📜

നമോ തസ്സ ഭഗവതോ അരഹതോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ

വിനയപിടകേ

ചൂളവഗ്ഗപാളി

൧. കമ്മക്ഖന്ധകം

൧. തജ്ജനീയകമ്മം

൧. തേന സമയേന ബുദ്ധോ ഭഗവാ സാവത്ഥിയം വിഹരതി ജേതവനേ അനാഥപിണ്ഡികസ്സ ആരാമേ. തേന ഖോ പന സമയേന പണ്ഡുകലോഹിതകാ ഭിക്ഖൂ അത്തനാ ഭണ്ഡനകാരകാ കലഹകാരകാ വിവാദകാരകാ ഭസ്സകാരകാ സങ്ഘേ അധികരണകാരകാ, യേപി ചഞ്ഞേ ഭിക്ഖൂ ഭണ്ഡനകാരകാ കലഹകാരകാ വിവാദകാരകാ ഭസ്സകാരകാ സങ്ഘേ അധികരണകാരകാ തേ ഉപസങ്കമിത്വാ ഏവം വദന്തി – ‘‘മാ ഖോ തുമ്ഹേ, ആയസ്മന്തോ, ഏസോ അജേസി. ബലവാബലവം പടിമന്തേഥ. തുമ്ഹേ തേന പണ്ഡിതതരാ ച ബ്യത്തതരാ ച ബഹുസ്സുതതരാ ച അലമത്തതരാ ച [അലമത്ഥതരാ ച (സ്യാ. ക.)]. മാ ചസ്സ ഭായിത്ഥ. മയമ്പി തുമ്ഹാകം പക്ഖാ ഭവിസ്സാമാ’’തി. തേന അനുപ്പന്നാനി ചേവ ഭണ്ഡനാനി ഉപ്പജ്ജന്തി ഉപ്പന്നാനി ച ഭണ്ഡനാനി ഭിയ്യോഭാവായ വേപുല്ലായ സംവത്തന്തി. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ പണ്ഡുകലോഹിതകാ ഭിക്ഖൂ അത്തനാ ഭണ്ഡനകാരകാ കലഹകാരകാ വിവാദകാരകാ ഭസ്സകാരകാ സങ്ഘേ അധികരണകാരകാ, യേപി ചഞ്ഞേ ഭിക്ഖൂ ഭണ്ഡനകാരകാ കലഹകാരകാ വിവാദകാരകാ ഭസ്സകാരകാ സങ്ഘേ അധികരണകാരകാ തേ ഉപസങ്കമിത്വാ ഏവം വക്ഖന്തി – ‘മാ ഖോ തുമ്ഹേ, ആയസ്മന്തോ, ഏസോ അജേസി. ബലവാബലവം പടിമന്തേഥ. തുമ്ഹേ തേന പണ്ഡിതതരാ ച ബ്യത്തതരാ ച ബഹുസ്സുതതരാ ച അലമത്തതരാ ച. മാ ചസ്സ ഭായിത്ഥ. മയമ്പി തുമ്ഹാകം പക്ഖാ ഭവിസ്സാമാ’തി. തേന അനുപ്പന്നാനി ചേവ ഭണ്ഡനാനി ഉപ്പജ്ജന്തി ഉപ്പന്നാനി ച ഭണ്ഡനാനി ഭിയ്യോഭാവായ വേപുല്ലായ സംവത്തന്തീ’’തി.

൨. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ഭിക്ഖുസങ്ഘം സന്നിപാതാപേത്വാ ഭിക്ഖൂ പടിപുച്ഛി – ‘‘സച്ചം കിര, ഭിക്ഖവേ, പണ്ഡുകലോഹിതകാ ഭിക്ഖൂ അത്തനാ ഭണ്ഡനകാരകാ കലഹകാരകാ വിവാദകാരകാ ഭസ്സകാരകാ സങ്ഘേ അധികരണകാരകാ, യേപി ചഞ്ഞേ ഭിക്ഖൂ ഭണ്ഡനകാരകാ കലഹകാരകാ വിവാദകാരകാ ഭസ്സകാരകാ സങ്ഘേ അധികരണകാരകാ തേ ഉപസങ്കമിത്വാ ഏവം വദന്തി – ‘മാ ഖോ തുമ്ഹേ, ആയസ്മന്തോ, ഏസോ അജേസി. ബലവാബലവം പടിമന്തേഥ. തുമ്ഹേ തേന പണ്ഡിതതരാ ച ബ്യത്തതരാ ച ബഹുസ്സുതതരാ ച അലമത്തതരാ ച. മാ ചസ്സ ഭായിത്ഥ. മയമ്പി തുമ്ഹാകം പക്ഖാ ഭവിസ്സാമാ’തി. തേന അനുപ്പന്നാനി ചേവ ഭണ്ഡനാനി ഉപ്പജ്ജന്തി, ഉപ്പന്നാനി ച ഭണ്ഡനാനി ഭിയ്യോഭാവായ വേപുല്ലായ സംവത്തന്തീ’’തി? ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി. വിഗരഹി ബുദ്ധോ ഭഗവാ – ‘‘അനനുച്ഛവികം, ഭിക്ഖവേ, തേസം മോഘപുരിസാനം അനനുലോമികം അപ്പതിരൂപം അസ്സാമണകം അകപ്പിയം അകരണീയം. കഥഞ്ഹി നാമ തേ, ഭിക്ഖവേ, മോഘപുരിസാ അത്തനാ ഭണ്ഡനകാരകാ…പേ… സങ്ഘേ അധികരണകാരകാ, യേപി ചഞ്ഞേ ഭിക്ഖൂ ഭണ്ഡനകാരകാ…പേ… സങ്ഘേ അധികരണകാരകാ തേ ഉപസങ്കമിത്വാ ഏവം വക്ഖന്തി – ‘മാ ഖോ തുമ്ഹേ, ആയസ്മന്തോ, ഏസോ അജേസി. ബലവാബലവം പടിമന്തേഥ. തുമ്ഹേ തേന പണ്ഡിതതരാ ച ബ്യത്തതരാ ച ബഹുസ്സുതതരാ ച അലമത്തതരാ ച. മാ ചസ്സ ഭായിത്ഥ. മയമ്പി തുമ്ഹാകം പക്ഖാ ഭവിസ്സാമാ’തി? തേന അനുപ്പന്നാനി ചേവ ഭണ്ഡനാനി ഉപ്പജ്ജന്തി, ഉപ്പന്നാനി ച ഭണ്ഡനാനി ഭിയ്യോഭാവായ വേപുല്ലായ സംവത്തന്തി. നേതം, ഭിക്ഖവേ, അപ്പസന്നാനം വാ പസാദായ പസന്നാനം വാ ഭിയ്യോഭാവായ. അഥ ഖ്വേതം, ഭിക്ഖവേ, അപ്പസന്നാനഞ്ചേവ അപ്പസാദായ പസന്നാനഞ്ച ഏകച്ചാനം അഞ്ഞഥത്തായാ’’തി.

അഥ ഖോ ഭഗവാ തേ [പണ്ഡുകലോഹിതകേ (സ്യാ.)] ഭിക്ഖൂ അനേകപരിയായേന വിഗരഹിത്വാ ദുബ്ഭരതായ ദുപ്പോസതായ മഹിച്ഛതായ അസന്തുട്ഠിതായ [അസന്തുട്ഠതായ (സ്യാ.), അസന്തുട്ഠിയാ (സീ.)] സങ്ഗണികായ കോസജ്ജസ്സ അവണ്ണം ഭാസിത്വാ അനേകപരിയായേന സുഭരതായ സുപോസതായ അപ്പിച്ഛസ്സ സന്തുട്ഠസ്സ സല്ലേഖസ്സ ധുതസ്സ പാസാദികസ്സ അപചയസ്സ വീരിയാരമ്ഭസ്സ [വിരിയാരമ്ഭസ്സ (സീ.), വീരിയാരബ്ഭസ്സ (ക.)] വണ്ണം ഭാസിത്വാ ഭിക്ഖൂനം തദനുച്ഛവികം തദനുലോമികം ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ പണ്ഡുകലോഹിതകാനം ഭിക്ഖൂനം തജ്ജനീയകമ്മം കരോതു. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, കാതബ്ബം. പഠമം പണ്ഡുകലോഹിതകാ ഭിക്ഖൂ ചോദേതബ്ബാ, ചോദേത്വാ സാരേതബ്ബാ, സാരേത്വാ ആപത്തിം [ആപത്തി (സീ. സ്യാ.)] ആരോപേതബ്ബാ, ആപത്തിം ആരോപേത്വാ ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

൩. ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. ഇമേ പണ്ഡുകലോഹിതകാ ഭിക്ഖൂ അത്തനാ ഭണ്ഡനകാരകാ കലഹകാരകാ വിവാദകാരകാ ഭസ്സകാരകാ സങ്ഘേ അധികരണകാരകാ, യേപി ചഞ്ഞേ ഭിക്ഖൂ ഭണ്ഡനകാരകാ കലഹകാരകാ വിവാദകാരകാ ഭസ്സകാരകാ സങ്ഘേ അധികരണകാരകാ തേ ഉപസങ്കമിത്വാ ഏവം വദന്തി – ‘മാ ഖോ തുമ്ഹേ, ആയസ്മന്തോ, ഏസോ അജേസി. ബലവാബലവം പടിമന്തേഥ. തുമ്ഹേ തേന പണ്ഡിതതരാ ച ബ്യത്തതരാ ച ബഹുസ്സുതതരാ ച അലമത്തതരാ ച. മാ ചസ്സ ഭായിത്ഥ. മയമ്പി തുമ്ഹാകം പക്ഖാ ഭവിസ്സാമാ’തി. തേന അനുപ്പന്നാനി ചേവ ഭണ്ഡനാനി ഉപ്പജ്ജന്തി, ഉപ്പന്നാനി ച ഭണ്ഡനാനി ഭിയ്യോഭാവായ വേപുല്ലായ സംവത്തന്തി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ പണ്ഡുകലോഹിതകാനം ഭിക്ഖൂനം തജ്ജനീയകമ്മം കരേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. ഇമേ പണ്ഡുകലോഹിതകാ ഭിക്ഖൂ അത്തനാ ഭണ്ഡനകാരകാ…പേ… സങ്ഘേ അധികരണകാരകാ, യേപി ചഞ്ഞേ ഭിക്ഖൂ ഭണ്ഡനകാരകാ…പേ… സങ്ഘേ അധികരണകാരകാ തേ ഉപസങ്കമിത്വാ ഏവം വദന്തി – ‘മാ ഖോ തുമ്ഹേ, ആയസ്മന്തോ, ഏസോ അജേസി. ബലവാബലവം പടിമന്തേഥ. തുമ്ഹേ തേന പണ്ഡിതതരാ ച ബ്യത്തതരാ ച ബഹുസ്സുതതരാ ച അലമത്തതരാ ച. മാ ചസ്സ ഭായിത്ഥ. മയമ്പി തുമ്ഹാകം പക്ഖാ ഭവിസ്സാമാ’തി. തേന അനുപ്പന്നാനി ചേവ ഭണ്ഡനാനി ഉപ്പജ്ജന്തി, ഉപ്പന്നാനി ച ഭണ്ഡനാനി ഭിയ്യോഭാവായ വേപുല്ലായ സംവത്തന്തി. സങ്ഘോ പണ്ഡുകലോഹിതകാനം ഭിക്ഖൂനം തജ്ജനീയകമ്മം കരോതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി പണ്ഡുകലോഹിതകാനം ഭിക്ഖൂനം തജ്ജനീയസ്സ കമ്മസ്സ കരണം, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദുതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി – സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. ഇമേ പണ്ഡുകലോഹിതകാ ഭിക്ഖൂ അത്തനാ ഭണ്ഡനകാരകാ…പേ… സങ്ഘേ അധികരണകാരകാ, യേപി ചഞ്ഞേ ഭിക്ഖൂ ഭണ്ഡനകാരകാ…പേ… സങ്ഘേ അധികരണകാരകാ തേ ഉപസങ്കമിത്വാ ഏവം വദന്തി – ‘മാ ഖോ തുമ്ഹേ, ആയസ്മന്തോ, ഏസോ അജേസി. ബലവാബലവം പടിമന്തേഥ. തുമ്ഹേ തേന പണ്ഡിതതരാ ച ബ്യത്തതരാ ച ബഹുസ്സുതതരാ ച അലമത്തതരാ ച. മാ ചസ്സ ഭായിത്ഥ. മയമ്പി തുമ്ഹാകം പക്ഖാ ഭവിസ്സാമാ’തി. തേന അനുപ്പന്നാനി ചേവ ഭണ്ഡനാനി ഉപ്പജ്ജന്തി, ഉപ്പന്നാനി ച ഭണ്ഡനാനി ഭിയ്യോഭാവായ വേപുല്ലായ സംവത്തന്തി. സങ്ഘോ പണ്ഡുകലോഹിതകാനം ഭിക്ഖൂനം തജ്ജനീയകമ്മം കരോതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി പണ്ഡുകലോഹിതകാനം ഭിക്ഖൂനം തജ്ജനീയസ്സ കമ്മസ്സ കരണം, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘തതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി – സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. ഇമേ പണ്ഡുകലോഹിതകാ ഭിക്ഖൂ അത്തനാ ഭണ്ഡനകാരകാ…പേ… സങ്ഘേ അധികരണകാരകാ, യേപി ചഞ്ഞേ ഭിക്ഖൂ ഭണ്ഡനകാരകാ…പേ… സങ്ഘേ അധികരണകാരകാ തേ ഉപസങ്കമിത്വാ ഏവം വദന്തി – ‘മാ ഖോ തുമ്ഹേ, ആയസ്മന്തോ, ഏസോ അജേസി. ബലവാബലവം പടിമന്തേഥ. തുമ്ഹേ തേന പണ്ഡിതതരാ ച ബ്യത്തതരാ ച ബഹുസ്സുതതരാ ച അലമത്തതരാ ച. മാ ചസ്സ ഭായിത്ഥ. മയമ്പി തുമ്ഹാകം പക്ഖാ ഭവിസ്സാമാ’തി. തേന അനുപ്പന്നാനി ചേവ ഭണ്ഡനാനി ഉപ്പജ്ജന്തി, ഉപ്പന്നാനി ച ഭണ്ഡനാനി ഭിയ്യോഭാവായ വേപുല്ലായ സംവത്തന്തി. സങ്ഘോ പണ്ഡുകലോഹിതകാനം ഭിക്ഖൂനം തജ്ജനീയകമ്മം കരോതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി പണ്ഡുകലോഹിതകാനം ഭിക്ഖൂനം തജ്ജനീയസ്സ കമ്മസ്സ കരണം, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘കതം സങ്ഘേന പണ്ഡുകലോഹിതകാനം ഭിക്ഖൂനം തജ്ജനീയകമ്മം. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

അധമ്മകമ്മദ്വാദസകം

൪. ‘‘തീഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തജ്ജനീയകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച [അധമ്മകമ്മഞ്ചേവ (സ്യാ.)] ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച. അസമ്മുഖാ കതം ഹോതി, അപ്പടിപുച്ഛാ കതം ഹോതി, അപ്പടിഞ്ഞായ കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തജ്ജനീയകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തജ്ജനീയകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച. അനാപത്തിയാ കതം ഹോതി, അദേസനാഗാമിനിയാ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, ദേസിതായ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തജ്ജനീയകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തജ്ജനീയകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച. അചോദേത്വാ കതം ഹോതി, അസാരേത്വാ കതം ഹോതി, ആപത്തിം അനാരോപേത്വാ കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തജ്ജനീയകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തജ്ജനീയകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച. അസമ്മുഖാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തജ്ജനീയകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തജ്ജനീയകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച. അപ്പടിപുച്ഛാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തജ്ജനീയകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തജ്ജനീയകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച. അപ്പടിഞ്ഞായ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തജ്ജനീയകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തജ്ജനീയകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച. അനാപത്തിയാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തജ്ജനീയകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തജ്ജനീയകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച. അദേസനാഗാമിനിയാ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തജ്ജനീയകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തജ്ജനീയകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച. ദേസിതായ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തജ്ജനീയകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തജ്ജനീയകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച. അചോദേത്വാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തജ്ജനീയകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തജ്ജനീയകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച. അസാരേത്വാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തജ്ജനീയകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തജ്ജനീയകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച. ആപത്തിം അനാരോപേത്വാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തജ്ജനീയകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച.

അധമ്മകമ്മദ്വാദസകം നിട്ഠിതം.

ധമ്മകമ്മദ്വാദസകം

൫. ‘‘തീഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തജ്ജനീയകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച. സമ്മുഖാ കതം ഹോതി, പടിപുച്ഛാ കതം ഹോതി, പടിഞ്ഞായ കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തജ്ജനീയകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തജ്ജനീയകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച. ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, ദേസനാഗാമിനിയാ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, അദേസിതായ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തജ്ജനീയകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തജ്ജനീയകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച. ചോദേത്വാ കതം ഹോതി, സാരേത്വാ കതം ഹോതി, ആപത്തിം ആരോപേത്വാ കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തജ്ജനീയകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തജ്ജനീയകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച. സമ്മുഖാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തജ്ജനീയകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തജ്ജനീയകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച. പടിപുച്ഛാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തജ്ജനീയകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തജ്ജനീയകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച. പടിഞ്ഞായ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തജ്ജനീയകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തജ്ജനീയകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച. ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തജ്ജനീയകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തജ്ജനീയകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച. ദേസനാഗാമിനിയാ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തജ്ജനീയകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തജ്ജനീയകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച. അദേസിതായ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തജ്ജനീയകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തജ്ജനീയകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച. ചോദേത്വാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തജ്ജനീയകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തജ്ജനീയകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച. സാരേത്വാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തജ്ജനീയകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തജ്ജനീയകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച. ആപത്തിം ആരോപേത്വാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തജ്ജനീയകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച.

ധമ്മകമ്മദ്വാദസകം നിട്ഠിതം.

ആകങ്ഖമാനഛക്കം

൬. [പരി. ൩൨൩] ‘‘തീഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, തജ്ജനീയകമ്മം കരേയ്യ. ഭണ്ഡനകാരകോ ഹോതി കലഹകാരകോ വിവാദകാരകോ ഭസ്സകാരകോ സങ്ഘേ അധികരണകാരകോ; ബാലോ ഹോതി അബ്യത്തോ ആപത്തിബഹുലോ അനപദാനോ; ഗിഹിസംസട്ഠോ വിഹരതി അനനുലോമികേഹി ഗിഹിസംസഗ്ഗേഹി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, തജ്ജനീയകമ്മം കരേയ്യ.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, തജ്ജനീയകമ്മം കരേയ്യ. അധിസീലേ സീലവിപന്നോ ഹോതി, അജ്ഝാചാരേ ആചാരവിപന്നോ ഹോതി, അതിദിട്ഠിയാ ദിട്ഠിവിപന്നോ ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, തജ്ജനീയകമ്മം കരേയ്യ.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, തജ്ജനീയകമ്മം കരേയ്യ. ബുദ്ധസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, ധമ്മസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, സങ്ഘസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, തജ്ജനീയകമ്മം കരേയ്യ.

‘‘തിണ്ണം, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂനം, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, തജ്ജനീയകമ്മം കരേയ്യ. ഏകോ ഭണ്ഡനകാരകോ ഹോതി കലഹകാരകോ വിവാദകാരകോ ഭസ്സകാരകോ സങ്ഘേ അധികരണകാരകോ; ഏകോ ബാലോ ഹോതി അബ്യത്തോ ആപത്തിബഹുലോ അനപദാനോ; ഏകോ ഗിഹിസംസട്ഠോ വിഹരതി അനനുലോമികേഹി ഗിഹിസംസഗ്ഗേഹി – ഇമേസം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തിണ്ണം ഭിക്ഖൂനം, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, തജ്ജനീയകമ്മം കരേയ്യ.

‘‘അപരേസമ്പി, ഭിക്ഖവേ, തിണ്ണം ഭിക്ഖൂനം, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, തജ്ജനീയകമ്മം കരേയ്യ. ഏകോ അധിസീലേ സീലവിപന്നോ ഹോതി, ഏകോ അജ്ഝാചാരേ ആചാരവിപന്നോ ഹോതി, ഏകോ അതിദിട്ഠിയാ ദിട്ഠിവിപന്നോ ഹോതി – ഇമേസം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തിണ്ണം ഭിക്ഖൂനം, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, തജ്ജനീയകമ്മം കരേയ്യ.

‘‘അപരേസമ്പി, ഭിക്ഖവേ, തിണ്ണം ഭിക്ഖൂനം, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, തജ്ജനീയകമ്മം കരേയ്യ. ഏകോ ബുദ്ധസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, ഏകോ ധമ്മസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, ഏകോ സങ്ഘസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി – ഇമേസം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തിണ്ണം ഭിക്ഖൂനം, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, തജ്ജനീയകമ്മം കരേയ്യ.

ആകങ്ഖമാനഛക്കം നിട്ഠിതം.

അട്ഠാരസവത്തം

൭. ‘‘തജ്ജനീയകമ്മകതേന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ സമ്മാ വത്തിതബ്ബം. തത്രായം സമ്മാവത്തനാ – ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, ന നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, ന സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ, ന ഭിക്ഖുനോവാദകസമ്മുതി [സമ്മതി (സ്യാ.)] സാദിതബ്ബാ, സമ്മതേനപി ഭിക്ഖുനിയോ ന ഓവദിതബ്ബാ. യായ ആപത്തിയാ സങ്ഘേന തജ്ജനീയകമ്മം കതം ഹോതി സാ ആപത്തി ന ആപജ്ജിതബ്ബാ, അഞ്ഞാ വാ താദിസികാ, തതോ വാ പാപിട്ഠതരാ; കമ്മം ന ഗരഹിതബ്ബം, കമ്മികാ ന ഗരഹിതബ്ബാ. ന പകതത്തസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഉപോസഥോ ഠപേതബ്ബോ, ന പവാരണാ ഠപേതബ്ബാ, ന സവചനീയം കാതബ്ബം, ന അനുവാദോ പട്ഠപേതബ്ബോ, ന ഓകാസോ കാരേതബ്ബോ, ന ചോദേതബ്ബോ, ന സാരേതബ്ബോ, ന ഭിക്ഖൂഹി [ന ഭിക്ഖൂ ഭിക്ഖൂഹി (സ്യാ.)] സമ്പയോജേതബ്ബ’’ന്തി.

തജ്ജനീയകമ്മേ അട്ഠാരസവത്തം നിട്ഠിതം.

നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബഅട്ഠാരസകം

൮. അഥ ഖോ സങ്ഘോ പണ്ഡുകലോഹിതകാനം ഭിക്ഖൂനം തജ്ജനീയകമ്മം അകാസി. തേ സങ്ഘേന തജ്ജനീയകമ്മകതാ സമ്മാ വത്തന്തി, ലോമം പാതേന്തി, നേത്ഥാരം വത്തന്തി, ഭിക്ഖൂ ഉപസങ്കമിത്വാ ഏവം വദന്തി – ‘‘മയം, ആവുസോ, സങ്ഘേന തജ്ജനീയകമ്മകതാ സമ്മാ വത്താമ, ലോമം പാതേമ, നേത്ഥാരം വത്താമ, കഥം നു ഖോ അമ്ഹേഹി പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി? ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ…. ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ പണ്ഡുകലോഹിതകാനം ഭിക്ഖൂനം തജ്ജനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതു.

പഞ്ചഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ തജ്ജനീയകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. ഉപസമ്പാദേതി, നിസ്സയം ദേതി, സാമണേരം ഉപട്ഠാപേതി, ഭിക്ഖുനോവാദകസമ്മുതിം സാദിയതി, സമ്മതോപി ഭിക്ഖുനിയോ ഓവദതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ തജ്ജനീയകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

[പരി. ൪൨൦] ‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ തജ്ജനീയകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. യായ ആപത്തിയാ സങ്ഘേന തജ്ജനീയകമ്മം കതം ഹോതി തം ആപത്തിം ആപജ്ജതി, അഞ്ഞം വാ താദിസികം, തതോ വാ പാപിട്ഠതരം; കമ്മം ഗരഹതി, കമ്മികേ ഗരഹതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ തജ്ജനീയകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

‘‘അട്ഠഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ തജ്ജനീയകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. പകതത്തസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഉപോസഥം ഠപേതി, പവാരണം ഠപേതി, സവചനീയം കരോതി, അനുവാദം പട്ഠപേതി, ഓകാസം കാരേതി, ചോദേതി, സാരേതി, ഭിക്ഖൂഹി സമ്പയോജേതി [ഭിക്ഖൂ ഭിക്ഖൂഹി സമ്പയോജേതി (സ്യാ.)] – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, അട്ഠഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ തജ്ജനീയകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബഅട്ഠാരസകം നിട്ഠിതം.

പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബഅട്ഠാരസകം

൯. ‘‘പഞ്ചഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ തജ്ജനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. ന ഉപസമ്പാദേതി, ന നിസ്സയം ദേതി, ന സാമണേരം ഉപട്ഠാപേതി, ന ഭിക്ഖുനോവാദകസമ്മുതിം സാദിയതി, സമ്മതോപി ഭിക്ഖുനിയോ ന ഓവദതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ തജ്ജനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ തജ്ജനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. യായ ആപത്തിയാ സങ്ഘേന തജ്ജനീയകമ്മം കതം ഹോതി തം ആപത്തിം ന ആപജ്ജതി, അഞ്ഞം വാ താദിസികം, തതോ വാ പാപിട്ഠതരം; കമ്മം ന ഗരഹതി, കമ്മികേ ന ഗരഹതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ തജ്ജനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

‘‘അട്ഠഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ തജ്ജനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

ന പകതത്തസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഉപോസഥം ഠപേതി, ന പവാരണം ഠപേതി, ന സവചനീയം കരോതി, ന അനുവാദം പട്ഠപേതി, ന ഓകാസം കാരേതി, ന ചോദേതി, ന സാരേതി, ന ഭിക്ഖൂഹി സമ്പയോജേതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, അട്ഠഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, തജ്ജനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബഅട്ഠാരസകം നിട്ഠിതം.

൧൦. ‘‘ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. തേഹി, ഭിക്ഖവേ, പണ്ഡുകലോഹിതകേഹി ഭിക്ഖൂഹി സങ്ഘം ഉപസങ്കമിത്വാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ വുഡ്ഢാനം ഭിക്ഖൂനം പാദേ വന്ദിത്വാ ഉക്കുടികം നിസീദിത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാ ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘മയം, ഭന്തേ, സങ്ഘേന തജ്ജനീയകമ്മകതാ സമ്മാ വത്താമ, ലോമം പാതേമ, നേത്ഥാരം വത്താമ, തജ്ജനീയസ്സ കമ്മസ്സ പടിപ്പസ്സദ്ധിം യാചാമാ’തി. ദുതിയമ്പി യാചിതബ്ബാ. തതിയമ്പി യാചിതബ്ബാ. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. ഇമേ പണ്ഡുകലോഹിതകാ ഭിക്ഖൂ സങ്ഘേന തജ്ജനീയകമ്മകതാ സമ്മാ വത്തന്തി, ലോമം പാതേന്തി, നേത്ഥാരം വത്തന്തി, തജ്ജനീയസ്സ കമ്മസ്സ പടിപ്പസ്സദ്ധിം യാചന്തി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ പണ്ഡുകലോഹിതകാനം ഭിക്ഖൂനം തജ്ജനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. ഇമേ പണ്ഡുകലോഹിതകാ ഭിക്ഖൂ സങ്ഘേന തജ്ജനീയകമ്മകതാ സമ്മാ വത്തന്തി, ലോമം പാതേന്തി, നേത്ഥാരം വത്തന്തി, തജ്ജനീയസ്സ കമ്മസ്സ പടിപ്പസ്സദ്ധിം യാചന്തി. സങ്ഘോ പണ്ഡുകലോഹിതകാനം ഭിക്ഖൂനം തജ്ജനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി പണ്ഡുകലോഹിതകാനം ഭിക്ഖൂനം തജ്ജനീയസ്സ കമ്മസ്സ പടിപ്പസ്സദ്ധി, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദുതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി – സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. ഇമേ പണ്ഡുകലോഹിതകാ ഭിക്ഖൂ സങ്ഘേന തജ്ജനീയകമ്മകതാ സമ്മാ വത്തന്തി, ലോമം പാതേന്തി, നേത്ഥാരം വത്തന്തി, തജ്ജനീയസ്സ കമ്മസ്സ പടിപ്പസ്സദ്ധിം യാചന്തി. സങ്ഘോ പണ്ഡുകലോഹിതകാനം ഭിക്ഖൂനം തജ്ജനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി പണ്ഡുകലോഹിതകാനം ഭിക്ഖൂനം തജ്ജനീയസ്സ കമ്മസ്സ പടിപ്പസ്സദ്ധി, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘തതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി – സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. ഇമേ പണ്ഡുകലോഹിതകാ ഭിക്ഖൂ സങ്ഘേന തജ്ജനീയകമ്മകതാ സമ്മാ വത്തന്തി, ലോമം പാതേന്തി, നേത്ഥാരം വത്തന്തി, തജ്ജനീയസ്സ കമ്മസ്സ പടിപ്പസ്സദ്ധിം യാചന്തി. സങ്ഘോ പണ്ഡുകലോഹിതകാനം ഭിക്ഖൂനം തജ്ജനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി പണ്ഡുകലോഹിതകാനം ഭിക്ഖൂനം തജ്ജനീയസ്സ കമ്മസ്സ പടിപ്പസ്സദ്ധി, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘പടിപ്പസ്സദ്ധം സങ്ഘേന പണ്ഡുകലോഹിതകാനം ഭിക്ഖൂനം തജ്ജനീയകമ്മം. ഖമതി സങ്ഘസ്സ,

തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

തജ്ജനീയകമ്മം നിട്ഠിതം പഠമം.

൨. നിയസ്സകമ്മം

൧൧. തേന ഖോ പന സമയേന ആയസ്മാ സേയ്യസകോ ബാലോ ഹോതി അബ്യത്തോ ആപത്തിബഹുലോ അനപദാനോ; ഗിഹിസംസട്ഠോ വിഹരതി അനനുലോമികേഹി ഗിഹിസംസഗ്ഗേഹി; അപിസ്സു ഭിക്ഖൂ പകതാ [പകതത്താ (സീ. സ്യാ.)] പരിവാസം ദേന്താ മൂലായ പടികസ്സന്താ മാനത്തം ദേന്താ അബ്ഭേന്താ. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ആയസ്മാ സേയ്യസകോ ബാലോ ഭവിസ്സതി അബ്യത്തോ ആപത്തിബഹുലോ അനപദാനോ; ഗിഹിസംസട്ഠോ വിഹരിസ്സതി അനനുലോമികേഹി ഗിഹിസംസഗ്ഗേഹി; അപിസ്സു ഭിക്ഖൂ പകതാ പരിവാസം ദേന്താ മൂലായ പടികസ്സന്താ മാനത്തം ദേന്താ അബ്ഭേന്താ’’തി. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും.

അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ഭിക്ഖുസങ്ഘം സന്നിപാതാപേത്വാ ഭിക്ഖൂ പടിപുച്ഛി – ‘‘സച്ചം കിര, ഭിക്ഖവേ, സേയ്യസകോ ഭിക്ഖു ബാലോ അബ്യത്തോ ആപത്തിബഹുലോ അനപദാനോ; ഗിഹിസംസട്ഠോ വിഹരതി അനനുലോമികേഹി ഗിഹിസംസഗ്ഗേഹി; അപിസ്സു ഭിക്ഖൂ പകതാ പരിവാസം ദേന്താ മൂലായ പടികസ്സന്താ മാനത്തം ദേന്താ അബ്ഭേന്താ’’തി? ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി. വിഗരഹി ബുദ്ധോ ഭഗവാ – ‘‘അനനുച്ഛവികം, ഭിക്ഖവേ, തസ്സ മോഘപുരിസസ്സ അനനുലോമികം അപ്പതിരൂപം അസ്സാമണകം അകപ്പിയം അകരണീയം. കഥഞ്ഹി നാമ സോ, ഭിക്ഖവേ, മോഘപുരിസോ ബാലോ ഭവിസ്സതി അബ്യത്തോ ആപത്തിബഹുലോ അനപദാനോ; ഗിഹിസംസട്ഠോ വിഹരിസ്സതി അനനുലോമികേഹി ഗിഹിസംസഗ്ഗേഹി; അപിസ്സു ഭിക്ഖൂ പകതാ പരിവാസം ദേന്താ മൂലായ പടികസ്സന്താ മാനത്തം ദേന്താ അബ്ഭേന്താ. നേതം, ഭിക്ഖവേ, അപ്പസന്നാനം വാ പസാദായ…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ സേയ്യസകസ്സ ഭിക്ഖുനോ നിയസ്സകമ്മം [നിയസകമ്മം (ക.)] കരോതു – നിസ്സായ തേ വത്ഥബ്ബന്തി. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, കാതബ്ബം. പഠമം സേയ്യസകോ ഭിക്ഖു ചോദേതബ്ബോ, ചോദേത്വാ സാരേതബ്ബോ, സാരേത്വാ ആപത്തിം ആരോപേതബ്ബോ [ആപത്തി ആരോപേതബ്ബാ (സീ. സ്യാ.)], ആപത്തിം ആരോപേത്വാ ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

൧൨. ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം സേയ്യസകോ ഭിക്ഖു ബാലോ അബ്യത്തോ ആപത്തിബഹുലോ അനപദാനോ; ഗിഹിസംസട്ഠോ വിഹരതി അനനുലോമികേഹി ഗിഹിസംസഗ്ഗേഹി; അപിസ്സു ഭിക്ഖൂ പകതാ പരിവാസം ദേന്താ മൂലായ പടികസ്സന്താ മാനത്തം ദേന്താ അബ്ഭേന്താ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ സേയ്യസകസ്സ ഭിക്ഖുനോ നിയസ്സകമ്മം കരേയ്യ – നിസ്സായ തേ വത്ഥബ്ബന്തി. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം സേയ്യസകോ ഭിക്ഖു ബാലോ അബ്യത്തോ ആപത്തിബഹുലോ അനപദാനോ; ഗിഹിസംസട്ഠോ വിഹരതി അനനുലോമികേഹി ഗിഹിസംസഗ്ഗേഹി; അപിസ്സു ഭിക്ഖൂ പകതാ പരിവാസം ദേന്താ മൂലായ പടികസ്സന്താ മാനത്തം ദേന്താ അബ്ഭേന്താ. സങ്ഘോ സേയ്യസകസ്സ ഭിക്ഖുനോ നിയസ്സകമ്മം കരോതി – നിസ്സായ തേ വത്ഥബ്ബന്തി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി സേയ്യസകസ്സ ഭിക്ഖുനോ നിയസ്സസ്സ കമ്മസ്സ കരണം – നിസ്സായ തേ വത്ഥബ്ബന്തി, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദുതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ… തതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി – സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം സേയ്യസകോ ഭിക്ഖു ബാലോ അബ്യത്തോ ആപത്തിബഹുലോ അനപദാനോ; ഗിഹിസംസട്ഠോ വിഹരതി അനനുലോമികേഹി ഗിഹിസംസഗ്ഗേഹി; അപിസ്സു ഭിക്ഖൂ പകതാ പരിവാസം ദേന്താ മൂലായ പടികസ്സന്താ മാനത്തം ദേന്താ അബ്ഭേന്താ. സങ്ഘോ സേയ്യസകസ്സ ഭിക്ഖുനോ നിയസ്സകമ്മം കരോതി – നിസ്സായ തേ വത്ഥബ്ബന്തി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി സേയ്യസകസ്സ ഭിക്ഖുനോ നിയസ്സസ്സ കമ്മസ്സ കരണം – നിസ്സായ തേ വത്ഥബ്ബന്തി, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘കതം സങ്ഘേന സേയ്യസകസ്സ ഭിക്ഖുനോ നിയസ്സകമ്മം – നിസ്സായ തേ വത്ഥബ്ബന്തി. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

അധമ്മകമ്മദ്വാദസകം

൧൩. ‘‘തീഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം നിയസ്സകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച. അസമ്മുഖാ കതം ഹോതി, അപ്പടിപുച്ഛാ കതം ഹോതി, അപ്പടിഞ്ഞായ കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം നിയസ്സകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം നിയസ്സകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച. അനാപത്തിയാ കതം ഹോതി, അദേസനാഗാമിനിയാ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, ദേസിതായ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം നിയസ്സകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം നിയസ്സകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച. അചോദേത്വാ കതം ഹോതി, അസാരേത്വാ കതം ഹോതി, ആപത്തിം അനാരോപേത്വാ കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം നിയസ്സകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ…പേ… അസമ്മുഖാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ…പേ….

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ…പേ… അപ്പടിപുച്ഛാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ…പേ….

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ…പേ… അപ്പടിഞ്ഞായ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ…പേ….

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ…പേ… അനാപത്തിയാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ…പേ….

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ…പേ… അദേസനാഗാമിനിയാ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ…പേ….

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ…പേ… ദേസിതായ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ…പേ….

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ…പേ… അചോദേത്വാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ…പേ….

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ…പേ… അസാരേത്വാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ…പേ….

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം നിയസ്സകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച. ആപത്തിം അനാരോപേത്വാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം നിയസ്സകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച.

അധമ്മകമ്മദ്വാദസകം നിട്ഠിതം.

ധമ്മകമ്മദ്വാദസകം

൧൪. ‘‘തീഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം നിയസ്സകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച. സമ്മുഖാ കതം ഹോതി, പടിപുച്ഛാ കതം ഹോതി, പടിഞ്ഞായ കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം നിയസ്സകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം നിയസ്സകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച. ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, ദേസനാഗാമിനിയാ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, അദേസിതായ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം നിയസ്സകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം നിയസ്സകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച. ചോദേത്വാ കതം ഹോതി, സാരേത്വാ കതം ഹോതി, ആപത്തിം ആരോപേത്വാ കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം നിയസ്സകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ…പേ… സമ്മുഖാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ…പേ….

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ…പേ… പടിപുച്ഛാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ…പേ….

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ…പേ… പടിഞ്ഞായ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ…പേ….

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ…പേ… ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ…പേ….

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ…പേ… ദേസനാഗാമിനിയാ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ…പേ….

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ…പേ… അദേസിതായ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ…പേ….

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ…പേ… ചോദേത്വാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ…പേ….

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ…പേ… സാരേത്വാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ…പേ….

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം നിയസ്സകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച. ആപത്തിം ആരോപേത്വാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം നിയസ്സകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച.

ധമ്മകമ്മദ്വാദസകം നിട്ഠിതം.

ആകങ്ഖമാനഛക്കം

൧൫. [പരി. ൩൨൩] ‘‘തീഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, നിയസ്സകമ്മം കരേയ്യ. ഭണ്ഡനകാരകോ ഹോതി കലഹകാരകോ വിവാദകാരകോ ഭസ്സകാരകോ സങ്ഘേ അധികരണകാരകോ; ബാലോ ഹോതി അബ്യത്തോ ആപത്തിബഹുലോ അനപദാനോ; ഗിഹിസംസട്ഠോ വിഹരതി അനനുലോമികേഹി ഗിഹിസംസഗ്ഗേഹി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, നിയസ്സകമ്മം കരേയ്യ.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, നിയസ്സകമ്മം കരേയ്യ. അധിസീലേ സീലവിപന്നോ ഹോതി, അജ്ഝാചാരേ ആചാരവിപന്നോ ഹോതി, അതിദിട്ഠിയാ ദിട്ഠിവിപന്നോ ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, നിയസ്സകമ്മം കരേയ്യ.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, നിയസ്സകമ്മം കരേയ്യ. ബുദ്ധസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, ധമ്മസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, സങ്ഘസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, നിയസ്സകമ്മം കരേയ്യ.

‘‘തിണ്ണം, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂനം, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, നിയസ്സകമ്മം കരേയ്യ. ഏകോ ഭണ്ഡനകാരകോ ഹോതി കലഹകാരകോ വിവാദകാരകോ ഭസ്സകാരകോ സങ്ഘേ അധികരണകാരകോ; ഏകോ ബാലോ ഹോതി, അബ്യത്തോ ആപത്തിബഹുലോ അനപദാനോ; ഏകോ ഗിഹിസംസട്ഠോ വിഹരതി അനനുലോമികേഹി ഗിഹിസംസഗ്ഗേഹി – ഇമേസം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തിണ്ണം ഭിക്ഖൂനം, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, നിയസ്സകമ്മം കരേയ്യ.

‘‘അപരേസമ്പി, ഭിക്ഖവേ, തിണ്ണം ഭിക്ഖൂനം, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, നിയസ്സകമ്മം കരേയ്യ. ഏകോ അധിസീലേ സീലവിപന്നോ ഹോതി, ഏകോ അജ്ഝാചാരേ ആചാരവിപന്നോ ഹോതി, ഏകോ അതിദിട്ഠിയാ ദിട്ഠിവിപന്നോ ഹോതി – ഇമേസം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തിണ്ണം ഭിക്ഖൂനം, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, നിയസ്സകമ്മം കരേയ്യ.

‘‘അപരേസമ്പി, ഭിക്ഖവേ, തിണ്ണം ഭിക്ഖൂനം, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, നിയസ്സകമ്മം കരേയ്യ. ഏകോ ബുദ്ധസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, ഏകോ ധമ്മസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, ഏകോ സങ്ഘസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി – ഇമേസം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തിണ്ണം ഭിക്ഖൂനം, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, നിയസ്സകമ്മം കരേയ്യ.

ആകങ്ഖമാനഛക്കം നിട്ഠിതം.

അട്ഠാരസവത്തം

൧൬. ‘‘നിയസ്സകമ്മകതേന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ സമ്മാ വത്തിതബ്ബം. തത്രായം സമ്മാവത്തനാ – ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, ന നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, ന സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ, ന ഭിക്ഖുനോവാദകസമ്മുതി സാദിതബ്ബാ, സമ്മതേനപി ഭിക്ഖുനിയോ ന ഓവദിതബ്ബാ. യായ ആപത്തിയാ സങ്ഘേന നിയസ്സകമ്മം കതം ഹോതി സാ ആപത്തി ന ആപജ്ജിതബ്ബാ, അഞ്ഞാ വാ താദിസികാ, തതോ വാ പാപിട്ഠതരാ; കമ്മം ന ഗരഹിതബ്ബം, കമ്മികാ ന ഗരഹിതബ്ബാ. ന പകതത്തസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഉപോസഥോ ഠപേതബ്ബോ, ന പവാരണാ ഠപേതബ്ബാ, ന സവചനീയം കാതബ്ബം, ന അനുവാദോ പട്ഠപേതബ്ബോ, ന ഓകാസോ കാരാപേതബ്ബോ, ന ചോദേതബ്ബോ, ന സാരേതബ്ബോ, ന ഭിക്ഖൂഹി സമ്പയോജേതബ്ബ’’ന്തി.

നിയസ്സകമ്മേ അട്ഠാരസവത്തം നിട്ഠിതം.

൧൭. അഥ ഖോ സങ്ഘോ സേയ്യസകസ്സ ഭിക്ഖുനോ നിയസ്സകമ്മം അകാസി – നിസ്സായ തേ വത്ഥബ്ബന്തി. സോ സങ്ഘേന നിയസ്സകമ്മകതോ കല്യാണമിത്തേ സേവമാനോ ഭജമാനോ പയിരുപാസമാനോ ഉദ്ദിസാപേന്തോ പരിപുച്ഛന്തോ ബഹുസ്സുതോ ഹോതി, ആഗതാഗമോ ധമ്മധരോ വിനയധരോ മാതികാധരോ പണ്ഡിതോ വിയത്തോ മേധാവീ ലജ്ജീ കുക്കുച്ചകോ സിക്ഖാകാമോ. സമ്മാ വത്തതി, ലോമം പാതേതി, നേത്ഥാരം വത്തതി, ഭിക്ഖൂ ഉപസങ്കമിത്വാ ഏവം വദേതി – ‘‘അഹം, ആവുസോ, സങ്ഘേന നിയസ്സകമ്മകതോ സമ്മാ വത്താമി, ലോമം പാതേമി, നേത്ഥാരം വത്താമി. കഥം നു ഖോ മയാ പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി? ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ…. ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ സേയ്യസകസ്സ ഭിക്ഖുനോ നിയസ്സകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതു.

നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബഅട്ഠാരസകം

൧൮. ‘‘പഞ്ചഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ നിയസ്സകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. ഉപസമ്പാദേതി, നിസ്സയം ദേതി, സാമണേരം ഉപട്ഠാപേതി, ഭിക്ഖുനോവാദകസമ്മുതിം സാദിയതി, സമ്മതോപി ഭിക്ഖുനിയോ ഓവദതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ നിയസ്സകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

[പരി. ൪൨൦] ‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ നിയസ്സകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. യായ ആപത്തിയാ സങ്ഘേന നിയസ്സകമ്മം കതം ഹോതി തം ആപത്തിം ആപജ്ജതി, അഞ്ഞം വാ താദിസികം, തതോ വാ പാപിട്ഠതരം; കമ്മം ഗരഹതി, കമ്മികേ ഗരഹതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ നിയസ്സകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

‘‘അട്ഠഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ നിയസ്സകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. പകതത്തസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഉപോസഥം ഠപേതി, പവാരണം ഠപേതി, സവചനീയം കരോതി, അനുവാദം പട്ഠപേതി, ഓകാസം കാരേതി, ചോദേതി, സാരേതി, ഭിക്ഖൂഹി സമ്പയോജേതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, അട്ഠഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ നിയസ്സകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബഅട്ഠാരസകം നിട്ഠിതം.

പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബഅട്ഠാരസകം

൧൯. ‘‘പഞ്ചഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ നിയസ്സകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. ന ഉപസമ്പാദേതി, ന നിസ്സയം ദേതി, ന സാമണേരം ഉപട്ഠാപേതി, ന ഭിക്ഖുനോവാദകസമ്മുതിം സാദിയതി, സമ്മതോപി ഭിക്ഖുനിയോ ന ഓവദതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ നിയസ്സകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ നിയസ്സകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. യായ ആപത്തിയാ സങ്ഘേന നിയസ്സകമ്മം കതം ഹോതി തം ആപത്തിം ന ആപജ്ജതി, അഞ്ഞം വാ താദിസികം, തതോ വാ പാപിട്ഠതരം; കമ്മം ന ഗരഹതി, കമ്മികേ ന ഗരഹതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ നിയസ്സകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

‘‘അട്ഠഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ നിയസ്സകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

ന പകതത്തസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഉപോസഥം ഠപേതി, ന പവാരണം ഠപേതി, ന സവചനീയം കരോതി, ന അനുവാദം പട്ഠപേതി, ന ഓകാസം കാരേതി, ന ചോദേതി, ന സാരേതി, ന ഭിക്ഖൂഹി സമ്പയോജേതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, അട്ഠഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ നിയസ്സകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബഅട്ഠാരസകം നിട്ഠിതം.

൨൦. ‘‘ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. തേന, ഭിക്ഖവേ, സേയ്യസകേന ഭിക്ഖുനാ സങ്ഘം ഉപസങ്കമിത്വാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ വുഡ്ഢാനം ഭിക്ഖൂനം പാദേ വന്ദിത്വാ ഉക്കുടികം നിസീദിത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാ ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘അഹം, ഭന്തേ, സങ്ഘേന നിയസ്സകമ്മകതോ സമ്മാ വത്താമി, ലോമം പാതേമി, നേത്ഥാരം വത്താമി, നിയസ്സസ്സ കമ്മസ്സ പടിപ്പസ്സദ്ധിം യാചാമീ’തി. ദുതിയമ്പി യാചിതബ്ബാ. തതിയമ്പി യാചിതബ്ബാ. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം സേയ്യസകോ ഭിക്ഖു സങ്ഘേന നിയസ്സകമ്മകതോ സമ്മാ വത്തതി, ലോമം പാതേതി, നേത്ഥാരം വത്തതി, നിയസ്സസ്സ കമ്മസ്സ പടിപ്പസ്സദ്ധിം യാചതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ സേയ്യസകസ്സ ഭിക്ഖുനോ നിയസ്സകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം സേയ്യസകോ ഭിക്ഖു സങ്ഘേന നിയസ്സകമ്മകതോ സമ്മാ വത്തതി, ലോമം പാതേതി, നേത്ഥാരം വത്തതി, നിയസ്സസ്സ കമ്മസ്സ പടിപ്പസ്സദ്ധിം യാചതി. സങ്ഘോ സേയ്യസകസ്സ ഭിക്ഖുനോ നിയസ്സകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി സേയ്യസകസ്സ ഭിക്ഖുനോ നിയസ്സസ്സ കമ്മസ്സ പടിപ്പസ്സദ്ധി, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദുതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി – സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം സേയ്യസകോ ഭിക്ഖു സങ്ഘേന നിയസ്സകമ്മകതോ സമ്മാ വത്തതി, ലോമം പാതേതി, നേത്ഥാരം വത്തതി, നിയസ്സസ്സ കമ്മസ്സ പടിപ്പസ്സദ്ധിം യാചതി. സങ്ഘോ സേയ്യസകസ്സ ഭിക്ഖുനോ നിയസ്സകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി സേയ്യസകസ്സ ഭിക്ഖുനോ നിയസ്സസ്സ കമ്മസ്സ പടിപ്പസ്സദ്ധി, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘തതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി – സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം സേയ്യസകോ ഭിക്ഖു സങ്ഘേന നിയസ്സകമ്മകതോ സമ്മാ വത്തതി, ലോമം പാതേതി, നേത്ഥാരം വത്തതി, നിയസ്സസ്സ കമ്മസ്സ പടിപ്പസ്സദ്ധിം യാചതി. സങ്ഘോ സേയ്യസകസ്സ ഭിക്ഖുനോ നിയസ്സകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി സേയ്യസകസ്സ ഭിക്ഖുനോ നിയസ്സസ്സ കമ്മസ്സ പടിപ്പസ്സദ്ധി, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘പടിപ്പസ്സദ്ധം സങ്ഘേന സേയ്യസകസ്സ ഭിക്ഖുനോ നിയസ്സകമ്മം. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

നിയസ്സകമ്മം നിട്ഠിതം ദുതിയം.

൩. പബ്ബാജനീയകമ്മം

൨൧. [ഇദം വത്ഥു പാരാ. ൪൩൧ ആദയോ] തേന ഖോ പന സമയേന അസ്സജിപുനബ്ബസുകാ നാമ [നാമ ഭിക്ഖൂ (ക.)] കീടാഗിരിസ്മിം ആവാസികാ ഹോന്തി അലജ്ജിനോ പാപഭിക്ഖൂ. തേ [ചൂളവ. ൨൯൨ ആദയോ] ഏവരൂപം അനാചാരം ആചരന്തി – മാലാവച്ഛം രോപേന്തിപി രോപാപേന്തിപി, സിഞ്ചന്തിപി സിഞ്ചാപേന്തിപി, ഓചിനന്തിപി ഓചിനാപേന്തിപി, ഗന്ഥേന്തിപി ഗന്ഥാപേന്തിപി, ഏകതോവണ്ടികമാലം കരോന്തിപി കാരാപേന്തിപി, ഉഭതോവണ്ടികമാലം കരോന്തിപി കാരാപേന്തിപി, മഞ്ജരികം കരോന്തിപി കാരാപേന്തിപി, വിധൂതികം [വിധുതികം (സ്യാ.)] കരോന്തിപി കാരാപേന്തിപി, വടംസകം കരോന്തിപി കാരാപേന്തിപി, ആവേളം കരോന്തിപി കാരാപേന്തിപി, ഉരച്ഛദം കരോന്തിപി കാരാപേന്തിപി. തേ കുലിത്ഥീനം കുലധീതാനം കുലകുമാരീനം കുലസുണ്ഹാനം കുലദാസീനം ഏകതോവണ്ടികമാലം ഹരന്തിപി ഹരാപേന്തിപി, ഉഭതോവണ്ടികമാലം ഹരന്തിപി ഹരാപേന്തിപി, മഞ്ജരികം ഹരന്തിപി ഹരാപേന്തിപി, വിധൂതികം ഹരന്തിപി ഹരാപേന്തിപി, വടംസകം ഹരന്തിപി ഹരാപേന്തിപി, ആവേളം ഹരന്തിപി ഹരാപേന്തിപി, ഉരച്ഛദം ഹരന്തിപി ഹരാപേന്തിപി. തേ കുലിത്ഥീഹി കുലധീതാഹി കുലകുമാരീഹി കുലസുണ്ഹാഹി കുലദാസീഹി സദ്ധിം ഏകഭാജനേപി ഭുഞ്ജന്തി, ഏകഥാലകേപി പിവന്തി, ഏകാസനേപി നിസീദന്തി, ഏകമഞ്ചേപി തുവട്ടേന്തി, ഏകത്ഥരണാപി തുവട്ടേന്തി, ഏകപാവുരണാപി തുവട്ടേന്തി, ഏകത്ഥരണപാവുരണാപി തുവട്ടേന്തി, വികാലേപി ഭുഞ്ജന്തി, മജ്ജമ്പി പിവന്തി, മാലാഗന്ധവിലേപനമ്പി ധാരേന്തി, നച്ചന്തിപി, ഗായന്തിപി, വാദേന്തിപി, ലാസേന്തിപി; നച്ചന്തിയാപി നച്ചന്തി, നച്ചന്തിയാപി ഗായന്തി, നച്ചന്തിയാപി വാദേന്തി, നച്ചന്തിയാപി ലാസേന്തി; ഗായന്തിയാപി നച്ചന്തി, ഗായന്തിയാപി ഗായന്തി, ഗായന്തിയാപി വാദേന്തി, ഗായന്തിയാപി ലാസേന്തി; വാദേന്തിയാപി നച്ചന്തി, വാദേന്തിയാപി ഗായന്തി, വാദേന്തിയാപി വാദേന്തി, വാദേന്തിയാപി ലാസേന്തി; ലാസേന്തിയാപി നച്ചന്തി, ലാസേന്തിയാപി ഗായന്തി, ലാസേന്തിയാപി വാദേന്തി, ലാസേന്തിയാപി ലാസേന്തി; അട്ഠപദേപി കീളന്തി, ദസപദേപി കീളന്തി, ആകാസേപി കീളന്തി, പരിഹാരപഥേപി കീളന്തി, സന്തികായപി കീളന്തി, ഖലികായപി കീളന്തി, ഘടികായപി കീളന്തി, സലാകഹത്ഥേനപി കീളന്തി, അക്ഖേനപി കീളന്തി, പങ്ഗചീരേനപി കീളന്തി, വങ്കകേനപി കീളന്തി, മോക്ഖചികായപി കീളന്തി, ചിങ്ഗുലകേനപി കീളന്തി, പത്താള്ഹകേനപി കീളന്തി, രഥകേനപി കീളന്തി, ധനുകേനപി കീളന്തി, അക്ഖരികായപി കീളന്തി, മനേസികായപി കീളന്തി, യഥാവജ്ജേനപി കീളന്തി; ഹത്ഥിസ്മിമ്പി സിക്ഖന്തി, അസ്സസ്മിമ്പി സിക്ഖന്തി, രഥസ്മിമ്പി സിക്ഖന്തി, ധനുസ്മിമ്പി സിക്ഖന്തി, ഥരുസ്മിമ്പി സിക്ഖന്തി; ഹത്ഥിസ്സപി പുരതോ ധാവന്തി, അസ്സസ്സപി പുരതോ ധാവന്തി, രഥസ്സപി പുരതോ [പുരതോ ധാവന്തി (സ്യാ.)] ധാവന്തിപി ആധാവന്തിപി; ഉസ്സേളേന്തിപി, അപ്ഫോടേന്തിപി, നിബ്ബുജ്ഝന്തിപി, മുട്ഠീഹിപി യുജ്ഝന്തി; രങ്ഗമജ്ഝേപി സങ്ഘാടിം പത്ഥരിത്വാ നച്ചകിം [നച്ചന്തിം (സീ. സ്യാ.)] ഏവം വദന്തി – ‘‘ഇധ, ഭഗിനി, നച്ചസ്സൂ’’തി; നലാടികമ്പി ദേന്തി; വിവിധമ്പി അനാചാരം ആചരന്തി.

൨൨. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു കാസീസു വസ്സംവുട്ഠോ [വസ്സംവുത്ഥോ (സീ. സ്യാ.)] സാവത്ഥിം ഗച്ഛന്തോ ഭഗവന്തം ദസ്സനായ യേന കീടാഗിരി തദവസരി. അഥ ഖോ സോ ഭിക്ഖു പുബ്ബണ്ഹസമയം നിവാസേത്വാ പത്തചീവരമാദായ കീടാഗിരിം പിണ്ഡായ പാവിസി പാസാദികേന അഭിക്കന്തേന പടിക്കന്തേന ആലോകിതേന വിലോകിതേന സമിഞ്ജിതേന [സമ്മിഞ്ജിതേന (സീ. സ്യാ. കം.)] പസാരിതേന, ഓക്ഖിത്തചക്ഖു ഇരിയാപഥസമ്പന്നോ. മനുസ്സാ തം ഭിക്ഖും പസ്സിത്വാ ഏവമാഹംസു – ‘‘ക്വായം അബലബലോ വിയ മന്ദമന്ദോ വിയ ഭാകുടികഭാകുടികോ വിയ? കോ ഇമസ്സ ഉപഗതസ്സ പിണ്ഡകമ്പി ദസ്സതി? അമ്ഹാകം പന അയ്യാ അസ്സജിപുനബ്ബസുകാ സണ്ഹാ സഖിലാ സുഖസമ്ഭാസാ മിഹിതപുബ്ബങ്ഗമാ ഏഹിസ്വാഗതവാദിനോ അബ്ഭാകുടികാ ഉത്താനമുഖാ പുബ്ബഭാസിനോ. തേസം ഖോ നാമ പിണ്ഡോ ദാതബ്ബോ’’തി.

അദ്ദസാ ഖോ അഞ്ഞതരോ ഉപാസകോ തം ഭിക്ഖും കീടാഗിരിസ്മിം പിണ്ഡായ ചരന്തം; ദിസ്വാന യേന സോ ഭിക്ഖു തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ തം ഭിക്ഖും അഭിവാദേത്വാ ഏതദവോച – ‘‘അപി, ഭന്തേ, പിണ്ഡോ ലബ്ഭതീ’’തി? ‘‘ന ഖോ, ആവുസോ, പിണ്ഡോ ലബ്ഭതീ’’തി. ‘‘ഏഹി, ഭന്തേ, ഘരം ഗമിസ്സാമാ’’തി. അഥ ഖോ സോ ഉപാസകോ തം ഭിക്ഖും ഘരം നേത്വാ ഭോജേത്വാ ഏതദവോച – ‘‘കഹം, ഭന്തേ, അയ്യോ ഗമിസ്സതീ’’തി? ‘‘സാവത്ഥിം ഖോ അഹം, ആവുസോ, ഗമിസ്സാമി ഭഗവന്തം ദസ്സനായാ’’തി. ‘‘തേന ഹി, ഭന്തേ, മമ വചനേന ഭഗവതോ പാദേ സിരസാ വന്ദ, ഏവഞ്ച വദേഹി – ‘ദുട്ഠോ, ഭന്തേ, കീടാഗിരിസ്മിം ആവാസോ. അസ്സജിപുനബ്ബസുകാ നാമ കീടാഗിരിസ്മിം ആവാസികാ അലജ്ജിനോ പാപഭിക്ഖൂ. തേ ഏവരൂപം അനാചാരം ആചരന്തി – മാലാവച്ഛം രോപേന്തിപി രോപാപേന്തിപി, സിഞ്ചന്തിപി സിഞ്ചാപേന്തിപി, ഓചിനന്തിപി, ഓചിനാപേന്തിപി, ഗന്ഥേന്തിപി ഗന്ഥാപേന്തിപി, ഏകതോവണ്ടികമാലം കരോന്തിപി കാരാപേന്തിപി, ഉഭതോവണ്ടികമാലം കരോന്തിപി കാരാപേന്തിപി, മഞ്ജരികം കരോന്തിപി കാരാപേന്തിപി, വിധൂതികം കരോന്തിപി കാരാപേന്തിപി, വടംസകം കരോന്തിപി കാരാപേന്തിപി, ആവേളം കരോന്തിപി കാരാപേന്തിപി, ഉരച്ഛദം കരോന്തിപി കാരാപേന്തിപി. തേ കുലിത്ഥീനം കുലധീതാനം കുലകുമാരീനം കുലസുണ്ഹാനം കുലദാസീനം ഏകതോവണ്ടികമാലം ഹരന്തിപി ഹരാപേന്തിപി, ഉഭതോവണ്ടികമാലം ഹരന്തിപി ഹരാപേന്തിപി, മഞ്ജരികം ഹരന്തിപി ഹരാപേന്തിപി, വിധൂതികം ഹരന്തിപി ഹരാപേന്തിപി, വടംസകം ഹരന്തിപി ഹരാപേന്തിപി, ആവേളം ഹരന്തിപി ഹരാപേന്തിപി, ഉരച്ഛദം ഹരന്തിപി ഹരാപേന്തിപി. തേ കുലിത്ഥീഹി കുലധീതാഹി കുലകുമാരീഹി കുലസുണ്ഹാഹി കുലദാസീഹി സദ്ധിം ഏകഭാജനേപി ഭുഞ്ജന്തി, ഏകഥാലകേപി പിവന്തി, ഏകാസനേപി നിസീദന്തി, ഏകമഞ്ചേപി തുവട്ടേന്തി, ഏകത്ഥരണാപി തുവട്ടേന്തി, ഏകപാവുരണാപി തുവട്ടേന്തി, ഏകത്ഥരണപാവുരണാപി തുവട്ടേന്തി, വികാലേപി ഭുഞ്ജന്തി, മജ്ജമ്പി പിവന്തി, മാലാഗന്ധവിലേപനമ്പി ധാരേന്തി, നച്ചന്തിപി, ഗായന്തിപി, വാദേന്തിപി, ലാസേന്തിപി; നച്ചന്തിയാപി നച്ചന്തി, നച്ചന്തിയാപി ഗായന്തി, നച്ചന്തിയാപി വാദേന്തി, നച്ചന്തിയാപി ലാസേന്തി…പേ… (ചക്കം കാതബ്ബം). ലാസേന്തിയാപി നച്ചന്തി, ലാസേന്തിയാപി ഗായന്തി, ലാസേന്തിയാപി വാദേന്തി, ലാസേന്തിയാപി ലാസേന്തി; അട്ഠപദേപി കീളന്തി, ദസപദേപി കീളന്തി, ആകാസേപി കീളന്തി, പരിഹാരപഥേപി കീളന്തി, സന്തികായപി കീളന്തി, ഖലികായപി കീളന്തി, ഘടികായപി കീളന്തി, സലാകഹത്ഥേനപി കീളന്തി, അക്ഖേനപി കീളന്തി, പങ്ഗചീരേനപി കീളന്തി, വങ്കകേനപി കീളന്തി, മോക്ഖചികായപി കീളന്തി, ചിങ്ഗുലകേനപി കീളന്തി, പത്താള്ഹകേനപി കീളന്തി, രഥകേനപി കീളന്തി, ധനുകേനപി കീളന്തി, അക്ഖരികായപി കീളന്തി, മനേസികായപി കീളന്തി, യഥാവജ്ജേനപി കീളന്തി; ഹത്ഥിസ്മിമ്പി സിക്ഖന്തി, അസ്സസ്മിമ്പി സിക്ഖന്തി, രഥസ്മിമ്പി സിക്ഖന്തി, ധനുസ്മിമ്പി സിക്ഖന്തി, ഥരുസ്മിമ്പി സിക്ഖന്തി; ഹത്ഥിസ്സപി പുരതോ ധാവന്തി, അസ്സസ്സപി പുരതോ ധാവന്തി, രഥസ്സപി പുരതോ ധാവന്തിപി ആധാവന്തിപി; ഉസ്സേളേന്തിപി, അപ്ഫോടേന്തിപി, നിബ്ബുജ്ഝന്തിപി, മുട്ഠീഹിപി യുജ്ഝന്തി; രങ്ഗമജ്ഝേപി സങ്ഘാടിം പത്ഥരിത്വാ നച്ചകിം ഏവം വദന്തി – ‘ഇധ, ഭഗിനി, നച്ചസ്സൂ’തി; നലാടികമ്പി ദേന്തി; വിവിധമ്പി അനാചാരം ആചരന്തി. യേപി തേ, ഭന്തേ, മനുസ്സാ പുബ്ബേ സദ്ധാ അഹേസും പസന്നാ തേപി ഏതരഹി അസ്സദ്ധാ അപ്പസന്നാ. യാനിപി താനി സങ്ഘസ്സ പുബ്ബേ ദാനപഥാനി താനിപി ഏതരഹി ഉപച്ഛിന്നാനി. രിഞ്ചന്തി പേസലാ ഭിക്ഖൂ, നിവസന്തി പാപഭിക്ഖൂ. സാധു, ഭന്തേ, ഭഗവാ കീടാഗിരിം ഭിക്ഖൂ പഹിണേയ്യ, യഥായം കീടാഗിരിസ്മിം ആവാസോ സണ്ഠഹേയ്യാ’’തി.

‘‘ഏവമാവുസോ’’തി ഖോ സോ ഭിക്ഖു തസ്സ ഉപാസകസ്സ പടിസ്സുണിത്വാ ഉട്ഠായാസനാ യേന സാവത്ഥി തേന പക്കാമി. അനുപുബ്ബേന യേന സാവത്ഥി ജേതവനം അനാഥപിണ്ഡികസ്സ ആരാമോ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ആചിണ്ണം ഖോ പനേതം ബുദ്ധാനം ഭഗവന്താനം ആഗന്തുകേഹി ഭിക്ഖൂഹി സദ്ധിം പടിസമ്മോദിതും. അഥ ഖോ ഭഗവാ തം ഭിക്ഖും ഏതദവോച – ‘‘കച്ചി, ഭിക്ഖു, ഖമനീയം, കച്ചി യാപനീയം, കച്ചിസി അപ്പകിലമഥേന അദ്ധാനം ആഗതോ, കുതോ ച ത്വം ഭിക്ഖു ആഗച്ഛസീ’’തി? ‘‘ഖമനീയം, ഭഗവാ, യാപനീയം ഭഗവാ; അപ്പകിലമഥേന ച അഹം, ഭന്തേ, അദ്ധാനം ആഗതോ. ഇധാഹം, ഭന്തേ, കാസീസു വസ്സംവുട്ഠോ സാവത്ഥിം ആഗച്ഛന്തോ ഭഗവന്തം ദസ്സനായ യേന കീടാഗിരി തദവസരിം. അഥ ഖ്വാഹം, ഭന്തേ, പുബ്ബണ്ഹസമയം നിവാസേത്വാ പത്തചീവരമാദായ കീടാഗിരിം പിണ്ഡായ പാവിസിം. അദ്ദസാ ഖോ മം, ഭന്തേ, അഞ്ഞതരോ ഉപാസകോ കീടാഗിരിസ്മിം പിണ്ഡായ ചരന്തം; ദിസ്വാന യേനാഹം തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ മം അഭിവാദേത്വാ ഏതദവോച – ‘അപി, ഭന്തേ, പിണ്ഡോ ലബ്ഭതീ’തി. ‘ന ഖോ, ആവുസോ, പിണ്ഡോ ലബ്ഭതീ’തി. ‘ഏഹി, ഭന്തേ, ഘരം ഗമിസ്സാമാ’തി. അഥ ഖോ, ഭന്തേ, സോ ഉപാസകോ മം ഘരം നേത്വാ ഭോജേത്വാ ഏതദവോച – ‘കഹം, ഭന്തേ, അയ്യോ ഗമിസ്സതീ’തി? ‘സാവത്ഥിം ഖോ അഹം, ആവുസോ, ഗമിസ്സാമി ഭഗവന്തം ദസ്സനായാ’തി. ‘തേന ഹി, ഭന്തേ, മമ വചനേന ഭഗവതോ പാദേ സിരസാ വന്ദ, ഏവഞ്ച വദേഹി – ദുട്ഠോ, ഭന്തേ, കീടാഗിരിസ്മിം ആവാസോ. അസ്സജിപുനബ്ബസുകാ നാമ കീടാഗിരിസ്മിം ആവാസികാ അലജ്ജിനോ പാപഭിക്ഖൂ. തേ ഏവരൂപം അനാചാരം ആചരന്തി – മാലാവച്ഛം രോപേന്തിപി രോപാപേന്തിപി…പേ… വിവിധമ്പി അനാചാരം ആചരന്തി. യേപി തേ, ഭന്തേ, മനുസ്സാ പുബ്ബേ സദ്ധാ അഹേസും പസന്നാ തേപി ഏതരഹി അസ്സദ്ധാ അപ്പസന്നാ. യാനിപി താനി സങ്ഘസ്സ പുബ്ബേ ദാനപഥാനി താനിപി ഏതരഹി ഉപച്ഛിന്നാനി. രിഞ്ചന്തി പേസലാ ഭിക്ഖൂ, നിവസന്തി പാപഭിക്ഖൂ. സാധു, ഭന്തേ, ഭഗവാ കീടാഗിരിം ഭിക്ഖൂ പഹിണേയ്യ, യഥായം കീടാഗിരിസ്മിം ആവാസോ സണ്ഠഹേയ്യാ’തി. തതോ അഹം ഭഗവാ ആഗച്ഛാമീ’’തി.

൨൩. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ഭിക്ഖുസങ്ഘം സന്നിപാതാപേത്വാ ഭിക്ഖൂ പടിപുച്ഛി – ‘‘സച്ചം കിര, ഭിക്ഖവേ, അസ്സജിപുനബ്ബസുകാ നാമ കീടാഗിരിസ്മിം ആവാസികാ അലജ്ജിനോ പാപഭിക്ഖൂ? തേ ഏവരൂപം അനാചാരം ആചരന്തി – മാലാവച്ഛം രോപേന്തിപി…പേ… വിവിധമ്പി അനാചാരം ആചരന്തി? യേപി തേ മനുസ്സാ പുബ്ബേ സദ്ധാ അഹേസും പസന്നാ തേപി ഏതരഹി അസ്സദ്ധാ അപ്പസന്നാ? യാനിപി താനി സങ്ഘസ്സ പുബ്ബേ ദാനപഥാനി താനിപി ഏതരഹി ഉപച്ഛിന്നാനി? രിഞ്ചന്തി പേസലാ ഭിക്ഖൂ നിവസന്തി പാപഭിക്ഖൂ’’തി? ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി. വിഗരഹി ബുദ്ധോ ഭഗവാ – ‘‘അനനുച്ഛവികം…പേ… കഥഞ്ഹി നാമ തേ, ഭിക്ഖവേ, മോഘപുരിസാ ഏവരൂപം അനാചാരം ആചരിസ്സന്തി – മാലാവച്ഛം രോപേസ്സന്തിപി രോപാപേസ്സന്തിപി, സിഞ്ചിസ്സന്തിപി സിഞ്ചാപേസ്സന്തിപി, ഓചിനിസ്സന്തിപി ഓചിനാപേസ്സന്തിപി, ഗന്ഥേസ്സന്തിപി ഗന്ഥാപേസ്സന്തിപി, ഏകതോവണ്ടികമാലം കരിസ്സന്തിപി കാരാപേസ്സന്തിപി, ഉഭതോവണ്ടികമാലം കരിസ്സന്തിപി കാരാപേസ്സന്തിപി, മഞ്ജരികം കരിസ്സന്തിപി കാരാപേസ്സന്തിപി, വിധൂതികം കരിസ്സന്തിപി കാരാപേസ്സന്തിപി, വടംസകം കരിസ്സന്തിപി കാരാപേസ്സന്തിപി, ആവേളം കരിസ്സന്തിപി കാരാപേസ്സന്തിപി, ഉരച്ഛദം കരിസ്സന്തിപി കാരാപേസ്സന്തിപി. തേ കുലിത്ഥീനം കുലധീതാനം കുലകുമാരീനം കുലസുണ്ഹാനം കുലദാസീനം ഏകതോവണ്ടികമാലം ഹരിസ്സന്തിപി ഹരാപേസ്സന്തിപി, ഉഭതോവണ്ടികമാലം ഹരിസ്സന്തിപി ഹരാപേസ്സന്തിപി, മഞ്ജരികം ഹരിസ്സന്തിപി ഹരാപേസ്സന്തിപി, വിധൂതികം ഹരിസ്സന്തിപി ഹരാപേസ്സന്തിപി, വടംസകം ഹരിസ്സന്തിപി ഹരാപേസ്സന്തിപി, ആവേളം ഹരിസ്സന്തിപി ഹരാപേസ്സന്തിപി, ഉരച്ഛദം ഹരിസ്സന്തിപി ഹരാപേസ്സന്തിപി. തേ കുലിത്ഥീഹി കുലധീതാഹി കുലകുമാരീഹി കുലസുണ്ഹാഹി കുലദാസീഹി സദ്ധിം ഏകഭാജനേപി ഭുഞ്ജിസ്സന്തി, ഏകഥാലകേപി പിവിസ്സന്തി, ഏകാസനേപി നിസീദിസ്സന്തി, ഏകമഞ്ചേപി തുവട്ടിസ്സന്തി, ഏകത്ഥരണാപി തുവട്ടിസ്സന്തി, ഏകപാവുരണാപി തുവട്ടിസ്സന്തി, ഏകത്ഥരണപാവുരണാപി തുവട്ടിസ്സന്തി, വികാലേപി ഭുഞ്ജിസ്സന്തി, മജ്ജമ്പി പിവിസ്സന്തി, മാലാഗന്ധവിലേപനമ്പി ധാരേസ്സന്തി, നച്ചിസ്സന്തിപി, ഗായിസ്സന്തിപി, വാദേസ്സന്തിപി, ലാസേസ്സന്തിപി; നച്ചന്തിയാപി നച്ചിസ്സന്തി, നച്ചന്തിയാപി ഗായിസ്സന്തി, നച്ചന്തിയാപി വാദേസ്സന്തി, നച്ചന്തിയാപി ലാസേസ്സന്തി; ഗായന്തിയാപി നച്ചിസ്സന്തി, ഗായന്തിയാപി ഗായിസ്സന്തി, ഗായന്തിയാപി വാദേസ്സന്തി, ഗായന്തിയാപി ലാസേസ്സന്തി; വാദേന്തിയാപി നച്ചിസ്സന്തി, വാദേന്തിയാപി ഗായിസ്സന്തി, വാദേന്തിയാപി വാദേസ്സന്തി, വാദേന്തിയാപി ലാസേസ്സന്തി; ലാസേന്തിയാപി നച്ചിസ്സന്തി, ലാസേന്തിയാപി ഗായിസ്സന്തി, ലാസേന്തിയാപി വാദേസ്സന്തി; ലാസേന്തിയാപി ലാസേസ്സന്തി; അട്ഠപദേപി കീളിസ്സന്തി, ദസപദേപി കീളിസ്സന്തി, ആകാസേപി കീളിസ്സന്തി, പരിഹാരപഥേപി കീളിസ്സന്തി, സന്തികായപി കീളിസ്സന്തി, ഖലികായപി കീളിസ്സന്തി, ഘടികായപി കീളിസ്സന്തി, സലാകഹത്ഥേനപി കീളിസ്സന്തി, അക്ഖേനപി കീളിസ്സന്തി, പങ്ഗചീരേനപി കീളിസ്സന്തി, വങ്കകേനപി കീളിസ്സന്തി മോക്ഖചികായപി കീളിസ്സന്തി, ചിങ്ഗുലകേനപി കീളിസ്സന്തി, പത്താള്ഹകേനപി കീളിസ്സന്തി, രഥകേനപി കീളിസ്സന്തി, ധനുകേനപി കീളിസ്സന്തി, അക്ഖരികായപി കീളിസ്സന്തി, മനേസികായപി കീളിസ്സന്തി, യഥാവജ്ജേനപി കീളിസ്സന്തി; ഹത്ഥിസ്മിമ്പി സിക്ഖിസ്സന്തി, അസ്സസ്മിമ്പി സിക്ഖിസ്സന്തി, രഥസ്മിമ്പി സിക്ഖിസ്സന്തി, ധനുസ്മിമ്പി സിക്ഖിസ്സന്തി, ഥരുസ്മിമ്പി സിക്ഖിസ്സന്തി; ഹത്ഥിസ്സപി പുരതോ ധാവിസ്സന്തി, അസ്സസ്സപി പുരതോ ധാവിസ്സന്തി, രഥസ്സപി പുരതോ [പുരതോ ധാവിസ്സന്തി (സ്യാ.)] ധാവിസ്സന്തിപി ആധാവിസ്സന്തിപി; ഉസ്സേളേസ്സന്തിപി, അപ്ഫോടേസ്സന്തിപി, നിബ്ബുജ്ഝിസ്സന്തിപി, മുട്ഠീഹിപി യുജ്ഝിസ്സന്തി; രങ്ഗമജ്ഝേപി സങ്ഘാടിം പത്ഥരിത്വാ നച്ചകിം ഏവം വക്ഖന്തി [വദിസ്സന്തി (ക.)] – ‘ഇധ, ഭഗിനി, നച്ചസ്സൂ’തി; നലാടികമ്പി ദസ്സന്തി; വിവിധമ്പി അനാചാരം ആചരിസ്സന്തി. നേതം, ഭിക്ഖവേ, അപ്പസന്നാനം വാ പസാദായ…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനേ ആമന്തേസി – ‘‘ഗച്ഛഥ തുമ്ഹേ, സാരിപുത്താ, കീടാഗിരിം ഗന്ത്വാ അസ്സജിപുനബ്ബസുകാനം ഭിക്ഖൂനം കീടാഗിരിസ്മാ പബ്ബാജനീയകമ്മം കരോഥ, തുമ്ഹാകം ഏതേ സദ്ധിവിഹാരിനോ’’തി.

‘‘കഥം മയം, ഭന്തേ, അസ്സജിപുനബ്ബസുകാനം ഭിക്ഖൂനം കീടാഗിരിസ്മാ പബ്ബാജനീയകമ്മം കരോമ, ചണ്ഡാ തേ ഭിക്ഖൂ ഫരുസാ’’തി? ‘‘തേന ഹി തുമ്ഹേ, സാരിപുത്താ, ബഹുകേഹി ഭിക്ഖൂഹി സദ്ധിം ഗച്ഛഥാ’’തി. ‘‘ഏവം, ഭന്തേ’’തി ഖോ സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനാ ഭഗവതോ പച്ചസ്സോസും. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, കാതബ്ബം – പഠമം അസ്സജിപുനബ്ബസുകാ ഭിക്ഖൂ ചോദേതബ്ബാ, ചോദേത്വാ സാരേതബ്ബാ, സാരേത്വാ ആപത്തിം ആരോപേതബ്ബാ, ആപത്തിം ആരോപേത്വാ ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

൨൪. ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. ഇമേ അസ്സജിപുനബ്ബസുകാ ഭിക്ഖൂ കുലദൂസകാ പാപസമാചാരാ. ഇമേസം പാപകാ സമാചാരാ ദിസ്സന്തി ചേവ സുയ്യന്തി ച. കുലാനി ച ഇമേഹി ദുട്ഠാനി ദിസ്സന്തി ചേവ സുയ്യന്തി ച. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ അസ്സജിപുനബ്ബസുകാനം ഭിക്ഖൂനം കീടാഗിരിസ്മാ പബ്ബാജനീയകമ്മം കരേയ്യ – ന അസ്സജിപുനബ്ബസുകേഹി ഭിക്ഖൂഹി കീടാഗിരിസ്മിം വത്ഥബ്ബന്തി. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. ഇമേ അസ്സജിപുനബ്ബസുകാ ഭിക്ഖൂ കുലദൂസകാ പാപസമാചാരാ. ഇമേസം പാപകാ സമാചാരാ ദിസ്സന്തി ചേവ സുയ്യന്തി ച. കുലാനി ച ഇമേഹി ദുട്ഠാനി ദിസ്സന്തി ചേവ സുയ്യന്തി ച. സങ്ഘോ അസ്സജിപുനബ്ബസുകാനം ഭിക്ഖൂനം കീടാഗിരിസ്മാ പബ്ബാജനീയകമ്മം കരോതി – ന അസ്സജിപുനബ്ബസുകേഹി ഭിക്ഖൂഹി കീടാഗിരിസ്മിം വത്ഥബ്ബന്തി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി അസ്സജിപുനബ്ബസുകാനം ഭിക്ഖൂനം കീടാഗിരിസ്മാ പബ്ബാജനീയസ്സ കമ്മസ്സ കരണം – ന അസ്സജിപുനബ്ബസുകേഹി ഭിക്ഖൂഹി കീടാഗിരിസ്മിം വത്ഥബ്ബന്തി, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദുതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ… തതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി. സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. ഇമേ അസ്സജിപുനബ്ബസുകാ ഭിക്ഖൂ കുലദൂസകാ പാപസമാചാരാ. ഇമേസം പാപകാ സമാചാരാ ദിസ്സന്തി ചേവ സുയ്യന്തി ച. കുലാനി ച ഇമേഹി ദുട്ഠാനി ദിസ്സന്തി ചേവ സുയ്യന്തി ച. സങ്ഘോ അസ്സജിപുനബ്ബസുകാനം ഭിക്ഖൂനം കീടാഗിരിസ്മാ പബ്ബാജനീയകമ്മം കരോതി – ന അസ്സജിപുനബ്ബസുകേഹി ഭിക്ഖൂഹി കീടാഗിരിസ്മിം വത്ഥബ്ബന്തി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി അസ്സജിപുനബ്ബസുകാനം ഭിക്ഖൂനം കീടാഗിരിസ്മാ പബ്ബാജനീയസ്സ കമ്മസ്സ കരണം – ന അസ്സജിപുനബ്ബസുകേഹി ഭിക്ഖൂഹി കീടാഗിരിസ്മിം വത്ഥബ്ബന്തി, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘കതം സങ്ഘേന അസ്സജിപുനബ്ബസുകാനം ഭിക്ഖൂനം കീടാഗിരിസ്മാ പബ്ബാജനീയകമ്മം – ന അസ്സജിപുനബ്ബസുകേഹി ഭിക്ഖൂഹി കീടാഗിരിസ്മിം വത്ഥബ്ബന്തി. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

അധമ്മകമ്മദ്വാദസകം

൨൫. ‘‘തീഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം പബ്ബാജനീയകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച. അസമ്മുഖാ കതം ഹോതി, അപ്പടിപുച്ഛാ കതം ഹോതി, അപ്പടിഞ്ഞായ കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം പബ്ബാജനീയകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം പബ്ബാജനീയകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച. അനാപത്തിയാ കതം ഹോതി, അദേസനാഗാമിനിയാ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, ദേസിതായ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി…പേ… അചോദേത്വാ കതം ഹോതി, അസാരേത്വാ കതം ഹോതി, ആപത്തിം അനാരോപേത്വാ കതം ഹോതി…പേ… അസമ്മുഖാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… അപ്പടിപുച്ഛാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… അപ്പടിഞ്ഞായ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… അനാപത്തിയാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… അദേസനാഗാമിനിയാ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… ദേസിതായ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… അചോദേത്വാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി …പേ… അസാരേത്വാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… ആപത്തിം അനാരോപേത്വാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം പബ്ബാജനീയകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച.

അധമ്മകമ്മദ്വാദസകം നിട്ഠിതം.

ധമ്മകമ്മദ്വാദസകം

൨൬. ‘‘തീഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം പബ്ബാജനീയകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച. സമ്മുഖാ കതം ഹോതി, പടിപുച്ഛാ കതം ഹോതി, പടിഞ്ഞായ കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം പബ്ബാജനീയകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം പബ്ബാജനീയകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച. ആപത്തിയാ കതം ഹോതി ദേസനാഗാമിനിയാ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി അദേസിതായ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി…പേ… ചോദേത്വാ കതം ഹോതി, സാരേത്വാ കതം ഹോതി, ആപത്തിം ആരോപേത്വാ കതം ഹോതി…പേ… സമ്മുഖാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… പടിപുച്ഛാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… പടിഞ്ഞായ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… ദേസനാഗാമിനിയാ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… അദേസിതായ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… ചോദേത്വാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… സാരേത്വാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… ആപത്തിം ആരോപേത്വാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം പബ്ബാജനീയകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച.

ധമ്മകമ്മദ്വാദസകം നിട്ഠിതം.

ആകങ്ഖമാനചുദ്ദസകം

൨൭. [പരി. ൩൨൩] ‘‘തീഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, പബ്ബാജനീയകമ്മം കരേയ്യ. ഭണ്ഡനകാരകോ ഹോതി കലഹകാരകോ വിവാദകാരകോ ഭസ്സകാരകോ സങ്ഘേ അധികരണകാരകോ; ബാലോ ഹോതി അബ്യത്തോ ആപത്തിബഹുലോ അനപദാനോ; ഗിഹിസംസട്ഠോ വിഹരതി അനനുലോമികേഹി ഗിഹിസംസഗ്ഗേഹി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, പബ്ബാജനീയകമ്മം കരേയ്യ.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, പബ്ബാജനീയകമ്മം കരേയ്യ. അധിസീലേ സീലവിപന്നോ ഹോതി, അജ്ഝാചാരേ ആചാരവിപന്നോ ഹോതി, അതിദിട്ഠിയാ ദിട്ഠിവിപന്നോ ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, പബ്ബാജനീയകമ്മം കരേയ്യ.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, പബ്ബാജനീയകമ്മം കരേയ്യ. ബുദ്ധസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, ധമ്മസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, സങ്ഘസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, പബ്ബാജനീയകമ്മം കരേയ്യ.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, പബ്ബാജനീയകമ്മം കരേയ്യ. കായികേന ദവേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, വാചസികേന ദവേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, കായികവാചസികേന ദവേന സമന്നാഗതോ ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, പബ്ബാജനീയകമ്മം കരേയ്യ.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, പബ്ബാജനീയകമ്മം കരേയ്യ. കായികേന അനാചാരേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, വാചസികേന അനാചാരേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, കായികവാചസികേന അനാചാരേന സമന്നാഗതോ ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, പബ്ബാജനീയകമ്മം കരേയ്യ.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, പബ്ബാജനീയകമ്മം കരേയ്യ. കായികേന ഉപഘാതികേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, വാചസികേന ഉപഘാതികേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, കായികവാചസികേന ഉപഘാതികേന സമന്നാഗതോ ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, പബ്ബാജനീയകമ്മം കരേയ്യ.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, പബ്ബാജനീയകമ്മം കരേയ്യ. കായികേന മിച്ഛാജീവേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, വാചസികേന മിച്ഛാജീവേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, കായികവാചസികേന മിച്ഛാജീവേന സമന്നാഗതോ ഹോതി – ഇമേഹി, ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, പബ്ബാജനീയകമ്മം കരേയ്യ.

‘‘തിണ്ണം, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂനം, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, പബ്ബാജനീയകമ്മം കരേയ്യ. ഏകോ ഭണ്ഡനകാരകോ ഹോതി കലഹകാരകോ വിവാദകാരകോ ഭസ്സകാരകോ സങ്ഘേ അധികരണകാരകോ; ഏകോ ബാലോ ഹോതി അബ്യത്തോ ആപത്തിബഹുലോ അനപദാനോ; ഏകോ ഗിഹിസംസട്ഠോ വിഹരതി അനനുലോമികേഹി ഗിഹിസംസഗ്ഗേഹി – ഇമേസം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തിണ്ണം ഭിക്ഖൂനം, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, പബ്ബാജനീയകമ്മം കരേയ്യ.

‘‘അപരേസമ്പി, ഭിക്ഖവേ, തിണ്ണം ഭിക്ഖൂനം, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, പബ്ബാജനീയകമ്മം കരേയ്യ. ഏകോ അധിസീലേ സീലവിപന്നോ ഹോതി, ഏകോ അജ്ഝാചാരേ ആചാരവിപന്നോ ഹോതി, ഏകോ അതിദിട്ഠിയാ ദിട്ഠിവിപന്നോ ഹോതി – ഇമേസം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തിണ്ണം ഭിക്ഖൂനം, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, പബ്ബാജനീയകമ്മം കരേയ്യ.

‘‘അപരേസമ്പി, ഭിക്ഖവേ, തിണ്ണം ഭിക്ഖൂനം, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, പബ്ബാജനീയകമ്മം കരേയ്യ. ഏകോ ബുദ്ധസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, ഏകോ ധമ്മസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, ഏകോ സങ്ഘസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി – ഇമേസം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തിണ്ണം ഭിക്ഖൂനം, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, പബ്ബാജനീയകമ്മം കരേയ്യ.

‘‘അപരേസമ്പി, ഭിക്ഖവേ, തിണ്ണം ഭിക്ഖൂനം, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, പബ്ബാജനീയകമ്മം കരേയ്യ. ഏകോ കായികേന ദവേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, ഏകോ വാചസികേന ദവേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, ഏകോ കായികവാചസികേന ദവേന സമന്നാഗതോ ഹോതി – ഇമേസം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തിണ്ണം ഭിക്ഖൂനം, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, പബ്ബാജനീയകമ്മം കരേയ്യ.

‘‘അപരേസമ്പി, ഭിക്ഖവേ, തിണ്ണം ഭിക്ഖൂനം, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, പബ്ബാജനീയകമ്മം കരേയ്യ. ഏകോ കായികേന അനാചാരേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, ഏകോ വാചസികേന അനാചാരേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, ഏകോ കായികവാചസികേന അനാചാരേന സമന്നാഗതോ ഹോതി – ഇമേസം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തിണ്ണം ഭിക്ഖൂനം, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, പബ്ബാജനീയകമ്മം കരേയ്യ.

‘‘അപരേസമ്പി, ഭിക്ഖവേ, തിണ്ണം ഭിക്ഖൂനം, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, പബ്ബാജനീയകമ്മം കരേയ്യ. ഏകോ കായികേന ഉപഘാതികേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, ഏകോ വാചസികേന ഉപഘാതികേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, ഏകോ കായികവാചസികേന ഉപഘാതികേന സമന്നാഗതോ ഹോതി – ഇമേസം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തിണ്ണം ഭിക്ഖൂനം, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, പബ്ബാജനീയകമ്മം കരേയ്യ.

‘‘അപരേസമ്പി, ഭിക്ഖവേ, തിണ്ണം ഭിക്ഖൂനം, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, പബ്ബാജനീയകമ്മം കരേയ്യ. ഏകോ കായികേന മിച്ഛാജീവേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, ഏകോ വാചസികേന മിച്ഛാജീവേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, ഏകോ കായികവാചസികേന മിച്ഛാജീവേന സമന്നാഗതോ ഹോതി – ഇമേസം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തിണ്ണം ഭിക്ഖൂനം, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, പബ്ബാജനീയകമ്മം കരേയ്യ.

ആകങ്ഖമാനചുദ്ദസകം നിട്ഠിതം.

അട്ഠാരസവത്തം

൨൮. ‘‘പബ്ബാജനീയകമ്മകതേന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ സമ്മാ വത്തിതബ്ബം. തത്രായം സമ്മാവത്തനാ – ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, ന നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, ന സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ, ന ഭിക്ഖുനോവാദകസമ്മുതി സാദിതബ്ബാ, സമ്മതേനപി ഭിക്ഖുനിയോ ന ഓവദിതബ്ബാ. യായ ആപത്തിയാ സങ്ഘേന പബ്ബാജനീയകമ്മം കതം ഹോതി സാ ആപത്തി ന ആപജ്ജിതബ്ബാ, അഞ്ഞാ വാ താദിസികാ, തതോ വാ പാപിട്ഠതരാ; കമ്മം ന ഗരഹിതബ്ബം, കമ്മികാ ന ഗരഹിതബ്ബാ. ന പകതത്തസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഉപോസഥോ ഠപേതബ്ബോ, ന പവാരണാ ഠപേതബ്ബാ, ന സവചനീയം കാതബ്ബം, ന അനുവാദോ പട്ഠപേതബ്ബോ, ന ഓകാസോ കാരേതബ്ബോ, ന ചോദേതബ്ബോ, ന സാരേതബ്ബോ, ന ഭിക്ഖൂഹി സമ്പയോജേതബ്ബ’’ന്തി.

പബ്ബാജനീയകമ്മേ അട്ഠാരസവത്തം നിട്ഠിതം.

൨൯. അഥ ഖോ സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനപ്പമുഖോ ഭിക്ഖുസങ്ഘോ കീടാഗിരിം ഗന്ത്വാ അസ്സജിപുനബ്ബസുകാനം ഭിക്ഖൂനം കീടാഗിരിസ്മാ പബ്ബാജനീയകമ്മം അകാസി – ന അസ്സജിപുനബ്ബസുകേഹി ഭിക്ഖൂഹി കീടാഗിരിസ്മിം വത്ഥബ്ബന്തി. തേ സങ്ഘേന പബ്ബാജനീയകമ്മകതാ ന സമ്മാ വത്തന്തി, ന ലോമം പാതേന്തി, ന നേത്ഥാരം വത്തന്തി; ന ഭിക്ഖൂ ഖമാപേന്തി, അക്കോസന്തി, പരിഭാസന്തി; ഛന്ദഗാമിതാ ദോസഗാമിതാ മോഹഗാമിതാ ഭയഗാമിതാ പാപേന്തി; പക്കമന്തിപി, വിബ്ഭമന്തിപി. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ അസ്സജിപുനബ്ബസുകാ ഭിക്ഖൂ സങ്ഘേന പബ്ബാജനീയകമ്മകതാ ന സമ്മാ വത്തിസ്സന്തി, ന ലോമം പാതേസ്സന്തി, ന നേത്ഥാരം വത്തിസ്സന്തി; ന ഭിക്ഖൂ ഖമാപേസ്സന്തി, അക്കോസിസ്സന്തി, പരിഭാസിസ്സന്തി; ഛന്ദഗാമിതാ ദോസഗാമിതാ മോഹഗാമിതാ ഭയഗാമിതാ പാപേസ്സന്തി; പക്കമിസ്സന്തിപി, വിബ്ഭമിസ്സന്തിപീ’’തി. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും.

അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ഭിക്ഖുസങ്ഘം സന്നിപാതാപേത്വാ ഭിക്ഖൂ പടിപുച്ഛി – ‘‘സച്ചം കിര, ഭിക്ഖവേ, അസ്സജിപുനബ്ബസുകാ ഭിക്ഖൂ സങ്ഘേന പബ്ബാജനീയകമ്മകതാ ന സമ്മാ വത്തന്തി, ന ലോമം പാതേന്തി, ന നേത്ഥാരം വത്തന്തി; ന ഭിക്ഖൂ ഖമാപേന്തി, അക്കോസന്തി, പരിഭാസന്തി; ഛന്ദഗാമിതാ ദോസഗാമിതാ മോഹഗാമിതാ ഭയഗാമിതാ പാപേന്തി; പക്കമന്തിപി, വിബ്ഭമന്തിപീ’’തി? ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി. വിഗരഹി ബുദ്ധോ ഭഗവാ – ‘‘അനനുച്ഛവികം …പേ… കഥഞ്ഹി നാമ തേ, ഭിക്ഖവേ, മോഘപുരിസാ സങ്ഘേന പബ്ബാജനീയകമ്മകതാ ന സമ്മാ വത്തിസ്സന്തി, ന ലോമം പാതേസ്സന്തി, ന നേത്ഥാരം വത്തിസ്സന്തി; ന ഭിക്ഖൂ ഖമാപേസ്സന്തി, അക്കോസിസ്സന്തി, പരിഭാസിസ്സന്തി; ഛന്ദഗാമിതാ ദോസഗാമിതാ മോഹഗാമിതാ ഭയഗാമിതാ പാപേസ്സന്തി; പക്കമിസ്സന്തിപി, വിബ്ഭമിസ്സന്തിപി. നേതം, ഭിക്ഖവേ, അപ്പസന്നാനം വാ പസാദായ…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ പബ്ബാജനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതു.

നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബഅട്ഠാരസകം

൩൦. ‘‘പഞ്ചഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ പബ്ബാജനീയകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. ഉപസമ്പാദേതി, നിസ്സയം ദേതി, സാമണേരം ഉപട്ഠാപേതി, ഭിക്ഖുനോവാദകസമ്മുതിം സാദിയതി, സമ്മതോപി ഭിക്ഖുനിയോ ഓവദതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ പബ്ബാജനീയകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

[പരി. ൪൨൦] ‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ പബ്ബാജനീയകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. യായ ആപത്തിയാ സങ്ഘേന പബ്ബാജനീയകമ്മം കതം ഹോതി തം ആപത്തിം ആപജ്ജതി, അഞ്ഞം വാ താദിസികം, തതോ വാ പാപിട്ഠതരം; കമ്മം ഗരഹതി, കമ്മികേ ഗരഹതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ പബ്ബാജനീയകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

‘‘അട്ഠഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ പബ്ബാജനീയകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. പകതത്തസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഉപോസഥം ഠപേതി, പവാരണം ഠപേതി, സവചനീയം കരോതി, അനുവാദം പട്ഠപേതി, ഓകാസം കാരേതി, ചോദേതി, സാരേതി, ഭിക്ഖൂഹി സമ്പയോജേതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, അട്ഠഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ പബ്ബാജനീയകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

പബ്ബാജനീയകമ്മേ നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബഅട്ഠാരസകം നിട്ഠിതം.

പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബഅട്ഠാരസകം

൩൧. ‘‘പഞ്ചഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ പബ്ബാജനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. ന ഉപസമ്പാദേതി, ന നിസ്സയം ദേതി, ന സാമണേരം ഉപട്ഠാപേതി, ന ഭിക്ഖുനോവാദകസമ്മുതിം സാദിയതി, സമ്മതോപി ഭിക്ഖുനിയോ ന ഓവദതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ പബ്ബാജനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ പബ്ബാജനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. യായ ആപത്തിയാ സങ്ഘേന പബ്ബാജനീയകമ്മം കതം ഹോതി തം ആപത്തിം ന ആപജ്ജതി, അഞ്ഞം വാ താദിസികം, തതോ വാ പാപിട്ഠതരം; കമ്മം ന ഗരഹതി, കമ്മികേ ന ഗരഹതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ പബ്ബാജനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

‘‘അട്ഠഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ പബ്ബാജനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. ന പകതത്തസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഉപോസഥം ഠപേതി, ന പവാരണം ഠപേതി, ന സവചനീയം കരോതി, ന അനുവാദം പട്ഠപേതി, ന ഓകാസം കാരേതി, ന ചോദേതി, ന സാരേതി, ന ഭിക്ഖൂഹി സമ്പയോജേതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, അട്ഠഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ പബ്ബാജനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

പബ്ബാജനീയകമ്മേ പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബഅട്ഠാരസകം നിട്ഠിതം.

൩൨. ‘‘ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. തേന, ഭിക്ഖവേ, പബ്ബാജനീയകമ്മകതേന ഭിക്ഖുനാ സങ്ഘം ഉപസങ്കമിത്വാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ വുഡ്ഢാനം ഭിക്ഖൂനം പാദേ വന്ദിത്വാ ഉക്കുടികം നിസീദിത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാ ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘അഹം, ഭന്തേ, സങ്ഘേന പബ്ബാജനീയകമ്മകതോ സമ്മാ വത്താമി, ലോമം പാതേമി, നേത്ഥാരം വത്താമി, പബ്ബാജനീയസ്സ കമ്മസ്സ പടിപ്പസ്സദ്ധിം യാചാമീ’തി. ദുതിയമ്പി യാചിതബ്ബാ. തതിയമ്പി യാചിതബ്ബാ. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമോ ഭിക്ഖു സങ്ഘേന പബ്ബാജനീയകമ്മകതോ സമ്മാ വത്തതി, ലോമം പാതേതി, നേത്ഥാരം വത്തതി, പബ്ബാജനീയസ്സ കമ്മസ്സ പടിപ്പസ്സദ്ധിം യാചതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ പബ്ബാജനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമോ ഭിക്ഖു സങ്ഘേന പബ്ബാജനീയകമ്മകതോ സമ്മാ വത്തതി, ലോമം പാതേതി, നേത്ഥാരം വത്തതി, പബ്ബാജനീയസ്സ കമ്മസ്സ പടിപ്പസ്സദ്ധിം യാചതി. സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ പബ്ബാജനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ പബ്ബാജനീയസ്സ കമ്മസ്സ പടിപ്പസ്സദ്ധി, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദുതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ… തതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി. സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമോ ഭിക്ഖു സങ്ഘേന പബ്ബാജനീയകമ്മകതോ സമ്മാ വത്തതി, ലോമം പാതേതി, നേത്ഥാരം വത്തതി, പബ്ബാജനീയസ്സ കമ്മസ്സ പടിപ്പസ്സദ്ധിം യാചതി. സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ പബ്ബാജനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ പബ്ബാജനീയസ്സ കമ്മസ്സ പടിപ്പസ്സദ്ധി, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘പടിപ്പസ്സദ്ധം സങ്ഘേന ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ പബ്ബാജനീയകമ്മം. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ

തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

പബ്ബാജനീയകമ്മം നിട്ഠിതം തതിയം.

൪. പടിസാരണീയകമ്മം

൩൩. തേന ഖോ പന സമയേന ആയസ്മാ സുധമ്മോ മച്ഛികാസണ്ഡേ ചിത്തസ്സ ഗഹപതിനോ ആവാസികോ ഹോതി, നവകമ്മികോ ധുവഭത്തികോ. യദാ ചിത്തോ ഗഹപതി സങ്ഘം വാ ഗണം വാ പുഗ്ഗലം വാ നിമന്തേതുകാമോ ഹോതി തദാ ന ആയസ്മന്തം സുധമ്മം അനപലോകേത്വാ സങ്ഘം വാ ഗണം വാ പുഗ്ഗലം വാ നിമന്തേതി.

തേന ഖോ പന സമയേന സമ്ബഹുലാ ഥേരാ ഭിക്ഖൂ, ആയസ്മാ ച സാരിപുത്തോ, ആയസ്മാ ച മഹാമോഗ്ഗല്ലാനോ, ആയസ്മാ ച മഹാകച്ചാനോ, ആയസ്മാ ച മഹാകോട്ഠികോ, ആയസ്മാ ച മഹാകപ്പിനോ, ആയസ്മാ ച മഹാചുന്ദോ, ആയസ്മാ ച അനുരുദ്ധോ, ആയസ്മാ ച രേവതോ, ആയസ്മാ ച ഉപാലി, ആയസ്മാ ച ആനന്ദോ, ആയസ്മാ ച രാഹുലോ, കാസീസു ചാരികം ചരമാനാ യേന മച്ഛികാസണ്ഡോ തദവസരും.

അസ്സോസി ഖോ ചിത്തോ ഗഹപതി ഥേരാ കിര ഭിക്ഖൂ മച്ഛികാസണ്ഡം അനുപ്പത്താതി. അഥ ഖോ ചിത്തോ ഗഹപതി യേന ഥേരാ ഭിക്ഖൂ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഥേരേ ഭിക്ഖൂ അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നം ഖോ ചിത്തം ഗഹപതിം ആയസ്മാ സാരിപുത്തോ ധമ്മിയാ കഥായ സന്ദസ്സേസി സമാദപേസി സമുത്തേജേസി സമ്പഹംസേസി.

അഥ ഖോ ചിത്തോ ഗഹപതി ആയസ്മതാ സാരിപുത്തേന ധമ്മിയാ കഥായ സന്ദസ്സിതോ സമാദപിതോ സമുത്തേജിതോ സമ്പഹംസിതോ ഥേരേ ഭിക്ഖൂ ഏതദവോച – ‘‘അധിവാസേന്തു മേ, ഭന്തേ, ഥേരാ സ്വാതനായ ആഗന്തുകഭത്ത’’ന്തി. അധിവാസേസും ഖോ ഥേരാ ഭിക്ഖൂ [അധിവാസേസും ഖോ തേ ഥേരാ ഭിക്ഖൂ (സ്യാ.)] തുണ്ഹീഭാവേന.

അഥ ഖോ ചിത്തോ ഗഹപതി ഥേരാനം ഭിക്ഖൂനം അധിവാസനം വിദിത്വാ ഉട്ഠായാസനാ ഥേരേ ഭിക്ഖൂ അഭിവാദേത്വാ പദക്ഖിണം കത്വാ യേനായസ്മാ സുധമ്മോ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ആയസ്മന്തം സുധമ്മം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം അട്ഠാസി. ഏകമന്തം ഠിതോ ഖോ ചിത്തോ ഗഹപതി ആയസ്മന്തം സുധമ്മം ഏതദവോച – ‘‘അധിവാസേതു മേ, ഭന്തേ, അയ്യോ സുധമ്മോ സ്വാതനായ ഭത്തം സദ്ധിം ഥേരേഹീ’’തി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ സുധമ്മോ ‘പുബ്ബേ ഖ്വായം ചിത്തോ ഗഹപതി യദാ സങ്ഘം വാ ഗണം വാ പുഗ്ഗലം വാ നിമന്തേതുകാമോ ന മം അനപലോകേത്വാ സങ്ഘം വാ ഗണം വാ പുഗ്ഗലം വാ നിമന്തേതി; സോദാനി മം അനപലോകേത്വാ ഥേരേ ഭിക്ഖൂ നിമന്തേസി; ദുട്ഠോദാനായം ചിത്തോ ഗഹപതി അനപേക്ഖോ വിരത്തരൂപോ മയീ’തി ചിത്തം ഗഹപതിം ഏതദവോച – ‘‘അലം, ഗഹപതി, നാധിവാസേമീ’’തി. ദുതിയമ്പി ഖോ…പേ… തതിയമ്പി ഖോ ചിത്തോ ഗഹപതി ആയസ്മന്തം സുധമ്മം ഏതദവോച – ‘‘അധിവാസേതു മേ, ഭന്തേ, അയ്യോ സുധമ്മോ സ്വാതനായ ഭത്തം സദ്ധിം ഥേരേഹീ’’തി. ‘‘അലം, ഗഹപതി, നാധിവാസേമീ’’തി. അഥ ഖോ ചിത്തോ ഗഹപതി ‘കിം മേ കരിസ്സതി അയ്യോ സുധമ്മോ അധിവാസേന്തോ വാ അനധിവാസേന്തോ വാ’തി ആയസ്മന്തം സുധമ്മം അഭിവാദേത്വാ പദക്ഖിണം കത്വാ പക്കാമി.

൩൪. അഥ ഖോ ചിത്തോ ഗഹപതി തസ്സാ രത്തിയാ അച്ചയേന ഥേരാനം ഭിക്ഖൂനം പണീതം ഖാദനീയം ഭോജനീയം പടിയാദാപേസി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ സുധമ്മോ ‘യംനൂനാഹം ചിത്തസ്സ ഗഹപതിനോ ഥേരാനം ഭിക്ഖൂനം പടിയത്തം പസ്സേയ്യ’ന്തി പുബ്ബണ്ഹസമയം നിവാസേത്വാ പത്തചീവരമാദായ യേന ചിത്തസ്സ ഗഹപതിനോ നിവേസനം തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ പഞ്ഞത്തേ ആസനേ നിസീദി. അഥ ഖോ ചിത്തോ ഗഹപതി യേനായസ്മാ സുധമ്മോ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ആയസ്മന്തം സുധമ്മം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നം ഖോ ചിത്തം ഗഹപതിം ആയസ്മാ സുധമ്മോ ഏതദവോച – ‘‘പഹൂതം ഖോ തേ ഇദം, ഗഹപതി, ഖാദനീയം ഭോജനീയം പടിയത്തം; ഏകാ ച ഖോ ഇധ നത്ഥി യദിദം തിലസങ്ഗുളികാ’’തി. ‘‘ബഹുമ്ഹി വത, ഭന്തേ, രതനേ ബുദ്ധവചനേ [ഭന്തേ ബുദ്ധവചനേ (സ്യാ.)] വിജ്ജമാനേ അയ്യേന സുധമ്മേന യദേവ കിഞ്ചി ഭാസിതം യദിദം തിലസങ്ഗുളികാതി. ഭൂതപുബ്ബം, ഭന്തേ, ദക്ഖിണാപഥകാ വാണിജാ പുരത്ഥിമം ജനപദം അഗമംസു വാണിജ്ജായ. തേ തതോ കുക്കുടിം ആനേസും. അഥ ഖോ സാ, ഭന്തേ, കുക്കുടീ കാകേന സദ്ധിം സംവാസം കപ്പേസി. സാ പോതകം ജനേസി. യദാ ഖോ സോ, ഭന്തേ, കുക്കുടപോതകോ കാകവസ്സം വസ്സിതുകാമോ ഹോതി, കാകകുക്കുടീതി വസ്സതി; യദാ കുക്കുടിവസ്സം വസ്സിതുകാമോ ഹോതി, കുക്കുടികാകാതി വസ്സതി. ഏവമേവ ഖോ, ഭന്തേ, ബഹുമ്ഹി രതനേ ബുദ്ധവചനേ വിജ്ജമാനേ അയ്യേന സുധമ്മേന യദേവ കിഞ്ചി ഭാസിതം യദിദം തിലസംഗുളികാ’’തി. ‘‘അക്കോസസി മം ത്വം, ഗഹപതി, പരിഭാസസി മം ത്വം, ഗഹപതി. ഏസോ തേ, ഗഹപതി, ആവാസോ, പക്കമിസ്സാമീ’’തി. ‘‘നാഹം, ഭന്തേ, അയ്യം സുധമ്മം അക്കോസാമി, പരിഭാസാമി [ന പരിഭാസാമി (സീ. സ്യാ.)]. വസതു, ഭന്തേ, അയ്യോ സുധമ്മോ മച്ഛികാസണ്ഡേ. രമണീയം അമ്ബാടകവനം. അഹം അയ്യസ്സ സുധമ്മസ്സ ഉസ്സുക്കം കരിസ്സാമി, ചീവരപിണ്ഡപാതസേനാസനഗിലാനപ്പച്ചയഭേസജ്ജപരിക്ഖാരാന’’ന്തി. ദുതിയമ്പി ഖോ…പേ… തതിയമ്പി ഖോ ആയസ്മാ സുധമ്മോ ചിത്തം ഗഹപതിം ഏതദവോച – ‘‘അക്കോസസി മം ത്വം, ഗഹപതി, പരിഭാസസി മം ത്വം, ഗഹപതി. ഏസോ തേ, ഗഹപതി, ആവാസോ, പക്കമിസ്സാമീ’’തി. ‘‘കഹം, ഭന്തേ, അയ്യോ സുധമ്മോ ഗമിസ്സതീ’’തി? ‘‘സാവത്ഥിം ഖോ അഹം, ഗഹപതി, ഗമിസ്സാമി ഭഗവന്തം ദസ്സനായാ’’തി. ‘‘തേന ഹി, ഭന്തേ, യഞ്ച അത്തനാ ഭണിതം, യഞ്ച മയാ ഭണിതം തം സബ്ബം ഭഗവതോ ആരോചേഹി. അനച്ഛരിയം ഖോ പനേതം, ഭന്തേ, യം അയ്യോ സുധമ്മോ പുനദേവ മച്ഛികാസണ്ഡം പച്ചാഗച്ഛേയ്യാ’’തി.

൩൫. അഥ ഖോ ആയസ്മാ സുധമ്മോ സേനാസനം സംസാമേത്വാ പത്തചീവരമാദായ യേന സാവത്ഥി തേന പക്കാമി. അനുപുബ്ബേന യേന സാവത്ഥി ജേതവനം അനാഥപിണ്ഡികസ്സ ആരാമോ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ ആയസ്മാ സുധമ്മോ യഞ്ച അത്തനാ ഭണിതം യഞ്ച ചിത്തേന ഗഹപതിനാ ഭണിതം തം സബ്ബം ഭഗവതോ ആരോചേസി.

വിഗരഹി ബുദ്ധോ ഭഗവാ – ‘‘അനനുച്ഛവികം, മോഘപുരിസ, അനനുലോമികം അപ്പതിരൂപം അസ്സാമണകം അകപ്പിയം അകരണീയം. കഥഞ്ഹി നാമ ത്വം, മോഘപുരിസ, ചിത്തം ഗഹപതിം സദ്ധം പസന്നം ദായകം കാരകം സങ്ഘുപട്ഠാകം ഹീനേന ഖുംസേസ്സസി, ഹീനേന വമ്ഭേസ്സസി? നേതം, മോഘപുരിസ, അപ്പസന്നാനം വാ പസാദായ…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ സുധമ്മസ്സ ഭിക്ഖുനോ പടിസാരണീയകമ്മം കരോതു – ചിത്തോ തേ ഗഹപതി ഖമാപേതബ്ബോതി. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, കാതബ്ബം – പഠമം സുധമ്മോ ഭിക്ഖു ചോദേതബ്ബോ, ചോദേത്വാ സാരേതബ്ബോ, സാരേത്വാ ആപത്തിം ആരോപേതബ്ബോ, ആപത്തിം ആരോപേത്വാ ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

൩൬. ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം സുധമ്മോ ഭിക്ഖു ചിത്തം ഗഹപതിം സദ്ധം പസന്നം ദായകം കാരകം സങ്ഘുപട്ഠാകം ഹീനേന ഖുംസേതി, ഹീനേന വമ്ഭേതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ സുധമ്മസ്സ ഭിക്ഖുനോ പടിസാരണീയകമ്മം കരേയ്യ – ചിത്തോ തേ ഗഹപതി ഖമാപേതബ്ബോതി. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം സുധമ്മോ ഭിക്ഖു ചിത്തം ഗഹപതിം സദ്ധം പസന്നം ദായകം കാരകം സങ്ഘുപട്ഠാകം ഹീനേന ഖുംസേതി, ഹീനേന വമ്ഭേതി. സങ്ഘോ സുധമ്മസ്സ ഭിക്ഖുനോ പടിസാരണീയകമ്മം കരോതി – ചിത്തോ തേ ഗഹപതി ഖമാപേതബ്ബോതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി സുധമ്മസ്സ ഭിക്ഖുനോ പടിസാരണീയസ്സ കമ്മസ്സ കരണം – ചിത്തോ തേ ഗഹപതി ഖമാപേതബ്ബോതി, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദുതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ… തതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി – സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം സുധമ്മോ ഭിക്ഖു ചിത്തം ഗഹപതിം സദ്ധം പസന്നം ദായകം കാരകം സങ്ഘുപട്ഠാകം ഹീനേന ഖുംസേതി, ഹീനേന വമ്ഭേതി. സങ്ഘോ സുധമ്മസ്സ ഭിക്ഖുനോ പടിസാരണീയകമ്മം കരോതി – ചിത്തോ തേ ഗഹപതി ഖമാപേതബ്ബോതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി സുധമ്മസ്സ ഭിക്ഖുനോ പടിസാരണീയസ്സ കമ്മസ്സ കരണം – ചിത്തോ തേ ഗഹപതി ഖമാപേതബ്ബോതി, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘കതം സങ്ഘേന സുധമ്മസ്സ ഭിക്ഖുനോ പടിസാരണീയകമ്മം – ചിത്തോ തേ ഗഹപതി ഖമാപേതബ്ബോതി. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

അധമ്മകമ്മദ്വാദസകം

൩൭. ‘‘തീഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം പടിസാരണീയകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച. അസമ്മുഖാ കതം ഹോതി, അപ്പടിപുച്ഛാ കതം ഹോതി, അപ്പടിഞ്ഞായ കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം പടിസാരണീയകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം പടിസാരണീയകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച. അനാപത്തിയാ കതം ഹോതി, അദേസനാഗാമിനിയാ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, ദേസിതായ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി…പേ… അചോദേത്വാ കതം ഹോതി, അസാരേത്വാ കതം ഹോതി, ആപത്തിം അനാരോപേത്വാ കതം ഹോതി…പേ… അസമ്മുഖാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… അപ്പടിപുച്ഛാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… അപ്പടിഞ്ഞായ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… അനാപത്തിയാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… അദേസനാഗാമിനിയാ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… ദേസിതായ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… അചോദേത്വാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… അസാരേത്വാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… ആപത്തിം അനാരോപേത്വാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം പടിസാരണീയകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച.

പടിസാരണീയകമ്മേ അധമ്മകമ്മദ്വാദസകം നിട്ഠിതം.

ധമ്മകമ്മദ്വാദസകം

൩൮. ‘‘തീഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം പടിസാരണീയകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച. സമ്മുഖാ കതം ഹോതി, പടിപുച്ഛാ കതം ഹോതി, പടിഞ്ഞായ കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം പടിസാരണീയകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം പടിസാരണീയകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച. ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, ദേസനാഗാമിനിയാ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, അദേസിതായ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി…പേ… ചോദേത്വാ കതം ഹോതി, സാരേത്വാ കതം ഹോതി, ആപത്തിം ആരോപേത്വാ കതം ഹോതി…പേ… സമ്മുഖാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… പടിപുച്ഛാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… പടിഞ്ഞായ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… ദേസനാഗാമിനിയാ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… അദേസിതായ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… ചോദേത്വാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… സാരേത്വാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… ആപത്തിം ആരോപേത്വാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം പടിസാരണീയകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച.

പടിസാരണീയകമ്മേ ധമ്മകമ്മദ്വാദസകം നിട്ഠിതം.

ആകങ്ഖമാനചതുക്കം

൩൯. ‘‘പഞ്ചഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, പടിസാരണീയകമ്മം കരേയ്യ. ഗിഹീനം അലാഭായ പരിസക്കതി, ഗിഹീനം അനത്ഥായ പരിസക്കതി, ഗിഹീനം അനാവാസായ [അവാസായ (സീ.)] പരിസക്കതി, ഗിഹീ അക്കോസതി പരിഭാസതി, ഗിഹീ ഗിഹീഹി ഭേദേതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, പടിസാരണീയകമ്മം കരേയ്യ.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, പടിസാരണീയകമ്മം കരേയ്യ. ഗിഹീനം ബുദ്ധസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, ഗിഹീനം ധമ്മസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, ഗിഹീനം സങ്ഘസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, ഗിഹീ ഹീനേന ഖുംസേതി ഹീനേന വമ്ഭേതി, ഗിഹീനം ധമ്മികം പടിസ്സവം ന സച്ചാപേതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, പടിസാരണീയകമ്മം കരേയ്യ.

‘‘പഞ്ചന്നം, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂനം, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, പടിസാരണീയകമ്മം കരേയ്യ. ഏകോ ഗിഹീനം അലാഭായ പരിസക്കതി, ഏകോ ഗിഹീനം അനത്ഥായ പരിസക്കതി, ഏകോ ഗിഹീനം അനാവാസായ പരിസക്കതി, ഏകോ ഗിഹീ അക്കോസതി പരിഭാസതി, ഏകോ ഗിഹീ ഗിഹീഹി ഭേദേതി – ഇമേസം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചന്നം ഭിക്ഖൂനം, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, പടിസാരണീയകമ്മം കരേയ്യ.

‘‘അപരേസമ്പി, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചന്നം ഭിക്ഖൂനം, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, പടിസാരണീയകമ്മം കരേയ്യ. ഏകോ ഗിഹീനം ബുദ്ധസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, ഏകോ ഗിഹീനം ധമ്മസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, ഏകോ ഗിഹീനം സങ്ഘസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, ഏകോ ഗിഹീ ഹീനേന ഖുംസേതി ഹീനേന വമ്ഭേതി, ഏകോ ഗിഹീനം ധമ്മികം പടിസ്സവം ന സച്ചാപേതി – ഇമേസം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചന്നം ഭിക്ഖൂനം, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, പടിസാരണീയകമ്മം കരേയ്യ.

ആകങ്ഖമാനചതുക്കം നിട്ഠിതം.

അട്ഠാരസവത്തം

൪൦. ‘‘പടിസാരണീയകമ്മകതേന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ സമ്മാ വത്തിതബ്ബം. തത്രായം സമ്മാവത്തനാ – ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, ന നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, ന സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ, ന ഭിക്ഖുനോവാദകസമ്മുതി സാദിതബ്ബാ, സമ്മതേനപി ഭിക്ഖുനിയോ ന ഓവദിതബ്ബാ. യായ ആപത്തിയാ സങ്ഘേന പടിസാരണീയകമ്മം കതം ഹോതി സാ ആപത്തി ന ആപജ്ജിതബ്ബാ, അഞ്ഞാ വാ താദിസികാ, തതോ വാ പാപിട്ഠതരാ; കമ്മം ന ഗരഹിതബ്ബം, കമ്മികാ ന ഗരഹിതബ്ബാ. ന പകതത്തസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഉപോസഥോ ഠപേതബ്ബോ, ന പവാരണാ ഠപേതബ്ബാ, ന സവചനീയം കാതബ്ബം, ന അനുവാദോ പട്ഠപേതബ്ബോ, ന ഓകാസോ കാരേതബ്ബോ, ന ചോദേതബ്ബോ, ന സാരേതബ്ബോ, ന ഭിക്ഖൂഹി സമ്പയോജേതബ്ബ’’ന്തി.

പടിസാരണീയകമ്മേ അട്ഠാരസവത്തം നിട്ഠിതം.

൪൧. അഥ ഖോ സങ്ഘോ സുധമ്മസ്സ ഭിക്ഖുനോ പടിസാരണീയകമ്മം അകാസി – ‘‘ചിത്തോ തേ ഗഹപതി ഖമാപേതബ്ബോ’’തി. സോ സങ്ഘേന പടിസാരണീയകമ്മകതോ മച്ഛികാസണ്ഡം ഗന്ത്വാ മങ്കുഭൂതോ നാസക്ഖി ചിത്തം ഗഹപതിം ഖമാപേതും. പുനദേവ സാവത്ഥിം പച്ചാഗഞ്ഛി. ഭിക്ഖൂ ഏവമാഹംസു – ‘‘ഖമാപിതോ തയാ, ആവുസോ സുധമ്മ, ചിത്തോ ഗഹപതീ’’തി? ‘‘ഇധാഹം, ആവുസോ, മച്ഛികാസണ്ഡം ഗന്ത്വാ മങ്കുഭൂതോ നാസക്ഖിം ചിത്തം ഗഹപതിം ഖമാപേതു’’ന്തി. ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ…. ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ സുധമ്മസ്സ ഭിക്ഖുനോ അനുദൂതം ദേതു – ചിത്തം ഗഹപതിം ഖമാപേതും. ഏവഞ്ച പന ഭിക്ഖവേ ദാതബ്ബോ – പഠമം ഭിക്ഖു യാചിതബ്ബോ, യാചിത്വാ ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമം ഭിക്ഖും സുധമ്മസ്സ ഭിക്ഖുനോ അനുദൂതം ദദേയ്യ ചിത്തം ഗഹപതിം ഖമാപേതും. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമം ഭിക്ഖും സുധമ്മസ്സ ഭിക്ഖുനോ അനുദൂതം ദേതി ചിത്തം ഗഹപതിം ഖമാപേതും. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ സുധമ്മസ്സ ഭിക്ഖുനോ അനുദൂതസ്സ ദാനം ചിത്തം ഗഹപതിം ഖമാപേതും, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദിന്നോ സങ്ഘേന ഇത്ഥന്നാമോ ഭിക്ഖു സുധമ്മസ്സ ഭിക്ഖുനോ അനുദൂതോ ചിത്തം ഗഹപതിം ഖമാപേതും. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

൪൨. ‘‘തേന, ഭിക്ഖവേ, സുധമ്മേന ഭിക്ഖുനാ അനുദൂതേന ഭിക്ഖുനാ സദ്ധിം മച്ഛികാസണ്ഡം ഗന്ത്വാ ചിത്തോ ഗഹപതി ഖമാപേതബ്ബോ – ‘ഖമ, ഗഹപതി, പസാദേമി ത’ന്തി. ഏവഞ്ചേ വുച്ചമാനോ ഖമതി, ഇച്ചേതം കുസലം. നോ ചേ ഖമതി, അനുദൂതേന ഭിക്ഖുനാ വത്തബ്ബോ – ‘ഖമ, ഗഹപതി, ഇമസ്സ ഭിക്ഖുനോ, പസാദേതി ത’ന്തി. ഏവഞ്ചേ വുച്ചമാനോ ഖമതി, ഇച്ചേതം കുസലം. നോ ചേ ഖമതി, അനുദൂതേന ഭിക്ഖുനാ വത്തബ്ബോ – ‘ഖമ, ഗഹപതി, ഇമസ്സ ഭിക്ഖുനോ, അഹം തം പസാദേമീ’തി. ഏവഞ്ചേ വുച്ചമാനോ ഖമതി, ഇച്ചേതം കുസലം. നോ ചേ ഖമതി, അനുദൂതേന ഭിക്ഖുനാ വത്തബ്ബോ – ‘ഖമ, ഗഹപതി, ഇമസ്സ ഭിക്ഖുനോ, സങ്ഘസ്സ വചനേനാ’തി. ഏവഞ്ചേ വുച്ചമാനോ ഖമതി, ഇച്ചേതം കുസലം. നോ ചേ ഖമതി, അനുദൂതേന ഭിക്ഖുനാ സുധമ്മോ ഭിക്ഖു [സുധമ്മം ഭിക്ഖും… സാ ആപത്തി ദേസാപേതബ്ബാതി (സീ. സ്യാ.)] ചിത്തസ്സ ഗഹപതിനോ ദസ്സനൂപചാരം അവിജഹാപേത്വാ സവനൂപചാരം അവിജഹാപേത്വാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കാരാപേത്വാ ഉക്കുടികം നിസീദാപേത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗണ്ഹാപേത്വാ തം ആപത്തിം ദേസാപേതബ്ബോ’’തി [സുധമ്മം ഭിക്ഖും… സാ ആപത്തി ദേസാപേതബ്ബാതി (സീ. സ്യാ.)].

അഥ ഖോ ആയസ്മാ സുധമ്മോ അനുദൂതേന ഭിക്ഖുനാ സദ്ധിം മച്ഛികാസണ്ഡം ഗന്ത്വാ ചിത്തം ഗഹപതിം ഖമാപേസി. സോ സമ്മാ വത്തതി, ലോമം പാതേതി, നേത്ഥാരം വത്തതി, ഭിക്ഖൂ ഉപസങ്കമിത്വാ ഏവം വദേതി – ‘‘അഹം, ആവുസോ, സങ്ഘേന പടിസാരണീയകമ്മകതോ സമ്മാ വത്താമി, ലോമം പാതേമി, നേത്ഥാരം വത്താമി. കഥം നു ഖോ മയാ പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി? ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ സുധമ്മസ്സ ഭിക്ഖുനോ പടിസാരണീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതു.

നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബഅട്ഠാരസകം

൪൩. ‘‘പഞ്ചഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ പടിസാരണീയകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. ഉപസമ്പാദേതി, നിസ്സയം ദേതി, സാമണേരം ഉപട്ഠാപേതി, ഭിക്ഖുനോവാദകസമ്മുതിം സാദിയതി, സമ്മതോപി ഭിക്ഖുനിയോ ഓവദതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ പടിസാരണീയകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

[പരി. ൪൨൦] ‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ പടിസാരണീയകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. യായ ആപത്തിയാ സങ്ഘേന പടിസാരണീയകമ്മം കതം ഹോതി തം ആപത്തിം ആപജ്ജതി, അഞ്ഞം വാ താദിസികം, തതോ വാ പാപിട്ഠതരം; കമ്മം ഗരഹതി, കമ്മികേ ഗരഹതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ പടിസാരണീയകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

‘‘അട്ഠഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ പടിസാരണീയകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. പകതത്തസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഉപോസഥം ഠപേതി, പവാരണം ഠപേതി, സവചനീയം കരോതി, അനുവാദം പട്ഠപേതി, ഓകാസം കാരേതി, ചോദേതി, സാരേതി, ഭിക്ഖൂഹി സമ്പയോജേതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, അട്ഠഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ പടിസാരണീയകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം’’.

പടിസാരണീയകമ്മേ നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബഅട്ഠാരസകം നിട്ഠിതം.

പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബഅട്ഠാരസകം

൪൪. ‘‘പഞ്ചഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ പടിസാരണീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. ന ഉപസമ്പാദേതി, ന നിസ്സയം ദേതി, ന സാമണേരം ഉപട്ഠാപേതി, ന ഭിക്ഖുനോവാദകസമ്മുതിം സാദിയതി, സമ്മതോപി ഭിക്ഖുനിയോ ന ഓവദതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ പടിസാരണീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ പടിസാരണീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. യായ ആപത്തിയാ സങ്ഘേന പടിസാരണീയകമ്മം കതം ഹോതി തം ആപത്തിം ന ആപജ്ജതി, അഞ്ഞം വാ താദിസികം, തതോ വാ പാപിട്ഠതരം; കമ്മം ന ഗരഹതി, കമ്മികേ ന ഗരഹതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ പടിസാരണീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

‘‘അട്ഠഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ പടിസാരണീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. ന പകതത്തസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഉപോസഥം ഠപേതി, ന പവാരണം ഠപേതി, ന സവചനീയം കരോതി, ന അനുവാദം പട്ഠപേതി, ന ഓകാസം കാരേതി, ന ചോദേതി, ന സാരേതി, ന ഭിക്ഖൂഹി സമ്പയോജേതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, അട്ഠഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ പടിസാരണീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

പടിസാരണീയകമ്മേ പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബഅട്ഠാരസകം നിട്ഠിതം.

൪൫. ‘‘ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. തേന [തേന ഹി (സ്യാ. ക.)], ഭിക്ഖവേ, സുധമ്മേന ഭിക്ഖുനാ സങ്ഘം ഉപസങ്കമിത്വാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ വുഡ്ഢാനം ഭിക്ഖൂനം പാദേ വന്ദിത്വാ ഉക്കുടികം നിസീദിത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാ ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘അഹം, ഭന്തേ, സങ്ഘേന പടിസാരണീയകമ്മകതോ സമ്മാ വത്താമി, ലോമം പാതേമി, നേത്ഥാരം വത്താമി, പടിസാരണീയസ്സ കമ്മസ്സ പടിപ്പസ്സദ്ധിം യാചാമീ’തി. ദുതിയമ്പി യാചിതബ്ബാ. തതിയമ്പി യാചിതബ്ബാ. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം സുധമ്മോ ഭിക്ഖു സങ്ഘേന പടിസാരണീയകമ്മകതോ സമ്മാ വത്തതി, ലോമം പാതേതി, നേത്ഥാരം വത്തതി, പടിസാരണീയസ്സ കമ്മസ്സ പടിപ്പസ്സദ്ധിം യാചതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ സുധമ്മസ്സ ഭിക്ഖുനോ പടിസാരണീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം സുധമ്മോ ഭിക്ഖു സങ്ഘേന പടിസാരണീയകമ്മകതോ സമ്മാ വത്തതി, ലോമം പാതേതി, നേത്ഥാരം വത്തതി, പടിസാരണീയസ്സ കമ്മസ്സ പടിപ്പസ്സദ്ധിം യാചതി. സങ്ഘോ സുധമ്മസ്സ ഭിക്ഖുനോ പടിസാരണീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി സുധമ്മസ്സ ഭിക്ഖുനോ പടിസാരണീയസ്സ കമ്മസ്സ പടിപ്പസ്സദ്ധി, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദുതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ… തതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി – സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം സുധമ്മോ ഭിക്ഖു സങ്ഘേന പടിസാരണീയകമ്മകതോ സമ്മാ വത്തതി, ലോമം പാതേതി, നേത്ഥാരം വത്തതി, പടിസാരണീയസ്സ കമ്മസ്സ പടിപ്പസ്സദ്ധിം യാചതി. സങ്ഘോ സുധമ്മസ്സ ഭിക്ഖുനോ പടിസാരണീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി സുധമ്മസ്സ ഭിക്ഖുനോ പടിസാരണീയസ്സ കമ്മസ്സ പടിപ്പസ്സദ്ധി, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘പടിപ്പസ്സദ്ധം സങ്ഘേന സുധമ്മസ്സ ഭിക്ഖുനോ പടിസാരണീയകമ്മം. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

പടിസാരണീയകമ്മം നിട്ഠിതം ചതുത്ഥം.

൫. ആപത്തിയാ അദസ്സനേ ഉക്ഖേപനീയകമ്മം

൪൬. തേന സമയേന ബുദ്ധോ ഭഗവാ കോസമ്ബിയം വിഹരതി ഘോസിതാരാമേ. തേന ഖോ പന സമയേന ആയസ്മാ ഛന്നോ ആപത്തിം ആപജ്ജിത്വാ ന ഇച്ഛതി ആപത്തിം പസ്സിതും. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ആയസ്മാ ഛന്നോ ആപത്തിം ആപജ്ജിത്വാ ന ഇച്ഛിസ്സതി ആപത്തിം പസ്സിതു’’ന്തി. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും.

അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ഭിക്ഖുസങ്ഘം സന്നിപാതാപേത്വാ ഭിക്ഖൂ പടിപുച്ഛി – ‘‘സച്ചം കിര, ഭിക്ഖവേ, ഛന്നോ ഭിക്ഖു ആപത്തിം ആപജ്ജിത്വാ ന ഇച്ഛതി ആപത്തിം പസ്സിതു’’ന്തി? ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി. വിഗരഹി ബുദ്ധോ ഭഗവാ – ‘‘അനനുച്ഛവികം…പേ… കഥഞ്ഹി നാമ സോ, ഭിക്ഖവേ, മോഘപുരിസോ ആപത്തിം ആപജ്ജിത്വാ ന ഇച്ഛിസ്സതി ആപത്തിം പസ്സിതും? നേതം, ഭിക്ഖവേ, അപ്പസന്നാനം വാ പസാദായ…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ ഛന്നസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കരോതു – അസമ്ഭോഗം സങ്ഘേന. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, കാതബ്ബം – പഠമം ഛന്നോ ഭിക്ഖു ചോദേതബ്ബോ, ചോദേത്വാ സാരേതബ്ബോ, സാരേത്വാ ആപത്തിം ആരോപേതബ്ബോ, ആപത്തിം ആരോപേത്വാ ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

൪൭. ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഛന്നോ ഭിക്ഖു ആപത്തിം ആപജ്ജിത്വാ ന ഇച്ഛതി ആപത്തിം പസ്സിതും. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഛന്നസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കരേയ്യ – അസമ്ഭോഗം സങ്ഘേന. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഛന്നോ ഭിക്ഖു ആപത്തിം ആപജ്ജിത്വാ ന ഇച്ഛതി ആപത്തിം പസ്സിതും. സങ്ഘോ ഛന്നസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കരോതി – അസമ്ഭോഗം സങ്ഘേന. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഛന്നസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയസ്സ കമ്മസ്സ കരണം – അസമ്ഭോഗം സങ്ഘേന, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദുതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ… തതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി – സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഛന്നോ ഭിക്ഖു ആപത്തിം ആപജ്ജിത്വാ ന ഇച്ഛതി ആപത്തിം പസ്സിതും. സങ്ഘോ ഛന്നസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കരോതി – അസമ്ഭോഗം സങ്ഘേന. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഛന്നസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയസ്സ കമ്മസ്സ കരണം – അസമ്ഭോഗം സങ്ഘേന, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘കതം സങ്ഘേന ഛന്നസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം – അസമ്ഭോഗം സങ്ഘേന. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീതി.

‘‘ആവാസപരമ്പരഞ്ച, ഭിക്ഖവേ, സംസഥ – ‘ഛന്നോ ഭിക്ഖു സങ്ഘേന ആപത്തിയാ [ഛന്നോ ഭിക്ഖു ആപത്തിയാ (സീ. ക.)] അദസ്സനേ ഉക്ഖേപനീയകമ്മകതോ – അസമ്ഭോഗം സങ്ഘേനാ’തി.

അധമ്മകമ്മദ്വാദസകം

൪൮. ‘‘തീഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച. അസമ്മുഖാ കതം ഹോതി, അപ്പടിപുച്ഛാ കതം ഹോതി, അപ്പടിഞ്ഞായ കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച. അനാപത്തിയാ കതം ഹോതി, അദേസനാഗാമിനിയാ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, ദേസിതായ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി…പേ… അചോദേത്വാ കതം ഹോതി, അസാരേത്വാ കതം ഹോതി, ആപത്തിം അനാരോപേത്വാ കതം ഹോതി…പേ… അസമ്മുഖാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… അപ്പടിപുച്ഛാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… അപ്പടിഞ്ഞായ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… അനാപത്തിയാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… അദേസനാഗാമിനിയാ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… ദേസിതായ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… അചോദേത്വാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… അസാരേത്വാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… ആപത്തിം അനാരോപേത്വാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച.

ആപത്തിയാ അദസ്സനേ ഉക്ഖേപനീയകമ്മേ അധമ്മകമ്മദ്വാദസകം നിട്ഠിതം.

ധമ്മകമ്മദ്വാദസകം

൪൯. ‘‘തീഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച. സമ്മുഖാ കതം ഹോതി, പടിപുച്ഛാ കതം ഹോതി, പടിഞ്ഞായ കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം…പേ…. ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, ദേസനാഗാമിനിയാ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, അദേസിതായ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി…പേ… ചോദേത്വാ കതം ഹോതി, സാരേത്വാ കതം ഹോതി, ആപത്തിം ആരോപേത്വാ കതം ഹോതി…പേ… സമ്മുഖാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… പടിപുച്ഛാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… പടിഞ്ഞായ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… ദേസനാഗാമിനിയാ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… അദേസിതായ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… ചോദേത്വാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… സാരേത്വാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… ആപത്തിം ആരോപേത്വാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച.

ആപത്തിയാ അദസ്സനേ ഉക്ഖേപനീയകമ്മേ ധമ്മകമ്മദ്വാദസകം നിട്ഠിതം.

ആകങ്ഖമാനഛക്കം

൫൦. [പരി. ൩൨൩] ‘‘തീഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കരേയ്യ. ഭണ്ഡനകാരകോ ഹോതി കലഹകാരകോ വിവാദകാരകോ ഭസ്സകാരകോ സങ്ഘേ അധികരണകാരകോ; ബാലോ ഹോതി അബ്യത്തോ ആപത്തിബഹുലോ അനപദാനോ; ഗിഹിസംസട്ഠോ വിഹരതി അനനുലോമികേഹി ഗിഹിസംസഗ്ഗേഹി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കരേയ്യ.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കരേയ്യ. അധിസീലേ സീലവിപന്നോ ഹോതി, അജ്ഝാചാരേ ആചാരവിപന്നോ ഹോതി, അതിദിട്ഠിയാ ദിട്ഠിവിപന്നോ ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കരേയ്യ.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കരേയ്യ. ബുദ്ധസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, ധമ്മസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, സങ്ഘസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കരേയ്യ.

‘‘തിണ്ണം, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂനം, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കരേയ്യ. ഏകോ ഭണ്ഡനകാരകോ ഹോതി കലഹകാരകോ വിവാദകാരകോ ഭസ്സകാരകോ സങ്ഘേ അധികരണകാരകോ; ഏകോ ബാലോ ഹോതി അബ്യത്തോ ആപത്തിബഹുലോ അനപദാനോ; ഏകോ ഗിഹിസംസട്ഠോ വിഹരതി അനനുലോമികേഹി ഗിഹിസംസഗ്ഗേഹി – ഇമേസം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തിണ്ണം ഭിക്ഖൂനം, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കരേയ്യ.

‘‘അപരേസമ്പി, ഭിക്ഖവേ, തിണ്ണം ഭിക്ഖൂനം, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കരേയ്യ. ഏകോ അധിസീലേ സീലവിപന്നോ ഹോതി, ഏകോ അജ്ഝാചാരേ ആചാരവിപന്നോ ഹോതി, ഏകോ അതിദിട്ഠിയാ ദിട്ഠിവിപന്നോ ഹോതി – ഇമേസം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തിണ്ണം ഭിക്ഖൂനം, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കരേയ്യ.

‘‘അപരേസമ്പി, ഭിക്ഖവേ, തിണ്ണം ഭിക്ഖൂനം, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കരേയ്യ. ഏകോ ബുദ്ധസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, ഏകോ ധമ്മസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, ഏകോ സങ്ഘസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി – ഇമേസം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തിണ്ണം ഭിക്ഖൂനം, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കരേയ്യ.

ആപത്തിയാ അദസ്സനേ ഉക്ഖേപനീയകമ്മേ

ആകങ്ഖമാനഛക്കം നിട്ഠിതം.

തേചത്താലീസവത്തം

൫൧. ‘‘ആപത്തിയാ അദസ്സനേ ഉക്ഖേപനീയകമ്മകതേന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ സമ്മാ വത്തിതബ്ബം. തത്രായം സമ്മാവത്തനാ – ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, ന നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, ന സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ, ന ഭിക്ഖുനോവാദകസമ്മുതി സാദിതബ്ബാ, സമ്മതേനപി ഭിക്ഖുനിയോ ന ഓവദിതബ്ബാ. യായ ആപത്തിയാ സങ്ഘേന, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കതം ഹോതി സാ ആപത്തി ന ആപജ്ജിതബ്ബാ, അഞ്ഞാ വാ താദിസികാ, തതോ വാ പാപിട്ഠതരാ; കമ്മം ന ഗരഹിതബ്ബം, കമ്മികാ ന ഗരഹിതബ്ബാ. ന പകതത്തസ്സ ഭിക്ഖുനോ അഭിവാദനം, പച്ചുട്ഠാനം, അഞ്ജലികമ്മം, സാമീചികമ്മം, ആസനാഭിഹാരോ, സേയ്യാഭിഹാരോ, പാദോദകം, പാദപീഠം പാദകഥലികം, പത്തചീവരപ്പടിഗ്ഗഹണം, നഹാനേ പിട്ഠിപരികമ്മം സാദിതബ്ബം. ന പകതത്തോ ഭിക്ഖു സീലവിപത്തിയാ അനുദ്ധംസേതബ്ബോ, ന ആചാരവിപത്തിയാ അനുദ്ധംസേതബ്ബോ, ന ദിട്ഠിവിപത്തിയാ അനുദ്ധംസേതബ്ബോ, ന ആജീവവിപത്തിയാ അനുദ്ധംസേതബ്ബോ, ന ഭിക്ഖു ഭിക്ഖൂഹി ഭേദേതബ്ബോ [ന ഭിക്ഖൂ ഭിക്ഖൂഹി ഭേദേതബ്ബാ (സ്യാ.)], ന ഗിഹിദ്ധജോ ധാരേതബ്ബോ, ന തിത്ഥിയദ്ധജോ ധാരേതബ്ബോ, ന തിത്ഥിയാ സേവിതബ്ബാ; ഭിക്ഖൂ സേവിതബ്ബാ, ഭിക്ഖുസിക്ഖായ സിക്ഖിതബ്ബം [ഭിക്ഖുസിക്ഖാ സിക്ഖിതബ്ബാ (സ്യാ.)]. ന പകതത്തേന ഭിക്ഖുനാ സദ്ധിം ഏകച്ഛന്നേ ആവാസേ വത്ഥബ്ബം, ന ഏകച്ഛന്നേ അനാവാസേ വത്ഥബ്ബം, ന ഏകച്ഛന്നേ ആവാസേ വാ അനാവാസേ വാ വത്ഥബ്ബം, പകതത്തം ഭിക്ഖും ദിസ്വാ ആസനാ വുട്ഠാതബ്ബം, ന പകതത്തോ ഭിക്ഖു ആസാദേതബ്ബോ അന്തോ വാ ബഹി വാ. ന പകതത്തസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഉപോസഥോ ഠപേതബ്ബോ, ന പവാരണാ ഠപേതബ്ബാ, ന സവചനീയം കാതബ്ബം, ന അനുവാദോ പട്ഠപേതബ്ബോ, ന ഓകാസോ കാരേതബ്ബോ, ന ചോദേതബ്ബോ, ന സാരേതബ്ബോ, ന ഭിക്ഖൂഹി സമ്പയോജേതബ്ബ’’ന്തി.

ആപത്തിയാ അദസ്സനേ ഉക്ഖേപനീയകമ്മേ

തേചത്താലീസവത്തം നിട്ഠിതം.

൫൨. അഥ ഖോ സങ്ഘോ ഛന്നസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം അകാസി – അസമ്ഭോഗം സങ്ഘേന. സോ സങ്ഘേന, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മകതോ തമ്ഹാ ആവാസാ അഞ്ഞം ആവാസം അഗമാസി. തത്ഥ ഭിക്ഖൂ നേവ അഭിവാദേസും, ന പച്ചുട്ഠേസും, ന അഞ്ജലികമ്മം ന സാമീചികമ്മം അകംസു, ന സക്കരിംസു, ന ഗരു കരിംസു [ന ഗരുകരിംസു (ക.)], ന മാനേസും, ന പൂജേസും. സോ ഭിക്ഖൂഹി അസക്കരിയമാനോ അഗരുകരിയമാനോ അമാനിയമാനോ അപൂജിയമാനോ അസക്കാരപകതോ തമ്ഹാപി ആവാസാ അഞ്ഞം ആവാസം അഗമാസി. തത്ഥപി ഭിക്ഖൂ നേവ അഭിവാദേസും, ന പച്ചുട്ഠേസും, ന അഞ്ജലികമ്മം ന സാമീചികമ്മം അകംസു, ന സക്കരിംസു, ന ഗരും കരിംസു, ന മാനേസും, ന പൂജേസും. സോ ഭിക്ഖൂഹി അസക്കരിയമാനോ അഗരുകരിയമാനോ അമാനിയമാനോ അപൂജിയമാനോ അസക്കാരപകതോ തമ്ഹാപി ആവാസാ അഞ്ഞം ആവാസം അഗമാസി. തത്ഥപി ഭിക്ഖൂ നേവ അഭിവാദേസും, ന പച്ചുട്ഠേസും, ന അഞ്ജലികമ്മം ന സാമീചികമ്മം അകംസു, ന സക്കരിംസു, ന ഗരും കരിംസു, ന മാനേസും, ന പൂജേസും. സോ ഭിക്ഖൂഹി അസക്കരിയമാനോ അഗരുകരിയമാനോ അമാനിയമാനോ അപൂജിയമാനോ അസക്കാരപകതോ പുനദേവ കോസമ്ബിം പച്ചാഗഞ്ഛി. സോ സമ്മാ വത്തതി, ലോമം പാതേതി, നേത്ഥാരം വത്തതി, ഭിക്ഖൂ ഉപസങ്കമിത്വാ ഏവം വദേതി – ‘‘അഹം, ആവുസോ, സങ്ഘേന, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മകതോ സമ്മാ വത്താമി, ലോമം പാതേമി, നേത്ഥാരം വത്താമി. കഥം നു ഖോ മയാ പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി? ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ…. ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ ഛന്നസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതു.

നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബ-തേചത്താലീസകം

൫൩. ‘‘പഞ്ചഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. ഉപസമ്പാദേതി, നിസ്സയം ദേതി, സാമണേരം ഉപട്ഠാപേതി, ഭിക്ഖുനോവാദകസമ്മുതിം സാദിയതി, സമ്മതോപി ഭിക്ഖുനിയോ ഓവദതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

[പരി. ൪൨൦] ‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. യായ ആപത്തിയാ സങ്ഘേന, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കതം ഹോതി തം ആപത്തിം ആപജ്ജതി, അഞ്ഞം വാ താദിസികം, തതോ വാ പാപിട്ഠതരം; കമ്മം ഗരഹതി, കമ്മികേ ഗരഹതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. പകതത്തസ്സ ഭിക്ഖുനോ അഭിവാദനം, പച്ചുട്ഠാനം, അഞ്ജലികമ്മം, സാമീചികമ്മം, ആസനാഭിഹാരം സാദിയതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. പകതത്തസ്സ ഭിക്ഖുനോ സേയ്യാഭിഹാരം, പാദോദകം പാദപീഠം, പാദകഥലികം, പത്തചീവരപ്പടിഗ്ഗഹണം, നഹാനേ പിട്ഠിപരികമ്മം സാദിയതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. പകതത്തം ഭിക്ഖും സീലവിപത്തിയാ അനുദ്ധംസേതി, ആചാരവിപത്തിയാ അനുദ്ധംസേതി, ദിട്ഠിവിപത്തിയാ അനുദ്ധംസേതി, ആജീവവിപത്തിയാ അനുദ്ധംസേതി, ഭിക്ഖും [ഭിക്ഖൂ (സീ. സ്യാ.)] ഭിക്ഖൂഹി ഭേദേതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. ഗിഹിദ്ധജം ധാരേതി, തിത്ഥിയദ്ധജം ധാരേതി, തിത്ഥിയേ സേവതി; ഭിക്ഖൂ ന സേവതി, ഭിക്ഖുസിക്ഖായ ന സിക്ഖതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. പകതത്തേന ഭിക്ഖുനാ സദ്ധിം ഏകച്ഛന്നേ ആവാസേ വസതി, ഏകച്ഛന്നേ അനാവാസേ വസതി, ഏകച്ഛന്നേ ആവാസേ വാ അനാവാസേ വാ വസതി; പകതത്തം ഭിക്ഖും ദിസ്വാ ആസനാ ന വുട്ഠാതി; പകതത്തം ഭിക്ഖും ആസാദേതി അന്തോ വാ ബഹി വാ – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

‘‘അട്ഠഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. പകതത്തസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഉപോസഥം ഠപേതി, പവാരണം ഠപേതി, സവചനീയം കരോതി, അനുവാദം പട്ഠപേതി, ഓകാസം കാരേതി, ചോദേതി, സാരേതി, ഭിക്ഖൂഹി സമ്പയോജേതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, അട്ഠഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

ആപത്തിയാ അദസ്സനേ ഉക്ഖേപനീയകമ്മേ

നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബ-തേചത്താലീസകം നിട്ഠിതം.

പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബ-തേചത്താലീസകം

൫൪. ‘‘പഞ്ചഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. ന ഉപസമ്പാദേതി, ന നിസ്സയം ദേതി, ന സാമണേരം ഉപട്ഠാപേതി, ന ഭിക്ഖുനോവാദകസമ്മുതിം സാദിയതി, സമ്മതോപി ഭിക്ഖുനിയോ ന ഓവദതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. യായ ആപത്തിയാ സങ്ഘേന ആപത്തിയാ അദസ്സനേ ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കതം ഹോതി തം ആപത്തിം ന ആപജ്ജതി, അഞ്ഞം വാ താദിസികം, തതോ വാ പാപിട്ഠതരം; കമ്മം ന ഗരഹതി, കമ്മികേ ന ഗരഹതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. ന പകതത്തസ്സ ഭിക്ഖുനോ അഭിവാദനം, പച്ചുട്ഠാനം, അഞ്ജലികമ്മം, സാമീചികമ്മം, ആസനാഭിഹാരം സാദിയതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. ന പകതത്തസ്സ ഭിക്ഖുനോ സേയ്യാഭിഹാരം, പാദോദകം പാദപീഠം, പാദകഥലികം, പത്തചീവരപ്പടിഗ്ഗഹണം, നഹാനേ പിട്ഠിപരികമ്മം സാദിയതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. ന പകതത്തം ഭിക്ഖും സീലവിപത്തിയാ അനുദ്ധംസേതി, ന ആചാരവിപത്തിയാ അനുദ്ധംസേതി, ന ദിട്ഠിവിപത്തിയാ അനുദ്ധംസേതി, ന ആജീവവിപത്തിയാ അനുദ്ധംസേതി, ന ഭിക്ഖും ഭിക്ഖൂഹി ഭേദേതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. ന ഗിഹിദ്ധജം ധാരേതി, ന തിത്ഥിയദ്ധജം ധാരേതി, ന തിത്ഥിയേ സേവതി, ഭിക്ഖൂ സേവതി, ഭിക്ഖുസിക്ഖായ സിക്ഖതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. ന പകതത്തേന ഭിക്ഖുനാ സദ്ധിം ഏകച്ഛന്നേ ആവാസേ വസതി, ന ഏകച്ഛന്നേ അനാവാസേ വസതി, ന ഏകച്ഛന്നേ ആവാസേ വാ അനാവാസേ വാ വസതി, പകതത്തം ഭിക്ഖും ദിസ്വാ ആസനാ വുട്ഠാതി, ന പകതത്തം ഭിക്ഖും ആസാദേതി അന്തോ വാ ബഹി വാ – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

‘‘അട്ഠഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. ന പകതത്തസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഉപോസഥം ഠപേതി, ന പവാരണം ഠപേതി, ന സവചനീയം കരോതി, ന അനുവാദം പട്ഠപേതി, ന ഓകാസം കാരേതി, ന ചോദേതി, ന സാരേതി, ന ഭിക്ഖൂഹി സമ്പയോജേതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, അട്ഠഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

ആപത്തിയാ അദസ്സനേ ഉക്ഖേപനീയകമ്മേ

പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബതേചത്താലീസകം നിട്ഠിതം.

൫൫. ‘‘ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. തേന, ഭിക്ഖവേ, ഛന്നേന ഭിക്ഖുനാ സങ്ഘം ഉപസങ്കമിത്വാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ വുഡ്ഢാനം ഭിക്ഖൂനം പാദേ വന്ദിത്വാ ഉക്കുടികം നിസീദിത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാ ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘അഹം, ഭന്തേ, സങ്ഘേന, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മകതോ സമ്മാ വത്താമി, ലോമം പാതേമി, നേത്ഥാരം വത്താമി, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ ഉക്ഖേപനീയസ്സ കമ്മസ്സ പടിപ്പസ്സദ്ധിം യാചാമീ’തി. ദുതിയമ്പി യാചിതബ്ബാ. തതിയമ്പി യാചിതബ്ബാ. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഛന്നോ ഭിക്ഖു സങ്ഘേന, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മകതോ സമ്മാ വത്തതി, ലോമം പാതേതി, നേത്ഥാരം വത്തതി, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ ഉക്ഖേപനീയസ്സ കമ്മസ്സ പടിപ്പസ്സദ്ധിം യാചതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഛന്നസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഛന്നോ ഭിക്ഖു സങ്ഘേന, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മകതോ സമ്മാ വത്തതി, ലോമം പാതേതി, നേത്ഥാരം വത്തതി, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയസ്സ കമ്മസ്സ പടിപ്പസ്സദ്ധിം യാചതി. സങ്ഘോ ഛന്നസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഛന്നസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയസ്സ കമ്മസ്സ പടിപ്പസ്സദ്ധി, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദുതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ… തതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി – സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഛന്നോ ഭിക്ഖു സങ്ഘേന, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മകതോ സമ്മാ വത്തതി, ലോമം പാതേതി, നേത്ഥാരം വത്തതി, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയസ്സ കമ്മസ്സ പടിപ്പസ്സദ്ധിം യാചതി. സങ്ഘോ ഛന്നസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഛന്നസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയസ്സ കമ്മസ്സ പടിപ്പസ്സദ്ധി, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘പടിപ്പസ്സദ്ധം സങ്ഘേന ഛന്നസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

ആപത്തിയാ അദസ്സനേ ഉക്ഖേപനീയകമ്മം നിട്ഠിതം പഞ്ചമം.

൬. ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ ഉക്ഖേപനീയകമ്മം

൫൬. തേന സമയേന ബുദ്ധോ ഭഗവാ കോസമ്ബിയം വിഹരതി ഘോസിതാരാമേ. തേന ഖോ പന സമയേന ആയസ്മാ ഛന്നോ ആപത്തിം ആപജ്ജിത്വാ ന ഇച്ഛതി ആപത്തിം പടികാതും. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ആയസ്മാ ഛന്നോ ആപത്തിം ആപജ്ജിത്വാ ന ഇച്ഛിസ്സതി ആപത്തിം പടികാതു’’ന്തി? അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും.

അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ഭിക്ഖുസങ്ഘം സന്നിപാതാപേത്വാ ഭിക്ഖൂ പടിപുച്ഛി – ‘‘സച്ചം കിര, ഭിക്ഖവേ, ഛന്നോ ഭിക്ഖു ആപത്തിം ആപജ്ജിത്വാ ന ഇച്ഛതി ആപത്തിം പടികാതു’’ന്തി? ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി. വിഗരഹി ബുദ്ധോ ഭഗവാ – ‘‘അനനുച്ഛവികം…പേ… കഥഞ്ഹി നാമ സോ, ഭിക്ഖവേ, മോഘപുരിസോ ആപത്തിം ആപജ്ജിത്വാ ന ഇച്ഛിസ്സതി ആപത്തിം പടികാതും. നേതം, ഭിക്ഖവേ, അപ്പസന്നാനം വാ പസാദായ…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ ഛന്നസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കരോതു – അസമ്ഭോഗം സങ്ഘേന. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, കാതബ്ബം – പഠമം ഛന്നോ ഭിക്ഖു ചോദേതബ്ബോ, ചോദേത്വാ സാരേതബ്ബോ, സാരേത്വാ ആപത്തിം ആരോപേതബ്ബോ, ആപത്തിം ആരോപേത്വാ ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഛന്നോ ഭിക്ഖു ആപത്തിം ആപജ്ജിത്വാ ന ഇച്ഛതി ആപത്തിം പടികാതും. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഛന്നസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കരേയ്യ – അസമ്ഭോഗം സങ്ഘേന. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഛന്നോ ഭിക്ഖു ആപത്തിം ആപജ്ജിത്വാ ന ഇച്ഛതി ആപത്തിം പടികാതും. സങ്ഘോ ഛന്നസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കരോതി – അസമ്ഭോഗം സങ്ഘേന. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഛന്നസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയസ്സ കമ്മസ്സ കരണം – അസമ്ഭോഗം സങ്ഘേന, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദുതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ… തതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി – സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഛന്നോ ഭിക്ഖു ആപത്തിം ആപജ്ജിത്വാ ന ഇച്ഛതി ആപത്തിം പടികാതും. സങ്ഘോ ഛന്നസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കരോതി – അസമ്ഭോഗം സങ്ഘേന. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഛന്നസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയസ്സ കമ്മസ്സ കരണം – അസമ്ഭോഗം സങ്ഘേന, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘കതം സങ്ഘേന ഛന്നസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം – അസമ്ഭോഗം സങ്ഘേന. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീതി.

‘‘ആവാസപരമ്പരഞ്ച, ഭിക്ഖവേ, സംസഥ – ‘ഛന്നോ ഭിക്ഖു, സങ്ഘേന ആപത്തിയാ [ഛന്നോ ഭിക്ഖു ആപത്തിയാ (സീ. ക.)] അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മകതോ – അസമ്ഭോഗം സങ്ഘേനാ’തി.

അധമ്മകമ്മദ്വാദസകം

൫൭. ‘‘തീഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച. അസമ്മുഖാ കതം ഹോതി, അപ്പടിപുച്ഛാ കതം ഹോതി, അപ്പടിഞ്ഞായ കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച. അനാപത്തിയാ കതം ഹോതി, അദേസനാഗാമിനിയാ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, ദേസിതായ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി…പേ… അചോദേത്വാ കതം ഹോതി, അസാരേത്വാ കതം ഹോതി, ആപത്തിം അനാരോപേത്വാ കതം ഹോതി…പേ… അസമ്മുഖാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… അപ്പടിപുച്ഛാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… അപ്പടിഞ്ഞായ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… അനാപത്തിയാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… അദേസനാഗാമിനിയാ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… ദേസിതായ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… അചോദേത്വാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… അസാരേത്വാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… ആപത്തിം അനാരോപേത്വാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച.

ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ ഉക്ഖേപനീയകമ്മേ

അധമ്മകമ്മദ്വാദസകം നിട്ഠിതം.

ധമ്മകമ്മദ്വാദസകം

൫൮. ‘‘തീഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച. സമ്മുഖാ കതം ഹോതി, പടിപുച്ഛാ കതം ഹോതി, പടിഞ്ഞായ കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച. ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, ദേസനാഗാമിനിയാ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, അദേസിതായ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി…പേ… ചോദേത്വാ കതം ഹോതി, സാരേത്വാ കതം ഹോതി, ആപത്തിം ആരോപേത്വാ കതം ഹോതി…പേ… സമ്മുഖാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… പടിപുച്ഛാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… പടിഞ്ഞായ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… ദേസനാഗാമിനിയാ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… അദേസിതായ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… ചോദേത്വാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… സാരേത്വാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… ആപത്തിം ആരോപേത്വാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച.

ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ ഉക്ഖേപനീയകമ്മേ

ധമ്മകമ്മദ്വാദസകം നിട്ഠിതം.

ആകങ്ഖമാനഛക്കം

൫൯. [പരി. ൩൨൩] ‘‘തീഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കരേയ്യ. ഭണ്ഡനകാരകോ ഹോതി കലഹകാരകോ വിവാദകാരകോ ഭസ്സകാരകോ സങ്ഘേ അധികരണകാരകോ; ബാലോ ഹോതി അബ്യത്തോ ആപത്തിബഹുലോ അനപദാനോ; ഗിഹിസംസട്ഠോ വിഹരതി അനനുലോമികേഹി ഗിഹിസംസഗ്ഗേഹി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കരേയ്യ.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കരേയ്യ. അധിസീലേ സീലവിപന്നോ ഹോതി, അജ്ഝാചാരേ ആചാരവിപന്നോ ഹോതി, അതിദിട്ഠിയാ ദിട്ഠിവിപന്നോ ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കരേയ്യ.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കരേയ്യ. ബുദ്ധസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, ധമ്മസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, സങ്ഘസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കരേയ്യ.

‘‘തിണ്ണം, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂനം, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കരേയ്യ. ഏകോ ഭണ്ഡനകാരകോ ഹോതി കലഹകാരകോ വിവാദകാരകോ ഭസ്സകാരകോ സങ്ഘേ അധികരണകാരകോ; ഏകോ ബാലോ ഹോതി അബ്യത്തോ ആപത്തിബഹുലോ അനപദാനോ; ഏകോ ഗിഹിസംസട്ഠോ വിഹരതി അനനുലോമികേഹി ഗിഹിസംസഗ്ഗേഹി – ഇമേസം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തിണ്ണം ഭിക്ഖൂനം, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കരേയ്യ.

‘‘അപരേസമ്പി, ഭിക്ഖവേ, തിണ്ണം ഭിക്ഖൂനം, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കരേയ്യ. ഏകോ അധിസീലേ സീലവിപന്നോ ഹോതി, ഏകോ അജ്ഝാചാരേ ആചാരവിപന്നോ ഹോതി, ഏകോ അതിദിട്ഠിയാ ദിട്ഠിവിപന്നോ ഹോതി – ഇമേസം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തിണ്ണം ഭിക്ഖൂനം, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കരേയ്യ.

‘‘അപരേസമ്പി, ഭിക്ഖവേ, തിണ്ണം ഭിക്ഖൂനം, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കരേയ്യ. ഏകോ ബുദ്ധസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, ഏകോ ധമ്മസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, ഏകോ സങ്ഘസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി – ഇമേസം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തിണ്ണം ഭിക്ഖൂനം, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കരേയ്യ.

ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ ഉക്ഖേപനീയകമ്മേ

ആകങ്ഖമാനഛക്കം നിട്ഠിതം.

തേചത്താലീസവത്തം

൬൦. ‘‘ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ ഉക്ഖേപനീയകമ്മകതേന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ സമ്മാ വത്തിതബ്ബം. തത്രായം സമ്മാവത്തനാ – ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, ന നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, ന സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ, ന ഭിക്ഖുനോവാദകസമ്മുതി സാദിതബ്ബാ, സമ്മതേനപി ഭിക്ഖുനിയോ ന ഓവദിതബ്ബാ. യായ ആപത്തിയാ സങ്ഘേന, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കതം ഹോതി സാ ആപത്തി ന ആപജ്ജിതബ്ബാ, അഞ്ഞാ വാ താദിസികാ, തതോ വാ പാപിട്ഠതരാ; കമ്മം ന ഗരഹിതബ്ബം, കമ്മികാ ന ഗരഹിതബ്ബാ. ന പകതത്തസ്സ ഭിക്ഖുനോ അഭിവാദനം, പച്ചുട്ഠാനം, അഞ്ജലികമ്മം, സാമീചികമ്മം, ആസനാഭിഹാരോ, സേയ്യാഭിഹാരോ, പാദോദകം പാദപീഠം, പാദകഥലികം, പത്തചീവരപ്പടിഗ്ഗഹണം, നഹാനേ പിട്ഠിപരികമ്മം സാദിതബ്ബം. ന പകതത്തോ ഭിക്ഖു സീലവിപത്തിയാ അനുദ്ധംസേതബ്ബോ, ന ആചാരവിപത്തിയാ അനുദ്ധംസേതബ്ബോ, ന ദിട്ഠിവിപത്തിയാ അനുദ്ധംസേതബ്ബോ, ന ആജീവവിപത്തിയാ അനുദ്ധംസേതബ്ബോ, ന ഭിക്ഖു ഭിക്ഖൂഹി ഭേദേതബ്ബോ. ന ഗിഹിദ്ധജോ ധാരേതബ്ബോ, ന തിത്ഥിയദ്ധജോ ധാരേതബ്ബോ, ന തിത്ഥിയാ സേവിതബ്ബാ; ഭിക്ഖൂ സേവിതബ്ബാ, ഭിക്ഖുസിക്ഖായ സിക്ഖിതബ്ബം. ന പകതത്തേന ഭിക്ഖുനാ സദ്ധിം ഏകച്ഛന്നേ ആവാസേ വത്ഥബ്ബം, ന ഏകച്ഛന്നേ അനാവാസേ വത്ഥബ്ബം, ന ഏകച്ഛന്നേ ആവാസേ വാ അനാവാസേ വാ വത്ഥബ്ബം, പകതത്തം ഭിക്ഖും ദിസ്വാ ആസനാ വുട്ഠാതബ്ബം, ന പകതത്തോ ഭിക്ഖു ആസാദേതബ്ബോ അന്തോ വാ ബഹി വാ. ന പകതത്തസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഉപോസഥോ ഠപേതബ്ബോ, ന പവാരണാ ഠപേതബ്ബാ, ന സവചനീയം കാതബ്ബം, ന അനുവാദോ പട്ഠപേതബ്ബോ, ന ഓകാസോ കാരേതബ്ബോ, ന ചോദേതബ്ബോ, ന സാരേതബ്ബോ, ന ഭിക്ഖൂഹി സമ്പയോജേതബ്ബ’’ന്തി.

ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ ഉക്ഖേപനീയകമ്മേ

തേചത്താലീസവത്തം നിട്ഠിതം.

൬൧. അഥ ഖോ സങ്ഘോ ഛന്നസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം അകാസി – അസമ്ഭോഗം സങ്ഘേന. സോ സങ്ഘേന, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മകതോ തമ്ഹാ ആവാസാ അഞ്ഞം ആവാസം അഗമാസി. തത്ഥ ഭിക്ഖൂ നേവ അഭിവാദേസും, ന പച്ചുട്ഠേസും, ന അഞ്ജലികമ്മം ന സാമീചികമ്മം അകംസു, ന സക്കരിംസു, ന ഗരും കരിംസു, ന മാനേസും, ന പൂജേസും. സോ ഭിക്ഖൂഹി അസക്കരിയമാനോ അഗരുകരിയമാനോ അമാനിയമാനോ അപൂജിയമാനോ അസക്കാരപകതോ തമ്ഹാപി ആവാസാ അഞ്ഞം ആവാസം അഗമാസി. തത്ഥപി ഭിക്ഖൂ നേവ അഭിവാദേസും, ന പച്ചുട്ഠേസും, ന അഞ്ജലികമ്മം ന സാമീചികമ്മം അകംസു, ന സക്കരിംസു, ന ഗരും കരിംസു, ന മാനേസും, ന പൂജേസും. സോ ഭിക്ഖൂഹി അസക്കരിയമാനോ അഗരുകരിയമാനോ അമാനിയമാനോ അപൂജിയമാനോ അസക്കാരപകതോ തമ്ഹാപി ആവാസാ അഞ്ഞം ആവാസം അഗമാസി. തത്ഥപി ഭിക്ഖൂ നേവ അഭിവാദേസും, ന പച്ചുട്ഠേസും, ന അഞ്ജലികമ്മം ന സാമീചികമ്മം അകംസു, ന സക്കരിംസു, ന ഗരും കരിംസു, ന മാനേസും, ന പൂജേസും. സോ ഭിക്ഖൂഹി അസക്കരിയമാനോ അഗരുകരിയമാനോ അമാനിയമാനോ അപൂജിയമാനോ അസക്കാരപകതോ പുനദേവ കോസമ്ബിം പച്ചാഗഞ്ഛി. സോ സമ്മാ വത്തതി, ലോമം പാതേതി, നേത്ഥാരം വത്തതി, ഭിക്ഖൂ ഉപസങ്കമിത്വാ ഏവം വദേതി – ‘‘അഹം, ആവുസോ, സങ്ഘേന, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മകതോ സമ്മാ വത്താമി, ലോമം പാതേമി, നേത്ഥാരം വത്താമി. കഥം നു ഖോ മയാ പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി? ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ…. ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ ഛന്നസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതു.

നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബതേചത്താലീസകം

൬൨. ‘‘പഞ്ചഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. ഉപസമ്പാദേതി, നിസ്സയം ദേതി, സാമണേരം ഉപട്ഠാപേതി, ഭിക്ഖുനോവാദകസമ്മുതിം സാദിയതി, സമ്മതോപി ഭിക്ഖുനിയോ ഓവദതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

[പരി. ൪൨൦] ‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. യായ ആപത്തിയാ സങ്ഘേന, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കതം ഹോതി തം ആപത്തിം ആപജ്ജതി, അഞ്ഞം വാ താദിസികം, തതോ വാ പാപിട്ഠതരം; കമ്മം ഗരഹതി, കമ്മികേ ഗരഹതി…പേ… പകതത്തസ്സ ഭിക്ഖുനോ അഭിവാദനം, പച്ചുട്ഠാനം, അഞ്ജലികമ്മം, സാമീചികമ്മം, ആസനാഭിഹാരം സാദിയതി…പേ… പകതത്തസ്സ ഭിക്ഖുനോ സേയ്യാഭിഹാരം, പാദോദകം പാദപീഠം, പാദകഥലികം, പത്തചീവരപ്പടിഗ്ഗഹണം, നഹാനേ പിട്ഠിപരികമ്മം സാദിയതി…പേ… പകതത്തം ഭിക്ഖും സീലവിപത്തിയാ അനുദ്ധംസേതി, ആചാരവിപത്തിയാ അനുദ്ധംസേതി, ദിട്ഠിവിപത്തിയാ അനുദ്ധംസേതി, ആജീവവിപത്തിയാ അനുദ്ധംസേതി, ഭിക്ഖും ഭിക്ഖൂഹി ഭേദേതി…പേ… ഗിഹിദ്ധജം ധാരേതി, തിത്ഥിയദ്ധജം ധാരേതി, തിത്ഥിയേ സേവതി, ഭിക്ഖൂ ന സേവതി, ഭിക്ഖുസിക്ഖായ ന സിക്ഖതി…പേ… പകതത്തേന ഭിക്ഖുനാ സദ്ധിം ഏകച്ഛന്നേ ആവാസേ വസതി, ഏകച്ഛന്നേ അനാവാസേ വസതി, ഏകച്ഛന്നേ ആവാസേ വാ അനാവാസേ വാ വസതി, പകതത്തം ഭിക്ഖും ദിസ്വാ ആസനാ ന വുട്ഠാതി, പകതത്തം ഭിക്ഖും ആസാദേതി അന്തോ വാ ബഹി വാ – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

‘‘അട്ഠഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. പകതത്തസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഉപോസഥം ഠപേതി, പവാരണം ഠപേതി, സവചനീയം കരോതി, അനുവാദം പട്ഠപേതി, ഓകാസം കാരേതി, ചോദേതി, സാരേതി, ഭിക്ഖൂഹി സമ്പയോജേതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, അട്ഠഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ ഉക്ഖേപനീയകമ്മേ

നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബതേചത്താലീസകം നിട്ഠിതം.

പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബതേചത്താലീസകം

൬൩. ‘‘പഞ്ചഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. ന ഉപസമ്പാദേതി, ന നിസ്സയം ദേതി, ന സാമണേരം ഉപട്ഠാപേതി, ന ഭിക്ഖുനോവാദകസമ്മുതിം സാദിയതി, സമ്മതോപി ഭിക്ഖുനിയോ ന ഓവദതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. യായ ആപത്തിയാ സങ്ഘേന, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കതം ഹോതി തം ആപത്തിം ന ആപജ്ജതി, അഞ്ഞം വാ താദിസികം, തതോ വാ പാപിട്ഠതരം; കമ്മം ന ഗരഹതി, കമ്മികേ ന ഗരഹതി…പേ… ന പകതത്തസ്സ ഭിക്ഖുനോ അഭിവാദനം, പച്ചുട്ഠാനം, അഞ്ജലികമ്മം, സാമീചികമ്മം, ആസനാഭിഹാരം സാദിയതി…പേ… ന പകതത്തസ്സ ഭിക്ഖുനോ സേയ്യാഭിഹാരം, പാദോദകം പാദപീഠം, പാദകഥലികം, പത്തചീവരപ്പടിഗ്ഗഹണം, നഹാനേ പിട്ഠിപരികമ്മം സാദിയതി…പേ… ന പകതത്തം ഭിക്ഖും സീലവിപത്തിയാ അനുദ്ധംസേതി, ന ആചാരവിപത്തിയാ അനുദ്ധംസേതി, ന ദിട്ഠിവിപത്തിയാ അനുദ്ധംസേതി, ന ആജീവവിപത്തിയാ അനുദ്ധംസേതി, ന ഭിക്ഖും ഭിക്ഖൂഹി ഭേദേതി…പേ… ന ഗിഹിദ്ധജം ധാരേതി, ന തിത്ഥിയദ്ധജം ധാരേതി, ന തിത്ഥിയേ സേവതി, ഭിക്ഖൂ സേവതി, ഭിക്ഖുസിക്ഖായ സിക്ഖതി…പേ… ന പകതത്തേന ഭിക്ഖുനാ സദ്ധിം ഏകച്ഛന്നേ ആവാസേ വസതി, ന ഏകച്ഛന്നേ അനാവാസേ വസതി, ന ഏകച്ഛന്നേ ആവാസേ വാ അനാവാസേ വാ വസതി, പകതത്തം ഭിക്ഖും ദിസ്വാ ആസനാ വുട്ഠാതി, ന പകതത്തം ഭിക്ഖും ആസാദേതി അന്തോ വാ ബഹി വാ – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

‘‘അട്ഠഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. ന പകതത്തസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഉപോസഥം ഠപേതി, ന പവാരണം ഠപേതി, ന സവചനീയം കരോതി, ന അനുവാദം പട്ഠപേതി, ന ഓകാസം കാരേതി, ന ചോദേതി, ന സാരേതി, ന ഭിക്ഖൂഹി സമ്പയോജേതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, അട്ഠഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ ഉക്ഖേപനീയകമ്മേ

പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബതേചത്താലീസകം നിട്ഠിതം.

൬൪. ‘‘ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. തേന ഭിക്ഖവേ, ഛന്നേന ഭിക്ഖുനാ സങ്ഘം ഉപസങ്കമിത്വാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ വുഡ്ഢാനം ഭിക്ഖൂനം പാദേ വന്ദിത്വാ ഉക്കുടികം നിസീദിത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാ ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘അഹം, ഭന്തേ, സങ്ഘേന, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മകതോ സമ്മാ വത്താമി, ലോമം പാതേമി, നേത്ഥാരം വത്താമി, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ ഉക്ഖേപനീയസ്സ കമ്മസ്സ പടിപ്പസ്സദ്ധിം യാചാമീ’തി. ദുതിയമ്പി യാചിതബ്ബാ. തതിയമ്പി യാചിതബ്ബാ. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഛന്നോ ഭിക്ഖു സങ്ഘേന, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മകതോ സമ്മാ വത്തതി, ലോമം പാതേതി, നേത്ഥാരം വത്തതി, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ ഉക്ഖേപനീയസ്സ കമ്മസ്സ പടിപ്പസ്സദ്ധിം യാചതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഛന്നസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഛന്നോ ഭിക്ഖു സങ്ഘേന, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മകതോ സമ്മാ വത്തതി, ലോമം പാതേതി, നേത്ഥാരം വത്തതി, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ ഉക്ഖേപനീയസ്സ കമ്മസ്സ പടിപ്പസ്സദ്ധിം യാചതി. സങ്ഘോ ഛന്നസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഛന്നസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയസ്സ കമ്മസ്സ പടിപ്പസ്സദ്ധി, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദുതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ… തതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി – സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഛന്നോ ഭിക്ഖു സങ്ഘേന, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മകതോ സമ്മാ വത്തതി, ലോമം പാതേതി, നേത്ഥാരം വത്തതി, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയസ്സ കമ്മസ്സ പടിപ്പസ്സദ്ധിം യാചതി. സങ്ഘോ ഛന്നസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഛന്നസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയസ്സ കമ്മസ്സ പടിപ്പസ്സദ്ധി, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘പടിപ്പസ്സദ്ധം സങ്ഘേന ഛന്നസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ ഉക്ഖേപനീയകമ്മം നിട്ഠിതം ഛട്ഠം.

൭. പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ ഉക്ഖേപനീയകമ്മം

൬൫. [ഇദം വത്ഥു പാചി. ൪൧൭; മ. നി. ൨൩൪ ആദയോ] തേന സമയേന ബുദ്ധോ ഭഗവാ സാവത്ഥിയം വിഹരതി ജേതവനേ അനാഥപിണ്ഡികസ്സ ആരാമേ. തേന ഖോ പന സമയേന അരിട്ഠസ്സ നാമ ഭിക്ഖുനോ ഗദ്ധബാധിപുബ്ബസ്സ [ഗന്ധബാധിപുബ്ബസ്സ (ക.)] ഏവരൂപം പാപകം ദിട്ഠിഗതം ഉപ്പന്നം ഹോതി – ‘‘തഥാഹം ഭഗവതാ ധമ്മം ദേസിതം ആജാനാമി യഥാ യേമേ അന്തരായികാ ധമ്മാ വുത്താ ഭഗവതാ തേ പടിസേവതോ നാലം അന്തരായായാ’’തി. അസ്സോസും ഖോ സമ്ബഹുലാ ഭിക്ഖൂ അരിട്ഠസ്സ നാമ കിര ഭിക്ഖുനോ ഗദ്ധബാധിപുബ്ബസ്സ ഏവരൂപം പാപകം ദിട്ഠിഗതം ഉപ്പന്നം – ‘‘തഥാഹം ഭഗവതാ ധമ്മം ദേസിതം ആജാനാമി യഥാ യേമേ അന്തരായികാ ധമ്മാ വുത്താ ഭഗവതാ തേ പടിസേവതോ നാലം അന്തരായായാ’’തി. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ യേന അരിട്ഠോ ഭിക്ഖു ഗദ്ധബാധിപുബ്ബോ തേനുപസങ്കമിംസു. ഉപസങ്കമിത്വാ അരിട്ഠം ഭിക്ഖും ഗദ്ധബാധിപുബ്ബം ഏതദവോചും – ‘‘സച്ചം കിര തേ, ആവുസോ അരിട്ഠ, ഏവരൂപം പാപകം ദിട്ഠിഗതം ഉപ്പന്നം – തഥാഹം ഭഗവതാ ധമ്മം ദേസിതം ആജാനാമി യഥാ യേമേ അന്തരായികാ ധമ്മാ വുത്താ ഭഗവതാ തേ പടിസേവതോ നാലം അന്തരായായാ’’തി? ‘‘ഏവംബ്യാ ഖോ അഹം, ആവുസോ, ഭഗവതാ ധമ്മം ദേസിതം ആജാനാമി, യഥാ യേമേ അന്തരായികാ ധമ്മാ വുത്താ ഭഗവതാ തേ പടിസേവതോ നാലം അന്തരായായാ’’തി.

‘‘മാവുസോ അരിട്ഠ, ഏവം അവച. മാ ഭഗവന്തം അബ്ഭാചിക്ഖി. ന ഹി സാധു ഭഗവതോ അബ്ഭക്ഖാനം [അബ്ഭാചിക്ഖനം (ക.)]. ന ഹി ഭഗവാ ഏവം വദേയ്യ. അനേകപരിയായേനാവുസോ അരിട്ഠ, അന്തരായികാ ധമ്മാ അന്തരായികാ വുത്താ ഭഗവതാ. അലഞ്ച പന തേ പടിസേവതോ അന്തരായായ. അപ്പസ്സാദാ കാമാ വുത്താ ഭഗവതാ, ബഹുദുക്ഖാ ബഹുപായാസാ [ബഹൂപായാസാ (സീ. സ്യാ.)], ആദീനവോ ഏത്ഥ ഭിയ്യോ. അട്ഠികങ്കലൂപമാ കാമാ വുത്താ ഭഗവതാ, ബഹുദുക്ഖാ ബഹൂപായാസാ, ആദീനവോ ഏത്ഥ ഭിയ്യോ. മംസപേസൂപമാ കാമാ വുത്താ ഭഗവതാ…പേ… തിണുക്കൂപമാ കാമാ വുത്താ ഭഗവതാ…പേ… അങ്ഗാരകാസൂപമാ കാമാ വുത്താ ഭഗവതാ… സുപിനകൂപമാ കാമാ വുത്താ ഭഗവതാ… യാചിതകൂപമാ കാമാ വുത്താ ഭഗവതാ… രുക്ഖഫലൂപമാ കാമാ വുത്താ ഭഗവതാ… അസിസൂനൂപമാ കാമാ വുത്താ ഭഗവതാ… സത്തിസൂലൂപമാ കാമാ വുത്താ ഭഗവതാ… സപ്പസിരൂപമാ കാമാ വുത്താ ഭഗവതാ, ബഹുദുക്ഖാ ബഹൂപായാസാ, ആദീനവോ ഏത്ഥ ഭിയ്യോ’’തി.

ഏവമ്പി ഖോ അരിട്ഠോ ഭിക്ഖു ഗദ്ധബാധിപുബ്ബോ തേഹി ഭിക്ഖൂഹി വുച്ചമാനോ തഥേവ തം പാപകം ദിട്ഠിഗതം ഥാമസാ പരാമാസാ അഭിനിവിസ്സ വോഹരതി – ‘‘ഏവംബ്യാ ഖോ അഹം, ആവുസോ, ഭഗവതാ ധമ്മം ദേസിതം ആജാനാമി, യഥാ യേമേ അന്തരായികാ ധമ്മാ വുത്താ ഭഗവതാ തേ പടിസേവതോ നാലം അന്തരായായാ’’തി. യതോ ച ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ നാസക്ഖിംസു അരിട്ഠം ഭിക്ഖും ഗദ്ധബാധിപുബ്ബം ഏതസ്മാ പാപകാ ദിട്ഠിഗതാ വിവേചേതും, അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമിംസു, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ഭിക്ഖുസങ്ഘം സന്നിപാതാപേത്വാ അരിട്ഠം ഭിക്ഖും ഗദ്ധബാധിപുബ്ബം പടിപുച്ഛി – ‘‘സച്ചം കിര തേ, അരിട്ഠ, ഏവരൂപം പാപകം ദിട്ഠിഗതം ഉപ്പന്നം – തഥാഹം ഭഗവതാ ധമ്മം ദേസിതം ആജാനാമി യഥാ യേമേ അന്തരായികാ ധമ്മാ വുത്താ ഭഗവതാ തേ പടിസേവതോ നാലം അന്തരായായാ’’തി? ‘‘ഏവംബ്യാ ഖോ അഹം, ഭന്തേ, ഭഗവതാ ധമ്മം ദേസിതം ആജാനാമി, യഥാ യേമേ അന്തരായികാ ധമ്മാ വുത്താ ഭഗവതാ തേ പടിസേവതോ നാലം അന്തരായായാ’’തി.

‘‘കസ്സ നു ഖോ നാമ ത്വം, മോഘപുരിസ, മയാ ഏവം ധമ്മം ദേസിതം ആജാനാസി? നനു മയാ, മോഘപുരിസ, അനേകപരിയായേന അന്തരായികാ ധമ്മാ അന്തരായികാ വുത്താ? അലഞ്ച പന തേ പടിസേവതോ അന്തരായായ. അപ്പസ്സാദാ കാമാ വുത്താ മയാ, ബഹുദുക്ഖാ ബഹുപായാസാ, ആദീനവോ ഏത്ഥ ഭിയ്യോ. അട്ഠികങ്കലൂപമാ കാമാ വുത്താ മയാ, ബഹുദുക്ഖാ ബഹുപായാസാ, ആദീനവോ ഏത്ഥ ഭിയ്യോ. മംസപേസൂപമാ കാമാ വുത്താ മയാ…പേ… തിണുക്കൂപമാ കാമാ വുത്താ മയാ… അങ്ഗാരകാസൂപമാ കാമാ വുത്താ മയാ… സുപിനകൂപമാ കാമാ വുത്താ മയാ…പേ… യാചിതകൂപമാ കാമാ വുത്താ മയാ… രുക്ഖഫലൂപമാ കാമാ വുത്താ മയാ… അസിസൂനൂപമാ കാമാ വുത്താ മയാ… സത്തിസൂലൂപമാ കാമാ വുത്താ മയാ… സപ്പസിരൂപമാ കാമാ വുത്താ മയാ, ബഹുദുക്ഖാ ബഹുപായാസാ, ആദീനവോ ഏത്ഥ ഭിയ്യോ. അഥ ച പന ത്വം, മോഘപുരിസ, അത്തനാ ദുഗ്ഗഹിതേന [ദുഗ്ഗഹിതേന ദിട്ഠിഗതേന (സ്യാ.)] അമ്ഹേ ചേവ അബ്ഭാചിക്ഖസി, അത്താനഞ്ച ഖണസി, ബഹുഞ്ച അപുഞ്ഞം പസവസി. തഞ്ഹി തേ, മോഘപുരിസ, ഭവിസ്സതി ദീഘരത്തം അഹിതായ ദുക്ഖായ. നേതം, മോഘപുരിസ, അപ്പസന്നാനം വാ പസാദായ…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ അരിട്ഠസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഗദ്ധബാധിപുബ്ബസ്സ, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കരോതു – അസമ്ഭോഗം സങ്ഘേന. ഏവഞ്ച പന ഭിക്ഖവേ കാതബ്ബം – പഠമം അരിട്ഠോ ഭിക്ഖു ചോദേതബ്ബോ, ചോദേത്വാ സാരേതബ്ബോ, സാരേത്വാ ആപത്തിം ആരോപേതബ്ബോ, ആപത്തിം ആരോപേത്വാ ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

൬൬. ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അരിട്ഠസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഗദ്ധബാധിപുബ്ബസ്സ ഏവരൂപം പാപകം ദിട്ഠിഗതം ഉപ്പന്നം – തഥാഹം ഭഗവതാ ധമ്മം ദേസിതം ആജാനാമി യഥാ യേമേ അന്തരായികാ ധമ്മാ വുത്താ ഭഗവതാ തേ പടിസേവതോ നാലം അന്തരായായാതി. സോ തം ദിട്ഠിം ന പടിനിസ്സജ്ജതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ അരിട്ഠസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഗദ്ധബാധിപുബ്ബസ്സ, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കരേയ്യ – അസമ്ഭോഗം സങ്ഘേന. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അരിട്ഠസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഗദ്ധബാധിപുബ്ബസ്സ ഏവരൂപം പാപകം ദിട്ഠിഗതം ഉപ്പന്നം – തഥാഹം ഭഗവതാ ധമ്മം ദേസിതം ആജാനാമി യഥാ യേമേ അന്തരായികാ ധമ്മാ വുത്താ ഭഗവതാ തേ പടിസേവതോ നാലം അന്തരായായാതി. സോ തം ദിട്ഠിം ന പടിനിസ്സജ്ജതി. സങ്ഘോ അരിട്ഠസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഗദ്ധബാധിപുബ്ബസ്സ, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കരോതി – അസമ്ഭോഗം സങ്ഘേന. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി അരിട്ഠസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഗദ്ധബാധിപുബ്ബസ്സ, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയസ്സ കമ്മസ്സ കരണം – അസമ്ഭോഗം സങ്ഘേന, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദുതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ… തതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി – സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അരിട്ഠസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഗദ്ധബാധിപുബ്ബസ്സ ഏവരൂപം പാപകം ദിട്ഠിഗതം ഉപ്പന്നം – തഥാഹം ഭഗവതാ ധമ്മം ദേസിതം ആജാനാമി യഥാ യേമേ അന്തരായികാ ധമ്മാ വുത്താ ഭഗവതാ തേ പടിസേവതോ നാലം അന്തരായായാതി. സോ തം ദിട്ഠിം ന പടിനിസ്സജ്ജതി. സങ്ഘോ അരിട്ഠസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഗദ്ധബാധിപുബ്ബസ്സ, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കരോതി – അസമ്ഭോഗം സങ്ഘേന. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി അരിട്ഠസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഗദ്ധബാധിപുബ്ബസ്സ, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയസ്സ കമ്മസ്സ കരണം – അസമ്ഭോഗം സങ്ഘേന, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘കതം സങ്ഘേന അരിട്ഠസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഗദ്ധബാധിപുബ്ബസ്സ, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം – അസമ്ഭോഗം സങ്ഘേന. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീതി.

‘‘ആവാസപരമ്പരഞ്ച, ഭിക്ഖവേ, സംസഥ – ‘അരിട്ഠോ ഭിക്ഖു ഗദ്ധബാധിപുബ്ബോ, സങ്ഘേന പാപികായ [ഗദ്ധബാധിപുബ്ബോ പാപികായ (സീ. ക.)] ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മകതോ – അസമ്ഭോഗം സങ്ഘേനാ’’’തി.

അധമ്മകമ്മദ്വാദസകം

൬൭. ‘‘തീഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച. അസമ്മുഖാ കതം ഹോതി, അപ്പടിപുച്ഛാ കതം ഹോതി, അപ്പടിഞ്ഞായ കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച. അനാപത്തിയാ കതം ഹോതി, അദേസനാഗാമിനിയാ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, ദേസിതായ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി…പേ… അചോദേത്വാ കതം ഹോതി, അസാരേത്വാ കതം ഹോതി, ആപത്തിം അനാരോപേത്വാ കതം ഹോതി…പേ… അസമ്മുഖാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… അപ്പടിപുച്ഛാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… അപ്പടിഞ്ഞായ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… അനാപത്തിയാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… അദേസനാഗാമിനിയാ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… ദേസിതായ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… അചോദേത്വാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… അസാരേത്വാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… ആപത്തിം അനാരോപേത്വാ കതം ഹോതി, അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച.

പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ ഉക്ഖേപനീയകമ്മേ

അധമ്മകമ്മദ്വാദസകം നിട്ഠിതം.

ധമ്മകമ്മദ്വാദസകം

൬൮. ‘‘തീഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച. സമ്മുഖാ കതം ഹോതി, പടിപുച്ഛാ കതം ഹോതി, പടിഞ്ഞായ കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച. ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, ദേസനാഗാമിനിയാ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, അദേസിതായ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി…പേ… ചോദേത്വാ കതം ഹോതി, സാരേത്വാ കതം ഹോതി, ആപത്തിം ആരോപേത്വാ കതം ഹോതി…പേ… സമ്മുഖാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… പടിപുച്ഛാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… പടിഞ്ഞായ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… ദേസനാഗാമിനിയാ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… അദേസിതായ ആപത്തിയാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… ചോദേത്വാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… സാരേത്വാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി…പേ… ആപത്തിം ആരോപേത്വാ കതം ഹോതി, ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച.

പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ ഉക്ഖേപനീയകമ്മേ

ധമ്മകമ്മദ്വാദസകം നിട്ഠിതം.

ആകങ്ഖമാനഛക്കം

൬൯. [പരി. ൩൨൩] ‘‘തീഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കരേയ്യ. ഭണ്ഡനകാരകോ ഹോതി കലഹകാരകോ വിവാദകാരകോ ഭസ്സകാരകോ സങ്ഘേ അധികരണകാരകോ; ബാലോ ഹോതി അബ്യത്തോ ആപത്തിബഹുലോ അനപദാനോ; ഗിഹിസംസട്ഠോ വിഹരതി അനനുലോമികേഹി ഗിഹിസംസഗ്ഗേഹി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കരേയ്യ.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കരേയ്യ. അധിസീലേ സീലവിപന്നോ ഹോതി, അജ്ഝാചാരേ ആചാരവിപന്നോ ഹോതി, അതിദിട്ഠിയാ ദിട്ഠിവിപന്നോ ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കരേയ്യ.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കരേയ്യ. ബുദ്ധസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, ധമ്മസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, സങ്ഘസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കരേയ്യ.

‘‘തിണ്ണം, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂനം, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കരേയ്യ. ഏകോ ഭണ്ഡനകാരകോ ഹോതി കലഹകാരകോ വിവാദകാരകോ ഭസ്സകാരകോ സങ്ഘേ അധികരണകാരകോ; ഏകോ ബാലോ ഹോതി അബ്യത്തോ ആപത്തിബഹുലോ അനപദാനോ; ഏകോ ഗിഹിസംസട്ഠോ വിഹരതി അനനുലോമികേഹി ഗിഹിസംസഗ്ഗേഹി – ഇമേസം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തിണ്ണം ഭിക്ഖൂനം, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കരേയ്യ.

‘‘അപരേസമ്പി, ഭിക്ഖവേ, തിണ്ണം ഭിക്ഖൂനം, ആകങ്കമാനോ സങ്ഘോ, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കരേയ്യ. ഏകോ അധിസീലേ സീലവിപന്നോ ഹോതി, ഏകോ അജ്ഝാചാരേ ആചാരവിപന്നോ ഹോതി, ഏകോ അതിദിട്ഠിയാ ദിട്ഠിവിപന്നോ ഹോതി – ഇമേസം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തിണ്ണം ഭിക്ഖൂനം, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കരേയ്യ.

‘‘അപരേസമ്പി, ഭിക്ഖവേ, തിണ്ണം ഭിക്ഖൂനം, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കരേയ്യ. ഏകോ ബുദ്ധസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, ഏകോ ധമ്മസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, ഏകോ സങ്ഘസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി – ഇമേസം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തിണ്ണം ഭിക്ഖൂനം, ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കരേയ്യ.

പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗേ ഉക്ഖേപനീയകമ്മേ

ആകങ്ഖമാനഛക്കം നിട്ഠിതം.

തേചത്താലീസവത്തം

൭൦. ‘‘പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ ഉക്ഖേപനീയകമ്മകതേന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ സമ്മാ വത്തിതബ്ബം. തത്രായം സമ്മാവത്തനാ – ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, ന നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, ന സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ, ന ഭിക്ഖുനോവാദകസമ്മുതി സാദിതബ്ബാ, സമ്മതേനപി ഭിക്ഖുനിയോ ന ഓവദിതബ്ബാ. യായ ആപത്തിയാ സങ്ഘേന, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കതം ഹോതി സാ ആപത്തി ന ആപജ്ജിതബ്ബാ, അഞ്ഞാ വാ താദിസികാ, തതോ വാ പാപിട്ഠതരാ; കമ്മം ന ഗരഹിതബ്ബം, കമ്മികാ ന ഗരഹിതബ്ബാ…പേ… ന പകതത്തസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഉപോസഥോ ഠപേതബ്ബോ, ന പവാരണാ ഠപേതബ്ബാ, ന സവചനീയം കാതബ്ബം, ന അനുവാദോ പട്ഠപേതബ്ബോ, ന ഓകാസോ കാരേതബ്ബോ, ന ചോദേതബ്ബോ, ന സാരേതബ്ബോ, ന ഭിക്ഖൂഹി സമ്പയോജേതബ്ബ’’ന്തി.

പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ ഉക്ഖേപനീയകമ്മേ

തേചത്താലീസവത്തം നിട്ഠിതം.

൭൧. അഥ ഖോ സങ്ഘോ അരിട്ഠസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഗദ്ധബാധിപുബ്ബസ്സ, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം അകാസി – അസമ്ഭോഗം സങ്ഘേന. സോ സങ്ഘേന, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മകതോ വിബ്ഭമി. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ അരിട്ഠോ ഭിക്ഖു ഗദ്ധബാധിപുബ്ബോ സങ്ഘേന, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മകതോ വിബ്ഭമിസ്സതീ’’തി? അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും.

അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ഭിക്ഖുസങ്ഘം സന്നിപാതാപേത്വാ ഭിക്ഖൂ പടിപുച്ഛി – ‘‘സച്ചം കിര, ഭിക്ഖവേ, അരിട്ഠോ ഭിക്ഖു ഗദ്ധബാധിപുബ്ബോ സങ്ഘേന, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മകതോ വിബ്ഭമതീ’’തി [വിബ്ഭമീതി (സീ. ക.)]? ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി. വിഗരഹി ബുദ്ധോ ഭഗവാ – ‘‘അനനുച്ഛവികം…പേ… കഥഞ്ഹി നാമ സോ, ഭിക്ഖവേ, മോഘപുരിസോ സങ്ഘേന, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മകതോ വിബ്ഭമിസ്സതി? നേതം, ഭിക്ഖവേ, അപ്പസന്നാനം വാ പസാദായ…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതു.

നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബതേചത്താലീസകം

൭൨. ‘‘പഞ്ചഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. ഉപസമ്പാദേതി, നിസ്സയം ദേതി, സാമണേരം ഉപട്ഠാപേതി, ഭിക്ഖുനോവാദകസമ്മുതിം സാദിയതി, സമ്മതോപി ഭിക്ഖുനിയോ ഓവദതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

[പരി. ൪൨൦] ‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. യായ ആപത്തിയാ സങ്ഘേന പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കതം ഹോതി തം ആപത്തിം ആപജ്ജതി, അഞ്ഞം വാ താദിസികം, തതോ വാ പാപിട്ഠതരം; കമ്മം ഗരഹതി, കമ്മികേ ഗരഹതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം…പേ….

‘‘അട്ഠഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. പകതത്തസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഉപോസഥം ഠപേതി, പവാരണം ഠപേതി, സവചനീയം കരോതി, അനുവാദം പട്ഠപേതി, ഓകാസം കാരേതി, ചോദേതി, സാരേതി, ഭിക്ഖൂഹി സമ്പയോജേതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, അട്ഠഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ ഉക്ഖേപനീയകമ്മേ

നപ്പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബതേചത്താലീസകം നിട്ഠിതം.

പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബതേചത്താലീസകം

൭൩. ‘‘പഞ്ചഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. ന ഉപസമ്പാദേതി, ന നിസ്സയം ദേതി, ന സാമണേരം ഉപട്ഠാപേതി, ന ഭിക്ഖുനോവാദകസമ്മുതിം സാദിയതി, സമ്മതോപി ഭിക്ഖുനിയോ ന ഓവദതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. യായ ആപത്തിയാ സങ്ഘേന, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കതം ഹോതി തം ആപത്തിം ന ആപജ്ജതി, അഞ്ഞം വാ താദിസികം, തതോ വാ പാപിട്ഠതരം; കമ്മം ന ഗരഹതി, കമ്മികേ ന ഗരഹതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം…പേ….

‘‘അട്ഠഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. ന പകതത്തസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഉപോസഥം ഠപേതി, ന പവാരണം ഠപേതി, ന സവചനീയം കരോതി, ന അനുവാദം പട്ഠപേതി, ന ഓകാസം കാരേതി, ന ചോദേതി, ന സാരേതി, ന ഭിക്ഖൂഹി സമ്പയോജേതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, അട്ഠഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം’’.

പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ ഉക്ഖേപനീയകമ്മേ

പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബതേചത്താലീസകം നിട്ഠിതം.

൭൪. ‘‘ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, പടിപ്പസ്സമ്ഭേതബ്ബം. തേന, ഭിക്ഖവേ, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മകതേന ഭിക്ഖുനാ സങ്ഘം ഉപസങ്കമിത്വാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ വുഡ്ഢാനം ഭിക്ഖൂനം പാദേ വന്ദിത്വാ ഉക്കുടികം നിസീദിത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാ ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘അഹം, ഭന്തേ, സങ്ഘേന, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മകതോ സമ്മാ വത്താമി, ലോമം പാതേമി, നേത്ഥാരം വത്താമി, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയസ്സ കമ്മസ്സ പടിപ്പസ്സദ്ധിം യാചാമീ’തി. ദുതിയമ്പി യാചിതബ്ബാ. തതിയമ്പി യാചിതബ്ബാ. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമോ ഭിക്ഖു സങ്ഘേന, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മകതോ സമ്മാ വത്തതി, ലോമം പാതേതി, നേത്ഥാരം വത്തതി, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയസ്സ കമ്മസ്സ പടിപ്പസ്സദ്ധിം യാചതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമോ ഭിക്ഖു സങ്ഘേന, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മകതോ സമ്മാ വത്തതി, ലോമം പാതേതി, നേത്ഥാരം വത്തതി, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയസ്സ കമ്മസ്സ പടിപ്പസ്സദ്ധിം യാചതി. സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയസ്സ കമ്മസ്സ പടിപ്പസ്സദ്ധി, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദുതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ… തതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി – സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമോ ഭിക്ഖു സങ്ഘേന, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മകതോ സമ്മാ വത്തതി, ലോമം പാതേതി, നേത്ഥാരം വത്തതി, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ ഉക്ഖേപനീയസ്സ കമ്മസ്സ പടിപ്പസ്സദ്ധിം യാചതി. സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയസ്സ കമ്മസ്സ പടിപ്പസ്സദ്ധി, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘പടിപ്പസ്സദ്ധം സങ്ഘേന ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖേപനീയകമ്മം. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ ഉക്ഖേപനീയകമ്മം നിട്ഠിതം സത്തമം.

കമ്മക്ഖന്ധകോ പഠമോ.

ഇമമ്ഹി ഖന്ധകേ വത്ഥൂ സത്ത.

തസ്സുദ്ദാനം –

പണ്ഡുലോഹിതകാ ഭിക്ഖൂ, സയം ഭണ്ഡനകാരകാ;

താദിസേ ഉപസങ്കമ്മ, ഉസ്സഹിംസു ച ഭണ്ഡനേ.

അനുപ്പന്നാപി ജായന്തി [അനുപ്പന്നാനി ജായന്തി (സീ. സ്യാ.)], ഉപ്പന്നാനിപി വഡ്ഢരേ [ഉപ്പന്നാനി പവഡ്ഢരേ (സീ.), ഉപ്പന്നാപി പവഡ്ഢന്തി (ക.)];

അപ്പിച്ഛാ പേസലാ ഭിക്ഖൂ, ഉജ്ഝായന്തി പദസ്സതോ [പരീസതോ (സ്യാ.), പരസ്സതോ (സീ.)].

സദ്ധമ്മട്ഠിതികോ ബുദ്ധോ, സയമ്ഭൂ അഗ്ഗപുഗ്ഗലോ;

ആണാപേസി തജ്ജനീയകമ്മം സാവത്ഥിയം ജിനോ.

അസമ്മുഖാപ്പടിപുച്ഛാപ്പടിഞ്ഞായ കതഞ്ച യം;

അനാപത്തി അദേസനേ, ദേസിതായ കതഞ്ച യം.

അചോദേത്വാ അസാരേത്വാ, അനാരോപേത്വാ ച യം കതം;

അസമ്മുഖാ അധമ്മേന, വഗ്ഗേന ചാപി [വഗ്ഗേനാപി ച (സീ. സ്യാ.)] യം കതം.

അപ്പടിപുച്ഛാ അധമ്മേന, പുന വഗ്ഗേന [വഗ്ഗേനാപി ച (സീ. സ്യാ.)] യം കതം;

അപ്പടിഞ്ഞായ അധമ്മേന, വഗ്ഗേന ചാപി [വഗ്ഗേനാപി ച (സീ. സ്യാ.)] യം കതം.

അനാപത്തി [അനാപത്തിയാ (സീ. സ്യാ.)] അധമ്മേന, വഗ്ഗേന

ചാപി [വഗ്ഗേനാപി ച (സീ. സ്യാ.)] യം കതം.

അദേസനാഗാമിനിയാ, അധമ്മവഗ്ഗമേവ ച.

ദേസിതായ അധമ്മേന, വഗ്ഗേനാപി തഥേവ ച;

അചോദേത്വാ അധമ്മേന, വഗ്ഗേനാപി തഥേവ ച.

അസാരേത്വാ അധമ്മേന, വഗ്ഗേനാപി തഥേവ ച;

അനാരോപേത്വാ അധമ്മേന, വഗ്ഗേനാപി തഥേവ ച.

കണ്ഹവാരനയേനേവ, സുക്കവാരം വിജാനിയാ;

സങ്ഘോ ആകങ്ഖമാനോ ച യസ്സ തജ്ജനിയം കരേ.

ഭണ്ഡനം ബാലോ സംസട്ഠോ, അധിസീലേ അജ്ഝാചാരേ;

അതിദിട്ഠിവിപന്നസ്സ, സങ്ഘോ തജ്ജനിയം കരേ.

ബുദ്ധധമ്മസ്സ സങ്ഘസ്സ, അവണ്ണം യോ ച ഭാസതി;

തിണ്ണന്നമ്പി ച ഭിക്ഖൂനം, സങ്ഘോ തജ്ജനിയം കരേ.

ഭണ്ഡനം കാരകോ ഏകോ, ബാലോ സംസഗ്ഗനിസ്സിതോ;

അധിസീലേ അജ്ഝാചാരേ, തഥേവ അതിദിട്ഠിയാ.

ബുദ്ധധമ്മസ്സ സങ്ഘസ്സ, അവണ്ണം യോ ച ഭാസതി;

തജ്ജനീയകമ്മകതോ, ഏവം സമ്മാനുവത്തനാ.

ഉപസമ്പദനിസ്സയാ, സാമണേരം ഉപട്ഠനാ;

ഓവാദസമ്മതേനാപി, ന കരേ തജ്ജനീകതോ.

നാപജ്ജേ തഞ്ച ആപത്തിം, താദിസഞ്ച തതോ പരം;

കമ്മഞ്ച കമ്മികേ ചാപി, ന ഗരഹേ തഥാവിധോ.

ഉപോസഥം പവാരണം, പകതത്തസ്സ നട്ഠപേ;

സവചനിം [ന സവചനിയം (സീ. സ്യാ.)] അനുവാദോ, ഓകാസോ ചോദനേന ച.

സാരണം സമ്പയോഗഞ്ച, ന കരേയ്യ തഥാവിധോ;

ഉപസമ്പദനിസ്സയാ, സാമണേരം ഉപട്ഠനാ.

ഓവാദസമ്മതേനാപി, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി [പഞ്ചഅങ്ഗോ (ക.)] ന സമ്മതി;

തഞ്ചാപജ്ജതി ആപത്തിം, താദിസഞ്ച തതോ പരം.

കമ്മഞ്ച കമ്മികേ ചാപി, ഗരഹന്തോ ന സമ്മതി;

ഉപോസഥം പവാരണം, സവചനീയാ ച നോവാദോ.

ഓകാസോ ചോദനഞ്ചേവ, സാരണാ സമ്പയോജനാ;

ഇമേഹട്ഠങ്ഗേഹി യോ യുത്തോ, തജ്ജനാനുപസമ്മതി.

കണ്ഹവാരനയേനേവ, സുക്കവാരം വിജാനിയാ;

ബാലോ ആപത്തിബഹുലോ, സംസട്ഠോപി ച സേയ്യസോ.

നിയസ്സകമ്മം സമ്ബുദ്ധോ, ആണാപേസി മഹാമുനി;

കീടാഗിരിസ്മിം ദ്വേ ഭിക്ഖൂ, അസ്സജിപുനബ്ബസുകാ.

അനാചാരഞ്ച വിവിധം, ആചരിംസു അസഞ്ഞതാ;

പബ്ബാജനീയം സമ്ബുദ്ധോ, കമ്മം സാവത്ഥിയം ജിനോ;

മച്ഛികാസണ്ഡേ സുധമ്മോ, ചിത്തസ്സാവാസികോ അഹു.

ജാതിവാദേന ഖുംസേതി, സുധമ്മോ ചിത്തുപാസകം;

പടിസാരണീയകമ്മം, ആണാപേസി തഥാഗതോ.

കോസമ്ബിയം ഛന്നം ഭിക്ഖും, നിച്ഛന്താപത്തിം പസ്സിതും;

അദസ്സനേ ഉക്ഖിപിതും, ആണാപേസി ജിനുത്തമോ.

ഛന്നോ തംയേവ ആപത്തിം, പടികാതും ന ഇച്ഛതി;

ഉക്ഖേപനാപ്പടികമ്മേ, ആണാപേസി വിനായകോ.

പാപദിട്ഠി അരിട്ഠസ്സ, ആസി അഞ്ഞാണനിസ്സിതാ;

ദിട്ഠിയാപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ [ദിട്ഠിഅപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ (ക.)], ഉക്ഖേപം ജിനഭാസിതം.

നിയസ്സകമ്മം പബ്ബജ്ജം [പബ്ബാജം (ക.)], തഥേവ പടിസാരണീ;

അദസ്സനാപ്പടികമ്മേ, അനിസ്സഗ്ഗേ ച ദിട്ഠിയാ.

ദവാനാചാരൂപഘാതി, മിച്ഛാആജീവമേവ ച;

പബ്ബാജനീയകമ്മമ്ഹി, അതിരേകപദാ ഇമേ.

അലാഭാവണ്ണാ ദ്വേ പഞ്ച, ദ്വേ പഞ്ചകാതി നാമകാ [ദ്വേ പഞ്ചകോതി നാമകോ (ക.)];

പടിസാരണീയകമ്മമ്ഹി, അതിരേകപദാ ഇമേ.

തജ്ജനീയം നിയസ്സഞ്ച, ദുവേ കമ്മാപി സാദിസാ [കമ്മേസു സദിസം (ക.)];

പബ്ബജ്ജാ [പബ്ബാജാ (ക.)] പടിസാരീ ച, അത്ഥി പദാതിരിത്തതാ.

തയോ ഉക്ഖേപനാ കമ്മാ, സദിസാ തേ വിഭത്തിതോ;

തജ്ജനീയനയേനാപി, സേസകമ്മം വിജാനിയാതി.

കമ്മക്ഖന്ധകം നിട്ഠിതം.

൨. പാരിവാസികക്ഖന്ധകം

൧. പാരിവാസികവത്തം

൭൫. തേന സമയേന ബുദ്ധോ ഭഗവാ സാവത്ഥിയം വിഹരതി ജേതവനേ അനാഥപിണ്ഡികസ്സ ആരാമേ. തേന ഖോ പന സമയേന പാരിവാസികാ ഭിക്ഖൂ സാദിയന്തി പകതത്താനം ഭിക്ഖൂനം അഭിവാദനം, പച്ചുട്ഠാനം, അഞ്ജലികമ്മം, സാമീചികമ്മം, ആസനാഭിഹാരം, സേയ്യാഭിഹാരം, പാദോദകം പാദപീഠം, പാദകഥലികം, പത്തചീവരപടിഗ്ഗഹണം, നഹാനേ പിട്ഠിപരികമ്മം. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ പാരിവാസികാ ഭിക്ഖൂ സാദിയിസ്സന്തി പകതത്താനം ഭിക്ഖൂനം അഭിവാദനം, പച്ചുട്ഠാനം, അഞ്ജലികമ്മം, സാമീചികമ്മം, ആസനാഭിഹാരം, സേയ്യാഭിഹാരം, പാദോദകം പാദപീഠം, പാദകഥലികം, പത്തചീവരപടിഗ്ഗഹണം, നഹാനേ പിട്ഠിപരികമ്മ’’ന്തി! അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും.

അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ഭിക്ഖുസങ്ഘം സന്നിപാതാപേത്വാ ഭിക്ഖൂ പടിപുച്ഛി – ‘‘സച്ചം കിര, ഭിക്ഖവേ, പാരിവാസികാ ഭിക്ഖൂ സാദിയന്തി പകതത്താനം ഭിക്ഖൂനം അഭിവാദനം, പച്ചുട്ഠാനം, അഞ്ജലികമ്മം, സാമീചികമ്മം, ആസനാഭിഹാരം, സേയ്യാഭിഹാരം, പാദോദകം പാദപീഠം, പാദകഥലികം, പത്തചീവരപടിഗ്ഗഹണം, നഹാനേ പിട്ഠിപരികമ്മ’’ന്തി? ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി. വിഗരഹി ബുദ്ധോ ഭഗവാ – ‘‘അനനുച്ഛവികം…പേ… കഥഞ്ഹി നാമ, ഭിക്ഖവേ, പാരിവാസികാ ഭിക്ഖൂ സാദിയിസ്സന്തി പകതത്താനം ഭിക്ഖൂനം അഭിവാദനം, പച്ചുട്ഠാനം, അഞ്ജലികമ്മം, സാമീചികമ്മം, ആസനാഭിഹാരം, സേയ്യാഭിഹാരം, പാദോദകം പാദപീഠം, പാദകഥലികം, പത്തചീവരപടിഗ്ഗഹണം, നഹാനേ പിട്ഠിപരികമ്മം. നേതം, ഭിക്ഖവേ, അപ്പസന്നാനം വാ പസാദായ…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, പാരിവാസികേന ഭിക്ഖുനാ സാദിതബ്ബം പകതത്താനം ഭിക്ഖൂനം അഭിവാദനം, പച്ചുട്ഠാനം, അഞ്ജലികമ്മം, സാമീചികമ്മം, ആസനാഭിഹാരോ, സേയ്യാഭിഹാരോ, പാദോദകം പാദപീഠം, പാദകഥലികം, പത്തചീവരപടിഗ്ഗഹണം, നഹാനേ പിട്ഠിപരികമ്മം. യോ സാദിയേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ.

‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പാരിവാസികാനം ഭിക്ഖൂനം മിഥു യഥാവുഡ്ഢം അഭിവാദനം, പച്ചുട്ഠാനം, അഞ്ജലികമ്മം, സാമീചികമ്മം, ആസനാഭിഹാരം, സേയ്യാഭിഹാരം, പാദോദകം പാദപീഠം, പാദകഥലികം, പത്തചീവരപടിഗ്ഗഹണം, നഹാനേ പിട്ഠിപരികമ്മം.

‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പാരിവാസികാനം ഭിക്ഖൂനം പഞ്ച യഥാവുഡ്ഢം – ഉപോസഥം, പവാരണം, വസ്സികസാടികം, ഓണോജനം, ഭത്തം. തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, പാരിവാസികാനം ഭിക്ഖൂനം വത്തം പഞ്ഞപേസ്സാമി യഥാ പാരിവാസികേഹി ഭിക്ഖൂഹി വത്തിതബ്ബം.

൭൬. ‘‘പാരിവാസികേന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ സമ്മാ വത്തിതബ്ബം. തത്രായം സമ്മാവത്തനാ –

ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, ന നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, ന സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ, ന ഭിക്ഖുനോവാദകസമ്മുതി സാദിതബ്ബാ, സമ്മതേനപി ഭിക്ഖുനിയോ ന ഓവദിതബ്ബാ. യായ ആപത്തിയാ സങ്ഘേന പരിവാസോ ദിന്നോ ഹോതി സാ ആപത്തി ന ആപജ്ജിതബ്ബാ, അഞ്ഞാ വാ താദിസികാ, തതോ വാ പാപിട്ഠതരാ; കമ്മം ന ഗരഹിതബ്ബം, കമ്മികാ ന ഗരഹിതബ്ബാ. ന പകതത്തസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഉപോസഥോ ഠപേതബ്ബോ, ന പവാരണാ ഠപേതബ്ബാ, ന സവചനീയം കാതബ്ബം, ന അനുവാദോ പട്ഠപേതബ്ബോ, ന ഓകാസോ കാരേതബ്ബോ, ന ചോദേതബ്ബോ, ന സാരേതബ്ബോ, ന ഭിക്ഖൂഹി സമ്പയോജേതബ്ബം.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, പാരിവാസികേന ഭിക്ഖുനാ പകതത്തസ്സ ഭിക്ഖുനോ പുരതോ ഗന്തബ്ബം, ന പുരതോ നിസീദിതബ്ബം. യോ ഹോതി സങ്ഘസ്സ ആസനപരിയന്തോ സേയ്യാപരിയന്തോ വിഹാരപരിയന്തോ സോ തസ്സ പദാതബ്ബോ. തേന ച സോ സാദിതബ്ബോ.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, പാരിവാസികേന ഭിക്ഖുനാ പകതത്തേന ഭിക്ഖുനാ പുരേസമണേന വാ പച്ഛാസമണേന വാ കുലാനി ഉപസങ്കമിതബ്ബാനി, ന ആരഞ്ഞികങ്ഗം സമാദാതബ്ബം [സമാദിതബ്ബം (ക.)], ന പിണ്ഡപാതികങ്ഗം സമാദാതബ്ബം, ന ച തപ്പച്ചയാ പിണ്ഡപാതോ നീഹരാപേതബ്ബോ – മാ മം ജാനിംസൂതി.

‘‘പാരിവാസികേന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ ആഗന്തുകേന ആരോചേതബ്ബം, ആഗന്തുകസ്സ ആരോചേതബ്ബം, ഉപോസഥേ ആരോചേതബ്ബം, പവാരണായ ആരോചേതബ്ബം. സചേ ഗിലാനോ ഹോതി, ദൂതേനപി ആരോചേതബ്ബം.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, പാരിവാസികേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ അഭിക്ഖുകോ ആവാസോ ഗന്തബ്ബോ, അഞ്ഞത്ര പകതത്തേന, അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, പാരിവാസികേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ അഭിക്ഖുകോ അനാവാസോ ഗന്തബ്ബോ, അഞ്ഞത്ര പകതത്തേന, അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ. ന, ഭിക്ഖവേ, പാരിവാസികേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ അഭിക്ഖുകോ ആവാസോ വാ അനാവാസോ വാ ഗന്തബ്ബോ, അഞ്ഞത്ര പകതത്തേന, അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, പാരിവാസികേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ അനാവാസാ അഭിക്ഖുകോ ആവാസോ ഗന്തബ്ബോ, അഞ്ഞത്ര പകതത്തേന, അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ. ന, ഭിക്ഖവേ, പാരിവാസികേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ അനാവാസാ അഭിക്ഖുകോ അനാവാസോ ഗന്തബ്ബോ, അഞ്ഞത്ര പകതത്തേന, അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ. ന, ഭിക്ഖവേ, പാരിവാസികേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ അനാവാസാ അഭിക്ഖുകോ ആവാസോ വാ അനാവാസോ വാ ഗന്തബ്ബോ, അഞ്ഞത്ര പകതത്തേന, അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, പാരിവാസികേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ വാ അനാവാസാ വാ അഭിക്ഖുകോ ആവാസോ ഗന്തബ്ബോ, അഞ്ഞത്ര പകതത്തേന, അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ. ന, ഭിക്ഖവേ, പാരിവാസികേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ വാ അനാവാസാ വാ അഭിക്ഖുകോ അനാവാസോ ഗന്തബ്ബോ, അഞ്ഞത്ര പകതത്തേന, അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ. ന, ഭിക്ഖവേ, പാരിവാസികേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ വാ അനാവാസാ വാ അഭിക്ഖുകോ ആവാസോ വാ അനാവാസോ വാ ഗന്തബ്ബോ, അഞ്ഞത്ര പകതത്തേന, അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, പാരിവാസികേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ ഗന്തബ്ബോ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ നാനാസംവാസകാ, അഞ്ഞത്ര പകതത്തേന, അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ. ന, ഭിക്ഖവേ, പാരിവാസികേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ സഭിക്ഖുകോ അനാവാസോ ഗന്തബ്ബോ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ നാനാസംവാസകാ, അഞ്ഞത്ര പകതത്തേന, അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ. ന, ഭിക്ഖവേ, പാരിവാസികേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ വാ അനാവാസോ വാ ഗന്തബ്ബോ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ നാനാസംവാസകാ, അഞ്ഞത്ര പകതത്തേന, അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, പാരിവാസികേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ അനാവാസാ സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ ഗന്തബ്ബോ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ നാനാസംവാസകാ, അഞ്ഞത്ര പകതത്തേന, അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ. ന, ഭിക്ഖവേ, പാരിവാസികേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ അനാവാസാ സഭിക്ഖുകോ അനാവാസോ ഗന്തബ്ബോ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ നാനാസംവാസകാ, അഞ്ഞത്ര പകതത്തേന, അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ. ന, ഭിക്ഖവേ, പാരിവാസികേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ അനാവാസാ സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ വാ അനാവാസോ വാ ഗന്തബ്ബോ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ നാനാസംവാസകാ, അഞ്ഞത്ര പകതത്തേന, അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, പാരിവാസികേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ വാ അനാവാസാ വാ സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ ഗന്തബ്ബോ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ നാനാസംവാസകാ, അഞ്ഞത്ര പകതത്തേന, അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ. ന, ഭിക്ഖവേ, പാരിവാസികേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ വാ അനാവാസാ വാ സഭിക്ഖുകോ അനാവാസോ ഗന്തബ്ബോ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ നാനാസംവാസകാ, അഞ്ഞത്ര പകതത്തേന, അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ. ന, ഭിക്ഖവേ, പാരിവാസികേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ വാ അനാവാസാ വാ സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ വാ അനാവാസോ വാ ഗന്തബ്ബോ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ നാനാസംവാസകാ, അഞ്ഞത്ര പകതത്തേന, അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ.

൮൦. ‘‘ഗന്തബ്ബോ, ഭിക്ഖവേ, പാരിവാസികേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ സമാനസംവാസകാ, യം ജഞ്ഞാ സക്കോമി അജ്ജേവ ഗന്തുന്തി.

‘‘ഗന്തബ്ബോ, ഭിക്ഖവേ, പാരിവാസികേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ സഭിക്ഖുകോ അനാവാസോ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ സമാനസംവാസകാ, യം ജഞ്ഞാ സക്കോമി അജ്ജേവ ഗന്തുന്തി.

‘‘ഗന്തബ്ബോ, ഭിക്ഖവേ, പാരിവാസികേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ വാ അനാവാസോ വാ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ സമാനസംവാസകാ, യം ജഞ്ഞാ സക്കോമി അജ്ജേവ ഗന്തുന്തി.

‘‘ഗന്തബ്ബോ, ഭിക്ഖവേ, പാരിവാസികേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ അനാവാസാ സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ സമാനസംവാസകാ, യം ജഞ്ഞാ സക്കോമി അജ്ജേവ ഗന്തുന്തി.

‘‘ഗന്തബ്ബോ, ഭിക്ഖവേ, പാരിവാസികേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ അനാവാസാ സഭിക്ഖുകോ അനാവാസോ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ സമാനസംവാസകാ, യം ജഞ്ഞാ സക്കോമി അജ്ജേവ ഗന്തുന്തി.

‘‘ഗന്തബ്ബോ, ഭിക്ഖവേ, പാരിവാസികേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ അനാവാസാ സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ വാ അനാവാസോ വാ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ സമാനസംവാസകാ, യം ജഞ്ഞാ സക്കോമി അജ്ജേവ ഗന്തുന്തി.

‘‘ഗന്തബ്ബോ, ഭിക്ഖവേ, പാരിവാസികേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ വാ അനാവാസാ വാ സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ സമാനസംവാസകാ, യം ജഞ്ഞാ സക്കോമി അജ്ജേവ ഗന്തുന്തി.

‘‘ഗന്തബ്ബോ, ഭിക്ഖവേ, പാരിവാസികേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ വാ അനാവാസാ വാ സഭിക്ഖുകോ അനാവാസോ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ സമാനസംവാസകാ, യം ജഞ്ഞാ സക്കോമി അജ്ജേവ ഗന്തുന്തി.

‘‘ഗന്തബ്ബോ, ഭിക്ഖവേ, പാരിവാസികേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ വാ അനാവാസാ വാ സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ വാ അനാവാസോ വാ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ സമാനസംവാസകാ, യം ജഞ്ഞാ സക്കോമി അജ്ജേവ ഗന്തുന്തി.

൮൧. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, പാരിവാസികേന ഭിക്ഖുനാ പകതത്തേന ഭിക്ഖുനാ സദ്ധിം ഏകച്ഛന്നേ ആവാസേ വത്ഥബ്ബം, ന ഏകച്ഛന്നേ അനാവാസേ വത്ഥബ്ബം, ന ഏകച്ഛന്നേ ആവാസേ വാ അനാവാസേ വാ വത്ഥബ്ബം. പകതത്തം ഭിക്ഖും ദിസ്വാ ആസനാ വുട്ഠാതബ്ബം. പകതത്തോ ഭിക്ഖു ആസനേന നിമന്തേതബ്ബോ. ന പകതത്തേന ഭിക്ഖുനാ സദ്ധിം ഏകാസനേ നിസീദിതബ്ബം, ന നീചേ ആസനേ നിസിന്നേ ഉച്ചേ ആസനേ നിസീദിതബ്ബം, ന ഛമായം നിസിന്നേ ആസനേ നിസീദിതബ്ബം; ന ഏകചങ്കമേ ചങ്കമിതബ്ബം, ന നീചേ ചങ്കമേ ചങ്കമന്തേ ഉച്ചേ ചങ്കമേ ചങ്കമിതബ്ബം, ന ഛമായം ചങ്കമന്തേ [ചങ്കമന്തം (അട്ഠകഥായം സംവണ്ണേതബ്ബപാഠോ)] ചങ്കമേ ചങ്കമിതബ്ബം.

൮൨. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, പാരിവാസികേന ഭിക്ഖുനാ പാരിവാസികേന വുഡ്ഢതരേന ഭിക്ഖുനാ സദ്ധിം…പേ… മൂലായപടികസ്സനാരഹേന ഭിക്ഖുനാ സദ്ധിം…പേ… മാനത്താരഹേന ഭിക്ഖുനാ സദ്ധിം…പേ… മാനത്തചാരികേന ഭിക്ഖുനാ സദ്ധിം…പേ… അബ്ഭാനാരഹേന ഭിക്ഖുനാ സദ്ധിം ഏകച്ഛന്നേ ആവാസേ വത്ഥബ്ബം, ന ഏകച്ഛന്നേ അനാവാസേ വത്ഥബ്ബം, ന ഏകച്ഛന്നേ ആവാസേ വാ അനാവാസേ വാ വത്ഥബ്ബം; ന ഏകാസനേ നിസീദിതബ്ബം, ന നീചേ ആസനേ നിസിന്നേ ഉച്ചേ ആസനേ നിസീദിതബ്ബം, ന ഛമായം നിസിന്നേ ആസനേ നിസീദിതബ്ബം; ന ഏകചങ്കമേ ചങ്കമിതബ്ബം, ന നീചേ ചങ്കമേ ചങ്കമന്തേ ഉച്ചേ ചങ്കമേ ചങ്കമിതബ്ബം, ന ഛമായം ചങ്കമന്തേ ചങ്കമേ ചങ്കമിതബ്ബം.

[മഹാവ. ൩൯൩] ‘‘പാരിവാസികചതുത്ഥോ ചേ, ഭിക്ഖവേ, പരിവാസം ദദേയ്യ, മൂലായ പടികസ്സേയ്യ, മാനത്തം ദദേയ്യ, തംവീസോ അബ്ഭേയ്യ, അകമ്മം [അകമ്മം തം (സ്യാ.)], ന ച കരണീയ’’ന്തി.

ചതുന്നവുതിപാരിവാസികവത്തം നിട്ഠിതം.

൮൩. അഥ ഖോ ആയസ്മാ ഉപാലി യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി. ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ ആയസ്മാ ഉപാലി ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘കതി നു ഖോ, ഭന്തേ, പാരിവാസികസ്സ ഭിക്ഖുനോ രത്തിച്ഛേദാ’’തി? ‘‘തയോ ഖോ, ഉപാലി, പാരിവാസികസ്സ ഭിക്ഖുനോ രത്തിച്ഛേദാ. സഹവാസോ, വിപ്പവാസോ, അനാരോചനാ – ഇമേ ഖോ, ഉപാലി, തയോ പാരിവാസികസ്സ ഭിക്ഖുനോ രത്തിച്ഛേദാ’’തി.

൮൪. തേന ഖോ പന സമയേന സാവത്ഥിയം മഹാഭിക്ഖുസങ്ഘോ സന്നിപതിതോ ഹോതി. ന സക്കോന്തി പാരിവാസികാ ഭിക്ഖൂ പരിവാസം സോധേതും. ഭഗവതോ [തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ (സ്യാ., ഏവമുപരിപി)] ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പരിവാസം നിക്ഖിപിതും. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, നിക്ഖിപിതബ്ബോ. തേന പാരിവാസികേന ഭിക്ഖുനാ ഏകം ഭിക്ഖും ഉപസങ്കമിത്വാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ ഉക്കുടികം നിസീദിത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാ ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘പരിവാസം നിക്ഖിപാമീ’തി. നിക്ഖിത്തോ ഹോതി പരിവാസോ. ‘വത്തം നിക്ഖിപാമീ’തി. നിക്ഖിത്തോ ഹോതി പരിവാസോ.

൮൫. തേന ഖോ പന സമയേന സാവത്ഥിയാ ഭിക്ഖൂ തഹം തഹം പക്കമിംസു. സക്കോന്തി പാരിവാസികാ ഭിക്ഖൂ പരിവാസം സോധേതും. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പരിവാസം സമാദിയിതും [സമാദാതും (സ്യാ. കം.)]. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, സമാദിയിതബ്ബോ [സമാദിതബ്ബോ (സീ. സ്യാ. കം.)]. തേന പാരിവാസികേന ഭിക്ഖുനാ ഏകം ഭിക്ഖും ഉപസങ്കമിത്വാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ ഉക്കുടികം നിസീദിത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാ ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘പരിവാസം സമാദിയാമീ’തി. സമാദിന്നോ ഹോതി പരിവാസോ. ‘വത്തം സമാദിയാമീ’തി. സമാദിന്നോ ഹോതി പരിവാസോ’’.

പാരിവാസികവത്തം നിട്ഠിതം.

൨. മൂലായപടികസ്സനാരഹവത്തം

൮൬. തേന ഖോ പന സമയേന മൂലായപടികസ്സനാരഹാ ഭിക്ഖൂ സാദിയന്തി പകതത്താനം ഭിക്ഖൂനം അഭിവാദനം, പച്ചുട്ഠാനം, അഞ്ജലികമ്മം, സാമീചികമ്മം, ആസനാഭിഹാരം, സേയ്യാഭിഹാരം, പാദോദകം പാദപീഠം, പാദകഥലികം, പത്തചീവരപടിഗ്ഗഹണം, നഹാനേ പിട്ഠിപരികമ്മം. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ മൂലായപടികസ്സനാരഹാ ഭിക്ഖൂ സാദിയിസ്സന്തി പകതത്താനം ഭിക്ഖൂനം അഭിവാദനം, പച്ചുട്ഠാനം…പേ… നഹാനേ പിട്ഠിപരികമ്മ’’ന്തി. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും.

അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ഭിക്ഖുസങ്ഘം സന്നിപാതാപേത്വാ ഭിക്ഖൂ പടിപുച്ഛി – ‘‘സച്ചം കിര, ഭിക്ഖവേ, മൂലായപടികസ്സനാരഹാ ഭിക്ഖൂ സാദിയന്തി പകതത്താനം ഭിക്ഖൂനം അഭിവാദനം, പച്ചുട്ഠാനം…പേ… നഹാനേ പിട്ഠിപരികമ്മ’’ന്തി? ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി. വിഗരഹി ബുദ്ധോ ഭഗവാ – ‘‘അനനുച്ഛവികം…പേ… കഥഞ്ഹി നാമ, ഭിക്ഖവേ, മൂലായപടികസ്സനാരഹാ ഭിക്ഖൂ സാദിയിസ്സന്തി പകതത്താനം ഭിക്ഖൂനം അഭിവാദനം, പച്ചുട്ഠാനം…പേ… നഹാനേ പിട്ഠിപരികമ്മം! നേതം ഭിക്ഖവേ, അപ്പസന്നാനം വാ പസാദായ…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മൂലായപടികസ്സനാരഹേന ഭിക്ഖുനാ സാദിതബ്ബം പകതത്താനം ഭിക്ഖൂനം അഭിവാദനം, പച്ചുട്ഠാനം, അഞ്ജലികമ്മം, സാമീചികമ്മം, ആസനാഭിഹാരോ, സേയ്യാഭിഹാരോ, പാദോദകം പാദപീഠം, പാദകഥലികം, പത്തചീവരപടിഗ്ഗഹണം, നഹാനേ പിട്ഠിപരികമ്മം. യോ സാദിയേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, മൂലായപടികസ്സനാരഹാനം ഭിക്ഖൂനം മിഥു യഥാവുഡ്ഢം അഭിവാദനം, പച്ചുട്ഠാനം…പേ… നഹാനേ പിട്ഠിപരികമ്മം. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, മൂലായപടികസ്സനാരഹാനം ഭിക്ഖൂനം പഞ്ച യഥാവുഡ്ഢം – ഉപോസഥം, പവാരണം, വസ്സികസാടികം, ഓണോജനം, ഭത്തം. തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, മൂലായപടികസ്സനാരഹാനം ഭിക്ഖൂനം വത്തം പഞ്ഞാപേസ്സാമി യഥാ മൂലായപടികസ്സനാരഹേഹി ഭിക്ഖൂഹി വത്തിതബ്ബം.

൮൭. ‘‘മൂലായപടികസ്സനാരഹേന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ സമ്മാ വത്തിതബ്ബം. തത്രായം സമ്മാവത്തനാ –

ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, ന നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, ന സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ, ന ഭിക്ഖുനോവാദകസമ്മുതി സാദിതബ്ബാ, സമ്മതേനപി ഭിക്ഖുനിയോ ന ഓവദിതബ്ബാ. യായ ആപത്തിയാ സങ്ഘേന മൂലായ പടികസ്സനാരഹോ കതോ ഹോതി സാ ആപത്തി ന ആപജ്ജിതബ്ബാ, അഞ്ഞാ വാ താദിസികാ, തതോ വാ പാപിട്ഠതരാ; കമ്മം ന ഗരഹിതബ്ബം, കമ്മികാ ന ഗരഹിതബ്ബാ. ന പകതത്തസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഉപോസഥോ ഠപേതബ്ബോ, ന പവാരണാ ഠപേതബ്ബാ, ന സവചനീയം കാതബ്ബം, ന അനുവാദോ പട്ഠപേതബ്ബോ, ന ഓകാസോ കാരേതബ്ബോ, ന ചോദേതബ്ബോ, ന സാരേതബ്ബോ, ന ഭിക്ഖൂഹി സമ്പയോജേതബ്ബം.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മൂലായപടികസ്സനാരഹേന ഭിക്ഖുനാ പകതത്തസ്സ ഭിക്ഖുനോ പുരതോ ഗന്തബ്ബം, ന പുരതോ നിസീദിതബ്ബം. യോ ഹോതി സങ്ഘസ്സ ആസനപരിയന്തോ സേയ്യാപരിയന്തോ വിഹാരപരിയന്തോ സോ തസ്സ പദാതബ്ബോ. തേന ച സോ സാദിതബ്ബോ.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മൂലായപടികസ്സനാരഹേന ഭിക്ഖുനാ പകതത്തേന ഭിക്ഖുനാ പുരേസമണേന വാ പച്ഛാസമണേന വാ കുലാനി ഉപസങ്കമിതബ്ബാനി, ന ആരഞ്ഞികങ്ഗം സമാദാതബ്ബം, ന പിണ്ഡപാതികങ്ഗം സമാദാതബ്ബം, ന ച തപ്പച്ചയാ പിണ്ഡപാതോ നീഹരാപേതബ്ബോ – മാ മം ജാനിംസൂതി.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മൂലായപടികസ്സനാരഹേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ അഭിക്ഖുകോ ആവാസോ ഗന്തബ്ബോ, അഞ്ഞത്ര പകതത്തേന, അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മൂലായപടികസ്സനാരഹേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ അഭിക്ഖുകോ അനാവാസോ ഗന്തബ്ബോ, അഞ്ഞത്ര പകതത്തേന, അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മൂലായപടികസ്സനാരഹേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ അഭിക്ഖുകോ ആവാസോ വാ അനാവാസോ വാ ഗന്തബ്ബോ, അഞ്ഞത്ര പകതത്തേന, അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മൂലായപടികസ്സനാരഹേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ അനാവാസാ അഭിക്ഖുകോ ആവാസോ ഗന്തബ്ബോ…പേ… അഭിക്ഖുകോ അനാവാസോ ഗന്തബ്ബോ…പേ… അഭിക്ഖുകോ ആവാസോ വാ അനാവാസോ വാ ഗന്തബ്ബോ, അഞ്ഞത്ര പകതത്തേന, അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മൂലായപടികസ്സനാരഹേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ വാ അനാവാസാ വാ അഭിക്ഖുകോ ആവാസോ ഗന്തബ്ബോ…പേ… അഭിക്ഖുകോ അനാവാസോ ഗന്തബ്ബോ…പേ… അഭിക്ഖുകോ ആവാസോ വാ അനാവാസോ വാ ഗന്തബ്ബോ, അഞ്ഞത്ര പകതത്തേന, അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മൂലായപടികസ്സനാരഹേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ ഗന്തബ്ബോ…പേ… സഭിക്ഖുകോ അനാവാസോ ഗന്തബ്ബോ…പേ… സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ വാ അനാവാസോ വാ ഗന്തബ്ബോ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ നാനാസംവാസകാ, അഞ്ഞത്ര പകതത്തേന, അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മൂലായപടികസ്സനാരഹേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ അനാവാസാ സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ ഗന്തബ്ബോ…പേ… സഭിക്ഖുകോ അനാവാസോ ഗന്തബ്ബോ…പേ… സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ വാ അനാവാസോ വാ ഗന്തബ്ബോ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ നാനാസംവാസകാ, അഞ്ഞത്ര പകതത്തേന, അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മൂലായപടികസ്സനാരഹേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ വാ അനാവാസാ വാ സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ ഗന്തബ്ബോ…പേ… സഭിക്ഖുകോ അനാവാസോ ഗന്തബ്ബോ…പേ… സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ വാ അനാവാസോ വാ ഗന്തബ്ബോ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ നാനാസംവാസകാ, അഞ്ഞത്ര പകതത്തേന, അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ.

‘‘ഗന്തബ്ബോ, ഭിക്ഖവേ, മൂലായപടികസ്സനാരഹേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ…പേ… സഭിക്ഖുകോ അനാവാസോ…പേ… സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ വാ അനാവാസോ വാ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ സമാനസംവാസകാ, യം ജഞ്ഞാ സക്കോമി അജ്ജേവ ഗന്തുന്തി.

‘‘ഗന്തബ്ബോ, ഭിക്ഖവേ, മൂലായപടികസ്സനാരഹേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ അനാവാസാ സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ…പേ… സഭിക്ഖുകോ അനാവാസോ…പേ… സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ വാ അനാവാസോ വാ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ സമാനസംവാസകാ, യം ജഞ്ഞാ സക്കോമി അജ്ജേവ ഗന്തുന്തി.

‘‘ഗന്തബ്ബോ, ഭിക്ഖവേ, മൂലായപടികസ്സനാരഹേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ വാ അനാവാസാ വാ സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ…പേ… സഭിക്ഖുകോ അനാവാസോ…പേ… സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ വാ അനാവാസോ വാ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ സമാനസംവാസകാ, യം ജഞ്ഞാ സക്കോമി അജ്ജേവ ഗന്തുന്തി.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മൂലായപടികസ്സനാരഹേന ഭിക്ഖുനാ പകതത്തേന ഭിക്ഖുനാ സദ്ധിം ഏകച്ഛന്നേ ആവാസേ വത്ഥബ്ബം, ന ഏകച്ഛന്നേ അനാവാസേ വത്ഥബ്ബം, ന ഏകച്ഛന്നേ ആവാസേ വാ അനാവാസേ വാ വത്ഥബ്ബം; പകതത്തം ഭിക്ഖും ദിസ്വാ ആസനാ വുട്ഠാതബ്ബം, പകതത്തോ ഭിക്ഖു ആസനേന നിമന്തേതബ്ബോ; ന പകതത്തേന ഭിക്ഖുനാ സദ്ധിം ഏകാസനേ നിസീദിതബ്ബം; ന നീചേ ആസനേ നിസിന്നേ ഉച്ചേ ആസനേ നിസീദിതബ്ബം; ന ഛമായം നിസിന്നേ ആസനേ നിസീദിതബ്ബം; ന ഏകചങ്കമേ ചങ്കമിതബ്ബം, ന നീചേ ചങ്കമേ ചങ്കമന്തേ ഉച്ചേ ചങ്കമേ ചങ്കമിതബ്ബം, ന ഛമായം ചങ്കമന്തേ ചങ്കമേ ചങ്കമിതബ്ബം.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മൂലായപടികസ്സനാരഹേന ഭിക്ഖുനാ പാരിവാസികേന ഭിക്ഖുനാ സദ്ധിം…പേ… മൂലായപടികസ്സനാരഹേന വുഡ്ഢതരേന ഭിക്ഖുനാ സദ്ധിം…പേ… മാനത്താരഹേന ഭിക്ഖുനാ സദ്ധിം…പേ… മാനത്തചാരികേന ഭിക്ഖുനാ സദ്ധിം…പേ… അബ്ഭാനാരഹേന ഭിക്ഖുനാ സദ്ധിം ഏകച്ഛന്നേ ആവാസേ വത്ഥബ്ബം, ന ഏകച്ഛന്നേ അനാവാസേ വത്ഥബ്ബം, ന ഏകച്ഛന്നേ ആവാസേ വാ അനാവാസേ വാ വത്ഥബ്ബം; ന ഏകാസനേ നിസീദിതബ്ബം; ന നീചേ ആസനേ നിസിന്നേ ഉച്ചേ ആസനേ നിസീദിതബ്ബം, ന ഛമായം നിസിന്നേ ആസനേ നിസീദിതബ്ബം; ന ഏകചങ്കമേ ചങ്കമിതബ്ബം, ന നീചേ ചങ്കമേ ചങ്കമന്തേ ഉച്ചേ ചങ്കമേ ചങ്കമിതബ്ബം, ന ഛമായം ചങ്കമന്തേ ചങ്കമേ ചങ്കമിതബ്ബം.

[മഹാവ. ൩൯൩] ‘‘മൂലായപടികസ്സനാരഹചതുത്ഥോ ചേ, ഭിക്ഖവേ, പരിവാസം ദദേയ്യ, മൂലായ പടികസ്സേയ്യ, മാനത്തം ദദേയ്യ, തംവീസോ അബ്ഭേയ്യ, അകമ്മം, ന ച കരണീയ’’ന്തി.

മൂലായപടികസ്സനാരഹവത്തം നിട്ഠിതം.

൩. മാനത്താരഹവത്തം

൮൮. തേന ഖോ പന സമയേന മാനത്താരഹാ ഭിക്ഖൂ സാദിയന്തി പകതത്താനം ഭിക്ഖൂനം അഭിവാദനം, പച്ചുട്ഠാനം, അഞ്ജലികമ്മം, സാമീചികമ്മം, ആസനാഭിഹാരം, സേയ്യാഭിഹാരം, പാദോദകം പാദപീഠം, പാദകഥലികം, പത്തചീവരപടിഗ്ഗഹണം, നഹാനേ പിട്ഠിപരികമ്മം. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ …പേ… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ മാനത്താരഹാ ഭിക്ഖൂ സാദിയിസ്സന്തി പകതത്താനം ഭിക്ഖൂനം അഭിവാദനം, പച്ചുട്ഠാനം, അഞ്ജലികമ്മം, സാമീചികമ്മം, ആസനാഭിഹാരം, സേയ്യാഭിഹാരം, പാദോദകം പാദപീഠം, പാദകഥലികം, പത്തചീവരപടിഗ്ഗഹണം, നഹാനേ പിട്ഠിപരികമ്മ’’ന്തി! അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… ‘‘സച്ചം കിര, ഭിക്ഖവേ, മാനത്താരഹാ ഭിക്ഖൂ സാദിയന്തി പകതത്താനം ഭിക്ഖൂനം അഭിവാദനം, പച്ചുട്ഠാനം…പേ… നഹാനേ പിട്ഠിപരികമ്മ’’ന്തി? ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി. വിഗരഹി ബുദ്ധോ ഭഗവാ – ‘‘അനനുച്ഛവികം…പേ… കഥഞ്ഹി നാമ, ഭിക്ഖവേ, മാനത്താരഹാ ഭിക്ഖൂ സാദിയിസ്സന്തി പകതത്താനം ഭിക്ഖൂനം അഭിവാദനം…പേ… നഹാനേ പിട്ഠിപരികമ്മം! നേതം, ഭിക്ഖവേ, അപ്പസന്നാനം വാ പസാദായ…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മാനത്താരഹേന ഭിക്ഖുനാ സാദിതബ്ബം പകതത്താനം ഭിക്ഖൂനം അഭിവാദനം, പച്ചുട്ഠാനം…പേ… നഹാനേ പിട്ഠിപരികമ്മം. യോ സാദിയേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, മാനത്താരഹാനം ഭിക്ഖൂനം മിഥു യഥാവുഡ്ഢം അഭിവാദനം, പച്ചുട്ഠാനം…പേ… നഹാനേ പിട്ഠിപരികമ്മം. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, മാനത്താരഹാനം ഭിക്ഖൂനം പഞ്ച യഥാവുഡ്ഢം – ഉപോസഥം, പവാരണം, വസ്സികസാടികം, ഓണോജനം, ഭത്തം. തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, മാനത്താരഹാനം ഭിക്ഖൂനം വത്തം പഞ്ഞാപേസ്സാമി യഥാ മാനത്താരഹേഹി ഭിക്ഖൂഹി വത്തിതബ്ബം.

൮൯. ‘‘മാനത്താരഹേന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ സമ്മാ വത്തിതബ്ബം. തത്രായം സമ്മാവത്തനാ –

ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബം…പേ… (യഥാ മൂലായ പടികസ്സനാ, തഥാ വിത്ഥാരേതബ്ബം.) ന ഭിക്ഖൂഹി സമ്പയോജേതബ്ബം.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മാനത്താരഹേന ഭിക്ഖുനാ പകതത്തസ്സ ഭിക്ഖുനോ പുരതോ ഗന്തബ്ബം, ന പുരതോ നിസീദിതബ്ബം. യോ ഹോതി സങ്ഘസ്സ ആസനപരിയന്തോ സേയ്യാപരിയന്തോ വിഹാരപരിയന്തോ സോ തസ്സ പദാതബ്ബോ. തേന ച സോ സാദിതബ്ബോ.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മാനത്താരഹേന ഭിക്ഖുനാ പകതത്തേന ഭിക്ഖുനാ പുരേസമണേന വാ പച്ഛാസമണേന വാ കുലാനി ഉപസങ്കമിതബ്ബാനി, ന ആരഞ്ഞികങ്ഗം സമാദാതബ്ബം, ന പിണ്ഡപാതികങ്ഗം സമാദാതബ്ബം, ന ച തപ്പച്ചയാ പിണ്ഡപാതോ നീഹരാപേതബ്ബോ – മാ മം ജാനിംസൂതി.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മാനത്താരഹേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ അഭിക്ഖുകോ ആവാസോ ഗന്തബ്ബോ, അഞ്ഞത്ര പകതത്തേന, അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മനത്താരഹേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ അഭിക്ഖുകോ അനാവാസോ ഗന്തബ്ബോ, അഞ്ഞത്ര പകതത്തേന, അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മാനത്താരഹേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ അഭിക്ഖുകോ ആവാസോ വാ അനാവാസോ വാ ഗന്തബ്ബോ, അഞ്ഞത്ര പകതത്തേന, അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മാനത്താരഹേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ അനാവാസാ അഭിക്ഖുകോ ആവാസോ ഗന്തബ്ബോ…പേ… അഭിക്ഖുകോ അനാവാസോ ഗന്തബ്ബോ…പേ… അഭിക്ഖുകോ ആവാസോ വാ അനാവാസോ വാ ഗന്തബ്ബോ, അഞ്ഞത്ര പകതത്തേന, അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മാനത്താരഹേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ വാ അനാവാസാ വാ അഭിക്ഖുകോ ആവാസോ ഗന്തബ്ബോ…പേ… അഭിക്ഖുകോ അനാവാസോ ഗന്തബ്ബോ…പേ… അഭിക്ഖുകോ ആവാസോ വാ അനാവാസോ വാ ഗന്തബ്ബോ, അഞ്ഞത്ര പകതത്തേന, അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മാനത്താരഹേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ ഗന്തബ്ബോ…പേ… സഭിക്ഖുകോ അനാവാസോ ഗന്തബ്ബോ…പേ… സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ വാ അനാവാസോ വാ ഗന്തബ്ബോ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ നാനാസംവാസകാ, അഞ്ഞത്ര പകതത്തേന, അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മാനത്താരഹേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ അനാവാസാ സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ ഗന്തബ്ബോ…പേ… സഭിക്ഖുകോ അനാവാസോ ഗന്തബ്ബോ …പേ… സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ വാ അനാവാസോ വാ ഗന്തബ്ബോ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ നാനാസംവാസകാ, അഞ്ഞത്ര പകതത്തേന, അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മാനത്താരഹേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ വാ അനാവാസാ വാ സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ ഗന്തബ്ബോ…പേ… സഭിക്ഖുകോ അനാവാസോ ഗന്തബ്ബോ…പേ… സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ വാ അനാവാസോ വാ ഗന്തബ്ബോ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ നാനാസംവാസകാ, അഞ്ഞത്ര പകതത്തേന, അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ.

‘‘ഗന്തബ്ബോ, ഭിക്ഖവേ, മാനത്താരഹേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ…പേ… സഭിക്ഖുകോ അനാവാസോ…പേ… സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ വാ അനാവാസോ വാ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ സമാനസംവാസകാ, യം ജഞ്ഞാ സക്കോമി അജ്ജേവ ഗന്തുന്തി.

‘‘ഗന്തബ്ബോ, ഭിക്ഖവേ, മാനത്താരഹേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ അനാവാസാ സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ…പേ… സഭിക്ഖുകോ അനാവാസോ…പേ… സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ വാ അനാവാസോ വാ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ സമാനസംവാസകാ, യം ജഞ്ഞാ സക്കോമി അജ്ജേവ ഗന്തുന്തി.

‘‘ഗന്തബ്ബോ, ഭിക്ഖവേ, മാനത്താരഹേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ വാ അനാവാസാ വാ സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ…പേ… സഭിക്ഖുകോ അനാവാസോ…പേ… സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ വാ അനാവാസോ വാ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ സമാനസംവാസകാ, യം ജഞ്ഞാ സക്കോമി അജ്ജേവ ഗന്തുന്തി.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മാനത്താരഹേന ഭിക്ഖുനാ പകതത്തേന ഭിക്ഖുനാ സദ്ധിം ഏകച്ഛന്നേ ആവാസേ വത്ഥബ്ബം, ന ഏകച്ഛന്നേ അനാവാസേ വത്ഥബ്ബം, ന ഏകച്ഛന്നേ ആവാസേ വാ അനാവാസേ വാ വത്ഥബ്ബം. പകതത്തം ഭിക്ഖും ദിസ്വാ ആസനാ വുട്ഠാതബ്ബം. പകതത്തോ ഭിക്ഖു ആസനേന നിമന്തേതബ്ബോ. ന പകതത്തേന ഭിക്ഖുനാ സദ്ധിം ഏകാസനേ നിസീദിതബ്ബം, ന നീചേ ആസനേ നിസിന്നേ ഉച്ചേ ആസനേ നിസീദിതബ്ബം, ന ഛമായം നിസിന്നേ ആസനേ നിസീദിതബ്ബം; ന ഏകചങ്കമേ ചങ്കമിതബ്ബം, ന നീചേ ചങ്കമേ ചങ്കമന്തേ ഉച്ചേ ചങ്കമേ ചങ്കമിതബ്ബം, ന ഛമായം ചങ്കമന്തേ ചങ്കമേ ചങ്കമിതബ്ബം.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മാനത്താരഹേന ഭിക്ഖുനാ പാരിവാസികേന ഭിക്ഖുനാ സദ്ധിം…പേ… മൂലായപടികസ്സനാരഹേന ഭിക്ഖുനാ സദ്ധിം…പേ… മാനത്താരഹേന വുഡ്ഢതരേന ഭിക്ഖുനാ സദ്ധിം…പേ… മാനത്തചാരികേന ഭിക്ഖുനാ സദ്ധിം…പേ… അബ്ഭാനാരഹേന ഭിക്ഖുനാ സദ്ധിം ഏകച്ഛന്നേ ആവാസേ വത്ഥബ്ബം, ന ഏകച്ഛന്നേ അനാവാസേ വത്ഥബ്ബം, ന ഏകച്ഛന്നേ ആവാസേ വാ അനാവാസേ വാ വത്ഥബ്ബം; ന ഏകാസനേ നിസീദിതബ്ബം, ന നീചേ ആസനേ നിസിന്നേ ഉച്ചേ ആസനേ നിസീദിതബ്ബം, ന ഛമായം നിസിന്നേ ആസനേ നിസീദിതബ്ബം; ന ഏകചങ്കമേ ചങ്കമിതബ്ബം, ന നീചേ ചങ്കമേ ചങ്കമന്തേ ഉച്ചേ ചങ്കമേ ചങ്കമിതബ്ബം, ന ഛമായം ചങ്കമന്തേ ചങ്കമേ ചങ്കമിതബ്ബം.

[മഹാവ. ൩൯൩] ‘‘മാനത്താരഹചതുത്ഥോ ചേ, ഭിക്ഖവേ, പരിവാസം ദദേയ്യ, മൂലായ പടികസ്സേയ്യ, മാനത്തം ദദേയ്യ, തംവീസോ അബ്ഭേയ്യ, അകമ്മം, ന ച കരണീയ’’ന്തി.

മാനത്താരഹവത്തം നിട്ഠിതം.

൪. മാനത്തചാരികവത്തം

൯൦. തേന ഖോ പന സമയേന മാനത്തചാരികാ ഭിക്ഖൂ സാദിയന്തി പകതത്താനം ഭിക്ഖൂനം അഭിവാദനം, പച്ചുട്ഠാനം, അഞ്ജലികമ്മം, സാമീചികമ്മം, ആസനാഭിഹാരം, സേയ്യാഭിഹാരം, പാദോദകം പാദപീഠം, പാദകഥലികം, പത്തചീവരപടിഗ്ഗഹണം, നഹാനേ പിട്ഠിപരികമ്മം. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ… തേ ഉഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ മാനത്തചാരികാ ഭിക്ഖൂ സാദിയിസ്സന്തി പകതത്താനം ഭിക്ഖൂനം അഭിവാദനം, പച്ചുട്ഠാനം…പേ… നഹാനേ പിട്ഠിപരികമ്മ’’ന്തി! അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും.

അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ഭിക്ഖുസങ്ഘം സന്നിപാതാപേത്വാ ഭിക്ഖൂ പടിപുച്ഛി – ‘‘സച്ചം കിര, ഭിക്ഖവേ, മാനത്തചാരികാ ഭിക്ഖൂ സാദിയന്തി പകതത്താനം ഭിക്ഖൂനം അഭിവാദനം, പച്ചുട്ഠാനം…പേ… നഹാനേ പിട്ഠിപരികമ്മ’’ന്തി? ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി. വിഗരഹി ബുദ്ധോ ഭഗവാ – ‘‘അനനുച്ഛവികം…പേ… കഥഞ്ഹി നാമ, ഭിക്ഖവേ, മാനത്തചാരികാ ഭിക്ഖൂ സാദിയിസ്സന്തി പകതത്താനം ഭിക്ഖൂനം അഭിവാദനം…പേ… നഹാനേ പിട്ഠിപരികമ്മം! നേതം, ഭിക്ഖവേ, അപ്പസന്നാനം വാ പസാദായ…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി –

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മാനത്തചാരികേന ഭിക്ഖുനാ സാദിതബ്ബം പകതത്താനം ഭിക്ഖൂനം അഭിവാദനം, പച്ചുട്ഠാനം, അഞ്ജലികമ്മം, സാമീചികമ്മം, ആസനാഭിഹാരോ, സേയ്യാഭിഹാരോ, പാദോദകം പാദപീഠം, പാദകഥലികം, പത്തചീവരപടിഗ്ഗഹണം, നഹാനേ പിട്ഠിപരികമ്മം. യോ സാദിയേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, മാനത്തചാരികാനം ഭിക്ഖൂനം മിഥു യഥാവുഡ്ഢം അഭിവാദനം, പച്ചുട്ഠാനം…പേ… നഹാനേ പിട്ഠിപരികമ്മം. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, മാനത്തചാരികാനം ഭിക്ഖൂനം പഞ്ച യഥാവുഡ്ഢം – ഉപോസഥം, പവാരണം, വസ്സികസാടികം, ഓണോജനം, ഭത്തം. തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, മാനത്തചാരികാനം ഭിക്ഖൂനം വത്തം പഞ്ഞപേസ്സാമി യഥാ മാനത്തചാരികേഹി ഭിക്ഖൂഹി വത്തിതബ്ബം.

൯൧. ‘‘മാനത്തചാരികേന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ സമ്മാ വത്തിതബ്ബം. തത്രായം സമ്മാവത്തനാ –

ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, ന നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, ന സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ, ന ഭിക്ഖുനോവാദകസമ്മുതി സാദിതബ്ബാ, സമ്മതേനപി ഭിക്ഖുനിയോ ന ഓവദിതബ്ബാ. യായ ആപത്തിയാ സങ്ഘേന മാനത്തം ദിന്നം ഹോതി സാ ആപത്തി ന ആപജ്ജിതബ്ബാ, അഞ്ഞാ വാ താദിസികാ, തതോ വാ പാപിട്ഠതരാ; കമ്മം ന ഗരഹിതബ്ബം, കമ്മികാ ന ഗരഹിതബ്ബാ. ന പകതത്തസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഉപോസഥോ ഠപേതബ്ബോ, ന പവാരണാ ഠപേതബ്ബാ, ന സവചനീയം കാതബ്ബം, ന അനുവാദോ പട്ഠപേതബ്ബോ, ന ഓകാസോ കാരേതബ്ബോ, ന ചോദേതബ്ബോ, ന സാരേതബ്ബോ, ന ഭിക്ഖൂഹി സമ്പയോജേതബ്ബം.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മാനത്തചാരികേന ഭിക്ഖുനാ പകതത്തസ്സ ഭിക്ഖുനോ പുരതോ ഗന്തബ്ബം, ന പുരതോ നിസീദിതബ്ബം. യോ ഹോതി സങ്ഘസ്സ ആസനപരിയന്തോ സേയ്യാപരിയന്തോ വിഹാരപരിയന്തോ സോ തസ്സ പദാതബ്ബോ. തേന ച സോ സാദിതബ്ബോ.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മാനത്തചാരികേന ഭിക്ഖുനാ പകതത്തേന ഭിക്ഖുനാ പുരേസമണേന വാ പച്ഛാസമണേന വാ കുലാനി ഉപസങ്കമിതബ്ബാനി, ന ആരഞ്ഞികങ്ഗം സമാദാതബ്ബം, ന പിണ്ഡപാതികങ്ഗം സമാദാതബ്ബം, ന ച തപ്പച്ചയാ പിണ്ഡപാതോ നീഹരാപേതബ്ബോ – മാ മം ജാനിംസൂതി.

‘‘മാനത്തചാരികേന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ ആഗന്തുകേന ആരോചേതബ്ബം, ആഗന്തുകസ്സ ആരോചേതബ്ബം, ഉപോസഥേ ആരോചേതബ്ബം, പവാരണായ ആരോചേതബ്ബം, ദേവസികം ആരോചേതബ്ബം. സചേ ഗിലാനോ ഹോതി, ദൂതേനപി ആരോചേതബ്ബം.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മാനത്തചാരികേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ അഭിക്ഖുകോ ആവാസോ ഗന്തബ്ബോ, അഞ്ഞത്ര സങ്ഘേന, അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മാനത്തചാരികേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ അഭിക്ഖുകോ അനാവാസോ ഗന്തബ്ബോ, അഞ്ഞത്ര സങ്ഘേന, അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മാനത്തചാരികേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ അഭിക്ഖുകോ ആവാസോ വാ അനാവാസോ വാ ഗന്തബ്ബോ, അഞ്ഞത്ര സങ്ഘേന, അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മാനത്തചാരികേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ അനാവാസാ അഭിക്ഖുകോ ആവാസോ ഗന്തബ്ബോ…പേ… അഭിക്ഖുകോ അനാവാസോ ഗന്തബ്ബോ…പേ… അഭിക്ഖുകോ ആവാസോ വാ അനാവാസോ വാ ഗന്തബ്ബോ, അഞ്ഞത്ര സങ്ഘേന, അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മാനത്തചാരികേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ വാ അനാവാസാ വാ അഭിക്ഖുകോ ആവാസോ ഗന്തബ്ബോ…പേ… അഭിക്ഖുകോ അനാവാസോ ഗന്തബ്ബോ…പേ… അഭിക്ഖുകോ ആവാസോ വാ അനാവാസോ വാ ഗന്തബ്ബോ, അഞ്ഞത്ര സങ്ഘേന, അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മാനത്തചാരികേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ ഗന്തബ്ബോ…പേ… സഭിക്ഖുകോ അനാവാസോ ഗന്തബ്ബോ…പേ… സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ വാ അനാവാസോ വാ ഗന്തബ്ബോ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ നാനാസംവാസകാ, അഞ്ഞത്ര സങ്ഘേന, അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ.

‘‘ന ഭിക്ഖവേ, മാനത്തചാരികേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ അനാവാസാ സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ ഗന്തബ്ബോ…പേ… സഭിക്ഖുകോ അനാവാസോ ഗന്തബ്ബോ…പേ… സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ വാ അനാവാസോ വാ ഗന്തബ്ബോ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ നാനാസംവാസകാ, അഞ്ഞത്ര സങ്ഘേന, അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മാനത്തചാരികേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ വാ അനാവാസാ വാ സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ ഗന്തബ്ബോ…പേ… സഭിക്ഖുകോ അനാവാസോ ഗന്തബ്ബോ…പേ… സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ വാ അനാവാസോ വാ ഗന്തബ്ബോ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ നാനാസംവാസകാ, അഞ്ഞത്ര സങ്ഘേന, അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ.

‘‘ഗന്തബ്ബോ, ഭിക്ഖവേ മാനത്തചാരികേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ…പേ… സഭിക്ഖുകോ അനാവാസോ…പേ… സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ വാ അനാവാസോ വാ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ സമാനസംവാസകാ, യം ജഞ്ഞാ സക്കോമി അജ്ജേവ ഗന്തുന്തി.

‘‘ഗന്തബ്ബോ, ഭിക്ഖവേ, മാനത്തചാരികേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ അനാവാസാ സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ…പേ… സഭിക്ഖുകോ അനാവാസോ…പേ… സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ വാ അനാവാസോ വാ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ സമാനസംവാസകാ, യം ജഞ്ഞാ സക്കോമി അജ്ജേവ ഗന്തുന്തി.

‘‘ഗന്തബ്ബോ, ഭിക്ഖവേ, മാനത്തചാരികേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ വാ അനാവാസാ വാ സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ…പേ… സഭിക്ഖുകോ അനാവാസോ…പേ… സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ വാ അനാവാസോ വാ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ സമാനസംവാസകാ, യം ജഞ്ഞാ സക്കോമി അജ്ജേവ ഗന്തുന്തി.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മാനത്തചാരികേന ഭിക്ഖുനാ പകതത്തേന ഭിക്ഖുനാ സദ്ധിം ഏകച്ഛന്നേ ആവാസേ വത്ഥബ്ബം, ന ഏകച്ഛന്നേ അനാവാസേ വത്ഥബ്ബം, ന ഏകച്ഛന്നേ ആവാസേ വാ അനാവാസേ വാ വത്ഥബ്ബം. പകതത്തം ഭിക്ഖും ദിസ്വാ ആസനാ വുട്ഠാതബ്ബം. പകതത്തോ ഭിക്ഖു ആസനേന നിമന്തേതബ്ബോ. ന പകതത്തേന ഭിക്ഖുനാ സദ്ധിം ഏകാസനേ നിസീദിതബ്ബം, ന നീചേ ആസനേ നിസിന്നേ ഉച്ചേ ആസനേ നിസീദിതബ്ബം, ന ഛമായം നിസിന്നേ ആസനേ നിസീദിതബ്ബം; ന ഏകചങ്കമേ ചങ്കമിതബ്ബം, ന നീചേ ചങ്കമേ ചങ്കമന്തേ ഉച്ചേ ചങ്കമേ ചങ്കമിതബ്ബം, ന ഛമായം ചങ്കമന്തേ ചങ്കമേ ചങ്കമിതബ്ബം.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മാനത്തചാരികേന ഭിക്ഖുനാ പാരിവാസികേന ഭിക്ഖുനാ സദ്ധിം…പേ… മൂലായപടികസ്സനാരഹേന ഭിക്ഖുനാ സദ്ധിം…പേ… മാനത്താരഹേന ഭിക്ഖുനാ സദ്ധിം…പേ… മാനത്തചാരികേന വുഡ്ഢതരേന ഭിക്ഖുനാ സദ്ധിം…പേ… അബ്ഭാനാരഹേന ഭിക്ഖുനാ സദ്ധിം ഏകച്ഛന്നേ ആവാസേ വത്ഥബ്ബം, ന ഏകച്ഛന്നേ അനാവാസേ വത്ഥബ്ബം, ന ഏകച്ഛന്നേ ആവാസേ വാ അനാവാസേ വാ വത്ഥബ്ബം; ന ഏകാസനേ നിസീദിതബ്ബം, ന നീചേ ആസനേ നിസിന്നേ ഉച്ചേ ആസനേ നിസീദിതബ്ബം, ന ഛമായം നിസിന്നേ ആസനേ നിസീദിതബ്ബം; ന ഏകചങ്കമേ ചങ്കമിതബ്ബം, ന നീചേ ചങ്കമേ ചങ്കമന്തേ ഉച്ചേ ചങ്കമേ ചങ്കമിതബ്ബം, ന ഛമായം ചങ്കമന്തേ ചങ്കമേ ചങ്കമിതബ്ബം.

[മഹാവ. ൩൯൩] ‘‘മാനത്തചാരികചതുത്ഥോ ചേ, ഭിക്ഖവേ, പരിവാസം ദദേയ്യ, മൂലായ പടികസ്സേയ്യ, മാനത്തം ദദേയ്യ, തംവീസോ അബ്ഭേയ്യ, അകമ്മം, ന ച കരണീയ’’ന്തി.

൯൨. അഥ ഖോ ആയസ്മാ ഉപാലി യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ ആയസ്മാ ഉപാലി ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘കതി നു ഖോ, ഭന്തേ, മാനത്തചാരികസ്സ ഭിക്ഖുനോ രത്തിച്ഛേദാ’’തി? ‘‘ചത്താരോ ഖോ, ഉപാലി, മാനത്തചാരികസ്സ ഭിക്ഖുനോ രത്തിച്ഛേദാ. സഹവാസോ, വിപ്പവാസോ, അനാരോചനാ, ഊനേ ഗണേ ചരണം [ചരണന്തി (ക.)] – ഇമേ ഖോ, ഉപാലി, ചത്താരോ മാനത്തചാരികസ്സ ഭിക്ഖുനോ രത്തിച്ഛേദാ’’തി.

൯൩. തേന ഖോ പന സമയേന സാവത്ഥിയം മഹാഭിക്ഖുസങ്ഘോ സന്നിപതിതോ ഹോതി. ന സക്കോന്തി മാനത്തചാരികാ ഭിക്ഖൂ മാനത്തം സോധേതും. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, മാനത്തം നിക്ഖിപിതും. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, നിക്ഖിപിതബ്ബം. തേന മാനത്തചാരികേന ഭിക്ഖുനാ ഏകം ഭിക്ഖും ഉപസങ്കമിത്വാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ ഉക്കുടികം നിസീദിത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാ ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘മാനത്തം നിക്ഖിപാമീ’തി. നിക്ഖിത്തം ഹോതി മാനത്തം. ‘വത്തം നിക്ഖിപാമീ’തി. നിക്ഖിത്തം ഹോതി മാനത്ത’’ന്തി.

൯൪. തേന ഖോ പന സമയേന സാവത്ഥിയാ ഭിക്ഖൂ തഹം തഹം പക്കമിംസു. സക്കോന്തി മാനത്തചാരികാ ഭിക്ഖൂ മാനത്തം സോധേതും. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, മാനത്തം സമാദിയിതും. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, സമാദിയിതബ്ബം. തേന മാനത്തചാരികേന ഭിക്ഖുനാ ഏകം ഭിക്ഖും ഉപസങ്കമിത്വാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ ഉക്കുടികം നിസീദിത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാ, ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘മാനത്തം സമാദിയാമീ’തി. സമാദിന്നം ഹോതി മാനത്തം. ‘വത്തം സമാദിയാമീ’തി. സമാദിന്നം ഹോതി മാനത്ത’’ന്തി.

മാനത്തചാരികവത്തം നിട്ഠിതം.

൫. അബ്ഭാനാരഹവത്തം

൯൫. തേന ഖോ പന സമയേന അബ്ഭാനാരഹാ ഭിക്ഖൂ സാദിയന്തി പകതത്താനം ഭിക്ഖൂനം അഭിവാദനം പച്ചുട്ഠാനം…പേ… നഹാനേ പിട്ഠിപരികമ്മം. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ അബ്ഭാനാരഹാ ഭിക്ഖൂ സാദിയിസ്സന്തി പകതത്താനം ഭിക്ഖൂനം അഭിവാദനം പച്ചുട്ഠാനം…പേ… നഹാനേ പിട്ഠിപരികമ്മ’’ന്തി! അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും.

അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ഭിക്ഖുസങ്ഘം സന്നിപാതാപേത്വാ ഭിക്ഖൂ പടിപുച്ഛി – ‘‘സച്ചം കിര, ഭിക്ഖവേ, അബ്ഭാനാരഹാ ഭിക്ഖൂ സാദിയന്തി പകതത്താനം ഭിക്ഖൂനം അഭിവാദനം പച്ചുട്ഠാനം…പേ… നഹാനേ പിട്ഠിപരികമ്മന്തി? ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി. വിഗരഹി ബുദ്ധോ ഭഗവാ – ‘‘അനനുച്ഛവികം…പേ… കഥഞ്ഹി നാമ, ഭിക്ഖവേ, അബ്ഭാനാരഹാ ഭിക്ഖൂ സാദിയിസ്സന്തി പകതത്താനം ഭിക്ഖൂനം അഭിവാദനം പച്ചുട്ഠാനം…പേ… നഹാനേ പിട്ഠിപരികമ്മം! നേതം, ഭിക്ഖവേ, അപ്പസന്നാനം വാ പസാദായ…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, അബ്ഭാനാരഹേന ഭിക്ഖുനാ സാദിതബ്ബം പകതത്താനം ഭിക്ഖൂനം അഭിവാദനം പച്ചുപട്ഠാനം…പേ… നഹാനേ പിട്ഠിപരികമ്മം. യോ സാദിയേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അബ്ഭാനാരഹാനം ഭിക്ഖൂനം മിഥു യഥാവുഡ്ഢം അഭിവാദനം പച്ചുട്ഠാനം…പേ… നഹാനേ പിട്ഠിപരികമ്മം. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അബ്ഭാനാരഹാനം ഭിക്ഖൂനം പഞ്ച യഥാവുഡ്ഢം – ഉപോസഥം, പവാരണം, വസ്സികസാടികം, ഓണോജനം, ഭത്തം. തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, അബ്ഭാനാരഹാനം ഭിക്ഖൂനം വത്തം പഞ്ഞാപേസ്സാമി യഥാ അബ്ഭാനാരഹേഹി ഭിക്ഖൂഹി വത്തിതബ്ബം.

൯൬. ‘‘അബ്ഭാനാരഹേന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ സമ്മാ വത്തിതബ്ബം. തത്രായം സമ്മാവത്തനാ –

ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബം…പേ… (യഥാ ഹേട്ഠാ, തഥാ വിത്ഥാരേതബ്ബം,) ന ഭിക്ഖൂഹി സമ്പയോജേതബ്ബം.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, അബ്ഭാനാരഹേന ഭിക്ഖുനാ പകതത്തസ്സ ഭിക്ഖുനോ പുരതോ ഗന്തബ്ബം, ന പുരതോ നിസീദിതബ്ബം. യോ ഹോതി സങ്ഘസ്സ ആസനപരിയന്തോ സേയ്യാപരിയന്തോ വിഹാരപരിയന്തോ സോ തസ്സ പദാതബ്ബോ. തേന ച സോ സാദിതബ്ബോ.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, അബ്ഭാനാരഹേന ഭിക്ഖുനാ പകതത്തേന ഭിക്ഖുനാ പുരേസമണേന വാ പച്ഛാസമണേന വാ കുലാനി ഉപസങ്കമിതബ്ബാനി; ന ആരഞ്ഞികങ്ഗം സമാദാതബ്ബം; ന പിണ്ഡപാതികങ്ഗം സമാദാതബ്ബം; ന ച തപ്പച്ചയാ പിണ്ഡപാതോ നീഹരാപേതബ്ബോ – മാ മം ജാനിംസൂതി.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, അബ്ഭാനാരഹേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ അഭിക്ഖുകോ ആവാസോ ഗന്തബ്ബോ, അഞ്ഞത്ര പകതത്തേന, അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, അബ്ഭാനാരഹേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ അഭിക്ഖുകോ അനാവാസോ ഗന്തബ്ബോ, അഞ്ഞത്ര പകതത്തേന, അഞ്ഞത്ര അന്തരായാ…പേ…. (യഥാ ഹേട്ഠാ, തഥാ വിത്ഥാരേതബ്ബാ.)

‘‘ഗന്തബ്ബോ, ഭിക്ഖവേ, അബ്ഭാനാരഹേന ഭിക്ഖുനാ സഭിക്ഖുകാ ആവാസാ…പേ… അനാവാസാ…പേ… ആവാസാ വാ അനാവാസാ വാ സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ…പേ… സഭിക്ഖുകോ അനാവാസോ…പേ… സഭിക്ഖുകോ ആവാസോ വാ അനാവാസോ വാ, യത്ഥസ്സു ഭിക്ഖൂ സമാനസംവാസകാ, യം ജഞ്ഞാ സക്കോമി അജ്ജേവ ഗന്തുന്തി.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, അബ്ഭാനാരഹേന ഭിക്ഖുനാ പകതത്തേന ഭിക്ഖുനാ സദ്ധിം ഏകച്ഛന്നേ ആവാസേ വത്ഥബ്ബം, ന ഏകച്ഛന്നേ അനാവാസേ വത്ഥബ്ബം, ന ഏകച്ഛന്നേ ആവാസേ വാ അനാവാസേ വാ വത്ഥബ്ബം; പകതത്തം ഭിക്ഖും ദിസ്വാ ആസനാ വുട്ഠാതബ്ബം, പകതത്തോ ഭിക്ഖു ആസനേന നിമന്തേതബ്ബോ; ന പകതത്തേന ഭിക്ഖുനാ സദ്ധിം ഏകാസനേ നിസീദിതബ്ബം, ന നീചേ ആസനേ നിസിന്നേ ഉച്ചേ ആസനേ നിസീദിതബ്ബം, ന ഛമായം നിസിന്നേ ആസനേ നിസീദിതബ്ബം; ന ഏകചങ്കമേ ചങ്കമിതബ്ബം, ന നീചേ ചങ്കമേ ചങ്കമന്തേ ഉച്ചേ ചങ്കമേ ചങ്കമിതബ്ബം, ന ഛമായം ചങ്കമന്തേ ചങ്കമേ ചങ്കമിതബ്ബം.

‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, അബ്ഭാനാരഹേന ഭിക്ഖുനാ പാരിവാസികേന ഭിക്ഖുനാ സദ്ധിം…പേ… മൂലായപടികസ്സനാരഹേന ഭിക്ഖുനാ സദ്ധിം…പേ… മാനത്താരഹേന ഭിക്ഖുനാ സദ്ധിം…പേ… മാനത്തചാരികേന ഭിക്ഖുനാ സദ്ധിം…പേ… അബ്ഭാനാരഹേന വുഡ്ഢതരേന ഭിക്ഖുനാ സദ്ധിം ഏകച്ഛന്നേ ആവാസേ വത്ഥബ്ബം, ന ഏകച്ഛന്നേ അനാവാസേ വത്ഥബ്ബം; ന ഏകച്ഛന്നേ ആവാസേ വാ അനാവാസേ വാ വത്ഥബ്ബം; ന ഏകാസനേ നിസീദിതബ്ബം, ന നീചേ ആസനേ നിസിന്നേ ഉച്ചേ ആസനേ നിസീദിതബ്ബം, ന ഛമായം നിസിന്നേ ആസനേ നിസീദിതബ്ബം; ന ഏകചങ്കമേ ചങ്കമിതബ്ബം, ന നീചേ ചങ്കമേ ചങ്കമന്തേ ഉച്ചേ ചങ്കമേ ചങ്കമിതബ്ബം, ന ഛമായം ചങ്കമന്തേ ചങ്കമേ ചങ്കമിതബ്ബം.

[മഹാവ. ൩൯൩] ‘‘അബ്ഭാനാരഹചതുത്ഥോ ചേ, ഭിക്ഖവേ, പരിവാസം ദദേയ്യ, മൂലായ പടികസ്സേയ്യ, മാനത്തം ദദേയ്യ, തംവീസോ അബ്ഭേയ്യ, അകമ്മം, ന ച കരണീയ’’ന്തി.

അബ്ഭാനാരഹവത്തം നിട്ഠിതം.

പാരിവാസികക്ഖന്ധകോ ദുതിയോ.

ഇമമ്ഹി ഖന്ധകേ വത്ഥൂ പഞ്ച.

തസ്സുദ്ദാനം –

പാരിവാസികാ സാദേന്തി, പകതത്താന ഭിക്ഖുനം;

അഭിവാദനം പച്ചുട്ഠാനം, അഞ്ജലിഞ്ച സാമീചിയം.

ആസനം സേയ്യാഭിഹാരം, പാദോ പീഠം കഥലികം;

പത്തം നഹാനേ പരികമ്മം, ഉജ്ഝായന്തി ച പേസലാ.

ദുക്കടം സാദിയന്തസ്സ, മിഥു പഞ്ച യഥാവുഡ്ഢം [പുനാപരേ (ക.)];

ഉപോസഥം പവാരണം, വസ്സികോണോജഭോജനം.

സമ്മാ ച വത്തനാ തത്ഥ, പകതത്തസ്സ ഗച്ഛന്തം;

യോ ച ഹോതി പരിയന്തോ, പുരേ പച്ഛാ തഥേവ ച [ന പുരേ പച്ഛാസമണേന (സീ. സ്യാ.)].

ആരഞ്ഞപിണ്ഡനീഹാരോ, ആഗന്തുകേ ഉപോസഥേ;

പവാരണായ ദൂതേന, ഗന്തബ്ബോ ച സഭിക്ഖുകോ.

ഏകച്ഛന്നേ ച വുട്ഠാനം, തഥേവ ച നിമന്തയേ;

ആസനേ നീചേ ചങ്കമേ, ഛമായം ചങ്കമേന ച.

വുഡ്ഢതരേന അകമ്മം, രത്തിച്ഛേദാ ച സോധനാ;

നിക്ഖിപനം സമാദാനം, വത്തംവ പാരിവാസികേ [രത്തി വാ പാരിവാസികേ (ക.), ഞാതബ്ബം പാരിവാസികാ (സീ. സ്യാ.)].

മൂലായ മാനത്താരഹാ, തഥാ മാനത്തചാരികാ;

അബ്ഭാനാരഹേ നയോ ചാപി, സമ്ഭേദം നയതോ [സമ്ഭേദനയതോ (സ്യാ.)] പുന.

പാരിവാസികേസു തയോ, ചതു മാനത്തചാരികേ;

ന സമേന്തി രത്തിച്ഛേദേസു [രത്തിച്ഛേദേ (ഇതിപി), രത്തിച്ഛേദാ (സ്യാ.)], മാനത്തേസു ച ദേവസി;

ദ്വേ കമ്മാ സദിസാ സേസാ, തയോ കമ്മാ സമാസമാതി [സമാ മതാതി (സീ.)].

പാരിവാസികക്ഖന്ധകം നിട്ഠിതം.

൩. സമുച്ചയക്ഖന്ധകം

൧. സുക്കവിസ്സട്ഠി

൯൭. തേന സമയേന ബുദ്ധോ ഭഗവാ സാവത്ഥിയം വിഹരതി ജേതവനേ അനാഥപിണ്ഡികസ്സ ആരാമേ. തേന ഖോ പന സമയേന ആയസ്മാ ഉദായീ ഏകം ആപത്തിം ആപന്നോ ഹോതി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം അപ്പടിച്ഛന്നം. സോ ഭിക്ഖൂനം ആരോചേസി – ‘‘അഹം, ആവുസോ, ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം അപ്പടിച്ഛന്നം. കഥം നു ഖോ മയാ പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ [തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ (സ്യാ.)] ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം ദേതു. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, ദാതബ്ബം –

അപ്പടിച്ഛന്നമാനത്തം

൯൮. ‘‘തേന, ഭിക്ഖവേ, ഉദായിനാ ഭിക്ഖുനാ സങ്ഘം ഉപസങ്കമിത്വാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ വുഡ്ഢാനം ഭിക്ഖൂനം പാദേ വന്ദിത്വാ ഉക്കുടികം നിസീദിത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാ ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘അഹം, ഭന്തേ, ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം അപ്പടിച്ഛന്നം. സോഹം, ഭന്തേ, സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം യാചാമി. അഹം, ഭന്തേ, ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം അപ്പടിച്ഛന്നം. ദുതിയമ്പി, സോഹം [ദുതിയമ്പി (സീ. ക.)] ഭന്തേ, സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം യാചാമി. അഹം, ഭന്തേ, ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം അപ്പടിച്ഛന്നം. തതിയമ്പി സോഹം [തതിയമ്പി (സീ. ക.)], ഭന്തേ, സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം യാചാമീ’തി. ‘‘ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

൯൯. ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഉദായീ ഭിക്ഖു ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം അപ്പടിച്ഛന്നം. സോ സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം യാചതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം ദദേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഉദായീ ഭിക്ഖു ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം അപ്പടിച്ഛന്നം. സോ സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം യാചതി. സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം ദേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തസ്സ ദാനം, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദുതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി – സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഉദായീ ഭിക്ഖു ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം അപ്പടിച്ഛന്നം. സോ സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം യാചതി. സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം ദേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തസ്സ ദാനം, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘തതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി – സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഉദായീ ഭിക്ഖു ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം അപ്പടിച്ഛന്നം. സോ സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം യാചതി. സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം ദേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തസ്സ ദാനം, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദിന്നം സങ്ഘേന ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

അപ്പടിച്ഛന്നഅബ്ഭാനം

൧൦൦. സോ ചിണ്ണമാനത്തോ ഭിക്ഖൂനം ആരോചേസി – ‘‘അഹം, ആവുസോ, ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം അപ്പടിച്ഛന്നം. സോഹം സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം അദാസി. സോഹം ചിണ്ണമാനത്തോ. കഥം നു ഖോ മയാ പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ ഉദായിം ഭിക്ഖും അബ്ഭേതു. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, അബ്ഭേതബ്ബോ –

തേന, ഭിക്ഖവേ, ഉദായിനാ ഭിക്ഖുനാ സങ്ഘം ഉപസങ്കമിത്വാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ വുഡ്ഢാനം ഭിക്ഖൂനം പാദേ വന്ദിത്വാ ഉക്കുടികം നിസീദിത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാ ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘‘അഹം ഭന്തേ ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം അപ്പടിച്ഛന്നം, സോഹം സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം അദാസി. സോഹം, ഭന്തേ, ചിണ്ണമാനത്തോ സങ്ഘം അബ്ഭാനം യാചാമി.

‘‘അഹം, ഭന്തേ, ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം അപ്പടിച്ഛന്നം. സോഹം സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം അദാസി. സോഹം ചിണ്ണമാനത്തോ ദുതിയമ്പി, ഭന്തേ, സങ്ഘം അബ്ഭാനം യാചാമി.

‘‘അഹം, ഭന്തേ, ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം അപ്പടിച്ഛന്നം. സോഹം സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം അദാസി. സോഹം ചിണ്ണമാനത്തോ തതിയമ്പി, ഭന്തേ, സങ്ഘം അബ്ഭാനം യാചാമീതി. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

൧൦൧. ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഉദായീ ഭിക്ഖു ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം അപ്പടിച്ഛന്നം. സോ സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം യാചി. സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം അദാസി. സോ ചിണ്ണമാനത്തോ സങ്ഘം അബ്ഭാനം യാചതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഉദായിം ഭിക്ഖും അബ്ഭേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഉദായീ ഭിക്ഖു ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം അപ്പടിച്ഛന്നം. സോ സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം യാചി. സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം അദാസി. സോ ചിണ്ണമാനത്തോ സങ്ഘം അബ്ഭാനം യാചതി. സങ്ഘോ ഉദായിം ഭിക്ഖും അബ്ഭേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ അബ്ഭാനം, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദുതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി – സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഉദായീ ഭിക്ഖു ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം അപ്പടിച്ഛന്നം. സോ സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം യാചി. സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം അദാസി. സോ ചിണ്ണമാനത്തോ സങ്ഘം അബ്ഭാനം യാചതി. സങ്ഘോ ഉദായിം ഭിക്ഖും അബ്ഭേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ അബ്ഭാനം, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘തതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി – സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഉദായീ ഭിക്ഖു ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം അപ്പടിച്ഛന്നം. സോ സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം യാചി. സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം അദാസി. സോ ചിണ്ണമാനത്തോ സങ്ഘം അബ്ഭാനം യാചതി. സങ്ഘോ ഉദായിം ഭിക്ഖും അബ്ഭേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ അബ്ഭാനം, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘അബ്ഭിതോ സങ്ഘേന ഉദായീ ഭിക്ഖു. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നപരിവാസം

൧൦൨. തേന ഖോ പന സമയേന ആയസ്മാ ഉദായീ ഏകം ആപത്തിം ആപന്നോ ഹോതി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നം. സോ ഭിക്ഖൂനം ആരോചേസി – ‘‘അഹം, ആവുസോ, ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നം. കഥം നു ഖോ മയാ പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഏകാഹപരിവാസം ദേതു. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, ദാതബ്ബോ –

‘‘തേന, ഭിക്ഖവേ, ഉദായിനാ ഭിക്ഖുനാ സങ്ഘം ഉപസങ്കമിത്വാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ വുഡ്ഢാനം ഭിക്ഖൂനം പാദേ വന്ദിത്വാ ഉക്കുടികം നിസീദിത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാ ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘അഹം, ഭന്തേ, ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നം. സോഹം, ഭന്തേ, സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഏകാഹപരിവാസം യാചാമീ’തി. ദുതിയമ്പി യാചിതബ്ബോ. തതിയമ്പി യാചിതബ്ബോ. ‘‘ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

൧൦൩. ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഉദായീ ഭിക്ഖു ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നം. സോ സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഏകാഹപരിവാസം യാചതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഏകാഹപരിവാസം ദദേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഉദായീ ഭിക്ഖു ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നം. സോ സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഏകാഹപരിവാസം യാചതി. സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഏകാഹപരിവാസം ദേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഏകാഹപരിവാസസ്സ ദാനം, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദുതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ… തതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ….

‘‘ദിന്നോ സങ്ഘേന ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഏകാഹപരിവാസോ. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നമാനത്തം

൧൦൪. സോ പരിവുത്ഥപരിവാസോ ഭിക്ഖൂനം ആരോചേസി – ‘‘അഹം, ആവുസോ, ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നം. സോഹം സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഏകാഹപരിവാസം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഏകാഹപരിവാസം അദാസി. സോഹം പരിവുത്ഥപരിവാസോ. കഥം നു ഖോ മയാ പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം ദേതു. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, ദാതബ്ബം –

‘‘തേന, ഭിക്ഖവേ, ഉദായിനാ ഭിക്ഖുനാ സങ്ഘം ഉപസങ്കമിത്വാ…പേ… ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘അഹം, ഭന്തേ, ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നം. സോഹം സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഏകാഹപരിവാസം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഏകാഹപരിവാസം അദാസി. സോഹം, ഭന്തേ, പരിവുത്ഥപരിവാസോ സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം യാചാമീ’തി. ദുതിയമ്പി യാചിതബ്ബം [യാചിതബ്ബോ (സീ. ഏവമുപരിപി)]. തതിയമ്പി യാചിതബ്ബം [യാചിതബ്ബോ (സീ. ഏവമുപരിപി)]. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

൧൦൫. ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഉദായീ ഭിക്ഖു ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നം. സോ സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഏകാഹപരിവാസം യാചി. സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഏകാഹപരിവാസം അദാസി. സോ പരിവുത്ഥപരിവാസോ സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം യാചതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം ദദേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഉദായീ ഭിക്ഖു ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നം. സോ സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഏകാഹപരിവാസം യാചി. സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഏകാഹപരിവാസം അദാസി. സോ പരിവുത്ഥപരിവാസോ സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം യാചതി. സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം ദേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തസ്സ ദാനം, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദുതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ… തതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ….

‘‘ദിന്നം സങ്ഘേന ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നഅബ്ഭാനം

൧൦൬. സോ ചിണ്ണമാനത്തോ ഭിക്ഖൂനം ആരോചേസി – ‘‘അഹം, ആവുസോ, ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നം. സോഹം സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഏകാഹപരിവാസം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഏകാഹപരിവാസം അദാസി. സോഹം പരിവുത്ഥപരിവാസോ സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം അദാസി. സോഹം ചിണ്ണമാനത്തോ. കഥം നു ഖോ മയാ പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ ഉദായിം ഭിക്ഖും അബ്ഭേതു. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, അബ്ഭേതബ്ബോ –

‘‘തേന ഭിക്ഖവേ, ഉദായിനാ ഭിക്ഖുനാ സങ്ഘം ഉപസങ്കമിത്വാ…പേ… ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘അഹം, ഭന്തേ, ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നം. സോഹം സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഏകാഹപരിവാസം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഏകാഹപരിവാസം അദാസി. സോഹം പരിവുത്ഥപരിവാസോ സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം അദാസി. സോഹം, ഭന്തേ, ചിണ്ണമാനത്തോ സങ്ഘം അബ്ഭാനം യാചാമീ’തി. ദുതിയമ്പി യാചിതബ്ബം. തതിയമ്പി യാചിതബ്ബം. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

൧൦൭. ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഉദായീ ഭിക്ഖു ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നം. സോ സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഏകാഹപരിവാസം യാചി. സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഏകാഹപരിവാസം അദാസി. സോ പരിവുത്ഥപരിവാസോ സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം യാചി. സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം അദാസി. സോ ചിണ്ണമാനത്തോ സങ്ഘം അബ്ഭാനം യാചതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഉദായിം ഭിക്ഖും അബ്ഭേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഉദായീ ഭിക്ഖു ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നം. സോ സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഏകാഹപരിവാസം യാചി. സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഏകാഹപരിവാസം അദാസി. സോ പരിവുത്ഥപരിവാസോ സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം യാചി. സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം അദാസി. സോ ചിണ്ണമാനത്തോ സങ്ഘം അബ്ഭാനം യാചതി. സങ്ഘോ ഉദായിം ഭിക്ഖും അബ്ഭേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ അബ്ഭാനം, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദുതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ… തതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ….

‘‘അബ്ഭിതോ സങ്ഘേന ഉദായീ ഭിക്ഖു. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നപരിവാസോ

൧൦൮. തേന ഖോ പന സമയേന ആയസ്മാ ഉദായീ ഏകം ആപത്തിം ആപന്നോ ഹോതി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം ദ്വീഹപ്പടിച്ഛന്നം…പേ… തീഹപ്പടിച്ഛന്നം…പേ… ചതൂഹപ്പടിച്ഛന്നം…പേ… പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നം. സോ ഭിക്ഖൂനം ആരോചേസി – ‘‘അഹം, ആവുസോ, ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നം. കഥം നു ഖോ മയാ പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ പഞ്ചാഹപരിവാസം ദേതു. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, ദാതബ്ബോ –

‘‘തേന, ഭിക്ഖവേ, ഉദായിനാ ഭിക്ഖുനാ സങ്ഘം ഉപസങ്കമിത്വാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ വുഡ്ഢാനം ഭിക്ഖൂനം പാദേ വന്ദിത്വാ ഉക്കുടികം നിസീദിത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാ ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘അഹം, ഭന്തേ, ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നം. സോഹം, ഭന്തേ, സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ പഞ്ചാഹപരിവാസം യാചാമീ’തി. ദുതിയമ്പി യാചിതബ്ബോ. തതിയമ്പി യാചിതബ്ബോ. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

൧൦൯. ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഉദായീ ഭിക്ഖു ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നം. സോ സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ പഞ്ചാഹപരിവാസം യാചതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ പഞ്ചാഹപരിവാസം ദദേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഉദായീ ഭിക്ഖു ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നം. സോ സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ പഞ്ചാഹപരിവാസം യാചതി. സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ പഞ്ചാഹപരിവാസം ദേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ പഞ്ചാഹപരിവാസസ്സ ദാനം, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദുതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ… തതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ….

‘‘ദിന്നോ സങ്ഘേന ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ പഞ്ചാഹപരിവാസോ. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

പാരിവാസികമൂലായപടികസ്സനാ

൧൧൦. സോ പരിവസന്തോ അന്തരാ ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം അപ്പടിച്ഛന്നം. സോ ഭിക്ഖൂനം ആരോചേസി – ‘‘അഹം, ആവുസോ, ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നം. സോഹം സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ പഞ്ചാഹപരിവാസം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ പഞ്ചാഹപരിവാസം അദാസി. സോഹം പരിവസന്തോ അന്തരാ ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം അപ്പടിച്ഛന്നം. കഥം നു ഖോ മയാ പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ ഉദായിം ഭിക്ഖും അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായ പടികസ്സതു. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, മൂലായ പടികസ്സിതബ്ബോ –

‘‘തേന, ഭിക്ഖവേ, ഉദായിനാ ഭിക്ഖുനാ സങ്ഘം ഉപസങ്കമിത്വാ…പേ… ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘അഹം, ഭന്തേ, ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നം. സോഹം സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ പഞ്ചാഹപരിവാസം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ പഞ്ചാഹപരിവാസം അദാസി. സോഹം പരിവസന്തോ അന്തരാ ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം അപ്പടിച്ഛന്നം. സോഹം, ഭന്തേ, സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായ പടികസ്സനം യാചാമീ’തി. ദുതിയമ്പി യാചിതബ്ബാ [യാചിതബ്ബോ (സീ. ഏവമുപരിപി)]. തതിയമ്പി യാചിതബ്ബാ [യാചിതബ്ബോ (സീ. ഏവമുപരിപി)]. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

൧൧൧. ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഉദായീ ഭിക്ഖു ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നം. സോ സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ പഞ്ചാഹപരിവാസം യാചി. സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ പഞ്ചാഹപരിവാസം അദാസി. സോ പരിവസന്തോ അന്തരാ ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം അപ്പടിച്ഛന്നം. സോ സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായപടികസ്സനം യാചതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഉദായിം ഭിക്ഖും അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായ പടികസ്സേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഉദായീ ഭിക്ഖു ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നം. സോ സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ പഞ്ചാഹപരിവാസം യാചി. സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ പഞ്ചാഹപരിവാസം അദാസി. സോ പരിവസന്തോ അന്തരാ ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം അപ്പടിച്ഛന്നം. സോ സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായപടികസ്സനം യാചതി. സങ്ഘോ ഉദായിം ഭിക്ഖും അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായ പടികസ്സതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായപടികസ്സനാ, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദുതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ… തതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ….

‘‘പടികസ്സിതോ സങ്ഘേന ഉദായീ ഭിക്ഖു അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായപടികസ്സനാ [മൂലായ (സ്യാ.)]. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

മാനത്താരഹമൂലായപടികസ്സനാ

൧൧൨. സോ പരിവുത്ഥപരിവാസോ മാനത്താരഹോ അന്തരാ ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം അപ്പടിച്ഛന്നം. സോ ഭിക്ഖൂനം ആരോചേസി – ‘‘അഹം, ആവുസോ, ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നം. സോഹം സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ പഞ്ചാഹപരിവാസം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ പഞ്ചാഹപരിവാസം അദാസി. സോഹം പരിവസന്തോ അന്തരാ ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം അപ്പടിച്ഛന്നം. സോഹം സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായപടികസ്സനം യാചിം. തം മം സങ്ഘോ അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായ പടികസ്സി. സോഹം പരിവുത്ഥപരിവാസോ മാനത്താരഹോ അന്തരാ ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം അപ്പടിച്ഛന്നം. കഥം നു ഖോ മയാ പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ ഉദായിം ഭിക്ഖും അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായ പടികസ്സതു. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, മൂലായ പടികസ്സിതബ്ബോ –

‘‘തേന, ഭിക്ഖവേ, ഉദായിനാ ഭിക്ഖുനാ സങ്ഘം ഉപസങ്കമിത്വാ…പേ… ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘അഹം, ഭന്തേ, ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നം…പേ… സോഹം പരിവുത്ഥപരിവാസോ മാനത്താരഹോ അന്തരാ ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം അപ്പടിച്ഛന്നം. സോഹം സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായപടികസ്സനം യാചാമീ’തി. ദുതിയമ്പി യാചിതബ്ബാ. തതിയമ്പി യാചിതബ്ബാ. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

൧൧൩. ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഉദായീ ഭിക്ഖു ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നം…പേ… സോ പരിവുത്ഥപരിവാസോ മാനത്താരഹോ അന്തരാ ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം അപ്പടിച്ഛന്നം. സോ സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായപടികസ്സനം യാചതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഉദായിം ഭിക്ഖും അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായ പടികസ്സേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഉദായീ ഭിക്ഖു ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നം…പേ… സോ പരിവുത്ഥപരിവാസോ മാനത്താരഹോ അന്തരാ ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം അപ്പടിച്ഛന്നം. സോ സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായപടികസ്സനം യാചതി. സങ്ഘോ ഉദായിം ഭിക്ഖും അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായ പടികസ്സതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായപടികസ്സനാ, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദുതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ… തതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ….

‘‘പടികസ്സിതോ സങ്ഘേന ഉദായീ ഭിക്ഖു അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായപടികസ്സനാ. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

തികാപത്തിമാനത്തം

൧൧൪. സോ പരിവുത്ഥപരിവാസോ ഭിക്ഖൂനം ആരോചേസി – ‘‘അഹം, ആവുസോ, ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നം…പേ… സോഹം പരിവുത്ഥപരിവാസോ. കഥം നു ഖോ മയാ പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ തിസ്സന്നം ആപത്തീനം ഛാരത്തം മാനത്തം ദേതു. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, ദാതബ്ബം –

‘‘തേന, ഭിക്ഖവേ, ഉദായിനാ ഭിക്ഖുനാ സങ്ഘം ഉപസങ്കമിത്വാ…പേ… ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘അഹം, ഭന്തേ, ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നം. സോഹം സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ പഞ്ചാഹപരിവാസം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ പഞ്ചാഹപരിവാസം അദാസി…പേ… സോഹം, ഭന്തേ, പരിവുത്ഥപരിവാസോ സങ്ഘം തിസ്സന്നം ആപത്തീനം ഛാരത്തം മാനത്തം യാചാമീ’തി. ദുതിയമ്പി യാചിതബ്ബം. തതിയമ്പി യാചിതബ്ബം. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

൧൧൫. ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഉദായീ ഭിക്ഖു ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നം…പേ… സോ പരിവുത്ഥപരിവാസോ സങ്ഘം തിസ്സന്നം ആപത്തീനം ഛാരത്തം മാനത്തം യാചതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ തിസ്സന്നം ആപത്തീനം ഛാരത്തം മാനത്തം ദദേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഉദായീ ഭിക്ഖു ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നം…പേ… സോ പരിവുത്ഥപരിവാസോ സങ്ഘം തിസ്സന്നം ആപത്തീനം ഛാരത്തം മാനത്തം യാചതി. സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ തിസ്സന്നം ആപത്തീനം ഛാരത്തം മാനത്തം ദേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ തിസ്സന്നം ആപത്തീനം ഛാരത്തം മാനത്തസ്സ ദാനം, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദുതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ… തതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ….

‘‘ദിന്നം സങ്ഘേന ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ തിസ്സന്നം ആപത്തീനം ഛാരത്തം മാനത്തം. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

മാനത്തചാരികമൂലായപടികസ്സനാ

൧൧൬. സോ മാനത്തം ചരന്തോ അന്തരാ ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം അപ്പടിച്ഛന്നം. സോ ഭിക്ഖൂനം ആരോചേസി – ‘‘അഹം, ആവുസോ, ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നം…പേ… സോഹം മാനത്തം ചരന്തോ അന്തരാ ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം അപ്പടിച്ഛന്നം. കഥം നു ഖോ മയാ പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ ഉദായിം ഭിക്ഖും അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായ പടികസ്സിത്വാ ഛാരത്തം മാനത്തം ദേതു. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, മൂലായ പടികസ്സിതബ്ബോ – തേന, ഭിക്ഖവേ, ഉദായിനാ ഭിക്ഖുനാ സങ്ഘം ഉപസങ്കമിത്വാ…പേ… ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘അഹം, ഭന്തേ, ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നം…പേ… സോഹം മാനത്തം ചരന്തോ അന്തരാ ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം അപ്പടിച്ഛന്നം. സോഹം, ഭന്തേ, സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായപടികസ്സനം യാചാമീ’തി. ദുതിയമ്പി യാചിതബ്ബാ. തതിയമ്പി യാചിതബ്ബാ. ‘‘ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

൧൧൭. ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഉദായീ ഭിക്ഖു…പേ… മൂലായപടികസ്സനം യാചതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഉദായിം ഭിക്ഖും അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായ പടികസ്സേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി…പേ… പടികസ്സിതോ സങ്ഘേന ഉദായീ ഭിക്ഖു അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായപടികസ്സനാ. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീതി.

‘‘ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, ഛാരത്തം മാനത്തം ദാതബ്ബം – തേന, ഭിക്ഖവേ, ഉദായിനാ ഭിക്ഖുനാ…പേ… ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘അഹം, ഭന്തേ, ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നം…പേ… സോഹം മാനത്തം ചരന്തോ അന്തരാ ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം അപ്പടിച്ഛന്നം. സോഹം സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായപടികസ്സനം യാചിം. തം മം സങ്ഘോ അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായ പടികസ്സി. സോഹം, ഭന്തേ, സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം യാചാമീ’തി. ദുതിയമ്പി യാചിതബ്ബം. തതിയമ്പി യാചിതബ്ബം. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഉദായീ ഭിക്ഖു…പേ… ഛാരത്തം മാനത്തം യാചതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം ദദേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി…പേ… ദിന്നം സങ്ഘേന ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

അബ്ഭാനാരഹമൂലായപടികസ്സനാ

൧൧൮. സോ ചിണ്ണമാനത്തോ അബ്ഭാനാരഹോ അന്തരാ ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം അപ്പടിച്ഛന്നം. സോ ഭിക്ഖൂനം ആരോചേസി – ‘‘അഹം, ആവുസോ, ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നം…പേ… സോഹം ചിണ്ണമാനത്തോ അബ്ഭാനാരഹോ അന്തരാ ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം അപ്പടിച്ഛന്നം. കഥം നു ഖോ മയാ പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ ഉദായിം ഭിക്ഖും അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായ പടികസ്സിത്വാ ഛാരത്തം മാനത്തം ദേതു. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, മൂലായ പടികസ്സിതബ്ബോ…പേ….

‘‘ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, ഛാരത്തം മാനത്തം ദാതബ്ബം…പേ….

‘‘ദിന്നം സങ്ഘേന ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

മൂലായപടികസ്സിതഅബ്ഭാനം

൧൧൯. സോ ചിണ്ണമാനത്തോ ഭിക്ഖൂനം ആരോചേസി – ‘‘അഹം, ആവുസോ, ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നം…പേ… സോഹം ചിണ്ണമാനത്തോ. കഥം നു ഖോ മയാ പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ ഉദായിം ഭിക്ഖും അബ്ഭേതു. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, അബ്ഭേതബ്ബോ –

‘‘തേന, ഭിക്ഖവേ, ഉദായിനാ ഭിക്ഖുനാ സങ്ഘം ഉപസങ്കമിത്വാ…പേ… ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘അഹം, ഭന്തേ, ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നം. സോഹം സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ പഞ്ചാഹപരിവാസം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ പഞ്ചാഹപരിവാസം അദാസി. സോഹം പരിവസന്തോ അന്തരാ ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം അപ്പടിച്ഛന്നം. സോഹം സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായപടികസ്സനം യാചിം. തം മം സങ്ഘോ അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായ പടികസ്സി. സോഹം പരിവുത്ഥപരിവാസോ മാനത്താരഹോ അന്തരാ ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം അപ്പടിച്ഛന്നം. സോഹം സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായപടികസ്സനം യാചിം. തം മം സങ്ഘോ അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായ പടികസ്സി. സോഹം പരിവുത്ഥപരിവാസോ സങ്ഘം തിസ്സന്നം ആപത്തീനം ഛാരത്തം മാനത്തം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ തിസ്സന്നം ആപത്തീനം ഛാരത്തം മാനത്തം അദാസി. സോഹം മാനത്തം ചരന്തോ അന്തരാ ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം അപ്പടിച്ഛന്നം. സോഹം സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായപടികസ്സനം യാചിം. തം മം സങ്ഘോ അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായ പടികസ്സി. സോഹം സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം അദാസി. സോഹം ചിണ്ണമാനത്തോ അബ്ഭാനാരഹോ അന്തരാ ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം അപ്പടിച്ഛന്നം. സോഹം സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായപടികസ്സനം യാചിം. തം മം സങ്ഘോ അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായ പടികസ്സി. സോഹം സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം അദാസി. സോഹം, ഭന്തേ, ചിണ്ണമാനത്തോ സങ്ഘം അബ്ഭാനം യാചാമീ’’’തി.

‘‘ദുതിയമ്പി യാചിതബ്ബം. തതിയമ്പി യാചിതബ്ബം. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

൧൨൦. ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഉദായീ ഭിക്ഖു ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നം. സോ സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ പഞ്ചാഹപരിവാസം യാചി. സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ പഞ്ചാഹപരിവാസം അദാസി. സോ പരിവസന്തോ അന്തരാ ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം അപ്പടിച്ഛന്നം. സോ സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായപടികസ്സനം യാചി. സങ്ഘോ ഉദായിം ഭിക്ഖും അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായ പടികസ്സി. സോ പരിവുത്ഥപരിവാസോ മാനത്താരഹോ അന്തരാ ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം അപ്പടിച്ഛന്നം. സോ സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായപടികസ്സനം യാചി. സങ്ഘോ ഉദായിം ഭിക്ഖും അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായ പടികസ്സി. സോ പരിവുത്ഥപരിവാസോ സങ്ഘം തിസ്സന്നം ആപത്തീനം ഛാരത്തം മാനത്തം യാചി. സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ തിസ്സന്നം ആപത്തീനം ഛാരത്തം മാനത്തം അദാസി. സോ മാനത്തം ചരന്തോ അന്തരാ ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം അപ്പടിച്ഛന്നം. സോ സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായപടികസ്സനം യാചി. സങ്ഘോ ഉദായിം ഭിക്ഖും അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായ പടികസ്സി. സോ സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം യാചി. സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം അദാസി. സോ ചിണ്ണമാനത്തോ അബ്ഭാനാരഹോ അന്തരാ ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം അപ്പടിച്ഛന്നം. സോ സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായപടികസ്സനം യാചി. സങ്ഘോ ഉദായിം ഭിക്ഖും അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായ പടികസ്സി. സോ സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം യാചി. സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ അപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം അദാസി. സോ ചിണ്ണമാനത്തോ സങ്ഘം അബ്ഭാനം യാചതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഉദായിം ഭിക്ഖും അബ്ഭേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഉദായീ ഭിക്ഖു ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നം…പേ… സോ ചിണ്ണമാനത്തോ സങ്ഘം അബ്ഭാനം യാചതി. സങ്ഘോ ഉദായിം ഭിക്ഖും അബ്ഭേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ അബ്ഭാനം, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദുതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ… തതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ….

‘‘അബ്ഭിതോ സങ്ഘേന ഉദായീ ഭിക്ഖു. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നപരിവാസോ

൧൨൧. തേന ഖോ പന സമയേന ആയസ്മാ ഉദായീ ഏകം ആപത്തിം ആപന്നോ ഹോതി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നം. സോ ഭിക്ഖൂനം ആരോചേസി – ‘‘അഹം, ആവുസോ, ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നം. കഥം നു ഖോ മയാ പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നായ പക്ഖപരിവാസം ദേതു. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, ദാതബ്ബോ –

‘‘തേന, ഭിക്ഖവേ, ഉദായിനാ ഭിക്ഖുനാ സങ്ഘം ഉപസങ്കമിത്വാ…പേ… ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘അഹം, ഭന്തേ, ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നം. സോഹം, ഭന്തേ, സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നായ പക്ഖപരിവാസം യാചാമീ’തി. ദുതിയമ്പി യാചിതബ്ബോ. തതിയമ്പി യാചിതബ്ബോ. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനോ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

൧൨൨. ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഉദായീ ഭിക്ഖു ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നം. സോ സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നായ പക്ഖപരിവാസം യാചതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നായ പക്ഖപരിവാസം ദദേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഉദായീ ഭിക്ഖു ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നം. സോ സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നായ പക്ഖപരിവാസം യാചതി. സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നായ പക്ഖപരിവാസം ദേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നായ പക്ഖപരിവാസസ്സ ദാനം, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദുതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ… തതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ….

‘‘ദിന്നോ സങ്ഘേന ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നായ പക്ഖപരിവാസോ. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

പക്ഖപാരിവാസികമൂലായപടികസ്സനാ

൧൨൩. സോ പരിവസന്തോ അന്തരാ ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നം. സോ ഭിക്ഖൂനം ആരോചേസി – ‘‘അഹം, ആവുസോ, ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നം. സോഹം സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നായ പക്ഖപരിവാസം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നായ പക്ഖപരിവാസം അദാസി. സോഹം പരിവസന്തോ അന്തരാ ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നം. കഥം നു ഖോ മയാ പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി! ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ ഉദായിം ഭിക്ഖും അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായ പടികസ്സിത്വാ പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസം ദേതു. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, മൂലായ പടികസ്സിതബ്ബോ –

‘‘തേന, ഭിക്ഖവേ, ഉദായിനാ ഭിക്ഖുനാ സങ്ഘം ഉപസങ്കമിത്വാ…പേ… ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘അഹം, ഭന്തേ, ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നം. സോഹം സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നായ പക്ഖപരിവാസം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നായ പക്ഖപരിവാസം അദാസി. സോഹം പരിവസന്തോ അന്തരാ ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നം. സോഹം, ഭന്തേ, സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായപടികസ്സനം യാചാമീ’തി. ദുതിയമ്പി യാചിതബ്ബാ. തതിയമ്പി യാചിതബ്ബാ. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

൧൨൪. ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഉദായീ ഭിക്ഖു ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നം. സോ സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നായ പക്ഖപരിവാസം യാചി. സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നായ പക്ഖപരിവാസം അദാസി. സോ പരിവസന്തോ അന്തരാ ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നം. സോ സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായപടികസ്സനം യാചതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഉദായിം ഭിക്ഖും അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായ പടികസ്സേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഉദായീ ഭിക്ഖു ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നം. സോ സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നായ പക്ഖപരിവാസം യാചി. സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നായ പക്ഖപരിവാസം അദാസി. സോ പരിവസന്തോ അന്തരാ ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നം. സോ സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായപടികസ്സനം യാചതി. സങ്ഘോ ഉദായിം ഭിക്ഖും അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായ പടികസ്സതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായപടികസ്സനാ, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദുതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ… തതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ….

‘‘പടികസ്സിതോ സങ്ഘേന ഉദായീ ഭിക്ഖു അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായപടികസ്സനാ. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

സമോധാനപരിവാസോ

൧൨൫. ‘‘ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസോ ദാതബ്ബോ – തേന, ഭിക്ഖവേ, ഉദായിനാ ഭിക്ഖുനാ സങ്ഘം ഉപസങ്കമിത്വാ…പേ… ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘അഹം, ഭന്തേ, ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നം. സോഹം സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നായ പക്ഖപരിവാസം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നായ പക്ഖപരിവാസം അദാസി. സോഹം പരിവസന്തോ അന്തരാ ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നം. സോഹം സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായപടികസ്സനം യാചിം. തം മം സങ്ഘോ അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായ പടികസ്സി. സോഹം, ഭന്തേ, സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസം യാചാമീ’’’തി.

‘‘ദുതിയമ്പി യാചിതബ്ബോ. തതിയമ്പി യാചിതബ്ബോ. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

൧൨൬. ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഉദായീ ഭിക്ഖു ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നം. സോ സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നായ പക്ഖപരിവാസം യാചി. സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നായ പക്ഖപരിവാസം അദാസി. സോ പരിവസന്തോ അന്തരാ ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നം. സോ സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായപടികസ്സനം യാചി. സങ്ഘോ ഉദായിം ഭിക്ഖും അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായ പടികസ്സി. സോ സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസം യാചതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസം ദദേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഉദായീ ഭിക്ഖു ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നം. സോ സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നായ പക്ഖപരിവാസം യാചി. സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നായ പക്ഖപരിവാസം അദാസി. സോ പരിവസന്തോ അന്തരാ ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നം. സോ സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായപടികസ്സനം യാചി. സങ്ഘോ ഉദായിം ഭിക്ഖും അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായ പടികസ്സി. സോ സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസം യാചതി. സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസം ദേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസസ്സ ദാനം, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദുതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ… തതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ….

‘‘ദിന്നോ സങ്ഘേന ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസോ. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

മാനത്താരഹമൂലായപടികസ്സനാദി

൧൨൭. സോ പരിവുത്ഥപരിവാസോ മാനത്താരഹോ അന്തരാ ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നം. സോ ഭിക്ഖൂനം ആരോചേസി – ‘‘അഹം, ആവുസോ, ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നം…പേ… സോഹം പരിവുത്ഥപരിവാസോ മാനത്താരഹോ അന്തരാ ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നം. കഥം നു ഖോ മയാ പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ ഉദായിം ഭിക്ഖും അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായ പടികസ്സിത്വാ പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസം ദേതു. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, മൂലായ പടികസ്സിതബ്ബോ…പേ….

‘‘ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസോ ദാതബ്ബോ…പേ… ദേതി…പേ….

‘‘ദിന്നോ സങ്ഘേന ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസോ. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

തികാപത്തിമാനത്തം

൧൨൮. സോ പരിവുത്ഥപരിവാസോ ഭിക്ഖൂനം ആരോചേസി – ‘‘അഹം, ആവുസോ, ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നം…പേ… സോഹം പരിവുത്ഥപരിവാസോ. കഥം നു ഖോ മയാ പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ തിസ്സന്നം ആപത്തീനം ഛാരത്തം മാനത്തം ദേതു. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, ദാതബ്ബം –

‘‘തേന, ഭിക്ഖവേ, ഉദായിനാ ഭിക്ഖുനാ സങ്ഘം ഉപസങ്കമിത്വാ…പേ… ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘അഹം, ഭന്തേ, ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നം…പേ… സോഹം, ഭന്തേ, പരിവുത്ഥപരിവാസോ സങ്ഘം തിസ്സന്നം ആപത്തീനം ഛാരത്തം മാനത്തം യാചാമീ’തി. ദുതിയമ്പി യാചിതബ്ബം. തതിയമ്പി യാചിതബ്ബം. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

൧൨൯. ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഉദായീ ഭിക്ഖു ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നം…പേ… സോ പരിവുത്ഥപരിവാസോ സങ്ഘം തിസ്സന്നം ആപത്തീനം ഛാരത്തം മാനത്തം യാചതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ തിസ്സന്നം ആപത്തീനം ഛാരത്തം മാനത്തം ദദേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഉദായീ ഭിക്ഖു ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നം…പേ… സോ പരിവുത്ഥപരിവാസോ സങ്ഘം തിസ്സന്നം ആപത്തീനം ഛാരത്തം മാനത്തം യാചതി. സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ തിസ്സന്നം ആപത്തീനം ഛാരത്തം മാനത്തം ദേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ തിസ്സന്നം ആപത്തീനം ഛാരത്തം മാനത്തസ്സ ദാനം, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദുതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ… തതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ….

‘‘ദിന്നം സങ്ഘേന ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ തിസ്സന്നം ആപത്തീനം ഛാരത്തം മാനത്തം. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

മാനത്തചാരികമൂലായപടികസ്സനാദി

൧൩൦. സോ മാനത്തം ചരന്തോ അന്തരാ ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നം. സോ ഭിക്ഖൂനം ആരോചേസി – ‘‘അഹം, ആവുസോ, ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നം…പേ… സോഹം മാനത്തം ചരന്തോ അന്തരാ ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നം. കഥം നു ഖോ മയാ പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ ഉദായിം ഭിക്ഖും അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായ പടികസ്സിത്വാ പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസം ദത്വാ ഛാരത്തം മാനത്തം ദേതു. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, മൂലായ പടികസ്സിതബ്ബോ…പേ….

‘‘ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസോ ദാതബ്ബോ…പേ….

‘‘ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, ഛാരത്തം മാനത്തം ദാതബ്ബം…പേ… ദേതി…പേ….

‘‘ദിന്നം സങ്ഘേന ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

അബ്ഭാനാരഹമൂലായപടികസ്സനാദി

൧൩൧. സോ ചിണ്ണമാനത്തോ അബ്ഭാനാരഹോ അന്തരാ ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നം. സോ ഭിക്ഖൂനം ആരോചേസി – ‘‘അഹം, ആവുസോ, ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നം…പേ… സോഹം ചിണ്ണമാനത്തോ അബ്ഭാനാരഹോ അന്തരാ ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നം. കഥം നു ഖോ മയാ പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ ഉദായിം ഭിക്ഖും അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായ പടികസ്സിത്വാ പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസം ദത്വാ ഛാരത്തം മാനത്തം ദേതു. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, മൂലായ പടികസ്സിതബ്ബോ…പേ….

‘‘ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസോ ദാതബ്ബോ…പേ….

‘‘ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, ഛാരത്തം മാനത്തം ദാതബ്ബം…പേ… ദേതി…പേ….

‘‘ദിന്നം സങ്ഘേന ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നഅബ്ഭാനം

൧൩൨. സോ ചിണ്ണമാനത്തോ ഭിക്ഖൂനം ആരോചേസി – ‘‘അഹം, ആവുസോ, ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നം…പേ… സോഹം ചിണ്ണമാനത്തോ. കഥം നു ഖോ മയാ പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ ഉദായിം ഭിക്ഖും അബ്ഭേതു. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, അബ്ഭേതബ്ബോ –

‘‘തേന, ഭിക്ഖവേ, ഉദായിനാ ഭിക്ഖുനാ സങ്ഘം ഉപസങ്കമിത്വാ, ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ, വുഡ്ഢാനം ഭിക്ഖൂനം പാദേ വന്ദിത്വാ, ഉക്കുടികം നിസീദിത്വാ, അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാ, ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘അഹം, ഭന്തേ, ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നം. സോഹം സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നായ പക്ഖപരിവാസം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നായ പക്ഖപരിവാസം അദാസി. സോഹം പരിവസന്തോ അന്തരാ ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നം. സോഹം സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായപടികസ്സനം യാചിം. തം മം സങ്ഘോ അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായ പടികസ്സി. സോഹം സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസം അദാസി. സോഹം പരിവുത്ഥപരിവാസോ മാനത്താരഹോ അന്തരാ ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നം. സോഹം സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായപടികസ്സനം യാചിം. തം മം സങ്ഘോ അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായ പടികസ്സി. സോഹം സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസം അദാസി. സോഹം പരിവുത്ഥപരിവാസോ സങ്ഘം തിസ്സന്നം ആപത്തീനം ഛാരത്തം മാനത്തം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ തിസ്സന്നം ആപത്തീനം ഛാരത്തം മാനത്തം അദാസി. സോഹം മാനത്തം ചരന്തോ അന്തരാ ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നം. സോഹം സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായപടികസ്സനം യാചിം. തം മം സങ്ഘോ അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായ പടികസ്സി. സോഹം സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസം അദാസി. സോഹം പരിവുത്ഥപരിവാസോ സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം അദാസി. സോഹം ചിണ്ണമാനത്തോ അബ്ഭാനാരഹോ അന്തരാ ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജിം സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നം. സോഹം സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായപടികസ്സനം യാചിം. തം മം സങ്ഘോ അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായ പടികസ്സി. സോഹം സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസം അദാസി. സോഹം പരിവുത്ഥപരിവാസോ സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം അദാസി. സോഹം, ഭന്തേ, ചിണ്ണമാനത്തോ സങ്ഘം അബ്ഭാനം യാചാമീ’’’തി.

‘‘ദുതിയമ്പി യാചിതബ്ബം. തതിയമ്പി യാചിതബ്ബം. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

൧൩൩. ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഉദായീ ഭിക്ഖു ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നം. സോ സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നായ പക്ഖപരിവാസം യാചി. സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നായ പക്ഖപരിവാസം അദാസി. സോ പരിവസന്തോ അന്തരാ ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നം. സോ സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായപടികസ്സനം യാചി. സങ്ഘോ ഉദായിം ഭിക്ഖും അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായ പടികസ്സി. സോ സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസം യാചി. സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസം അദാസി. സോ പരിവുത്ഥപരിവാസോ മാനത്താരഹോ അന്തരാ ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നം. സോ സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായപടികസ്സനം യാചി. സങ്ഘോ ഉദായിം ഭിക്ഖും അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായ പടികസ്സി. സോ സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസം യാചി. സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസം അദാസി. സോ പരിവുത്ഥപരിവാസോ സങ്ഘം തിസ്സന്നം ആപത്തീനം ഛാരത്തം മാനത്തം യാചി. സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ തിസ്സന്നം ആപത്തീനം ഛാരത്തം മാനത്തം അദാസി. സോ മാനത്തം ചരന്തോ അന്തരാ ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നം. സോ സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായപടികസ്സനം യാചി. സങ്ഘോ ഉദായിം ഭിക്ഖും അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായ പടികസ്സി. സോ സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസം യാചി. സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസം അദാസി. സോ പരിവുത്ഥപരിവാസോ സങ്ഘം [സോ സംഘം (ക.)] അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം യാചി. സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം അദാസി. സോ ചിണ്ണമാനത്തോ അബ്ഭാനാരഹോ അന്തരാ ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നം. സോ സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായപടികസ്സനം യാചി. സങ്ഘോ ഉദായിം ഭിക്ഖും അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ മൂലായ പടികസ്സി. സോ സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസം യാചി. സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസം അദാസി. സോ പരിവുത്ഥപരിവാസോ സങ്ഘം അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം യാചി. സങ്ഘോ ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ അന്തരാ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ സഞ്ചേതനികായ സുക്കവിസ്സട്ഠിയാ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായ ഛാരത്തം മാനത്തം അദാസി. സോ ചിണ്ണമാനത്തോ സങ്ഘം അബ്ഭാനം യാചതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഉദായിം ഭിക്ഖും അബ്ഭേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഉദായീ ഭിക്ഖു ഏകം ആപത്തിം ആപജ്ജി സഞ്ചേതനികം സുക്കവിസ്സട്ഠിം പക്ഖപ്പടിച്ഛന്നം…പേ… സോ ചിണ്ണമാനത്തോ സങ്ഘം അബ്ഭാനം യാചതി. സങ്ഘോ ഉദായിം ഭിക്ഖും അബ്ഭേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഉദായിസ്സ ഭിക്ഖുനോ അബ്ഭാനം, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദുതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ… തതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ….

‘‘അബ്ഭിതോ സങ്ഘേന ഉദായീ ഭിക്ഖു. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

സുക്കവിസ്സട്ഠി സമത്താ.

൨. പരിവാസോ

അഗ്ഘസമോധാനപരിവാസോ

൧൩൪. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപന്നോ ഹോതി – ഏകാ ആപത്തി ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നാ, ഏകാ ആപത്തി ദ്വീഹപ്പടിച്ഛന്നാ, ഏകാ ആപത്തി തീഹപ്പടിച്ഛന്നാ, ഏകാ ആപത്തി ചതൂഹപ്പടിച്ഛന്നാ, ഏകാ ആപത്തി പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നാ, ഏകാ ആപത്തി ഛാഹപ്പടിച്ഛന്നാ, ഏകാ ആപത്തി സത്താഹപ്പടിച്ഛന്നാ, ഏകാ ആപത്തി അട്ഠാഹപ്പടിച്ഛന്നാ, ഏകാ ആപത്തി നവാഹപ്പടിച്ഛന്നാ, ഏകാ ആപത്തി ദസാഹപ്പടിച്ഛന്നാ. സോ ഭിക്ഖൂനം ആരോചേസി – ‘‘അഹം, ആവുസോ, സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം – ഏകാ ആപത്തി ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നാ…പേ… ഏകാ ആപത്തി ദസാഹപ്പടിച്ഛന്നാ. കഥം നു ഖോ മയാ പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ തസ്സ ഭിക്ഖുനോ താസം ആപത്തീനം യാ ആപത്തി ദസാഹപ്പടിച്ഛന്നാ തസ്സാ അഗ്ഘേന സമോധാനപരിവാസം ദേതു. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, ദാതബ്ബോ –

‘‘തേന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ സങ്ഘം ഉപസങ്കമിത്വാ…പേ… ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘അഹം, ഭന്തേ, സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം – ഏകാ ആപത്തി ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നാ…പേ… ഏകാ ആപത്തി ദസാഹപ്പടിച്ഛന്നാ. സോഹം, ഭന്തേ, സങ്ഘം താസം ആപത്തീനം യാ ആപത്തി ദസാഹപ്പടിച്ഛന്നാ തസ്സാ അഗ്ഘേന സമോധാനപരിവാസം യാചാമീ’തി. ദുതിയമ്പി യാചിതബ്ബോ. തതിയമ്പി യാചിതബ്ബോ. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

൧൩൫. ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമോ ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജി – ഏകാ ആപത്തി ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നാ…പേ… ഏകാ ആപത്തി ദസാഹപ്പടിച്ഛന്നാ. സോ സങ്ഘം താസം ആപത്തീനം യാ ആപത്തി ദസാഹപ്പടിച്ഛന്നാ തസ്സാ അഗ്ഘേന സമോധാനപരിവാസം യാചതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ താസം ആപത്തീനം യാ ആപത്തി ദസാഹപ്പടിച്ഛന്നാ തസ്സാ അഗ്ഘേന സമോധാനപരിവാസം ദദേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമോ ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജി – ഏകാ ആപത്തി ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നാ…പേ… ഏകാ ആപത്തി ദസാഹപ്പടിച്ഛന്നാ. സോ സങ്ഘം താസം ആപത്തീനം യാ ആപത്തി ദസാഹപ്പടിച്ഛന്നാ തസ്സാ അഗ്ഘേന സമോധാനപരിവാസം യാചതി. സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ താസം ആപത്തീനം യാ ആപത്തി ദസാഹപ്പടിച്ഛന്നാ തസ്സാ അഗ്ഘേന സമോധാനപരിവാസം ദേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ താസം ആപത്തീനം യാ ആപത്തി ദസാഹപ്പടിച്ഛന്നാ; തസ്സാ അഗ്ഘേന സമോധാനപരിവാസസ്സ ദാനം, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദുതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ… തതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ….

‘‘ദിന്നോ സങ്ഘേന ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ താസം ആപത്തീനം യാ ആപത്തി ദസാഹപ്പടിച്ഛന്നാ തസ്സാ അഗ്ഘേന സമോധാനപരിവാസോ. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

സബ്ബചിരപ്പടിച്ഛന്നഅഗ്ഘസമോധാനം

൧൩൬. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപന്നോ ഹോതി – ഏകാ ആപത്തി ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നാ, ദ്വേ ആപത്തിയോ ദ്വീഹപ്പടിച്ഛന്നായോ [ദ്വീഹപ്പടിച്ഛന്നാ (ക. ഏവം യാവദസാഹപ്പടിച്ഛന്നാ)], തിസ്സോ ആപത്തിയോ തീഹപ്പടിച്ഛന്നായോ, ചതസ്സോ ആപത്തിയോ ചതൂഹപ്പടിച്ഛന്നായോ, പഞ്ച ആപത്തിയോ പഞ്ചാഹപ്പടിച്ഛന്നായോ, ഛ ആപത്തിയോ ഛാഹപ്പടിച്ഛന്നായോ, സത്ത ആപത്തിയോ സത്താഹപ്പടിച്ഛന്നായോ, അട്ഠ ആപത്തിയോ അട്ഠാഹപ്പടിച്ഛന്നായോ, നവ ആപത്തിയോ നവാഹപ്പടിച്ഛന്നായോ, ദസ ആപത്തിയോ ദസാഹപ്പടിച്ഛന്നായോ. സോ ഭിക്ഖൂനം ആരോചേസി – ‘‘അഹം, ആവുസോ, സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം, ഏകാ ആപത്തി ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നാ…പേ… ദസ ആപത്തിയോ ദസാഹപ്പടിച്ഛന്നായോ. കഥം നു ഖോ മയാ പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ തസ്സ ഭിക്ഖുനോ താസം ആപത്തീനം യാ ആപത്തിയോ സബ്ബചിരപ്പടിച്ഛന്നായോ താസം അഗ്ഘേന സമോധാനപരിവാസം ദേതു. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, ദാതബ്ബോ –

‘‘തേന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ സങ്ഘം ഉപസങ്കമിത്വാ…പേ… ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘അഹം, ഭന്തേ, സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം, ഏകാ ആപത്തി ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നാ…പേ… ദസ ആപത്തിയോ ദസാഹപ്പടിച്ഛന്നായോ. സോഹം, ഭന്തേ, സങ്ഘം താസം ആപത്തീനം യാ ആപത്തിയോ സബ്ബചിരപ്പടിച്ഛന്നായോ താസം അഗ്ഘേന സമോധാനപരിവാസം യാചാമീ’തി. ദുതിയമ്പി യാചിതബ്ബോ. തതിയമ്പി യാചിതബ്ബോ. ‘‘ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

൧൩൭. സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമോ ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജി, ഏകാ ആപത്തി ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നാ…പേ… ദസ ആപത്തിയോ ദസാഹപ്പടിച്ഛന്നായോ. സോ സങ്ഘം താസം ആപത്തീനം യാ ആപത്തിയോ സബ്ബചിരപ്പടിച്ഛന്നായോ താസം അഗ്ഘേന സമോധാനപരിവാസം യാചതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ താസം ആപത്തീനം യാ ആപത്തിയോ സബ്ബചിരപ്പടിച്ഛന്നായോ താസം അഗ്ഘേന സമോധാനപരിവാസം ദദേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമോ ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജി – ഏകാ ആപത്തി ഏകാഹപ്പടിച്ഛന്നാ…പേ… ദസ ആപത്തിയോ ദസാഹപ്പടിച്ഛന്നായോ. സോ സങ്ഘം താസം ആപത്തീനം യാ ആപത്തിയോ സബ്ബചിരപ്പടിച്ഛന്നായോ താസം അഗ്ഘേന സമോധാനപരിവാസം യാചതി. സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ താസം ആപത്തീനം യാ ആപത്തിയോ സബ്ബചിരപ്പടിച്ഛന്നായോ താസം അഗ്ഘേന സമോധാനപരിവാസം ദേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ താസം ആപത്തീനം യാ ആപത്തിയോ സബ്ബചിരപ്പടിച്ഛന്നായോ താസം അഗ്ഘേന സമോധാനപരിവാസസ്സ ദാനം, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദുതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ… തതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ….

‘‘ദിന്നോ സങ്ഘേന ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ താസം ആപത്തീനം യാ ആപത്തിയോ സബ്ബചിരപ്പടിച്ഛന്നായോ താസം അഗ്ഘേന സമോധാനപരിവാസോ. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

ദ്വേമാസപരിവാസോ

൧൩൮. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപന്നോ ഹോതി ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ. തസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘അഹം ഖോ ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ. യംനൂനാഹം സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം യാചേയ്യ’’ന്തി. സോ സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം യാചി. തസ്സ സങ്ഘോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം അദാസി. തസ്സ പരിവസന്തസ്സ ലജ്ജീധമ്മോ ഓക്കമി – അഹം ഖോ ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ. തസ്സ മേ ഏതദഹോസി – ‘‘അഹം ഖോ ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ. യംനൂനാഹം സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം യാചേയ്യന്തി. സോഹം സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം അദാസി. തസ്സ മേ പരിവസന്തസ്സ ലജ്ജീധമ്മോ ഓക്കമി. യംനൂനാഹം സങ്ഘം ഇതരിസ്സാപി ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം യാചേയ്യ’’ന്തി.

സോ ഭിക്ഖൂനം ആരോചേസി – ‘‘അഹം, ആവുസോ, ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ. തസ്സ മേ ഏതദഹോസി – ‘അഹം ഖോ ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ. യംനൂനാഹം സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം യാചേയ്യ’ന്തി. സോഹം സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം അദാസി. തസ്സ മേ പരിവസന്തസ്സ ലജ്ജീധമ്മോ ഓക്കമി – അഹം ഖോ ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ. തസ്സ മേ ഏതദഹോസി – ‘അഹം ഖോ ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ. യംനൂനാഹം സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം യാചേയ്യ’ന്തി. സോഹം സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം അദാസി. തസ്സ മേ പരിവസന്തസ്സ ലജ്ജീധമ്മോ ഓക്കമി – യംനൂനാഹം സങ്ഘം ഇതരിസ്സാപി ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം യാചേയ്യന്തി. കഥം നു ഖോ മയാ പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ തസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഇതരിസ്സാപി ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം ദേതു. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, ദാതബ്ബോ –

‘‘തേന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ സങ്ഘം ഉപസങ്കമിത്വാ, ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ, വുഡ്ഢാനം ഭിക്ഖൂനം പാദേ വന്ദിത്വാ, ഉക്കുടികം നിസീദിത്വാ, അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാ, ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘അഹം, ഭന്തേ, ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ. തസ്സ മേ ഏതദഹോസി – അഹം ഖോ ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ. യംനൂനാഹം സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം യാചേയ്യ’ന്തി. സോഹം സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം അദാസി. തസ്സ മേ പരിവസന്തസ്സ ലജ്ജീധമ്മോ ഓക്കമി – അഹം ഖോ ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ. തസ്സ മേ ഏതദഹോസി – ‘അഹം ഖോ ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ. യംനൂനാഹം സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം യാചേയ്യ’ന്തി. സോഹം സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം അദാസി. തസ്സ മേ പരിവസന്തസ്സ ലജ്ജീധമ്മോ ഓക്കമി – യംനൂനാഹം സങ്ഘം ഇതരിസ്സാപി ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം യാചേയ്യന്തി. സോഹം, ഭന്തേ, സങ്ഘം ഇതരിസ്സാപി ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം യാചാമീതി.

‘‘ദുതിയമ്പി യാചിതബ്ബോ. തതിയമ്പി യാചിതബ്ബോ. ‘‘ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

൧൩൯. ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമോ ഭിക്ഖു ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജി ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ. തസ്സ ഏതദഹോസി – ‘അഹം ഖോ ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ. യംനൂനാഹം സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം യാചേയ്യ’ന്തി. സോ സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം യാചി. തസ്സ സങ്ഘോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം അദാസി. തസ്സ പരിവസന്തസ്സ ലജ്ജീധമ്മോ ഓക്കമി – അഹം ഖോ ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ. തസ്സ മേ ഏതദഹോസി – ‘അഹം ഖോ ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ. യംനൂനാഹം സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം യാചേയ്യ’ന്തി. സോഹം സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം അദാസി. തസ്സ മേ പരിവസന്തസ്സ ലജ്ജീധമ്മോ ഓക്കമി. യംനൂനാഹം സങ്ഘം ഇതരിസ്സാപി ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം യാചേയ്യന്തി. സോ സങ്ഘം ഇതരിസ്സാപി ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം യാചതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഇതരിസ്സാപി ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം ദദേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമോ ഭിക്ഖു ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജി ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ. തസ്സ ഏതദഹോസി – ‘അഹം ഖോ ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ. യംനൂനാഹം സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം യാചേയ്യ’ന്തി. സോ സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം യാചി. തസ്സ സങ്ഘോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം അദാസി. തസ്സ പരിവസന്തസ്സ ലജ്ജീധമ്മോ ഓക്കമി – അഹം ഖോ ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ. തസ്സ മേ ഏതദഹോസി – ‘അഹം ഖോ ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ. യംനൂനാഹം സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം യാചേയ്യ’ന്തി. സോഹം സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം അദാസി. തസ്സ മേ പരിവസന്തസ്സ ലജ്ജീധമ്മോ ഓക്കമി. യംനൂനാഹം സങ്ഘം ഇതരിസ്സാപി ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം യാചേയ്യന്തി. സോ സങ്ഘം ഇതരിസ്സാപി ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം യാചതി. സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഇതരിസ്സാപി ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം ദേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഇതരിസ്സാപി ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസസ്സ ദാനം, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദുതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ… തതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ….

‘‘ദിന്നോ സങ്ഘേന ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഇതരിസ്സാപി ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസോ. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി. തേന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ തദുപാദായ ദ്വേ മാസാ പരിവസിതബ്ബാ.

ദ്വേ മാസാ പരിവസിതബ്ബവിധി

൧൪൦. ‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ. തസ്സ ഏവം ഹോതി – ‘അഹം ഖോ ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ. യംനൂനാഹം സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം യാചേയ്യ’ന്തി. സോ സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം യാചതി. തസ്സ സങ്ഘോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം ദേതി. തസ്സ പരിവസന്തസ്സ ലജ്ജീധമ്മോ ഓക്കമി – ‘അഹം ഖോ ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ. തസ്സ മേ ഏതദഹോസി – അഹം ഖോ ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ. യംനൂനാഹം സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം യാചേയ്യ’ന്തി. സോഹം സങ്ഘം ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ ഏകിസ്സാ ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം അദാസി. തസ്സ മേ പരിവസന്തസ്സ ലജ്ജീധമ്മോ ഓക്കമി. യംനൂനാഹം സങ്ഘം ഇതരിസ്സാപി ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം യാചേയ്യന്തി. സോ സങ്ഘം ഇതരിസ്സാപി ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം യാചതി. തസ്സ സങ്ഘോ ഇതരിസ്സാപി ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം ദേതി. തേന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ തദുപാദായ ദ്വേ മാസാ പരിവസിതബ്ബാ.

൧൪൧. ‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ; ഏകം ആപത്തിം ജാനാതി, ഏകം ആപത്തിം ന ജാനാതി. സോ സങ്ഘം യം ആപത്തിം ജാനാതി തസ്സാ ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം യാചതി. തസ്സ സങ്ഘോ തസ്സാ ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം ദേതി. സോ പരിവസന്തോ ഇതരമ്പി ആപത്തിം ജാനാതി. തസ്സ ഏവം ഹോതി – ‘അഹം ഖോ ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ; ഏകം ആപത്തിം ജാനിം, ഏകം ആപത്തിം ന ജാനിം. സോഹം സങ്ഘം യം ആപത്തിം ജാനിം തസ്സാ ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ തസ്സാ ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം അദാസി. സോഹം പരിവസന്തോ ഇതരമ്പി ആപത്തിം ജാനാമി. യംനൂനാഹം സങ്ഘം ഇതരിസ്സാപി ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം യാചേയ്യ’ന്തി. സോ സങ്ഘം ഇതരിസ്സാപി ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം യാചതി. തസ്സ സങ്ഘോ ഇതരിസ്സാപി ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം ദേതി. തേന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ തദുപാദായ ദ്വേ മാസാ പരിവസിതബ്ബാ.

൧൪൨. ‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ; ഏകം ആപത്തിം സരതി, ഏകം ആപത്തിം നസ്സരതി. സോ സങ്ഘം യം ആപത്തിം സരതി തസ്സാ ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം യാചതി. തസ്സ സങ്ഘോ തസ്സാ ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം ദേതി. സോ പരിവസന്തോ ഇതരമ്പി ആപത്തിം സരതി. തസ്സ ഏവം ഹോതി – ‘അഹം ഖോ ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ; ഏകം ആപത്തിം സരിം, ഏകം ആപത്തിം നസ്സരിം. സോഹം സങ്ഘം യം ആപത്തിം സരിം, തസ്സാ ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ തസ്സാ ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം അദാസി. സോഹം പരിവസന്തോ ഇതരമ്പി ആപത്തിം സരാമി. യംനൂനാഹം സങ്ഘം ഇതരിസ്സാപി ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം യാചേയ്യ’ന്തി. സോ സങ്ഘം ഇതരിസ്സാപി ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം യാചതി. തസ്സ സങ്ഘോ ഇതരിസ്സാപി ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം ദേതി. തേന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ തദുപാദായ ദ്വേ മാസാ പരിവസിതബ്ബാ.

൧൪൩. ‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ; ഏകായ ആപത്തിയാ നിബ്ബേമതികോ, ഏകായ ആപത്തിയാ വേമതികോ. സോ സങ്ഘം യായ ആപത്തിയാ നിബ്ബേമതികോ തസ്സാ ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം യാചതി. തസ്സ സങ്ഘോ തസ്സാ ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം ദേതി. സോ പരിവസന്തോ ഇതരിസ്സാപി ആപത്തിയാ നിബ്ബേമതികോ ഹോതി. തസ്സ ഏവം ഹോതി – ‘അഹം ഖോ ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ; ഏകായ ആപത്തിയാ നിബ്ബേമതികോ, ഏകായ ആപത്തിയാ വേമതികോ. സോഹം സങ്ഘം യായ ആപത്തിയാ നിബ്ബേമതികോ തസ്സാ ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ തസ്സാ ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം അദാസി. സോഹം പരിവസന്തോ ഇതരിസ്സാപി ആപത്തിയാ നിബ്ബേമതികോ. യംനൂനാഹം സങ്ഘം ഇതരിസ്സാപി ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം യാചേയ്യ’ന്തി. സോ സങ്ഘം ഇതരിസ്സാപി ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം യാചതി. തസ്സ സങ്ഘോ ഇതരിസ്സാപി ആപത്തിയാ ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായ ദ്വേമാസപരിവാസം ദേതി. തേന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ തദുപാദായ ദ്വേ മാസാ പരിവസിതബ്ബാ.

൧൪൪. ‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ; ഏകാ ആപത്തി ജാനപ്പടിച്ഛന്നാ, ഏകാ ആപത്തി അജാനപ്പടിച്ഛന്നാ. സോ സങ്ഘം താസം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ദ്വേമാസപരിവാസം യാചതി. തസ്സ സങ്ഘോ താസം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ദ്വേമാസപരിവാസം ദേതി. തസ്സ പരിവസന്തസ്സ അഞ്ഞോ ഭിക്ഖു ആഗച്ഛതി ബഹുസ്സുതോ ആഗതാഗമോ ധമ്മധരോ വിനയധരോ മാതികാധരോ പണ്ഡിതോ വിയത്തോ മേധാവീ ലജ്ജീ കുക്കുച്ചകോ സിക്ഖാകാമോ. സോ ഏവം വദേതി – ‘കിം അയം, ആവുസോ, ഭിക്ഖു ആപന്നോ? കിസ്സായം ഭിക്ഖു പരിവസതീ’തി? തേ ഏവം വദേന്തി – ‘അയം, ആവുസോ, ഭിക്ഖു ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജി ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ; ഏകാ ആപത്തി ജാനപ്പടിച്ഛന്നാ, ഏകാ ആപത്തി അജാനപ്പടിച്ഛന്നാ. സോ സങ്ഘം താസം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ദ്വേമാസപരിവാസം യാചതി. തസ്സ സങ്ഘോ താസം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ദ്വേമാസപരിവാസം അദാസി. തായോ അയം, ആവുസോ, ഭിക്ഖു ആപന്നോ, താസായം ഭിക്ഖു പരിവസതീ’തി. സോ ഏവം വദേതി – ‘യായം, ആവുസോ, ആപത്തി ജാനപ്പടിച്ഛന്നാ, ധമ്മികം തസ്സാ ആപത്തിയാ പരിവാസദാനം; ധമ്മത്താ രുഹതി. യാ ച ഖ്വായം, ആവുസോ, ആപത്തി അജാനപ്പടിച്ഛന്നാ, അധമ്മികം തസ്സാ ആപത്തിയാ പരിവാസദാനം; അധമ്മത്താ ന രുഹതി. ഏകിസ്സാ, ആവുസോ, ആപത്തിയാ ഭിക്ഖു മാനത്താരഹോ’’’തി.

൧൪൫. ‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ; ഏകാ ആപത്തി സരമാനപ്പടിച്ഛന്നാ, ഏകാ ആപത്തി അസ്സരമാനപ്പടിച്ഛന്നാ. സോ സങ്ഘം താസം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ദ്വേമാസപരിവാസം യാചതി. തസ്സ സങ്ഘോ താസം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ദ്വേമാസപരിവാസം ദേതി. തസ്സ പരിവസന്തസ്സ അഞ്ഞോ ഭിക്ഖു ആഗച്ഛതി ബഹുസ്സുതോ ആഗതാഗമോ ധമ്മധരോ വിനയധരോ മാതികാധരോ പണ്ഡിതോ വിയത്തോ മേധാവീ ലജ്ജീ കുക്കുച്ചകോ സിക്ഖാകാമോ. സോ ഏവം വദേതി – ‘കി അയം, ആവുസോ, ഭിക്ഖു ആപന്നോ? കിസ്സായം ഭിക്ഖു പരിവസതീ’തി? തേ ഏവം വദേന്തി – ‘അയം, ആവുസോ, ഭിക്ഖു ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജി ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ; ഏകാ ആപത്തി സരമാനപ്പടിച്ഛന്നാ, ഏകാ ആപത്തി അസ്സരമാനപ്പടിച്ഛന്നാ. സോ സങ്ഘം താസം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ദ്വേമാസപരിവാസം യാചി. തസ്സ സങ്ഘോ താസം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ദ്വേമാസപരിവാസം അദാസി. തായോ അയം, ആവുസോ, ഭിക്ഖു ആപന്നോ; താസായം ഭിക്ഖു പരിവസതീ’തി. സോ ഏവം വദേതി – ‘യായം, ആവുസോ, ആപത്തി സരമാനപ്പടിച്ഛന്നാ ധമ്മികം തസ്സാ ആപത്തിയാ പരിവാസദാനം; ധമ്മത്താ രുഹതി. യാ ച ഖ്വായം, ആവുസോ, ആപത്തി അസ്സരമാനപ്പടിച്ഛന്നാ, അധമ്മികം തസ്സാ ആപത്തിയാ പരിവാസദാനം; അധമ്മത്താ ന രുഹതി. ഏകിസ്സാ, ആവുസോ, ആപത്തിയാ ഭിക്ഖു മാനത്താരഹോ’’’തി.

൧൪൬. ‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ; ഏകാ ആപത്തി നിബ്ബേമതികപ്പടിച്ഛന്നാ, ഏകാ ആപത്തി വേമതികപ്പടിച്ഛന്നാ. സോ സങ്ഘം താസം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ദ്വേമാസപരിവാസം യാചതി. തസ്സ സങ്ഘോ താസം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ദ്വേമാസപരിവാസം ദേതി. തസ്സ പരിവസന്തസ്സ അഞ്ഞോ ഭിക്ഖു ആഗച്ഛതി ബഹുസ്സുതോ ആഗതാഗമോ ധമ്മധരോ വിനയധരോ മാതികാധരോ പണ്ഡിതോ വിയത്തോ മേധാവീ ലജ്ജീ കുക്കുച്ചകോ സിക്ഖാകാമോ. സോ ഏവം വദേതി – ‘കിം അയം, ആവുസോ, ഭിക്ഖു ആപന്നോ? കിസ്സായം ഭിക്ഖു പരിവസതീ’തി? തേ ഏവം വദേന്തി – ‘അയം, ആവുസോ, ഭിക്ഖു ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജി ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ; ഏകാ ആപത്തി നിബ്ബേമതികപ്പടിച്ഛന്നാ, ഏകാ ആപത്തി വേമതികപ്പടിച്ഛന്നാ. സോ സങ്ഘം താസം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ദ്വേമാസപരിവാസം യാചി. തസ്സ സങ്ഘോ താസം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ദ്വേമാസപരിവാസം അദാസി. തായോ അയം, ആവുസോ, ഭിക്ഖു ആപന്നോ; താസായം ഭിക്ഖു പരിവസതീ’തി. സോ ഏവം വദേതി – ‘യായം, ആവുസോ, ആപത്തി നിബ്ബേമതികപ്പടിച്ഛന്നാ, ധമ്മികം തസ്സാ ആപത്തിയാ പരിവാസദാനം; ധമ്മത്താ രുഹതി. യാ ച ഖ്വായം, ആവുസോ, ആപത്തി വേമതികപ്പടിച്ഛന്നാ അധമ്മികം തസ്സാ ആപത്തിയാ പരിവാസദാനം; അധമ്മത്താ ന രുഹതി. ഏകിസ്സാ, ആവുസോ, ആപത്തിയാ ഭിക്ഖു മാനത്താരഹോ’’തി.

൧൪൭. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞത്തരോ ഭിക്ഖു ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപന്നോ ഹോതി ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ. തസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘അഹം ഖോ ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ. യംനൂനാഹം സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഏകമാസപരിവാസം യാചേയ്യ’’ന്തി. സോ സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഏകമാസപരിവാസം യാചി. തസ്സ സങ്ഘോ ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഏകമാസപരിവാസം അദാസി. തസ്സ പരിവസന്തസ്സ ലജ്ജീധമ്മോ ഓക്കമി – ‘‘അഹം ഖോ ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ. തസ്സ മേ ഏതദഹോസി – ‘അഹം ഖോ ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ. യംനൂനാഹം സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഏകമാസപരിവാസം യാചേയ്യ’ന്തി. സോഹം സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഏകമാസപരിവാസം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഏകമാസപരിവാസം അദാസി. തസ്സ മേ പരിവസന്തസ്സ ലജ്ജീധമ്മോ ഓക്കമി. യംനൂനാഹം സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഇതരമ്പി മാസം പരിവാസം [ഇതരമ്പി മാസപരിവാസം (സ്യാ. ക. ഏവമുപരിപി)] യാചേയ്യ’’ന്തി.

സോ ഭിക്ഖൂനം ആരോചേസി – ‘‘അഹം ഖോ, ആവുസോ, ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ. തസ്സ മേ ഏതദഹോസി – ‘അഹം ഖോ ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ. യംനൂനാഹം സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഏകമാസപരിവാസം യാചേയ്യ’ന്തി. സോഹം സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഏകമാസപരിവാസം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഏകമാസപരിവാസം അദാസി. തസ്സ മേ പരിവസന്തസ്സ ലജ്ജീധമ്മോ ഓക്കമി – അഹം ഖോ ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ. തസ്സ മേ ഏതദഹോസി – ‘അഹം ഖോ ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ. യംനൂനാഹം സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഏകമാസപരിവാസം യാചേയ്യ’ന്തി. സോഹം സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഏകമാസപരിവാസം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഏകമാസപരിവാസം അദാസി. തസ്സ മേ പരിവസന്തസ്സ ലജ്ജീധമ്മോ ഓക്കമി. യംനൂനാഹം സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഇതരമ്പി മാസം പരിവാസം യാചേയ്യ’ന്തി. കഥം നു ഖോ മയാ പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ തസ്സ ഭിക്ഖുനോ ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഇതരമ്പി മാസം പരിവാസം ദേതു. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, ദാതബ്ബോ –

‘‘തേന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ സങ്ഘം ഉപസങ്കമിത്വാ…പേ… ഏവമസ്സ വചനീയോ – അഹം, ഭന്തേ, ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ. തസ്സ മേ ഏതദഹോസി – ‘അഹം ഖോ ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ. യംനൂനാഹം സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഏകമാസപരിവാസം യാചേയ്യ’ന്തി. സോഹം സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഏകമാസപരിവാസം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഏകമാസപരിവാസം അദാസി. തസ്സ മേ പരിവസന്തസ്സ ലജ്ജീധമ്മോ ഓക്കമി – അഹം ഖോ ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ. തസ്സ മേ ഏതദഹോസി – ‘അഹം ഖോ ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ. യംനൂനാഹം സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഏകമാസപരിവാസം യാചേയ്യ’ന്തി. സോഹം സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഏകമാസപരിവാസം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഏകമാസപരിവാസം അദാസി. തസ്സ മേ പരിവസന്തസ്സ ലജ്ജീധമ്മോ ഓക്കമി. യംനൂനാഹം സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഇതരമ്പി മാസം പരിവാസം യാചേയ്യന്തി. സോഹം, ഭന്തേ, സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഇതരമ്പി മാസം പരിവാസം യാചാമീതി. ദുതിയമ്പി യാചിതബ്ബോ. തതിയമ്പി യാചിതബ്ബോ. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

൧൪൮. ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമോ ഭിക്ഖു ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജി ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ. തസ്സ ഏതദഹോസി – ‘അഹം ഖോ ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ. യംനൂനാഹം സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഏകമാസപരിവാസം യാചേയ്യ’ന്തി. സോ സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഏകമാസപരിവാസം യാചി. തസ്സ സങ്ഘോ ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഏകമാസപരിവാസം അദാസി. തസ്സ പരിവസന്തസ്സ ലജ്ജീധമ്മോ ഓക്കമി – അഹം ഖോ ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ. തസ്സ മേ ഏതദഹോസി – ‘അഹം ഖോ ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ. യംനൂനാഹം സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഏകമാസപരിവാസം യാചേയ്യ’ന്തി. സോഹം സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഏകമാസപരിവാസം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഏകമാസപരിവാസം അദാസി. തസ്സ മേ പരിവസന്തസ്സ ലജ്ജീധമ്മോ ഓക്കമി. യംനൂനാഹം സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഇതരമ്പി മാസം പരിവാസം യാചേയ്യന്തി. സോ സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഇതരമ്പി മാസം പരിവാസം യാചതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഇതരമ്പി മാസം പരിവാസം ദദേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമോ ഭിക്ഖു ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജി ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ. തസ്സ ഏതദഹോസി – ‘അഹം ഖോ ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ. യംനൂനാഹം സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഏകമാസപരിവാസം യാചേയ്യ’ന്തി. സോ സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഏകമാസപരിവാസം യാചി. തസ്സ സങ്ഘോ ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഏകമാസപരിവാസം അദാസി. തസ്സ പരിവസന്തസ്സ ലജ്ജീധമ്മോ ഓക്കമി – അഹം ഖോ ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ. തസ്സ മേ ഏതദഹോസി – ‘അഹം ഖോ ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ. യംനൂനാഹം സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഏകമാസപരിവാസം യാചേയ്യ’ന്തി. സോഹം സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഏകമാസപരിവാസം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഏകമാസപരിവാസം അദാസി. തസ്സ മേ പരിവസന്തസ്സ ലജ്ജീധമ്മോ ഓക്കമി. യംനൂനാഹം സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഇതരമ്പി മാസം പരിവാസം യാചേയ്യ’ന്തി. സോ സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഇതരമ്പി മാസം പരിവാസം യാചതി. സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഇതരമ്പി മാസം പരിവാസം ദേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഇതരമ്പി മാസം പരിവാസസ്സ [ഇതരമ്പി മാസപരിവാസസ്സ (ക.), ഇതരസ്സപി മാസപരിവാസസ്സ (സ്യാ.)] ദാനം, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദുതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ… തതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ….

‘‘ദിന്നോ സങ്ഘേന ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഇതരമ്പി മാസം പരിവാസോ [ഇതരമ്പി മാസപരിവാസോ (ക.), ഇതരോപി മാസപരിവാസോ (സ്യാ.)]. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

‘‘തേന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ പുരിമം ഉപാദായ ദ്വേ മാസാ പരിവസിതബ്ബാ.

൧൪൯. ‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ. തസ്സ ഏവം ഹോതി – ‘അഹം ഖോ ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ. യംനൂനാഹം സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഏകമാസപരിവാസം യാചേയ്യ’ന്തി. സോ സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഏകമാസപരിവാസം യാചതി. തസ്സ സങ്ഘോ ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഏകമാസപരിവാസം ദേതി. തസ്സ പരിവസന്തസ്സ ലജ്ജീധമ്മോ ഓക്കമി – അഹം ഖോ ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ. തസ്സ മേ ഏതദഹോസി – ‘അഹം ഖോ ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ. യംനൂനാഹം സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഏകമാസപരിവാസം യാചേയ്യ’ന്തി. സോഹം സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഏകമാസപരിവാസം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഏകമാസപരിവാസം അദാസി. തസ്സ മേ പരിവസന്തസ്സ ലജ്ജീധമ്മോ ഓക്കമി. യംനൂനാഹം സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഇതരമ്പി മാസം പരിവാസം യാചേയ്യ’ന്തി. സോ സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഇതരമ്പി മാസം പരിവാസം യാചതി. തസ്സ സങ്ഘോ ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഇതരമ്പി മാസം പരിവാസം ദേതി. തേന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ പുരിമം ഉപാദായ ദ്വേ മാസാ പരിവസിതബ്ബാ.

൧൫൦. ‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ; ഏകം മാസം ജാനാതി, ഏകം മാസം ന ജാനാതി. സോ സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം യം മാസം ജാനാതി തം മാസം പരിവാസം യാചതി. തസ്സ സങ്ഘോ ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം യം മാസം ജാനാതി തം മാസം പരിവാസം ദേതി. സോ പരിവസന്തോ ഇതരമ്പി മാസം ജാനാതി. തസ്സ ഏവം ഹോതി – ‘അഹം ഖോ ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ; ഏകം മാസം ജാനിം, ഏകം മാസം ന ജാനിം. സോഹം സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം യം മാസം ജാനിം തം മാസം പരിവാസം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം യം മാസം ജാനിം തം മാസം പരിവാസം അദാസി. സോഹം പരിവസന്തോ ഇതരമ്പി മാസം ജാനാമി. യംനൂനാഹം സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഇതരമ്പി മാസം പരിവാസം യാചേയ്യ’ന്തി. സോ സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഇതരമ്പി മാസം പരിവാസം യാചതി. തസ്സ സങ്ഘോ ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഇതരമ്പി മാസം പരിവാസം ദേതി. തേന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ പുരിമം ഉപാദായ ദ്വേ മാസാ പരിവസിതബ്ബാ.

൧൫൧. ‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ; ഏകം മാസം സരതി, ഏകം മാസം നസ്സരതി. സോ സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം യം മാസം സരതി തം മാസം പരിവാസം യാചതി. തസ്സ സങ്ഘോ ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം യം മാസം സരതി തം മാസം പരിവാസം ദേതി. സോ പരിവസന്തോ ഇതരമ്പി മാസം സരതി. തസ്സ ഏവം ഹോതി – ‘അഹം ഖോ ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ; ഏകം മാസം സരിം, ഏകം മാസം നസ്സരിം. സോഹം സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം യം മാസം സരിം തം മാസം പരിവാസം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം യം മാസം സരിം തം മാസം പരിവാസം അദാസി. സോഹം പരിവസന്തോ ഇതരമ്പി മാസം സരാമി. യംനൂനാഹം സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഇതരമ്പി മാസം പരിവാസം യാചേയ്യ’ന്തി. സോ സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഇതരമ്പി മാസം പരിവാസം യാചതി. തസ്സ സങ്ഘോ ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഇതരമ്പി മാസം പരിവാസം ദേതി. തേന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ പുരിമം ഉപാദായ ദ്വേ മാസാ പരിവസിതബ്ബാ.

൧൫൨. ‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ; ഏകം മാസം നിബ്ബേമതികോ, ഏകം മാസം വേമതികോ. സോ സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം യം മാസം നിബ്ബേമതികോ തം മാസം പരിവാസം യാചതി. തസ്സ സങ്ഘോ ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം യം മാസം നിബ്ബേമതികോ തം മാസം പരിവാസം ദേതി. സോ പരിവസന്തോ ഇതരമ്പി മാസം നിബ്ബേമതികോ ഹോതി. തസ്സ ഏവം ഹോതി – ‘അഹം ഖോ ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ; ഏകം മാസം നിബ്ബേമതികോ, ഏകം മാസം വേമതികോ. സോഹം സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം യം മാസം നിബ്ബേമതികോ തം മാസം പരിവാസം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛാന്നാനം യം മാസം നിബ്ബേമതികോ തം മാസം പരിവാസം അദാസി. സോഹം പരിവസന്തോ ഇതരമ്പി മാസം നിബ്ബേമതികോ. യംനൂനാഹം സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഇതരമ്പി മാസം പരിവാസം യാചേയ്യ’ന്തി. സോ സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഇതരമ്പി മാസം പരിവാസം യാചതി. തസ്സ സങ്ഘോ ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ഇതരമ്പി മാസം പരിവാസം ദേതി. തേന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ പുരിമം ഉപാദായ ദ്വേ മാസാ പരിവസിതബ്ബാ.

൧൫൩. ‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ; ഏകോ മാസോ ജാനപ്പടിച്ഛന്നോ, ഏകോ മാസോ അജാനപ്പടിച്ഛന്നോ. സോ സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ദ്വേമാസപരിവാസം യാചതി. തസ്സ സങ്ഘോ ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ദ്വേമാസപരിവാസം ദേതി. തസ്സ പരിവസന്തസ്സ അഞ്ഞോ ഭിക്ഖു ആഗച്ഛതി ബഹുസ്സുതോ ആഗതാഗമോ ധമ്മധരോ വിനയധരോ മാതികാധരോ പണ്ഡിതോ വിയത്തോ മേധാവീ ലജ്ജീ കുക്കുച്ചകോ സിക്ഖാകാമോ. സോ ഏവം വദേതി – ‘കിം അയം, ആവുസോ, ഭിക്ഖു ആപന്നോ? കിസ്സായം ഭിക്ഖു പരിവസതീ’തി? തേ ഏവം വദേന്തി – ‘അയം, ആവുസോ, ഭിക്ഖു ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജി ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ. ഏകോ മാസോ ജാനപ്പടിച്ഛന്നോ, ഏകോ മാസോ അജാനപ്പടിച്ഛന്നോ. സോ സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ദ്വേമാസപരിവാസം യാചി. തസ്സ സങ്ഘോ ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ദ്വേമാസപരിവാസം അദാസി. തായോ അയം, ആവുസോ, ഭിക്ഖു ആപന്നോ താസായം ഭിക്ഖു പരിവസതീ’തി. സോ ഏവം വദേതി – ‘യ്വായം, ആവുസോ, മാസോ ജാനപ്പടിച്ഛന്നോ ധമ്മികം തസ്സ മാസസ്സ പരിവാസദാനം; ധമ്മത്താ രുഹതി. യോ ച ഖ്വായം, ആവുസോ, മാസോ അജാനപ്പടിച്ഛന്നോ അധമ്മികം തസ്സ മാസസ്സ പരിവാസദാനം; അധമ്മത്താ ന രുഹതി. ഏകസ്സ, ആവുസോ, മാസസ്സ ഭിക്ഖു മാനത്താരഹോ’തി.

൧൫൪. ‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ; ഏകോ മാസോ സരമാനപ്പടിച്ഛന്നോ, ഏകോ മാസോ അസ്സരമാനപ്പടിച്ഛന്നോ. സോ സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ദ്വേമാസപരിവാസം യാചതി. തസ്സ സങ്ഘോ ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ദ്വേമാസപരിവാസം ദേതി. തസ്സ പരിവസന്തസ്സ അഞ്ഞോ ഭിക്ഖു ആഗച്ഛതി ബഹുസ്സുതോ ആഗതാഗമോ ധമ്മധരോ വിനയധരോ മാതികാധരോ പണ്ഡിതോ വിയത്തോ മേധാവീ ലജ്ജീ കുക്കുച്ചകോ സിക്ഖാകാമോ. സോ ഏവം വദേതി – ‘കിം അയം, ആവുസോ, ഭിക്ഖു ആപന്നോ? കിസ്സായം ഭിക്ഖു പരിവസതീ’തി? തേ ഏവം വദേന്തി – ‘അയം, ആവുസോ, ഭിക്ഖു ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജി ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ; ഏകോ മാസോ സരമാനപ്പടിച്ഛന്നോ, ഏകോ മാസോ അസ്സരമാനപ്പടിച്ഛന്നോ. സോ സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ദ്വേമാസപരിവാസം യാചി. തസ്സ സങ്ഘോ ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ദ്വേമാസപരിവാസം അദാസി. തായോ അയം, ആവുസോ, ഭിക്ഖു ആപന്നോ താസായം ഭിക്ഖു പരിവസതീ’തി. സോ ഏവം വദേതി – ‘യ്വായം, ആവുസോ, മാസോ സരമാനപ്പടിച്ഛന്നോ ധമ്മികം തസ്സ മാസസ്സ പരിവാസദാനം; ധമ്മത്താ രുഹതി. യോ ച ഖ്വായം, ആവുസോ, മാസോ അസ്സരമാനപ്പടിച്ഛന്നോ അധമ്മികം തസ്സ മാസസ്സ പരിവാസദാനം; അധമ്മത്താ ന രുഹതി. ഏകസ്സ, ആവുസോ, മാസസ്സ ഭിക്ഖു മാനത്താരഹോ’തി.

൧൫൫. ‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ; ഏകോ മാസോ നിബ്ബേമതികപ്പടിച്ഛന്നോ, ഏകോ മാസോ വേമതികപ്പടിച്ഛന്നോ. സോ സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ദ്വേമാസപരിവാസം യാചതി. തസ്സ സങ്ഘോ ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ദ്വേമാസപരിവാസം ദേതി. തസ്സ പരിവസന്തസ്സ അഞ്ഞോ ഭിക്ഖു ആഗച്ഛതി ബഹുസ്സുതോ ആഗതാഗമോ ധമ്മധരോ വിനയധരോ മാതികാധരോ പണ്ഡിതോ വിയത്തോ മേധാവീ ലജ്ജീ കുക്കുച്ചകോ സിക്ഖാകാമോ. സോ ഏവം വദേതി – ‘കിം അയം, ആവുസോ, ഭിക്ഖു ആപന്നോ? കിസ്സായം ഭിക്ഖു പരിവസതീ’തി? തേ ഏവം വദേന്തി – ‘അയം, ആവുസോ, ഭിക്ഖു ദ്വേ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജി ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നായോ; ഏകോ മാസോ നിബ്ബേമതികപ്പടിച്ഛന്നോ, ഏകോ മാസോ വേമതികപ്പടിച്ഛന്നോ. സോ സങ്ഘം ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ദ്വേമാസപരിവാസം യാചി. തസ്സ സങ്ഘോ ദ്വിന്നം ആപത്തീനം ദ്വേമാസപ്പടിച്ഛന്നാനം ദ്വേമാസപരിവാസം അദാസി. തായോ അയം, ആവുസോ, ഭിക്ഖു ആപന്നോ താസായം ഭിക്ഖു പരിവസതീ’തി. സോ ഏവം വദേതി – ‘യ്വായം, ആവുസോ, മാസോ നിബ്ബേമതികപ്പടിച്ഛന്നോ ധമ്മികം തസ്സ മാസസ്സ പരിവാസദാനം; ധമ്മത്താ രുഹതി. യോ ച ഖ്വായം, ആവുസോ, മാസോ വേമതികപ്പടിച്ഛന്നോ അധമ്മികം തസ്സ മാസസ്സ പരിവാസദാനം; അധമ്മത്താ ന രുഹതി. ഏകസ്സ, ആവുസോ, മാസസ്സ ഭിക്ഖു മാനത്താരഹോ’’തി.

സുദ്ധന്തപരിവാസോ

൧൫൬. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപന്നോ ഹോതി. സോ ആപത്തിപരിയന്തം ന ജാനാതി; രത്തിപരിയന്തം ന ജാനാതി; ആപത്തിപരിയന്തം നസ്സരതി, രത്തിപരിയന്തം നസ്സരതി; ആപത്തിപരിയന്തേ വേമതികോ, രത്തിപരിയന്തേ വേമതികോ. സോ ഭിക്ഖൂനം ആരോചേസി – ‘‘അഹം, ആവുസോ, സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം; ആപത്തിപരിയന്തം ന ജാനാമി, രത്തിപരിയന്തം ന ജാനാമി; ആപത്തിപരിയന്തം നസ്സരാമി, രത്തിപരിയന്തം നസ്സരാമി; ആപത്തിപരിയന്തേ വേമതികോ, രത്തിപരിയന്തേ വേമതികോ. കഥം നു ഖോ മയാ പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ തസ്സ ഭിക്ഖുനോ താസം ആപത്തീനം സുദ്ധന്തപരിവാസം ദേതു. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, ദാതബ്ബോ –

‘‘തേന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ സങ്ഘം ഉപസങ്കമിത്വാ…പേ… ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘അഹം, ഭന്തേ, സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം. ആപത്തിപരിയന്തം ന ജാനാമി, രത്തിപരിയന്തം ന ജാനാമി; ആപത്തിപരിയന്തം നസ്സരാമി, രത്തിപരിയന്തം നസ്സരാമി; ആപത്തിപരിയന്തേ വേമതികോ, രത്തിപരിയന്തേ വേമതികോ. സോഹം, ഭന്തേ, സങ്ഘം താസം ആപത്തീനം സുദ്ധന്തപരിവാസം യാചാമീ’തി. ദുതിയമ്പി യാചിതബ്ബോ. തതിയമ്പി യാചിതബ്ബോ. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

൧൫൭. ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമോ ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജി. ആപത്തിപരിയന്തം ന ജാനാതി, രത്തിപരിയന്തം ന ജാനാതി; ആപത്തിപരിയന്തം നസ്സരതി, രത്തിപരിയന്തം നസ്സരതി; ആപത്തിപരിയന്തേ വേമതികോ, രത്തിപരിയന്തേ വേമതികോ. സോ സങ്ഘം താസം ആപത്തീനം സുദ്ധന്തപരിവാസം യാചതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ താസം ആപത്തീനം സുദ്ധന്തപരിവാസം ദദേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമോ ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജി. ആപത്തിപരിയന്തം ന ജാനാതി, രത്തിപരിയന്തം ന ജാനാതി; ആപത്തിപരിയന്തം നസ്സരതി, രത്തിപരിയന്തം നസ്സരതി; ആപത്തിപരിയന്തേ വേമതികോ, രത്തിപരിയന്തേ വേമതികോ. സോ സങ്ഘം താസം ആപത്തീനം സുദ്ധന്തപരിവാസം യാചതി. സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ താസം ആപത്തീനം സുദ്ധന്തപരിവാസം ദേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ താസം ആപത്തീനം സുദ്ധന്തപരിവാസസ്സ ദാനം, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദുതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ… തതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ….

‘‘ദിന്നോ സങ്ഘേന ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ താസം ആപത്തീനം സുദ്ധന്തപരിവാസോ. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

൧൫൮. ‘‘ഏവം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, സുദ്ധന്തപരിവാസോ ദാതബ്ബോ; ഏവം പരിവാസോ ദാതബ്ബോ. കഥഞ്ച, ഭിക്ഖവേ, സുദ്ധന്തപരിവാസോ ദാതബ്ബോ? ആപത്തിപരിയന്തം ന ജാനാതി, രത്തിപരിയന്തം ന ജാനാതി; ആപത്തിപരിയന്തം നസ്സരതി, രത്തിപരിയന്തം നസ്സരതി; ആപത്തിപരിയന്തേ വേമതികോ, രത്തിപരിയന്തേ വേമതികോ – സുദ്ധന്തപരിവാസോ ദാതബ്ബോ.

‘‘ആപത്തിപരിയന്തം ജാനാതി, രത്തിപരിയന്തം ന ജാനാതി; ആപത്തിപരിയന്തം സരതി, രത്തിപരിയന്തം നസ്സരതി; ആപത്തിപരിയന്തേ നിബ്ബേമതികോ, രത്തിപരിയന്തേ വേമതികോ – സുദ്ധന്തപരിവാസോ ദാതബ്ബോ.

‘‘ആപത്തിപരിയന്തം ഏകച്ചം ജാനാതി, ഏകച്ചം ന ജാനാതി, രത്തിപരിയന്തം ന ജാനാതി; ആപത്തിപരിയന്തം ഏകച്ചം സരതി, ഏകച്ചം നസ്സരതി, രത്തിപരിയന്തം നസ്സരതി; ആപത്തിപരിയന്തേ ഏകച്ചേ വേമതികോ, ഏകച്ചേ നിബ്ബേമതികോ, രത്തിപരിയന്തേ വേമതികോ – സുദ്ധന്തപരിവാസോ ദാതബ്ബോ.

‘‘ആപത്തിപരിയന്തം ന ജാനാതി, രത്തിപരിയന്തം ഏകച്ചം ജാനാതി, ഏകച്ചം ന ജാനാതി; ആപത്തിപരിയന്തം നസ്സരതി, രത്തിപരിയന്തം ഏകച്ചം സരതി, ഏകച്ചം നസ്സരതി; ആപത്തിപരിയന്തേ വേമതികോ, രത്തിപരിയന്തേ ഏകച്ചേ വേമതികോ, ഏകച്ചേ നിബ്ബേമതികോ – സുദ്ധന്തപരിവാസോ ദാതബ്ബോ.

‘‘ആപത്തിപരിയന്തം ജാനാതി, രത്തിപരിയന്തം ഏകച്ചം ജാനാതി, ഏകച്ചം ന ജാനാതി; ആപത്തിപരിയന്തം സരതി, രത്തിപരിയന്തം ഏകച്ചം സരതി, ഏകച്ചം നസ്സരതി; ആപത്തിപരിയന്തേ നിബ്ബേമതികോ, രത്തിപരിയന്തേ ഏകച്ചേ വേമതികോ, ഏകച്ചേ നിബ്ബേമതികോ – സുദ്ധന്തപരിവാസോ ദാതബ്ബോ.

‘‘ആപത്തിപരിയന്തം ഏകച്ചം ജാനാതി, ഏകച്ചം ന ജാനാതി; രത്തിപരിയന്തം ഏകച്ചം ജാനാതി, ഏകച്ചം ന ജാനാതി; ആപത്തിപരിയന്തം ഏകച്ചം സരതി, ഏകച്ചം നസ്സരതി; രത്തിപരിയന്തം ഏകച്ചം സരതി, ഏകച്ചം നസ്സരതി; ആപത്തിപരിയന്തേ ഏകച്ചേ വേമതികോ, ഏകച്ചേ നിബ്ബേമതികോ; രത്തിപരിയന്തേ ഏകച്ചേ വേമതികോ, ഏകച്ചേ നിബ്ബേമതികോ – സുദ്ധന്തപരിവാസോ ദാതബ്ബോ. ഏവം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, സുദ്ധന്തപരിവാസോ ദാതബ്ബോ.

൧൫൯. ‘‘കഥഞ്ച, ഭിക്ഖവേ, പരിവാസോ ദാതബ്ബോ? ആപത്തിപരിയന്തം ജാനാതി, രത്തിപരിയന്തം ജാനാതി; ആപത്തിപരിയന്തം സരതി, രത്തിപരിയന്തം സരതി; ആപത്തിപരിയന്തേ നിബ്ബേമതികോ, രത്തിപരിയന്തേ നിബ്ബേമതികോ – പരിവാസോ ദാതബ്ബോ.

‘‘ആപത്തിപരിയന്തം ന ജാനാതി, രത്തിപരിയന്തം ജാനാതി; ആപത്തിപരിയന്തം നസ്സരതി, രത്തിപരിയന്തം സരതി, ആപത്തിപരിയന്തേ വേമതികോ, രത്തിപരിയന്തേ നിബ്ബേമതികോ – പരിവാസോ ദാതബ്ബോ.

‘‘ആപത്തിപരിയന്തം ഏകച്ചം ജാനാതി, ഏകച്ചം ന ജാനാതി, രത്തിപരിയന്തം ജാനാതി; ആപത്തിപരിയന്തം ഏകച്ചം സരതി, ഏകച്ചം നസ്സരതി, രത്തിപരിയന്തം സരതി; ആപത്തിപരിയന്തേ ഏകച്ചേ വേമതികോ, ഏകച്ചേ നിബ്ബേമതികോ, രത്തിപരിയന്തേ നിബ്ബേമതികോ – പരിവാസോ ദാതബ്ബോ. ഏവം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പരിവാസോ ദാതബ്ബോ.

പരിവാസോ നിട്ഠിതോ.

൩. ചത്താലീസകം

൧൬൦. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു പരിവസന്തോ വിബ്ഭമി. സോ പുന പച്ചാഗന്ത്വാ ഭിക്ഖൂ ഉപസമ്പദം യാചി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു പരിവസന്തോ വിബ്ഭമതി. വിബ്ഭന്തകസ്സ, ഭിക്ഖവേ, പരിവാസോ ന രുഹതി. സോ ചേ പുന ഉപസമ്പജ്ജതി, തസ്സ തദേവ പുരിമം പരിവാസദാനം. യോ പരിവാസോ ദിന്നോ സുദിന്നോ, യോ പരിവുത്ഥോ സുപരിവുത്ഥോ, അവസേസോ പരിവസിതബ്ബോ.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു പരിവസന്തോ സാമണേരോ ഹോതി. സാമണേരസ്സ, ഭിക്ഖവേ, പരിവാസോ ന രുഹതി. സോ ചേ പുന ഉപസമ്പജ്ജതി, തസ്സ തദേവ പുരിമം പരിവാസദാനം. യോ പരിവാസോ ദിന്നോ സുദിന്നോ, യോ പരിവുത്ഥോ സുപരിവുത്ഥോ, അവസേസോ പരിവസിതബ്ബോ.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു പരിവസന്തോ ഉമ്മത്തകോ ഹോതി. ഉമ്മത്തകസ്സ, ഭിക്ഖവേ, പരിവാസോ ന രുഹതി. സോ ചേ പുന അനുമ്മത്തകോ ഹോതി, തസ്സ തദേവ പുരിമം പരിവാസദാനം. യോ പരിവാസോ ദിന്നോ സുദിന്നോ, യോ പരിവുത്ഥോ സുപരിവുത്ഥോ, അവസേസോ പരിവസിതബ്ബോ.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു പരിവസന്തോ ഖിത്തചിത്തോ ഹോതി. ഖിത്തചിത്തസ്സ, ഭിക്ഖവേ, പരിവാസോ ന രുഹതി. സോ ചേ പുന അഖിത്തചിത്തോ ഹോതി, തസ്സ തദേവ പുരിമം പരിവാസദാനം. യോ പരിവാസോ ദിന്നോ സുദിന്നോ, യോ പുരിവുത്ഥോ സുപരിവുത്ഥോ, അവസേസോ പരിവസിതബ്ബോ.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു പരിവസന്തോ വേദനാട്ടോ ഹോതി. വേദനാട്ടസ്സ, ഭിക്ഖവേ, പരിവാസോ ന രുഹതി. സോ ചേ പുന അവേദനാട്ടോ ഹോതി, തസ്സ തദേവ പുരിമം പരിവാസദാനം. യോ പരിവാസോ ദിന്നോ സുദിന്നോ, യോ പരിവുത്ഥോ സുപരിവുത്ഥോ, അവസേസോ പരിവസിതബ്ബോ.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു പരിവസന്തോ, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖിപിയ്യതി [ഉക്ഖിപിയതി (സ്യാ.), ഉക്ഖിപീയതി (ക.)]. ഉക്ഖിത്തകസ്സ, ഭിക്ഖവേ, പരിവാസോ ന രുഹതി. സോ ചേ പുന ഓസാരിയ്യതി [ഓസാരിയതി (സ്യാ.), ഓസാരീയതി (ക.)], തസ്സ തദേവ പുരിമം പരിവാസദാനം. യോ പരിവാസോ ദിന്നോ സുദിന്നോ, യോ പരിവുത്ഥോ സുപരിവുത്ഥോ, അവസേസോ പരിവസിതബ്ബോ.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു പരിവസന്തോ, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖിപിയ്യതി. ഉക്ഖിത്തകസ്സ, ഭിക്ഖവേ, പരിവാസോ ന രുഹതി. സോ ചേ പുന ഓസാരിയ്യതി, തസ്സ തദേവ പുരിമം പരിവാസദാനം. യോ പരിവാസോ ദിന്നോ സുദിന്നോ, യോ പരിവുത്ഥോ സുപരിവുത്ഥോ, അവസേസോ പരിവസിതബ്ബോ.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു പരിവസന്തോ, പാപികായ ദിട്ഠിയാ, അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖിപിയ്യതി. ഉക്ഖിത്തകസ്സ, ഭിക്ഖവേ, പരിവാസോ ന രുഹതി. സോ ചേ പുന ഓസാരിയ്യതി, തസ്സ തദേവ പുരിമം പരിവാസദാനം. യോ പരിവാസോ ദിന്നോ സുദിന്നോ, യോ പരിവുത്ഥോ സുപരിവുത്ഥോ, അവസേസോ പരിവസിതബ്ബോ.

൧൬൧. ‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു മൂലായപടികസ്സനാരഹോ വിബ്ഭമതി. വിബ്ഭന്തകസ്സ, ഭിക്ഖവേ, മൂലായപടികസ്സനാ ന രുഹതി. സോ ചേ പുന ഉപസമ്പജ്ജതി, തസ്സ തദേവ പുരിമം പരിവാസദാനം. യോ പരിവാസോ ദിന്നോ സുദിന്നോ, യോ പരിവുത്ഥോ സുപരിവുത്ഥോ. സോ ഭിക്ഖു മൂലായ പടികസ്സിതബ്ബോ.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു മൂലായപടികസ്സനാരഹോ സാമണേരോ ഹോതി…പേ… ഉമ്മത്തകോ ഹോതി…പേ… ഖിത്തചിത്തോ ഹോതി…പേ… വേദനാട്ടോ ഹോതി…പേ… ആപത്തിയാ അദസ്സനേ ഉക്ഖിപിയ്യതി…പേ… ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ ഉക്ഖിപിയ്യതി…പേ… പാപികായ ദിട്ഠിയാ, അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖിപിയ്യതി. ഉക്ഖിത്തകസ്സ, ഭിക്ഖവേ, മൂലായപടികസ്സനാ ന രുഹതി. സോ ചേ പുന ഓസാരിയ്യതി, തസ്സ തദേവ പുരിമം പരിവാസദാനം. യോ പരിവാസോ ദിന്നോ സുദിന്നോ, യോ പരിവുത്ഥോ സുപരിവുത്ഥോ. സോ ഭിക്ഖു മൂലായ പടികസ്സിതബ്ബോ.

൧൬൨. ‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു മാനത്താരഹോ വിബ്ഭമതി. വിബ്ഭന്തകസ്സ, ഭിക്ഖവേ, മാനത്തദാനം ന രുഹതി. സോ ചേ പുന ഉപസമ്പജ്ജതി, തസ്സ തദേവ പുരിമം പരിവാസദാനം. യോ പരിവാസോ ദിന്നോ സുദിന്നോ, യോ പരിവുത്ഥോ സുപരിവുത്ഥോ. തസ്സ ഭിക്ഖുനോ മാനത്തം ദാതബ്ബം.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു മാനത്താരഹോ സാമണേരോ ഹോതി…പേ… ഉമ്മത്തകോ ഹോതി…പേ… ഖിത്തചിത്തോ ഹോതി…പേ… വേദനാട്ടോ ഹോതി…പേ… ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖിപിയ്യതി…പേ… ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖിപിയ്യതി…പേ… പാപികായ ദിട്ഠിയാ, അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖിപിയ്യതി. ഉക്ഖിത്തകസ്സ, ഭിക്ഖവേ, മാനത്തദാനം ന രുഹതി. സോ ചേ പുന ഓസാരിയ്യതി, തസ്സ തദേവ പുരിമം പരിവാസദാനം. യോ പരിവാസോ ദിന്നോ സുദിന്നോ, യോ പരിവുത്ഥോ സുപരിവുത്ഥോ. തസ്സ ഭിക്ഖുനോ മാനത്തം ദാതബ്ബം.

൧൬൩. ‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു മാനത്തം ചരന്തോ വിബ്ഭമതി. വിബ്ഭന്തകസ്സ, ഭിക്ഖവേ, മാനത്തചരിയാ ന രുഹതി. സോ ചേ പുന ഉപസമ്പജ്ജതി തസ്സ തദേവ പുരിമം പരിവാസദാനം. യോ പരിവാസോ ദിന്നോ സുദിന്നോ, യോ പരിവുത്ഥോ സുപരിവുത്ഥോ; യം മാനത്തം ദിന്നം സുദിന്നം, യം മാനത്തം ചിണ്ണം സുചിണ്ണം, അവസേസം ചരിതബ്ബം.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു മാനത്തം ചരന്തോ സാമണേരോ ഹോതി…പേ… ഉമ്മത്തകോ ഹോതി…പേ… ഖിത്തചിത്തോ ഹോതി…പേ… വേദനാട്ടോ ഹോതി…പേ… ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖിപിയ്യതി…പേ… ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖിപിയ്യതി…പേ… പാപികായ ദിട്ഠിയാ, അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖിപിയ്യതി. ഉക്ഖിത്തകസ്സ, ഭിക്ഖവേ, മാനത്തചരിയാ ന രുഹതി. സോ ചേ പുന ഓസാരിയ്യതി, തസ്സ തദേവ പുരിമം പരിവാസദാനം. യോ പരിവാസോ ദിന്നോ സുദിന്നോ, യോ പുരിവുത്ഥോ സുപരിവുത്ഥോ; യം മാനത്തം ദിന്നം സുദിന്നം, യം മാനത്തം ചിണ്ണം സുചിണ്ണം, അവസേസം ചരിതബ്ബം.

൧൬൪. ‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു അബ്ഭാനാരഹോ വിബ്ഭമതി. വിബ്ഭന്തകസ്സ, ഭിക്ഖവേ, അബ്ഭാനം ന രുഹതി. സോ ചേ പുന ഉപസമ്പജ്ജതി, തസ്സ തദേവ പുരിമം പരിവാസദാനം. യോ പരിവാസോ ദിന്നോ സുദിന്നോ, യോ പരിവുത്ഥോ സുപരിവുത്ഥോ; യം മാനത്തം ദിന്നം സുദിന്നം, യം മാനത്തം ചിണ്ണം സുചിണ്ണം. സോ ഭിക്ഖു അബ്ഭേതബ്ബോ.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു അബ്ഭാനാരഹോ സാമണേരോ ഹോതി…പേ… ഉമ്മത്തകോ ഹോതി…പേ…

ഖിത്തചിത്തോ ഹോതി…പേ… വേദനാട്ടോ ഹോതി…പേ… ആപത്തിയാ അദസ്സനേ, ഉക്ഖിപിയ്യതി…പേ… ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ, ഉക്ഖിപിയ്യതി…പേ… പാപികായ ദിട്ഠിയാ, അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ, ഉക്ഖിപിയ്യതി. ഉക്ഖിത്തകസ്സ, ഭിക്ഖവേ, അബ്ഭാനം ന രുഹതി. സോ ചേ പുന ഓസാരിയ്യതി, തസ്സ തദേവ പുരിമം പരിവാസദാനം. യോ പരിവാസോ ദിന്നോ സുദിന്നോ, യോ പരിവുത്ഥോ സുപരിവുത്ഥോ; യം മാനത്തം ദിന്നം സുദിന്നം, യം മാനത്തം ചിണ്ണം സുചിണ്ണം. സോ ഭിക്ഖു അബ്ഭേതബ്ബോ.

ചത്താലീസകം സമത്തം.

൪. ഛത്തിംസകം

൧൬൫. ‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി പരിമാണാ [പരിമാണായോ (സീ. സ്യാ.)] അപ്പടിച്ഛന്നായോ. സോ ഭിക്ഖു മൂലായ പടികസ്സിതബ്ബോ.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി പരിമാണാ പടിച്ഛന്നായോ. സോ ഭിക്ഖു മൂലായ പടികസ്സിതബ്ബോ. യഥാപടിച്ഛന്നാനഞ്ചസ്സ ആപത്തീനം പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസോ ദാതബ്ബോ.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി പരിമാണാ പടിച്ഛന്നായോപി അപ്പടിച്ഛന്നായോപി. സോ ഭിക്ഖു മൂലായ പടികസ്സിതബ്ബോ. യഥാപടിച്ഛന്നാനഞ്ചസ്സ ആപത്തീനം പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസോ ദാതബ്ബോ.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി അപരിമാണാ [അപരിമാണായോ (സീ. സ്യാ.)] അപ്പടിച്ഛന്നായോ…പേ… അപരിമാണാ പടിച്ഛന്നായോ…പേ… അപരിമാണാ പടിച്ഛന്നായോപി അപ്പടിച്ഛന്നായോപി…പേ… പരിമാണായോപി അപരിമാണായോപി അപ്പടിച്ഛന്നായോ…പേ… പരിമാണായോപി അപരിമാണായോപി പടിച്ഛന്നായോ…പേ… പരിമാണായോപി അപരിമാണായോപി പടിച്ഛന്നായോപി അപ്പടിച്ഛന്നായോപി. സോ ഭിക്ഖു മൂലായ പടികസ്സിതബ്ബോ. യഥാപടിച്ഛന്നാനഞ്ചസ്സ ആപത്തീനം പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസോ ദാതബ്ബോ.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു മാനത്താരഹോ…പേ… മാനത്തം ചരന്തോ…പേ… (യഥാപരിവാസം തഥാ വിത്ഥാരേതബ്ബം) അബ്ഭാനാരഹോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി പരിമാണാ അപ്പടിച്ഛന്നായോ…പേ… പരിമാണാ പടിച്ഛന്നായോ…പേ… പരിമാണാ പടിച്ഛന്നായോപി അപ്പടിച്ഛന്നായോപി…പേ… അപരിമാണാ അപ്പടിച്ഛന്നായോ…പേ… അപരിമാണാ പടിച്ഛന്നായോ…പേ… അപരിമാണാ പടിച്ഛന്നായോപി അപ്പടിച്ഛന്നായോപി…പേ… പരിമാണായോപി അപരിമാണായോപി അപ്പടിച്ഛന്നായോ…പേ… പരിമാണായോപി അപരിമാണായോപി പടിച്ഛന്നായോ…പേ… പരിമാണായോപി അപരിമാണായോപി പടിച്ഛന്നായോപി അപ്പടിച്ഛന്നായോപി. സോ ഭിക്ഖു മൂലായ പടികസ്സിതബ്ബോ. യഥാപടിച്ഛന്നാനഞ്ചസ്സ ആപത്തീനം പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസോ ദാതബ്ബോ.

ഛത്തിംസകം സമത്തം.

൫. മാനത്തസതകം

൧൬൬. ‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിത്വാ അപ്പടിച്ഛാദേത്വാ വിബ്ഭമതി. സോ പുന [സോ ചേ പുന (ക.)] ഉപസമ്പന്നോ താ ആപത്തിയോ നച്ഛാദേതി. തസ്സ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനോ മാനത്തം ദാതബ്ബം.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിത്വാ അപ്പടിച്ഛാദേത്വാ വിബ്ഭമതി. സോ പുന ഉപസമ്പന്നോ താ ആപത്തിയോ ഛാദേതി. തസ്സ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനോ പച്ഛിമസ്മിം ആപത്തിക്ഖന്ധേ യഥാപടിച്ഛന്നേ പരിവാസം ദത്വാ മാനത്തം ദാതബ്ബം.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിത്വാ പടിച്ഛാദേത്വാ വിബ്ഭമതി. സോ പുന ഉപസമ്പന്നോ താ ആപത്തിയോ നച്ഛാദേതി. തസ്സ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനോ പുരിമസ്മിം ആപത്തിക്ഖന്ധേ യഥാപടിച്ഛന്നേ പരിവാസം ദത്വാ മാനത്തം ദാതബ്ബം.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിത്വാ പടിച്ഛാദേത്വാ വിബ്ഭമതി. സോ പുന ഉപസമ്പന്നോ താ ആപത്തിയോ ഛാദേതി. തസ്സ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനോ പുരിമസ്മിഞ്ച പച്ഛിമസ്മിഞ്ച ആപത്തിക്ഖന്ധേ യഥാപടിച്ഛന്നേ പരിവാസം ദത്വാ മാനത്തം ദാതബ്ബം.

൧൬൭. ‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി. തസ്സ ഹോന്തി ആപത്തിയോ പടിച്ഛന്നായോപി അപ്പടിച്ഛന്നായോപി. സോ വിബ്ഭമിത്വാ പുന ഉപസമ്പന്നോ യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ നച്ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ നച്ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ നച്ഛാദേതി. തസ്സ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനോ പുരിമസ്മിം ആപത്തിക്ഖന്ധേ യഥാപടിച്ഛന്നേ പരിവാസം ദത്വാ മാനത്തം ദാതബ്ബം.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി. തസ്സ ഹോന്തി ആപത്തിയോ പടിച്ഛന്നായോപി അപ്പടിച്ഛന്നായോപി. സോ വിബ്ഭമിത്വാ പുന ഉപസമ്പന്നോ യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ നച്ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ നച്ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ ഛാദേതി. തസ്സ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനോ പുരിമസ്മിഞ്ച പച്ഛിമസ്മിഞ്ച ആപത്തിക്ഖന്ധേ യഥാപടിച്ഛന്നേ പരിവാസം ദത്വാ മാനത്തം ദാതബ്ബം.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി. തസ്സ ഹോന്തി ആപത്തിയോ പടിച്ഛന്നായോപി അപ്പടിച്ഛന്നായോപി. സോ വിബ്ഭമിത്വാ പുന ഉപസമ്പന്നോ യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ നച്ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ നച്ഛാദേതി. തസ്സ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനോ പുരിമസ്മിഞ്ച പച്ഛിമസ്മിഞ്ച ആപത്തിക്ഖന്ധേ യഥാപടിച്ഛന്നേ പരിവാസം ദത്വാ മാനത്തം ദാതബ്ബം.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി. തസ്സ ഹോന്തി ആപത്തിയോ പടിച്ഛന്നായോപി അപ്പടിച്ഛന്നായോപി. സോ വിബ്ഭമിത്വാ പുന ഉപസമ്പന്നോ യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ നച്ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ ഛാദേതി. തസ്സ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനോ പുരിമസ്മിഞ്ച പച്ഛിമസ്മിഞ്ച ആപത്തിക്ഖന്ധേ യഥാപടിച്ഛന്നേ പരിവാസം ദത്വാ മാനത്തം ദാതബ്ബം.

൧൬൮. ‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി. ഏകച്ചാ ആപത്തിയോ ജാനാതി, ഏകച്ചാ ആപത്തിയോ ന ജാനാതി. യാ ആപത്തിയോ ജാനാതി താ ആപത്തിയോ ഛാദേതി. യാ ആപത്തിയോ ന ജാനാതി താ ആപത്തിയോ നച്ഛാദേതി. സോ വിബ്ഭമിത്വാ പുന ഉപസമ്പന്നോ യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ ജാനിത്വാ ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ ജാനിത്വാ നച്ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ അജാനിത്വാ നച്ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ ജാനിത്വാ നച്ഛാദേതി. തസ്സ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനോ പുരിമസ്മിം ആപത്തിക്ഖന്ധേ യഥാപടിച്ഛന്നേ പരിവാസം ദത്വാ മാനത്തം ദാതബ്ബം.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി. ഏകച്ചാ ആപത്തിയോ ജാനാതി, ഏകച്ചാ ആപത്തിയോ ന ജാനാതി. യാ ആപത്തിയോ ജാനാതി താ ആപത്തിയോ ഛാദേതി. യാ ആപത്തിയോ ന ജാനാതി താ ആപത്തിയോ നച്ഛാദേതി. സോ വിബ്ഭമിത്വാ പുന ഉപസമ്പന്നോ യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ ജാനിത്വാ ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ ജാനിത്വാ നച്ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ അജാനിത്വാ നച്ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ ജാനിത്വാ ഛാദേതി. തസ്സ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനോ പുരിമസ്മിഞ്ച പച്ഛിമസ്മിഞ്ച ആപത്തിക്ഖന്ധേ യഥാപടിച്ഛന്നേ പരിവാസം ദത്വാ മാനത്തം ദാതബ്ബം.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി. ഏകച്ചാ ആപത്തിയോ ജാനാതി, ഏകച്ചാ ആപത്തിയോ ന ജാനാതി. യാ ആപത്തിയോ ജാനാതി താ ആപത്തിയോ ഛാദേതി. യാ ആപത്തിയോ ന ജാനാതി താ ആപത്തിയോ നച്ഛാദേതി. സോ വിബ്ഭമിത്വാ പുന ഉപസമ്പന്നോ യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ ജാനിത്വാ ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ ജാനിത്വാ ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ അജാനിത്വാ നച്ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ ജാനിത്വാ നച്ഛാദേതി. തസ്സ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനോ പുരിമസ്മിഞ്ച പച്ഛിമസ്മിഞ്ച ആപത്തിക്ഖന്ധേ യഥാപടിച്ഛന്നേ പരിവാസം ദത്വാ മാനത്തം ദാതബ്ബം.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി. ഏകച്ചാ ആപത്തിയോ ജാനാതി, ഏകച്ചാ ആപത്തിയോ ന ജാനാതി. യാ ആപത്തിയോ ജാനാതി താ ആപത്തിയോ ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ ന ജാനാതി താ ആപത്തിയോ നച്ഛാദേതി. സോ വിബ്ഭമിത്വാ പുന ഉപസമ്പന്നോ യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ ജാനിത്വാ ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ ജാനിത്വാ ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ അജാനിത്വാ നച്ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ ജാനിത്വാ ഛാദേതി. തസ്സ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനോ പുരിമസ്മിഞ്ച പച്ഛിമസ്മിഞ്ച ആപത്തിക്ഖന്ധേ യഥാപടിച്ഛന്നേ പരിവാസം ദത്വാ മാനത്തം ദാതബ്ബം.

൧൬൯. ‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി. ഏകച്ചാ ആപത്തിയോ സരതി, ഏകച്ചാ ആപത്തിയോ നസ്സരതി. യാ ആപത്തിയോ സരതി താ ആപത്തിയോ ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ നസ്സരതി താ ആപത്തിയോ നച്ഛാദേതി. സോ വിബ്ഭമിത്വാ പുന ഉപസമ്പന്നോ യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ സരിത്വാ ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ സരിത്വാ നച്ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ അസ്സരിത്വാ നച്ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ സരിത്വാ നച്ഛാദേതി. തസ്സ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനോ പുരിമസ്മിം ആപത്തിക്ഖന്ധേ യഥാപടിച്ഛന്നേ പരിവാസം ദത്വാ മാനത്തം ദാതബ്ബം.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി. ഏകച്ചാ ആപത്തിയോ സരതി, ഏകച്ചാ ആപത്തിയോ നസ്സരതി. യാ ആപത്തിയോ സരതി താ ആപത്തിയോ ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ നസ്സരതി താ ആപത്തിയോ നച്ഛാദേതി. സോ വിബ്ഭമിത്വാ പുന ഉപസമ്പന്നോ യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ സരിത്വാ ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ സരിത്വാ നച്ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ അസ്സരിത്വാ നച്ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ സരിത്വാ ഛാദേതി. തസ്സ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനോ പുരിമസ്മിഞ്ച പച്ഛിമസ്മിഞ്ച ആപത്തിക്ഖന്ധേ യഥാപടിച്ഛന്നേ പരിവാസം ദത്വാ മാനത്തം ദാതബ്ബം.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി. ഏകച്ചാ ആപത്തിയോ സരതി, ഏകച്ചാ ആപത്തിയോ നസ്സരതി. യാ ആപത്തിയോ സരതി താ ആപത്തിയോ ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ നസ്സരതി താ ആപത്തിയോ നച്ഛാദേതി. സോ വിബ്ഭമിത്വാ പുന ഉപസമ്പന്നോ യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ സരിത്വാ ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ സരിത്വാ ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ അസ്സരിത്വാ നച്ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ സരിത്വാ നച്ഛാദേതി. തസ്സ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനോ പുരിമസ്മിഞ്ച പച്ഛിമസ്മിഞ്ച ആപത്തിക്ഖന്ധേ യഥാപടിച്ഛന്നേ പരിവാസം ദത്വാ മാനത്തം ദാതബ്ബം.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി. ഏകച്ചാ ആപത്തിയോ സരതി, ഏകച്ചാ ആപത്തിയോ നസ്സരതി. യാ ആപത്തിയോ സരതി താ ആപത്തിയോ ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ നസ്സരതി താ ആപത്തിയോ നച്ഛാദേതി. സോ വിബ്ഭമിത്വാ പുന ഉപസമ്പന്നോ യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ സരിത്വാ ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ സരിത്വാ ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ അസ്സരിത്വാ നച്ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ സരിത്വാ ഛാദേതി. തസ്സ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനോ പുരിമസ്മിഞ്ച പച്ഛിമസ്മിഞ്ച ആപത്തിക്ഖന്ധേ യഥാപടിച്ഛന്നേ പരിവാസം ദത്വാ മാനത്തം ദാതബ്ബം.

൧൭൦. ‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി. ഏകച്ചാസു ആപത്തീസു നിബ്ബേമതികോ, ഏകച്ചാസു ആപത്തീസു വേമതികോ. യാസു ആപത്തീസു നിബ്ബേമതികോ താ ആപത്തിയോ ഛാദേതി; യാസു ആപത്തീസു വേമതികോ താ ആപത്തിയോ നച്ഛാദേതി. സോ വിബ്ഭമിത്വാ പുന ഉപസമ്പന്നോ യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ നിബ്ബേമതികോ ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ നിബ്ബേമതികോ നച്ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ വേമതികോ നച്ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ നിബ്ബേമതികോ നച്ഛാദേതി. തസ്സ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനോ പുരിമസ്മിം ആപത്തിക്ഖന്ധേ യഥാപടിച്ഛന്നേ പരിവാസം ദത്വാ മാനത്തം ദാതബ്ബം.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി. ഏകച്ചാസു ആപത്തീസു നിബ്ബേമതികോ, ഏകച്ചാസു ആപത്തീസു വേമതികോ. യാസു ആപത്തീസു നിബ്ബേമതികോ താ ആപത്തിയോ ഛാദേതി; യാസു ആപത്തീസു വേമതികോ താ ആപത്തിയോ നച്ഛാദേതി. സോ വിബ്ഭമിത്വാ പുന ഉപസമ്പന്നോ യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ നിബ്ബേമതികോ ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ നിബ്ബേമതികോ നച്ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ വേമതികോ നച്ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ നിബ്ബേമതികോ ഛാദേതി. തസ്സ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനോ പുരിമസ്മിഞ്ച പച്ഛിമസ്മിഞ്ച ആപത്തിക്ഖന്ധേ യഥാപടിച്ഛന്നേ പരിവാസം ദത്വാ മാനത്തം ദാതബ്ബം.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി. ഏകച്ചാസു ആപത്തീസു നിബ്ബേമതികോ, ഏകച്ചാസു ആപത്തീസു വേമതികോ. യാസു ആപത്തീസു നിബ്ബേമതികോ താ ആപത്തിയോ ഛാദേതി; യാസു ആപത്തീസു വേമതികോ താ ആപത്തിയോ നച്ഛാദേതി. സോ വിബ്ഭമിത്വാ പുന ഉപസമ്പന്നോ യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ നിബ്ബേമതികോ ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ നിബ്ബേമതികോ ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ വേമതികോ നച്ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ നിബ്ബേമതികോ നച്ഛാദേതി. തസ്സ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനോ പുരിമസ്മിഞ്ച പച്ഛിമസ്മിഞ്ച ആപത്തിക്ഖന്ധേ യഥാപടിച്ഛന്നേ പരിവാസം ദത്വാ മാനത്തം ദാതബ്ബം.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി. ഏകച്ചാസു ആപത്തീസു നിബ്ബേമതികോ, ഏകച്ചാസു ആപത്തീസു വേമതികോ. യാസു ആപത്തീസു നിബ്ബേമതികോ താ ആപത്തിയോ ഛാദേതി; യാസു ആപത്തീസു വേമതികോ താ ആപത്തിയോ നച്ഛാദേതി. സോ വിബ്ഭമിത്വാ പുന ഉപസമ്പന്നോ യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ നിബ്ബേമതികോ ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ നിബ്ബേമതികോ ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ വേമതികോ നച്ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ നിബ്ബേമതികോ ഛാദേതി. തസ്സ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനോ പുരിമസ്മിഞ്ച പച്ഛിമസ്മിഞ്ച ആപത്തിക്ഖന്ധേ യഥാപടിച്ഛന്നേ പരിവാസം ദത്വാ മാനത്തം ദാതബ്ബം.

൧൭൧. ‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിത്വാ അപ്പടിച്ഛാദേത്വാ സാമണേരോ ഹോതി…പേ… ഉമ്മത്തകോ ഹോതി…പേ… ഖിത്തചിത്തോ ഹോതി…പേ… (യഥാ ഹേട്ഠാ തഥാ വിത്ഥാരേതബ്ബം) വേദനാട്ടോ ഹോതി…പേ… തസ്സ ഹോന്തി ആപത്തിയോ പടിച്ഛന്നായോപി അപ്പടിച്ഛന്നായോപി…പേ… ഏകച്ചാ ആപത്തിയോ ജാനാതി, ഏകച്ചാ ആപത്തിയോ ന ജാനാതി…പേ… ഏകച്ചാ ആപത്തിയോ സരതി, ഏകച്ചാ ആപത്തിയോ നസ്സരതി…പേ… ഏകച്ചാസു ആപത്തീസു നിബ്ബേമതികോ, ഏകച്ചാസു ആപത്തീസു വേമതികോ. യാസു ആപത്തീസു നിബ്ബേമതികോ താ ആപത്തിയോ ഛാദേതി; യാസു ആപത്തീസു വേമതികോ താ ആപത്തിയോ നച്ഛാദേതി. സോ വേദനാട്ടോ ഹോതി. സോ പുന അവേദനാട്ടോ ഹുത്വാ യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ നിബ്ബേമതികോ ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ നിബ്ബേമതികോ നച്ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ വേമതികോ നച്ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ നിബ്ബേമതികോ നച്ഛാദേതി…പേ… യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ നിബ്ബേമതികോ ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ നിബ്ബേമതികോ നച്ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ വേമതികോ നച്ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ നിബ്ബേമതികോ ഛാദേതി…പേ… യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ നിബ്ബേമതികോ ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ നിബ്ബേമതികോ ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ വേമതികോ നച്ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ നിബ്ബേമതികോ നച്ഛാദേതി…പേ… യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ നിബ്ബേമതികോ ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ നിബ്ബേമതികോ ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ വേമതികോ നച്ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ നിബ്ബേമതികോ ഛാദേതി. തസ്സ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനോ പുരിമസ്മിഞ്ച പച്ഛിമസ്മിഞ്ച ആപത്തിക്ഖന്ധേ യഥാപടിച്ഛന്നേ പരിവാസം ദത്വാ മാനത്തം ദാതബ്ബം.

മാനത്തസതം നിട്ഠിതം.

൬. സമൂലായസമോധാനപരിവാസചതുസ്സതം

൧൭൨. ‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിത്വാ അപ്പടിച്ഛാദേത്വാ വിബ്ഭമതി. സോ പുന ഉപസമ്പന്നോ താ ആപത്തിയോ നച്ഛാദേതി. സോ ഭിക്ഖു മൂലായ പടികസ്സിതബ്ബോ.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിത്വാ അപ്പടിച്ഛാദേത്വാ വിബ്ഭമതി. സോ പുന ഉപസമ്പന്നോ താ ആപത്തിയോ ഛാദേതി. സോ ഭിക്ഖു മൂലായ പടികസ്സിതബ്ബോ. യഥാപടിച്ഛന്നാനഞ്ചസ്സ ആപത്തീനം പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസോ ദാതബ്ബോ.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിത്വാ പടിച്ഛാദേത്വാ വിബ്ഭമതി. സോ പുന ഉപസമ്പന്നോ താ ആപത്തിയോ നച്ഛാദേതി. സോ ഭിക്ഖു മൂലായ പടികസ്സിതബ്ബോ. യഥാപടിച്ഛന്നാനഞ്ചസ്സ ആപത്തീനം പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസോ ദാതബ്ബോ.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിത്വാ പടിച്ഛാദേത്വാ വിബ്ഭമതി. സോ പുന ഉപസമ്പന്നോ താ ആപത്തിയോ ഛാദേതി. സോ ഭിക്ഖു മൂലായ പടികസ്സിതബ്ബോ. യഥാപടിച്ഛന്നാനഞ്ചസ്സ ആപത്തീനം പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസോ ദാതബ്ബോ.

൧൭൩. ‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി. തസ്സ ഹോന്തി ആപത്തിയോ പടിച്ഛന്നായോപി അപ്പടിച്ഛന്നായോപി. സോ വിബ്ഭമിത്വാ പുന ഉപസമ്പന്നോ യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ നച്ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ നച്ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ നച്ഛാദേതി. സോ ഭിക്ഖു മൂലായ പടികസ്സിതബ്ബോ. യഥാപടിച്ഛന്നാനഞ്ചസ്സ ആപത്തീനം പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസോ ദാതബ്ബോ.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി. തസ്സ ഹോന്തി ആപത്തിയോ പടിച്ഛന്നായോപി അപ്പടിച്ഛന്നായോപി. സോ വിബ്ഭമിത്വാ പുന ഉപസമ്പന്നോ യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ നച്ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ നച്ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ ഛാദേതി. സോ ഭിക്ഖു മൂലായ പടികസ്സിതബ്ബോ. യഥാപടിച്ഛന്നാനഞ്ചസ്സ ആപത്തീനം പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസോ ദാതബ്ബോ.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി. തസ്സ ഹോന്തി ആപത്തിയോ പടിച്ഛന്നായോപി അപ്പടിച്ഛന്നായോപി. സോ വിബ്ഭമിത്വാ പുന ഉപസമ്പന്നോ യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ നച്ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ നച്ഛാദേതി. സോ ഭിക്ഖു മൂലായ പടികസ്സിതബ്ബോ. യഥാപടിച്ഛന്നാനഞ്ചസ്സ ആപത്തീനം പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസോ ദാതബ്ബോ.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി. തസ്സ ഹോന്തി ആപത്തിയോ പടിച്ഛന്നായോപി അപ്പടിച്ഛന്നായോപി. സോ വിബ്ഭമിത്വാ പുന ഉപസമ്പന്നോ യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ നച്ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ ഛാദേതി. സോ ഭിക്ഖു മൂലായ പടികസ്സിതബ്ബോ. യഥാപടിച്ഛന്നാനഞ്ചസ്സ ആപത്തീനം പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസോ ദാതബ്ബോ.

൧൭൪. ‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി. ഏകച്ചാ ആപത്തിയോ ജാനാതി, ഏകച്ചാ ആപത്തിയോ ന ജാനാതി. യാ ആപത്തിയോ ജാനാതി താ ആപത്തിയോ ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ ന ജാനാതി താ ആപത്തിയോ നച്ഛാദേതി. സോ വിബ്ഭമിത്വാ പുന ഉപസമ്പന്നോ യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ ജാനിത്വാ ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ ജാനിത്വാ നച്ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ അജാനിത്വാ നച്ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ ജാനിത്വാ നച്ഛാദേതി. സോ ഭിക്ഖു മൂലായ പടികസ്സിതബ്ബോ. യഥാപടിച്ഛന്നാനഞ്ചസ്സ ആപത്തീനം പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസോ ദാതബ്ബോ.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി. ഏകച്ചാ ആപത്തിയോ ജാനാതി, ഏകച്ചാ ആപത്തിയോ ന ജാനാതി. യാ ആപത്തിയോ ജാനാതി താ ആപത്തിയോ ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ ന ജാനാതി താ ആപത്തിയോ നച്ഛാദേതി. സോ വിബ്ഭമിത്വാ പുന ഉപസമ്പന്നോ യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ ജാനിത്വാ ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ ജാനിത്വാ നച്ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ അജാനിത്വാ നച്ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ ജാനിത്വാ ഛാദേതി. സോ ഭിക്ഖു മൂലായ പടികസ്സിതബ്ബോ. യഥാപടിച്ഛന്നാനഞ്ചസ്സ ആപത്തീനം പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസോ ദാതബ്ബോ.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി. ഏകച്ചാ ആപത്തിയോ ജാനാതി, ഏകച്ചാ ആപത്തിയോ ന ജാനാതി. യാ ആപത്തിയോ ജാനാതി താ ആപത്തിയോ ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ ന ജാനാതി താ ആപത്തിയോ നച്ഛാദേതി. സോ വിബ്ഭമിത്വാ പുന ഉപസമ്പന്നോ യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ ജാനിത്വാ ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ ജാനിത്വാ ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ അജാനിത്വാ നച്ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ ജാനിത്വാ നച്ഛാദേതി. സോ ഭിക്ഖു മൂലായ പടികസ്സിതബ്ബോ. യഥാപടിച്ഛന്നാനഞ്ചസ്സ ആപത്തീനം പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസോ ദാതബ്ബോ.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി. ഏകച്ചാ ആപത്തിയോ ജാനാതി, ഏകച്ചാ ആപത്തിയോ ന ജാനാതി. യാ ആപത്തിയോ ജാനാതി താ ആപത്തിയോ ഛാദേതി, യാ ആപത്തിയോ ന ജാനാതി താ ആപത്തിയോ നച്ഛാദേതി. സോ വിബ്ഭമിത്വാ പുന ഉപസമ്പന്നോ യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ ജാനിത്വാ ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ ജാനിത്വാ ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ അജാനിത്വാ നച്ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ ജാനിത്വാ ഛാദേതി. സോ ഭിക്ഖു മൂലായ പടികസ്സിതബ്ബോ. യഥാപടിച്ഛന്നാനഞ്ചസ്സ ആപത്തീനം പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസോ ദാതബ്ബോ.

൧൭൫. ‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി. ഏകച്ചാ ആപത്തിയോ സരതി, ഏകച്ചാ ആപത്തിയോ നസ്സരതി. യാ ആപത്തിയോ സരതി താ ആപത്തിയോ ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ നസ്സരതി താ ആപത്തിയോ നച്ഛാദേതി. സോ വിബ്ഭമിത്വാ പുന ഉപസമ്പന്നോ യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ സരിത്വാ ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ സരിത്വാ നച്ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ അസ്സരിത്വാ നച്ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ സരിത്വാ നച്ഛാദേതി. സോ ഭിക്ഖു മൂലായ പടികസ്സിതബ്ബോ. യഥാപടിച്ഛന്നാനഞ്ചസ്സ ആപത്തീനം പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസോ ദാതബ്ബോ.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി. ഏകച്ചാ ആപത്തിയോ സരതി, ഏകച്ചാ ആപത്തിയോ നസ്സരതി. യാ ആപത്തിയോ സരതി താ ആപത്തിയോ ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ നസ്സരതി താ ആപത്തിയോ നച്ഛാദേതി. സോ വിബ്ഭമിത്വാ പുന ഉപസമ്പന്നോ യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ സരിത്വാ ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ സരിത്വാ നച്ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ അസ്സരിത്വാ നച്ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ സരിത്വാ ഛാദേതി. സോ ഭിക്ഖു മൂലായ പടികസ്സിതബ്ബോ. യഥാപടിച്ഛന്നാനഞ്ചസ്സ ആപത്തീനം പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസോ ദാതബ്ബോ.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി. ഏകച്ചാ ആപത്തിയോ സരതി, ഏകച്ചാ ആപത്തിയോ നസ്സരതി. യാ ആപത്തിയോ സരതി താ ആപത്തിയോ ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ നസ്സരതി താ ആപത്തിയോ നച്ഛാദേതി. സോ വിബ്ഭമിത്വാ പുന ഉപസമ്പന്നോ യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ സരിത്വാ ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ സരിത്വാ ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ അസ്സരിത്വാ നച്ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ സരിത്വാ നച്ഛാദേതി. സോ ഭിക്ഖു മൂലായ പടികസ്സിതബ്ബോ. യഥാപടിച്ഛന്നാനഞ്ചസ്സ ആപത്തീനം പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസോ ദാതബ്ബോ.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി. ഏകച്ചാ ആപത്തിയോ സരതി, ഏകച്ചാ ആപത്തിയോ നസ്സരതി. യാ ആപത്തിയോ സരതി താ ആപത്തിയോ ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ നസ്സരതി താ ആപത്തിയോ നച്ഛാദേതി. സോ വിബ്ഭമിത്വാ പുന ഉപസമ്പന്നോ യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ സരിത്വാ ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ സരിത്വാ ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ അസ്സരിത്വാ നച്ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ സരിത്വാ ഛാദേതി. സോ ഭിക്ഖു മൂലായ പടികസ്സിതബ്ബോ. യഥാപടിച്ഛന്നാനഞ്ചസ്സ ആപത്തീനം പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസോ ദാതബ്ബോ.

൧൭൬. ‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി. ഏകച്ചാസു ആപത്തീസു നിബ്ബേമതികോ, ഏകച്ചാസു ആപത്തീസു വേമതികോ. യാസു ആപത്തീസു നിബ്ബേമതികോ താ ആപത്തിയോ ഛാദേതി; യാസു ആപത്തീസു വേമതികോ താ ആപത്തിയോ നച്ഛാദേതി. സോ വിബ്ഭമിത്വാ പുന ഉപസമ്പന്നോ യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ നിബ്ബേമതികോ ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ നിബ്ബേമതികോ നച്ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ വേമതികോ നച്ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ നിബ്ബേമതികോ നച്ഛാദേതി. സോ ഭിക്ഖു മൂലായ പടികസ്സിതബ്ബോ. യഥാപടിച്ഛന്നാനഞ്ചസ്സ ആപത്തീനം പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസോ ദാതബ്ബോ.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി. ഏകച്ചാസു ആപത്തീസു നിബ്ബേമതികോ, ഏകച്ചാസു ആപത്തീസു വേമതികോ. യാസു ആപത്തീസു നിബ്ബേമതികോ താ ആപത്തിയോ ഛാദേതി; യാസു ആപത്തീസു വേമതികോ താ ആപത്തിയോ നച്ഛാദേതി. സോ വിബ്ഭമിത്വാ പുന ഉപസമ്പന്നോ യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ നിബ്ബേമതികോ ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ നിബ്ബേമതികോ നച്ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ വേമതികോ നച്ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ നിബ്ബേമതികോ ഛാദേതി. സോ ഭിക്ഖു മൂലായ പടികസ്സിതബ്ബോ. യഥാപടിച്ഛന്നാനഞ്ചസ്സ ആപത്തീനം പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസോ ദാതബ്ബോ.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി. ഏകച്ചാസു ആപത്തീസു നിബ്ബേമതികോ, ഏകച്ചാസു ആപത്തീസു വേമതികോ. യാസു ആപത്തീസു നിബ്ബേമതികോ താ ആപത്തിയോ ഛാദേതി; യാസു ആപത്തീസു വേമതികോ താ ആപത്തിയോ നച്ഛാദേതി. സോ വിബ്ഭമിത്വാ പുന ഉപസമ്പന്നോ യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ നിബ്ബേമതികോ ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ നിബ്ബേമതികോ ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ വേമതികോ നച്ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ നിബ്ബേമതികോ നച്ഛാദേതി. സോ ഭിക്ഖു മൂലായ പടികസ്സിതബ്ബോ. യഥാപടിച്ഛന്നാനഞ്ചസ്സ ആപത്തീനം പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസോ ദാതബ്ബോ.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി. ഏകച്ചാസു ആപത്തീസു നിബ്ബേമതികോ, ഏകച്ചാസു ആപത്തീസു വേമതികോ. യാസു ആപത്തീസു നിബ്ബേമതികോ താ ആപത്തിയോ ഛാദേതി; യാസു ആപത്തീസു വേമതികോ താ ആപത്തിയോ നച്ഛാദേതി. സോ വിബ്ഭമിത്വാ [സോ ഭിക്ഖു വിബ്ഭമിത്വാ (ക.)] പുന ഉപസമ്പന്നോ യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ നിബ്ബേമതികോ ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ നിബ്ബേമതികോ ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ വേമതികോ നച്ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ നിബ്ബേമതികോ ഛാദേതി. സോ ഭിക്ഖു മൂലായ പടികസ്സിതബ്ബോ. യഥാപടിച്ഛന്നാനഞ്ചസ്സ ആപത്തീനം പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസോ ദാതബ്ബോ.

൧൭൭. ‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിത്വാ അപ്പടിച്ഛാദേത്വാ സാമണേരോ ഹോതി…പേ… ഉമ്മത്തകോ ഹോതി…പേ… ഖിത്തചിത്തോ ഹോതി…പേ… വേദനാട്ടോ ഹോതി…പേ… തസ്സ ഹോന്തി ആപത്തിയോ പടിച്ഛന്നായോപി അപ്പടിച്ഛന്നായോപി (യഥാ ഹേട്ഠാ വിത്ഥാരിതം തഥാ വിത്ഥാരേതബ്ബം)…പേ… ഏകച്ചാ ആപത്തിയോ ജാനാതി, ഏകച്ചാ ആപത്തിയോ ന ജാനാതി…പേ… ഏകച്ചാ ആപത്തിയോ സരതി, ഏകച്ചാ ആപത്തിയോ നസ്സരതി…പേ… ഏകച്ചാസു ആപത്തീസു നിബ്ബേമതികോ, ഏകച്ചാസു ആപത്തീസു വേമതികോ. യാസു ആപത്തീസു നിബ്ബേമതികോ താ ആപത്തിയോ ഛാദേതി; യാസു ആപത്തീസു വേമതികോ താ ആപത്തിയോ നച്ഛാദേതി. സോ വേദനാട്ടോ ഹോതി. സോ പുന അവേദനാട്ടോ ഹുത്വാ യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ നിബ്ബേമതികോ ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ നിബ്ബേമതികോ നച്ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ വേമതികോ നച്ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ നിബ്ബേമതികോ നച്ഛാദേതി…പേ… യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ നിബ്ബേമതികോ ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ നിബ്ബേമതികോ നച്ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ വേമതികോ നച്ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ നിബ്ബേമതികോ ഛാദേതി…പേ… യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ നിബ്ബേമതികോ ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ നിബ്ബേമതികോ ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ വേമതികോ നച്ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ നിബ്ബേമതികോ നച്ഛാദേതി…പേ… യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ നിബ്ബേമതികോ ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ നിബ്ബേമതികോ ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ വേമതികോ നച്ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ നിബ്ബേമതികോ ഛാദേതി. സോ ഭിക്ഖു മൂലായ പടികസ്സിതബ്ബോ. യഥാപടിച്ഛന്നാനഞ്ചസ്സ ആപത്തീനം പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസോ ദാതബ്ബോ.

൧൭൮. ‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു മാനത്താരഹോ…പേ… മാനത്തം ചരന്തോ…പേ… അബ്ഭാനാരഹോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിത്വാ അപ്പടിച്ഛാദേത്വാ വിബ്ഭമതി…പേ… (മാനത്താരഹോ ച മാനത്തചാരീ ച അബ്ഭാനാരഹോ ച യഥാ പരിവാസോ വിത്ഥാരിതോ തഥാ വിത്ഥാരേതബ്ബോ).

൧൭൯. ‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു അബ്ഭാനാരഹോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിത്വാ അപ്പടിച്ഛാദേത്വാ സാമണേരോ ഹോതി…പേ… ഉമ്മത്തകോ ഹോതി…പേ… ഖിത്തചിത്തോ ഹോതി…പേ… വേദനാട്ടോ ഹോതി…പേ… തസ്സ ഹോന്തി ആപത്തിയോ പടിച്ഛന്നായോപി അപ്പടിച്ഛന്നായോപി …പേ… ഏകച്ചാ ആപത്തിയോ ജാനാതി, ഏകച്ചാ ആപത്തിയോ ന ജാനാതി…പേ… ഏകച്ചാ ആപത്തിയോ സരതി, ഏകച്ചാ ആപത്തിയോ നസ്സരതി…പേ… ഏകച്ചാസു ആപത്തീസു നിബ്ബേമതികോ, ഏകച്ചാസു ആപത്തീസു വേമതികോ. യാസു ആപത്തീസു നിബ്ബേമതികോ താ ആപത്തിയോ ഛാദേതി; യാസു ആപത്തീസു വേമതികോ താ ആപത്തിയോ നച്ഛാദേതി. സോ വേദനാട്ടോ ഹോതി. സോ പുന അവേദനാട്ടോ ഹുത്വാ യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ നിബ്ബേമതികോ ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ നിബ്ബേമതികോ നച്ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ വേമതികോ നച്ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ നിബ്ബേമതികോ നച്ഛാദേതി…പേ… യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ നിബ്ബേമതികോ ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ നിബ്ബേമതികോ നച്ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ വേമതികോ നച്ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ നിബ്ബേമതികോ ഛാദേതി…പേ… യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ നിബ്ബേമതികോ ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ നിബ്ബേമതികോ ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ വേമതികോ നച്ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ നിബ്ബേമതികോ നച്ഛാദേതി…പേ… യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ നിബ്ബേമതികോ ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ നിബ്ബേമതികോ ഛാദേതി; യാ ആപത്തിയോ പുബ്ബേ വേമതികോ നച്ഛാദേസി താ ആപത്തിയോ പച്ഛാ നിബ്ബേമതികോ ഛാദേതി. സോ ഭിക്ഖു മൂലായ പടികസ്സിതബ്ബോ. യഥാപടിച്ഛന്നാനഞ്ചസ്സ ആപത്തീനം പുരിമായ ആപത്തിയാ സമോധാനപരിവാസോ ദാതബ്ബോ.

സമൂലായസമോധാനപരിവാസചതുസ്സതം നിട്ഠിതം.

൭. പരിമാണാദിവാരഅട്ഠകം

൧൮൦. ‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിത്വാ പരിമാണാ അപ്പടിച്ഛാദേത്വാ…പേ… അപരിമാണാ അപ്പടിച്ഛാദേത്വാ…പേ… ഏകനാമാ അപ്പടിച്ഛാദേത്വാ…പേ… നാനാനാമാ അപ്പടിച്ഛാദേത്വാ…പേ… സഭാഗാ അപ്പടിച്ഛാദേത്വാ…പേ… വിസഭാഗാ അപ്പടിച്ഛാദേത്വാ…പേ… വവത്ഥിതാ അപ്പടിച്ഛാദേത്വാ…പേ… സമ്ഭിന്നാ അപ്പടിച്ഛാദേത്വാ വിബ്ഭമതി…പേ… (യഥാ ഹേട്ഠാ തഥാ വിത്ഥാരേതബ്ബം).

പരിമാണാദിവാരഅട്ഠകം നിട്ഠിതം.

൮. ദ്വേഭിക്ഖുവാരഏകാദസകം

൧൮൧. ‘‘ദ്വേ ഭിക്ഖൂ സങ്ഘാദിസേസം ആപന്നാ ഹോന്തി. തേ സങ്ഘാദിസേസേ സങ്ഘാദിസേസദിട്ഠിനോ ഹോന്തി. ഏകോ ഛാദേതി, ഏകോ നച്ഛാദേതി. യോ ഛാദേതി സോ ദുക്കടം ദേസാപേതബ്ബോ. യഥാപടിച്ഛന്നേ [യഥാപടിച്ഛന്നാനം (സീ.)] ചസ്സ പരിവാസം ദത്വാ ഉഭിന്നമ്പി മാനത്തം ദാതബ്ബം.

‘‘ദ്വേ ഭിക്ഖൂ സങ്ഘാദിസേസം ആപന്നാ ഹോന്തി. തേ സങ്ഘാദിസേസേ വേമതികാ ഹോന്തി. ഏകോ ഛാദേതി, ഏകോ നച്ഛാദേതി. യോ ഛാദേതി സോ ദുക്കടം ദേസാപേതബ്ബോ. യഥാപടിച്ഛന്നേ ചസ്സ പരിവാസം ദത്വാ ഉഭിന്നമ്പി മാനത്തം ദാതബ്ബം.

‘‘ദ്വേ ഭിക്ഖൂ സങ്ഘാദിസേസം ആപന്നാ ഹോന്തി. തേ സങ്ഘാദിസേസേ മിസ്സകദിട്ഠിനോ ഹോന്തി. ഏകോ ഛാദേതി, ഏകോ നച്ഛാദേതി. യോ ഛാദേതി സോ ദുക്കടം ദേസാപേതബ്ബോ. യഥാപടിച്ഛന്നേ ചസ്സ പരിവാസം ദത്വാ ഉഭിന്നമ്പി മാനത്തം ദാതബ്ബം.

‘‘ദ്വേ ഭിക്ഖൂ മിസ്സകം ആപന്നാ ഹോന്തി. തേ മിസ്സകേ സങ്ഘാദിസേസദിട്ഠിനോ ഹോന്തി. ഏകോ ഛാദേതി, ഏകോ നച്ഛാദേതി. യോ ഛാദേതി സോ ദുക്കടം ദേസാപേതബ്ബോ. യഥാപടിച്ഛന്നേ ചസ്സ പരിവാസം ദത്വാ ഉഭിന്നമ്പി മാനത്തം ദാതബ്ബം.

‘‘ദ്വേ ഭിക്ഖൂ മിസ്സകം ആപന്നാ ഹോന്തി. തേ മിസ്സകേ മിസ്സകദിട്ഠിനോ ഹോന്തി. ഏകോ ഛാദേതി, ഏകോ നച്ഛാദേതി. യോ ഛാദേതി സോ ദുക്കടം ദേസാപേതബ്ബോ. യഥാപടിച്ഛന്നേ ചസ്സ പരിവാസം ദത്വാ ഉഭിന്നമ്പി മാനത്തം ദാതബ്ബം.

‘‘ദ്വേ ഭിക്ഖൂ സുദ്ധകം ആപന്നാ ഹോന്തി. തേ സുദ്ധകേ സങ്ഘാദിസേസദിട്ഠിനോ ഹോന്തി. ഏകോ ഛാദേതി, ഏകോ നച്ഛാദേതി. യോ ഛാദേതി സോ ദുക്കടം ദേസാപേതബ്ബോ. ഉഭോപി യഥാധമ്മം കാരാപേതബ്ബാ.

‘‘ദ്വേ ഭിക്ഖൂ സുദ്ധകം ആപന്നാ ഹോന്തി. തേ സുദ്ധകേ സുദ്ധകദിട്ഠിനോ ഹോന്തി. ഏകോ ഛാദേതി, ഏകോ നച്ഛാദേതി. യോ ഛാദേതി സോ ദുക്കടം ദേസാപേതബ്ബോ. ഉഭോപി യഥാധമ്മം കാരാപേതബ്ബാ.

‘‘ദ്വേ ഭിക്ഖൂ സങ്ഘാദിസേസം ആപന്നാ ഹോന്തി. തേ സങ്ഘാദിസേസേ സങ്ഘാദിസേസദിട്ഠിനോ ഹോന്തി. ഏകസ്സ ഹോതി ആരോചേസ്സാമീതി, ഏകസ്സ ഹോതി ന ആരോചേസ്സാമീതി. സോ പഠമമ്പി യാമം ഛാദേതി, ദുതിയമ്പി യാമം ഛാദേതി, തതിയമ്പി യാമം ഛാദേതി – ഉട്ഠിതേ അരുണേ ഛന്നാ ഹോതി ആപത്തി. യോ ഛാദേതി സോ ദുക്കടം ദേസാപേതബ്ബോ. യഥാപടിച്ഛന്നേ ചസ്സ പരിവാസം ദത്വാ ഉഭിന്നമ്പി മാനത്തം ദാതബ്ബം.

‘‘ദ്വേ ഭിക്ഖൂ സങ്ഘാദിസേസം ആപന്നാ ഹോന്തി. തേ സങ്ഘാദിസേസേ സങ്ഘാദിസേസദിട്ഠിനോ ഹോന്തി. തേ ഗച്ഛന്തി ആരോചേസ്സാമാതി. ഏകസ്സ അന്തരാമഗ്ഗേ മക്ഖധമ്മോ ഉപ്പജ്ജതി ന ആരോചേസ്സാമീതി. സോ പഠമമ്പി യാമം ഛാദേതി, ദുതിയമ്പി യാമം ഛാദേതി, തതിയമ്പി യാമം ഛാദേതി – ഉട്ഠിതേ അരുണേ ഛന്നാ ഹോതി ആപത്തി. യോ ഛാദേതി സോ ദുക്കടം ദേസാപേതബ്ബോ. യഥാപടിച്ഛന്നേ ചസ്സ പരിവാസം ദത്വാ ഉഭിന്നമ്പി മാനത്തം ദാതബ്ബം.

‘‘ദ്വേ ഭിക്ഖൂ സങ്ഘാദിസേസം ആപന്നാ ഹോന്തി. തേ സങ്ഘാദിസേസേ സങ്ഘാദിസേസദിട്ഠിനോ ഹോന്തി. തേ ഉമ്മത്തകാ ഹോന്തി. തേ പച്ഛാ അനുമ്മത്തകാ ഹുത്വാ ഏകോ ഛാദേതി, ഏകോ നച്ഛാദേതി. യോ ഛാദേതി സോ ദുക്കടം ദേസാപേതബ്ബോ. യഥാപടിച്ഛന്നേ ചസ്സ പരിവാസം ദത്വാ ഉഭിന്നമ്പി മാനത്തം ദാതബ്ബം.

‘‘ദ്വേ ഭിക്ഖൂ സങ്ഘാദിസേസം ആപന്നാ ഹോന്തി. തേ പാതിമോക്ഖേ ഉദ്ദിസ്സമാനേ ഏവം വദന്തി – ‘ഇദാനേവ ഖോ മയം ജാനാമ – അയമ്പി കിര ധമ്മോ സുത്താഗതോ സുത്തപരിയാപന്നോ അന്വദ്ധമാസം ഉദ്ദേസം ആഗച്ഛതീ’തി. തേ സങ്ഘാദിസേസേ സങ്ഘാദിസേസദിട്ഠിനോ ഹോന്തി. ഏകോ ഛാദേതി, ഏകോ നച്ഛാദേതി. യോ ഛാദേതി സോ ദുക്കടം ദേസാപേതബ്ബോ. യഥാപടിച്ഛന്നേ ചസ്സ പരിവാസം ദത്വാ ഉഭിന്നമ്പി മാനത്തം ദാതബ്ബം.

ദ്വേഭിക്ഖുവാരഏകാദസകം നിട്ഠിതം.

൯. മൂലായഅവിസുദ്ധിനവകം

൧൮൨. ‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി പരിമാണമ്പി അപരിമാണമ്പി, ഏകനാമമ്പി നാനാനാമമ്പി, സഭാഗമ്പി വിസഭാഗമ്പി, വവത്ഥിതമ്പി സമ്ഭിന്നമ്പി. സോ സങ്ഘം താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം യാചതി. തസ്സ സങ്ഘോ താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം ദേതി. സോ പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി പരിമാണായോ അപ്പടിച്ഛന്നായോ. സോ സങ്ഘം അന്തരാആപത്തീനം മൂലായപടികസ്സനം യാചതി. തം സങ്ഘോ അന്തരാആപത്തീനം മൂലായ പടികസ്സതി ധമ്മികേന കമ്മേന അകുപ്പേന ഠാനാരഹേന, ധമ്മേന സമോധാനപരിവാസം ദേതി; അധമ്മേന മാനത്തം ദേതി, അധമ്മേന അബ്ഭേതി. സോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു അവിസുദ്ധോ താഹി ആപത്തീഹി.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി പരിമാണമ്പി അപരിമാണമ്പി, ഏകനാമമ്പി നാനാനാമമ്പി, സഭാഗമ്പി വിസഭാഗമ്പി, വവത്ഥിതമ്പി സമ്ഭിന്നമ്പി. സോ സങ്ഘം താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം യാചതി. തസ്സ സങ്ഘോ താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം ദേതി. സോ പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി പരിമാണായോ പടിച്ഛന്നായോ. സോ സങ്ഘം അന്തരാആപത്തീനം മൂലായപടികസ്സനം യാചതി. തം സങ്ഘോ അന്തരാആപത്തീനം മൂലായ പടികസ്സതി ധമ്മികേന കമ്മേന അകുപ്പേന ഠാനാരഹേന, ധമ്മേന സമോധാനപരിവാസം ദേതി; അധമ്മേന മാനത്തം ദേതി, അധമ്മേന അബ്ഭേതി. സോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു അവിസുദ്ധോ താഹി ആപത്തീഹി.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി പരിമാണമ്പി അപരിമാണമ്പി, ഏകനാമമ്പി നാനാനാമമ്പി, സഭാഗമ്പി വിസഭാഗമ്പി, വവത്ഥിതമ്പി സമ്ഭിന്നമ്പി. സോ സങ്ഘം താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം യാചതി. തസ്സ സങ്ഘോ താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം ദേതി. സോ പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി പരിമാണായോ പടിച്ഛന്നായോപി അപ്പടിച്ഛന്നായോപി. സോ സങ്ഘം അന്തരാആപത്തീനം മൂലായപടികസ്സനം യാചതി. തം സങ്ഘോ അന്തരാആപത്തീനം മൂലായ പടികസ്സതി ധമ്മികേന കമ്മേന അകുപ്പേന ഠാനാരഹേന, ധമ്മേന സമോധാനപരിവാസം ദേതി, അധമ്മേന മാനത്തം ദേതി, അധമ്മേന അബ്ഭേതി. സോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു അവിസുദ്ധോ താഹി ആപത്തീഹി.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി പരിമാണമ്പി അപരിമാണമ്പി, ഏകനാമമ്പി നാനാനാമമ്പി, സഭാഗമ്പി വിസഭാഗമ്പി, വവത്ഥിതമ്പി സമ്ഭിന്നമ്പി. സോ സങ്ഘം താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം യാചതി. തസ്സ സങ്ഘോ താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം ദേതി. സോ പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി അപരിമാണായോ അപ്പടിച്ഛന്നായോ…പേ… അപരിമാണായോ പടിച്ഛന്നായോ…പേ… അപരിമാണായോ പടിച്ഛന്നായോപി അപ്പടിച്ഛന്നായോപി …പേ… പരിമാണായോപി അപരിമാണായോപി അപ്പടിച്ഛന്നായോ. സോ സങ്ഘം അന്തരാആപത്തീനം മൂലായപടികസ്സനം യാചതി. തം സങ്ഘോ അന്തരാആപത്തീനം മൂലായ പടികസ്സതി ധമ്മികേന കമ്മേന അകുപ്പേന ഠാനാരഹേന, ധമ്മേന സമോധാനപരിവാസം ദേതി; അധമ്മേന മാനത്തം ദേതി, അധമ്മേന അബ്ഭേതി. സോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു അവിസുദ്ധോ താഹി ആപത്തീഹി.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി പരിമാണമ്പി അപരിമാണമ്പി, ഏകനാമമ്പി നാനാനാമമ്പി, സഭാഗമ്പി വിസഭാഗമ്പി, വവത്ഥിതമ്പി സമ്ഭിന്നമ്പി. സോ സങ്ഘം താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം യാചതി. തസ്സ സങ്ഘോ താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം ദേതി. സോ പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി പരിമാണായോപി അപരിമാണായോപി പടിച്ഛന്നായോ. സോ സങ്ഘം അന്തരാആപത്തീനം മൂലായപടികസ്സനം യാചതി. തം സങ്ഘോ അന്തരാആപത്തീനം മൂലായ പടികസ്സതി ധമ്മികേന കമ്മേന അകുപ്പേന ഠാനാരഹേന, ധമ്മേന സമോധാനപരിവാസം ദേതി; അധമ്മേന മാനത്തം ദേതി, അധമ്മേന അബ്ഭേതി. സോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു അവിസുദ്ധോ താഹി ആപത്തീഹി.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി പരിമാണമ്പി അപരിമാണമ്പി, ഏകനാമമ്പി നാനാനാമമ്പി, സഭാഗമ്പി വിസഭാഗമ്പി, വവത്ഥിതമ്പി സമ്ഭിന്നമ്പി. സോ സങ്ഘം താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം യാചതി. തസ്സ സങ്ഘോ താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം ദേതി. സോ പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി പരിമാണായോപി അപരിമാണായോപി പടിച്ഛന്നായോപി അപ്പടിച്ഛന്നായോപി. സോ സങ്ഘം അന്തരാആപത്തീനം മൂലായപടികസ്സനം യാചതി. തം സങ്ഘോ അന്തരാആപത്തീനം മൂലായ പടികസ്സതി ധമ്മികേന കമ്മേന അകുപ്പേന ഠാനാരഹേന; ധമ്മേന സമോധാനപരിവാസം ദേതി; അധമ്മേന മാനത്തം ദേതി; അധമ്മേന അബ്ഭേതി. സോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു അവിസുദ്ധോ താഹി ആപത്തീഹി.

മൂലായഅവിസുദ്ധിനവകം [സമൂലാവിസുദ്ധിനവകം (ക.)] നിട്ഠിതം.

൧൦. ദുതിയനവകം [ഇദം നവകം പോരാണപോത്ഥകേസു അവിസുദ്ധിവസേനേവ ആഗതം, വുച്ചമാനതതിയനവകേന ച സംസട്ഠം. തം പടിവിസോധകേഹി അസംസട്ഠം കത്വാ വിസും പതിട്ഠാപിതം. സീഹളസ്യാമപോത്ഥകേസു പന തം വിസുദ്ധിവസേനേവ ആഗതം. തം പനേവം വേദിതബ്ബം –§൧൦- മൂലായവിസുദ്ധിനവക (സീ. സ്യാ.)§൧൮൩. ഇധ പന ഭിക്ഖവേ ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സംഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി പരിമാണമ്പി അപരിമാണമ്പി…പേ… വവത്ഥിതമ്പി സമ്ഭിന്നമ്പി. സോ സംഘം താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം യാചതി, തസ്സ തസ്സ സംഘോ താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം ദേതി, സോ പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സംഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി പരിമാണായോ അപ്പടിച്ഛന്നായോ…പേ… പരിമാണായോ പടിച്ഛന്നായോ…പേ… പരിമാണായോ പടിച്ഛന്നായോപി അപ്പടിച്ഛന്നായോപി. സോ സംഘം അന്തരാആപത്തീനം മൂലായപടികസ്സനം യാചതി, തം സംഘോ അന്തരാആപത്തീനം മൂലായ പടികസ്സതി ധമ്മികേന കമ്മേന അകുപ്പേന ഠാനാരഹേന, ധമ്മേന സമോധാനപരിവാസം ദേതി, ധമ്മേന മാനത്തം ദേതി, ധമ്മേന അബ്ഭേതി. സോ ഭിക്ഖവേ ഭിക്ഖു വിസുദ്ധോ താഹി ആപത്തീഹി. (൧-൩)§ഇധ പന ഭിക്ഖവേ ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സംഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി പരിമാണമ്പി അപരിമാണമ്പി…പേ… വവത്ഥിതമ്പി സമ്ഭിന്നമ്പി. സോ സംഘം താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം യാചതി, തസ്സ സംഘോ താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം ദേതി, സോ പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സംഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി അപരിമാണായോ അപ്പടിച്ഛന്നായോ…പേ… അപരിമാണായോ പടിച്ഛന്നായോ…പേ… അപരിമാണായോ പടിച്ഛന്നായോപി അപ്പടിച്ഛന്നായോപി. സോ സംഘം അന്തരാആപത്തീനം മൂലായപടികസ്സനം യാചതി, തം സംഘോ അന്തരാആപത്തീനം മൂലായ പടികസ്സതി ധമ്മികേന കമ്മേന അകുപ്പേന ഠാനാരഹേന, ധമ്മേന സമോധാനപരിവാസം ദേതി, ധമ്മേന മാനത്തം ദേതി, ധമ്മേന അബ്ഭേതി. സോ ഭിക്ഖവേ ഭിക്ഖു വിസുദ്ധോ താഹി ആപത്തീതി. (൪-൬)§ഇധ പന ഭിക്ഖവേ ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സംഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതീ പരിമാണമ്പി അപരിമാണമ്പി…പേ… വവത്ഥിതമ്പി സമ്ഭിന്നമ്പി. സോ സംഘം താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം യാചതി, തസ്സ സംഘോ താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം ദേതി, സോ പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സംഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി പരിമാണായോപി അപരിമാണായോപി അപ്പടിച്ഛന്നായോ…പേ… പരിമാണായോപി അപരിമാണായോപി പടിച്ഛന്നായോ…പേ… പരിമാണായോപി അപരിമാണായോപി പടിച്ഛന്നായോപി അപ്പടിച്ഛന്നായോപി. സോ സംഘം അന്തരാആപത്തീനം മൂലായപടികസ്സനം യാചതി, തം സംഘോ അന്തരാആപത്തീനം മൂലായ പടികസ്സതി ധമ്മികേന കമ്മേന അകുപ്പേന ഠാനാരഹേന, ധമ്മേന സമോധാനപരിവാസം ദേതി, ധമ്മേന മാനത്തം ദേതി, ധമ്മേന അബ്ഭേതി. സോ ഭിക്ഖവേ ഭിക്ഖു വിസുദ്ധോ താഹി ആപത്തീഹി. (൭-൯)§മൂലായ വിസുദ്ധിനവകം നിട്ഠിതം.]

൧൮൩. ‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി പരിമാണമ്പി അപരിമാണമ്പി…പേ… വവത്ഥിതമ്പി സമ്ഭിന്നമ്പി. സോ സങ്ഘം താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം യാചതി. തസ്സ സങ്ഘോ താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം ദേതി. സോ പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി പരിമാണാ അപ്പടിച്ഛന്നായോ. സോ സങ്ഘം അന്തരാആപത്തീനം മൂലായപടികസ്സനം യാചതി. തം സങ്ഘോ അന്തരാആപത്തീനം മൂലായ പടികസ്സതി അധമ്മികേന കമ്മേന കുപ്പേന അട്ഠാനാരഹേന, അധമ്മേന സമോധാനപരിവാസം ദേതി; ധമ്മേന മാനത്തം ദേതി, ധമ്മേന അബ്ഭേതി. സോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു അവിസുദ്ധോ താഹി ആപത്തീഹി. (൧)

ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി പരിമാണമ്പി അപരിമാണമ്പി…പേ… വവത്ഥിതമ്പി സമ്ഭിന്നമ്പി. സോ സങ്ഘം താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം യാചതി. തസ്സ സങ്ഘോ താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം ദേതി. സോ പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി പരിമാണാ പടിച്ഛന്നായോ. സോ സങ്ഘം അന്തരാആപത്തീനം മൂലായപടികസ്സനം യാചതി. തം സങ്ഘോ അന്തരാആപത്തീനം മൂലായ പടികസ്സതി അധമ്മികേന കമ്മേന കുപ്പേന അട്ഠാനാരഹേന, അധമ്മേന സമോധാനപരിവാസം ദേതി; ധമ്മേന മാനത്തം ദേതി, ധമ്മേന അബ്ഭേതി. സോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു അവിസുദ്ധോ താഹി ആപത്തീഹി. (൨)

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി പരിമാണമ്പി അപരിമാണമ്പി…പേ… വവത്ഥിതമ്പി സമ്ഭിന്നമ്പി. സോ സങ്ഘം താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം യാചതി. തസ്സ സങ്ഘോ താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം ദേതി. സോ പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി പരിമാണാ പടിച്ഛന്നായോപി അപ്പടിച്ഛന്നായോപി. സോ സങ്ഘം അന്തരാആപത്തീനം മൂലായപടികസ്സനം യാചതി. തം സങ്ഘോ അന്തരാആപത്തീനം മൂലായ പടികസ്സതി അധമ്മികേന കമ്മേന കുപ്പേന അട്ഠാനാരഹേന, അധമ്മേന സമോധാനപരിവാസം ദേതി; ധമ്മേന മാനത്തം ദേതി, ധമ്മേന അബ്ഭേതി. സോ ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു അവിസുദ്ധോ താഹി ആപത്തീഹി. (൩)

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി പരിമാണമ്പി അപരിമാണമ്പി, ഏകനാമമ്പി നാനാനാമമ്പി, സഭാഗമ്പി വിസഭാഗമ്പി, വവത്ഥിതമ്പി സമ്ഭിന്നമ്പി. സോ സങ്ഘം താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം യാചതി. തസ്സ സങ്ഘോ താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം ദേതി. സോ പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി അപരിമാണാ അപ്പടിച്ഛന്നായോ…പേ… അപരിമാണാ പടിച്ഛന്നായോ…പേ… അപരിമാണാ പടിച്ഛന്നായോപി അപ്പടിച്ഛന്നായോപി…പേ… പരിമാണായോപി അപരിമാണായോപി അപ്പടിച്ഛന്നായോ. സോ സങ്ഘം അന്തരാആപത്തീനം മൂലായപടികസ്സനം യാചതി. തം സങ്ഘോ അന്തരാആപത്തീനം മൂലായ പടികസ്സതി അധമ്മികേന കമ്മേന കുപ്പേന അട്ഠാനാരഹേന, അധമ്മേന സമോധാനപരിവാസം ദേതി; ധമ്മേന മാനത്തം ദേതി, ധമ്മേന അബ്ഭേതി. സോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു അവിസുദ്ധോ താഹി ആപത്തീഹി. (൪-൭)

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി പരിമാണമ്പി അപരിമാണമ്പി…പേ… വവത്ഥിതമ്പി സമ്ഭിന്നമ്പി. സോ സങ്ഘം താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം യാചതി. തസ്സ സങ്ഘോ താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം ദേതി. സോ പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി പരിമാണായോപി അപരിമാണായോപി പടിച്ഛന്നായോ. സോ സങ്ഘം അന്തരാആപത്തീനം മൂലായപടികസ്സനം യാചതി. തം സങ്ഘോ അന്തരാആപത്തീനം മൂലായ പടികസ്സതി അധമ്മികേന കമ്മേന കുപ്പേന അട്ഠാനാരഹേന, അധമ്മേന സമോധാനപരിവാസം ദേതി, ധമ്മേന മാനത്തം ദേതി, ധമ്മേന അബ്ഭേതി. സോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു അവിസുദ്ധോ താഹി ആപത്തീഹി. (൮)

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി പരിമാണമ്പി അപരിമാണമ്പി…പേ… വവത്ഥിതമ്പി സമ്ഭിന്നമ്പി. സോ സങ്ഘം താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം യാചതി. തസ്സ സങ്ഘോ താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം ദേതി. സോ പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി പരിമാണായോപി അപരിമാണായോപി പടിച്ഛന്നായോപി അപ്പടിച്ഛന്നായോപി. സോ സങ്ഘം അന്തരാആപത്തീനം മൂലായപടികസ്സനം യാചതി. തം സങ്ഘോ അന്തരാആപത്തീനം മൂലായ പടികസ്സതി അധമ്മികേന കമ്മേന കുപ്പേന അട്ഠാനാരഹേന, അധമ്മേന സമോധാനപരിവാസം ദേതി; ധമ്മേന മാനത്തം ദേതി, ധമ്മേന അബ്ഭേതി. സോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു അവിസുദ്ധോ താഹി ആപത്തീഹി. (൯)

ദുതിയനവകം നിട്ഠിതം.

൧൧. തതിയനവകം

൧൮൪. ‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി പരിമാണമ്പി അപരിമാണമ്പി…പേ… വവത്ഥിതമ്പി സമ്ഭിന്നമ്പി. സോ സങ്ഘം താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം യാചതി. തസ്സ സങ്ഘോ താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം ദേതി. സോ പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി പരിമാണായോ അപ്പടിച്ഛന്നായോ. സോ സങ്ഘം അന്തരാആപത്തീനം മൂലായപടികസ്സനം യാചതി. തം സങ്ഘോ അന്തരാആപത്തീനം മൂലായ പടികസ്സതി അധമ്മികേന കമ്മേന കുപ്പേന അട്ഠാനാരഹേന, അധമ്മേന സമോധാനപരിവാസം ദേതി. സോ പരിവസാമീതി മഞ്ഞമാനോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി പരിമാണായോ അപ്പടിച്ഛന്നായോ. സോ തസ്മിം ഭൂമിയം ഠിതോ പുരിമാആപത്തീനം അന്തരാആപത്തിയോ സരതി, അപരാആപത്തീനം അന്തരാആപത്തിയോ സരതി. തസ്സ ഏവം ഹോതി – ‘അഹം ഖോ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം പരിമാണമ്പി അപരിമാണമ്പി…പേ… വവത്ഥിതമ്പി സമ്ഭിന്നമ്പി. സോഹം സങ്ഘം താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം അദാസി. സോഹം പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം പരിമാണായോ അപ്പടിച്ഛന്നായോ. സോഹം സങ്ഘം അന്തരാആപത്തീനം മൂലായപടികസ്സനം യാചിം. തം മം സങ്ഘോ അന്തരാആപത്തീനം മൂലായ പടികസ്സി അധമ്മികേന കമ്മേന കുപ്പേന അട്ഠാനാരഹേന, അധമ്മേന സമോധാനപരിവാസം അദാസി. സോഹം പരിവസാമീതി മഞ്ഞമാനോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം പരിമാണായോ അപ്പടിച്ഛന്നായോ. സോഹം തസ്മിം ഭൂമിയം ഠിതോ പുരിമാആപത്തീനം അന്തരാആപത്തിയോ സരാമി, അപരാആപത്തീനം അന്തരാആപത്തിയോ സരാമി. യംനൂനാഹം സങ്ഘം പുരിമാആപത്തീനം അന്തരാആപത്തീനഞ്ച അപരാആപത്തീനം അന്തരാആപത്തീനഞ്ച മൂലായപടികസ്സനം യാചേയ്യം ധമ്മികേന കമ്മേന അകുപ്പേന ഠാനാരഹേന, ധമ്മേന സമോധാനപരിവാസം; ധമ്മേന മാനത്തം, ധമ്മേന അബ്ഭാന’ന്തി. സോ സങ്ഘം പുരിമാആപത്തീനം അന്തരാആപത്തീനഞ്ച, അപരാആപത്തീനം അന്തരാആപത്തീനഞ്ച, മൂലായപടികസ്സനം യാചതി ധമ്മികേന കമ്മേന അകുപ്പേന ഠാനാരഹേന, ധമ്മേന സമോധാനപരിവാസം; ധമ്മേന മാനത്തം, ധമ്മേന അബ്ഭാനം. തം സങ്ഘോ പുരിമാആപത്തീനം അന്തരാആപത്തീനഞ്ച, അപരാആപത്തീനം അന്തരാആപത്തീനഞ്ച, മൂലായ പടികസ്സതി ധമ്മികേന കമ്മേന അകുപ്പേന ഠാനാരഹേന, ധമ്മേന സമോധാനപരിവാസം ദേതി; ധമ്മേന മാനത്തം ദേതി, ധമ്മേന അബ്ഭേതി. സോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു വിസുദ്ധോ താഹി ആപത്തീഹി [അയം പഠമവാരോ സീ സ്യാ. പോത്ഥകേസു പരിപുണ്ണോ ദിസ്സതി].

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി പരിമാണമ്പി അപരിമാണമ്പി…പേ… വവത്ഥിതമ്പി സമ്ഭിന്നമ്പി. സോ സങ്ഘം താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം യാചതി. തസ്സ സങ്ഘോ താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം ദേതി. സോ പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി പരിമാണാ പടിച്ഛന്നായോ. സോ സങ്ഘം അന്തരാആപത്തീനം മൂലായപടികസ്സനം യാചതി. തം സങ്ഘോ അന്തരാആപത്തീനം മൂലായ പടികസ്സതി, അധമ്മികേന കമ്മേന കുപ്പേന അട്ഠാനാരഹേന, അധമ്മേന സമോധാനപരിവാസം ദേതി. സോ പരിവസാമീതി മഞ്ഞമാനോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി പരിമാണാ പടിച്ഛന്നായോ. സോ തസ്മിം ഭൂമിയം ഠിതോ പുരിമാആപത്തീനം [പുരിമാനം ആപത്തീനം (ക.)] അന്തരാആപത്തിയോ സരതി, അപരാആപത്തീനം അന്തരാആപത്തിയോ സരതി. തസ്സ ഏവം ഹോതി – ‘അഹം ഖോ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം പരിമാണമ്പി അപരിമാണമ്പി…പേ… വവത്ഥിതമ്പി സമ്ഭിന്നമ്പി. സോഹം സങ്ഘം താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം അദാസി. സോഹം പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം പരിമാണാ പടിച്ഛന്നായോ. സോഹം സങ്ഘം അന്തരാആപത്തീനം മൂലായപടികസ്സനം യാചിം. തം മം സങ്ഘോ അന്തരാആപത്തീനം മൂലായപടികസ്സി, അധമ്മികേന കമ്മേന കുപ്പേന അട്ഠാനാരഹേന, അധമ്മേന സമോധാനപരിവാസം അദാസി. സോഹം പരിവസാമീതി മഞ്ഞമാനോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം പരിമാണാ പടിച്ഛന്നായോ. സോഹം തസ്മിം ഭൂമിയം ഠിതോ പുരിമാപത്തീനം അന്തരാആപത്തിയോ സരാമി, അപരാആപത്തീനം അന്തരാആപത്തിയോ സരാമി. യംനൂനാഹം സങ്ഘം പുരിമാപത്തീനം അന്തരാആപത്തീനഞ്ച, അപരാ ആപത്തീനം അന്തരാആപത്തീനഞ്ച, മൂലായപടികസ്സനം യാചേയ്യം ധമ്മികേന കമ്മേന അകുപ്പേന ഠാനാരഹേന, ധമ്മേന സമോധാനപരിവാസം, ധമ്മേന മാനത്തം, ധമ്മേന അബ്ഭാന’ന്തി. സോ സങ്ഘം പുരിമാപത്തീനം അന്തരാആപത്തീനഞ്ച, അപരാആപത്തീനം അന്തരാആപത്തീനഞ്ച മൂലായപടികസ്സനം യാചതി ധമ്മികേന കമ്മേന അകുപ്പേന ഠാനാരഹേന, ധമ്മേന സമോധാനപരിവാസം, ധമ്മേന മാനത്തം, ധമ്മേന അബ്ഭാനം. തം സങ്ഘോ പുരിമാപത്തീനം അന്തരാആപത്തീനഞ്ച, അപരാആപത്തീനം അന്തരാആപത്തീനഞ്ച, മൂലായ പടികസ്സതി ധമ്മികേന കമ്മേന അകുപ്പേന ഠാനാരഹേന, ധമ്മേന സമോധാനപരിവാസം ദേതി, ധമ്മേന മാനത്തം ദേതി, ധമ്മേന അബ്ഭേതി. സോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു വിസുദ്ധോ താഹി ആപത്തീഹി.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി പരിമാണമ്പി അപരിമാണമ്പി…പേ… വവത്ഥിതമ്പി സമ്ഭിന്നമ്പി. സോ സങ്ഘം താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം യാചതി. തസ്സ സങ്ഘോ താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം ദേതി. സോ പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി പരിമാണാ പടിച്ഛന്നായോപി അപ്പടിച്ഛന്നായോപി. സോ സങ്ഘം അന്തരാആപത്തീനം മൂലായപടികസ്സനം യാചതി. തം സങ്ഘോ അന്തരാആപത്തീനം മൂലായ പടികസ്സതി അധമ്മികേന കമ്മേന കുപ്പേന അട്ഠാനാരഹേന, അധമ്മേന സമോധാനപരിവാസം ദേതി. സോ പരിവസാമീതി മഞ്ഞമാനോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി പരിമാണാ പടിച്ഛന്നായോപി അപ്പടിച്ഛന്നായോപി. സോ തസ്മിം ഭൂമിയം ഠിതോ പുരിമാപത്തീനം അന്തരാആപത്തിയോ സരതി, അപരാആപത്തീനം അന്തരാആപത്തിയോ സരതി. തസ്സ ഏവം ഹോതി – ‘അഹം ഖോ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം പരിമാണമ്പി അപരിമാണമ്പി…പേ… വവത്ഥിതമ്പി സമ്ഭിന്നമ്പി. സോഹം സങ്ഘം താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം അദാസി. സോഹം പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം പരിമാണാ പടിച്ഛന്നായോപി അപ്പടിച്ഛന്നായോപി. സോഹം സങ്ഘം അന്തരാആപത്തീനം മൂലായപടികസ്സനം യാചിം. തം മം സങ്ഘോ അന്തരാആപത്തീനം മൂലായ പടികസ്സി അധമ്മികേന കമ്മേന കുപ്പേന അട്ഠാനാരഹേന, അധമ്മേന സമോധാനപരിവാസം അദാസി. സോഹം പരിവസാമീതി മഞ്ഞമാനോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം പരിമാണാ പടിച്ഛന്നായോപി അപ്പടിച്ഛന്നായോപി. സോഹം തസ്മിം ഭൂമിയം ഠിതോ പുരിമാപത്തീനം അന്തരാആപത്തിയോ സരാമി, അപരാആപത്തീനം അന്തരാആപത്തിയോ സരാമി. യംനൂനാഹം സങ്ഘം പുരിമാപത്തീനം അന്തരാആപത്തീനഞ്ച, അപരാആപത്തീനം അന്തരാആപത്തീനഞ്ച, മൂലായപടികസ്സനം യാചേയ്യം ധമ്മികേന കമ്മേന അകുപ്പേന ഠാനാരഹേന, ധമ്മേന സമോധാനപരിവാസം, ധമ്മേന മാനത്തം, ധമ്മേന അബ്ഭാന’ന്തി. സോ സങ്ഘം പുരിമാപത്തീനം അന്തരാ ആപത്തീനഞ്ച, അപരാ ആപത്തീനം അന്തരാ ആപത്തീനഞ്ച, മൂലായപടികസ്സനം യാചതി ധമ്മികേന കമ്മേന അകുപ്പേന ഠാനാരഹേന, ധമ്മേന സമോധാനപരിവാസം, ധമ്മേന മാനത്തം, ധമ്മേന അബ്ഭാനം. തം സങ്ഘോ പുരിമാപത്തീനം അന്തരാ ആപത്തീനഞ്ച, അപരാ ആപത്തീനം അന്തരാ ആപത്തീനഞ്ച, മൂലായ പടികസ്സതി ധമ്മികേന കമ്മേന അകുപ്പേന ഠാനാരഹേന, ധമ്മേന സമോധാനപരിവാസം ദേതി, ധമ്മേന മാനത്തം ദേതി, ധമ്മേന അബ്ഭേതി. സോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു വിസുദ്ധോ താഹി ആപത്തീഹി.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി പരിമാണമ്പി അപരിമാണമ്പി…പേ… വവത്ഥിതമ്പി സമ്ഭിന്നമ്പി. സോ സങ്ഘം താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം യാചതി. തസ്സ സങ്ഘോ താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം ദേതി. സോ പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി അപരിമാണായോ അപ്പടിച്ഛന്നായോ…പേ… അപരിമാണായോ പടിച്ഛന്നായോ…പേ… അപരിമാണായോ പടിച്ഛന്നായോപി അപ്പടിച്ഛന്നായോപി…പേ… പരിമാണായോപി അപരിമാണായോപി അപ്പടിച്ഛന്നായോ. സോ സങ്ഘം അന്തരാആപത്തീനം മൂലായപടികസ്സനം യാചതി. തം സങ്ഘോ അന്തരാആപത്തീനം മൂലായ പടികസ്സി അധമ്മികേന കമ്മേന കുപ്പേന അട്ഠാനാരഹേന, അധമ്മേന സമോധാനപരിവാസം ദേതി. സോ പരിവസാമീതി മഞ്ഞമാനോ…പേ… തം സങ്ഘോ പുരിമാ ആപത്തീനം അന്തരാആപത്തീനഞ്ച, അപരാആപത്തീനം അന്തരാആപത്തീനഞ്ച, മൂലായ പടികസ്സതി ധമ്മികേന കമ്മേന അകുപ്പേന ഠാനാരഹേന, ധമ്മേന സമോധാനപരിവാസം ദേതി, ധമ്മേന മാനത്തം ദേതി, ധമ്മേന അബ്ഭേതി. സോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു വിസുദ്ധോ താഹി ആപത്തീഹി [ഇമേപി ചത്താരോ വാരാ സീ. സ്യാ. പോത്ഥകേസു പരിപുണ്ണാ ദിസ്സന്തി].

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി പരിമാണമ്പി അപരിമാണമ്പി…പേ… വവത്ഥിതമ്പി സമ്ഭിന്നമ്പി. സോ സങ്ഘം താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം യാചതി. തസ്സ സങ്ഘോ താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം ദേതി. സോ പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി പരിമാണായോപി അപരിമാണായോപി പടിച്ഛന്നായോ. സോ സങ്ഘം അന്തരാആപത്തീനം മൂലായപടികസ്സനം യാചതി. തം സങ്ഘോ അന്തരാആപത്തീനം മൂലായ പടികസ്സതി അധമ്മികേന കമ്മേന കുപ്പേന അട്ഠാനാരഹേന, അധമ്മേന സമോധാനപരിവാസം ദേതി. സോ പരിവസാമീതി മഞ്ഞമാനോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി പരിമാണായോപി അപരിമാണായോപി പടിച്ഛന്നായോ. സോ തസ്മിം ഭൂമിയം ഠിതോ പുരിമാ ആപത്തീനം അന്തരാആപത്തിയോ സരതി, അപരാആപത്തീനം അന്തരാആപത്തിയോ സരതി. തസ്സ ഏവം ഹോതി – ‘അഹം ഖോ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം പരിമാണമ്പി അപരിമാണമ്പി…പേ… വവത്ഥിതമ്പി സമ്ഭിന്നമ്പി. സോഹം സങ്ഘം താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം അദാസി. സോഹം പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം പരിമാണായോപി അപരിമാണായോപി പടിച്ഛന്നായോ. സോഹം സങ്ഘം അന്തരാആപത്തീനം മൂലായപടികസ്സനം യാചിം. തം മം സങ്ഘോ അന്തരാആപത്തീനം മൂലായപടികസ്സി അധമ്മികേന കമ്മേന കുപ്പേന അട്ഠാനാരഹേന, അധമ്മേന സമോധാനപരിവാസം അദാസി. സോഹം പരിവസാമീതി മഞ്ഞമാനോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം പരിമാണായോപി അപരിമാണായോപി പടിച്ഛന്നായോ. സോഹം തസ്മിം ഭൂമിയം ഠിതോ പുരിമാ ആപത്തീനം അന്തരാആപത്തിയോ സരാമി, അപരാആപത്തീനം അന്തരാആപത്തിയോ സരാമി. യംനൂനാഹം സങ്ഘം പുരിമാ ആപത്തീനം അന്തരാ പത്തീനഞ്ച, അപരാആപത്തീന അന്തരാആപത്തീനഞ്ച, മൂലായപടികസ്സനം യാചേയ്യം ധമ്മികേന കമ്മേന അകുപ്പേന ഠാനാരഹേന, ധമ്മേന സമോധാനപരിവാസം, ധമ്മേന മാനത്തം, ധമ്മേന അബ്ഭാന’ന്തി. സോ സങ്ഘം പുരിമാ ആപത്തീനം അന്തരാആപത്തീനഞ്ച, അപരാആപത്തീനം അന്തരാആപത്തീനഞ്ച, മൂലായപടികസ്സനം യാചതി ധമ്മികേന കമ്മേന അകുപ്പേന ഠാനാരഹേന, ധമ്മേന സമോധാനപരിവാസം, ധമ്മേന മാനത്തം, ധമ്മേന അബ്ഭാനം. തം സങ്ഘോ പുരിമാ ആപത്തീനം അന്തരാആപത്തീനഞ്ച, അപരാആപത്തീനം അന്തരാആപത്തീനഞ്ച, മൂലായ പടികസ്സതി ധമ്മികേന കമ്മേന അകുപ്പേന ഠാനാരഹേന, ധമ്മേന സമോധാനപരിവാസം ദേതി, ധമ്മേന മാനത്തം ദേതി, ധമ്മേന അബ്ഭേതി. സോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു വിസുദ്ധോ താഹി ആപത്തീഹി.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി പരിമാണമ്പി അപരിമാണമ്പി…പേ… വവത്ഥിതമ്പി സമ്ഭിന്നമ്പി. സോ സങ്ഘം താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം യാചതി. തസ്സ സങ്ഘോ താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം ദേതി. സോ പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി പരിമാണായോപി അപരിമാണായോപി പടിച്ഛന്നായോപി അപ്പടിച്ഛന്നായോപി. സോ സങ്ഘം അന്തരാആപത്തീനം മൂലായപടികസ്സനം യാചതി. തം സങ്ഘോ അന്തരാആപത്തീനം മൂലായ പടികസ്സതി അധമ്മികേന കമ്മേന കുപ്പേന അട്ഠാനാരഹേന, അധമ്മേന സമോധാനപരിവാസം ദേതി. സോ പരിവസാമീതി മഞ്ഞമാനോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി പരിമാണായോപി അപരിമാണായോപി പടിച്ഛന്നായോപി അപ്പടിച്ഛന്നായോപി. സോ തസ്മിം ഭൂമിയം ഠിതോ പുരിമാ ആപത്തീനം അന്തരാആപത്തിയോ സരതി, അപരാആപത്തീനം അന്തരാആപത്തിയോ സരതി. തസ്സ ഏവം ഹോതി – ‘അഹം ഖോ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം പരിമാണമ്പി അപരിമാണമ്പി…പേ… വവത്ഥിതമ്പി സമ്ഭിന്നമ്പി. സോഹം സങ്ഘം താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം യാചിം. തസ്സ മേ സങ്ഘോ താസം ആപത്തീനം സമോധാനപരിവാസം അദാസി. സോഹം പരിവസന്തോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം പരിമാണായോപി അപരിമാണായോപി പടിച്ഛന്നായോപി അപ്പടിച്ഛന്നായോപി. സോഹം സങ്ഘം അന്തരാആപത്തീനം മൂലായപടികസ്സനം യാചിം. തം മം സങ്ഘോ അന്തരാആപത്തീനം മൂലായ പടികസ്സി അധമ്മികേന കമ്മേന കുപ്പേന അട്ഠാനാരഹേന, അധമ്മേന സമോധാനപരിവാസം അദാസി. സോഹം പരിവസാമീതി മഞ്ഞമാനോ അന്തരാ സമ്ബഹുലാ സങ്ഘാദിസേസാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജിം പരിമാണായോപി അപരിമാണായോപി പടിച്ഛന്നായോപി അപ്പടിച്ഛന്നായോപി. സോഹം തസ്മിം ഭൂമിയം ഠിതോ പുരിമാ ആപത്തീനം അന്തരാആപത്തിയോ സരാമി, അപരാആപത്തീനം അന്തരാആപത്തിയോ സരാമി. യംനൂനാഹം സങ്ഘം പുരിമാപത്തീനം അന്തരാആപത്തീനഞ്ച, അപരാആപത്തീനം അന്തരാആപത്തീനഞ്ച, മൂലായപടികസ്സനം യാചേയ്യം ധമ്മികേന കമ്മേന അകുപ്പേന ഠാനാരഹേന, ധമ്മേന സമോധാനപരിവാസം, ധമ്മേന മാനത്തം, ധമ്മേന അബ്ഭാന’ന്തി. സോ സങ്ഘം പുരിമാ ആപത്തീനം അന്തരാആപത്തീനഞ്ച, അപരാആപത്തീനം അന്തരാആപത്തീനഞ്ച, മൂലായ പടികസ്സനം യാചതി ധമ്മികേന കമ്മേന അകുപ്പേന ഠാനാരഹേന, ധമ്മേന സമോധാനപരിവാസം, ധമ്മേന മാനത്തം, ധമ്മേന അബ്ഭാനം. തം സങ്ഘോ പുരിമാ ആപത്തീനം അന്തരാ ആപത്തീനഞ്ച, അപരാ ആപത്തീനം അന്തരാ ആപത്തീനഞ്ച, മൂലായ പടികസ്സതി ധമ്മികേന കമ്മേന അകുപ്പേന ഠാനാരഹേന, ധമ്മേന സമോധാനപരിവാസം ദേതി, ധമ്മേന മാനത്തം ദേതി, ധമ്മേന അബ്ഭേതി. സോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു വിസുദ്ധോ താഹി ആപത്തീഹി’’.

തതിയനവകം നിട്ഠിതം.

സമുച്ചയക്ഖന്ധകോ തതിയോ.

തസ്സുദ്ദാനം –

അപ്പടിച്ഛന്നാ ഏകാഹ-ദ്വീഹ-തീഹ-ചതൂഹ ച;

പഞ്ചാഹപക്ഖദസന്നം, ആപത്തിമാഹ മഹാമുനി.

സുദ്ധന്തോ ച വിബ്ഭമന്തോ, പരിമാണമുഖം ദ്വേ ഭിക്ഖൂ;

തത്ഥ സഞ്ഞിനോ ദ്വേ യഥാ, വേമതികാ തഥേവ ച.

മിസ്സകദിട്ഠിനോ ദ്വേ ച, അസുദ്ധകേകദിട്ഠിനോ;

ദ്വേ ചേവ സുദ്ധദിട്ഠിനോ.

തഥേവ ച ഏകോ ഛാദേതി, അഥ മക്ഖമതേന ച;

ഉമ്മത്തകദേസനഞ്ച, മൂലാ അട്ഠാരസ [പന്നരസ (ക.)] വിസുദ്ധതോ.

ആചരിയാനം വിഭജ്ജപദാനം [വിഭജ്ജവാദീനം (സീ.)], തമ്ബപണ്ണിദീപപസാദകാനം;

മഹാവിഹാരവാസീനം, വാചനാ സദ്ധമ്മട്ഠിതിയാതി.

സമുച്ചയക്ഖന്ധകം നിട്ഠിതം.

൪. സമഥക്ഖന്ധകം

൧. സമ്മുഖാവിനയോ

൧൮൫. തേന സമയേന ബുദ്ധോ ഭഗവാ സാവത്ഥിയം വിഹരതി ജേതവനേ അനാഥപിണ്ഡികസ്സ ആരാമേ. തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ അസമ്മുഖീഭൂതാനം ഭിക്ഖൂനം കമ്മാനി കരോന്തി – തജ്ജനീയമ്പി, നിയസ്സമ്പി, പബ്ബാജനീയമ്പി, പടിസാരണീയമ്പി, ഉക്ഖേപനീയമ്പി. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ അസമ്മുഖീഭൂതാനം ഭിക്ഖൂനം കമ്മാനി കരിസ്സന്തി – തജ്ജനീയമ്പി, നിയസ്സമ്പി, പബ്ബാജനീയമ്പി, പടിസാരണീയമ്പി, ഉക്ഖേപനീയമ്പീ’’തി! അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… ‘‘സച്ചം കിര, ഭിക്ഖവേ, ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ അസമ്മുഖീഭൂതാനം ഭിക്ഖൂനം കമ്മാനി കരോന്തി – തജ്ജനീയമ്പി, നിയസ്സമ്പി, പബ്ബാജനീയമ്പി, പടിസാരണീയമ്പി, ഉക്ഖേപനീയമ്പീ’’തി? ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി. വിഗരഹി ബുദ്ധോ ഭഗവാ – ‘‘അനനുച്ഛവികം, ഭിക്ഖവേ, തേസം മോഘപുരിസാനം അനനുലോമികം അപ്പതിരൂപം അസ്സാമണകം അകപ്പിയം അകരണീയം. കഥഞ്ഹി നാമ തേ, ഭിക്ഖവേ, മോഘപുരിസാ അസമ്മുഖീഭൂതാനം ഭിക്ഖൂനം കമ്മാനി കരിസ്സന്തി – തജ്ജനീയമ്പി, നിയസ്സമ്പി, പബ്ബാജനീയമ്പി, പടിസാരണീയമ്പി, ഉക്ഖേപനീയമ്പി! നേതം, ഭിക്ഖവേ, അപ്പസന്നാനം വാ പസാദായ…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ന, ഭിക്ഖവേ, അസമ്മുഖീഭൂതാനം ഭിക്ഖൂനം കമ്മം കാതബ്ബം – തജ്ജനീയം വാ, നിയസ്സം വാ, പബ്ബാജനീയം വാ, പടിസാരണീയം വാ, ഉക്ഖേപനീയം വാ. യോ കരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ.

൧൮൬. ‘‘അധമ്മവാദീ പുഗ്ഗലോ അധമ്മവാദീ സമ്ബഹുലാ അധമ്മവാദീ സങ്ഘോ. ധമ്മവാദീ പുഗ്ഗലോ ധമ്മവാദീ സമ്ബഹുലാ ധമ്മവാദീ സങ്ഘോ.

കണ്ഹപക്ഖനവകം

൧൮൭. ‘‘അധമ്മവാദീ പുഗ്ഗലോ ധമ്മവാദിം പുഗ്ഗലം സഞ്ഞാപേതി നിജ്ഝാപേതി പേക്ഖേതി അനുപേക്ഖേതി ദസ്സേതി അനുദസ്സേതി – അയം ധമ്മോ, അയം വിനയോ, ഇദം സത്ഥുസാസനം, ഇമം ഗണ്ഹാഹി, ഇമം രോചേഹീതി. ഏവഞ്ചേതം അധികരണം വൂപസമ്മതി, അധമ്മേന വൂപസമ്മതി സമ്മുഖാവിനയപതിരൂപകേന.

‘‘അധമ്മവാദീ പുഗ്ഗലോ ധമ്മവാദീ സമ്ബഹുലേ സഞ്ഞാപേതി നിജ്ഝാപേതി പേക്ഖേതി അനുപേക്ഖേതി ദസ്സേതി അനുദസ്സേതി – അയം ധമ്മോ, അയം വിനയോ, ഇദം സത്ഥുസാസനം, ഇമം ഗണ്ഹഥ, ഇമം രോചേഥാതി. ഏവഞ്ചേതം അധികരണം വൂപസമ്മതി, അധമ്മേന വൂപസമ്മതി സമ്മുഖാവിനയപതിരൂപകേന.

‘‘അധമ്മവാദീ പുഗ്ഗലോ ധമ്മവാദിം സങ്ഘം സഞ്ഞാപേതി നിജ്ഝാപേതി പേക്ഖേതി അനുപേക്ഖേതി ദസ്സേതി അനുദസ്സേതി – അയം ധമ്മോ, അയം വിനയോ, ഇദം സത്ഥുസാസനം, ഇമം ഗണ്ഹാഹി, ഇമം രോചേഹീതി [ഇമം ഗണ്ഹഥ, ഇമം രോചേഥാതി (ക.)]. ഏവഞ്ചേതം അധികരണം വൂപസമ്മതി, അധമ്മേന വൂപസമ്മതി സമ്മുഖാവിനയപതിരൂപകേന.

‘‘അധമ്മവാദീ സമ്ബഹുലാ ധമ്മവാദിം പുഗ്ഗലം സഞ്ഞാപേന്തി നിജ്ഝാപേന്തി പേക്ഖേന്തി അനുപേക്ഖേന്തി ദസ്സേന്തി അനുദസ്സേന്തി – അയം ധമ്മോ, അയം വിനയോ, ഇദം സത്ഥുസാസനം, ഇമം ഗണ്ഹാഹി, ഇമം രോചേഹീതി. ഏവഞ്ചേതം അധികരണം വൂപസമ്മതി, അധമ്മേന വൂപസമ്മതി സമ്മുഖാവിനയപതിരൂപകേന.

‘‘അധമ്മവാദീ സമ്ബഹുലാ ധമ്മവാദീ സമ്ബഹുലേ സഞ്ഞാപേന്തി നിജ്ഝാപേന്തി പേക്ഖേന്തി അനുപേക്ഖേന്തി ദസ്സേന്തി അനുദസ്സേന്തി – അയം ധമ്മോ, അയം വിനയോ, ഇദം സത്ഥുസാസനം, ഇമം ഗണ്ഹഥ, ഇമം രോചേഥാതി. ഏവഞ്ചേതം അധികരണം വൂപസമ്മതി, അധമ്മേന വൂപസമ്മതി സമ്മുഖാവിനയപതിരൂപകേന.

‘‘അധമ്മവാദീ സമ്ബഹുലാ ധമ്മവാദിം സങ്ഘം സഞ്ഞാപേന്തി നിജ്ഝാപേന്തി പേക്ഖേന്തി അനുപേക്ഖേന്തി ദസ്സേന്തി അനുദസ്സേന്തി – അയം ധമ്മോ, അയം വിനയോ, ഇദം സത്ഥുസാസനം, ഇമം ഗണ്ഹാഹി, ഇമം രോചേഹീതി. ഏവഞ്ചേതം അധികരണം വൂപസമ്മതി, അധമ്മേന വൂപസമ്മതി സമ്മുഖാവിനയപതിരൂപകേന.

‘‘അധമ്മവാദീ സങ്ഘോ ധമ്മവാദിം പുഗ്ഗലം സഞ്ഞാപേതി നിജ്ഝാപേതി പേക്ഖേതി അനുപേക്ഖേതി ദസ്സേതി അനുദസ്സേതി – അയം ധമ്മോ, അയം വിനയോ, ഇദം സത്ഥുസാസനം, ഇമം ഗണ്ഹാഹി, ഇമം രോചേഹീതി. ഏവഞ്ചേതം അധികരണം വൂപസമ്മതി, അധമ്മേന വൂപസമ്മതി സമ്മുഖാവിനയപതിരൂപകേന.

‘‘അധമ്മവാദീ സങ്ഘോ ധമ്മവാദീ സമ്ബഹുലേ സഞ്ഞാപേതി നിജ്ഝാപേതി പേക്ഖേതി അനുപേക്ഖേതി ദസ്സേതി അനുദസ്സേതി – അയം ധമ്മോ, അയം വിനയോ, ഇദം സത്ഥുസാസനം, ഇമം ഗണ്ഹഥ, ഇമം രോചേഥാതി. ഏവഞ്ചേതം അധികരണം വൂപസമ്മതി, അധമ്മേന വൂപസമ്മതി സമ്മുഖാവിനയപതിരൂപകേന.

‘‘അധമ്മവാദീ സങ്ഘോ ധമ്മവാദിം സങ്ഘം സഞ്ഞാപേതി നിജ്ഝാപേതി പേക്ഖേതി അനുപേക്ഖേതി ദസ്സേതി അനുദസ്സേതി – അയം ധമ്മോ, അയം വിനയോ, ഇദം സത്ഥുസാസനം, ഇമം ഗണ്ഹാഹി, ഇമം രോചേഹീതി. ഏവഞ്ചേതം അധികരണം വൂപസമ്മതി, അധമ്മേന വൂപസമ്മതി സമ്മുഖാവിനയപതിരൂപകേന.

കണ്ഹപക്ഖനവകം നിട്ഠിതം.

സുക്കപക്ഖനവകം

൧൮൮. ‘‘ധമ്മവാദീ പുഗ്ഗലോ അധമ്മവാദിം പുഗ്ഗലം സഞ്ഞാപേതി നിജ്ഝാപേതി പേക്ഖേതി അനുപേക്ഖേതി ദസ്സേതി അനുദസ്സേതി – അയം ധമ്മോ, അയം വിനയോ, ഇദം സത്ഥുസാസനം, ഇമം ഗണ്ഹാഹി, ഇമം രോചേഹീതി. ഏവഞ്ചേതം അധികരണം വൂപസമ്മതി, ധമ്മേന വൂപസമ്മതി സമ്മുഖാവിനയേന.

‘‘ധമ്മവാദീ പുഗ്ഗലോ അധമ്മവാദീ സമ്ബഹുലേ സഞ്ഞാപേതി നിജ്ഝാപേതി പേക്ഖേതി അനുപേക്ഖേതി ദസ്സേതി അനുദസ്സേതി – അയം ധമ്മോ, അയം വിനയോ, ഇദം സത്ഥുസാസനം, ഇമം ഗണ്ഹഥ, ഇമം രോചേഥാതി. ഏവഞ്ചേതം അധികരണം വൂപസമ്മതി, ധമ്മേന വൂപസമ്മതി സമ്മുഖാവിനയേന.

‘‘ധമ്മവാദീ പുഗ്ഗലോ അധമ്മവാദിം സങ്ഘം സഞ്ഞാപേതി നിജ്ഝാപേതി പേക്ഖേതി അനുപേക്ഖേതി ദസ്സേതി അനുദസ്സേതി – അയം ധമ്മോ, അയം വിനയോ, ഇദം സത്ഥുസാസനം, ഇമം ഗണ്ഹാഹി, ഇമം രോചേഹീതി. ഏവഞ്ചേതം അധികരണം വൂപസമ്മതി, ധമ്മേന വൂപസമ്മതി സമ്മുഖാവിനയേന.

‘‘ധമ്മവാദീ സമ്ബഹുലാ അധമ്മവാദിം പുഗ്ഗലം സഞ്ഞാപേന്തി നിജ്ഝാപേന്തി പേക്ഖേന്തി അനുപേക്ഖേന്തി ദസ്സേന്തി അനുദസ്സേന്തി – അയം ധമ്മോ, അയം വിനയോ, ഇദം സത്ഥുസാസനം, ഇമം ഗണ്ഹാഹി, ഇമം രോചേഹീതി. ഏവഞ്ചേതം അധികരണം വൂപസമ്മതി, ധമ്മേന വൂപസമ്മതി സമ്മുഖാവിനയേന.

‘‘ധമ്മവാദീ സമ്ബഹുലാ അധമ്മവാദീ സമ്ബഹുലേ സഞ്ഞാപേന്തി നിജ്ഝാപേന്തി പേക്ഖേന്തി അനുപേക്ഖേന്തി ദസ്സേന്തി അനുദസ്സേന്തി – അയം ധമ്മോ, അയം വിനയോ, ഇദം സത്ഥുസാസനം, ഇമം ഗണ്ഹഥ, ഇമം രോചേഥാതി. ഏവഞ്ചേതം അധികരണം വൂപസമ്മതി, ധമ്മേന വൂപസമ്മതി സമ്മുഖാവിനയേന.

‘‘ധമ്മവാദീ സമ്ബഹുലാ അധമ്മവാദിം സങ്ഘം സഞ്ഞാപേന്തി നിജ്ഝാപേന്തി പേക്ഖേന്തി അനുപേക്ഖേന്തി ദസ്സേന്തി അനുദസ്സേന്തി – അയം ധമ്മോ, അയം വിനയോ, ഇദം സത്ഥുസാസനം, ഇമം ഗണ്ഹാഹി, ഇമം രോചേഹീതി. ഏവഞ്ചേതം അധികരണം വൂപസമ്മതി, ധമ്മേന വൂപസമ്മതി സമ്മുഖാവിനയേന.

‘‘ധമ്മവാദീ സങ്ഘോ അധമ്മവാദിം പുഗ്ഗലം സഞ്ഞാപേതി നിജ്ഝാപേതി പേക്ഖേതി അനുപേക്ഖേതി ദസ്സേതി അനുദസ്സേതി – അയം ധമ്മോ, അയം വിനയോ, ഇദം സത്ഥുസാസനം, ഇമം ഗണ്ഹാഹി, ഇമം രോചേഹീതി. ഏവഞ്ചേതം അധികരണം വൂപസമ്മതി, ധമ്മേന വൂപസമ്മതി സമ്മുഖാവിനയേന.

‘‘ധമ്മവാദീ സങ്ഘോ അധമ്മവാദീ സമ്ബഹുലേ സഞ്ഞാപേതി നിജ്ഝാപേതി പേക്ഖേതി അനുപേക്ഖേതി ദസ്സേതി അനുദസ്സേതി – അയം ധമ്മോ, അയം വിനയോ, ഇദം സത്ഥുസാസനം, ഇമം ഗണ്ഹഥ, ഇമം രോചേഥാതി. ഏവഞ്ചേതം അധികരണം വൂപസമ്മതി, ധമ്മേന വൂപസമ്മതി സമ്മുഖാവിനയേന.

‘‘ധമ്മവാദീ സങ്ഘോ അധമ്മവാദിം സങ്ഘം സഞ്ഞാപേതി നിജ്ഝാപേതി പേക്ഖേതി അനുപേക്ഖേതി ദസ്സേതി അനുദസ്സേതി – അയം ധമ്മോ, അയം വിനയോ, ഇദം സത്ഥുസാസനം, ഇമം ഗണ്ഹാഹി, ഇമം രോചേഹീതി. ഏവഞ്ചേതം അധികരണം വൂപസമ്മതി, ധമ്മേന വൂപസമ്മതി സമ്മുഖാവിനയേനാ’’തി.

സുക്കപക്ഖനവകം നിട്ഠിതം.

൨. സതിവിനയോ

൧൮൯. [ഇദം വത്ഥു പാരാ. ൩൮൦ ആദയോ] തേന സമയേന ബുദ്ധോ ഭഗവാ രാജഗഹേ വിഹരതി വേളുവനേ കലന്ദകനിവാപേ. തേന ഖോ പന സമയേന ആയസ്മതാ ദബ്ബേന മല്ലപുത്തേന ജാതിയാ സത്തവസ്സേന അരഹത്തം സച്ഛികതം ഹോതി. യം കിഞ്ചി സാവകേന പത്തബ്ബം സബ്ബം തേന അനുപ്പത്തം ഹോതി. നത്ഥി ചസ്സ കിഞ്ചി ഉത്തരി [ഉത്തരിം (സീ.)] കരണീയം, കതസ്സ വാ പതിചയോ. അഥ ഖോ ആയസ്മതോ ദബ്ബസ്സ മല്ലപുത്തസ്സ രഹോഗതസ്സ പടിസല്ലീനസ്സ ഏവം ചേതസോ പരിവിതക്കോ ഉദപാദി – ‘‘മയാ ഖോ ജാതിയാ സത്തവസ്സേന അരഹത്തം സച്ഛികതം. യം കിഞ്ചി സാവകേന പത്തബ്ബം സബ്ബം മയാ അനുപ്പത്തം. നത്ഥി ച മേ കിഞ്ചി ഉത്തരികരണീയം, കതസ്സ വാ പതിചയോ. കിം നു ഖോ അഹം സങ്ഘസ്സ വേയ്യാവച്ചം കരേയ്യ’’ന്തി?

അഥ ഖോ ആയസ്മതോ ദബ്ബസ്സ മല്ലപുത്തസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘യംനൂനാഹം സങ്ഘസ്സ സേനാസനഞ്ച പഞ്ഞപേയ്യം ഭത്താനി ച ഉദ്ദിസേയ്യ’’ന്തി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ ദബ്ബോ മല്ലപുത്തോ സായന്ഹസമയം പടിസല്ലാനാ വുട്ഠിതോ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ ആയസ്മാ ദബ്ബോ മല്ലപുത്തോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘ഇധ മയ്ഹം, ഭന്തേ, രഹോഗതസ്സ പടിസല്ലീനസ്സ ഏവം ചേതസോ പരിവിതക്കോ ഉദപാദി – ‘മയാ ഖോ ജാതിയാ സത്തവസ്സേന അരഹത്തം സച്ഛികതം. യം കിഞ്ചി സാവകേന പത്തബ്ബം, സബ്ബം മയാ അനുപ്പത്തം. നത്ഥി ച മേ കിഞ്ചി ഉത്തരികരണീയം, കതസ്സ വാ പതിചയോ. കിം നു ഖോ അഹം സങ്ഘസ്സ വേയ്യാവച്ചം കരേയ്യ’ന്തി? തസ്സ മയ്ഹം, ഭന്തേ, ഏതദഹോസി – ‘യംനൂനാഹം സങ്ഘസ്സ സേനാസനഞ്ച പഞ്ഞപേയ്യം ഭത്താനി ച ഉദ്ദിസേയ്യ’ന്തി. ഇച്ഛാമഹം, ഭന്തേ, സങ്ഘസ്സ സേനാസനഞ്ച പഞ്ഞാപേതും ഭത്താനി ച ഉദ്ദിസിതു’’ന്തി. ‘‘സാധു സാധു, ദബ്ബ. തേന ഹി ത്വം, ദബ്ബ, സങ്ഘസ്സ സേനാസനഞ്ച പഞ്ഞപേഹി ഭത്താനി ച ഉദ്ദിസാഹീ’’തി [ഉദ്ദിസാതി (പാരാ. ൩൮൦)]. ‘‘ഏവം, ഭന്തേ’’തി ഖോ ആയസ്മാ ദബ്ബോ മല്ലപുത്തോ ഭഗവതോ പച്ചസ്സോസി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ ദബ്ബം മല്ലപുത്തം സേനാസനപഞ്ഞാപകഞ്ച ഭത്തുദ്ദേസകഞ്ച സമ്മന്നതു. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, സമ്മന്നിതബ്ബോ. പഠമം ദബ്ബോ മല്ലപുത്തോ യാചിതബ്ബോ [ദബ്ബോ യാചിതബ്ബോ (സ്യാ. ക.)]. യാചിത്വാ ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

൧൯൦. ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ആയസ്മന്തം ദബ്ബം മല്ലപുത്തം സേനാസനപഞ്ഞാപകഞ്ച ഭത്തുദ്ദേസകഞ്ച സമ്മന്നേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. സങ്ഘോ ആയസ്മന്തം ദബ്ബം മല്ലപുത്തം സേനാസനപഞ്ഞാപകഞ്ച ഭത്തുദ്ദേസകഞ്ച സമ്മന്നതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ആയസ്മതോ ദബ്ബസ്സ മല്ലപുത്തസ്സ സേനാസനപഞ്ഞാപകസ്സ ച ഭത്തുദ്ദേസകസ്സ ച സമ്മുതി, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘സമ്മതോ സങ്ഘേന ആയസ്മാ ദബ്ബോ മല്ലപുത്തോ സേനാസനപഞ്ഞാപകോ ച ഭത്തുദ്ദേസകോ ച. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

൧൯൧. സമ്മതോ ച പനായസ്മാ ദബ്ബോ മല്ലപുത്തോ സഭാഗാനം ഭിക്ഖൂനം ഏകജ്ഝം സേനാസനം പഞ്ഞപേതി. യേ തേ ഭിക്ഖൂ സുത്തന്തികാ തേസം ഏകജ്ഝം സേനാസനം പഞ്ഞപേതി – തേ അഞ്ഞമഞ്ഞം സുത്തന്തം സങ്ഗായിസ്സന്തീതി. യേ തേ ഭിക്ഖൂ വിനയധരാ തേസം ഏകജ്ഝം സേനാസനം പഞ്ഞപേതി – തേ അഞ്ഞമഞ്ഞം വിനയം വിനിച്ഛിനിസ്സന്തീതി. യേ തേ ഭിക്ഖൂ ധമ്മകഥികാ തേസം ഏകജ്ഝം സേനാസനം പഞ്ഞപേതി – തേ അഞ്ഞമഞ്ഞം ധമ്മം സാകച്ഛിസ്സന്തീതി. യേ തേ ഭിക്ഖൂ ഝായിനോ തേസം ഏകജ്ഝം സേനാസനം പഞ്ഞപേതി – തേ അഞ്ഞമഞ്ഞം ന ബ്യാബാധിസ്സന്തീതി. യേ തേ ഭിക്ഖൂ തിരച്ഛാനകഥികാ കായദള്ഹിബഹുലാ [കായദഡ്ഢിബഹുലാ (സീ.)] വിഹരന്തി തേസമ്പി ഏകജ്ഝം സേനാസനം പഞ്ഞപേതി – ഇമായപിമേ ആയസ്മന്തോ രതിയാ അച്ഛിസ്സന്തീതി. യേപി തേ ഭിക്ഖൂ വികാലേ ആഗച്ഛന്തി തേസമ്പി തേജോധാതും സമാപജ്ജിത്വാ തേനേവ ആലോകേന സേനാസനം പഞ്ഞപേതി; അപിസു ഭിക്ഖൂ സഞ്ചിച്ച വികാലേ ആഗച്ഛന്തി – മയം ആയസ്മതോ ദബ്ബസ്സ മല്ലപുത്തസ്സ ഇദ്ധിപാടിഹാരിയം പസ്സിസ്സാമാതി.

തേ ആയസ്മന്തം ദബ്ബം മല്ലപുത്തം ഉപസങ്കമിത്വാ ഏവം വദന്തി – ‘‘അമ്ഹാകം, ആവുസോ ദബ്ബ, സേനാസനം പഞ്ഞപേഹീ’’തി. തേ ആയസ്മാ ദബ്ബോ മല്ലപുത്തോ ഏവം വദേതി – ‘‘കത്ഥ ആയസ്മന്താ ഇച്ഛന്തി കത്ഥ പഞ്ഞപേമീ’’തി? തേ സഞ്ചിച്ച ദൂരേ അപദിസന്തി – ‘‘അമ്ഹാകം, ആവുസോ ദബ്ബ, ഗിജ്ഝകൂടേ പബ്ബതേ സേനാസനം പഞ്ഞപേഹി. അമ്ഹാകം, ആവുസോ, ചോരപപാതേ സേനാസനം പഞ്ഞപേഹി. അമ്ഹാകം, ആവുസോ, ഇസിഗിലിപസ്സേ കാളസിലായം സേനാസനം പഞ്ഞപേഹി. അമ്ഹാകം, ആവുസോ, വേഭാരപസ്സേ സത്തപണ്ണിഗുഹായം സേനാസനം പഞ്ഞപേഹി. അമ്ഹാകം, ആവുസോ, സീതവനേ സപ്പസോണ്ഡികപബ്ഭാരേ സേനാസനം പഞ്ഞപേഹി. അമ്ഹാകം, ആവുസോ, ഗോതമകകന്ദരായം [ഗോമടകന്ദരായം (സ്യാ. കം.)] സേനാസനം പഞ്ഞപേഹി. അമ്ഹാകം, ആവുസോ, തിന്ദുകകന്ദരായം സേനാസനം പഞ്ഞപേഹി. അമ്ഹാകം, ആവുസോ, തപോദകന്ദരായം [കപോതകന്ദരായം (ക.)] സേനാസനം പഞ്ഞപേഹി. അമ്ഹാകം, ആവുസോ, തപോദാരാമേ സേനാസനം പഞ്ഞപേഹി. അമ്ഹാകം, ആവുസോ, ജീവകമ്ബവനേ സേനാസനം പഞ്ഞപേഹി. അമ്ഹാകം, ആവുസോ, മദ്ദകുച്ഛിമ്ഹി മിഗദായേ സേനാസനം പഞ്ഞപേഹീ’’തി.

തേസം ആയസ്മാ ദബ്ബോ മല്ലപുത്തോ തേജോധാതും സമാപജ്ജിത്വാ അങ്ഗുലിയാ ജലമാനായ പുരതോ പുരതോ ഗച്ഛതി. തേപി തേനേവ ആലോകേന ആയസ്മതോ ദബ്ബസ്സ മല്ലപുത്തസ്സ പിട്ഠിതോ പിട്ഠിതോ ഗച്ഛന്തി. തേസം ആയസ്മാ ദബ്ബോ മല്ലപുത്തോ ഏവം സേനാസനം പഞ്ഞപേതി – അയം മഞ്ചോ, ഇദം പീഠം, അയം ഭിസി, ഇദം ബിബ്ബോഹനം [ബിമ്ബോഹനം (സീ. സ്യാ. കം.)], ഇദം വച്ചട്ഠാനം, ഇദം പസ്സാവട്ഠാനം, ഇദം പാനീയം, ഇദം പരിഭോജനീയം, അയം കത്തരദണ്ഡോ, ഇദം സങ്ഘസ്സ കതികസണ്ഠാനം, ഇമം കാലം പവിസിതബ്ബം, ഇമം കാലം നിക്ഖമിതബ്ബന്തി. തേസം ആയസ്മാ ദബ്ബോ മല്ലപുത്തോ ഏവം സേനാസനം പഞ്ഞപേത്വാ പുനദേവ വേളുവനം പച്ചാഗച്ഛതി.

൧൯൨. തേന ഖോ പന സമയേന മേത്തിയഭൂമജകാ [മേത്തിയഭുമ്മജകാ (സീ. സ്യാ. കം.)] ഭിക്ഖൂ നവകാ ചേവ ഹോന്തി അപ്പപുഞ്ഞാ ച. യാനി സങ്ഘസ്സ ലാമകാനി സേനാസനാനി താനി തേസം പാപുണന്തി ലാമകാനി ച ഭത്താനി. തേന ഖോ പന സമയേന രാജഗഹേ മനുസ്സാ ഇച്ഛന്തി ഥേരാനം ഭിക്ഖൂനം അഭിസങ്ഖാരികം പിണ്ഡപാതം ദാതും – സപ്പിമ്പി, തേലമ്പി, ഉത്തരിഭങ്ഗമ്പി. മേത്തിയഭൂമജകാനം പന ഭിക്ഖൂനം പാകതികം ദേന്തി – യഥാരന്ധം [യഥാരദ്ധം (സ്യാ.)] കണാജകം ബിലങ്ഗദുതിയം. തേ പച്ഛാഭത്തം പിണ്ഡപാതപ്പടിക്കന്താ ഥേരേ ഭിക്ഖൂ പുച്ഛന്തി – ‘‘തുമ്ഹാകം, ആവുസോ, ഭത്തഗ്ഗേ കിം അഹോസി, തുമ്ഹാകം കിം അഹോസീ’’തി [കിം നാഹോസി (സ്യാ. കം.)]? ഏകച്ചേ ഥേരാ ഏവം വദന്തി – ‘‘അമ്ഹാകം, ആവുസോ, സപ്പി അഹോസി, തേലം അഹോസി, ഉത്തരിഭങ്ഗം അഹോസീ’’തി. മേത്തിയഭൂമജകാ പന ഭിക്ഖൂ ഏവം വദന്തി – ‘‘അമ്ഹാകം, ആവുസോ, ന കിഞ്ചി അഹോസി – പാകതികം യഥാരന്ധം കണാജകം ബിലങ്ഗദുതിയ’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന കല്യാണഭത്തികോ ഗഹപതി സങ്ഘസ്സ ചതുക്കഭത്തം ദേതി നിച്ചഭത്തം. സോ ഭത്തഗ്ഗേ സപുത്തദാരോ ഉപതിട്ഠിത്വാ പരിവിസതി – അഞ്ഞേ ഓദനേന പുച്ഛന്തി, അഞ്ഞേ സൂപേന പുച്ഛന്തി, അഞ്ഞേ തേലേന പുച്ഛന്തി, അഞ്ഞേ ഉത്തരിഭങ്ഗേന പുച്ഛന്തി. തേന ഖോ പന സമയേന കല്യാണഭത്തികസ്സ ഗഹപതിനോ ഭത്തം സ്വാതനായ മേത്തിയഭൂമജകാനം ഭിക്ഖൂനം ഉദ്ദിട്ഠം ഹോതി. അഥ ഖോ കല്യാണഭത്തികോ ഗഹപതി ആരാമം അഗമാസി കേനചിദേവ കരണീയേന. സോ യേനായസ്മാ ദബ്ബോ മല്ലപുത്തോ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ആയസ്മന്തം ദബ്ബം മല്ലപുത്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നം ഖോ കല്യാണഭത്തികം ഗഹപതിം ആയസ്മാ ദബ്ബോ മല്ലപുത്തോ ധമ്മിയാ കഥായ സന്ദസ്സേസി സമാദപേസി സമുത്തേജേസി സമ്പഹംസേസി. അഥ ഖോ കല്യാണഭത്തികോ ഗഹപതി ആയസ്മതാ ദബ്ബേന മല്ലപുത്തേന ധമ്മിയാ കഥായ സന്ദസ്സിതോ സമാദപിതോ സമുത്തേജിതോ സമ്പഹംസിതോ ആയസ്മന്തം ദബ്ബം മല്ലപുത്തം ഏതദവോച – ‘‘കസ്സ, ഭന്തേ, അമ്ഹാകം ഘരേ സ്വാതനായ ഭത്തം ഉദ്ദിട്ഠ’’ന്തി? ‘‘മേത്തിയഭൂമജകാനം ഖോ, ഗഹപതി, ഭിക്ഖൂനം തുമ്ഹാകം ഘരേ സ്വാതനായ ഭത്തം ഉദ്ദിട്ഠ’’ന്തി. അഥ ഖോ കല്യാണഭത്തികോ ഗഹപതി അനത്തമനോ അഹോസി. കഥഞ്ഹി നാമ പാപഭിക്ഖൂ അമ്ഹാകം ഘരേ ഭുഞ്ജിസ്സന്തീതി ഘരം ഗന്ത്വാ ദാസിം ആണാപേസി – ‘‘യേ, ജേ, സ്വേ ഭത്തികാ ആഗച്ഛന്തി തേ കോട്ഠകേ ആസനം പഞ്ഞപേത്വാ കണാജകേന ബിലങ്ഗദുതിയേന പരിവിസാ’’തി. ‘‘ഏവം അയ്യാ’’തി ഖോ സാ ദാസീ കല്യാണഭത്തികസ്സ ഗഹപതിനോ പച്ചസ്സോസി.

അഥ ഖോ മേത്തിയഭൂമജകാ ഭിക്ഖൂ – ഹിയ്യോ ഖോ, ആവുസോ, അമ്ഹാകം കല്യാണഭത്തികസ്സ ഗഹപതിനോ ഭത്തം ഉദ്ദിട്ഠം; സ്വേ അമ്ഹേ കല്യാണഭത്തികോ ഗഹപതി സപുത്തദാരോ ഉപതിട്ഠിത്വാ പരിവിസിസ്സതി; അഞ്ഞേ ഓദനേന പുച്ഛിസ്സന്തി, അഞ്ഞേ സൂപേന പുച്ഛിസ്സന്തി, അഞ്ഞേ തേലേന പുച്ഛിസ്സന്തി, അഞ്ഞേ ഉത്തരിഭങ്ഗേന പുച്ഛിസ്സന്തീതി. തേ തേനേവ സോമനസ്സേന ന ചിത്തരൂപം രത്തിയാ സുപിംസു. അഥ ഖോ മേത്തിയഭൂമജകാ ഭിക്ഖൂ പുബ്ബണ്ഹസമയം നിവാസേത്വാ പത്തചീവരമാദായ യേന കല്യാണഭത്തികസ്സ ഗഹപതിനോ നിവേസനം തേനുപസങ്കമിംസു. അദ്ദസാ ഖോ സാ ദാസീ മേത്തിയഭൂമജകേ ഭിക്ഖൂ ദൂരതോവ ആഗച്ഛന്തേ; ദിസ്വാന കോട്ഠകേ ആസനം പഞ്ഞാപേത്വാ മേത്തിയഭൂമജകേ ഭിക്ഖൂ ഏതദവോച – ‘‘നിസീദഥ, ഭന്തേ’’തി. അഥ ഖോ മേത്തിയഭൂമജകാനം ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘നിസ്സംസയം ഖോ ന താവ ഭത്തം സിദ്ധം ഭവിസ്സതി യഥാ മയം കോട്ഠകേ നിസീദാപിയാമാ’’തി [നിസീദാപേയ്യാമാതി (ക.)]. അഥ ഖോ സാ ദാസീ കണാജകേന [കാണാജകേന (സ്യാ. കം.)] ബിലങ്ഗദുതിയേന ഉപഗഞ്ഛി – ഭുഞ്ജഥ, ഭന്തേതി. ‘‘മയം ഖോ, ഭഗിനി, നിച്ചഭത്തികാ’’തി. ‘‘ജാനാമി അയ്യാ നിച്ചഭത്തികാതി. അപി ചാഹം ഹിയ്യോവ ഗഹപതിനാ ആണത്താ – ‘യേ, ജേ, സ്വേ ഭത്തികാ ആഗച്ഛന്തി, തേ കോട്ഠകേ ആസനം പഞ്ഞാപേത്വാ കണാജകേന ബിലങ്ഗദുതിയേന പരിവിസാ’തി. ഭുഞ്ജഥ, ഭന്തേ’’തി. അഥ ഖോ മേത്തിയഭൂമജകാ ഭിക്ഖൂ – ഹിയ്യോ ഖോ, ആവുസോ, കല്യാണഭത്തികോ ഗഹപതി ആരാമം അഗമാസി ദബ്ബസ്സ മല്ലപുത്തസ്സ സന്തികേ. നിസ്സംസയം ഖോ മയം ദബ്ബേന മല്ലപുത്തേന ഗഹപതിനോ അന്തരേ പരിഭിന്നാതി [സന്തികേ പരിഭിന്നാതി (സ്യാ. കം.)]. തേ തേനേവ ദോമനസ്സേന ന ചിത്തരൂപം ഭുഞ്ജിംസു. അഥ ഖോ മേത്തിയഭൂമജകാ ഭിക്ഖൂ പച്ഛാഭത്തം പിണ്ഡപാതപ്പടിക്കന്താ ആരാമം ഗന്ത്വാ പത്തചീവരം പടിസാമേത്വാ ബഹാരാമകോട്ഠകേ സങ്ഘാടിപല്ലത്ഥികായ നിസീദിംസു തുണ്ഹീഭൂതാ മങ്കുഭൂതാ പത്തക്ഖന്ധാ അധോമുഖാ പജ്ഝായന്താ അപ്പടിഭാനാ.

അഥ ഖോ മേത്തിയാ ഭിക്ഖുനീ യേന മേത്തിയഭൂമജകാ ഭിക്ഖൂ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ മേത്തിയഭൂമജകേ ഭിക്ഖൂ ഏതദവോച – ‘‘വന്ദാമി അയ്യാ’’തി. ഏവം വുത്തേ മേത്തിയഭൂമജകാ ഭിക്ഖൂ നാലപിംസു. ദുതിയമ്പി ഖോ…പേ… തതിയമ്പി ഖോ മേത്തിയാ ഭിക്ഖുനീ മേത്തിയഭൂമജകേ ഭിക്ഖൂ ഏതദവോച – ‘‘വന്ദാമി അയ്യാ’’തി. തതിയമ്പി ഖോ മേത്തിയഭൂമജകാ ഭിക്ഖൂ നാലപിംസു. ‘‘ക്യാഹം അയ്യാനം അപരജ്ഝാമി? കിസ്സ മം അയ്യാ നാലപന്തീ’’തി? ‘‘തഥാ ഹി പന ത്വം, ഭഗിനി, അമ്ഹേ ദബ്ബേന മല്ലപുത്തേന വിഹേഠിയമാനേ അജ്ഝുപേക്ഖസീ’’തി? ‘‘ക്യാഹം, അയ്യാ, കരോമീ’’തി? ‘‘സചേ ഖോ ത്വം, ഭഗിനി, ഇച്ഛേയ്യാസി, അജ്ജേവ ഭഗവാ ആയസ്മന്തം ദബ്ബം മല്ലപുത്തം നാസാപേയ്യാ’’തി. ‘‘ക്യാഹം, അയ്യാ, കരോമി? കിം മയാ സക്കാ കാതു’’ന്തി? ‘‘ഏഹി ത്വം, ഭഗിനി, യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം ഏവം വദേഹി – ‘ഇദം, ഭന്തേ, നച്ഛന്നം നപ്പതിരൂപം, യായം, ഭന്തേ, ദിസാ അഭയാ അനീതികാ അനുപദ്ദവാ സായം ദിസാ സഭയാ സഈതികാ സഉപദ്ദവാ; യതോ നിവാതം തതോ സവാതം [തതോ പവാതം (സീ. സ്യാ. കം.)]; ഉദകം മഞ്ഞേ ആദിത്തം; അയ്യേനമ്ഹി ദബ്ബേന മല്ലപുത്തേന ദൂസിതാ’’’തി. ‘‘ഏവം അയ്യാ’’തി ഖോ മേത്തിയാ ഭിക്ഖുനീ മേത്തിയഭൂമജകാനം ഭിക്ഖൂനം പടിസ്സുത്വാ [പടിസ്സുണിത്വാ (സ്യാ. കം.)] യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം അട്ഠാസി. ഏകമന്തം ഠിതാ ഖോ മേത്തിയാ [സാ മേത്തിയാ (സ്യാ. ക.)] ഭിക്ഖുനീ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘ഇദം, ഭന്തേ, നച്ഛന്നം നപ്പതിരൂപം, യായം, ഭന്തേ, ദിസാ അഭയാ അനീതികാ അനുപദ്ദവാ സായം ദിസാ സഭയാ സഈതികാ സഉപദ്ദവാ; യതോ നിവാതം തതോ സവാതം; ഉദകം മഞ്ഞേ ആദിത്തം; അയ്യേനമ്ഹി ദബ്ബേന മല്ലപുത്തേന ദൂസിതാ’’തി.

൧൯൩. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ഭിക്ഖുസങ്ഘം സന്നിപാതാപേത്വാ ആയസ്മന്തം ദബ്ബം മല്ലപുത്തം പടിപുച്ഛി – ‘‘സരസി ത്വം, ദബ്ബ, ഏവരൂപം കത്താ യഥായം ഭിക്ഖുനീ ആഹാ’’തി? ‘‘യഥാ മം, ഭന്തേ, ഭഗവാ ജാനാതീ’’തി. ദുതിയമ്പി ഖോ ഭഗവാ ആയസ്മന്തം ദബ്ബം മല്ലപുത്തം ഏതദവോച – ‘‘സരസി ത്വം, ദബ്ബ, ഏവരൂപം കത്താ യഥായം ഭിക്ഖുനീ ആഹാ’’തി? ‘‘യഥാ മം, ഭന്തേ, ഭഗവാ ജാനാതീ’’തി. തതിയമ്പി ഖോ ഭഗവാ ആയസ്മന്തം ദബ്ബം മല്ലപുത്തം ഏതദവോച – ‘‘സരസി ത്വം, ദബ്ബ, ഏവരൂപം കത്താ യഥായം ഭിക്ഖുനീ ആഹാ’’തി? ‘‘യഥാ മം, ഭന്തേ, ഭഗവാ ജാനാതീ’’തി. ‘‘ന ഖോ, ദബ്ബ, ദബ്ബാ ഏവം നിബ്ബേഠേന്തി. സചേ തയാ കതം കതന്തി വദേഹി. സചേ അകതം അകതന്തി വദേഹീ’’തി. ‘‘യതോഹം, ഭന്തേ, ജാതോ നാഭിജാനാമി സുപിനന്തേനപി മേഥുനം ധമ്മം പടിസേവിതാ, പഗേവ ജാഗരോ’’തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, മേത്തിയം ഭിക്ഖുനിം നാസേഥ. ഇമേ ച ഭിക്ഖൂ അനുയുഞ്ജഥാ’’തി. ഇദം വത്വാ ഭഗവാ ഉട്ഠായാസനാ വിഹാരം പാവിസി.

അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ മേത്തിയം ഭിക്ഖുനിം നാസേസും. അഥ ഖോ മേത്തിയഭൂമജകാ ഭിക്ഖൂ തേ ഭിക്ഖൂ ഏതദവോചും – ‘‘മാവുസോ, മേത്തിയം ഭിക്ഖുനിം നാസേഥ, ന സാ കിഞ്ചി അപരജ്ഝതി; അമ്ഹേഹി സാ ഉസ്സാഹിതാ കുപിതേഹി അനത്തമനേഹി ചാവനാധിപ്പായേഹീ’’തി. ‘‘കിം പന തുമ്ഹേ, ആവുസോ, ആയസ്മന്തം ദബ്ബം മല്ലപുത്തം അമൂലികായ സീലവിപത്തിയാ അനുദ്ധംസേഥാ’’തി? ‘‘ഏവമാവുസോ’’തി. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ മേത്തിയഭൂമജകാ ഭിക്ഖൂ ആയസ്മന്തം ദബ്ബം മല്ലപുത്തം അമൂലികായ സീലവിപത്തിയാ അനുദ്ധംസേസ്സന്തീ’’തി! അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും …പേ… ‘‘സച്ചം കിര, ഭിക്ഖവേ, മേത്തിയഭൂമജകാ ഭിക്ഖൂ ദബ്ബം മല്ലപുത്തം അമൂലികായ സീലവിപത്തിയാ അനുദ്ധംസേന്തീ’’തി? ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി –

‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ ദബ്ബസ്സ മല്ലപുത്തസ്സ സതിവേപുല്ലപ്പത്തസ്സ സതിവിനയം ദേതു. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, ദാതബ്ബോ – ‘‘തേന, ഭിക്ഖവേ, ദബ്ബേന മല്ലപുത്തേന സങ്ഘം ഉപസങ്കമിത്വാ, ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ, വുഡ്ഢാനം ഭിക്ഖൂനം പാദേ വന്ദിത്വാ, ഉക്കുടികം നിസീദിത്വാ, അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാ, ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘ഇമേ മം, ഭന്തേ, മേത്തിയഭൂമജകാ ഭിക്ഖൂ അമൂലികായ സീലവിപത്തിയാ അനുദ്ധംസേന്തി. സോഹം, ഭന്തേ, സതിവേപുല്ലപ്പത്തോ സങ്ഘം സതിവിനയം യാചാമീ’തി. ദുതിയമ്പി യാചിതബ്ബോ. തതിയമ്പി യാചിതബ്ബോ – ‘ഇമേ മം, ഭന്തേ മേത്തിയഭൂമജകാ ഭിക്ഖൂ അമൂലികായ സീലവിപത്തിയാ അനുദ്ധംസേന്തി. സോഹം [സോഹം ഭന്തേ (ക.)] സതിവേപുല്ലപ്പത്തോ തതിയമ്പി, ഭന്തേ, സങ്ഘം സതിവിനയം യാചാമീ’തി. ‘‘ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

൧൯൪. സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. ഇമേ മേത്തിയഭൂമജകാ ഭിക്ഖൂ ആയസ്മന്തം ദബ്ബം മല്ലപുത്തം അമൂലികായ സീലവിപത്തിയാ അനുദ്ധംസേന്തി. ആയസ്മാ ദബ്ബോ മല്ലപുത്തോ സതിവേപുല്ലപ്പത്തോ സങ്ഘം സതിവിനയം യാചതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ആയസ്മതോ ദബ്ബസ്സ മല്ലപുത്തസ്സ സതിവേപുല്ലപ്പത്തസ്സ സതിവിനയം ദദേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. ഇമേ മേത്തിയഭൂമജകാ ഭിക്ഖൂ ആയസ്മന്തം ദബ്ബം മല്ലപുത്തം അമൂലികായ സീലവിപത്തിയാ അനുദ്ധംസേന്തി. ആയസ്മാ ദബ്ബോ മല്ലപുത്തോ സതിവേപുല്ലപ്പത്തോ സങ്ഘം സതിവിനയം യാചതി. സങ്ഘോ ആയസ്മതോ ദബ്ബസ്സ മല്ലപുത്തസ്സ സതിവേപുല്ലപ്പത്തസ്സ സതിവിനയം ദേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ആയസ്മതോ ദബ്ബസ്സ മല്ലപുത്തസ്സ സതിവേപുല്ലപ്പത്തസ്സ സതിവിനയസ്സ ദാനം, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദുതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ… തതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി – സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. ഇമേ മേത്തിയഭൂമജകാ ഭിക്ഖൂ ആയസ്മന്തം ദബ്ബം മല്ലപുത്തം അമൂലികായ സീലവിപത്തിയാ അനുദ്ധംസേന്തി. ആയസ്മാ ദബ്ബോ മല്ലപുത്തോ സതിവേപുല്ലപ്പത്തോ സങ്ഘം സതിവിനയം യാചതി. സങ്ഘോ ആയസ്മതോ ദബ്ബസ്സ മല്ലപുത്തസ്സ സതിവേപുല്ലപ്പത്തസ്സ സതിവിനയം ദേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ആയസ്മതോ ദബ്ബസ്സ മല്ലപുത്തസ്സ സതിവേപുല്ലപ്പത്തസ്സ സതിവിനയസ്സ ദാനം, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദിന്നോ സങ്ഘേന ആയസ്മതോ ദബ്ബസ്സ മല്ലപുത്തസ്സ സതിവേപുല്ലപ്പത്തസ്സ സതിവിനയോ. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

൧൯൫. ‘‘പഞ്ചിമാനി, ഭിക്ഖവേ, ധമ്മികാനി സതിവിനയസ്സ ദാനാനി. സുദ്ധോ ഹോതി ഭിക്ഖു അനാപത്തികോ, അനുവദന്തി ച നം, യാചതി ച, തസ്സ സങ്ഘോ സതിവിനയം ദേതി ധമ്മേന സമഗ്ഗേന – ഇമാനി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ച ധമ്മികാനി സതിവിനയസ്സ ദാനാനീ’’തി.

൩. അമൂള്ഹവിനയോ

൧൯൬. തേന ഖോ പന സമയേന ഗഗ്ഗോ ഭിക്ഖു ഉമ്മത്തകോ ഹോതി, ചിത്തവിപരിയാസകതോ. തേന ഉമ്മത്തകേന ചിത്തവിപരിയാസകതേന ബഹും അസ്സാമണകം അജ്ഝാചിണ്ണം ഹോതി ഭാസിതപരിക്കന്തം. ഭിക്ഖൂ ഗഗ്ഗം ഭിക്ഖും ഉമ്മത്തകേന ചിത്തവിപരിയാസകതേന അജ്ഝാചിണ്ണേന ആപത്തിയാ ചോദേന്തി – ‘‘സരതായസ്മാ ഏവരൂപിം ആപത്തിം ആപജ്ജിതാ’’തി? സോ ഏവം വദേതി – ‘‘അഹം ഖോ, ആവുസോ, ഉമ്മത്തകോ അഹോസിം ചിത്തവിപരിയാസകതോ. തേന മേ ഉമ്മത്തകേന ചിത്തവിപരിയാസകതേന ബഹും അസ്സാമണകം അജ്ഝാചിണ്ണം ഭാസിതപരിക്കന്തം. നാഹം തം സരാമി. മൂള്ഹേന മേ ഏതം കത’’ന്തി. ഏവമ്പി നം വുച്ചമാനാ ചോദേന്തേവ – ‘‘സരതായസ്മാ ഏവരൂപിം ആപത്തിം ആപജ്ജിതാ’’തി? യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ..പേ… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ഭിക്ഖൂ ഗഗ്ഗം ഭിക്ഖും ഉമ്മത്തകേന ചിത്തവിപരിയാസകതേന അജ്ഝാചിണ്ണേന ആപത്തിയാ ചോദേസ്സന്തി – ‘‘സരതായസ്മാ ഏവരൂപിം ആപത്തിം ആപജ്ജിതാ’തി! സോ ഏവം വദേതി – ‘അഹം ഖോ, ആവുസോ, ഉമ്മത്തകോ അഹോസിം ചിത്തവിപരിയാസകതോ. തേന മേ ഉമ്മത്തകേന ചിത്തവിപരിയാസകതേന ബഹും അസ്സാമണകം അജ്ഝാചിണ്ണം ഭാസിതപരിക്കന്തം. നാഹം തം സരാമി. മൂള്ഹേന മേ ഏതം കത’ന്തി. ഏവമ്പി നം വുച്ചമാനാ ചോദേന്തേവ – ‘‘സരതായസ്മാ ഏവരൂപിം ആപത്തിം ആപജ്ജിതാ’’തി? അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… ‘‘സച്ചം കിര, ഭിക്ഖവേ…പേ… സച്ചം ഭഗവാ’’തി…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി –

‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ ഗഗ്ഗസ്സ ഭിക്ഖുനോ അമൂള്ഹസ്സ അമൂള്ഹവിനയം ദേതു. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, ദാതബ്ബോ – ‘‘തേന, ഭിക്ഖവേ, ഗഗ്ഗേന ഭിക്ഖുനാ സങ്ഘം ഉപസങ്കമിത്വാ, ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ, വുഡ്ഢാനം ഭിക്ഖൂനം പാദേ വന്ദിത്വാ, ഉക്കുടികം നിസീദിത്വാ, അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാ, ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘അഹം, ഭന്തേ, ഉമ്മത്തകോ അഹോസിം ചിത്തവിപരിയാസകതോ. തേന മേ ഉമ്മത്തകേന ചിത്തവിപരിയാസകതേന ബഹും അസ്സാമണകം അജ്ഝാചിണ്ണം ഭാസിതപരിക്കന്തം. മം ഭിക്ഖൂ ഉമ്മത്തകേന ചിത്തവിപരിയാസകതേന അജ്ഝാചിണ്ണേന ആപത്തിയാ ചോദേന്തി – ‘സരതായസ്മാ ഏവരൂപിം ആപത്തിം ആപജ്ജിതാ’തി? ത്യാഹം ഏവം വദാമി – ‘അഹം ഖോ, ആവുസോ, ഉമ്മത്തകോ അഹോസിം ചിത്തവിപരിയാസകതോ. തേന മേ ഉമ്മത്തകേന ചിത്തവിപരിയാസകതേന ബഹും അസ്സാമണകം അജ്ഝാചിണ്ണം ഭാസിതപരിക്കന്തം. നാഹം തം സരാമി. മൂള്ഹേന മേ ഏതം കത’ന്തി. ഏവമ്പി മം വുച്ചമാനാ ചോദേന്തേവ – ‘സരതായസ്മാ ഏവരൂപിം ആപത്തിം ആപജ്ജിതാ’തി? സോഹം, ഭന്തേ, അമൂള്ഹോ സങ്ഘം അമൂള്ഹവിനയം യാചാമീ’തി. ദുതിയമ്പി യാചിതബ്ബോ. തതിയമ്പി യാചിതബ്ബോ – ‘അഹം, ഭന്തേ, ഉമ്മത്തകോ അഹോസിം ചിത്തവിപരിയാസകതോ. തേന മേ ഉമ്മത്തകേന ചിത്തവിപരിയാസകതേന ബഹും അസ്സാമണകം അജ്ഝാചിണ്ണം ഭാസിതപരിക്കന്തം. മം ഭിക്ഖൂ ഉമ്മത്തകേന ചിത്തവിപരിയാസകതേന അജ്ഝാചിണ്ണേന ആപത്തിയാ ചോദേന്തി – ‘സരതായസ്മാ ഏവരൂപിം ആപത്തിം ആപജ്ജിതാ’തി? ത്യാഹം ഏവം വദാമി – ‘അഹം ഖോ, ആവുസോ, ഉമ്മത്തകോ അഹോസിം ചിത്തവിപരിയാസകതോ. തേന മേ ഉമ്മത്തകേന ചിത്തവിപരിയാസകതേന ബഹും അസ്സാമണകം അജ്ഝാചിണ്ണം ഭാസിതപരിക്കന്തം. നാഹം തം സരാമി മൂള്ഹേന മേ ഏതം കത’ന്തി. ഏവമ്പി മം വുച്ചമാനാ ചോദേന്തേവ – ‘സരതായസ്മാ ഏവരൂപിം ആപത്തിം ആപജ്ജിതാ’തി? സോഹം അമൂള്ഹോ [സോഹം ഭന്തേ അമൂള്ഹോ (ക.)] തതിയമ്പി, ഭന്തേ, സങ്ഘം അമൂള്ഹവിനയം യാചാമീ’തി. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

൧൯൭. ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഗഗ്ഗോ ഭിക്ഖു ഉമ്മത്തകോ അഹോസി ചിത്തവിപരിയാസകതോ. തേന ഉമ്മത്തകേന ചിത്തവിപരിയാസകതേന ബഹും അസ്സാമണകം അജ്ഝാചിണ്ണം ഭാസിതപരിക്കന്തം. ഭിക്ഖൂ ഗഗ്ഗം ഭിക്ഖും ഉമ്മത്തകേന ചിത്തവിപരിയാസകതേന അജ്ഝാചിണ്ണേന ആപത്തിയാ ചോദേന്തി – ‘സരതായസ്മാ ഏവരൂപിം ആപത്തിം ആപജ്ജിതാ’തി? സോ ഏവം വദേതി – ‘അഹം ഖോ, ആവുസോ, ഉമ്മത്തകോ അഹോസിം ചിത്തവിപരിയാസകതോ. തേന മേ ഉമ്മത്തകേന ചിത്തവിപരിയാസകതേന ബഹും അസ്സാമണകം അജ്ഝാചിണ്ണം ഭാസിതപരിക്കന്തം. നാഹം തം സരാമി, മൂള്ഹേന മേ ഏതം കത’ന്തി. ഏവമ്പി നം വുച്ചമാനാ ചോദേന്തേവ – ‘സരതായസ്മാ ഏവരൂപിം ആപത്തിം ആപജ്ജിതാ’തി? സോ അമൂള്ഹോ സങ്ഘം അമൂള്ഹവിനയം യാചതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഗഗ്ഗസ്സ ഭിക്ഖുനോ അമൂള്ഹസ്സ അമൂള്ഹവിനയം ദദേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഗഗ്ഗോ ഭിക്ഖു ഉമ്മത്തകോ അഹോസി ചിത്തവിപരിയാസകതോ. തേന ഉമ്മത്തകേന ചിത്തവിപരിയാസകതേന ബഹും അസ്സാമണകം അജ്ഝാചിണ്ണം ഭാസിതപരിക്കന്തം. ഭിക്ഖൂ ഗഗ്ഗം ഭിക്ഖും ഉമ്മത്തകേന ചിത്തവിപരിയാസകതേന അജ്ഝാചിണ്ണേന ആപത്തിയാ ചോദേന്തി – ‘സരതായസ്മാ ഏവരൂപിം ആപത്തിം ആപജ്ജിതാ’തി? സോ ഏവം വദേതി – ‘അഹം ഖോ, ആവുസോ, ഉമ്മത്തകോ അഹോസിം ചിത്തവിപരിയാസകതോ. തേന മേ ഉമ്മത്തകേന ചിത്തവിപരിയാസകതേന ബഹും അസ്സാമണകം അജ്ഝാചിണ്ണം ഭാസിതപരിക്കന്തം. നാഹം തം സരാമി മൂള്ഹേന മേ ഏതം കത’ന്തി. ഏവമ്പി നം വുച്ചമാനാ ചോദേന്തേവ – ‘സരതായസ്മാ ഏവരൂപിം ആപത്തിം ആപജ്ജിതാ’തി? സോ അമൂള്ഹോ സങ്ഘം അമൂള്ഹവിനയം യാചതി. സങ്ഘോ ഗഗ്ഗസ്സ ഭിക്ഖുനോ അമൂള്ഹസ്സ അമൂള്ഹവിനയം ദേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഗഗ്ഗസ്സ ഭിക്ഖുനോ അമൂള്ഹസ്സ അമൂള്ഹവിനയസ്സ ദാനം, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദുതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ… തതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ….

‘‘ദിന്നോ സങ്ഘേന ഗഗ്ഗസ്സ ഭിക്ഖുനോ അമൂള്ഹസ്സ അമൂള്ഹവിനയോ. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

൧൯൮. ‘‘തീണിമാനി, ഭിക്ഖവേ, അധമ്മികാനി അമൂള്ഹവിനയസ്സ ദാനാനി, തീണി ധമ്മികാനി. കമ്മാനി തീണി അധമ്മികാനി അമൂള്ഹവിനയസ്സ ദാനാനി?

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ആപത്തിം ആപന്നോ ഹോതി. തമേനം ചോദേതി സങ്ഘോ വാ, സമ്ബഹുലാ വാ, ഏകപുഗ്ഗലോ വാ – ‘സരതായസ്മാ ഏവരൂപിം ആപത്തിം ആപജ്ജിതാ’തി? സോ സരമാനോവ ഏവം വദേതി – ‘ന ഖോ അഹം, ആവുസോ, സരാമി ഏവരൂപിം ആപത്തിം ആപജ്ജിതാ’തി. തസ്സ സങ്ഘോ അമൂള്ഹവിനയം ദേതി. അധമ്മികം അമൂള്ഹവിനയസ്സ ദാനം.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ആപത്തിം ആപന്നോ ഹോതി. തമേനം ചോദേതി സങ്ഘോ വാ, സമ്ബഹുലാ വാ, ഏകപുഗ്ഗലോ വാ – ‘സരതായസ്മാ ഏവരൂപിം ആപത്തിം ആപജ്ജിതാ’തി? സോ സരമാനോവ ഏവം വദേതി – ‘സരാമി ഖോ അഹം, ആവുസോ, യഥാസുപിനന്തേനാ’തി. തസ്സ സങ്ഘോ അമൂള്ഹവിനയം ദേതി. അധമ്മികം അമൂള്ഹവിനയസ്സ ദാനം.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ആപത്തിം ആപന്നോ ഹോതി. തമേനം ചോദേതി സങ്ഘോ വാ, സമ്ബഹുലാ വാ, ഏകപുഗ്ഗലോ വാ – ‘സരതായസ്മാ ഏവരൂപിം ആപത്തിം ആപജ്ജിതാ’തി? സോ അനുമ്മത്തകോ ഉമ്മത്തകാലയം കരോതി – ‘അഹമ്പി ഖോ ഏവം കരോമി. തുമ്ഹേപി ഏവം കരോഥ. മയ്ഹമ്പി ഏതം കപ്പതി. തുമ്ഹാകമ്പേതം കപ്പതീ’തി. തസ്സ സങ്ഘോ അമൂള്ഹവിനയം ദേതി. അധമ്മികം അമൂള്ഹവിനയസ്സ ദാനം. ഇമാനി തീണി അധമ്മികാനി അമൂള്ഹവിനയസ്സ ദാനാനി.

൧൯൯. ‘‘കതമാനി തീണി ധമ്മികാനി അമൂള്ഹവിനയസ്സ ദാനാനി?

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ഉമ്മത്തകോ ഹോതി ചിത്തവിപരിയാസകതോ. തേന ഉമ്മത്തകേന ചിത്തവിപരിയാസകതേന ബഹും അസ്സാമണകം അജ്ഝാചിണ്ണം ഹോതി ഭാസിതപരിക്കന്തം. തമേനം ചോദേതി സങ്ഘോ വാ, സമ്ബഹുലാ വാ, ഏകപുഗ്ഗലോ വാ – ‘സരതായസ്മാ ഏവരൂപിം ആപത്തിം ആപജ്ജിതാ’തി? സോ അസ്സരമാനോവ ഏവം വദേതി – ‘ന ഖോ അഹം, ആവുസോ, സരാമി ഏവരൂപിം ആപത്തിം ആപജ്ജിതാ’തി. തസ്സ സങ്ഘോ അമൂള്ഹവിനയം ദേതി. ധമ്മികം അമൂള്ഹവിനയസ്സ ദാനം.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ഉമ്മത്തകോ ഹോതി ചിത്തവിപരിയാസകതോ. തേന ഉമ്മത്തകേന ചിത്തവിപരിയാസകതേന ബഹും അസ്സാമണകം അജ്ഝാചിണ്ണം ഹോതി ഭാസിതപരിക്കന്തം. തമേനം ചോദേതി സങ്ഘോ വാ, സമ്ബഹുലാ വാ, ഏകപുഗ്ഗലോ വാ – ‘സരതായസ്മാ ഏവരൂപിം ആപത്തിം ആപജ്ജിതാ’തി? സോ അസ്സരമാനോവ ഏവം വദേതി – ‘സരാമി ഖോ അഹം, ആവുസോ, യഥാ സുപിനന്തേനാ’തി. തസ്സ സങ്ഘോ അമൂള്ഹവിനയം ദേതി. ധമ്മികം അമൂള്ഹവിനയസ്സ ദാനം.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ഉമ്മത്തകോ ഹോതി ചിത്തവിപരിയാസകതോ. തേന ഉമ്മത്തകേന ചിത്തവിപരിയാസകതേന ബഹും അസ്സാമണകം അജ്ഝാചിണ്ണം ഹോതി ഭാസിതപരിക്കന്തം. തമേനം ചോദേതി സങ്ഘോ വാ, സമ്ബഹുലാ വാ, ഏകപുഗ്ഗലോ വാ – ‘സരതായസ്മാ ഏവരൂപിം ആപത്തിം ആപജ്ജിതാ’തി? സോ ഉമ്മത്തകോ ഉമ്മത്തകാലയം കരോതി – ‘അഹമ്പി ഏവം കരോമി. തുമ്ഹേപി ഏവം കരോഥ. മയ്ഹമ്പി ഏതം കപ്പതി. തുമ്ഹാകമ്പേതം കപ്പതീ’തി. തസ്സ സങ്ഘോ അമൂള്ഹവിനയം ദേതി. ധമ്മികം അമൂള്ഹവിനയസ്സ ദാനം. ‘‘ഇമാനി തീണി ധമ്മികാനി അമൂള്ഹവിനയസ്സ ദാനാനീ’’തി.

൪. പടിഞ്ഞാതകരണം

൨൦൦. തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ അപ്പടിഞ്ഞായ ഭിക്ഖൂനം കമ്മാനി കരോന്തി – തജ്ജനീയമ്പി, നിയസ്സമ്പി, പബ്ബാജനീയമ്പി, പടിസാരണീയമ്പി, ഉക്ഖേപനീയമ്പി. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ അപ്പടിഞ്ഞായ ഭിക്ഖൂനം കമ്മാനി കരിസ്സന്തി – തജ്ജനീയമ്പി, നിയസ്സമ്പി, പബ്ബാജനീയമ്പി, പടിസാരണീയമ്പി, ഉക്ഖേപനീയമ്പീ’’തി! അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… ‘‘സച്ചം കിര, ഭിക്ഖവേ…പേ… ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, അപ്പടിഞ്ഞായ ഭിക്ഖൂനം കമ്മം കാതബ്ബം – തജ്ജനീയം വാ, നിയസ്സം വാ, പബ്ബാജനീയം വാ, പടിസാരണീയം വാ, ഉക്ഖേപനീയം വാ. യോ കരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ.

൨൦൧. ‘‘ഏവം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, അധമ്മികം ഹോതി പടിഞ്ഞാതകരണം, ഏവം ധമ്മികം. കഥഞ്ച, ഭിക്ഖവേ, അധമ്മികം ഹോതി പടിഞ്ഞാതകരണം?

‘‘ഭിക്ഖു പാരാജികം അജ്ഝാപന്നോ ഹോതി. തമേനം ചോദേതി സങ്ഘോ വാ, സമ്ബഹുലാ വാ, ഏകപുഗ്ഗലോ വാ – ‘പാരാജികം ആയസ്മാ അജ്ഝാപന്നോ’തി? സോ ഏവം വദേതി – ‘ന ഖോ അഹം, ആവുസോ, പാരാജികം അജ്ഝാപന്നോ, സങ്ഘാദിസേസം അജ്ഝാപന്നോ’തി. തം സങ്ഘോ സങ്ഘാദിസേസേന കാരേതി. അധമ്മികം പടിഞ്ഞാതകരണം.

‘‘ഭിക്ഖു പാരാജികം അജ്ഝാപന്നോ ഹോതി. തമേനം ചോദേതി സങ്ഘോ വാ, സമ്ബഹുലാ വാ, ഏകപുഗ്ഗലോ വാ – ‘പാരാജികം ആയസ്മാ അജ്ഝാപന്നോ’തി? സോ ഏവം വദേതി – ‘ന ഖോ അഹം, ആവുസോ, പാരാജികം അജ്ഝാപന്നോ, ഥുല്ലച്ചയം…പേ… പാചിത്തിയം…പേ… പാടിദേസനീയം…പേ… ദുക്കടം…പേ… ദുബ്ഭാസിതം അജ്ഝാപന്നോ’തി. തം സങ്ഘോ ദുബ്ഭാസിതേന കാരേതി. അധമ്മികം പടിഞ്ഞാതകരണം.

‘‘ഭിക്ഖു സങ്ഘാദിസേസം…പേ… ഥുല്ലച്ചയം…പേ… പാചിത്തിയം…പേ… പാടിദേസനീയം…പേ… ദുക്കടം…പേ… ദുബ്ഭാസിതം അജ്ഝാപന്നോ ഹോതി. തമേനം ചോദേതി സങ്ഘോ വാ, സമ്ബഹുലാ വാ, ഏകപുഗ്ഗലോ വാ – ‘ദുബ്ഭാസിതം ആയസ്മാ അജ്ഝാപന്നോ’തി? സോ ഏവം വദേതി – ‘ന ഖോ അഹം, ആവുസോ, ദുബ്ഭാസിതം അജ്ഝാപന്നോ, പാരാജികം അജ്ഝാപന്നോ’തി. തം സങ്ഘോ പാരാജികേന കാരേതി. അധമ്മികം പടിഞ്ഞാതകരണം.

‘‘ഭിക്ഖു ദുബ്ഭാസിതം അജ്ഝാപന്നോ ഹോതി. തമേനം ചോദേതി സങ്ഘോ വാ, സമ്ബഹുലാ വാ, ഏകപുഗ്ഗലോ വാ – ‘ദുബ്ഭാസിതം ആയസ്മാ അജ്ഝാപന്നോ’തി? സോ ഏവം വദേതി – ‘ന ഖോ അഹം, ആവുസോ, ദുബ്ഭാസിതം അജ്ഝാപന്നോ, സങ്ഘാദിസേസം…പേ… ഥുല്ലച്ചയം…പേ… പാചിത്തിയം…പേ… പാടിദേസനീയം…പേ… ദുക്കടം അജ്ഝാപന്നോ’തി. തം സങ്ഘോ ദുക്കടേന കാരേതി. അധമ്മികം പടിഞ്ഞാതകരണം. ‘‘ഏവം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, അധമ്മികം ഹോതി പടിഞ്ഞാതകരണം.

‘‘കഥഞ്ച, ഭിക്ഖവേ, ധമ്മികം ഹോതി പടിഞ്ഞാതകരണം? ഭിക്ഖു പാരാജികം അജ്ഝാപന്നോ ഹോതി. തമേനം ചോദേതി സങ്ഘോ വാ, സമ്ബഹുലാ വാ, ഏകപുഗ്ഗലോ വാ – ‘പാരാജികം ആയസ്മാ അജ്ഝാപന്നോ’തി? സോ ഏവം വദേതി – ‘ആമ, ആവുസോ, പാരാജികം അജ്ഝാപന്നോ’തി. തം സങ്ഘോ പാരാജികേന കാരേതി. ധമ്മികം പടിഞ്ഞാതകരണം.

‘‘ഭിക്ഖു സങ്ഘാദിസേസം…പേ… ഥുല്ലച്ചയം…പേ… പാചിത്തിയം…പേ… പാടിദേസനീയം…പേ… ദുക്കടം…പേ… ദുബ്ഭാസിതം അജ്ഝാപന്നോ ഹോതി. തമേനം ചോദേതി സങ്ഘോ വാ, സമ്ബഹുലാ വാ, ഏകപുഗ്ഗലോ വാ – ‘ദുബ്ഭാസിതം ആയസ്മാ അജ്ഝാപന്നോ’തി? സോ ഏവം വദേതി – ‘ആമ, ആവുസോ, ദുബ്ഭാസിതം അജ്ഝാപന്നോ’തി. തം സങ്ഘോ ദുബ്ഭാസിതേന കാരേതി. ധമ്മികം പടിഞ്ഞാതകരണം. ഏവം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ധമ്മികം ഹോതി പടിഞ്ഞാതകരണ’’ന്തി.

൫. യേഭുയ്യസികാ

൨൦൨. തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ സങ്ഘമജ്ഝേ ഭണ്ഡനജാതാ കലഹജാതാ വിവാദാപന്നാ അഞ്ഞമഞ്ഞം മുഖസത്തീഹി വിതുദന്താ വിഹരന്തി, ന സക്കോന്തി തം അധികരണം വൂപസമേതും. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഏവരൂപം അധികരണം യേഭുയ്യസികായ വൂപസമേതും. പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതോ ഭിക്ഖു സലാകഗ്ഗാഹാപകോ സമ്മന്നിതബ്ബോ – യോ ന ഛന്ദാഗതിം ഗച്ഛേയ്യ, ന ദോസാഗതിം ഗച്ഛേയ്യ, ന മോഹാഗതിം ഗച്ഛേയ്യ, ന ഭയാഗതിം ഗച്ഛേയ്യ, ഗഹിതാഗഹിതുഞ്ച ജാനേയ്യ. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, സമ്മന്നിതബ്ബോ. പഠമം ഭിക്ഖു യാചിതബ്ബോ, യാചിത്വാ ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

൨൦൩. ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമം ഭിക്ഖും സലാകഗ്ഗാഹാപകം സമ്മന്നേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമം ഭിക്ഖും സലാകഗ്ഗാഹാപകം സമ്മന്നതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ സലാകഗ്ഗാഹാപകസ്സ സമ്മുതി, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘സമ്മതോ സങ്ഘേന ഇത്ഥന്നാമോ ഭിക്ഖു സലാകഗ്ഗാഹാപകോ. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

൨൦൪. ‘‘ദസയിമേ, ഭിക്ഖവേ, അധമ്മികാ സലാകഗ്ഗാഹാ, ദസ ധമ്മികാ [ദസ ധമ്മികാ സലാകഗ്ഗാഹാ (ക.)]. കതമേ ദസ അധമ്മികാ സലാകഗ്ഗാഹാ? ഓരമത്തകഞ്ച അധികരണം ഹോതി, ന ച ഗതിഗതം ഹോതി, ന ച സരിതസാരിതം ഹോതി, ജാനാതി അധമ്മവാദീ ബഹുതരാതി, അപ്പേവ നാമ അധമ്മവാദീ ബഹുതരാ അസ്സൂതി, ജാനാതി സങ്ഘോ ഭിജ്ജിസ്സതീതി, അപ്പേവ നാമ സങ്ഘോ ഭിജ്ജേയ്യാതി, അധമ്മേന ഗണ്ഹന്തി, വഗ്ഗാ ഗണ്ഹന്തി, ന ച യഥാദിട്ഠിയാ ഗണ്ഹന്തി – ഇമേ ദസ അധമ്മികാ സലാകഗ്ഗാഹാ.

‘‘കതമേ ദസ ധമ്മികാ സലാകഗ്ഗാഹാ? ന ച ഓരമത്തകം അധികരണം ഹോതി, ഗതിഗതഞ്ച ഹോതി, സരിതസാരിതഞ്ച ഹോതി, ജാനാതി ധമ്മവാദീ ബഹുതരാതി, അപ്പേവ നാമ ധമ്മവാദീ ബഹുതരാ അസ്സൂതി, ജാനാതി സങ്ഘോ ന ഭിജ്ജിസ്സതീതി, അപ്പേവ നാമ സങ്ഘോ ന ഭിജ്ജേയ്യാതി, ധമ്മേന ഗണ്ഹന്തി, സമഗ്ഗാ ഗണ്ഹന്തി, യഥാദിട്ഠിയാ ച ഗണ്ഹന്തി – ഇമേ ദസ ധമ്മികാ സലാകഗ്ഗാഹാ’’തി.

൬. തസ്സപാപിയസികാ

൨൦൫. തേന ഖോ പന സമയേന ഉപവാളോ ഭിക്ഖു സങ്ഘമജ്ഝേ ആപത്തിയാ അനുയുഞ്ജിയമാനോ അവജാനിത്വാ പടിജാനാതി, പടിജാനിത്വാ അവജാനാതി, അഞ്ഞേനഞ്ഞം പടിചരതി, സമ്പജാനമുസാ ഭാസതി. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ഉപവാളോ ഭിക്ഖു സങ്ഘമജ്ഝേ ആപത്തിയാ അനുയുഞ്ജിയമാനോ അവജാനിത്വാ പടിജാനിസ്സതി, പടിജാനിത്വാ അവജാനിസ്സതി, അഞ്ഞേനഞ്ഞം പടിചരിസ്സതി, സമ്പജാനമുസാ ഭാസിസ്സതീ’’തി! അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… ‘‘സച്ചം കിര, ഭിക്ഖവേ…പേ… ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ ഉപവാളസ്സ ഭിക്ഖുനോ തസ്സപാപിയസികാകമ്മം കരോതു. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, കാതബ്ബം. പഠമം ഉപവാളോ ഭിക്ഖു ചോദേതബ്ബോ, ചോദേത്വാ സാരേതബ്ബോ, സാരേത്വാ ആപത്തിം ആരോപേതബ്ബോ, ആപത്തിം ആരോപേത്വാ ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

൨൦൬. ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഉപവാളോ ഭിക്ഖു സങ്ഘമജ്ഝേ ആപത്തിയാ അനുയുഞ്ജിയമാനോ അവജാനിത്വാ പടിജാനാതി, പടിജാനിത്വാ അവജാനാതി, അഞ്ഞേനഞ്ഞം പടിചരതി, സമ്പജാനമുസാ ‘ഭാസതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഉപവാളസ്സ ഭിക്ഖുനോ തസ്സപാപിയസികാകമ്മം കരേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഉപവാളോ ഭിക്ഖു സങ്ഘമജ്ഝേ ആപത്തിയാ അനുയുഞ്ജിയമാനോ അവജാനിത്വാ പടിജാനാതി, പടിജാനിത്വാ അവജാനാതി, അഞ്ഞേനഞ്ഞം പടിചരതി, സമ്പജാനമുസാ ഭാസതി. സങ്ഘോ ഉപവാളസ്സ ഭിക്ഖുനോ തസ്സപാപിയസികാകമ്മം കരോതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഉപവാളസ്സ ഭിക്ഖുനോ തസ്സപാപിയസികാകമ്മസ്സ കരണം, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദുതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ… തതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ….

‘‘കതം സങ്ഘേന ഉപവാളസ്സ ഭിക്ഖുനോ തസ്സപാപിയസികാകമ്മം. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

൨൦൭. ‘‘പഞ്ചിമാനി, ഭിക്ഖവേ, ധമ്മികാനി തസ്സപാപിയസികാകമ്മസ്സ കരണാനി. അസുചി ച ഹോതി, അലജ്ജീ ച, സാനുവാദോ ച, തസ്സ സങ്ഘോ തസ്സപാപിയസികാകമ്മം കരോതി ധമ്മേന, സമഗ്ഗേന – ഇമാനി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ച ധമ്മികാനി തസ്സപാപിയസികാകമ്മസ്സ കരണാനി.

അധമ്മകമ്മദ്വാദസകം

൨൦൮. ‘‘തീഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തസ്സപാപിയസികാകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച. അസമ്മുഖാ കതം ഹോതി, അപ്പടിപുച്ഛാകതം ഹോതി, അപ്പടിഞ്ഞായ കതം ഹോതി…പേ… അധമ്മേന കതം ഹോതി, വഗ്ഗേന കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തസ്സപാപിയസികാകമ്മം അധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, അവിനയകമ്മഞ്ച, ദുവൂപസന്തഞ്ച.

ധമ്മകമ്മദ്വാദസകം

൨൦൯. ‘‘തീഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തസ്സപാപിയസികാകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച. സമ്മുഖാ കതം ഹോതി, പടിപുച്ഛാകതം ഹോതി, പടിഞ്ഞായ കതം ഹോതി…പേ… ധമ്മേന കതം ഹോതി, സമഗ്ഗേന കതം ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം തസ്സപാപിയസികാകമ്മം ധമ്മകമ്മഞ്ച ഹോതി, വിനയകമ്മഞ്ച, സുവൂപസന്തഞ്ച.

ആകങ്ഖമാനഛക്കം

൨൧൦. ‘‘തീഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ തസ്സപാപിയസികാകമ്മം കരേയ്യ. ഭണ്ഡനകാരകോ ഹോതി കലഹകാരകോ വിവാദകാരകോ ഭസ്സകാരകോ സങ്ഘേ അധികരണകാരകോ; ബാലോ ഹോതി അബ്യത്തോ ആപത്തിബഹുലോ അനപദാനോ; ഗിഹിസംസട്ഠോ വിഹരതി അനനുലോമികേഹി ഗിഹിസംസഗ്ഗേഹി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ തസ്സപാപിയസികാകമ്മം കരേയ്യ.

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ തസ്സപാപിയസികാകമ്മം കരേയ്യ. അധിസീലേ സീലവിപന്നോ ഹോതി, അജ്ഝാചാരേ ആചാരവിപന്നോ ഹോതി, അതിദിട്ഠിയാ ദിട്ഠിവിപന്നോ ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ…പേ….

‘‘അപരേഹിപി, ഭിക്ഖവേ…പേ… ബുദ്ധസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, ധമ്മസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, സങ്ഘസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ തസ്സപാപിയസികാകമ്മം കരേയ്യ.

‘‘തിണ്ണം, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂനം ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ തസ്സപാപിയസികാകമ്മം കരേയ്യ. ഏകോ ഭണ്ഡനകാരകോ ഹോതി…പേ… സങ്ഘേ അധികരണകാരകോ; ഏകോ ബാലോ ഹോതി അബ്യത്തോ ആപത്തിബഹുലോ അനപദാനോ; ഏകോ ഗിഹിസംസട്ഠോ വിഹരതി അനനുലോമികേഹി ഗിഹിസംസഗ്ഗേഹി – ഇമേസം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തിണ്ണം ഭിക്ഖൂനം ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ തസ്സപാപിയസികാകമ്മം കരേയ്യ.

‘‘അപരേസമ്പി, ഭിക്ഖവേ, തിണ്ണം ഭിക്ഖൂനം ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ തസ്സപാപിയസികാകമ്മം കരേയ്യ. ഏകോ അധിസീലേ സീലവിപന്നോ ഹോതി, ഏകോ അജ്ഝാചാരേ ആചാരവിപന്നോ ഹോതി, ഏകോ അതിദിട്ഠിയാ ദിട്ഠിവിപന്നോ ഹോതി – ഇമേസം ഖോ, ഭിക്ഖവേ…പേ….

‘‘അപരേസമ്പി, ഭിക്ഖവേ…പേ… ഏകോ ബുദ്ധസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, ഏകോ ധമ്മസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, ഏകോ സങ്ഘസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി – ഇമേസം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തിണ്ണം ഭിക്ഖൂനം ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ തസ്സപാപിയസികാകമ്മം കരേയ്യ.

അട്ഠാരസവത്തം

൨൧൧. ‘‘തസ്സപാപിയസികാകമ്മകതേന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ സമ്മാ വത്തിതബ്ബം. തത്രായം സമ്മാവത്തനാ –

ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബം, ന നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, ന സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ, ന ഭിക്ഖുനോവാദകസമ്മുതി സാദിതബ്ബാ, സമ്മതേനപി ഭിക്ഖുനിയോ ന ഓവദിതബ്ബാ…പേ… ന ഭിക്ഖൂഹി സമ്പയോജേതബ്ബ’’ന്തി. അഥ ഖോ സങ്ഘോ ഉപവാളസ്സ ഭിക്ഖുനോ തസ്സപാപിയസികാകമ്മം അകാസി.

൭. തിണവത്ഥാരകം

൨൧൨. തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂനം ഭണ്ഡനജാതാനം കലഹജാതാനം വിവാദാപന്നാനം വിഹരതം ബഹും അസ്സാമണകം അജ്ഝാചിണ്ണം ഹോതി ഭാസിതപരിക്കന്തം. അഥ ഖോ തേസം ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘അമ്ഹാകം ഖോ ഭണ്ഡനജാതാനം കലഹജാതാനം വിവാദാപന്നാനം വിഹരതം ബഹും അസ്സാമണകം അജ്ഝാചിണ്ണം ഭാസിതപരിക്കന്തം. സചേ മയം ഇമാഹി ആപത്തീഹി അഞ്ഞമഞ്ഞം കാരേസ്സാമ, സിയാപി തം അധികരണം കക്ഖളത്തായ വാളത്തായ [കക്ഖളതായ വാളതായ (സ്യാ. കം.)] ഭേദായ സംവത്തേയ്യ. കഥം നു ഖോ അമ്ഹേഹി പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂനം ഭണ്ഡനജാതാനം കലഹജാതാനം വിവാദാപന്നാനം വിഹരതം ബഹും അസ്സാമണകം അജ്ഝാചിണ്ണം ഹോതി ഭാസിതപരിക്കന്തം. തത്ര ചേ ഭിക്ഖൂനം [തത്ര ചേ ഭിക്ഖവേ ഭിക്ഖൂനം (സ്യാ.)] ഏവം ഹോതി – ‘അമ്ഹാകം ഖോ ഭണ്ഡനജാതാനം കലഹജാതാനം വിവാദാപന്നാനം വിഹരതം ബഹും അസ്സാമണകം അജ്ഝാചിണ്ണം ഭാസിതപരിക്കന്തം; സചേ മയം ഇമാഹി ആപത്തീഹി അഞ്ഞമഞ്ഞം കാരേസ്സാമ, സിയാപി തം അധികരണം കക്ഖളത്തായ വാളത്തായ ഭേദായ സംവത്തേയ്യാ’തി, അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഏവരൂപം അധികരണം തിണവത്ഥാരകേന വൂപസമേതും. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, വൂപസമേതബ്ബം. സബ്ബേഹേവ ഏകജ്ഝം സന്നിപതിതബ്ബം, സന്നിപതിത്വാ ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അമ്ഹാകം ഭണ്ഡനജാതാനം കലഹജാതാനം വിവാദാപന്നാനം വിഹരതം ബഹും അസ്സാമണകം അജ്ഝാചിണ്ണം ഭാസിതപരിക്കന്തം. സചേ മയം ഇമാഹി ആപത്തീഹി അഞ്ഞമഞ്ഞം കാരേസ്സാമ, സിയാപി തം അധികരണം കക്ഖളത്തായ വാളത്തായ ഭേദായ സംവത്തേയ്യ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഇമം അധികരണം തിണവത്ഥാരകേന വൂപസമേയ്യ, ഠപേത്വാ ഥുല്ലവജ്ജം, ഠപേത്വാ ഗിഹിപ്പടിസംയുത്ത’’ന്തി. ‘‘ഏകതോപക്ഖികാനം ഭിക്ഖൂനം ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സകോ പക്ഖോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണന്തു മേ ആയസ്മന്താ. അമ്ഹാകം ഭണ്ഡനജാതാനം കലഹജാതാനം വിവാദാപന്നാനം വിഹരതം ബഹും അസ്സാമണകം അജ്ഝാചിണ്ണം ഭാസിതപരിക്കന്തം. സചേ മയം ഇമാഹി ആപത്തീഹി അഞ്ഞമഞ്ഞം കാരേസ്സാമ, സിയാപി തം അധികരണം കക്ഖളത്തായ വാളത്തായ ഭേദായ സംവത്തേയ്യ. യദായസ്മന്താനം പത്തകല്ലം, അഹം യാ ചേവ ആയസ്മന്താനം ആപത്തി, യാ ച അത്തനോ ആപത്തി, ആയസ്മന്താനഞ്ചേവ അത്ഥായ, അത്തനോ ച അത്ഥായ, സങ്ഘമജ്ഝേ തിണവത്ഥാരകേന ദേസേയ്യം, ഠപേത്വാ ഥുല്ലവജ്ജം, ഠപേത്വാ ഗിഹിപ്പടിസംയുത്ത’’ന്തി.

‘‘അഥാപരേസം ഏകതോപക്ഖികാനം ഭിക്ഖൂനം ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സകോ പക്ഖോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണന്തു മേ ആയസ്മന്താ. അമ്ഹാകം ഭണ്ഡനജാതാനം കലഹജാതാനം വിവാദാപന്നാനം വിഹരതം ബഹും അസ്സാമണകം അജ്ഝാചിണ്ണം ഭാസിതപരിക്കന്തം. സചേ മയം ഇമാഹി ആപത്തീഹി അഞ്ഞമഞ്ഞം കാരേസ്സാമ, സിയാപി തം അധികരണം കക്ഖളത്തായ വാളത്തായ ഭേദായ സംവത്തേയ്യ. യദായസ്മന്താനം പത്തകല്ലം, അഹം യാ ചേവ ആയസ്മന്താനം ആപത്തി, യാ ച അത്തനോ ആപത്തി, ആയസ്മന്താനഞ്ചേവ അത്ഥായ, അത്തനോ ച അത്ഥായ, സങ്ഘമജ്ഝേ തിണവത്ഥാരകേന ദേസേയ്യം, ഠപേത്വാ ഥുല്ലവജ്ജം, ഠപേത്വാ ഗിഹിപ്പടിസംയുത്ത’’ന്തി.

൨൧൩. ‘‘അഥാപരേസം ഏകതോപക്ഖികാനം ഭിക്ഖൂനം ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അമ്ഹാകം ഭണ്ഡനജാതാനം കലഹജാതാനം വിവാദാപന്നാനം വിഹരതം ബഹും അസ്സാമണകം അജ്ഝാചിണ്ണം ഭാസിതപരിക്കന്തം. സചേ മയം ഇമാഹി ആപത്തീഹി അഞ്ഞമഞ്ഞം കാരേസ്സാമ, സിയാപി തം അധികരണം കക്ഖളത്തായ വാളത്തായ ഭേദായ സംവത്തേയ്യ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, അഹം യാ ചേവ ഇമേസം ആയസ്മന്താനം ആപത്തി, യാ ച അത്തനോ ആപത്തി, ഇമേസഞ്ചേവ ആയസ്മന്താനം അത്ഥായ, അത്തനോ ച അത്ഥായ, സങ്ഘമജ്ഝേ തിണവത്ഥാരകേന ദേസേയ്യം, ഠപേത്വാ ഥുല്ലവജ്ജം, ഠപേത്വാ ഗിഹിപ്പടിസംയുത്തം. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അമ്ഹാകം ഭണ്ഡനജാതാനം കലഹജാതാനം വിവാദാപന്നാനം വിഹരതം ബഹും അസ്സാമണകം അജ്ഝാചിണ്ണം ഭാസിതപരിക്കന്തം. സചേ മയം ഇമാഹി ആപത്തീഹി അഞ്ഞമഞ്ഞം കാരേസ്സാമ, സിയാപി തം അധികരണം കക്ഖളത്തായ വാളത്തായ ഭേദായ സംവത്തേയ്യ. അഹം യാ ചേവ ഇമേസം ആയസ്മന്താനം ആപത്തി, യാ ച അത്തനോ ആപത്തി, ഇമേസഞ്ചേവ ആയസ്മന്താനം അത്ഥായ, അത്തനോ ച അത്ഥായ, സങ്ഘമജ്ഝേ തിണവത്ഥാരകേന ദേസേമി, ഠപേത്വാ ഥുല്ലവജ്ജം, ഠപേത്വാ ഗിഹിപ്പടിസംയുത്തം. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി അമ്ഹാകം ഇമാസം ആപത്തീനം സങ്ഘമജ്ഝേ തിണവത്ഥാരകേന ദേസനാ, ഠപേത്വാ ഥുല്ലവജ്ജം, ഠപേത്വാ ഗിഹിപ്പടിസംയുത്തം, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദേസിതാ അമ്ഹാകം ഇമാ ആപത്തിയോ സങ്ഘമജ്ഝേ തിണവത്ഥാരകേന, ഠപേത്വാ ഥുല്ലവജ്ജം, ഠപേത്വാ ഗിഹിപ്പടിസംയുത്തം. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

൨൧൪. ‘‘അഥാപരേസം ഏകതോപക്ഖികാനം ഭിക്ഖൂനം ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അമ്ഹാകം ഭണ്ഡനജാതാനം കലഹജാതാനം വിവാദാപന്നാനം വിഹരതം ബഹും അസ്സാമണകം അജ്ഝാചിണ്ണം ഭാസിതപരിക്കന്തം. സചേ മയം ഇമാഹി ആപത്തീഹി അഞ്ഞമഞ്ഞം കാരേസ്സാമ, സിയാപി തം അധികരണം കക്ഖളത്തായ വാളത്തായ ഭേദായ സംവത്തേയ്യ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, അഹം യാ ചേവ ഇമേസം ആയസ്മന്താനം ആപത്തി, യാ ച അത്തനോ ആപത്തി, ഇമേസഞ്ചേവ ആയസ്മന്താനം അത്ഥായ, അത്തനോ ച അത്ഥായ, സങ്ഘമജ്ഝേ തിണവത്ഥാരകേന ദേസേയ്യം, ഠപേത്വാ ഥുല്ലവജ്ജം, ഠപേത്വാ ഗിഹിപ്പടിസംയുത്തം. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അമ്ഹാകം ഭണ്ഡനജാതാനം കലഹജാതാനം വിവാദാപന്നാനം വിഹരതം ബഹും അസ്സാമണകം അജ്ഝാചിണ്ണം ഭാസിതപരിക്കന്തം. സചേ മയം ഇമാഹി ആപത്തീഹി അഞ്ഞമഞ്ഞം കാരേസ്സാമ, സിയാപി തം അധികരണം കക്ഖളത്തായ വാളത്തായ ഭേദായ സംവത്തേയ്യ. അഹം യാ ചേവ ഇമേസം ആയസ്മന്താനം ആപത്തി, യാ ച അത്തനോ ആപത്തി, ഇമേസഞ്ചേവ ആയസ്മന്താനം അത്ഥായ, അത്തനോ ച അത്ഥായ, സങ്ഘമജ്ഝേ തിണവത്ഥാരകേന ദേസേമി, ഠപേത്വാ ഥുല്ലവജ്ജം, ഠപേത്വാ ഗിഹിപ്പടിസംയുത്തം. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി അമ്ഹാകം ഇമാസം ആപത്തീനം സങ്ഘമജ്ഝേ തിണവത്ഥാരകേന ദേസനാ, ഠപേത്വാ ഥുല്ലവജ്ജം, ഠപേത്വാ ഗിഹിപ്പടിസംയുത്തം, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദേസിതാ അമ്ഹാകം ഇമാ ആപത്തിയോ സങ്ഘമജ്ഝേ തിണവത്ഥാരകേന, ഠപേത്വാ ഥുല്ലവജ്ജം, ഠപേത്വാ ഗിഹിപ്പടിസംയുത്തം. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

‘‘ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, തേ ഭിക്ഖൂ താഹി ആപത്തീഹി വുട്ഠിതാ ഹോന്തി, ഠപേത്വാ ഥുല്ലവജ്ജം, ഠപേത്വാ ഗിഹിപ്പടിസംയുത്തം, ഠപേത്വാ ദിട്ഠാവികമ്മം, ഠപേത്വാ യേ ന തത്ഥ ഹോന്തീ’’തി.

൮. അധികരണം

൨൧൫. തേന ഖോ പന സമയേന (ഭിക്ഖൂപി ഭിക്ഖൂഹി വിവദന്തി,) [( ) നത്ഥി (സീ. സ്യാ. കം.)] ഭിക്ഖൂപി ഭിക്ഖുനീഹി വിവദന്തി, ഭിക്ഖുനിയോപി ഭിക്ഖൂഹി വിവദന്തി, ഛന്നോപി ഭിക്ഖു ഭിക്ഖുനീനം അനുപഖജ്ജ ഭിക്ഖൂഹി സദ്ധിം വിവദതി, ഭിക്ഖുനീനം പക്ഖം ഗാഹേതി. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ഛന്നോ ഭിക്ഖു ഭിക്ഖുനീനം അനുപഖജ്ജ ഭിക്ഖൂഹി സദ്ധിം വിവദിസ്സതി, ഭിക്ഖുനീനം പക്ഖം ഗാഹേസ്സതീതി! അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… സച്ചം കിര, ഭിക്ഖവേ…പേ… സച്ചം ഭഗവാ’’തി…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി –

[പരി. ൨൭൫] ‘‘ചത്താരിമാനി, ഭിക്ഖവേ, അധികരണാനി – വിവാദാധികരണം, അനുവാദാധികരണം, ആപത്താധികരണം, കിച്ചാധികരണം [കിച്ചാധികരണഞ്ച (ക.)].

‘‘തത്ഥ കതമം വിവാദാധികരണം [പരി. ൩൧൪]? ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂ [ഭിക്ഖൂ ഭിക്ഖും (ക.)] വിവദന്തി – ധമ്മോതി വാ അധമ്മോതി വാ, വിനയോതി വാ അവിനയോതി വാ, ഭാസിതം ലപിതം തഥാഗതേനാതി വാ അഭാസിതം അലപിതം തഥാഗതേനാതി വാ, ആചിണ്ണം തഥാഗതേനാതി വാ അനാചിണ്ണം തഥാഗതേനാതി വാ, പഞ്ഞത്തം തഥാഗതേനാതി വാ അപ്പഞ്ഞത്തം തഥാഗതേനാതി വാ, ആപത്തീതി വാ അനാപത്തീതി വാ, ലഹുകാ ആപത്തീതി വാ ഗരുകാ ആപത്തീതി വാ, സാവസേസാ ആപത്തീതി വാ അനവസേസാ ആപത്തീതി വാ, ദുട്ഠുല്ലാ ആപത്തീതി വാ അദുട്ഠുല്ലാ ആപത്തീതി വാ? യം തത്ഥ ഭണ്ഡനം കലഹോ വിഗ്ഗഹോ വിവാദോ നാനാവാദോ അഞ്ഞഥാവാദോ വിപച്ചതായ വോഹാരോ മേധഗം – ഇദം വുച്ചതി വിവാദാധികരണം.

‘‘തത്ഥ കതമം അനുവാദാധികരണം? [പരി. ൩൧൫] ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂ ഭിക്ഖും അനുവദന്തി സീലവിപത്തിയാ വാ ആചാരവിപത്തിയാ വാ ദിട്ഠിവിപത്തിയാ വാ ആജീവവിപത്തിയാ വാ. യോ തത്ഥ അനുവാദോ അനുവദനാ അനുല്ലപനാ അനുഭണനാ അനുസമ്പവങ്കതാ അബ്ഭുസ്സഹനതാ അനുബലപ്പദാനം – ഇദം വുച്ചതി അനുവാദാധികരണം.

‘‘തത്ഥ കതമം ആപത്താധികരണം? പഞ്ചപി ആപത്തിക്ഖന്ധാ ആപത്താധികരണം, സത്തപി ആപത്തിക്ഖന്ധാ ആപത്താധികരണം – ഇദം വുച്ചതി ആപത്താധികരണം.

‘‘തത്ഥ കതമം കിച്ചാധികരണം? [പരി. ൩൧൭] യാ സങ്ഘസ്സ കിച്ചയതാ, കരണീയതാ, അപലോകനകമ്മം, ഞത്തികമ്മം, ഞത്തിദുതിയകമ്മം, ഞത്തിചതുത്ഥകമ്മം – ഇദം വുച്ചതി കിച്ചാധികരണം.

൨൧൬. ‘‘വിവാദാധികരണസ്സ കിം മൂലം? ഛ വിവാദമൂലാനി വിവാദാധികരണസ്സ മൂലം. തീണിപി അകുസലമൂലാനി വിവാദാധികരണസ്സ മൂലം, തീണിപി കുസലമൂലാനി വിവാദാധികരണസ്സ മൂലം. [പരി. ൨൭൨; അ. നി. ൨.൩൫-൩൬; മ. നി. ൩.൪൪] കതമാനി ഛ വിവാദമൂലാനി വിവാദാധികരണസ്സ മൂലം? ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു കോധനോ ഹോതി ഉപനാഹീ. യോ സോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു കോധനോ ഹോതി ഉപനാഹീ, സോ സത്ഥരിപി അഗാരവോ വിഹരതി അപ്പതിസ്സോ, ധമ്മേപി അഗാരവോ വിഹരതി അപ്പതിസ്സോ, സങ്ഘേപി അഗാരവോ വിഹരതി അപ്പതിസ്സോ, സിക്ഖായപി ന പരിപൂരകാരീ ഹോതി. യോ സോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സത്ഥരിപി അഗാരവോ വിഹരതി അപ്പതിസ്സോ, ധമ്മേപി…പേ… സങ്ഘേപി…പേ… സിക്ഖായപി ന പരിപൂരകാരീ, സോ സങ്ഘേ വിവാദം ജനേതി. യോ ഹോതി വിവാദോ ബഹുജനാഹിതായ ബഹുജനാസുഖായ ബഹുനോ ജനസ്സ അനത്ഥായ അഹിതായ ദുക്ഖായ ദേവമനുസ്സാനം. ഏവരൂപഞ്ചേ തുമ്ഹേ, ഭിക്ഖവേ, വിവാദമൂലം അജ്ഝത്തം വാ ബഹിദ്ധാ വാ സമനുപസ്സേയ്യാഥ, തത്ര തുമ്ഹേ, ഭിക്ഖവേ, തസ്സേവ പാപകസ്സ വിവാദമൂലസ്സ പഹാനായ വായമേയ്യാഥ. ഏവരൂപഞ്ചേ തുമ്ഹേ, ഭിക്ഖവേ, വിവാദമൂലം അജ്ഝത്തം വാ ബഹിദ്ധാ വാ ന സമനുപസ്സേയ്യാഥ, തത്ര തുമ്ഹേ, ഭിക്ഖവേ, തസ്സേവ പാപകസ്സ വിവാദമൂലസ്സ ആയതിം അനവസ്സവായ പടിപജ്ജേയ്യാഥ. ഏവമേതസ്സ പാപകസ്സ വിവാദമൂലസ്സ പഹാനം ഹോതി. ഏവമേതസ്സ പാപകസ്സ വിവാദമൂലസ്സ ആയതിം അനവസ്സവോ ഹോതി.

[പരി.൨൭൨] ‘‘പുന ചപരം, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു മക്ഖീ ഹോതി പളാസീ…പേ… ഇസ്സുകീ ഹോതി മച്ഛരീ, സഠോ ഹോതി മായാവീ, പാപിച്ഛോ ഹോതി മിച്ഛാദിട്ഠീ, സന്ദിട്ഠിപരാമാസീ ഹോതി ആധാനഗ്ഗാഹീ ദുപ്പടിനിസ്സഗ്ഗീ. യോ സോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സന്ദിട്ഠിപരാമാസീ ഹോതി ആധാനഗ്ഗാഹീ ദുപ്പടിനിസ്സഗ്ഗീ, സോ സത്ഥരിപി അഗാരവോ വിഹരതി അപ്പതിസ്സോ, ധമ്മേപി അഗാരവോ വിഹരതി അപ്പതിസ്സോ, സങ്ഘേപി അഗാരവോ വിഹരതി അപ്പതിസ്സോ, സിക്ഖായപി ന പരിപൂരകാരീ ഹോതി. യോ സോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സത്ഥരിപി അഗാരവോ വിഹരതി അപ്പതിസ്സോ, ധമ്മേപി…പേ… സങ്ഘേപി…പേ… സിക്ഖായപി ന പരിപൂരകാരീ, സോ സങ്ഘേ വിവാദം ജനേതി. യോ ഹോതി വിവാദോ ബഹുജനാഹിതായ ബഹുജനാസുഖായ ബഹുനോ ജനസ്സ അനത്ഥായ അഹിതായ ദുക്ഖായ ദേവമനുസ്സാനം. ഏവരൂപഞ്ചേ തുമ്ഹേ, ഭിക്ഖവേ, വിവാദമൂലം അജ്ഝത്തം വാ ബഹിദ്ധാ വാ സമനുപസ്സേയ്യാഥ, തത്ര തുമ്ഹേ, ഭിക്ഖവേ, തസ്സേവ പാപകസ്സ വിവാദമൂലസ്സ പഹാനായ വായമേയ്യാഥ. ഏവരൂപഞ്ചേ തുമ്ഹേ, ഭിക്ഖവേ, വിവാദമൂലം അജ്ഝത്തം വാ ബഹിദ്ധാ വാ ന സമനുപസ്സേയ്യാഥ, തത്ര തുമ്ഹേ, ഭിക്ഖവേ, തസ്സേവ പാപകസ്സ വിവാദമൂലസ്സ ആയതിം അനവസ്സവായ പടിപജ്ജേയ്യാഥ. ഏവമേതസ്സ പാപകസ്സ വിവാദമൂലസ്സ പഹാനം ഹോതി. ഏവമേതസ്സ പാപകസ്സ വിവാദമൂലസ്സ ആയതിം അനവസ്സവോ ഹോതി. ഇമാനി ഛ വിവാദമൂലാനി വിവാദാധികരണസ്സ മൂലം.

‘‘കതമാനി തീണി അകുസലമൂലാനി വിവാദാധികരണസ്സ മൂലം? ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂ ലുദ്ധചിത്താ വിവദന്തി, ദുട്ഠചിത്താ വിവദന്തി, മൂള്ഹചിത്താ വിവദന്തി – ധമ്മോതി വാ അധമ്മോതി വാ, വിനയോതി വാ അവിനയോതി വാ, ഭാസിതം ലപിതം തഥാഗതേനാതി വാ അഭാസിതം അലപിതം തഥാഗതേനാതി വാ, ആചിണ്ണം തഥാഗതേനാതി വാ അനാചിണ്ണം തഥാഗതേനാതി വാ, പഞ്ഞത്തം തഥാഗതേനാതി വാ അപ്പഞ്ഞത്തം തഥാഗതേനാതി വാ, ആപത്തീതി വാ അനാപത്തീതി വാ, ലഹുകാ ആപത്തീതി വാ ഗരുകാ ആപത്തീതി വാ, സാവസേസാ ആപത്തീതി വാ അനവസേസാ ആപത്തീതി വാ, ദുട്ഠുല്ലാ ആപത്തീതി വാ അദുട്ഠുല്ലാ ആപത്തീതി വാ. ഇമാനി തീണി അകുസലമൂലാനി വിവാദാധികരണസ്സ മൂലം.

‘‘കതമാനി തീണി കുസലമൂലാനി വിവാദാധികരണസ്സ മൂലം? ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂ അലുദ്ധചിത്താ വിവദന്തി, അദുട്ഠചിത്താ വിവദന്തി, അമൂള്ഹചിത്താ വിവദന്തി – ധമ്മോതി വാ അധമ്മോതി വാ…പേ… ദുട്ഠുല്ലാ ആപത്തീതി വാ അദുട്ഠുല്ലാ ആപത്തീതി വാ. ഇമാനി തീണി കുസലമൂലാനി വിവാദാധികരണസ്സ മൂലം.

൨൧൭. [പരി. ൨൭൨] ‘‘അനുവാദാധികരണസ്സ കിം മൂലം? ഛ അനുവാദമൂലാനി അനുവാദാധികരണസ്സ മൂലം. തീണിപി അകുസലമൂലാനി അനുവാദാധികരണസ്സ മൂലം, തീണിപി കുസലമൂലാനി അനുവാദാധികരണസ്സ മൂലം, കായോപി അനുവാദാധികരണസ്സ മൂലം, വാചാപി അനുവാദാധികരണസ്സ മൂലം. ‘‘കതമാനി ഛ അനുവാദമൂലാനി അനുവാദാധികരണസ്സ മൂലം? ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു കോധനോ ഹോതി ഉപനാഹീ. യോ സോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു കോധനോ ഹോതി ഉപനാഹീ, സോ സത്ഥരിപി അഗാരവോ വിഹരതി അപ്പതിസ്സോ, ധമ്മേപി അഗാരവോ വിഹരതി അപ്പതിസ്സോ, സങ്ഘേപി അഗാരവോ വിഹരതി അപ്പതിസ്സോ, സിക്ഖായപി ന പരിപൂരകാരീ ഹോതി. യോ സോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സത്ഥരിപി അഗാരവോ വിഹരതി അപ്പതിസ്സോ, ധമ്മേപി…പേ… സങ്ഘേപി…പേ… സിക്ഖായപി ന പരിപൂരകാരീ, സോ സങ്ഘേ അനുവാദം ജനേതി. യോ ഹോതി അനുവാദോ ബഹുജനാഹിതായ ബഹുജനാസുഖായ ബഹുനോ ജനസ്സ അനത്ഥായ അഹിതായ ദുക്ഖായ ദേവമനുസ്സാനം. ഏവരൂപഞ്ചേ തുമ്ഹേ, ഭിക്ഖവേ, അനുവാദമൂലം അജ്ഝത്തം വാ ബഹിദ്ധാ വാ സമനുപസ്സേയ്യാഥ, തത്ര തുമ്ഹേ, ഭിക്ഖവേ, തസ്സേവ പാപകസ്സ അനുവാദമൂലസ്സ പഹാനായ വായമേയ്യാഥ. ഏവരൂപഞ്ചേ തുമ്ഹേ, ഭിക്ഖവേ, അനുവാദമൂലം അജ്ഝത്തം വാ ബഹിദ്ധാ വാ ന സമനുപസ്സേയ്യാഥ, തത്ര തുമ്ഹേ, ഭിക്ഖവേ, തസ്സേവ പാപകസ്സ അനുവാദമൂലസ്സ ആയതിം അനവസ്സവായ പടിപജ്ജേയ്യാഥ. ഏവമേതസ്സ പാപകസ്സ അനുവാദമൂലസ്സ പഹാനം ഹോതി. ഏവമേതസ്സ പാപകസ്സ അനുവാദമൂലസ്സ ആയതിം അനവസ്സവോ ഹോതി.

‘‘പുന ചപരം, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു മക്ഖീ ഹോതി പളാസീ…പേ… ഇസ്സുകീ ഹോതി മച്ഛരീ, സഠോ ഹോതി മായാവീ, പാപിച്ഛോ ഹോതി മിച്ഛാദിട്ഠീ, സന്ദിട്ഠിപരാമാസീ ഹോതി ആധാനഗ്ഗാഹീ ദുപ്പടിനിസ്സഗ്ഗീ. യോ സോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സന്ദിട്ഠിപരാമാസീ ഹോതി ആധാനഗ്ഗാഹീ ദുപ്പടിനിസ്സഗ്ഗീ, സോ സത്ഥരിപി അഗാരവോ വിഹരതി അപ്പതിസ്സോ, ധമ്മേപി അഗാരവോ വിഹരതി അപ്പതിസ്സോ, സങ്ഘേപി അഗാരവോ വിഹരതി അപ്പതിസ്സോ, സിക്ഖായപി ന പരിപൂരകാരീ ഹോതി. യോ സോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സത്ഥരിപി അഗാരവോ വിഹരതി അപ്പതിസ്സോ, ധമ്മേപി…പേ… സങ്ഘേപി…പേ… സിക്ഖായപി ന പരിപൂരകാരീ, സോ സങ്ഘേ അനുവാദം ജനേതി. യോ ഹോതി അനുവാദോ ബഹുജനാഹിതായ ബഹുജനാസുഖായ ബഹുനോ ജനസ്സ അനത്ഥായ അഹിതായ ദുക്ഖായ ദേവമനുസ്സാനം. ഏവരൂപഞ്ചേ തുമ്ഹേ, ഭിക്ഖവേ, അനുവാദമൂലം അജ്ഝത്തം വാ ബഹിദ്ധാ വാ സമനുപസ്സേയ്യാഥ, തത്ര തുമ്ഹേ, ഭിക്ഖവേ, തസ്സേവ പാപകസ്സ അനുവാദമൂലസ്സ പഹാനായ വായമേയ്യാഥ. ഏവരൂപഞ്ചേ തുമ്ഹേ, ഭിക്ഖവേ, അനുവാദമൂലം അജ്ഝത്തം വാ ബഹിദ്ധാ വാ ന സമനുപസ്സേയ്യാഥ, തത്ര തുമ്ഹേ, ഭിക്ഖവേ, തസ്സേവ പാപകസ്സ അനുവാദമൂലസ്സ ആയത്തിം അനവസ്സവായ പടിപജ്ജേയ്യാഥ. ഏവമേതസ്സ പാപകസ്സ അനുവാദമൂലസ്സ പഹാനം ഹോതി. ഏവമേതസ്സ പാപകസ്സ അനുവാദമൂലസ്സ ആയതിം അനവസ്സവോ ഹോതി. ഇമാനി ഛ അനുവാദമൂലാനി അനുവാദാധികരണസ്സ മൂലം.

‘‘കതമാനി തീണി അകുസലമൂലാനി അനുവാദാധികരണസ്സ മൂലം? ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂ ഭിക്ഖും ലുദ്ധചിത്താ അനുവദന്തി, ദുട്ഠചിത്താ അനുവദന്തി, മൂള്ഹചിത്താ അനുവദന്തി – സീലവിപത്തിയാ വാ, ആചാരവിപത്തിയാ വാ, ദിട്ഠിവിപത്തിയാ വാ, ആജീവവിപത്തിയാ വാ. ഇമാനി തീണി അകുസലമൂലാനി അനുവാദാധികരണസ്സ മൂലം.

‘‘കതമാനി തീണി കുസലമൂലാനി അനുവാദാധികരണസ്സ മൂലം? ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂ ഭിക്ഖും അലുദ്ധചിത്താ അനുവദന്തി, അദുട്ഠചിത്താ അനുവദന്തി, അമൂള്ഹചിത്താ അനുവദന്തി – സീലവിപത്തിയാ വാ, ആചരവിപത്തിയാ വാ, ദിട്ഠിവിപത്തിയാ വാ, ആജീവവിപത്തിയാ വാ. ഇമാനി തീണി കുസലമൂലാനി അനുവാദാധികരണസ്സ മൂലം.

‘‘കതമോ കായോ [കതമോ ച കായോ (സ്യാ. കം.)] അനുവാദാധികരണസ്സ മൂലം? ഇധേകച്ചോ ദുബ്ബണ്ണോ ഹോതി, ദുദ്ദസ്സികോ, ഓകോടിമകോ, ബഹ്വാബാധോ, കാണോ വാ, കുണീ വാ, ഖഞ്ജോ വാ, പക്ഖഹതോ വാ, യേന നം അനുവദന്തി. അയം കായോ അനുവാദാധികരണസ്സ മൂലം.

‘‘കതമാ വാചാ അനുവാദാധികരണസ്സ മൂലം? ഇധേകച്ചോ ദുബ്ബചോ ഹോതി, മമ്മനോ, ഏളഗലവാചോ, യായ നം അനുവദന്തി. അയം വാചാ അനുവാദാധികരണസ്സ മൂലം.

൨൧൮. ‘‘ആപത്താധികരണസ്സ കിം മൂലം? ഛ ആപത്തിസമുട്ഠാനാ ആപത്താധികരണസ്സ മൂലം. അത്ഥാപത്തി കായതോ സമുട്ഠാതി, ന വാചതോ, ന ചിത്തതോ. അത്ഥാപത്തി വാചതോ സമുട്ഠാതി, ന കായതോ, ന ചിത്തതോ. അത്ഥാപത്തി കായതോ ച വാചതോ ച സമുട്ഠാതി, ന ചിത്തതോ. അത്ഥാപത്തി കായതോ ച ചിത്തതോ ച സമുട്ഠാതി, ന വാചതോ. അത്ഥാപത്തി വാചതോ ച ചിത്തതോ ച സമുട്ഠാതി, ന കായതോ. അത്ഥാപത്തി കായതോ ച വാചതോ ച ചിത്തതോ ച സമുട്ഠാതി. ഇമേ ഛ ആപത്തിസമുട്ഠാനാ ആപത്താധികരണസ്സ മൂലം.

൨൧൯. ‘‘കിച്ചാധികരണസ്സ കിം മൂലം? കിച്ചാധികരണസ്സ ഏകം മൂലം – സങ്ഘോ.

൨൨൦. ‘‘വിവാദാധികരണം കുസലം, അകുസലം, അബ്യാകതം. വിവാദാധികരണം സിയാ കുസലം, സിയാ അകുസലം, സിയാ അബ്യാകതം. തത്ഥ കതമം വിവാദാധികരണം കുസലം? ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂ കുസലചിത്താ വിവദന്തി – ധമ്മോതി വാ അധമ്മോതി വാ…പേ… ദുട്ഠുല്ലാ ആപത്തീതി വാ അദുട്ഠുല്ലാ ആപത്തീതി വാ. യം തത്ഥ ഭണ്ഡനം കലഹോ വിഗ്ഗഹോ വിവാദോ നാനാവാദോ അഞ്ഞഥാവാദോ വിപച്ചതായ വോഹാരോ മേധഗം – ഇദം വുച്ചതി വിവാദാധികരണം കുസലം.

‘‘തത്ഥ കതമം വിവാദാധികരണം അകുസലം? ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂ അകുസലചിത്താ വിവദന്തി – ധമ്മോതി വാ അധമ്മോതി വാ…പേ… ദുട്ഠുല്ലാ ആപത്തീതി വാ അദുട്ഠുല്ലാ ആപത്തീതി വാ. യം തത്ഥ ഭണ്ഡനം കലഹോ വിഗ്ഗഹോ വിവാദോ നാനാവാദോ അഞ്ഞഥാവാദോ വിപച്ചതായ വോഹാരോ മേധഗം – ഇദം വുച്ചതി വിവാദാധികരണം അകുസലം.

‘‘തത്ഥ കതമം വിവാദാധികരണം അബ്യാകതം? ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂ അബ്യാകതചിത്താ വിവദന്തി – ധമ്മോതി വാ അധമ്മോതി വാ…പേ… ദുട്ഠുല്ലാ ആപത്തീതി വാ അദുട്ഠുല്ലാ ആപത്തീതി വാ. യം തത്ഥ ഭണ്ഡനം കലഹോ വിഗ്ഗഹോ വിവാദോ നാനാവാദോ അഞ്ഞഥാവാദോ വിപച്ചതായ വോഹാരോ മേധഗം – ഇദം വുച്ചതി വിവാദാധികരണം അബ്യാകതം.

൨൨൧. ‘‘അനുവാദാധികരണം കുസലം, അകുസലം, അബ്യാകതം. അനുവാദാധികരണം സിയാ കുസലം, സിയാ അകുസലം, സിയാ അബ്യാകതം. തത്ഥ കതമം അനുവാദാധികരണം കുസലം? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂ ഭിക്ഖും കുസലചിത്താ അനുവദന്തി – സീലവിപത്തിയാ വാ, ആചാരവിപത്തിയാ വാ, ദിട്ഠിവിപത്തിയാ വാ, ആജീവവിപത്തിയാ വാ. യോ തത്ഥ അനുവാദോ അനുവദനാ അനുല്ലപനാ അനുഭണനാ അനുസമ്പവങ്കതാ അബ്ഭുസ്സഹനതാ അനുബലപ്പദാനം – ഇദം വുച്ചതി അനുവാദാധികരണം കുസലം.

‘‘തത്ഥ കതമം അനുവാദാധികരണം അകുസലം? ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂ ഭിക്ഖും അകുസലചിത്താ അനുവദന്തി – സീലവിപത്തിയാ വാ, ആചാരവിപത്തിയാ വാ, ദിട്ഠിവിപത്തിയാ വാ, ആജീവവിപത്തിയാ വാ. യോ തത്ഥ അനുവാദോ അനുവദനാ അനുല്ലപനാ അനുഭണനാ അനുസമ്പവങ്കതാ അബ്ഭുസ്സഹനതാ അനുബലപ്പദാനം – ഇദം വുച്ചതി അനുവാദാധികരണം അകുസലം.

‘‘തത്ഥ കതമം അനുവാദാധികരണം അബ്യാകതം? ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂ ഭിക്ഖും അബ്യാകതചിത്താ അനുവദന്തി – സീലവിപത്തിയാ വാ, ആചാരവിപത്തിയാ വാ, ദിട്ഠിവിപത്തിയാ വാ, ആജീവവിപത്തിയാ വാ. യോ തത്ഥ അനുവാദോ അനുവദനാ അനുല്ലപനാ അനുഭണനാ അനുസമ്പവങ്കതാ അബ്ഭുസ്സഹനതാ അനുബലപ്പദാനം – ഇദം വുച്ചതി അനുവാദാധികരണം അബ്യാകതം.

൨൨൨. ‘‘ആപത്താധികരണം കുസലം [ഇദം പദം കേസുചി നത്ഥി], അകുസലം, അബ്യാകതം? ആപത്താധികരണം സിയാ അകുസലം, സിയാ അബ്യാകതം; നത്ഥി ആപത്താധികരണം കുസലം. തത്ഥ കതമം ആപത്താധികരണം അകുസലം? യം ജാനന്തോ സഞ്ജാനന്തോ ചേച്ച അഭിവിതരിത്വാ വീതിക്കമോ – ഇദം വുച്ചതി ആപത്താധികരണം അകുസലം.

‘‘തത്ഥ കതമം ആപത്താധികരണം അബ്യാകതം? യം അജാനന്തോ അസഞ്ജാനന്തോ അചേച്ച അനഭിവിതരിത്വാ വീതിക്കമോ – ഇദം വുച്ചതി ആപത്താധികരണം അബ്യാകതം.

൨൨൩. ‘‘കിച്ചാധികരണം കുസലം, അകുസലം, അബ്യാകതം? കിച്ചാധികരണം സിയാ കുസലം, സിയാ അകുസലം, സിയാ അബ്യാകതം. തത്ഥ കതമം കിച്ചാധികരണം കുസലം? യം സങ്ഘോ കുസലചിത്തോ കമ്മം കരോതി – അപലോകനകമ്മം, ഞത്തികമ്മം, ഞത്തിദുതിയകമ്മം, ഞത്തിചതുത്ഥകമ്മം – ഇദം വുച്ചതി കിച്ചാധികരണം കുസലം.

‘‘തത്ഥ കതമം കിച്ചാധികരണം അകുസലം? യം സങ്ഘോ അകുസലചിത്തോ കമ്മം കരോതി – അപലോകനകമ്മം, ഞത്തികമ്മം, ഞത്തിദുതിയകമ്മം, ഞത്തിചതുത്ഥകമ്മം – ഇദം വുച്ചതി കിച്ചാധികരണം അകുസലം.

‘‘തത്ഥ കതമം കിച്ചാധികരണം അബ്യാകതം? യം സങ്ഘോ അബ്യാകതചിത്തോ കമ്മം കരോതി – അപലോകനകമ്മം, ഞത്തികമ്മം, ഞത്തിദുതിയകമ്മം, ഞത്തിചതുത്ഥകമ്മം – ഇദം വുച്ചതി കിച്ചാധികരണം അബ്യാകതം.

൨൨൪. [പരി. ൩൫൫] ‘‘വിവാദോ വിവാദാധികരണം, വിവാദോ നോ അധികരണം, അധികരണം നോ വിവാദോ, അധികരണഞ്ചേവ വിവാദോ ച. സിയാ വിവാദോ വിവാദാധികരണം, സിയാ വിവാദോ നോ അധികരണം, സിയാ അധികരണം നോ വിവാദോ, സിയാ അധികരണഞ്ചേവ വിവാദോ ച.

‘‘തത്ഥ കതമോ വിവാദോ വിവാദാധികരണം? ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂ വിവദന്തി – ധമ്മോതി വാ അധമ്മോതി വാ…പേ… ദുട്ഠുല്ലാ ആപത്തീതി വാ അദുട്ഠുല്ലാ ആപത്തീതി വാ. യം തത്ഥ ഭണ്ഡനം കലഹോ വിഗ്ഗഹോ വിവാദോ നാനാവാദോ അഞ്ഞഥാവാദോ വിപച്ചതായ വോഹാരോ മേധഗം – അയം വിവാദോ വിവാദാധികരണം.

‘‘തത്ഥ കതമോ വിവാദോ നോ അധികരണം? മാതാപി പുത്തേന വിവദതി, പുത്തോപി മാതരാ വിവദതി, പിതാപി പുത്തേന വിവദതി, പുത്തോപി പിതരാ വിവദതി, ഭാതാപി ഭാതരാ വിവദതി, ഭാതാപി ഭഗിനിയാ വിവദതി, ഭഗിനീപി ഭാതരാ വിവദതി, സഹായോപി സഹായേന വിവദതി – അയം വിവാദോ നോ അധികരണം.

‘‘തത്ഥ കതമം അധികരണം നോ വിവാദോ? അനുവാദാധികരണം, ആപത്താധികരണം, കിച്ചാധികരണം – ഇദം അധികരണം നോ വിവാദോ.

‘‘തത്ഥ കതമം അധികരണഞ്ചേവ വിവാദോ ച? വിവാദാധികരണം അധികരണഞ്ചേവ വിവാദോ ച.

൨൨൫. [പരി. ൩൫൬] ‘‘അനുവാദോ അനുവാദാധികരണം, അനുവാദോ നോ അധികരണം, അധികരണം നോ അനുവാദോ, അധികരണഞ്ചേവ അനുവാദോ ച. സിയാ അനുവാദോ അനുവാദാധികരണം, സിയാ അനുവാദോ നോ അധികരണം, സിയാ അധികരണം നോ അനുവാദോ, സിയാ അധികരണഞ്ചേവ അനുവാദോ ച.

‘‘തത്ഥ കതമോ അനുവാദോ അനുവാദാധികരണം? ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂ ഭിക്ഖും അനുവദന്തി – സീലവിപത്തിയാ വാ, ആചാരവിപത്തിയാ വാ, ദിട്ഠിവിപത്തിയാ വാ, ആജീവവിപത്തിയാ വാ. യോ തത്ഥ അനുവാദോ അനുവദനാ അനുല്ലപനാ അനുഭണനാ അനുസമ്പവങ്കതാ അബ്ഭുസ്സഹനതാ അനുബലപ്പദാനം – അയം അനുവാദോ അനുവാദാധികരണം.

‘‘തത്ഥ കതമോ അനുവാദോ നോ അധികരണം? മാതാപി പുത്തം അനുവദതി, പുത്തോപി മാതരം അനുവദതി, പിതാപി പുത്തം അനുവദതി, പുത്തോപി പിതരം അനുവദതി, ഭാതാപി ഭാതരം അനുവദതി, ഭാതാപി ഭഗിനിം അനുവദതി, ഭഗിനീപി ഭാതരം അനുവദതി, സഹായോപി സഹായം അനുവദതി – അയം അനുവാദോ നോ അധികരണം.

‘‘തത്ഥ കതമം അധികരണം നോ അനുവാദോ? ആപത്താധികരണം, കിച്ചാധികരണം, വിവാദാധികരണം – ഇദം അധികരണം നോ അനുവാദോ.

‘‘തത്ഥ കതമം അധികരണഞ്ചേവ അനുവാദോ ച? അനുവാദാധികരണം അധികരണഞ്ചേവ അനുവാദോ ച.

൨൨൬. [പരി. ൩൫൭] ‘‘ആപത്തി ആപത്താധികരണം, ആപത്തി നോ അധികരണം, അധികരണം നോ ആപത്തി, അധികരണഞ്ചേവ ആപത്തി ച. സിയാ ആപത്തി ആപത്താധികരണം, സിയാ ആപത്തി നോ അധികരണം, സിയാ അധികരണം നോ ആപത്തി, സിയാ അധികരണഞ്ചേവ ആപത്തി ച. ‘‘തത്ഥ കതമം ആപത്തി ആപത്താധികരണം? പഞ്ചപി ആപത്തിക്ഖന്ധാ ആപത്താധികരണം, സത്തപി ആപത്തിക്ഖന്ധാ ആപത്താധികരണം – അയം ആപത്തി ആപത്താധികരണം.

‘‘തത്ഥ കതമം ആപത്തി നോ അധികരണം? സോതാപത്തി സമാപത്തി – അയം ആപത്തി നോ അധികരണം.

‘‘തത്ഥ കതമം അധികരണം നോ ആപത്തി? കിച്ചാധികരണം, വിവാദാധികരണം, അനുവാദാധികരണം – ഇദം അധികരണം നോ ആപത്തി.

‘‘തത്ഥ കതമം അധികരണഞ്ചേവ ആപത്തി ച? ആപത്താധികരണം അധികരണഞ്ചേവ ആപത്തി ച.

൨൨൭. [പരി. ൩൫൮] ‘‘കിച്ചം കിച്ചാധികരണം, കിച്ചം നോ അധികരണം, അധികരണം നോ കിച്ചം, അധികരണഞ്ചേവ കിച്ചഞ്ച. സിയാ കിച്ചം കിച്ചാധികരണം, സിയാ കിച്ചം നോ അധികരണം, സിയാ അധികരണം നോ കിച്ചം, സിയാ അധികരണഞ്ചേവ കിച്ചഞ്ച.

‘‘തത്ഥ കതമം കിച്ചം കിച്ചാധികരണം? യാ സങ്ഘസ്സ കിച്ചയതാ, കരണീയതാ, അപലോകനകമ്മം, ഞത്തികമ്മം, ഞത്തിദുതിയകമ്മം, ഞത്തിചതുത്ഥകമ്മം – ഇദം കിച്ചം കിച്ചാധികരണം.

‘‘തത്ഥ കതമം കിച്ചം നോ അധികരണം? ആചരിയകിച്ചം, ഉപജ്ഝായകിച്ചം, സമാനുപജ്ഝായകിച്ചം, സമാനാചരിയകിച്ചം – ഇദം കിച്ചം നോ അധികരണം.

‘‘തത്ഥ കതമം അധികരണം നോ കിച്ചം? വിവാദാധികരണം, അനുവാദാധികരണം, ആപത്താധികരണം – ഇദം അധികരണം നോ കിച്ചം.

‘‘തത്ഥ കതമം അധികരണഞ്ചേവ കിച്ചഞ്ച? കിച്ചാധികരണം അധികരണഞ്ചേവ കിച്ചഞ്ച.

൯. അധികരണവൂപസമനസമഥോ

സമ്മുഖാവിനയോ

൨൨൮. [പരി. ൨൯൨-൨൯൩, ൩൦൭ ആദയോ] ‘‘വിവാദാധികരണം കതിഹി സമഥേഹി സമ്മതി? വിവാദാധികരണം ദ്വീഹി സമഥേഹി സമ്മതി – സമ്മുഖാവിനയേന ച, യേഭുയ്യസികായ ച. സിയാ വിവാദാധികരണം ഏകം സമഥം അനാഗമ്മ യേഭുയ്യസികം, ഏകേന സമഥേന സമേയ്യ – സമ്മുഖാവിനയേനാതി? സിയാതിസ്സ വചനീയം. യഥാ കഥം വിയ? ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂ വിവദന്തി – ധമ്മോതി വാ അധമ്മോതി വാ, വിനയോതി വാ അവിനയോതി വാ, ഭാസിതം ലപിതം തഥാഗതേനാതി വാ അഭാസിതം അലപിതം തഥാഗതേനാതി വാ, ആചിണ്ണം തഥാഗതേനാതി വാ അനാചിണ്ണം തഥാഗതേനാതി വാ, പഞ്ഞത്തം തഥാഗതേനാതി വാ അപഞ്ഞത്തം തഥാഗതേനാതി വാ, ആപത്തീതി വാ അനാപത്തീതി വാ, ലഹുകാ ആപത്തീതി വാ ഗരുകാ ആപത്തീതി വാ, സാവസേസാ ആപത്തീതി വാ അനവസേസാ ആപത്തീതി വാ, ദുട്ഠുല്ലാ ആപത്തീതി വാ അദുട്ഠുല്ലാ ആപത്തീതി വാ.

‘‘തേ ചേ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂ സക്കോന്തി തം അധികരണം വൂപസമേതും, ഇദം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, അധികരണം വൂപസന്തം. കേന വൂപസന്തം? സമ്മുഖാവിനയേന. കിഞ്ച തത്ഥ സമ്മുഖാവിനയസ്മിം? സങ്ഘസമ്മുഖതാ, ധമ്മസമ്മുഖതാ, വിനയസമ്മുഖതാ, പുഗ്ഗലസമ്മുഖതാ. കാ ച തത്ഥ സങ്ഘസമ്മുഖതാ? യാവതികാ ഭിക്ഖൂ കമ്മപ്പത്താ തേ ആഗതാ ഹോന്തി, ഛന്ദാരഹാനം ഛന്ദോ ആഹടോ ഹോതി, സമ്മുഖീഭൂതാ ന പടിക്കോസന്തി – അയം തത്ഥ സങ്ഘസമ്മുഖതാ. കാ ച തത്ഥ ധമ്മസമ്മുഖതാ, വിനയസമ്മുഖതാ? യേന ധമ്മേന യേന വിനയേന യേന സത്ഥുസാസനേന തം അധികരണം വൂപസമ്മതി – അയം തത്ഥ ധമ്മസമ്മുഖതാ, വിനയസമ്മുഖതാ. കാ ച തത്ഥ പുഗ്ഗലസമ്മുഖതാ? യോ ച വിവദതി, യേന ച വിവദതി, ഉഭോ അത്ഥപച്ചത്ഥികാ സമ്മുഖീഭൂതാ ഹോന്തി – അയം തത്ഥ പുഗ്ഗലസമ്മുഖതാ. ഏവം വൂപസന്തം ചേ, ഭിക്ഖവേ, അധികരണം കാരകോ ഉക്കോടേതി, ഉക്കോടനകം പാചിത്തിയം; ഛന്ദദായകോ ഖീയതി, ഖീയനകം പാചിത്തിയം.

൨൨൯. ‘‘തേ ചേ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂ ന സക്കോന്തി തം അധികരണം തസ്മിം ആവാസേ വൂപസമേതും, തേഹി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂഹി, യസ്മിം ആവാസേ സമ്ബഹുലാ [ബഹുതരാ (സീ. സ്യാ.)] ഭിക്ഖൂ, സോ ആവാസോ ഗന്തബ്ബോ. തേ ചേ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂ തം ആവാസം ഗച്ഛന്താ അന്തരാമഗ്ഗേ സക്കോന്തി തം അധികരണം വൂപസമേതും, ഇദം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, അധികരണം വൂപസന്തം. കേന വൂപസന്തം? സമ്മുഖാവിനയേന. കിഞ്ച തത്ഥ സമ്മുഖാവിനയസ്മിം? സങ്ഘസമ്മുഖതാ, ധമ്മസമ്മുഖതാ, വിനയസമ്മുഖതാ, പുഗ്ഗലസമ്മുഖതാ. കാ ച തത്ഥ സങ്ഘസമ്മുഖതാ? യാവതികാ ഭിക്ഖൂ കമ്മപ്പത്താ തേ ആഗതാ ഹോന്തി, ഛന്ദാരഹാനം ഛന്ദോ ആഹടോ ഹോതി, സമ്മുഖീഭൂതാ ന പടിക്കോസന്തി – അയം തത്ഥ സങ്ഘസമ്മുഖതാ. കാ ച തത്ഥ ധമ്മസമ്മുഖതാ, വിനയസമ്മുഖതാ? യേന ധമ്മേന യേന വിനയേന യേന സത്ഥുസാസനേന തം അധികരണം വൂപസമ്മതി – അയം തത്ഥ ധമ്മസമ്മുഖതാ, വിനയസമ്മുഖതാ. കാ ച തത്ഥ പുഗ്ഗലസമ്മുഖതാ? യോ ച വിവദതി, യേന ച വിവദതി, ഉഭോ അത്ഥപച്ചത്ഥികാ സമ്മുഖീഭൂതാ ഹോന്തി – അയം തത്ഥ പുഗ്ഗലസമ്മുഖതാ. ഏവം വൂപസന്തം ചേ, ഭിക്ഖവേ, അധികരണം കാരകോ ഉക്കോടേതി, ഉക്കോടനകം പാചിത്തിയം; ഛന്ദദായകോ ഖീയതി, ഖീയനകം പാചിത്തിയം.

൨൩൦. ‘‘തേ ചേ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂ തം ആവാസം ആഗച്ഛന്താ അന്തരാമഗ്ഗേ ന സക്കോന്തി തം അധികരണം വൂപസമേതും, തേഹി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂഹി, തം ആവാസം ഗന്ത്വാ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ ഏവമസ്സു വചനീയാ – ‘ഇദം ഖോ, ആവുസോ, അധികരണം ഏവം ജാതം, ഏവം സമുപ്പന്നം; സാധായസ്മന്താ ഇമം അധികരണം വൂപസമേന്തു ധമ്മേന വിനയേന സത്ഥുസാസനേന, യഥയിദം അധികരണം സുവൂപസന്തം അസ്സാ’തി.

‘‘സചേ, ഭിക്ഖവേ, ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ വുഡ്ഢതരാ ഹോന്തി, ആഗന്തുകാ ഭിക്ഖൂ നവകതരാ, തേഹി, ഭിക്ഖവേ, ആവാസികേഹി ഭിക്ഖൂഹി ആഗന്തുകാ ഭിക്ഖൂ ഏവമസ്സു വചനീയാ – ‘ഇങ്ഘ തുമ്ഹേ, ആയസ്മന്തോ, മുഹുത്തം ഏകമന്തം ഹോഥ, യാവ മയം മന്തേമാ’തി. സചേ പന, ഭിക്ഖവേ, ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ നവകതരാ ഹോന്തി, ആഗന്തുകാ ഭിക്ഖൂ വുഡ്ഢതരാ, തേഹി, ഭിക്ഖവേ, ആവാസികേഹി ഭിക്ഖൂഹി ആഗന്തുകാ ഭിക്ഖൂ ഏവമസ്സു വചനീയാ – ‘തേന ഹി തുമ്ഹേ, ആയസ്മന്തോ, മുഹുത്തം ഇധേവ താവ ഹോഥ, യാവ മയം മന്തേമാ’തി.

‘‘സചേ പന, ഭിക്ഖവേ, ആവാസികാനം ഭിക്ഖൂനം മന്തയമാനാനം ഏവം ഹോതി – ‘ന മയം സക്കോമ ഇമം അധികരണം വൂപസമേതും ധമ്മേന വിനയേന സത്ഥുസാസനേനാ’തി, ന തം അധികരണം ആവാസികേഹി ഭിക്ഖൂഹി സമ്പടിച്ഛിതബ്ബം. സചേ പന, ഭിക്ഖവേ, ആവാസികാനം ഭിക്ഖൂനം മന്തയമാനാനം ഏവം ഹോതി – ‘സക്കോമ മയം ഇമം അധികരണം വൂപസമേതും ധമ്മേന വിനയേന സത്ഥുസാസനേനാ’തി, തേഹി, ഭിക്ഖവേ, ആവാസികേഹി ഭിക്ഖൂഹി ആഗന്തുകാ ഭിക്ഖൂ ഏവമസ്സു വചനീയാ – ‘സചേ തുമ്ഹേ, ആയസ്മന്തോ, അമ്ഹാകം ഇമം അധികരണം യഥാജാതം യഥാസമുപ്പന്നം ആരോചേസ്സഥ, യഥാ ച മയം ഇമം അധികരണം വൂപസമേസ്സാമ ധമ്മേന വിനയേന സത്ഥുസാസനേന തഥാ സുവൂപസന്തം ഭവിസ്സതി. ഏവം മയം ഇമം അധികരണം സമ്പടിച്ഛിസ്സാമ. നോ ചേ തുമ്ഹേ, ആയസ്മന്തോ, അമ്ഹാകം ഇമം അധികരണം യഥാജാതം യഥാസമുപ്പന്നം ആരോചേസ്സഥ, യഥാ ച മയം ഇമം അധികരണം വൂപസമേസ്സാമ ധമ്മേന വിനയേന സത്ഥുസാസനേന തഥാ ന സുവൂപസന്തം ഭവിസ്സതി, ന മയം ഇമം അധികരണം സമ്പടിച്ഛിസ്സാമാ’തി. ഏവം സുപരിഗ്ഗഹിതം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, കത്വാ ആവാസികേഹി ഭിക്ഖൂഹി തം അധികരണം സമ്പടിച്ഛിതബ്ബം.

‘‘തേഹി, ഭിക്ഖവേ, ആഗന്തുകേഹി ഭിക്ഖൂഹി ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ ഏവമസ്സു വചനീയാ – ‘യഥാജാതം യഥാസമുപ്പന്നം മയം ഇമം അധികരണം ആയസ്മന്താനം ആരോചേസ്സാമ. സചേ ആയസ്മന്താ സക്കോന്തി ഏത്തകേന വാ ഏത്തകേന വാ അന്തരേന ഇമം അധികരണം വൂപസമേതും ധമ്മേന വിനയേന സത്ഥുസാസനേന തഥാ സുവൂപസന്തം ഭവിസ്സതി. ഏവം മയം ഇമം അധികരണം ആയസ്മന്താനം നിയ്യാദേസ്സാമ. നോ ചേ ആയസ്മന്താ സക്കോന്തി ഏത്തകേന വാ ഏത്തകേന വാ അന്തരേന ഇമം അധികരണം വൂപസമേതും ധമ്മേന വിനയേന സത്ഥുസാസനേന തഥാ ന സുവൂപസന്തം ഭവിസ്സതി, ന മയം ഇമം അധികരണം ആയസ്മന്താനം നിയ്യാദേസ്സാമ. മയമേവ ഇമസ്സ അധികരണസ്സ സാമിനോ ഭവിസ്സാമാ’തി. ഏവം സുപരിഗ്ഗഹിതം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, കത്വാ ആഗന്തുകേഹി ഭിക്ഖൂഹി തം അധികരണം ആവാസികാനം ഭിക്ഖൂനം നിയ്യാദേതബ്ബം.

‘‘തേ ചേ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂ സക്കോന്തി തം അധികരണം വൂപസമേതും, ഇദം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, അധികരണം വൂപസന്തം. കേന വൂപസന്തം? സമ്മുഖാവിനയേന. കിഞ്ച തത്ഥ സമ്മുഖാവിനയസ്മിം? സങ്ഘസമ്മുഖതാ, ധമ്മസമ്മുഖതാ, വിനയസമ്മുഖതാ, പുഗ്ഗലസമ്മുഖതാ…പേ… ഏവം വൂപസന്തം ചേ, ഭിക്ഖവേ, അധികരണം കാരകോ ഉക്കോടേതി, ഉക്കോടനകം പാചിത്തിയം; ഛന്ദദായകോ ഖീയതി, ഖീയനകം പാചിത്തിയം.

ഉബ്ബാഹികായവൂപസമനം

൨൩൧. ‘‘തേഹി ചേ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂഹി തസ്മിം അധികരണേ വിനിച്ഛിയമാനേ അനന്താനി [അനഗ്ഗാനി (സീ.)] ചേവ ഭസ്സാനി ജായന്തി, ന ചേകസ്സ [ന ചേതസ്സ (ക.)] ഭാസിതസ്സ അത്ഥോ വിഞ്ഞായതി, അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഏവരൂപം അധികരണം ഉബ്ബാഹികായ വൂപസമേതും. ‘‘ദസഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതോ ഭിക്ഖു ഉബ്ബാഹികായ സമ്മന്നിതബ്ബോ – സീലവാ ഹോതി, പാതിമോക്ഖസംവരസംവുതോ വിഹരതി ആചാരഗോചരസമ്പന്നോ അണുമത്തേസു വജ്ജേസു ഭയദസ്സാവീ, സമാദായ സിക്ഖതി സിക്ഖാപദേസു; ബഹുസ്സുതോ ഹോതി സുതധരോ സുതസന്നിചയോ, യേ തേ ധമ്മാ ആദികല്യാണാ മജ്ഝേകല്യാണാ പരിയോസാനകല്യാണാ സാത്ഥം സബ്യഞ്ജനം കേവലപരിപുണ്ണം പരിസുദ്ധം ബ്രഹ്മചരിയം അഭിവദന്തി, തഥാരൂപസ്സ ധമ്മാ ബഹുസ്സുതാ ഹോന്തി, ധാതാ [ധതാ (സീ. സ്യാ.)] വചസാ പരിചിതാ മനസാനുപേക്ഖിതാ ദിട്ഠിയാ സുപ്പടിവിദ്ധാ; ഉഭയാനി ഖോ പനസ്സ പാതിമോക്ഖാനി വിത്ഥാരേന സ്വാഗതാനി ഹോന്തി സുവിഭത്താനി സുപ്പവത്തീനി സുവിനിച്ഛിതാനി സുത്തസോ അനുബ്യഞ്ജനസോ; വിനയേ ഖോ പന ഠിതോ [ഛേകോ (ക.)] ഹോതി അസംഹീരോ; പടിബലോ ഹോതി ഉഭോ അത്ഥപച്ചത്ഥികേ അസ്സാസേതും സഞ്ഞാപേതും നിജ്ഝാപേതും പേക്ഖേതും പസാദേതും; അധികരണസമുപ്പാദവൂപസമനകുസലോ ഹോതി; അധികരണം ജാനാതി; അധികരണസമുദയം ജാനാതി; അധികരണനിരോധം ജാനാതി; അധികരണനിരോധഗാമിനിപടിപദം ജാനാതി. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഇമേഹി ദസഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം ഭിക്ഖും ഉബ്ബാഹികായ സമ്മന്നിതും. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, സമ്മന്നിതബ്ബോ. പഠമം ഭിക്ഖു യാചിതബ്ബോ, യാചിത്വാ ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

൨൩൨. ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അമ്ഹാകം ഇമസ്മിം അധികരണേ വിനിച്ഛിയമാനേ അനന്താനി ചേവ ഭസ്സാനി ജായന്തി, ന ചേകസ്സ ഭാസിതസ്സ അത്ഥോ വിഞ്ഞായതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമഞ്ച ഇത്ഥന്നാമഞ്ച ഭിക്ഖും സമ്മന്നേയ്യ ഉബ്ബാഹികായ ഇമം അധികരണം വൂപസമേതും. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അമ്ഹാകം ഇമസ്മിം അധികരണേ വിനിച്ഛിയമാനേ അനന്താനി ചേവ ഭസ്സാനി ജായന്തി, ന ചേകസ്സ ഭാസിതസ്സ അത്ഥോ വിഞ്ഞായതി. സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമഞ്ച ഇത്ഥന്നാമഞ്ച ഭിക്ഖും സമ്മന്നതി ഉബ്ബാഹികായ ഇമം അധികരണം വൂപസമേതും. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഇത്ഥന്നാമസ്സ ച ഇത്ഥന്നാമസ്സ ച ഭിക്ഖുനോ സമ്മുതി ഉബ്ബാഹികായ ഇമം അധികരണം വൂപസമേതും, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘സമ്മതോ സങ്ഘേന ഇത്ഥന്നാമോ ച ഇത്ഥന്നാമോ ച ഭിക്ഖു ഉബ്ബാഹികായ ഇമം അധികരണം വൂപസമേതും. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

‘‘തേ ചേ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂ സക്കോന്തി തം അധികരണം ഉബ്ബാഹികായ വൂപസമേതും, ഇദം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, അധികരണം വൂപസന്തം. കേന വൂപസന്തം? സമ്മുഖാവിനയേന. കിഞ്ച തത്ഥ സമ്മുഖാവിനയസ്മിം? ധമ്മസമ്മുഖതാ, വിനയസമ്മുഖതാ, പുഗ്ഗലസമ്മുഖതാ…പേ… ഏവം വൂപസന്തം ചേ, ഭിക്ഖവേ, അധികരണം കാരകോ ഉക്കോടേതി, ഉക്കോടനകം പാചിത്തിയം.

൨൩൩. ‘‘തേഹി ചേ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂഹി തസ്മിം അധികരണേ വിനിച്ഛിയമാനേ തത്രാസ്സ ഭിക്ഖു ധമ്മകഥികോ, തസ്സ നേവ സുത്തം ആഗതം ഹോതി, നോ സുത്തവിഭങ്ഗോ, സോ അത്ഥം അസല്ലക്ഖേന്തോ ബ്യഞ്ജനച്ഛായായ അത്ഥം പടിബാഹതി, ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന തേ ഭിക്ഖൂ ഞാപേതബ്ബാ –

‘‘സുണന്തു മേ ആയസ്മന്താ. അയം ഇത്ഥന്നാമോ ഭിക്ഖു ധമ്മകഥികോ. ഇമസ്സ നേവ സുത്തം ആഗതം ഹോതി, നോ സുത്തവിഭങ്ഗോ. സോ അത്ഥം അസല്ലക്ഖേന്തോ ബ്യഞ്ജനച്ഛായായ അത്ഥം പടിബാഹതി. യദായസ്മന്താനം പത്തകല്ലം, ഇത്ഥന്നാമം ഭിക്ഖും വുട്ഠാപേത്വാ അവസേസാ ഇമം അധികരണം വൂപസമേയ്യാമാതി.

‘‘തേ ചേ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂ തം ഭിക്ഖും വുട്ഠാപേത്വാ സക്കോന്തി തം അധികരണം വൂപസമേതും, ഇദം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, അധികരണം വൂപസന്തം. കേന വൂപസന്തം? സമ്മുഖാവിനയേന. കിഞ്ച തത്ഥ സമ്മുഖാവിനയസ്മിം? ധമ്മസമ്മുഖതാ, വിനയസമ്മുഖതാ, പുഗ്ഗലസമ്മുഖതാ…പേ… ഏവം വൂപസന്തം ചേ, ഭിക്ഖവേ, അധികരണം കാരകോ ഉക്കോടേതി, ഉക്കോടനകം പാചിത്തിയം.

‘‘തേഹി ചേ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂഹി തസ്മിം അധികരണേ വിനിച്ഛിയമാനേ തത്രാസ്സ ഭിക്ഖു ധമ്മകഥികോ, തസ്സ സുത്തഞ്ഹി ഖോ ആഗതം ഹോതി, നോ സുത്തവിഭങ്ഗോ, സോ അത്ഥം അസല്ലക്ഖേന്തോ ബ്യഞ്ജനച്ഛായായ അത്ഥം പടിബാഹതി, ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന തേ ഭിക്ഖൂ ഞാപേതബ്ബാ –

‘‘സുണന്തു മേ ആയസ്മന്താ. അയം ഇത്ഥന്നാമോ ഭിക്ഖു ധമ്മകഥികോ. ഇമസ്സ സുത്തഞ്ഹി ഖോ ആഗതം ഹോതി, നോ സുത്തവിഭങ്ഗോ. സോ അത്ഥം അസല്ലക്ഖേന്തോ ബ്യഞ്ജനച്ഛായായ അത്ഥം പടിബാഹതി. യദായസ്മന്താനം പത്തകല്ലം, ഇത്ഥന്നാമം ഭിക്ഖും വുട്ഠാപേത്വാ അവസേസാ ഇമം അധികരണം വൂപസമേയ്യാമാതി.

‘‘തേ ചേ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂ തം ഭിക്ഖും വുട്ഠാപേത്വാ സക്കോന്തി തം അധികരണം വൂപസമേതും, ഇദം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, അധികരണം വൂപസന്തം. കേന വൂപസന്തം? സമ്മുഖാവിനയേന. കിഞ്ച തത്ഥ സമ്മുഖാവിനയസ്മിം? ധമ്മസമ്മുഖതാ, വിനയസമ്മുഖതാ, പുഗ്ഗലസമ്മുഖതാ…പേ… ഏവം വൂപസന്തം ചേ, ഭിക്ഖവേ, അധികരണം കാരകോ ഉക്കോടേതി, ഉക്കോടനകം പാചിത്തിയം.

യേഭുയ്യസികാവിനയോ

൨൩൪. ‘‘തേ ചേ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂ ന സക്കോന്തി തം അധികരണം ഉബ്ബാഹികായ വൂപസമേതും, തേഹി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂഹി തം അധികരണം സങ്ഘസ്സ നിയ്യാദേതബ്ബം – ‘ന മയം [ന ച മയം (ക.)], ഭന്തേ, സക്കോമ ഇമം അധികരണം ഉബ്ബാഹികായ വൂപസമേതും, സങ്ഘോവ ഇമം അധികരണം വൂപസമേതൂ’തി. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഏവരൂപം അധികരണം യേഭുയ്യസികായ വൂപസമേതും. പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതോ ഭിക്ഖു സലാകഗ്ഗാഹാപകോ സമ്മന്നിതബ്ബോ – യോ ന ഛന്ദാഗതിം ഗച്ഛേയ്യ, ന ദോസാഗതിം ഗച്ഛേയ്യ, ന മോഹാഗതിം ഗച്ഛേയ്യ, ന ഭയാഗതിം ഗച്ഛേയ്യ, ഗഹിതാഗഹിതഞ്ച ജാനേയ്യ…പേ… ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, സമ്മന്നിതബ്ബോ. പഠമം ഭിക്ഖു യാചിതബ്ബോ, യാചിത്വാ ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമം ഭിക്ഖും സലാകഗ്ഗാഹാപകം സമ്മന്നേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമം ഭിക്ഖും സലാകഗ്ഗാഹാപകം സമ്മന്നതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ സലാകഗ്ഗാഹാപകസ്സ സമ്മുതി, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘സമ്മതോ സങ്ഘേന ഇത്ഥന്നാമോ ഭിക്ഖു സലാകഗ്ഗാഹാപകോ. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

‘‘തേന സലാകഗ്ഗാഹാപകേന ഭിക്ഖുനാ സലാകാ ഗാഹേതബ്ബാ. യഥാ ബഹുതരാ ഭിക്ഖൂ ധമ്മവാദിനോ വദന്തി തഥാ തം അധികരണം വൂപസമേതബ്ബം. ഇദം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, അധികരണം വൂപസന്തം. കേന വൂപസന്തം? സമ്മുഖാവിനയേന ച, യേഭുയ്യസികായ ച. കിഞ്ച തത്ഥ സമ്മുഖാവിനയസ്മിം? സങ്ഘസമ്മുഖതാ, ധമ്മസമ്മുഖതാ, വിനയസമ്മുഖതാ, പുഗ്ഗലസമ്മുഖതാ. കാ ച തത്ഥ സങ്ഘസമ്മുഖതാ? യാവതികാ ഭിക്ഖൂ കമ്മപ്പത്താ തേ ആഗതാ ഹോന്തി, ഛന്ദാരഹാനം ഛന്ദോ ആഹടോ ഹോതി, സമ്മുഖീഭൂതാ ന പടിക്കോസന്തി – അയം തത്ഥ സങ്ഘസമ്മുഖതാ. കാ ച തത്ഥ ധമ്മസമ്മുഖതാ, വിനയസമ്മുഖതാ? യേന ധമ്മേന യേന വിനയേന യേന സത്ഥുസാസനേന തം അധികരണം വൂപസമ്മതി – അയം തത്ഥ ധമ്മസമ്മുഖതാ, വിനയസമ്മുഖതാ. കാ ച തത്ഥ പുഗ്ഗലസമ്മുഖതാ? യോ ച വിവദതി, യേന ച വിവദതി, ഉഭോ അത്ഥപച്ചത്ഥികാ സമ്മുഖീഭൂതാ ഹോന്തി – അയം തത്ഥ പുഗ്ഗലസമ്മുഖതാ. കാ ച തത്ഥ യേഭുയ്യസികായ? യാ യേഭുയ്യസികാകമ്മസ്സ കിരിയാ കരണം ഉപഗമനം അജ്ഝുപഗമനം അധിവാസനാ അപ്പടിക്കോസനാ – അയം തത്ഥ യേഭുയ്യസികായ. ഏവം വൂപസന്തം ചേ, ഭിക്ഖവേ, അധികരണം കാരകോ ഉക്കോടേതി, ഉക്കോടനകം പാചിത്തിയം; ഛന്ദദായകോ ഖീയതി, ഖീയനകം പാചിത്തിയ’’ന്തി.

തിവിധസലാകഗ്ഗാഹോ

൨൩൫. തേന ഖോ പന സമയേന സാവത്ഥിയാ ഏവം ജാതം ഏവം സമുപ്പന്നം അധികരണം ഹോതി. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ – അസന്തുട്ഠാ സാവത്ഥിയാ സങ്ഘസ്സ അധികരണവൂപസമനേന – അസ്സോസും ഖോ അമുകസ്മിം കിര ആവാസേ സമ്ബഹുലാ ഥേരാ വിഹരന്തി ബഹുസ്സുതാ ആഗതാഗമാ ധമ്മധരാ വിനയധരാ മാതികാധരാ പണ്ഡിതാ വിയത്താ മേധാവിനോ ലജ്ജിനോ കുക്കുച്ചകാ സിക്ഖാകാമാ. തേ ചേ ഥേരാ ഇമം അധികരണം വൂപസമേയ്യും ധമ്മേന വിനയേന സത്ഥുസാസനേന, ഏവമിദം അധികരണം സുവൂപസന്തം അസ്സാതി. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ തം ആവാസം ഗന്ത്വാ തേ ഥേരേ ഏതദവോചും – ‘‘ഇദം, ഭന്തേ, അധികരണം ഏവം ജാതം, ഏവം സമുപ്പന്നം. സാധു, ഭന്തേ, ഥേരാ ഇമം അധികരണം വൂപസമേന്തു ധമ്മേന വിനയേന സത്ഥുസാസനേന, യഥയിദം അധികരണം സുവൂപസന്തം അസ്സാ’’തി. അഥ ഖോ തേ ഥേരാ – യഥാ സാവത്ഥിയാ സങ്ഘേന അധികരണം വൂപസമിതം തഥാ സുവൂപസന്തന്തി [യഥാ സുവൂപസന്തം (സീ. സ്യാ.)] – തഥാ തം അധികരണം വൂപസമേസും.

അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ – അസന്തുട്ഠാ സാവത്ഥിയാ സങ്ഘസ്സ അധികരണവൂപസമനേന, അസന്തുട്ഠാ സമ്ബഹുലാനം ഥേരാനം അധികരണവൂപസമനേന – അസ്സോസും ഖോ അമുകസ്മിം കിര ആവാസേ തയോ ഥേരാ വിഹരന്തി…പേ… ദ്വേ ഥേരാ വിഹരന്തി…പേ… ഏകോ ഥേരോ വിഹരതി ബഹുസ്സുതോ ആഗതാഗമോ ധമ്മധരോ വിനയധരോ മാതികാധരോ പണ്ഡിതോ വിയത്തോ മേധാവീ ലജ്ജീ കുക്കുച്ചകോ സിക്ഖാകാമോ. സോ ചേ ഥേരോ ഇമം അധികരണം വൂപസമേയ്യ ധമ്മേന വിനയേന സത്ഥുസാസനേന, ഏവമിദം അധികരണം സുവൂപസന്തം അസ്സാതി. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ തം ആവാസം ഗന്ത്വാ തം ഥേരം ഏതദവോചും – ‘‘ഇദം, ഭന്തേ, അധികരണം ഏവം ജാതം, ഏവം സമുപ്പന്നം. സാധു, ഭന്തേ, ഥേരോ ഇമം അധികരണം വൂപസമേതു ധമ്മേന വിനയേന സത്ഥുസാസനേന, യഥയിദം അധികരണം സുവൂപസന്തം അസ്സാ’’തി. അഥ ഖോ സോ ഥേരോ – യഥാ സാവത്ഥിയാ സങ്ഘേന അധികരണം വൂപസമിതം, യഥാ സമ്ബഹുലേഹി ഥേരേഹി അധികരണം വൂപസമിതം, യഥാ തീഹി ഥേരേഹി അധികരണം വൂപസമിതം, യഥാ ദ്വീഹി ഥേരേഹി അധികരണം വൂപസമിതം, തഥാ സുവൂപസന്തന്തി – തഥാ തം അധികരണം വൂപസമേസി.

അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ അസന്തുട്ഠാ സാവത്ഥിയാ സങ്ഘസ്സ അധികരണവൂപസമനേന, അസന്തുട്ഠാ സമ്ബഹുലാനം ഥേരാനം അധികരണവൂപസമനേന, അസന്തുട്ഠാ തിണ്ണം ഥേരാനം അധികരണവൂപസമനേന, അസന്തുട്ഠാ ദ്വിന്നം ഥേരാനം അധികരണവൂപസമനേന, അസന്തുട്ഠാ ഏകസ്സ ഥേരസ്സ അധികരണവൂപസമനേന, യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമിംസു, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… ‘‘നിഹതമേതം, ഭിക്ഖവേ, അധികരണം സന്തം വൂപസന്തം സുവൂപസന്തം. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തേസം ഭിക്ഖൂനം സഞ്ഞത്തിയാ തയോ സലാകഗ്ഗാഹേ – ഗൂള്ഹകം, സകണ്ണജപ്പകം, വിവടകം.

‘‘കഥഞ്ച, ഭിക്ഖവേ, ഗൂള്ഹകോ സലാകഗ്ഗാഹോ ഹോതി? തേന സലാകഗ്ഗാഹാപകേന ഭിക്ഖുനാ സലാകായോ വണ്ണാവണ്ണായോ കത്വാ ഏകമേകോ ഭിക്ഖു ഉപസങ്കമിത്വാ ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘അയം ഏവംവാദിസ്സ സലാകാ, അയം ഏവംവാദിസ്സ സലാകാ. യം ഇച്ഛസി തം ഗണ്ഹാഹീ’തി. ഗഹിതേ വത്തബ്ബോ – ‘മാ ച കസ്സചി ദസ്സേഹീ’തി. സചേ ജാനാതി – അധമ്മവാദീ ബഹുതരാതി, ദുഗ്ഗഹോതി, പച്ചുക്കഡ്ഢിതബ്ബം. സചേ ജാനാതി – ധമ്മവാദീ ബഹുതരാതി, സുഗ്ഗഹോതി, സാവേതബ്ബം. ഏവം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഗൂള്ഹകോ സലാകഗ്ഗാഹോ ഹോതി.

‘‘കഥഞ്ച, ഭിക്ഖവേ, സകണ്ണജപ്പകോ സലാകഗ്ഗാഹോ ഹോതി? തേന സലാകഗ്ഗാഹാപകേന ഭിക്ഖുനാ ഏകമേകസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഉപകണ്ണകേ ആരോചേതബ്ബം – ‘അയം ഏവംവാദിസ്സ സലാകാ, അയം ഏവംവാദിസ്സ സലാകാ. യം ഇച്ഛസി തം ഗണ്ഹാഹീ’തി. ഗഹിതേ വത്തബ്ബോ – ‘മാ ച കസ്സചി ആരോചേഹീ’തി. സചേ ജാനാതി – അധമ്മവാദീ ബഹുതരാതി, ദുഗ്ഗഹോതി, പച്ചുക്കഡ്ഢിതബ്ബം. സചേ ജാനാതി – ധമ്മവാദീ ബഹുതരാതി, സുഗ്ഗഹോതി, സാവേതബ്ബം. ഏവം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, സകണ്ണജപ്പകോ സലാകഗ്ഗാഹോ ഹോതി.

‘‘കഥഞ്ച, ഭിക്ഖവേ, വിവടകോ സലാകഗ്ഗാഹോ ഹോതി? സചേ ജാനാതി – ധമ്മവാദീ ബഹുതരാതി, വിസ്സട്ഠേനേവ വിവടേന ഗാഹേതബ്ബോ. ഏവം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, വിവടകോ സലാകഗ്ഗാഹോ ഹോതി. ഇമേ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തയോ സലാകഗ്ഗാഹാ’’തി.

സതിവിനയോ

൨൩൬. [പരി. ൨൯൨-൨൯൩, ൩൦൭ ആദയോ] ‘‘അനുവാദാധികരണം കതിഹി സമഥേഹി സമ്മതി? അനുവാദാധികരണം ചതൂഹി സമഥേഹി സമ്മതി – സമ്മുഖാവിനയേന ച, സതിവിനയേന ച, അമൂള്ഹവിനയേന ച, തസ്സപാപിയസികായ ച. സിയാ അനുവാദാധികരണം ദ്വേ സമഥേ അനാഗമ്മ – അമൂള്ഹവിനയഞ്ച, തസ്സപാപിയസികഞ്ച; ദ്വീഹി സമഥേഹി സമ്മേയ്യ – സമ്മുഖാവിനയേന ച, സതിവിനയേന ചാതി? സിയാതിസ്സ വചനീയം. യഥാ കഥം വിയ? ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂ ഭിക്ഖും അമൂലികായ സീലവിപത്തിയാ അനുദ്ധംസേന്തി. തസ്സ ഖോ, ഭിക്ഖവേ [തസ്സ ഖോ തം ഭിക്ഖവേ (സ്യാ. ക.)], ഭിക്ഖുനോ സതിവേപുല്ലപ്പത്തസ്സ സതിവിനയോ ദാതബ്ബോ. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, ദാതബ്ബോ –

‘‘തേന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ സങ്ഘം ഉപസങ്കമിത്വാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗ കരിത്വാ…പേ… ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘മം, ഭന്തേ, ഭിക്ഖൂ അമൂലികായ സീലവിപത്തിയാ അനുദ്ധംസേന്തി. സോഹം, ഭന്തേ, സതിവേപുല്ലപ്പത്തോ സങ്ഘം സതിവിനയം യാചാമീ’തി. ദുതിയമ്പി യാചിതബ്ബോ. തതിയമ്പി യാചിതബ്ബോ. ബ്യത്തേനം ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. ഭിക്ഖൂ ഇത്ഥന്നാമം ഭിക്ഖും അമൂലികായ സീലവിപത്തിയാ അനുദ്ധംസേന്തി. സോ സതിവേപുല്ലപ്പത്തോ സങ്ഘം സതിവിനയം യാചതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ സതിവേപുല്ലപ്പത്തസ്സ സതിവിനയം ദദേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. ഭിക്ഖൂ ഇത്ഥന്നാമം ഭിക്ഖും അമൂലികായ സീലവിപത്തിയാ അനുദ്ധംസേന്തി. സോ സതിവേപുല്ലപ്പത്തോ സങ്ഘം സതിവിനയം യാചതി. സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ സതിവേപുല്ലപ്പത്തസ്സ സതിവിനയം ദേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ സതിവേപുല്ലപ്പത്തസ്സ സതിവിനയസ്സ ദാനം, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദുതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ… തതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ….

‘‘ദിന്നോ സങ്ഘേന ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ സതിവേപുല്ലപ്പത്തസ്സ സതിവിനയോ. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

‘‘ഇദം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, അധികരണം വൂപസന്തം. കേന വൂപസന്തം? സമ്മുഖാവിനയേന ച സതിവിനയേന ച. കിഞ്ച തത്ഥ സമ്മുഖാവിനയസ്മിം? സങ്ഘസമ്മുഖതാ, ധമ്മസമ്മുഖതാ, വിനയസമ്മുഖതാ, പുഗ്ഗലസമ്മുഖതാ…പേ… കാ ച തത്ഥ പുഗ്ഗലസമ്മുഖതാ? യോ ച അനുവദതി, യഞ്ച അനുവദതി, ഉഭോ സമ്മുഖീഭൂതാ ഹോന്തി – അയം തത്ഥ പുഗ്ഗലസമ്മുഖതാ. കിഞ്ച തത്ഥ സതിവിനയസ്മിം? യാ സതിവിനയസ്സ കമ്മസ്സ കിരിയാ കരണം ഉപഗമനം അജ്ഝുപഗമനം അധിവാസനാ അപ്പടിക്കോസനാ – ഇദം തത്ഥ സതിവിനയസ്മിം. ഏവം വൂപസന്തം ചേ, ഭിക്ഖവേ, അധികരണം കാരകോ ഉക്കോടേതി, ഉക്കോടനകം പാചിത്തിയം; ഛന്ദദായകോ ഖീയതി, ഖീയനകം പാചിത്തിയം.

അമൂള്ഹവിനയോ

൨൩൭. ‘‘സിയാ അനുവാദാധികരണം ദ്വേ സമഥേ അനാഗമ്മ – സതിവിനയഞ്ച, തസ്സപാപിയസികഞ്ച; ദ്വീഹി സമഥേഹി സമ്മേയ്യ – സമ്മുഖാവിനയേന ച, അമൂള്ഹവിനയേന ചാതി? സിയാതിസ്സ വചനീയം. യഥാ കഥം വിയ? ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ഉമ്മത്തകോ ഹോതി ചിത്തവിപരിയാസകതോ. തേന ഉമ്മത്തകേന ചിത്തവിപരിയാസകതേന ബഹും അസ്സാമണകം അജ്ഝാചിണ്ണം ഹോതി ഭാസിതപരിക്കന്തം. തം ഭിക്ഖൂ ഉമ്മത്തകേന ചിത്തവിപരിയാസകതേന അജ്ഝാചിണ്ണേന ആപത്തിയാ ചോദേന്തി – ‘സരതായസ്മാ ഏവരൂപിം ആപത്തിം ആപജ്ജിതാ’തി. സോ ഏവം വദേതി – ‘അഹം ഖോ, ആവുസോ, ഉമ്മത്തകോ അഹോസിം ചിത്തവിപരിയാസകതോ. തേന മേ ഉമ്മത്തകേന ചിത്തവിപരിയാസകതേന ബഹും അസ്സാമണകം അജ്ഝാചിണ്ണം ഭാസിതപരിക്കന്തം. നാഹം തം സരാമി. മൂള്ഹേന മേ ഏതം കത’ന്തി. ഏവമ്പി നം വുച്ചമാനാ ചോദേന്തേവ – ‘സരതായസ്മാ ഏവരൂപിം ആപത്തിം ആപജ്ജിതാ’തി. ‘‘തസ്സ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനോ അമൂള്ഹസ്സ അമൂള്ഹവിനയോ ദാതബ്ബോ. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, ദാതബ്ബോ –

‘‘തേന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ സങ്ഘം ഉപസങ്കമിത്വാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ…പേ… ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘അഹം, ഭന്തേ, ഉമ്മത്തകോ അഹോസിം ചിത്തവിപരിയാസകതോ. തേന മേ ഉമ്മത്തകേന ചിത്തവിപരിയാസകതേന ബഹും അസ്സാമണകം അജ്ഝാചിണ്ണം ഭാസിതപരിക്കന്തം. മം ഭിക്ഖൂ ഉമ്മത്തകേന ചിത്തവിപരിയാസകതേന അജ്ഝാചിണ്ണേന ആപത്തിയാ ചോദേന്തി – ‘സരതായസ്മാ ഏവരൂപിം ആപത്തിം ആപജ്ജിതാ’തി. ത്യാഹം ഏവം വദാമി – ‘അഹം ഖോ, ആവുസോ, ഉമ്മത്തകോ അഹോസിം ചിത്തവിപരിയാസകതോ. തേന മേ ഉമ്മത്തകേന ചിത്തവിപരിയാസകതേന ബഹും അസ്സാമണകം അജ്ഝാചിണ്ണം ഭാസിതപരിക്കന്തം. നാഹം തം സരാമി. മൂള്ഹേന മേ ഏതം കത’ന്തി. ഏവമ്പി മം വുച്ചമാനാ ചോദേന്തേവ – ‘സരതായസ്മാ ഏവരൂപിം ആപത്തിം ആപജ്ജിതാ’തി. ‘സോഹം, ഭന്തേ, അമൂള്ഹോ സങ്ഘം അമൂള്ഹവിനയം യാചാമീ’തി. ദുതിയമ്പി യാചിതബ്ബോ. തതിയമ്പി യാചിതബ്ബോ. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമോ ഭിക്ഖു ഉമ്മത്തകോ അഹോസി ചിത്തവിപരിയാസകതോ. തേന ഉമ്മത്തകേന ചിത്തവിപരിയാസകതേന ബഹും അസ്സാമണകം അജ്ഝാചിണ്ണം ഭാസിതപരിക്കന്തം. തം ഭിക്ഖൂ ഉമ്മത്തകേന ചിത്തവിപരിയാസകതേന അജ്ഝാചിണ്ണേന ആപത്തിയാ ചോദേന്തി – ‘സരതായസ്മാ ഏവരൂപിം ആപത്തിം ആപജ്ജിതാ’തി. സോ ഏവം വദേതി – ‘അഹം ഖോ, ആവുസോ, ഉമ്മത്തകോ അഹോസിം ചിത്തവിപരിയാസകതോ. തേന മേ ഉമ്മത്തകേന ചിത്തവിപരിയാസകതേന ബഹും അസ്സാമണകം അജ്ഝാചിണ്ണം ഭാസിതപരിക്കന്തം. നാഹം തം സരാമി. മൂള്ഹേന മേ ഏതം കത’ന്തി. ഏവമ്പി നം വുച്ചമാനാ ചോദേന്തേവ – ‘സരതായസ്മാ ഏവരൂപിം ആപത്തിം ആപജ്ജിതാ’തി. സോ അമൂള്ഹോ സങ്ഘം അമൂള്ഹവിനയം യാചതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ അമൂള്ഹസ്സ അമൂള്ഹവിനയം ദദേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമോ ഭിക്ഖു ഉമ്മത്തകോ അഹോസി ചിത്തവിപരിയാസകതോ. തേന ഉമ്മത്തകേന ചിത്തവിപരിയാസകതേന ബഹും അസ്സാമണകം അജ്ഝാചിണ്ണം ഭാസിതപരിക്കന്തം. തം ഭിക്ഖൂ ഉമ്മത്തകേന ചിത്തവിപരിയാസകതേന അജ്ഝാചിണ്ണേന ആപത്തിയാ ചോദേന്തി – ‘സരതായസ്മാ ഏവരൂപിം ആപത്തിം ആപജ്ജിതാ’തി. സോ ഏവം വദേതി – ‘അഹം ഖോ, ആവുസോ, ഉമ്മത്തകോ അഹോസിം ചിത്തവിപരിയാസകതോ. തേന മേ ഉമ്മത്തകേന ചിത്തവിപരിയാസകതേന ബഹും അസ്സാമണകം അജ്ഝാചിണ്ണം ഭാസിതപരിക്കന്തം. നാഹം തം സരാമി. മൂള്ഹേന മേ ഏതം കത’ന്തി. ഏവമ്പി നം വുച്ചമാനാ ചോദേന്തേവ – ‘സരതായസ്മാ ഏവരൂപിം ആപത്തിം ആപജ്ജിതാ’തി. സോ അമൂള്ഹോ സങ്ഘം അമൂള്ഹവിനയം യാചതി. സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ അമൂള്ഹസ്സ അമൂള്ഹവിനയം ദേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ അമൂള്ഹസ്സ അമൂള്ഹവിനയസ്സ ദാനം, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദുതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ… തതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ….

‘‘ദിന്നോ സങ്ഘേന ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ അമൂള്ഹസ്സ അമൂള്ഹവിനയോ. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

‘‘ഇദം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, അധികരണം വൂപസന്തം. കേന വൂപസന്തം? സമ്മുഖാവിനയേന ച, അമൂള്ഹവിനയേന ച. കിഞ്ച തത്ഥ സമ്മുഖാവിനയസ്മിം? സങ്ഘസമ്മുഖതാ, ധമ്മസമ്മുഖതാ, വിനയസമ്മുഖതാ, പുഗ്ഗലസമ്മുഖതാ…പേ… കിഞ്ച തത്ഥ അമൂള്ഹവിനയസ്മിം? യാ അമൂള്ഹവിനയസ്സ കമ്മസ്സ കിരിയാ കരണം ഉപഗമനം അജ്ഝുപഗമനം അധിവാസനാ അപ്പടിക്കോസനാ – ഇദം തത്ഥ അമൂള്ഹവിനയസ്മിം. ഏവം വൂപസന്തം ചേ, ഭിക്ഖവേ, അധികരണം കാരകോ ഉക്കോടേതി, ഉക്കോടനകം പാചിത്തിയം; ഛന്ദദായകോ ഖീയതി, ഖീയനകം പാചിത്തിയം.

തസ്സപാപിയസികാവിനയോ

൨൩൮. ‘‘സിയാ അനുവാദാധികരണം ദ്വേ സമഥേ അനാഗമ്മ – സതിവിനയഞ്ച, അമൂള്ഹവിനയഞ്ച; ദ്വീഹി സമഥേഹി സമ്മേയ്യ – സമ്മുഖാവിനയേന ച, തസ്സപാപിയസികായ ചാതി? സിയാതിസ്സ വചനീയം. യഥാ കഥം വിയ? ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ഭിക്ഖും സങ്ഘമജ്ഝേ ഗരുകായ ആപത്തിയാ ചോദേതി – ‘സരതായസ്മാ ഏവരൂപിം ഗരുകം ആപത്തിം ആപജ്ജിതാ, പാരാജികം വാ പാരാജികസാമന്തം വാ’തി. സോ ഏവം വദേതി – ‘ന ഖോ അഹം, ആവുസോ, സരാമി ഏവരൂപിം ഗരുകം ആപത്തിം ആപജ്ജിതാ, പാരാജികം വാ പാരാജികസാമന്തം വാ’തി. തമേനം സോ നിബ്ബേഠേന്തം അതിവേഠേതി – ‘ഇങ്ഘായസ്മാ സാധുകമേവ ജാനാഹി, യദി സരസി ഏവരൂപിം ഗരുകം ആപത്തിം ആപജ്ജിതാ, പാരാജികം വാ പാരാജികസാമന്തം വാ’തി. സോ ഏവം വദേതി – ‘ന ഖോ അഹം, ആവുസോ, സരാമി ഏവരൂപിം ഗരുകം ആപത്തിം ആപജ്ജിതാ, പാരാജികം വാ പാരാജികസാമന്തം വാ. സരാമി ച ഖോ അഹം, ആവുസോ, ഏവരൂപിം അപ്പമത്തികം ആപത്തിം ആപജ്ജിതാ’തി. തമേനം സോ നിബ്ബേഠേന്തം അതിവേഠേതി – ‘ഇങ്ഘായസ്മാ സാധുകമേവ ജാനാഹി, യദി സരസി ഏവരൂപിം ഗരുകം ആപത്തിം ആപജ്ജിതാ, പാരാജികം വാ പാരാജികസാമന്തം വാ’തി. സോ ഏവം വദേതി – ‘ഇമഞ്ഹി നാമാഹം, ആവുസോ, അപ്പമത്തികം ആപത്തിം ആപജ്ജിത്വാ അപുട്ഠോ പടിജാനിസ്സാമി. കിം പനാഹം ഏവരൂപിം ഗരുകം ആപത്തിം ആപജ്ജിത്വാ, പാരാജികം വാ പാരാജികസാമന്തം വാ, പുട്ഠോ ന പടിജാനിസ്സാമീ’തി? സോ ഏവം വദേതി – ‘ഇമഞ്ഹി നാമ ത്വം, ആവുസോ, അപ്പമത്തികം ആപത്തിം ആപജ്ജിത്വാ അപുട്ഠോ ന പടിജാനിസ്സസി. കിം പന ത്വം ഏവരൂപിം ഗരുകം ആപത്തിം ആപജ്ജിത്വാ, പാരാജികം വാ പാരാജികസാമന്തം വാ, അപുട്ഠോ പടിജാനിസ്സസി? ഇങ്ഘായസ്മാ സാധുകമേവ ജാനാഹി, യദി സരസി ഏവരൂപിം ഗരുകം ആപത്തിം ആപജ്ജിതാ, പാരാജികം വാ പാരാജികസാമന്തം വാ’തി. സോ ഏവം വദേസി – ‘സരാമി ഖോ അഹം, ആവുസോ, ഏവരൂപിം ഗരുകം ആപത്തിം ആപജ്ജിതാ, പാരാജികം വാ പാരാജികസാമന്തം വാ. ദവാ മേ ഏതം വുത്തം, രവാ മേ ഏതം വുത്തം – നാഹം തം സരാമി ഏവരൂപിം ഗരുകം ആപത്തിം ആപജ്ജിതാ, പാരാജികം വാ പാരാജികസാമന്തം വാ’തി. തസ്സ ഖോ, ഭിക്ഖവേ [തസ്സ ഖോ തം ഭിക്ഖവേ (ക.) തസ്സ ഖ്വതം ഭിക്ഖവേ (സ്യാ.)], ഭിക്ഖുനോ തസ്സപാപിയസികാകമ്മം കാതബ്ബം. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, കാതബ്ബം. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമോ ഭിക്ഖു സങ്ഘമജ്ഝേ ഗരുകായ ആപത്തിയാ അനുയുഞ്ജിയമാനോ അവജാനിത്വാ പടിജാനാതി, പടിജാനിത്വാ അവജാനാതി, അഞ്ഞേനാഞ്ഞം പടിചരതി, സമ്പജാനമുസാ ഭാസതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ തസ്സപാപിയസികാകമ്മം കരേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമോ ഭിക്ഖു സങ്ഘമജ്ഝേ ഗരുകായ ആപത്തിയാ അനുയുഞ്ജിയമാനോ അവജാനിത്വാ പടിജാനാതി, പടിജാനിത്വാ അവജാനാതി, അഞ്ഞേനാഞ്ഞം പടിചരതി, സമ്പജാനമുസാ ഭാസതി. സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ തസ്സപാപിയസികാകമ്മം കരോതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ തസ്സപാപിയസികാകമ്മസ്സ കരണം, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദുതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ… തതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ….

‘‘കതം സങ്ഘേന ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ തസ്സപാപിയസികാകമ്മം. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

‘‘ഇദം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, അധികരണം വൂപസന്തം. കേന വൂപസന്തം? സമ്മുഖാവിനയേന ച, തസ്സപാപിയസികായ ച. കിഞ്ച തത്ഥ സമ്മുഖാവിനയസ്മിം? സങ്ഘസമ്മുഖതാ, ധമ്മസമ്മുഖതാ, വിനയസമ്മുഖതാ…പേ… കാ ച തത്ഥ തസ്സപാപിയസികായ? യാ തസ്സപാപിയസികാകമ്മസ്സ കിരിയാ കരണം ഉപഗമനം അജ്ഝുപഗമനം അധിവാസനാ അപ്പടിക്കോസനാ – അയം തത്ഥ തസ്സപാപിയസികായ. ഏവം വൂപസന്തം ചേ, ഭിക്ഖവേ, അധികരണം കാരകോ ഉക്കോടേതി, ഉക്കോടനകം പാചിത്തിയം; ഛന്ദദായകോ ഖീയതി, ഖീയനകം പാചിത്തിയം.

പടിഞ്ഞാതകരണം

൨൩൯. [പരി. ൨൯൫, ൩൦൬, ൩൦൮ ആദയോ] ‘‘ആപത്താധികരണം കതിഹി സമഥേഹി സമ്മതി? ആപത്താധികരണം തീഹി സമഥേഹി സമ്മതി – സമ്മുഖാവിനയേന ച, പടിഞ്ഞാതകരണേന ച, തിണവത്ഥാരകേന ച. സിയാ ആപത്താധികരണം ഏകം സമഥം അനാഗമ്മ – തിണവത്ഥാരകം, ദ്വീഹി സമഥേഹി സമ്മേയ്യ – സമ്മുഖാവിനയേന ച, പടിഞ്ഞാതകരണേന ചാതി? സിയാതിസ്സ വചനീയം. യഥാ കഥം വിയ? ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ലഹുകം ആപത്തിം ആപന്നോ ഹോതി. തേന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ ഏകം ഭിക്ഖും ഉപസങ്കമിത്വാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ ഉക്കുടികം നിസീദിത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാ ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘അഹം, ആവുസോ, ഇത്ഥന്നാമം ആപത്തിം ആപന്നോ; തം പടിദേസേമീ’തി. തേന വത്തബ്ബോ – ‘പസ്സസീ’തി? ‘ആമ പസ്സാമീ’തി. ‘ആയതിം സംവരേയ്യാസീ’തി.

‘‘ഇദം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, അധികരണം വൂപസന്തം. കേന വൂപസന്തം? സമ്മുഖാവിനയേന ച, പടിഞ്ഞാതകരണേന ച. കിഞ്ച തത്ഥ സമ്മുഖാവിനയസ്മിം? ധമ്മസമ്മുഖതാ, വിനയസമ്മുഖതാ, പുഗ്ഗലസമ്മുഖതാ…പേ… കാ ച തത്ഥ പുഗ്ഗലസമ്മുഖതാ? യോ ച ദേസേതി, യസ്സ ച ദേസേതി, ഉഭോ സമ്മുഖീഭൂതാ ഹോന്തി – അയം തത്ഥ പുഗ്ഗലസമ്മുഖതാ. കിഞ്ച തത്ഥ പടിഞ്ഞാതകരണസ്മിം? യാ പടിഞ്ഞാതകരണസ്സ കമ്മസ്സ കിരിയാ കരണം ഉപഗമനം അജ്ഝുപഗമനം അധിവാസനാ അപ്പടിക്കോസനാ – ഇദം തത്ഥ പടിഞ്ഞാതകരണസ്മിം. ഏവം വൂപസന്തം ചേ, ഭിക്ഖവേ, അധികരണം പടിഗ്ഗാഹകോ ഉക്കോടേതി, ഉക്കോടനകം പാചിത്തിയം. ഏവഞ്ചേതം ലഭേഥ, ഇച്ചേതം കുസലം. നോ ചേ ലഭേഥ, തേന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ സമ്ബഹുലേ ഭിക്ഖൂ ഉപസങ്കമിത്വാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ വുഡ്ഢാനം ഭിക്ഖൂനം പാദേ വന്ദിത്വാ ഉക്കുടികം നിസീദിത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാ ഏവമസ്സു വചനീയാ – ‘അഹം, ഭന്തേ, ഇത്ഥന്നാമം ആപത്തിം ആപന്നോ; തം പടിദേസേമീ’തി. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന തേ ഭിക്ഖൂ ഞാപേതബ്ബാ –

‘‘സുണന്തു മേ ആയസ്മന്താ. അയം ഇത്ഥന്നാമോ ഭിക്ഖു ആപത്തിം സരതി, വിവരതി, ഉത്താനിം കരോതി ദേസേതി. യദായസ്മന്താനം പത്തകല്ലം, അഹം ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ ആപത്തിം പടിഗ്ഗണ്ഹേയ്യന്തി. തേന വത്തബ്ബോ – ‘പസ്സസീ’തി? ‘ആമ പസ്സാമീ’തി. ‘ആയതിം സംവരേയ്യാസീ’തി.

‘‘ഇദം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, അധികരണം വൂപസന്തം. കേന വൂപസന്തം? സമ്മുഖാവിനയേന ച, പടിഞ്ഞാതകരണേന ച. കിഞ്ച തത്ഥ സമ്മുഖാവിനയസ്മിം? ധമ്മസമ്മുഖതാ, വിനയസമ്മുഖതാ, പുഗ്ഗലസമ്മുഖതാ…പേ… കാ ച തത്ഥ പുഗ്ഗലസമ്മുഖതാ? യോ ച ദേസേതി, യസ്സ ച ദേസേതി, ഉഭോ സമ്മുഖീഭൂതാ ഹോന്തി – അയം തത്ഥ പുഗ്ഗലസമ്മുഖതാ. കിഞ്ച തത്ഥ പടിഞ്ഞാതകരണസ്മിം? യാ പടിഞ്ഞാതകരണസ്സ കമ്മസ്സ കിരിയാ കരണം ഉപഗമനം അജ്ഝുപഗമനം അധിവാസനാ അപ്പടിക്കോസനാ – ഇദം തത്ഥ പടിഞ്ഞാതകരണസ്മിം. ഏവം വൂപസന്തം ചേ, ഭിക്ഖവേ, അധികരണം പടിഗ്ഗാഹകോ ഉക്കോടേതി, ഉക്കോടനകം പാചിത്തിയം. ഏവഞ്ചേതം ലഭേഥ, ഇച്ചേതം കുസലം. നോ ചേ ലഭേഥ, തേന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ സങ്ഘം ഉപസങ്കമിത്വാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ വുഡ്ഢാനം ഭിക്ഖൂനം പാദേ വന്ദിത്വാ ഉക്കുടികം നിസീദിത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാ ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘അഹം, ഭന്തേ, ഇത്ഥന്നാമം ആപത്തിം ആപന്നോ; തം പടിദേസേമീ’തി. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമോ ഭിക്ഖു ആപത്തിം സരതി, വിവരതി, ഉത്താനിം കരോതി, ദേസേതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, അഹം ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ ആപത്തിം പടിഗ്ഗണ്ഹേയ്യന്തി. തേന വത്തബ്ബോ – ‘പസ്സസീ’തി? ‘ആമ പസ്സാമീ’തി. ‘ആയതിം സംവരേയ്യാസീ’തി.

‘‘ഇദം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, അധികരണം വൂപസന്തം. കേന വൂപസന്തം? സമ്മുഖാവിനയേന ച, പടിഞ്ഞാതകരണേന ച. കിഞ്ച തത്ഥ സമ്മുഖാവിനയസ്മിം? സങ്ഘസമ്മുഖതാ, ധമ്മസമ്മുഖതാ, വിനയസമ്മുഖതാ, പുഗ്ഗലസമ്മുഖതാ…പേ… ഏവം വൂപസന്തം ചേ, ഭിക്ഖവേ, അധികരണം പടിഗ്ഗാഹകോ ഉക്കോടേതി, ഉക്കോടനകം പാചിത്തിയം; ഛന്ദദായകോ ഖീയതി, ഖീയനകം പാചിത്തിയം.

തിണവത്ഥാരകം

൨൪൦. ‘‘സിയാ ആപത്താധികരണം ഏകം സമഥം അനാഗമ്മ – പടിഞ്ഞാതകരണം, ദ്വീഹി സമഥേഹി സമ്മേയ്യ – സമ്മുഖാവിനയേന ച, തിണവത്ഥാരകേന ചാതി? സിയാതിസ്സ വചനീയം. യഥാ കഥം വിയ? ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂനം ഭണ്ഡനജാതാനം കലഹജാതാനം വിവാദാപന്നാനം വിഹരതം ബഹും അസ്സാമണകം അജ്ഝാചിണ്ണം ഹോതി ഭാസിതപരിക്കന്തം. തത്ര ചേ ഭിക്ഖൂനം ഏവം ഹോതി – ‘അമ്ഹാകം ഖോ ഭണ്ഡനജാതാനം കലഹജാതാനം വിവാദാപന്നാനം വിഹരതം ബഹും അസ്സാമണകം അജ്ഝാചിണ്ണം ഭാസിതപരിക്കന്തം. സചേ മയം ഇമാഹി ആപത്തീഹി അഞ്ഞമഞ്ഞം കാരേസ്സാമ, സിയാപി തം അധികരണം കക്ഖളത്തായ വാളത്തായ ഭേദായ സംവത്തേയ്യാ’തി. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഏവരൂപം അധികരണം തിണവത്ഥാരകേന വൂപസമേതും. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, വൂപസമേതബ്ബം. സബ്ബേഹേവ ഏകജ്ഝം സന്നിപതിതബ്ബം, സന്നിപതിത്വാ ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അമ്ഹാകം ഭണ്ഡനജാതാനം കലഹജാതാനം വിവാദാപന്നാനം വിഹരതം ബഹും അസ്സാമണകം അജ്ഝാചിണ്ണം ഭാസിതപരിക്കന്തം. സചേ മയം ഇമാഹി ആപത്തീഹി അഞ്ഞമഞ്ഞം കാരേസ്സാമ, സിയാപി തം അധികരണം കക്ഖളത്തായ വാളത്തായ ഭേദായ സംവത്തേയ്യ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഇമം അധികരണം തിണവത്ഥാരകേന വൂപസമേയ്യ, ഠപേത്വാ ഥുല്ലവജ്ജം, ഠപേത്വാ ഗിഹിപ്പടിസംയുത്തന്തി. ‘‘ഏകതോപക്ഖികാനം ഭിക്ഖൂനം ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സകോ പക്ഖോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണന്തു മേ ആയസ്മന്താ. അമ്ഹാകം ഭണ്ഡനജാതാനം കലഹജാതാനം വിവാദാപന്നാനം വിഹരതം ബഹും അസ്സാമണകം അജ്ഝാചിണ്ണം ഭാസിതപരിക്കന്തം. സചേ മയം ഇമാഹി ആപത്തീഹി അഞ്ഞമഞ്ഞം കാരേസ്സാമ, സിയാപി തം അധികരണം കക്ഖളത്തായ വാളത്തായ ഭേദായ സംവത്തേയ്യ. യദായസ്മന്താനം പത്തകല്ലം, അഹം യാ ചേവ ആയസ്മന്താനം ആപത്തി, യാ ച അത്തനോ ആപത്തി, ആയസ്മന്താനഞ്ചേവ അത്ഥായ, അത്തനോ ച അത്ഥായ, സങ്ഘമജ്ഝേ തിണവത്ഥാരകേന ദേസേയ്യം, ഠപേത്വാ ഥുല്ലവജ്ജം, ഠപേത്വാ ഗിഹിപ്പടിസംയുത്തന്തി.

൨൪൧. ‘‘അഥാപരേസം ഏകതോപക്ഖികാനം ഭിക്ഖൂനം ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സകോ പക്ഖോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണന്തു മേ ആയസ്മന്താ. അമ്ഹാകം ഭണ്ഡനജാതാനം കലഹജാതാനം വിവാദാപന്നാനം വിഹരതം ബഹും അസ്സാമണകം അജ്ഝാചിണ്ണം ഭാസിതപരിക്കന്തം. സചേ മയം ഇമാഹി ആപത്തീഹി അഞ്ഞമഞ്ഞം കാരേസ്സാമ, സിയാപി തം അധികരണം കക്ഖളത്തായ വാളത്തായ ഭേദായ സംവത്തേയ്യ. യദായസ്മന്താനം പത്തകല്ലം, അഹം യാ ചേവ ആയസ്മന്താനം ആപത്തി, യാ ച അത്തനോ ആപത്തി, ആയസ്മന്താനഞ്ചേവ അത്ഥായ, അത്തനോ ച അത്ഥായ, സങ്ഘമജ്ഝേ തിണവത്ഥാരകേന ദേസേയ്യം, ഠപേത്വാ ഥുല്ലവജ്ജം, ഠപേത്വാ ഗിഹിപ്പടിസംയുത്തന്തി.

൨൪൨. ‘‘അഥാപരേസം ഏകതോപക്ഖികാനം ഭിക്ഖൂനം ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അമ്ഹാകം ഭണ്ഡനജാതാനം കലഹജാതാനം വിവാദാപന്നാനം വിഹരതം ബഹും അസ്സാമണകം അജ്ഝാചിണ്ണം ഭാസിതപരിക്കന്തം. സചേ മയം ഇമാഹി ആപത്തീഹി അഞ്ഞമഞ്ഞം കാരേസ്സാമ, സിയാപി തം അധികരണം കക്ഖളത്തായ വാളത്തായ ഭേദായ സംവത്തേയ്യ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, അഹം യാ ചേവ ഇമേസം ആയസ്മന്താനം ആപത്തി, യാ ച അത്തനോ ആപത്തി, ഇമേസഞ്ചേവ ആയസ്മന്താനം അത്ഥായ, അത്തനോ ച അത്ഥായ, സങ്ഘമജ്ഝേ തിണവത്ഥാരകേന ദേസേയ്യം, ഠപേത്വാ ഥുല്ലവജ്ജം, ഠപേത്വാ ഗിഹിപ്പടിസംയുത്തം. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അമ്ഹാകം ഭണ്ഡനജാതാനം കലഹജാതാനം വിവാദാപന്നാനം വിഹരതം ബഹും അസ്സാമണകം അജ്ഝാചിണ്ണം ഭാസിതപരിക്കന്തം. സചേ മയം ഇമാഹി ആപത്തീഹി അഞ്ഞമഞ്ഞം കാരേസ്സാമ, സിയാപി തം അധികരണം കക്ഖളത്തായ വാളത്തായ ഭേദായ സംവത്തേയ്യ. അഹം യാ ചേവ ഇമേസം ആയസ്മന്താനം ആപത്തി, യാ ച അത്തനോ ആപത്തി, ഇമേസഞ്ചേവ ആയസ്മന്താനം അത്ഥായ, അത്തനോ ച അത്ഥായ, സങ്ഘമജ്ഝേ തിണവത്ഥാരകേന ദേസേമി, ഠപേത്വാ ഥുല്ലവജ്ജം, ഠപേത്വാ ഗിഹിപ്പടിസംയുത്തം. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി അമ്ഹാകം ഇമാസം ആപത്തീനം സങ്ഘമജ്ഝേ തിണവത്ഥാരകേന ദേസനാ, ഠപേത്വാ ഥുല്ലവജ്ജം, ഠപേത്വാ ഗിഹിപ്പടിസംയുത്തം, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദേസിതാ അമ്ഹാകം ഇമാ ആപത്തിയോ സങ്ഘമജ്ഝേ തിണവത്ഥാരകേന, ഠപേത്വാ ഥുല്ലവജ്ജം, ഠപേത്വാ ഗിഹിപ്പടിസംയുത്തം. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

‘‘അഥാപരേസം…പേ… ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

‘‘ഇദം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, അധികരണം വൂപസന്തം. കേന വൂപസന്തം? സമ്മുഖാവിനയേന ച, തിണവത്ഥാരകേന ച. കിഞ്ച തത്ഥ സമ്മുഖാവിനയസ്മിം? സങ്ഘസമ്മുഖതാ, ധമ്മസമ്മുഖതാ, വിനയസമ്മുഖതാ, പുഗ്ഗലസമ്മുഖതാ.

‘‘കാ ച തത്ഥ സങ്ഘസമ്മുഖതാ? യാവതികാ ഭിക്ഖൂ കമ്മപ്പത്താ, തേ ആഗതാ ഹോന്തി, ഛന്ദാരഹാനം ഛന്ദോ ആഹടോ ഹോതി, സമ്മുഖീഭൂതാ ന പടിക്കോസന്തി – അയം തത്ഥ സങ്ഘസമ്മുഖതാ.

‘‘കാ ച തത്ഥ ധമ്മസമ്മുഖതാ, വിനയസമ്മുഖതാ? യേന ധമ്മേന യേന വിനയേന യേന സത്ഥുസാസനേന തം അധികരണം വൂപസമ്മതി – അയം തത്ഥ ധമ്മസമ്മുഖതാ, വിനയസമ്മുഖതാ.

‘‘കാ ച തത്ഥ പുഗ്ഗലസമ്മുഖതാ? യോ ച ദേസേതി, യസ്സ ച ദേസേതി, ഉഭോ സമ്മുഖീഭൂതാ ഹോന്തി – അയം തത്ഥ പുഗ്ഗലസമ്മുഖതാ.

‘‘കിഞ്ച തത്ഥ തിണവത്ഥാരകസ്മിം? യാ തിണവത്ഥാരകസ്സ കമ്മസ്സ കിരിയാ കരണം ഉപഗമനം അജ്ഝുപഗമനം അധിവാസനാ അപ്പടിക്കോസനാ – ഇദം തത്ഥ തിണവത്ഥാരകസ്മിം. ഏവം വൂപസന്തം ചേ, ഭിക്ഖവേ, അധികരണം പടിഗ്ഗാഹകോ ഉക്കോടേതി, ഉക്കോടനകം പാചിത്തിയം; ഛന്ദദായകോ ഖീയതി, ഖീയനകം പാചിത്തിയം.

[പരി. ൨൯൫, ൩൦൭, ൩൦൮] ‘‘കിച്ചാധികരണം കതിഹി സമഥേഹി സമ്മതി? കിച്ചാധികരണം ഏകേന സമഥേന സമ്മതി – സമ്മുഖാവിനയേനാ’’തി.

സമഥക്ഖന്ധകം നിട്ഠിതം ചതുത്ഥം.

൫. ഖുദ്ദകവത്ഥുക്ഖന്ധകം

ഖുദ്ദകവത്ഥൂനി

൨൪൩. തേന സമയേന ബുദ്ധോ ഭഗവാ രാജഗഹേ വിഹരതി വേളുവനേ കലന്ദകനിവാപേ. തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ നഹായമാനാ രുക്ഖേ കായം ഉഗ്ഘംസേന്തി, ഊരുമ്പി ബാഹുമ്പി ഉരമ്പി പിട്ഠിമ്പി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ സമണാ സക്യപുത്തിയാ നഹായമാനാ രുക്ഖേ കായം ഉഗ്ഘംസേസ്സന്തി, ഊരുമ്പി ബാഹുമ്പി ഉരമ്പി പിട്ഠിമ്പി, സേയ്യഥാപി മല്ലമുട്ഠികാ ഗാമമോദ്ദവാ’’തി [ഗാമപോദ്ദവാ (സീ.), ഗാമപൂതവാ (സ്യാ.)]! അസ്സോസും ഖോ ഭിക്ഖൂ തേസം മനുസ്സാനം ഉജ്ഝായന്താനം ഖിയ്യന്താനം വിപാചേന്താനം. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ഭിക്ഖുസങ്ഘം സന്നിപാതാപേത്വാ ഭിക്ഖൂ പടിപുച്ഛി – ‘‘സച്ചം കിര, ഭിക്ഖവേ, ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ നഹായമാനാ രുക്ഖേ കായം ഉഗ്ഘംസേന്തി, ഊരുമ്പി ബാഹുമ്പി ഉരമ്പി പിട്ഠിമ്പീ’’തി? ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി. വിഗരഹി ബുദ്ധോ ഭഗവാ – ‘‘അനനുച്ഛവികം, ഭിക്ഖവേ, തേസം മോഘപുരിസാനം അനനുലോമികം അപ്പതിരൂപം അസ്സാമണകം അകപ്പിയം അകരണീയം. കഥഞ്ഹി നാമ തേ, ഭിക്ഖവേ, മോഘപുരിസാ നഹായമാനാ രുക്ഖേ കായം ഉഗ്ഘംസേസ്സന്തി, ഊരുമ്പി ബാഹുമ്പി ഉരമ്പി പിട്ഠിമ്പി? നേതം, ഭിക്ഖവേ, അപ്പസന്നാനം വാ പസാദായ…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, നഹായമാനേന ഭിക്ഖുനാ രുക്ഖേ കായോ ഉഗ്ഘംസേതബ്ബോ. യോ ഉഗ്ഘംസേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ നഹായമാനാ ഥമ്ഭേ കായം ഉഗ്ഘംസേന്തി, ഊരുമ്പി ബാഹുമ്പി ഉരമ്പി പിട്ഠിമ്പി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ സമണാ സക്യപുത്തിയാ നഹായമാനാ ഥമ്ഭേ കായം ഉഗ്ഘംസേസ്സന്തി, ഊരുമ്പി ബാഹുമ്പി ഉരമ്പി പിട്ഠിമ്പി, സേയ്യഥാപി മല്ലമുട്ഠികാ ഗാമമോദ്ദവാ’’തി! അസ്സോസും ഖോ ഭിക്ഖൂ തേസം മനുസ്സാനം ഉജ്ഝായന്താനം ഖിയ്യന്താനം വിപാചേന്താനം. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, നഹായമാനേന ഭിക്ഖുനാ ഥമ്ഭേ കായോ ഉഗ്ഘംസേതബ്ബോ. യോ ഉഗ്ഘംസേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ നഹായമാനാ കുട്ടേ [കുഡ്ഡേ (സീ. സ്യാ.)] കായം ഉഗ്ഘംസേന്തി, ഊരുമ്പി ബാഹുമ്പി ഉരമ്പി പിട്ഠിമ്പി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ സമണാ സക്യപുത്തിയാ നഹായമാനാ കുട്ടേ കായം ഉഗ്ഘംസേസ്സന്തി, ഊരുമ്പി ബാഹുമ്പി ഉരമ്പി പിട്ഠിമ്പി, സേയ്യഥാപി മല്ലമുട്ഠികാ ഗാമമോദ്ദവാ’’തി…പേ… ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, നഹായമാനേന ഭിക്ഖുനാ കുട്ടേ കായോ ഉഗ്ഘംസേതബ്ബോ. യോ ഉഗ്ഘംസേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ അട്ടാനേ [അട്ഠാനേ (സീ. സ്യാ.)] നഹായന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി…പേ… സേയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി! അസ്സോസും ഖോ ഭിക്ഖൂ തേസം മനുസ്സാനം ഉജ്ഝായന്താനം ഖിയന്താനം വിപാചേന്താനം. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, അട്ടാനേ നഹായിതബ്ബം. യോ നഹായേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ഗന്ധബ്ബഹത്ഥകേന നഹായന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി…പേ… സേയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി! അസ്സോസും ഖോ ഭിക്ഖൂ തേസം മനുസ്സാനം ഉജ്ഝായന്താനം ഖിയ്യന്താനം വിപാചേന്താനം. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഗന്ധബ്ബഹത്ഥകേന നഹായിതബ്ബം. യോ നഹായേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ കുരുവിന്ദകസുത്തിയാ നഹായന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി…പേ… സേയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി! ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, കുരുവിന്ദകസുത്തിയാ നഹായിതബ്ബം. യോ നഹായേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ വിഗ്ഗയ്ഹ പരികമ്മം കാരാപേന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി…പേ… സേയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി! ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, വിഗ്ഗയ്ഹ പരികമ്മം കാരാപേതബ്ബം. യോ കാരാപേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ മല്ലകേന നഹായന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി…പേ… സേയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി! ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മല്ലകേന നഹായിതബ്ബം. യോ നഹായേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

൨൪൪. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരസ്സ ഭിക്ഖുനോ കച്ഛുരോഗാബാധോ ഹോതി. ന തസ്സ വിനാ മല്ലകേന ഫാസു ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഗിലാനസ്സ അകതമല്ലക’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു ജരാദുബ്ബലോ നഹായമാനോ ന സക്കോതി അത്തനോ കായം ഉഗ്ഘംസേതും. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉക്കാസിക’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ പിട്ഠിപരികമ്മം കാതും കുക്കുച്ചായന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പുഥുപാണിക’’ന്തി.

൨൪൫. തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ വല്ലികം ധാരേന്തി…പേ… പാമങ്ഗം ധാരേന്തി…പേ… കണ്ഠസുത്തകം ധാരേന്തി…പേ… കടിസുത്തകം ധാരേന്തി…പേ… ഓവട്ടികം ധാരേന്തി…പേ… കായുരം ധാരേന്തി…പേ… ഹത്ഥാഭരണം ധാരേന്തി…പേ… അങ്ഗുലിമുദ്ദികം ധാരേന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി…പേ… സേയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി! അസ്സോസും ഖോ ഭിക്ഖൂ തേസം മനുസ്സാനം ഉജ്ഝായന്താനം ഖിയ്യന്താനം വിപാചേന്താനം. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘സച്ചം കിര, ഭിക്ഖവേ, ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ വല്ലികം ധാരേന്തി…പേ… പാമങ്ഗം ധാരേന്തി, കണ്ഠസുത്തകം ധാരേന്തി, കടിസുത്തകം ധാരേന്തി, ഓവട്ടികം ധാരേന്തി, കായുരം ധാരേന്തി, ഹത്ഥാഭരണം ധാരേന്തി, അങ്ഗുലിമുദ്ദികം ധാരേന്തീ’’തി? ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, വല്ലികാ ധാരേതബ്ബാ…പേ… ന പാമങ്ഗോ ധാരേതബ്ബോ… ന കണ്ഠസുത്തകം ധാരേതബ്ബം… ന കടിസുത്തകം ധാരേതബ്ബം… ന ഓവട്ടികം ധാരേതബ്ബം… ന കായുരം ധാരേതബ്ബം… ന ഹത്ഥാഭരണം ധാരേതബ്ബം… ന അങ്ഗുലിമുദ്ദികാ ധാരേതബ്ബാ. യോ ധാരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

൨൪൬. തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ദീഘേ കേസേ ധാരേന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – സേയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ദീഘാ കേസാ ധാരേതബ്ബാ. യോ ധാരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ദുമാസികം വാ ദുവങ്ഗുലം വാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ കോച്ഛേന കേസേ ഓസണ്ഠേന്തി [ഓസണ്ഹേന്തി (സീ. സ്യാ.)] …പേ… ഫണകേന കേസേ ഓസണ്ഠേന്തി, ഹത്ഥഫണകേന കേസേ ഓസണ്ഠേന്തി, സിത്ഥതേലകേന കേസേ ഓസണ്ഠേന്തി, ഉദകതേലകേന കേസേ ഓസണ്ഠേന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – സേയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, കോച്ഛേന കേസാ ഓസണ്ഠേതബ്ബാ…പേ… ന സിത്ഥതേലകേന കേസാ ഓസണ്ഠേതബ്ബാ… ന ഉദകതേലകേന കേസാ ഓസണ്ഠേതബ്ബാ. യോ ഓസണ്ഠേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

൨൪൭. തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ആദാസേപി ഉദകപത്തേപി മുഖനിമിത്തം ഓലോകേന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – സേയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ആദാസേ വാ ഉദകപത്തേ വാ മുഖനിമിത്തം ഓലോകേതബ്ബം. യോ ഓലോകേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരസ്സ ഭിക്ഖുനോ മുഖേ വണോ ഹോതി. സോ ഭിക്ഖൂ പുച്ഛി – ‘‘കീദിസോ മേ, ആവുസോ, വണോ’’തി? ഭിക്ഖൂ ഏവമാഹംസു – ‘‘ഏദിസോ തേ, ആവുസോ വണോ’’തി. സോ ന സദ്ദഹതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആബാധപ്പച്ചയാ ആദാസേ വാ ഉദകപത്തേ വാ മുഖനിമിത്തം ഓലോകേതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ മുഖം ആലിമ്പന്തി…പേ… മുഖം ഉമ്മദ്ദേന്തി, മുഖം ചുണ്ണേന്തി, മനോസിലികായ മുഖം ലഞ്ഛേന്തി, അങ്ഗരാഗം കരോന്തി, മുഖരാഗം കരോന്തി, അങ്ഗരാഗമുഖരാഗം കരോന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – സേയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മുഖം ആലിമ്പിതബ്ബം…പേ… ന മുഖം ഉമ്മദ്ദിതബ്ബം, ന മുഖം ചുണ്ണേതബ്ബം, ന മനോസിലികായ മുഖം ലഞ്ഛേതബ്ബം, ന അങ്ഗരാഗോ കാതബ്ബോ, ന മുഖരാഗോ കാതബ്ബോ, ന അങ്ഗരാഗമുഖരാഗോ കാതബ്ബോ. യോ കരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരസ്സ ഭിക്ഖുനോ ചക്ഖുരോഗാബാധോ ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആബാധപ്പച്ചയാ മുഖം ആലിമ്പിതു’’ന്തി.

൨൪൮. തേന ഖോ പന സമയേന രാജഗഹേ ഗിരഗ്ഗസമജ്ജോ [സമജ്ജാ (അഭിധാനഗന്ഥേസു)] ഹോതി. ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ഗിരഗ്ഗസമജ്ജം ദസ്സനായ അഗമംസു. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ സമണാ സക്യപുത്തിയാ നച്ചമ്പി ഗീതമ്പി വാദിതമ്പി ദസ്സനായ ഗച്ഛിസ്സന്തി, സേയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോ’’തി! ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, നച്ചം വാ ഗീതം വാ വാദിതം വാ ദസ്സനായ ഗന്തബ്ബം. യോ ഗച്ഛേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

൨൪൯. തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ആയതകേന ഗീതസ്സരേന ധമ്മം ഗായന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘യഥേവ [യഥാ ച (ക.)] മയം ഗായാമ, ഏവമേവിമേ സമണാ സക്യപുത്തിയാ ആയതകേന ഗീതസ്സരേന ധമ്മം ഗായന്തീ’’തി! അസ്സോസും ഖോ ഭിക്ഖൂ തേസം മനുസ്സാനം ഉജ്ഝായന്താനം ഖിയ്യന്താനം വിപാചേന്താനം. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ആയതകേന ഗീതസ്സരേന ധമ്മം ഗായിസ്സന്തീ’’തി! അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘സച്ചം കിര, ഭിക്ഖവേ…പേ… ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘പഞ്ചിമേ, ഭിക്ഖവേ, ആദീനവാ ആയതകേന ഗീതസ്സരേന ധമ്മം ഗായന്തസ്സ. അത്തനാപി തസ്മിം സരേ സാരജ്ജതി, പരേപി തസ്മിം സരേ സാരജ്ജന്തി, ഗഹപതികാപി ഉജ്ഝായന്തി, സരകുത്തിമ്പി നികാമയമാനസ്സ സമാധിസ്സ ഭങ്ഗോ ഹോതി, പച്ഛിമാ ജനതാ ദിട്ഠാനുഗതിം ആപജ്ജതി – ഇമേ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ച ആദീനവാ ആയതകേന ഗീതസ്സരേന ധമ്മം ഗായന്തസ്സ. ന, ഭിക്ഖവേ, ആയതകേന ഗീതസ്സരേന ധമ്മോ ഗായിതബ്ബോ. യോ ഗായേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ സരഭഞ്ഞേ കുക്കുച്ചായന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സരഭഞ്ഞ’’ന്തി.

‘‘തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ബാഹിരലോമിം [ബാഹിയലോമിം (ക.)] ഉണ്ണിം ധാരേന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – സേയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ബാഹിയലോമി ഉണ്ണി ധാരേതബ്ബാ. യോ ധാരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

൨൫൦. തേന ഖോ പന സമയേന രഞ്ഞോ മാഗധസ്സ സേനിയസ്സ ബിമ്ബിസാരസ്സ ആരാമേ അമ്ബാ ഫലിനോ ഹോന്തി. രഞ്ഞാ മാഗധേന സേനിയേന ബിമ്ബിസാരേന അനുഞ്ഞാതം ഹോതി – ‘‘യഥാസുഖം അയ്യാ അമ്ബം പരിഭുഞ്ജന്തൂ’’തി. ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ തരുണഞ്ഞേവ അമ്ബം പാതാപേത്വാ പരിഭുഞ്ജിംസു. രഞ്ഞോ ച മാഗധസ്സ സേനിയസ്സ ബിമ്ബിസാരസ്സ അമ്ബേന അത്ഥോ ഹോതി. അഥ ഖോ രാജാ മാഗധോ സേനിയോ ബിമ്ബിസാരോ മനുസ്സേ ആണാപേസി – ‘‘ഗച്ഛഥ, ഭണേ, ആരാമം ഗന്ത്വാ അമ്ബം ആഹരഥാ’’തി. ‘‘ഏവം ദേവാ’’തി ഖോ തേ മനുസ്സാ രഞ്ഞോ മാഗധസ്സ സേനിയസ്സ ബിമ്ബിസാരസ്സ പടിസ്സുത്വാ ആരാമം ഗന്ത്വാ ആരാമപാലം ഏതദവോചും – ‘‘ദേവസ്സ, ഭണേ, അമ്ബേന അത്ഥോ, അമ്ബം ദേഥാ’’തി. ‘‘നത്ഥായ്യാ അമ്ബം. തരുണഞ്ഞേവ അമ്ബം പാതാപേത്വാ ഭിക്ഖൂ പരിഭുഞ്ജിംസൂ’’തി. അഥ ഖോ തേ മനുസ്സാ രഞ്ഞോ മാഗധസ്സ സേനിയസ്സ ബിമ്ബിസാരസ്സ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘സുപരിഭുത്തം, ഭണേ, അയ്യേഹി അമ്ബം, അപി ച ഭഗവതാ മത്താ വണ്ണിതാ’’തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ സമണാ സക്യപുത്തിയാ ന മത്തം ജാനിത്വാ രഞ്ഞോ അമ്ബം പരിഭുഞ്ജിസ്സന്തീ’’തി! അസ്സോസും ഖോ ഭിക്ഖൂ തേസം മനുസ്സാനം ഉജ്ഝായന്താനം ഖിയ്യന്താനം വിപാചേന്താനം. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, അമ്ബം പരിഭുഞ്ജിതബ്ബം. യോ പരിഭുഞ്ജേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരസ്സ പൂഗസ്സ സങ്ഘഭത്തം ഹോതി. സൂപേ അമ്ബപേസികായോ പക്ഖിത്താ ഹോന്തി. ഭിക്ഖൂ കുക്കുച്ചായന്താ നപ്പടിഗ്ഗണ്ഹന്തി. ‘‘പടിഗ്ഗണ്ഹഥ, ഭിക്ഖവേ, പരിഭുഞ്ജഥ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അമ്ബപേസിക’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരസ്സ പൂഗസ്സ സങ്ഘഭത്തം ഹോതി. തേ ന പരിയാപുണിംസു അമ്ബപേസികം കാതും, ഭത്തഗ്ഗേ സകലേഹേവ അമ്ബേഹി ദേന്തി. ഭിക്ഖൂ കുക്കുച്ചായന്താ നപ്പടിഗ്ഗണ്ഹന്തി. ‘‘പടിഗ്ഗണ്ഹഥ, ഭിക്ഖവേ, പരിഭുഞ്ജഥ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹി സമണകപ്പേഹി ഫലം പരിഭുഞ്ജിതും – അഗ്ഗിപരിചിതം, സത്ഥപരിചിതം, നഖപരിചിതം, അബീജം, നിബ്ബത്തബീജഞ്ഞേവ [നിബ്ബട്ടബീജം (സീ. സ്യാ.)] പഞ്ചമം. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഇമേഹി പഞ്ചഹി സമണകപ്പേഹി ഫലം പരിഭുഞ്ജിതു’’ന്തി.

൨൫൧. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു അഹിനാ ദട്ഠോ കാലങ്കതോ ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന ഹി നൂന സോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ഇമാനി ചത്താരി അഹിരാജകുലാനി മേത്തേന ചിത്തേന ഫരി. സചേ ഹി സോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ഇമാനി ചത്താരി അഹിരാജകുലാനി മേത്തേന ചിത്തേന ഫരേയ്യ, ന ഹി സോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു അഹിനാ ദട്ഠോ കാലങ്കരേയ്യ. കതമാനി ചത്താരി അഹിരാജകുലാനി? വിരൂപക്ഖം അഹിരാജകുലം, ഏരാപഥം അഹിരാജകുലം, ഛബ്യാപുത്തം അഹിരാജകുലം, കണ്ഹാഗോതമം അഹിരാജകുലം. ന ഹി നൂന സോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ഇമാനി ചത്താരി അഹിരാജകുലാനി മേത്തേന ചിത്തേന ഫരി. സചേ ഹി സോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ഇമാനി ചത്താരി അഹിരാജകുലാനി മേത്തേന ചിത്തേന ഫരേയ്യ, ന ഹി സോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു അഹിനാ ദട്ഠോ കാലങ്കരേയ്യ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഇമാനി ചത്താരി അഹിരാജകുലാനി മേത്തേന ചിത്തേന ഫരിതും, അത്തഗുത്തിയാ അത്തരക്ഖായ അത്തപരിത്തം കാതും. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, കാതബ്ബം –

[ജാ. ൧.൨.൧൦൫-൧൦൬; അ. നി. ൪.൬൭ ഇദം വത്ഥു ആഗതം] ‘‘വിരൂപക്ഖേഹി മേ മേത്തം, മേത്തം ഏരാപഥേഹി മേ;

ഛബ്യാപുത്തേഹി മേ മേത്തം, മേത്തം കണ്ഹാഗോതമകേഹി ച.

‘‘അപാദകേഹി മേ മേത്തം, മേത്തം ദ്വിപാദകേഹി മേ;

ചതുപ്പദേഹി മേ മേത്തം, മേത്തം ബഹുപ്പദേഹി മേ.

‘‘മാ മം അപാദകോ ഹിംസി, മാ മം ഹിംസി ദ്വിപാദകോ;

മാ മം ചതുപ്പദോ ഹിംസി, മാ മം ഹിംസി ബഹുപ്പദോ.

‘‘സബ്ബേ സത്താ സബ്ബേ പാണാ, സബ്ബേ ഭൂതാ ച കേവലാ;

സബ്ബേ ഭദ്രാനി പസ്സന്തു, മാ കിഞ്ചി പാപമാഗമാ.

‘‘അപ്പമാണോ ബുദ്ധോ, അപ്പമാണോ ധമ്മോ,

അപ്പമാണോ സങ്ഘോ, പമാണവന്താനി സരീസപാനി [സിരിംസപാനി (സീ. സ്യാ.)].

‘‘അഹി വിച്ഛികാ സതപദീ, ഉണ്ണനാഭി സരബൂ മൂസികാ;

കതാ മേ രക്ഖാ കതം മേ പരിത്തം, പടിക്കമന്തു ഭൂതാനി.

‘‘സോഹം നമോ ഭഗവതോ, നമോ സത്തന്നം സമ്മാസമ്ബുദ്ധാന’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു അനഭിരതിയാ പീളിതോ അത്തനോ അങ്ഗജാതം ഛിന്ദി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അഞ്ഞമ്ഹി സോ, ഭിക്ഖവേ, മോഘപുരിസോ ഛേതബ്ബമ്ഹി, അഞ്ഞം ഛിന്ദി. ന, ഭിക്ഖവേ, അത്തനോ അങ്ഗജാതം ഛേതബ്ബം. യോ ഛിന്ദേയ്യ, ആപത്തി ഥുല്ലച്ചയസ്സാ’’തി.

൨൫൨. തേന ഖോ പന സമയേന രാജഗഹകസ്സ സേട്ഠിസ്സ മഹഗ്ഘസ്സ ചന്ദനസ്സ [ചന്ദനസാരസ്സ (സീ. സ്യാ.)] ചന്ദനഗണ്ഠി ഉപ്പന്നാ ഹോതി. അഥ ഖോ രാജഗഹകസ്സ സേട്ഠിസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘യംനൂനാഹം ഇമായ ചന്ദനഗണ്ഠിയാ പത്തം ലേഖാപേയ്യം. ലേഖഞ്ച മേ പരിഭോഗം ഭവിസ്സതി, പത്തഞ്ച ദാനം ദസ്സാമീ’’തി. അഥ ഖോ രാജഗഹകോ സേട്ഠി തായ ചന്ദനഗണ്ഠിയാ പത്തം ലേഖാപേത്വാ സിക്കായ ഉഡ്ഡിത്വാ [വാഹിത്വാ (സീ.)] വേളഗ്ഗേ ആലഗ്ഗേത്വാ വേളുപരമ്പരായ ബന്ധിത്വാ [വാഹിത്വാ (സ്യാ.)] ഏവമാഹ – ‘‘യോ സമണോ വാ ബ്രാഹ്മണോ വാ അരഹാ ചേവ ഇദ്ധിമാ ച ദിന്നംയേവ പത്തം ഓഹരതൂ’’തി. അഥ ഖോ പൂരണോ കസ്സപോ യേന രാജഗഹകോ സേട്ഠി തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ രാജഗഹകം സേട്ഠിം ഏതദവോച – ‘‘അഹഞ്ഹി, ഗഹപതി, അരഹാ ചേവ ഇദ്ധിമാ ച, ദേഹി മേ പത്ത’’ന്തി. ‘‘സചേ, ഭന്തേ, ആയസ്മാ അരഹാ ചേവ ഇദ്ധിമാ ച ദിന്നംയേവ പത്തം ഓഹരതൂ’’തി. അഥ ഖോ മക്ഖലി ഗോസാലോ… അജിതോ കേസകമ്ബലോ… പകുധോ കച്ചായനോ… സഞ്ചയോ ബേലട്ഠപുത്തോ [സഞ്ജയോ ബേല്ലട്ഠിപുത്തോ (സീ.)] … നിഗണ്ഠോ നാടപുത്തോ [നാഥപുത്തോ (സീ.)] യേന രാജഗഹകോ സേട്ഠി തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ രാജഗഹകം സേട്ഠിം ഏതദവോച – ‘‘അഹഞ്ഹി, ഗഹപതി, അരഹാ ചേവ ഇദ്ധിമാ ച, ദേഹി മേ പത്ത’’ന്തി. ‘‘സചേ, ഭന്തേ, ആയസ്മാ അരഹാ ചേവ ഇദ്ധിമാ ച, ദിന്നംയേവ പത്തം ഓഹരതൂ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ആയസ്മാ ച മഹാമോഗ്ഗല്ലാനോ ആയസ്മാ ച പിണ്ഡോലഭാരദ്വാജോ പുബ്ബണ്ഹസമയം നിവാസേത്വാ പത്തചീവരമാദായ രാജഗഹം പിണ്ഡായ പവിസിംസു. അഥ ഖോ ആയസ്മാ പിണ്ഡോലഭാരദ്വാജോ ആയസ്മന്തം മഹാമോഗ്ഗല്ലാനം ഏതദവോച – ‘‘ആയസ്മാ ഖോ മഹാമോഗ്ഗല്ലാനോ അരഹാ ചേവ ഇദ്ധിമാ ച. ഗച്ഛാവുസോ, മോഗ്ഗല്ലാന, ഏതം പത്തം ഓഹര. തുയ്ഹേസോ പത്തോ’’തി. ‘‘ആയസ്മാ ഖോ ഭാരദ്വാജോ അരഹാ ചേവ ഇദ്ധിമാ ച. ഗച്ഛാവുസോ, ഭാരദ്വാജ, ഏതം പത്തം ഓഹര. തുയ്ഹേസോ പത്തോ’’തി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ പിണ്ഡോലഭാരദ്വാജോ വേഹാസം അബ്ഭുഗ്ഗന്ത്വാ തം പത്തം ഗഹേത്വാ തിക്ഖത്തും രാജഗഹം അനുപരിയായി.

തേന ഖോ പന സമയേന രാജഗഹകോ സേട്ഠി സപുത്തദാരോ സകേ നിവേസനേ ഠിതോ ഹോതി പഞ്ജലികോ നമസ്സമാനോ – ഇധേവ, ഭന്തേ, അയ്യോ ഭാരദ്വാജോ അമ്ഹാകം നിവേസനേ പതിട്ഠാതൂതി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ പിണ്ഡോലഭാരദ്വാജോ രാജഗഹകസ്സ സേട്ഠിസ്സ നിവേസനേ പതിട്ഠാസി. അഥ ഖോ രാജഗഹകോ സേട്ഠി ആയസ്മതോ പിണ്ഡോലഭാരദ്വാജസ്സ ഹത്ഥതോ പത്തം ഗഹേത്വാ മഹഗ്ഘസ്സ ഖാദനീയസ്സ പൂരേത്വാ ആയസ്മതോ പിണ്ഡോലഭാരദ്വാജസ്സ അദാസി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ പിണ്ഡോലഭാരദ്വാജോ തം പത്തം ഗഹേത്വാ ആരാമം അഗമാസി. അസ്സോസും ഖോ മനുസ്സാ – അയ്യേന കിര പിണ്ഡോലഭാരദ്വാജേന രാജഗഹകസ്സ സേട്ഠിസ്സ പത്തോ ഓഹാരിതോതി. തേ ച മനുസ്സാ ഉച്ചാസദ്ദാ മഹാസദ്ദാ ആയസ്മന്തം പിണ്ഡോലഭാരദ്വാജം പിട്ഠിതോ പിട്ഠിതോ അനുബന്ധിംസു.

അസ്സേസി ഖോ ഭഗവാ ഉച്ചാസദ്ദം മഹാസദ്ദം; സുത്വാന ആയസ്മന്തം ആനന്ദം ആമന്തേസി – ‘‘കിം നു ഖോ സോ, ആനന്ദ, ഉച്ചാസദ്ദോ മഹാസദ്ദോ’’തി? ‘‘ആയസ്മതാ, ഭന്തേ, പിണ്ഡോലഭാരദ്വാജേന രാജഗഹകസ്സ സേട്ഠിസ്സ പത്തോ ഓഹാരിതോ. അസ്സോസും ഖോ, ഭന്തേ, മനുസ്സാ – അയ്യേന കിര പിണ്ഡോലഭാരദ്വാജേന രാജഗഹകസ്സ സേട്ഠിസ്സ പത്തോ ഓഹാരിതോതി. തേ ച, ഭന്തേ, മനുസ്സാ ഉച്ചാസദ്ദാ മഹാസദ്ദാ ആയസ്മന്തം പിണ്ഡോലഭാരദ്വാജം പിട്ഠിതോ പിട്ഠിതോ അനുബന്ധാ. സോ ഏസോ, ഭന്തേ, ഭഗവാ ഉച്ചാസദ്ദോ മഹാസദ്ദോ’’തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ഭിക്ഖുസങ്ഘം സന്നിപാതാപേത്വാ ആയസ്മന്തം പിണ്ഡോലഭാരദ്വാജം പടിപുച്ഛി – ‘‘സച്ചം കിര തയാ, ഭാരദ്വാജ, രാജഗഹകസ്സ സേട്ഠിസ്സ പത്തോ ഓഹാരിതോ’’തി? ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി. വിഗരഹി ബുദ്ധോ ഭഗവാ – ‘‘അനനുച്ഛവികം, ഭാരദ്വാജ, അനനുലോമികം അപ്പതിരൂപം അസ്സാമണകം അകപ്പിയം അകരണീയം. കഥഞ്ഹി നാമ ത്വം, ഭാരദ്വാജ, ഛവസ്സ ദാരുപത്തസ്സ കാരണാ ഗിഹീനം ഉത്തരിമനുസ്സധമ്മം ഇദ്ധിപാടിഹാരിയം ദസ്സേസ്സസി! സേയ്യഥാപി, ഭാരദ്വാജ, മാതുഗാമോ ഛവസ്സ മാസകരൂപസ്സ കാരണാ കോപിനം ദസ്സേതി, ഏവമേവ ഖോ തയാ, ഭാരദ്വാജ, ഛവസ്സ ദാരുപത്തസ്സ കാരണാ ഗിഹീനം ഉത്തരിമനുസ്സധമ്മം ഇദ്ധിപാടിഹാരിയം ദസ്സിതം. നേതം, ഭാരദ്വാജ, അപ്പസന്നാനം വാ പസാദായ…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഗിഹീനം ഉത്തരിമനുസ്സധമ്മം ഇദ്ധിപാടിഹാരിയം ദസ്സേതബ്ബം. യോ ദസ്സേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. ഭിന്ദഥേതം, ഭിക്ഖവേ, ദാരുപത്തം സകലികം സകലികം കത്വാ, ഭിക്ഖൂനം അഞ്ജനുപപിസനം ദേഥ. ന ച, ഭിക്ഖവേ, ദാരുപത്തോ ധാരേതബ്ബോ. യോ ധാരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ഉച്ചാവചേ പത്തേ ധാരേന്തി സോവണ്ണമയം രൂപിയമയം. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – സേയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, സോവണ്ണമയോ പത്തോ ധാരേതബ്ബോ…പേ… ന രൂപിയമയോ പത്തോ ധാരേതബ്ബോ… ന മണിമയോ പത്തോ ധാരേതബ്ബോ… ന വേളുരിയമയോ പത്തോ ധാരേതബ്ബോ… ന ഫലികമയോ പത്തോ ധാരേതബ്ബോ… ന കംസമയോ പത്തോ ധാരേതബ്ബോ… ന കാചമയോ പത്തോ ധാരേതബ്ബോ… ന തിപുമയോ പത്തോ ധാരേതബ്ബോ… ന സീസമയോ പത്തോ ധാരേതബ്ബോ… ന തമ്ബലോഹമയോ പത്തോ ധാരേതബ്ബോ. യോ ധാരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ദ്വേ പത്തേ – അയോപത്തം, മത്തികാപത്ത’’ന്തി.

൨൫൩. തേന ഖോ പന സമയേന പത്തമൂലം ഘംസിയതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പത്തമണ്ഡല’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ഉച്ചാവചാനി പത്തമണ്ഡലാനി ധാരേന്തി സോവണ്ണമയം രൂപിയമയം. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – സേയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഉച്ചാവചാനി പത്തമണ്ഡലാനി ധാരേതബ്ബാനി. യോ ധാരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ദ്വേ പത്തമണ്ഡലാനി – തിപുമയം, സീസമയ’’ന്തി. ബഹലാനി മണ്ഡലാനി ന അച്ഛുപിയന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ലിഖിതു’’ന്തി. വലീ [ചലീ (ക.)] ഹോന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, മകരദന്തകം ഛിന്ദിതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ചിത്രാനി പത്തമണ്ഡലാനി ധാരേന്തി രൂപകാകിണ്ണാനി ഭിത്തികമ്മകതാനി. താനി രഥികായപി ദസ്സേന്താ ആഹിണ്ഡന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – സേയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ചിത്രാനി പത്തമണ്ഡലാനി ധാരേതബ്ബാനി രൂപകാകിണ്ണാനി ഭിത്തികമ്മകതാനി. യോ ധാരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പകതിമണ്ഡല’’ന്തി.

൨൫൪. തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ സോദകം പത്തം പടിസാമേന്തി. പത്തോ ദുസ്സതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, സോദകോ പത്തോ പടിസാമേതബ്ബോ. യോ പടിസാമേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഓതാപേത്വാ പത്തം പടിസാമേതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ സോദകം [സഉദകം (ക.)] പത്തം ഓതാപേന്തി. പത്തോ ദുഗ്ഗന്ധോ ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, സോദകോ പത്തോ ഓതാപേതബ്ബോ. യോ ഓതാപേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, വോദകം കത്വാ ഓതാപേത്വാ പത്തം പടിസാമേതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ഉണ്ഹേ പത്തം നിദഹന്തി. പത്തസ്സ വണ്ണോ ദുസ്സതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഉണ്ഹേ പത്തോ നിദഹിതബ്ബോ. യോ നിദഹേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, മുഹുത്തം ഉണ്ഹേ ഓതാപേത്വാ പത്തം പടിസാമേതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന സമ്ബഹുലാ പത്താ അജ്ഝോകാസേ അനാധാരാ നിക്ഖിത്താ ഹോന്തി. വാതമണ്ഡലികായ ആവട്ടേത്വാ പത്താ ഭിജ്ജിംസു. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പത്താധാരക’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ മിഡ്ഢന്തേ പത്തം നിക്ഖിപന്തി. പരിപതിത്വാ [പരിവട്ടിത്വാ (സ്യാ.)] പത്തോ ഭിജ്ജതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മിഡ്ഢന്തേ പത്തോ നിക്ഖിപിതബ്ബോ. യോ നിക്ഖിപേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ പരിഭണ്ഡന്തേ പത്തം നിക്ഖിപന്തി. പരിപതിത്വാ പത്തോ ഭിജ്ജതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, പരിഭണ്ഡന്തേ പത്തോ നിക്ഖിപിതബ്ബോ. യോ നിക്ഖിപേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ഛമായ പത്തം നിക്കുജ്ജന്തി. ഓട്ഠോ ഘംസിയതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തിണസന്ഥാരക’’ന്തി. തിണസന്ഥാരകോ ഉപചികാഹി ഖജ്ജതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ചോളക’’ന്തി. ചോളകം ഉപചികാഹി ഖജ്ജതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പത്തമാളക’’ന്തി. പത്തമാളകോ പരിപതിത്വാ പത്തോ ഭിജ്ജതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പത്തകുണ്ഡോലിക’’ന്തി. പത്തകുണ്ഡോലികായ പത്തോ ഘംസിയതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പത്തഥവിക’’ന്തി. അംസബദ്ധകോ ന ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അംസബദ്ധകം ബന്ധനസുത്തക’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ഭിത്തിഖിലേപി നാഗദന്തകേപി പത്തം ലഗ്ഗേന്തി. പരിപതിത്വാ പത്തോ ഭിജ്ജതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, പത്തോ ലഗ്ഗേതബ്ബോ. യോ ലഗ്ഗേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ മഞ്ചേ പത്തം നിക്ഖിപന്തി, സതിസമ്മോസാ നിസീദന്താ ഓത്ഥരിത്വാ പത്തം ഭിന്ദേന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മഞ്ചേ പത്തോ നിക്ഖിപിതബ്ബോ. യോ നിക്ഖിപേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ പീഠേ പത്തം നിക്ഖിപന്തി, സതിസമ്മോസാ നിസീദന്താ ഓത്ഥരിത്വാ പത്തം ഭിന്ദേന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, പീഠേ പത്തോ നിക്ഖിപിതബ്ബോ. യോ നിക്ഖിപേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ അങ്കേ പത്തം നിക്ഖിപന്തി, സതിസമ്മോസാ ഉട്ഠഹന്തി. പരിപതിത്വാ പത്തോ ഭിജ്ജതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, അങ്കേ പത്തോ നിക്ഖിപിതബ്ബോ. യോ നിക്ഖിപേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ഛത്തേ പത്തം നിക്ഖിപന്തി. വാതമണ്ഡലികായ ഛത്തം ഉക്ഖിപിയതി പരിപതിത്വാ പത്തോ ഭിജ്ജതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഛത്തേ പത്തോ നിക്ഖിപിതബ്ബോ. യോ നിക്ഖിപേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

൨൫൫. തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ പത്തഹത്ഥാ കവാടം പണാമേന്തി. കവാടോ ആവട്ടിത്വാ പത്തോ ഭിജ്ജതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, പത്തഹത്ഥേന കവാടം പണാമേതബ്ബം [കവാടോ പണാമേതബ്ബോ (ക.)]. യോ പണാമേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ തുമ്ബകടാഹേ പിണ്ഡായ ചരന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – സേയ്യഥാപി തിത്ഥിയാതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, തുമ്ബകടാഹേ പിണ്ഡായ ചരിതബ്ബം. യോ ചരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ഘടികടാഹേ [ഘടികടാഹേന (സ്യാ.)] പിണ്ഡായ ചരന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – സേയ്യഥാപി തിത്ഥിയാതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഘടികടാഹേ പിണ്ഡായ ചരിതബ്ബം. യോ ചരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു സബ്ബപംസുകൂലികോ ഹോതി. സോ ഛവസീസസ്സ പത്തം ധാരേതി. അഞ്ഞതരാ ഇത്ഥീ പസ്സിത്വാ ഭീതാ വിസ്സരമകാസി – ‘‘അഭും മേ പിസാചോ വതായ’’ന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ സമണാ സക്യപുത്തിയാ ഛവസീസസ്സ പത്തം ധാരേസ്സന്തി, സേയ്യഥാപി പിസാചില്ലികാ’’തി! ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഛവസീസസ്സ പത്തോ ധാരേതബ്ബോ. യോ ധാരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. ന ച, ഭിക്ഖവേ, സബ്ബപംസുകൂലികേന ഭവിതബ്ബം. യോ ഭവേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ചലകാനിപി അട്ഠികാനിപി ഉച്ഛിട്ഠോദകമ്പി പത്തേന നീഹരന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘യസ്മിം യേവിമേ സമണാ സക്യപുത്തിയാ ഭുഞ്ജന്തി സോവ നേസം പടിഗ്ഗഹോ’’തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന ഭിക്ഖവേ, ചലകാനി വാ അട്ഠികാനി വാ ഉച്ഛിട്ഠോദകം വാ പത്തേന നീഹരിതബ്ബം. യോ നീഹരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പടിഗ്ഗഹ’’ന്തി.

൨൫൬. തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ഹത്ഥേന വിപ്ഫാളേത്വാ ചീവരം സിബ്ബേന്തി. ചീവരം വിലോമികം ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സത്ഥകം നമതക’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന സങ്ഘസ്സ ദണ്ഡസത്ഥകം ഉപ്പന്നം ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ദണ്ഡസത്ഥക’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ഉച്ചാവചേ സത്ഥകദണ്ഡേ ധാരേന്തി സോവണ്ണമയം രൂപിയമയം. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – സേയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഉച്ചാവചാ സത്ഥകദണ്ഡാ ധാരേതബ്ബാ. യോ ധാരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അട്ഠിമയം ദന്തമയം വിസാണമയം നളമയം വേളുമയം കട്ഠമയം ജതുമയം ഫലമയം ലോഹമയം സങ്ഖനാഭിമയ’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ കുക്കുടപത്തേനപി വേളുപേസികായപി ചീവരം സിബ്ബേന്തി. ചീവരം ദുസ്സിബ്ബിതം ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സൂചി’’ന്തി. സൂചിയോ കണ്ണകിതായോ ഹോന്തി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സൂചിനാളിക’’ന്തി. സൂചിനാളികായപി കണ്ണകിതായോ ഹോന്തി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, കിണ്ണേന പൂരേതു’’ന്തി. കിണ്ണേപി കണ്ണകിതായോ ഹോന്തി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സത്തുയാ പൂരേതു’’ന്തി. സത്തുയാപി കണ്ണകിതായോ ഹോന്തി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സരിതക’’ന്തി. സരിതകേപി കണ്ണകിതായോ ഹോന്തി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, മധുസിത്ഥകേന സാരേതു’’ന്തി. സരിതകം പരിഭിജ്ജതി. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സരിതകസിപാടിക’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ തത്ഥ തത്ഥ ഖിലം നിക്ഖണിത്വാ സമ്ബന്ധിത്വാ ചീവരം സിബ്ബേന്തി. ചീവരം വികണ്ണം ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, കഥിനം കഥിനരജ്ജും [കഠിനം കഠിനരജ്ജും (സീ. സ്യാ.)] തത്ഥ തത്ഥ ഓബന്ധിത്വാ ചീവരം സിബ്ബേതു’’ന്തി. വിസമേ കഥിനം പത്ഥരന്തി. കഥിനം പരിഭിജ്ജതി…പേ… ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, വിസമേ കഥിനം പത്ഥരിതബ്ബം. യോ പത്ഥരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

ഛമായ കഥിനം പത്ഥരന്തി. കഥിനം പംസുകിതം ഹോതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തിണസന്ഥാരക’’ന്തി. കഥിനസ്സ അന്തോ ജീരതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അനുവാതം പരിഭണ്ഡം ആരോപേതു’’ന്തി. കഥിനം നപ്പഹോതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ദണ്ഡകഥിനം ബിദലകം സലാകം വിനന്ധനരജ്ജും വിനന്ധനസുത്തം വിനന്ധിത്വാ ചീവരം സിബ്ബേതു’’ന്തി. സുത്തന്തരികായോ വിസമാ ഹോന്തി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, കളിമ്ഭക’’ന്തി. സുത്താ വങ്കാ ഹോന്തി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, മോഘസുത്തക’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ അധോതേഹി പാദേഹി കഥിനം അക്കമന്തി. കഥിനം ദുസ്സതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, അധോതേഹി പാദേഹി കഥിനം അക്കമിതബ്ബം. യോ അക്കമേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ അല്ലേഹി പാദേഹി കഥിനം അക്കമന്തി. കഥിനം ദുസ്സതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, അല്ലേഹി പാദേഹി കഥിനം അക്കമിതബ്ബം. യോ അക്കമേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ സഉപാഹനാ കഥിനം അക്കമന്തി. കഥിനം ദുസ്സതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, സഉപാഹനേന കഥിനം അക്കമിതബ്ബം. യോ അക്കമേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ചീവരം സിബ്ബന്താ അങ്ഗുലിയാ പടിഗ്ഗണ്ഹന്തി. അങ്ഗുലിയോ ദുക്ഖാ ഹോന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പടിഗ്ഗഹ’’ന്തി.

൨൫൭. തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ഉച്ചാവചേ പടിഗ്ഗഹേ ധാരേന്തി സോവണ്ണമയം രൂപിയമയം. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – സേയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഉച്ചാവചാ പടിഗ്ഗഹാ ധാരേതബ്ബാ. യോ ധാരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അട്ഠിമയം…പേ… സങ്ഖനാഭിമയ’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന സൂചിയോപി സത്ഥകാപി പടിഗ്ഗഹാപി നസ്സന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആവേസനവിത്ഥക’’ന്തി. ആവേസനവിത്ഥകേ സമാകുലാ ഹോന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പടിഗ്ഗഹഥവിക’’ന്തി. അംസബദ്ധകോ ന ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അംസബദ്ധകം ബന്ധനസുത്തക’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ അബ്ഭോകാസേ ചീവരം സിബ്ബന്താ സീതേനപി ഉണ്ഹേനപി കിലമന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, കഥിനസാലം കഥിനമണ്ഡപ’’ന്തി. കഥിനസാലാ നീചവത്ഥുകാ ഹോതി, ഉദകേന ഓത്ഥരിയ്യതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ ഉച്ചവത്ഥുകം കാതു’’ന്തി. ചയോ പരിപതതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ചിനിതും തയോ ചയേ – ഇട്ഠകാചയം, സിലാചയം, ദാരുചയ’’ന്തി. ആരോഹന്താ വിഹഞ്ഞന്തി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തയോ സോപാനേ – ഇട്ഠകാസോപാനം, സിലാസോപാനം, ദാരുസോപാന’’ന്തി. ആരോഹന്താ പരിപതന്തി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആലമ്ബനബാഹ’’ന്തി. കഥിനസാലായ തിണചുണ്ണം പരിപതതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഓഗുമ്ഫേത്വാ [ഓഗുമ്ബേത്വാ (സീ. സ്യാ.)] ഉല്ലിത്താവലിത്തം കാതും – സേതവണ്ണം കാളവണ്ണം ഗേരുകപരികമ്മം മാലാകമ്മം ലതാകമ്മം മകരദന്തകം പഞ്ചപടികം ചീവരവംസം ചീവരരജ്ജുക’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ചീവരം സിബ്ബേത്വാ തത്ഥേവ കഥിനം ഉജ്ഝിത്വാ പക്കമന്തി, ഉന്ദൂരേഹിപി ഉപചികാഹിപി ഖജ്ജതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, കഥിനം സങ്ഘരിതു’’ന്തി. കഥിനം പരിഭിജ്ജതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഗോഘംസികായ കഥിനം സങ്ഘരിതു’’ന്തി. കഥിനം വിനിവേഠിയതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ബന്ധനരജ്ജു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ കുട്ടേപി ഥമ്ഭേപി കഥിനം ഉസ്സാപേത്വാ പക്കമന്തി. പരിപതിത്വാ കഥിനം ഭിജ്ജതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഭിത്തിഖിലേ വാ നാഗദന്തേ വാ ലഗ്ഗേതു’’ന്തി.

൨൫൮. അഥ ഖോ ഭഗവാ രാജഗഹേ യഥാഭിരന്തം വിഹരിത്വാ യേന വേസാലീ തേന ചാരികം പക്കാമി. തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ സൂചികമ്പി സത്ഥകമ്പി ഭേസജ്ജമ്പി പത്തേന ആദായ ഗച്ഛന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഭേസജ്ജത്ഥവിക’’ന്തി. അംസബദ്ധകോ ന ഹോതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അംസബദ്ധകം ബന്ധനസുത്തക’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു ഉപാഹനായോ കായബന്ധനേന ബന്ധിത്വാ ഗാമം പിണ്ഡായ പാവിസി. അഞ്ഞതരോ ഉപാസകോ തം ഭിക്ഖും അഭിവാദേന്തോ ഉപാഹനായോ സീസേന ഘട്ടേതി. സോ ഭിക്ഖു മങ്കു അഹോസി. അഥ ഖോ സോ ഭിക്ഖു ആരാമം ഗന്ത്വാ ഭിക്ഖൂനം ഏതമത്ഥം ആരോചേസി. ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉപാഹനത്ഥവിക’’ന്തി. അംസബദ്ധകോ ന ഹോതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അംസബദ്ധകം ബന്ധനസുത്തക’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന അന്തരാമഗ്ഗേ ഉദകം അകപ്പിയം ഹോതി. പരിസ്സാവനം ന ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പരിസ്സാവന’’ന്തി. ചോളകം നപ്പഹോതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, കടച്ഛുപരിസ്സാവന’’ന്തി. ചോളകം നപ്പഹോതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ധമ്മകരണ’’ന്തി [ധമ്മകരണം (സീ. സ്യാ.), ധമകരണം (ക.)].

൨൫൯. തേന ഖോ പന സമയേന ദ്വേ ഭിക്ഖൂ കോസലേസു ജനപദേ അദ്ധാനമഗ്ഗപ്പടിപന്നാ ഹോന്തി. ഏകോ ഭിക്ഖു അനാചാരം ആചരതി. ദുതിയോ ഭിക്ഖു തം ഭിക്ഖും ഏതദവോച – ‘‘മാ, ആവുസോ, ഏവരൂപം അകാസി. നേതം കപ്പതീ’’തി. സോ തസ്മിം ഉപനന്ധി. അഥ ഖോ സോ ഭിക്ഖു പിപാസായ പീളിതോ ഉപനദ്ധം ഭിക്ഖും ഏതദവോച – ‘‘ദേഹി മേ, ആവുസോ, പരിസ്സാവനം, പാനീയം പിവിസ്സാമീ’’തി. ഉപനദ്ധോ ഭിക്ഖു ന അദാസി. സോ ഭിക്ഖു പിപാസായ പീളിതോ കാലമകാസി. അഥ ഖോ സോ ഭിക്ഖു ആരാമം ഗന്ത്വാ ഭിക്ഖൂനം ഏതമത്ഥം ആരോചേസി. ‘‘കിം പന ത്വം, ആവുസോ, പരിസ്സാവനം യാചിയമാനോ ന അദാസീ’’തി? ‘‘ഏവമാവുസോ’’തി. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ഭിക്ഖു പരിസ്സാവനം യാചിയമാനോ ന ദസ്സതീ’’തി! അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ഭിക്ഖുസങ്ഘം സന്നിപാതാപേത്വാ തം ഭിക്ഖും പടിപുച്ഛി – ‘‘സച്ചം കിര ത്വം, ഭിക്ഖു, പരിസ്സാവനം യാചിയമാനോ ന അദാസീ’’തി? ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി. വിഗരഹി ബുദ്ധോ ഭഗവാ – ‘‘അനനുച്ഛവികം, മോഘപുരിസ, അനനുലോമികം അപ്പതിരൂപം അസ്സാമണകം അകപ്പിയം അകരണീയം. കഥഞ്ഹി നാമ ത്വം, മോഘപുരിസ, പരിസ്സാവനം യാചിയമാനോ ന ദസ്സസി. നേതം, മോഘപുരിസ, അപ്പസന്നാനം വാ പസാദായ…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ന ഭിക്ഖവേ, അദ്ധാനമഗ്ഗപ്പടിപന്നേന ഭിക്ഖുനാ പരിസ്സാവനം യാചിയമാനേന ന ദാതബ്ബം. യോ ന ദദേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. ന ച, ഭിക്ഖവേ, അപരിസ്സാവനകേന അദ്ധാനോ പടിപജ്ജിതബ്ബോ. യോ പടിപജ്ജേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. സചേ ന ഹോതി പരിസ്സാവനം വാ ധമ്മകരണോ വാ, സങ്ഘാടികണ്ണോപി അധിട്ഠാതബ്ബോ – ഇമിനാ പരിസ്സാവേത്വാ പിവിസ്സാമീ’’തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ അനുപുബ്ബേന ചാരികം ചരമാനോ യേന വേസാലീ തദവസരി. തത്ര സുദം ഭഗവാ വേസാലിയം വിഹരതി മഹാവനേ കൂടാഗാരസാലായം. തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ നവകമ്മം കരോന്തി. പരിസ്സാവനം ന സമ്മതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ദണ്ഡപരിസ്സാവന’’ന്തി. ദണ്ഡപരിസ്സാവനം ന സമ്മതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഓത്ഥരക’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ മകസേഹി ഉബ്ബാള്ഹാ ഹോന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, മകസകുടിക’’ന്തി.

൨൬൦. തേന ഖോ പന സമയേന വേസാലിയം പണീതാനം ഭത്താനം ഭത്തപടിപാടി അട്ഠിതാ ഹോതി. ഭിക്ഖൂ പണീതാനി ഭോജനാനി ഭുഞ്ജിത്വാ അഭിസന്നകായാ ഹോന്തി ബഹ്വാബാധാ [ബവ്ഹാബാധാ (സീ.)]. അഥ ഖോ ജീവകോ കോമാരഭച്ചോ വേസാലിം അഗമാസി കേനചിദേവ കരണീയേന. അദ്ദസാ ഖോ ജീവകോ കോമാരഭച്ചോ ഭിക്ഖൂ അഭിസന്നകായേ ബഹ്വാബാധേ. ദിസ്വാന യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ ജീവകോ കോമാരഭച്ചോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘ഏതരഹി, ഭന്തേ, ഭിക്ഖൂ അഭിസന്നകായാ ബഹ്വാബാധാ. സാധു, ഭന്തേ, ഭഗവാ ഭിക്ഖൂനം ചങ്കമഞ്ച ജന്താഘരഞ്ച അനുജാനാതു. ഏവം ഭിക്ഖൂ അപ്പാബാധാ ഭവിസ്സന്തീ’’തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ജീവകം കോമാരഭച്ചം ധമ്മിയാ കഥായ സന്ദസ്സേസി സമാദപേസി സമുത്തേജേസി സമ്പഹംസേസി. അഥ ഖോ ജീവകോ കോമാരഭച്ചോ ഭഗവതാ ധമ്മിയാ കഥായ സന്ദസ്സിതോ സമാദപിതോ സമുത്തേജിതോ സമ്പഹംസിതോ ഉട്ഠായാസനാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ പദക്ഖിണം കത്വാ പക്കാമി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ചങ്കമഞ്ച ജന്താഘരഞ്ചാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ വിസമേ ചങ്കമേ ചങ്കമന്തി. പാദാ ദുക്ഖാ ഹോന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സമം കാതു’’ന്തി. ചങ്കമോ നീചവത്ഥുകോ ഹോതി. ഉദകേന ഓത്ഥരിയ്യതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉച്ചവത്ഥുകം കാതു’’ന്തി. ചയോ പരിപതതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ചിനിതും തയോ ചയേ – ഇട്ഠകാചയം, സിലാചയം, ദാരുചയ’’ന്തി. ആരോഹന്താ വിഹഞ്ഞന്തി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തയോ സോപാനേ – ഇട്ഠകാസോപാനം, സിലാസോപാനം, ദാരുസോപാന’’ന്തി. ആരോഹന്താ പരിപതന്തി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആലമ്ബനബാഹ’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ചങ്കമേ ചങ്കമന്താ പരിപതന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ചങ്കമനവേദിക’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ അജ്ഝോകാസേ ചങ്കമന്താ സീതേനപി ഉണ്ഹേനപി കിലമന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ചങ്കമനസാല’’ന്തി. ചങ്കമനസാലായം തിണചുണ്ണം പരിപതതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഓഗുമ്ഫേത്വാ ഉല്ലിത്താവലിത്തം കാതും – സേതവണ്ണം കാളവണ്ണം ഗേരുകപരികമ്മം മാലാകമ്മം ലതാകമ്മം മകരദന്തകം പഞ്ചപടികം ചീവരവംസം ചീവരരജ്ജു’’ന്തി. ജന്താഘരം നീചവത്ഥുകം ഹോതി, ഉദകേന ഓത്ഥരിയ്യതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉച്ചവത്ഥുകം കാതു’’ന്തി. ചയോ പരിപതതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ചിനിതും തയോ ചയേ – ഇട്ഠകാചയം, സിലാചയം, ദാരുചയ’’ന്തി. ആരോഹന്താ വിഹഞ്ഞന്തി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തയോ സോപാനേ – ഇട്ഠകാസോപാനം, സിലാസോപാനം, ദാരുസോപാന’’ന്തി. ആരോഹന്താ പരിപതന്തി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആലമ്ബനബാഹ’’ന്തി. ജന്താഘരസ്സ കവാടം ന ഹോതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, കവാടം പിട്ഠസങ്ഘാടം [പീഠസംഘാടം (ക.)] ഉദുക്ഖലികം ഉത്തരപാസകം അഗ്ഗളവട്ടികം കപിസീസകം സൂചികം ഘടികം താളച്ഛിദ്ദം ആവിഞ്ഛനഛിദ്ദം ആവിഞ്ഛനരജ്ജു’’ന്തി. ജന്താഘരസ്സ കുട്ടപാദോ ജീരതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, മണ്ഡലികം കാതു’’ന്തി. ജന്താഘരസ്സ ധൂമനേത്തം ന ഹോതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ധൂമനേത്ത’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ഖുദ്ദകേ ജന്താഘരേ മജ്ഝേ അഗ്ഗിട്ഠാനം കരോന്തി. ഉപചാരോ ന ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഖുദ്ദകേ ജന്താഘരേ ഏകമന്തം അഗ്ഗിട്ഠാനം കാതും, മഹല്ലകേ മജ്ഝേ’’തി. ജന്താഘരേ അഗ്ഗി മുഖം ഡഹതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, മുഖമത്തിക’’ന്തി. ഹത്ഥേ മത്തികം തേമേന്തി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, മത്തികാദോണിക’’ന്തി. മത്തികാ ദുഗ്ഗന്ധാ ഹോതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, വാസേതു’’ന്തി. ജന്താഘരേ അഗ്ഗി കായം ഡഹതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉദകം അതിഹരിതു’’ന്തി. പാതിയാപി പത്തേനപി ഉദകം അതിഹരന്തി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉദകട്ഠാനം, ഉദകസരാവക’’ന്തി. ജന്താഘരം തിണച്ഛദനം ന സേദേതി [തിണച്ഛാദനേന ഛാദേതി (ക.)] …പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഓഗുമ്ഫേത്വാ ഉല്ലിത്താവലിത്തം കാതു’’ന്തി. ജന്താഘരം ചിക്ഖല്ലം ഹോതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സന്ഥരിതും തയോ സന്ഥരേ – ഇട്ഠകാസന്ഥരം, സിലാസന്ഥരം, ദാരുസന്ഥര’’ന്തി. ചിക്ഖല്ലംയേവ ഹോതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ധോവിതു’’ന്തി. ഉദകം സന്തിട്ഠതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉദകനിദ്ധമന’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ജന്താഘരേ ഛമായ നിസീദന്തി, ഗത്താനി കണ്ഡൂവന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ജന്താഘരപീഠ’’ന്തി. തേന ഖോ പന സമയേന ജന്താഘരം അപരിക്ഖിത്തം ഹോതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പരിക്ഖിപിതും തയോ പാകാരേ – ഇട്ഠകാപാകാരം, സിലാപാകാരം, ദാരുപാകാര’’ന്തി. കോട്ഠകോ ന ഹോതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, കോട്ഠക’’ന്തി. കോട്ഠകോ നീചവത്ഥുകോ ഹോതി, ഉദകേന ഓത്ഥരിയ്യതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉച്ചവത്ഥുകം കാതു’’ന്തി. ചയോ പരിപതതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ചിനിതും തയോ ചയേ – ഇട്ഠകാചയം, സിലാചയം, ദാരുചയ’’ന്തി. ആരോഹന്താ വിഹഞ്ഞന്തി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തയോ സോപാനേ – ഇട്ഠകാസോപാനം, സിലാസോപാനം, ദാരുസോപാന’’ന്തി. ആരോഹന്താ പരിപതന്തി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആലമ്ബനബാഹ’’ന്തി. കോട്ഠകസ്സ കവാടം ന ഹോതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, കവാടം പിട്ഠസങ്ഘാടം ഉദുക്ഖലികം ഉത്തരപാസകം അഗ്ഗളവട്ടിം കപിസീസകം സൂചികം ഘടികം താളച്ഛിദ്ദം ആവിഞ്ഛനഛിദ്ദം ആവിഞ്ഛനരജ്ജു’’ന്തി. കോട്ഠകേ തിണചുണ്ണം പരിപതതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഓഗുമ്ഫേത്വാ ഉല്ലിത്താവലിത്തം കാതും – സേതവണ്ണം കാളവണ്ണം ഗേരുകപരികമ്മം മാലാകമ്മം ലതാകമ്മം മകരദന്തകം പഞ്ചപടികന്തി. പരിവേണം ചിക്ഖല്ലം ഹോതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, മരുമ്ബം ഉപകിരിതു’’ന്തി. ന പരിയാപുണന്തി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പദരസിലം നിക്ഖിപിതു’’ന്തി. ഉദകം സന്തിട്ഠതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉദകനിദ്ധമന’’ന്തി.

൨൬൧. തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ നഗ്ഗാ നഗ്ഗം അഭിവാദേന്തി…പേ… നഗ്ഗാ നഗ്ഗം അഭിവാദാപേന്തി, നഗ്ഗാ നഗ്ഗസ്സ പരികമ്മം കരോന്തി, നഗ്ഗാ നഗ്ഗസ്സ പരികമ്മം കാരാപേന്തി, നഗ്ഗാ നഗ്ഗസ്സ ദേന്തി, നഗ്ഗാ പടിഗ്ഗണ്ഹന്തി, നഗ്ഗാ ഖാദന്തി, നഗ്ഗാ ഭുഞ്ജന്തി, നഗ്ഗാ സായന്തി, നഗ്ഗാ പിവന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, നഗ്ഗേന [ഇദം പദം കത്ഥചി നത്ഥി] നഗ്ഗോ അഭിവാദേതബ്ബോ…പേ… ന നഗ്ഗേന അഭിവാദേതബ്ബം… ന നഗ്ഗേന [ഇദം പദം കത്ഥചി നത്ഥി] നഗ്ഗോ അഭിവാദാപേതബ്ബോ… ന നഗ്ഗേന അഭിവാദാപേതബ്ബം… ന നഗ്ഗേന നഗ്ഗസ്സ പരികമ്മം കാതബ്ബം… ന നഗ്ഗേന നഗ്ഗസ്സ പരികമ്മം കാരാപേതബ്ബം… ന നഗ്ഗേന നഗ്ഗസ്സ ദാതബ്ബം… ന നഗ്ഗേന പടിഗ്ഗഹേതബ്ബം… ന നഗ്ഗേന ഖാദിതബ്ബം… ന നഗ്ഗേന ഭുഞ്ജിതബ്ബം… ന നഗ്ഗേന സായിതബ്ബം… ന നഗ്ഗേന പാതബ്ബം. യോ പിവേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ജന്താഘരേ ഛമായ ചീവരം നിക്ഖിപന്തി. ചീവരം പംസുകിതം ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ചീവരവംസം ചീവരരജ്ജു’’ന്തി. ദേവേ വസ്സന്തേ ചീവരം ഓവസ്സതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ജന്താഘരസാല’’ന്തി. ജന്താഘരസാലാ നീചവത്ഥുകാ ഹോതി, ഉദകേന ഓത്ഥരിയ്യതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉച്ചവത്ഥുകം കാതു’’ന്തി. ചയോ പരിപതതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ചിനിതും…പേ… ആരോഹന്താ വിഹഞ്ഞന്തി…പേ… ആരോഹന്താ പരിപതന്തി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആലമ്ബനബാഹ’’ന്തി. ജന്താഘരസാലായ തിണചുണ്ണം പരിപതതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഓഗുമ്ഫേത്വാ ഉല്ലിത്താവലിത്തം കാതും…പേ… ചീവരവംസം ചീവരരജ്ജു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ജന്താഘരേപി ഉദകേപി പരികമ്മം കാതും കുക്കുച്ചായന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തിസ്സോ പടിച്ഛാദിയോ – ജന്താഘരപടിച്ഛാദിം, ഉദകപടിച്ഛാദിം, വത്ഥപടിച്ഛാദി’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ജന്താഘരേ ഉദകം ന ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉദപാന’’ന്തി. ഉദപാനസ്സ കൂലം ലുജ്ജതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ചിനിതും തയോ ചയേ – ഇട്ഠകാചയം, സിലാചയം, ദാരുചയ’’ന്തി. ഉദപാനോ നീചവത്ഥുകോ ഹോതി, ഉദകേന ഓത്ഥരിയ്യതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉച്ചവത്ഥുകം കാതു’’ന്തി. ചയോ പരിപതതി…പേ… ആരോഹന്താ വിഹഞ്ഞന്തി…പേ… ആരോഹന്താ പരിപതന്തി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആലമ്ബനബാഹ’’ന്തി.

൨൬൨. തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ വല്ലികായപി കായബന്ധനേനപി ഉദകം വാഹേന്തി [വാഹന്തി (ക.)]. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉദകവാഹനരജ്ജു’’ന്തി. ഹത്ഥാ ദുക്ഖാ ഹോന്തി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തുലം കരകടകം ചക്കവട്ടക’’ന്തി. ഭാജനാ ബഹൂ ഭിജ്ജന്തി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തയോ വാരകേ – ലോഹവാരകം, ദാരുവാരകം, ചമ്മക്ഖണ്ഡ’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ അജ്ഝോകാസേ ഉദകം വാഹേന്താ സീതേനപി ഉണ്ഹേനപി കിലമന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉദപാനസാല’’ന്തി. ഉദപാനസാലായ തിണചുണ്ണം പരിപതതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഓഗുമ്ഫേത്വാ ഉല്ലിത്താവലിത്തം കാതും – സേതവണ്ണം കാളവണ്ണം ഗേരുകപരികമ്മം മാലാകമ്മം ലതാകമ്മം മകരദന്തകം പഞ്ചപടികം ചീവരവംസം ചീവരരജ്ജു’’ന്തി. ഉദപാനോ അപാരുതോ ഹോതി, തിണചുണ്ണേഹിപി പംസുകേഹിപി ഓകിരിയ്യതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അപിധാന’’ന്തി. ഉദകഭാജനം ന സംവിജ്ജതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉദകദോണിം ഉദകകടാഹ’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ആരാമേ തഹം തഹം നഹായന്തി. ആരാമോ ചിക്ഖല്ലോ ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ചന്ദനിക’’ന്തി. ചന്ദനികാ പാകടാ ഹോതി. ഭിക്ഖൂ ഹിരിയന്തി നഹായിതും…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പരിക്ഖിപിതും തയോ പാകാരേ – ഇട്ഠകാപാകാരം, സിലാപാകാരം, ദാരുപാകാര’’ന്തി. ചന്ദനികാ ചിക്ഖല്ലാ ഹോതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സന്ഥരിതും തയോ സന്ഥരേ – ഇട്ഠകാസന്ഥരം, സിലാസന്ഥരം, ദാരുസന്ഥര’’ന്തി. ഉദകം സന്തിട്ഠതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉദകനിദ്ധമന’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂനം ഗത്താനി സീതിഗതാനി ഹോന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉദകപുഞ്ഛനിം ചോളകേനപി പച്ചുദ്ധരിതു’’ന്തി.

൨൬൩. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഉപാസകോ സങ്ഘസ്സ അത്ഥായ പോക്ഖരണിം കാരേതുകാമോ ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പോക്ഖരണി’’ന്തി. പോക്ഖരണിയാ കൂലം ലുജ്ജതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ചിനിതും തയോ ചയേ – ഇട്ഠകാചയം, സിലാചയം, ദാരുചയ’’ന്തി. ആരോഹന്താ വിഹഞ്ഞന്തി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തയോ സോപാനേ – ഇട്ഠകാസോപാനം, സിലാസോപാനം, ദാരുസോപാന’’ന്തി. ആരോഹന്താ പരിപതന്തി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആലമ്ബനബാഹ’’ന്തി. പോക്ഖരണിയാ ഉദകം പുരാണം ഹോതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉദകമാതികം ഉദകനിദ്ധമന’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു സങ്ഘസ്സ അത്ഥായ നില്ലേഖം ജന്താഘരം കത്തുകാമോ ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, നില്ലേഖം ജന്താഘര’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ചാതുമാസം നിസീദനേന വിപ്പവസന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ചാതുമാസം നിസീദനേന വിപ്പവസിതബ്ബം. യോ വിപ്പവസേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

൨൬൪. തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ പുപ്ഫാഭികിണ്ണേസു സയനേസു സയന്തി. മനുസ്സാ വിഹാരചാരികം ആഹിണ്ഡന്താ പസ്സിത്വാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – സേയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, പുപ്ഫാഭികിണ്ണേസു സയനേസു സയിതബ്ബം. യോ സയേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന മനുസ്സാ ഗന്ധമ്പി മാലമ്പി ആദായ ആരാമം ആഗച്ഛന്തി. ഭിക്ഖൂ കുക്കുച്ചായന്താ ന പടിഗ്ഗണ്ഹന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഗന്ധം ഗഹേത്വാ കവാടേ പഞ്ചങ്ഗുലികം ദാതും, പുപ്ഫം ഗഹേത്വാ വിഹാരേ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന സങ്ഘസ്സ നമതകം ഉപ്പന്നം ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, നമതക’’ന്തി. അഥ ഖോ ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘നമതകം അധിട്ഠാതബ്ബം നു ഖോ ഉദാഹു വികപ്പേതബ്ബ’’ന്തി…പേ… ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, നമതകം അധിട്ഠാതബ്ബം, ന വികപ്പേതബ്ബ’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ആസിത്തകൂപധാനേ ഭുഞ്ജന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – സേയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ആസിത്തകൂപധാനേ ഭുഞ്ജിതബ്ബം. യോ ഭുഞ്ജേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു ഗിലാനോ ഹോതി. സോ ഭുഞ്ജമാനോ ന സക്കോതി ഹത്ഥേന പത്തം സന്ധാരേതും. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, മളോരിക’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ഏകഭാജനേപി ഭുഞ്ജന്തി…പേ… ഏകഥാലകേപി പിവന്തി, ഏകമഞ്ചേപി തുവട്ടേന്തി, ഏകത്ഥരണാപി തുവട്ടേന്തി, ഏകപാവുരണാപി തുവട്ടേന്തി, ഏകത്ഥരണപാവുരണാപി തുവട്ടേന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – സേയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഏകഭാജനേ ഭുഞ്ജിതബ്ബം…പേ… ന ഏകഥാലകേ പാതബ്ബം… ന ഏകമഞ്ചേ തുവട്ടിതബ്ബം… ന ഏകത്ഥരണാ [ന ഏകത്ഥരണേ] തുവട്ടിതബ്ബം… ന ഏകപാവുരണാ [ന ഏകപാവുരണേ] തുവട്ടിതബ്ബം… ന ഏകത്ഥരണപാവുരണാ [ന ഏകത്ഥരണപാവുരണേ (സ്യാ.)] തുവട്ടിതബ്ബം. യോ തുവട്ടേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

൨൬൫. തേന ഖോ പന സമയേന വഡ്ഢോ ലിച്ഛവീ മേത്തിയഭൂമജകാനം ഭിക്ഖൂനം സഹായോ ഹോതി. അഥ ഖോ വഡ്ഢോ ലിച്ഛവീ യേന മേത്തിയഭൂമജകാ ഭിക്ഖൂ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ മേത്തിയഭൂമജകേ ഭിക്ഖൂ ഏതദവോച – ‘‘വന്ദാമി അയ്യാ’’തി. ഏവം വുത്തേ മേത്തിയഭൂമജകാ ഭിക്ഖൂ നാലപിംസു. ദുതിയമ്പി ഖോ വഡ്ഢോ ലിച്ഛവീ മേത്തിയഭൂമജകേ ഭിക്ഖൂ ഏതദവോച – ‘‘വന്ദാമി അയ്യാ’’തി. ദുതിയമ്പി ഖോ മേത്തിയഭൂമജകാ ഭിക്ഖൂ നാലപിംസു. തതിയമ്പി ഖോ വഡ്ഢോ ലിച്ഛവീ മേത്തിയഭൂമജകേ ഭിക്ഖൂ ഏതദവോച – ‘‘വന്ദാമി അയ്യാ’’തി. തതിയമ്പി ഖോ മേത്തിയഭൂമജകാ ഭിക്ഖൂ നാലപിംസു. ‘‘ക്യാഹം അയ്യാനം അപരജ്ഝാമി, കിസ്സ മം അയ്യാ നാലപന്തീ’’തി? ‘‘തഥാ ഹി പന ത്വം, ആവുസോ വഡ്ഢ, അമ്ഹേ ദബ്ബേന മല്ലപുത്തേന വിഹേഠിയമാനേ അജ്ഝുപേക്ഖസീ’’തി. ‘‘ക്യാഹം അയ്യാ കരോമീ’’തി? ‘‘സചേ ഖോ ത്വം, ആവുസോ വഡ്ഢ, ഇച്ഛേയ്യാസി, അജ്ജേവ ഭഗവാ ആയസ്മന്തം ദബ്ബം മല്ലപുത്തം നാസാപേയ്യാ’’തി. ‘‘ക്യാഹം അയ്യാ കരോമി, കിം മയാ സക്കാ കാതു’’ന്തി? ‘‘ഏഹി ത്വം, ആവുസോ വഡ്ഢ, യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമ, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം ഏവം വദേഹി – ‘ഇദം, ഭന്തേ, നച്ഛന്നം നപ്പതിരൂപം. യായം, ഭന്തേ, ദിസാ അഭയാ അനീതികാ അനുപദ്ദവാ സായം ദിസാ സഭയാ സഈതികാ സഉപദ്ദവാ; യതോ നിവാതം തതോ സവാതം; ഉദകം മഞ്ഞേ ആദിത്തം; അയ്യേന മേ ദബ്ബേന മല്ലപുത്തേന പജാപതി ദൂസിതാ’’’തി. ‘‘ഏവം അയ്യാ’’തി ഖോ വഡ്ഢോ ലിച്ഛവീ മേത്തിയഭൂമജകാനം ഭിക്ഖൂനം പടിസ്സുത്വാ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ വഡ്ഢോ ലിച്ഛവീ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘ഇദം, ഭന്തേ, നച്ഛന്നം നപ്പതിരൂപം. യായം, ഭന്തേ, ദിസാ അഭയാ അനീതികാ അനുപദ്ദവാ സായം ദിസാ സഭയാ സഈതികാ സഉപദ്ദവാ; യതോ നിവാതം തതോ സവാതം; ഉദകം മഞ്ഞേ ആദിത്തം; അയ്യേന മേ ദബ്ബേന മല്ലപുത്തേന പജാപതി ദൂസിതാ’’തി.

അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ഭിക്ഖുസങ്ഘം സന്നിപാതാപേത്വാ ആയസ്മന്തം ദബ്ബം മല്ലപുത്തം പടിപുച്ഛി – ‘‘സരസി ത്വം, ദബ്ബ, ഏവരൂപം കത്താ യഥായം വഡ്ഢോ ആഹാ’’തി? ‘‘യഥാ മം, ഭന്തേ, ഭഗവാ ജാനാതീ’’തി. ദുതിയമ്പി ഖോ ഭഗവാ…പേ… തതിയമ്പി ഖോ ഭഗവാ ആയസ്മന്തം ദബ്ബം മല്ലപുത്തം ഏതദവോച – ‘‘സരസി ത്വം, ദബ്ബ, ഏവരൂപം കത്താ യഥായം വഡ്ഢോ ആഹാ’’തി? ‘‘യഥാ മം, ഭന്തേ, ഭഗവാ ജാനാതീ’’തി. ‘‘ന ഖോ, ദബ്ബ, ദബ്ബാ ഏവം നിബ്ബേഠേന്തി. സചേ തയാ കതം, കതന്തി വദേഹി; സചേ അകതം, അകതന്തി വദേഹീ’’തി. ‘‘യതോ അഹം, ഭന്തേ, ജാതോ നാഭിജാനാമി സുപിനന്തേനപി മേഥുനം ധമ്മം പടിസേവിതാ, പഗേവ ജാഗരോ’’തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ വഡ്ഢസ്സ ലിച്ഛവിസ്സ പത്തം നിക്കുജ്ജതു, അസമ്ഭോഗം സങ്ഘേന കരോതു.

‘‘അട്ഠഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഉപാസകസ്സ പത്തോ നിക്കുജ്ജിതബ്ബോ – ഭിക്ഖൂനം അലാഭായ പരിസക്കതി, ഭിക്ഖൂനം അനത്ഥായ പരിസക്കതി, ഭിക്ഖൂനം അവാസായ [അനാവാസായ (സ്യാ.)] പരിസക്കതി, ഭിക്ഖൂ അക്കോസതി പരിഭാസതി, ഭിക്ഖൂ ഭിക്ഖൂഹി ഭേദേതി, ബുദ്ധസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, ധമ്മസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, സങ്ഘസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഇമേഹി അട്ഠഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഉപാസകസ്സ പത്തം നിക്കുജ്ജിതും. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, നിക്കുജ്ജിതബ്ബോ. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

൨൬൬. ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. വഡ്ഢോ ലിച്ഛവീ ആയസ്മന്തം ദബ്ബം മല്ലപുത്തം അമൂലികായ സീലവിപത്തിയാ അനുദ്ധംസേതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ വഡ്ഢസ്സ ലിച്ഛവിസ്സ പത്തം നിക്കുജ്ജേയ്യ, അസമ്ഭോഗം സങ്ഘേന കരേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. വഡ്ഢോ ലിച്ഛവീ ആയസ്മന്തം ദബ്ബം മല്ലപുത്തം അമൂലികായ സീലവിപത്തിയാ അനുദ്ധംസേതി. സങ്ഘോ വഡ്ഢസ്സ ലിച്ഛവിസ്സ പത്തം നിക്കുജ്ജതി, അസമ്ഭോഗം സങ്ഘേന കരോതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി വഡ്ഢസ്സ ലിച്ഛവിസ്സ പത്തസ്സ നിക്കുജ്ജനാ, അസമ്ഭോഗം സങ്ഘേന കരണം, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘നിക്കുജ്ജിതോ സങ്ഘേന വഡ്ഢസ്സ ലിച്ഛവിസ്സ പത്തോ, അസമ്ഭോഗോ സങ്ഘേന. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

അഥ ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ പുബ്ബണ്ഹസമയം നിവാസേത്വാ പത്തചീവരമാദായ യേന വഡ്ഢസ്സ ലിച്ഛവിസ്സ നിവേസനം തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ വഡ്ഢം ലിച്ഛവിം ഏതദവോച – ‘‘സങ്ഘേന തേ, ആവുസോ വഡ്ഢ, പത്തോ നിക്കുജ്ജിതോ. അസമ്ഭോഗോസി സങ്ഘേനാ’’തി. അഥ ഖോ വഡ്ഢോ ലിച്ഛവീ – സങ്ഘേന കിര മേ പത്തോ നിക്കുജ്ജിതോ, അസമ്ഭോഗോമ്ഹി കിര സങ്ഘേനാതി – തത്ഥേവ മുച്ഛിതോ പപതോ. അഥ ഖോ വഡ്ഢസ്സ ലിച്ഛവിസ്സ മിത്താമച്ചാ ഞാതിസാലോഹിതാ വഡ്ഢം ലിച്ഛവിം ഏതദവോചും – ‘‘അലം, ആവുസോ വഡ്ഢ, മാ സോചി, മാ പരിദേവി. മയം ഭഗവന്തം പസാദേസ്സാമ ഭിക്ഖുസങ്ഘഞ്ചാ’’തി.

അഥ ഖോ വഡ്ഢോ ലിച്ഛവീ സപുത്തദാരോ സമിത്താമച്ചോ സഞാതിസാലോഹിതോ അല്ലവത്ഥോ അല്ലകേസോ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവതോ പാദേസു സിരസാ നിപതിത്വാ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘അച്ചയോ മം, ഭന്തേ, അച്ചഗമാ യഥാബാലം യഥാമൂള്ഹം യഥാഅകുസലം, യോഹം അയ്യം ദബ്ബം മല്ലപുത്തം അമൂലികായ സീലവിപത്തിയാ അനുദ്ധംസേസിം. തസ്സ മേ, ഭന്തേ, ഭഗവാ അച്ചയം അച്ചയതോ പടിഗ്ഗണ്ഹാതു ആയതിം സംവരായാ’’തി. ‘‘തഗ്ഘ ത്വം, ആവുസോ വഡ്ഢ, അച്ചയോ അച്ചഗമാ യഥാബാലം യഥാമൂള്ഹം യഥാഅകുസലം, യം ത്വം ദബ്ബം മല്ലപുത്തം അമൂലികായ സീലവിപത്തിയാ അനുദ്ധംസേസി. യതോ ച ഖോ ത്വം, ആവുസോ വഡ്ഢ, അച്ചയം അച്ചയതോ ദിസ്വാ യഥാധമ്മം പടികരോസി, തം തേ മയം പടിഗ്ഗണ്ഹാമ. വുഡ്ഢിഹേസാ, ആവുസോ വഡ്ഢ, അരിയസ്സ വിനയേ യോ അച്ചയം അച്ചയതോ ദിസ്വാ യഥാധമ്മം പടികരോതി, ആയതിം സംവരം ആപജ്ജതീ’’തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ വഡ്ഢസ്സ ലിച്ഛവിസ്സ പത്തം ഉക്കുജ്ജതു, സമ്ഭോഗം സങ്ഘേന കരോതു.

‘‘അട്ഠഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഉപാസകസ്സ പത്തോ ഉക്കുജ്ജിതബ്ബോ – ന ഭിക്ഖൂനം അലാഭായ പരിസക്കതി, ന ഭിക്ഖൂനം അനത്ഥായ പരിസക്കതി, ന ഭിക്ഖൂനം അവാസായ പരിസക്കതി, ന ഭിക്ഖൂ അക്കോസതി പരിഭാസതി, ന ഭിക്ഖൂ ഭിക്ഖൂഹി ഭേദേതി, ന ബുദ്ധസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, ന ധമ്മസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, ന സങ്ഘസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഇമേഹി അട്ഠഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഉപാസകസ്സ പത്തം ഉക്കുജ്ജിതും. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, ഉക്കുജ്ജിതബ്ബോ. തേന, ഭിക്ഖവേ, വഡ്ഢേന ലിച്ഛവിനാ സങ്ഘം ഉപസങ്കമിത്വാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ ഭിക്ഖൂനം പാദേ വന്ദിത്വാ ഉക്കുടികം നിസീദിത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാ ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘സങ്ഘേന മേ, ഭന്തേ, പത്തോ നിക്കുജ്ജിതോ, അസമ്ഭോഗോമ്ഹി സങ്ഘേന. സോഹം, ഭന്തേ, സമ്മാ വത്താമി, ലോമം പാതേമി, നേത്ഥാരം വത്താമി, സങ്ഘം പത്തുക്കുജ്ജനം യാചാമീ’തി. ദുതിയമ്പി യാചിതബ്ബോ. തതിയമ്പി യാചിതബ്ബോ. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

൨൬൭. ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. സങ്ഘേന വഡ്ഢസ്സ ലിച്ഛവിസ്സ പത്തോ നിക്കുജ്ജിതോ, അസമ്ഭോഗോ സങ്ഘേന. സോ സമ്മാ വത്തതി, ലോമം പാതേതി, നേത്ഥാരം വത്തതി, സങ്ഘം പത്തുക്കുജ്ജനം യാചതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ വഡ്ഢസ്സ ലിച്ഛവിസ്സ പത്തം ഉക്കുജ്ജേയ്യ, സമ്ഭോഗം സങ്ഘേന കരേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. സങ്ഘേന വഡ്ഢസ്സ ലിച്ഛവിസ്സ പത്തോ നിക്കുജ്ജിതോ, അസമ്ഭോഗോ സങ്ഘേന. സോ സമ്മാ വത്തതി, ലോമം പാതേതി, നേത്ഥാരം വത്തതി, സങ്ഘം പത്തുക്കുജ്ജനം യാചതി. സങ്ഘോ വഡ്ഢസ്സ ലിച്ഛവിസ്സ പത്തം ഉക്കുജ്ജതി, സമ്ഭോഗം സങ്ഘേന കരോതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി വഡ്ഢസ്സ ലിച്ഛവിസ്സ പത്തസ്സ ഉക്കുജ്ജനാ, സമ്ഭോഗം സങ്ഘേന കരണം, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ഉക്കുജ്ജിതോ സങ്ഘേന വഡ്ഢസ്സ ലിച്ഛവിസ്സ പത്തോ, സമ്ഭോഗോ സങ്ഘേന. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

൨൬൮. അഥ ഖോ ഭഗവാ വേസാലിയം യഥാഭിരന്തം വിഹരിത്വാ യേന ഭഗ്ഗാ തേന ചാരികം പക്കാമി. അനുപുബ്ബേന ചാരികം ചരമാനോ യേന ഭഗ്ഗാ തദവസരി. തത്ര സുദം ഭഗവാ ഭഗ്ഗേസു വിഹരതി സുസുമാരഗിരേ [സുംസുമാരഗിരേ (സീ. സ്യാ.), സംസുമാരഗിരേ (ക.)] ഭേസകളാവനേ മിഗദായേ. തേന ഖോ പന സമയേന ബോധിസ്സ രാജകുമാരസ്സ കോകനദോ [കോകനുദോ (ക.)] നാമ പാസാദോ അചിരകാരിതോ ഹോതി, അനജ്ഝാവുത്ഥോ സമണേന വാ ബ്രാഹ്മണേന വാ കേനചി വാ മനുസ്സഭൂതേന. അഥ ഖോ ബോധി രാജകുമാരോ സഞ്ജികാപുത്തം മാണവം ആമന്തേസി – ‘‘ഏഹി ത്വം, സമ്മ സഞ്ചികാപുത്ത, യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമ, ഉപസങ്കമിത്വാ മമ വചനേന ഭഗവതോ പാദേ സിരസാ വന്ദ; അപ്പാബാധം അപ്പാതങ്കം ലഹുട്ഠാനം ബലം ഫാസുവിഹാരം പുച്ഛ – ‘ബോധി, ഭന്തേ, രാജകുമാരോ ഭഗവതോ പാദേ സിരസാ വന്ദതി, അപ്പാബാധം അപ്പാതങ്കം ലഹുട്ഠാനം ബലം ഫാസുവിഹാരം പുച്ഛതീ’തി. ഏവഞ്ച വദേഹി – ‘അധിവാസേതു കിര, ഭന്തേ, ഭഗവാ ബോധിസ്സ രാജകുമാരസ്സ സ്വാതനായ ഭത്തം സദ്ധിം ഭിക്ഖുസങ്ഘേനാ’’’തി. ‘‘ഏവം ഭോ’’തി ഖോ സഞ്ചികാപുത്തോ മാണവോ ബോധിസ്സ രാജകുമാരസ്സ പടിസ്സുത്വാ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവതാ സദ്ധിം സമ്മോദി, സമ്മോദനീയം കഥം സാരണീയം വീതിസാരേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ സഞ്ചികാപുത്തോ മാണവോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘ബോധി ഖോ രാജകുമാരോ ഭോതോ ഗോതമസ്സ പാദേ സിരസാ വന്ദതി, അപ്പാബാധം അപ്പാതങ്കം ലഹുട്ഠാനം ബലം ഫാസുവിഹാരം പുച്ഛതി. ഏവഞ്ച വദേതി – ‘അധിവാസേതു കിര ഭവം ഗോതമോ ബോധിസ്സ രാജകുമാരസ്സ സ്വാതനായ ഭത്തം സദ്ധിം ഭിക്ഖുസങ്ഘേനാ’’’തി. അധിവാസേസി ഭഗവാ തുണ്ഹീഭാവേന. അഥ ഖോ സഞ്ചികാപുത്തോ മാണവോ ഭഗവതോ അധിവാസനം വിദിത്വാ ഉട്ഠായാസനാ യേന ബോധി രാജകുമാരോ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ബോധിം രാജകുമാരം ഏതദവോച – ‘‘അവോചുമ്ഹ ഖോ മയം ഭോതോ വചനേന തം ഭവന്തം ഗോതമം – ‘ബോധി ഖോ രാജകുമാരോ ഭോതോ ഗോതമസ്സ പാദേ സിരസാ വന്ദതി, അപ്പാബാധം അപ്പാതങ്കം ലഹുട്ഠാനം ബലം ഫാസുവിഹാരം പുച്ഛതി. ഏവഞ്ച വദേതി – അധിവാസേതു കിര ഭവം ഗോതമോ ബോധിസ്സ രാജകുമാരസ്സ സ്വാതനായ ഭത്തം സദ്ധിം ഭിക്ഖുസങ്ഘേനാ’തി. അധിവുത്ഥഞ്ച പന സമണേന ഗോതമേനാ’’തി.

അഥ ഖോ ബോധി രാജകുമാരോ തസ്സാ രത്തിയാ അച്ചയേന പണീതം ഖാദനീയം ഭോജനീയം പടിയാദാപേത്വാ, കോകനദഞ്ച പാസാദം ഓദാതേഹി ദുസ്സേഹി സന്ഥരാപേത്വാ യാവ പച്ഛിമസോപാനകളേവരാ, സഞ്ചികാപുത്തം മാണവം ആമന്തേസി – ‘‘ഏഹി ത്വം, സമ്മ സഞ്ചികാപുത്ത, യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമ, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവതോ കാലം ആരോചേഹി – ‘കാലോ, ഭന്തേ നിട്ഠിതം ഭത്ത’’’ന്തി. ‘‘ഏവം ഭോ’’തി ഖോ സഞ്ചികാപുത്തോ മാണവോ ബോധിസ്സ രാജകുമാരസ്സ പടിസ്സുത്വാ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവതോ കാലം ആരോചേസി – ‘‘കാലോ, ഭോ ഗോതമ, നിട്ഠിതം ഭത്ത’’ന്തി.

അഥ ഖോ ഭഗവാ പുബ്ബണ്ഹസമയം നിവാസേത്വാ പത്തചീവരമാദായ യേന ബോധിസ്സ രാജകുമാരസ്സ നിവേസനം തേനുപസങ്കമി. തേന ഖോ പന സമയേന ബോധി രാജകുമാരോ ബഹിദ്വാരകോട്ഠകേ ഠിതോ ഹോതി, ഭഗവന്തം ആഗമയമാനോ. അദ്ദസാ ഖോ ബോധി രാജകുമാരോ ഭഗവന്തം ദൂരതോവ ആഗച്ഛന്തം. ദിസ്വാന തതോ പച്ചുഗ്ഗന്ത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ പുരേക്ഖത്വാ യേന കോകനദോ പാസാദോ തേനുപസങ്കമി. അഥ ഖോ ഭഗവാ പച്ഛിമസോപാനകളേവരം നിസ്സായ അട്ഠാസി. അഥ ഖോ ബോധി രാജകുമാരോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘അക്കമതു, ഭന്തേ, ഭഗവാ ദുസ്സാനി, അക്കമതു സുഗതോ ദുസ്സാനി, യം മമ അസ്സ ദീഘരത്തം ഹിതായ സുഖായാ’’തി. ഏവം വുത്തേ ഭഗവാ തുണ്ഹീ അഹോസി. ദുതിയമ്പി ഖോ…പേ… തതിയമ്പി ഖോ ബോധി രാജകുമാരോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘അക്കമതു, ഭന്തേ, ഭഗവാ ദുസ്സാനി, അക്കമതു സുഗതോ ദുസ്സാനി, യം മമ അസ്സ ദീഘരത്തം ഹിതായ സുഖായാ’’തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ആയസ്മന്തം ആനന്ദം അപലോകേസി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ ബോധിം രാജകുമാരം ഏതദവോച – ‘‘സംഹരന്തു, രാജകുമാര, ദുസ്സാനി. ന ഭഗവാ ചേലപടികം [ചേലപത്തികം (സീ.)] അക്കമിസ്സതി പച്ഛിമം ജനതം തഥാഗതോ അനുകമ്പതീ’’തി.

അഥ ഖോ ബോധി രാജകുമാരോ ദുസ്സാനി സംഹരാപേത്വാ ഉപരികോകനദേ പാസാദേ ആസനം പഞ്ഞപേസി. അഥ ഖോ ഭഗവാ കോകനദം പാസാദം അഭിരുഹിത്വാ പഞ്ഞത്തേ ആസനേ നിസീദി സദ്ധിം ഭിക്ഖുസങ്ഘേന. അഥ ഖോ ബോധി രാജകുമാരോ ബുദ്ധപ്പമുഖം ഭിക്ഖുസങ്ഘം പണീതേന ഖാദനീയേന ഭോജനീയേന സഹത്ഥാ സന്തപ്പേത്വാ സമ്പവാരേത്വാ, ഭഗവന്തം ഭുത്താവിം ഓനീതപത്തപാണിം, ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നം ഖോ ബോധിം രാജകുമാരം ഭഗവാ ധമ്മിയാ കഥായ സന്ദസ്സേത്വാ സമാദപേത്വാ സമുത്തേജേത്വാ സമ്പഹംസേത്വാ ഉട്ഠായാസനാ പക്കാമി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ചേലപടികാ അക്കമിതബ്ബാ. യോ അക്കമേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരാ ഇത്ഥീ അപഗതഗബ്ഭാ ഭിക്ഖൂ നിമന്തേത്വാ ദുസ്സം പഞ്ഞപേത്വാ ഏതദവോച – ‘‘അക്കമഥ, ഭന്തേ, ദുസ്സ’’ന്തി. ഭിക്ഖൂ കുക്കുച്ചായന്താ ന അക്കമന്തി. ‘‘അക്കമഥ, ഭന്തേ, ദുസ്സം മങ്ഗലത്ഥായാ’’തി. ഭിക്ഖൂ കുക്കുച്ചായന്താ ന അക്കമിംസു. അഥ ഖോ സാ ഇത്ഥീ ഉജ്ഝായതി ഖിയ്യതി വിപാചേതി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ അയ്യാ മങ്ഗലത്ഥായ യാചിയമാനാ ചേലപ്പടികം ന അക്കമിസ്സന്തീ’’തി! അസ്സോസും ഖോ ഭിക്ഖൂ തസ്സാ ഇത്ഥിയാ ഉജ്ഝായന്തിയാ ഖിയ്യന്തിയാ വിപാചേന്തിയാ. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ഗിഹീ, ഭിക്ഖവേ, മങ്ഗലികാ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഗിഹീനം മങ്ഗലത്ഥായ യാചിയമാനേന ചേലപ്പടികം അക്കമിതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ധോതപാദകം അക്കമിതും കുക്കുച്ചായന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ധോതപാദകം അക്കമിതു’’ന്തി.

ദുതിയഭാണവാരോ നിട്ഠിതോ.

൨൬൯. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഭഗ്ഗേസു യഥാഭിരന്തം വിഹരിത്വാ യേന സാവത്ഥി തേന ചാരികം പക്കാമി. അനുപുബ്ബേന ചാരികം ചരമാനോ യേന സാവത്ഥി തദവസരി. തത്ര സുദം ഭഗവാ സാവത്ഥിയം വിഹരതി ജേതവനേ അനാഥപിണ്ഡികസ്സ ആരാമേ. അഥ ഖോ വിസാഖാ മിഗാരമാതാ ഘടകഞ്ച കതകഞ്ച സമ്മജ്ജനിഞ്ച ആദായ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നാ ഖോ വിസാഖാ മിഗാരമാതാ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘പടിഗ്ഗണ്ഹാതു മേ, ഭന്തേ, ഭഗവാ ഘടകഞ്ച കതകഞ്ച സമ്മജ്ജനിഞ്ച, യം മമ അസ്സ ദീഘരത്തം ഹിതായ സുഖായാ’’തി. പടിഗ്ഗഹേസി ഭഗവാ ഘടകഞ്ച സമ്മജ്ജനിഞ്ച. ന ഭഗവാ കതകം പടിഗ്ഗഹേസി. അഥ ഖോ ഭഗവാ വിസാഖം മിഗാരമാതരം ധമ്മിയാ കഥായ സന്ദസ്സേസി സമാദപേസി സമുത്തേജേസി സമ്പഹംസേസി. അഥ ഖോ വിസാഖാ മിഗാരമാതാ ഭഗവതാ ധമ്മിയാ കഥായ സന്ദസ്സിതാ സമാദപിതാ സമുത്തേജിതാ സമ്പഹംസിതാ ഉട്ഠായാസനാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ പദക്ഖിണം കത്വാ പക്കാമി.

അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഘടകഞ്ച സമ്മജ്ജനിഞ്ച. ന, ഭിക്ഖവേ, കതകം പരിഭുഞ്ജിതബ്ബം. യോ പരിഭുഞ്ജേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തിസ്സോ പാദഘംസനിയോ – സക്ഖരം, കഥലം, സമുദ്ദഫേണക’’ന്തി.

അഥ ഖോ വിസാഖാ മിഗാരമാതാ വിധൂപനഞ്ച താലവണ്ടഞ്ച [താലവണ്ഡഞ്ച (ക.)] ആദായ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നാ ഖോ വിസാഖാ മിഗാരമാതാ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘പടിഗ്ഗണ്ഹാതു മേ, ഭന്തേ, ഭഗവാ വിധൂപനഞ്ച താലവണ്ടഞ്ച, യം മമ അസ്സ ദീഘരത്തം ഹിതായ സുഖായാ’’തി. പടിഗ്ഗഹേസി ഭഗവാ വിധൂപനഞ്ച താലവണ്ടഞ്ച.

അഥ ഖോ ഭഗവാ വിസാഖം മിഗാരമാതരം ധമ്മിയാ കഥായ സന്ദസ്സേസി സമാദപേസി സമുത്തേജേസി സമ്പഹംസേസി…പേ… പദക്ഖിണം കത്വാ പക്കാമി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, വിധൂപനഞ്ച താലവണ്ടഞ്ചാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന സങ്ഘസ്സ മകസബീജനീ ഉപ്പന്നാ ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, മകസബീജനി’’ന്തി. ചാമരിബീജനീ ഉപ്പന്നാ ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ചാമരിബീജനീ ധാരേതബ്ബാ. യോ ധാരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തിസ്സോ ബീജനിയോ – വാകമയം, ഉസീരമയം, മോരപിഞ്ഛമയ’’ന്തി.

൨൭൦. തേന ഖോ പന സമയേന സങ്ഘസ്സ ഛത്തം ഉപ്പന്നം ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഛത്ത’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ഛത്തപ്പഗ്ഗഹിതാ [ഛത്തം പഗ്ഗഹേത്വാ (ക.)] ആഹിണ്ഡന്തി. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഉപാസകോ സമ്ബഹുലേഹി ആജീവകസാവകേഹി സദ്ധിം ഉയ്യാനം അഗമാസി. അദ്ദസാസും ഖോ തേ ആജീവകസാവകാ ഛബ്ബഗ്ഗിയേ ഭിക്ഖൂ ദൂരതോവ ഛത്തപ്പഗ്ഗഹിതേ ആഗച്ഛന്തേ. ദിസ്വാന തം ഉപാസകം ഏതദവോചും – ‘‘ഏതേ ഖോ, അയ്യാ [അയ്യോ (ക.)], തുമ്ഹാകം ഭദന്താ ഛത്തപ്പഗ്ഗഹിതാ ആഗച്ഛന്തി, സേയ്യഥാപി ഗണകമഹാമത്താ’’തി. ‘‘നായ്യാ ഏതേ ഭിക്ഖൂ, പരിബ്ബാജകാ’’തി. ‘ഭിക്ഖൂ ന ഭിക്ഖൂ’തി അബ്ഭുതം അകംസു. അഥ ഖോ സോ ഉപാസകോ ഉപഗതേ സഞ്ജാനിത്വാ ഉജ്ഝായതി ഖിയ്യതി വിപാചേതി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ഭദന്താ ഛത്തപ്പഗ്ഗഹിതാ ആഹിണ്ഡിസ്സന്തീ’’തി! അസ്സോസും ഖോ ഭിക്ഖൂ തസ്സ ഉപാസകസ്സ ഉജ്ഝായന്തസ്സ ഖിയ്യന്തസ്സ വിപാചേന്തസ്സ. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘സച്ചം കിര, ഭിക്ഖവേ…പേ… ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഛത്തം ധാരേതബ്ബം. യോ ധാരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു ഗിലാനോ ഹോതി. തസ്സ ഭിക്ഖുനോ വിനാ ഛത്തം ന ഫാസു ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഗിലാനസ്സ ഛത്തം ധാരേതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ – ഗിലാനസ്സേവ ഭഗവതാ ഛത്തം അനുഞ്ഞാതം നോ അഗിലാനസ്സാതി – ആരാമേ ആരാമൂപചാരേ ഛത്തം ധാരേതും കുക്കുച്ചായന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അഗിലാനേനപി ആരാമേ ആരാമൂപചാരേ ഛത്തം ധാരേതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു സിക്കായ പത്തം ഉട്ടിത്വാ ദണ്ഡേ ആലഗ്ഗിത്വാ വികാലേ അഞ്ഞതരേന ഗാമദ്വാരേന അതിക്കമതി. മനുസ്സാ – ‘ഏസയ്യോ ചോരോ ഗച്ഛതി, അസിസ്സ വിജ്ജോതലതീ’തി അനുപതിത്വാ ഗഹേത്വാ സഞ്ജാനിത്വാ മുഞ്ചിംസു. അഥ ഖോ സോ ഭിക്ഖു ആരാമം ഗന്ത്വാ ഭിക്ഖൂനം ഏതമത്ഥം ആരോചേസി. ‘‘കിം പന ത്വം, ആവുസോ, ദണ്ഡസിക്കം ധാരേസീ’’തി? ‘‘ഏവമാവുസോ’’തി. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ഭിക്ഖു ദണ്ഡസിക്കം ധാരേസ്സസീ’’തി! അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ദണ്ഡസിക്കാ ധാരേതബ്ബാ. യോ ധാരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു ഗിലാനോ ഹോതി, ന സക്കോതി വിനാ ദണ്ഡേന ആഹിണ്ഡിതും. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഗിലാനസ്സ ഭിക്ഖുനോ ദണ്ഡസമ്മുതിം ദാതും. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, ദാതബ്ബാ. തേന ഗിലാനേന ഭിക്ഖുനാ സങ്ഘം ഉപസങ്കമിത്വാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ വുഡ്ഢാനം ഭിക്ഖൂനം പാദേ വന്ദിത്വാ ഉക്കുടികം നിസീദിത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാ ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘അഹം, ഭന്തേ, ഗിലാനോ; ന സക്കോമി വിനാ ദണ്ഡേന ആഹിണ്ഡിതും. സോഹം, ഭന്തേ, സങ്ഘം ദണ്ഡസമ്മുതിം യാചാമീ’തി. ദുതിയമ്പി യാചിതബ്ബാ. തതിയമ്പി യാചിതബ്ബാ. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമോ ഭിക്ഖു ഗിലാനോ, ന സക്കോതി വിനാ ദണ്ഡേന ആഹിണ്ഡിതും. സോ സങ്ഘം ദണ്ഡസമ്മുതിം യാചതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ ദണ്ഡസമ്മുതിം ദദേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമോ ഭിക്ഖു ഗിലാനോ, ന സക്കോതി വിനാ ദണ്ഡേന ആഹിണ്ഡിതും. സോ സങ്ഘം ദണ്ഡസമ്മുതിം യാചതി. സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ ദണ്ഡസമ്മുതിം ദേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ ദണ്ഡസമ്മുതിയാ ദാനം, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദിന്നാ സങ്ഘേന ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ ദണ്ഡസമ്മുതി. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

൨൭൧. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു ഗിലാനോ ഹോതി, ന സക്കോതി വിനാ സിക്കായ പത്തം പരിഹരിതും. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഗിലാനസ്സ ഭിക്ഖുനോ സിക്കാസമ്മുതിം ദാതും. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, ദാതബ്ബാ. തേന ഗിലാനേന ഭിക്ഖുനാ സങ്ഘം ഉപസങ്കമിത്വാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ വുഡ്ഢാനം ഭിക്ഖൂനം പാദേ വന്ദിത്വാ ഉക്കുടികം നിസീദിത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാ ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘അഹം, ഭന്തേ, ഗിലാനോ; ന സക്കോമി വിനാ സിക്കായ പത്തം പരിഹരിതും. സോഹം, ഭന്തേ, സങ്ഘം സിക്കാസമ്മുതിം യാചാമീ’തി. ദുതിയമ്പി യാചിതബ്ബാ. തതിയമ്പി യാചിതബ്ബാ. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമോ ഭിക്ഖു ഗിലാനോ, ന സക്കോതി വിനാ സിക്കായ പത്തം പരിഹരിതും. സോ സങ്ഘം സിക്കാസമ്മുതിം യാചതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ സിക്കാസമ്മുതിം ദദേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമോ ഭിക്ഖു ഗിലാനോ, ന സക്കോതി വിനാ സിക്കായ പത്തം പരിഹരിതും. സോ സങ്ഘം സിക്കാസമ്മുതിം യാചതി. സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ സിക്കാസമ്മുതിം ദേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ സിക്കാസമ്മുതിയാ ദാനം, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദിന്നാ സങ്ഘേന ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ സിക്കാസമ്മുതി. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

൨൭൨. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു ഗിലാനോ ഹോതി, ന സക്കോതി വിനാ ദണ്ഡേന ആഹിണ്ഡിതും, ന സക്കോതി വിനാ സിക്കായ പത്തം പരിഹരിതും. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഗിലാനസ്സ ഭിക്ഖുനോ ദണ്ഡസിക്കാസമ്മുതിം ദാതും. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, ദാതബ്ബാ. തേന ഗിലാനേന ഭിക്ഖുനാ സങ്ഘം ഉപസങ്കമിത്വാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ വുഡ്ഢാനം ഭിക്ഖൂനം പാദേ വന്ദിത്വാ ഉക്കുടികം നിസീദിത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാ ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘അഹം, ഭന്തേ, ഗിലാനോ; ന സക്കോമി വിനാ ദണ്ഡേന ആഹിണ്ഡിതും; ന സക്കോമി വിനാ സിക്കായ പത്തം പരിഹരിതും. സോഹം, ഭന്തേ, സങ്ഘം ദണ്ഡസിക്കാസമ്മുതിം യാചാമീ’തി. ദുതിയമ്പി യാചിതബ്ബാ. തതിയമ്പി യാചിതബ്ബാ. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമോ ഭിക്ഖു ഗിലാനോ, ന സക്കോതി വിനാ ദണ്ഡേന ആഹിണ്ഡിതും, ന സക്കോതി വിനാ സിക്കായ പത്തം പരിഹരിതും. സോ സങ്ഘം ദണ്ഡസിക്കാസമ്മുതിം യാചതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ ദണ്ഡസിക്കാസമ്മുതിം ദദേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമോ ഭിക്ഖു ഗിലാനോ ന സക്കോതി വിനാ ദണ്ഡേന ആഹിണ്ഡിതും, ന സക്കോതി വിനാ സിക്കായ പത്തം പരിഹരിതും. സോ സങ്ഘം ദണ്ഡസിക്കാസമ്മുതിം യാചതി. സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ ദണ്ഡസിക്കാസമ്മുതിം ദേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ ദണ്ഡസിക്കാസമ്മുതിയാ ദാനം, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദിന്നാ സങ്ഘേന ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ ദണ്ഡസിക്കാസമ്മുതി. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

൨൭൩. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു രോമന്ഥകോ [രോമട്ഠകോ (ക.)] ഹോതി. സോ രോമന്ഥിത്വാ രോമന്ഥിത്വാ അജ്ഝോഹരതി. ഭിക്ഖൂ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘വികാലായം [കഥം ഹി നാമ വികാലായം(ക.)] ഭിക്ഖു ഭോജനം ഭുഞ്ജതീ’’തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ഏസോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു അചിരംഗോയോനിയാ ചുതോ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, രോമന്ഥകസ്സ രോമന്ഥനം. ന ച, ഭിക്ഖവേ, ബഹിമുഖദ്വാരം നീഹരിത്വാ അജ്ഝോഹരിതബ്ബം. യോ അജ്ഝോഹരേയ്യ, യഥാധമ്മോ കാരേതബ്ബോ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരസ്സ പൂഗസ്സ സങ്ഘഭത്തം ഹോതി. ഭത്തഗ്ഗേ ബഹുസിത്ഥാനി പകിരിയിംസു [വിപ്പകിരീയിംസു (സീ.), പരികിരിംസു (സ്യാ.)]. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ സമണാ സക്യപുത്തിയാ ഓദനേ ദിയ്യമാനേ ന സക്കച്ചം പടിഗ്ഗഹേസ്സന്തി, ഏകമേകം സിത്ഥം കമ്മസതേന നിട്ഠായതീ’’തി! അസ്സോസും ഖോ ഭിക്ഖൂ തേസം മനുസ്സാനം ഉജ്ഝായന്താനം ഖിയ്യന്താനം വിപാചേന്താനം. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, യം ദിയ്യമാനം പതതി, തം സാമം ഗഹേത്വാ പരിഭുഞ്ജിതും. പരിച്ചത്തം തം, ഭിക്ഖവേ, ദായകേഹീ’’തി.

൨൭൪. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു ദീഘേഹി നഖേഹി പിണ്ഡായ ചരതി. അഞ്ഞതരാ ഇത്ഥീ പസ്സിത്വാ തം ഭിക്ഖും ഏതദവോച – ‘‘ഏഹി, ഭന്തേ, മേഥുനം ധമ്മം പടിസേവാ’’തി. ‘‘അലം, ഭഗിനി, നേതം കപ്പതീ’’തി. ‘‘സചേ ഖോ ത്വം, ഭന്തേ, നപ്പടിസേവിസ്സസി, ഇദാനാഹം അത്തനോ നഖേഹി ഗത്താനി വിലിഖിത്വാ കുപ്പം കരിസ്സാമി – അയം മം ഭിക്ഖു വിപ്പകരോതീ’’തി. ‘‘പജാനാഹി ത്വം, ഭഗിനീ’’തി. അഥ ഖോ സാ ഇത്ഥീ അത്തനോ നഖേഹി ഗത്താനി വിലിഖിത്വാ കുപ്പം അകാസി – അയം മം ഭിക്ഖു വിപ്പകരോതീതി. മനുസ്സാ ഉപധാവിത്വാ തം ഭിക്ഖും അഗ്ഗഹേസും. അദ്ദസാസും ഖോ തേ മനുസ്സാ തസ്സാ ഇത്ഥിയാ നഖേ ഛവിമ്പി ലോഹിതമ്പി. ദിസ്വാന – ഇമിസ്സായേവ ഇത്ഥിയാ ഇദം കമ്മം, അകാരകോ ഭിക്ഖൂതി – തം ഭിക്ഖും മുഞ്ചിംസു. അഥ ഖോ സോ ഭിക്ഖു ആരാമം ഗന്ത്വാ ഭിക്ഖൂനം ഏതമത്ഥം ആരോചേസി. ‘‘കിം പന ത്വം, ആവുസോ, ദീഘേ നഖേ ധാരേസീ’’തി? ‘‘ഏവമാവുസോ’’തി. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ഭിക്ഖു ദീഘേ നഖേ ധാരേസ്സസീ’’തി! അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ദീഘാ നഖാ ധാരേതബ്ബാ. യോ ധാരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ നഖേനപി നഖം ഛിന്ദന്തി, മുഖേനപി നഖം ഛിന്ദന്തി, കുട്ടേപി ഘംസന്തി. അങ്ഗുലിയോ ദുക്ഖാ ഹോന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, നഖച്ഛേദന’’ന്തി. സലോഹിതം നഖം ഛിന്ദന്തി. അങ്ഗുലിയോ ദുക്ഖാ ഹോന്തി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, മംസപ്പമാണേന നഖം ഛിന്ദിതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ വീസതിമട്ഠം [വീസതിമട്ടം (സീ.)] കാരാപേന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – സേയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, വീസതിമട്ഠം കാരാപേതബ്ബം. യോ കാരാപേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, മലമത്തം അപകഡ്ഢിതു’’ന്തി.

൨൭൫. തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂനം കേസാ ദീഘാ ഹോന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ഉസ്സഹന്തി പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂ അഞ്ഞമഞ്ഞം കേസേ ഓരോപേതു’’ന്തി? ‘‘ഉസ്സഹന്തി ഭഗവാ’’തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ഭിക്ഖുസങ്ഘം സന്നിപാതാപേത്വാ…പേ… ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഖുരം ഖുരസിലം ഖുരസിപാടികം നമതകം സബ്ബം ഖുരഭണ്ഡ’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ മസ്സും കപ്പാപേന്തി…പേ… മസ്സും വഡ്ഢാപേന്തി… ഗോലോമികം കാരാപേന്തി… ചതുരസ്സകം കാരാപേന്തി… പരിമുഖം കാരാപേന്തി… അഡ്ഢദുകം [അഡ്ഢുരകം (സീ.), അഡ്ഢരുകം (സ്യാ.)] കാരാപേന്തി… ദാഠികം ഠപേന്തി… സമ്ബാധേ ലോമം സംഹരാപേന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – സേയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മസ്സു കപ്പാപേതബ്ബം…പേ… ന മസ്സു വഡ്ഢാപേതബ്ബം… ന ഗോലോമികം കാരാപേതബ്ബം… ന ചതുരസ്സകം കാരാപേതബ്ബം… ന പരിമുഖം കാരാപേതബ്ബം… ന അഡ്ഢദുകം കാരാപേതബ്ബം… ന ദാഠികാ ഠപേതബ്ബാ… ന സമ്ബാധേ ലോമം സംഹരാപേതബ്ബം. യോ സംഹരാപേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരസ്സ ഭിക്ഖുനോ സമ്ബാധേ വണോ ഹോതി. ഭേസജ്ജം ന സന്തിട്ഠതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആബാധപ്പച്ചയാ സമ്ബാധേ ലോമം സംഹരാപേതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ കത്തരികായ കേസേ ഛേദാപേന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – സേയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, കത്തരികായ കേസാ ഛേദാപേതബ്ബാ. യോ ഛേദാപേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരസ്സ ഭിക്ഖുനോ സീസേ വണോ ഹോതി, ന സക്കോതി ഖുരേന കേസേ ഓരോപേതും. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആബാധപ്പച്ചയാ കത്തരികായ കേസേ ഛേദാപേതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ദീഘാനി നാസികാലോമാനി ധാരേന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – സേയ്യഥാപി പിസാചില്ലികാതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ദീഘം നാസികാലോമം ധാരേതബ്ബം. യോ ധാരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ സക്ഖരികായപി മധുസിത്ഥകേനപി നാസികാലോമം ഗാഹാപേന്തി. നാസികാ ദുക്ഖാ ഹോന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സണ്ഡാസ’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ പലിതം ഗാഹാപേന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – സേയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, പലിതം ഗാഹാപേതബ്ബം. യോ ഗാഹാപേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

൨൭൬. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരസ്സ ഭിക്ഖുനോ കണ്ണഗൂഥകേഹി കണ്ണാ ഥകിതാ ഹോന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, കണ്ണമലഹരണി’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ഉച്ചാവചാ കണ്ണമലഹരണിയോ ധാരേന്തി സോവണ്ണമയം രൂപിയമയം. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – സേയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഉച്ചാവചാ കണ്ണമലഹരണിയോ ധാരേതബ്ബാ. യോ ധാരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അട്ഠിമയം ദന്തമയം വിസാണമയം നളമയം വേളുമയം കട്ഠമയം ജതുമയം ഫലമയം ലോഹമയം സങ്ഖനാഭിമയ’’ന്തി.

൨൭൭. തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ബഹും ലോഹഭണ്ഡം കംസഭണ്ഡം സന്നിചയം കരോന്തി. മനുസ്സാ വിഹാരചാരികം ആഹിണ്ഡന്താ പസ്സിത്വാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ സമണാ സക്യപുത്തിയാ ബഹും ലോഹഭണ്ഡം കംസഭണ്ഡം സന്നിചയം കരിസ്സന്തി, സേയ്യഥാപി കംസപത്ഥരികാ’’തി! ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ബഹും ലോഹഭണ്ഡം കംസഭണ്ഡം സന്നിചയോ കാതബ്ബോ. യോ കരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ അഞ്ജനിമ്പി അഞ്ജനിസലാകമ്പി കണ്ണമലഹരണിമ്പി ബന്ധനമത്തമ്പി കുക്കുച്ചായന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ജനിം അഞ്ജനിസലാകം കണ്ണമലഹരണിം ബന്ധനമത്ത’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ സങ്ഘാടിപല്ലത്ഥികായ നിസീദന്തി. സങ്ഘാടിയാ പത്താ ലുജ്ജന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘാടിപല്ലത്ഥികായ നിസീദിതബ്ബം. യോ നിസീദേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു ഗിലാനോ ഹോതി. തസ്സ വിനാ ആയോഗേന [ആയോഗാ (സീ. സ്യാ.)] ന ഫാസു ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആയോഗ’’ന്തി. അഥ ഖോ ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘കഥം നു ഖോ ആയോഗോ കാതബ്ബോ’’തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തന്തകം വേമം കവടം [വേമകം വട്ടം (സീ.), വേമകം വടം (സ്യാ.)] സലാകം സബ്ബം തന്തഭണ്ഡക’’ന്തി.

൨൭൮. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു അകായബന്ധനോ ഗാമം പിണ്ഡായ പാവിസി. തസ്സ രഥികായ അന്തരവാസകോ പഭസ്സിത്ഥ. മനുസ്സാ ഉക്കുട്ഠിമകംസു. സോ ഭിക്ഖു മങ്കു അഹോസി. അഥ ഖോ സോ ഭിക്ഖു ആരാമം ഗന്ത്വാ ഭിക്ഖൂനം ഏതമത്ഥം ആരോചേസി. ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, അകായബന്ധനേന ഗാമോ പവിസിതബ്ബോ. യോ പവിസേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, കായബന്ധന’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ഉച്ചാവചാനി കായബന്ധനാനി ധാരേന്തി – കലാബുകം, ദേഡ്ഡുഭകം, മുരജം, മദ്ദവീണം. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – സേയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഉച്ചാവചാനി കായബന്ധനാനി ധാരേതബ്ബാനി – കലാബുകം, ദേഡ്ഡുഭകം, മുരജം, മദ്ദവീണം. യോ ധാരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ദ്വേ കായബന്ധനാനി – പട്ടികം, സൂകരന്തക’’ന്തി. കായബന്ധനസ്സ ദസാ ജീരന്തി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, മുരജം മദ്ദവീണ’’ന്തി. കായബന്ധനസ്സ അന്തോ ജീരതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സോഭണം ഗുണക’’ന്തി. കായബന്ധനസ്സ പവനന്തോ ജീരതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, വിധ’’ന്തി [വീഥന്തി (സീ. സ്യാ.)].

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ഉച്ചാവചേ വിധേ ധാരേന്തി സോവണ്ണമയം രൂപിയമയം. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – സേയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഉച്ചാവചാ വിധാ ധാരേതബ്ബാ. യോ ധാരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അട്ഠിമയം…പേ… സങ്ഖനാഭിമയം സുത്തമയ’’ന്തി.

൨൭൯. തേന ഖോ പന സമയേന ആയസ്മാ ആനന്ദോ ലഹുകാ സങ്ഘാടിയോ പാരുപിത്വാ ഗാമം പിണ്ഡായ പാവിസി. വാതമണ്ഡലികായ സങ്ഘാടിയോ ഉക്ഖിപിയിംസു. അഥ ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ ആരാമം ഗന്ത്വാ ഭിക്ഖൂനം ഏതമത്ഥം ആരോചേസി. ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഗണ്ഠികം പാസക’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ഉച്ചാവചാ ഗണ്ഠികായോ ധാരേന്തി സോവണ്ണമയം രൂപിയമയം. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – സേയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഉച്ചാവചാ ഗണ്ഠികാ ധാരേതബ്ബാ. യോ ധാരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അട്ഠിമയം ദന്തമയം വിസാണമയം നളമയം വേളുമയം കട്ഠമയം ജതുമയം ഫലമയം ലോഹമയം സങ്ഖനാഭിമയം സുത്തമയ’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ഗണ്ഠികമ്പി പാസകമ്പി ചീവരേ അപ്പേന്തി. ചീവരം ജീരതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഗണ്ഠികഫലകം പാസകഫലക’’ന്തി. ഗണ്ഠികഫലകമ്പി പാസകഫലകമ്പി അന്തേ അപ്പേന്തി. കോട്ടോ [കോണോ (സീ. സ്യാ.)] വിവരിയതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഗണ്ഠികഫലകം അന്തേ അപ്പേതും; പാസകഫലകം സത്തങ്ഗുലം വാ അട്ഠങ്ഗുലം വാ ഓഗാഹേത്വാ അപ്പേതു’’ന്തി.

൨൮൦. തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ഗിഹിനിവത്ഥം നിവാസേന്തി – ഹത്ഥിസോണ്ഡകം, മച്ഛവാളകം, ചതുകണ്ണകം, താലവണ്ടകം, സതവലികം. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – സേയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഗിഹിനിവത്ഥം നിവാസേതബ്ബം – ഹത്ഥിസോണ്ഡകം, മച്ഛവാളകം, ചതുകണ്ണകം, താലവണ്ടകം, സതവലികം. യോ നിവാസേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ഗിഹിപാരുതം പാരുപന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – സേയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഗിഹിപാരുതം പാരുപിതബ്ബം. യോ പാരുപേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ സംവേല്ലിയം നിവാസേന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – സേയ്യഥാപി രഞ്ഞോ മുണ്ഡവട്ടീതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, സംവേല്ലിയം നിവാസേതബ്ബം. യോ നിവാസേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

൨൮൧. തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ഉഭതോകാജം ഹരന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – സേയ്യഥാപി രഞ്ഞോ മുണ്ഡവട്ടീതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഉഭതോകാജം ഹരിതബ്ബം. യോ ഹരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഏകതോകാജം അന്തരാകാജം സീസഭാരം ഖന്ധഭാരം കടിഭാരം ഓലമ്ബക’’ന്തി.

൨൮൨. തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ദന്തകട്ഠം ന ഖാദന്തി. മുഖം ദുഗ്ഗന്ധം ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും.

‘‘പഞ്ചിമേ, ഭിക്ഖവേ, ആദീനവാ ദന്തകട്ഠസ്സ അഖാദനേ. അചക്ഖുസ്സം, മുഖം ദുഗ്ഗന്ധം ഹോതി, രസഹരണിയോ ന വിസുജ്ഝന്തി, പിത്തം സേമ്ഹം ഭത്തം പരിയോനന്ധതി, ഭത്തമസ്സ നച്ഛാദേതി – ഇമേ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ച ആദീനവാ ദന്തകട്ഠസ്സ അഖാദനേ.

‘‘പഞ്ചിമേ, ഭിക്ഖവേ, ആനിസംസാ ദന്തകട്ഠസ്സ ഖാദനേ. ചക്ഖുസ്സം, മുഖം ന ദുഗ്ഗന്ധം ഹോതി, രസഹരണിയോ വിസുജ്ഝന്തി, പിത്തം സേമ്ഹം ഭത്തം ന പരിയോനന്ധതി, ഭത്തമസ്സ ഛാദേതി – ഇമേ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ച ആനിസംസാ ദന്തകട്ഠസ്സ ഖാദനേ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ദന്തകട്ഠ’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ദീഘാനി ദന്തകട്ഠാനി ഖാദന്തി, തേഹേവ സാമണേരം ആകോടേന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ദീഘം ദന്തകട്ഠം ഖാദിതബ്ബം. യോ ഖാദേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അട്ഠങ്ഗുലപരമം ദന്തകട്ഠം, ന ച തേന സാമണേരോ ആകോടേതബ്ബോ. യോ ആകോടേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരസ്സ ഭിക്ഖുനോ അതിമടാഹകം ദന്തകട്ഠം ഖാദന്തസ്സ കണ്ഠേ വിലഗ്ഗം ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, അതിമടാഹകം ദന്തകട്ഠം ഖാദിതബ്ബം. യോ ഖാദേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ചതുരങ്ഗുലപച്ഛിമം [ചതുരങ്ഗുലം പച്ഛിമം (ക.)] ദന്തകട്ഠ’’ന്തി.

൨൮൩. തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ദായം ആലിമ്പേന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – സേയ്യഥാപി ദവഡാഹകാതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ദായോ ആലിമ്പിതബ്ബോ. യോ ആലിമ്പേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന വിഹാരാ തിണഗഹനാ ഹോന്തി, ദവഡാഹേ ഡയ്ഹമാനേ വിഹാരാ ഡയ്ഹന്തി. ഭിക്ഖൂ കുക്കുച്ചായന്തി പടഗ്ഗിം ദാതും, പരിത്തം കാതും. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ദവഡാഹേ ഡയ്ഹമാനേ പടഗ്ഗിം ദാതും, പരിത്തം കാതു’’ന്തി.

൨൮൪. തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ രുക്ഖം അഭിരുഹന്തി, രുക്ഖാ രുക്ഖം സങ്കമന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – സേയ്യഥാപി മക്കടാതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, രുക്ഖോ അഭിരുഹിതബ്ബോ. യോ അഭിരുഹേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരസ്സ ഭിക്ഖുനോ കോസലേസു ജനപദേ സാവത്ഥിം ഗച്ഛന്തസ്സ അന്തരാമഗ്ഗേ ഹത്ഥീ പരിയുട്ഠാതി. അഥ ഖോ സോ ഭിക്ഖു രുക്ഖമൂലം ഉപധാവിത്വാ കുക്കുച്ചായന്തോ രുക്ഖം ന അഭിരുഹി. സോ ഹത്ഥീ അഞ്ഞേന അഗമാസി. അഥ ഖോ സോ ഭിക്ഖു സാവത്ഥിം ഗന്ത്വാ ഭിക്ഖൂനം ഏതമത്ഥം ആരോചേസി. ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സതി കരണീയേ പോരിസം രുക്ഖം അഭിരുഹിതും ആപദാസു യാവദത്ഥ’’ന്തി.

൨൮൫. തേന ഖോ പന സമയേന യമേളകേകുടാ നാമ [യമേളുതേകുലാ നാമ (സീ.), മേട്ഠകോകുട്ഠാ നാമ (സ്യാ.)] ഭിക്ഖൂ ദ്വേ ഭാതികാ ഹോന്തി ബ്രാഹ്മണജാതികാ കല്യാണവാചാ കല്യാണവാക്കരണാ. തേ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമിംസു, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദിംസു. ഏകമന്തം നിസിന്നാ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവന്തം ഏതദവോചും – ‘‘ഏതരഹി, ഭന്തേ, ഭിക്ഖൂ നാനാനാമാ നാനാഗോത്താ നാനാജച്ചാ നാനാകുലാ പബ്ബജിതാ. തേ സകായ നിരുത്തിയാ ബുദ്ധവചനം ദൂസേന്തി. ഹന്ദ മയം, ഭന്തേ, ബുദ്ധവചനം ഛന്ദസോ ആരോപേമാ’’തി. വിഗരഹി ബുദ്ധോ ഭഗവാ…പേ… ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ തുമ്ഹേ, മോഘപുരിസാ, ഏവം വക്ഖഥ – ‘ഹന്ദ മയം, ഭന്തേ, ബുദ്ധവചനം ഛന്ദസോ ആരോപേമാ’തി. നേതം, മോഘപുരിസാ, അപ്പസന്നാനം വാ പസാദായ…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ബുദ്ധവചനം ഛന്ദസോ ആരോപേതബ്ബം. യോ ആരോപേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സകായ നിരുത്തിയാ ബുദ്ധവചനം പരിയാപുണിതു’’ന്തി.

൨൮൬. തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ലോകായതം പരിയാപുണന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – സേയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. അസ്സോസും ഖോ ഭിക്ഖൂ തേസം മനുസ്സാനം ഉജ്ഝായന്താനം ഖിയ്യന്താനം വിപാചേന്താനം. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അപി നു ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ലോകായതേ സാരദസ്സാവീ ഇമസ്മിം ധമ്മവിനയേ വുദ്ധിം വിരുള്ഹിം വേപുല്ലം ആപജ്ജേയ്യാ’’തി? ‘‘നോഹേതം ഭന്തേ’’. ‘‘ഇമസ്മിം വാ പന ധമ്മവിനയേ സാരദസ്സാവീ ലോകായതം പരിയാപുണേയ്യാ’’തി? ‘‘നോഹേതം ഭന്തേ’’. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ലോകായതം പരിയാപുണിതബ്ബം. യോ പരിയാപുണേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ലോകായതം വാചേന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – സേയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ലോകായതം വാചേതബ്ബം. യോ വാചേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

൨൮൭. തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ തിരച്ഛാനവിജ്ജം പരിയാപുണന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – സേയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, തിരച്ഛാനവിജ്ജാ പരിയാപുണിതബ്ബാ. യോ പരിയാപുണേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ തിരച്ഛാനവിജ്ജം വാചേന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – സേയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, തിരച്ഛാനവിജ്ജാ വാചേതബ്ബാ. യോ വാചേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

൨൮൮. തേന ഖോ പന സമയേന ഭഗവാ മഹതിയാ പരിസായ പരിവുതോ ധമ്മം ദേസേന്തോ ഖിപി. ഭിക്ഖൂ – ‘ജീവതു, ഭന്തേ, ഭഗവാ; ജീവതു സുഗതോ’തി – ഉച്ചാസദ്ദം മഹാസദ്ദം അകംസു. തേന സദ്ദേന ധമ്മകഥാ അന്തരാ അഹോസി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘അപി നു ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഖിപിതേ ‘ജീവാ’തി വുത്തോ [വുത്തേ (ക.)] തപ്പച്ചയാ ജീവേയ്യ വാ മരേയ്യ വാ’’തി? ‘‘നോഹേതം ഭന്തേ’’. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഖിപിതേ ‘ജീവാ’തി വത്തബ്ബോ. യോ വദേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന മനുസ്സാ ഭിക്ഖൂനം ഖിപിതേ ‘ജീവഥ ഭന്തേ’തി വദന്തി. ഭിക്ഖൂ കുക്കുച്ചായന്താ നാലപന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ സമണാ സക്യപുത്തിയാ ‘ജീവഥ ഭന്തേ’തി വുച്ചമാനാ നാലപിസ്സന്തീ’’തി! ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ഗിഹീ, ഭിക്ഖവേ, മങ്ഗലികാ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഗിഹീനം ‘ജീവഥ ഭന്തേ’തി വുച്ചമാനേന ‘ചിരം ജീവാ’തി വത്തു’’ന്തി.

൨൮൯. തേന ഖോ പന സമയേന ഭഗവാ മഹതിയാ പരിസായ പരിവുതോ ധമ്മം ദേസേന്തോ നിസിന്നോ ഹോതി. അഞ്ഞതരേന ഭിക്ഖുനാ ലസുണം ഖായിതം ഹോതി. സോ – മാ ഭിക്ഖൂ ബ്യാബാധിംസൂതി – ഏകമന്തം നിസീദി. അദ്ദസാ ഖോ ഭഗവാ തം ഭിക്ഖും ഏകമന്തം നിസിന്നം. ദിസ്വാന ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘കിം നു ഖോ സോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ഏകമന്തം നിസിന്നോ’’തി? ‘‘ഏതേന, ഭന്തേ, ഭിക്ഖുനാ ലസുണം ഖായിതം. സോ – മാ ഭിക്ഖൂ ബ്യാബാധിംസൂതി – ഏകമന്തം നിസിന്നോ’’തി. ‘‘അപി നു ഖോ, ഭിക്ഖവേ [ഭിക്ഖവേ ഭിക്ഖുനാ (സ്യാ.)], തം ഖാദിതബ്ബം, യം ഖാദിത്വാ ഏവരൂപായ ധമ്മകഥായ പരിബാഹിയോ അസ്സാ’’തി? ‘‘നോഹേതം ഭന്തേ’’. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ലസുണം ഖാദിതബ്ബം. യോ ഖാദേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ആയസ്മതോ സാരിപുത്തസ്സ ഉദരവാതാബാധോ ഹോതി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ മഹാമോഗ്ഗല്ലാനോ യേനായസ്മാ സാരിപുത്തോ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ആയസ്മന്തം സാരിപുത്തം ഏതദവോച – ‘‘പുബ്ബേ തേ, ആവുസോ സാരിപുത്ത, ഉദരവാതാബാധോ കേന ഫാസു ഹോതീ’’തി? ‘‘ലസുണേന മേ, ആവുസോ’’തി [അഥ ഖോ ആയസ്മാ സാരിപുത്തോ ആയസ്മന്തം മഹാമോഗ്ഗല്ലാനം ഏതദവോച ‘‘പുബ്ബേ ഖോ മേ ആവുസോ മോഗ്ഗല്ലാന ഉദരവാതാബാധോ ലസുണേന ഫാസു ഹോതീ’’തി (ക.)]. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആബാധപ്പച്ചയാ ലസുണം ഖാദിതു’’ന്തി.

൨൯൦. തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ആരാമേ തഹം തഹം പസ്സാവം കരോന്തി. ആരാമോ ദുസ്സതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഏകമന്തം പസ്സാവം കാതു’’ന്തി. ആരാമോ ദുഗ്ഗന്ധോ ഹോതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പസ്സാവകുമ്ഭി’’ന്തി. ദുക്ഖം നിസിന്നാ പസ്സാവം കരോന്തി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പസ്സാവപാദുക’’ന്തി. പസ്സാവപാദുകാ പാകടാ ഹോന്തി. ഭിക്ഖൂ ഹിരിയന്തി പസ്സാവം കാതും…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പരിക്ഖിപിതും തയോ പാകാരേ – ഇട്ഠകാപാകാരം, സിലാപാകാരം, ദാരുപാകാര’’ന്തി. പസ്സാവകുമ്ഭീ അപാരുതാ ദുഗ്ഗന്ധാ ഹോതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അപിധാന’’ന്തി.

൨൯൧. തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ആരാമേ തഹം തഹം വച്ചം കരോന്തി. ആരാമോ ദുസ്സതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഏകമന്തം വച്ചം കാതു’’ന്തി. ആരാമോ ദുഗ്ഗന്ധോ ഹോതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, വച്ചകൂപ’’ന്തി. വച്ചകൂപസ്സ കൂലം ലുജ്ജതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ചിനിതും തയോ ചയേ – ഇട്ഠകാചയം, സിലാചയം, ദാരുചയ’’ന്തി. വച്ചകൂപോ നീചവത്ഥുകോ ഹോതി, ഉദകേന ഓത്ഥരിയ്യതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉച്ചവത്ഥുകം കാതു’’ന്തി. ചയോ പരിപതതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ചിനിതും തയോ ചയേ – ഇട്ഠകാചയം, സിലാചയം, ദാരുചയ’’ന്തി. ആരോഹന്താ വിഹഞ്ഞന്തി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തയോ സോപാനേ – ഇട്ഠകാസോപാനം, സിലാസോപാനം, ദാരുസോപാന’’ന്തി. ആരോഹന്താ പരിപതന്തി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആലമ്ബനബാഹ’’ന്തി. അന്തേ നിസിന്നാ വച്ചം കരോന്താ പരിപതന്തി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സന്ഥരിത്വാ മജ്ഝേ ഛിദ്ദം കത്വാ വച്ചം കാതു’’ന്തി. ദുക്ഖം നിസിന്നാ വച്ചം കരോന്തി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, വച്ചപാദുക’’ന്തി. ബഹിദ്ധാ പസ്സാവം കരോന്തി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പസ്സാവദോണിക’’ന്തി. അവലേഖനകട്ഠം ന ഹോതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അവലേഖനകട്ഠ’’ന്തി. അവലേഖനപിഠരോ ന ഹോതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അവലേഖനപിഠര’’ന്തി. വച്ചകൂപോ അപാരുതോ ദുഗ്ഗന്ധോ ഹോതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അപിധാന’’ന്തി. അജ്ഝോകാസേ വച്ചം കരോന്താ സീതേനപി ഉണ്ഹേനപി കിലമന്തി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, വച്ചകുടി’’ന്തി. വച്ചകുടിയാ കവാടം ന ഹോതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, കവാടം പിട്ഠസങ്ഘാടം ഉദുക്ഖലികം ഉത്തരപാസകം അഗ്ഗളവട്ടിം കപിസീസകം സൂചികം ഘടികം താളച്ഛിദ്ദം ആവിഞ്ഛനച്ഛിദ്ദം ആവിഞ്ഛനരജ്ജു’’ന്തി. വച്ചകുടിയാ തിണചുണ്ണം പരിപതതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഓഗുമ്ഫേത്വാ ഉല്ലിത്താവലിത്തം കാതും – സേതവണ്ണം കാളവണ്ണം ഗേരുകപരികമ്മം മാലാകമ്മം ലതാകമ്മം മകരദന്തകം പഞ്ചപടികം ചീവരവംസം ചീവരരജ്ജു’’ന്തി.

൨൯൨. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു ജരാദുബ്ബലോ വച്ചം കത്വാ വുട്ഠഹന്തോ പരിപതതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഓലമ്ബക’’ന്തി. വച്ചകുടി അപരിക്ഖിത്താ ഹോതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പരിക്ഖിപിതും തയോ പാകാരേ – ഇട്ഠകാപാകാരം, സിലാപാകാരം, ദാരുപാകാര’’ന്തി. കോട്ഠകോ ന ഹോതി…പേ… (‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, കോട്ഠക’’ന്തി. കോട്ഠകസ്സ കവാടം ന ഹോതി) [(അനുജാനാമി ഭിക്ഖവേ കോട്ഠകന്തി. കോട്ഠകോ നീചവത്ഥുകോ ഹോതി…പേ… അനുജാനാമി ഭിക്ഖവേ ഉച്ചവത്ഥുകം കാതുന്തി. ചയോ പരിപതതി…പേ… അനുജാനാമി ഭിക്ഖവേ ചിനിതും തയോ ചയേ ഇട്ഠകാചയം സിലാചയം ദാരുചയന്തി. ആരോഹന്താ വിഹഞ്ഞന്തി…പേ… അനുജാനാമി ഭിക്ഖവേ തയോ സോപാനേ ഇട്ഠകാസോപാനം സിലാസോപാനം ദാരുസോപാനന്തി. ആരോഹന്താ പരിപതന്തി…പേ… അനുജാനാമി ഭിക്ഖവേ ആലമ്ബനബാഹന്തി. കോട്ഠകസ്സ കവാടം ന ഹോതി.) (സ്യാ. കം.)] …പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, കവാടം പിട്ഠസങ്ഘാടം ഉദുക്ഖലികം ഉത്തരപാസകം അഗ്ഗളവട്ടിം കപിസീസകം സൂചികം ഘടികം താളച്ഛിദ്ദം ആവിഞ്ഛനച്ഛിദ്ദം ആവിഞ്ഛനരജ്ജു’’ന്തി. കോട്ഠകേ തിണചുണ്ണം പരിപതതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഓഗുമ്ഫേത്വാ ഉല്ലിത്താവലിത്തം കാതും – സേതവണ്ണം കാളവണ്ണം ഗേരുകപരികമ്മം മാലാകമ്മം ലതാകമ്മം മകരദന്തകം പഞ്ചപടിക’’ന്തി. പരിവേണം ചിക്ഖല്ലം ഹോതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, മരുമ്ബം പകിരിതു’’ന്തി. ന പരിയാപുണന്തി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പദരസിലം [പട്ടസിലം (ക.)] നിക്ഖിപിതു’’ന്തി. ഉദകം സന്തിട്ഠതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉദകനിദ്ധമന’’ന്തി. ആചമനകുമ്ഭീ ന ഹോതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആചമനകുമ്ഭി’’ന്തി. ആചമനസരാവകോ ന ഹോതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആചമനസരാവക’’ന്തി. ദുക്ഖം നിസിന്നാ ആചമേന്തി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആചമനപാദുക’’ന്തി. ആചമനപാദുകാ പാകടാ ഹോന്തി, ഭിക്ഖൂ ഹിരിയന്തി ആചമേതും…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പരിക്ഖിപിതും തയോ പാകാരേ – ഇട്ഠകാപാകാരം, സിലാപാകാരം, ദാരുപാകാര’’ന്തി. ആചമനകുമ്ഭീ അപാരുതാ ഹോതി, തിണചുണ്ണേഹിപി പംസുകേഹിപി ഓകിരിയ്യതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അപിധാന’’ന്തി.

൨൯൩. തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ഏവരൂപം അനാചാരം ആചരന്തി – മാലാവച്ഛം രോപേന്തിപി രോപാപേന്തിപി, സിഞ്ചന്തിപി സിഞ്ചാപേന്തിപി, ഓചിനന്തിപി ഓചിനാപേന്തിപി, ഗന്ഥേന്തിപി ഗന്ഥാപേന്തിപി, ഏകതോവണ്ടികമാലം കരോന്തിപി കാരാപേന്തിപി, ഉഭതോവണ്ടികമാലം കരോന്തിപി കാരാപേന്തിപി, മഞ്ജരികം കരോന്തിപി കാരാപേന്തിപി, വിധൂതികം കരോന്തിപി കാരാപേന്തിപി, വടംസകം കരോന്തിപി കാരാപേന്തിപി, ആവേളം കരോന്തിപി കാരാപേന്തിപി, ഉരച്ഛദം കരോന്തിപി കാരാപേന്തിപി. തേ കുലിത്ഥീനം കുലധീതാനം കുലകുമാരീനം കുലസുണ്ഹാനം കുലദാസീനം ഏകതോവണ്ടികമാലം ഹരന്തിപി ഹരാപേന്തിപി, ഉഭതോവണ്ടികമാലം ഹരന്തിപി ഹരാപേന്തിപി, മഞ്ജരികം ഹരന്തിപി ഹരാപേന്തിപി, വിധൂതികം ഹരന്തിപി ഹരാപേന്തിപി, വടംസകം ഹരന്തിപി ഹരാപേന്തിപി, ആവേളം ഹരന്തിപി ഹരാപേന്തിപി, ഉരച്ഛദം ഹരന്തിപി ഹരാപേന്തിപി. തേ കുലിത്ഥീഹി കുലധീതാഹി കുലകുമാരീഹി കുലസുണ്ഹാഹി കുലദാസീഹി സദ്ധിം ഏകഭാജനേപി ഭുഞ്ജന്തി, ഏകഥാലകേപി പിവന്തി, ഏകാസനേപി നിസീദന്തി, ഏകമഞ്ചേപി തുവട്ടേന്തി, ഏകത്ഥരണാപി തുവട്ടേന്തി, ഏകപാവുരണാപി തുവട്ടേന്തി, ഏകത്ഥരണപാവുരണാപി തുവട്ടേന്തി, വികാലേപി ഭുഞ്ജന്തി, മജ്ജമ്പി പിവന്തി, മാലാഗന്ധവിലേപനമ്പി ധാരേന്തി, നച്ചന്തിപി, ഗായന്തിപി, വാദേന്തിപി, ലാസേന്തിപി; നച്ചന്തിയാപി നച്ചന്തി, നച്ചന്തിയാപി ഗായന്തി, നച്ചന്തിയാപി വാദേന്തി, നച്ചന്തിയാപി ലാസേന്തി…പേ… ലാസേന്തിയാപി നച്ചന്തി, ലാസേന്തിയാപി ഗായന്തി, ലാസേന്തിയാപി വാദേന്തി, ലാസേന്തിയാപി ലാസേന്തി; അട്ഠപദേപി കീളന്തി, ദസപദേപി കീളന്തി, ആകാസേപി കീളന്തി, പരിഹാരപഥേപി കീളന്തി, സന്തികായപി കീളന്തി, ഖലികായപി കീളന്തി, ഘടികായപി കീളന്തി, സലാകഹത്ഥേനപി കീളന്തി, അക്ഖേനപി കീളന്തി, പങ്ഗചീരേനപി കീളന്തി, വങ്കകേനപി കീളന്തി, മോക്ഖചികായപി കീളന്തി, ചിങ്ഗുലകേനപി കീളന്തി, പത്താള്ഹകേനപി കീളന്തി, രഥകേനപി കീളന്തി, ധനുകേനപി കീളന്തി, അക്ഖരികായപി കീളന്തി, മനേസികായപി കീളന്തി, യഥാവജ്ജേനപി കീളന്തി; ഹത്ഥിസ്മിമ്പി സിക്ഖന്തി, അസ്സസ്മിമ്പി സിക്ഖന്തി, രഥസ്മിമ്പി സിക്ഖന്തി, ധനുസ്മിമ്പി സിക്ഖന്തി; ഥരുസ്മിമ്പി സിക്ഖന്തി; ഹത്ഥിസ്സപി പുരതോ ധാവന്തി, അസ്സസ്സപി പുരതോ ധാവന്തി, രഥസ്സപി പുരതോ ധാവന്തിപി ആധാവന്തിപി; ഉസ്സേളേന്തിപി, അപ്ഫോടേന്തിപി, നിബ്ബുജ്ഝന്തിപി, മുട്ഠീഹിപി യുജ്ഝന്തി; രങ്ഗമജ്ഝേപി സങ്ഘാടിം പത്ഥരിത്വാ നച്ചകിം ഏവം വദന്തി – ‘‘ഇധ, ഭഗിനി, നച്ചസ്സൂ’’തി; നലാടികമ്പി ദേന്തി; വിവിധമ്പി അനാചാരം ആചരന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, വിവിധം അനാചാരം ആചരിതബ്ബം. യോ ആചരേയ്യ, യഥാധമ്മോ കാരേതബ്ബോ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ആയസ്മന്തേ ഉരുവേലകസ്സപേ പബ്ബജിതേ സങ്ഘസ്സ ബഹും ലോഹഭണ്ഡം ദാരുഭണ്ഡം മത്തികാഭണ്ഡം ഉപ്പന്നം ഹോതി. അഥ ഖോ ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘കിം നു ഖോ ഭഗവതാ ലോഹഭണ്ഡം അനുഞ്ഞാതം, കിം അനനുഞ്ഞാതം; കിം ദാരുഭണ്ഡം അനുഞ്ഞാതം, കിം അനനുഞ്ഞാതം; കിം മത്തികാഭണ്ഡം അനുഞ്ഞാതം, കിം അനനുഞ്ഞാത’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഠപേത്വാ പഹരണിം സബ്ബം ലോഹഭണ്ഡം, ഠപേത്വാ ആസന്ദിം പല്ലങ്കം ദാരുപത്തം ദാരുപാദുകം സബ്ബം ദാരുഭണ്ഡം, ഠപേത്വാ കതകഞ്ച കുമ്ഭകാരികഞ്ച സബ്ബം മത്തികാഭണ്ഡ’’ന്തി.

ഖുദ്ദകവത്ഥുക്ഖന്ധകോ പഞ്ചമോ.

തസ്സുദ്ദാനം –

രുക്ഖേ ഥമ്ഭേ ച കുട്ടേ ച, അട്ടാനേ ഗന്ധസുത്തിയാ;

വിഗയ്ഹ മല്ലകോ കച്ഛു, ജരാ ച പുഥുപാണികാ.

വല്ലികാപി ച പാമങ്ഗോ, കണ്ഠസുത്തം ന ധാരയേ;

കടി ഓവട്ടി കായുരം, ഹത്ഥാഭരണമുദ്ദികാ.

ദീഘേ കോച്ഛേ ഫണേ ഹത്ഥേ, സിത്ഥാ ഉദകതേലകേ;

ആദാസുദപത്തവണാ, ആലേപോമ്മദ്ദചുണ്ണനാ.

ലഞ്ഛേന്തി അങ്ഗരാഗഞ്ച, മുഖരാഗം തദൂഭയം;

ചക്ഖുരോഗം ഗിരഗ്ഗഞ്ച, ആയതം സരബാഹിരം.

അമ്ബപേസിസകലേഹി, അഹിച്ഛിന്ദി ച ചന്ദനം;

ഉച്ചാവചാ പത്തമൂലാ, സുവണ്ണോ ബഹലാ വലീ.

ചിത്രാ ദുസ്സതി ദുഗ്ഗന്ധോ, ഉണ്ഹേ ഭിജ്ജിംസു മിഡ്ഢിയാ;

പരിഭണ്ഡം തിണം ചോളം, മാലം കുണ്ഡോലികായ ച.

ഥവികാ അംസബദ്ധഞ്ച, തഥാ ബന്ധനസുത്തകാ;

ഖിലേ മഞ്ചേ ച പീഠേ ച, അങ്കേ ഛത്തേ പണാമനാ.

തുമ്ബഘടിഛവസീസം, ചലകാനി പടിഗ്ഗഹോ;

വിപ്ഫാലിദണ്ഡസോവണ്ണം, പത്തേ പേസി ച നാളികാ.

കിണ്ണസത്തു സരിതഞ്ച, മധുസിത്ഥം സിപാടികം;

വികണ്ണം ബന്ധിവിസമം, ഛമാജിരപഹോതി ച.

കളിമ്ഭം മോഘസുത്തഞ്ച, അധോതല്ലം ഉപാഹനാ;

അങ്ഗുലേ പടിഗ്ഗഹഞ്ച, വിത്ഥകം ഥവികബദ്ധകാ.

അജ്ഝോകാസേ നീചവത്ഥു, ചയോ ചാപി വിഹഞ്ഞരേ;

പരിപതി തിണചുണ്ണം, ഉല്ലിത്തഅവലിത്തകം.

സേതം കാളകവണ്ണഞ്ച, പരികമ്മഞ്ച ഗേരുകം;

മാലാകമ്മം ലതാകമ്മം, മകരദന്തകപാടികം.

ചീവരവംസം രജ്ജുഞ്ച, അനുഞ്ഞാസി വിനായകോ;

ഉജ്ഝിത്വാ പക്കമന്തി ച, കഥിനം പരിഭിജ്ജതി.

വിനിവേഠിയതി കുട്ടേപി, പത്തേനാദായ ഗച്ഛരേ;

ഥവികാ ബന്ധസുത്തഞ്ച, ബന്ധിത്വാ ച ഉപാഹനാ.

ഉപാഹനത്ഥവികഞ്ച, അംസബദ്ധഞ്ച സുത്തകം;

ഉദകാകപ്പിയം മഗ്ഗേ, പരിസ്സാവനചോളകം.

ധമ്മകരണം ദ്വേ ഭിക്ഖൂ, വേസാലിം അഗമാ മുനി;

ദണ്ഡം ഓത്ഥരകം തത്ഥ, അനുഞ്ഞാസി പരിസ്സാവനം.

മകസേഹി പണീതേന, ബഹ്വാബാധാ ച ജീവകോ;

ചങ്കമനജന്താഘരം, വിസമേ നീചവത്ഥുകോ.

തയോ ചയേ വിഹഞ്ഞന്തി, സോപാനാലമ്ബവേദികം;

അജ്ഝോകാസേ തിണചുണ്ണം, ഉല്ലിത്തഅവലിത്തകം.

സേതകം കാളവണ്ണഞ്ച, പരികമ്മഞ്ച ഗേരുകം;

മാലാകമ്മം ലതാകമ്മം, മകരദന്തകപാടികം.

വംസം ചീവരരജ്ജുഞ്ച, ഉച്ചഞ്ച വത്ഥുകം കരേ;

ചയോ സോപാനബാഹഞ്ച, കവാടം പിട്ഠസങ്ഘാടം.

ഉദുക്ഖലുത്തരപാസകം, വട്ടിഞ്ച കപിസീസകം;

സൂചിഘടിതാളച്ഛിദ്ദം, ആവിഞ്ഛനഞ്ച രജ്ജുകം.

മണ്ഡലം ധൂമനേത്തഞ്ച, മജ്ഝേ ച മുഖമത്തികാ;

ദോണി ദുഗ്ഗന്ധാ ദഹതി, ഉദകട്ഠാനം സരാവകം.

ന സേദേതി ച ചിക്ഖല്ലം, ധോവി നിദ്ധമനം കരേ;

പീഠഞ്ച കോട്ഠകേ കമ്മം, മരുമ്ബാ സിലാ നിദ്ധമനം.

നഗ്ഗാ ഛമായ വസ്സന്തേ, പടിച്ഛാദീ തയോ തഹിം;

ഉദപാനം ലുജ്ജതി നീചം, വല്ലിയാ കായബന്ധനേ.

തുലം കടകടം ചക്കം, ബഹൂ ഭിജ്ജന്തി ഭാജനാ;

ലോഹദാരുചമ്മഖണ്ഡം, സാലാതിണാപിധാനി ച.

ദോണിചന്ദനി പാകാരം, ചിക്ഖല്ലം നിദ്ധമനേന ച;

സീതിഗതം പോക്ഖരണിം, പുരാണഞ്ച നില്ലേഖണം.

ചാതുമാസം സയന്തി ച, നമതകഞ്ച [ഗന്ധപുപ്ഫം (സ്യാ.)] നധിട്ഠഹേ;

ആസിത്തകം മളോരികം, ഭുഞ്ജന്തേകം തുവട്ടേയ്യും.

വഡ്ഢോ ബോധി ന അക്കമി, ഘടം കതകസമ്മജ്ജനി;

സക്ഖരം കഥലഞ്ചേവ, ഫേണകം പാദഘംസനീ.

വിധൂപനം താലവണ്ടം, മകസഞ്ചാപി ചാമരീ;

ഛത്തം വിനാ ച ആരാമേ, തയോ സിക്കായ സമ്മുതി.

രോമസിത്ഥാ നഖാ ദീഘാ, ഛിന്ദന്തങ്ഗുലികാ ദുക്ഖാ;

സലോഹിതം പമാണഞ്ച, വീസതി ദീഘകേസതാ.

ഖുരം സിലം സിപാടികം, നമതകം ഖുരഭണ്ഡകം;

മസ്സും കപ്പേന്തി വഡ്ഢേന്തി, ഗോലോമിചതുരസ്സകം.

പരിമുഖം അഡ്ഢദുകഞ്ച, ദാഠിസമ്ബാധസംഹരേ;

ആബാധാ കത്തരിവണോ, ദീഘം സക്ഖരികായ ച.

പലിതം ഥകിതം ഉച്ചാ, ലോഹഭണ്ഡഞ്ജനീ സഹ;

പല്ലത്ഥികഞ്ച ആയോഗോ, വടം സലാകബന്ധനം.

കലാബുകം ദേഡ്ഡുഭകം, മുരജം മദ്ദവീണകം;

പട്ടികാ സൂകരന്തഞ്ച, ദസാ മുരജവേണികാ;

അന്തോ സോഭം ഗുണകഞ്ച, പവനന്തോപി ജീരതി.

ഗണ്ഠികാ ഉച്ചാവചഞ്ച, ഫലകന്തേപി ഓഗാഹേ;

ഗിഹിവത്ഥം ഹത്ഥിസോണ്ഡം, മച്ഛകം ചതുകണ്ണകം.

താലവണ്ടം സതവലി, ഗിഹിപാരുതപാരുപം;

സംവേല്ലി ഉഭതോകാജം, ദന്തകട്ഠം ആകോടനേ.

കണ്ഠേ വിലഗ്ഗം ദായഞ്ച, പടഗ്ഗി രുക്ഖഹത്ഥിനാ;

യമേളേ ലോകായതകം, പരിയാപുണിംസു വാചയും.

തിരച്ഛാനകഥാ വിജ്ജാ, ഖിപി മങ്ഗലം ഖാദി ച;

വാതാബാധോ ദുസ്സതി ച, ദുഗ്ഗന്ധോ ദുക്ഖപാദുകാ.

ഹിരിയന്തി പാരുദുഗ്ഗന്ധോ, തഹം തഹം കരോന്തി ച;

ദുഗ്ഗന്ധോ കൂപം ലുജ്ജന്തി, ഉച്ചവത്ഥു ചയേന ച.

സോപാനാലമ്ബനബാഹാ അന്തേ, ദുക്ഖഞ്ച പാദുകാ;

ബഹിദ്ധാ ദോണി കട്ഠഞ്ച, പിഠരോ ച അപാരുതോ.

വച്ചകുടിം കവാടഞ്ച, പിട്ഠസങ്ഘാടമേവ ച;

ഉദുക്ഖലുത്തരപാസോ, വട്ടിഞ്ച കപിസീസകം.

സൂചിഘടിതാളച്ഛിദ്ദം, ആവിഞ്ഛനച്ഛിദ്ദമേവ ച;

രജ്ജു ഉല്ലിത്താവലിത്തം, സേതവണ്ണഞ്ച കാളകം.

മാലാകമ്മം ലതാകമ്മം, മകരം പഞ്ചപടികം;

ചീവരവംസം രജ്ജുഞ്ച, ജരാദുബ്ബലപാകാരം.

കോട്ഠകേ ചാപി തഥേവ, മരുമ്ബം പദരസിലാ;

സന്തിട്ഠതി നിദ്ധമനം, കുമ്ഭിഞ്ചാപി സരാവകം.

ദുക്ഖം ഹിരി അപിധാനം, അനാചാരഞ്ച ആചരും;

ലോഹഭണ്ഡം അനുഞ്ഞാസി, ഠപയിത്വാ പഹരണിം.

ഠപയിത്വാ സന്ദിപല്ലങ്കം, ദാരുപത്തഞ്ച പാദുകം;

സബ്ബം ദാരുമയം ഭണ്ഡം, അനുഞ്ഞാസി മഹാമുനി.

കതകം കുമ്ഭകാരഞ്ച, ഠപയിത്വാ തഥാഗതോ;

സബ്ബമ്പി മത്തികാഭണ്ഡം, അനുഞ്ഞാസി അനുകമ്പകോ.

യസ്സ വത്ഥുസ്സ നിദ്ദേസോ, പുരിമേന യദി സമം;

തമ്പി സംഖിത്തം ഉദ്ദാനേ, നയതോ തം വിജാനിയാ.

ഏവം ദസസതാ വത്ഥൂ, വിനയേ ഖുദ്ദകവത്ഥുകേ;

സദ്ധമ്മട്ഠിതികോ ചേവ, പേസലാനഞ്ചനുഗ്ഗഹോ.

സുസിക്ഖിതോ വിനയധരോ, ഹിതചിത്തോ സുപേസലോ;

പദീപകരണോ ധീരോ, പൂജാരഹോ ബഹുസ്സുതോതി.

ഖുദ്ദകവത്ഥുക്ഖന്ധകം നിട്ഠിതം.

൬. സേനാസനക്ഖന്ധകം

൧. പഠമഭാണവാരോ

വിഹാരാനുജാനനം

൨൯൪. തേന സമയേന ബുദ്ധോ ഭഗവാ രാജഗഹേ വിഹരതി വേളുവനേ കലന്ദകനിവാപേ. തേന ഖോ പന സമയേന ഭഗവതാ ഭിക്ഖൂനം സേനാസനം അപഞ്ഞത്തം ഹോതി. തേ ച ഭിക്ഖൂ തഹം തഹം വിഹരന്തി – അരഞ്ഞേ, രുക്ഖമൂലേ, പബ്ബതേ, കന്ദരായം, ഗിരിഗുഹായം, സുസാനേ, വനപത്ഥേ, അജ്ഝോകാസേ, പലാലപുഞ്ജേ. തേ കാലസ്സേവ തതോ തതോ ഉപനിക്ഖമന്തി – അരഞ്ഞാ രുക്ഖമൂലാ പബ്ബതാ കന്ദരാ ഗിരിഗുഹാ സുസാനാ വനപത്ഥാ അജ്ഝോകാസാ പലാലപുഞ്ജാ, പാസാദികേന അഭിക്കന്തേന പടിക്കന്തേന, ആലോകിതേന വിലോകിതേന, സമിഞ്ജിതേന പസാരിതേന, ഓക്ഖിത്തചക്ഖൂ, ഇരിയാപഥസമ്പന്നാ. തേന ഖോ പന സമയേന രാജഗഹകോ സേട്ഠീ [സേട്ഠി (ക.)] കാലസ്സേവ ഉയ്യാനം അഗമാസി. അദ്ദസാ ഖോ രാജഗഹകോ സേട്ഠീ തേ ഭിക്ഖൂ കാലസ്സേവ തതോ തതോ ഉപനിക്ഖമന്തേ – അരഞ്ഞാ രുക്ഖമൂലാ പബ്ബതാ കന്ദരാ ഗിരിഗുഹാ സുസാനാ വനപത്ഥാ അജ്ഝോകാസാ പലാലപുഞ്ജാ, പാസാദികേന അഭിക്കന്തേന പടിക്കന്തേന, ആലോകിതേന വിലോകിതേന, സമിഞ്ജിതേന പസാരിതേന, ഓക്ഖിത്തചക്ഖൂ, ഇരിയാപഥസമ്പന്നേ. ദിസ്വാനസ്സ ചിത്തം പസീദി. അഥ ഖോ രാജഗഹകോ സേട്ഠീ യേന തേ ഭിക്ഖൂ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ തേ ഭിക്ഖൂ ഏതദവോച – ‘‘സചാഹം, ഭന്തേ, വിഹാരേ കാരാപേയ്യം, വസേയ്യാഥ മേ വിഹാരേസൂ’’തി? ‘‘ന ഖോ, ഗഹപതി, ഭഗവതാ വിഹാരാ അനുഞ്ഞാതാ’’തി. ‘‘തേന ഹി, ഭന്തേ, ഭഗവന്തം പടിപുച്ഛിത്വാ മമ ആരോചേയ്യാഥാ’’തി. ‘‘ഏവം ഗഹപതീ’’തി ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ രാജഗഹകസ്സ സേട്ഠിസ്സ പടിസ്സുത്വാ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമിംസു, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദിംസു. ഏകമന്തം നിസിന്നാ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവന്തം ഏതദവോചും – ‘‘രാജഗഹകോ, ഭന്തേ, സേട്ഠീ വിഹാരേ കാരാപേതുകാമോ. കഥം നു ഖോ, ഭന്തേ, അമ്ഹേഹി [ഭന്തേ (സീ. ക.)] പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി? അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ച ലേണാനി [പഞ്ച സേനാസനാനി (സ്യാ.)] – വിഹാരം, അഡ്ഢയോഗം, പാസാദം, ഹമ്മിയം, ഗുഹ’’ന്തി.

അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ യേന രാജഗഹകോ സേട്ഠീ തേനുപസങ്കമിംസു, ഉപസങ്കമിത്വാ രാജഗഹകം സേട്ഠിം ഏതദവോചും – ‘‘അനുഞ്ഞാതാ ഖോ, ഗഹപതി, ഭഗവതാ വിഹാരാ; യസ്സദാനി കാലം മഞ്ഞസീ’’തി. അഥ ഖോ രാജഗഹകോ സേട്ഠീ ഏകാഹേനേവ സട്ഠിവിഹാരേ പതിട്ഠാപേസി. അഥ ഖോ രാജഗഹകോ സേട്ഠീ തേ സട്ഠിവിഹാരേ പരിയോസാപേത്വാ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ രാജഗഹകോ സേട്ഠീ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘അധിവാസേതു മേ, ഭന്തേ, ഭഗവാ സ്വാതനായ ഭത്തം സദ്ധിം ഭിക്ഖുസങ്ഘേനാ’’തി. അധിവാസേസി ഭഗവാ തുണ്ഹീഭാവേന. അഥ ഖോ രാജഗഹകോ സേട്ഠീ ഭഗവതോ അധിവാസനം വിദിത്വാ ഉട്ഠായാസനാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ പദക്ഖിണം കത്വാ പക്കാമി.

അഥ ഖോ രാജഗഹകോ സേട്ഠീ തസ്സാ രത്തിയാ അച്ചയേന പണീതം ഖാദനീയം ഭോജനീയം പടിയാദാപേത്വാ ഭഗവതോ കാലം ആരോചാപേസി – ‘‘കാലോ, ഭന്തേ, നിട്ഠിതം ഭത്ത’’ന്തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ പുബ്ബണ്ഹസമയം നിവാസേത്വാ പത്തചീവരമാദായ യേന രാജഗഹകസ്സ സേട്ഠിസ്സ നിവേസനം തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ പഞ്ഞത്തേ ആസനേ നിസീദി സദ്ധിം ഭിക്ഖുസങ്ഘേന. അഥ ഖോ രാജഗഹകോ സേട്ഠീ ബുദ്ധപ്പമുഖം ഭിക്ഖുസങ്ഘം പണീതേന ഖാദനീയേന ഭോജനീയേന സഹത്ഥാ സന്തപ്പേത്വാ സമ്പവാരേത്വാ, ഭഗവന്തം ഭുത്താവിം ഓനീതപത്തപാണിം, ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ രാജഗഹകോ സേട്ഠീ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘ഏതേ മേ, ഭന്തേ, സട്ഠിവിഹാരാ പുഞ്ഞത്ഥികേന സഗ്ഗത്ഥികേന കാരാപിതാ. കഥാഹം, ഭന്തേ, തേസു വിഹാരേസു പടിപജ്ജാമീ’’തി? ‘‘തേന ഹി ത്വം, ഗഹപതി, തേ സട്ഠിവിഹാരേ ആഗതാനാഗതസ്സ ചാതുദ്ദിസസ്സ സങ്ഘസ്സ പതിട്ഠാപേഹീ’’തി. ‘‘ഏവം ഭന്തേ’’തി ഖോ രാജഗഹകോ സേട്ഠീ ഭഗവതോ പടിസ്സുത്വാ തേ സട്ഠിവിഹാരേ ആഗതാനാഗതസ്സ ചാതുദ്ദിസസ്സ സങ്ഘസ്സ പതിട്ഠാപേസി.

൨൯൫. അഥ ഖോ ഭഗവാ രാജഗഹകം സേട്ഠിം ഇമാഹി ഗാഥാഹി അനുമോദി –

‘‘സീതം ഉണ്ഹം പടിഹന്തി [പടിഹനതി (ക.)], തതോ വാളമിഗാനി ച;

സരീസപേ ച മകസേ, സിസിരേ ചാപി വുട്ഠിയോ.

‘‘തതോ വാതാതപോ ഘോരേ, സഞ്ജാതോ [വാതാതപേ ഘോരേ, സഞ്ജാതേ (ക. സദ്ദനീതി)] പടിഹഞ്ഞതി;

ലേണത്ഥഞ്ച സുഖത്ഥഞ്ച, ഝായിതുഞ്ച വിപസ്സിതും.

‘‘വിഹാരദാനം സങ്ഘസ്സ, അഗ്ഗം ബുദ്ധേന [ബുദ്ധേഹി (സ്യാ.)] വണ്ണിതം;

തസ്മാ ഹി പണ്ഡിതോ, പോസോ സമ്പസ്സം അത്ഥമത്തനോ.

‘‘വിഹാരേ കാരയേ രമ്മേ, വാസയേത്ഥ ബഹുസ്സുതേ;

തേസം അന്നഞ്ച പാനഞ്ച, വത്ഥസേനാസനാനി ച;

ദദേയ്യ ഉജുഭൂതേസു, വിപ്പസന്നേന ചേതസാ.

‘‘തേ തസ്സ ധമ്മം ദേസേന്തി, സബ്ബദുക്ഖാപനൂദനം;

യം സോ ധമ്മം ഇധഞ്ഞായ, പരിനിബ്ബാതി അനാസവോ’’തി.

അഥ ഖോ ഭഗവാ രാജഗഹകം സേട്ഠിം ഇമാഹി ഗാഥാഹി അനുമോദിത്വാ ഉട്ഠായാസനാ പക്കാമി.

൨൯൬. അസ്സോസും ഖോ മനുസ്സാ – ‘‘ഭഗവതാ കിര വിഹാരാ അനുഞ്ഞാതാ’’തി സക്കച്ചം [തേ സക്കച്ചം (സ്യാ. കം.)] വിഹാരേ കാരാപേന്തി. തേ വിഹാരാ അകവാടകാ ഹോന്തി; അഹീപി വിച്ഛികാപി സതപദിയോപി പവിസന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, കവാട’’ന്തി. ഭിത്തിഛിദ്ദം കരിത്വാ വല്ലിയാപി രജ്ജുയാപി കവാടം ബന്ധന്തി. ഉന്ദൂരേഹിപി ഉപചികാഹിപി ഖജ്ജന്തി. ഖയിതബന്ധനാനി കവാടാനി പതന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പിട്ഠസങ്ഘാടം ഉദുക്ഖലികം ഉത്തരപാസക’’ന്തി. കവാടാ ന ഫുസീയന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആവിഞ്ഛനച്ഛിദ്ദം ആവിഞ്ഛനരജ്ജു’’ന്തി. കവാടാ ന ഥകിയന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അഗ്ഗളവട്ടിം കപിസീസകം സൂചികം ഘടിക’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ന സക്കോന്തി കവാടം അപാപുരിതും. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, താളച്ഛിദ്ദം. തീണി താളാനി – ലോഹതാളം, കട്ഠതാളം, വിസാണതാള’’ന്തി. യേഹി [യേപി (സീ. സ്യാ.)] തേ ഉഗ്ഘാടേത്വാ പവിസന്തി [വിസാണതാളം, യേഹി തേ ഉഗ്ഘാടേത്വാ പവിസന്തീതി (ക.)], വിഹാരാ അഗുത്താ ഹോന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, യന്തകം സൂചിക’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന വിഹാരാ തിണച്ഛദനാ ഹോന്തി; സീതകാലേ സീതാ, ഉണ്ഹകാലേ ഉണ്ഹാ. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഓഗുമ്ഫേത്വാ ഉല്ലിത്താവലിത്തം കാതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന വിഹാരാ അവാതപാനകാ ഹോന്തി അചക്ഖുസ്സാ ദുഗ്ഗന്ധാ. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തീണി വാതപാനാനി – വേദികാവാതപാനം, ജാലവാതപാനം, സലാകവാതപാന’’ന്തി. വാതപാനന്തരികായ കാളകാപി വഗ്ഗുലിയോപി പവിസന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, വാതപാനചക്കലിക’’ന്തി. ചക്കലികന്തരികായപി കാളകാപി വഗ്ഗുലിയോപി പവിസന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, വാതപാനകവാടകം വാതപാനഭിസിക’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ഛമായം സയന്തി. ഗത്താനിപി ചീവരാനിപി പംസുകിതാനി ഹോന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തിണസന്ഥാരക’’ന്തി. തിണസന്ഥാരകോ ഉന്ദൂരേഹിപി ഉപചികാഹിപി ഖജ്ജതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, മിഡ്ഢി’’ന്തി [മീഢന്തി (സീ.), മിഢിന്തി (സ്യാ.)]. മിഡ്ഢിയാ ഗത്താനി ദുക്ഖാ ഹോന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ബിദലമഞ്ചക’’ന്തി.

മഞ്ചപീഠാദിഅനുജാനനം

൨൯൭. തേന ഖോ പന സമയേന സങ്ഘസ്സ സോസാനികോ മസാരകോ മഞ്ചോ ഉപ്പന്നോ ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, മസാരകം മഞ്ച’’ന്തി. മസാരകം പീഠം ഉപ്പന്നം ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, മസാരകം പീഠ’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന സങ്ഘസ്സ സോസാനികോ ബുന്ദികാബദ്ധോ മഞ്ചോ ഉപ്പന്നോ ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ബുന്ദികാബദ്ധം മഞ്ച’’ന്തി. ബുന്ദികാബദ്ധം പീഠം ഉപ്പന്നം ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ബുന്ദികാബദ്ധം പീഠ’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന സങ്ഘസ്സ സോസാനികോ കുളീരപാദകോ മഞ്ചോ ഉപ്പന്നോ ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, കുളീരപാദകം മഞ്ച’’ന്തി. കുളീരപാദകം പീഠം ഉപ്പന്നം ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, കുളീരപാദകം പീഠ’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന സങ്ഘസ്സ സോസാനികോ ആഹച്ചപാദകോ മഞ്ചോ ഉപ്പന്നോ ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ഓരാചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആഹച്ചപാദകം മഞ്ച’’ന്തി. ആഹച്ചപാദകം പീഠം ഉപ്പന്നം ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആഹച്ചപാദകം പീഠ’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന സങ്ഘസ്സ ആസന്ദികോ ഉപ്പന്നോ ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആസന്ദിക’’ന്തി. ഉച്ചകോ ആസന്ദികോ ഉപ്പന്നോ ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉച്ചകമ്പി ആസന്ദിക’’ന്തി. സത്തങ്ഗോ ഉപ്പന്നോ ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സത്തങ്ഗ’’ന്തി. ഉച്ചകോ സത്തങ്ഗോ ഉപ്പന്നോ ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉച്ചകമ്പി സത്തങ്ഗ’’ന്തി. ഭദ്ദപീഠം ഉപ്പന്നം ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഭദ്ദപീഠ’’ന്തി. പീഠികാ ഉപ്പന്നാ ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പീഠിക’’ന്തി. ഏളകപാദകം പീഠം ഉപ്പന്നം ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഏളകപാദകം പീഠ’’ന്തി. ആമലകവട്ടികം [ആമലകവണ്ടികം (സ്യാ.)] പീഠം ഉപ്പന്നം ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആമലകവട്ടികം പീഠ’’ന്തി. ഫലകം ഉപ്പന്നം ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഫലക’’ന്തി. കോച്ഛം ഉപ്പന്നം ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, കോച്ഛ’’ന്തി. പലാലപീഠം ഉപ്പന്നം ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പലാലപീഠ’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ഉച്ചേ മഞ്ചേ സയന്തി. മനുസ്സാ വിഹാരചാരികം ആഹിണ്ഡന്താ പസ്സിത്വാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – സേയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഉച്ചേ മഞ്ചേ സയിതബ്ബം. യോ സയേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു നീചേ മഞ്ചേ സയന്തോ അഹിനാ ദട്ഠോ ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, മഞ്ചപടിപാദക’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ഉച്ചേ മഞ്ചപടിപാദകേ ധാരേന്തി, സഹ മഞ്ചപടിപാദകേഹി പവേധേന്തി. മനുസ്സാ വിഹാരചാരികം ആഹിണ്ഡന്താ പസ്സിത്വാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – സേയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഉച്ചാ മഞ്ചപടിപാദകാ ധാരേതബ്ബാ. യോ ധാരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അട്ഠങ്ഗുലപരമം മഞ്ചപടിപാദക’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന സങ്ഘസ്സ സുത്തം ഉപ്പന്നം ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സുത്തം മഞ്ചം വേഠേതു’’ന്തി [വേതുന്തി (സീ.)]. അങ്ഗാനി ബഹുസുത്തം പരിയാദിയന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേ വിജ്ഝിത്വാ അട്ഠപദകം വേഠേതു’’ന്തി. ചോളകം ഉപ്പന്നം ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ചിമിലികം കാതു’’ന്തി. തൂലികാ ഉപ്പന്നാ ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, വിജടേത്വാ ബിബ്ബോഹനം [ബിമ്ബോഹനം (സീ. സ്യാ. ബിമ്ബ + ഓഹനം)] കാതും. തീണി തൂലാനി – രുക്ഖതൂലം, ലതാതൂലം, പോടകിതൂല’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ അദ്ധകായികാനി [അഡ്ഢകായികാനി (ക.)] ബിബ്ബോഹനാനി ധാരേന്തി. മനുസ്സാ വിഹാരചാരികം ആഹിണ്ഡന്താ പസ്സിത്വാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – സേയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, അഡ്ഢകായികാനി ബിബ്ബോഹനാനി ധാരേതബ്ബാനി. യോ ധാരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സീസപ്പമാണം ബിബ്ബോഹനം കാതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന രാജഗഹേ ഗിരഗ്ഗസമജ്ജോ ഹോതി. മനുസ്സാ മഹാമത്താനം അത്ഥായ ഭിസിയോ പടിയാദേന്തി – ഉണ്ണഭിസിം, ചോളഭിസിം, വാകഭിസിം, തിണഭിസിം, പണ്ണഭിസിം. തേ വീതിവത്തേ സമജ്ജേ ഛവിം ഉപ്പാടേത്വാ ഹരന്തി. അദ്ദസാസും ഖോ ഭിക്ഖൂ സമജ്ജട്ഠാനേ ബഹും ഉണ്ണമ്പി ചോളകമ്പി വാകമ്പി തിണമ്പി പണ്ണമ്പി ഛട്ടിതം. ദിസ്വാന ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ച ഭിസിയോ – ഉണ്ണഭിസിം, ചോളഭിസിം, വാകഭിസിം, തിണഭിസിം, പണ്ണഭിസി’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന സങ്ഘസ്സ സേനാസനപരിക്ഖാരികം ദുസ്സം ഉപ്പന്നം ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഭിസിം ഓനന്ധിതു’’ന്തി [ഓനദ്ധിതും (സ്യാ.)].

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ മഞ്ചഭിസിം പീഠേ സന്ഥരന്തി, പീഠഭിസിം മഞ്ചേ സന്ഥരന്തി. ഭിസിയോ പരിഭിജ്ജന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഓനദ്ധമഞ്ചം [ഓനദ്ധമഞ്ചം (ക.) ഏവമുപരിപി] ഓനദ്ധപീഠ’’ന്തി. ഉല്ലോകം അകരിത്വാ സന്ഥരന്തി, ഹേട്ഠതോ നിപതന്തി [നിപടന്തി (ക.), നിപ്ഫടന്തി (സീ.), നിപ്പാടേന്തി (സ്യാ.)] …പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉല്ലോകം കരിത്വാ സന്ഥരിത്വാ ഭിസിം ഓനന്ധിതു’’ന്തി. ഛവിം ഉപ്പാടേത്വാ ഹരന്തി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഫോസിതു’’ന്തി. ഹരന്തിയേവ…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഭത്തികമ്മ’’ന്തി. ഹരന്തിയേവ…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഹത്ഥഭത്തികമ്മ’’ന്തി. ഹരന്തിയേവ…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഹത്ഥഭത്തി’’ന്തി.

സേതവണ്ണാദിഅനുജാനനം

൨൯൮. തേന ഖോ പന സമയേന തിത്ഥിയാനം സേയ്യായോ സേതവണ്ണാ ഹോന്തി, കാളവണ്ണകതാ ഭൂമി, ഗേരുകപരികമ്മകതാ ഭിത്തി. ബഹൂ മനുസ്സാ സേയ്യാപേക്ഖകാ ഗച്ഛന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, വിഹാരേ സേതവണ്ണം കാളവണ്ണം ഗേരുകപരികമ്മ’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഫരുസായ ഭിത്തിയാ സേതവണ്ണോ ന നിപതതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഥുസപിണ്ഡം ദത്വാ പാണികായ പടിബാഹേത്വാ സേതവണ്ണം നിപാതേതു’’ന്തി. സേതവണ്ണോ അനിബന്ധനീയോ ഹോതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സണ്ഹമത്തികം ദത്വാ പാണികായ പടിബാഹേത്വാ സേതവണ്ണം നിപാതേതു’’ന്തി. സേതവണ്ണോ അനിബന്ധനീയോ ഹോതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഇക്കാസം പിട്ഠമദ്ദ’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഫരുസായ ഭിത്തിയാ ഗേരുകാ ന നിപതതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഥുസപിണ്ഡം ദത്വാ പാണികായ പടിബാഹേത്വാ ഗേരുകം നിപാതേതു’’ന്തി. ഗേരുകാ അനിബന്ധനീയാ ഹോതി …പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, കുണ്ഡകമത്തികം ദത്വാ പാണികായ പടിബാഹേത്വാ ഗേരുകം നിപാതേതു’’ന്തി. ഗേരുകാ അനിബന്ധനീയാ ഹോതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സാസപകുട്ടം സിത്ഥതേലക’’ന്തി. അച്ചുസ്സന്നം ഹോതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ചോളകേന പച്ചുദ്ധരിതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഫരുസായ ഭൂമിയാ കാളവണ്ണോ ന നിപതതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഥുസപിണ്ഡം ദത്വാ പാണികായ പടിബാഹേത്വാ കാളവണ്ണം നിപാതേതു’’ന്തി. കാളവണ്ണോ അനിബന്ധനീയോ ഹോതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഗണ്ഡുമത്തികം ദത്വാ പാണികായ പടിബാഹേത്വാ കാളവണ്ണം നിപാതേതു’’ന്തി. കാളവണ്ണോ അനിബന്ധനീയോ ഹോതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഇക്കാസം കസാവ’’ന്തി.

പടിഭാനചിത്തപടിക്ഖേപം

൨൯൯. തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ വിഹാരേ പടിഭാനചിത്തം കാരാപേന്തി – ഇത്ഥിരൂപകം പുരിസരൂപകം. മനുസ്സാ വിഹാരചാരികം ആഹിണ്ഡന്താ പസ്സിത്വാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – സേയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, പടിഭാനചിത്തം കാരാപേതബ്ബം – ഇത്ഥിരൂപകം പുരിസരൂപകം. യോ കാരാപേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, മാലാകമ്മം ലതാകമ്മം മകരദന്തകം പഞ്ചപടിക’’ന്തി.

ഇട്ഠകാചയാദിഅനുജാനനം

൩൦൦. തേന ഖോ പന സമയേന വിഹാരാ നീചവത്ഥുകാ ഹോന്തി, ഉദകേന ഓത്ഥരിയ്യന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉച്ചവത്ഥുകം കാതു’’ന്തി. ചയോ പരിപതതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ചിനിതും തയോ ചയേ – ഇട്ഠകാചയം, സിലാചയം, ദാരുചയ’’ന്തി. ആരോഹന്താ വിഹഞ്ഞന്തി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തയോ സോപാനേ – ഇട്ഠകാസോപാനം, സിലാസോപാനം, ദാരുസോപാന’’ന്തി. ആരോഹന്താ പരിപതന്തി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആലമ്ബനബാഹ’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന വിഹാരാ ആളകമന്ദാ ഹോന്തി. ഭിക്ഖൂ ഹിരിയന്തി നിപജ്ജിതും. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തിരോകരണി’’ന്തി. തിരോകരണിം ഉക്ഖിപിത്വാ ഓലോകേന്തി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അഡ്ഢകുട്ടക’’ന്തി. അഡ്ഢകുട്ടകാ ഉപരിതോ ഓലോകേന്തി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തയോ ഗബ്ഭേ – സിവികാഗബ്ഭം, നാളികാഗബ്ഭം, ഹമ്മിയഗബ്ഭ’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ഖുദ്ദകേ വിഹാരേ മജ്ഝേ ഗബ്ഭം കരോന്തി. ഉപചാരോ ന ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഖുദ്ദകേ വിഹാരേ ഏകമന്തം ഗബ്ഭം കാതും, മഹല്ലകേ മജ്ഝേ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന വിഹാരസ്സ കുട്ടപാദോ ജീരതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, കുലങ്കപാദക’’ന്തി [കുളുങ്കപാദകന്തി (സീ.)]. വിഹാരസ്സ കുട്ടോ ഓവസ്സതി…പേ…‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പരിത്താണകിടികം ഉദ്ദസുധ’’ന്തി [ഉദ്ധാസുധന്തി (സ്യാ.)].

തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരസ്സ ഭിക്ഖുനോ തിണച്ഛദനാ അഹി ഖന്ധേ പതതി. സോ ഭീതോ വിസ്സരമകാസി. ഭിക്ഖൂ ഉപധാവിത്വാ തം ഭിക്ഖും ഏതദവോചും – ‘‘കിസ്സ ത്വം, ആവുസോ, വിസ്സരമകാസീ’’തി? അഥ ഖോ സോ ഭിക്ഖൂനം ഏതമത്ഥം ആരോചേസി. ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, വിതാന’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ മഞ്ചപാദേപി പീഠപാദേപി ഥവികായോ ലഗ്ഗേന്തി. ഉന്ദൂരേഹിപി ഉപചികാഹിപി ഖജ്ജന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഭിത്തിഖിലം നാഗദന്തക’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ മഞ്ചേപി പീഠേപി ചീവരം നിക്ഖിപന്തി. ചീവരം പരിഭിജ്ജിതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, വിഹാരേ ചീവരവംസം ചീവരരജ്ജു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന വിഹാരാ അനാളിന്ദകാ ഹോന്തി അപ്പടിസ്സരണാ. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആളിന്ദം പഘനം പകുട്ടം [പകുഡ്ഡം (സീ.)] ഓസാരക’’ന്തി. ആളിന്ദാ പാകടാ ഹോന്തി. ഭിക്ഖൂ ഹിരിയന്തി നിപജ്ജിതും…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സംസരണകിടികം ഉഗ്ഘാടനകിടിക’’ന്തി.

ഉപട്ഠാനസാലാഅനുജാനനം

൩൦൧. തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ അജ്ഝോകാസേ ഭത്തവിസ്സഗ്ഗം കരോന്താ സീതേനപി ഉണ്ഹേനപി കിലമന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉപട്ഠാനസാല’’ന്തി. ഉപട്ഠാനസാലാ നീചവത്ഥുകാ ഹോതി, ഉദകേന ഓത്ഥരിയ്യതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉച്ചവത്ഥുകം കാതു’’ന്തി. ചയോ പരിപതതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ചിനിതും തയോ ചയേ – ഇട്ഠകാചയം, സിലാചയം, ദാരുചയ’’ന്തി. ആരോഹന്താ വിഹഞ്ഞന്തി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തയോ സോപാനേ – ഇട്ഠകാസോപാനം, സിലാസോപാനം, ദാരുസോപാന’’ന്തി. ആരോഹന്താ പരിപതന്തി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആലമ്ബനബാഹ’’ന്തി. ഉപട്ഠാനസാലായ തിണചുണ്ണം പരിപതതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഓഗുമ്ഫേത്വാ ഉല്ലിത്താവലിത്തം കാതും – സേതവണ്ണം കാളവണ്ണം ഗേരുകപരികമ്മം മാലാകമ്മം ലതാകമ്മം മകരദന്തകം പഞ്ചപടികം ചീവരവംസം ചീവരരജ്ജു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ അജ്ഝോകാസേ ഛമായ ചീവരം പത്ഥരന്തി. ചീവരം പംസുകിതം ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അജ്ഝോകാസേ ചീവരവംസം ചീവരരജ്ജു’’ന്തി. പാനീയം ഓതപ്പതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പാനീയസാലം പാനീയമണ്ഡപ’’ന്തി. പാനീയസാലാ നീചവത്ഥുകാ ഹോതി, ഉദകേന ഓത്ഥരിയ്യതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉച്ചവത്ഥുകം കാതു’’ന്തി. ചയോ പരിപതതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ചിനിതും തയോ ചയേ – ഇട്ഠകാചയം, സിലാചയം, ദാരുചയ’’ന്തി. ആരോഹന്താ വിഹഞ്ഞന്തി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തയോ സോപാനേ – ഇട്ഠകാസോപാനം, സിലാസോപാനം, ദാരുസോപാന’’ന്തി. ആരോഹന്താ പരിപതന്തി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആലമ്ബനബാഹ’’ന്തി. പാനീയസാലായ തിണചുണ്ണം പരിപതതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഓഗുമ്ഫേത്വാ ഉല്ലിത്താവലിത്തം കാതും – സേതവണ്ണം കാളവണ്ണം ഗേരുകപരികമ്മം മാലാകമ്മം ലതാകമ്മം മകരദന്തകം പഞ്ചപടികം ചീവരവംസം ചീവരരജ്ജു’’ന്തി. പാനീയഭാജനം ന സംവിജ്ജതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പാനീയസങ്ഖം പാനീയസരാവക’’ന്തി.

പാകാരാദിഅനുജാനനം

൩൦൨. തേന ഖോ പന സമയേന വിഹാരാ അപരിക്ഖിത്താ ഹോന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പരിക്ഖിപിതും തയോ പാകാരേ – ഇട്ഠകാപാകാരം, സിലാപാകാരം, ദാരുപാകാര’’ന്തി. കോട്ഠകോ ന ഹോതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, കോട്ഠക’’ന്തി. കോട്ഠകോ നീചവത്ഥുകോ ഹോതി, ഉദകേന ഓത്ഥരിയ്യതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉച്ചവത്ഥുകം കാതു’’ന്തി. കോട്ഠകസ്സ കവാടം ന ഹോതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, കവാടം പിട്ഠസങ്ഘാടം ഉദുക്ഖലികം ഉത്തരപാസകം അഗ്ഗളവട്ടിം കപിസീസകം സൂചികം ഘടികം താളച്ഛിദ്ദം ആവിഞ്ഛനച്ഛിദ്ദം ആവിഞ്ഛനരജ്ജു’’ന്തി. കോട്ഠകേ തിണചുണ്ണം പരിപതതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഓഗുമ്ഫേത്വാ ഉല്ലിത്താവലിത്തം കാതും – സേതവണ്ണം കാളവണ്ണം ഗേരുകപരികമ്മം മാലാകമ്മം ലതാകമ്മം മകരദന്തകം പഞ്ചപടിക’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന പരിവേണം ചിക്ഖല്ലം ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, മരുമ്ബം ഉപകിരിതു’’ന്തി. ന പരിയാപുണന്തി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പദരസിലം നിക്ഖിപിതു’’ന്തി. ഉദകം സന്തിട്ഠതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉദകനിദ്ധമന’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ പരിവേണേ തഹം തഹം അഗ്ഗിട്ഠാനം കരോന്തി. പരിവേണം ഉക്ലാപം ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഏകമന്തം അഗ്ഗിസാലം കാതു’’ന്തി. അഗ്ഗിസാലാ നീചവത്ഥുകാ ഹോതി, ഉദകേന ഓത്ഥരിയ്യതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉച്ചവത്ഥുകം കാതു’’ന്തി. ചയോ പരിപതതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ചിനിതും തയോ ചയേ – ഇട്ഠകാചയം, സിലാചയം, ദാരുചയ’’ന്തി. ആരോഹന്താ വിഹഞ്ഞന്തി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തയോ സോപാനേ – ഇട്ഠകാസോപാനം, സിലാസോപാനം, ദാരുസോപാന’’ന്തി. ആരോഹന്താ പരിപതന്തി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആലമ്ബനബാഹ’’ന്തി. അഗ്ഗിസാലായ കവാടം ന ഹോതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, കവാടം പിട്ഠസങ്ഘാടം ഉദുക്ഖലികം ഉത്തരപാസകം അഗ്ഗളവട്ടിം കപിസീസകം സൂചികം ഘടികം താളച്ഛിദ്ദം ആവിഞ്ഛനച്ഛിദ്ദം ആവിഞ്ഛനരജ്ജു’’ന്തി. അഗ്ഗിസാലായ തിണചുണ്ണം പരിപതതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഓഗുമ്ഫേത്വാ ഉല്ലിത്താവലിത്തം കാതും – സേതവണ്ണം കാളവണ്ണം ഗേരുകപരികമ്മം മാലാകമ്മം ലതാകമ്മം മകരദന്തകം പഞ്ചപടികം ചീവരവംസം ചീവരരജ്ജു’’ന്തി.

ആരാമപരിക്ഖേപഅനുജാനനം

൩൦൩. തേന ഖോ പന സമയേന ആരാമോ അപരിക്ഖിത്തോ ഹോതി. അജകാപി പസുകാപി ഉപരോപേ വിഹേഠേന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പരിക്ഖിപിതും തയോ വാടേ – വേളുവാടം, കണ്ഡകവാടം [വടേ വേളുവടം കണ്ഡകവടം (സ്യാ.)], പരിഖ’’ന്തി. കോട്ഠകോ ന ഹോതി. തഥേവ അജകാപി പസുകാപി ഉപരോപേ വിഹേഠേന്തി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, കോട്ഠകം അപേസിം യമകകവാടം തോരണം പലിഘ’’ന്തി. കോട്ഠകേ തിണചുണ്ണം പരിപതതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഓഗുമ്ഫേത്വാ ഉല്ലിത്താവലിത്തം കാതും – സേതവണ്ണം കാളവണ്ണം ഗേരുകപരികമ്മം മാലാകമ്മം ലതാകമ്മം മകരദന്തകം പഞ്ചപടിക’’ന്തി. ആരാമോ ചിക്ഖല്ലോ ഹോതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, മരുമ്ബം ഉപകിരിതു’’ന്തി. ന പരിയാപുണന്തി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പദരസിലം നിക്ഖിപിതു’’ന്തി. ഉദകം സന്തിട്ഠതി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉദകനിദ്ധമന’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന രാജാ മാഗധോ സേനിയോ ബിമ്ബിസാരോ സങ്ഘസ്സ അത്ഥായ സുധാമത്തികാലേപനം പാസാദം കാരേതുകാമോ ഹോതി. അഥ ഖോ ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘കിം നു ഖോ ഭഗവതാ ഛദനം അനുഞ്ഞാതം, കിം അനനുഞ്ഞാത’’ന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ച ഛദനാനി – ഇട്ഠകാഛദനം, സിലാഛദനം, സുധാഛദനം, തിണച്ഛദനം, പണ്ണച്ഛദന’’ന്തി.

പഠമഭാണവാരോ നിട്ഠിതോ.

൨. ദുതിയഭാണവാരോ

അനാഥപിണ്ഡികവത്ഥു

൩൦൪. തേന ഖോ പന സമയേന അനാഥപിണ്ഡികോ ഗഹപതി രാജഗഹകസ്സ സേട്ഠിസ്സ ഭഗിനിപതികോ ഹോതി. അഥ ഖോ അനാഥപിണ്ഡികോ ഗഹപതി രാജഗഹം അഗമാസി കേനചിദേവ കരണീയേന. തേന ഖോ പന സമയേന രാജഗഹകേന സേട്ഠിനാ സ്വാതനായ ബുദ്ധപ്പമുഖോ സങ്ഘോ നിമന്തിതോ ഹോതി. അഥ ഖോ രാജഗഹകോ സേട്ഠീ ദാസേ ച കമ്മകാരേ [കമ്മകരേ (സീ. സ്യാ.)] ച ആണാപേസി – ‘‘തേന ഹി, ഭണേ, കാലസ്സേവ ഉട്ഠായ യാഗുയോ പചഥ, ഭത്താനി പചഥ, സൂപാനി സമ്പാദേഥ, ഉത്തരിഭങ്ഗാനി സമ്പാദേഥാ’’തി. അഥ ഖോ അനാഥപിണ്ഡികസ്സ ഗഹപതിസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘പുബ്ബേ ഖ്വായം ഗഹപതി മയി ആഗതേ സബ്ബകിച്ചാനി നിക്ഖിപിത്വാ മമഞ്ഞേവ സദ്ധിം പടിസമ്മോദതി. സോദാനായം വിക്ഖിത്തരൂപോ ദാസേ ച കമ്മകാരേ ച ആണാപേസി – ‘തേന ഹി, ഭണേ, കാലസ്സേവ ഉട്ഠായ യാഗുയോ പചഥ, ഭത്താനി പചഥ, സൂപാനി സമ്പാദേഥ, ഉത്തരിഭങ്ഗാനി സമ്പാദേഥാ’തി. കിം നു ഖോ ഇമസ്സ ഗഹപതിസ്സ ആവാഹോ വാ ഭവിസ്സതി, വിവാഹോ വാ ഭവിസ്സതി, മഹായഞ്ഞോ വാ പച്ചുപട്ഠിതോ, രാജാ വാ മാഗധോ സേനിയോ ബിമ്ബിസാരോ നിമന്തിതോ സ്വാതനായ സദ്ധിം ബലകായേനാ’’തി?

അഥ ഖോ രാജഗഹകോ സേട്ഠീ ദാസേ ച കമ്മകാരേ ച ആണാപേത്വാ യേന അനാഥപിണ്ഡികോ ഗഹപതി തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ അനാഥപിണ്ഡികേന ഗഹപതിനാ സദ്ധിം പടിസമ്മോദിത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നം ഖോ രാജഗഹകം സേട്ഠിം അനാഥപിണ്ഡികോ ഗഹപതി ഏതദവോച – ‘‘പുബ്ബേ ഖോ ത്വം, ഗഹപതി, മയി ആഗതേ സബ്ബകിച്ചാനി നിക്ഖിപിത്വാ മമഞ്ഞേവ സദ്ധിം പടിസമ്മോദസി. സോദാനി ത്വം വിക്ഖിത്തരൂപോ ദാസേ ച കമ്മകാരേ ച ആണാപേസി – ‘തേന ഹി, ഭണേ, കാലസ്സേവ ഉട്ഠായ യാഗുയോ പചഥ, ഭത്താനി പചഥ, സൂപാനി സമ്പാദേഥ, ഉത്തരിഭങ്ഗാനി സമ്പാദേഥാ’തി. കിം നു ഖോ തേ, ഗഹപതി, ആവാഹോ വാ ഭവിസ്സതി, വിവാഹോ വാ ഭവിസ്സതി, മഹായഞ്ഞോ വാ പച്ചുപട്ഠിതോ, രാജാ വാ മാഗധോ സേനിയോ ബിമ്ബിസാരോ നിമന്തിതോ സ്വാതനായ സദ്ധിം ബലകായേനാ’’തി? ‘‘ന മേ, ഗഹപതി, ആവാഹോ വാ ഭവിസ്സതി, നാപി വിവാഹോ വാ ഭവിസ്സതി, നാപി രാജാ വാ മാഗധോ സേനിയോ ബിമ്ബിസാരോ നിമന്തിതോ സ്വാതനായ സദ്ധിം ബലകായേന; അപി ച മേ മഹായഞ്ഞോ പച്ചുപട്ഠിതോ; സ്വാതനായ ബുദ്ധപ്പമുഖോ സങ്ഘോ നിമന്തിതോ’’തി. ‘‘ബുദ്ധോതി ത്വം, ഗഹപതി, വദേസീ’’തി? ‘‘ബുദ്ധോ ത്യാഹം, ഗഹപതി, വദാമീ’’തി. ‘‘ബുദ്ധോതി ത്വം, ഗഹപതി, വദേസീ’’തി? ‘‘ബുദ്ധോ ത്യാഹം, ഗഹപതി, വദാമീ’’തി. ‘‘ബുദ്ധോതി ത്വം, ഗഹപതി, വദേസീ’’തി? ‘‘ബുദ്ധോ ത്യാഹം, ഗഹപതി, വദാമീ’’തി. ‘‘ഘോസോപി ഖോ ഏസോ, ഗഹപതി, ദുല്ലഭോ ലോകസ്മിം യദിദം – ബുദ്ധോ ബുദ്ധോതി. സക്കാ നു ഖോ, ഗഹപതി, ഇമം കാലം തം ഭഗവന്തം ദസ്സനായ ഉപസങ്കമിതും അരഹന്തം സമ്മാസമ്ബുദ്ധ’’ന്തി? ‘‘അകാലോ ഖോ, ഗഹപതി, ഇമം കാലം തം ഭഗവന്തം ദസ്സനായ ഉപസങ്കമിതും അരഹന്തം സമ്മാസമ്ബുദ്ധം. സ്വേദാനി ത്വം കാലേന തം ഭഗവന്തം ദസ്സനായ ഉപസങ്കമിസ്സസി അരഹന്തം സമ്മാസമ്ബുദ്ധ’’ന്തി. അഥ ഖോ അനാഥപിണ്ഡികോ ഗഹപതി – സ്വേദാനാഹം കാലേന തം ഭഗവന്തം ദസ്സനായ ഉപസങ്കമിസ്സാമി അരഹന്തം സമ്മാസമ്ബുദ്ധന്തി – ബുദ്ധഗതായ സതിയാ നിപജ്ജിത്വാ രത്തിയാ സുദം തിക്ഖത്തും വുട്ഠാസി പഭാതം മഞ്ഞമാനോ.

൩൦൫. [സം. നി. ൧.൨൪൨] അഥ ഖോ അനാഥപിണ്ഡികോ ഗഹപതി യേന സിവകദ്വാരം [സീവദ്വാരം (സീ.), സീതവനദ്വാരം (സ്യാ.)] തേനുപസങ്കമി. അമനുസ്സാ ദ്വാരം വിവരിംസു. അഥ ഖോ അനാഥപിണ്ഡികസ്സ ഗഹപതിസ്സ നഗരമ്ഹാ നിക്ഖന്തസ്സ ആലോകോ അന്തരധായി, അന്ധകാരോ പാതുരഹോസി, ഭയം ഛമ്ഭിതത്തം ലോമഹംസോ ഉദപാദി; തതോവ പുന നിവത്തിതുകാമോ അഹോസി. അഥ ഖോ സിവകോ [സീവകോ (സീ. സ്യാ.)] യക്ഖോ അന്തരഹിതോ സദ്ദമനുസ്സാവേസി –

‘‘സതം ഹത്ഥീ സതം അസ്സാ, സതം അസ്സതരീരഥാ;

സതം കഞ്ഞാസഹസ്സാനി, ആമുക്കമണികുണ്ഡലാ;

ഏകസ്സ പദവീതിഹാരസ്സ, കലം നാഗ്ഘന്തി സോളസിം [സോളസിന്തി (സീ. ക.)].

‘‘അഭിക്കമ ഗഹപതി അഭിക്കമ ഗഹപതി;

അഭിക്കന്തം തേ സേയ്യോ നോ പടിക്കന്ത’’ന്തി.

അഥ ഖോ അനാഥപിണ്ഡികസ്സ ഗഹപതിസ്സ അന്ധകാരോ അന്തരധായി, ആലോകോ പാതുരഹോസി. യം അഹോസി ഭയം ഛമ്ഭിതത്തം ലോമഹംസോ സോ പടിപ്പസ്സമ്ഭി. ദുതിയമ്പി ഖോ…പേ… തതിയമ്പി ഖോ…പേ… അനാഥപിണ്ഡികസ്സ ഗഹപതിസ്സ ആലോകോ അന്തരധായി, അന്ധകാരോ പാതുരഹോസി, ഭയം ഛമ്ഭിതത്തം ലോമഹംസോ ഉദപാദി, തതോവ പുന നിവത്തിതുകാമോ അഹോസി. തതിയമ്പി ഖോ സിവകോ യക്ഖോ അന്തരഹിതോ സദ്ദമനുസ്സാവേസി –

‘‘സതം ഹത്ഥീ സതം അസ്സാ, സതം അസ്സതരീരഥാ;

സതം കഞ്ഞാസഹസ്സാനി, ആമുക്കമണികുണ്ഡലാ;

ഏകസ്സ പദവീതിഹാരസ്സ, കലം നാഗ്ഘന്തി സോളസിം.

‘‘അഭിക്കമ ഗഹപതി അഭിക്കമ ഗഹപതി,

അഭിക്കന്തം തേ സേയ്യോ നോ പടിക്കന്ത’’ന്തി.

തതിയമ്പി ഖോ അനാഥപിണ്ഡികസ്സ ഗഹപതിസ്സ അന്ധകാരോ അന്തരധായി, ആലോകോ പാതുരഹോസി, യം അഹോസി ഭയം ഛമ്ഭിതത്തം ലോമഹംസോ, സോ പടിപ്പസ്സമ്ഭി. അഥ ഖോ അനാഥപിണ്ഡികോ ഗഹപതി യേന സീതവനം തേനുപസങ്കമി. തേന ഖോ പന സമയേന ഭഗവാ രത്തിയാ പച്ചൂസസമയം പച്ചുട്ഠായ അജ്ഝോകാസേ ചങ്കമതി. അദ്ദസാ ഖോ ഭഗവാ അനാഥപിണ്ഡികം ഗഹപതിം ദൂരതോവ ആഗച്ഛന്തം. ദിസ്വാന ചങ്കമാ ഓരോഹിത്വാ പഞ്ഞത്തേ ആസനേ നിസീദി. നിസജ്ജ ഖോ ഭഗവാ അനാഥപിണ്ഡികം ഗഹപതിം ഏതദവോച – ‘‘ഏഹി സുദത്താ’’തി. അഥ ഖോ അനാഥപിണ്ഡികോ ഗഹപതി – നാമേന മം ഭഗവാ ആലപതീതി – ഹട്ഠോ ഉദഗ്ഗോ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവതോ പാദേസു സിരസാ നിപതിത്വാ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘കച്ചി, ഭന്തേ, ഭഗവാ സുഖം സയിത്ഥാ’’തി?

[സം. നി. ൧.൨൪൨] ‘‘സബ്ബദാ വേ സുഖം സേതി, ബ്രാഹ്മണോ പരിനിബ്ബുതോ;

യോ ന ലിമ്പതി കാമേസു, സീതിഭൂതോ നിരൂപധി.

‘‘സബ്ബാ ആസത്തിയോ ഛേത്വാ, വിനേയ്യ ഹദയേ ദരം;

ഉപസന്തോ സുഖം സേതി, സന്തിം പപ്പുയ്യ ചേതസാ’’തി [ചേതസോതി (സീ. സ്യാ.)].

അഥ ഖോ ഭഗവാ അനാഥപിണ്ഡികസ്സ ഗഹപതിസ്സ അനുപുബ്ബിം കഥം [ആനുപുബ്ബികഥം (സീ.)] കഥേസി, സേയ്യഥിദം – ദാനകഥം സീലകഥം സഗ്ഗകഥം, കാമാനം ആദീനവം ഓകാരം സംകിലേസം, നേക്ഖമ്മേ ആനിസംസം പകാസേസി. യദാ ഭഗവാ അഞ്ഞാസി അനാഥപിണ്ഡികം ഗഹപതിം കല്ലചിത്തം മുദുചിത്തം വിനീവരണചിത്തം ഉദഗ്ഗചിത്തം പസന്നചിത്തം, അഥ യാ ബുദ്ധാനം സാമുക്കംസികാ ധമ്മദേസനാ തം പകാസേസി – ദുക്ഖം, സമുദയം, നിരോധം, മഗ്ഗം. സേയ്യഥാപി നാമ സുദ്ധം വത്ഥം അപഗതകാളകം സമ്മദേവ രജനം പടിഗ്ഗണ്ഹേയ്യ, ഏവമേവ അനാഥപിണ്ഡികസ്സ ഗഹപതിസ്സ തസ്മിംയേവ ആസനേ വിരജം വീതമലം ധമ്മചക്ഖും ഉദപാദി – യം കിഞ്ചി സമുദയധമ്മം, സബ്ബം തം നിരോധധമ്മന്തി. അഥ ഖോ അനാഥപിണ്ഡികോ ഗഹപതി ദിട്ഠധമ്മോ പത്തധമ്മോ വിദിതധമ്മോ പരിയോഗാള്ഹധമ്മോ തിണ്ണവിചികിച്ഛോ വിഗതകഥംകഥോ വേസാരജ്ജപ്പത്തോ അപരപ്പച്ചയോ സത്ഥുസാസനേ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘അഭിക്കന്തം ഭന്തേ, അഭിക്കന്തം ഭന്തേ! സേയ്യഥാപി, ഭന്തേ, നിക്കുജ്ജിതം വാ ഉക്കുജ്ജേയ്യ, പടിച്ഛന്നം വാ വിവരേയ്യ, മൂള്ഹസ്സ വാ മഗ്ഗം ആചിക്ഖേയ്യ, അന്ധകാരേ വാ തേലപജ്ജോതം ധാരേയ്യ – ചക്ഖുമന്തോ രൂപാനി ദക്ഖന്തീതി – ഏവമേവം ഭഗവതാ അനേകപരിയായേന ധമ്മോ പകാസിതോ. ഏസാഹം, ഭന്തേ, ഭഗവന്തം സരണം ഗച്ഛാമി, ധമ്മഞ്ച, ഭിക്ഖുസങ്ഘഞ്ച. ഉപാസകം മം ഭഗവാ ധാരേതു അജ്ജതഗ്ഗേ പാണുപേതം സരണം ഗതം. അധിവാസേതു ച മേ, ഭന്തേ, ഭഗവാ സ്വാതനായ ഭത്തം സദ്ധിം ഭിക്ഖുസങ്ഘേനാ’’തി. അധിവാസേസി ഭഗവാ തുണ്ഹീഭാവേന.

അഥ ഖോ അനാഥപിണ്ഡികോ ഗഹപതി ഭഗവതോ അധിവാസനം വിദിത്വാ ഉട്ഠായാസനാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ പദക്ഖിണം കത്വാ പക്കാമി. അസ്സോസി ഖോ രാജഗഹകോ സേട്ഠീ – ‘‘അനാഥപിണ്ഡികേന കിര ഗഹപതിനാ സ്വാതനായ ബുദ്ധപ്പമുഖോ സങ്ഘോ നിമന്തിതോ’’തി.

൩൦൬. അഥ ഖോ രാജഗഹകോ സേട്ഠീ അനാഥപിണ്ഡികം ഗഹപതിം ഏതദവോച – ‘‘തയാ കിര, ഗഹപതി, സ്വാതനായ ബുദ്ധപ്പമുഖോ സങ്ഘോ നിമന്തിതോ. ത്വഞ്ചാസി ആഗന്തുകോ. ദേമി തേ, ഗഹപതി, വേയ്യായികം യേന ത്വം ബുദ്ധപ്പമുഖസ്സ സങ്ഘസ്സ ഭത്തം കരേയ്യാസീ’’തി. ‘‘അലം, ഗഹപതി അത്ഥി മേ വേയ്യായികം യേനാഹം ബുദ്ധപ്പമുഖസ്സ സങ്ഘസ്സ ഭത്തം കരിസ്സാമീ’’തി.

അസ്സോസി ഖോ രാജഗഹകോ നേഗമോ – ‘‘അനാഥപിണ്ഡികേന കിര ഗഹപതിനാ സ്വാതനായ ബുദ്ധപ്പമുഖോ സങ്ഘോ നിമന്തിതോ’’തി. അഥ ഖോ രാജഗഹകോ നേഗമോ അനാഥപിണ്ഡികം ഗഹപതിം ഏതദവോച – ‘‘തയാ കിര, ഗഹപതി, സ്വാതനായ ബുദ്ധപ്പമുഖോ സങ്ഘോ നിമന്തിതോ. ത്വഞ്ചാസി ആഗന്തുകോ. ദേമി തേ, ഗഹപതി, വേയ്യായികം യേന ത്വം ബുദ്ധപ്പമുഖസ്സ സങ്ഘസ്സ ഭത്തം കരേയ്യാസീ’’തി. ‘‘അലം അയ്യ; അത്ഥി മേ വേയ്യായികം യേനാഹം ബുദ്ധപ്പമുഖസ്സ സങ്ഘസ്സ ഭത്തം കരിസ്സാമീ’’തി.

അസ്സോസി ഖോ രാജാ മാഗധോ സേനിയോ ബിമ്ബിസാരോ – ‘‘അനാഥപിണ്ഡികേന കിര ഗഹപതിനാ സ്വാതനായ ബുദ്ധപ്പമുഖോ സങ്ഘോ നിമന്തിതോ’’തി. അഥ ഖോ രാജാ മാഗധോ സേനിയോ ബിമ്ബിസാരോ അനാഥപിണ്ഡികം ഗഹപതിം ഏതദവോച – ‘‘തയാ കിര, ഗഹപതി, സ്വാതനായ ബുദ്ധപ്പമുഖോ സങ്ഘോ നിമന്തിതോ. ത്വഞ്ചാസി ആഗന്തുകോ. ദേമി തേ, ഗഹപതി, വേയ്യായികം യേന ത്വം ബുദ്ധപ്പമുഖസ്സ സങ്ഘസ്സ ഭത്തം കരേയ്യാസീ’’തി. ‘‘അലം ദേവ; അത്ഥി മേ വേയ്യായികം യേനാഹം ബുദ്ധപ്പമുഖസ്സ സങ്ഘസ്സ ഭത്തം കരിസ്സാമീ’’തി.

അഥ ഖോ അനാഥപിണ്ഡികോ ഗഹപതി തസ്സാ രത്തിയാ അച്ചയേന രാജഗഹകസ്സ സേട്ഠിസ്സ നിവേസനേ പണീതം ഖാദനീയം ഭോജനീയം പടിയാദാപേത്വാ ഭഗവതോ കാലം ആരോചാപേസി – ‘‘കാലോ, ഭന്തേ, നിട്ഠിതം ഭത്ത’’ന്തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ പുബ്ബണ്ഹസമയം നിവാസേത്വാ പത്തചീവരമാദായ യേന രാജഗഹകസ്സ സേട്ഠിസ്സ നിവേസനം തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ പഞ്ഞത്തേ ആസനേ നിസീദി സദ്ധിം ഭിക്ഖുസങ്ഘേന. അഥ ഖോ അനാഥപിണ്ഡികോ ഗഹപതി ബുദ്ധപ്പമുഖം ഭിക്ഖുസങ്ഘം പണീതേന ഖാദനീയേന ഭോജനീയേന സഹത്ഥാ സന്തപ്പേത്വാ സമ്പവാരേത്വാ, ഭഗവന്തം ഭുത്താവിം ഓനീതപത്തപാണിം, ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ അനാഥപിണ്ഡികോ ഗഹപതി ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘അധിവാസേതു മേ, ഭന്തേ, ഭഗവാ സാവത്ഥിയം വസ്സാവാസം സദ്ധിം ഭിക്ഖുസങ്ഘേനാ’’തി. ‘‘സുഞ്ഞാഗാരേ ഖോ, ഗഹപതി, തഥാഗതാ അഭിരമന്തീ’’തി. ‘‘അഞ്ഞാതം ഭഗവാ, അഞ്ഞാതം സുഗതാ’’തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ അനാഥപിണ്ഡികം ഗഹപതിം ധമ്മിയാ കഥായ സന്ദസ്സേത്വാ സമാദപേത്വാ സമുത്തേജേത്വാ സമ്പഹംസേത്വാ ഉട്ഠായാസനാ പക്കാമി.

൩൦൭. തേന ഖോ പന സമയേന അനാഥപിണ്ഡികോ ഗഹപതി ബഹുമിത്തോ ഹോതി ബഹുസഹായോ ആദേയ്യവാചോ. അഥ ഖോ അനാഥപിണ്ഡികോ ഗഹപതി രാജഗഹേ തം കരണീയം തീരേത്വാ യേന സാവത്ഥി തേന പക്കാമി. അഥ ഖോ അനാഥപിണ്ഡികോ ഗഹപതി അന്തരാമഗ്ഗേ മനുസ്സേ ആണാപേസി – ‘‘ആരാമേ, അയ്യാ, കരോഥ, വിഹാരേ പതിട്ഠാപേഥ, ദാനാനി പട്ഠപേഥ. ബുദ്ധോ ലോകേ ഉപ്പന്നോ. സോ ച മയാ ഭഗവാ നിമന്തിതോ ഇമിനാ മഗ്ഗേന ആഗച്ഛിസ്സതീ’’തി. അഥ ഖോ തേ മനുസ്സാ അനാഥപിണ്ഡികേന ഗഹപതിനാ ഉയ്യോജിതാ ആരാമേ അകംസു, വിഹാരേ പതിട്ഠാപേസും, ദാനാനി പട്ഠപേസും.

അഥ ഖോ അനാഥപിണ്ഡികോ ഗഹപതി സാവത്ഥിം ഗന്ത്വാ സമന്താ സാവത്ഥിം അനുവിലോകേസി – ‘‘കത്ഥ നു ഖോ ഭഗവാ വിഹരേയ്യ? യം അസ്സ ഗാമതോ നേവ അതിദൂരേ ന അച്ചാസന്നേ, ഗമനാഗമനസമ്പന്നം, അത്ഥികാനം അത്ഥികാനം മനുസ്സാനം അഭിക്കമനീയം, ദിവാ അപ്പാകിണ്ണം, രത്തിം അപ്പസദ്ദം, അപ്പനിഗ്ഘോസം, വിജനവാതം, മനുസ്സരാഹസ്സേയ്യകം, പടിസല്ലാനസാരുപ്പ’’ന്തി.

അദ്ദസാ ഖോ അനാഥപിണ്ഡികോ ഗഹപതി ജേതസ്സ കുമാരസ്സ [രാജകുമാരസ്സ (സീ. സ്യാ. കം.)] ഉയ്യാനം – ഗാമതോ നേവ അതിദൂരേ ന അച്ചാസന്നേ, ഗമനാഗമനസമ്പന്നം, അത്ഥികാനം അത്ഥികാനം മനുസ്സാനം അഭിക്കമനീയം, ദിവാ അപ്പാകിണ്ണം, രത്തിം അപ്പസദ്ദം, അപ്പനിഗ്ഘോസം, വിജനവാതം, മനുസ്സരാഹസ്സേയ്യകം, പടിസല്ലാനസാരുപ്പം. ദിസ്വാന യേന ജേതോ കുമാരോ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ജേതം കുമാരം ഏതദവോച – ‘‘ദേഹി മേ, അയ്യപുത്ത, ഉയ്യാനം ആരാമം കാതു’’ന്തി [കേതും (വജീരബുദ്ധിടീകായം)]. ‘‘അദേയ്യോ, ഗഹപതി, ആരാമോ അപി കോടിസന്ഥരേനാ’’തി. ‘‘ഗഹിതോ, അയ്യപുത്ത, ആരാമോ’’തി. ‘‘ന, ഗഹപതി, ഗഹിതോ ആരാമോ’’തി. ഗഹിതോ ന ഗഹിതോതി വോഹാരികേ മഹാമത്തേ പുച്ഛിംസു. മഹാമത്താ ഏവമാഹംസു – ‘‘യതോ തയാ, അയ്യപുത്ത, അഗ്ഘോ കതോ, ഗഹിതോ ആരാമോ’’തി. അഥ ഖോ അനാഥപിണ്ഡികോ ഗഹപതി സകടേഹി ഹിരഞ്ഞം നിബ്ബാഹാപേത്വാ ജേതവനം കോടിസന്ഥരം സന്ഥരാപേസി. സകിം നീഹടം ഹിരഞ്ഞം ഥോകസ്സ ഓകാസസ്സ കോട്ഠകസാമന്താ നപ്പഹോതി. അഥ ഖോ അനാഥപിണ്ഡികോ ഗഹപതി മനുസ്സേ ആണാപേസി – ‘‘ഗച്ഛഥ, ഭണേ, ഹിരഞ്ഞം ആഹരഥ; ഇമം ഓകാസം സന്ഥരിസ്സാമാ’’തി.

അഥ ഖോ ജേതസ്സ കുമാരസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘ന ഖോ ഇദം ഓരകം ഭവിസ്സതി, യഥായം ഗഹപതി താവ ബഹും ഹിരഞ്ഞം പരിച്ചജതീ’’തി. അനാഥപിണ്ഡികം ഗഹപതിം ഏതദവോച – ‘‘അലം, ഗഹപതി; മാ തം ഓകാസം സന്ഥരാപേസി. ദേഹി മേ ഏതം ഓകാസം. മമേതം ദാനം ഭവിസ്സതീ’’തി. അഥ ഖോ അനാഥപിണ്ഡികോ ഗഹപതി – അയം ഖോ ജേതോ കുമാരോ അഭിഞ്ഞാതോ ഞാതമനുസ്സോ; മഹത്ഥികോ ഖോ പന ഏവരൂപാനം ഞാതമനുസ്സാനം ഇമസ്മിം ധമ്മവിനയേ പസാദോതി – തം ഓകാസം ജേതസ്സ കുമാരസ്സ പാദാസി [അദാസി (സ്യാ.)]. അഥ ഖോ ജേതോ കുമാരോ തസ്മിം ഓകാസേ കോട്ഠകം മാപേസി.

അഥ ഖോ അനാഥപിണ്ഡികോ ഗഹപതി ജേതവനേ വിഹാരേ കാരാപേസി, പരിവേണാനി കാരാപേസി, കോട്ഠകേ കാരാപേസി, ഉപട്ഠാനസാലായോ കാരാപേസി, അഗ്ഗിസാലായോ കാരാപേസി, കപ്പിയകുടിയോ കാരാപേസി, വച്ചകുടിയോ കാരാപേസി, ചങ്കമേ കാരാപേസി, ചങ്കമനസാലായോ കാരാപേസി, ഉദപാനേ കാരാപേസി, ഉദപാനസാലായോ കാരാപേസി, ജന്താഘരേ കാരാപേസി, ജന്താഘരസാലായോ കാരാപേസി, പോക്ഖരണിയോ കാരാപേസി, മണ്ഡപേ കാരാപേസി.

നവകമ്മദാനം

൩൦൮. അഥ ഖോ ഭഗവാ രാജഗഹേ യഥാഭിരന്തം വിഹരിത്വാ യേന വേസാലീ തേന ചാരികം പക്കാമി. അനുപുബ്ബേന ചാരികം ചരമാനോ യേന വേസാലീ തദവസരി. തത്ര സുദം ഭഗവാ വേസാലിയം വിഹരതി മഹാവനേ കൂടാഗാരസാലായം. തേന ഖോ പന സമയേന മനുസ്സാ സക്കച്ചം നവകമ്മം കരോന്തി. യേപി ഭിക്ഖൂ നവകമ്മം അധിട്ഠേന്തി തേപി സക്കച്ചം ഉപട്ഠേന്തി ചീവരപിണ്ഡപാതസേനാസനഗിലാനപ്പച്ചയഭേസജ്ജപരിക്ഖാരേന. അഥ ഖോ അഞ്ഞതരസ്സ ദലിദ്ദസ്സ തുന്നവായസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘ന ഖോ ഇദം ഓരകം ഭവിസ്സതി, യഥയിമേ മനുസ്സാ സക്കച്ചം നവകമ്മം കരോന്തി; യംനൂനാഹമ്പി നവകമ്മം കരേയ്യ’’ന്തി. അഥ ഖോ സോ ദലിദ്ദോ തുന്നവായോ സാമം ചിക്ഖല്ലം മദ്ദിത്വാ ഇട്ഠകായോ ചിനിത്വാ കുട്ടം ഉട്ഠാപേസി. തേന അകുസലകേന ചിതാ വങ്കാ ഭിത്തി പരിപതി. ദുതിയമ്പി ഖോ…പേ… തതിയമ്പി ഖോ സോ ദലിദ്ദോ തുന്നവായോ സാമം ചിക്ഖല്ലം മദ്ദിത്വാ ഇട്ഠകായോ ചിനിത്വാ കുട്ടം ഉട്ഠാപേസി. തേന അകുസലകേന ചിതാ വങ്കാ ഭിത്തി പരിപതി. അഥ ഖോ സോ ദലിദ്ദോ തുന്നവായോ ഉജ്ഝായതി ഖിയ്യതി വിപാചേതി – ‘‘യേ ഇമേസം സമണാനം സക്യപുത്തിയാനം ദേന്തി ചീവരപിണ്ഡപാതസേനാസനഗിലാനപ്പച്ചയഭേസജ്ജപരിക്ഖാരം, തേ ഇമേ ഓവദന്തി അനുസാസന്തി, തേസഞ്ച നവകമ്മം അധിട്ഠേന്തി. അഹം പനമ്ഹി ദലിദ്ദോ. ന മം കോചി ഓവദതി വാ അനുസാസതി വാ നവകമ്മം വാ അധിട്ഠേതീ’’തി. അസ്സോസും ഖോ ഭിക്ഖൂ തസ്സ ദലിദ്ദസ്സ തുന്നവായസ്സ ഉജ്ഝായന്തസ്സ ഖിയ്യന്തസ്സ വിപാചേന്തസ്സ. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, നവകമ്മം ദാതും. നവകമ്മികോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ഉസ്സുക്കം ആപജ്ജിസ്സതി – ‘കിന്തി നു ഖോ വിഹാരോ ഖിപ്പം പരിയോസാനം ഗച്ഛേയ്യാ’തി; ഖണ്ഡം ഫുല്ലം പടിസങ്ഖരിസ്സതി. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, ദാതബ്ബം. പഠമം ഭിക്ഖു യാചിതബ്ബോ, യാചിത്വാ ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

൩൦൯. ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഗഹപതിനോ വിഹാരം ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ നവകമ്മം ദദേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഗഹപതിനോ വിഹാരം ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ നവകമ്മം ദേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഗഹപതിനോ വിഹാരം ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ നവകമ്മസ്സ ദാനം, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദിന്നോ സങ്ഘേന ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഗഹപതിനോ വിഹാരോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ നവകമ്മം. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

അഗ്ഗാസനാദിഅനുജാനനം

൩൧൦. അഥ ഖോ ഭഗവാ വേസാലിയം യഥാഭിരന്തം വിഹരിത്വാ യേന സാവത്ഥി തേന ചാരികം പക്കാമി. തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാനം ഭിക്ഖൂനം അന്തേവാസികാ ഭിക്ഖൂ ബുദ്ധപ്പമുഖസ്സ സങ്ഘസ്സ പുരതോ പുരതോ ഗന്ത്വാ വിഹാരേ പരിഗ്ഗണ്ഹന്തി, സേയ്യായോ പരിഗ്ഗണ്ഹന്തി – ഇദം അമ്ഹാകം ഉപജ്ഝായാനം ഭവിസ്സതി, ഇദം അമ്ഹാകം ആചരിയാനം ഭവിസ്സതി, ഇദം അമ്ഹാകം ഭവിസ്സതീ’’തി.

അഥ ഖോ ആയസ്മാ സാരിപുത്തോ ബുദ്ധപ്പമുഖസ്സ സങ്ഘസ്സ പിട്ഠിതോ പിട്ഠിതോ ഗന്ത്വാ വിഹാരേസു പരിഗ്ഗഹിതേസു, സേയ്യാസു പരിഗ്ഗഹിതാസു, സേയ്യം അലഭമാനോ അഞ്ഞതരസ്മിം രുക്ഖമൂലേ നിസീദി. അഥ ഖോ ഭഗവാ രത്തിയാ പച്ചൂസസമയം പച്ചുട്ഠായ ഉക്കാസി. ആയസ്മാപി സാരിപുത്തോ ഉക്കാസി. ‘‘കോ ഏത്ഥാ’’തി? ‘‘അഹം, ഭഗവാ, സാരിപുത്തോ’’തി. ‘‘കിസ്സ ത്വം, സാരിപുത്തം, ഇധ നിസിന്നോ’’തി? അഥ ഖോ ആയസ്മാ സാരിപുത്തോ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ഭിക്ഖുസങ്ഘം സന്നിപാതാപേത്വാ ഭിക്ഖൂ പടിപുച്ഛി – ‘‘സച്ചം കിര, ഭിക്ഖവേ, ഛബ്ബഗ്ഗിയാനം ഭിക്ഖൂനം അന്തേവാസികാ ഭിക്ഖൂ ബുദ്ധപ്പമുഖസ്സ സങ്ഘസ്സ പുരതോ പുരതോ ഗന്ത്വാ വിഹാരേ പരിഗ്ഗണ്ഹന്തി, സേയ്യായോ പരിഗ്ഗണ്ഹന്തി – ഇദം അമ്ഹാകം ഉപജ്ഝായാനം ഭവിസ്സതി, ഇദം അമ്ഹാകം ആചരിയാനം ഭവിസ്സതി, ഇദം അമ്ഹാകം ഭവിസ്സതീ’’തി? ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി. വിഗരഹി ബുദ്ധോ ഭഗവാ…പേ… ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ തേ, ഭിക്ഖവേ, മോഘപുരിസാ ബുദ്ധപ്പമുഖസ്സ സങ്ഘസ്സ പുരതോ പുരതോ ഗന്ത്വാ വിഹാരേ പരിഗ്ഗഹേസ്സന്തി, സേയ്യായോ പരിഗ്ഗഹേസ്സന്തി – ഇദം അമ്ഹാകം ഉപജ്ഝായാനം ഭവിസ്സതി, ഇദം അമ്ഹാകം ആചരിയാനം ഭവിസ്സതി, ഇദം അമ്ഹാകം ഭവിസ്സതീതി! നേതം, ഭിക്ഖവേ, അപ്പസന്നാനം വാ പസാദായ…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘കോ, ഭിക്ഖവേ, അരഹതി അഗ്ഗാസനം അഗ്ഗോദകം അഗ്ഗപിണ്ഡ’’ന്തി?

ഏകച്ചേ ഭിക്ഖൂ ഏവമാഹംസു – ‘‘യോ, ഭഗവാ, ഖത്തിയകുലാ പബ്ബജിതോ സോ അരഹതി അഗ്ഗാസനം അഗ്ഗോദകം അഗ്ഗപിണ്ഡ’’ന്തി. ഏകച്ചേ ഭിക്ഖൂ ഏവമാഹംസു – ‘‘യോ, ഭഗവാ, ബ്രാഹ്മണകുലാ പബ്ബജിതോ സോ അരഹതി അഗ്ഗാസനം അഗ്ഗോദകം അഗ്ഗപിണ്ഡ’’ന്തി. ഏകച്ചേ ഭിക്ഖൂ ഏവമാഹംസു – ‘‘യോ, ഭഗവാ, ഗഹപതികുലാ പബ്ബജിതോ സോ അരഹതി അഗ്ഗാസനം അഗ്ഗോദകം അഗ്ഗപിണ്ഡ’’ന്തി. ഏകച്ചേ ഭിക്ഖൂ ഏവമാഹംസു – ‘‘യോ, ഭഗവാ, സുത്തന്തികോ സോ അരഹതി അഗ്ഗാസനം അഗ്ഗോദകം അഗ്ഗപിണ്ഡ’’ന്തി. ഏകച്ചേ ഭിക്ഖൂ ഏവമാഹംസു – ‘‘യോ, ഭഗവാ, വിനയധരോ സോ അരഹതി അഗ്ഗാസനം അഗ്ഗോദകം അഗ്ഗപിണ്ഡ’’ന്തി. ഏകച്ചേ ഭിക്ഖൂ ഏവമാഹംസു – ‘‘യോ, ഭഗവാ, ധമ്മകഥികോ സോ അരഹതി അഗ്ഗാസനം അഗ്ഗോദകം അഗ്ഗപിണ്ഡ’’ന്തി. ഏകച്ചേ ഭിക്ഖൂ ഏവമാഹംസു – ‘‘യോ, ഭഗവാ, പഠമസ്സ ഝാനസ്സ ലാഭീ സോ അരഹതി അഗ്ഗാസനം അഗ്ഗോദകം അഗ്ഗപിണ്ഡ’’ന്തി. ഏകച്ചേ ഭിക്ഖൂ ഏവമാഹംസു – ‘‘യോ, ഭഗവാ, ദുതിയസ്സ ഝാനസ്സ ലാഭീ സോ അരഹതി അഗ്ഗാസനം അഗ്ഗോദകം അഗ്ഗപിണ്ഡ’’ന്തി. ഏകച്ചേ ഭിക്ഖൂ ഏവമാഹംസു – ‘‘യോ, ഭഗവാ, തതിയസ്സ ഝാനസ്സ ലാഭീ സോ അരഹതി അഗ്ഗാസനം അഗ്ഗോദകം അഗ്ഗപിണ്ഡ’’ന്തി. ഏകച്ചേ ഭിക്ഖൂ ഏവമാഹംസു – ‘‘യോ, ഭഗവാ, ചതുത്ഥസ്സ ഝാനസ്സ ലാഭീ സോ അരഹതി അഗ്ഗാസനം അഗ്ഗോദകം അഗ്ഗപിണ്ഡ’’ന്തി. ഏകച്ചേ ഭിക്ഖൂ ഏവമാഹംസു – ‘‘യോ, ഭഗവാ, സോതാപന്നോ സോ അരഹതി അഗ്ഗാസനം അഗ്ഗോദകം അഗ്ഗപിണ്ഡ’’ന്തി. ഏകച്ചേ ഭിക്ഖൂ ഏവമാഹംസു – ‘‘യോ, ഭഗവാ, സകദാഗാമീ…പേ… യോ, ഭഗവാ, അനാഗാമീ…പേ… യോ, ഭഗവാ, അരഹാ സോ അരഹതി അഗ്ഗാസനം അഗ്ഗോദകം അഗ്ഗപിണ്ഡ’’ന്തി. ഏകച്ചേ ഭിക്ഖൂ ഏവമാഹംസു – ‘‘യോ, ഭഗവാ, തേവിജ്ജോ സോ അരഹതി അഗ്ഗാസനം അഗ്ഗോദകം അഗ്ഗപിണ്ഡ’’ന്തി. ഏകച്ചേ ഭിക്ഖൂ ഏവമാഹംസു – ‘‘യോ, ഭഗവാ, ഛളഭിഞ്ഞോ സോ അരഹതി അഗ്ഗാസനം അഗ്ഗോദകം അഗ്ഗപിണ്ഡ’’ന്തി.

൩൧൧. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ഭൂതപുബ്ബം, ഭിക്ഖവേ, ഹിമവന്തപദേസേ [ഹിമവന്തപസ്സേ (സീ. സ്യാ.)] മഹാനിഗ്രോധോ അഹോസി. തം തയോ സഹായാ ഉപനിസ്സായ വിഹരിംസു – തിത്തിരോ ച, മക്കടോ ച, ഹത്ഥിനാഗോ ച. തേ അഞ്ഞമഞ്ഞം അഗാരവാ അപ്പതിസ്സാ അസഭാഗവുത്തികാ വിഹരന്തി. അഥ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തേസം സഹായാനം ഏതദഹോസി – ‘അഹോ നൂന മയം ജാനേയ്യാമ യം അമ്ഹാകം ജാതിയാ മഹന്തതരം തം മയം സക്കരേയ്യാമ ഗരും കരേയ്യാമ മാനേയ്യാമ പൂജേയ്യാമ, തസ്സ ച മയം ഓവാദേ തിട്ഠേയ്യാമാ’തി.

‘‘അഥ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തിത്തിരോ ച മക്കടോ ച ഹത്ഥിനാഗം പുച്ഛിംസു – ‘ത്വം, സമ്മ, കിം പോരാണം സരസീ’തി? ‘യദാഹം, സമ്മാ, പോതോ ഹോമി, ഇമം നിഗ്രോധം അന്തരാ സത്ഥീനം [അന്തരാസത്ഥികം (സീ.)] കരിത്വാ അതിക്കമാമി, അഗ്ഗങ്കുരകം മേ ഉദരം ഛുപതി. ഇമാഹം, സമ്മാ, പോരാണം സരാമീ’തി.

‘‘അഥ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തിത്തിരോ ച ഹത്ഥിനാഗോ ച മക്കടം പുച്ഛിംസു – ‘ത്വം, സമ്മ, കിം പോരാണം സരസീ’തി? ‘യദാഹം, സമ്മാ, ഛാപോ ഹോമി, ഛമായം നിസീദിത്വാ ഇമസ്സ നിഗ്രോധസ്സ അഗ്ഗങ്കുരകം ഖാദാമി. ഇമാഹം, സമ്മാ, പോരാണം സരാമീ’തി.

‘‘അഥ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, മക്കടോ ച ഹത്ഥിനാഗോ ച തിത്തിരം പുച്ഛിംസു – ‘ത്വം, സമ്മ, കിം പോരാണം സരസീ’തി? ‘അമുകസ്മിം, സമ്മാ, ഓകാസേ മഹാനിഗ്രോധോ അഹോസി. തതോ അഹം ഫലം ഭക്ഖിത്വാ ഇമസ്മിം ഓകാസേ വച്ചം അകാസിം; തസ്സായം നിഗ്രോധോ ജാതോ. തദാഹം, സമ്മാ, ജാതിയാ മഹന്തതരോ’തി.

‘‘അഥ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, മക്കടോ ച ഹത്ഥിനാഗോ ച തിത്തിരം ഏതദവോചും – ‘ത്വം, സമ്മ, അമ്ഹാകം ജാതിയാ മഹന്തതരോ. തം മയം സക്കരിസ്സാമ ഗരും കരിസ്സാമ മാനേസ്സാമ പൂജേസ്സാമ, തുയ്ഹഞ്ച മയം ഓവാദേ പതിട്ഠിസ്സാമാ’തി. അഥ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തിത്തിരോ മക്കടഞ്ച ഹത്ഥിനാഗഞ്ച പഞ്ചസു സീലേസു സമാദപേസി, അത്തനാ ച പഞ്ചസു സീലേസു സമാദായ വത്തതി. തേ അഞ്ഞമഞ്ഞം സഗാരവാ സപ്പതിസ്സാ സഭാഗവുത്തികാ വിഹരിത്വാ കായസ്സ ഭേദാ പരം മരണാ സുഗതിം സഗ്ഗം ലോകം ഉപപജ്ജിംസു. ഏവം ഖോ തം, ഭിക്ഖവേ, തിത്തിരിയം നാമ ബ്രഹ്മചരിയം അഹോസി.

[ജാ. ൧.൧.൩൭] ‘‘യേ വുഡ്ഢമപചായന്തി, നരാ ധമ്മസ്സ കോവിദാ;

ദിട്ഠേ ധമ്മേ ച പാസംസാ, സമ്പരായേ ച സുഗ്ഗതീ’’തി.

‘‘തേ ഹി നാമ, ഭിക്ഖവേ, തിരച്ഛാനഗതാ പാണാ അഞ്ഞമഞ്ഞം സഗാരവാ സപ്പതിസ്സാ സഭാഗവുത്തികാ വിഹരിസ്സന്തി. ഇധ ഖോ തം, ഭിക്ഖവേ, സോഭേഥ യം തുമ്ഹേ ഏവം സ്വാക്ഖാതേ ധമ്മവിനയേ പബ്ബജിതാ സമാനാ അഞ്ഞമഞ്ഞം അഗാരവാ അപ്പതിസ്സാ അസഭാഗവുത്തികാ വിഹരേയ്യാഥ? നേതം, ഭിക്ഖവേ, അപ്പസന്നാനം വാ പസാദായ…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, യഥാവുഡ്ഢം അഭിവാദനം, പച്ചുട്ഠാനം, അഞ്ജലികമ്മം, സാമീചികമ്മം, അഗ്ഗാസനം, അഗ്ഗോദകം, അഗ്ഗപിണ്ഡം. ന ച, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘികം യഥാവുഡ്ഢം പടിബാഹിതബ്ബം. യോ പടിബാഹേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

അവന്ദിയാദിപുഗ്ഗലാ

൩൧൨. ‘‘ദസയിമേ, ഭിക്ഖവേ, അവന്ദിയാ – പുരേ ഉപസമ്പന്നേന പച്ഛാ ഉപസമ്പന്നോ അവന്ദിയോ, അനുപസമ്പന്നോ അവന്ദിയോ, നാനാസംവാസകോ വുഡ്ഢതരോ അധമ്മവാദീ അവന്ദിയോ, മാതുഗാമോ അവന്ദിയോ, പണ്ഡകോ അവന്ദിയോ, പാരിവാസികോ അവന്ദിയോ, മൂലായപടികസ്സനാരഹോ അവന്ദിയോ, മാനത്താരഹോ അവന്ദിയോ, മാനത്തചാരികോ അവന്ദിയോ, അബ്ഭാനാരഹോ അവന്ദിയോ. ഇമേ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ദസ അവന്ദിയാ.

‘‘തയോമേ, ഭിക്ഖവേ, വന്ദിയാ – പച്ഛാ ഉപസമ്പന്നേന പുരേ ഉപസമ്പന്നോ വന്ദിയോ, നാനാസംവാസകോ വുഡ്ഢതരോ ധമ്മവാദീ വന്ദിയോ, സദേവകേ ഭിക്ഖവേ ലോകേ സമാരകേ സബ്രഹ്മകേ സസ്സമണബ്രാഹ്മണിയാ പജായ സദേവമനുസ്സായ തഥാഗതോ അരഹം സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ വന്ദിയോ. ഇമേ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തയോ വന്ദിയാ’’തി.

ആസനപ്പടിബാഹനപടിക്ഖേപം

൩൧൩. തേന ഖോ പന സമയേന മനുസ്സാ സങ്ഘം ഉദ്ദിസ്സ മണ്ഡപേ പടിയാദേന്തി, സന്ഥരേ പടിയാദേന്തി, ഓകാസേ പടിയാദേന്തി. ഛബ്ബഗ്ഗിയാനം ഭിക്ഖൂനം അന്തേവാസികാ ഭിക്ഖൂ – ‘സങ്ഘികഞ്ഞേവ ഭഗവതാ യഥാവുഡ്ഢം അനുഞ്ഞാതം, നോ ഉദ്ദിസ്സകത’ന്തി ബുദ്ധപ്പമുഖസ്സ സങ്ഘസ്സ പുരതോ പുരതോ ഗന്ത്വാ മണ്ഡപേപി പരിഗ്ഗണ്ഹന്തി, സന്ഥരേപി പരിഗ്ഗണ്ഹന്തി, ഓകാസേപി പരിഗ്ഗണ്ഹന്തി – ഇദം അമ്ഹാകം ഉപജ്ഝായാനം ഭവിസ്സതി, ഇദം അമ്ഹാകം ആചരിയാനം ഭവിസ്സതി, ഇദം അമ്ഹാകം ഭവിസ്സതീതി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ സാരിപുത്തോ ബുദ്ധപ്പമുഖസ്സ സങ്ഘസ്സ പിട്ഠിതോ പിട്ഠിതോ ഗന്ത്വാ മണ്ഡപേസു പരിഗ്ഗഹിതേസു, സന്ഥരേസു പരിഗ്ഗഹിതേസു, ഓകാസേസു പരിഗ്ഗഹിതേസു, ഓകാസം അലഭമാനോ അഞ്ഞതരസ്മിം രുക്ഖമൂലേ നിസീദി. അഥ ഖോ ഭഗവാ രത്തിയാ പച്ചൂസസമയം പച്ചുട്ഠായ ഉക്കാസി. ആയസ്മാപി സാരിപുത്തോ ഉക്കാസി. ‘‘കോ ഏത്ഥാ’’തി? ‘‘അഹം, ഭഗവാ, സാരിപുത്തോ’’തി. ‘‘കിസ്സ ത്വം, സാരിപുത്ത, ഇധ നിസിന്നോ’’തി? അഥ ഖോ ആയസ്മാ സാരിപുത്തോ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ഭിക്ഖുസങ്ഘം സന്നിപാതാപേത്വാ ഭിക്ഖൂ പടിപുച്ഛി – ‘‘സച്ചം കിര, ഭിക്ഖവേ, ഛബ്ബഗ്ഗിയാനം ഭിക്ഖൂനം അന്തേവാസികാ ഭിക്ഖൂ – ‘സങ്ഘികഞ്ഞേവ ഭഗവതാ യഥാവുഡ്ഢം അനുഞ്ഞാതം, നോ ഉദ്ദിസ്സകത’ന്തി ബുദ്ധപ്പമുഖസ്സ സങ്ഘസ്സ പുരതോ പുരതോ ഗന്ത്വാ മണ്ഡപേ പരിഗ്ഗണ്ഹന്തി, സന്ഥരേ പരിഗ്ഗണ്ഹന്തി, ഓകാസേ പരിഗ്ഗണ്ഹന്തി – ഇദം അമ്ഹാകം ഉപജ്ഝായാനം ഭവിസ്സതി, ഇദം അമ്ഹാകം ആചരിയാനം ഭവിസ്സതി, ഇദം അമ്ഹാകം ഭവിസ്സതീ’’തി? ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഉദ്ദിസ്സകതമ്പി യഥാവുഡ്ഢം പടിബാഹേതബ്ബം. യോ പടിബാഹേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

ഗിഹിവികതഅനുജാനനം

൩൧൪. തേന ഖോ പന സമയേന മനുസ്സാ ഭത്തഗ്ഗേ അന്തരഘരേ ഉച്ചാസയനമഹാസയനാനി പഞ്ഞപേന്തി, സേയ്യഥിദം – ആസന്ദിം, പല്ലങ്കം, ഗോനകം, ചിത്തകം, പടികം, പടലികം, തൂലികം, വികതികം, ഉദ്ദലോമിം, ഏകന്തലോമിം, കട്ടിസ്സം, കോസേയ്യം [കോസേയ്യം കമ്ബലം (സീ. സ്യാ.)], കുത്തകം, ഹത്ഥത്ഥരം, അസ്സത്ഥരം, രഥത്ഥരം, അജിനപവേണിം, കദലിമിഗപവരപച്ചത്ഥരണം, സഉത്തരച്ഛദം, ഉഭതോലോഹിതകൂപധാനം. ഭിക്ഖൂ കുക്കുച്ചായന്താ നാഭിനിസീദന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഠപേത്വാ തീണി – ആസന്ദിം, പല്ലങ്കം, തൂലികം – ഗിഹിവികതം [ഗിഹിവികടം (സീ. ക.), അവസേസം ഗിഹിവികടം (സ്യാ.)] അഭിനിസീദിതും, നത്വേവ അഭിനിപജ്ജിതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന മനുസ്സാ ഭത്തഗ്ഗേ അന്തരഘരേ തൂലോനദ്ധം മഞ്ചമ്പി പീഠമ്പി പഞ്ഞപേന്തി. ഭിക്ഖൂ കുക്കുച്ചായന്താ നാഭിനിസീദന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഗിഹിവികതം അഭിനിസീദിതും, നത്വേവ അഭിനിപജ്ജിതു’’ന്തി.

ജേതവനവിഹാരാനുമോദനാ

൩൧൫. അഥ ഖോ ഭഗവാ അനുപുബ്ബേന ചാരികം ചരമാനോ യേന സാവത്ഥി തദവസരി. തത്ര സുദം ഭഗവാ സാവത്ഥിയം വിഹരതി ജേതവനേ അനാഥപിണ്ഡികസ്സ ആരാമേ. അഥ ഖോ അനാഥപിണ്ഡികോ ഗഹപതി യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ അനാഥപിണ്ഡികോ ഗഹപതി ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘അധിവാസേതു മേ, ഭന്തേ, ഭഗവാ സ്വാതനായ ഭത്തം സദ്ധിം ഭിക്ഖുസങ്ഘേനാ’’തി. അധിവാസേസി ഭഗവാ തുണ്ഹീഭാവേന. അഥ ഖോ അനാഥപിണ്ഡികോ ഗഹപതി ഭഗവതോ അധിവാസനം വിദിത്വാ ഉട്ഠായാസനാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ പദക്ഖിണം കത്വാ പക്കാമി. അഥ ഖോ അനാഥപിണ്ഡികോ ഗഹപതി തസ്സാ രത്തിയാ അച്ചയേന പണീതം ഖാദനീയം ഭോജനീയം പടിയാദാപേത്വാ ഭഗവതോ കാലം ആരോചാപേസി – ‘‘കാലോ, ഭന്തേ, നിട്ഠിതം ഭത്ത’’ന്തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ പുബ്ബണ്ഹസമയം നിവാസേത്വാ പത്തചീവരമാദായ യേന അനാഥപിണ്ഡികസ്സ ഗഹപതിസ്സ നിവേസനം തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ പഞ്ഞത്തേ ആസനേ നിസീദി സദ്ധിം ഭിക്ഖുസങ്ഘേന. അഥ ഖോ അനാഥപിണ്ഡികോ ഗഹപതി ബുദ്ധപ്പമുഖം ഭിക്ഖുസങ്ഘം പണീതേന ഖാദനീയേന ഭോജനീയേന സഹത്ഥാ സന്തപ്പേത്വാ സമ്പവാരേത്വാ, ഭഗവന്തം ഭുത്താവിം ഓനീതപത്തപാണിം, ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ അനാഥപിണ്ഡികോ ഗഹപതി ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘കഥാഹം, ഭന്തേ, ജേതവനേ പടിപജ്ജാമീ’’തി? ‘‘തേന ഹി ത്വം, ഗഹപതി, ജേതവനം ആഗതാനാഗതസ്സ ചാതുദ്ദിസസ്സ സങ്ഘസ്സ പതിട്ഠപേഹീ’’തി. ‘‘ഏവം ഭന്തേ’’തി ഖോ അനാഥപിണ്ഡികോ ഗഹപതി ഭഗവതോ പടിസ്സുത്വാ ജേതവനം ആഗതാനാഗതസ്സ ചാതുദ്ദിസസ്സ സങ്ഘസ്സ പതിട്ഠാപേസി.

അഥ ഖോ ഭഗവാ അനാഥപിണ്ഡികം ഗഹപതിം ഇമാഹി ഗാഥാഹി അനുമോദി –

‘‘സീതം ഉണ്ഹം പടിഹന്തി, തതോ വാളമിഗാനി ച;

സരീസപേ ച മകസേ, സിസിരേ ചാപി വുട്ഠിയോ.

‘‘തതോ വാതാതപോ ഘോരോ, സഞ്ജാതോ പടിഹഞ്ഞതി;

ലേണത്ഥഞ്ച സുഖത്ഥഞ്ച, ഝായിതുഞ്ച വിപസ്സിതും.

‘‘വിഹാരദാനം സങ്ഘസ്സ, അഗ്ഗം ബുദ്ധേന വണ്ണിതം;

തസ്മാ ഹി പണ്ഡിതോ പോസോ, സമ്പസ്സം അത്ഥമത്തനോ.

‘‘വിഹാരേ കാരയേ രമ്മേ, വാസയേത്ഥ ബഹുസ്സുതേ;

തേസം അന്നഞ്ച പാനഞ്ച, വത്ഥസേനാസനാനി ച;

ദദേയ്യ ഉജുഭൂതേസു, വിപ്പസന്നേന ചേതസാ.

‘‘തേ തസ്സ ധമ്മം ദേസേന്തി, സബ്ബദുക്ഖാപനൂദനം;

യം സോ ധമ്മം ഇധഞ്ഞായ, പരിനിബ്ബാതി അനാസവോ’’തി.

അഥ ഖോ ഭഗവാ അനാഥപിണ്ഡികം ഗഹപതിം ഇമാഹി ഗാഥാഹി അനുമോദിത്വാ ഉട്ഠായാസനാ പക്കാമി.

ആസനപ്പടിബാഹനാദി

൩൧൬. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരസ്സ ആജീവകസാവകസ്സ മഹാമത്തസ്സ സങ്ഘഭത്തം ഹോതി. ആയസ്മാ ഉപനന്ദോ സക്യപുത്തോ പച്ഛാ ആഗന്ത്വാ വിപ്പകതഭോജനം ആനന്തരികം ഭിക്ഖും വുട്ഠാപേസി. ഭത്തഗ്ഗം കോലാഹലം അഹോസി. അഥ ഖോ സോ മഹാമത്തോ ഉജ്ഝായതി ഖിയ്യതി വിപാചേതി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ സമണാ സക്യപുത്തിയാ പച്ഛാ ആഗന്ത്വാ വിപ്പകതഭോജനം ആനന്തരികം ഭിക്ഖും വുട്ഠാപേസ്സന്തി! ഭത്തഗ്ഗം കോലാഹലം അഹോസി. നനു നാമ ലബ്ഭാ അഞ്ഞത്രാപി നിസിന്നേന യാവദത്ഥം ഭുഞ്ജിതു’’ന്തി? അസ്സോസും ഖോ ഭിക്ഖൂ തസ്സ മഹാമത്തസ്സ ഉജ്ഝായന്തസ്സ ഖിയ്യന്തസ്സ വിപാചേന്തസ്സ. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ആയസ്മാ ഉപനന്ദോ സക്യപുത്തോ പച്ഛാ ആഗന്ത്വാ വിപ്പകതഭോജനം ആനന്തരികം ഭിക്ഖും വുട്ഠാപേസ്സതി! ഭത്തഗ്ഗം കോലാഹലം അഹോസീ’’തി. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘സച്ചം കിര ത്വം, ഉപനന്ദ, പച്ഛാ ആഗന്ത്വാ വിപ്പകതഭോജനം ആനന്തരികം ഭിക്ഖും വുട്ഠാപേസി, ഭത്തഗ്ഗം കോലാഹലം അഹോസീ’’തി? ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി. വിഗരഹി ബുദ്ധോ ഭഗവാ…പേ… ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ത്വം, മോഘപുരിസ, പച്ഛാ ആഗന്ത്വാ വിപ്പകതഭോജനം ആനന്തരികം ഭിക്ഖും വുട്ഠാപേസ്സസി? ഭത്തഗ്ഗം കോലാഹലം അഹോസി. നേതം, മോഘപുരിസ, അപ്പസന്നാനം വാ പസാദായ…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, വിപ്പകതഭോജനോ [ഭോജനോ ആനന്തരികോ (സ്യാ.)] ഭിക്ഖു വുട്ഠാപേതബ്ബോ. യോ വുട്ഠാപേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. സചേ വുട്ഠാപേതി, പവാരിതോ ച ഹോതി, ‘ഗച്ഛ ഉദകം ആഹരാ’തി വത്തബ്ബോ. ഏവഞ്ചേതം ലഭേഥ, ഇച്ചേതം കുസലം. നോ ചേ ലഭേഥ, സാധുകം സിത്ഥാനി ഗിലിത്വാ വുഡ്ഢതരസ്സ ഭിക്ഖുനോ ആസനം ദാതബ്ബം. ന ത്വേവാഹം, ഭിക്ഖവേ, കേനചി പരിയായേന വുഡ്ഢതരസ്സ ഭിക്ഖുനോ ആസനം പടിബാഹിതബ്ബന്തി വദാമി. യോ പടിബാഹേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി’’.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ഗിലാനേ ഭിക്ഖൂ വുട്ഠാപേന്തി. ഗിലാനാ ഏവം വദേന്തി – ‘‘ന മയം, ആവുസോ, സക്കോമ വുട്ഠാതും, ഗിലാനാമ്ഹാ’’തി. ‘‘മയം ആയസ്മന്തേ വുട്ഠാപേസ്സാമാ’’തി പരിഗ്ഗഹേത്വാ വുട്ഠാപേത്വാ ഠിതകേ മുഞ്ചന്തി. ഗിലാനാ മുച്ഛിതാ പപതന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഗിലാനോ വുട്ഠാപേതബ്ബോ. യോ വുട്ഠാപേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ‘ഗിലാനാ മയമ്ഹാ അവുട്ഠാപനീയാ’തി വരസേയ്യായോ പലിബുദ്ധേന്തി [പലിബുന്ധന്തി (ക.)]. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഗിലാനസ്സ പതിരൂപം സേയ്യം ദാതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ലേസകപ്പേന സേനാസനം പടിബാഹന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ലേസകപ്പേന സേനാസനം പടിബാഹിതബ്ബം. യോ പടിബാഹേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

[പാചി. ൧൨൨] തേന ഖോ പന സമയേന സത്തരസവഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ അഞ്ഞതരം പച്ചന്തിമം മഹാവിഹാരം പടിസങ്ഖരോന്തി – ‘ഇധ മയം വസ്സം വസിസ്സാമാ’തി. അദ്ദസംസു [അദ്ദസാസും (ക.)] ഖോ ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ സത്തരസവഗ്ഗിയേ ഭിക്ഖൂ വിഹാരം [അഞ്ഞതരം വിഹാരം (ക.)] പടിസങ്ഖരോന്തേ. ദിസ്വാന ഏവമാഹംസു – ‘‘ഇമേ, ആവുസോ, സത്തരസവഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ വിഹാരം പടിസങ്ഖരോന്തി. ഹന്ദ നേ വുട്ഠാപേസ്സാമാ’’തി. ഏകച്ചേ ഏവമാഹംസു – ‘‘ആഗമേഥാവുസോ, യാവ പടിസങ്ഖരോന്തി, പടിസങ്ഖതേ വുട്ഠാപേസ്സാമാ’’തി. അഥ ഖോ ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ സത്തരസവഗ്ഗിയേ ഭിക്ഖൂ ഏതദവോചും – ‘‘ഉട്ഠേഥാവുസോ, അമ്ഹാകം വിഹാരോ പാപുണാതീ’’തി. ‘‘നനു, ആവുസോ, പടികച്ചേവ ആചിക്ഖിതബ്ബം? മയഞ്ചഞ്ഞം പടിസങ്ഖരേയ്യാമാ’’തി. ‘‘നനു, ആവുസോ, സങ്ഘികോ വിഹാരോ’’തി? ‘‘ആമാവുസോ, സങ്ഘികോ വിഹാരോ’’തി. ‘‘ഉട്ഠേഥാവുസോ, അമ്ഹാകം വിഹാരോ പാപുണാതീ’’തി. ‘‘മഹല്ലകോ, ആവുസോ, വിഹാരോ; തുമ്ഹേപി വസഥ, മയമ്പി വസിസ്സാമാ’’തി. ‘‘ഉട്ഠേഥാവുസോ, അമ്ഹാകം വിഹാരോ പാപുണാതീ’’തി കുപിതാ അനത്തമനാ ഗീവായം ഗഹേത്വാ നിക്കഡ്ഢന്തി. തേ നിക്കഡ്ഢിയമാനാ രോദന്തി. ഭിക്ഖൂ ഏവമാഹംസു – ‘‘കിസ്സ തുമ്ഹേ, ആവുസോ, രോദഥാ’’തി? ‘‘ഇമേ, ആവുസോ, ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ കുപിതാ അനത്തമനാ അമ്ഹേ സങ്ഘികാ വിഹാരാ നിക്കഡ്ഢന്തീ’’തി. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ കുപിതാ അനത്തമനാ ഭിക്ഖൂ സങ്ഘികാ വിഹാരാ നിക്കഡ്ഢിസ്സന്തീ’’തി! അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… ‘‘സച്ചം കിര, തുമ്ഹേ ഭിക്ഖവേ, കുപിതാ അനത്തമനാ സങ്ഘികാ വിഹാരാ ഭിക്ഖൂ നിക്കഡ്ഢഥാ’’തി? ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, കുപിതേന അനത്തമനേന ഭിക്ഖു സങ്ഘികാ വിഹാരാ നിക്കഡ്ഢിതബ്ബോ. യോ നിക്കഡ്ഢേയ്യ, യഥാധമ്മോ കാരേതബ്ബോ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സേനാസനം ഗാഹേതു’’ന്തി.

സേനാസനഗ്ഗാഹാപകസമ്മുതി

൩൧൭. അഥ ഖോ ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘കേന നു ഖോ സേനാസനം ഗാഹേതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും …പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം ഭിക്ഖും സേനാസനഗ്ഗാഹാപകം സമ്മന്നിതും – യോ ന ഛന്ദാഗതിം ഗച്ഛേയ്യ, ന ദോസാഗതിം ഗച്ഛേയ്യ, ന മോഹാഗതിം ഗച്ഛേയ്യ, ന ഭയാഗതിം ഗച്ഛേയ്യ, ഗഹിതാഗഹിതഞ്ച ജാനേയ്യ. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, സമ്മന്നിതബ്ബോ –

‘‘പഠമം ഭിക്ഖു യാചിതബ്ബോ, യാചിത്വാ ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമം ഭിക്ഖും സേനാസനഗ്ഗാഹാപകം സമ്മന്നേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമം ഭിക്ഖും സേനാസനഗ്ഗാഹാപകം സമ്മന്നതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ സേനാസനഗ്ഗാഹാപകസ്സ സമ്മുതി, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘സമ്മതോ സങ്ഘേന ഇത്ഥന്നാമോ ഭിക്ഖു സേനാസനഗ്ഗാഹാപകോ. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

൩൧൮. അഥ ഖോ സേനാസനഗ്ഗാഹാപകാനം ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘കഥം നു ഖോ സേനാസനം ഗാഹേതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പഠമം ഭിക്ഖൂ ഗണേതും, ഭിക്ഖൂ ഗണേത്വാ സേയ്യാ ഗണേതും, സേയ്യാ ഗണേത്വാ സേയ്യഗ്ഗേന ഗാഹേതു’’ന്തി. സേയ്യഗ്ഗേന ഗാഹേന്താ സേയ്യാ ഉസ്സാരയിംസു…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, വിഹാരഗ്ഗേന ഗാഹേതു’’ന്തി. വിഹാരഗ്ഗേന ഗാഹേന്താ വിഹാരാ ഉസ്സാരയിംസു…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പരിവേണഗ്ഗേന ഗാഹേതു’’ന്തി. പരിവേണഗ്ഗേന ഗാഹേന്താ പരിവേണാ ഉസ്സാരയിംസു…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അനുഭാഗമ്പി ദാതും. ഗഹിതേ അനുഭാഗേ അഞ്ഞോ ഭിക്ഖു ആഗച്ഛതി, ന അകാമാ ദാതബ്ബോ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ നിസ്സീമേ ഠിതസ്സ സേനാസനം ഗാഹേന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, നിസ്സീമേ ഠിതസ്സ സേനാസനം ഗാഹേതബ്ബം. യോ ഗാഹേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ സേനാസനം ഗഹേത്വാ സബ്ബകാലം പടിബാഹന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, സേനാസനം ഗഹേത്വാ സബ്ബകാലം പടിബാഹേതബ്ബം. യോ പടിബാഹേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, വസ്സാനം തേമാസം പടിബാഹിതും, ഉതുകാലം പന ന പടിബാഹിതു’’ന്തി.

അഥ ഖോ ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘കതി നു ഖോ സേനാസനഗ്ഗാഹാ’’തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘തയോ മേ, ഭിക്ഖവേ, സേനാസനഗ്ഗാഹാ – പുരിമകോ, പച്ഛിമകോ, അന്തരാമുത്തകോ. അപരജ്ജുഗതായ ആസാള്ഹിയാ പുരിമകോ ഗാഹേതബ്ബോ. മാസഗതായ ആസാള്ഹിയാ പച്ഛിമകോ ഗാഹേതബ്ബോ. അപരജ്ജുഗതായ പവാരണായ ആയതിം വസ്സാവാസത്ഥായ അന്തരാമുത്തകോ ഗാഹേതബ്ബോ. ഇമേ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തയോ സേനാസനഗ്ഗാഹാ’’തി.

ദുതിയഭാണവാരോ നിട്ഠിതോ.

൩. തതിയഭാണവാരോ

൩൧൯. തേന ഖോ പന സമയേന ആയസ്മാ ഉപനന്ദോ സക്യപുത്തോ സാവത്ഥിയം സേനാസനം ഗഹേത്വാ അഞ്ഞതരം ഗാമകാവാസം അഗമാസി. തത്ഥപി സേനാസനം അഗ്ഗഹേസി. അഥ ഖോ തേസം ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘അയം, ആവുസോ, ആയസ്മാ ഉപനന്ദോ സക്യപുത്തോ ഭണ്ഡനകാരകോ കലഹകാരകോ വിവാദകാരകോ ഭസ്സകാരകോ സങ്ഘേ അധികരണകാരകോ. സചായം ഇധ വസ്സം വസിസ്സതി, സബ്ബേവ മയം ന ഫാസു ഭവിസ്സാമ. ഹന്ദ നം പുച്ഛാമാ’’തി. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ആയസ്മന്തം ഉപനന്ദം സക്യപുത്തം ഏതദവോചും – ‘‘നനു തയാ, ആവുസോ ഉപനന്ദ, സാവത്ഥിയം സേനാസനം ഗഹിത’’ന്തി? ‘‘ഏവമാവുസോ’’തി. ‘‘കിം പന ത്വം, ആവുസോ ഉപനന്ദ, ഏകോ ദ്വേ പടിബാഹസീ’’തി? ‘‘ഇധദാനാഹം ആവുസോ, മുഞ്ചാമി; തത്ഥ ഗണ്ഹാമീ’’തി. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ആയസ്മാ ഉപനന്ദോ സക്യപുത്തോ ഏകോ ദ്വേ പടിബാഹേസ്സതീ’’തി! ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… ‘‘സച്ചം കിര ത്വം, ഉപനന്ദ, ഏകോ ദ്വേ പടിബാഹസീ’’തി? ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി. വിഗരഹി ബുദ്ധോ ഭഗവാ…പേ… ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ത്വം, മോഘപുരിസ, ഏകോ ദ്വേ പടിബാഹിസ്സസി? തത്ഥ തയാ, മോഘപുരിസ, ഗഹിതം ഇധ മുത്തം, ഇധ തയാ ഗഹിതം തത്ര മുത്തം. ഏവം ഖോ ത്വം, മോഘപുരിസ, ഉഭയത്ഥ പരിബാഹിരോ. നേതം, മോഘപുരിസ, അപ്പസന്നാനം വാ പസാദായ…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഏകേന ദ്വേ പടിബാഹേതബ്ബാ. യോ പടിബാഹേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

൩൨൦. [പാചി. ൪൩൮] തേന ഖോ പന സമയേന ഭഗവാ ഭിക്ഖൂനം അനേകപരിയായേന വിനയകഥം കഥേതി, വിനയസ്സ വണ്ണം ഭാസതി, വിനയപരിയത്തിയാ വണ്ണം ഭാസതി, ആദിസ്സ ആദിസ്സ ആയസ്മതോ ഉപാലിസ്സ വണ്ണം ഭാസതി. ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘ഭഗവാ ഖോ അനേകപരിയായേന വിനയകഥം കഥേതി, വിനയസ്സ വണ്ണം ഭാസതി, വിനയപരിയത്തിയാ വണ്ണം ഭാസതി, ആദിസ്സ ആദിസ്സ ആയസ്മതോ ഉപാലിസ്സ വണ്ണം ഭാസതി. ഹന്ദ മയം, ആവുസോ, ആയസ്മതോ ഉപാലിസ്സ സന്തികേ വിനയം പരിയാപുണാമാ’’തി. തേധ [തേ ച (സ്യാ. ക.)] ബഹൂ ഭിക്ഖൂ ഥേരാ ച നവാ ച മജ്ഝിമാ ച ആയസ്മതോ ഉപാലിസ്സ സന്തികേ വിനയം പരിയാപുണന്തി. ആയസ്മാ ഉപാലി ഠിതകോവ ഉദ്ദിസതി ഥേരാനം ഭിക്ഖൂനം ഗാരവേന. ഥേരാപി ഭിക്ഖൂ ഠിതകാവ ഉദ്ദിസാപേന്തി ധമ്മഗാരവേന. തത്ഥ ഥേരാ ചേവ ഭിക്ഖൂ കിലമന്തി, ആയസ്മാ ച ഉപാലി കിലമതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, നവകേന ഭിക്ഖുനാ ഉദ്ദിസന്തേന സമകേ വാ ആസനേ നിസീദിതും, ഉച്ചതരേ വാ ധമ്മഗാരവേന; ഥേരേന ഭിക്ഖുനാ ഉദ്ദിസാപേന്തേന സമകേ വാ ആസനേ നിസീദിതും, നീചതരേ വാ ധമ്മഗാരവേനാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ബഹൂ ഭിക്ഖൂ ആയസ്മതോ ഉപാലിസ്സ സന്തികേ ഠിതകാ ഉദ്ദേസം പടിമാനേന്താ കിലമന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സമാനാസനികേഹി സഹ നിസീദിതു’’ന്തി. അഥ ഖോ ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘കിത്താവതാ നു ഖോ സമാനാസനികോ ഹോതീ’’തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും – ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തിവസ്സന്തരേന സഹ നിസീദിതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന സമ്ബഹുലാ ഭിക്ഖൂ സമാനാസനികാ മഞ്ചേ [ഏകമഞ്ചേ (സ്യാ.)] നിസീദിത്വാ മഞ്ചം ഭിന്ദിംസു, പീഠേ [ഏകപീഠേ (സ്യാ.)] നിസീദിത്വാ പീഠം ഭിന്ദിംസു. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തിവഗ്ഗസ്സ മഞ്ചം, തിവഗ്ഗസ്സ പീഠ’’ന്തി. തിവഗ്ഗോപി മഞ്ചേ നിസീദിത്വാ മഞ്ചം ഭിന്ദി, പീഠേ നിസീദിത്വാ പീഠം ഭിന്ദി…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ദുവഗ്ഗസ്സ മഞ്ചം, ദുവഗ്ഗസ്സ പീഠ’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ അസമാനാസനികേഹി സഹ ദീഘാസനേ നിസീദിതും കുക്കുച്ചായന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഠപേത്വാ പണ്ഡകം, മാതുഗാമം, ഉഭതോബ്യഞ്ജനകം, അസമാനാസനികേഹി സഹ ദീഘാസനേ നിസീദിതു’’ന്തി. അഥ ഖോ ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘കിത്തകം പച്ഛിമം നു ഖോ ദീഘാസനം ഹോതീ’’തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, യം തിണ്ണം പഹോതി, ഏത്തകം പച്ഛിമം ദീഘാസന’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന വിസാഖാ മിഗാരമാതാ സങ്ഘസ്സ അത്ഥായ സാളിന്ദം പാസാദം കാരാപേതുകാമാ ഹോതി ഹത്ഥിനഖകം. അഥ ഖോ ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘കിം നു ഖോ ഭഗവതാ പാസാദപരിഭോഗോ അനുഞ്ഞാതോ കിം അനനുഞ്ഞാതോ’’തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സബ്ബം പാസാദപരിഭോഗ’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന രഞ്ഞോ പസേനദിസ്സ കോസലസ്സ അയ്യികാ കാലങ്കതാ ഹോതി. തസ്സ കാലങ്കിരിയായ സങ്ഘസ്സ ബഹും അകപ്പിയഭണ്ഡം ഉപ്പന്നം ഹോതി, സേയ്യഥിദം – ആസന്ദി, പല്ലങ്കോ, ഗോനകോ, ചിത്തകോ, പടികാ, പടലികാ, തൂലികാ, വികതികാ, ഉദ്ദലോമീ, ഏകന്തലോമീ, കട്ടിസ്സം, കോസേയ്യം, കുത്തകം, ഹത്ഥത്ഥരം, അസ്സത്ഥരം, രഥത്ഥരം, അജിനപ്പവേണി, കദലിമിഗപ്പവരപച്ചത്ഥരണം, സഉത്തരച്ഛദം, ഉഭതോലോഹിതകൂപധാനം. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആസന്ദിയാ പാദേ ഛിന്ദിത്വാ പരിഭുഞ്ജിതും, പല്ലങ്കസ്സ വാളേ ഭിന്ദിത്വാ പരിഭുഞ്ജിതും, തൂലികം വിജടേത്വാ ബിബ്ബോഹനം കാതും, അവസേസം ഭൂമത്ഥരണം [സുമ്മത്ഥരണം (സീ. സ്യാ.)] കാതു’’ന്തി.

അവിസ്സജ്ജിയവത്ഥു

൩൨൧. തേന ഖോ പന സമയേന സാവത്ഥിയാ അവിദൂരേ അഞ്ഞതരസ്മിം ഗാമകാവാസേ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ ഉപദ്ദുതാ ഹോന്തി ആഗന്തുകഗമികാനം ഭിക്ഖൂനം സേനാസനം പഞ്ഞപേന്താ. അഥ ഖോ തേസം ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘ഏതരഹി ഖോ മയം, ആവുസോ, ഉപദ്ദുതാ ആഗന്തുകഗമികാനം ഭിക്ഖൂനം സേനാസനം പഞ്ഞപേന്താ. ഹന്ദ മയം, ആവുസോ, സബ്ബം സങ്ഘികം സേനാസനം ഏകസ്സ ദേമ. തസ്സ സന്തകം പരിഭുഞ്ജിസ്സാമാ’’തി. തേ സബ്ബം സങ്ഘികം സേനാസനം ഏകസ്സ അദംസു. ആഗന്തുകാ ഭിക്ഖൂ തേ ഭിക്ഖൂ ഏതദവോചും – ‘‘അമ്ഹാകം, ആവുസോ, സേനാസനം പഞ്ഞാപേഥാ’’തി. ‘‘നത്ഥാവുസോ, സങ്ഘികം സേനാസനം; സബ്ബം അമ്ഹേഹി ഏകസ്സ ദിന്ന’’ന്തി. ‘‘കിം പന തുമ്ഹേ, ആവുസോ, സങ്ഘികം സേനാസനം വിസ്സജ്ജേഥാ’’തി? ‘‘ഏവമാവുസോ’’തി. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ഭിക്ഖൂ സങ്ഘികം സേനാസനം വിസ്സജ്ജേസ്സന്തീ’’തി [വിസ്സജ്ജിസ്സന്തീതി (ക.)]! അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… ‘‘സച്ചം കിര, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂ സങ്ഘികം സേനാസനം വിസ്സജ്ജേന്തീ’’തി? ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി. വിഗരഹി ബുദ്ധോ ഭഗവാ…പേ… ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ തേ, ഭിക്ഖവേ, മോഘപുരിസാ സങ്ഘികം സേനാസനം വിസ്സജ്ജേസ്സന്തി? നേതം, ഭിക്ഖവേ, അപ്പസന്നാനം വാ പസാദായ…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി –

‘‘പഞ്ചിമാനി, ഭിക്ഖവേ, അവിസ്സജ്ജിയാനി, ന വിസ്സജ്ജേതബ്ബാനി [ന വിസ്സജ്ജിതബ്ബാനി (ക.)], സങ്ഘേന വാ ഗണേന വാ പുഗ്ഗലേന വാ. വിസ്സജ്ജിതാനിപി അവിസ്സജ്ജിതാനി ഹോന്തി. യോ വിസ്സജ്ജേയ്യ, ആപത്തി ഥുല്ലച്ചയസ്സ. കതമാനി പഞ്ച? ആരാമോ, ആരാമവത്ഥു – ഇദം പഠമം അവിസ്സജ്ജിയം, ന വിസ്സജ്ജേതബ്ബം, സങ്ഘേന വാ ഗണേന വാ പുഗ്ഗലേന വാ. വിസ്സജ്ജിതമ്പി അവിസ്സജ്ജിതം ഹോതി. യോ വിസ്സജ്ജേയ്യ, ആപത്തി ഥുല്ലച്ചയസ്സ.

‘‘വിഹാരോ, വിഹാരവത്ഥു – ഇദം ദുതിയം അവിസ്സജ്ജിയം, ന വിസ്സജ്ജേതബ്ബം, സങ്ഘേന വാ ഗണേന വാ പുഗ്ഗല്ലേന വാ. വിസ്സജ്ജിതമ്പി അവിസ്സജ്ജിതം ഹോതി. യോ വിസ്സജ്ജേയ്യ, ആപത്തി ഥുല്ലച്ചയസ്സ.

‘‘മഞ്ചോ, പീഠം, ഭിസി, ബിബ്ബോഹനം – ഇദം തതിയം അവിസ്സജ്ജിയം, ന വിസ്സജ്ജേതബ്ബം, സങ്ഘേന വാ ഗണേന വാ പുഗ്ഗലേന വാ. വിസ്സജ്ജിതമ്പി അവിസ്സജ്ജിതം ഹോതി. യോ വിസ്സജ്ജേയ്യ, ആപത്തി ഥുല്ലച്ചയസ്സ.

‘‘ലോഹകുമ്ഭീ, ലോഹഭാണകം, ലോഹവാരകോ, ലോഹകടാഹം, വാസി, പരസു [ഫരസു (സീ. സ്യാ. ക.)], കുഠാരീ [കുധാരീ (ക.)], കുദാലോ, നിഖാദനം – ഇദം ചതുത്ഥം അവിസ്സജ്ജിയം, ന വിസ്സജ്ജേതബ്ബം, സങ്ഘേന വാ ഗണേന വാ പുഗ്ഗലേന വാ. വിസ്സജ്ജിതമ്പി അവിസ്സജ്ജിതം ഹോതി. യോ വിസ്സജ്ജേയ്യ, ആപത്തി ഥുല്ലച്ചയസ്സ.

‘‘വല്ലി, വേളു, മുഞ്ജം, പബ്ബജം [ബബ്ബജം (സീ.)], തിണം, മത്തികാ, ദാരുഭണ്ഡം, മത്തികാഭണ്ഡം – ഇദം പഞ്ചമം അവിസ്സജ്ജിയം, ന വിസ്സജ്ജേതബ്ബം, സങ്ഘേന വാ ഗണേന വാ പുഗ്ഗലേന വാ. വിസ്സജ്ജിതമ്പി അവിസ്സജ്ജിതം ഹോതി. യോ വിസ്സജ്ജേയ്യ, ആപത്തി ഥുല്ലച്ചയസ്സ. ഇമാനി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ച അവിസ്സജ്ജിയാനി, ന വിസ്സജ്ജേതബ്ബാനി, സങ്ഘേന വാ ഗണേന വാ പുഗ്ഗലേന വാ. വിസ്സജ്ജിതാനിപി അവിസ്സജ്ജിതാനി ഹോന്തി. യോ വിസ്സജ്ജേയ്യ, ആപത്തി ഥുല്ലച്ചയസ്സാ’’തി.

അവേഭങ്ഗിയവത്ഥു

൩൨൨. അഥ ഖോ ഭഗവാ സാവത്ഥിയം യഥാഭിരന്തം വിഹരിത്വാ യേന കീടാഗിരി തേന ചാരികം പക്കാമി മഹതാ ഭിക്ഖുസങ്ഘേന സദ്ധിം പഞ്ചമത്തേഹി ഭിക്ഖുസതേഹി സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനേഹി ച. അസ്സോസും ഖോ അസ്സജിപുനബ്ബസുകാ ഭിക്ഖൂ – ‘‘ഭഗവാ കിര കീടാഗിരിം ആഗച്ഛതി മഹതാ ഭിക്ഖുസങ്ഘേന സദ്ധിം പഞ്ചമത്തേഹി ഭിക്ഖുസതേഹി സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനേഹി ച’’. ‘‘ഹന്ദ മയം, ആവുസോ, സബ്ബം സങ്ഘികം സേനാസനം ഭാജേമ. പാപിച്ഛാ സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനാ, പാപികാനം ഇച്ഛാനം വസം ഗതാ; ന മയം തേസം സേനാസനം പഞ്ഞപേസ്സാമാ’’തി, തേ സബ്ബം സങ്ഘികം സേനാസനം ഭാജേസും. അഥ ഖോ ഭഗവാ അനുപുബ്ബേന ചാരികം ചരമാനോ യേന കീടാഗിരി തദവസരി. അഥ ഖോ ഭഗവാ സമ്ബഹുലേ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ഗച്ഛഥ തുമ്ഹേ, ഭിക്ഖവേ; അസ്സജിപുനബ്ബസുകേ ഭിക്ഖൂ ഉപസങ്കമിത്വാ ഏവം വദേഥ – ‘ഭഗവാ, ആവുസോ, ആഗച്ഛതി മഹതാ ഭിക്ഖുസങ്ഘേന സദ്ധിം പഞ്ചമത്തേഹി ഭിക്ഖുസതേഹി സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനേഹി ച. ഭഗവതോ ച, ആവുസോ, സേനാസനം പഞ്ഞപേഥ, ഭിക്ഖുസങ്ഘസ്സ ച, സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനാനഞ്ചാ’’’തി. ‘‘ഏവം ഭന്തേ’’തി ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ പടിസ്സുത്വാ യേന അസ്സജിപുനബ്ബസുകാ ഭിക്ഖൂ തേനുപസങ്കമിംസു, ഉപസങ്കമിത്വാ അസ്സജിപുനബ്ബസുകേ ഭിക്ഖൂ ഏതദവോചും – ‘‘ഭഗവാ, ആവുസോ, ആഗച്ഛതി മഹതാ ഭിക്ഖുസങ്ഘേന സദ്ധിം പഞ്ചമത്തേഹി ഭിക്ഖുസതേഹി സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനേഹി ച. ഭഗവതോ ച, ആവുസോ, സേനാസനം പഞ്ഞപേഥ, ഭിക്ഖുസങ്ഘസ്സ ച, സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനാനഞ്ചാ’’തി. ‘‘നത്ഥാവുസോ, സങ്ഘികം സേനാസനം. സബ്ബം അമ്ഹേഹി ഭാജിതം. സ്വാഗതം, ആവുസോ, ഭഗവതോ. യസ്മിം വിഹാരേ ഭഗവാ ഇച്ഛിസ്സതി തസ്മിം വിഹാരേ വസിസ്സതി. പാപിച്ഛാ സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനാ, പാപികാനം ഇച്ഛാനം വസം ഗതാ. ന മയം തേസം സേനാസനം പഞ്ഞപേസ്സാമാ’’തി. ‘‘കിം പന തുമ്ഹേ, ആവുസോ, സങ്ഘികം സേനാസനം ഭാജിത്ഥാ’’തി? ‘‘ഏവമാവുസോ’’തി. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ അസ്സജിപുനബ്ബസുകാ ഭിക്ഖൂ സങ്ഘികം സേനാസനം ഭാജേസ്സന്തീ’’തി! അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… സച്ചം കിര, ഭിക്ഖവേ…പേ… ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി. വിഗരഹി ബുദ്ധോ ഭഗവാ…പേ… ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ തേ, ഭിക്ഖവേ, മോഘപുരിസാ സങ്ഘികം സേനാസനം ഭാജേസ്സന്തി? നേതം, ഭിക്ഖവേ, അപ്പസന്നാനം വാ പസാദായ…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി –

‘‘പഞ്ചിമാനി, ഭിക്ഖവേ, അവേഭങ്ഗിയാനി [അവേഭങ്ഗികാനി (ക.)], ന വിഭജിതബ്ബാനി, സങ്ഘേന വാ ഗണേന വാ പുഗ്ഗലേന വാ. വിഭത്താനിപി അവിഭത്താനി ഹോന്തി. യോ വിഭജേയ്യ, ആപത്തി ഥുല്ലച്ചയസ്സ. കതമാനി പഞ്ച? ആരാമോ, ആരാമവത്ഥു – ഇദം പഠമം അവേഭങ്ഗിയം, ന വിഭജിതബ്ബം, സങ്ഘേന വാ ഗണേന വാ പുഗ്ഗലേന വാ. വിഭത്തമ്പി അവിഭത്തം ഹോതി. യോ വിഭജേയ്യ, ആപത്തി ഥുല്ലച്ചയസ്സ.

‘‘വിഹാരോ, വിഹാരവത്ഥു – ഇദം ദുതിയം അവേഭങ്ഗിയം, ന വിഭജിതബ്ബം, സങ്ഘേന വാ ഗണേന വാ പുഗ്ഗലേന വാ. വിഭത്തമ്പി അവിഭത്തം ഹോതി. യോ വിഭജേയ്യ, ആപത്തി ഥുല്ലച്ചയസ്സ.

‘‘മഞ്ചോ, പീഠം, ഭിസി, ബിബ്ബോഹനം – ഇദം തതിയം അവേഭങ്ഗിയം, ന വിഭജിതബ്ബം, സങ്ഘേന വാ ഗണേന വാ പുഗ്ഗലേന വാ. വിഭത്തമ്പി അവിഭത്തം ഹോതി. യോ വിഭജേയ്യ, ആപത്തി ഥുല്ലച്ചയസ്സ.

‘‘ലോഹകുമ്ഭീ, ലോഹഭാണകം, ലോഹവാരകോ, ലോഹകടാഹം, വാസീ, പരസു, കുഠാരീ, കുദാലോ, നിഖാദനം – ഇദം ചതുത്ഥം അവേഭങ്ഗിയം, ന വിഭജിതബ്ബം, സങ്ഘേന വാ ഗണേന വാ പുഗ്ഗലേന വാ. വിഭത്തമ്പി അവിഭത്തം ഹോതി. യോ വിഭജേയ്യ, ആപത്തി ഥുല്ലച്ചയസ്സ.

‘‘വല്ലീ, വേളു, മുഞ്ജം, പബ്ബജം, തിണം, മത്തികാ, ദാരുഭണ്ഡം, മത്തികാഭണ്ഡം – ഇദം പഞ്ചമം അവേഭങ്ഗിയം, ന വിഭജിതബ്ബം, സങ്ഘേന വാ ഗണേന വാ പുഗ്ഗലേന വാ. വിഭത്തമ്പി അവിഭത്തം ഹോതി. യോ വിഭജേയ്യ, ആപത്തി ഥുല്ലച്ചയസ്സ. ഇമാനി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ച അവേഭങ്ഗിയാനി, ന വിഭജിതബ്ബാനി, സങ്ഘേന വാ ഗണേന വാ പുഗ്ഗലേന വാ. വിഭത്താനിപി അവിഭത്താനി ഹോന്തി. യോ വിഭജേയ്യ, ആപത്തി ഥുല്ലച്ചയസ്സാ’’തി.

നവകമ്മദാനകഥാ

൩൨൩. അഥ ഖോ ഭഗവാ കീടാഗിരിസ്മിം യഥാഭിരന്തം വിഹരിത്വാ യേന ആളവീ തേന ചാരികം പക്കാമി. അനുപുബ്ബേന ചാരികം ചരമാനോ യേന ആളവീ തദവസരി. തത്ര സുദം ഭഗവാ ആളവിയം വിഹരതി അഗ്ഗാളവേ ചേതിയേ. തേന ഖോ പന സമയേന ആളവകാ [ആളവികാ (സ്യാ. ക.)] ഭിക്ഖൂ ഏവരൂപാനി നവകമ്മാനി ദേന്തി – പിണ്ഡനിക്ഖേപനമത്തേനപി നവകമ്മം ദേന്തി; കുട്ടലേപനമത്തേനപി നവകമ്മം ദേന്തി; ദ്വാരട്ഠപനമത്തേനപി നവകമ്മം ദേന്തി; അഗ്ഗളവട്ടികരണമത്തേനപി നവകമ്മം ദേന്തി; ആലോകസന്ധികരണമത്തേനപി നവകമ്മം ദേന്തി; സേതവണ്ണകരണമത്തേനപി നവകമ്മം ദേന്തി; കാളവണ്ണകരണമത്തേനപി നവകമ്മം ദേന്തി; ഗേരുകപരികമ്മകരണമത്തേനപി നവകമ്മം ദേന്തി; ഛാദനമത്തേനപി നവകമ്മം ദേന്തി; ബന്ധനമത്തേനപി നവകമ്മം ദേന്തി; ഭണ്ഡികാട്ഠപനമത്തേനപി നവകമ്മം ദേന്തി; ഖണ്ഡഫുല്ലപടിസങ്ഖരണമത്തേനപി നവകമ്മം ദേന്തി; പരിഭണ്ഡകരണമത്തേനപി നവകമ്മം ദേന്തി; വീസതിവസ്സികമ്പി നവകമ്മം ദേന്തി; തിംസവസ്സികമ്പി നവകമ്മം ദേന്തി; യാവജീവികമ്പി നവകമ്മം ദേന്തി; ധൂമകാലികമ്പി പരിയോസിതം വിഹാരം നവകമ്മം ദേന്തി. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ആളവകാ ഭിക്ഖൂ ഏവരൂപാനി നവകമ്മാനി ദസ്സന്തി – പിണ്ഡനിക്ഖേപനമത്തേനപി നവകമ്മം ദസ്സന്തി; കുട്ടലേപനമത്തേനപി… ദ്വാരട്ഠപനമത്തേനപി … അഗ്ഗളവട്ടികരണമത്തേനപി… ആലോകസന്ധികരണമത്തേനപി… സേതവണ്ണകരണമത്തേനപി… കാളവണ്ണകരണമത്തേനപി… ഗേരുകപരികമ്മകരണമത്തേനപി… ഛാദേനമത്തേനപി… ബന്ധനമത്തേനപി… ഭണ്ഡികാളപനമത്തേനപി… ഖണ്ഡഫുല്ലപടിസങ്ഖരണമത്തേനപി… പരിഭണ്ഡകരണമത്തേനപി… വിസതിവസ്സികമ്പി… തിംസവസ്സികമ്പി… യാവജീവികമ്പി… ധൂമകാലികമ്പി പരിയോസിതം വിഹാരം നവകമ്മം ദസ്സന്തീ’’തി! ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… സച്ചം കിര, ഭിക്ഖവേ…പേ… ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, പിണ്ഡനിക്ഖേപനമത്തേന നവകമ്മം ദാതബ്ബം; ന കുട്ടലേപനമത്തേന നവകമ്മം ദാതബ്ബം. ന ദ്വാരട്ഠപനമത്തേന നവകമ്മം ദാതബ്ബം. ന അഗ്ഗളവട്ടികരണമത്തേന നവകമ്മം ദാതബ്ബം. ന ആലോകസന്ധികരണമത്തേന നവകമ്മം ദാതബ്ബം. ന സേതവണ്ണകരണമത്തേന നവകമ്മം ദാതബ്ബം. ന കാളവണ്ണകരണമത്തേന നവകമ്മം ദാതബ്ബം. ന ഗേരുകപരികമ്മകരണമത്തേന നവകമ്മം ദാതബ്ബം. ന ഛാദേനമത്തേന നവകമ്മം ദാതബ്ബം. ന ബന്ധനമത്തേന നവകമ്മം ദാതബ്ബം. ന ഭണ്ഡികാളപനമത്തേന നവകമ്മം ദാതബ്ബം. ന ഖണ്ഡഫുല്ലപടിസങ്ഖരണമത്തേന നവകമ്മം ദാതബ്ബം. ന പരിഭണ്ഡകരണമത്തേന നവകമ്മം ദാതബ്ബം. ന വിസതിവസ്സികം നവകമ്മം ദാതബ്ബം. ന തിംസവസ്സികം നവകമ്മം ദാതബ്ബം. ന യാവജീവികം നവകമ്മം ദാതബ്ബം. ന ധൂമകാലികമ്പി പരിയോസിതം വിഹാരം നവകമ്മം ദാതബ്ബം. യോ ദദേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അകതം വാ വിപ്പകതം വാ നവകമ്മം ദാതും, ഖുദ്ദകേ വിഹാരേ കമ്മം ഓലോകേത്വാ ഛപ്പഞ്ചവസ്സികം നവകമ്മം ദാതും, അഡ്ഢയോഗേ കമ്മം ഓലോകേത്വാ സത്തട്ഠവസ്സികം നവകമ്മം ദാതും, മഹല്ലകേ വിഹാരേ പാസാദേ വാ കമ്മം ഓലോകേത്വാ ദസദ്വാദസവസ്സികം നവകമ്മം ദാതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ സബ്ബേ വിഹാരേ നവകമ്മം ദേന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, സബ്ബേ വിഹാരേ നവകമ്മം ദാതബ്ബം. യോ ദദേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ഏകസ്സ ദ്വേ ദേന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഏകസ്സ ദ്വേ ദാതബ്ബാ. യോ ദദേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ നവകമ്മം ഗഹേത്വാ അഞ്ഞം വാസേന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, നവകമ്മം ഗഹേത്വാ അഞ്ഞോ വാസേതബ്ബോ. യോ വാസേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ നവകമ്മം ഗഹേത്വാ സങ്ഘികം പടിബാഹേന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, നവകമ്മം ഗഹേത്വാ സങ്ഘികം പടിബാഹിതബ്ബം. യോ പടിബാഹേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഏകം വരസേയ്യം ഗഹേതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ നിസ്സീമേ ഠിതസ്സ നവകമ്മം ദേന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, നിസ്സീമേ ഠിതസ്സ നവകമ്മം ദാതബ്ബം. യോ ദദേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ നവകമ്മം ഗഹേത്വാ സബ്ബകാലം പടിബാഹന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, നവകമ്മം ഗഹേത്വാ സബ്ബകാലം പടിബാഹിതബ്ബം. യോ പടിബാഹേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, വസ്സാനം തേമാസം പടിബാഹിതും, ഉതുകാലം പന ന പടിബാഹിതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ നവകമ്മം ഗഹേത്വാ പക്കമന്തിപി, വിബ്ഭമന്തിപി, കാലമ്പി കരോന്തി; സാമണേരാപി പടിജാനന്തി; സിക്ഖം പച്ചക്ഖാതകാപി പടിജാനന്തി; അന്തിമവത്ഥും അജ്ഝാപന്നകാപി പടിജാനന്തി; ഉമ്മത്തകാപി പടിജാനന്തി; ഖിത്തചിത്താപി പടിജാനന്തി; വേദനാട്ടാപി പടിജാനന്തി; ആപത്തിയാ അദസ്സനേ ഉക്ഖിത്തകാപി പടിജാനന്തി; ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ ഉക്ഖിത്തകാപി പടിജാനന്തി; പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ ഉക്ഖിത്തകാപി പടിജാനന്തി; പണ്ഡകാപി പടിജാനന്തി; ഥേയ്യസംവാസകാപി പടിജാനന്തി; തിത്ഥിയപക്കന്തകാപി

പടിജാനന്തി; തിരച്ഛാനഗതാപി പടിജാനന്തി; മാതുഘാതകാപി പടിജാനന്തി; പിതുഘാതകാപി പടിജാനന്തി; അരഹന്തഘാതകാപി പടിജാനന്തി; ഭിക്ഖുനിദൂസകാപി പടിജാനന്തി; സങ്ഘഭേദകാപി പടിജാനന്തി; ലോഹിതുപ്പാദകാപി പടിജാനന്തി; ഉഭതോബ്യഞ്ജനകാപി പടിജാനന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു നവകമ്മം ഗഹേത്വാ പക്കമതി – മാ സങ്ഘസ്സ ഹായീതി അഞ്ഞസ്സ ദാതബ്ബം.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു നവകമ്മം ഗഹേത്വാ വിബ്ഭമതി…പേ… കാലങ്കരോതി, സാമണേരോ പടിജാനാതി, സിക്ഖം പച്ചക്ഖാതകോ പടിജാനാതി, അന്തിമവത്ഥും അജ്ഝാപന്നകോ പടിജാനാതി, ഉമ്മത്തകോ പടിജാനാതി, ഖിത്തചിത്തോ പടിജാനാതി, വേദനാട്ടോ പടിജാനാതി, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ ഉക്ഖിത്തകോ പടിജാനാതി, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ ഉക്ഖിത്തകോ പടിജാനാതി, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ ഉക്ഖിത്തകോ പടിജാനാതി, പണ്ഡകോ പടിജാനാതി, ഥേയ്യസംവാസകോ പടിജാനാതി, തിത്ഥിയപക്കന്തകോ പടിജാനാതി, തിരച്ഛാനഗതോ പടിജാനാതി, മാതുഘാതകോ പടിജാനാതി, പിതുഘാതകോ പടിജാനാതി, അരഹന്തഘാതകോ പടിജാനാതി, ഭിക്ഖുനീദൂസകോ പടിജാനാതി, സങ്ഘഭേദകോ പടിജാനാതി, ലോഹിതുപ്പാദകോ പടിജാനാതി, ഉഭതോബ്യഞ്ജനകോ പടിജാനാതി – മാ സങ്ഘസ്സ ഹായീതി അഞ്ഞസ്സ ദാതബ്ബം.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു നവകമ്മം ഗഹേത്വാ വിപ്പകതേ പക്കമതി – മാ സങ്ഘസ്സ ഹായീതി അഞ്ഞസ്സ ദാതബ്ബം.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു നവകമ്മം ഗഹേത്വാ വിപ്പകതേ വിബ്ഭമതി…പേ… ഉഭതോബ്യഞ്ജനകോ പടിജാനാതി – മാ സങ്ഘസ്സ ഹായീതി അഞ്ഞസ്സ ദാതബ്ബം.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു നവകമ്മം ഗഹേത്വാ പരിയോസിതേ പക്കമതി – തസ്സേവേതം.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു നവകമ്മം ഗഹേത്വാ പരിയോസിതേ വിബ്ഭമതി…പേ… കാലങ്കരോതി, സാമണേരോ പടിജാനാതി, സിക്ഖം പച്ചക്ഖാതകോ പടിജാനാതി, അന്തിമവത്ഥും അജ്ഝാപന്നകോ പടിജാനാതി – സങ്ഘോ സാമീ.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു നവകമ്മം ഗഹേത്വാ പരിയോസിതേ ഉമ്മത്തകോ പടിജാനാതി, ഖിത്തചിത്തോ പടിജാനാതി, വേദനാട്ടോ പടിജാനാതി, ആപത്തിയാ അദസ്സനേ ഉക്ഖിത്തകോ പടിജാനാതി, ആപത്തിയാ അപ്പടികമ്മേ ഉക്ഖിത്തകോ പടിജാനാതി, പാപികായ ദിട്ഠിയാ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗേ ഉക്ഖിത്തകോ പടിജാനാതി – തസ്സേവേതം.

‘‘ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു നവകമ്മം ഗഹേത്വാ പരിയോസിതേ പണ്ഡകോ പടിജാനാതി, ഥേയ്യസംവാസകോ പടിജാനാതി, തിത്ഥിയപക്കന്തകോ പടിജാനാതി, തിരച്ഛാനഗതോ പടിജാനാതി, മാതുഘാതകോ പടിജാനാതി, പിതുഘാതകോ പടിജാനാതി, അരഹന്തഘാതകോ പടിജാനാതി, ഭിക്ഖുനീദൂസകോ പടിജാനാതി, സങ്ഘഭേദകോ പടിജാനാതി, ലോഹിതുപ്പാദകോ പടിജാനാതി, ഉഭതോബ്യഞ്ജനകോ പടിജാനാതി – സങ്ഘോ സാമീ’’തി.

അഞ്ഞത്രപരിഭോഗപടിക്ഖേപാദി

൩൨൪. [പാരാ. ൧൫൭] തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ അഞ്ഞതരസ്സ ഉപാസകസ്സ വിഹാരപരിഭോഗം സേനാസനം അഞ്ഞത്ര പരിഭുഞ്ജന്തി. അഥ ഖോ സോ ഉപാസകോ ഉജ്ഝായതി ഖിയ്യതി വിപാചേതി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ഭദന്താ അഞ്ഞത്ര പരിഭോഗം അഞ്ഞത്ര പരിഭുഞ്ജിസ്സന്തീ’’തി! ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞത്ര പരിഭോഗോ അഞ്ഞത്ര പരിഭുഞ്ജിതബ്ബോ. യോ പരിഭുഞ്ജേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

[പാരാ. ൧൫൭] തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ഉപോസഥഗ്ഗമ്പി സന്നിസജ്ജമ്പി ഹരിതും കുക്കുച്ചായന്താ ഛമായ നിസീദന്തി. ഗത്താനിപി ചീവരാനിപി പംസുകിതാനി ഹോന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, താവകാലികം ഹരിതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന സങ്ഘസ്സ മഹാവിഹാരോ ഉന്ദ്രിയതി. ഭിക്ഖൂ കുക്കുച്ചായന്താ സേനാസനം നാതിഹരന്തി [നാഭിഹരന്തി (ക.)]. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഗുത്തത്ഥായ ഹരിതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന സങ്ഘസ്സ സേനാസനപരിക്ഖാരികോ മഹഗ്ഘോ കമ്ബലോ ഉപ്പന്നോ ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഫാതികമ്മത്ഥായ പരിവത്തേതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന സങ്ഘസ്സ സേനാസനപരിക്ഖാരികം മഹഗ്ഘം ദുസ്സം ഉപ്പന്നം ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഫാതികമ്മത്ഥായ പരിവത്തേതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന സങ്ഘസ്സ അച്ഛചമ്മം ഉപ്പന്നം ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പാദപുഞ്ഛനിം കാതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന സങ്ഘസ്സ ചക്കലികം ഉപ്പന്നം ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പാദപുഞ്ഛനിം കാതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന സങ്ഘസ്സ ചോളകം ഉപ്പന്നം ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പാദപുഞ്ഛനിം കാതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ അധോതേഹി പാദേഹി സേനാസനം അക്കമന്തി. സേനാസനം ദുസ്സതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, അധോതേഹി പാദേഹി സേനാസനം അക്കമിതബ്ബം. യോ അക്കമേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ അല്ലേഹി പാദേഹി സേനാസനം അക്കമന്തി. സേനാസനം ദുസ്സതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, അല്ലേഹി പാദേഹി സേനാസനം അക്കമിതബ്ബം. യോ അക്കമേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ സഉപാഹനാ സേനാസനം അക്കമന്തി. സേനാസനം ദുസ്സതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, സഉപാഹനേന സേനാസനം അക്കമിതബ്ബം. യോ അക്കമേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ പരികമ്മകതായ ഭൂമിയാ നിട്ഠുഭന്തി. വണ്ണോ ദുസ്സതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, പരികമ്മകതായ ഭൂമിയാ നിട്ഠുഭിതബ്ബം. യോ നിട്ഠുഭേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഖേളമല്ലക’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന മഞ്ചപാദാപി പീഠപാദാപി പരികമ്മകതം ഭൂമിം വിലിഖന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ചോളകേന പലിവേഠേതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ പരികമ്മകതം ഭിത്തിം അപസ്സേന്തി. വണ്ണോ ദുസ്സതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, പരികമ്മകതാ ഭിത്തി അപസ്സേതബ്ബാ. യോ അപസ്സേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അപസ്സേനഫലക’’ന്തി. അപസ്സേനഫലകം ഹേട്ഠതോ ഭൂമിം വിലിഖതി, ഉപരിതോ ഭിത്തിഞ്ച. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഹേട്ഠതോ ച ഉപരിതോ ച ചോളകേന പലിവേഠേതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ധോതപാദകാ നിപജ്ജിതും കുക്കുച്ചായന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പച്ചത്ഥരിത്വാ നിപജ്ജിതു’’ന്തി.

സങ്ഘഭത്താദിഅനുജാനനം

൩൨൫. അഥ ഖോ ഭഗവാ ആളവിയം യഥാഭിരന്തം വിഹരിത്വാ യേന രാജഗഹം തേന ചാരികം പക്കാമി. അനുപുബ്ബേന ചാരികം ചരമാനോ യേന രാജഗഹം തദവസരി. തത്ര സുദം ഭഗവാ രാജഗഹേ വിഹരതി വേളുവനേ കലന്ദകനിവാപേ. തേന ഖോ പന സമയേന രാജഗഹം ദുബ്ഭിക്ഖം ഹോതി. മനുസ്സാ ന സക്കോന്തി സങ്ഘഭത്തം കാതും; ഇച്ഛന്തി ഉദ്ദേസഭത്തം നിമന്തനം സലാകഭത്തം പക്ഖികം ഉപോസഥികം പാടിപദികം കാതും. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘഭത്തം ഉദ്ദേസഭത്തം നിമന്തനം സലാകഭത്തം പക്ഖികം ഉപോസഥികം പാടിപദിക’’ന്തി.

ഭത്തുദ്ദേസകസമ്മുതി

൩൨൬. തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ അത്തനോ വരഭത്താനി ഗഹേത്വാ ലാമകാനി ഭത്താനി ഭിക്ഖൂനം ദേന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം ഭിക്ഖും ഭത്തുദ്ദേസകം സമ്മന്നിതും – യോ ന ഛന്ദാഗതിം ഗച്ഛേയ്യ, ന ദോസാഗതിം ഗച്ഛേയ്യ, ന മോഹാഗതിം ഗച്ഛേയ്യ, ന ഭയാഗതിം ഗച്ഛേയ്യ, ഉദ്ദിട്ഠാനുദ്ദിട്ഠഞ്ച ജാനേയ്യ. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, സമ്മന്നിതബ്ബോ. പഠമം ഭിക്ഖു യാചിതബ്ബോ, യാചിത്വാ ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമം ഭിക്ഖും ഭത്തുദ്ദേസകം സമ്മന്നേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമം ഭിക്ഖും ഭത്തുദ്ദേസകം സമ്മന്നതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഭത്തുദ്ദേസകസ്സ സമ്മുതി, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘സമ്മതോ സങ്ഘേന ഇത്ഥന്നാമോ ഭിക്ഖു ഭത്തുദ്ദേസകോ. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

അഥ ഖോ ഭത്തുദ്ദേസകാനം ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘കഥം നു ഖോ ഭത്തം ഉദ്ദിസിതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സലാകായ വാ പട്ടികായ വാ [പടികായ വാ (സ്യാ.)] ഉപനിബന്ധിത്വാ ഓപുഞ്ജിത്വാ ഭത്തം ഉദ്ദിസിതു’’ന്തി.

സേനാസനപഞ്ഞാപകാദിസമ്മുതി

൩൨൭. തേന ഖോ പന സമയേന സങ്ഘസ്സ സേനാസനപഞ്ഞാപകോ ന ഹോതി…പേ… ഭണ്ഡാഗാരികോ ന ഹോതി…പേ… ചീവരപ്പടിഗ്ഗാഹകോ ന ഹോതി…പേ… ചീവരഭാജകോ ന ഹോതി…പേ… യാഗുഭാജകോ ന ഹോതി…പേ… ഫലഭാജകോ ന ഹോതി…പേ… ഖജ്ജകഭാജകോ ന ഹോതി. ഖജ്ജകം അഭാജിയമാനം നസ്സതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം ഭിക്ഖും ഖജ്ജകഭാജകം സമ്മന്നിതും – യോ ന ഛന്ദാഗതിം ഗച്ഛേയ്യ, ന ദോസാഗതിം ഗച്ഛേയ്യ, ന മോഹാഗതിം ഗച്ഛേയ്യ, ന ഭയാഗതിം ഗച്ഛേയ്യ, ഭാജിതാഭാജിതഞ്ച ജാനേയ്യ. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, സമ്മന്നിതബ്ബോ. പഠമം ഭിക്ഖു യാചിതബ്ബോ, യാചിത്വാ ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമം ഭിക്ഖും ഖജ്ജകഭാജകം സമ്മന്നേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമം ഭിക്ഖും ഖജ്ജകഭാജകം സമ്മന്നതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഖജ്ജകഭാജകസ്സ സമ്മുതി, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘സമ്മതോ സങ്ഘേന ഇത്ഥന്നാമോ ഭിക്ഖു ഖജ്ജകഭാജകോ. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

അപ്പമത്തകവിസ്സജ്ജകസമ്മുതി

൩൨൮. തേന ഖോ പന സമയേന സങ്ഘസ്സ ഭണ്ഡാഗാരേ അപ്പമത്തകോ പരിക്ഖാരോ ഉപ്പന്നോ [ഉസ്സന്നോ (സ്യാ.)] ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം ഭിക്ഖും അപ്പമത്തകവിസ്സജ്ജകം സമ്മന്നിതും – യോ ന ഛന്ദാഗതിം ഗച്ഛേയ്യ, ന ദോസാഗതിം ഗച്ഛേയ്യ, ന മോഹാഗതിം ഗച്ഛേയ്യ, ന ഭയാഗതിം ഗച്ഛേയ്യ, വിസ്സജ്ജിതാവിസ്സജ്ജിതഞ്ച ജാനേയ്യ. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, സമ്മന്നിതബ്ബോ. പഠമം ഭിക്ഖു യാചിതബ്ബോ, യാചിത്വാ ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമം ഭിക്ഖും അപ്പമത്തകവിസ്സജ്ജകം സമ്മന്നേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമം ഭിക്ഖും അപ്പമത്തകവിസ്സജ്ജകം സമ്മന്നതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ അപ്പമത്തകവിസ്സജ്ജകസ്സ സമ്മുതി, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘സമ്മതോ സങ്ഘേന ഇത്ഥന്നാമോ ഭിക്ഖു അപ്പമത്തകവിസ്സജ്ജകോ. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

തേന അപ്പമത്തകവിസ്സജ്ജകേന ഭിക്ഖുനാ ഏകാ [ഏകേകാ (സീ.)] സൂചി ദാതബ്ബാ, സത്ഥകം ദാതബ്ബം, ഉപാഹനാ ദാതബ്ബാ, കായബന്ധനം ദാതബ്ബം, അംസബന്ധകോ ദാതബ്ബോ, പരിസ്സാവനം ദാതബ്ബം, ധമ്മകരണോ ദാതബ്ബോ, കുസി ദാതബ്ബാ, അഡ്ഢകുസി ദാതബ്ബാ, മണ്ഡലം ദാതബ്ബം, അഡ്ഢമണ്ഡലം ദാതബ്ബം, അനുവാതോ ദാതബ്ബോ, പരിഭണ്ഡം ദാതബ്ബം. സചേ ഹോതി സങ്ഘസ്സ സപ്പി വാ തേലം വാ മധു വാ ഫാണിതം വാ, സകിം പടിസായിതും ദാതബ്ബം. സചേ പുനപി അത്ഥോ ഹോതി, പുനപി ദാതബ്ബം.

സാടിയഗ്ഗാഹാപകാദിസമ്മുതി

൩൨൯. തേന ഖോ പന സമയേന സങ്ഘസ്സ സാടിയഗ്ഗാഹാപകോ ന ഹോതി…പേ… പത്തഗ്ഗാഹാപകോ ന ഹോതി…പേ… ആരാമികപേസകോ ന ഹോതി…പേ… സാമണേരപേസകോ ന ഹോതി. സാമണേരാ അപേസിയമാനാ കമ്മം ന കരോന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം ഭിക്ഖും സാമണേരപേസകം സമ്മന്നിതും – യോ ന ഛന്ദാഗതിം ഗച്ഛേയ്യ, ന ദോസാഗതിം ഗച്ഛേയ്യ, ന മോഹാഗതിം ഗച്ഛേയ്യ, ന ഭയാഗതിം ഗച്ഛേയ്യ, പേസിതാപേസിതഞ്ച ജാനേയ്യ. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, സമ്മന്നിതബ്ബോ. പഠമം ഭിക്ഖു യാചിതബ്ബോ, യാചിത്വാ ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമം ഭിക്ഖും സാമണേരപേസകം സമ്മന്നേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമം ഭിക്ഖും സാമണേരപേസകം സമ്മന്നതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ സാമണേരപേസകസ്സ സമ്മുതി, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘സമ്മതോ സങ്ഘേന ഇത്ഥന്നാമോ ഭിക്ഖു സാമണേരപേസകോ. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

തതിയഭാണവാരോ നിട്ഠിതോ.

സേനാസനക്ഖന്ധകോ ഛട്ഠോ.

തസ്സുദ്ദാനം –

വിഹാരം ബുദ്ധസേട്ഠേന, അപഞ്ഞത്തം തദാ അഹു;

തഹം തഹം നിക്ഖമന്തി, വാസാ തേ ജിനസാവകാ.

സേട്ഠീ ഗഹപതി ദിസ്വാ, ഭിക്ഖൂനം ഇദമബ്രവി;

കാരാപേയ്യം വസേയ്യാഥ, പടിപുച്ഛിംസു നായകം.

വിഹാരം അഡ്ഢയോഗഞ്ച, പാസാദം ഹമ്മിയം ഗുഹം;

പഞ്ചലേണം അനുഞ്ഞാസി, വിഹാരേ സേട്ഠി കാരയി.

ജനോ വിഹാരം കാരേതി, അകവാടം അസംവുതം;

കവാടം പിട്ഠസങ്ഘാടം, ഉദുക്ഖലഞ്ച ഉത്തരി.

ആവിഞ്ഛനച്ഛിദ്ദം രജ്ജും, വട്ടിഞ്ച കപിസീസകം;

സൂചിഘടിതാളച്ഛിദ്ദം, ലോഹകട്ഠവിസാണകം.

യന്തകം സൂചികഞ്ചേവ, ഛദനം ഉല്ലിത്താവലിത്തം;

വേദിജാലസലാകഞ്ച, ചക്കലി സന്ഥരേന ച.

മിഡ്ഢി ബിദലമഞ്ചഞ്ച, സോസാനികമസാരകോ;

ബുന്ദികുളിരപാദഞ്ച, ആഹച്ചാസന്ദി ഉച്ചകേ.

സത്തങ്ഗോ ച ഭദ്ദപീഠം, പീഠകേളകപാദകം;

ആമലാഫലകാ കോച്ഛാ, പലാലപീഠമേവ ച.

ഉച്ചാഹിപടിപാദകാ, അട്ഠങ്ഗുലി ച പാദകാ;

സുത്തം അട്ഠപദം ചോളം, തൂലികം അഡ്ഢകായികം.

ഗിരഗ്ഗോ ഭിസിയോ ചാപി, ദുസ്സം സേനാസനമ്പി ച;

ഓനദ്ധം ഹേട്ഠാ പതതി, ഉപ്പാടേത്വാ ഹരന്തി ച.

ഭത്തിഞ്ച ഹത്ഥഭത്തിഞ്ച, അനുഞ്ഞാസി തഥാഗതോ;

തിത്ഥിയാ വിഹാരേ ചാപി, ഥുസം സണ്ഹഞ്ച മത്തികാ.

ഇക്കാസം പാണികം കുണ്ഡം, സാസപം സിത്ഥതേലകം;

ഉസ്സന്നേ പച്ചുദ്ധരിതും, ഫരുസം ഗണ്ഡുമത്തികം.

ഇക്കാസം പടിഭാനഞ്ച, നീചാ ചയോ ച ആരുഹം;

പരിപതന്തി ആളകാ, അഡ്ഢകുട്ടം തയോ പുന.

ഖുദ്ദകേ കുട്ടപാദോ ച, ഓവസ്സതി സരം ഖിലം;

ചീവരവംസം രജ്ജുഞ്ച, ആളിന്ദം കിടികേന ച.

ആലമ്ബനം തിണചുണ്ണം, ഹേട്ഠാമഗ്ഗേ നയം കരേ;

അജ്ഝോകാസേ ഓതപ്പതി, സാലം ഹേട്ഠാ ച ഭാജനം.

വിഹാരോ കോട്ഠകോ ചേവ, പരിവേണഗ്ഗിസാലകം;

ആരാമേ ച പുന കോട്ഠേ, ഹേട്ഠഞ്ഞേവ നയം കരേ.

സുധം അനാഥപിണ്ഡി ച, സദ്ധോ സീതവനം അഗാ;

ദിട്ഠധമ്മോ നിമന്തേസി, സഹ സങ്ഘേന നായകം.

ആണാപേസന്തരാമഗ്ഗേ, ആരാമം കാരയീ ഗണോ;

വേസാലിയം നവകമ്മം, പുരതോ ച പരിഗ്ഗഹി.

കോ അരഹതി ഭത്തഗ്ഗേ, തിത്തിരഞ്ച അവന്ദിയാ;

പരിഗ്ഗഹിതന്തരഘരാ, തൂലോ സാവത്ഥി ഓസരി.

പതിട്ഠാപേസി ആരാമം, ഭത്തഗ്ഗേ ച കോലാഹലം;

ഗിലാനാ വരസേയ്യാ ച, ലേസാ സത്തരസാ തഹിം.

കേന നു ഖോ കഥം നു ഖോ, വിഹാരഗ്ഗേന ഭാജയി;

പരിവേണം അനുഭാഗഞ്ച, അകാമാ ഭാഗം നോ ദദേ.

നിസ്സീമം സബ്ബകാലഞ്ച, ഗാഹാ സേനാസനേ തയോ;

ഉപനന്ദോ ച വണ്ണേസി, ഠിതകാ സമകാസനാ.

സമാനാസനികാ ഭിന്ദിംസു, തിവഗ്ഗാ ച ദുവഗ്ഗികം;

അസമാനാസനികാ ദീഘം, സാളിന്ദം പരിഭുഞ്ജിതും.

അയ്യികാ ച അവിദൂരേ, ഭാജിതഞ്ച കീടാഗിരേ;

ആളവീ പിണ്ഡകകുട്ടേഹി, ദ്വാരഅഗ്ഗളവട്ടികാ.

ആലോകസേതകാളഞ്ച, ഗേരുഛാദനബന്ധനാ;

ഭണ്ഡിഖണ്ഡപരിഭണ്ഡം, വീസ തിംസാ ച കാലികാ.

ഓസിതേ അകതം വിപ്പം, ഖുദ്ദേ ഛപ്പഞ്ചവസ്സികം;

അഡ്ഢയോഗേ ച സത്തട്ഠ, മഹല്ലേ ദസ ദ്വാദസ.

സബ്ബം വിഹാരം ഏകസ്സ, അഞ്ഞം വാസേന്തി സങ്ഘികം;

നിസ്സീമം സബ്ബകാലഞ്ച, പക്കമി വിബ്ഭമന്തി ച.

കാലഞ്ച സാമണേരഞ്ച, സിക്ഖാപച്ചക്ഖഅന്തിമം;

ഉമ്മത്തഖിത്തചിത്താ ച, വേദനാപത്തിദസ്സനാ.

അപ്പടികമ്മദിട്ഠിയാ, പണ്ഡകാ ഥേയ്യതിത്ഥിയാ;

തിരച്ഛാനമാതുപിതു, അരഹന്താ ച ദൂസകാ.

ഭേദകാ ലോഹിതുപ്പാദാ, ഉഭതോ ചാപി ബ്യഞ്ജനകാ;

മാ സങ്ഘസ്സ പരിഹായി, കമ്മം അഞ്ഞസ്സ ദാതവേ.

വിപ്പകതേ ച അഞ്ഞസ്സ, കതേ തസ്സേവ പക്കമേ;

വിബ്ഭമതി കാലങ്കതോ, സാമണേരോ ച ജായതി.

പച്ചക്ഖാതോ ച സിക്ഖായ, അന്തിമജ്ഝാപന്നകോ യദി;

സങ്ഘോവ സാമികോ ഹോതി, ഉമ്മത്തഖിത്തവേദനാ.

അദസ്സനാപ്പടികമ്മേ, ദിട്ഠി തസ്സേവ ഹോതി തം;

പണ്ഡകോ ഥേയ്യതിത്ഥീ ച, തിരച്ഛാനമാതുപേത്തികം.

ഘാതകോ ദൂസകോ ചാപി, ഭേദലോഹിതബ്യഞ്ജനാ;

പടിജാനാതി യദി സോ, സങ്ഘോവ ഹോതി സാമികോ.

ഹരന്തഞ്ഞത്ര കുക്കുച്ചം, ഉന്ദ്രിയതി ച കമ്ബലം;

ദുസ്സഞ്ച ചമ്മചക്കലീ, ചോളകം അക്കമന്തി ച.

അല്ലാ ഉപാഹനാനിട്ഠു, ലിഖന്തി അപസ്സേന്തി ച;

അപസ്സേനം ലിഖതേവ, ധോതപച്ചത്ഥരേന ച.

രാജഗഹേ ന സക്കോന്തി, ലാമകം ഭത്തുദ്ദേസകം;

കഥം നു ഖോ പഞ്ഞാപകം, ഭണ്ഡാഗാരികസമ്മുതി.

പടിഗ്ഗാഹഭാജകോ ചാപി, യാഗു ച ഫലഭാജകോ;

ഖജ്ജകഭാജകോ ചേവ, അപ്പമത്തകവിസ്സജ്ജേ.

സാടിയഗ്ഗാഹാപകോ ചേവ, തഥേവ പത്തഗ്ഗാഹകോ;

ആരാമികസാമണേര, പേസകസ്സ ച സമ്മുതി.

സബ്ബാഭിഭൂ ലോകവിദൂ, ഹിതചിത്തോ വിനായകോ;

ലേണത്ഥഞ്ച സുഖത്ഥഞ്ച, ഝായിതുഞ്ച വിപസ്സിതുന്തി.

സേനാസനക്ഖന്ധകം നിട്ഠിതം.

൭. സങ്ഘഭേദകക്ഖന്ധകം

൧. പഠമഭാണവാരോ

ഛസക്യപബ്ബജ്ജാകഥാ

൩൩൦. തേന സമയേന ബുദ്ധോ ഭഗവാ അനുപിയായം വിഹരതി, അനുപിയം നാമ മല്ലാനം നിഗമോ. തേന ഖോ പന സമയേന അഭിഞ്ഞാതാ അഭിഞ്ഞാതാ സക്യകുമാരാ ഭഗവന്തം പബ്ബജിതം അനുപബ്ബജന്തി. തേന ഖോ പന സമയേന മഹാനാമോ ച സക്കോ അനുരുദ്ധോ ച സക്കോ ദ്വേഭാതികാ ഹോന്തി. അനുരുദ്ധോ സക്കോ സുഖുമാലോ ഹോതി. തസ്സ തയോ പാസാദാ ഹോന്തി – ഏകോ ഹേമന്തികോ, ഏകോ ഗിമ്ഹികോ, ഏകോ വസ്സികോ. സോ വസ്സികേ പാസാദേ ചത്താരോ മാസേ [വസ്സികേ പാസാദേ വസ്സികേ ചത്താരോ മാസേ (സീ.)] നിപ്പുരിസേഹി തൂരിയേഹി പരിചാരയമാനോ [പരിചാരിയമാനോ (ക.)] ന ഹേട്ഠാപാസാദം ഓരോഹതി. അഥ ഖോ മഹാനാമസ്സ സക്കസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘ഏതരഹി ഖോ അഭിഞ്ഞാതാ അഭിഞ്ഞാതാ സക്യകുമാരാ ഭഗവന്തം പബ്ബജിതം അനുപബ്ബജന്തി. അമ്ഹാകഞ്ച പന കുലാ നത്ഥി കോചി അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിതോ. യംനൂനാഹം വാ പബ്ബജേയ്യം, അനുരുദ്ധോ വാ’’തി. അഥ ഖോ മഹാനാമോ സക്കോ യേന അനുരുദ്ധോ സക്കോ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ അനുരുദ്ധം സക്കം ഏതദവോച – ‘‘ഏതരഹി, താത അനുരുദ്ധ, അഭിഞ്ഞാതാ അഭിഞ്ഞാതാ സക്യകുമാരാ ഭഗവന്തം പബ്ബജിതം അനുപബ്ബജന്തി. അമ്ഹാകഞ്ച പന കുലാ നത്ഥി കോചി അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിതോ. തേന ഹി ത്വം വാ പബ്ബജ, അഹം വാ പബ്ബജിസ്സാമീ’’തി. ‘‘അഹം ഖോ സുഖുമാലോ, നാഹം സക്കോമി അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിതും. ത്വം പബ്ബജാഹീ’’തി. ‘‘ഏഹി ഖോ തേ, താത അനുരുദ്ധ, ഘരാവാസത്ഥം അനുസാസിസ്സാമി. പഠമം ഖേത്തം കസാപേതബ്ബം. കസാപേത്വാ വപാപേതബ്ബം. വപാപേത്വാ ഉദകം അഭിനേതബ്ബം. ഉദകം അഭിനേത്വാ ഉദകം നിന്നേതബ്ബം. ഉദകം നിന്നേത്വാ നിദ്ധാപേതബ്ബം. നിദ്ധാപേത്വാ [നിഡ്ഡഹേതബ്ബം, നിഡ്ഡഹേത്വാ (സീ.)] ലവാപേതബ്ബം. ലവാപേത്വാ ഉബ്ബാഹാപേതബ്ബം. ഉബ്ബാഹാപേത്വാ പുഞ്ജം കാരാപേതബ്ബം. പുഞ്ജം കാരാപേത്വാ മദ്ദാപേതബ്ബം. മദ്ദാപേത്വാ പലാലാനി ഉദ്ധരാപേതബ്ബാനി. പലാലാനി ഉദ്ധരാപേത്വാ ഭുസികാ ഉദ്ധരാപേതബ്ബാ. ഭുസികം ഉദ്ധരാപേത്വാ ഓപുനാപേതബ്ബം [ഓഫുനാപേതബ്ബം (സ്യാ. ക.), ഓഫുണാപേതബ്ബം (യോജനാ)]. ഓപുനാപേത്വാ അതിഹരാപേതബ്ബം. അതിഹരാപേത്വാ ആയതിമ്പി വസ്സം ഏവമേവ കാതബ്ബം, ആയതിമ്പി വസ്സം ഏവമേവ കാതബ്ബ’’ന്തി. ‘‘ന കമ്മാ ഖീയന്തി? ന കമ്മാനം അന്തോ പഞ്ഞായതി? കദാ കമ്മാ ഖീയിസ്സന്തി? കദാ കമ്മാനം അന്തോ പഞ്ഞായിസ്സതി? കദാ മയം അപ്പോസ്സുക്കാ പഞ്ചഹി കാമഗുണേഹി സമപ്പിതാ സമങ്ഗീഭൂതാ പരിചാരേസ്സാമാ’’തി? ‘‘ന ഹി, താത അനുരുദ്ധ, കമ്മാ ഖീയന്തി. ന കമ്മാനം അന്തോ പഞ്ഞായതി. അഖീണേവ കമ്മേ പിതരോ ച പിതാമഹാ ച കാലങ്കതാ’’തി. ‘‘തേന ഹി ത്വഞ്ഞേവ ഘരാവാസത്ഥേന ഉപജാനാഹി. അഹം അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിസ്സാമീ’’തി.

അഥ ഖോ അനുരുദ്ധോ സക്കോ യേന മാതാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ മാതരം ഏതദവോച – ‘‘ഇച്ഛാമഹം, അമ്മ, അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിതും. അനുജാനാഹി മം അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജായാ’’തി. ഏവം വുത്തേ അനുരുദ്ധസ്സ സക്കസ്സ മാതാ അനുരുദ്ധം സക്കം ഏതദവോച – ‘‘തുമ്ഹേ ഖോ മേ, താത അനുരുദ്ധ, ദ്വേ പുത്താ പിയാ മനാപാ അപ്പടികൂലാ. മരണേനപി വോ അകാമകാ വിനാ ഭവിസ്സാമി. കിം പനാഹം തുമ്ഹേ ജീവന്തേ അനുജാനിസ്സാമി അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജായാ’’തി? ദുതിയമ്പി ഖോ…പേ… തതിയമ്പി ഖോ അനുരുദ്ധോ സക്കോ മാതരം ഏതദവോച – ‘‘ഇച്ഛാമഹം, അമ്മ, അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിതും. അനുജാനാഹി മം അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജായാ’’തി [ഇമസ്സ അനന്തരം കേസുചി പോത്ഥകേസു ഏവമ്പി പാഠോ ദിസ്സതി –- ‘‘ഏവം വുത്തേ അനുരുദ്ധസ്സ സക്കസ്സ മാതാ ഏവമാഹ ‘സചേ താത അനുരുദ്ധ ഭദ്ദിയോ സക്യരാജാ സക്യാനം രജ്ജം കാരേതി അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജതി, ഏവം ത്വമ്പി പബ്ബജാഹീ’’’തി]. തേന ഖോ പന സമയേന ഭദ്ദിയോ സക്യരാജാ സക്യാനം രജ്ജം കാരേതി. സോ ച അനുരുദ്ധസ്സ സക്കസ്സ സഹായോ ഹോതി. അഥ ഖോ അനുരുദ്ധസ്സ സക്കസ്സ മാതാ – ‘അയം ഖോ ഭദ്ദിയോ സക്യരാജാ സക്യാനം രജ്ജം കാരേതി; അനുരുദ്ധസ്സ സക്കസ്സ സഹായോ; സോ ന ഉസ്സഹതി അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിതു’ന്തി – അനുരുദ്ധം സക്കം ഏതദവോച – ‘‘സചേ, താത അനുരുദ്ധ, ഭദ്ദിയോ സക്യരാജാ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജതി, ഏവം ത്വമ്പി പബ്ബജാഹീ’’തി. അഥ ഖോ അനുരുദ്ധോ സക്കോ യേന ഭദ്ദിയോ സക്യരാജാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭദ്ദിയം സക്യരാജാനം ഏതദവോച – ‘‘മമ ഖോ, സമ്മ, പബ്ബജ്ജാ തവ പടിബദ്ധാ’’തി. ‘‘സചേ തേ, സമ്മ, പബ്ബജ്ജാ മമ പടിബദ്ധാ വാ അപ്പടിബദ്ധാ വാ സാ ഹോതു, അഹം തയാ; യഥാ സുഖം പബ്ബജാഹീ’’തി. ‘‘ഏഹി, സമ്മ, ഉഭോ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിസ്സാമാ’’തി. ‘‘നാഹം, സമ്മ, സക്കോമി അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിതുന്തി. യം തേ സക്കാ അഞ്ഞം മയാ കാതും, ക്യാഹം [ത്യാഹം (സീ. സ്യാ.)] കരിസ്സാമി. ത്വം പബ്ബജാഹീ’’തി. ‘‘മാതാ ഖോ മം, സമ്മ, ഏവമാഹ – ‘സചേ, താത അനുരുദ്ധ, ഭദ്ദിയോ സക്യരാജാ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജതി, ഏവം ത്വമ്പി പബ്ബജാഹീ’’’തി. ‘‘ഭാസിതാ ഖോ പന തേ, സമ്മ, ഏസാ വാചാ. സചേ തേ, സമ്മ, പബ്ബജ്ജാ മമ പടിബദ്ധാ വാ, അപ്പടിബദ്ധാ വാ സാ ഹോതു, അഹം തയാ; യഥാ സുഖം പബ്ബജാഹീ’’തി. ‘‘ഏഹി, സമ്മ, ഉഭോ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിസ്സാമാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന മനുസ്സാ സച്ചവാദിനോ ഹോന്തി, സച്ചപടിഞ്ഞാ. അഥ ഖോ ഭദ്ദിയോ സക്യരാജാ അനുരുദ്ധം സക്കം ഏതദവോച – ‘‘ആഗമേഹി, സമ്മ, സത്തവസ്സാനി. സത്തന്നം വസ്സാനം അച്ചയേന ഉഭോ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിസ്സാമാ’’തി. ‘‘അതിചിരം, സമ്മ, സത്തവസ്സാനി. നാഹം സക്കോമി സത്തവസ്സാനി ആഗമേതു’’ന്തി. ‘‘ആഗമേഹി, സമ്മ, ഛവസ്സാനി…പേ… പഞ്ചവസ്സാനി… ചത്താരി വസ്സാനി… തീണി വസ്സാനി… ദ്വേ വസ്സാനി… ഏകം വസ്സം. ഏകസ്സ വസ്സസ്സ അച്ചയേന ഉഭോ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിസ്സാമാ’’തി. ‘‘അതിചിരം, സമ്മ, ഏകവസ്സം. നാഹം സക്കോമി ഏകം വസ്സം ആഗമേതു’’ന്തി. ‘‘ആഗമേഹി, സമ്മ, സത്തമാസേ. സത്തന്നം മാസാനം അച്ചയേന ഉഭോപി അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിസ്സാമാ’’തി. ‘‘അതിചിരം, സമ്മ, സത്തമാസാ. നാഹം സക്കോമി സത്തമാസേ ആഗമേതു’’ന്തി. ‘‘ആഗമേഹി, സമ്മ, ഛ മാസേ…പേ… പഞ്ച മാസേ… ചത്താരോ മാസേ… തയോ മാസേ… ദ്വേ മാസേ… ഏകം മാസം… അഡ്ഢമാസം. അഡ്ഢമാസസ്സ അച്ചയേന ഉഭോപി അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിസ്സാമാ’’തി. ‘‘അതിചിരം, സമ്മ, അഡ്ഢമാസോ. നാഹം സക്കോമി അഡ്ഢമാസം ആഗമേതു’’ന്തി. ‘‘ആഗമേഹി, സമ്മ, സത്താഹം യാവാഹം പുത്തേ ച ഭാതരോ ച രജ്ജം നിയ്യാദേമീ’’തി. ‘‘ന ചിരം, സമ്മ, സത്താഹോ, ആഗമേസ്സാമീ’’തി.

൩൩൧. അഥ ഖോ ഭദ്ദിയോ ച സക്യരാജാ അനുരുദ്ധോ ച ആനന്ദോ ച ഭഗു ച കിമിലോ ച ദേവദത്തോ ച, ഉപാലികപ്പകേന സത്തമാ, യഥാ പുരേ ചതുരങ്ഗിനിയാ സേനായ ഉയ്യാനഭൂമിം നിയ്യന്തി, ഏവമേവ ചതുരങ്ഗിനിയാ സേനായ നിയ്യിംസു. തേ ദൂരം ഗന്ത്വാ സേനം നിവത്താപേത്വാ പരവിസയം ഓക്കമിത്വാ ആഭരണം ഓമുഞ്ചിത്വാ ഉത്തരാസങ്ഗേന ഭണ്ഡികം ബന്ധിത്വാ ഉപാലിം കപ്പകം ഏതദവോചും – ‘‘ഹന്ദ, ഭണേ ഉപാലി, നിവത്തസ്സു; അലം തേ ഏത്തകം ജീവികായാ’’തി. അഥ ഖോ ഉപാലിസ്സ കപ്പകസ്സ നിവത്തന്തസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘ചണ്ഡാ ഖോ സാകിയാ; ഇമിനാ കുമാരാ നിപ്പാതിതാതി ഘാതാപേയ്യുമ്പി മം. ഇമേ ഹി നാമ സക്യകുമാരാ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിസ്സന്തി. കിമങ്ഗ [കിമങ്ഗ (സീ.)] പനാഹ’’ന്തി. ഭണ്ഡികം മുഞ്ചിത്വാ തം ഭണ്ഡം രുക്ഖേ ആലഗ്ഗേത്വാ ‘യോ പസ്സതി, ദിന്നംയേവ ഹരതൂ’തി വത്വാ യേന തേ സക്യകുമാരാ തേനുപസങ്കമി. അദ്ദസാസും ഖോ തേ സക്യകുമാരാ ഉപാലിം കപ്പകം ദൂരതോവ ആഗച്ഛന്തം. ദിസ്വാന ഉപാലിം കപ്പകം ഏതദവോചും – ‘‘കിസ്സ, ഭണേ ഉപാലി, നിവത്തേസീ’’തി? ‘‘ഇധ മേ, അയ്യപുത്താ, നിവത്തന്തസ്സ ഏതദഹോസി – ‘ചണ്ഡാ ഖോ സാകിയാ; ഇമിനാ കുമാരാ നിപ്പാതിതാതി ഘാതാപേയ്യുമ്പി മം. ഇമേ ഹി നാമ സക്യകുമാരാ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിസ്സന്തി. കിമങ്ഗ പനാഹ’ന്തി. സോ ഖോ അഹം, അയ്യപുത്താ, ഭണ്ഡികം മുഞ്ചിത്വാ തം ഭണ്ഡം രുക്ഖേ ആലഗ്ഗേത്വാ ‘യോ പസ്സതി, ദിന്നഞ്ഞേവ ഹരതൂ’തി വത്വാ തതോമ്ഹി പടിനിവത്തോ’’തി. ‘‘സുട്ഠു, ഭണേ ഉപാലി, അകാസി യമ്പി ന നിവത്തോ [യം നിവത്തോ (സീ.), യം പന നിവത്തോ (സ്യാ.)]. ചണ്ഡാ ഖോ സാകിയാ; ഇമിനാ കുമാരാ നിപ്പാതിതാതി ഘാതാപേയ്യുമ്പി ത’’ന്തി.

അഥ ഖോ സക്യകുമാരാ ഉപാലിം കപ്പകം ആദായ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമിംസു, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദിംസു. ഏകമന്തം നിസിന്നാ ഖോ തേ സക്യകുമാരാ ഭഗവന്തം ഏതദവോചും – ‘‘മയം, ഭന്തേ, സാകിയാ നാമ മാനസ്സിനോ. അയം, ഭന്തേ, ഉപാലി കപ്പകോ അമ്ഹാകം ദീഘരത്തം പരിചാരകോ. ഇമം ഭഗവാ പഠമം പബ്ബാജേതു. ഇമസ്സ മയം അഭിവാദനപച്ചുട്ഠാനഅഞ്ജലികമ്മസാമീചികമ്മം കരിസ്സാമ. ഏവം അമ്ഹാകം സാകിയാനം സാകിയമാനോ നിമ്മാനായിസ്സതീ’’തി [നിമ്മാദയിസ്സതീതി (സീ.), നിമ്മാനിയിസ്സതീതി (സ്യാ.)].

അഥ ഖോ ഭഗവാ ഉപാലിം കപ്പകം പഠമം പബ്ബാജേസി, പച്ഛാ തേ സക്യകുമാരേ. അഥ ഖോ ആയസ്മാ ഭദ്ദിയോ തേനേവ അന്തരവസ്സേന തിസ്സോ വിജ്ജാ സച്ഛാകാസി. ആയസ്മാ അനുരുദ്ധോ ദിബ്ബചക്ഖും ഉപ്പാദേസി. ആയസ്മാ ആനന്ദോ സോതാപത്തിഫലം സച്ഛാകാസി. ദേവദത്തോ പോഥുജ്ജനികം ഇദ്ധിം അഭിനിപ്ഫാദേസി.

൩൩൨. തേന ഖോ പന സമയേന ആയസ്മാ ഭദ്ദിയോ അരഞ്ഞഗതോപി രുക്ഖമൂലഗതോപി സുഞ്ഞാഗാരഗതോപി അഭിക്ഖണം ഉദാനം ഉദാനേസി – ‘‘അഹോ സുഖം, അഹോ സുഖ’’ന്തി. അഥ ഖോ സമ്ബഹുലാ ഭിക്ഖൂ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമിംസു, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദിംസു. ഏകമന്തം നിസിന്നാ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവന്തം ഏതദവോചും – ‘‘ആയസ്മാ, ഭന്തേ, ഭദ്ദിയോ അരഞ്ഞഗതോപി രുക്ഖമൂലഗതോപി സുഞ്ഞാഗാരഗതോപി അഭിക്ഖണം ഉദാനം ഉദാനേസി – ‘അഹോ സുഖം, അഹോ സുഖ’ന്തി. നിസ്സംസയം ഖോ, ഭന്തേ, ആയസ്മാ ഭദ്ദിയോ അനഭിരതോവ ബ്രഹ്മചരിയം ചരതി. തംയേവ വാ പുരിമം രജ്ജസുഖം സമനുസ്സരന്തോ അരഞ്ഞഗതോപി രുക്ഖമൂലഗതോപി സുഞ്ഞാഗാരഗതോപി അഭിക്ഖണം ഉദാനം ഉദാനേസി – ‘അഹോ സുഖം, അഹോ സുഖ’’’ന്തി.

അഥ ഖോ ഭഗവാ അഞ്ഞതരം ഭിക്ഖും ആമന്തേസി – ‘‘ഏഹി ത്വം, ഭിക്ഖു, മമ വചനേന ഭദ്ദിയം ഭിക്ഖും ആമന്തേഹി – ‘സത്ഥാ തം, ആവുസോ ഭദ്ദിയ, ആമന്തേതീ’’’തി. ‘‘ഏവം ഭന്തേ’’തി ഖോ സോ ഭിക്ഖു ഭഗവതോ പടിസ്സുത്വാ യേനായസ്മാ ഭദ്ദിയോ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ആയസ്മന്തം ഭദ്ദിയം ഏതദവോച – ‘‘സത്ഥാ തം, ആവുസോ ഭദ്ദിയ, ആമന്തേതീ’’തി. ‘‘ഏവമാവുസോ’’തി ഖോ ആയസ്മാ ഭദ്ദിയോ തസ്സ ഭിക്ഖുനോ പടിസ്സുത്വാ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നം ഖോ ആയസ്മന്തം ഭദ്ദിയം ഭഗവാ ഏതദവോച – ‘‘സച്ചം കിര ത്വം, ഭദ്ദിയ, അരഞ്ഞഗതോപി രുക്ഖമൂലഗതോപി സുഞ്ഞാഗാരഗതോപി അഭിക്ഖണം ഉദാനം ഉദാനേസി – ‘അഹോ സുഖം, അഹോ സുഖ’’’ന്തി? ‘‘ഏവം ഭന്തേ’’തി. ‘‘കിം പന ത്വം, ഭദ്ദിയ, അത്ഥവസം സമ്പസ്സമാനോ അരഞ്ഞഗതോപി രുക്ഖമൂലഗതോപി സുഞ്ഞാഗാരഗതോപി അഭിക്ഖണം ഉദാനം ഉദാനേസി – ‘അഹോ സുഖം അഹോ സുഖ’’’ന്തി? ‘‘പുബ്ബേ മേ, ഭന്തേ, രഞ്ഞോ സതോപി അന്തോപി അന്തേപുരേ രക്ഖാ സുസംവിഹിതാ ഹോതി, ബഹിപി അന്തേപുരേ രക്ഖാ സുസംവിഹിതാ ഹോതി, അന്തോപി നഗരേ രക്ഖാ സുസംവിഹിതാ ഹോതി, ബഹിപി നഗരേ രക്ഖാ സുസംവിഹിതാ ഹോതി, അന്തോപി ജനപദേ രക്ഖാ സുസംവിഹിതാ ഹോതി, ബഹിപി ജനപദേ രക്ഖാ സുസംവിഹിതാ ഹോതി. സോ ഖോ അഹം, ഭന്തേ, ഏവം രക്ഖിതോപി ഗോപിതോപി സന്തോ ഭീതോ ഉബ്ബിഗ്ഗോ ഉസ്സങ്കീ ഉത്രസ്തോ വിഹരാമി. ഏതരഹി ഖോ പന അഹം ഏകോ, ഭന്തേ, അരഞ്ഞഗതോപി രുക്ഖമൂലഗതോപി സുഞ്ഞാഗാരഗതോപി അഭീതോ അനുബ്ബിഗ്ഗോ അനുസ്സങ്കീ അനുത്രസ്തോ അപ്പോസ്സുക്കോ പന്നലോമോ പരദത്തവുത്തോ മിഗഭൂതേന ചേതസാ വിഹരാമീതി. ഇമം ഖോ അഹം, ഭന്തേ, അത്ഥവസം സമ്പസ്സമാനോ അരഞ്ഞഗതോപി രുക്ഖമൂലഗതോപി സുഞ്ഞാഗാരഗതോപി അഭിക്ഖണം ഉദാനം ഉദാനേമി – ‘അഹോ സുഖം, അഹോ സുഖ’’’ന്തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതമത്ഥം വിദിത്വാ തായം വേലായം ഇമം ഉദാനം ഉദാനേസി –

[ഉദാ. ൨൦] ‘‘യസ്സന്തരതോ ന സന്തി കോപാ, ഇതി ഭവാഭവതഞ്ച വീതിവത്തോ;

തം വിഗതഭയം സുഖിം അസോകം, ദേവാ നാനുഭവന്തി ദസ്സനായാ’’തി.

ദേവദത്തവത്ഥു

൩൩൩. അഥ ഖോ ഭഗവാ അനുപിയായം യഥാഭിരന്തം വിഹരിത്വാ യേന കോസമ്ബീ തേന ചാരികം പക്കാമി. അനുപുബ്ബേന ചാരികം ചരമാനോ യേന കോസമ്ബീ തദവസരി. തത്ര സുദം ഭഗവാ കോസമ്ബിയം വിഹരതി ഘോസിതാരാമേ. അഥ ഖോ ദേവദത്തസ്സ രഹോഗതസ്സ പടിസല്ലീനസ്സ ഏവം ചേതസോ പരിവിതക്കോ ഉദപാദി – ‘‘കം നു ഖോ അഹം പസാദേയ്യം, യസ്മിം മേ പസന്നേ ബഹുലാഭസക്കാരോ ഉപ്പജ്ജേയ്യാ’’തി? അഥ ഖോ ദേവദത്തസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘അയം ഖോ അജാതസത്തു കുമാരോ തരുണോ ചേവ ആയതിം ഭദ്ദോ ച. യംനൂനാഹം അജാതസത്തും കുമാരം പസാദേയ്യം. തസ്മിം മേ പസന്നേ ബഹുലാഭസക്കാരോ ഉപ്പജ്ജിസ്സതീ’’തി.

അഥ ഖോ ദേവദത്തോ സേനാസനം സംസാമേത്വാ പത്തചീവരമാദായ യേന രാജഗഹം തേന പക്കാമി. അനുപുബ്ബേന യേന രാജഗഹം തദവസരി. അഥ ഖോ ദേവദത്തോ സകവണ്ണം പടിസംഹരിത്വാ കുമാരകവണ്ണം അഭിനിമ്മിനിത്വാ അഹിമേഖലികായ അജാതസത്തുസ്സ കുമാരസ്സ ഉച്ഛങ്ഗേ [ഉച്ചങ്കേ (സ്യാ.)] പാതുരഹോസി. അഥ ഖോ അജാതസത്തു കുമാരോ ഭീതോ അഹോസി, ഉബ്ബിഗ്ഗോ ഉസ്സങ്കീ ഉത്രസ്തോ. അഥ ഖോ ദേവദത്തോ അജാതസത്തും കുമാരം ഏതദവോച – ‘‘ഭായസി മം ത്വം കുമാരാ’’തി? ‘‘ആമ, ഭായാമി. കോസി ത്വ’’ന്തി? ‘‘അഹം ദേവദത്തോ’’തി. ‘‘സചേ ഖോ ത്വം, ഭന്തേ, അയ്യോ ദേവദത്തോ, ഇങ്ഘ സകേനേവ വണ്ണേന പാതുഭവസ്സൂ’’തി. അഥ ഖോ ദേവദത്തോ കുമാരകവണ്ണം പടിസംഹരിത്വാ സങ്ഘാടിപത്തചീവരധരോ അജാതസത്തുസ്സ കുമാരസ്സ പുരതോ അട്ഠാസി. അഥ ഖോ അജാതസത്തു കുമാരോ ദേവദത്തസ്സ ഇമിനാ ഇദ്ധിപാടിഹാരിയേന അഭിപ്പസന്നോ പഞ്ചഹി രഥസതേഹി സായം പാതം ഉപട്ഠാനം ഗച്ഛതി, പഞ്ച ച ഥാലിപാകസതാനി ഭത്താഭിഹാരോ അഭിഹരീയതി. അഥ ഖോ ദേവദത്തസ്സ ലാഭസക്കാരസിലോകേന അഭിഭൂതസ്സ പരിയാദിന്നചിത്തസ്സ ഏവരൂപം ഇച്ഛാഗതം ഉപ്പജ്ജി – ‘‘അഹം ഭിക്ഖുസങ്ഘം പരിഹരിസ്സാമീ’’തി. സഹ ചിത്തുപ്പാദാവ ദേവദത്തോ തസ്സാ ഇദ്ധിയാ പരിഹായി.

[അ. നി. ൫.൧൦൦] തേന ഖോ പന സമയേന കകുധോ നാമ കോളിയപുത്തോ, ആയസ്മതോ മഹാമോഗ്ഗല്ലാനസ്സ ഉപട്ഠാകോ, അധുനാ കാലങ്കതോ അഞ്ഞതരം മനോമയം കായം ഉപപന്നോ. തസ്സ ഏവരൂപോ അത്തഭാവപ്പടിലാഭോ ഹോതി – സേയ്യഥാപി നാമ ദ്വേ വാ തീണി വാ മാഗധകാനി [മാഗധികാനി (സ്യാ.)] ഗാമക്ഖേത്താനി. സോ തേന അത്തഭാവപ്പടിലാഭേന നേവ അത്താനം ന പരം ബ്യാബാധേതി. അഥ ഖോ കകുധോ ദേവപുത്തോ യേനായസ്മാ മഹാമോഗ്ഗല്ലാനോ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ആയസ്മന്തം മഹാമോഗ്ഗല്ലാനം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം അട്ഠാസി. ഏകമന്തം ഠിതോ ഖോ കകുധോ ദേവപുത്തോ ആയസ്മന്തം മഹാമോഗ്ഗല്ലാനം ഏതദവോച – ‘‘ദേവദത്തസ്സ, ഭന്തേ, ലാഭസക്കാരസിലോകേന അഭിഭൂതസ്സ പരിയാദിന്നചിത്തസ്സ [പരിയാദിണ്ണചിത്തസ്സ (ക.)] ഏവരൂപം ഇച്ഛാഗതം ഉപ്പജ്ജി – ‘അഹം ഭിക്ഖുസങ്ഘം പരിഹരിസ്സാമീ’തി. സഹ ചിത്തുപ്പാദാവ ഭന്തേ, ദേവദത്തോ തസ്സാ ഇദ്ധിയാ പരിഹീനോ’’തി. ഇദമവോച കകുധോ ദേവപുത്തോ. ഇദം വത്വാ ആയസ്മന്തം മഹാമോഗ്ഗല്ലാനം അഭിവാദേത്വാ പദക്ഖിണം കത്വാ തത്ഥേവ അന്തരധായി.

അഥ ഖോ ആയസ്മാ മഹാമോഗ്ഗല്ലാനോ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ ആയസ്മാ മഹാമോഗ്ഗല്ലാനോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘കകുധോ നാമ, ഭന്തേ, കോളിയപുത്തോ മമ ഉപട്ഠാകോ അധുനാ കാലങ്കതോ അഞ്ഞതരം മനോമയം കായം ഉപപന്നോ. തസ്സ ഏവരൂപോ അത്തഭാവപ്പടിലാഭോ – സേയ്യഥാപി നാമ ദ്വേ വാ തീണി വാ മാഗധകാനി ഗാമക്ഖേത്താനി. സോ തേന അത്തഭാവപ്പടിലാഭേന നേവ അത്താനം ന പരം ബ്യാബാധേതി. അഥ ഖോ, ഭന്തേ, കകുധോ ദേവപുത്തോ യേനാഹം തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ മം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം അട്ഠാസി. ഏകമന്തം ഠിതോ ഖോ, ഭന്തേ, കകുധോ ദേവപുത്തോ മം ഏതദവോച – ‘ദേവദത്തസ്സ, ഭന്തേ, ലാഭസക്കാരസിലോകേന അഭിഭൂതസ്സ പരിയാദിന്നചിത്തസ്സ ഏവരൂപം ഇച്ഛാഗതം ഉപ്പജ്ജി – അഹം ഭിക്ഖുസങ്ഘം പരിഹരിസ്സാമീതി. സഹ ചിത്തുപ്പാദാവ ഭന്തേ, ദേവദത്തോ തസ്സാ ഇദ്ധിയാ പരിഹീനോ’തി. ഇദമവോച, ഭന്തേ, കകുധോ ദേവപുത്തോ. ഇദം വത്വാ മം അഭിവാദേത്വാ പദക്ഖിണം കത്വാ തത്ഥേവ അന്തരധായീ’’തി.

‘‘കിം പന തേ, മോഗ്ഗല്ലാന, കകുധോ ദേവപുത്തോ ചേതസാ ചേതോ പരിച്ച വിദിതോ? യം കിഞ്ചി കകുധോ ദേവപുത്തോ ഭാസതി സബ്ബം തം തഥേവ ഹോതി, നോ അഞ്ഞഥാ’’തി? ‘‘ചേതസാ ചേതോ പരിച്ച വിദിതോ ച മേ, ഭന്തേ, കകുധോ ദേവപുത്തോ. യം കിഞ്ചി കകുധോ ദേവപുത്തോ ഭാസതി സബ്ബം തം തഥേവ ഹോതി, നോ അഞ്ഞഥാ’’തി. ‘‘രക്ഖസ്സേതം, മോഗ്ഗല്ലാന, വാചം. രക്ഖസ്സേതം, മോഗ്ഗല്ലാന, വാചം. ഇദാനി സോ മോഘപുരിസോ അത്തനാവ അത്താനം പാതുകരിസ്സതി.

പഞ്ചസത്ഥുകഥാ

൩൩൪. [അ. നി. ൫.൧൦൦] ‘‘പഞ്ചിമേ, മോഗ്ഗല്ലാന, സത്ഥാരോ സന്തോ സംവിജ്ജമാനാ ലോകസ്മിം. കതമേ പഞ്ച? ‘‘ഇധ, മോഗ്ഗല്ലാന, ഏകച്ചോ സത്ഥാ അപരിസുദ്ധസീലോ സമാനോ ‘പരിസുദ്ധസീലോമ്ഹീ’തി പടിജാനാതി ‘പരിസുദ്ധം മേ സീലം പരിയോദാതം അസംകിലിട്ഠ’ന്തി. തമേനം സാവകാ ഏവം ജാനന്തി – ‘അയം ഖോ ഭവം സത്ഥാ അപരിസുദ്ധസീലോ സമാനോ ‘പരിസുദ്ധസീലോമ്ഹീ’തി പടിജാനാതി ‘പരിസുദ്ധം മേ സീലം പരിയോദാതം അസംകിലിട്ഠ’ന്തി ച. മയഞ്ചേവ ഖോ പന ഗിഹീനം ആരോചേയ്യാമ, നാസ്സസ്സ മനാപം. യം ഖോ പനസ്സ അമനാപം, കഥം നം മയം തേന സമുദാചരേയ്യാമ? സമ്മന്നതി ഖോ പന ചീവരപിണ്ഡപാതസേനാസനഗിലാനപ്പച്ചയഭേസജ്ജപരിക്ഖാരേന – യം തുമോ കരിസ്സതി, തുമോവ തേന പഞ്ഞായിസ്സതീ’തി. ഏവരൂപം ഖോ, മോഗ്ഗല്ലാന, സത്ഥാരം സാവകാ സീലതോ രക്ഖന്തി; ഏവരൂപോ ച പന സത്ഥാ സാവകേഹി സീലതോ രക്ഖം പച്ചാസീസതി [പച്ചാസിംസതി (സീ. സ്യാ.)].

‘‘പുന ചപരം, മോഗ്ഗല്ലാന, ഇധേകച്ചോ സത്ഥാ അപരിസുദ്ധാജീവോ സമാനോ ‘പരിസുദ്ധാജീവോമ്ഹീ’തി പടിജാനാതി ‘പരിസുദ്ധോ മേ ആജീവോ പരിയോദാതോ അസംകിലിട്ഠോ’തി ച. തമേനം സാവകാ ഏവം ജാനന്തി – ‘അയം ഖോ ഭവം സത്ഥാ അപരിസുദ്ധാജീവോ സമാനോ ‘പരിസുദ്ധാജീവോമ്ഹീ’തി പടിജാനാതി ‘പരിസുദ്ധോ മേ ആജീവോ പരിയോദാതോ അസംകിലിട്ഠോ’തി ച. മയഞ്ചേവ ഖോ പന ഗിഹീനം ആരോചേയ്യാമ, നാസ്സസ്സ മനാപം. യം ഖോ പനസ്സ അമനാപം, കഥം ന മയം തേന സമുദാചരേയ്യാമ? സമ്മന്നതി ഖോ പന ചീവരപിണ്ഡപാതസേനാസനഗിലാനപ്പച്ചയഭേസജ്ജപരിക്ഖാരേന – യം തുമോ കരിസ്സതി, തുമോവ തേന പഞ്ഞായിസ്സതീ’തി. ഏവരൂപം ഖോ, മോഗ്ഗല്ലാന, സത്ഥാരം സാവകാ ആജീവതോ രക്ഖന്തി; ഏവരൂപോ ച പന സത്ഥാ സാവകേഹി ആജീവതോ രക്ഖം പച്ചാസീസതി.

‘‘പുന ചപരം, മോഗ്ഗല്ലാന, ഇധേകച്ചോ സത്ഥാ അപരിസുദ്ധധമ്മദേസനോ സമാനോ ‘പരിസുദ്ധധമ്മദേസനോമ്ഹീ’തി പടിജാനാതി ‘പരിസുദ്ധാ മേ ധമ്മദേസനാ പരിയോദാതാ അസംകിലിട്ഠാ’തി ച. തമേനം സാവകാ ഏവം ജാനന്തി – ‘അയം ഖോ ഭവം സത്ഥാ അപരിസുദ്ധധമ്മദേസനോ സമാനോ ‘പരിസുദ്ധധമ്മദേസനോമ്ഹീ’തി പടിജാനാതി ‘പരിസുദ്ധാ മേ ധമ്മദേസനാ പരിയോദാതാ അസംകിലിട്ഠാ’തി ച. മയഞ്ചേവ ഖോ പന ഗിഹീനം ആരോചേയ്യാമ, നാസ്സസ്സ മനാപം. യം ഖോ പനസ്സ അമനാപം, കഥം നം മയം തേന സമുദാചരേയ്യാമ? സമ്മന്നതി ഖോ പന ചീവരപിണ്ഡപാതസേനാസനഗിലാനപ്പച്ചയഭേസജ്ജപരിക്ഖാരേന – യം തുമോ കരിസ്സതി, തുമോവ തേന പഞ്ഞായിസ്സതീ’തി. ഏവരൂപം ഖോ, മോഗ്ഗല്ലാന, സത്ഥാരം സാവകാ ധമ്മദേസനതോ രക്ഖന്തി; ഏവരൂപോ ച പന സത്ഥാ സാവകേഹി ധമ്മദേസനതോ രക്ഖം പച്ചാസീസതി.

‘‘പുന ചപരം, മോഗ്ഗല്ലാന, ഇധേകച്ചോ സത്ഥാ അപരിസുദ്ധവേയ്യാകരണോ സമാനോ ‘പരിസുദ്ധവേയ്യാകരണോമ്ഹീ’തി പടിജാനാതി ‘പരിസുദ്ധം മേ വേയ്യാകരണം പരിയോദാതം അസംകിലിട്ഠ’ന്തി ച. തമേനം സാവകാ ഏവം ജാനന്തി – ‘അയം ഖോ ഭവം സത്ഥാ അപരിസുദ്ധവേയ്യാകരണോ സമാനോ ‘പരിസുദ്ധവേയ്യാകരണോമ്ഹീ’തി പടിജാനാതി ‘പരിസുദ്ധം മേ വേയ്യാകരണം പരിയോദാതം അസംകിലിട്ഠ’ന്തി ച. മയഞ്ചേവ ഖോ പന ഗിഹീനം ആരോചേയ്യാമ, നാസ്സസ്സ മനാപം. യം ഖോ പനസ്സ അമനാപം, കഥം നം മയം തേന സമുദാചരേയ്യാമ? സമ്മന്നതി ഖോ പന ചീവരപിണ്ഡപാതസേനാസനഗിലാനപ്പച്ചയഭേസജ്ജപരിക്ഖാരേന – യം തുമോ കരിസ്സതി, തുമോവ തേന പഞ്ഞായിസ്സതീ’തി. ഏവരൂപം ഖോ, മോഗ്ഗല്ലാന, സത്ഥാരം സാവകാ വേയ്യാകരണതോ രക്ഖന്തി; ഏവരൂപോ ച പന സത്ഥാ സാവകേഹി വേയ്യാകരണതോ രക്ഖം പച്ചാസീസതി.

‘‘പുന ചപരം, മോഗ്ഗല്ലാന, ഇധേകച്ചോ സത്ഥാ അപരിസുദ്ധഞാണദസ്സനോ സമാനോ ‘പരിസുദ്ധഞാണദസ്സനോമ്ഹീ’തി പടിജാനാതി ‘പരിസുദ്ധം മേ ഞാണദസ്സനം പരിയോദാതം അസംകിലിട്ഠ’ന്തി ച. തമേനം സാവകാ ഏവം ജാനന്തി – ‘അയം ഖോ ഭവം സത്ഥാ അപരിസുദ്ധഞാണദസ്സനോ സമാനോ ‘പരിസുദ്ധഞാണദസ്സനോമ്ഹീ’തി പടിജാനാതി ‘പരിസുദ്ധം മേ ഞാണദസ്സനം പരിയോദാതം അസംകിലിട്ഠ’ന്തി ച. മയഞ്ചേവ ഖോ പന ഗിഹീനം ആരോചേയ്യാമ, നാസ്സസ്സ മനാപം. യം ഖോ പനസ്സ അമനാപം, കഥം നം മയം തേന സമുദാചരേയ്യാമ? സമ്മന്നതി ഖോ പന ചീവരപിണ്ഡപാതസേനാസനഗിലാനപ്പച്ചയഭേസജ്ജപരിക്ഖാരേന – യം തുമോ കരിസ്സതി, തുമോവ തേന പഞ്ഞായിസ്സതീ’തി. ഏവരൂപം ഖോ, മോഗ്ഗല്ലാന, സത്ഥാരം സാവകാ ഞാണദസ്സനതോ രക്ഖന്തി; ഏവരൂപോ ച പന സത്ഥാ സാവകേഹി ഞാണദസ്സനതോ രക്ഖം പച്ചാസീസതീതി. ഇമേ ഖോ, മോഗ്ഗല്ലാന, പഞ്ച സത്ഥാരോ സന്തോ സംവിജ്ജമാനാ ലോകസ്മിം.

‘‘അഹം ഖോ പന, മോഗ്ഗല്ലാന, പരിസുദ്ധസീലോ സമാനോ ‘പരിസുദ്ധസീലോമ്ഹീ’തി പടിജാനാമി ‘പരിസുദ്ധം മേ സീലം പരിയോദാതം അസംകിലിട്ഠ’ന്തി ച. ന ച മം സാവകാ സീലതോ രക്ഖന്തി; ന ചാഹം സാവകേഹി സീലതോ രക്ഖം പച്ചാസീസാമി. പരിസുദ്ധാജീവോ സമാനോ…പേ… പരിസുദ്ധധമ്മദേസനോ സമാനോ…പേ… പരിസുദ്ധവേയ്യാകരണോ സമാനോ…പേ… പരിസുദ്ധഞാണദസ്സനോ സമാനോ ‘പരിസുദ്ധഞാണദസ്സനോമ്ഹീ’തി പടിജാനാമി ‘പരിസുദ്ധം മേ ഞാണദസ്സനം പരിയോദാതം അസംകിലിട്ഠ’ന്തി ച. ന ച മം സാവകാ ഞാണദസ്സനതോ രക്ഖന്തി; ന ചാഹം സാവകേഹി ഞാണദസ്സനതോ രക്ഖം പച്ചാസീസാമീ’’തി.

൩൩൫. അഥ ഖോ ഭഗവാ കോസമ്ബിയം യഥാഭിരന്തം വിഹരിത്വാ യേന രാജഗഹം തേന ചാരികം പക്കാമി. അനുപുബ്ബേന ചാരികം ചരമാനോ യേന രാജഗഹം തദവസരി. തത്ര സുദം ഭഗവാ രാജഗഹേ വിഹരതി വേളുവനേ കലന്ദകനിവാപേ. അഥ ഖോ സമ്ബഹുലാ ഭിക്ഖൂ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമിംസു, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദിംസു. ഏകമന്തം നിസിന്നാ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവന്തം ഏതദവോചും – ‘‘ദേവദത്തസ്സ, ഭന്തേ, അജാതസത്തു കുമാരോ പഞ്ചഹി രഥസതേഹി സായം പാതം ഉപട്ഠാനം ഗച്ഛതി; പഞ്ച ച ഥാലിപാകസതാനി ഭത്താഭിഹാരോ അഭിഹരീയതീ’’തി. ‘‘മാ, ഭിക്ഖവേ, ദേവദത്തസ്സ ലാഭസക്കാരസിലോകം പിഹയിത്ഥ. യാവകീവഞ്ച, ഭിക്ഖവേ, ദേവദത്തസ്സ അജാതസത്തു കുമാരോ പഞ്ചഹി രഥസതേഹി സായം പാതം ഉപട്ഠാനം ഗമിസ്സതി, പഞ്ച ച ഥാലിപാകസതാനി ഭത്താഭിഹാരോ അഭിഹരീയിസ്സതി, ഹാനിയേവ, ഭിക്ഖവേ, ദേവദത്തസ്സ പാടികങ്ഖാ കുസലേസു ധമ്മേസു, നോ വുഡ്ഢി.

‘‘സേയ്യഥാപി, ഭിക്ഖവേ, ചണ്ഡസ്സ കുക്കുരസ്സ നാസായ പിത്തം ഭിന്ദേയ്യും, ഏവഞ്ഹി സോ, ഭിക്ഖവേ, കുക്കുരോ ഭിയ്യോസോമത്തായ ചണ്ഡതരോ അസ്സ, ഏവമേവ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, യാവകീവഞ്ച ദേവദത്തസ്സ അജാതസത്തു കുമാരോ പഞ്ചഹി രഥസതേഹി സായം പാതം ഉപട്ഠാനം ഗമിസ്സതി, പഞ്ച ച ഥാലിപാകസതാനി ഭത്താഭിഹാരോ അഭിഹരീയിസ്സതി, ഹാനിയേവ, ഭിക്ഖവേ, ദേവദത്തസ്സ പാടികങ്ഖാ കുസലേസു ധമ്മേസു, നോ വുഡ്ഢി.

[സം. നി. ൨.൧൮൪; അ. നി. ൪.൬൮] ‘‘അത്തവധായ, ഭിക്ഖവേ, ദേവദത്തസ്സ ലാഭസക്കാരസിലോകോ ഉദപാദി, പരാഭവായ ദേവദത്തസ്സ ലാഭസക്കാരസിലോകോ ഉദപാദി.

‘‘സേയ്യഥാപി, ഭിക്ഖവേ, കദലീ അത്തവധായ ഫലം ദേതി, പരാഭവായ ഫലം ദേതി, ഏവമേവ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, അത്തവധായ ദേവദത്തസ്സ ലാഭസക്കാരസിലോകോ ഉദപാദി, പരാഭവായ ദേവദത്തസ്സ ലാഭസക്കാരസിലോകോ ഉദപാദി.

‘‘സേയ്യഥാപി, ഭിക്ഖവേ, വേളു അത്തവധായ ഫലം ദേതി, പരാഭവായ ഫലം ദേതി, ഏവമേവ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, അത്തവധായ ദേവദത്തസ്സ ലാഭസക്കാരസിലോകോ ഉദപാദി, പരാഭവായ ദേവദത്തസ്സ ലാഭസക്കാരസിലോകോ ഉദപാദി.

‘‘സേയ്യഥാപി, ഭിക്ഖവേ, നളോ അത്തവധായ ഫലം ദേതി, പരാഭവായ ഫലം ദേതി, ഏവമേവ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, അത്തവധായ ദേവദത്തസ്സ ലാഭസക്കാരസിലോകോ ഉദപാദി, പരാഭവായ ദേവദത്തസ്സ ലാഭസക്കാരസിലോകോ ഉദപാദി.

‘‘സേയ്യഥാപി, ഭിക്ഖവേ, അസ്സതരീ അത്തവധായ ഗബ്ഭം ഗണ്ഹാതി, പരാഭവായ ഗബ്ഭം ഗണ്ഹാതി, ഏവമേവ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, അത്തവധായ ദേവദത്തസ്സ ലാഭസക്കാരസിലോകോ ഉദപാദി, പരാഭവായ ദേവദത്തസ്സ ലാഭസക്കാരസിലോകോ ഉദപാദീ’’തി.

[സം. നി. ൧.൧൮൩, ൧.൨.൧൮൪, നേത്തി. ൯൦] ‘‘ഫലം വേ കദലിം ഹന്തി, ഫലം വേളും ഫലം നളം;

സക്കാരോ കാപുരിസം ഹന്തി, ഗബ്ഭോ അസ്സതരിം യഥാ’’തി.

പഠമഭാണവാരോ നിട്ഠിതോ.

൨. ദുതിയഭാണവാരോ

പകാസനീയകമ്മം

൩൩൬. തേന ഖോ പന സമയേന ഭഗവാ മഹതിയാ പരിസായ പരിവുതോ ധമ്മം ദേസേന്തോ നിസിന്നോ ഹോതി സരാജികായ പരിസായ. അഥ ഖോ ദേവദത്തോ ഉട്ഠായാസനാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ യേന ഭഗവാ തേനഞ്ജലിം പണാമേത്വാ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘ജിണ്ണോ ദാനി, ഭന്തേ, ഭഗവാ വുഡ്ഢോ മഹല്ലകോ അദ്ധഗതോ വയോഅനുപ്പത്തോ. അപ്പോസ്സുക്കോ ദാനി, ഭന്തേ, ഭഗവാ ദിട്ഠധമ്മസുഖവിഹാരം അനുയുത്തോ വിഹരതു, മമം ഭിക്ഖുസങ്ഘം നിസ്സജ്ജതു. അഹം ഭിക്ഖുസങ്ഘം പരിഹരിസ്സാമീ’’തി. ‘‘അലം, ദേവദത്ത, മാ തേ രുച്ചി ഭിക്ഖുസങ്ഘം പരിഹരിതു’’ന്തി. ദുതിയമ്പി ഖോ ദേവദത്തോ…പേ… തതിയമ്പി ഖോ ദേവദത്തോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘ജിണ്ണോ ദാനി, ഭന്തേ, ഭഗവാ വുഡ്ഢോ മഹല്ലകോ അദ്ധഗതോ വയോഅനുപ്പത്തോ. അപ്പോസ്സുക്കോ ദാനി, ഭന്തേ, ഭഗവാ ദിട്ഠധമ്മസുഖവിഹാരം അനുയുത്തോ വിഹരതു, മമം ഭിക്ഖുസങ്ഘം നിസ്സജ്ജതു. അഹം ഭിക്ഖുസങ്ഘം പരിഹരിസ്സാമീ’’തി. ‘‘സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനാനമ്പി ഖോ അഹം, ദേവദത്ത, ഭിക്ഖുസങ്ഘം ന നിസ്സജ്ജേയ്യം, കിം പന തുയ്ഹം ഛവസ്സ ഖേളാസകസ്സാ’’തി! അഥ ഖോ ദേവദത്തോ – സരാജികായ മം ഭഗവാ പരിസായ ഖേളാസകവാദേന അപസാദേതി, സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനേവ ഉക്കംസതീതി – കുപിതോ അനത്തമനോ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ പദക്ഖിണം കത്വാ പക്കാമി. അയഞ്ചരഹി ദേവദത്തസ്സ ഭഗവതി പഠമോ ആഘാതോ അഹോസി.

അഥ ഖോ ഭഗവാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ ദേവദത്തസ്സ രാജഗഹേ പകാസനീയം കമ്മം കരോതു – ‘പുബ്ബേ ദേവദത്തസ്സ അഞ്ഞാ പകതി അഹോസി, ഇദാനി അഞ്ഞാ പകതി. യം ദേവദത്തോ കരേയ്യ കായേന വാചായ, ന തേന ബുദ്ധോ വാ ധമ്മോ വാ സങ്ഘോ വാ ദട്ഠബ്ബോ, ദേവദത്തോവ തേന ദട്ഠബ്ബോ’തി. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, കാതബ്ബം. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

൩൩൭. ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം സങ്ഘോ ദേവദത്തസ്സ രാജഗഹേ പകാസനീയം കമ്മം കരേയ്യ – ‘‘പുബ്ബേ ദേവദത്തസ്സ അഞ്ഞാ പകതി അഹോസി, ഇദാനി അഞ്ഞാ പകതി. യം ദേവദത്തോ കരേയ്യ കായേന വാചായ, ന തേന ബുദ്ധോ വാ ധമ്മോ വാ സങ്ഘോ വാ ദട്ഠബ്ബോ, ദേവദത്തോവ തേന ദട്ഠബ്ബോ’തി. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. സങ്ഘോ ദേവദത്തസ്സ രാജഗഹേ പകാസനീയം കമ്മം കരോതി – ‘പുബ്ബേ ദേവദത്തസ്സ അഞ്ഞാ പകതി അഹോസി, ഇദാനി അഞ്ഞാ പകതി. യം ദേവദത്തോ കരേയ്യ കായേന വാചായ, ന തേന ബുദ്ധോ വാ ധമ്മോ വാ സങ്ഘോ വാ ദട്ഠബ്ബോ, ദേവദത്തോവ തേന ദട്ഠബ്ബോ’തി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ദേവദത്തസ്സ രാജഗഹേ പകാസനീയം കമ്മസ്സ കരണം – ‘പുബ്ബേ ദേവദത്തസ്സ അഞ്ഞാ പകതി അഹോസി, ഇദാനി അഞ്ഞാ പകതി, യം ദേവദത്തോ കരേയ്യ കായേന വാചായ, ന തേന ബുദ്ധോ വാ ധമ്മോ വാ സങ്ഘോ വാ ദട്ഠബ്ബോ, ദേവദത്തോവ തേന ദട്ഠബ്ബോ’തി – സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘കതം സങ്ഘേന ദേവദത്തസ്സ രാജഗഹേ പകാസനീയം കമ്മം – ‘പുബ്ബേ ദേവദത്തസ്സ അഞ്ഞാ പകതി അഹോസി, ഇദാനി അഞ്ഞാ പകതി. യം ദേവദത്തോ കരേയ്യ കായേന വാചായ, ന തേന ബുദ്ധോ വാ ധമ്മോ വാ സങ്ഘോ വാ ദട്ഠബ്ബോ, ദേവദത്തോവ തേന ദട്ഠബ്ബോ’തി. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

൩൩൮. അഥ ഖോ ഭഗവാ ആയസ്മന്തം സാരിപുത്തം ആമന്തേസി – ‘‘തേന ഹി ത്വം, സാരിപുത്ത, ദേവദത്തം രാജഗഹേ പകാസേഹീ’’തി. ‘‘പുബ്ബേ മയാ, ഭന്തേ, ദേവദത്തസ്സ രാജഗഹേ വണ്ണോ ഭാസിതോ – ‘മഹിദ്ധികോ ഗോധിപുത്തോ, മഹാനുഭാവോ ഗോധിപുത്തോ’തി. കഥാഹം, ഭന്തേ, ദേവദത്തം രാജഗഹേ പകാസേമീ’’തി? ‘‘നനു തയാ, സാരിപുത്ത, ഭൂതോയേവ ദേവദത്തസ്സ രാജഗഹേ വണ്ണോ ഭാസിതോ – ‘മഹിദ്ധികോ ഗോധിപുത്തോ, മഹാനുഭാവോ ഗോധിപുത്തോ’’’ തി? ‘‘ഏവം ഭന്തേ’’തി. ‘‘ഏവമേവ ഖോ ത്വം, സാരിപുത്ത, ഭൂതംയേവ ദേവദത്തം രാജഗഹേ പകാസേഹീ’’തി. ‘‘ഏവം ഭന്തേ’’തി ഖോ ആയസ്മാ സാരിപുത്തോ ഭഗവതോ പച്ചസ്സോസി.

അഥ ഖോ ഭഗവാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ സാരിപുത്തം സമ്മന്നതു ദേവദത്തം രാജഗഹേ പകാസേതും – ‘പുബ്ബേ ദേവദത്തസ്സ അഞ്ഞാ പകതി അഹോസി, ഇദാനി അഞ്ഞാ പകതി. യം ദേവദത്തോ കരേയ്യ കായേന വാചായ, ന തേന ബുദ്ധോ വാ ധമ്മോ വാ സങ്ഘോ വാ ദട്ഠബ്ബോ, ദേവദത്തോവ തേന ദട്ഠബ്ബോ’തി. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, സമ്മന്നിതബ്ബോ. പഠമം സാരിപുത്തോ യാചിതബ്ബോ. യാചിത്വാ ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ആയസ്മന്തം സാരിപുത്തം സമ്മന്നേയ്യ ദേവദത്തം രാജഗഹേ പകാസേതും – ‘പുബ്ബേ ദേവദത്തസ്സ അഞ്ഞാ പകതി അഹോസി, ഇദാനി അഞ്ഞാ പകതി. യം ദേവദത്തോ കരേയ്യ കായേന വാചായ, ന തേന ബുദ്ധോ വാ ധമ്മോ വാ സങ്ഘോ വാ ദട്ഠബ്ബോ, ദേവദത്തോവ തേന ദട്ഠബ്ബോ’തി. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. സങ്ഘോ ആയസ്മന്തം സാരിപുത്തം സമ്മന്നതി ദേവദത്തം രാജഗഹേ പകാസേതും – ‘പുബ്ബേ ദേവദത്തസ്സ അഞ്ഞാ പകതി അഹോസി, ഇദാനി അഞ്ഞാ പകതി, യം ദേവദത്തോ കരേയ്യ കായേന വാചായ, ന തേന ബുദ്ധോ വാ ധമ്മോ വാ സങ്ഘോ വാ ദട്ഠബ്ബോ, ദേവദത്തോവ തേന ദട്ഠബ്ബോ’തി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി, ആയസ്മതോ സാരിപുത്തസ്സ സമ്മുതി ദേവദത്തം രാജഗഹേ പകാസേതും – ‘പുബ്ബേ ദേവദത്തസ്സ അഞ്ഞാ പകതി അഹോസി, ഇദാനി അഞ്ഞാ പകതി, യം ദേവദത്തോ കരേയ്യ കായേന വാചായ, ന തേന ബുദ്ധോ വാ ധമ്മോ വാ സങ്ഘോ വാ ദട്ഠബ്ബോ, ദേവദത്തോവ തേന ദട്ഠബ്ബോ’തി – സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘സമ്മതോ സങ്ഘേന ആയസ്മാ സാരിപുത്തോ ദേവദത്തം രാജഗഹേ പകാസേതും – ‘പുബ്ബേ ദേവദത്തസ്സ അഞ്ഞാ പകതി അഹോസി, ഇദാനി അഞ്ഞാ പകതി. യം ദേവദത്തോ കരേയ്യ കായേന വാചായ, ന തേന ബുദ്ധോ വാ ധമ്മോ വാ സങ്ഘോ വാ ദട്ഠബ്ബോ, ദേവദത്തോവ തേന ദട്ഠബ്ബോ’തി. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

സമ്മതോ ച ആയസ്മാ സാരിപുത്തോ സമ്ബഹുലേഹി ഭിക്ഖൂഹി സദ്ധിം രാജഗഹം പവിസിത്വാ ദേവദത്തം രാജഗഹേ പകാസേസി – ‘‘പുബ്ബേ ദേവദത്തസ്സ അഞ്ഞാ പകതി അഹോസി, ഇദാനി അഞ്ഞാ പകതി. യം ദേവദത്തോ കരേയ്യ കായേന വാചായ, ന തേന ബുദ്ധോ വാ ധമ്മോ വാ സങ്ഘോ വാ ദട്ഠബ്ബോ, ദേവദത്തോവ തേന ദട്ഠബ്ബോ’’തി. തത്ഥ യേ തേ മനുസ്സാ അസ്സദ്ധാ അപ്പസന്നാ ദുബ്ബുദ്ധിനോ, തേ ഏവമാഹംസു – ‘‘ഉസൂയകാ ഇമേ സമണാ സക്യപുത്തിയാ ദേവദത്തസ്സ ലാഭസക്കാരം ഉസൂയന്തീ’’തി. യേ പന തേ മനുസ്സാ സദ്ധാ പസന്നാ പണ്ഡിതാ ബ്യത്താ ബുദ്ധിമന്തോ, തേ ഏവമാഹംസു – ‘‘ന ഖോ ഇദം ഓരകം ഭവിസ്സതി യഥാ ഭഗവാ ദേവദത്തം രാജഗഹേ പകാസാപേതീ’’തി.

അജാതസത്തുകുമാരവത്ഥു

൩൩൯. അഥ ഖോ ദേവദത്തോ യേന അജാതസത്തു കുമാരോ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ അജാതസത്തും കുമാരം ഏതദവോച – ‘‘പുബ്ബേ ഖോ, കുമാര, മനുസ്സാ ദീഘായുകാ, ഏതരഹി അപ്പായുകാ. ഠാനം ഖോ പനേതം വിജ്ജതി യം ത്വം കുമാരോവ സമാനോ കാലം കരേയ്യാസി. തേന ഹി ത്വം, കുമാര, പിതരം ഹന്ത്വാ രാജാ ഹോഹി. അഹം ഭഗവന്തം ഹന്ത്വാ ബുദ്ധോ ഭവിസ്സാമീ’’തി.

അഥ ഖോ അജാതസത്തു കുമാരോ – അയ്യോ ഖോ ദേവദത്തോ മഹിദ്ധികോ മഹാനുഭാവോ, ജാനേയ്യാസി അയ്യോ ദേവദത്തോതി – ഊരുയാ പോത്ഥനികം ബന്ധിത്വാ ദിവാ ദിവസ്സ [ദിവാ ദിവസസ്സ (ക.)] ഭീതോ ഉബ്ബിഗ്ഗോ ഉസ്സങ്കീ ഉത്രസ്തോ സഹസാ അന്തേപുരം പാവിസി. അദ്ദസാസും ഖോ അന്തേപുരേ ഉപചാരകാ മഹാമത്താ അജാതസത്തും കുമാരം ദിവാ ദിവസ്സ ഭീതം ഉബ്ബിഗ്ഗം ഉസ്സങ്കിം ഉത്രസ്തം സഹസാ അന്തേപുരം പവിസന്തം; ദിസ്വാന അഗ്ഗഹേസും. തേ വിചിനന്താ ഊരുയാ പോത്ഥനികം ബദ്ധം [ബന്ധം (ക.)] ദിസ്വാന അജാതസത്തും കുമാരം ഏതദവോചും – ‘‘കിം ത്വം, കുമാര, കത്തുകാമോസീ’’തി? ‘‘പിതരമ്ഹി ഹന്തുകാമോ’’തി. ‘‘കേനാസി ഉസ്സാഹിതോ’’തി? ‘‘അയ്യേന ദേവദത്തേനാ’’തി. ഏകച്ചേ മഹാമത്താ ഏവം മതിം അകംസു – ‘‘കുമാരോ ച ഹന്തബ്ബോ, ദേവദത്തോ ച, സബ്ബേ ച ഭിക്ഖൂ ഹന്തബ്ബാ’’തി. ഏകച്ചേ മഹാമത്താ ഏവം മതിം അകംസു – ‘‘ന ഭിക്ഖൂ ഹന്തബ്ബാ. ന ഭിക്ഖൂ കിഞ്ചി അപരജ്ഝന്തി. കുമാരോ ച ഹന്തബ്ബോ, ദേവദത്തോ ചാ’’തി. ഏകച്ചേ മഹാമത്താ ഏവം മതിം അകംസു – ‘‘ന കുമാരോ ച ഹന്തബ്ബോ, ന ദേവദത്തോ. ന ഭിക്ഖൂ ഹന്തബ്ബാ. രഞ്ഞോ ആരോചേതബ്ബം. യഥാ രാജാ വക്ഖതി തഥാ കരിസ്സാമാ’’തി.

അഥ ഖോ തേ മഹാമത്താ അജാതസത്തും കുമാരം ആദായ യേന രാജാ മാഗധോ സേനിയോ ബിമ്ബിസാരോ തേനുപസങ്കമിംസു, ഉപസങ്കമിത്വാ രഞ്ഞോ മാഗധസ്സ സേനിയസ്സ ബിമ്ബിസാരസ്സ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘കഥം, ഭണേ, മഹാമത്തേഹി മതി കതാ’’തി? ‘‘ഏകച്ചേ, ദേവ, മഹാമത്താ ഏവം മതിം അകംസു – ‘കുമാരോ ച ഹന്തബ്ബോ, ദേവദത്തോ ച, സബ്ബേ ച ഭിക്ഖൂ ഹന്തബ്ബാ’തി. ഏകച്ചേ മഹാമത്താ ഏവം മതിം അകംസു – ‘ന ഭിക്ഖൂ ഹന്തബ്ബാ. ന ഭിക്ഖൂ കിഞ്ചി അപരജ്ഝന്തി. കുമാരോ ച ഹന്തബ്ബോ, ദേവദത്തോ ചാ’തി. ഏകച്ചേ മഹാമത്താ ഏവം മതിം അകംസു – ‘ന കുമാരോ ച ഹന്തബ്ബോ, ന ദേവദത്തോ. ന ഭിക്ഖൂ ഹന്തബ്ബാ. രഞ്ഞോ ആരോചേതബ്ബം. യഥാ രാജാ വക്ഖതി തഥാ കരിസ്സാമാ’’’തി. ‘‘കിം, ഭണേ, കരിസ്സതി ബുദ്ധോ വാ ധമ്മോ വാ സങ്ഘോ വാ? നനു ഭഗവതാ പടികച്ചേവ ദേവദത്തോ രാജഗഹേ പകാസാപിതോ – ‘പുബ്ബേ ദേവദത്തസ്സ അഞ്ഞാ പകതി അഹോസി, ഇദാനി അഞ്ഞാ പകതി. യം ദേവദത്തോ കരേയ്യ കായേന വാചായ, ന തേന ബുദ്ധോ വാ ധമ്മോ വാ സങ്ഘോ വാ ദട്ഠബ്ബോ, ദേവദത്തോവ തേന ദട്ഠബ്ബോ’’തി? തത്ഥ യേ തേ മഹാമത്താ ഏവം മതിം അകംസു – ‘കുമാരോ ച ഹന്തബ്ബോ ദേവദത്തോ ച; സബ്ബേ ച ഭിക്ഖൂ ഹന്തബ്ബാ’തി; തേ അട്ഠാനേ അകാസി. യേ തേ മഹാമത്താ ഏവം മതിം അകംസു – ‘ന ഭിക്ഖൂ ഹന്തബ്ബാ; ന ഭിക്ഖൂ കിഞ്ചി അപരജ്ഝന്തി; കുമാരോ ച ഹന്തബ്ബോ ദേവദത്തോ ചാ’തി; തേ നീചേ ഠാനേ ഠപേസി. യേ തേ മഹാമത്താ ഏവം മതിം അകംസു – ‘ന കുമാരോ ച ഹന്തബ്ബോ, ന ദേവദത്തോ; ന ഭിക്ഖൂ ഹന്തബ്ബാ; രഞ്ഞോ ആരോചേതബ്ബം; യഥാ രാജാ വക്ഖതി തഥാ കരിസ്സാമാ’തി; തേ ഉച്ചേ ഠാനേ ഠപേസി. അഥ ഖോ രാജാ മാഗധോ സേനിയോ ബിമ്ബിസാരോ അജാതസത്തും കുമാരം ഏതദവോച – ‘‘കിസ്സ മം ത്വം, കുമാര, ഹന്തുകാമോസീ’’തി? ‘‘രജ്ജേനാമ്ഹി, ദേവ, അത്ഥികോ’’തി. ‘‘സചേ ഖോ ത്വം, കുമാര, രജ്ജേന അത്ഥികോ, ഏതം തേ രജ്ജ’’ന്തി അജാതസത്തുസ്സ കുമാരസ്സ രജ്ജം നിയ്യാദേസി.

അഭിമാരപേസനം

൩൪൦. അഥ ഖോ ദേവദത്തോ യേന അജാതസത്തു കുമാരോ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ അജാതസത്തും കുമാരം ഏതദവോച – ‘‘പുരിസേ, മഹാരാജ, ആണാപേഹി, യേ സമണം ഗോതമം ജീവിതാ വോരോപേസ്സന്തീ’’തി. അഥ ഖോ അജാതസത്തു കുമാരോ മനുസ്സേ ആണാപേസി – ‘‘യഥാ, ഭണേ, അയ്യോ ദേവദത്തോ ആഹ തഥാ കരേയ്യാഥാ’’തി. അഥ ഖോ ദേവദത്തോ ഏകം പുരിസം ആണാപേസി – ‘‘ഗച്ഛാവുസോ, അമുകസ്മിം ഓകാസേ സമണോ ഗോതമോ വിഹരതി. തം ജീവിതാ വോരോപേത്വാ ഇമിനാ മഗ്ഗേന ആഗച്ഛാ’’തി. തസ്മിം മഗ്ഗേ ദ്വേ പുരിസേ ഠപേസി – ‘‘യോ ഇമിനാ മഗ്ഗേന ഏകോ പുരിസോ ആഗച്ഛതി, തം ജീവിതാ വോരോപേത്വാ ഇമിനാ മഗ്ഗേന ആഗച്ഛഥാ’’തി. തസ്മിം മഗ്ഗേ ചത്താരോ പുരിസേ ഠപേസി – ‘‘യേ ഇമിനാ മഗ്ഗേന ദ്വേ പുരിസാ ആഗച്ഛന്തി, തേ ജീവിതാ വോരോപേത്വാ ഇമിനാ മഗ്ഗേന ആഗച്ഛഥാ’’തി. തസ്മിം മഗ്ഗേ അട്ഠ പുരിസേ ഠപേസി – ‘‘യേ ഇമിനാ മഗ്ഗേന ചത്താരോ പുരിസാ ആഗച്ഛന്തി, തേ ജീവിതാ വോരോപേത്വാ ഇമിനാ മഗ്ഗേന ആഗച്ഛഥാ’’തി. തസ്മിം മഗ്ഗേ സോളസ പുരിസേ ഠപേസി – ‘‘യേ ഇമിനാ മഗ്ഗേന അട്ഠ പുരിസാ ആഗച്ഛന്തി, തേ ജീവിതാ വോരോപേത്വാ ആഗച്ഛഥാ’’തി.

അഥ ഖോ സോ ഏകോ പുരിസോ അസിചമ്മം ഗഹേത്വാ ധനുകലാപം സന്നയ്ഹിത്വാ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവതോ അവിദൂരേ ഭീതോ ഉബ്ബിഗ്ഗോ ഉസ്സങ്കീ ഉത്രസ്തോ പത്ഥദ്ധേന കായേന അട്ഠാസി. അദ്ദസാ ഖോ ഭഗവാ തം പുരിസം ഭീതം ഉബ്ബിഗ്ഗം ഉസ്സങ്കിം ഉത്രസ്തം പത്ഥദ്ധേന കായേന ഠിതം. ദിസ്വാന തം പുരിസം ഏതദവോച – ‘‘ഏഹാവുസോ, മാ ഭായീ’’തി. അഥ ഖോ സോ പുരിസോ അസിചമ്മം ഏകമന്തം കരിത്വാ ധനുകലാപം നിക്ഖിപിത്വാ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവതോ പാദേസു സിരസാ നിപതിത്വാ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘അച്ചയോ മം, ഭന്തേ, അച്ചഗമാ യഥാബാലം യഥാമൂള്ഹം യഥാഅകുസലം, യോഹം ദുട്ഠചിത്തോ വധകചിത്തോ ഇധൂപസങ്കന്തോ. തസ്സ മേ, ഭന്തേ, ഭഗവാ അച്ചയം അച്ചയതോ പടിഗ്ഗണ്ഹാതു ആയതിം സംവരായാ’’തി. ‘‘തഗ്ഘ ത്വം, ആവുസോ, അച്ചയോ അച്ചഗമാ യഥാബാലം യഥാമൂള്ഹം യഥാഅകുസലം, യം ത്വം ദുട്ഠചിത്തോ വധകചിത്തോ ഇധൂപസങ്കന്തോ. യതോ ച ഖോ ത്വം, ആവുസോ, അച്ചയം അച്ചയതോ ദിസ്വാ യഥാധമ്മം പടികരോസി, തം തേ മയം പടിഗ്ഗണ്ഹാമ. വുഡ്ഢി ഹേസാ, ആവുസോ, അരിയസ്സ വിനയേ – യോ അച്ചയം അച്ചയതോ ദിസ്വാ യഥാധമ്മം പടികരോതി, ആയതിം സംവരം ആപജ്ജതീ’’തി.

അഥ ഖോ ഭഗവാ തസ്സ പുരിസസ്സ അനുപുബ്ബിം കഥം കഥേസി, സേയ്യഥിദം – ദാനകഥം സീലകഥം സഗ്ഗകഥം, കാമാനം ആദീനവം ഓകാരം സംകിലേസം, നേക്ഖമ്മേ ആനിസംസം പകാസേസി. യദാ തം ഭഗവാ അഞ്ഞാസി കല്ലചിത്തം, മുദുചിത്തം, വിനീവരണചിത്തം, ഉദഗ്ഗചിത്തം, പസന്നചിത്തം, അഥ യാ ബുദ്ധാനം സാമുക്കംസികാ ധമ്മദേസനാ തം പകാസേസി – ദുക്ഖം, സമുദയം, നിരോധം, മഗ്ഗം. സേയ്യഥാപി നാമ സുദ്ധം വത്ഥം അപഗതകാളകം സമ്മദേവ രജനം പടിഗ്ഗഹേയ്യ, ഏവമേവ തസ്സ പുരിസസ്സ തസ്മിംയേവ ആസനേ വിരജം വീതമലം ധമ്മചക്ഖും ഉദപാദി – യം കിഞ്ചി സമുദയധമ്മം, സബ്ബം തം നിരോധധമ്മന്തി. അഥ ഖോ സോ പുരിസോ ദിട്ഠധമ്മോ പത്തധമ്മോ വിദിതധമ്മോ പരിയോഗാള്ഹധമ്മോ തിണ്ണവിചികിച്ഛോ വിഗതകഥംകഥോ വേസാരജ്ജപ്പത്തോ അപരപ്പച്ചയോ സത്ഥുസാസനേ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘അഭിക്കന്തം, ഭന്തേ, അഭിക്കന്തം, ഭന്തേ. സേയ്യഥാപി, ഭന്തേ, നിക്കുജ്ജിതം വാ ഉക്കുജ്ജേയ്യ, പടിച്ഛന്നം വാ വിവരേയ്യ, മൂള്ഹസ്സ വാ മഗ്ഗം ആചിക്ഖേയ്യ, അന്ധകാരേ വാ തേലപജ്ജോതം ധാരേയ്യ – ചക്ഖുമന്തോ രൂപാനി ദക്ഖന്തീതി – ഏവമേവം ഭഗവതാ അനേകപരിയായേന ധമ്മോ പകാസിതോ. ഏസാഹം, ഭന്തേ, ഭഗവന്തം സരണം ഗച്ഛാമി, ധമ്മഞ്ച, ഭിക്ഖുസങ്ഘഞ്ച. ഉപാസകം മം ഭഗവാ ധാരേതു അജ്ജതഗ്ഗേ പാണുപേതം സരണം ഗത’’ന്തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ തം പുരിസം ഏതദവോച – ‘‘മാ ഖോ ത്വം, ആവുസോ, ഇമിനാ മഗ്ഗേന ഗച്ഛ, ഇമിനാ മഗ്ഗേന ഗച്ഛാഹീ’’തി അഞ്ഞേന മഗ്ഗേന ഉയ്യോജേസി.

അഥ ഖോ തേ ദ്വേ പുരിസാ – കിം നു ഖോ സോ ഏകോ പുരിസോ ചിരേന ആഗച്ഛതീതി – പടിപഥം ഗച്ഛന്താ അദ്ദസംസു ഭഗവന്തം അഞ്ഞതരസ്മിം രുക്ഖമൂലേ നിസിന്നം. ദിസ്വാന യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമിംസു, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദിംസു. തേസം ഭഗവാ അനുപുബ്ബിം കഥം കഥേസി…പേ… അപരപ്പച്ചയാ സത്ഥുസാസനേ ഭഗവന്തം ഏതദവോചും – ‘‘അഭിക്കന്തം, ഭന്തേ…പേ… ഉപാസകേ നോ ഭഗവാ ധാരേതു അജ്ജതഗ്ഗേ പാണുപേതം സരണം ഗതേ’’തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ തേ പുരിസേ ഏതദവോച – ‘‘മാ ഖോ തുമ്ഹേ, ആവുസോ, ഇമിനാ മഗ്ഗേന ഗച്ഛിത്ഥ, ഇമിനാ മഗ്ഗേന ഗച്ഛഥാ’’തി അഞ്ഞേന മഗ്ഗേന ഉയ്യോജേസി.

അഥ ഖോ തേ ചത്താരോ പുരിസാ…പേ… അഥ ഖോ തേ അട്ഠ പുരിസാ…പേ… അഥ ഖോ തേ സോളസ പുരിസാ – കിം നു ഖോ തേ അട്ഠ പുരിസാ ചിരേന ആഗച്ഛന്തീതി – പടിപഥം ഗച്ഛന്താ അദ്ദസാസും ഭഗവന്തം അഞ്ഞതരസ്മിം രുക്ഖമൂലേ നിസിന്നം. ദിസ്വാന യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമിംസു, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദിംസു. തേസം ഭഗവാ അനുപുബ്ബിം കഥം കഥേസി, സേയ്യഥിദം – ദാനകഥം…പേ… അപരപ്പച്ചയാ സത്ഥുസാസനേ ഭഗവന്തം ഏതദവോചും – ‘‘അഭിക്കന്തം, ഭന്തേ…പേ… ഉപാസകേ നോ ഭഗവാ ധാരേതു അജ്ജതഗ്ഗേ പാണുപേതം സരണം ഗതേ’’തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ തേ പുരിസേ ഏതദവോച – ‘‘മാ ഖോ തുമ്ഹേ, ആവുസോ, ഇമിനാ മഗ്ഗേന ഗച്ഛിത്ഥ, ഇമിനാ മഗ്ഗേന ഗച്ഛഥാ’’തി അഞ്ഞേന മഗ്ഗേന ഉയ്യോജേസി.

അഥ ഖോ സോ ഏകോ പുരിസോ യേന ദേവദത്തോ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ദേവദത്തം ഏതദവോച – ‘‘നാഹം, ഭന്തേ, സക്കോമി തം ഭഗവന്തം ജീവിതാ വോരോപേതും; മഹിദ്ധികോ സോ ഭഗവാ, മഹാനുഭാവോ’’തി. ‘‘അലം, ആവുസോ; മാ ത്വം സമണം ഗോതമം ജീവിതാ വോരോപേസി. അഹമേവ സമണം ഗോതമം ജീവിതാ വോരോപേസ്സാമീ’’തി.

ലോഹിതുപ്പാദകകമ്മം

൩൪൧. തേന ഖോ പന സമയേന ഭഗവാ ഗിജ്ഝകൂടസ്സ പബ്ബതസ്സ ഛായായം ചങ്കമതി. അഥ ഖോ ദേവദത്തോ ഗിജ്ഝകൂടം പബ്ബതം ആരുഹിത്വാ മഹതിം സിലം പവിജ്ഝി – ഇമായ സമണം ഗോതമം ജീവിതാ വോരോപേസ്സാമീതി. ദ്വേ പബ്ബതകൂടാ സമാഗന്ത്വാ തം സിലം സമ്പടിച്ഛിംസു. തതോ പപതികാ ഉപ്പതിത്വാ ഭഗവതോ പാദേ രുഹിരം ഉപ്പാദേസി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഉദ്ധം ഉല്ലോകേത്വാ ദേവദത്തം ഏതദവോച – ‘‘ബഹും തയാ, മോഘപുരിസ, അപുഞ്ഞം പസുതം, യം ത്വം ദുട്ഠചിത്തോ വധകചിത്തോ തഥാഗതസ്സ രുഹിരം ഉപ്പാദേസീ’’തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ഇദം, ഭിക്ഖവേ, ദേവദത്തേന പഠമം ആനന്തരിയം കമ്മം ഉപചിതം, യം ദുട്ഠചിത്തേന വധകചിത്തേന തഥാഗതസ്സ രുഹിരം ഉപ്പാദിത’’ന്തി.

അസ്സോസും ഖോ ഭിക്ഖൂ – ‘‘ദേവദത്തേന കിര ഭഗവതോ വധോ പയുത്തോ’’തി. തേ ച ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ വിഹാരസ്സ പരിതോ പരിതോ ചങ്കമന്തി ഉച്ചാസദ്ദാ മഹാസദ്ദാ സജ്ഝായം കരോന്താ, ഭഗവതോ രക്ഖാവരണഗുത്തിയാ. അസ്സോസി ഖോ ഭഗവാ ഉച്ചാസദ്ദം മഹാസദ്ദം സജ്ഝായസദ്ദം. സുത്വാന ആയസ്മന്തം ആനന്ദം ആമന്തേസി – ‘‘കിം നു ഖോ സോ, ആനന്ദ, ഉച്ചാസദ്ദോ മഹാസദ്ദോ സജ്ഝായസദ്ദോ’’തി? ‘‘അസ്സോസും ഖോ, ഭന്തേ, ഭിക്ഖൂ – ‘ദേവദത്തേന കിര ഭഗവതോ വധോ പയുത്തോ’തി. തേ ച [തേധ (സീ.)], ഭന്തേ, ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ വിഹാരസ്സ പരിതോ പരിതോ ചങ്കമന്തി ഉച്ചാസദ്ദാ മഹാസദ്ദാ സജ്ഝായം കരോന്താ, ഭഗവതോ രക്ഖാവരണഗുത്തിയാ. സോ ഏസോ, ഭഗവാ, ഉച്ചാസദ്ദോ മഹാസദ്ദോ സജ്ഝായസദ്ദോ’’തി. ‘‘തേന ഹാനന്ദ, മമ വചനേന തേ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേഹി – സത്ഥാ ആയസ്മന്തേ ആമന്തേതീ’’തി. ‘‘ഏവം ഭന്തേ’’തി ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ ഭഗവതോ പടിസ്സുത്വാ യേന തേ ഭിക്ഖൂ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ തേ ഭിക്ഖൂ ഏതദവോച – ‘‘സത്ഥാ ആയസ്മന്തേ ആമന്തേതീ’’തി. ‘‘ഏവമാവുസോ’’തി ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ആയസ്മതോ ആനന്ദസ്സ പടിസ്സുത്വാ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമിംസു, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദിംസു. ഏകമന്തം നിസിന്നേ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവാ ഏതദവോച –

‘‘അട്ഠാനമേതം, ഭിക്ഖവേ, അനവകാസോ, യം പരൂപക്കമേന തഥാഗതം ജീവിതാ വോരോപേയ്യ. അനുപക്കമേന, ഭിക്ഖവേ, തഥാഗതാ പരിനിബ്ബായന്തി.

[ചൂളവ. ൩൩൪; അ. നി. ൫.൧൦൦] ‘‘പഞ്ചിമേ, ഭിക്ഖവേ, സത്ഥാരോ സന്തോ സംവിജ്ജമാനാ ലോകസ്മിം. കതമേ പഞ്ച? ‘‘ഇധ, ഭിക്ഖവേ, ഏകച്ചോ സത്ഥാ അപരിസുദ്ധസീലോ സമാനോ ‘പരിസുദ്ധസീലോമ്ഹീ’തി പടിജാനാതി ‘പരിസുദ്ധം മേ സീലം പരിയോദാതം അസംകിലിട്ഠ’ന്തി ച. തമേനം സാവകാ ഏവം ജാനന്തി – ‘അയം ഖോ ഭവം സത്ഥാ അപരിസുദ്ധസീലോ സമാനോ ‘പരിസുദ്ധസീലോമ്ഹീ’തി പടിജാനാതി ‘പരിസുദ്ധം മേ സീലം പരിയോദാതം അസംകിലിട്ഠ’ന്തി ച. മയഞ്ചേവ ഖോ പന ഗിഹീനം ആരോചേയ്യാമ, നാസ്സസ്സ മനാപം. യം ഖോ പനസ്സ അമനാപം, കഥം നം മയം തേന സമുദാചരേയ്യാമ? സമ്മന്നതി ഖോ പന ചീവരപിണ്ഡപാതസേനാസനഗിലാനപ്പച്ചയഭേസജ്ജപരിക്ഖാരേന – യം തുമോ കരിസ്സതി, തുമോവ തേന പഞ്ഞായിസ്സതീ’തി. ഏവരൂപം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, സത്ഥാരം സാവകാ സീലതോ രക്ഖന്തി; ഏവരൂപോ ച പന സത്ഥാ സാവകേഹി സീലതോ രക്ഖം പച്ചാസീസതി.

‘‘പുന ചപരം, ഭിക്ഖവേ, ഇധേകച്ചോ സത്ഥാ അപരിസുദ്ധആജീവോ സമാനോ…പേ… അപരിസുദ്ധധമ്മദേസനോ സമാനോ…പേ… അപരിസുദ്ധവേയ്യാകരണോ സമാനോ…പേ… അപരിസുദ്ധഞാണദസ്സനോ സമാനോ ‘പരിസുദ്ധഞാണദസ്സനോമ്ഹീ’തി പടിജാനാതി ‘പരിസുദ്ധം മേ ഞാണദസ്സനം പരിയോദാതം അസംകിലിട്ഠ’ന്തി ച. തമേനം സാവകാ ഏവം ജാനന്തി – ‘അയം ഖോ ഭവം സത്ഥാ അപരിസുദ്ധഞാണദസ്സനോ സമാനോ ‘പരിസുദ്ധഞാണദസ്സനോമ്ഹീ’തി പടിജാനാതി ‘പരിസുദ്ധം മേ ഞാണദസ്സനം പരിയോദാതം അസംകിലിട്ഠ’ന്തി ച. മയഞ്ചേവ ഖോ പന ഗിഹീനം ആരോചേയ്യാമ, നാസ്സസ്സ മനാപം. യം ഖോ പനസ്സ അമനാപം, കഥം ന മയം തേന സമുദാചരേയ്യാമ? സമ്മന്നതി ഖോ പന ചീവരപിണ്ഡപാതസേനാസനഗിലാനപ്പച്ചയഭേസജ്ജപരിക്ഖാരേന – യം തുമോ കരിസ്സതി, തുമോവ തേന പഞ്ഞായിസ്സതീ’തി. ഏവരൂപം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, സത്ഥാരം സാവകാ ഞാണദസ്സനതോ രക്ഖന്തി; ഏവരൂപോ ച പന സത്ഥാ സാവകേഹി ഞാണദസ്സനതോ രക്ഖം പച്ചാസീസതി. ഇമേ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ച സത്ഥാരോ സന്തോ സംവിജ്ജമാനാ ലോകസ്മിം. ‘‘അഹം ഖോ പന, ഭിക്ഖവേ, പരിസുദ്ധസീലോ സമാനോ ‘പരിസുദ്ധസീലോമ്ഹീ’തി പടിജാനാമി ‘പരിസുദ്ധം മേ സീലം പരിയോദാതം അസംകിലിട്ഠ’ന്തി ച. ന ച മം സാവകാ സീലതോ രക്ഖന്തി; ന ചാഹം സാവകേഹി സീലതോ രക്ഖം പച്ചാസീസാമി. അഹം ഖോ പന ഭിക്ഖവേ പരിസുദ്ധാജീവോ സമാനോ…പേ… പരിസുദ്ധധമ്മദേസനോ സമാനോ…പേ… പരിസുദ്ധവേയ്യാകരണോ സമാനോ…പേ… പരിസുദ്ധഞാണദസ്സനോ സമാനോ ‘‘പരിസുദ്ധഞാണദസ്സനോമ്ഹീ’’തി പടിജാനാമി ‘‘പരിസുദ്ധം മേ ഞാണദസ്സനം പരിയോദാതം അസംകിലിട്ഠ’’ന്തി ച, ന ച മം സാവകാ ഞാണദസ്സനതോ രക്ഖന്തി, ന ചാഹം സാവകേഹി ഞാണദസ്സനതോ രക്ഖം പച്ചാസീസാമി. ‘‘അട്ഠാനമേതം, ഭിക്ഖവേ, അനവകാസോ, യം പരൂപക്കമേന തഥാഗതം ജീവിതാ വോരോപേയ്യ. അനുപക്കമേന, ഭിക്ഖവേ, തഥാഗതാ പരിനിബ്ബായന്തി. ഗച്ഛഥ തുമ്ഹേ, ഭിക്ഖവേ, യഥാവിഹാരം. അരക്ഖിയാ, ഭിക്ഖവേ, തഥാഗതാ’’തി.

നാളാഗിരിപേസനം

൩൪൨. തേന ഖോ പന സമയേന രാജഗഹേ നാളാഗിരി നാമ ഹത്ഥീ ചണ്ഡോ ഹോതി, മനുസ്സഘാതകോ. അഥ ഖോ ദേവദത്തോ രാജഗഹം പവിസിത്വാ ഹത്ഥിസാലം ഗന്ത്വാ ഹത്ഥിഭണ്ഡേ ഏതദവോച – ‘‘മയം ഖോ, ഭണേ, രാജഞാതകാ നാമ പടിബലാ നീചട്ഠാനിയം ഉച്ചട്ഠാനേ ഠപേതും, ഭത്തമ്പി വേതനമ്പി വഡ്ഢാപേതും. തേന ഹി, ഭണേ, യദാ സമണോ ഗോതമോ ഇമം രച്ഛം പടിപന്നോ ഹോതി, തദാ ഇമം നാളാഗിരിം ഹത്ഥിം മുഞ്ചേത്വാ ഇമം രച്ഛം പടിപാദേഥാ’’തി. ‘‘ഏവം ഭന്തേ’’തി ഖോ തേ ഹത്ഥിഭണ്ഡാ ദേവദത്തസ്സ പച്ചസ്സോസും. അഥ ഖോ ഭഗവാ പുബ്ബണ്ഹസമയം നിവാസേത്വാ പത്തചീവരമാദായ സമ്ബഹുലേഹി ഭിക്ഖൂഹി സദ്ധിം രാജഗഹം പിണ്ഡായ പാവിസി. അഥ ഖോ ഭഗവാ തം രച്ഛം പടിപജ്ജി. അദ്ദസാസും ഖോ തേ ഹത്ഥിഭണ്ഡാ ഭഗവന്തം തം രച്ഛം പടിപന്നം. ദിസ്വാന നാളാഗിരിം ഹത്ഥിം മുഞ്ചിത്വാ തം രച്ഛം പടിപാദേസും. അദ്ദസാ ഖോ നാളാഗിരി ഹത്ഥീ ഭഗവന്തം ദൂരതോവ ആഗച്ഛന്തം. ദിസ്വാന സോണ്ഡം ഉസ്സാപേത്വാ പഹട്ഠകണ്ണവാലോ യേന ഭഗവാ തേന അഭിധാവി. അദ്ദസാസും ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ നാളാഗിരിം ഹത്ഥിം ദൂരതോവ ആഗച്ഛന്തം. ദിസ്വാന ഭഗവന്തം ഏതദവോചും – ‘‘അയം, ഭന്തേ, നാളാഗിരി ഹത്ഥീ ചണ്ഡോ മനുസ്സഘാതകോ ഇമം രച്ഛം പടിപന്നോ. പടിക്കമതു, ഭന്തേ, ഭഗവാ; പടിക്കമതു സുഗതോ’’തി. ‘‘ആഗച്ഛഥ, ഭിക്ഖവേ, മാ ഭായിത്ഥ. അട്ഠാനമേതം, ഭിക്ഖവേ, അനവകാസോ, യം പരൂപക്കമേന തഥാഗതം ജീവിതാ വോരോപേയ്യ. അനുപക്കമേന, ഭിക്ഖവേ, തഥാഗതാ പരിനിബ്ബായന്തീ’’തി. ദുതിയമ്പി ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ…പേ… തതിയമ്പി ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവന്തം ഏതദവോചും – ‘‘അയം, ഭന്തേ, നാളാഗിരി ഹത്ഥീ ചണ്ഡോ മനുസ്സഘാതകോ ഇമം രച്ഛം പടിപന്നോ. പടിക്കമതു, ഭന്തേ, ഭഗവാ; പടിക്കമതു സുഗതോ’’തി. ‘‘ആഗച്ഛഥ, ഭിക്ഖവേ, മാ ഭായിത്ഥ. അട്ഠാനമേതം, ഭിക്ഖവേ, അനവകാസോ, യം പരൂപക്കമേന തഥാഗതം ജീവിതാ വോരോപേയ്യ. അനുപക്കമേന, ഭിക്ഖവേ, തഥാഗതാ പരിനിബ്ബായന്തീ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന മനുസ്സാ പാസാദേസുപി ഹമ്മിയേസുപി ഛദനേസുപി ആരുള്ഹാ അച്ഛന്തി. തത്ഥ യേ തേ മനുസ്സാ അസ്സദ്ധാ അപ്പസന്നാ ദുബ്ബുദ്ധിനോ, തേ ഏവമാഹംസു – ‘‘അഭിരൂപോ വത, ഭോ [അഭിരൂപോ വത ഭോ ഗോതമോ (സ്യാ. കം.)], മഹാസമണോ നാഗേന വിഹേഠീയിസ്സതീ’’തി. യേ പന തേ മനുസ്സാ സദ്ധാ പസന്നാ പണ്ഡിതാ ബ്യത്താ ബുദ്ധിമന്തോ, തേ ഏവമാഹംസു – ‘‘നചിരസ്സം വത, ഭോ, നാഗോ നാഗേന സങ്ഗാമേസ്സതീ’’തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ നാളാഗിരിം ഹത്ഥിം മേത്തേന ചിത്തേന ഫരി. അഥ ഖോ നാളാഗിരി ഹത്ഥീ ഭഗവതോ [ഭഗവതാ (സീ.)] മേത്തേന ചിത്തേന ഫുട്ഠോ [ഫുടോ (ക.)] സോണ്ഡം ഓരോപേത്വാ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവതോ പുരതോ അട്ഠാസി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ദക്ഖിണേന ഹത്ഥേന നാളാഗിരിസ്സ ഹത്ഥിസ്സ കുമ്ഭം പരാമസന്തോ നാളാഗിരിം ഹത്ഥിം ഇമാഹി ഗാഥാഹി അജ്ഝഭാസി –

‘‘മാ കുഞ്ജര നാഗമാസദോ, ദുക്ഖഞ്ഹി കുഞ്ജര നാഗമാസദോ;

ന ഹി നാഗഹതസ്സ കുഞ്ജര സുഗതി, ഹോതി ഇതോ പരം യതോ.

‘‘മാ ച മദോ മാ ച പമാദോ, ന ഹി പമത്താ സുഗതിം വജന്തി തേ;

ത്വഞ്ഞേവ തഥാ കരിസ്സസി, യേന ത്വം സുഗതിം ഗമിസ്സസീ’’തി.

അഥ ഖോ നാളാഗിരി ഹത്ഥീ സോണ്ഡായ ഭഗവതോ പാദപംസൂനി ഗഹേത്വാ ഉപരിമുദ്ധനി ആകിരിത്വാ പടികുടിയോവ [പടികുടിതോ പടിസക്കി (സീ. സ്യാ.)] ഓസക്കി, യാവ ഭഗവന്തം അദ്ദക്ഖി. അഥ ഖോ നാളാഗിരി ഹത്ഥീ ഹത്ഥിസാലം ഗന്ത്വാ സകേ ഠാനേ അട്ഠാസി. തഥാ ദന്തോ ച പന നാളാഗിരി ഹത്ഥീ അഹോസി. തേന ഖോ പന സമയേന മനുസ്സാ ഇമം ഗാഥം ഗായന്തി –

[മ. നി. ൨.൩൫൨; ഥേരഗാ. ൮൭൮] ‘‘ദണ്ഡേനേകേ ദമയന്തി, അങ്കുസേഹി കസാഹി ച;

അദണ്ഡേന അസത്ഥേന, നാഗോ ദന്തോ മഹേസിനാ’’തി.

മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘യാവ പാപോ അയം ദേവദത്തോ, അലക്ഖികോ, യത്ര ഹി നാമ സമണസ്സ ഗോതമസ്സ ഏവംമഹിദ്ധികസ്സ ഏവം മഹാനുഭാവസ്സ വധായ പരക്കമിസ്സതീ’’തി. ദേവദത്തസ്സ ലാഭസക്കാരോ പരിഹായി. ഭഗവതോ ച ലാഭസക്കാരോ അഭിവഡ്ഢി.

പഞ്ചവത്ഥുയാചനകഥാ

൩൪൩. [പാചി. ൨൦൯] തേന ഖോ പന സമയേന ദേവദത്തോ പരിഹീനലാഭസക്കാരോ സപരിസോ കുലേസു വിഞ്ഞാപേത്വാ വിഞ്ഞാപേത്വാ ഭുഞ്ജതി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ സമണാ സക്യപുത്തിയാ കുലേസു വിഞ്ഞാപേത്വാ വിഞ്ഞാപേത്വാ ഭുഞ്ജിസ്സന്തി! കസ്സ സമ്പന്നം ന മനാപം, കസ്സ സാദും ന രുച്ചതീ’’തി! അസ്സോസും ഖോ ഭിക്ഖൂ തേസം മനുസ്സാനം ഉജ്ഝായന്താനം ഖിയ്യന്താനം വിപാചേന്താനം. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – കഥഞ്ഹി നാമ ദേവദത്തോ സപരിസോ കുലേസു വിഞ്ഞാപേത്വാ വിഞ്ഞാപേത്വാ ഭുഞ്ജിസ്സതീ’’തി! ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… ‘‘സച്ചം കിര ത്വം, ദേവദത്ത, സപരിസോ കുലേസു വിഞ്ഞാപേത്വാ വിഞ്ഞാപേത്വാ ഭുഞ്ജസീ’’തി? ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂനം കുലേസു തികഭോജനം പഞ്ഞപേസ്സാമി തയോ അത്ഥവസേ പടിച്ച – ദുമ്മങ്കൂനം പുഗ്ഗലാന നിഗ്ഗഹായ; പേസലാനം ഭിക്ഖൂനം ഫാസുവിഹാരായ, മാ പാപിച്ഛാ പക്ഖം നിസ്സായ സങ്ഘം ഭിന്ദേയ്യുന്തി; കുലാനുദ്ദയായ [കുലാനുദയതായ (സീ. സ്യാ.)] ച. ഗണഭോജനേ യഥാധമ്മോ കാരേതബ്ബോ’’തി.

[പാരാ. ൪൦൯] അഥ ഖോ ദേവദത്തോ യേന കോകാലികോ കടമോദകതിസ്സകോ [കടമോരകതിസ്സകോ (സീ. സ്യാ.)] ഖണ്ഡദേവിയാ പുത്തോ സമുദ്ദദത്തോ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ കോകാലികം കടമോദകതിസ്സകം ഖണ്ഡദേവിയാ പുത്തം സമുദ്ദദത്തം ഏതദവോച – ‘‘ഏഥ, മയം, ആവുസോ, സമണസ്സ ഗോതമസ്സ സങ്ഘഭേദം കരിസ്സാമ ചക്കഭേദ’’ന്തി. ഏവം വുത്തേ കോകാലികോ ദേവദത്തം ഏതദവോച – ‘‘സമണോ ഖോ, ആവുസോ, ഗോതമോ മഹിദ്ധികോ മഹാനുഭാവോ. കഥം മയം സമണസ്സ ഗോതമസ്സ സങ്ഘഭേദം കരിസ്സാമ ചക്കഭേദ’’ന്തി? ‘‘ഏഥ, മയം, ആവുസോ, സമണം ഗോതമം ഉപസങ്കമിത്വാ പഞ്ച വത്ഥൂനി യാചിസ്സാമ – ‘ഭഗവാ, ഭന്തേ, അനേകപരിയായേന അപ്പിച്ഛസ്സ സന്തുട്ഠസ്സ സല്ലേഖസ്സ ധുതസ്സ പാസാദികസ്സ അപചയസ്സ വീരിയാരമ്ഭസ്സ വണ്ണവാദീ. ഇമാനി, ഭന്തേ, പഞ്ച വത്ഥൂനി അനേകപരിയായേന അപ്പിച്ഛതായ സന്തുട്ഠിയാ സല്ലേഖായ ധുതതായ പാസാദികതായ അപചയായ വീരിയാരമ്ഭായ സംവത്തന്തി. സാധു, ഭന്തേ, ഭിക്ഖൂ യാവജീവം ആരഞ്ഞികാ അസ്സു; യോ ഗാമന്തം ഓസരേയ്യ, വജ്ജം നം ഫുസേയ്യ. യാവജീവം പിണ്ഡപാതികാ അസ്സു; യോ നിമന്തനം സാദിയേയ്യ, വജ്ജം നം ഫുസേയ്യ. യാവജീവം പംസുകൂലികാ അസ്സു; യോ ഗഹപതിചീവരം സാദിയേയ്യ, വജ്ജം നം ഫുസേയ്യ. യാവജീവം രുക്ഖമൂലികാ അസ്സു; യോ ഛന്നം ഉപഗച്ഛേയ്യ, വജ്ജം നം ഫുസേയ്യ. യാവജീവം മച്ഛമംസം ന ഖാദേയ്യും; യോ മച്ഛമംസം ഖാദേയ്യ, വജ്ജം നം ഫുസേയ്യാ’തി. ഇമാനി പഞ്ച വത്ഥൂനി സമണോ ഗോതമോ നാനുജാനിസ്സതി. തേ മയം ഇമേഹി പഞ്ചഹി വത്ഥൂഹി ജനം സഞ്ഞാപേസ്സാമാ’’തി. ‘‘സക്കാ ഖോ, ആവുസോ, ഇമേഹി പഞ്ചഹി വത്ഥൂഹി സമണസ്സ ഗോതമസ്സ സങ്ഘഭേദോ കാതും ചക്കഭേദോ. ലൂഖപ്പസന്നാ ഹി, ആവുസോ, മനുസ്സാ’’തി.

അഥ ഖോ ദേവദത്തോ സപരിസോ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ ദേവദത്തോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘ഭഗവാ, ഭന്തേ, അനേകപരിയായേന അപ്പിച്ഛസ്സ സന്തുട്ഠസ്സ സല്ലേഖസ്സ ധുതസ്സ പാസാദികസ്സ അപചയസ്സ വീരിയാരമ്ഭസ്സ വണ്ണവാദീ. ഇമാനി, ഭന്തേ, പഞ്ച വത്ഥൂനി അനേകപരിയായേന അപ്പിച്ഛതായ സന്തുട്ഠിയാ സല്ലേഖായ ധുതതായ പാസാദികതായ അപചയായ വീരിയാരമ്ഭായ സംവത്തന്തി. സാധു, ഭന്തേ, ഭിക്ഖൂ യാവജീവം ആരഞ്ഞികാ അസ്സു; യോ ഗാമന്തം ഓസരേയ്യ, വജ്ജം നം ഫുസേയ്യ. യാവജീവം പിണ്ഡപാതികാ അസ്സു; യോ നിമന്തനം സാദിയേയ്യ, വജ്ജം നം ഫുസേയ്യ. യാവജീവം പംസുകൂലികാ അസ്സു; യോ ഗഹപതിചീവരം സാദിയേയ്യ, വജ്ജം നം ഫുസേയ്യ. യാവജീവം രുക്ഖമൂലികാ അസ്സു; യോ ഛന്നം ഉപഗച്ഛേയ്യ, വജ്ജം നം ഫുസേയ്യ. യാവജീവം മച്ഛമംസം ന ഖാദേയ്യും; യോ മച്ഛമംസം ഖാദേയ്യ, വജ്ജം നം ഫുസേയ്യാ’’തി. ‘‘അലം, ദേവദത്ത. യോ ഇച്ഛതി, ആരഞ്ഞികോ ഹോതു; യോ ഇച്ഛതി, ഗാമന്തേ വിഹരതു. യോ ഇച്ഛതി, പിണ്ഡപാതികോ ഹോതു; യോ ഇച്ഛതി, നിമന്തനം സാദിയതു. യോ ഇച്ഛതി, പംസുകൂലികോ ഹോതു; യോ ഇച്ഛതി, ഗഹപതിചീവരം സാദിയതു. അട്ഠമാസേ ഖോ മയാ, ദേവദത്ത, രുക്ഖമൂലസേനാസനം അനുഞ്ഞാതം; തികോടിപരിസുദ്ധം മച്ഛമംസം – അദിട്ഠം, അസ്സുതം, അപരിസങ്കിത’’ന്തി. അഥ ഖോ ദേവദത്തോ – ന ഭഗവാ ഇമാനി പഞ്ച വത്ഥൂനി അനുജാനാതീതി – ഹട്ഠോ ഉദഗ്ഗോ സപരിസോ ഉട്ഠായാസനാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ പദക്ഖിണം കത്വാ പക്കാമി.

അഥ ഖോ ദേവദത്തോ സപരിസോ രാജഗഹം പവിസിത്വാ പഞ്ചഹി വത്ഥൂഹി ജനം സഞ്ഞാപേസി – ‘‘മയം, ആവുസോ, സമണം ഗോതമം ഉപസങ്കമിത്വാ പഞ്ച വത്ഥൂനി യാചിമ്ഹാ – ‘ഭഗവാ, ഭന്തേ, അനേകപരിയായേന അപ്പിച്ഛസ്സ…പേ… വീരിയാരമ്ഭസ്സ വണ്ണവാദീ. ഇമാനി, ഭന്തേ, പഞ്ച വത്ഥൂനി അനേകപരിയായേന അപ്പിച്ഛതായ…പേ… വീരിയാരമ്ഭായ സംവത്തന്തി. സാധു, ഭന്തേ, ഭിക്ഖൂ യാവജീവം ആരഞ്ഞികാ അസ്സു; യോ ഗാമന്തം ഓസരേയ്യ, വജ്ജം നം ഫുസേയ്യ…പേ… യാവജീവം മച്ഛമംസം ന ഖാദേയ്യും; യോ മച്ഛമംസം ഖാദേയ്യ, വജ്ജം നം ഫുസേയ്യാ’തി. ഇമാനി പഞ്ച വത്ഥൂനി സമണോ ഗോതമോ നാനുജാനാതി. തേ മയം ഇമേഹി പഞ്ചഹി വത്ഥൂഹി സമാദായ വത്താമാ’’തി.

തത്ഥ യേ തേ മനുസ്സാ അസ്സദ്ധാ അപ്പസന്നാ ദുബ്ബുദ്ധിനോ, തേ ഏവമാഹംസു – ‘‘ഇമേ ഖോ സമണാ സക്യപുത്തിയാ ധുതാ സല്ലേഖവുത്തിനോ. സമണോ പന ഗോതമോ ബാഹുല്ലികോ ബാഹുല്ലായ ചേതേതീ’’തി. യേ പന തേ മനുസ്സാ സദ്ധാ പസന്നാ പണ്ഡിതാ ബ്യത്താ ബുദ്ധിമന്തോ, തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ദേവദത്തോ ഭഗവതോ സങ്ഘഭേദായ പരക്കമിസ്സതി ചക്കഭേദായാ’’തി! അസ്സോസും ഖോ ഭിക്ഖൂ തേസം മനുസ്സാനം ഉജ്ഝായന്താനം ഖിയ്യന്താനം വിപാചേന്താനം. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ദേവദത്തോ സങ്ഘഭേദായ പരക്കമിസ്സതി ചക്കഭേദായാ’’തി! അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… ‘‘സച്ചം കിര ത്വം, ദേവദത്ത, സങ്ഘഭേദായ പരക്കമസി ചക്കഭേദായാ’’തി? ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി. ‘‘അലം, ദേവദത്ത. മാ തേ രുച്ചി സങ്ഘഭേദോ. ഗരുകോ ഖോ, ദേവദത്ത, സങ്ഘഭേദോ. യോ ഖോ, ദേവദത്ത, സമഗ്ഗം സങ്ഘം ഭിന്ദതി, കപ്പട്ഠികം [കപ്പട്ഠിതികം (സ്യാ.)] കിബ്ബിസം പസവതി, കപ്പം നിരയമ്ഹി പച്ചതി. യോ ച ഖോ, ദേവദത്ത, ഭിന്നം സങ്ഘം സമഗ്ഗം കരോതി, ബ്രഹ്മം പുഞ്ഞം പസവതി, കപ്പം സഗ്ഗമ്ഹി മോദതി. അലം, ദേവദത്ത. മാ തേ രുച്ചി സങ്ഘഭേദോ. ഗരുകോ ഖോ, ദേവദത്ത, സങ്ഘഭേദോ’’തി.

[ഉദാ. ൪൮] അഥ ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ പുബ്ബണ്ഹസമയം നിവാസേത്വാ പത്തചീവരമാദായ രാജഗഹം പിണ്ഡായ പാവിസി. അദ്ദസാ ഖോ ദേവദത്തോ ആയസ്മന്തം ആനന്ദം രാജഗഹേ പിണ്ഡായ ചരന്തം. ദിസ്വാന യേനായസ്മാ ആനന്ദോ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ആയസ്മന്തം ആനന്ദം ഏതദവോച – ‘‘അജ്ജതഗ്ഗേദാനാഹം, ആവുസോ ആനന്ദ, അഞ്ഞത്രേവ ഭഗവതാ, അഞ്ഞത്രേവ ഭിക്ഖുസങ്ഘാ, ഉപോസഥം കരിസ്സാമി സങ്ഘകമ്മം കരിസ്സാമീ’’തി.

അഥ ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ രാജഗഹേ പിണ്ഡായ ചരിത്വാ പച്ഛാഭത്തം പിണ്ഡപാതപ്പടിക്കന്തോ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘ഇധാഹം, ഭന്തേ, പുബ്ബണ്ഹസമയം നിവാസേത്വാ പത്തചീവരമാദായ രാജഗഹം പിണ്ഡായ പാവിസിം. അദ്ദസാ ഖോ മം, ഭന്തേ, ദേവദത്തോ രാജഗഹേ പിണ്ഡായ ചരന്തം. ദിസ്വാന യേനാഹം തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ മം ഏതദവോച – ‘അജ്ജതഗ്ഗേദാനാഹം, ആവുസോ ആനന്ദ, അഞ്ഞത്രേവ ഭഗവതാ, അഞ്ഞത്രേവ ഭിക്ഖുസങ്ഘാ, ഉപോസഥം കരിസ്സാമി സങ്ഘകമ്മം കരിസ്സാമീ’തി. അജ്ജതഗ്ഗേ, ഭന്തേ, ദേവദത്തോ സങ്ഘം ഭിന്ദിസ്സതീ’’തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതമത്ഥം വിദിത്വാ തായം വേലായം ഇമം ഉദാനം ഉദാനേസി –

[ഉദാ. ൪൮] ‘‘സുകരം സാധുനാ സാധും, സാധും പാപേന ദുക്കരം;

പാപം പാപേന സുകരം, പാപമരിയേഹി ദുക്കര’’ന്തി.

ദുതിയഭാണവാരോ നിട്ഠിതോ.

൩. തതിയഭാണവാരോ

സങ്ഘഭേദകഥാ

൩൪൪. അഥ ഖോ ദേവദത്തോ തദഹുപോസഥേ ഉട്ഠായാസനാ സലാകം ഗാഹേസി – ‘‘മയം, ആവുസോ, സമണം ഗോതമം ഉപസങ്കമിത്വാ പഞ്ച വത്ഥൂനി യാചിമ്ഹാ – ‘ഭഗവാ, ഭന്തേ, അനേകപരിയായേന അപ്പിച്ഛസ്സ…പേ… വീരിയാരമ്ഭസ്സ വണ്ണവാദീ. ഇമാനി, ഭന്തേ, പഞ്ച വത്ഥൂനി അനേകപരിയായേന അപ്പിച്ഛതായ…പേ… വീരിയാരമ്ഭായ സംവത്തന്തി. സാധു, ഭന്തേ, ഭിക്ഖൂ യാവജീവം ആരഞ്ഞികാ അസ്സു; യോ ഗാമന്തം ഓസരേയ്യ, വജ്ജം നം ഫുസേയ്യ…പേ… യാവജീവം മച്ഛമംസം ന ഖാദേയ്യും; യോ മച്ഛമംസം ഖാദേയ്യ, വജ്ജം നം ഫുസേയ്യാ’തി. ഇമാനി പഞ്ച വത്ഥൂനി സമണോ ഗോതമോ നാനുജാനാതി. തേ മയം ഇമേഹി പഞ്ചഹി വത്ഥൂഹി സമാദായ വത്താമ. യസ്സായസ്മതോ ഇമാനി പഞ്ച വത്ഥൂനി ഖമന്തി, സോ സലാകം ഗണ്ഹാതൂ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന വേസാലികാ വജ്ജിപുത്തകാ പഞ്ചമത്താനി ഭിക്ഖുസതാനി നവകാ ചേവ ഹോന്തി അപ്പകതഞ്ഞുനോ ച. തേ – ‘അയം ധമ്മോ, അയം വിനയോ, ഇദം സത്ഥുസാസന’ന്തി – സലാകം ഗണ്ഹിംസു. അഥ ഖോ ദേവദത്തോ സങ്ഘം ഭിന്ദിത്വാ പഞ്ചമത്താനി ഭിക്ഖുസതാനി ആദായ യേന ഗയാസീസം തേന പക്കാമി. അഥ ഖോ സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനാ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമിംസു, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദിംസു. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ ആയസ്മാ സാരിപുത്തോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘ദേവദത്തോ, ഭന്തേ, സങ്ഘം ഭിന്ദിത്വാ പഞ്ചമത്താനി ഭിക്ഖുസതാനി ആദായ യേന ഗയാസീസം തേന പക്കന്തോ’’തി. ‘‘ന ഹി നാമ തുമ്ഹാകം, സാരിപുത്താ, തേസു നവകേസു ഭിക്ഖൂസു കാരുഞ്ഞമ്പി ഭവിസ്സതി? ഗച്ഛഥ തുമ്ഹേ, സാരിപുത്താ, പുരാ തേ ഭിക്ഖൂ അനയബ്യസനം ആപജ്ജന്തീ’’തി. ‘‘ഏവം ഭന്തേ’’തി ഖോ സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനാ ഭഗവതോ പടിസ്സുത്വാ ഉട്ഠായാസനാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ പദക്ഖിണം കത്വാ യേന ഗയാസീസം തേനുപസങ്കമിംസു.

തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു ഭഗവതോ അവിദൂരേ രോദമാനോ ഠിതോ ഹോതി. അഥ ഖോ ഭഗവാ തം ഭിക്ഖും ഏതദവോച – ‘‘കിസ്സ ത്വം, ഭിക്ഖു, രോദസീ’’തി? ‘‘യേപി തേ, ഭന്തേ, ഭഗവതോ അഗ്ഗസാവകാ സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനാ തേപി ദേവദത്തസ്സ സന്തികേ ഗച്ഛന്തി ദേവദത്തസ്സ ധമ്മം രോചേന്താ’’തി. ‘‘അട്ഠാനമേതം, ഭിക്ഖു, അനവകാസോ, യം സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനാ ദേവദത്തസ്സ ധമ്മം രോചേയ്യും, അപി ച തേ ഗതാ ഭിക്ഖൂനം സഞ്ഞത്തിയാ’’തി [ഭിക്ഖുസഞ്ഞത്തിയാതി (സീ. സ്യാ.), ഭിക്ഖൂ സഞ്ഞത്തിയാ (ക.)].

൩൪൫. തേന ഖോ പന സമയേന ദേവദത്തോ മഹതിയാ പരിസായ പരിവുത്തോ ധമ്മം ദേസേന്തോ നിസിന്നോ ഹോതി. അദ്ദസാ ഖോ ദേവദത്തോ സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനേ ദൂരതോവ ആഗച്ഛന്തേ. ദിസ്വാന ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘പസ്സഥ, ഭിക്ഖവേ, യാവ സ്വാക്ഖാതോ മയാ ധമ്മോ, യേപി തേ സമണസ്സ ഗോതമസ്സ അഗ്ഗസാവകാ സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനാ തേപി മമ സന്തികേ ആഗച്ഛന്തി. മമ ധമ്മം രോചേന്താ’’തി. ഏവം വുത്തേ കോകാലികോ ദേവദത്തം ഏതദവോച – ‘‘മാ, ആവുസോ ദേവദത്ത, സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനേ വിസ്സസി. പാപിച്ഛാ സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനാ, പാപികാനം ഇച്ഛാനം വസം ഗതാ’’തി. ‘‘അലം, ആവുസോ. സ്വാഗതം തേസം യതോ മേ ധമ്മം രോചേന്തീ’’തി.

അഥ ഖോ ദേവദത്തോ ആയസ്മന്തം സാരിപുത്തം ഉപഡ്ഢാസനേന നിമന്തേസി – ‘‘ഏഹാവുസോ സാരിപുത്ത, ഇധ നിസീദാഹീ’’തി. ‘‘അലം ആവുസോ’’തി ഖോ ആയസ്മാ സാരിപുത്തോ അഞ്ഞതരം ആസനം ഗഹേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ആയസ്മാപി ഖോ മഹാമോഗ്ഗല്ലാനോ അഞ്ഞതരം ആസനം ഗഹേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. അഥ ഖോ ദേവദത്തോ ബഹുദേവ രത്തിം ഭിക്ഖൂ ധമ്മിയാ കഥായ സന്ദസ്സേത്വാ സമാദപേത്വാ സമുത്തേജേത്വാ സമ്പഹംസേത്വാ ആയസ്മന്തം സാരിപുത്തം അജ്ഝേസി – ‘‘വിഗതഥിനമിദ്ധോ ഖോ, ആവുസോ സാരിപുത്ത, ഭിക്ഖുസങ്ഘോ. പടിഭാതു തം, ആവുസോ സാരിപുത്ത, ഭിക്ഖൂനം ധമ്മീ കഥാ, പിട്ഠി മേ ആഗിലായതി, തമഹം ആയമിസ്സാമീ’’തി. ‘‘ഏവമാവുസോ’’തി ഖോ ആയസ്മാ സാരിപുത്തോ ദേവദത്തസ്സ പച്ചസ്സോസി. അഥ ഖോ ദേവദത്തോ ചതുഗ്ഗുണം സങ്ഘാടിം പഞ്ഞാപേത്വാ ദക്ഖിണേന പസ്സേന സേയ്യം കപ്പേസി. തസ്സ കിലമന്തസ്സ മുട്ഠസ്സതിസ്സ അസമ്പജാനസ്സ മുഹുത്തകേനേവ നിദ്ദാ ഓക്കമി.

അഥ ഖോ ആയസ്മാ സാരിപുത്തോ ആദേസനാപാടിഹാരിയാനുസാസനിയാ ഭിക്ഖൂ ധമ്മിയാ കഥായ ഓവദി അനുസാസി. ആയസ്മാ മഹാമോഗ്ഗല്ലാനോ ഇദ്ധിപാടിഹാരിയാനുസാസനിയാ ഭിക്ഖൂ ധമ്മിയാ കഥായ ഓവദി അനുസാസി. അഥ ഖോ തേസം ഭിക്ഖൂനം ആയസ്മതാ സാരിപുത്തേന ആദേസനാപാടിഹാരിയാനുസാസനിയാ ആയസ്മതാ ച മഹാമോഗ്ഗല്ലാനേന ഇദ്ധിപാടിഹാരിയാനുസാസനിയാ ഓവദിയമാനാനം അനുസാസിയമാനാനം വിരജം വീതമലം ധമ്മചക്ഖും ഉദപാദി – യം കിഞ്ചി സമുദയധമ്മം, സബ്ബം തം നിരോധധമ്മന്തി.

അഥ ഖോ ആയസ്മാ സാരിപുത്തോ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ഗച്ഛാമ മയം, ആവുസോ, ഭഗവതോ സന്തികേ. യോ തസ്സ ഭഗവതോ ധമ്മം രോചേസി സോ ആഗച്ഛതൂ’’തി. അഥ ഖോ സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനാ താനി പഞ്ചഭിക്ഖുസതാനി ആദായ യേന വേളുവനം തേനുപസങ്കമിംസു. അഥ ഖോ കോകാലികോ ദേവദത്തം ഉട്ഠാപേസി – ‘‘ഉട്ഠേഹി, ആവുസോ ദേവദത്ത, നീതാ തേ ഭിക്ഖൂ സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനേഹി. നനു ത്വം, ആവുസോ ദേവദത്ത, മയാ വുത്തോ – ‘മാ, ആവുസോ ദേവദത്ത, സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനേ വിസ്സാസി. പാപിച്ഛാ സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനാ, പാപികാനം ഇച്ഛാനം വസം ഗതാ’’’തി? അഥ ഖോ ദേവദത്തസ്സ തത്ഥേവ ഉണ്ഹം ലോഹിതം മുഖതോ ഉഗ്ഗഞ്ഛി.

അഥ ഖോ സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനാ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമിംസു, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദിസും. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ ആയസ്മാ സാരിപുത്തോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘സാധു, ഭന്തേ, ഭേദകാനുവത്തകാ ഭിക്ഖൂ പുന ഉപസമ്പജ്ജേയ്യു’’ന്തി. ‘‘അലം, സാരിപുത്ത. മാ തേ രുച്ചി ഭേദകാനുവത്തകാനം ഭിക്ഖൂനം പുന ഉപസമ്പദാ. തേന ഹി ത്വം, സാരിപുത്ത, ഭേദകാനുവത്തകേ ഭിക്ഖൂ ഥുല്ലച്ചയം ദേസാപേഹി. കഥം പന തേ, സാരിപുത്ത, ദേവദത്തോ പടിപജ്ജീ’’തി? ‘‘യഥേവ, ഭന്തേ, ഭഗവാ ബഹുദേവ രത്തിം ഭിക്ഖൂ ധമ്മിയാ കഥായ സന്ദസ്സേത്വാ സമാദപേത്വാ സമുത്തേജേത്വാ സമ്പഹംസേത്വാ മം അജ്ഝേസതി – ‘വിഗതഥിനമിദ്ധോ ഖോ, സാരിപുത്ത, ഭിക്ഖുസങ്ഘോ; പടിഭാതു തം, സാരിപുത്ത, ഭിക്ഖൂനം ധമ്മീ കഥാ, പിട്ഠി മേ ആഗിലായതി, തമഹം ആയമിസ്സാമീ’തി, ഏവമേവ ഖോ, ഭന്തേ, ദേവദത്തോ പടിപജ്ജീ’’തി.

൩൪൬. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ഭൂതപുബ്ബം, ഭിക്ഖവേ, അരഞ്ഞായതനേ മഹാസരസീ. തം നാഗാ ഉപനിസ്സായ വിഹരിംസു. തേ തം സരസിം ഓഗാഹേത്വാ, സോണ്ഡായ ഭിസമുളാലം അബ്ബുഹിത്വാ, സുവിക്ഖാലിതം വിക്ഖാലേത്വാ, അകദ്ദമം സങ്ഖാദിത്വാ, അജ്ഝോഹരന്തി. തേസം തം വണ്ണായ ചേവ ഹോതി, ബലായ ച. ന ച തതോനിദാനം മരണം വാ നിഗച്ഛന്തി, മരണമത്തം വാ ദുക്ഖം. തേസംയേവ ഖോ പന, ഭിക്ഖവേ, മഹാനാഗാനം അനുസിക്ഖമാനാ തരുണാ ഭിങ്കച്ഛാപാ. തേ തം സരസിം ഓഗാഹേത്വാ, സോണ്ഡായ ഭിസമുളാലം അബ്ബുഹിത്വാ, ന സുവിക്ഖാലിതം വിക്ഖാലേത്വാ, സകദ്ദമം സങ്ഖാദിത്വാ, അജ്ഝോഹരന്തി. തേസം തം നേവ വണ്ണായ ഹോതി, ന ബലായ. തതോനിദാനഞ്ച മരണം വാ നിഗച്ഛന്തി, മരണമത്തം വാ ദുക്ഖം. ഏവമേവ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ദേവദത്തോ മമാനുക്രുബ്ബം [മമാനുകുബ്ബം (സീ. സ്യാ.)] കപണോ മരിസ്സതീതി.

‘‘മഹാവരാഹസ്സ മഹിം വിക്രുബ്ബതോ [വികുബ്ബതോ (സീ. സ്യാ.)], ഭിസം ഘസാനസ്സ [ഘസമാനസ്സ (ക.)] നദീസു ജഗ്ഗതോ;

ഭിങ്കോവ പങ്കം അഭിഭക്ഖയിത്വാ, മമാനുക്രുബ്ബം കപണോ മരിസ്സതീ’’തി.

൩൪൭. [അ. നി. ൮.൧൬] ‘‘അട്ഠഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതോ ഭിക്ഖു ദൂതേയ്യം ഗന്തുമരഹതി. കതമേഹി അട്ഠഹി? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സോതാ ച ഹോതി, സാവേതാ ച, ഉഗ്ഗഹേതാ ച, ധാരേതാ ച, വിഞ്ഞാതാ ച, വിഞ്ഞാപേതാ ച, കുസലോ ച സഹിതാസഹിതസ്സ, നോ ച കലഹകാരകോ – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, അട്ഠഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതോ ഭിക്ഖു ദൂതേയ്യം ഗന്തുമരഹതി.

[അ. നി. ൮.൧൬] ‘‘അട്ഠഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതോ സാരിപുത്തോ ദൂതേയ്യം ഗന്തുമരഹതി. കതമേഹി അട്ഠഹി? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, സാരിപുത്തോ സോതാ ച ഹോതി, സാവേതാ ച, ഉഗ്ഗഹേതാ ച, ധാരേതാ ച, വിഞ്ഞാതാ ച, വിഞ്ഞാപേതാ ച, കുസലോ ച സഹിതാസഹിതസ്സ, നോ ച കലഹകാരകോ – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, അട്ഠഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതോ സാരിപുത്തോ ദൂതേയ്യം ഗന്തുമരഹതീതി.

[അ. നി. ൮.൧൬] ‘‘യോ വേ ന ബ്യഥതി [ബ്യാധതി (സീ. സ്യാ.)] പത്വാ, പരിസം ഉഗ്ഗവാദിനിം;

ന ച ഹാപേതി വചനം, ന ച ഛാദേതി സാസനം.

‘‘അസന്ദിദ്ധോ ച അക്ഖാതി [അക്ഖാതാ (ക.)], പുച്ഛിതോ ച ന കുപ്പതി;

സ വേ താദിസകോ ഭിക്ഖു, ദൂതേയ്യം ഗന്തുമരഹതീ’’തി.

൩൪൮. [അ. നി. ൮.൭] ‘‘അട്ഠഹി, ഭിക്ഖവേ, അസദ്ധമ്മേഹി അഭിഭൂതോ പരിയാദിന്നചിത്തോ ദേവദത്തോ ആപായികോ നേരയികോ കപ്പട്ഠോ അതേകിച്ഛോ. കതമേഹി അട്ഠഹി? ലാഭേന, ഭിക്ഖവേ, അഭിഭൂതോ പരിയാദിന്നചിത്തോ ദേവദത്തോ ആപായികോ നേരയികോ കപ്പട്ഠോ അതേകിച്ഛോ; അലാഭേന, ഭിക്ഖവേ…പേ… യസേന, ഭിക്ഖവേ…പേ… അയസേന, ഭിക്ഖവേ…പേ… സക്കാരേന, ഭിക്ഖവേ…പേ… അസക്കാരേന, ഭിക്ഖവേ…പേ… പാപിച്ഛതായ, ഭിക്ഖവേ…പേ… പാപമിത്തതായ ഭിക്ഖവേ, അഭിഭൂതോ പരിയാദിന്നചിത്തോ ദേവദത്തോ ആപായികോ നേരയികോ കപ്പട്ഠോ അതേകിച്ഛോ – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, അട്ഠഹി അസദ്ധമ്മേഹി അഭിഭൂതോ പരിയാദിന്നചിത്തോ ദേവദത്തോ ആപായികോ നേരയികോ കപ്പട്ഠോ അതേകിച്ഛോ.

൩൪൯. ‘‘സാധു, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ഉപ്പന്നം ലാഭം അഭിഭുയ്യ അഭിഭുയ്യ വിഹരേയ്യ, ഉപ്പന്നം അലാഭം…പേ… ഉപ്പന്നം യസം… ഉപ്പന്നം അയസം… ഉപ്പന്നം സക്കാരം… ഉപ്പന്നം അസക്കാരം… ഉപ്പന്നം പാപിച്ഛതം… ഉപ്പന്നം പാപമിത്തതം അഭിഭുയ്യ അഭിഭുയ്യ വിഹരേയ്യ. കഥഞ്ച, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു അത്ഥവസം പടിച്ച ഉപ്പന്നം ലാഭം അഭിഭുയ്യ അഭിഭുയ്യ വിഹരേയ്യ, ഉപ്പന്നം അലാഭം…പേ… ഉപ്പന്നം യസം… ഉപ്പന്നം അയസം… ഉപ്പന്നം സക്കാരം… ഉപ്പന്നം അസക്കാരം… ഉപ്പന്നം പാപിച്ഛതം… ഉപ്പന്നം പാപമിത്തതം അഭിഭുയ്യ അഭിഭുയ്യ വിഹരേയ്യ? യം ഹിസ്സ, ഭിക്ഖവേ, ഉപ്പന്നം ലാഭം അനഭിഭുയ്യ വിഹരതോ ഉപ്പജ്ജേയ്യും ആസവാ വിഘാതപരിളാഹാ, ഉപ്പന്നം ലാഭം അഭിഭുയ്യ അഭിഭുയ്യ വിഹരതോ ഏവംസതേ ആസവാ വിഘാതപരിളാഹാ ന ഹോന്തി. യം ഹിസ്സ, ഭിക്ഖവേ, ഉപ്പന്നം അലാഭം…പേ… ഉപ്പന്നം യസം… ഉപ്പന്നം അയസം… ഉപ്പന്നം സക്കാരം… ഉപ്പന്നം അസക്കാരം… ഉപ്പന്നം പാപിച്ഛതം… ഉപ്പന്നം പാപമിത്തതം അനഭിഭുയ്യ വിഹരതോ ഉപ്പജ്ജേയ്യും ആസവാ വിഘാതപരിളാഹാ, ഉപ്പന്നം പാപമിത്തതം അഭിഭുയ്യ അഭിഭുയ്യ വിഹരതോ ഏവംസതേ ആസവാ വിഘാതപരിളാഹാ ന ഹോന്തി. ഇദം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, അത്ഥവസം പടിച്ച ഉപ്പന്നം ലാഭം അഭിഭുയ്യ അഭിഭുയ്യ വിഹരേയ്യ, ഉപ്പന്നം അലാഭം…പേ… ഉപ്പന്നം യസം… ഉപ്പന്നം അയസം… ഉപ്പന്നം സക്കാരം… ഉപ്പന്നം അസക്കാരം… ഉപ്പന്നം പാപിച്ഛതം… ഉപ്പന്നം പാപമിത്തതം അഭിഭുയ്യ അഭിഭുയ്യ വിഹരേയ്യ. തസ്മാതിഹ, ഭിക്ഖവേ, ഉപ്പന്നം ലാഭം അഭിഭുയ്യ അഭിഭുയ്യ വിഹരിസ്സാമ, ഉപ്പന്നം അലാഭം…പേ… ഉപ്പന്നം യസം… ഉപ്പന്നം അയസം… ഉപ്പന്നം സക്കാരം… ഉപ്പന്നം അസക്കാരം… ഉപ്പന്നം പാപിച്ഛതം… ഉപ്പന്നം പാപമിത്തതം അഭിഭുയ്യ അഭിഭുയ്യ വിഹരിസ്സാമാതി; ഏവഞ്ഹി വോ, ഭിക്ഖവേ, സിക്ഖിതബ്ബന്തി.

൩൫൦. ‘‘തീഹി, ഭിക്ഖവേ, അസദ്ധമ്മേഹി അഭിഭൂതോ പരിയാദിന്നചിത്തോ ദേവദത്തോ ആപായികോ നേരയികോ കപ്പട്ഠോ അതേകിച്ഛോ. കതമേഹി തീഹി? പാപിച്ഛതാ, പാപമിത്തതാ, ഓരമത്തകേന വിസേസാധിഗമേന അന്തരാ വോസാനം ആപാദി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹി അസദ്ധമ്മേഹി അഭിഭൂതോ പരിയാദിന്നചിത്തോ ദേവദത്തോ ആപായികോ നേരയികോ കപ്പട്ഠോ അതേകിച്ഛോതി.

‘‘മാ ജാതു കോചി ലോകസ്മിം, പാപിച്ഛോ ഉദപജ്ജഥ;

തദമിനാപി ജാനാഥ, പാപിച്ഛാനം യഥാഗതി.

‘‘പണ്ഡിതോതി സമഞ്ഞാതോ, ഭാവിതത്തോതി സമ്മതോ;

ജലംവ യസസാ അട്ഠാ, ദേവദത്തോതി മേ സുതം.

‘‘സോ പമാദം അനുചിണ്ണോ, ആസജ്ജ നം തഥാഗതം;

അവീചിനിരയം പത്തോ, ചതുദ്വാരം ഭയാനകം.

‘‘അദുട്ഠസ്സ ഹി യോ ദുബ്ഭേ, പാപകമ്മം അക്രുബ്ബതോ;

തമേവ പാപം ഫുസതി, ദുട്ഠചിത്തം അനാദരം.

‘‘സമുദ്ദം വിസകുമ്ഭേന, യോ മഞ്ഞേയ്യ പദൂസിതും [പദുസ്സിതും (ക.)];

ന സോ തേന പദൂസേയ്യ, ഭേസ്മാ ഹി ഉദധീ മഹാ.

‘‘ഏവമേവ തഥാഗതം, യോ വാദേനുപഹിംസതി;

സമഗ്ഗതം [സമ്മാഗതം (സീ.), സമഗതം (സ്യാ.)] സന്തചിത്തം, വാദോ തമ്ഹി ന രൂഹതി.

‘‘താദിസം മിത്തം ക്രുബ്ബേഥ [കുബ്ബേഥ (സീ. സ്യാ.)], തഞ്ച സേവേഥ പണ്ഡിതോ;

യസ്സ മഗ്ഗാനുഗോ ഭിക്ഖു, ഖയം ദുക്ഖസ്സ പാപുണേ’’തി.

ഉപാലിപഞ്ഹാ

൩൫൧. അഥ ഖോ ആയസ്മാ ഉപാലി യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ ആയസ്മാ ഉപാലി ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘സങ്ഘരാജി സങ്ഘരാജീതി, ഭന്തേ, വുച്ചതി. കിത്താവതാ നു ഖോ, ഭന്തേ, സങ്ഘരാജി ഹോതി, നോ ച സങ്ഘഭേദോ? കിത്താവതാ ച പന സങ്ഘരാജി ചേവ ഹോതി സങ്ഘഭേദോ ചാ’’തി?

‘‘ഏകതോ, ഉപാലി, ഏകോ ഹോതി, ഏകതോ ദ്വേ, ചതുത്ഥോ അനുസ്സാവേതി, സലാകം ഗാഹേതി – ‘അയം ധമ്മോ, അയം വിനയോ, ഇദം സത്ഥുസാസനം, ഇമം ഗണ്ഹഥ, ഇമം രോചേഥാ’തി. ഏവമ്പി ഖോ, ഉപാലി, സങ്ഘരാജി ഹോതി, നോ ച സങ്ഘഭേദോ. ഏകതോ, ഉപാലി, ദ്വേ ഹോന്തി, ഏകതോ ദ്വേ, പഞ്ചമോ അനുസ്സാവേതി, സലാകം ഗാഹേതി – ‘അയം ധമ്മോ, അയം വിനയോ, ഇദം സത്ഥുസാസനം, ഇമം ഗണ്ഹഥ, ഇമം രോചേഥാ’തി. ഏവമ്പി ഖോ, ഉപാലി, സങ്ഘരാജി ഹോതി, നോ ച സങ്ഘഭേദോ. ഏകതോ, ഉപാലി, ദ്വേ ഹോന്തി, ഏകതോ തയോ, ഛട്ഠോ അനുസ്സാവേതി, സലാകം ഗാഹേതി – ‘അയം ധമ്മോ, അയം വിനയോ, ഇദം സത്ഥുസാസനം, ഇമം ഗണ്ഹഥ, ഇമം രോചേഥാ’തി. ഏവമ്പി ഖോ, ഉപാലി, സങ്ഘരാജി ഹോതി, നോ ച സങ്ഘഭേദോ. ഏകതോ, ഉപാലി, തയോ ഹോന്തി, ഏകതോ തയോ, സത്തമോ അനുസ്സാവേതി, സലാകം ഗാഹേതി – ‘അയം ധമ്മോ, അയം വിനയോ, ഇദം സത്ഥുസാസനം, ഇമം ഗണ്ഹഥ, ഇമം രോചേഥാ’തി. ഏവമ്പി ഖോ, ഉപാലി, സങ്ഘരാജി ഹോതി, നോ ച സങ്ഘഭേദോ. ഏകതോ, ഉപാലി, തയോ ഹോന്തി, ഏകതോ ചത്താരോ, അട്ഠമോ അനുസ്സാവേതി, സലാകം ഗാഹേതി – ‘അയം ധമ്മോ, അയം വിനയോ, ഇദം സത്ഥുസാസനം, ഇമം ഗണ്ഹഥ, ഇമം രോചേഥാ’തി. ഏവമ്പി ഖോ, ഉപാലി, സങ്ഘരാജി ഹോതി, നോ ച സങ്ഘഭേദോ. ഏകതോ, ഉപാലി, ചത്താരോ ഹോന്തി, ഏകതോ ചത്താരോ, നവമോ അനുസ്സാവേതി, സലാകം ഗാഹേതി – ‘അയം ധമ്മോ, അയം വിനയോ, ഇദം സത്ഥുസാസനം, ഇമം ഗണ്ഹഥ, ഇമം രോചേഥാ’തി. ഏവം ഖോ, ഉപാലി, സങ്ഘരാജി ചേവ ഹോതി സങ്ഘഭേദോ ച. നവന്നം വാ, ഉപാലി, അതിരേകനവന്നം വാ സങ്ഘരാജി ചേവ ഹോതി സങ്ഘഭേദോ ച. ന ഖോ, ഉപാലി, ഭിക്ഖുനീ സങ്ഘം ഭിന്ദതി, അപി ച ഭേദായ പരക്കമതി, ന സിക്ഖമാനാ സങ്ഘം ഭിന്ദതി…പേ… ന സാമണേരോ സങ്ഘം ഭിന്ദതി, ന സാമണേരീ സങ്ഘം ഭിന്ദതി, ന ഉപാസകോ സങ്ഘം ഭിന്ദതി, ന ഉപാസികാ സങ്ഘം ഭിന്ദതി, അപി ച ഭേദായ പരക്കമതി. ഭിക്ഖു ഖോ, ഉപാലി, പകതത്തോ, സമാനസംവാസകോ, സമാനസീമായം ഠിതോ, സങ്ഘം ഭിന്ദതീ’’തി.

൩൫൨. [അ. നി. ൧൦.൩൭] ‘‘സങ്ഘഭേദോ സങ്ഘഭേദോതി, ഭന്തേ, വുച്ചതി. കിത്താവതാ നു ഖോ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ ഭിന്നോ ഹോതീ’’തി?

‘‘ഇധുപാലി, ഭിക്ഖൂ അധമ്മം ധമ്മോതി ദീപേന്തി, ധമ്മം അധമ്മോതി ദീപേന്തി, അവിനയം വിനയോതി ദീപേന്തി, വിനയം അവിനയോതി ദീപേന്തി, അഭാസിതം അലപിതം തഥാഗതേന ഭാസിതം ലപിതം തഥാഗതേനാതി ദീപേന്തി, ഭാസിതം ലപിതം തഥാഗതേന അഭാസിതം അലപിതം തഥാഗതേനാതി ദീപേന്തി, അനാചിണ്ണം തഥാഗതേന ആചിണ്ണം തഥാഗതേനാതി ദീപേന്തി, ആചിണ്ണം തഥാഗതേന അനാചിണ്ണം തഥാഗതേനാതി ദീപേന്തി, അപഞ്ഞത്തം തഥാഗതേന പഞ്ഞത്തം തഥാഗതേനാതി ദീപേന്തി, പഞ്ഞത്തം തഥാഗതേന അപഞ്ഞത്തം തഥാഗതേനാതി ദീപേന്തി, അനാപത്തിം ആപത്തീതി ദീപേന്തി, ആപത്തിം അനാപത്തീതി ദീപേന്തി, ലഹുകം ആപത്തിം ഗരുകാ ആപത്തീതി ദീപേന്തി, ഗരുകം ആപത്തിം ലഹുകാ ആപത്തീതി ദീപേന്തി, സാവസേസം ആപത്തിം അനവസേസാ ആപത്തീതി ദീപേന്തി, അനവസേസം ആപത്തിം സാവസേസാ ആപത്തീതി ദീപേന്തി, ദുട്ഠുല്ലം ആപത്തിം അദുട്ഠുലാ ആപത്തീതി ദീപേന്തി, അദുട്ഠുല്ലം ആപത്തിം ദുട്ഠുല്ലാ ആപത്തീതി ദീപേന്തി. തേ ഇമേഹി അട്ഠാരസഹി വത്ഥൂഹി അപകസ്സന്തി, അവപകസ്സന്തി, ആവേനിം [ആവേണി (സീ.), ആവേണികം (സ്യാ.)] ഉപോസഥം കരോന്തി, ആവേനിം പവാരണം കരോന്തി, ആവേനിം സങ്ഘകമ്മം കരോന്തി. ഏത്താവതാ ഖോ, ഉപാലി, സങ്ഘോ ഭിന്നോ ഹോതീ’’തി.

൩൫൩. [ അ. നി. ൧൦.൩൭] ‘‘സങ്ഘസാമഗ്ഗീ സങ്ഘസാമഗ്ഗീതി, ഭന്തേ, വുച്ചതി. കിത്താവതാ നു ഖോ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ സമഗ്ഗോ ഹോതീ’’തി? ‘‘ഇധുപാലി, ഭിക്ഖൂ അധമ്മം അധമ്മോതി ദീപേന്തി, ധമ്മം ധമ്മോതി ദീപേന്തി, അവിനയം അവിനയോതി ദീപേന്തി, വിനയം വിനയോതി ദീപേന്തി, അഭാസിതം അലപിതം തഥാഗതേന അഭാസിതം അലപിതം തഥാഗതേനാതി ദീപേന്തി, ഭാസിതം ലപിതം തഥാഗതേന ഭാസിതം ലപിതം തഥാഗതേനാതി ദീപേന്തി, അനാചിണ്ണം തഥാഗതേന അനാചിണ്ണം തഥാഗതേനാതി ദീപേന്തി, ആചിണ്ണം തഥാഗതേന ആചിണ്ണം തഥാഗതേനാതി ദീപേന്തി, അപഞ്ഞത്തം തഥാഗതേന അപഞ്ഞത്തം തഥാഗതേനാതി ദീപേന്തി, പഞ്ഞത്തം തഥാഗതേന പഞ്ഞത്തം തഥാഗതേനാതി ദീപേന്തി, അനാപത്തിം അനാപത്തീതി ദീപേന്തി, ആപത്തിം ആപത്തീതി ദീപേന്തി, ലഹുകം ആപത്തിം ലഹുകാ ആപത്തീതി ദീപേന്തി, ഗരുകം ആപത്തിം ഗരുകാ ആപത്തീതി ദീപേന്തി, സാവസേസം ആപത്തിം സാവസേസാ ആപത്തീതി ദീപേന്തി, അനവസേസം ആപത്തിം അനവസേസാ ആപത്തീതി ദീപേന്തി, ദുട്ഠുല്ലം ആപത്തിം ദുട്ഠുല്ലാ ആപത്തീതി ദീപേന്തി, അദുട്ഠുല്ലം ആപത്തിം അദുട്ഠുല്ലാ ആപത്തീതി ദീപേന്തി. തേ ഇമേഹി അട്ഠാരസഹി വത്ഥൂഹി ന അപകസ്സന്തി, ന അവപകസ്സന്തി, ന ആവേനിം ഉപോസഥം കരോന്തി, ന ആവേനിം പവാരണം കരോന്തി, ന ആവേനിം സങ്ഘകമ്മം കരോന്തി. ഏത്താവതാ ഖോ, ഉപാലി, സങ്ഘോ സമഗ്ഗോ ഹോതീ’’തി.

൩൫൪. ‘‘സമഗ്ഗം പന, ഭന്തേ, സങ്ഘം ഭിന്ദിത്വാ കിം സോ പസവതീ’’തി? ‘‘സമഗ്ഗം ഖോ, ഉപാലി, സങ്ഘം ഭിന്ദിത്വാ കപ്പട്ഠികം കിബ്ബിസം പസവതി, കപ്പം നിരയമ്ഹി പച്ചതീ’’തി.

[ഇതിവു. ൧൮; അ. നി. ൧൦.൩൯] ‘‘ആപായികോ നേരയികോ, കപ്പട്ഠോ സങ്ഘഭേദകോ;

വഗ്ഗരതോ അധമ്മട്ഠോ, യോഗക്ഖേമാ പധംസതി;

സങ്ഘം സമഗ്ഗം ഭിന്ദിത്വാ, കപ്പം നിരയമ്ഹി പച്ചതീ’’തി.

‘‘ഭിന്നം പന, ഭന്തേ, സങ്ഘം സമഗ്ഗം കത്വാ കിം സോ പസവതീ’’തി? ‘‘ഭിന്നം ഖോ, ഉപാലി, സങ്ഘം സമഗ്ഗം കത്വാ ബ്രഹ്മം പുഞ്ഞം പസവതി, കപ്പം സഗ്ഗമ്ഹി മോദതീ’’തി.

[ഇത്തിവു. ൧൮; അ. നി. ൧൦.൪൦] ‘‘സുഖാ സങ്ഘസ്സ സാമഗ്ഗീ, സമഗ്ഗാനഞ്ച അനുഗ്ഗഹോ;

സമഗ്ഗരതോ ധമ്മട്ഠോ, യോഗക്ഖേമാ ന ധംസതി;

സങ്ഘം സമഗ്ഗം കത്വാന, കപ്പം സഗ്ഗമ്ഹി മോദതീ’’തി.

൩൫൫. [പരി. ൪൫൯] ‘‘സിയാ നു ഖോ, ഭന്തേ, സങ്ഘഭേദകോ ആപായികോ, നേരയികോ, കപ്പട്ഠോ, അതേകിച്ഛോ’’തി? ‘‘സിയാ, ഉപാലി, സങ്ഘഭേദകോ ആപായികോ, നേരയികോ, കപ്പട്ഠോ, അതേകിച്ഛോ’’തി.

[പരി. ൪൫൯] ‘‘സിയാ [സിയാ നു ഖോ (സ്യാ. കം.)] പന, ഭന്തേ, സങ്ഘഭേദകോ ന ആപായികോ, ന നേരയികോ, ന കപ്പട്ഠോ, ന അതേകിച്ഛോ’’തി? ‘‘സിയാ, ഉപാലി, സങ്ഘഭേദകോ ന ആപായികോ, ന നേരയികോ, ന കപ്പട്ഠോ, ന അതേകിച്ഛോ’’തി.

‘‘കതമോ പന, ഭന്തേ, സങ്ഘഭേദകോ ആപായികോ, നേരയികോ, കപ്പട്ഠോ, അതേകിച്ഛോ’’തി? ‘‘ഇധുപാലി, ഭിക്ഖു അധമ്മം ധമ്മോതി ദീപേതി. തസ്മിം അധമ്മദിട്ഠി, ഭേദേ അധമ്മദിട്ഠി, വിനിധായ ദിട്ഠിം, വിനിധായ ഖന്തിം, വിനിധായ രുചിം, വിനിധായ ഭാവം, അനുസ്സാവേതി, സലാകം ഗാഹേതി – ‘അയം ധമ്മോ, അയം വിനയോ, ഇദം സത്ഥുസാസനം, ഇമം ഗണ്ഹഥ, ഇമം രോചേഥാ’തി. അയമ്പി ഖോ, ഉപാലി, സങ്ഘഭേദകോ ആപായികോ, നേരയികോ, കപ്പട്ഠോ, അതേകിച്ഛോ.

‘‘പുന ചപരം, ഉപാലി, ഭിക്ഖു അധമ്മം ധമ്മോതി ദീപേതി. തസ്മിം അധമ്മദിട്ഠി, ഭേദേ ധമ്മദിട്ഠി, വിനിധായ ദിട്ഠിം, വിനിധായ ഖന്തിം, വിനിധായ രുചിം, വിനിധായ ഭാവം, അനുസ്സാവേതി, സലാകം ഗാഹേതി – ‘അയം ധമ്മോ, അയം വിനയോ, ഇദം സത്ഥുസാസനം, ഇമം ഗണ്ഹഥ, ഇമം രോചേഥാ’തി. അയമ്പി ഖോ, ഉപാലി, സങ്ഘഭേദകോ ആപായികോ, നേരയികോ, കപ്പട്ഠോ, അതേകിച്ഛോ.

‘‘പുന ചപരം, ഉപാലി, ഭിക്ഖു അധമ്മം ധമ്മോതി ദീപേതി. തസ്മിം അധമ്മദിട്ഠി, ഭേദേ വേമതികോ, വിനിധായ ദിട്ഠിം, വിനിധായ ഖന്തിം, വിനിധായ രുചിം, വിനിധായ ഭാവം, അനുസ്സാവേതി, സലാകം ഗാഹേതി – ‘അയം ധമ്മോ, അയം വിനയോ, ഇദം സത്ഥുസാസനം, ഇമം ഗണ്ഹഥ, ഇമം രോചേഥാ’തി. അയമ്പി ഖോ, ഉപാലി, സങ്ഘഭേദകോ ആപായികോ, നേരയികോ, കപ്പട്ഠോ, അതേകിച്ഛോ.

‘‘പുന ചപരം, ഉപാലി, ഭിക്ഖു അധമ്മം ധമ്മോതി ദീപേതി. തസ്മിം ധമ്മദിട്ഠി, ഭേദേ അധമ്മദിട്ഠി…പേ… (തസ്മിം ധമ്മദിട്ഠി ഭേദേ ധമ്മദിട്ഠി) [( ) സ്യാമപോത്ഥകേ നത്ഥി, വിമതിവിനോദനീടീകായ സമേതി]. തസ്മിം ധമ്മദിട്ഠി ഭേദേ വേമതികോ. തസ്മിം വേമതികോ ഭേദേ അധമ്മദിട്ഠി. തസ്മിം വേമതികോ ഭേദേ ധമ്മദിട്ഠി. തസ്മിം വേമതികോ ഭേദേ വേമതികോ വിനിധായ ദിട്ഠിം, വിനിധായ ഖന്തിം, വിനിധായ രുചിം, വിനിധായ ഭാവം, അനുസ്സാവേതി, സലാകം ഗാഹേതി – ‘അയം ധമ്മോ, അയം വിനയോ, ഇദം സത്ഥുസാസനം, ഇമം ഗണ്ഹഥ, ഇമം രോചേഥാ’തി. അയമ്പി ഖോ, ഉപാലി, സങ്ഘഭേദകോ ആപായികോ, നേരയികോ, കപ്പട്ഠോ, അതേകിച്ഛോ.

‘‘പുന ചപരം, ഉപാലി, ഭിക്ഖു ധമ്മം അധമ്മോതി ദീപേതി…പേ… അവിനയം വിനയോതി ദീപേതി… വിനയം അവിനയോതി ദീപേതി… അഭാസിതം അലപിതം തഥാഗതേന ഭാസിതം ലപിതം തഥാഗതേനാതി ദീപേതി… ഭാസിതം ലപിതം തഥാഗതേന അഭാസിതം അലപിതം തഥാഗതേനാതി ദീപേതി… അനാചിണ്ണം തഥാഗതേന ആചിണ്ണം തഥാഗതേനാതി ദീപേതി… ആചിണ്ണം തഥാഗതേന അനാചിണ്ണം തഥാഗതേനാതി ദീപേതി… അപഞ്ഞത്തം തഥാഗതേന പഞ്ഞത്തം തഥാഗതേനാതി ദീപേതി… പഞ്ഞത്തം തഥാഗതേന അപഞ്ഞത്തം തഥാഗതേനാതി ദീപേതി… അനാപത്തിം ആപത്തീതി ദീപേതി… ആപത്തിം അനാപത്തീതി ദീപേതി… ലഹുകം ആപത്തിം ഗരുകാ ആപത്തീതി ദീപേതി… ഗരുകം ആപത്തിം ലഹുകാ ആപത്തീതി ദീപേതി… സാവസേസം ആപത്തിം അനവസേസാ ആപത്തീതി ദീപേതി… അനവസേസം ആപത്തിം സാവസേസാ ആപത്തീതി ദീപേതി… ദുട്ഠുല്ലം ആപത്തിം അദുട്ഠുല്ലാ ആപത്തീതി ദീപേതി… അദുട്ഠുല്ലം ആപത്തിം ദുട്ഠുല്ലാ ആപത്തീതി ദീപേതി… തസ്മിം അധമ്മദിട്ഠി, ഭേദേ അധമ്മദിട്ഠി…പേ… തസ്മിം അധമ്മദിട്ഠി, ഭേദേ ധമ്മദിട്ഠി … തസ്മിം അധമ്മദിട്ഠി, ഭേദേ വേമതികോ… തസ്മിം ധമ്മദിട്ഠി, ഭേദേ അധമ്മദിട്ഠി… (തസ്മിം ധമ്മദിട്ഠി, ഭേദേ ധമ്മദിട്ഠി) [( ) സ്യാമപോത്ഥകേ നത്ഥി] … തസ്മിം ധമ്മദിട്ഠി, ഭേദേ വേമതികോ… തസ്മിം വേമതികോ, ഭേദേ അധമ്മദിട്ഠി… തസ്മിം വേമതികോ, ഭേദേ ധമ്മദിട്ഠി… തസ്മിം വേമതികോ, ഭേദേ വേമതികോ, വിനിധായ ദിട്ഠിം, വിനിധായ ഖന്തിം, വിനിധായ രുചിം, വിനിധായ ഭാവം, അനുസ്സാവേതി, സലാകം ഗാഹേതി – ‘അയം ധമ്മോ, അയം വിനയോ, ഇദം സത്ഥുസാസനം, ഇമം ഗണ്ഹഥ, ഇമം രോചേഥാ’തി. അയമ്പി ഖോ, ഉപാലി, സങ്ഘഭേദകോ ആപായികോ, നേരയികോ, കപ്പട്ഠോ, അതേകിച്ഛോ’’തി.

‘‘കതമോ പന, ഭന്തേ, സങ്ഘഭേദകോ ന ആപായികോ, ന നേരയികോ, ന കപ്പട്ഠോ, ന അതേകിച്ഛോ’’തി? ‘‘ഇധുപാലി, ഭിക്ഖു അധമ്മം ധമ്മോതി ദീപേതി. തസ്മിം ധമ്മദിട്ഠി, ഭേദേ ധമ്മദിട്ഠി, അവിനിധായ ദിട്ഠിം, അവിനിധായ ഖന്തിം, അവിനിധായ രുചിം, അവിനിധായ ഭാവം, അനുസ്സാവേതി, സലാകം ഗാഹേതി – ‘അയം ധമ്മോ, അയം വിനയോ, ഇദം സത്ഥുസാസനം, ഇമം ഗണ്ഹഥ, ഇമം രോചേഥാ’തി. അയമ്പി ഖോ, ഉപാലി, സങ്ഘഭേദകോ ന ആപായികോ, ന നേരയികോ, ന കപ്പട്ഠോ, ന അതേകിച്ഛോ.

‘‘പുന ചപരം, ഉപാലി, ഭിക്ഖു ധമ്മം അധമ്മോതി ദീപേതി…പേ… ദുട്ഠുല്ലം ആപത്തിം അദുട്ഠുല്ലാ ആപത്തീതി ദീപേതി. തസ്മിം ധമ്മദിട്ഠി, ഭേദേ ധമ്മദിട്ഠി, അവിനിധായ ദിട്ഠിം, അവിനിധായ ഖന്തിം, അവിനിധായ രുചിം, അവിനിധായ ഭാവം, അനുസ്സാവേതി, സലാകം ഗാഹേതി – ‘അയം ധമ്മോ, അയം വിനയോ, ഇദം സത്ഥുസാസനം, ഇമം ഗണ്ഹഥ, ഇമം രോചേഥാ’തി. അയമ്പി ഖോ, ഉപാലി, സങ്ഘഭേദകോ ന ആപായികോ, ന നേരയികോ, ന കപ്പട്ഠോ, ന അതേകിച്ഛോ’’തി.

തതിയഭാണവാരോ നിട്ഠിതോ.

സങ്ഘഭേദകക്ഖന്ധകോ സത്തമോ.

തസ്സുദ്ദാനം –

അനുപിയേ അഭിഞ്ഞാതാ, സുഖുമാലോ ന ഇച്ഛതി;

കസാ വപാ അഭി നിന്നേ, നിദ്ധാ ലാവേ ച ഉബ്ബഹേ.

പുഞ്ജമദ്ദപലാലഞ്ച, ഭുസഓഫുണനീഹരേ;

ആയതിമ്പി ന ഖീയന്തി, പിതരോ ച പിതാമഹാ.

ഭദ്ദിയോ അനുരുദ്ധോ ച, ആനന്ദോ ഭഗു കിമിലോ;

സക്യമാനോ ച കോസമ്ബിം, പരിഹായി കകുധേന ച.

പകാസേസി പിതുനോ ച, പുരിസേ സിലം നാളാഗിരിം;

തികപഞ്ചഗരുകോ ഖോ, ഭിന്ദി ഥുല്ലച്ചയേന ച;

തയോ അട്ഠ പുന തീണി, രാജി ഭേദാ സിയാ നു ഖോതി.

സങ്ഘഭേദകക്ഖന്ധകം നിട്ഠിതം.

൮. വത്തക്ഖന്ധകം

൧. ആഗന്തുകവത്തകഥാ

൩൫൬. തേന സമയേന ബുദ്ധോ ഭഗവാ സാവത്ഥിയം വിഹരതി ജേതവനേ അനാഥപിണ്ഡികസ്സ ആരാമേ. തേന ഖോ പന സമയേന ആഗന്തുകാ ഭിക്ഖൂ സഉപാഹനാപി ആരാമം പവിസന്തി, ഛത്തപഗ്ഗഹിതാപി ആരാമം പവിസന്തി, ഓഗുണ്ഠിതാപി ആരാമം പവിസന്തി, സീസേപി ചീവരം കരിത്വാ ആരാമം പവിസന്തി, പാനീയേനപി പാദേ ധോവന്തി, വുഡ്ഢതരേപി ആവാസികേ ഭിക്ഖൂ ന അഭിവാദേന്തി, നപി സേനാസനം പുച്ഛന്തി. അഞ്ഞതരോപി ആഗന്തുകോ ഭിക്ഖു അനജ്ഝാവുട്ഠം വിഹാരം ഘടികം ഉഗ്ഘാടേത്വാ കവാടം പണാമേത്വാ സഹസാ പാവിസി. തസ്സ ഉപരിപിട്ഠിതോ [ഉപരിപിട്ഠതോ (?)] അഹി ഖന്ധേ പപതി. സോ ഭീതോ വിസ്സരമകാസി. ഭിക്ഖൂ ഉപധാവിത്വാ തം ഭിക്ഖും ഏതദവോചും – ‘‘കിസ്സ ത്വം, ആവുസോ, വിസ്സരമകാസീ’’തി? അഥ ഖോ സോ ഭിക്ഖു ഭിക്ഖൂനം ഏതമത്ഥം ആരോചേസി. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ആഗന്തുകാ ഭിക്ഖൂ സഉപാഹനാപി ആരാമം പവിസിസ്സന്തി, ഛത്തപഗ്ഗഹിതാപി ആരാമം പവിസിസ്സന്തി, ഓഗുണ്ഠിതാപി ആരാമം പവിസിസ്സന്തി, സീസേപി ചീവരം കരിത്വാ ആരാമം പവിസിസ്സന്തി, പാനീയേനപി പാദേ ധോവിസ്സന്തി, വുഡ്ഢതരേപി ആവാസികേ ഭിക്ഖൂ ന അഭിവാദേസ്സന്തി, നപി സേനാസനം പുച്ഛിസ്സന്തീ’’തി! അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… ‘‘സച്ചം കിര, ഭിക്ഖവേ, ‘‘ആഗന്തുകാ ഭിക്ഖൂ സഉപാഹനാപി ആരാമം പവിസന്തി, ഛത്തപഗ്ഗഹിതാപി ആരാമം പവിസന്തി, ഓഗുണ്ഠിതാപി ആരാമം പവിസന്തി, സീസേപി ചീവരം കരിത്വാ ആരാമം പവിസന്തി, പാനീയേനിപി പാദേ ധോവന്തി, വുഡ്ഢതരേപി ആവാസികേ ഭിക്ഖൂ ന അഭിവാദേന്തി, നപി സേനാസനം പുച്ഛന്തീതി. സച്ചം ഭഗവാതി. വിഗരഹി ബുദ്ധോ ഭഗവാ…പേ… കഥഞ്ഹി നാമ ഭിക്ഖവേ ആഗന്തുകാ ഭിക്ഖൂ സഉപാഹനാപി ആരാമം പവിസിസ്സന്തി, ഛത്തപഗ്ഗഹിതാപി ആരാമം പവിസിസ്സന്തി, ഓഗുണ്ഠിതാപി ആരാമം പവിസിസ്സന്തി, സീസേപി ചീവരം കരിത്വാ ആരാമം പവിസിസ്സന്തി, പാനീയേനപി പാദേ ധോവിസ്സന്തി, വുഡ്ഢതരേപി ആവാസികേ ഭിക്ഖൂ ന അഭിവാദേസ്സന്തി, നപി സേനാസനം പുച്ഛിസ്സന്തി, നേതം ഭിക്ഖവേ അപ്പസന്നാനം വാ പസാദായ…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി –

൩൫൭. ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, ആഗന്തുകാനം ഭിക്ഖൂനം വത്തം പഞ്ഞപേസ്സാമി യഥാ ആഗന്തുകേഹി ഭിക്ഖൂഹി സമ്മാ വത്തിതബ്ബം. ആഗന്തുകേന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ ‘ഇദാനി ആരാമം പവിസിസ്സാമീ’തി ഉപാഹനാ ഓമുഞ്ചിത്വാ നീചം കത്വാ പപ്ഫോടേത്വാ ഗഹേത്വാ ഛത്തം അപനാമേത്വാ സീസം വിവരിത്വാ സീസേ ചീവരം [വിവരിത്വാ ചീവരം (ക.)] ഖന്ധേ കത്വാ സാധുകം അതരമാനേന ആരാമോ പവിസിതബ്ബോ. ആരാമം പവിസന്തേന സല്ലക്ഖേതബ്ബം – ‘കത്ഥ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ പടിക്കമന്തീ’തി? യത്ഥ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ പടിക്കമന്തി – ഉപട്ഠാനസാലായ വാ മണ്ഡപേ വാ രുക്ഖമൂലേ വാ – തത്ഥ ഗന്ത്വാ ഏകമന്തം പത്തോ നിക്ഖിപിതബ്ബോ; ഏകമന്തം ചീവരം നിക്ഖിപിതബ്ബം; പതിരൂപം ആസനം ഗഹേത്വാ നിസീദിതബ്ബം; പാനീയം പുച്ഛിതബ്ബം, പരിഭോജനീയം പുച്ഛിതബ്ബം – ‘കതമം പാനീയം, കതമം പരിഭോജനീയ’ന്തി? സചേ പാനീയേന അത്ഥോ ഹോതി, പാനീയം ഗഹേത്വാ പാതബ്ബം. സചേ പരിഭോജനീയേന അത്ഥോ ഹോതി, പരിഭോജനീയം ഗഹേത്വാ പാദാ ധോവിതബ്ബാ. പാദേ ധോവന്തേന ഏകേന ഹത്ഥേന ഉദകം ആസിഞ്ചിതബ്ബം, ഏകേന ഹത്ഥേന പാദാ ധോവിതബ്ബാ. തേനേവ ഉദകം ആസിഞ്ചിതബ്ബം [യേന ഹത്ഥേന ഉദകം ആസിഞ്ചിതബ്ബം (സ്യാ.)] ന തേനേവ ഹത്ഥേന പാദാ ധോവിതബ്ബാ. ഉപാഹനപുഞ്ഛനചോളകം പുച്ഛിത്വാ ഉപാഹനാ പുഞ്ഛിതബ്ബാ. ഉപാഹനാ പുഞ്ഛന്തേന പഠമം സുക്ഖേന ചോളകേന പുഞ്ഛിതബ്ബാ, പച്ഛാ അല്ലേന. ഉപാഹനാപുഞ്ഛനചോളകം ധോവിത്വാ [പീളേത്വാ (സ്യാ.)] ഏകമന്തം വിസ്സജ്ജേതബ്ബം.

‘‘സചേ ആവാസികോ ഭിക്ഖു വുഡ്ഢോ ഹോതി, അഭിവാദേതബ്ബോ. സചേ നവകോ ഹോതി, അഭിവാദാപേതബ്ബോ. സേനാസനം പുച്ഛിതബ്ബം – ‘കതമം മേ സേനാസനം പാപുണാതീ’തി? അജ്ഝാവുട്ഠം വാ അനജ്ഝാവുട്ഠം വാ പുച്ഛിതബ്ബം, ഗോചരോ പുച്ഛിതബ്ബോ, അഗോചരോ പുച്ഛിതബ്ബോ, സേക്ഖസമ്മതാനി [സേഖസമ്മതാനി (ക.)] കുലാനി പുച്ഛിതബ്ബാനി, വച്ചട്ഠാനം പുച്ഛിതബ്ബം, പസ്സാവട്ഠാനം പുച്ഛിതബ്ബം, പാനീയം പുച്ഛിതബ്ബം, പരിഭോജനീയം പുച്ഛിതബ്ബം, കത്തരദണ്ഡോ പുച്ഛിതബ്ബോ, സങ്ഘസ്സ കതികസണ്ഠാനം പുച്ഛിതബ്ബം – ‘കം കാലം പവിസിതബ്ബം, കം കാലം നിക്ഖമിതബ്ബ’ന്തി? സചേ വിഹാരോ അനജ്ഝാവുട്ഠോ ഹോതി, കവാടം ആകോടേത്വാ മുഹുത്തം ആഗമേത്വാ ഘടികം ഉഗ്ഘാടേത്വാ കവാടം പണാമേത്വാ ബഹി ഠിതേന നില്ലോകേതബ്ബോ.

‘‘സചേ വിഹാരോ ഉക്ലാപോ ഹോതി, മഞ്ചേ വാ മഞ്ചോ ആരോപിതോ ഹോതി, പീഠേ വാ പീഠം ആരോപിതം ഹോതി, സേനാസനം ഉപരി പുഞ്ജീകതം [പുഞ്ജകിതം (ക.)] ഹോതി, സചേ ഉസ്സഹതി, സോധേതബ്ബോ. [മഹാവ. ൬൬-൬൭ (ഥോകം വിസദിസം)] വിഹാരം സോധേന്തേന പഠമം ഭൂമത്ഥരണം നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം; മഞ്ചപടിപാദകാ നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബാ; ഭിസിബിബ്ബോഹനം നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം; നിസീദനപച്ചത്ഥരണം നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം; മഞ്ചോ നീചം കത്വാ സാധുകം അപ്പടിഘംസന്തേന, അസങ്ഘട്ടേന്തേന കവാടപിട്ഠം, നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബോ; പീഠം നീചം കത്വാ സാധുകം അപ്പടിഘംസന്തേന, അസങ്ഘട്ടേന്തേന കവാടപിട്ഠം, നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം; ഖേളമല്ലകോ നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബോ; അപസ്സേനഫലകം നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം. സചേ വിഹാരേ സന്താനകം ഹോതി, ഉല്ലോകാ പഠമം ഓഹാരേതബ്ബം, ആലോകസന്ധികണ്ണഭാഗാ പമജ്ജിതബ്ബാ. സചേ ഗേരുകപരികമ്മകതാ ഭിത്തി കണ്ണകിതാ ഹോതി, ചോളകം തേമേത്വാ പീളേത്വാ പമജ്ജിതബ്ബാ. സചേ കാളവണ്ണകതാ ഭൂമി കണ്ണകിതാ ഹോതി, ചോളകം തേമേത്വാ പീളേത്വാ പമജ്ജിതബ്ബാ. സചേ അകതാ ഹോതി ഭൂമി, ഉദകേന പരിപ്ഫോസിത്വാ സമ്മജ്ജിതബ്ബാ – മാ വിഹാരോ രജേന ഉഹഞ്ഞീതി [ഊഹഞ്ഞീതി (സീ. സ്യാ.)]. സങ്കാരം വിചിനിത്വാ ഏകമന്തം ഛഡ്ഡേതബ്ബം.

‘‘ഭൂമത്ഥരണം ഓതാപേത്വാ സോധേത്വാ പപ്ഫോടേത്വാ അതിഹരിത്വാ യഥാഠാനേ [യഥാപഞ്ഞത്തം (സീ. സ്യാ.), യഥാഭാഗം (ക.)] പഞ്ഞപേതബ്ബം. മഞ്ചപടിപാദകാ ഓതാപേത്വാ പമജ്ജിത്വാ അതിഹരിത്വാ യഥാഠാനേ [യഥാഭാഗം (സ്യാ. ക.)] ഠപേതബ്ബാ. മഞ്ചോ ഓതാപേത്വാ സോധേത്വാ പപ്ഫോടേത്വാ നീചം കത്വാ സാധുകം അപ്പടിഘംസന്തേന, അസങ്ഘട്ടേന്തേന കവാടപിട്ഠം, അതിഹരിത്വാ യഥാഠാനേ [യഥാഭാഗം (സ്യാ. ക.)] പഞ്ഞപേതബ്ബോ. പീഠം ഓതാപേത്വാ സോധേത്വാ പപ്ഫോടേത്വാ നീചം കത്വാ സാധുകം അപ്പടിഘംസന്തേന, അസങ്ഘട്ടേന്തേന കവാടപിട്ഠം, അതിഹരിത്വാ യഥാഠാനേ [യഥാഭാഗം (സ്യാ. ക.)] പഞ്ഞപേതബ്ബം. ഭിസിബിബ്ബോഹനം ഓതാപേത്വാ സോധേത്വാ പപ്ഫോടേത്വാ അതിഹരിത്വാ യഥാഭാഗം പഞ്ഞപേതബ്ബം. നിസീദനപച്ചത്ഥരണം ഓതാപേത്വാ സോധേത്വാ പപ്ഫോടേത്വാ അതിഹരിത്വാ യഥാഭാഗം പഞ്ഞപേതബ്ബം. ഖേളമല്ലകോ ഓതാപേത്വാ പമജ്ജിത്വാ അതിഹരിത്വാ യഥാഭാഗം ഠപേതബ്ബോ. അപസ്സേനഫലകം ഓതാപേത്വാ പമജ്ജിത്വാ അതിഹരിത്വാ യഥാഭാഗം ഠപേതബ്ബം. പത്തചീവരം നിക്ഖിപിതബ്ബം. പത്തം നിക്ഖിപന്തേന ഏകേന ഹത്ഥേന പത്തം ഗഹേത്വാ ഏകേന ഹത്ഥേന ഹേട്ഠാമഞ്ചം വാ ഹേട്ഠാപീഠം വാ പരാമസിത്വാ പത്തോ നിക്ഖിപിതബ്ബോ. ന ച അനന്തരഹിതായ ഭൂമിയാ പത്തോ നിക്ഖിപിതബ്ബോ. ചീവരം നിക്ഖിപന്തേന ഏകേന ഹത്ഥേന ചീവരം ഗഹേത്വാ ഏകേന ഹത്ഥേന ചീവരവംസം വാ ചീവരരജ്ജും വാ പമജ്ജിത്വാ പാരതോ അന്തം ഓരതോ ഭോഗം കത്വാ ചീവരം നിക്ഖിപിതബ്ബം.

‘‘സചേ പുരത്ഥിമാ സരജാ വാതാ വായന്തി, പുരത്ഥിമാ വാതപാനാ ഥകേതബ്ബാ. സചേ പച്ഛിമാ സരജാ വാതാ വായന്തി, പച്ഛിമാ വാതപാനാ ഥകേതബ്ബാ. സചേ ഉത്തരാ സരജാ വാതാ വായന്തി, ഉത്തരാ വാതപാനാ ഥകേതബ്ബാ. സചേ ദക്ഖിണാ സരജാ വാതാ വായന്തി, ദക്ഖിണാ വാതപാനാ ഥകേതബ്ബാ. സചേ സീതകാലോ ഹോതി, ദിവാ വാതപാനാ വിവരിതബ്ബാ, രത്തിം ഥകേതബ്ബാ. സചേ ഉണ്ഹകാലോ ഹോതി, ദിവാ വാതപാനാ ഥകേതബ്ബാ, രത്തിം വിവരിതബ്ബാ.

‘‘സചേ പരിവേണം ഉക്ലാപം ഹോതി, പരിവേണം സമ്മജ്ജിതബ്ബം. സചേ കോട്ഠകോ ഉക്ലാപോ ഹോതി, കോട്ഠകോ സമ്മജ്ജിതബ്ബോ. സചേ ഉപട്ഠാനസാലാ ഉക്ലാപാ ഹോതി, ഉപട്ഠാനസാലാ സമ്മജ്ജിതബ്ബാ. സചേ അഗ്ഗിസാലാ ഉക്ലാപാ ഹോതി, അഗ്ഗിസാലാ സമ്മജ്ജിതബ്ബാ. സചേ വച്ചകുടി ഉക്ലാപാ ഹോതി, വച്ചകുടി സമ്മജ്ജിതബ്ബാ. സചേ പാനീയം ന ഹോതി, പാനീയം ഉപട്ഠാപേതബ്ബം. സചേ പരിഭോജനീയം ന ഹോതി, പരിഭോജനീയം ഉപട്ഠാപേതബ്ബം. സചേ ആചമനകുമ്ഭിയാ ഉദകം ന ഹോതി, ആചമനകുമ്ഭിയാ ഉദകം ആസിഞ്ചിതബ്ബം. ഇദം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ആഗന്തുകാനം ഭിക്ഖൂനം വത്തം യഥാ ആഗന്തുകേഹി ഭിക്ഖൂഹി സമ്മാ വത്തിതബ്ബ’’ന്തി.

൨. ആവാസികവത്തകഥാ

൩൫൮. തേന ഖോ പന സമയേന ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ ആഗന്തുകേ ഭിക്ഖൂ ദിസ്വാ നേവ ആസനം പഞ്ഞപേന്തി, ന പാദോദകം പാദപീഠം പാദകഥലികം ഉപനിക്ഖിപന്തി, ന പച്ചുഗ്ഗന്ത്വാ പത്തചീവരം പടിഗ്ഗണ്ഹന്തി, ന പാനീയേന പുച്ഛന്തി [ന പാനീയേന പുച്ഛന്തി, ന പരിഭോജനീയേന പുച്ഛന്തി (സ്യാ. കം.)], ന വുഡ്ഢതരേപി ആഗന്തുകേ ഭിക്ഖൂ അഭിവാദേന്തി, ന സേനാസനം പഞ്ഞപേന്തി. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ആവാസികാ ഭിക്ഖൂ ആഗന്തുകേ ഭിക്ഖൂ ദിസ്വാ നേവ ആസനം പഞ്ഞപേസ്സന്തി, ന പാദോദകം പാദപീഠം പാദകഥലികം ഉപനിക്ഖിപിസ്സന്തി, ന പച്ചുഗ്ഗന്ത്വാ പത്തചീവരം പടിഗ്ഗഹിസ്സന്തി, ന പാനീയേന പുച്ഛിസ്സന്തി, വുഡ്ഢതരേപി ആഗന്തുകേ ഭിക്ഖൂ ന അഭിവാദേസ്സന്തി, ന സേനാസനം പഞ്ഞപേസ്സന്തീ’’തി! അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… സച്ചം കിരം, ഭിക്ഖവേ…പേ… സച്ചം ഭഗവാതി…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി –

൩൫൯. ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, ആവാസികാനം ഭിക്ഖൂനം വത്തം പഞ്ഞപേസ്സാമി യഥാ ആവാസികേഹി ഭിക്ഖൂഹി സമ്മാ വത്തിതബ്ബം. ആവാസികേന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ ആഗന്തുകം ഭിക്ഖും വുഡ്ഢതരം ദിസ്വാ ആസനം പഞ്ഞപേതബ്ബം, പാദോദകം പാദപീഠം പാദകഥലികം ഉപനിക്ഖിപിതബ്ബം, പച്ചുഗ്ഗന്ത്വാ പത്തചീവരം പടിഗ്ഗഹേതബ്ബം, പാനീയേന പുച്ഛിതബ്ബോ [പാനീയേന പുച്ഛിതബ്ബോ, പരിഭോജനീയേന പുച്ഛിതബ്ബോ (സ്യാ.)]. സചേ ഉസ്സഹതി, ഉപാഹനാ പുഞ്ഛിതബ്ബാ. ഉപാഹനാ പുഞ്ഛന്തേന പഠമം സുക്ഖേന ചോളകേന പുഞ്ഛിതബ്ബാ, പച്ഛാ അല്ലേന. ഉപാഹനാപുഞ്ഛനചോളകം ധോവിത്വാ [ധോവിത്വാ പീളേത്വാ (സ്യാ.)] ഏകമന്തം വിസ്സജ്ജേതബ്ബം.

‘‘ആഗന്തുകോ ഭിക്ഖു വുഡ്ഢതരോ അഭിവാദേതബ്ബോ. സേനാസനം പഞ്ഞപേതബ്ബം – ‘ഏതം തേ സേനാസനം പാപുണാതീ’തി. അജ്ഝാവുട്ഠം വാ അനജ്ഝാവുട്ഠം വാ ആചിക്ഖിതബ്ബം. ഗോചരോ ആചിക്ഖിതബ്ബോ. അഗോചരോ ആചിക്ഖിതബ്ബോ. സേക്ഖസമ്മതാനി കുലാനി ആചിക്ഖിതബ്ബാനി. വച്ചട്ഠാനം ആചിക്ഖിതബ്ബം. പസ്സാവട്ഠാനം ആചിക്ഖിതബ്ബം. പാനീയം ആചിക്ഖിതബ്ബം. പരിഭോജനീയം ആചിക്ഖിതബ്ബം. കത്തരദണ്ഡോ ആചിക്ഖിതബ്ബോ. സങ്ഘസ്സ കതികസണ്ഠാനം ആചിക്ഖിതബ്ബം – ‘ഇമം കാലം പവിസിതബ്ബം, ഇമം കാലം നിക്ഖമിതബ്ബ’ന്തി.

‘‘സചേ നവകോ ഹോതി, നിസിന്നകേനേവ ആചിക്ഖിതബ്ബം – ‘അത്ര പത്തം നിക്ഖിപാഹി, അത്ര ചീവരം നിക്ഖിപാഹി, ഇദം ആസനം നിസീദാഹീ’തി. പാനീയം ആചിക്ഖിതബ്ബം. പരിഭോജനീയം ആചിക്ഖിതബ്ബം. ഉപാഹനാപുഞ്ഛനചോളകം ആചിക്ഖിതബ്ബം. ആഗന്തുകോ ഭിക്ഖു നവകോ അഭിവാദാപേതബ്ബോ. സേനാസനം ആചിക്ഖിതബ്ബം – ‘ഏതം തേ സേനാസനം പാപുണാതീ’തി. അജ്ഝാവുട്ഠം വാ അനജ്ഝാവുട്ഠം വാ ആചിക്ഖിതബ്ബം. ഗോചരോ ആചിക്ഖിതബ്ബോ. അഗോചരോ ആചിക്ഖിതബ്ബോ. സേക്ഖസമ്മതാനി കുലാനി ആചിക്ഖിതബ്ബാനി. വച്ചട്ഠാനം ആചിക്ഖിതബ്ബം. പസ്സാവട്ഠാനം ആചിക്ഖിതബ്ബം. പാനീയം ആചിക്ഖിതബ്ബം. പരിഭോജനീയം ആചിക്ഖിതബ്ബം. കത്തരദണ്ഡോ ആചിക്ഖിതബ്ബോ. സങ്ഘസ്സ കതികസണ്ഠാനം ആചിക്ഖിതബ്ബം – ‘ഇമം കാലം പവിസിതബ്ബം, ഇമം കാലം നിക്ഖമിതബ്ബ’ന്തി. ഇദം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ആവാസികാനം ഭിക്ഖൂനം വത്തം യഥാ ആവാസികേഹി ഭിക്ഖൂഹി സമ്മാ വത്തിതബ്ബ’’ന്തി.

൩. ഗമികവത്തകഥാ

൩൬൦. തേന ഖോ പന സമയേന ഗമികാ ഭിക്ഖൂ ദാരുഭണ്ഡം മത്തികാഭണ്ഡം അപ്പടിസാമേത്വാ ദ്വാരവാതപാനം വിവരിത്വാ സേനാസനം അനാപുച്ഛാ പക്കമന്തി. ദാരുഭണ്ഡം മത്തികാഭണ്ഡം നസ്സതി. സേനാസനം അഗുത്തം ഹോതി. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ഗമികാ ഭിക്ഖൂ ദാരുഭണ്ഡം മത്തികാഭണ്ഡം അപ്പടിസാമേത്വാ ദ്വാരവാതപാനം വിവരിത്വാ സേനാസനം അനാപുച്ഛാ പക്കമിസ്സന്തി! ദാരുഭണ്ഡം മത്തികാഭണ്ഡം നസ്സതി. സേനാസനം അഗുത്തം ഹോതീ’’തി. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… സച്ചം കിര, ഭിക്ഖവേ…പേ… സച്ചം ഭഗവാതി…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി –

൩൬൧. ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, ഗമികാനം ഭിക്ഖൂനം വത്തം പഞ്ഞപേസ്സാമി യഥാ ഗമികേഹി ഭിക്ഖൂഹി സമ്മാ വത്തിതബ്ബം. ഗമികേന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ ദാരുഭണ്ഡം മത്തികാഭണ്ഡം പടിസാമേത്വാ ദ്വാരവാതപാനം ഥകേത്വാ സേനാസനം ആപുച്ഛാ പക്കമിതബ്ബം [ആപുച്ഛിതബ്ബം (സ്യാ.)]. സചേ ഭിക്ഖു ന ഹോതി, സാമണേരോ ആപുച്ഛിതബ്ബോ. സചേ സാമണേരോ ന ഹോതി, ആരാമികോ ആപുച്ഛിതബ്ബോ. സചേ ആരാമികോ ന ഹോതി, ഉപാസകോ ആപുച്ഛിതബ്ബോ. സചേ ന ഹോതി ഭിക്ഖു വാ സാമണേരോ വാ ആരാമികോ വാ ഉപാസകോ വാ, ചതൂസു പാസാണേസു മഞ്ചം പഞ്ഞപേത്വാ മഞ്ചേ മഞ്ചം ആരോപേത്വാ പീഠേ പീഠം ആരോപേത്വാ സേനാസനം ഉപരി പുഞ്ജം കരിത്വാ ദാരുഭണ്ഡം മത്തികാഭണ്ഡം പടിസാമേത്വാ ദ്വാരവാതപാനം ഥകേത്വാ പക്കമിതബ്ബം. സചേ വിഹാരോ ഓവസ്സതി, സചേ ഉസ്സഹതി, ഛാദേതബ്ബോ, ഉസ്സുകം വാ കാതബ്ബം – ‘കിന്തി നു ഖോ വിഹാരോ ഛാദിയേഥാ’തി. ഏവഞ്ചേതം ലഭേഥ, ഇച്ചേതം കുസലം. നോ ചേ ലഭേഥ, യോ ദേസോ അനോവസ്സകോ ഹോതി, തത്ഥ ചതൂസു പാസാണേസു മഞ്ചം പഞ്ഞപേത്വാ മഞ്ചേ മഞ്ചം ആരോപേത്വാ പീഠേ പീഠം ആരോപേത്വാ സേനാസനം ഉപരി പുഞ്ജം കരിത്വാ ദാരുഭണ്ഡം മത്തികാഭണ്ഡം പടിസാമേത്വാ ദ്വാരവാതപാനം ഥകേത്വാ പക്കമിതബ്ബം. സചേ സബ്ബോ വിഹാരോ ഓവസ്സതി, സചേ ഉസ്സഹതി, സേനാസനം ഗാമം അതിഹരിതബ്ബം, ഉസ്സുകം വാ കാതബ്ബം – ‘കിന്തി നു ഖോ സേനാസനം ഗാമം അതിഹരിയേഥാ’തി. ഏവഞ്ചേതം ലഭേഥ, ഇച്ചേതം കുസലം. നോ ചേ ലഭേഥ, അജ്ഝോകാസേ ചതൂസു പാസാണേസു മഞ്ചം പഞ്ഞപേത്വാ മഞ്ചേ മഞ്ചം ആരോപേത്വാ പീഠേ പീഠം ആരോപേത്വാ സേനാസനം ഉപരി പുഞ്ജം കരിത്വാ ദാരുഭണ്ഡം മത്തികാഭണ്ഡം പടിസാമേത്വാ തിണേന വാ പണ്ണേന വാ പടിച്ഛാദേത്വാ പക്കമിതബ്ബം – അപ്പേവ നാമ അങ്ഗാനിപി സേസേയ്യുന്തി. ഇദം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഗമികാനം ഭിക്ഖൂനം വത്തം യഥാ ഗമികേഹി ഭിക്ഖൂഹി സമ്മാ വത്തിതബ്ബ’’ന്തി.

൪. അനുമോദനവത്തകഥാ

൩൬൨. തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ഭത്തഗ്ഗേ ന അനുമോദന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ സമണാ സക്യപുത്തിയാ ഭത്തഗ്ഗേ ന അനുമോദിസ്സന്തീ’’തി! അസ്സോസും ഖോ ഭിക്ഖൂ തേസം മനുസ്സാനം ഉജ്ഝായന്താനം ഖിയ്യന്താനം വിപാചേന്താനം. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഭത്തഗ്ഗേ അനുമോദിതു’’ന്തി. അഥ ഖോ തേസം ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘കേന നു ഖോ ഭത്തഗ്ഗേ അനുമോദിതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഥേരേന ഭിക്ഖുനാ ഭത്തഗ്ഗേ അനുമോദിതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരസ്സ പൂഗസ്സ സങ്ഘഭത്തം ഹോതി. ആയസ്മാ സാരിപുത്തോ സങ്ഘത്ഥേരോ ഹോതി. ഭിക്ഖൂ – ‘ഭഗവതാ അനുഞ്ഞാതം ഥേരേന ഭിക്ഖുനാ ഭത്തഗ്ഗേ അനുമോദിതു’ന്തി – ആയസ്മന്തം സാരിപുത്തം ഏകകം ഓഹായ പക്കമിംസു. അഥ ഖോ ആയസ്മാ സാരിപുത്തോ തേ മനുസ്സേ പടിസമ്മോദിത്വാ പച്ഛാ ഏകകോ അഗമാസി. അദ്ദസാ ഖോ ഭഗവാ ആയസ്മന്തം സാരിപുത്തം ദൂരതോവ ഏകകം ആഗച്ഛന്തം. ദിസ്വാന ആയസ്മന്തം സാരിപുത്തം ഏതദവോച – ‘‘കച്ചി, സാരിപുത്ത, ഭത്തം ഇദ്ധം അഹോസീ’’തി? ‘‘ഇദ്ധം ഖോ, ഭന്തേ, ഭത്തം അഹോസി; അപിച മം ഭിക്ഖൂ ഏകകം ഓഹായ പക്കന്താ’’തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഭത്തഗ്ഗേ ചതൂഹി പഞ്ചഹി ഥേരാനുഥേരേഹി ഭിക്ഖൂഹി ആഗമേതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഥേരോ ഭത്തഗ്ഗേ വച്ചിതോ ആഗമേസി. സോ വച്ചം സന്ധാരേതും അസക്കോന്തോ മുച്ഛിതോ പപതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സതി കരണീയേ ആനന്തരികം ഭിക്ഖും ആപുച്ഛിത്വാ ഗന്തു’’ന്തി.

൫. ഭത്തഗ്ഗവത്തകഥാ

൩൬൩. തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ദുന്നിവത്ഥാ ദുപ്പാരുതാ അനാകപ്പസമ്പന്നാ ഭത്തഗ്ഗം ഗച്ഛന്തി, വോക്കമ്മപി ഥേരാനം ഭിക്ഖൂനം പുരതോ പുരതോ ഗച്ഛന്തി, ഥേരേപി ഭിക്ഖൂ അനുപഖജ്ജ നിസീദന്തി, നവേപി ഭിക്ഖൂ ആസനേന പടിബാഹന്തി, സങ്ഘാടിമ്പി ഓത്ഥരിത്വാ അന്തരഘരേ നിസീദന്തി. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ദുന്നിവത്ഥാ ദുപ്പാരുതാ അനാകപ്പസമ്പന്നാ ഭത്തഗ്ഗം ഗച്ഛിസ്സന്തി, വോക്കമ്മപി ഥേരാനം ഭിക്ഖൂനം പുരതോ പുരതോ ഗച്ഛിസ്സന്തി, ഥേരേപി ഭിക്ഖൂ അനുപഖജ്ജ നിസീദിസ്സന്തി, നവേപി ഭിക്ഖൂ ആസനേനപി പടിബാഹിസ്സന്തി, സങ്ഘാടിമ്പി ഓത്ഥരിത്വാ അന്തരഘരേ നിസീദിസ്സന്തീ’’തി! അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… ‘‘സച്ചം കിര, ഭിക്ഖവേ, ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ദുന്നിവത്ഥാ ദുപ്പാരുതാ അനാകപ്പസമ്പന്നാ ഭത്തഗ്ഗം ഗച്ഛന്തി, വോക്കമ്മപി ഥേരാനം ഭിക്ഖൂനം പുരതോ പുരതോ ഗച്ഛന്തി, ഥേരേപി ഭിക്ഖൂ അനുപഖജ്ജ നിസീദന്തി, നവേപി ഭിക്ഖൂ ആസനേന പടിബാഹന്തി, സങ്ഘാടിമ്പി ഓത്ഥരിത്വാ അന്തരഘരേ നിസീദന്തീ’’തി? ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി –

൩൬൪. ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂനം ഭത്തഗ്ഗവത്തം പഞ്ഞപേസ്സാമി യഥാ ഭിക്ഖൂഹി ഭത്തഗ്ഗേ സമ്മാ വത്തിതബ്ബം. സചേ ആരാമേ കാലോ ആരോചിതോ ഹോതി, തിമണ്ഡലം പടിച്ഛാദേന്തേന പരിമണ്ഡലം നിവാസേത്വാ കായബന്ധനം ബന്ധിത്വാ സഗുണം കത്വാ സങ്ഘാടിയോ പാരുപിത്വാ ഗണ്ഠികം പടിമുഞ്ചിത്വാ ധോവിത്വാ പത്തം ഗഹേത്വാ സാധുകം അതരമാനേന ഗാമോ പവിസിതബ്ബോ.

‘‘ന വോക്കമ്മ ഥേരാനം ഭിക്ഖൂനം പുരതോ പുരതോ ഗന്തബ്ബം. സുപ്പടിച്ഛന്നേന അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം. സുസംവുതേന അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം. ഓക്ഖിത്തചക്ഖുനാ അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം. ന ഉക്ഖിത്തകായ അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം. ന ഉജ്ജഗ്ഘികായ അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം. അപ്പസദ്ദേന അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം. ന കായപ്പചാലകം അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം. ന ബാഹുപ്പചാലകം അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം. ന സീസപ്പചാലകം അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം. ന ഖമ്ഭകതേന അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം. ന ഓഗുണ്ഠിതേന അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം. ന ഉക്കുടികായ അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം.

‘‘സുപ്പടിച്ഛന്നേന അന്തരഘരേ നിസീദിതബ്ബം. സുസംവുതേന അന്തരഘരേ നിസീദിതബ്ബം. ഓക്ഖിത്തചക്ഖുനാ അന്തരഘരേ നിസീദിതബ്ബം. ന ഉക്ഖിത്തകായ അന്തരഘരേ നിസീദിതബ്ബം ന ഉജ്ജഗ്ഘികായ അന്തരഘരേ നിസീദിതബ്ബം, അപ്പസദ്ദേന അന്തരഘരേ നിസീദിതബ്ബ. ന കായപ്പചാലകം അന്തരഘരേ നിസീദിതബ്ബം. ന ബാഹുപ്പചാലകം അന്തരഘരേ നിസീദിതബ്ബം. ന സീസപ്പചാലകം അന്തരഘരേ നിസീദിതബ്ബം. ന ഖമ്ഭകതേന അന്തരഘരേ നിസീദിതബ്ബം. ന ഓഗുണ്ഠിതേന അന്തരഘരേ നിസീദിതബ്ബം. ന പല്ലത്ഥികായ അന്തരഘരേ നിസീദിതബ്ബം. ന ഥേരേ ഭിക്ഖൂ അനുപഖജ്ജ നിസീദിതബ്ബം. ന നവാ ഭിക്ഖൂ ആസനേന പടിബാഹിതബ്ബാ. ന സങ്ഘാടിം ഓത്ഥരിത്വാ അന്തരഘരേ നിസീദിതബ്ബം.

‘‘ഉദകേ ദിയ്യമാനേ ഉഭോഹി ഹത്ഥേഹി പത്തം പടിഗ്ഗഹേത്വാ ഉദകം പടിഗ്ഗഹേതബ്ബം. നീചം കത്വാ സാധുകം അപ്പടിഘംസന്തേന പത്തോ ധോവിതബ്ബോ. സചേ ഉദകപ്പടിഗ്ഗാഹകോ ഹോതി, നീചം കത്വാ ഉദകപ്പടിഗ്ഗഹേ ഉദകം ആസിഞ്ചിതബ്ബം – മാ ഉദകപ്പടിഗ്ഗാഹകോ ഉദകേന ഓസിഞ്ചി [ഓസിഞ്ചിയ്യീ (ക.)], മാ സാമന്താ ഭിക്ഖൂ ഉദകേന ഓസിഞ്ചിംസു [ഓസിഞ്ചിയ്യിംസു (ക.)], മാ സങ്ഘാടി ഉദകേന ഓസിഞ്ചീതി. സചേ ഉദകപ്പടിഗ്ഗാഹകോ ന ഹോതി, നീചം കത്വാ ഛമായ ഉദകം ആസിഞ്ചിതബ്ബം – മാ സാമന്താ ഭിക്ഖൂ ഉദകേന ഓസിഞ്ചിംസു, മാ സങ്ഘാടി ഉദകേന ഓസിഞ്ചീതി.

‘‘ഓദനേ ദിയ്യമാനേ ഉഭോഹി ഹത്ഥേഹി പത്തം പടിഗ്ഗഹേത്വാ ഓദനോ പടിഗ്ഗഹേതബ്ബോ, സൂപസ്സ ഓകാസോ കാതബ്ബോ. സചേ ഹോതി സപ്പി വാ തേലം വാ ഉത്തരിഭങ്ഗം വാ, ഥേരേന വത്തബ്ബോ – ‘സബ്ബേസം സമകം സമ്പാദേഹീ’തി. സക്കച്ചം പിണ്ഡപാതോ പടിഗ്ഗഹേതബ്ബോ. പത്തസഞ്ഞിനാ പിണ്ഡപാതോ പടിഗ്ഗഹേതബ്ബോ. സമസൂപകോ പിണ്ഡപാതോ പടിഗ്ഗഹേതബ്ബോ. സമതിത്തികോ പിണ്ഡപാതോ പടിഗ്ഗഹേതബ്ബോ.

‘‘ന താവ ഥേരേന ഭുഞ്ജിതബ്ബം യാവ ന സബ്ബേസം ഓദനോ സമ്പത്തോ ഹോതി. സക്കച്ചം പിണ്ഡപാതോ ഭുഞ്ജിതബ്ബോ. പത്തസഞ്ഞിനാ പിണ്ഡപാതോ ഭുഞ്ജിതബ്ബോ. സപദാനം പിണ്ഡപാതോ ഭുഞ്ജിതബ്ബോ. സമസൂപകോ പിണ്ഡപാതോ ഭുഞ്ജിതബ്ബോ. ന ഥൂപകതോ ഓമദ്ദിത്വാ പിണ്ഡിപാതോ ഭുഞ്ജിതബ്ബോ. ന സൂപം വാ ബ്യഞ്ജനം വാ ഓദനേന പടിച്ഛാദേതബ്ബം ഭിയ്യോകമ്യതം ഉപാദായ. ന സൂപം വാ ഓദനം വാ അഗിലാനേന അത്തനോ അത്ഥായ വിഞ്ഞാപേത്വാ ഭുഞ്ജിതബ്ബം. ന ഉജ്ഝാനസഞ്ഞിനാ പരേസം പത്തോ ഓലോകേതബ്ബോ. നാതിമഹന്തോ കബളോ കാതബ്ബോ. പരിമണ്ഡലോ ആലോപോ കാതബ്ബോ. ന അനാഹടേ കബളേ മുഖദ്വാരം വിവരിതബ്ബം. ന ഭുഞ്ജമാനേന സബ്ബോ ഹത്ഥോ മുഖേ പക്ഖിപിതബ്ബോ. ന സകബളേന മുഖേന ബ്യാഹരിതബ്ബം. ന പിണ്ഡുക്ഖേപകം ഭുഞ്ജിതബ്ബം. ന കബളാവച്ഛേദകം ഭുഞ്ജിതബ്ബം. ന അവഗണ്ഡകാരകം ഭുഞ്ജിതബ്ബം. ന ഹത്ഥനിദ്ധുനകം ഭുഞ്ജിതബ്ബം. ന സിത്ഥാവകാരകം ഭുഞ്ജിതബ്ബം. ന ജിവ്ഹാനിച്ഛാരകം ഭുഞ്ജിതബ്ബം. ന ചപുചപുകാരകം ഭുഞ്ജിതബ്ബം. ന സുരുസുരുകാരകം ഭുഞ്ജിതബ്ബം. ന ഹത്ഥനില്ലേഹകം ഭുഞ്ജിതബ്ബം. ന പത്തനില്ലേഹകം ഭുഞ്ജിതബ്ബം. ന ഓട്ഠനില്ലേഹകം ഭുഞ്ജിതബ്ബം.

‘‘ന സാമിസേന ഹത്ഥേന പാനീയഥാലകോ പടിഗ്ഗഹേതബ്ബോ. ന താവ ഥേരേന ഉദകം പടിഗ്ഗഹേതബ്ബം യാവ ന സബ്ബേവ ഭുത്താവിനോ ഹോന്തി. ഉദകേ ദിയ്യമാനേ ഉഭോഹി ഹത്ഥേഹി പത്തം പടിഗ്ഗഹേത്വാ ഉദകം പടിഗ്ഗഹേതബ്ബം. നീചം കത്വാ സാധുകം അപ്പടിഘംസന്തേന പത്തോ ധോവിതബ്ബോ. സചേ ഉദകപ്പടിഗ്ഗാഹകോ ഹോതി, നീചം കത്വാ ഉദകപ്പടിഗ്ഗഹേ ഉദകം ആസിഞ്ചിതബ്ബം – മാ ഉദകപ്പടിഗ്ഗാഹകോ ഉദകേന ഓസിഞ്ചി, മാ സാമന്താ ഭിക്ഖൂ ഉദകേന ഓസിഞ്ചിംസു, മാ സങ്ഘാടി ഉദകേന ഓസിഞ്ചീതി. സചേ ഉദകപ്പടിഗ്ഗാഹകോ ന ഹോതി, നീചം കത്വാ ഛമായ ഉദകം ആസിഞ്ചിതബ്ബം – മാ സാമന്താ ഭിക്ഖൂ ഉദകേന ഓസിഞ്ചിംസു, മാ സങ്ഘാടി ഉദകേന ഓസിഞ്ചീതി. ന സസിത്ഥകം പത്തധോവനം അന്തരഘരേ ഛഡ്ഡേതബ്ബം.

‘‘നിവത്തന്തേന നവകേഹി ഭിക്ഖൂഹി പഠമതരം നിവത്തിതബ്ബം. പച്ഛാ ഥേരേഹി സുപ്പടിച്ഛന്നേന അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം. സുസംവുതേന അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം. ഓക്ഖിത്തചക്ഖുനാ അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം. ന ഉക്ഖിത്തകായ അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം. ന ഉജ്ജഗ്ഘികായ അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം. അപ്പസദ്ദേന അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം. ന കായപ്പചാലകം അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം. ന ബാഹുപ്പചാലകം അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം. ന സീസപ്പചാലകം അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം. ന ഖമ്ഭകതേന അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം. ന ഓഗുണ്ഠിതേന അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം. ന ഉക്കുടികായ അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം. ഇദം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂനം ഭത്തഗ്ഗവത്തം യഥാ ഭിക്ഖൂഹി ഭത്തഗ്ഗേ സമ്മാ വത്തിതബ്ബ’’ന്തി.

പഠമഭാണവാരോ നിട്ഠിതോ.

൬. പിണ്ഡചാരികവത്തകഥാ

൩൬൫. തേന ഖോ പന സമയേന പിണ്ഡചാരികാ ഭിക്ഖൂ ദുന്നിവത്ഥാ ദുപ്പാരുതാ അനാകപ്പസമ്പന്നാ പിണ്ഡായ ചരന്തി, അസല്ലക്ഖേത്വാപി നിവേസനം പവിസന്തി, അസല്ലക്ഖേത്വാപി നിക്ഖമന്തി, അതിസഹസാപി പവിസന്തി, അതിസഹസാപി നിക്ഖമന്തി, അതിദൂരേപി തിട്ഠന്തി, അച്ചാസന്നേപി തിട്ഠന്തി, അതിചിരമ്പി തിട്ഠന്തി, അതിലഹുമ്പി നിവത്തന്തി. അഞ്ഞതരോപി പിണ്ഡചാരികോ ഭിക്ഖു അസല്ലക്ഖേത്വാ നിവേസനം പാവിസി. സോ ച ദ്വാരം മഞ്ഞമാനോ അഞ്ഞതരം ഓവരകം പാവിസി. തസ്മിമ്പി ഓവരകേ ഇത്ഥീ നഗ്ഗാ ഉത്താനാ നിപന്നാ ഹോതി. അദ്ദസാ ഖോ സോ ഭിക്ഖു തം ഇത്ഥിം നഗ്ഗം ഉത്താനം നിപന്നം. ദിസ്വാന – ‘‘നയിദം ദ്വാരം, ഓവരകം ഇദ’’ന്തി തമ്ഹാ ഓവരകാ നിക്ഖമി. അദ്ദസാ ഖോ തസ്സാ ഇത്ഥിയാ സാമികോ തം ഇത്ഥിം നഗ്ഗം ഉത്താനം നിപന്നം. ദിസ്വാന – ‘‘ഇമിനാ മേ ഭിക്ഖുനാ പജാപതീ ദൂസിതാ’’തി തം ഭിക്ഖും ഗഹേത്വാ ആകോടേസി. അഥ ഖോ സാ ഇത്ഥീ തേന സദ്ദേന പടിബുജ്ഝിത്വാ തം പുരിസം ഏതദവോച – ‘‘കിസ്സ ത്വം, അയ്യ, ഇമം ഭിക്ഖും ആകോടേസീ’’തി? ‘‘ഇമിനാസി ത്വം ഭിക്ഖുനാ ദൂസിതാ’’തി? ‘‘നാഹം, അയ്യ, ഇമിനാ ഭിക്ഖുനാ ദൂസിതാ; അകാരകോ സോ ഭിക്ഖൂ’’തി തം ഭിക്ഖും മുഞ്ചാപേസി. അഥ ഖോ സോ ഭിക്ഖു ആരാമം ഗന്ത്വാ ഭിക്ഖൂനം ഏതമത്ഥം ആരോചേസി. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ പിണ്ഡചാരികാ ഭിക്ഖൂ ദുന്നിവത്ഥാ ദുപ്പാരുതാ അനാകപ്പസമ്പന്നാ പിണ്ഡായ ചരിസ്സന്തി, അസല്ലക്ഖേത്വാപി നിവേസനം പവിസിസ്സന്തി, അസല്ലക്ഖേത്വാപി നിക്ഖമിസ്സന്തി, അതിസഹസാപി പവിസിസ്സന്തി, അതിസഹസാപി നിക്ഖമിസ്സന്തി, അതിദൂരേപി തിട്ഠിസ്സന്തി, അച്ചാസന്നേപി തിട്ഠിസ്സന്തി, അതിചിരമ്പി തിട്ഠിസ്സന്തി, അതിലഹുമ്പി നിവത്തിസ്സന്തീ’’തി! അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… സച്ചം കിര, ഭിക്ഖവേ…പേ… സച്ചം ഭഗവാതി…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി –

൩൬൬. ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, പിണ്ഡചാരികാനം ഭിക്ഖൂനം വത്തം പഞ്ഞാപേസ്സാമി യഥാ പിണ്ഡചാരികേഹി ഭിക്ഖൂഹി സമ്മാ വത്തിതബ്ബം. പിണ്ഡചാരികേന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ – ‘ഇദാനി ഗാമം പവിസിസ്സാമീ’തി തിമണ്ഡലം പടിച്ഛാദേന്തേന പരിമണ്ഡലം നിവാസേത്വാ കായബന്ധനം ബന്ധിത്വാ സഗുണം കത്വാ സങ്ഘാടിയോ പാരുപിത്വാ ഗണ്ഠികം പടിമുഞ്ചിത്വാ ധോവിത്വാ പത്തം ഗഹേത്വാ സാധുകം അതരമാനേന ഗാമോ പവിസിതബ്ബോ.

‘‘സുപ്പടിച്ഛന്നേന അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം. സുസംവുതേന അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം. ഓക്ഖിത്തചക്ഖുനാ അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം. ന ഉക്ഖിത്തകായ അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം. ന ഉജ്ജഗ്ഘികായ അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം. അപ്പസദ്ദേന അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം. ന കായപ്പചാലകം അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം. ന ബാഹുപ്പചാലകം അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം. ന സീസപ്പചാലകം അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം. ന ഖമ്ഭകതേന അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം. ന ഓഗുണ്ഠിതേന അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം. ന ഉക്കുടികായ അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം.

‘‘നിവേസനം പവിസന്തേന സല്ലക്ഖേതബ്ബം – ‘ഇമിനാ പവിസിസ്സാമി, ഇമിനാ നിക്ഖമിസ്സാമീ’തി. നാതിസഹസാ പവിസിതബ്ബം. നാതിസഹസാ നിക്ഖമിതബ്ബം. നാതിദൂരേ ഠാതബ്ബം. നാച്ചാസന്നേ ഠാതബ്ബം. നാതിചിരം ഠാതബ്ബം. നാതിലഹും നിവത്തിതബ്ബം. ഠിതകേന സല്ലക്ഖേതബ്ബം – ‘ഭിക്ഖം ദാതുകാമാ വാ അദാതുകാമാ വാ’തി. സചേ കമ്മം വാ നിക്ഖിപതി, ആസനാ വാ വുട്ഠാതി, കടച്ഛും വാ പരാമസതി, ഭാജനം വാ പരാമസതി, ഠപേതി [ഠാപേതി (ക.)] വാ – ദാതുകാമസ്സാതി [ദാതുകാമിയാതി (സ്യാ.), ദാതുകാമാ വിയാതി (സീ.)] ഠാതബ്ബം. ഭിക്ഖായ ദിയ്യമാനായ വാമേന ഹത്ഥേന സങ്ഘാടിം ഉച്ചാരേത്വാ ദക്ഖിണേന ഹത്ഥേന പത്തം പണാമേത്വാ ഉഭോഹി ഹത്ഥേഹി പത്തം പടിഗ്ഗഹേത്വാ ഭിക്ഖാ പടിഗ്ഗഹേതബ്ബാ. ന ച ഭിക്ഖാദായികായ മുഖം ഉല്ലോകേതബ്ബം [ഓലോകേതബ്ബം (സ്യാ.)]. സല്ലക്ഖേതബ്ബം – ‘സൂപം ദാതുകാമാ വാ അദാതുകാമാ വാ’തി. സചേ കടച്ഛും വാ പരാമസതി, ഭാജനം വാ പരാമസതി, ഠപേതി വാ – ദാതുകാമസ്സാതി ഠാതബ്ബം. ഭിക്ഖായ ദിന്നായ സങ്ഘാടിയാ പത്തം പടിച്ഛാദേത്വാ സാധുകം അതരമാനേന നിവത്തിതബ്ബം.

‘‘സുപ്പടിച്ഛന്നേന അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം. സുസംവുതേന അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം. ഓക്ഖിത്തചക്ഖുനാ അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം. ന ഉക്ഖിത്തകായ അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം. ന ഉജ്ജഗ്ഘികായ അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം. അപ്പസദ്ദേന അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം. ന കായപ്പചാലകം അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം. ന ബാഹുപ്പചാലകം അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം. ന സീസപ്പചാലകം അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം. ന ഖമ്ഭകതേന അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം. ന ഓഗുണ്ഠിതേന അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം. ന ഉക്കുടികായ അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം. യോ പഠമം ഗാമതോ പിണ്ഡായ പടിക്കമതി, തേന ആസനം പഞ്ഞപേതബ്ബം, പാദോദകം പാദപീഠം പാദകഥലികം ഉപനിക്ഖിപിതബ്ബം, അവക്കാരപാതി ധോവിത്വാ ഉപട്ഠാപേതബ്ബാ, പാനീയം പരിഭോജനീയം ഉപട്ഠാപേതബ്ബം. യോ പച്ഛാ ഗാമതോ പിണ്ഡായ പടിക്കമതി, സചേ ഹോതി ഭുത്താവസേസോ, സചേ ആകങ്ഖതി, ഭുഞ്ജിതബ്ബം. നോ ചേ ആകങ്ഖതി, അപ്പഹരിതേ വാ ഛഡ്ഡേതബ്ബം, അപ്പാണകേ വാ ഉദകേ ഓപിലാപേതബ്ബം. തേന ആസനം ഉദ്ധരിതബ്ബം, പാദോദകം പാദപീഠം പാദകഥലികം പടിസാമേതബ്ബം, അവക്കാരപാതി ധോവിത്വാ പടിസാമേതബ്ബാ, പാനീയം പരിഭോജനീയം പടിസാമേതബ്ബം, ഭത്തഗ്ഗം സമ്മജ്ജിതബ്ബം. യോ പസ്സതി പാനീയഘടം വാ പരിഭോജനീയഘടം വാ വച്ചഘടം വാ രിത്തം തുച്ഛം തേന ഉപട്ഠാപേതബ്ബം. സചസ്സ ഹോതി അവിസയ്ഹം, ഹത്ഥവികാരേന ദുതിയം ആമന്തേത്വാ ഹത്ഥവിലങ്ഘകേന ഉപട്ഠാപേതബ്ബം, ന ച തപ്പച്ചയാ വാചാ ഭിന്ദിതബ്ബാ. ഇദം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പിണ്ഡചാരികാനം ഭിക്ഖൂനം വത്തം യഥാ പിണ്ഡചാരികേഹി ഭിക്ഖൂഹി സമ്മാ വത്തിതബ്ബ’’ന്തി.

൭. ആരഞ്ഞികവത്തകഥാ

൩൬൭. തേന ഖോ പന സമയേന സമ്ബഹുലാ ഭിക്ഖൂ അരഞ്ഞേ വിഹരന്തി. തേ നേവ പാനീയം ഉപട്ഠാപേന്തി, ന പരിഭോജനീയം ഉപട്ഠാപേന്തി, ന അഗ്ഗിം ഉപട്ഠാപേന്തി, ന അരണിസഹിതം ഉപട്ഠാപേന്തി, ന നക്ഖത്തപദാനി ജാനന്തി, ന ദിസാഭാഗം ജാനന്തി. ചോരാ തത്ഥ ഗന്ത്വാ തേ ഭിക്ഖൂ ഏതദവോചും – ‘‘അത്ഥി, ഭന്തേ, പാനീയ’’ന്തി? ‘‘നത്ഥാവുസോ’’തി. ‘‘അത്ഥി, ഭന്തേ, പരിഭോജനീയ’’ന്തി? ‘‘നത്ഥാവുസോ’’തി. ‘‘അത്ഥി, ഭന്തേ, അഗ്ഗീ’’തി? ‘‘നത്ഥാവുസോ’’തി. ‘‘അത്ഥി, ഭന്തേ, അരണിസഹിത’’ന്തി? ‘‘നത്ഥാവുസോ’’തി. ( ) [(അത്ഥി ഭന്തേ നക്ഖത്തപദാനീതി, ന ജാനാമ ആവുസോതി, അത്ഥി ഭന്തേ ദിസാഭാഗന്തി, ന ജാനാമ ആവുസോതി.) സീ. വിമതിടീകായ പന സമേതി] ‘‘കേനജ്ജ, ഭന്തേ, യുത്ത’’ന്തി? ‘‘ന ഖോ മയം, ആവുസോ, ജാനാമാ’’തി. ‘‘കതമായം, ഭന്തേ, ദിസാ’’തി? ‘‘ന ഖോ മയം, ആവുസോ, ജാനാമാ’’തി. അഥ ഖോ തേ ചോരാ – ‘നേവിമേസം പാനീയം അത്ഥി, ന പരിഭോജനീയം അത്ഥി, ന അഗ്ഗി അത്ഥി, ന അരണിസഹിതം അത്ഥി, ന നക്ഖത്തപദാനി ജാനന്തി, ന ദിസാഭാഗം ജാനന്തി; ചോരാ ഇമേ, നയിമേ ഭിക്ഖൂ’തി – ആകോടേത്വാ പക്കമിംസു. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭിക്ഖൂനം ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി –

൩൬൮. ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, ആരഞ്ഞികാനം ഭിക്ഖൂനം വത്തം പഞ്ഞപേസ്സാമി യഥാ ആരഞ്ഞികേഹി ഭിക്ഖൂഹി സമ്മാ വത്തിതബ്ബം. ആരഞ്ഞികേന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ കാലസ്സേവ ഉട്ഠായ പത്തം ഥവികായ പക്ഖിപിത്വാ അംസേ ആലഗ്ഗേത്വാ ചീവരം ഖന്ധേ കരിത്വാ ഉപാഹനാ ആരോഹിത്വാ ദാരുഭണ്ഡം മത്തികാഭണ്ഡം പടിസാമേത്വാ ദ്വാരവാതപാനം ഥകേത്വാ സേനാസനാ ഓതരിതബ്ബം – ഇദാനി ഗാമം പവിസിസ്സാമീതി. ഉപാഹനാ ഓമുഞ്ചിത്വാ നീചം കത്വാ പപ്ഫോടേത്വാ ഥവികായ പക്ഖിപിത്വാ അംസേ ആലഗ്ഗേത്വാ തിമണ്ഡലം പടിച്ഛാദേന്തേന പരിമണ്ഡലം നിവാസേത്വാ കായബന്ധനം ബന്ധിത്വാ സഗുണം കത്വാ സങ്ഘാടിയോ പാരുപിത്വാ ഗണ്ഠികം പടിമുഞ്ചിത്വാ ധോവിത്വാ പത്തം ഗഹേത്വാ സാധുകം അതരമാനേന ഗാമോ പവിസിതബ്ബോ. സുപ്പടിച്ഛന്നേന അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം…പേ… ന ഖമ്ഭകതേന അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം. ന ഓഗുണ്ഠിതേന അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം. ന ഉക്കുടികായ അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം.

‘‘നിവേസനം പവിസന്തേന സല്ലക്ഖേതബ്ബം – ‘ഇമിനാ പവിസിസ്സാമി, ഇമിനാ നിക്ഖമിസ്സാമീ’തി. നാതിസഹസാ പവിസിതബ്ബം. നാതിസഹസാ നിക്ഖമിതബ്ബം. നാതിദൂരേ ഠാതബ്ബം. നാച്ചാസന്നേ ഠാതബ്ബം. നാതിചിരം ഠാതബ്ബം. നാതിലഹും നിവത്തിതബ്ബം. ഠിതകേന സല്ലക്ഖേതബ്ബം – ‘ഭിക്ഖം ദാതുകാമാ വാ അദാതുകാമാ വാ’തി. സചേ കമ്മം വാ നിക്ഖിപതി, ആസനാ വാ വുട്ഠാതി, കടച്ഛും വാ പരാമസതി, ഭാജനം വാ പരാമസതി, ഠപേതി വാ – ദാതുകാമസ്സാതി ഠാതബ്ബം. ഭിക്ഖായ ദിയ്യമാനായ വാമേന ഹത്ഥേന സങ്ഘാടിം ഉച്ചാരേത്വാ ദക്ഖിണേന ഹത്ഥേന പത്തം പണാമേത്വാ ഉഭോഹി ഹത്ഥേഹി പത്തം പടിഗ്ഗഹേത്വാ ഭിക്ഖാ പടിഗ്ഗഹേതബ്ബാ. ന ച ഭിക്ഖാദായികായ മുഖം ഉല്ലോകേതബ്ബം. സല്ലക്ഖേതബ്ബം – ‘സൂപം ദാതുകാമാ വാ അദാതുകാമാ വാ’തി. സചേ കടച്ഛു വാ പരാമസതി, ഭാജനം വാ പരാമസതി, ഠപേതി വാ – ദാതുകാമസ്സാതി ഠാതബ്ബം. ഭിക്ഖായ ദിന്നായ സങ്ഘാടിയാ പത്തം പടിച്ഛാദേത്വാ സാധുകം അതരമാനേന നിവത്തിതബ്ബം.

‘‘സുപ്പടിച്ഛന്നേന അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം…പേ… ന ഉക്കുടികായ അന്തരഘരേ ഗന്തബ്ബം. ഗാമതോ നിക്ഖമിത്വാ പത്തം ഥവികായ പക്ഖിപിത്വാ അംസേ ആലഗ്ഗേത്വാ ചീവരം സങ്ഘരിത്വാ സീസേ കരിത്വാ ഉപാഹനാ ആരോഹിത്വാ ഗന്തബ്ബം.

‘‘ആരഞ്ഞികേന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ പാനീയം ഉപട്ഠാപേതബ്ബം, പരിഭോജനീയം ഉപട്ഠാപേതബ്ബം, അഗ്ഗി ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ, അരണിസഹിതം ഉപട്ഠാപേതബ്ബം, കത്തരദണ്ഡോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ, നക്ഖത്തപദാനി ഉഗ്ഗഹേതബ്ബാനി – സകലാനി വാ ഏകദേസാനി വാ, ദിസാകുസലേന ഭവിതബ്ബം. ഇദം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ആരഞ്ഞികാനം ഭിക്ഖൂനം വത്തം യഥാ ആരഞ്ഞികേഹി ഭിക്ഖൂഹി സമ്മാ വത്തിതബ്ബ’’ന്തി.

൮. സേനാസനവത്തകഥാ

൩൬൯. തേന ഖോ പന സമയേന സമ്ബഹുലാ ഭിക്ഖൂ അജ്ഝോകാസേ ചീവരകമ്മം കരോന്തി. ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ പടിവാതേ അങ്ഗണേ [പങ്ഗണേ (സീ. സ്യാ.)] സേനാസനം പപ്ഫോടേസും. ഭിക്ഖൂ രജേന ഓകിരിംസു. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ പടിവാതേ അങ്ഗണേ സേനാസനം പപ്ഫോടേസ്സന്തി! ഭിക്ഖൂ രജേന ഓകിരിംസൂ’’തി. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… ‘‘സച്ചം കിര, ഭിക്ഖവേ, ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ പടിവാതേ അങ്ഗണേ സേനാസനം പപ്ഫോടേന്തി, ഭിക്ഖൂ രജേന ഓകിരിംസൂ’’തി? ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി –

൩൭൦. ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂനം സേനാസനവത്തം പഞ്ഞപേസ്സാമി യഥാ ഭിക്ഖൂഹി സേനാസനേ സമ്മാ വത്തിതബ്ബം. യസ്മിം വിഹാരേ വിഹരതി, സചേ സോ വിഹാരോ ഉക്ലാപോ ഹോതി, സചേ ഉസ്സഹതി, സോധേതബ്ബോ. [മഹാവ. ൬൬, ൬൭; ചൂളവ. ൩൫൭] വിഹാരം സോധേന്തേന പഠമം പത്തചീവരം നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം; നിസീദനപച്ചത്ഥരണം നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം; ഭിസിബിബ്ബോഹനം നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം; മഞ്ചോ നീചം കത്വാ സാധുകം അപ്പടിഘംസന്തേന, അസങ്ഘട്ടേന്തേന കവാടപിട്ഠം, നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബോ; പീഠം നീചം കത്വാ സാധുകം അപ്പടിഘംസന്തേന, അസങ്ഘട്ടേന്തേന കവാടപിട്ഠം, നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം; മഞ്ചപടിപാദകാ നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബാ; ഖേളമല്ലകോ നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബോ; അപസ്സേനഫലകം നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം; ഭുമ്മത്ഥരണം യഥാപഞ്ഞത്തം സല്ലക്ഖേത്വാ നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം. സചേ വിഹാരേ സന്താനകം ഹോതി, ഉല്ലോകാ പഠമം ഓഹാരേതബ്ബം, ആലോകസന്ധികണ്ണഭാഗാ പമജ്ജിതബ്ബാ. സചേ ഗേരുകപരികമ്മകതാ ഭിത്തി കണ്ണകിതാ ഹോതി, ചോളകം തേമേത്വാ പീളേത്വാ പമജ്ജിതബ്ബാ. സചേ കാളവണ്ണകതാ ഭൂമി കണ്ണകിതാ ഹോതി, ചോളകം തേമേത്വാ പീളേത്വാ പമജ്ജിതബ്ബാ. സചേ അകതാ ഹോതി ഭൂമി, ഉദകേന പരിപ്ഫോസിത്വാ പരിഫോസിത്വാ സമ്മജ്ജിതബ്ബാ – മാ വിഹാരോ രജേന ഉഹഞ്ഞീതി. സങ്കാരം വിചിനിത്വാ ഏകമന്തം ഛഡ്ഡേതബ്ബം.

‘‘ന ഭിക്ഖുസാമന്താ സേനാസനം പപ്ഫോടേതബ്ബം. ന വിഹാരസാമന്താ സേനാസനം പപ്ഫോടേതബ്ബം. ന പാനീയസാമന്താ സേനാസനം പപ്ഫോടേതബ്ബം. ന പരിഭോജനീയസാമന്താ സേനാസനം പപ്ഫോടേതബ്ബം. ന പടിവാതേ അങ്ഗണേ സേനാസനം പപ്ഫോടേതബ്ബം. അധോവാതേ സേനാസനം പപ്ഫോടേതബ്ബം.

‘‘ഭുമ്മത്ഥരണം ഏകമന്തം ഓതാപേത്വാ സോധേത്വാ പപ്ഫോടേത്വാ അതിഹരിത്വാ യഥാപഞ്ഞത്തം പഞ്ഞപേതബ്ബം. മഞ്ചപടിപാദകാ ഏകമന്തം ഓതാപേത്വാ പമജ്ജിത്വാ അതിഹരിത്വാ യഥാഠാനേ ഠപേതബ്ബാ. മഞ്ചോ ഏകമന്തം ഓതാപേത്വാ സോധേത്വാ പപ്ഫോടേത്വാ നീചം കത്വാ സാധുകം അപ്പടിഘംസന്തേന, അസങ്ഘട്ടേന്തേന കവാടപിട്ഠം, അതിഹരിത്വാ യഥാപഞ്ഞത്തം പഞ്ഞപേതബ്ബോ. പീഠം ഏകമന്തം ഓതാപേത്വാ സോധേത്വാ പപ്ഫോടേത്വാ നീചം കത്വാ സാധുകം അപ്പടിഘംസന്തേന, അസങ്ഘട്ടേന്തേന കവാടപിട്ഠം, അതിഹരിത്വാ യഥാപഞ്ഞത്തം പഞ്ഞപേതബ്ബം. ഭിസിബിബ്ബോഹനം ഏകമന്തം ഓതാപേത്വാ സോധേത്വാ പപ്ഫോടേത്വാ അതിഹരിത്വാ യഥാപഞ്ഞത്തം പഞ്ഞപേതബ്ബം. നിസീദനപച്ചത്ഥരണം ഏകമന്തം ഓതാപേത്വാ സോധേത്വാ പപ്ഫോടേത്വാ അതിഹരിത്വാ യഥാപഞ്ഞത്തം പഞ്ഞപേതബ്ബം. ഖേളമല്ലകോ ഏകമന്തം ഓതാപേത്വാ പമജ്ജിത്വാ അതിഹരിത്വാ യഥാഠാനേ ഠപേതബ്ബോ. അപസ്സേനഫലകം ഏകമന്തം ഓതാപേത്വാ പമജ്ജിത്വാ അതിഹരിത്വാ യഥാഠാനേ ഠപേതബ്ബം. പത്തചീവരം നിക്ഖിപിതബ്ബം. പത്തം നിക്ഖിപന്തേന ഏകേന ഹത്ഥേന പത്തം ഗഹേത്വാ ഏകേന ഹത്ഥേന ഹേട്ഠാമഞ്ചം വാ ഹേട്ഠാപീഠം വാ പരാമസിത്വാ പത്തോ നിക്ഖിപിതബ്ബോ. ന ച അനന്തരഹിതായ ഭൂമിയാ പത്തോ നിക്ഖിപിതബ്ബോ. ചീവരം നിക്ഖിപന്തേന ഏകേന ഹത്ഥേന ചീവരം ഗഹേത്വാ ഏകേന ഹത്ഥേന ചീവരവംസം വാ ചീവരരജ്ജു വാ പമജ്ജിത്വാ പാരതോ അന്തം ഓരതോ ഭോഗം കത്വാ ചീവരം നിക്ഖിപിതബ്ബം.

‘‘സചേ പുരത്ഥിമാ സരജാ വാതാ വായന്തി, പുരത്ഥിമാ വാതപാനാ ഥകേതബ്ബാ. സചേ പച്ഛിമാ സരജാ വാതാ വായന്തി, പച്ഛിമാ വാതപാനാ ഥകേതബ്ബാ. സചേ ഉത്തരാ സരജാ വാതാ വായന്തി ഉത്തരാ വാതപാനാ ഥകേതബ്ബാ. സചേ ദക്ഖിണാ സരജാ വാതാ വായന്തി, ദക്ഖിണാ വാതപാനാ ഥകേതബ്ബാ. സചേ സീതകാലോ ഹോതി, ദിവാ വാതപാനാ വിവരിതബ്ബാ, രത്തിം ഥകേതബ്ബാ. സചേ ഉണ്ഹകാലോ ഹോതി, ദിവാ വാതപാനാ ഥകേതബ്ബാ, രത്തിം വിവരിതബ്ബാ.

‘‘സചേ പരിവേണം ഉക്ലാപം ഹോതി, പരിവേണം സമ്മജ്ജിതബ്ബം. സചേ കോട്ഠകോ ഉക്ലാപോ ഹോതി, കോട്ഠകോ സമ്മജ്ജിതബ്ബോ. സചേ ഉപട്ഠാനസാലാ ഉക്ലാപാ ഹോതി, ഉപട്ഠാനസാലാ സമ്മജ്ജിതബ്ബാ. സചേ അഗ്ഗിസാലാ ഉക്ലാപാ ഹോതി, അഗ്ഗിസാലാ സമ്മജ്ജിതബ്ബാ. സചേ വച്ചകുടി ഉക്ലാപാ ഹോതി, വച്ചകുടി സമ്മജ്ജിതബ്ബാ. സചേ പാനീയം ന ഹോതി, പാനീയം ഉപട്ഠാപേതബ്ബം. സചേ പരിഭോജനീയം ന ഹോതി, പരിഭോജനീയം ഉപട്ഠാപേതബ്ബം. സചേ ആചമനകുമ്ഭിയാ ഉദകം ന ഹോതി, ആചമനകുമ്ഭിയാ ഉദകം ആസിഞ്ചിതബ്ബം.

‘‘സചേ വുഡ്ഢേന സദ്ധിം ഏകവിഹാരേ വിഹരതി, ന വുഡ്ഢം അനാപുച്ഛാ ഉദ്ദേസോ ദാതബ്ബോ, ന പരിപുച്ഛാ ദാതബ്ബാ, ന സജ്ഝായോ കാതബ്ബോ, ന ധമ്മോ ഭാസിതബ്ബോ, ന പദീപോ കാതബ്ബോ, ന പദീപോ വിജ്ഝാപേതബ്ബോ, ന വാതപാനാ വിവരിതബ്ബാ, ന വാതപാനാ ഥകേതബ്ബാ. സചേ വുഡ്ഢേന സദ്ധിം ഏകചങ്കമേ ചങ്കമതി, യേന വുഡ്ഢോ തേന പരിവത്തിതബ്ബം, ന ച വുഡ്ഢോ സങ്ഘാടികണ്ണേന ഘട്ടേതബ്ബോ. ഇദം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂനം സേനാസനവത്തം യഥാ ഭിക്ഖൂഹി സേനാസനേ സമ്മാ വത്തിതബ്ബ’’ന്തി.

൯. ജന്താഘരവത്തകഥാ

൩൭൧. തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ജന്താഘരേ ഥേരേഹി ഭിക്ഖൂഹി നിവാരിയമാനാ അനാദരിയം പടിച്ച പഹൂതം കട്ഠം ആരോപേത്വാ അഗ്ഗിം ദത്വാ ദ്വാരം ഥകേത്വാ ദ്വാരേ നിസീദന്തി. ഭിക്ഖൂ [ഥേരാ ച ഭിക്ഖൂ (സ്യാ. കം.)] ഉണ്ഹാഭിതത്താ ദ്വാരം അലഭമാനാ മുച്ഛിതാ പപതന്തി. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ജന്താഘരേ ഥേരേഹി ഭിക്ഖൂഹി നിവാരിയമാനാ അനാദരിയം പടിച്ച പഹൂതം കട്ഠം ആരോപേത്വാ അഗ്ഗിം ദത്വാ ദ്വാരം ഥകേത്വാ ദ്വാരേ നിസീദിസ്സന്തി! ഭിക്ഖൂ ഉണ്ഹാഭിതത്താ ദ്വാരം അലഭമാനാ മുച്ഛിതാ പപതന്തീ’’തി. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… ‘‘സച്ചം കിര, ഭിക്ഖവേ, ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ജന്താഘരേ ഥേരേഹി ഭിക്ഖൂഹി നിവാരിയമാനാ അനാദരിയം പടിച്ച പഹൂതം കട്ഠം ആരോപേത്വാ അഗ്ഗിം ദത്വാ ദ്വാരം ഥകേത്വാ ദ്വാരേ നിസീദന്തി; ഭിക്ഖൂ ഉണ്ഹാഭിതത്താ ദ്വാരം അലഭമാനാ മുച്ഛിതാ പപതന്തീ’’തി? ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ജന്താഘരേ ഥേരേന ഭിക്ഖുനാ നിവാരിയമാനേന അനാദരിയം പടിച്ച പഹൂതം കട്ഠം ആരോപേത്വാ അഗ്ഗി ദാതബ്ബോ. യോ ദദേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. ന, ഭിക്ഖവേ, ദ്വാരം ഥകേത്വാ ദ്വാരേ നിസീദിതബ്ബം. യോ നിസീദേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ.

൩൭൨. ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂനം ജന്താഘരവത്തം പഞ്ഞപേസ്സാമി യഥാ ഭിക്ഖൂഹി ജന്താഘരേ സമ്മാ വത്തിതബ്ബം. യോ പഠമം ജന്താഘരം ഗച്ഛതി, സചേ ഛാരികാ ഉസ്സന്നാ ഹോതി, ഛാരികാ ഛഡ്ഡേതബ്ബാ. സചേ ജന്താഘരം ഉക്ലാപം ഹോതി, ജന്താഘരം സമ്മജ്ജിതബ്ബം. സചേ പരിഭണ്ഡം ഉക്ലാപം ഹോതി, പരിഭണ്ഡം സമ്മജ്ജിതബ്ബം. സചേ പരിവേണം ഉക്ലാപം ഹോതി, പരിവേണം സമ്മജ്ജിതബ്ബം. സചേ കോട്ഠകോ ഉക്ലാപോ ഹോതി, കോട്ഠകോ സമ്മജ്ജിതബ്ബോ. സചേ ജന്താഘരസാലാ ഉക്ലാപാ ഹോതി, ജന്താഘരസാലാ സമ്മജ്ജിതബ്ബാ.

‘‘ചുണ്ണം സന്നേതബ്ബം, മത്തികാ തേമേതബ്ബാ, ഉദകദോണികായ ഉദകം ആസിഞ്ചിതബ്ബം. ജന്താഘരം പവിസന്തേന മത്തികായ മുഖം മക്ഖേത്വാ പുരതോ ച പച്ഛതോ ച പടിച്ഛാദേത്വാ ജന്താഘരം പവിസിതബ്ബം. ന ഥേരേ ഭിക്ഖൂ അനുപഖജ്ജ നിസീദിതബ്ബം. ന നവാ ഭിക്ഖൂ ആസനേന പടിബാഹിതബ്ബാ. സചേ ഉസ്സഹതി, ജന്താഘരേ ഥേരാനം ഭിക്ഖൂനം പരികമ്മം കാതബ്ബം. ജന്താഘരാ നിക്ഖമന്തേന ജന്താഘരപീഠം ആദായ പുരതോ ച പച്ഛതോ ച പടിച്ഛാദേത്വാ ജന്താഘരാ നിക്ഖമിതബ്ബം. സചേ ഉസ്സഹതി, ഉദകേപി ഥേരാനം ഭിക്ഖൂനം പരികമ്മം കാതബ്ബം. ന ഥേരാനം ഭിക്ഖൂനം പുരതോപി നഹായിതബ്ബം, ന ഉപരിതോപി നഹായിതബ്ബം. നഹാതേന ഉത്തരന്തേന ഓതരന്താനം മഗ്ഗോ ദാതബ്ബോ. യോ പച്ഛാ ജന്താഘരാ നിക്ഖമതി, സചേ ജന്താഘരം ചിക്ഖല്ലം ഹോതി, ധോവിതബ്ബം. മത്തികാദോണികം ധോവിത്വാ ജന്താഘരപീഠം പടിസാമേത്വാ അഗ്ഗിം വിജ്ഝാപേത്വാ ദ്വാരം ഥകേത്വാ പക്കമിതബ്ബം. ഇദം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂനം ജന്താഘരവത്തം യഥാ ഭിക്ഖൂഹി ജന്താഘരേ സമ്മാ വത്തിതബ്ബ’’ന്തി.

൧൦. വച്ചകുടിവത്തകഥാ

൩൭൩. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു ബ്രാഹ്മണജാതികോ വച്ചം കത്വാ ന ഇച്ഛതി ആചമേതും – കോ ഇമം വസലം ദുഗ്ഗന്ധം ആമസിസ്സതീതി [ആചമിസ്സതീതി (ക.)]. തസ്സ വച്ചമഗ്ഗേ കിമി സണ്ഠാതി. അഥ ഖോ സോ ഭിക്ഖു ഭിക്ഖൂനം ഏതമത്ഥം ആരോചേസി. ‘‘കിം പന ത്വം, ആവുസോ, വച്ചം കത്വാ ന ആചമേസീ’’തി? ‘‘ഏവമാവുസോ’’തി. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ഭിക്ഖു വച്ചം കത്വാ ന ആചമേസ്സതീ’’തി! അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… ‘‘സച്ചം കിര ത്വം, ഭിക്ഖു, വച്ചം കത്വാ ന ആചമേസീ’’തി? ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, വച്ചം കത്വാ സതി ഉദകേ നാചമേതബ്ബം. യോ നാചമേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ വച്ചകുടിയാ യഥാവുഡ്ഢം വച്ചം കരോന്തി. നവകാ ഭിക്ഖൂ പഠമതരം ആഗന്ത്വാ വച്ചിതാ ആഗമേന്തി. തേ വച്ചം സന്ധാരേന്താ മുച്ഛിതാ പപതന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… സച്ചം കിര ഭിക്ഖവേ…പേ… സച്ചം ഭഗവാതി…പേ… ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, വച്ചകുടിയാ യഥാവുഡ്ഢം വച്ചോ കാതബ്ബോ. യോ കരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആഗതപടിപാടിയാ വച്ചം കാതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ അതിസഹസാപി വച്ചകുടിം പവിസന്തി, ഉബ്ഭജിത്വാപി [ഉബ്ഭുജ്ജിത്വാപി (സീ.), ഉബ്ഭുജിത്വാ (സ്യാ.)] പവിസന്തി, നിത്ഥുനന്താപി വച്ചം കരോന്തി, ദന്തകട്ഠം ഖാദന്താപി വച്ചം കരോന്തി, ബഹിദ്ധാപി വച്ചദോണികായ വച്ചം കരോന്തി, ബഹിദ്ധാപി പസ്സാവദോണികായ പസ്സാവം കരോന്തി, പസ്സാവദോണികായപി ഖേളം കരോന്തി, ഫരുസേനപി കട്ഠേന അവലേഖന്തി, അവലേഖനകട്ഠമ്പി വച്ചകൂപമ്ഹി പാതേന്തി, അതിസഹസാപി നിക്ഖമന്തി, ഉബ്ഭജിത്വാപി നിക്ഖമന്തി, ചപുചപുകാരകമ്പി ആചമേന്തി, ആചമനസരാവകേപി ഉദകം സേസേന്തി. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ അതിസഹസാപി വച്ചകുടിം പവിസിസ്സന്തി, ഉബ്ഭജിത്വാപി പവിസിസ്സന്തി, നിത്ഥുനന്താപി വച്ചം കരിസ്സന്തി, ദന്തകട്ഠം ഖാദന്താപി വച്ചം കരിസ്സന്തി, ബഹിദ്ധാപി വച്ചദോണികായ വച്ചം കരിസ്സന്തി, ബഹിദ്ധാപി പസ്സാവദോണികായ പസ്സാവം കരിസ്സന്തി, പസ്സാവദോണികായപി ഖേളം കരിസ്സന്തി, ഫരുസേനപി കട്ഠേന അവലേഖിസ്സന്തി, അവലേഖനകട്ഠമ്പി വച്ചകൂപമ്ഹി പാതേസ്സന്തി, അതിസഹസാപി നിക്ഖമിസ്സന്തി, ഉബ്ഭജിത്വാപി നിക്ഖമിസ്സന്തി, ചപുചപുകാരകമ്പി ആചമേസ്സന്തി, ആചമനസരാവകേപി ഉദകം സേസേസ്സന്തീ’’തി! അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… സച്ചം കിര, ഭിക്ഖവേ…പേ… സച്ചം ഭഗവാതി…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി –

൩൭൪. ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂനം വച്ചകുടിവത്തം പഞ്ഞപേസ്സാമി യഥാ ഭിക്ഖൂഹി വച്ചകുടിയാ സമ്മാ വത്തിതബ്ബം. യോ വച്ചകുടിം ഗച്ഛതി തേന ബഹി ഠിതേന [ബഹി ഠിതേന (സീ. ക.)] ഉക്കാസിതബ്ബം. അന്തോ നിസിന്നേനപി ഉക്കാസിതബ്ബം. ചീവരവംസേ വാ ചീവരരജ്ജുയാ വാ ചീവരം നിക്ഖിപിത്വാ സാധുകം അതരമാനേന വച്ചകുടീ പവിസിതബ്ബാ. നാതിസഹസാ പവിസിതബ്ബാ. ന ഉബ്ഭജിത്വാ പവിസിതബ്ബാ. വച്ചപാദുകായ ഠിതേന ഉബ്ഭജിതബ്ബം. ന നിത്ഥുനന്തേന വച്ചോ കാതബ്ബോ. ന ദന്തകട്ഠം ഖാദന്തേന വച്ചോ കാതബ്ബോ. ന ബഹിദ്ധാ വച്ചദോണികായ വച്ചോ കാതബ്ബോ. ന ബഹിദ്ധാ പസ്സാവദോണികായ പസ്സാവോ കാതബ്ബോ. ന പസ്സാവദോണികായ ഖേളോ കാതബ്ബോ. ന ഫരുസേന കട്ഠേന അവലേഖിതബ്ബം. ന അവലേഖനകട്ഠം വച്ചകൂപമ്ഹി പാതേതബ്ബം. വച്ചപാദുകായ ഠിതേന പടിച്ഛാദേതബ്ബം. നാതിസഹസാ നിക്ഖമിതബ്ബം. ന ഉബ്ഭജിത്വാ നിക്ഖമിതബ്ബം. ആചമനപാദുകായ ഠിതേന ഉബ്ഭജിതബ്ബം. ന ചപുചപുകാരകം ആചമേതബ്ബം. ന ആചമനസരാവകേ ഉദകം സേസേതബ്ബം. ആചമനപാദുകായ ഠിതേന പടിച്ഛാദേതബ്ബം.

‘‘സചേ വച്ചകുടി ഉഹതാ [ഊഹതാ (സീ. സ്യാ.)] ഹോതി, ധോവിതബ്ബാ. സചേ അവലേഖനപിധരോ പൂരോ ഹോതി, അവലേഖനകട്ഠം ഛഡ്ഡേതബ്ബം. സചേ വച്ചകുടി ഉക്ലാപാ ഹോതി, വച്ചകുടി സമ്മജ്ജിതബ്ബാ. സചേ പരിഭണ്ഡം ഉക്ലാപം ഹോതി, പരിഭണ്ഡം സമ്മജ്ജിതബ്ബം. സചേ പരിവേണം ഉക്ലാപം ഹോതി, പരിവേണം സമ്മജ്ജിതബ്ബം. സചേ കോട്ഠകോ ഉക്ലാപോ ഹോതി, കോട്ഠകോ സമ്മജ്ജിതബ്ബോ. സചേ ആചമനകുമ്ഭിയാ ഉദകം ന ഹോതി, ആചമനകുമ്ഭിയാ ഉദകം ആസിഞ്ചിതബ്ബം. ഇദം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂനം വച്ചകുടിവത്തം യഥാ ഭിക്ഖൂഹി വച്ചകുടിയാ സമ്മാ വത്തിതബ്ബ’’ന്തി.

൧൧. ഉപജ്ഝായവത്തകഥാ

൩൭൫. തേന ഖോ പന സമയേന സദ്ധിവിഹാരികാ ഉപജ്ഝായേസു ന സമ്മാ വത്തന്തി. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ സദ്ധിവിഹാരികാ ഉപജ്ഝായേസു ന സമ്മാ വത്തിസ്സന്തീ’’തി! അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… ‘‘സച്ചം കിര, ഭിക്ഖവേ, സദ്ധിവിഹാരികാ ഉപജ്ഝായേസു ന സമ്മാ വത്തന്തീ’’തി? ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി വിഗരഹി ബുദ്ധോ ഭഗവാ…പേ… ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ, ഭിക്ഖവേ, സദ്ധിവിഹാരികാ ഉപജ്ഝായേസു ന സമ്മാ വത്തിസ്സന്തി! നേതം, ഭിക്ഖവേ, അപ്പസന്നാനം വാ പസാദായ…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി –

൩൭൬. ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സദ്ധിവിഹാരികാനം ഉപജ്ഝായേസു വത്തം പഞ്ഞപേസ്സാമി യഥാ സദ്ധിവിഹാരികേഹി ഉപജ്ഝായേസു സമ്മാ വത്തിതബ്ബം. [മഹാവ. ൬൬] സദ്ധിവിഹാരികേന, ഭിക്ഖവേ, ഉപജ്ഝായമ്ഹി സമ്മാ വത്തിതബ്ബം. തത്രായം സമ്മാവത്തനാ –

‘‘കാലസ്സേവ ഉട്ഠായ ഉപാഹനാ ഓമുഞ്ചിത്വാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ ദന്തകട്ഠം ദാതബ്ബം, മുഖോദകം ദാതബ്ബം, ആസനം പഞ്ഞപേതബ്ബം. സചേ യാഗു ഹോതി, ഭാജനം ധോവിത്വാ യാഗു ഉപനാമേതബ്ബാ. യാഗും പീതസ്സ ഉദകം ദത്വാ ഭാജനം പടിഗ്ഗഹേത്വാ നീചം കത്വാ സാധുകം അപ്പടിഘംസന്തേന ധോവിത്വാ പടിസാമേതബ്ബം. ഉപജ്ഝായമ്ഹി വുട്ഠിതേ ആസനം ഉദ്ധരിതബ്ബം. സചേ സോ ദേസോ ഉക്ലാപോ ഹോതി, സോ ദേസോ സമ്മജ്ജിതബ്ബോ.

‘‘സചേ ഉപജ്ഝായോ ഗാമം പവിസിതുകാമോ ഹോതി, നിവാസനം ദാതബ്ബം, പടിനിവാസനം പടിഗ്ഗഹേതബ്ബം, കായബന്ധനം ദാതബ്ബം, സഗുണം കത്വാ സങ്ഘാടിയോ ദാതബ്ബാ, ധോവിത്വാ പത്തോ സോദകോ [സഉദകോ (ക.)] ദാതബ്ബോ. സചേ ഉപജ്ഝായോ പച്ഛാസമണം ആകങ്ഖതി, തിമണ്ഡലം പടിച്ഛാദേന്തേന പരിമണ്ഡലം നിവാസേത്വാ കായബന്ധനം ബന്ധിത്വാ സഗുണം കത്വാ സങ്ഘാടിയോ പാരുപിത്വാ ഗണ്ഠികം പടിമുഞ്ചിത്വാ ധോവിത്വാ പത്തം ഗഹേത്വാ ഉപജ്ഝായസ്സ പച്ഛാസമണേന ഹോതബ്ബം. നാതിദൂരേ ഗന്തബ്ബം, നാച്ചാസന്നേ ഗന്തബ്ബം, പത്തപരിയാപന്നം പടിഗ്ഗഹേതബ്ബം. ന ഉപജ്ഝായസ്സ ഭണമാനസ്സ അന്തരന്തരാ കഥാ ഓപാതേതബ്ബാ. ഉപജ്ഝായോ ആപത്തിസാമന്താ ഭണമാനോ നിവാരേതബ്ബോ.

‘‘നിവത്തന്തേന പഠമതരം ആഗന്ത്വാ ആസനം പഞ്ഞപേതബ്ബം, പാദോദകം പാദപീഠം പാദകഥലികം ഉപനിക്ഖിപിതബ്ബം, പച്ചുഗ്ഗന്ത്വാ പത്തചീവരം പടിഗ്ഗഹേതബ്ബം, പടിനിവാസനം ദാതബ്ബം, നിവാസനം പടിഗ്ഗഹേതബ്ബം. സചേ ചീവരം സിന്നം ഹോതി, മുഹുത്തം ഉണ്ഹേ ഓതാപേതബ്ബം, ന ച ഉണ്ഹേ ചീവരം നിദഹിതബ്ബം. ചീവരം സങ്ഘരിതബ്ബം. ചീവരം സങ്ഘരന്തേന ചതുരങ്ഗുലം കണ്ണം ഉസ്സാരേത്വാ ചീവരം സങ്ഘരിതബ്ബം – മാ മജ്ഝേ ഭങ്ഗോ അഹോസീതി. ഓഭോഗേ കായബന്ധനം കാതബ്ബം.

‘‘സചേ പിണ്ഡപാതോ ഹോതി, ഉപജ്ഝായോ ച ഭുഞ്ജിതുകാമോ ഹോതി, ഉദകം ദത്വാ പിണ്ഡപാതോ ഉപനാമേതബ്ബോ. ഉപജ്ഝായോ പാനീയേന പുച്ഛിതബ്ബോ. ഭുത്താവിസ്സ ഉദകം ദത്വാ പത്തം പടിഗ്ഗഹേത്വാ നീചം കത്വാ സാധുകം അപ്പടിഘംസന്തേന ധോവിത്വാ വോദകം കത്വാ മുഹുത്തം ഉണ്ഹേ ഓതാപേതബ്ബോ. ന ച ഉണ്ഹേ പത്തോ നിദഹിതബ്ബോ. പത്തചീവരം നിക്ഖിപിതബ്ബം. പത്തം നിക്ഖിപന്തേന ഏകേന ഹത്ഥേന പത്തം ഗഹേത്വാ ഏകേന ഹത്ഥേന ഹേട്ഠാമഞ്ചം വാ ഹേട്ഠാപീഠം വാ പരാമസിത്വാ പത്തോ നിക്ഖിപിതബ്ബോ. ന ച അനന്തരഹിതായ ഭൂമിയാ പത്തോ നിക്ഖിപിതബ്ബോ. ചീവരം നിക്ഖിപന്തേന ഏകേന ഹത്ഥേന ചീവരം ഗഹേത്വാ ഏകേന ഹത്ഥേന ചീവരവംസം വാ ചീവരരജ്ജും വാ പമജ്ജിത്വാ പാരതോ അന്തം ഓരതോ ഭോഗം കത്വാ ചീവരം നിക്ഖിപിതബ്ബം. ഉപജ്ഝായമ്ഹി വുട്ഠിതേ ആസനം ഉദ്ധരിതബ്ബം, പാദോദകം പാദപീഠം പാദകഥലികം പടിസാമേതബ്ബം. സചേ സോ ദേസോ ഉക്ലാപോ ഹോതി, സോ ദേസോ സമ്മജ്ജിതബ്ബോ.

‘‘സചേ ഉപജ്ഝായോ നഹായിതുകാമോ ഹോതി, നഹാനം പടിയാദേതബ്ബം. സചേ സീതേന അത്ഥോ ഹോതി, സീതം പടിയാദേതബ്ബം. സചേ ഉണ്ഹേന അത്ഥോ ഹോതി, ഉണ്ഹം പടിയാദേതബ്ബം.

‘‘സചേ ഉപജ്ഝായോ ജന്താഘരം പവിസിതുകാമോ ഹോതി, ചുണ്ണം സന്നേതബ്ബം, മത്തികാ തേമേതബ്ബാ, ജന്താഘരപീഠം ആദായ ഉപജ്ഝായസ്സ പിട്ഠിതോ പിട്ഠിതോ ഗന്ത്വാ ജന്താഘരപീഠം ദത്വാ ചീവരം പടിഗ്ഗഹേത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം, ചുണ്ണം ദാതബ്ബം, മത്തികാ ദാതബ്ബാ. സചേ ഉസ്സഹതി, ജന്താഘരം പവിസിതബ്ബം. ജന്താഘരം പവിസന്തേന മത്തികായ മുഖം മക്ഖേത്വാ പുരതോ ച പച്ഛതോ ച പടിച്ഛാദേത്വാ ജന്താഘരം പവിസിതബ്ബം. ന ഥേരേ ഭിക്ഖൂ അനുപഖജ്ജ നിസീദിതബ്ബം. ന നവാ ഭിക്ഖൂ ആസനേന പടിബാഹിതബ്ബാ. ജന്താഘരേ ഉപജ്ഝായസ്സ പരികമ്മം കാതബ്ബം. ജന്താഘരാ നിക്ഖമന്തേന ജന്താഘരപീഠം ആദായ പുരതോ ച പച്ഛതോ ച പടിച്ഛാദേത്വാ ജന്താഘരാ നിക്ഖമിതബ്ബം.

‘‘ഉദകേപി ഉപജ്ഝായസ്സ പരികമ്മം കാതബ്ബം. നഹാതേന പഠമതരം ഉത്തരിത്വാ അത്തനോ ഗത്തം വോദകം കത്വാ നിവാസേത്വാ ഉപജ്ഝായസ്സ ഗത്തതോ ഉദകം പമജ്ജിതബ്ബം, നിവാസനം ദാതബ്ബം, സങ്ഘാടി ദാതബ്ബാ, ജന്താഘരപീഠം ആദായ പഠമതരം ആഗന്ത്വാ ആസനം പഞ്ഞപേതബ്ബം, പാദോദകം പാദപീഠം പാദകഥലികം ഉപനിക്ഖിപിതബ്ബം. ഉപജ്ഝായോ പാനീയേന പുച്ഛിതബ്ബോ. സചേ ഉദ്ദിസാപേതുകാമോ ഹോതി, ഉദ്ദിസിതബ്ബോ. സചേ പരിപുച്ഛിതുകാമോ ഹോതി, പരിപുച്ഛിതബ്ബോ.

‘‘യസ്മിം വിഹാരേ ഉപജ്ഝായോ വിഹരതി, സചേ സോ വിഹാരോ ഉക്ലാപോ ഹോതി, സചേ ഉസ്സഹതി, സോധേതബ്ബോ. വിഹാരം സോധേന്തേന പഠമം പത്തചീവരം നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം; നിസീദനപച്ചത്ഥരണം നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം; ഭിസിബിബ്ബോഹനം നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം; മഞ്ചോ നീചം കത്വാ സാധുകം അപ്പടിഘംസന്തേന, അസങ്ഘട്ടേന്തേന കവാടപിട്ഠം, നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബോ; പീഠം നീചം കത്വാ സാധുകം അപ്പടിഘംസന്തേന, അസങ്ഘട്ടേന്തേന കവാടപിട്ഠം, നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം; മഞ്ചപടിപാദകാ നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബാ; ഖേളമല്ലകോ നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബോ; അപസ്സേനഫലകം നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം; ഭൂമത്ഥരണം യഥാപഞ്ഞത്തം സല്ലക്ഖേത്വാ നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം. സചേ വിഹാരേ സന്താനകം ഹോതി, ഉല്ലോകാ പഠമം ഓഹാരേതബ്ബം, ആലോകസന്ധികണ്ണഭാഗാ പമജ്ജിതബ്ബാ. സചേ ഗേരുകപരികമ്മകതാ ഭിത്തി കണ്ണകിതാ ഹോതി, ചോളകം തേമേത്വാ പീളേത്വാ പമജ്ജിതബ്ബാ. സചേ കാളവണ്ണകതാ ഭൂമി കണ്ണകിതാ ഹോതി, ചോളകം തേമേത്വാ പീളേത്വാ പമജ്ജിതബ്ബാ. സചേ അകതാ ഹോതി ഭൂമി, ഉദകേന പരിപ്ഫോസിത്വാ പരിഫോസിത്വാ സമ്മജ്ജിതബ്ബാ – മാ വിഹാരോ രജേന ഉഹഞ്ഞീതി. സങ്കാരം വിചിനിത്വാ ഏകമന്തം ഛഡ്ഡേതബ്ബം.

‘‘ഭൂമത്ഥരണം ഓതാപേത്വാ സോധേത്വാ പപ്ഫോടേത്വാ അതിഹരിത്വാ യഥാപഞ്ഞത്തം പഞ്ഞപേതബ്ബം. മഞ്ചപടിപാദകാ ഓതാപേത്വാ പമജ്ജിത്വാ അതിഹരിത്വാ യഥാഠാനേ ഠപേതബ്ബാ. മഞ്ചോ ഓതാപേത്വാ സോധേത്വാ പപ്ഫോടേത്വാ നീചം കത്വാ സാധുകം അപ്പടിഘംസന്തേന, അസങ്ഘട്ടേന്തേന കവാടപിട്ഠം, അതിഹരിത്വാ യഥാപഞ്ഞത്തം പഞ്ഞപേതബ്ബോ. പീഠം ഓതാപേത്വാ സോധേത്വാ പപ്ഫോടേത്വാ നീചം കത്വാ സാധുകം അപ്പടിഘംസന്തേന, അസങ്ഘട്ടേന്തേന കവാടപിട്ഠം, അതിഹരിത്വാ യഥാപഞ്ഞത്തം പഞ്ഞപേതബ്ബം. ഭിസിബിബ്ബോഹനം ഓതാപേത്വാ സോധേത്വാ പപ്ഫോടേത്വാ അതിഹരിത്വാ യഥാപഞ്ഞത്തം പഞ്ഞപേതബ്ബം. നിസീദനപച്ചത്ഥരണം ഓതാപേത്വാ സോധേത്വാ പപ്ഫോടേത്വാ അതിഹരിത്വാ യഥാപഞ്ഞത്തം പഞ്ഞപേതബ്ബം. ഖേളമല്ലകോ ഓതാപേത്വാ പമജ്ജിത്വാ അതിഹരിത്വാ യഥാഠാനേ ഠപേതബ്ബോ. അപസ്സേനഫലകം ഓതാപേത്വാ പമജ്ജിത്വാ അതിഹരിത്വാ യഥാഠാനേ ഠപേതബ്ബം. പത്തചീവരം നിക്ഖിപിതബ്ബം. പത്തം നിക്ഖിപന്തേന ഏകേന ഹത്ഥേന പത്തം ഗഹേത്വാ ഏകേന ഹത്ഥേന ഹേട്ഠാമഞ്ചം വാ ഹേട്ഠാപീഠം വാ പരാമസിത്വാ പത്തോ നിക്ഖിപിതബ്ബോ. ന ച അനന്തരഹിതായ ഭൂമിയാ പത്തോ നിക്ഖിപിതബ്ബോ. ചീവരം നിക്ഖിപന്തേന ഏകേന ഹത്ഥേന ചീവരം ഗഹേത്വാ ഏകേന ഹത്ഥേന ചീവരവംസം വാ ചീവരരജ്ജും വാ പമജ്ജിത്വാ പാരതോ അന്തം ഓരതോ ഭോഗം കത്വാ ചീവരം നിക്ഖിപിതബ്ബം.

‘‘സചേ പുരത്ഥിമാ സരജാ വാതാ വായന്തി, പുരത്ഥിമാ വാതപാനാ ഥകേതബ്ബാ. സചേ പച്ഛിമാ സരജാ വാതാ വായന്തി, പച്ഛിമാ വാതപാനാ ഥകേതബ്ബാ. സചേ ഉത്തരാ സരജാ വാതാ വായന്തി, ഉത്തരാ വാതപാനാ ഥകേതബ്ബാ. സചേ ദക്ഖിണാ സരജാ വാതാ വായന്തി, ദക്ഖിണാ വാതപാനാ ഥകേതബ്ബാ. സചേ സീതകാലോ ഹോതി, ദിവാ വാതപാനാ വിവരിതബ്ബാ, രത്തിം ഥകേതബ്ബാ. സചേ ഉണ്ഹകാലോ ഹോതി, ദിവാ വാതപാനാ ഥകേതബ്ബാ, രത്തിം വിവരിതബ്ബാ.

‘‘സചേ പരിവേണം ഉക്ലാപം ഹോതി, പരിവേണം സമ്മജ്ജിതബ്ബം. സചേ കോട്ഠകോ ഉക്ലാപോ ഹോതി, കോട്ഠകോ സമ്മജ്ജിതബ്ബോ. സചേ ഉപട്ഠാനസാലാ ഉക്ലാപാ ഹോതി, ഉപട്ഠാനസാലാ സമ്മജ്ജിതബ്ബാ. സചേ അഗ്ഗിസാലാ ഉക്ലാപാ ഹോതി, അഗ്ഗിസാലാ സമ്മജ്ജിതബ്ബാ. സചേ വച്ചകുടി ഉക്ലാപാ ഹോതി, വച്ചകുടി സമ്മജ്ജിതബ്ബാ. സചേ പാനീയം ന ഹോതി, പാനീയം ഉപട്ഠാപേതബ്ബം. സചേ പരിഭോജനീയം ന ഹോതി, പരിഭോജനീയം ഉപട്ഠാപേതബ്ബം. സചേ ആചമനകുമ്ഭിയാ ഉദകം ന ഹോതി, ആചമനകുമ്ഭിയാ ഉദകം ആസിഞ്ചിതബ്ബം.

‘‘സചേ ഉപജ്ഝായസ്സ അനഭിരതി ഉപ്പന്നാ ഹോതി, സദ്ധിവിഹാരികേന വൂപകാസേതബ്ബോ, വൂപകാസാപേതബ്ബോ, ധമ്മകഥാ വാസ്സ കാതബ്ബാ. സചേ ഉപജ്ഝായസ്സ കുക്കുച്ചം ഉപ്പന്നം ഹോതി, സദ്ധിവിഹാരികേന വിനോദേതബ്ബം, വിനോദാപേതബ്ബം, ധമ്മകഥാ വാസ്സ കാതബ്ബാ. സചേ ഉപജ്ഝായസ്സ ദിട്ഠിഗതം ഉപ്പന്നം ഹോതി, സദ്ധിവിഹാരികേന വിവേചേതബ്ബം, വിവേചാപേതബ്ബം, ധമ്മകഥാ വാസ്സ കാതബ്ബാ. സചേ ഉപജ്ഝായോ ഗരുധമ്മം അജ്ഝാപന്നോ ഹോതി പരിവാസാരഹോ, സദ്ധിവിഹാരികേന ഉസ്സുക്കം കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സങ്ഘോ ഉപജ്ഝായസ്സ പരിവാസം ദദേയ്യാതി. സചേ ഉപജ്ഝായോ മൂലായപടികസ്സനാരഹോ ഹോതി, സദ്ധിവിഹാരികേന ഉസ്സുക്കം കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സങ്ഘോ ഉപജ്ഝായം മൂലായ പടികസ്സേയ്യാതി. സചേ ഉപജ്ഝായോ മാനത്താരഹോ ഹോതി, സദ്ധിവിഹാരികേന ഉസ്സുക്കം കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സങ്ഘോ ഉപജ്ഝായസ്സ മാനത്തം ദദേയ്യാതി. സചേ ഉപജ്ഝായോ അബ്ഭാനാരഹോ ഹോതി, സദ്ധിവിഹാരികേന ഉസ്സുക്കം കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സങ്ഘോ ഉപജ്ഝായം അബ്ഭേയ്യാതി. സചേ സങ്ഘോ ഉപജ്ഝായസ്സ കമ്മം കത്തുകാമോ ഹോതി, തജ്ജനീയം വാ നിയസ്സം വാ പബ്ബാജനീയം വാ പടിസാരണീയം വാ ഉക്ഖേപനീയം വാ, സദ്ധിവിഹാരികേന ഉസ്സുക്കം കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സങ്ഘോ ഉപജ്ഝായസ്സ കമ്മം ന കരേയ്യ, ലഹുകായ വാ പരിണാമേയ്യാതി. കതം വാ പനസ്സ ഹോതി സങ്ഘേന കമ്മം, തജ്ജനീയം വാ നിയസ്സം വാ പബ്ബാജനീയം വാ പടിസാരണീയം വാ ഉക്ഖേപനീയം വാ, സദ്ധിവിഹാരികേന ഉസ്സുക്കം കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ ഉപജ്ഝായോ സമ്മാ വത്തേയ്യ, ലോമം പാതേയ്യ, നേത്ഥാരം വത്തേയ്യ, സങ്ഘോ തം കമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേയ്യാതി.

‘‘സചേ ഉപജ്ഝായസ്സ ചീവരം ധോവിതബ്ബം ഹോതി, സദ്ധിവിഹാരികേന ധോവിതബ്ബം, ഉസ്സുക്കം വാ കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ ഉപജ്ഝായസ്സ ചീവരം ധോവിയേഥാതി. സചേ ഉപജ്ഝായസ്സ ചീവരം കാതബ്ബം ഹോതി, സദ്ധിവിഹാരികേന കാതബ്ബം, ഉസ്സുക്കം വാ കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ ഉപജ്ഝായസ്സ ചീവരം കരിയേഥാതി. സചേ ഉപജ്ഝായസ്സ രജനാ പചിതബ്ബാ ഹോതി, സദ്ധിവിഹാരികേന പചിതബ്ബാ, ഉസ്സുക്കം വാ കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ ഉപജ്ഝായസ്സ രജനം പചിയേഥാതി. സചേ ഉപജ്ഝായസ്സ ചീവരം രജിതബ്ബം [രജേതബ്ബം (സ്യാ.)] ഹോതി, സദ്ധിവിഹാരികേന രജിതബ്ബം, ഉസ്സുക്കം വാ കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ ഉപജ്ഝായസ്സ ചീവരം രജിയേഥാതി. ചീവരം രജന്തേന [രജേന്തേന (സ്യാ.)] സാധുകം സമ്പരിവത്തകം സമ്പരിവത്തകം രജിതബ്ബം, ന ച അച്ഛിന്നേ ഥേവേ പക്കമിതബ്ബം.

‘‘ന ഉപജ്ഝായം അനാപുച്ഛാ ഏകച്ചസ്സ പത്തോ ദാതബ്ബോ, ന ഏകച്ചസ്സ പത്തോ പടിഗ്ഗഹേതബ്ബോ; ന ഏകച്ചസ്സ ചീവരം ദാതബ്ബം, ന ഏകച്ചസ്സ ചീവരം പടിഗ്ഗഹേതബ്ബം; ന ഏകച്ചസ്സ പരിക്ഖാരോ ദാതബ്ബോ, ന ഏകച്ചസ്സ പരിക്ഖാരോ പടിഗ്ഗഹേതബ്ബോ; ന ഏകച്ചസ്സ കേസാ ഛേദേതബ്ബാ [ഛേത്തബ്ബാ (സീ.), ഛേദിതബ്ബാ (ക.)], ന ഏകച്ചേന കേസാ ഛേദാപേതബ്ബാ; ന ഏകച്ചസ്സ പരികമ്മം കാതബ്ബം, ന ഏകച്ചേന പരികമ്മം കാരാപേതബ്ബം; ന ഏകച്ചസ്സ വേയ്യാവച്ചോ [വേയ്യാവച്ചം (ക.)] കാതബ്ബോ, ന ഏകച്ചേന വേയ്യാവച്ചോ കാരാപേതബ്ബോ; ന ഏകച്ചസ്സ പച്ഛാസമണേന ഹോതബ്ബം, ന ഏകച്ചോ പച്ഛാസമണോ ആദാതബ്ബോ; ന ഏകച്ചസ്സ പിണ്ഡപാതോ നീഹരിതബ്ബോ, ന ഏകച്ചേന പിണ്ഡപാതോ നീഹരാപേതബ്ബോ; ന ഉപജ്ഝായം അനാപുച്ഛാ ഗാമോ പവിസിതബ്ബോ; ന സുസാനം ഗന്തബ്ബം; ന ദിസാ പക്കമിതബ്ബാ. സചേ ഉപജ്ഝായോ ഗിലാനോ ഹോതി, യാവജീവം ഉപട്ഠാതബ്ബോ, വുട്ഠാനമസ്സ ആഗമേതബ്ബം. ഇദം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, സദ്ധിവിഹാരികാനം ഉപജ്ഝായേസു വത്തം യഥാ സദ്ധിവിഹാരികേഹി ഉപജ്ഝായേസു സമ്മാ വത്തിതബ്ബ’’ന്തി.

൧൨. സദ്ധിവിഹാരികവത്തകഥാ

൩൭൭. തേന ഖോ പന സമയേന ഉപജ്ഝായാ സദ്ധിവിഹാരികേസു ന സമ്മാ വത്തന്തി. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ഉപജ്ഝായാ സദ്ധിവിഹാരികേസു ന സമ്മാ വത്തിസ്സന്തീ’’തി! അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… ‘‘സച്ചം കിര, ഭിക്ഖവേ, ഉപജ്ഝായാ സദ്ധിവിഹാരികേസു ന സമ്മാ വത്തന്തീ’’തി? ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി –

൩൭൮. ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, ഉപജ്ഝായാനം സദ്ധിവിഹാരികേസു വത്തം പഞ്ഞപേസ്സാമി യഥാ ഉപജ്ഝായേഹി സദ്ധിവിഹാരികേസു സമ്മാ വത്തിതബ്ബം. [മഹാവ. ൬൭] ഉപജ്ഝായേന, ഭിക്ഖവേ, സദ്ധിവിഹാരികമ്ഹി സമ്മാ വത്തിതബ്ബം. തത്രായം സമ്മാവത്തനാ –

‘‘ഉപജ്ഝായേന, ഭിക്ഖവേ, സദ്ധിവിഹാരികോ സങ്ഗഹേതബ്ബോ അനുഗ്ഗഹേതബ്ബോ ഉദ്ദേസേന പരിപുച്ഛായ ഓവാദേന അനുസാസനിയാ. സചേ ഉപജ്ഝായസ്സ പത്തോ ഹോതി, സദ്ധിവിഹാരികസ്സ പത്തോ ന ഹോതി, ഉപജ്ഝായേന സദ്ധിവിഹാരികസ്സ പത്തോ ദാതബ്ബോ, ഉസ്സുക്കം വാ കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സദ്ധിവിഹാരികസ്സ പത്തോ ഉപ്പജ്ജിയേഥാതി. സചേ ഉപജ്ഝായസ്സ ചീവരം ഹോതി, സദ്ധിവിഹാരികസ്സ ചീവരം ന ഹോതി, ഉപജ്ഝായേന സദ്ധിവിഹാരികസ്സ ചീവരം ദാതബ്ബം, ഉസ്സുക്കം വാ കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സദ്ധിവിഹാരികസ്സ ചീവരം ഉപ്പജ്ജിയേഥാതി. സചേ ഉപജ്ഝായസ്സ പരിക്ഖാരോ ഹോതി, സദ്ധിവിഹാരികസ്സ പരിക്ഖാരോ ന ഹോതി, ഉപജ്ഝായേന സദ്ധിവിഹാരികസ്സ പരിക്ഖാരോ ദാതബ്ബോ, ഉസ്സുക്കം വാ കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സദ്ധിവിഹാരികസ്സ പരിക്ഖാരോ ഉപ്പജ്ജിയേഥാതി.

‘‘സചേ സദ്ധിവിഹാരികോ ഗിലാനോ ഹോതി, കാലസ്സേവ ഉട്ഠായ ദന്തകട്ഠം ദാതബ്ബം, മുഖോദകം ദാതബ്ബം, ആസനം പഞ്ഞപേതബ്ബം. സചേ യാഗു ഹോതി, ഭാജനം ധോവിത്വാ യാഗു ഉപനാമേതബ്ബാ. യാഗും പീതസ്സ ഉദകം ദത്വാ ഭാജനം പടിഗ്ഗഹേത്വാ നീചം കത്വാ സാധുകം അപ്പടിഘംസന്തേന ധോവിത്വാ പടിസാമേതബ്ബം. സദ്ധിവിഹാരികമ്ഹി വുട്ഠിതേ ആസനം ഉദ്ധരിതബ്ബം. സചേ സോ ദേസോ ഉക്ലാപോ ഹോതി, സോ ദേസോ സമ്മജ്ജിതബ്ബോ.

‘‘സചേ സദ്ധിവിഹാരികോ ഗാമം പവിസിതുകാമോ ഹോതി, നിവാസനം ദാതബ്ബം, പടിനിവാസനം പടിഗ്ഗഹേതബ്ബം, കായബന്ധനം ദാതബ്ബം, സഗുണം കത്വാ സങ്ഘാടിയോ ദാതബ്ബാ, ധോവിത്വാ പത്തോ സോദകോ ദാതബ്ബോ.

‘‘ഏത്താവതാ നിവത്തിസ്സതീതി ആസനം പഞ്ഞപേതബ്ബം, പാദോദകം പാദപീഠം പാദകഥലികം ഉപനിക്ഖിപിതബ്ബം, പച്ചുഗ്ഗന്ത്വാ പത്തചീവരം പടിഗ്ഗഹേതബ്ബം, പടിനിവാസനം ദാതബ്ബം, നിവാസനം പടിഗ്ഗഹേതബ്ബം. സചേ ചീവരം സിന്നം ഹോതി, മുഹുത്തം ഉണ്ഹേ ഓതാപേതബ്ബം, ന ച ഉണ്ഹേ ചീവരം നിദഹിതബ്ബം. ചീവരം സങ്ഘരിതബ്ബം. ചീവരം സങ്ഘരന്തേന ചതുരങ്ഗുലം കണ്ണം ഉസ്സാരേത്വാ ചീവരം സങ്ഘരിതബ്ബം – മാ മജ്ഝേ ഭങ്ഗോ അഹോസീതി. ഓഭോഗേ കായബന്ധനം കാതബ്ബം.

‘‘സചേ പിണ്ഡപാതോ ഹോതി, സദ്ധിവിഹാരികോ ച ഭുഞ്ജിതുകാമോ ഹോതി, ഉദകം ദത്വാ പിണ്ഡപാതോ ഉപനാമേതബ്ബോ. സദ്ധിവിഹാരികോ പാനീയേന പുച്ഛിതബ്ബോ. ഭുത്താവിസ്സ ഉദകം ദത്വാ പത്തം പടിഗ്ഗഹേത്വാ നീചം കത്വാ സാധുകം അപ്പടിഘംസന്തേന ധോവിത്വാ വോദകം കത്വാ മുഹുത്തം ഉണ്ഹേ ഓതാപേതബ്ബോ, ന ച ഉണ്ഹേ പത്തോ നിദഹിതബ്ബോ. പത്തചീവരം നിക്ഖിപിതബ്ബം. പത്തം നിക്ഖിപന്തേന ഏകേന ഹത്ഥേന പത്തം ഗഹേത്വാ ഏകേന ഹത്ഥേന ഹേട്ഠാമഞ്ചം വാ ഹേട്ഠാപീഠം വാ പരാമസിത്വാ പത്തോ നിക്ഖിപിതബ്ബോ. ന ച അനന്തരഹിതായ ഭൂമിയാ പത്തോ നിക്ഖിപിതബ്ബോ. ചീവരം നിക്ഖിപന്തേന ഏകേന ഹത്ഥേന ചീവരം ഗഹേത്വാ ഏകേന ഹത്ഥേന ചീവരവംസം വാ ചീവരരജ്ജും വാ പമജ്ജിത്വാ പാരതോ അന്തം ഓരതോ ഭോഗം കത്വാ ചീവരം നിക്ഖിപിതബ്ബം. സദ്ധിവിഹാരികമ്ഹി വുട്ഠിതേ ആസനം ഉദ്ധരിതബ്ബം, പാദോദകം പാദപീഠം പാദകഥലികം പടിസാമേതബ്ബം. സചേ സോ ദേസോ ഉക്ലാപോ ഹോതി, സോ ദേസോ സമ്മജ്ജിതബ്ബോ.

‘‘സചേ സദ്ധിവിഹാരികോ നഹായിതുകാമോ ഹോതി, നഹാനം പടിയാദേതബ്ബം. സചേ സീതേന അത്ഥോ ഹോതി, സീതം പടിയാദേതബ്ബം. സചേ ഉണ്ഹേന അത്ഥോ ഹോതി, ഉണ്ഹം പടിയാദേതബ്ബം.

‘‘സചേ സദ്ധിവിഹാരികോ ജന്താഘരം പവിസിതുകാമോ ഹോതി, ചുണ്ണം സന്നേതബ്ബം, മത്തികാ തേമേതബ്ബാ, ജന്താഘരപീഠം ആദായ [ആദായ സദ്ധിവിഹാരികസ്സ പിട്ഠിതോ പിട്ഠിതോ (ക.)] ഗന്ത്വാ ജന്താഘരപീഠം ദത്വാ ചീവരം പടിഗ്ഗഹേത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം, ചുണ്ണം ദാതബ്ബം, മത്തികാ ദാതബ്ബാ. സചേ ഉസ്സഹതി ജന്താഘരം പവിസിതബ്ബം. ജന്താഘരം പവിസന്തേന മത്തികായ മുഖം മക്ഖേത്വാ പുരതോ ച പച്ഛതോ ച പടിച്ഛാദേത്വാ ജന്താഘരം പവിസിതബ്ബം. ന ഥേരേ ഭിക്ഖൂ അനുപഖജ്ജ നിസീദിതബ്ബം, ന നവാ ഭിക്ഖൂ ആസനേന പടിബാഹിതബ്ബാ. ജന്താഘരേ സദ്ധിവിഹാരികസ്സ പരികമ്മം കാതബ്ബം. ജന്താഘരാ നിക്ഖമന്തേന ജന്താഘരപീഠം ആദായ പുരതോ ച പച്ഛതോ ച പടിച്ഛാദേത്വാ ജന്താഘരാ നിക്ഖമിതബ്ബം.

‘‘ഉദകേപി സദ്ധിവിഹാരികസ്സ പരികമ്മം കാതബ്ബം. നഹാതേന പഠമതരം ഉത്തരിത്വാ അത്തനോ ഗത്തം വോദകം കത്വാ നിവാസേത്വാ സദ്ധിവിഹാരികസ്സ ഗത്തതോ ഉദകം പമജ്ജിതബ്ബം, നിവാസനം ദാതബ്ബം, സങ്ഘാടി ദാതബ്ബാ, ജന്താഘരപീഠം ആദായ പഠമതരം ആഗന്ത്വാ ആസനം പഞ്ഞപേതബ്ബം, പാദോദകം പാദപീഠം പാദകഥലികം ഉപനിക്ഖിപിതബ്ബം. സദ്ധിവിഹാരികോ പാനീയേന പുച്ഛിതബ്ബോ.

‘‘യസ്മിം വിഹാരേ സദ്ധിവിഹാരികോ വിഹരതി, സചേ സോ വിഹാരോ ഉക്ലാപോ ഹോതി, സചേ ഉസ്സഹതി, സോധേതബ്ബോ. വിഹാരം സോധേന്തേന പഠമം പത്തചീവരം നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം…പേ… സചേ ആചമനകുമ്ഭിയാ ഉദകം ന ഹോതി, ആചമനകുമ്ഭിയാ ഉദകം ആസിഞ്ചിതബ്ബം.

‘‘സചേ സദ്ധിവിഹാരികസ്സ അനഭിരതി ഉപ്പന്നാ ഹോതി, ഉപജ്ഝായേന വൂപകാസേതബ്ബോ, വൂപകാസാപേതബ്ബോ, ധമ്മകഥാ വാസ്സ കാതബ്ബാ. സചേ സദ്ധിവിഹാരികസ്സ കുക്കുച്ചം ഉപ്പന്നം ഹോതി, ഉപജ്ഝായേന വിനോദേതബ്ബം, വിനോദാപേതബ്ബം, ധമ്മകഥാ വാസ്സ കാതബ്ബാ. സചേ സദ്ധിവിഹാരികസ്സ ദിട്ഠിഗതം ഉപ്പന്നം ഹോതി, ഉപജ്ഝായേന വിവേചേതബ്ബം, വിവേചാപേതബ്ബം, ധമ്മകഥാ വാസ്സ കാതബ്ബാ. സചേ സദ്ധിവിഹാരികോ ഗരുധമ്മം അജ്ഝാപന്നോ ഹോതി പരിവാസാരഹോ, ഉപജ്ഝായേന ഉസ്സുക്കം കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സങ്ഘോ സദ്ധിവിഹാരികസ്സ പരിവാസം ദദേയ്യാതി. സചേ സദ്ധിവിഹാരികോ മൂലായപടികസ്സനാരഹോ ഹോതി, ഉപജ്ഝായേന ഉസ്സുക്കം കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സങ്ഘോ സദ്ധിവിഹാരികം മൂലായ പടികസ്സേയ്യാതി. സചേ സദ്ധിവിഹാരികോ മാനത്താരഹോ ഹോതി, ഉപജ്ഝായേന ഉസ്സുക്കം കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സങ്ഘോ സദ്ധിവിഹാരികസ്സ മാനത്തം ദദേയ്യാതി. സചേ സദ്ധിവിഹാരികോ അബ്ഭാനാരഹോ ഹോതി, ഉപജ്ഝായേന ഉസ്സുക്കം കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സങ്ഘോ സദ്ധിവിഹാരികം അബ്ഭേയ്യാതി. സചേ സങ്ഘോ സദ്ധിവിഹാരികസ്സ കമ്മം കത്തുകാമോ ഹോതി, തജ്ജനീയം വാ നിയസ്സം വാ പബ്ബാജനീയം വാ പടിസാരണീയം വാ ഉക്ഖേപനീയം വാ, ഉപജ്ഝായേന ഉസ്സുക്കം കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സങ്ഘോ സദ്ധിവിഹാരികസ്സ കമ്മം ന കരേയ്യ, ലഹുകായ വാ പരിണാമേയ്യാതി. കതം വാ പനസ്സ ഹോതി സങ്ഘേന കമ്മം, തജ്ജനീയം വാ നിയസ്സം വാ പബ്ബാജനീയം വാ പടിസാരണീയം വാ, ഉക്ഖേപനീയം വാ, ഉപജ്ഝായേന ഉസ്സുക്കം കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സദ്ധിവിഹാരികോ സമ്മാ വത്തേയ്യ ലോമം പാതേയ്യ, നേത്ഥാരം വത്തേയ്യ, സങ്ഘോ തം കമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേയ്യാതി.

‘‘സചേ സദ്ധിവിഹാരികസ്സ ചീവരം ധോവിതബ്ബം ഹോതി, ഉപജ്ഝായേന ആചിക്ഖിതബ്ബം – ഏവം ധോവേയ്യാസീതി, ഉസ്സുക്കം വാ കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സദ്ധിവിഹാരികസ്സ ചീവരം ധോവിയേഥാതി. സചേ സദ്ധിവിഹാരികസ്സ ചീവരം കാതബ്ബം ഹോതി, ഉപജ്ഝായേന ആചിക്ഖിതബ്ബം – ഏവം കരേയ്യാസീതി, ഉസ്സുക്കം വാ കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സദ്ധിവിഹാരികസ്സ ചീവരം കരിയേഥാതി. സചേ സദ്ധിവിഹാരികസ്സ രജനം പചിതബ്ബം ഹോതി, ഉപജ്ഝായേന ആചിക്ഖിതബ്ബം – ഏവം പചേയ്യാസീതി, ഉസ്സുക്കം വാ കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സദ്ധിവിഹാരികസ്സ രജനം പചിയേഥാതി. സചേ സദ്ധിവിഹാരികസ്സ ചീവരം രജിതബ്ബം ഹോതി, ഉപജ്ഝായേന ആചിക്ഖിതബ്ബം – ഏവം രജേയ്യാസീതി, ഉസ്സുക്കം വാ കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സദ്ധിവിഹാരികസ്സ ചീവരം രജിയേഥാതി. ചീവരം രജന്തേന സാധുകം സമ്പരിവത്തകം സമ്പരിവത്തകം രജിതബ്ബം, ന ച അച്ഛിന്നേ ഥേവേ പക്കമിതബ്ബം. സചേ സദ്ധിവിഹാരികോ ഗിലാനോ ഹോതി, യാവജീവം ഉപട്ഠാതബ്ബോ, വുട്ഠാനമസ്സ ആഗമേതബ്ബം. ഇദം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഉപജ്ഝായാനം സദ്ധിവിഹാരികേസു വത്തം യഥാ ഉപജ്ഝായേഹി സദ്ധിവിഹാരികേസു സമ്മാ വത്തിതബ്ബ’’ന്തി.

ദുതിയഭാണവാരോ നിട്ഠിതോ.

൧൩. ആചരിയവത്തകഥാ

൩൭൯. തേന ഖോ പന സമയേന അന്തേവാസികാ ആചരിയേസു ന സമ്മാ വത്തന്തി. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ അന്തേവാസികാ ആചരിയേസു ന സമ്മാ വത്തിസ്സന്തീ’’തി! അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… ‘‘സച്ചം കിര, ഭിക്ഖവേ, അന്തേവാസികാ ആചരിയേസു ന സമ്മാ വത്തന്തീ’’തി? ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി –

൩൮൦. ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, അന്തേവാസികാനം ആചരിയേസു വത്തം പഞ്ഞപേസ്സാമി യഥാ അന്തേവാസികേഹി ആചരിയേസു സമ്മാ വത്തിതബ്ബം. [മഹാവ. ൭൮] അന്തേവാസികേന, ഭിക്ഖവേ, ആചരിയമ്ഹി സമ്മാ വത്തിതബ്ബം. തത്രായം സമ്മാവത്തനാ –

‘‘കാലസ്സേവ ഉട്ഠായ ഉപാഹനാ ഓമുഞ്ചിത്വാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ ദന്തകട്ഠം ദാതബ്ബം, മുഖോദകം ദാതബ്ബം, ആസനം പഞ്ഞപേതബ്ബം. സചേ യാഗു ഹോതി, ഭാജനം ധോവിത്വാ യാഗു ഉപനാമേതബ്ബാ. യാഗും പീതസ്സ ഉദകം ദത്വാ ഭാജനം പടിഗ്ഗഹേത്വാ നീചം കത്വാ സാധുകം അപ്പടിഘംസന്തേന ധോവിത്വാ പടിസാമേതബ്ബം. ആചരിയമ്ഹി വുട്ഠിതേ ആസനം ഉദ്ധരിതബ്ബം. സചേ സോ ദേസോ ഉക്ലാപോ ഹോതി, സോ ദേസോ സമ്മജ്ജിതബ്ബോ.

‘‘സചേ ആചരിയോ ഗാമം പവിസിതുകാമോ ഹോതി, നിവാസനം ദാതബ്ബം, പടിനിവാസനം പടിഗ്ഗഹേതബ്ബം, കായബന്ധനം ദാതബ്ബം, സഗുണം കത്വാ സങ്ഘാടിയോ ദാതബ്ബാ, ധോവിത്വാ പത്തോ സോദകോ ദാതബ്ബോ. സചേ ആചരിയോ പച്ഛാസമണം ആകങ്ഖതി, തിമണ്ഡലം പടിച്ഛാദേന്തേന പരിമണ്ഡലം നിവാസേത്വാ കായബന്ധനം ബന്ധിത്വാ സഗുണം കത്വാ സങ്ഘാടിയോ പാരുപിത്വാ ഗണ്ഠികം പടിമുഞ്ചിത്വാ ധോവിത്വാ പത്തം ഗഹേത്വാ ആചരിയസ്സ പച്ഛാസമണേന ഹോതബ്ബം. നാതിദൂരേ ഗന്തബ്ബം, നാച്ചാസന്നേ ഗന്തബ്ബം, പത്തപരിയാപന്നം പടിഗ്ഗഹേതബ്ബം. ന ആചരിയസ്സ ഭണമാനസ്സ അന്തരന്തരാ കഥാ ഓപാതേതബ്ബാ. ആചരിയോ ആപത്തിസാമന്താ ഭണമാനോ നിവാരേതബ്ബോ.

‘‘നിവത്തന്തേന പഠമതരം ആഗന്ത്വാ ആസനം പഞ്ഞപേതബ്ബം, പാദോദകം പാദപീഠം പാദകഥലികം ഉപനിക്ഖിപിതബ്ബം, പച്ചുഗ്ഗന്ത്വാ പത്തചീവരം പടിഗ്ഗഹേതബ്ബം, പടിനിവാസനം ദാതബ്ബം, നിവാസനം പടിഗ്ഗഹേതബ്ബം. സചേ ചീവരം സിന്നം ഹോതി, മുഹുത്തം ഉണ്ഹേ ഓതാപേതബ്ബം, ന ച ഉണ്ഹേ ചീവരം നിദഹിതബ്ബം. ചീവരം സങ്ഘരിതബ്ബം. ചീവരം സങ്ഘരന്തേന ചതുരങ്ഗുലം കണ്ണം ഉസ്സാരേത്വാ ചീവരം സങ്ഘരിതബ്ബം – മാ മജ്ഝേ ഭങ്ഗോ അഹോസീതി. ഓഭോഗേ കായബന്ധനം കാതബ്ബം.

‘‘സചേ പിണ്ഡപാതോ ഹോതി, ആചരിയോ ച ഭുഞ്ജിതുകാമോ ഹോതി, ഉദകം ദത്വാ പിണ്ഡപാതോ ഉപനാമേതബ്ബോ. ആചരിയോ പാനീയേന പുച്ഛിതബ്ബോ. ഭുത്താവിസ്സ ഉദകം ദത്വാ പത്തം പടിഗ്ഗഹേത്വാ നീചം കത്വാ സാധുകം അപ്പടിഘംസന്തേന ധോവിത്വാ വോദകം കത്വാ മുഹുത്തം ഉണ്ഹേ ഓതാപേതബ്ബോ, ന ച ഉണ്ഹേ പത്തോ നിദഹിതബ്ബോ. പത്തചീവരം നിക്ഖിപിതബ്ബം. പത്തം നിക്ഖിപന്തേന ഏകേന ഹത്ഥേന പത്തം ഗഹേത്വാ ഏകേന ഹത്ഥേന ഹേട്ഠാമഞ്ചം വാ ഹേട്ഠാപീഠം വാ പരാമസിത്വാ പത്തോ നിക്ഖിപിതബ്ബോ. ന ച അനന്തരഹിതായ ഭൂമിയാ പത്തോ നിക്ഖിപിതബ്ബോ. ചീവരം നിക്ഖിപന്തേന ഏകേന ഹത്ഥേന ചീവരം ഗഹേത്വാ ഏകേന ഹത്ഥേന ചീവരവംസം വാ ചീവരരജ്ജും വാ പമജിത്വാ പാരതോ അന്തം ഓരതോ ഭോഗം കത്വാ ചീവരം നിക്ഖിപിതബ്ബം. ആചരിയമ്ഹി വുട്ഠിതേ ആസനം ഉദ്ധരിതബ്ബം, പാദോദകം പാദപീഠം പാദകഥലികം പടിസാമേതബ്ബം. സചേ സോ ദേസോ ഉക്ലാപോ ഹോതി, സോ ദേസോ സമ്മജ്ജിതബ്ബോ.

‘‘സചേ ആചരിയോ നഹായിതുകാമോ ഹോതി, നഹാനം പടിയാദേതബ്ബം. സചേ സീതേന അത്ഥോ ഹോതി, സീതം പടിയാദേതബ്ബം. സചേ ഉണ്ഹേന അത്ഥോ ഹോതി, ഉണ്ഹം പടിയാദേതബ്ബം.

‘‘സചേ ആചരിയോ ജന്താഘരം പവിസിതുകാമോ ഹോതി, ചുണ്ണം സന്നേതബ്ബം, മത്തികാ തേമേതബ്ബാ, ജന്താഘരപീഠം ആദായ ആചരിയസ്സ പിട്ഠിതോ പിട്ഠിതോ ഗന്ത്വാ ജന്താഘരപീഠം ദത്വാ ചീവരം പടിഗ്ഗഹേത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം, ചുണ്ണം ദാതബ്ബം, മത്തികാ ദാതബ്ബാ. സചേ ഉസ്സഹതി, ജന്താഘരം പവിസിതബ്ബം. ജന്താഘരം പവിസന്തേന മത്തികായ മുഖം മക്ഖേത്വാ പുരതോ ച പച്ഛതോ ച പടിച്ഛാദേത്വാ ജന്താഘരം പവിസിതബ്ബം. ന ഥേരേ ഭിക്ഖൂ അനുപഖജ്ജ നിസീദിതബ്ബം. ന നവാ ഭിക്ഖൂ ആസനേന പടിബാഹിതബ്ബാ. ജന്താഘരേ ആചരിയസ്സ പരികമ്മം കാതബ്ബം. ജന്താഘരാ നിക്ഖമന്തേന ജന്താഘരപീഠം ആദായ പുരതോ ച പച്ഛതോ ച പടിച്ഛാദേത്വാ ജന്താഘരാ നിക്ഖമിതബ്ബം.

‘‘ഉദകേപി ആചരിയസ്സ പരികമ്മം കാതബ്ബം. നഹാതേന പഠമതരം ഉത്തരിത്വാ അത്തനോ ഗത്തം വോദകം കത്വാ നിവാസേത്വാ ആചരിയസ്സ ഗത്തതോ ഉദകം പമജ്ജിതബ്ബം, നിവാസനം ദാതബ്ബം, സങ്ഘാടി ദാതബ്ബാ, ജന്താഘരപീഠം ആദായ പഠമതരം ആഗന്ത്വാ ആസനം പഞ്ഞപേതബ്ബം, പാദോദകം പാദപീഠം പാദകഥലികം ഉപനിക്ഖിപിതബ്ബം. ആചരിയോ പാനീയേന പുച്ഛിതബ്ബോ. സചേ ഉദ്ദിസാപേതുകാമോ ഹോതി, ഉദ്ദിസിതബ്ബോ. സചേ പരിപുച്ഛിതുകാമോ ഹോതി, പരിപുച്ഛിതബ്ബോ.

‘‘യസ്മിം വിഹാരേ ആചരിയോ വിഹരതി, സചേ സോ വിഹാരോ ഉക്ലാപോ ഹോതി, സചേ ഉസ്സഹതി, സോധേതബ്ബോ. വിഹാരം സോധേന്തേന പഠമം പത്തചീവരം നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം; നിസീദനപച്ചത്ഥരണം നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം; ഭിസിബിബ്ബോഹനം നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം; മഞ്ചോ നീചം കത്വാ സാധുകം അപ്പടിഘംസന്തേന അസങ്ഘട്ടേന്തേന കവാടപിട്ഠം, നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബോ; പീഠം നീചം കത്വാ സാധുകം അപ്പടിഘംസന്തേന, അസങ്ഘട്ടേന്തേന കവാടപിട്ഠം, നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം; മഞ്ചപടിപാദകാ നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബാ; ഖേളമല്ലകോ നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബോ; അപസ്സേനഫലകം നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം; ഭൂമത്ഥരണം യഥാപഞ്ഞത്തം സല്ലക്ഖേത്വാ നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം. സചേ വിഹാരേ സന്താനകം ഹോതി, ഉല്ലോകാ പഠമം ഓഹാരേതബ്ബം, ആലോകസന്ധികണ്ണഭാഗാ പമജ്ജിതബ്ബാ. സചേ ഗേരുകപരികമ്മകതാ ഭിത്തി കണ്ണകിതാ ഹോതി, ചോളകം തേമേത്വാ പീളേത്വാ പമജ്ജിതബ്ബാ. സചേ കാളവണ്ണകതാ ഭൂമി കണ്ണകിതാ ഹോതി, ചോളകം തേമേത്വാ പീളേത്വാ പമജ്ജിതബ്ബാ. സചേ അകതാ ഹോതി ഭൂമി, ഉദകേന പരിപ്ഫോസിത്വാ പരിഫോസിത്വാ സമ്മജ്ജിതബ്ബാ – മാ വിഹാരോ രജേന ഉഹഞ്ഞീതി. സങ്കാരം വിചിനിത്വാ ഏകമന്തം ഛഡ്ഡേതബ്ബം.

‘‘ഭൂമത്ഥരണം ഓതാപേത്വാ സോധേത്വാ പപ്ഫോടേത്വാ അതിഹരിത്വാ യഥാപഞ്ഞത്തം പഞ്ഞപേതബ്ബം. മഞ്ചപടിപാദകാ ഓതാപേത്വാ പമജ്ജിത്വാ അതിഹരിത്വാ യഥാഠാനേ ഠപേതബ്ബാ. മഞ്ചോ ഓതാപേത്വാ സോധേത്വാ പപ്ഫോടേത്വാ നീചം കത്വാ സാധുകം അപ്പടിഘംസന്തേന, അസങ്ഘട്ടേന്തേന കവാടപിട്ഠം, അതിഹരിത്വാ യഥാപഞ്ഞത്തം പഞ്ഞപേതബ്ബോ. പീഠം ഓതാപേത്വാ സോധേത്വാ പപ്ഫോടേത്വാ നീചം കത്വാ സാധുകം അപ്പടിഘംസന്തേന, അസങ്ഘട്ടേന്തേന കവാടപിട്ഠം, അതിഹരിത്വാ യഥാപഞ്ഞത്തം പഞ്ഞപേതബ്ബം. ഭിസിബിബ്ബോഹനം ഓതാപേത്വാ സോധേത്വാ പപ്ഫോടേത്വാ അതിഹരിത്വാ യഥാപഞ്ഞത്തം പഞ്ഞപേതബ്ബം. നിസീദനപച്ചത്ഥരണം ഓതാപേത്വാ സോധേത്വാ പപ്ഫോടേത്വാ അതിഹരിത്വാ യഥാപഞ്ഞത്തം പഞ്ഞപേതബ്ബം. ഖേളമല്ലകോ ഓതാപേത്വാ പമജ്ജിത്വാ അതിഹരിത്വാ യഥാഠാനേ ഠപേതബ്ബോ. അപസ്സേനഫലകം ഓതാപേത്വാ പമജ്ജിത്വാ അതിഹരിത്വാ യഥാഠാനേ ഠപേതബ്ബം. പത്തചീവരം നിക്ഖിപിതബ്ബം. പത്തം നിക്ഖിപന്തേന ഏകേന ഹത്ഥേന പത്തം ഗഹേത്വാ ഏകേന ഹത്ഥേന ഹേട്ഠാമഞ്ചം വാ ഹേട്ഠാപീഠം വാ പരാമസിത്വാ പത്തോ നിക്ഖിപിതബ്ബോ. ന ച അനന്തരഹിതായ ഭൂമിയാ പത്തോ നിക്ഖിപിതബ്ബോ. ചീവരം നിക്ഖിപന്തേന ഏകേന ഹത്ഥേന ചീവരം ഗഹേത്വാ ഏകേന ഹത്ഥേന ചീവരവംസം വാ ചീവരരജ്ജും വാ പമജ്ജിത്വാ പാരതോ അന്തം ഓരതോ ഭോഗം കത്വാ ചീവരം നിക്ഖിപിതബ്ബം.

‘‘സചേ പുരത്ഥിമാ സരജാ വാതാ വായന്തി, പുരത്ഥിമാ വാതപാനാ ഥകേതബ്ബാ. സചേ പച്ഛിമാ സരജാ വാതാ വായന്തി, പച്ഛിമാ വാതപാനാ ഥകേതബ്ബാ. സചേ ഉത്തരാ സരജാ വാതാ വായന്തി, ഉത്തരാ വാതപാനാ ഥകേതബ്ബാ. സചേ ദക്ഖിണാ സരജാ വാതാ വായന്തി, ദക്ഖിണാ വാതപാനാ ഥകേതബ്ബാ. സചേ സീതകാലോ ഹോതി, ദിവാ വാതപാനാ വിവരിതബ്ബാ, രത്തിം ഥകേതബ്ബാ. സചേ ഉണ്ഹകാലോ ഹോതി, ദിവാ വാതപാനാ ഥകേതബ്ബാ, രത്തിം വിവരിതബ്ബാ.

‘‘സചേ പരിവേണം ഉക്ലാപം ഹോതി, പരിവേണം സമ്മജ്ജിതബ്ബം. സചേ കോട്ഠകോ ഉക്ലാപോ ഹോതി, കോട്ഠകോ സമ്മജ്ജിതബ്ബോ. സചേ ഉപട്ഠാനസാലാ ഉക്ലാപാ ഹോതി, ഉപട്ഠാനസാലാ സമ്മജ്ജിതബ്ബാ. സചേ അഗ്ഗിസാലാ ഉക്ലാപാ ഹോതി, അഗ്ഗിസാലാ സമ്മജ്ജിതബ്ബാ. സചേ വച്ചകുടി ഉക്ലാപാ ഹോതി, വച്ചകുടി സമ്മജ്ജിതബ്ബാ. സചേ പാനീയം ന ഹോതി, പാനീയം ഉപട്ഠാപേതബ്ബം. സചേ പരിഭോജനീയം ന ഹോതി, പരിഭോജനീയം ഉപട്ഠാപേതബ്ബം. സചേ ആചമനകുമ്ഭിയാ ഉദകം ന ഹോതി, ആചമനകുമ്ഭിയാ ഉദകം ആസിഞ്ചിതബ്ബം.

‘‘സചേ ആചരിയസ്സ അനഭിരതി ഉപ്പന്നാ ഹോതി, അന്തേവാസികേന വൂപകാസേതബ്ബാ, വൂപകാസാപേതബ്ബാ, ധമ്മകഥാ വാസ്സ കാതബ്ബാ. സചേ ആചരിയസ്സ കുക്കുച്ചം ഉപ്പന്നം ഹോതി, അന്തേവാസികേന വിനോദേതബ്ബം, വിനോദാപേതബ്ബം, ധമ്മകഥാ വാസ്സ കാതബ്ബാ. സചേ ആചരിയസ്സ ദിട്ഠിഗതം ഉപ്പന്നം ഹോതി, അന്തേവാസികേന വിവേചേതബ്ബം, വിവേചാപേതബ്ബം, ധമ്മകഥാ വാസ്സ കാതബ്ബാ. സചേ ആചരിയോ ഗരുധമ്മം അജ്ഝാപന്നോ ഹോതി, പരിവാസാരഹോ, അന്തേവാസികേന ഉസ്സുക്കം കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സങ്ഘോ ആചരിയസ്സ പരിവാസം ദദേയ്യാതി. സചേ ആചരിയോ മൂലായപടികസ്സനാരഹോ ഹോതി, അന്തേവാസികേന ഉസ്സുക്കം കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സങ്ഘോ ആചരിയം മൂലായ പടികസ്സേയ്യാതി. സചേ ആചരിയോ മാനത്താരഹോ ഹോതി, അന്തേവാസികേന ഉസ്സുക്കം കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സങ്ഘോ ആചരിയസ്സ മാനത്തം ദദേയ്യാതി. സചേ ആചരിയോ അബ്ഭാനാരഹോ ഹോതി, അന്തേവാസികേന ഉസ്സുക്കം കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സങ്ഘോ ആചരിയം അബ്ഭേയ്യാതി. സചേ സങ്ഘോ ആചരിയസ്സ കമ്മം കത്തുകാമോ ഹോതി, തജ്ജനീയം വാ നിയസ്സം വാ പബ്ബാജനീയം വാ പടിസാരണീയം വാ ഉക്ഖേപനീയം വാ, അന്തേവാസികേന ഉസ്സുക്കം കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സങ്ഘോ ആചരിയസ്സ കമ്മം ന കരേയ്യ, ലഹുകായ വാ പരിണാമേയ്യാതി. കതം വാ പനസ്സ ഹോതി സങ്ഘേന കമ്മം, തജ്ജനീയം വാ നിയസ്സം വാ പബ്ബാജനീയം വാ പടിസാരണീയം വാ ഉക്ഖേപനീയം വാ, അന്തേവാസികേന ഉസ്സുക്കം കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ ആചരിയോ സമ്മാ വത്തേയ്യ, ലോമം പാതേയ്യ, നേത്ഥാരം വത്തേയ്യ, സങ്ഘോ തം കമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേയ്യാതി.

‘‘സചേ ആചരിയസ്സ ചീവരം ധോവിതബ്ബം ഹോതി, അന്തേവാസികേന ധോവിതബ്ബം, ഉസ്സുക്കം വാ കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ ആചരിയസ്സ ചീവരം ധോവിയേഥാതി. സചേ ആചരിയസ്സ ചീവരം കാതബ്ബം ഹോതി, അന്തേവാസികേന കാതബ്ബം, ഉസ്സുക്കം വാ കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ ആചരിയസ്സ ചീവരം കരിയേഥാതി. സചേ ആചരിയസ്സ രജനം പചിതബ്ബം ഹോതി, അന്തേവാസികേന പചിതബ്ബം, ഉസ്സുക്കം വാ കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ ആചരിയസ്സ രജനം പചിയേഥാതി. സചേ ആചരിയസ്സ ചീവരം രജിതബ്ബം ഹോതി, അന്തേവാസികേന രജിതബ്ബം, ഉസ്സുക്കം വാ കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ ആചരിയസ്സ ചീവരം രജിയേഥാതി. ചീവരം രജന്തേന സാധുകം സമ്പരിവത്തകം സമ്പരിവത്തകം രജിതബ്ബം, ന ച അച്ഛിന്നേ ഥേവേ പക്കമിതബ്ബം.

‘‘ന ആചരിയം അനാപുച്ഛാ ഏകച്ചസ്സ പത്തോ ദാതബ്ബോ, ന ഏകച്ചസ്സ പത്തോ പടിഗ്ഗഹേതബ്ബോ; ന ഏകച്ചസ്സ ചീവരം ദാതബ്ബം, ന ഏകച്ചസ്സ ചീവരം പടിഗ്ഗഹേതബ്ബം; ന ഏകച്ചസ്സ പരിക്ഖാരോ ദാതബ്ബോ, ന ഏകച്ചസ്സ പരിക്ഖാരോ പടിഗ്ഗഹേതബ്ബോ; ന ഏകച്ചസ്സ കേസാ ഛേദിതബ്ബാ, ന ഏകച്ചേന കേസാ ഛേദാപേതബ്ബാ; ന ഏകച്ചസ്സ പരികമ്മം കാതബ്ബം, ന ഏകച്ചേന പരികമ്മം കാരാപേതബ്ബം; ന ഏകച്ചസ്സ വേയ്യാവച്ചോ കാതബ്ബോ, ന ഏകച്ചേന വേയ്യാവച്ചോ കാരാപേതബ്ബോ; ന ഏകച്ചസ്സ പച്ഛാസമണേന ഹോതബ്ബം, ന ഏകച്ചോ പച്ഛാസമണോ ആദാതബ്ബോ; ന ഏകച്ചസ്സ പിണ്ഡപാതോ നീഹരിതബ്ബോ, ന ഏകച്ചേന പിണ്ഡപാതോ നീഹരാപേതബ്ബോ; ന ആചരിയം അനാപുച്ഛാ ഗാമോ പവിസിതബ്ബോ; ന സുസാനം ഗന്തബ്ബം; ന ദിസാ പക്കമിതബ്ബാ. സചേ ആചരിയോ ഗിലാനോ ഹോതി, യാവജീവം ഉപട്ഠാതബ്ബോ, വുട്ഠാനമസ്സ ആഗമേതബ്ബം. ഇദം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, അന്തേവാസികാനം ആചരിയേസു വത്തം യഥാ അന്തേവാസികേഹി ആചരിയേസു സമ്മാ വത്തിതബ്ബ’’ന്തി.

൧൪. അന്തേവാസികവത്തകഥാ

൩൮൧. തേന ഖോ പന സമയേന ആചരിയാ അന്തേവാസികേസു ന സമ്മാ വത്തന്തി. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ആചരിയാ അന്തേവാസികേസു ന സമ്മാ വത്തിസ്സന്തീ’’തി! അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ഭിക്ഖുസങ്ഘം സന്നിപാതാപേത്വാ ഭിക്ഖൂ പടിപുച്ഛി – ‘‘സച്ചം കിര, ഭിക്ഖവേ, ആചരിയാ അന്തേവാസികേസു ന സമ്മാ വത്തന്തീ’’തി? ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി –

൩൮൨. ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, ആചരിയാനം അന്തേവാസികേസു വത്തം പഞ്ഞപേസ്സാമി യഥാ ആചരിയേഹി അന്തേവാസികേസു സമ്മാ വത്തിതബ്ബം. [മഹാവ. ൭൯] ആചരിയേന, ഭിക്ഖവേ, അന്തേവാസികമ്ഹി സമ്മാ വത്തിതബ്ബം. തത്രായം സമ്മാവത്തനാ –

‘‘ആചരിയേന, ഭിക്ഖവേ, അന്തേവാസികോ സങ്ഗഹേതബ്ബോ അനുഗ്ഗഹേതബ്ബോ ഉദ്ദേസേന പരിപുച്ഛായ ഓവാദേന അനുസാസനിയാ. സചേ ആചരിയസ്സ പത്തോ ഹോതി, അന്തേവാസികസ്സ പത്തോ ന ഹോതി, ആചരിയേന അന്തേവാസികസ്സ പത്തോ ദാതബ്ബോ, ഉസ്സുക്കം വാ കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ അന്തേവാസികസ്സ പത്തോ ഉപ്പജ്ജിയേഥാതി. സചേ ആചരിയസ്സ ചീവരം ഹോതി, അന്തേവാസികസ്സ ചീവരം ന ഹോതി, ആചരിയേന അന്തേവാസികസ്സ ചീവരം ദാതബ്ബം, ഉസ്സുക്കം വാ കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ അന്തേവാസികസ്സ ചീവരം ഉപ്പജ്ജിയേഥാതി. സചേ ആചരിയസ്സ പരിക്ഖാരോ ഹോതി, അന്തേവാസികസ്സ പരിക്ഖാരോ ന ഹോതി, ആചരിയേന അന്തേവാസികസ്സ പരിക്ഖാരോ ദാതബ്ബോ, ഉസ്സുക്കം വാ കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ അന്തേവാസികസ്സ പരിക്ഖാരോ ഉപ്പജ്ജിയേഥാതി.

‘‘സചേ അന്തേവാസികോ ഗിലാനോ ഹോതി, കാലസ്സേവ ഉട്ഠായ ദന്തകട്ഠം ദാതബ്ബം, മുഖോദകം ദാതബ്ബം, ആസനം പഞ്ഞപേതബ്ബം. സചേ യാഗു ഹോതി, ഭാജനം ധോവിത്വാ യാഗു ഉപനാമേതബ്ബാ. യാഗും പീതസ്സ ഉദകം ദത്വാ ഭാജനം പടിഗ്ഗഹേത്വാ നീചം കത്വാ സാധുകം അപ്പടിഘംസന്തേന ധോവിത്വാ പടിസാമേതബ്ബം. അന്തേവാസികമ്ഹി വുട്ഠിതേ ആസനം ഉദ്ധരിതബ്ബം. സചേ സോ ദേസോ ഉക്ലാപോ ഹോതി, സോ ദേസോ സമ്മജ്ജിതബ്ബോ.

‘‘സചേ അന്തേവാസികോ ഗാമം പവിസിതുകാമോ ഹോതി, നിവാസനം ദാതബ്ബം, പടിനിവാസനം പടിഗ്ഗഹേതബ്ബം, കായബന്ധനം ദാതബ്ബം, സഗുണം കത്വാ സങ്ഘാടിയോ ദാതബ്ബാ, ധോവിത്വാ പത്തോ സോദകോ ദാതബ്ബോ.

‘‘ഏത്താവതാ നിവത്തിസ്സതീതി ആസനം പഞ്ഞപേതബ്ബം, പാദോദകം പാദപീഠം പാദകഥലികം ഉപനിക്ഖിപിതബ്ബം, പച്ചുഗ്ഗന്ത്വാ പത്തചീവരം പടിഗ്ഗഹേതബ്ബം, പടിനിവാസനം ദാതബ്ബം, നിവാസനം പടിഗ്ഗഹേതബ്ബം. സചേ ചീവരം സിന്നം ഹോതി, മുഹുത്തം ഉണ്ഹേ ഓതാപേതബ്ബം, ന ച ഉണ്ഹേ ചീവരം നിദഹിതബ്ബം. ചീവരം സങ്ഘരിതബ്ബം. ചീവരം സങ്ഘരന്തേന ചതുരങ്ഗുലം കണ്ണം ഉസ്സാരേത്വാ ചീവരം സങ്ഘരിതബ്ബം – മാ മജ്ഝേ ഭങ്ഗോ അഹോസീതി. ഓഭോഗേ കായബന്ധനം കാതബ്ബം.

‘‘സചേ പിണ്ഡപാതോ ഹോതി, അന്തേവാസികോ ച ഭുഞ്ജിതുകാമോ ഹോതി, ഉദകം ദത്വാ പിണ്ഡപാതോ ഉപനാമേതബ്ബോ. അന്തേവാസികോ പാനീയേന പുച്ഛിതബ്ബോ. ഭുത്താവിസ്സ ഉദകം ദത്വാ പത്തം പടിഗ്ഗഹേത്വാ നീചം കത്വാ സാധുകം അപ്പടിഘംസന്തേന ധോവിത്വാ വോദകം കത്വാ മുഹുത്തം ഉണ്ഹേ ഓതാപേതബ്ബോ, ന ച ഉണ്ഹേ പത്തോ നിദഹിതബ്ബോ. പത്തചീവരം നിക്ഖിപിതബ്ബം. പത്തം നിക്ഖിപന്തേന…പേ… ചീവരം നിക്ഖിപന്തേന…പേ… പാരതോ അന്തം ഓരതോ ഭോഗം കത്വാ ചീവരം നിക്ഖിപിതബ്ബം. അന്തേവാസികമ്ഹി ഉട്ഠിതേ ആസനം ഉദ്ധരിതബ്ബം, പാദോദകം പാദപീഠം പാദകഥലികം പടിസാമേതബ്ബം. സചേ സോ ദേസോ ഉക്ലാപോ ഹോതി, സോ ദേസോ സമ്മജ്ജിതബ്ബോ.

‘‘സചേ അന്തേവാസികോ നഹായിതുകാമോ ഹോതി, നഹാനം പടിയാദേതബ്ബം. സചേ സീതേന അത്ഥോ ഹോതി, സീതം പടിയാദേതബ്ബം. സചേ ഉണ്ഹേന അത്ഥോ ഹോതി, ഉണ്ഹം പടിയാദേതബ്ബം.

‘‘സചേ അന്തേവാസികോ ജന്താഘരം പവിസിതുകാമോ ഹോതി, ചുണ്ണം സന്നേതബ്ബം, മത്തികാ തേമേതബ്ബാ, ജന്താഘരപീഠം ആദായ [ആദായ അന്തേവാസികസ്സ പിട്ഠിതോ പിട്ഠിതോ (ക.)] ഗന്ത്വാ ജന്താഘരപീഠം ദത്വാ ചീവരം പടിഗ്ഗഹേത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം, ചുണ്ണം ദാതബ്ബം, മത്തികാ ദാതബ്ബാ. സചേ ഉസ്സഹതി ജന്താഘരം പവിസിതബ്ബം. ജന്താഘരം പവിസന്തേന മത്തികായ മുഖം മക്ഖേത്വാ പുരതോ ച പച്ഛതോ ച പടിച്ഛാദേത്വാ ജന്താഘരം പവിസിതബ്ബം. ന ഥേരേ ഭിക്ഖൂ അനുപഖജ്ജ നിസീദിതബ്ബം. ന നവാ ഭിക്ഖൂ ആസനേന പടിബാഹിതബ്ബാ. ജന്താഘരേ അന്തേവാസികസ്സ പരികമ്മം കാതബ്ബം. ജന്താഘരാ നിക്ഖമന്തേന ജന്താഘരപീഠം ആദായ പുരതോ ച പച്ഛതോ ച പടിച്ഛാദേത്വാ ജന്താഘരാ നിക്ഖമിതബ്ബം.

‘‘ഉദകേപി അന്തേവാസികസ്സ പരികമ്മം കാതബ്ബം. നഹാതേന പഠമതരം ഉത്തരിത്വാ അത്തനോ ഗത്തം വോദകം കത്വാ നിവാസേത്വാ അന്തേവാസികസ്സ ഗത്തതോ ഉദകം പമജ്ജിതബ്ബം, നിവാസനം ദാതബ്ബം, സങ്ഘാടി ദാതബ്ബാ, ജന്താഘരപീഠം ആദായ പഠമതരം ആഗന്ത്വാ ആസനം പഞ്ഞപേതബ്ബം, പാദോദകം പാദപീഠം പാദകഥലികം ഉപനിക്ഖിപിതബ്ബം, അന്തേവാസികോ പാനീയേന പുച്ഛിതബ്ബോ.

‘‘യസ്മിം വിഹാരേ അന്തേവാസികോ വിഹരതി, സചേ സോ വിഹാരോ ഉക്ലാപോ ഹോതി, സചേ ഉസ്സഹതി, സോധേതബ്ബോ. വിഹാരം സോധേന്തേന പഠമം പത്തചീവരം നീഹരിത്വാ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതബ്ബം…പേ… ആചമനകുമ്ഭിയാ ഉദകം ന ഹോതി, ആചമനകുമ്ഭിയാ ഉദകം ആസിഞ്ചിതബ്ബം.

‘‘സചേ അന്തേവാസികസ്സ അനഭിരതി ഉപ്പന്നാ ഹോതി, ആചരിയേന വൂപകാസേതബ്ബോ, വൂപകാസാപേതബ്ബോ, ധമ്മകഥാ വാസ്സ കാതബ്ബാ. സചേ അന്തേവാസികസ്സ കുക്കുച്ചം ഉപ്പന്നം ഹോതി, ആചരിയേന വിനോദേതബ്ബം, വിനോദാപേതബ്ബം, ധമ്മകഥാ വാസ്സ കാതബ്ബാ. സചേ അന്തേവാസികസ്സ ദിട്ഠിഗതം ഉപ്പന്നം ഹോതി, ആചരിയേന വിവേചേതബ്ബം, വിവേചാപേതബ്ബം, ധമ്മകഥാ വാസ്സ കാതബ്ബാ. സചേ അന്തേവാസികോ ഗരുധമ്മം അജ്ഝാപന്നോ ഹോതി, പരിവാസാരഹോ, ആചരിയേന ഉസ്സുക്കം കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സങ്ഘോ അന്തേവാസികസ്സ പരിവാസം ദദേയ്യാതി. സചേ അന്തേവാസികോ മൂലായപടികസ്സനാരഹോ ഹോതി, ആചരിയേന ഉസ്സുക്കം കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സങ്ഘോ അന്തേവാസികം മൂലായ പടികസ്സേയ്യാതി. സചേ അന്തേവാസികോ മാനത്താരഹോ ഹോതി, ആചരിയേന ഉസ്സുക്കം കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സങ്ഘോ അന്തേവാസികസ്സ മാനത്തം ദദേയ്യാതി. സചേ അന്തേവാസികോ അബ്ഭാനാരഹോ ഹോതി, ആചരിയേന ഉസ്സുക്കം കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സങ്ഘോ അന്തേവാസികം അബ്ഭേയ്യാതി. സചേ സങ്ഘോ അന്തേവാസികസ്സ കമ്മം കത്തുകാമോ ഹോതി, തജ്ജനീയം വാ നിയസ്സം വാ പബ്ബാജനീയം വാ പടിസാരണീയം വാ ഉക്ഖേപനീയം വാ, ആചരിയേന ഉസ്സുക്കം കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ സങ്ഘോ അന്തേവാസികസ്സ കമ്മം ന കരേയ്യ, ലഹുകായ വാ പരിണാമേയ്യാതി. കതം വാ പനസ്സ ഹോതി, സങ്ഘേന കമ്മം, തജ്ജനീയം വാ നിയസ്സം വാ പബ്ബാജനീയം വാ പടിസാരണീയം വാ ഉക്ഖേപനീയം വാ, ആചരിയേന ഉസ്സുക്കം കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ അന്തേവാസികോ സമ്മാ വത്തേയ്യ, ലോമം പാതേയ്യ, നേത്ഥാരം വത്തേയ്യ, സങ്ഘോ തം കമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭേയ്യാതി.

‘‘സചേ അന്തേവാസികസ്സ ചീവരം ധോവിതബ്ബം ഹോതി, ആചരിയേന ആചിക്ഖിതബ്ബം – ഏവം ധോവേയ്യാസീതി, ഉസ്സുക്കം വാ കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ അന്തേവാസികസ്സ ചീവരം ധോവിയേഥാതി. സചേ അന്തേവാസികസ്സ ചീവരം കാതബ്ബം ഹോതി, ആചരിയേന ആചിക്ഖിതബ്ബം – ഏവം കരേയ്യാസീതി, ഉസ്സുക്കം വാ കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ അന്തേവാസികസ്സ ചീവരം കരിയേഥാതി. സചേ അന്തേവാസികസ്സ രജനം പചിതബ്ബം ഹോതി, ആചരിയേന ആചിക്ഖിതബ്ബം – ഏവം പചേയ്യാസീതി, ഉസ്സുക്കം വാ കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ അന്തേവാസികസ്സ രജനം പചിയേഥാതി. സചേ അന്തേവാസികസ്സ ചീവരം രജിതബ്ബം ഹോതി, ആചരിയേന ആചിക്ഖിതബ്ബം – ഏവം രജേയ്യാസീതി, ഉസ്സുക്കം വാ കാതബ്ബം – കിന്തി നു ഖോ അന്തേവാസികസ്സ ചീവരം രജിയേഥാതി. ചീവരം രജന്തേന സാധുകം സമ്പരിവത്തകം സമ്പരിവത്തകം രജിതബ്ബം. ന ച അച്ഛിന്നേ ഥേവേ പക്കമിതബ്ബം. സചേ അന്തേവാസികോ ഗിലാനോ ഹോതി, യാവജീവം ഉപട്ഠാതബ്ബോ, വുട്ഠാനമസ്സ ആഗമേതബ്ബം. ഇദം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ആചരിയാനം അന്തേവാസികേസു വത്തം യഥാ ആചരിയേഹി അന്തേവാസികേസു സമ്മാ വത്തിതബ്ബ’’ന്തി.

വത്തക്ഖന്ധകോ അട്ഠമോ.

ഇമമ്ഹി ഖന്ധകേ വത്ഥൂ ഏകൂനവീസതി, വത്താ ചുദ്ദസ.

തസ്സുദ്ദാനം –

സഉപാഹനാ ഛത്താ ച, ഓഗുണ്ഠി സീസം പാനീയം;

നാഭിവാദേ ന പുച്ഛന്തി, അഹി ഉജ്ഝന്തി പേസലാ.

ഓമുഞ്ചി ഛത്തം ഖന്ധേ ച, അതരഞ്ച പടിക്കമം;

പത്തചീവരം നിക്ഖിപാ, പതിരൂപഞ്ച പുച്ഛിതാ.

ആസിഞ്ചേയ്യ ധോവിതേന, സുക്ഖേനല്ലേനുപാഹനാ;

വുഡ്ഢോ നവകോ പുച്ഛേയ്യ, അജ്ഝാവുട്ഠഞ്ച ഗോചരാ.

സേക്ഖാ വച്ചാ പാനീ പരി, കത്തരം കതികം തതോ;

കാലം മുഹുത്തം ഉക്ലാപോ, ഭൂമത്ഥരണം നീഹരേ.

പടിപാദോ ഭിസിബിബ്ബോ, മഞ്ചപീഠഞ്ച മല്ലകം;

അപസ്സേനുല്ലോകകണ്ണാ, ഗേരുകാ കാള അകതാ.

സങ്കാരഞ്ച ഭൂമത്ഥരണം, പടിപാദകം മഞ്ചപീഠം;

ഭിസി നിസീദനമ്പി, മല്ലകം അപസ്സേന ച.

പത്തചീവരം ഭൂമി ച, പാരന്തം ഓരതോ ഭോഗം;

പുരത്ഥിമാ പച്ഛിമാ ച, ഉത്തരാ അഥ ദക്ഖിണാ.

സീതുണ്ഹേ ച ദിവാരത്തിം, പരിവേണഞ്ച കോട്ഠകോ;

ഉപട്ഠാനഗ്ഗി സാലാ ച, വത്തം വച്ചകുടീസു ച.

പാനീ പരിഭോജനിയാ, കുമ്ഭി ആചമനേസു ച;

അനോപമേന പഞ്ഞത്തം, വത്തം ആഗന്തുകേഹിമേ [വേ (ക. ഏവമുപരിപി)].

നേവാസനം ന ഉദകം, ന പച്ചു ന ച പാനിയം;

നാഭിവാദേ നപഞ്ഞപേ, ഉജ്ഝായന്തി ച പേസലാ.

വുഡ്ഢാസനഞ്ച ഉദകം, പച്ചുഗ്ഗന്ത്വാ ച പാനിയം;

ഉപാഹനേ ഏകമന്തം, അഭിവാദേ ച പഞ്ഞപേ.

വുത്ഥം ഗോചരസേക്ഖോ ച, ഠാനം പാനിയഭോജനം;

കത്തരം കതികം കാലം, നവകസ്സ നിസിന്നകേ.

അഭിവാദയേ ആചിക്ഖേ, യഥാ ഹേട്ഠാ തഥാ നയേ;

നിദ്ദിട്ഠം സത്ഥവാഹേന വത്തം ആവാസികേഹിമേ.

ഗമികാ ദാരുമത്തി ച, വിവരിത്വാ ന പുച്ഛിയ;

നസ്സന്തി ച അഗുത്തഞ്ച, ഉജ്ഝായന്തി ച പേസലാ.

പടിസാമേത്വാ ഥകേത്വാ, ആപുച്ഛിത്വാവ പക്കമേ;

ഭിക്ഖു വാ സാമണേരോ വാ, ആരാമികോ ഉപാസകോ.

പാസാണകേസു ച പുഞ്ജം, പടിസാമേ ഥകേയ്യ ച;

സചേ ഉസ്സഹതി ഉസ്സുക്കം, അനോവസ്സേ തഥേവ ച.

സബ്ബോ ഓവസ്സതി ഗാമം, അജ്ഝോകാസേ തഥേവ ച;

അപ്പേവങ്ഗാനി സേസേയ്യും, വത്തം ഗമികഭിക്ഖുനാ.

നാനുമോദന്തി ഥേരേന, ഓഹായ ചതുപഞ്ചഹി;

വച്ചിതോ മുച്ഛിതോ ആസി, വത്താനുമോദനേസുമേ.

ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ദുന്നിവത്ഥാ, അഥോപി ച ദുപ്പാരുതാ;

അനാകപ്പാ ച വോക്കമ്മ, ഥേരേ അനുപഖജ്ജനേ.

നവേ ഭിക്ഖൂ ച സങ്ഘാടി, ഉജ്ഝായന്തി ച പേസലാ;

തിമണ്ഡലം നിവാസേത്വാ, കായസഗുണഗണ്ഠികാ.

ന വോക്കമ്മ പടിച്ഛന്നം, സുസംവുതോക്ഖിത്തചക്ഖു;

ഉക്ഖിത്തോജ്ജഗ്ഘികാസദ്ദോ, തയോ ചേവ പചാലനാ.

ഖമ്ഭോഗുണ്ഠിഉക്കുടികാ, പടിച്ഛന്നം സുസംവുതോ;

ഓക്ഖിത്തുക്ഖിത്തഉജ്ജഗ്ഘി, അപ്പസദ്ദോ തയോ ചലാ.

ഖമ്ഭോഗുണ്ഠിപല്ലത്ഥി ച, അനുപഖജ്ജ നാസനേ;

ഓത്ഥരിത്വാന ഉദകേ, നീചം കത്വാന സിഞ്ചിയാ.

പടി സാമന്താ സങ്ഘാടി, ഓദനേ ച പടിഗ്ഗഹേ;

സൂപം ഉത്തരിഭങ്ഗേന, സബ്ബേസം സമതിത്ഥി ച.

സക്കച്ചം പത്തസഞ്ഞീ ച, സപദാനഞ്ച സൂപകം;

ന ഥൂപതോ പടിച്ഛാദേ, വിഞ്ഞത്തുജ്ഝാനസഞ്ഞിനാ.

മഹന്തമണ്ഡലദ്വാരം, സബ്ബഹത്ഥോ ന ബ്യാഹരേ;

ഉക്ഖേപോ ഛേദനാഗണ്ഡ, ധുനം സിത്ഥാവകാരകം.

ജിവ്ഹാനിച്ഛാരകഞ്ചേവ, ചപുചപു സുരുസുരു;

ഹത്ഥപത്തോട്ഠനില്ലേഹം, സാമിസേന പടിഗ്ഗഹേ.

യാവ ന സബ്ബേ ഉദകേ, നീചം കത്വാന സിഞ്ചിയം;

പടി സാമന്താ സങ്ഘാടി, നീചം കത്വാ ഛമായ ച.

സസിത്ഥകം നിവത്തന്തേ, സുപ്പടിച്ഛന്നമുക്കുടി;

ധമ്മരാജേന പഞ്ഞത്തം, ഇദം ഭത്തഗ്ഗവത്തനം.

ദുന്നിവത്ഥാ അനാകപ്പാ, അസല്ലേക്ഖേത്വാ ച സഹസാ;

ദൂരേ അച്ച ചിരം ലഹും, തഥേവ പിണ്ഡചാരികോ.

പടിച്ഛന്നോവ ഗച്ഛേയ്യ, സുംസവുതോക്ഖിത്തചക്ഖു;

ഉക്ഖിത്തോജ്ജഗ്ഘികാസദ്ദോ, തയോ ചേവ പചാലനാ.

ഖമ്ഭോഗുണ്ഠിഉക്കുടികാ, സല്ലക്ഖേത്വാ ച സഹസാ;

ദൂരേ അച്ച ചിരം ലഹും, ആസനകം കടച്ഛുകാ.

ഭാജനം വാ ഠപേതി ച, ഉച്ചാരേത്വാ പണാമേത്വാ;

പടിഗ്ഗഹേ ന ഉല്ലോകേ, സൂപേസുപി തഥേവ തം.

ഭിക്ഖു സങ്ഘാടിയാ ഛാദേ, പടിച്ഛന്നേവ ഗച്ഛിയം;

സംവുതോക്ഖിത്തചക്ഖു ച, ഉക്ഖിത്തോജ്ജഗ്ഘികായ ച;

അപ്പസദ്ദോ തയോ ചാലാ, ഖമ്ഭോഗുണ്ഠികഉക്കുടി.

പഠമാസനവക്കാര, പാനിയം പരിഭോജനീ;

പച്ഛാകങ്ഖതി ഭുഞ്ജേയ്യ, ഓപിലാപേയ്യ ഉദ്ധരേ.

പടിസാമേയ്യ സമ്മജ്ജേ, രിത്തം തുച്ഛം ഉപട്ഠപേ;

ഹത്ഥവികാരേ ഭിന്ദേയ്യ, വത്തിദം പിണ്ഡചാരികേ.

പാനീ പരി അഗ്ഗിരണി, നക്ഖത്തദിസചോരാ ച;

സബ്ബം നത്ഥീതി കോട്ടേത്വാ, പത്തംസേ ചീവരം തതോ.

ഇദാനി അംസേ ലഗ്ഗേത്വാ, തിമണ്ഡലം പരിമണ്ഡലം;

യഥാ പിണ്ഡചാരിവത്തം, നയേ ആരഞ്ഞകേസുപി.

പത്തംസേ ചീവരം സീസേ, ആരോഹിത്വാ ച പാനിയം;

പരിഭോജനിയം അഗ്ഗി, അരണീ ചാപി കത്തരം.

നക്ഖത്തം സപ്പദേസം വാ, ദിസാപി കുസലോ ഭവേ;

സത്തുത്തമേന പഞ്ഞത്തം, വത്തം ആരഞ്ഞകേസുമേ.

അജ്ഝോകാസേ ഓകിരിംസു, ഉജ്ഝായന്തി ച പേസലാ;

സചേ വിഹാരോ ഉക്ലാപോ, പഠമം പത്തചീവരം.

ഭിസിബിബ്ബോഹനം മഞ്ചം, പീഠഞ്ച ഖേളമല്ലകം;

അപസ്സേനുല്ലോകകണ്ണാ, ഗേരുകാ കാള അകതാ.

സങ്കാരം ഭിക്ഖുസാമന്താ, സേനാവിഹാരപാനിയം;

പരിഭോജനസാമന്താ, പടിവാതേ ച അങ്ഗണേ.

അധോവാതേ അത്ഥരണം, പടിപാദകമഞ്ചോ ച;

പീഠം ഭിസി നിസീദനം, മല്ലകം അപസ്സേന ച.

പത്തചീവരം ഭൂമി ച, പാരന്തം ഓരതോ ഭോഗം;

പുരത്ഥിമാ ച പച്ഛിമാ, ഉത്തരാ അഥ ദക്ഖിണാ.

സീതുണ്ഹേ ച ദിവാ രത്തിം, പരിവേണഞ്ച കോട്ഠകോ;

ഉപട്ഠാനഗ്ഗിസാലാ ച, വച്ചകുടീ ച പാനിയം.

ആചമനകുമ്ഭി വുഡ്ഢേ ച, ഉദ്ദേസപുച്ഛനാ സജ്ഝാ;

ധമ്മോ പദീപം വിജ്ഝാപേ, ന വിവരേ നപി ഥകേ.

യേന വുഡ്ഢോ പരിവത്തി, കണ്ണേനപി ന ഘട്ടയേ;

പഞ്ഞപേസി മഹാവീരോ, വത്തം സേനാസനേസു തം.

നിവാരിയമാനാ ദ്വാരം, മുച്ഛിതുജ്ഝന്തി പേസലാ;

ഛാരികം ഛഡ്ഡയേ ജന്താ, പരിഭണ്ഡം തഥേവ ച.

പരിവേണം കോട്ഠകോ സാലാ, ചുണ്ണമത്തികദോണികാ;

മുഖം പുരതോ ന ഥേരേ, ന നവേ ഉസ്സഹതി സചേ.

പുരതോ ഉപരിമഗ്ഗോ, ചിക്ഖല്ലം മത്തി പീഠകം;

വിജ്ഝാപേത്വാ ഥകേത്വാ ച, വത്തം ജന്താഘരേസുമേ.

നാചമേതി യഥാവുഡ്ഢം, പടിപാടി ച സഹസാ;

ഉബ്ഭജി നിത്ഥുനോ കട്ഠം, വച്ചം പസ്സാവ ഖേളകം.

ഫരുസാ കൂപ സഹസാ, ഉബ്ഭജി ചപു സേസേന;

ബഹി അന്തോ ച ഉക്കാസേ, രജ്ജു അതരമാനഞ്ച.

സഹസാ ഉബ്ഭജി ഠിതേ, നിത്ഥുനേ കട്ഠ വച്ചഞ്ച;

പസ്സാവ ഖേള ഫരുസാ, കൂപഞ്ച വച്ചപാദുകേ.

നാതിസഹസാ ഉബ്ഭജി, പാദുകായ ചപുചപു;

ന സേസയേ പടിച്ഛാദേ, ഉഹതപിധരേന ച.

വച്ചകുടീ പരിഭണ്ഡം, പരിവേണഞ്ച കോട്ഠകോ;

ആചമനേ ച ഉദകം, വത്തം വച്ചകുടീസുമേ.

ഉപാഹനാ ദന്തകട്ഠം, മുഖോദകഞ്ച ആസനം;

യാഗു ഉദകം ധോവിത്വാ, ഉദ്ധാരുക്ലാപ ഗാമ ച.

നിവാസനാ കായബന്ധാ, സഗുണം പത്തസോദകം;

പച്ഛാ തിമണ്ഡലോ ചേവ, പരിമണ്ഡല ബന്ധനം.

സഗുണം ധോവിത്വാ പച്ഛാ, നാതിദൂരേ പടിഗ്ഗഹേ;

ഭണമാനസ്സ ആപത്തി, പഠമാഗന്ത്വാന ആസനം.

ഉദകം പീഠകഥലി, പച്ചുഗ്ഗന്ത്വാ നിവാസനം;

ഓതാപേ നിദഹി ഭങ്ഗോ, ഓഭോഗേ ഭുഞ്ജിതു നമേ.

പാനീയം ഉദകം നീചം, മുഹുത്തം ന ച നിദഹേ;

പത്തചീവരം ഭൂമി ച, പാരന്തം ഓരതോ ഭോഗം.

ഉദ്ധരേ പടിസാമേ ച, ഉക്ലാപോ ച നഹായിതും;

സീതം ഉണ്ഹം ജന്താഘരം, ചുണ്ണം മത്തിക പിട്ഠിതോ.

പീഠഞ്ച ചീവരം ചുണ്ണം, മത്തികുസ്സഹതി മുഖം;

പുരതോ ഥേരേ നവേ ച, പരികമ്മഞ്ച നിക്ഖമേ.

പുരതോ ഉദകേ ന്ഹാതേ, നിവാസേത്വാ ഉപജ്ഝായം;

നിവാസനഞ്ച സങ്ഘാടി, പീഠകം ആസനേന ച.

പാദോ പീഠം കഥലിഞ്ച, പാനീയുദ്ദേസപുച്ഛനാ;

ഉക്ലാപം സുസോധേയ്യ, പഠമം പത്തചീവരം.

നിസീദനപച്ചത്ഥരണം, ഭിസി ബിബ്ബോഹനാനി ച;

മഞ്ചോ പീഠം പടിപാദം, മല്ലകം അപസ്സേന ച.

ഭൂമ സന്താന ആലോക, ഗേരുകാ കാള അകതാ;

ഭൂമത്ഥരപടിപാദാ, മഞ്ചോ പീഠം ബിബ്ബോഹനം.

നിസീദത്ഥരണം ഖേള, അപസ്സേ പത്തചീവരം;

പുരത്ഥിമാ പച്ഛിമാ ച, ഉത്തരാ അഥ ദക്ഖിണാ.

സീതുണ്ഹഞ്ച ദിവാ രത്തിം, പരിവേണഞ്ച കോട്ഠകോ;

ഉപട്ഠാനഗ്ഗിസാലാ ച, വച്ചപാനിയഭോജനീ.

ആചമം അനഭിരതി, കുക്കുച്ചം ദിട്ഠി ച ഗരു;

മൂലമാനത്തഅബ്ഭാനം, തജ്ജനീയം നിയസ്സകം.

പബ്ബാജ പടിസാരണീ, ഉക്ഖേപഞ്ച കതം യദി;

ധോവേ കാതബ്ബം രജഞ്ച, രജേ സമ്പരിവത്തകം.

പത്തഞ്ച ചീവരഞ്ചാപി, പരിക്ഖാരഞ്ച ഛേദനം;

പരികമ്മം വേയ്യാവച്ചം, പച്ഛാ പിണ്ഡം പവിസനം.

ന സുസാനം ദിസാ ചേവ, യാവജീവം ഉപട്ഠഹേ;

സദ്ധിവിഹാരികേനേതം, വത്തുപജ്ഝായകേസുമേ.

ഓവാദസാസനുദ്ദേസാ, പുച്ഛാ പത്തഞ്ച ചീവരം;

പരിക്ഖാരോ ഗിലാനോ ച, ന പച്ഛാസമണോ ഭവേ.

ഉപജ്ഝായേസു യേ വത്താ, ഏവം ആചരിയേസുപി;

സദ്ധിവിഹാരികേ വത്താ, തഥേവ അന്തേവാസികേ.

ആഗന്തുകേസു യേ വത്താ, പുന ആവാസികേസു ച;

ഗമികാനുമോദനികാ, ഭത്തഗ്ഗേ പിണ്ഡചാരികേ.

ആരഞ്ഞകേസു യം വത്തം, യഞ്ച സേനാസനേസുപി;

ജന്താഘരേ വച്ചകുടീ, ഉപജ്ഝാ സദ്ധിവിഹാരികേ.

ആചരിയേസു യം വത്തം, തഥേവ അന്തേവാസികേ;

ഏകൂനവീസതി വത്ഥൂ, വത്താ ചുദ്ദസ ഖന്ധകേ.

വത്തം അപരിപൂരേന്തോ, ന സീലം പരിപൂരതി;

അസുദ്ധസീലോ ദുപ്പഞ്ഞോ, ചിത്തേകഗ്ഗം ന വിന്ദതി.

വിക്ഖിത്തചിത്തോനേകഗ്ഗോ, സമ്മാ ധമ്മം ന പസ്സതി;

അപസ്സമാനോ സദ്ധമ്മം, ദുക്ഖാ ന പരിമുച്ചതി.

യം വത്തം പരിപൂരേന്തോ, സീലമ്പി പരിപൂരതി;

വിസുദ്ധസീലോ സപ്പഞ്ഞോ, ചിത്തേകഗ്ഗമ്പി വിന്ദതി.

അവിക്ഖിത്തചിത്തോ ഏകഗ്ഗോ, സമ്മാ ധമ്മം വിപസ്സതി;

സമ്പസ്സമാനോ സദ്ധമ്മം, ദുക്ഖാ സോ പരിമുച്ചതി.

തസ്മാ ഹി വത്തം പൂരേയ്യ, ജിനപുത്തോ വിചക്ഖണോ;

ഓവാദം ബുദ്ധസേട്ഠസ്സ, തതോ നിബ്ബാനമേഹിതീതി.

വത്തക്ഖന്ധകം നിട്ഠിതം.

൯. പാതിമോക്ഖട്ഠപനക്ഖന്ധകം

൧. പാതിമോക്ഖുദ്ദേസയാചനാ

൩൮൩. [ഉദാ. ൪൫; അ. നി. ൮.൨൦] തേന സമയേന ബുദ്ധോ ഭഗവാ സാവത്ഥിയം വിഹരതി പുബ്ബാരാമേ മിഗാരമാതു പാസാദേ. തേന ഖോ പന സമയേന ഭഗവാ തദഹുപോസഥേ ഭിക്ഖുസങ്ഘപരിവുതോ നിസിന്നോ ഹോതി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ അഭിക്കന്തായ രത്തിയാ നിക്ഖന്തേ പഠമേ യാമേ ഉട്ഠായാസനാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ യേന ഭഗവാ തേനഞ്ജലിം പണാമേത്വാ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘അഭിക്കന്താ, ഭന്തേ, രത്തി, നിക്ഖന്തോ പഠമോ യാമോ, ചിരനിസിന്നോ ഭിക്ഖുസങ്ഘോ. ഉദ്ദിസതു, ഭന്തേ, ഭഗവാ ഭിക്ഖൂനം പാതിമോക്ഖ’’ന്തി. ഏവം വുത്തേ ഭഗവാ തുണ്ഹീ അഹോസി. ദുതിയമ്പി ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ അഭിക്കന്തായ രത്തിയാ നിക്ഖന്തേ മജ്ഝിമേ യാമേ ഉട്ഠായാസനാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ യേന ഭഗവാ തേനഞ്ജലിം പണാമേത്വാ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘അഭിക്കന്താ, ഭന്തേ, രത്തി, നിക്ഖന്തോ മജ്ഝിമോ യാമോ, ചിരനിസിന്നോ ഭിക്ഖുസങ്ഘോ. ഉദ്ദിസതു, ഭന്തേ, ഭഗവാ ഭിക്ഖൂനം പാതിമോക്ഖ’’ന്തി. ദുതിയമ്പി ഖോ ഭഗവാ തുണ്ഹീ അഹോസി. തതിയമ്പി ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ അഭിക്കന്തായ രത്തിയാ നിക്ഖന്തേ പച്ഛിമേ യാമേ ഉദ്ധസ്തേ അരുണേ നന്ദിമുഖിയാ രത്തിയാ ഉട്ഠായാസനാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ യേന ഭഗവാ തേനഞ്ജലിം പണാമേത്വാ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘അഭിക്കന്താ, ഭന്തേ, രത്തി, നിക്ഖന്തോ പച്ഛിമോ യാമോ, ഉദ്ധസ്തം അരുണം നന്ദിമുഖി രത്തി, ചിരനിസിന്നോ ഭിക്ഖുസങ്ഘോ. ഉദ്ദിസതു, ഭന്തേ, ഭഗവാ ഭിക്ഖൂനം പാതിമോക്ഖ’’ന്തി. ‘‘അപരിസുദ്ധാ, ആനന്ദ, പരിസാ’’തി.

അഥ ഖോ ആയസ്മതോ മഹാമോഗ്ഗല്ലാനസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘കം നു ഖോ ഭഗവാ പുഗ്ഗലം സന്ധായ ഏവമാഹ – ‘അപരിസുദ്ധാ, ആനന്ദ, പരിസാ’’’തി? അഥ ഖോ ആയസ്മാ മഹാമോഗ്ഗല്ലാനോ സബ്ബാവന്തം ഭിക്ഖുസങ്ഘം ചേതസാ ചേതോ പരിച്ച മനസാകാസി. അദ്ദസാ ഖോ ആയസ്മാ മഹാമോഗ്ഗല്ലാനോ തം പുഗ്ഗലം ദുസ്സീലം പാപധമ്മം അസുചിസങ്കസ്സരസമാചാരം പടിച്ഛന്നകമ്മന്തം അസ്സമണം സമണപടിഞ്ഞം അബ്രഹ്മചാരിം ബ്രഹ്മചാരിപടിഞ്ഞം അന്തോപൂതിം അവസ്സുതം കസമ്ബുജാതം [കസമ്ബുകജാതം (ക.)] മജ്ഝേ ഭിക്ഖുസങ്ഘസ്സ നിസിന്നം. ദിസ്വാന യേന സോ പുഗ്ഗലോ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ തം പുഗ്ഗലം ഏതദവോച – ‘‘ഉട്ഠേഹി, ആവുസോ, ദിട്ഠോസി ഭഗവതാ; നത്ഥി തേ ഭിക്ഖൂഹി സദ്ധിം സംവാസോ’’തി. ഏവം വുത്തേ സോ പുഗ്ഗലോ തുണ്ഹീ അഹോസി. ദുതിയമ്പി ഖോ ആയസ്മാ മഹാമോഗ്ഗല്ലാനോ തം പുഗ്ഗലം ഏതദവോച – ‘‘ഉട്ഠേഹി, ആവുസോ, ദിട്ഠോസി ഭഗവതാ; നത്ഥി തേ ഭിക്ഖൂഹി സദ്ധിം സംവാസോ’’തി. ദുതിയമ്പി ഖോ സോ പുഗ്ഗലോ തുണ്ഹീ അഹോസി. തതിയമ്പി ഖോ ആയസ്മാ മഹാമോഗ്ഗല്ലാനോ തം പുഗ്ഗലം ഏതദവോച – ‘‘ഉട്ഠേഹി, ആവുസോ, ദിട്ഠോസി ഭഗവതാ; നത്ഥി തേ ഭിക്ഖൂഹി സദ്ധിം സംവാസോ’’തി. തതിയമ്പി ഖോ സോ പുഗ്ഗലോ തുണ്ഹീ അഹോസി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ മഹാമോഗ്ഗല്ലാനോ തം പുഗ്ഗലം ബാഹായം ഗഹേത്വാ ബഹിദ്വാരകോട്ഠകാ നിക്ഖാമേത്വാ സൂചിഘടികം ദത്വാ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘നിക്ഖാമിതോ സോ, ഭന്തേ, പുഗ്ഗലോ മയാ; സുദ്ധാ പരിസാ; ഉദ്ദിസതു, ഭന്തേ, ഭഗവാ ഭിക്ഖൂനം പാതിമോക്ഖ’’ന്തി.

‘‘അച്ഛരിയം, മോഗ്ഗല്ലാന, അബ്ഭുതം, മോഗ്ഗല്ലാന, യാവ ബാഹാഗഹണാപി നാമ സോ മോഘപുരിസോ ആഗമേസ്സതീ’’തി! അഥ ഖോ ഭഗവാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി –

൨. മഹാസമുദ്ദേഅട്ഠച്ഛരിയം

൩൮൪. [ഉദാ. ൪൫; അ. നി. ൮.൧൯] ‘‘അട്ഠിമേ, ഭിക്ഖവേ, മഹാസമുദ്ദേ അച്ഛരിയാ അബ്ഭുതാ ധമ്മാ, യേ ദിസ്വാ ദിസ്വാ അസുരാ മഹാസമുദ്ദേ അഭിരമന്തി. കതമേ അട്ഠ?

‘‘മഹാസമുദ്ദോ, ഭിക്ഖവേ, അനുപുബ്ബനിന്നോ അനുപുബ്ബപോണോ അനുപുബ്ബപബ്ഭാരോ ന ആയതകേനേവ പപാതോ. യമ്പി, ഭിക്ഖവേ, മഹാസമുദ്ദോ അനുപുബ്ബനിന്നോ അനുപുബ്ബപോണോ അനുപുബ്ബപബ്ഭാരോ ന ആയതകേനേവ പപാതോ – അയം, ഭിക്ഖവേ, മഹാസമുദ്ദേ പഠമോ അച്ഛരിയോ അബ്ഭുതോ ധമ്മോ, യം ദിസ്വാ ദിസ്വാ അസുരാ മഹാസമുദ്ദേ അഭിരമന്തി.

‘‘പുന ചപരം, ഭിക്ഖവേ, മഹാസമുദ്ദോ ഠിതധമ്മോ വേലം നാതിവത്തതി. യമ്പി, ഭിക്ഖവേ, മഹാസമുദ്ദോ ഠിതധമ്മോ വേലം നാതിവത്തതി – അയം [അയമ്പി (സ്യാ.)], ഭിക്ഖവേ, മഹാസമുദ്ദേ ദുതിയോ അച്ഛരിയോ അബ്ഭുതോ ധമ്മോ, യം ദിസ്വാ ദിസ്വാ അസുരാ മഹാസമുദ്ദേ അഭിരമന്തി.

‘‘പുന ചപരം, ഭിക്ഖവേ, മഹാസമുദ്ദോ ന മതേന കുണപേന സംവസതി. യം ഹോതി മഹാസമുദ്ദേ മതം കുണപം, തം ഖിപ്പഞ്ഞേവ തീരം വാഹേതി, ഥലം ഉസ്സാരേതി. യമ്പി, ഭിക്ഖവേ, മഹാസമുദ്ദോ ന മതേന കുണപേന സംവസതി, യം ഹോതി മഹാസമുദ്ദേ മതം കുണപം, തം ഖിപ്പഞ്ഞേവ തീരം വാഹേതി, ഥലം ഉസ്സാരേതി – അയം, ഭിക്ഖവേ, മഹാസമുദ്ദേ തതിയോ അച്ഛരിയോ അബ്ഭുതോ ധമ്മോ, യം ദിസ്വാ ദിസ്വാ അസുരാ മഹാസമുദ്ദേ അഭിരമന്തി.

‘‘പുന ചപരം, ഭിക്ഖവേ, യാ കാചി മഹാനദിയോ, സേയ്യഥിദം – ഗങ്ഗാ, യമുനാ, അചിരവതീ, സരഭൂ, മഹീ, താ മഹാസമുദ്ദം പത്താ ജഹന്തി പുരിമാനി നാമഗോത്താനി, മഹാസമുദ്ദോ ത്വേവ സങ്ഖം ഗച്ഛന്തി. യമ്പി, ഭിക്ഖവേ, യാകാചി മഹാനദിയോ, സേയ്യഥിദം – ഗങ്ഗാ, യമുനാ, അചിരവതീ, സരഭൂ, മഹീ, താ മഹാസമുദ്ദം പത്താ ജഹന്തി പുരിമാനി നാമഗോത്താനി, മഹാസമുദ്ദോ ത്വേവ സങ്ഖം ഗച്ഛന്തി – അയം, ഭിക്ഖവേ, മഹാസമുദ്ദേ ചതുത്ഥോ അച്ഛരിയോ അബ്ഭുതോ ധമ്മോ, യം ദിസ്വാ ദിസ്വാ അസുരാ മഹാസമുദ്ദേ അഭിരമന്തി.

‘‘പുന ചപരം, ഭിക്ഖവേ, യാ ച [യാകാചി (സ്യാ.)] ലോകേ സവന്തിയോ മഹാസമുദ്ദം അപ്പേന്തി, യാ ച അന്തലിക്ഖാ ധാരാ പപതന്തി, ന തേന മഹാസമുദ്ദസ്സ ഊനത്തം വാ പൂരത്തം വാ പഞ്ഞായതി. യമ്പി, ഭിക്ഖവേ, യാ ച ലോകേ സവന്തിയോ മഹാസമുദ്ദം അപ്പേന്തി, യാ ച അന്തലിക്ഖാ ധാരാ പപതന്തി, ന തേന മഹാസമുദ്ദസ്സ ഊനത്തം വാ പൂരത്തം വാ പഞ്ഞായതി – അയം, ഭിക്ഖവേ, മഹാസമുദ്ദേ പഞ്ചമോ അച്ഛരിയോ അബ്ഭുതോ ധമ്മോ, യം ദിസ്വാ ദിസ്വാ അസുരാ മഹാസമുദ്ദേ അഭിരമന്തി.

‘‘പുന ചപരം, ഭിക്ഖവേ, മഹാസമുദ്ദോ ഏകരസോ ലോണരസോ. യമ്പി, ഭിക്ഖവേ, മഹാസമുദ്ദോ ഏകരസോ ലോണരസോ – അയം, ഭിക്ഖവേ, മഹാസമുദ്ദേ ഛട്ഠോ അച്ഛരിയോ അബ്ഭുതോ ധമ്മോ, യം ദിസ്വാ ദിസ്വാ അസുരാ മഹാസമുദ്ദേ അഭിരമന്തി.

‘‘പുന ചപരം, ഭിക്ഖവേ, മഹാസമുദ്ദോ ബഹുരതനോ [ബഹൂതരതനോ (ക.)] അനേകരതനോ. തത്രിമാനി രതനാനി, സേയ്യഥിദം – മുത്താ, മണി, വേളുരിയോ, സങ്ഖോ, സിലാ, പവാളം, രജതം, ജാതരൂപം, ലോഹിതകോ, മസാരഗല്ലം. യമ്പി, ഭിക്ഖവേ, മഹാസമുദ്ദോ ബഹുരതനോ അനേകരതനോ, തത്രിമാനി രതനാനി, സേയ്യഥിദം – മുത്താ, മണി, വേളുരിയോ, സങ്ഖോ, സിലാ, പവാളം, രജതം, ജാതരൂപം, ലോഹിതകോ, മസാരഗല്ലം – അയം, ഭിക്ഖവേ, മഹാസമുദ്ദേ സത്തമോ അച്ഛരിയോ അബ്ഭുതോ ധമ്മോ, യം ദിസ്വാ ദിസ്വാ അസുരാ മഹാസമുദ്ദേ അഭിരമന്തി.

‘‘പുന ചപരം, ഭിക്ഖവേ, മഹാസമുദ്ദോ മഹതം ഭൂതാനം ആവാസോ. തത്രിമേ ഭൂതാ – തിമി, തിമിങ്ഗലോ, തിമിതിമിങ്ഗലോ [തിമിരപിങ്ഗലോ (സീ.), തിമിതിമിങ്ഗലോ മഹാതിമിങ്ഗലോ (സ്യാ. കം.)], അസുരാ, നാഗാ, ഗന്ധബ്ബാ. സന്തി മഹാസമുദ്ദേ യോജനസതികാപി അത്തഭാവാ, ദ്വിയോജനസതികാപി അത്തഭാവാ, തിയോജനസതികാപി അത്തഭാവാ, ചതുയോജനസതികാപി അത്തഭാവാ, പഞ്ചയോജനസതികാപി അത്തഭാവാ. യമ്പി, ഭിക്ഖവേ, മഹാസമുദ്ദോ മഹതം ഭൂതാനം ആവാസോ, തത്രിമേ ഭൂതാ – തിമി, തിമിങ്ഗലോ, തിമിതിമിങ്ഗലോ, അസുരാ, നാഗാ, ഗന്ധബ്ബാ; സന്തി മഹാസമുദ്ദേ, യോജനസതികാപി അത്തഭാവാ…പേ… പഞ്ചയോജനസതികാപി അത്തഭാവാ – അയം, ഭിക്ഖവേ, മഹാസമുദ്ദേ അട്ഠമോ അച്ഛരിയോ അബ്ഭുതോ ധമ്മോ, യം ദിസ്വാ ദിസ്വാ അസുരാ മഹാസമുദ്ദേ അഭിരമന്തി. ഇമേ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, മഹാസമുദ്ദേ അട്ഠ അച്ഛരിയാ അബ്ഭുതാ ധമ്മാ, യേ ദിസ്വാ ദിസ്വാ അസുരാ മഹാസമുദ്ദേ അഭിരമ’’ന്തി.

൩. ഇമസ്മിംധമ്മവിനയേഅട്ഠച്ഛരിയം

൩൮൫. ‘‘ഏവമേവ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഇമസ്മിം ധമ്മവിനയേ അട്ഠ അച്ഛരിയാ അബ്ഭുതാ ധമ്മാ, യേ ദിസ്വാ ദിസ്വാ ഭിക്ഖൂ ഇമസ്മിം ധമ്മവിനയേ അഭിരമന്തി. കതമേ അട്ഠ?

‘‘സേയ്യഥാപി, ഭിക്ഖവേ, മഹാസമുദ്ദോ അനുപുബ്ബനിന്നോ അനുപുബ്ബപോണോ അനുപുബ്ബപബ്ഭാരോ ന ആയതകേനേവ പപാതോ; ഏവമേവ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഇമസ്മിം ധമ്മവിനയേ അനുപുബ്ബസിക്ഖാ അനുപുബ്ബകിരിയാ അനുപുബ്ബപടിപദാ ന ആയതകേനേവ അഞ്ഞാപടിവേധോ. യമ്പി, ഭിക്ഖവേ, ഇമസ്മിം ധമ്മവിനയേ അനുപുബ്ബസിക്ഖാ അനുപുബ്ബകിരിയാ അനുപുബ്ബപടിപദാ ന ആയതകേനേവ അഞ്ഞാപടിവേധോ – അയം, ഭിക്ഖവേ, ഇമസ്മിം ധമ്മവിനയേ പഠമോ അച്ഛരിയോ അബ്ഭുതോ ധമ്മോ, യം ദിസ്വാ ദിസ്വാ ഭിക്ഖൂ ഇമസ്മിം ധമ്മവിനയേ അഭിരമന്തി.

‘‘സേയ്യഥാപി, ഭിക്ഖവേ, മഹാസമുദ്ദോ ഠിതധമ്മോ വേലം നാതിവത്തതി; ഏവമേവ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, യം മയാ സാവകാനം സിക്ഖാപദം പഞ്ഞത്തം, തം മമ സാവകാ ജീവിതഹേതുപി നാതിക്കമന്തി. യമ്പി, ഭിക്ഖവേ, മയാ മമ സാവകാനം സിക്ഖാപദം പഞ്ഞത്തം, തം മമ സാവകാ ജീവിതഹേതുപി നാതിക്കമന്തി – അയം, ഭിക്ഖവേ, ഇമസ്മിം ധമ്മവിനയേ ദുതിയോ അച്ഛരിയോ അബ്ഭുതോ ധമ്മോ, യം ദിസ്വാ ദിസ്വാ ഭിക്ഖൂ ഇമസ്മിം ധമ്മവിനയേ അഭിരമന്തി.

‘‘സേയ്യഥാപി, ഭിക്ഖവേ, മഹാസമുദ്ദോ ന മതേന കുണപേന സംവസതി, യം ഹോതി മഹാസമുദ്ദേ മതം കുണപം തം ഖിപ്പമേവ തീരം വാഹേതി, ഥലം ഉസ്സാരേതി; ഏവമേവ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, യോ സോ പുഗ്ഗലോ ദുസ്സീലോ പാപധമ്മോ അസുചിസങ്കസ്സരസമാചാരോ പടിച്ഛന്നകമ്മന്തോ അസ്സമണോ സമണപടിഞ്ഞോ അബ്രഹ്മചാരീ ബ്രഹ്മചാരിപടിഞ്ഞോ അന്തോപൂതി അവസ്സുതോ കസമ്ബുജാതോ, ന തേന സങ്ഘോ സംവസതി, ഖിപ്പമേവ നം സന്നിപതിത്വാ ഉക്ഖിപതി, കിഞ്ചാപി ഖോ സോ ഹോതി മജ്ഝേ ഭിക്ഖുസങ്ഘസ്സ നിസിന്നോ. അഥ ഖോ സോ ആരകാവ സങ്ഘമ്ഹാ, സങ്ഘോ ച തേന. യമ്പി, ഭിക്ഖവേ, യോ സോ പുഗ്ഗലോ ദുസ്സീലോ പാപധമ്മോ അസുചിസങ്കസ്സരസമാചാരോ പടിച്ഛന്നകമ്മന്തോ അസ്സമണോ സമണപടിഞ്ഞോ അബ്രഹ്മചാരീ ബ്രഹ്മചാരിപടിഞ്ഞോ അന്തോപൂതി അവസ്സുതോ കസമ്ബുജാതോ, ന തേന സങ്ഘോ സംവസതി, ഖിപ്പമേവ നം സന്നിപൂതിത്വാ ഉക്ഖിപതി, കിഞ്ചാപി ഖോ സോ ഹോതി മജ്ഝേ ഭിക്ഖുസങ്ഘസ്സ നിസിന്നോ, അഥ ഖോ സോ ആരകാവ സങ്ഘമ്ഹാ, സങ്ഘോ ച തേന – അയം, ഭിക്ഖവേ, ഇമസ്മിം ധമ്മവിനയേ തതിയോ അച്ഛരിയോ അബ്ഭുതോ ധമ്മോ, യം ദിസ്വാ ദിസ്വാ ഭിക്ഖൂ ഇമസ്മിം ധമ്മവിനയേ അഭിരമന്തി.

‘‘സേയ്യഥാപി, ഭിക്ഖവേ, യാ കാചി മഹാനദിയോ, സേയ്യഥിദം – ഗങ്ഗാ, യമുനാ, അചിരവതീ, സരഭൂ, മഹീ, താ മഹാസമുദ്ദം പത്താ ജഹന്തി പുരിമാനി നാമഗോത്താനി, മഹാസമുദ്ദോ ത്വേവ സങ്ഖം ഗച്ഛന്തി; ഏവമേവ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ചത്താരോമേ വണ്ണാ – ഖത്തിയാ, ബ്രാഹ്മണാ, വേസ്സാ, സുദ്ദാ. തേ തഥാഗതപ്പവേദിതേ ധമ്മവിനയേ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിത്വാ [പബ്ബജിതാ (സീ.)] ജഹന്തി പുരിമാനി നാമഗോത്താനി, സമണാ സക്യപുത്തിയാ ത്വേവ സങ്ഖം ഗച്ഛന്തി. യമ്പി, ഭിക്ഖവേ, ചത്താരോമേ വണ്ണാ ഖത്തിയാ ബ്രാഹ്മണാ വേസ്സാ സുദ്ദാ, തേ തഥാഗതപ്പവേദിതേ ധമ്മവിനയേ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിത്വാ ജഹന്തി പുരിമാനി നാമഗോത്താനി, സമണാ സക്യപുത്തിയാ ത്വേവ സങ്ഖം ഗച്ഛന്തി – അയം, ഭിക്ഖവേ, ഇമസ്മിം ധമ്മവിനയേ ചതുത്ഥോ അച്ഛരിയോ അബ്ഭുതോ ധമ്മോ, യം ദിസ്വാ ദിസ്വാ ഭിക്ഖൂ ഇമസ്മിം ധമ്മവിനയേ അഭിരമന്തി.

‘‘സേയ്യഥാപി, ഭിക്ഖവേ, യാ ച ലോകേ സവന്തിയോ മഹാസമുദ്ദം അപ്പേന്തി, യാ ച അന്തലിക്ഖാ ധാരാ പപതന്തി, ന തേന മഹാസമുദ്ദസ്സ ഊനത്തം വാ പൂരത്തം വാ പഞ്ഞായതി; ഏവമേവ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ബഹൂ ചേപി ഭിക്ഖൂ അനുപാദിസേസായ നിബ്ബാനധാതുയാ പരിനിബ്ബായന്തി, ന തേന നിബ്ബാനധാതുയാ ഊനത്തം വാ പൂരത്തം വാ പഞ്ഞായതി. യമ്പി, ഭിക്ഖവേ, ബഹൂ ചേപി ഭിക്ഖൂ അനുപാദിസേസായ നിബ്ബാനധാതുയാ പരിനിബ്ബായന്തി, ന തേന നിബ്ബാനധാതുയാ ഊനത്തം വാ പൂരത്തം വാ പഞ്ഞായതി – അയം, ഭിക്ഖവേ, ഇമസ്മിം ധമ്മവിനയേ പഞ്ചമോ അച്ഛരിയോ അബ്ഭുതോ ധമ്മോ യം ദിസ്വാ ദിസ്വാ ഭിക്ഖൂ ഇമസ്മിം ധമ്മവിനയേ അഭിരമന്തി.

‘‘സേയ്യഥാപി, ഭിക്ഖവേ, മഹാസമുദ്ദോ ഏകരസോ ലോണരസോ, ഏവമേവ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, അയം ധമ്മവിനയോ ഏകരസോ വിമുത്തിരസോ. യമ്പി, ഭിക്ഖവേ, അയം ധമ്മവിനയോ ഏകരസോ വിമുത്തിരസോ – അയം, ഭിക്ഖവേ, ഇമസ്മിം ധമ്മവിനയേ ഛട്ഠോ അച്ഛരിയോ അബ്ഭുതോ ധമ്മോ, യം ദിസ്വാ ദിസ്വാ ഭിക്ഖൂ ഇമസ്മിം ധമ്മവിനയേ അഭിരമന്തി.

‘‘സേയ്യഥാപി, ഭിക്ഖവേ, മഹാസമുദ്ദോ ബഹുരതനോ അനേകരതനോ, തത്രിമാനി രതനാനി, സേയ്യഥിദം – മുത്താ, മണി, വേളുരിയോ, സങ്ഖോ, സിലാ, പവാളം, രജതം, ജാതരൂപം, ലോഹിതകോ, മസാരഗല്ലം; ഏവമേവ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, അയം ധമ്മവിനയോ ബഹുരതനോ അനേകരതനോ. തത്രിമാനി രതനാനി, സേയ്യഥിദം – ചത്താരോ സതിപട്ഠാനാ, ചത്താരോ സമ്മപ്പധാനാ, ചത്താരോ ഇദ്ധിപാദാ, പഞ്ചിന്ദ്രിയാനി, പഞ്ച ബലാനി, സത്ത ബോജ്ഝങ്ഗാ, അരിയോ അട്ഠങ്ഗികോ മഗ്ഗോ. യമ്പി, ഭിക്ഖവേ, അയം ധമ്മവിനയോ ബഹുരതനോ അനേകരതനോ, തത്രിമാനി രതനാനി, സേയ്യഥിദം – ചത്താരോ സതിപട്ഠാനാ…പേ… അരിയോ അട്ഠങ്ഗികോ മഗ്ഗോ – അയം, ഭിക്ഖവേ, ഇമസ്മിം ധമ്മവിനയേ സത്തമോ അച്ഛരിയോ അബ്ഭുതോ ധമ്മോ, യം ദിസ്വാ ദിസ്വാ ഭിക്ഖൂ ഇമസ്മിം ധമ്മവിനയേ അഭിരമന്തി.

‘‘സേയ്യഥാപി, ഭിക്ഖവേ, മഹാസമുദ്ദോ മഹതം ഭൂതാനം ആവാസോ, തത്രിമേ ഭൂതാ – തിമി, തിമിങ്ഗലോ, തിമിതിമിങ്ഗലോ, അസുരാ, നാഗാ, ഗന്ധബ്ബാ, സന്തി മഹാസമുദ്ദേ യോജനസതികാപി അത്തഭാവാ, ദ്വിയോജനസതികാപി അത്തഭാവാ, തിയോജനസതികാപി അത്തഭാവാ, ചതുയോജനസതികാപി അത്തഭാവാ, പഞ്ചയോജനസതികാപി അത്തഭാവാ; ഏവമേവ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, അയം ധമ്മവിനയോ മഹതം ഭൂതാനം ആവാസോ. തത്രിമേ ഭൂതാ – സോതാപന്നോ, സോതാപത്തിഫലസച്ഛികിരിയായ പടിപന്നോ; സകദാഗാമീ, സകദാഗാമിഫലസച്ഛികിരിയായ പടിപന്നോ; അനാഗാമീ, അനാഗാമിഫലസച്ഛികിരിയായ പടിപന്നോ; അരഹാ, അരഹത്തഫലസച്ഛികിരിയായ പടിപന്നോ. യമ്പി, ഭിക്ഖവേ, അയം ധമ്മവിനയോ മഹതം ഭൂതാനം ആവാസോ, തത്രിമേ ഭൂതാ – സോതാപന്നോ, സോതാപത്തിഫലസച്ഛികിരിയായ പടിപന്നോ…പേ… അരഹാ, അരഹതഫലസച്ഛികിരിയായ പടിപന്നോ – അയം, ഭിക്ഖവേ, ഇമസ്മിം ധമ്മവിനയേ അട്ഠമോ അച്ഛരിയോ അബ്ഭുതോ ധമ്മോ, യം ദിസ്വാ ദിസ്വാ ഭിക്ഖൂ ഇമസ്മിം ധമ്മവിനയേ അഭിരമന്തി. ‘‘ഇമേ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഇമസ്മിം ധമ്മവിനയേ അട്ഠ അച്ഛരിയാ അബ്ഭുതാ ധമ്മാ, യേ ദിസ്വാ ദിസ്വാ ഭിക്ഖൂ ഇമസ്മിം ധമ്മവിനയേ അഭിരമന്തീ’’തി.

അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതമത്ഥം വിദിത്വാ തായം വേലായം ഇമം ഉദാനം ഉദാനേസി –

[ഉദാ. ൪൫] ‘‘ഛന്നമതിവസ്സതി [സുഛന്നമതിവസ്സതി (ക.)], വിവടം നാതിവസ്സതി;

തസ്മാ ഛന്നം വിവരേഥ, ഏവം തം നാതിവസ്സതീ’’തി.

൪. പാതിമോക്ഖസവനാരഹോ

൩൮൬. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘നദാനാഹം, ഭിക്ഖവേ, ഇതോ പരം ഉപോസഥം കരിസ്സാമി, പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിസ്സാമി. തുമ്ഹേവദാനി, ഭിക്ഖവേ, ഇതോ പരം ഉപോസഥം കരേയ്യാഥ, പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസേയ്യാഥ. അട്ഠാനമേതം, ഭിക്ഖവേ, അനവകാസോ യം തഥാഗതോ അപരിസുദ്ധായ പരിസായ ഉപോസഥം കരേയ്യ, പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസേയ്യ. ന ച, ഭിക്ഖവേ [ന ച ഭിക്ഖവേ ഭിക്ഖുനാ (സ്യാ. കം.)], സാപത്തികേന പാതിമോക്ഖം സോതബ്ബം. യോ സുണേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, യോ സാപത്തികോ പാതിമോക്ഖം സുണാതി, തസ്സ പാതിമോക്ഖം ഠപേതും. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, ഠപേതബ്ബം. തദഹുപോസഥേ ചാതുദ്ദസേ വാ പന്നരസേ വാ തസ്മിം പുഗ്ഗലേ സമ്മുഖീഭൂതേ സങ്ഘമജ്ഝേ ഉദാഹരിതബ്ബം –

‘സുണാതു മേ ഭന്തേ, സങ്ഘോ. ഇത്ഥന്നാമോ പുഗ്ഗലോ സാപത്തികോ, തസ്സ പാതിമോക്ഖം ഠപേമി, ന തസ്മിം സമ്മുഖീഭൂതേ പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതബ്ബ’ന്തി ഠപിതം ഹോതി പാതിമോക്ഖ’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ‘നാമ്ഹേ കോചി ജാനാതീ’തി സാപത്തികാവ പാതിമോക്ഖം സുണന്തി. ഥേരാ ഭിക്ഖൂ പരചിത്തവിദുനോ ഭിക്ഖൂനം ആരോചേന്തി – ‘‘ഇത്ഥന്നാമോ ച ഇത്ഥന്നാമോ ച, ആവുസോ, ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ‘നാമ്ഹേ കോചി ജാനാതീ’തി സാപത്തികാവ പാതിമോക്ഖം സുണന്തീ’’തി. അസ്സോസും ഖോ ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ – ‘‘ഥേരാ കിര ഭിക്ഖൂ പരചിത്തവിദുനോ അമ്ഹേ ഭിക്ഖൂനം ആരോചേന്തി – ഇത്ഥന്നാമോ ച ഇത്ഥന്നാമോ ച, ആവുസോ, ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ‘നാമ്ഹേ കോചി ജാനാതീ’തി സാപത്തികാവ പാതിമോക്ഖം സുണന്തീ’’തി.

തേ – പുരമ്ഹാകം പേസലാ ഭിക്ഖൂ പാതിമോക്ഖം ഠപേന്തീതി – പടികച്ചേവ സുദ്ധാനം ഭിക്ഖൂനം അനാപത്തികാനം അവത്ഥുസ്മിം അകാരണേ പാതിമോക്ഖം ഠപേന്തി. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ സുദ്ധാനം ഭിക്ഖൂനം അനാപത്തികാനം അവത്ഥുസ്മിം അകാരണേ പാതിമോക്ഖം ഠപേസ്സന്തീ’’തി! അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… ‘‘സച്ചം കിര, ഭിക്ഖവേ, ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ സുദ്ധാനം ഭിക്ഖൂനം അനാപത്തികാനം അവത്ഥുസ്മിം അകാരണേ പാതിമോക്ഖം ഠപേന്തീ’’തി? ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി…പേ… വിഗരഹിത്വാ…പേ… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, സുദ്ധാനം ഭിക്ഖൂനം അനാപത്തികാനം അവത്ഥുസ്മിം അകാരണേ പാതിമോക്ഖം ഠപേതബ്ബം. യോ ഠപേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ’’.

൫. ധമ്മികാധമ്മികപാതിമോക്ഖട്ഠപനം

൩൮൭. ‘‘ഏകം, ഭിക്ഖവേ, അധമ്മികം പാതിമോക്ഖട്ഠപനം, ഏകം ധമ്മികം; പാതിമോക്ഖട്ഠപനം [ഏകം ധമ്മികം (സീ. സ്യാ.)], ദ്വേ അധമ്മികാനി; പാതിമോക്ഖട്ഠപനാനി, ദ്വേ ധമ്മികാനി; തീണി അധമ്മികാനി പാതിമോക്ഖട്ഠപനാനി, തീണി ധമ്മികാനി, ചത്താരി അധമ്മികാനി പാതിമോക്ഖട്ഠപനാനി, ചത്താരി ധമ്മികാനി; പഞ്ച അധമ്മികാനി പാതിമോക്ഖട്ഠപനാനി, പഞ്ച ധമ്മികാനി; ഛ അധമ്മികാനി പാതിമോക്ഖട്ഠപനാനി, ഛ ധമ്മികാനി; സത്ത അധമ്മികാനി പാതിമോക്ഖട്ഠപനാനി, സത്ത ധമ്മികാനി; അട്ഠ അധമ്മികാനി പാതിമോക്ഖട്ഠപനാനി, അട്ഠ ധമ്മികാനി; നവ അധമ്മികാനി പാതിമോക്ഖട്ഠപനാനി, നവ ധമ്മികാനി; ദസ അധമ്മികാനി പാതിമോക്ഖട്ഠപനാനി, ദസ ധമ്മികാനി.

‘‘കതമം ഏകം അധമ്മികം പാതിമോക്ഖട്ഠപനം? അമൂലികായ സീലവിപത്തിയാ പാതിമോക്ഖം ഠപേതി – ഇദം ഏകം അധമ്മികം പാതിമോക്ഖട്ഠപനം. കതമം ഏകം ധമ്മികം പാതിമോക്ഖട്ഠപനം? സമൂലികായ സീലവിപത്തിയാ പാതിമോക്ഖം ഠപേതി – ഇദം ഏകം ധമ്മികം പാതിമോക്ഖട്ഠപനം.

‘‘കതമാനി ദ്വേ അധമ്മികാനി പാതിമോക്ഖട്ഠപനാനി? അമൂലികായ സീലവിപത്തിയാ പാതിമോക്ഖം ഠപേതി, അമൂലികായ ആചാരവിപത്തിയാ പാതിമോക്ഖം ഠപേതി – ഇമാനി ദ്വേ അധമ്മികാനി പാതിമോക്ഖട്ഠപനാനി. കതമാനി ദ്വേ ധമ്മികാനി പാതിമോക്ഖട്ഠപനാനി? സമൂലികായ സീലവിപത്തിയാ പാതിമോക്ഖം ഠപേതി, സമൂലികായ ആചാരവിപത്തിയാ പാതിമോക്ഖം ഠപേതി – ഇമാനി ദ്വേ ധമ്മികാനി പാതിമോക്ഖട്ഠപനാനി.

‘‘കതമാനി തീണി അധമ്മികാനി പാതിമോക്ഖട്ഠപനാനി? അമൂലികായ സീലവിപത്തിയാ പാതിമോക്ഖം ഠപേതി, അമൂലികായ ആചാരവിപത്തിയാ പാതിമോക്ഖം ഠപേതി, അമൂലികായ ദിട്ഠിവിപത്തിയാ പാതിമോക്ഖം ഠപേതി – ഇമാനി തീണി അധമ്മികാനി പാതിമോക്ഖട്ഠപനാനി. കതമാനി തീണി ധമ്മികാനി പാതിമോക്ഖട്ഠപനാനി? സമൂലികായ സീലവിപത്തിയാ പാതിമോക്ഖം ഠപേതി, സമൂലികായ ആചാരവിപത്തിയാ പാതിമോക്ഖം ഠപേതി, സമൂലികായ ദിട്ഠിവിപത്തിയാ പാതിമോക്ഖം ഠപേതി – ഇമാനി തീണി ധമ്മികാനി പാതിമോക്ഖട്ഠപനാനി.

‘‘കതമാനി ചത്താരി അധമ്മികാനി പാതിമോക്ഖട്ഠപനാനി? അമൂലികായ സീലവിപത്തിയാ പാതിമോക്ഖം ഠപേതി, അമൂലികായ ആചാരവിപത്തിയാ പാതിമോക്ഖം ഠപേതി, അമൂലികായ ദിട്ഠിവിപത്തിയാ പാതിമോക്ഖം ഠപേതി, അമൂലികായ ആജീവവിപത്തിയാ പാതിമോക്ഖം ഠപേതി – ഇമാനി ചത്താരി അധമ്മികാനി പാതിമോക്ഖട്ഠപനാനി. കതമാനി ചത്താരി ധമ്മികാനി പാതിമോക്ഖട്ഠപനാനി? സമൂലികായ സീലവിപത്തിയാ പാതിമോക്ഖം ഠപേതി, സമൂലികായ ആചാരവിപത്തിയാ പാതിമോക്ഖം ഠപേതി, സമൂലികായ ദിട്ഠിവിപത്തിയാ പാതിമോക്ഖം ഠപേതി, സമൂലികായ ആജീവവിപത്തിയാ പാതിമോക്ഖം ഠപേതി – ഇമാനി ചത്താരി ധമ്മികാനി പാതിമോക്ഖട്ഠപനാനി.

‘‘കതമാനി പഞ്ച അധമ്മികാനി പാതിമോക്ഖട്ഠപനാനി? അമൂലകേന പാരാജികേന പാതിമോക്ഖം ഠപേതി, അമൂലകേന സങ്ഘാദിസേസേന…പേ… അമൂലകേന പാചിത്തിയേന… അമൂലകേന പാടിദേസനീയേന… അമൂലകേന ദുക്കടേന പാതിമോക്ഖം ഠപേതി – ഇമാനി പഞ്ച അധമ്മികാനി പാതിമോക്ഖട്ഠപനാനി. കതമാനി പഞ്ച ധമ്മികാനി പാതിമോക്ഖട്ഠപനാനി? സമൂലകേന പാരാജികേന പാതിമോക്ഖം ഠപേതി, സമൂലകേന സങ്ഘാദിസേസേന…പേ… പാചിത്തിയേന… പാടിദേസനീയേന… ദുക്കടേന പാതിമോക്ഖം ഠപേതി – ഇമാനി പഞ്ച ധമ്മികാനി പാതിമോക്ഖട്ഠപനാനി.

‘‘കതമാനി ഛ അധമ്മികാനി പാതിമോക്ഖട്ഠപനാനി? അമൂലികായ സീലവിപത്തിയാ പാതിമോക്ഖം ഠപേതി അകതായ, അമൂലികായ സീലവിപത്തിയാ പാതിമോക്ഖം ഠപേതി കതായ; അമൂലികായ ആചാരവിപത്തിയാ പാതിമോക്ഖം ഠപേതി അകതായ, അമൂലികായ ആചാരവിപത്തിയാ പാതിമോക്ഖം ഠപേതി കതായ; അമൂലികായ ദിട്ഠിവിപത്തിയാ പാതിമോക്ഖം ഠപേതി അകതായ, അമൂലികായ ദിട്ഠിവിപത്തിയാ പാതിമോക്ഖം ഠപേതി കതായ – ഇമാനി ഛ അധമ്മികാനി പാതിമോക്ഖട്ഠപനാനി. കതമാനി ഛ ധമ്മികാനി പാതിമോക്ഖട്ഠപനാനി? സമൂലികായ സീലവിപത്തിയാ പാതിമോക്ഖം ഠപേതി അകതായ, സമൂലികായ സീലവിപത്തിയാ പാതിമോക്ഖം ഠപേതി കതായ; സമൂലികായ ആചാരവിപത്തിയാ…പേ… ദിട്ഠിവിപത്തിയാ പാതിമോക്ഖം ഠപേതി അകതായ…പേ… കതായ – ഇമാനി ഛ ധമ്മികാനി പാതിമോക്ഖട്ഠപനാനി.

‘‘കതമാനി സത്ത അധമ്മികാനി പാതിമോക്ഖട്ഠപനാനി? അമൂലകേന പാരാജികേന പാതിമോക്ഖം ഠപേതി, അമൂലകേന സങ്ഘാദിസേസേന…പേ… ഥുല്ലച്ചയേന പാചിത്തിയേന പാടിദേസനീയേന ദുക്കടേന ദുബ്ഭാസിതേന പാതിമോക്ഖം ഠപേതി – ഇമാനി സത്ത അധമ്മികാനി പാതിമോക്ഖട്ഠപനാനി. കതമാനി സത്ത ധമ്മികാനി പാതിമോക്ഖട്ഠപനാനി? സമൂലകേന പാരാജികേന പാതിമോക്ഖം ഠപേതി, സമൂലകേന സങ്ഘാദിസേസേന…പേ… ഥുല്ലച്ചയേന പാചിത്തിയേന പാടിദേസനീയേന ദുക്കടേന ദുബ്ഭാസിതേന പാതിമോക്ഖം ഠപേതി – ഇമാനി സത്ത ധമ്മികാനി പാതിമോക്ഖട്ഠപനാനി.

‘‘കതമാനി അട്ഠ അധമ്മികാനി പാതിമോക്ഖട്ഠപനാനി? അമൂലികായ സീലവിപത്തിയാ പാതിമോക്ഖം ഠപേതി അകതായ, അമൂലികായ സീലവിപത്തിയാ പാതിമോക്ഖം ഠപേതി കതായ; അമൂലികായ ആചാരവിപത്തിയാ …പേ… ദിട്ഠിവിപത്തിയാ…പേ… ആജീവവിപത്തിയാ പാതിമോക്ഖം ഠപേതി അകതായ…പേ… കതായ – ഇമാനി അട്ഠ അധമ്മികാനി പാതിമോക്ഖട്ഠപനാനി. കതമാനി അട്ഠ ധമ്മികാനി പാതിമോക്ഖട്ഠപനാനി? സമൂലികായ സീലവിപത്തിയാ പാതിമോക്ഖം ഠപേതി അകതായ, സമൂലികായ സീലവിപത്തിയാ പാതിമോക്ഖം ഠപേതി കതായ; സമൂലികായ ആചാരവിപത്തിയാ…പേ… ദിട്ഠിവിപത്തിയാ…പേ… ആജീവവിപത്തിയാ പാതിമോക്ഖം ഠപേതി അകതായ…പേ… കതായ. ഇമാനി അട്ഠ ധമ്മികാനി പാതിമോക്ഖട്ഠപനാനി.

‘‘കതമാനി നവ അധമ്മികാനി പാതിമോക്ഖട്ഠപനാനി? അമൂലികായ സീലവിപത്തിയാ പാതിമോക്ഖം ഠപേതി അകതായ, അമൂലികായ സീലവിപത്തിയാ പാതിമോക്ഖം ഠപേതി കതായ, അമൂലികായ സീലവിപത്തിയാ പാതിമോക്ഖം ഠപേതി കതാകതായ; അമൂലികായ ആചാരവിപത്തിയാ…പേ… ദിട്ഠിവിപത്തിയാ പാതിമോക്ഖം ഠപേതി അകതായ…പേ… കതായ…പേ… കതാകതായ ഇമാനി നവ അധമ്മികാനി പാതിമോക്ഖട്ഠപനാനി. കതമാനി നവ ധമ്മികാനി പാതിമോക്ഖട്ഠപനാനി? സമൂലികായ സീലവിപത്തിയാ പാതിമോക്ഖം ഠപേതി അകതായ, സമൂലികായ സീലവിപത്തിയാ പാതിമോക്ഖം ഠപേതി കതായ, സമൂലികായ സീലവിപത്തിയാ പാതിമോക്ഖം ഠപേതി കതാകതായ; സമൂലികായ ആചാരവിപത്തിയാ…പേ… ദിട്ഠിവിപത്തിയാ പാതിമോക്ഖം ഠപേതി അകതായ…പേ… കതായ – കതാകതായ…പേ… ഇമാനി നവ ധമ്മികാനി പാതിമോക്ഖട്ഠപനാനി.

‘‘കതമാനി ദസ അധമ്മികാനി പാതിമോക്ഖട്ഠപനാനി? ന പാരാജികോ തസ്സം പരിസായം നിസിന്നോ ഹോതി, ന പാരാജികകഥാ വിപ്പകതാ ഹോതി; ന സിക്ഖം പച്ചക്ഖാതകോ തസ്സം പരിസായം നിസിന്നോ ഹോതി, ന സിക്ഖം പച്ചക്ഖാതകഥാ വിപ്പകതാ ഹോതി; ധമ്മികം സാമഗ്ഗിം ഉപേതി, ന ധമ്മികം സാമഗ്ഗിം പച്ചാദിയതി, ന ധമ്മികായ സാമഗ്ഗിയാ പച്ചാദാനകഥാ വിപ്പകതാ ഹോതി; ന സീലവിപത്തിയാ ദിട്ഠസുതപരിസങ്കിതോ ഹോതി, ന ആചാരവിപത്തിയാ ദിട്ഠസുതപരിസങ്കിതോ ഹോതി, ന ദിട്ഠിവിപത്തിയാ ദിട്ഠസുതപരിസങ്കിതോ ഹോതി – ഇമാനി ദസ അധമ്മികാനി പാതിമോക്ഖട്ഠപനാനി. കതമാനി ദസ ധമ്മികാനി പാതിമോക്ഖട്ഠപനാനി? പാരാജികോ തസ്സം പരിസായം നിസിന്നോ ഹോതി, പാരാജികകഥാ വിപ്പകതാ ഹോതി; സിക്ഖം പച്ചക്ഖാതകോ തസ്സം പരിസായം നിസിന്നോ ഹോതി, സിക്ഖം പച്ചക്ഖാതകഥാ വിപ്പകതാ ഹോതി; ധമ്മികം സാമഗ്ഗിം ന ഉപേതി, ധമ്മികം സാമഗ്ഗിം പച്ചാദിയതി, ധമ്മികായ സാമഗ്ഗിയാ പച്ചാദാനകഥാ വിപ്പകതാ ഹോതി; സീലവിപത്തിയാ ദിട്ഠസുതപരിസങ്കിതോ ഹോതി, ആചാരവിപത്തിയാ ദിട്ഠസുതപരിസങ്കിതോ ഹോതി, ദിട്ഠിവിപത്തിയാ ദിട്ഠസുതപരിസങ്കിതോ ഹോതി – ഇമാനി ദസ ധമ്മികാനി പാതിമോക്ഖട്ഠപനാനി.

൬. ധമ്മികപാതിമോക്ഖട്ഠപനം

൩൮൮. ‘‘കഥം പാരാജികോ തസ്സം പരിസായം നിസിന്നോ ഹോതി? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, യേഹി ആകാരേഹി യേഹി ലിങ്ഗേഹി യേഹി നിമിത്തേഹി പാരാജികസ്സ ധമ്മസ്സ അജ്ഝാപത്തി ഹോതി, തേഹി ആകാരേഹി തേഹി ലിങ്ഗേഹി തേഹി നിമിത്തേഹി ഭിക്ഖു ഭിക്ഖും പസ്സതി പാരാജികം ധമ്മം അജ്ഝാപജ്ജന്തം. ന ഹേവ ഖോ ഭിക്ഖു ഭിക്ഖും പസ്സതി പാരാജികം ധമ്മം അജ്ഝാപജ്ജന്തം, അപി ച അഞ്ഞോ ഭിക്ഖു ഭിക്ഖുസ്സ ആരോചേതി – ‘ഇത്ഥന്നാമോ, ആവുസോ, ഭിക്ഖു പാരാജികം ധമ്മം അജ്ഝാപന്നോ’തി. ന ഹേവ ഖോ ഭിക്ഖു ഭിക്ഖും പസ്സതി പാരാജികം ധമ്മം അജ്ഝാപജ്ജന്തം, നാപി [നാപി ച (ക.)] അഞ്ഞോ ഭിക്ഖു ഭിക്ഖുസ്സ ആരോചേതി – ‘ഇത്ഥന്നാമോ, ആവുസോ, ഭിക്ഖു പാരാജികം ധമ്മം അജ്ഝാപന്നോ’തി, അപിച സോവ ഭിക്ഖു ഭിക്ഖുസ്സ ആരോചേതി – ‘അഹം, ആവുസോ, പാരാജികം ധമ്മം അജ്ഝാപന്നോ’തി. ആകങ്ഖമാനോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു തേന ദിട്ഠേന തേന സുതേന തായ പരിസങ്കായ തദഹുപോസഥേ ചാതുദ്ദസേ വാ പന്നരസേ വാ തസ്മിം പുഗ്ഗലേ സമ്മുഖീഭൂതേ സങ്ഘമജ്ഝേ ഉദാഹരേയ്യ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. ഇത്ഥന്നാമോ പുഗ്ഗലോ പാരാജികം ധമ്മം അജ്ഝാപന്നോ, തസ്സ പാതിമോക്ഖം ഠപേമി, ന തസ്മിം സമ്മുഖീഭൂതേ പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതബ്ബന്തി – ധമ്മികം പാതിമോക്ഖട്ഠപനം.

൩൮൯. ‘‘ഭിക്ഖുസ്സ പാതിമോക്ഖേ ഠപിതേ പരിസാ വുട്ഠാതി, ദസന്നം അന്തരായാനം അഞ്ഞതരേന [അഞ്ഞതരേന അന്തരായേന (സ്യാ. കം.)] – രാജന്തരായേന വാ, ചോരന്തരായേന വാ, അഗ്യന്തരായേന വാ, ഉദകന്തരായേന വാ, മനുസ്സന്തരായേന വാ, അമനുസ്സന്തരായേന വാ, വാളന്തരായേന വാ, സരീസപന്തരായേന വാ, ജീവിതന്തരായേന വാ, ബ്രഹ്മചരിയന്തരായേന വാ. ആകങ്ഖമാനോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു തസ്മിം വാ ആവാസേ, അഞ്ഞസ്മിം വാ ആവാസേ, തസ്മിം പുഗ്ഗലേ സമ്മുഖീഭൂതേ സങ്ഘമജ്ഝേ ഉദാഹരേയ്യ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. ഇത്ഥന്നാമസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ പാരാജികകഥാ വിപ്പകതാ, തം വത്ഥു അവിനിച്ഛിതം. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ തം വത്ഥും വിനിച്ഛിനേയ്യാതി.

‘‘ഏവഞ്ചേതം ലഭേഥ, ഇച്ചേതം കുസലം. നോ ചേ ലഭേഥ, തദഹുപോസഥേ ചാതുദ്ദസേ വാ പന്നരസേ വാ തസ്മിം പുഗ്ഗലേ സമ്മുഖീഭൂതേ സങ്ഘമജ്ഝേ ഉദാഹരിതബ്ബം –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. ഇത്ഥന്നാമസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ പാരാജികകഥാ വിപ്പകതാ, തം വത്ഥു അവിനിച്ഛിതം. തസ്സ പാതിമോക്ഖം ഠപേമി, ന തസ്മിം സമ്മുഖീഭൂതേ പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതബ്ബന്തി – ധമ്മികം പാതിമോക്ഖട്ഠപനം.

൩൯൦. ‘‘കഥം സിക്ഖം പച്ചക്ഖാതകോ തസ്സം പരിസായം നിസിന്നോ ഹോതി? ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു യേഹി ആകാരേഹി യേഹി ലിങ്ഗേഹി യേഹി നിമിത്തേഹി സിക്ഖാ പച്ചക്ഖാതാ ഹോതി, തേഹി ആകാരേഹി തേഹി ലിങ്ഗേഹി തേഹി നിമിത്തേഹി ഭിക്ഖു ഭിക്ഖും പസ്സതി സിക്ഖം പച്ചക്ഖന്തം. ന ഹേവ ഖോ ഭിക്ഖു ഭിക്ഖും പസ്സതി സിക്ഖം പച്ചക്ഖന്തം, അപിച അഞ്ഞോ ഭിക്ഖു ഭിക്ഖുസ്സ ആരോചേതി – ‘ഇത്ഥന്നാമേന, ആവുസോ, ഭിക്ഖുനാ സിക്ഖാ പച്ചക്ഖാതാ’തി. ന ഹേവ ഖോ ഭിക്ഖു ഭിക്ഖും പസ്സതി സിക്ഖം പച്ചക്ഖന്തം, നാപി അഞ്ഞോ ഭിക്ഖു ഭിക്ഖുസ്സ ആരോചേതി – ‘ഇത്ഥന്നാമേന, ആവുസോ, ഭിക്ഖുനാ സിക്ഖാ പച്ചക്ഖാതാ’തി, അപിച സോവ ഭിക്ഖു ഭിക്ഖുസ്സ ആരോചേതി – ‘മയാ, ആവുസോ, സിക്ഖാ പച്ചക്ഖാതാ’തി. ആകങ്ഖമാനോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു തേന ദിട്ഠേന തേന സുതേന തായ പരിസങ്കായ തദഹുപോസഥേ ചാതുദ്ദസേ വാ പന്നരസേ വാ തസ്മിം പുഗ്ഗലേ സമ്മുഖീഭൂതേ സങ്ഘമജ്ഝേ ഉദാഹരേയ്യ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. ഇത്ഥന്നാമേന പുഗ്ഗലേന സിക്ഖാ പച്ചക്ഖാതാ, തസ്സ പാതിമോക്ഖം ഠപേമി, ന തസ്മിം സമ്മുഖീഭൂതേ പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതബ്ബന്തി – ധമ്മികം പാതിമോക്ഖട്ഠപനം.

൩൯൧. ‘‘ഭിക്ഖുസ്സ പാതിമോക്ഖേ ഠപിതേ പരിസാ വുട്ഠാതി, ദസന്നം അന്തരായാനം അഞ്ഞതരേന – രാജന്തരായേന വാ …പേ… ബ്രഹ്മചരിയന്തരായേന വാ, ആകങ്ഖമാനോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു തസ്മിം വാ ആവാസേ, അഞ്ഞസ്മിം വാ ആവാസേ, തസ്മിം പുഗ്ഗലേ സമ്മുഖീഭൂതേ സങ്ഘമജ്ഝേ ഉദാഹരേയ്യ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. ഇത്ഥന്നാമസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ സിക്ഖം പച്ചക്ഖാതകഥാ [സിക്ഖാപച്ചക്ഖാതകഥാ (സീ.)] വിപ്പകതാ, തം വത്ഥു അവിനിച്ഛിതം. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ തം വത്ഥും വിനിച്ഛിനേയ്യാതി.

‘‘ഏവഞ്ചേതം ലഭേഥ, ഇച്ചേതം കുസലം. നോ ചേ ലഭേഥ, തദഹുപോസഥേ ചാതുദ്ദസേ വാ പന്നരസേ വാ തസ്മിം പുഗ്ഗലേ സമ്മുഖീഭൂതേ സങ്ഘമജ്ഝേ ഉദാഹരിതബ്ബം –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. ഇത്ഥന്നാമസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ സിക്ഖം പച്ചക്ഖാതകഥാ വിപ്പകതാ, തം വത്ഥു അവിനിച്ഛിതം. തസ്സ പാതിമോക്ഖം ഠപേമി, ന തസ്മിം സമ്മുഖീഭൂതേ പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതബ്ബന്തി – ധമ്മികം പാതിമോക്ഖട്ഠപനം.

൩൯൨. ‘‘കഥം ധമ്മികം സാമഗ്ഗിം ന ഉപേതി? ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു യേഹി ആകാരേഹി യേഹി ലിങ്ഗേഹി യേഹി നിമിത്തേഹി ധമ്മികായ സാമഗ്ഗിയാനുപഗമനം ഹോതി, തേഹി ആകാരേഹി തേഹി ലിങ്ഗേഹി തേഹി നിമിത്തേഹി ഭിക്ഖു ഭിക്ഖും പസ്സതി ധമ്മികം സാമഗ്ഗിം ന ഉപേന്തം. ന ഹേവ ഖോ ഭിക്ഖു ഭിക്ഖും പസ്സതി ധമ്മികം സാമഗ്ഗിം ന ഉപേന്തം, അപി ച അഞ്ഞോ ഭിക്ഖു ഭിക്ഖുസ്സ ആരോചേതി – ‘ഇത്ഥന്നാമോ, ആവുസോ, ഭിക്ഖു ധമ്മികം സാമഗ്ഗിം ന ഉപേതീ’തി. ന ഹേവ ഖോ ഭിക്ഖു ഭിക്ഖും പസ്സതി ധമ്മികം സാമഗ്ഗിം ന ഉപേന്തം, നാപി അഞ്ഞോ ഭിക്ഖു ഭിക്ഖുസ്സ ആരോചേതി – ‘ഇത്ഥന്നാമോ, ആവുസോ, ഭിക്ഖു ധമ്മികം സാമഗ്ഗിം ന ഉപേതീ’തി, അപി ച സോവ ഭിക്ഖു ഭിക്ഖുസ്സ ആരോചേതി – ‘അഹം, ആവുസോ, ധമ്മികം സാമഗ്ഗിം ന ഉപേമീ’തി. ആകങ്ഖമാനോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു തേന ദിട്ഠേന തേന സുതേന തായ പരിസങ്കായ തദഹുപോസഥേ ചാതുദ്ദസേ വാ പന്നരസേ വാ തസ്മിം പുഗ്ഗലേ സമ്മുഖീഭൂതേ സങ്ഘമജ്ഝേ ഉദാഹരേയ്യ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. ഇത്ഥന്നാമോ പുഗ്ഗലോ ധമ്മികം സാമഗ്ഗിം ന ഉപേതി, തസ്സ പാതിമോക്ഖം ഠപേമി, ന തസ്മിം സമ്മുഖീഭൂതേ പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതബ്ബന്തി – ധമ്മികം പാതിമോക്ഖട്ഠപനം.

൩൯൩. ‘‘കഥം ധമ്മികം സാമഗ്ഗിം പച്ചാദിയതി? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു യേഹി ആകാരേഹി യേഹി ലിങ്ഗേഹി യേഹി നിമിത്തേഹി ധമ്മികായ സാമഗ്ഗിയാ പച്ചാദാനം ഹോതി, തേഹി ആകാരേഹി തേഹി ലിങ്ഗേഹി തേഹി നിമിത്തേഹി ഭിക്ഖു ഭിക്ഖും പസ്സതി ധമ്മികം സാമഗ്ഗിം പച്ചാദിയന്തം ന ഹേവ ഖോ ഭിക്ഖു ഭിക്ഖും പസ്സതി ധമ്മികം സാമഗ്ഗിം പച്ചാദിയന്തം, അപി ച അഞ്ഞോ ഭിക്ഖു ഭിക്ഖുസ്സ ആരോചേതി – ‘ഇത്ഥന്നാമോ, ആവുസോ, ഭിക്ഖു ധമ്മികം സാമഗ്ഗിം പച്ചാദിയതീ’തി. ന ഹേവ ഖോ ഭിക്ഖു ഭിക്ഖും പസ്സതി ധമ്മികം സാമഗ്ഗിം പച്ചാദിയന്തം, നാപി അഞ്ഞോ ഭിക്ഖു ഭിക്ഖുസ്സ ആരോചേതി – ‘ഇത്ഥന്നാമോ, ആവുസോ, ഭിക്ഖു ധമ്മികം സാമഗ്ഗിം പച്ചാദിയതീ’തി, അപി ച സോവ ഭിക്ഖു ഭിക്ഖുസ്സ ആരോചേതി – ‘അഹം, ആവുസോ, ധമ്മികം സാമഗ്ഗിം പച്ചാദിയാമീ’തി. ആകങ്ഖമാനോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു തേന ദിട്ഠേന തേന സുതേന തായ പരിസങ്കായ തദഹുപോസഥേ ചാതുദ്ദസേ വാ പന്നരസേ വാ തസ്മിം പുഗ്ഗലേ സമ്മുഖീഭൂതേ സങ്ഘമജ്ഝേ ഉദാഹരേയ്യ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. ഇത്ഥന്നാമോ പുഗ്ഗലോ ധമ്മികം സാമഗ്ഗിം പച്ചാദിയതി, തസ്സ പാതിമോക്ഖം ഠപേമി, ന തസ്മിം സമ്മുഖീഭൂതേ പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതബ്ബന്തി – ധമ്മികം പാതിമോക്ഖട്ഠപനം.

൩൯൪. ‘‘ഭിക്ഖുസ്സ പാതിമോക്ഖേ ഠപിതേ പരിസാ വുട്ഠാതി, ദസന്നം അന്തരായാനം അഞ്ഞതരേന – രാജന്തരായേന വാ…പേ… ബ്രഹ്മചരിയന്തരായേന വാ. ആകങ്ഖമാനോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു തസ്മിം വാ ആവാസേ, അഞ്ഞസ്മിം വാ ആവാസേ, തസ്മിം പുഗ്ഗലേ സമ്മുഖീഭൂതേ സങ്ഘമജ്ഝേ ഉദാഹരേയ്യ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. ഇത്ഥന്നാമസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ ധമ്മികായ സാമഗ്ഗിയാ പച്ചാദാനകഥാ വിപ്പകതാ, തം വത്ഥു അവിനിച്ഛിതം. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ തം വത്ഥും വിനിച്ഛിനേയ്യാതി.

‘‘ഏവഞ്ചേതം ലഭേഥ, ഇച്ചേതം കുസലം. നോ ചേ ലഭേഥ, തദഹുപോസഥേ ചാതുദ്ദസേ വാ പന്നരസേ വാ തസ്മിം പുഗ്ഗലേ സമ്മുഖീഭൂതേ സങ്ഘമജ്ഝേ ഉദാഹരിതബ്ബം –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. ഇത്ഥന്നാമസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ ധമ്മികായ സാമഗ്ഗിയാ പച്ചാദാനകഥാ വിപ്പകതാ, തം വത്ഥു അവിനിച്ഛിതം. തസ്സ പാതിമോക്ഖം ഠപേമി, ന തസ്മിം സമ്മുഖീഭൂതേ പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതബ്ബന്തി – ധമ്മികം പാതിമോക്ഖട്ഠപനം.

൩൯൫. ‘‘കഥം സീലവിപത്തിയാ ദിട്ഠസുതപരിസങ്കിതോ ഹോതി? ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു യേഹി ആകാരേഹി യേഹി ലിങ്ഗേഹി യേഹി നിമിത്തേഹി സീലവിപത്തിയാ ദിട്ഠസുതപരിസങ്കിതോ ഹോതി, തേഹി ആകാരേഹി തേഹി ലിങ്ഗേഹി തേഹി നിമിത്തേഹി ഭിക്ഖു ഭിക്ഖും പസ്സതി സീലവിപത്തിയാ ദിട്ഠസുതപരിസങ്കിതം. ന ഹേവ ഖോ ഭിക്ഖു ഭിക്ഖും പസ്സതി സീലവിപത്തിയാ ദിട്ഠസുതപരിസങ്കിതം, അപി ച അഞ്ഞോ ഭിക്ഖു ഭിക്ഖുസ്സ ആരോചേതി – ‘ഇത്ഥന്നാമോ, ആവുസോ, ഭിക്ഖു സീലവിപത്തിയാ ദിട്ഠസുതപരിസങ്കിതോ’തി. ന ഹേവ ഖോ ഭിക്ഖു ഭിക്ഖും പസ്സതി സീലവിപത്തിയാ ദിട്ഠസുതപരിസങ്കിതം, നാപി അഞ്ഞോ ഭിക്ഖു ഭിക്ഖുസ്സ ആരോചേതി – ‘ഇത്ഥന്നാമോ, ആവുസോ, ഭിക്ഖു സീലവിപത്തിയാ ദിട്ഠസുതപരിസങ്കിതോ’തി, അപി ച സോവ ഭിക്ഖു ഭിക്ഖുസ്സ ആരോചേതി – ‘അഹം, ആവുസോ, സീലവിപത്തിയാ ദിട്ഠസുതപരിസങ്കിതോമ്ഹീ’തി. ആകങ്ഖമാനോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു തേന ദിട്ഠേന തേന സുതേന തായ പരിസങ്കായ തദഹുപോസഥേ ചാതുദ്ദസേ വാ പന്നരസേ വാ തസ്മിം പുഗ്ഗലേ സമ്മുഖീഭൂതേ സങ്ഘമജ്ഝേ ഉദാഹരേയ്യ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. ഇത്ഥന്നാമോ പുഗ്ഗലോ സീലവിപത്തിയാ ദിട്ഠസുതപരിസങ്കിതോ, [ദിട്ഠസുതപരിസങ്കിതോ ഹോതി (സ്യാ. കം.)] തസ്സ പാതിമോക്ഖം ഠപേമി, ന തസ്മിം സമ്മുഖീഭൂതേ പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതബ്ബന്തി – ധമ്മികം പാതിമോക്ഖട്ഠപനം.

൩൯൬. ‘‘കഥം ആചാരവിപത്തിയാ ദിട്ഠസുതപരിസങ്കിതോ ഹോതി? ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു യേഹി ആകാരേഹി യേഹി ലിങ്ഗേഹി യേഹി നിമിത്തേഹി ആചാരവിപത്തിയാ ദിട്ഠസുതപരിസങ്കിതോ ഹോതി തേഹി ആകാരേഹി തേഹി ലിങ്ഗേഹി തേഹി നിമിത്തേഹി ഭിക്ഖു ഭിക്ഖും പസ്സതി ആചാരവിപത്തിയാ ദിട്ഠസുതപരിസങ്കിതം. ന ഹേവ ഖോ ഭിക്ഖു ഭിക്ഖും പസ്സതി ആചാരവിപത്തിയാ ദിട്ഠസുതപരിസങ്കിതം, അപി ച അഞ്ഞോ ഭിക്ഖു ഭിക്ഖുസ്സ ആരോചേതി – ‘ഇത്ഥന്നാമോ, ആവുസോ, ഭിക്ഖു ആചാരവിപത്തിയാ ദിട്ഠസുതപരിസങ്കിതോ’തി. ന ഹേവ ഖോ ഭിക്ഖു ഭിക്ഖും പസ്സതി ആചാരവിപത്തിയാ ദിട്ഠസുതപരിസങ്കിതം, നാപി അഞ്ഞോ ഭിക്ഖു ഭിക്ഖുസ്സ ആരോചേതി – ‘ഇത്ഥന്നാമോ, ആവുസോ, ഭിക്ഖു ആചാരവിപത്തിയാ ദിട്ഠസുതപരിസങ്കിതോ’തി, അപി ച സോവ ഭിക്ഖു ഭിക്ഖുസ്സ ആരോചേതി – ‘അഹം, ആവുസോ, ആചാരവിപത്തിയാ ദിട്ഠസുതപരിസങ്കിതോമ്ഹീ’തി. ആകങ്ഖമാനോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു തേന ദിട്ഠേന തേന സുതേന തായ പരിസങ്കായ തദഹുപോസഥേ ചാതുദ്ദസേ വാ പന്നരസേ വാ തസ്മിം പുഗ്ഗലേ സമ്മുഖീഭൂതേ സങ്ഘമജ്ഝേ ഉദാഹരേയ്യ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. ഇത്ഥന്നാമോ പുഗ്ഗലോ ആചാരവിപത്തിയാ ദിട്ഠസുതപരിസങ്കിതോ, തസ്സ പാതിമോക്ഖം ഠപേമി, ന തസ്മിം സമ്മുഖീഭൂതേ പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതബ്ബന്തി – ധമ്മികം പാതിമോക്ഖട്ഠപനം.

൩൯൭. ‘‘കഥം ദിട്ഠിവിപത്തിയാ ദിട്ഠസുതപരിസങ്കിതോ ഹോതി? ഇധ പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു യേഹി ആകാരേഹി യേഹി ലിങ്ഗേഹി യേഹി നിമിത്തേഹി ദിട്ഠിവിപത്തിയാ ദിട്ഠസുതപരിസങ്കിതോ ഹോതി, തേഹി ആകാരേഹി തേഹി ലിങ്ഗേഹി തേഹി നിമിത്തേഹി ഭിക്ഖു ഭിക്ഖും പസ്സതി ദിട്ഠിവിപത്തിയാ ദിട്ഠസുതപരിസങ്കിതം. ന ഹേവ ഖോ ഭിക്ഖു ഭിക്ഖും പസ്സതി ദിട്ഠിവിപത്തിയാ ദിട്ഠസുതപരിസങ്കിതം, അപി ച അഞ്ഞോ ഭിക്ഖു ഭിക്ഖുസ്സ ആരോചേതി – ‘ഇത്ഥന്നാമോ, ആവുസോ, ഭിക്ഖു ദിട്ഠിവിപത്തിയാ ദിട്ഠസുതപരിസങ്കിതോ’തി. ന ഹേവ ഖോ ഭിക്ഖു ഭിക്ഖും പസ്സതി ദിട്ഠിവിപത്തിയാ ദിട്ഠസുതപരിസങ്കിതം, നാപി അഞ്ഞോ ഭിക്ഖു ഭിക്ഖുസ്സ ആരോചേതി – ‘ഇത്ഥന്നാമോ, ആവുസോ, ഭിക്ഖു ദിട്ഠിവിപത്തിയാ ദിട്ഠസുതപരിസങ്കിതോ’തി, അപി ച സോവ ഭിക്ഖു ഭിക്ഖുസ്സ ആരോചേതി – ‘അഹം, ആവുസോ, ദിട്ഠിവിപത്തിയാ ദിട്ഠസുതപരിസങ്കിതോമ്ഹീ’തി. ആകങ്ഖമാനോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു തേന ദിട്ഠേന തേന സുതേന തായ പരിസങ്കായ തദഹുപോസഥേ ചാതുദ്ദസേ വാ പന്നരസേ വാ തസ്മിം പുഗ്ഗലേ സമ്മുഖീഭൂതേ സങ്ഘമജ്ഝേ ഉദാഹരേയ്യ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. ഇത്ഥന്നാമോ പുഗ്ഗലോ ദിട്ഠിവിപത്തിയാ ദിട്ഠസുതപരിസങ്കിതോ, തസ്സ പാതിമോക്ഖം ഠപേമി, ന തസ്മിം സമ്മുഖീഭൂതേ പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതബ്ബന്തി – ധമ്മികം പാതിമോക്ഖട്ഠപനം.

‘‘ഇമാനി ദസ ധമ്മികാനി പാതിമോക്ഖട്ഠപനാനീ’’തി.

പഠമഭാണവാരോ നിട്ഠിതോ.

൭. അത്താദാനഅങ്ഗം

൩൯൮. അഥ ഖോ ആയസ്മാ ഉപാലി യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ ആയസ്മാ ഉപാലി ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘അത്താദാനം ആദാതുകാമേന, ഭന്തേ, ഭിക്ഖുനാ കതമങ്ഗസമന്നാഗതം [കതങ്ഗസമന്നാഗതം (ക.)] അത്താദാനം ആദാതബ്ബ’’ന്തി?

[പരി. ൪൪൦] ‘‘അത്താദാനം ആദാതുകാമേന, ഉപാലി, ഭിക്ഖുനാ പഞ്ചങ്ഗസമന്നാഗതം അത്താദാനം ആദാതബ്ബം. അത്താദാനം ആദാതുകാമേന, ഉപാലി, ഭിക്ഖുനാ ഏവം പച്ചവേക്ഖിതബ്ബം – ‘യം ഖോ അഹം ഇമം അത്താദാനം ആദാതുകാമോ, കാലോ നു ഖോ ഇമം അത്താദാനം ആദാതും ഉദാഹു നോ’തി? സചേ, ഉപാലി, ഭിക്ഖു പച്ചവേക്ഖമാനോ ഏവം ജാനാതി – ‘അകാലോ ഇമം അത്താദാനം ആദാതും, നോ കാലോ’തി, ന തം, ഉപാലി, അത്താദാനം ആദാതബ്ബം.

‘‘സചേ പനുപാലി, ഭിക്ഖു പച്ചവേക്ഖമാനോ ഏവം ജാനാതി – ‘കാലോ ഇമം അത്താദാനം ആദാതും, നോ അകാലോ’തി, തേനുപാലി, ഭിക്ഖുനാ ഉത്തരി പച്ചവേക്ഖിതബ്ബം – ‘യം ഖോ അഹം ഇമം അത്താദാനം ആദാതുകാമോ, ഭൂതം നു ഖോ ഇദം അത്താദാനം ഉദാഹു നോ’തി? സചേ, ഉപാലി, ഭിക്ഖു പച്ചവേക്ഖമാനോ ഏവം ജാനാതി – ‘അഭൂതം ഇദം അത്താദാനം, നോ ഭൂത’ന്തി, ന തം, ഉപാലി, അത്താദാനം ആദാതബ്ബം.

‘‘സചേ പനുപാലി, ഭിക്ഖു പച്ചവേക്ഖമാനോ ഏവം ജാനാതി – ‘ഭൂതം ഇദം അത്താദാനം, നോ അഭൂത’ന്തി, തേനുപാലി, ഭിക്ഖുനാ ഉത്തരി പച്ചവേക്ഖിതബ്ബം – ‘യം ഖോ അഹം ഇമം അത്താദാനം ആദാതുകാമോ, അത്ഥസഞ്ഹിതം നു ഖോ ഇദം അത്താദാനം ഉദാഹു നോ’തി? സചേ, ഉപാലി, ഭിക്ഖു പച്ചവേക്ഖമാനോ ഏവം ജാനാതി – ‘അനത്ഥസഞ്ഹിതം ഇദം അത്താദാനം, നോ അത്ഥസഞ്ഹിത’ന്തി, ന തം, ഉപാലി, അത്താദാനം ആദാതബ്ബം.

‘‘സചേ പനുപാലി, ഭിക്ഖു പച്ചവേക്ഖമാനോ ഏവം ജാനാതി – ‘അത്ഥസഞ്ഹിതം ഇദം അത്താദാനം, നോ അനത്ഥസഞ്ഹിത’ന്തി, തേനുപാലി, ഭിക്ഖുനാ ഉത്തരി പച്ചവേക്ഖിതബ്ബം – ‘ഇമം ഖോ അഹം അത്താദാനം ആദിയമാനോ ലഭിസ്സാമി സന്ദിട്ഠേ സമ്ഭത്തേ ഭിക്ഖൂ ധമ്മതോ വിനയതോ പക്ഖേ ഉദാഹു നോ’തി? സചേ, ഉപാലി, ഭിക്ഖു പച്ചവേക്ഖമാനോ ഏവം ജാനാതി – ‘ഇമം ഖോ അഹം അത്താദാനം ആദിയമാനോ ന ലഭിസ്സാമി സന്ദിട്ഠേ സമ്ഭത്തേ ഭിക്ഖൂ ധമ്മതോ വിനയതോ പക്ഖേ’തി, ന തം, ഉപാലി, അത്താദാനം ആദാതബ്ബം.

‘‘സചേ പനുപാലി, ഭിക്ഖു പച്ചവേക്ഖമാനോ ഏവം ജാനാതി – ‘ഇമം ഖോ അഹം അത്താദാനം ആദിയമാനോ ലഭിസ്സാമി സന്ദിട്ഠേ സമ്ഭത്തേ ഭിക്ഖൂ ധമ്മതോ വിനയതോ പക്ഖേ’തി, തേനുപാലി, ഭിക്ഖുനാ ഉത്തരി പച്ചവേക്ഖിതബ്ബം – ‘ഇമം ഖോ മേ അത്താദാനം ആദിയതോ ഭവിസ്സതി സങ്ഘസ്സ തതോനിദാനം ഭണ്ഡനം കലഹോ വിഗ്ഗഹോ വിവാദോ സങ്ഘഭേദോ സങ്ഘരാജി സങ്ഘവവത്ഥാനം സങ്ഘനാനാകരണം ഉദാഹു നോ’തി? സചേ ഉപാലി, ഭിക്ഖു പച്ചവേക്ഖമാനോ ഏവം ജാനാതി – ‘ഇമം ഖോ മേ അത്താദാനം ആദിയതോ ഭവിസ്സതി സങ്ഘസ്സ തതോനിദാനം ഭണ്ഡനം കലഹോ വിഗ്ഗഹോ വിവാദോ സങ്ഘഭേദോ സങ്ഘരാജി സങ്ഘവവത്ഥാനം സങ്ഘനാനാകരണ’ന്തി, ന തം, ഉപാലി, അത്താദാനം ആദാതബ്ബം. സചേ പനുപാലി, ഭിക്ഖു പച്ചവേക്ഖമാനോ ഏവം ജാനാതി – ‘ഇമം ഖോ മേ അത്താദാനം ആദിയതോ ന ഭവിസ്സതി സങ്ഘസ്സ തതോനിദാനം ഭണ്ഡനം കലഹോ വിഗ്ഗഹോ വിവാദോ സങ്ഘഭേദോ സങ്ഘരാജി സങ്ഘവവത്ഥാനം സങ്ഘനാനാകരണ’ന്തി, ആദാതബ്ബം തം, ഉപാലി, അത്താദാനം. ഏവം പഞ്ചങ്ഗസമന്നാഗതം ഖോ, ഉപാലി, അത്താദാനം ആദിന്നം, പച്ഛാപി അവിപ്പടിസാരകരം ഭവിസ്സതീ’തി.

൮. ചോദകേനപച്ചവേക്ഖിതബ്ബധമ്മാ

൩൯൯. [പരി. ൪൩൬ (അ. നി. ൧൦.൪൪ ഥോകം വിസദിസം)] ‘‘ചോദകേന, ഭന്തേ, ഭിക്ഖുനാ പരം ചോദേതുകാമേന കതി ധമ്മേ അജ്ഝത്തം പച്ചവേക്ഖിത്വാ പരോ ചോദേതബ്ബോ’’തി? ‘‘ചോദകേന, ഉപാലി, ഭിക്ഖുനാ പരം ചോദേതുകാമേന പഞ്ച ധമ്മേ അജ്ഝത്തം പച്ചവേക്ഖിത്വാ പരോ ചോദേതബ്ബോ.

‘‘ചോദകേന, ഉപാലി, ഭിക്ഖുനാ പരം ചോദേതുകാമേന ഏവം പച്ചവേക്ഖിതബ്ബം – ‘പരിസുദ്ധകായസമാചാരോ നു ഖോമ്ഹി, പരിസുദ്ധേനമ്ഹി കായസമാചാരേന സമന്നാഗതോ – അച്ഛിദ്ദേന അപ്പടിമംസേന? സംവിജ്ജതി നു ഖോ മേ ഏസോ ധമ്മോ ഉദാഹു നോ’തി? നോ ചേ, ഉപാലി, ഭിക്ഖു പരിസുദ്ധകായസമാചാരോ ഹോതി, പരിസുദ്ധേന കായസമാചാരേന സമന്നാഗതോ – അച്ഛിദ്ദേന അപ്പടിമംസേന, തസ്സ ഭവന്തി വത്താരോ – ‘ഇങ്ഘ താവ ആയസ്മാ കായികം സിക്ഖസ്സൂ’തി. ഇതിസ്സ ഭവന്തി വത്താരോ.

‘‘പുന ചപരം, ഉപാലി, ചോദകേന ഭിക്ഖുനാ പരം ചോദേതുകാമേന ഏവം പച്ചവേക്ഖിതബ്ബം – ‘പരിസുദ്ധവചീസമാചാരോ നു ഖോമ്ഹി, പരിസുദ്ധേനമ്ഹി വചീസമാചാരേന സമന്നാഗതോ – അച്ഛിദ്ദേന അപ്പടിമംസേന? സംവിജ്ജതി നു ഖോ മേ ഏസോ ധമ്മോ ഉദാഹു നോ’തി? നോ ചേ, ഉപാലി, ഭിക്ഖു പരിസുദ്ധവചീസമാചാരോ ഹോതി, പരിസുദ്ധേന വചീസമാചാരേന സമന്നാഗതോ – അച്ഛിദ്ദേന അപ്പടിമംസേന, തസ്സ ഭവന്തി വത്താരോ – ‘ഇങ്ഘ താവ ആയസ്മാ വാചസികം സിക്ഖസ്സൂ’തി. ഇതിസ്സ ഭവന്തി വത്താരോ.

‘‘പുന ചപരം, ഉപാലി, ചോദകേന ഭിക്ഖുനാ പരം ചോദേതുകാമേന ഏവം പച്ചവേക്ഖിതബ്ബം – ‘മേത്തം നു ഖോ മേ ചിത്തം പച്ചുപട്ഠിതം സബ്രഹ്മചാരീസു അനാഘാതം, സംവിജ്ജതി നു ഖോ മേ ഏസോ ധമ്മോ ഉദാഹു നോ’തി? നോ ചേ, ഉപാലി, ഭിക്ഖുനോ മേത്തചിത്തം പച്ചുപട്ഠിതം ഹോതി സബ്രഹ്മചാരീസു അനാഘാതം, തസ്സ ഭവന്തി വത്താരോ – ‘ഇങ്ഘ താവ ആയസ്മാ സബ്രഹ്മചാരീസു മേത്തചിത്തം ഉപട്ഠാപേഹീ’തി. ഇതിസ്സ ഭവന്തി വത്താരോ.

‘‘പുന ചപരം, ഉപാലി, ചോദകേന ഭിക്ഖുനാ പരം ചോദേതുകാമേന ഏവം പച്ചവേക്ഖിതബ്ബം – ‘ബഹുസ്സുതോ നു ഖോമ്ഹി, സുതധരോ, സുതസന്നിച്ചയോ? യേ തേ ധമ്മാ ആദികല്യാണാ മജ്ഝേകല്യാണാ പരിയോസാനകല്യാണാ, സാത്ഥം സബ്യഞ്ജനം കേവലപരിപുണ്ണം പരിസുദ്ധം ബ്രഹ്മചരിയം അഭിവദന്തി, തഥാരൂപാ മേ ധമ്മാ ബഹുസ്സുതാ ഹോന്തി ധാതാ വചസാ പരിചിതാ മനസാനുപേക്ഖിതാ ദിട്ഠിയാ സുപ്പടിവിദ്ധാ? സംവിജ്ജതി നു ഖോ മേ ഏസോ ധമ്മോ ഉദാഹു നോ’തി? നോ ചേ, ഉപാലി, ഭിക്ഖു ബഹുസ്സുതോ ഹോതി, സുതധരോ, സുതസന്നിച്ചയോ; യേ തേ ധമ്മാ ആദികല്യാണാ മജ്ഝേകല്യാണാ പരിയോസാനകല്യാണാ, സാത്ഥം സബ്യഞ്ജനം കേവലപരിപുണ്ണം പരിസുദ്ധം ബ്രഹ്മചരിയം അഭിവദന്തി, തഥാരൂപസ്സ ധമ്മാ ന ബഹുസ്സുതാ ഹോന്തി ധാതാ വചസാ പരിചിതാ മനസാനുപേക്ഖിതാ ദിട്ഠിയാ സുപ്പടിവിദ്ധാ, തസ്സ ഭവന്തി വത്താരോ – ‘ഇങ്ഘ താവ ആയസ്മാ ആഗമം പരിയാപുണസ്സൂ’തി. ഇതിസ്സ ഭവന്തി വത്താരോ.

‘‘പുന ചപരം, ഉപാലി, ചോദകേന ഭിക്ഖുനാ പരം ചോദേതുകാമേന ഏവം പച്ചവേക്ഖിതബ്ബം – ‘ഉഭയാനി ഖോ മേ പാതിമോക്ഖാനി വിത്ഥാരേന സ്വാഗതാനി ഹോന്തി, സുവിഭത്താനി, സുപ്പവത്തീനി, സുവിനിച്ഛിതാനി – സുത്തസോ, അനുബ്യഞ്ജനസോ? സംവിഞ്ജതി നു ഖോ മേ ഏസോ ധമ്മോ ഉദാഹു നോ’തി? നോ ചേ, ഉപാലി, ഭിക്ഖുനോ ഉഭയാനി പാതിമോക്ഖാനി വിത്ഥാരേന സ്വാഗതാനി ഹോന്തി, സുവിഭത്താനി, സുപ്പവത്തീനി, സുവിനിച്ഛിതാനി – സുത്തസോ, അനുബ്യഞ്ജനസോ, ‘ഇദം പനാവുസോ, കത്ഥ വുത്തം ഭഗവതാ’തി, ഇതി പുട്ഠോ ന സമ്പായതി [ന സമ്പാദയതി (ക.)], തസ്സ ഭവന്തി വത്താരോ – ‘ഇങ്ഘ താവ ആയസ്മാ, വിനയം പരിയാപുണസ്സൂ’തി. ഇതിസ്സ ഭവന്തി വത്താരോ. ചോദകേനുപാലി, ഭിക്ഖുനാ പരം ചോദേതുകാമേന ഇമേ പഞ്ച ധമ്മേ അജ്ഝത്തം പച്ചവേക്ഖിത്വാ പരോ ചോദേതബ്ബോ’’തി.

൯. ചോദകേനഉപട്ഠാപേതബ്ബധമ്മാ

൪൦൦. ‘‘ചോദകേന, ഭന്തേ, ഭിക്ഖുനാ പരം ചോദേതുകാമേന കതി ധമ്മേ അജ്ഝത്തം ഉപട്ഠാപേത്വാ പരോ ചോദേതബ്ബോ’’തി? ‘‘ചോദകേനുപാലി, ഭിക്ഖുനാ പരം ചോദേതുകാമേന പഞ്ച ധമ്മേ അജ്ഝത്തം ഉപട്ഠാപേത്വാ പരോ ചോദേതബ്ബോ – കാലേന വക്ഖാമി, നോ അകാലേന; ഭൂതേന വക്ഖാമി, നോ അഭൂതേന; സണ്ഹേന വക്ഖാമി, നോ ഫരുസേന; അത്ഥസംഹിതേന വക്ഖാമി, നോ അനത്ഥസംഹിതേന; മേത്തചിത്തോ വക്ഖാമി, നോ ദോസന്തരോതി. ചോദകേനുപാലി, ഭിക്ഖുനാ പരം ചോദേതുകാമേന ഇമേ പഞ്ച ധമ്മേ അജ്ഝത്തം ഉപട്ഠാപേത്വാ പരോ ചോദേതബ്ബോ’’തി.

൧൦. ചോദകചുദിതകപടിസംയുത്തകഥാ

൪൦൧. ‘‘അധമ്മചോദകസ്സ, ഭന്തേ, ഭിക്ഖുനോ കതീഹാകാരേഹി വിപ്പടിസാരോ ഉപദഹാതബ്ബോ’’തി? ‘‘അധമ്മചോദകസ്സ, ഉപാലി, ഭിക്ഖുനോ പഞ്ചഹാകാരേഹി വിപ്പടിസാരോ ഉപദഹാതബ്ബോ – അകാലേനായസ്മാ ചോദേസി, നോ കാലേന, അലം തേ വിപ്പടിസാരായ; അഭൂതേനായസ്മാ ചോദേസി, നോ ഭൂതേന, അലം തേ വിപ്പടിസാരായ; ഫരുസേനായസ്മാ ചോദേസി, നോ സണ്ഹേന, അലം തേ വിപ്പടിസാരായ; അനത്ഥസംഹിതേനായസ്മാ ചോദേസി, നോ അത്ഥസംഹിതേന, അലം തേ വിപ്പടിസാരായ; ദോസന്തരോ ആയസ്മാ ചോദേസി, നോ മേത്തചിത്തോ, അലം തേ വിപ്പടിസാരായാതി. അധമ്മചോദകസ്സ, ഉപാലി, ഭിക്ഖുനോ ഇമേഹി പഞ്ചഹാകാരേഹി വിപ്പടിസാരോ ഉപദഹാതബ്ബോ. തം കിസ്സ ഹേതു? യഥാ ന അഞ്ഞോപി ഭിക്ഖു അഭൂതേന ചോദേതബ്ബം മഞ്ഞേയ്യാ’’തി.

‘‘അധമ്മചുദിതസ്സ പന, ഭന്തേ, ഭിക്ഖുനോ കതിഹാകാരേഹി അവിപ്പടിസാരോ ഉപദഹാതബ്ബോ’’തി? ‘‘അധമ്മചുദിതസ്സ, ഉപാലി, ഭിക്ഖുനോ പഞ്ചഹാകാരേഹി അവിപ്പടിസാരോ ഉപദഹാതബ്ബോ – അകാലേനായസ്മാ ചുദിതോ, നോ കാലേന, അലം തേ അവിപ്പടിസാരായ; അഭൂതേനായസ്മാ ചുദിതോ, നോ ഭൂതേന, അലം തേ അവിപ്പടിസാരായ; ഫരുസേനായസ്മാ ചുദിതോ, നോ സണ്ഹേന, അലം തേ അവിപ്പടിസാരായ; അനത്ഥസംഹിതേനായസ്മാ ചുദിതോ, നോ അത്ഥസംഹിതേന, അലം തേ അവിപ്പടിസാരായ; ദോസന്തരേനായസ്മാ ചുദിതോ, നോ മേത്തചിത്തേന, അലം തേ അവിപ്പടിസാരായാതി. അധമ്മചുദിതസ്സ, ഉപാലി, ഭിക്ഖുനോ ഇമേഹി പഞ്ചഹാകാരേഹി അവിപ്പടിസാരോ ഉപദഹാതബ്ബോ’’തി.

‘‘ധമ്മചോദകസ്സ, ഭന്തേ, ഭിക്ഖുനോ കതിഹാകാരേഹി അവിപ്പടിസാരോ ഉപദഹാതബ്ബോ’’തി? ‘‘ധമ്മചോദകസ്സ, ഉപാലി, ഭിക്ഖുനോ പഞ്ചഹാകാരേഹി അവിപ്പടിസാരോ ഉപദഹാതബ്ബോ – കാലേനായസ്മാ ചോദേസി, നോ അകാലേന, അലം തേ അവിപ്പടിസാരായ; ഭൂതേനായസ്മാ ചോദേസി, നോ അഭൂതേന, അലം തേ അവിപ്പടിസാരായ; സണ്ഹേനായസ്മാ ചോദേസി, നോ ഫരുസേന, അലം തേ അവിപ്പടിസാരായ; അത്ഥസംഹിതേനായസ്മാ ചോദേസി, നോ അനത്ഥസംഹിതേന, അലം തേ അവിപ്പടിസാരായ; മേത്തചിത്തോ ആയസ്മാ ചോദേസി, നോ ദോസന്തരോ, അലം തേ അവിപ്പടിസാരായാതി. ധമ്മചോദകസ്സ, ഉപാലി, ഭിക്ഖുനോ ഇമേഹി പഞ്ചഹാകാരേഹി അവിപ്പടിസാരോ ഉപദഹാതബ്ബോ. തം കിസ്സ ഹേതു? യഥാ അഞ്ഞോപി ഭിക്ഖു ഭൂതേന ചോദേതബ്ബം മഞ്ഞേയ്യാ’’തി.

‘‘ധമ്മചുദിതസ്സ പന, ഭന്തേ, ഭിക്ഖുനോ കതിഹാകാരേഹി വിപ്പടിസാരോ ഉപദഹാതബ്ബോ’’തി? ‘‘ധമ്മചുദിതസ്സ, ഉപാലി, ഭിക്ഖുനോ പഞ്ചഹാകാരേഹി വിപ്പടിസാരോ ഉപദഹാതബ്ബോ – കാലേനായസ്മാ ചുദിതോ, നോ അകാലേന, അലം തേ വിപ്പടിസാരായ; ഭൂതേനായസ്മാ ചുദിതോ, നോ അഭൂതേന, അലം തേ വിപ്പടിസാരായ; സണ്ഹേനായസ്മാ ചുദിതോ, നോ ഫരുസേന, അലം തേ വിപ്പടിസാരായ; അത്ഥസംഹിതേനായസ്മാ ചുദിതോ, നോ അനത്ഥസംഹിതേന, അലം തേ വിപ്പടിസാരായ; മേത്തചിത്തേനായസ്മാ ചുദിതോ, നോ ദോസന്തരേന, അലം തേ വിപ്പടിസാരായാതി. ധമ്മചുദിതസ്സ, ഉപാലി, ഭിക്ഖുനോ ഇമേഹി പഞ്ചഹാകാരേഹി വിപ്പടിസാരോ ഉപദഹാതബ്ബോ’’തി.

[പരി. ൪൩൮] ‘‘ചോദകേന, ഭന്തേ, ഭിക്ഖുനാ പരം ചോദേതുകാമേന കതി ധമ്മേ അജ്ഝത്തം മനസി കരിത്വാ പരോ ചോദേതബ്ബോ’’തി? ‘‘ചോദകേനുപാലി, ഭിക്ഖുനാ പരം ചോദേതുകാമേന പഞ്ച ധമ്മേ അജ്ഝത്തം മനസി കരിത്വാ പരോ ചോദേതബ്ബോ – കാരുഞ്ഞതാ, ഹിതേസിതാ, അനുകമ്പിതാ, [അനുകമ്പതാ (ക.)] ആപത്തിവുട്ഠാനതാ, വിനയപുരേക്ഖാരതാതി. ചോദകേനുപാലി, ഭിക്ഖുനാ പരം ചോദേതുകാമേന ഇമേ പഞ്ച ധമ്മേ അജ്ഝത്തം മനസി കരിത്വാ പരോ ചോദേതബ്ബോ’’തി.

‘‘ചുദിതേന പന, ഭന്തേ, ഭിക്ഖുനാ കതിസു ധമ്മേസു പതിട്ഠാതബ്ബ’’ന്തി? ‘‘ചുദിതേനുപാലി, ഭിക്ഖുനാ ദ്വീസു ധമ്മേസു പതിട്ഠാതബ്ബം – സച്ചേ ച അകുപ്പേ ചാ’’തി.

ദുതിയഭാണവാരോ നിട്ഠിതോ.

പാതിമോക്ഖട്ഠപനക്ഖന്ധകോ നവമോ.

ഇമമ്ഹി ഖന്ധകേ വത്ഥൂ തിംസ.

തസ്സുദ്ദാനം –

ഉപോസഥേ യാവതികം, പാപഭിക്ഖു ന നിക്ഖമി;

മോഗ്ഗല്ലാനേന നിച്ഛുദ്ധോ, അച്ഛേരാ ജിനസാസനേ.

നിന്നോനുപുബ്ബസിക്ഖാ ച, ഠിതധമ്മോ നാതിക്കമ്മ;

കുണപുക്ഖിപതി സങ്ഘോ, സവന്തിയോ ജഹന്തി ച.

സവന്തി പരിനിബ്ബന്തി, ഏകരസ വിമുത്തി ച;

ബഹു ധമ്മവിനയോപി, ഭൂതട്ഠാരിയപുഗ്ഗലാ.

സമുദ്ദം ഉപമം കത്വാ, വാചേസി [ഠാപേസി (ക.)] സാസനേ ഗുണം;

ഉപോസഥേ പാതിമോക്ഖം, ന അമ്ഹേ കോചി ജാനാതി.

പടികച്ചേവ ഉജ്ഝന്തി, ഏകോ ദ്വേ തീണി ചത്താരി;

പഞ്ച ഛ സത്ത അട്ഠാനി, നവാ ച ദസമാനി ച.

സീല-ആചാര-ദിട്ഠി ച, ആജീവം ചതുഭാഗികേ;

പാരാജികഞ്ച സങ്ഘാദി, പാചിത്തി പാടിദേസനി.

ദുക്കടം പഞ്ചഭാഗേസു, സീലാചാരവിപത്തി ച;

അകതായ കതായ ച, ഛഭാഗേസു യഥാവിധി.

പാരാജികഞ്ച സങ്ഘാദി, ഥുല്ലം പാചിത്തിയേന ച;

പാടിദേസനിയഞ്ചേവ, ദുക്കടഞ്ച ദുബ്ഭാസിതം.

സീലാചാരവിപത്തി ച, ദിട്ഠിആജീവവിപത്തി;

യാ ച അട്ഠാ കതാകതേ, തേനേതാ സീലാചാരദിട്ഠിയാ.

അകതായ കതായാപി, കതാകതായമേവ ച;

ഏവം നവവിധാ വുത്താ, യഥാഭൂതേന ഞായതോ.

പാരാജികോ വിപ്പകതാ, പച്ചക്ഖാതോ തഥേവ ച;

ഉപേതി പച്ചാദിയതി, പച്ചാദാനകഥാ ച യാ.

സീലാചാരവിപത്തി ച, തഥാ ദിട്ഠിവിപത്തിയാ;

ദിട്ഠസുതപരിസങ്കിതം, ദസധാ തം വിജാനാഥ.

ഭിക്ഖു വിപസ്സതി ഭിക്ഖും, അഞ്ഞോ ചാരോചയാതി തം;

സോ യേവ തസ്സ അക്ഖാതി [വിപസ്സഞ്ഞോ ചാരോചതി; തം സുദ്ധേവ തസ്സ അക്ഖാതി (ക.)], പാതിമോക്ഖം ഠപേതി സോ.

വുട്ഠാതി അന്തരായേന, രാജചോരഗ്ഗുദകാ ച;

മനുസ്സഅമനുസ്സാ ച, വാളസരീസപാ ജീവിബ്രഹ്മം.

ദസന്നമഞ്ഞതരേന, തസ്മിം അഞ്ഞതരേസു വാ;

ധമ്മികാധമ്മികാ ചേവ, യഥാ മഗ്ഗേന ജാനാഥ.

കാലഭൂതത്ഥസംഹിതം, ലഭിസ്സാമി ഭവിസ്സതി;

കായവാചസികാ മേത്താ, ബാഹുസച്ചം ഉഭയാനി.

കാലഭൂതേന സണ്ഹേന, അത്ഥമേത്തേന ചോദയേ;

വിപ്പടിസാരധമ്മേന, തഥാ വാചാ [തഥേവാപി (സ്യാ.)] വിനോദയേ.

ധമ്മചോദചുദിതസ്സ, വിനോദേതി വിപ്പടിസാരോ;

കരുണാ ഹിതാനുകമ്പി, വുട്ഠാനപുരേക്ഖാരതോ.

ചോദകസ്സ പടിപത്തി, സമ്ബുദ്ധേന പകാസിതാ;

സച്ചേ ചേവ അകുപ്പേ ച, ചുദിതസ്സേവ ധമ്മതാതി.

പാതിമോക്ഖട്ഠപനക്ഖന്ധകം നിട്ഠിതം.

൧൦. ഭിക്ഖുനിക്ഖന്ധകം

൧. പഠമഭാണവാരോ

മഹാപജാപതിഗോതമീവത്ഥു

൪൦൨. [അ. നി. ൮.൫൧ ഇദം വത്ഥു ആഗതം] തേന സമയേന ബുദ്ധോ ഭഗവാ സക്കേസു വിഹരതി കപിലവത്ഥുസ്മിം നിഗ്രോധാരാമേ. അഥ ഖോ മഹാപജാപതി [മഹാപജാപതീ (സീ. സ്യാ.)] ഗോതമീ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം അട്ഠാസി. ഏകമന്തം ഠിതാ ഖോ മഹാപജാപതി ഗോതമീ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘സാധു, ഭന്തേ, ലഭേയ്യ മാതുഗാമോ തഥാഗതപ്പവേദിതേ ധമ്മവിനയേ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജ’’ന്തി. ‘‘അലം, ഗോതമി, മാ തേ രുച്ചി മാതുഗാമസ്സ തഥാഗതപ്പവേദിതേ ധമ്മവിനയേ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജാ’’തി. ദുതിയമ്പി ഖോ…പേ… തതിയമ്പി ഖോ മഹപജാപതി ഗോതമീ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘സാധു, ഭന്തേ, ലഭേയ്യ മാതുഗാമോ തഥാഗതപ്പവേദിതേ ധമ്മവിനയേ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജ’’ന്തി. ‘‘അലം, ഗോതമി, മാ തേ രുച്ചി മാതുഗാമസ്സ തഥാഗതപ്പവേദിതേ ധമ്മവിനയേ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജാ’’തി. അഥ ഖോ മഹാപജാപതി ഗോതമീ – ന ഭഗവാ അനുജാനാതി മാതുഗാമസ്സ തഥാഗതപ്പവേദിതേ ധമ്മവിനയേ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജന്തി – ദുക്ഖീ ദുമ്മനാ അസ്സുമുഖീ രുദമാനാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ പദക്ഖിണം കത്വാ പക്കാമി.

അഥ ഖോ ഭഗവാ കപിലവത്ഥുസ്മിം യഥാഭിരന്തം വിഹരിത്വാ യേന വേസാലീ തേന ചാരികം പക്കാമി. അനുപുബ്ബേന ചാരികം ചരമാനോ യേന വേസാലീ തദവസരി. തത്ര സുദം ഭഗവാ വേസാലിയം വിഹരതി മഹാവനേ കൂടാഗാരസാലായം. അഥ ഖോ മഹാപജാപതി ഗോതമീ കേസേ ഛേദാപേത്വാ കാസായാനി വത്ഥാനി അച്ഛാദേത്വാ സമ്ബഹുലാഹി സാകിയാനീഹി സദ്ധിം യേന വേസാലീ തേന പക്കാമി. അനുപുബ്ബേന യേന വേസാലീ മഹാവനം കൂടാഗാരസാലാ തേനുപസങ്കമി. അഥ ഖോ മഹാപജാപതി ഗോതമീ സൂനേഹി പാദേഹി രജോകിണ്ണേന ഗത്തേന ദുക്ഖീ ദുമ്മനാ അസ്സുമുഖീ രുദമാനാ ബഹിദ്വാരകോട്ഠകേ അട്ഠാസി. അദ്ദസാ ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ മഹാപജാപതിം ഗോതമിം സൂനേഹി പാദേഹി രജോകിണ്ണേന ഗത്തേന ദുക്ഖിം ദുമ്മനം അസ്സുമുഖിം രുദമാനം ബഹിദ്വാരകോട്ഠകേ ഠിതം. ദിസ്വാന മഹാപജാപതിം ഗോതമിം ഏതദവോച – ‘‘കിസ്സ ത്വം, ഗോതമി, സൂനേഹി പാദേഹി രജോകിണ്ണേന ഗത്തേന ദുക്ഖീ ദുമ്മനാ അസ്സുമുഖീ രുദമാനാ ബഹിദ്വാരകോട്ഠകേ ഠിതാ’’തി? ‘‘തഥാ ഹി പന, ഭന്തേ ആനന്ദ, ന ഭഗവാ അനുജാനാതി മാതുഗാമസ്സ തഥാഗതപ്പവേദിതേ ധമ്മവിനയേ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജ’’ന്തി. ‘‘തേന ഹി ത്വം, ഗോതമി, മുഹുത്തം ഇധേവ താവ ഹോഹി, യാവാഹം ഭഗവന്തം യാചാമി മാതുഗാമസ്സ തഥാഗതപ്പവേദിതേ ധമ്മവിനയേ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജ’’ന്തി.

അഥ ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘ഏസാ, ഭന്തേ, മഹാപജാപതി ഗോതമീ സൂനേഹി പാദേഹി രജോകിണ്ണേന ഗത്തേന ദുക്ഖീ ദുമ്മനാ അസ്സുമുഖീ രുദമാനാ ബഹിദ്വാരകോട്ഠകേ ഠിതാ – ന ഭഗവാ അനുജാനാതി മാതുഗാമസ്സ തഥാഗതപ്പവേദിതേ ധമ്മവിനയേ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജന്തി. സാധു, ഭന്തേ, ലഭേയ്യ മാതുഗാമോ തഥാഗതപ്പവേദിതേ ധമ്മവിനയേ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജ’’ന്തി. ‘‘അലം, ആനന്ദ, മാ തേ രുച്ചി മാതുഗാമസ്സ തഥാഗതപ്പവേദിതേ ധമ്മവിനയേ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജാ’’തി. ദുതിയമ്പി ഖോ…പേ… തതിയമ്പി ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘സാധു, ഭന്തേ, ലഭേയ്യ മാതുഗാമോ തഥാഗതപ്പവേദിതേ ധമ്മവിനയേ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജ’’ന്തി. ‘‘അലം, ആനന്ദ, മാ തേ രുച്ചി മാതുഗാമസ്സ തഥാഗതപ്പവേദിതേ ധമ്മവിനയേ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജാ’’തി.

അഥ ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ [അ. നി. ൮.൫൧ ‘‘അഥ ഖോ ആയസ്മതോ ആനന്ദസ്സ ഏതദഹോസീ’’തി ആഗതം] – ‘‘ന ഭഗവാ അനുജാനാതി മാതുഗാമസ്സ തഥാഗതപ്പവേദിതേ ധമ്മവിനയേ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജം; യംനൂനാഹം അഞ്ഞേനപി പരിയായേന ഭഗവന്തം യാചേയ്യം മാതുഗാമസ്സ തഥാഗതപ്പവേദിതേ ധമ്മവിനയേ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജ’’ന്തി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘ഭബ്ബോ നു ഖോ, ഭന്തേ, മാതുഗാമോ തഥാഗതപ്പവേദിതേ ധമ്മവിനയേ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിത്വാ സോതാപത്തിഫലം വാ സകദാഗാമിഫലം [സകിദാഗാമിഫലം (സ്യാ.)] വാ അനാഗാമിഫലം വാ അരഹത്തഫലം വാ സച്ഛികാതു’’ന്തി? ‘‘ഭബ്ബോ, ആനന്ദ, മാതുഗാമോ തഥാഗതപ്പവേദിതേ ധമ്മവിനയേ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിത്വാ സോതാപത്തിഫലമ്പി സകദാഗാമിഫലമ്പി അനാഗാമിഫലമ്പി അരഹത്തഫലമ്പി സച്ഛികാതു’’ന്തി. ‘‘സചേ, ഭന്തേ, ഭബ്ബോ മാതുഗാമോ തഥാഗതപ്പവേദിതേ ധമ്മവിനയേ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിത്വാ സോതാപത്തിഫലമ്പി സകദാഗാമിഫലമ്പി അനാഗാമിഫലമ്പി അരഹത്തഫലമ്പി സച്ഛികാതും; ബഹൂപകാരാ, ഭന്തേ, മഹാപജാപതി ഗോതമീ ഭഗവതോ മാതുച്ഛാ ആപാദികാ, പോസികാ, ഖീരസ്സ ദായികാ, ഭഗവന്തം ജനേത്തിയാ കാലങ്കതായ ഥഞ്ഞം പായേസി; സാധു, ഭന്തേ, ലഭേയ്യ മാതുഗാമോ തഥാഗതപ്പവേദിതേ ധമ്മവിനയേ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജ’’ന്തി.

അട്ഠഗരുധമ്മാ

൪൦൩. ‘‘സചേ, ആനന്ദ, മഹാപജാപതീ ഗോതമീ അട്ഠ ഗരുധമ്മേ പടിഗ്ഗണ്ഹാതി, സാവസ്സാ. ഹോതു ഉപസമ്പദാ.

[പാചി. ൧൪൯] ‘‘വസ്സസതൂപസമ്പന്നായ ഭിക്ഖുനിയാ തദഹുപസമ്പന്നസ്സ ഭിക്ഖുനോ അഭിവാദനം പച്ചുട്ഠാനം അഞ്ജലികമ്മം സാമീചികമ്മം കാതബ്ബം. അയമ്പി ധമ്മോ സക്കത്വാ ഗരുകത്വാ [ഗരുംകത്വാ (ക.)] മാനേത്വാ പൂജേത്വാ യാവജീവം അനതിക്കമനീയോ.

‘‘ന ഭിക്ഖുനിയാ അഭിക്ഖുകേ ആവാസേ വസ്സം വസിതബ്ബം. അയമ്പി ധമ്മോ സക്കത്വാ ഗരുകത്വാ മാനേത്വാ പൂജേത്വാ യാവജീവം അനതിക്കമനീയോ.

‘‘അന്വദ്ധമാസം ഭിക്ഖുനിയാ ഭിക്ഖുസങ്ഘതോ ദ്വേ ധമ്മാ പച്ചാസീസിതബ്ബാ – ഉപോസഥപുച്ഛകഞ്ച, ഓവാദൂപസങ്കമനഞ്ച. അയമ്പി ധമ്മോ സക്കത്വാ ഗരുകത്വാ മാനേത്വാ പൂജേത്വാ യാവജീവം അനതിക്കമനീയോ.

‘‘വസ്സംവുട്ഠായ ഭിക്ഖുനിയാ ഉഭതോസങ്ഘേ തീഹി ഠാനേഹി പവാരേതബ്ബം – ദിട്ഠേന വാ, സുതേന വാ, പരിസങ്കായ വാ. അയമ്പി ധമ്മോ സക്കത്വാ ഗരുകത്വാ മാനേത്വാ പൂജേത്വാ യാവജീവം അനതിക്കമനീയോ.

‘‘ഗരുധമ്മം അജ്ഝാപന്നായ ഭിക്ഖുനിയാ ഉഭതോസങ്ഘേ പക്ഖമാനത്തം ചരിതബ്ബം. അയമ്പി ധമ്മോ സക്കത്വാ ഗരുകത്വാ മാനേത്വാ പൂജേത്വാ യാവജീവം അനതിക്കമനീയോ.

‘‘ദ്വേ വസ്സാനി ഛസു ധമ്മേസു സിക്ഖിതസിക്ഖായ സിക്ഖമാനായ ഉഭതോസങ്ഘേ ഉപസമ്പദാ പരിയേസിതബ്ബാ. അയമ്പി ധമ്മോ സക്കത്വാ ഗരുകത്വാ മാനേത്വാ പൂജേത്വാ യാവജീവം അനതിക്കമനീയോ.

‘‘ന ഭിക്ഖുനിയാ കേനചി പരിയായേന ഭിക്ഖു അക്കോസിതബ്ബോ പരിഭാസിതബ്ബോ. അയമ്പി ധമ്മോ സക്കത്വാ ഗരുകത്വാ മാനേത്വാ പൂജേത്വാ യാവജീവം അനതിക്കമനീയോ.

‘‘അജ്ജതഗ്ഗേ ഓവടോ ഭിക്ഖുനീനം ഭിക്ഖൂസു വചനപഥോ, അനോവടോ ഭിക്ഖൂനം ഭിക്ഖുനീസു വചനപഥോ. അയമ്പി ധമ്മോ സക്കത്വാ ഗരുകത്വാ മാനേത്വാ പൂജേത്വാ യാവജീവം അനതിക്കമനീയോ.

‘‘സചേ, ആനന്ദ, മഹാപജാപതി ഗോതമീ ഇമേ അട്ഠ ഗരുധമ്മേ പടിഗ്ഗണ്ഹാതി, സാവസ്സാ ഹോതു ഉപസമ്പദാ’’തി.

അഥ ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ ഭഗവതോ സന്തികേ അട്ഠ ഗരുധമ്മേ ഉഗ്ഗഹേത്വാ യേന മഹാപജാപതി ഗോതമീ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ മഹാപജാപതിം ഗോതമിം ഏതദവോച – ‘‘സചേ ഖോ ത്വം, ഗോതമി, അട്ഠ ഗരുധമ്മേ പടിഗ്ഗണ്ഹേയ്യാസി, സാവ തേ ഭവിസ്സതി ഉപസമ്പദാ.

‘‘വസ്സസതൂപസമ്പന്നായ ഭിക്ഖുനിയാ തദഹുപസമ്പന്നസ്സ ഭിക്ഖുനോ അഭിവാദനം പച്ചുട്ഠാനം അഞ്ജലികമ്മം സാമീചികമ്മം കാതബ്ബം. അയമ്പി ധമ്മോ സക്കത്വാ ഗരുകത്വാ മാനേത്വാ പൂജേത്വാ യാവജീവം അനതിക്കമനീയോ.

‘‘ന ഭിക്ഖുനിയാ അഭിക്ഖുകേ ആവാസേ വസ്സം വസിതബ്ബം. അയമ്പി ധമ്മോ സക്കത്വാ ഗരുകത്വാ മാനേത്വാ പൂജേത്വാ യാവജീവം അനതിക്കമനീയോ.

‘‘അന്വദ്ധമാസം ഭിക്ഖുനിയാ ഭിക്ഖുസങ്ഘതോ ദ്വേ ധമ്മാ പച്ചാസീസിതബ്ബാ – ഉപോസഥപുച്ഛകഞ്ച, ഓവാദൂപസങ്കമനഞ്ച. അയമ്പി ധമ്മോ സക്കത്വാ ഗരുകത്വാ മാനേത്വാ പൂജേത്വാ യാവജീവം അനതിക്കമനീയോ.

‘‘വസ്സംവുട്ഠായ ഭിക്ഖുനിയാ ഉഭതോസങ്ഘേ തീഹി ഠാനേഹി പവാരേതബ്ബം – ദിട്ഠേന വാ, സുതേന വാ, പരിസങ്കായ വാ. അയമ്പി ധമ്മോ സക്കത്വാ ഗരുകത്വാ മാനേത്വാ പൂജേത്വാ യാവജീവം അനതിക്കമനീയോ.

‘‘ഗരുധമ്മം അജ്ഝാപന്നായ ഭിക്ഖുനിയാ ഉഭതോസങ്ഘേ പക്ഖമാനത്തം ചരിതബ്ബം. അയമ്പി ധമ്മോ സക്കത്വാ ഗരുകത്വാ മാനേത്വാ പൂജേത്വാ യാവജീവം അനതിക്കമനീയോ.

‘‘ദ്വേ വസ്സാനി ഛസു ധമ്മേസു സിക്ഖിതസിക്ഖായ സിക്ഖമാനായ ഉഭതോസങ്ഘേ ഉപസമ്പദാ പരിയേസിതബ്ബാ. അയമ്പി ധമ്മോ സക്കത്വാ ഗരുകത്വാ മാനേത്വാ പൂജേത്വാ യാവജീവം അനതിക്കമനീയോ.

‘‘ന ഭിക്ഖുനിയാ കേനചി പരിയായേന ഭിക്ഖു അക്കോസിതബ്ബോ പരിഭാസിതബ്ബോ. അയമ്പി ധമ്മോ സക്കത്വാ ഗരുകത്വാ മാനേത്വാ പൂജേത്വാ യാവജീവം അനതിക്കമനീയോ.

‘‘അജ്ജതഗ്ഗേ ഓവടോ ഭിക്ഖുനീനം ഭിക്ഖൂസു വചനപഥോ, അനോവടോ ഭിക്ഖൂനം ഭിക്ഖുനീസു വചനപഥോ. അയമ്പി ധമ്മോ സക്കത്വാ ഗരുകത്വാ മാനേത്വാ പൂജേത്വാ യാവജീവം അനതിക്കമനീയോ.

‘‘സചേ ഖോ ത്വം, ഗോതമി, ഇമേ അട്ഠ ഗരുധമ്മേ പടിഗ്ഗണ്ഹേയ്യാസി, സാവ തേ ഭവിസ്സതി ഉപസമ്പദാ’’തി.

‘‘സേയ്യഥാപി, ഭന്തേ ആനന്ദ, ഇത്ഥീ വാ പുരിസോ വാ ദഹരോ, യുവാ, മണ്ഡനകജാതികോ സീസംനഹാതോ ഉപ്പലമാലം വാ വസ്സികമാലം വാ അതിമുത്തകമാലം [അധിമത്തകമാലം (സ്യാ.)] വാ ലഭിത്വാ ഉഭോഹി ഹത്ഥേഹി പടിഗ്ഗഹേത്വാ ഉത്തമങ്ഗേ സിരസ്മിം പതിട്ഠാപേയ്യ; ഏവമേവ ഖോ അഹം, ഭന്തേ, ആനന്ദ ഇമേ അട്ഠ ഗരുധമ്മേ പടിഗ്ഗണ്ഹാമി യാവജീവം അനതിക്കമനീയേ’’തി.

അഥ ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘പടിഗ്ഗഹിതാ, ഭന്തേ, മഹാപജാപതിയാ ഗോതമിയാ അട്ഠ ഗരുധമ്മാ, ഉപസമ്പന്നാ ഭഗവതോ മാതുച്ഛാ’’തി.

‘‘സചേ, ആനന്ദ, നാലഭിസ്സ മാതുഗാമോ തഥാഗതപ്പവേദിതേ ധമ്മവിനയേ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജം, ചിരട്ഠിതികം, ആനന്ദ, ബ്രഹ്മചരിയം അഭവിസ്സ, വസ്സസഹസ്സം സദ്ധമ്മോ തിട്ഠേയ്യ. യതോ ച ഖോ, ആനന്ദ, മാതുഗാമോ തഥാഗതപ്പവേദിതേ ധമ്മവിനയേ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിതോ, ന ദാനി, ആനന്ദ, ബ്രഹ്മചരിയം ചിരട്ഠിതികം ഭവിസ്സതി. പഞ്ചേവ ദാനി, ആനന്ദ, വസ്സസതാനി സദ്ധമ്മോ ഠസ്സതി.

‘‘സേയ്യഥാപി, ആനന്ദ, യാനി കാനിചി കുലാനി ബഹുത്ഥികാനി [ബഹുഇത്ഥികാനി (സീ. സ്യാ.)] അപ്പപുരിസകാനി, താനി സുപ്പധംസിയാനി ഹോന്തി ചോരേഹി കുമ്ഭഥേനകേഹി; ഏവമേവ ഖോ, ആനന്ദ, യസ്മിം ധമ്മവിനയേ ലഭതി മാതുഗാമോ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജം, ന തം ബ്രഹ്മചരിയം ചിരട്ഠിതികം ഹോതി.

‘‘സേയ്യഥാപി, ആനന്ദ, സമ്പന്നേ സാലിക്ഖേത്തേ സേതട്ടികാ നാമ രോഗജാതി നിപതതി, ഏവം തം സാലിക്ഖേത്തം ന ചിരട്ഠിതികം ഹോതി; ഏവമേവ ഖോ, ആനന്ദ, യസ്മിം ധമ്മവിനയേ ലഭതി മാതുഗാമോ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജം, ന തം ബ്രഹ്മചരിയം ചിരട്ഠിതികം ഹോതി.

‘‘സേയ്യഥാപി, ആനന്ദ, സമ്പന്നേ ഉച്ഛുക്ഖേത്തേ മഞ്ജിട്ഠികാ [മഞ്ജേട്ഠികാ (സീ. സ്യാ.)] നാമ രോഗജാതി നിപതതി, ഏവം തം ഉച്ഛുക്ഖേത്തം ന ചിരട്ഠിതികം ഹോതി; ഏവമേവ ഖോ, ആനന്ദ, യസ്മിം ധമ്മവിനയേ ലഭതി മാതുഗാമോ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജം, ന തം ബ്രഹ്മചരിയം ചിരട്ഠിതികം ഹോതി.

‘‘സേയ്യഥാപി, ആനന്ദ, പുരിസോ മഹതോ തളാകസ്സ പടികച്ചേവ ആളിം ബന്ധേയ്യ യാവദേവ ഉദകസ്സ അനതിക്കമനായ; ഏവമേവ ഖോ, ആനന്ദ, മയാ പടികച്ചേവ ഭിക്ഖുനീനം അട്ഠ ഗരുധമ്മാ പഞ്ഞത്താ യാവജീവം അനതിക്കമനീയാ’’തി.

ഭിക്ഖുനീനം അട്ഠ ഗരുധമ്മാ നിട്ഠിതാ.

ഭിക്ഖുനീഉപസമ്പദാനുജാനനം

൪൦൪. അഥ ഖോ മഹാപജാപതി ഗോതമീ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം അട്ഠാസി. ഏകമന്തം ഠിതാ ഖോ മഹാപജാപതീ ഗോതമീ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘കഥാഹം, ഭന്തേ, ഇമാസു സാകിയാനീസു പടിപജ്ജാമീ’’തി? അഥ ഖോ ഭഗവാ മഹാപജാപതിം ഗോതമിം ധമ്മിയാ കഥായ സന്ദസ്സേസി സമാദപേസി സമുത്തേജേസി സമ്പഹംസേസി. അഥ ഖോ മഹാപജാപതി ഗോതമീ ഭഗവതാ ധമ്മിയാ കഥായ സന്ദസ്സിതാ സമാദപിതാ സമുത്തേജിതാ സമ്പഹംസിതാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ പദക്ഖിണം കത്വാ പക്കാമി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂഹി ഭിക്ഖുനിയോ ഉപസമ്പാദേതു’’ന്തി.

അഥ ഖോ താ ഭിക്ഖുനിയോ മഹാപജാപതിം ഗോതമിം ഏതദവോചും – ‘‘അയ്യാ അനുപസമ്പന്നാ, മയഞ്ചമ്ഹാ ഉപസമ്പന്നാ; ഏവഞ്ഹി ഭഗവതാ പഞ്ഞത്തം ഭിക്ഖൂഹി ഭിക്ഖുനിയോ ഉപസമ്പാദേതബ്ബാ’’തി. അഥ ഖോ മഹാപജാപതി ഗോതമീ യേനായസ്മാ ആനന്ദോ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ആയസ്മന്തം ആനന്ദം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം അട്ഠാസി. ഏകമന്തം ഠിതാ ഖോ മഹാപജാപതി ഗോതമീ ആയസ്മന്തം ആനന്ദം ഏതദവോച – ‘‘ഇമാ മം, ഭന്തേ ആനന്ദ, ഭിക്ഖുനിയോ ഏവമാഹംസു – ‘അയ്യാ അനുപസമ്പന്നാ, മയഞ്ചമ്ഹാ ഉപസമ്പന്നാ; ഏവഞ്ഹി ഭഗവതാ പഞ്ഞത്തം ഭിക്ഖൂഹി ഭിക്ഖുനിയോ ഉപസമ്പാദേതബ്ബാ’’’തി.

അഥ ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘മഹാപജാപതി, ഭന്തേ, ഗോതമീ ഏവമാഹ – ‘ഇമാ മം, ഭന്തേ ആനന്ദ, ഭിക്ഖുനിയോ ഏവമാഹംസു – അയ്യാ അനുപസമ്പന്നാ, മയഞ്ചമ്ഹാ ഉപസമ്പന്നാ; ഏവഞ്ഹി ഭഗവതാ പഞ്ഞത്തം ഭിക്ഖൂഹി ഭിക്ഖുനിയോ ഉപസമ്പാദേതബ്ബാ’’’തി.

‘‘യദഗ്ഗേന, ആനന്ദ, മഹാപജാപതിയാ ഗോതമിയാ അട്ഠ ഗരുധമ്മാ പടിഗ്ഗഹിതാ, തദേവ സാ [തദേവസ്സാ (ക.)] ഉപസമ്പന്നാ’’തി.

൪൦൫. അഥ ഖോ മഹാപജാപതി ഗോതമീ യേനായസ്മാ ആനന്ദോ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ആയസ്മന്തം ആനന്ദം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം അട്ഠാസി. ഏകമന്തം ഠിതാ ഖോ മഹാപജാപതി ഗോതമീ ആയസ്മന്തം ആനന്ദം ഏതദവോച – ‘‘ഏകാഹം, ഭന്തേ ആനന്ദ, ഭഗവന്തം വരം യാചാമി. സാധു, ഭന്തേ, ഭഗവാ അനുജാനേയ്യ ഭിക്ഖൂനഞ്ച ഭിക്ഖുനീനഞ്ച യഥാവുഡ്ഢം അഭിവാദനം പച്ചുട്ഠാനം അഞ്ജലികമ്മം സാമീചികമ്മ’’ന്തി.

അഥ ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘മഹാപജാപതി, ഭന്തേ, ഗോതമീ ഏവമാഹ – ‘ഏകാഹം, ഭന്തേ ആനന്ദ, ഭഗവന്തം വരം യാചാമി. സാധു, ഭന്തേ, ഭഗവാ അനുജാനേയ്യ ഭിക്ഖൂനഞ്ച ഭിക്ഖുനീനഞ്ച യഥാവുഡ്ഢം അഭിവാദനം പച്ചുട്ഠാനം അഞ്ജലികമ്മം സാമീചികമ്മ’’’ന്തി.

‘‘അട്ഠാനമേതം, ആനന്ദ, അനവകാസോ, യം തഥാഗതോ അനുജാനേയ്യ മാതുഗാമസ്സ അഭിവാദനം പച്ചുട്ഠാനം അഞ്ജലികമ്മം സാമീചികമ്മം. ഇമേഹി നാമ, ആനന്ദ, അഞ്ഞതിത്ഥിയാ ദുരക്ഖാതധമ്മാ മാതുഗാമസ്സ അഭിവാദനം പച്ചുട്ഠാനം അഞ്ജലികമ്മം സാമീചികമ്മം ന കരിസ്സന്തി; കിമങ്ഗം പന തഥാഗതോ അനുജാനിസ്സതി മാതുഗാമസ്സ അഭിവാദനം പച്ചുട്ഠാനം അഞ്ജലികമ്മം സാമീചികമ്മ’’ന്തി?

അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മാതുഗാമസ്സ അഭിവാദനം പച്ചുട്ഠാനം അഞ്ജലികമ്മം സാമീചികമ്മം കാതബ്ബം. യോ കരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

അഥ ഖോ മഹാപജാപതി ഗോതമീ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം അട്ഠാസി. ഏകമന്തം ഠിതാ ഖോ മഹാപജാപതി ഗോതമീ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘യാനി താനി, ഭന്തേ, ഭിക്ഖുനീനം സിക്ഖാപദാനി ഭിക്ഖൂഹി സാധാരണാനി, കഥം മയം, ഭന്തേ, തേസു സിക്ഖാപദേസു പടിപജ്ജാമാ’’തി? ‘‘യാനി താനി, ഗോതമി, ഭിക്ഖുനീനം സിക്ഖാപദാനി ഭിക്ഖൂഹി സാധാരണാനി, യഥാ ഭിക്ഖൂ സിക്ഖന്തി തഥാ തേസു സിക്ഖാപദേസു സിക്ഖഥാ’’തി. ‘‘യാനി പന താനി, ഭന്തേ, ഭിക്ഖുനീനം സിക്ഖാപദാനി ഭിക്ഖൂഹി അസാധാരണാനി, കഥം മയം, ഭന്തേ, തേസു സിക്ഖാപദേസു പടിപജ്ജാമാ’’തി? ‘‘യാനി താനി, ഗോതമി, ഭിക്ഖുനീനം സിക്ഖാപദാനി ഭിക്ഖൂഹി അസാധാരണാനി, യഥാപഞ്ഞത്തേസു സിക്ഖാപദേസു സിക്ഖഥാ’’തി.

൪൦൬. [അ. നി. ൮.൫൩] അഥ ഖോ മഹാപജാപതി ഗോതമീ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം അട്ഠാസി. ഏകമന്തം ഠിതാ ഖോ മഹാപജാപതി ഗോതമീ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘സാധു മേ, ഭന്തേ, ഭഗവാ സംഖിത്തേന ധമ്മം ദേസേതു, യമഹം ഭഗവതോ ധമ്മം സുത്വാ ഏകാ വൂപകട്ഠാ അപ്പമത്താ ആതാപിനീ പഹിതത്താ വിഹരേയ്യ’’ന്തി. ‘‘യേ ഖോ ത്വം, ഗോതമി, ധമ്മേ ജാനേയ്യാസി – ഇമേ ധമ്മാ സരാഗായ സംവത്തന്തി നോ വിരാഗായ, സഞ്ഞോഗായ സംവത്തന്തി നോ വിസഞ്ഞോഗായ, ആചയായ സംവത്തന്തി നോ അപചയായ, മഹിച്ഛതായ സംവത്തന്തി നോ അപ്പിച്ഛതായ, അസന്തുട്ഠിയാ സംവത്തന്തി നോ സന്തുട്ഠിയാ, സങ്ഗണികായ സംവത്തന്തി നോ പവിവേകായ, കോസജ്ജായ സംവത്തന്തി നോ വീരിയാരമ്ഭായ, ദുബ്ഭരതായ സംവത്തന്തി നോ സുഭരതായ; ഏകംസേന, ഗോതമി, ധാരേയ്യാസി – നേസോ ധമ്മോ, നേസോ വിനയോ, നേതം സത്ഥുസാസനന്തി. യേ ച ഖോ ത്വം, ഗോതമി, ധമ്മേ ജാനേയ്യാസി – ഇമേ ധമ്മാ വിരാഗായ സംവത്തന്തി നോ സരാഗായ, വിസഞ്ഞോഗായ സംവത്തന്തി നോ സഞ്ഞോഗായ, അപചയായ സംവത്തന്തി നോ ആചയായ, അപ്പിച്ഛതായ സംവത്തന്തി നോ മഹിച്ഛതായ, സന്തുട്ഠിയാ സംവത്തന്തി നോ അസന്തുട്ഠിയാ, പവിവേകായ സംവത്തന്തി നോ സങ്ഗണികായ, വീരിയാരമ്ഭായ സംവത്തന്തി നോ കോസജ്ജായ, സുഭരതായ സംവത്തന്തി നോ ദുബ്ഭരതായ; ഏകംസേന, ഗോതമി, ധാരേയ്യാസി – ഏസോ ധമ്മോ, ഏസോ വിനയോ, ഏതം സത്ഥുസാസന’’ന്തി.

൪൦൭. തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖുനീനം പാതിമോക്ഖം ന ഉദ്ദിസീയതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനീനം പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതു’’ന്തി. അഥ ഖോ ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘കേന നു ഖോ ഭിക്ഖുനീനം പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂഹി ഭിക്ഖുനീനം പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ഭിക്ഖുനുപസ്സയം ഉപസങ്കമിത്വാ ഭിക്ഖുനീനം പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘ജായായോ ഇമാ ഇമേസം, ജാരിയോ ഇമാ ഇമേസം, ഇദാനി ഇമേ ഇമാഹി സദ്ധിം അഭിരമിസ്സന്തീ’’തി! ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂഹി ഭിക്ഖുനീനം പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതബ്ബം. യോ ഉദ്ദിസേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനീഹി ഭിക്ഖുനീനം പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതു’’ന്തി. ഭിക്ഖുനിയോ ന ജാനന്തി – ‘‘ഏവം പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതബ്ബ’’ന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂഹി ഭിക്ഖുനീനം ആചിക്ഖിതും – ‘ഏവം പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസേയ്യാഥാ’’’തി.

൪൦൮. തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖുനിയോ ആപത്തിം ന പടികരോന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനിയാ ആപത്തി ന പടികാതബ്ബാ. യാ ന പടികരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി. ഭിക്ഖുനിയോ ന ജാനന്തി – ‘‘ഏവം ആപത്തി പടികാതബ്ബാ’’തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂഹി ഭിക്ഖുനീനം ആചിക്ഖിതും – ‘ഏവം ആപത്തിം പടികരേയ്യാഥാ’’’തി. അഥ ഖോ ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘കേന നു ഖോ ഭിക്ഖുനീനം ആപത്തി പടിഗ്ഗഹേതബ്ബാ’’തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂഹി ഭിക്ഖുനീനം ആപത്തിം പടിഗ്ഗഹേതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖുനിയോ രഥികായപി ബ്യൂഹേപി സിങ്ഘാടകേപി ഭിക്ഖും പസ്സിത്വാ പത്തം ഭൂമിയം നിക്ഖിപിത്വാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ ഉക്കുടികം നിസീദിത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാ ആപത്തിം പടികരോന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘ജായായോ ഇമാ ഇമേസം, ജാരിയോ ഇമാ ഇമേസം, രത്തിം വിമാനേത്വാ ഇദാനി ഖമാപേന്തീ’’തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂഹി ഭിക്ഖുനീനം ആപത്തി പടിഗ്ഗഹേതബ്ബാ. യോ പടിഗ്ഗണ്ഹേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനീഹി ഭിക്ഖുനീനം ആപത്തിം പടിഗ്ഗഹേതു’’ന്തി. ഭിക്ഖുനിയോ ന ജാനന്തി – ‘‘ഏവം ആപത്തി പടിഗ്ഗഹേതബ്ബാ’’തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂഹി ഭിക്ഖുനീനം ആചിക്ഖിതും – ‘ഏവം ആപത്തിം പടിഗ്ഗണ്ഹേയ്യാഥാ’’’തി.

൪൦൯. തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖുനീനം കമ്മം ന കരിയതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനീനം കമ്മം കാതു’’ന്തി. അഥ ഖോ ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘കേന നു ഖോ ഭിക്ഖുനീനം കമ്മം കാതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂഹി ഭിക്ഖുനീനം കമ്മം കാതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന കതകമ്മാ ഭിക്ഖുനിയോ രഥികായപി ബ്യൂഹേപി സിങ്ഘാടകേപി ഭിക്ഖും പസ്സിത്വാ പത്തം ഭൂമിയം നിക്ഖിപിത്വാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ ഉക്കുടികം നിസീദിത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാ ഖമാപേന്തി ‘ഏവം നൂന കാതബ്ബ’ന്തി മഞ്ഞമാനാ. മനുസ്സാ തഥേവ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘ജായായോ ഇമാ ഇമേസം, ജാരിയോ ഇമാ ഇമേസം, രത്തിം വിമാനേത്വാ ഇദാനി ഖമാപേന്തീ’’തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂഹി ഭിക്ഖുനീനം കമ്മം കാതബ്ബം. യോ കരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനീഹി ഭിക്ഖുനീനം കമ്മം കാതു’’ന്തി. ഭിക്ഖുനിയോ ന ജാനന്തി – ‘‘ഏവം കമ്മം കാതബ്ബ’’ന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂഹി ഭിക്ഖുനീനം ആചിക്ഖിതും – ‘ഏവം കമ്മം കരേയ്യാഥാ’’’തി.

൪൧൦. തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖുനിയോ സങ്ഘമജ്ഝേ ഭണ്ഡനജാതാ കലഹജാതാ വിവാദാപന്നാ അഞ്ഞമഞ്ഞം മുഖസത്തീഹി വിതുദന്താ വിഹരന്തി. ന സക്കോന്തി തം അധികരണം വൂപസമേതും. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂഹി ഭിക്ഖുനീനം അധികരണം വൂപസമേതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ഭിക്ഖുനീനം അധികരണം വൂപസമേന്തി. തസ്മിം ഖോ പന അധികരണേ വിനിച്ഛിയമാനേ ദിസ്സന്തി ഭിക്ഖുനിയോ കമ്മപ്പത്തായോപി ആപത്തിഗാമിനിയോപി. ഭിക്ഖുനിയോ ഏവമാഹംസു – ‘‘സാധു, ഭന്തേ, അയ്യാവ ഭിക്ഖുനീനം കമ്മം കരോന്തു, അയ്യാവ ഭിക്ഖുനീനം ആപത്തിം പടിഗ്ഗണ്ഹന്തു; ഏവഞ്ഹി ഭഗവതാ പഞ്ഞത്തം ഭിക്ഖൂഹി ഭിക്ഖുനീനം അധികരണം വൂപസമേതബ്ബ’’ന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂഹി ഭിക്ഖുനീനം കമ്മം ആരോപേത്വാ ഭിക്ഖുനീനം നിയ്യാദേതും – ഭിക്ഖുനീഹി ഭിക്ഖുനീനം കമ്മം കാതും, ഭിക്ഖൂഹി ഭിക്ഖുനീനം ആപത്തിം ആരോപേത്വാ ഭിക്ഖുനീനം നിയ്യാദേതും, ഭിക്ഖുനീഹി ഭിക്ഖുനീനം ആപത്തിം പടിഗ്ഗഹേതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഉപ്പലവണ്ണായ ഭിക്ഖുനിയാ അന്തേവാസിനീ ഭിക്ഖുനീ സത്ത വസ്സാനി ഭഗവന്തം അനുബന്ധാ ഹോതി വിനയം പരിയാപുണന്തീ. തസ്സാ മുട്ഠസ്സതിനിയാ ഗഹിതോ ഗഹിതോ മുസ്സതി. അസ്സോസി ഖോ സാ ഭിക്ഖുനീ – ‘‘ഭഗവാ കിര സാവത്ഥിം ഗന്തുകാമോ’’തി. അഥ ഖോ തസ്സാ ഭിക്ഖുനിയാ ഏതദഹോസി – ‘‘അഹം ഖോ സത്ത വസ്സാനി ഭഗവന്തം അനുബന്ധിം വിനയം പരിയാപുണന്തീ. തസ്സാ മേ മുട്ഠസ്സതിനിയാ ഗഹിതോ ഗഹിതോ മുസ്സതി. ദുക്കരം ഖോ പന മാതുഗാമേന യാവജീവം സത്ഥാരം അനുബന്ധിതും. കഥം നു ഖോ മയാ പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി? അഥ ഖോ സാ ഭിക്ഖുനീ ഭിക്ഖുനീനം ഏതമത്ഥം ആരോചേസി. ഭിക്ഖുനിയോ ഭിക്ഖൂനം ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂഹി ഭിക്ഖുനീനം വിനയം വാചേതു’’ന്തി.

പഠമഭാണവാരോ നിട്ഠിതോ.

൨. ദുതിയഭാണവാരോ

൪൧൧. അഥ ഖോ ഭഗവാ വേസാലിയം യഥാഭിരന്തം വിഹരിത്വാ യേന സാവത്ഥി തേന ചാരികം പക്കാമി. അനുപുബ്ബേന ചാരികം ചരമാനോ യേന സാവത്ഥി തദവസരി. തത്ര സുദം ഭഗവാ സാവത്ഥിയം വിഹരതി ജേതവനേ അനാഥപിണ്ഡികസ്സ ആരാമേ. തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ഭിക്ഖുനിയോ കദ്ദമോദകേന ഓസിഞ്ചന്തി – അപ്പേവ നാമ അമ്ഹേസു സാരജ്ജേയ്യുന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ ഭിക്ഖുനിയോ കദ്ദമോദകേന ഓസിഞ്ചിതബ്ബാ. യോ ഓസിഞ്ചേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തസ്സ ഭിക്ഖുനോ ദണ്ഡകമ്മം കാതു’’ന്തി. അഥ ഖോ ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘കിം നു ഖോ ദണ്ഡകമ്മം കാതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അവന്ദിയോ സോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ഭിക്ഖുനിസങ്ഘേന കാതബ്ബോ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ കായം വിവരിത്വാ ഭിക്ഖുനീനം ദസ്സേന്തി …പേ… ഊരും വിവരിത്വാ ഭിക്ഖുനീനം ദസ്സേന്തി, അങ്ഗജാതം വിവരിത്വാ ഭിക്ഖുനീനം ദസ്സേന്തി, ഭിക്ഖുനിയോ ഓഭാസേന്തി, ഭിക്ഖുനീഹി സദ്ധിം സമ്പയോജേന്തി – അപ്പേവ നാമ അമ്ഹേസു സാരജ്ജേയ്യുന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ കായോ വിവരിത്വാ ഭിക്ഖുനീനം ദസ്സേതബ്ബോ, ന ഊരു വിവരിത്വാ ഭിക്ഖുനീനം ദസ്സേതബ്ബോ, ന അങ്ഗജാതം വിവരിത്വാ ഭിക്ഖുനീനം ദസ്സേതബ്ബം, ന ഭിക്ഖുനിയോ ഓഭാസിതബ്ബാ, ന ഭിക്ഖുനീഹി സദ്ധിം സമ്പയോജേതബ്ബം. യോ സമ്പയോജേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തസ്സ ഭിക്ഖുനോ ദണ്ഡകമ്മം കാതു’’ന്തി. അഥ ഖോ ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘കിം നു ഖോ ദണ്ഡകമ്മം കാതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അവന്ദിയോ സോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ഭിക്ഖുനിസങ്ഘേന കാതബ്ബോ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖുനിയോ ഭിക്ഖും കദ്ദമോദകേന ഓസിഞ്ചന്തി – അപ്പേവ നാമ അമ്ഹേസു സാരജ്ജേയ്യുന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനിയാ ഭിക്ഖു കദ്ദമോദകേന ഓസിഞ്ചിതബ്ബോ. യാ ഓസിഞ്ചേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തസ്സാ ഭിക്ഖുനിയാ ദണ്ഡകമ്മം കാതു’’ന്തി. അഥ ഖോ ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘കിം നു ഖോ ദണ്ഡകമ്മം കാതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി ഭിക്ഖവേ, ആവരണം കാതു’’ന്തി. ആവരണേ കതേ ന ആദിയന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഓവാദം ഠപേതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖുനിയോ കായം വിവരിത്വാ ഭിക്ഖൂനം ദസ്സേന്തി, ഥനം വിവരിത്വാ ഭിക്ഖൂനം ദസ്സേന്തി, ഊരും വിവരിത്വാ ഭിക്ഖൂനം ദസ്സേന്തി, അങ്ഗജാതം വിവരിത്വാ ഭിക്ഖൂനം ദസ്സേന്തി, ഭിക്ഖൂ ഓഭാസേന്തി, ഭിക്ഖൂഹി സദ്ധിം സമ്പയോജേന്തി – അപ്പേവ നാമ അമ്ഹേസു സാരജ്ജേയ്യുന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനിയാ കായോ വിവരിത്വാ ഭിക്ഖൂനം ദസ്സേതബ്ബോ…പേ… ന ഥനോ വിവരിത്വാ ഭിക്ഖൂനം ദസ്സേതബ്ബോ, ന ഊരു വിവരിത്വാ ഭിക്ഖൂനം ദസ്സേതബ്ബോ, ന അങ്ഗജാതം വിവരിത്വാ ഭിക്ഖൂനം ദസ്സേതബ്ബം, ന ഭിക്ഖൂ ഓഭാസിതബ്ബാ, ന ഭിക്ഖൂഹി സദ്ധിം സമ്പയോജേതബ്ബം. യാ സമ്പയോജേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തസ്സാ ഭിക്ഖുനിയാ ദണ്ഡകമ്മം കാതു’’ന്തി. അഥ ഖോ ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘കിം നു ഖോ ദണ്ഡകമ്മം കാതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആവരണം കാതു’’ന്തി. ആവരണേ കതേ ന ആദിയന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഓവാദം ഠപേതു’’ന്തി. അഥ ഖോ ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘കപ്പതി നു ഖോ ഓവാദട്ഠപിതായ [ഓവാദണ്ഠപിതായ (സ്യാ.), ഓവാദംഠപിതായ (ക.)] ഭിക്ഖുനിയാ സദ്ധിം ഉപോസഥം കാതും, ന നു ഖോ കപ്പതീ’’തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഓവാദട്ഠപിതായ ഭിക്ഖുനിയാ സദ്ധിം ഉപോസഥോ കാതബ്ബോ, യാവ ന തം അധികരണം വൂപസന്തം ഹോതീ’’തി.

൪൧൨. തേന ഖോ പന സമയേന ആയസ്മാ ഉദായീ ഓവാദം ഠപേത്വാ ചാരികം പക്കാമി. ഭിക്ഖുനിയോ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ അയ്യോ ഉദായീ ഓവാദം ഠപേത്വാ ചാരികം പക്കമിസ്സതീ’’തി! ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഓവാദം ഠപേത്വാ ചാരികാ പക്കമിതബ്ബാ. യോ പക്കമേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന [തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ (സ്യാ. കം.)] ബാലാ അബ്യത്താ ഓവാദം ഠപേന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ബാലേന അബ്യത്തേന ഓവാദോ ഠപേതബ്ബോ. യോ ഠപേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ അവത്ഥുസ്മിം അകാരണേ ഓവാദം ഠപേന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, അവത്ഥുസ്മിം അകാരണേ ഓവാദോ ഠപേതബ്ബോ. യോ ഠപേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ഓവാദം ഠപേത്വാ വിനിച്ഛയം ന ദേന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഓവാദം ഠപേത്വാ വിനിച്ഛയോ ന ദാതബ്ബോ. യോ ന ദദേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

൪൧൩. [പാചി. ൧൦൫൪] തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖുനിയോ ഓവാദം ന ഗച്ഛന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനിയാ ഓവാദോ ന ഗന്തബ്ബോ. യാ ന ഗച്ഛേയ്യ, യഥാധമ്മോ കാരേതബ്ബോ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന സബ്ബോ ഭിക്ഖുനിസങ്ഘോ ഓവാദം ഗച്ഛതി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘ജായായോ ഇമാ ഇമേസം, ജാരിയോ ഇമാ ഇമേസം, ഇദാനി ഇമേ ഇമാഹി സദ്ധിം അഭിരമിസ്സന്തീ’’തി! ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, സബ്ബേന ഭിക്ഖുനിസങ്ഘേന ഓവാദോ ഗന്തബ്ബോ. ഗച്ഛേയ്യ ചേ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ചതൂഹി പഞ്ചഹി ഭിക്ഖുനീഹി ഓവാദം ഗന്തു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ചതസ്സോ പഞ്ച ഭിക്ഖുനിയോ ഓവാദം ഗച്ഛന്തി. മനുസ്സാ തഥേവ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘ജായായോ ഇമാ ഇമേസം, ജാരിയോ ഇമാ ഇമേസം, ഇദാനി ഇമേ ഇമാഹി സദ്ധിം അഭിരമിസ്സന്തീ’’തി! ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ചതൂഹി പഞ്ചഹി ഭിക്ഖുനീഹി ഓവാദോ ഗന്തബ്ബോ. ഗച്ഛേയ്യും ചേ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ദ്വേ തിസ്സോ ഭിക്ഖുനിയോ [ഭിക്ഖുനീഹി (ക.)] ഓവാദം ഗന്തും. ഏകം ഭിക്ഖും ഉപസങ്കമിത്വാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ പാദേ വന്ദിത്വാ ഉക്കുടികം നിസീദിത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാ ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘ഭിക്ഖുനിസങ്ഘോ, അയ്യ, ഭിക്ഖുസങ്ഘസ്സ പാദേ വന്ദതി, ഓവാദൂപസങ്കമനഞ്ച യാചതി; ലഭതു കിര, അയ്യ, ഭിക്ഖുനിസങ്ഘോ ഓവാദൂപസങ്കമന’ന്തി. തേന ഭിക്ഖുനാ പാതിമോക്ഖുദ്ദേസകോ ഉപസങ്കമിത്വാ ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘ഭിക്ഖുനീസങ്ഘോ, ഭന്തേ, ഭിക്ഖുസങ്ഘസ്സ പാദേ വന്ദതി, ഓവാദൂപസങ്കമനഞ്ച യാചതി; ലഭതു കിര, ഭന്തേ, ഭിക്ഖുനിസങ്ഘോ ഓവാദൂപസങ്കമന’ന്തി. പാതിമോക്ഖുദ്ദേസകേന വത്തബ്ബോ – ‘അത്ഥി കോചി ഭിക്ഖു ഭിക്ഖുനോവാദകോ സമ്മതോ’തി? സചേ ഹോതി കോചി ഭിക്ഖു ഭിക്ഖുനോവാദകോ സമ്മതോ, പാതിമോക്ഖുദ്ദേസകേന വത്തബ്ബോ – ‘ഇത്ഥന്നാമോ ഭിക്ഖു ഭിക്ഖുനോവാദകോ സമ്മതോ, തം ഭിക്ഖുനിസങ്ഘോ ഉപസങ്കമതൂ’തി. സചേ ന ഹോതി കോചി ഭിക്ഖു ഭിക്ഖുനോവാദകോ സമ്മതോ, പാതിമോക്ഖുദ്ദേസകേന വത്തബ്ബോ – ‘കോ ആയസ്മാ ഉസ്സഹതി ഭിക്ഖുനിയോ ഓവദിതു’ന്തി? സചേ കോചി ഉസ്സഹതി ഭിക്ഖുനിയോ ഓവദിതും, സോ ച ഹോതി അട്ഠഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതോ, സമ്മന്നിത്വാ വത്തബ്ബോ – ‘ഇത്ഥന്നാമോ ഭിക്ഖു ഭിക്ഖുനോവാദകോ സമ്മതോ, തം ഭിക്ഖുനിസങ്ഘോ ഉപസങ്കമതൂ’തി. സചേ ന കോചി ഉസ്സഹതി ഭിക്ഖുനിയോ ഓവദിതും, പാതിമോക്ഖുദ്ദേസകേന വത്തബ്ബോ – ‘നത്ഥി കോചി ഭിക്ഖു ഭിക്ഖുനോവാദകോ സമ്മതോ, പാസാദികേന ഭിക്ഖുനിസങ്ഘോ സമ്പാദേതൂ’’തി.

൪൧൪. തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ഓവാദം ന ഗണ്ഹന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഓവാദോ ന ഗഹേതബ്ബോ. യോ ന ഗണ്ഹേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു ബാലോ ഹോതി. തം ഭിക്ഖുനിയോ ഉപസങ്കമിത്വാ ഏതദവോചും – ‘‘ഓവാദം, അയ്യ, ഗണ്ഹാഹീ’’തി. ‘‘അഹഞ്ഹി, ഭഗിനീ, ബാലോ; കഥാഹം ഓവാദം ഗണ്ഹാമീ’’തി? ‘‘ഗണ്ഹാഹയ്യ, ഓവാദം; ഏവഞ്ഹി ഭഗവതാ പഞ്ഞത്തം – ഭിക്ഖൂഹി ഭിക്ഖുനീനം ഓവാദോ ഗഹേതബ്ബോ’’തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഠപേത്വാ ബാലം, അവസേസേഹി ഓവാദം ഗഹേതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു ഗിലാനോ ഹോതി. തം ഭിക്ഖുനിയോ ഉപസങ്കമിത്വാ ഏതദവോചും – ‘‘ഓവാദം, അയ്യ ഗണ്ഹാഹീ’’തി. ‘‘അഹഞ്ഹി, ഭഗിനീ, ഗിലാനോ; കഥാഹം ഓവാദം ഗണ്ഹാമീ’’തി? ‘‘ഗണ്ഹാഹയ്യ, ഓവാദം; ഏവഞ്ഹി ഭഗവതാ പഞ്ഞത്തം – ഠപേത്വാ ബാലം, അവസേസേഹി ഓവാദോ ഗഹേതബ്ബോ’’തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഠപേത്വാ ബാലം, ഠപേത്വാ ഗിലാനം, അവസേസേഹി ഓവാദം ഗഹേതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു ഗമികോ ഹോതി. തം ഭിക്ഖുനിയോ ഉപസങ്കമിത്വാ ഏതദവോചും – ‘‘ഓവാദം, അയ്യ, ഗണ്ഹാഹീ’’തി. ‘‘അഹഞ്ഹി, ഭഗിനീ, ഗമികോ; കഥാഹം ഓവാദം ഗണ്ഹാമീ’’തി? ‘‘ഗണ്ഹാഹയ്യ, ഓവാദം; ഏവഞ്ഹി ഭഗവതാ പഞ്ഞത്തം – ഠപേത്വാ ബാലം, ഠപേത്വാ ഗിലാനം, അവസേസേഹി ഓവാദോ ഗഹേതബ്ബോ’’തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഠപേത്വാ ബാലം, ഠപേത്വാ ഗിലാനം, ഠപേത്വാ ഗമികം, അവസേസേഹി ഓവാദം ഗഹേതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു അരഞ്ഞേ വിഹരതി. തം ഭിക്ഖുനിയോ ഉപസങ്കമിത്വാ ഏതദവോചും – ‘‘ഓവാദം, അയ്യ, ഗണ്ഹാഹീ’’തി. ‘‘അഹഞ്ഹി, ഭഗിനീ, അരഞ്ഞേ വിഹരാമി; കഥാഹം ഓവാദം ഗണ്ഹാമീ’’തി? ‘‘ഗണ്ഹാഹയ്യ, ഓവാദം; ഏവഞ്ഹി ഭഗവതാ പഞ്ഞത്തം – ഠപേത്വാ ബാലം, ഠപേത്വാ ഗിലാനം, ഠപേത്വാ ഗമികം, അവസേസേഹി ഓവാദോ ഗഹേതബ്ബോ’’തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആരഞ്ഞികേന ഭിക്ഖുനാ ഓവാദം ഗഹേതും, സങ്കേതഞ്ച കാതും – അത്ര പതിഹരിസ്സാമീ’’തി.

൪൧൫. തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ഓവാദം ഗഹേത്വാ ന ആരോചേന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഓവാദോ ന ആരോചേതബ്ബോ. യോ ന ആരോചേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ഓവാദം ഗഹേത്വാ ന പച്ചാഹരന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഓവാദോ ന പച്ചാഹരിതബ്ബോ. യോ ന പച്ചാഹരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖുനിയോ സങ്കേതം ന ഗച്ഛന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനിയാ സങ്കേതം ന ഗന്തബ്ബം. യാ ന ഗച്ഛേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

൪൧൬. തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖുനിയോ ദീഘാനി കായബന്ധനാനി ധാരേന്തി, തേഹേവ ഫാസുകാ നാമേന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി…പേ… സേയ്യഥാപി ഗിഹിനീ കാമഭോഗിനിയോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനിയാ ദീഘം കായബന്ധനം ധാരേതബ്ബം. യാ ധാരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനിയാ ഏകപരിയാകതം [ഏകപരിയായകതം (സ്യാ.)] കായബന്ധനം, ന ച തേന ഫാസുകാ നാമേതബ്ബാ. യാ നാമേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖുനിയോ വിലീവേന [വിലിവേന (ക.)] പട്ടേന ഫാസുകാ നാമേന്തി…പേ… ചമ്മപട്ടേന ഫാസുകാ നാമേന്തി. ദുസ്സപട്ടേന ഫാസുകാ നാമേന്തി. ദുസ്സവേണിയാ ഫാസുകാ നാമേന്തി. ദുസ്സവട്ടിയാ ഫാസുകാ നാമേന്തി. ചോളപട്ടേന ഫാസുകാ നാമേന്തി. ചോളവേണിയാ ഫാസുകാ നാമേന്തി. ചോളവട്ടിയാ ഫാസുകാ നാമേന്തി. സുത്തവേണിയാ ഫാസുകാ നാമേന്തി. സുത്തവട്ടിയാ ഫാസുകാ നാമേന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – സേയ്യഥാപി ഗിഹിനീ കാമഭോഗിനിയോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനിയാ വിലീവേന പട്ടേന ഫാസുകാ നാമേതബ്ബാ…പേ… ന സുത്തവട്ടിയാ ഫാസുകാ നാമേതബ്ബാ. യാ നാമേയ്യ ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖുനിയോ അട്ഠില്ലേന ജഘനം ഘംസാപേന്തി…പേ… ഗോഹനുകേന ജഘനം കോട്ടാപേന്തി, ഹത്ഥം കോട്ടാപേന്തി, ഹത്ഥകോച്ഛം കോട്ടാപേന്തി, പാദം കോട്ടാപേന്തി, പാദകോച്ഛം കോട്ടാപേന്തി, ഊരും കോട്ടാപേന്തി, മുഖം കോട്ടാപേന്തി, ദന്തമംസം കോട്ടാപേന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി…പേ… സേയ്യഥാപി ഗിഹിനീ കാമഭോഗിനിയോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനിയാ അട്ഠില്ലേന ജഘനം ഘംസാപേതബ്ബം…പേ… ന ദന്തമംസം കോട്ടാപേതബ്ബം. യാ കോട്ടാപേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

൪൧൭. തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖുനിയോ മുഖം ആലിമ്പന്തി…പേ… മുഖം ഉമ്മദ്ദേന്തി, മുഖം ചുണ്ണേന്തി, മനോസിലികായ മുഖം ലഞ്ഛേന്തി, അങ്ഗരാഗം കരോന്തി, മുഖരാഗം കരോന്തി, അങ്ഗരാഗമുഖരാഗം കരോന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി…പേ… സേയ്യഥാപി ഗിഹിനീ കാമഭോഗിനിയോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനിയാ മുഖം ആലിമ്പിതബ്ബം…പേ… ന മുഖം ഉമ്മദ്ദിതബ്ബം, ന മുഖം ചുണ്ണേതബ്ബം, ന മനോസിലികായ മുഖം ലഞ്ഛിതബ്ബം, ന അങ്ഗരാഗോ കാതബ്ബോ, ന മുഖരാഗോ കാതബ്ബോ, ന അങ്ഗരാഗമുഖരാഗോ കാതബ്ബോ. യാ കരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖുനിയോ അവങ്ഗം [അപാങ്ഗം (?)] കരോന്തി…പേ… വിസേസകം കരോന്തി, ഓലോകനകേന ഓലോകേന്തി, സാലോകേ തിട്ഠന്തി; നച്ചം [സനച്ചം (സീ. സ്യാ.), സമജ്ജം (ക.)] കാരാപേന്തി, വേസിം വുട്ഠാപേന്തി, പാനാഗാരം ഠപേന്തി, സൂനം ഠപേന്തി, ആപണം പസാരേന്തി, വഡ്ഢിം പയോജേന്തി, വണിജ്ജം പയോജേന്തി, ദാസം ഉപട്ഠാപേന്തി, ദാസിം ഉപട്ഠാപേന്തി, കമ്മകാരം ഉപട്ഠാപേന്തി, കമ്മകാരിം ഉപട്ഠാപേന്തി, തിരച്ഛാനഗതം ഉപട്ഠാപേന്തി, ഹരീതകപക്കികം [ഹരീതകപണ്ണികം (ക.)] പകിണന്തി, നമതകം ധാരേന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി…പേ… സേയ്യഥാപി ഗിഹിനീ കാമഭോഗിനിയോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനിയാ അവങ്ഗം കാതബ്ബം…പേ… ന വിസേസകം കാതബ്ബം, ന ഓലോകനകേന ഓലോകേതബ്ബം, ന സാലോകേ ഠാതബ്ബം, ന നച്ചം കാരാപേതബ്ബം, ന വേസീ വുട്ഠാപേതബ്ബാ, ന പാനാഗാരം ഠപേതബ്ബം, ന സൂനാ ഠപേതബ്ബാ, ന ആപണോ പസാരേതബ്ബോ, ന വഡ്ഢി പയോജേതബ്ബാ, ന വണിജ്ജാ പയോജേതബ്ബാ, ന ദാസോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ, ന ദാസീ ഉപട്ഠാപേതബ്ബാ, ന കമ്മകാരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ, ന കമ്മകാരീ ഉപട്ഠാപേതബ്ബാ, ന തിരച്ഛാനഗതോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ, ന ഹരീതകപക്കികം പകിണിതബ്ബം, ന നമതകം ധാരേതബ്ബം. യാ ധാരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

൪൧൮. തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖുനിയോ സബ്ബനീലകാനി ചീവരാനി ധാരേന്തി…പേ… സബ്ബപീതകാനി ചീവരാനി ധാരേന്തി, സബ്ബലോഹിതകാനി ചീവരാനി ധാരേന്തി, സബ്ബമഞ്ജിട്ഠികാനി ചീവരാനി ധാരേന്തി, സബ്ബകണ്ഹാനി ചീവരാനി ധാരേന്തി, സബ്ബമഹാരങ്ഗരത്താനി ചീവരാനി ധാരേന്തി, സബ്ബമഹാനാമരത്താനി ചീവരാനി ധാരേന്തി, അച്ഛിന്നദസാനി ചീവരാനി ധാരേന്തി, ദീഘദസാനി ചീവരാനി ധാരേന്തി, പുപ്ഫദസാനി ചീവരാനി ധാരേന്തി, ഫലദസാനി ചീവരാനി ധാരേന്തി, കഞ്ചുകം ധാരേന്തി, തിരീടകം ധാരേന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി…പേ… സേയ്യഥാപി ഗിഹിനീ കാമഭോഗിനിയോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനിയാ സബ്ബനീലകാനി ചീവരാനി ധാരേതബ്ബാനി…പേ… ന തിരീടകം ധാരേതബ്ബം. യാ ധാരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

൪൧൯. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരാ ഭിക്ഖുനീ കാലം കരോന്തീ ഏവമാഹ – ‘‘മമച്ചയേന മയ്ഹം പരിക്ഖാരോ സങ്ഘസ്സ ഹോതൂ’’തി. തത്ഥ ഭിക്ഖൂ ച ഭിക്ഖുനിയോ ച വിവദന്തി – ‘‘അമ്ഹാകം ഹോതി, അമ്ഹാകം ഹോതീ’’തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ഭിക്ഖുനീ ചേ, ഭിക്ഖവേ, കാലം കരോന്തീ ഏവം വദേയ്യ – ‘മമച്ചയേന മയ്ഹം പരിക്ഖാരോ സങ്ഘസ്സ ഹോതൂ’തി, അനിസ്സരോ തത്ഥ ഭിക്ഖുസങ്ഘോ, ഭിക്ഖുനിസങ്ഘസ്സേവേതം. സിക്ഖമാനാ ചേ, ഭിക്ഖവേ…പേ… സാമണേരീ ചേ, ഭിക്ഖവേ, കാലം കരോന്തീ ഏവം വദേയ്യ – ‘മമച്ചയേന മയ്ഹം പരിക്ഖാരോ സങ്ഘസ്സ ഹോതൂ’തി, അനിസ്സരോ തത്ഥ ഭിക്ഖുസങ്ഘോ, ഭിക്ഖുനിസങ്ഘസ്സേവേതം. ഭിക്ഖു ചേ, ഭിക്ഖവേ, കാലം കരോന്തോ ഏവം വദേയ്യ – ‘മമച്ചയേന മയ്ഹം പരിക്ഖാരോ സങ്ഘസ്സ ഹോതൂ’തി, അനിസ്സരോ തത്ഥ ഭിക്ഖുനിസങ്ഘോ, ഭിക്ഖുസങ്ഘസ്സേവേതം. സാമണേരോ ചേ, ഭിക്ഖവേ…പേ… ഉപാസകോ ചേ, ഭിക്ഖവേ…പേ… ഉപാസികാ ചേ, ഭിക്ഖവേ…പേ… അഞ്ഞോ ചേ, ഭിക്ഖവേ, കോചി കാലം കരോന്തോ ഏവം വദേയ്യ – ‘മമച്ചയേന മയ്ഹം പരിക്ഖാരോ സങ്ഘസ്സ ഹോതൂ’തി, അനിസ്സരോ തത്ഥ ഭിക്ഖുനിസങ്ഘോ, ഭിക്ഖുസങ്ഘസ്സേവേത’’ന്തി.

൪൨൦. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരാ ഇത്ഥീ പുരാണമല്ലീ ഭിക്ഖുനീസു പബ്ബജിതാ ഹോതി. സാ രഥികായ ദുബ്ബലകം ഭിക്ഖും പസ്സിത്വാ അംസകൂടേന പഹാരം ദത്വാ പാതേസി [പവട്ടേസി (സീ.)]. ഭിക്ഖൂ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ, ഭിക്ഖുനീ, ഭിക്ഖുസ്സ പഹാരം ദസ്സതീ’’തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനിയാ ഭിക്ഖുസ്സ പഹാരോ ദാതബ്ബോ. യാ ദദേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനിയാ ഭിക്ഖും പസ്സിത്വാ ദൂരതോവ ഓക്കമിത്വാ മഗ്ഗം ദാതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരാ ഇത്ഥീ പവുത്ഥപതികാ ജാരേന ഗബ്ഭിനീ ഹോതി. സാ ഗബ്ഭം പാതേത്വാ കുലൂപികം ഭിക്ഖുനിം ഏതദവോച – ‘‘ഹന്ദയ്യേ, ഇമം ഗബ്ഭം പത്തേന നീഹരാ’’തി. അഥ ഖോ സാ ഭിക്ഖുനീ തം ഗബ്ഭം പത്തേ പക്ഖിപിത്വാ സങ്ഘാടിയാ പടിച്ഛാദേത്വാ അഗമാസി. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരേന പിണ്ഡചാരികേന ഭിക്ഖുനാ സമാദാനം കതം ഹോതി – ‘യാഹം പഠമം ഭിക്ഖം ലഭിസ്സാമി, ന തം അദത്വാ ഭിക്ഖുസ്സ വാ ഭിക്ഖുനിയാ വാ പരിഭുഞ്ജിസ്സാമീ’തി. അഥ ഖോ സോ ഭിക്ഖു തം ഭിക്ഖുനിം പസ്സിത്വാ ഏതദവോച – ‘‘ഹന്ദ, ഭഗിനി, ഭിക്ഖം പടിഗ്ഗണ്ഹാ’’തി. ‘‘അലം അയ്യാ’’തി. ദുതിയമ്പി ഖോ…പേ… തതിയമ്പി ഖോ സോ ഭിക്ഖു തം ഭിക്ഖുനിം ഏതദവോച – ‘‘ഹന്ദ, ഭഗിനി, ഭിക്ഖം പടിഗ്ഗണ്ഹാ’’തി. ‘‘അലം അയ്യാ’’തി. ‘‘മയാ ഖോ, ഭഗിനി, സമാദാനം കതം – ‘യാഹം പഠമം ഭിക്ഖം ലഭിസ്സാമി, ന തം അദത്വാ ഭിക്ഖുസ്സ വാ ഭിക്ഖുനിയാ വാ പരിഭുഞ്ജിസ്സാമീ’തി. ഹന്ദ, ഭഗിനി, ഭിക്ഖം പടിഗ്ഗണ്ഹാ’’തി. അഥ ഖോ സാ ഭിക്ഖുനീ തേന ഭിക്ഖുനാ നിപ്പീളിയമാനാ നീഹരിത്വാ പത്തം ദസ്സേസി – ‘‘പസ്സ, അയ്യ, പത്തേ ഗബ്ഭം; മാ ച കസ്സചി ആരോചേസീ’’തി. അഥ ഖോ സോ ഭിക്ഖു ഉജ്ഝായതി ഖിയ്യതി വിപാചേതി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ഭിക്ഖുനീ പത്തേന ഗബ്ഭം നീഹരിസ്സതീ’’തി! അഥ ഖോ സോ ഭിക്ഖു ഭിക്ഖൂനം ഏതമത്ഥം ആരോചേസി. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ഭിക്ഖുനീ പത്തേന ഗബ്ഭം നീഹരിസ്സതീ’’തി! ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനിയാ പത്തേന ഗബ്ഭോ നീഹരിതബ്ബോ. യാ നീഹരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനിയാ ഭിക്ഖും പസ്സിത്വാ നീഹരിത്വാ പത്തം ദസ്സേതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖുനിയോ ഭിക്ഖും പസ്സിത്വാ പരിവത്തേത്വാ പത്തമൂലം ദസ്സേന്തി. ഭിക്ഖൂ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖുനിയോ ഭിക്ഖും പസ്സിത്വാ പരിവത്തേത്വാ പത്തമൂലം ദസ്സേസ്സന്തീ’’തി! അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനിയാ ഭിക്ഖും പസ്സിത്വാ പരിവത്തേത്വാ പത്തമൂലം ദസ്സേതബ്ബം. യാ ദസ്സേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനിയാ ഭിക്ഖും പസ്സിത്വാ ഉക്കുജ്ജിത്വാ പത്തം ദസ്സേതും. യഞ്ച പത്തേ ആമിസം ഹോതി, തേന ച ഭിക്ഖു നിമന്തേതബ്ബോ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന സാവത്ഥിയം രഥികായ പുരിസബ്യഞ്ജനം ഛഡ്ഡിതം ഹോതി. തം ഭിക്ഖുനിയോ സക്കച്ചം ഉപനിജ്ഝായിംസു. മനുസ്സാ ഉക്കുട്ഠിം അകംസു. താ ഭിക്ഖുനിയോ മങ്കൂ അഹേസും. അഥ ഖോ താ ഭിക്ഖുനിയോ ഉപസ്സയം ഗന്ത്വാ ഭിക്ഖുനീനം ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. യാ താ ഭിക്ഖുനിയോ അപ്പിച്ഛാ…പേ… താ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ഭിക്ഖുനിയോ പുരിസബ്യഞ്ജനം ഉപനിജ്ഝായിസ്സന്തീ’’തി! അഥ ഖോ താ ഭിക്ഖുനിയോ ഭിക്ഖൂനം ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനിയാ പുരിസബ്യഞ്ജനം ഉപനിജ്ഝായിതബ്ബം. യാ ഉപനിജ്ഝായേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

൪൨൧. തേന ഖോ പന സമയേന മനുസ്സാ ഭിക്ഖൂനം ആമിസം ദേന്തി. ഭിക്ഖൂ ഭിക്ഖുനീനം ദേന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ഭദന്താ അത്തനോ പരിഭോഗത്ഥായ ദിന്നം അഞ്ഞേസം ദസ്സന്തി! മയമ്പി ന ജാനാമ ദാനം ദാതു’’ന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, അത്തനോ പരിഭോഗത്ഥായ ദിന്നം അഞ്ഞേസം ദാതബ്ബം. യോ ദദേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂനം ആമിസം ഉസ്സന്നം ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘസ്സ ദാതു’’ന്തി. ബാള്ഹതരം ഉസ്സന്നം ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പുഗ്ഗലികമ്പി ദാതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂനം സന്നിധികതം ആമിസം ഉസ്സന്നം ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂനം സന്നിധിം ഭിക്ഖുനീഹി [ഭിക്ഖുനീഹി ഭിക്ഖൂഹി (സീ.)] പടിഗ്ഗാഹാപേത്വാ [പടിഗ്ഗഹാപേത്വാ (ക.)] പരിഭുഞ്ജിതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന മനുസ്സാ ഭിക്ഖുനീനം ആമിസം ദേന്തി. ഭിക്ഖുനിയോ ഭിക്ഖൂനം ദേന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ഭിക്ഖുനിയോ അത്തനോ പരിഭോഗത്ഥായ ദിന്നം അഞ്ഞേസം ദസ്സന്തി! മയമ്പി ന ജാനാമ ദാനം ദാതു’’ന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനിയാ അത്തനോ പരിഭോഗത്ഥായ ദിന്നം അഞ്ഞേസം ദാതബ്ബം. യാ ദദേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖുനീനം ആമിസം ഉസ്സന്നം ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘസ്സ ദാതു’’ന്തി. ബാള്ഹതരം ഉസ്സന്നം ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പുഗ്ഗലികമ്പി ദാതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖുനീനം സന്നിധികതം ആമിസം ഉസ്സന്നം ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനീനം സന്നിധിം ഭിക്ഖൂഹി ഭിക്ഖുനീഹി [ഭിക്ഖൂഹി ഭിക്ഖുനീഹി (സീ.)] പടിഗ്ഗാഹാപേത്വാ പരിഭുഞ്ജിതു’’ന്തി.

൪൨൨. തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂനം സേനാസനം ഉസ്സന്നം ഹോതി, ഭിക്ഖുനീനം [ഭിക്ഖുനീനം സേനാസനം (സ്യാ. കം.)] ന ഹോതി. ഭിക്ഖുനിയോ ഭിക്ഖൂനം സന്തികേ ദൂതം പാഹേസും – ‘സാധു, ഭന്തേ, അയ്യാ അമ്ഹാകം സേനാസനം ദേന്തു താവകാലിക’ന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനീനം സേനാസനം ദാതും താവകാലിക’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഉതുനിയോ ഭിക്ഖുനിയോ ഓനദ്ധമഞ്ചം ഓനദ്ധപീഠം അഭിനിസീദന്തിപി അഭിനിപജ്ജന്തിപി. സേനാസനം ലോഹിതേന മക്ഖിയ്യതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനിയാ ഓനദ്ധമഞ്ചം ഓനദ്ധപീഠം അഭിനിസീദിതബ്ബം അഭിനിപജ്ജിതബ്ബം. യാ അഭിനിസീദേയ്യ വാ അഭിനിപജ്ജേയ്യ വാ ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആവസഥചീവര’’ന്തി. ആവസഥചീവരം ലോഹിതേന മക്ഖിയ്യതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആണിചോളക’’ന്തി. ചോളകം നിപതതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സുത്തകേന ബന്ധിത്വാ ഊരുയാ ബന്ധിതു’’ന്തി. സുത്തം ഛിജ്ജതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സംവേല്ലിയം, കടിസുത്തക’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖുനിയോ സബ്ബകാലം കടിസുത്തകം ധാരേന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി – സേയ്യഥാപി ഗിഹിനീ കാമഭോഗിനിയോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനിയാ സബ്ബകാലം കടിസുത്തകം ധാരേതബ്ബം. യാ ധാരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉതുനിയാ കടിസുത്തക’’ന്തി.

ദുതിയഭാണവാരോ നിട്ഠിതോ.

൩. തതിയഭാണവാരോ

൪൨൩. തേന ഖോ പന സമയേന ഉപസമ്പന്നായോ ദിസ്സന്തി – അനിമിത്താപി, നിമിത്തമത്താപി, അലോഹിതാപി, ധുവലോഹിതാപി, ധുവചോളാപി, പഗ്ഘരന്തീപി, സിഖരിണീപി, ഇത്ഥിപണ്ഡകാപി, വേപുരിസികാപി, സമ്ഭിന്നാപി, ഉഭതോബ്യഞ്ജനാപി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉപസമ്പാദേന്തിയാ ചതുവീസതി അന്തരായികേ ധമ്മേ പുച്ഛിതും. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, പുച്ഛിതബ്ബാ – ‘നസി അനിമിത്താ, നസി നിമിത്തമത്താ, നസി അലോഹിതാ, നസി ധുവലോഹിതാ, നസി ധുവചോളാ, നസി പഗ്ഘരന്തീ, നസി സിഖരണീ [സിഖരിണീ (സീ. സ്യാ.)], നസി ഇത്ഥിപണ്ഡകാ, നസി വേപുരിസികാ, നസി സമ്ഭിന്നാ, നസി ഉഭതോബ്യഞ്ജനാ? സന്തി തേ ഏവരൂപാ ആബാധാ – കുട്ഠം, ഗണ്ഡോ, കിലാസോ, സോസോ, അപമാരോ? മനുസ്സാസി, ഇത്ഥീസി, ഭുജിസ്സാസി, അണണാസി, നസി രാജഭടീ? അനുഞ്ഞാതാസി മാതാപിതൂഹി, സാമികേന? പരിപുണ്ണവീസതിവസ്സാസി, പരിപുണ്ണം തേ പത്തചീവരം, കിന്നാമാസി, കാനാമാ തേ പവത്തിനീ’’തി?

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ഭിക്ഖുനീനം അന്തരായികേ ധമ്മേ പുച്ഛന്തി. ഉപസമ്പദാപേക്ഖായോ വിത്ഥായന്തി, മങ്കൂ ഹോന്തി, ന സക്കോന്തി വിസ്സജ്ജേതും. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഏകതോഉപസമ്പന്നായ ഭിക്ഖുനിസങ്ഘേ വിസുദ്ധായ ഭിക്ഖുസങ്ഘേ ഉപസമ്പാദേതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖുനിയോ അനനുസിട്ഠാ ഉപസമ്പദാപേക്ഖായോ അന്തരായികേ ധമ്മേ പുച്ഛന്തി. ഉപസമ്പദാപേക്ഖായോ വിത്ഥായന്തി, മങ്കൂ ഹോന്തി, ന സക്കോന്തി വിസ്സജ്ജേതും. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പഠമം അനുസാസിത്വാ പച്ഛാ അന്തരായികേ ധമ്മേ പുച്ഛിതു’’ന്തി.

തത്ഥേവ സങ്ഘമജ്ഝേ അനുസാസന്തി. ഉപസമ്പദാപേക്ഖായോ തഥേവ വിത്ഥായന്തി, മങ്കൂ ഹോന്തി, ന സക്കോന്തി വിസ്സജ്ജേതും. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഏകമന്തം അനുസാസിത്വാ സങ്ഘമജ്ഝേ അന്തരായികേ ധമ്മേ പുച്ഛിതും. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, അനുസാസിതബ്ബാ.

൪൨൪. ‘‘പഠമം ഉപജ്ഝം ഗാഹാപേതബ്ബാ. ഉപജ്ഝം ഗാഹാപേത്വാ പത്തചീവരം ആചിക്ഖിതബ്ബം – ‘അയം തേ പത്തോ, അയം സങ്ഘാടി, അയം ഉത്തരാസങ്ഗോ, അയം അന്തരവാസകോ, ഇദം സംകച്ചികം [സങ്കച്ഛികം (സ്യാ.)], അയം ഉദകസാടികാ; ഗച്ഛ അമുമ്ഹി ഓകാസേ തിട്ഠാഹീ’’തി.

ബാലാ അബ്യത്താ അനുസാസന്തി. ദുരനുസിട്ഠാ ഉപസമ്പദാപേക്ഖായോ വിത്ഥായന്തി, മങ്കൂ ഹോന്തി, ന സക്കോന്തി വിസ്സജ്ജേതും. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ബാലായ അബ്യത്തായ അനുസാസിതബ്ബാ. യാ അനുസാസേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ബ്യത്തായ ഭിക്ഖുനിയാ പടിബലായ അനുസാസിതു’’ന്തി.

അസമ്മതാ അനുസാസന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, അസമ്മതായ അനുസാസിതബ്ബാ. യാ അനുസാസേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സമ്മതായ അനുസാസിതും. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, സമ്മന്നിതബ്ബാ – അത്തനാ വാ അത്താനം സമ്മന്നിതബ്ബം, പരായ വാ പരാ സമ്മന്നിതബ്ബാ.

‘‘കഥഞ്ച അത്തനാവ [അത്തനാ വാ (ക.)] അത്താനം സമ്മന്നിതബ്ബം? ബ്യത്തായ ഭിക്ഖുനിയാ പടിബലായ സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ – ‘സുണാതു മേ, അയ്യേ, സങ്ഘോ. ഇത്ഥന്നാമാ ഇത്ഥന്നാമായ അയ്യായ ഉപസമ്പദാപേക്ഖാ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, അഹം ഇത്ഥന്നാമാ ഇത്ഥന്നാമം അനുസാസേയ്യ’ന്തി. ഏവം അത്തനാവ അത്താനം സമ്മന്നിതബ്ബം.

‘‘കഥഞ്ച പരായ [പരായ വാ (ക.)] പരാ സമ്മന്നിതബ്ബാ? ബ്യത്തായ ഭിക്ഖുനിയാ പടിബലായ സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ – ‘സുണാതു മേ, അയ്യേ, സങ്ഘോ. ഇത്ഥന്നാമാ ഇത്ഥന്നാമായ അയ്യായ ഉപസമ്പദാപേക്ഖാ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, ഇത്ഥന്നാമാ ഇത്ഥന്നാമം അനുസാസേയ്യാ’തി. ഏവം പരായ പരാ സമ്മന്നിതബ്ബാ.

‘‘തായ സമ്മതായ ഭിക്ഖുനിയാ ഉപസമ്പദാപേക്ഖം ഉപസങ്കമിത്വാ ഏവമസ്സ വചനീയാ – ‘സുണസി ഇത്ഥന്നാമേ. അയം തേ സച്ചകാലോ, ഭൂതകാലോ. യം ജാതം തം സങ്ഘമജ്ഝേ പുച്ഛന്തേ സന്തം അത്ഥീതി വത്തബ്ബം, അസന്തം നത്ഥീതി വത്തബ്ബം. മാ ഖോ വിത്ഥായി [വിത്ഥാസി (ക.)], മാ ഖോ മങ്കു അഹോസി. ഏവം തം പുച്ഛിസ്സന്തി – നസി അനിമിത്താ, നസി നിമിത്തമത്താ, നസി അലോഹിതാ, നസി ധുവലോഹിതാ, നസി ധുവചോളാ, നസി പഗ്ഘരന്തീ, നസി സിഖരിണീ, നസി ഇത്ഥിപണ്ഡകാ, നസി വേപുരിസികാ, നസി സമ്ഭിന്നാ, നസി ഉഭതോബ്യഞ്ജനാ? സന്തി തേ ഏവരൂപാ ആബാധാ – കുട്ഠം, ഗണ്ഡോ, കിലാസോ, സോസോ, അപമാരോ? മനുസ്സാസി, ഇത്ഥീസി, ഭുജിസ്സാസി, അണണാസി, നസി രാജഭടീ? അനുഞ്ഞാതാസി മാതാപിതൂഹി, സാമികേന? പരിപുണ്ണവീസതിവസ്സാസി, പരിപുണ്ണം തേ പത്തചീവരം, കിന്നാമാസി, കാനാമാ തേ പവത്തിനീ’തി?

‘‘ഏകതോ ആഗച്ഛന്തി. ന ഏകതോ ആഗന്തബ്ബം. അനുസാസികായ പഠമതരം ആഗന്ത്വാ സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ – ‘സുണാതു മേ, അയ്യേ, സങ്ഘോ. ഇത്ഥന്നാമാ ഇത്ഥന്നാമായ അയ്യായ ഉപസമ്പദാപേക്ഖാ. അനുസിട്ഠാ സാ മയാ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, ഇത്ഥന്നാമാ ആഗച്ഛേയ്യാ’തി. ‘ആഗച്ഛാഹീ’തി വത്തബ്ബാ.

‘‘ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കാരാപേത്വാ ഭിക്ഖുനീനം പാദേ വന്ദാപേത്വാ ഉക്കുടികം നിസീദാപേത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗണ്ഹാപേത്വാ ഉപസമ്പദം യാചാപേതബ്ബാ – ‘സങ്ഘം, അയ്യേ, ഉപസമ്പദം യാചാമി. ഉല്ലുമ്പതു മം, അയ്യേ, സങ്ഘോ അനുകമ്പം ഉപാദായ. ദുതിയമ്പി, അയ്യേ, സങ്ഘം ഉപസമ്പദം യാചാമി. ഉല്ലുമ്പതു മം, അയ്യേ, സങ്ഘോ അനുകമ്പം ഉപാദായ. തതിയമ്പി, അയ്യേ, സങ്ഘം ഉപസമ്പദം യാചാമി. ഉല്ലുമ്പതു മം, അയ്യേ, സങ്ഘോ അനുകമ്പം ഉപാദായാ’തി. ബ്യത്തായ ഭിക്ഖുനിയാ പടിബലായ സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണാതു മേ, അയ്യേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമാ ഇത്ഥന്നാമായ അയ്യായ ഉപസമ്പദാപേക്ഖാ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, അഹം ഇത്ഥന്നാമം അന്തരായികേ ധമ്മേ പുച്ഛേയ്യന്തി.

‘‘സുണസി ഇത്ഥന്നാമേ. അയം തേ സച്ചകാലോ, ഭൂതകാലോ. യം ജാതം തം പുച്ഛാമി സന്തം അത്ഥീതി വത്തബ്ബം, അസന്തം നത്ഥീതി വത്തബ്ബം. നസി അനിമിത്താ…പേ… കിന്നാമാസി, കാനാമാ തേ പവത്തിനീതി. ബ്യത്തായ ഭിക്ഖുനിയാ പടിബലായ സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

൪൨൫. ‘‘സുണാതു മേ, അയ്യേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമാ ഇത്ഥന്നാമായ അയ്യായ ഉപസമ്പദാപേക്ഖാ. പരിസുദ്ധാ അന്തരായികേഹി ധമ്മേഹി, പരിപുണ്ണസ്സാ പത്തചീവരം. ഇത്ഥന്നാമാ സങ്ഘം ഉപസമ്പദം യാചതി ഇത്ഥന്നാമായ അയ്യായ പവത്തിനിയാ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമം ഉപസമ്പാദേയ്യ ഇത്ഥന്നാമായ അയ്യായ പവത്തിനിയാ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, അയ്യേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമാ ഇത്ഥന്നാമായ അയ്യായ ഉപസമ്പദാപേക്ഖാ. പരിസുദ്ധാ അന്തരായികേഹി ധമ്മേഹി, പരിപുണ്ണസ്സാ പത്തചീവരം. ഇത്ഥന്നാമാ സങ്ഘം ഉപസമ്പദം യാചതി ഇത്ഥന്നാമായ അയ്യായ പവത്തിനിയാ. സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമം ഉപസമ്പാദേതി ഇത്ഥന്നാമായ അയ്യായ പവത്തിനിയാ. യസ്സാ അയ്യായ ഖമതി ഇത്ഥന്നാമായ ഉപസമ്പദാ ഇത്ഥന്നാമായ അയ്യായ പവത്തിനിയാ, സാ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സാ നക്ഖമതി, സാ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദുതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ… തതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി – സുണാതു മേ, അയ്യേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമാ ഇത്ഥന്നാമായ അയ്യായ ഉപസമ്പദാപേക്ഖാ. പരിസുദ്ധാ അന്തരായികേഹി ധമ്മേഹി, പരിപുണ്ണസ്സാ പത്തചീവരം. ഇത്ഥന്നാമാ സങ്ഘം ഉപസമ്പദം യാചതി ഇത്ഥന്നാമായ അയ്യായ പവത്തിനിയാ. സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമം ഉപസമ്പാദേതി ഇത്ഥന്നാമായ അയ്യായ പവത്തിനിയാ. യസ്സാ അയ്യായ ഖമതി ഇത്ഥന്നാമായ ഉപസമ്പദാ ഇത്ഥന്നാമായ അയ്യായ പവത്തിനിയാ, സാ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സാ നക്ഖമതി, സാ ഭാസേയ്യ.

‘‘ഉപസമ്പന്നാ സങ്ഘേന ഇത്ഥന്നാമാ ഇത്ഥന്നാമായ അയ്യായ പവത്തിനിയാ. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീതി.

‘‘താവദേവ തം ആദായ ഭിക്ഖുസങ്ഘം ഉപസങ്കമിത്വാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കാരാപേത്വാ ഭിക്ഖൂനം പാദേ വന്ദാപേത്വാ ഉക്കുടികം നിസീദാപേത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗണ്ഹാപേത്വാ ഉപസമ്പദം യാചാപേതബ്ബാ – ‘അഹം, അയ്യാ, ഇത്ഥന്നാമാ ഇത്ഥന്നാമായ അയ്യായ ഉപസമ്പദാപേക്ഖാ. ഏകതോഉപസമ്പന്നാ ഭിക്ഖുനിസങ്ഘേ, വിസുദ്ധാ; സങ്ഘം, അയ്യാ, ഉപസമ്പദം യാചാമി. ഉല്ലുമ്പതു മം, അയ്യാ, സങ്ഘോ അനുകമ്പം ഉപാദായ. അഹം, അയ്യാ, ഇത്ഥന്നാമാ ഇത്ഥന്നാമായ അയ്യായ ഉപസമ്പദാപേക്ഖാ. ഏകതോഉപസമ്പന്നാ ഭിക്ഖുനിസങ്ഘേ, വിസുദ്ധാ. ദുതിയമ്പി, അയ്യാ, സങ്ഘം ഉപസമ്പദം യാചാമി. ഉല്ലുമ്പതു മം, അയ്യാ, സങ്ഘോ അനുകമ്പം ഉപാദായ. അഹം, അയ്യാ, ഇത്ഥന്നാമാ ഇത്ഥന്നാമായ അയ്യായ ഉപസമ്പദാപേക്ഖാ. ഏകതോഉപസമ്പന്നാ ഭിക്ഖുനിസങ്ഘേ, വിസുദ്ധാ. തതിയമ്പി, അയ്യാ, സങ്ഘം ഉപസമ്പദം യാചാമി. ഉല്ലുമ്പതു മം, അയ്യാ, സങ്ഘോ അനുകമ്പം ഉപാദായാ’തി. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമാ ഇത്ഥന്നാമായ ഉപസമ്പദാപേക്ഖാ. ഏകതോഉപസമ്പന്നാ ഭിക്ഖുനിസങ്ഘേ, വിസുദ്ധാ. ഇത്ഥന്നാമാ സങ്ഘം ഉപസമ്പദം യാചതി ഇത്ഥന്നാമായ പവത്തിനിയാ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമം ഉപസമ്പാദേയ്യ, ഇത്ഥന്നാമായ പവത്തിനിയാ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമാ ഇത്ഥന്നാമായ ഉപസമ്പദാപേക്ഖാ. ഏകതോഉപസമ്പന്നാ ഭിക്ഖുനിസങ്ഘേ, വിസുദ്ധാ. ഇത്ഥന്നാമാ സങ്ഘം ഉപസമ്പദം യാചതി ഇത്ഥന്നാമായ പവത്തിനിയാ. സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമം ഉപസമ്പാദേതി ഇത്ഥന്നാമായ പവത്തിനിയാ. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഇത്ഥന്നാമായ ഉപസമ്പദാ ഇത്ഥന്നാമായ പവത്തിനിയാ, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദുതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ… തതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി – സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമാ ഇത്ഥന്നാമായ ഉപസമ്പദാപേക്ഖാ. ഏകതോഉപസമ്പന്നാ ഭിക്ഖുനിസങ്ഘേ, വിസുദ്ധാ. ഇത്ഥന്നാമാ സങ്ഘം ഉപസമ്പദം യാചതി ഇത്ഥന്നാമായ പവത്തിനിയാ. സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമം ഉപസമ്പാദേതി ഇത്ഥന്നാമായ പവത്തിനിയാ. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഇത്ഥന്നാമായ ഉപസമ്പദാ ഇത്ഥന്നാമായ പവത്തിനിയാ, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ഉപസമ്പന്നാ സങ്ഘേന ഇത്ഥന്നാമാ ഇത്ഥന്നാമായ പവത്തിനിയാ. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീതി.

‘‘താവദേവ ഛായാ മേതബ്ബാ, ഉതുപ്പമാണം ആചിക്ഖിതബ്ബം, ദിവസഭാഗോ ആചിക്ഖിതബ്ബോ, സങ്ഗീതി ആചിക്ഖിതബ്ബാ, ഭിക്ഖുനിയോ വത്തബ്ബാ – ഇമിസ്സാ തയോ ച നിസ്സയേ, അട്ഠ ച അകരണീയാനി ആചിക്ഖേയ്യാഥാ’’തി.

൪൨൬. തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖുനിയോ ഭത്തഗ്ഗേ ആസനം സംകസായന്തിയോ കാലം വീതിനാമേസും. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അട്ഠന്നം ഭിക്ഖുനീനം യഥാവുഡ്ഢം, അവസേസാനം യഥാഗതിക’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖുനിയോ – ഭഗവതാ അനുഞ്ഞാതം അട്ഠന്നം ഭിക്ഖുനീനം യഥാവുഡ്ഢം, അവസേസാനം യഥാഗതികന്തി – സബ്ബത്ഥ അട്ഠേവ ഭിക്ഖുനിയോ യഥാവുഡ്ഢം പടിബാഹന്തി, അവസേസായോ യഥാഗതികം. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഭത്തഗ്ഗേ അട്ഠന്നം ഭിക്ഖുനീനം യഥാവുഡ്ഢം, അവസേസാനം യഥാഗതികം; അഞ്ഞത്ഥ സബ്ബത്ഥ യഥാവുഡ്ഢം [അഞ്ഞത്ഥ യഥാവുഡ്ഢം (സ്യാ.)] ന പടിബാഹിതബ്ബം. യാ പടിബാഹേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

൪൨൭. [പാചി. ൧൦൫൦ ആദയോ] തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖുനിയോ ന പവാരേന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനിയാ ന പവാരേതബ്ബം. യാ ന പവാരേയ്യ, യഥാധമ്മോ കാരേതബ്ബോ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖുനിയോ അത്തനാ പവാരേത്വാ ഭിക്ഖുസങ്ഘം ന പവാരേന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനിയാ അത്തനാ പവാരേത്വാ ഭിക്ഖുസങ്ഘോ ന പവാരേതബ്ബോ. യാ ന പവാരേയ്യ, യഥാധമ്മോ കാരേതബ്ബോ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖുനിയോ ഭിക്ഖൂഹി സദ്ധിം ഏകതോ പവാരേന്തിയോ കോലാഹലം അകംസു. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനിയാ ഭിക്ഖൂഹി സദ്ധിം ഏകതോ പവാരേതബ്ബം. യാ പവാരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖുനിയോ പുരേഭത്തം പവാരേന്തിയോ കാലം വീതിനാമേസും. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പച്ഛാഭത്തം [ഭിക്ഖവേ ഭിക്ഖുനിയാ പച്ഛാഭത്തം (സ്യാ. കം.)] പവാരേതു’’ന്തി. പച്ഛാഭത്തം പവാരേന്തിയോ വികാലേ [വികാലം (ക.)] അഹേസും. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അജ്ജതനാ ഭിക്ഖുനിസങ്ഘം [അജ്ജതനാ (സീ.), അജ്ജതനായ (ക.)] പവാരേത്വാ അപരജ്ജു ഭിക്ഖുസങ്ഘം പവാരേതു’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന സബ്ബോ ഭിക്ഖുനിസങ്ഘോ പവാരേന്തോ കോലാഹലം അകാസി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഏകം ഭിക്ഖുനിം ബ്യത്തം പടിബലം സമ്മന്നിതും – ഭിക്ഖുനിസങ്ഘസ്സ അത്ഥായ ഭിക്ഖുസങ്ഘം പവാരേതും. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, സമ്മന്നിതബ്ബാ. പഠമം ഭിക്ഖുനീ യാചിതബ്ബാ, യാചിത്വാ ബ്യത്തായ ഭിക്ഖുനിയാ പടിബലായ സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണാതു മേ, അയ്യേ, സങ്ഘോ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമം ഭിക്ഖുനിം സമ്മന്നേയ്യ ഭിക്ഖുനിസങ്ഘസ്സ അത്ഥായ ഭിക്ഖുസങ്ഘം പവാരേതും. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, അയ്യേ, സങ്ഘോ. സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമം ഭിക്ഖുനിം സമ്മന്നതി ഭിക്ഖുനിസങ്ഘസ്സ അത്ഥായ ഭിക്ഖുസങ്ഘം പവാരേതും. യസ്സാ അയ്യായ ഖമതി ഇത്ഥന്നാമായ ഭിക്ഖുനിയാ സമ്മുതി ഭിക്ഖുനിസങ്ഘസ്സ അത്ഥായ ഭിക്ഖുസങ്ഘം പവാരേതും, സാ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സാ നക്ഖമതി, സാ ഭാസേയ്യ.

‘‘സമ്മതാ സങ്ഘേന ഇത്ഥന്നാമാ ഭിക്ഖുനീ ഭിക്ഖുനിസങ്ഘസ്സ അത്ഥായ ഭിക്ഖുസങ്ഘം പവാരേതും. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീതി.

‘‘തായ സമ്മതായ ഭിക്ഖുനിയാ ഭിക്ഖുനിസങ്ഘം ആദായ ഭിക്ഖുസങ്ഘം ഉപസങ്കമിത്വാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ ഭിക്ഖൂനം പാദേ വന്ദിത്വാ ഉക്കുടികം നിസീദിത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാ ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘ഭിക്ഖുനീസങ്ഘോ, അയ്യാ, ഭിക്ഖുസങ്ഘം പവാരേതി – ദിട്ഠേന വാ, സുതേന വാ പരിസങ്കായ വാ. വദതു [വദതു മം (ക.)], അയ്യാ, ഭിക്ഖുസങ്ഘോ ഭിക്ഖുനിസങ്ഘം അനുകമ്പം ഉപാദായ, പസ്സന്തോ പടികരിസ്സതി. ദുതിയമ്പി, അയ്യാ…പേ… തതിയമ്പി, അയ്യാ, ഭിക്ഖുനിസങ്ഘോ ഭിക്ഖുസങ്ഘം പവാരേതി – ദിട്ഠേന വാ, സുതേന വാ, പരിസങ്കായ വാ. വദതു, അയ്യാ, ഭിക്ഖുസങ്ഘോ ഭിക്ഖുനിസങ്ഘം അനുകമ്പം ഉപാദായ, പസ്സന്തോ പടികരിസ്സതീ’’തി.

൪൨൮. തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖുനിയോ ഭിക്ഖൂനം ഉപോസഥം ഠപേന്തി, പവാരണം ഠപേന്തി, സവചനീയം കരോന്തി, അനുവാദം പട്ഠപേന്തി, ഓകാസം കാരേന്തി, ചോദേന്തി, സാരേന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനിയാ ഭിക്ഖുസ്സ ഉപോസഥോ ഠപേതബ്ബോ; ഠപിതോപി അട്ഠപിതോ; ഠപേന്തിയാ ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. ന പവാരണാ ഠപേതബ്ബാ; ഠപിതാപി അട്ഠപിതാ; ഠപേന്തിയാ ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. ന സവചനീയം കാതബ്ബം; കതമ്പി അകതം; കരോന്തിയാ ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. ന അനുവാദോ പട്ഠപേതബ്ബോ; പട്ഠപിതോപി അപ്പട്ഠപിതോ; പട്ഠപേന്തിയാ ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. ന ഓകാസോ കാരേതബ്ബോ; കാരിതോപി അകാരിതോ; കാരേന്തിയാ ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. ന ചോദേതബ്ബോ; ചോദിതോപി അചോദിതോ; ചോദേന്തിയാ ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. ന സാരേതബ്ബോ; സാരിതോപി അസാരിതോ; സാരേന്തിയാ ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ഭിക്ഖുനീനം ഉപോസഥം ഠപേന്തി, പവാരണം ഠപേന്തി, സവചനീയം കരോന്തി, അനുവാദം പട്ഠപേന്തി, ഓകാസം കാരേന്തി, ചോദേന്തി, സാരേന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ ഭിക്ഖുനാ ഭിക്ഖുനിയാ ഉപോസഥം ഠപേതും; ഠപിതോപി സുട്ഠപിതോ; ഠപേന്തസ്സ അനാപത്തി. പവാരണം ഠപേതും; ഠപിതാപി സുട്ഠപിതാ; ഠപേന്തസ്സ അനാപത്തി. സവചനീയം കാതും; കതമ്പി സുകതം; കരോന്തസ്സ അനാപത്തി. അനുവാദം പട്ഠപേതും; പട്ഠപിതോപി സുപ്പട്ഠപിതോ; പട്ഠപേന്തസ്സ അനാപത്തി. ഓകാസം കാരേതും; കാരിതോപി സുകാരിതോ; കാരേന്തസ്സ അനാപത്തി. ചോദേതും; ചോദിതാപി സുചോദിതാ; ചോദേന്തസ്സ അനാപത്തി. സാരേതും; സാരിതാപി സുസാരിതാ; സാരേന്തസ്സ അനാപത്തീ’’തി.

൪൨൯. [പാചി. ൧൧൮൪] തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖുനിയോ യാനേന യായന്തി – ഇത്ഥിയുത്തേനപി പുരിസന്തരേന, പുരിസയുത്തേനപി ഇത്ഥന്തരേന. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി…പേ… ‘‘സേയ്യഥാപി ഗങ്ഗാമഹിയായാ’’തി [ഗങ്ഗാമഹിയാതി (സീ.)]. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനിയാ യാനേന യായിതബ്ബം. യാ യായേയ്യ, യഥാധമ്മോ കാരേതബ്ബോ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരാ ഭിക്ഖുനീ ഗിലാനാ ഹോതി, ന സക്കോതി പദസാ ഗന്തും. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഗിലാനായ യാന’’ന്തി. അഥ ഖോ ഭിക്ഖുനീനം ഏതദഹോസി – ‘‘ഇത്ഥിയുത്തം നു ഖോ, പുരിസയുത്തം നു ഖോ’’തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഇത്ഥിയുത്തം പുരിസയുത്തം ഹത്ഥവട്ടക’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരിസ്സാ ഭിക്ഖുനിയാ യാനുഗ്ഘാതേന ബാള്ഹതരം അഫാസു അഹോസി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സിവികം പാടങ്കി’’ന്തി.

൪൩൦. തേന ഖോ പന സമയേന അഡ്ഢകാസീ ഗണികാ ഭിക്ഖുനീസു പബ്ബജിതാ ഹോതി. സാ ച സാവത്ഥിം ഗന്തുകാമാ ഹോതി – ‘ഭഗവതോ സന്തികേ ഉപസമ്പജ്ജിസ്സാമീ’തി. അസ്സോസും ഖോ ധുത്താ – ‘അഡ്ഢകാസീ കിര ഗണികാ സാവത്ഥിം ഗന്തുകാമാ’തി. തേ മഗ്ഗേ പരിയുട്ഠിംസു. അസ്സോസി ഖോ അഡ്ഢകാസീ ഗണികാ – ‘ധുത്താ കിര മഗ്ഗേ പരിയുട്ഠിതാ’തി. ഭഗവതോ സന്തികേ ദൂതം പാഹേസി – ‘‘അഹഞ്ഹി ഉപസമ്പജ്ജിതുകാമാ; കഥം നു ഖോ മയാ പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി? അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ദൂതേനപി ഉപസമ്പാദേതു’’ന്തി.

ഭിക്ഖുദൂതേന ഉപസമ്പാദേന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുദൂതേന ഉപസമ്പാദേതബ്ബാ. യോ ഉപസമ്പാദേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി. സിക്ഖമാനദൂതേന ഉപസമ്പാദേന്തി…പേ… സാമണേരദൂതേന ഉപസമ്പാദേന്തി…പേ… സാമണേരിദൂതേന ഉപസമ്പാദേന്തി…പേ… ബാലായ അബ്യത്തായ ദൂതേന ഉപസമ്പാദേന്തി. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ബാലായ അബ്യത്തായ ദൂതേന ഉപസമ്പാദേതബ്ബാ. യോ ഉപസമ്പാദേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ബ്യത്തായ ഭിക്ഖുനിയാ പടിബലായ ദൂതേന ഉപസമ്പാദേതുന്തി.

‘‘തായ ദൂതായ ഭിക്ഖുനിയാ സങ്ഘം ഉപസങ്കമിത്വാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ ഭിക്ഖൂനം പാദേ വന്ദിത്വാ ഉക്കുടികം നിസീദിത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാ ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘ഇത്ഥന്നാമാ, അയ്യാ, ഇത്ഥന്നാമായ അയ്യായ ഉപസമ്പദാപേക്ഖാ. ഏകതോഉപസമ്പന്നാ ഭിക്ഖുനിസങ്ഘേ, വിസുദ്ധാ. സാ കേനചിദേവ അന്തരായേന ന ആഗച്ഛതി. ഇത്ഥന്നാമാ, അയ്യാ, സങ്ഘം ഉപസമ്പദം യാചതി. ഉല്ലുമ്പതു തം, അയ്യാ, സങ്ഘോ അനുകമ്പം ഉപാദായ. ഇത്ഥന്നാമാ, അയ്യാ, ഇത്ഥന്നാമായ അയ്യായ ഉപസമ്പദാപേക്ഖാ. ഏകതോഉപസമ്പന്നാ ഭിക്ഖുനിസങ്ഘേ, വിസുദ്ധാ. സാ കേനചിദേവ അന്തരായേന ന ആഗച്ഛതി. ദുതിയമ്പി, അയ്യാ, ഇത്ഥന്നാമാ സങ്ഘം ഉപസമ്പദം യാചതി. ഉല്ലുമ്പതു തം, അയ്യാ, സങ്ഘോ അനുകമ്പം ഉപാദായ. ഇത്ഥന്നാമാ, അയ്യാ, ഇത്ഥന്നാമായ അയ്യായ ഉപസമ്പദാപേക്ഖാ. ഏകതോഉപസമ്പന്നാ ഭിക്ഖുനിസങ്ഘേ, വിസുദ്ധാ. സാ കേനചിദേവ അന്തരായേന ന ആഗച്ഛതി. തതിയമ്പി, അയ്യാ, ഇത്ഥന്നാമാ സങ്ഘം ഉപസമ്പദം യാചതി. ഉല്ലുമ്പതു തം, അയ്യാ, സങ്ഘോ അനുകമ്പം ഉപാദായാ’തി. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. ഇത്ഥന്നാമാ ഇത്ഥന്നാമായ ഉപസമ്പദാപേക്ഖാ. ഏകതോഉപസമ്പന്നാ ഭിക്ഖുനിസങ്ഘേ, വിസുദ്ധാ. സാ കേനചിദേവ അന്തരായേന ന ആഗച്ഛതി. ഇത്ഥന്നാമാ സങ്ഘം ഉപസമ്പദം യാചതി ഇത്ഥന്നാമായ പവത്തിനിയാ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമം ഉപസമ്പാദേയ്യ ഇത്ഥന്നാമായ പവത്തിനിയാ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. ഇത്ഥന്നാമാ ഇത്ഥന്നാമായ ഉപസമ്പദാപേക്ഖാ. ഏകതോഉപസമ്പന്നാ ഭിക്ഖുനിസങ്ഘേ, വിസുദ്ധാ. സാ കേനചിദേവ അന്തരായേന ന ആഗച്ഛതി. ഇത്ഥന്നാമാ സങ്ഘം ഉപസമ്പദം യാചതി ഇത്ഥന്നാമായ പവത്തിനിയാ. സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമം ഉപസമ്പാദേതി ഇത്ഥന്നാമായ പവത്തിനിയാ. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഇത്ഥന്നാമായ ഉപസമ്പദാ ഇത്ഥന്നാമായ പവത്തിനിയാ, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ദുതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി…പേ… തതിയമ്പി ഏതമത്ഥം വദാമി. സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. ഇത്ഥന്നാമാ ഇത്ഥന്നാമായ ഉപസമ്പദാപേക്ഖാ. ഏകതോഉപസമ്പന്നാ ഭിക്ഖുനിസങ്ഘേ, വിസുദ്ധാ. സാ കേനചിദേവ അന്തരായേന ന ആഗച്ഛതി. ഇത്ഥന്നാമാ സങ്ഘം ഉപസമ്പദം യാചതി ഇത്ഥന്നാമായ പവത്തിനിയാ. സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമം ഉപസമ്പാദേതി ഇത്ഥന്നാമായ പവത്തിനിയാ. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഇത്ഥന്നാമായ ഉപസമ്പദാ ഇത്ഥന്നാമായ പവത്തിനിയാ, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘ഉപസമ്പന്നാ സങ്ഘേന ഇത്ഥന്നാമാ ഇത്ഥന്നാമായ പവത്തിനിയാ. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീതി.

‘‘താവദേവ ഛായാ മേതബ്ബാ, ഉതുപ്പമാണം ആചിക്ഖിതബ്ബം, ദിവസഭാഗോ ആചിക്ഖിതബ്ബോ, സങ്ഗീതി ആചിക്ഖിതബ്ബാ, ഭിക്ഖുനിയോ വത്തബ്ബാ – തസ്സാ തയോ ച നിസ്സയേ, അട്ഠ ച അകരണീയാനി ആചിക്ഖേയ്യാഥാ’’തി.

൪൩൧. തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖുനിയോ അരഞ്ഞേ വിഹരന്തി. ധുത്താ ദൂസേന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം, ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനിയാ അരഞ്ഞേ വത്ഥബ്ബം. യാ വസേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരേന ഉപാസകേന ഭിക്ഖുനിസങ്ഘസ്സ ഉദ്ദോസിതോ ദിന്നോ ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉദ്ദോസിത’’ന്തി. ഉദ്ദോസിതോ ന സമ്മതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉപസ്സയ’’ന്തി. ഉപസ്സയോ ന സമ്മതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, നവകമ്മ’’ന്തി. നവകമ്മം ന സമ്മതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പുഗ്ഗലികമ്പി കാതു’’ന്തി.

൪൩൨. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരാ ഇത്ഥീ സന്നിസിന്നഗബ്ഭാ ഭിക്ഖുനീസു പബ്ബജിതാ ഹോതി. തസ്സാ പബ്ബജിതായ ഗബ്ഭോ വുട്ഠാതി. അഥ ഖോ തസ്സാ ഭിക്ഖുനിയാ ഏതദഹോസി – ‘‘കഥം നു ഖോ മയാ ഇമസ്മിം ദാരകേ പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പോസേതും, യാവ സോ ദാരകോ വിഞ്ഞുതം പാപുണാതീ’’തി.

അഥ ഖോ തസ്സാ ഭിക്ഖുനിയാ ഏതദഹോസി – ‘‘മയാ ച ന ലബ്ഭാ ഏകികായ വത്ഥും, അഞ്ഞായ ച ഭിക്ഖുനിയാ ന ലബ്ഭാ ദാരകേന സഹ വത്ഥും, കഥം നു ഖോ മയാ പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഏകം ഭിക്ഖുനിം സമ്മന്നിത്വാ തസ്സാ ഭിക്ഖുനിയാ ദുതിയം ദാതും. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, സമ്മന്നിതബ്ബാ. പഠമം ഭിക്ഖുനീ യാചിതബ്ബാ, യാചിത്വാ ബ്യത്തായ ഭിക്ഖുനിയാ പടിബലായ സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണാതു മേ, അയ്യേ, സങ്ഘോ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമം ഭിക്ഖുനിം സമ്മന്നേയ്യ ഇത്ഥന്നാമായ ഭിക്ഖുനിയാ ദുതിയം. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, അയ്യേ, സങ്ഘോ. സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമം ഭിക്ഖുനിം സമ്മന്നതി ഇത്ഥന്നാമായ ഭിക്ഖുനിയാ ദുതിയം. യസ്സാ അയ്യായ ഖമതി ഇത്ഥന്നാമായ ഭിക്ഖുനിയാ സമ്മുതി ഇത്ഥന്നാമായ ഭിക്ഖുനിയാ ദുതിയായ, സാ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സാ നക്ഖമതി, സാ ഭാസേയ്യ.

‘‘സമ്മതാ സങ്ഘേന ഇത്ഥന്നാമാ ഭിക്ഖുനീ ഇത്ഥന്നാമായ ഭിക്ഖുനിയാ ദുതിയാ. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

അഥ ഖോ തസ്സാ ദുതിയികായ ഭിക്ഖുനിയാ ഏതദഹോസി – ‘‘കഥം നു ഖോ മയാ ഇമസ്മിം ദാരകേ പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഠപേത്വാ സാഗാരം യഥാ അഞ്ഞസ്മിം പുരിസേ പടിപജ്ജന്തി [പടിപജ്ജതി (സ്യാ.)] ഏവം തസ്മിം ദാരകേ പടിപജ്ജിതു’’ന്തി.

൪൩൩. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരാ ഭിക്ഖുനീ ഗരുധമ്മം അജ്ഝാപന്നാ ഹോതി മാനത്തചാരിനീ. അഥ ഖോ തസ്സാ ഭിക്ഖുനിയാ ഏതദഹോസി – ‘‘മയാ ച ന ലബ്ഭാ ഏകികായ വത്ഥും, അഞ്ഞായ ച ഭിക്ഖുനിയാ ന ലബ്ഭാ സഹ മയാ വത്ഥും, കഥം നു ഖോ മയാ പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഏകം ഭിക്ഖുനിം സമ്മന്നിത്വാ തസ്സാ ഭിക്ഖുനിയാ ദുതിയം ദാതും. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, സമ്മന്നിതബ്ബാ. പഠമം ഭിക്ഖുനീ യാചിതബ്ബാ, യാചിത്വാ ബ്യത്തായ ഭിക്ഖുനിയാ പടിബലായ സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –

‘‘സുണാതു മേ, അയ്യേ, സങ്ഘോ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമം ഭിക്ഖുനിം സമ്മന്നേയ്യ ഇത്ഥന്നാമായ ഭിക്ഖുനിയാ ദുതിയം. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, അയ്യേ, സങ്ഘോ. സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമം ഭിക്ഖുനിം സമ്മന്നതി ഇത്ഥന്നാമായ ഭിക്ഖുനിയാ ദുതിയം. യസ്സാ അയ്യായ ഖമതി ഇത്ഥന്നാമായ ഭിക്ഖുനിയാ സമ്മുതി ഇത്ഥന്നാമായ ഭിക്ഖുനിയാ ദുതിയായ, സാ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സാ നക്ഖമതി, സാ ഭാസേയ്യ.

‘‘സമ്മതാ സങ്ഘേന ഇത്ഥന്നാമാ ഭിക്ഖുനീ ഇത്ഥന്നാമായ ഭിക്ഖുനിയാ ദുതിയാ. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

൪൩൪. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരാ ഭിക്ഖുനീ സിക്ഖം പച്ചക്ഖായ വിബ്ഭമി. സാ പുന പച്ചാഗന്ത്വാ ഭിക്ഖുനിയോ ഉപസമ്പദം യാചി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനിയാ സിക്ഖാപച്ചക്ഖാനം; യദേവ സാ വിബ്ഭന്താ തദേവ സാ അഭിക്ഖുനീ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരാ ഭിക്ഖുനീ സകാവാസാ തിത്ഥായതനം സങ്കമി. സാ പുന പച്ചാഗന്ത്വാ ഭിക്ഖുനിയോ ഉപസമ്പദം യാചി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘യാ സാ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനീ സകാവാസാ തിത്ഥായതനം സങ്കന്താ, സാ ആഗതാ ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖുനിയോ പുരിസേഹി അഭിവാദനം, കേസച്ഛേദനം, നഖച്ഛേദനം, വണപ്പടികമ്മം, കുക്കുച്ചായന്താ ന സാദിയന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സാദിതു’’ന്തി [സാദിയിതും (ക.)].

൪൩൫. തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖുനിയോ പല്ലങ്കേന നിസീദന്തി പണ്ഹീസമ്ഫസ്സം സാദിയന്തീ [സാദിയന്താ (ക.)]. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനിയാ പല്ലങ്കേന നിസീദിതബ്ബം. യാ നിസീദേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരാ ഭിക്ഖുനീ ഗിലാനാ ഹോതി. തസ്സാ വിനാ പല്ലങ്കേന ന ഫാസു ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനിയാ അഡ്ഢപല്ലങ്ക’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖുനിയോ വച്ചകുടിയാ വച്ചം കരോന്തി. ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖുനിയോ തത്ഥേവ ഗബ്ഭം പാതേന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനിയാ വച്ചകുടിയാ വച്ചോ കാതബ്ബോ. യാ കരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഹേട്ഠാ വിവടേ ഉപരിപടിച്ഛന്നേ വച്ചം കാതു’’ന്തി.

൪൩൬. തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖുനിയോ ചുണ്ണേന നഹായന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി…പേ… സേയ്യഥാപി ഗിഹിനീ കാമഭോഗിനിയോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനിയാ ചുണ്ണേന നഹായിതബ്ബം. യാ നഹായേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, കുക്കുസം മത്തിക’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖുനിയോ വാസിതകായ മത്തികായ നഹായന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി…പേ… സേയ്യഥാപി ഗിഹിനീ കാമഭോഗിനിയോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനിയാ വാസിതകായ മത്തികായ നഹായിതബ്ബം. യാ നഹായേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പകതിമത്തിക’’ന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖുനിയോ ജന്താഘരേ നഹായന്തിയോ കോലാഹലം അകംസു. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനിയാ ജന്താഘരേ നഹായിതബ്ബം. യാ നഹായേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖുനിയോ പടിസോതേ നഹായന്തി ധാരാസമ്ഫസ്സം സാദിയന്തീ. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനിയാ പടിസോതേ നഹായിതബ്ബം. യാ നഹായേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖുനിയോ അതിത്ഥേ നഹായന്തി. ധുത്താ ദൂസേന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനിയാ അതിത്ഥേ നഹായിതബ്ബം. യാ നഹായേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖുനിയോ പുരിസതിത്ഥേ നഹായന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചേന്തി…പേ… സേയ്യഥാപി ഗിഹിനീ കാമഭോഗിനിയോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനിയാ പുരിസതിത്ഥേ നഹായിതബ്ബം. യാ നഹായേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, മഹിലാതിത്ഥേ നഹായിതു’’ന്തി.

തതിയഭാണവാരോ നിട്ഠിതോ.

ഭിക്ഖുനിക്ഖന്ധകോ ദസമോ.

ഇമസ്മിം ഖന്ധകേ വത്ഥൂ ഏകസതം.

തസ്സുദ്ദാനം –

പബ്ബജ്ജം ഗോതമീ യാചി, നാനുഞ്ഞാസി തഥാഗതോ;

കപിലവത്ഥു വേസാലിം, അഗമാസി വിനായകോ.

രജോകിണ്ണേന കോട്ഠകേ, ആനന്ദസ്സ പവേദയി;

ഭബ്ബോതി നയതോ യാചി, മാതാതി പോസികാതി ച.

വസ്സസതം തദഹു ച, അഭിക്ഖുപച്ചാസീസനാ;

പവാരണാ ഗരുധമ്മാ, ദ്വേ വസ്സാ അനക്കോസനാ.

ഓവടോ ച അട്ഠ ധമ്മാ, യാവജീവാനുവത്തനാ;

ഗരുധമ്മപടിഗ്ഗാഹോ സാവസ്സാ ഉപസമ്പദാ.

വസ്സസഹസ്സം പഞ്ചേവ, കുമ്ഭഥേനകസേതട്ടി;

മഞ്ജിട്ഠികഉപമാഹി, ഏവം സദ്ധമ്മഹിംസനാ.

ആളിം ബന്ധേയ്യ പാഏവ, പുന സദ്ധമ്മസണ്ഠിതി;

ഉപസമ്പാദേതും അയ്യാ, യഥാവുഡ്ഢാഭിവാദനാ.

ന കരിസ്സന്തി കിമേവ, സാധാരണാസാധാരണം;

ഓവാദം പാതിമോക്ഖഞ്ച, കേന നു ഖോ ഉപസ്സയം.

ന ജാനന്തി ച ആചിക്ഖി, ന കരോന്തി ച ഭിക്ഖുഹി;

പടിഗ്ഗഹേതും ഭിക്ഖൂഹി, ഭിക്ഖുനീഹി പടിഗ്ഗഹോ.

ആചിക്ഖി കമ്മം ഭിക്ഖൂഹി, ഉജ്ഝായന്തി ഭിക്ഖുനീഹി വാ;

ആചിക്ഖിതും ഭണ്ഡനഞ്ച, രോപേത്വാ ഉപ്പലായ ച.

സാവത്ഥിയാ കദ്ദമോദ, അവന്ദി കായ ഊരു ച;

അങ്ഗജാതഞ്ച ഓഭാസം, സമ്പയോജേന്തി വഗ്ഗികാ.

അവന്ദിയോ ദണ്ഡകമ്മം, ഭിക്ഖുനിയോ തഥാ പുന;

ആവരണഞ്ച ഓവാദം, കപ്പതി നു ഖോ പക്കമി.

ബാലാ വത്ഥുവിനിച്ഛയാ, ഓവാദം സങ്ഘോ പഞ്ചഹി;

ദുവേ തിസ്സോ ന ഗണ്ഹന്തി, ബാലാ ഗിലാനഗമികം.

ആരഞ്ഞികോ നാരോചേന്തി, ന പച്ചാഗച്ഛന്തി ച;

ദീഘം വിലീവചമ്മഞ്ച, ദുസ്സാ ച വേണിവട്ടി ച;

ചോളവേണി ച വട്ടി ച, സുത്തവേണി ച വട്ടികാ.

അട്ഠില്ലം ഗോഹനുകേന, ഹത്ഥകോച്ഛം പാദം തഥാ;

ഊരും മുഖം ദന്തമംസം, ആലിമ്പോമദ്ദചുണ്ണനാ.

ലഞ്ഛേന്തി അങ്ഗരാഗഞ്ച, മുഖരാഗം തഥാ ദുവേ;

അവങ്ഗം വിസേസോലോകോ, സാലോകേന നച്ചേന ച [സാലോകേ സനച്ചേന ച (സീ.), സാലോകേന സനച്ചനം (സ്യാ.)].

വേസീ പാനാഗാരം സൂനം, ആപണം വഡ്ഢി വണിജ്ജാ;

ദാസം ദാസിം കമ്മകരം, കമ്മകാരിം ഉപട്ഠയ്യും.

തിരച്ഛാനഹരീതകി, സന്ധാരയന്തി നമതകം;

നീലം പീതം ലോഹിതകം, മഞ്ജിട്ഠകണ്ഹചീവരാ.

മഹാരങ്ഗമഹാനാമഅച്ഛിന്നാ ദീഘമേവ ച;

പുപ്ഫഫലകഞ്ചുകഞ്ച, തിരീടകഞ്ച ധാരയും.

ഭിക്ഖുനീ സിക്ഖമാനായ, സാമണേരായ അച്ചയേ;

നിയ്യാദിതേ പരിക്ഖാരേ, ഭിക്ഖുനിയോവ ഇസ്സരാ.

ഭിക്ഖുസ്സ സാമണേരസ്സ, ഉപാസകസ്സുപാസികാ;

അഞ്ഞേസഞ്ച പരിക്ഖാരേ, നിയ്യാതേ ഭിക്ഖുഇസ്സരാ.

മല്ലീ ഗബ്ഭം പത്തമൂലം, ബ്യഞ്ജനം ആമിസേന ച;

ഉസ്സന്നഞ്ച ബാള്ഹതരം, സന്നിധികതമാമിസം.

ഭിക്ഖൂനം യാദിസം ഭോട്ഠം [ഹേട്ഠാ (സീ.), ഹേട്ഠം (സ്യാ.), ഭുത്തി (ക.)], ഭിക്ഖുനീനം തഥാ കരേ;

സേനാസനം ഉതുനിയോ, മക്ഖീയതി പടാണി ച.

ഛിജ്ജന്തി സബ്ബകാലഞ്ച, അനിമിത്താപി ദിസ്സരേ;

നിമിത്താ ലോഹിതാ ചേവ, തഥേവ ധുവലോഹിതാ.

ധുവചോളപഗ്ഘരന്തീ, സിഖരണിത്ഥിപണ്ഡകാ;

വേപുരിസീ ച സമ്ഭിന്നാ, ഉഭതോബ്യഞ്ജനാപി ച.

അനിമിത്താദിതോ കത്വാ, യാവ ഉഭതോബ്യഞ്ജനാ;

ഏതം പേയ്യാലതോ ഹേട്ഠാ, കുട്ഠം ഗണ്ഡോ കിലാസോ ച.

സോസാപമാരോ മാനുസീ, ഇത്ഥീസി ഭുജിസ്സാസി ച;

അണണാ ന രാജഭടീ, അനുഞ്ഞാതാ ച വീസതി.

പരിപുണ്ണാ ച കിന്നാമാ, കാനാമാ തേ പവത്തിനീ;

ചതുവീസന്തരായാനം, പുച്ഛിത്വാ ഉപസമ്പദാ.

വിത്ഥായന്തി അനനുസിട്ഠാ, സങ്ഘമജ്ഝേ തഥേവ ച;

ഉപജ്ഝാഗാഹ സങ്ഘാടി, ഉത്തരന്തരവാസകോ.

സങ്കച്ചുദകസാടി ച, ആചിക്ഖിത്വാന പേസയേ;

ബാലാ അസമ്മതേകതോ, യാചേ പുച്ഛന്തരായികാ.

ഏകതോഉപസമ്പന്നാ, ഭിക്ഖുസങ്ഘേ തഥാ പുന;

ഛായാ ഉതു ദിവസാ ച, സങ്ഗീതി തയോ നിസ്സയേ.

അട്ഠ അകരണീയാനി, കാലം സബ്ബത്ഥ അട്ഠേവ;

ന പവാരേന്തി ഭിക്ഖുനീ, ഭിക്ഖുസങ്ഘം തഥേവ ച.

കോലാഹലം പുരേഭത്തം, വികാലേ ച കോലാഹലം;

ഉപോസഥം പവാരണം, സവചനീയാനുവാദനം.

ഓകാസം ചോദേ സാരേന്തി, പടിക്ഖിത്തം മഹേസിനാ;

തഥേവ ഭിക്ഖു ഭിക്ഖുനീ, അനുഞ്ഞാതം മഹേസിനാ.

യാനം ഗിലാനയുത്തഞ്ച, യാനുഗ്ഘാതഡ്ഢകാസികാ;

ഭിക്ഖു സിക്ഖാ സാമണേര, സാമണേരീ ച ബാലായ.

അരഞ്ഞേ ഉപാസകേന, ഉദ്ദോസിതോ ഉപസ്സയം;

ന സമ്മതി നവകമ്മം, നിസിന്നഗബ്ഭഏകികാ.

സാഗാരഞ്ച ഗരുധമ്മം, പച്ചക്ഖായ ച സങ്കമി;

അഭിവാദനകേസാ ച, നഖാ ച വണകമ്മനാ.

പല്ലങ്കേന ഗിലാനാ ച, വച്ചം ചുണ്ണേന വാസിതം;

ജന്താഘരേ പടിസോതേ, അതിത്ഥേ പുരിസേന ച.

മഹാഗോതമീ ആയാചി, ആനന്ദോ ചാപി യോനിസോ;

പരിസാ ചതസ്സോ ഹോന്തി, പബ്ബജ്ജാ ജിനസാസനേ.

സംവേഗജനനത്ഥായ, സദ്ധമ്മസ്സ ച വുദ്ധിയാ;

ആതുരസ്സാവ ഭേസജ്ജം, ഏവം ബുദ്ധേന ദേസിതം.

ഏവം വിനീതാ സദ്ധമ്മേ, മാതുഗാമാപി ഇതരാ;

യായന്തി [തായന്തി (സീ. സ്യാ.)] അച്ചുതം ഠാനം, യത്ഥ ഗന്ത്വാ ന സോചരേതി.

ഭിക്ഖുനിക്ഖന്ധകം നിട്ഠിതം.

൧൧. പഞ്ചസതികക്ഖന്ധകം

൧. സങ്ഗീതിനിദാനം

൪൩൭. അഥ ഖോ ആയസ്മാ മഹാകസ്സപോ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ഏകമിദാഹം, ആവുസോ, സമയം പാവായ കുസിനാരം അദ്ധാനമഗ്ഗപ്പടിപന്നോ മഹതാ ഭിക്ഖുസങ്ഘേന സദ്ധിം പഞ്ചമത്തേഹി ഭിക്ഖുസതേഹി. അഥ ഖ്വാഹം, ആവുസോ, മഗ്ഗാ ഓക്കമ്മ അഞ്ഞതരസ്മിം രുക്ഖമൂലേ നിസീദിം.

[ദീ. നി. ൨.൨൩൧] ‘‘തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ആജീവകോ കുസിനാരായ മന്ദാരവപുപ്ഫം ഗഹേത്വാ പാവം അദ്ധാനമഗ്ഗപ്പടിപന്നോ ഹോതി. അദ്ദസം ഖോ അഹം, ആവുസോ, തം ആജീവകം ദൂരതോവ ആഗച്ഛന്തം. ദിസ്വാന തം ആജീവകം ഏതദവോചം – ‘അപാവുസോ, അമ്ഹാകം സത്ഥാരം ജാനാസീ’തി? ‘ആമാവുസോ, ജാനാമി. അജ്ജ സത്താഹപരിനിബ്ബുതോ സമണോ ഗോതമോ. തതോ മേ ഇദം മന്ദാരവപുപ്ഫം ഗഹിത’ന്തി. തത്രാവുസോ, യേ തേ ഭിക്ഖൂ അവീതരാഗാ അപ്പേകച്ചേ ബാഹാ പഗ്ഗയ്ഹ കന്ദന്തി, ഛിന്നപാതം പപതന്തി, ആവട്ടന്തി, വിവട്ടന്തി – അതിഖിപ്പം ഭഗവാ പരിനിബ്ബുതോ, അതിഖിപ്പം സുഗതോ പരിനിബ്ബുതോ, അതിഖിപ്പം ചക്ഖും ലോകേ അന്തരഹിതന്തി. യേ പന തേ ഭിക്ഖൂ വീതരാഗാ തേ സതാ സമ്പജാനാ അധിവാസേന്തി – അനിച്ചാ സങ്ഖാരാ, തം കുതേത്ഥ ലബ്ഭാതി.

‘‘അഥ ഖ്വാഹം, ആവുസോ, തേ ഭിക്ഖൂ ഏതദവോചം – ‘അലം, ആവുസോ, മാ സോചിത്ഥ; മാ പരിദേവിത്ഥ. നന്വേതം, ആവുസോ, ഭഗവതാ പടികച്ചേവ അക്ഖാതം – സബ്ബേഹേവ പിയേഹി മനാപേഹി നാനാഭാവോ വിനാഭാവോ അഞ്ഞഥാഭാവോ. തം കുതേത്ഥ ആവുസോ ലബ്ഭാ, യം തം ജാതം ഭൂതം സങ്ഖതം പലോകധമ്മം, തം വത മാ പലുജ്ജീതി – നേതം ഠാനം വിജ്ജതീ’തി.

‘‘തേന ഖോ പനാവുസോ, സമയേന സുഭദ്ദോ നാമ വുഡ്ഢപബ്ബജിതോ തസ്സം പരിസായം നിസിന്നോ ഹോതി. അഥ ഖോ, ആവുസോ, സുഭദ്ദോ വുഡ്ഢപബ്ബജിതോ തേ ഭിക്ഖൂ ഏതദവോച – ‘അലം, ആവുസോ, മാ സോചിത്ഥ; മാ പരിദേവിത്ഥ. സുമുത്താ മയം തേന മഹാസമണേന; ഉപദ്ദുതാ ച മയം ഹോമ – ഇദം വോ കപ്പതി, ഇദം വോ ന കപ്പതീതി. ഇദാനി പന മയം യം ഇച്ഛിസ്സാമ തം കരിസ്സാമ, യം ന ഇച്ഛിസ്സാമ ന തം കരിസ്സാമാ’തി. ഹന്ദ മയം, ആവുസോ, ധമ്മഞ്ച വിനയഞ്ച സങ്ഗായാമ. പുരേ അധമ്മോ ദിപ്പതി [ദിബ്ബതി (ക.)], ധമ്മോ പടിബാഹിയ്യതി; പുരേ അവിനയോ ദിപ്പതി വിനയോ പടിബാഹിയ്യതി; പുരേ അധമ്മവാദിനോ ബലവന്തോ ഹോന്തി, ധമ്മവാദിനോ ദുബ്ബലാ ഹോന്തി; പുരേ അവിനയവാദിനോ ബലവന്തോ ഹോന്തി, വിനയവാദിനോ ദുബ്ബലാ ഹോന്തീ’’തി.

‘‘തേന ഹി, ഭന്തേ, ഥേരോ ഭിക്ഖൂ ഉച്ചിനതൂ’’തി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ മഹാകസ്സപോ ഏകേനൂനപഞ്ചഅരഹന്തസതാനി ഉച്ചിനി. ഭിക്ഖൂ ആയസ്മന്തം മഹാകസ്സപം ഏതദവോചും – ‘‘അയം, ഭന്തേ, ആയസ്മാ ആനന്ദോ കിഞ്ചാപി സേക്ഖോ, അഭബ്ബോ ഛന്ദാ ദോസാ മോഹാ ഭയാ അഗതിം ഗന്തും. ബഹു ച അനേന ഭഗവതോ സന്തികേ ധമ്മോ ച വിനയോ ച പരിയത്തോ. തേന ഹി, ഭന്തേ, ഥേരോ ആയസ്മന്തമ്പി ആനന്ദം ഉച്ചിനതൂ’’തി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ മഹാകസ്സപോ ആയസ്മന്തമ്പി ആനന്ദം ഉച്ചിനി.

അഥ ഖോ ഥേരാനം ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘കത്ഥ നു ഖോ മയം ധമ്മഞ്ച വിനയഞ്ച സങ്ഗായേയ്യാമാ’’തി? അഥ ഖോ ഥേരാനം ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘രാജഗഹം ഖോ മഹാഗോചരം പഹൂതസേനാസനം, യംനൂന മയം രാജഗഹേ വസ്സം വസന്താ ധമ്മഞ്ച വിനയഞ്ച സങ്ഗായേയ്യാമ. ന അഞ്ഞേ ഭിക്ഖൂ രാജഗഹേ വസ്സം ഉപഗച്ഛേയ്യു’’ന്തി.

അഥ ഖോ ആയസ്മാ മഹാകസ്സപോ സങ്ഘം ഞാപേസി –

൪൩൮. ‘‘സുണാതു മേ, ആവുസോ, സങ്ഘോ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഇമാനി പഞ്ച ഭിക്ഖുസതാനി സമ്മന്നേയ്യ – രാജഗഹേ വസ്സം വസന്താനി ധമ്മഞ്ച വിനയഞ്ച സങ്ഗായിതും, ന അഞ്ഞേഹി ഭിക്ഖൂഹി രാജഗഹേ വസ്സം വസിതബ്ബന്തി. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ആവുസോ, സങ്ഘോ. ഇമാനി പഞ്ച ഭിക്ഖുസതാനി സമ്മന്നതി – രാജഗഹേ വസ്സം വസന്താനി ധമ്മഞ്ച വിനയഞ്ച സങ്ഗായിതും, ന അഞ്ഞേഹി ഭിക്ഖൂഹി രാജഗഹേ വസ്സം വസിതബ്ബന്തി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഇമേസം പഞ്ചന്നം ഭിക്ഖുസതാനം സമ്മുതി – രാജഗഹേ വസ്സം വസന്താനം ധമ്മഞ്ച വിനയഞ്ച സങ്ഗായിതും, ന അഞ്ഞേഹി ഭിക്ഖൂഹി രാജഗഹേ വസ്സം വസിതബ്ബന്തി – സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘സമ്മതാനി സങ്ഘേന ഇമാനി പഞ്ച ഭിക്ഖുസതാനി രാജഗഹേ വസ്സം വസന്താനി ധമ്മഞ്ച വിനയഞ്ച സങ്ഗായിതും, ന അഞ്ഞേഹി ഭിക്ഖൂഹി രാജഗഹേ വസ്സം വസിതബ്ബന്തി. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

അഥ ഖോ ഥേരാ ഭിക്ഖൂ രാജഗഹം അഗമംസു ധമ്മഞ്ച വിനയഞ്ച സങ്ഗായിതും. അഥ ഖോ ഥേരാനം ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘ഭഗവതാ ഖോ, ആവുസോ, ഖണ്ഡഫുല്ലപ്പടിസങ്ഖരണം വണ്ണിതം. ഹന്ദ മയം, ആവുസോ, പഠമം മാസം ഖണ്ഡഫുല്ലം പടിസങ്ഖരോമ; മജ്ഝിമം മാസം സന്നിപതിത്വാ ധമ്മഞ്ച വിനയഞ്ച സങ്ഗായിസ്സാമാ’’തി.

അഥ ഖോ ഥേരാ ഭിക്ഖൂ പഠമം മാസം ഖണ്ഡഫുല്ലം പടിസങ്ഖരിംസു. അഥ ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ – സ്വേ സന്നിപാതോ [സന്നിപാതോതി (ക.)] ന ഖോ മേതം പതിരൂപം, യോഹം സേക്ഖോ സമാനോ സന്നിപാതം ഗച്ഛേയ്യന്തി – ബഹുദേവ രത്തിം കായഗതായ സതിയാ വീതിനാമേത്വാ രത്തിയാ പച്ചൂസസമയം ‘നിപജ്ജിസ്സാമീ’തി കായം ആവജ്ജേസി. അപ്പത്തഞ്ച സീസം ബിബ്ബോഹനം, ഭൂമിതോ ച പാദാ മുത്താ. ഏതസ്മിം അന്തരേ അനുപാദായ ആസവേഹി ചിത്തം വിമുച്ചി.

൪൩൯. അഥ ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ അരഹാ സമാനോ സന്നിപാതം അഗമാസി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ മഹാകസ്സപോ സങ്ഘം ഞാപേസി –

‘‘സുണാതു മേ, ആവുസോ, സങ്ഘോ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, അഹം ഉപാലിം വിനയം പുച്ഛേയ്യ’’ന്തി.

ആയസ്മാ ഉപാലി സങ്ഘം ഞാപേസി –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, അഹം ആയസ്മതാ മഹാകസ്സപേന വിനയം പുട്ഠോ വിസ്സജ്ജേയ്യ’’ന്തി.

അഥ ഖോ ആയസ്മാ മഹാകസ്സപോ ആയസ്മന്തം ഉപാലിം ഏതദവോച – ‘‘പഠമം, ആവുസോ ഉപാലി, പാരാജികം കത്ഥ പഞ്ഞത്ത’’ന്തി? ‘‘വേസാലിയം ഭന്തേ’’തി. ‘‘കം ആരബ്ഭാ’’തി? ‘‘സുദിന്നം കലന്ദപുത്തം ആരബ്ഭാ’’തി. ‘‘കിസ്മിം വത്ഥുസ്മി’’ന്തി? ‘‘മേഥുനധമ്മേ’’തി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ മഹാകസ്സപോ ആയസ്മന്തം ഉപാലിം പഠമസ്സ പാരാജികസ്സ വത്ഥുമ്പി പുച്ഛി, നിദാനമ്പി പുച്ഛി, പുഗ്ഗലമ്പി പുച്ഛി, പഞ്ഞത്തിമ്പി പുച്ഛി, അനുപഞ്ഞത്തിമ്പി പുച്ഛി, ആപത്തിമ്പി പുച്ഛി, അനാപത്തിമ്പി പുച്ഛി. ‘‘ദുതിയം പനാവുസോ ഉപാലി, പാരാജികം കത്ഥ പഞ്ഞത്ത’’ന്തി? ‘‘രാജഗഹേ ഭന്തേ’’തി. ‘‘കം ആരബ്ഭാ’’തി? ‘‘ധനിയം കുമ്ഭകാരപുത്തം ആരബ്ഭാ’’തി. ‘‘കിസ്മിം വത്ഥുസ്മി’’ന്തി? ‘‘അദിന്നാദാനേ’’തി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ മഹാകസ്സപോ ആയസ്മന്തം ഉപാലിം ദുതിയസ്സ പാരാജികസ്സ വത്ഥുമ്പി പുച്ഛി, നിദാനമ്പി പുച്ഛി, പുഗ്ഗലമ്പി പുച്ഛി, പഞ്ഞത്തിമ്പി പുച്ഛി, അനുപഞ്ഞത്തിമ്പി പുച്ഛി, ആപത്തിമ്പി പുച്ഛി, അനാപത്തിമ്പി പുച്ഛി. ‘‘തതിയം പനാവുസോ ഉപാലി, പാരാജികം കത്ഥ പഞ്ഞത്ത’’ന്തി? ‘‘വേസാലിയം ഭന്തേ’’തി. ‘‘കം ആരബ്ഭാ’’തി? ‘‘സമ്ബഹുലേ ഭിക്ഖൂ ആരബ്ഭാ’’തി. ‘‘കിസ്മിം വത്ഥുസ്മി’’ന്തി? ‘‘മനുസ്സവിഗ്ഗഹേ’’തി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ മഹാകസ്സപോ ആയസ്മന്തം ഉപാലിം തതിയസ്സ പാരാജികസ്സ വത്ഥുമ്പി പുച്ഛി, നിദാനമ്പി പുച്ഛി, പുഗ്ഗലമ്പി പുച്ഛി, പഞ്ഞത്തിമ്പി പുച്ഛി, അനുപഞ്ഞത്തിമ്പി പുച്ഛി, ആപത്തിമ്പി പുച്ഛി, അനാപത്തിമ്പി പുച്ഛി. ‘‘ചതുത്ഥം പനാവുസോ ഉപാലി, പാരാജികം കത്ഥ പഞ്ഞത്ത’’ന്തി? ‘‘വേസാലിയം ഭന്തേ’’തി. ‘‘കം ആരബ്ഭാ’’തി? ‘‘വഗ്ഗുമുദാതീരിയേ ഭിക്ഖൂ ആരബ്ഭാ’’തി. ‘‘കിസ്മിം വത്ഥുസ്മി’’ന്തി? ‘‘ഉത്തരിമനുസ്സധമ്മേ’’തി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ മഹാകസ്സപോ ആയസ്മന്തം ഉപാലിം ചതുത്ഥസ്സ പാരാജികസ്സ വത്ഥുമ്പി പുച്ഛി, നിദാനമ്പി പുച്ഛി, പുഗ്ഗലമ്പി പുച്ഛി, പഞ്ഞത്തിമ്പി പുച്ഛി, അനുപഞ്ഞത്തിമ്പി പുച്ഛി, ആപത്തിമ്പി പുച്ഛി, അനാപത്തിമ്പി പുച്ഛി. ഏതേനേവ ഉപായേന ഉഭതോവിഭങ്ഗേ പുച്ഛി. പുട്ഠോ പുട്ഠോ ആയസ്മാ ഉപാലി വിസ്സജ്ജേസി.

൪൪൦. അഥ ഖോ ആയസ്മാ മഹാകസ്സപോ സങ്ഘം ഞാപേസി –

‘‘സുണാതു മേ, ആവുസോ, സങ്ഘോ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, അഹം ആനന്ദം ധമ്മം പുച്ഛേയ്യ’’ന്തി.

ആയസ്മാ ആനന്ദോ സങ്ഘം ഞാപേസി –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, അഹം ആയസ്മതാ മഹാകസ്സപേന ധമ്മം പുട്ഠോ വിസ്സജ്ജേയ്യ’’ന്തി.

അഥ ഖോ ആയസ്മാ മഹാകസ്സപോ ആയസ്മന്തം ആനന്ദം ഏതദവോച – ‘‘ബ്രഹ്മജാലം, ആവുസോ ആനന്ദ, കത്ഥ ഭാസിത’’ന്തി? ‘‘അന്തരാ ച, ഭന്തേ, രാജഗഹം അന്തരാ ച നാളന്ദം രാജാഗാരകേ അമ്ബലട്ഠികായാ’’തി. ‘‘കം ആരബ്ഭാ’’തി? ‘‘സുപ്പിയഞ്ച പരിബ്ബാജകം ബ്രഹ്മദത്തഞ്ച മാണവ’’ന്തി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ മഹാകസ്സപോ ആയസ്മന്തം ആനന്ദം ബ്രഹ്മജാലസ്സ നിദാനമ്പി പുച്ഛി, പുഗ്ഗലമ്പി പുച്ഛി. ‘‘സാമഞ്ഞഫലം പനാവുസോ ആനന്ദ, കത്ഥ ഭാസിത’’ന്തി? ‘‘രാജഗഹേ, ഭന്തേ, ജീവകമ്ബവനേ’’തി. ‘‘കേന സദ്ധി’’ന്തി? ‘‘അജാതസത്തുനാ വേദേഹിപുത്തേന സദ്ധി’’ന്തി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ മഹാകസ്സപോ ആയസ്മന്തം ആനന്ദം സാമഞ്ഞഫലസ്സ നിദാനമ്പി പുച്ഛി, പുഗ്ഗലമ്പി പുച്ഛി. ഏതേനേവ ഉപായേന പഞ്ചപി നികായേ പുച്ഛി. പുട്ഠോ പുട്ഠോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ വിസ്സജ്ജേസി.

൨. ഖുദ്ദാനുഖുദ്ദകസിക്ഖാപദകഥാ

൪൪൧. അഥ ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ ഥേരേ ഭിക്ഖൂ ഏതദവോച – ‘‘ഭഗവാ മം, ഭന്തേ, പരിനിബ്ബാനകാലേ ഏവമാഹ – ‘ആകങ്ഖമാനോ, ആനന്ദ, സങ്ഘോ മമച്ചയേന ഖുദ്ദാനുഖുദ്ദകാനി സിക്ഖാപദാനി സമൂഹനേയ്യാ’’’തി. ‘‘പുച്ഛി പന ത്വം, ആവുസോ ആനന്ദ, ഭഗവന്തം – ‘കതമാനി പന, ഭന്തേ, ഖുദ്ദാനുഖുദ്ദകാനി സിക്ഖാപദാനീ’’’തി? ‘‘ന ഖോഹം, ഭന്തേ, ഭഗവന്തം പുച്ഛിം – ‘കതമാനി പന, ഭന്തേ, ഖുദ്ദാനുഖുദ്ദകാനി സിക്ഖാപദാനീ’’തി. ഏകച്ചേ ഥേരാ ഏവമാഹംസു – ‘‘ചത്താരി പാരാജികാനി ഠപേത്വാ, അവസേസാനി ഖുദ്ദാനുഖുദ്ദകാനി സിക്ഖാപദാനീ’’തി. ഏകച്ചേ ഥേരാ ഏവമാഹംസു – ‘‘ചത്താരി പാരാജികാനി ഠപേത്വാ, തേരസ സങ്ഘാദിസേസേ ഠപേത്വാ, അവസേസാനി ഖുദ്ദാനുഖുദ്ദകാനി സിക്ഖാപദാനീ’’തി. ഏകച്ചേ ഥേരാ ഏവമാഹംസു – ‘‘ചത്താരി പാരാജികാനി ഠപേത്വാ, തേരസ സങ്ഘാദിസേസേ ഠപേത്വാ, ദ്വേ അനിയതേ ഠപേത്വാ, അവസേസാനി ഖുദ്ദാനുഖുദ്ദകാനി സിക്ഖാപദാനീ’’തി. ഏകച്ചേ ഥേരാ ഏവമാഹംസു – ‘‘ചത്താരി പാരാജികാനി ഠപേത്വാ, തേരസ സങ്ഘാദിസേസേ ഠപേത്വാ, ദ്വേ അനിയതേ ഠപേത്വാ, തിംസ നിസ്സഗ്ഗിയേ പാചിത്തിയേ ഠപേത്വാ, അവസേസാനി ഖുദ്ദാനുഖുദ്ദകാനി സിക്ഖാപദാനീ’’തി. ഏകച്ചേ ഥേരാ ഏവമാഹംസു – ‘‘ചത്താരി പാരാജികാനി ഠപേത്വാ, തേരസ സങ്ഘാദിസേസേ ഠപേത്വാ, ദ്വേ അനിയതേ ഠപേത്വാ, തിംസ നിസ്സഗ്ഗിയേ പാചിത്തിയേ ഠപേത്വാ, ദ്വേനവുതി പാചിത്തിയേ ഠപേത്വാ, അവസേസാനി ഖുദ്ദാനുഖുദ്ദകാനി സിക്ഖാപദാനീ’’തി. ഏകച്ചേ ഥേരാ ഏവമാഹംസു – ‘‘ചത്താരി പാരാജികാനി ഠപേത്വാ, തേരസ സങ്ഘാദിസേസേ ഠപേത്വാ, ദ്വേ അനിയതേ ഠപേത്വാ, തിംസ നിസ്സഗ്ഗിയേ പാചിത്തിയേ ഠപേത്വാ, ദ്വേനവുതി പാചിത്തിയേ ഠപേത്വാ, ചത്താരോ പാടിദേസനീയേ ഠപേത്വാ, അവസേസാനി ഖുദ്ദാനുഖുദ്ദകാനി സിക്ഖാപദാനീ’’തി.

൪൪൨. അഥ ഖോ ആയസ്മാ മഹാകസ്സപോ സങ്ഘം ഞാപേസി –

‘‘സുണാതു മേ, ആവുസോ, സങ്ഘോ. സന്തമ്ഹാകം സിക്ഖാപദാനി ഗിഹിഗതാനി. ഗിഹിനോപി ജാനന്തി – ‘ഇദം വോ സമണാനം സക്യപുത്തിയാനം കപ്പതി, ഇദം വോ ന കപ്പതീ’തി. സചേ മയം ഖുദ്ദാനുഖുദ്ദകാനി സിക്ഖാപദാനി സമൂഹനിസ്സാമ, ഭവിസ്സന്തി വത്താരോ – ‘ധൂമകാലികം സമണേന ഗോതമേന സാവകാനം സിക്ഖാപദം പഞ്ഞത്തം. യാവിമേസം സത്ഥാ അട്ഠാസി താവിമേ സിക്ഖാപദേസു സിക്ഖിംസു. യതോ ഇമേസം സത്ഥാ പരിനിബ്ബുതോ, ന ദാനിമേ സിക്ഖാപദേസു സിക്ഖന്തീ’തി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ അപ്പഞ്ഞത്തം നപ്പഞ്ഞപേയ്യ, പഞ്ഞത്തം ന സമുച്ഛിന്ദേയ്യ, യഥാപഞ്ഞത്തേസു സിക്ഖാപദേസു സമാദായ വത്തേയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ആവുസോ, സങ്ഘോ. സന്തമ്ഹാകം സിക്ഖാപദാനി ഗിഹിഗതാനി. ഗിഹിനോപി ജാനന്തി – ‘ഇദം വോ സമണാനം സക്യപുത്തിയാനം കപ്പതി, ഇദം വോ ന കപ്പതീ’തി. സചേ മയം ഖുദ്ദാനുഖുദ്ദകാനി സിക്ഖാപദാനി സമൂഹനിസ്സാമ, ഭവിസ്സന്തി വത്താരോ – ‘ധൂമകാലികം സമണേന ഗോതമേന സാവകാനം സിക്ഖാപദം പഞ്ഞത്തം. യാവിമേസം സത്ഥാ അട്ഠാസി താവിമേ സിക്ഖാപദേസു സിക്ഖിംസു. യതോ ഇമേസം സത്ഥാ പരിനിബ്ബുതോ, ന ദാനിമേ സിക്ഖാപദേസു സിക്ഖന്തീ’തി. സങ്ഘോ അപ്പഞ്ഞത്തം നപ്പഞ്ഞപേതി, പഞ്ഞത്തം ന സമുച്ഛിന്ദതി, യഥാപഞ്ഞത്തേസു സിക്ഖാപദേസു സമാദായ വത്തതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി അപ്പഞ്ഞത്തസ്സ അപ്പഞ്ഞാപനാ, പഞ്ഞത്തസ്സ അസമുച്ഛേദോ, യഥാപഞ്ഞത്തേസു സിക്ഖാപദേസു സമാദായ വത്തനാ, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘സങ്ഘോ അപ്പഞ്ഞത്തം നപ്പഞ്ഞപേതി, പഞ്ഞത്തം ന സമുച്ഛിന്ദതി, യഥാപഞ്ഞത്തേസു സിക്ഖാപദേസു സമാദായ വത്തതി. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

൪൪൩. അഥ ഖോ ഥേരാ ഭിക്ഖൂ ആയസ്മന്തം ആനന്ദം ഏതദവോചും – ‘‘ഇദം തേ, ആവുസോ ആനന്ദ, ദുക്കടം, യം ത്വം ഭഗവന്തം ന പുച്ഛി – ‘കതമാനി പന, ഭന്തേ, ഖുദ്ദാനുഖുദ്ദകാനി സിക്ഖാപദാനീ’തി. ദേസേഹി തം ദുക്കട’’ന്തി. ‘‘അഹം ഖോ, ഭന്തേ, അസ്സതിയാ ഭഗവന്തം ന പുച്ഛിം – ‘കതമാനി പന, ഭന്തേ, ഖുദ്ദാനുഖുദ്ദകാനി സിക്ഖാപദാനീ’തി. നാഹം തം ദുക്കടം പസ്സാമി, അപി ചായസ്മന്താനം സദ്ധായ ദേസേമി തം ദുക്കട’’ന്തി. ‘‘ഇദമ്പി തേ, ആവുസോ ആനന്ദ, ദുക്കടം, യം ത്വം ഭഗവതോ വസ്സികസാടികം അക്കമിത്വാ സിബ്ബേസി. ദേസേഹി തം ദുക്കട’’ന്തി. ‘‘അഹം ഖോ, ഭന്തേ, ന അഗാരവേന ഭഗവതോ വസ്സികസാടികം അക്കമിത്വാ സിബ്ബേസിം. നാഹം തം ദുക്കടം പസ്സാമി, അപി ചായസ്മന്താനം സദ്ധായ ദേസേമി തം ദുക്കട’’ന്തി. ‘‘ഇദമ്പി തേ, ആവുസോ ആനന്ദ, ദുക്കടം, യം ത്വം മാതുഗാമേഹി ഭഗവതോ സരീരം പഠമം വന്ദാപേസി, താസം രോദന്തീനം ഭഗവതോ സരീരം അസ്സുകേന മക്ഖിതം. ദേസേഹി തം ദുക്കട’’ന്തി. അഹം ഖോ, ഭന്തേ – മായിമാസം [മായിമാ (സീ. സ്യാ.)] വികാലേ അഹേസുന്തി – മാതുഗാമേഹി ഭഗവതോ സരീരം പഠമം വന്ദാപേസിം. നാഹം തം ദുക്കടം പസ്സാമി, അപി ചായസ്മന്താനം സദ്ധായ ദേസേമി തം ദുക്കട’’ന്തി. ‘‘ഇദമ്പി തേ, ആവുസോ ആനന്ദ, ദുക്കടം, യം ത്വം ഭഗവതാ ഓളാരികേ നിമിത്തേ കയിരമാനേ, ഓളാരികേ ഓഭാസേ കയിരമാനേ, ന ഭഗവന്തം യാചി – ‘തിട്ഠതു ഭഗവാ കപ്പം, തിട്ഠതു സുഗതോ കപ്പം, ബഹുജനഹിതായ ബഹുജനസുഖായ ലോകാനുകമ്പായ അത്ഥായ ഹിതായ സുഖായ ദേവമനുസ്സാന’ന്തി. ദേസേഹി തം ദുക്കട’’ന്തി. ‘‘അഹം ഖോ, ഭന്തേ, മാരേന പരിയുട്ഠിതചിത്തോ ന ഭഗവന്തം യാചിം – ‘തിട്ഠതു ഭഗവാ കപ്പം, തിട്ഠതു സുഗതോ കപ്പം, ബഹുജനഹിതായ ബഹുജനസുഖായ ലോകാനുകമ്പായ അത്ഥായ ഹിതായ സുഖായ ദേവമനുസ്സാന’ന്തി. നാഹം തം ദുക്കടം പസ്സാമി, അപി ചായസ്മന്താനം സദ്ധായ ദേസേമി തം ദുക്കട’’ന്തി. ‘‘ഇദമ്പി തേ, ആവുസോ ആനന്ദ, ദുക്കടം യം ത്വം മാതുഗാമസ്സ തഥാഗതപ്പവേദിതേ ധമ്മവിനയേ പബ്ബജ്ജം ഉസ്സുക്കം അകാസി. ദേസേഹി തം ദുക്കട’’ന്തി. ‘‘അഹം ഖോ, ഭന്തേ, അയം മഹാപജാപതി ഗോതമീ ഭഗവതോ മാതുച്ഛാ ആപാദികാ പോസികാ ഖീരസ്സ ദായികാ ഭഗവന്തം ജനേത്തിയാ കാലങ്കതായ ഥഞ്ഞം പായേസീതി മാതുഗാമസ്സ തഥാഗതപ്പവേദിതേ ധമ്മവിനയേ പബ്ബജ്ജം ഉസ്സുക്കം അകാസിം. നാഹം തം ദുക്കടം പസ്സാമി, അപി ചായസ്മന്താനം സദ്ധായ ദേസേമി തം ദുക്കട’’ന്തി.

൪൪൪. തേന ഖോ പന സമയേന ആയസ്മാ പുരാണോ ദക്ഖിണാഗിരിസ്മിം ചാരികം ചരതി മഹതാ ഭിക്ഖുസങ്ഘേന സദ്ധിം പഞ്ചമത്തേഹി ഭിക്ഖുസതേഹി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ പുരാണോ ഥേരേഹി ഭിക്ഖൂഹി ധമ്മേ ച വിനയേ ച സങ്ഗീതേ ദക്ഖിണാഗിരിസ്മിം യഥാഭിരന്തം വിഹരിത്വാ യേന രാജഗഹം യേന വേളുവനം കലന്ദകനിവാപോ യേന ഥേരാ ഭിക്ഖൂ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഥേരേഹി ഭിക്ഖൂഹി സദ്ധിം പടിസമ്മോദിത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നം ഖോ ആയസ്മന്തം പുരാണം ഥേരാ ഭിക്ഖൂ ഏതദവോചും – ‘‘ഥേരേഹി, ആവുസോ പുരാണ, ധമ്മോ ച വിനയോ ച സങ്ഗീതോ. ഉപേഹി തം സങ്ഗീതി’’ന്തി. ‘‘സുസങ്ഗീതാവുസോ, ഥേരേഹി ധമ്മോ ച വിനയോ ച. അപിച യഥേവ മയാ ഭഗവതോ സമ്മുഖാ സുതം, സമ്മുഖാ പടിഗ്ഗഹിതം, തഥേവാഹം ധാരേസ്സാമീ’’തി.

൩. ബ്രഹ്മദണ്ഡകഥാ

൪൪൫. അഥ ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ ഥേരേ ഭിക്ഖൂ ഏതദവോച – ‘‘ഭഗവാ മം, ഭന്തേ, പരിനിബ്ബാനകാലേ ഏവമാഹ – ‘തേന ഹാനന്ദ, സങ്ഘോ മമച്ചയേന ഛന്നസ്സ ഭിക്ഖുനോ ബ്രഹ്മദണ്ഡം ആണാപേതൂ’’’തി. ‘‘പുച്ഛി പന ത്വം, ആവുസോ ആനന്ദ, ഭഗവന്തം – ‘കതമോ പന, ഭന്തേ, ബ്രഹ്മദണ്ഡോ’’’തി? ‘‘പുച്ഛിം ഖോഹം, ഭന്തേ, ഭഗവന്തം – ‘കതമോ പന, ഭന്തേ, ബ്രഹ്മദണ്ഡോ’’’തി? ‘‘ഛന്നോ, ആനന്ദ, ഭിക്ഖു യം ഇച്ഛേയ്യ തം വദേയ്യ. ഭിക്ഖൂഹി ഛന്നോ ഭിക്ഖു നേവ വത്തബ്ബോ, ന ഓവദിതബ്ബോ, നാനുസാസിതബ്ബോ’’തി. ‘‘തേന ഹാവുസോ ആനന്ദ, ത്വംയേവ ഛന്നസ്സ ഭിക്ഖുനോ ബ്രഹ്മദണ്ഡം ആണാപേഹീ’’തി. ‘‘കഥാഹം, ഭന്തേ, ഛന്നസ്സ ഭിക്ഖുനോ ബ്രഹ്മദണ്ഡം ആണാപേമി, ചണ്ഡോ സോ ഭിക്ഖു ഫരുസോ’’തി? ‘തേന ഹാവുസോ ആനന്ദ, ബഹുകേഹി ഭിക്ഖൂഹി സദ്ധിം ഗച്ഛാഹീ’’തി. ‘‘ഏവം ഭന്തേ’’തി ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ ഥേരാനം ഭിക്ഖൂനം പടിസ്സുത്വാ മഹതാ ഭിക്ഖുസങ്ഘേന സദ്ധിം പഞ്ചമത്തേഹി ഭിക്ഖുസതേഹി നാവായ ഉജ്ജവനികായ കോസമ്ബിം ഉജ്ജവി, നാവായ പച്ചോരോഹിത്വാ രഞ്ഞോ ഉദേനസ്സ [ഉതേനസ്സ (ക.)] ഉയ്യാനസ്സ അവിദൂരേ അഞ്ഞതരസ്മിം രുക്ഖമൂലേ നിസീദി. തേന ഖോ പന സമയേന രാജാ ഉദേനോ ഉയ്യാനേ പരിചാരേസി സദ്ധിം ഓരോധേന. അസ്സോസി ഖോ രഞ്ഞോ ഉദേനസ്സ ഓരോധോ – ‘‘അമ്ഹാകം കിര ആചരിയോ അയ്യോ ആനന്ദോ ഉയ്യാനസ്സ അവിദൂരേ അഞ്ഞതരസ്മിം രുക്ഖമൂലേ നിസിന്നോ’’തി. അഥ ഖോ രഞ്ഞോ ഉദേനസ്സ ഓരോധോ രാജാനം ഉദേനം ഏതദവോച – ‘‘അമ്ഹാകം കിര, ദേവ, ആചരിയോ അയ്യോ ആനന്ദോ ഉയ്യാനസ്സ അവിദൂരേ അഞ്ഞതരസ്മിം രുക്ഖമൂലേ നിസിന്നോ. ഇച്ഛാമ മയം, ദേവ, അയ്യം ആനന്ദം പസ്സിതു’’ന്തി. ‘‘തേന ഹി തുമ്ഹേ സമണം ആനന്ദം പസ്സഥാ’’തി.

അഥ ഖോ രഞ്ഞോ ഉദേനസ്സ ഓരോധോ യേനായസ്മാ ആനന്ദോ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ആയസ്മന്തം ആനന്ദം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നം ഖോ രഞ്ഞോ ഉദേനസ്സ ഓരോധം ആയസ്മാ ആനന്ദോ ധമ്മിയാ കഥായ സന്ദസ്സേസി സമാദപേസി സമുത്തേജേസി സമ്പഹംസേസി. അഥ ഖോ രഞ്ഞോ ഉദേനസ്സ ഓരോധോ ആയസ്മതാ ആനന്ദേന ധമ്മിയാ കഥായ സന്ദസ്സിതോ സമാദപിതോ സമുത്തേജിതോ സമ്പഹംസിതോ ആയസ്മതോ ആനന്ദസ്സ പഞ്ച ഉത്തരാസങ്ഗസതാനി പാദാസി. അഥ ഖോ രഞ്ഞോ ഉദേനസ്സ ഓരോധോ ആയസ്മതോ ആനന്ദസ്സ ഭാസിതം അഭിനന്ദിത്വാ അനുമോദിത്വാ ഉട്ഠായാസനാ ആയസ്മന്തം ആനന്ദം അഭിവാദേത്വാ പദക്ഖിണം കത്വാ യേന രാജാ ഉദേനോ തേനുപസങ്കമി. അദ്ദസാ ഖോ രാജാ ഉദേനോ ഓരോധം ദൂരതോവ ആഗച്ഛന്തം. ദിസ്വാന ഓരോധം ഏതദവോച – ‘‘അപി നു ഖോ തുമ്ഹേ സമണം ആനന്ദം പസ്സിത്ഥാ’’തി? ‘‘അപസ്സിമ്ഹാ ഖോ മയം, ദേവ, അയ്യം ആനന്ദ’’ന്തി. ‘‘അപി നു തുമ്ഹേ സമണസ്സ ആനന്ദസ്സ കിഞ്ചി അദത്ഥാ’’തി? ‘‘അദമ്ഹാ ഖോ മയം, ദേവ, അയ്യസ്സ ആനന്ദസ്സ പഞ്ച ഉത്തരാസങ്ഗസതാനീ’’തി. രാജാ ഉദേനോ ഉജ്ഝായതി ഖിയ്യതി വിപാചേതി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ സമണോ ആനന്ദോ താവ ബഹും ചീവരം പടിഗ്ഗഹേസ്സതി! ദുസ്സവാണിജ്ജം വാ സമണോ ആനന്ദോ കരിസ്സതി, പഗ്ഗാഹികസാലം വാ പസാരേസ്സതീ’’തി!

അഥ ഖോ രാജാ ഉദേനോ യേനായസ്മാ ആനന്ദോ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ആയസ്മതാ ആനന്ദേന സദ്ധിം സമ്മോദി. സമ്മോദനീയം കഥം സാരണീയം വീതിസാരേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ രാജാ ഉദേനോ ആയസ്മന്തം ആനന്ദം ഏതദവോച – ‘‘ആഗമാ നു ഖ്വിധ, ഭോ ആനന്ദ, അമ്ഹാകം ഓരോധോ’’തി? ‘‘ആഗമാസി ഖോ തേ ഇധ, മഹാരാജ, ഓരോധോ’’തി. ‘‘അപി പന ഭോതോ ആനന്ദസ്സ കിഞ്ചി അദാസീ’’തി? ‘‘അദാസി ഖോ മേ, മഹാരാജ, പഞ്ച ഉത്തരാസങ്ഗസതാനീ’’തി. ‘‘കിം പന ഭവം ആനന്ദോ താവ ബഹും ചീവരം കരിസ്സതീ’’തി? ‘‘യേ [യേ പന (ക.)] തേ, മഹാരാജ, ഭിക്ഖൂ ദുബ്ബലചീവരാ തേഹി സദ്ധിം സംവിഭജിസ്സാമീ’’തി. ‘‘യാനി ഖോ പന, ഭോ ആനന്ദ, പോരാണകാനി ദുബ്ബലചീവരാനി താനി കഥം കരിസ്സഥാ’’തി? ‘‘താനി, മഹാരാജ, ഉത്തരത്ഥരണം കരിസ്സാമാ’’തി. ‘‘യാനി പന, ഭോ ആനന്ദ, പോരാണകാനി ഉത്തരത്ഥരണാനി താനി കഥം കരിസ്സഥാ’’തി? ‘‘താനി, മഹാരാജ, ഭിസിച്ഛവിയോ കരിസ്സാമാ’’തി. ‘‘യാ പന, ഭോ ആനന്ദ, പോരാണകാ ഭിസിച്ഛവിയോ താ കഥം കരിസ്സഥാ’’തി? ‘‘താ, മഹാരാജ, ഭൂമത്ഥരണം കരിസ്സാമാ’’തി. ‘‘യാനി പന, ഭോ ആനന്ദ, പോരാണകാനി ഭൂമത്ഥരണാനി താനി കഥം കരിസ്സഥാ’’തി? ‘‘താനി, മഹാരാജ, പാദപുഞ്ഛനിയോ കരിസ്സാമാ’’തി. ‘‘യാ പന, ഭോ ആനന്ദ, പോരാണകാ പാദപുഞ്ഛനിയോ താ കഥം കരിസ്സഥാ’’തി?. ‘‘താ, മഹാരാജ, രജോഹരണം കരിസ്സാമാ’’തി. ‘‘യാനി പന, ഭോ ആനന്ദ, പോരാണകാനി രജോഹരണാനി താനി കഥം കരിസ്സഥാ’’തി? ‘‘താനി, മഹാരാജ, കോട്ടേത്വാ ചിക്ഖല്ലേന മദ്ദിത്വാ പരിഭണ്ഡം ലിമ്പിസ്സാമാ’’തി.

അഥ ഖോ രാജാ ഉദേനോ – സബ്ബേവിമേ സമണാ സക്യപുത്തിയാ യോനിസോ ഉപനേന്തി, ന കുലവം ഗമേന്തീതി – ആയസ്മതോ ആനന്ദസ്സ അഞ്ഞാനിപി പഞ്ച ദുസ്സസതാനി പാദാസി. അയഞ്ചരഹി ആയസ്മതോ ആനന്ദസ്സ പഠമം ചീവരഭിക്ഖാ ഉപ്പജ്ജി ചീവരസഹസ്സം. അഥ ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ യേന ഘോസിതാരാമോ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ പഞ്ഞത്തേ ആസനേ നിസീദി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ ഛന്നോ യേനായസ്മാ ആനന്ദോ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ആയസ്മന്തം ആനന്ദം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നം ഖോ ആയസ്മന്തം ഛന്നം ആയസ്മാ ആനന്ദോ ഏതദവോച – ‘‘സങ്ഘേന തേ, ആവുസോ ഛന്ന, ബ്രഹ്മദണ്ഡോ ആണാപിതോ’’തി.

‘‘കതമോ പന, ഭന്തേ ആനന്ദ, ബ്രഹ്മദണ്ഡോ ആണാപിതോ’’തി? ‘‘ത്വം, ആവുസോ ഛന്ന, ഭിക്ഖൂ യം ഇച്ഛേയ്യാസി തം വദേയ്യാസി. ഭിക്ഖൂഹി ത്വം നേവ വത്തബ്ബോ, ന ഓവദിതബ്ബോ, നാനുസാസിതബ്ബോ’’തി. ‘‘നന്വാഹം, ഭന്തേ ആനന്ദ, ഹതോ ഏത്താവതാ, യതോഹം ഭിക്ഖൂഹി നേവ വത്തബ്ബോ, ന ഓവദിതബ്ബോ, നാനുസാസിതബ്ബോ’’തി തത്ഥേവ മുച്ഛിതോ പപതോ. അഥ ഖോ ആയസ്മാ ഛന്നോ ബ്രഹ്മദണ്ഡേന അട്ടീയമാനോ ഹരായമാനോ ജിഗുച്ഛമാനോ ഏകോ വൂപകട്ഠോ അപ്പമത്തോ ആതാപീ പഹിതത്തോ വിഹരന്തോ നചിരസ്സേവ യസ്സത്ഥായ കുലപുത്താ സമ്മദേവ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജന്തി, തദനുത്തരം ബ്രഹ്മചരിയപരിയോസാനം ദിട്ഠേവ ധമ്മേ സയം അഭിഞ്ഞാ സച്ഛികത്വാ ഉപസമ്പജ്ജ വിഹാസി. ‘ഖീണാ ജാതി, വുസിതം ബ്രഹ്മചരിയം, കതം കരണീയം, നാപരം ഇത്ഥത്തായാ’തി അബ്ഭഞ്ഞാസി. അഞ്ഞതരോ ച പനായസ്മാ ഛന്നോ അരഹതം അഹോസി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ ഛന്നോ അരഹത്തം പത്തോ യേനായസ്മാ ആനന്ദോ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ആയസ്മന്തം ആനന്ദം ഏതദവോച – ‘‘പടിപ്പസ്സമ്ഭേഹി ദാനി മേ, ഭന്തേ ആനന്ദ, ബ്രഹ്മദണ്ഡ’’ന്തി. ‘‘യദഗ്ഗേന തയാ, ആവുസോ ഛന്ന, അരഹത്തം സച്ഛികതം തദഗ്ഗേന തേ ബ്രഹ്മദണ്ഡോ പടിപ്പസ്സദ്ധോ’’തി. ഇമായ ഖോ പന വിനയസങ്ഗീതിയാ പഞ്ച ഭിക്ഖുസതാനി അനൂനാനി അനധികാനി അഹേസും. തസ്മാ അയം വിനയസങ്ഗീതി ‘‘പഞ്ചസതികാ’’തി വുച്ചതീതി.

പഞ്ചസതികക്ഖന്ധകോ ഏകാദസമോ.

ഇമമ്ഹി ഖന്ധകേ വത്ഥൂ തേവീസതി.

തസ്സുദ്ദാനം –

പരിനിബ്ബുതേ സമ്ബുദ്ധേ, ഥേരോ കസ്സപസവ്ഹയോ;

ആമന്തയി ഭിക്ഖുഗണം, സദ്ധമ്മമനുപാലകോ;

പാവായദ്ധാനമഗ്ഗമ്ഹി, സുഭദ്ദേന പവേദിതം;

സങ്ഗായിസ്സാമ സദ്ധമ്മം, അധമ്മോ പുരേ ദിപ്പതി.

ഏകേനൂന പഞ്ചസതം, ആനന്ദമ്പി ച ഉച്ചിനി;

ധമ്മവിനയസങ്ഗീതിം, വസന്തോ ഗുഹമുത്തമേ.

ഉപാലിം വിനയം പുച്ഛി, സുത്തന്താനന്ദപണ്ഡിതം;

പിടകം തീണി സങ്ഗീതിം, അകംസു ജിനസാവകാ.

ന പുച്ഛി അക്കമിത്വാന, വന്ദാപേസി ന യാചി ച.

പബ്ബജ്ജം മാതുഗാമസ്സ, സദ്ധായ ദുക്കടാനി മേ;

പുരാണോ ബ്രഹ്മദണ്ഡഞ്ച, ഓരോധോ ഉദേനേന സഹ.

താവ ബഹു ദുബ്ബലഞ്ച, ഉത്തരത്ഥരണാ ഭിസി;

ഭൂമത്ഥരണാ പുഞ്ഛനിയോ, രജോ ചിക്ഖല്ലമദ്ദനാ.

സഹസ്സചീവരം ഉപ്പജ്ജി, പഠമാനന്ദസവ്ഹയോ;

തജ്ജിതോ ബ്രഹ്മദണ്ഡേന, ചതുസ്സച്ചം അപാപുണി;

വസീഭൂതാ പഞ്ചസതാ, തസ്മാ പഞ്ചസതീ ഇതി.

പഞ്ചസതികക്ഖന്ധകം നിട്ഠിതം.

൧൨. സത്തസതികക്ഖന്ധകം

൧. പഠമഭാണവാരോ

൪൪൬. തേന ഖോ പന സമയേന വസ്സസതപരിനിബ്ബുതേ ഭഗവതി വേസാലികാ വജ്ജിപുത്തകാ ഭിക്ഖൂ വേസാലിയം ദസ വത്ഥൂനി ദീപേന്തി – കപ്പതി സിങ്ഗിലോണകപ്പോ, കപ്പതി ദ്വങ്ഗുലകപ്പോ, കപ്പതി ഗാമന്തരകപ്പോ, കപ്പതി ആവാസകപ്പോ, കപ്പതി അനുമതികപ്പോ, കപ്പതി ആചിണ്ണകപ്പോ, കപ്പതി അമഥിതകപ്പോ, കപ്പതി ജളോഗിം പാതും, കപ്പതി അദസകം നിസീദനം, കപ്പതി ജാതരൂപരജതന്തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ആയസ്മാ യസോ കാകണ്ഡകപുത്തോ വജ്ജീസു ചാരികം ചരമാനോ യേന വേസാലീ തദവസരി. തത്ര സുദം ആയസ്മാ യസോ കാകണ്ഡകപുത്തോ വേസാലിയം വിഹരതി മഹാവനേ കൂടാഗാരസാലായം. തേന ഖോ പന സമയേന വേസാലികാ വജ്ജിപുത്തകാ ഭിക്ഖൂ തദഹുപോസഥേ കംസപാതിം [കംസചാടിം (സ്യാ.)] ഉദകേന പൂരേത്വാ മജ്ഝേ ഭിക്ഖുസങ്ഘസ്സ ഠപേത്വാ ആഗതാഗതേ വേസാലികേ ഉപാസകേ ഏവം വദന്തി – ‘‘ദേഥാവുസോ, സങ്ഘസ്സ കഹാപണമ്പി അഡ്ഢമ്പി പാദമ്പി മാസകരൂപമ്പി. ഭവിസ്സതി സങ്ഘസ്സ പരിക്ഖാരേന കരണീയ’’ന്തി. ഏവം വുത്തേ ആയസ്മാ യസോ കാകണ്ഡകപുത്തോ വേസാലികേ ഉപാസകേ ഏതദവോച – ‘‘മാവുസോ, അദത്ഥ സങ്ഘസ്സ കഹാപണമ്പി അഡ്ഢമ്പി പാദമ്പി മാസകരൂപമ്പി. ന കപ്പതി സമണാനം സക്യപുത്തിയാനം ജാതരൂപരജതം; ന സാദിയന്തി സമണാ സക്യപുത്തിയാ ജാതരൂപരജതം; ന പടിഗ്ഗണ്ഹന്തി സമണാ സക്യപുത്തിയാ ജാതരൂപരജതം; നിക്ഖിത്തമണിസുവണ്ണാ സമണാ സക്യപുത്തിയാ അപേതജാതരൂപരജതാ’’തി. ഏവമ്പി ഖോ വേസാലികാ ഉപാസകാ ആയസ്മതാ യസേന കാകണ്ഡകപുത്തേന വുച്ചമാനാ അദംസുയേവ സങ്ഘസ്സ കഹാപണമ്പി അഡ്ഢമ്പി പാദമ്പി മാസകരൂപമ്പി.

അഥ ഖോ വേസാലികാ വജ്ജിപുത്തകാ ഭിക്ഖൂ തസ്സാ രത്തിയാ അച്ചയേന തം ഹിരഞ്ഞം ഭിക്ഖഗ്ഗേന [ഭിക്ഖുഗ്ഗേന (സ്യാ.)] പടിവീസം [പടിവിംസം (സീ.), പടിവിസം (സ്യാ.)] ഠപേത്വാ ഭാജേസും. അഥ ഖോ വേസാലികാ വജ്ജിപുത്തകാ ഭിക്ഖൂ ആയസ്മന്തം യസം കാകണ്ഡകപുത്തം ഏതദവോചും – ‘‘ഏസോ തേ, ആവുസോ യസ, ഹിരഞ്ഞസ്സ പടിവീസോ’’തി. ‘‘നത്ഥി, മേ ആവുസോ, ഹിരഞ്ഞസ്സ പടിവീസോ, നാഹം ഹിരഞ്ഞം സാദിയാമീ’’തി. അഥ ഖോ വേസാലികാ വജ്ജിപുത്തകാ ഭിക്ഖൂ – ‘‘അയം ആവുസോ യസോ കാകണ്ഡകപുത്തോ ഉപാസകേ സദ്ധേ പസന്നേ അക്കോസതി, പരിഭാസതി, അപ്പസാദം കരോതി; ഹന്ദസ്സ മയം പടിസാരണീയകമ്മം കരോമാ’’തി തേ. തസ്സ പടിസാരണീയകമ്മം അകംസു. അഥ ഖോ ആയസ്മാ യസോ കാകണ്ഡകപുത്തോ വേസാലികേ വജ്ജിപുത്തകേ ഭിക്ഖൂ ഏതദവോച – ‘‘ഭഗവതാ, ആവുസോ, പഞ്ഞത്തം – ‘പടിസാരണീയകമ്മകതസ്സ ഭിക്ഖുനോ അനുദൂതോ ദാതബ്ബോ’തി. ദേഥ മേ, ആവുസോ, അനുദൂതം ഭിക്ഖു’’ന്തി.

അഥ ഖോ വേസാലികാ വജ്ജിപുത്തകാ ഭിക്ഖൂ ഏകം ഭിക്ഖും സമ്മന്നിത്വാ ആയസ്മതോ യസസ്സ കാകണ്ഡകപുത്തസ്സ അനുദൂതം അദംസു. അഥ ഖോ ആയസ്മാ യസോ കാകണ്ഡകപുത്തോ അനുദൂതേന ഭിക്ഖുനാ സദ്ധിം വേസാലിം പവിസിത്വാ വേസാലികേ ഉപാസകേ ഏതദവോച – ‘‘അഹം കിരായസ്മന്തേ ഉപാസകേ സദ്ധേ പസന്നേ അക്കോസാമി, പരിഭാസാമി, അപ്പസാദം കരോമി; യോഹം അധമ്മം അധമ്മോതി വദാമി, ധമ്മം ധമ്മോതി വദാമി, അവിനയം അവിനയോതി വദാമി, വിനയം വിനയോതി വദാമി.

൪൪൭. ‘‘ഏകമിദം, ആവുസോ, സമയം ഭഗവാ സാവത്ഥിയം വിഹരതി ജേതവനേ അനാഥപിണ്ഡികസ്സ ആരാമേ. തത്ര ഖോ, ആവുസോ, ഭഗവാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – [അ. നി. ൪.൫൦] ‘ചത്താരോമേ, ഭിക്ഖവേ, ചന്ദിമസൂരിയാനം ഉപക്കിലേസാ, യേഹി ഉപക്കിലേസേഹി ഉപക്കിലിട്ഠാ ചന്ദിമസൂരിയാ ന തപന്തി, ന ഭാസന്തി, ന വിരോചന്തി. കതമേ ചത്താരോ? അബ്ഭം, ഭിക്ഖവേ, ചന്ദിമസൂരിയാനം ഉപക്കിലേസോ, യേന ഉപക്കിലേസേന ഉപക്കിലിട്ഠാ ചന്ദിമസൂരിയാ ന തപന്തി, ന ഭാസന്തി ന വിരോചന്തി. മഹികാ, ഭിക്ഖവേ, ചന്ദിമസൂരിയാനം ഉപക്കിലേസോ, യേന ഉപക്കിലേസേന ഉപക്കിലിട്ഠാ ചന്ദിമസൂരിയാ ന തപന്തി, ന ഭാസന്തി, ന വിരോചന്തി, ധൂമരജോ, ഭിക്ഖവേ, ചന്ദിമസൂരിയാനം ഉപക്കിലേസോ, യേന ഉപക്കിലേസേന ഉപക്കിലിട്ഠാ ചന്ദിമസൂരിയാ ന തപന്തി, ന ഭാസന്തി, ന വിരോചന്തി. രാഹു, ഭിക്ഖവേ, അസുരിന്ദോ ചന്ദിമസൂരിയാനം ഉപക്കിലേസോ, യേന ഉപക്കിലേസേന ഉപക്കിലിട്ഠാ ചന്ദിമസൂരിയാ ന തപന്തി, ന ഭാസന്തി, ന വിരോചന്തി. ഇമേ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ചത്താരോ ചന്ദിമസൂരിയാനം ഉപക്കിലേസാ, യേഹി ഉപക്കിലേസേഹി ഉപക്കിലിട്ഠാ ചന്ദിമസൂരിയാ ന തപന്തി, ന ഭാസന്തി, ന വിരോചന്തി. ഏവമേവ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ചത്താരോമേ സമണബ്രാഹ്മണാനം ഉപക്കിലേസാ, യേഹി ഉപക്കിലേസേഹി ഉപക്കിലിട്ഠാ ഏകേ സമണബ്രാഹ്മണാ ന തപന്തി, ന ഭാസന്തി, ന വിരോചന്തി. കതമേ ചത്താരോ? സന്തി, ഭിക്ഖവേ, ഏകേ സമണബ്രാഹ്മണാ സുരം പിവന്തി, മേരയം പിവന്തി, സുരാമേരയപാനാ അപ്പടിവിരതാ – അയം, ഭിക്ഖവേ, പഠമോ സമണബ്രാഹ്മണാനം ഉപക്കിലേസോ, യേന ഉപക്കിലേസേന ഉപക്കിലിട്ഠാ ഏകേ സമണബ്രാഹ്മണാ ന തപന്തി, ന ഭാസന്തി, ന വിരോചന്തി. പുന ചപരം, ഭിക്ഖവേ, ഏകേ സമണബ്രാഹ്മണാ മേഥുനം ധമ്മം പടിസേവന്തി, മേഥുനധമ്മാ അപ്പടിവിരതാ – അയം, ഭിക്ഖവേ, ദുതിയോ സമണബ്രാഹ്മണാനം ഉപക്കിലേസോ, യേന ഉപക്കിലേസേന ഉപക്കിലിട്ഠാ ഏകേ സമണബ്രാഹ്മണാ ന തപന്തി, ന ഭാസന്തി, ന വിരോചന്തി. പുന ചപരം, ഭിക്ഖവേ, ഏകേ സമണബ്രാഹ്മണാ ജാതരൂപരജതം സാദിയന്തി, ജാതരൂപരജതപ്പടിഗ്ഗഹണാ അപ്പടിവിരതാ – അയം, ഭിക്ഖവേ, തതിയോ സമണബ്രാഹ്മണാനം ഉപക്കിലേസോ, യേന ഉപക്കിലേസേന ഉപക്കിലിട്ഠാ ഏകേ സമണബ്രാഹ്മണാ ന തപന്തി, ന ഭാസന്തി, ന വിരോചന്തി. പുന ചപരം, ഭിക്ഖവേ, ഏകേ സമണബ്രാഹ്മണാ മിച്ഛാജീവേന ജീവിതം കപ്പേന്തി; മിച്ഛാജീവാ അപ്പടിവിരതാ – അയം, ഭിക്ഖവേ, ചതുത്ഥോ സമണബ്രാഹ്മണാനം ഉപക്കിലേസോ, യേന ഉപക്കിലേസേന ഉപക്കിലിട്ഠാ ഏകേ സമണബ്രാഹ്മണാ ന തപന്തി, ന ഭാസന്തി, ന വിരോചന്തി. ഇമേ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ചത്താരോ സമണബ്രാഹ്മണാനം ഉപക്കിലേസാ, യേഹി ഉപക്കിലേസേഹി ഉപക്കിലിട്ഠാ ഏകേ സമണബ്രാഹ്മണാ ന തപന്തി, ന ഭാസന്തി, ന വിരോചന്തി’. ‘‘ഇദമവോചാവുസോ, ഭഗവാ. ഇദം വത്വാന സുഗതോ അഥാപരം ഏതദവോച സത്ഥാ –

‘‘രാഗദോസപരിക്ലിട്ഠാ, ഏകേ സമണബ്രാഹ്മണാ;

അവിജ്ജാനിവുടാ [അവിജ്ജാനീവുതാ (സ്യാ.)] പോസാ, പിയരൂപാഭിനന്ദിനോ.

‘‘സുരം പിവന്തി മേരയം, പടിസേവന്തി മേഥുനം;

രജതം ജാതരൂപഞ്ച, സാദിയന്തി അവിദ്ദസൂ.

‘‘മിച്ഛാജീവേന ജീവന്തി, ഏകേ സമണബ്രാഹ്മണാ;

ഏതേ ഉപക്കിലേസാ വുത്താ, ബുദ്ധേനാദിച്ചബന്ധുനാ.

‘‘യേഹി ഉപക്കിലേസേഹി ഉപക്കിലിട്ഠാ, ഏകേ സമണബ്രാഹ്മണാ;

ന തപന്തി ന ഭാസന്തി, അസുദ്ധാ സരജാ മഗാ.

‘‘അന്ധകാരേന ഓനദ്ധാ, തണ്ഹാദാസാ സനേത്തികാ;

വഡ്ഢേന്തി കടസിം ഘോരം, ആദിയന്തി പുനബ്ഭവന്തി.

‘‘ഏവംവാദീ കിരാഹം ആയസ്മന്തേ ഉപാസകേ സദ്ധേ പസന്നേ അക്കോസാമി, പരിഭാസാമി, അപ്പസാദം കരോമി; യോഹം അധമ്മം അധമ്മോതി വദാമി, ധമ്മം ധമ്മോതി വദാമി, അവിനയം അവിനയോതി വദാമി, വിനയം വിനയോതി വദാമി.

൪൪൮. [സം. നി. ൪.൩൬൨ ഇദം വത്ഥു ആഗതം] ‘‘ഏകമിദം, ആവുസോ, സമയം ഭഗവാ രാജഗഹേ വിഹരതി വേളുവനേ കലന്ദകനിവാപേ. തേന ഖോ പന സമയേന രാജന്തേപുരേ രാജപരിസായം സന്നിസിന്നാനം സന്നിപതിതാനം അയമന്തരകഥാ ഉദപാദി – ‘കപ്പതി സമണാനം സക്യപുത്തിയാനം ജാതരൂപരജതം; സാദിയന്തി സമണാ സക്യപുത്തിയാ ജാതരൂപരജതം; പടിഗ്ഗണ്ഹന്തി സമണാ സക്യപുത്തിയാ ജാതരൂപരജത’ന്തി. തേന ഖോ പനാവുസോ സമയേന, മണിചൂളകോ ഗാമണീ തസ്സം പരിസായം നിസിന്നോ ഹോതി. അഥ ഖോ, ആവുസോ, മണിചൂളകോ ഗാമണീ തം പരിസം ഏതദവോച – ‘മാ അയ്യാ ഏവം അവചുത്ഥ. ന കപ്പതി സമണാനം സക്യപുത്തിയാനം ജാതരൂപരജതം; ന സാദിയന്തി സമണാ സക്യപുത്തിയാ ജാതരൂപരജതം; ന പടിഗ്ഗണ്ഹന്തി സമണാ സക്യപുത്തിയാ ജാതരൂപരജതം; നിക്ഖിത്തമണിസുവണ്ണാ സമണാ സക്യപുത്തിയാ അപേതജാതരൂപരജതാ’തി. അസക്ഖി ഖോ, ആവുസോ, മണിചൂളകോ ഗാമണീ തം പരിസം സഞ്ഞാപേതും.

‘‘അഥ ഖോ, ആവുസോ, മണിചൂളകോ ഗാമണീ തം പരിസം സഞ്ഞാപേത്വാ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ, ആവുസോ, മണിചൂളകോ ഗാമണീ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘ഇധ, ഭന്തേ, രാജന്തേപുരേ രാജപരിസായം സന്നിസിന്നാനം സന്നിപതിതാനം അയമന്തരകഥാ ഉദപാദി – കപ്പതി സമണാനം സക്യപുത്തിയാനം ജാതരൂപരജതം; സാദിയന്തി സമണാ സക്യപുത്തിയാ ജാതരൂപരജതം; പടിഗ്ഗണ്ഹന്തി സമണാ സക്യപുത്തിയാ ജാതരൂപരജതന്തി. ഏവം വുത്തേ അഹം ഭന്തേ, തം പരിസം ഏതദവോചം – മാ അയ്യാ ഏവം അവചുത്ഥ. ന കപ്പതി സമണാനം സക്യപുത്തിയാനം ജാതരൂപരജതം; ന സാദിയന്തി സമണാ സക്യപുത്തിയാ ജാതരൂപരജതം; ന പടിഗ്ഗണ്ഹന്തി സമണാ സക്യപുത്തിയാ ജാതരൂപരജതം; നിക്ഖിത്തമണിസുവണ്ണാ സമണാ സക്യപുത്തിയാ അപേതജാതരൂപരജതാതി. അസക്ഖിം ഖോ അഹം, ഭന്തേ, തം പരിസം സഞ്ഞാപേതും. കച്ചാഹം, ഭന്തേ, ഏവം ബ്യാകരമാനോ വുത്തവാദീ ചേവ ഭഗവതോ ഹോമി, ന ച ഭഗവന്തം അഭൂതേന അബ്ഭാചിക്ഖാമി, ധമ്മസ്സ ചാനുധമ്മം ബ്യാകരോമി, ന ച കോചി സഹധമ്മികോ വാദാനുവാദോ ഗാരയ്ഹം ഠാനം ആഗച്ഛതീ’തി? ‘തഗ്ഘ ത്വം, ഗാമണി, ഏവം ബ്യാകരമാനോ വുത്തവാദീ ചേവ മേ ഹോസി; ന ച മം അഭൂതേന അബ്ഭാചിക്ഖസി [പാരാ. ൫൮൨], ധമ്മസ്സ ചാനുധമ്മം ബ്യാകരോസി, ന ച കോചി സഹധമ്മികോ വാദാനുവാദോ ഗാരയ്ഹം ഠാനം ആഗച്ഛതി. ന ഹി, ഗാമണി, കപ്പതി സമണാനം സക്യപുത്തിയാനം ജാതരൂപരജതം; ന സാദിയന്തി സമണാ സക്യപുത്തിയാ ജാതരൂപരജതം; ന പടിഗ്ഗണ്ഹന്തി സമണാ സക്യപുത്തിയാ ജാതരൂപരജതം; നിക്ഖിത്തമണിസുവണ്ണാ സമണാ സക്യപുത്തിയാ അപേതജാതരൂപരജതാ. യസ്സ ഖോ, ഗാമണി, ജാതരൂപരജതം കപ്പതി, പഞ്ചപി തസ്സ കാമഗുണാ കപ്പന്തി. യസ്സ പഞ്ച കാമഗുണാ കപ്പന്തി ഏകംസേനേതം, ഗാമണി, ധാരേയ്യാസി – അസ്സമണധമ്മോ അസക്യപുത്തിയധമ്മോതി. അപി ചാഹം, ഗാമണി, ഏവം വദാമി തിണം തിണത്ഥികേന പരിയേസിതബ്ബം; ദാരു ദാരുത്ഥികേന പരിയേസിതബ്ബം; സകടം സകടത്ഥികേന പരിയേസിതബ്ബം; പുരിസോ പുരിസത്ഥികേന പരിയേസിതബ്ബോ. ന ത്വേവാഹം, ഗാമണി, കേനചി പരിയായേന ജാതരൂപരജതം സാദിതബ്ബം പരിയേസിതബ്ബന്തി വദാമീ’തി.

‘‘ഏവംവാദീ കിരാഹം ആയസ്മന്തേ ഉപാസകേ സദ്ധേ പസന്നേ അക്കോസാമി, പരിഭാസാമി, അപ്പസാദം കരോമി; യോഹം അധമ്മം അധമ്മോതി വദാമി, ധമ്മം ധമ്മോതി വദാമി, അവിനയം അവിനയോതി വദാമി, വിനയം വിനയോതി വദാമി.

൪൪൯. ‘‘ഏകമിദം, ആവുസോ, സമയം ഭഗവാ രാജഗഹേ ആയസ്മന്തം ഉപനന്ദം സക്യപുത്തം ആരബ്ഭ ജാതരൂപരജതം പടിക്ഖിപി, സിക്ഖാപദഞ്ച പഞ്ഞപേസി. ഏവംവാദീ കിരാഹം ആയസ്മന്തേ ഉപാസകേ സദ്ധേ പസന്നേ അക്കോസാമി, പരിഭാസാമി, അപ്പസാദം കരോമി; യോഹം അധമ്മം അധമ്മോതി വദാമി, ധമ്മം ധമ്മോതി വദാമി, അവിനയം അവിനയോതി വദാമി, വിനയം വിനയോതി വദാമീ’’തി.

ഏവം വുത്തേ വേസാലികാ ഉപാസകാ ആയസ്മന്തം യസം കാകണ്ഡകപുത്തം ഏതദവോചും – ‘‘ഏകോവ ഭന്തേ, അയ്യോ യസോ കാകണ്ഡകപുത്തോ സമണോ സക്യപുത്തിയോ. സബ്ബേവിമേ അസ്സമണാ അസക്യപുത്തിയാ. വസതു, ഭന്തേ, അയ്യോ യസോ കാകണ്ഡകപുത്തോ വേസാലിയം. മയം അയ്യസ്സ യസസ്സ കാകണ്ഡകപുത്തസ്സ ഉസ്സുക്കം കരിസ്സാമ ചീവരപിണ്ഡപാതസേനാസനഗിലാനപ്പച്ചയഭേസജ്ജപരിക്ഖാരാന’’ന്തി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ യസോ കാകണ്ഡകപുത്തോ വേസാലികേ ഉപാസകേ സഞ്ഞാപേത്വാ അനുദൂതേന ഭിക്ഖുനാ സദ്ധിം ആരാമം അഗമാസി.

അഥ ഖോ വേസാലികാ വജ്ജിപുത്തകാ ഭിക്ഖൂ അനുദൂതം ഭിക്ഖും പുച്ഛിംസു – ‘‘ഖമാപിതാവുസോ, യസേന കാകണ്ഡകപുത്തേന വേസാലികാ ഉപാസകാ’’തി? ‘‘ഉപാസകേഹി പാപികം നോ, ആവുസോ, കതം. ഏകോവ യസോ കാകണ്ഡകപുത്തോ സമണോ സക്യപുത്തിയോ കതോ. സബ്ബേവ മയം അസ്സമണാ അസക്യപുത്തിയാ കതാ’’തി. അഥ ഖോ വേസാലികാ വജ്ജിപുത്തകാ ഭിക്ഖൂ – ‘‘അയം, ആവുസോ, യസോ കാകണ്ഡകപുത്തോ അമ്ഹേഹി അസമ്മതോ ഗിഹീനം പകാസേസി; ഹന്ദസ്സ മയം ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കരോമാ’’തി. തേ തസ്സ ഉക്ഖേപനീയകമ്മം കത്തുകാമാ സന്നിപതിംസു. അഥ ഖോ ആയസ്മാ യസോ കാകണ്ഡകപുത്തോ വേഹാസം അബ്ഭുഗ്ഗന്ത്വാ കോസമ്ബിയം പച്ചുട്ഠാസി.

൪൫൦. അഥ ഖോ ആയസ്മാ യസോ കാകണ്ഡകപുത്തോ പാവേയ്യകാനഞ്ച [പാഠേയ്യകാനഞ്ച (സ്യാ.)] അവന്തിദക്ഖിണാപഥകാനഞ്ച ഭിക്ഖൂനം സന്തികേ ദൂതം പാഹേസി – ‘‘ആഗച്ഛന്തു ആയസ്മന്താ; ഇമം അധികരണം ആദിയിസ്സാമ. പുരേ അധമ്മോ ദിപ്പതി, ധമ്മോ പടിബാഹിയ്യതി; അവിനയോ ദിപ്പതി, വിനയോ പടിബാഹിയ്യതി; പുരേ അധമ്മവാദിനോ ബലവന്തോ ഹോന്തി, ധമ്മവാദിനോ ദുബ്ബലാ ഹോന്തി; അവിനയവാദിനോ ബലവന്തോ ഹോന്തി, വിനയവാദിനോ ദുബ്ബലാ ഹോന്തീ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന ആയസ്മാ സമ്ഭൂതോ സാണവാസീ അഹോഗങ്ഗേ പബ്ബതേ പടിവസതി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ യസോ കാകണ്ഡകപുത്തോ യേന അഹോഗങ്ഗോ പബ്ബതോ, യേനായസ്മാ സമ്ഭൂതോ സാണവാസീ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ആയസ്മന്തം സമ്ഭൂതം സാണവാസിം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ ആയസ്മാ യസോ കാകണ്ഡകപുത്തോ ആയസ്മന്തം സമ്ഭൂതം സാണവാസിം ഏതദവോച – ‘‘ഇമേ, ഭന്തേ, വേസാലികാ വജ്ജിപുത്തകാ ഭിക്ഖൂ വേസാലിയം ദസ വത്ഥൂനി ദീപേന്തി – കപ്പതി സിങ്ഗിലോണകപ്പോ, കപ്പതി ദ്വങ്ഗുലകപ്പോ, കപ്പതി ഗാമന്തരകപ്പോ, കപ്പതി ആവാസകപ്പോ, കപ്പതി അനുമതികപ്പോ, കപ്പതി ആചിണ്ണകപ്പോ, കപ്പതി അമഥിതകപ്പോ, കപ്പതി ജളോഗിം പാതും, കപ്പതി അദസകം നിസീദനം, കപ്പതി ജാതരൂപരജതന്തി. ഹന്ദ മയം, ഭന്തേ, ഇമം അധികരണം ആദിയിസ്സാമ. പുരേ അധമ്മോ ദിപ്പതി, ധമ്മോ പടിബാഹിയ്യതി; അവിനയോ ദിപ്പതി, വിനയോ പടിബാഹിയ്യതി; പുരേ അധമ്മവാദിനോ ബലവന്തോ ഹോന്തി, ധമ്മവാദിനോ ദുബ്ബലാ ഹോന്തി; അവിനയവാദിനോ ബലവന്തോ ഹോന്തി, വിനയവാദിനോ ദുബ്ബലാ ഹോന്തീ’’തി. ‘‘ഏവമാവുസോ’’തി ഖോ ആയസ്മാ സമ്ഭൂതോ സാണവാസീ ആയസ്മതോ യസസ്സ കാകണ്ഡകപുത്തസ്സ പച്ചസ്സോസി. അഥ ഖോ സട്ഠിമത്താ പാവേയ്യകാ ഭിക്ഖൂ – സബ്ബേ ആരഞ്ഞികാ, സബ്ബേ പിണ്ഡപാതികാ, സബ്ബേ പംസുകൂലികാ, സബ്ബേ തേചീവരികാ, സബ്ബേവ അരഹന്തോ – അഹോഗങ്ഗേ പബ്ബതേ സന്നിപതിംസു. അട്ഠാസീതിമത്താ അവന്തിദക്ഖിണാപഥകാ ഭിക്ഖൂ – അപ്പേകച്ചേ ആരഞ്ഞികാ, അപ്പേകച്ചേ പിണ്ഡപാതികാ, അപ്പേകച്ചേ പംസുകൂലികാ, അപ്പേകച്ചേ തേചീവരികാ, സബ്ബേവ അരഹന്തോ – അഹോഗങ്ഗേ പബ്ബതേ സന്നിപതിംസു. അഥ ഖോ ഥേരാനം ഭിക്ഖൂനം മന്തയമാനാനം ഏതദഹോസി – ‘‘ഇദം ഖോ അധികരണം കക്ഖളഞ്ച, വാളഞ്ച; കം നു ഖോ മയം പക്ഖം ലഭേയ്യാമ, യേന മയം ഇമസ്മിം അധികരണേ ബലവന്തതരാ അസ്സാമാ’’തി.

൪൫൧. തേന ഖോ പന സമയേന ആയസ്മാ രേവതോ സോരേയ്യേ പടിവസതി – ബഹുസ്സുതോ ആഗതാഗമോ ധമ്മധരോ വിനയധരോ മാതികാധരോ പണ്ഡിതോ വിയത്തോ മേധാവീ ലജ്ജീ കുക്കുച്ചകോ സിക്ഖാകാമോ. അഥ ഖോ ഥേരാനം ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘അയം ഖോ ആയസ്മാ രേവതോ സോരേയ്യേ പടിവസതി – ബഹുസ്സുതോ ആഗതാഗമോ ധമ്മധരോ വിനയധരോ മാതികാധരോ പണ്ഡിതോ വിയത്തോ മേധാവീ ലജ്ജീ കുക്കുച്ചകോ സിക്ഖാകാമോ. സചേ മയം ആയസ്മന്തം രേവതം പക്ഖം ലഭിസ്സാമ, ഏവം മയം ഇമസ്മിം അധികരണേ ബലവന്തതരാ അസ്സാമാ’’തി. അസ്സോസി ഖോ ആയസ്മാ രേവതോ – ദിബ്ബായ സോതധാതുയാ വിസുദ്ധായ അതിക്കന്തമാനുസികായ – ഥേരാനം ഭിക്ഖൂനം മന്തയമാനാനം. സുത്വാനസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘ഇദം ഖോ അധികരണം കക്ഖളഞ്ച വാളഞ്ച. ന ഖോ മേതം പതിരൂപം യോഹം ഏവരൂപേ അധികരണേ ഓസക്കേയ്യം. ഇദാനി ച പന തേ ഭിക്ഖൂ ആഗച്ഛിസ്സന്തി. സോഹം തേഹി ആകിണ്ണോ ന ഫാസു ഗമിസ്സാമി. യംനൂനാഹം പടികച്ചേവ ഗച്ഛേയ്യ’’ന്തി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ രേവതോ സോരേയ്യാ സങ്കസ്സം അഗമാസി.

അഥ ഖോ ഥേരാ ഭിക്ഖൂ സോരേയ്യം ഗന്ത്വാ പുച്ഛിംസു – ‘‘കഹം ആയസ്മാ രേവതോ’’തി? തേ ഏവമാഹംസു – ‘‘ഏസായസ്മാ രേവതോ സങ്കസ്സം ഗതോ’’തി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ രേവതോ സങ്കസ്സാ കണ്ണകുജ്ജം [കന്നകുജ്ജം (സീ.)] അഗമാസി. അഥ ഖോ ഥേരാ ഭിക്ഖൂ സങ്കസ്സം ഗന്ത്വാ പുച്ഛിംസു – ‘‘കഹം ആയസ്മാ രേവതോ’’തി? തേ ഏവമാഹംസു – ‘‘ഏസായസ്മാ രേവതോ കണ്ണകുജ്ജം ഗതോ’’തി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ രേവതോ കണ്ണകുജ്ജാ ഉദുമ്ബരം അഗമാസി. അഥ ഖോ ഥേരാ ഭിക്ഖൂ കണ്ണകുജ്ജം ഗന്ത്വാ പുച്ഛിംസു – ‘‘കഹം ആയസ്മാ രേവതോ’’തി? തേ ഏവമാഹംസു – ‘‘ഏസായസ്മാ രേവതോ ഉദുമ്ബരം ഗതോ’’തി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ രേവതോ ഉദുമ്ബരാ അഗ്ഗളപുരം അഗമാസി. അഥ ഖോ ഥേരാ ഭിക്ഖൂ ഉദുമ്ബരം ഗന്ത്വാ പുച്ഛിംസു – ‘‘കഹം ആയസ്മാ രേവതോ’’തി? തേ ഏവമാഹംസു – ‘‘ഏസായസ്മാ രേവതോ അഗ്ഗളപുരം ഗതോ’’തി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ രേവതോ അഗ്ഗളപുരാ സഹജാതിം [സഹംജാതിം (ക.)] അഗമാസി. അഥ ഖോ ഥേരാ ഭിക്ഖൂ അഗ്ഗളപുരം ഗന്ത്വാ പുച്ഛിംസു – ‘‘കഹം ആയസ്മാ രേവതോ’’തി? തേ ഏവമാഹംസു – ‘‘ഏസായസ്മാ രേവതോ സഹജാതിം ഗതോ’’തി. അഥ ഖോ ഥേരാ ഭിക്ഖൂ ആയസ്മന്തം രേവതം സഹജാതിയം സമ്ഭാവേസും.

൪൫൨. അഥ ഖോ ആയസ്മാ സമ്ഭൂതോ സാണവാസീ ആയസ്മന്തം യസം കാകണ്ഡകപുത്തം ഏതദവോച – ‘‘അയം, ആവുസോ, ആയസ്മാ രേവതോ ബഹുസ്സുതോ ആഗതാഗമോ ധമ്മധരോ വിനയധരോ മാതികാധരോ പണ്ഡിതോ വിയത്തോ മേധാവീ ലജ്ജീ കുക്കുച്ചകോ സിക്ഖാകാമോ. സചേ മയം ആയസ്മന്തം രേവതം പഞ്ഹം പുച്ഛിസ്സാമ, പടിബലോ ആയസ്മാ രേവതോ ഏകേനേവ പഞ്ഹേന സകലമ്പി രത്തിം വീതിനാമേതും. ഇദാനി ച പനായസ്മാ രേവതോ അന്തേവാസികം [അന്തേവാസിം (സ്യാ.)] സരഭാണകം ഭിക്ഖും അജ്ഝേസിസ്സതി. സോ ത്വം തസ്സ ഭിക്ഖുനോ സരഭഞ്ഞപരിയോസാനേ ആയസ്മന്തം രേവതം ഉപസങ്കമിത്വാ ഇമാനി ദസ വത്ഥൂനി പുച്ഛേയ്യാസീ’’തി. ‘‘ഏവം ഭന്തേ’’തി ഖോ ആയസ്മാ യസോ കാകണ്ഡകപുത്തോ ആയസ്മതോ സമ്ഭൂതസ്സ സാണവാസിസ്സ പച്ചസ്സോസി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ രേവതോ അന്തേവാസികം സരഭാണകം ഭിക്ഖും അജ്ഝേസി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ യസോ കാകണ്ഡകപുത്തോ തസ്സ ഭിക്ഖുനോ സരഭഞ്ഞപരിയോസാനേ യേനായസ്മാ രേവതോ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ആയസ്മന്തം രേവതം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ ആയസ്മാ യസോ കാകണ്ഡകപുത്തോ ആയസ്മന്തം രേവതം ഏതദവോച – ‘‘കപ്പതി, ഭന്തേ, സിങ്ഗിലോണകപ്പോ’’തി? ‘‘കോ സോ, ആവുസോ, സിങ്ഗിലോണകപ്പോ’’തി? ‘‘കപ്പതി, ഭന്തേ, സിങ്ഗിനാ ലോണം പരിഹരിതും – യത്ഥ അലോണകം ഭവിസ്സതി തത്ഥ പരിഭുഞ്ജിസ്സാമീ’’തി? ‘‘നാവുസോ, കപ്പതീ’’തി. ‘‘കപ്പതി, ഭന്തേ, ദ്വങ്ഗുലകപ്പോ’’തി? ‘‘കോ സോ, ആവുസോ, ദ്വങ്ഗുലകപ്പോ’’തി? ‘‘കപ്പതി, ഭന്തേ, ദ്വങ്ഗുലായ ഛായായ വീതിവത്തായ, വികാലേ ഭോജനം ഭുഞ്ജിതു’’ന്തി? ‘‘നാവുസോ, കപ്പതീ’’തി. ‘‘കപ്പതി, ഭന്തേ, ഗാമന്തരകപ്പോ’’തി? ‘‘കോ സോ, ആവുസോ, ഗാമന്തരകപ്പോ’’തി? ‘‘കപ്പതി, ഭന്തേ – ഇദാനി ഗാമന്തരം ഗമിസ്സാമീതി – ഭുത്താവിനാ പവാരിതേന അനതിരിത്തം ഭോജനം ഭുഞ്ജിതു’’ന്തി? ‘‘നാവുസോ, കപ്പതീ’’തി. ‘‘കപ്പതി, ഭന്തേ, ആവാസകപ്പോ’’തി? ‘‘കോ സോ, ആവുസോ, ആവാസകപ്പോ’’തി? ‘‘കപ്പതി, ഭന്തേ, സമ്ബഹുലാ ആവാസാ സമാനസീമാ നാനുപോസഥം കാതു’’ന്തി? ‘‘നാവുസോ, കപ്പതീ’’തി. ‘‘കപ്പതി, ഭന്തേ, അനുമതികപ്പോ’’തി? ‘‘കോ സോ, ആവുസോ, അനുമതികപ്പോ’’തി? ‘‘കപ്പതി, ഭന്തേ, വഗ്ഗേന സങ്ഘേന കമ്മം കാതും – ആഗതേ ഭിക്ഖൂ അനുമാനേസ്സാമാ’’തി [അനുജാനിസ്സാമാതി, അനുജാനേസ്സാമാതി, അനുമതിം ആനേസ്സാമാതി (ക.)]? ‘‘നാവുസോ, കപ്പതീ’’തി. ‘‘കപ്പതി, ഭന്തേ, ആചിണ്ണകപ്പോ’’തി? ‘‘കോ സോ, ആവുസോ, ആചിണ്ണകപ്പോ’’തി? ‘‘കപ്പതി, ഭന്തേ, ഇദം മേ ഉപജ്ഝായേന അജ്ഝാചിണ്ണം, ഇദം മേ ആചരിയേന അജ്ഝാചിണ്ണം, തം അജ്ഝാചരിതു’’ന്തി? ‘‘ആചിണ്ണകപ്പോ ഖോ, ആവുസോ, ഏകച്ചോ കപ്പതി, ഏകച്ചോ ന കപ്പതീ’’തി. ‘‘കപ്പതി, ഭന്തേ, അമഥിതകപ്പോ’’തി? ‘‘കോ സോ, ആവുസോ, അമഥിതകപ്പോ’’തി? ‘‘കപ്പതി, ഭന്തേ, യം തം ഖീരം ഖീരഭാവം വിജഹിതം, അസമ്പത്തം ദധിഭാവം, തം ഭുത്താവിനാ പവാരിതേന അനതിരിത്തം പാതു’’ന്തി? ‘‘നാവുസോ, കപ്പതീ’’തി? ‘‘കപ്പതി, ഭന്തേ, ജളോഗിം പാതു’’ന്തി? ‘‘കാ സാ, ആവുസോ, ജളോഗീ’’തി? ‘‘കപ്പതി, ഭന്തേ, യാ സാ സുരാ ആസുതാ, അസമ്പത്താ മജ്ജഭാവം, സാ പാതു’’ന്തി? ‘‘നാവുസോ, കപ്പതീ’’തി. ‘‘കപ്പതി, ഭന്തേ, അദസകം നിസീദന’’ന്തി? ‘‘നാവുസോ, കപ്പതീ’’തി. ‘‘കപ്പതി, ഭന്തേ, ജാതരൂപരജത’’ന്തി? ‘‘നാവുസോ, കപ്പതീ’’തി. ‘‘ഇമേ, ഭന്തേ, വേസാലികാ വജ്ജിപുത്തകാ ഭിക്ഖൂ വേസാലിയം ഇമാനി ദസ വത്ഥൂനി ദീപേന്തി. ഹന്ദ മയം, ഭന്തേ, ഇമം അധികരണം ആദിയിസ്സാമ. പുരേ അധമ്മോ ദിപ്പതി, ധമ്മോ പടിബാഹിയ്യതി; അവിനയോ ദിപ്പതി, വിനയോ പടിബാഹിയ്യതി; പുരേ അധമ്മവാദിനോ ബലവന്തോ ഹോന്തി, ധമ്മവാദിനോ ദുബ്ബലാ ഹോന്തി; അവിനയവാദിനോ ബലവന്തോ ഹോന്തി, വിനയവാദിനോ ദുബ്ബലാ ഹോന്തീ’’തി. ‘‘ഏവമാവുസോ’’തി ഖോ ആയസ്മാ രേവതോ ആയസ്മതോ യസസ്സ കാകണ്ഡകപുത്തസ്സ പച്ചസ്സോസി.

പഠമഭാണവാരോ നിട്ഠിതോ.

൨. ദുതിയഭാണവാരോ

൪൫൩. അസ്സോസും ഖോ വേസാലികാ വജ്ജിപുത്തകാ ഭിക്ഖൂ – ‘‘യസോ കിര കാകണ്ഡകപുത്തോ ഇദം അധികരണം ആദിയിതുകാമോ പക്ഖം പരിയേസതി, ലഭതി ച കിര പക്ഖ’’ന്തി. അഥ ഖോ വേസാലികാനം വജ്ജിപുത്തകാനം ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘ഇദം ഖോ അധികരണം കക്ഖളഞ്ച വാളഞ്ച. കം നു ഖോ മയം പക്ഖം ലഭേയ്യാമ, യേന മയം ഇമസ്മിം അധികരണേ ബലവന്തതരാ അസ്സാമാ’’തി.

അഥ ഖോ വേസാലികാനം വജ്ജിപുത്തകാനം ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘അയം ഖോ ആയസ്മാ രേവതോ ബഹുസ്സുതോ ആഗതാഗമോ ധമ്മധരോ വിനയധരോ മാതികാധരോ പണ്ഡിതോ വിയത്തോ മേധാവീ ലജ്ജീ കുക്കുച്ചകോ സിക്ഖാകാമോ. സചേ മയം ആയസ്മന്തം രേവതം പക്ഖം ലഭേയ്യാമ, ഏവം മയം ഇമസ്മിം അധികരണേ ബലവന്തതരാ അസ്സാമാ’’തി.

അഥ ഖോ വേസാലികാ വജ്ജിപുത്തകാ ഭിക്ഖൂ പഹൂതം സാമണകം പരിക്ഖാരം പടിയാദേസും – പത്തമ്പി, ചീവരമ്പി, നിസീദനമ്പി, സൂചിഘരമ്പി, കായബന്ധനമ്പി, പരിസ്സാവനമ്പി, ധമ്മകരണമ്പി. അഥ ഖോ വേസാലികാ വജ്ജിപുത്തകാ ഭിക്ഖൂ തം സാമണകം പരിക്ഖാരം ആദായ നാവായ സഹജാതിം ഉജ്ജവിംസു; നാവായ പച്ചോരോഹിത്വാ അഞ്ഞതരസ്മിം രുക്ഖമൂലേ ഭത്തവിസ്സഗ്ഗം കരോന്തി. അഥ ഖോ ആയസ്മതോ സാള്ഹസ്സ രഹോഗതസ്സ പടിസല്ലീനസ്സ ഏവം ചേതസോ പരിവിതക്കോ ഉദപാദി – ‘‘കേ നു ഖോ ധമ്മവാദിനോ – പാചീനകാ വാ ഭിക്ഖൂ, പാവേയ്യകാ വാ’’തി? അഥ ഖോ ആയസ്മതോ സാള്ഹസ്സ, ധമ്മഞ്ച വിനയഞ്ച ചേതസാ പച്ചവേക്ഖന്തസ്സ, ഏതദഹോസി – ‘‘അധമ്മവാദിനോ പാചീനകാ ഭിക്ഖൂ, ധമ്മവാദിനോ പാവേയ്യകാ [പാഠേയ്യകാ (സ്യാ.)] ഭിക്ഖൂ’’തി.

അഥ ഖോ അഞ്ഞതരാ സുദ്ധാവാസകായികാ ദേവതാ ആയസ്മതോ സാള്ഹസ്സ ചേതസാ ചേതോപരിവിതക്കമഞ്ഞായ – സേയ്യഥാപി നാമ ബലവാ പുരിസോ സമിഞ്ജിതം വാ ബാഹം പസാരേയ്യ, പസാരിതം വാ ബാഹം സമ്മിഞ്ജേയ്യ, ഏവമേവ സുദ്ധാവാസേസു ദേവേസു അന്തരഹിതാ – ആയസ്മതോ സാള്ഹസ്സ സമ്മുഖേ പാതുരഹോസി. അഥ ഖോ സാ ദേവതാ ആയസ്മന്തം സാള്ഹം ഏതദവോച – ‘‘സാധു, ഭന്തേ സാള്ഹ, അധമ്മവാദീ പാചീനകാ ഭിക്ഖൂ, ധമ്മവാദീ പാവേയ്യകാ ഭിക്ഖൂ. തേന ഹി, ഭന്തേ സാള്ഹ, യഥാധമ്മോ തഥാ തിട്ഠാഹീ’’തി. ‘‘പുബ്ബേപി ചാഹം, ദേവതേ, ഏതരഹി ച യഥാധമ്മോ തഥാ ഠിതോ; അപി ചാഹം ന താവ ദിട്ഠിം ആവി കരോമി, അപ്പേവ നാമ മം ഇമസ്മിം അധികരണേ സമ്മന്നേയ്യാ’’തി.

൪൫൪. അഥ ഖോ വേസാലികാ വജ്ജിപുത്തകാ ഭിക്ഖൂ തം സാമണകം പരിക്ഖാരം ആദായ യേനായസ്മാ രേവതോ തേനുപസങ്കമിംസു, ഉപസങ്കമിത്വാ ആയസ്മന്തം രേവതം ഏതദവോചും – ‘‘പടിഗ്ഗണ്ഹാതു, ഭന്തേ, ഥേരോ സാമണകം പരിക്ഖാരം – പത്തമ്പി, ചീവരമ്പി, നിസീദനമ്പി, സൂചിഘരമ്പി, കായബന്ധനമ്പി, പരിസ്സാവനമ്പി, ധമ്മകരണമ്പീ’’തി. ‘‘അലം, ആവുസോ, പരിപുണ്ണം മേ പത്തചീവര’’ന്തി ന ഇച്ഛി പടിഗ്ഗഹേതും.

തേന ഖോ പന സമയേന ഉത്തരോ നാമ ഭിക്ഖു വീസതിവസ്സോ ആയസ്മതോ രേവതസ്സ ഉപട്ഠാകോ ഹോതി. അഥ ഖോ വേസാലികാ വജ്ജിപുത്തകാ ഭിക്ഖൂ യേനായസ്മാ ഉത്തരോ തേനുപസങ്കമിംസു, ഉപസങ്കമിത്വാ ആയസ്മന്തം ഉത്തരം ഏതദവോചും – ‘‘പടിഗ്ഗണ്ഹാതു ആയസ്മാ ഉത്തരോ സാമണകം പരിക്ഖാരം – പത്തമ്പി, ചീവരമ്പി, നിസീദനമ്പി, സൂചിഘരമ്പി, കായബന്ധനമ്പി, പരിസ്സാവനമ്പി, ധമ്മകരണമ്പീ’’തി. ‘‘അലം, ആവുസോ, പരിപുണ്ണം മേ പത്തചീവര’’ന്തി ന ഇച്ഛി പടിഗ്ഗഹേതും. ‘‘മനുസ്സാ ഖോ, ആവുസോ ഉത്തര, ഭഗവതോ സാമണകം പരിക്ഖാരം ഉപനാമേന്തി. സചേ ഭഗവാ പടിഗ്ഗണ്ഹാതി, തേനേവ തേ അത്തമനാ ഹോന്തി. നോ ചേ ഭഗവാ പടിഗ്ഗണ്ഹാതി, ആയസ്മതോ [ആയസ്മതോ ച (സ്യാ.)] ആനന്ദസ്സ ഉപനാമേന്തി – പടിഗ്ഗണ്ഹാതു, ഭന്തേ, ഥേരോ സാമണകം പരിക്ഖാരം. യഥാ ഭഗവതാ പടിഗ്ഗഹിതോ, ഏവമേവ സോ ഭവിസ്സതീതി. പടിഗ്ഗണ്ഹാതു ആയസ്മാ ഉത്തരോ സാമണകം പരിക്ഖാരം. യഥാ ഥേരേന പടിഗ്ഗഹിതോ, ഏവമേവ സോ ഭവിസ്സതീ’’തി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ ഉത്തരോ വേസാലികേഹി വജ്ജിപുത്തേഹി ഭിക്ഖൂഹി നിപ്പീളിയമാനോ ഏകം ചീവരം അഗ്ഗഹേസി. ‘‘വദേയ്യാഥ, ആവുസോ, യേന അത്ഥോ’’തി. ‘‘ഏത്തകം ആയസ്മാ ഉത്തരോ ഥേരം വദേതു; ഏത്തകഞ്ച, ഭന്തേ, ഥേരോ സങ്ഘമജ്ഝേ വദേതു – ‘പുരത്ഥിമേസു ജനപദേസു ബുദ്ധാ ഭഗവന്തോ ഉപ്പജ്ജന്തി. ധമ്മവാദീ പാചീനകാ ഭിക്ഖൂ, അധമ്മവാദീ പാവേയ്യകാ ഭിക്ഖൂ’’’തി. ‘‘ഏവമാവുസോ’’തി ഖോ ആയസ്മാ ഉത്തരോ വേസാലികാനം വജ്ജിപുത്തകാനം ഭിക്ഖൂനം പടിസ്സുത്വാ യേനായസ്മാ രേവതോ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ആയസ്മന്തം രേവതം ഏതദവോച – ‘‘ഏത്തകം, ഭന്തേ, ഥേരോ സങ്ഘമജ്ഝേ വദേതു – ‘പുരത്ഥിമേസു ജനപദേസു ബുദ്ധാ ഭഗവന്തോ ഉപ്പജ്ജന്തി. ധമ്മവാദീ പാചീനകാ ഭിക്ഖൂ, അധമ്മവാദീ പാവേയ്യകാ ഭിക്ഖൂ’’’തി. ‘‘അധമ്മേ മം ത്വം, ഭിക്ഖു, നിയോജേസീ’’തി ഥേരോ ആയസ്മന്തം ഉത്തരം പണാമേസി.

അഥ ഖോ വേസാലികാ വജ്ജിപുത്തകാ ഭിക്ഖൂ ആയസ്മന്തം ഉത്തരം ഏതദവോചും – ‘‘കിം, ആവുസോ ഉത്തര, ഥേരോ ആഹാ’’തി? ‘‘പാപികം നോ, ആവുസോ, കതം. ‘അധമ്മേ മം ത്വം, ഭിക്ഖു, നിയോജേസീ’’’തി ഥേരോ മം പണാമേസീതി. ‘‘നനു ത്വം, ആവുസോ [ആവുസോ ഉത്തര (സ്യാ. കം.)], വുഡ്ഢോ വീസതിവസ്സോസീ’’തി? ‘‘ആമാവുസോ, അപി ച മയം ഗരുനിസ്സയം ഗണ്ഹാമാ’’തി.

൪൫൫. അഥ ഖോ സങ്ഘോ തം അധികരണം വിനിച്ഛിനിതുകാമോ സന്നിപതി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ രേവതോ സങ്ഘം ഞാപേസി –

‘‘സുണാതു മേ, ആവുസോ, സങ്ഘോ. സചേ മയം ഇമം അധികരണം ഇധ വൂപസമേസ്സാമ, സിയാപി മൂലാദായകാ [മൂലദായകാ (സീ.)] ഭിക്ഖൂ പുനകമ്മായ ഉക്കോടേയ്യും. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, യത്ഥേവിമം അധികരണം സമുപ്പന്നം, സങ്ഘോ തത്ഥേവിമം അധികരണം വൂപസമേയ്യാ’’തി.

അഥ ഖോ ഥേരാ ഭിക്ഖൂ വേസാലിം അഗമംസു – തം അധികരണം വിനിച്ഛിനിതുകാമാ.

തേന ഖോ പന സമയേന സബ്ബകാമീ നാമ പഥബ്യാ സങ്ഘത്ഥേരോ വീസവസ്സസതികോ ഉപസമ്പദായ, ആയസ്മതോ ആനന്ദസ്സ സദ്ധിവിഹാരികോ, വേസാലിയം പടിവസതി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ രേവതോ ആയസ്മന്തം സമ്ഭൂതം സാണവാസിം ഏതദവോച – ‘‘അഹം, ആവുസോ, യസ്മിം വിഹാരേ സബ്ബകാമീ ഥേരോ വിഹരതി, തം വിഹാരം ഉപഗച്ഛാമി. സോ ത്വം കാലസ്സേവ ആയസ്മന്തം സബ്ബകാമിം ഉപസങ്കമിത്വാ ഇമാനി ദസ വത്ഥൂനി പുച്ഛേയ്യാസീ’’തി.

‘‘ഏവം ഭന്തേ’’തി ഖോ ആയസ്മാ സമ്ഭൂതോ സാണവാസീ ആയസ്മതോ രേവതസ്സ പച്ചസ്സോസി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ രേവതോ, യസ്മിം വിഹാരേ സബ്ബകാമീ ഥേരോ വിഹരതി, തം വിഹാരം ഉപഗച്ഛി. ഗബ്ഭേ ആയസ്മതോ സബ്ബകാമിസ്സ സേനാസനം പഞ്ഞത്തം ഹോതി, ഗബ്ഭപ്പമുഖേ ആയസ്മതോ രേവതസ്സ. അഥ ഖോ ആയസ്മാ രേവതോ – അയം ഥേരോ മഹല്ലകോ ന നിപജ്ജതീതി – ന സേയ്യം കപ്പേസി. ആയസ്മാ സബ്ബകാമീ – അയം ഭിക്ഖു ആഗന്തുകോ കിലന്തോ ന നിപജ്ജതീതി – ന സേയ്യം കപ്പേസി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ സബ്ബകാമീ രത്തിയാ പച്ചൂസസമയം പച്ചുട്ഠായ ആയസ്മന്തം രേവതം ഏതദവോച – ‘‘കതമേന ത്വം ഭൂമി വിഹാരേന ഏതരഹി ബഹുലം വിഹരസീ’’തി? ‘‘മേത്താവിഹാരേന ഖോ അഹം, ഭന്തേ, ഏതരഹി ബഹുലം വിഹരാമീ’’തി. ‘‘കുല്ലകവിഹാരേന കിര ത്വം ഭൂമി ഏതരഹി ബഹുലം വിഹരസി. കുല്ലകവിഹാരോ ഏസോ [ഹേസോ (സ്യാ.)] ഭൂമി യദിദം മേത്താ’’തി. ‘‘പുബ്ബേപി മേ, ഭന്തേ, ഗിഹിഭൂതസ്സ ആചിണ്ണാ മേത്താ. തേനാഹം ഏതരഹിപി മേത്താവിഹാരേന ബഹുലം വിഹരാമി, അപി ച ഖോ മയാ ചിരപ്പത്തം അരഹത്ത’’ന്തി. ‘‘ഥേരോ പന, ഭന്തേ, കതമേന വിഹാരേന ഏതരഹി ബഹുലം വിഹരതീ’’തി? ‘‘സുഞ്ഞതാവിഹാരേന ഖോ അഹം ഭൂമി ഏതരഹി ബഹുലം വിഹരാമീ’’തി. ‘‘മഹാപുരിസവിഹാരേന കിര, ഭന്തേ, ഥേരോ ഏതരഹി ബഹുലം വിഹരതി. മഹാപുരിസവിഹാരോ ഏസോ, ഭന്തേ, യദിദം സുഞ്ഞതാ’’തി. ‘‘പുബ്ബേപി മേ ഭൂമി ഗിഹിഭൂതസ്സ ആചിണ്ണാ സുഞ്ഞതാ. തേനാഹം ഏതരഹിപി സുഞ്ഞതാവിഹാരേന ബഹുലം വിഹരാമി, അപി ച മയാ ചിരപ്പത്തം അരഹത്ത’’ന്തി. അയഞ്ചരഹി ഥേരാനം ഭിക്ഖൂനം അന്തരാകഥാ വിപ്പകതാ, അഥായസ്മാ സമ്ഭൂതോ സാണവാസീ തസ്മിം അനുപ്പത്തോ ഹോതി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ സമ്ഭൂതോ സാണവാസീ യേനായസ്മാ സബ്ബകാമീ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ആയസ്മന്തം സബ്ബകാമിം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ ആയസ്മാ സമ്ഭൂതോ സാണവാസീ ആയസ്മന്തം സബ്ബകാമിം ഏതദവോച – ‘‘ഇമേ, ഭന്തേ, വേസാലികാ വജ്ജിപുത്തകാ ഭിക്ഖൂ വേസാലിയം ദസ വത്ഥൂനി ദീപേന്തി – കപ്പതി സിങ്ഗിലോണകപ്പോ, കപ്പതി ദ്വങ്ഗുലകപ്പോ, കപ്പതി ഗാമന്തരകപ്പോ, കപ്പതി ആവാസകപ്പോ, കപ്പതി അനുമതികപ്പോ, കപ്പതി ആചിണ്ണകപ്പോ, കപ്പതി അമഥിതകപ്പോ, കപ്പതി ജളോഗിം, പാതും കപ്പതി അദസകം നിസീദനം, കപ്പതി ജാതരൂപരജതന്തി. ഥേരേന, ഭന്തേ, ഉപജ്ഝായസ്സ മൂലേ ബഹുധമ്മോ ച വിനയോ ച പരിയത്തോ. ഥേരസ്സ ഭന്തേ, ധമ്മഞ്ച വിനയഞ്ച പച്ചവേക്ഖന്തസ്സ കഥം ഹോതി? കേ നു ഖോ ധമ്മവാദിനോ – പാചീനകാ വാ ഭിക്ഖൂ, പാവേയ്യകാ വാ’’തി? ‘‘തയാപി ഖോ, ആവുസോ, ഉപജ്ഝായസ്സ മൂലേ ബഹു ധമ്മോ ച വിനയോ ച പരിയത്തോ. തുയ്ഹം പന, ആവുസോ, ധമ്മഞ്ച വിനയഞ്ച പച്ചവേക്ഖന്തസ്സ കഥം ഹോതി? കേ നു ഖോ ധമ്മവാദിനോ – പാചീനകാ വാ ഭിക്ഖൂ, പാവേയ്യകാ വാ’’തി? ‘‘മയ്ഹം ഖോ, ഭന്തേ, ധമ്മഞ്ച വിനയഞ്ച പച്ചവേക്ഖന്തസ്സ ഏവം ഹോതി – അധമ്മവാദീ പാചീനകാ ഭിക്ഖൂ, ധമ്മവാദീ പാവേയ്യകാ ഭിക്ഖൂതി; അപി ചാഹം ന താവ ദിട്ഠിം ആവി കരോമി, അപ്പേവ നാമ മം ഇമസ്മിം അധികരണേ സമ്മന്നേയ്യാ’’തി. ‘‘മയ്ഹമ്പി ഖോ, ആവുസോ, ധമ്മഞ്ച വിനയഞ്ച പച്ചവേക്ഖന്തസ്സ ഏവം ഹോതി – അധമ്മവാദീ പാചീനകാ ഭിക്ഖൂ, ധമ്മവാദീ പാവേയ്യകാ ഭിക്ഖൂതി; അപി ചാഹം ന താവ ദിട്ഠിം ആവി കരോമി, അപ്പേവ നാമ മം ഇമസ്മിം അധികരണേ സമ്മന്നേയ്യാ’’തി.

൪൫൬. അഥ ഖോ സങ്ഘോ തം അധികരണം വിനിച്ഛിനിതുകാമോ സന്നിപതി. തസ്മിം ഖോ പന അധികരണേ വിനിച്ഛിയമാനേ അനഗ്ഗാനി ചേവ ഭസ്സാനി ജായന്തി, ന ചേകസ്സ ഭാസിതസ്സ അത്ഥോ വിഞ്ഞായതി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ രേവതോ സങ്ഘം ഞാപേസി –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അമ്ഹാകം ഇമസ്മിം അധികരണേ വിനിച്ഛിയമാനേ അനഗ്ഗാനി ചേവ ഭസ്സാനി ജായന്തി, ന ചേകസ്സ ഭാസിതസ്സ അത്ഥോ വിഞ്ഞായതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഇമം അധികരണം ഉബ്ബാഹികായ വൂപസമേയ്യാ’’തി. സങ്ഘോ ചത്താരോ പാചീനകേ ഭിക്ഖൂ, ചത്താരോ പാവേയ്യകേ ഭിക്ഖൂ ഉച്ചിനി. പാചീനകാനം ഭിക്ഖൂനം – ആയസ്മന്തഞ്ച സബ്ബകാമിം, ആയസ്മന്തഞ്ച സാള്ഹം, ആയസ്മന്തഞ്ച ഖുജ്ജസോഭിതം, ആയസ്മന്തഞ്ച വാസഭഗാമികം; പാവേയ്യകാനം ഭിക്ഖൂനം – ആയസ്മന്തഞ്ച രേവതം, ആയസ്മന്തഞ്ച സമ്ഭൂതം സാണവാസിം, ആയസ്മന്തഞ്ച യസം കാകണ്ഡകപുത്തം, ആയസ്മന്തഞ്ച സുമനന്തി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ രേവതോ സങ്ഘം ഞാപേസി –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അമ്ഹാകം ഇമസ്മിം അധികരണേ വിനിച്ഛിയമാനേ അനഗ്ഗാനി ചേവ ഭസ്സാനി ജായന്തി, ന ചേകസ്സ ഭാസിതസ്സ അത്ഥോ വിഞ്ഞായതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ചത്താരോ പാചീനകേ ഭിക്ഖൂ, ചത്താരോ പാവേയ്യകേ ഭിക്ഖൂ സമ്മന്നേയ്യ ഉബ്ബാഹികായ ഇമം അധികരണം വൂപസമേതും. ഏസാ ഞത്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അമ്ഹാകം ഇമസ്മിം അധികരണേ വിനിച്ഛിയമാനേ അനഗ്ഗാനി ചേവ ഭസ്സാനി ജായന്തി, ന ചേകസ്സ ഭാസിതസ്സ അത്ഥോ വിഞ്ഞായതി. സങ്ഘോ ചത്താരോ പാചീനകേ ഭിക്ഖൂ, ചത്താരോ പാവേയ്യകേ ഭിക്ഖൂ സമ്മന്നതി ഉബ്ബാഹികായ ഇമം അധികരണം വൂപസമേതും. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ചതുന്നം പാചീനകാനം ഭിക്ഖൂനം, ചതുന്നം പാവേയ്യകാനം ഭിക്ഖൂനം സമ്മുതി, ഉബ്ബാഹികായ ഇമം അധികരണം വൂപസമേതും, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യ.

‘‘സമ്മതാ സങ്ഘേന ചത്താരോ പാചീനകാ ഭിക്ഖൂ, ചത്താരോ പാവേയ്യകാ ഭിക്ഖൂ, ഉബ്ബാഹികായ ഇമം അധികരണം വൂപസമേതും. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.

തേന ഖോ പന സമയേന അജിതോ നാമ ഭിക്ഖു ദസവസ്സോ സങ്ഘസ്സ പാതിമോക്ഖുദ്ദേസകോ ഹോതി. അഥ ഖോ സങ്ഘോ ആയസ്മന്തമ്പി അജിതം സമ്മന്നതി – ഥേരാനം ഭിക്ഖൂനം ആസനപഞ്ഞാപകം. അഥ ഖോ ഥേരാനം ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘കത്ഥ നു ഖോ മയം ഇമം അധികരണം വൂപസമേയ്യാമാ’’തി? അഥ ഖോ ഥേരാനം ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘അയം ഖോ വാലികാരാമോ രമണീയോ അപ്പസദ്ദോ അപ്പനിഗ്ഘോസോ. യംനൂന മയം വാലികാരാമേ ഇമം അധികരണം വൂപസമേയ്യാമാ’’തി.

൪൫൭. അഥ ഖോ ഥേരാ ഭിക്ഖൂ വാലികാരാമം അഗമംസു – തം അധികരണം വിനിച്ഛിനിതുകാമാ. അഥ ഖോ ആയസ്മാ രേവതോ സങ്ഘം ഞാപേസി –

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, അഹം ആയസ്മന്തം സബ്ബകാമിം വിനയം പുച്ഛേയ്യ’’ന്തി.

ആയസ്മാ സബ്ബകാമീ സങ്ഘം ഞാപേസി –

‘‘സുണാതു മേ, ആവുസോ, സങ്ഘോ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, അഹം രേവതേന വിനയം പുട്ഠോ വിസ്സജ്ജേയ്യ’’ന്തി.

അഥ ഖോ ആയസ്മാ രേവതോ ആയസ്മന്തം സബ്ബകാമിം ഏതദവോച – ‘‘കപ്പതി, ഭന്തേ, സിങ്ഗിലോണകപ്പോ’’തി? ‘‘കോ സോ, ആവുസോ, സിങ്ഗിലോണകപ്പോ’’തി? ‘‘കപ്പതി, ഭന്തേ, സിങ്ഗിനാ ലോണം പരിഹരിതും – യത്ഥ അലോണകം ഭവിസ്സതി തത്ഥ പരിഭുഞ്ജിസ്സാമാ’’തി? ‘‘നാവുസോ, കപ്പതീ’’തി. [പാചി. ൨൫൪ ആദയോ] ‘‘കത്ഥ പടിക്ഖിത്ത’’ന്തി? ‘‘സാവത്ഥിയം, സുത്തവിഭങ്ഗേ’’തി. ‘‘കിം ആപജ്ജതീ’’തി? ‘‘സന്നിധികാരകഭോജനേ പാചിത്തിയ’’ന്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. ഇദം പഠമം വത്ഥു സങ്ഘേന വിനിച്ഛിതം. ഇതിപിദം വത്ഥു ഉദ്ധമ്മം, ഉബ്ബിനയം, അപഗതസത്ഥുസാസനം. ഇദം പഠമം സലാകം നിക്ഖിപാമി’’.

‘‘കപ്പതി, ഭന്തേ, ദ്വങ്ഗുലകപ്പോ’’തി? ‘‘കോ സോ, ആവുസോ, ദ്വങ്ഗുലകപ്പോ’’തി? ‘‘കപ്പതി, ഭന്തേ, ദ്വങ്ഗുലായ ഛായായ വീതിവത്തായ വികാലേ ഭോജനം ഭുഞ്ജിതു’’ന്തി? ‘‘നാവുസോ, കപ്പതീ’’തി [പാചി. ൨൪൫]. ‘‘കത്ഥ പടിക്ഖിത്ത’’ന്തി? ‘‘രാജഗഹേ, സുത്തവിഭങ്ഗേ’’തി. ‘‘കിം ആപജ്ജതീ’’തി? വികാലഭോജനേ പാചിത്തിയ’’ന്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. ഇദം ദുതിയം വത്ഥു സങ്ഘേന വിനിച്ഛിതം. ഇതിപിദം വത്ഥു ഉദ്ധമ്മം, ഉബ്ബിനയം, അപഗതസത്ഥുസാസനം. ഇദം ദുതിയം സലാകം നിക്ഖിപാമി’’.

‘‘കപ്പതി, ഭന്തേ, ഗാമന്തരകപ്പോ’’തി? ‘‘കോ സോ, ആവുസോ, ഗാമന്തരകപ്പോ’’തി? ‘‘കപ്പതി, ഭന്തേ – ഇദാനി ഗാമന്തരം ഗമിസ്സാമീതി – ഭുത്താവിനാ പവാരിതേന അനതിരിത്തം ഭോജനം ഭുഞ്ജിതു’’ന്തി? ‘‘നാവുസോ, കപ്പതീ’’തി [പാചി. ൨൩൪]. ‘‘കത്ഥ പടിക്ഖിത്ത’’ന്തി? ‘‘സാവത്ഥിയം, സുത്തവിഭങ്ഗേ’’തി. ‘‘കിം ആപജ്ജതീ’’തി? ‘‘അനതിരിത്തഭോജനേ പാചിത്തിയ’’ന്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. ഇദം തതിയം വത്ഥു സങ്ഘേന വിനിച്ഛിതം. ഇതിപിദം വത്ഥു ഉദ്ധമ്മം, ഉബ്ബിനയം, അപഗതസത്ഥുസാസനം. ഇദം തതിയം സലാകം നിക്ഖിപാമി’’.

‘‘കപ്പതി, ഭന്തേ, ആവാസകപ്പോ’’തി? ‘‘കോ സോ, ആവുസോ, ആവാസകപ്പോ’’തി? ‘‘കപ്പതി ഭന്തേ, സമ്ബഹുലാ ആവാസാ സമാനസീമാ നാനുപോസഥം കാതു’’ന്തി. ‘‘നാവുസോ, കപ്പതീ’’തി [മഹാവ. ൧൪൧ ആദയോ]. ‘‘കത്ഥ പടിക്ഖിത്ത’’ന്തി? ‘‘രാജഗഹേ, ഉപോസഥസംയുത്തേ’’തി. ‘‘കിം ആപജ്ജതീ’’തി? ‘‘വിനയാതിസാരേ ദുക്കട’’ന്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. ഇദം ചതുത്ഥം വത്ഥു സങ്ഘേന വിനിച്ഛിതം. ഇതിപിദം വത്ഥു ഉദ്ധമ്മം, ഉബ്ബിനയം, അപഗതസത്ഥുസാസനം. ഇദം ചതുത്ഥം സലാകം നിക്ഖിപാമി’’.

‘‘കപ്പതി, ഭന്തേ, അനുമതികപ്പോ’’തി? ‘‘കോ സോ, ആവുസോ, അനുമതികപ്പോ’’തി? ‘‘കപ്പതി, ഭന്തേ, വഗ്ഗേന സങ്ഘേന കമ്മം കാതും – ആഗതേ ഭിക്ഖൂ അനുമാനേസ്സാമാ’’തി? ‘‘നാവുസോ, കപ്പതീ’’തി [മഹാവ. ൩൮൩ ആദയോ]. ‘‘കത്ഥ പടിക്ഖിത്ത’’ന്തി? ‘‘ചമ്പേയ്യകേ, വിനയവത്ഥുസ്മി’’ന്തി. ‘‘കിം ആപജ്ജതീ’’തി? ‘‘വിനയാതിസാരേ ദുക്കട’’ന്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. ഇദം പഞ്ചമം വത്ഥു സങ്ഘേന വിനിച്ഛിതം. ഇതിപിദം വത്ഥു ഉദ്ധമ്മം, ഉബ്ബിനയം, അപഗതസത്ഥുസാസനം. ഇദം പഞ്ചമം സലാകം നിക്ഖിപാമി’’.

‘‘കപ്പതി, ഭന്തേ, ആചിണ്ണകപ്പോ’’തി? ‘‘കോ സോ, ആവുസോ, ആചിണ്ണകപ്പോ’’തി? ‘‘കപ്പതി, ഭന്തേ – ഇദം മേ ഉപജ്ഝായേന അജ്ഝാചിണ്ണം, ഇദം മേ ആചരിയേന അജ്ഝാചിണ്ണം – തം അജ്ഝാചരിതു’’ന്തി? ‘‘ആചിണ്ണകപ്പോ ഖോ, ആവുസോ, ഏകച്ചോ കപ്പതി, ഏകച്ചോ ന കപ്പതീ’’തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. ഇദം ഛട്ഠം വത്ഥു സങ്ഘേന വിനിച്ഛിതം. ഇതിപിദം വത്ഥു ഉദ്ധമ്മം, ഉബ്ബിനയം, അപഗതസത്ഥുസാസനം. ഇദം ഛട്ഠം സലാകം നിക്ഖിപാമി’’.

‘‘കപ്പതി, ഭന്തേ, അമഥിതകപ്പോ’’തി? ‘‘കോ സോ, ആവുസോ, അമഥിതകപ്പോ’’തി? ‘‘കപ്പതി, ഭന്തേ, യം തം ഖീരം ഖീരഭാവം വിജഹിതം, അസമ്പത്തം ദധിഭാവം, തം ഭുത്താവിനാ പവാരിതേന അനതിരിത്തം പാതു’’ന്തി? ‘‘നാവുസോ, കപ്പതീ’’തി [പാചി. ൨൩൪]. ‘‘കത്ഥ പടിക്ഖിത്ത’’ന്തി? ‘‘സാവത്ഥിയം, സുത്തവിഭങ്ഗേ’’തി. ‘‘കിം ആപജ്ജതീ’’തി? ‘‘അനതിരിത്തഭോജനേ പാചിത്തിയ’’ന്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. ഇദം സത്തമം വത്ഥു സങ്ഘേന വിനിച്ഛിതം. ഇതിപിദം വത്ഥു ഉദ്ധമ്മം, ഉബ്ബിനയം, അപഗതസത്ഥുസാസനം. ഇദം സത്തമം സലാകം നിക്ഖിപാമി’’.

‘‘കപ്പതി, ഭന്തേ, ജളോഗിം പാതു’’ന്തി? ‘‘കാ സാ, ആവുസോ, ജളോഗീ’’തി? ‘‘കപ്പതി, ഭന്തേ, യാ സാ സുരാ ആസുതാ അസമ്പത്താ മജ്ജഭാവം, സാ പാതു’’ന്തി? ‘‘നാവുസോ, കപ്പതീ’’തി [പാചി. ൩൨൬]. ‘‘കത്ഥ പടിക്ഖിത്ത’’ന്തി? ‘‘കോസമ്ബിയം, സുത്തവിഭങ്ഗേ’’തി. ‘‘കിം ആപജ്ജതീ’’തി. ‘‘സുരാമേരയപാനേ പാചിത്തിയ’’ന്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. ഇദം അട്ഠമം വത്ഥു സങ്ഘേന വിനിച്ഛിതം. ഇതിപിദം വത്ഥു ഉദ്ധമ്മം, ഉബ്ബിനയം, അപഗതസത്ഥുസാസനം. ഇദം അട്ഠമം സലാകം നിക്ഖിപാമി’’.

‘‘കപ്പതി, ഭന്തേ, അദസകം നിസീദന’’ന്തി? ‘‘നാവുസോ, കപ്പതീ’’തി [പാചി. ൫൩൧ ആദയോ]. ‘‘കത്ഥ പടിക്ഖിത്ത’’ന്തി? ‘‘സാവത്ഥിയം, സുത്തവിഭങ്ഗേ’’തി. ‘‘കിം ആപജ്ജതീ’’തി? ‘‘ഛേദനകേ പാചിത്തിയ’’ന്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. ഇദം നവമം വത്ഥു സങ്ഘേന വിനിച്ഛിതം. ഇതിപിദം വത്ഥു ഉദ്ധമ്മം, ഉബ്ബിനയം, അപഗതസത്ഥുസാസനം. ഇദം നവമം സലാകം നിക്ഖിപാമി’’.

‘‘കപ്പതി, ഭന്തേ, ജാതരൂപരജത’’ന്തി? ‘‘നാവുസോ, കപ്പതീ’’തി [പാരാ. ൫൮൦ ആദയോ]. ‘‘കത്ഥ പടിക്ഖിത്ത’’ന്തി. ‘‘രാജഗഹേ, സുത്തവിഭങ്ഗേ’’തി. ‘‘കിം ആപജ്ജതീ’’തി? ‘‘ജാതരൂപരജതപടിഗ്ഗഹണേ പാചിത്തിയ’’ന്തി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. ഇദം ദസമം വത്ഥു സങ്ഘേന വിനിച്ഛിതം. ഇതിപിദം വത്ഥു ഉദ്ധമ്മം, ഉബ്ബിനയം, അപഗതസത്ഥുസാസനം. ഇദം ദസമം സലാകം നിക്ഖിപാമി.

‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. ഇമാനി ദസ വത്ഥൂനി സങ്ഘേന വിനിച്ഛിതാനി. ഇതിപിമാനി ദസവത്ഥൂനി ഉദ്ധമ്മാനി, ഉബ്ബിനയാനി, അപഗതസത്ഥുസാസനാനീ’’തി.

൪൫൮. ‘‘നിഹതമേതം, ആവുസോ, അധികരണം, സന്തം വൂപസന്തം സുവൂപസന്തം. അപി ച മം ത്വം, ആവുസോ, സങ്ഘമജ്ഝേപി ഇമാനി ദസ വത്ഥൂനി പുച്ഛേയ്യാസി – തേസം ഭിക്ഖൂനം സഞ്ഞത്തിയാ’’തി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ രേവതോ ആയസ്മന്തം സബ്ബകാമിം സങ്ഘമജ്ഝേപി ഇമാനി ദസ വത്ഥൂനി പുച്ഛി. പുട്ഠോ പുട്ഠോ ആയസ്മാ സബ്ബകാമീ വിസ്സജ്ജേസി. ഇമായ ഖോ പന വിനയസങ്ഗീതിയാ സത്ത ഭിക്ഖുസതാനി അനൂനാനി അനധികാനി അഹേസും, തസ്മായം വിനയസങ്ഗീതി ‘‘സത്തസതികാ’’തി വുച്ചതീതി.

ദുതിയഭാണവാരോ നിട്ഠിതോ.

സത്തസതികക്ഖന്ധകോ ദ്വാദസമോ.

ഇമമ്ഹി ഖന്ധകേ വത്ഥൂ പഞ്ചവീസതി.

തസ്സുദ്ദാനം –

ദസ വത്ഥൂനി പൂരേത്വാ, കമ്മം ദൂതേന പാവിസി;

ചത്താരോ പുന രൂപഞ്ച, കോസമ്ബി ച പാവേയ്യകോ.

മഗ്ഗോ സോരേയ്യം സങ്കസ്സം, കണ്ണകുജ്ജം ഉദുമ്ബരം;

സഹജാതി ച മജ്ഝേസി, അസ്സോസി കം നു ഖോ മയം.

പത്തനാവായ ഉജ്ജവി, രഹോസി ഉപനാമയം [ദൂരതോപി ഉദപാദി (ക.)];

ഗരു [ദാരുണം (സ്യാ.)] സങ്ഘോ ച വേസാലിം, മേത്താ സങ്ഘോ ഉബ്ബാഹികാതി.

സത്തസതികക്ഖന്ധകോ നിട്ഠിതോ.

ചൂളവഗ്ഗോ [ചുല്ലവഗ്ഗോ (സീ.)] നിട്ഠിതോ.

ചൂളവഗ്ഗപാളി നിട്ഠിതാ.