസുദ്ധി ആരോചേതബ്ബാ. ഉദ്ദേസകാനം ആപത്തി ഥുല്ലച്ചയസ്സ.

ഇധ ¶ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സമ്ബഹുലാ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ സന്നിപതന്തി ചത്താരോ വാ അതിരേകാ വാ. തേ ജാനന്തി ‘‘അത്ഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ അനാഗതാ’’തി. തേ ‘‘നസ്സന്തേതേ, വിനസ്സന്തേതേ, കോ തേഹി അത്ഥോ’’തി – ഭേദപുരേക്ഖാരാ ഉപോസഥം കരോന്തി, പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസന്തി. തേഹി ഉദ്ദിട്ഠമത്തേ പാതിമോക്ഖേ, സബ്ബായ വുട്ഠിതായ പരിസായ, അഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ ആഗച്ഛന്തി ബഹുതരാ. തേഹി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂഹി പുന പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതബ്ബം. ഉദ്ദേസകാനം ആപത്തി ഥുല്ലച്ചയസ്സ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സമ്ബഹുലാ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ സന്നിപതന്തി ചത്താരോ വാ അതിരേകാ വാ. തേ ജാനന്തി ‘‘അത്ഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ അനാഗതാ’’തി. തേ ‘‘നസ്സന്തേതേ, വിനസ്സന്തേതേ, കോ തേഹി അത്ഥോ’’തി – ഭേദപുരേക്ഖാരാ ഉപോസഥം കരോന്തി, പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസന്തി. തേഹി ഉദ്ദിട്ഠമത്തേ പാതിമോക്ഖേ, സബ്ബായ വുട്ഠിതായ പരിസായ, അഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ ആഗച്ഛന്തി സമസമാ. ഉദ്ദിട്ഠം സുഉദ്ദിട്ഠം, തേസം സന്തികേ പാരിസുദ്ധി ആരോചേതബ്ബാ. ഉദ്ദേസകാനം ആപത്തി ഥുല്ലച്ചയസ്സ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സമ്ബഹുലാ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ സന്നിപതന്തി ചത്താരോ വാ അതിരേകാ വാ. തേ ജാനന്തി ‘‘അത്ഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ അനാഗതാ’’തി. തേ ‘‘നസ്സന്തേതേ, വിനസ്സന്തേതേ, കോ തേഹി അത്ഥോ’’തി – ഭേദപുരേക്ഖാരാ ഉപോസഥം കരോന്തി, പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസന്തി. തേഹി ഉദ്ദിട്ഠമത്തേ പാതിമോക്ഖേ, സബ്ബായ വുട്ഠിതായ പരിസായ, അഥഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ ആഗച്ഛന്തി ഥോകതരാ. ഉദ്ദിട്ഠം സുഉദ്ദിട്ഠം, തേസം സന്തികേ പാരിസുദ്ധി ആരോചേതബ്ബാ. ഉദ്ദേസകാനം ആപത്തി ഥുല്ലച്ചയസ്സ.

ഭേദപുരേക്ഖാരപന്നരസകം നിട്ഠിതം.

പഞ്ചവീസതികാ നിട്ഠിതാ.

൧൦൦. സീമോക്കന്തികപേയ്യാലം

൧൭൭. ഇധ ¶ പന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ തദഹുപോസഥേ സമ്ബഹുലാ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ സന്നിപതന്തി ചത്താരോ വാ അതിരേകാ വാ. തേ ന ജാനന്തി ‘‘അഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ അന്തോസീമം ഓക്കമന്തീ’’തി ¶ …പേ… തേ ന ജാനന്തി ‘‘അഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ അന്തോസീമം ഓക്കന്താ’’തി…പേ… തേ ന പസ്സന്തി അഞ്ഞേ ആവാസികേ ഭിക്ഖൂ അന്തോസീമം ഓക്കമന്തേ ¶ …പേ… തേ ന പസ്സന്തി അഞ്ഞേ ആവാസികേ ഭിക്ഖൂ അന്തോസീമം ഓക്കന്തേ…പേ… തേ ന സുണന്തി ‘‘അഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ അന്തോസീമം ഓക്കമന്തീ’’തി…പേ… തേ ന സുണന്തി ‘‘അഞ്ഞേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ അന്തോസീമം ഓക്കന്താ’’തി…പേ….

ആവാസികേന ആവാസികാ ഏകസതപഞ്ചസത്തതി തികനയതോ, ആവാസികേന ആഗന്തുകാ, ആഗന്തുകേന ആവാസികാ, ആഗന്തുകേന ആഗന്തുകാ പേയ്യാലമുഖേന സത്ത തികസതാനി ഹോന്തി.

൧൭൮. ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ആവാസികാനം ഭിക്ഖൂനം ചാതുദ്ദസോ ഹോതി, ആഗന്തുകാനം പന്നരസോ. സചേ ആവാസികാ ബഹുതരാ ഹോന്തി, ആഗന്തുകേഹി ആവാസികാനം അനുവത്തിതബ്ബം. സചേ സമസമാ ഹോന്തി, ആഗന്തുകേഹി ആവാസികാനം അനുവത്തിതബ്ബം. സചേ ആഗന്തുകാ ബഹുതരാ ഹോന്തി, ആവാസികേഹി ആഗന്തുകാനം അനുവത്തിതബ്ബം.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ആവാസികാനം ഭിക്ഖൂനം പന്നരസോ ഹോതി, ആഗന്തുകാനം ചാതുദ്ദസോ. സചേ ആവാസികാ ബഹുതരാ ഹോന്തി, ആഗന്തുകേഹി ആവാസികാനം അനുവത്തിതബ്ബം. സചേ സമസമാ ഹോന്തി, ആഗന്തുകേഹി ആവാസികാനം അനുവത്തിതബ്ബം. സചേ ആഗന്തുകാ ബഹുതരാ ഹോന്തി, ആവാസികേഹി ആഗന്തുകാനം അനുവത്തിതബ്ബം.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ആവാസികാനം ഭിക്ഖൂനം പാടിപദോ ഹോതി, ആഗന്തുകാനം പന്നരസോ. സചേ ആവാസികാ ബഹുതരാ ഹോന്തി, ആവാസികേഹി ¶ ആഗന്തുകാനം നാകാമാ ദാതബ്ബാ സാമഗ്ഗീ. ആഗന്തുകേഹി നിസ്സീമം ഗന്ത്വാ ഉപോസഥോ കാതബ്ബോ. സചേ സമസമാ ഹോന്തി, ആവാസികേഹി ആഗന്തുകാനം നാകാമാ ദാതബ്ബാ സാമഗ്ഗീ. ആഗന്തുകേഹി നിസ്സീമം ¶ ഗന്ത്വാ ഉപോസഥോ കാതബ്ബോ. സചേ ആഗന്തുകാ ബഹുതരാ ഹോന്തി, ആവാസികേഹി ആഗന്തുകാനം സാമഗ്ഗീ വാ ദാതബ്ബാ നിസ്സീമം വാ ഗന്തബ്ബം.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ആവാസികാനം ഭിക്ഖൂനം പന്നരസോ ഹോതി, ആഗന്തുകാനം ¶

പാടിപദോ. സചേ ആവാസികാ ബഹുതരാ ഹോന്തി, ആഗന്തുകേഹി ആവാസികാനം സാമഗ്ഗീ വാ ദാതബ്ബാ നിസ്സീമം ¶ വാ ഗന്തബ്ബം. സചേ സമസമാ ഹോന്തി, ആഗന്തുകേഹി ആവാസികാനം സാമഗ്ഗീ വാ ദാതബ്ബാ നിസ്സീമം വാ ഗന്തബ്ബം. സചേ ആഗന്തുകാ ബഹുതരാ ഹോന്തി, ആഗന്തുകേഹി ആവാസികാനം നാകാമാ ദാതബ്ബാ സാമഗ്ഗീ. ആവാസികേഹി നിസ്സീമം ഗന്ത്വാ ഉപോസഥോ കാതബ്ബോ.

സീമോക്കന്തികപേയ്യാലം നിട്ഠിതം.

൧൦൧. ലിങ്ഗാദിദസ്സനം

൧൭൯. ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ആഗന്തുകാ ഭിക്ഖൂ പസ്സന്തി ആവാസികാനം ഭിക്ഖൂനം ആവാസികാകാരം, ആവാസികലിങ്ഗം, ആവാസികനിമിത്തം, ആവാസികുദ്ദേസം, സുപഞ്ഞത്തം മഞ്ചപീഠം, ഭിസിബിബ്ബോഹനം, പാനീയം പരിഭോജനീയം സൂപട്ഠിതം, പരിവേണം സുസമ്മട്ഠം; പസ്സിത്വാ വേമതികാ ഹോന്തി – ‘‘അത്ഥി നു ഖോ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ നത്ഥി നു ഖോ’’തി. തേ വേമതികാ ന വിചിനന്തി; അവിചിനിത്വാ ഉപോസഥം കരോന്തി. ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. തേ വേമതികാ വിചിനന്തി; വിചിനിത്വാ ന പസ്സന്തി; അപസ്സിത്വാ ഉപോസഥം കരോന്തി. അനാപത്തി. തേ വേമതികാ വിചിനന്തി; വിചിനിത്വാ പസ്സന്തി; പസ്സിത്വാ ഏകതോ ¶ ഉപോസഥം കരോന്തി. അനാപത്തി. തേ വേമതികാ വിചിനന്തി; വിചിനിത്വാ പസ്സന്തി; പസ്സിത്വാ പാടേക്കം ഉപോസഥം കരോന്തി. ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. തേ വേമതികാ വിചിനന്തി; വിചിനിത്വാ പസ്സന്തി; പസ്സിത്വാ – ‘‘നസ്സന്തേതേ, വിനസ്സന്തേതേ, കോ തേഹി അത്ഥോ’’തി – ഭേദപുരേക്ഖാരാ ഉപോസഥം കരോന്തി. ആപത്തി ഥുല്ലച്ചയസ്സ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ആഗന്തുകാ ഭിക്ഖൂ സുണന്തി ആവാസികാനം ഭിക്ഖൂനം ആവാസികാകാരം, ആവാസികലിങ്ഗം, ആവാസികനിമിത്തം, ആവാസികുദ്ദേസം, ചങ്കമന്താനം പദസദ്ദം, സജ്ഝായസദ്ദം, ഉക്കാസിതസദ്ദം, ഖിപിതസദ്ദം; സുത്വാ വേമതികാ ഹോന്തി – ‘‘അത്ഥി നു ഖോ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ നത്ഥി നു ഖോ’’തി. തേ വേമതികാ ന വിചിനന്തി; അവിചിനിത്വാ ഉപോസഥം കരോന്തി. ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. തേ വേമതികാ വിചിനന്തി; വിചിനിത്വാ ന പസ്സന്തി; അപസ്സിത്വാ ഉപോസഥം ¶ കരോന്തി. അനാപത്തി. തേ വേമതികാ വിചിനന്തി; വിചിനിത്വാ പസ്സന്തി; പസ്സിത്വാ ഏകതോ ഉപോസഥം കരോന്തി. അനാപത്തി. തേ വേമതികാ വിചിനന്തി; വിചിനിത്വാ പസ്സന്തി; പസ്സിത്വാ പാടേക്കം ഉപോസഥം കരോന്തി. ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. തേ വേമതികാ വിചിനന്തി; വിചിനിത്വാ പസ്സന്തി; പസ്സിത്വാ – ‘‘നസ്സന്തേതേ, വിനസ്സന്തേതേ, കോ തേഹി അത്ഥോ’’തി – ഭേദപുരേക്ഖാരാ ഉപോസഥം കരോന്തി. ആപത്തി ഥുല്ലച്ചയസ്സ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ പസ്സന്തി ആഗന്തുകാനം ഭിക്ഖൂനം ആഗന്തുകാകാരം, ആഗന്തുകലിങ്ഗം, ആഗന്തുകനിമിത്തം, ആഗന്തുകുദ്ദേസം, അഞ്ഞാതകം പത്തം, അഞ്ഞാതകം ¶ ചീവരം, അഞ്ഞാതകം നിസീദനം, പാദാനം ധോതം, ഉദകനിസ്സേകം; പസ്സിത്വാ ¶ വേമതികാ ഹോന്തി – ‘‘അത്ഥി നു ഖോ ആഗന്തുകാ ഭിക്ഖൂ നത്ഥി നു ഖോ’’തി. തേ വേമതികാ ന വിചിനന്തി; അവിചിനിത്വാ ഉപോസഥം കരോന്തി. ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. തേ വേമതികാ വിചിനന്തി; വിചിനിത്വാ ന പസ്സന്തി; അപസ്സിത്വാ ഉപോസഥം കരോന്തി. അനാപത്തി. തേ വേമതികാ വിചിനന്തി; വിചിനിത്വാ പസ്സന്തി; പസ്സിത്വാ ഏകതോ ഉപോസഥം കരോന്തി. അനാപത്തി. തേ വേമതികാ വിചിനന്തി; വിചിനിത്വാ പസ്സന്തി; പസ്സിത്വാ പാടേക്കം ഉപോസഥം കരോന്തി. ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. തേ വേമതികാ വിചിനന്തി; വിചിനിത്വാ പസ്സന്തി; പസ്സിത്വാ – ‘‘നസ്സന്തേതേ, വിനസ്സന്തേതേ, കോ തേഹി അത്ഥോ’’തി – ഭേദപുരേക്ഖാരാ ഉപോസഥം കരോന്തി. ആപത്തി ഥുല്ലച്ചയസ്സ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ സുണന്തി ആഗന്തുകാനം ഭിക്ഖൂനം ആഗന്തുകാകാരം, ആഗന്തുകലിങ്ഗം, ആഗന്തുകനിമിത്തം, ആഗന്തുകുദ്ദേസം, ആഗച്ഛന്താനം പദസദ്ദം, ഉപാഹനപപ്ഫോടനസദ്ദം, ഉക്കാസിതസദ്ദം, ഖിപിതസദ്ദം; സുത്വാ വേമതികാ ഹോന്തി – ‘‘അത്ഥി നു ഖോ ആഗന്തുകാ ഭിക്ഖൂ നത്ഥി നു ഖോ’’തി. തേ വേമതികാ ന വിചിനന്തി; അവിചിനിത്വാ ഉപോസഥം കരോന്തി. ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. തേ വേമതികാ വിചിനന്തി; വിചിനിത്വാ ന പസ്സന്തി; അപസ്സിത്വാ ഉപോസഥം കരോന്തി. അനാപത്തി. തേ വേമതികാ വിചിനന്തി; വിചിനിത്വാ പസ്സന്തി; പസ്സിത്വാ ഏകതോ ഉപോസഥം കരോന്തി. അനാപത്തി. തേ വേമതികാ വിചിനന്തി; വിചിനിത്വാ പസ്സന്തി; പസ്സിത്വാ പാടേക്കം ഉപോസഥം കരോന്തി. ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. തേ വേമതികാ വിചിനന്തി; വിചിനിത്വാ പസ്സന്തി; പസ്സിത്വാ – ‘‘നസ്സന്തേതേ, വിനസ്സന്തേതേ ¶ , കോ തേഹി അത്ഥോ’’തി – ഭേദപുരേക്ഖാരാ ഉപോസഥം കരോന്തി. ആപത്തി ഥുല്ലച്ചയസ്സ ¶ .

ലിങ്ഗാദിദസ്സനം നിട്ഠിതം.

൧൦൨. നാനാസംവാസകാദീഹി ഉപോസഥകരണം

൧൮൦. ഇധ ¶ പന, ഭിക്ഖവേ, ആഗന്തുകാ ഭിക്ഖൂ പസ്സന്തി ആവാസികേ ഭിക്ഖൂ നാനാസംവാസകേ. തേ സമാനസംവാസകദിട്ഠിം പടിലഭന്തി; സമാനസംവാസകദിട്ഠിം പടിലഭിത്വാ ന പുച്ഛന്തി; അപുച്ഛിത്വാ ഏകതോ ഉപോസഥം കരോന്തി. അനാപത്തി. തേ പുച്ഛന്തി; പുച്ഛിത്വാ നാഭിവിതരന്തി; അനഭിവിതരിത്വാ ഏകതോ ഉപോസഥം കരോന്തി. ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. തേ പുച്ഛന്തി; പുച്ഛിത്വാ നാഭിവിതരന്തി; അനഭിവിതരിത്വാ പാടേക്കം ഉപോസഥം കരോന്തി. അനാപത്തി.

ഇധ ¶ പന, ഭിക്ഖവേ, ആഗന്തുകാ ഭിക്ഖൂ പസ്സന്തി ആവാസികേ ഭിക്ഖൂ സമാനസംവാസകേ. തേ നാനാസംവാസകദിട്ഠിം പടിലഭന്തി; നാനാസംവാസകദിട്ഠിം പടിലഭിത്വാ ന പുച്ഛന്തി; അപുച്ഛിത്വാ ഏകതോ ഉപോസഥം കരോന്തി. ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. തേ പുച്ഛന്തി; പുച്ഛിത്വാ അഭിവിതരന്തി; അഭിവിതരിത്വാ പാടേക്കം ഉപോസഥം കരോന്തി. ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. തേ പുച്ഛന്തി; പുച്ഛിത്വാ അഭിവിതരന്തി; അഭിവിതരിത്വാ ഏകതോ ഉപോസഥം കരോന്തി. അനാപത്തി.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ പസ്സന്തി ആഗന്തുകേ ഭിക്ഖൂ നാനാസംവാസകേ. തേ സമാനസംവാസകദിട്ഠിം പടിലഭന്തി; സമാനസംവാസകദിട്ഠിം പടിലഭിത്വാ ന പുച്ഛന്തി; അപുച്ഛിത്വാ ഏകതോ ഉപോസഥം കരോന്തി. അനാപത്തി. തേ പുച്ഛന്തി; പുച്ഛിത്വാ നാഭിവിതരന്തി; അനഭിവിതരിത്വാ ഏകതോ ഉപോസഥം കരോന്തി. ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. തേ പുച്ഛന്തി; പുച്ഛിത്വാ നാഭിവിതരന്തി ¶ ; അനഭിവിതരിത്വാ പാടേക്കം ഉപോസഥം കരോന്തി. അനാപത്തി.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ പസ്സന്തി ആഗന്തുകേ ഭിക്ഖൂ സമാനസംവാസകേ. തേ നാനാസംവാസകദിട്ഠിം പടിലഭന്തി; നാനാസംവാസകദിട്ഠിം പടിലഭിത്വാ ന പുച്ഛന്തി; അപുച്ഛിത്വാ ഏകതോ ഉപോസഥം കരോന്തി. ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. തേ പുച്ഛന്തി; പുച്ഛിത്വാ അഭിവിതരന്തി; അഭിവിതരിത്വാ പാടേക്കം ഉപോസഥം കരോന്തി. ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. തേ പുച്ഛന്തി; പുച്ഛിത്വാ അഭിവിതരന്തി; അഭിവിതരിത്വാ ഏകതോ ഉപോസഥം കരോന്തി. അനാപത്തി.

നാനാസംവാസകാദീഹി ഉപോസഥകരണം നിട്ഠിതം.

൧൦൩. നഗന്തബ്ബവാരോ

൧൮൧. ന, ഭിക്ഖവേ, തദഹുപോസഥേ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ അഭിക്ഖുകോ ആവാസോ ഗന്തബ്ബോ, അഞ്ഞത്ര സങ്ഘേന അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ. ന, ഭിക്ഖവേ ¶ , തദഹുപോസഥേ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ അഭിക്ഖുകോ അനാവാസോ ഗന്തബ്ബോ, അഞ്ഞത്ര സങ്ഘേന അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ. ന, ഭിക്ഖവേ, തദഹുപോസഥേ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ അഭിക്ഖുകോ ആവാസോ വാ അനാവാസോ വാ ഗന്തബ്ബോ, അഞ്ഞത്ര സങ്ഘേന അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ.

ന ¶ , ഭിക്ഖവേ, തദഹുപോസഥേ സഭിക്ഖുകാ അനാവാസാ അഭിക്ഖുകോ ആവാസോ ഗന്തബ്ബോ, അഞ്ഞത്ര സങ്ഘേന അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ. ന, ഭിക്ഖവേ, തദഹുപോസഥേ സഭിക്ഖുകാ അനാവാസാ അഭിക്ഖുകോ അനാവാസോ ഗന്തബ്ബോ, അഞ്ഞത്ര സങ്ഘേന അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ. ന, ഭിക്ഖവേ, തദഹുപോസഥേ സഭിക്ഖുകാ അനാവാസാ അഭിക്ഖുകോ ആവാസോ വാ അനാവാസോ വാ ഗന്തബ്ബോ, അഞ്ഞത്ര സങ്ഘേന അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ.

ന, ഭിക്ഖവേ, തദഹുപോസഥേ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ വാ അനാവാസാ വാ അഭിക്ഖുകോ ആവാസോ ഗന്തബ്ബോ, അഞ്ഞത്ര സങ്ഘേന അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ. ന, ഭിക്ഖവേ ¶ , തദഹുപോസഥേ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ വാ അനാവാസാ വാ അഭിക്ഖുകോ അനാവാസോ ഗന്തബ്ബോ, അഞ്ഞത്ര സങ്ഘേന അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ. ന, ഭിക്ഖവേ, തദഹുപോസഥേ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ വാ അനാവാസാ വാ അഭിക്ഖുകോ ആവാസോ വാ അനാവാസോ വാ ഗന്തബ്ബോ, അഞ്ഞത്ര സങ്ഘേന അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ.

ന, ഭിക്ഖവേ, തദഹുപോസഥേ ¶ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ ഗന്തബ്ബോ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ നാനാസംവാസകാ, അഞ്ഞത്ര സങ്ഘേന അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ. ന, ഭിക്ഖവേ, തദഹുപോസഥേ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ സഭിക്ഖുകോ അനാവാസോ ഗന്തബ്ബോ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ നാനാസംവാസകാ, അഞ്ഞത്ര സങ്ഘേന അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ. ന, ഭിക്ഖവേ, തദഹുപോസഥേ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ വാ അനാവാസോ വാ ഗന്തബ്ബോ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ നാനാസംവാസകാ, അഞ്ഞത്ര സങ്ഘേന അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ.

ന, ഭിക്ഖവേ, തദഹുപോസഥേ സഭിക്ഖുകാ അനാവാസാ സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ ഗന്തബ്ബോ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ നാനാസംവാസകാ, അഞ്ഞത്ര സങ്ഘേന അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ. ന, ഭിക്ഖവേ, തദഹുപോസഥേ സഭിക്ഖുകാ അനാവാസാ സഭിക്ഖുകോ അനാവാസോ ഗന്തബ്ബോ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ നാനാസംവാസകാ, അഞ്ഞത്ര സങ്ഘേന അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ. ന, ഭിക്ഖവേ, തദഹുപോസഥേ ¶ സഭിക്ഖുകാ അനാവാസാ സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ വാ അനാവാസോ വാ ഗന്തബ്ബോ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ നാനാസംവാസകാ, അഞ്ഞത്ര സങ്ഘേന അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ.

ന, ഭിക്ഖവേ, തദഹുപോസഥേ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ വാ അനാവാസാ വാ സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ ഗന്തബ്ബോ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ നാനാസംവാസകാ, അഞ്ഞത്ര സങ്ഘേന അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ. ന, ഭിക്ഖവേ, തദഹുപോസഥേ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ വാ അനാവാസാ വാ സഭിക്ഖുകോ അനാവാസോ ഗന്തബ്ബോ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ നാനാസംവാസകാ, അഞ്ഞത്ര സങ്ഘേന അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ. ന, ഭിക്ഖവേ, തദഹുപോസഥേ ¶ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ വാ അനാവാസാ വാ സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ വാ അനാവാസോ വാ ഗന്തബ്ബോ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ നാനാസംവാസകാ, അഞ്ഞത്ര സങ്ഘേന അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ.

നഗന്തബ്ബവാരോ നിട്ഠിതോ.

൧൦൪. ഗന്തബ്ബവാരോ

൧൮൨. ഗന്തബ്ബോ, ഭിക്ഖവേ, തദഹുപോസഥേ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ സമാനസംവാസകാ, യം ജഞ്ഞാ – ‘‘സക്കോമി അജ്ജേവ ഗന്തു’’ന്തി. ഗന്തബ്ബോ, ഭിക്ഖവേ, തദഹുപോസഥേ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ സഭിക്ഖുകോ അനാവാസോ…പേ… സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ വാ അനാവാസോ വാ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ സമാനസംവാസകാ, യം ജഞ്ഞാ – ‘‘സക്കോമി അജ്ജേവ ഗന്തു’’ന്തി.

ഗന്തബ്ബോ, ഭിക്ഖവേ, തദഹുപോസഥേ സഭിക്ഖുകാ അനാവാസാ സഭിക്ഖുകോ ¶ ആവാസോ…പേ… സഭിക്ഖുകോ അനാവാസോ…പേ… സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ വാ അനാവാസോ വാ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ സമാനസംവാസകാ, യം ജഞ്ഞാ – ‘‘സക്കോമി അജ്ജേവ ഗന്തു’’ന്തി.

ഗന്തബ്ബോ, ഭിക്ഖവേ, തദഹുപോസഥേ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ വാ അനാവാസാ വാ സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ…പേ… സഭിക്ഖുകോ അനാവാസോ…പേ… സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ വാ അനാവാസോ വാ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ സമാനസംവാസകാ, യം ജഞ്ഞാ – ‘‘സക്കോമി അജ്ജേവ ഗന്തു’’ന്തി.

ഗന്തബ്ബവാരോ നിട്ഠിതോ.

൧൦൫. വജ്ജനീയപുഗ്ഗലസന്ദസ്സനാ

൧൮൩. ന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനിയാ നിസിന്നപരിസായ പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതബ്ബം. യോ ഉദ്ദിസേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. ന സിക്ഖമാനായ…പേ… ന സാമണേരസ്സ ¶ …പേ… ന സാമണേരിയാ…പേ… ന സിക്ഖാപച്ചക്ഖാതകസ്സ…പേ… ന അന്തിമവത്ഥും അജ്ഝാപന്നകസ്സ നിസിന്നപരിസായ പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതബ്ബം. യോ ഉദ്ദിസേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ.

ന ¶ ആപത്തിയാ അദസ്സനേ ഉക്ഖിത്തകസ്സ നിസിന്നപരിസായ പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതബ്ബം. യോ ഉദ്ദിസേയ്യ, യഥാധമ്മോ കാരേതബ്ബോ. ന ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ ഉക്ഖിത്തകസ്സ നിസിന്നപരിസായ…പേ… ന പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ ഉക്ഖിത്തകസ്സ നിസിന്നപരിസായ പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതബ്ബം. യോ ഉദ്ദിസേയ്യ, യഥാധമ്മോ കാരേതബ്ബോ.

ന പണ്ഡകസ്സ നിസിന്നപരിസായ പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതബ്ബം. യോ ഉദ്ദിസേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. ന ഥേയ്യസംവാസകസ്സ…പേ… ¶ ന തിത്ഥിയപക്കന്തകസ്സ…പേ… ന തിരച്ഛാനഗതസ്സ…പേ… ¶ ന മാതുഘാതകസ്സ…പേ… ന പിതുഘാതകസ്സ…പേ… ന അരഹന്തഘാതകസ്സ…പേ… ന ഭിക്ഖുനിദൂസകസ്സ…പേ… ന സങ്ഘഭേദകസ്സ…പേ… ന ലോഹിതുപ്പാദകസ്സ…പേ… ന ഉഭതോബ്യഞ്ജനകസ്സ നിസിന്നപരിസായ പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതബ്ബം. യോ ഉദ്ദിസേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ.

ന, ഭിക്ഖവേ, പാരിവാസികപാരിസുദ്ധിദാനേന ഉപോസഥോ കാതബ്ബോ, അഞ്ഞത്ര അവുട്ഠിതായ പരിസായ. ന ച, ഭിക്ഖവേ, അനുപോസഥേ ഉപോസഥോ കാതബ്ബോ, അഞ്ഞത്ര സങ്ഘസാമഗ്ഗിയാതി.

വജ്ജനീയപുഗ്ഗലസന്ദസ്സനാ നിട്ഠിതാ.

തതിയഭാണവാരോ നിട്ഠിതോ.

ഉപോസഥക്ഖന്ധകോ ദുതിയോ.

൧൦൬. തസ്സുദ്ദാനം

തിത്ഥിയാ ബിമ്ബിസാരോ ച, സന്നിപതിതും തുണ്ഹികാ;

ധമ്മം രഹോ പാതിമോക്ഖം, ദേവസികം തദാ സകിം.

യഥാപരിസാ സമഗ്ഗം, സാമഗ്ഗീ മദ്ദകുച്ഛി ച;

സീമാ മഹതീ നദിയാ, അനു ദ്വേ ഖുദ്ദകാനി ച.

നവാ ¶ രാജഗഹേ ചേവ, സീമാ അവിപ്പവാസനാ;

സമ്മന്നേ [സമ്മനേ (ക.)] പഠമം സീമം, പച്ഛാ സീമം സമൂഹനേ.

അസമ്മതാ ¶ ഗാമസീമാ, നദിയാ സമുദ്ദേ സരേ;

ഉദകുക്ഖേപോ ഭിന്ദന്തി, തഥേവജ്ഝോത്ഥരന്തി ച.

കതി ¶ കമ്മാനി ഉദ്ദേസോ, സവരാ അസതീപി ച;

ധമ്മം വിനയം തജ്ജേന്തി, പുന വിനയതജ്ജനാ.

ചോദനാ കതേ ഓകാസേ, അധമ്മപ്പടിക്കോസനാ;

ചതുപഞ്ചപരാ ആവി, സഞ്ചിച്ച ചേപി വായമേ.

സഗഹട്ഠാ അനജ്ഝിട്ഠാ, ചോദനമ്ഹി ന ജാനതി;

സമ്ബഹുലാ ന ജാനന്തി, സജ്ജുകം ന ച ഗച്ഛരേ.

കതിമീ കീവതികാ ദൂരേ, ആരോചേതുഞ്ച നസ്സരി;

ഉക്ലാപം ആസനം ദീപോ, ദിസാ അഞ്ഞോ ബഹുസ്സുതോ.

സജ്ജുകം [സജ്ജുവസ്സരുപോസഥോ (ക.)] വസ്സുപോസഥോ, സുദ്ധികമ്മഞ്ച ഞാതകാ;

ഗഗ്ഗോ ചതുതയോ ദ്വേകോ, ആപത്തിസഭാഗാ സരി.

സബ്ബോ സങ്ഘോ വേമതികോ, ന ജാനന്തി ബഹുസ്സുതോ;

ബഹൂ സമസമാ ഥോകാ, പരിസാ അവുട്ഠിതായ ച.

ഏകച്ചാ വുട്ഠിതാ സബ്ബാ, ജാനന്തി ച വേമതികാ;

കപ്പതേവാതി കുക്കുച്ചാ, ജാനം പസ്സം സുണന്തി ച.

ആവാസികേന ആഗന്തു, ചാതുപന്നരസോ പുന;

പാടിപദോ പന്നരസോ, ലിങ്ഗസംവാസകാ ഉഭോ.

പാരിവാസാനുപോസഥോ ¶ , അഞ്ഞത്ര സങ്ഘസാമഗ്ഗിയാ;

ഏതേ വിഭത്താ ഉദ്ദാനാ, വത്ഥുവിഭൂതകാരണാതി.

ഇമസ്മിം ഖന്ധകേ വത്ഥൂനി ഛഅസീതി.

ഉപോസഥക്ഖന്ധകോ നിട്ഠിതോ.

൩. വസ്സൂപനായികക്ഖന്ധകോ

൧൦൭. വസ്സൂപനായികാനുജാനനാ

൧൮൪. തേന ¶ ¶ ¶ ¶ സമയേന ബുദ്ധോ ഭഗവാ രാജഗഹേ വിഹരതി വേളുവനേ കലന്ദകനിവാപേ. തേന ഖോ പന സമയേന ഭഗവതാ ഭിക്ഖൂനം വസ്സാവാസോ അപഞ്ഞത്തോ ഹോതി. തേഇധ ഭിക്ഖൂ ഹേമന്തമ്പി ഗിമ്ഹമ്പി വസ്സമ്പി ചാരികം ചരന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ സമണാ സക്യപുത്തിയാ ഹേമന്തമ്പി ഗിമ്ഹമ്പി വസ്സമ്പി ചാരികം ചരിസ്സന്തി, ഹരിതാനി തിണാനി സമ്മദ്ദന്താ, ഏകിന്ദ്രിയം ജീവം വിഹേഠേന്താ, ബഹൂ ഖുദ്ദകേ പാണേ സങ്ഘാതം ആപാദേന്താ. ഇമേ ഹി നാമ അഞ്ഞതിത്ഥിയാ ദുരക്ഖാതധമ്മാ വസ്സാവാസം അല്ലീയിസ്സന്തി സങ്കസായിസ്സന്തി. ഇമേ ഹി നാമ സകുന്തകാ രുക്ഖഗ്ഗേസു കുലാവകാനി കരിത്വാ വസ്സാവാസം അല്ലീയിസ്സന്തി സങ്കസായിസ്സന്തി [സങ്കാസയിസ്സന്തി (സീ. സ്യാ.)]. ഇമേ പന സമണാ സക്യപുത്തിയാ ഹേമന്തമ്പി ഗിമ്ഹമ്പി വസ്സമ്പി ചാരികം ചരന്തി, ഹരിതാനി തിണാനി സമ്മദ്ദന്താ, ഏകിന്ദ്രിയം ജീവം വിഹേഠേന്താ, ബഹൂ ഖുദ്ദകേ പാണേ സങ്ഘാതം ആപാദേന്താ’’തി. അസ്സോസും ഖോ ഭിക്ഖൂ തേസം മനുസ്സാനം ഉജ്ഝായന്താനം ഖിയ്യന്താനം വിപാചേന്താനം. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, വസ്സം ഉപഗന്തു’’ന്തി. അഥ ഖോ ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘കദാ നു ഖോ വസ്സം ഉപഗന്തബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, വസ്സാനേ വസ്സം ഉപഗന്തുന്തി.

അഥ ¶ ഖോ ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘കതി നു ഖോ വസ്സൂപനായികാ’’തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം

ആരോചേസും. ദ്വേമാ, ഭിക്ഖവേ, വസ്സൂപനായികാ – പുരിമികാ, പച്ഛിമികാ. അപരജ്ജുഗതായ ആസാള്ഹിയാ പുരിമികാ ഉപഗന്തബ്ബാ, മാസഗതായ ആസാള്ഹിയാ പച്ഛിമികാ ഉപഗന്തബ്ബാ – ഇമാ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ദ്വേ വസ്സൂപനായികാതി.

വസ്സൂപനായികാനുജാനനാ നിട്ഠിതാ.

൧൦൮. വസ്സാനേ ചാരികാപടിക്ഖേപാദി

൧൮൫. തേന ¶ ¶ ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ വസ്സം ഉപഗന്ത്വാ അന്തരാവസ്സം ചാരികം ചരന്തി. മനുസ്സാ തഥേവ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി ¶ നാമ സമണാ സക്യപുത്തിയാ ഹേമന്തമ്പി ഗിമ്ഹമ്പി വസ്സമ്പി ചാരികം ചരിസ്സന്തി, ഹരിതാനി തിണാനി സമ്മദ്ദന്താ, ഏകിന്ദ്രിയം ജീവം വിഹേഠേന്താ, ബഹൂ ഖുദ്ദകേ പാണേ സങ്ഘാതം ആപാദേന്താ. ഇമേ ഹി നാമ അഞ്ഞതിത്ഥിയാ ദുരക്ഖാതധമ്മാ വസ്സാവാസം അല്ലീയിസ്സന്തി സങ്കസായിസ്സന്തി. ഇമേ ഹി നാമ സകുന്തകാ രുക്ഖഗ്ഗേസു കുലാവകാനി കരിത്വാ വസ്സാവാസം അല്ലീയിസ്സന്തി സങ്കസായിസ്സന്തി. ഇമേ പന സമണാ സക്യപുത്തിയാ ഹേമന്തമ്പി ഗിമ്ഹമ്പി വസ്സമ്പി ചാരികം ചരന്തി, ഹരിതാനി തിണാനി സമ്മദ്ദന്താ, ഏകിന്ദ്രിയം ജീവം വിഹേഠേന്താ, ബഹൂ ഖുദ്ദകേ പാണേ സങ്ഘാതം ആപാദേന്താ’’തി. അസ്സോസും ഖോ ഭിക്ഖൂ തേസം മനുസ്സാനം ഉജ്ഝായന്താനം ഖിയ്യന്താനം വിപാചേന്താനം. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ¶ വസ്സം ഉപഗന്ത്വാ അന്തരാവസ്സം ചാരികം ചരിസ്സന്തീ’’തി? അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, വസ്സം ഉപഗന്ത്വാ പുരിമം വാ തേമാസം പച്ഛിമം വാ തേമാസം അവസിത്വാ ചാരികാ പക്കമിതബ്ബാ. യോ പക്കമേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

൧൮൬. തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ന ഇച്ഛന്തി വസ്സം ഉപഗന്തും. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, വസ്സം ന ഉപഗന്തബ്ബം. യോ ന ഉപഗച്ഛേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ തദഹു വസ്സൂപനായികായ വസ്സം അനുപഗന്തുകാമാ സഞ്ചിച്ച ആവാസം അതിക്കമന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, തദഹു വസ്സൂപനായികായ വസ്സം അനുപഗന്തുകാമേന സഞ്ചിച്ച ആവാസോ അതിക്കമിതബ്ബോ. യോ അതിക്കമേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

തേന ഖോ പന സമയേന രാജാ മാഗധോ സേനിയോ ബിമ്ബിസാരോ വസ്സം ഉക്കഡ്ഢിതുകാമോ

ഭിക്ഖൂനം സന്തികേ ദൂതം പാഹേസി – യദി പനായ്യാ ആഗമേ ജുണ്ഹേ വസ്സം ഉപഗച്ഛേയ്യുന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, രാജൂനം അനുവത്തിതുന്തി.

വസ്സാനേ ചാരികാപടിക്ഖേപാദി നിട്ഠിതാ.

൧൦൯. സത്താഹകരണീയാനുജാനനാ

൧൮൭. അഥ ¶ ¶ ഖോ ഭഗവാ രാജഗഹേ യഥാഭിരന്തം വിഹരിത്വാ യേന സാവത്ഥി തേന ചാരികം പക്കാമി. അനുപുബ്ബേന ചാരികം ചരമാനോ യേന സാവത്ഥി ¶ ¶ തദവസരി. തത്ര സുദം ഭഗവാ സാവത്ഥിയം വിഹരതി ജേതവനേ അനാഥപിണ്ഡികസ്സ ആരാമേ. തേന ഖോ പന സമയേന കോസലേസു ജനപദേ ഉദേനേന ഉപാസകേന സങ്ഘം ഉദ്ദിസ്സ വിഹാരോ കാരാപിതോ ഹോതി. സോ ഭിക്ഖൂനം സന്തികേ ദൂതം പാഹേസി – ‘‘ആഗച്ഛന്തു ഭദന്താ, ഇച്ഛാമി ദാനഞ്ച ദാതും, ധമ്മഞ്ച സോതും, ഭിക്ഖൂ ച പസ്സിതു’’ന്തി. ഭിക്ഖൂ ഏവമാഹംസു – ‘‘ഭഗവതാ, ആവുസോ, പഞ്ഞത്തം ‘ന വസ്സം ഉപഗന്ത്വാ പുരിമം വാ തേമാസം പച്ഛിമം വാ തേമാസം അവസിത്വാ ചാരികാ പക്കമിതബ്ബാ’തി. ആഗമേതു ഉദേനോ ഉപാസകോ, യാവ ഭിക്ഖൂ വസ്സം വസന്തി. വസ്സംവുട്ഠാ ആഗമിസ്സന്തി. സചേ പനസ്സ അച്ചായികം കരണീയം, തത്ഥേവ ആവാസികാനം ഭിക്ഖൂനം സന്തികേ വിഹാരം പതിട്ഠാപേതൂ’’തി. ഉദേനോ ഉപാസകോ ഉജ്ഝായതി ഖിയ്യതി വിപാചേതി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ഭദന്താ മയാ പഹിതേ ന ആഗച്ഛിസ്സന്തി. അഹഞ്ഹി ദായകോ കാരകോ സങ്ഘുപട്ഠാകോ’’തി. അസ്സോസും ഖോ ഭിക്ഖൂ ഉദേനസ്സ ഉപാസകസ്സ ഉജ്ഝായന്തസ്സ ഖിയ്യന്തസ്സ വിപാചേന്തസ്സ. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സത്തന്നം സത്താഹകരണീയേന പഹിതേ ഗന്തും, ന ത്വേവ അപ്പഹിതേ. ഭിക്ഖുസ്സ, ഭിക്ഖുനിയാ, സിക്ഖമാനായ, സാമണേരസ്സ, സാമണേരിയാ, ഉപാസകസ്സ, ഉപാസികായ – അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഇമേസം സത്തന്നം സത്താഹകരണീയേന പഹിതേ ഗന്തും, ന ത്വേവ അപ്പഹിതേ. സത്താഹം സന്നിവത്തോ കാതബ്ബോ’’.

൧൮൮. ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഉപാസകേന ¶ സങ്ഘം ഉദ്ദിസ്സ വിഹാരോ കാരാപിതോ ഹോതി. സോ ചേ ഭിക്ഖൂനം സന്തികേ ദൂതം പഹിണേയ്യ – ‘‘ആഗച്ഛന്തു ഭദന്താ, ഇച്ഛാമി ദാനഞ്ച ദാതും, ധമ്മഞ്ച സോതും, ഭിക്ഖൂ ച പസ്സിതു’’ന്തി, ഗന്തബ്ബം, ഭിക്ഖവേ, സത്താഹകരണീയേന, പഹിതേ, ന ത്വേവ അപ്പഹിതേ. സത്താഹം സന്നിവത്തോ കാതബ്ബോ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഉപാസകേന സങ്ഘം ഉദ്ദിസ്സ അഡ്ഢയോഗോ കാരാപിതോ ഹോതി…പേ… പാസാദോ കാരാപിതോ ഹോതി… ഹമ്മിയം കാരാപിതം ഹോതി… ഗുഹാ കാരാപിതാ ഹോതി… പരിവേണം കാരാപിതം ഹോതി… കോട്ഠകോ കാരാപിതോ ഹോതി… ഉപട്ഠാനസാലാ കാരാപിതാ ഹോതി… അഗ്ഗിസാലാ കാരാപിതാ ഹോതി… കപ്പിയകുടി കാരാപിതാ ഹോതി… വച്ചകുടി കാരാപിതാ ഹോതി… ചങ്കമോ കാരാപിതോ ഹോതി ¶ … ചങ്കമനസാലാ കാരാപിതാ ഹോതി… ഉദപാനോ കാരാപിതോ ഹോതി ¶ … ഉദപാനസാലാ കാരാപിതാ ഹോതി… ജന്താഘരം കാരാപിതം ¶ ഹോതി… ജന്താഘരസാലാ കാരാപിതാ ഹോതി… പോക്ഖരണീ കാരാപിതാ ഹോതി… മണ്ഡപോ കാരാപിതോ ഹോതി… ആരാമോ കാരാപിതോ ഹോതി… ആരാമവത്ഥു കാരാപിതം ഹോതി. സോ ചേ ഭിക്ഖൂനം സന്തികേ ദൂതം പഹിണേയ്യ – ‘‘ആഗച്ഛന്തു ഭദന്താ, ഇച്ഛാമി ദാനഞ്ച ദാതും, ധമ്മഞ്ച സോതും, ഭിക്ഖൂ ച പസ്സിതു’’ന്തി, ഗന്തബ്ബം, ഭിക്ഖവേ, സത്താഹകരണീയേന, പഹിതേ, ന ത്വേവ അപ്പഹിതേ. സത്താഹം സന്നിവത്തോ കാതബ്ബോ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഉപാസകേന സമ്ബഹുലേ ഭിക്ഖൂ ഉദ്ദിസ്സ…പേ… ഏകം ഭിക്ഖും ഉദ്ദിസ്സ വിഹാരോ കാരാപിതോ ഹോതി… അഡ്ഢയോഗോ കാരാപിതോ ഹോതി… പാസാദോ കാരാപിതോ ഹോതി ¶ … ഹമ്മിയം കാരാപിതം ഹോതി… ഗുഹാ കാരാപിതാ ഹോതി… പരിവേണം കാരാപിതം ഹോതി… കോട്ഠകോ കാരാപിതോ ഹോതി… ഉപട്ഠാനസാലാ കാരാപിതാ ഹോതി… അഗ്ഗിസാലാ കാരാപിതാ ഹോതി… കപ്പിയകുടി കാരാപിതാ ഹോതി… വച്ചകുടി കാരാപിതാ ഹോതി… ചങ്കമോ കാരാപിതോ ഹോതി… ചങ്കമനസാലാ കാരാപിതാ ഹോതി… ഉദപാനോ കാരാപിതോ ഹോതി… ഉദപാനസാലാ കാരാപിതാ ഹോതി… ജന്താഘരം കാരാപിതം ഹോതി… ജന്താഘരസാലാ കാരാപിതാ ഹോതി… പോക്ഖരണീ കാരാപിതാ ഹോതി… മണ്ഡപോ കാരാപിതോ ഹോതി… ആരാമോ കാരാപിതോ ഹോതി… ആരാമവത്ഥു കാരാപിതം ഹോതി. സോ ചേ ഭിക്ഖൂനം സന്തികേ ദൂതം പഹിണേയ്യ – ‘‘ആഗച്ഛന്തു ഭദന്താ, ഇച്ഛാമി ദാനഞ്ച ദാതും, ധമ്മഞ്ച സോതും, ഭിക്ഖൂ ച പസ്സിതു’’ന്തി, ഗന്തബ്ബം, ഭിക്ഖവേ, സത്താഹകരണീയേന, പഹിതേ, ന ത്വേവ അപ്പഹിതേ. സത്താഹം സന്നിവത്തോ കാതബ്ബോ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഉപാസകേന ഭിക്ഖുനിസങ്ഘം ഉദ്ദിസ്സ…പേ… സമ്ബഹുലാ ഭിക്ഖുനിയോ ഉദ്ദിസ്സ…പേ… ഏകം ഭിക്ഖുനിം ഉദ്ദിസ്സ…പേ… സമ്ബഹുലാ സിക്ഖമാനായോ ഉദ്ദിസ്സ…പേ… ഏകം സിക്ഖമാനം ഉദ്ദിസ്സ…പേ… സമ്ബഹുലേ സാമണേരേ ഉദ്ദിസ്സ…പേ… ഏകം സാമണേരം ഉദ്ദിസ്സ…പേ… സമ്ബഹുലാ സാമണേരിയോ ഉദ്ദിസ്സ…പേ… ഏകം സാമണേരിം ഉദ്ദിസ്സ വിഹാരോ കാരാപിതോ ഹോതി…പേ… അഡ്ഢയോഗോ കാരാപിതോ ഹോതി… പാസാദോ കാരാപിതോ ഹോതി… ഹമ്മിയം ¶ കാരാപിതം ഹോതി… ഗുഹാ കാരാപിതാ ഹോതി… പരിവേണം കാരാപിതം ഹോതി… കോട്ഠകോ കാരാപിതോ ഹോതി… ഉപട്ഠാനസാലാ കാരാപിതാ ഹോതി… അഗ്ഗിസാലാ കാരാപിതാ ഹോതി ¶ … കപ്പിയകുടി കാരാപിതാ ഹോതി… ചങ്കമോ കാരാപിതോ ഹോതി… ചങ്കമനസാലാ കാരാപിതാ ഹോതി… ഉദപാനോ കാരാപിതോ ഹോതി… ഉദപാനസാലാ കാരാപിതാ ഹോതി… പോക്ഖരണീ കാരാപിതാ ഹോതി… മണ്ഡപോ കാരാപിതോ ഹോതി… ആരാമോ കാരാപിതോ ഹോതി… ആരാമവത്ഥു കാരാപിതം ഹോതി. സോ ചേ ഭിക്ഖൂനം സന്തികേ ദൂതം പഹിണേയ്യ – ‘‘ആഗച്ഛന്തു ഭദന്താ, ഇച്ഛാമി ദാനഞ്ച ദാതും ¶ , ധമ്മഞ്ച സോതും, ഭിക്ഖൂ ച പസ്സിതു’’ന്തി, ഗന്തബ്ബം, ഭിക്ഖവേ, സത്താഹകരണീയേന, പഹിതേ, ന ത്വേവ അപ്പഹിതേ. സത്താഹം സന്നിവത്തോ കാതബ്ബോ.

൧൮൯. ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഉപാസകേന അത്തനോ അത്ഥായ നിവേസനം കാരാപിതം ഹോതി…പേ… സയനിഘരം കാരാപിതം ഹോതി… ഉദോസിതോ കാരാപിതോ ഹോതി… അട്ടോ കാരാപിതോ ഹോതി… മാളോ കാരാപിതോ ഹോതി… ആപണോ കാരാപിതോ ഹോതി… ആപണസാലാ കാരാപിതാ ഹോതി… പാസാദോ കാരാപിതോ ഹോതി… ഹമ്മിയം കാരാപിതം ഹോതി… ഗുഹാ കാരാപിതാ ഹോതി… പരിവേണം കാരാപിതം ഹോതി… കോട്ഠകോ കാരാപിതോ ഹോതി… ഉപട്ഠാനസാലാ കാരാപിതാ ഹോതി… അഗ്ഗിസാലാ കാരാപിതാ ഹോതി… രസവതീ കാരാപിതാ ഹോതി… ചങ്കമോ കാരാപിതോ ഹോതി… ചങ്കമനസാലാ കാരാപിതാ ഹോതി… ഉദപാനോ കാരാപിതോ ഹോതി… ഉദപാനസാലാ കാരാപിതാ ഹോതി… പോക്ഖരണീ കാരാപിതാ ഹോതി… മണ്ഡപോ കാരാപിതോ ഹോതി… ആരാമോ കാരാപിതോ ഹോതി ¶ … ആരാമവത്ഥു കാരാപിതം ഹോതി… പുത്തസ്സ വാ വാരേയ്യം ഹോതി… ധീതുയാ വാ വാരേയ്യം ഹോതി… ഗിലാനോ വാ ഹോതി… അഭിഞ്ഞാതം വാ സുത്തന്തം ഭണതി. സോ ചേ ഭിക്ഖൂനം സന്തികേ ദൂതം പഹിണേയ്യ – ‘ആഗച്ഛന്തു ഭദന്താ, ഇമം സുത്തന്തം പരിയാപുണിസ്സന്തി, പുരായം സുത്തന്തോ ¶ ന പലുജ്ജതീ’തി. അഞ്ഞതരം വാ പനസ്സ കിച്ചം ഹോതി – കരണീയം വാ, സോ ചേ ഭിക്ഖൂനം സന്തികേ ദൂതം പഹിണേയ്യ – ‘‘ആഗച്ഛന്തു ഭദന്താ, ഇച്ഛാമി ദാനഞ്ച ദാതും, ധമ്മഞ്ച സോതും, ഭിക്ഖൂ ച പസ്സിതു’’ന്തി, ഗന്തബ്ബം, ഭിക്ഖവേ, സത്താഹകരണീയേന, പഹിതേ, ന ത്വേവ അപ്പഹിതേ. സത്താഹം സന്നിവത്തോ കാതബ്ബോ.

൧൯൦. ഇധ ¶ പന, ഭിക്ഖവേ, ഉപാസികായ സങ്ഘം ഉദ്ദിസ്സ വിഹാരോ കാരാപിതോ ഹോതി. സാ ചേ ഭിക്ഖൂനം സന്തികേ ദൂതം പഹിണേയ്യ – ‘‘ആഗച്ഛന്തു അയ്യാ, ഇച്ഛാമി ദാനഞ്ച ദാതും, ധമ്മഞ്ച സോതും, ഭിക്ഖൂ ച പസ്സിതു’’ന്തി, ഗന്തബ്ബം, ഭിക്ഖവേ, സത്താഹകരണീയേന, പഹിതേ, ന ത്വേവ അപ്പഹിതേ. സത്താഹം സന്നിവത്തോ കാതബ്ബോ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഉപാസികായ സങ്ഘം ഉദ്ദിസ്സ അഡ്ഢയോഗോ കാരാപിതോ ഹോതി…പേ… പാസാദോ കാരാപിതോ ഹോതി… ഹമ്മിയം കാരാപിതം ഹോതി… ഗുഹാ കാരാപിതാ ഹോതി… പരിവേണം കാരാപിതം ഹോതി… കോട്ഠകോ കാരാപിതോ ഹോതി… ഉപട്ഠാനസാലാ കാരാപിതാ ഹോതി… അഗ്ഗിസാലാ കാരാപിതാ ഹോതി… കപ്പിയകുടി കാരാപിതാ ഹോതി… വച്ചകുടി കാരാപിതാ ഹോതി… ചങ്കമോ കാരാപിതോ ഹോതി… ചങ്കമനസാലാ കാരാപിതാ ഹോതി… ഉദപാനോ കാരാപിതോ ഹോതി… ഉദപാനസാലാ ¶ കാരാപിതാ ഹോതി… ജന്താഘരം കാരാപിതം ഹോതി… ജന്താഘരസാലാ കാരാപിതാ ¶ ഹോതി… പോക്ഖരണീ കാരാപിതാ ഹോതി… മണ്ഡപോ കാരാപിതോ ഹോതി… ആരാമോ കാരാപിതോ ഹോതി… ആരാമവത്ഥു കാരാപിതം ഹോതി. സാ ചേ ഭിക്ഖൂനം സന്തികേ ദൂതം പഹിണേയ്യ – ‘‘ആഗച്ഛന്തു അയ്യാ, ഇച്ഛാമി ദാനഞ്ച ദാതും, ധമ്മഞ്ച സോതും, ഭിക്ഖൂ ച പസ്സിതു’’ന്തി, ഗന്തബ്ബം, ഭിക്ഖവേ, സത്താഹകരണീയേന, പഹിതേ, ന ത്വേവ അപ്പഹിതേ. സത്താഹം സന്നിവത്തോ കാതബ്ബോ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഉപാസികായ സമ്ബഹുലേ ഭിക്ഖൂ ഉദ്ദിസ്സ…പേ… ഏകം ഭിക്ഖും ഉദ്ദിസ്സ…പേ… ഭിക്ഖുനിസങ്ഘം ഉദ്ദിസ്സ…പേ… സമ്ബഹുലാ ഭിക്ഖുനിയോ ഉദ്ദിസ്സ…പേ… ഏകം ഭിക്ഖുനിം ഉദ്ദിസ്സ…പേ… സമ്ബഹുലാ സിക്ഖമാനായോ ഉദ്ദിസ്സ…പേ… ഏകം സിക്ഖമാനം ഉദ്ദിസ്സ…പേ… സമ്ബഹുലേ സാമണേരേ ഉദ്ദിസ്സ…പേ… ഏകം സാമണേരം ഉദ്ദിസ്സ…പേ… സമ്ബഹുലാ സാമണേരിയോ ഉദ്ദിസ്സ…പേ… ഏകം സാമണേരിം ഉദ്ദിസ്സ…പേ….

൧൯൧. ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഉപാസികായ അത്തനോ അത്ഥായ നിവേസനം കാരാപിതം ഹോതി…പേ… സയനിഘരം കാരാപിതം ഹോതി… ഉദോസിതോ കാരാപിതോ ഹോതി… അട്ടോ കാരാപിതോ ഹോതി… മാളോ കാരാപിതോ ഹോതി… ആപണോ കാരാപിതോ ഹോതി… ആപണസാലാ കാരാപിതാ ഹോതി… പാസാദോ കാരാപിതോ ഹോതി… ഹമ്മിയം ¶ കാരാപിതം ഹോതി… ഗുഹാ കാരാപിതാ ഹോതി… പരിവേണം കാരാപിതം ഹോതി… കോട്ഠകോ കാരാപിതോ ഹോതി… ഉപട്ഠാനസാലാ കാരാപിതാ ഹോതി… അഗ്ഗിസാലാ കാരാപിതാ ഹോതി… രസവതീ കാരാപിതാ ഹോതി… ചങ്കമോ കാരാപിതോ ഹോതി… ചങ്കമനസാലാ കാരാപിതാ ഹോതി… ഉദപാനോ കാരാപിതോ ഹോതി ¶ … ഉദപാനസാലാ കാരാപിതാ ഹോതി… പോക്ഖരണീ കാരാപിതാ ഹോതി… മണ്ഡപോ കാരാപിതോ ഹോതി… ആരാമോ കാരാപിതോ ഹോതി… ആരാമവത്ഥു കാരാപിതം ഹോതി… പുത്തസ്സ വാ വാരേയ്യം ഹോതി… ധീതുയാ വാ വാരേയ്യം ഹോതി… ഗിലാനാ വാ ഹോതി… അഭിഞ്ഞാതം വാ സുത്തന്തം ഭണതി. സാ ചേ ഭിക്ഖൂനം സന്തികേ ദൂതം പഹിണേയ്യ – ‘‘ആഗച്ഛന്തു അയ്യാ, ഇമം സുത്തന്തം പരിയാപുണിസ്സന്തി, പുരായം സുത്തന്തോ പലുജ്ജതീ’’തി. അഞ്ഞതരം വാ പനസ്സാ കിച്ചം ഹോതി കരണീയം വാ, സാ ചേ ഭിക്ഖൂനം സന്തികേ ദൂതം പഹിണേയ്യ – ‘‘ആഗച്ഛന്തു അയ്യാ, ഇച്ഛാമി ദാനഞ്ച ദാതും, ധമ്മഞ്ച സോതും, ഭിക്ഖൂ ച പസ്സിതു’’ന്തി, ഗന്തബ്ബം, ഭിക്ഖവേ, സത്താഹകരണീയേന, പഹിതേ, ന ത്വേവ അപ്പഹിതേ. സത്താഹം സന്നിവത്തോ കാതബ്ബോ.

൧൯൨. ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ സങ്ഘം ഉദ്ദിസ്സ…പേ… ഭിക്ഖുനിയാ സങ്ഘം ഉദ്ദിസ്സ… സിക്ഖമാനായ സങ്ഘം ഉദ്ദിസ്സ… സാമണേരേന സങ്ഘം ഉദ്ദിസ്സ… സാമണേരിയാ സങ്ഘം ഉദ്ദിസ്സ ¶ … സമ്ബഹുലേ ഭിക്ഖൂ ഉദ്ദിസ്സ… ഏകം ഭിക്ഖും ഉദ്ദിസ്സ… ഭിക്ഖുനിസങ്ഘം ഉദ്ദിസ്സ… സമ്ബഹുലാ ഭിക്ഖുനിയോ ഉദ്ദിസ്സ… ഏകം ഭിക്ഖുനിം ഉദ്ദിസ്സ… സമ്ബഹുലാ സിക്ഖമാനായോ ഉദ്ദിസ്സ… ഏകം സിക്ഖമാനം ഉദ്ദിസ്സ… സമ്ബഹുലേ സാമണേരേ ഉദ്ദിസ്സ… ഏകം സാമണേരം ഉദ്ദിസ്സ… സമ്ബഹുലാ ¶ സാമണേരിയോ ഉദ്ദിസ്സ… ഏകം സാമണേരിം ഉദ്ദിസ്സ… അത്തനോ അത്ഥായ വിഹാരോ കാരാപിതോ ഹോതി…പേ… അഡ്ഢയോഗോ കാരാപിതോ ഹോതി… പാസാദോ കാരാപിതോ ഹോതി… ഹമ്മിയം കാരാപിതം ഹോതി… ഗുഹാ കാരാപിതാ ഹോതി… പരിവേണം കാരാപിതം ഹോതി ¶ … കോട്ഠകോ കാരാപിതോ ഹോതി… ഉപട്ഠാനസാലാ കാരാപിതാ ഹോതി… അഗ്ഗിസാലാ കാരാപിതാ ഹോതി… കപ്പിയകുടി കാരാപിതാ ഹോതി… ചങ്കമോ കാരാപിതോ ഹോതി… ചങ്കമനസാലാ കാരാപിതാ ഹോതി… ഉദപാനോ കാരാപിതോ ഹോതി… ഉദപാനസാലാ കാരാപിതാ ഹോതി… പോക്ഖരണീ കാരാപിതാ ഹോതി… മണ്ഡപോ കാരാപിതോ ഹോതി… ആരാമോ കാരാപിതോ ഹോതി… ആരാമവത്ഥു കാരാപിതം ഹോതി. സാ ചേ ഭിക്ഖൂനം ¶ സന്തികേ ദൂതം പഹിണേയ്യ… ‘‘ആഗച്ഛന്തു അയ്യാ, ഇച്ഛാമി ദാനഞ്ച ദാതും, ധമ്മഞ്ച സോതും, ഭിക്ഖൂ ച പസ്സിതു’’ന്തി, ഗന്തബ്ബം, ഭിക്ഖവേ, സത്താഹകരണീയേന, പഹിതേ, ന ത്വേവ അപ്പഹിതേ. സത്താഹം സന്നിവത്തോ കാതബ്ബോതി.

സത്താഹകരണീയാനുജാനതാ നിട്ഠിതാ.

൧൧൦. പഞ്ചന്നം അപ്പഹിതേപി അനുജാനനാ

൧൯൩. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു ഗിലാനോ ഹോതി. സോ ഭിക്ഖൂനം സന്തികേ ദൂതം പാഹേസി – ‘‘അഹഞ്ഹി ഗിലാനോ, ആഗച്ഛന്തു ഭിക്ഖൂ, ഇച്ഛാമി ഭിക്ഖൂനം ആഗത’’ന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചന്നം സത്താഹകരണീയേന അപ്പഹിതേപി ഗന്തും, പഗേവ പഹിതേ. ഭിക്ഖുസ്സ, ഭിക്ഖുനിയാ, സിക്ഖമാനായ, സാമണേരസ്സ, സാമണേരിയാ – അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഇമേസം പഞ്ചന്നം സത്താഹകരണീയേന അപ്പഹിതേപി ഗന്തും, പഗേവ പഹിതേ. സത്താഹം സന്നിവത്തോ കാതബ്ബോ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ഗിലാനോ ഹോതി. സോ ചേ ഭിക്ഖൂനം സന്തികേ ദൂതം പഹിണേയ്യ – ‘‘അഹഞ്ഹി ഗിലാനോ, ആഗച്ഛന്തു ഭിക്ഖൂ, ഇച്ഛാമി ഭിക്ഖൂനം ആഗത’’ന്തി, ഗന്തബ്ബം, ഭിക്ഖവേ, സത്താഹകരണീയേന, അപ്പഹിതേപി, പഗേവ ¶ പഹിതേ – ‘‘ഗിലാനഭത്തം വാ പരിയേസിസ്സാമി, ഗിലാനുപട്ഠാകഭത്തം വാ പരിയേസിസ്സാമി, ഗിലാനഭേസജ്ജം വാ പരിയേസിസ്സാമി, പുച്ഛിസ്സാമി വാ, ഉപട്ഠഹിസ്സാമി വാ’’തി. സത്താഹം സന്നിവത്തോ കാതബ്ബോ.

ഇധ ¶ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുസ്സ അനഭിരതി ഉപ്പന്നാ ഹോതി. സോ ചേ ഭിക്ഖൂനം സന്തികേ ദൂതം പഹിണേയ്യ – ‘‘അനഭിരതി മേ ഉപ്പന്നാ, ആഗച്ഛന്തു ഭിക്ഖൂ, ഇച്ഛാമി ഭിക്ഖൂനം ആഗത’’ന്തി, ഗന്തബ്ബം, ഭിക്ഖവേ, സത്താഹകരണീയേന, അപ്പഹിതേപി, പഗേവ പഹിതേ – ‘‘അനഭിരതം വൂപകാസേസ്സാമി വാ, വൂപകാസാപേസ്സാമി വാ, ധമ്മകഥം വാസ്സ കരിസ്സാമീ’’തി. സത്താഹം സന്നിവത്തോ കാതബ്ബോ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുസ്സ കുക്കുച്ചം ഉപ്പന്നം ഹോതി. സോ ചേ ഭിക്ഖൂനം സന്തികേ ദൂതം പഹിണേയ്യ – ‘‘കുക്കുച്ചം മേ ഉപ്പന്നം, ആഗച്ഛന്തു ഭിക്ഖൂ, ഇച്ഛാമി ഭിക്ഖൂനം ആഗത’’ന്തി, ഗന്തബ്ബം, ഭിക്ഖവേ, സത്താഹകരണീയേന, അപ്പഹിതേപി, പഗേവ പഹിതേ – ‘‘കുക്കുച്ചം വിനോദേസ്സാമി വാ, വിനോദാപേസ്സാമി വാ, ധമ്മകഥം വാസ്സ കരിസ്സാമീ’’തി. സത്താഹം സന്നിവത്തോ കാതബ്ബോ.

ഇധ ¶ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുസ്സ ദിട്ഠിഗതം ഉപ്പന്നം ഹോതി. സോ ചേ ഭിക്ഖൂനം ¶ സന്തികേ ദൂതം പഹിണേയ്യ – ‘‘ദിട്ഠിഗതം മേ ഉപ്പന്നം, ആഗച്ഛന്തു ഭിക്ഖൂ, ഇച്ഛാമി ഭിക്ഖൂനം ആഗത’’ന്തി, ഗന്തബ്ബം, ഭിക്ഖവേ, സത്താഹകരണീയേന, അപ്പഹിതേപി, പഗേവ പഹിതേ – ‘‘ദിട്ഠിഗതം വിവേചേസ്സാമി വാ, വിവേചാപേസ്സാമി വാ, ധമ്മകഥം വാസ്സ കരിസ്സാമീ’’തി. സത്താഹം സന്നിവത്തോ കാതബ്ബോ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ഗരുധമ്മം അജ്ഝാപന്നോ ഹോതി പരിവാസാരഹോ. സോ ¶ ചേ ഭിക്ഖൂനം സന്തികേ ദൂതം പഹിണേയ്യ – ‘‘അഹഞ്ഹി ഗരുധമ്മം അജ്ഝാപന്നോ പരിവാസാരഹോ, ആഗച്ഛന്തു ഭിക്ഖൂ, ഇച്ഛാമി ഭിക്ഖൂനം ആഗത’’ന്തി, ഗന്തബ്ബം, ഭിക്ഖവേ, സത്താഹകരണീയേന, അപ്പഹിതേപി, പഗേവ പഹിതേ – ‘‘പരിവാസദാനം ഉസ്സുക്കം കരിസ്സാമി വാ, അനുസ്സാവേസ്സാമി വാ, ഗണപൂരകോ വാ ഭവിസ്സാമീ’’തി. സത്താഹം സന്നിവത്തോ കാതബ്ബോ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു മൂലായ പടികസ്സനാരഹോ ഹോതി. സോ ചേ ഭിക്ഖൂനം സന്തികേ ദൂതം പഹിണേയ്യ – ‘‘അഹഞ്ഹി മൂലായ പടികസ്സനാരഹോ, ആഗച്ഛന്തു ഭിക്ഖൂ, ഇച്ഛാമി ഭിക്ഖൂനം ആഗത’’ന്തി, ഗന്തബ്ബം, ഭിക്ഖവേ, സത്താഹകരണീയേന, അപ്പഹിതേപി, പഗേവ പഹിതേ – ‘‘മൂലായ പടികസ്സനം ഉസ്സുക്കം കരിസ്സാമി വാ, അനുസ്സാവേസ്സാമി വാ, ഗണപൂരകോ വാ ഭവിസ്സാമീ’’തി. സത്താഹം സന്നിവത്തോ കാതബ്ബോ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു മാനത്താരഹോ ഹോതി. സോ ചേ ഭിക്ഖൂനം സന്തികേ ദൂതം പഹിണേയ്യ – ‘‘അഹഞ്ഹി മാനത്താരഹോ, ആഗച്ഛന്തു ഭിക്ഖൂ, ഇച്ഛാമി ഭിക്ഖൂനം ആഗത’’ന്തി, ഗന്തബ്ബം, ഭിക്ഖവേ, സത്താഹകരണീയേന, അപ്പഹിതേപി, പഗേവ പഹിതേ – ‘‘മാനത്തദാനം ഉസ്സുക്കം കരിസ്സാമി വാ, അനുസ്സാവേസ്സാമി വാ, ഗണപൂരകോ വാ ഭവിസ്സാമീ’’തി. സത്താഹം സന്നിവത്തോ കാതബ്ബോ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു അബ്ഭാനാരഹോ ഹോതി. സോ ചേ ഭിക്ഖൂനം സന്തികേ ദൂതം പഹിണേയ്യ ¶ – ‘‘അഹഞ്ഹി അബ്ഭാനാരഹോ, ആഗച്ഛന്തു ഭിക്ഖൂ, ഇച്ഛാമി ഭിക്ഖൂനം ആഗത’’ന്തി, ഗന്തബ്ബം, ഭിക്ഖവേ, സത്താഹകരണീയേന, അപ്പഹിതേപി, പഗേവ പഹിതേ – ‘‘അബ്ഭാനം ഉസ്സുക്കം കരിസ്സാമി വാ, അനുസ്സാവേസ്സാമി ¶ വാ, ഗണപൂരകോ വാ ഭവിസ്സാമീ’’തി. സത്താഹം സന്നിവത്തോ കാതബ്ബോ.

ഇധ ¶ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുസ്സ സങ്ഘോ കമ്മം കത്തുകാമോ ഹോതി തജ്ജനീയം വാ, നിയസ്സം വാ, പബ്ബാജനീയം വാ, പടിസാരണീയം വാ, ഉക്ഖേപനീയം വാ. സോ ചേ ഭിക്ഖൂനം സന്തികേ ദൂതം പഹിണേയ്യ – ‘‘സങ്ഘോ മേ കമ്മം കത്തുകാമോ, ആഗച്ഛന്തു ഭിക്ഖൂ, ഇച്ഛാമി ഭിക്ഖൂനം ആഗത’’ന്തി, ഗന്തബ്ബം, ഭിക്ഖവേ, സത്താഹകരണീയേന, അപ്പഹിതേപി, പഗേവ പഹിതേ – ‘‘കിന്തി നു ¶ ഖോ സങ്ഘോ കമ്മം ന കരേയ്യ, ലഹുകായ വാ പരിണാമേയ്യാ’’തി. സത്താഹം സന്നിവത്തോ കാതബ്ബോ.

കതം വാ പനസ്സ ഹോതി സങ്ഘേന കമ്മം തജ്ജനീയം വാ നിയസ്സം വാ പബ്ബാജനീയം വാ പടിസാരണീയം വാ ഉക്ഖേപനീയം വാ. സോ ചേ ഭിക്ഖൂനം സന്തികേ ദൂതം പഹിണേയ്യ ‘‘സങ്ഘോ മേ കമ്മം അകാസി, ആഗച്ഛന്തു ഭിക്ഖൂ, ഇച്ഛാമി ഭിക്ഖൂനം ആഗത’’ന്തി, ഗന്തബ്ബം, ഭിക്ഖവേ, സത്താഹകരണീയേന, അപ്പഹിതേപി, പഗേവ പഹിതേ – ‘‘കിന്തി നു ഖോ സമ്മാ വത്തേയ്യ, ലോമം പാതേയ്യ, നേത്ഥാരം വത്തേയ്യ, സങ്ഘോ തം കമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേയ്യാ’’തി. സത്താഹം സന്നിവത്തോ കാതബ്ബോ.

൧൯൪. ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനീ ഗിലാനാ ഹോതി. സാ ചേ ഭിക്ഖൂനം സന്തികേ ദൂതം പഹിണേയ്യ – ‘‘അഹഞ്ഹി ഗിലാനാ, ആഗച്ഛന്തു അയ്യാ, ഇച്ഛാമി അയ്യാനം ആഗത’’ന്തി, ഗന്തബ്ബം, ഭിക്ഖവേ, സത്താഹകരണീയേന, അപ്പഹിതേപി, പഗേവ പഹിതേ – ‘‘ഗിലാനഭത്തം വാ പരിയേസിസ്സാമി, ഗിലാനുപട്ഠാകഭത്തം വാ പരിയേസിസ്സാമി, ഗിലാനഭേസജ്ജം വാ ¶ പരിയേസിസ്സാമി, പുച്ഛിസ്സാമി വാ, ഉപട്ഠഹിസ്സാമി വാ’’തി. സത്താഹം സന്നിവത്തോ കാതബ്ബോ.

ഇധ ¶ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനിയാ അനഭിരതി ഉപ്പന്നാ ഹോതി. സാ ചേ ഭിക്ഖൂനം സന്തികേ ദൂതം പഹിണേയ്യ – ‘‘അനഭിരതി മേ ഉപ്പന്നാ, ആഗച്ഛന്തു അയ്യാ, ഇച്ഛാമി അയ്യാനം ആഗത’’ന്തി, ഗന്തബ്ബം, ഭിക്ഖവേ, സത്താഹകരണീയേന, അപ്പഹിതേപി, പഗേവ പഹിതേ – ‘‘അനഭിരതം വൂപകാസേസ്സാമി വാ, വൂപകാസാപേസ്സാമി വാ, ധമ്മകഥം വാസ്സാ കരിസ്സാമീ’’തി. സത്താഹം സന്നിവത്തോ കാതബ്ബോ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനിയാ കുക്കുച്ചം ഉപ്പന്നം ഹോതി. സാ ചേ ഭിക്ഖൂനം സന്തികേ ദൂതം പഹിണേയ്യ – ‘‘കുക്കുച്ചം മേ ഉപ്പന്നം, ആഗച്ഛന്തു അയ്യാ, ഇച്ഛാമി അയ്യാനം ആഗത’’ന്തി, ഗന്തബ്ബം, ഭിക്ഖവേ, സത്താഹകരണീയേന, അപ്പഹിതേപി, പഗേവ ¶ പഹിതേ – ‘‘കുക്കുച്ചം വിനോദേസ്സാമി വാ, വിനോദാപേസ്സാമി വാ, ധമ്മകഥം വാസ്സാ കരിസ്സാമീ’’തി. സത്താഹം സന്നിവത്തോ കാതബ്ബോ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനിയാ ദിട്ഠിഗതം ഉപ്പന്നം ഹോതി. സാ ചേ ഭിക്ഖൂനം സന്തികേ ദൂതം പഹിണേയ്യ – ‘‘ദിട്ഠിഗതം മേ ഉപ്പന്നം, ആഗച്ഛന്തു അയ്യാ, ഇച്ഛാമി അയ്യാനം ആഗത’’ന്തി, ഗന്തബ്ബം, ഭിക്ഖവേ, സത്താഹകരണീയേന, അപ്പഹിതേപി, പഗേവ പഹിതേ – ‘‘ദിട്ഠിഗതം വിവേചേസ്സാമി വാ, വിവേചാപേസ്സാമി വാ, ധമ്മകഥം വാസ്സാ കരിസ്സാമീ’’തി. സത്താഹം സന്നിവത്തോ കാതബ്ബോ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനീ ഗരുധമ്മം അജ്ഝാപന്നാ ഹോതി മാനത്താരഹാ. സാ ചേ ഭിക്ഖൂനം സന്തികേ ദൂതം പഹിണേയ്യ – ‘‘അഹഞ്ഹി ഗരുധമ്മം ¶ അജ്ഝാപന്നാ മാനത്താരഹാ ¶ , ആഗച്ഛന്തു അയ്യാ, ഇച്ഛാമി അയ്യാനം ആഗത’’ന്തി, ഗന്തബ്ബം, ഭിക്ഖവേ, സത്താഹകരണീയേന, അപ്പഹിതേപി, പഗേവ പഹിതേ – ‘‘മാനത്തദാനം ഉസ്സുക്കം കരിസ്സാമീ’’തി. സത്താഹം സന്നിവത്തോ കാതബ്ബോ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനീ മൂലായ പടികസ്സനാരഹാ ഹോതി. സാ ചേ ഭിക്ഖൂനം സന്തികേ ദൂതം പഹിണേയ്യ – ‘‘അഹഞ്ഹി മൂലായ പടികസ്സനാരഹാ, ആഗച്ഛന്തു അയ്യാ, ഇച്ഛാമി അയ്യാനം ആഗത’’ന്തി, ഗന്തബ്ബം, ഭിക്ഖവേ, സത്താഹകരണീയേന, അപ്പഹിതേപി, പഗേവ പഹിതേ – ‘‘മൂലായ പടികസ്സനം ഉസ്സുക്കം കരിസ്സാമീ’’തി. സത്താഹം സന്നിവത്തോ കാതബ്ബോ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനീ അബ്ഭാനാരഹാ ഹോതി. സാ ചേ ഭിക്ഖൂനം സന്തികേ ദൂതം പഹിണേയ്യ – ‘‘അഹഞ്ഹി അബ്ഭാനാരഹാ, ആഗച്ഛന്തു അയ്യാ, ഇച്ഛാമി അയ്യാനം ആഗത’’ന്തി, ഗന്തബ്ബം ¶ , ഭിക്ഖവേ, സത്താഹകരണീയേന, അപ്പഹിതേപി, പഗേവ പഹിതേ – ‘‘അബ്ഭാനം ഉസ്സുക്കം കരിസ്സാമീ’’തി. സത്താഹം സന്നിവത്തോ കാതബ്ബോ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനിയാ സങ്ഘോ കമ്മം കത്തുകാമോ ഹോതി – തജ്ജനീയം വാ, നിയസ്സം വാ, പബ്ബാജനീയം വാ, പടിസാരണീയം വാ, ഉക്ഖേപനീയം വാ. സാ ചേ ഭിക്ഖൂനം സന്തികേ ദൂതം പഹിണേയ്യ – ‘‘സങ്ഘോ മേ കമ്മം കത്തുകാമോ, ആഗച്ഛന്തു അയ്യാ, ഇച്ഛാമി അയ്യാനം ആഗത’’ന്തി, ഗന്തബ്ബം, ഭിക്ഖവേ, സത്താഹകരണീയേന, അപ്പഹിതേപി, പഗേവ പഹിതേ – ‘‘കിന്തി നു ഖോ സങ്ഘോ കമ്മം ന കരേയ്യ, ലഹുകായ വാ പരിണാമേയ്യാ’’തി. സത്താഹം സന്നിവത്തോ കാതബ്ബോ.

കതം ¶ വാ പനസ്സാ ഹോതി സങ്ഘേന കമ്മം – തജ്ജനീയം വാ ¶ , നിയസ്സം വാ, പബ്ബാജനീയം വാ, പടിസാരണീയം വാ, ഉക്ഖേപനീയം വാ. സാ ചേ ഭിക്ഖൂനം സന്തികേ ദൂതം പഹിണേയ്യ – ‘‘സങ്ഘോ മേ കമ്മം അകാസി, ആഗച്ഛന്തു അയ്യാ, ഇച്ഛാമി അയ്യാനം ആഗത’’ന്തി, ഗന്തബ്ബം, ഭിക്ഖവേ, സത്താഹകരണീയേന, അപ്പഹിതേപി, പഗേവ പഹിതേ – ‘‘കിന്തി നു ഖോ സമ്മാ വത്തേയ്യ, ലോമം പാതേയ്യ, നേത്ഥാരം വത്തേയ്യ, സങ്ഘോ തം കമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേയ്യാ’’തി. സത്താഹം സന്നിവത്തോ കാതബ്ബോ.

൧൯൫. ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, സിക്ഖമാനാ ഗിലാനാ ഹോതി. സാ ചേ ഭിക്ഖൂനം സന്തികേ ദൂതം പഹിണേയ്യ – ‘‘അഹഞ്ഹി ഗിലാനാ, ആഗച്ഛന്തു അയ്യാ, ഇച്ഛാമി അയ്യാനം ആഗത’’ന്തി – ഗന്തബ്ബം, ഭിക്ഖവേ, സത്താഹകരണീയേന, അപ്പഹിതേപി, പഗേവ പഹിതേ – ‘‘ഗിലാനഭത്തം വാ പരിയേസിസ്സാമി, ഗിലാനുപട്ഠാകഭത്തം വാ പരിയേസിസ്സാമി, ഗിലാനഭേസജ്ജം വാ പരിയേസിസ്സാമി, പുച്ഛിസ്സാമി വാ, ഉപട്ഠഹിസ്സാമി വാ’’തി. സത്താഹം സന്നിവത്തോ കാതബ്ബോ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, സിക്ഖമാനായ ¶ അനഭിരതി ഉപ്പന്നാ ഹോതി…പേ… സിക്ഖമാനായ കുക്കുച്ചം ഉപ്പന്നം ഹോതി… സിക്ഖമാനായ ദിട്ഠിഗതം ഉപ്പന്നം ഹോതി… സിക്ഖമാനായ സിക്ഖാ കുപിതാ ഹോതി. സാ ചേ ഭിക്ഖൂനം സന്തികേ ദൂതം പഹിണേയ്യ – ‘‘സിക്ഖാ മേ കുപിതാ, ആഗച്ഛന്തു അയ്യാ, ഇച്ഛാമി അയ്യാനം ആഗത’’ന്തി, ഗന്തബ്ബം, ഭിക്ഖവേ, സത്താഹകരണീയേന, അപ്പഹിതേപി, പഗേവ പഹിതേ – ‘‘സിക്ഖാസമാദാനം ഉസ്സുക്കം കരിസ്സാമീ’’തി. സത്താഹം സന്നിവത്തോ കാതബ്ബോ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, സിക്ഖമാനാ ഉപസമ്പജ്ജിതുകാമാ ഹോതി. സാ ചേ ഭിക്ഖൂനം സന്തികേ ദൂതം പഹിണേയ്യ – ‘‘അഹഞ്ഹി ഉപസമ്പജ്ജിതുകാമാ, ആഗച്ഛന്തു അയ്യാ ¶ , ഇച്ഛാമി അയ്യാനം ¶ ആഗത’’ന്തി ഗന്തബ്ബം, ഭിക്ഖവേ, സത്താഹകരണീയേന, അപ്പഹിതേപി, പഗേവ പഹിതേ – ഉപസമ്പദം ഉസ്സുക്കം കരിസ്സാമി വാ, അനുസ്സാവേസ്സാമി വാ, ഗണപൂരകോ വാ ഭവിസ്സാമീതി. സത്താഹം സന്നിവത്തോ കാതബ്ബോ.

൧൯൬. ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, സാമണേരോ ഗിലാനോ ഹോതി. സോ ചേ ഭിക്ഖൂനം സന്തികേ ദൂതം പഹിണേയ്യ – ‘‘അഹഞ്ഹി ഗിലാനോ, ആഗച്ഛന്തു ഭിക്ഖൂ ¶ , ഇച്ഛാമി ഭിക്ഖൂനം ആഗത’’ന്തി, ഗന്തബ്ബം, ഭിക്ഖവേ, സത്താഹകരണീയേന, അപ്പഹിതേപി, പഗേവ പഹിതേ – ‘‘ഗിലാനഭത്തം വാ പരിയേസിസ്സാമി, ഗിലാനുപട്ഠാകഭത്തം വാ പരിയേസിസ്സാമി, ഗിലാനഭേസജ്ജം വാ പരിയേസിസ്സാമി, പുച്ഛിസ്സാമി വാ, ഉപട്ഠഹിസ്സാമി വാ’’തി. സത്താഹം സന്നിവത്തോ കാതബ്ബോ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, സാമണേരസ്സ അനഭിരതി ഉപ്പന്നാ ഹോതി…പേ… സാമണേരസ്സ കുക്കുച്ചം ഉപ്പന്നം ഹോതി… സാമണേരസ്സ ദിട്ഠിഗതം ഉപ്പന്നം ഹോതി… സാമണേരോ വസ്സം പുച്ഛിതുകാമോ ഹോതി. സോ ചേ ഭിക്ഖൂനം സന്തികേ ദൂതം പഹിണേയ്യ – ‘‘അഹഞ്ഹി വസ്സം പുച്ഛിതുകാമോ, ആഗച്ഛന്തു ഭിക്ഖൂ, ഇച്ഛാമി ഭിക്ഖൂനം ആഗത’’ന്തി, ഗന്തബ്ബം, ഭിക്ഖവേ, സത്താഹകരണീയേന, അപ്പഹിതേപി, പഗേവ പഹിതേ – ‘‘പുച്ഛിസ്സാമി വാ, ആചിക്ഖിസ്സാമി വാ’’തി. സത്താഹം സന്നിവത്തോ കാതബ്ബോ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, സാമണേരോ ഉപസമ്പജ്ജിതുകാമോ ഹോതി. സോ ചേ ഭിക്ഖൂനം സന്തികേ ദൂതം പഹിണേയ്യ – ‘‘അഹഞ്ഹി ഉപസമ്പജ്ജിതുകാമോ, ആഗച്ഛന്തു ഭിക്ഖൂ, ഇച്ഛാമി ഭിക്ഖൂനം ആഗത’’ന്തി, ഗന്തബ്ബം, ഭിക്ഖവേ, സത്താഹകരണീയേന, അപ്പഹിതേപി, പഗേവ പഹിതേ – ‘‘ഉപസമ്പദം ഉസ്സുക്കം കരിസ്സാമി വാ, അനുസ്സാവേസ്സാമി ¶ വാ, ഗണപൂരകോ വാ ഭവിസ്സാമീ’’തി. സത്താഹം സന്നിവത്തോ കാതബ്ബോ.

൧൯൭. ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, സാമണേരീ ഗിലാനാ ഹോതി. സാ ചേ ഭിക്ഖൂനം സന്തികേ ദൂതം പഹിണേയ്യ – ‘‘അഹഞ്ഹി ഗിലാനാ, ആഗച്ഛന്തു അയ്യാ, ഇച്ഛാമി അയ്യാനം ആഗത’’ന്തി ¶ , ഗന്തബ്ബം, ഭിക്ഖവേ, സത്താഹകരണീയേന, അപ്പഹിതേപി, പഗേവ പഹിതേ – ‘‘ഗിലാനഭത്തം വാ പരിയേസിസ്സാമി, ഗിലാനുപട്ഠാകഭത്തം വാ പരിയേസിസ്സാമി, ഗിലാനഭേസജ്ജം വാ പരിയേസിസ്സാമി, പുച്ഛിസ്സാമി വാ, ഉപട്ഠഹിസ്സാമി വാ’’തി. സത്താഹം സന്നിവത്തോ കാതബ്ബോ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, സാമണേരിയാ അനഭിരതി ഉപ്പന്നാ ഹോതി…പേ… സാമണേരിയാ കുക്കുച്ചം ¶ ഉപ്പന്നം ഹോതി… സാമണേരിയാ ദിട്ഠിഗതം ഉപ്പന്നം ഹോതി… സാമണേരീ വസ്സം പുച്ഛിതുകാമാ ഹോതി. സാ ചേ ഭിക്ഖൂനം സന്തികേ ദൂതം പഹിണേയ്യ – ‘‘അഹഞ്ഹി വസ്സം പുച്ഛിതുകാമാ, ആഗച്ഛന്തു അയ്യാ, ഇച്ഛാമി അയ്യാനം ആഗത’’ന്തി, ഗന്തബ്ബം, ഭിക്ഖവേ, സത്താഹകരണീയേന, അപ്പഹിതേപി, പഗേവ പഹിതേ – ‘‘പുച്ഛിസ്സാമി വാ, ആചിക്ഖിസ്സാമി വാ’’തി. സത്താഹം സന്നിവത്തോ കാതബ്ബോ.

ഇധ ¶ പന, ഭിക്ഖവേ, സാമണേരീ സിക്ഖം സമാദിയിതുകാമാ ഹോതി. സാ ചേ ഭിക്ഖൂനം സന്തികേ ദൂതം പഹിണേയ്യ – ‘‘അഹഞ്ഹി സിക്ഖം സമാദിയിതുകാമാ, ആഗച്ഛന്തു അയ്യാ, ഇച്ഛാമി അയ്യാനം ആഗത’’ന്തി, ഗന്തബ്ബം, ഭിക്ഖവേ, സത്താഹകരണീയേന, അപ്പഹിതേപി, പഗേവ പഹിതേ – ‘‘സിക്ഖാസമാദാനം ഉസ്സുക്കം കരിസ്സാമീ’’തി. സത്താഹം സന്നിവത്തോ കാതബ്ബോതി.

പഞ്ചന്നം അപ്പഹിതേപി അനുജാനനാ നിട്ഠിതാ.

൧൧൧. സത്തന്നം അപ്പഹിതേപി അനുജാനനാ

൧൯൮. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരസ്സ ഭിക്ഖുനോ മാതാ ഗിലാനാ ഹോതി. സാ പുത്തസ്സ സന്തികേ ദൂതം പാഹേസി – ‘‘അഹഞ്ഹി ഗിലാനാ, ആഗച്ഛതു മേ പുത്തോ, ഇച്ഛാമി പുത്തസ്സ ആഗത’’ന്തി. അഥ ഖോ തസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏതദഹോസി – ‘‘ഭഗവതാ പഞ്ഞത്തം സത്തന്നം സത്താഹകരണീയേന പഹിതേ ഗന്തും, ന ത്വേവ അപ്പഹിതേ; പഞ്ചന്നം സത്താഹകരണീയേന അപ്പഹിതേപി ഗന്തും, പഗേവ പഹിതേതി. അയഞ്ച മേ മാതാ ഗിലാനാ, സാ ച അനുപാസികാ, കഥം ¶ നു ഖോ മയാ പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സത്തന്നം സത്താഹകരണീയേന അപ്പഹിതേപി ഗന്തും, പഗേവ പഹിതേ. ഭിക്ഖുസ്സ, ഭിക്ഖുനിയാ, സിക്ഖമാനായ, സാമണേരസ്സ, സാമണേരിയാ, മാതുയാ ച പിതുസ്സ ച – അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഇമേസം സത്തന്നം സത്താഹകരണീയേന അപ്പഹിതേപി ഗന്തും, പഗേവ പഹിതേ. സത്താഹം സന്നിവത്തോ കാതബ്ബോ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുസ്സ മാതാ ഗിലാനാ ഹോതി. സാ ചേ പുത്തസ്സ സന്തികേ ദൂതം പഹിണേയ്യ – ‘‘അഹഞ്ഹി ഗിലാനാ, ആഗച്ഛതു മേ പുത്തോ, ഇച്ഛാമി പുത്തസ്സ ആഗത’’ന്തി, ഗന്തബ്ബം, ഭിക്ഖവേ, സത്താഹകരണീയേന, അപ്പഹിതേപി, പഗേവ പഹിതേ – ‘‘ഗിലാനഭത്തം വാ പരിയേസിസ്സാമി, ഗിലാനുപട്ഠാകഭത്തം വാ പരിയേസിസ്സാമി, ഗിലാനഭേസജ്ജം വാ പരിയേസിസ്സാമി, പുച്ഛിസ്സാമി വാ, ഉപട്ഠഹിസ്സാമി വാ’’തി. സത്താഹം സന്നിവത്തോ കാതബ്ബോ.

ഇധ ¶ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുസ്സ ¶ പിതാ ഗിലാനോ ഹോതി. സോ ചേ പുത്തസ്സ സന്തികേ ദൂതം പഹിണേയ്യ – ‘‘അഹഞ്ഹി ഗിലാനോ, ആഗച്ഛതു മേ പുത്തോ, ഇച്ഛാമി പുത്തസ്സ ആഗത’’ന്തി, ഗന്തബ്ബം, ഭിക്ഖവേ, സത്താഹകരണീയേന, അപ്പഹിതേപി, പഗേവ പഹിതേ – ‘‘ഗിലാനഭത്തം വാ പരിയേസിസ്സാമി, ഗിലാനുപട്ഠാകഭത്തം വാ പരിയേസിസ്സാമി, ഗിലാനഭേസജ്ജം വാ പരിയേസിസ്സാമി, പുച്ഛിസ്സാമി വാ, ഉപട്ഠഹിസ്സാമി വാ’’തി. സത്താഹം സന്നിവത്തോ കാതബ്ബോ.

സത്തന്നം അപ്പഹിതേപി അനുജാനനാ നിട്ഠിതാ.

൧൧൨. പഹിതേയേവ അനുജാനനാ

൧൯൯. ഇധ ¶ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുസ്സ ഭാതാ ഗിലാനോ ഹോതി. സോ ചേ ഭാതുനോ സന്തികേ ദൂതം പഹിണേയ്യ – ‘‘അഹഞ്ഹി ഗിലാനോ, ആഗച്ഛതു മേ ഭാതാ, ഇച്ഛാമി ഭാതുനോ ആഗത’’ന്തി, ഗന്തബ്ബം, ഭിക്ഖവേ ¶ , സത്താഹകരണീയേന, പഹിതേ, ന ത്വേവ അപ്പഹിതേ. സത്താഹം സന്നിവത്തോ കാതബ്ബോ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുസ്സ ഭഗിനീ ഗിലാനാ ഹോതി. സാ ചേ ഭാതുനോ സന്തികേ ദൂതം പഹിണേയ്യ – ‘‘അഹഞ്ഹി ഗിലാനാ, ആഗച്ഛതു മേ ഭാതാ, ഇച്ഛാമി ഭാതുനോ ആഗത’’ന്തി, ഗന്തബ്ബം, ഭിക്ഖവേ, സത്താഹകരണീയേന, പഹിതേ, ന ത്വേവ അപ്പഹിതേ. സത്താഹം സന്നിവത്തോ കാതബ്ബോ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുസ്സ ഞാതകോ ഗിലാനോ ഹോതി. സോ ചേ ഭിക്ഖുസ്സ സന്തികേ ദൂതം പഹിണേയ്യ – ‘‘അഹഞ്ഹി ഗിലാനോ, ആഗച്ഛതു ഭദന്തോ, ഇച്ഛാമി ഭദന്തസ്സ ആഗത’’ന്തി, ഗന്തബ്ബം, ഭിക്ഖവേ, സത്താഹകരണീയേന, പഹിതേ, ന ത്വേവ അപ്പഹിതേ. സത്താഹം സന്നിവത്തോ കാതബ്ബോ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുഗതികോ ഗിലാനോ ഹോതി. സോ ചേ ഭിക്ഖൂനം സന്തികേ ദൂതം പഹിണേയ്യ – ‘‘അഹഞ്ഹി ഗിലാനോ, ആഗച്ഛന്തു ഭദന്താ, ഇച്ഛാമി ഭദന്താനം ആഗത’’ന്തി, ഗന്തബ്ബം, ഭിക്ഖവേ, സത്താഹകരണീയേന, പഹിതേ, ന ത്വേവ അപ്പഹിതേ. സത്താഹം സന്നിവത്തോ കാതബ്ബോ.

തേന ¶ ഖോ പന സമയേന സങ്ഘസ്സ വിഹാരോ ഉന്ദ്രിയതി. അഞ്ഞതരേന ഉപാസകേന അരഞ്ഞേ ഭണ്ഡം ഛേദാപിതം ഹോതി. സോ ഭിക്ഖൂനം സന്തികേ ദൂതം പാഹേസി – ‘‘സചേ ഭദന്താ തം ഭണ്ഡം ആവഹാപേയ്യും, ദജ്ജാഹം തം ഭണ്ഡ’’ന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘകരണീയേന ഗന്തും. സത്താഹം സന്നിവത്തോ കാതബ്ബോതി.

പഹിതേയേവ അനുജാനനാ നിട്ഠിതാ.

വസ്സാവാസഭാണവാരോ നിട്ഠിതോ.

൧൧൩. അന്തരായേ അനാപത്തിവസ്സച്ഛേദവാരോ

൨൦൦. തേന ¶ ഖോ പന സമയേന കോസലേസു ജനപദേ അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ വസ്സൂപഗതാ ഭിക്ഖൂ വാളേഹി ഉബ്ബാള്ഹാ ഹോന്തി. ഗണ്ഹിംസുപി പരിപാതിംസുപി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും.

ഇധ ¶ പന, ഭിക്ഖവേ, വസ്സൂപഗതാ ഭിക്ഖൂ വാളേഹി ഉബ്ബാള്ഹാ ഹോന്തി. ഗണ്ഹന്തിപി പരിപാതേന്തിപി. ഏസേവ അന്തരായോതി പക്കമിതബ്ബം. അനാപത്തി വസ്സച്ഛേദസ്സ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, വസ്സൂപഗതാ ഭിക്ഖൂ സരീസപേഹി ഉബ്ബാള്ഹാ ഹോന്തി. ഡംസന്തിപി പരിപാതേന്തിപി. ഏസേവ അന്തരായോതി പക്കമിതബ്ബം. അനാപത്തി വസ്സച്ഛേദസ്സ ¶ .

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, വസ്സൂപഗതാ ഭിക്ഖൂ ചോരേഹി ഉബ്ബാള്ഹാ ഹോന്തി. വിലുമ്പന്തിപി ആകോടേന്തിപി. ഏസേവ അന്തരായോതി പക്കമിതബ്ബം. അനാപത്തി വസ്സച്ഛേദസ്സ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, വസ്സൂപഗതാ ഭിക്ഖൂ പിസാചേഹി ഉബ്ബാള്ഹാ ഹോന്തി. ആവിസന്തിപി ഹനന്തിപി [ഓജമ്പി ഹരന്തി (സീ.), ഹരന്തിപി (സ്യാ.)]. ഏസേവ അന്തരായോതി പക്കമിതബ്ബം. അനാപത്തി വസ്സച്ഛേദസ്സ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, വസ്സൂപഗതാനം ഭിക്ഖൂനം ഗാമോ അഗ്ഗിനാ ദഡ്ഢോ ഹോതി. ഭിക്ഖൂ പിണ്ഡകേന കിലമന്തി. ഏസേവ അന്തരായോതി പക്കമിതബ്ബം. അനാപത്തി വസ്സച്ഛേദസ്സ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, വസ്സൂപഗതാനം ഭിക്ഖൂനം സേനാസനം അഗ്ഗിനാ ദഡ്ഢം ഹോതി. ഭിക്ഖൂ സേനാസനേന കിലമന്തി. ഏസേവ അന്തരായോതി പക്കമിതബ്ബം. അനാപത്തി വസ്സച്ഛേദസ്സ.

ഇധ ¶ പന, ഭിക്ഖവേ, വസ്സൂപഗതാനം ഭിക്ഖൂനം ഗാമോ ഉദകേന ¶ വൂള്ഹോ ഹോതി. ഭിക്ഖൂ പിണ്ഡകേന കിലമന്തി. ഏസേവ അന്തരായോതി പക്കമിതബ്ബം. അനാപത്തി വസ്സച്ഛേദസ്സ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, വസ്സൂപഗതാനം ഭിക്ഖൂനം സേനാസനം ഉദകേന വൂള്ഹം ഹോതി. ഭിക്ഖൂ സേനാസനേന കിലമന്തി. ഏസേവ അന്തരായോതി പക്കമിതബ്ബം. അനാപത്തി വസ്സച്ഛേദസ്സാതി.

൨൦൧. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ വസ്സൂപഗതാനം ഭിക്ഖൂനം ഗാമോ ചോരേഹി വുട്ഠാസി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, യേന ഗാമോ തേന ഗന്തുന്തി.

ഗാമോ ¶ ദ്വേധാ ഭിജ്ജിത്ഥ. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, യേന ബഹുതരാ തേന ഗന്തുന്തി.

ബഹുതരാ അസ്സദ്ധാ ഹോന്തി അപ്പസന്നാ. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, യേന സദ്ധാ പസന്നാ തേന ഗന്തുന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന കോസലേസു ജനപദേ അഞ്ഞതരസ്മിം ആവാസേ വസ്സൂപഗതാ ഭിക്ഖൂ ന ലഭിംസു ലൂഖസ്സ വാ പണീതസ്സ വാ ഭോജനസ്സ യാവദത്ഥം പാരിപൂരിം. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, വസ്സൂപഗതാ ഭിക്ഖൂ ന ലഭന്തി ലൂഖസ്സ വാ പണീതസ്സ വാ ഭോജനസ്സ യാവദത്ഥം പാരിപൂരിം. ഏസേവ അന്തരായോതി പക്കമിതബ്ബം. അനാപത്തി വസ്സച്ഛേദസ്സ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, വസ്സൂപഗതാ ഭിക്ഖൂ ലഭന്തി ലൂഖസ്സ വാ പണീതസ്സ വാ ഭോജനസ്സ യാവദത്ഥം പാരിപൂരിം, ന ലഭന്തി സപ്പായാനി ഭോജനാനി. ഏസേവ അന്തരായോതി പക്കമിതബ്ബം. അനാപത്തി ¶ വസ്സച്ഛേദസ്സ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, വസ്സൂപഗതാ ഭിക്ഖൂ ലഭന്തി ലൂഖസ്സ വാ പണീതസ്സ വാ ഭോജനസ്സ യാവദത്ഥം പാരിപൂരിം, ലഭന്തി സപ്പായാനി ഭോജനാനി ¶ , ന ലഭന്തി സപ്പായാനി ഭേസജ്ജാനി. ഏസേവ അന്തരായോതി പക്കമിതബ്ബം. അനാപത്തി വസ്സച്ഛേദസ്സ.

ഇധ ¶ പന, ഭിക്ഖവേ, വസ്സൂപഗതാ ഭിക്ഖൂ ലഭന്തി ലൂഖസ്സ വാ പണീതസ്സ വാ ഭോജനസ്സ യാവദത്ഥം പാരിപൂരിം, ലഭന്തി സപ്പായാനി ഭോജനാനി, ലഭന്തി സപ്പായാനി ഭേസജ്ജാനി, ന ലഭന്തി പതിരൂപം ഉപട്ഠാകം. ഏസേവ അന്തരായോതി പക്കമിതബ്ബം. അനാപത്തി വസ്സച്ഛേദസ്സ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, വസ്സൂപഗതം ഭിക്ഖും ഇത്ഥീ നിമന്തേതി – ‘‘ഏഹി, ഭന്തേ, ഹിരഞ്ഞം വാ തേ ദേമി, സുവണ്ണം വാ തേ ദേമി, ഖേത്തം വാ തേ ദേമി, വത്ഥും വാ തേ ദേമി, ഗാവും വാ തേ ദേമി, ഗാവിം വാ തേ ദേമി, ദാസം വാ തേ ദേമി, ദാസിം വാ തേ ദേമി, ധീതരം വാ തേ ദേമി ഭരിയത്ഥായ, അഹം വാ തേ ഭരിയാ ഹോമി, അഞ്ഞം വാ തേ ഭരിയം ആനേമീ’’തി. തത്ര ചേ ഭിക്ഖുനോ ഏവം ഹോതി, ‘ലഹുപരിവത്തം ഖോ ചിത്തം വുത്തം ഭഗവതാ, സിയാപി മേ ബ്രഹ്മചരിയസ്സ അന്തരായോ’തി, പക്കമിതബ്ബം. അനാപത്തി വസ്സച്ഛേദസ്സ.

ഇധ ¶ പന, ഭിക്ഖവേ, വസ്സൂപഗതം ഭിക്ഖും വേസീ നിമന്തേതി…പേ… ഥുല്ലകുമാരീ നിമന്തേതി… പണ്ഡകോ നിമന്തേതി… ഞാതകാ നിമന്തേന്തി… രാജാനോ നിമന്തേന്തി… ചോരാ നിമന്തേന്തി… ധുത്താ നിമന്തേന്തി – ‘‘ഏഹി, ഭന്തേ, ഹിരഞ്ഞം വാ തേ ദേമ, സുവണ്ണം വാ തേ ദേമ, ഖേത്തം വാ തേ ദേമ, വത്ഥും വാ തേ ദേമ ¶ , ഗാവും വാ തേ ദേമ, ഗാവിം വാ തേ ദേമ, ദാസം വാ തേ ദേമ, ദാസിം വാ തേ ദേമ, ധീതരം വാ തേ ദേമ ഭരിയത്ഥായ, അഞ്ഞം വാ തേ ഭരിയം ആനേമാ’’തി. തത്ര ചേ ഭിക്ഖുനോ ഏവം ഹോതി, ‘ലഹുപരിവത്തം ഖോ ചിത്തം വുത്തം ഭഗവതാ, സിയാപി മേ ബ്രഹ്മചരിയസ്സ അന്തരായോ’തി, പക്കമിതബ്ബം. അനാപത്തി വസ്സച്ഛേദസ്സ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, വസ്സൂപഗതോ ഭിക്ഖു അസ്സാമികം നിധിം പസ്സതി. തത്ര ചേ ഭിക്ഖുനോ ഏവം ഹോതി, ‘ലഹുപരിവത്തം ഖോ ചിത്തം വുത്തം ഭഗവതാ, സിയാപി മേ ബ്രഹ്മചരിയസ്സ അന്തരായോ’തി, പക്കമിതബ്ബം. അനാപത്തി വസ്സച്ഛേദസ്സ.

അന്തരായേ അനാപത്തിവസ്സച്ഛേദവാരോ നിട്ഠിതോ.

൧൧൪. സങ്ഘഭേദേ അനാപത്തിവസ്സച്ഛേദവാരോ

൨൦൨. ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, വസ്സൂപഗതോ ഭിക്ഖു പസ്സതി സമ്ബഹുലേ ഭിക്ഖൂ സങ്ഘഭേദായ പരക്കമന്തേ. തത്ര ചേ ഭിക്ഖുനോ ഏവം ഹോതി, ‘ഗരുകോ ഖോ സങ്ഘഭേദോ വുത്തോ ഭഗവതാ; മാ മയി സമ്മുഖീഭൂതേ സങ്ഘോ ഭിജ്ജീ’തി, പക്കമിതബ്ബം. അനാപത്തി വസ്സച്ഛേദസ്സ.

ഇധ ¶ പന, ഭിക്ഖവേ, വസ്സൂപഗതോ ഭിക്ഖു സുണാതി – ‘‘അസുകസ്മിം കിര ആവാസേ സമ്ബഹുലാ ഭിക്ഖൂ സങ്ഘഭേദായ പരക്കമന്തീ’’തി. തത്ര ചേ ഭിക്ഖുനോ ഏവം ഹോതി, ‘ഗരുകോ ഖോ സങ്ഘഭേദോ വുത്തോ ഭഗവതാ; മാ മയി സമ്മുഖീഭൂതേ സങ്ഘോ ഭിജ്ജീ’തി, പക്കമിതബ്ബം. അനാപത്തി വസ്സച്ഛേദസ്സ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, വസ്സൂപഗതോ ഭിക്ഖു സുണാതി – ‘‘അസുകസ്മിം കിര ആവാസേ സമ്ബഹുലാ ഭിക്ഖൂ സങ്ഘഭേദായ പരക്കമന്തീ’’തി. തത്ര ചേ ഭിക്ഖുനോ ഏവം ഹോതി – ‘‘തേ ഖോ മേ ഭിക്ഖൂ മിത്താ. ത്യാഹം വക്ഖാമി ‘ഗരുകോ ഖോ, ആവുസോ, സങ്ഘഭേദോ വുത്തോ ഭഗവതാ; മായസ്മന്താനം സങ്ഘഭേദോ രുച്ചിത്ഥാ’തി. കരിസ്സന്തി ¶ മേ വചനം, സുസ്സൂസിസ്സന്തി, സോതം ഓദഹിസ്സന്തീ’’തി, പക്കമിതബ്ബം. അനാപത്തി വസ്സച്ഛേദസ്സ.

ഇധ ¶ പന, ഭിക്ഖവേ, വസ്സൂപഗതോ ഭിക്ഖു സുണാതി – ‘‘അസുകസ്മിം കിര ആവാസേ സമ്ബഹുലാ ഭിക്ഖൂ സങ്ഘഭേദായ ¶ പരക്കമന്തീ’’തി. തത്ര ചേ ഭിക്ഖുനോ ഏവം ഹോതി – ‘‘തേ ഖോ മേ ഭിക്ഖൂ ന മിത്താ; അപി ച യേ തേസം മിത്താ, തേ മേ മിത്താ. ത്യാഹം വക്ഖാമി. തേ വുത്താ തേ വക്ഖന്തി ‘ഗരുകോ ഖോ, ആവുസോ, സങ്ഘഭേദോ വുത്തോ ഭഗവതാ; മായസ്മന്താനം സങ്ഘഭേദോ രുച്ചിത്ഥാ’തി. കരിസ്സന്തി തേസം വചനം, സുസ്സൂസിസ്സന്തി, സോതം ഓദഹിസ്സന്തീ’’തി, പക്കമിതബ്ബം. അനാപത്തി വസ്സച്ഛേദസ്സ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, വസ്സൂപഗതോ ഭിക്ഖു സുണാതി – ‘‘അസുകസ്മിം കിര ആവാസേ സമ്ബഹുലേഹി ഭിക്ഖൂഹി സങ്ഘോ ഭിന്നോ’’തി. തത്ര ചേ ഭിക്ഖുനോ ഏവം ഹോതി – ‘‘തേ ഖോ മേ ഭിക്ഖൂ മിത്താ. ത്യാഹം വക്ഖാമി ‘ഗരുകോ ഖോ, ആവുസോ, സങ്ഘഭേദോ വുത്തോ ഭഗവതാ; മായസ്മന്താനം സങ്ഘഭേദോ രുച്ചിത്ഥാ’തി. കരിസ്സന്തി മേ വചനം, സുസ്സൂസിസ്സന്തി, സോതം ഓദഹിസ്സന്തീ’’തി, പക്കമിതബ്ബം. അനാപത്തി വസ്സച്ഛേദസ്സ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, വസ്സൂപഗതോ ഭിക്ഖു സുണാതി – ‘‘അസുകസ്മിം കിര ആവാസേ സമ്ബഹുലേഹി ഭിക്ഖൂഹി സങ്ഘോ ഭിന്നോ’’തി. തത്ര ചേ ഭിക്ഖുനോ ഏവം ഹോതി – ‘‘തേ ഖോ മേ ഭിക്ഖൂ ന മിത്താ; അപി ച, യേ തേസം മിത്താ തേ മേ മിത്താ. ത്യാഹം വക്ഖാമി. തേ വുത്താ തേ വക്ഖന്തി ‘ഗരുകോ ഖോ, ആവുസോ, സങ്ഘഭേദോ വുത്തോ ഭഗവതാ; മായസ്മന്താനം സങ്ഘഭേദോ രുച്ചിത്ഥാ’തി. കരിസ്സന്തി തേസം വചനം, സുസ്സൂസിസ്സന്തി ¶ , സോതം ഓദഹിസ്സന്തീ’’തി, പക്കമിതബ്ബം. അനാപത്തി വസ്സച്ഛേദസ്സ.

ഇധ ¶ പന, ഭിക്ഖവേ, വസ്സൂപഗതോ ഭിക്ഖു ¶ സുണാതി – ‘‘അമുകസ്മിം കിര ആവാസേ സമ്ബഹുലാ ഭിക്ഖുനിയോ സങ്ഘഭേദായ പരക്കമന്തീ’’തി. തത്ര ചേ ഭിക്ഖുനോ ഏവം ഹോതി – ‘‘താ ഖോ മേ ഭിക്ഖുനിയോ മിത്താ. താഹം വക്ഖാമി ‘ഗരുകോ ഖോ, ഭഗിനിയോ, സങ്ഘഭേദോ വുത്തോ ഭഗവതാ; മാ ഭഗിനീനം സങ്ഘഭേദോ രുച്ചിത്ഥാ’തി. കരിസ്സന്തി മേ വചനം, സുസ്സൂസിസ്സന്തി, സോതം ഓദഹിസ്സന്തീ’’തി, പക്കമിതബ്ബം. അനാപത്തി വസ്സച്ഛേദസ്സ.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, വസ്സൂപഗതോ ഭിക്ഖു സുണാതി – ‘‘അമുകസ്മിം കിര ആവാസേ സമ്ബഹുലാ ഭിക്ഖുനിയോ സങ്ഘഭേദായ പരക്കമന്തീ’’തി. തത്ര ചേ ഭിക്ഖുനോ ഏവം ഹോതി – ‘‘താ ഖോ മേ ഭിക്ഖുനിയോ ന മിത്താ. അപി ച, യാ താസം മിത്താ, താ മേ മിത്താ. താഹം വക്ഖാമി. താ വുത്താ താ വക്ഖന്തി ‘ഗരുകോ ¶ ഖോ, ഭഗിനിയോ, സങ്ഘഭേദോ വുത്തോ ഭഗവതാ. മാ ഭഗിനീനം സങ്ഘഭേദോ രുച്ചിത്ഥാ’തി. കരിസ്സന്തി താസം വചനം, സുസ്സൂസിസ്സന്തി, സോതം ഓദഹിസ്സന്തീ’’തി, പക്കമിതബ്ബം. അനാപത്തി വസ്സച്ഛേദസ്സതി.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, വസ്സൂപഗതോ ഭിക്ഖു സുണാതി – ‘‘അമുകസ്മിം കിര ആവാസേ സമ്ബഹുലാഹി ഭിക്ഖുനീഹി സങ്ഘോ ഭിന്നോ’’തി. തത്ര ചേ ഭിക്ഖുനോ ഏവം ഹോതി – ‘‘താ ഖോ മേ ഭിക്ഖുനിയോ മിത്താ. താഹം വക്ഖാമി ‘ഗരുകോ ഖോ, ഭഗിനിയോ, സങ്ഘഭേദോ വുത്തോ ഭഗവതാ. മാ ഭഗിനീനം സങ്ഘഭേദോ രുച്ചിത്ഥാ’തി. കരിസ്സന്തി മേ വചനം, സുസ്സൂസിസ്സന്തി, സോതം ഓദഹിസ്സന്തീ’’തി, പക്കമിതബ്ബം. അനാപത്തി വസ്സച്ഛേദസ്സതി.

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, വസ്സൂപഗതോ ഭിക്ഖു സുണാതി – ‘‘അമുകസ്മിം കിര ആവാസേ സമ്ബഹുലാഹി ഭിക്ഖുനീഹി സങ്ഘോ ഭിന്നോ’’തി. തത്ര ചേ ഭിക്ഖുനോ ഏവം ഹോതി – ‘‘താ ഖോ മേ ഭിക്ഖുനിയോ ന മിത്താ. അപി ച, യാ താസം മിത്താ താ മേ മിത്താ. താഹം വക്ഖാമി. താ വുത്താ താ വക്ഖന്തി ‘ഗരുകോ ഖോ, ഭഗിനിയോ [അയ്യായോ (സീ.)], സങ്ഘഭേദോ വുത്തോ ഭഗവതാ; മാ ഭഗിനീനം [അയ്യാനം (സീ.)] സങ്ഘഭേദോ രുച്ചിത്ഥാ’തി. കരിസ്സന്തി താസം വചനം, സുസ്സൂസിസ്സന്തി, സോതം ഓദഹിസ്സന്തീ’’തി, പക്കമിതബ്ബം. അനാപത്തി വസ്സച്ഛേദസ്സാതി.

സങ്ഘഭേദേ അനാപത്തിവസ്സച്ഛേദവാരോ നിട്ഠിതോ.

൧൧൫. വജാദീസു വസ്സൂപഗമനം

൨൦൩. തേന ¶ ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു വജേ വസ്സം ഉപഗന്തുകാമോ ¶ ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, വജേ വസ്സം ഉപഗന്തുന്തി. വജോ വുട്ഠാസി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, യേന വജോ തേന ഗന്തുന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു ഉപകട്ഠായ വസ്സൂപനായികായ സത്ഥേന ഗന്തുകാമോ ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സത്ഥേ വസ്സം ഉപഗന്തുന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു ഉപകട്ഠായ വസ്സൂപനായികായ നാവായ ഗന്തുകാമോ ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, നാവായ വസ്സം ഉപഗന്തുന്തി.

വജാദീസു വസ്സൂപഗമനം നിട്ഠിതം.

൧൧൬. വസ്സം അനുപഗന്തബ്ബട്ഠാനാനി

൨൦൪. തേന ¶ ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ രുക്ഖസുസിരേ വസ്സം ഉപഗച്ഛന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘സേയ്യഥാപി പിസാചില്ലികാ’’തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, രുക്ഖസുസിരേ ¶ വസ്സം ഉപഗന്തബ്ബം. യോ ഉപഗച്ഛേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ രുക്ഖവിടഭിയാ വസ്സം ഉപഗച്ഛന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘സേയ്യഥാപി മിഗലുദ്ദകാ’’തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, രുക്ഖവിടഭിയാ വസ്സം ഉപഗന്തബ്ബം. യോ ഉപഗച്ഛേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ അജ്ഝോകാസേ വസ്സം ഉപഗച്ഛന്തി. ദേവേ വസ്സന്തേ രുക്ഖമൂലമ്പി ¶ നിബ്ബകോസമ്പി ഉപധാവന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, അജ്ഝോകാസേ വസ്സം ഉപഗന്തബ്ബം. യോ ഉപഗച്ഛേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ അസേനാസനികാ വസ്സം ഉപഗച്ഛന്തി. സീതേനപി കിലമന്തി, ഉണ്ഹേനപി കിലമന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, അസേനാസനികേന വസ്സം ഉപഗന്തബ്ബം. യോ ഉപഗച്ഛേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ഛവകുടികായ വസ്സം ഉപഗച്ഛന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘സേയ്യഥാപി ഛവഡാഹകാ’’തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, ഛവകുടികായ വസ്സം ഉപഗന്തബ്ബം. യോ ഉപഗച്ഛേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ഛത്തേ വസ്സം ഉപഗച്ഛന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘സേയ്യഥാപി ഗോപാലകാ’’തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, ഛത്തേ വസ്സം ഉപഗന്തബ്ബം. യോ ഉപഗച്ഛേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

തേന ¶ ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ¶ ചാടിയാ വസ്സം ഉപഗച്ഛന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘സേയ്യഥാപി തിത്ഥിയാ’’തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ന, ഭിക്ഖവേ, ചാടിയാ വസ്സം ഉപഗന്തബ്ബം. യോ ഉപഗച്ഛേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി.

വസ്സം അനുപഗന്തബ്ബട്ഠാനാനി നിട്ഠിതാ.

൧൧൭. അധമ്മികകതികാ

൨൦൫. തേന ¶ ഖോ പന സമയേന സാവത്ഥിയാ സങ്ഘേന ഏവരൂപാ കതികാ കതാ ഹോതി – അന്തരാവസ്സം ന പബ്ബാജേതബ്ബന്തി. വിസാഖായ മിഗാരമാതുയാ നത്താ ഭിക്ഖൂ ഉപസങ്കമിത്വാ പബ്ബജ്ജം യാചി. ഭിക്ഖൂ ഏവമാഹംസു – ‘‘സങ്ഘേന ഖോ, ആവുസോ, ഏവരൂപാ കതികാ കതാ ‘അന്തരാവസ്സം ന പബ്ബാജേതബ്ബ’ന്തി. ആഗമേഹി, ആവുസോ, യാവ ഭിക്ഖൂ വസ്സം വസന്തി. വസ്സംവുട്ഠാ പബ്ബാജേസ്സന്തീ’’തി. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ വസ്സംവുട്ഠാ വിസാഖായ മിഗാരമാതുയാ നത്താരം ഏതദവോചും – ‘‘ഏഹി, ദാനി, ആവുസോ, പബ്ബജാഹീ’’തി. സോ ഏവമാഹ – ‘‘�