အဋ္ဌကထာ > အဘိဓမ္မပိဋက (အဋ္ဌကထာ) > ဓမ္မသင်္ဂဏိ-အဋ္ဌကထာ

တတ္ထ ¶ ကေနဋ္ဌေန အဘိဓမ္မော? ဓမ္မာတိရေကဓမ္မဝိသေသဋ္ဌေန။ အတိရေကဝိသေသတ္ထဒီပကော ဟေတ္ထ ‘အဘိ’-သဒ္ဒေါ။ ‘‘ဗာဠှာ မေ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ အဘိက္ကမန္တိ နော ပဋိက္ကမန္တိ’’ (မ။ နိ။ ၃။၃၈၄၊ သံ။ နိ။ ၅။၁၉၅) ‘‘အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏာ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၁-၂) ဝိယ။ တသ္မာ ယထာ သမုဿိတေသု ဗဟူသု ဆတ္တေသု စေဝ ဓဇေသု စ ယံ အတိရေကပ္ပမာဏံ ဝိသေသဝဏ္ဏသဏ္ဌာနဉ္စ ဆတ္တံ၊ တံ ‘အတိစ္ဆတ္တ’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ ယော အတိရေကပ္ပမာဏော နာနာဝိရာဂဝဏ္ဏဝိသေသသမ္ပန္နော စ ဓဇော သော ‘အတိဓဇော’တိ ဝုစ္စတိ၊ ယထာ စ ဧကတော သန္နိပတိတေသု ဗဟူသု ရာဇကုမာရေသု စေဝ ဒေဝေသု စ ယော ဇာတိဘောဂယသဣဿရိယာဒိသမ္ပတ္တီဟိ အတိရေကတရော စေဝ ဝိသေသဝန္တတရော စ ရာဇကုမာရော သော ‘အတိရာဇကုမာရော’တိ ဝုစ္စတိ၊ ယော အာယုဝဏ္ဏဣဿရိယယသသမ္ပတ္တိအာဒီဟိ အတိရေကတရော စေဝ ဝိသေသဝန္တတရော စ ဒေဝေါ သော ‘အတိဒေဝေါ’တိ ဝုစ္စတိ၊ တထာရူပေါ ဗြဟ္မာပိ ‘အတိဗြဟ္မာ’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝမေဝ အယမ္ပိ ဓမ္မော ဓမ္မာတိရေကဓမ္မဝိသေသဋ္ဌေန ‘အဘိဓမ္မော’တိ ဝုစ္စတိ။

သုတ္တန္တဉှိ ပတွာ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဧကဒေသေနေဝ ဝိဘတ္တာ၊ န နိပ္ပဒေသေန၊ အဘိဓမ္မံ ပတွာ ပန သုတ္တန္တဘာဇနီယအဘိဓမ္မဘာဇနီယပဉှပုစ္ဆကနယာနံ ဝသေန နိပ္ပဒေသတော ဝိဘတ္တာ။ တထာ ဒွါဒသာယတနာနိ၊ အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော၊ စတ္တာရိ သစ္စာနိ၊ ဗာဝီသတိန္ဒြိယာနိ၊ ဒွါဒသပဒိကော ပစ္စယာကာရော။ ကေဝလဉှိ ¶ ဣန္ဒြိယဝိဘင်္ဂေ သုတ္တန္တဘာဇနီယံ နတ္ထိ၊ ပစ္စယာကာရေ စ ပဉှပုစ္ဆကံ နတ္ထိ။ သုတ္တန္တဉ္စ ပတွာ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ဧကဒေသေနေဝ ဝိဘတ္တာ၊ န နိပ္ပဒေသေန၊ အဘိဓမ္မံ ပတွာ ပန တိဏ္ဏမ္ပိ နယာနံ ဝသေန နိပ္ပဒေသတောဝ ဝိဘတ္တာ။ တထာ စတ္တာရိ သမ္မပ္ပဓာနာနိ၊ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ၊ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ၊ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ၊ စတ္တာရိ ဈာနာနိ၊ စတဿော အပ္ပမညာယော၊ ပဉ္စ သိက္ခာပဒါနိ၊ စတဿော ပဋိသမ္ဘိဒါ။ ကေဝလဉှေတ္ထ သိက္ခာပဒဝိဘင်္ဂေ သုတ္တန္တဘာဇနီယံ နတ္ထိ။ သုတ္တန္တံ ပတွာ စ ဉာဏံ ဧကဒေသေနေဝ ဝိဘတ္တံ န နိပ္ပဒေသေန၊ တထာ ကိလေသာ။ အဘိဓမ္မံ ပတွာ ပန ‘‘ဧကဝိဓေန ဉာဏဝတ္ထူ’’တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၇၅၁) နယေန မာတိကံ ဌပေတွာ နိပ္ပဒေသတောဝ ¶ ဝိဘတ္တံ။ တထာ ဧကကတော ပဋ္ဌာယ အနေကေဟိ နယေဟိ ကိလေသာ။ သုတ္တန္တံ ¶ ပတွာ စ ဘူမန္တရပရိစ္ဆေဒေါ ဧကဒေသေနေဝ ဝိဘတ္တော၊ န နိပ္ပဒေသေန၊ အဘိဓမ္မံ ပန ပတွာ တိဏ္ဏမ္ပိ နယာနံ ဝသေန ဘူမန္တရပရိစ္ဆေဒေါ နိပ္ပဒေသတောဝ ဝိဘတ္တော။ ဧဝံ ဓမ္မာတိရေကဓမ္မဝိသေသဋ္ဌေန အဘိဓမ္မောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ပကရဏပရိစ္ဆေဒတော ပနေသ ဓမ္မသင်္ဂဏီဝိဘင်္ဂဓာတုကထာပုဂ္ဂလပညတ္တိကထာဝတ္ထုယမကပဋ္ဌာနာနံ သတ္တန္နံ ပကရဏာနံ ဝသေန ဌိတော။ အယမေတ္ထ အာစရိယာနံ သမာနကထာ။ ဝိတဏ္ဍဝါဒီ ပနာဟ – ‘ကထာဝတ္ထု ကသ္မာ ဂဟိတံ? နနု သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပရိနိဗ္ဗာနတော အဋ္ဌာရသဝဿာဓိကာနိ ဒွေ ဝဿသတာနိ အတိက္ကမိတွာ မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရေနေတံ ဌပိတံ? တသ္မာ သာဝကဘာသိတတ္တာ ဆဍ္ဍေထ န’န္တိ။ ‘ကိံ ပန ဆပ္ပကရဏာနိ အဘိဓမ္မော’တိ? ‘ဧဝံ န ဝဒါမီ’တိ။ ‘အထ ကိံ ဝဒေသီ’တိ။ ‘သတ္တပ္ပကရဏာနီ’တိ။ ‘ကတရံ ဂဟေတွာ သတ္တ ကရောသီ’တိ? ‘မဟာဓမ္မဟဒယံ နာမ အတ္ထိ၊ ဧတေန သဟ သတ္တာ’တိ။ ‘မဟာဓမ္မဟဒယေ အပုဗ္ဗံ နတ္ထိ၊ ကတိပယာဝ ပဉှာဝါရာ အဝသေသာ၊ ကထာဝတ္ထုနာဝ သဒ္ဓိံ သတ္တာ’တိ။ ‘နော ကထာဝတ္ထုနာ၊ မဟာဓာတုကထာ ¶ နာမ အတ္ထိ၊ တာယ သဒ္ဓိံ သတ္တာ’တိ။ ‘မဟာဓာတုကထာယံ အပုဗ္ဗံ နတ္ထိ၊ အပ္ပမတ္တိကာဝ တန္တိ အဝသေသာ။ ကထာဝတ္ထုနာဝ သဒ္ဓိံ သတ္တာ’တိ။

သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟိ သတ္တပ္ပကရဏာနိ ဒေသေန္တော ကထာဝတ္ထုံ ပတွာ ယာ ဧသာ ပုဂ္ဂလဝါရေ တာဝ စတူသု ပဉှေသု ဒွိန္နံ ပဉ္စကာနံ ဝသေန အဋ္ဌမုခါ ဝါဒယုတ္တိ တံ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗကထာမဂ္ဂေသု အသမ္ပုဏ္ဏဘာဏဝါရမတ္တာယ ပါဠိယာ မာတိကံ ဌပေသိ။ သာ ပနေသာ ‘‘ပုဂ္ဂလော ဥပလဗ္ဘတိ သစ္စိကဋ္ဌပရမတ္ထေနာတိ။ အာမန္တာ။ ယော သစ္စိကဋ္ဌော ပရမတ္ထော တတော သော ပုဂ္ဂလော ဥပလဗ္ဘတိ သစ္စိကဋ္ဌပရမတ္ထေနာတိ။ နဟေဝံ ဝတ္တဗ္ဗေ။ အာဇာနာဟိ နိဂ္ဂဟံ…ပေ… ပုဂ္ဂလော နုပလဗ္ဘတိ သစ္စိကဋ္ဌပရမတ္ထေနာတိ။ အာမန္တာ။ ယော သစ္စိကဋ္ဌော ပရမတ္ထော တတော သော ပုဂ္ဂလော နုပလဗ္ဘတိ သစ္စိကဋ္ဌပရမတ္ထေနာတိ။ နဟေဝံ ဝတ္တဗ္ဗေ။ အာဇာနာဟိ နိဂ္ဂဟံ…ပေ…။ သဗ္ဗတ္ထ ပုဂ္ဂလော ဥပလဗ္ဘတိ သဗ္ဗတ္ထ ပုဂ္ဂလော နုပလဗ္ဘတိ၊ သဗ္ဗဒါ ပုဂ္ဂလော ဥပလဗ္ဘတိ သဗ္ဗဒါ ပုဂ္ဂလော နုပလဗ္ဘတိ၊ သဗ္ဗေသု ပုဂ္ဂလော ဥပလဗ္ဘတိ သဗ္ဗေသု ပုဂ္ဂလော နုပလဗ္ဘတိ သစ္စိကဋ္ဌပရမတ္ထေနာ’’တိ (ကထာ။ ၁၅-၁၆) ဧဝံ ပဌမံ ဝါဒံ နိဿာယ ¶ ပဌမံ နိဂ္ဂဟံ၊ ဒုတိယံ နိဿာယ ဒုတိယံ …ပေ… အဋ္ဌမံ နိဿာယ အဋ္ဌမံ နိဂ္ဂဟံ ဒဿေန္တေန သတ္ထာရာ ဌပိတာ။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗတ္ထ မာတိကာဌပနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တံ ပနေတံ မာတိကံ ဌပေန္တော ဣမံ ဒိသွာ ဌပေသိ – မမ ပရိနိဗ္ဗာနတော အဋ္ဌာရသဝဿာဓိကာနံ ဒွိန္နံ ဝဿသတာနံ မတ္ထကေ မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရော နာမ ဘိက္ခု ¶ ဘိက္ခုသဟဿမဇ္ဈေ နိသိန္နော သကဝါဒေ ပဉ္စ သုတ္တသတာနိ ပရဝါဒေ ပဉ္စာတိ သုတ္တသဟဿံ သမောဓာနေတွာ ဒီဃနိကာယပ္ပမာဏံ ကထာဝတ္ထုပ္ပကရဏံ ဘာဇေဿတီတိ။

မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရောပိ ဣဒံ ပကရဏံ ဒေသေန္တော န အတ္တနော ဉာဏေန ဒေသေသိ၊ သတ္ထာရာ ပန ဒိန္နနယေန ဌပိတမာတိကာယ ဒေသေသိ။ ဣတိ သတ္ထာရာ ဒိန္နနယေန ဌပိတမာတိကာယ ဒေသိတတ္တာ သကလမ္ပေတံ ပကရဏံ ဗုဒ္ဓဘာသိတမေဝ နာမ ဇာတံ။ ယထာ ကိံ? ယထာ မဓုပိဏ္ဍိကသုတ္တန္တာဒီနိ ¶ ။ မဓုပိဏ္ဍိကသုတ္တန္တသ္မိဉှိ ဘဂဝါ ‘‘ယတောနိဒါနံ ဘိက္ခု ပုရိသံ ပပဉ္စသညာသင်္ခါ သမုဒါစရန္တိ၊ ဧတ္ထ စေ နတ္ထိ အဘိနန္ဒိတဗ္ဗံ အဘိဝဒိတဗ္ဗံ အဇ္ဈောသိတဗ္ဗံ၊ ဧသေဝန္တော ရာဂါနုသယာန’’န္တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၀၂) မာတိကံ ဌပေတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝိဟာရံ ပါဝိသိ။

ဓမ္မပ္ပဋိဂ္ဂါဟကာ ဘိက္ခူ မဟာကစ္စာနတ္ထေရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဒသဗလေန ဌပိတမာတိကာယ အတ္ထံ ပုစ္ဆိံသု။ ထေရော ပုစ္ဆိတမတ္တကေနေဝ အကထေတွာ ဒသဗလဿ အပစိတိဒဿနတ္ထံ ‘‘သေယျထာပိ အာဝုသော ပုရိသော သာရတ္ထိကော သာရဂဝေသီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၀၃) သာရောပမံ အာဟရိတွာ သာရရုက္ခော ဝိယ ဘဂဝါ သာခါပလာသသဒိသာ သာဝကာ၊ ‘‘သော ဟာဝုသော ဘဂဝါ ဇာနံ ဇာနာတိ၊ ပဿံ ပဿတိ စက္ခုဘူတော ဉာဏဘူတော ဓမ္မဘူတော ဗြဟ္မဘူတော ဝတ္တာ ပဝတ္တာ အတ္ထဿ နိန္နေတာ အမတဿ ဒါတာ ဓမ္မဿာမီ တထာဂတော’’တိ သတ္ထာရံ ထောမေတွာ ပုနပ္ပုနံ ထေရေဟိ ယာစိတော သတ္ထာရာ ဌပိတမာတိကာယ အတ္ထံ ဝိဘဇိတွာ ‘‘အာကင်္ခမာနာ စ ပန တုမှေ အာယသ္မန္တော ဘဂဝန္တံယေဝ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧတမတ္ထံ ပဋိပုစ္ဆေယျာထ သစေ သဗ္ဗညုတညာဏေန သဒ္ဓိံ သံသန္ဒိယမာနံ သမေတိ ဂဏှေယျာထ၊ နော စေ မာ ဂဏှိတ္ထာ’’တိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန ‘‘ယထာ ဝေါ ဘဂဝါ ဗျာကရောတိ တထာ နံ ဓာရေယျာထာ’’တိ ဝတွာ ဥယျောဇေသိ။

တေ ¶ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆိံသု။ သတ္ထာ ဒုက္ကထိတံ ကစ္စာနေနာတိ အဝတွာ သုဝဏ္ဏာလိင်္ဂံ ဥဿာပေန္တော ဝိယ ဂီဝံ ဥန္နာမေတွာ သုပုပ္ဖိတသတပတ္တသဿိရိကံ မဟာမုခံ ပူရေန္တော ဗြဟ္မဿရံ နိစ္ဆာရေတွာ သာဓု သာဓူတိ ထေရဿ သာဓုကာရံ ဒတွာ ‘‘ပဏ္ဍိတော၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဟာကစ္စာနော၊ မဟာပညော ဘိက္ခဝေ မဟာကစ္စာနော၊ မံ စေပိ တုမှေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတမတ္ထံ ပဋိပုစ္ဆေယျာထ၊ အဟမ္ပိ တံ ဧဝမေဝံ ဗျာကရေယျံ ယထာ တံ မဟာကစ္စာနေန ဗျာကတ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၀၅) အာဟ။

ဧဝံ သတ္ထာရာ အနုမောဒိတကာလတော ပဋ္ဌာယ စ ပန သကလံ သုတ္တံ ဗုဒ္ဓဘာသိတံ နာမ ဇာတံ။ အာနန္ဒတ္ထေရာဒီဟိ ¶ ဝိတ္ထာရိတသုတ္တေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧဝမေဝ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ သတ္တပ္ပကရဏာနိ ဒေသေန္တော ကထာဝတ္ထုံ ပတွာ ဝုတ္တနယေန မာတိကံ ဌပေသိ။ ဌပေန္တော ¶ စ ပန ဣမံ အဒ္ဒသ –

မမ ပရိနိဗ္ဗာနတော အဋ္ဌာရသဝဿာဓိကာနံ ဒွိန္နံ ဝဿသတာနံ မတ္ထကေ မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရော နာမ ဘိက္ခု ဘိက္ခုသဟဿမဇ္ဈေ နိသိန္နော သကဝါဒေ ပဉ္စ သုတ္တသတာနိ ပရဝါဒေ ပဉ္စာတိ သုတ္တသဟဿံ သမောဓာနေတွာ ဒီဃနိကာယပ္ပမာဏံ ကထာဝတ္ထုပ္ပကရဏံ ဘာဇေဿတီတိ။

မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရောပိ ဣမံ ပကရဏံ ဒေသေန္တော န အတ္တနော ဉာဏေန ဒေသေသိ၊ သတ္ထာရာ ပန ဒိန္နနယေန ဌပိတမာတိကာယ ဒေသေသိ။ ဣတိ သတ္ထာရာ ဒိန္နနယေန ဌပိတမာတိကာယ ဒေသိတတ္တာ သကလမ္ပေတံ ပကရဏံ ဗုဒ္ဓဘာသိတမေဝ ဇာတံ။ ဧဝံ ကထာဝတ္ထုနာဝ သဒ္ဓိံ သတ္တ ပကရဏာနိ အဘိဓမ္မော နာမ။

တတ္ထ ဓမ္မသင်္ဂဏီပကရဏေ စတဿော ဝိဘတ္တိယော – စိတ္တဝိဘတ္တိ ရူပဝိဘတ္တိ နိက္ခေပရာသိ အတ္ထုဒ္ဓါရောတိ။ တတ္ထ ကာမာဝစရကုသလတော အဋ္ဌ၊ အကုသလတော ဒွါဒသ၊ ကုသလဝိပါကတော သောဠသ၊ အကုသလဝိပါကတော သတ္တ၊ ကိရိယတော ဧကာဒသ၊ ရူပါဝစရကုသလတော ပဉ္စ၊ ဝိပါကတော ပဉ္စ၊ ကိရိယတော ပဉ္စ၊ အရူပါဝစရကုသလတော စတ္တာရိ၊ ဝိပါကတော စတ္တာရိ၊ ကိရိယတော စတ္တာရိ၊ လောကုတ္တရကုသလတော စတ္တာရိ၊ ဝိပါကတော စတ္တာရီတိ ဧကူနနဝုတိ စိတ္တာနိ စိတ္တဝိဘတ္တိ နာမ။ စိတ္တုပ္ပာဒကဏ္ဍန္တိပိ ဧတဿေဝ နာမံ။ တံ ဝါစနာမဂ္ဂတော အတိရေကဆဘာဏဝါရံ၊ ဝိတ္ထာရိယမာနံ ပန အနန္တမပရိမာဏံ ဟောတိ။

တဒနန္တရံ ¶ ဧကဝိဓေန ဒုဝိဓေနာတိအာဒိနာ နယေန မာတိကံ ဌပေတွာ ဝိတ္ထာရေန ဝိဘဇိတွာ ဒဿိတာ ရူပဝိဘတ္တိ နာမ။ ရူပကဏ္ဍန္တိပိ ဧတဿေဝ နာမံ။ တံ ဝါစနာမဂ္ဂတော အတိရေကဒွိဘာဏဝါရံ။ ဝိတ္ထာရိယမာနံ ပန အနန္တမပရိမာဏံ ဟောတိ။

တဒနန္တရံ မူလတော ခန္ဓတော ဒွါရတော ဘူမိတော အတ္ထတော ဓမ္မတော နာမတော လိင်္ဂတောတိ ဧဝံ မူလာဒီဟိ နိက္ခိပိတွာ ဒေသိတော နိက္ခေပရာသိ နာမ။ သော –

မူလတော ¶ ခန္ဓတော စာပိ၊ ဒွါရတော စာပိ ဘူမိတော၊

အတ္ထတော ဓမ္မတော စာပိ၊ နာမတော စာပိ လိင်္ဂတော၊

နိက္ခိပိတွာ ဒေသိတတ္တာ၊ နိက္ခေပေါတိ ပဝုစ္စတိ။

နိက္ခေပကဏ္ဍန္တိပိ တဿေဝ နာမံ။ တံ ဝါစနာမဂ္ဂတော တိမတ္တဘာဏဝါရံ။ ဝိတ္ထာရိယမာနံ ပန အနန္တမပရိမာဏံ ဟောတိ။

တဒနန္တရံ ပန တေပိဋကဿ ဗုဒ္ဓဝစနဿ အတ္ထုဒ္ဓါရဘူတံ ယာဝ သရဏဒုကာ နိက္ခိတ္တံ အဋ္ဌကထာကဏ္ဍံ နာမ။ ယတော ¶ မဟာပကရဏိယာ ဘိက္ခူ မဟာပကရဏေ ဂဏနစာရံ အသလ္လက္ခေန္တာ ဂဏနစာရံ သမာနေန္တိ။ တံ ဝါစနာမဂ္ဂတော ဒွိမတ္တဘာဏဝါရံ။ ဝိတ္ထာရိယမာနံ ပန အနန္တမပရိမာဏံ ဟောတိ။

ဣတိ သကလမ္ပိ ဓမ္မသင်္ဂဏီပကရဏံ ဝါစနာမဂ္ဂတော အတိရေကတေရသမတ္တဘာဏဝါရံ။ ဝိတ္ထာရိယမာနံ ပန အနန္တမပရိမာဏံ ဟောတိ။ ဧဝမေတံ –

စိတ္တဝိဘတ္တိ ရူပဉ္စ၊ နိက္ခေပေါ အတ္ထဇောတနာ၊

ဂမ္ဘီရံ နိပုဏံ ဌာနံ၊ တမ္ပိ ဗုဒ္ဓေန ဒေသိတံ။

တဒနန္တရံ ဝိဘင်္ဂပ္ပကရဏံ နာမ။ တံ ခန္ဓဝိဘင်္ဂေါ အာယတနဝိဘင်္ဂေါ ဓာတုဝိဘင်္ဂေါ သစ္စဝိဘင်္ဂေါ ဣဒြိယဝိဘင်္ဂေါ ပစ္စယာကာရဝိဘင်္ဂေါ သတိပဋ္ဌာနဝိဘင်္ဂေါ သမ္မပ္ပဓာနဝိဘင်္ဂေါ ဣဒ္ဓိပါဒဝိဘင်္ဂေါ ဗောဇ္ဈင်္ဂဝိဘင်္ဂေါ မဂ္ဂင်္ဂဝိဘင်္ဂေါ ဈာနဝိဘင်္ဂေါ အပ္ပမညာဝိဘင်္ဂေါ သိက္ခာပဒဝိဘင်္ဂေါ ပဋိသမ္ဘိဒါဝိဘင်္ဂေါ ဉာဏဝိဘင်္ဂေါ ခုဒ္ဒကဝတ္ထုဝိဘင်္ဂေါ ဓမ္မဟဒယဝိဘင်္ဂေါတိ အဋ္ဌာရသဝိဓေန ဝိဘတ္တံ။

တတ္ထ ¶ ခန္ဓဝိဘင်္ဂေါ သုတ္တန္တဘာဇနီယအဘိဓမ္မဘာဇနီယပဉှပုစ္ဆကာနံ ဝသေန တိဓာ ဝိဘတ္တော။ သော ဝါစနာမဂ္ဂတော ပဉ္စမတ္တဘာဏဝါရော၊ ဝိတ္ထာရိယမာနော ပန အနန္တော အပရိမာဏော ဟောတိ။ တတော ပရံ အာယတနဝိဘင်္ဂါဒယောပိ ဧတေဟေဝ တီဟိ နယေဟိ ဝိဘတ္တာ။ တေသု အာယတနဝိဘင်္ဂေါ ဝါစနာမဂ္ဂတော အတိရေကဘာဏဝါရော၊ ဓာတုဝိဘင်္ဂေါ ဒွိမတ္တဘာဏဝါရော။ တထာ သစ္စဝိဘင်္ဂေါ။ ဣန္ဒြိယဝိဘင်္ဂေ ¶ သုတ္တန္တဘာဇနီယံ နတ္ထိ၊ ဝါစနာမဂ္ဂတော ပနေသ အတိရေကဘာဏဝါရမတ္တော။ ပစ္စယာကာရဝိဘင်္ဂေါ ဆမတ္တဘာဏဝါရော၊ ပဉှပုစ္ဆကံ ပနေတ္ထ နတ္ထိ။ သတိပဋ္ဌာနဝိဘင်္ဂေါ အတိရေကဘာဏဝါရမတ္တော၊ တထာ သမ္မပ္ပဓာန ဣဒ္ဓိပါဒဗောဇ္ဈင်္ဂမဂ္ဂင်္ဂဝိဘင်္ဂါ။ ဈာနဝိဘင်္ဂေါ ဒွိဘာဏဝါရမတ္တော၊ အပ္ပမညာဝိဘင်္ဂေါ အတိရေကဘာဏဝါရမတ္တော။ သိက္ခာပဒဝိဘင်္ဂေပိ သုတ္တန္တဘာဇနီယံ နတ္ထိ၊ ဝါစနာမဂ္ဂတော ပနေသ အတိရေကဘာဏဝါရမတ္တော၊ တထာ ¶ ပဋိသမ္ဘိဒါဝိဘင်္ဂေါ။ ဉာဏဝိဘင်္ဂေါ ဒသဝိဓေန ဝိဘတ္တော၊ ဝါစနာမဂ္ဂတော ပနေသ တိမတ္တဘာဏဝါရော။ ခုဒ္ဒကဝတ္ထုဝိဘင်္ဂေါပိ ဒသဝိဓေန ဝိဘတ္တော၊ ဝါစနာမဂ္ဂတော ပနေသ တိမတ္တဘာဏဝါရော။ ဓမ္မဟဒယဝိဘင်္ဂေါ တိဝိဓေန ဝိဘတ္တော၊ ဝါစနာမဂ္ဂတော ပနေသ အတိရေကဒွိဘာဏဝါရမတ္တော။ သဗ္ဗေပိ ဝိတ္ထာရိယမာနာ အနန္တာ အပရိမာဏာ ဟောန္တိ။ ဧဝမေတံ ဝိဘင်္ဂပ္ပကရဏံ ဝါစနာမဂ္ဂတော ပဉ္စတိံသမတ္တဘာဏဝါရံ၊ ဝိတ္ထာရတော ပန အနန္တမပရိမာဏံ ဟောတိ။

တဒနန္တရံ ဓာတုကထာပကရဏံ နာမ။ တံ သင်္ဂဟော အသင်္ဂဟော၊ သင်္ဂဟိတေန အသင်္ဂဟိတံ၊ အသင်္ဂဟိတေန သင်္ဂဟိတံ၊ သင်္ဂဟိတေန သင်္ဂဟိတံ၊ အသင်္ဂဟိတေန အသင်္ဂဟိတံ၊ သမ္ပယောဂေါ ဝိပ္ပယောဂေါ၊ သမ္ပယုတ္တေန ဝိပ္ပယုတ္တံ၊ ဝိပ္ပယုတ္တေန သမ္ပယုတ္တံ၊ သမ္ပယုတ္တေန သမ္ပယုတ္တံ၊ ဝိပ္ပယုတ္တေန ဝိပ္ပယုတ္တံ၊ သင်္ဂဟိတေန သမ္ပယုတ္တံ ဝိပ္ပယုတ္တံ၊ သမ္ပယုတ္တေန သင်္ဂဟိတံ အသင်္ဂဟိတံ၊ အသင်္ဂဟိတေန သမ္ပယုတ္တံ ဝိပ္ပယုတ္တံ၊ ဝိပ္ပယုတ္တေန သင်္ဂဟိတံ အသင်္ဂဟိတန္တိ စုဒ္ဒသဝိဓေန ဝိဘတ္တံ။ တံ ဝါစနာမဂ္ဂတော အတိရေကဆဘာဏဝါရမတ္တံ၊ ဝိတ္ထာရိယမာနံ ပန အနန္တမပရိမာဏံ ဟောတိ။

တဒနန္တရံ ပုဂ္ဂလပညတ္တိ နာမ။ သာ ‘‘ခန္ဓပညတ္တိ အာယတနပညတ္တိ ဓာတုပညတ္တိ သစ္စပညတ္တိ ဣန္ဒြိယပညတ္တိ ပုဂ္ဂလပညတ္တီ’’တိ ဆဗ္ဗိဓေန ဝိဘတ္တာ။ သာ ဝါစနာမဂ္ဂတော အတိရေကပဉ္စဘာဏဝါရာ၊ ဝိတ္ထာရိယမာနာ ပန အနန္တာ အပရိမာဏာဝ ဟောတိ။

တဒနန္တရံ ¶ ကထာဝတ္ထုပ္ပကရဏံ နာမ။ တံ သကဝါဒေ ပဉ္စ သုတ္တသတာနိ ပရဝါဒေ ပဉ္စာတိ သုတ္တသဟဿံ သမောဓာနေတွာ ဝိဘတ္တံ။ တံ ဝါစနာမဂ္ဂတော ဣဒါနိ ပေါတ္ထကေ လိခိတံ အဂ္ဂဟေတွာ သင်္ဂီတိအာရောပိတနယေန ဒီဃနိကာယပ္ပမာဏံ၊ ဝိတ္ထာရိယမာနံ ပန အနန္တမပရိမာဏံ ဟောတိ။

တဒနန္တရံ ယမကံ နာမ။ တံ မူလယမကံ ခန္ဓယမကံ အာယတနယမကံ ဓာတုယမကံ သစ္စယမကံ သင်္ခါရယမကံ ¶ အနုသယယမကံ စိတ္တယမကံ ဓမ္မယမကံ ဣန္ဒြိယယမကန္တိ ဒသဝိဓေန ဝိဘတ္တံ။ တံ ¶ ဝါစနာမဂ္ဂတော ဝီသဘာဏဝါရသတံ၊ ဝိတ္ထာရတော ပန အနန္တမပရိမာဏံ ဟောတိ။

တဒနန္တရံ မဟာပကရဏံ နာမ။ ပဋ္ဌာနန္တိပိ တဿေဝ နာမံ။ တံ ဟေတုပစ္စယော အာရမ္မဏပစ္စယော အဓိပတိပစ္စယော အနန္တရပစ္စယော သမနန္တရပစ္စယော သဟဇာတပစ္စယော အညမညပစ္စယော နိဿယပစ္စယော ဥပနိဿယပစ္စယော ပုရေဇာတပစ္စယော ပစ္ဆာဇာတပစ္စယော အာသေဝနပစ္စယော ကမ္မပစ္စယော ဝိပါကပစ္စယော အာဟာရပစ္စယော ဣန္ဒြိယပစ္စယော ဈာနပစ္စယော မဂ္ဂပစ္စယော သမ္ပယုတ္တပစ္စယော ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယော အတ္ထိပစ္စယော နတ္ထိပစ္စယော ဝိဂတပစ္စယော အဝိဂတပစ္စယောတိ။ ပစ္စယဝသေန တာဝ စတုဝီသတိဝိဓေန ဝိဘတ္တံ။

ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ ပဋ္ဌာနံ သမာနေတဗ္ဗံ။ ကုသလတ္တိကာဒယော ဟိ ဒွါဝီသတိ တိကာ၊ နာမ ဟေတူ ဓမ္မာ နဟေတူ ဓမ္မာ…ပေ… သရဏာ ဓမ္မာ အရဏာ ဓမ္မာတိ ဣမေ သတံ ဒုကာ။ အပရေပိ ဝိဇ္ဇာဘာဂိနော ဓမ္မာ အဝိဇ္ဇာဘာဂိနော ဓမ္မာ…ပေ… ခယေ ဉာဏံ၊ အနုပ္ပာဒေ ဉာဏန္တိ ဒွါစတ္တာလီသ သုတ္တန္တိကဒုကာ နာမ။ တေသု ဒွါဝီသတိ တိကာ သတံ ဒုကာတိ အယံ အာဟစ္စဘာသိတာ ဇိနဝစနဘူတာ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓေန ဒေသိတာ သတ္တန္နံ ပကရဏာနံ မာတိကာ နာမ။

အထာပရေ ဒွါစတ္တာလီသ သုတ္တန္တိကဒုကာ ကုတောပဘဝါ ကေန ဌပိတာ ကေန ဒေသိတာတိ? ဓမ္မသေနာပတိသာရိပုတ္တတ္ထေရပ္ပဘဝါ၊ တေန ဌပိတာ၊ တေန ဒေသိတာတိ။ ဣမေ ဌပေန္တော ပန ထေရော န သာမုက္ကံသိကေန အတ္တနော ဉာဏေန ဌပေသိ။ ဧကုတ္တရိယံ ပန ဧကနိပါတဒုကနိပါတသင်္ဂီတိ ဒသုတ္တရသုတ္တန္တေဟိ သမောဓာနေတွာ အာဘိဓမ္မိကတ္ထေရာနံ သုတ္တန္တံ ပတွာ အကိလမတ္ထံ ဌပိတာ။ တေ ပနေတေ ဧကသ္မိံ နိက္ခေပကဏ္ဍေယေဝ မတ္ထကံ ¶ ပါပေတွာ ဝိဘတ္တာ။ သေသဋ္ဌာနေသု ယာဝ သရဏဒုကာ အဘိဓမ္မော ဝိဘတ္တော။

သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဟိ အနုလောမပဋ္ဌာနေ ဒွါဝီသတိ တိကေ နိဿာယ တိကပဋ္ဌာနံ နာမ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ။ သတံ ဒုကေ နိဿာယ ဒုကပဋ္ဌာနံ နာမ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ။ တတော ပရံ ဒွါဝီသတိ တိကေ ဂဟေတွာ ဒုကသတေ ပက္ခိပိတွာ ဒုကတိကပဋ္ဌာနံ နာမ ဒဿိတံ။ တတော ပရံ ဒုကသတံ ဂဟေတွာ ဒွါဝီသတိယာ တိကေသု ပက္ခိပိတွာ တိကဒုကပဋ္ဌာနံ နာမ ဒဿိတံ။ တိကေ ¶ ပန တိကေသုယေဝ ပက္ခိပိတွာ တိကတိကပဋ္ဌာနံ ¶ နာမ ဒဿိတံ။ ဒုကေ စ ဒုကေသုယေဝ ပက္ခိပိတွာ ဒုကဒုကပဋ္ဌာနံ နာမ ဒဿိတံ။ ဧဝံ –

ဆ အနုလောမမှိ နယာ သုဂမ္ဘီရာတိ။ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၃၉)၊

ပစ္စနီယပဋ္ဌာနေပိ ဒွါဝီသတိတိကေ နိဿာယ တိကပဋ္ဌာနံ နာမ။ ဒုကသတံ နိဿာယ ဒုကပဋ္ဌာနံ နာမ။ ဒွါဝီသတိတိကေ ဒုကသတေ ပက္ခိပိတွာ ဒုကတိကပဋ္ဌာနံ နာမ။ ဒုကသတံ ဒွါဝီသတိယာ တိကေသု ပက္ခိပိတွာ တိကဒုကပဋ္ဌာနံ နာမ။ တိကေ တိကေသုယေဝ ပက္ခိပိတွာ တိကတိကပဋ္ဌာနံ နာမ။ ဒုကေ ဒုကေသုယေဝ ပက္ခိပိတွာ ဒုကဒုကပဋ္ဌာနံ နာမာတိ ပစ္စနီယေပိ ဆဟိ နယေဟိ ပဋ္ဌာနံ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ။ တေန ဝုတ္တံ –

ဆ ပစ္စနီယမှိ နယာ သုဂမ္ဘီရာတိ။ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၄၄)၊

တတော ပရံ အနုလောမပစ္စနီယေပိ ဧတေနေဝ ဥပါယေန ဆ နယာ ဒဿိတာ။ တေနာဟ –

ဆ အနုလောမပစ္စနီယမှိ နယာ သုဂမ္ဘီရာတိ။ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၄၈)၊

တဒနန္တရံ ¶ ပစ္စနီယာနုလောမေပိ ဧတေဟေဝ ဆဟိ နယေဟိ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ။ တေနာဟ –

တိကဉ္စ ¶ ပဋ္ဌာနဝရံ ဒုကုတ္တမံ၊

ဆ ပစ္စနီယာနုလောမမှိ နယာ သုဂမ္ဘီရာတိ။ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၅၂)၊

ဧဝံ အနုလောမေ ဆ ပဋ္ဌာနာနိ၊ ပဋိလောမေ ဆ၊ အနုလောမပစ္စနီယေ ဆ၊ ပစ္စနီယာနုလောမေ ဆ ပဋ္ဌာနာနီတိ ဣဒံ စတုဝီသတိသမန္တပဋ္ဌာနသမောဓာနံ ပဋ္ဌာနံ မဟာပကရဏံ နာမ။

ဣဒါနိ ဣမဿ အဘိဓမ္မဿ ဂမ္ဘီရဘာဝဝိဇာနနတ္ထံ စတ္တာရော သာဂရာ ဝေဒိတဗ္ဗာ – သံသာရသာဂရော၊ ဇလသာဂရော၊ နယသာဂရော၊ ဉာဏသာဂရောတိ။ တတ္ထ သံသာရသာဂရော နာမ –

ခန္ဓာနဉ္စ ပဋိပါဋိ၊ ဓာတုအာယတနာန စ၊

အဗ္ဗောစ္ဆိန္နံ ဝတ္တမာနာ၊ သံသာရောတိ ပဝုစ္စတီတိ။

ဧဝံ ဝုတ္တံ သံသာရဝဋ္ဋံ။ သွာယံ ယသ္မာ ဣမေသံ သတ္တာနံ ဥပ္ပတ္တိယာ ပုရိမာ ကောဋိ န ပညာယတိ ဧတ္တကာနဉှိ ဝဿသတာနံ ဝါ ဝဿသဟဿာနံ ¶ ဝါ ဝဿသတသဟဿာနံ ဝါ၊ ကပ္ပသတာနံ ဝါ ကပ္ပသဟဿာနံ ဝါ ကပ္ပသတသဟဿာနံ ဝါ မတ္ထကေ သတ္တာ ဥပ္ပန္နာ၊ တတော ပုဗ္ဗေ နာဟေသုန္တိ ဝါ၊ အသုကဿ နာမ ရညော ကာလေ ဥပ္ပန္နာ၊ အသုကဿ ဗုဒ္ဓဿ ကာလေ ဥပ္ပန္နာ တတော ပုဗ္ဗေ နာဟေသုန္တိ ဝါ၊ အယံ ပရိစ္ဆေဒေါ နတ္ထိ၊ ‘‘ပုရိမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကောဋိ န ပညာယတိ အဝိဇ္ဇာယ၊ ဣတော ပုဗ္ဗေ အဝိဇ္ဇာ နာဟောသိ အထ ပစ္ဆာ သမဘဝီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၆၁) ဣမိနာ ပန နယေန သံသာရသာဂရော အနမတဂ္ဂေါဝ။

မဟာသမုဒ္ဒေါ ပန ဇလသာဂရော နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သော စတုရာသီတိယောဇနသဟဿဂမ္ဘီရော။ တတ္ထ ဥဒကဿ အာဠှကသတေဟိ ဝါ အာဠှကသဟဿေဟိ ဝါ အာဠှကသတသဟဿေဟိ ဝါ ပမာဏံ နာမ နတ္ထိ ¶ ။ အထ ခေါ အသင်္ချေယျော အပ္ပမေယျော မဟာဥဒကက္ခန္ဓောတွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ အယံ ဇလသာဂရော နာမ။

ကတမော နယသာဂရော? တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ။ ဒွေပိ ဟိ တန္တိယော ပစ္စဝေက္ခန္တာနံ သဒ္ဓါသမ္ပန္နာနံ ¶ ပသာဒဗဟုလာနံ ဉာဏုတ္တရာနံ ကုလပုတ္တာနံ အနန္တံ ပီတိသောမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ကတမာ ဒွေ? ဝိနယဉ္စ အဘိဓမ္မဉ္စ။ ဝိနယဓရဘိက္ခူနဉှိ ဝိနယတန္တိံ ပစ္စဝေက္ခန္တာနံ ဒေါသာနုရူပံ သိက္ခာပဒပညာပနံ နာမ – ဣမသ္မိံ ဒေါသေ ဣမသ္မိံ ဝီတိက္ကမေ ဣဒံ နာမ ဟောတီတိ သိက္ခာပဒပညာပနံ – အညေသံ အဝိသယော၊ ဗုဒ္ဓါနမေဝ ဝိသယောတိ။ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မပေယျာလံ ပစ္စဝေက္ခန္တာနံ နီလပေယျာလံ ပစ္စဝေက္ခန္တာနံ သဉ္စရိတ္တပေယျာလံ ပစ္စဝေက္ခန္တာနံ အနန္တံ ပီတိသောမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အာဘိဓမ္မိကဘိက္ခူနမ္ပိ ခန္ဓန္တရံ အာယတနန္တရံ ဓာတွန္တရံ ဣန္ဒြိယန္တရံ ဗလဗောဇ္ဈင်္ဂကမ္မဝိပါကန္တရံ ရူပါရူပပရိစ္ဆေဒံ သဏှသုခုမဓမ္မံ ဂဂနတလေ တာရကရူပါနိ ဂဏှန္တော ဝိယ ရူပါရူပဓမ္မေ ပဗ္ဗံ ပဗ္ဗံ ကောဋ္ဌာသံ ကောဋ္ဌာသံ ကတွာ ဝိဘဇန္တော ဒဿေသိ ဝတ နော သတ္ထာတိ အဘိဓမ္မတန္တိံ ပစ္စဝေက္ခန္တာနံ အနန္တံ ပီတိသောမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

ဧဝံ ဥပ္ပတ္တိယာ ပနဿ ဣဒံ ဝတ္ထုပိ ဝေဒိတဗ္ဗံ – မဟာဂတိဂမိယတိဿဒတ္တတ္ထေရော ကိရ ¶ နာမ မဟာဗောဓိံ ဝန္ဒိဿာမီတိ ပရတီရံ ဂစ္ဆန္တော နာဝါယ ဥပရိတလေ နိသိန္နော မဟာသမုဒ္ဒံ ဩလောကေသိ။ အထဿ တသ္မိံ သမယေ နေဝ ပရတီရံ ပညာယိတ္ထ၊ န ဩရိမတီရံ၊ ဦမိဝေဂပ္ပဘေဒသမုဂ္ဂတဇလစုဏ္ဏပရိကိဏ္ဏော ပန ပသာရိတရဇတပဋ္ဋသုမနပုပ္ဖသန္ထရသဒိသော မဟာသမုဒ္ဒေါဝ ပညာယိတ္ထ။ သော ကိံ နု ခေါ မဟာသမုဒ္ဒဿ ဦမိဝေဂေါ ဗလဝါ ဥဒါဟု စတုဝီသတိပ္ပဘေဒေ သမန္တပဋ္ဌာနေ နယမုခံ ဗလဝန္တိ စိန္တေသိ။ အထဿ မဟာသမုဒ္ဒေ ပရိစ္ဆေဒေါ ပညာယတိ – အယဉှိ ဟေဋ္ဌာ မဟာပထဝိယာ ပရိစ္ဆိန္နော၊ ဥပရိ အာကာသေန၊ ဧကတော စက္ကဝါဠပဗ္ဗတေန၊ ဧကတော ဝေလန္တေန ပရိစ္ဆိန္နော၊ သမန္တပဋ္ဌာနဿ ပန ပရိစ္ဆေဒေါ န ပညာယတီတိ သဏှသုခုမဓမ္မံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ ဗလဝပီတိ ဥပ္ပန္နာ။ သော ပီတိံ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ ယထာနိသိန္နောဝ သဗ္ဗကိလေသေ ခေပေတွာ အဂ္ဂဖလေ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာယ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ –

အတ္ထေဝ ¶ ဂမ္ဘီရဂတံ သုဒုဗ္ဗုဓံ၊

ကတမော ¶ ဉာဏသာဂရော? သဗ္ဗညုတညာဏံ ဉာဏသာဂရော နာမ။ အယံ သံသာရသာဂရော နာမ၊ အယံ ဇလသာဂရော နာမ၊ အယံ နယသာဂရော နာမာတိ ဟိ အညေန န သက္ကာ ဇာနိတုံ၊ သဗ္ဗညုတညာဏေနေဝ သက္ကာ ဇာနိတုန္တိ သဗ္ဗညုတညာဏံ ဉာဏသာဂရော နာမ။ ဣမေသု စတူသု သာဂရေသု ဣမသ္မိံ ဌာနေ နယသာဂရော အဓိပ္ပေတော။ ဣမဉှိ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါဝ ပဋိဝိဇ္ဈန္တိ။

အယမ္ပိ ဘဂဝါ ဗောဓိမူလေ နိသိန္နော ‘ဣမံ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ဣမံ ဝတ မေ ဓမ္မံ ဧသန္တဿ ဂဝေသန္တဿ ကပ္ပသတသဟဿာဓိကာနိ စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ ဝီတိဝတ္တာနိ၊ အထ မေ ဣမသ္မိံ ပလ္လင်္ကေ နိသိန္နေန ဒိယဍ္ဎကိလေသသဟဿံ ခေပေတွာ အယံ ဓမ္မော ပဋိဝိဒ္ဓါ’တိ ပဋိဝိဒ္ဓဓမ္မံ ပစ္စဝေက္ခန္တော သတ္တာဟံ ဧကပလ္လင်္ကေန နိသီဒိ။ တတော တမှာ ပလ္လင်္ကာ ဝုဋ္ဌာယ ‘ဣမသ္မိံ ဝတ မေ ပလ္လင်္ကေ သဗ္ဗညုတညာဏံ ပဋိဝိဒ္ဓ’န္တိ အနိမိသေဟိ စက္ခူဟိ သတ္တာဟံ ပလ္လင်္ကံ ဩလောကေန္တော အဋ္ဌာသိ။ တတော ဒေဝတာနံ ‘အဇ္ဇာပိ နူန သိဒ္ဓတ္ထဿ ¶ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ အတ္ထိ၊ ပလ္လင်္ကသ္မိဉှိ အာလယံ န ဝိဇဟတီ’တိ ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ။

သတ္ထာ ဒေဝတာနံ ဝိတက္ကံ ဉတွာ တာဝဒေဝ တာသံ ဝိတက္ကဝူပသမနတ္ထံ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ယမကပါဋိဟာရိယံ ဒဿေသိ။ မဟာဗောဓိပလ္လင်္ကသ္မိဉှိ ကတပါဋိဟာရိယဉ္စ၊ ဉာတိသမာဂမေ ကတပါဋိဟာရိယဉ္စ၊ ပါဋိယပုတ္တသမာဂမေ ကတပါဋိဟာရိယဉ္စ၊ သဗ္ဗံ ကဏ္ဍမ္ဗရုက္ခမူလေ ကတယမကပါဋိဟာရိယသဒိသမေဝ အဟောသိ။ ဧဝံ ယမကပါဋိဟာရိယံ ကတွာ ပလ္လင်္ကဿ ဌိတဋ္ဌာနဿ စ အန္တရေ အာကာသတော ဩရုယှ သတ္တာဟံ စင်္ကမိ။ ဣမေသု စ ဧကဝီသတိယာ ဒိဝသေသု ဧကဒိဝသေပိ သတ္ထု သရီရတော ရသ္မိယော န နိက္ခန္တာ။

စတုတ္ထေ ပန သတ္တာဟေ ပစ္ဆိမုတ္တရာယ ဒိသာယ ရတနဃရေ နိသီဒိ – ရတနဃရံ နာမ နေဝ သတ္တရတနမယံ ဂေဟံ။ သတ္တန္နံ ပန ပကရဏာနံ သမ္မသိတဋ္ဌာနံ ¶ ရတနဃရန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ – တတ္ထ ဓမ္မသင်္ဂဏိံ သမ္မသန္တဿာပိ သရီရတော ရသ္မိယော န နိက္ခန္တာ။ ဝိဘင်္ဂပ္ပကရဏံ ဓာတုကထံ ပုဂ္ဂလပညတ္တိံ ကထာဝတ္ထုပ္ပကရဏံ ယမကပ္ပကရဏံ သမ္မသန္တဿာပိ သရီရတော ရသ္မိယော န နိက္ခန္တာ။ ယဒါ ပန မဟာပကရဏံ ဩရုယှ ‘‘ဟေတုပစ္စယော အာရမ္မဏပစ္စယော…ပေ… အဝိဂတပစ္စယော’’တိ သမ္မသနံ အာရဘိ၊ အထဿ စတုဝီသတိသမန္တပဋ္ဌာနံ သမ္မသန္တဿ ဧကန္တတော သဗ္ဗညုတညာဏံ မဟာပကရဏေယေဝ ဩကာသံ လဘိ။ ယထာ ဟိ တိမိရပိင်္ဂလမဟာမစ္ဆော စတုရာသီတိယောဇနသဟဿဂမ္ဘီရေ ¶ မဟာသမုဒ္ဒေယေဝ ဩကာသံ လဘတိ၊ ဧဝမေဝ သဗ္ဗညုတညာဏံ ဧကန္တတော မဟာပကရဏေယေဝ ဩကာသံ လဘိ။

သတ္ထု ဧဝံ လဒ္ဓါကာသေန သဗ္ဗညုတညာဏေန ယထာသုခံ သဏှသုခုမဓမ္မံ သမ္မသန္တဿ သရီရတော နီလပီတလောဟိတောဒါတမဉ္ဇိဋ္ဌပဘဿရဝသေန ဆဗ္ဗဏ္ဏရသ္မိယော နိက္ခမိံသု။ ကေသမဿူဟိ စေဝ အက္ခီနဉ္စ နီလဋ္ဌာနေဟိ နီလရသ္မိယော နိက္ခမိံသု၊ ယာသံ ဝသေန ဂဂနတလံ အဉ္ဇနစုဏ္ဏသမောကိဏ္ဏံ ဝိယ ဥမာပုပ္ဖနီလုပ္ပလဒလသဉ္ဆန္နံ ဝိယ ဝီတိပတန္တမဏိတာလဝဏ္ဋံ ဝိယ သမ္ပသာရိတမေစကပဋံ ဝိယ စ အဟောသိ။

ဆဝိတော စေဝ အက္ခီနဉ္စ ပီတဋ္ဌာနေဟိ ပီတရသ္မိယော ¶ နိက္ခမိံသု၊ ယာသံ ဝသေန ဒိသာဘာဂါ သုဝဏ္ဏရသဓာရာဘိသိဉ္စမာနာ ဝိယ သုဝဏ္ဏပဋပသာရိတာ ဝိယ ကုင်္ကုမစုဏ္ဏကဏိကာရပုပ္ဖသမ္ပရိကိဏ္ဏာ ဝိယ စ ဝိရောစိံသု။

မံသလောဟိတေဟိ စေဝ အက္ခီနဉ္စ ရတ္တဋ္ဌာနေဟိ လောဟိတရသ္မိယော နိက္ခမိံသု ယာသံ ဝသေန ဒိသာဘာဂါ စီနပိဋ္ဌစုဏ္ဏရဉ္ဇိတာ ဝိယ သုပက္ကလာခါရသသိဉ္စမာနာ ဝိယ ရတ္တကမ္ဗလပရိက္ခိတ္တာ ဝိယ ဇယသုမနပါရိဘဒ္ဒကဗန္ဓုဇီဝကကုသုမသမ္ပရိကိဏ္ဏာ ဝိယ စ ဝိရောစိံသု။

အဋ္ဌီဟိ စေဝ ဒန္တေဟိ စ အက္ခီနဉ္စ သေတဋ္ဌာနေဟိ ဩဒါတရသ္မိယော နိက္ခမိံသု၊ ယာသံ ဝသေန ဒိသာဘာဂါ ရဇတဃဋေဟိ အာသိဉ္စမာနခီရဓာရာသမ္ပရိကိဏ္ဏာ ဝိယ သမ္ပသာရိတရဇတပဋ္ဋဝိတာနာ ဝိယ၊ ဝီတိပတန္တရဇတတာလဝဏ္ဋာ ဝိယ၊ ကုန္ဒကုမုဒသိန္ဒုဝါရသုမနမလ္လိကာဒိကုသုမသဉ္ဆန္နာ ဝိယ စ ဝိရောစိံသု။

မဉ္ဇိဋ္ဌပဘဿရာ ¶ ပန တမှာ တမှာ သရီရပ္ပဒေသာ နိက္ခမိံသု။ ဣတိ တာ ဆဗ္ဗဏ္ဏရသ္မိယော နိက္ခမိတွာ ဃနမဟာပထဝိံ ဂဏှိံသု။

စတုနဟုတာဓိကဒွိယောဇနသတသဟဿဗဟလာ မဟာပထဝီ နိဒ္ဓန္တသုဝဏ္ဏပိဏ္ဍိ ဝိယ အဟောသိ။ အထ မဟာပထဝိံ ဘိန္ဒိတွာ ဟေဋ္ဌာ ဥဒကံ ဂဏှိံသု။ ပထဝိသန္ဓာရကံ အဋ္ဌနဟုတာဓိကစတုယောဇနသတသဟဿဗဟလံ ဥဒကံ သုဝဏ္ဏကလသေဟိ အာသိဉ္စမာနဝိလီနသုဝဏ္ဏံ ဝိယ အဟောသိ။ ဥဒကံ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ¶ ဝါတံ အဂ္ဂဟေသုံ။ ဆနဟုတာဓိကနဝယောဇနသတသဟဿဗဟလော ဝါတော သမုဿိတသုဝဏ္ဏက္ခန္ဓော ဝိယ အဟောသိ။ ဝါတံ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ဟေဋ္ဌာ အဇဋာကာသံ ပက္ခန္ဒိံသု။

ဥပရိဘာဂေန ဥဂ္ဂန္တွာပိ စာတုမဟာရာဇိကေ ဂဏှိံသု။ တေ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ တာဝတိံသေ တတော ယာမေ တတော တုသိတေ တတော နိမ္မာနရတီ တတော ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီ တတော နဝ ဗြဟ္မလောကေ တတော ဝေဟပ္ဖလေ တတော ပဉ္စ သုဒ္ဓါဝါသေ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ စတ္တာရော အာရုပ္ပေ ဂဏှိံသု။ စတ္တာရော စ အာရုပ္ပေ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ အဇဋာကာသံ ပက္ခန္ဒိံသု။

တိရိယဘာဂေဟိ အနန္တာ လောကဓာတုယော ပက္ခန္ဒိံသု။ ဧတ္တကေသု ဌာနေသု စန္ဒမှိ စန္ဒပ္ပဘာ နတ္ထိ၊ သူရိယေ သူရိယပ္ပဘာ နတ္ထိ၊ တာရကရူပေသု တာရကရူပပ္ပဘာ နတ္ထိ၊ ဒေဝတာနံ ဥယျာနဝိမာနကပ္ပရုက္ခေသု စေဝ သရီရေသု စ အာဘရဏေသု စာတိ သဗ္ဗတ္ထ ပဘာ နတ္ထိ။ တိသဟဿိမဟာသဟဿိလောကဓာတုယာ အာလောကဖရဏသမတ္ထော မဟာဗြဟ္မာပိ သူရိယုဂ္ဂမနေ ¶ ခဇ္ဇောပနကော ဝိယ အဟောသိ။ စန္ဒသူရိယတာရကရူပဒေဝတုယျာနဝိမာနကပ္ပရုက္ခာနံ ပရိစ္ဆေဒမတ္တကမေဝ ပညာယိတ္ထ။ ဧတ္တကံ ဌာနံ ဗုဒ္ဓရသ္မီဟိယေဝ အဇ္ဈောတ္ထဋံ အဟောသိ။ အယဉ္စ နေဝ ဗုဒ္ဓါနံ အဓိဋ္ဌာနိဒ္ဓိ၊ န ဘာဝနာမယိဒ္ဓိ။ သဏှသုခုမဓမ္မံ ပန သမ္မသတော လောကနာထဿ လောဟိတံ ပသီဒိ၊ ဝတ္ထုရူပံ ပသီဒိ၊ ဆဝိဝဏ္ဏော ပသီဒိ။ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာ ဝဏ္ဏဓာတု သမန္တာ အသီတိဟတ္ထမတ္တေ ပဒေသေ နိစ္စလာဝ အဋ္ဌာသိ။ ဣမိနာ နီဟာရေန သတ္တာဟံ သမ္မသိ။

သတ္တ ရတ္တိန္ဒိဝါနိ သမ္မသိတဓမ္မော ကိတ္တကော အဟောသီတိ? အနန္တော အပရိမာဏော အဟောသိ။ အယံ တာဝ မနသာဒေသနာ နာမ။ သတ္ထာ ပန ဧဝံ သတ္တာဟံ မနသာ စိန္တိတဓမ္မံ ဝစီဘေဒံ ကတွာ ဒေသေန္တော ဝဿသတေနပိ ¶ ဝဿသဟဿေနပိ ဝဿသတသဟဿေနပိ မတ္ထကံ ပါပေတွာ ဒေသေတုံ န သက္ကောတီတိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ အပရဘာဂေပိ ဟိ တထာဂတော တာဝတိံသဘဝနေ ပါရိစ္ဆတ္တကမူလေ ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလာယံ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠဒေဝတာနံ မဇ္ဈေ နိသိန္နော မာတရံ ကာယသက္ခိံ ကတွာ ကုသလာ ဓမ္မာ၊ အကုသလာ ဓမ္မာ၊ အဗျာကတာ ဓမ္မာတိ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော သတဘာဂေန သဟဿဘာဂေန သတသဟဿဘာဂေန ဓမ္မန္တရာ ဓမ္မန္တရံ သင်္ကမိတွာ သင်္ကမိတွာဝ ဒေသေသိ။ တယော မာသေ နိရန္တရံ ပဝတ္တိတဒေသနာ ဝေဂေန ပဝတ္တာ အာကာသဂင်္ဂါ ဝိယ အဓောမုခဌပိတဥဒကဃဋာ နိက္ခန္တဥဒကဓာရာ ဝိယ စ ဟုတွာ အနန္တာ အပရိမာဏာ အဟောသိ။

ဗုဒ္ဓါနဉှိ ¶ ဘတ္တာနုမောဒနကာလေပိ ထောကံ ဝဍ္ဎေတွာ အနုမောဒေန္တာနံ ဒေသနာ ဒီဃမဇ္ဈိမနိကာယပ္ပမာဏာ ဟောတိ။ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပန သမ္ပတ္တပရိသာယ ဓမ္မံ ဒေသေန္တာနံ ဒေသနာ သံယုတ္တအင်္ဂုတ္တရိကဒွေမဟာနိကာယပ္ပမာဏာဝ ဟောတိ။ ကသ္မာ? ဗုဒ္ဓါနဉှိ ဘဝင်္ဂပရိဝါသော လဟုကော ဒန္တာဝရဏံ သုဖုသိတံ မုခါဒါနံ သိလိဋ္ဌံ ဇိဝှာ မုဒုကာ သရော မဓုရော ဝစနံ လဟုပရိဝတ္တံ။ တသ္မာ တံ မုဟုတ္တံ ဒေသိတဓမ္မောပိ ဧတ္တကော ဟောတိ။ တေမာသံ ဒေသိတဓမ္မော ပန အနန္တော အပရိမာဏောယေဝ။

အာနန္ဒတ္ထေရော ဟိ ဗဟုဿုတော တိပိဋကဓရော ပဉ္စဒသ ဂါထာသဟဿာနိ သဋ္ဌိ ပဒသဟဿာနိ လတာပုပ္ဖာနိ အာကဍ္ဎန္တော ဝိယ ဌိတပဒေနေဝ ဌတွာ ဂဏှာတိ ဝါ ဝါစေတိ ဝါ ဒေသေတိ ဝါ။ ဧတ္တကော ထေရဿ ဧကော ဥဒ္ဒေသမဂ္ဂေါ နာမ ဟောတိ။ ထေရဿ ဟိ အနုပဒံ ဥဒ္ဒေသံ ဒဒမာနော အညော ဒါတုံ န သက္ကောတိ၊ န သမ္ပာပုဏာတိ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါဝ သမ္ပာပုဏေယျ။ ဧဝံ အဓိမတ္တသတိမာ အဓိမတ္တဂတိမာ အဓိမတ္တဓိတိမာ ¶ သာဝကော သတ္ထာရာ တေမာသံ ဣမိနာ နီဟာရေန ဒေသိတဒေသနံ ဝဿသတံ ဝဿသဟဿံ ဥဂ္ဂဏှန္တောပိ မတ္ထကံ ပါပေတုံ န သက္ကောတိ။

ဧဝံ တေမာသံ နိရန္တရံ ဒေသေန္တဿ ပန တထာဂတဿ ကဗဠီကာရာဟာရပ္ပဋိဗဒ္ဓံ ဥပါဒိန္နကသရီရံ ကထံ ယာပေသီတိ? ပဋိဇဂ္ဂနေနေဝ။ ဗုဒ္ဓါနဉှိ သော သော ကာလော သုဝဝတ္ထိတော သုပရိစ္ဆိန္နော သုပစ္စက္ခော။ တသ္မာ ဘဂဝါ ဓမ္မံ ဒေသေန္တောဝ မနုဿလောကေ ကာလံ ဩလောကေတိ။ သော ဘိက္ခာစာရဝေလံ ¶ သလ္လက္ခေတွာ နိမ္မိတဗုဒ္ဓံ မာပေတွာ ‘ဣမဿ စီဝရဂ္ဂဟဏံ ပတ္တဂ္ဂဟဏံ သရကုတ္တိ အာကပ္ပော စ ဧဝရူပေါ နာမ ဟောတု၊ ဧတ္တကံ နာမ ဓမ္မံ ဒေသေတူ’တိ အဓိဋ္ဌာယ ပတ္တစီဝရမာဒါယ အနောတတ္တဒဟံ ဂစ္ဆတိ။ ဒေဝတာ နာဂလတာဒန္တကဋ္ဌံ ဒေန္တိ။ တံ ခါဒိတွာ အနောတတ္တဒဟေ သရီရံ ပဋိဇဂ္ဂိတွာ မနောသိလာတလေ ဌိတော သုရတ္တဒုပဋ္ဋံ နိဝါသေတွာ စီဝရံ ပါရုပိတွာ စာတုမဟာရာဇဒတ္တိယံ သေလမယံ ပတ္တံ အာဒါယ ဥတ္တရကုရုံ ဂစ္ဆတိ။ တတော ပိဏ္ဍပါတံ အာဟရိတွာ အနောတတ္တဒဟတီရေ နိသိန္နော တံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ဒိဝါဝိဟာရာယ စန္ဒနဝနံ ဂစ္ဆတိ။

ဓမ္မသေနာပတိသာရိပုတ္တတ္ထေရောပိ တတ္ထ ဂန္တွာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဝတ္တံ ကတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒတိ။ အထဿ သတ္ထာ နယံ ဒေတိ။ ‘သာရိပုတ္တ၊ ဧတ္တကော ဓမ္မော မယာ ဒေသိတော’တိ အာစိက္ခတိ။ ဧဝံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ နယံ ဒေန္တေ ပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတ္တဿ အဂ္ဂသာဝကဿ ဝေလန္တေ ဌတွာ ဟတ္ထံ ပသာရေတွာ ဒဿိတသမုဒ္ဒသဒိသံ နယဒါနံ ဟောတိ။ ထေရဿာပိ နယသတေန နယသဟဿေန နယသတသဟဿေန ဘဂဝတာ ဒေသိတဓမ္မော ဥပဋ္ဌာတိယေဝ။

သတ္ထာ ¶ ဒိဝါဝိဟာရံ နိသီဒိတွာ ဓမ္မံ ဒေသေတုံ ကာယ ဝေလာယ ဂစ္ဆတီတိ? သာဝတ္ထိဝါသီနံ ကုလပုတ္တာနံ သမ္ပတ္တာနံ ဓမ္မဒေသနဝေလာ နာမ အတ္ထိ၊ တာယ ဝေလာယ ဂစ္ဆတိ။ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ ဂစ္ဆန္တံ ဝါ အာဂစ္ဆန္တံ ဝါ ကေ ဇာနန္တိ ကေ န ဇာနန္တီတိ? မဟေသက္ခာ ဒေဝတာ ဇာနန္တိ၊ အပ္ပေသက္ခာ ဒေဝတာ န ဇာနန္တိ။ ကသ္မာ န ဇာနန္တီတိ? သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဝါ နိမ္မိတဗုဒ္ဓဿ ဝါ ရသ္မိအာဒီသု နာနတ္တာဘာဝါ။ ဥဘိန္နမ္ပိ ဟိ တေသံ ရသ္မီသု ဝါ သရေသု ဝါ ဝစနေသု ဝါ နာနတ္တံ နတ္ထိ။

သာရိပုတ္တတ္ထေရောပိ သတ္ထာရာ ဒေသိတံ ဒေသိတံ ဓမ္မံ အာဟရိတွာ အတ္တနော သဒ္ဓိဝိဟာရိကာနံ ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ ဒေသေသိ။ တေသံ အယံ ပုဗ္ဗယောဂေါ – တေ ¶ ကိရ ကဿပဒသဗလဿ ကာလေ ခုဒ္ဒကဝဂ္ဂုလိယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တာ ပဗ္ဘာရေ ဩလမ္ဗန္တာ ဒွိန္နံ အာဘိဓမ္မိကဘိက္ခူနံ အဘိဓမ္မံ သဇ္ဈာယန္တာနံ သရေ နိမိတ္တံ ဂဟေတွာ ကဏှပက္ခသုက္ကပက္ခေ အဇာနိတွာပိ သရေ နိမိတ္တဂ္ဂါဟမတ္တကေနေဝ ကာလံ ကတွာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိံသု။ ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ ဒေဝလောကေ ဝသိတွာ တသ္မိံ ကာလေ မနုဿလောကေ နိဗ္ဗတ္တာ ယမကပါဋိဟာရိယေ ပသီဒိတွာ ထေရဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိံသု။ ထေရော သတ္ထာရာ ဒေသိတံ ဒေသိတံ ဓမ္မံ အာဟရိတွာ တေသံ ဒေသေသိ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ အဘိဓမ္မဒေသနာပရိယောသာနဉ္စ ¶ တေသံ ဘိက္ခူနံ သတ္တပ္ပကရဏဥဂ္ဂဟဏဉ္စ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ အဟောသိ။

အဘိဓမ္မေ ဝါစနာမဂ္ဂေါ နာမ သာရိပုတ္တတ္ထေရပ္ပဘဝေါ။ မဟာပကရဏေ ဂဏနစာရောပိ ထေရေနေဝ ဌပိတော။ ထေရော ဟိ ဣမိနာ နီဟာရေန ဓမ္မန္တရံ အမက္ခေတွာဝ သုခံ ဂဟေတုံ ဓာရေတုံ ပရိယာပုဏိတုံ ဝါစေတုဉ္စ ပဟောတီတိ ဂဏနစာရံ ဌပေသိ။ ဧဝံ သန္တေ ထေရောဝ ပဌမတရံ အာဘိဓမ္မိကော ဟောတီတိ? န ဟောတိ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါဝ ပဌမတရံ အာဘိဓမ္မိကော။ သော ဟိ နံ မဟာဗောဓိပလ္လင်္ကေ နိသီဒိတွာ ပဋိဝိဇ္ဈိ။ ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ စ ပန သတ္တာဟံ ဧကပလ္လင်္ကေန နိသိန္နော ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ –

သူရိယောဝ ဩဘာသယမန္တလိက္ခ’’န္တိ။ (မဟာဝ။ ၁-၃၊ ဥဒါ။ ၁-၃)၊

ဣဒံ ပဌမဗုဒ္ဓဝစနံ နာမ။ ဓမ္မပဒဘာဏကာ ¶ ပန –

‘‘အနေကဇာတိသံသာရံ၊ သန္ဓာဝိဿံ အနိဗ္ဗိသံ၊

ဂဟကာရံ ဂဝေသန္တော၊ ဒုက္ခာ ဇာတိ ပုနပ္ပုနံ။

‘‘ဂဟကာရက ဒိဋ္ဌောသိ၊ ပုန ဂေဟံ န ကာဟသိ၊

သဗ္ဗာ တေ ဖာသုကာ ဘဂ္ဂါ၊ ဂဟကူဋံ ဝိသင်္ခတံ၊

ဝိသင်္ခါရဂတံ စိတ္တံ၊ တဏှာနံ ခယမဇ္ဈဂါ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၅၃-၁၅၄)၊

ဣဒံ ပဌမဗုဒ္ဓဝစနံ နာမာတိ ဝဒန္တိ။

ယမကသာလာနမန္တရေ ¶ နိပန္နေန ပရိနိဗ္ဗာနသမယေ ‘‘ဟန္ဒ ဒါနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာမန္တယာမိ ဝေါ၊ ဝယဓမ္မာ သင်္ခါရာ၊ အပ္ပမာဒေန သမ္ပာဒေထာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၁၈) ဝုတ္တဝစနံ ပစ္ဆိမဗုဒ္ဓဝစနံ နာမ။

ဥဘိန္နမန္တရေ ပဉ္စစတ္တာလီသ ဝဿာနိ ပုပ္ဖဒါမံ ဂန္ထေန္တေန ဝိယ၊ ရတနာဝလိံ အာဝုနန္တေန ဝိယ၊ စ ကထိတော အမတပ္ပကာသနော သဒ္ဓမ္မော မဇ္ဈိမဗုဒ္ဓဝစနံ နာမ။

တံ ¶ သဗ္ဗမ္ပိ သင်္ဂယှမာနံ ပိဋကတော တီဏိ ပိဋကာနိ ဟောန္တိ၊ နိကာယတော ပဉ္စ နိကာယာ၊ အင်္ဂတော နဝင်္ဂါနိ၊ ဓမ္မက္ခန္ဓတော စတုရာသီတိဓမ္မက္ခန္ဓသဟဿာနိ။ ကထံ? သဗ္ဗမ္ပိ ဟေတံ ပိဋကတော ဝိနယပိဋကံ သုတ္တန္တပိဋကံ အဘိဓမ္မပိဋကန္တိ တိပ္ပဘေဒမေဝ ဟောတိ။ တတ္ထ ဥဘယာနိ ပါတိမောက္ခာနိ ဒွေ ဝိဘင်္ဂါ ဒွါဝီသတိ ခန္ဓကာ သောဠသ ပရိဝါရာတိ ဣဒံ ဝိနယပိဋကံ နာမ။ ဗြဟ္မဇာလာဒိစတုတ္တိံသသုတ္တသင်္ဂဟော ဒီဃနိကာယော။ မူလပရိယာယသုတ္တာဒိဒိယဍ္ဎသတဒွေသုတ္တသင်္ဂဟော မဇ္ဈိမနိကာယော။ ဩဃတရဏသုတ္တာဒိသတ္တသုတ္တသဟဿသတ္တသတဒွါသဋ္ဌိသုတ္တသင်္ဂဟော သံယုတ္တနိကာယော။ စိတ္တပရိယာဒါနသုတ္တာဒိနဝသုတ္တသဟဿပဉ္စသတသတ္တပညာသသုတ္တသင်္ဂဟော အင်္ဂုတ္တရနိကာယော။ ခုဒ္ဒကပါဌဓမ္မပဒဥဒါနဣတိဝုတ္တကသုတ္တနိပါတဝိမာနဝတ္ထုပေတဝတ္ထုထေရဂါထာထေရီဂါထာဇာတကနိဒ္ဒေသပဋိသမ္ဘိဒါအပဒါနဗုဒ္ဓဝံသစရိယာပိဋကဝသေန ပန္နရသပ္ပဘေဒေါ ခုဒ္ဒကနိကာယောတိ ဣဒံ သုတ္တန္တပိဋကံ နာမ။ ဓမ္မသင်္ဂဏီအာဒီနိ သတ္တ ပကရဏာနိ အဘိဓမ္မပိဋကံ နာမ။ တတ္ထ ¶ –

ဝိဝိဓဝိသေသနယတ္တာ၊ ဝိနယနတော စေဝ ကာယဝါစာနံ၊

ဝိနယတ္ထဝိဒူဟိ အယံ၊ ဝိနယော ဝိနယောတိ အက္ခာတော။

ဝိဝိဓာ ဟိ ဧတ္ထ ပဉ္စဝိဓပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသပါရာဇိကာဒိသတ္တအာပတ္တိက္ခန္ဓမာတိကာဝိဘင်္ဂါဒိပ္ပဘေဒါ နယာ ဝိသေသဘူတာ စ ဒဠှီကမ္မသိထိလကရဏပ္ပယောဇနာ အနုပညတ္တိနယာ။ ကာယိကဝါစသိကအဇ္ဈာစာရနိသေဓနတော စေသ ကာယံ ဝါစဉ္စ ဝိနေတိ။ တသ္မာ ဝိဝိဓနယတ္တာ ဝိသေသနယတ္တာ ကာယဝါစာနဉ္စ ဝိနယနတော အယံ ဝိနယော ဝိနယောတိ အက္ခာတော။ တေနေတမေတဿ ဝစနတ္ထကောသလ္လတ္ထံ ဝုတ္တံ –

‘‘ဝိဝိဓဝိသေသနယတ္တာ ¶ ၊ ဝိနယနတော စေဝ ကာယဝါစာနံ၊

ဝိနယတ္ထဝိဒူဟိ အယံ၊ ဝိနယော ဝိနယောတိ အက္ခာတော’’တိ။

အတ္ထာနံ သူစနတော၊ သုဝုတ္တတော သဝနတောထ သူဒနတော၊

သုတ္တာဏာ သုတ္တသဘာဂတော စ ‘သုတ္တ’န္တိ အက္ခာတံ။

တဉှိ ¶ အတ္တတ္ထပရတ္ထာဒိဘေဒေ အတ္ထေ သူစေတိ။ သုဝုတ္တာ စေတ္ထ အတ္ထာ ဝေနေယျဇ္ဈာသယာနုလောမေန ဝုတ္တတ္တာ။ သဝတိ စေတံ အတ္ထေ၊ သဿမိဝ ဖလံ၊ ပသဝတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သူဒတိ စေတံ၊ ဓေနု ဝိယ ခီရံ၊ ပဂ္ဃရတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သုဋ္ဌု စ နေ တာယတိ ရက္ခတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သုတ္တသဘာဂဉ္စေတံ။ ယထာ ဟိ တစ္ဆကာနံ သုတ္တံ ပမာဏံ ဟောတိ ဧဝမေတမ္ပိ ဝိညူနံ။ ယထာ စ သုတ္တေန သင်္ဂဟိတာနိ ပုပ္ဖာနိ န ဝိကိရိယန္တိ န ဝိဒ္ဓံသိယန္တိ ဧဝမေတေန သင်္ဂဟိတာ အတ္ထာ။ တေနေတမေတဿ ဝစနတ္ထကောသလ္လတ္ထံ ဝုတ္တံ –

‘‘အတ္ထာနံ သူစနတော၊ သုဝုတ္တတော သဝနတောထ သူဒနတော၊

သုတ္တာဏာ သုတ္တသဘာဂတော စ သုတ္တန္တိ အက္ခာတ’’န္တိ။

အဘိဓမ္မဿ ဝစနတ္ထော ဝုတ္တောယေဝ။ အပရော နယော –

ယံ ဧတ္ထ ဝုဍ္ဎိမန္တော၊ သလက္ခဏာ ပူဇိတာ ပရိစ္ဆိန္နာ၊

ဝုတ္တာဓိကာ စ ဓမ္မာ၊ အဘိဓမ္မော တေန အက္ခာတော။

အယဉှိ ¶ အဘိသဒ္ဒေါ ဝုဍ္ဎိလက္ခဏပူဇိတပရိစ္ဆိန္နာဓိကေသု ဒိဿတိ။ တထာ ဟေသ ‘‘ဗာဠှာ မေ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ အဘိက္ကမန္တိ၊ နော ပဋိက္ကမန္တီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၃၈၄၊ သံ။ နိ။ ၅။၁၉၅) ဝုဍ္ဎိယံ အာဂတော။ ‘‘ယာ တာ ရတ္တိယော အဘိညာတာ အဘိလက္ခိတာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၄၉) လက္ခဏေ။ ‘‘ရာဇာဘိရာဇာ မနုဇိန္ဒော’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၃၉၉၊ သု။ နိ။ ၅၅၈) ပူဇိတေ။ ‘‘ပဋိဗလော ဝိနေတုံ အဘိဓမ္မေ အဘိဝိနယေ’’တိအာဒီသု (မဟာဝ။ ၈၅) ပရိစ္ဆိန္နေ၊ အညမညသင်္ကရဝိရဟိတေ ဓမ္မေ စ ဝိနယေ စာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘အဘိက္ကန္တေန ဝဏ္ဏေနာ’’တိအာဒီသု (ဝိ။ ဝ။ ၇၅) အဓိကေ။

ဧတ္ထ ¶ စ ‘‘ရူပူပပတ္တိယာ မဂ္ဂံ ဘာဝေတိ မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတီ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၁၆၃ အာဒယော) နယေန ဝုဍ္ဎိမန္တောပိ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ။ ‘‘ရူပါရမ္မဏံ ဝါ သဒ္ဒါရမ္မဏံ ဝါ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၁) နယေန အာရမ္မဏာဒီဟိ လက္ခဏီယတ္တာ သလက္ခဏာပိ။ ‘‘သေက္ခာ ဓမ္မာ၊ အသေက္ခာ ဓမ္မာ၊ လောကုတ္တရာ ဓမ္မာ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ တိကမာတိကာ ၁၁၊ ဒုကမာတိကာ ၁၂) နယေန ပူဇိတာပိ၊ ပူဇာရဟာတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ဖဿော ¶ ဟောတိ၊ ဝေဒနာ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၁) နယေန သဘာဝပရိစ္ဆိန္နတ္တာ ပရိစ္ဆိန္နာပိ။ ‘‘မဟဂ္ဂတာ ဓမ္မာ၊ အပ္ပမာဏာ ဓမ္မာ၊ အနုတ္တရာ ဓမ္မာ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ တိကမာတိကာ ၁၂၊ ဒုကမာတိကာ ၉၉) နယေန အဓိကာပိ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ။ တေနေတမေတဿ ဝစနတ္ထကောသလ္လတ္ထံ ဝုတ္တံ –

‘‘ယံ ဧတ္ထ ဝုဍ္ဎိမန္တော၊ သလက္ခဏာ ပူဇိတာ ပရိစ္ဆိန္နာ၊

ဝုတ္တာဓိကာ စ ဓမ္မာ၊ အဘိဓမ္မော တေန အက္ခာတော’’တိ။

ပိဋကံ ပိဋကတ္ထဝိဒူ၊ ပရိယတ္တိဗ္ဘာဇနတ္ထတော အာဟု၊

တေန သမောဓာနေတွာ၊ တယောပိ ဝိနယာဒယော ဉေယျာ။

ပရိယတ္တိပိ ဟိ ‘‘မာ ပိဋကသမ္ပဒါနေနာ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၃။၆၆) ပိဋကန္တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘အထ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ကုဒါလပိဋကံအာဒါယာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၂၂၈၊ အ။ နိ။ ၃။၇၀) ယံကိဉ္စိ ဘာဇနမ္ပိ။ တသ္မာ ပိဋကံ ပိဋကတ္ထဝိဒူ ပရိယတ္တိဘာဇနတ္ထတော အာဟု။

ဣဒါနိ တေန သမောဓာနေတွာ တယောပိ ဝိနယာဒယော ဉေယျာတိ။ တေန ဧဝံ ဒုဝိဓတ္ထေန ပိဋကသဒ္ဒေန သဟ သမာသံ ကတွာ ဝိနယော စ သော ပိဋကဉ္စ ပရိယတ္တိဘာဝတော၊ တဿ တဿ အတ္ထဿ ဘာဇနတော စာတိ ဝိနယပိဋကံ။ ယထာဝုတ္တေနေဝ နယေန သုတ္တန္တဉ္စ တံ ပိဋကဉ္စာတိ သုတ္တန္တပိဋကံ။ အဘိဓမ္မော ¶ စ သော ပိဋကဉ္စာတိ အဘိဓမ္မပိဋကန္တိ ဧဝမေတေ တယောပိ ဝိနယာဒယော ဉေယျာ။

ဧဝံ ဉတွာ စ ပုနပိ တေသွေဝ ပိဋကေသု နာနပ္ပကာရကောသလ္လတ္ထံ –

ဒေသနာသာသနကထာဘေဒံ တေသု ယထာရဟံ၊

သိက္ခာပဟာနဂမ္ဘီရဘာဝဉ္စ ပရိဒီပယေ။

ပရိယတ္တိဘေဒံ ¶ သမ္ပတ္တိံ၊ ဝိပတ္တိဉ္စာပိ ယံ ယဟိံ၊

ပါပုဏာတိ ယထာ ဘိက္ခု၊ တမ္ပိ သဗ္ဗံ ဝိဘာဝယေ။

တတြာယံ ¶ ပရိဒီပနာ ဝိဘာဝနာ စ – ဧတာနိ ဟိ တီဏိ ပိဋကာနိ ယထာက္ကမံ အာဏာဝေါဟာရပရမတ္ထဒေသနာ၊ ယထာပရာဓယထာနုလောမယထာဓမ္မသာသနာနိ၊ သံဝရာသံဝရဒိဋ္ဌိဝိနိဝေဌနနာမရူပပရိစ္ဆေဒကထာတိ စ ဝုစ္စန္တိ။

ဧတ္ထ ဟိ ဝိနယပိဋကံ အာဏာရဟေန ဘဂဝတာ အာဏာဗာဟုလ္လတော ဒေသိတတ္တာ အာဏာဒေသနာ၊ သုတ္တန္တပိဋကံ ဝေါဟာရကုသလေန ဘဂဝတာ ဝေါဟာရဗာဟုလ္လတော ဒေသိတတ္တာ ဝေါဟာရဒေသနာ၊ အဘိဓမ္မပိဋကံ ပရမတ္ထကုသလေန ဘဂဝတာ ပရမတ္ထဗာဟုလ္လတော ဒေသိတတ္တာ ပရမတ္ထဒေသနာတိ ဝုစ္စတိ။

တထာ ပဌမံ ယေ တေ ပစုရာပရာဓာ သတ္တာ တေ ယထာပရာဓံ ဧတ္ထ သာသိတာတိ ယထာပရာဓသာသနံ၊ ဒုတိယံ အနေကဇ္ဈာသယာနုသယစရိယာဓိမုတ္တိကာ သတ္တာ ယထာနုလောမံ ဧတ္ထ သာသိတာတိ ယထာနုလောမသာသနံ၊ တတိယံ ဓမ္မပုဉ္ဇမတ္တေ ‘အဟံ မမာ’တိ သညိနော သတ္တာ ယထာဓမ္မံ ဧတ္ထ သာသိတာတိ ယထာဓမ္မသာသနန္တိ ဝုစ္စတိ။

တထာ ပဌမံ အဇ္ဈာစာရပဋိပက္ခဘူတော သံဝရာသံဝရော ဧတ္ထ ကထိတောတိ သံဝရာသံဝရကထာ၊ သံဝရာသံဝရောတိ ခုဒ္ဒကော စေဝ မဟန္တော စ သံဝရာသံဝရော၊ ကမ္မာကမ္မံ ဝိယ စ ဖလာဖလံ ဝိယ စ၊ ဒုတိယံ ဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိပဋိပက္ခဘူတာ ဒိဋ္ဌိဝိနိဝေဌနာ ဧတ္ထ ကထိတာတိ ဒိဋ္ဌိဝိနိဝေဌနကထာ၊ တတိယံ ရာဂါဒိပဋိပက္ခဘူတော နာမရူပပရိစ္ဆေဒေါ ဧတ္ထ ကထိတောတိ နာမရူပပရိစ္ဆေဒကထာတိ ဝုစ္စတိ။

တီသုပိ စေတေသု တိဿော သိက္ခာ တီဏိ ပဟာနာနိ စတုဗ္ဗိဓော စ ဂမ္ဘီရဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တထာ ဟိ ဝိနယပိဋကေ ဝိသေသေန အဓိသီလသိက္ခာ ဝုတ္တာ၊ သုတ္တန္တပိဋကေ အဓိစိတ္တသိက္ခာ၊ အဘိဓမ္မပိဋကေ အဓိပညာသိက္ခာ။

ဝိနယပိဋကေ စ ဝီတိက္ကမပ္ပဟာနံ ¶ ၊ ကိလေသာနံ ဝီတိက္ကမပဋိပက္ခတ္တာ သီလဿ၊ သုတ္တန္တပိဋကေ ပရိယုဋ္ဌာနပ္ပဟာနံ၊ ပရိယုဋ္ဌာနပဋိပက္ခတ္တာ သမာဓိဿ၊ အဘိဓမ္မပိဋကေ အနုသယပ္ပဟာနံ၊ အနုသယပဋိပက္ခတ္တာ ပညာယ။

ပဌမေ ¶ ¶ စ တဒင်္ဂပ္ပဟာနံ ကိလေသာနံ၊ ဣတရေသု ဝိက္ခမ္ဘနသမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနာနိ။ ပဌမေ စ ဒုစ္စရိတသံကိလေသဿ ပဟာနံ၊ ဣတရေသု တဏှာဒိဋ္ဌိသံကိလေသာနံ ပဟာနံ။

ဧကမေကသ္မိဉ္စေတ္ထ စတုဗ္ဗိဓောပိ ဓမ္မတ္ထဒေသနာပဋိဝေဓဂမ္ဘီရဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော – တတ္ထ ဓမ္မောတိ တန္တိ။ အတ္ထောတိ တဿာယေဝတ္ထော။ ဒေသနာတိ တဿာ မနသာ ဝဝတ္ထာပိတာယ တန္တိယာ ဒေသနာ။ ပဋိဝေဓောတိ တန္တိယာ တန္တိအတ္ထဿ စ ယထာဘူတာဝဗောဓော။ တီသုပိ စေတေသု ဧတေ ဓမ္မတ္ထဒေသနာပဋိဝေဓာ။ ယသ္မာ သသာဒီဟိ ဝိယ မဟာသမုဒ္ဒေါ မန္ဒဗုဒ္ဓီဟိ ဒုက္ခောဂါဟာ အလဗ္ဘနေယျပတိဋ္ဌာ စ တသ္မာ ဂမ္ဘီရာ။ ဧဝံ ဧကမေကသ္မိံ ဧတ္ထ စတုဗ္ဗိဓောပိ ဂမ္ဘီရဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အပရော နယော – ဓမ္မောတိ ဟေတု။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘ဟေတုမှိ ဉာဏံ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိ (ဝိဘ။ ၇၂၀)။ အတ္ထောတိ ဟေတုဖလံ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘ဟေတုဖလေ ဉာဏံ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိ (ဝိဘ။ ၇၂၀)။ ဒေသနာတိ ပညတ္တိ၊ ယထာဓမ္မံ ဓမ္မာဘိလာပေါတိ အဓိပ္ပာယော၊ အနုလောမပဋိလောမသင်္ခေပဝိတ္ထာရာဒိဝသေန ဝါ ကထနံ။ ပဋိဝေဓောတိ အဘိသမယော။ သော စ လောကိယလောကုတ္တရော။ ဝိသယတော စ အသမ္မောဟတော စ၊ အတ္ထာနုရူပံ ဓမ္မေသု၊ ဓမ္မာနုရူပံ အတ္ထေသု၊ ပညတ္တိပထာနုရူပံ ပညတ္တီသု အဝဗောဓော။ တေသံ တေသံ ဝါ တတ္ထ တတ္ထ ဝုတ္တဓမ္မာနံ ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗော သလက္ခဏသင်္ခါတော အဝိပရီတသဘာဝေါ။

ဣဒါနိ ယသ္မာ ဧတေသု ပိဋကေသု ယံ ယံ ဓမ္မဇာတံ ဝါ အတ္ထဇာတံ ဝါ ယာ စာယံ ယထာ ယထာ ဉာပေတဗ္ဗော အတ္ထော သောတူနံ ဉာဏဿ အဘိမုခေါ ဟောတိ တထာ တထာ တဒတ္ထဇောတိကာ ဒေသနာ၊ ယော စေတ္ထ အဝိပရီတာဝဗောဓသင်္ခါတော ပဋိဝေဓော တေသံ တေသံ ဝါ ဓမ္မာနံ ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗော သလက္ခဏသင်္ခါတော အဝိပရီတသဘာဝေါ – သဗ္ဗမ္ပေတံ အနုပစိတကုသလသမ္ဘာရေဟိ ဒုပ္ပညေဟိ၊ သသာဒီဟိ ဝိယ မဟာသမုဒ္ဒေါ၊ ဒုက္ခောဂါဟံ အလဗ္ဘနေယျပတိဋ္ဌဉ္စ၊ တသ္မာ ဂမ္ဘီရံ။ ဧဝမ္ပိ ဧကမေကသ္မိံ ဧတ္ထ စတုဗ္ဗိဓောပိ ဂမ္ဘီရဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတ္တာဝတာ စ –

ဒေသနာသာသနကထာဘေဒံ ¶ တေသု ယထာရဟံ၊

သိက္ခာပဟာနဂမ္ဘီရဘာဝဉ္စ ပရိဒီပယေတိ –

ပရိယတ္တိဘေဒံ ¶ ¶ သမ္ပတ္တိံ၊ ဝိပတ္တိဉ္စာပိ ယံ ယဟိံ၊

ပါပုဏာတိ ယထာ ဘိက္ခု၊ တမ္ပိ သဗ္ဗံ ဝိဘာဝယေတိ။

ဧတ္ထ ပန တီသု ပိဋကေသု တိဝိဓော ပရိယတ္တိဘေဒေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တိဿော ဟိ ပရိယတ္တိယော – အလဂဒ္ဒူပမာ နိဿရဏတ္ထာ ဘဏ္ဍာဂါရိကပရိယတ္တီတိ။

တတ္ထ ယာ ဒုဂ္ဂဟိတာ ဥပါရမ္ဘာဒိဟေတု ပရိယာပုဋာ အယံ အလဂဒ္ဒူပမာ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရိသော အလဂဒ္ဒတ္ထိကော အလဂဒ္ဒဂဝေသီ အလဂဒ္ဒပရိယေသနံ စရမာနော၊ သော ပဿေယျ မဟန္တံ အလဂဒ္ဒံ၊ တမေနံ ဘောဂေ ဝါ နင်္ဂုဋ္ဌေ ဝါ ဂဏှေယျ၊ တဿ သော အလဂဒ္ဒေါ ပဋိပရိဝတ္တိတွာ ဟတ္ထေ ဝါ ဗာဟာယ ဝါ အညတရသ္မိံ ဝါ အင်္ဂပစ္စင်္ဂေ ဍံသေယျ၊ သော တတော နိဒါနံ မရဏံ ဝါ နိဂစ္ဆေယျ မရဏမတ္တံ ဝါ ဒုက္ခံ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဒုဂ္ဂဟိတတ္တာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အလဂဒ္ဒဿ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဓေကစ္စေ မောဃပုရိသာ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏန္တိ သုတ္တံ…ပေ… ဝေဒလ္လံ၊ တေ တံ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏိတွာ တေသံ ဓမ္မာနံ ပညာယ အတ္ထံ န ဥပပရိက္ခန္တိ၊ တေသံ တေ ဓမ္မာ ပညာယ အတ္ထံ အနုပပရိက္ခတံ န နိဇ္ဈာနံ ခမန္တိ၊ တေ ဥပါရမ္ဘာနိသံသာ စေဝ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏန္တိ ဣတိဝါဒပ္ပမောက္ခာနိသံသာ စ။ ယဿ စတ္ထာယ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏန္တိ တဉ္စဿ အတ္ထံ နာနုဘောန္တိ။ တေသံ တေ ဓမ္မာ ဒုဂ္ဂဟိတာ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တန္တိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဒုဂ္ဂဟိတတ္တာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာန’’န္တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၃၈)။

ယာ ပန သုဂ္ဂဟိတာ သီလက္ခန္ဓာဒိပါရိပူရိံယေဝ အာကင်္ခမာနေန ပရိယာပုဋာ န ဥပါရမ္ဘာဒိဟေတု၊ အယံ နိဿရဏတ္ထာ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘တေသံ တေ ဓမ္မာ သုဂ္ဂဟိတာ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တန္တိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? သုဂ္ဂဟိတတ္တာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာန’’န္တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၃၉)။

ယံ ပန ပရိညာတက္ခန္ဓော ပဟီနကိလေသော ဘာဝိတမဂ္ဂေါ ပဋိဝိဒ္ဓါကုပ္ပော ¶ သစ္ဆိကတနိရောဓော ခီဏာသဝေါ ကေဝလံ ပဝေဏိပါလနတ္ထာယ ဝံသာနုရက္ခဏတ္ထာယ ပရိယာပုဏာတိ၊ အယံ ဘဏ္ဍာဂါရိကပရိယတ္တီတိ။

ဝိနယေ ပန သုပ္ပဋိပန္နော ဘိက္ခု သီလသမ္ပဒံ နိဿာယ တိဿော ဝိဇ္ဇာ ပါပုဏာတိ၊ တာသံယေဝ ¶ စ တတ္ထ ပဘေဒဝစနတော။ သုတ္တေ သုပ္ပဋိပန္နော သမာဓိသမ္ပဒံ နိဿာယ ဆဠဘိညာ ပါပုဏာတိ၊ တာသံယေဝ စ တတ္ထ ပဘေဒဝစနတော။ အဘိဓမ္မေ သုပ္ပဋိပန္နော ပညာသမ္ပဒံ နိဿာယ စတဿော ပဋိသမ္ဘိဒါ ¶ ပါပုဏာတိ တာသဉ္စ တတ္ထေဝ ပဘေဒဝစနတော။ ဧဝမေတေသု သုပ္ပဋိပန္နော ယထာက္ကမေန ဣမံ ဝိဇ္ဇာတ္တယဆဠဘိညာစတုပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပဘေဒံ သမ္ပတ္တိံ ပါပုဏာတိ။

ဝိနယေ ပန ဒုပ္ပဋိပန္နော အနုညာတသုခသမ္ဖဿအတ္ထရဏပါဝုရဏာဒိဖဿသာမညတော ပဋိက္ခိတ္တေသု ဥပါဒိန္နကဖဿာဒီသု အနဝဇ္ဇသညီ ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘တထာဟံ ဘဂဝတာ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာမိ၊ ယထာ ယေမေ အန္တရာယိကာ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ တေ ပဋိသေဝတော နာလံ အန္တရာယာယာ’’တိ (ပါစိ။ ၄၁၇၊ မ။ နိ။ ၁။၂၃၄)။ တတော ဒုဿီလဘာဝံ ပါပုဏာတိ။ သုတ္တေ ဒုပ္ပဋိပန္နော ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၅) အဓိပ္ပာယံ အဇာနန္တော ဒုဂ္ဂဟိတံ ဂဏှာတိ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘အတ္တနာ ဒုဂ္ဂဟိတေန အမှေ စေဝ အဗ္ဘာစိက္ခတိ အတ္တာနဉ္စ ခနတိ ဗဟုဉ္စ အပုညံ ပသဝတီ’’တိ (ပါစိ။ ၄၁၇၊ မ။ နိ။ ၁။၂၃၆)။ တတော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိတံ ပါပုဏာတိ။ အဘိဓမ္မေ ဒုပ္ပဋိပန္နော ဓမ္မစိန္တံ အတိဓာဝန္တော အစိန္တေယျာနိပိ စိန္တေတိ၊ တတော စိတ္တက္ခေပံ ပါပုဏာတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အစိန္တေယျာနိ၊ န စိန္တေတဗ္ဗာနိ၊ ယာနိ စိန္တေန္တော ဥမ္မာဒဿ ဝိဃာတဿ ဘာဂီ အဿာ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၇၇)။ ဧဝမေတေသု ဒုပ္ပဋိပန္နော ယထာက္ကမေန ဣမံ ဒုဿီလဘာဝမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိတာစိတ္တက္ခေပပ္ပဘေဒံ ဝိပတ္တိံ ပါပုဏာတီတိ။ ဧတ္တာဝတာ စ –

ပရိယတ္တိဘေဒံ သမ္ပတ္တိံ၊ ဝိပတ္တိဉ္စာပိ ယံ ယဟိံ၊

ပါပုဏာတိ ယထာ ဘိက္ခု၊ တမ္ပိ သဗ္ဗံ ဝိဘာဝယေတိ။

အယမ္ပိ ဂါထာ ဝုတ္တတ္ထာ ဟောတိ။ ဧဝံ နာနပ္ပကာရတော ပိဋကာနိ ဉတွာ တေသံ ဝသေန သဗ္ဗမ္ပေတံ သင်္ဂယှမာနံ တီဏိ ပိဋကာနိ ဟောန္တိ။

ကထံ ¶ နိကာယတော ပဉ္စ နိကာယာတိ? သဗ္ဗမေဝ ဟေတံ ဒီဃနိကာယော မဇ္ဈိမနိကာယော သံယုတ္တနိကာယော အင်္ဂုတ္တရနိကာယော ခုဒ္ဒကနိကာယောတိ ပဉ္စပ္ပဘေဒံ ဟောတိ။ တတ္ထ ကတမော ဒီဃနိကာယော? တိဝဂ္ဂသင်္ဂဟာနိ ဗြဟ္မဇာလာဒီနိ စတုတ္တိံသ သုတ္တာနိ။

စတုတ္တိံသေဝ ¶ သုတ္တန္တာ၊ တိဝဂ္ဂေါ ယဿ သင်္ဂဟော၊

ဧသ ဒီဃနိကာယောတိ၊ ပဌမော အနုလောမိကော။

ကသ္မာ ¶ ပနေသ ဒီဃနိကာယောတိ ဝုစ္စတိ? ဒီဃပ္ပမာဏာနံ သုတ္တာနံ သမူဟတော နိဝါသတော စ။ သမူဟနိဝါသာ ဟိ နိကာယောတိ ဝုစ္စန္တိ။ ‘‘နာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အညံ ဧကနိကာယမ္ပိ သမနုပဿာမိ ဧဝံ စိတ္တံ ယထယိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိရစ္ဆာနဂတာ ပါဏာ (သံ။ နိ။ ၃။၁၀၀)၊ ပေါဏိကနိကာယော၊ စိက္ခလ္လိကနိကာယော’’တိ။ ဧဝမာဒီနိ စေတ္ထ သာဓကာနိ သာသနတော လောကတော စ။ ဧဝံ သေသာနမ္ပိ နိကာယဘာဝေ ဝစနတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ကတမော မဇ္ဈိမနိကာယော? မဇ္ဈိမပ္ပမာဏာနိ ပဉ္စဒသဝဂ္ဂသင်္ဂဟာနိ မူလပရိယာယသုတ္တာဒီနိ ဒိယဍ္ဎသတံ ဒွေ စ သုတ္တာနိ။

ဒိယဍ္ဎသတသုတ္တန္တာ၊ ဒွေ စ သုတ္တာနိ ယတ္ထ သော၊

နိကာယော မဇ္ဈိမော ပဉ္စ၊ ဒသဝဂ္ဂပရိဂ္ဂဟော။

ကတမော သံယုတ္တနိကာယော? ဒေဝတာသံယုတ္တာဒိဝသေန ဌိတာနိ ဩဃတရဏာဒီနိ သတ္တ သုတ္တသဟဿာနိ သတ္တ သုတ္တသတာနိ စ ဒွါသဋ္ဌိ စ သုတ္တာနိ။

သတ္တ သုတ္တသဟဿာနိ၊ သတ္တ သုတ္တသတာနိ စ၊

ဒွါသဋ္ဌိ စေဝ သုတ္တန္တာ၊ ဧသော သံယုတ္တသင်္ဂဟော။

ကတမော အင်္ဂုတ္တရနိကာယော? ဧကေကအင်္ဂါတိရေကဝသေန ဌိတာနိ စိတ္တပရိယာဒါနာဒီနိ နဝ သုတ္တသဟဿာနိ ပဉ္စ သုတ္တသတာနိ သတ္တပညာသဉ္စ သုတ္တာနိ။

နဝ သုတ္တသဟဿာနိ၊ ပဉ္စ သုတ္တသတာနိ စ၊

သတ္တပညာသသုတ္တာနိ၊ သင်္ချာ အင်္ဂုတ္တရေ အယံ။

ကတမော ¶ ခုဒ္ဒကနိကာယော? သကလံ ဝိနယပိဋကံ၊ အဘိဓမ္မပိဋကံ၊ ခုဒ္ဒကပါဌ၊ ဓမ္မပဒါဒယော ¶ စ ပုဗ္ဗေ ဒဿိတာ ပဉ္စဒသပ္ပဘေဒါ၊ ဌပေတွာ စတ္တာရော နိကာယေ အဝသေသံ ဗုဒ္ဓဝစနန္တိ။

ဌပေတွာ စတုရောပေတေ၊ နိကာယေ ဒီဃအာဒိကေ၊

တဒညံ ဗုဒ္ဓဝစနံ၊ နိကာယော ခုဒ္ဒကော မတောတိ။

ဧဝံ နိကာယတော ပဉ္စ နိကာယာ ဟောန္တိ။

ကထံ ¶ ¶ အင်္ဂဝသေန နဝင်္ဂါနီတိ? သဗ္ဗမေဝ ဟိဒံ ‘သုတ္တံ ဂေယျံ ဝေယျာကရဏံ ဂါထာ ဥဒါနံ ဣတိဝုတ္တကံ ဇာတကံ အဗ္ဘုတဓမ္မံ ဝေဒလ္လ’န္တိ နဝပ္ပဘေဒံ ဟောတိ။ တတ္ထ ဥဘတောဝိဘင်္ဂနိဒ္ဒေသခန္ဓကပရိဝါရာ သုတ္တနိပါတေ မင်္ဂလသုတ္တရတနသုတ္တနာလကသုတ္တတုဝဋ္ဋကသုတ္တာနိ အညမ္ပိ စ သုတ္တနာမကံ တထာဂတဝစနံ သုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗမ္ပိ သဂါထကံ သုတ္တံ ဂေယျန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝိသေသေန သံယုတ္တနိကာယေ သကလောပိ သဂါထာဝဂ္ဂေါ။ သကလမ္ပိ အဘိဓမ္မပိဋကံ၊ နိဂ္ဂါထကံ သုတ္တံ၊ ယဉ္စ အညမ္ပိ အဋ္ဌဟိ အင်္ဂေဟိ အသင်္ဂဟိတံ ဗုဒ္ဓဝစနံ၊ တံ ဝေယျာကရဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဓမ္မပဒံ ထေရဂါထာ ထေရီဂါထာ သုတ္တနိပါတေ နောသုတ္တနာမိကာ သုဒ္ဓိကဂါထာ စ ဂါထာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သောမနဿဉာဏမယိကဂါထာပ္ပဋိသံယုတ္တာ ဒွါသီတိ သုတ္တန္တာ ဥဒါနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တာ (ဣတိဝု။ ၁) ဒသုတ္တရသတသုတ္တန္တာ ဣတိဝုတ္တကန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အပဏ္ဏကဇာတကာဒီနိ ပညာသာဓိကာနိ ပဉ္စ ဇာတကသတာနိ ဇာတကန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အစ္ဆရိယာ အဗ္ဘုတာ ဓမ္မာ အာနန္ဒေ’’တိအာဒိနယပဝတ္တာ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၀၉၊ အ။ နိ။ ၄။၁၂၉) သဗ္ဗေပိ အစ္ဆရိယအဗ္ဘုတဓမ္မပ္ပဋိသံယုတ္တာ သုတ္တန္တာ အဗ္ဘုတဓမ္မန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

စူဠဝေဒလ္လမဟာဝေဒလ္လသမ္မာဒိဋ္ဌိသက္ကပဉှသင်္ခါရဘာဇနီယမဟာပုဏ္ဏမသုတ္တာဒယော သဗ္ဗေပိ ဝေဒဉ္စ တုဋ္ဌိဉ္စ လဒ္ဓါ လဒ္ဓါ ပုစ္ဆိတသုတ္တန္တာ ဝေဒလ္လန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝမေတံ အင်္ဂတော နဝင်္ဂါနိ။

ကထံ ဓမ္မက္ခန္ဓတော စတုရာသီတိ ဓမ္မက္ခန္ဓသဟဿာနီတိ? သဗ္ဗမေဝ ဟိဒံ ဗုဒ္ဓဝစနံ။

‘‘ဒွါသီတိ ¶ ဗုဒ္ဓတော ဂဏှိံ၊ ဒွေ သဟဿာနိ ဘိက္ခုတော၊

စတုရာသီတိ သဟဿာနိ၊ ယေ မေ ဓမ္မာ ပဝတ္တိနော’’တိ။ (ထေရဂါ။ ၁၀၂၇)၊

ဧဝံ ပရိဒီပိတဓမ္မက္ခန္ဓဝသေန စတုရာသီတိသဟဿပ္ပဘေဒံ ဟောတိ။ တတ္ထ ဧကာနုသန္ဓိကံ သုတ္တံ ဧကော ဓမ္မက္ခန္ဓော။ ယံ အနေကာနုသန္ဓိကံ တတ္ထ အနုသန္ဓိဝသေန ဓမ္မက္ခန္ဓဂဏနာ။ ဂါထာဗန္ဓေသု ပဉှာပုစ္ဆနံ ဧကော ဓမ္မက္ခန္ဓော၊ ဝိဿဇ္ဇနံ ဧကော။ အဘိဓမ္မေ ဧကမေကံ တိကဒုကဘာဇနံ ဧကမေကဉ္စ စိတ္တဝါရဘာဇနံ ဧကော ဓမ္မက္ခန္ဓော။ ဝိနယေ အတ္ထိ ဝတ္ထု၊ အတ္ထိ မာတိကာ၊ အတ္ထိ ပဒဘာဇနီယံ၊ အတ္ထိ အာပတ္တိ၊ အတ္ထိ အနာပတ္တိ၊ အတ္ထိ ¶ အန္တရာပတ္တိ၊ အတ္ထိ တိကစ္ဆေဒေါ။ တတ္ထ ဧကမေကော ကောဋ္ဌာသော ဧကမေကော ဓမ္မက္ခန္ဓောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံ ဓမ္မက္ခန္ဓတော စတုရာသီတိ ဓမ္မက္ခန္ဓသဟဿာနိ။

ဧဝမေတံ သဗ္ဗမ္ပိ ဗုဒ္ဓဝစနံ ပဉ္စသတိကသင်္ဂီတိကာလေ သင်္ဂါယန္တေန မဟာကဿပပ္ပမုခေန ဝသီဂဏေန အယံ ဓမ္မော အယံ ဝိနယော၊ ဣဒံ ပဌမဗုဒ္ဓဝစနံ၊ ဣဒံ မဇ္ဈိမဗုဒ္ဓဝစနံ၊ ဣဒံ ပစ္ဆိမဗုဒ္ဓဝစနံ၊ ဣဒံ ဝိနယပိဋကံ၊ ဣဒံ သုတ္တန္တပိဋကံ၊ ဣဒံ အဘိဓမ္မပိဋကံ၊ အယံ ဒီဃနိကာယော…ပေ… အယံ ခုဒ္ဒကနိကာယော၊ ဣမာနိ သုတ္တာဒီနိ နဝင်္ဂါနိ၊ ဣမာနိ စတုရာသီတိ ဓမ္မက္ခန္ဓသဟဿာနီတိ ဣမံ ပဘေဒံ ဝဝတ္ထပေတွာဝ သင်္ဂီတံ။ န ကေဝလဉ္စ ဣမမေဝ အညမ္ပိ ဥဒ္ဒါနသင်္ဂဟဝဂ္ဂသင်္ဂဟပေယျာလသင်္ဂဟဧကနိပါတဒုကနိပါတာဒိနိပါတသင်္ဂဟသံယုတ္တသင်္ဂဟ ပဏ္ဏာသသင်္ဂဟာဒိအနေကဝိဓံ၊ တီသု ပိဋကေသု သန္ဒိဿမာနံ သင်္ဂဟပ္ပဘေဒံ ဝဝတ္ထပေတွာဝ သတ္တဟိ မာသေဟိ သင်္ဂီတံ။

သင်္ဂီတိပရိယောသာနေ စဿ ဣဒံ မဟာကဿပတ္ထေရေန ဒသဗလဿ သာသနံ ပဉ္စဝဿသဟဿပရိမာဏကာလံ ပဝတ္တနသမတ္ထံ ကတန္တိ သဉ္ဇာတပ္ပမောဒါ သာဓုကာရံ ဝိယ ဒဒမာနာ အယံ မဟာပထဝီ ဥဒကပရိယန္တံ ကတွာ အနေကပ္ပကာရံ ကမ္ပိ သင်္ကမ္ပိ သမ္ပကမ္ပိ သမ္ပဝေဓိ။ အနေကာနိ စ အစ္ဆရိယာနိ ပါတုရဟေသုံ။

ဧဝံ သင်္ဂီတေ ပနေတ္ထ အယံ အဘိဓမ္မော ပိဋကတော အဘိဓမ္မပိဋကံ၊ နိကာယတော ခုဒ္ဒကနိကာယော၊ အင်္ဂတော ¶ ဝေယျာကရဏံ၊ ဓမ္မက္ခန္ဓတော ကတိပယာနိ ဓမ္မက္ခန္ဓသဟဿာနိ ဟောန္တိ။

တံ ¶ ဓာရယန္တေသု ဘိက္ခူသု ပုဗ္ဗေ ဧကော ဘိက္ခု သဗ္ဗသာမယိကပရိသာယ နိသီဒိတွာ အဘိဓမ္မတော သုတ္တံ အာဟရိတွာ ဓမ္မံ ကထေန္တော ‘‘ရူပက္ခန္ဓော အဗျာကတော၊ စတ္တာရော ခန္ဓာ သိယာ ကုသလာ သိယာ အကုသလာ သိယာ အဗျာကတာ၊ ဒသာယတနာ အဗျာကတာ၊ ဒွေ အာယတနာ သိယာ ကုသလာ သိယာ အကုသလာ သိယာ အဗျာကတာ၊ သောဠသ ဓာတုယော အဗျာကတာ၊ ဒွေ ဓာတုယော သိယာ ကုသလာ သိယာ အကုသလာ သိယာ အဗျာကတာ၊ သမုဒယသစ္စံ အကုသလံ၊ မဂ္ဂသစ္စံ ကုသလံ၊ နိရောဓသစ္စံ အဗျာကတံ၊ ဒုက္ခသစ္စံ သိယာ ကုသလံ သိယာ အကုသလံ သိယာ အဗျာကတံ၊ ဒသိန္ဒြိယာ အဗျာကတာ၊ ဒေါမနဿိန္ဒြိယံ အကုသလံ၊ အနညာတညဿာမီတိန္ဒြိယံ ကုသလံ၊ စတ္တာရိ ဣန္ဒြိယာနိ သိယာ ကုသလာ သိယာ အဗျာကတာ၊ ဆ ¶ ဣန္ဒြိယာနိ သိယာ ကုသလာ သိယာ အကုသလာ သိယာ အဗျာကတာ’’တိ ဓမ္မကထံ ကထေသိ။

တသ္မိံ ဌာနေ ဧကော ဘိက္ခု နိသိန္နော ‘ဓမ္မကထိက တွံ သိနေရုံ ပရိက္ခိပန္တော ဝိယ ဒီဃသုတ္တံ အာဟရသိ၊ ကိံ သုတ္တံ နာမေတ’န္တိ အာဟ။ ‘အဘိဓမ္မသုတ္တံ နာမ၊ အာဝုသော’တိ။ ‘အဘိဓမ္မသုတ္တံ ကသ္မာ အာဟရသိ? ကိံ အညံ ဗုဒ္ဓဘာသိတံ သုတ္တံ အာဟရိတုံ န ဝဋ္ဋတီ’တိ? ‘အဘိဓမ္မော ကေန ဘာသိတော’တိ? ‘န ဧသော ဗုဒ္ဓဘာသိတော’တိ။ ‘ကိံ ပန တေ၊ အာဝုသော၊ ဝိနယပိဋကံ ဥဂ္ဂဟိတ’န္တိ? ‘န ဥဂ္ဂဟိတံ၊ အာဝုသော’တိ။ ‘အဝိနယဓာရိတာယ မညေ တွံ အဇာနန္တော ဧဝံ ဝဒေသီ’တိ။ ‘ဝိနယမတ္တမေဝ၊ အာဝုသော၊ ဥဂ္ဂဟိတ’န္တိ။ ‘တမ္ပိ တေ ဒုဂ္ဂဟိတံ၊ ပရိသပရိယန္တေ နိသီဒိတွာ နိဒ္ဒါယန္တေန ဥဂ္ဂဟိတံ ဘဝိဿတိ၊ တုမှာဒိသေ ဟိ ပဗ္ဗာဇေန္တော ဝါ ဥပသမ္ပာဒေန္တော ဝါ သာတိသာရော ဟောတိ’။ ‘ကိံ ကာရဏာ’? ဝိနယမတ္တဿပိ ဒုဂ္ဂဟိတတ္တာ၊ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘တတ္ထ အနာပတ္တိ၊ န ဝိဝဏ္ဏေတုကာမော ဣင်္ဃ တာဝ၊ အာဝုသော၊ သုတ္တန္တံ ဝါ ဂါထာယော ဝါ အဘိဓမ္မံ ဝါ ပရိယာပုဏဿု၊ ပစ္ဆာပိ ဝိနယံ ပရိယာပုဏိဿသီ’’တိ (ပါစိ။ ၄၄၂) ဘဏတိ။ ‘‘သုတ္တန္တေ ဩကာသံ ကာရာပေတွာ အဘိဓမ္မံ ဝါ ဝိနယံ ဝါ ပုစ္ဆတိ၊ အဘိဓမ္မေ ဩကာသံ ကာရာပေတွာ သုတ္တန္တံ ဝါ ဝိနယံ ဝါ ပုစ္ဆတိ၊ ဝိနယေ ဩကာသံ ကာရာပေတွာ သုတ္တန္တံ ဝါ အဘိဓမ္မံ ဝါ ပုစ္ဆတီ’’တိ (ပါစိ။ ၁၂၂၁)။ ‘တွံ ပန ဧတ္တကမ္ပိ န ဇာနာသီ’တိ ဧတ္တကေနပိ ပရဝါဒီ နိဂ္ဂဟိတော ဟောတိ။

မဟာဂေါသိင်္ဂသုတ္တံ ပန ဣတောပိ ဗလဝတရံ။ တတြ ဟိ ဓမ္မသေနာပတိ သာရိပုတ္တတ္ထေရော အညမညံ ပုစ္ဆိတပဉှဉ္စ ဝိဿဇ္ဇနဉ္စ အာရောစေတုံ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရဿ ဝိဿဇ္ဇနံ အာရောစေန္တော ‘‘ဣဓာဝုသော ¶ သာရိပုတ္တ၊ ဒွေ ဘိက္ခူ အဘိဓမ္မကထံ ကထေန္တိ ¶ ၊ တေ အညမညံ ပဉှံ ပုစ္ဆန္တိ၊ အညမညဿ ပဉှံ ပုဋ္ဌာ ဝိဿဇ္ဇေန္တိ၊ နော စ သံသာဒေန္တိ၊ ဓမ္မီ စ နေသံ ကထာပဝတ္တိနီ ဟောတိ၊ ဧဝရူပေန ခေါ၊ အာဝုသော၊ သာရိပုတ္တ၊ ဘိက္ခုနာ ဂေါသိင်္ဂသာလဝနံ သောဘေယျာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၄၃) အာဟ။ သတ္ထာ အာဘိဓမ္မိကာ နာမ မမ သာသနေ ပရိဗာဟိရာတိ အဝတွာ သုဝဏ္ဏာလိင်္ဂသဒိသံ ဂီဝံ ဥန္နာမေတွာ ပုဏ္ဏစန္ဒသဿိရီကံ မဟာမုခံ ပူရေတွာ ဗြဟ္မဃောသံ နိစ္ဆာရေန္တော ‘‘သာဓု သာဓု ¶ သာရိပုတ္တာ’’တိ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရဿ သာဓုကာရံ ဒတွာ ‘‘ယထာ တံ မောဂ္ဂလ္လာနော စ သမ္မာ ဗျာကရမာနော ဗျာကရေယျ၊ မောဂ္ဂလ္လာနော ဟိ သာရိပုတ္တ ဓမ္မကထိကော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၄၃) အာဟ။ အာဘိဓမ္မိကဘိက္ခူယေဝ ကိရ ဓမ္မကထိကာ နာမ၊ အဝသေသာ ဓမ္မကထံ ကထေန္တာပိ န ဓမ္မကထိကာ။ ကသ္မာ? တေ ဟိ ဓမ္မကထံ ကထေန္တာ ကမ္မန္တရံ ဝိပါကန္တရံ ရူပါရူပပရိစ္ဆေဒံ ဓမ္မန္တရံ အာလောဠေတွာ ကထေန္တိ။ အာဘိဓမ္မိကာ ပန ဓမ္မန္တရံ န အာလောဠေန္တိ။ တသ္မာ အာဘိဓမ္မိကော ဘိက္ခု ဓမ္မံ ကထေတု ဝါ မာ ဝါ၊ ပုစ္ဆိတကာလေ ပန ပဉှံ ကထေဿတီတိ။ အယမေဝ ဧကန္တဓမ္မကထိကော နာမ ဟောတိ။ ဣဒံ သန္ဓာယ သတ္ထာ သာဓုကာရံ ဒတွာ ‘သုကထိတံ မောဂ္ဂလ္လာနေနာ’တိ အာဟ။

အဘိဓမ္မံ ပဋိဗာဟေန္တော ဣမသ္မိံ ဇိနစက္ကေ ပဟာရံ ဒေတိ၊ သဗ္ဗညုတညာဏံ ပဋိဗာဟတိ၊ သတ္ထု ဝေသာရဇ္ဇညာဏံ ပဋိနိဝတ္တေတိ၊ သောတုကာမံ ပရိသံ ဝိသံဝါဒေတိ၊ အရိယမဂ္ဂေ အာဝရဏံ ဗန္ဓတိ၊ အဋ္ဌာရသသု ဘေဒကရဝတ္ထူသု ဧကသ္မိံ သန္ဒိဿတိ ဥက္ခေပနီယကမ္မတဇ္ဇနီယကမ္မာရဟော ဟောတိ။ တံ တံ ကမ္မံ ကတွာ ဥယျောဇေတဗ္ဗော ‘ဂစ္ဆ ဝိဃာသာဒေါ ဟုတွာ ဇီဝိဿသီ’တိ။

အထာပိ ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘‘သစေ အဘိဓမ္မော ဗုဒ္ဓဘာသိတော၊ ယထာ အနေကေသု သုတ္တသဟဿေသု ‘ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတီ’တိအာဒိနာ နယေန နိဒါနံ သဇ္ဇိတံ၊ ဧဝမဿာပိ နိဒါနံ သဇ္ဇိတံ ဘဝေယျာ’’တိ။ သော ‘ဇာတကသုတ္တနိပါတဓမ္မပဒါဒီနံ ဧဝရူပံ နိဒါနံ နတ္ထိ၊ န စေတာနိ န ဗုဒ္ဓဘာသိတာနီ’တိ ပဋိက္ခိပိတွာ ဥတ္တရိပိ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗော – ‘ပဏ္ဍိတ၊ အဘိဓမ္မော နာမေသ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါနံယေဝ ဝိသယော၊ န အညေသံ ဝိသယော။ ဗုဒ္ဓါနဉှိ ဩက္ကန္တိ ပါကဋာ၊ အဘိဇာတိ ပါကဋာ၊ အဘိသမ္ဗောဓိ ပါကဋာ၊ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနံ ပါကဋံ။ ယမကပါဋိဟာရိယံ ¶ ပါကဋံ၊ တိဒိဝက္ကမော ပါကဋော၊ ဒေဝလောကေ ဒေသိတဘာဝေါ ပါကဋော၊ ဒေဝေါရောဟနံ ပါကဋံ။ ယထာ နာမ စက္ကဝတ္တိရညော ဟတ္ထိရတနံ ဝါ အဿရတနံ ဝါ ထေနေတွာ ယာနကေ ယောဇေတွာ ဝိစရဏံ နာမ အဋ္ဌာနံ အကာရဏံ၊ စက္ကရတနံ ဝါ ပန ထေနေတွာ ပလာလသကဋေ ဩလမ္ဗိတွာ ဝိစရဏံ နာမ အဋ္ဌာနံ အကာရဏံ၊ ယောဇနပ္ပမာဏံ ဩဘာသနသမတ္ထံ မဏိရတနံ ဝါ ပန ကပ္ပာသပစ္ဆိယံ ပက္ခိပိတွာ ဝဠဉ္ဇနံ ¶ ¶ နာမ အဋ္ဌာနံ အကာရဏံ။ ကသ္မာ? ရာဇာရဟဘဏ္ဍတာယ၊ ဧဝမေဝ အဘိဓမ္မော နာမ န အညေသံ ဝိသယော၊ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါနံယေဝ ဝိသယော။ တေသံ ဝသေန ဒေသေတဗ္ဗဒေသနာ။ ဗုဒ္ဓါနဉှိ ဩက္ကန္တိ ပါကဋာ…ပေ… ဒေဝေါရောဟနံ ပါကဋံ။ အဘိဓမ္မဿ နိဒါနကိစ္စံ နာမ နတ္ထိ ပဏ္ဍိတာ’တိ။ န ဟိ သက္ကာ ဧဝံ ဝုတ္တေ ပရဝါဒိနာ သဟဓမ္မိကံ ဥဒါဟရဏံ ဥဒါဟရိတုံ။

မဏ္ဍလာရာမဝါသီ တိဿဘူတိတ္ထေရော ပန မဟာဗောဓိနိဒါနော ဧသ အဘိဓမ္မော နာမာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယေန သွာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိဟာရေန ပဌမာဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဝိဟရာမိ တဿ ပဒေသေန ဝိဟာသိ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၁) ဣမံ ပဒေသဝိဟာရသုတ္တန္တံ အာဟရိတွာ ကထေသိ။ ဒသဝိဓော ဟိ ပဒေသော နာမ – ခန္ဓပဒေသော၊ အာယတနပဒေသော၊ ဓာတုပဒေသော၊ သစ္စပဒေသော၊ ဣန္ဒြိယပဒေသော၊ ပစ္စယာကာရပဒေသော၊ သတိပဋ္ဌာနပဒေသော၊ ဈာနပဒေသော၊ နာမပဒေသော၊ ဓမ္မပဒေသောတိ။ တေသု သတ္ထာ မဟာဗောဓိမဏ္ဍေ ပဉ္စက္ခန္ဓေ နိပ္ပဒေသေန ပဋိဝိဇ္ဈိ၊ ဣမံ တေမာသံ ဝေဒနာက္ခန္ဓဝသေနေဝ ဝိဟာသိ။ ဒွါဒသာယတနာနိ အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော နိပ္ပဒေသေန ပဋိဝိဇ္ဈိ။ ဣမံ တေမာသံ ဓမ္မာယတနေ ဝေဒနာဝသေန ဓမ္မဓာတုယဉ္စ ဝေဒနာဝသေနေဝ ဝိဟာသိ။ စတ္တာရိ သစ္စာနိ နိပ္ပဒေသေန ပဋိဝိဇ္ဈိ၊ ဣမံ တေမာသံ ဒုက္ခသစ္စေ ဝေဒနာဝသေနေဝ ဝိဟာသိ။ ဗာဝီသတိန္ဒြိယာနိ နိပ္ပဒေသေန ပဋိဝိဇ္ဈိ၊ ဣမံ တေမာသံ ဝေဒနာပဉ္စကဣန္ဒြိယဝသေန ဝိဟာသိ။ ဒွါဒသပဒိကံ ပစ္စယာကာရဝဋ္ဋံ နိပ္ပဒေသေန ပဋိဝိဇ္ဈိ၊ ဣမံ တေမာသံ ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာဝသေနေဝ ဝိဟာသိ။ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ နိပ္ပဒေသေန ပဋိဝိဇ္ဈိ၊ ဣမံ တေမာသံ ဝေဒနာသတိပဋ္ဌာနဝသေနေဝ ဝိဟာသိ။ စတ္တာရိ ¶ ဈာနာနိ နိပ္ပဒေသေန ပဋိဝိဇ္ဈိ၊ ဣမံ တေမာသံ ဈာနင်္ဂေသု ဝေဒနာဝသေနေဝ ဝိဟာသိ။ နာမံ နိပ္ပဒေသေန ပဋိဝိဇ္ဈိ၊ ဣမံ တေမာသံ တတ္ထ ဝေဒနာဝသေနေဝ ဝိဟာသိ။ ဓမ္မေ နိပ္ပဒေသေန ပဋိဝိဇ္ဈိ၊ ဣမံ တေမာသံ ဝေဒနာတ္တိကဝသေနေဝ ဝိဟာသီတိ။ ဧဝံ ထေရော ပဒေသဝိဟာရသုတ္တန္တဝသေန အဘိဓမ္မဿ နိဒါနံ ကထေသိ။

ဂါမဝါသီ သုမနဒေဝတ္ထေရော ပန ဟေဋ္ဌာလောဟပါသာဒေ ဓမ္မံ ပရိဝတ္တေန္တော ‘အယံ ပရဝါဒီ ဗာဟာ ပဂ္ဂယှ အရညေ ကန္ဒန္တော ဝိယ၊ အသက္ခိကံ အဍ္ဍံ ကရောန္တော ဝိယ စ၊ အဘိဓမ္မေ နိဒါနဿ အတ္ထိဘာဝမ္ပိ န ဇာနာတီ’တိ ဝတွာ နိဒါနံ ကထေန္တော ဧဝမာဟ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ဒေဝေသု ဝိဟရတိ တာဝတိံသေသု ပါရိစ္ဆတ္တကမူလေ ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလာယံ။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဒေဝါနံ ¶ တာဝတိံသာနံ အဘိဓမ္မကထံ ကထေသိ – ‘‘ကုသလာ ဓမ္မာ၊ အကုသလာ ဓမ္မာ၊ အဗျာကတာ ဓမ္မာ’’တိ။

အညေသု ပန သုတ္တေသု ဧကမေဝ နိဒါနံ။ အဘိဓမ္မေ ဒွေ နိဒါနာနိ – အဓိဂမနိဒါနဉ္စ ဒေသနာနိဒါနဉ္စ ¶ ။ တတ္ထ အဓိဂမနိဒါနံ ဒီပင်္ကရဒသဗလတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ မဟာဗောဓိပလ္လင်္ကာ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဒေသနာနိဒါနံ ယာဝ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနာ။ ဧဝံ ဥဘယနိဒါနသမ္ပန္နဿ ပနဿ အဘိဓမ္မဿ နိဒါနကောသလ္လတ္ထံ ဣဒံ တာဝ ပဉှာကမ္မံ ဝေဒိတဗ္ဗံ – အယံ အဘိဓမ္မော နာမ ကေန ပဘာဝိတော? ကတ္ထ ပရိပါစိတော? ကတ္ထ အဓိဂတော? ကဒါ အဓိဂတော? ကေန အဓိဂတော? ကတ္ထ ဝိစိတော? ကဒါ ဝိစိတော? ကေန ဝိစိတော? ကတ္ထ ဒေသိတော? ကဿတ္ထာယ ဒေသိတော? ကိမတ္ထံ ဒေသိတော? ကေဟိ ပဋိဂ္ဂဟိတော? ကေ သိက္ခန္တိ? ကေ သိက္ခိတသိက္ခာ? ကေ ဓာရေန္တိ? ကဿ ဝစနံ? ကေနာဘတောတိ?

တတြိဒံ ဝိဿဇ္ဇနံ – ကေန ပဘာဝိတောတိ ဗောဓိအဘိနီဟာရသဒ္ဓါယ ပဘာဝိတော။ ကတ္ထ ပရိပါစိတောတိ အဍ္ဎဆက္ကေသု ဇာတကသတေသု။ ကတ္ထ အဓိဂတောတိ ဗောဓိမူလေ။ ကဒါ အဓိဂတောတိ ဝိသာခါပုဏ္ဏမာသိယံ။ ကေနာဓိဂတောတိ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓေန။ ကတ္ထ ဝိစိတောတိ ဗောဓိမဏ္ဍေ။ ကဒါ ¶ ဝိစိတောတိ ရတနဃရသတ္တာဟေ။ ကေန ဝိစိတောတိ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓေန။ ကတ္ထ ဒေသိတောတိ ဒေဝေသု တာဝတိံသေသု။ ကဿတ္ထာယ ဒေသိတောတိ ဒေဝတာနံ။ ကိမတ္ထံ ဒေသိတောတိ စတုရောဃနိဒ္ဓရဏတ္ထံ။ ကေဟိ ပဋိဂ္ဂဟိတောတိ ဒေဝေဟိ။ ကေ သိက္ခန္တီတိ သေက္ခာ စ ပုထုဇ္ဇနကလျာဏာ စ။ ကေ သိက္ခိတသိက္ခာတိ အရဟန္တော ခီဏာသဝါ။ ကေ ဓာရေန္တီတိ ယေသံ ဝတ္တတိ တေ ဓာရေန္တိ။ ကဿ ဝစနန္တိ ဘဂဝတော ဝစနံ၊ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ။ ကေနာဘတောတိ အာစရိယပရမ္ပရာယ။

အယဉှိ သာရိပုတ္တတ္ထေရော ဘဒ္ဒဇိ သောဘိတော ပိယဇာလီ ပိယပါလော ပိယဒဿီ ကောသိယပုတ္တော သိဂ္ဂဝေါ သန္ဒေဟော မောဂ္ဂလိပုတ္တော သုဒတ္တော ဓမ္မိယော ဒါသကော သောဏကော ရေဝတောတိ ဧဝမာဒီဟိ ယာဝ တတိယသင်္ဂီတိကာလာ အာဘတော။ တတော ဥဒ္ဓံ တေသံယေဝ သိဿာနုသိဿေဟီတိ ဧဝံ တာဝ ဇမ္ဗုဒီပတလေ အာစရိယပရမ္ပရာယ အာဘတော။ ဣမံ ပန ဒီပံ –

တတော ¶ မဟိန္ဒော ဣဋ္ဋိယော၊ ဥတ္တိယော သမ္ဗလော တထာ၊

ပဏ္ဍိတော ဘဒ္ဒနာမော စ၊ ဧတေ နာဂါ မဟာပညာ။

ဇမ္ဗုဒီပါ ဣဓာဂတာတိ (ပရိ။ ၃၊ ၈)။

ဣမေဟိ ¶ မဟာနာဂေဟိ အာဘတော။ တတော ဥဒ္ဓံ တေသံယေဝ သိဿာနုသိဿသင်္ခါတာယ အာစရိယပရမ္ပရာယ ယာဝဇ္ဇတနကာလာ အာဘတော။

ဧဝံ အာဘတဿ ပနဿ ယံ တံ ဒီပင်္ကရဒသဗလတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ မဟာဗောဓိပလ္လင်္ကာ အဓိဂမနိဒါနံ၊ ယာဝ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနာ ဒေသနာနိဒါနဉ္စ ဝုတ္တံ၊ တဿ အာဝိဘာဝတ္ထံ အယံ အနုပုဗ္ဗိကထာ ဝေဒိတဗ္ဗာ –

ဣတော ကိရ ကပ္ပသတသဟဿာဓိကာနံ စတုန္နံ အသင်္ချေယျာနံ မတ္ထကေ အမရဝတီ နာမ နဂရံ အဟောသိ။ တတ္ထ သုမေဓော နာမ ဗြာဟ္မဏော ပဋိဝသတိ ဥဘတော သုဇာတော၊ မာတိတော စ ပိတိတော စ၊ သံသုဒ္ဓဂဟဏိကော၊ ယာဝ သတ္တမာ ကုလပရိဝဋ္ဋာ အက္ခိတ္တော အနုပကုဋ္ဌော ဇာတိဝါဒေန၊ အဘိရူပေါ ဒဿနီယော ပါသာဒိကော ပရမာယ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယ သမန္နာဂတော။ သော အညံ ကမ္မံ အကတွာ ဗြာဟ္မဏသိပ္ပမေဝ ဥဂ္ဂဏှိ။ တဿ ဒဟရကာလေယေဝ မာတာပိတရော ကာလမကံသု။ အထဿ ရာသိဝဍ္ဎကော အမစ္စော အာယပေါတ္ထကံ အာဟရိတွာ သုဝဏ္ဏရဇတမဏိမုတ္တာဒိပူရိတေ ဂဗ္ဘေ ဝိဝရိတွာ ‘ဧတ္တကံ တေ ကုမာရ မာတု သန္တကံ၊ ဧတ္တကံ ပိတု သန္တကံ၊ ဧတ္တကာ အယျကပယျကာနံ သန္တကာတိ ယာဝ သတ္တမာ ကုလပရိဝဋ္ဋာ ဓနံ အာစိက္ခိတွာ ဧတံ ပဋိပဇ္ဇာဟီ’တိ အာဟ။ သုမေဓပဏ္ဍိတော စိန္တေသိ – ‘ဣမံ ဓနံ သံဟရိတွာ မယှံ ပိတုပိတာမဟာဒယော ပရလောကံ ဂစ္ဆန္တာ ဧကကဟာပဏမ္ပိ ဂဟေတွာ န ဂတာ၊ မယာ ပန ဂဟေတွာ ဂမနကာရဏံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’တိ သော ရညော အာရောစေတွာ နဂရေ ဘေရိံ စရာပေတွာ မဟာဇနဿ ဒါနံ ဒတွာ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိ။ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ သုမေဓကထာ ကထေတဗ္ဗာ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဗုဒ္ဓဝံသေ (ဗု။ ဝံ။ ၂။၁-၃၃) –

ကပ္ပေ စ သတသဟဿေ၊ စတုရော စ အသင်္ခိယေ၊

အမရံ နာမ နဂရံ၊ ဒဿနေယျံ မနောရမံ။

ဒသဟိ ¶ သဒ္ဒေဟိ အဝိဝိတ္တံ၊ အန္နပါနသမာယုတံ၊

ဟတ္ထိသဒ္ဒံ အဿသဒ္ဒံ၊ ဘေရိသင်္ခရထာနိ စ၊

ခါဒထ ပိဝထ စေဝ၊ အန္နပါနေန ဃောသိတံ။

နဂရံ ¶ သဗ္ဗင်္ဂသမ္ပန္နံ၊ သဗ္ဗကမ္မမုပါဂတံ၊

သတ္တရတနသမ္ပန္နံ၊ နာနာဇနသမာကုလံ၊

သမိဒ္ဓံ ဒေဝနဂရံဝ၊ အာဝါသံ ပုညကမ္မိနံ။

နဂရေ အမရဝတိယာ၊ သုမေဓော နာမ ဗြာဟ္မဏော၊

အနေကကောဋိသန္နိစယော၊ ပဟူတဓနဓညဝါ။

အဇ္ဈာယကော မန္တဓရော၊ တိဏ္ဏံ ဝေဒါန ပါရဂူ၊

လက္ခဏေ ဣတိဟာသေ စ၊ သဓမ္မေ ပါရမိံ ဂတော။

ရဟောဂတော နိသီဒိတွာ၊ ဧဝံ စိန္တေသဟံ တဒါ၊

ဒုက္ခော ပုနဗ္ဘဝေါ နာမ၊ သရီရဿ စ ဘေဒနံ။

ဇာတိဓမ္မော ဇရာဓမ္မော၊ ဗျာဓိဓမ္မော သဟံ တဒါ၊

အဇရံ အမတံ ခေမံ၊ ပရိယေသိဿာမိ နိဗ္ဗုတိံ။

ယံနူနိမံ ပူတိကာယံ၊ နာနာကုဏပပူရိတံ၊

ဆဍ္ဍယိတွာန ဂစ္ဆေယျံ၊ အနပေက္ခော အနတ္ထိကော။

အတ္ထိ ဟေဟိတိ သော မဂ္ဂေါ၊ န သော သက္ကာ န ဟေတုယေ၊

ပရိယေသိဿာမိ တံ မဂ္ဂံ၊ ဘဝတော ပရိမုတ္တိယာ။

ယထာပိ ဒုက္ခေ ဝိဇ္ဇန္တေ၊ သုခံ နာမပိ ဝိဇ္ဇတိ၊

ဧဝံ ဘဝေ ဝိဇ္ဇမာနေ၊ ဝိဘဝေါပိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗကော။

ယထာပိ ဥဏှေ ဝိဇ္ဇန္တေ၊ အပရံ ဝိဇ္ဇတိ သီတလံ၊

ဧဝံ တိဝိဓဂ္ဂိ ဝိဇ္ဇန္တေ၊ နိဗ္ဗာနံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗကံ။

ယထာပိ ပါပေ ဝိဇ္ဇန္တေ၊ ကလျာဏမပိ ဝိဇ္ဇတိ၊

ဧဝမေဝ ဇာတိ ဝိဇ္ဇန္တေ၊ အဇာတိပိစ္ဆိတဗ္ဗကံ။

ယထာ ¶ ¶ ဂူထဂတော ပုရိသော၊ တဠာကံ ဒိသွာန ပူရိတံ၊

န ဂဝေသတိ တံ တဠာကံ၊ န ဒေါသော တဠာကဿ သော။

ဧဝံ ကိလေသမလဓောဝေ၊ ဝိဇ္ဇန္တေ အမတန္တဠေ၊

န ဂဝေသတိ တံ တဠာကံ၊ န ဒေါသော အမတန္တဠေ။

ယထာ အရီဟိ ပရိရုဒ္ဓါ၊ ဝိဇ္ဇန္တေ ဂမနမ္ပထေ၊

န ပလာယတိ သော ပုရိသော၊ န ဒေါသော အဉ္ဇသဿ သော။

ဧဝံ ကိလေသပရိရုဒ္ဓါ၊ ဝိဇ္ဇမာနေ သိဝေ ပထေ၊

န ဂဝေသတိ တံ မဂ္ဂံ၊ န ဒေါသော သိဝမဉ္ဇသေ။

ယထာပိ ဗျာဓိတော ပုရိသော၊ ဝိဇ္ဇမာနေ တိကိစ္ဆကေ၊

န တိကိစ္ဆာပေတိ တံ ဗျာဓိံ၊ န ဒေါသော သော တိကိစ္ဆကေ။

ဧဝံ ကိလေသဗျာဓီဟိ၊ ဒုက္ခိတော ပရိပီဠိတော၊

န ဂဝေသတိ တံ အာစရိယံ၊ န ဒေါသော သော ဝိနာယကေ။

ယထာပိ ကုဏပံ ပုရိသော၊ ကဏ္ဌေ ဗဒ္ဓံ ဇိဂုစ္ဆိယ၊

မောစယိတွာန ဂစ္ဆေယျ၊ သုခီ သေရီ သယံဝသီ။

တထေဝိမံ ပူတိကာယံ၊ နာနာကုဏပသဉ္စယံ၊

ဆဍ္ဍယိတွာန ဂစ္ဆေယျံ၊ အနပေက္ခော အနတ္ထိကော။

ယထာ ဥစ္စာရဋ္ဌာနမှိ၊ ကရီသံ နရနာရိယော၊

ဆဍ္ဍယိတွာန ဂစ္ဆန္တိ၊ အနပေက္ခာ အနတ္ထိကာ။

ဧဝမေဝါဟံ ¶ ဣမံ ကာယံ၊ နာနာကုဏပပူရိတံ၊

ဆဍ္ဍယိတွာန ဂစ္ဆိဿံ၊ ဝစ္စံ ကတွာ ယထာ ကုဋိံ။

ယထာပိ ဇဇ္ဇရံ နာဝံ၊ ပလုဂ္ဂံ ဥဒဂါဟိနိံ၊

သာမီ ဆဍ္ဍေတွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ အနပေက္ခာ အနတ္ထိကာ။

ဧဝမေဝါဟံ ဣမံ ကာယံ၊ နဝစ္ဆိဒ္ဒံ ဓုဝဿဝံ၊

ဆဍ္ဍယိတွာန ဂစ္ဆိဿံ၊ ဇိဏ္ဏနာဝံဝ သာမိကာ။

ယထာပိ ပုရိသော စောရေဟိ၊ ဂစ္ဆန္တော ဘဏ္ဍမာဒိယ၊

ဘဏ္ဍစ္ဆေဒဘယံ ဒိသွာ၊ ဆဍ္ဍယိတွာန ဂစ္ဆတိ။

ဧဝမေဝ ¶ အယံ ကာယော၊ မဟာစောရသမော ဝိယ၊

ပဟာယိမံ ဂမိဿာမိ၊ ကုသလစ္ဆေဒနာဘယာ။

ဧဝါဟံ စိန္တယိတွာန၊ နေကကောဋိသတံ ဓနံ၊

နာထာနာထာနံ ဒတွာန၊ ဟိမဝန္တမုပါဂမိံ။

ဟိမဝန္တဿာဝိဒူရေ၊ ဓမ္မိကော နာမ ပဗ္ဗတော၊

အဿမော သုကတော မယှံ၊ ပဏ္ဏသာလာ သုမာပိတာ။

စင်္ကမံ တတ္ထ မာပေသိံ၊ ပဉ္စဒေါသဝိဝဇ္ဇိတံ၊

အဋ္ဌဂုဏသမုပေတံ၊ အဘိညာဗလမာဟရိံ။

သာဋကံ ပဇဟိံ တတ္ထ၊ နဝဒေါသမုပါဂတံ၊

ဝါကစီရံ နိဝါသေသိံ၊ ဒွါဒသဂုဏမုပါဂတံ။

အဋ္ဌဒေါသသမာကိဏ္ဏံ ¶ ၊ ပဇဟိံ ပဏ္ဏသာလကံ၊

ဥပါဂမိံ ရုက္ခမူလံ၊ ဂုဏေ ဒသဟုပါဂတံ။

ဝါပိတံ ရောပိတံ ဓညံ၊ ပဇဟိံ နိရဝသေသတော၊

အနေကဂုဏသမ္ပန္နံ၊ ပဝတ္တဖလမာဒိယိံ။

တတ္ထပ္ပဓာနံ ပဒဟိံ၊ နိသဇ္ဇဋ္ဌာနစင်္ကမေ၊

အဗ္ဘန္တရမှိ သတ္တာဟေ၊ အဘိညာဗလ ပါပုဏိန္တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂။၁-၃၃)၊

တတ္ထ အဿမော သုကတော မယှံ၊ ပဏ္ဏသာလာ သုမာပိတာတိ ဣမိဿာ ပါဠိယာ သုမေဓပဏ္ဍိတေန အဿမပဏ္ဏသာလာစင်္ကမာ သဟတ္ထာ မာပိတာ ဝိယ ဝုတ္တာ။ အယံ ပနေတ္ထ အတ္ထော – မဟာသတ္တဉှိ ‘‘ဟိမဝန္တံ အဇ္ဈောဂါဟေတွာ အဇ္ဇ ဓမ္မိကပဗ္ဗတံ ပဝိသိဿာမီ’’တိ နိက္ခန္တံ ဒိသွာ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော ဝိဿကမ္မဒေဝပုတ္တံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဂစ္ဆ၊ တာတ၊ အယံ သုမေဓပဏ္ဍိတော ‘ပဗ္ဗဇိဿာမီ’တိ နိက္ခန္တော ဧတဿ ဝသနဋ္ဌာနံ မာပေဟီ’’တိ။ သော တဿ ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ရမဏီယံ အဿမံ သုဂုတ္တံ ပဏ္ဏသာလံ၊ မနောရမံ စင်္ကမဉ္စ မာပေသိ။ ဘဂဝါ ပန တဒါ အတ္တနော ပုညာနုဘာဝေန နိပ္ဖန္နံ တံ အဿမပဒံ သန္ဓာယ ‘‘သာရိပုတ္တ တသ္မိံ ဓမ္မိကပဗ္ဗတေ –

အဿမော ¶ သုကတော မယှံ၊ ပဏ္ဏသာလာ သုမာပိတာ၊

စင်္ကမံ တတ္ထ မာပေသိံ၊ ပဉ္စဒေါသဝိဝဇ္ဇိတ’’န္တိ။ –

အာဟ။ တတ္ထ အဿမော သုကတော မယှန္တိ သုကတော မယာ။ ပဏ္ဏသာလာ သုမာပိတာတိ ပဏ္ဏစ္ဆန္နာ သာလာပိ မေ သုမာပိတာ အဟောသိ။

ပဉ္စဒေါသဝိဝဇ္ဇိတန္တိ ပဉ္စိမေ စင်္ကမဒေါသာ နာမ ထဒ္ဓဝိသမတာ၊ အန္တောရုက္ခတာ၊ ဂဟနစ္ဆန္နတာ၊ အတိသမ္ဗာဓတာ၊ အတိဝိသာလတာတိ။ ထဒ္ဓဝိသမဘူမိဘာဂသ္မိဉှိ စင်္ကမေ စင်္ကမန္တဿ ပါဒါ ရုဇ္ဇန္တိ၊ ဖောဋာ ဥဋ္ဌဟန္တိ၊ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂတံ န လဘတိ၊ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝိပဇ္ဇတိ။ မုဒုသမတလေ ပန ဖာသုဝိဟာရံ အာဂမ္မ ကမ္မဋ္ဌာနံ သမ္ပဇ္ဇတိ။ တသ္မာ ထဒ္ဓဝိသမဘူမိဘာဂတာ ဧကော ဒေါသောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ စင်္ကမနဿ အန္တော ဝါ မဇ္ဈေ ဝါ ကောဋိယံ ဝါ ¶ ရုက္ခေ သတိ ပမာဒမာဂမ္မ စင်္ကမန္တဿ နလာဋံ ဝါ သီသံ ဝါ ပဋိဟညတီတိ အန္တောရုက္ခတာ ဒုတိယော ဒေါသော။ တိဏလတာဒိဂဟနစ္ဆန္နေ စင်္ကမေ စင်္ကမန္တော အန္ဓကာရဝေလာယံ ဥရဂါဒိကေ ပါဏေ အက္ကမိတွာ ဝါ မာရေတိ၊ တေဟိ ဝါ ဒဋ္ဌော ဒုက္ခံ အာပဇ္ဇတီတိ ဂဟနစ္ဆန္နတာ တတိယော ဒေါသော။ အတိသမ္ဗာဓေ စင်္ကမေ ဝိတ္ထာရတော ရတနိကေ ဝါ အဍ္ဎရတနိကေ ဝါ စင်္ကမန္တဿ ပရိစ္ဆေဒေ ပက္ခလိတွာ နခါပိ အင်္ဂုလိယောပိ ဘိဇ္ဇန္တီတိ အတိသမ္ဗာဓတာ စတုတ္ထော ဒေါသော။ အတိဝိသာလေ စင်္ကမေ စင်္ကမန္တဿ စိတ္တံ ဝိဓာဝတိ၊ ဧကဂ္ဂတံ န လဘတီတိ အတိဝိသာလတာ ပဉ္စမော ဒေါသော။ ပုထုလတော ပန ဒိယဍ္ဎရတနံ ဒွီသု ပဿေသု ရတနမတ္တအနုစင်္ကမံ ဒီဃတော သဋ္ဌိဟတ္ထံ မုဒုတလံ သမဝိပ္ပကိဏ္ဏဝါလုကံ စင်္ကမံ ဝဋ္ဋတိ၊ စေတိယဂိရိမှိ ဒီပပ္ပသာဒကမဟာမဟိန္ဒတ္ထေရဿ စင်္ကမနံ ဝိယ၊ တာဒိသံ တံ အဟောသိ။ တေနာဟ ‘‘စင်္ကမံ တတ္ထ မာပေသိံ၊ ပဉ္စဒေါသဝိဝဇ္ဇိတ’’န္တိ။

အဋ္ဌဂုဏသမုပေတန္တိ အဋ္ဌဟိ သမဏသုခေဟိ ဥပေတံ။ အဋ္ဌိမာနိ သမဏသုခါနိ နာမ ဓနဓညပရိဂ္ဂဟာဘာဝေါ အနဝဇ္ဇပိဏ္ဍပရိယေသနဘာဝေါ၊ နိဗ္ဗုတပိဏ္ဍဘုဉ္ဇနဘာဝေါ၊ ရဋ္ဌံ ပီဠေတွာ ဓနသာရံ ဝါ သီသကဟာပဏာဒီနိ ဝါ ဂဏှန္တေသု ရာဇကုလေသု ရဋ္ဌပီဠနကိလေသာဘာဝေါ၊ ဥပကရဏေသု နိစ္ဆန္ဒရာဂဘာဝေါ၊ စောရဝိလောပေ နိဗ္ဘယဘာဝေါ၊ ရာဇရာဇမဟာမစ္စေဟိ အသံသဋ္ဌဘာဝေါ စတူသု ဒိသာသု အပ္ပဋိဟတဘာဝေါတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ ¶ ‘‘ယထာ တသ္မိံ အဿမေ ဝသန္တေန သက္ကာ ဟောန္တိ ဣမာနိ အဋ္ဌ သမဏသုခါနိ ဝိန္ဒိတုံ၊ ဧဝံ အဋ္ဌဂုဏသမုပေတံ တံ အဿမံ မာပေသိ’’ န္တိ။

အဘိညာဗလမာဟရိန္တိ ပစ္ဆာ တသ္မိံ အဿမေ ဝသန္တော ကသိဏပရိကမ္မံ ကတွာ အဘိညာနဉ္စ သမာပတ္တီနဉ္စ ဥပ္ပာဒနတ္ထာယ အနိစ္စတော ဒုက္ခတော ဝိပဿနံ အာရဘိတွာ ထာမပ္ပတ္တံ ဝိပဿနာဗလံ အာဟရိံ။ ယထာ တသ္မိံ ဝသန္တော တံ ဗလံ အာဟရိတုံ သက္ကောမိ၊ ဧဝံ တံ အဿမံ တဿ အဘိညတ္ထာယ ဝိပဿနာဗလဿ အနုစ္ဆဝိကံ ကတွာ မာပေသိန္တိ အတ္ထော။

သာဋကံ ပဇဟိံ တတ္ထ၊ နဝဒေါသမုပါဂတန္တိ ဧတ္ထာယံ အနုပုဗ္ဗိကထာ၊ တဒါ ကိရ ကုဋိလေဏစင်္ကမာဒိပဋိမဏ္ဍိတံ ပုပ္ဖူပဂဖလူပဂရုက္ခသဉ္ဆန္နံ ရမဏီယံ မဓုရသလိလာသယံ အပဂတဝါဠမိဂဘိံသနကသကုဏံ ပဝိဝေကက္ခမံ အဿမံ မာပေတွာ အလင်္ကတစင်္ကမဿ ဥဘောသု အန္တေသု အာလမ္ဗနဖလကံ သံဝိဓာယ နိသီဒနတ္ထာယ စင်္ကမဝေမဇ္ဈေ သမတလံ မုဂ္ဂဝဏ္ဏသိလံ မာပေတွာ အန္တောပဏ္ဏသာလာယံ ဇဋာမဏ္ဍလဝါကစီရတိဒဏ္ဍကုဏ္ဍိကာဒိကေ တာပသပရိက္ခာရေ မဏ္ဍပေ ပါနီယဃဋပါနီယသင်္ခပါနီယသရာဝါနိ အဂ္ဂိသာလာယံ အင်္ဂါရကပလ္လဒါရုအာဒီနီတိ ဧဝံ ယံ ယံ ပဗ္ဗဇိတာနံ ¶ ဥပကာရာယ သံဝတ္တတိ၊ တံ တံ သဗ္ဗံ မာပေတွာ ပဏ္ဏသာလာယ ဘိတ္တိယံ ‘‘ယေ ကေစိ ပဗ္ဗဇိတုကာမာ ဣမေ ပရိက္ခာရေ ဂဟေတွာ ပဗ္ဗဇန္တူ’’တိ အက္ခရာနိ ဆိန္ဒိတွာ ဒေဝလောကမေဝ ဂတေ ဝိဿကမ္မဒေဝပုတ္တေ သုမေဓပဏ္ဍိတော ဟိမဝန္တပါဒေ ဂိရိကန္ဒရာနုသာရေန အတ္တနော နိဝါသနာနုရူပံ ဖာသုကဋ္ဌာနံ ဩလောကေန္တော နဒီနိဝတ္တနေ ဝိဿကမ္မနိမ္မိတံ သက္ကဒတ္တိယံ ရမဏီယံ အဿမံ ဒိသွာ စင်္ကမကောဋိံ ဂန္တွာ ပဒဝလဉ္ဇံ အပဿန္တော ‘‘ဓုဝံ ပဗ္ဗဇိတာ ဓုရဂါမေ ဘိက္ခံ ပရိယေသိတွာ ကိလန္တရူပါ အာဂန္တွာ ပဏ္ဏသာလံ ပဝိသိတွာ နိသိန္နာ ဘဝိဿန္တီ’’တိ စိန္တေတွာ ထောကံ အာဂမေတွာ ‘‘အတိဝိယ စိရာယန္တိ၊ ဇာနိဿာမီ’’တိ ပဏ္ဏသာလကုဋိဒွါရံ ဝိဝရိတွာ အန္တော ပဝိသိတွာ ဣတော စိတော စ ဩလောကေန္တော မဟာဘိတ္တိယံ အက္ခရာနိ ဝါစေတွာ ‘‘မယှံ ကပ္ပိယပရိက္ခာရာ ဧတေ၊ ဣမေ ဂဟေတွာ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ အတ္တနာ နိဝတ္ထပါရုတံ သာဋကယုဂံ ပဇဟိ။ တေနာဟ ‘‘သာဋကံ ပဇဟိံ တတ္ထာ’’တိ။ ဧဝံ ပဝိဋ္ဌော အဟံ သာရိပုတ္တ တဿံ ပဏ္ဏသာလာယံ သာဋကံ ပဇဟိံ။

နဝဒေါသမုပါဂတန္တိ ¶ သာဋကံ ပဇဟန္တော နဝ ဒေါသေ ဒိသွာ ပဇဟိန္တိ ဒီပေတိ။ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတာနဉှိ သာဋကသ္မိံ နဝ ဒေါသာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ။ တေသု တဿ မဟဂ္ဃဘာဝေါ ဧကော ဒေါသော၊ ပရပဋိဗဒ္ဓတာယ ဥပ္ပဇ္ဇနဘာဝေါ ဧကော၊ ပရိဘောဂေန လဟုံ ကိလိဿနဘာဝေါ ဧကော၊ ကိလိဋ္ဌော ဟိ ဓောဝိတဗ္ဗော စ ရဇိတဗ္ဗော စ ဟောတိ၊ ပရိဘောဂေန လဟုကံ ဇီရဏဘာဝေါ ဧကော ဇိဏ္ဏဿ ဟိ တုန္နံ ဝါ အဂ္ဂဠဒါနံ ဝါ ကာတဗ္ဗံ ဟောတိ။ ပုနပရိယေသနာယ ဒုရဘိသမ္ဘဝဘာဝေါ ဧကော၊ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇာယ အသာရုပ္ပဘာဝေါ ဧကော၊ ပစ္စတ္ထိကာနံ သာဓာရဏဘာဝေါ ဧကော၊ ယထာ ဟိ နံ ပစ္စတ္ထိကာ န ဂဏှန္တိ၊ ဧဝံ ဂေါပေတဗ္ဗော ဟောတိ။ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ဝိဘူသနဋ္ဌာနဘာဝေါ ဧကော၊ ဂဟေတွာ စရန္တဿ ခန္ဓဘာရမဟိစ္ဆဘာဝေါ ဧကောတိ။

ဝါကစီရံ နိဝါသေသိန္တိ တဒါ အဟံ သာရိပုတ္တ ဣမေ နဝ ဒေါသေ ဒိသွာ သာဋကံ ပဟာယ ဝါကစီရံ နိဝါသေသိံ မုဉ္ဇတိဏံ ဟီရံ ဟီရံ ကတွာ ဂန္ထေတွာ ကတံ ဝါကစီရံ နိဝါသနပါရုပနတ္ထာယ အာဒိယိန္တိ အတ္ထော။

ဒွါဒသဂုဏမုပါဂတန္တိ ဒွါဒသဟိ အာနိသံသေဟိ သမန္နာဂတံ၊ ဝါကစီရသ္မိဉှိ ဒွါဒသာနိသံသာ – အပ္ပဂ္ဃံ သုန္ဒရံ ကပ္ပိယန္တိ အယံ တာဝ ဧကော အာနိသံသော၊ သဟတ္ထာ ကာတုံ သက္ကာတိ အယံ ဒုတိယော၊ ပရိဘောဂေန သဏိကံ ကိလိဿတိ ဓောဝိယမာနေပိ ပပဉ္စော နတ္ထီတိ အယံ တတိယော၊ ပရိဘောဂေန ဇိဏ္ဏေပိ သိဗ္ဗိတဗ္ဗာဘာဝေါ စတုတ္ထော၊ ပုန ပရိယေသန္တဿ သုခေန ကရဏဘာဝေါ ¶ ပဉ္စမော၊ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇာယ သာရုပ္ပဘာဝေါ ဆဋ္ဌော၊ ပစ္စတ္ထိကာနံ နိရုပဘောဂဘာဝေါ သတ္တမော၊ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ဝိဘူသနဋ္ဌာနာဘာဝေါ အဋ္ဌမော၊ ဓာရဏေ သလ္လဟုကဘာဝေါ နဝမော၊ စီဝရပစ္စယေ အပ္ပိစ္ဆဘာဝေါ ဒသမော၊ ဝါကုပ္ပတ္တိယာ ဓမ္မိကအနဝဇ္ဇဘာဝေါ ဧကာဒသမော ဝါကစီရေ နဋ္ဌေပိ အနပေက္ခဘာဝေါ ဒွါဒသမောတိ။

အဋ္ဌဒေါသသမာကိဏ္ဏံ၊ ပဇဟိံ ပဏ္ဏသာလကန္တိ ကထံ ပဇဟိံ? သော ကိရ ဝရသာဋကယုဂံ ဩမုဉ္စန္တော စီဝရဝံသေ လဂ္ဂိတံ အနောဇပုပ္ဖဒါမသဒိသံ ရတ္တဝါကစီရံ ဂဟေတွာ နိဝါသေတွာ တဿုပရိ အပရံ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ ဝါကစီရံ ပရိဒဟိတွာ ပုန္နာဂပုပ္ဖသန္ထရသဒိသံ သခုရံ အဇိနစမ္မံ ဧကံသံ ကတွာ ဇဋာမဏ္ဍလံ ¶ ပဋိမုဉ္စိတွာ စူဠာယ သဒ္ဓိံ နိစ္စလဘာဝကရဏတ္ထံ သာရသူစိံ ပဝေသေတွာ မုတ္တာဇာလသဒိသာယ သိက္ကာယ ပဝါဠဝဏ္ဏံ ကုဏ္ဍိကံ ဩဒဟိတွာ တီသု ဌာနေသု ဝင်္ကကာဇံ အာဒါယ ဧကိဿာ ကာဇကောဋိယာ ကုဏ္ဍိကံ၊ ဧကိဿာ အင်္ကုသကပစ္ဆိတိဒဏ္ဍကာဒီနိ ဩလဂ္ဂေတွာ ခါရိကာဇံ အံသေ ကတွာ ဒက္ခိဏေန ဟတ္ထေန ကတ္တရဒဏ္ဍံ ဂဟေတွာ ပဏ္ဏသာလတော နိက္ခမိတွာ သဋ္ဌိဟတ္ထေ မဟာစင်္ကမေ အပရာပရံ စင်္ကမန္တော အတ္တနော ဝေသံ ဩလောကေတွာ ‘‘မယှံ မနောရထော မတ္ထကံ ပတ္တော၊ သောဘတိ ဝတ မေ ပဗ္ဗဇ္ဇာ၊ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓါဒီဟိ သဗ္ဗေဟိပိ ဓီရပုရိသေဟိ ဝဏ္ဏိတာ ထောမိတာ အယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ နာမ၊ ပဟီနံ မေ ဂိဟိဗန္ဓနံ၊ နိက္ခန္တောသ္မိ နေက္ခမ္မံ၊ လဒ္ဓါ မေ ဥတ္တမပဗ္ဗဇ္ဇာ၊ ကရိဿာမိ သမဏဓမ္မံ၊ လဘိဿာမိ အဂ္ဂဖလသုခ’’န္တိ ဥဿာဟဇာတော ခါရိကာဇံ ဩတာရေတွာ စင်္ကမဝေမဇ္ဈေ မုဂ္ဂဝဏ္ဏသိလာပဋ္ဋေ သုဝဏ္ဏပဋိမာ ဝိယ နိသိန္နော ဒိဝသဘာဂံ ဝီတိနာမေတွာ သာယနှသမယံ ပဏ္ဏသာလံ ပဝိသိတွာ ဗိဒလမဉ္စကပဿေ ကဋ္ဌတ္ထရိကာယ နိပန္နော သရီရံ ဥတုံ ဂါဟာပေတွာ ဗလဝပစ္စူသေ ပဗုဇ္ဈိတွာ အတ္တနော အာဂမနံ အာဝဇ္ဇေသိ ‘‘အဟံ ဃရာဝါသေ အာဒီနဝံ ဒိသွာ အမိတဘောဂံ အနန္တယသံ ပဟာယ အရညံ ပဝိသိတွာ နေက္ခမဂဝေသကော ဟုတွာ ပဗ္ဗဇိတော၊ ဣတော ဒါနိ ပဋ္ဌာယ ပမာဒစာရံ စရိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ပဝိဝေကဉှိ ပဟာယ ဝိစရန္တံ မိစ္ဆာဝိတက္ကမက္ခိကာ ခါဒန္တိ၊ ဣဒါနိ မယာ ပဝိဝေကမနုဗြူဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အဟဉှိ ဃရာဝါသံ ပလိဗောဓတော ဒိသွာ နိက္ခန္တော၊ အယဉ္စ မနာပါ ပဏ္ဏသာလာ၊ ဗေလုဝပက္ကဝဏ္ဏာ ပရိဘဏ္ဍကတာ ဘူမိ၊ ရဇတဝဏ္ဏာ သေတဘိတ္တိယော၊ ကပေါတပါဒဝဏ္ဏံ ပဏ္ဏစ္ဆဒနံ၊ ဝိစိတ္တတ္ထရဏဝဏ္ဏော ဗိဒလမဉ္စကော၊ နိဝါသဖာသုကံ ဝသနဋ္ဌာနံ၊ န ဧတ္တော အတိရေကတရာ ဝိယ မေ ဂေဟသမ္ပဒါ ပညာယတီ’’တိ ပဏ္ဏသာလာယ ဒေါသေ ဝိစိနန္တော အဋ္ဌ ဒေါသေ ပဿိ။

ပဏ္ဏသာလာပရိဘောဂသ္မိဉှိ အဋ္ဌ အာဒီနဝါ – မဟာသမာရမ္ဘေန? ဒဗ္ဗသမ္ဘာရေ သမောဓာနေတွာ ကရဏပရိယေသနဘာဝေါ ¶ ဧကော အာဒီနဝေါ။ တိဏပဏ္ဏမတ္တိကာသု ပတိတာသု တာသံ ပုနပ္ပုနံ ဌပေတဗ္ဗတာယ နိဗဒ္ဓဇဂ္ဂနဘာဝေါ ¶ ဒုတိယော၊ သေနာသနံ နာမ မဟလ္လကဿ ပါပုဏာတိ၊ အဝေလာယ ဝုဋ္ဌာပိယမာနဿ စိတ္တေကဂ္ဂတာ န ဟောတီတိ ဥဋ္ဌာပနီယဘာဝေါ တတိယော၊ သီတုဏှပဋိဃာတေန ကာယဿ သုခုမာလကရဏဘာဝေါ စတုတ္ထော၊ ဂေဟံ ပဝိဋ္ဌေန ယံကိဉ္စိ ပါပံ သက္ကာ ကာတုန္တိ ဂရဟပဋိစ္ဆာဒနဘာဝေါ ပဉ္စမော၊ ‘‘မယှ’’န္တိ ပရိဂ္ဂဟကရဏဘာဝေါ ဆဋ္ဌော၊ ဂေဟဿ အတ္ထိဘာဝေါ နာမေသ ဒုတိယကဝါသော ဝိယာတိ သတ္တမော ဦကာမင်္ဂုလဃရဂေါဠိကာဒီနံ သာဓာရဏတာယ ဗဟုသာဓာရဏဘာဝေါ အဋ္ဌမောတိ ဣမေ အဋ္ဌ အာဒီနဝေ ဒိသွာ မဟာသတ္တော ပဏ္ဏသာလံ ပဇဟိ။ တေနာဟ ‘‘အဋ္ဌဒေါသသမာကိဏ္ဏံ၊ ပဇဟိံ ပဏ္ဏသာလက’’န္တိ။

ဥပါဂမိံ ရုက္ခမူလံ ဂုဏေ ဒသဟုပါဂတန္တိ ဆန္နံ ပဋိက္ခိပိတွာ ဒသဟိ ဂုဏေဟိ ဥပေတံ ရုက္ခမူလံ ဥပါဂတောသ္မီတိ ဝဒတိ။

တတြိမေ ဒသ ဂုဏာ – အပ္ပသမာရမ္ဘတာ ဧကော ဂုဏော ဥပဂမနမတ္တမေဝ ဟိ တတ္ထ ဟောတီတိ။ အပ္ပဋိဇဂ္ဂနတာ ဒုတိယော တဉှိ သမ္မဋ္ဌမ္ပိ အသမ္မဋ္ဌမ္ပိ ပရိဘောဂဖာသုကံ ဟောတိယေဝ။ အနုဋ္ဌာပနီယဘာဝေါ တတိယော၊ ဂရဟံ နပ္ပဋိစ္ဆာဒေတိ၊ တတ္ထ ဟိ ပါပံ ကရောန္တော လဇ္ဇတီတိ ဂရဟာယ အပ္ပဋိစ္ဆာဒနဘာဝေါ စတုတ္ထော၊ အဗ္ဘောကာသာဝါသော ဝိယ ကာယံ န သန္ထမ္ဘေတီတိ ကာယဿ အသန္ထမ္ဘနဘာဝေါ ပဉ္စမော။ ပရိဂ္ဂဟကရဏာဘာဝေါ ဆဋ္ဌော၊ ဂေဟာလယပဋိက္ခေပေါ သတ္တမော၊ ဗဟုသာဓာရဏဂေဟေ ဝိယ ‘‘ပဋိဇဂ္ဂိဿာမိ နံ၊ နိက္ခမထာ’’တိ နီဟရဏာဘာဝေါ အဋ္ဌမော၊ ဝသန္တဿ သပ္ပီတိကဘာဝေါ နဝမော၊ ရုက္ခမူလသေနာသနဿ ဂတဂတဋ္ဌာနေ သုလဘတာယ အနပေက္ခဘာဝေါ ဒသမောတိ၊ ဣမေ ဒသ ဂုဏေ ဒိသွာ ရုက္ခမူလံ ဥပါဂတောသ္မီတိ ဝဒတိ။

ဣမာနိ ဧတ္တကာနိ ကာရဏာနိ သလ္လက္ခေတွာ မဟာသတ္တော ပုနဒိဝသေ ဘိက္ခာယ ဂါမံ ပါဝိသိ။ အထဿ သမ္ပတ္တဂါမေ မနုဿာ မဟန္တေန ဥဿာဟေန ဘိက္ခံ အဒံသု။ သော ဘတ္တကိစ္စံ နိဋ္ဌာပေတွာ အဿမံ အာဂမ္မ နိသီဒိတွာ စိန္တေသိ ‘‘နာဟံ ‘အာဟာရံ န လဘာမီ’တိ ပဗ္ဗဇိတော သိနိဒ္ဓါဟာရော နာမေသ မာနမဒပုရိသမဒေ ဝဍ္ဎေတိ။ အာဟာရမူလကဿ ဒုက္ခဿ အန္တော နတ္ထိ ယံနူနာဟံ ဝါပိတံ ရောပိတံ ဓညနိဗ္ဗတ္တကံ အာဟာရံ ပဇဟိတွာ ပဝတ္တဖလဘောဇနော ဘဝေယျ’’န္တိ။ သော တတော ပဋ္ဌာယ တထာ ¶ ကတွာ ဃဋေန္တော ဝါယမန္တော သတ္တာဟဗ္ဘန္တရေယေဝ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော ပဉ္စ စ အဘိညာယော နိဗ္ဗတ္တေသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ဝါပိတံ ¶ ရောပိတံ ဓညံ၊ ပဇဟိံ နိရဝသေသတော၊

အနေကဂုဏသမ္ပန္နံ၊ ပဝတ္တဖလမာဒိယိံ။

‘‘တတ္ထပ္ပဓာနံ ပဒဟိံ၊ နိသဇ္ဇဋ္ဌာနစင်္ကမေ၊

အဗ္ဘန္တရမှိ သတ္တာဟေ၊ အဘိညာဗလ ပါပုဏိ’’န္တိ။

ဧဝံ မေ သိဒ္ဓိပ္ပတ္တဿ၊ ဝသီဘူတဿ သာသနေ၊

ဒီပင်္ကရော နာမ ဇိနော၊ ဥပ္ပဇ္ဇိ လောကနာယကော။

ဥပ္ပဇ္ဇန္တေ စ ဇာယန္တေ၊ ဗုဇ္ဈန္တေ ဓမ္မဒေသနေ၊

စတုရော နိမိတ္တေ နာဒ္ဒသံ၊ ဈာနရတိသမပ္ပိတော။

ပစ္စန္တဒေသဝိသယေ၊ နိမန္တေတွာ တထာဂတံ၊

တဿ အာဂမနံ မဂ္ဂံ၊ သောဓေန္တိ တုဋ္ဌမာနသာ။

အဟံ တေန သမယေန၊ နိက္ခမိတွာ သကဿမာ၊

ဓုနန္တော ဝါကစီရာနိ၊ ဂစ္ဆာမိ အမ္ဗရေ တဒါ။

ဝေဒဇာတံ ဇနံ ဒိသွာ၊ တုဋ္ဌဟဋ္ဌံ ပမောဒိတံ၊

ဩရောဟိတွာန ဂဂနာ၊ မနုဿေ ပုစ္ဆိ တာဝဒေ။

‘‘တုဋ္ဌဟဋ္ဌော ပမုဒိတော၊ ဝေဒဇာတော မဟာဇနော၊

ကဿ သောဓီယတိ မဂ္ဂေါ၊ အဉ္ဇသံ ဝဋုမာယနံ’’။

တေ မေ ပုဋ္ဌာ ဝိယာကံသု ‘‘ဗုဒ္ဓါ လောကေ အနုတ္တရော၊

ဒီပင်္ကရော နာမ ဇိနော၊ ဥပ္ပဇ္ဇိ လောကနာယကော၊

တဿ သောဓီယတိ မဂ္ဂေါ၊ အဉ္ဇသံ ဝဋုမာယနံ’’။

‘‘ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဝစနံ သုတွာန၊ ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇိ တာဝဒေ၊

‘‘ဗုဒ္ဓါ ဗုဒ္ဓါ’’တိ ကထယန္တော၊ သောမနဿံ ပဝေဒယိံ။

တတ္ထ ¶ ဌတွာ ဝိစိန္တေသိံ၊ တုဋ္ဌော သံဝိဂ္ဂမာနသော၊

‘‘ဣဓ ဗီဇာနိ ရောပိဿံ၊ ခဏော ဝေ မာ ဥပစ္စဂါ’’။

ယဒိ ဗုဒ္ဓဿ သောဓေထ၊ ဧကောကာသံ ဒဒါထ မေ၊

အဟမ္ပိ သောဓယိဿာမိ၊ အဉ္ဇသံ ဝဋုမာယနံ။

အဒံသု ¶ တေ မမောကာသံ၊ သောဓေတုံ အဉ္ဇသံ တဒါ၊

‘‘ဗုဒ္ဓါ ဗုဒ္ဓါ’’တိ စိန္တေန္တော၊ မဂ္ဂံ သောဓေမဟံ တဒါ။

အနိဋ္ဌိတေ ပမောကာသေ၊ ဒီပင်္ကရော မဟာမုနိ၊

စတူဟိ သတသဟဿေဟိ၊ ဆဠဘိညေဟိ တာဒိဟိ၊

ခီဏာသဝေဟိ ဝိမလေဟိ၊ ပဋိပဇ္ဇိ အဉ္ဇသံ ဇိနော။

ပစ္စုဂ္ဂမနာ ဝတ္တန္တိ၊ ဝဇ္ဇန္တိ ဘေရိယော ဗဟူ၊

အာမောဒိတာ နရမရူ၊ သာဓုကာရံ ပဝတ္တယုံ။

ဒေဝါ မနုဿေ ပဿန္တိ၊ မနုဿာပိ စ ဒေဝတာ၊

ဥဘောပိ တေ ပဉ္ဇလိကာ၊ အနုယန္တိ တထာဂတံ။

ဒေဝါ ဒိဗ္ဗေဟိ တုရိယေဟိ၊ မနုဿာ မာနုသေဟိ စ၊

ဥဘောပိ တေ ဝဇ္ဇယန္တာ၊ အနုယန္တိ တထာဂတံ။

ဒိဗ္ဗံ မန္ဒာရဝံ ပုပ္ဖံ၊ ပဒုမံ ပါရိဆတ္တကံ၊

ဒိသောဒိသံ ဩကိရန္တိ၊ အာကာသနဘဂတာ မရူ။

ဒိဗ္ဗံ စန္ဒနစုဏ္ဏဉ္စ၊ ဝရဂန္ဓဉ္စ ကေဝလံ၊

ဒိသောဒိသံ ဩကိရန္တိ၊ အာကာသနဘဂတာ မရူ။

စမ္ပကံ ¶ သလလံ နီပံ၊ နာဂပုန္နာဂကေတကံ၊

ဒိသောဒိသံ ဥက္ခိပန္တိ၊ ဘူမိတလဂတာ နရာ။

ကေသေ မုဉ္စိတွာဟံ တတ္ထ၊ ဝါကစီရဉ္စ စမ္မကံ၊

ကလလေ ပတ္ထရိတွာန၊ အဝကုဇ္ဇော နိပဇ္ဇဟံ။

အက္ကမိတွာန မံ ဗုဒ္ဓါ၊ သဟ သိဿေဟိ ဂစ္ဆတု၊

မာ နံ ကလလေ အက္ကမိတ္ထ၊ ဟိတာယ မေ ဘဝိဿတိ။

ပထဝိယံ နိပန္နဿ၊ ဧဝံ မေ အာသိ စေတသော၊

‘‘ဣစ္ဆမာနော အဟံ အဇ္ဇ၊ ကိလေသေ ဈာပယေ မမ။

‘‘ကိံ မေ အညာတဝေသေန၊ ဓမ္မံ သစ္ဆိကတေနိဓ၊

သဗ္ဗညုတံ ပါပုဏိတွာ၊ ဗုဒ္ဓါ ဟေဿံ သဒေဝကေ။

‘‘ကိံ ¶ မေ ဧကေန တိဏ္ဏေန၊ ပုရိသေန ထာမဒဿိနာ၊

သဗ္ဗညုတံ ပါပုဏိတွာ၊ သန္တာရေဿံ သဒေဝကံ။

‘‘ဣမိနာ မေ အဓိကာရေန၊ ကတေန ပုရိသုတ္တမေ၊

သဗ္ဗညုတံ ပါပုဏိတွာ၊ တာရေမိ ဇနတံ ဗဟုံ။

‘‘သံသာရသောတံ ဆိန္ဒိတွာ၊ ဝိဒ္ဓံသေတွာ တယော ဘဝေ၊

ဓမ္မနာဝံ သမာရုယှ၊ သန္တာရေဿံ သဒေဝကံ’’။

ဒီပင်္ကရော လောကဝိဒူ၊ အာဟုတီနံ ပဋိဂ္ဂဟော၊

ဥဿီသကေ မံ ဌတွာန၊ ဣဒံ ဝစနမဗြဝိ။

‘‘ပဿထ ¶ ဣမံ တာပသံ၊ ဇဋိလံ ဥဂ္ဂတာပနံ၊

အပရိမေယျေ ဣတော ကပ္ပေ၊ ဗုဒ္ဓါ လောကေ ဘဝိဿတိ။

‘‘အဟု ကပိလဝှယာ ရမ္မာ၊ နိက္ခမိတွာ တထာဂတော၊

ပဓာနံ ပဒဟိတွာန၊ ကတွာ ဒုက္ကရကာရိကံ။

‘‘အဇပါလရုက္ခမူလေ၊ နိသီဒိတွာ တထာဂတော၊

တတ္ထ ပါယာသံ ပဂ္ဂယှ၊ နေရဉ္ဇရမုပေဟိတိ။

‘‘နေရဉ္ဇရာယ တီရမှိ၊ ပါယာသံ အဒ သော ဇိနော၊

ပဋိယတ္တဝရမဂ္ဂေန၊ ဗောဓိမူလမုပေဟိတိ။

‘‘တတော ပဒက္ခိဏံ ကတွာ၊ ဗောဓိမဏ္ဍံ အနုတ္တရော၊

အဿတ္ထရုက္ခမူလမှိ၊ ဗုဇ္ဈိဿတိ မဟာယသော။

‘‘ဣမဿ ဇနိကာ မာတာ၊ မာယာ နာမ ဘဝိဿတိ၊

ပိတာ သုဒ္ဓါဒနော နာမ၊ အယံ ဟေဿတိ ဂေါတမော။

‘‘အနာသဝါ ဝီတရာဂါ၊ သန္တစိတ္တာ သမာဟိတာ၊

ကောလိတော ဥပတိဿော စ၊ အဂ္ဂါ ဟေဿန္တိ သာဝကာ၊

အာနန္ဒော နာမုပဋ္ဌာကော၊ ဥပဋ္ဌိဿတိမံ ဇိနံ။

‘‘ခေမာ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ စ၊ အဂ္ဂါ ဟေဿန္တိ သာဝိကာ၊

အနာသဝါ ဝီတရာဂါ၊ သန္တစိတ္တာ သမာဟိတာ။

‘‘ဗောဓိ ¶ တဿ ဘဂဝတော၊ အဿတ္ထောတိ ပဝုစ္စတိ၊

စိတ္တော စ ဟတ္ထာဠဝကော၊ အဂ္ဂါ ဟေဿန္တုပဋ္ဌကာ၊

ဥတ္တရာ နန္ဒမာတာ စ၊ အဂ္ဂါ ဟေဿန္တုပဋ္ဌိကာ’’။

ဣဒံ ¶ သုတွာန ဝစနံ၊ အသမဿ မဟေသိနော၊

အာမောဒိတာ နရမရူ၊ ဗုဒ္ဓဗီဇံ ကိရ အယံ။

ဥက္ကုဋ္ဌိသဒ္ဒါ ဝတ္တန္တိ၊ အပ္ဖောဋေန္တိ ဟသန္တိ စ၊

ကတဉ္ဇလီ နမဿန္တိ၊ ဒသသဟဿီ သဒေဝကာ။

ယဒိမဿ လောကနာထဿ၊ ဝိရဇ္ဈိဿာမ သာသနံ၊

အနာဂတမှိ အဒ္ဓါနေ၊ ဟေဿာမ သမ္မုခါ ဣမံ။

ယထာ မနုဿာ နဒိံ တရန္တာ၊ ပဋိတိတ္ထံ ဝိရဇ္ဈိယ၊

ဟေဋ္ဌာ တိတ္ထေ ဂဟေတွာန၊ ဥတ္တရန္တိ မဟာနဒိံ။

ဧဝမေဝ မယံ သဗ္ဗေ၊ ယဒိ မုဉ္စာမိမံ ဇိနံ၊

အနာဂတမှိ အဒ္ဓါနေ၊ ဟေဿာမ သမ္မုခါ ဣမံ။

ဒီပင်္ကရော လောကဝိဒူ၊ အာဟုတီနံ ပဋိဂ္ဂဟော၊

မမ ကမ္မံ ပကိတ္တေတွာ၊ ဒက္ခိဏံ ပါဒမုဒ္ဓရိ။

ယေ တတ္ထာသုံ ဇိနပုတ္တာ၊ သဗ္ဗေ ပဒက္ခိဏမကံသု မံ၊

နရာ နာဂါ စ ဂန္ဓဗ္ဗာ၊ အဘိဝါဒေတွာန ပက္ကမုံ။

ဒဿနံ မေ အတိက္ကန္တေ၊ သသင်္ဃေ လောကနာယကေ၊

ဟဋ္ဌတုဋ္ဌေန စိတ္တေန၊ အာသနာ ဝုဋ္ဌဟိံ တဒါ။

သုခေန သုခိတော ဟောမိ၊ ပါမောဇ္ဇေန ပမောဒိတော၊

ပီတိယာ စ အဘိဿန္နော၊ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိံ တဒါ။

ပလ္လင်္ကေန ¶ နိသီဒိတွာ၊ ဧဝံ စိန္တေသဟံ တဒါ၊

‘‘ဝသီဘူတော အဟံ ဈာနေ၊ အဘိညာပါရမိံ ဂတော။

‘‘ဒသသဟဿိလောကမှိ ¶ ၊ ဣသယော နတ္ထိ မေ သမာ၊

အသမော ဣဒ္ဓိဓမ္မေသု၊ အလဘိံ ဤဒိသံ သုခံ’’။

ပလ္လင်္ကာဘုဇနေ မယှံ၊ ဒသသဟဿာဓိဝါသိနော၊

မဟာနာဒံ ပဝတ္တေသုံ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

ယာ ပုဗ္ဗေ ဗောဓိသတ္တာနံ၊ ပလ္လင်္ကဝရမာဘုဇေ၊

နိမိတ္တာနိ ပဒိဿန္တိ၊ တာနိ အဇ္ဇ ပဒိဿရေ။

သီတံ ဗျပဂတံ ဟောတိ၊ ဥဏှဉ္စ ဥပသမ္မတိ၊

တာနိ အဇ္ဇ ပဒိဿန္တိ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

ဒသသဟဿီ လောကဓာတူ၊ နိဿဒ္ဒါ ဟောန္တိ နိရာကုလာ၊

တာနိ အဇ္ဇ ပဒိဿန္တိ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

မဟာဝါတာ န ဝါယန္တိ၊ န သန္ဒန္တိ သဝန္တိယော၊

တာနိ အဇ္ဇ ပဒိဿန္တိ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

ထလဇာ ဒကဇာ ပုပ္ဖာ၊ သဗ္ဗေ ပုပ္ဖန္တိ တာဝဒေ၊

တေပဇ္ဇ ပုပ္ဖိတာ သဗ္ဗေ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

လတာ ဝါ ယဒိ ဝါ ရုက္ခာ၊ ဖလဘာရာ ဟောန္တိ တာဝဒေ၊

တေပဇ္ဇ ဖလိတာ သဗ္ဗေ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

အာကာသဋ္ဌာ ¶ စ ဘူမဋ္ဌာ၊ ရတနာ ဇောတန္တိ တာဝဒေ၊

တေပဇ္ဇ ရတနာ ဇောတန္တိ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

မာနုဿကာ စ ဒိဗ္ဗာ စ၊ တုရိယာ ဝဇ္ဇန္တိ တာဝဒေ၊

တေပဇ္ဇုဘော အဘိရဝန္တိ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

ဝိစိတ္တပုပ္ဖာ ဂဂနာ၊ အဘိဝဿန္တိ တာဝဒေ၊

တေပိ အဇ္ဇ ပဝဿန္တိ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

မဟာသမုဒ္ဒေါ အာဘုဇတိ၊ ဒသသဟဿီ ပကမ္ပတိ၊

တေပဇ္ဇုဘော အဘိရဝန္တိ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

နိရယေပိ ¶ ဒသသဟဿေ၊ အဂ္ဂီ နိဗ္ဗန္တိ တာဝဒေ၊

တေပဇ္ဇ နိဗ္ဗုတာ အဂ္ဂီ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

ဝိမလော ဟောတိ သူရိယော၊ သဗ္ဗာ ဒိဿန္တိ တာရကာ၊

တေပိ အဇ္ဇ ပဒိဿန္တိ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

အနောဝဋ္ဌေန ဥဒကံ၊ မဟိယာ ဥဗ္ဘိဇ္ဇိ တာဝဒေ၊

တမ္ပဇ္ဇုဗ္ဘိဇ္ဇတေ မဟိယာ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

တာရာဂဏာ ဝိရောစန္တိ၊ နက္ခတ္တာ ဂဂနမဏ္ဍလေ၊

ဝိသာခါ စန္ဒိမာယုတ္တာ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

ဗိလာသယာ ဒရီသယာ၊ နိက္ခမန္တိ သကာသယာ၊

တေပဇ္ဇ အာသယာ ဆုဒ္ဓါ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

န ¶ ဟောတိ အရတိ သတ္တာနံ၊ သန္တုဋ္ဌာ ဟောန္တိ တာဝဒေ၊

တေပဇ္ဇ သဗ္ဗေ သန္တုဋ္ဌာ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

ရောဂါ တဒုပသမ္မန္တိ၊ ဇိဃစ္ဆာ စ ဝိနဿတိ၊

တာနိပဇ္ဇ ပဒိဿန္တိ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

ရောဂေါ တဒါ တနု ဟောတိ၊ ဒေါသော မောဟော ဝိနဿတိ၊

တေပဇ္ဇ ဝိဂတာ သဗ္ဗေ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

ဘယံ တဒါ န ဘဝတိ၊ အဇ္ဇပေတံ ပဒိဿတိ၊

တေန လိင်္ဂေန ဇာနာမ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

ရဇော နုဒ္ဓံသတိ ဥဒ္ဓံ၊ အဇ္ဇပေတံ ပဒိဿတိ၊

တေန လိင်္ဂေန ဇာနာမ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

အနိဋ္ဌဂန္ဓော ပက္ကမတိ၊ ဒိဗ္ဗဂန္ဓော ပဝါယတိ၊

သောပဇ္ဇ ဝါယတိ ဂန္ဓော၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

သဗ္ဗေ ဒေဝါ ပဒိဿန္တိ၊ ဌပယိတွာ အရူပိနော၊

တေပဇ္ဇ သဗ္ဗေ ဒိဿန္တိ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

ယာဝတာ နိရယာ နာမ၊ သဗ္ဗေ ဒိဿန္တိ တာဝဒေ၊

တေပဇ္ဇ သဗ္ဗေ ဒိဿန္တိ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

ကုဋ္ဋာ ¶ ကဝါဋာ သေလာ စ၊ န ဟောန္တာဝရဏာ တဒါ၊

အကာသဘူတာ တေပဇ္ဇ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

စုတီ ¶ စ ဥပပတ္တိ စ၊ ခဏေ တသ္မိံ န ဝိဇ္ဇတိ၊

တာနိပဇ္ဇ ပဒိဿန္တိ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

ဒဠှံ ပဂ္ဂဏှ ဝီရိယံ၊ မာ နိဝတ္တ အဘိက္ကမ၊

မယမ္ပေတံ ဝိဇာနာမ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

ဗုဒ္ဓဿ ဝစနံ သုတွာ၊ ဒသသဟဿီနစူဘယံ၊

တုဋ္ဌဟဋ္ဌော ပမောဒိတော၊ ဧဝံ စိန္တေသဟံ တဒါ။

အဒွေဇ္ဈဝစနာ ဗုဒ္ဓါ၊ အမောဃဝစနာ ဇိနာ၊

ဝိတထံ နတ္ထိ ဗုဒ္ဓါနံ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝါမဟံ။

ယထာ ခိတ္တံ နဘေ လေဍ္ဍု၊ ဓုဝံ ပတတိ ဘူမိယံ၊

တထေဝ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌာနံ၊ ဝစနံ ဓုဝသဿတံ။

ယထာပိ သဗ္ဗသတ္တာနံ၊ မရဏံ ဓုဝသဿတံ၊

တထေဝ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌာနံ၊ ဝစနံ ဓုဝသဿတံ။

ယထာ ရတ္တိက္ခယေ ပတ္တေ၊ သူရိယုဂ္ဂမနံ ဓုဝံ၊

တထေဝ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌာနံ၊ ဝစနံ ဓုဝသဿတံ။

ယထာ နိက္ခန္တသယနဿ၊ သီဟဿ နဒနံ ဓုဝံ၊

တထေဝ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌာနံ၊ ဝစနံ ဓုဝသဿတံ။

ယထာ အာပန္နသတ္တာနံ၊ ဘာရမောရောပနံ ဓုဝံ၊

တထေဝ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌာနံ၊ ဝစနံ ဓုဝသဿတံ။

ဟန္ဒ ဗုဒ္ဓကရေ ဓမ္မေ၊ ဝိစိနာမိ ဣတော စိတော၊

ဥဒ္ဓံ အဓော ဒသ ဒိသာ၊ ယာဝတာ ဓမ္မဓာတုယာ။

ဝိစိနန္တော တဒါဒက္ခိံ၊ ပဌမံ ဒါနပါရမိံ၊

ပုဗ္ဗကေဟိ မဟေသီဟိ၊ အနုစိဏ္ဏံ မဟာပထံ။

ဣမံ ¶ တွံ ပဌမံ တာဝ၊ ဒဠှံ ကတွာ သမာဒိယ၊

ဒါနပါရမိတံ ဂစ္ဆ၊ ယဒိ ဗောဓိံ ပတ္တုမိစ္ဆသိ။

ယထာပိ ¶ ကုမ္ဘော သမ္ပုဏ္ဏော၊ ယဿ ကဿစိ အဓောကတော၊

ဝမတေ ဝုဒကံ နိဿေသံ၊ န တတ္ထ ပရိရက္ခတိ။

တထေဝ ယာစကေ ဒိသွာ၊ ဟီနမုက္ကဋ္ဌမဇ္ဈိမေ၊

ဒဒါဟိ ဒါနံ နိဿေသံ၊ ကုမ္ဘော ဝိယ အဓောကတော။

န ဟေတေ ဧတ္တကာယေဝ၊ ဗုဒ္ဓဓမ္မာ ဘဝိဿရေ၊

အညေပိ ဝိစိနိဿာမိ၊ ယေ ဓမ္မာ ဗောဓိပါစနာ။

ဝိစိနန္တော တဒါဒက္ခိံ၊ ဒုတိယံ သီလပါရမိံ၊

ပုဗ္ဗကေဟိ မဟေသီဟိ၊ အာသေဝိတနိသေဝိတံ။

ဣမံ တွံ ဒုတိယံ တာဝ၊ ဒဠှံ ကတွာ သမာဒိယ၊

သီလပါရမိတံ ဂစ္ဆ၊ ယဒိ ဗောဓိံ ပတ္တုမိစ္ဆသိ။

ယထာပိ စမရီ ဝါလံ၊ ကိသ္မိဉ္စိ ပဋိလဂ္ဂိတံ၊

ဥပေတိ မရဏံ တတ္ထ၊ န ဝိကောပေတိ ဝါလဓိံ။

တထေဝ စတူသု ဘူမီသု၊ သီလာနိ ပရိပူရယ၊

ပရိရက္ခ သဒါ သီလံ၊ စမရီ ဝိယ ဝါလဓိံ။

န ဟေတေ ဧတ္တကာယေဝ၊ ဗုဒ္ဓဓမ္မာ ဘဝိဿရေ၊

အညေပိ ဝိစိနိဿာမိ၊ ယေ ဓမ္မာ ဗောဓိပါစနာ။

ဝိစိနန္တော ¶ တဒါဒက္ခိံ၊ တတိယံ နေက္ခမ္မပါရမိံ၊

ပုဗ္ဗကေဟိ မဟေသီဟိ၊ အာသေဝိတနိသေဝိတံ။

ဣမံ တွံ တတိယံ တာဝ၊ ဒဠှံ ကတွာ သမာဒိယ၊

နေက္ခမ္မပါရမိတံ ဂစ္ဆ၊ ယဒိ ဗောဓိံ ပတ္တုမိစ္ဆသိ။

ယထာ အန္ဒုဃရေ ပုရိသော၊ စိရဝုတ္ထော ဒုခဋ္ဋိတော၊

န တတ္ထ ရာဂံ ဇနေတိ၊ မုတ္တိမေဝ ဂဝေသတိ။

တထေဝ တွံ သဗ္ဗဘဝေ၊ ပဿ အန္ဒုဃရံ ဝိယ၊

နေက္ခမ္မာဘိမုခေါ ဟောတိ၊ ဘဝတော ပရိမုတ္တိယာ။

န ဟေတေ ဧတ္တကာယေဝ၊ ဗုဒ္ဓဓမ္မာ ဘဝိဿရေ၊

အညေပိ ဝိစိနိဿာမိ၊ ယေ ဓမ္မာ ဗောဓိပါစနာ။

ဝိစိနန္တော ¶ တဒါဒက္ခိံ၊ စတုတ္ထံ ပညာပါရမိံ၊

ပုဗ္ဗကေဟိ မဟေသီဟိ၊ အာသေဝိတနိသေဝိတံ။

ဣမံ တွံ စတုတ္ထံ တာဝ၊ ဒဠှံ ကတွာ သမာဒိယ၊

ပညာပါရမိတံ ဂစ္ဆ၊ ယဒိ ဗောဓိံ ပတ္တုမိစ္ဆသိ။

ယထာပိ ဘိက္ခု ဘိက္ခန္တော၊ ဟီနမုက္ကဋ္ဌမဇ္ဈိမေ၊

ကုလာနိ န ဝိဝဇ္ဇေန္တော၊ ဧဝံ လဘတိ ယာပနံ။

တထေဝ တွံ သဗ္ဗကာလံ၊ ပရိပုစ္ဆံ ဗုဓံ ဇနံ၊

ပညာပါရမိတံ ဂန္တွာ၊ သမ္ဗောဓိံ ပါပုဏိဿသိ။

န ¶ ဟေတေ ဧတ္တကာယေဝ၊ ဗုဒ္ဓဓမ္မာ ဘဝိဿရေ၊

အညေပိ ဝိစိနိဿာမိ၊ ယေ ဓမ္မာ ဗောဓိပါစနာ။

ဝိစိနန္တော တဒါဒက္ခိံ၊ ပဉ္စမံ ဝီရိယပါရမိံ၊

ပုဗ္ဗကေဟိ မဟေသီဟိ၊ အာသေဝိတနိသေဝိတံ။

ဣမံ တွံ ပဉ္စမံ တာဝ၊ ဒဠှံ ကတွာ သမာဒိယ၊

ဝီရိယပါရမိတံ ဂစ္ဆ၊ ယဒိ ဗောဓိံ ပတ္တုမိစ္ဆသိ။

ယထာပိ သီဟော မိဂရာဇာ၊ နိသဇ္ဇဋ္ဌာနစင်္ကမေ၊

အလီနဝီရိယော ဟောတိ၊ ပဂ္ဂဟိတမနော သဒါ။

တထေဝ တွံ သဗ္ဗဘဝေ၊ ပဂ္ဂဏှ ဝီရိယံ ဒဠှံ၊

ဝီရိယပါရမိတံ ဂန္တွာ၊ သမ္ဗောဓိံ ပါပုဏိဿသိ။

န ဟေတေ ဧတ္တကာယေဝ၊ ဗုဒ္ဓဓမ္မာ ဘဝိဿရေ၊

အညေပိ ဝိစိနိဿာမိ၊ ယေ ဓမ္မာ ဗောဓိပါစနာ။

ဝိစိနန္တော တဒါဒက္ခိံ၊ ဆဋ္ဌမံ ခန္တိပါရမိံ၊

ပုဗ္ဗကေဟိ မဟေသီဟိ၊ အာသေဝိတနိသေဝိတံ။

ဣမံ တွံ ဆဋ္ဌမံ တာဝ၊ ဒဠှံ ကတွာ သမာဒိယ၊

တတ္ထ အဒွေဇ္ဈမာနသော၊ သမ္ဗောဓိံ ပါပုဏိဿသိ။

ယထာပိ ပထဝီ နာမ၊ သုစိမ္ပိ အသုစိမ္ပိ စ၊

သဗ္ဗံ သဟတိ နိက္ခေပံ၊ န ကရောတိ ပဋိဃံ တယာ။

တထေဝ ¶ ¶ တွမ္ပိ သဗ္ဗေသံ၊ သမ္မာနာဝမာနက္ခမော၊

ခန္တိပါရမိတံ ဂန္တွာ၊ သမ္ဗောဓိံ ပါပုဏိဿသိ။

န ဟေတေ ဧတ္တကာယေဝ၊ ဗုဒ္ဓဓမ္မာ ဘဝိဿရေ၊

အညေပိ ဝိစိနိဿာမိ၊ ယေ ဓမ္မာ ဗောဓိပါစနာ။

ဝိစိနန္တော တဒါဒက္ခိံ၊ သတ္တမံ သစ္စပါရမိံ၊

ပုဗ္ဗကေဟိ မဟေသီဟိ၊ အာသေဝိတနိသေဝိတံ။

ဣမံ တွံ သတ္တမံ တာဝ၊ ဒဠှံ ကတွာ သမာဒိယ၊

တတ္ထ အဒွေဇ္ဈဝစနော၊ သမ္ဗောဓိံ ပါပုဏိဿသိ။

ယထာပိ ဩသမီ နာမ၊ တုလာဘူတာ သဒေဝကေ၊

သမယေ ဥတုဝဿေ ဝါ၊ န ဝေါက္ကမတိ၊ ဝီထိတော။

တထေဝ တွမ္ပိ သစ္စေသု၊ မာ ဝေါက္ကမသိ ဝီထိတော၊

သစ္စပါရမိတံ ဂန္တွာ၊ သမ္ဗောဓိံ ပါပုဏိဿသိ။

န ဟေတေ ဧတ္တကာယေဝ၊ ဗုဒ္ဓဓမ္မာ ဘဝိဿရေ၊

အညေပိ ဝိစိနိဿာမိ၊ ယေ ဓမ္မာ ဗောဓိပါစနာ။

ဝိစိနန္တော တဒါဒက္ခိံ၊ အဋ္ဌမံ အဓိဋ္ဌာနပါရမိံ၊

ပုဗ္ဗကေဟိ မဟေသီဟိ၊ အာသေဝိတနိသေဝိတံ။

ဣမံ တွံ အဋ္ဌမံ တာဝ၊ ဒဠှံ ကတွာ သမာဒိယ၊

တတ္ထ တွံ အစလော ဟုတွာ၊ သမ္ဗောဓိံ ပါပုဏိဿသိ။

ယထာပိ ¶ ပဗ္ဗတော သေလော၊ အစလော သုပ္ပတိဋ္ဌိတော၊

န ကမ္ပတိ ဘုသဝါတေဟိ၊ သကဋ္ဌာနေဝ တိဋ္ဌတိ။

တထေဝ တွမ္ပိ အဓိဋ္ဌာနေ၊ သဗ္ဗဒါ အစလော ဘဝ၊

အဓိဋ္ဌာနပါရမိတံ ဂန္တွာ၊ သမ္ဗောဓိံ ပါပုဏိဿသိ။

န ဟေတေ ဧတ္တကာယေဝ၊ ဗုဒ္ဓဓမ္မာ ဘဝိဿရေ၊

အညေပိ ဝိစိနိဿာမိ၊ ယေ ဓမ္မာ ဗောဓိပါစနာ။

ဝိစိနန္တော တဒါဒက္ခိံ၊ နဝမံ မေတ္တာပါရမိံ၊

ပုဗ္ဗကေဟိ မဟေသီဟိ၊ အာသေဝိတနိသေဝိတံ။

ဣမံ ¶ တွံ နဝမံ တာဝ၊ ဒဠှံ ကတွာ သမာဒိယ၊

မေတ္တာယ အသမော ဟောဟိ၊ ယဒိ ဗောဓိံ ပတ္တုမိစ္ဆသိ။

ယထာပိ ဥဒကံ နာမ၊ ကလျာဏေ ပါပကေ ဇနေ၊

သမံ ဖရတိ သီတေန၊ ပဝါဟေတိ ရဇောမလံ။

တထေဝ တွမ္ပိ ဟိတာဟိတေ၊ သမံ မေတ္တာယ ဘာဝယ၊

မေတ္တာပါရမိတံ ဂန္တွာ၊ သမ္ဗောဓိံ ပါပုဏိဿသိ။

န ဟေတေ ဧတ္တကာယေဝ၊ ဗုဒ္ဓဓမ္မာ ဘဝိဿရေ၊

အညေပိ ဝိစိနိဿာမိ၊ ယေ ဓမ္မာ ဗောဓိပါစနာ။

ဝိစိနန္တော တဒါဒက္ခိံ၊ ဒသမံ ဥပေက္ခာပါရမိံ၊

ပုဗ္ဗကေဟိ မဟေသီဟိ၊ အာသေဝိတနိသေဝိတံ။

ဣမံ ¶ တွံ ဒသမံ တာဝ၊ ဒဠှံ ကတွာ သမာဒိယ၊

တုလာဘူတော ဒဠှော ဟုတွာ၊ သမ္ဗောဓိံ ပါပုဏိဿသိ။

ယထာပိ ပထဝီ နာမ၊ နိက္ခိတ္တံ အသုစိံ သုစိံ၊

ဥပေက္ခတိ ဥဘောပေတေ၊ ကောပါနုနယဝဇ္ဇိတာ။

တထေဝ တွမ္ပိ သုခဒုက္ခေ၊ တုလာဘူတော သဒါ ဘဝ၊

ဥပေက္ခာပါရမိတံ ဂန္တွာ၊ သမ္ဗောဓိံ ပါပုဏိဿသိ။

ဧတ္တကာယေဝ တေ လောကေ၊ ယေ ဓမ္မာ ဗောဓိပါစနာ၊

တတုဒ္ဓံ နတ္ထိ အညတြ၊ ဒဠှံ တတ္ထ ပတိဋ္ဌဟ။

ဣမေ ဓမ္မေ သမ္မသတော၊ သဘာဝရသလက္ခဏေ၊

ဓမ္မတေဇေန ဝသုဓာ၊ ဒသသဟဿီ ပကမ္ပထ။

စလတာ ရဝတိ ပထဝီ၊ ဥစ္ဆုယန္တံဝ ပီဠိတံ၊

တေလယန္တေ ယထာ စက္ကံ၊ ဧဝံ ကမ္ပတိ မေဒိနီ။

ယာဝတာ ပရိသာ အာသိ၊ ဗုဒ္ဓဿ ပရိဝေသနေ၊

ပဝေဓမာနာ သာ တတ္ထ၊ မုစ္ဆိတာ သေသိ ဘူမိယာ။

ဃဋာနေကသဟဿာနိ ¶ ၊ ကုမ္ဘီနဉ္စ သတာ ဗဟူ၊

သဉ္စုဏ္ဏမထိတာ တတ္ထ၊ အညမညံ ပဃဋ္ဋိတာ။

ဥဗ္ဗိဂ္ဂါ တသိတာ ဘီတာ၊ ဘန္တာ ဗျာထိတမာနသာ၊

မဟာဇနာ သမာဂမ္မ၊ ဒီပင်္ကရမုပါဂမုံ။

ကိံ ¶ ဘဝိဿတိ လောကဿ၊ ကလျာဏမထ ပါပကံ၊

သဗ္ဗော ဥပဒ္ဒုတော လောကော၊ တံ ဝိနောဒေဟိ စက္ခုမ။

တေသံ တဒါ သညာပေသိ၊ ဒီပင်္ကရော မဟာမုနိ၊

ဝိဿတ္ထာ ဟောထ မာ ဘာထ၊ ဣမသ္မိံ ပထဝိကမ္ပနေ။

ယမဟံ အဇ္ဇ ဗျာကာသိံ၊ ဗုဒ္ဓါ လောကေ ဘဝိဿတိ၊

ဧသော သမ္မသတိ ဓမ္မံ၊ ပုဗ္ဗကံ ဇိနသေဝိတံ။

တဿ သမ္မသတော ဓမ္မံ၊ ဗုဒ္ဓဘူမိံ အသေသတော၊

တေနာယံ ကမ္ပိတာ ပထဝီ၊ ဒသသဟဿီ သဒေဝကေ။

ဗုဒ္ဓဿ ဝစနံ သုတွာ၊ မနော နိဗ္ဗာယိ တာဝဒေ၊

သဗ္ဗေ မံ ဥပသင်္ကမ္မ၊ ပုနာပိ အဘိဝန္ဒိသုံ။

သမာဒယိတွာ ဗုဒ္ဓဂုဏံ၊ ဒဠှံ ကတွာန မာနသံ၊

ဒီပင်္ကရံ နမဿိတွာ၊ အာသနာ ဝုဋ္ဌဟိံ တဒါ။

ဒိဗ္ဗံ မာနုသကံ ပုပ္ဖံ၊ ဒေဝါ မာနုသကာ ဥဘော၊

သမောကိရန္တိ ပုပ္ဖေဟိ၊ ဝုဋ္ဌဟန္တဿ အာသနာ။

ဝေဒယန္တိ စ တေ သောတ္ထိံ၊ ဒေဝါ မာနုသကာ ဥဘော၊

မဟန္တံ ပတ္ထိတံ တုယှံ၊ တံ လဘဿု ယထိစ္ဆိတံ။

သဗ္ဗီတိယော ဝိဝဇ္ဇန္တု၊ သောကော ရောဂေါ ဝိနဿတု၊

မာ တေ ဘဝန္တွန္တရာယာ၊ ဖုသ ခိပ္ပံ ဗောဓိမုတ္တမံ။

ယထာပိ ¶ သမယေ ပတ္တေ၊ ပုပ္ဖန္တိ ပုပ္ဖိနော ဒုမာ၊

တထေဝ တွံ မဟာဝီရ၊ ဗုဒ္ဓဉာဏေန ပုပ္ဖသု။

ယထာ ¶ ယေ ကေစိ သမ္ဗုဒ္ဓါ၊ ပူရယုံ ဒသပါရမီ၊

တထေဝ တွံ မဟာဝီရ၊ ပူရေဟိ ဒသပါရမီ။

ယထာ ယေ ကေစိ သမ္ဗုဒ္ဓါ၊ ဗောဓိမဏ္ဍမှိ ဗုဇ္ဈရေ၊

တထေဝ တွံ မဟာဝီရ၊ ဗုဇ္ဈဿု ဇိနဗောဓိယံ။

ယထာ ယေ ကေစိ သမ္ဗုဒ္ဓါ၊ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တယုံ၊

တထေဝ တွံ မဟာဝီရ၊ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တယ။

ပုဏ္ဏမာယေ ယထာ စန္ဒော၊ ပရိသုဒ္ဓါ ဝိရောစတိ၊

တထေဝ တွံ ပုဏ္ဏမနော၊ ဝိရောစ ဒသသဟဿိယံ။

ရာဟုမုတ္တော ယထာ သူရိယော၊ တာပေန အတိရောစတိ၊

တထေဝ လောကာ မုဉ္စိတွာ၊ ဝိရောစ သိရိယာ တုဝံ။

ယထာ ယာ ကာစိ နဒိယော၊ ဩသရန္တိ မဟောဒဓိံ၊

ဧဝံ သဒေဝကာ လောကာ၊ ဩသရန္တု တဝန္တိကေ။

တေဟိ ထုတပ္ပသတ္ထော သော၊ ဒသ ဓမ္မေ သမာဒိယ၊

တေ ဓမ္မေ ပရိပူရေန္တော၊ ပဝနံ ပါဝိသီ တဒါ။

တဒါ တေ ဘောဇယိတွာန၊ သသင်္ဃံ လောကနာယကံ၊

ဥပဂစ္ဆုံ သရဏံ တဿ၊ ဒီပင်္ကရဿ သတ္ထုနော။

သရဏာဂမနေ ¶ ကဉ္စိ၊ နိဝေသေသိ တထာဂတော၊

ကဉ္စိ ပဉ္စသု သီလေသု၊ သီလေ ဒသဝိဓေ ပရံ။

ကဿစိ ဒေတိ သာမညံ၊ စတုရော ဖလမုတ္တမေ၊

ကဿစိ အသမေ ဓမ္မေ၊ ဒေတိ သော ပဋိသမ္ဘိဒါ။

ကဿစိ ဝရသမာပတ္တိယော၊ အဋ္ဌ ဒေတိ နရာသဘော၊

တိဿော ကဿစိ ဝိဇ္ဇာယော၊ ဆဠဘိညာ ပဝေစ္ဆတိ။

တေန ¶ ယောဂေန ဇနကာယံ၊ ဩဝဒတိ မဟာမုနိ၊

တေန ဝိတ္ထာရိကံ အာသိ၊ လောကနာထဿ သာသနံ။

မဟာဟနုသဘက္ခန္ဓော၊ ဒီပင်္ကရသနာမကော၊

ဗဟူ ဇနေ တာရယတိ၊ ပရိမောစေတိ ဒုဂ္ဂတိံ။

ဗောဓနေယျံ ဇနံ ဒိသွာ၊ သတသဟဿေပိ ယောဇနေ၊

ခဏေန ဥပဂန္တွာန၊ ဗောဓေတိ တံ မဟာမုနိ။

ပဌမာဘိသမယေ ဗုဒ္ဓါ၊ ကောဋိသတမဗောဓယိ၊

ဒုတိယာဘိသမယေ နာထော၊ နဝုတိကောဋိမဗောဓယိ။

ယဒါ စ ဒေဝဘဝနမှိ၊ ဗုဒ္ဓါ ဓမ္မဒေသယိ၊

နဝုတိကောဋိသဟဿာနံ၊ တတိယာဘိသမယော အဟု။

သန္နိပါတာ တယော အာသုံ၊ ဒီပင်္ကရဿ သတ္ထုနော၊

ကောဋိသတသဟဿာနံ၊ ပဌမော အာသိ သမာဂမော။

ပုန ¶ နာရဒကူဋမှိ၊ ပဝိဝေကဂတေ ဇိနေ၊

ခီဏာသဝါ ဝီတမလာ၊ သမိံသု သတကောဋိယော။

ယမှိ ကာလေ မဟာဝီရော၊ သုဒဿနသိလုစ္စယေ၊

နဝုတိကောဋိသဟဿေဟိ၊ ပဝါရေသိ မဟာမုနိ။

အဟံ တေန သမယေန၊ ဇဋိလော ဥဂ္ဂတာပနော၊

အန္တလိက္ခမှိ စရဏော၊ ပဉ္စာဘိညာသု ပါရဂူ။

ဒသဝီသသဟဿာနံ၊ ဓမ္မာဘိသမယော အဟု၊

ဧကဒွိန္နံ အဘိသမယာ၊ ဂဏနာတော အသင်္ခိယာ။

ဝိတ္ထာရိကံ ဗာဟုဇညံ၊ ဣဒ္ဓံ ဖီတံ အဟု တဒါ၊

ဒီပင်္ကရဿ ဘဂဝတော၊ သာသနံ သုဝိသောဓိတံ။

စတ္တာရိ သတသဟဿာနိ၊ ဆဠဘိညာ မဟိဒ္ဓိကာ၊

ဒီပင်္ကရံ လောကဝိဒုံ၊ ပရိဝါရေန္တိ သဗ္ဗဒါ။

ယေ ¶ ကေစိ တေန သမယေန၊ ဇဟန္တိ မာနုသံ ဘဝံ၊

အပ္ပတ္တမာနသာ သေခါ၊ ဂရဟိတာ ဘဝန္တိ တေ။

သုပုပ္ဖိတံ ပါဝစနံ၊ အရဟန္တေဟိ တာဒိဟိ၊

ခီဏာသဝေဟိ ဝိမလေဟိ၊ ဥပသောဘတိ သဒေဝကေ။

နဂရံ ရမ္မဝတီ နာမ၊ သုဒေဝေါ နာမ ခတ္တိယော၊

သုမေဓာ နာမ ဇနိကာ၊ ဒီပင်္ကရဿ သတ္ထုနော။

သုမင်္ဂလော ¶ စ တိဿော စ၊ အဟေသုံ အဂ္ဂသာဝကာ၊

သာဂတော နာမုပဋ္ဌာကော၊ ဒီပင်္ကရဿ သတ္ထုနော။

နန္ဒာ စေဝ သုနန္ဒာ စ၊ အဟေသုံ အဂ္ဂသာဝိကာ၊

ဗောဓိ တဿ ဘဂဝတော၊ ပိပ္ဖလီတိ ပဝုစ္စတိ။

အသီတိဟတ္ထမုဗ္ဗေဓော၊ ဒီပင်္ကရော မဟာမုနိ၊

သောဘတိ ဒီပရုက္ခောဝ၊ သာလရာဇာဝ ပုပ္ဖိတော၊

ပဘာ ဝိဓာဝတိ တဿ၊ သမန္တာ ဒွါဒသယောဇနေ။

သတသဟဿဝဿာနိ၊ အာယု တဿ မဟေသိနော၊

တာဝတာ တိဋ္ဌမာနော သော၊ တာရေသိ ဇနတံ ဗဟုံ။

ဇောတယိတွာန သဒ္ဓမ္မံ၊ သန္တာရေတွာ မဟာဇနံ၊

ဇလိတွာ အဂ္ဂိက္ခန္ဓောဝ၊ နိဗ္ဗုတော သော သသာဝကော။

သာ စ ဣဒ္ဓိ သော စ ယသော၊ တာနိ စ ပါဒေသု စက္ကရတနာနိ၊

သဗ္ဗံ တမန္တရဟိတံ၊ နနု ရိတ္တာ သဗ္ဗသင်္ခါရာတိ။

ဒီပင်္ကရဿ ဘဂဝတော အပရဘာဂေ ဧကံ အသင်္ချေယျံ အတိက္ကမိတွာ ကောဏ္ဍညော နာမ သတ္ထာ ဥဒပါဒိ။ တဿာပိ တယော သာဝကသန္နိပါတာ အဟေသုံ။ ပဌမသန္နိပါတေ ကောဋိသတသဟဿံ။ ဒုတိယေ ကောဋိသဟဿံ၊ တတိယေ နဝုတိကောဋိယော။

တဒါ ဗောဓိသတ္တော ဝိဇိတာဝီ နာမ စက္ကဝတ္တီ ဟုတွာ ကောဋိသတသဟဿသင်္ခဿ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဟာဒါနံ အဒါသိ။ သတ္ထာ ဗောဓိသတ္တံ ‘‘ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဗျာကရိတွာ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ သော သတ္ထု ¶ ဓမ္မကထံ သုတွာ ရဇ္ဇံ နိယျာတေတွာ ပဗ္ဗဇိ။ သော တီဏိ ပိဋကာနိ ဥဂ္ဂဟေတွာ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော၊ ပဉ္စ စ အဘိညာယော ဥပ္ပာဒေတွာ အပရိဟီနဇ္ဈာနော ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တိ။ ကောဏ္ဍညဗုဒ္ဓဿ ပန ရမ္မဝတီ နာမ နဂရံ၊ သုနန္ဒော နာမ ခတ္တိယော ပိတာ၊ သုဇာတာ ¶ နာမ မာတာ၊ ဘဒ္ဒေါ စ သုဘဒ္ဒေါ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ၊ အနုရုဒ္ဓါ နာမ ဥပဋ္ဌာကော၊ တိဿာ စ ဥပတိဿာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ၊ သာလကလျာဏီ ဗောဓိ၊ အဋ္ဌာသီတိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ သရီရံ၊ ဝဿသတသဟဿံ အာယုပ္ပမာဏံ အဟောသိ။

တဿ အပရဘာဂေ ဧကံ အသင်္ချေယျံ အတိက္ကမိတွာ ဧကသ္မိံယေဝ ကပ္ပေ စတ္တာရော ဗုဒ္ဓါ နိဗ္ဗတ္တိံသု မင်္ဂလော သုမနော ရေဝတော သောဘိတောတိ။ မင်္ဂလဿ ပန ဘဂဝတော တီသု သာဝကသန္နိပါတေသု ပဌမသန္နိပါတေ ကောဋိသတသဟဿဘိက္ခူ အဟေသုံ။ ဒုတိယေ ကောဋိသဟဿံ။ တတိယေ နဝုတိကောဋိယော။ ဝေမာတိကဘာတာ ပနဿ အာနန္ဒကုမာရော နာမ နဝုတိကောဋိသင်္ချာယ ပရိသာယ သဒ္ဓိံ ဓမ္မသဝနတ္ထာယ သတ္ထု သန္တိကံ အဂမာသိ၊ သတ္ထာ တဿ အနုပုဗ္ဗိကထံ ကထေသိ။ သော သဒ္ဓိံ ပရိသာယ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ သတ္ထာ တေသံ ကုလပုတ္တာနံ ပုဗ္ဗစရိယကံ ဩလောကေန္တော ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရဿ ဥပနိဿယံ ဒိသွာ ဒက္ခိဏဟတ္ထံ ပသာရေတွာ ‘‘ဧထ ဘိက္ခဝေါ’’တိ အာဟ။ သဗ္ဗေ တင်္ခဏညေဝ ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရဓရာ သဋ္ဌိဝဿိကတ္ထေရာ ဝိယ အာကပ္ပသမ္ပန္နာ ဟုတွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ပရိဝါရယိံသု အယမဿ တတိယော သာဝကသန္နိပါတော အဟောသိ။

ယထာ ပန အညေသံ ဗုဒ္ဓါနံ သမန္တာ အသီတိဟတ္ထပ္ပမာဏာယေဝ သရီရပ္ပဘာ ဟောတိ၊ န၊ ဧဝံ တဿ။ တဿ ပန ဘဂဝတော သရီရပ္ပဘာ နိစ္စကာလံ ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဖရိတွာ အဋ္ဌာသိ။ ရုက္ခပထဝီပဗ္ဗတသမုဒ္ဒါဒယော အန္တမသော ဥက္ခလိယာဒီနိ ဥပါဒါယ သုဝဏ္ဏပဋ ပရိယောနဒ္ဓါ ဝိယ အဟေသုံ။ အာယုပ္ပမာဏံ ပနဿ နဝုတိဝဿသဟဿာနိ အဟောသိ။ ဧတ္တကံ ကာလံ စန္ဒိမသူရိယာဒယော အတ္တနော ပဘာယ ဝိရောစိတုံ နာသက္ခိံသု၊ ရတ္တိန္ဒိဝပရိစ္ဆေဒေါ န ပညာယိတ္ထ။ ဒိဝါ သူရိယာလောကေန ဝိယ သတ္တာ နိစ္စံ ဗုဒ္ဓါလောကေနေဝ ဝိစရိံသု။ သာယံ ပုပ္ဖိတာနံ ကုသုမာနံ၊ ပါတော ရဝနကသကုဏာနဉ္စ ဝသေန လောကော ရတ္တိန္ဒိဝပရိစ္ဆေဒံ သလ္လက္ခေသိ ¶ ။ ကိံ ပန အညေသံ ဗုဒ္ဓါနံ အယမာနုဘာဝေါ နတ္ထီတိ? နော နတ္ထိ၊ တေပိ ဟိ အာကင်္ခမာနာ ဒသသဟဿိံ ဝါ လောကဓာတုံ၊ တတော ဝါ ဘိယျော အာဘာယ ဖရေယျုံ။ မင်္ဂလဿ ပန ဘဂဝတော ပုဗ္ဗပတ္ထနာဝသေန အညေသံ ဗျာမပ္ပဘာ ဝိယ သရီရပ္ပဘာ နိစ္စမေဝ ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဖရိတွာ အဋ္ဌာသိ။

သော ကိရ ဗောဓိသတ္တစရိယကာလေ ဝေဿန္တရသဒိသေ အတ္တဘာဝေ ဌိတော သပုတ္တဒါရော ဝင်္ကပဗ္ဗတသဒိသေ ပဗ္ဗတေ ဝသိ။ အထေကော ခရဒါဌိကော နာမ ယက္ခော မဟာပုရိသဿ ဒါနဇ္ဈာသယတံ သုတွာ ဗြာဟ္မဏဝဏ္ဏေန ဥပသင်္ကမိတွာ မဟာသတ္တံ ဒွေ ဒါရကေ ယာစိ။ မဟာသတ္တော ‘‘ဒဒါမိ ¶ ဗြာဟ္မဏဿ ပုတ္တကေ’’တိ ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌော ဥဒကပရိယန္တံ ပထဝိံ ကမ္ပေန္တော ဒွေပိ ဒါရကေ အဒါသိ။ ယက္ခော စင်္ကမနကောဋိယံ အာလမ္ဗနဖလကံ နိဿာယ ဌတွာ ပဿန္တဿေဝ မဟာသတ္တဿ မုဠာလကလာပံ ဝိယ ဒွေ ဒါရကေ ခါဒိ။ မဟာပုရိသဿ ယက္ခံ ဩလောကေတွာ ဝိဝဋမတ္တေ အဂ္ဂိဇာလံ ဝိယ လောဟိတဓာရံ ဥဂ္ဂိရမာနံ တဿ မုခံ ဒိသွာပိ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဒေါမနဿံ နုပ္ပဇ္ဇိ၊ ‘‘သုဒိန္နံ ဝတ မေ ဒါန’’န္တိ စိန္တယတော ပနဿ သရီရေ မဟန္တံ ပီတိသောမနဿံ ဥဒပါဒိ။ သော ‘‘ဣမဿ မေ နိဿန္ဒေန အနာဂတေ ဣမိနာဝ နီဟာရေန သရီရတော ရသ္မိယော နိက္ခမန္တူ’’တိ ပတ္ထနံ အကာသိ။ တဿ တံ ပတ္ထနံ နိဿာယ ဗုဒ္ဓဘူတဿ သရီရတော ရသ္မိယော နိက္ခမိတွာ ဧတ္တကံ ဌာနံ ဖရိံသု။

အပရမ္ပိဿ ပုဗ္ဗစရိတံ အတ္ထိ။ သော ကိရ ဗောဓိသတ္တကာလေ ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ စေတိယံ ဒိသွာ ‘‘ဣမဿ ဗုဒ္ဓဿ မယာ ဇီဝိတံ ပရိစ္စဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဒဏ္ဍကဒီပိကာဝေဌနနိယာမေန သကလသရီရံ ဝေဌာပေတွာ ရတနမတ္တမကုလံ သတသဟဿဂ္ဃနိကံ သုဝဏ္ဏပါတိံ သပ္ပိဿ ပူရာပေတွာ တတ္ထ သဟဿဝဋ္ဋိယော ဇာလာပေတွာ တံ သီသေနာဒါယ သကလသရီရံ ဇာလာပေတွာ စေတိယံ ပဒက္ခိဏံ ကရောန္တော သကလရတ္တိံ ဝီတိနာမေသိ။ ဧဝံ ယာဝ အရုဏုဂ္ဂမနာ ဝါယမန္တဿာပိဿ လောမကူပမတ္တမ္ပိ ဥသုမံ န ဂဏှိ၊ ပဒုမဂဗ္ဘံ ပဝိဋ္ဌကာလော ဝိယ အဟောသိ။ ဓမ္မော ဟိ နာမေသ အတ္တာနံ ရက္ခန္တံ ရက္ခတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –

‘‘ဓမ္မော ¶ ဟဝေ ရက္ခတိ ဓမ္မစာရိံ၊

ဓမ္မော သုစိဏ္ဏော သုခမာဝဟာတိ၊

န ဒုဂ္ဂတိံ ဂစ္ဆတိ ဓမ္မစာရီ’’တိ။ (ထေရဂါ။ ၃၀၃၊ ဇာ။ ၁။၁၀။၁၀၂၊ ၁။၁၅။၃၈၅)၊

ဣမဿာပိ ကမ္မဿ နိဿန္ဒေန တဿ ဘဂဝတော သရီရောဘာသော ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဖရိတွာ အဋ္ဌာသိ။

တဒါ အမှာကံ ဗောဓိသတ္တော သုရုစိ နာမ ဗြာဟ္မဏော ဟုတွာ ‘‘သတ္ထာရံ နိမန္တေဿာမီ’’တိ ဥပသင်္ကမိတွာ မဓုရဓမ္မကထံ သုတွာ ‘‘သွေ မယှံ ဘိက္ခံ ဂဏှထ ဘန္တေ’’တိ အာဟ။ ဗြာဟ္မဏ ကိတ္တကေဟိ ¶ တေ ဘိက္ခူဟိ အတ္ထောတိ၊ ကိတ္တကာ ပန ဝေါ ဘန္တေ ပရိဝါရာ ဘိက္ခူတိ။ တဒါ သတ္ထု ပဌမသန္နိပါတောယေဝ ဟောတိ။ တသ္မာ ‘‘ကောဋိသတသဟဿ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘ဘန္တေ၊ သဗ္ဗေဟိပိ သဒ္ဓိံ မယှံ ဘိက္ခံ ဂဏှထာ’’တိ အာဟ။ သတ္ထာ အဓိဝါသေသိ။ ဗြာဟ္မဏော သွာတနာယ နိမန္တေတွာ ဂေဟံ ဂစ္ဆန္တော စိန္တေသိ ‘‘အဟံ ဧတ္တကာနံ ဘိက္ခူနံ ယာဂုဘတ္တဝတ္ထာဒီနိ ဒါတုံ နော န သက္ကောမိ၊ နိသီဒနဋ္ဌာနံ ပန ကထံ ဘဝိဿတီ’’တိ။ တဿ သာ စိန္တာ စတုရာသီတိယောဇနသဟဿမတ္ထကေ ဌိတဿ ဒေဝရညော ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလာသနဿ ဥဏှဘာဝံ ဇနေသိ။ သက္ကော ‘‘ကော နု ခေါ မံ ဣမသ္မာ ဌာနာ စာဝေတုကာမော’’တိ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ဩလောကေန္တော မဟာပုရိသံ ဒိသွာ ‘‘အယံ သုရုစိ ဗြာဟ္မဏော ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ နိမန္တေတွာ နိသီဒနဋ္ဌာနတ္ထာယ စိန္တေသိ၊ မယာပိ တတ္ထ ဂန္တွာ ပုညကောဋ္ဌာသံ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဍ္ဎကိဝဏ္ဏံ နိမ္မိနိတွာ ဝါသိဖရသုဟတ္ထော မဟာပုရိသဿ ပုရတော ပါတုရဟောသိ။ ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ ကဿစိ ဘတိယာ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စ’’န္တိ အာဟ။ မဟာပုရိသော တံ ဒိသွာ ‘‘ကိံ ကမ္မံ ကရိဿသီ’’တိ အာဟ။ မမ အဇာနနသိပ္ပံ နာမ နတ္ထိ၊ ဂေဟံ ဝါ မဏ္ဍပံ ဝါ ယော ယံ ကာရေတိ၊ တဿ တံ ကာတုံ ဇာနာမီတိ။ တေန ဟိ မယှံ ကမ္မံ အတ္ထီတိ။ ကိံ၊ အယျာတိ? သွာတနာယ မေ ကောဋိသတသဟဿဘိက္ခူ နိမန္တိတာ၊ တေသံ နိသီဒနမဏ္ဍပံ ကရိဿသီတိ။ အဟံ နာမ ကရေယျံ၊ သစေ မေ ဘတိံ ဒါတုံ သက္ခိဿထာတိ။ သက္ခိဿာမိ၊ တာတာတိ။ ‘‘သာဓု ကရိဿာမီ’’တိ ဂန္တွာ ဧကံ ပဒေသံ ဩလောကေသိ။

ဒွါဒသတေရသယောဇနပ္ပမာဏော ¶ ပဒေသော ကသိဏမဏ္ဍလံ ဝိယ သမတလော အဟောသိ။ သော ‘‘ဧတ္တကေ ဌာနေ သတ္တရတနမယော မဏ္ဍပေါ ဥဋ္ဌဟတူ’’တိ စိန္တေတွာ ဩလောကေသိ။ တာဝဒေဝ ပထဝိံ ဘိန္ဒိတွာ မဏ္ဍပေါ ဥဋ္ဌဟိ။ တဿ သုဝဏ္ဏမယေသု ထမ္ဘေသု ရဇတမယာ ဃဋကာ အဟေသုံ၊ ရဇတမယေသု ထမ္ဘေသု သုဝဏ္ဏမယာ၊ မဏိတ္ထမ္ဘေသု ပဝါဠမယာ၊ ပဝါဠတ္ထမ္ဘေသု မဏိမယာ၊ သတ္တရတနမယေသု ထမ္ဘေသု သတ္တရတနမယာဝ ဃဋကာ အဟေသုံ။ တတော ‘‘မဏ္ဍပဿ အန္တရန္တေန ကိင်္ကိဏိကဇာလံ ဩလမ္ဗတူ’’တိ ဩလောကေသိ။ သဟ ဩလောကနေနေဝ ကိင်္ကိဏိကဇာလံ ဩလမ္ဗိ၊ ယဿ မန္ဒဝါတေရိတဿ ပဉ္စင်္ဂိကဿေဝ တူရိယဿ မဓုရသဒ္ဒေါ နိဂ္ဂစ္ဆတိ။ ဒိဗ္ဗသင်္ဂီတိဝတ္တနကာလော ဝိယ အဟောသိ။ ‘‘အန္တရန္တရာ ဂန္ဓဒါမမာလာဒါမာနိ ဩလမ္ဗန္တူ’’တိ စိန္တေသိ။ တာဝဒေဝ ဒါမာနိ ဩလမ္ဗိံသု။ ‘‘ကောဋိသတသဟဿသင်္ချာနံ ဘိက္ခူနံ အာသနာနိ စ အာဓာရကာနိ စ ပထဝိံ ဘိန္ဒိတွာ ဥဋ္ဌဟန္တူ’’တိ စိန္တေသိ။ တာဝဒေဝ ဥဋ္ဌဟိံသု။ ‘‘ကောဏေ ကောဏေ ဧကေကာ ဥဒကစာဋိယော ဥဋ္ဌဟန္တူ’’တိ စိန္တေသိ၊ တာဝဒေဝ ဥဒကစာဋိယော ဥဋ္ဌဟိံသု ဧတ္တကံ မာပေတွာ ဗြာဟ္မဏဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ဧဟိ အယျ တဝ မဏ္ဍပံ ဩလောကေတွာ မယှံ ဘတိံ ဒေဟီ’’တိ အာဟ။ မဟာပုရိသော ဂန္တွာ မဏ္ဍပံ ဩလောကေသိ ¶ ။ ဩလောကေန္တဿေဝဿ သကလသရီရံ ပဉ္စဝဏ္ဏာယ ပီတိယာ နိရန္တရံ ဖုဋံ အဟောသိ။ အထဿ မဏ္ဍပံ ဩလောကေတွာ ဧတဒဟောသိ ‘‘နာယံ မဏ္ဍပေါ မနုဿဘူတေန ကတော၊ မယှံ ပန အဇ္ဈာသယံ မယှံ ဂုဏံ အာဂမ္မ အဒ္ဓါ သက္ကဿ ဘဝနံ ဥဏှံ အဟောသိ။ တတော သက္ကေန ဒေဝရညာ အယံ မဏ္ဍပေါ ကာရိတော ဘဝိဿတီ’’တိ။ ‘‘န ခေါ ပန မေ ယုတ္တံ ဧဝရူပေ မဏ္ဍပေ ဧကဒိဝသံယေဝ ဒါနံ ဒါတုံ၊ သတ္တာဟံ ဒဿာမီ’’တိ စိန္တေသိ။

ဗာဟိရကဒါနဉှိ တတ္တကမ္ပိ သမာနံ ဗောဓိသတ္တာနံ တုဋ္ဌိံ ကာတုံ န သက္ကောတိ။ အလင်္ကတသီသံ ပန ဆိန္ဒိတွာ အဉ္ဇိတအက္ခီနိ ဥပ္ပာဋေတွာ၊ ဟဒယမံသံ ဝါ ဥပ္ပာဋေတွာ ဒိန္နကာလေ ဗောဓိသတ္တာနံ စာဂံ နိဿာယ တုဋ္ဌိ နာမ ဟောတိ။ အမှာကမ္ပိ ဟိ ဗောဓိသတ္တဿ သိဝိဇာတကေ ဒေဝသိကံ ပဉ္စသတသဟဿကဟာပဏာနိ ဝိဿဇ္ဇေတွာ စတူသု နဂရဒွါရေသု၊ မဇ္ဈေ နဂရေ စ ဒါနံ ဒဒန္တဿ တံ ဒါနံ တုဋ္ဌိံ ဥပ္ပာဒေတုံ နာသက္ခိ။ ယဒါ ပနဿ ဗြာဟ္မဏဝဏ္ဏေန အာဂန္တွာ သက္ကော ဒေဝရာဇာ အက္ခီနိ ယာစိ၊ တဒါ တာနိ ဥပ္ပာဋေတွာ ¶ ဒဒမာနဿေဝ ဟာသော ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ စိတ္တဿ အညထတ္တံ နာဟောသိ။ ဧဝံ ဒါနံ နိဿာယ ဗောဓိသတ္တာနံ တိတ္တိ နာမ နတ္ထိ။ တသ္မာ သောပိ မဟာပုရိသော ‘‘သတ္တာဟံ မယာ ကောဋိသတသဟဿသင်္ချာနံ ဘိက္ခူနံ ဒါနံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိန္တေတွာ တသ္မိံ မဏ္ဍပေ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ နိသီဒါပေတွာ သတ္တာဟံ ဂဝပါနံ နာမ အဒါသိ။ ဂဝပါနန္တိ မဟန္တေ မဟန္တေ ကောလမ္ဗေ ခီရဿ ပူရေတွာ ဥဒ္ဓနေသု အာရောပေတွာ ဃနပါကပက္ကေ ခီရေ ထောကေ တဏ္ဍုလေ ပက္ခိပိတွာ ပက္ကမဓုသက္ကရစုဏ္ဏသပ္ပီဟိ အဘိသင်္ခတံ ဘောဇနံ ဝုစ္စတိ။ မနုဿာယေဝ ပန ပရိဝိသိတုံ နာသက္ခိံသု၊ ဒေဝါပိ ဧကန္တရိကာ ဟုတွာ ပရိဝိသိံသု။ ဒွါဒသတေရသယောဇနပ္ပမာဏံ ဌာနမ္ပိ ဘိက္ခူ ဂဏှိတုံ နပ္ပဟောတိယေဝ။ တေ ပန ဘိက္ခူ အတ္တနော အာနုဘာဝေန နိသီဒိံသု။ ပရိယောသာနဒိဝသေ သဗ္ဗဘိက္ခူနံ ပတ္တာနိ ဓောဝါပေတွာ ဘေသဇ္ဇတ္ထာယ သပ္ပိနဝနီတတေလမဓုဖာဏိတာနံ ပူရေတွာ တိစီဝရေဟိ သဒ္ဓိံ အဒါသိ။ သင်္ဃနဝကဘိက္ခုနာ လဒ္ဓတိစီဝရသာဋကာ သတသဟဿဂ္ဃနိကာ အဟေသုံ။ သတ္ထာ အနုမောဒနံ ကရောန္တော ‘‘အယံ ပုရိသော ဧဝရူပံ မဟာဒါနံ အဒါသိ၊ ကော နု ခေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဥပဓာရေန္တော ‘‘အနာဂတေ ကပ္ပသတသဟဿာဓိကာနံ ဒွိန္နံ အသင်္ချေယျာနံ မတ္ထကေ ဂေါတမော နာမ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဒိသွာ မဟာပုရိသံ အာမန္တေတွာ ‘‘တွံ ဧတ္တကံ နာမ ကာလံ အတိက္ကမိတွာ ဂေါတမော နာမ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဗျာကာသိ။

မဟာပုရိသော ဗျာကရဏံ သုတွာ ‘‘အဟံ ကိရ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿာမိ၊ ကော မေ ဃရာဝါသေန အတ္ထော ¶ ၊ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ တထာရူပံ သမ္ပတ္တိံ ခေဠပိဏ္ဍံ ဝိယ ပဟာယ သတ္ထု သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိ။ ပဗ္ဗဇိတွာ စ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ အဘိညာ၊ သမာပတ္တိယော စ နိဗ္ဗတ္တေတွာ အာယုပရိယောသနေ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တိ။

မင်္ဂလဿ ပန ဘဂဝတော ဥတ္တရံ နာမ နဂရံ အဟောသိ။ ပိတာပိ ဥတ္တရော နာမ ခတ္တိယော၊ မာတာပိ ဥတ္တရာ နာမ၊ သုဒေဝေါ စ ဓမ္မသေနော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ၊ ပါလိတော နာမ ဥပဋ္ဌာကော၊ သီဝလီ စ အသောကာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ၊ နာဂရုက္ခော ဗောဓိ၊ အဋ္ဌာသီတိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ သရီရံ အဟောသိ။ နဝုတိဝဿသဟဿာနိ ဌတွာ ပရိနိဗ္ဗုတေ ပန တသ္မိံ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ ¶ ဒသစက္ကဝါဠသဟဿာနိ ဧကန္ဓကာရာနိ အဟေသုံ။ သဗ္ဗစက္ကဝါဠေသု မနုဿာနံ မဟန္တံ အာရောဒနပရိဒေဝနံ အဟောသိ။

ဧဝံ ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ အန္ဓကာရံ ကတွာ ပရိနိဗ္ဗုတဿ တဿ ဘဂဝတော အပရဘာဂေ သုမနော နာမ သတ္ထာ ဥဒပါဒိ။ တဿာပိ တယော သာဝကသန္နိပါတာ။ ပဌမသန္နိပါတေ ကောဋိသတသဟဿဘိက္ခူ အဟေသုံ။ ဒုတိယေ ကဉ္စနပဗ္ဗတမှိ နဝုတိကောဋိသဟဿာနိ၊ တတိယေ အသီတိကောဋိသဟဿာနိ။ တဒါ မဟာသတ္တော အတုလော နာမ နာဂရာဇာ အဟောသိ မဟိဒ္ဓိကော မဟာနုဘာဝေါ၊ သော ‘‘ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပန္နော’’တိ သုတွာ ဉာတိသင်္ဃပရိဝုတော နာဂဘဝနာ နိက္ခမိတွာ ကောဋိသတသဟဿဘိက္ခုပရိဝါရဿ တဿ ဘဂဝတော ဒိဗ္ဗတူရိယေဟိ ဥပဟာရံ ကာရာပေတွာ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေတွာ ပစ္စေကံ ဒုဿယုဂါနိ ဒတွာ သရဏေသု ပတိဋ္ဌာသိ။ သောပိ နံ သတ္ထာ ‘‘အနာဂတေ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဗျာကာသိ။

တဿ ဘဂဝတော နဂရံ မေခလံ နာမ အဟောသိ၊ သုဒတ္တော နာမ ရာဇာ ပိတာ၊ သိရိမာ နာမ မာတာ၊ သရဏော စ ဘာဝိတတ္တော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ၊ ဥဒေနော နာမ ဥပဋ္ဌာကော၊ သောဏာ စ ဥပသောဏာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ၊ နာဂရုက္ခောဝ ဗောဓိ၊ နဝုတိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ သရီရံ၊ နဝုတိယေဝ ဝဿသဟဿာနိ အာယုပ္ပမာဏံ အဟောသီတိ။

တဿ အပရဘာဂေ ရေဝတော နာမ သတ္ထာ ဥဒပါဒိ။ တဿာပိ တယော သာဝကသန္နိပါတာ အဟေသုံ၊ ပဌမသန္နိပါတေ ဂဏနာ နာမ နတ္ထိ၊ ဒုတိယေ ကောဋိသတသဟဿဘိက္ခူ အဟေသုံ၊ တထာ တတိယေ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော အတိဒေဝေါ နာမ ဗြာဟ္မဏော ဟုတွာ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ သရဏေသု ပတိဋ္ဌာယ သိရသ္မိံ အဉ္ဇလိံ ¶ ဌပေတွာ တဿ သတ္ထုနော ကိလေသပ္ပဟာနေ ဝဏ္ဏံ ဝတွာ ဥတ္တရာသင်္ဂေန ပူဇမကာသိ။ သောပိ နံ ‘‘ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဗျာကာသိ။

တဿ ပန ဘဂဝတော နဂရံ သုဓညဝတီ နာမ အဟောသိ၊ ပိတာ ဝိပုလော နာမ ခတ္တိယော၊ မာတာပိ ဝိပုလာ နာမ၊ ဝရုဏော စ ဗြဟ္မဒေဝေါ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ၊ သမ္ဘဝေါ နာမ ဥပဋ္ဌာကော၊ ဘဒ္ဒါ စ သုဘဒ္ဒါ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ၊ နာဂရုက္ခောဝ ဗောဓိ၊ သရီရံ အသီတိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ၊ အာယု သဋ္ဌိဝဿသဟဿာနီတိ။

တဿ ¶ အပရဘာဂေ သောဘိတော နာမ သတ္ထာ ဥဒပါဒိ။ တဿာပိ တယော သာဝကသန္နိပါတာ၊ ပဌမသန္နိပါတေ ကောဋိသတဘိက္ခူ အဟေသုံ၊ ဒုတိယေ နဝုတိကောဋိယော၊ တတိယေ အသီတိကောဋိယော။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော အဇိတော နာမ ဗြာဟ္မဏော ဟုတွာ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ သရဏေသု ပတိဋ္ဌာယ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဟာဒါနံ အဒါသိ။ သောပိ နံ ‘‘ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဗျာကာသိ။

တဿ ပန ဘဂဝတော နဂရံ သုဓမ္မံ နာမ အဟောသိ၊ ပိတာ သုဓမ္မော နာမ ရာဇာ၊ မာတာပိ သုဓမ္မာ နာမ၊ အသမော စ သုနေတ္တော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ၊ အနောမော နာမ ဥပဋ္ဌာကော၊ နကုလာ စ သုဇာတာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ၊ နာဂရုက္ခောဝ ဗောဓိ၊ အဋ္ဌပဏ္ဏာသဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ သရီရံ အဟောသိ၊ နဝုတိ ဝဿသဟဿာနိ အာယုပ္ပမာဏန္တိ။

တဿ အပရဘာဂေ ဧကံ အသင်္ချေယျံ အတိက္ကမိတွာ ဧကသ္မိံယေဝ ကပ္ပေ တယော ဗုဒ္ဓါ နိဗ္ဗတ္တိံသု အနောမဒဿီ၊ ပဒုမော၊ နာရဒေါတိ။ အနောမဒဿိဿ ဘဂဝတော တယော သာဝကသန္နိပါတာ၊ ပဌမေ အဋ္ဌ ဘိက္ခုသတသဟဿာနိ အဟေသုံ၊ ဒုတိယေ သတ္တ၊ တတိယေ ဆ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ဧကော ယက္ခသေနာပတိ အဟောသိ မဟိဒ္ဓိကော မဟာနုဘာဝေါ အနေကကောဋိသတသဟဿာနံ ယက္ခာနံ အဓိပတိ။ သော ‘‘ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပန္နော’’တိ သုတွာ အာဂန္တွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဟာဒါနံ အဒါသိ။ သတ္ထာပိ နံ ‘‘အနာဂတေ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဗျာကာသိ။

အနောမဒဿိဿ ပန ဘဂဝတော စန္ဒဝတီ နာမ နဂရံ အဟောသိ၊ ယသဝါ နာမ ရာဇာ ပိတာ၊ ယသောဓရာ နာမ မာတာ၊ နိသဘော စ အနောမော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ၊ ဝရုဏော နာမ ဥပဋ္ဌာကော ¶ ၊ သုန္ဒရီ စ သုမနာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ၊ အဇ္ဇုနရုက္ခော ဗောဓိ၊ သရီရံ အဋ္ဌပဏ္ဏာသဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ၊ ဝဿသတသဟဿံ အာယူတိ။

တဿ အပရဘာဂေ ပဒုမော နာမ သတ္ထာ ဥဒပါဒိ။ တဿာပိ တယော သာဝကသန္နိပါတာ၊ ပဌမသန္နိပါတေ ကောဋိသတသဟဿဘိက္ခူ အဟေသုံ၊ ဒုတိယေ တီဏိသတသဟဿာနိ၊ တတိယေ အဂါမကေ အရညေ မဟာဝနသဏ္ဍဝါသီနံ ဘိက္ခူနံ ဒွေ သတသဟဿာနိ။ တဒါ တထာဂတေ တသ္မိံယေဝ ဝနသဏ္ဍေ ဝသန္တေ ဗောဓိသတ္တော သီဟော ဟုတွာ သတ္ထာရံ နိရောဓသမာပတ္တိသမာပန္နံ ဒိသွာ ပသန္နစိတ္တော ဝန္ဒိတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ¶ ပီတိသောမနဿဇာတော တိက္ခတ္တုံ သီဟနာဒံ နဒိတွာ သတ္တာဟံ ဗုဒ္ဓါရမ္မဏံ ပီတိံအဝိဇဟိတွာ ပီတိသုခေနေဝ ဂေါစရာယ အပက္ကမိတွာ ဇီဝိတပရိစ္စာဂံ ကတွာ ပယိရုပါသမာနော အဋ္ဌာသိ။ သတ္ထာ သတ္တာဟစ္စယေန နိရောဓာ ဝုဋ္ဌိတော သီဟံ ဩလောကေတွာ ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃေပိ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ သင်္ဃံ ဝန္ဒိဿတီ’’တိ ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃော အာဂစ္ဆတူ’’တိ စိန္တေသိ။ ဘိက္ခူ တာဝဒေဝ အာဂမိံသု။ သီဟော သင်္ဃေ စိတ္တံ ပသာဒေတိ။ သတ္ထာ တဿ မာနသံ ဩလောကေတွာ ‘‘အနာဂတေ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဗျာကာသိ။

ပဒုမဿ ပန ဘဂဝတော စမ္ပကံ နဂရံ အဟောသိ အသမော နာမ ရာဇာ ပိတာ၊ မာတာ အသမာ နာမ၊ သာလော စ ဥပသာလော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ၊ ဝရုဏော နာမ ဥပဋ္ဌာကော၊ ရာမာ စ သုရာမာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ၊ သောဏရုက္ခော နာမ ဗောဓိ အဋ္ဌပဏ္ဏာသဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ သရီရံ အဟောသိ၊ အာယု ဝဿသတသဟဿန္တိ။

တဿ အပရဘာဂေ နာရဒေါ နာမ သတ္ထာ ဥဒပါဒိ။ တဿာပိ တယော သာဝကသန္နိပါတာ၊ ပဌမသန္နိပါတေ ကောဋိသတသဟဿဘိက္ခူ အဟေသုံ၊ ဒုတိယေ နဝုတိကောဋိသဟဿာနိ၊ တတိယေ အသီတိကောဋိသဟဿာနိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ပဉ္စသု အဘိညာသု၊ အဋ္ဌသု စ သမာပတ္တီသု စိဏ္ဏဝသီ ဟုတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဟာဒါနံ ဒတွာ လောဟိတစန္ဒနေန ပူဇမကာသိ၊ သောပိ နံ ‘‘အနာဂတေ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဗျာကာသိ။

တဿ ပန ဘဂဝတော ဓညဝတီ နာမ နဂရံ အဟောသိ၊ သုဒေဝေါ နာမ ခတ္တိယော ပိတာ၊ အနောမာ နာမ မာတာ၊ ဘဒ္ဒသာလော စ ဇိတမိတ္တော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ၊ ဝါသိဋ္ဌော နာမ ဥပဋ္ဌာကော၊ ဥတ္တရာ ¶ စ ဖဂ္ဂုနီ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ၊ မဟာသောဏရုက္ခော ဗောဓိ၊ သရီရံ အဋ္ဌာသီတိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ၊ နဝုတိ ဝဿသဟဿာနိ အာယူတိ။

နာရဒဗုဒ္ဓဿ ပန အပရဘာဂေ ဧကံ အသင်္ချေယျံ အတိက္ကမိတွာ ဣတော သတသဟဿကပ္ပမတ္ထကေ ဧကသ္မိံ ကပ္ပေ ဧကောဝ ပဒုမုတ္တရော နာမ ဗုဒ္ဓါ ဥဒပါဒိ။ တဿာပိ တယော သာဝကသန္နိပါတာ၊ ပဌမသန္နိပါတေ ကောဋိသတသဟဿဘိက္ခူ အဟေသုံ၊ ဒုတိယေ ဝေဘာရပဗ္ဗတေ နဝုတိကောဋိသဟဿာနိ၊ တတိယေ အသီတိကောဋိသဟဿာနိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ဇဋိလော နာမ မဟာရဋ္ဌိယော ဟုတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ သစီဝရံ ဒါနံ ¶ အဒါသိ။ သောပိ နံ ‘‘အနာဂတေ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဗျာကာသိ။ ပဒုမုတ္တရဿ ပန ဘဂဝတော ကာလေ တိတ္ထိယာ နာမ နာဟေသုံ သဗ္ဗေ ဒေဝမနုဿာ ဗုဒ္ဓမေဝ သရဏမကံသု။

တဿ နဂရံ ဟံသဝတီ နာမ အဟောသိ၊ ပိတာ အာနန္ဒော နာမ ခတ္တိယော၊ မာတာ သုဇာတာ နာမ၊ ဒေဝလော စ သုဇာတော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ သုမနော နာမ ဥပဋ္ဌာကော၊ အမိတာ စ အသမာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ၊ သလလရုက္ခော ဗောဓိ၊ သရီရံ အဋ္ဌာသီတိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ၊ သရီရပ္ပဘာ သမန္တတော ဒွါဒသ ယောဇနာနိ ဂဏှိ ဝဿသတသဟဿံ အာယူတိ။

တဿ အပရဘာဂေ သတ္တတိကပ္ပသဟဿာနိ အတိက္ကမိတွာ ဣတော တိံသကပ္ပသဟဿမတ္ထကေ သုမေဓော စ သုဇာတော စာတိ ဧကသ္မိံ ကပ္ပေ ဒွေ ဗုဒ္ဓါ နိဗ္ဗတ္တိံသု။ သုမေဓဿာပိ တယော သာဝကသန္နိပါတာ၊ ပဌမသန္နိပါတေ သုဒဿနနဂရေ ကောဋိသတခီဏာသဝါ အဟေသုံ၊ ဒုတိယေ နဝုတိကောဋိယော၊ တတိယေ အသီတိကောဋိယော။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ဥတ္တရော နာမ ဗြာဟ္မဏမာဏဝေါ ဟုတွာ နိဒဟိတွာ ဌပိတံယေဝ အသီတိကောဋိဓနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဟာဒါနံ ဒတွာ ဓမ္မံ သုတွာ သရဏေသု ပတိဋ္ဌာယ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိ။ သောပိ နံ ‘‘အနာဂတေ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဗျာကာသိ။

သုမေဓဿ ဘဂဝတော သုဒဿနံ နာမ နဂရံ အဟောသိ၊ သုဒတ္တော နာမ ရာဇာ ပိတာ၊ မာတာပိ သုဒတ္တာ နာမ၊ သရဏော စ သဗ္ဗကာမော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ၊ သာဂရော နာမ ဥပဋ္ဌာကော၊ ရာမာ စ သုရာမာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ၊ မဟာနီပရုက္ခော ဗောဓိ၊ သရီရံ အဋ္ဌာသီတိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ၊ အာယု နဝုတိ ဝဿသဟဿာနီတိ။

တဿ ¶ အပရဘာဂေ သုဇာတော နာမ သတ္ထာ ဥဒပါဒိ။ တဿာပိ တယော သာဝကသန္နိပါတာ၊ ပဌမသန္နိပါတေ သဋ္ဌိဘိက္ခုသတသဟဿာနိ အဟေသုံ ¶ ၊ ဒုတိယေ ပညာသံ၊ တတိယေ စတ္တာလီသံ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော စက္ကဝတ္တိရာဇာ ဟုတွာ ‘‘ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပန္နော’’တိ သုတွာ ဥပသင်္ကမိတွာ ဓမ္မံ သုတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ သဒ္ဓိံ သတ္တဟိ ရတနေဟိ စတုမဟာဒီပရဇ္ဇံ ဒတွာ သတ္ထု သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိ။ သကလရဋ္ဌဝါသိနော ရဋ္ဌုပ္ပာဒံ ဂဟေတွာ အာရာမိကကိစ္စံ သာဓေန္တာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ နိစ္စံ မဟာဒါနံ အဒံသု။ သောပိ နံ သတ္ထာ ဗျာကာသိ။

တဿ ဘဂဝတော နဂရံ သုမင်္ဂလံ နာမ အဟောသိ၊ ဥဂ္ဂတော နာမ ရာဇာ ပိတာ၊ ပဘာဝတီ နာမ မာတာ၊ သုဒဿနော စ သုဒေဝေါ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ၊ နာရဒေါ နာမ ဥပဋ္ဌာကော၊ နာဂါ စ နာဂသမာလာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ၊ မဟာဝေဠုရုက္ခော ဗောဓိ၊ သော ကိရ မန္ဒစ္ဆိဒ္ဒေါ ဃနက္ခန္ဓော ဥပရိနိဂ္ဂတာဟိ မဟာသာခါဟိ မောရပိဉ္ဆကလာပေါ ဝိယ ဝိရောစိတ္ထ။ တဿ ဘဂဝတော သရီရံ ပဏ္ဏာသဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ၊ အာယု နဝုတိဝဿသဟဿာနီတိ။

တဿ အပရဘာဂေ ဣတော အဋ္ဌာရသကပ္ပသတမတ္ထကေ ဧကသ္မိံ ကပ္ပေ ပိယဒဿီ၊ အတ္ထဒဿီ၊ ဓမ္မဒဿီတိ တယော ဗုဒ္ဓါ နိဗ္ဗတ္တိံသု။ ပိယဒဿိဿာပိ တယော သာဝကသန္နိပါတာ။ ပဌမေ ကောဋိသတသဟဿဘိက္ခူ အဟေသုံ၊ ဒုတိယေ နဝုတိကောဋိယော၊ တတိယေ အသီတိကောဋိယော။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ကဿပေါ နာမ မာဏဝေါ တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ ပါရင်္ဂတော ဟုတွာ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ကောဋိသတသဟဿဓနပရိစ္စာဂေန သင်္ဃာရာမံ ကာရေတွာ သရဏေသု စ သီလေသု စ ပတိဋ္ဌာသိ။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘အဋ္ဌာရသကပ္ပသတစ္စယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဗျာကာသိ။

တဿ ဘဂဝတော အနောမံ နာမ နဂရံ အဟောသိ၊ ပိတာ သုဒိန္နော နာမ ရာဇာ၊ မာတာ စန္ဒာ နာမ၊ ပါလိတော စ သဗ္ဗဒဿီ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ၊ သောဘိတော နာမ ဥပဋ္ဌာကော၊ သုဇာတာ စ ဓမ္မဒိန္နာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ၊ ပိယင်္ဂုရုက္ခော ဗောဓိ၊ သရီရံ အသီတိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ၊ နဝုတိဝဿသဟဿာနိ အာယူတိ။

တဿ အပရဘာဂေ အတ္ထဒဿီ နာမ ဘဂဝါ ဥဒပါဒိ။ တဿာပိ တယော သာဝကသန္နိပါတာ။ ပဌမေ အဋ္ဌနဝုတိဘိက္ခုသတသဟဿာနိ အဟေသုံ၊ ဒုတိယေ အဋ္ဌာသီတိသဟဿာနိ၊ တထာ တတိယေ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ¶ သုသီမော ¶ နာမ မဟိဒ္ဓိကော တာပသော ဟုတွာ ဒေဝလောကတော မန္ဒာရဝပုပ္ဖစ္ဆတ္တံ အာဟရိတွာ သတ္ထာရံ ပူဇေသိ။ သောပိ နံ သတ္ထာ ဗျာကာသိ။

တဿ ဘဂဝတော သောဘဏံ နာမ နဂရံ အဟောသိ၊ သာဂရော နာမ ရာဇာ ပိတာ၊ သုဒဿနာ နာမ မာတာ၊ သန္တော စ ဥပသန္တော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ၊ အဘယော နာမ ဥပဋ္ဌာကော၊ ဓမ္မာ စ သုဓမ္မာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ၊ စမ္ပကရုက္ခော ဗောဓိ၊ သရီရံ အသီတိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ၊ သရီရပ္ပဘာ သမန္တတော သဗ္ဗကာလံ ယောဇနမတ္တံ ဖရိတွာ အဋ္ဌာသိ၊ အာယု ဝဿသတသဟဿန္တိ။

တဿ အပရဘာဂေ ဓမ္မဒဿီ နာမ သတ္ထာ ဥဒပါဒိ။ တဿာပိ တယော သာဝကသန္နိပါတာ။ ပဌမသန္နိပါတေ ကောဋိသတဘိက္ခူ အဟေသုံ၊ ဒုတိယေ နဝုတိကောဋိယော၊ တတိယေ အသီတိကောဋိယော။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော သက္ကော ဒေဝရာဇာ ဟုတွာ ဒိဗ္ဗဂန္ဓပုပ္ဖေဟိ စ ဒိဗ္ဗတူရိယေဟိ စ ပူဇမကာသိ။ သောပိ နံ သတ္ထာ ဗျာကာသိ။

တဿ ဘဂဝတော သရဏံ နာမ နဂရံ အဟောသိ၊ ပိတာ သရဏော နာမ ရာဇာ၊ မာတာ သုနန္ဒာ နာမ၊ ပဒုမော စ ဖုဿဒေဝေါ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ၊ သုနေတ္တော နာမ ဥပဋ္ဌာကော၊ ခေမာ စ သဗ္ဗနာမာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ၊ ရတ္တင်္ကုရရုက္ခော ဗောဓိ၊ ‘‘ကကုဓရုက္ခော’’တိပိ ‘‘ဗိမ္ဗိဇာလော’’တိပိ ဝုစ္စတိ သရီရံ ပနဿ အသီတိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ၊ ဝဿသတသဟဿံ အာယူတိ။

တဿ အပရဘာဂေ ဣတော စတုနဝုတိကပ္ပမတ္ထကေ ဧကသ္မိံ ကပ္ပေ ဧကောဝ သိဒ္ဓတ္ထော နာမ ဗုဒ္ဓါ ဥဒပါဒိ။ တဿာပိ တယော သာဝကသန္နိပါတာ။ ပဌမသန္နိပါတေ ကောဋိသတသဟဿဘိက္ခူ အဟေသုံ၊ ဒုတိယေ နဝုတိကောဋိယော တတိယေ အသီတိကောဋိယော။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ဥဂ္ဂတေဇော အဘိညာဗလသမ္ပန္နော မင်္ဂလော နာမ တာပသော ဟုတွာ မဟာဇမ္ဗုဖလံ အာဟရိတွာ တထာဂတဿ အဒါသိ။ သတ္ထာ တံ ဖလံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ‘‘စတုနဝုတိကပ္ပမတ္ထကေ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဗောဓိသတ္တံ ဗျာကာသိ။

တဿ ¶ ဘဂဝတော နဂရံ ဝေဘာရံ နာမ အဟောသိ၊ ပိတာ ဇယသေနော နာမ ရာဇာ၊ မာတာ သုဖဿာ နာမ၊ သမ္ဗလော စ သုမိတ္တော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ၊ ရေဝတော နာမ ဥပဋ္ဌာကော၊ သီဝလာ စ ¶ သုရာမာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ၊ ကဏိကာရရုက္ခော ဗောဓိ၊ သရီရံ သဋ္ဌိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ၊ ဝဿသတသဟဿံ အာယူတိ။

တဿ အပရဘာဂေ ဣတော ဒွေနဝုတိကပ္ပမတ္ထကေ တိဿော ဖုဿောတိ ဧကသ္မိံ ကပ္ပေ ဒွေ ဗုဒ္ဓါ နိဗ္ဗတ္တိံသု။ တိဿဿ ပန ဘဂဝတော တယော သာဝကသန္နိပါတာ။ ပဌမသန္နိပါတေ ဘိက္ခူနံ ကောဋိသတံ အဟောသိ၊ ဒုတိယေ နဝုတိကောဋိယော၊ တတိယေ အသီတိကောဋိယော။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော မဟာဘောဂေါ မဟာယသော သုဇာတော နာမ ခတ္တိယော ဟုတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ မဟိဒ္ဓိကဘာဝံ ပတွာ ‘‘ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပန္နော’’တိ သုတွာ ဒိဗ္ဗမန္ဒာရဝပဒုမပါရိစ္ဆတ္တကပုပ္ဖာနိ အာဒါယ စတုပရိသမဇ္ဈေ ဂစ္ဆန္တံ တထာဂတံ ပူဇေသိ၊ အာကာသေ ပုပ္ဖဝိတာနံ ဟုတွာ အဋ္ဌာသိ။ သောပိ နံ သတ္ထာ ‘‘ဣတော ဒွေနဝုတိကပ္ပမတ္ထကေ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဗျာကာသိ။

တဿ ဘဂဝတော ခေမံ နာမ နဂရံ အဟောသိ၊ ပိတာ ဇနသန္ဓော နာမ ခတ္တိယော၊ မာတာ ပဒုမာ နာမ၊ ဗြဟ္မဒေဝေါ စ ဥဒယော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ သမင်္ဂေါ နာမ ဥပဋ္ဌာကော၊ ဖုဿာ စ သုဒတ္တာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ အသနရုက္ခော ဗောဓိ၊ သရီရံ သဋ္ဌိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ၊ ဝဿသတသဟဿံ အာယူတိ။

တဿ အပရဘာဂေ ဖုဿော နာမ သတ္ထာ ဥဒပါဒိ။ တဿာပိ တယော သာဝကသန္နိပါတာ၊ ပဌမသန္နိပါတေ သဋ္ဌိ ဘိက္ခုသတသဟဿာနိ အဟေသုံ၊ ဒုတိယေ ပဏ္ဏာသ၊ တတိယေ ဒွတ္တိံသ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ဝိဇိတာဝီ နာမ ခတ္တိယော ဟုတွာ မဟာရဇ္ဇံ ပဟာယ သတ္ထု သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ တီဏိ ပိဋကာနိ ဥဂ္ဂဟေတွာ မဟာဇနဿ ဓမ္မကထံ ကထေသိ။ သီလပါရမိဉ္စ ပူရေသိ။ သောပိ နံ ‘‘ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဗျာကာသိ။

တဿ ဘဂဝတော ကာသိ နာမ နဂရံ အဟောသိ၊ ဇယသေနော နာမ ရာဇာ ပိတာ၊ သိရိမာ နာမ မာတာ၊ သုရက္ခိတော စ ဓမ္မသေနော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ၊ သဘိယော နာမ ဥပဋ္ဌာကော၊ စာလာ စ ဥပစာလာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ ¶ ၊ အာမလကရုက္ခော ဗောဓိ၊ သရီရံ အဋ္ဌပဏ္ဏာသဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ၊ နဝုတိ ဝဿသဟဿာနိ အာယူတိ။

တဿ အပရဘာဂေ ဣတော ဧကနဝုတိကပ္ပေ ဝိပဿီ နာမ ဘဂဝါ ဥဒပါဒိ။ တဿာပိ တယော သာဝကသန္နိပါတာ ¶ ၊ ပဌမသန္နိပါတေ အဋ္ဌသဋ္ဌိဘိက္ခုသတသဟဿာနိ အဟေသုံ၊ ဒုတိယေ ဧကသတသဟဿံ၊ တတိယေ အသီတိသဟဿာနိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော မဟိဒ္ဓိကော မဟာနုဘာဝေါ အတုလော နာမ နာဂရာဇာ ဟုတွာ သတ္တရတနခစိတံ သောဝဏ္ဏမယံ မဟာပီဌံ ဘဂဝတော အဒါသိ။ သောပိ နံ သတ္ထာ ‘‘ဣတော ဧကနဝုတိကပ္ပေ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဗျာကာသိ။

တဿ ဘဂဝတော ဗန္ဓုမတီ နာမ နဂရံ အဟောသိ၊ ဗန္ဓုမာ နာမ ရာဇာ ပိတာ။ ဗန္ဓုမတီ နာမ မာတာ၊ ခဏ္ဍော စ တိဿော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ၊ အသောကော နာမ ဥပဋ္ဌာကော၊ စန္ဒာ စ စန္ဒမိတ္တာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ ပါဋလိရုက္ခော ဗောဓိ၊ သရီရံ အသီတိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ၊ သရီရပ္ပဘာ သဒါ သတ္တ ယောဇနာနိ ဖရိတွာ အဋ္ဌာသိ၊ အသီတိဝဿသဟဿာနိ အာယူတိ။

တဿ အပရဘာဂေ ဣတော ဧကတိံသကပ္ပေ သိခီ၊ ဝေဿဘူ စာတိ ဒွေ ဗုဒ္ဓါ အဟေသုံ။ သိခိဿာပိ ဘဂဝတော တယော သာဝကသန္နိပါတာ၊ ပဌမသန္နိပါတေ ဘိက္ခုသတသဟဿံ အဟောသိ၊ ဒုတိယေ အသီတိသဟဿာနိ၊ တတိယေ သတ္တတိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော အရိန္ဒမော နာမ ရာဇာ ဟုတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ သစီဝရံ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေတွာ သတ္တရတနပဋိမဏ္ဍိတံ ဟတ္ထိရတနံ ဒတွာ ဟတ္ထိပ္ပမာဏံ ကတွာ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ အဒါသိ။ သောပိ နံ ‘‘ဣတော ဧကတိံသကပ္ပေ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဗျာကာသိ။

တဿ ပန ဘဂဝတော အရုဏဝတီ နာမ နဂရံ အဟောသိ၊ အရုဏဝါ နာမ ခတ္တိယော ပိတာ၊ ပဘာဝတီ နာမ မာတာ၊ အဘိဘူ စ သမ္ဘဝေါ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ ခေမင်္ကရော နာမ ဥပဋ္ဌာကော၊ သခိလာ စ ပဒုမာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ၊ ပုဏ္ဍရီကရုက္ခော ဗောဓိ၊ သရီရံ သတ္တတိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ၊ သရီရပ္ပဘာ ယောဇနတ္တယံ ဖရိတွာ အဋ္ဌာသိ၊ သတ္တဟိဝဿသဟဿာနိ အာယူတိ။

တဿ အပရဘာဂေ ဝေဿဘူ နာမ သတ္ထာ ဥဒပါဒိ။ တဿာပိ တယော သာဝကသန္နိပါတာ ပဌမသန္နိပါတေ အသီတိဘိက္ခုသဟဿာနိ အဟေသုံ ဒုတိယေ ¶ သတ္တတိ၊ တတိယေ သဋ္ဌိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော သုဒဿနော နာမ ရာဇာ ဟုတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ သစီဝရံ မဟာဒါနံ ဒတွာ သတ္ထု သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ အာစာရဂုဏသမ္ပန္နော ဗုဒ္ဓရတနေ စိတ္တီကာရပီတိဗဟုလော အဟောသိ။ သောပိ နံ ‘‘ဣတော ဧကတိံသေ ကပ္ပေ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဗျာကာသိ။

တဿ ¶ ပန ဘဂဝတော အနောမံ နာမ နဂရံ အဟောသိ၊ သုပ္ပတီတော နာမ ရာဇာ ပိတာ၊ ယသဝတီ နာမ မာတာ၊ သောဏော စ ဥတ္တရော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ ဥပသန္တော နာမ ဥပဋ္ဌာကော ဒါမာ စ သမာလာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ၊ သာလရုက္ခော ဗောဓိ၊ သရီရံ သဋ္ဌိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ၊ သဋ္ဌိဝဿသဟဿာနိ အာယူတိ။

တဿ အပရဘာဂေ ဣမသ္မိံ ကပ္ပေ စတ္တာရော ဗုဒ္ဓါ နိဗ္ဗတ္တာ ကကုသန္ဓော၊ ကောဏာဂမနော၊ ကဿပေါ၊ အမှာကံ ဘဂဝါတိ။ ကကုသန္ဓဿ ဘဂဝတော ဧကော သာဝကသန္နိပါတော၊ တတ္ထ စတ္တာလီသဘိက္ခုသဟဿာနိ အဟေသုံ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ခေမော နာမ ရာဇာ ဟုတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ သပတ္တစီဝရံ မဟာဒါနဉ္စ အဉ္ဇနာဒိဘေသဇ္ဇာနိ စ ဒတွာ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ပဗ္ဗဇိ။ သောပိ နံ သတ္ထာ ဗျာကာသိ။

ကကုသန္ဓဿ ပန ဘဂဝတော ခေမံ နာမ နဂရံ အဟောသိ၊ အဂ္ဂိဒတ္တော နာမ ဗြာဟ္မဏော ပိတာ၊ ဝိသာခါ နာမ ဗြာဟ္မဏီ မာတာ၊ ဝိဓုရော စ သဉ္ဇီဝေါ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ၊ ဗုဒ္ဓိဇော နာမ ဥပဋ္ဌာကော သာမာ စ စမ္ပာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ မဟာသိရီသရုက္ခော ဗောဓိ သရီရံ စတ္တာလီသဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ၊ စတ္တာလီသဝဿသဟဿာနိ အာယူတိ။

တဿ အပရဘာဂေ ကောဏာဂမနော နာမ သတ္ထာ ဥဒပါဒိ။ တဿာပိ ဧကော သာဝကသန္နိပါတော၊ တတ္ထ တိံသဘိက္ခုသဟဿာနိ အဟေသုံ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ပဗ္ဗတော နာမ ရာဇာ ဟုတွာ အမစ္စဂဏပရိဝုတော သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ နိမန္တေတွာ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေတွာ ပတ္တုဏ္ဏစီနပဋကောသေယျကမ္ဗလဒုကုလာနိ စေဝ သုဝဏ္ဏပါဒုကဉ္စ ဒတွာ သတ္ထု သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိ။ သောပိ နံ သတ္ထာ ဗျာကာသိ။

တဿ ဘဂဝတော သောဘဝတီ နာမ နဂရံ အဟောသိ၊ ယညဒတ္တော နာမ ဗြာဟ္မဏော ပိတာ၊ ဥတ္တရာ နာမ ဗြာဟ္မဏီ မာတာ၊ ဘိယျောသော စ ဥတ္တရော ¶ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ၊ သောတ္ထိဇော နာမ ဥပဋ္ဌာကော၊ သမုဒ္ဒါ စ ဥတ္တရာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ၊ ဥဒုမ္ဗရရုက္ခော ဗောဓိ၊ သရီရံ တိံသဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ၊ တိံသဝဿသဟဿာနိ အာယူတိ။

တဿ အပရဘာဂေ ကဿပေါ နာမ သတ္ထာ ဥဒပါဒိ။ တဿာပိ ဧကောဝ သာဝကသန္နိပါတော၊ တတ္ထ ¶ ဝီသတိဘိက္ခုသဟဿာနိ အဟေသုံ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ဇောတိပါလော နာမ မာဏဝေါ တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ ပါရဂူ ဘူမိယဉ္စေဝ အန္တလိက္ခေ စ ပါကဋော ဃဋိကာရဿ ကုမ္ဘကာရဿ မိတ္တော အဟောသိ၊ သော တေန သဒ္ဓိံ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဓမ္မကထံ သုတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ အာရဒ္ဓဝီရိယော တီဏိ ပိဋကာနိ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဝတ္တသမ္ပတ္တိယာ ဗုဒ္ဓသာသနံ သောဘေသိ။ သောပိ နံ သတ္ထာ ဗျာကာသိ။

တဿ ဘဂဝတော ဇာတနဂရံ ဗာရာဏသီ နာမ အဟောသိ။ ဗြဟ္မဒတ္တော နာမ ဗြာဟ္မဏော ပိတာ၊ ဓနဝတီ နာမ ဗြာဟ္မဏီ မာတာ၊ တိဿော စ ဘာရဒွါဇော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ၊ သဗ္ဗမိတ္တော နာမ ဥပဋ္ဌာကော အနုဠာ စ ဥရုဝေဠာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ၊ နိဂြောဓရုက္ခော ဗောဓိ သရီရံ ဝီသတိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ၊ ဝီသတိဝဿသဟဿာနိ အာယူတိ။

တဿ ပန ဘဂဝတော ဩရဘာဂေ ဌပေတွာ ဣမံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ အညော ဗုဒ္ဓါ နာမ နတ္ထိ။ ဣတိ ဒီပင်္ကရာဒီနံ စတုဝီသတိယာ ဗုဒ္ဓါနံ သန္တိကေ လဒ္ဓဗျာကရဏော ပန ဗောဓိသတ္တော ယေနေန –

‘‘မနုဿတ္တံ လိင်္ဂသမ္ပတ္တိ၊ ဟေတု သတ္ထာရဒဿနံ၊

ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဂုဏသမ္ပတ္တိ၊ အဓိကာရော စ ဆန္ဒတာ၊

အဋ္ဌဓမ္မသမောဓာနာ၊ အဘိနီဟာရော သမိဇ္ဈတီ’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂။၅၉)၊

ဣမေ အဋ္ဌ ဓမ္မေ သမောဓာနေတွာ ဒီပင်္ကရပါဒမူလေ ကတာဘိနီဟာရေန ‘‘ဟန္ဒ ဗုဒ္ဓကရေ ဓမ္မေ ဝိစိနာမိ ဣတော စိတော’’တိ ဥဿာဟံ ကတွာ ‘‘ဝိစိနန္တော တဒါဒက္ခိံ၊ ပဌမံ ဒါနပါရမိ’’န္တိ ဒါနပါရမိတာဒယော ဗုဒ္ဓကရာ ဓမ္မာ ဒိဋ္ဌာ၊ တေ ပူရေန္တော ယာဝ ဝေဿန္တရတ္တဘာဝါ အာဂမိ။ အာဂစ္ဆန္တော စ ယေ တေ ကတာဘိနီဟာရာနံ ဗောဓိသတ္တာနံ အာနိသံသာ သံဝဏ္ဏိတာ –

‘‘ဧဝံ ¶ သဗ္ဗင်္ဂသမ္ပန္နာ၊ ဗောဓိယာ နိယတာ နရာ၊

သံသရံ ဒီဃမဒ္ဓါနံ၊ ကပ္ပကောဋိသတေဟိပိ။

‘‘အဝီစိမှိ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တထာ လောကန္တရေသု စ၊

နိဇ္ဈာမတဏှာ ခုပ္ပိပါသာ၊ န ဟောန္တိ ကာလကဉ္ဇိကာ။

‘‘န ¶ ဟောန္တိ ခုဒ္ဒကာ ပါဏာ၊ ဥပ္ပဇ္ဇန္တာပိ ဒုဂ္ဂတိံ၊

ဇာယမာနာ မနုဿေသု၊ ဇစ္စန္ဓာ န ဘဝန္တိ တေ။

‘‘သောတဝေကလ္လတာ နတ္ထိ၊ န ဘဝန္တိ မူဂပက္ခိကာ၊

ဣတ္ထိဘာဝံ န ဂစ္ဆန္တိ၊ ဥဘတောဗျဉ္ဇနပဏ္ဍကာ။

‘‘န ဘဝန္တိ ပရိယာပန္နာ၊ ဗောဓိယာ နိယတာ နရာ၊

မုတ္တာ အာနန္တရိကေဟိ၊ သဗ္ဗတ္ထ သုဒ္ဓဂေါစရာ။

‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ န သေဝန္တိ၊ ကမ္မကိရိယဒဿနာ၊

ဝသမာနာပိ သဂ္ဂေသု၊ အသညံ နုပပဇ္ဇရေ။

‘‘သုဒ္ဓါဝါသေသု ဒေဝေသု၊ ဟေတု နာမ န ဝိဇ္ဇတိ၊

နေက္ခမ္မနိန္နာ သပ္ပုရိသာ၊ ဝိသံယုတ္တာ ဘဝါဘဝေ၊

စရန္တိ လောကတ္ထစရိယာယော၊ ပူရေန္တိ သဗ္ဗပါရမီ’’တိ။

တေ အာနိသံသေ အဓိဂန္တွာဝ အာဂတော။ ပါရမိယော ပူရေန္တဿ စ တဿ အကိတ္တိဗြာဟ္မဏကာလေ သင်္ခဗြာဟ္မဏကာလေ ဓနဉ္စယရာဇကာလေ မဟာသုဒဿနရာဇကာလေ မဟာဂေါဝိန္ဒကာလေ နိမိမဟာရာဇကာလေ စန္ဒကုမာရကာလေ ဝိသယှသေဋ္ဌိကာလေ သိဝိရာဇကာလေ ဝေဿန္တရရာဇကာလေတိ ဒါနပါရမိတာယ ပူရိတတ္တဘာဝါနံ ပရိမာဏံ နာမ နတ္ထိ။ ဧကန္တေန ပနဿ သသပဏ္ဍိတဇာတကာလေ –

‘‘ဘိက္ခာယ ဥပဂတံ ဒိသွာ၊ သကတ္တာနံ ပရိစ္စဇိံ၊

ဒါနေန မေ သမော နတ္ထိ၊ ဧသာ မေ ဒါနပါရမီ’’တိ။ (စရိယာ။ ၁။၁၄၃ တဿုဒ္ဒါန –

ဧဝံ အတ္တပရိစ္စာဂံ ကရောန္တဿ ဒါနပါရမိတာ ပရမတ္ထပါရမီ နာမ ဇာတာ။

တထာ ¶ သီလဝနာဂရာဇကာလေ စမ္ပေယျနာဂရာဇကာလေ ဘူရိဒတ္တနာဂရာဇကာလေ ဆဒ္ဒန္တနာဂရာဇကာလေ ¶ ဇယဒ္ဒိသရာဇပုတ္တကာလေ အလီနသတ္တုကုမာရကာလေတိ သီလပါရမိတာယ ပူရိတတ္တဘာဝါနံ ပရိမာဏံ နာမ နတ္ထိ။ ဧကန္တေန ပနဿ သင်္ခပါလဇာတကာလေ –

‘‘သူလေဟိပိ ဝိဇ္ဈိယန္တော၊ ကောဋ္ဋိယန္တောပိ သတ္တိဟိ၊

ဘောဇပုတ္တေ န ကုပ္ပာမိ၊ ဧသာ မေ သီလပါရမီ’’တိ။ (စရိယာ။ ၂။၉၁) –

ဧဝံ အတ္တပရိစ္စာဂံ ကရောန္တဿ သီလပါရမိတာ ပရမတ္ထပါရမီ နာမ ဇာတာ။

တထာ သောမနဿကုမာရကာလေ ဟတ္ထိပါလကုမာရကာလေ အယောဃရပဏ္ဍိတကာလေတိ မဟာရဇ္ဇံ ပဟာယ နေက္ခမ္မပါရမိတာယ ပူရိတတ္တဘာဝါနံ ပရိမာဏံ နာမ နတ္ထိ။ ဧကန္တေန ပနဿ စူဠသုတသောမဇာတကာလေ –

‘‘မဟာရဇ္ဇံ ဟတ္ထဂတံ၊ ခေဠပိဏ္ဍံဝ ဆဍ္ဍယိံ၊

စဇတော န ဟောတိ လဂနံ၊ ဧသာ မေ နေက္ခမ္မပါရမီ’’တိ။ –

ဧဝံ နိဿင်္ဂတာယ ရဇ္ဇံ ဆဍ္ဍေတွာ နိက္ခမန္တဿ နေက္ခမ္မပါရမိတာ ပရမတ္ထပါရမီ နာမ ဇာတာ။

တထာ ဝိဓုရပဏ္ဍိတကာလေ မဟာဂေါဝိန္ဒပဏ္ဍိတကာလေ ကုဒါလပဏ္ဍိတကာလေ အရကပဏ္ဍိတကာလေ ဗောဓိပရိဗ္ဗာဇကကာလေ မဟောသဓပဏ္ဍိတကာလေတိ ပညာပါရမိတာယ ပူရိတတ္တဘာဝါနံ ပရိမာဏံ နာမ နတ္ထိ။ ဧကန္တေန ပနဿ သတ္တုဘသ္တဇာတကေ သေနကပဏ္ဍိတကာလေ –

‘‘ပညာယ ဝိစိနန္တောဟံ၊ ဗြာဟ္မဏံ မောစယိံ ဒုခါ၊

ပညာယ မေ သမော နတ္ထိ၊ ဧသာ မေ ပညာပါရမီ’’တိ။ –

အန္တောဘသ္တဂတံ သပ္ပံ ဒဿေန္တဿ ပညာပါရမိတာ ပရမတ္ထပါရမီ နာမ ဇာတာ။

တထာ ဝီရိယပါရမိတာဒီနမ္ပိ ပူရိတတ္တဘာဝါနံ ပရိမာဏံ နာမ နတ္ထိ။ ဧကန္တေန ပနဿ မဟာဇနကဇာတကေ –

‘‘အတီရဒဿီ ဇလမဇ္ဈေ၊ ဟတာ သဗ္ဗေဝ မာနုသာ၊

စိတ္တဿ အညထာ နတ္ထိ၊ ဧသာ မေ ဝီရိယပါရမီ’’တိ။ –

ဧဝံ ¶ ¶ မဟာသမုဒ္ဒံ တရန္တဿ ဝီရိယပါရမိတာ ပရမတ္ထပါရမီ နာမ ဇာတာ။

‘‘အစေတနံဝ ကောဋ္ဋေန္တေ၊ တိဏှေန ဖရသုနာ မမံ၊

ကာသိရာဇေ န ကုပ္ပာမိ၊ ဧသာ မေ ခန္တိပါရမီ’’တိ။ –

ဧဝံ အစေတနဘာဝေန ဝိယ မဟာဒုက္ခံ အဓိဝါသေန္တဿ ခန္တိပါရမိတာ ပရမတ္ထပါရမီ နာမ ဇာတာ။

‘‘သစ္စဝါစံ အနုရက္ခန္တော၊ စဇိတွာ မမ ဇီဝိတံ၊

မောစေသိံ ဧကသတံ ခတ္တိယေ၊ ဧသာ မေ သစ္စပါရမီ’’တိ။ –

ဧဝံ ဇီဝိတံ စဝိတွာ သစ္စမနုရက္ခန္တဿ သစ္စပါရမိတာ ပရမတ္ထပါရမီ နာမ ဇာတာ။

‘‘မာတာ ပိတာ န မေ ဒေဿာ၊ နပိ ဒေဿံ မဟာယသံ၊

သဗ္ဗညုတံ ပိယံ မယှံ၊ တသ္မာ ဝတမဓိဋ္ဌဟိ’’န္တိ။ –

ဧဝံ ဇီဝိတံ စဇိတွာ ဝတံ အဓိဋ္ဌဟန္တဿ အဓိဋ္ဌာနပါရမိတာ ပရမတ္ထပါရမီ နာမ ဇာတာ။

‘‘န မံ ကောစိ ဥတ္တသတိ၊ နပိဟံ ဘာယာမိ ကဿစိ၊

မေတ္တာဗလေနုပတ္ထဒ္ဓါ၊ ရမာမိ ပဝနေ တဒါ’’တိ။ (စရိယာ။ ၃။၁၁၃) –

ဧဝံ ¶ ဇီဝိတံ အနပလောကေတွာ မေတ္တာယန္တဿ မေတ္တာပါရမိတာ ပရမတ္ထပါရမီ နာမ ဇာတာ။

‘‘သုသာနေ သေယျံ ကပ္ပေမိ၊ ဆဝဋ္ဌိကံ ဥပနိဓာယဟံ၊

ဂါမဏ္ဍလာ ဥပါဂန္တွာ၊ ရူပံ ဒဿေန္တိ နပ္ပက’’န္တိ။ –

ဧဝံ ဂါမဒါရကေသု နိဋ္ဌုဘနာဒီဟိ စေဝ မာလာဂန္ဓူပဟာရာဒီဟိ စ သုခဒုက္ခံ ဥပ္ပာဒေန္တေသုပိ ဥပေက္ခနံ အနတိဝတ္တေန္တဿ ဥပေက္ခာပါရမိတာ ပရမတ္ထပါရမီ နာမ ဇာတာ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရတော ပနေသ အတ္ထော စရိယာပိဋကတော ဂဟေတဗ္ဗော။

ဧဝံ ပါရမိယော ပူရေတွာ ဝေဿန္တရတ္တဘာဝေ ဌိတော –

‘‘အစေတနာယံ ပထဝီ၊ အဝိညာယ သုခံ ဒုခံ၊

သာပိ ဒါနဗလာ မယှံ၊ သတ္တက္ခတ္တုံ ပကမ္ပထာ’’တိ။ (စရိယာ။ ၁။၁၂၄)၊

ဧဝံ မဟာပထဝီကမ္ပနာနိ မဟာပုညာနိ ကတွာ အာယုပရိယောသာနေ တတော စုတော တုသိတဘဝနေ နိဗ္ဗတ္တိ၊ တတ္ထ အညေ ဒေဝေ ဒသဟိ ဌာနေဟိ အဓိဂဏှိတွာ ‘‘ယာဝတာယုကံ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝန္တော မနုဿဂဏနာယ ¶ ဣဒါနိ သတ္တဟိ ဒိဝသေဟိ အာယုက္ခယံ ပါပုဏိဿတီ’’တိ ဝတ္ထာနိ ကိလိဿန္တိ၊ မာလာ မိလာယန္တိ၊ ကစ္ဆေဟိ သေဒါ မုစ္စန္တိ၊ ကာယေ ဝေဝဏ္ဏိယံ ဩက္ကမတိ၊ ဒေဝေါ ဒေဝါသနေ န သဏ္ဌဟတီတိ ဣမေသု ပဉ္စသု ပုဗ္ဗနိမိတ္တေသု ဥပ္ပန္နေသု တာနိ ဒိသွာ ‘‘သုညာ ဝတ ဘော သဂ္ဂါ ဘဝိဿန္တီ’’တိ သံဝေဂဇာတာဟိ ဒေဝတာဟိ မဟာသတ္တဿ ပူရိတပါရမိဘာဝံ ဉတွာ ‘‘ဣမသ္မိံ ဣဒါနိ အညံ ဒေဝလောကံ အနုပဂန္တွာ မနုဿလောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဗုဒ္ဓဘာဝံ ပတ္တေ ပုညာနိ ကတွာ စုတာ စုတာ မနုဿာ ဒေဝလောကံ ပရိပူရေဿန္တီ’’တိ စိန္တေတွာ –

‘‘ယတောဟံ တုသိတေ ကာယေ၊ သန္တုသိတော နာမဟံ တဒါ၊

ဒသသဟဿီ သမာဂန္တွာ၊ ယာစန္တိ ပဉ္ဇလီ မမံ။

‘‘ကာလော ¶ ဒေဝ မဟာဝီရ၊ ဥပ္ပဇ္ဇ မာတုကုစ္ဆိယံ၊

သဒေဝကံ တာရယန္တော၊ ဗုဇ္ဈဿု အမတံ ပဒ’’န္တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၁။၆၆-၆၇)၊

ဧဝံ ¶ ဗုဒ္ဓဘာဝတ္ထာယ အာယာစိတော ကာလံ၊ ဒီပံ၊ ဒေသံ၊ ကုလံ၊ ဇနေတ္တိယာ အာယုပ္ပမာဏန္တိ ဣမာနိ ပဉ္စ မဟာဝိလောကနာနိ ဝိလောကေတွာ ကတသန္နိဋ္ဌာနော တတော စုတော သကျရာဇကုလေ ပဋိသန္ဓိံ ဂဟေတွာ တတ္ထ မဟာသမ္ပတ္တိယာ ပရိဟရိယမာနော အနုက္ကမေန ဘဒြယောဗ္ဗနံ အနုပါပုဏိ။ ဣမသ္မိံ အန္တရေ ‘‘သတော သမ္ပဇာနော အာနန္ဒ ဗောဓိသတ္တော တုသိတာ ကာယာ စဝိတွာ မာတုကုစ္ဆိံ ဩက္ကမီ’’တိအာဒီနံ (မ။ နိ။ ၃။၂၀၀) သုတ္တပဒါနဉ္စေဝ တေသံ အဋ္ဌကထာယ စ ဝသေန ဝိတ္ထာရော ဝေဒိတဗ္ဗော။

သော တိဏ္ဏံ ဥတူနံ အနုစ္ဆဝိကေသု တီသု ပါသာဒေသု ဒေဝလောကသိရိံ ဝိယ ရဇ္ဇသိရိံ အနုဘဝမာနော ဥယျာနကီဠာယ ဂမနသမယေ အနုက္ကမေန ဇိဏ္ဏဗျာဓိမတသင်္ခါတေ တယော ဒေဝဒူတေ ဒိသွာ သဉ္ဇာတသံဝေဂေါ နိဝတ္တိတွာ စတုတ္ထဝါရေ ပဗ္ဗဇိတံ ဒိသွာ ‘သာဓု ပဗ္ဗဇ္ဇာ’တိ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ရုစိံ ဥပ္ပာဒေတွာ ဥယျာနံ ဂန္တွာ တတ္ထ ဒိဝသဘာဂံ ခေပေတွာ မင်္ဂလပေါက္ခရဏီတီရေ နိသိန္နော ကပ္ပကဝေသံ ဂဟေတွာ အာဂတေန ဝိဿကမ္မေန ဒေဝပုတ္တေန အလင်္ကတပဋိယတ္တော ရာဟုလဘဒ္ဒဿ ¶ ဇာတသာသနံ သုတွာ ပုတ္တသိနေဟဿ ဗလဝဘာဝံ ဉတွာ ‘ယာဝ ဣဒံ ဗန္ဓနံ န ဝဍ္ဎတိ တာဝဒေဝ နံ ဆိန္ဒိဿာမီ’တိ စိန္တေတွာ သာယံ နဂရံ ပဝိသန္တော –

‘‘နိဗ္ဗုတာ နူန သာ မာတာ၊ နိဗ္ဗုတော နူန သော ပိတာ၊

နိဗ္ဗုတာ နူန သာ နာရီ၊ ယဿာယံ ဤဒိသော ပတီ’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ အဋ္ဌ။ ၂၇ အဝိဒူရေနိဒါနကထာ၊ ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၀ သာရိပုတ္တတ္ထေရဝတ္ထု၊ အပ။ အဋ္ဌ။ ၁။အဝိဒူရေနိဒါနကထာ၊ ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၁။အဝိဒူရေနိဒါနကထာ)၊

ကိသာဂေါတမိယာ နာမ ပိတုစ္ဆာဓီတာယ ဘာသိတံ ဣမံ ဂါထံ သုတွာ၊ ‘အဟံ ဣမာယ နိဗ္ဗုတပဒံ သာဝိတော’တိ ဂီဝတော သတသဟဿဂ္ဃနိကံ မုတ္တာဟာရံ မုဉ္စိတွာ၊ တဿာ ပေသေတွာ၊ အတ္တနော ဘဝနံ ပဝိသိတွာ၊ သိရိသယနေ နိသိန္နော နိဒ္ဒါဝသေန နာဋကာနံ ဝိပ္ပကာရံ ဒိသွာ၊ နိဗ္ဗိန္နဟဒယော ဆန္နံ ဥဋ္ဌာပေတွာ၊ ကဏ္ဍကံ အာဟရာပေတွာ၊ ကဏ္ဍကံ အာရုယှ၊ ဆန္နသဟာယောဝ ဒသသဟဿိလောကဓာတုဒေဝတာဟိ ကတပရိဝါရော မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခမိတွာ၊ တေနေဝ ရတ္တာဝသေသေန တီဏိ ¶ မဟာရဇ္ဇာနိ အတိက္ကမ္မ အနောမာနဒီတီရေ ပဗ္ဗဇိတွာ၊ အနုက္ကမေန ရာဇဂဟံ ဂန္တွာ၊ တတ္ထ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ၊ ပဏ္ဍဝပဗ္ဗတပဗ္ဘာရေ နိသိန္နော မဂဓရာဇေန ရဇ္ဇေန နိမန္တိယမာနော တံ ပဋိက္ခိပိတွာ၊ သဗ္ဗညုတံ ပတွာ တဿ ဝိဇိတံ အာဂမနတ္ထာယ တေန ဂဟိတပဋိညော ¶ ၊ အာဠာရဉ္စ ဥဒကဉ္စ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ တေသံ သန္တိကေ အဓိဂတဝိသေသေန အပရိတုဋ္ဌော ဆဗ္ဗဿာနိ မဟာပဓာနံ ပဒဟိတွာ၊ ဝိသာခါပုဏ္ဏမဒိဝသေ ပါတောဝ သေနာနိဂမေ သုဇာတာယ ဒိန္နံ ပါယာသံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ၊ နေရဉ္ဇရာယ နဒိယာ သုဝဏ္ဏပါတိံ ပဝါဟေတွာ၊ နေရဉ္ဇရာယ တီရေ မဟာဝနသဏ္ဍေ နာနာသမာပတ္တီဟိ ဒိဝသဘာဂံ ဝီတိနာမေတွာ၊ သာယနှသမယေ သောတ္ထိယေန ဒိန္နံ အဋ္ဌတိဏမုဋ္ဌိံ ဂဟေတွာ၊ ကာဠေန နာဂရာဇေန အဘိတ္ထုတဂုဏော ဗောဓိမဏ္ဍံ အာရုယှ တိဏာနိ သန္ထရိတွာ၊ ‘န တာဝိမံ ပလ္လင်္ကံ ဘိန္ဒိဿာမိ ယာဝ မေ န အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စိဿတီ’တိ ပဋိညံ ကတွာ၊ ပါစီနဒိသာဘိမုခေါ နိသီဒိတွာ၊ သူရိယေ အနတ္ထင်္ဂမိတေယေဝ မာရဗလံ ဝိဓမိတွာ၊ ပဌမယာမေ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏံ၊ မဇ္ဈိမယာမေ စုတူပပါတဉာဏံ ပတွာ၊ ပစ္ဆိမယာမာဝသာနေ ဒသဗလစတုဝေသာရဇ္ဇာဒိသဗ္ဗဗုဒ္ဓဂုဏပဋိမဏ္ဍိတံ ¶ သဗ္ဗညုတညာဏံ ပဋိဝိဇ္ဈန္တောယေဝ ဣမံ အဘိဓမ္မနယသမုဒ္ဒံ အဓိဂဉ္ဆိ။ ဧဝမဿ အဓိဂမနိဒါနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဧဝံ အဓိဂတာဘိဓမ္မော ဧကပလ္လင်္ကေန နိသိန္နသတ္တာဟံ အနိမိသသတ္တာဟံ စင်္ကမနသတ္တာဟဉ္စ အတိက္ကမိတွာ၊ စတုတ္ထေ သတ္တာဟေ သယမ္ဘူဉာဏာဓိဂမေန အဓိဂတံ အဘိဓမ္မံ ဝိစိနိတွာ အပရာနိပိ အဇပါလမုစလိန္ဒရာဇာယတနေသု တီဏိ သတ္တာဟာနိ ဝီတိနာမေတွာ၊ အဋ္ဌမေ သတ္တာဟေ အဇပါလနိဂြောဓရုက္ခမူလေ နိသိန္နော ဓမ္မဂမ္ဘီရတာပစ္စဝေက္ခဏေန အပ္ပောဿုက္ကတံ အာပဇ္ဇမာနော ဒသသဟဿိမဟာဗြဟ္မပရိဝါရေန သဟမ္ပတိဗြဟ္မုနာ အာယာစိတဓမ္မဒေသနော ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဩလောကေတွာ၊ ဗြဟ္မုနော အဇ္ဈေသနံ အာဒါယ ‘‘ကဿ နု ခေါ အဟံ ပဌမံ ဓမ္မံ ဒေသေယျ’န္တိ ဩလောကေန္တော အာဠာရုဒကာနံ ကာလင်္ကတဘာဝံ ဉတွာ၊ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာနံ ဘိက္ခူနံ ဗဟူပကာရတံ အနုဿရိတွာ၊ ဥဋ္ဌာယာသနာ ကာသိပုရံ ဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ ဥပကေန သဒ္ဓိံ မန္တေတွာ၊ အာသာဠှီပုဏ္ဏမဒိဝသေ ဣသိပတနေ မိဂဒါယေ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာနံ ဘိက္ခူနံ ဝသနဋ္ဌာနံ ပတွာ၊တေ အနနုစ္ဆဝိကေန သမုဒါစာရေန သမုဒါစရန္တေ သညာပေတွာ၊ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေန္တော အညာသိကောဏ္ဍညတ္ထေရပ္ပမုခါ အဋ္ဌာရသ ဗြဟ္မကောဋိယော အမတပါနံ ပါယေသိ။ ဧဝံ ယာဝ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနာ ဒေသနာနိဒါနံ ¶ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။ ဝိတ္ထာရော ပန သာဋ္ဌကထာနံ အရိယပရိယေသန(မ။ နိ။ ၁။၂၇၄) ပဗ္ဗဇ္ဇသုတ္တာဒီနံ (သု။ နိ။ ၄၀၇ အာဒယော) ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧဝံ ¶ အဓိဂမနိဒါနဒေသနာနိဒါနသမ္ပန္နဿ ပနဿ အဘိဓမ္မဿ အပရာနိပိ ဒူရေနိဒါနံ၊ အဝိဒူရေနိဒါနံ၊ သန္တိကေနိဒါနန္တိ တီဏိ နိဒါနာနိ။ တတ္ထ ဒီပင်္ကရပါဒမူလတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ တုသိတပုရာ ဒူရေနိဒါနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တုသိတပုရတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဗောဓိမဏ္ဍာ အဝိဒူရေနိဒါနံ။ ‘ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ဒေဝေသု ဝိဟရတိ တာဝတိံသေသု ပါရိစ္ဆတ္တကမူလေ ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလာယံ၊ တတ္ထ ခေါ ဘဂဝါ ဒေဝါနံ တာဝတိံသာနံ အဘိဓမ္မကထံ ကထေသီ’တိ ဣဒမဿ သန္တိကေနိဒါနံ။ အယံ တာဝ နိဒါနကထာ။

ဣတိ ¶ ¶ ¶ မေ ဘာသမာနဿ၊ အဘိဓမ္မကထံ ဣမံ၊

အဝိက္ခိတ္တာ နိသာမေထ၊ ဒုလ္လဘာ ဟိ အယံ ကထာတိ။

ဧဝံ ပဋိညာတာယ အဘိဓမ္မကထာယ ကထနောကာသော သမ္ပတ္တော။ တတ္ထ ယသ္မာ အဘိဓမ္မော နာမ ဓမ္မသင်္ဂဏီအာဒီနိ သတ္တပ္ပကရဏာနိ၊ ဓမ္မသင်္ဂဏီပိ စိတ္တုပ္ပာဒကဏ္ဍာဒီနံ ဝသေန စတ္တာရိ ကဏ္ဍာနိ၊ စိတ္တုပ္ပာဒကဏ္ဍမ္ပိ မာတိကာပဒဘာဇနီယဝသေန ဒုဝိဓံ၊ တတ္ထ မာတိကာ အာဒိ၊ သာပိ တိကမာတိကာ ဒုကမာတိကာတိ ဒုဝိဓာ၊ တတ္ထ တိကမာတိကာ အာဒိ၊ တိကမာတိကာယပိ ကုသလတ္တိကံ ကုသလတ္တိကေပိ ကုသလာ ဓမ္မာတိ ဣဒံ ပဒံ၊ တသ္မာ –

ဣတော ပဋ္ဌာယ ဂမ္ဘီရံ၊ အဘိဓမ္မကထံ ဣမံ၊

ဝုစ္စမာနံ နိသာမေထ၊ ဧကဂ္ဂါ သာဓု သာဓဝေါတိ။

၁။ ‘‘ကုသလာ ဓမ္မာ၊ အကုသလာ ဓမ္မာ၊ အဗျာကတာ ဓမ္မာ’’တိ အယံ တာဝ အာဒိပဒေန လဒ္ဓနာမော ကုသလတ္တိကော နာမ။ ‘‘သုခါယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တာ ဓမ္မာ၊ ဒုက္ခာယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တာ ဓမ္မာ၊ အဒုက္ခမသုခါယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တာ ဓမ္မာ’’တိ အယံ သဗ္ဗပဒေဟိ လဒ္ဓနာမော ဝေဒနာတ္တိကော နာမ။ ဧဝံ အာဒိပဒဝသေန ဝါ သဗ္ဗပဒဝသေန ဝါ သဗ္ဗေသမ္ပိ တိကဒုကာနံ နာမံ ဝေဒိတဗ္ဗံ ¶ ။ သဗ္ဗေဝ စေတေ ပဉ္စဒသဟိ ပရိစ္ဆေဒေဟိ ဝဝတ္ထိတာ။ တိကာနဉှိ ဧကော ပရိစ္ဆေဒေါ၊ ဒုကာနံ စတုဒ္ဒသ။ ‘‘ဟေတူ ဓမ္မာ၊ နဟေတူ ဓမ္မာ’’တိအာဒယော ဟိ ဆ ဒုကာ ဂန္ထတော စ အတ္ထတော စ အညမညသမ္ဗန္ဓေန ကဏ္ဏိကာ ဝိယ ဃဋာ ဝိယ ဟုတွာ ဌိတတ္တာ ‘ဟေတုဂေါစ္ဆကော’တိ ဝုစ္စတိ။ တတော အပရေ ‘‘သပ္ပစ္စယာ ဓမ္မာ အပ္ပစ္စယာ ဓမ္မာ’’တိအာဒယော သတ္တ ဒုကာ၊ အညမညံ အသမ္ဗန္ဓာ၊ ကေဝလံ ¶ ဒုကသာမညတော ဥစ္စိနိတွာ ဥစ္စိနိတွာ ဝိသုံ ဝိသုံ ဂေါစ္ဆကန္တရေ ဌပိတတ္တာ အညေဟိ စ မဟန္တရဒုကေဟိ စူဠကတ္တာ ‘စူဠန္တရဒုကာ’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတော ပရံ အာသဝဒုကာဒီနံ ဆန္နံ ဝသေန ‘အာသဝဂေါစ္ဆကော’ ¶ ၊ တထာ သံယောဇနဒုကာဒီနံ ဝသေန ‘သံယောဇနဂေါစ္ဆကော’၊ တထာ ဂန္ထဩဃယောဂနီဝရဏဒုကာဒီနံ ဝသေန ‘ဂန္ထဩဃယောဂနီဝရဏဂေါစ္ဆကာ’၊ ပရာမာသဒုကာဒီနံ ပဉ္စန္နံ ဝသေန ‘ပရာမာသဂေါစ္ဆကော’တိ။ သဗ္ဗေပိ သတ္တ ဂေါစ္ဆကာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတော ပရံ ‘‘သာရမ္မဏာ ဓမ္မာ’’တိအာဒယော စတုဒ္ဒသ ဒုကာ ‘မဟန္တရဒုကာ’ နာမ။ တတော ဥပါဒါနဒုကာဒယော ဆ ဒုကာ ‘ဥပါဒါနဂေါစ္ဆကော’ နာမ။ တတော ကိလေသဒုကာဒယော အဋ္ဌ ဒုကာ ‘ကိလေသဂေါစ္ဆကော’ နာမ။ တတော ပရံ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗဒုကာဒယော အဋ္ဌာရသ ဒုကာ အဘိဓမ္မမာတိကာယ ပရိယောသာနေ ဌပိတတ္တာ ‘ပိဋ္ဌိဒုကာ’ နာမ။ ‘‘ဝိဇ္ဇာဘာဂိနော ဓမ္မာ အဝိဇ္ဇာဘာဂိနော ဓမ္မာ’’တိအာဒယော ပန ဒွါစတ္တာလီသ ဒုကာ ‘သုတ္တန္တိကဒုကာ’ နာမ။ ဧဝံ သဗ္ဗေပေတေ ပဉ္စဒသဟိ ပရိစ္ဆေဒေဟိ ဝဝတ္ထိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဧဝံ ဝဝတ္ထိတာ ပနေတေ သပ္ပဒေသနိပ္ပဒေသဝသေန ဒွေ ကောဋ္ဌာသာ ဟောန္တိ။ တေသု ဟိ နဝ တိကာ ဧကသတ္တတိ စ ဒုကာ သပ္ပဒေသာနံ ရူပါရူပဓမ္မာနံ ပရိဂ္ဂဟိတတ္တာ သပ္ပဒေသာ နာမ။ အဝသေသာ တေရသ တိကာ ဧကသတ္တတိ စ ဒုကာ နိပ္ပဒေသာ နာမ။ တတ္ထ တိကေသု တာဝ ဝေဒနာတ္တိကော ဝိတက္ကတ္တိကော ပီတိတ္တိကော ဥပ္ပန္နတ္တိကော အတီတတ္တိကော စတ္တာရော အာရမ္မဏတ္တိကာတိ ဣမေ နဝ တိကာ သပ္ပဒေသာ နာမ။ ဒုကေသု ဟေတုဂေါစ္ဆကာဒီနံ ဥပါဒါနဂေါစ္ဆကပရိယောသာနာနံ နဝန္နံ ဂေါစ္ဆကာနံ ပရိယောသာနေ တယော တယော ဒုကာ၊ ကိလေသဂေါစ္ဆကပရိယောသာနေ ¶ စတ္တာရော ဒုကာ၊ ‘‘စိတ္တသမ္ပယုတ္တာ ဓမ္မာ၊ စိတ္တဝိပ္ပယုတ္တာ ဓမ္မာ’’‘‘စိတ္တသံသဋ္ဌာ ဓမ္မာ၊ စိတ္တဝိသံသဋ္ဌာ ဓမ္မာ’’တိ ဒွေ မဟန္တရဒုကာ၊ သုတ္တန္တိကဒုကေသု အဓိဝစနဒုကံ နိရုတ္တိဒုကံ ပညတ္တိဒုကံ နာမရူပဒုကန္တိ ဣမေ စတ္တာရော ဒုကေ ဌပေတွာ အဝသေသာ အဋ္ဌတိံသ ဒုကာ စာတိ ဧတေ သပ္ပဒေသာ နာမ။ ဝုတ္တာဝသေသာ တိကဒုကာ သဗ္ဗေပိ နိပ္ပဒေသာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဣဒါနိ ကုသလာ ဓမ္မာတိအာဒီနံ မာတိကာပဒါနံ အယမနုပုဗ္ဗပဒဝဏ္ဏနာ – ‘ကုသလ’-သဒ္ဒေါ တာဝ ¶ အာရောဂျအနဝဇ္ဇဆေကသုခဝိပါကေသု ဒိဿတိ။ အယဉှိ ‘‘ကစ္စိ နု ဘောတော ကုသလံ၊ ကစ္စိ ဘောတော အနာမယ’’န္တိအာဒီသု (ဇာ။ ၁။၁၅။၁၄၆၊ ၂။၂၀။၁၂၉) အာရောဂျေ ဒိဿတိ။ ‘‘ကတမော ပန၊ ဘန္တေ၊ ကာယသမာစာရော ကုသလော? ယော ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ကာယသမာစာရော အနဝဇ္ဇော’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၃၆၁) စ၊ ‘‘အပရံ ပန၊ ဘန္တေ၊ ဧတဒါနုတ္တရိယံ ¶ ယထာ ဘဂဝါ ဓမ္မံ ဒေသေတိ ကုသလေသု ဓမ္မေသူ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၄၅) စ ဧဝမာဒီသု အနဝဇ္ဇေ။ ‘‘ကုသလော တွံ ရထဿ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနံ’’ (မ။ နိ။ ၂။၈၇)၊ ‘‘ကုသလာ နစ္စဂီတဿ သိက္ခိတာ စာတုရိတ္ထိယော’’တိအာဒီသု (ဇာ။ ၂။၂၂။၉၄) ဆေကေ။ ‘‘ကုသလာနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာနံ သမာဒါနဟေတု’’ (ဒီ။ နိ။ ၃။၈၀)၊ ‘‘ကုသလဿ ကမ္မဿ ကတတ္တာ ဥပစိတတ္တာ’’တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ ၄၃၁) သုခဝိပါကေ။ သွာယမိဓ အာရောဂျေပိ အနဝဇ္ဇေပိ သုခဝိပါကေပိ ဝတ္တတိ။

ဓမ္မသဒ္ဒေါ ပနာယံ ပရိယတ္တိဟေတုဂုဏနိဿတ္တနိဇ္ဇီဝတာဒီသု ဒိဿတိ။ အယဉှိ ‘‘ဓမ္မံ ပရိယာပုဏာတိ သုတ္တံ ဂေယျ’’န္တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၁၀၂) ပရိယတ္တိယံ ဒိဿတိ။ ‘‘ဟေတုမှိ ဉာဏံ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိအာဒီသု (ဝိဘ။ ၇၂၀) ဟေတုမှိ။

‘‘န ဟိ ဓမ္မော အဓမ္မော စ၊ ဥဘော သမဝိပါကိနော၊

အဓမ္မော နိရယံ နေတိ၊ ဓမ္မော ပါပေတိ သုဂ္ဂတိ’’န္တိ။ (ထေရဂါ။ ၃၀၄၊ ဇာ။ ၁။၁၅။၃၈၆) –

အာဒီသု ဂုဏေ။ ‘‘တသ္မိံ ခေါ ပန သမယေ ဓမ္မာ ဟောန္တိ’’ (ဓ။ သ။ ၁၂၁)၊ ‘‘ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတီ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၇၃) နိဿတ္တနိဇ္ဇီဝတာယံ။ သွာယမိဓာပိ နိဿတ္တနိဇ္ဇီဝတာယမေဝ ဝဋ္ဋတိ။

ဝစနတ္ထော ¶ ပနေတ္ထ – ကုစ္ဆိတေ ပါပကေ ဓမ္မေ သလယန္တိ စလယန္တိ ကမ္ပေန္တိ ဝိဒ္ဓံသေန္တီတိ ကုသလာ။ ကုစ္ဆိတေန ဝါ အာကာရေန သယန္တီတိ ကုသာ။ တေ အကုသလသင်္ခါတေ ကုသေ လုနန္တိ ဆိန္ဒန္တီတိ ကုသလာ။ ကုစ္ဆိတာနံ ဝါ သာနတော တနုကရဏတော ဩသာနကရဏတော ဉာဏံ ကုသံ နာမ။ တေန ကုသေန လာတဗ္ဗာတိ ကုသလာ၊ ဂဟေတဗ္ဗာ ပဝတ္တေတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ ယထာ ဝါ ကုသာ ဥဘယဘာဂဂတံ ဟတ္ထပ္ပဒေသံ လုနန္တိ၊ ဧဝမိမေပိ ဥပ္ပန္နာနုပ္ပန္နဘာဝေန ဥဘယဘာဂဂတံ ကိလေသပက္ခံ လုနန္တိ။ တသ္မာ ကုသာ ဝိယ လုနန္တီတိပိ ကုသလာ။ အတ္တနော ပန သဘာဝံ ဓာရေန္တီတိ ဓမ္မာ။ ဓာရိယန္တိ ¶ ဝါ ပစ္စယေဟိ၊ ဓာရီယန္တိ ဝါ ယထာသဘာဝတောတိ ဓမ္မာ။ န ကုသလာ အကုသလာ။ မိတ္တပဋိပက္ခာ အမိတ္တာ ဝိယ၊ လောဘာဒိပဋိပက္ခာ အလောဘာဒယော ဝိယ စ၊ ကုသလပဋိပက္ခာတိ အတ္ထော။ န ဗျာကတာတိ အဗျာကတာ၊ ကုသလာကုသလဘာဝေန အကထိတာတိ အတ္ထော။ တေသု ပန ¶ အနဝဇ္ဇသုခဝိပါကလက္ခဏာ ကုသလာ၊ သာဝဇ္ဇဒုက္ခဝိပါကလက္ခဏာ အကုသလာ၊ အဝိပါကလက္ခဏာ အဗျာကတာ။

ကိံ ပနေတာနိ ‘ကုသလာ’တိ ဝါ ‘ဓမ္မာ’တိ ဝါတိအာဒီနိ ဧကတ္ထာနိ ဥဒါဟု နာနတ္ထာနီတိ? ကိဉ္စေတ္ထ? ယဒိ တာဝ ဧကတ္ထာနိ ‘ကုသလာ ဓမ္မာ’တိ ဣဒံ ‘ကုသလာကုသလာ’တိဝုတ္တသဒိသံ ဟောတိ။ အထ နာနတ္ထာနိ တိကဒုကာနံ ဆက္ကစတုက္ကဘာဝေါ အာပဇ္ဇတိ ပဒါနဉ္စ အသမ္ဗန္ဓော။

ယထာ ဟိ ‘ကုသလာ’ ‘ရူပံ’‘စက္ခုမာ’တိ ဝုတ္တေ အတ္ထဝသေန အညမညံ အနောလောကေန္တာနံ ပဒါနံ န ကောစိ သမ္ဗန္ဓော၊ ဧဝမိဓာပိ ပဒါနံ အသမ္ဗန္ဓော အာပဇ္ဇတိ။ ပုဗ္ဗာပရသမ္ဗန္ဓရဟိတာနိ စ ပဒါနိ နိပ္ပယောဇနာနိ နာမ ဟောန္တိ။ ယာပိ စေသာ ပရတော ‘ကတမေ ဓမ္မာ ကုသလာ’တိ ပုစ္ဆာ၊ တာယပိ သဒ္ဓိံ ဝိရောဓော အာပဇ္ဇတိ။ နေဝ ဟိ ဓမ္မာ ကုသလာ၊ အထ စ ပနိဒံ ဝုစ္စတိ – ကတမေ ဓမ္မာ ‘ကုသလာ’တိ။ အပရော နယော – ယဒိ ဧတာနိ ဧကတ္ထာနိ၊ တိဏ္ဏံ ‘ဓမ္မာနံ’ ဧကတ္တာ ကုသလာဒီနမ္ပိ ဧကတ္တံ အာပဇ္ဇတိ။ ကုသလာဒိပရာနဉှိ တိဏ္ဏမ္ပိ ‘ဓမ္မာနံ’ ဓမ္မဘာဝေန ဧကတ္တံ။ တသ္မာ ဓမ္မတ္တယေန သဒ္ဓိံ အတ္ထတော နိန္နာနတ္ထာနံ ကုသလာဒီနမ္ပိ ဧကတ္တံ အာပဇ္ဇတိ။ ‘ယဒေဝ ကုသလံ၊ တံ အကုသလံ၊ တံ အဗျာကတ’န္တိ။ ‘အထာပိ တိဏ္ဏံ ဓမ္မာနံ ဧကတ္တံ န သမ္ပဋိစ္ဆထ၊ အညောဝ ကုသလပရော ဓမ္မော၊ အညော ¶ အကုသလပရော ဓမ္မော၊ အညော အဗျာကတပရော ဓမ္မောတိ ဝဒထ၊ ဧဝံ သန္တေ ဓမ္မော နာမ ဘာဝေါ၊ ဘာဝတော စ အညော အဘာဝေါတိ ကုသလပရာ ဘာဝသင်္ခါတာ ဓမ္မာ အညော အကုသလပရော ဓမ္မော အဘာဝေါ သိယာ၊ တထာ အဗျာကတပရော။ တေဟိ စ အညော ကုသလပရောပိ။ ဧဝံ အဘာဝတ္တံ အာပန္နေဟိ ဓမ္မေဟိ အနညေ ကုသလာဒယောပိ အဘာဝါယေဝ သိယု’န္တိ။

သဗ္ဗမေတံ အကာရဏံ။ ကသ္မာ? ယထာနုမတိဝေါဟာရသိဒ္ဓိတောတိ။ ဝေါဟာရော ဟိ ယထာ ယထာ အတ္ထေသု အနုမတော သမ္ပဋိစ္ဆိတော တထာ တထေဝ သိဒ္ဓါ။ န စာယံ ‘‘ကုသလာ ဓမ္မာ’’တိအာဒီသု ကုသလပုဗ္ဗော ဓမ္မာဘိလာပေါ ဓမ္မပရော စ ကုသလာဘိလာပေါ၊ ယထာ ‘ကုသလာ ကုသလာ’တိ ဧဝံ၊ အတ္တနော အတ္ထဝိသေသာဘာဝေန ပဏ္ဍိတေဟိ သမ္ပဋိစ္ဆိတော၊ န စ ‘ကုသလာ’ ‘ရူပံ’စက္ခုမာသဒ္ဒါ ဝိယ အညမညံ အနောလောကိတတ္ထဘာဝေန။ ‘ကုသလ’-သဒ္ဒေါ ပနေတ္ထ အနဝဇ္ဇသုခဝိပါကသင်္ခါတဿ အတ္ထဿ ¶ ¶ ဇောတကဘာဝေန သမ္ပဋိစ္ဆိတော၊ ‘အကုသလ’-သဒ္ဒေါ သာဝဇ္ဇဒုက္ခဝိပါကတ္ထဇောတကတ္တေန၊ ‘အဗျာကတ’-သဒ္ဒေါ အဝိပါကတ္ထဇောတကတ္တေန၊ ‘ဓမ္မ’-သဒ္ဒေါ သဘာဝဓာရဏာဒိအတ္ထဇောတကတ္တေန။ သော ဧတေသံ အညတရာနန္တရေ ဝုစ္စမာနော အတ္တနော အတ္ထသာမညံ ဒီပေတိ။ သဗ္ဗေဝ ဟိ ဧတေ သဘာဝဓာရဏာဒိနာ လက္ခဏေန ဓမ္မာ။ ကုသလာဒိသဒ္ဒါ စာပိ ဓမ္မသဒ္ဒဿ ပုရတော ဝုစ္စမာနာ အတ္တနော အတ္တနော အတ္ထဝိသေသံ တဿ ဒီပေန္တိ။ ဓမ္မော ဟိ ကုသလော ဝါ ဟောတိ အကုသလော ဝါ အဗျာကတော ဝါ။ ဧဝမေတေ ဝိသုံ ဝိသုံ ဝုစ္စမာနာ အတ္တနော အတ္တနော အတ္ထမတ္တဒီပကတ္တေန သမ္ပဋိစ္ဆိတာ။ ဓမ္မသဒ္ဒေန သဟ ဝုစ္စမာနာ အတ္တနော အတ္တနော အတ္ထသာမညံ အတ္ထဝိသေသံ ဝါ ဒီပကတ္တေန လောကေ ပဏ္ဍိတေဟိ သမ္ပဋိစ္ဆိတာ။ တသ္မာ ယဒေတမေတ္ထ ဧကတ္ထနာနာတ္ထတံ ဝိကပ္ပေတွာ ဒေါသာရောပနကာရဏံ ဝုတ္တံ သဗ္ဗမေတံ အကာရဏံ။ အယံ တာဝ ကုသလတ္တိကဿ အနုပုဗ္ဗပဒဝဏ္ဏနာ။ ဣမိနာဝ နယေန သေသတိကဒုကာနမ္ပိ နယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣတော ပရံ ပန ဝိသေသမတ္တမေဝ ဝက္ခာမ။

၂။ သုခါယ ဝေဒနာယာတိအာဒီသု ‘သုခ’-သဒ္ဒေါ တာဝ သုခဝေဒနာသုခမူလသုခါရမ္မဏသုခဟေတုသုခပစ္စယဋ္ဌာနအဗျာဗဇ္ဈနိဗ္ဗာနာဒီသု ဒိဿတိ။ အယဉှိ ‘‘သုခဿ စ ပဟာနာ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၃၂) သုခဝေဒနာယံ ဒိဿတိ။ ‘‘သုခေါ ဗုဒ္ဓါနံ ဥပ္ပာဒေါ’’ (ဓ။ ပ။ ၁၉၄)၊ ‘‘သုခါ ဝိရာဂတာ လောကေ’’တိအာဒီသု (ဥဒါ။ ၁၁၊ မဟာဝ။ ၅) သုခမူလေ ‘‘ယသ္မာ ¶ စ ခေါ၊ မဟာလိ၊ ရူပံ သုခံ သုခါနုပတိတံ သုခါဝက္ကန္တ’’န္တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၃။၆၀) သုခါရမ္မဏေ။ ‘‘သုခဿေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဓိဝစနံ ယဒိဒံ ပုညာနီ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၇။၆၂) သုခဟေတုမှိ။ ‘‘ယာဝဉ္စိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ န သုကရံ အက္ခာနေန ပါပုဏိတုံ ယာဝ သုခါ သဂ္ဂါ’’ (မ။ နိ။ ၃။၂၅၅)၊ ‘‘န တေ သုခံ ပဇာနန္တိ ယေ န ပဿန္တိ နန္ဒန’’န္တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၁၁) သုခပစ္စယဋ္ဌာနေ။ ‘‘ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာ ဧတေ ဓမ္မာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၈၂) အဗျာဗဇ္ဈေ။ ‘‘နိဗ္ဗာနံ ပရမံ သုခ’’န္တိအာဒိသု (ဓ။ ပ။ ၂၀၃-၂၀၄) နိဗ္ဗာနေ။ ဣဓ ပနာယံ သုခဝေဒနာယမေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘ဝေဒနာ’-သဒ္ဒေါ ‘‘ဝိဒိတာ ဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၂၀၈) ဝေဒယိတသ္မိံယေဝ ဝတ္တတိ။

‘ဒုက္ခ’-သဒ္ဒေါ ¶ ဒုက္ခဝေဒနာဒုက္ခဝတ္ထုဒုက္ခာရမ္မဏဒုက္ခပစ္စယဒုက္ခပစ္စယဋ္ဌာနာဒီသု ဒိဿတိ။ အယဉှိ ‘‘ဒုက္ခဿ စ ပဟာနာ’’တိအာဒီသု ဒုက္ခဝေဒနာယံ ဒိဿတိ။ ‘‘ဇာတိပိ ဒုက္ခာ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၈၇၊ ဝိဘ။ ၁၉၀) ဒုက္ခဝတ္ထုသ္မိံ။ ‘‘ယသ္မာ စ ခေါ၊ မဟာလိ၊ ရူပံ ဒုက္ခံ ဒုက္ခာနုပတိတံ ဒုက္ခာဝက္ကန္တ’’န္တိအာဒီသု ဒုက္ခာရမ္မဏေ။ ‘‘ဒုက္ခော ပါပဿ ¶ ဥစ္စယော’’တိအာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၁၁၇) ဒုက္ခပစ္စယေ။ ‘‘ယာဝဉ္စိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ န သုကရံ အက္ခာနေန ပါပုဏိတုံ ယာဝ ဒုက္ခာ နိရယာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၂၅၀) ဒုက္ခပစ္စယဋ္ဌာနေ။ ဣဓ ပနာယံ ဒုက္ခဝေဒနာယမေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဝစနတ္ထော ပနေတ္ထ – သုခယတီတိ သုခါ။ ဒုက္ခယတီတိ ဒုက္ခာ။ န ဒုက္ခာ န သုခါတိ အဒုက္ခမသုခါ။ ‘မ-ကာရော ပဒသန္ဓိဝသေန ဝုတ္တော။ သဗ္ဗာပိ အာရမ္မဏရသံ ဝေဒယန္တိ အနုဘဝန္တီတိ ဝေဒနာ။ တာသု ဣဋ္ဌာနုဘဝနလက္ခဏာ သုခါ၊ အနိဋ္ဌာနုဘဝနလက္ခဏာ ဒုက္ခာ၊ ဥဘယဝိပရီတာနုဘဝနလက္ခဏာ အဒုက္ခမသုခါ။ ယောပနာယံ တီသုပိ ပဒေသု ‘သမ္ပယုတ္တ’-သဒ္ဒေါ၊ တဿတ္ထော – သမံ ပကာရေဟိ ယုတ္တာတိ သမ္ပယုတ္တာ။ ကတရေဟိ ပကာရေဟီတိ? ဧကုပ္ပာဒတာဒီဟိ။ ‘‘နတ္ထိ ¶ ကေစိ ဓမ္မာ ကေဟိစိ ဓမ္မေဟိ သမ္ပယုတ္တာတိ? အာမန္တာ’’တိ ဟိ ဣမဿ ပဉှဿ ပဋိက္ခေပေ ‘‘နနု အတ္ထိ ကေစိ ဓမ္မာ ကေဟိစိ ဓမ္မေဟိ သဟဂတာ သဟဇာတာ သံသဋ္ဌာ ဧကုပ္ပာဒါ ဧကနိရောဓာ ဧကဝတ္ထုကာ ဧကာရမ္မဏာ’’တိ (ကထာ။ ၄၇၃) ဧဝံ ဧကုပ္ပာဒတာဒီနံ ဝသေန သမ္ပယောဂတ္ထော ဝုတ္တော။ ဣတိ ဣမေဟိ ဧကုပ္ပာဒတာဒီဟိ သမံ ပကာရေဟိ ယုတ္တာတိ သမ္ပယုတ္တာ။

၃။ ဝိပါကတ္တိကေ အညမညဝိသိဋ္ဌာနံ ကုသလာကုသလာနံ ပါကာတိ ဝိပါကာ။ ဝိပက္ကဘာဝမာပန္နာနံ အရူပဓမ္မာနမေတံ အဓိဝစနံ။ ဝိပါကဓမ္မဓမ္မာတိ ဝိပါကသဘာဝဓမ္မာ။ ယထာ ဇာတိဇရာသဘာဝါ ဇာတိဇရာပကတိကာ သတ္တာ ဇာတိဓမ္မာ ဇရာဓမ္မာတိ ဝုစ္စန္တိ ဧဝံ ဝိပါကဇနကဋ္ဌေန ဝိပါကသဘာဝါ ဝိပါကပကတိကာ ဓမ္မာတိ အတ္ထော။ တတိယပဒံ ဥဘယသဘာဝပဋိက္ခေပဝသေန ဝုတ္တံ။

၄။ ဥပါဒိန္နုပါဒါနိယတ္တိကေ အာရမ္မဏကရဏဝသေန တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ ဥပေတေန ကမ္မုနာ အာဒိန္နာ၊ ဖလဘာဝေန ဂဟိတာတိ ဥပါဒိန္နာ။ အာရမ္မဏဘာဝံ ¶ ဥပဂန္တွာ ဥပါဒါနသမ္ဗန္ဓေန ဥပါဒါနာနံ ဟိတာတိ ဥပါဒါနိယာ။ ဥပါဒါနဿ အာရမ္မဏပစ္စယဘူတာနမေတံ အဓိဝစနံ။ ဥပါဒိဏ္ဏာ စ တေ ဥပါဒါနိယာ စာတိ ဥပါဒိဏ္ဏုပါဒါနိယာ၊ သာသဝကမ္မနိဗ္ဗတ္တာနံ ရူပါရူပဓမ္မာနမေတံ အဓိဝစနံ။ ဣတိ ဣမိနာ နယေန သေသပဒဒွယေပိ ပဋိသေဓသဟိတော အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၅။ သံကိလိဋ္ဌသံကိလေသိကတ္တိကေ သံကိလေသေတီတိ သံကိလေသော၊ ဝိဗာဓတိ၊ ဥပတာပေတိ စာတိ အတ္ထော။ သံကိလေသေန သမန္နာဂတာတိ သံကိလိဋ္ဌာ။ အတ္တာနံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ပဝတ္တနေန သံကိလေသံ အရဟန္တိ ¶ ၊ သံကိလေသေ ဝါ နိယုတ္တာ၊ တဿ အာရမ္မဏဘာဝါနတိက္ကမနတောတိ သံကိလေသိကာ။ သံကိလေသဿ အာရမ္မဏပစ္စယဘူတာနမေတံ အဓိဝစနံ။ သံကိလိဋ္ဌာ စ တေ သံကိလေသိကာ စာတိ သံကိလိဋ္ဌသံကိလေသိကာ။ သေသပဒဒွယမ္ပိ ပုရိမတ္တိကေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၆။ ဝိတက္ကတ္တိကေ ¶ သမ္ပယောဂဝသေန ဝတ္တမာနေန သဟ ဝိတက္ကေန သဝိတက္ကာ။ သဟ ဝိစာရေန သဝိစာရာ။ သဝိတက္ကာ စ တေ သဝိစာရာ စာတိ သဝိတက္ကသဝိစာရာ။ ဥဘယရဟိတာ အဝိတက္ကအဝိစာရာ။ ဝိတက္ကဝိစာရေသု ဝိစာရောဝ မတ္တာ၊ ပမာဏံ၊ ဧတေသန္တိ ဝိစာရမတ္တာ။ ဝိစာရတော ဥတ္တရိ ဝိတက္ကေန သဒ္ဓိံ သမ္ပယောဂံ န ဂစ္ဆန္တီတိ အတ္ထော။ အဝိတက္ကာ စ တေ ဝိစာရမတ္တာ စာတိ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တာ။

၇။ ပီတိတ္တိကေ ပီတိယာ သဟ ဧကုပ္ပာဒါဒိဘာဝံ ဂတာတိ ပီတိသဟဂတာ၊ ပီတိသမ္ပယုတ္တာတိ အတ္ထော။ သေသပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ ဥပေက္ခာတိ စေတ္ထ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ ဝုတ္တာ။ သာ ဟိ သုခဒုက္ခာကာရပ္ပဝတ္တိံ ဥပေက္ခတိ၊ မဇ္ဈတ္တာကာရသဏ္ဌိတတ္တာ တေနာကာရေန ပဝတ္တတီတိ ဥပေက္ခာ။ ဣတိ ဝေဒနာတ္တိကတော ပဒဒွယမေဝ ဂဟေတွာ နိပ္ပီတိကဿ သုခဿ သပ္ပီတိကသုခတော ဝိသေသဒဿနဝသေန အယံ တိကော ဝုတ္တော။

၈။ ဒဿနတ္တိကေ ဒဿနေနာတိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန။ သော ဟိ ပဌမံ နိဗ္ဗာနံ ဒဿနတော ဒဿနန္တိ ဝုတ္တော။ ဂေါတြဘု ပန ကိဉ္စာပိ ပဌမတရံ ပဿတိ၊ ယထာ ပန ရညော သန္တိကံ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန အာဂတော ပုရိသော ဒူရတောဝ ရထိကာယ စရန္တံ ဟတ္ထိက္ခန္ဓဂတံ ရာဇာနံ ဒိသွာပိ ‘ဒိဋ္ဌော တေ ¶ ရာဇာ’တိ ပုဋ္ဌော ဒိသွာပိ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စဿ အကတတ္တာ ‘န ပဿာမီ’တိ အာဟ။ ဧဝမေဝ နိဗ္ဗာနံ ဒိသွာပိ ကတ္တဗ္ဗဿ ကိလေသပ္ပဟာနဿာဘာဝါ န ဒဿနန္တိ ဝုစ္စတိ။ တဉှိ ဉာဏံ မဂ္ဂဿ အာဝဇ္ဇနဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတိ။ ဘာဝနာယာတိ သေသမဂ္ဂတ္တယေန။ သေသမဂ္ဂတ္တယဉှိ ပဌမမဂ္ဂေန ဒိဋ္ဌသ္မိံယေဝ ဓမ္မေ ဘာဝနာဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗံ ကိဉ္စိ န ပဿတိ၊ တသ္မာ ဘာဝနာတိ ဝုစ္စတိ။ တတိယပဒံ ဥဘယပဋိက္ခေပဝသေန ဝုတ္တံ။

၉။ တဒနန္တရတ္တိကေ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗော ဟေတု ဧတေသန္တိ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗဟေတုကာ။ ဒုတိယပဒေပိ ဧသေဝ နယော။ တတိယပဒေ နေဝ ဒဿနေန န ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗော ဟေတု ဧတေသန္တိ ဧဝမတ္ထံ အဂ္ဂဟေတွာ နေဝ ဒဿနေန န ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗော ဟေတု ဧတေသံ အတ္ထီတိ ဧဝမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော ¶ ¶ ။ ဣတရထာ ဟိ အဟေတုကာနံ အဂ္ဂဟဏံ ဘဝေယျ၊ ဟေတုယေဝ ဟိ တေသံ နတ္ထိ ယော ဒဿနဘာဝနာဟိ ပဟာတဗ္ဗော သိယာ။ သဟေတုကေသုပိ ဟေတုဝဇ္ဇာနံ ပဟာနံ အာပဇ္ဇတိ၊ န ဟေတူနံ၊ ဟေတုယေဝ ဟိ ဧတေသံ ‘နေဝ ဒဿနေန န ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗော’တိ ဝုတ္တော၊ န တေ ဓမ္မာ။ ဥဘယမ္ပိ စေတံ အနဓိပ္ပေတံ။ တသ္မာ နေဝ ဒဿနေန န ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗော ဟေတု ဧတေသံ အတ္ထီတိ နေဝဒဿနေန နဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗဟေတုကာတိ အယမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

၁၀။ အာစယဂါမိတ္တိကေ ကမ္မကိလေသေဟိ အာစိယတီတိ အာစယော။ ပဋိသန္ဓိစုတိဂတိပ္ပဝတ္တာနံ ဧတံ နာမံ။ တဿ ကာရဏံ ဟုတွာ နိပ္ဖာဒနကဘာဝေန တံ အာစယံ ဂစ္ဆန္တိ၊ ယဿ ဝါ ပဝတ္တန္တိ တံ ပုဂ္ဂလံ ယထာဝုတ္တမေဝ အာစယံ ဂမေန္တီတိပိ အာစယဂါမိနော၊ သာသဝကုသလာကုသလာနံ ဧတံ အဓိဝစနံ။ တတော ဧဝ အာစယသင်္ခါတာ စယာ အပေတတ္တာ၊ နိဗ္ဗာနံ အပေတံ စယာတိ အပစယော။ တံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ပဝတ္တနတော အပစယံ ဂစ္ဆန္တီတိ အပစယဂါမိနော၊ အရိယမဂ္ဂါနမေတံ အဓိဝစနံ။ အပိစ ပါကာရံ ဣဋ္ဌကဝဍ္ဎကီ ဝိယ ပဝတ္တံ အာစိနန္တာ ဂစ္ဆန္တီတိ အာစယဂါမိနော။ တေန စိတံ စိတံ ဣဋ္ဌကံ ဝိဒ္ဓံသယမာနော ပုရိသော ဝိယ တဒေဝ ပဝတ္တံ အပစိနန္တာ ဂစ္ဆန္တီတိ အပစယဂါမိနော။ တတိယပဒံ ဥဘယပဋိက္ခေပေန ဝုတ္တံ။

၁၁။ သေက္ခတ္တိကေ တီသု သိက္ခာသု ဇာတာတိ သေက္ခာ။ သတ္တန္နံ သေက္ခာနံ ဧတေတိပိ သေက္ခာ။ အပရိယောသိတသိက္ခတ္တာ သယမေဝ သိက္ခန္တီတိပိ သေက္ခာ ¶ ။ ဥပရိ သိက္ခိတဗ္ဗာဘာဝတော န သေက္ခာတိ အသေက္ခာ။ ဝုဍ္ဎိပ္ပတ္တာ ဝါ သေက္ခာတိပိ အသေက္ခာ။ အရဟတ္တဖလဓမ္မာနံ ဧတံ အဓိဝစနံ။ တတိယပဒံ ဥဘယပဋိက္ခေပေန ဝုတ္တံ။

၁၂။ ပရိတ္တတ္တိကေ သမန္တတော ခဏ္ဍိတတ္တာ အပ္ပမတ္တကံ ပရိတ္တန္တိ ဝုစ္စတိ၊ ‘ပရိတ္တံ ဂေါမယပိဏ္ဍ’န္တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၃။၉၆) ဝိယ။ ဣမေပိ အပ္ပာနုဘာဝတာယ ပရိတ္တာ ဝိယာတိ ပရိတ္တာ၊ ကာမာဝစရဓမ္မာနမေတံ အဓိဝစနံ။ ကိလေသဝိက္ခမ္ဘနသမတ္ထတာယ ဝိပုလဖလတာယ ဒီဃသန္တာနတာယ စ မဟန္တဘာဝံ ဂတာ၊ မဟန္တေဟိ ဝါ ဥဠာရစ္ဆန္ဒဝီရိယစိတ္တပညေဟိ ဂတာ ပဋိပန္နာတိပိ မဟဂ္ဂတာ။ ပမာဏကရာ ¶ ဓမ္မာ ရာဂါဒယော ပမာဏံ နာမ။ အာရမ္မဏတော ဝါ သမ္ပယောဂတော ဝါ နတ္ထိ ဧတေသံ ပမာဏံ၊ ပမာဏဿ စ ပဋိပက္ခာတိ အပ္ပမာဏာ။

၁၃။ ပရိတ္တာရမ္မဏတ္တိကေ ¶ ပရိတ္တံ အာရမ္မဏံ ဧတေသန္တိ ပရိတ္တာရမ္မဏာ။ သေသပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။

၁၄။ ဟီနတ္တိကေ ဟီနာတိ လာမကာ အကုသလာ ဓမ္မာ။ ဟီနပ္ပဏီတာနံ မဇ္ဈေ ဘဝါတိ မဇ္ဈိမာ။ အဝသေသာ တေဘူမကာ ဓမ္မာ ဥတ္တမဋ္ဌေန အတပ္ပကဋ္ဌေန စ ပဏီတာ၊ လောကုတ္တရာ ဓမ္မာ။

၁၅။ မိစ္ဆတ္တတ္တိကေ ‘ဟိတသုခါဝဟာ မေ ဘဝိဿန္တီ’တိ ဧဝံ အာသီသိတာပိ တထာ အဘာဝတော၊ ‘အသုဘာဒီသုယေဝ သုဘ’န္တိအာဒိ ဝိပရီတပ္ပဝတ္တိတော စ မိစ္ဆာသဘာဝါတိ မိစ္ဆတ္တာ၊ ဝိပါကဒါနေ သတိ ခန္ဓဘေဒါနန္တရမေဝ ဝိပါကဒါနတော နိယတာ၊ မိစ္ဆတ္တာ စ တေ နိယတာ စာတိ မိစ္ဆတ္တနိယတာ။ ဝုတ္တဝိပရီတေန အတ္ထေန သမ္မာသဘာဝါတိ သမ္မတ္တာ၊ သမ္မတ္တာ စ တေ နိယတာ စ အနန္တရမေဝ ဖလဒါနေနာတိ သမ္မတ္တနိယတာ။ ဥဘယထာပိ န နိယတာတိ အနိယတာ။

၁၆။ မဂ္ဂါရမ္မဏတ္တိကေ နိဗ္ဗာနံ မဂ္ဂတိ၊ ဂဝေသတိ၊ ကိလေသေ ဝါ မာရေန္တော ဂစ္ဆတီတိ မဂ္ဂေါ။ မဂ္ဂေါ အာရမ္မဏံ ဧတေသန္တိ မဂ္ဂါရမ္မဏာ။ အဋ္ဌင်္ဂိကောပိ မဂ္ဂေါ ပစ္စယဋ္ဌေန ဧတေသံ ဟေတူတိ မဂ္ဂဟေတုကာ။ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ ဝါ ဟေတူ မဂ္ဂေ ဝါ ဟေတူတိ မဂ္ဂဟေတူ။ တေ ဧတေသံ ဟေတူတိပိ ¶ မဂ္ဂဟေတုကာ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိ သယံ မဂ္ဂေါ စေဝ ဟေတု စ။ ဣတိ မဂ္ဂေါ ဟေတု ဧတေသန္တိပိ မဂ္ဂဟေတုကာ။ အဘိဘဝိတွာ ပဝတ္တနဋ္ဌေန မဂ္ဂေါ အဓိပတိ ဧတေသန္တိ မဂ္ဂါဓိပတိနော။

၁၇။ ဥပ္ပန္နတ္တိကေ ဥပ္ပာဒတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဘင်္ဂါ ဥဒ္ဓံ ပန္နာ ဂတာ ပဝတ္တာတိ ဥပ္ပန္နာ။ န ဥပ္ပန္နာတိ အနုပ္ပန္နာ။ ပရိနိဋ္ဌိတကာရဏေကဒေသတ္တာ အဝဿံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿန္တီတိ ဥပ္ပာဒိနော။

၁၈။ အတီတတ္တိကေ အတ္တနော သဘာဝံ ဥပ္ပာဒါဒိက္ခဏံ ဝါ ပတွာ အတိက္ကန္တာတိ အတီတာ။ တဒုဘယမ္ပိ န အာဂတာတိ အနာဂတာ။ တံ တံ ကာရဏံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နာတိ ပစ္စုပ္ပန္နာ။

၁၉။ အနန္တရတ္တိကေ အတီတံ အာရမ္မဏံ ဧတေသန္တိ အတီတာရမ္မဏာ။ သေသပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။

၂၀။ အဇ္ဈတ္တတ္တိကေ ¶ ‘ဧဝံ ပဝတ္တမာနာ မယံ အတ္တာ’တိ ဂဟဏံ၊ ‘ဂမိဿာမာ’တိ ဣမိနာ ဝိယ ¶ အဓိပ္ပာယေန အတ္တာနံ အဓိကာရံ ကတွာ ပဝတ္တာတိ အဇ္ဈတ္တာ။ ‘အဇ္ဈတ္တ’-သဒ္ဒေါ ပနာယံ ဂေါစရဇ္ဈတ္တေ နိယကဇ္ဈတ္တေ အဇ္ဈတ္တဇ္ဈတ္တေ ဝိသယဇ္ဈတ္တေတိ စတူသု အတ္ထေသု ဒိဿတိ။ ‘‘တေနာနန္ဒ၊ ဘိက္ခုနာ တသ္မိံယေဝ ပုရိမသ္မိံ သမာဓိနိမိတ္တေ အဇ္ဈတ္တမေဝ စိတ္တံ သဏ္ဌပေတဗ္ဗံ’’ (မ။ နိ။ ၃။၁၈၈)၊ ‘‘အဇ္ဈတ္တရတော သမာဟိတော’’တိအာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၃၆၂) ဟိ အယံ ဂေါစရဇ္ဈတ္တေ ဒိဿတိ။ ‘‘အဇ္ဈတ္တံ သမ္ပသာဒနံ’’ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၂၈၊ ဓ။ သ။ ၁၆၁)၊ ‘‘အဇ္ဈတ္တံ ဝါ ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတီ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၇၃) နိယကဇ္ဈတ္တေ။ ‘‘ဆ အဇ္ဈတ္တိကာနိ အာယတနာနီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၃၀၄) အဇ္ဈတ္တဇ္ဈတ္တေ။ ‘‘အယံ ခေါ ပနာနန္ဒ၊ ဝိဟာရော တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ယဒိဒံ သဗ္ဗနိမိတ္တာနံ အမနသိကာရာ အဇ္ဈတ္တံ သုညတံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၁၈၇) ဝိသယဇ္ဈတ္တေ၊ ဣဿရိယဋ္ဌာနေတိ အတ္ထော။ ဖလသမာပတ္တိ ဟိ ဗုဒ္ဓါနံ ဣဿရိယဋ္ဌာနံ နာမ။ ဣဓ ပန နိယကဇ္ဈတ္တေ အဓိပ္ပေတော။ တသ္မာ အတ္တနော သန္တာနေ ပဝတ္တာ ပါဋိပုဂ္ဂလိကာ ဓမ္မာ အဇ္ဈတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတော ဗာဟိရဘူတာ ပန ဣန္ဒြိယဗဒ္ဓါ ဝါ အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓါ ဝါ ဗဟိဒ္ဓါ နာမ။ တတိယပဒံ တဒုဘယဝသေန ဝုတ္တံ။

၂၁။ အနန္တရတ္တိကော ¶ တေယေဝ တိပ္ပကာရေပိ ဓမ္မေ အာရမ္မဏံ ကတွာ ပဝတ္တနဝသေန ဝုတ္တော။

၂၂။ သနိဒဿနတ္တိကေ ဒဋ္ဌဗ္ဗဘာဝသင်္ခါတေန သဟ နိဒဿနေနာတိ သနိဒဿနာ။ ပဋိဟနနဘာဝသင်္ခါတေန သဟ ပဋိဃေနာတိ သပ္ပဋိဃာ။ သနိဒဿနာ စ တေ သပ္ပဋိဃာ စာတိ သနိဒဿနသပ္ပဋိဃာ။ နတ္ထိ ဧတေသံ ဒဋ္ဌဗ္ဗဘာဝသင်္ခါတံ နိဒဿနန္တိ အနိဒဿနာ။ အနိဒဿနာ စ တေ ဝုတ္တနယေနေဝ သပ္ပဋိဃာ စာတိ အနိဒဿနသပ္ပဋိဃာ။ တတိယပဒံ ဥဘယပဋိက္ခေပေန ဝုတ္တံ။ အယံ တာဝ တိကမာတိကာယ အနုပုဗ္ဗပဒဝဏ္ဏနာ။

၁-၆။ ဒုကမာတိကာယံ ပန တိကေသု အနာဂတပဒဝဏ္ဏနံယေဝ ကရိဿာမ။ ဟေတုဂေါစ္ဆကေ တာဝ ဟေတုဓမ္မာတိ ¶ မူလဋ္ဌေန ဟေတုသင်္ခါတာ ဓမ္မာ။ ဟေတူ ဓမ္မာတိပိ ပါဌော။ န ¶ ဟေတူတိ တေသံယေဝ ပဋိက္ခေပဝစနံ။ သမ္ပယောဂတော ပဝတ္တေန သဟ ဟေတုနာတိ သဟေတုကာ။ တထေဝ ပဝတ္တော နတ္ထိ ဧတေသံ ဟေတူတိ အဟေတုကာ။ ဧကုပ္ပာဒါဒိတာယ ဟေတုနာ သမ္ပယုတ္တာတိ ဟေတုသမ္ပယုတ္တာ။ ဟေတုနာ ဝိပ္ပယုတ္တာတိ ဟေတုဝိပ္ပယုတ္တာ။ ဣမေသံ ဒွိန္နမ္ပိ ဒုကာနံ ကိဉ္စာပိ အတ္ထတော နာနတ္တံ နတ္ထိ၊ ဒေသနာဝိလာသေန ပန တထာ ဗုဇ္ဈန္တာနံ ဝါ ပုဂ္ဂလာနံ အဇ္ဈာသယဝသေန ဝုတ္တာ။ တတော ပရံ ပဌမဒုကံ ဒုတိယတတိယေဟိ သဒ္ဓိံ ယောဇေတွာ တေသံ ‘ဟေတူ န ဟေတူ’တိအာဒီနံ ပဒါနံ ဝသေန ယထာသမ္ဘဝတော အပရေပိ တယော ဒုကာ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ ယထေဝ ‘ဟေတူ စေဝ ဓမ္မာ သဟေတုကာ စာ’တိ ဧတံ သမ္ဘဝတိ၊ တထာ ‘ဟေတူ စေဝ ဓမ္မာ အဟေတုကာ စာ’တိ ဣဒမ္ပိ။ ယထာ စ ‘သဟေတုကာ စေဝ ဓမ္မာ န စ ဟေတူ’တိ ဧတံ သမ္ဘဝတိ၊ တထာ ‘အဟေတုကာ စေဝ ဓမ္မာ န စ ဟေတူ’တိ ဣဒမ္ပိ။ ဟေတုသမ္ပယုတ္တဒုကေန သဒ္ဓိံ ယောဇနာယပိ ဧသေဝ နယော။

တတြ ယဒေတံ ‘န ဟေတူ ဓမ္မာ သဟေတုကာပိ အဟေတုကာပီ’တိ သိဒ္ဓေ၊ ‘န ဟေတူ ခေါ ပန ဓမ္မာ’တိ အတိရိတ္တံ ‘ခေါ ပနာ’တိ ပဒံ ဝုတ္တံ၊ တဿ ဝသေန ¶ အယံ အတိရေကတ္ထော သင်္ဂဟိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကထံ? န ကေဝလံ ‘န ဟေတု ဓမ္မာ အထ ခေါ အညေပိ န စ သဟေတုကာပိ အဟေတုကာပိ ဣစ္စေဝ၊ အထ ခေါ အညထာပီတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထေဝ ဟိ ‘န ဟေတူ ဓမ္မာ သဟေတုကာပိ အဟေတုကာပိ’၊ ဧဝံ ‘ဟေတူ ဓမ္မာ သဟေတုကာပိ အဟေတုကာပိ’။ ယထာ စ ‘န ဟေတူ ဓမ္မာ သဟေတုကာပိ အဟေတုကာပိ’၊ ဧဝံ ‘န ဟေတူ ဓမ္မာ ဟေတုသမ္ပယုတ္တာပိ ဟေတုဝိပ္ပယုတ္တာပီ’တိ။

၇-၁၃။ စူဠန္တရဒုကေသု အတ္တနော နိပ္ဖာဒကေန သဟ ပစ္စယေနာတိ သပ္ပစ္စယာ။ နတ္ထိ ဧတေသံ ဥပ္ပာဒေ ဝါ ဌိတိယံ ဝါ ပစ္စယောတိ အပ္ပစ္စယာ။ ပစ္စယေဟိ သမာဂန္တွာ ကတာတိ သင်္ခတာ။ န သင်္ခတာတိ အသင်္ခတာ။ အဝိနိဗ္ဘောဂဝသေန ရူပံ ဧတေသံ အတ္ထီတိ ရူပိနော။ တထာဝိဓံ နတ္ထိ ဧတေသံ ရူပန္တိ အရူပိနော။ ရုပ္ပနလက္ခဏံ ဝါ ရူပံ၊ တံ ဧတေသံ အတ္ထီတိ ရူပိနော။ န ရူပိနော အရူပိနော။ လောကိယာ ဓမ္မာတိ လောကော ဝုစ္စတိ လုဇ္ဇနပလုဇ္ဇနဋ္ဌေန ဝဋ္ဋံ၊ တသ္မိံ ပရိယာပန္နဘာဝေန လောကေ နိယုတ္တာတိ လောကိယာ။ တတော ¶ ဥတ္တိဏ္ဏာတိ ဥတ္တရာ၊ လောကေ အပရိယာပန္နဘာဝေန လောကတော ဥတ္တရာတိ လောကုတ္တရာ။ ကေနစိ ဝိညေယျာတိ စက္ခုဝိညာဏာဒီသု ကေနစိ ဧကေန စက္ခုဝိညာဏေန ဝါ သောတဝိညာဏေန ဝါ ဝိဇာနိတဗ္ဗာ။ ကေနစိ န ဝိညေယျာတိ တေနေဝ စက္ခုဝိညာဏေန ဝါ သောတဝိညာဏေန ဝါ န ဝိဇာနိတဗ္ဗာ။ ဧဝံ သန္တေ ဒွိန္နမ္ပိ ပဒါနံ အတ္ထနာနတ္တတော ဒုကော ဟောတိ။

၁၄-၁၉။ အာသဝဂေါစ္ဆကေ ¶ အာသဝန္တီတိ အာသဝါ။ စက္ခုတောပိ…ပေ… မနတောပိ သန္ဒန္တိ ပဝတ္တန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဓမ္မတော ယာဝ ဂေါတြဘုံ၊ ဩကာသတော ယာဝ ဘဝဂ္ဂံ သဝန္တီတိ ဝါ အာသဝါ။ ဧတေ ဓမ္မေ ဧတဉ္စ ဩကာသံ အန္တောကရိတွာ ပဝတ္တန္တီတိ အတ္ထော။ အန္တောကရဏတ္ထော ဟိ အယံ ‘အာ’ကာရော။ စိရပါရိဝါသိယဋ္ဌေန မဒိရာဒယော အာသဝါ။ အာသဝါ ဝိယာတိပိ အာသဝါ။ လောကသ္မိဉှိ စိရပါရိဝါသိကာ မဒိရာဒယော အာသဝါတိ ဝုစ္စန္တိ။ ယဒိ စ စိရပါရိဝါသိယဋ္ဌေန အာသဝါ၊ ဧတေယေဝ ဘဝိတုမရဟန္တိ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘ပုရိမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကောဋိ န ပညာယတိ အဝိဇ္ဇာယ၊ ဣတော ပုဗ္ဗေ အဝိဇ္ဇာ နာဟောသီ’’တိအာဒိ (အ။ နိ။ ၁၀။၆၁)။ အာယတံ ဝါ သံသာရဒုက္ခံ သဝန္တိ ပသဝန္တီတိပိ အာသဝါ။ တတော အညေ နော အာသဝါ နာမ။ အတ္တာနံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ပဝတ္တေဟိ ¶ သဟ အာသဝေဟီတိ သာသဝါ။ ဧဝံ ပဝတ္တမာနာ နတ္ထိ ဧတေသံ အာသဝါတိ အနာသဝါ။ သေသံ ဟေတုဂေါစ္ဆကေ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယံ ပန ဝိသေသော – ယထာ တတ္ထ ‘န ဟေတူ ခေါ ပန ဓမ္မာ သဟေတုကာပိ အဟေတုကာပီတိ အယံ ဩသာနဒုကော ပဌမဒုကဿ ဒုတိယပဒံ အာဒိမှိ ဌပေတွာ ဝုတ္တော၊ ဧဝံ ဣဓ ‘နော အာသဝါ ခေါ ပန ဓမ္မာ သာသဝါပိ အနာသဝါပီ’တိ န ဝုတ္တော။ ကိဉ္စာပိ န ဝုတ္တော၊ အထ ခေါ အယဉ္စ အညော စ ဘေဒေါ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၂၀-၂၅။ သံယောဇနဂေါစ္ဆကေ ယဿ သံဝိဇ္ဇန္တိ၊ တံ ပုဂ္ဂလံ ဝဋ္ဋသ္မိံ သံယောဇေန္တိ ဗန္ဓန္တီတိ သံယောဇနာ။ တတော အညေ နော သံယောဇနာ နာမ။ အာရမ္မဏဘာဝံ ဥပဂန္တွာ သံယောဇနသမ္ဗန္ဓနေ သံယောဇနာနံ ဟိတာတိ သံယောဇနိယာ။ သံယောဇနဿ အာရမ္မဏပစ္စယဘူတာနံ ဧတံ အဓိဝစနံ။ န သံယောဇနိယာ ¶ အသံယောဇနိယာ။ သေသံ ဟေတုဂေါစ္ဆကေ ဝုတ္တနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။

၂၆-၃၁။ ဂန္ထဂေါစ္ဆကေ ယဿ သံဝိဇ္ဇန္တိ တံ စုတိပဋိသန္ဓိဝသေန ဝဋ္ဋသ္မိံ ဂန္ထေန္တိ ဃဋေန္တီတိ ဂန္ထာ။ တတော အညေ နော ဂန္ထာ။ အာရမ္မဏကရဏဝသေန ဂန္ထေဟိ ဂန္ထိတဗ္ဗာတိ ဂန္ထနိယာ။ သေသံ ဟေတုဂေါစ္ဆကေ ဝုတ္တနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ယထာ စ ဣဓ၊ ဧဝံ ဣတော ပရေသုပိ ဝုတ္တာဝသေသံ တတ္ထ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၃၂-၃၇။ ဩဃဂေါစ္ဆကေ ယဿ သံဝိဇ္ဇန္တိ တံ ဝဋ္ဋသ္မိံယေဝ ဩဟနန္တိ ဩသီဒါပေန္တီတိ ဩဃာ။ အာရမ္မဏံ ကတွာ အတိက္ကမနီယတော ဩဃေဟိ အတိက္ကမိတဗ္ဗာတိ ဩဃနိယာ။ ဩဃာနံ အာရမ္မဏဓမ္မာ ဧဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၃၈-၄၃။ ယောဂဂေါစ္ဆကေ ¶ ဝဋ္ဋသ္မိံ ယောဇေန္တီတိ ယောဂါ။ ယောဂနိယာ ဩဃနိယာ ဝိယ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၄၄-၄၉။ နီဝရဏဂေါစ္ဆကေ စိတ္တံ နီဝရန္တိ ပရိယောနန္ဓန္တီတိ နီဝရဏာ။ နီဝရဏိယာ သံယောဇနိယာ ဝိယ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၅၀-၅၄။ ပရာမာသဂေါစ္ဆကေ ¶ ဓမ္မာနံ ယထာဘူတံ အနိစ္စာဒိအာကာရံ အတိက္ကမိတွာ ‘နိစ္စ’န္တိ အာဒိဝသေန ပဝတ္တမာနာ ပရတော အာမသန္တီတိ ပရာမာသာ။ ပရာမာသေဟိ အာရမ္မဏကရဏဝသေန ပရာမဋ္ဌတ္တာ ပရာမဋ္ဌာ။

၅၅-၆၈။ မဟန္တရဒုကေသု အာရမ္မဏံ အဂ္ဂဟေတွာ အပ္ပဝတ္တိတော သဟ အာရမ္မဏေနာတိ သာရမ္မဏာ။ နတ္ထိ ဧတေသံ အာရမ္မဏန္တိ အနာရမ္မဏာ။ စိန္တနဋ္ဌေန စိတ္တာ၊ ဝိစိတ္တဋ္ဌေန ဝါ စိတ္တာ။ အဝိပ္ပယောဂဝသေန စေတသိ နိယုတ္တာတိ စေတသိကာ။ နိရန္တရဘာဝူပဂမနတာယ၊ ဥပ္ပာဒတော ယာဝ ဘင်္ဂါ၊ စိတ္တေန သံသဋ္ဌာတိ စိတ္တသံသဋ္ဌာ။ ဧကတော ဝတ္တမာနာပိ နိရန္တရဘာဝံ အနုပဂမနတာယ စိတ္တေန ဝိသံသဋ္ဌာတိ စိတ္တဝိသံသဋ္ဌာ။ သမုဋ္ဌဟန္တိ ဧတေနာတိ သမုဋ္ဌာနံ။ စိတ္တံ သမုဋ္ဌာနံ ဧတေသန္တိ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာ။ သဟ ဘဝန္တီတိ သဟဘုနော။ စိတ္တေန သဟဘုနော စိတ္တသဟဘုနော။ အနုပရိဝတ္တန္တီတိ အနုပရိဝတ္တိနော။ ကိံ အနုပရိဝတ္တန္တိ? စိတ္တံ။ စိတ္တဿ အနုပရိဝတ္တိနော စိတ္တာနုပရိဝတ္တိနော။ စိတ္တသံသဋ္ဌာ စ တေ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာ စာတိ စိတ္တသံသဋ္ဌသမုဋ္ဌာနာ။ စိတ္တသံသဋ္ဌာ ¶ စ တေ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာ စ စိတ္တသဟဘုနော ဧဝ စာတိ စိတ္တသံသဋ္ဌသမုဋ္ဌာနသဟဘုနော။ စိတ္တသံသဋ္ဌာ စ တေ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာ စ စိတ္တာနုပရိဝတ္တိနော ဧဝ စာတိ စိတ္တသံသဋ္ဌသမုဋ္ဌာနာနုပရိဝတ္တိနော။ သေသာနိ သဗ္ဗပဒါနိ ဝုတ္တပဒါနံ ပဋိက္ခေပဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ အဇ္ဈတ္တဇ္ဈတ္တံ သန္ဓာယ အဇ္ဈတ္တတ္တိကေ ဝုတ္တဝသေန အဇ္ဈတ္တာဝ အဇ္ဈတ္တိကာ။ တတော ဗဟိဘူတာတိ ဗာဟိရာ။ ဥပါဒိယန္တေဝ ဘူတာနိ၊ န ဘူတာနိ ဝိယ ဥပါဒိယန္တီတိ ဥပါဒါ။ န ဥပါဒိယန္တေဝါတိ နောဥပါဒါ။

၆၉-၇၄။ ဥပါဒါနဂေါစ္ဆကေ ဘုသံ အာဒိယန္တီတိ ဥပါဒါနာ၊ ဒဠှဂ္ဂါဟံ ဂဏှန္တီတိ အတ္ထော။ တတော အညေ နောဥပါဒါနာ။

၇၅-၈၂။ ကိလေသဂေါစ္ဆကေ သံကိလိဋ္ဌတ္တိကေ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၈၃-၁၀၀။ ပိဋ္ဌိဒုကေသု ¶ ကာမေ အဝစရန္တီတိ ကာမာဝစရာ ရူပေ အဝစရန္တီတိ ရူပါဝစရာ။ အရူပေ အဝစရန္တီတိ အရူပါဝစရာ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။ ဝိတ္ထာရော ပန ပရတော အာဝိ ဘဝိဿတိ။ တေဘူမကဝဋ္ဋေ ပရိယာပန္နာ အန္တောဂဓာတိ ပရိယာပန္နာ။ တသ္မိံ န ပရိယာပန္နာတိ အပရိယာပန္နာ။ ဝဋ္ဋမူလံ ဆိန္ဒန္တာ နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဝဋ္ဋတော နိယျန္တီတိ နိယျာနိကာ။ ဣမိနာ ¶ လက္ခဏေန န နိယျန္တီတိ အနိယျာနိကာ။ စုတိယာ ဝါ အတ္တနော ဝါ ပဝတ္တိယာ အနန္တရံ ဖလဒါနေ နိယတတ္တာ နိယတာ။ တထာ အနိယတတ္တာ အနိယတာ။ အညေ ဓမ္မေ ဥတ္တရန္တိ ပဇဟန္တီတိ ဥတ္တရာ။ အတ္တာနံ ဥတ္တရိတုံ သမတ္ထေဟိ သဟ ဥတ္တရေဟီတိ သဥတ္တရာ။ နတ္ထိ ဧတေသံ ဥတ္တရာတိ အနုတ္တရာ။ ရဏန္တိ ဧတေဟီတိ ရဏာ၊ ယေဟိ အဘိဘူတာ သတ္တာ နာနပ္ပကာရေန ကန္ဒန္တိ ပရိဒေဝန္တိ၊ တေသံ ရာဂါဒီနံ ဧတံ အဓိဝစနံ။ သမ္ပယောဂဝသေန ပဟာနေကဋ္ဌတာဝသေန စ သဟ ရဏေဟီတိ သရဏာ။ တေနာကာရေန နတ္ထိ ဧတေသံ ရဏာတိ အရဏာ။

သုတ္တန္တိကဒုကမာတိကာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၀၁-၁၀၈။ သုတ္တန္တိကဒုကေသု သမ္ပယောဂဝသေန ဝိဇ္ဇံ ဘဇန္တီတိ ဝိဇ္ဇာဘာဂိနော၊ ဝိဇ္ဇာဘာဂေ ဝိဇ္ဇာကောဋ္ဌာသေ ဝတ္တန္တီတိပိ ဝိဇ္ဇာဘာဂိနော။ တတ္ထ ဝိပဿနာဉာဏံ၊ မနောမယိဒ္ဓိ၊ ဆ အဘိညာတိ အဋ္ဌ ဝိဇ္ဇာ။ ပုရိမေန အတ္ထေန တာဟိ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာပိ ဝိဇ္ဇာဘာဂိနော။ ပစ္ဆိမေန ¶ အတ္ထေန တာသု ယာ ကာစိ ဧကာ ဝိဇ္ဇာ ဝိဇ္ဇာ။ သေသာ ဝိဇ္ဇာဘာဂိနောတိ။ ဧဝံ ဝိဇ္ဇာပိ ဝိဇ္ဇာယ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာပိ ဝိဇ္ဇာဘာဂိနောတွေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣဓ ပန သမ္ပယုတ္တဓမ္မာဝ အဓိပ္ပေတာ။ သမ္ပယောဂဝသေနေဝ အဝိဇ္ဇံ ဘဇန္တီတိ အဝိဇ္ဇာဘာဂိနော။ အဝိဇ္ဇာဘာဂေ အဝိဇ္ဇာကောဋ္ဌာသေ ဝတ္တန္တီတိပိ အဝိဇ္ဇာဘာဂိနော။ တတ္ထ ဒုက္ခပဋိစ္ဆာဒကံ တမော သမုဒယာဒိပဋိစ္ဆာဒကန္တိ စတဿော အဝိဇ္ဇာ။ ပုရိမနယေနေဝ တာဟိ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာပိ အဝိဇ္ဇာဘာဂိနော။ တာသု ယာ ကာစိ ဧကာ အဝိဇ္ဇာ အဝိဇ္ဇာ။ သေသာ အဝိဇ္ဇာဘာဂိနောတိ။ ဧဝံ အဝိဇ္ဇာပိ အဝိဇ္ဇာယ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာပိ အဝိဇ္ဇာဘာဂိနောတွေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣဓ ပန သမ္ပယုတ္တဓမ္မာဝ အဓိပ္ပေတာ။

ပုန အနဇ္ဈောတ္ထရဏဘာဝေန ကိလေသန္ဓကာရံ ဝိဒ္ဓံသေတုံ အသမတ္ထတာယ ဝိဇ္ဇု ဥပမာ ဧတေသန္တိ ဝိဇ္ဇူပမာ။ နိဿေသံ ဝိဒ္ဓံသနသမတ္ထတာယ ဝဇိရံ ဥပမာ ဧတေသန္တိ ဝဇိရူပမာ။ ဗာလေသု ဌိတတ္တာ ယတ္ထ ဌိတာ တဒုပစာရေန ဗာလာ။ ပဏ္ဍိတေသု ဌိတတ္တာ ပဏ္ဍိတာ။ ဗာလကရတ္တာ ဝါ ဗာလာ၊ ပဏ္ဍိတကရတ္တာ ¶ ပဏ္ဍိတာ။ ကဏှာတိ ကာဠကာ၊ စိတ္တဿ အပဘဿရဘာဝကရဏာ။ သုက္ကာတိ ဩဒါတာ ¶ ၊ စိတ္တဿ ပဘဿရဘာဝကရဏာ။ ကဏှာဘိဇာတိဟေတုတော ဝါ ကဏှာ၊ သုက္ကာဘိဇာတိဟေတုတော သုက္ကာ။ ဣဓ စေဝ သမ္ပရာယေ စ တပေန္တီတိ တပနီယာ။ န တပနီယာ အတပနီယာ။

အဓိဝစနဒုကာဒယော တယော အတ္ထတော နိန္နာနာကရဏာ၊ ဗျဉ္ဇနမေဝေတ္ထ နာနံ။ သိရိဝဍ္ဎကော ဓနဝဍ္ဎကောတိ အာဒယော ဟိ ဝစနမတ္တမေဝ အဓိကာရံ ကတွာ ပဝတ္တာ အဓိဝစနာ နာမ။ အဓိဝစနာနံ ပထာ အဓိဝစနပထာ။ ‘‘အဘိသင်္ခရောန္တီတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တသ္မာ သင်္ခါရာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၇၉) ဧဝံ နိဒ္ဓါရေတွာ သဟေတုကံ ကတွာ ဝုစ္စမာနာ အဘိလာပါ နိရုတ္တိ နာမ။ နိရုတ္တီနံ ပထာ နိရုတ္တိပထာ။ တက္ကော ဝိတက္ကော သင်္ကပ္ပောတိ (ဓ။ သ။ ၇) ဧဝံ တေန တေန ပကာရေန ဉာပနတော ပညတ္တိ နာမ။ ပညတ္တီနံ ပထာ ပညတ္တိပထာ။ ဧတ္ထ ¶ စ ဧကံ ဒုကံ ဝတွာပိ ဣတရေသံ ဝစနေ ပယောဇနံ ဟေတုဂေါစ္ဆကေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၁၀၉-၁၁၈။ နာမရူပဒုကေ နာမကရဏဋ္ဌေန နမနဋ္ဌေန နာမနဋ္ဌေန စ နာမံ။ ရုပ္ပနဋ္ဌေန ရူပံ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။ ဝိတ္ထာရော ပန နိက္ခေပကဏ္ဍေ အာဝိ ဘဝိဿတိ။ အဝိဇ္ဇာတိ ဒုက္ခာဒီသု အညာဏံ။ ဘဝတဏှာတိ ဘဝပတ္ထနာ။ ဘဝဒိဋ္ဌီတိ ဘဝေါ ဝုစ္စတိ သဿတံ၊ သဿတဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇနဒိဋ္ဌိ။ ဝိဘဝဒိဋ္ဌီတိ ဝိဘဝေါ ဝုစ္စတိ ဥစ္ဆေဒံ၊ ဥစ္ဆေဒဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇနဒိဋ္ဌိ။ သဿတော အတ္တာ စ လောကော စာတိ ပဝတ္တာ ဒိဋ္ဌိ သဿတဒိဋ္ဌိ။ ဥစ္ဆိဇ္ဇိဿတီတိ ပဝတ္တာ ဒိဋ္ဌိ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ။ အန္တဝါတိ ပဝတ္တာ ဒိဋ္ဌိ အန္တဝါဒိဋ္ဌိ။ အနန္တဝါတိ ပဝတ္တာ ဒိဋ္ဌိ အနန္တဝါဒိဋ္ဌိ။ ပုဗ္ဗန္တံ အနုဂတာ ဒိဋ္ဌိ ပုဗ္ဗန္တာနုဒိဋ္ဌိ။ အပရန္တံ အနုဂတာ ဒိဋ္ဌိ အပရန္တာနုဒိဋ္ဌိ။ အဟိရိကန္တိ ယံ န ဟိရိယတိ ဟိရိယိတဗ္ဗေနာတိ (ဓ။ သ။ ၃၈၇) ဧဝံ ဝိတ္ထာရိတာ နိလ္လဇ္ဇတာ။ အနောတ္တပ္ပန္တိ ယံ န ဩတ္တပ္ပတိ ဩတ္တပ္ပိတဗ္ဗေနာတိ ဧဝံ ဝိတ္ထာရိတော အဘာယနကအာကာရော။ ဟိရိယနာ ဟိရီ၊ ဩတ္တပ္ပနာ ဩတ္တပ္ပံ။ ဒေါဝစဿတာဒီသု ဒုက္ခံ ဝစော ဧတသ္မိံ ဝိပ္ပဋိကူလဂါဟိမှိ ဝိပစ္စနီကသာတေ အနာဒရေ ပုဂ္ဂလေတိ ဒုဗ္ဗစော။ တဿ ကမ္မံ ဒေါဝစဿံ။ တဿ ဘာဝေါ ဒေါဝစဿတာ။ ပါပါ အဿဒ္ဓါဒယော ပုဂ္ဂလာ ဧတဿ မိတ္တာတိ ပါပမိတ္တော၊ တဿ ဘာဝေါ ပါပမိတ္တတာ။ သောဝစဿတာ စ ကလျာဏမိတ္တတာ စ ဝုတ္တပဋိပက္ခနယေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၁၁၉-၁၂၃။ ‘ပဉ္စပိ ¶ အာပတ္တိက္ခန္ဓာ အာပတ္တိယော၊ သတ္တပိ အာပတ္တိက္ခန္ဓာ အာပတ္တိယော’တိ (ဓ။ သ။ ၁၃၃၆) ဧဝံ ဝုတ္တာသု အာပတ္တီသု ကုသလဘာဝေါ အာပတ္တိကုသလတာ။ တာဟိ ¶ အာပတ္တီဟိ ဝုဋ္ဌာနေ ကုသလဘာဝေါ အာပတ္တိဝုဋ္ဌာနကုသလတာ။ သမာပတ္တီသု ကုသလဘာဝေါ သမာပတ္တိကုသလတာ။ သမာပတ္တီနံ အပ္ပနာပရိစ္ဆေဒပညာယေတံ အဓိဝစနံ။ သမာပတ္တီဟိ ¶ ဝုဋ္ဌာနေ ကုသလဘာဝေါ သမာပတ္တိဝုဋ္ဌာနကုသလတာ။ အဋ္ဌာရသသု ဓာတူသု ကုသလဘာဝေါ ဓာတုကုသလတာ။ တာသံယေဝ ဓာတူနံ မနသိကာရေ ကုသလဘာဝေါ မနသိကာရကုသလတာ။ စက္ခာယတနာဒီသု ကုသလဘာဝေါ အာယတနကုသလတာ။ ဒွါဒသင်္ဂေ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေ ကုသလဘာဝေါ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒကုသလတာ။ တသ္မိံ တသ္မိံ ဌာနေ ကုသလဘာဝေါ ဌာနကုသလတာ။ ဌာနန္တိ ကာရဏံ ဝုစ္စတိ။ တသ္မိဉှိ တဒါယတ္တဝုတ္တိတာယ ဖလံ တိဋ္ဌတိ နာမ၊ တသ္မာ ဌာနန္တိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌာနေ ကုသလဘာဝေါ အဋ္ဌာနကုသလတာ။

၁၂၄-၁၃၄။ ဥဇုဘာဝေါ အဇ္ဇဝေါ။ မုဒုဘာဝေါ မဒ္ဒဝေါ။ အဓိဝါသနသင်္ခါတော ခမနဘာဝေါ ခန္တိ။ သုရတဿ ဘာဝေါ သောရစ္စံ။ သမ္မောဒကမုဒုဘာဝသင်္ခါတော သခိလဘာဝေါ သာခလျံ။ ယထာ ပရေဟိ သဒ္ဓိံ အတ္တနော ဆိဒ္ဒံ န ဟောတိ ဧဝံ ဓမ္မာမိသေဟိ ပဋိသန္ထရဏံ ပဋိသန္ထာရော။ ဣန္ဒြိယသံဝရဘေဒသင်္ခါတော မနစ္ဆဋ္ဌေသု ဣန္ဒြိယေသု အဂုတ္တဒွါရဘာဝေါ ဣန္ဒြိယေသု အဂုတ္တဒွါရတာ။ ပဋိဂ္ဂဟဏပရိဘောဂဝသေန ဘောဇနေ မတ္တံ အဇာနနဘာဝေါ ဘောဇနေ အမတ္တညုတာ။ အနန္တရဒုကော ဝုတ္တပဋိပက္ခနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ သတိဝိပ္ပဝါသသင်္ခါတော မုဋ္ဌဿတိဘာဝေါ မုဋ္ဌဿစ္စံ။ အသမ္ပဇာနဘာဝေါ အသမ္ပဇညံ။ သရတီတိ သတိ။ သမ္ပဇာနာတီတိ သမ္ပဇညံ။ အပ္ပဋိသင်္ခါနေ အကမ္ပနဋ္ဌေန ပဋိသင်္ခါနသင်္ခါတံ ဗလံ ပဋိသင်္ခါနဗလံ။ ဝီရိယသီသေန သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ဘာဝေန္တဿ ဥပ္ပန္နံ ဗလံ ဘာဝနာဗလံ။ ပစ္စနီကဓမ္မေ သမေတီတိ သမထော။ အနိစ္စာဒိဝသေန ဝိဝိဓေန အာကာရေန ပဿတီတိ ဝိပဿနာ။ သမထောဝ တံ အာကာရံ ဂဟေတွာ ပုန ပဝတ္တေတဗ္ဗဿ သမထဿ နိမိတ္တဝသေန သမထနိမိတ္တံ။ ပဂ္ဂါဟနိမိတ္တေပိ ဧသေဝ နယော။ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ ¶ ပဂ္ဂဏှာတီတိ ပဂ္ဂါဟော။ န ဝိက္ခိပတီတိ အဝိက္ခေပေါ။

၁၃၅-၁၄၂။ သီလဝိနာသိကာ အသံဝရသင်္ခါတာ သီလဿ ဝိပတ္တိ သီလဝိပတ္တိ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိဝိနာသိကာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိသင်္ခါတာ ဒိဋ္ဌိယာ ဝိပတ္တိ ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တိ။ သောရစ္စမေဝ ¶ သီလဿ သမ္ပာဒနတော သီလပရိပူရဏတော သီလဿ သမ္ပဒါတိ သီလသမ္ပဒါ။ ဒိဋ္ဌိပါရိပူရိဘူတံ ဉာဏံ ဒိဋ္ဌိယာ သမ္ပဒါတိ ဒိဋ္ဌိသမ္ပဒါ။ ဝိသုဒ္ဓိဘာဝံ သမ္ပတ္တာ သီလသင်္ခါတာ သီလဿ ဝိသုဒ္ဓိ၊ သီလဝိသုဒ္ဓိ။ နိဗ္ဗာနသင်္ခါတံ ဝိသုဒ္ဓိံ ပါပေတုံ သမတ္ထာ၊ ဒဿနသင်္ခါတာ၊ ဒိဋ္ဌိယာ ဝိသုဒ္ဓိ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိ။ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိ ခေါ ပန ယထာဒိဋ္ဌိဿ စ ပဓာနန္တိ ကမ္မဿကတညာဏာဒိသင်္ခါတာ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိ စေဝ ယထာဒိဋ္ဌိဿ စ အနုရူပဒိဋ္ဌိဿ ကလျာဏဒိဋ္ဌိဿ တံသမ္ပယုတ္တမေဝ ပဓာနံ။ သံဝေဂေါတိ ဇာတိအာဒီနိ ¶ ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နဘယသင်္ခါတံ သံဝိဇ္ဇနံ။ သံဝေဇနိယဋ္ဌာနန္တိ သံဝေဂဇနကံ ဇာတိအာဒိကာရဏံ။ သံဝိဂ္ဂဿ စ ယောနိသောပဓာနန္တိ ဧဝံ သံဝေဂဇာတဿ ဥပါယပဓာနံ။ အသန္တုဋ္ဌိတာ စ ကုသလေသု ဓမ္မေသူတိ ကုသလဓမ္မပူရဏေ အသန္တုဋ္ဌိဘာဝေါ။ အပ္ပဋိဝါနိတာ စ ပဓာနသ္မိန္တိ အရဟတ္တံ အပတွာ ပဓာနသ္မိံ အနိဝတ္တနတာ အနောသက္ကနတာ။ ဝိဇာနနတော ဝိဇ္ဇာ။ ဝိမုစ္စနတော ဝိမုတ္တိ။ ခယေ ဉာဏန္တိ ကိလေသက္ခယကရေ အရိယမဂ္ဂေ ဉာဏံ။ အနုပ္ပာဒေ ဉာဏန္တိ ပဋိသန္ဓိဝသေန အနုပ္ပာဒဘူတေ တံတံမဂ္ဂဝဇ္ဈကိလေသာနံ အနုပ္ပာဒပရိယောသာနေ ဥပ္ပန္နေ အရိယဖလေ ဉာဏံ။ အယံ မာတိကာယ အနုပုဗ္ဗပဒဝဏ္ဏနာ။

၁။ ဣဒါနိ ¶ ¶ ယထာနိက္ခိတ္တာယ မာတိကာယ သင်္ဂဟိတေ ဓမ္မေ ပဘေဒတော ဒဿေတုံ ကတမေ ဓမ္မာ ကုသလာတိ ဣဒံ ပဒဘာဇနီယံ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ယဒေတံ ယသ္မိံ သမယေ ကာမာဝစရံ ကုသလံ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတီတိ ပဌမံ ကာမာဝစရကုသလံ ဒဿိတံ၊ တဿ တာဝ နိဒ္ဒေသေ ဓမ္မဝဝတ္ထာနဝါရော ¶ သင်္ဂဟဝါရော သုညတဝါရောတိ တယော မဟာဝါရာ ဟောန္တိ။ တေသု ဓမ္မဝဝတ္ထာနဝါရော ဥဒ္ဒေသနိဒ္ဒေသဝသေန ဒွိဓာ ဌိတော။ တေသု ဥဒ္ဒေသဝါရဿ ပုစ္ဆာ၊ သမယနိဒ္ဒေသော၊ ဓမ္မုဒ္ဒေသော၊ အပ္ပနာတိ စတ္တာရော ပရိစ္ဆေဒါ။ တေသု ‘ကတမေ ဓမ္မာ ကုသလာ’တိ အယံ ပုစ္ဆာ နာမ။ ‘ယသ္မိံ သမယေ ကာမာဝစရံ…ပေ… တသ္မိံ သမယေ’တိ အယံ သမယနိဒ္ဒေသော နာမ။ ‘ဖဿော ဟောတိ…ပေ… အဝိက္ခေပေါ ဟောတီ’တိ အယံ ဓမ္မုဒ္ဒေသော နာမ။ ‘ယေ ဝါ ပန တသ္မိံ သမယေ အညေပိ အတ္ထိ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နာ အရူပိနော ဓမ္မာ ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာ’တိ အယံ အပ္ပနာ နာမ။

ဧဝံ စတူဟိ ပရိစ္ဆေဒေဟိ ဌိတဿ ဥဒ္ဒေသဝါရဿ ယွာယံ ပဌမော ပုစ္ဆာပရိစ္ဆေဒေါ၊ တတ္ထ ‘ကတမေ ဓမ္မာ ကုသလာ’တိ အယံ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာ။ ပဉ္စဝိဓာဟိ ပုစ္ဆာ – အဒိဋ္ဌဇောတနာပုစ္ဆာ၊ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာပုစ္ဆာ၊ ဝိမတိစ္ဆေဒနာပုစ္ဆာ၊ အနုမတိပုစ္ဆာ၊ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာတိ။ တာသံ ဣဒံ နာနတ္တံ –

ကတမာ အဒိဋ္ဌဇောတနာပုစ္ဆာ? ပကတိယာ လက္ခဏံ အညာတံ ဟောတိ၊ အဒိဋ္ဌံ အတုလိတံ အတီရိတံ အဝိဘူတံ အဝိဘာဝိတံ။ တဿ ဉာဏာယ ဒဿနာယ တုလနာယ တီရဏာယ ဝိဘူတတ္ထာယ ဝိဘာဝနတ္ထာယ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ။ အယံ အဒိဋ္ဌဇောတနာပုစ္ဆာ (မဟာနိ။ ၁၅၀၊ စူဠနိ။ ပုဏ္ဏကမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၁၂)။

ကတမာ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာပုစ္ဆာ? ပကတိယာ လက္ခဏံ ဉာတံ ဟောတိ၊ ဒိဋ္ဌံ တုလိတံ တီရိတံ ဝိဘူတံ ဝိဘာဝိတံ၊ သော အညေဟိ ပဏ္ဍိတေဟိ သဒ္ဓိံ သံသန္ဒနတ္ထာယ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ။ အယံ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာပုစ္ဆာ (မဟာနိ။ ၁၅၀၊ စူဠနိ။ ပုဏ္ဏကမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၁၂)။

ကတမာ ¶ ဝိမတိစ္ဆေဒနာပုစ္ဆာ? ပကတိယာ သံသယပက္ခန္ဒော ဟောတိ၊ ဝိမတိပက္ခန္ဒော ဒွေဠှကဇာတော – ‘ဧဝံ နု ခေါ၊ နနု ခေါ၊ ကိံ နု ခေါ၊ ကထံ နု ခေါ’တိ။ သော ဝိမတိစ္ဆေဒနတ္ထာယ ¶ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ။ အယံ ဝိမတိစ္ဆေဒနာပုစ္ဆာ (မဟာနိ။ ၁၅၀၊ စူဠနိ။ ပုဏ္ဏကမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၁၂)။

ကတမာ အနုမတိပုစ္ဆာ? ဘဂဝါ ဘိက္ခူနံ အနုမတိယာ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ – ‘တံ ကိံ မညထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရူပံ နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါ’တိ? ‘အနိစ္စံ၊ ဘန္တေ’။ ‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝါ တံ သုခံ ဝါ’တိ? ‘ဒုက္ခံ၊ ဘန္တေ’ ¶ ။ ‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ၊ ကလ္လံ နု တံ သမနုပဿိတုံ ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ၊ ဧသော မေ အတ္တာ’တိ? ‘နောဟေတံ၊ ဘန္တေ’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၇၉၊ မဟာဝ။ ၂၁)။ အယံ အနုမတိပုစ္ဆာ။

ကတမာ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာ? ဘဂဝါ ဘိက္ခူနံ ကထေတုကမျတာယ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိပဋ္ဌာနာ။ ကတမေ စတ္တာရော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၇၃)? အယံ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာတိ။

တတ္ထ ဗုဒ္ဓါနံ ပုရိမာ တိဿော ပုစ္ဆာ နတ္ထိ။ ကသ္မာ? ဗုဒ္ဓါနဉှိ တီသု အဒ္ဓါသု ကိဉ္စိ သင်္ခတံ၊ အဒ္ဓါဝိမုတ္တံ ဝါ အသင်္ခတံ၊ အဒိဋ္ဌံ အနညာတံ အဇောတိတံ အတုလိတံ အတီရိတံ အဝိဘူတံ အဝိဘာဝိတံ နာမ နတ္ထိ။ တေန တေသံ အဒိဋ္ဌဇောတနာပုစ္ဆာ နတ္ထိ။ ယံ ပန ဘဂဝတာ အတ္တနော ဉာဏေန ပဋိဝိဒ္ဓံ၊ တဿ အညေန သမဏေန ဝါ ဗြာဟ္မဏေန ဝါ ဒေဝေန ဝါ မာရေန ဝါ ဗြဟ္မုနာ ဝါ သဒ္ဓိံ သံသန္ဒနကိစ္စံ နတ္ထိ။ တေနဿ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာပုစ္ဆာ နတ္ထိ။ ယသ္မာ ပနေသ အကထံကထီ တိဏ္ဏဝိစိကိစ္ဆော သဗ္ဗဓမ္မေသု ဝိဟတသံသယော၊ တေနဿ ဝိမတိစ္ဆေဒနာပုစ္ဆာ နတ္ထိ။ ဣတရာ ဒွေ ပန ပုစ္ဆာ ဘဂဝတော အတ္ထိ။ တာသု အယံ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

တတ္ထ ‘ကတမေ’တိပဒေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗဓမ္မေ ပုစ္ဆတိ။ ‘ဓမ္မာ ကုသလာ’တိ ဟိ ဝစနမတ္တေန ‘ကိံ ကတာ ကိံ ဝါ ကရောန္တီ’တိ န သက္ကာ ဉာတုံ။ ‘ကတမေ’တိ ဝုတ္တေ ပန တေသံ ပုဋ္ဌဘာဝေါ ပညာယတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘ကတမေတိပဒေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗဓမ္မေ ပုစ္ဆတီ’တိ။ ‘ဓမ္မာ ကုသလာ’တိပဒဒွယေန ပုစ္ဆာယ ပုဋ္ဌဓမ္မေ ဒဿေတိ။ တေသံ အတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ပကာသိတောဝ။

ကသ္မာ ပနေတ္ထ မာတိကာယံ ဝိယ ‘ကုသလာ ဓမ္မာ’တိ အဝတွာ ‘ဓမ္မာ ကုသလာ’တိ ပဒါနုက္ကမော ကတောတိ? ပဘေဒတော ဓမ္မာနံ ဒေသနံ ဒီပေတွာ ပဘေဒဝန္တဒဿနတ္ထံ။ ဣမသ္မိဉှိ အဘိဓမ္မေ ¶ ဓမ္မာဝ ဒေသေတဗ္ဗာ။ တေ စ ကုသလာဒီဟိ ပဘေဒေဟိ အနေကပ္ပဘေဒါ။ တသ္မာ ဓမ္မာယေဝ ဣဓ ဒေသေတဗ္ဗာ ¶ ။ နာယံ ဝေါဟာရဒေသနာ။ တေ စ အနေကပ္ပဘေဒတော ဒေသေတဗ္ဗာ၊ န ဓမ္မမတ္တတော။ ပဘေဒတော ဟိ ဒေသနာ ဃနဝိနိဗ္ဘောဂပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏာဝဟာ ဟောတီတိ ‘ကုသလာ ဓမ္မာ’တိ ဧဝံ ပဘေဒတော ဓမ္မာနံ ဒေသနံ ဒီပေတွာ၊ ဣဒါနိ ယေ တေန ပဘေဒေန ဒေသေတဗ္ဗာ ဓမ္မာ တေ ¶ ဒဿေတုံ၊ အယံ ‘ကတမေ ဓမ္မာ ကုသလာ’တိ ပဒါနုက္ကမော ကတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပဘေဒဝန္တေသု ဟိ ဒဿိတေသု ပဘေဒေါ ဒဿိယမာနော ယုဇ္ဇတိ သုဝိညေယျော စ ဟောတီတိ။

ဣဒါနိ ယသ္မိံ သမယေ ကာမာဝစရံ ကုသလံ စိတ္တန္တိ။ ဧတ္ထ –

သမယေ နိဒ္ဒိသိ စိတ္တံ၊ စိတ္တေန သမယံ မုနိ၊

နိယမေတွာန ဒီပေတုံ၊ ဓမ္မေ တတ္ထ ပဘေဒတော။

‘ယသ္မိံ သမယေ ကာမာဝစရံ ကုသလံ စိတ္တ’န္တိ ဟိ နိဒ္ဒိသန္တော ဘဂဝါ သမယေ စိတ္တံ နိဒ္ဒိသိ။ ကိံကာရဏာ? တေန သမယနိယမိတေန စိတ္တေန ပရိယောသာနေ ‘တသ္မိံ သမယေ’တိ ဧဝံ သမယံ နိယမေတွာန၊ အထ ဝိဇ္ဇမာနေပိ သမယနာနတ္တေ ယသ္မိံ သမယေ စိတ္တံ တသ္မိံယေဝ သမယေ ဖဿော ဟောတိ၊ ဝေဒနာ ဟောတီတိ ဧဝံ တသ္မိံ စိတ္တနိယမိတေ သမယေ ဧတေ သန္တတိသမူဟကိစ္စာရမ္မဏဃနဝသေန ဒုရနုဗောဓပ္ပဘေဒေ ဖဿဝေဒနာဒယော ဓမ္မေ ဗောဓေတုန္တိ အတ္ထော။

ဣဒါနိ ‘ယသ္မိံ သမယေ’တိအာဒီသု အယမနုပုဗ္ဗပဒဝဏ္ဏနာ။ ယသ္မိန္တိ အနိယမတော ဘုမ္မနိဒ္ဒေသော။ သမယေတိ အနိယမနိဒ္ဒိဋ္ဌပရိဒီပနံ။ ဧတ္တာဝတာ အနိယမတော သမယော နိဒ္ဒိဋ္ဌော ဟောတိ။ တတ္ထ သမယသဒ္ဒေါ –

သမဝါယေ ခဏေ ကာလေ၊ သမူဟေ ဟေတု ဒိဋ္ဌိသု၊

ပဋိလာဘေ ပဟာနေ စ၊ ပဋိဝေဓေ စ ဒိဿတိ။

တထာ ဟိဿ ‘‘အပ္ပေဝ နာမ သွေပိ ဥပသင်္ကမေယျာမ ကာလဉ္စ သမယဉ္စ ဥပါဒါယာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၄၄၇) ဧဝမာဒီသု သမဝါယော အတ္ထော။ ‘‘ဧကောဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ခဏော စ သမယော စ ဗြဟ္မစရိယဝါသာယာ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၈။၂၉) ခဏော။ ‘‘ဥဏှသမယော ပရိဠာဟသမယော’’တိအာဒီသု ¶ (ပါစိ။ ၃၅၈) ကာလော။ ‘‘မဟာသမယော ပဝနသ္မိ’’န္တိအာဒီသု သမူဟော။ ‘‘သမယောပိ ခေါ တေ၊ ဘဒ္ဒါလိ၊ အပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ အဟောသိ ¶ – ဘဂဝါ ခေါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ၊ ဘဂဝါပိ မံ ဇာနိဿတိ ‘ဘဒ္ဒါလိ နာမ ဘိက္ခု သတ္ထုသာသနေ သိက္ခာယ အပရိပူရကာရီ’တိ။ အယမ္ပိ ခေါ တေ၊ ဘဒ္ဒါလိ၊ သမယော အပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ အဟောသီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၁၃၅) ဟေတု။ ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ဥဂ္ဂါဟမာနော ပရိဗ္ဗာဇကော သမဏမုဏ္ဍိကာပုတ္တော ¶ သမယပ္ပဝါဒကေ တိန္ဒုကာစီရေ ဧကသာလကေ မလ္လိကာယ အာရာမေ ပဋိဝသတီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၂၆၀) ဒိဋ္ဌိ။

‘‘ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ စ ယော အတ္ထော၊ ယော စတ္ထော သမ္ပရာယိကော၊

အတ္ထာဘိသမယာ ဓီရော၊ ပဏ္ဍိတောတိ ပဝုစ္စတီ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၁၂၉) –

အာဒီသု ပဋိလာဘော။ ‘‘သမ္မာ မာနာဘိသမယာ အန္တမကာသိ ဒုက္ခဿာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၂၈) ပဟာနံ။ ‘‘ဒုက္ခဿ ပီဠနဋ္ဌော သင်္ခတဋ္ဌော သန္တာပဋ္ဌော ဝိပရိဏာမဋ္ဌော အဘိသမယဋ္ဌော’’တိအာဒီသု (ပဋိ။ မ။ ၂။၈) ပဋိဝေဓော။ ဧဝမနေကေသု သမယေသု –

သမဝါယော ခဏော ကာလော၊ သမူဟော ဟေတုယေဝ စ၊

ဧတေ ပဉ္စပိ ဝိညေယျာ၊ သမယာ ဣဓ ဝိညုနာ။

‘ယသ္မိံ သမယေ ကာမာဝစရံ ကုသလ’န္တိ ဣမသ္မိဉှိ ကုသလာဓိကာရေ တေသု နဝသု သမယေသု ဧတေ သမဝါယာဒယော ပဉ္စ သမယာ ပဏ္ဍိတေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။

တေသု ပစ္စယသာမဂ္ဂီ၊ သမဝါယော ခဏော ပန၊

ဧကောဝ နဝမော ဉေယျော၊ စက္ကာနိ စတုရောပိ ဝါ။

ယာ ဟိ ဧသာ သာဓာရဏဖလနိပ္ဖာဒကတ္တေန သဏ္ဌိတာ ပစ္စယာနံ သာမဂ္ဂီ၊ သာ ဣဓ သမဝါယောတိ ဉာတဗ္ဗာ။ ‘‘ဧကောဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ခဏော စ သမယော စ ဗြဟ္မစရိယဝါသာယာ’’တိ (အ။ နိ။ ၈။၂၉) ဧဝံ ဝုတ္တော ပန နဝမောဝ ခဏော ဧကော ခဏောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယာနိ ဝါ ¶ ပနေတာနိ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ကာနိ ယေဟိ သမန္နာဂတာနံ ဒေဝမနုဿာနံ စတုစက္ကံ ဝတ္တတီ’’တိ – ဧတ္ထ ‘ပတိရူပဒေသဝါသော၊ သပ္ပုရိသူပနိဿယော၊ အတ္တသမ္မာပဏိဓိ၊ ပုဗ္ဗေ စ ကတပုညတာ’တိ (အ။ နိ။ ၄။၃၁) စတ္တာရိ စက္ကာနိ ဝုတ္တာနိ၊ ဧတာနိ ¶ ဝါ ဧကဇ္ဈံ ကတွာ ဩကာသဋ္ဌေန ခဏောတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ တာနိ ဟိ ကုသလုပ္ပတ္တိယာ ဩကာသဘူတာနိ။

ဧဝံ သမဝါယဉ္စ ခဏဉ္စ ဉတွာ ဣတရေသု –

တံ တံ ဥပါဒါယ ပညတ္တော၊ ကာလော ဝေါဟာရမတ္တကော၊

ပုဉ္ဇော ဖဿာဒိဓမ္မာနံ၊ သမူဟောတိ ဝိဘာဝိတော။

‘စိတ္တကာလော ရူပကာလော’တိအာဒိနာ ဟိ နယေန ဓမ္မေ ဝါ၊ ‘အတီတော အနာဂတော’တိအာဒိနာ နယေန ဓမ္မဝုတ္တိံ ဝါ၊ ‘ဗီဇကာလော အင်္ကုရကာလော’တိ အာဒိနာ နယေန ဓမ္မပဋိပါဋိံ ဝါ၊ ‘ဥပ္ပာဒကာလော ¶ ဇရာကာလော’တိအာဒိနာ နယေန ဓမ္မလက္ခဏံ ဝါ၊ ‘ဝေဒိယနကာလော သဉ္ဇာနနကာလော’တိအာဒိနာ နယေန ဓမ္မကိစ္စံ ဝါ၊ ‘နှာနကာလော ပါနကာလော’တိအာဒိနာ နယေန သတ္တကိစ္စံ ဝါ၊ ‘ဂမနကာလော ဌာနကာလော’တိအာဒိနာ နယေန ဣရိယာပထံ ဝါ၊ ‘ပုဗ္ဗဏှော သာယနှော ဒိဝါ ရတ္တီ’တိအာဒိနာ နယေန စန္ဒိမသူရိယာဒိပရိဝတ္တနံ ဝါ၊ ‘အဍ္ဎမာသော မာသော’တိအာဒိနာ နယေန အဟောရတ္တာဒိသင်္ခါတံ ကာလသဉ္စယံ ဝါတိ – ဧဝံ တံ တံ ဥပါဒါယ ပညတ္တော ကာလော နာမ။ သော ပနေသ သဘာဝတော အဝိဇ္ဇမာနတ္တာ ပညတ္တိမတ္တကော ဧဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယော ပနေသ ဖဿဝေဒနာဒီနံ ဓမ္မာနံ ပုဉ္ဇော၊ သော ဣဓ သမူဟောတိ ဝိဘာဝိတော။ ဧဝံ ကာလသမူဟေပိ ဉတွာ ဣတရော ပန –

ဟေတူတိ ပစ္စယောဝေတ္ထ၊ တဿ ဒွါရဝသေန ဝါ၊

အနေကဘာဝေါ ဝိညေယျော၊ ပစ္စယာနံ ဝသေန ဝါ။

ဧတ္ထ ဟိ ပစ္စယောဝ ဟေတု နာမ၊ တဿ ဒွါရာနံ ဝါ ပစ္စယာနံ ဝါ ဝသေန အနေကဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကထံ? စက္ခုဒွါရာဒီသု ဟိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနံ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ စက္ခုရူပအာလောကမနသိကာရာဒယော ပစ္စယာ၊ မဟာပကရဏေ စ ‘‘ဟေတုပစ္စယော အာရမ္မဏပစ္စယော’’တိအာဒိနာ နယေန စတုဝီသတိ ပစ္စယာ ဝုတ္တာ။ တေသု ဌပေတွာ ဝိပါကပစ္စယဉ္စ ပစ္ဆာဇာတပစ္စယဉ္စ၊ သေသာ ကုသလဓမ္မာနံ ပစ္စယာ ဟောန္တိယေဝ။ တေ သဗ္ဗေပိ ဣဓ ဟေတူတိ အဓိပ္ပေတာ။ ဧဝမဿ ဣမိနာ ဒွါရဝသေန ¶ ဝါ ပစ္စယဝသေန ဝါ အနေကဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော ¶ ။ ဧဝမေတေ သမဝါယာဒယော ပဉ္စ အတ္ထာ ဣဓ သမယသဒ္ဒေန ပရိဂ္ဂဟိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

‘ကသ္မာ ပန ဧတေသု ယံကိဉ္စိ ဧကံ အပရိဂ္ဂဟေတွာ သဗ္ဗေသံ ပရိဂ္ဂဟော ကတော’တိ? ‘တေန တေန တဿ တဿ အတ္ထဝိသေသဿ ဒီပနတော။ ဧတေသု ဟိ သမဝါယသင်္ခါတော သမယော အနေကဟေတုတော ဝုတ္တိံ ဒီပေတိ။ တေန ဧကကာရဏဝါဒေါ ပဋိသေဓိတော ဟောတိ။ သမဝါယော စ နာမ သာဓာရဏဖလနိပ္ဖာဒနေ အညမညာပေက္ခော ဟောတိ။ တသ္မာ ‘ဧကော ကတ္တာ နာမ နတ္ထီ’တိ ဣမမ္ပိ အတ္ထံ ဒီပေတိ။ သဘာဝေန ဟိ ကာရဏေ သတိ ကာရဏန္တရာပေက္ခာ အယုတ္တာတိ။ ဧဝံ ဧကဿ ကဿစိ ကာရဏဿ အဘာဝဒီပနေန ‘‘သယံကတံ သုခဒုက္ခ’’န္တိအာဒိ ပဋိသေဓိတံ ဟောတိ။

တတ္ထ သိယာ – ‘ယံ ဝုတ္တံ အနေကဟေတုတော ဝုတ္တိံ ဒီပေတီ’တိ၊ တံ န ယုတ္တံ။ ‘ကိံကာရဏာ’ ¶ ?‘အသာမဂ္ဂိယံ အဟေတူနံ သာမဂ္ဂိယမ္ပိ အဟေတုဘာဝါပတ္တိတော’။ ‘န ဟိ ဧကသ္မိံ အန္ဓေ ဒဋ္ဌုံ အသက္ကောန္တေ အန္ဓသတံ ပဿတီ’တိ။ ‘နော န ယုတ္တံ၊ သာဓာရဏဖလနိပ္ဖာဒကတ္တေန ဟိ ဌိတဘာဝေါ သာမဂ္ဂီ၊ န အနေကေသံ သမောဓာနမတ္တံ။ န စ အန္ဓာနံ ဒဿနံ နာမ သာဓာရဏဖလံ’။ ‘ကသ္မာ’?‘အန္ဓသတေ သတိပိ တဿ အဘာဝတော။ စက္ခာဒီနံ ပန တံ သာဓာရဏဖလံ၊ တေသံ ဘာဝေ ဘာဝတော။ အသာမဂ္ဂိယံ အဟေတူနမ္ပိ စ သာမဂ္ဂိယံ ဟေတုဘာဝေါ သိဒ္ဓါ။ သွာယံ အသာမဂ္ဂိယံ ဖလာဘာဝေန၊ သာမဂ္ဂိယဉ္စဿ ဘာဝေန၊ ဝေဒိတဗ္ဗော။ စက္ခာဒီနဉှိ ဝေကလ္လေ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ အဘာဝေါ၊ အဝေကလ္လေ စ ဘာဝေါ၊ ပစ္စက္ခသိဒ္ဓါ လောကဿာ’တိ။ အယံ တာဝ သမဝါယသင်္ခါတေန သမယေန အတ္ထော ဒီပိတော။

ယော ပနေသ အဋ္ဌဟိ အက္ခဏေဟိ ပရိဝဇ္ဇိတော နဝမော ခဏော၊ ပတိရူပဒေသဝါသာဒိကော စ စတုစက္ကသင်္ခါတော ဩကာသဋ္ဌေန ခဏော ဝုတ္တော၊ သော မနုဿတ္တဗုဒ္ဓုပ္ပာဒသဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိအာဒိကံ ခဏသာမဂ္ဂိံ ဝိနာ နတ္ထိ။ မနုဿတ္တာဒီနဉ္စ ကာဏကစ္ဆပေါပမာဒီဟိ (မ။ နိ။ ၃။၂၅၂) ဒုလ္လဘဘာဝေါ။ ဣတိ ခဏဿ ဒုလ္လဘတ္တာ သုဋ္ဌုတရံ ခဏာယတ္တံ လောကုတ္တရဓမ္မာနံ ဥပကာရဘူတံ ကုသလံ ဒုလ္လဘမေဝ ¶ ။ ဧဝမေတေသု ခဏသင်္ခါတော သမယော ကုသလုပ္ပတ္တိယာ ဒုလ္လဘဘာဝံ ဒီပေတိ။ ဧဝံ ဒီပေန္တေန အနေန အဓိဂတခဏာနံ ခဏာယတ္တဿေဝ တဿ ကုသလဿ အနနုဋ္ဌာနေန မောဃခဏံ ကုရုမာနာနံ ပမာဒဝိဟာရော ပဋိသေဓိတော ဟောတိ။ အယံ ခဏသင်္ခါတေန သမယေန အတ္ထော ဒီပိတော။

ယော ¶ ပနေတဿ ကုသလစိတ္တဿ ပဝတ္တိကာလော နာမ ဟောတိ၊ သော အတိပရိတ္တော။ သာ စဿ အတိပရိတ္တတာ ‘‘ယထာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တဿ ပုရိသဿ ဇဝေါ၊ ယထာ စ စန္ဒိမသူရိယာနံ ဇဝေါ၊ ယထာ စ ယာ ဒေဝတာ စန္ဒိမသူရိယာနံ ပုရတော ဓာဝန္တိ တာသံ ဒေဝတာနံ ဇဝေါ၊ တတော သီဃတရံ အာယုသင်္ခါရာ ခီယန္တီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၂၂၈) – ဣမဿ သုတ္တဿ အဋ္ဌကထာဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတြ ဟိ သော ရူပဇီဝိတိန္ဒြိယဿ တာဝ ပရိတ္တကော ကာလော ဝုတ္တော။ ယာဝ ပဋုပ္ပန္နံ ရူပံ တိဋ္ဌတိ တာဝ သောဠသ စိတ္တာနိ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဘိဇ္ဇန္တိ။ ဣတိ တေသံ ကာလပရိတ္တတာယ ဥပမာပိ ¶ နတ္ထိ။ တေနေဝါဟ – ‘‘ယာဝဉ္စိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပမာပိ န သုကရာ ယာဝ လဟုပရိဝတ္တံ စိတ္တ’’န္တိ (အ။ နိ။ ၁။၄၈)။ ဧဝမေတေသု ကာလသင်္ခါတော သမယော ကုသလစိတ္တပ္ပဝတ္တိကာလဿ အတိပရိတ္တတံ ဒီပေတိ။ ဧဝံ ဒီပေန္တေန စာနေန အတိပရိတ္တကာလတာယ၊ ဝိဇ္ဇုလတောဘာသေန မုတ္တာဝုဏနံ ဝိယ၊ ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈမိဒံ စိတ္တံ၊ တသ္မာ ဧတဿ ပဋိဝေဓေ မဟာဥဿာဟော စ အာဒရော စ ကတ္တဗ္ဗောတိ ဩဝါဒေါ ဒိန္နော ဟောတိ။ အယံ ကာလသင်္ခါတေန သမယေန အတ္ထော ဒီပိတော။

သမူဟသင်္ခါတော ပန သမယော အနေကေသံ သဟုပ္ပတ္တိံ ဒီပေတိ။ ဖဿာဒီနဉှိ ဓမ္မာနံ ပုဉ္ဇော သမူဟောတိ ဝုတ္တော။ တသ္မိဉ္စ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ စိတ္တံ သဟ တေဟိ ဓမ္မေဟိ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အနေကေသံ သဟုပ္ပတ္တိ ဒီပိတာ။ ဧဝံ ဒီပေန္တေန စာနေန ဧကဿေဝ ဓမ္မဿ ဥပ္ပတ္တိ ပဋိသေဓိတာ ဟောတိ။ အယံ သမူဟသင်္ခါတေန သမယေန အတ္ထော ဒီပိတော။

ဟေတုသင်္ခါတော ပန သမယော ပရာယတ္တဝုတ္တိတံ ဒီပေတိ။ ‘ယသ္မိံ သမယေ’တိ ဟိ ပဒဿ ယသ္မာ ‘ယသ္မိံ ဟေတုမှိ သတိ’ ဥပ္ပန္နံ ဟောတီတိ အယမတ္ထော၊ တသ္မာ ‘ဟေတုမှိ သတိ’ ပဝတ္တိတော ပရာယတ္တဝုတ္တိတာ ဒီပိတာ။ ဧဝံ ¶ ဒီပေန္တေန စာနေန ဓမ္မာနံ သဝသဝတ္တိတာဘိမာနော ပဋိသေဓိတော ဟောတိ။ အယံ ဟေတုသင်္ခါတေန သမယေန အတ္ထော ဒီပိတော။

တတ္ထ ‘ယသ္မိံ သမယေ’တိ ကာလသင်္ခါတဿ သမယဿ ဝသေန ‘ယသ္မိံ ကာလေ’တိ အတ္ထော၊ သမူဟသင်္ခါတဿ ‘ယသ္မိံ သမူဟေ’တိ။ ခဏသမဝါယဟေတုသင်္ခါတာနံ ‘ယသ္မိံ ခဏေ သတိ၊ ယာယ သာမဂ္ဂိယာ သတိ၊ ယမှိ ဟေတုမှိ သတိ’ ကာမာဝစရံ ကုသလံ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ၊ တသ္မိံယေဝ သတိ ‘ဖဿာဒယောပီ’တိ အယမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဓိကရဏဉှိ ကာလသင်္ခါတော သမူဟသင်္ခါတော စ သမယော။ တတ္ထ ဝုတ္တဓမ္မာနန္တိ အဓိကရဏဝသေနေတ္ထ ဘုမ္မံ။ ခဏသမဝါယဟေတုသင်္ခါတဿ စ သမယဿ ဘာဝေန တေသံ ဘာဝေါ လက္ခီယတီတိ ဘာဝေနဘာဝလက္ခဏဝသေနေတ္ထ ဘုမ္မံ။

ကာမာဝစရန္တိ ¶ ‘‘ကတမေ ဓမ္မာ ကာမာဝစရာ? ဟေဋ္ဌတော အဝီစိနိရယံ ဥပရိတော ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တိံ ပရိယန္တံ ကတွာ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၁၂၈၇) နယေန ဝုတ္တေသု ကာမာဝစရဓမ္မေသု ပရိယာပန္နံ။ တတြာယံ ဝစနတ္ထော – ဥဒ္ဒါနတော ¶ ဒွေ ကာမာ၊ ဝတ္ထုကာမော စ ကိလေသကာမော စ။ တတ္ထ ကိလေသကာမော အတ္ထတော ဆန္ဒရာဂေါဝ ဝတ္ထုကာမော တေဘူမကဝဋ္ဋံ။ ကိလေသကာမော စေတ္ထ ကာမေတီတိ ကာမော၊ ဣတရော ပန ကာမိယတီတိ ကာမော။ ယသ္မိံ ပန ပဒေသေ ဒုဝိဓောပေသော ကာမော ပဝတ္တိဝသေန အဝစရတိ၊ သော စတုန္နံ အပါယာနံ၊ မနုဿာနံ၊ ဆန္နဉ္စ ဒေဝလောကာနံ ဝသေန ဧကာဒသဝိဓော ပဒေသော။ ကာမော ဧတ္ထ အဝစရတီတိ ကာမာဝစရော၊ သသတ္ထာဝစရော ဝိယ။ ယထာ ဟိ ယသ္မိံ ပဒေသေ သသတ္ထာ ပုရိသာ အဝစရန္တိ၊ သော ဝိဇ္ဇမာနေသုပိ အညေသု ဒွိပဒစတုပ္ပဒေသု အဝစရန္တေသု၊ တေသံ အဘိလက္ခိတတ္တာ ‘သသတ္ထာဝစရော’တွေဝ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ ဝိဇ္ဇမာနေသုပိ အညေသု ရူပါဝစရာဒီသု တတ္ထ အဝစရန္တေသု၊ တေသံ အဘိလက္ခိတတ္တာ အယံ ပဒေသော ‘ကာမာဝစရော’တွေဝ ဝုစ္စတိ။ သွာယံ ယထာ ရူပဘဝေါ ရူပံ၊ ဧဝံ ဥတ္တရပဒလောပံ ကတွာ ‘ကာမော’တွေဝ ဝုစ္စတိ။ ဧဝမိဒံ စိတ္တံ ဣမသ္မိံ ဧကာဒသပဒေသသင်္ခါတေ ကာမေ အဝစရတီတိ ကာမာဝစရံ။

ကိဉ္စာပိ ဟိ ဧတံ ရူပါရူပဘဝေသုပိ အဝစရတိ၊ ယထာ ပန သင်္ဂါမေ အဝစရဏတော သင်္ဂါမာဝစရောတိ လဒ္ဓနာမကော နာဂေါ နဂရေ စရန္တောပိ ‘သင်္ဂါမာဝစရော’တွေဝ ဝုစ္စတိ၊ ထလဇလစရာ စ ပါဏာ အထလေ ¶ အဇလေ စ ဌိတာပိ ‘ထလစရာ ဇလစရာ’တွေဝ ဝုစ္စန္တိ၊ ဧဝမိဒံ အညတ္ထ အဝစရန္တမ္ပိ ကာမာဝစရမေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အာရမ္မဏကရဏဝသေန ဝါ ဧတ္ထ ကာမော အဝစရတီတိပိ ကာမာဝစရံ။ ကာမဉ္စေသ ရူပါရူပါဝစရေသုပိ အဝစရတိ၊ ယထာ ပန ဝဒတီတိ ‘ဝစ္ဆော’၊ မဟိယံ သေတီတိ ‘မဟိံသော’တိ ဝုတ္တေ၊ န သတ္တာ ယတ္တကာ ဝဒန္တိ၊ မဟိယံ ဝါ သေန္တိ သဗ္ဗေသံ တံ နာမံ ဟောတိ၊ ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အပိစ ကာမဘဝသင်္ခါတေ ကာမေ ပဋိသန္ဓိံ အဝစာရေတီတိပိ ကာမာဝစရံ။

ကုသလန္တိ ကုစ္ဆိတာနံ သလနာဒီဟိ အတ္ထေဟိ ကုသလံ။ အပိစ အာရောဂျဋ္ဌေန အနဝဇ္ဇဋ္ဌေန ကောသလ္လသမ္ဘူတဋ္ဌေန စ ကုသလံ။ ယထေဝ ဟိ ‘ကစ္စိ နု ဘောတော ကုသလ’န္တိ (ဇာ။ ၁။၁၅။၁၄၆၊ ၂။၂၀။၁၂၉) ရူပကာယေ အနာတုရတာယ အဂေလညေန နိဗျာဓိတာယ အာရောဂျဋ္ဌေန ကုသလံ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ အရူပဓမ္မေပိ ကိလေသာတုရတာယ ကိလေသဂေလညဿ စ ကိလေသဗျာဓိနော ¶ အဘာဝေန အာရောဂျဋ္ဌေန ကုသလံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကိလေသဝဇ္ဇဿ ပန ကိလေသဒေါသဿ ကိလေသဒရထဿ စ အဘာဝါ အနဝဇ္ဇဋ္ဌေန ¶ ကုသလံ။ ကောသလ္လံ ဝုစ္စတိ ပညာ၊ ကောသလ္လတော သမ္ဘူတတ္တာ ကောသလ္လသမ္ဘူတဋ္ဌေန ကုသလံ။

‘ဉာဏသမ္ပယုတ္တံ’ တာဝ ဧဝံ ဟောတု၊ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တံ ကထန္တိ။ တမ္ပိ ရုဠှီသဒ္ဒေန ကုသလမေဝ။ ယထာ ဟိ တာလပဏ္ဏေဟိ အကတွာ ကိလဉ္ဇာဒီဟိ ကတမ္ပိ တံသရိက္ခတ္တာ ရုဠှီသဒ္ဒေန တာလဝဏ္ဋန္တွေဝ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ ‘ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တ’မ္ပိ ကုသလန္တွေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ နိပ္ပရိယာယေန ပန ‘ဉာဏသမ္ပယုတ္တံ’ အာရောဂျဋ္ဌေန အနဝဇ္ဇဋ္ဌေန ကောသလ္လသမ္ဘူတဋ္ဌေနာတိ တိဝိဓေနပိ ကုသလန္တိ နာမံ လဘတိ၊ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တံ ဒုဝိဓေနေဝ။ ဣတိ ယဉ္စ ဇာတကပရိယာယေန ယဉ္စ ဗာဟိတိကသုတ္တပရိယာယေန ယဉ္စ အဘိဓမ္မပရိယာယေန ကုသလံ ကထိတံ သဗ္ဗံ တံ တီဟိပိ အတ္ထေဟိ ဣမသ္မိံ စိတ္တေ လဗ္ဘတိ။

တဒေတံ လက္ခဏာဒိဝသေန အနဝဇ္ဇသုခဝိပါကလက္ခဏံ၊ အကုသလဝိဒ္ဓံသနရသံ၊ ဝေါဒါနပစ္စုပဋ္ဌာနံ၊ ယောနိသောမနသိကာရပဒဋ္ဌာနံ။ အဝဇ္ဇပဋိပက္ခတ္တာ ဝါ အနဝဇ္ဇလက္ခဏမေဝ ကုသလံ၊ ဝေါဒါနဘာဝရသံ၊ ဣဋ္ဌဝိပါကပစ္စုပဋ္ဌာနံ၊ ယထာဝုတ္တပဒဋ္ဌာနမေဝ။ လက္ခဏာဒီသု ဟိ တေသံ တေသံ ဓမ္မာနံ သဘာဝေါ ဝါ သာမညံ ဝါ လက္ခဏံ နာမ။ ကိစ္စံ ဝါ သမ္ပတ္တိ ဝါ ရသော နာမ။ ဥပဋ္ဌာနာကာရော ဝါ ဖလံ ဝါ ပစ္စုပဋ္ဌာနံ နာမ။ အာသန္နကာရဏံ ပဒဋ္ဌာနံ နာမ။ ဣတိ ယတ္ထ ယတ္ထ လက္ခဏာဒီနိ ဝက္ခာမ တတ္ထ တတ္ထ ဣမိနာဝ နယေန တေသံ နာနတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

စိတ္တန္တိ ¶ အာရမ္မဏံ စိန္တေတီတိ စိတ္တံ၊ ဝိဇာနာတီတိ အတ္ထော။ ယသ္မာ ဝါ ‘စိတ္တ’န္တိ သဗ္ဗစိတ္တသာဓာရဏော ဧသ သဒ္ဒေါ၊ တသ္မာ ယဒေတ္ထ လောကိယကုသလာကုသလကိရိယစိတ္တံ၊ တံ ဇဝနဝီထိဝသေန အတ္တနော သန္တာနံ စိနောတီတိ စိတ္တံ။ ဝိပါကံ ကမ္မကိလေသေဟိ စိတန္တိ စိတ္တံ။ အပိစ သဗ္ဗမ္ပိ ယထာနုရူပတော စိတ္တတာယ စိတ္တံ။ စိတ္တကရဏတာယ စိတ္တန္တိ ဧဝမ္ပေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ယသ္မာ အညဒေဝ သရာဂံ စိတ္တံ၊ အညံ သဒေါသံ ¶ ၊ အညံ သမောဟံ၊ အညံ ကာမာဝစရံ၊ အညံ ရူပါဝစရာဒိဘေဒံ၊ အညံ ရူပါရမ္မဏံ၊ အညံ သဒ္ဒါဒိအာရမ္မဏံ၊ ရူပါရမ္မဏေသု စာပိ အညံ နီလာရမ္မဏံ၊ အညံ ပီတာဒိအာရမ္မဏံ၊ သဒ္ဒါဒိအာရမ္မဏေသုပိ ဧသေဝ နယော၊ သဗ္ဗေသုပိ စေတေသု အညံ ဟီနံ အညံ မဇ္ဈိမံ အညံ ပဏီတံ၊ ဟီနာဒီသုပိ အညံ ဆန္ဒာဓိပတေယျံ၊ အညံ ဝီရိယာဓိပတေယျံ အညံ စိတ္တာဓိပတေယျံ၊ အညံ ဝီမံသာဓိပတေယျံ၊ တသ္မာ အဿ ဣမေသံ သမ္ပယုတ္တဘူမိအာရမ္မဏဟီနမဇ္ဈိမပဏီတာဓိပတီနံ ဝသေန စိတ္တတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကာမဉ္စေတ္ထ ¶ ဧကမေဝ ဧဝံ စိတ္တံ န ဟောတိ၊ စိတ္တာနံ ပန အန္တောဂဓတ္တာ ဧတေသု ယံကိဉ္စိ ဧကမ္ပိ စိတ္တတာယ စိတ္တန္တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ တာဝ စိတ္တတာယ စိတ္တံ။

ကထံ စိတ္တကရဏတာယာတိ? လောကသ္မိဉှိ စိတ္တကမ္မတော ဥတ္တရိ အညံ စိတ္တံ နာမ နတ္ထိ။ တသ္မိမ္ပိ စရဏံ နာမ စိတ္တံ အတိစိတ္တမေဝ ဟောတိ။ တံ ကရောန္တာနံ စိတ္တကာရာနံ ‘ဧဝံဝိဓာနိ ဧတ္ထ ရူပါနိ ကာတဗ္ဗာနီ’တိ စိတ္တသညာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တာယ စိတ္တသညာယ လေခါဂဟနရဉ္ဇနဥဇ္ဇောတနဝတ္တနာဒိနိပ္ဖာဒိကာ စိတ္တကိရိယာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တတော စရဏသင်္ခါတေ စိတ္တေ အညတရံ ဝိစိတ္တရူပံ နိပ္ဖဇ္ဇတိ။ တတော ‘ဣမဿ ရူပဿ ဥပရိ ဣဒံ ဟောတု၊ ဟေဋ္ဌာ ဣဒံ၊ ဥဘယပဿေ ဣဒ’န္တိ စိန္တေတွာ ယထာစိန္တိတေန ကမေန သေသစိတ္တရူပနိပ္ဖာဒနံ ဟောတိ၊ ဧဝံ ယံကိဉ္စိ လောကေ ဝိစိတ္တံ သိပ္ပဇာတံ သဗ္ဗံ တံ စိတ္တေနေဝ ကရိယတိ၊ ဧဝံ ဣမာယ ကရဏဝိစိတ္တတာယ တဿ တဿ စိတ္တဿ နိပ္ဖာဒကံ စိတ္တမ္ပိ တထေဝ စိတ္တံ ဟောတိ။ ယထာစိန္တိတဿ ဝါ အနဝသေသဿ အနိပ္ဖဇ္ဇနတော တတောပိ စိတ္တမေဝ စိတ္တတရံ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –

‘‘ဒိဋ္ဌံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စရဏံ နာမ စိတ္တန္တိ? ‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’။ တမ္ပိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စရဏံ နာမ စိတ္တံ စိတ္တေနေဝ စိန္တိတံ။ တေနပိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စရဏေန စိတ္တေန စိတ္တံယေဝ စိတ္တတရ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၃။၁၀၀)။

တထာ ¶ ယဒေတံ ဒေဝမနုဿနိရယတိရစ္ဆာနဘေဒါသု ဂတီသု ကမ္မလိင်္ဂသညာဝေါဟာရာဒိဘေဒံ အဇ္ဈတ္တိကံ စိတ္တံ တမ္ပိ စိတ္တကတမေဝ။ ကာယကမ္မာဒိဘေဒဉှိ ဒါနသီလဝိဟိံသာသာဌေယျာဒိနယပ္ပဝတ္တံ ကုသလာကုသလကမ္မံ စိတ္တနိပ္ဖာဒိတံ ကမ္မနာနတ္တံ။ ကမ္မနာနတ္တေနေဝ စ တာသု တာသု ဂတီသု ¶ ဟတ္ထပါဒကဏ္ဏဥဒရဂီဝါမုခါဒိသဏ္ဌာနဘိန္နံ လိင်္ဂနာနတ္တံ။ လိင်္ဂနာနတ္တတော ယထာဂဟိတသဏ္ဌာနဝသေန ‘အယံ ဣတ္ထီ အယံ ပုရိသော’တိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာယ သညာယ သညာနာနတ္တံ။ သညာနာနတ္တတော သညာနုရူပေန ‘ဣတ္ထီ’တိ ဝါ ‘ပုရိသော’တိ ဝါ ဝေါဟရန္တာနံ ဝေါဟာရနာနတ္တံ။ ဝေါဟာရနာနတ္တဝသေန ပန ယသ္မာ ‘ဣတ္ထီ ဘဝိဿာမိ ပုရိသော ဘဝိဿာမိ၊ ခတ္တိယော ဘဝိဿာမိ ဗြာဟ္မဏော ဘဝိဿာမီ’တိ ဧဝံ တဿ တဿ အတ္တဘာဝဿ ဇနကံ ကမ္မံ ကရီယတိ၊ တသ္မာ ဝေါဟာရနာနတ္တတော ကမ္မနာနတ္တံ။ တံ ပနေတံ ကမ္မနာနတ္တံ ယထာပတ္ထိတံ ဘဝံ နိဗ္ဗတ္တေန္တံ ယသ္မာ ဂတိဝသေန နိဗ္ဗတ္တေတိ တသ္မာ ကမ္မနာနတ္တတော ဂတိနာနတ္တံ။ ကမ္မနာနတ္တေနေဝ စ တေသံ တေသံ သတ္တာနံ တဿာ တဿာ ဂတိယာ အပါဒကဒွိပါဒကာဒိတာ၊ တဿာ တဿာ ဥပပတ္တိယာ ဥစ္စနီစာဒိတာ၊ တသ္မိံ ¶ တသ္မိံ အတ္တဘာဝေ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာဒိတာ၊ လောကဓမ္မေသု လာဘာလာဘာဒိတာ စ ပညာယတိ။ တသ္မာ သဗ္ဗမေတံ ဒေဝမနုဿနိရယတိရစ္ဆာနဘေဒါသု ဂတီသု ကမ္မလိင်္ဂသညာဝေါဟာရာဒိဘေဒံ အဇ္ဈတ္တိကံ စိတ္တံ စိတ္တေနေဝ ကတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သွာယမတ္ထော ဣမဿ သင်္ဂီတိအနာရုဠှဿ သုတ္တဿ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ကမ္မနာနတ္တပုထုတ္တပ္ပဘေဒဝဝတ္ထာနဝသေန လိင်္ဂနာနတ္တပုထုတ္တပ္ပဘေဒဝဝတ္ထာနံ ဘဝတိ၊ လိင်္ဂနာနတ္တပုထုတ္တပ္ပဘေဒဝဝတ္ထာနဝသေန သညာနာနတ္တပုထုတ္တပ္ပဘေဒဝဝတ္ထာနံ ဘဝတိ၊ သညာနာနတ္တပုထုတ္တပ္ပဘေဒဝဝတ္ထာနဝသေန ဝေါဟာရနာနတ္တပုထုတ္တပ္ပဘေဒဝဝတ္ထာနံ ဘဝတိ၊ ဝေါဟာရနာနတ္တပုထုတ္တပ္ပဘေဒဝဝတ္ထာနဝသေန ကမ္မနာနတ္တပုထုတ္တပ္ပဘေဒဝဝတ္ထာနံ ဘဝတိ။ ကမ္မနာနာကရဏံ ပဋိစ္စ သတ္တာနံ ဂတိယာ နာနာကရဏံ ပညာယတိ – အပဒါ ဒွိပဒါ စတုပ္ပဒါ ဗဟုပ္ပဒါ၊ ရူပိနော အရူပိနော၊ သညိနော အသညိနော နေဝသညီနာသညိနော။ ကမ္မနာနာကရဏံ ပဋိစ္စ သတ္တာနံ ဥပပတ္တိယာ နာနာကရဏံ ပညာယတိ – ဥစ္စနီစတာ ဟီနပဏီတတာ သုဂတဒုဂ္ဂတတာ။ ကမ္မနာနာကရဏံ ¶ ပဋိစ္စ သတ္တာနံ အတ္တဘာဝေ နာနာကရဏံ ပညာယတိ – သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏတာ သုဇာတဒုဇ္ဇာတတာ သုသဏ္ဌိတဒုဿဏ္ဌိတတာ။ ကမ္မနာနာကရဏံ ပဋိစ္စ သတ္တာနံ လောကဓမ္မေ နာနာကရဏံ ပညာယတိ – လာဘာလာဘေ ယသာယသေ နိန္ဒာပသံသာယံ သုခဒုက္ခေ’’တိ။

ကမ္မတော ¶ လိင်္ဂတော စေဝ၊ လိင်္ဂသညာ ပဝတ္တရေ၊

သညာတော ဘေဒံ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဣတ္ထာယံ ပုရိသောတိ ဝါ။

‘‘ကမ္မုနာ ဝတ္တတေ လောကော၊ ကမ္မုနာ ဝတ္တတေ ပဇာ၊

ကမ္မနိဗန္ဓနာ သတ္တာ၊ ရထဿာဏီဝ ယာယတော’’။ (မ။ နိ။ ၂။၄၆၀၊ သု။ နိ။ ၆၅၉)၊

ကသ္မာ ဝဒေ နတ္ထိ ကမ္မန္တိ လောကေ။ (ကထာ။ ၇၈၅)၊

‘‘ကမ္မဿကာ မာဏဝ သတ္တာ ကမ္မဒါယာဒါ ကမ္မယောနီ ကမ္မဗန္ဓူ ကမ္မပဋိသရဏာ၊ ကမ္မံ သတ္တေ ဝိဘဇတိ ယဒိဒံ ဟီနပ္ပဏီတတာယာ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၂၈၉)။

ဧဝံ ဣမာယ ကရဏစိတ္တတာယပိ စိတ္တဿ စိတ္တတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သဗ္ဗာနိပိ ဟိ ဧတာနိ ဝိစိတြာနိ စိတ္တေနေဝ ကတာနိ။ အလဒ္ဓါကာသဿ ပန စိတ္တဿ ယံ ဝါ ပန အဝသေသပစ္စယဝိကလံ တဿ ဧကစ္စစိတ္တကရဏာဘာဝတော ယဒေတံ စိတ္တေန ကတံ အဇ္ဈတ္တိကံ စိတ္တံ ဝုတ္တံ၊ တတောပိ စိတ္တမေဝ စိတ္တတရံ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –

‘‘နာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အညံ ဧကနိကာယမ္ပိ သမနုပဿာမိ ဧဝံ စိတ္တံ ယထယိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိရစ္ဆာနဂတာ ပါဏာ… တေဟိပိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိရစ္ဆာနဂတေဟိ ပါဏေဟိ စိတ္တံယေဝ စိတ္တတရ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၃။၁၀၀)။

ဥပ္ပန္နံ ဟောတီတိ ဧတ္ထ ဝတ္တမာနဘူတာပဂတောကာသကတဘူမိလဒ္ဓဝသေန ဥပ္ပန္နံ နာမ အနေကပ္ပဘေဒံ။ တတ္ထ သဗ္ဗမ္ပိ ဥပ္ပာဒဇရာဘင်္ဂသမင်္ဂီသင်္ခါတံ ဝတ္တမာနုပ္ပန္နံ နာမ။ အာရမ္မဏရသံ အနုဘဝိတွာ နိရုဒ္ဓံ၊ အနုဘူတာပဂတသင်္ခါတံ ကုသလာကုသလံ ¶ ၊ ဥပ္ပာဒါဒိတ္တယံ အနုပ္ပတွာ နိရုဒ္ဓံ၊ ဘူတာပဂတသင်္ခါတံ၊ သေသသင်္ခတဉ္စ ဘူတာပဂတုပ္ပန္နံ နာမ။ ‘‘ယာနိဿ တာနိ ပုဗ္ဗေ ကတာနိ ကမ္မာနီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၂၄၈) ဧဝမာဒိနာ နယေန ဝုတ္တံ ကမ္မံ အတီတမ္ပိ သမာနံ၊ အညံ ဝိပါကံ ပဋိဗာဟိတွာ အတ္တနော ဝိပါကဿောကာသံ ကတွာ ဌိတတ္တာ၊ တထာ ကတောကာသဉ္စ ဝိပါကံ အနုပ္ပန္နမ္ပိ သမာနံ ဧဝံ ကတေ ဩကာသေ ဧကန္တေန ဥပ္ပဇ္ဇနတော ဩကာသကတုပ္ပန္နံ နာမ။ တာသု ¶ တာသု ဘူမီသု အသမူဟတံ အကုသလံ ဘူမိလဒ္ဓုပ္ပန္နံ နာမ။ ဧတ္ထ စ ဘူမိယာ ဘူမိလဒ္ဓဿ စ နာနတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဘူမီတိ ဝိပဿနာယ အာရမ္မဏဘူတာ တေဘူမကာ ပဉ္စက္ခန္ဓာ။ ဘူမိလဒ္ဓံ နာမ တေသု ခန္ဓေသု ဥပ္ပတ္တာရဟံ ကိလေသဇာတံ။ တေန ဟေသာ ဘူမိ လဒ္ဓါ နာမ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဘူမိလဒ္ဓန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝမေတေသု စတူသု ဥပ္ပန္နေသု ဣဓ ‘ဝတ္တမာနုပ္ပန္နံ’ အဓိပ္ပေတံ။

တတြာယံ ဝစနတ္ထော – ပုဗ္ဗန္တတော ဥဒ္ဓံ ဥပ္ပာဒါဒိအဘိမုခံ ပန္နန္တိ ဥပ္ပန္နံ။ ‘ဥပ္ပန္န’-သဒ္ဒေါ ပနေသ ¶ အတီတေ ပဋိလဒ္ဓေ သမုဋ္ဌိတေ အဝိက္ခမ္ဘိတေ အသမုစ္ဆိန္နေ ခဏတ္တယဂတေတိ အနေကေသု အတ္ထေသု ဒိဿတိ။ အယဉှိ ‘‘တေန ခေါ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမယေန ကကုသန္ဓော ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ လောကေ ဥပ္ပန္နော’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၄၃) ဧတ္ထ အတီတေ အာဂတော။ ‘‘အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ အတိရေကစီဝရံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတီ’’တိ (ပါရာ။ ၄၆၁) ဧတ္ထ ပဋိလဒ္ဓေ။ ‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပ္ပန္နံ မဟာမေဃံ တမေနံ မဟာဝါတော အန္တရာယေဝ အန္တရဓာပေတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၅၇) ဧတ္ထ သမုဋ္ဌိတေ။ ‘‘ဥပ္ပန္နံ ဂမိယစိတ္တံ ဒုပ္ပဋိဝိနောဒနီယံ (အ။ နိ။ ၅။၁၆၀၊ ပရိ။ ၃၂၅)၊ ဥပ္ပန္နုပ္ပန္နေ ပါပကေ အကုသလေ ဓမ္မေ ဌာနသော အန္တရဓာပေတီ’’တိ (ပါရာ။ ၁၆၅) ဧတ္ထ အဝိက္ခမ္ဘိတေ။ ‘‘အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဘာဝေန္တော ဗဟုလီကရောန္တော ဥပ္ပန္နုပ္ပန္နေ ပါပကေ အကုသလေ ဓမ္မေ ဌာနသော အန္တရာယေဝ အန္တရဓာပေတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၅၆-၁၅၇) ဧတ္ထ အသမုစ္ဆိန္နေ။ ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ဥပ္ပန္နန္တိ? အာမန္တာ’’တိ (ယမ။ ၂။စိတ္တယမက။၈၁) ဧတ္ထ ခဏတ္တယဂတေ။ သွာယမိဓာပိ ခဏတ္တယဂတေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တသ္မာ ‘ဥပ္ပန္နံ ဟောတီ’တိ ဧတ္ထ ခဏတ္တယဂတံ ဟောတိ၊ ဝတ္တမာနံ ဟောတိ၊ ပစ္စုပ္ပန္နံ ဟောတီတိ။ အယံ သင်္ခေပတ္ထော။

စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတီတိ စေတံ ဒေသနာသီသမေဝ။ န ပန စိတ္တံ ဧကကမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တသ္မာ ယထာ ရာဇာ အာဂတောတိ ဝုတ္တေ န ပရိသံ ပဟာယ ဧကကောဝ အာဂတော၊ ရာဇပရိသာယ ပန သဒ္ဓိံယေဝ အာဂတောတိ ပညာယတိ ¶ ၊ ဧဝမိဒမ္ပိ ပရောပဏ္ဏာသကုသလဓမ္မေဟိ သဒ္ဓိံယေဝ ဥပ္ပန္နန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပုဗ္ဗင်္ဂမဋ္ဌေန ပန ‘‘စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ’’စ္စေဝ ဝုတ္တံ။

လောကိယဓမ္မဉှိ ပတွာ စိတ္တံ ဇေဋ္ဌကံ စိတ္တံ ဓုရံ စိတ္တံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဟောတိ။ လောကုတ္တရဓမ္မံ ¶ ပတွာ ပညာ ဇေဋ္ဌိကာ ပညာ ဓုရာ ပညာ ပုဗ္ဗင်္ဂမာ။ တေနေဝ ဘဂဝါ ဝိနယပရိယာယံ ပတွာ ပဉှံ ပုစ္ဆန္တော ‘ကိံဖဿောသိ၊ ကိံဝေဒနောသိ၊ ကိံသညောသိ၊ ကိံစေတနောသီ’တိ အပုစ္ဆိတွာ ‘‘ကိံစိတ္တော တွံ ဘိက္ခူ’’တိ စိတ္တမေဝ ဓုရံ ကတွာ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘အထေယျစိတ္တော အဟံ ဘဂဝါ’’တိ စ ဝုတ္တေ ‘အနာပတ္တိ အထေယျဖဿဿာ’တိအာဒီနိ အဝတွာ ‘‘အနာပတ္တိ ဘိက္ခု အထေယျစိတ္တဿာ’’တိ ဝဒတိ။

န ကေဝလဉ္စ ဝိနယပရိယာယံ၊ အညမ္ပိ လောကိယဒေသနံ ဒေသေန္တော စိတ္တမေဝ ဓုရံ ကတွာ ဒေသေတိ။ ယထာဟ – ‘‘ယေ ကေစိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာ အကုသလာ အကုသလဘာဂိယာ အကုသလပက္ခိကာ သဗ္ဗေတေ မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ။ မနော တေသံ ဓမ္မာနံ ပဌမံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ’’ (အ။ နိ။ ၁။၅၆)။

‘‘မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ¶ ဓမ္မာ၊ မနောသေဋ္ဌာ မနောမယာ၊

မနသာ စေ ပဒုဋ္ဌေန၊ ဘာသတိ ဝါ ကရောတိ ဝါ၊

တတော နံ ဒုက္ခမနွေတိ၊ စက္ကံဝ ဝဟတော ပဒံ။

‘‘မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာ၊ မနောသေဋ္ဌာ မနောမယာ၊

မနသာ စေ ပသန္နေန၊ ဘာသတိ ဝါ ကရောတိ ဝါ၊

တတော နံ သုခမနွေတိ၊ ဆာယာဝ အနပါယိနီ’’။ (ဓ။ ပ။ ၁၊၂)၊

‘‘စိတ္တေန နီယတိ လောကော၊ စိတ္တေန ပရိကဿတိ၊

စိတ္တဿ ဧကဓမ္မဿ၊ သဗ္ဗေဝ ဝသမနွဂူ’’။ (သံ။ နိ။ ၁။၆၂)၊

‘‘စိတ္တသံကိလေသာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္တာ သံကိလိဿန္တိ စိတ္တဝေါဒါနာ ဝိသုဇ္ဈန္တိ’’ (သံ။ နိ။ ၃။၁၀၀)၊

‘‘ပဘဿရမိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စိတ္တံ၊ တဉ္စ ခေါ အာဂန္တုကေဟိ ဥပက္ကိလေသေဟိ ဥပက္ကိလိဋ္ဌံ’’ (အ။ နိ။ ၁။၄၉)၊

‘‘စိတ္တေ ¶ ၊ ဂဟပတိ၊ အရက္ခိတေ ကာယကမ္မမ္ပိ အရက္ခိတံ ဟောတိ၊ ဝစီကမ္မမ္ပိ အရက္ခိတံ ဟောတိ၊ မနောကမ္မမ္ပိ အရက္ခိတံ ဟောတိ၊ စိတ္တေ၊ ဂဟပတိ၊ ရက္ခိတေ…ပေ… စိတ္တေ၊ ဂဟပတိ၊ ဗျာပန္နေ…ပေ… စိတ္တေ၊ ဂဟပတိ၊ အဗျာပန္နေ…ပေ… စိတ္တေ၊ ဂဟပတိ၊ အဝဿုတေ…ပေ… စိတ္တေ၊ ဂဟပတိ၊ အနဝဿုတေ ကာယကမ္မမ္ပိ အနဝဿုတံ ဟောတိ၊ ဝစီကမ္မမ္ပိ အနဝဿုတံ ဟောတိ၊ မနောကမ္မမ္ပိ အနဝဿုတံ ဟောတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၁၁၀)။

ဧဝံ လောကိယဓမ္မံ ပတွာ စိတ္တံ ဇေဋ္ဌကံ ဟောတိ၊ စိတ္တံ ဓုရံ ဟောတိ၊ စိတ္တံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣမေသု ¶ ပန သုတ္တေသု ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ အဂ္ဂဟေတွာ သုတ္တာနုရက္ခဏတ္ထာယ သဗ္ဗာနိပိ ဂဟိတာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

လောကုတ္တရဓမ္မံ ပုစ္ဆန္တော ပန ‘ကတရဖဿံ အဓိဂတောသိ၊ ကတရဝေဒနံ ကတရသညံ ကတရစေတနံ ¶ ကတရစိတ္တ’န္တိ အပုစ္ဆိတွာ၊ ‘ကတရပညံ တွံ ဘိက္ခု အဓိဂတော’သိ၊ ‘ကိံ ပဌမံ မဂ္ဂပညံ၊ ဥဒါဟု ဒုတိယံ…ပေ… တတိယံ…ပေ… စတုတ္ထံ မဂ္ဂပညံ အဓိဂတော’တိ ပညံ ဇေဋ္ဌိကံ ပညံ ဓုရံ ကတွာ ပုစ္ဆတိ။ ပညုတ္တရာ သဗ္ဗေ ကုသလာ ဓမ္မာ န ပရိဟာယန္တိ။ ပညာ ပန ကိမတ္ထိယာ (မ။ နိ။ ၁။၄၅၁)? ‘‘ပညဝတော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရိယသာဝကဿ တဒနွယာ သဒ္ဓါ သဏ္ဌာတိ၊ တဒနွယံ ဝီရိယံ သဏ္ဌာတိ၊ တဒနွယာ သတိ သဏ္ဌာတိ၊ တဒနွယော သမာဓိ သဏ္ဌာတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၅၁၅) ဧဝမာဒီနိ ပနေတ္ထ သုတ္တာနိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနိ။ ဣတိ လောကုတ္တရဓမ္မံ ပတွာ ပညာ ဇေဋ္ဌိကာ ဟောတိ ပညာ ဓုရာ ပညာ ပုဗ္ဗင်္ဂမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အယံ ပန လောကိယဒေသနာ။ တသ္မာ စိတ္တံ ဓုရံ ကတွာ ဒေသေန္တော ‘‘စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတီ’’တိ အာဟ။

သောမနဿသဟဂတန္တိ သာတမဓုရဝေဒယိတသင်္ခါတေန သောမနဿေန သဟ ဧကုပ္ပာဒါဒိဘာဝံ ဂတံ။ အယံ ပန ‘သဟဂတ’-သဒ္ဒေါ တဗ္ဘာဝေ ဝေါကိဏ္ဏေ နိဿယေ အာရမ္မဏေ သံသဋ္ဌေတိ ဣမေသု အတ္ထေသု ဒိဿတိ။ တတ္ထ ‘‘ယာယံ တဏှာ ပေါနောဗ္ဘဝိကာ နန္ဒိရာဂသဟဂတာ’’တိ (ဝိဘ။ ၂၀၃) တဗ္ဘာဝေ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ နန္ဒိရာဂဘူတာတိ အတ္ထော။ ‘‘ယာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝီမံသာ ကောသဇ္ဇသဟဂတာ ကောသဇ္ဇသမ္ပယုတ္တာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၈၃၂) ဝေါကိဏ္ဏေ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ အန္တရန္တရာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေန ကောသဇ္ဇေန ဝေါကိဏ္ဏာတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ ‘‘အဋ္ဌိကသညာသဟဂတံ ¶ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ ဘာဝေတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၂၃၈) နိဿယေ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ အဋ္ဌိကသညံ နိဿာယ အဋ္ဌိကသညံ ဘာဝေတွာ ပဋိလဒ္ဓန္တိ အတ္ထော။ ‘‘လာဘီ ဟောတိ ရူပသဟဂတာနံ ဝါ သမာပတ္တီနံ အရူပသဟဂတာနံ ဝါ’’တိ (ပု။ ပ။ ၃-၅) အာရမ္မဏေ၊ ဝေဒိတဗ္ဗော ရူပါရူပါရမ္မဏာနန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ဣဒံ သုခံ ဣမာယ ပီတိယာ သဟဂတံ ဟောတိ သဟဇာတံ ¶ သံသဋ္ဌံ သမ္ပယုတ္တ’’န္တိ (ဝိဘ။ ၅၇၈) သံသဋ္ဌေ။ ဣမသ္မိမ္ပိ ပဒေ အယမေဝတ္ထော အဓိပ္ပေတော။ သောမနဿသံသဋ္ဌဉှိ ဣဓ သောမနဿသဟဂတန္တိ ဝုတ္တံ။

‘သံသဋ္ဌ’-သဒ္ဒေါပိ စေသ သဒိသေ အဝဿုတေ မိတ္တသန္ထဝေ သဟဇာတေတိ ဗဟူသု အတ္ထေသု ဒိဿတိ။ အယဉှိ ‘‘ကိသေ ထူလေ ဝိဝဇ္ဇေတွာ သံသဋ္ဌာ ယောဇိတာ ဟယာ’’တိ (ဇာ။ ၂။၂၂။၇၀) ဧတ္ထ သဒိသေ အာဂတော။ ‘‘သံသဋ္ဌာဝ တုမှေ အယျေ ဝိဟရထာ’’တိ (ပါစိ။ ၇၂၇) အဝဿုတေ။ ‘‘ဂိဟိ သံသဋ္ဌော ဝိဟရတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၃) မိတ္တသန္ထဝေ။ ‘‘ဣဒံ သုခံ ဣမာယ ပီတိယာ သဟဂတံ ဟောတိ သဟဇာတံ သံသဋ္ဌံ သမ္ပယုတ္တ’’န္တိ သဟဇာတေ။ ဣဓာပိ သဟဇာတေ အဓိပ္ပေတော။ တတ္ထ ‘သဟဂတံ’ အသဟဇာတံ အသံသဋ္ဌံ အသမ္ပယုတ္တံ နာမ နတ္ထိ။ သဟဇာတံ ပန သံသဋ္ဌံ သမ္ပယုတ္တံ ဟောတိပိ၊ န ဟောတိပိ ¶ ။ ရူပါရူပဓမ္မေသု ဟိ ဧကတော ဇာတေသု ရူပံ အရူပေန သဟဇာတံ ဟောတိ၊ န သံသဋ္ဌံ၊ န သမ္ပယုတ္တံ၊ တထာ အရူပံ ရူပေန၊ ရူပဉ္စ ရူပေန၊ အရူပံ ပန အရူပေန သဒ္ဓိံ နိယမတောဝ သဟဂတံ သဟဇာတံ သံသဋ္ဌံ သမ္ပယုတ္တမေဝ ဟောတီတိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘သောမနဿသဟဂတ’န္တိ။

ဉာဏသမ္ပယုတ္တန္တိ ဉာဏေန သမ္ပယုတ္တံ၊ သမံ ဧကုပ္ပာဒါဒိပ္ပကာရေဟိ ယုတ္တန္တိ အတ္ထော။ ယံ ပနေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ တံ မာတိကာဝဏ္ဏနာယ ဝေဒနာတ္တိကေ ဝုတ္တနယမေဝ။ တသ္မာ ဧကုပ္ပာဒါ ဧကနိရောဓာ ဧကဝတ္ထုကာ ဧကာရမ္မဏာတိ ဣမိနာ လက္ခဏေနေတံ သမ္ပယုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသော စေသ။ အရူပေ ပန ဝိနာပိ ဧကဝတ္ထုကဘာဝံ သမ္ပယောဂေါ လဗ္ဘတိ။

ဧတ္တာဝတာ ကိံ ကထိတံ? ကာမာဝစရကုသလေသု သောမနဿသဟဂတံ တိဟေတုကံ ဉာဏသမ္ပယုတ္တံ အသင်္ခါရိကံ မဟာစိတ္တံ ကထိတံ။ ‘‘ကတမေ ဓမ္မာ ကုသလာ’’တိ ဟိ အနိယမိတပုစ္ဆာယ စတုဘူမကကုသလံ ဂဟိတံ။ ‘ကာမာဝစရံ ကုသလံ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတီ’တိ ဝစနေန ပန တေဘူမကံ ကုသလံ ¶ ပရိစ္စဇိတွာ၊ အဋ္ဌဝိဓံ ကာမာဝစရကုသလမေဝ ဂဟိတံ။ ‘သောမနဿသဟဂတ’န္တိ ဝစနေန တတော စတုဗ္ဗိဓံ ဥပေက္ခာသဟဂတံ ပရိစ္စဇိတွာ စတုဗ္ဗိဓံ သောမနဿသဟဂတမေဝ ဂဟိတံ။ ‘ဉာဏသမ္ပယုတ္တ’န္တိ ဝစနေန တတော ဒုဝိဓံ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တံ ပရိစ္စဇိတွာ ဒွေ ¶ ဉာဏသမ္ပယုတ္တာနေဝ ဂဟိတာနိ။ အသင်္ခါရိကဘာဝေါ ပန အနာဘဋ္ဌတာယေဝ န ဂဟိတော။ ကိဉ္စာပိ န ဂဟိတော၊ ပရတော ပန ‘သသင်္ခါရေနာ’တိ ဝစနတော ဣဓ ‘အသင်္ခါရေနာ’တိ အဝုတ္တေပိ အသင်္ခါရိကဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟိ အာဒိတောဝ ဣဒံ မဟာစိတ္တံ ဘာဇေတွာ ဒဿေတုံ နိယမေတွာဝ ဣမံ ဒေသနံ အာရဘီတိ ဧဝမေတ္ထ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဣဒါနိ တမေဝ စိတ္တံ အာရမ္မဏတော ဒဿေတုံ ရူပါရမ္မဏံ ဝါတိအာဒိမာဟ။ ဘဂဝါ ဟိ အရူပဓမ္မံ ဒဿေန္တော ဝတ္ထုနာ ဝါ ဒဿေတိ၊ အာရမ္မဏေန ဝါ၊ ဝတ္ထာရမ္မဏေဟိ ဝါ၊ သရသဘာဝေန ဝါ။ ‘‘စက္ခုသမ္ဖဿော…ပေ… မနောသမ္ဖဿော၊ စက္ခုသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ…ပေ… မနောသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ၊ စက္ခုဝိညာဏံ…ပေ… မနောဝိညာဏ’’န္တိအာဒီသု ဟိ ဝတ္ထုနာ အရူပဓမ္မာ ဒဿိတာ။ ‘‘ရူပသညာ…ပေ… ဓမ္မသညာ၊ ရူပသဉ္စေတနာ…ပေ… ဓမ္မသဉ္စေတနာ’’တိအာဒီသု အာရမ္မဏေန။ ‘‘စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စ ရူပေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စက္ခုဝိညာဏံ၊ တိဏ္ဏံ သင်္ဂတိ ဖဿော…ပေ… မနဉ္စ ပဋိစ္စ ဓမ္မေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ မနောဝိညာဏံ၊ တိဏ္ဏံ သင်္ဂတိ ဖဿော’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၄။၆၀) ဝတ္ထာရမ္မဏေဟိ။ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ ¶ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သင်္ခါရာ၊ သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏ’’န္တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၂။၁) သရသဘာဝေန အရူပဓမ္မာ ဒဿိတာ။ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ အာရမ္မဏေန ဒဿေန္တော ‘ရူပါရမ္မဏံ’ ဝါတိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ စတုသမုဋ္ဌာနံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ ရူပမေဝ ရူပါရမ္မဏံ။ ဒွိသမုဋ္ဌာနော အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နော သဒ္ဒေါဝ သဒ္ဒါရမ္မဏံ။ စတုသမုဋ္ဌာနော အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နော ဂန္ဓောဝ ဂန္ဓာရမ္မဏံ။ စတုသမုဋ္ဌာနော အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နော ရသောဝ ရသာရမ္မဏံ။ စတုသမုဋ္ဌာနံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗမေဝ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရမ္မဏံ။ ဧကသမုဋ္ဌာနာ ဒွိသမုဋ္ဌာနာ တိသမုဋ္ဌာနာ စတုသမုဋ္ဌာနာ နကုတောစိသမုဋ္ဌာနာ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာ စိတ္တစေတသိကာ၊ တထာ နဝတ္တဗ္ဗာ စ၊ ဝုတ္တာဝသေသာ စိတ္တဂေါစရသင်္ခါတာ ဓမ္မာယေဝ ဓမ္မာရမ္မဏံ။ ယေ ¶ ပန အနာပါထဂတာ ရူပါဒယောပိ ဓမ္မာရမ္မဏမိစ္စေဝ ဝဒန္တိ တေ ဣမိနာ သုတ္တေန ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗာ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ဣမေသံ ¶ ခေါ၊ အာဝုသော၊ ပဉ္စန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ နာနာဝိသယာနံ နာနာဂေါစရာနံ န အညမညဿ ဂေါစရဝိသယံ ပစ္စနုဘောန္တာနံ မနော ပဋိသရဏံ မနော နေသံ ဂေါစရဝိသယံ ပစ္စနုဘောတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၅၅)။

ဧတေသဉှိ ရူပါရမ္မဏာဒီနိ ဂေါစရဝိသယော နာမ။ တာနိ မနေန ပစ္စနုဘဝိယမာနာနိပိ ရူပါရမ္မဏာဒီနိယေဝါတိ အယမတ္ထော သိဒ္ဓါ ဟောတိ။ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏာဒီနဉ္စ ရူပါဒိအာရမ္မဏတ္တာပိ အယမတ္ထော သိဒ္ဓါယေဝ ဟောတိ။ အနာပါထဂတာနေဝ ဟိ ရူပါရမ္မဏာဒီနိ ဒိဗ္ဗစက္ခုအာဒီနံ အာရမ္မဏာနိ၊ န စ တာနိ ဓမ္မာရမ္မဏာနိ ဘဝန္တီတိ ဝုတ္တနယေနေဝ အာရမ္မဏဝဝတ္ထာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တတ္ထ ဧကေကံ အာရမ္မဏံ ဒွီသု ဒွီသု ဒွါရေသု အာပါထမာဂစ္ဆတိ။ ရူပါရမ္မဏဉှိ စက္ခုပသာဒံ ဃဋ္ဋေတွာ တင်္ခဏညေဝ မနောဒွါရေ အာပါထမာဂစ္ဆတိ၊ ဘဝင်္ဂစလနဿ ပစ္စယော ဟောတီတိ အတ္ထော။ သဒ္ဒဂန္ဓရသဖောဋ္ဌဗ္ဗာရမ္မဏေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ယထာ ဟိ သကုဏော အာကာသေနာဂန္တွာ ရုက္ခဂ္ဂေ နိလီယမာနောဝ ရုက္ခသာခဉ္စ ဃဋ္ဋေတိ၊ ဆာယာ စဿ ပထဝိယံ ပဋိဟညတိ သာခါဃဋ္ဋနဆာယာဖရဏာနိ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဧကက္ခဏေယေဝ ဘဝန္တိ၊ ဧဝံ ပစ္စုပ္ပန္နရူပါဒီနံ စက္ခုပသာဒါဒိဃဋ္ဋနဉ္စ ဘဝင်္ဂစလနသမတ္ထတာယ မနောဒွါရေ အာပါထဂမနဉ္စ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဧကက္ခဏေယေဝ ¶ ဟောတိ။ တတော ဘဝင်္ဂံ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ စက္ခုဒွါရာဒီသု ဥပ္ပန္နာနံ အာဝဇ္ဇနာဒီနံ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနပရိယောသာနာနံ အနန္တရာ တေသံ အာရမ္မဏာနံ အညတရသ္မိံ ဣဒံ မဟာစိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

သုဒ္ဓမနောဒွါရေ ပန ပသာဒဃဋ္ဋနကိစ္စံ နတ္ထိ။ ပကတိယာ ဒိဋ္ဌသုတဃာယိတသာယိတဖုဋ္ဌဝသေနေဝ ဧတာနိ အာရမ္မဏာနိ အာပါထမာဂစ္ဆန္တိ။ ကထံ? ဣဓေကစ္စော ကတသုဓာကမ္မံ ဟရိတာလမနောသိလာဒိဝဏ္ဏဝိစိတ္တံ ပဂ္ဂဟိတနာနပ္ပကာရဓဇပဋာကံ မာလာဒါမဝိနဒ္ဓံ ဒီပမာလာပရိက္ခိတ္တံ အတိမနောရမာယ သိရိယာ ဝိရောစမာနံ အလင်္ကတပဋိယတ္တံ မဟာစေတိယံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ သောဠသသု ပါဒပိဋ္ဌိကာသု ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ဝန္ဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ ဥလ္လောကေန္တော ဗုဒ္ဓါရမ္မဏံ ¶ ပီတိံ ဂဟေတွာ တိဋ္ဌတိ။ တဿ ဧဝံ စေတိယံ ပဿိတွာ ဗုဒ္ဓါရမ္မဏံ ပီတိံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ အပရဘာဂေ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဂတဿ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနေသု ¶ နိသိန္နဿ အာဝဇ္ဇမာနဿ အလင်္ကတပဋိယတ္တံ မဟာစေတိယံ စက္ခုဒွါရေ အာပါထမာဂတသဒိသမေဝ ဟောတိ၊ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ စေတိယဝန္ဒနကာလော ဝိယ ဟောတိ။ ဧဝံ တာဝ ဒိဋ္ဌဝသေန ရူပါရမ္မဏံ အာပါထမာဂစ္ဆတိ။

မဓုရေန ပန သရေန ဓမ္မကထိကဿ ဝါ ဓမ္မံ ကထေန္တဿ၊ သရဘာဏကဿ ဝါ သရေန ဘဏန္တဿ သဒ္ဒံ သုတွာ အပရဘာဂေ ယတ္ထ ကတ္ထစိ နိသီဒိတွာ အာဝဇ္ဇမာနဿ ဓမ္မကထာ ဝါ သရဘညံ ဝါ သောတဒွါရေ အာပါထမာဂတံ ဝိယ ဟောတိ၊ သာဓုကာရံ ဒတွာ သုဏနကာလော ဝိယ ဟောတိ။ ဧဝံ သုတဝသေန သဒ္ဒါရမ္မဏံ အာပါထမာဂစ္ဆတိ။

သုဂန္ဓံ ပန ဂန္ဓံ ဝါ မာလံ ဝါ လဘိတွာ အာသနေ ဝါ စေတိယေ ဝါ ဂန္ဓာရမ္မဏေန စိတ္တေန ပူဇံ ကတွာ အပရဘာဂေ ယတ္ထ ကတ္ထစိ နိသီဒိတွာ အာဝဇ္ဇမာနဿ တံ ဂန္ဓာရမ္မဏံ ဃာနဒွါရေ အာပါထမာဂတံ ဝိယ ဟောတိ၊ ပူဇာကရဏကာလော ဝိယ ဟောတိ။ ဧဝံ ဃာယိတဝသေန ဂန္ဓာရမ္မဏံ အာပါထမာဂစ္ဆတိ။

ပဏီတံ ပန ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ သဗြဟ္မစာရီဟိ သဒ္ဓိံ သံဝိဘဇိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ အပရဘာဂေ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ကုဒြူသကာဒိဘောဇနံ လဘိတွာ ‘အသုကကာလေ ပဏီတံ ဘောဇနံ သဗြဟ္မစာရီဟိ သဒ္ဓိံ သံဝိဘဇိတွာ ပရိဘုတ္တ’န္တိ အာဝဇ္ဇမာနဿ တံ ရသာရမ္မဏံ ဇိဝှာဒွါရေ အာပါထမာဂတံ ဝိယ ဟောတိ၊ ပရိဘုဉ္ဇနကာလော ဝိယ ဟောတိ။ ဧဝံ သာယိတဝသေန ရသာရမ္မဏံ အာပါထမာဂစ္ဆတိ။

မုဒုကံ ¶ ပန သုခသမ္ဖဿံ မဉ္စံ ဝါ ပီဌံ ဝါ အတ္ထရဏပါပုရဏံ ဝါ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ အပရဘာဂေ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဒုက္ခသေယျံ ကပ္ပေတွာ ‘အသုကကာလေ မေ မုဒုကံ မဉ္စပီဌံ အတ္ထရဏပါဝုရဏံ ပရိဘုတ္တ’န္တိ အာဝဇ္ဇမာနဿ တံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရမ္မဏံ ကာယဒွါရေ အာပါထမာဂတံ ဝိယ ဟောတိ။ သုခသမ္ဖဿံ ဝေဒယိတကာလော ဝိယ ဟောတိ။ ဧဝံ ဖုဋ္ဌဝသေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရမ္မဏံ အာပါထမာဂစ္ဆတိ။ ဧဝံ သုဒ္ဓမနောဒွါရေ ပသာဒဃဋ္ဋနကိစ္စံ နတ္ထိ။ ပကတိယာ ဒိဋ္ဌသုတဃာယိတသာယိတဖုဋ္ဌဝသေနေဝ ဧတာနိ အာရမ္မဏာနိ အာပါထမာဂစ္ဆန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

ဣဒါနိ ¶ ပကတိယာ ဒိဋ္ဌာဒီနံ ဝသေန အာပါထဂမနေ အယမပရောပိ ¶ အဋ္ဌကထာမုတ္တကော နယော ဟောတိ။ ဒိဋ္ဌံ သုတံ ဥဘယသမ္ဗန္ဓန္တိ ဣမေ တာဝ ဒိဋ္ဌာဒယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတ္ထ ‘ဒိဋ္ဌံ’ နာမ ပဉ္စဒွါရဝသေန ဂဟိတပုဗ္ဗံ။ ‘သုတ’န္တိ ပစ္စက္ခတော အဒိသွာ အနုဿဝဝသေန ဂဟိတာ ရူပါဒယောဝ။ တေဟိ ဒွီဟိပိ သမ္ဗန္ဓံ ‘ဥဘယသမ္ဗန္ဓံ’ နာမ။ ဣတိ ဣမေသမ္ပိ ဒိဋ္ဌာဒီနံ ဝသေန ဧတာနိ မနောဒွါရေ အာပါထမာဂစ္ဆန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ တတ္ထ ဒိဋ္ဌဝသေန တာဝ အာပါထဂမနံ ဟေဋ္ဌာ ပဉ္စဟိ နယေဟိ ဝုတ္တမေဝ။

ဧကစ္စော ပန သုဏာတိ – ‘ဘဂဝတော ပုညာတိသယနိဗ္ဗတ္တံ ဧဝရူပံ နာမ ရူပံ၊ အတိမဓုရော သဒ္ဒေါ၊ ကိသ္မိဉ္စိ ပဒေသေ ကေသဉ္စိ ပုပ္ဖာနံ အတိမနုညော ဂန္ဓော၊ ကေသဉ္စိ ဖလာနံ အတိမဓုရော ရသော၊ ကေသဉ္စိ ပါဝုရဏာဒီနံ အတိသုခေါ သမ္ဖဿော’တိ။ တဿ၊ စက္ခုပသာဒါဒိဃဋ္ဋနံ ဝိနာ၊ သုတမတ္တာနေဝ တာနိ မနောဒွါရေ အာပါထမာဂစ္ဆန္တိ။ အထဿ တံ စိတ္တံ တသ္မိံ ရူပေ ဝါ သဒ္ဒေ ဝါ ပသာဒဝသေန ဂန္ဓာဒီသု အရိယာနံ ဒါတုကာမတာဝသေန အညေဟိ ဒိန္နေသု အနုမောဒနာဝသေန ဝါ ပဝတ္တတိ။ ဧဝံ သုတဝသေန ဧတာနိ မနောဒွါရေ အာပါထမာဂစ္ဆန္တိ။

အပရေန ပန ယထာဝုတ္တာနိ ရူပါဒီနိ ဒိဋ္ဌာနိ ဝါ သုတာနိ ဝါ ဟောန္တိ။ တဿ ‘ဤဒိသံ ရူပံ အာယတိံ ဥပ္ပဇ္ဇနကဗုဒ္ဓဿာပိ ဘဝိဿတီ’တိအာဒိနာ နယေန စက္ခုပသာဒါဒိဃဋ္ဋနံ ဝိနာ ဒိဋ္ဌသုတသမ္ဗန္ဓေနေဝ တာနိ မနောဒွါရေ အာပါထမာဂစ္ဆန္တိ။ အထဿ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ တေသု အညတရာရမ္မဏံ ဣဒံ မဟာစိတ္တံ ပဝတ္တတိ။ ဧဝံ ဥဘယသမ္ဗန္ဓဝသေန ဧတာနိ မနောဒွါရေ အာပါထမာဂစ္ဆန္တိ။

ဣဒမ္ပိ စ မုခမတ္တမေဝ။ သဒ္ဓါရုစိအာကာရပရိဝိတက္ကဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိအာဒီနံ ပန ဝသေန ¶ ဝိတ္ထာရတော ဧတေသံ မနောဒွါရေ အာပါထဂမနံ ဝေဒိတဗ္ဗမေဝ။ ယသ္မာ ပန ဧဝံ အာပါထံ အာဂစ္ဆန္တာနိ ဘူတာနိပိ ဟောန္တိ အဘူတာနိပိ၊ တသ္မာ အယံ နယော အဋ္ဌကထာယံ န ဂဟိတော။ ဧဝံ ဧကေကာရမ္မဏံ ဇဝနံ ဒွီသု ဒွီသု ဒွါရေသု ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ရူပါရမ္မဏဉှိ ဇဝနံ စက္ခုဒွါရေပိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ မနောဒွါရေပိ။ သဒ္ဒါဒိအာရမ္မဏေသုပိ ဧသေဝ နယော။

တတ္ထ မနောဒွါရေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ရူပါရမ္မဏံ ဇဝနံ ဒါနမယံ သီလမယံ ဘာဝနာမယန္တိ တိဝိဓံ ဟောတိ ¶ ။ တေသု ဧကေကံ ကာယကမ္မံ ဝစီကမ္မံ မနောကမ္မန္တိ ¶ တိဝိဓမေဝ ဟောတိ။ သဒ္ဒဂန္ဓရသဖောဋ္ဌဗ္ဗဓမ္မာရမ္မဏေသုပိ ဧသေဝ နယော။

တတ္ထ ရူပံ တာဝ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ဧတံ မဟာကုသလစိတ္တံ နီလပီတလောဟိတောဒါတဝဏ္ဏေသု ပုပ္ဖဝတ္ထဓာတူသု အညတရံ သုဘနိမိတ္တသင်္ခါတံ ဣဋ္ဌံ ကန္တံ မနာပံ ရဇနီယံ ဝဏ္ဏံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ နနု စေတံ ဣဋ္ဌာရမ္မဏံ လောဘဿ ဝတ္ထု? ကထံ ဧတံ စိတ္တံ ကုသလံ နာမ ဇာတန္တိ? နိယမိတဝသေန ပရိဏာမိတဝသေန သမုဒါစာရဝသေန အာဘုဇိတဝသေနာတိ။ ယဿ ဟိ ‘ကုသလမေဝ မယာ ကတ္တဗ္ဗ’န္တိ ကုသလကရဏေ စိတ္တံ နိယမိတံ ဟောတိ၊ အကုသလပ္ပဝတ္တိတော နိဝတ္တေတွာ ကုသလကရဏေယေဝ ပရိဏာမိတံ၊ အဘိဏှကရဏေန ကုသလသမုဒါစာရေနေဝ သမုဒါစရိတံ၊ ပတိရူပဒေသဝါသသပ္ပုရိသူပနိဿယသဒ္ဓမ္မသဝနပုဗ္ဗေကတပုညတာဒီဟိ စ ဥပနိဿယေဟိ ယောနိသော စ အာဘောဂေါ ပဝတ္တတိ၊ တဿ ဣမိနာ နိယမိတဝသေန ပရိဏာမိတဝသေန သမုဒါစာရဝသေန အာဘုဇိတဝသေန စ ကုသလံ နာမ ဇာတံ ဟောတိ။

အာရမ္မဏဝသေန ပနေတ္ထ သောမနဿသဟဂတဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဋ္ဌာရမ္မဏသ္မိဉှိ ဥပ္ပန္နတ္တာ ဧတံ သောမနဿသဟဂတံ ဇာတံ။ သဒ္ဓါဗဟုလတာဒီနိပေတ္ထ ကာရဏာနိယေဝ။ အဿဒ္ဓါနဉှိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီနဉ္စ ဧကန္တဣဋ္ဌာရမ္မဏဘူတံ တထာဂတရူပမ္ပိ ဒိသွာ သောမနဿံ နုပ္ပဇ္ဇတိ။ ယေ စ ကုသလပ္ပဝတ္တိယံ အာနိသံသံ န ပဿန္တိ တေသံ ပရေဟိ ဥဿာဟိတာနံ ကုသလံ ကရောန္တာနမ္ပိ သောမနဿံ နုပ္ပဇ္ဇတိ။ တသ္မာ သဒ္ဓါဗဟုလတာ ဝိသုဒ္ဓဒိဋ္ဌိတာ အာနိသံသဒဿာဝိတာတိ။ ဧဝမ္ပေတ္ထ သောမနဿသဟဂတဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အပိစ ဧကာဒသဓမ္မာ ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဥပ္ပာဒါယ သံဝတ္တန္တိ – ဗုဒ္ဓါနုဿတိ ဓမ္မာနုဿတိ သင်္ဃာနုဿတိ သီလာနုဿတိ စာဂါနုဿတိ ဒေဝတာနုဿတိ ဥပသမာနုဿတိ လူခပုဂ္ဂလပရိဝဇ္ဇနတာ သိနိဒ္ဓပုဂ္ဂလသေဝနတာ ပသာဒနီယသုတ္တန္တပစ္စဝေက္ခဏတာ တဒဓိမုတ္တတာတိ ¶ ။ ဣမေဟိပိ ¶ ကာရဏေဟေတ္ထ သောမနဿသဟဂတဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမေသံ ပန ဝိတ္ထာရော ဗောဇ္ဈင်္ဂဝိဘင်္ဂေ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၃၆၇ ဗောဇ္ဈင်္ဂပဗ္ဗဝဏ္ဏနာ၊ ၄၆၈-၄၆၉) အာဝိ ဘဝိဿတိ။

ကမ္မတော၊ ဥပပတ္တိတော၊ ဣန္ဒြိယပရိပါကတော၊ ကိလေသဒူရီဘာဝတောတိ ဣမေဟိ ပနေတ္ထ ကာရဏေဟိ ဉာဏသမ္ပယုတ္တတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယော ဟိ ပရေသံ ¶ ဓမ္မံ ဒေသေတိ အနဝဇ္ဇာနိ သိပ္ပာယတနကမ္မာယတနဝိဇ္ဇာဋ္ဌာနာနိ သိက္ခာပေတိ ဓမ္မကထိကံ သက္ကာရံ ကတွာ ဓမ္မံ ကထာပေတိ၊ ‘အာယတိံ ပညဝါ ဘဝိဿာမီ’တိ ပတ္ထနံ ပဋ္ဌပေတွာ နာနပ္ပကာရံ ဒါနံ ဒေတိ၊ တဿ ဧဝရူပံ ကမ္မံ ဥပနိဿာယ ကုသလံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ဉာဏသမ္ပယုတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အဗျာပဇ္ဇေ လောကေ ဥပ္ပန္နဿ ဝါပိ ‘‘တဿ တတ္ထ သုခိနော ဓမ္မပဒါ ပိလဝန္တိ… ဒန္ဓော၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတုပ္ပာဒေါ၊ အထ သော သတ္တော ခိပ္ပံယေဝ ဝိသေသဂါမီ ဟောတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၁၉၁) ဣမိနာ နယေန ဥပပတ္တိံ နိဿာယပိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ကုသလံ ဉာဏသမ္ပယုတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တထာ ဣန္ဒြိယပရိပါကံ ဥပဂတာနံ ပညာဒသကပ္ပတ္တာနံ ဣန္ဒြိယပရိပါကံ နိဿာယပိ ကုသလံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ဉာဏသမ္ပယုတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယေဟိ ပန ကိလေသာ ဝိက္ခမ္ဘိတာ တေသံ ကိလေသဒူရီဘာဝံ နိဿာယပိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ကုသလံ ဉာဏသမ္ပယုတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘ယောဂါ ဝေ ဇာယတီ ဘူရိ၊ အယောဂါ ဘူရိသင်္ခယော’’တိ (ဓ။ ပ။ ၂၈၂)။

ဧဝံ ကမ္မတော ဥပပတ္တိတော ဣန္ဒြိယပရိပါကတော ကိလေသဒူရီဘာဝတောတိ ဣမေဟိ ကာရဏေဟိ ဉာဏသမ္ပယုတ္တတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အပိစ သတ္တ ဓမ္မာ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဥပ္ပာဒါယ သံဝတ္တန္တိ – ပရိပုစ္ဆကတာ၊ ဝတ္ထုဝိသဒကိရိယာ၊ ဣန္ဒြိယသမတ္တပဋိပါဒနာ၊ ဒုပ္ပညပုဂ္ဂလပရိဝဇ္ဇနာ၊ ပညဝန္တပုဂ္ဂလသေဝနာ၊ ဂမ္ဘီရဉာဏစရိယပစ္စဝေက္ခဏာ၊ တဒဓိမုတ္တတာတိ။ ဣမေဟိပိ ကာရဏေဟိ ဉာဏသမ္ပယုတ္တတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣမေသံ ပန ဝိတ္ထာရော ဗောဇ္ဈင်္ဂဝိဘင်္ဂေ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၃၆၇ ဗောဇ္ဈင်္ဂပဗ္ဗဝဏ္ဏနာ) အာဝိ ဘဝိဿတိ။

ဧဝံ ဉာဏသမ္ပယုတ္တံ ဟုတွာ ဥပ္ပန္နဉ္စေတံ အသင်္ခါရေန ¶ အပ္ပယောဂေန အနုပါယစိန္တနာယ ဥပ္ပန္နတ္တာ ¶ အသင်္ခါရံ နာမ ဇာတံ။ တယိဒံ ရဇနီယဝဏ္ဏာရမ္မဏံ ဟုတွာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနမေဝ တိဝိဓေန နိယမေန ဥပ္ပဇ္ဇတိ – ဒါနမယံ ဝါ ဟောတိ၊ သီလမယံ ဝါ၊ ဘာဝနာမယံ ဝါ။

ကထံ? ယဒါ ဟိ နီလပီတလောဟိတောဒါတေသု ပုပ္ဖာဒီသု အညတရံ လဘိတွာ ဝဏ္ဏဝသေန အာဘုဇိတွာ ‘ဝဏ္ဏဒါနံ မယှ’န္တိ ဗုဒ္ဓရတနာဒီနိ ပူဇေတိ၊ တဒါ ဒါနမယံ ဟောတိ။ တတြိဒံ ဝတ္ထု – ဘဏ္ဍာဂါရိကသင်္ဃမိတ္တော ကိရ ဧကံ သုဝဏ္ဏခစိတံ ဝတ္ထံ လဘိတွာ ဣဒမ္ပိ ဝတ္ထံ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါပိ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော၊ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ ဝတ္ထံ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏဿေဝ အနုစ္ဆဝိကံ၊ အမှာကဉ္စ ဝဏ္ဏဒါနံ ဘဝိဿတီတိ မဟာစေတိယေ အာရောပေသိ။ ဧဝရူပေ ¶ ကာလေ ဒါနမယံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယဒါ ပန တထာရူပမေဝ ဒေယျဓမ္မံ လဘိတွာ ‘မယှံ ကုလဝံသော၊ ကုလတန္တိ ကုလပ္ပဝေဏီ ဧသာ၊ ကုလဝတ္တံ ဧတ’န္တိ ဗုဒ္ဓရတနာဒီနိ ပူဇေတိ တဒါ သီလမယံ ဟောတိ။ ယဒါ ပန တာဒိသေနေဝ ဝတ္ထုနာ ရတနတ္တယဿ ပူဇံ ကတွာ ‘အယံ ဝဏ္ဏော ခယံ ဂစ္ဆိဿတိ၊ ဝယံ ဂစ္ဆိဿတီ’တိ ခယဝယံ ပဋ္ဌပေတိ၊ တဒါ ဘာဝနာမယံ ဟောတိ။

ဒါနမယံ ပန ဟုတွာ ဝတ္တမာနမ္ပိ ယဒါ တီဏိ ရတနာနိ သဟတ္ထေန ပူဇေန္တဿ ပဝတ္တတ္တိ၊ တဒါ ကာယကမ္မံ ဟောတိ။ ယဒါ တီဏိ ရတနာနိ ပူဇေန္တော ပုတ္တဒါရဒါသကမ္မကရပေါရိသာဒယောပိ အာဏာပေတွာ ပူဇာပေတိ တဒါ ဝစီကမ္မံ ဟောတိ။ ယဒါ တဒေဝ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ဝိဇ္ဇမာနကဝတ္ထုံ အာရဗ္ဘ ဝဏ္ဏဒါနံ ဒဿာမီတိ စိန္တေတိ တဒါ မနောကမ္မံ ဟောတိ။ ဝိနယပရိယာယံ ပတွာ ဟိ ‘ဒဿာမိ ကရိဿာမီ’တိ ဝါစာ ဘိန္နာ ဟောတီတိ (ပါရာ။ ၆၅၉) ဣမိနာ လက္ခဏေန ဒါနံ နာမ ဟောတိ။ အဘိဓမ္မပရိယာယံ ပတွာ ပန ဝိဇ္ဇမာနကဝတ္ထုံ အာရဗ္ဘ ‘ဒဿာမီ’တိ မနသာ စိန္တိတကာလတော ပဋ္ဌာယ ကုသလံ ဟောတိ။ အပရဘာဂေ ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ကတ္တဗ္ဗံ ကရိဿတီတိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ဒါနမယံ ကာယဝစီမနောကမ္မဝသေနေဝ တိဝိဓံ ဟောတိ။

ယဒါ ပန တံ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ဝတ္ထုံ လဘိတွာ ကုလဝံသာဒိဝသေန သဟတ္ထာ ရတနတ္တယံ ပူဇေတိ တဒါ သီလမယံ ကာယကမ္မံ ဟောတိ။ ယဒါ ကုလဝံသာဒိဝသေနေဝ ပုတ္တဒါရာဒယော အာဏာပေတွာ ပူဇာပေတိ တဒါ ဝစီကမ္မံ ဟောတိ။ ယဒါ ¶ ‘မယှံ ကုလဝံသော၊ ကုလတန္တိ ကုလပ္ပဝေဏီ ဧသာ၊ ကုလဝတ္တမေတ’န္တိ ဝိဇ္ဇမာနကဝတ္ထုံ အာရဗ္ဘ ‘ဝဏ္ဏဒါနံ ဒဿာမီ’တိ စိန္တေတိ တဒါ မနောကမ္မံ ဟောတိ။ ဧဝံ သီလမယံ ကာယဝစီမနောကမ္မဝသေန တိဝိဓံ ဟောတိ။

ယဒါ ¶ ပန တံ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ဝတ္ထုံ လဘိတွာ တီဏိ ရတနာနိ ပူဇေတွာ စင်္ကမန္တော ခယဝယံ ပဋ္ဌပေတိ တဒါ ဘာဝနာမယံ ကာယကမ္မံ ဟောတိ။ ဝါစာယ သမ္မသနံ ပဋ္ဌပေန္တဿ ဝစီကမ္မံ ဟောတိ၊ ကာယင်္ဂဝါစင်္ဂါနိ အစောပေတွာ မနသာဝ သမ္မသနံ ပဋ္ဌပေန္တဿ မနောကမ္မံ ဟောတိ။ ဧဝံ ဘာဝနာမယံ ကာယဝစီမနောကမ္မဝသေန တိဝိဓံ ဟောတိ။ ဧဝမေတံ ရူပါရမ္မဏံ ကုသလံ တိဝိဓပုညကိရိယဝတ္ထုဝသေန နဝဟိ ကမ္မဒွါရေဟိ ဘာဇေတွာ ဒဿေသိ ဓမ္မရာဇာ။ သဒ္ဒါရမ္မဏာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

ဘေရိသဒ္ဒါဒီသု ¶ ဟိ ရဇနီယသဒ္ဒံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ တီဟိ နိယမေဟေတံ ကုသလံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တတ္ထ သဒ္ဒံ ကန္ဒမူလံ ဝိယ ဥပ္ပာဋေတွာ နီလုပ္ပလဟတ္ထကံ ဝိယ စ ဟတ္ထေ ဌပေတွာ ဒါတုံ နာမ န သက္ကာ၊ သဝတ္ထုကံ ပန ကတွာ ဒေန္တော သဒ္ဒဒါနံ ဒေတိ နာမ။ တသ္မာ ယဒါ ‘သဒ္ဒဒါနံ ဒဿာမီ’တိ ဘေရိမုဒိင်္ဂါဒီသု အညတရတူရိယေန တိဏ္ဏံ ရတနာနံ ဥပဟာရံ ကရောတိ၊ ‘သဒ္ဒဒါနံ မေ’တိ ဘေရိအာဒီနိ ဌပါပေတိ၊ ဓမ္မကထိကဘိက္ခူနံ သရဘေသဇ္ဇတေလဖာဏိတာဒီနိ ဒေတိ၊ ဓမ္မသဝနံ ဃောသေတိ၊ သရဘညံ ဘဏတိ၊ ဓမ္မကထံ ကထေတိ၊ ဥပနိသိန္နကကထံ အနုမောဒနကထံ ကရောတိ၊ တဒါ ဒါနမယံယေဝ ဟောတိ။ ယဒါ ဧတဒေဝ ဝိဓာနံ ကုလဝံသာဒိဝသေန ဝတ္တဝသေန ကရောတိ တဒါ သီလမယံ ဟောတိ။ ယဒါ သဗ္ဗမ္ပေတံ ကတွာ အယံ ဧတ္တကော သဒ္ဒေါ ဗြဟ္မလောကပ္ပမာဏောပိ ဟုတွာ ‘ခယံ ဂမိဿတိ၊ ဝယံ ဂမိဿတီ’တိ သမ္မသနံ ပဋ္ဌပေတိ တဒါ ဘာဝနာမယံ ဟောတိ။

တတ္ထ ဒါနမယံ တာဝ ယဒါ ဘေရိအာဒီနိ ဂဟေတွာ သဟတ္ထာ ဥပဟာရံ ကရောတိ၊ နိစ္စုပဟာရတ္ထာယ ဌပေန္တောပိ သဟတ္ထာ ဌပေတိ၊ ‘သဒ္ဒဒါနံ မေ’တိ ဓမ္မသဝနံ ဃောသေတုံ ဂစ္ဆတိ၊ ဓမ္မကထံ သရဘညံ ကာတုံ ဝါ ဂစ္ဆတိ၊ တဒါ ကာယကမ္မံ ဟောတိ။ ယဒါ ‘ဂစ္ဆထ၊ တာတာ၊ အမှာကံ သဒ္ဒဒါနံ တိဏ္ဏံ ရတနာနံ ¶ ဥပဟာရံ ကရောထာ’တိ အာဏာပေတိ၊ ‘သဒ္ဒဒါနံ မေ’တိ စေတိယင်္ဂဏေသု ‘ဣမံ ဘေရိံ၊ ဣမံ မုဒိင်္ဂံ ဌပေထာ’တိ အာဏာပေတိ၊ သယမေဝ ဓမ္မသဝနံ ဃောသေတိ၊ ဓမ္မကထံ ကထေတိ၊ သရဘညံ ဘဏတိ၊ တဒါ ဝစီကမ္မံ ဟောတိ။ ယဒါ ကာယင်္ဂဝါစင်္ဂါနိ အစောပေတွာ ‘သဒ္ဒဒါနံ ဒဿာမီ’တိ ဝိဇ္ဇမာနကဝတ္ထုံ မနသာ ပရိစ္စဇတိ၊ တဒါ မနောကမ္မံ ဟောတိ။

သီလမယမ္ပိ ‘သဒ္ဒဒါနံ နာမ မယှံ ကုလဝံသော ကုလတန္တိ ကုလပ္ပဝေဏီ’တိ ဘေရိအာဒီဟိ သဟတ္ထာ ဥပဟာရံ ကရောန္တဿ၊ ဘေရိအာဒီနိ သဟတ္ထာ စေတိယင်္ဂဏာဒီသု ဌပေန္တဿ၊ ဓမ္မကထိကာနံ သရဘေသဇ္ဇံ သဟတ္ထာ ဒဒန္တဿ၊ ဝတ္တသီသေန ဓမ္မသဝနဃောသနဓမ္မကထာကထနသရဘညဘဏနတ္ထာယ စ ဂစ္ဆန္တဿ ကာယကမ္မံ ဟောတိ။ ‘သဒ္ဒဒါနံ နာမ အမှာကံ ကုလဝံသော ကုလတန္တိ ကုလပ္ပဝေဏီ၊ ဂစ္ဆထ ¶ ၊ တာတာ၊ ဗုဒ္ဓရတနာဒီနံ ဥပဟာရံ ကရောထာ’တိ အာဏာပေန္တဿ ကုလဝံသဝသေနေဝ အတ္တနာ ဓမ္မကထံ ဝါ သရဘညံ ဝါ ကရောန္တဿ စ ဝစီကမ္မံ ဟောတိ။ ‘သဒ္ဒဒါနံ နာမ မယှံ ကုလဝံသော ¶ သဒ္ဒဒါနံ ဒဿာမီ’တိ ကာယင်္ဂဝါစင်္ဂါနိ အစောပေတွာ မနသာဝ ဝိဇ္ဇမာနကဝတ္ထုံ ပရိစ္စဇန္တဿ မနောကမ္မံ ဟောတိ။

ဘာဝနာမယမ္ပိ ယဒါ စင်္ကမန္တော သဒ္ဒေ ခယဝယံ ပဋ္ဌပေတိ တဒါ ကာယကမ္မံ ဟောတိ။ ကာယင်္ဂံ ပန အစောပေတွာ ဝါစာယ သမ္မသန္တဿ ဝစီကမ္မံ ဟောတိ။ ကာယင်္ဂဝါစင်္ဂံ အစောပေတွာ မနသာဝ သဒ္ဒါယတနံ သမ္မသန္တဿ မနောကမ္မံ ဟောတိ။ ဧဝံ သဒ္ဒါရမ္မဏမ္ပိ ကုသလံ တိဝိဓပုညကိရိယဝတ္ထုဝသေန နဝဟိ ကမ္မဒွါရေဟိ ဘာဇေတွာ ဒဿေသိ ဓမ္မရာဇာ။

မူလဂန္ဓာဒီသုပိ ရဇနီယဂန္ဓံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ တီဟိ နိယမေဟေတံ ကုသလံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တတ္ထ ယဒါ မူလဂန္ဓာဒီသု ယံကိဉ္စိ ဂန္ဓံ လဘိတွာ ဂန္ဓဝသေန အာဘုဇိတွာ ‘ဂန္ဓဒါနံ မယှ’န္တိ ဗုဒ္ဓရတနာဒီနိ ပူဇေတိ၊ တဒါ ဒါနမယံ ဟောတီတိ သဗ္ဗံ ဝဏ္ဏဒါနေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိတ္ထာရတော ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဂန္ဓာရမ္မဏမ္ပိ ကုသလံ တိဝိဓပုညကိရိယဝတ္ထုဝသေန နဝဟိ ကမ္မဒွါရေဟိ ဘာဇေတွာ ဒဿေသိ ဓမ္မရာဇာ။

မူလရသာဒီသု ပန ရဇနီယရသံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ တီဟိ နိယမေဟေတံ ကုသလံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တတ္ထ ယဒါ မူလရသာဒီသု ယံကိဉ္စိ ရဇနီယံ ရသဝတ္ထုံ လဘိတွာ ¶ ရသဝသေန အာဘုဇိတွာ ‘ရသဒါနံ မယှ’န္တိ ဒေတိ ပရိစ္စဇတိ၊ တဒါ ဒါနမယံ ဟောတီတိ သဗ္ဗံ ဝဏ္ဏဒါနေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိတ္ထာရတော ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သီလမယေ ပနေတ္ထ ‘သင်္ဃဿ အဒတွာ ပရိဘုဉ္ဇနံ နာမ အမှာကံ န အာစိဏ္ဏ’န္တိ ဒွါဒသန္နံ ဘိက္ခုသဟဿာနံ ဒါပေတွာ သာဒုရသံ ပရိဘုတ္တဿ ဒုဋ္ဌဂါမဏိအဘယရညော ဝတ္ထုံ အာဒိံ ကတွာ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝတ္ထူနိ အာဂတာနိ။ အယမေဝ ဝိသေသော။ ဧဝံ ရသာရမ္မဏမ္ပိ ကုသလံ တိဝိဓပုညကိရိယဝတ္ထုဝသေန နဝဟိ ကမ္မဒွါရေဟိ ဘာဇေတွာ ဒဿေသိ ဓမ္မရာဇာ။

ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရမ္မဏေပိ ပထဝီဓာတု တေဇောဓာတု ဝါယောဓာတူတိ တီဏိ မဟာဘူတာနိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရမ္မဏံ နာမ။ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဧတေသံ ဝသေန ယောဇနံ အကတွာ မဉ္စပီဌာဒိဝသေန ကာတဗ္ဗာ။ ယဒါ ဟိ မဉ္စပီဌာဒီသု ယံကိဉ္စိ ရဇနီယံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗဝတ္ထုံ လဘိတွာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗဝသေန အာဘုဇိတွာ ‘ဖောဋ္ဌဗ္ဗဒါနံ ¶ မယှ’န္တိ ဒေတိ ပရိစ္စဇတိ၊ တဒါ ဒါနမယံ ဟောတီတိ သဗ္ဗံ ဝဏ္ဏဒါနေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိတ္ထာရတော ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရမ္မဏမ္ပိ ကုသလံ တိဝိဓပုညကိရိယဝတ္ထုဝသေန နဝဟိ ကမ္မဒွါရေဟိ ဘာဇေတွာ ဒဿေသိ ဓမ္မရာဇာ။

ဓမ္မာရမ္မဏေ ¶ ဆ အဇ္ဈတ္တိကာနိ အာယတနာနိ၊ တီဏိ လက္ခဏာနိ၊ တယော အရူပိနော ခန္ဓာ၊ ပန္နရသ သုခုမရူပါနိ၊ နိဗ္ဗာနပညတ္တီတိ ဣမေ ဓမ္မာယတနေ ပရိယာပန္နာ စ၊ အပရိယာပန္နာ စ၊ ဓမ္မာ ဓမ္မာရမ္မဏံ နာမ။ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ ဧတေသံ ဝသေန ယောဇနံ အကတွာ ဩဇဒါနပါနဒါနဇီဝိတဒါနဝသေန ကာတဗ္ဗာ။ ဩဇာဒီသု ဟိ ရဇနီယံ ဓမ္မာရမ္မဏံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ တီဟိ နိယမေဟေတံ ကုသလံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

တတ္ထ ယဒါ ‘ဩဇဒါနံ မယှ’န္တိ သပ္ပိနဝနီတာဒီနိ ဒေတိ၊ ပါနဒါနန္တိ အဋ္ဌ ပါနာနိ ဒေတိ၊ ဇီဝိတဒါနန္တိ သလာကဘတ္တသင်္ဃဘတ္တာဒီနိ ဒေတိ၊ အဖာသုကာနံ ဘိက္ခူနံ ဘေသဇ္ဇံ ဒေတိ၊ ဝေဇ္ဇံ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတိ၊ ဇာလံ ဖာလာပေတိ၊ ကုမီနံ ဝိဒ္ဓံသာပေတိ၊ သကုဏပဉ္ဇရံ ဝိဒ္ဓံသာပေတိ၊ ဗန္ဓနမောက္ခံ ကာရာပေတိ၊ မာဃာတဘေရိံ စရာပေတိ၊ အညာနိပိ ဇီဝိတပရိတ္တာဏတ္ထံ ဧဝရူပါနိ ကမ္မာနိ ကရောတိ တဒါ ဒါနမယံ ဟောတိ။ ယဒါ ပန ‘ဩဇဒါနပါနဒါနဇီဝိတဒါနာနိ မယှံ ကုလဝံသော ကုလတန္တိ ကုလပ္ပဝေဏီ’တိ ဝတ္တသီသေန ဩဇဒါနာဒီနိ ပဝတ္တေတိ တဒါ သီလမယံ ဟောတိ။ ယဒါ ဓမ္မာရမ္မဏသ္မိံ ခယဝယံ ပဋ္ဌပေတိ တဒါ ¶ ဘာဝနာမယံ ဟောတိ။

ဒါနမယံ ပန ဟုတွာ ပဝတ္တမာနမ္ပိ ယဒါ ဩဇဒါနပါနဒါနဇီဝိတဒါနာနိ သဟတ္ထာ ဒေတိ၊ တဒါ ကာယကမ္မံ ဟောတိ။ ယဒါ ပုတ္တဒါရာဒယော အာဏာပေတွာ ဒါပေတိ၊ တဒါ ဝစီကမ္မံ ဟောတိ။ ယဒါ ကာယင်္ဂဝါစင်္ဂါနိ အစောပေတွာ ဩဇဒါနပါနဒါနဇီဝိတဒါနဝသေန ဝိဇ္ဇမာနကဝတ္ထုံ ‘ဒဿာမီ’တိ မနသာ စိန္တေတိ၊ တဒါ မနောကမ္မံ ဟောတိ။

ယဒါ ပန ဝုတ္တပ္ပကာရံ ဝိဇ္ဇမာနကဝတ္ထုံ ကုလဝံသာဒိဝသေန သဟတ္ထာ ဒေတိ၊ တဒါ သီလမယံ ကာယကမ္မံ ဟောတိ။ ယဒါ ကုလဝံသာဒိဝသေနေဝ ပုတ္တဒါရာဒယော အာဏာပေတွာ ဒါပေတိ၊ တဒါ ဝစီကမ္မံ ဟောတိ။ ယဒါ ကုလဝံသာဒိဝသေနေဝ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ဝိဇ္ဇမာနကဝတ္ထုံ ‘ဒဿာမီ’တိ မနသာဝ စိန္တေတိ၊ တဒါ မနောကမ္မံ ဟောတိ။

စင်္ကမိတွာ ¶ ဓမ္မာရမ္မဏေ ခယဝယံ ပဋ္ဌပေန္တဿ ပန ဘာဝနာမယံ ကာယကမ္မံ ဟောတိ။ ကာယင်္ဂံ အစောပေတွာ ဝါစာယ ခယဝယံ ပဋ္ဌပေန္တဿ ဝစီကမ္မံ ဟောတိ။ ကာယင်္ဂဝါစင်္ဂါနိ အစောပေတွာ မနသာဝ ဓမ္မာရမ္မဏေ ခယဝယံ ¶ ပဋ္ဌပေန္တဿ မနောကမ္မံ ဟောတိ။ ဧဝံ ဘာဝနာမယံ ကာယဝစီမနောကမ္မဝသေန တိဝိဓံ ဟောတိ။ ဧဝမေတံ ဓမ္မာရမ္မဏမ္ပိ ကုသလံ တိဝိဓပုညကိရိယဝတ္ထုဝသေန နဝဟိ ကမ္မဒွါရေဟိ ဘာဇေတွာ ဒဿေသိ ဓမ္မရာဇာ။

ဧဝမိဒံ စိတ္တံ နာနာဝတ္ထူသု နာနာရမ္မဏဝသေန ဒီပိတံ။ ဣဒံ ပန ဧကဝတ္ထုသ္မိမ္ပိ နာနာရမ္မဏဝသေန လဗ္ဘတိယေဝ။ ကထံ? စတူသု ဟိ ပစ္စယေသု စီဝရေ ဆ အာရမ္မဏာနိ လဗ္ဘန္တိ – နဝရတ္တဿ ဟိ စီဝရဿ ဝဏ္ဏော မနာပေါ ဟောတိ ဒဿနီယော၊ ဣဒံ ဝဏ္ဏာရမ္မဏံ။ ပရိဘောဂကာလေ ပဋပဋသဒ္ဒံ ကရောတိ၊ ဣဒံ သဒ္ဒါရမ္မဏံ။ ယော တတ္ထ ကာဠကစ္ဆကာဒိဂန္ဓော၊ ဣဒံ ဂန္ဓာရမ္မဏံ။ ရသာရမ္မဏံ ပန ပရိဘောဂရသဝသေန ကထိတံ။ ယာ တတ္ထ သုခသမ္ဖဿတာ၊ ဣဒံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရမ္မဏံ။ စီဝရံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နာ သုခါ ဝေဒနာ၊ ဓမ္မာရမ္မဏံ။ ပိဏ္ဍပါတေ ရသာရမ္မဏံ နိပ္ပရိယာယေနေဝ လဗ္ဘတိ။ ဧဝံ စတူသု ပစ္စယေသု နာနာရမ္မဏဝသေန ယောဇနံ ကတွာ ဒါနမယာဒိဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဣမဿ ပန စိတ္တဿ အာရမ္မဏမေဝ နိဗဒ္ဓံ၊ ဝိနာ အာရမ္မဏေန အနုပ္ပဇ္ဇနတော။ ဒွါရံ ပန အနိဗဒ္ဓံ။ ကသ္မာ? ကမ္မဿ အနိဗဒ္ဓတ္တာ။ ကမ္မသ္မိဉှိ အနိဗဒ္ဓေ ဒွါရမ္ပိ အနိဗဒ္ဓမေဝ ဟောတိ။

ဣမဿ ပနတ္ထဿ ¶ ပကာသနတ္ထံ ဣမသ္မိံ ဌာနေ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဒွါရကထာ ကထိတာ။ တတ္ထ တီဏိ ကမ္မာနိ၊ တီဏိ ကမ္မဒွါရာနိ၊ ပဉ္စ ဝိညာဏာနိ၊ ပဉ္စ ဝိညာဏဒွါရာနိ၊ ဆ ဖဿာ၊ ဆ ဖဿဒွါရာနိ၊ အဋ္ဌ အသံဝရာ၊ အဋ္ဌ အသံဝရဒွါရာနိ၊ အဋ္ဌ သံဝရာ၊ အဋ္ဌ သံဝရဒွါရာနိ၊ ဒသ ကုသလကမ္မပထာ၊ ဒသ အကုသလကမ္မပထာတိ၊ ဣဒံ ဧတ္တကံ ဒွါရကထာယ မာတိကာဌပနံ နာမ။

တတ္ထ ¶ ကိဉ္စာပိ တီဏိ ကမ္မာနိ ပဌမံ ဝုတ္တာနိ၊ တာနိ ပန ဌပေတွာ အာဒိတော တာဝ တီဏိ ကမ္မဒွါရာနိ ဘာဇေတွာ ဒဿိတာနိ။ ကတမာနိ တီဏိ? ကာယကမ္မဒွါရံ၊ ဝစီကမ္မဒွါရံ၊ မနောကမ္မဒွါရန္တိ။

တတ္ထ ¶ စတုဗ္ဗိဓော ကာယော – ဥပါဒိန္နကော၊ အာဟာရသမုဋ္ဌာနော၊ ဥတုသမုဋ္ဌာနော၊ စိတ္တသမုဋ္ဌာနောတိ။ တတ္ထ စက္ခာယတနာဒီနိ ဇီဝိတိန္ဒြိယပရိယန္တာနိ အဋ္ဌ ကမ္မသမုဋ္ဌာနရူပါနိပိ၊ ကမ္မသမုဋ္ဌာနာနေဝ စတဿော ဓာတုယော ဝဏ္ဏော ဂန္ဓော ရသော ဩဇာတိ အဋ္ဌ ဥပါဒိန္နကကာယော နာမ။ တာနေဝ အဋ္ဌ အာဟာရဇာနိ အာဟာရသမုဋ္ဌာနိကကာယော နာမ။ အဋ္ဌ ဥတုဇာနိ ဥတုသမုဋ္ဌာနိကကာယော နာမ။ အဋ္ဌ စိတ္တဇာနိ စိတ္တသမုဋ္ဌာနိကကာယော နာမ။

တေသု ကာယကမ္မဒွါရန္တိ နေဝ ဥပါဒိန္နကကာယဿ နာမံ န ဣတရေသံ။ စိတ္တသမုဋ္ဌာနေသု ပန အဋ္ဌသု ရူပေသု ဧကာ ဝိညတ္တိ အတ္ထိ၊ ဣဒံ ကာယကမ္မဒွါရံ နာမ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘ကတမံ တံ ရူပံ ကာယဝိညတ္တိ? ယာ ကုသလစိတ္တဿ ဝါ၊ အကုသလစိတ္တဿ ဝါ၊ အဗျာကတစိတ္တဿ ဝါ၊ အဘိက္ကမန္တဿ ဝါ ပဋိက္ကမန္တဿ ဝါ၊ အာလောကေန္တဿ ဝါ ဝိလောကေန္တဿ ဝါ၊ သမိဉ္ဇေန္တဿ ဝါ ပသာရေန္တဿ ဝါ၊ ကာယဿ ထမ္ဘနာ သန္ထမ္ဘနာ သန္ထမ္ဘိတတ္တံ၊ ဝိညတ္တိ ဝိညာပနာ ဝိညာပိတတ္တံ၊ ဣဒံ တံ ရူပံ ကာယဝိညတ္တီ’’တိ (ဓ။ သ။ ၇၂၀)။ ‘အဘိက္ကမိဿာမိ ပဋိက္ကမိဿာမီ’တိ ဟိ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ရူပံ သမုဋ္ဌာပေတိ။ တတ္ထ ယာ ပထဝီဓာတု အာပေါဓာတု တေဇောဓာတု ဝါယောဓာတု တန္နိဿိတော ဝဏ္ဏော ဂန္ဓော ရသော ဩဇာတိ ဣမေသံ အဋ္ဌန္နံ ရူပကလာပါနံ အဗ္ဘန္တရေ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာ ဝါယောဓာတု၊ သာ အတ္တနာ သဟဇာတံ ရူပကာယံ သန္ထမ္ဘေတိ သန္ဓာရေတိ စာလေတိ အဘိက္ကမာပေတိ ပဋိက္ကမာပေတိ။

တတ္ထ ဧကာဝဇ္ဇနဝီထိယံ သတ္တသု ဇဝနေသု ပဌမစိတ္တသမုဋ္ဌိတာ ဝါယောဓာတု ¶ အတ္တနာ သဟဇာတံ ရူပကာယံ သန္ထမ္ဘေတုံ သန္ဓာရေတုံ သက္ကောတိ၊ အပရာပရံ ပန စာလေတုံ န သက္ကောတိ။ ဒုတိယာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ သတ္တမစိတ္တေန ပန သမုဋ္ဌိတာ ဝါယောဓာတု ဟေဋ္ဌာ ဆဟိ စိတ္တေဟိ သမုဋ္ဌိတံ ဝါယောဓာတုံ ဥပတ္ထမ္ဘနပစ္စယံ လဘိတွာ အတ္တနာ သဟဇာတံ ရူပကာယံ သန္ထမ္ဘေတုံ သန္ဓာရေတုံ စာလေတုံ အဘိက္ကမာပေတုံ ပဋိက္ကမာပေတုံ အာလောကာပေတုံ ဝိလောကာပေတုံ သမ္မိဉ္ဇာပေတုံ ပသာရာပေတုံ သက္ကောတိ။ တေန ဂမနံ နာမ ဇာယတိ၊ အာဂမနံ နာမ ဇာယတိ၊ ဂမနာဂမနံ နာမ ဇာယတိ။ ‘ယောဇနံ ဂတော ဒသယောဇနံ ဂတော’တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇာပေတိ။

ယထာ ¶ ¶ ဟိ သတ္တဟိ ယုဂေဟိ အာကဍ္ဎိတဗ္ဗေ သကဋေ ပဌမယုဂေ ယုတ္တဂေါဏာ ယုဂံ တာဝ သန္ထမ္ဘေတုံ သန္ဓာရေတုံ သက္ကောန္တိ၊ စက္ကံ ပန နပဝဋ္ဋေန္တိ၊ ဒုတိယာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော၊ သတ္တမယုဂေ ပန ဂေါဏေ ယောဇေတွာ ယဒါ ဆေကော သာရထိ ဓုရေ နိသီဒိတွာ ယောတ္တာနိ အာဒါယ သဗ္ဗပုရိမတော ပဋ္ဌာယ ပတောဒလဋ္ဌိယာ ဂေါဏေ အာကောဋေတိ၊ တဒါ သဗ္ဗေဝ ဧကဗလာ ဟုတွာ ဓုရဉ္စ သန္ဓာရေန္တိ စက္ကာနိ စ ပဝဋ္ဋေန္တိ။ ‘သကဋံ ဂဟေတွာ ဒသယောဇနံ ဝီသတိယောဇနံ ဂတာ’တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အာပါဒေန္တိ – ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တတ္ထ ယော စိတ္တသမုဋ္ဌာနိကကာယော န သော ဝိညတ္တိ၊ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာယ ပန ဝါယောဓာတုယာ သဟဇာတံ ရူပကာယံ သန္ထမ္ဘေတုံ သန္ဓာရေတုံ စာလေတုံ ပစ္စယော ဘဝိတုံ သမတ္ထော ဧကော အာကာရဝိကာရော အတ္ထိ၊ အယံ ဝိညတ္တိ နာမ။ သာ အဋ္ဌ ရူပါနိ ဝိယ န စိတ္တသမုဋ္ဌာနာ။ ယထာ ပန အနိစ္စာဒိဘေဒါနံ ဓမ္မာနံ ဇရာမရဏတ္တာ၊ ‘‘ဇရာမရဏံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္စံ သင်္ခတ’’န္တိအာဒိ (သံ။ နိ။ ၂။၂၀) ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာနံ ရူပါနံ ဝိညတ္တိတာယ သာပိ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာ နာမ ဟောတိ။

ဝိညာပနတ္တာ ပနေသာ ဝိညတ္တီတိ ဝုစ္စတိ။ ကိံ ဝိညာပေတီတိ? ဧကံ ကာယိကကရဏံ။ စက္ခုပထသ္မိဉှိ ဌိတော ဟတ္ထံ ဝါ ပါဒံ ဝါ ဥက္ခိပတိ၊ သီသံ ဝါ ဘမုကံ ဝါ စာလေတိ၊ အယံ ဟတ္ထာဒီနံ အာကာရော စက္ခုဝိညေယျော ဟောတိ။ ဝိညတ္တိ ပန န စက္ခုဝိညေယျာ မနောဝိညေယျာ ဧဝ။ စက္ခုနာ ဟိ ဟတ္ထဝိကာရာဒိဝသေန ဝိပ္ဖန္ဒမာနံ ဝဏ္ဏာရမ္မဏမေဝ ပဿတိ။ ဝိညတ္တိံ ပန မနောဒွါရိကစိတ္တေန စိန္တေတွာ ‘ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ဧသ ကာရေတိ မညေ’တိ ဇာနာတိ။

ယထာ ဟိ အရညေ နိဒါဃသမယေ ဥဒကဋ္ဌာနေ မနုဿာ ‘ဣမာယ သညာယ ဣဓ ဥဒကဿ အတ္ထိဘာဝံ ဇာနိဿန္တီ’တိ ရုက္ခဂ္ဂေ တာလပဏ္ဏာဒီနိ ဗန္ဓာပေန္တိ၊ သုရာပါနဒွါရေ ဓဇံ ဥဿာပေန္တိ၊ ဥစ္စံ ဝါ ¶ ပန ရုက္ခံ ဝါတော ပဟရိတွာ စာလေတိ၊ အန္တောဥဒကေ မစ္ဆေ စလန္တေ ဥပရိ ဗုဗ္ဗုဠကာနိ ဥဋ္ဌဟန္တိ၊ မဟောဃဿ ဂတမဂ္ဂပရိယန္တေ တိဏပဏ္ဏကသဋံ ဥဿာရိတံ ဟောတိ။ တတ္ထ တာလပဏ္ဏဓဇသာခါစလနဗုဗ္ဗုဠကတိဏပဏ္ဏကသဋေ ဒိသွာ ယထာ စက္ခုနာ အဒိဋ္ဌမ္ပိ ‘ဧတ္ထ ဥဒကံ ဘဝိဿတိ၊ သုရာ ဘဝိဿတိ၊ အယံ ရုက္ခော ဝါတေန ပဟတော ဘဝိဿတိ၊ အန္တောဥဒကေ မစ္ဆော ဘဝိဿတိ၊ ဧတ္တကံ ¶ ဌာနံ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ဩဃော ဂတော ဘဝိဿတီ’တိ မနောဝိညာဏေန ဇာနာတိ၊ ဧဝမေဝ ဝိညတ္တိပိ န စက္ခုဝိညေယျာ မနောဝိညေယျာဝ။ စက္ခုနာ ဟိ ဟတ္ထဝိကာရာဒိဝသေန ¶ ဝိပ္ဖန္ဒမာနံ ဝဏ္ဏာရမ္မဏမေဝ ပဿတိ။ ဝိညတ္တိံ ပန မနောဒွါရိကစိတ္တေန စိန္တေတွာ ‘ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ဧသ ကာရေတိ မညေ’တိ ဇာနာတိ။

န ကေဝလဉ္စေသာ ဝိညာပနတောဝ ဝိညတ္တိ နာမ။ ဝိညေယျတောပိ ပန ဝိညတ္တိယေဝ နာမ။ အယဉှိ ပရေသံ အန္တမသော တိရစ္ဆာနဂတာနမ္ပိ ပါကဋာ ဟောတိ။ တတ္ထ တတ္ထ သန္နိပတိတာ ဟိ သောဏသိင်္ဂါလကာကဂေါဏာဒယော ဒဏ္ဍံ ဝါ လေဍ္ဍုံ ဝါ ဂဟေတွာ ပဟရဏာကာရေ ဒဿိတေ ‘အယံ နော ပဟရိတုကာမော’တိ ဉတွာ ယေန ဝါ တေန ဝါ ပလာယန္တိ။ ပါကာရကုဋ္ဋာဒိအန္တရိကဿ ပန ပရဿ အပါကဋကာလောပိ အတ္ထိ။ ကိဉ္စာပိ တသ္မိံ ခဏေ အပါကဋာ သမ္မုခီဘူတာနံ ပန ပါကဋတ္တာ ဝိညတ္တိယေဝ နာမ ဟောတိ။

စိတ္တသမုဋ္ဌာနိကေ ပန ကာယေ စလန္တေ တိသမုဋ္ဌာနိကော စလတိ န စလတီတိ? သောပိ တထေဝ စလတိ။ တံဂတိကော တဒနုဝတ္တကောဝ ဟောတိ။ ယထာ ဟိ ဥဒကေ ဂစ္ဆန္တေ ဥဒကေ ပတိတာနိ သုက္ခဒဏ္ဍကတိဏပဏ္ဏာဒီနိပိ ဥဒကဂတိကာနေဝ ဘဝန္တိ၊ တသ္မိံ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တိ၊ တိဋ္ဌန္တေ တိဋ္ဌန္တိ – ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝမေသာ စိတ္တသမုဋ္ဌာနေသု ရူပေသု ဝိညတ္တိ ကာယကမ္မဒွါရံ နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ယာ ပန တသ္မိံ ဒွါရေ သိဒ္ဓါ စေတနာ ယာယ ပါဏံ ဟနတိ၊ အဒိန္နံ အာဒိယတိ၊ မိစ္ဆာစာရံ စရတိ၊ ပါဏာတိပါတာဒီဟိ ဝိရမတိ၊ ဣဒံ ကာယကမ္မံ နာမ။ ဧဝံ ပရဝါဒိမှိ သတိ ကာယော ဒွါရံ၊ တမှိ ဒွါရေ သိဒ္ဓါ စေတနာ ကာယကမ္မံ ‘ကုသလံ ဝါ အကုသလံ ဝါ’တိ ဌပေတဗ္ဗံ။ ပရဝါဒိမှိ ပန အသတိ ‘အဗျာကတံ ဝါ’တိ တိကံ ပူရေတွာဝ ဌပေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ယထာ နဂရဒွါရံ ကတဋ္ဌာနေယေဝ တိဋ္ဌတိ၊ အင်္ဂုလမတ္တမ္ပိ အပရာပရံ န သင်္ကမတိ၊ တေန တေန ပန ဒွါရေန မဟာဇနော သဉ္စရတိ၊ ဧဝမေဝ ဒွါရေ ဒွါရံ န သဉ္စရတိ၊ ကမ္မံ ပန တသ္မိံ တသ္မိံ ဒွါရေ ဥပ္ပဇ္ဇနတော စရတိ။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –

ဒွါရေ စရန္တိ ကမ္မာနိ၊ န ဒွါရာ ဒွါရစာရိနော၊

တသ္မာ ဒွါရေဟိ ကမ္မာနိ၊ အညမညံ ဝဝတ္ထိတာတိ။

တတ္ထ ¶ ¶ ကမ္မေနာပိ ဒွါရံ နာမံ လဘတိ၊ ဒွါရေနာပိ ကမ္မံ။ ယထာ ဟိ ဝိညာဏာဒီနံ ဥပ္ပဇ္ဇနဋ္ဌာနာနိ ¶ ဝိညာဏဒွါရံ ဖဿဒွါရံ အသံဝရဒွါရံ သံဝရဒွါရန္တိ နာမံ လဘန္တိ၊ ဧဝံ ကာယကမ္မဿ ဥပ္ပဇ္ဇနဋ္ဌာနံ ကာယကမ္မဒွါရန္တိ နာမံ လဘတိ။ ဝစီမနောကမ္မဒွါရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ယထာ ပန တသ္မိံ တသ္မိံ ရုက္ခေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ သိမ္ဗလိဒေဝတာ ပလာသဒေဝတာ ပုစိမန္ဒဒေဝတာ ဖန္ဒနဒေဝတာတိ တေန တေန ရုက္ခေန နာမံ လဘတိ၊ ဧဝမေဝ ကာယဒွါရေန ကတံ ကမ္မမ္ပိ ကာယကမ္မန္တိ ဒွါရေန နာမံ လဘတိ။ ဝစီကမ္မမနောကမ္မေသုပိ ဧသေဝ နယော။ တတ္ထ အညော ကာယော၊ အညံ ကမ္မံ၊ ကာယေန ပန ကတတ္တာ တံ ကာယကမ္မန္တိ ဝုစ္စတိ။ တေနာဟု အဋ္ဌကထာစရိယာ –

ကာယေန စေ ကတံ ကမ္မံ၊ ကာယကမ္မန္တိ ဝုစ္စတိ၊

ကာယော စ ကာယကမ္မဉ္စ၊ အညမညံ ဝဝတ္ထိတာ။

သူစိယာ စေ ကတံ ကမ္မံ၊ သူစိကမ္မန္တိ ဝုစ္စတိ၊

သူစိ စ သူစိကမ္မဉ္စ၊ အညမညံ ဝဝတ္ထိတာ။

ဝါသိယာ စေ ကတံ ကမ္မံ၊ ဝါသိကမ္မန္တိ ဝုစ္စတိ၊

ဝါသိ စ ဝါသိကမ္မဉ္စ၊ အညမညံ ဝဝတ္ထိတာ။

ပုရိသေန စေ ကတံ ကမ္မံ၊ ပုရိသကမ္မန္တိ ဝုစ္စတိ၊

ပုရိသော စ ပုရိသကမ္မဉ္စ၊ အညမညံ ဝဝတ္ထိတာ။

ကာယေန စေ ကတံ ကမ္မံ၊ ကာယကမ္မန္တိ ဝုစ္စတိ၊

ကာယော စ ကာယကမ္မဉ္စ၊ အညမညံ ဝဝတ္ထိတာတိ။

ဧဝံ သန္တေ နေဝ ဒွါရဝဝတ္ထာနံ ယုဇ္ဇတိ၊ န ကမ္မဝဝတ္ထာနံ။ ကထံ? ကာယဝိညတ္တိယဉှိ ‘‘ဒွါရေ စရန္တိ ကမ္မာနီ’’တိ ဝစနတော ဝစီကမ္မမ္ပိ ပဝတ္တတိ၊ တေနဿာ ကာယကမ္မဒွါရန္တိ ဝဝတ္ထာနံ န ယုတ္တံ။ ကာယကမ္မဉ္စ ဝစီဝိညတ္တိယမ္ပိ ပဝတ္တတိ၊ တေနဿ ကာယကမ္မန္တိ ဝဝတ္ထာနံ န ယုဇ္ဇတီ’တိ။ ‘နော န ယုဇ္ဇတိ။ ကသ္မာ? ယေဘုယျဝုတ္တိတာယ စေဝ တဗ္ဗဟုလဝုတ္တိတာယ စ။ ကာယကမ္မမေဝ ဟိ ယေဘုယျေန ကာယဝိညတ္တိယံ ပဝတ္တတိ န ဣတရာနိ၊ တသ္မာ ကာယကမ္မဿ ယေဘုယျေန ပဝတ္တိတော တဿာ ကာယကမ္မဒွါရဘာဝေါ သိဒ္ဓါ။ ဗြာဟ္မဏဂါမအမ္ဗဝနနာဂဝနာဒီနံ ဗြာဟ္မဏဂါမာဒိဘာဝေါ ဝိယာတိ ဒွါရဝဝတ္ထာနံ ယုဇ္ဇတိ။ ကာယကမ္မံ ပန ကာယဒွါရမှိယေဝ ဗဟုလံ ပဝတ္တတိ ¶ အပ္ပံ ဝစီဒွါရေ ¶ ။ တသ္မာ ကာယဒွါရေ ဗဟုလံ ပဝတ္တိတော ဧတဿ ¶ ကာယကမ္မဘာဝေါ သိဒ္ဓါ၊ ဝနစရကထုလ္လကုမာရိကာဒိဂေါစရာနံ ဝနစရကာဒိဘာဝေါ ဝိယာတိ။ ဧဝံ ကမ္မဝဝတ္ထာနမ္ပိ ယုဇ္ဇတီ’တိ။

ဝစီကမ္မဒွါရကထာယံ ပန စေတနာဝိရတိသဒ္ဒဝသေန တိဝိဓာ ဝါစာ နာမ။ တတ္ထ ‘‘စတူဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတာ ဝါစာ သုဘာသိတာ ဟောတိ နော ဒုဗ္ဘာသိတာ၊ အနဝဇ္ဇာ စ အနနုဝဇ္ဇာ စ ဝိညူန’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၁။၂၁၃)၊ အယံ စေတနာဝါစာ နာမ။ ယာ ‘‘စတူဟိ ဝစီဒုစ္စရိတေဟိ အာရတိ ဝိရတိ…ပေ… အယံ ဝုစ္စတိ သမ္မာဝါစာ’’တိ (ဝိဘ။ ၂၀၆)၊ အယံ ဝိရတိဝါစာ နာမ။ ‘‘ဝါစာ ဂိရာ ဗျပ္ပထော ဥဒီရဏံ ဃောသော ဃောသကမ္မံ ဝါစာ ဝစီဘေဒေါ’’တိ (ဓ။ သ။ ၈၅၀)၊ အယံ သဒ္ဒဝါစာ နာမ။ တာသု ဝစီကမ္မဒွါရန္တိ နေဝ စေတနာယ နာမံ န ဝိရတိယာ။ သဟသဒ္ဒါ ပန ဧကာ ဝိညတ္တိ အတ္ထိ၊ ဣဒံ ဝစီကမ္မဒွါရံ နာမ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘ကတမံ တံ ရူပံ ဝစီဝိညတ္တိ? ယာ ကုသလစိတ္တဿ ဝါ အကုသလစိတ္တဿ ဝါ အဗျာကတစိတ္တဿ ဝါ ဝါစာ ဂိရာ ဗျပ္ပထော ဥဒီရဏံ ဃောသော ဃောသကမ္မံ ဝါစာ ဝစီဘေဒေါ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ဝါစာ။ ယာ တာယ ဝါစာယ ဝိညတ္တိ ဝိညာပနာ ဝိညာပိတတ္တံ၊ ဣဒံ တံ ရူပံ ဝစီဝိညတ္တီ’’တိ (ဓ။ သ။ ၆၃၆)။

‘ဣဒံ ဝက္ခာမိ ဧတံ ဝက္ခာမီ’တိ ဟိ ဝိတက္ကယတော ဝိတက္ကဝိပ္ဖာရသဒ္ဒေါ နာမ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အယံ န သောတဝိညေယျော မနောဝိညေယျောတိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ အာဂတော။ အာဂမဋ္ဌကထာသု ပန ‘ဝိတက္ကဝိပ္ဖာရသဒ္ဒ’န္တိ ဝိတက္ကဝိပ္ဖာရဝသေန ဥပ္ပန္နံ ဝိပ္ပလပန္တာနံ သုတ္တပ္ပမတ္တာဒီနံ သဒ္ဒံ၊ ‘သုတွာ’တိ တံ သုတွာ၊ ယံ ဝိတက္ကယတော တဿ သော သဒ္ဒေါ ဥပ္ပန္နော၊ တဿ ဝသေန ‘ဧဝမ္ပိ တေ မနော၊ ဣတ္ထမ္ပိ တေ မနော’တိ အာဒိသတီတိ ဝတွာ ဝတ္ထူနိပိ ကထိတာနိ။ ပဋ္ဌာနေပိ ‘‘စိတ္တသမုဋ္ဌာနံ သဒ္ဒါယတနံ သောတဝိညာဏဿ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ အာဂတံ။ တသ္မာ ဝိနာ ဝိညတ္တိဃဋ္ဋနာယ ¶ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော အသောတဝိညေယျော ဝိတက္ကဝိပ္ဖာရသဒ္ဒေါ နာမ နတ္ထိ။ ‘ဣဒံ ဝက္ခာမိ ¶ ဧတံ ဝက္ခာမီ’တိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ပန စိတ္တံ ပထဝီဓာတု အာပေါဓာတု ¶ တေဇောဓာတု ဝါယောဓာတု ဝဏ္ဏော ဂန္ဓော ရသော ဩဇာတိ အဋ္ဌ ရူပါနိ သမုဋ္ဌာပေတိ။ တေသံ အဗ္ဘန္တရေ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာ ပထဝီဓာတု ဥပါဒိန္နကံ ဃဋ္ဋယမာနာဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တေန ဓာတုသင်္ဃဋ္ဋနေန သဟေဝ သဒ္ဒေါ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ။ အယံ စိတ္တသမုဋ္ဌာနသဒ္ဒေါ နာမ။ အယံ န ဝိညတ္တိ။ တဿာ ပန စိတ္တသမုဋ္ဌာနာယ ပထဝီဓာတုယာ ဥပါဒိန္နကဃဋ္ဋနဿ ပစ္စယဘူတော ဧကော အာကာရဝိကာရော အတ္ထိ၊ အယံ ဝစီဝိညတ္တိ နာမ။ ဣတော ပရံ သာ အဋ္ဌ ရူပါနိ ဝိယ န စိတ္တသမုဋ္ဌာနာတိအာဒိ သဗ္ဗံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဣဓာပိ ဟိ ‘တိဿ၊ ဒတ္တ၊ မိတ္တာ’တိ ပက္ကောသန္တဿ သဒ္ဒံ သုတွာ ဝိညတ္တိံ မနောဒွါရိကစိတ္တေန စိန္တေတွာ ‘ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ဧသ ကာရေတိ မညေ’တိ ဇာနာတိ။ ကာယဝိညတ္တိ ဝိယ စ အယမ္ပိ တိရစ္ဆာနဂတာနမ္ပိ ပါကဋာ ဟောတိ။ ‘ဧဟိ၊ ယာဟီ’တိ ဟိ သဒ္ဒံ သုတွာ တိရစ္ဆာနဂတာပိ ‘ဣဒံ နာမေသ ကာရေတိ မညေ’တိ ဉတွာ အာဂစ္ဆန္တိ စေဝ ဂစ္ဆန္တိ စ။ တိသမုဋ္ဌာနိကကာယံ စာလေတိ န စာလေတီတိ၊ အယံ ပန ဝါရော ဣဓ န လဗ္ဘတိ။ ပုရိမစိတ္တသမုဋ္ဌာနာယ ဥပတ္ထမ္ဘနကိစ္စမ္ပိ နတ္ထိ။ ယာ ပန တသ္မိံ ဝစီဒွါရေ သိဒ္ဓါ စေတနာ၊ ယာယ မုသာ ကထေတိ၊ ပေသုညံ ကထေတိ၊ ဖရုသံ ကထေတိ၊ သမ္ဖံ ပလပတိ၊ မုသာဝါဒါဒီဟိ ဝိရမတိ၊ ဣဒံ ဝစီကမ္မံ နာမ။ ဣတော ပရံ သဗ္ဗံ ကမ္မဝဝတ္ထာနဉ္စ ဒွါရဝဝတ္ထာနဉ္စ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။

မနောကမ္မဒွါရကထာယံ ပန ကာမာဝစရာဒိဝသေန စတုဗ္ဗိဓော မနော မနော နာမ။ တတ္ထ ကာမာဝစရော စတုပညာသဝိဓော ဟောတိ၊ ရူပါဝစရော ပန္နရသဝိဓော၊ အရူပါဝစရော ဒွါဒသဝိဓော၊ လောကုတ္တရော အဋ္ဌဝိဓောတိ သဗ္ဗောပိ ဧကူနနဝုတိဝိဓော ဟောတိ။ တတ္ထ အယံ နာမ မနော မနောဒွါရံ န ဟောတီတိ န ဝတ္တဗ္ဗော။ ယထာ ဟိ အယံ နာမ စေတနာ ကမ္မံ န ဟောတီတိ န ဝတ္တဗ္ဗာ၊ အန္တမသော ပဉ္စဝိညာဏသမ္ပယုတ္တာပိ ¶ ဟိ စေတနာ မဟာပကရဏေ ကမ္မန္တွေဝ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ ဧဝမေဝ အယံ နာမ မနော မနောဒွါရံ န ဟောတီတိ န ဝတ္တဗ္ဗော။

ဧတ္ထာဟ ¶ – ကမ္မံ နာမေတံ ကိံ ကရောတီတိ? အာယူဟတိ၊ အဘိသင်္ခရောတိ၊ ပိဏ္ဍံ ကရောတိ၊ စေတေတိ၊ ကပ္ပေတိ၊ ပကပ္ပေတီတိ။ ဧဝံ သန္တေ ပဉ္စဝိညာဏစေတနာ ကိံ အာယူဟတိ၊ အဘိသင်္ခရောတိ၊ ပိဏ္ဍံ ¶ ကရောတိ၊ စေတေတိ၊ ကပ္ပေတိ၊ ပကပ္ပေတီတိ?။ သဟဇာတဓမ္မေ။ သာပိ ဟိ သဟဇာတေ သမ္ပယုတ္တက္ခန္ဓေ အာယူဟတိ အဘိသင်္ခရောတိ ပိဏ္ဍံ ကရောတိ စေတေတိ ကပ္ပေတိ ပကပ္ပေတီတိ။ ကိံ ဝါ ဣမိနာ ဝါဒေန? သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဝသေန ဟေတံ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ ပနေတ္ထ သန္နိဋ္ဌာနံ – တေဘူမကကုသလာကုသလော ဧကူနတိံသဝိဓော မနော မနောကမ္မဒွါရံ နာမ။ ယာ ပန တသ္မိံ မနောဒွါရေ သိဒ္ဓါ စေတနာ ယာယ အဘိဇ္ဈာဗျာပါဒမိစ္ဆာဒဿနာနိ စေဝ အနဘိဇ္ဈာအဗျာပါဒသမ္မာဒဿနာနိ စ ဂဏှာတိ၊ ဣဒံ မနောကမ္မံ နာမ။ ဣတော ပရံ သဗ္ဗံ ကမ္မဝဝတ္ထာနဉ္စ ဒွါရဝဝတ္ထာနဉ္စ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။ ဣမာနိ တီဏိ ကမ္မဒွါရာနိ နာမ။

ဣဒါနိ ယာနိ တီဏိ ကမ္မာနိ ဌပေတွာ ဣမာနိ ကမ္မဒွါရာနိ ဒဿိတာနိ၊ တာနိ အာဒိံ ကတွာ အဝသေသဿ ဒွါရကထာယ မာတိကာဌပနဿ ဝိတ္ထာရကထာ ဟောတိ။ တီဏိ ဟိ ကမ္မာနိ – ကာယကမ္မံ ဝစီကမ္မံ မနောကမ္မန္တိ။ ကိံ ပနေတံ ကမ္မံ နာမာတိ? စေတနာ စေဝ၊ ဧကစ္စေ စ စေတနာသမ္ပယုတ္တကာ ဓမ္မာ။ တတ္ထ စေတနာယ ကမ္မဘာဝေ ဣမာနိ သုတ္တာနိ –

‘‘စေတနာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကမ္မံ ဝဒါမိ၊ စေတယိတွာ ကမ္မံ ကရောတိ ကာယေန ဝါစာယ မနသာ’’ (အ။ နိ။ ၆။၆၃၊ ကထာ။ ၅၃၉)။ ‘‘ကာယေ ဝါ ဟိ၊ အာနန္ဒ၊ သတိ ကာယသဉ္စေတနာဟေတု ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဇ္ဈတ္တံ သုခဒုက္ခံ၊ ဝါစာယ ဝါ၊ အာနန္ဒ၊ သတိ ဝစီသဉ္စေတနာဟေတု ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဇ္ဈတ္တံ သုခဒုက္ခံ၊ မနေ ဝါ၊ အာနန္ဒ၊ သတိ မနောသဉ္စေတနာဟေတု ¶ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဇ္ဈတ္တံ သုခဒုက္ခံ’’ (သံ။ နိ။ ၂။၂၅၊ အ။ နိ။ ၄။၁၇၁)။ ‘‘တိဝိဓာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာယသဉ္စေတနာ အကုသလံ ကာယကမ္မံ ဒုက္ခုဒြယံ၊ ဒုက္ခဝိပါကံ၊ စတုဗ္ဗိဓာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝစီသဉ္စေတနာ…ပေ… တိဝိဓာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မနောသဉ္စေတနာ အကုသလံ မနောကမ္မံ ဒုက္ခုဒြယံ ဒုက္ခဝိပါကံ တိဝိဓာ ¶ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာယသဉ္စေတနာ ကုသလံ ကာယကမ္မံ သုခုဒြယံ သုခဝိပါကံ စတုဗ္ဗိဓာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝစီသဉ္စေတနာ…ပေ… တိဝိဓာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မနောသဉ္စေတနာ၊ ကုသလံ မနောကမ္မံ သုခုဒြယံ သုခဝိပါကံ’’ (ကထာ။ ၅၃၉၊ အ။ နိ။ ၁၀။၂၁၇ ထောကံ ဝိသဒိသံ)။ ‘‘သစာယံ၊ အာနန္ဒ၊ သမိဒ္ဓိ မောဃပုရိသော ပါဋလိပုတ္တဿ ပရိဗ္ဗာဇကဿ ဧဝံ ပုဋ္ဌော ဧဝံ ဗျာကရေယျ – သဉ္စေတနိယံ၊ အာဝုသော ပါဋလိပုတ္တ၊ ကမ္မံ ကတွာ ကာယေန ဝါစာယ မနသာ၊ သုခဝေဒနီယံ သုခံ သော ဝေဒယတိ…ပေ… အဒုက္ခမသုခဝေဒနီယံ အဒုက္ခမသုခံ သော ဝေဒယတီတိ၊ ဧဝံ ဗျာကရမာနော ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ သမိဒ္ဓိ မောဃပုရိသော ပါဋလိပုတ္တဿ ပရိဗ္ဗာဇကဿ သမ္မာ ဗျာကရမာနော ဗျာကရေယျာ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၀၀၊ ကထာ။ ၅၃၉)။

ဣမာနိ တာဝ စေတနာယ ကမ္မဘာဝေ သုတ္တာနိ။ စေတနာသမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ ပန ကမ္မဘာဝေါ ကမ္မစတုက္ကေန ဒီပိတော။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘စတ္တာရိမာနိ ¶ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကမ္မာနိ မယာ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒိတာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကမ္မံ ကဏှံ ကဏှဝိပါကံ၊ အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကမ္မံ သုက္ကံ သုက္ကဝိပါကံ၊ အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကမ္မံ ကဏှသုက္ကံ ကဏှသုက္ကဝိပါကံ၊ အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကမ္မံ အကဏှံ အသုက္ကံ အကဏှအသုက္ကဝိပါကံ ကမ္မက္ခယာယ သံဝတ္တတိ (အ။ နိ။ ၄။၂၃၂-၂၃၃)။… ကတမဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကမ္မံ အကဏှံ အသုက္ကံ အကဏှအသုက္ကဝိပါကံ ကမ္မက္ခယာယ သံဝတ္တတိ? ယဒိဒံ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ – သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ…ပေ… ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ၊ ဣဒံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကမ္မံ အကဏှံ အသုက္ကံ အကဏှအသုက္ကဝိပါကံ ကမ္မက္ခယာယ သံဝတ္တတိ (အ။ နိ။ ၄။၂၃၈)။… ကတမဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကမ္မံ အကဏှံ အသုက္ကံ အကဏှအသုက္ကဝိပါကံ ကမ္မက္ခယာယ သံဝတ္တတိ? အယမေဝ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ – သေယျထိဒံ၊ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ¶ …ပေ… သမ္မာသမာဓိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကမ္မံ အကဏှံ အသုက္ကံ အကဏှအသုက္ကဝိပါကံ ကမ္မက္ခယာယ သံဝတ္တတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၃၇)။

ဧဝံ ဣမေ ဗောဇ္ဈင်္ဂမဂ္ဂင်္ဂပ္ပဘေဒတော ပန္နရသ ဓမ္မာ ကမ္မစတုက္ကေန ဒီပိတာ။ အဘိဇ္ဈာ၊ ဗျာပါဒေါ၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ၊ အနဘိဇ္ဈာ၊ အဗျာပါဒေါ၊ သမ္မာဒိဋ္ဌီတိ ဣမေဟိ ပန ဆဟိ သဒ္ဓိံ ဧကဝီသတိ စေတနာသမ္ပယုတ္တကာ ဓမ္မာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

တတ္ထ ¶ လောကုတ္တရမဂ္ဂေါ ဘဇာပိယမာနော ကာယကမ္မာဒီနိ တီဏိ ကမ္မာနိ ဘဇတိ။ ယဉှိ ကာယေန ဒုဿီလျံ အဇ္ဈာစရတိ၊ တမှာ သံဝရော ကာယိကောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယံ ဝါစာယ ဒုဿီလျံ အဇ္ဈာစရတိ၊ တမှာ သံဝရော ဝါစသိကောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣတိ သမ္မာကမ္မန္တော ကာယကမ္မံ၊ သမ္မာဝါစာ ဝစီကမ္မံ။ ဧတသ္မိံ ဒွယေ ဂဟိတေ သမ္မာအာဇီဝေါ တပ္ပက္ခိကတ္တာ ဂဟိတောဝ ဟောတိ။ ယံ ပန မနေန ဒုဿီလျံ အဇ္ဈာစရတိ၊ တမှာ သံဝရော မာနသိကောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သော ဒိဋ္ဌိသင်္ကပ္ပဝါယာမသတိသမာဓိဝသေန ပဉ္စဝိဓော ဟောတိ။ အယံ ပဉ္စဝိဓောပိ မနောကမ္မံ နာမ။ ဧဝံ လောကုတ္တရမဂ္ဂေါ ဘဇာပိယမာနော တီဏိ ကမ္မာနိ ဘဇတိ။

ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဒွါရသံသန္ဒနံ နာမ ဟောတိ။ ကာယဝစီဒွါရေသု ဟိ စောပနံ ပတွာ ကမ္မပထံ အပ္ပတ္တမ္ပိ အတ္ထိ၊ မနောဒွါရေ စ သမုဒါစာရံ ပတွာ ကမ္မပထံ အပ္ပတ္တမ္ပိ ¶ အတ္ထိ၊ တံ ဂဟေတွာ တံတံဒွါရပက္ခိကမေဝ အကံသု။

တတြာယံ နယော – ယော ‘မိဂဝံ ဂမိဿာမီ’တိ ဓနုံ သဇ္ဇေတိ၊ ဇိယံ ဝဋ္ဋေတိ၊ သတ္တိံ နိသေတိ၊ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇတိ၊ ဝတ္ထံ ပရိဒဟတိ၊ ဧတ္တာဝတာ ကာယဒွါရေ စောပနံ ပတ္တံ ဟောတိ။ သော အရညေ ဒိဝသံ စရိတွာ အန္တမသော သသဗိဠာရမတ္တမ္ပိ န လဘတိ၊ ဣဒံ အကုသလံ ကာယကမ္မံ နာမ ဟောတိ န ဟောတီတိ? န ဟောတိ။ ကသ္မာ? ကမ္မပထံ အပ္ပတ္တတာယ။ ကေဝလံ ပန ကာယဒုစ္စရိတံ နာမ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မစ္ဆဂ္ဂဟဏာဒီ သုပယောဂေသုပိ ဧသေဝ နယော။

ဝစီဒွါရေပိ ‘မိဂဝံ ဂမိဿာမိ’ ‘ဝေဂေန ဓနုအာဒီနိ သဇ္ဇေထာ’တိ အာဏာပေတွာ ပုရိမနယေနေဝ အရညေ ကိဉ္စိ အလဘန္တဿ ကိဉ္စာပိ ဝစီဒွါရေ စောပနံ ပတ္တံ၊ ကမ္မပထံ အပ္ပတ္တတာယ ပန ကာယကမ္မံ န ဟောတိ။ ကေဝလံ ဝစီဒုစ္စရိတံ နာမ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

မနောဒွါရေ ¶ ပန ဝဓကစေတနာယ ဥပ္ပန္နမတ္တာယ ဧဝ ကမ္မပထဘေဒေါဝ ဟောတိ။ သော စ ခေါ ဗျာပါဒဝသေန န ပါဏာတိပါတဝသေန။ အကုသလဉှိ ကာယကမ္မံ ကာယဝစီဒွါရေသု သမုဋ္ဌာတိ၊ န မနောဒွါရေ၊ တထာ အကုသလံ ဝစီကမ္မံ။ အကုသလံ မနောကမ္မံ ပန တီသုပိ ဒွါရေသု သမုဋ္ဌာတိ၊ တထာ ကုသလာနိ ကာယဝစီမနောကမ္မာနိ။

ကထံ ¶ ? သဟတ္ထာ ဟိ ပါဏံ ဟနန္တဿ အဒိန္နံ အာဒိယန္တဿ မိစ္ဆာစာရံ စရန္တဿ ကမ္မံ ကာယကမ္မမေဝ ဟောတိ။ ဒွါရမ္ပိ ကာယဒွါရမေဝ ဟောတိ။ ဧဝံ တာဝ အကုသလံ ကာယကမ္မံ ကာယဒွါရေ သမုဋ္ဌာတိ။ တေဟိ ပန စိတ္တေဟိ သဟဇာတာ အဘိဇ္ဈာဗျာပါဒမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယော စေတနာပက္ခိကာ ဝါ ဘဝန္တိ၊ အဗ္ဗောဟာရိကာ ဝါ။ ‘ဂစ္ဆ ဣတ္ထန္နာမံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေဟိ၊ ဣတ္ထန္နာမံ ဘဏ္ဍံ အဝဟရာ’တိ အာဏာပေန္တဿ ပန ကမ္မံ ကာယကမ္မံ ဟောတိ၊ ဒွါရံ ပန ဝစီဒွါရံ။ ဧဝံ အကုသလံ ကာယကမ္မံ ဝစီဒွါရေ သမုဋ္ဌာတိ။ တေဟိ ပန စိတ္တေဟိ သဟဇာတာ အဘိဇ္ဈာဗျာပါဒမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယော စေတနာပက္ခိကာ ဝါ ဘဝန္တိ အဗ္ဗောဟာရိကာ ဝါ။ ဧတ္တကာ အာစရိယာနံ သမာနတ္ထကထာ နာမ။

ဝိတဏ္ဍဝါဒီ ပနာဟ – ‘အကုသလံ ကာယကမ္မံ မနောဒွါရေပိ သမုဋ္ဌာတီ’တိ။ သော ‘တယော သင်္ဂဟေ အာရုဠှံ သုတ္တံ အာဟရာဟီ’တိ ဝုတ္တော ဣဒံ ကုလုမ္ဗသုတ္တံ နာမ အာဟရိ –

‘‘ပုန စပရံ ¶ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဓေကစ္စော သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဣဒ္ဓိမာ စေတောဝသိပ္ပတ္တော အညိဿာ ကုစ္ဆိဂတံ ဂဗ္ဘံ ပါပကေန မနသာ အနုပေက္ခကော ဟောတိ – ‘အဟော ဝတာယံ ကုစ္ဆိဂတော ဂဗ္ဘော န သောတ္ထိနာ အဘိနိက္ခမေယျာ’တိ။ ဧဝံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကုလုမ္ဗဿ ဥပဃာတော ဟောတီ’’တိ။

ဣဒံ သုတ္တံ အာဟရိတွာ အာဟ – ‘ဧဝံ စိန္တိတမတ္တေယေဝ မနသာ ကုစ္ဆိဂတော ဂဗ္ဘော ဖေဏပိဏ္ဍော ဝိယ ဝိလီယတိ။ ဧတ္ထ ကုတော ကာယင်္ဂစောပနံ ဝါ ဝါစင်္ဂစောပနံ ဝါ? မနောဒွါရသ္မိံယေဝ ပန ဣဒံ အကုသလံ ကာယကမ္မံ သမုဋ္ဌာတီ’တိ။

တမေနံ ‘တဝ သုတ္တဿ အတ္ထံ တုလယိဿာမာ’တိ ဝတွာ ဧဝံ တုလယိံသု – ‘တွံ ဣဒ္ဓိယာ ပရူပဃာတံ ဝဒေသိ။ ဣဒ္ဓိ နာမ စေသာ – အဓိဋ္ဌာနိဒ္ဓိ၊ ဝိကုဗ္ဗနိဒ္ဓိ၊ မနောမယိဒ္ဓိ၊ ဉာဏဝိပ္ဖာရိဒ္ဓိ၊ သမာဓိဝိပ္ဖာရိဒ္ဓိ၊ အရိယိဒ္ဓိ၊ ကမ္မဝိပါကဇိဒ္ဓိ၊ ပုညဝတော ဣဒ္ဓိ၊ ဝိဇ္ဇာမယိဒ္ဓိ ¶ ၊ တတ္ထ တတ္ထ သမ္မာပယောဂပစ္စယာ ဣဇ္ဈနဋ္ဌေန ¶ ဣဒ္ဓီတိ ဒသဝိဓာ (ပဋိ။ မ။ ၃။၁၀)။ တတ္ထ ကတရံ ဣဒ္ဓိံ ဝဒေသီ’တိ? ‘ဘာဝနာမယ’န္တိ။ ‘ကိံ ပန ဘာဝနာမယိဒ္ဓိယာ ပရူပဃာတကမ္မံ ဟောတီ’တိ? ‘အာမ၊ ဧကစ္စေ အာစရိယာ ဧကဝါရံ ဟောတီ’တိ၊ ဝဒန္တိ ယထာ ဟိ ပရံ ပဟရိတုကာမေန ဥဒကဘရိတေ ဃဋေ ခိတ္တေ ဃဋောပိ ဘိဇ္ဇတိ၊ ဥဒကမ္ပိ နဿတိ၊ ဧဝမေဝ ဘာဝနာမယိဒ္ဓိယာ ဧကဝါရံ ပရူပဃာတကမ္မံ ဟောတိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ပန သာ နဿတီတိ။ အထ နံ ‘ဘာဝနာမယိဒ္ဓိယာ နေဝ ဧကဝါရံ န ဒွေ ဝါရေ ပရူပဃာတကမ္မံ ဟောတီ’တိ ဝတွာ တံ သညတ္တိံ အာဂစ္ဆန္တံ ပုစ္ဆိံသု – ‘ဘာဝနာမယိဒ္ဓိ ကိံ ကုသလာ၊ အကုသလာ၊ အဗျာကတာ? သုခါယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တာ၊ ဒုက္ခာယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တာ၊ အဒုက္ခမသုခါယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တာ? သဝိတက္ကသဝိစာရာ၊ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တာ၊ အဝိတက္ကအဝိစာရာ? ကာမာဝစရာ၊ ရူပါဝစရာ၊ အရူပါဝစရာ’တိ?

ဣမံ ပန ပဉှံ ယော ဇာနာတိ သော ဧဝံ ဝက္ခတိ – ‘ဘာဝနာမယိဒ္ဓိ ကုသလာ ဝါ ဟောတိ၊ အဗျာကတာ ဝါ၊ အဒုက္ခမသုခဝေဒနီယာ ဧဝ၊ အဝိတက္ကအဝိစာရာ ဧဝ၊ ရူပါဝစရာ ဧဝါ’တိ။ သော ဝတ္တဗ္ဗော – ‘ပါဏာတိပါတစေတနာ ကုသလာဒီသု ကတရံ ကောဋ္ဌာသံ ဘဇတီ’တိ? ဇာနန္တော ဝက္ခတိ – ‘ပါဏာတိပါတစေတနာ အကုသလာ ဧဝ၊ ဒုက္ခဝေဒနီယာ ဧဝ၊ သဝိတက္ကသဝိစာရာ ဧဝ ကာမာဝစရာ ဧဝါ’တိ။ ‘ဧဝံ သန္တေ တဝ ပဉှော နေဝ ကုသလတ္တိကေန သမေတိ၊ န ဝေဒနာတ္တိကေန ¶ ၊ န ဝိတက္ကတ္တိကေန၊ န ဘူမန္တရေနာ’တိ။

‘ကိံ ပန ဧဝံ မဟန္တံ သုတ္တံ နိရတ္ထက’န္တိ? ‘နော နိရတ္ထကံ၊ တွံ ပနဿ အတ္ထံ န ဇာနာသိ။ ‘‘ဣဒ္ဓိမာ စေတောဝသိပ္ပတ္တော’’တိ ဧတ္ထ ဟိ နေဝ ဘာဝနာမယိဒ္ဓိ အဓိပ္ပေတာ၊ အာထဗ္ဗဏိဒ္ဓိ ပန အဓိပ္ပေတာ။ သာ ဟိ ဧတ္ထ လဗ္ဘမာနာ လဗ္ဘတိ။ သာ ပန ကာယဝစီဒွါရာနိ မုဉ္စိတွာ ကာတုံ န သက္ကာ။ အာထဗ္ဗဏိဒ္ဓိကာ ဟိ သတ္တာဟံ အလောဏကံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဒဗ္ဗေ အတ္ထရိတွာ ပထဝိယံ သယမာနာ တပံ စရိတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ သုသာနဘူမိံ သဇ္ဇေတွာ သတ္တမေ ပဒေ ဌတွာ ဟတ္ထံ ဝဋ္ဋေတွာ ဝဋ္ဋေတွာ မုခေန ဝိဇ္ဇံ ပရိဇပ္ပန္တိ။ အထ နေသံ ကမ္မံ သမိဇ္ဈတိ။ ဧဝံ အယမ္ပိ ဣဒ္ဓိ ကာယဝစီဒွါရာနိ မုဉ္စိတွာ ကာတုံ န သက္ကာတိ။ ‘န ကာယကမ္မံ မနောဒွါရေ သမုဋ္ဌာတီ’တိ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။

ဟတ္ထမုဒ္ဒါယ ¶ ပန မုသာဝါဒါဒီနိ ကထေန္တဿ ကမ္မံ ဝစီကမ္မံ၊ ဒွါရံ ပန ကာယဒွါရံ ဟောတိ ¶ ။ ဧဝံ အကုသလံ ဝစီကမ္မမ္ပိ ကာယဒွါရေ သမုဋ္ဌာတိ။ တေဟိ ပန စိတ္တေဟိ သဟဇာတာ အဘိဇ္ဈာဗျာပါဒမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယော စေတနာပက္ခိကာ ဝါ ဘဝန္တိ၊ အဗ္ဗောဟာရိကာ ဝါ။ ဝစီဘေဒံ ပန ကတွာ မုသာဝါဒါဒီနိ ကထေန္တဿ ကမ္မမ္ပိ ဝစီကမ္မံ ဒွါရမ္ပိ ဝစီဒွါရမေဝ။ ဧဝံ အကုသလံ ဝစီကမ္မံ ဝစီဒွါရေ သမုဋ္ဌာတိ။ တေဟိ ပန စိတ္တေဟိ သဟဇာတာ အဘိဇ္ဈာဗျာပါဒမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယော စေတနာပက္ခိကာ ဝါ ဘဝန္တိ အဗ္ဗောဟာရိကာ ဝါ။ ဧတ္တကာ အာစရိယာနံ သမာနတ္ထကထာ နာမ။

ဝိတဏ္ဍဝါဒီ ပနာဟ – ‘အကုသလံ ဝစီကမ္မံ မနောဒွါရေပိ သမုဋ္ဌာတီ’တိ။ သော ‘တယော သင်္ဂဟေ အာရုဠှံ သုတ္တံ အာဟရာဟီ’တိ ဝုတ္တော ဣဒံ ဥပေါသထက္ခန္ဓကတော သုတ္တံ အာဟရိ –

‘‘ယော ပန ဘိက္ခု ယာဝတတိယံ အနုဿာဝိယမာနေ သရမာနော သန္တိံ အာပတ္တိံ နာဝိကရေယျ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒဿ ဟောတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၃၄)။

ဣဒံ သုတ္တံ အာဟရိတွာ အာဟ – ‘ဧဝံ အာပတ္တိံ အနာဝိကရောန္တော တုဏှီဘူတောဝ အညံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊ ဧတ္ထ ကုတော ကာယင်္ဂစောပနံ ဝါ ဝါစင်္ဂစောပနံ ဝါ? မနောဒွါရသ္မိံယေဝ ပန ဣဒံ အကုသလံ ဝစီကမ္မံ သမုဋ္ဌာတီ’တိ။

သော ဝတ္တဗ္ဗော – ‘ကိံ ပနေတံ သုတ္တံ နေယျတ္ထံ ဥဒါဟု နီတတ္ထ’န္တိ? ‘နီတတ္ထမေဝ မယှံ သုတ္တ’န္တိ။ သော ‘မာ ဧဝံ အဝစ၊ တုလယိဿာမဿ အတ္ထ’န္တိ ဝတွာ ဧဝံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော – ‘သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေ ကိံ ဟောတီ’တိ? ဇာနန္တော ‘သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေ ဒုက္ကဋံ ဟောတီ’တိ ဝက္ခတိ။ တတော ဝတ္တဗ္ဗော ‘ဝိနယဿ ဒွေ ¶ မူလာနိ – ကာယော စ ဝါစာ စ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဟိ သဗ္ဗာပတ္တိယော ဣမေသုယေဝ ဒွီသု ဒွါရေသု ပညတ္တာ၊ မနောဒွါရေ အာပတ္တိပညပနံ နာမ နတ္ထိ။ တွံ အတိဝိယ ဝိနယေ ပကတညူ၊ ယော သတ္ထာရာ အပညတ္တေ ဌာနေ အာပတ္တိံ ပညပေသိ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ အဗ္ဘာစိက္ခသိ၊ ဇိနစက္ကံ ပဟရသီ’တိအာဒိဝစနေဟိ နိဂ္ဂဏှိတွာ ဥတ္တရိ ပဉှံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော – ‘သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေါ ကိရိယတော သမုဋ္ဌာတိ ဥဒါဟု အကိရိယတော’တိ? ဇာနန္တော ‘ကိရိယတော’တိ ဝက္ခတိ။ တတော ဝတ္တဗ္ဗော – ‘အနာဝိကရောန္တော ကတရံ ကိရိယံ ကရောတီ’တိ? အဒ္ဓါ ဟိ ကိရိယံ အပဿန္တော ဝိဃာတံ အာပဇ္ဇိဿတိ။ တတော ဣမဿ သုတ္တဿ ¶ အတ္ထေန သညာပေတဗ္ဗော။ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော – ယွာယံ ‘သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေါ ဟောတီ’တိ ဝုတ္တော၊ သော အာပတ္တိတော ကိံ ဟောတိ? ‘ကတရာပတ္တိ ဟောတီ’တိ ¶ အတ္ထော။ ‘ဒုက္ကဋာပတ္တိ ဟောတိ’။ သာ စ ခေါ န မုသာဝါဒလက္ခဏေန၊ ဘဂဝတော ပန ဝစနေန ဝစီဒွါရေ အကိရိယသမုဋ္ဌာနာ အာပတ္တိ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

ပဉှာ မေသာ ကုသလေဟိ စိန္တိတာ’’တိ။ (ပဋိ။ ၄၇၉)၊

ဧဝံ အကုသလံ ဝစီကမ္မံ န မနောဒွါရေ သမုဋ္ဌာတီတိ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။

ယဒါ ပန အဘိဇ္ဈာသဟဂတေန စေတသာ ကာယင်္ဂံ စောပေန္တော ဟတ္ထဂ္ဂါဟာဒီနိ ကရောတိ၊ ဗျာပါဒသဟဂတေန စေတသာ ဒဏ္ဍပရာမာသာဒီနိ၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိသဟဂတေန စေတသာ ‘ခန္ဒသိဝါဒယော သေဋ္ဌာ’တိ တေသံ အဘိဝါဒနအဉ္ဇလိကမ္မဘူတပီဌကပရိဘဏ္ဍာဒီနိ ကရောတိ၊ တဒါ ကမ္မံ မနောကမ္မံ ဟောတိ၊ ဒွါရံ ပန ကာယဒွါရံ။ ဧဝံ အကုသလံ မနောကမ္မံ ကာယဒွါရေ သမုဋ္ဌာတိ။ စေတနာ ပနေတ္ထ အဗ္ဗောဟာရိကာ။

ယဒါ ပန အဘိဇ္ဈာသဟဂတေန စေတသာ ဝါစင်္ဂံ စောပေန္တော ‘အဟော ဝတ ယံ ပရဿ၊ တံ မမဿာ’တိ ပရဝိတ္တူပကရဏံ အဘိဇ္ဈာယတိ၊ ဗျာပါဒသဟဂတေန စေတသာ ‘ဣမေ သတ္တာ ဟညန္တု ဝါ၊ ဗဇ္ဈန္တု ဝါ၊ ဥစ္ဆိဇ္ဇန္တု ဝါ၊ မာ ဝါ အဟေသု’န္တိ ဝဒတိ၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိသဟဂတေန စေတသာ ‘နတ္ထိ ဒိန္နံ၊ နတ္ထိ ယိဋ္ဌ’န္တိအာဒီနိ ဝဒတိ၊ တဒါ ကမ္မံ မနောကမ္မံ ဟောတိ၊ ဒွါရံ ပန ဝစီဒွါရံ။ ဧဝံ အကုသလံ မနောကမ္မံ ဝစီဒွါရေ သမုဋ္ဌာတိ။ စေတနာ ပနေတ္ထ အဗ္ဗောဟာရိကာ။

ယဒါ ပန ကာယင်္ဂဝါစင်္ဂါနိ အစောပေတွာ ရဟော နိသိန္နော အဘိဇ္ဈာဗျာပါဒမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိသဟဂတာနိ ¶ စိတ္တာနိ ဥပ္ပာဒေတိ၊ တဒါ ကမ္မံ မနောကမ္မံ၊ ဒွါရမ္ပိ မနောဒွါရမေဝ။ ဧဝံ အကုသလံ မနောကမ္မံ မနောဒွါရေ သမုဋ္ဌာတိ။ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ စေတနာပိ စေတနာသမ္ပယုတ္တကာ ဓမ္မာပိ မနောဒွါရေယေဝ သမုဋ္ဌဟန္တိ။ ဧဝံ အကုသလံ မနောကမ္မံ တီသုပိ ဒွါရေသု သမုဋ္ဌာတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ယံ ¶ ပန ဝုတ္တံ ‘တထာ ကုသလာနိ ကာယဝစီမနောကမ္မာနီ’တိ၊ တတြာယံ နယော – ယဒါ ဟိ ကေနစိ ¶ ကာရဏေန ဝတ္တုံ အသက္ကောန္တော ‘ပါဏာတိပါတာ အဒိန္နာဒါနာ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရမာမီ’တိ ဣမာနိ သိက္ခာပဒါနိ ဟတ္ထမုဒ္ဒါယ ဂဏှာတိ၊ တဒါ ကမ္မံ ကာယကမ္မံ ဒွါရမ္ပိ ကာယဒွါရမေဝ။ ဧဝံ ကုသလံ ကာယကမ္မံ ကာယဒွါရေ သမုဋ္ဌာတိ။ တေဟိ စိတ္တေဟိ သဟဂတာ အနဘိဇ္ဈာဒယော စေတနာပက္ခိကာ ဝါ ဟောန္တိ၊ အဗ္ဗောဟာရိကာ ဝါ။

ယဒါ ပန တာနေဝ သိက္ခာပဒါနိ ဝစီဘေဒံ ကတွာ ဂဏှာတိ၊ တဒါ ကမ္မံ ကာယကမ္မံ၊ ဒွါရံ ပန ဝစီဒွါရံ ဟောတိ။ ဧဝံ ကုသလံ ကာယကမ္မံ ဝစီဒွါရေ သမုဋ္ဌာတိ။ တေဟိ စိတ္တေဟိ သဟဂတာ အနဘိဇ္ဈာဒယော စေတနာပက္ခိကာ ဝါ ဟောန္တိ၊ အဗ္ဗောဟာရိကာ ဝါ။

ယဒါ ပန တေသု သိက္ခာပဒေသု ဒိယျမာနေသု ကာယင်္ဂဝါစင်္ဂါနိ အစောပေတွာ မနသာဝ ‘ပါဏာတိပါတာ အဒိန္နာဒါနာ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရမာမီ’တိ ဂဏှာတိ၊ တဒါ ကမ္မံ ကာယကမ္မံ၊ ဒွါရံ ပန မနောဒွါရံ ဟောတိ။ ဧဝံ ကုသလံ ကာယကမ္မံ မနောဒွါရေ သမုဋ္ဌာတိ။ တေဟိ စိတ္တေဟိ သဟဂတာ အနဘိဇ္ဈာဒယော စေတနာပက္ခိကာ ဝါ ဟောန္တိ၊ အဗ္ဗောဟာရိကာ ဝါ။

‘မုသာဝါဒါ ဝေရမဏီ’အာဒီနိ ပန စတ္တာရိ သိက္ခာပဒါနိ ဝုတ္တနယေနေဝ ကာယာဒီဟိ ဂဏှန္တဿ ကုသလံ ဝစီကမ္မံ တီသု ဒွါရေသု သမုဋ္ဌာတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣဓာပိ အနဘိဇ္ဈာဒယော စေတနာပက္ခိကာ ဝါ ဟောန္တိ၊ အဗ္ဗောဟာရိကာ ဝါ။

အနဘိဇ္ဈာဒိသဟဂတေဟိ ပန စိတ္တေဟိ ကာယင်္ဂံ စောပေတွာ စေတိယင်္ဂဏသမ္မဇ္ဇနဂန္ဓမာလာဒိပူဇနစေတိယဝန္ဒနာဒီနိ ကရောန္တဿ ကမ္မံ မနောကမ္မံ ဟောတိ၊ ဒွါရံ ပန ကာယဒွါရံ။ ဧဝံ ကုသလံ မနောကမ္မံ ကာယဒွါရေ သမုဋ္ဌာတိ။ စေတနာ ပနေတ္ထ အဗ္ဗောဟာရိကာ။ အနဘိဇ္ဈာသဟဂတေန စိတ္တေန ဝါစင်္ဂံ စောပေတွာ ‘အဟော ဝတ ယံ ပရဿ ဝိတ္တူပကရဏံ န တံ မမဿာ’တိ အနဘိဇ္ဈာယတော အဗျာပါဒသဟဂတေန စိတ္တေန ‘သဗ္ဗေ သတ္တာ ¶ အဝေရာ အဗျာဗဇ္ဈာ အနီဃာ သုခီ အတ္တာနံ ပရိဟရန္တူ’တိ ဝဒန္တဿ သမ္မာဒိဋ္ဌိသဟဂတေန စိတ္တေန ‘အတ္ထိ ဒိန္န’န္တိအာဒီနိ ဥဒါဟရန္တဿ ကမ္မံ မနောကမ္မံ ဟောတိ၊ ဒွါရံ ပန ဝစီဒွါရံ။ ဧဝံ ကုသလံ မနောကမ္မံ ဝစီဒွါရေ သမုဋ္ဌာတိ။ စေတနာ ¶ ပနေတ္ထ အဗ္ဗောဟာရိကာ။ ကာယင်္ဂဝါစင်္ဂါနိ ပန အစောပေတွာ ရဟော နိသိန္နဿ မနသာဝ အနဘိဇ္ဈာဒိသဟဂတာနိ စိတ္တာနိ ဥပ္ပာဒေန္တဿ ကမ္မံ မနောကမ္မံ၊ ဒွါရမ္ပိ မနောဒွါရမေဝ။ ဧဝံ ကုသလံ ¶ မနောကမ္မံ မနောဒွါရေ သမုဋ္ဌာတိ။ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ စေတနာပိ စေတနာသမ္ပယုတ္တကာ ဓမ္မာပိ မနောဒွါရေယေဝ သမုဋ္ဌဟန္တိ။

တတ္ထ အာဏတ္တိသမုဋ္ဌိတေသု ပါဏာတိပါတအဒိန္နာဒါနေသု ကမ္မမ္ပိ ကာယကမ္မံ ဒွါရမ္ပိ ကမ္မဝသေနေဝ ကာယဒွါရန္တိ ဝဒန္တော ကမ္မံ ရက္ခတိ၊ ဒွါရံ ဘိန္ဒတိ နာမ။ ဟတ္ထမုဒ္ဒါယ သမုဋ္ဌိတေသု မုသာဝါဒါဒီသု ဒွါရမ္ပိ ကာယဒွါရံ၊ ကမ္မမ္ပိ ဒွါရဝသေနေဝ ကာယကမ္မန္တိ ဝဒန္တော ဒွါရံ ရက္ခတိ ကမ္မံ ဘိန္ဒတိ နာမ။ တသ္မာ ‘ကမ္မံ ရက္ခာမီ’တိ ဒွါရံ န ဘိန္ဒိတဗ္ဗံ၊ ‘ဒွါရံ ရက္ခာမီ’တိ ကမ္မံ န ဘိန္ဒိတဗ္ဗံ။ ယထာဝုတ္တေနေဝ ပန နယေန ကမ္မဉ္စ ဒွါရဉ္စ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ကထေန္တော ဟိ နေဝ ကမ္မံ န ဒွါရံ ဘိန္ဒတီတိ။

ဣဒါနိ ‘ပဉ္စ ဝိညာဏာနိ ပဉ္စဝိညာဏဒွါရာနီ’တိအာဒီသု စက္ခုဝိညာဏံ သောတဝိညာဏံ ဃာနဝိညာဏံ ဇိဝှာဝိညာဏံ ကာယဝိညာဏန္တိ ဣမာနိ ပဉ္စ ဝိညာဏာနိ နာမ။ စက္ခုဝိညာဏဒွါရံ သောတ… ဃာန… ဇိဝှာ… ကာယဝိညာဏဒွါရန္တိ ဣမာနိ ပဉ္စ ဝိညာဏဒွါရာနိ နာမ။ ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဒွါရာနံ ဝသေန ဥပ္ပန္နာ စေတနာ နေဝ ကာယကမ္မံ ဟောတိ၊ န ဝစီကမ္မံ၊ မနောကမ္မမေဝ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ စက္ခုသမ္ဖဿော သောတ… ဃာန… ဇိဝှာ… ကာယ… မနောသမ္ဖဿောတိ ဣမေ ပန ဆ သမ္ဖဿာ နာမ။ စက္ခုသမ္ဖဿဒွါရံ သောတ… ဃာန… ဇိဝှာ… ကာယ… မနောသမ္ဖဿဒွါရန္တိ ဣမာနိ ဆ သမ္ဖဿဒွါရာနိ နာမ။

စက္ခုအသံဝရော သောတ… ဃာန… ဇိဝှာ… ပသာဒကာယ… စောပနကာယအသံဝရော ဝါစာအသံဝရော မနောအသံဝရောတိ – ဣမေ အဋ္ဌ အသံဝရာ နာမ။ တေ အတ္ထတော ‘ဒုဿီလျံ မုဋ္ဌဿစ္စံ အညာဏံ အက္ခန္တိ ကောသဇ္ဇ’န္တိ ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ ဟောန္တိ။ တေသု ဧကဓမ္မောပိ ပဉ္စဒွါရေ ¶ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနပရိယောသာနေသု စိတ္တေသု နုပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဇဝနက္ခဏေယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဇဝနေ ဥပ္ပန္နောပိ ပဉ္စဒွါရေ အသံဝရောတိ ဝုစ္စတိ။

စက္ခုဝိညာဏသဟဇာတော ဟိ ဖဿော စက္ခုသမ္ဖဿော နာမ၊ စေတနာ မနောကမ္မံ နာမ၊ တံ စိတ္တံ မနောကမ္မဒွါရံ နာမ။ ဧတ္ထ ပဉ္စဝိဓော အသံဝရော နတ္ထိ ¶ ။ သမ္ပဋိစ္ဆနသဟဇာတော ဖဿော မနောသမ္ဖဿော ¶ နာမ၊ စေတနာ မနောကမ္မံ နာမ၊ တံ စိတ္တံ မနောကမ္မဒွါရံ နာမ။ ဧတ္ထာပိ အသံဝရော နတ္ထိ။ သန္တီရဏဝေါဋ္ဌဗ္ဗနေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဇဝနသဟဇာတော ပန ဖဿော မနောသမ္ဖဿော နာမ၊ စေတနာ မနောကမ္မံ နာမ၊ တံ စိတ္တံ မနောကမ္မဒွါရံ နာမ။ ဧတ္ထ အသံဝရော စက္ခုအသံဝရော နာမ ဟောတိ။ သောတဃာနဇိဝှာပသာဒကာယဒွါရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ယဒါ ပန ရူပါဒီသု အညတရာရမ္မဏံ မနောဒွါရိကဇဝနံ ဝိနာ ဝစီဒွါရေန သုဒ္ဓံ ကာယဒွါရသင်္ခါတံ စောပနံ ပါပယမာနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဒါ တေန စိတ္တေန သဟဇာတော ဖဿော မနောသမ္ဖဿော နာမ၊ စေတနာ ကာယကမ္မံ နာမ၊ တံ ပန စိတ္တံ အဗ္ဗောဟာရိကံ၊ စောပနဿ ဥပ္ပန္နတ္တာ မနောဒွါရန္တိ သင်္ချံ န ဂစ္ဆတိ။ ဧတ္ထ အသံဝရော စောပနကာယအသံဝရော နာမ။ ယဒါ တာဒိသံယေဝ ဇဝနံ ဝိနာ ကာယဒွါရေန သုဒ္ဓံ ဝစီဒွါရသင်္ခါတံ စောပနံ ပါပယမာနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဒါ တေန စိတ္တေန သဟဇာတော ဖဿော မနောသမ္ဖဿော နာမ၊ စေတနာ ဝစီကမ္မံ နာမ၊ တံ ပန စိတ္တံ အဗ္ဗောဟာရိကံ၊ စောပနဿ ဥပ္ပန္နတ္တာ မနောဒွါရန္တိ သင်္ချံ န ဂစ္ဆတိ။ ဧတ္ထ အသံဝရော ဝါစာအသံဝရော နာမ။ ယဒါ ပန တာဒိသံ ဇဝနစိတ္တံ ဝိနာ ကာယဝစီဒွါရေဟိ သုဒ္ဓံ မနောဒွါရမေဝ ဟုတွာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဒါ တေန စိတ္တေန သဟဇာတော ဖဿော မနောသမ္ဖဿော နာမ၊ စေတနာ မနောကမ္မံ နာမ၊ တံ ပန စိတ္တံ မနောကမ္မဒွါရံ နာမ။ ဧတ္ထ အသံဝရော မနောအသံဝရော နာမ။ ဣတိ ဣမေသံ အဋ္ဌန္နံ အသံဝရာနံ ဝသေန စက္ခုအသံဝရဒွါရံ၊ သောတ… ဃာန… ဇိဝှာ… ပသာဒကာယ… စောပနကာယ… ဝါစာ… မနောအသံဝရဒွါရန္တိ ဣမာနိ အဋ္ဌ အသံဝရဒွါရာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

စက္ခုသံဝရော သောတ… ဃာန… ဇိဝှာ… ပသာဒကာယ… စောပနကာယ… ဝါစာ… မနောသံဝရောတိ ဣမေ ပန အဋ္ဌ သံဝရာ နာမ။ တေ အတ္ထတော ‘သီလံ သတိ ဉာဏံ ခန္တိ ဝီရိယ’န္တိ ဣမေ ပဉ္စ ¶ ဓမ္မာ ဟောန္တိ။ တေသုပိ ဧကဓမ္မောပိ ပဉ္စဒွါရေ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနပရိယောသာနေသု စိတ္တေသု နုပ္ပဇ္ဇတိ။ ဇဝနက္ခဏေယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဇဝနေ ဥပ္ပန္နောပိ ပဉ္စဒွါရေ သံဝရောတိ ဝုစ္စတိ။ တဿ သဗ္ဗဿာပိ စက္ခုဝိညာဏသဟဇာတော ဟိ ဖဿော စက္ခုသမ္ဖဿောတိအာဒိနာ အသံဝရေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဥပ္ပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣတိ ဣမေသံ အဋ္ဌန္နံ သံဝရာနံ ဝသေန စက္ခုသံဝရဒွါရံ…ပေ… မနောသံဝရဒွါရန္တိ ဣမာနိ အဋ္ဌ သံဝရဒွါရာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

ပါဏာတိပါတော ¶ ¶ ၊ အဒိန္နာဒါနံ၊ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရော၊ မုသာဝါဒေါ၊ ပိသုဏဝါစာ၊ ဖရုသဝါစာ၊ သမ္ဖပ္ပလာပေါ၊ အဘိဇ္ဈာ၊ ဗျာပါဒေါ၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီတိ ဣမေ ပန ဒသ အကုသလကမ္မပထာ နာမ။

တတ္ထ ပါဏဿ အတိပါတော ပါဏာတိပါတော နာမ၊ ပါဏဝဓော၊ ပါဏဃာတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပါဏောတိ စေတ္ထ ဝေါဟာရတော သတ္တော၊ ပရမတ္ထတော ဇီဝိတိန္ဒြိယံ။ တသ္မိံ ပန ပါဏေ ပါဏသညိနော ဇီဝိတိန္ဒြိယုပစ္ဆေဒကဥပက္ကမသမုဋ္ဌာပိကာ ကာယဝစီဒွါရာနံ အညတရဒွါရပ္ပဝတ္တာ ဝဓကစေတနာ ပါဏာတိပါတော။ သော ဂုဏဝိရဟိတေသု တိရစ္ဆာနဂတာဒီသု ပါဏေသု ခုဒ္ဒကေ ပါဏေ အပ္ပသာဝဇ္ဇော၊ မဟာသရီရေ မဟာသာဝဇ္ဇော။ ကသ္မာ? ပယောဂမဟန္တတာယ။ ပယောဂသမတ္တေပိ ဝတ္ထုမဟန္တတာယ။ ဂုဏဝန္တေသု မနုဿာဒီသု အပ္ပဂုဏေ အပ္ပသာဝဇ္ဇော၊ မဟာဂုဏေ မဟာသာဝဇ္ဇော။ သရီရဂုဏာနံ ပန သမဘာဝေ သတိ ကိလေသာနံ ဥပက္ကမာနဉ္စ မုဒုတာယ အပ္ပသာဝဇ္ဇော၊ တိဗ္ဗတာယ မဟာသာဝဇ္ဇောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

တဿ ပဉ္စ သမ္ဘာရာ ဟောန္တိ – ပါဏော၊ ပါဏသညိတာ၊ ဝဓကစိတ္တံ၊ ဥပက္ကမော၊ တေန မရဏန္တိ။ ဆ ပယောဂါ – သာဟတ္ထိကော၊ အာဏတ္တိကော၊ နိဿဂ္ဂိယော၊ ထာဝရော၊ ဝိဇ္ဇာမယော၊ ဣဒ္ဓိမယောတိ။ ဣမသ္မိံ ပနတ္ထေ ဝိတ္ထာရိယမာနေ အတိပပဉ္စော ဟောတိ။ တသ္မာ တံ န ဝိတ္ထာရယာမ။ အညဉ္စ ဧဝရူပံ အတ္ထိကေဟိ ပန သမန္တပါသာဒိကံ ဝိနယဋ္ဌကထံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၇၂) ဩလောကေတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။

အဒိန္နဿ အာဒါနံ ‘အဒိန္နာဒါနံ’၊ ပရဿဟရဏံ၊ ထေယျံ၊ စောရိကာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ အဒိန္နန္တိ ပရပရိဂ္ဂဟိတံ၊ ယတ္ထ ပရော ယထာကာမကာရိတံ အာပဇ္ဇန္တော အဒဏ္ဍာရဟော အနုပဝဇ္ဇော စ ဟောတိ။ တသ္မိံ ပရပရိဂ္ဂဟိတေ ပရပရိဂ္ဂဟိတသညိနော ¶ တဒါဒါယကဥပက္ကမသမုဋ္ဌာပိကာ ထေယျစေတနာ အဒိန္နာဒါနံ။ တံ ဟီနေ ပရသန္တကေ အပ္ပသာဝဇ္ဇံ၊ ပဏီတေ မဟာသာဝဇ္ဇံ။ ကသ္မာ? ဝတ္ထုပဏီတတာယ။ ဝတ္ထုသမတ္တေ သတိ ဂုဏာဓိကာနံ သန္တကေ ဝတ္ထုသ္မိံ မဟာသာဝဇ္ဇံ။ တံတံဂုဏာဓိကံ ဥပါဒါယ တတော တတော ဟီနဂုဏဿ သန္တကေ ဝတ္ထုသ္မိံ အပ္ပသာဝဇ္ဇံ။

တဿ ¶ ပဉ္စ သမ္ဘာရာ ဟောန္တိ – ပရပရိဂ္ဂဟိတံ၊ ပရပရိဂ္ဂဟိတသညိတာ၊ ထေယျစိတ္တံ၊ ဥပက္ကမော ¶ ၊ တေန ဟရဏန္တိ။ ဆ ပယောဂါ – သာဟတ္ထိကာဒယောဝ။ တေ စ ခေါ ယထာနုရူပံ ထေယျာဝဟာရော၊ ပသယှာဝဟာရော၊ ပဋိစ္ဆန္နာဝဟာရော၊ ပရိကပ္ပာဝဟာရော၊ ကုသာဝဟာရောတိ ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ အဝဟာရာနံ ဝသေန ပဝတ္တန္တိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။ ဝိတ္ထာရော ပန သမန္တပါသာဒိကာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၃၈) ဝုတ္တော။

‘ကာမေသု မိစ္ဆာစာရော’တိ ဧတ္ထ ပန ‘ကာမေသူ’တိ မေထုနသမာစာရေသု၊ ‘မိစ္ဆာစာရော’တိ ဧကန္တနိန္ဒိတော လာမကာစာရော။ လက္ခဏတော ပန အသဒ္ဓမ္မာဓိပ္ပာယေန ကာယဒွါရပ္ပဝတ္တာ အဂမနီယဋ္ဌာနဝီတိက္ကမစေတနာ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရော။

တတ္ထ အဂမနီယဋ္ဌာနံ နာမ – ပုရိသာနံ တာဝ မာတုရက္ခိတာ၊ ပိတုရက္ခိတာ၊ မာတာပိတုရက္ခိတာ၊ ဘာတုရက္ခိတာ၊ ဘဂိနိရက္ခိတာ၊ ဉာတိရက္ခိတာ၊ ဂေါတ္တရက္ခိတာ၊ ဓမ္မရက္ခိတာ၊ သာရက္ခာ၊ သပရိဒဏ္ဍာတိ မာတုရက္ခိတာဒယော ဒသ၊ ဓနက္ကီတာ၊ ဆန္ဒဝါသိနီ၊ ဘောဂဝါသိနီ၊ ပဋဝါသိနီ၊ ဩဒပတ္တကိနီ၊ ဩဘဋစုမ္ဗဋာ၊ ဒါသီ စ ဘရိယာ၊ ကမ္မကာရီ စ ဘရိယာ၊ ဓဇာဟဋာ၊ မုဟုတ္တိကာတိ ဧတာ ဓနက္ကီတာဒယော ဒသာတိ ဝီသတိ ဣတ္ထိယော။ ဣတ္ထီသု ပန ဒွိန္နံ သာရက္ခသပရိဒဏ္ဍာနံ၊ ဒသန္နဉ္စ ဓနက္ကီတာဒီနန္တိ ဒွါဒသန္နံ ဣတ္ထီနံ အညေ ပုရိသာ ဣဒံ အဂမနီယဋ္ဌာနံ နာမ။

သော ပနေသ မိစ္ဆာစာရော သီလာဒိဂုဏရဟိတေ အဂမနီယဋ္ဌာနေ အပ္ပသာဝဇ္ဇော၊ သီလာဒိဂုဏသမ္ပန္နေ မဟာသာဝဇ္ဇော။ တဿ စတ္တာရော သမ္ဘာရာ – အဂမနီယဝတ္ထု၊ တသ္မိံ သေဝနစိတ္တံ၊ သေဝနပ္ပယောဂေါ၊ မဂ္ဂေနမဂ္ဂပ္ပဋိပတ္တိအဓိဝါသနန္တိ။ ဧကော ပယောဂေါ သာဟတ္ထိကော ဧဝ။

‘မုသာ’တိ ဝိသံဝါဒနပုရေက္ခာရဿ အတ္ထဘဉ္ဇကော ဝစီပယောဂေါ၊ ကာယပယောဂေါ ဝါ။ ဝိသံဝါဒနာဓိပ္ပာယေန ပနဿ ပရဝိသံဝါဒကကာယဝစီပယောဂသမုဋ္ဌာပိကာ စေတနာ ¶ မုသာဝါဒေါ။ အပရော နယော – ‘မုသာ’တိ အဘူတံ အတစ္ဆံ ဝတ္ထု။ ‘ဝါဒေါ’တိ တဿ ဘူတတော တစ္ဆတော ဝိညာပနံ။ လက္ခဏတော ပန အတထံ ဝတ္ထုံ တထတော ပရံ ဝိညာပေတုကာမဿ တထာဝိညတ္တိသမုဋ္ဌာပိကာ စေတနာ မုသာဝါဒေါ။ သော ယမတ္ထံ ဘဉ္ဇတိ တဿ အပ္ပတာယ အပ္ပသာဝဇ္ဇော၊ မဟန္တတာယ မဟာသာဝဇ္ဇော။ အပိစ ဂဟဋ္ဌာနံ ¶ အတ္တနော သန္တကံ အဒါတုကာမတာယ ‘နတ္ထီ’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တော အပ္ပသာဝဇ္ဇော။ သက္ခိနာ ဟုတွာ အတ္ထဘဉ္ဇနတ္ထံ ဝုတ္တော မဟာသာဝဇ္ဇော။ ပဗ္ဗဇိတာနံ အပ္ပကမ္ပိ တေလံ ဝါ သပ္ပိံ ဝါ ¶ လဘိတွာ ဟသာဓိပ္ပာယေန ‘အဇ္ဇ ဂါမေ တေလံ နဒီ မညေ သန္ဒတီ’တိ ပူရဏကထာနယေန ပဝတ္တော အပ္ပသာဝဇ္ဇော။ အဒိဋ္ဌံယေဝ ပန ဒိဋ္ဌန္တိအာဒိနာ နယေန ဝဒန္တာနံ မဟာသာဝဇ္ဇော။

တဿ စတ္တာရော သမ္ဘာရာ ဟောန္တိ – အတထံ ဝတ္ထု၊ ဝိသံဝါဒနစိတ္တံ၊ တဇ္ဇော ဝါယာမော၊ ပရဿ တဒတ္ထဝိဇာနနန္တိ။ ဧကော ပယောဂေါ – သာဟတ္ထိကောဝ။ သော စ ကာယေန ဝါ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ပရဝိသံဝါဒကကိရိယာကရဏေ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တာယ စေ ကိရိယာယ ပရော တမတ္ထံ ဇာနာတိ၊ အယံ ကိရိယသမုဋ္ဌာပိကစေတနာက္ခဏေယေဝ မုသာဝါဒကမ္မုနာ ဗဇ္ဈတိ။ ယသ္မာ ပန ယထာ ကာယကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓဝါစာဟိ ပရံ ဝိသံဝါဒေတိ၊ တထာ ဣမဿ ‘ဣမံ ဘဏာဟီ’တိ အာဏာပေန္တောပိ၊ ပဏ္ဏံ လိခိတွာ ပုရတော နိဿဇ္ဇန္တောပိ၊ ‘အယမတ္ထော ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗော’တိ ကုဋ္ဋာဒီသု လိခိတွာ ဌပေန္တောပိ၊ တသ္မာ ဧတ္ထ အာဏတ္တိကနိဿဂ္ဂိယထာဝရာပိ ပယောဂါ ယုဇ္ဇန္တိ။ အဋ္ဌကထာသု ပန အနာဂတတ္တာ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗာ။

‘ပိသုဏဝါစာ’တိအာဒီသု ယာယ ဝါစာယ ယဿ တံ ဝါစံ ဘာသတိ တဿ ဟဒယေ အတ္တနော ပိယဘာဝံ ပရဿ စ သုညဘာဝံ ကရောတိ၊ သာ ပိသုဏဝါစာ။ ယာယ ပန အတ္တာနမ္ပိ ပရမ္ပိ ဖရုသံ ကရောတိ၊ ယာ ဝါစာ သယမ္ပိ ဖရုသာ နေဝ ကဏ္ဏသုခါ၊ န ဟဒယင်္ဂမာ၊ အယံ ‘ဖရုသဝါစာ’။ ယေန သမ္ဖံ ပလပတိ၊ နိရတ္ထကံ၊ သော ‘သမ္ဖပ္ပလာပေါ’။ တေသံ မူလဘူတာ စေတနာပိ ပိသုဏဝါစာဒိနာမမေဝ လဘတိ။ သာ ဧဝ စ ဣဓ အဓိပ္ပေတာတိ။

တတ္ထ သံကိလိဋ္ဌစိတ္တဿ ပရေသံ ဝါ ဘေဒါယ အတ္တနော ပိယကမျတာယ ဝါ ကာယဝစီပယောဂသမုဋ္ဌာပိကာ စေတနာ ပိသုဏဝါစာ နာမ။ သာ ယဿ ¶ ဘေဒံ ကရောတိ တဿ အပ္ပဂုဏတာယ အပ္ပသာဝဇ္ဇာ၊ မဟာဂုဏတာယ မဟာသာဝဇ္ဇာ။

တဿာ စတ္တာရော သမ္ဘာရာ – ‘ဘိန္ဒိတဗ္ဗော ပရော’ ဣတိ ‘ဣမေ နာနာ ဘဝိဿ’န္တိ ဝိနာ ဘဝိဿန္တီတိ ဘေဒပုရေက္ခာရတာ ဝါ၊ ‘ဣတိ အဟံ ပိယော ဘဝိဿာမိ ဝိဿာသိကော’တိ ပိယကမျတာ ဝါ၊ တဇ္ဇော ဝါယာမော၊ တဿ တဒတ္ထဝိဇာနနန္တိ ¶ ။ ပရေ ပန အဘိန္နေ ကမ္မပထဘေဒေါ နတ္ထိ၊ ဘိန္နေ ဧဝ ဟောတိ။

ပရဿ မမ္မစ္ဆေဒကကာယဝစီပယောဂသမုဋ္ဌာပိကာ ဧကန္တဖရုသစေတနာ ‘ဖရုသဝါစာ’။ တဿာ အာဝိဘာဝတ္ထမိဒံ ¶ ဝတ္ထု – ဧကော ကိရ ဒါရကော မာတု ဝစနံ အနာဒိယိတွာ အရညံ ဂစ္ဆတိ။ တံ မာတာ နိဝတ္တေတုံ အသက္ကောန္တီ ‘စဏ္ဍာ တံ မဟိံသီ အနုဗန္ဓတူ’တိ အက္ကောသိ။ အထဿ တထေဝ အရညေ မဟိံသီ ဥဋ္ဌာသိ။ ဒါရကော ‘ယံ မမ မာတာ မုခေန ကထေသိ တံ မာ ဟောတု၊ ယံ စိတ္တေန စိန္တေသိ တံ ဟောတူ’တိ သစ္စကိရိယံ အကာသိ။ မဟိံသီ တတ္ထေဝ ဗဒ္ဓါ ဝိယ အဋ္ဌာသိ။ ဧဝံ မမ္မစ္ဆေဒကောပိ ပယောဂေါ စိတ္တသဏှတာယ ဖရုသဝါစာ န ဟောတိ။ မာတာပိတရော ဟိ ကဒါစိ ပုတ္တကေ ဧဝမ္ပိ ဝဒန္တိ – ‘စောရာ ဝေါ ခဏ္ဍာခဏ္ဍိကံ ကရောန္တူ’တိ၊ ဥပ္ပလပတ္တမ္ပိ စ နေသံ ဥပရိ ပတန္တံ န ဣစ္ဆန္တိ။ အာစရိယုပဇ္ဈာယာ စ ကဒါစိ နိဿိတကေ ဧဝံ ဝဒန္တိ – ‘ကိံ ဣမေ အဟိရိကာ အနောတ္တပ္ပိနော စရန္တိ၊ နိဒ္ဓမထ နေ’တိ၊ အထ စ နေသံ အာဂမာဓိဂမသမ္ပတ္တိံ ဣစ္ဆန္တိ။ ယထာ စ စိတ္တသဏှတာယ ဖရုသဝါစာ န ဟောတိ၊ ဧဝံ ဝစနသဏှတာယ အဖရုသဝါစာပိ န ဟောတိ။ န ဟိ မာရာပေတုကာမဿ ‘ဣမံ သုခံ သယာပေထာ’တိ ဝစနံ အဖရုသဝါစာ ဟောတိ။ စိတ္တဖရုသတာယ ပနေသာ ဖရုသဝါစာဝ။ သာ ယံ သန္ဓာယ ပဝတ္တိတာ တဿ အပ္ပဂုဏတာယ အပ္ပသာဝဇ္ဇာ၊ မဟာဂုဏတာယ မဟာသာဝဇ္ဇာ။ တဿာ တယော သမ္ဘာရာ – အက္ကောသိတဗ္ဗော ပရော၊ ကုပိတစိတ္တံ၊ အက္ကောသနန္တိ။

အနတ္ထဝိညာပိကာ ကာယဝစီပယောဂသမုဋ္ဌာပိကာ အကုသလစေတနာ ‘သမ္ဖပ္ပလာပေါ’။ သော အာသေဝနမန္ဒတာယ အပ္ပသာဝဇ္ဇော။ အာသေဝနမဟန္တတာယ မဟာသာဝဇ္ဇော။ တဿ ဒွေ သမ္ဘာရာ – ဘာရတယုဒ္ဓသီတာဟရဏာဒိနိရတ္ထကကထာပုရေက္ခာရတာ၊ တထာရူပီကထာကထနဉ္စာတိ။ ပရေ ပန တံ ¶ ကထံ အဂဏှန္တေ ကမ္မပထဘေဒေါ နတ္ထိ၊ ပရေန သမ္ဖပ္ပလာပေ ဂဟိတေယေဝ ဟောတိ။

အဘိဇ္ဈာယတီတိ ‘အဘိဇ္ဈာ’။ ပရဘဏ္ဍာဘိမုခီ ဟုတွာ တန္နိန္နတာယ ပဝတ္တတီတိ အတ္ထော။ သာ ‘အဟော တဝ ဣဒံ မမဿာ’တိ ဧဝံ ပရဘဏ္ဍာဘိဇ္ဈာယနလက္ခဏာ။ အဒိန္နာဒါနံ ဝိယ အပ္ပသာဝဇ္ဇာ မဟာသာဝဇ္ဇာ စ။ တဿာ ¶ ဒွေ သမ္ဘာရာ – ပရဘဏ္ဍံ၊ အတ္တနော ပရိဏာမနဉ္စာတိ။ ပရဘဏ္ဍဝတ္ထုကေ ဟိ လောဘေ ဥပ္ပန္နေပိ န တာဝ ကမ္မပထဘေဒေါ ဟောတိ ယာဝ န ‘အဟော ဝတ ဣဒံ မမဿာ’တိ အတ္တနော ပရိဏာမေတိ။

ဟိတသုခံ ဗျာပါဒယတီတိ ‘ဗျာပါဒေါ’။ သော ပရဝိနာသာယ မနောပဒေါသလက္ခဏော။ ဖရုသဝါစာ ဝိယ အပ္ပသာဝဇ္ဇော မဟာသာဝဇ္ဇော စ။ တဿ ဒွေ သမ္ဘာရာ – ပရသတ္တော စ၊ တဿ စ ¶ ဝိနာသစိန္တာတိ။ ပရသတ္တဝတ္ထုကေ ဟိ ကောဓေ ဥပ္ပန္နေပိ န တာဝ ကမ္မပထဘေဒေါ ဟောတိ ယာဝ ‘အဟော ဝတာယံ ဥစ္ဆိဇ္ဇေယျ ဝိနဿေယျာ’တိ တဿ ဝိနာသနံ န စိန္တေသိ။

ယထာဘုစ္စဂဟဏာဘာဝေန မိစ္ဆာ ပဿတီတိ ‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ’။ သာ ‘နတ္ထိ ဒိန္န’န္တိအာဒိနာ နယေန ဝိပရီတဒဿနလက္ခဏာ။ သမ္ဖပ္ပလာပေါ ဝိယ အပ္ပသာဝဇ္ဇာ မဟာသာဝဇ္ဇာ စ။ အပိစ အနိယတာ အပ္ပသာဝဇ္ဇာ၊ နိယတာ မဟာသာဝဇ္ဇာ။ တဿာ ဒွေ သမ္ဘာရာ – ဝတ္ထုနော စ ဂဟိတာကာရဝိပရီတတာ၊ ယထာ စ တံ ဂဏှာတိ တထာဘာဝေန တဿုပဋ္ဌာနန္တိ။ တတ္ထ နတ္ထိကာဟေတုကအကိရိယဒိဋ္ဌီဟိ ဧဝ ကမ္မပထဘေဒေါ ဟောတိ၊ န အညဒိဋ္ဌီဟိ။

ဣမေသံ ပန ဒသန္နံ အကုသလကမ္မပထာနံ ဓမ္မတော ကောဋ္ဌာသတော အာရမ္မဏတော ဝေဒနာတော မူလတော စာတိ ပဉ္စဟာကာရေဟိ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော –

တတ္ထ ‘ဓမ္မတော’တိ ဧတေသု ဟိ ပဋိပါဋိယာ သတ္တ စေတနာဓမ္မာဝ ဟောန္တိ၊ အဘိဇ္ဈာဒယော တယော စေတနာသမ္ပယုတ္တာ။

‘ကောဋ္ဌာသတော’တိ ပဋိပါဋိယာ သတ္တ၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ စာတိ ဣမေ အဋ္ဌ ကမ္မပထာ ဧဝ ဟောန္တိ၊ နော မူလာနိ။ အဘိဇ္ဈာဗျာပါဒါ ကမ္မပထာ စေဝ မူလာနိ စ။ အဘိဇ္ဈာ ဟိ မူလံ ပတွာ ‘လောဘော အကုသလမူလံ’ ဟောတိ၊ ဗျာပါဒေါ ‘ဒေါသော အကုသလမူလံ’။

‘အာရမ္မဏတော’တိ ပါဏာတိပါတော ဇီဝိတိန္ဒြိယာရမ္မဏတော သင်္ခါရာရမ္မဏော ဟောတိ။ အဒိန္နာဒါနံ သတ္တာရမ္မဏံ ဝါ ဟောတိ သင်္ခါရာရမ္မဏံ ဝါ။ မိစ္ဆာစာရော ဖောဋ္ဌဗ္ဗဝသေန သင်္ခါရာရမ္မဏော ဟောတိ၊ သတ္တာရမ္မဏောတိပိ ဧကေ။ မုသာဝါဒေါ သတ္တာရမ္မဏော ဝါ၊ သင်္ခါရာရမ္မဏော ဝါ။ တထာ ပိသုဏဝါစာ။ ဖရုသဝါစာ ¶ သတ္တာရမ္မဏာဝ။ သမ္ဖပ္ပလာပေါ ဒိဋ္ဌသုတမုတဝိညာတဝသေန သတ္တာရမ္မဏော ဝါ သင်္ခါရာရမ္မဏော ဝါ။ တထာ အဘိဇ္ဈာ။ ဗျာပါဒေါ သတ္တာရမ္မဏောဝ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ တေဘူမကဓမ္မဝသေန သင်္ခါရာရမ္မဏာဝ။

‘ဝေဒနာတော’တိ ¶ ပါဏာတိပါတော ဒုက္ခဝေဒနော ဟောတိ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ ရာဇာနော စောရံ ဒိသွာ ဟသမာနာပိ ‘ဂစ္ဆထ နံ ဃာတေထာ’တိ ဝဒန္တိ၊ သန္နိဋ္ဌာပကစေတနာ ပန နေသံ ဒုက္ခသမ္ပယုတ္တာဝ ဟောတိ ¶ ။ အဒိန္နာဒါနံ တိဝေဒနံ။ တဉှိ ပရဘဏ္ဍံ ဒိသွာ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌဿ ဂဏှတော သုခဝေဒနံ ဟောတိ၊ ဘီတတသိတဿ ဂဏှတော ဒုက္ခဝေဒနံ။ တထာ ဝိပါကနိဿန္ဒဖလာနိ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ။ ဂဟဏကာလေ မဇ္ဈတ္တဘာဝေ ဌိတဿ ပန ဂဏှတော အဒုက္ခမသုခဝေဒနံ ဟောတီတိ။ မိစ္ဆာစာရော သုခမဇ္ဈတ္တဝသေန ဒွိဝေဒနော။ သန္နိဋ္ဌာပကစိတ္တေ ပန မဇ္ဈတ္တဝေဒနော န ဟောတိ။ မုသာဝါဒေါ အဒိန္နာဒါနေ ဝုတ္တနယေနေဝ တိဝေဒနော၊ တထာ ပိသုဏဝါစာ။ ဖရုသဝါစာ ဒုက္ခဝေဒနာ။ သမ္ဖပ္ပလာပေါ တိဝေဒနော။ ပရေသု ဟိ သာဓုကာရံ ဒေန္တေသု စေလုက္ခေပါဒီနိ ခိပန္တေသု ဟဋ္ဌတုဋ္ဌဿ သီတာဟရဏဘာရတယုဒ္ဓါဒီနိ ကထနကာလေ သော သုခဝေဒနော ဟောတိ။ ပဌမံ ဒိန္နဝေတနေန ဧကေန ပစ္ဆာ အာဂန္တွာ ‘အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ကထေဟီ’တိ ဝုတ္တေ ‘အနနုသန္ဓိကံ ပကိဏ္ဏကကထံ ကထေဿာမိ နု ခေါ နော’တိ ဒေါမနဿိတဿ ကထနကာလေ ဒုက္ခဝေဒနော ဟောတိ၊ မဇ္ဈတ္တဿ ကထယတော အဒုက္ခမသုခဝေဒနော ဟောတိ။ အဘိဇ္ဈာ သုခမဇ္ဈတ္တဝသေန ဒွိဝေဒနာ၊ တထာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ။ ဗျာပါဒေါ ဒုက္ခဝေဒနော။

‘မူလတော’တိ ပါဏာတိပါတော ဒေါသမောဟဝသေန ဒွိမူလကော ဟောတိ။ အဒိန္နာဒါနံ ဒေါသမောဟဝသေန ဝါ လောဘမောဟဝသေန ဝါ။ မိစ္ဆာစာရော လောဘမောဟဝသေန။ မုသာဝါဒေါ ဒေါသမောဟဝသေန ဝါ လောဘမောဟဝသေန ဝါ၊ တထာ ပိသုဏဝါစာ သမ္ဖပ္ပလာပေါ စ။ ဖရုသဝါစာ ဒေါသမောဟဝသေန။ အဘိဇ္ဈာ မောဟဝသေန ဧကမူလာ၊ တထာ ဗျာပါဒေါ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ လောဘမောဟဝသေန ဒွိမူလာတိ။

ပါဏာတိပါတာဒီဟိ ပန ဝိရတိယော အနဘိဇ္ဈာအဗျာပါဒသမ္မာဒိဋ္ဌိယော စာတိ ဣမေ ဒသ ကုသလကမ္မပထာ နာမ။ တတ္ထ ပါဏာတိပါတာဒယော ဝုတ္တတ္ထာ ဧဝ။ ပါဏာတိပါတာဒီဟိ ဧတာယ ဝိရမန္တိ၊ သယံ ဝါ ဝိရမတိ၊ ဝိရမဏမတ္တမေဝ ¶ ဝါ ဧတန္တိ ဝိရတိ။ ယာ ပါဏာတိပါတာ ဝိရမန္တဿ ‘‘ယာ တသ္မိံ သမယေ ပါဏာတိပါတာ အာရတိ ဝိရတီ’’တိ (ဓ။ သ။ ၂၉၉-၃၀၁) ဧဝံ ဝုတ္တာ ကုသလစိတ္တသမ္ပယုတ္တာ ဝိရတိ၊ သာ ပဘေဒတော ¶ တိဝိဓာ ဟောတိ – သမ္ပတ္တဝိရတိ၊ သမာဒါနဝိရတိ၊ သမုစ္ဆေဒဝိရတီတိ။

တတ္ထ ¶ အသမာဒိန္နသိက္ခာပဒါနံ အတ္တနော ဇာတိဝယဗာဟုသစ္စာဒီနိ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ‘အယုတ္တံ အမှာကံ ဧဝရူပံ ပါပံ ကာတု’န္တိ သမ္ပတ္တံ ဝတ္ထုံ အဝီတိက္ကမန္တာနံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဝိရတိ ‘သမ္ပတ္တဝိရတီ’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ – သီဟဠဒီပေ စက္ကနဥပါသကဿ ဝိယ။ တဿ ကိရ ဒဟရကာလေယေဝ မာတုယာ ရောဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ ဝေဇ္ဇေန စ ‘အလ္လသသမံသံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီ’တိ ဝုတ္တံ။ တတော စက္ကနဿ ဘာတာ ‘ဂစ္ဆ၊ တာတ၊ ခေတ္တံ အာဟိဏ္ဍာဟီ’တိ စက္ကနံ ပေသေသိ။ သော တတ္ထ ဂတော။ တသ္မိဉ္စ သမယေ ဧကော သသော တရုဏသဿံ ခါဒိတုံ အာဂတော ဟောတိ။ သော တံ ဒိသွာဝ ဝေဂေန ဓာဝန္တော ဝလ္လိယာ ဗဒ္ဓါ ‘ကိရိ ကိရီ’တိ သဒ္ဒမကာသိ။ စက္ကနော တေန သဒ္ဒေန ဂန္တွာ တံ ဂဟေတွာ စိန္တေသိ – ‘မာတု ဘေသဇ္ဇံ ကရောမီ’တိ။ ပုန စိန္တေသိ – ‘န မေတံ ပတိရူပံ ယွာဟံ မာတု ဇီဝိတကာရဏာ ပရံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေယျ’န္တိ။ အထ နံ ‘ဂစ္ဆ၊ အရညေ သသေဟိ သဒ္ဓိံ တိဏောဒကံ ပရိဘုဉ္ဇာ’တိ မုဉ္စိ။ ဘာတရာ စ ‘ကိံ တာတ သသော လဒ္ဓါ’တိ ပုစ္ဆိတော တံ ပဝတ္တိံ အာစိက္ခိ။ တတော နံ ဘာတာ ပရိဘာသိ။ သော မာတုသန္တိကံ ဂန္တွာ ‘ယတော အဟံ ဇာတော နာဘိဇာနာမိ သဉ္စိစ္စ ပါဏံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတာ’တိ သစ္စံ ဝတွာ အဋ္ဌာသိ။ တာဝဒေဝဿ မာတာ အရောဂါ အဟောသိ။

သမာဒိန္နသိက္ခာပဒါနံ ပန သိက္ခာပဒသမာဒါနေ စ တတုတ္တရိဉ္စ အတ္တနော ဇီဝိတမ္ပိ ပရိစ္စဇိတွာ ဝတ္ထုံ အဝီတိက္ကမန္တာနံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဝိရတိ ‘သမာဒါနဝိရတီ’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဥတ္တရဝဍ္ဎမာနပဗ္ဗတဝါသီဥပါသကဿ ဝိယ။ သော ကိရ အမ္ဗရိယဝိဟာရဝါသိနော ပိင်္ဂလဗုဒ္ဓရက္ခိတတ္ထေရဿ သန္တိကေ သိက္ခာပဒါနိ ဂဟေတွာ ခေတ္တံ ကသတိ။ အထဿ ဂေါဏော နဋ္ဌော။ သော တံ ဂဝေသန္တော ဥတ္တရဝဍ္ဎမာနပဗ္ဗတံ အာရုဟိ။ တတြ နံ မဟာသပ္ပော အဂ္ဂဟေသိ။ သော စိန္တေသိ – ‘ဣမာယဿ တိခိဏဝါသိယာ သီသံ ဆိန္ဒာမီ’တိ။ ပုန စိန္တေသိ – ‘န မေတံ ပတိရူပံ ယွာဟံ ဘာဝနီယဿ ဂရုနော သန္တိကေ သိက္ခာပဒါနိ ဂဟေတွာ ဘိန္ဒေယျ’န္တိ ဧဝံ ယာဝတတိယံ စိန္တေတွာ ¶ ‘ဇီဝိတံ ပရိစ္စဇာမိ၊ န သိက္ခာပဒ’န္တိ အံသေ ဌပိတံ တိခိဏဒဏ္ဍဝါသိံ အရညေ ဆဍ္ဍေသိ။ တာဝဒေဝ နံ မဟာဝါဠော မုဉ္စိတွာ အဂမာသီတိ။

အရိယမဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ ¶ ပန ဝိရတိ ‘သမုစ္ဆေဒဝိရတီ’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ ယဿာ ဥပ္ပတ္တိတော ပဘုတိ ‘ပါဏံ ဃာတေဿာမီ’တိ အရိယပုဂ္ဂလာနံ စိတ္တမ္ပိ နုပ္ပဇ္ဇတီတိ။

ဣဒါနိ ¶ ယထာ အကုသလာနံ ဧဝံ ဣမေသမ္ပိ ကုသလကမ္မပထာနံ ဓမ္မတော ကောဋ္ဌာသတော အာရမ္မဏတော ဝေဒနာတော မူလတောတိ ပဉ္စဟာကာရေဟိ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော –

တတ္ထ ‘ဓမ္မတော’တိ ဧတေသု ဟိ ပဋိပါဋိယာ သတ္တ စေတနာပိ ဝဋ္ဋန္တိ၊ ဝိရတိယောပိ၊ အန္တေ တယော စေတနာသမ္ပယုတ္တာဝ။

‘ကောဋ္ဌာသတော’တိ ပဋိပါဋိယာ သတ္တ ကမ္မပထာ ဧဝ၊ နော မူလာနိ။ အန္တေ တယော ကမ္မပထာ စေဝ မူလာနိ စ။ အနဘိဇ္ဈာ ဟိ မူလံ ပတွာ ‘အလောဘော ကုသလမူလံ’ ဟောတိ။ အဗျာပါဒေါ ‘အဒေါသော ကုသလမူလံ’၊ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ‘အမောဟော ကုသလမူလံ’။

‘အာရမ္မဏတော’တိ ပါဏာတိပါတာဒီနံ အာရမ္မဏာနေဝ ဧတေသံ အာရမ္မဏာနိ။ ဝီတိက္ကမိတဗ္ဗတောယေဝ ဟိ ဝေရမဏီ နာမ ဟောတိ။ ယထာ ပန နိဗ္ဗာနာရမ္မဏော အရိယမဂ္ဂေါ ကိလေသေ ပဇဟတိ၊ ဧဝံ ဇီဝိတိန္ဒြိယာဒိအာရမ္မဏာပေတေ ကမ္မပထာ ပါဏာတိပါတာဒီနိ ဒုဿီလျာနိ ပဇဟန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

‘ဝေဒနာတော’တိ သဗ္ဗေ သုခဝေဒနာ ဝါ ဟောန္တိ မဇ္ဈတ္တဝေဒနာ ဝါ။ ကုသလံ ပတွာ ဟိ ဒုက္ခဝေဒနာ နာမ နတ္ထိ။

‘မူလတော’တိ ပဋိပါဋိယာ သတ္တ ကမ္မပထာ ဉာဏသမ္ပယုတ္တစိတ္တေန ဝိရမန္တဿ အလောဘအဒေါသအမောဟဝသေန တိမူလာ ဟောန္တိ၊ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တစိတ္တေန ဝိရမန္တဿ ဒွိမူလာ။ အနဘိဇ္ဈာ ဉာဏသမ္ပယုတ္တစိတ္တေန ဝိရမန္တဿ ဒွိမူလာ ဟောတိ၊ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တစိတ္တေန ဧကမူလာ။ အလောဘော ပန အတ္တနာဝ အတ္တနော မူလံ န ဟောတိ။ အဗျာပါဒေပိ ဧသေဝ နယော။ သမ္မာဒိဋ္ဌိ အလောဘာဒေါသဝသေန ဒွိမူလာဝ ဟောတိ။ ဣမေ ဒသ ကုသလကမ္မပထာ နာမ။

ဣဒါနိ ¶ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ကမ္မပထသံသန္ဒနံ နာမ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပဉ္စဖဿဒွါရဝသေန ဟိ ဥပ္ပန္နော အသံဝရော အကုသလံ မနောကမ္မမေဝ ဟောတိ။ မနောဖဿဒွါရဝသေန ဥပ္ပန္နော တီဏိပိ ကမ္မာနိ ¶ ဟောန္တိ – သော ဟိ ကာယဒွါရေ စောပနပ္ပတ္တော အကုသလံ ကာယကမ္မံ ဟောတိ၊ ဝစီဒွါရေ အကုသလံ ဝစီကမ္မံ၊ ဥဘယတ္ထ စောပနံ အပ္ပတ္တော အကုသလံ မနောကမ္မံ။ ပဉ္စအသံဝရဒွါရဝသေန ဥပ္ပန္နောပိ အကုသလံ မနောကမ္မမေဝ ဟောတိ။ စောပနကာယအသံဝရဒွါရဝသေန ဥပ္ပန္နော အကုသလံ ကာယကမ္မမေဝ ဟောတိ၊ ဝါစာအသံဝရဒွါရဝသေန ဥပ္ပန္နော အကုသလံ ဝစီကမ္မမေဝ ဟောတိ၊ မနောအသံဝရဒွါရဝသေန ဥပ္ပန္နော ¶ အကုသလံ မနောကမ္မမေဝ ဟောတိ။ တိဝိဓံ ကာယဒုစ္စရိတံ အကုသလံ ကာယကမ္မမေဝ ဟောတိ၊ စတုဗ္ဗိဓံ ဝစီဒုစ္စရိတံ အကုသလံ ဝစီကမ္မမေဝ ဟောတိ၊ တိဝိဓံ မနောဒုစ္စရိတံ အကုသလံ မနောကမ္မမေဝ ဟောတိ။

ပဉ္စဖဿဒွါရဝသေန ဥပ္ပန္နော သံဝရောပိ ကုသလံ မနောကမ္မမေဝ ဟောတိ။ မနောဖဿဒွါရဝသေန ဥပ္ပန္နော ပန အယမ္ပိ၊ အသံဝရော ဝိယ၊ တီဏိပိ ကမ္မာနိ ဟောန္တိ။ ပဉ္စသံဝရဒွါရဝသေန ဥပ္ပန္နောပိ ကုသလံ မနောကမ္မမေဝ ဟောတိ၊ စောပနကာယသံဝရဒွါရဝသေန ဥပ္ပန္နော ကုသလံ ကာယကမ္မမေဝ ဟောတိ၊ ဝါစာသံဝရဒွါရဝသေန ဥပ္ပန္နော ကုသလံ ဝစီကမ္မမေဝ ဟောတိ၊ မနောသံဝရဒွါရဝသေန ဥပ္ပန္နော ကုသလံ မနောကမ္မမေဝ ဟောတိ။ တိဝိဓံ ကာယသုစရိတံ ကုသလံ ကာယကမ္မမေဝ ဟောတိ၊ စတုဗ္ဗိဓံ ဝစီသုစရိတံ ကုသလံ ဝစီကမ္မမေဝ ဟောတိ၊ တိဝိဓံ မနောသုစရိတံ ကုသလံ မနောကမ္မမေဝ ဟောတိ။

အကုသလံ ကာယကမ္မံ ပဉ္စဖဿဒွါရဝသေန နုပ္ပဇ္ဇတိ၊ မနောဖဿဒွါရဝသေနေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တထာ အကုသလံ ဝစီကမ္မံ။ အကုသလံ မနောကမ္မံ ပန ဆဖဿဒွါရဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တံ ကာယဝစီဒွါရေသု စောပနံ ပတ္တံ အကုသလံ ကာယဝစီကမ္မံ ဟောတိ၊ စောပနံ အပ္ပတ္တံ အကုသလံ မနောကမ္မမေဝ။ ယထာ စ ပဉ္စဖဿဒွါရဝသေန၊ ဧဝံ ပဉ္စအသံဝရဒွါရဝသေနပိ အကုသလံ ကာယကမ္မံ နုပ္ပဇ္ဇတိ၊ စောပနကာယအသံဝရဒွါရဝသေန ပန ဝါစာအသံဝရဒွါရဝသေန စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ မနောအသံဝရဒွါရဝသေန နုပ္ပဇ္ဇတိ။ အကုသလံ ဝစီကမ္မမ္ပိ ပဉ္စအသံဝရဒွါရဝသေန နုပ္ပဇ္ဇတိ၊ စောပနကာယဝါစာအသံဝရဒွါရဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ မနောအသံဝရဒွါရဝသေန နုပ္ပဇ္ဇတိ။ အကုသလံ မနောကမ္မံ အဋ္ဌအသံဝရဒွါရဝသေနပိ ဥပ္ပဇ္ဇတေဝ။ ကုသလကာယကမ္မာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

အယံ ¶ ပန ဝိသေသော – ယထာ အကုသလကာယကမ္မဝစီကမ္မာနိ မနောအသံဝရဒွါရဝသေန နုပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ န တထာ ဧတာနိ။ ဧတာနိ ပန ကာယင်္ဂဝါစင်္ဂံ အစောပေတွာ သိက္ခာပဒါနိ ဂဏှန္တဿ မနောသံဝရဒွါရေပိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ဧဝ။ တတ္ထ ကာမာဝစရံ ကုသလံ စိတ္တံ တိဝိဓကမ္မဒွါရဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ပဉ္စဝိညာဏဒွါရဝသေန နုပ္ပဇ္ဇတိ၊ ‘ယမိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ¶ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ၊ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ’တိ ဣမိနာ ပန နယေန ဆဖဿဒွါရဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အဋ္ဌအသံဝရဒွါရဝသေန နုပ္ပဇ္ဇတိ၊ အဋ္ဌသံဝရဒွါရဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဒသအကုသလကမ္မပထဝသေန ¶ နုပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဒသကုသလကမ္မပထဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ဣဒမ္ပိ စိတ္တံ တိဝိဓကမ္မဒွါရဝသေန ဝါ ဥပ္ပန္နံ ဟောတု၊ ဆဖဿဒွါရဝသေန ဝါ၊ အဋ္ဌသံဝရဒွါရဝသေန ဝါ ဒသကုသလကမ္မပထဝသေန ဝါ။ ‘‘ကာမာဝစရံ ကုသလံ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ…ပေ… ရူပါရမ္မဏံ ဝါ…ပေ… ဓမ္မာရမ္မဏံ ဝါ’’တိ ဝုတ္တေ သဗ္ဗံ ဝုတ္တမေဝ ဟောတီတိ။

ယံ ယံ ဝါ ပနာရဗ္ဘာတိ ဧတ္ထ အယံ ယောဇနာ – ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တေသု ရူပါရမ္မဏာဒီသု ရူပါရမ္မဏံ ဝါ အာရဗ္ဘ၊ အာရမ္မဏံ ကတွာတိ အတ္ထော။ သဒ္ဒါရမ္မဏံ ဝါ…ပေ… ဓမ္မာရမ္မဏံ ဝါ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ။ ဧတ္တာဝတာ ဧတဿ စိတ္တဿ ဧတေသု အာရမ္မဏေသု ယံကိဉ္စိ ဧကမေဝ အာရမ္မဏံ အနုညာတသဒိသံ ဟောတိ။ ဣဒဉ္စ ဧကသ္မိံ သမယေ ဧကဿ ဝါ ပုဂ္ဂလဿ ရူပါရမ္မဏံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နံ ပုန အညသ္မိံ သမယေ အညဿ ဝါ ပုဂ္ဂလဿ သဒ္ဒါဒီသုပိ အညတရံ အာရမ္မဏံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဧဝ။ ဧဝံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနဿ စဿ ဧကသ္မိံ ဘဝေ ပဌမံ ရူပါရမ္မဏံ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တိ ဟောတိ၊ ပစ္ဆာ သဒ္ဒါရမ္မဏန္တိ အယမ္ပိ ကမော နတ္ထိ။ ရူပါဒီသု စာပိ ပဌမံ နီလာရမ္မဏံ ပစ္ဆာ ပီတာရမ္မဏန္တိ အယမ္ပိ နိယမော နတ္ထိ။ ဣတိ ဣမံ သဗ္ဗာရမ္မဏတဉ္စေဝ၊ ကမာဘာဝဉ္စ၊ ကမာဘာဝေပိ စ နီလပီတာဒီသု နိယမာဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘ယံ ယံ ဝါ ပနာရဗ္ဘာ’တိ အာဟ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဣမေသု ရူပါဒီသု န ယံကိဉ္စိ ဧကမေဝ၊ အထ ခေါ ယံ ယံ ဝါ ပနာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ။ ဧဝံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနမ္ပိ စ ‘ပဌမံ ရူပါရမ္မဏံ ပစ္ဆာ သဒ္ဒါရမ္မဏံ အာရဗ္ဘာ’တိ ဧဝမ္ပိ အနုပ္ပဇ္ဇိတွာ ယံ ယံ ဝါ ပနာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ၊ ‘ပဋိလောမတော ဝါ အနုလောမတော ဝါ၊ ဧကန္တရိကဒွန္တရိကာဒိနယေန ဝါ၊ ရူပါရမ္မဏာဒီသု ယံ ဝါ တံ ဝါ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဥပ္ပန္နံ ဟောတီ’တိ အတ္ထော။ ရူပါရမ္မဏေသုပိ စ ‘ပဌမံ ¶ နီလာရမ္မဏံ ပစ္ဆာ ပီတာရမ္မဏ’န္တိ ဣမိနာပိ နိယမေန အနုပ္ပဇ္ဇိတွာ၊ ယံ ယံ ဝါ ပနာရဗ္ဘ ‘နီလပီတကာဒီသု ရူပါရမ္မဏေသု ယံ ဝါ တံ ဝါ ရူပါရမ္မဏံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နံ ဟောတီ’တိ အတ္ထော။ သဒ္ဒါရမ္မဏာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ အယံ တာဝ ဧကာ ယောဇနာ။

အယံ ပန အပရာ – ရူပံ အာရမ္မဏံ ဧတဿာတိ ရူပါရမ္မဏံ…ပေ… ဓမ္မော အာရမ္မဏံ ဧတဿာတိ ¶ ဓမ္မာရမ္မဏံ ¶ ။ ဣတိ ရူပါရမ္မဏံ ဝါ…ပေ… ဓမ္မာရမ္မဏံ ဝါ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတီတိ ဝတွာ ပုန ‘ယံ ယံ ဝါ ပနာရဗ္ဘာ’တိ အာဟ။ တဿတ္ထော – ဧတေသု ရူပါဒီသု ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ယံ ဝါ တံ ဝါ ပန အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နံ ဟောတီတိ။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပန ယေဝါပနကေ အဘိနဝံ နတ္ထိ၊ ဟေဋ္ဌာ ဂဟိတမေဝ ဂဟိတ’န္တိ ဝတွာ ‘ရူပံ ဝါ အာရဗ္ဘ…ပေ… ဓမ္မံ ဝါ အာရဗ္ဘ၊ ဣဒံ ဝါ ဣဒံ ဝါ အာရဗ္ဘာတိ ကထေတုံ ဣဒံ ဝုတ္တ’န္တိ ဧတ္တကမေဝ အာဂတံ။

တသ္မိံ သမယေတိ ဣဒံ အနိယမနိဒ္ဒိဋ္ဌဿ သမယဿ နိယမတော ပဋိနိဒ္ဒေသဝစနံ။ တသ္မာ ‘ယသ္မိံ သမယေ ကာမာဝစရံ ကုသလံ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ၊ တသ္မိံယေဝ သမယေ ဖဿော ဟောတိ…ပေ… အဝိက္ခေပေါ ဟောတီ’တိ အယမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ယထေဝ စိတ္တံ ဧဝံ ဖဿာဒီသုပိ ဖဿော ဟောတိ။ ကိံ ဟောတိ? ‘ကာမာဝစရော ဟောတိ၊ ကုသလော ဟောတိ၊ ဥပ္ပန္နော ဟောတိ၊ သောမနဿသဟဂတော ဟောတီ’တိအာဒိနာ နယေန လဗ္ဘမာနပဒဝသေန ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ဝေဒနာယဉှိ ‘သောမနဿသဟဂတာ’တိ ပညိန္ဒြိယေ စ ‘ဉာဏသမ္ပယုတ္တ’န္တိ န လဗ္ဘတိ၊ တသ္မာ ‘လဗ္ဘမာနပဒဝသေနာ’တိ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ အဋ္ဌကထာမုတ္တကံ အာစရိယာနံ မတံ၊ န ပနေတံ သာရတော ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ကသ္မာ ပနေတ္ထ ဖဿောဝ ပဌမံ ဝုတ္တောတိ? စိတ္တဿ ပဌမာဘိနိပါတတ္တာ။ အာရမ္မဏသ္မိဉှိ စိတ္တဿ ပဌမာဘိနိပါတော ဟုတွာ ဖဿော အာရမ္မဏံ ဖုသမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ပဌမံ ဝုတ္တော။ ဖဿေန ပန ဖုသိတွာ ဝေဒနာယ ဝေဒယတိ၊ သညာယ သဉ္ဇာနာတိ၊ စေတနာယ စေတေတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဖုဋ္ဌော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝေဒေတိ၊ ဖုဋ္ဌော သဉ္ဇာနာတိ ဖုဋ္ဌော စေတေတီ’’တိ။

အပိစ ¶ ၊ အယံ ဖဿော နာမ ယထာ ပါသာဒံ ပတွာ ထမ္ဘော နာမ သေသဒဗ္ဗသမ္ဘာရာနံ ဗလဝပစ္စယော၊ တုလာသင်္ဃာဋဘိတ္တိပါဒကူဋဂေါပါနသီပက္ခပါသကမုခဝဋ္ဋိယော ထမ္ဘာဗဒ္ဓါ ထမ္ဘေ ပတိဋ္ဌိတာ၊ ဧဝမေဝ သဟဇာတသမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ ဗလဝပစ္စယော ဟောတိ။ ထမ္ဘသဒိသော ဟိ ဧသ။ အဝသေသာ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရသဒိသာတိ။ တသ္မာပိ ပဌမံ ဝုတ္တော။ ဣဒံ ပန အကာရဏံ။ ဧကစိတ္တသ္မိဉှိ ဥပ္ပန္နဓမ္မာနံ ‘အယံ ပဌမံ ဥပ္ပန္နော အယံ ပစ္ဆာ’တိ ဣဒံ ဝတ္တုံ န လဗ္ဘာ။ ဗလဝပစ္စယဘာဝေပိ ဖဿဿ ကာရဏံ န ¶ ဒိဿတိ။ ဒေသနာဝါရေနေဝ ပန ¶ ဖဿော ပဌမံ ဝုတ္တော။ ဝေဒနာ ဟောတိ ဖဿော ဟောတိ၊ သညာ ဟောတိ ဖဿော ဟောတိ၊ စေတနာ ဟောတိ ဖဿော ဟောတိ၊ စိတ္တံ ဟောတိ ဖဿော ဟောတိ၊ ဝေဒနာ ဟောတိ သညာ ဟောတိ၊ စေတနာ ဟောတိ ဝိတက္ကော ဟောတီတိ အာဟရိတုမ္ပိ ဟိ ဝဋ္ဋေယျ။ ဒေသနာဝါရေန ပန ဖဿောဝ ပဌမံ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယထာ စေတ္ထ ဧဝံ သေသဓမ္မေသုပိ ပုဗ္ဗာပရက္ကမော နာမ န ပရိယေသိတဗ္ဗော။ ဝစနတ္ထလက္ခဏရသာဒီဟိ ပန ဓမ္မာ ဧဝ ပရိယေသိတဗ္ဗာ။

သေယျထိဒံ – ဖုသတီတိ ဖဿော။ သွာယံ ဖုသနလက္ခဏော၊ သင်္ဃဋ္ဋနရသော၊ သန္နိပါတပစ္စုပဋ္ဌာနော၊ အာပါထဂတဝိသယပဒဋ္ဌာနော။

အယဉှိ အရူပဓမ္မောပိ သမာနော အာရမ္မဏေ ဖုသနာကာရေနေဝ ပဝတ္တတီတိ ဖုသနလက္ခဏော။ ဧကဒေသေန စ အနလ္လီယမာနောပိ ရူပံ ဝိယ စက္ခုံ၊ သဒ္ဒေါ ဝိယ စ သောတံ၊ စိတ္တံ အာရမ္မဏဉ္စ သင်္ဃဋ္ဋေတီတိ သင်္ဃဋ္ဋနရသော။ ဝတ္ထာရမ္မဏသင်္ဃဋ္ဋနတော ဝါ ဥပ္ပန္နတ္တာ သမ္ပတ္တိအတ္ထေနပိ ရသေန သင်္ဃဋ္ဋနရသောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝုတ္တဉှေတံ အဋ္ဌကထာယံ – ‘‘စတုဘူမကဖဿော ဟိ နောဖုသနလက္ခဏော နာမ နတ္ထိ။ သင်္ဃဋ္ဋနရသော ပန ပဉ္စဒွါရိကောဝ ဟောတိ။ ပဉ္စဒွါရိကဿ ဟိ ဖုသနလက္ခဏောတိပိ သင်္ဃဋ္ဋနရသောတိပိ နာမံ၊ မနောဒွါရိကဿ ဖုသနလက္ခဏောတွေဝ နာမံ၊ န သင်္ဃဋ္ဋနရသော’’တိ။

ဣဒဉ္စ ဝတွာ ဣဒံ သုတ္တံ အာဘတံ – ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ဒွေ မေဏ္ဍာ ယုဇ္ဈေယျုံ၊ တေသု ယထာ ဧကော မေဏ္ဍော ဧဝံ စက္ခု ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ယထာ ဒုတိယော မေဏ္ဍော ဧဝံ ရူပံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ယထာ တေသံ သန္နိပါတော ဧဝံ ဖဿော ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’။ ဧဝံ ဖုသနလက္ခဏော စ ဖဿော၊ သင်္ဃဋ္ဋနရသော စ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ဒွေ ¶ သမ္မာ ဝဇ္ဇေယျုံ…ပေ… ဒွေ ပါဏီ ဝဇ္ဇေယျုံ၊ ယထာ ဧကော ပါဏိ ဧဝံ စက္ခု ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ယထာ ဒုတိယော ပါဏိ ဧဝံ ရူပံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ယထာ တေသံ သန္နိပါတော ဧဝံ ဖဿော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧဝံ ဖုသနလက္ခဏော စ ဖဿော သင်္ဃဋ္ဋနရသော စာ’’တိ (မိ။ ပ။ ၂။၃။၈) ဝိတ္ထာရော။

ယထာ ဝါ ‘‘စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ’’တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ ၁၃၅၂၊ ၁၃၅၄) စက္ခုဝိညာဏာဒီနိ စက္ခုအာဒိနာမေန ဝုတ္တာနိ၊ ဧဝမိဓာပိ တာနိ စက္ခုအာဒိနာမေန ဝုတ္တာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ တသ္မာ ‘ဧဝံ စက္ခု ဒဋ္ဌဗ္ဗ’န္တိအာဒီသု ဧဝံ စက္ခုဝိညာဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ ဣမိနာ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံ သန္တေ စိတ္တာရမ္မဏသင်္ဃဋ္ဋနတော ¶ ဣမသ္မိမ္ပိ သုတ္တေ ကိစ္စဋ္ဌေနေဝ ရသေန သင်္ဃဋ္ဋနရသောတိ သိဒ္ဓါ ဟောတိ။

တိကသန္နိပါတသင်္ခါတဿ ¶ ပန အတ္တနော ကာရဏဿ ဝသေန ပဝေဒိတတ္တာ သန္နိပါတပစ္စုပဋ္ဌာနော။ အယဉှိ တတ္ထ တတ္ထ ‘‘တိဏ္ဏံ သင်္ဂတိ ဖဿော’’တိ ဧဝံ ကာရဏဿ ဝသေန ပဝေဒိတောတိ။ ဣမဿ စ သုတ္တပဒဿ တိဏ္ဏံ သင်္ဂတိယာ ဖဿောတိ အယမတ္ထော၊ န သင်္ဂတိမတ္တမေဝ ဖဿောတိ။

ဧဝံ ပဝေဒိတတ္တာ ပန တေနေဝါကာရေန ပစ္စုပဋ္ဌာတီတိ သန္နိပါတပစ္စုပဋ္ဌာနောတိ ဝုတ္တော။ ဖလဋ္ဌေန ပန ပစ္စုပဋ္ဌာနေနေသ ဝေဒနာပစ္စုပဋ္ဌာနော နာမ ဟောတိ။ ဝေဒနဉှေသ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတိ ဥပ္ပာဒေတီတိ အတ္ထော။ ဥပ္ပာဒယမာနော စ ယထာ ဗဟိဒ္ဓါ ဥဏှပစ္စယာပိ လာခါသင်္ခါတဓာတုနိဿိတာ ဥသ္မာ အတ္တနော နိဿယေ မုဒုဘာဝကာရီ ဟောတိ၊ န အတ္တနော ပစ္စယဘူတေပိ ဗဟိဒ္ဓါ ဝီတစ္စိတင်္ဂါရသင်္ခါတေ ဥဏှဘာဝေ၊ ဧဝံ ဝတ္ထာရမ္မဏသင်္ခါတအညပစ္စယောပိ သမာနော၊ စိတ္တနိဿိတတ္တာ အတ္တနော နိဿယဘူတေ စိတ္တေ ဧဝ ဧသ ဝေဒနုပ္ပာဒကော ဟောတိ၊ န အတ္တနော ပစ္စယဘူတေပိ ဝတ္ထုမှိ အာရမ္မဏေ ဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တဇ္ဇာသမန္နာဟာရေန ပန ဣန္ဒြိယေန စ ပရိက္ခတေ ဝိသယေ အနန္တရာယေန ဥပ္ပဇ္ဇနတော ဧသ အာပါထဂတဝိသယပဒဋ္ဌာနောတိ ဝုစ္စတိ။

ဝေဒယတီတိ ဝေဒနာ။ သာ ဝေဒယိတလက္ခဏာ၊ အနုဘဝနရသာ ဣဋ္ဌာကာရသမ္ဘောဂရသာ ဝါ၊ စေတသိကအဿာဒပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ ပဿဒ္ဓိပဒဋ္ဌာနာ။

‘စတုဘူမိကဝေဒနာ ¶ ဟိ နောဝေဒယိတလက္ခဏာ နာမ နတ္ထိ။ အနုဘဝနရသတာ ပန သုခဝေဒနာယမေဝ လဗ္ဘတီ’တိ ဝတွာ ပုန တံ ဝါဒံ ပဋိက္ခိပိတွာ ‘သုခဝေဒနာ ဝါ ဟောတု၊ ဒုက္ခဝေဒနာ ဝါ၊ အဒုက္ခမသုခဝေဒနာ ဝါ၊ သဗ္ဗာ အနုဘဝနရသာ’တိ ဝတွာ အယမတ္ထော ဒီပိတော – အာရမ္မဏရသာနုဘဝနဋ္ဌာနံ ပတွာ သေသသမ္ပယုတ္တဓမ္မာ ဧကဒေသမတ္တကမေဝ အနုဘဝန္တိ။ ဖဿဿ ဟိ ဖုသနမတ္တကမေဝ ဟောတိ၊ သညာယ သဉ္ဇာနနမတ္တကမေဝ၊ စေတနာယ စေတနာမတ္တကမေဝ၊ ဝိညာဏဿ ဝိဇာနနမတ္တကမေဝ။ ဧကံသတော ပန ဣဿရဝတာယ ဝိဿဝိတာယ သာမိဘာဝေန ဝေဒနာဝ အာရမ္မဏရသံ အနုဘဝတိ။

ရာဇာ ဝိယ ဟိ ဝေဒနာ၊ သူဒေါ ဝိယ သေသဓမ္မာ။ ယထာ သူဒေါ နာနာရသဘောဇနံ သမ္ပာဒေတွာ ပေဠာယ ပက္ခိပိတွာ လဉ္ဆနံ ဒတွာ ရညော သန္တိကေ ဩတာရေတွာ လဉ္ဆနံ ဘိန္ဒိတွာ ပေဠံ ဝိဝရိတွာ သဗ္ဗသူပဗျဉ္ဇနေဟိ အဂ္ဂဂ္ဂံ ¶ အာဒါယ ဘာဇနေ ပက္ခိပိတွာ သဒေါသနိဒ္ဒေါသဘာဝဝီမံသနတ္ထံ အဇ္ဈောဟရတိ၊ တတော ရညော နာနဂ္ဂရသဘောဇနံ ဥပနာမေတိ။ ရာဇာ ဣဿရဝတာယ ဝိဿဝိတာယ ¶ သာမီ ဟုတွာ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတံ ဘုဉ္ဇတိ။ တတ္ထ ဟိ သူဒဿ ဘတ္တဝီမံသနမတ္တမိဝ အဝသေသဓမ္မာနံ အာရမ္မဏရသဿ ဧကဒေသာနုဘဝနံ။ ယထာ ဟိ သူဒေါ ဘတ္တေကဒေသမတ္တမေဝ ဝီမံသတိ ဧဝံ သေသဓမ္မာပိ အာရမ္မဏရသေကဒေသမေဝ အနုဘဝန္တိ။ ယထာ ပန ရာဇာ ဣဿရဝတာယ ဝိဿဝိတာယ သာမီ ဟုတွာ ယဒိစ္ဆကံ ဘုဉ္ဇတိ၊ ဧဝံ ဝေဒနာပိ ဣဿရဝတာယ ဝိဿဝိတာယ သာမိဘာဝေန အာရမ္မဏရသံ အနုဘဝတိ။ တသ္မာ အနုဘဝနရသာတိ ဝုစ္စတိ။

ဒုတိယေ အတ္ထဝိကပ္ပေ အယံ ဣဓ အဓိပ္ပေတာ ဝေဒနာ ယထာ ဝါ တထာ ဝါ အာရမ္မဏဿ ဣဋ္ဌာကာရမေဝ သမ္ဘုဉ္ဇတီတိ ဣဋ္ဌာကာရသမ္ဘောဂရသာတိ ဝုတ္တာ။ စေတသိကအဿာဒတော ပနေသာ အတ္တနော သဘာဝေနေဝ ဥပဋ္ဌာနံ သန္ဓာယ စေတသိကအဿာဒပစ္စုပဋ္ဌာနာတိ ဝုတ္တာ။ ယသ္မာ ပန ‘‘ပဿဒ္ဓိကာယော သုခံ ဝေဒေတိ’’ တသ္မာ ပဿဒ္ဓိပဒဋ္ဌာနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

နီလာဒိဘေဒံ အာရမ္မဏံ သဉ္ဇာနာတီတိ သညာ။ သာ သဉ္ဇာနနလက္ခဏာ ပစ္စာဘိညာဏရသာ။ စတုဘူမိကသညာ ဟိ နောသဉ္ဇာနနလက္ခဏာ နာမ နတ္ထိ ¶ ။ သဗ္ဗာ သဉ္ဇာနနလက္ခဏာဝ။ ယာ ပနေတ္ထ အဘိညာဏေန သဉ္ဇာနာတိ သာ ပစ္စာဘိညာဏရသာ နာမ ဟောတိ။

တဿာ၊ ဝဍ္ဎကိဿ ဒါရုမှိ အဘိညာဏံ ကတွာ ပုန တေန အဘိညာဏေန တံ ပစ္စာဘိဇာနနကာလေ၊ ပုရိသဿ ကာဠတိလကာဒိအဘိညာဏံ သလ္လက္ခေတွာ ပုန တေန အဘိညာဏေန အသုကော နာမ ဧသောတိ တဿ ပစ္စာဘိဇာနနကာလေ၊ ရညော ပိဠန္ဓနဂေါပကဘဏ္ဍာဂါရိကဿ တသ္မိံ တသ္မိံ ပိဠန္ဓနေ နာမပဏ္ဏကံ ဗန္ဓိတွာ ‘အသုကံ ပိဠန္ဓနံ နာမ အာဟရာ’တိ ဝုတ္တေ ဒီပံ ဇာလေတွာ ရတနဂဗ္ဘံ ပဝိသိတွာ ပဏ္ဏံ ဝါစေတွာ တဿ တဿေဝ ပိဠန္ဓနဿ အာဟရဏကာလေ စ ပဝတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အပရော နယော – သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဝသေန ဟိ သဉ္ဇာနနလက္ခဏာ သညာ။ ပုနသဉ္ဇာနနပစ္စယနိမိတ္တကရဏရသာ၊ ဒါရုအာဒီသု တစ္ဆကာဒယော ဝိယ။ ယထာဂဟိတနိမိတ္တဝသေန အဘိနိဝေသကရဏပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ ဟတ္ထိဒဿကအန္ဓာ ဝိယ။ အာရမ္မဏေ အနောဂါဠှဝုတ္တိတာယ ¶ အစိရဋ္ဌာနပစ္စုပဋ္ဌာနာ ဝါ၊ ဝိဇ္ဇု ဝိယ။ ယထာဥပဋ္ဌိတဝိသယပဒဋ္ဌာနာ၊ တိဏပုရိသကေသု မိဂပေါတကာနံ ‘ပုရိသာ’တိ ဥပ္ပန္နသညာ ဝိယ။ ယာ ပနေတ္ထ ဉာဏသမ္ပယုတ္တာ ဟောတိ သာ သညာ ဉာဏမေဝ အနုဝတ္တတိ။ သသမ္ဘာရပထဝီအာဒီသု သေသဓမ္မာ ပထဝီအာဒီနိ ဝိယာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

စေတယတီတိ ¶ စေတနာ သဒ္ဓိံ အတ္တနာ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ အာရမ္မဏေ အဘိသန္ဒဟတီတိ အတ္ထော။ သာ စေတယိတလက္ခဏာ၊ စေတနာဘာဝလက္ခဏာတိ အတ္ထော။ အာယူဟနရသာ။ စတုဘူမိကစေတနာ ဟိ နောစေတယိတလက္ခဏာ နာမ နတ္ထိ။ သဗ္ဗာ စေတယိတလက္ခဏာဝ။ အာယူဟနရသတာ ပန ကုသလာကုသလေသု ဧဝ ဟောတိ။ ကုသလာကုသလကမ္မာယူဟနဋ္ဌာနဉှိ ပတွာ သေသသမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ ဧကဒေသမတ္တကမေဝ ကိစ္စံ ဟောတိ။ စေတနာ ပန အတိရေကဥဿာဟာ အတိရေကဝါယာမာ၊ ဒိဂုဏုဿာဟာ ဒိဂုဏဝါယာမာ။ တေနာဟု ပေါရာဏာ – ‘‘ထာဝရိယသဘာဝသဏ္ဌိတာ စ ပနေသာ စေတနာ’’တိ။ ထာဝရိယောတိ ခေတ္တသာမီ ဝုစ္စတိ။ ယထာ ခေတ္တသာမီ ပုရိသော ပဉ္စပဏ္ဏာသ ဗလိပုရိသေ ဂဟေတွာ ‘လာယိဿာမီ’တိ ဧကတော ခေတ္တံ ဩတရတိ။ တဿ အတိရေကော ဥဿာဟော အတိရေကော ဝါယာမော၊ ဒိဂုဏော ဥဿာဟော ဒိဂုဏော ဝါယာမော ဟောတိ၊ ‘နိရန္တရံ ဂဏှထာ’တိအာဒီနိ ဝဒတိ၊ သီမံ အာစိက္ခတိ၊ တေသံ သုရာဘတ္တဂန္ဓမာလာဒီနိ ဇာနာတိ၊ မဂ္ဂံ သမကံ ဟရတိ။ ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဝေဒိတဗ္ဗံ ¶ ။ ခေတ္တသာမိပုရိသော ဝိယ ဟိ စေတနာ။ ပဉ္စပဏ္ဏာသ ဗလိပုရိသာ ဝိယ စိတ္တင်္ဂဝသေန ဥပ္ပန္နာ ပဉ္စပဏ္ဏာသ ကုသလာ ဓမ္မာ။ ခေတ္တသာမိပုရိသဿ ဒိဂုဏုဿာဟဒိဂုဏဝါယာမကရဏကာလော ဝိယ ကုသလာကုသလကမ္မာယူဟနဋ္ဌာနံ ပတွာ စေတနာယ ဒိဂုဏုဿာဟော ဒိဂုဏဝါယာမော ဟောတိ။ ဧဝမဿာ အာယူဟနရသတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

သာ ပနေသာ သံဝိဒဟနပစ္စုပဋ္ဌာနာ။ သံဝိဒဟမာနာ ဟိ အယံ ဥပဋ္ဌာတိ၊ သကိစ္စပရကိစ္စသာဓကာ၊ ဇေဋ္ဌသိဿမဟာဝဍ္ဎကီအာဒယော ဝိယ။ ယထာ ဟိ ဇေဋ္ဌသိဿော ဥပဇ္ဈာယံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ သယံ အဓီယမာနော ဣတရေပိ ဒါရကေ အတ္တနော အတ္တနော အဇ္ဈယနကမ္မေ ပဝတ္တယတိ၊ တသ္မိဉှိ အဓီယိတုံ အာရဒ္ဓေ တေပိ အဓီယန္တိ၊ တဒနုဝတ္တိတာယ။ ယထာ စ မဟာဝဍ္ဎကီ သယံ တစ္ဆန္တော ဣတရေပိ တစ္ဆကေ အတ္တနော အတ္တနော ¶ တစ္ဆနကမ္မေ ပဝတ္တယတိ၊ တသ္မိဉှိ တစ္ဆိတုံ အာရဒ္ဓေ တေပိ တစ္ဆန္တိ၊ တဒနုဝတ္တိတာယ။ ယထာ စ ယောဓနာယကော သယံ ယုဇ္ဈမာနော ဣတရေပိ ယောဓေ သမ္ပဟာရဝုတ္တိယံ ပဝတ္တယတိ၊ တသ္မိဉှိ ယုဇ္ဈိတုံ အာရဒ္ဓေ တေပိ အနိဝတ္တမာနာ ယုဇ္ဈန္တိ၊ တဒနုဝတ္တိတာယ။ ဧဝမေသာပိ အတ္တနော ကိစ္စေန အာရမ္မဏေ ပဝတ္တမာနာ အညေပိ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ အတ္တနော အတ္တနော ကိရိယာယ ပဝတ္တေတိ။ တဿာ ဟိ အတ္တနော ကိစ္စံ အာရဒ္ဓါယ၊ တံသမ္ပယုတ္တာပိ အာရဘန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘သကိစ္စပရကိစ္စသာဓကာ၊ ဇေဋ္ဌသိဿမဟာဝဍ္ဎကီအာဒယော ဝိယာ’တိ။ အစ္စာယိကကမ္မာနုဿရဏာဒီသု စ ပနာယံ သမ္ပယုတ္တာနံ ဥဿာဟနဘာဝေန ပဝတ္တမာနာ ပါကဋာ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

‘အာရမ္မဏံ ¶ စိန္တေတီ’တိ စိတ္တန္တိ နယေန စိတ္တဿ ဝစနတ္ထော ဝုတ္တော ဧဝ။ လက္ခဏာဒိတော ပန ဝိဇာနနလက္ခဏံ စိတ္တံ၊ ပုဗ္ဗင်္ဂမရသံ၊ သန္ဒဟနပစ္စုပဋ္ဌာနံ၊ နာမရူပပဒဋ္ဌာနံ။ စတုဘူမကစိတ္တဉှိ နောဝိဇာနနလက္ခဏံ နာမ နတ္ထိ။ သဗ္ဗံ ဝိဇာနနလက္ခဏမေဝ။ ဒွါရံ ပန ပတွာ အာရမ္မဏဝိဘာဝနဋ္ဌာနေ စိတ္တံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ပုရေစာရိကံ ဟောတိ။ စက္ခုနာ ဟိ ဒိဋ္ဌံ ရူပါရမ္မဏံ စိတ္တေနေဝ ဝိဇာနာတိ…ပေ… မနေန ဝိညာတံ ဓမ္မာရမ္မဏံ စိတ္တေနေဝ ဝိဇာနာတိ။ ယထာ ဟိ နဂရဂုတ္တိကော နာမ နဂရမဇ္ဈေ သိင်္ဃာဋကေ နိသီဒိတွာ ‘အယံ နေဝါသိကော အယံ အာဂန္တုကော’တိ အာဂတာဂတံ ဇနံ ဥပဓာရေတိ ဝဝတ္ထပေတိ – ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ မဟာထေရေန – ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ ¶ ၊ နဂရဂုတ္တိကော နာမ မဇ္ဈေ နဂရဿ သိင်္ဃာဋကေ နိသိန္နော ပုရတ္ထိမတော ဒိသတော ပုရိသံ အာဂစ္ဆန္တံ ပဿေယျ… ပစ္ဆိမတော… ဒက္ခိဏတော… ဥတ္တရတော ဒိသတော ပုရိသံ အာဂစ္ဆန္တံ ပဿေယျ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ယံ စက္ခုနာ ရူပံ ပဿတိ တံ ဝိညာဏေန ဝိဇာနာတိ၊ ယံ သောတေန သဒ္ဒံ သုဏာတိ၊ ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယတိ၊ ဇိဝှာယ ရသံ သာယတိ၊ ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသတိ၊ မနသာ ဓမ္မံ ဝိဇာနာတိ၊ တံ ဝိညာဏေန ဝိဇာနာတီ’’တိ (မိ။ ပ။ ၂။၃။၁၂)။ ဧဝံ ဒွါရံ ပတွာ အာရမ္မဏဝိဘာဝနဋ္ဌာနေ စိတ္တမေဝ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ပုရေစာရိကံ။ တသ္မာ ပုဗ္ဗင်္ဂမရသန္တိ ¶ ဝုစ္စတိ။

တဒေတံ ပစ္ဆိမံ ပစ္ဆိမံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ပုရိမံ ပုရိမံ နိရန္တရံ ကတွာ သန္ဒဟနမေဝ ဥပဋ္ဌာတီတိ သန္ဒဟနပစ္စုပဋ္ဌာနံ။ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ ပနဿ နိယမတော နာမရူပံ၊ စတုဝေါကာရဘဝေ နာမမေဝ ပဒဋ္ဌာနံ။ တသ္မာ နာမရူပပဒဋ္ဌာနန္တိ ဝုတ္တံ။

ကိံ ပနေတံ စိတ္တံ ပုရိမနိဒ္ဒိဋ္ဌစိတ္တေန သဒ္ဓိံ ဧကမေဝ ဥဒါဟု အညန္တိ? ဧကမေဝ။ အထ ကသ္မာ ပုရိမနိဒ္ဒိဋ္ဌံ ပုန ဝုတ္တန္တိ? အဝိစာရိတံ ဧတံ အဋ္ဌကထာယံ။ အယံ ပနေတ္ထ ယုတ္တိ – ယထာ ဟိ ရူပါဒီနိ ဥပါဒါယ ပညတ္တာ သူရိယာဒယော န အတ္ထတော ရူပါဒီဟိ အညေ ဟောန္တိ၊ တေနေဝ ယသ္မိံ သမယေ သူရိယော ဥဒေတိ တသ္မိံ သမယေ တဿ တေဇသင်္ခါတံ ရူပမ္ပီတိ။ ဧဝံ ဝုစ္စမာနေပိ န ရူပါဒီဟိ အညော သူရိယော နာမ အတ္ထိ။ န တထာ စိတ္တံ၊ ဖဿာဒယော ဓမ္မေ ဥပါဒါယ ပညာပိယတိ၊ အတ္ထတော ပနေတံ တေဟိ အညမေဝ။ တေန ‘ယသ္မိံ သမယေ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ ဧကံသေနေဝ တသ္မိံ သမယေ ဖဿာဒီဟိ အတ္ထတော အညမေဝ တံ ဟောတီ’တိ ဣမဿတ္ထဿ ဒီပနတ္ထာယ ဧတံ ပုန ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ယထာ စ ‘‘ယသ္မိံ သမယေ ရူပူပပတ္တိယာ မဂ္ဂံ ဘာဝေတိ…ပေ… ပထဝီကသိဏံ၊ တသ္မိံ သမယေ ¶ ဖဿော ဟောတိ ဝေဒနာ ဟောတီ’’တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ ၁၆၀) ပန ဘာဝေန္တေန ဝဝတ္ထာပိတေ သမယေ ယော ဘာဝေတိ န သော အတ္ထတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ နာမ၊ တေနေဝ တတ္ထ ယထာ ‘‘ဖဿော ဟောတိ ဝေဒနာ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ န ဧဝံ ‘‘ယော ဘာဝေတိ သော ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ယသ္မိံ သမယေ ကာမာဝစရံ ကုသလံ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတီ’’တိအာဒီသု ပန စိတ္တေန ဝဝတ္ထာပိတေ သမယေ သမယဝဝတ္ထာပိတံ စိတ္တံ န တထာ အတ္ထတော နုပ္ပဇ္ဇတိ ¶ ။ ယထေဝ ပန တဒါ ‘ဖဿော ဟောတိ ဝေဒနာ ဟောတိ’၊ တထာ ‘စိတ္တမ္ပိ ဟောတီ’တိ ဣမဿပိ အတ္ထဿ ဒီပနတ္ထမိဒံ ပုန ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣဒံ ပနေတ္ထ သန္နိဋ္ဌာနံ – ဥဒ္ဒေသဝါရေ သင်္ဂဏှနတ္ထံ နိဒ္ဒေသဝါရေ စ ဝိဘဇနတ္ထံ ပုရိမေန ဟိ ‘စိတ္တ’-သဒ္ဒေန ကေဝလံ သမယော ဝဝတ္ထာပိတော။ တသ္မိံ ပန စိတ္တေန ဝဝတ္ထာပိတသမယေ ယေ ဓမ္မာ ဟောန္တိ တေသံ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ဖဿော ဟောတီ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ စိတ္တဉ္စာပိ တသ္မိံ သမယေ ဟောတိယေဝ။ တသ္မာ တဿာပိ သင်္ဂဏှနတ္ထမေတံ ¶ ပုန ဝုတ္တံ။ ဣမသ္မိဉ္စ ဌာနေ ဧတသ္မိံ အဝုစ္စမာနေ ‘‘ကတမံ တသ္မိံ သမယေ စိတ္တ’’န္တိ န သက္ကာ ဘဝေယျ နိဒ္ဒေသဝါရေ ဝိဘဇိတုံ။ ဧဝမဿ ဝိဘဇနံယေဝ ပရိဟာယေထ။ တသ္မာ တဿ နိဒ္ဒေသဝါရေ ဝိဘဇနတ္ထမ္ပိ ဧတဉ္စ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ယသ္မာ ဝါ ‘‘ဥပ္ပန္နံ ဟောတီ’’တိ ဧတ္ထ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နန္တိ ဧတံ ဒေသနာသီသမေဝ၊ ‘န ပန စိတ္တံ ဧကမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’တိ အဋ္ဌကထာယံ ဝိစာရိတံ၊ တသ္မာ စိတ္တံ ‘‘ဥပ္ပန္န’’န္တိ ဧတ္ထာပိ စိတ္တမတ္တမေဝ အဂ္ဂဟေတွာ ပရောပဏ္ဏာသကုသလဓမ္မေဟိ သဒ္ဓိံယေဝ စိတ္တံ ဂဟိတံ။ ဧဝံ တတ္ထ သင်္ခေပတော သဗ္ဗေပိ စိတ္တစေတသိကဓမ္မေ ဂဟေတွာ ဣဓ သရူပေန ပဘေဒတော ဒဿေတုံ ‘‘ဖဿော ဟောတီ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ဣတိ ဖဿာဒယော ဝိယ စိတ္တမ္ပိ ဝုတ္တမေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဝိတက္ကေတီတိ ဝိတက္ကော၊ ဝိတက္ကနံ ဝါ ဝိတက္ကော၊ ဦဟနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သွာယံ အာရမ္မဏေ စိတ္တဿ အဘိနိရောပနလက္ခဏော။ သော ဟိ အာရမ္မဏေ စိတ္တံ အာရောပေတိ။ ယထာ ဟိ ကောစိ ရာဇဝလ္လဘံ ဉာတိံ ဝါ မိတ္တံ ဝါ နိဿာယ ရာဇဂေဟံ အာရောဟတိ၊ ဧဝံ ဝိတက္ကံ နိဿာယ စိတ္တံ အာရမ္မဏံ အာရောဟတိ။ တသ္မာ သော အာရမ္မဏေ စိတ္တဿ အဘိနိရောပနလက္ခဏောတိ ဝုတ္တော။ နာဂသေနတ္ထေရော ပနာဟ – အာကောဋနလက္ခဏော ဝိတက္ကော။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ဘေရီ အာကောဋိတာ အထ ပစ္ဆာ ¶ အနုရဝတိ အနုသဒ္ဒါယတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ယထာ အာကောဋနာ ဧဝံ ဝိတက္ကော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယထာ ပစ္ဆာ အနုရဝနာ အနုသဒ္ဒါယနာ ဧဝံ ဝိစာရော ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ (မိ။ ပ။ ၂။၃။၁၄ ထောကံ ဝိသဒိသံ)။ သွာယံ အာဟနနပရိယာဟနနရသော။ တထာ ဟိ တေန ယောဂါဝစရော အာရမ္မဏံ ဝိတက္ကာဟတံ ဝိတက္ကပရိယာဟတံ ကရောတီတိ ဝုစ္စတိ။ အာရမ္မဏေ စိတ္တဿ အာနယနပစ္စုပဋ္ဌာနော။

အာရမ္မဏေ ¶ တေန စိတ္တံ ဝိစရတီတိ ဝိစာရော၊ ဝိစရဏံ ဝါ ဝိစာရော။ အနုသဉ္စရဏန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သွာယံ အာရမ္မဏာနုမဇ္ဇနလက္ခဏော။ တတ္ထ သဟဇာတာနုယောဇနရသော။ စိတ္တဿ အနုပ္ပဗန္ဓပစ္စုပဋ္ဌာနော။ သန္တေပိ စ နေသံ ကတ္ထစိ အဝိယောဂေ ဩဠာရိကဋ္ဌေန ပုဗ္ဗင်္ဂမဋ္ဌေန စ ဃဏ္ဋာဘိဃာတော ဝိယ အဘိနိရောပနဋ္ဌေန စ စေတသော ပဌမာဘိနိပါတော ဝိတက္ကော ¶ ။ သုခုမဋ္ဌေန အနုမဇ္ဇနသဘာဝဋ္ဌေန စ ဃဏ္ဋာနုရဝေါ ဝိယ အနုပ္ပဗန္ဓော ဝိစာရော။ ဝိပ္ဖာရဝါ စေတ္ထ ဝိတက္ကော၊ ပဌမုပ္ပတ္တိကာလေ ပရိပ္ဖန္ဒဘူတော စိတ္တဿ။ အာကာသေ ဥပ္ပတိတုကာမဿ ပက္ခိနော ပက္ခဝိက္ခေပေါ ဝိယ။ ပဒုမာဘိမုခပါတော ဝိယ စ ဂန္ဓာနုဗဒ္ဓစေတသော ဘမရဿ။ သန္တဝုတ္တိ ဝိစာရော နာတိပရိပ္ဖန္ဒနဘာဝေါ စိတ္တဿ၊ အာကာသေ ဥပ္ပတိတဿ ပက္ခိနော ပက္ခပ္ပသာရဏံ ဝိယ၊ ပရိဗ္ဘမနံ ဝိယ စ ပဒုမာဘိမုခပတိတဿ ဘမရဿ ပဒုမဿ ဥပရိဘာဂေ။

အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘အာကာသေ ဂစ္ဆတော မဟာသကုဏဿ ဥဘောဟိ ပက္ခေဟိ ဝါတံ ဂဟေတွာ ပက္ခေ သန္နိသီဒါပေတွာ ဂမနံ ဝိယ အာရမ္မဏေ စေတသော အဘိနိရောပနဘာဝေန ပဝတ္တော ဝိတက္ကော။ သော ဟိ ဧကဂ္ဂေါ ဟုတွာ အပ္ပေတိ ဝါတဂ္ဂဟဏတ္ထံ ပက္ခေ ဖန္ဒာပယမာနဿ ဂမနံ ဝိယ။ အနုမဇ္ဇဘာဝေန ပဝတ္တော ဝိစာရော။ သော ဟိ အာရမ္မဏံ အနုမဇ္ဇတီတိ ဝုတ္တံ၊ တံ အနုပ္ပဗန္ဓနေန ပဝတ္တိယံ အတိဝိယ ယုဇ္ဇတိ။ သော ပန နေသံ ဝိသေသော ပဌမဒုတိယဇ္ဈာနေသု ပါကဋော ဟောတိ။ အပိစ မလဂ္ဂဟိတံ ကံသဘာဇနံ ဧကေန ဟတ္ထေန ဒဠှံ ဂဟေတွာ ဣတရေန ဟတ္ထေန စုဏ္ဏတေလဝါလဏ္ဍုပကေန ပရိမဇ္ဇန္တဿ ဒဠှဂ္ဂဟဏဟတ္ထော ဝိယ ဝိတက္ကော၊ ပရိမဇ္ဇနဟတ္ထော ဝိယ ဝိစာရော။ တထာ ကုမ္ဘကာရဿ ဒဏ္ဍပ္ပဟာရေန စက္ကံ ဘမယိတွာ ဘာဇနံ ကရောန္တဿ ဥပ္ပီဠနဟတ္ထော ဝိယ ဝိတက္ကော၊ ဣတော စိတော စ သဉ္စရဏဟတ္ထော ဝိယ ဝိစာရော။ တထာ မဏ္ဍလံ ကရောန္တဿ မဇ္ဈေ သန္နိရုမ္ဘိတွာ ဌိတကဏ္ဋကော ဝိယ အဘိနိရောပနော ဝိတက္ကော၊ ဗဟိပရိဗ္ဘမနကဏ္ဋကော ဝိယ အနုမဇ္ဇမာနော ဝိစာရော။

ပိဏယတီတိ ¶ ပီတိ။ သာ သမ္ပိယာယနလက္ခဏာ။ ကာယစိတ္တပီဏနရသာ၊ ဖရဏရသာ ဝါ။ ဩဒဂျပစ္စုပဋ္ဌာနာ။ သာ ပနေသာ ခုဒ္ဒိကာပီတိ၊ ခဏိကာပီတိ၊ ဩက္ကန္တိကာပီတိ၊ ဥဗ္ဗေဂါပီတိ၊ ဖရဏာပီတီတိ ပဉ္စဝိဓာ ဟောတိ။

တတ္ထ ¶ ခုဒ္ဒိကာပီတိ သရီရေ လောမဟံသမတ္တမေဝ ကာတုံ သက္ကောတိ။ ခဏိကာပီတိ ခဏေ ခဏေ ဝိဇ္ဇုပ္ပာဒသဒိသာ ဟောတိ။ ဩက္ကန္တိကာပီတိ ¶ ၊ သမုဒ္ဒတီရံ ဝီစိ ဝိယ၊ ကာယံ ဩက္ကမိတွာ ဩက္ကမိတွာ ဘိဇ္ဇတိ။ ဥဗ္ဗေဂါပီတိ ဗလဝတီ ဟောတိ၊ ကာယံ ဥဒ္ဓဂ္ဂံ ကတွာ အာကာသေ လင်္ဃာပနပ္ပမာဏပ္ပတ္တာ။ တထာ ဟိ ပုဏ္ဏဝလ္လိကဝါသီ မဟာတိဿတ္ထေရော ပုဏ္ဏမဒိဝသေ သာယံ စေတိယင်္ဂဏံ ဂန္တွာ စန္ဒာလောကံ ဒိသွာ မဟာစေတိယာဘိမုခေါ ဟုတွာ ‘ဣမာယ ဝတ ဝေလာယ စတဿော ပရိသာ မဟာစေတိယံ ဝန္ဒန္တီ’တိ ပကတိယာ ဒိဋ္ဌာရမ္မဏဝသေန ဗုဒ္ဓါရမ္မဏံ ဥဗ္ဗေဂံ ပီတိံ ဥပ္ပာဒေတွာ သုဓာတလေ ပဟဋစိတြဂေဏ္ဍုကော ဝိယ အာကာသေ ဥပ္ပတိတွာ မဟာစေတိယင်္ဂဏေယေဝ အဋ္ဌာသိ။

တထာ ဂိရိကဏ္ဍကဝိဟာရဿ ဥပနိဿယေ ဝတ္တကာလကဂါမေ ဧကာ ကုလဓီတာပိ ဗလဝဗုဒ္ဓါရမ္မဏာယ ဥဗ္ဗေဂါယ ပီတိယာ အာကာသေ လင်္ဃေသိ။ တဿာ ကိရ မာတာပိတရော သာယံ ဓမ္မသဝနတ္ထာယ ဝိဟာရံ ဂစ္ဆန္တာ ‘အမ္မ၊ တွံ ဂရုဘာရာ၊ အကာလေ ဝိစရိတုံ န သက္ကောသိ၊ မယံ တုယှံ ပတ္တိံ ကတွာ ဓမ္မံ သောဿာမာ’တိ အဂမံသု။ သာ ဂန္တုကာမာပိ တေသံ ဝစနံ ပဋိဗာဟိတုံ အသက္ကောန္တီ ဃရေ ဩဟီယိတွာ ဃရဒွါရေ ဌတွာ စန္ဒာလောကေန ဂိရိကဏ္ဍကေ အာကာသစေတိယင်္ဂဏံ ဩလောကေန္တီ စေတိယဿ ဒီပပူဇံ အဒ္ဒသ။ စတဿော စ ပရိသာ မာလာဂန္ဓာဒီဟိ စေတိယပူဇံ ကတွာ ပဒက္ခိဏံ ကရောန္တိယော ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ ဂဏသဇ္ဈာယသဒ္ဒံ အဿောသိ။ အထဿာ ‘ဓညာ ဝတိမေ မနုဿာ ယေ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဧဝရူပေ စေတိယင်္ဂဏေ အနုသဉ္စရိတုံ ဧဝရူပဉ္စ မဓုရံ ဓမ္မကထံ သောတုံ လဘန္တီ’တိ မုတ္တရာသိသဒိသံ စေတိယံ ပဿန္တိယာ ဧဝ ဥဗ္ဗေဂါပီတိ ဥဒပါဒိ။ သာ အာကာသေ လင်္ဃိတွာ မာတာပိတူနံ ပုရိမတရံယေဝ အာကာသတော စေတိယင်္ဂဏေ ဩရုယှ စေတိယံ ဝန္ဒိတွာ ဓမ္မံ သုဏမာနာ အဋ္ဌာသိ။ အထ နံ မာတာပိတရော အာဂန္တွာ ‘အမ္မ၊ တွံ ကတရေန မဂ္ဂေန အာဂတာသီ’တိ ပုစ္ဆိံသု။ သာ ‘အာကာသေန အာဂတာမှိ၊ န မဂ္ဂေနာ’တိ ဝတွာ ‘အမ္မ၊ အာကာသေန နာမ ခီဏာသဝါ သဉ္စရန္တိ၊ တွံ ကထံ အာဂတာ’တိ ပုဋ္ဌာ အာဟ – ‘မယှံ စန္ဒာလောကေန စေတိယံ ဩလောကေန္တိယာ ဌိတာယ ဗုဒ္ဓါရမ္မဏာ ဗလဝပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အထာဟံ နေဝ အတ္တနော ဌိတဘာဝံ န နိသိန္နဘာဝံ အညာသိံ၊ ဂဟိတနိမိတ္တေနေဝ ပန အာကာသံ ¶ လင်္ဃိတွာ စေတိယင်္ဂဏေ ပတိဋ္ဌိတာမှီ’တိ။ ဧဝံ ဥဗ္ဗေဂါပီတိ အာကာသေ လင်္ဃာပနပ္ပမာဏာ ဟောတိ။

ဖရဏပီတိယာ ¶ ¶ ပန ဥပ္ပန္နာယ သကလသရီရံ ဓမိတွာ ပူရိတဝတ္ထိ ဝိယ၊ မဟတာ ဥဒကောဃေန ပက္ခန္ဒပဗ္ဗတကုစ္ဆိ ဝိယ စ အနုပရိပ္ဖုဋံ ဟောတိ။ သာ ပနေသာ ပဉ္စဝိဓာ ပီတိ ဂဗ္ဘံ ဂဏှန္တီ ပရိပါကံ ဂစ္ဆန္တီ ဒုဝိဓံ ပဿဒ္ဓိံ ပရိပူရေတိ – ကာယပဿဒ္ဓိဉ္စ စိတ္တပဿဒ္ဓိဉ္စ။ ပဿဒ္ဓိ ဂဗ္ဘံ ဂဏှန္တီ ပရိပါကံ ဂစ္ဆန္တီ ဒုဝိဓံ သုခံ ပရိပူရေတိ – ကာယိကံ စေတသိကဉ္စ။ သုခံ ဂဗ္ဘံ ဂဏှန္တံ ပရိပါကံ ဂစ္ဆန္တံ တိဝိဓံ သမာဓိံ ပရိပူရေတိ – ခဏိကသမာဓိံ ဥပစာရသမာဓိံ အပ္ပနာသမာဓိန္တိ။ တာသု ဌပေတွာ အပ္ပနာသမာဓိပူရိကံ ဣတရာ ဒွေပိ ဣဓ ယုဇ္ဇန္တိ။

သုခယတီတိ သုခံ၊ ယဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ တံ သုခိတံ ကရောတီတိ အတ္ထော။ သုဋ္ဌု ဝါ ခါဒတိ၊ ခနတိ စ ကာယစိတ္တာဗာဓန္တိ သုခံ။ သောမနဿဝေဒနာယေတံ နာမံ။ တဿ လက္ခဏာဒီနိ ဝေဒနာပဒေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

အပရော နယော – သာတလက္ခဏံ သုခံ၊ သမ္ပယုတ္တာနံ ဥပဗြူဟနရသံ၊ အနုဂ္ဂဟဏပစ္စုပဋ္ဌာနံ။ သတိပိ စ နေသံ ပီတိသုခါနံ ကတ္ထစိ အဝိပ္ပယောဂေ၊ ဣဋ္ဌာရမ္မဏပဋိလာဘတုဋ္ဌိ ပီတိ၊ ပဋိလဒ္ဓရသာနုဘဝနံ သုခံ။ ယတ္ထ ပီတိ တတ္ထ သုခံ။ ယတ္ထ သုခံ တတ္ထ န နိယမတော ပီတိ။ သင်္ခါရက္ခန္ဓသင်္ဂဟိတာ ပီတိ၊ ဝေဒနာက္ခန္ဓသင်္ဂဟိတံ သုခံ။ ကန္တာရခိန္နဿ ဝနန္တောဒကဒဿနသဝနေသု ဝိယ ပီတိ။ ဝနစ္ဆာယာပဝေသနဥဒကပရိဘောဂေသု ဝိယ သုခံ။

ယထာ ဟိ ပုရိသော မဟာကန္တာရမဂ္ဂံ ပဋိပန္နော ဃမ္မပရေတော တသိတော ပိပါသိတော ပဋိပထေ ပုရိသံ ဒိသွာ ‘ကတ္ထ ပါနီယံ အတ္ထီ’တိ ပုစ္ဆေယျ။ သော ‘အဋဝိံ ဥတ္တရိတွာ ဇာတဿရဝနသဏ္ဍော အတ္ထိ၊ တတ္ထ ဂန္တွာ လဘိဿသီ’တိ ဝဒေယျ။ သော တဿ ကထံ သုတွာ ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌော ဘဝေယျ။ တတော ဂစ္ဆန္တော ဘူမိယံ ပတိတာနိ ဥပ္ပလဒလနာလပတ္တာဒီနိ ဒိသွာ သုဋ္ဌုတရံ ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌော ဟုတွာ ဂစ္ဆန္တော အလ္လဝတ္ထေ အလ္လကေသေ ပုရိသေ ပဿေယျ၊ ဝနကုက္ကုဋမောရာဒီနံ သဒ္ဒံ သုဏေယျ၊ ဇာတဿရပရိယန္တေ ဇာတံ မဏိဇာလသဒိသံ နီလဝနသဏ္ဍံ ပဿေယျ၊ သရေ ဇာတာနိ ဥပ္ပလပဒုမကုမုဒါဒီနိ ပဿေယျ၊ အစ္ဆံ ဝိပ္ပသန္နံ ဥဒကံ ပဿေယျ။ သော ဘိယျော ¶ ဘိယျော ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌော ဟုတွာ ဇာတဿရံ ¶ ဩတရိတွာ ယထာရုစိ နှတွာ စ ပိဝိတွာ စ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓဒရထော ဘိသမုဠာလပေါက္ခရာဒီနိ ခါဒိတွာ နီလုပ္ပလာဒီနိ ပိဠန္ဓိတွာ မန္ဒာလကမူလာနိ ခန္ဓေ ကရိတွာ ဥတ္တရိတွာ သာဋကံ နိဝါသေတွာ၊ ဥဒကသာဋကံ အာတပေ ကတွာ၊ သီတစ္ဆာယာယ မန္ဒမန္ဒေ ဝါတေ ပဟရန္တေ နိပန္နော ‘အဟော သုခံ၊ အဟော သုခ’န္တိ ဝဒေယျ။ ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

တဿ ¶ ဟိ ပုရိသဿ ဇာတဿရဝနသဏ္ဍသဝနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဥဒကဒဿနာ ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌကာလော ဝိယ ပုဗ္ဗဘာဂါရမ္မဏေ ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌာကာရာ ပီတိ။ နှတွာ စ ပိဝိတွာ စ သီတစ္ဆာယာယ မန္ဒမန္ဒေ ဝါတေ ပဟရန္တေ ‘အဟော သုခံ၊ အဟော သုခ’န္တိ ဝဒတော နိပန္နကာလော ဝိယ ဗလဝပ္ပတ္တံ အာရမ္မဏရသာနုဘဝနာကာရသဏ္ဌိတံ သုခံ။ တသ္မိံ တသ္မိံ သမယေ ပါကဋဘာဝတော စေတံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယတ္ထ ပန ပီတိ သုခမ္ပိ တတ္ထ အတ္ထီတိ ဝုတ္တမေဝေတံ။

စိတ္တဿေကဂ္ဂတာတိ စိတ္တဿ ဧကဂ္ဂဘာဝေါ၊ သမာဓိဿေတံ နာမံ။ လက္ခဏာဒီသု ပနဿ အဋ္ဌကထာယံ တာဝ ဝုတ္တံ – ‘‘ပါမောက္ခလက္ခဏော စ သမာဓိ အဝိက္ခေပလက္ခဏော စ’’။ ယထာ ဟိ ကူဋာဂါရကဏ္ဏိကာ သေသဒဗ္ဗသမ္ဘာရာနံ အာဗန္ဓနတော ပမုခါ ဟောတိ ဧဝမေဝ သဗ္ဗကုသလဓမ္မာနံ သမာဓိစိတ္တေန ဣဇ္ဈနတော သဗ္ဗေသမ္ပိ တေသံ ဓမ္မာနံ သမာဓိ ပါမောက္ခော ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ကူဋာဂါရဿ ယာ ကာစိ ဂေါပါနသိယော သဗ္ဗာ တာ ကူဋင်္ဂမာ ဟောန္တိ၊ ကူဋနိန္နာ ကူဋသမောသရဏာ၊ ကူဋံ တာသံ အဂ္ဂမက္ခာယတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ယေ ကေစိ ကုသလာ ဓမ္မာ သဗ္ဗေ တေ သမာဓိနိန္နာ ဟောန္တိ၊ သမာဓိပေါဏာ၊ သမာဓိပဗ္ဘာရာ၊ သမာဓိ တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတီ’’တိ (မိ။ ပ။ ၂။၁။၁၄)။

ယထာ စ သေနင်္ဂံ ပတွာ ရာဇာ နာမ ယတ္ထ ယတ္ထ သေနာ ဩသီဒတိ တံ တံ ဌာနံ ဂစ္ဆတိ၊ တဿ ဂတဂတဋ္ဌာနေ သေနာ ပရိပူရတိ၊ ပရသေနာ ဘိဇ္ဇိတွာ ရာဇာနမေဝ အနုဝတ္တတိ၊ ဧဝမေဝ သဟဇာတဓမ္မာနံ ဝိက္ခိပိတုံ ဝိပ္ပကိရိတုံ အပ္ပဒါနတော သမာဓိ အဝိက္ခေပလက္ခဏော နာမ ဟောတီတိ။

အပရော ¶ ပန နယော – အယံ စိတ္တဿေကဂ္ဂတာသင်္ခါတော သမာဓိ နာမ အဝိသာရလက္ခဏော ဝါ အဝိက္ခေပလက္ခဏော ဝါ၊ သဟဇာတဓမ္မာနံ၊ သမ္ပိဏ္ဍနရသော နှာနိယစုဏ္ဏာနံ ဥဒကံ ဝိယ၊ ဥပသမပစ္စုပဋ္ဌာနော ဉာဏပစ္စုပဋ္ဌာနော ¶ ဝါ။ ‘‘သမာဟိတော ယထာဘူတံ ဇာနာတိ ပဿတီ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ ဝိသေသတော သုခပဒဋ္ဌာနော၊ နိဝါတေ ဒီပစ္စီနံ ဌိတိ ဝိယ စေတသော ဌိတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

သဒ္ဒဟန္တိ ဧတာယ၊ သယံ ဝါ သဒ္ဒဟတိ၊ သဒ္ဒဟနမတ္တမေဝ ဝါ ဧသာတိ သဒ္ဓါ။ သာဝ အဿဒ္ဓိယဿ ¶ အဘိဘဝနတော အဓိပတိယဋ္ဌေန ဣန္ဒြိယံ။ အဓိမောက္ခလက္ခဏေ ဝါ ဣန္ဒဋ္ဌံ ကာရေတီတိ ဣန္ဒြိယံ။ သဒ္ဓါဝ ဣန္ဒြိယံ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ။ သာ ပနေသာ သမ္ပသာဒနလက္ခဏာ စ သဒ္ဓါ သမ္ပက္ခန္ဒနလက္ခဏာ စ။

ယထာ ဟိ ရညော စက္ကဝတ္တိဿ ဥဒကပ္ပသာဒကော မဏိ ဥဒကေ ပက္ခိတ္တော ပင်္ကသေဝါလပဏကကဒ္ဒမံ သန္နိသီဒါပေတိ၊ ဥဒကံ အစ္ဆံ ကရောတိ ဝိပ္ပသန္နံ အနာဝိလံ၊ ဧဝမေဝ သဒ္ဓါ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ နီဝရဏေ ဝိက္ခမ္ဘေတိ၊ ကိလေသေ သန္နိသီဒါပေတိ၊ စိတ္တံ ပသာဒေတိ၊ အနာဝိလံ ကရောတိ။ ပသန္နေန စိတ္တေန ယောဂါဝစရော ကုလပုတ္တော ဒါနံ ဒေတိ၊ သီလံ သမာဒိယတိ၊ ဥပေါသထကမ္မံ ကရောတိ၊ ဘာဝနံ အာရဘတိ။ ဧဝံ တာဝ သဒ္ဓါ သမ္ပသာဒနလက္ခဏာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေနာဟ အာယသ္မာ နာဂသေနော –

‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ရာဇာ စက္ကဝတ္တိ စတုရင်္ဂိနိယာ သေနာယ သဒ္ဓိံ အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နော ပရိတ္တံ ဥဒကံ တရေယျ၊ တံ ဥဒကံ ဟတ္ထီဟိ စ အဿေဟိ စ ရထေဟိ စ ပတ္တီဟိ စ သင်္ခုဘိတံ ဘဝေယျ အာဝိလံ လုလိတံ ကလလီဘူတံ၊ ဥတ္တိဏ္ဏော စ ရာဇာ စက္ကဝတ္တိ မနုဿေ အာဏာပေယျ ‘ပါနီယံ ဘဏေ အာဟရထ၊ တံ ပိဝိဿာမီ’တိ။ ရညော စ ဥဒကပ္ပသာဒကော မဏိ ဘဝေယျ။ ‘ဧဝံ ဒေဝါ’တိ ခေါ တေ မနုဿာ ရညော စက္ကဝတ္တိဿ ပဋိဿုတွာ တံ ဥဒကပ္ပသာဒကံ မဏိံ ဥဒကေ ပက္ခိပေယျုံ။ တသ္မိံ ဥဒကေ ပက္ခိတ္တမတ္တေ ပင်္ကသေဝါလပဏကံ ဝိဂစ္ဆေယျ၊ ကဒ္ဒမော စ သန္နိသီဒေယျ၊ အစ္ဆံ ဘဝေယျ ဥဒကံ ဝိပ္ပသန္နံ အနာဝိလံ၊ တတော ရညော စက္ကဝတ္တိဿ ပါနီယံ ဥပနာမေယျုံ – ‘ပိဝတု ဒေဝေါ ပါနီယ’န္တိ။

‘‘ယထာ ¶ ၊ မဟာရာဇ၊ ဥဒကံ ဧဝံ စိတ္တံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယထာ တေ မနုဿာ ဧဝံ ယောဂါဝစရော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယထာ ပင်္ကသေဝါလပဏကံ ကဒ္ဒမော စ ဧဝံ ကိလေသာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ယထာ ဥဒကပ္ပသာဒကော မဏိ ဧဝံ သဒ္ဓါ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ယထာ ဥဒကပ္ပသာဒကေ မဏိမှိ ပက္ခိတ္တမတ္တေ ပင်္ကသေဝါလပဏကံ ဝိဂစ္ဆတိ ကဒ္ဒမော စ သန္နိသီဒတိ၊ အစ္ဆံ ဘဝတိ ဥဒကံ ဝိပ္ပသန္နံ အနာဝိလံ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သဒ္ဓါ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ နီဝရဏေ ဝိက္ခမ္ဘေတိ၊ ဝိနီဝရဏံ ¶ စိတ္တံ ဟောတိ အစ္ဆံ ဝိပ္ပသန္နံ အနာဝိလ’’န္တိ (မိ။ ပ။ ၂။၁။၁၀)။

ယထာ ပန ကုမ္ဘိလမကရဂါဟရက္ခသာဒိကိဏ္ဏံ ပူရံ မဟာနဒိံ အာဂမ္မ ဘီရုကဇနော ဥဘောသု တီရေသု ¶ တိဋ္ဌတိ။ သင်္ဂါမသူရော ပန မဟာယောဓော အာဂန္တွာ ‘ကသ္မာ ဌိတတ္ထာ’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘သပ္ပဋိဘယဘာဝေန ဩတရိတုံ န ဝိသဟာမာ’တိ ဝုတ္တေ သုနိသိတံ အသိံ ဂဟေတွာ ‘မမ ပစ္ဆတော ဧထ၊ မာ ဘာယိတ္ထာ’တိ ဝတွာ နဒိံ ဩတရိတွာ အာဂတာဂတေ ကုမ္ဘိလာဒယော ပဋိဗာဟိတွာ ဩရိမတီရတော မနုဿာနံ သောတ္ထိဘာဝံ ကရောန္တော ပါရိမတီရံ နေတိ။ ပါရိမတီရတောပိ သောတ္ထိနာ ဩရိမတီရံ အာနေတိ။ ဧဝမေဝ ဒါနံ ဒဒတော သီလံ ရက္ခတော ဥပေါသထကမ္မံ ကရောတော ဘာဝနံ အာရဘတော သဒ္ဓါ ပုဗ္ဗင်္ဂမာ ပုရေစာရိကာ ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘သမ္ပက္ခန္ဒနလက္ခဏာ စ သဒ္ဓါ’တိ။

အပရော နယော – သဒ္ဒဟနလက္ခဏာ သဒ္ဓါ၊ ဩကပ္ပနလက္ခဏာ ဝါ။ ပသာဒနရသာ ဥဒကပ္ပသာဒကမဏိ ဝိယ၊ ပက္ခန္ဒနရသာ ဝါ ဩဃုတ္တရဏော ဝိယ။ အကာလုသိယပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ အဓိမုတ္တိပစ္စုပဋ္ဌာနာ ဝါ။ သဒ္ဓေယျဝတ္ထုပဒဋ္ဌာနာ သောတာပတ္တိယင်္ဂပဒဋ္ဌာနာ ဝါ၊ သာ ဟတ္ထဝိတ္တဗီဇာနိ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

ဝီရဿ ဘာဝေါ ဝီရိယံ၊ ဝီရာနံ ဝါ ကမ္မံ ဝီရိယံ။ ဝိဓိနာ ဝါ နယေန ဥပါယေန ဤရယိတဗ္ဗံ ပဝတ္တယိတဗ္ဗန္တိ ဝီရိယံ။ တဒေဝ ကောသဇ္ဇဿ အဘိဘဝနတော အဓိပတိယဋ္ဌေန ဣန္ဒြိယံ။ ပဂ္ဂဟဏလက္ခဏေ ဝါ ဣန္ဒဋ္ဌံ ကာရေတီတိ ဣန္ဒြိယံ။ ဝီရိယမေဝ ဣန္ဒြိယံ ဝီရိယိန္ဒြိယံ။ တံ ပနေတံ ဥပတ္ထမ္ဘနလက္ခဏဉ္စ ဝီရိယံ ပဂ္ဂဟဏလက္ခဏဉ္စ။ ယထာ ဟိ ဇိဏ္ဏဃရံ အာဂန္တုကေန ထူဏုပတ္ထမ္ဘေန တိဋ္ဌတိ၊ ဧဝမေဝ ယောဂါဝစရော ဝီရိယုပတ္ထမ္ဘေန ဥပတ္ထမ္ဘိတော ဟုတွာ သဗ္ဗကုသလဓမ္မေဟိ န ဟာယတိ၊ န ပရိဟာယတိ။ ဧဝံ တာဝဿ ဥပတ္ထမ္ဘနလက္ခဏတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေနာဟ ထေရော နာဂသေနော –

‘‘ယထာ ¶ ၊ မဟာရာဇ၊ ပုရိသော ဂေဟေ ပတန္တေ တမညေန ဒါရုနာ ဥပတ္ထမ္ဘေယျ၊ ဥပတ္ထမ္ဘိတံ သန္တံ ဧဝံ တံ ဂေဟံ န ပတေယျ၊ ဧဝမေဝ ခေါ မဟာရာဇ ဥပတ္ထမ္ဘနလက္ခဏံ ¶ ဝီရိယံ၊ ဝီရိယုပတ္ထမ္ဘိတာ သဗ္ဗေ ကုသလာ ဓမ္မာ န ဟာယန္တိ န ပရိဟာယန္တီ’’တိ (မိ။ ပ။ ၂။၁။၁၂)။

ယထာ ဝါ ပန ခုဒ္ဒိကာယ စ မဟတိကာယ စ သေနာယ သင်္ဂါမေ ပဝတ္တေ ခုဒ္ဒိကာ သေနာ ဩလီယေယျ၊ တတော ရညော အာရောစေယျ၊ ရာဇာ ဗလဝါဟနံ ပေသေယျ၊ တေန ပဂ္ဂဟိတာ သကသေနာ ပရသေနံ ပရာဇေယျ၊ ဧဝမေဝ ဝီရိယံ သဟဇာတသမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ ဩလီယိတုံ ဩသက္ကိတုံ န ဒေတိ၊ ဥက္ခိပတိ၊ ပဂ္ဂဏှာတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘ပဂ္ဂဟဏလက္ခဏဉ္စ ဝီရိယ’န္တိ။

အပရော ¶ နယော – ဥဿာဟလက္ခဏံ ဝီရိယံ၊ သဟဇာတာနံ ဥပတ္ထမ္ဘနရသံ၊ အသံသီဒနဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနံ၊ ‘‘သံဝိဂ္ဂေါ ယောနိသော ပဒဟတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၁၁၃) ဝစနတော သံဝေဂပဒဋ္ဌာနံ၊ ဝီရိယာရမ္ဘဝတ္ထုပဒဋ္ဌာနံ ဝါ။ သမ္မာ အာရဒ္ဓံ သဗ္ဗာသံ သမ္ပတ္တီနံ မူလံ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

သရန္တိ ဧတာယ၊ သယံ ဝါ သရတိ၊ သရဏမတ္တမေဝ ဝါ ဧသာတိ သတိ။ သာဝ မုဋ္ဌဿစ္စဿ အဘိဘဝနတော အဓိပတိယဋ္ဌေန ဣန္ဒြိယံ၊ ဥပဋ္ဌာနလက္ခဏေ ဝါ ဣန္ဒဋ္ဌံ ကာရေတီတိ ဣန္ဒြိယံ။ သတိ ဧဝ ဣန္ဒြိယံ သတိန္ဒြိယံ။ သာ ပနေသာ အပိလာပနလက္ခဏာ စ သတိ ဥပဂ္ဂဏှနလက္ခဏာ စ။ ယထာ ဟိ ရညော ဘဏ္ဍာဂါရိကော ဒသဝိဓံ ရတနံ ဂေါပယန္တော သာယံပါတံ ရာဇာနံ ဣဿရိယသမ္ပတ္တိံ သလ္လက္ခာပေတိ သာရေတိ၊ ဧဝမေဝ သတိ ကုသလံ ဓမ္မံ သလ္လက္ခာပေတိ သရာပေတိ။ တေနာဟ ထေရော –

‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ရညော စက္ကဝတ္တိဿ ဘဏ္ဍာဂါရိကော ရာဇာနံ စက္ကဝတ္တိံ သာယံပါတံ ယသံ သရာပေတိ – ‘ဧတ္တကာ၊ ဒေဝ၊ ဟတ္ထီ၊ ဧတ္တကာ အဿာ၊ ဧတ္တကာ ရထာ၊ ဧတ္တကာ ပတ္တီ၊ ဧတ္တကံ ဟိရညံ၊ ဧတ္တကံ သုဝဏ္ဏံ၊ ဧတ္တကံ သဗ္ဗံ သာပတေယျံ၊ တံ ဒေဝေါ သရတူ’တိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သတိ ကုသလေ ဓမ္မေ အပိလာပေတိ – ဣမေ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ၊ ဣမေ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာ၊ ဣမေ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ၊ ဣမာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ၊ ဣမာနိ ပဉ္စ ဗလာနိ၊ ဣမေ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ၊ အယံ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ၊ အယံ သမထော၊ အယံ ဝိပဿနာ၊ အယံ ဝိဇ္ဇာ၊ အယံ ဝိမုတ္တိ၊ ဣမေ လောကုတ္တရာ ဓမ္မာတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အပိလာပနလက္ခဏာ သတီ’’တိ (မိ။ ပ။ ၂။၁။၁၃)။

ယထာ ¶ ပန ရညော စက္ကဝတ္တိဿ ပရိဏာယကရတနံ ရညော အဟိတေ စ ဟိတေ စ ဉတွာ အဟိတေ အပယာပေတိ၊ ဟိတေ ဥပယာပေတိ၊ ဧဝမေဝ သတိ ဟိတာဟိတာနံ ဓမ္မာနံ ဂတိယော သမနွေသိတွာ ‘ဣမေ ကာယဒုစ္စရိတာဒယော ဓမ္မာ အဟိတာ’တိ အဟိတေ ဓမ္မေ အပနုဒေတိ ¶ ၊ ‘ဣမေ ကာယသုစရိတာဒယော ဓမ္မာ ဟိတာ’တိ ဟိတေ ဓမ္မေ ဥပဂ္ဂဏှာတိ။ တေနာဟ ထေရော –

‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ရညော စက္ကဝတ္တိဿ ပရိဏာယကရတနံ ရညော ဟိတာဟိတေ ဇာနာတိ ‘ဣမေ ရညော ဟိတာ ဣမေ အဟိတာ၊ ဣမေ ဥပကာရာ ဣမေ အနုပကာရာ’တိ၊ တတော အဟိတေ အပနုဒေတိ ဟိတေ ဥပဂ္ဂဏှာတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သတိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဟိတာဟိတာနံ ဓမ္မာနံ ဂတိယော သမနွေသတိ ‘ဣမေ ဓမ္မာ ဟိတာ ဣမေ ဓမ္မာ အဟိတာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ ဥပကာရာ ဣမေ ဓမ္မာ အနုပကာရာ’တိ ¶ ၊ တတော အဟိတေ ဓမ္မေ အပနုဒေတိ ဟိတေ ဓမ္မေ ဥပဂ္ဂဏှာတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဥပဂ္ဂဏှနလက္ခဏာ သတီ’’တိ (မိ။ ပ။ ၂။၁။၁၃)။

အပရော နယော – အပိလာပနလက္ခဏာ သတိ၊ အသမ္မောသနရသာ၊ အာရက္ခပစ္စုပဋ္ဌာနာ ဝိသယာဘိမုခီဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနာ ဝါ၊ ထိရသညာပဒဋ္ဌာနာ၊ ကာယာဒိသတိပဋ္ဌာနပဒဋ္ဌာနာ ဝါ၊ အာရမ္မဏေ ဒဠှံ ပတိဋ္ဌိတတ္တာ ပန ဧသိကာ ဝိယ၊ စက္ခုဒွါရာဒိရက္ခဏတော ဒေါဝါရိကော ဝိယ စ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

အာရမ္မဏေ စိတ္တံ သမ္မာ အဓိယတိ ဌပေတီတိ သမာဓိ။ သောဝ ဝိက္ခေပဿ အဘိဘဝနတော အဓိပတိယဋ္ဌေန ဣန္ဒြိယံ။ အဝိက္ခေပလက္ခဏေ ဝါ ဣန္ဒဋ္ဌံ ကာရေတီတိ ဣန္ဒြိယံ။ သမာဓိယေဝ ဣန္ဒြိယံ သမာဓိန္ဒြိယံ။ လက္ခဏာဒီနိ ပနဿ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

ပဇာနာတီတိ ပညာ။ ကိံ ပဇာနာတိ? ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိအာဒိနာ နယေန အရိယသစ္စာနိ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘ပညာပေတီတိ ပညာ’တိ ဝုတ္တံ။ ကိန္တိ ပညာပေတီတိ? အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာတိ ပညာပေတိ။ သာဝ အဝိဇ္ဇာယ အဘိဘဝနတော အဓိပတိယဋ္ဌေန ဣန္ဒြိယံ။ ဒဿနလက္ခဏေ ဝါ ဣန္ဒဋ္ဌံ ကာရေတီတိ ဣန္ဒြိယံ။ ပညာဝ ဣန္ဒြိယံ ပညိန္ဒြိယံ။ သာ ပနေသာ ဩဘာသနလက္ခဏာ စ ပညာ ပဇာနနလက္ခဏာ စ။ ယထာ ဟိ စတုဘိတ္တိကေ ဂေဟေ ရတ္တိဘာဂေ ဒီပေ ဇလိတေ အန္ဓကာရော နိရုဇ္ဈတိ အာလောကော ပါတုဘဝတိ၊ ဧဝမေဝ ဩဘာသနလက္ခဏာ ¶ ပညာ။ ပညောဘာသသမော ဩဘာသော နာမ နတ္ထိ။ ပညဝတော ဟိ ဧကပလ္လင်္ကေန နိသိန္နဿ ဒသသဟဿိလောကဓာတု ဧကာလောကာ ဟောတိ။ တေနာဟ ထေရော –

‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ပုရိသော အန္ဓကာရေ ဂေဟေ ပဒီပံ ပဝေသေယျ၊ ပဝိဋ္ဌော ပဒီပေါ အန္ဓကာရံ ဝိဒ္ဓံသေတိ၊ ဩဘာသံ ဇနေတိ၊ အာလောကံ ¶ ဝိဒံသေတိ၊ ပါကဋာနိ စ ရူပါနိ ကရောတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ပညာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ အဝိဇ္ဇန္ဓကာရံ ဝိဒ္ဓံသေတိ၊ ဝိဇ္ဇောဘာသံ ဇနေတိ၊ ဉာဏာလောကံ ဝိဒံသေတိ၊ ပါကဋာနိ စ အရိယသစ္စာနိ ကရောတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဩဘာသနလက္ခဏာ ပညာ’’တိ (မိ။ ပ။ ၂။၁။၁၅)။

ယထာ ပန ဆေကော ဘိသက္ကော အာတုရာနံ သပ္ပာယာသပ္ပာယာနိ ဘောဇနာနိ ဇာနာတိ၊ ဧဝံ ပညာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ကုသလာကုသလေ သေဝိတဗ္ဗာသေဝိတဗ္ဗေ ဟီနပ္ပဏီတကဏှသုက္ကသပ္ပဋိဘာဂအပ္ပဋိဘာဂေ ¶ ဓမ္မေ ပဇာနာတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ဓမ္မသေနာပတိနာ – ‘‘ပဇာနာတိ ပဇာနာတီတိ ခေါ၊ အာဝုသော၊ တသ္မာ ပညဝါတိ ဝုစ္စတိ။ ကိဉ္စ ပဇာနာတိ? ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ ပဇာနာတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၄၉) ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။ ဧဝမဿာ ပဇာနနလက္ခဏတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အပရော နယော – ယထာသဘာဝပဋိဝေဓလက္ခဏာ ပညာ၊ အက္ခလိတပဋိဝေဓလက္ခဏာ ဝါ ကုသလိဿာသခိတ္တဥသုပဋိဝေဓော ဝိယ။ ဝိသယောဘာသရသာ ပဒီပေါ ဝိယ။ အသမ္မောဟပစ္စုပဋ္ဌာနာ အရညဂတသုဒေသကော ဝိယ။

မနတီတိ မနော၊ ဝိဇာနာတီတိ အတ္ထော။ အဋ္ဌကထာစရိယာ ပနာဟု – နာဠိယာ မိနမာနော ဝိယ၊ မဟာတုလာယ ဓာရယမာနော ဝိယ စ၊ အာရမ္မဏံ မိနတိ ပဇာနာတီတိ မနောတိ။ တဒေဝ မနနလက္ခဏေ ဣန္ဒဋ္ဌံ ကာရေတီတိ ဣန္ဒြိယံ။ မနောဝ ဣန္ဒြိယံ မနိန္ဒြိယံ။ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တစိတ္တဿေဝေတံ ဝေဝစနံ။

ပီတိသောမနဿသမ္ပယောဂတော သောဘနံ မနော အဿာတိ သုမနော။ သုမနဿ ဘာဝေါ သောမနဿံ။ သာတလက္ခဏေ ဣန္ဒဋ္ဌံ ကာရေတီတိ ဣန္ဒြိယံ။ သောမနဿမေဝ ဣန္ဒြိယံ သောမနဿိန္ဒြိယံ။ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တဝေဒနာယေဝေတံ ဝေဝစနံ။

ဇီဝန္တိ ¶ တေန တံသမ္ပယုတ္တကာ ဓမ္မာတိ ဇီဝိတံ။ အနုပါလနလက္ခဏေ ဣန္ဒဋ္ဌံ ကာရေတီတိ ဣန္ဒြိယံ။ ဇီဝိတမေဝ ဣန္ဒြိယံ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ။ တံ ပဝတ္တသန္တတာဓိပတေယျံ ဟောတိ။ လက္ခဏာဒီဟိ ပန အတ္တနာ အဝိနိဘုတ္တာနံ ဓမ္မာနံ အနုပါလနလက္ခဏံ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ၊ တေသံ ပဝတ္တနရသံ၊ တေသံယေဝ ဌပနပစ္စုပဋ္ဌာနံ၊ ယာပယိတဗ္ဗဓမ္မပဒဋ္ဌာနံ။ သန္တေပိ စ အနုပါလနလက္ခဏာဒိမှိ ဝိဓာနေ အတ္ထိက္ခဏေယေဝ ¶ တံ တေ ဓမ္မေ အနုပါလေတိ ဥဒကံ ဝိယ ဥပ္ပလာဒီနိ၊ ယထာသကံပစ္စယုပ္ပန္နေပိ စ ဓမ္မေ ပါလေတိ ဓာတီ ဝိယ ကုမာရံ၊ သယံပဝတ္တိတဓမ္မသမ္ဗန္ဓေနေဝ စ ပဝတ္တတိ နိယာမကော ဝိယ၊ န ဘင်္ဂတော ဥဒ္ဓံ ပဝတ္တယတိ အတ္တနော စ ပဝတ္တယိတဗ္ဗာနဉ္စ အဘာဝါ၊ န ဘင်္ဂက္ခဏေ ဌပေတိ သယံ ဘိဇ္ဇမာနတ္တာ ခီယမာနော ဝိယ ဝဋ္ဋိသိနေဟော ဒီပသိခံ။ န စ အနုပါလနပဝတ္တနဋ္ဌပနာနုဘာဝဝိရဟိတံ ယထာဝုတ္တက္ခဏေ တဿ တဿ သာဓနတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒီသု ¶ ဒဿနဋ္ဌေန သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ အဘိနိရောပနဋ္ဌေန သမ္မာသင်္ကပ္ပော၊ ပဂ္ဂဟနဋ္ဌေန သမ္မာဝါယာမော၊ ဥပဋ္ဌာနဋ္ဌေန သမ္မာသတိ၊ အဝိက္ခေပနဋ္ဌေန သမ္မာသမာဓီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝစနတ္ထတော ပန သမ္မာ ပဿတိ၊ သမ္မာ ဝါ တာယ ပဿန္တီတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ သမ္မာ သင်္ကပ္ပေတိ၊ သမ္မာ ဝါ တေန သင်္ကပ္ပေန္တီတိ သမ္မာသင်္ကပ္ပော။ သမ္မာ ဝါယာမေတိ၊ သမ္မာ ဝါ တေန ဝါယမန္တီတိ သမ္မာဝါယာမော။ သမ္မာ သရတိ၊ သမ္မာ ဝါ တာယ သရန္တီတိ သမ္မာသတိ။ သမ္မာ သမာဓိယတိ၊ သမ္မာ ဝါ တေန သမာဓိယန္တီတိ သမ္မာသမာဓိ။ အပိစ၊ ပသတ္ထာ သုန္ဒရာ ဝါ ဒိဋ္ဌိ သမ္မာဒိဋ္ဌီတိ။ ဣမိနာပိ နယေန တေသံ ဝစနတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ လက္ခဏာဒီနိ ပန ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာနေဝ။

သဒ္ဓါဗလာဒီသုပိ သဒ္ဓါဒီနိ ဝုတ္တတ္ထာနေဝ။ အကမ္ပိယဋ္ဌေန ပန ဗလန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝမေတေသု အဿဒ္ဓိယေ န ကမ္ပတီတိ သဒ္ဓါဗလံ။ ကောသဇ္ဇေ န ကမ္ပတီတိ ဝီရိယဗလံ။ မုဋ္ဌဿစ္စေ န ကမ္ပတီတိ သတိဗလံ။ ဥဒ္ဓစ္စေ န ကမ္ပတီတိ သမာဓိဗလံ။ အဝိဇ္ဇာယ န ကမ္ပတီတိ ပညာဗလံ။ အဟိရိကေ န ကမ္ပတီတိ ဟိရိဗလံ ¶ ။ အနောတ္တပ္ပေ န ကမ္ပတီတိ ဩတ္တပ္ပဗလန္တိ။ အယံ ဥဘယပဒဝသေန အတ္ထဝဏ္ဏနာ ဟောတိ။

တတ္ထ ပုရိမာနိ ပဉ္စ ဟေဋ္ဌာ လက္ခဏာဒီဟိ ပကာသိတာနေဝ။ ပစ္ဆိမဒွယေ ကာယဒုစ္စရိတာဒီဟိ ဟိရိယတီတိ ဟိရီ၊ လဇ္ဇာယေတံ အဓိဝစနံ။ တေဟိ ဧဝ ဩတ္တပ္ပတီတိ ဩတ္တပ္ပံ၊ ပါပတော ဥဗ္ဗေဂဿေတံ အဓိဝစနံ။ တေသံ နာနာကရဏဒီပနတ္ထံ ‘သမုဋ္ဌာနံ အဓိပတိ လဇ္ဇာ ဘယလက္ခဏေန စာ’တိ ဣမံ မာတိကံ ဌပေတွာ အယံ ¶ ဝိတ္ထာရကထာ ဝုတ္တာ။

အဇ္ဈတ္တသမုဋ္ဌာနာ ဟိရီ နာမ၊ ဗဟိဒ္ဓါသမုဋ္ဌာနံ ဩတ္တပ္ပံ နာမ။ အတ္တာဓိပတိ ဟိရီ နာမ၊ လောကာဓိပတိ ဩတ္တပ္ပံ နာမ။ လဇ္ဇာသဘာဝသဏ္ဌိတာ ဟိရီ နာမ၊ ဘယသဘာဝသဏ္ဌိတံ ဩတ္တပ္ပံ နာမ။ သပ္ပတိဿဝလက္ခဏာ ဟိရီ နာမ၊ ဝဇ္ဇဘီရုကဘယဒဿာဝိလက္ခဏံ ဩတ္တပ္ပံ နာမ။

တတ္ထ အဇ္ဈတ္တသမုဋ္ဌာနံ ဟိရိံ စတူဟိ ကာရဏေဟိ သမုဋ္ဌာပေတိ – ဇာတိံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ၊ ဝယံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ၊ သူရဘာဝံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ၊ ဗာဟုသစ္စံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ။ ကထံ? ‘ပါပကရဏံ နာမေတံ န ¶ ဇာတိသမ္ပန္နာနံ ကမ္မံ၊ ဟီနဇစ္စာနံ ကေဝဋ္ဋာဒီနံ ဣဒံ ကမ္မံ။ မာဒိသဿ ဇာတိသမ္ပန္နဿ ဣဒံ ကမ္မံ ကာတုံ န ယုတ္တ’န္တိ၊ ဧဝံ တာဝ ဇာတိံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပါဏာတိပါတာဒိပါပံ အကရောန္တော ဟိရိံ သမုဋ္ဌာပေတိ။ တထာ ‘ပါပကရဏံ နာမေတံ ဒဟရေဟိ ကတ္တဗ္ဗံ ကမ္မံ၊ မာဒိသဿ ဝယေ ဌိတဿ ဣဒံ ကမ္မံ ကာတုံ န ယုတ္တ’န္တိ၊ ဧဝံ ဝယံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပါဏာတိပါတာဒိပါပံ အကရောန္တော ဟိရိံ သမုဋ္ဌာပေတိ။ တထာ ‘ပါပကမ္မံ နာမေတံ ဒုဗ္ဗလဇာတိကာနံ ကမ္မံ၊ န သူရဘာဝါနံ။ မာဒိသဿ သူရဘာဝသမ္ပန္နဿ ဣဒံ ကမ္မံ ကာတုံ န ယုတ္တ’န္တိ၊ ဧဝံ သူရဘာဝံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပါဏာတိပါတာဒိပါပံ အကရောန္တော ဟိရိံ သမုဋ္ဌာပေတိ။ တထာ ‘ပါပကမ္မံ နာမေတံ အန္ဓဗာလာနံ ကမ္မံ၊ န ပဏ္ဍိတာနံ။ မာဒိသဿ ပဏ္ဍိတဿ ဗဟုဿုတဿ ဣဒံ ကမ္မံ ကာတုံ န ယုတ္တ’န္တိ၊ ဧဝံ ဗာဟုသစ္စံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပါဏာတိပါတာဒိပါပံ အကရောန္တော ဟိရိံ သမုဋ္ဌာပေတိ။ ဧဝံ အဇ္ဈတ္တသမုဋ္ဌာနဟိရိံ စတူဟိ ကာရဏေဟိ သမုဋ္ဌာပေတိ။ သမုဋ္ဌာပေတွာ စ ပန အတ္တနော စိတ္တေ ဟိရိံ ပဝေသေတွာ ပါပကမ္မံ န ကရောတိ။ ဧဝံ အဇ္ဈတ္တသမုဋ္ဌာနာ ဟိရီ နာမ ဟောတိ။

ကထံ ¶ ဗဟိဒ္ဓါသမုဋ္ဌာနံ ဩတ္တပ္ပံ နာမ? သစေ တွံ ပါပကမ္မံ ကရိဿသိ စတူသု ပရိသာသု ဂရဟပ္ပတ္တော ဘဝိဿသိ။

ဂရဟိဿန္တိ တံ ဝိညူ၊ အသုစိံ နာဂရိကော ယထာ၊

ဝဇ္ဇိတော သီလဝန္တေဟိ၊ ကထံ ဘိက္ခု ကရိဿသီတိ။

ဧဝံ ပစ္စဝေက္ခန္တော ဟိ ဗဟိဒ္ဓါသမုဋ္ဌိတေန ဩတ္တပ္ပေန ပါပကမ္မံ န ကရောတိ။ ဧဝံ ဗဟိဒ္ဓါသမုဋ္ဌာနံ ဩတ္တပ္ပံ နာမ ဟောတိ။

ကထံ အတ္တာဓိပတိ ဟိရီ နာမ? ဣဓေကစ္စော ကုလပုတ္တော အတ္တာနံ ¶ အဓိပတိံ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ ‘မာဒိသဿ သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတဿ ဗဟုဿုတဿ ဓုတင်္ဂဓရဿ န ယုတ္တံ ပါပကမ္မံ ကာတု’န္တိ ပါပံ န ကရောတိ။ ဧဝံ အတ္တာဓိပတိ ဟိရီ နာမ ဟောတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘သော အတ္တာနံယေဝ အဓိပတိံ ဇေဋ္ဌကံ ကရိတွာ အကုသလံ ပဇဟတိ ကုသလံ ဘာဝေတိ၊ သာဝဇ္ဇံ ပဇဟတိ အနဝဇ္ဇံ ဘာဝေတိ၊ သုဒ္ဓမတ္တာနံ ပရိဟရတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၄၀)။

ကထံ လောကာဓိပတိ ဩတ္တပ္ပံ နာမ? ဣဓေကစ္စော ကုလပုတ္တော လောကံ အဓိပတိံ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ ပါပကမ္မံ ¶ န ကရောတိ။ ယထာဟ – ‘‘မဟာ ခေါ ပနာယံ လောကသန္နိဝါသော။ မဟန္တသ္မိံ ခေါ ပန လောကသန္နိဝါသေ သန္တိ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဣဒ္ဓိမန္တော ဒိဗ္ဗစက္ခုကာ ပရစိတ္တဝိဒုနော၊ တေ ဒူရတောပိ ပဿန္တိ၊ အာသန္နာပိ န ဒိဿန္တိ၊ စေတသာပိ စိတ္တံ ပဇာနန္တိ၊ တေပိမံ ဧဝံ ဇာနိဿန္တိ ‘ပဿထ ဘော ဣမံ ကုလပုတ္တံ၊ သဒ္ဓါ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော သမာနော ဝေါကိဏ္ဏော ဝိဟရတိ ပါပကေဟိ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီ’တိ။ သန္တိ ဒေဝတာ ဣဒ္ဓိမန္တိနိယော ဒိဗ္ဗစက္ခုကာ ပရစိတ္တဝိဒုနိယော။ တာ ဒူရတောပိ ပဿန္တိ၊ အာသန္နာပိ န ဒိဿန္တိ၊ စေတသာပိ စိတ္တံ ပဇာနန္တိ၊ တာပိ မံ ဇာနိဿန္တိ ‘ပဿထ ဘော ဣမံ ကုလပုတ္တံ၊ သဒ္ဓါ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော သမာနော ဝေါကိဏ္ဏော ဝိဟရတိ ပါပကေဟိ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီ’တိ… သော လောကံယေဝ အဓိပတိံ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ အကုသလံ ပဇဟတိ ကုသလံ ဘာဝေတိ၊ သာဝဇ္ဇံ ပဇဟတိ အနဝဇ္ဇံ ဘာဝေတိ၊ သုဒ္ဓမတ္တာနံ ပရိဟရတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၁၄၆)။ ဧဝံ လောကာဓိပတိ ဩတ္တပ္ပံ နာမ ဟောတိ။

လဇ္ဇာသဘာဝသဏ္ဌိတာ ¶ ဟိရီ၊ ဘယသဘာဝသဏ္ဌိတံ ဩတ္တပ္ပန္တိ။ ဧတ္ထ ပန လဇ္ဇာတိ လဇ္ဇနာကာရော၊ တေန သဘာဝေန သဏ္ဌိတာ ဟိရီ။ ဘယန္တိ အပါယဘယံ၊ တေန သဘာဝေန သဏ္ဌိတံ ဩတ္တပ္ပံ။ တဒုဘယမ္ပိ ပါပပရိဝဇ္ဇနေ ပါကဋံ ဟောတိ။ ဧကစ္စော ဟိ၊ ယထာ နာမ ဧကော ကုလပုတ္တော ဥစ္စာရပဿာဝါဒီနိ ကရောန္တော လဇ္ဇိတဗ္ဗယုတ္တကံ ဧကံ ဒိသွာ လဇ္ဇနာကာရပ္ပတ္တော ဘဝေယျ ဟီဠိတော၊ ဧဝမေဝ အဇ္ဈတ္တံ လဇ္ဇိဓမ္မံ ဩက္ကမိတွာ ပါပကမ္မံ န ကရောတိ။ ဧကစ္စော အပါယဘယဘီတော ဟုတွာ ပါပကမ္မံ န ကရောတိ။

တတြိဒံ ဩပမ္မံ – ယထာ ဟိ ဒွီသု အယောဂုဠေသု ဧကော သီတလော ဘဝေယျ ဂူထမက္ခိတော၊ ဧကော ဥဏှော အာဒိတ္တော။ တတ္ထ ပဏ္ဍိတော သီတလံ ဂူထမက္ခိတတ္တာ ဇိဂုစ္ဆန္တော န ဂဏှာတိ၊ ဣတရံ ဍာဟဘယေန။ တတ္ထ သီတလဿ ဂူထမက္ခနဇိဂုစ္ဆာယ အဂဏှနံ ဝိယ အဇ္ဈတ္တံ လဇ္ဇိဓမ္မံ ဩက္ကမိတွာ ¶ ပါပဿ အကရဏံ။ ဥဏှဿ ဍာဟဘယေန အဂဏှနံ ဝိယ အပါယဘယေန ပါပဿ အကရဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သပ္ပတိဿဝလက္ခဏာ ဟိရီ၊ ဝဇ္ဇဘီရုကဘယဒဿာဝိလက္ခဏံ ဩတ္တပ္ပန္တိ။ ဣဒမ္ပိ ဒွယံ ပါပပရိဝဇ္ဇနေ ဧဝ ပါကဋံ ဟောတိ။ ဧကစ္စော ဟိ ဇာတိမဟတ္တပစ္စဝေက္ခဏာ သတ္ထုမဟတ္တပစ္စဝေက္ခဏာ ဒါယဇ္ဇမဟတ္တပစ္စဝေက္ခဏာ သဗြဟ္မစာရီမဟတ္တပစ္စဝေက္ခဏာတိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ ¶ သပ္ပတိဿဝလက္ခဏံ ဟိရိံ သမုဋ္ဌာပေတွာ ပါပံ န ကရောတိ။ ဧကစ္စော အတ္တာနုဝါဒဘယံ ပရာနုဝါဒဘယံ ဒဏ္ဍဘယံ ဒုဂ္ဂတိဘယန္တိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ ဝဇ္ဇဘီရုကဘယဒဿာဝိလက္ခဏံ ဩတ္တပ္ပံ သမုဋ္ဌာပေတွာ ပါပံ န ကရောတိ။ တတ္ထ ဇာတိမဟတ္တပစ္စဝေက္ခဏာဒီနိ စေဝ အတ္တာနုဝါဒဘယာဒီနိ စ ဝိတ္ထာရေတွာ ကထေတဗ္ဗာနိ။

န လုဗ္ဘန္တိ ဧတေန၊ သယံ ဝါ န လုဗ္ဘတိ၊ အလုဗ္ဘနမတ္တမေဝ ဝါ တန္တိ အလောဘော။ အဒေါသာမောဟေသုပိ ဧသေဝ နယော။ တေသု အလောဘော အာရမ္မဏေ စိတ္တဿ အဂေဓလက္ခဏော၊ အလဂ္ဂဘာဝလက္ခဏော ဝါ ကမလဒလေ ဇလဗိန္ဒု ဝိယ။ အပရိဂ္ဂဟဏရသော မုတ္တဘိက္ခု ဝိယ ¶ ။ အနလ္လီနဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနော အသုစိမှိ ပတိတပုရိသော ဝိယ။ အဒေါသော အစဏ္ဍိက္ကလက္ခဏော၊ အဝိရောဓလက္ခဏော ဝါ အနုကူလမိတ္တော ဝိယ။ အာဃာတဝိနယရသော ပရိဠာဟဝိနယရသော ဝါ စန္ဒနံ ဝိယ။ သောမ္မဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနော ပုဏ္ဏစန္ဒော ဝိယ။ အမောဟော လက္ခဏာဒီဟိ ဟေဋ္ဌာ ပညိန္ဒြိယပဒေ ဝိဘာဝိတော ဧဝ။

ဣမေသု ပန တီသု အလောဘော မစ္ဆေရမလဿ ပဋိပက္ခော၊ အဒေါသော ဒုဿီလျမလဿ၊ အမောဟော ကုသလေသု ဓမ္မေသု အဘာဝနာယ ပဋိပက္ခော။ အလောဘော စေတ္ထ ဒါနဟေတု၊ အဒေါသော သီလဟေတု၊ အမောဟော ဘာဝနာဟေတု။ တေသု စ အလောဘေန အနဓိကံ ဂဏှာတိ၊ လုဒ္ဓဿ အဓိကဂ္ဂဟဏတော။ အဒေါသေန အနူနံ၊ ဒုဋ္ဌဿ ဦနဂ္ဂဟဏတော။ အမောဟေန အဝိပရီတံ၊ မူဠှဿ ဝိပရီတဂ္ဂဟဏတော။

အလောဘေန စေတ္ထ ဝိဇ္ဇမာနံ ဒေါသံ ဒေါသတော ဓာရေန္တော ဒေါသေ ပဝတ္တတိ၊ လုဒ္ဓါ ဟိ ဒေါသံ ပဋိစ္ဆာဒေတိ။ အဒေါသေန ဝိဇ္ဇမာနံ ဂုဏံ ဂုဏတော ဓာရေန္တော ဂုဏေ ပဝတ္တတိ၊ ဒုဋ္ဌော ဟိ ဂုဏံ ¶ မက္ခေတိ။ အမောဟေန ယာထာဝသဘာဝံ ယာထာဝသဘာဝတော ဓာရေန္တော ယာထာဝသဘာဝေ ပဝတ္တတိ။ မူဠှော ဟိ ‘တစ္ဆံ အတစ္ဆန္တိ အတစ္ဆံ စ တစ္ဆ’န္တိ ဂဏှာတိ။ အလောဘေန စ ပိယဝိပ္ပယောဂဒုက္ခံ န ဟောတိ၊ လုဒ္ဓဿ ပိယသဘာဝတော ပိယဝိပ္ပယောဂါသဟနတော စ။ အဒေါသေန အပ္ပိယသမ္ပယောဂဒုက္ခံ န ဟောတိ၊ ဒုဋ္ဌဿ ဟိ အပ္ပိယသဘာဝတော အပ္ပိယသမ္ပယောဂါသဟနတော စ။ အမောဟေန ဣစ္ဆိတာလာဘဒုက္ခံ န ဟောတိ၊ အမူဠှဿ ဟိ ‘တံ ကုတေတ္ထ လဗ္ဘာ’တိဧဝမာဒိပစ္စဝေက္ခဏသမ္ဘဝတော (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၄၊ အ။ နိ။ ၉။၃၀)။

အလောဘေန ¶ စေတ္ထ ဇာတိဒုက္ခံ န ဟောတိ၊ အလောဘဿ တဏှာပဋိပက္ခတော တဏှာမူလကတ္တာ စ ဇာတိဒုက္ခဿ။ အဒေါသေန ဇရာဒုက္ခံ န ဟောတိ၊ တိက္ခဒေါသဿ ခိပ္ပံ ဇရာသမ္ဘဝတော။ အမောဟေန မရဏဒုက္ခံ န ဟောတိ၊ သမ္မောဟမရဏဉှိ ဒုက္ခံ၊ န စေတံ အမူဠှဿ ဟောတိ။ အလောဘေန စ ဂဟဋ္ဌာနံ၊ အမောဟေန ပဗ္ဗဇိတာနံ၊ အဒေါသေန ပန သဗ္ဗေသမ္ပိ သုခသံဝါသတာ ဟောတိ။

ဝိသေသတော ¶ စေတ္ထ အလောဘေန ပေတ္တိဝိသယေ ဥပပတ္တိ န ဟောတိ။ ယေဘုယျေန ဟိ သတ္တာ တဏှာယ ပေတ္တိဝိသယံ ဥပပဇ္ဇန္တိ၊ တဏှာယ စ ပဋိပက္ခော အလောဘော။ အဒေါသေန နိရယေ ဥပပတ္တိ န ဟောတိ။ ဒေါသေန ဟိ စဏ္ဍဇာတိတာယ ဒေါသသဒိသံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇန္တိ။ ဒေါသဿ စ ပဋိပက္ခော အဒေါသော။ အမောဟေန တိရစ္ဆာနယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိ န ဟောတိ။ မောဟေန ဟိ နိစ္စသမ္မူဠှံ တိရစ္ဆာနယောနိံ ဥပပဇ္ဇန္တိ။ မောဟဿ ပဋိပက္ခော စ အမောဟော။ ဧတေသု စ အလောဘော ရာဂဝသေန ဥပဂမနဿ အဘာဝကရော၊ အဒေါသော ဒေါသဝသေန အပဂမနဿ၊ အမောဟော မောဟဝသေန အမဇ္ဈတ္တဘာဝဿ။

တီဟိပိ စေတေဟိ ယထာပဋိပါဋိယာ နေက္ခမ္မသညာ အဗျာပါဒသညာ အဝိဟိံသာသညာတိ ဣမာ တိဿော။ အသုဘသညာ အပ္ပမာဏသညာ ဓာတုသညာတိ ဣမာ စ တိဿော သညာယော ဟောန္တိ။ အလောဘေန ပန ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂအန္တဿ၊ အဒေါသေန အတ္တကိလမထာနုယောဂအန္တဿ ပရိဝဇ္ဇနံ ဟောတိ၊ အမောဟေန မဇ္ဈိမာယ ပဋိပတ္တိယာ ပဋိပဇ္ဇနံ။ တထာ အလောဘေန အဘိဇ္ဈာကာယဂန္ထဿ ပဘေဒနံ ဟောတိ၊ အဒေါသေန ဗျာပါဒကာယဂန္ထဿ၊ အမောဟေန သေသဂန္ထဒွယဿ။ ပုရိမာနိ စ ဒွေ သတိပဋ္ဌာနာနိ ပုရိမာနံ ဒွိန္နံ အာနုဘာဝေန၊ ပစ္ဆိမာနိ ပစ္ဆိမဿေဝ အာနုဘာဝေန ဣဇ္ဈန္တိ။

အလောဘော စေတ္ထ အာရောဂျဿ ပစ္စယော ဟောတိ၊ အလုဒ္ဓါ ဟိ လောဘနီယမ္ပိ အသပ္ပာယံ န သေဝတိ၊ တေန ခေါ အရောဂေါ ဟောတိ။ အဒေါသော ¶ ယောဗ္ဗနဿ၊ အဒုဋ္ဌော ဟိ ဝလိပလိတာဝဟေန ဒေါသဂ္ဂိနာ အဍယှမာနော ဒီဃရတ္တံ ယုဝါ ဟောတိ။ အမောဟော ဒီဃာယုကတာယ၊ အမူဠှော ဟိ ဟိတာဟိတံ ဉတွာ အဟိတံ ပရိဝဇ္ဇန္တော ဟိတဉ္စ ပဋိသေဝမာနော ဒီဃာယုကော ဟောတိ။

အလောဘော စေတ္ထ ဘောဂသမ္ပတ္တိယာ ပစ္စယော ဟောတိ၊ အလုဒ္ဓဿ ဟိ စာဂေန ဘောဂပဋိလာဘော။ အဒေါသော မိတ္တသမ္ပတ္တိယာ၊ မေတ္တာယ မိတ္တာနံ ပဋိလာဘတော စေဝ အပရိဟာနတော စ။ အမောဟော အတ္တသမ္ပတ္တိယာ ¶ ၊ အမူဠှော ဟိ အတ္တနော ဟိတမေဝ ကရောန္တော အတ္တာနံ သမ္ပာဒေတိ ¶ ။ အလောဘော စ ဒိဗ္ဗဝိဟာရဿ ပစ္စယော ဟောတိ၊ အဒေါသော ဗြဟ္မဝိဟာရဿ၊ အမောဟော အရိယဝိဟာရဿ။

အလောဘေန စေတ္ထ သကပက္ခေသု သတ္တသင်္ခါရေသု နိဗ္ဗုတော ဟောတိ၊ တေသံ ဝိနာသေန အဘိသင်္ဂဟေတုကဿ ဒုက္ခဿ အဘာဝါ၊ အဒေါသေန ပရပက္ခေသု၊ အဒုဋ္ဌဿ ဟိ ဝေရီသုပိ ဝေရိသညာယ အဘာဝတော၊ အမောဟေန ဥဒါသီနပက္ခေသု၊ အမူဠှဿ သဗ္ဗာဘိသင်္ဂတာယ အဘာဝတော။

အလောဘေန စ အနိစ္စဒဿနံ ဟောတိ၊ လုဒ္ဓါ ဟိ ဥပဘောဂါသာယ အနိစ္စေပိ သင်္ခါရေ အနိစ္စတော န ပဿတိ။ အဒေါသေန ဒုက္ခဒဿနံ၊ အဒေါသဇ္ဈာသယော ဟိ ပရိစ္စတ္တအာဃာတဝတ္ထုပရိဂ္ဂဟော သင်္ခါရေယေဝ ဒုက္ခတော ပဿတိ။ အမောဟေန အနတ္တဒဿနံ၊ အမူဠှော ဟိ ယာထာဝဂဟဏကုသလော အပရိဏာယကံ ခန္ဓပဉ္စကံ အပရိဏာယကတော ဗုဇ္ဈတိ။ ယထာ စ ဧတေဟိ အနိစ္စဒဿနာဒီနိ ဧဝမေတေပိ အနိစ္စဒဿနာဒီဟိ ဟောန္တိ။ အနိစ္စဒဿနေန ဟိ အလောဘော ဟောတိ၊ ဒုက္ခဒဿနေန အဒေါသော၊ အနတ္တဒဿနေန အမောဟော ဟောတိ။ ကော ဟိ နာမ ‘အနိစ္စမိဒ’န္တိ သမ္မာ ဉတွာ တဿတ္ထာယ ပိဟံ ဥပ္ပာဒေယျ၊ သင်္ခါရေ ဝါ ‘ဒုက္ခ’န္တိ ဇာနန္တော အပရမ္ပိ အစ္စန္တတိခိဏံ ကောဓဒုက္ခံ ဥပ္ပာဒေယျ၊ အတ္တသုညတဉ္စ ဗုဇ္ဈိတွာ ပုန သမ္မောဟမာပဇ္ဇေယျာတိ?

နာဘိဇ္ဈာယတီတိ အနဘိဇ္ဈာ။ ကာယိကစေတသိကသုခံ ဣဓလောကပရလောကဟိတံ ဂုဏာနုဘာဝပဋိလဒ္ဓံ ကိတ္တိသဒ္ဒဉ္စ န ဗျာပါဒေတီတိ အဗျာပါဒေါ။ သမ္မာ ပဿတိ၊ သောဘနာ ဝါ ဒိဋ္ဌီတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ အလောဘာဒီနံယေဝ တာနိ နာမာနိ။ ဟေဋ္ဌာ ပနေတေ ဓမ္မာ မူလဝသေန ဂဟိတာ၊ ဣဓ ကမ္မပထဝသေနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဟိရောတ္တပ္ပာနိပိ ဟေဋ္ဌာ ဗလဝသေန ဂဟိတာနိ၊ ဣဓ လောကပါလဝသေန။ လောကဉှိ ဣမေ ဒွေ ဓမ္မာ ပါလယန္တိ။ ယထာဟ –

‘‘ဒွေမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုက္ကာ ဓမ္မာ လောကံ ပါလေန္တိ။ ကတမေ ဒွေ? ဟိရီ စ ဩတ္တပ္ပဉ္စ ¶ ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒွေ ¶ သုက္ကာ ဓမ္မာ လောကံ ပါလေန္တိ ¶ ။ သစေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒွေ သုက္ကာ ဓမ္မာ လောကံ န ပါလေယျုံ၊ နယိဓ ပညာယေထ မာတာတိ ဝါ၊ မာတုစ္ဆာတိ ဝါ၊ မာတုလာနီတိ ဝါ၊ အာစရိယဘရိယာတိ ဝါ၊ ဂရူနံ ဒါရာတိ ဝါ။ သမ္ဘေဒံ လောကော အဂမိဿ ယထာ အဇေဠကာ ကုက္ကုဋသူကရာ သောဏသိင်္ဂါလာ။ ယသ္မာ စ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမေ ဒွေ သုက္ကာ ဓမ္မာ လောကံ ပါလေန္တိ၊ တသ္မာ ပညာယတိ မာတာတိ ဝါ မာတုစ္ဆာတိ ဝါ မာတုလာနီတိ ဝါ အာစရိယဘရိယာတိ ဝါ ဂရူနံ ဒါရာတိ ဝါ’’တိ (အ။ နိ။ ၂။၉)။

ကာယဿ ပဿမ္ဘနံ ကာယပဿဒ္ဓိ။ စိတ္တဿ ပဿမ္ဘနံ စိတ္တပဿဒ္ဓိ။ ကာယောတိ စေတ္ထ ဝေဒနာဒယော တယော ခန္ဓာ။ ဥဘောပိ ပနေတာ ဧကတော ကတွာ ကာယစိတ္တဒရထဝူပသမလက္ခဏာ ကာယစိတ္တပဿဒ္ဓိယော၊ ကာယစိတ္တဒရထနိမ္မဒ္ဒနရသာ၊ ကာယစိတ္တာနံ အပရိပ္ဖန္ဒသီတိဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ ကာယစိတ္တပဒဋ္ဌာနာ။ ကာယစိတ္တာနံ အဝူပသမကရဥဒ္ဓစ္စာဒိကိလေသပဋိပက္ခဘူတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

ကာယဿ လဟုဘာဝေါ ကာယလဟုတာ။ စိတ္တဿ လဟုဘာဝေါ စိတ္တလဟုတာ။ တာ ကာယစိတ္တဂရုဘာဝဝူပသမလက္ခဏာ၊ ကာယစိတ္တဂရုဘာဝနိမ္မဒ္ဒနရသာ၊ ကာယစိတ္တာနံ အဒန္ဓတာပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ ကာယစိတ္တပဒဋ္ဌာနာ။ ကာယစိတ္တာနံ ဂရုဘာဝကရထိနမိဒ္ဓါဒိကိလေသပဋိပက္ခဘူတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

ကာယဿ မုဒုဘာဝေါ ကာယမုဒုတာ။ စိတ္တဿ မုဒုဘာဝေါ စိတ္တမုဒုတာ။ တာ ကာယစိတ္တထဒ္ဓဘာဝဝူပသမလက္ခဏာ၊ ကာယစိတ္တထဒ္ဓဘာဝနိမ္မဒ္ဒနရသာ၊ အပ္ပဋိဃာတပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ ကာယစိတ္တပဒဋ္ဌာနာ။ ကာယစိတ္တာနံ ထဒ္ဓဘာဝကရဒိဋ္ဌိမာနာဒိကိလေသပဋိပက္ခဘူတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

ကာယဿ ကမ္မညဘာဝေါ ကာယကမ္မညတာ။ စိတ္တဿ ကမ္မညဘာဝေါ စိတ္တကမ္မညတာ။ တာ ကာယစိတ္တအကမ္မညဘာဝဝူပသမလက္ခဏာ၊ ကာယစိတ္တာနံ အကမ္မညဘာဝနိမ္မဒ္ဒနရသာ၊ ကာယစိတ္တာနံ အာရမ္မဏကရဏသမ္ပတ္တိပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ ကာယစိတ္တပဒဋ္ဌာနာ။ ကာယစိတ္တာနံ အကမ္မညဘာဝကရာဝသေသနီဝရဏပဋိပက္ခဘူတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ တာ ပသာဒနီယဝတ္ထူသု ပသာဒါဝဟာ၊ ဟိတကိရိယာသု ¶ ဝိနိယောဂက္ခေမဘာဝါဝဟာ သုဝဏ္ဏဝိသုဒ္ဓိ ဝိယာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

ကာယဿ ¶ ¶ ပါဂုညဘာဝေါ ကာယပါဂုညတာ။ စိတ္တဿ ပါဂုညဘာဝေါ စိတ္တပါဂုညတာ။ တာ ကာယစိတ္တာနံ အဂေလညဘာဝလက္ခဏာ၊ ကာယစိတ္တဂေလညနိမ္မဒ္ဒနရသာ၊ နိရာဒီနဝပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ ကာယစိတ္တပဒဋ္ဌာနာ။ ကာယစိတ္တဂေလညကရအဿဒ္ဓိယာဒိကိလေသပဋိပက္ခဘူတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

ကာယဿ ဥဇုကဘာဝေါ ကာယုဇုကတာ။ စိတ္တဿ ဥဇုကဘာဝေါ စိတ္တုဇုကတာ။ တာ ကာယစိတ္တာနံ အဇ္ဇဝလက္ခဏာ၊ ကာယစိတ္တကုဋိလဘာဝနိမ္မဒ္ဒနရသာ၊ အဇိမှတာပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ ကာယစိတ္တပဒဋ္ဌာနာ။ ကာယစိတ္တာနံ ကုဋိလဘာဝကရမာယာသာဌေယျာဒိကိလေသပဋိပက္ခဘူတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

သရတီတိ သတိ။ သမ္ပဇာနာတီတိ သမ္ပဇညံ၊ သမန္တတော ပကာရေဟိ ဇာနာတီတိ အတ္ထော။ သာတ္ထကသမ္ပဇညံ သပ္ပာယသမ္ပဇညံ ဂေါစရသမ္ပဇညံ အသမ္မောဟသမ္ပဇညန္တိ ဣမေသံ စတုန္နံ ပနဿ ဝသေန ဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ လက္ခဏာဒီနိ စ တေသံ သတိန္ဒြိယပညိန္ဒြိယေသု ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဣတိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝေတံ ဓမ္မဒွယံ ပုန ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဥပကာရဝသေန ဂဟိတံ။

ကာမစ္ဆန္ဒာဒယော ပစ္စနီကဓမ္မေ သမေတီတိ သမထော။ အနိစ္စာဒိဝသေန ဝိဝိဓေဟိ အာကာရေဟိ ဓမ္မေ ပဿတီတိ ဝိပဿနာ။ ပညာဝေသာ အတ္ထတော။ ဣမေသမ္ပိ ဒွိန္နံ လက္ခဏာဒီနိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာနေဝ။ ဣဓ ပနေတေ ယုဂနဒ္ဓဝသေန ဂဟိတာ။

သဟဇာတဓမ္မေ ပဂ္ဂဏှာတီတိ ပဂ္ဂါဟော။ ဥဒ္ဓစ္စသင်္ခါတဿ ဝိက္ခေပဿ ပဋိပက္ခဘာဝတော န ဝိက္ခေပေါတိ အဝိက္ခေပေါ။ ဧတေသမ္ပိ လက္ခဏာဒီနိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာနေဝ။ ဣဓ ပနေတံ ဒွယံ ဝီရိယသမာဓိယောဇနတ္ထာယ ဂဟိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ယေ ဝါ ပန တသ္မိံ သမယေ အညေပိ အတ္ထိ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နာ အရူပိနော ဓမ္မာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာတိ ‘ဖဿော ဟောတိ…ပေ… အဝိက္ခေပေါ ဟောတီ’တိ န ကေဝလံ ပဒပဋိပါဋိယာ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ ဣမေ ပရောပဏ္ဏာသဓမ္မာ ဧဝ၊ အထ ခေါ ယသ္မိံ ¶ သမယေ ကာမာဝစရံ တိဟေတုကံ သောမနဿသဟဂတံ ပဌမံ အသင်္ခါရိကံ မဟာစိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ၊ တသ္မိံ သမယေ ယေ ဝါ ပန အညေပိ တေဟိယေဝ ဖဿာဒီဟိ သမ္ပယုတ္တာ ¶ ဟုတွာ ပဝတ္တမာနာ အတ္ထိ၊ အတ္တနော ¶ အတ္တနော အနုရူပံ ပစ္စယံ ပဋိစ္စ သမုပ္ပန္နာ ရူပါဘာဝေန အရူပိနော၊ သဘာဝတော ဥပလဗ္ဘမာနာ ဓမ္မာ သဗ္ဗေပိ ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာ။

ဧတ္တာဝတာ စိတ္တင်္ဂဝသေန ပါဠိယံ အာရုဠှေ ပရောပဏ္ဏာသဓမ္မေ ဒီပေတွာ ယေဝါပနကဝသေန အပရေပိ နဝ ဓမ္မေ ဓမ္မရာဇာ ဒီပေတိ။ တေသု တေသု ဟိ သုတ္တပဒေသု ‘ဆန္ဒော အဓိမောက္ခော မနသိကာရော တတြမဇ္ဈတ္တတာ ကရုဏာ မုဒိတာ ကာယဒုစ္စရိတဝိရတိ ဝစီဒုစ္စရိတဝိရတိ မိစ္ဆာဇီဝဝိရတီ’တိ ဣမေ နဝ ဓမ္မာ ပညာယန္တိ။ ဣမသ္မိဉ္စာပိ မဟာစိတ္တေ ကတ္တုကမျတာကုသလဓမ္မစ္ဆန္ဒော အတ္ထိ၊ စိတ္တင်္ဂဝသေန ပန ပါဠိယံ န အာရုဠှော။ သော ဣဓ ယေဝါပနကဝသေန ဂဟိတော။

အဓိမောက္ခော အတ္ထိ၊ မနသိကာရော အတ္ထိ၊ တတြမဇ္ဈတ္တတာ အတ္ထိ။ မေတ္တာပုဗ္ဗဘာဂေါ အတ္ထိ၊ သော အဒေါသေ ဂဟိတေ ဂဟိတော ဧဝ ဟောတိ။ ကရုဏာပုဗ္ဗဘာဂေါ အတ္ထိ၊ မုဒိတာပုဗ္ဗဘာဂေါ အတ္ထိ။ ဥပေက္ခာပုဗ္ဗဘာဂေါ အတ္ထိ၊ သော ပန တတြမဇ္ဈတ္တတာယ ဂဟိတာယ ဂဟိတောဝ ဟောတိ။ သမ္မာဝါစာ အတ္ထိ၊ သမ္မာကမ္မန္တော အတ္ထိ။ သမ္မာအာဇီဝေါ အတ္ထိ၊ စိတ္တင်္ဂဝသေန ပန ပါဠိယံ န အာရုဠှော။ သောပိ ဣဓ ယေဝါပနကဝသေန ဂဟိတော။

ဣမေသု ပန နဝသု ဆန္ဒော အဓိမောက္ခော မနသိကာရော တတြမဇ္ဈတ္တတာတိ ဣမေ စတ္တာရောဝ ဧကက္ခဏေ လဗ္ဘန္တိ၊ သေသာ နာနာက္ခဏေ။ ယဒါ ဟိ ဣမိနာ စိတ္တေန မိစ္ဆာဝါစံ ပဇဟတိ၊ ဝိရတိဝသေန သမ္မာဝါစံ ပူရေတိ၊ တဒါ ဆန္ဒာဒယော စတ္တာရော၊ သမ္မာဝါစာ စာတိ ဣမေ ပဉ္စ ဧကက္ခဏေ လဗ္ဘန္တိ။ ယဒါ မိစ္ဆာကမ္မန္တံ ပဇဟတိ၊ ဝိရတိဝသေန သမ္မာကမ္မန္တံ ပူရေတိ…ပေ… မိစ္ဆာအာဇီဝံ ပဇဟတိ၊ ဝိရတိဝသေန သမ္မာအာဇီဝံ ပူရေတိ…ပေ… ယဒါ ကရုဏာယ ပရိကမ္မံ ကရောတိ…ပေ… ယဒါ မုဒိတာယ ပရိကမ္မံ ကရောတိ၊ တဒါ ဆန္ဒာဒယော စတ္တာရော၊ မုဒိတာပုဗ္ဗဘာဂေါ စာတိ ဣမေ ပဉ္စ ဧကက္ခဏေ လဗ္ဘန္တိ။ ဣတော ပန မုဉ္စိတွာ၊ ဒါနံ ဒေန္တဿ သီလံ ပူရေန္တဿ ယောဂေ ကမ္မံ ကရောန္တဿ စတ္တာရိ အပဏ္ဏကင်္ဂါနေဝ လဗ္ဘန္တိ။

ဧဝမေတေသု နဝသု ယေဝါပနကဓမ္မေသု ‘ဆန္ဒော’တိ ကတ္တုကမျတာယေတံ အဓိဝစနံ။ တသ္မာ သော ကတ္တုကမျတာလက္ခဏော ဆန္ဒော၊ အာရမ္မဏပရိယေသနရသော၊ အာရမ္မဏေန အတ္ထိကတာပစ္စုပဋ္ဌာနော ¶ ။ တဒေဝဿ ပဒဋ္ဌာနံ ¶ ။ အာရမ္မဏဿ ဂဟဏေ စာယံ စေတသော ဟတ္ထပ္ပသာရဏံ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

အဓိမုစ္စနံ ¶ ‘အဓိမောက္ခော’။ သော သန္နိဋ္ဌာနလက္ခဏော၊ အသံသပ္ပနရသော၊ နိစ္ဆယပစ္စုပဋ္ဌာနော သန္နိဋ္ဌာတဗ္ဗဓမ္မပဒဋ္ဌာနော။ အာရမ္မဏေ နိစ္စလဘာဝေန ဣန္ဒခီလော ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ကိရိယာ ကာရော၊ မနသ္မိံ ကာရော ‘မနသိကာရော’။ ပုရိမမနတော ဝိသဒိသံ မနံ ကရောတီတိပိ မနသိကာရော။ သွာယံ အာရမ္မဏပဋိပါဒကော ဝီထိပဋိပါဒကော ဇဝနပဋိပါဒကောတိ တိပ္ပကာရော။ တတ္ထ အာရမ္မဏပဋိပါဒကော မနသ္မိံ ကာရောတိ မနသိကာရော။ သော သာရဏလက္ခဏော၊ သမ္ပယုတ္တာနံ အာရမ္မဏေ သမ္ပယောဇနရသော၊ အာရမ္မဏာဘိမုခဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနော၊ သင်္ခါရက္ခန္ဓပရိယာပန္နော။ အာရမ္မဏပဋိပါဒကတ္တေန သမ္ပယုတ္တာနံ သာရထိ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဝီထိပဋိပါဒကောတိ ပန ပဉ္စဒွါရာဝဇ္ဇနဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဇဝနပဋိပါဒကောတိ မနောဒွါရာဝဇ္ဇနဿ။ န တေ ဣဓ အဓိပ္ပေတာ။

တေသု ဓမ္မေသု မဇ္ဈတ္တတာ ‘တတြမဇ္ဈတ္တတာ’။ သာ စိတ္တစေတသိကာနံ သမဝါဟိတလက္ခဏာ၊ ဦနာဓိကနိဝါရဏရသာ၊ ပက္ခပါတုပစ္ဆေဒနရသာ ဝါ၊ မဇ္ဈတ္တဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနာ။ စိတ္တစေတသိကာနံ အဇ္ဈုပေက္ခနဝသေန သမပ္ပဝတ္တာနံ အာဇာနေယျာနံ အဇ္ဈုပေက္ခနသာရထိ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

‘ကရုဏာမုဒိတာ’ ဗြဟ္မဝိဟာရနိဒ္ဒေသေ အာဝိ ဘဝိဿန္တိ။ ကေဝလဉှိ တာ အပ္ပနပ္ပတ္တာ ရူပါဝစရာ၊ ဣဓ ကာမာဝစရာတိ အယမေဝ ဝိသေသော။

ကာယဒုစ္စရိတတော ဝိရတိ ‘ကာယဒုစ္စရိတဝိရတိ’။ သေသပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ လက္ခဏာဒိတော ပနေတာ တိဿောပိ ကာယဒုစ္စရိတာဒိဝတ္ထူနံ အဝီတိက္ကမလက္ခဏာ၊ အမဒ္ဒနလက္ခဏာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကာယဒုစ္စရိတာဒိဝတ္ထုတော သင်္ကောစနရသာ၊ အကိရိယပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ သဒ္ဓါဟိရောတ္တပ္ပအပ္ပိစ္ဆတာဒိဂုဏပဒဋ္ဌာနာ။ ပါပကိရိယတော စိတ္တဿ ဝိမုခီဘာဝဘူတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

ဣတိ ဖဿာဒီနိ ဆပ္ပညာသ ယေဝါပနကဝသေန ဝုတ္တာနိ နဝါတိ သဗ္ဗာနိပိ ဣမသ္မိံ ဓမ္မုဒ္ဒေသဝါရေ ပဉ္စသဋ္ဌိ ဓမ္မပဒါနိ ဘဝန္တိ။ တေသု ဧကက္ခဏေ ကဒါစိ ဧကသဋ္ဌိ ဘဝန္တိ၊ ကဒါစိ သမသဋ္ဌိ။ တာနိ ဟိ သမ္မာဝါစာပူရဏာဒိဝသေန။ ဥပ္ပတ္တိယံ ¶ ပဉ္စသု ဌာနေသု ဧကသဋ္ဌိ ဘဝန္တိ။ တေဟိ မုတ္တေ ဧကသ္မိံ ဌာနေ သမသဋ္ဌိ ဘဝန္တိ။ ဌပေတွာ ¶ ပန ယေဝါပနကေ ပါဠိယံ ယထာရုတဝသေန ဂယှမာနာနိ ဆပ္ပညာသာဝ ဟောန္တိ။ အဂ္ဂဟိတဂ္ဂဟဏေန ပနေတ္ထ ဖဿပဉ္စကံ၊ ဝိတက္ကော ဝိစာရော ပီတိ စိတ္တေကဂ္ဂတာ၊ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ၊ ဟိရိဗလံ ဩတ္တပ္ပဗလန္တိ ဒွေ ဗလာနိ၊ အလောဘော ¶ အဒေါသောတိ ဒွေ မူလာနိ၊ ကာယပဿဒ္ဓိစိတ္တပဿဒ္ဓိအာဒယော ဒွါဒသ ဓမ္မာတိ သမတိံသ ဓမ္မာ ဟောန္တိ။

တေသု သမတိံသာယ ဓမ္မေသု အဋ္ဌာရသ ဓမ္မာ အဝိဘတ္တိကာ ဟောန္တိ၊ ဒွါဒသ သဝိဘတ္တိကာ။ ကတမေ အဋ္ဌာရသ? ဖဿော သညာ စေတနာ ဝိစာရော ပီတိ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ၊ ကာယပဿဒ္ဓိအာဒယော ဒွါဒသ ဓမ္မာတိ ဣမေ အဋ္ဌာရသ အဝိဘတ္တိကာ။ ဝေဒနာ စိတ္တံ ဝိတက္ကော စိတ္တေကဂ္ဂတာ၊ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ ဝီရိယိန္ဒြိယံ သတိန္ဒြိယံ ပညိန္ဒြိယံ၊ ဟိရိဗလံ ဩတ္တပ္ပဗလံ၊ အလောဘော အဒေါသောတိ ဣမေ ဒွါဒသ ဓမ္မာ သဝိဘတ္တိကာ။ တေသု သတ္တ ဓမ္မာ ဒွီသု ဌာနေသု ဝိဘတ္တာ၊ ဧကော တီသု၊ ဒွေ စတူသု၊ ဧကော ဆသု၊ ဧကော သတ္တသု ဌာနေသု ဝိဘတ္တော။

ကထံ? စိတ္တံ ဝိတက္ကော သဒ္ဓါ ဟိရီ ဩတ္တပ္ပံ အလောဘော အဒေါသောတိ ဣမေ သတ္တ ဒွီသု ဌာနေသု ဝိဘတ္တာ။

ဧတေသု ဟိ စိတ္တံ တာဝ ဖဿပဉ္စကံ ပတွာ စိတ္တံ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ၊ ဣန္ဒြိယာနိ ပတွာ မနိန္ဒြိယန္တိ။ ဝိတက္ကော ဈာနင်္ဂါနိ ပတွာ ဝိတက္ကော ဟောတီတိ ဝုတ္တော၊ မဂ္ဂင်္ဂါနိ ပတွာ သမ္မာသင်္ကပ္ပောတိ။ သဒ္ဓါ ဣန္ဒြိယာနိ ပတွာ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ ဟောတီတိ ဝုတ္တာ၊ ဗလာနိ ပတွာ သဒ္ဓါဗလန္တိ။ ဟိရီ ဗလာနိ ပတွာ ဟိရိဗလံ ဟောတီတိ ဝုတ္တာ၊ လောကပါလဒုကံ ပတွာ ဟိရီတိ။ ဩတ္တပ္ပေပိ ဧသေဝ နယော။ အလောဘော မူလံ ပတွာ အလောဘော ဟောတီတိ ဝုတ္တော၊ ကမ္မပထံ ပတွာ အနဘိဇ္ဈာတိ။ အဒေါသော မူလံ ပတွာ အဒေါသော ဟောတီတိ ဝုတ္တော၊ ကမ္မပထံ ပတွာ အဗျာပါဒေါတိ။ ဣမေ သတ္တ ဒွီသု ဌာနေသု ဝိဘတ္တာ။

ဝေဒနာ ပန ဖဿပဉ္စကံ ပတွာ ဝေဒနာ ဟောတီတိ ဝုတ္တာ၊ ဈာနင်္ဂါနိ ပတွာ သုခန္တိ၊ ဣန္ဒြိယာနိ ပတွာ သောမနဿိန္ဒြိယန္တိ။ ဧဝံ ဧကော ဓမ္မော တီသု ဌာနေသု ဝိဘတ္တော။

ဝီရိယံ ပန ဣန္ဒြိယာနိ ပတွာ ဝီရိယိန္ဒြိယံ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ၊ မဂ္ဂင်္ဂါနိ ပတွာ သမ္မာဝါယာမောတိ၊ ဗလာနိ ပတွာ ဝီရိယဗလန္တိ၊ ပိဋ္ဌိဒုကံ ပတွာ ပဂ္ဂါဟောတိ။ သတိပိ ¶ ဣန္ဒြိယာနိ ပတွာ သတိန္ဒြိယံ ဟောတီတိ ဝုတ္တာ၊ မဂ္ဂင်္ဂါနိ ပတွာ သမ္မာသတီတိ၊ ဗလာနိ ပတွာ သတိဗလန္တိ၊ ပိဋ္ဌိဒုကံ ¶ ပတွာ သတိ ဟောတီတိ ဝုတ္တာ။ ဧဝံ ဣမေ ဒွေ ဓမ္မာ စတူသု ဌာနေသု ဝိဘတ္တာ။

သမာဓိ ¶ ပန ဈာနင်္ဂါနိ ပတွာ စိတ္တဿေကဂ္ဂတာ ဟောတီတိ ဝုတ္တော၊ ဣန္ဒြိယာနိ ပတွာ သမာဓိန္ဒြိယန္တိ၊ မဂ္ဂင်္ဂါနိ ပတွာ သမ္မာသမာဓီတိ။ ဗလာနိ ပတွာ သမာဓိဗလန္တိ၊ ပိဋ္ဌိဒုကံ ပတွာ သမထော အဝိက္ခေပေါတိ။ ဧဝမယံ ဧကော ဓမ္မော ဆသု ဌာနေသု ဝိဘတ္တော။

ပညာ ပန ဣန္ဒြိယာနိ ပတွာ ပညိန္ဒြိယံ ဟောတီတိ ဝုတ္တာ၊ မဂ္ဂင်္ဂါနိ ပတွာ သမ္မာဒိဋ္ဌီတိ၊ ဗလာနိ ပတွာ ပညာဗလန္တိ၊ မူလာနိ ပတွာ အမောဟောတိ၊ ကမ္မပထံ ပတွာ သမ္မာဒိဋ္ဌီတိ၊ ပိဋ္ဌိဒုကံ ပတွာ သမ္ပဇညံ ဝိပဿနာတိ။ ဧဝံ ဧကော ဓမ္မော သတ္တသု ဌာနေသု ဝိဘတ္တော။

သစေ ပန ကောစိ ဝဒေယျ – ‘ဧတ္ထ အပုဗ္ဗံ နာမ နတ္ထိ၊ ဟေဋ္ဌာ ဂဟိတမေဝ ဂဏှိတွာ တသ္မိံ တသ္မိံ ဌာနေ ပဒံ ပူရိတံ၊ အနနုသန္ဓိကာ ကထာ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ စောရေဟိ အာဘတဘဏ္ဍသဒိသာ၊ ဂေါယူထေန ဂတမဂ္ဂေ အာလုလိတတိဏသဒိသာ အဇာနိတွာ ကထိတာ’တိ၊ သော ‘မာဟေဝ’န္တိ ပဋိသေဓေတွာ ဝတ္တဗ္ဗော – ‘ဗုဒ္ဓါနံ ဒေသနာ အနနုသန္ဓိကာ နာမ နတ္ထိ၊ သာနုသန္ဓိကာ ဝ ဟောတိ။ အဇာနိတွာ ကထိတာပိ နတ္ထိ၊ သဗ္ဗာ ဇာနိတွာ ကထိတာယေဝ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟိ တေသံ တေသံ ဓမ္မာနံ ကိစ္စံ ဇာနာတိ၊ တံ ဉတွာ ကိစ္စဝသေန ဝိဘတ္တိံ အာရောပေန္တော အဋ္ဌာရသ ဓမ္မာ ဧကေကကိစ္စာတိ ဉတွာ ဧကေကသ္မိံ ဌာနေ ဝိဘတ္တိံ အာရောပေသိ။ သတ္တ ဓမ္မာ ဒွေဒွေကိစ္စာတိ ဉတွာ ဒွီသု ဒွီသု ဌာနေသု ဝိဘတ္တိံ အာရောပေသိ။ ဝေဒနာ တိကိစ္စာတိ ဉတွာ တီသု ဌာနေသု ဝိဘတ္တိံ အာရောပေသိ။ ဝီရိယသတီနံ စတ္တာရိ စတ္တာရိ ကိစ္စာနီတိ ဉတွာ စတူသု စတူသု ဌာနေသု ဝိဘတ္တိံ အာရောပေသိ။ သမာဓိ ဆကိစ္စောတိ ဉတွာ ဆသု ဌာနေသု ဝိဘတ္တိံ အာရောပေသိ။ ပညာ သတ္တကိစ္စာတိ ဉတွာ သတ္တသု ဌာနေသု ဝိဘတ္တိံ အာရောပေသိ’။

တတြိဒံ ဩပမ္မံ – ဧကော ကိရ ပဏ္ဍိတော ရာဇာ ရဟောဂတော စိန္တေသိ – ‘ဣမံ ရာဇကုလသန္တကံ န ယထာ ဝါ တထာ ဝါ ခါဒိတဗ္ဗံ၊ သိပ္ပာနုစ္ဆဝိကံ ဝေတနံ ¶ ဝဍ္ဎေဿာမီ’တိ။ သော သဗ္ဗေ သိပ္ပိကေ သန္နိပါတာပေတွာ ‘ဧကေကသိပ္ပဇာနနကေ ပက္ကောသထာ’တိ အာဟ။ ဧဝံ ပက္ကောသိယမာနာ အဋ္ဌာရသ ဇနာ ဥဋ္ဌဟိံသု။ တေသံ ဧကေကံ ပဋိဝီသံ ဒါပေတွာ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ ‘ဒွေ ဒွေ သိပ္ပာနိ ဇာနန္တာ အာဂစ္ဆန္တူ’တိ ဝုတ္တေ ပန သတ္တ ဇနာ အာဂမံသု။ တေသံ ဒွေ ဒွေ ပဋိဝီသေ ဒါပေသိ။ ‘တီဏိ သိပ္ပာနိ ဇာနန္တာ အာဂစ္ဆန္တူ’တိ ဝုတ္တေ ဧကောဝ အာဂစ္ဆိ။ တဿ တယော ပဋိဝီသေ ဒါပေသိ။ ‘စတ္တာရိ သိပ္ပာနိ ဇာနန္တာ အာဂစ္ဆန္တူ’တိ ဝုတ္တေ ဒွေ ဇနာ အာဂမံသု။ တေသံ စတ္တာရိ စတ္တာရိ ပဋိဝီသေ ဒါပေသိ။ ‘ပဉ္စ သိပ္ပာနိ ဇာနန္တာ အာဂစ္ဆန္တူ’တိ ဝုတ္တေ ဧကောပိ နာဂစ္ဆိ ¶ ။ ‘ဆ သိပ္ပာနိ ဇာနန္တာ အာဂစ္ဆန္တူ’တိ ဝုတ္တေ ဧကောဝ အာဂစ္ဆိ။ တဿ ဆ ပဋိဝီသေ ဒါပေသိ။ ‘သတ္တ သိပ္ပာနိ ဇာနန္တာ ¶ အာဂစ္ဆန္တူ’တိ ဝုတ္တေ ဧကောဝ အာဂစ္ဆိ။ တဿ သတ္တ ပဋိဝီသေ ဒါပေသိ။

တတ္ထ ပဏ္ဍိတော ရာဇာ ဝိယ အနုတ္တရော ဓမ္မရာဇာ။ သိပ္ပဇာနနကာ ဝိယ စိတ္တစိတ္တင်္ဂဝသေန ဥပ္ပန္နာ ဓမ္မာ။ သိပ္ပာနုစ္ဆဝိကဝေတနဝဍ္ဎနံ ဝိယ ကိစ္စဝသေန တေသံ တေသံ ဓမ္မာနံ ဝိဘတ္တိအာရောပနံ။

သဗ္ဗေပိ ပနေတေ ဓမ္မာ ဖဿပဉ္စကဝသေန ဈာနင်္ဂဝသေန ဣန္ဒြိယဝသေန မဂ္ဂဝသေန ဗလဝသေန မူလဝသေန ကမ္မပထဝသေန လောကပါလဝသေန ပဿဒ္ဓိဝသေန လဟုတာဝသေန မုဒုတာဝသေန ကမ္မညတာဝသေန ပါဂုညတာဝသေန ဥဇုကတာဝသေန သတိသမ္ပဇညဝသေန သမထဝိပဿနာဝသေန ပဂ္ဂါဟာဝိက္ခေပဝသေနာတိ သတ္တရသ ရာသယော ဟောန္တီတိ။

၂။ ဣဒါနိ တာနေဝ ဓမ္မုဒ္ဒေသဝါရေ ပါဠိအာရုဠှာနိ ဆပ္ပညာသ ပဒါနိ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုံ ‘ကတမော တသ္မိံ သမယေ ဖဿော ဟောတီ’တိအာဒိနာ နယေန နိဒ္ဒေသဝါရော အာရဒ္ဓါ။

တတ္ထ ပုစ္ဆာယ တာဝ အယမတ္ထော – ယသ္မိံ သမယေ ကာမာဝစရံ ကုသလံ သောမနဿသဟဂတံ တိဟေတုကံ အသင်္ခါရိကံ မဟာစိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မိံ ¶ သမယေ ဖဿော ဟောတီတိ ဝုတ္တော၊ ကတမော သော ဖဿောတိ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗပုစ္ဆာသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ယော တသ္မိံ သမယေ ဖဿောတိ တသ္မိံ သမယေ ယော ဖုသနကဝသေန ဥပ္ပန္နော ဖဿော၊ သော ဖဿောတိ။ ဣဒံ ဖဿဿ သဘာဝဒီပနတော သဘာဝပဒံ နာမ။ ဖုသနာတိ ဖုသနာကာရော။ သမ္ဖုသနာတိ ဖုသနာကာရောဝ ဥပသဂ္ဂေန ပဒံ ဝဍ္ဎေတွာ ဝုတ္တော။ သမ္ဖုသိတတ္တန္တိ သမ္ဖုသိတဘာဝေါ။ အယံ ပနေတ္ထ ယောဇနာ ¶ – ယော တသ္မိံ သမယေ ဖုသနကဝသေန ဖဿော၊ ယာ တသ္မိံ သမယေ ဖုသနာ၊ ယာ တသ္မိံ သမယေ သမ္ဖုသနာ၊ ယံ တသ္မိံ သမယေ သမ္ဖုသိတတ္တံ၊ အထ ဝါ၊ ယော တသ္မိံ သမယေ ဖုသနဝသေန ဖဿော၊ အညေနာပိ ပရိယာယေန ဖုသနာ သမ္ဖုသနာ သမ္ဖုသိတတ္တန္တိ ဝုစ္စတိ၊ အယံ တသ္မိံ သမယေ ဖဿော ဟောတီတိ။ ဝေဒနာဒီနမ္ပိ နိဒ္ဒေသေသု ဣမိနာဝ နယေန ပဒယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အယံ ပနေတ္ထ သဗ္ဗသာဓာရဏော ဝိဘတ္တိဝိနိစ္ဆယော။ ယာနိမာနိ ဘဂဝတာ ပဌမံ ကာမာဝစရံ ကုသလံ ¶ မဟာစိတ္တံ ဘာဇေတွာ ဒဿေန္တေန အတိရေကပဏ္ဏာသပဒါနိ မာတိကာဝသေန ဌပေတွာ ပုန ဧကေကပဒံ ဂဟေတွာ ဝိဘတ္တိံ အာရောပိတာနိ၊ တာနိ ဝိဘတ္တိံ ဂစ္ဆန္တာနိ တီဟိ ကာရဏေဟိ ဝိဘတ္တိံ ဂစ္ဆန္တိ၊ နာနာ ဟောန္တာနိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ နာနာ ဘဝန္တိ။ အပရဒီပနာ ပနေတ္ထ ဒွေ ဌာနာနိ ဂစ္ဆတိ။ ကထံ? ဧတာနိဟိ ဗျဉ္ဇနဝသေန ဥပသဂ္ဂဝသေန အတ္ထဝသေနာတိ ဣမေဟိ တီဟိ ကာရဏေဟိ ဝိဘတ္တိံ ဂစ္ဆန္တိ။ တတ္ထ ကောဓော ကုဇ္ဈနာ ကုဇ္ဈိတတ္တံ၊ ဒေါသော ဒုဿနာ ဒုဿိတတ္တန္တိ ဧဝံ ဗျဉ္ဇနဝသေန ဝိဘတ္တိဂမနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ ဟိ ဧကောဝ ကောဓော ဗျဉ္ဇနဝသေန ဧဝံ ဝိဘတ္တိံ ဂတော။ စာရော ဝိစာရော အနုဝိစာရော ဥပဝိစာရောတိ ဧဝံ ပန ဥပသဂ္ဂဝသေန ဝိဘတ္တိဂမနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပဏ္ဍိစ္စံ ကောသလ္လံ နေပုညံ ဝေဘဗျာ စိန္တာ ဥပပရိက္ခာတိ ဧဝံ အတ္ထဝသေန ဝိဘတ္တိဂမနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေသု ဖဿပဒနိဒ္ဒေသေ တာဝ ဣမာ တိဿောပိ ဝိဘတ္တိယော လဗ္ဘန္တိ။ ‘ဖဿော ဖုသနာ’တိ ဟိ ဗျဉ္ဇနဝသေန ဝိဘတ္တိဂမနံ ဟောတိ။ ‘သမ္ဖုသနာ’တိ ဥပသဂ္ဂဝသေန။ ‘သမ္ဖုသိတတ္တ’န္တိ အတ္ထဝသေန။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗပဒနိဒ္ဒေသေသု ဝိဘတ္တိဂမနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

နာနာ ဟောန္တာနိပိ ပန နာမနာနတ္တေန လက္ခဏနာနတ္တေန ကိစ္စနာနတ္တေန ပဋိက္ခေပနာနတ္တေနာတိ ဣမေဟိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ နာနာ ဟောန္တိ။ တတ္ထ ကတမော တသ္မိံ သမယေ ဗျာပါဒေါ ဟောတိ? ယော တသ္မိံ ¶ သမယေ ဒေါသော ဒုဿနာတိ (ဓ။ သ။ ၄၁၉) ဧတ္ထ ဗျာပါဒေါတိ ဝါ၊ ဒေါသောတိ ဝါ၊ ဒွေပိ ဧတေ ကောဓော ဧဝ၊ နာမေန နာနတ္တံ ဂတာတိ။ ဧဝံ ‘နာမနာနတ္တေန’ နာနတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ရာသဋ္ဌေန စ ပဉ္စပိ ခန္ဓာ ဧကောဝ ခန္ဓော ဟောတိ။ ဧတ္ထ ပန ရူပံ ရုပ္ပနလက္ခဏံ၊ ဝေဒနာ ဝေဒယိတလက္ခဏာ၊ သညာ သဉ္ဇာနနလက္ခဏာ၊ စေတနာ စေတယိတလက္ခဏာ၊ ဝိညာဏံ ဝိဇာနနလက္ခဏန္တိ ဣမိနာ လက္ခဏနာနတ္တေန ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဟောန္တိ။ ဧဝံ ‘လက္ခဏနာနတ္တေန’ နာနတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

စတ္တာရော ¶ သမ္မပ္ပဓာနာ – ‘‘ဣဓ ဘိက္ခု အနုပ္ပန္နာနံ ပါပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အနုပ္ပာဒါယ…ပေ… ¶ စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတိ ပဒဟတီ’’တိ (ဝိဘ။ ၃၉၀၊ ဒီ။ နိ။ ၂။၄၀၂) ဧကမေဝ ဝီရိယံ ကိစ္စနာနတ္တေန စတူသု ဌာနေသု အာဂတံ။ ဧဝံ ‘ကိစ္စနာနတ္တေန’ နာနတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

စတ္တာရော အသဒ္ဓမ္မာ – ကောဓဂရုတာ န သဒ္ဓမ္မဂရုတာ၊ မက္ခဂရုတာ န သဒ္ဓမ္မဂရုတာ၊ လာဘဂရုတာ န သဒ္ဓမ္မဂရုတာ၊ သက္ကာရဂရုတာ န သဒ္ဓမ္မဂရုတာတိ၊ ဧဝမာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၄၄) ပန ‘ပဋိက္ခေပနာနတ္တေန’ နာနတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဣမာနိ ပန စတ္တာရိ နာနတ္တာနိ န ဖဿေယေဝ လဗ္ဘန္တိ၊ သဗ္ဗေသုပိ ဖဿပဉ္စကာဒီသု လဗ္ဘန္တိ။ ဖဿဿ ဟိ ဖဿောတိ နာမံ…ပေ… စိတ္တဿ စိတ္တန္တိ။ ဖဿော စ ဖုသနလက္ခဏော၊ ဝေဒနာ ဝေဒယိတလက္ခဏာ၊ သညာ သဉ္ဇာနနလက္ခဏာ၊ စေတနာ စေတယိတလက္ခဏာ၊ ဝိညာဏံ ဝိဇာနနလက္ခဏံ။ တထာ ဖဿော ဖုသနကိစ္စော၊ ဝေဒနာ အနုဘဝနကိစ္စာ၊ သညာ သဉ္ဇာနနကိစ္စာ၊ စေတနာ စေတယိတကိစ္စာ၊ ဝိညာဏံ ဝိဇာနနကိစ္စန္တိ။ ဧဝံ ကိစ္စနာနတ္တေန နာနတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ပဋိက္ခေပနာနတ္တံ ဖဿပဉ္စမကေ နတ္ထိ။ အလောဘာဒိနိဒ္ဒေသေ ပန အလောဘော အလုဗ္ဘနာ အလုဗ္ဘိတတ္တန္တိအာဒိနာ နယေန လဗ္ဘတီတိ ဧဝံ ပဋိက္ခေပနာနတ္တေန နာနတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ သဗ္ဗပဒနိဒ္ဒေသေသု လဗ္ဘမာနဝသေန စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ နာနတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အပရဒီပနာ ပန ပဒတ္ထုတိ ဝါ ဟောတိ ဒဠှီကမ္မံ ဝါတိ ဧဝံ ဒွေ ဌာနာနိ ဂစ္ဆတိ။ ယဋ္ဌိကောဋိယာ ဥပ္ပီဠေန္တေန ဝိယ ဟိ သကိမေဝ ဖဿောတိ ဝုတ္တေ ဧတံ ပဒံ ဖုလ္လိတမဏ္ဍိတဝိဘူသိတံ နာမ န ဟောတိ။ ပုနပ္ပုနံ ဗျဉ္ဇနဝသေန ဥပသဂ္ဂဝသေန ¶ အတ္ထဝသေန ‘ဖဿော ဖုသနာ သမ္ဖုသနာ သမ္ဖုသိတတ္တ’န္တိ ဝုတ္တေ ဖုလ္လိတမဏ္ဍိတဝိဘူသိတံ နာမ ဟောတိ။ ယထာ ဟိ ဒဟရကုမာရံ နှာပေတွာ၊ မနောရမံ ဝတ္ထံ ပရိဒဟာပေတွာ ပုပ္ဖာနိ ပိဠန္ဓာပေတွာ အက္ခီနိ အဉ္ဇေတွာ အထဿ နလာဋေ ဧကမေဝ မနောသိလာဗိန္ဒုံ ကရေယျုံ၊ တဿ န ဧတ္တာဝတာ စိတ္တတိလကော နာမ ဟောတိ။ နာနာဝဏ္ဏေဟိ ပန ပရိဝါရေတွာ ဗိန္ဒူသု ကတေသု စိတ္တတိလကော နာမ ဟောတိ။ ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယံ ‘ပဒတ္ထုတိ’ နာမ။

ဗျဉ္ဇနဝသေန ¶ ဥပသဂ္ဂဝသေန အတ္ထဝသေန စ ပုနပ္ပုနံ ဘဏနမေဝ ဒဠှီကမ္မံ နာမ။ ယထာ ဟိ ‘အာဝုသော’တိ ဝါ ‘ဘန္တေ’တိ ဝါ ‘ယက္ခော’တိ ဝါ ‘သပ္ပော’တိ ¶ ဝါ ဝုတ္တေ ဒဠှီကမ္မံ နာမ န ဟောတိ။ ‘အာဝုသော အာဝုသော’‘ဘန္တေ ဘန္တေ’‘ယက္ခော ယက္ခော’‘သပ္ပော သပ္ပော’တိ ဝုတ္တေ ပန ဒဠှီကမ္မံ နာမ ဟောတိ။ ဧဝမေဝ သကိဒေဝ ယဋ္ဌိကောဋိယာ ဥပ္ပီဠေန္တေန ဝိယ ‘ဖဿော’တိ ဝုတ္တေ ပဒံ ဒဠှီကမ္မံ နာမ န ဟောတိ။ ပုနပ္ပုနံ ဗျဉ္ဇနဝသေန ဥပသဂ္ဂဝသေန အတ္ထဝသေန ‘ဖဿော ဖုသနာ သမ္ဖုသနာ သမ္ဖုသိတတ္တ’န္တိ ဝုတ္တေယေဝ ‘ဒဠှီကမ္မံ’ နာမ ဟောတီတိ။ ဧဝံ အပရဒီပနာ ဒွေ ဌာနာနိ ဂစ္ဆတိ။ ဧတဿာပိ ဝသေန လဗ္ဘမာနကပဒနိဒ္ဒေသေသု သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

အယံ တသ္မိံ သမယေ ဖဿော ဟောတီတိ ယသ္မိံ သမယေ ပဌမံ ကာမာဝစရံ မဟာကုသလစိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မိံ သမယေ အယံ ဖဿော နာမ ဟောတီတိ အတ္ထော။ အယံ တာဝ ဖဿပဒနိဒ္ဒေသဿ ဝဏ္ဏနာ။ ဣတော ပရေသု ပန ဝေဒနာဒီနံ ပဒါနံ နိဒ္ဒေသေသု ဝိသေသမတ္တမေဝ ဝဏ္ဏယိဿာမ။ သေသံ ဣဓ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၃။ ယံ တသ္မိံ သမယေတိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ ကတမာ တသ္မိံ သမယေ ဝေဒနာ ဟောတီတိ အာရဒ္ဓံ၊ ‘သာတပဒဝသေန ပန ‘ယ’န္တိ ဝုတ္တံ။ တဇ္ဇာမနောဝိညာဏဓာတုသမ္ဖဿဇန္တိ ဧတ္ထ ‘တဇ္ဇာ’ ဝုစ္စတိ တဿ သာတသုခဿ အနုစ္ဆဝိကာ သာရုပ္ပာ။ အနုစ္ဆဝိကတ္ထောပိ ဟိ အယံ ‘တဇ္ဇာ’-သဒ္ဒေါ ဟောတိ။ ယထာဟ – ‘‘တဇ္ဇံ တဿာရုပ္ပံ ကထံ မန္တေတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၂၄၆)။ တေဟိ ဝါ ရူပါဒီဟိ အာရမ္မဏေဟိ ဣမဿ စ သုခဿ ပစ္စယေဟိ ဇာတာတိပိ တဇ္ဇာ။ မနောဝိညာဏမေဝ နိဿတ္တဋ္ဌေန ဓာတူတိ မနောဝိညာဏဓာတု။ သမ္ဖဿတော ဇာတံ၊ သမ္ဖဿေ ဝါ ဇာတန္တိ သမ္ဖဿဇံ။ စိတ္တနိဿိတတ္တာ စေတသိကံ။ မဓုရဋ္ဌေန ¶ သာတံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယံ တသ္မိံ သမယေ ယထာဝုတ္တေန အတ္ထေန တဇ္ဇာယ မနောဝိညာဏဓာတုယာ သမ္ဖဿဇံ စေတသိကံ သာတံ၊ အယံ တသ္မိံ သမယေ ဝေဒနာ ဟောတီတိ။ ဧဝံ သဗ္ဗပဒေဟိ သဒ္ဓိံ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဣဒါနိ စေတသိကံ သုခန္တိအာဒီသု စေတသိကပဒေန ကာယိကသုခံ ပဋိက္ခိပတိ၊ သုခပဒေန စေတသိကံ ဒုက္ခံ။ စေတောသမ္ဖဿဇန္တိ စိတ္တသမ္ဖဿေ ဇာတံ။ သာတံ သုခံ ဝေဒယိတန္တိ ¶ သာတံ ဝေဒယိတံ၊ န အသာတံ ဝေဒယိတံ၊ သုခံ ဝေဒယိတံ၊ န ဒုက္ခံ ဝေဒယိတံ။ ပရတော တီဏိ ပဒါနိ ဣတ္ထိလိင်္ဂဝသေန ဝုတ္တာနိ။ သာတာ ဝေဒနာ၊ န အသာတာ၊ သုခါ ဝေဒနာ၊ န ဒုက္ခာတိ။ အယမေဝ ပနေတ္ထ အတ္ထော။

၄။ သညာနိဒ္ဒေသေ ¶ တဇ္ဇာမနောဝိညာဏဓာတုသမ္ဖဿဇာတိ တဿာကုသလသညာယ အနုစ္ဆဝိကာယ မနောဝိညာဏဓာတုယာ သမ္ဖဿမှိ ဇာတာ။ သညာတိ သဘာဝနာမံ။ သဉ္ဇာနနာတိ သဉ္ဇာနနာကာရော။ သဉ္ဇာနိတတ္တန္တိ သဉ္ဇာနိတဘာဝေါ။

၅။ စေတနာနိဒ္ဒေသေပိ ဣမိနာဝ နယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

စိတ္တနိဒ္ဒေသေ စိတ္တဝိစိတ္တတာယ စိတ္တံ။ အာရမ္မဏံ မိနမာနံ ဇာနာတီတိ မနော။ မာနသန္တိ မနော ဧဝ။ ‘‘အန္တလိက္ခစရော ပါသော ယွာယံ စရတိ မာနသော’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၁၅၁၊ မဟာဝ။ ၃၃) ဟိ ဧတ္ထ ပန သမ္ပယုတ္တကဓမ္မော ‘မာနသော’တိ ဝုတ္တော။

‘‘ကထဉှိ ဘဂဝါ တုယှံ၊ သာဝကော သာသနေ ရတော၊

အပ္ပတ္တမာနသော သေက္ခော၊ ကာလံ ကယိရာ ဇနေ သုတာ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၁၅၉)၊

ဧတ္ထ အရဟတ္တံ ‘မာနသ’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဣဓ ပန ‘မနောဝ’ မာနသံ။ ဗျဉ္ဇနဝသေန ဟေတံ ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ။

ဟဒယန္တိ စိတ္တံ။ ‘‘စိတ္တံ ဝါ တေ ခိပိဿာမိ၊ ဟဒယံ ဝါ တေ ဖာလေဿာမီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၂၃၇၊ သု။ နိ။ အာဠဝကသုတ္တ) ဧတ္ထ ဥရော ဟဒယန္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဟဒယာ ဟဒယံ မညေ အညာယ တစ္ဆတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၆၃) ဧတ္ထ စိတ္တံ။ ‘‘ဝက္ကံ ဟဒယ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၇၇၊ မ။ နိ။ ၁။၁၁၀) ဧတ္ထ ဟဒယဝတ္ထု။ ဣဓ ¶ ပန စိတ္တမေဝ အဗ္ဘန္တရဋ္ဌေန ‘ဟဒယ’န္တိ ဝုတ္တံ။ တမေဝ ပရိသုဒ္ဓဋ္ဌေန ပဏ္ဍရံ။ ဘဝင်္ဂံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ယထာဟ – ‘‘ပဘဿရမိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စိတ္တံ၊ တဉ္စ ခေါ အာဂန္တုကေဟိ ဥပက္ကိလေသေဟိ ဥပက္ကိလိဋ္ဌ’’န္တိ (အ။ နိ။ ၁။၄၉)။ တတော နိက္ခန္တတ္တာ ပန အကုသလမ္ပိ၊ ဂင်္ဂါယ နိက္ခန္တာ နဒီ ဂင်္ဂါ ဝိယ၊ ဂေါဓာဝရိတော နိက္ခန္တာ ဂေါဓာဝရီ ဝိယ စ၊ ပဏ္ဍရန္တွေဝ ဝုတ္တံ။

မနော မနာယတနန္တိ ဣဓ ပန မနောဂ္ဂဟဏံ မနဿေဝ အာယတနဘာဝဒီပနတ္ထံ။ တေနေတံ ဒီပေတိ – ‘နယိဒံ ဒေဝါယတနံ ဝိယ မနဿ အာယတနတ္တာ မနာယတနံ၊ အထ ခေါ မနော ဧဝ အာယတနံ ¶ မနာယတန’န္တိ။ တတ္ထ နိဝါသဌာနဋ္ဌေန အာကရဋ္ဌေန သမောသရဏဌာနဋ္ဌေန ¶ သဉ္ဇာတိဒေသဋ္ဌေန ကာရဏဋ္ဌေန စ အာယတနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တထာ ဟိ လောကေ ‘ဣဿရာယတနံ ဝါသုဒေဝါယတန’န္တိအာဒီသု နိဝါသဋ္ဌာနံ အာယတနန္တိ ဝုစ္စတိ။ ‘သုဝဏ္ဏာယတနံ ရဇတာယတန’န္တိအာဒီသု အာကရော။ သာသနေ ပန ‘‘မနောရမေ အာယတနေ သေဝန္တိ နံ ဝိဟင်္ဂမာ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၅။၃၈) သမောသရဏဋ္ဌာနံ။ ‘‘ဒက္ခိဏာပထော ဂုန္နံ အာယတန’’န္တိအာဒီသု သဉ္ဇာတိဒေသော။ ‘‘တတြ တတြေဝ သက္ခိဘဗ္ဗတံ ပါပုဏာတိ သတိ သတိအာယတနေ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၁၅၈) ကာရဏံ။ ဣဓ ပန သဉ္ဇာတိဒေသဋ္ဌေန သမောသရဏဌာနဋ္ဌေန ကာရဏဋ္ဌေနာတိ တိဓာပိ ဝဋ္ဋတိ။

ဖဿာဒယော ဟိ ဓမ္မာ ဧတ္ထ သဉ္ဇာယန္တီတိ သဉ္ဇာတိဒေသဋ္ဌေနပိ ဧတံ အာယတနံ။ ဗဟိဒ္ဓါ ရူပသဒ္ဒဂန္ဓရသဖောဋ္ဌဗ္ဗာ အာရမ္မဏဘာဝေနေတ္ထ ဩသရန္တီတိ သမောသရဏဌာနဋ္ဌေနပိ အာယတနံ။ ဖဿာဒီနံ ပန သဟဇာတာဒိပစ္စယဋ္ဌေန ကာရဏတ္တာ ကာရဏဋ္ဌေနပိ အာယတနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မနိန္ဒြိယံ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။

ဝိဇာနာတီတိ ဝိညာဏံ ဝိညာဏမေဝ ခန္ဓော ဝိညာဏက္ခန္ဓော။ တဿ ရာသိအာဒိဝသေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ မဟာဥဒကက္ခန္ဓောတွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတီတိ (အ။ နိ။ ၄။၅၁)။ ဧတ္ထ ဟိ ရာသဋ္ဌေန ခန္ဓော ဝုတ္တော။ ‘‘သီလက္ခန္ဓော သမာဓိက္ခန္ဓော’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၅၅) ဂုဏဋ္ဌေန။ ‘‘အဒ္ဒသာ ခေါ ဘဂဝါ မဟန္တံ ဒါရုက္ခန္ဓ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၄။၂၄၁) ဧတ္ထ ပဏ္ဏတ္တိမတ္တဋ္ဌေန။ ဣဓ ပန ရုဠှိတော ခန္ဓော ဝုတ္တော။ ရာသဋ္ဌေန ဟိ ဝိညာဏက္ခန္ဓဿ ¶ ဧကဒေသော ဧကံ ဝိညာဏံ။ တသ္မာ ယထာ ရုက္ခဿ ဧကဒေသံ ဆိန္ဒန္တော ရုက္ခံ ဆိန္ဒတီတိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝမေဝ ဝိညာဏက္ခန္ဓဿ ဧကဒေသဘူတံ ဧကမ္ပိ ဝိညာဏံ ရုဠှိတော ဝိညာဏက္ခန္ဓောတိ ဝုတ္တံ။

တဇ္ဇာမနောဝိညာဏဓာတူတိ တေသံ ဖဿာဒီနံ ဓမ္မာနံ အနုစ္ဆဝိကာ မနောဝိညာဏဓာတု။ ဣမသ္မိဉှိ ပဒေ ဧကမေဝ စိတ္တံ မိနနဋ္ဌေန မနော၊ ဝိဇာနနဋ္ဌေန ဝိညာဏံ၊ သဘာဝဋ္ဌေန နိဿတ္တဋ္ဌေန ဝါ ဓာတူတိ တီဟိ နာမေဟိ ဝုတ္တံ။ ဣတိ ဣမသ္မိံ ဖဿပဉ္စမကေ ဖဿော တာဝ ယသ္မာ ဖဿော ဧဝ၊ န တဇ္ဇာမနောဝိညာဏဓာတုသမ္ဖဿဇော၊ စိတ္တဉ္စ ယသ္မာ တဇ္ဇာမနောဝိညာဏဓာတု ဧဝ၊ တသ္မာ ဣမသ္မိံ ပဒဒွယေ ¶ ‘တဇ္ဇာမနောဝိညာဏဓာတုသမ္ဖဿဇာ’တိ ပညတ္တိ န အာရောပိတာ။ ဝိတက္ကပဒါဒီသု ပန လဗ္ဘမာနာပိ ဣဓ ပစ္ဆိန္နတ္တာ န ဥဒ္ဓဋာ။

ဣမေသဉ္စ ¶ ပန ဖဿပဉ္စမကာနံ ဓမ္မာနံ ပါဋိယေက္ကံ ပါဋိယေက္ကံ ဝိနိဗ္ဘောဂံ ကတွာ ပညတ္တိံ ဥဒ္ဓရမာနေန ဘဂဝတာ ဒုက္ကရံ ကတံ။ နာနာဥဒကာနဉှိ နာနာတေလာနံ ဝါ ဧကဘာဇနေ ပက္ခိပိတွာ ဒိဝသံ နိမ္မထိတာနံ ဝဏ္ဏ ဂန္ဓရသာနံ နာနတာယ ဒိသွာ ဝါ ဃာယိတွာ ဝါ သာယိတွာ ဝါ နာနာကရဏံ သက္ကာ ဘဝေယျ ဉာတုံ။ ဧဝံ သန္တေပိ တံ ဒုက္ကရန္တိ ဝုတ္တံ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ပန ဣမေသံ အရူပီနံ စိတ္တစေတသိကာနံ ဓမ္မာနံ ဧကာရမ္မဏေ ပဝတ္တမာနာနံ ပါဋိယေက္ကံ ပါဋိယေက္ကံ ဝိနိဗ္ဘောဂံ ကတွာ ပညတ္တိံ ဥဒ္ဓရမာနေန အတိဒုက္ကရံ ကတံ။ တေနာဟ အာယသ္မာ နာဂသေနတ္ထေရော –

‘‘ဒုက္ကရံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ကတန္တိ။ ‘ကိံ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဘဂဝတာ ဒုက္ကရံ ကတ’န္တိ။ ‘ဒုက္ကရံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ကတံ၊ ယံ ဣမေသံ အရူပီနံ စိတ္တစေတသိကာနံ ဓမ္မာနံ ဧကာရမ္မဏေ ပဝတ္တမာနာနံ ဝဝတ္ထာနံ အက္ခာတံ – အယံ ဖဿော၊ အယံ ဝေဒနာ၊ အယံ သညာ၊ အယံ စေတနာ၊ ဣဒံ စိတ္တ’န္တိ။ ‘ဩပမ္မံ၊ ဘန္တေ၊ ကရောဟီ’တိ။ ‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ကောစိဒေဝ ပုရိသော နာဝါယ သမုဒ္ဒံ အဇ္ဈောဂါဟေတွာ ဟတ္ထပုဋေန ဥဒကံ ဂဟေတွာ ဇိဝှာယ သာယိတွာ ဇာနေယျ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သော ပုရိသော – ဣဒံ ဂင်္ဂါယ ဥဒကံ၊ ဣဒံ ယမုနာယ ဥဒကံ၊ ဣဒံ အစိရဝတိယာ ဥဒကံ၊ ဣဒံ သရဘုယာ ဥဒကံ၊ ဣဒံ မဟိယာ ဥဒက’န္တိ? ‘ဒုက္ကရံ၊ ဘန္တေ၊ ဇာနိတု’န္တိ။ ‘တတော ဒုက္ကရတရံ ¶ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ကတံ ယံ ဣမေသံ အရူပီနံ စိတ္တစေတသိကာနံ ဓမ္မာနံ…ပေ… ဣဒံ စိတ္တ’’’န္တိ (မိ။ ပ။ ၂။၇။၁၆)။

၇။ ဝိတက္ကနိဒ္ဒေသေ တက္ကနဝသေန တက္ကော။ တဿ တိတ္တကံ တက္ကေသိ ကုမ္ဘံ တက္ကေသိ သကဋံ တက္ကေသိ ယောဇနံ တက္ကေသိ အဒ္ဓယောဇနံ တက္ကေသီတိ ဧဝံ တက္ကနဝသေန ပဝတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣဒံ တက္ကဿ သဘာဝပဒံ။ ဝိတက္ကနဝသေန ဝိတက္ကော။ ဗလဝတရတက္ကဿေတံ နာမံ။ သုဋ္ဌု ကပ္ပနဝသေန သင်္ကပ္ပော။ ဧကဂ္ဂံ စိတ္တံ အာရမ္မဏေ အပ္ပေတီတိ အပ္ပနာ။ ဒုတိယပဒံ ဥပသဂ္ဂဝသေန ဝဍ္ဎိတံ ¶ ။ ဗလဝတရာ ဝါ အပ္ပနာ ဗျပ္ပနာ။ အာရမ္မဏေ စိတ္တံ အဘိနိရောပေတိ ပတိဋ္ဌာပေတီတိ စေတသော အဘိနိရောပနာ။ ယာထာဝတာယ နိယျာနိကတာယ စ ကုသလဘာဝပ္ပတ္တော ပသတ္ထော သင်္ကပ္ပောတိ သမ္မာသင်္ကပ္ပော။

၈။ ဝိစာရနိဒ္ဒေသေ အာရမ္မဏေ စရဏကဝသေန စာရော။ ဣဒမဿ သဘာဝပဒံ။ ဝိစရဏဝသေန ဝိစာရော ¶ ။ အနုဂန္တွာ ဝိစရဏဝသေန အနုဝိစာရော။ ဥပဂန္တွာ ဝိစရဏဝသေန ဥပဝိစာရောတိ။ ဥပသဂ္ဂဝသေန ဝါ ပဒါနိ ဝဍ္ဎိတာနိ။ အာရမ္မဏေ စိတ္တံ၊ သရံ ဝိယ ဇိယာယ၊ အနုသန္ဒဟိတွာ ဌပနတော စိတ္တဿ အနုသန္ဓာနတာ။ အာရမ္မဏံ အနုပေက္ခမာနော ဝိယ တိဋ္ဌတီတိ အနုပေက္ခနတာ။ ဝိစရဏဝသေန ဝါ ဥပေက္ခနတာ အနုပေက္ခနတာ။

၉။ ပီတိနိဒ္ဒေသေ ပီတီတိ သဘာဝပဒံ။ ပမုဒိတဿ ဘာဝေါ ပါမောဇ္ဇံ။ အာမောဒနာကာရော အာမောဒနာ။ ပမောဒနာကာရော ပမောဒနာ။ ယထာ ဝါ ဘေသဇ္ဇာနံ ဝါ တေလာနံ ဝါ ဥဏှောဒကသီတောဒကာနံ ဝါ ဧကတောကရဏံ မောဒနာတိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝမယမ္ပိ ပီတိ ဓမ္မာနံ ဧကတောကရဏေန မောဒနာ။ ဥပသဂ္ဂဝသေန ပန မဏ္ဍေတွာ အာမောဒနာ ပမောဒနာတိ ဝုတ္တာ။ ဟာသေတီတိ ဟာသော။ ပဟာသေတီတိ ပဟာသော။ ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌာကာရာနမေတံ အဓိဝစနံ။ ဝိတ္တီတိ ဝိတ္တံ၊ ဓနဿေတံ နာမံ။ အယံ ပန သောမနဿပစ္စယတ္တာ ဝိတ္တိသရိက္ခတာယ ဝိတ္တိ။ ယထာ ဟိ ဓနိနော ဓနံ ပဋိစ္စ သောမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ ပီတိမတောပိ ပီတိံ ပဋိစ္စ သောမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ဝိတ္တီတိ ဝုတ္တာ။ တုဋ္ဌိသဘာဝသဏ္ဌိတာယ ပီတိယာ ဧတံ နာမံ။ ပီတိမာ ပန ပုဂ္ဂလော ကာယစိတ္တာနံ ဥဂ္ဂတတ္တာ အဗ္ဘုဂ္ဂတတ္တာ ဥဒဂ္ဂေါတိ ဝုစ္စတိ ¶ ။ ဥဒဂ္ဂဿ ဘာဝေါ ဩဒဂျံ။ အတ္တနော မနတာ အတ္တမနတာ။ အနဘိရဒ္ဓဿ ဟိ မနော ဒုက္ခပဒဋ္ဌာနတ္တာ အတ္တနော မနော နာမ န ဟောတိ၊ အဘိရဒ္ဓဿ ပန သုခပဒဋ္ဌာနတ္တာ အတ္တနော မနော နာမ ဟောတိ။ ဣတိ အတ္တနော မနတာ အတ္တမနတာ၊ သကမနတာ။ သကမနဿ ဘာဝေါတိ အတ္ထော။ သာ ပန ယသ္မာ န အညဿ ကဿစိ အတ္တနော မနတာ၊ စိတ္တဿေဝ ပနေသော ဘာဝေါ၊ စေတသိကော ဓမ္မော၊ တသ္မာ အတ္တမနတာ စိတ္တဿာတိ ဝုတ္တာ။

၁၁။ ဧကဂ္ဂတာနိဒ္ဒေသေ အစလဘာဝေန အာရမ္မဏေ တိဋ္ဌတီတိ ဌိတိ။ ပရတော ပဒဒွယံ ဥပသဂ္ဂဝသေန ဝဍ္ဎိတံ။ အပိစ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ အာရမ္မဏမှိ သမ္ပိဏ္ဍေတွာ တိဋ္ဌတီတိ ¶ သဏ္ဌိတိ။ အာရမ္မဏံ ဩဂါဟေတွာ အနုပဝိသိတွာ တိဋ္ဌတီတိ အဝဋ္ဌိတိ။ ကုသလပက္ခသ္မိဉှိ စတ္တာရော ဓမ္မာ အာရမ္မဏံ ဩဂါဟန္တိ – သဒ္ဓါ သတိ သမာဓိ ပညာတိ။ တေနေဝ သဒ္ဓါ ဩကပ္ပနာတိ ဝုတ္တာ၊ သတိ အပိလာပနတာတိ၊ သမာဓိ အဝဋ္ဌိတီတိ၊ ပညာ ပရိယောဂါဟနာတိ။ အကုသလပက္ခေ ပန တယော ဓမ္မာ အာရမ္မဏံ ဩဂါဟန္တိ – တဏှာ ဒိဋ္ဌိ အဝိဇ္ဇာတိ။ တေနေဝ တေ ဩဃာတိ ဝုတ္တာ။ စိတ္တေကဂ္ဂတာ ပနေတ္ထ န ဗလဝတီ ဟောတိ။ ယထာ ဟိ ရဇုဋ္ဌာနဋ္ဌာနေ ဥဒကေန သိဉ္စိတွာ သမ္မဋ္ဌေ ထောကမေဝ ကာလံ ရဇော သန္နိသီဒတိ၊ သုက္ခန္တေ သုက္ခန္တေ ပုန ပကတိဘာဝေန ဝုဋ္ဌာတိ၊ ဧဝမေဝ အကုသလပက္ခေ စိတ္တေကဂ္ဂတာ န ဗလဝတီ ဟောတိ။ ယထာ ပန တသ္မိံ ဌာနေ ဃဋေဟိ ဥဒကံ အာသိဉ္စိတွာ ¶ ကုဒါလေန ခနိတွာ အာကောဋနမဒ္ဒနဃဋ္ဋနာနိ ကတွာ ဥပလိတ္တေ အာဒါသေ ဝိယ ဆာယာ ပညာယတိ၊ ဝဿသတာတိက္ကမေပိ တံမုဟုတ္တကတံ ဝိယ ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ ကုသလပက္ခေ စိတ္တေကဂ္ဂတာ ဗလဝတီ ဟောတိ။

ဥဒ္ဓစ္စဝိစိကိစ္ဆာဝသေန ပဝတ္တဿ ဝိသာဟာရဿ ပဋိပက္ခတော အဝိသာဟာရော။ ဥဒ္ဓစ္စဝိစိကိစ္ဆာဝသေနေဝ ဂစ္ဆန္တံ စိတ္တံ ဝိက္ခိပတိ နာမ။ အယံ ပန တထာဝိဓော ဝိက္ခေပေါ န ဟောတီတိ အဝိက္ခေပေါ။ ဥဒ္ဓစ္စဝိစိကိစ္ဆာဝသေနေဝ စ စိတ္တံ ဝိသာဟဋံ နာမ ဟောတိ၊ ဣတော စိတော စ ဟရီယတိ။ အယံ ပန ဧဝံ အဝိသာဟဋဿ မာနသဿ ဘာဝေါတိ အဝိသာဟဋမာနသတာ။

သမထောတိ တိဝိဓော သမထော – စိတ္တသမထော၊ အဓိကရဏသမထော၊ သဗ္ဗသင်္ခါရသမထောတိ။ တတ္ထ အဋ္ဌသု သမာပတ္တီသု စိတ္တေကဂ္ဂတာ စိတ္တသမထော ¶ နာမ။ တဉှိ အာဂမ္မ စိတ္တစလနံ စိတ္တဝိပ္ဖန္ဒိတံ သမ္မတိ ဝူပသမ္မတိ၊ တသ္မာ သော စိတ္တသမထောတိ ဝုစ္စတိ။ သမ္မုခါဝိနယာဒိသတ္တဝိဓော သမထော အဓိကရဏသမထော နာမ။ တဉှိ အာဂမ္မ တာနိ တာနိ အဓိကရဏာနိ သမ္မန္တိ ဝူပသမ္မန္တိ၊ တသ္မာ သော အဓိကရဏသမထောတိ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ ပန သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ နိဗ္ဗာနံ အာဂမ္မ သမ္မန္တိ ဝူပသမ္မန္တိ၊ တသ္မာ တံ သဗ္ဗသင်္ခါရသမထောတိ ဝုစ္စတိ။ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ စိတ္တသမထော အဓိပ္ပေတော။ သမာဓိလက္ခဏေ ဣန္ဒဋ္ဌံ ကာရေတီတိ သမာဓိန္ဒြိယံ။ ဥဒ္ဓစ္စေ န ကမ္ပတီတိ သမာဓိဗလံ။ သမ္မာသမာဓီတိ ယာထာဝသမာဓိ နိယျာနိကသမာဓိ ကုသလသမာဓိ။

၁၂။ သဒ္ဓိန္ဒြိယနိဒ္ဒေသေ ¶ ဗုဒ္ဓါဒိဂုဏာနံ သဒ္ဒဟနဝသေန သဒ္ဓါ။ ဗုဒ္ဓါဒီနိ ဝါ ရတနာနိ သဒ္ဒဟတိ ပတ္တိယာယတီတိ သဒ္ဓါ။ သဒ္ဒဟနာတိ သဒ္ဒဟနာကာရော။ ဗုဒ္ဓါဒီနံ ဂုဏေ ဩဂါဟတိ၊ ဘိန္ဒိတွာ ဝိယ အနုပဝိသတီတိ ဩကပ္ပနာ။ ဗုဒ္ဓါဒီနံ ဂုဏေသု ဧတာယ သတ္တာ အတိဝိယ ပသီဒန္တိ၊ သယံ ဝါ အဘိပ္ပသီဒတီတိ အဘိပ္ပသာဒေါ။ ဣဒါနိ ယသ္မာ သဒ္ဓိန္ဒြိယာဒီနံ သမာသပဒါနံ ဝသေန အညသ္မိံ ပရိယာယေ အာရဒ္ဓေ အာဒိပဒံ ဂဟေတွာဝ ပဒဘာဇနံ ကရီယတိ – အယံ အဘိဓမ္မေ ဓမ္မတာ – တသ္မာ ပုန သဒ္ဓါတိ ဝုတ္တံ။ ယထာ ဝါ ဣတ္ထိယာ ဣန္ဒြိယံ ဣတ္ထိန္ဒြိယံ၊ န တထာ ဣဒံ။ ဣဒံ ပန သဒ္ဓါဝ ဣန္ဒြိယံ သဒ္ဓိန္ဒြိယန္တိ။ ဧဝံ သမာနာဓိကရဏဘာဝဉာပနတ္ထမ္ပိ ပုန သဒ္ဓါတိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ သဗ္ဗပဒနိဒ္ဒေသေသု အာဒိပဒဿ ပုန ဝစနေ ပယောဇနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အဓိမောက္ခလက္ခဏေ ဣန္ဒဋ္ဌံ ကာရေတီတိ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ။ အသဒ္ဓိယေ န ကမ္ပတီတိ သဒ္ဓါဗလံ။

၁၃။ ဝီရိယိန္ဒြိယနိဒ္ဒေသေ ¶ စေတသိကောတိ ဣဒံ ဝီရိယဿ နိယမတော စေတသိကဘာဝဒီပနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဣဒဉှိ ဝီရိယံ ‘‘ယဒပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာယိကံ ဝီရိယံ တဒပိ ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ၊ ယဒပိ စေတသိကံ ဝီရိယံ တဒပိ ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါတိ။ ဣတိဟိဒံ ဥဒ္ဒေသံ ဂစ္ဆတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၂၃၃) ဧဝမာဒီသု သုတ္တေသု စင်္ကမာဒီနိ ကရောန္တဿ ဥပ္ပန္နတ္တာ ‘ကာယိက’န္တိ ဝုစ္စမာနမ္ပိ ကာယဝိညာဏံ ဝိယ ကာယိကံ နာမ နတ္ထိ၊ စေတသိကမေဝ ပနေတန္တိ ဒဿေတုံ ‘စေတသိကော’တိ ဝုတ္တံ။ ဝီရိယာရမ္ဘောတိ ဝီရိယသင်္ခါတော အာရမ္ဘော။ ဣမိနာ သေသာရမ္ဘေ ပဋိက္ခိပတိ။ အယဉှိ ‘အာရမ္ဘ’-သဒ္ဒေါ ကမ္မေ အာပတ္တိယံ ကိရိယာယံ ဝီရိယေ ဟိံသာယ ဝိကောပနေတိ အနေကေသု အတ္ထေသု အာဂတော။

‘‘ယံကိဉ္စိ ¶ ဒုက္ခံ သမ္ဘောတိ၊ သဗ္ဗံ အာရမ္ဘပစ္စယာ၊

အာရမ္ဘာနံ နိရောဓေန၊ နတ္ထိ ဒုက္ခဿ သမ္ဘဝေါ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၇၄၉)၊

ဧတ္ထ ဟိ ကမ္မံ ‘အာရမ္ဘော’တိ အာဂတံ။ ‘‘အာရမ္ဘတိ စ ဝိပ္ပဋိသာရီ စ ဟောတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၅။၁၄၂၊ ပု။ ပ။ ၁၉၁) ဧတ္ထ အာပတ္တိ။ ‘‘မဟာယညာ မဟာရမ္ဘာ န တေ ဟောန္တိ မဟပ္ဖလာ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၃၉၊ သံ။ နိ။ ၁။၁၂၀) ဧတ္ထ ယူပုဿာပနာဒိကိရိယာ။ ‘‘အာရမ္ဘထ ¶ နိက္ကမထ ယုဉ္ဇထ ဗုဒ္ဓသာသနေ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၁၈၅) ဧတ္ထ ဝီရိယံ။ ‘‘သမဏံ ဂေါတမံ ဥဒ္ဒိဿ ပါဏံ အာရဘန္တီ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၅၁-၅၂) ဧတ္ထ ဟိံသာ။ ‘‘ဗီဇဂါမဘူတဂါမသမာရမ္ဘာ ပဋိဝိရတော ဟောတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၀၊ မ။ နိ။ ၁။၂၉၃) ဧတ္ထ ဆေဒနဘဉ္ဇနာဒိကံ ဝိကောပနံ။ ဣဓ ပန ဝီရိယမေဝ အဓိပ္ပေတံ။ တေနာဟ – ‘ဝီရိယာရမ္ဘောတိ ဝီရိယသင်္ခါတော အာရမ္ဘော’တိ။ ဝီရိယဉှိ အာရမ္ဘနကဝသေန အာရမ္ဘောတိ ဝုစ္စတိ။ ဣဒမဿ သဘာဝပဒံ။ ကောသဇ္ဇတော နိက္ခမနဝသေန နိက္ကမော။ ပရံ ပရံ ဌာနံ အက္ကမနဝသေန ပရက္ကမော။ ဥဂ္ဂန္တွာ ယမနဝသေန ဥယျာမော။ ဗျာယမနဝသေန ဝါယာမော။ ဥဿာဟနဝသေန ဥဿာဟော။ အဓိမတ္တုဿာဟနဝသေန ဥဿောဠှီ။ ထိရဘာဝဋ္ဌေန ထာမော။ စိတ္တစေတသိကာနံ ဓာရဏဝသေန အဝိစ္ဆေဒတော ဝါ ပဝတ္တနဝသေန ကုသလသန္တာနံ ဓာရေတီတိ ဓိတိ။

အပရော နယော – နိက္ကမော စေသော ကာမာနံ ပနုဒနာယ၊ ပရက္ကမော စေသော ဗန္ဓနစ္ဆေဒါယ၊ ဥယျာမော စေသော ဩဃနိတ္ထရဏာယ၊ ဝါယာမော စေသော ပါရင်္ဂမနဋ္ဌေန၊ ဥဿာဟော စေသော ပုဗ္ဗင်္ဂမဋ္ဌေန၊ ဥဿောဠှီ ¶ စေသော အဓိမတ္တဋ္ဌေန၊ ထာမော စေသော ပလိဃုဂ္ဃာဋနတာယ၊ ဓိတိ စေသော အဝဋ္ဌိတိကာရိတာယာတိ။

‘‘ကာမံ တစော စ နှာရု စ အဋ္ဌိ စ အဝသိဿတူ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၁၈၄၊ သံ။ နိ။ ၂။၂၂၊ ၂၃၇၊ အ။ နိ။ ၂။၅၊ မဟာနိ။ ၁၉၆၊ စူဠနိ။ ခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တနိဒ္ဒေသ ၁၅၄) ဧဝံ ပဝတ္တိကာလေ အသိထိလပရက္ကမဝသေန အသိထိလပရက္ကမတာ၊ ထိရပရက္ကမော၊ ဒဠှပရက္ကမောတိ အတ္ထော။ ယသ္မာ ပနေတံ ဝီရိယံ ကုသလကမ္မကရဏဋ္ဌာနေ ဆန္ဒံ န နိက္ခိပတိ၊ ဓုရံ န နိက္ခိပတိ၊ န ဩတာရေတိ၊ န ဝိဿဇ္ဇေတိ၊ အနောသက္ကိတမာနသတံ အာဝဟတိ၊ တသ္မာ အနိက္ခိတ္တဆန္ဒတာ အနိက္ခိတ္တဓုရတာတိ ဝုတ္တံ။ ယထာ ပန တဇ္ဇာတိကေ ဥဒကသမ္ဘိန္နဋ္ဌာနေ ဓုရဝါဟဂေါဏံ ဂဏှထာတိ ဝဒန္တိ ¶ ၊ သော ဇဏ္ဏုနာ ဘူမိံ ဥပ္ပီဠေတွာပိ ဓုရံ ဝဟတိ၊ ဘူမိယံ ပတိတုံ န ဒေတိ၊ ဧဝမေဝ ဝီရိယံ ကုသလကမ္မကရဏဋ္ဌာနေ ဓုရံ ဥက္ခိပတိ ပဂ္ဂဏှာတိ၊ တသ္မာ ဓုရသမ္ပဂ္ဂါဟောတိ ဝုတ္တံ။ ပဂ္ဂဟလက္ခဏေ ဣန္ဒဋ္ဌံ ကာရေတီတိ ဝီရိယိန္ဒြိယံ။ ကောသဇ္ဇေ ¶ န ကမ္ပတီတိ ဝီရိယဗလံ။ ယာထာဝနိယျာနိကကုသလဝါယာမတာယ သမ္မာဝါယာမော။

၁၄။ သတိန္ဒြိယနိဒ္ဒေသေ သရဏကဝသေန သတိ။ ဣဒံ သတိယာ သဘာဝပဒံ။ ပုနပ္ပုနံ သရဏတော အနုဿရဏဝသေန အနုဿတိ။ အဘိမုခံ ဂန္တွာ ဝိယ သရဏတော ပဋိသရဏဝသေန ပဋိဿတိ။ ဥပသဂ္ဂဝသေန ဝါ ဝဍ္ဎိတမတ္တမေတံ။ သရဏာကာရော သရဏတာ။ ယသ္မာ ပန သရဏတာတိ တိဏ္ဏံ သရဏာနမ္ပိ နာမံ၊ တသ္မာ တံ ပဋိသေဓေတုံ ပုန သတိဂ္ဂဟဏံ ကတံ။ သတိသင်္ခါတာ သရဏတာတိ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော။ သုတပရိယတ္တဿ ဓာရဏဘာဝတော ဓာရဏတာ။ အနုပဝိသနသင်္ခါတေန ဩဂါဟနဋ္ဌေန အပိလာပနဘာဝေါ အပိလာပနတာ။ ယထာ ဟိ လာဗုကဋာဟာဒီနိ ဥဒကေ ပ္လဝန္တိ၊ န အနုပဝိသန္တိ၊ န တထာ အာရမ္မဏေ သတိ။ အာရမ္မဏဉှေသာ အနုပဝိသတိ၊ တသ္မာ အပိလာပနတာတိ ဝုတ္တာ။ စိရကတစိရဘာသိတာနံ အသမ္မုဿနဘာဝတော အသမ္မုဿနတာ။ ဥပဋ္ဌာနလက္ခဏေ ဇောတနလက္ခဏေ စ ဣန္ဒဋ္ဌံ ကာရေတီတိ ဣန္ဒြိယံ။ သတိသင်္ခါတံ ဣန္ဒြိယံ သတိန္ဒြိယံ။ ပမာဒေ န ကမ္ပတီတိ သတိဗလံ။ ယာထာဝသတိ နိယျာနိကသတိ ကုသလသတီတိ သမ္မာသတိ။

၁၆။ ပညိန္ဒြိယနိဒ္ဒေသေ တဿ တဿ အတ္ထဿ ပါကဋကရဏသင်္ခါတေန ပညာပနဋ္ဌေန ပညာ။ တေန တေန ဝါ အနိစ္စာဒိနာ ပကာရေန ဓမ္မေ ဇာနာတီတိပိ ပညာ။ ဣဒမဿာ သဘာဝပဒံ။ ပဇာနနာကာရော ပဇာနနာ။ အနိစ္စာဒီနိ ဝိစိနာတီတိ ဝိစယော။ ပဝိစယောတိ ဥပသဂ္ဂေန ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ ¶ ။ စတုသစ္စဓမ္မေ ဝိစိနာတီတိ ဓမ္မဝိစယော။ အနိစ္စာဒီနံ သလ္လက္ခဏဝသေန သလ္လက္ခဏာ။ သာယေဝ ပုန ဥပသဂ္ဂနာနတ္တေန ဥပလက္ခဏာ ပစ္စုပလက္ခဏာတိ ဝုတ္တာ။ ပဏ္ဍိတဿ ဘာဝေါ ပဏ္ဍိစ္စံ။ ကုသလဿ ဘာဝေါ ကောသလ္လံ။ နိပုဏဿ ဘာဝေါ နေပုညံ။ အနိစ္စာဒီနံ ဝိဘာဝနဝသေန ဝေဘဗျာ။ အနိစ္စာဒီနံ စိန္တနကဝသေန စိန္တာ။ ယဿ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ တံ အနိစ္စာဒီနိ စိန္တာပေတီတိပိ စိန္တာ။ အနိစ္စာဒီနိ ဥပပရိက္ခတီတိ ဥပပရိက္ခာ။ ဘူရီတိ ပထဝိယာ ¶ နာမံ။ အယမ္ပိ သဏှဋ္ဌေန ဝိတ္ထဋဋ္ဌေန စ ဘူရီ ဝိယာတိ ဘူရီ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဘူရီ ဝုစ္စတိ ပထဝီ ¶ ။ တာယ ပထဝီသမာယ ဝိတ္ထဋာယ ဝိပုလာယ ပညာယ သမန္နာဂတောတိ ဘူရိပညောတိ (မဟာနိ။ ၂၇)။ အပိစ ပညာယ ဧတံ အဓိဝစနံ ဘူရီ’’တိ။ ဘူတေ အတ္ထေ ရမတီတိပိ ဘူရီ။ အသနိ ဝိယ သိလုစ္စယေ ကိလေသေ မေဓတိ ဟိံသတီတိ မေဓာ။ ခိပ္ပံ ဂဟဏဓာရဏဋ္ဌေန ဝါ မေဓာ။ ယဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ တံ အတ္တဟိတပဋိပတ္တိယံ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ စ ယာထာဝလက္ခဏပဋိဝေဓေ ပရိနေတီတိ ပရိဏာယိကာ။ အနိစ္စာဒိဝသေန ဓမ္မေ ဝိပဿတီတိ ဝိပဿနာ။ သမ္မာ ပကာရေဟိ အနိစ္စာဒီနိ ဇာနာတီတိ သမ္ပဇညံ။ ဥပ္ပထပဋိပန္နေ သိန္ဓဝေ ဝီထိအာရောပနတ္ထံ ပတောဒေါ ဝိယ ဥပ္ပထေ ဓာဝနကံ ကူဋစိတ္တံ ဝီထိအာရောပနတ္ထံ ဝိဇ္ဈတီတိ ပတောဒေါ ဝိယ ပတောဒေါ။ ဒဿနလက္ခဏေ ဣန္ဒဋ္ဌံ ကာရေတီတိ ဣန္ဒြိယံ။ ပညာသင်္ခါတံ ဣန္ဒြိယံ ပညိန္ဒြိယံ။ အဝိဇ္ဇာယ န ကမ္ပတီတိ ပညာဗလံ။ ကိလေသစ္ဆေဒနဋ္ဌေန ပညာဝ သတ္ထံ ပညာသတ္ထံ။ အစ္စုဂ္ဂတဋ္ဌေန ပညာဝ ပါသာဒေါ ပညာပါသာဒေါ။

အာလောကနဋ္ဌေန ပညာဝ အာလောကော ပညာအာလောကော။ ဩဘာသနဋ္ဌေန ပညာဝ ဩဘာသော ပညာဩဘာသော။ ပဇ္ဇောတနဋ္ဌေန ပညာဝ ပဇ္ဇောတော ပညာပဇ္ဇောတော။ ပညဝတော ဟိ ဧကပလ္လင်္ကေန နိသိန္နဿ ဒသသဟဿိလောကဓာတု ဧကာလောကာ ဧကောဘာသာ ဧကပဇ္ဇောတာ ဟောတိ၊ တေနေတံ ဝုတ္တံ။ ဣမေသု ပန တီသု ပဒေသု ဧကပဒေနပိ ဧတသ္မိံ အတ္ထေ သိဒ္ဓေ၊ ယာနိ ပနေတာနိ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာလောကာ။ ကတမေ စတ္တာရော? စန္ဒာလောကော သူရိယာလောကော အဂျာလောကော ပညာလောကော။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော အာလောကာ။ ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမေသံ စတုန္နံ အာလောကာနံ ယဒိဒံ ပညာလောကော’’။ တထာ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဩဘာသာ…ပေ… စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဇ္ဇောတာ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၁၄၄) သတ္တာနံ အဇ္ဈာသယဝသေန သုတ္တာနိ ဒေသိတာနိ၊ တဒနုရူပေနေဝ ဣဓာပိ ဒေသနာ ကတာ။ အတ္ထော ဟိ အနေကေဟိ အာကာရေဟိ ဝိဘဇ္ဇမာနော သုဝိဘတ္တော ဟောတိ။ အညထာ စ အညော ဗုဇ္ဈတိ၊ အညထာ စ အညောတိ။

ရတိကရဏဋ္ဌေန ပန ရတိဒါယကဋ္ဌေန ရတိဇနကဋ္ဌေန စိတ္တီကတဋ္ဌေန ဒုလ္လဘပါတုဘာဝဋ္ဌေန အတုလဋ္ဌေန ¶ အနောမသတ္တပရိဘောဂဋ္ဌေန စ ပညာဝ ရတနံ ပညာရတနံ။ န တေန သတ္တာ မုယှန္တိ၊ သယံ ဝါ အာရမ္မဏေ န မုယှတီတိ ¶ အမောဟော။ ဓမ္မဝိစယပဒံ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။ ကသ္မာ ပနေတံ ပုန ဝုတ္တန္တိ? အမောဟဿ မောဟပဋိပက္ခဘာဝဒီပနတ္ထံ ¶ ။ တေနေတံ ဒီပေတိ – ယွာယံ အမောဟော သော န ကေဝလံ မောဟတော အညော ဓမ္မော၊ မောဟဿ ပန ပဋိပက္ခော၊ ဓမ္မဝိစယသင်္ခါတော အမောဟော နာမ ဣဓ အဓိပ္ပေတောတိ။ သမ္မာဒိဋ္ဌီတိ ယာထာဝနိယျာနိကကုသလဒိဋ္ဌိ။

၁၉။ ဇီဝိတိန္ဒြိယနိဒ္ဒေသေ ယော တေသံ အရူပီနံ ဓမ္မာနံ အာယူတိ တေသံ သမ္ပယုတ္တကာနံ အရူပဓမ္မာနံ ယော အာယာပနဋ္ဌေန အာယု၊ တသ္မိဉှိ သတိ အရူပဓမ္မာ အယန္တိ ဂစ္ဆန္တိ ပဝတ္တန္တိ၊ တသ္မာ အာယူတိ ဝုစ္စတိ။ ဣဒမဿ သဘာဝပဒံ။ ယသ္မာ ပနေတေ ဓမ္မာ အာယုသ္မိံယေဝ သတိ တိဋ္ဌန္တိ ယပေန္တိ ယာပေန္တိ ဣရိယန္တိ ဝတ္တန္တိ ပါလယန္တိ၊ တသ္မာ ဌိတီတိအာဒီနိ ဝုတ္တာနိ။ ဝစနတ္ထော ပနေတ္ထ – ဧတာယ တိဋ္ဌန္တီတိ ဌိတိ။ ယပေန္တီတိ ယပနာ။ တထာ ယာပနာ။ ဧဝံ ဗုဇ္ဈန္တာနံ ပန ဝသေန ပုရိမပဒေ ရဿတ္တံ ကတံ။ ဧတာယ ဣရိယန္တီတိ ဣရိယနာ။ ဝတ္တန္တီတိ ဝတ္တနာ။ ပါလယန္တီတိ ပါလနာ။ ဇီဝန္တိ ဧတေနာတိ ဇီဝိတံ။ အနုပါလနလက္ခဏေ ဣန္ဒဋ္ဌံ ကာရေတီတိ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ။

၃၀။ ဟိရိဗလနိဒ္ဒေသေ ယံ တသ္မိံ သမယေတိ ယေန ဓမ္မေန တသ္မိံ သမယေ။ လိင်္ဂဝိပလ္လာသံ ဝါ ကတွာ ယော ဓမ္မော တသ္မိံ သမယေတိပိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဟိရိယိတဗ္ဗေနာတိ ဥပယောဂတ္ထေ ကရဏဝစနံ။ ဟိရိယိတဗ္ဗယုတ္တကံ ကာယဒုစ္စရိတာဒိဓမ္မံ ဟိရိယတိ ဇိဂုစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ ပါပကာနန္တိ လာမကာနံ။ အကုသလာနံ ဓမ္မာနန္တိ အကောသလ္လသမ္ဘူတာနံ ဓမ္မာနံ။ သမာပတ္တိယာတိ ဣဒမ္ပိ ဥပယောဂတ္ထေ ကရဏဝစနံ။ တေသံ ဓမ္မာနံ သမာပတ္တိံ ပဋိလာဘံ သမင်္ဂီဘာဝံ ဟိရိယတိ ဇိဂုစ္ဆတီတိ အတ္ထော။

၃၁။ ဩတ္တပ္ပဗလနိဒ္ဒေသေ ဩတ္တပ္ပိတဗ္ဗေနာတိ ဟေတွတ္ထေ ကရဏဝစနံ။ ဩတ္တပ္ပိတဗ္ဗယုတ္တကေန ဩတ္တပ္ပဿ ဟေတုဘူတေန ကာယဒုစ္စရိတာဒိနာ ဝုတ္တပ္ပကာရာယ စ သမာပတ္တိယာ ဩတ္တပ္ပဿ ဟေတုဘူတာယ ဩတ္တပ္ပတိ၊ ဘာယတီတိ အတ္ထော။

၃၂။ အလောဘနိဒ္ဒေသေ အလုဗ္ဘနကဝသေန အလောဘော။ န လုဗ္ဘတီတိပိ အလောဘော။ ဣဒမဿ သဘာဝပဒံ။ အလုဗ္ဘနာတိ အလုဗ္ဘနာကာရော။ လောဘသမင်္ဂီ ပုဂ္ဂလော လုဗ္ဘိတော နာမ။ န လုဗ္ဘိတော အလုဗ္ဘိတော ¶ ¶ ။ အလုဗ္ဘိတဿ ¶ ဘာဝေါ အလုဗ္ဘိတတ္တံ။ သာရာဂပဋိပက္ခတော န သာရာဂေါတိ အသာရာဂေါ။ အသာရဇ္ဇနာတိ အသာရဇ္ဇနာကာရော။ အသာရဇ္ဇိတဿ ဘာဝေါ အသာရဇ္ဇိတတ္တံ။ န အဘိဇ္ဈာယတီတိ အနဘိဇ္ဈာ။ အလောဘော ကုသလမူလန္တိ အလောဘသင်္ခါတံ ကုသလမူလံ။ အလောဘော ဟိ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ မူလံ ပစ္စယဋ္ဌေနာတိ ကုသလမူလံ။ ကုသလဉ္စ တံ ပစ္စယဋ္ဌေန မူလဉ္စာတိပိ ကုသလမူလံ။

၃၃။ အဒေါသနိဒ္ဒေသေ အဒုဿနကဝသေန အဒေါသော။ န ဒုဿတီတိပိ အဒေါသော။ ဣဒမဿ သဘာဝပဒံ။ အဒုဿနာတိ အဒုဿနာကာရော။ အဒုဿိတဿ ဘာဝေါ အဒုဿိတတ္တံ။ ဗျာပါဒပဋိပက္ခတော န ဗျာပါဒေါတိ အဗျာပါဒေါ။ ကောဓဒုက္ခပဋိပက္ခတော န ဗျာပဇ္ဇောတိ အဗျာပဇ္ဇော။ အဒေါသသင်္ခါတံ ကုသလမူလံ အဒေါသော ကုသလမူလံ။ တံ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။

၄၀-၄၁။ ကာယပဿဒ္ဓိနိဒ္ဒေသာဒီသု ယသ္မာ ကာယောတိ တယော ခန္ဓာ အဓိပ္ပေတာ၊ တသ္မာ ဝေဒနာက္ခန္ဓဿာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပဿမ္ဘန္တိ ဧတာယ တေ ဓမ္မာ၊ ဝိဂတဒရထာ ဘဝန္တိ၊ သမဿာသပ္ပတ္တာတိ ပဿဒ္ဓိ။ ဒုတိယပဒံ ဥပသဂ္ဂဝသေန ဝဍ္ဎိတံ။ ပဿမ္ဘနာတိ ပဿမ္ဘနာကာရော။ ဒုတိယပဒံ ဥပသဂ္ဂဝသေန ဝဍ္ဎိတံ။ ပဿဒ္ဓိသမင်္ဂိတာယ ပဋိပ္ပဿမ္ဘိတဿ ခန္ဓတ္တယဿ ဘာဝေါ ပဋိပ္ပဿမ္ဘိတတ္တံ။ သဗ္ဗပဒေဟိပိ တိဏ္ဏံ ခန္ဓာနံ ကိလေသဒရထပဋိပ္ပဿဒ္ဓိ ဧဝ ကထိတာ။ ဒုတိယနယေန ဝိညာဏက္ခန္ဓဿ ဒရထပဋိပ္ပဿဒ္ဓိ ကထိတာ။

၄၂-၄၃။ လဟုတာတိ လဟုတာကာရော။ လဟုပရိဏာမတာတိ လဟုပရိဏာမော ဧတေသံ ဓမ္မာနန္တိ လဟုပရိဏာမာ၊ တေသံ ဘာဝေါ လဟုပရိဏာမတာ၊ သီဃံ သီဃံ ပရိဝတ္တနသမတ္ထတာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အဒန္ဓနတာတိ ဂရုဘာဝပဋိက္ခေပဝစနမေတံ၊ အဘာရိယတာတိ အတ္ထော။ အဝိတ္ထနတာတိ မာနာဒိကိလေသဘာရဿ အဘာဝေန အထဒ္ဓတာ။ ဧဝံ ပဌမေန တိဏ္ဏံ ခန္ဓာနံ လဟုတာကာရော ကထိတော။ ဒုတိယေန ဝိညာဏက္ခန္ဓဿ လဟုတာကာရော ကထိတော။

၄၄-၄၅။ မုဒုတာတိ ¶ မုဒုဘာဝေါ။ မဒ္ဒဝတာတိ မဒ္ဒဝံ ဝုစ္စတိ သိနိဒ္ဓံ၊ မဋ္ဌံ၊ မဒ္ဒဝဿ ဘာဝေါ မဒ္ဒဝတာ။ အကက္ခဠတာတိ အကက္ခဠဘာဝေါ။ အကထိနတာတိ အကထိနဘာဝေါ။ ဣဓာပိ ပုရိမနယေန တိဏ္ဏံ ခန္ဓာနံ၊ ပစ္ဆိမနယေန ဝိညာဏက္ခန္ဓဿ မုဒုတာကာရောဝ ကထိတော။

၄၆-၄၇။ ကမ္မညတာတိ ¶ ¶ ကမ္မနိ သာဓုတာ၊ ကုသလကိရိယာယ ဝိနိယောဂက္ခမတာတိ အတ္ထော။ သေသပဒဒွယံ ဗျဉ္ဇနဝသေန ဝဍ္ဎိတံ။ ပဒဒွယေနာပိ ဟိ ပုရိမနယေန တိဏ္ဏံ ခန္ဓာနံ၊ ပစ္ဆိမနယေန ဝိညာဏက္ခန္ဓဿ ကမ္မနိယာကာရောဝ ကထိတော။

၄၈-၄၉။ ပဂုဏတာတိ ပဂုဏဘာဝေါ၊ အနာတုရတာ နိဂ္ဂိလာနတာတိ အတ္ထော။ သေသပဒဒွယံ ဗျဉ္ဇနဝသေန ဝဍ္ဎိတံ။ ဣဓာပိ ပုရိမနယေန တိဏ္ဏံ ခန္ဓာနံ၊ ပစ္ဆိမနယေန ဝိညာဏက္ခန္ဓဿ နိဂ္ဂိလာနာကာရောဝ ကထိတော။

၅၀-၅၁။ ဥဇုကတာတိ ဥဇုကဘာဝေါ၊ ဥဇုကေနာကာရေန ပဝတ္တနတာတိ အတ္ထော။ ဥဇုကဿ ခန္ဓတ္တယဿ ဝိညာဏက္ခန္ဓဿ စ ဘာဝေါ ဥဇုကတာ။ အဇိမှတာတိ ဂေါမုတ္တဝင်္ကဘာဝပဋိက္ခေပေါ။ အဝင်္ကတာတိ စန္ဒလေခါဝင်္ကဘာဝပဋိက္ခေပေါ။ အကုဋိလတာတိ နင်္ဂလကောဋိဝင်္ကဘာဝပဋိက္ခေပေါ။

ယော ဟိ ပါပံ ကတွာဝ ‘န ကရောမီ’တိ ဘာသတိ၊ သော ဂန္တွာ ပစ္စောသက္ကနတာယ ‘ဂေါမုတ္တဝင်္ကော’ နာမ ဟောတိ။ ယော ပါပံ ကရောန္တောဝ ‘ဘာယာမဟံ ပါပဿာ’တိ ဘာသတိ၊ သော ယေဘုယျေန ကုဋိလတာယ ‘စန္ဒလေခါဝင်္ကော’ နာမ ဟောတိ။ ယော ပါပံ ကရောန္တောဝ ‘ကော ပါပဿ န ဘာယေယျာ’တိ ဘာသတိ၊ သော နာတိကုဋိလတာယ ‘နင်္ဂလကောဋိဝင်္ကော’ နာမ ဟောတိ။ ယဿ ဝါ တီဏိပိ ကမ္မဒွါရာနိ အသုဒ္ဓါနိ၊ သော ‘ဂေါမုတ္တဝင်္ကော’ နာမ ဟောတိ။ ယဿ ယာနိ ကာနိစိ ဒွေ၊ သော ‘စန္ဒလေခါဝင်္ကော’ နာမ။ ယဿ ယံကိဉ္စိ ဧကံ၊ သော ‘နင်္ဂလကောဋိဝင်္ကော နာမ။

ဒီဃဘာဏကာ ပနာဟု – ဧကစ္စော ဘိက္ခု သဗ္ဗဝယေ ဧကဝီသတိယာ အနေသနာသု၊ ဆသု စ အဂေါစရေသု စရတိ၊ အယံ ‘ဂေါမုတ္တဝင်္ကော’ နာမ။ ဧကော ပဌမဝယေ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ ပရိပူရေတိ၊ လဇ္ဇီ ကုက္ကုစ္စကော သိက္ခာကာမော ဟောတိ၊ မဇ္ဈိမဝယပစ္ဆိမဝယေသု ပုရိမသဒိသော၊ အယံ ¶ ‘စန္ဒလေခါဝင်္ကော’ နာမ။ ဧကော ပဌမဝယေ မဇ္ဈိမဝယေပိ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ ပူရေတိ၊ လဇ္ဇီ ကုက္ကုစ္စကော သိက္ခာကာမော ဟောတိ၊ ပစ္ဆိမဝယေ ပုရိမသဒိသော။ အယံ ‘နင်္ဂလကောဋိဝင်္ကော’ နာမ။

တဿ ကိလေသဝသေန ဧဝံ ဝင်္ကဿ ပုဂ္ဂလဿ ဘာဝေါ ဇိမှတာ ဝင်္ကတာ ကုဋိလတာတိ ဝုစ္စတိ။ တာသံ ပဋိက္ခေပဝသေန အဇိမှတာဒိကာ ဝုတ္တာ။ ခန္ဓာဓိဋ္ဌာနာဝ ¶ ဒေသနာ ကတာ။ ခန္ဓာနဉှိ ဧတာ အဇိမှတာဒိကာ၊ နော ပုဂ္ဂလဿာတိ။ ဧဝံ သဗ္ဗေဟိပိ ဣမေဟိ ပဒေဟိ ပုရိမနယေန ¶ တိဏ္ဏံ ခန္ဓာနံ၊ ပစ္ဆိမနယေန ဝိညာဏက္ခန္ဓဿာတိ အရူပီနံ ဓမ္မာနံ နိက္ကိလေသတာယ ဥဇုတာကာရောဝ ကထိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဣဒါနိ ယွာယံ ယေဝါပနာတိ အပ္ပနာဝါရော ဝုတ္တော၊ တေန ဓမ္မုဒ္ဒေသဝါရေ ဒဿိတာနံ ‘ယေဝါပနကာနံ’ယေဝ သင်္ခေပတော နိဒ္ဒေသော ကထိတော ဟောတီတိ။

ဧတ္တာဝတာ ပုစ္ဆာ သမယနိဒ္ဒေသော ဓမ္မုဒ္ဒေသော အပ္ပနာတိ ဥဒ္ဒေသဝါရေ စတူဟိ ပရိစ္ဆေဒေဟိ၊ ပုစ္ဆာ သမယနိဒ္ဒေသော ဓမ္မုဒ္ဒေသော အပ္ပနာတိ နိဒ္ဒေသဝါရေ စတူဟိ ပရိစ္ဆေဒေဟီတိ အဋ္ဌပရိစ္ဆေဒပဋိမဏ္ဍိတော ဓမ္မဝဝတ္ထာနဝါရော နိဋ္ဌိတောဝ ဟောတိ။

၅၈-၁၂၀။ ဣဒါနိ တသ္မိံ ခေါ ပန သမယေ စတ္တာရော ခန္ဓာ ဟောန္တီတိ သင်္ဂဟဝါရော အာရဒ္ဓါ။ သော ဥဒ္ဒေသနိဒ္ဒေသပဋိနိဒ္ဒေသာနံ ဝသေန တိဝိဓော ဟောတိ။ တတ္ထ ‘တသ္မိံ ခေါ ပန သမယေ စတ္တာရော ခန္ဓာ’တိ ဧဝမာဒိကော ဥဒ္ဒေသော။ ကတမေ တသ္မိံ သမယေ စတ္တာရော ခန္ဓာ’တိအာဒိကော နိဒ္ဒေသော။ ကတမော တသ္မိံ သမယေ ဝေဒနာက္ခန္ဓောတိအာဒိကော ပဋိနိဒ္ဒေသောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

တတ္ထ ဥဒ္ဒေသဝါရေ စတ္တာရော ခန္ဓာတိအာဒယော တေဝီသတိ ကောဋ္ဌာသာ ဟောန္တိ။ တေသံ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော – ယသ္မိံ သမယေ ကာမာဝစရံ ပဌမံ မဟာကုသလစိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ယေ တသ္မိံ သမယေ စိတ္တင်္ဂဝသေန ဥပ္ပန္နာ၊ ဌပေတွာ ယေဝါပနကေ၊ ပါဠိအာရုဠှာ အတိရေကပဏ္ဏာသဓမ္မာ၊ တေ သဗ္ဗေပိ သင်္ဂယှမာနာ ရာသဋ္ဌေန စတ္တာရောဝ ခန္ဓာ ဟောန္တိ ¶ ။ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တေန အာယတနဋ္ဌေန ဒွေ အာယတနာနိ ဟောန္တိ။ သဘာဝဋ္ဌေန သုညတဋ္ဌေန နိဿတ္တဋ္ဌေန ဒွေဝ ဓာတုယော ဟောန္တိ။ ပစ္စယသင်္ခါတေန အာဟာရဋ္ဌေန တယောဝေတ္ထ ဓမ္မာ အာဟာရာ ဟောန္တိ။ အဝသေသာ နော အာဟာရာ။

‘ကိံ ¶ ပနေတေ အညမညံ ဝါ တံသမုဋ္ဌာနရူပဿ ဝါ ပစ္စယာ န ဟောန္တီ’တိ? ‘နော န ဟောန္တိ။ ဣမေ ပန တထာ စ ဟောန္တိ၊ အညထာ စာတိ သမာနေပိ ပစ္စယတ္တေ အတိရေကပစ္စယာ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ¶ အာဟာရာတိ ဝုတ္တာ။ ကထံ? ဧတေသု ဟိ ဖဿာဟာရော၊ ယေသံ ဓမ္မာနံ အဝသေသာ စိတ္တစေတသိကာ ပစ္စယာ ဟောန္တိ၊ တေသဉ္စ ပစ္စယော ဟောတိ၊ တိဿော စ ဝေဒနာ အာဟရတိ။ မနောသဉ္စေတနာဟာရော တေသဉ္စ ပစ္စယော ဟောတိ တယော စ ဘဝေ အာဟရတိ။ ဝိညာဏာဟာရော တေသဉ္စ ပစ္စယော ဟောတိ ပဋိသန္ဓိနာမရူပဉ္စ အာဟရတီ’တိ။ ‘နနု စ သော ဝိပါကောဝ ဣဒံ ပန ကုသလဝိညာဏ’န္တိ? ‘ကိဉ္စာပိ ကုသလဝိညာဏံ၊ တံသရိက္ခတာယ ပန ဝိညာဏာဟာရော’တွေဝ ဝုတ္တံ။ ဥပတ္ထမ္ဘကဋ္ဌေန ဝါ ဣမေ တယော အာဟာရာတိ ဝုတ္တာ။ ဣမေ ဟိ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ၊ ကဗဠီကာရာဟာရော ဝိယ ရူပကာယဿ၊ ဥပတ္ထမ္ဘကပစ္စယာ ဟောန္တိ။ တေနေဝ ဝုတ္တံ – ‘‘အရူပိနော အာဟာရာ သမ္ပယုတ္တကာနံ ဓမ္မာနံ တံသမုဋ္ဌာနာနဉ္စ ရူပါနံ အာဟာရပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၁၅)။

အပရော နယော – အဇ္ဈတ္တိကသန္တတိယာ ဝိသေသပစ္စယတ္တာ ကဗဠီကာရာဟာရော စ ဣမေ စ တယော ဓမ္မာ အာဟာရာတိ ဝုတ္တာ။ ဝိသေသပစ္စယော ဟိ ကဗဠီကာရာဟာရဘက္ခာနံ သတ္တာနံ ရူပကာယဿ ကဗဠီကာရော အာဟာရော၊ နာမကာယေ ဝေဒနာယ ဖဿော၊ ဝိညာဏဿ မနောသဉ္စေတနာ၊ နာမရူပဿ ဝိညာဏံ။ ယထာဟ –

‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အယံ ကာယော အာဟာရဋ္ဌိတိကော၊ အာဟာရံ ပဋိစ္စ တိဋ္ဌတိ၊ အနာဟာရော နော တိဋ္ဌတိ’’ (သံ။ နိ။ ၅။၁၈၃)။ တထာ ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ၊ သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏံ၊ ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပန္တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁)။

အဓိပတိယဋ္ဌေန ပန အဋ္ဌေဝ ဓမ္မာ ဣန္ဒြိယာနိ ဟောန္တိ၊ န အဝသေသာ။ တေန ဝုတ္တံ – အဋ္ဌိန္ဒြိယာနိ ဟောန္တီတိ။ ဥပနိဇ္ဈာယနဋ္ဌေန ပဉ္စေဝ ဓမ္မာ ဈာနင်္ဂါနိ ဟောန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ – ပဉ္စင်္ဂိကံ ဈာနံ ဟောတီတိ။

နိယျာနဋ္ဌေန ¶ စ ဟေတွဋ္ဌေန စ ပဉ္စေဝ ဓမ္မာ မဂ္ဂင်္ဂါနိ ဟောန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ – ပဉ္စင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ ဟောတီတိ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ အဋ္ဌင်္ဂိကော အရိယမဂ္ဂေါ၊ လောကိယစိတ္တေ ¶ ပန ဧကက္ခဏေ တိဿော ဝိရတိယော န လဗ္ဘန္တိ၊ တသ္မာ ပဉ္စင်္ဂိကောတိ ဝုတ္တော။ ‘နနု စ ‘‘ယထာဂတမဂ္ဂေါတိ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ အရိယဿေတံ အဋ္ဌင်္ဂိကဿ မဂ္ဂဿ အဓိဝစန’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၄။၂၄၅) ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ‘ယထေဝ လောကုတ္တရမဂ္ဂေါ အဋ္ဌင်္ဂိကော၊ ပုဗ္ဗဘာဂဝိပဿနာမဂ္ဂေါပိ တထေဝ အဋ္ဌင်္ဂိကော’တိ ယထာဂတဝစနေန ဣမဿတ္ထဿ ဒီပိတတ္တာ၊ လောကိယမဂ္ဂေနာပိ အဋ္ဌင်္ဂိကေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ? န ဘဝိတဗ္ဗံ ¶ ။ အယဉှိ သုတ္တန္တိကဒေသနာ နာမ ပရိယာယဒေသနာ။ တေနာဟ – ‘‘ပုဗ္ဗေဝ ခေါ ပနဿ ကာယကမ္မံ ဝစီကမ္မံ အာဇီဝေါ သုပရိသုဒ္ဓါ ဟောတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၄၃၁)။ အယံ ပန နိပ္ပရိယာယဒေသနာ။ လောကိယစိတ္တသ္မိဉှိ တိဿော ဝိရတိယော ဧကက္ခဏေ န လဗ္ဘန္တိ၊ တသ္မာ ‘ပဉ္စင်္ဂိကော’ဝ ဝုတ္တောတိ။

အကမ္ပိယဋ္ဌေန ပန သတ္တေဝ ဓမ္မာ ဗလာနိ ဟောန္တိ။ မူလဋ္ဌေန တယောဝ ဓမ္မာ ဟေတူ။ ဖုသနဋ္ဌေန ဧကောဝ ဓမ္မော ဖဿော။ ဝေဒယိတဋ္ဌေန ဧကောဝ ဓမ္မော ဝေဒနာ။ သဉ္ဇာနနဋ္ဌေန ဧကောဝ ဓမ္မော သညာ။ စေတယနဋ္ဌေန ဧကောဝ ဓမ္မော စေတနာ။ စိတ္တဝိစိတ္တဋ္ဌေန ဧကောဝ ဓမ္မော စိတ္တံ။ ရာသဋ္ဌေန စေဝ ဝေဒယိတဋ္ဌေန စ ဧကောဝ ဓမ္မော ဝေဒနာက္ခန္ဓော။ ရာသဋ္ဌေန စ သဉ္ဇာနနဋ္ဌေန စ ဧကောဝ ဓမ္မော သညာက္ခန္ဓော။ ရာသဋ္ဌေန စ အဘိသင်္ခရဏဋ္ဌေန စ ဧကောဝ ဓမ္မော သင်္ခါရက္ခန္ဓော။ ရာသဋ္ဌေန စ စိတ္တဝိစိတ္တဋ္ဌေန စ ဧကောဝ ဓမ္မော ဝိညာဏက္ခန္ဓော။ ဝိဇာနနဋ္ဌေန စေဝ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တအာယတနဋ္ဌေန စ ဧကမေဝ မနာယတနံ။ ဝိဇာနနဋ္ဌေန စ အဓိပတိယဋ္ဌေန စ ဧကမေဝ မနိန္ဒြိယံ။ ဝိဇာနနဋ္ဌေန စ သဘာဝသုညတနိဿတ္တဋ္ဌေန စ ဧကောဝ ဓမ္မော မနောဝိညာဏဓာတု နာမ ဟောတိ၊ န အဝသေသာ။ ဌပေတွာ ပန စိတ္တံ၊ ယထာဝုတ္တေန အတ္ထေန အဝသေသာ သဗ္ဗေပိ ဓမ္မာ ဧကံ ဓမ္မာယတနမေဝ၊ ဧကာ စ ဓမ္မဓာတုယေဝ ဟောတီတိ။

ယေ ဝါ ပန တသ္မိံ သမယေတိ ဣမိနာ ပန အပ္ပနာဝါရေန ဣဓာပိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာ ယေဝါပနကာဝ သင်္ဂဟိတာ။ ယထာ စ ဣဓ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ ¶ ။ ဣတော ပရဉှိ ဧတ္တကမ္ပိ န ဝိစာရယိဿာမ။ နိဒ္ဒေသပဋိနိဒ္ဒေသဝါရေသု ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။

ကောဋ္ဌာသဝါရောတိပိ ဧတဿေဝ နာမံ။

၁၂၁-၁၄၅။ ဣဒါနိ ¶ တသ္မိံ ခေါ ပန သမယေ ဓမ္မာ ဟောန္တီတိ သုညတဝါရော အာရဒ္ဓါ။ သော ¶ ဥဒ္ဒေသနိဒ္ဒေသဝသေန ဒွိဓာ ဝဝတ္ထိတော။ တတ္ထ ဥဒ္ဒေသဝါရေ ‘ဓမ္မာ ဟောန္တီ’တိ ဣမိနာ သဒ္ဓိံ စတုဝီသတိ ကောဋ္ဌာသာ ဟောန္တိ။ သဗ္ဗကောဋ္ဌာသေသု စ ‘စတ္တာရော ဒွေ တယော’တိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ န ဝုတ္တော။ ကသ္မာ? သင်္ဂဟဝါရေ ပရိစ္ဆိန္နတ္တာ။ တတ္ထ ပရိစ္ဆိန္နဓမ္မာယေဝ ဟိ ဣဓာပိ ဝုတ္တာ။ န ဟေတ္ထ သတ္တော ဝါ ဘာဝေါ ဝါ အတ္တာ ဝါ ဥပလဗ္ဘတိ။ ဓမ္မာဝ ဧတေ ဓမ္မမတ္တာ အသာရာ အပရိဏာယကာတိ ဣမိဿာ သုညတာယ ဒီပနတ္ထံ ဝုတ္တာ။ တသ္မာ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော – ယသ္မိံ သမယေ ကာမာဝစရံ ပဌမံ မဟာကုသလစိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မိံ သမယေ စိတ္တင်္ဂဝသေန ဥပ္ပန္နာ အတိရေကပဏ္ဏာသဓမ္မာ သဘာဝဋ္ဌေန ဓမ္မာ ဧဝ ဟောန္တိ။ န အညော ကောစိ သတ္တော ဝါ ဘာဝေါ ဝါ ပေါသော ဝါ ပုဂ္ဂလော ဝါ ဟောတီတိ။ တထာ ရာသဋ္ဌေန ခန္ဓာဝ ဟောန္တီတိ။ ဧဝံ ပုရိမနယေနေဝ သဗ္ဗပဒေသု အတ္ထယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယသ္မာ ပန ဈာနတော အညံ ဈာနင်္ဂံ၊ မဂ္ဂတော ဝါ အညံ မဂ္ဂင်္ဂံ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဣဓ ‘ဈာနံ ဟောတိ၊ မဂ္ဂေါ ဟောတိ’ ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ။ ဥပနိဇ္ဈာယနဋ္ဌေန ဟိ ဈာနမေဝ ဟေတွဋ္ဌေန မဂ္ဂေါဝ ဟောတိ။ န အညော ကောစိ သတ္တော ဝါ ဘာဝေါ ဝါတိ။ ဧဝံ သဗ္ဗပဒေသု အတ္ထယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ နိဒ္ဒေသဝါရော ဥတ္တာနတ္ထောယေဝါတိ။

နိဋ္ဌိတာ စ တီဟိ မဟာဝါရေဟိ မဏ္ဍေတွာ နိဒ္ဒိဋ္ဌဿ

၁၄၆။ ဣဒါနိ ဒုတိယစိတ္တာဒီနိ ဒဿေတုံ ပုန ‘‘ကတမေ ဓမ္မာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တေသု သဗ္ဗေသုပိ ပဌမစိတ္တေ ဝုတ္တနယေနေဝ ¶ တယော တယော မဟာဝါရာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ န ကေဝလဉ္စ မဟာဝါရာ ဧဝ၊ ပဌမစိတ္တေ ဝုတ္တသဒိသာနံ သဗ္ဗပဒါနံ အတ္ထောပိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣတော ပရမ္ပိ အပုဗ္ဗပဒဝဏ္ဏနံယေဝ ကရိဿာမ။ ဣမသ္မိံ တာဝ ဒုတိယစိတ္တနိဒ္ဒေသေ သသင်္ခါရေနာတိ ဣဒမေဝ အပုဗ္ဗံ။ တဿတ္ထော – သဟ သင်္ခါရေနာတိ သသင်္ခါရော။ တေန သသင်္ခါရေန ¶ သပ္ပယောဂေန သဥပါယေန ပစ္စယဂဏေနာတိ အတ္ထော။ ယေန ဟိ အာရမ္မဏာဒိနာ ပစ္စယဂဏေန ပဌမံ မဟာစိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တေနေဝ သပ္ပယောဂေန သဥပါယေန ဣဒံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

တဿေဝံ ¶ ဥပ္ပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ – ဣဓေကစ္စော ဘိက္ခု ဝိဟာရပစ္စန္တေ ဝသမာနော စေတိယင်္ဂဏသမ္မဇ္ဇနဝေလာယ ဝါ ထေရုပဋ္ဌာနဝေလာယ ဝါ သမ္ပတ္တာယ၊ ဓမ္မသဝနဒိဝသေ ဝါ သမ္ပတ္တေ ‘မယှံ ဂန္တွာ ပစ္စာဂစ္ဆတော အတိဒူရံ ဘဝိဿတိ၊ န ဂမိဿာမီ’တိ စိန္တေတွာ ပုန စိန္တေတိ – ‘ဘိက္ခုဿ နာမ စေတိယင်္ဂဏံ ဝါ ထေရုပဋ္ဌာနံ ဝါ ဓမ္မသဝနံ ဝါ အဂန္တုံ အသာရုပ္ပံ၊ ဂမိဿာမီ’တိ ဂစ္ဆတိ။ တဿေဝံ အတ္တနော ပယောဂေန ဝါ၊ ပရေန ဝါ ဝတ္တာဒီနံ အကရဏေ စ အာဒီနဝံ ကရဏေ စ အာနိသံသံ ဒဿေတွာ ဩဝဒိယမာနဿ၊ နိဂ္ဂဟဝသေနေဝ ဝါ ‘ဧဟိ၊ ဣဒံ ကရောဟီ’တိ ကာရိယမာနဿ ဥပ္ပန္နံ ကုသလစိတ္တံ သသင်္ခါရေန ပစ္စယဂဏေန ဥပ္ပန္နံ နာမ ဟောတီတိ။

၁၄၇-၁၄၈။ တတိယေ ဉာဏေန ဝိပ္ပယုတ္တန္တိ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တံ။ ဣဒမ္ပိ ဟိ အာရမ္မဏေ ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌံ ဟောတိ ပရိစ္ဆိန္ဒကဉာဏံ ပနေတ္ထ န ဟောတိ။ တသ္မာ ဣဒံ ဒဟရကုမာရကာနံ ဘိက္ခုံ ဒိသွာ ‘အယံ ထေရော မယှ’န္တိ ဝန္ဒနကာလေ၊ တေနေဝ နယေန စေတိယဝန္ဒနဓမ္မသဝနကာလာဒီသု စ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပါဠိယံ ပနေတ္ထ သတ္တသု ဌာနေသု ပညာ ပရိဟာယတိ။ သေသံ ပါကတိကမေဝါတိ။

၁၄၉။ စတုတ္ထစိတ္တေပိ ဧသေဝ နယော။ ဣဒံ ပန သသင်္ခါရေနာတိ ဝစနတော ယဒါ မာတာပိတရော ဒဟရကုမာရကေ သီသေ ဂဟေတွာ စေတိယာဒီနိ ဝန္ဒာပေန္တိ တေ စ အနတ္ထိကာ သမာနာပိ ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌာဝ ဝန္ဒန္တိ။ ဧဝရူပေ ကာလေ လဗ္ဘတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၁၅၀။ ပဉ္စမေ ¶ ¶ ဥပေက္ခာသဟဂတန္တိ ဥပေက္ခာဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တံ ¶ ။ ဣဒဉှိ အာရမ္မဏေ မဇ္ဈတ္တံ ဟောတိ။ ပရိစ္ဆိန္ဒကဉာဏံ ပနေတ္ထ ဟောတိယေဝ။ ပါဠိယံ ပနေတ္ထ ဈာနစတုက္ကေ ဥပေက္ခာ ဟောတီတိ ဣန္ဒြိယဋ္ဌကေ ဥပေက္ခိန္ဒြိယံ ဟောတီတိ ဝတွာ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဝေဒနာဒိပဒါနံ နိဒ္ဒေသေ သာတာသာတသုခဒုက္ခပဋိက္ခေပဝသေန ဒေသနံ ကတွာ အဒုက္ခမသုခဝေဒနာ ကထိတာ။ တဿာ မဇ္ဈတ္တလက္ခဏေ ဣန္ဒတ္တကရဏဝသေန ဥပေက္ခိန္ဒြိယဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပဒပဋိပါဋိယာ စ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ပီတိ ပရိဟီနာ။ တသ္မာ စိတ္တင်္ဂဝသေန ပါဠိအာရုဠှာ ပဉ္စပဏ္ဏာသေဝ ဓမ္မာ ဟောန္တိ။ တေသံ ဝသေန သဗ္ဗကောဋ္ဌာသေသု သဗ္ဗဝါရေသု စ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၁၅၆-၉။ ဆဋ္ဌသတ္တမအဋ္ဌမာနိ ဒုတိယတတိယစတုတ္ထေသု ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ကေဝလဉှိ ဣမေသု ဝေဒနာပရိဝတ္တနဉ္စေဝ ပီတိပရိဟာနဉ္စ ဟောတိ။ သေသံ သဒ္ဓိံ ဥပ္ပတ္တိနယေန တာဒိသမေဝ။ ကရုဏာမုဒိတာ ပရိကမ္မကာလေပိ ဟိ ဣမေသံ ဥပ္ပတ္တိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ အနုညာတာ ဧဝ။ ဣမာနိ အဋ္ဌ ကာမာဝစရကုသလစိတ္တာနိ နာမ။

တာနိ သဗ္ဗာနိပိ ဒသဟိ ပုညကိရိယဝတ္ထူဟိ ဒီပေတဗ္ဗာနိ။ ကထံ? ဒါနမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု၊ သီလမယံ… ဘာဝနာမယံ… အပစိတိသဟဂတံ… ဝေယျာဝစ္စသဟဂတံ… ပတ္တာနုပ္ပဒါနံ… အဗ္ဘနုမောဒနံ… ဒေသနာမယံ… သဝနမယံ… ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မံ ပုညကိရိယဝတ္ထူတိ ဣမာနိ ဒသ ပုညကိရိယဝတ္ထူနိ နာမ။ တတ္ထ ဒါနမေဝ ဒါနမယံ။ ပုညကိရိယာ စ သာ တေသံ တေသံ အာနိသံသာနံ ဝတ္ထု စာတိ ပုညကိရိယဝတ္ထု။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။

တတ္ထ ¶ စီဝရာဒီသု စတူသု ပစ္စယေသု၊ ရူပါဒီသု ဝါ ဆသု အာရမ္မဏေသု၊ အန္နာဒီသု ဝါ ဒသသု ဒါနဝတ္ထူသု၊ တံ တံ ဒေန္တဿ တေသံ တေသံ ဥပ္ပာဒနတော ပဋ္ဌာယ ¶ ပုဗ္ဗဘာဂေ၊ ပရိစ္စာဂကာလေ၊ ပစ္ဆာ သောမနဿစိတ္တေန အနုဿရဏကာလေ စာတိ တီသု ကာလေသု ပဝတ္တာ စေတနာ ‘ဒါနမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု’ နာမ။

ပဉ္စသီလံ အဋ္ဌသီလံ ဒသသီလံ သမာဒိယန္တဿ၊ ‘ပဗ္ဗဇိဿာမီ’တိ ဝိဟာရံ ဂစ္ဆန္တဿ၊ ပဗ္ဗဇန္တဿ၊ ‘မနောရထံ မတ္ထကံ ပါပေတွာ ပဗ္ဗဇိတော ဝတ’မှိ၊ ‘သာဓု သာဓူ’တိ အာဝဇ္ဇေန္တဿ၊ ပါတိမောက္ခံ သံဝရန္တဿ၊ စီဝရာဒယော ပစ္စယေ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ၊ အာပါထဂတေသု ရူပါဒီသု စက္ခုဒွါရာဒီနိ သံဝရန္တဿ ¶ ၊ အာဇီဝံ သောဓေန္တဿ စ ပဝတ္တာ စေတနာ ‘သီလမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု’ နာမ။

ပဋိသမ္ဘိဒါယံ ဝုတ္တေန ဝိပဿနာမဂ္ဂေန စက္ခုံ အနိစ္စတော ဒုက္ခတော အနတ္တတော ဘာဝေန္တဿ…ပေ… မနံ… ရူပေ…ပေ… ဓမ္မေ… စက္ခုဝိညာဏံ…ပေ… မနောဝိညာဏံ၊… စက္ခုသမ္ဖဿံ…ပေ… မနောသမ္ဖဿံ၊ စက္ခုသမ္ဖဿဇံ ဝေဒနံ…ပေ… မနောသမ္ဖဿဇံ ဝေဒနံ၊ …ပေ… ရူပသညံ…ပေ… ဇရာမရဏံ အနိစ္စတော ဒုက္ခတော အနတ္တတော ဘာဝေန္တဿ ပဝတ္တာ စေတနာ၊ အဋ္ဌတိံသာယ ဝါ အာရမ္မဏေသု အပ္ပနံ အပ္ပတ္တာ သဗ္ဗာပိ စေတနာ ‘ဘာဝနာမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု’ နာမ။

မဟလ္လကံ ပန ဒိသွာ ပစ္စုဂ္ဂမနပတ္တစီဝရပဋိဂ္ဂဟဏအဘိဝါဒနမဂ္ဂသမ္ပဒါနာဒိဝသေန ‘အပစိတိသဟဂတံ’ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဝုဍ္ဎတရာနံ ဝတ္တပ္ပဋိပတ္တိကရဏဝသေန ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌံ ဘိက္ခုံ ဒိသွာ ပတ္တံ ဂဟေတွာ ဂါမေ ဘိက္ခံ သမာဒပေတွာ ဥပသံဟရဏဝသေန၊ ‘ဂစ္ဆ ဘိက္ခူနံ ပတ္တံ အာဟရာ’တိ သုတွာ ဝေဂေန ဂန္တွာ ပတ္တာဟရဏာဒိဝသေန စ ကာယဝေယျာဝဋိကကာလေ ‘ဝေယျာဝစ္စသဟဂတံ’ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဒါနံ ဒတွာ ဂန္ဓာဒီဟိ ပူဇံ ကတွာ ‘အသုကဿ နာမ ပတ္တိ ဟောတူ’တိ ဝါ၊ ‘သဗ္ဗသတ္တာနံ ဟောတူ’တိ ဝါ ပတ္တိံ ဒဒတော ‘ပတ္တာနုပ္ပဒါနံ’ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကိံ ပနေဝံ ပတ္တိံ ဒဒတော ပုညက္ခယော ဟောတီတိ? န ဟောတိ။ ယထာ ပန ဧကံ ဒီပံ ဇာလေတွာ တတော ဒီပသဟဿံ ဇာလေန္တဿ ပဌမဒီပေါ ခီဏောတိ ¶ န ဝတ္တဗ္ဗော၊ ပုရိမာလောကေန ပန သဒ္ဓိံ ပစ္ဆိမာလောကော ဧကတော ဟုတွာ အတိမဟာ ဟောတိ။ ဧဝမေဝ ပတ္တိံ ဒဒတော ပရိဟာနိ နာမ နတ္ထိ။ ဝုဍ္ဎိယေဝ ပန ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ပရေဟိ ¶ ဒိန္နာယ ပတ္တိယာ ဝါ အညာယ ဝါ ပုညကိရိယာယ ‘သာဓု သာဓူ’တိ အနုမောဒနဝသေန ‘အဗ္ဘနုမောဒနံ’ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဧကော ‘ဧဝံ မံ ဓမ္မကထိကောတိ မံ ဇာနိဿန္တီ’တိ ဣစ္ဆာယ ဌတွာ လာဘဂရုကော ဟုတွာ ဒေသေတိ၊ တံ န မဟပ္ဖလံ။ ဧကော အတ္တနော ပဂုဏံ ဓမ္မံ အပစ္စာသီသမာနော ဝိမုတ္တာယတနသီသေန ပရေသံ ဒေသေတိ၊ ဣဒံ ‘ဒေသနာမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု’ နာမ။

ဧကော သုဏန္တော ‘ဣတိ မံ သဒ္ဓါတိ ဇာနိဿန္တီ’တိ သုဏာတိ၊ တံ န မဟပ္ဖလံ။ ဧကော ‘ဧဝံ မေ မဟပ္ဖလံ ဘဝိဿတီ’တိ ဟိတဖရဏေန မုဒုစိတ္တေန ဓမ္မံ သုဏာတိ၊ ဣဒံ ‘သဝနမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု’ နာမ။

ဒိဋ္ဌိံ ¶ ဥဇုံ ကရောန္တဿ ‘ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မံ ပုညကိရိယဝတ္ထု’ နာမ။ ဒီဃဘာဏကာ ပနာဟု – ‘ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မံ သဗ္ဗေသံ နိယမလက္ခဏံ၊ ယံကိဉ္စိ ပုညံ ကရောန္တဿ ဟိ ဒိဋ္ဌိယာ ဥဇုကဘာဝေနေဝ မဟပ္ဖလံ ဟောတီ’တိ။

ဧတေသု ပန ပုညကိရိယဝတ္ထူသု ဒါနမယံ တာဝ ‘ဒါနံ ဒဿာမီ’တိ စိန္တေန္တဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဒါနံ ဒဒတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ‘ဒိန္နံ မေ’တိ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧဝံ ပုဗ္ဗစေတနံ မုဉ္စနစေတနံ အပရစေတနန္တိ တိဿောပိ စေတနာ ဧကတော ကတွာ ‘ဒါနမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု’ နာမ ဟောတိ။ သီလမယမ္ပိ ‘သီလံ ပူရေဿာမီ’တိ စိန္တေန္တဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သီလပူရဏကာလေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ‘ပူရိတံ မေ’တိ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တာ သဗ္ဗာပိ ဧကတော ကတွာ ‘သီလမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု’ နာမ ဟောတိ…ပေ… ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မမ္ပိ ‘ဒိဋ္ဌိံ ဥဇုကံ ကရိဿာမီ’တိ စိန္တေန္တဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဒိဋ္ဌိံ ဥဇုံ ကရောန္တဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ‘ဒိဋ္ဌိ မေ ဥဇုကာ ကတာ’တိ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တာ သဗ္ဗာပိ ဧကတော ကတွာ ‘ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မံ ပုညကိရိယဝတ္ထု’ နာမ ဟောတိ။

သုတ္တေ ¶ ပန တီဏိယေဝ ပုညကိရိယဝတ္ထူနိ အာဂတာနိ။ တေသု ဣတရေသမ္ပိ သင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အပစိတိဝေယျာဝစ္စာနိ ဟိ သီလမယေ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ။ ပတ္တာနုပ္ပဒါနအဗ္ဘနုမောဒနာနိ ဒါနမယေ။ ဒေသနာသဝနဒိဋ္ဌိဇုကမ္မာနိ ဘာဝနာမယေ။ ယေ ပန ‘ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မံ သဗ္ဗေသံ နိယမလက္ခဏ’န္တိ ဝဒန္တိ တေသံ တံ တီသုပိ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝမေတာနိ သင်္ခေပတော တီဏိ ဟုတွာ ဝိတ္ထာရတော ဒသ ဟောန္တိ။

တေသု ¶ ‘ဒါနံ ဒဿာမီ’တိ စိန္တေန္တော အဋ္ဌန္နံ ကာမာဝစရကုသလစိတ္တာနံ အညတရေနေဝ စိန္တေတိ၊ ဒဒမာနောပိ တေသံယေဝ အညတရေန ဒေတိ၊ ‘ဒါနံ မေ ဒိန္န’န္တိ ပစ္စဝေက္ခန္တောပိ တေသံယေဝ အညတရေန ပစ္စဝေက္ခတိ။ ‘သီလံ ပူရေဿာမီ’တိ စိန္တေန္တောပိ တေသံယေဝ အညတရေန စိန္တေတိ၊ သီလံ ပူရေန္တောပိ တေသံယေဝ အညတရေန ပူရေတိ၊ ‘သီလံ မေ ပူရိတ’န္တိ ပစ္စဝေက္ခန္တောပိ တေသံယေဝ အညတရေန ပစ္စဝေက္ခတိ။ ‘ဘာဝနံ ဘာဝေဿာမီ’တိ စိန္တေန္တောပိ တေသံယေဝ အညတရေန စိန္တေတိ၊ ဘာဝေန္တောပိ တေသံယေဝ အညတရေန ဘာဝေတိ၊ ‘ဘာဝနာ မေ ဘာဝိတာ’တိ ပစ္စဝေက္ခန္တောပိ တေသံယေဝ အညတရေန ပစ္စဝေက္ခတိ။

‘ဇေဋ္ဌာပစိတိကမ္မံ ¶ ကရိဿာမီ’တိ စိန္တေန္တောပိ တေသံယေဝ အညတရေန စိန္တေတိ၊ ကရောန္တောပိ တေသံယေဝ အညတရေန ကရောတိ၊ ‘ကတံ မေ’တိ ပစ္စဝေက္ခန္တောပိ တေသံယေဝ အညတရေန ပစ္စဝေက္ခတိ။ ‘ကာယဝေယျာဝဋိကကမ္မံ ကရိဿာမီ’တိ စိန္တေန္တောပိ၊ ကရောန္တောပိ၊ ‘ကတံ မေ’တိ ပစ္စဝေက္ခန္တောပိ တေသံယေဝ အညတရေန ပစ္စဝေက္ခတိ။ ‘ပတ္တိံ ဒဿာမီ’တိ စိန္တေန္တောပိ၊ ဒဒန္တောပိ၊ ‘ဒိန္နံ မေ’တိ ပစ္စဝေက္ခန္တောပိ၊ ‘ပတ္တိံ ဝါ သေသကုသလံ ဝါ အနုမောဒိဿာမီ’တိ စိန္တေန္တောပိ တေသံယေဝ အညတရေန စိန္တေတိ၊ အနုမောဒန္တောပိ တေသံယေဝ အညတရေန အနုမောဒတိ၊ ‘အနုမောဒိတံ မေ’တိ ပစ္စဝေက္ခန္တောပိ တေသံယေဝ အညတရေန ပစ္စဝေက္ခတိ။ ‘ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီ’တိ စိန္တေန္တောပိ တေသံယေဝ အညတရေန စိန္တေတိ၊ ဒေသေန္တောပိ တေသံယေဝ အညတရေန ဒေသေတိ၊ ‘ဒေသိတော မေ’တိ ပစ္စဝေက္ခန္တောပိ တေသံယေဝ အညတရေန ပစ္စဝေက္ခတိ။ ‘ဓမ္မံ သောဿာမီ’တိ စိန္တေန္တောပိ တေသံယေဝ အညတရေန စိန္တေတိ၊ သုဏန္တောပိ တေသံယေဝ အညတရေန သုဏာတိ၊ ‘သုတော မေ’တိ ပစ္စဝေက္ခန္တောပိ တေသံယေဝ အညတရေန ပစ္စဝေက္ခတိ။ ‘ဒိဋ္ဌိံ ဥဇုကံ ကရိဿာမီ’တိ စိန္တေန္တောပိ တေသံယေဝ အညတရေန စိန္တေတိ၊ ဥဇုံ ကရောန္တော ပန စတုန္နံ ဉာဏသမ္ပယုတ္တာနံ အညတရေန ကရောတိ၊ ‘ဒိဋ္ဌိ မေ ဥဇုကာ ကတာ’တိ ပစ္စဝေက္ခန္တော အဋ္ဌန္နံ အညတရေန ပစ္စဝေက္ခတိ။

ဣမသ္မိံ ¶ ဌာနေ စတ္တာရိ အနန္တာနိ နာမ ဂဟိတာနိ။ စတ္တာရိ ဟိ အနန္တာနိ – အာကာသော အနန္တော၊ စက္ကဝါဠာနိ အနန္တာနိ၊ သတ္တနိကာယော အနန္တော၊ ဗုဒ္ဓညာဏံ ¶ အနန္တံ။ အာကာသဿ ဟိ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ဝါ ပစ္ဆိမုတ္တရဒက္ခိဏာသု ဝါ ဧတ္တကာနိ ဝါ ယောဇနသတာနိ ဧတ္တကာနိ ဝါ ယောဇနသဟဿာနီတိ ပရိစ္ဆေဒေါ နတ္ထိ။ သိနေရုမတ္တမ္ပိ အယောကူဋံ ပထဝိံ ဒွိဓာ ကတွာ ဟေဋ္ဌာ ခိတ္တံ ဘဿေထေဝ၊ နော ပတိဋ္ဌံ လဘေထ၊ ဧဝံ အာကာသံ အနန္တံ နာမ။

စက္ကဝါဠာနမ္ပိ သတေဟိ ဝါ သဟဿေဟိ ဝါ ပရိစ္ဆေဒေါ နတ္ထိ။ သစေပိ ဟိ အကနိဋ္ဌဘဝနေ နိဗ္ဗတ္တာ၊ ဒဠှထာမဓနုဂ္ဂဟဿ လဟုကေန သရေန တိရိယံ တာလစ္ဆာယံ အတိက္ကမနမတ္တေန ကာလေန စက္ကဝါဠသတသဟဿံ အတိက္ကမနသမတ္ထေန ဇဝေန သမန္နာဂတာ စတ္တာရော မဟာဗြဟ္မာနော ¶ ‘စက္ကဝါဠပရိယန္တံ ပဿိဿာမာ’တိ တေန ဇဝေန ဓာဝေယျုံ၊ စက္ကဝါဠပရိယန္တံ အဒိသွာဝ ပရိနိဗ္ဗာယေယျုံ၊ ဧဝံ စက္ကဝါဠာနိ အနန္တာနိ နာမ။

ဧတ္တကေသု ပန စက္ကဝါဠေသု ဥဒကဋ္ဌကထလဋ္ဌကသတ္တာနံ ပမာဏံ နတ္ထိ။ ဧဝံ သတ္တနိကာယော အနန္တော နာမ။ တတောပိ ဗုဒ္ဓဉာဏံ အနန္တမေဝ။

ဧဝံ အပရိမာဏေသု စက္ကဝါဠေသု အပရိမာဏာနံ သတ္တာနံ ကာမာဝစရသောမနဿသဟဂတဉာဏသမ္ပယုတ္တအသင်္ခါရိကကုသလစိတ္တာနိ ဧကဿ ဗဟူနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဗဟူနမ္ပိ ဗဟူနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တာနိ သဗ္ဗာနိပိ ကာမာဝစရဋ္ဌေန သောမနဿသဟဂတဋ္ဌေန ဉာဏသမ္ပယုတ္တဋ္ဌေန အသင်္ခါရိကဋ္ဌေန ဧကတ္တံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဧကမေဝ သောမနဿသဟဂတံ တိဟေတုကံ အသင်္ခါရိကံ မဟာစိတ္တံ ဟောတိ။ တထာ သသင်္ခါရိကံ မဟာစိတ္တံ…ပေ… တထာ ဥပေက္ခာသဟဂတံ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တံ ဒွိဟေတုကံ သသင်္ခါရိကစိတ္တန္တိ။ ဧဝံ သဗ္ဗာနိပိ အပရိမာဏေသု စက္ကဝါဠေသု အပရိမာဏာနံ သတ္တာနံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနိ ကာမာဝစရကုသလစိတ္တာနိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ မဟာတုလာယ တုလယမာနော ဝိယ၊ တုမ္ဗေ ပက္ခိပိတွာ မိနမာနော ဝိယ၊ သဗ္ဗညုတညာဏေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ‘အဋ္ဌေဝေတာနီ’တိ သရိက္ခဋ္ဌေန အဋ္ဌေဝ ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ ဒဿေသိ။

ပုန ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဆဗ္ဗိဓေန ပုညာယူဟနံ နာမ ဂဟိတံ။ ပုညဉှိ အတ္ထိ သယံကာရံ အတ္ထိ ပရံကာရံ၊ အတ္ထိ သာဟတ္ထိကံ အတ္ထိ အာဏတ္တိကံ၊ အတ္ထိ သမ္ပဇာနကတံ အတ္ထိ အသမ္ပဇာနကတန္တိ။

တတ္ထ ¶ အတ္တနော ဓမ္မတာယ ကတံ ‘သယံကာရံ’ နာမ။ ပရံ ကရောန္တံ ဒိသွာ ကတံ ‘ပရံကာရံ’ နာမ။ သဟတ္ထေန ကတံ ‘သာဟတ္ထိကံ’ နာမ။ အာဏာပေတွာ ကာရိတံ ¶ ‘အာဏတ္တိကံ’ နာမ။ ကမ္မဉ္စ ဖလဉ္စ သဒ္ဒဟိတွာ ကတံ ‘သမ္ပဇာနကတံ’ နာမ။ ကမ္မမ္ပိ ဖလမ္ပိ အဇာနိတွာ ကတံ ‘အသမ္ပဇာနကတံ’ နာမ။ တေသု သယံကာရံ ကရောန္တောပိ ဣမေသံ အဋ္ဌန္နံ ကုသလစိတ္တာနံ အညတရေနေဝ ကရောတိ။ ပရံကာရံ ကရောန္တောပိ၊ သဟတ္ထေန ကရောန္တောပိ၊ အာဏာပေတွာ ကရောန္တောပိ ဣမေသံ အဋ္ဌန္နံ ကုသလစိတ္တာနံ အညတရေနေဝ ကရောတိ။ သမ္ပဇာနကရဏံ ပန စတူဟိ ဉာဏသမ္ပယုတ္တေဟိ ဟောတိ။ အသမ္ပဇာနကရဏံ စတူဟိ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တေဟိ။

အပရာပိ ဣမသ္မိံ ဌာနေ စတဿော ဒက္ခိဏာဝိသုဒ္ဓိယော ဂဟိတာ – ပစ္စယာနံ ဓမ္မိကတာ၊ စေတနာမဟတ္တံ၊ ဝတ္ထုသမ္ပတ္တိ၊ ဂုဏာတိရေကတာတိ။ တတ္ထ ဓမ္မေန သမေန ဥပ္ပန္နာ ပစ္စယာ ‘ဓမ္မိကာ’ နာမ။ သဒ္ဒဟိတွာ ¶ ဩကပ္ပေတွာ ဒဒတော ပန ‘စေတနာမဟတ္တံ’ နာမ ဟောတိ။ ခီဏာသဝဘာဝေါ ‘ဝတ္ထုသမ္ပတ္တိ’ နာမ။ ခီဏာသဝဿေဝ နိရောဓာ ဝုဋ္ဌိတဘာဝေါ ‘ဂုဏာတိရေကတာ’ နာမ။ ဣမာနိ စတ္တာရိ သမောဓာနေတွာ ဒါတုံ သက္ကောန္တဿ ကာမာဝစရံ ကုသလံ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ ဝိပါကံ ဒေတိ။ ပုဏ္ဏကသေဋ္ဌိကာကဝလိယသုမနမာလာကာရာဒီနံ (ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂၂၅ ပုဏ္ဏဒါသီဝတ္ထု) (ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၁။၆၇ သုမနမာလာကာရဝတ္ထု) ဝိယ။

သင်္ခေပတော ပနေတံ သဗ္ဗမ္ပိ ကာမာဝစရကုသလစိတ္တံ ‘စိတ္တ’န္တိ ကရိတွာ စိတ္တဝိစိတ္တဋ္ဌေန ဧကမေဝ ဟောတိ။ ဝေဒနာဝသေန သောမနဿသဟဂတံ ဥပေက္ခာသဟဂတန္တိ ဒုဝိဓံ ဟောတိ။ ဉာဏဝိဘတ္တိဒေသနာဝသေန စတုဗ္ဗိဓံ ဟောတိ။ သောမနဿသဟဂတံ ဉာဏသမ္ပယုတ္တံ အသင်္ခါရိကံ မဟာစိတ္တဉှိ ဥပေက္ခာသဟဂတံ ဉာဏသမ္ပယုတ္တံ အသင်္ခါရိကံ မဟာစိတ္တဉ္စ ဉာဏသမ္ပယုတ္တဋ္ဌေန အသင်္ခါရိကဋ္ဌေန စ ဧကမေဝ ဟောတိ။ တထာ ဉာဏသမ္ပယုတ္တံ သသင်္ခါရိကံ၊ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တံ အသင်္ခါရိကံ၊ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တံ သသင်္ခါရိကဉ္စာတိ။ ဧဝံ ဉာဏဝိဘတ္တိဒေသနာဝသေန စတုဗ္ဗိဓေ ပနေတသ္မိံ အသင်္ခါရသသင်္ခါရဝိဘတ္တိတော စတ္တာရိ အသင်္ခါရိကာနိ စတ္တာရိ သသင်္ခါရိကာနီတိ အဋ္ဌေဝ ကုသလစိတ္တာနိ ဟောန္တိ။ တာနိ ယာထာဝတော ဉတွာ ဘဂဝါ သဗ္ဗညူ ဂဏီဝရော မုနိသေဋ္ဌော အာစိက္ခတိ ဒေသေတိ ပညပေတိ ပဋ္ဌပေတိ ဝိဝရတိ ဝိဘဇတိ ဥတ္တာနီကရောတီတိ။

အဋ္ဌသာလိနိယာ ဓမ္မသင်္ဂဟဋ္ဌကထာယ

ကာမာဝစရကုသလနိဒ္ဒေသော သမတ္တော။

၁၆၀။ ဣဒါနိ ¶ ¶ ရူပါဝစရကုသလံ ဒဿေတုံ ကတမေ ဓမ္မာ ကုသလာတိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ရူပူပပတ္တိယာ မဂ္ဂံ ဘာဝေတီတိ ရူပံ ဝုစ္စတိ ရူပဘဝေါ။ ဥပပတ္တီတိ နိဗ္ဗတ္တိ ဇာတိ သဉ္ဇာတိ။ မဂ္ဂေါတိ ဥပါယော။ ဝစနတ္ထော ပနေတ္ထ – တံ ဥပပတ္တိံ မဂ္ဂတိ ဂဝေသတိ ဇနေတိ နိပ္ဖာဒေတီတိ မဂ္ဂေါ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယေန မဂ္ဂေန ရူပဘဝေ ဥပပတ္တိ ဟောတိ နိဗ္ဗတ္တိ ဇာတိ သဉ္ဇာတိ၊ တံ မဂ္ဂံ ဘာဝေတီတိ။ ကိံ ပနေတေန နိယမတော ရူပဘဝေ ဥပပတ္တိ ဟောတီတိ? န ဟောတိ။ ‘‘သမာဓိံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘာဝေထ၊ သမာဟိတော ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ ပဿတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၅၊ ၄။၉၉၊ ၅။၁၀၇၁၊ နေတ္တိ။ ၄၀၊ မိ။ ပ။ ၂။၁။၁၅) ဧဝံ ဝုတ္တေန ဟိ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယေန ရူပဘဝါတိက္ကမောပိ ဟောတိ။ ရူပူပပတ္တိယာ ပန ဣတော အညော မဂ္ဂေါ နာမ ¶ နတ္ထိ၊ တေန ဝုတ္တံ ‘ရူပူပပတ္တိယာ မဂ္ဂံ ဘာဝေတီ’တိ။ အတ္ထတော စာယံ မဂ္ဂေါ နာမ စေတနာပိ ဟောတိ၊ စေတနာယ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာပိ၊ တဒုဘယမ္ပိ။ ‘‘နိရယဉ္စာဟံ၊ သာရိပုတ္တ၊ ပဇာနာမိ နိရယဂါမိဉ္စ မဂ္ဂ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၅၃) ဟိ ဧတ္ထ စေတနာ မဂ္ဂေါ နာမ။

‘‘သဒ္ဓါ ဟိရိယံ ကုသလဉ္စ ဒါနံ၊ ဓမ္မာ ဧတေ သပ္ပုရိသာနုယာတာ၊

ဧတဉှိ မဂ္ဂံ ဒိဝိယံ ဝဒန္တိ၊ ဧတေန ဟိ ဂစ္ဆတိ ဒေဝလောက’’န္တိ။ (အ။ နိ။ ၈။၃၂)၊

ဧတ္ထ စေတနာသမ္ပယုတ္တဓမ္မာ မဂ္ဂေါ နာမ။ ‘‘အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဂ္ဂေါ၊ အယံ ပဋိပဒါ’’တိ သင်္ခါရုပပတ္တိသုတ္တာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၁၆၁ အာဒယော) စေတနာပိ စေတနာသမ္ပယုတ္တဓမ္မာပိ မဂ္ဂေါ နာမ။ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ ‘ဈာန’န္တိ ဝစနတော စေတနာသမ္ပယုတ္တာ အဓိပ္ပေတာ။ ယသ္မာ ပန ဈာနစေတနာ ပဋိသန္ဓိံ အာကဍ္ဎတိ၊ တသ္မာ စေတနာပိ စေတနာသမ္ပယုတ္တဓမ္မာပိ ဝဋ္ဋန္တိယေဝ။

ဘာဝေတီတိ ဇနေတိ ဥပ္ပာဒေတိ ဝဍ္ဎေတိ။ အယံ တာဝ ဣဓ ဘာဝနာယ အတ္ထော။ အညတ္ထ ပန ဥပသဂ္ဂဝသေန သမ္ဘာဝနာ ပရိဘာဝနာ ဝိဘာဝနာတိ ဧဝံ အညထာပိ အတ္ထော ဟောတိ။ တတ္ထ ‘‘ဣဓုဒါယိ မမ သာဝကာ အဓိသီလေ သမ္ဘာဝေန္တိ – သီလဝါ သမဏော ဂေါတမော၊ ပရမေန သီလက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော’’တိ ¶ ¶ (မ။ နိ။ ၂။၂၄၃) အယံ သမ္ဘာဝနာ နာမ၊ ဩကပ္ပနာတိ အတ္ထော။ ‘‘သီလပရိဘာဝိတော သမာဓိ မဟပ္ဖလော ဟောတိ မဟာနိသံသော၊ သမာဓိပရိဘာဝိတာ ပညာ မဟပ္ဖလာ ဟောတိ မဟာနိသံသာ၊ ပညာပရိဘာဝိတံ စိတ္တံ သမ္မဒေဝ အာသဝေဟိ ဝိမုစ္စတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၈၆) အယံ ပရိဘာဝနာ နာမ၊ ဝါသနာတိ အတ္ထော။ ‘‘ဣင်္ဃ ရူပံ ဝိဘာဝေဟိ၊ ဝေဒနံ… သညံ… သင်္ခါရေ… ဝိညာဏံ ဝိဘာဝေဟီ’’တိ အယံ ဝိဘာဝနာ နာမ၊ အန္တရဓာပနာတိ အတ္ထော။ ‘‘ပုန စပရံ၊ ဥဒါယိ၊ အက္ခာတာ မယာ သာဝကာနံ ပဋိပဒါ၊ ယထာပဋိပန္နာ မေ သာဝကာ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ ဘာဝေန္တီ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၂၄၇)၊ အယံ ပန ဥပ္ပာဒနဝဍ္ဎနဋ္ဌေန ဘာဝနာ နာမ။ ဣမသ္မိမ္ပိ ဌာနေ အယမေဝ အဓိပ္ပေတာ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘ဘာဝေတီတိ ဇနေတိ ဥပ္ပာဒေတိ ဝဍ္ဎေတီ’တိ။

ကသ္မာ ပနေတ္ထ၊ ယထာ ကာမာဝစရကုသလနိဒ္ဒေသေ ဓမ္မပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဒေသနာ ကတာ တထာ အကတွာ၊ ပုဂ္ဂလပုဗ္ဗင်္ဂမာ ¶ ကတာတိ? ပဋိပဒါယ သာဓေတဗ္ဗတော။ ဣဒဉှိ စတူသု ပဋိပဒါသု အညတရာယ သာဓေတဗ္ဗံ၊ န ကာမာဝစရံ ဝိယ ဝိနာ ပဋိပဒါယ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ပဋိပဒါ စ နာမေသာ ပဋိပန္နကေ သတိ ဟောတီတိ ဧတမတ္ထံ ဒဿေတုံ ပုဂ္ဂလပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဒေသနံ ကရောန္တော ‘ရူပူပပတ္တိယာ မဂ္ဂံ ဘာဝေတီ’တိ အာဟ။

ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟီတိ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စိတွာ၊ ဝိနာ ဟုတွာ၊ အပက္ကမိတွာ။ ယော ပနာယမေတ္ထ ‘ဧဝ’-ကာရော သော နိယမတ္ထောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယသ္မာ စ နိယမတ္ထော၊ တသ္မာ တသ္မိံ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရဏသမယေ အဝိဇ္ဇမာနာနမ္ပိ ကာမာနံ တဿ ပဌမဇ္ဈာနဿ ပဋိပက္ခဘာဝံ၊ ကာမပရိစ္စာဂေနေဝ စဿ အဓိဂမံ ဒီပေတိ။ ကထံ? ‘ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟီ’တိ ဧဝဉှိ နိယမေ ကရိယမာနေ ဣဒံ ပညာယတိ – နူနိမဿ ကာမာ ပဋိပက္ခဘူတာ ယေသု သတိ ဣဒံ န ပဝတ္တတိ၊ အန္ဓကာရေ သတိ ပဒီပေါဘာသော ဝိယ? တေသံ ပရိစ္စာဂေနေဝ စဿ အဓိဂမော ဟောတိ ဩရိမတီရပရိစ္စာဂေန ပါရိမတီရဿေဝ။ တသ္မာ နိယမံ ကရောတီတိ။

တတ္ထ သိယာ – ‘ကသ္မာ ပနေသ ပုဗ္ဗပဒေယေဝ ဝုတ္တော၊ န ဥတ္တရပဒေ? ကိံ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ အဝိဝိစ္စာပိ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျာ’တိ? န ခေါ ပနေတံ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တံနိဿရဏတော ဟိ ပုဗ္ဗပဒေ ဧသ ဝုတ္တော။ ကာမဓာတုသမတိက္ကမနတော ¶ ဟိ ကာမရာဂပဋိပက္ခတော စ ဣဒံ ဈာနံ ကာမာနမေဝ နိဿရဏံ။ ယထာဟ – ‘‘ကာမာနမေတံ နိဿရဏံ ယဒိဒံ နေက္ခမ္မ’’န္တိ (ဣတိဝု။ ၇၂၊ ဒီ။ နိ။ ၃။၃၅၃)။ ဥတ္တရပဒေပိ ပန၊ ယထာ ‘‘ဣဓေဝ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမဏော၊ ဣဓ ဒုတိယော သမဏော’’တိ ¶ (မ။ နိ။ ၁။၁၃၉၊ အ။ နိ။ ၄။၂၄၁) ဧတ္ထ ‘ဧဝ’-ကာရော အာနေတွာ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗော။ န ဟိ သက္ကာ ဣတော အညေဟိပိ နီဝရဏသင်္ခါတေဟိ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ အဝိဝိစ္စ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိတုံ၊ တသ္မာ ‘ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စေဝ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီ’တိ ဧဝံ ပဒဒွယေပိ ဧသ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပဒဒွယေပိ စ ကိဉ္စာပိ ဝိဝိစ္စာတိ ဣမိနာ သာဓာရဏဝစနေန တဒင်္ဂဝိဝေကာဒယော ကာယဝိဝေကာဒယော စ သဗ္ဗေပိ ဝိဝေကာ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ၊ တထာပိ ကာယဝိဝေကော စိတ္တဝိဝေကော ဝိက္ခမ္ဘနဝိဝေကောတိ တယော ဧဝ ဣဓ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

ကာမေဟီတိ ဣမိနာ ပန ပဒေန ယေ စ နိဒ္ဒေသေ ‘‘ကတမေ ဝတ္ထုကာမာ? မနာပိယာ ရူပါ’’တိအာဒိနာ (မဟာနိ။ ၁) နယေန ဝတ္ထုကာမာ ဝုတ္တာ၊ ယေ စ တတ္ထေဝ ဝိဘင်္ဂေ စ ‘‘ဆန္ဒော ကာမော၊ ရာဂေါ ¶ ကာမော၊ ဆန္ဒရာဂေါ ကာမော၊ သင်္ကပ္ပော ကာမော၊ ရာဂေါ ကာမော၊ သင်္ကပ္ပရာဂေါ ကာမော၊ ဣမေ ဝုစ္စန္တိ ကာမာ’’တိ (မဟာနိ။ ၁၊ ဝိဘ။ ၅၆၄) ဧဝံ ကိလေသကာမာ ဝုတ္တာ၊ တေ သဗ္ဗေပိ သင်္ဂဟိတာဣစ္စေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဧဝဉှိ သတိ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟီတိ ဝတ္ထုကာမေဟိပိ ဝိဝိစ္စေဝါတိ အတ္ထော ယုဇ္ဇတိ။ တေန ကာယဝိဝေကော ဝုတ္တော ဟောတိ။

ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီတိ ကိလေသကာမေဟိ သဗ္ဗာကုသလေဟိ ဝါ ဝိဝိစ္စာတိ အတ္ထော ယုဇ္ဇတိ။ တေန စိတ္တဝိဝေကော ဝုတ္တော ဟောတိ။ ပုရိမေန စေတ္ထ ဝတ္ထုကာမေဟိ ဝိဝေကဝစနတော ဧဝ ကာမသုခပရိစ္စာဂေါ၊ ဒုတိယေန ကိလေသကာမေဟိ ဝိဝေကဝစနတော နေက္ခမ္မသုခပရိဂ္ဂဟော ဝိဘာဝိတော ဟောတိ။ ဧဝံ ဝတ္ထုကာမကိလေသကာမဝိဝေကဝစနတောယေဝ စ ဧတေသံ ပဌမေန သံကိလေသဝတ္ထုပ္ပဟာနံ၊ ဒုတိယေန သံကိလေသပ္ပဟာနံ၊ ပဌမေန လောလဘာဝဿ ဟေတုပရိစ္စာဂေါ၊ ဒုတိယေန ဗာလဘာဝဿ၊ ပဌမေန စ ပယောဂသုဒ္ဓိ၊ ဒုတိယေန အာသယပေါသနံ ဝိဘာဝိတံ ဟောတီတိ ဉာတဗ္ဗံ။ ဧသ တာဝ နယော ‘ကာမေဟီ’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တကာမေသု ဝတ္ထုကာမပက္ခေ။

ကိလေသကာမပက္ခေ ပန ‘ဆန္ဒောတိ စ ရာဂေါ’တိ စ ဧဝမာဒီဟိ အနေကဘေဒေါ ကာမစ္ဆန္ဒောယေဝ ကာမောတိ အဓိပ္ပေတော။ သော စ အကုသလပရိယာပန္နောပိ ¶ သမာနော ‘‘တတ္ထ ကတမော ကာမစ္ဆန္ဒော ကာမော’’တိအာဒိနာ နယေန ဝိဘင်္ဂေ (ဝိဘ။ ၅၆၄) ဈာနပဋိပက္ခတော ဝိသုံ ဝုတ္တော။ ကိလေသကာမတ္တာ ဝါ ပုရိမပဒေ ဝုတ္တော၊ အကုသလပရိယာပန္နတ္တာ ဒုတိယပဒေ။ အနေကဘေဒတော စဿ ‘ကာမတော’တိ အဝတွာ ‘ကာမေဟီ’တိ ဝုတ္တံ။ အညေသမ္ပိ စ ဓမ္မာနံ အကုသလဘာဝေ ဝိဇ္ဇမာနေ ‘‘တတ္ထ ကတမေ အကုသလာ ဓမ္မာ? ကာမစ္ဆန္ဒော’’တိအာဒိနာ နယေန ဝိဘင်္ဂေ ဥပရိဈာနင်္ဂပစ္စနီကပဋိပက္ခဘာဝဒဿနတော ¶ နီဝရဏာနေဝ ဝုတ္တာနိ။ နီဝရဏာနိ ဟိ ဈာနင်္ဂပစ္စနီကာနိ။ တေသံ ဈာနင်္ဂါနေဝ ပဋိပက္ခာနိ၊ ဝိဒ္ဓံသကာနိ၊ ဝိဃာတကာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တထာ ဟိ ‘‘သမာဓိ ကာမစ္ဆန္ဒဿ ပဋိပက္ခော၊ ပီတိ ဗျာပါဒဿ၊ ဝိတက္ကော ထိနမိဒ္ဓဿ၊ သုခံ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စဿ၊ ဝိစာရော ဝိစိကိစ္ဆာယာ’’တိ ပေဋကေ ဝုတ္တံ။

ဧဝမေတ္ထ ‘ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟီ’တိ ဣမိနာ ကာမစ္ဆန္ဒဿ ဝိက္ခမ္ဘနဝိဝေကော ဝုတ္တော ဟောတိ။ ‘ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီ’တိ ဣမိနာ ပဉ္စန္နမ္ပိ နီဝရဏာနံ။ အဂ္ဂဟိတဂ္ဂဟဏေန ပန ပဌမေန ကာမစ္ဆန္ဒဿ၊ ဒုတိယေန သေသနီဝရဏာနံ၊ တထာ ပဌမေန တီသု အကုသလမူလေသု ပဉ္စကာမဂုဏဘေဒဝိသယဿ လောဘဿ၊ ဒုတိယေန အာဃာတဝတ္ထုဘေဒါဒိဝိသယာနံ ¶ ဒေါသမောဟာနံ။ ဩဃာဒီသု ဝါ ဓမ္မေသု ပဌမေန ကာမောဃကာမယောဂကာမာသဝကာမုပါဒါနအဘိဇ္ဈာကာယဂန္ထကာမရာဂသံယောဇနာနံ၊ ဒုတိယေန အဝသေသဩဃယောဂါသဝဥပါဒါနဂန္ထသံယောဇနာနံ။ ပဌမေန စ တဏှာယ တံသမ္ပယုတ္တကာနဉ္စ၊ ဒုတိယေန အဝိဇ္ဇာယ တံသမ္ပယုတ္တကာနဉ္စ။ အပိစ ပဌမေန လောဘသမ္ပယုတ္တအဋ္ဌစိတ္တုပ္ပာဒါနံ၊ ဒုတိယေန သေသာနံ စတုန္နံ အကုသလစိတ္တုပ္ပာဒါနံ ဝိက္ခမ္ဘနဝိဝေကော ဝုတ္တော ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယံ တာဝ ‘ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီ’တိ ဧတ္ထ အတ္ထပ္ပကာသနာ။

ဧတ္တာဝတာ စ ပဌမဿ ဈာနဿ ပဟာနင်္ဂံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ သမ္ပယောဂင်္ဂံ ဒဿေတုံ သဝိတက္ကံ သဝိစာရန္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တလက္ခဏာဒိဝိဘာဂေန အပ္ပနာသမ္ပယောဂတော ရူပါဝစရဘာဝပ္ပတ္တေန ဝိတက္ကေန စေဝ ဝိစာရေန စ သဟ ဝတ္တတိ။ ရုက္ခော ဝိယ ပုပ္ဖေန စ ဖလေန စာတိ ဣဒံ ဈာနံ သဝိတက္ကံ သဝိစာရန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဝိဘင်္ဂေ ပန ‘‘ဣမိနာ စ ဝိတက္ကေန ဣမိနာ စ ဝိစာရေန ¶ ဥပေတော ဟောတိ သမုပေတော’’တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၅၆၅) နယေန ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနာ ဒေသနာ ကတာ။ အတ္ထော ပန တတြပိ ဧဝမေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဝိဝေကဇန္တိ – ဧတ္ထ ဝိဝိတ္တိ ဝိဝေကော။ နီဝရဏဝိဂမောတိ အတ္ထော။ ဝိဝိတ္တောတိ ဝါ ဝိဝေကော၊ နီဝရဏဝိဝိတ္တော ဈာနသမ္ပယုတ္တဓမ္မရာသီတိ အတ္ထော။ တသ္မာ ဝိဝေကာ၊ တသ္မိံ ဝါ ဝိဝေကေ၊ ဇာတန္တိ ဝိဝေကဇံ။ ပီတိသုခန္တိ – ဧတ္ထ ပီတိသုခါနိ ဟေဋ္ဌာ ပကာသိတာနေဝ။ တေသု ပန ဝုတ္တပ္ပကာရာယ ပဉ္စဝိဓာယ ပီတိယာ ယာ အပ္ပနာသမာဓိဿ မူလံ ဟုတွာ ဝဍ္ဎမာနာ သမာဓိသမ္ပယောဂံ ဂတာ ဖရဏာပီတိ – အယံ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ အဓိပ္ပေတာ ပီတီတိ။ အယဉ္စ ပီတိ ဣဒဉ္စ သုခံ အဿ ¶ ဈာနဿ၊ အသ္မိံ ဝါ ဈာနေ အတ္ထီတိ ဣဒံ ဈာနံ ပီတိသုခန္တိ ဝုစ္စတိ။ အထ ဝါ ပီတိ စ သုခဉ္စ ပီတိသုခံ၊ ဓမ္မဝိနယာဒယော ဝိယ။ ဝိဝေကဇံ ပီတိသုခမဿ ဈာနဿ၊ အသ္မိံ ဝါ ဈာနေ၊ အတ္ထီတိ ဧဝမ္ပိ ဝိဝေကဇံ ပီတိသုခံ။ ယထေဝ ဟိ ဈာနံ ဧဝံ ပီတိသုခမ္ပေတ္ထ ဝိဝေကဇမေဝ ဟောတိ။ တဉ္စဿ အတ္ထိ။ တသ္မာ ဧကပဒေနေဝ ‘ဝိဝေကဇံ ပီတိသုခ’န္တိ ဝတ္တုံ ယုဇ္ဇတိ။ ဝိဘင်္ဂေ ပန ‘‘ဣဒံ သုခံ ဣမာယ ပီတိယာ သဟဂတ’’န္တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တံ။ အတ္ထော ပန တတ္ထာပိ ဧဝမေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ပဌမံ ¶ ဈာနန္တိ – ဧတ္ထ ဂဏနာနုပုဗ္ဗတာ ပဌမံ။ ပဌမံ ဥပ္ပန္နန္တိ ပဌမံ။ ပဌမံ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိပိ ပဌမံ။ ဣဒံ ပန န ဧကန္တလက္ခဏံ။ စိဏ္ဏဝသီဘာဝေါ ဟိ အဋ္ဌသမာပတ္တိလာဘီ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ မတ္ထကံ ပါပေန္တောပိ သမာပဇ္ဇိတုံ သက္ကောတိ။ မတ္ထကတော ပဋ္ဌာယ အာဒိံ ပါပေန္တောပိ သမာပဇ္ဇိတုံ သက္ကောတိ။ အန္တရန္တရာ ဩက္ကမန္တောပိ သက္ကောတိ။ ဧဝံ ပုဗ္ဗုပ္ပတ္တိယဋ္ဌေန ပန ပဌမံ နာမ ဟောတိ။

ဈာနန္တိ ဒုဝိဓံ ဈာနံ – အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနံ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနန္တိ။ တတ္ထ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော ပထဝိကသိဏာဒိအာရမ္မဏံ ဥပနိဇ္ဈာယန္တီတိ အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနန္တိ သင်္ချံ ဂတာ။ ဝိပဿနာမဂ္ဂဖလာနိ ပန လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနံ နာမ။ တတ္ထ ဝိပဿနာ အနိစ္စာဒိလက္ခဏဿ ဥပနိဇ္ဈာနတော လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနံ။ ဝိပဿနာယ ကတကိစ္စဿ မဂ္ဂေန ဣဇ္ဈနတော မဂ္ဂေါ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနံ။ ဖလံ ပန နိရောဓသစ္စံ တထလက္ခဏံ ဥပနိဇ္ဈာယတီတိ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနံ နာမ။ တေသု ဣမသ္မိံ အတ္ထေ အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနံ အဓိပ္ပေတံ။ တသ္မာ အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနတော ပစ္စနီကဇ္ဈာပနတော ဝါ ဈာနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဥပသမ္ပဇ္ဇာတိ ¶ ဥပဂန္တွာ၊ ပါပုဏိတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥပသမ္ပာဒယိတွာ ဝါ နိပ္ဖာဒေတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝိဘင်္ဂေ ပန ‘‘ဥပသမ္ပဇ္ဇာတိ ပဌမဿ ဈာနဿ လာဘော ပဋိလာဘော ပတ္တိ သမ္ပတ္တိ ဖုသနာ သစ္ဆိကိရိယာ ဥပသမ္ပဒါ’’တိ (ဝိဘ။ ၅၇၀) ဝုတ္တံ။ တဿာပိ ဧဝမေဝတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဝိဟရတီတိ တဒနုရူပေန ဣရိယာပထဝိဟာရေန ဣတိဝုတ္တပ္ပကာရဇ္ဈာနသမင်္ဂီ ဟုတွာ အတ္တဘာဝဿ ဣရိယနံ ဝုတ္တိံ ပါလနံ ယပနံ ယာပနံ စာရံ ဝိဟာရံ အဘိနိပ္ဖာဒေတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဝိဘင်္ဂေ – ‘‘ဝိဟရတီတိ ဣရိယတိ ဝတ္တတိ ပါလေတိ ယပေတိ ယာပေတိ စရတိ ဝိဟရတိ၊ တေန ဝုစ္စတိ ဝိဟရတီ’’တိ (ဝိဘ။ ၅၁၂၊ ၅၇၁)။

ပထဝိကသိဏန္တိ ¶ ဧတ္ထ ပထဝိမဏ္ဍလမ္ပိ သကလဋ္ဌေန ပထဝိကသိဏန္တိ ဝုစ္စတိ။ တံ နိဿာယ ပဋိလဒ္ဓံ နိမိတ္တမ္ပိ။ ပထဝိကသိဏနိမိတ္တေ ပဋိလဒ္ဓဇ္ဈာနမ္ပိ။ တတ္ထ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ ဈာနံ ပထဝီကသိဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပထဝိကသိဏသင်္ခါတံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီတိ အယဉှေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော။ ဣမသ္မိံ ပန ¶ ပထဝိကသိဏေ ပရိကမ္မံ ကတွာ စတုက္ကပဉ္စကဇ္ဈာနာနိ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဈာနပဒဋ္ဌာနံ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တုကာမေန ကုလပုတ္တေန ကိံ ကတ္တဗ္ဗန္တိ? အာဒိတော တာဝ ပါတိမောက္ခသံဝရဣန္ဒြိယသံဝရအာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိပစ္စယသန္နိဿိတသင်္ခါတာနိ စတ္တာရိ သီလာနိ ဝိသောဓေတွာ သုပရိသုဒ္ဓေ သီလေ ပတိဋ္ဌိတေန၊ ယွာဿ အာဝါသာဒီသု ဒသသု ပလိဗောဓေသု ပလိဗောဓော အတ္ထိ၊ တံ ဥပစ္ဆိန္ဒိတွာ ကမ္မဋ္ဌာနဒါယကံ ကလျာဏမိတ္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပါဠိယာ အာဂတေသု အဋ္ဌတိံသာယ ကမ္မဋ္ဌာနေသု အတ္တနော စရိယာနုကူလံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဥပပရိက္ခန္တေန သစဿ ဣဒံ ပထဝိကသိဏံ အနုကူလံ ဟောတိ၊ ဣဒမေဝ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဈာနဘာဝနာယ အနနုရူပံ ဝိဟာရံ ပဟာယ အနုရူပေ ဝိဟာရေ ဝိဟရန္တေန ခုဒ္ဒကပလိဗောဓုပစ္ဆေဒံ ကတွာ ကသိဏပရိကမ္မနိမိတ္တာနုရက္ခဏသတ္တအသပ္ပာယပရိဝဇ္ဇနသတ္တသပ္ပာယသေဝနဒသဝိဓအပ္ပနာကောသလ္လပ္ပဘေဒံ သဗ္ဗံ ဘာဝနာဝိဓာနံ အပရိဟာပေန္တေန ဈာနာဓိဂမတ္ထာယ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။ ဝိတ္ထာရော ပန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၅၁ အာဒယော) ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယထာ စေတ္ထ ဧဝံ ဣတော ပရေသုပိ။ သဗ္ဗကမ္မဋ္ဌာနာနဉှိ ဘာဝနာဝိဓာနံ သဗ္ဗံ အဋ္ဌကထာနယေန ဂဟေတွာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ¶ ဝိတ္ထာရိတံ။ ကိံ တေန တတ္ထ တတ္ထ ပုန ဝုတ္တေနာတိ န နံ ပုန ဝိတ္ထာရယာမ။ ပါဠိယာ ပန ဟေဋ္ဌာ အနာဂတံ အတ္ထံ အပရိဟာပေန္တာ နိရန္တရံ အနုပဒဝဏ္ဏနမေဝ ကရိဿာမ။

တသ္မိံ သမယေတိ တသ္မိံ ပဌမဇ္ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရဏသမယေ။ ဖဿော ဟောတိ…ပေ… အဝိက္ခေပေါ ဟောတီတိ ဣမေ ကာမာဝစရပဌမကုသလစိတ္တေ ဝုတ္တပ္ပကာရာယ ပဒပဋိပါဋိယာ ဆပဏ္ဏာသ ဓမ္မာ ဟောန္တိ။ ကေဝလဉှိ တေ ကာမာဝစရာ၊ ဣမေ ဘူမန္တရဝသေန မဟဂ္ဂတာ ရူပါဝစရာတိ အယမေတ္ထ ဝိသေသော။ သေသံ တာဒိသမေဝ။ ယေဝါပနကာ ပနေတ္ထ ဆန္ဒာဒယော စတ္တာရောဝ လဗ္ဘန္တိ။ ကောဋ္ဌာသဝါရသုညတဝါရာ ပါကတိကာ ဧဝါတိ။

၁၆၁-၁၆၂။ ဒုတိယဇ္ဈာနနိဒ္ဒေသေ ¶ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာတိ ¶ ဝိတက္ကဿ စ ဝိစာရဿ စာတိ ဣမေသံ ဒွိန္နံ ဝူပသမာ၊ သမတိက္ကမာ၊ ဒုတိယဇ္ဈာနက္ခဏေ အပါတုဘာဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ဒုတိယဇ္ဈာနေ သဗ္ဗေပိ ပဌမဇ္ဈာနဓမ္မာ န သန္တိ၊ အညေယေဝ ဟိ ပဌမဇ္ဈာနေ ဖဿာဒယော အညေ ဣဓ၊ ဩဠာရိကဿ ပန ဩဠာရိကဿ အင်္ဂဿ သမတိက္ကမာ ပဌမဇ္ဈာနတော ပရေသံ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒီနံ အဓိဂမော ဟောတီတိ ဒီပနတ္ထံ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာတိ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အဇ္ဈတ္တန္တိ ဣဓ – နိယကဇ္ဈတ္တံ အဓိပ္ပေတံ။ ဝိဘင်္ဂေ ပန ‘‘အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တ’’န္တိ (ဝိဘ။ ၅၇၃) ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ နိယကဇ္ဈတ္တံ အဓိပ္ပေတံ၊ တသ္မာ အတ္တနိ ဇာတံ၊ အတ္တနော သန္တာနေ နိဗ္ဗတ္တန္တိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။

သမ္ပသာဒနန္တိ သမ္ပသာဒနံ ဝုစ္စတိ သဒ္ဓါ။ သမ္ပသာဒနယောဂတော ဈာနမ္ပိ သမ္ပသာဒနံ၊ နီလဝဏ္ဏယောဂတော နီလဝတ္ထံ ဝိယ။ ယသ္မာ ဝါ တံ ဈာနံ သမ္ပသာဒနသမန္နာဂတတ္တာ ဝိတက္ကဝိစာရက္ခောဘဝူပသမနေန စ စေတော သမ္ပသာဒယတိ၊ တသ္မာပိ သမ္ပသာဒနန္တိ ဝုတ္တံ။ ဣမသ္မိဉ္စ အတ္ထဝိကပ္ပေ ‘သမ္ပသာဒနံ စေတသော’တိ ဧဝံ ပဒသမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပုရိမသ္မိံ ပန အတ္ထဝိကပ္ပေ ‘စေတသော’တိ ဧတံ ဧကောဒိဘာဝေန သဒ္ဓိံ ယောဇေတဗ္ဗံ။

တတြာယံ အတ္ထယောဇနာ – ဧကော ဥဒေတီတိ ဧကောဒိ၊ ဝိတက္ကဝိစာရေဟိ အနဇ္ဈာရုဠှတ္တာ အဂ္ဂေါ သေဋ္ဌော ဟုတွာ ဥဒေတီတိ အတ္ထော။ သေဋ္ဌောပိ ¶ ဟိ လောကေ ဧကောတိ ဝုစ္စတိ။ ဝိတက္ကဝိစာရဝိရဟတော ဝါ ဧကော အသဟာယော ဟုတွာတိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ အထ ဝါ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ ဥဒါယတီတိ ဥဒိ။ ဥဋ္ဌာပေတီတိ အတ္ထော။ သေဋ္ဌဋ္ဌေန ဧကော စ သော ဥဒိ စာတိ ဧကောဒိ။ သမာဓိဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဣတိ ဣမံ ဧကောဒိံ ဘာဝေတိ ဝဍ္ဎေတီတိ ဣဒံ ဒုတိယဇ္ဈာနံ ဧကောဒိဘာဝံ။ သော ပနာယံ ဧကောဒိ ယသ္မာ စေတသော၊ န သတ္တဿ၊ န ဇီဝဿ၊ တသ္မာ ဧတံ ‘စေတသော ဧကောဒိဘာဝ’န္တိ ဝုတ္တံ။

‘နနု စာယံ သဒ္ဓါ ပဌမဇ္ဈာနေပိ အတ္ထိ၊ အယဉ္စ ဧကောဒိနာမကော သမာဓိ၊ အထ ကသ္မာ ဣဒမေဝ သမ္ပသာဒနံ စေတသော ဧကောဒိဘာဝဉ္စာတိ ဝုတ္တန္တိ? ဝုစ္စတေ – ‘အဒုဉှိ ပဌမဇ္ဈာနံ ဝိတက္ကဝိစာရက္ခောဘေန ဝီစိတရင်္ဂသမာကုလမိဝ ဇလံ န သုပ္ပသန္နံ ဟောတိ၊ တသ္မာ သတိယာပိ သဒ္ဓါယ ¶ သမ္ပသာဒန’န္တိ ¶ န ဝုတ္တံ။ န သုပ္ပသန္နတ္တာ ဧဝ စေတ္ထ သမာဓိပိ န သုဋ္ဌု ပါကဋော။ တသ္မာ ဧကောဒိဘာဝန္တိပိ န ဝုတ္တံ။ ဣမသ္မိံ ပန ဈာနေ ဝိတက္ကဝိစာရပလိဗောဓာဘာဝေန လဒ္ဓါကာသာ ဗလဝတီ သဒ္ဓါ၊ ဗလဝသဒ္ဓါသဟာယပဋိလာဘေနေဝ သမာဓိပိ ပါကဋော။ တသ္မာ ဣဒမေဝ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝိဘင်္ဂေ ပန ‘‘သမ္ပသာဒနန္တိ ယာ သဒ္ဓါ သဒ္ဒဟနာ ဩကပ္ပနာ အဘိပ္ပသာဒေါ၊ စေတသော ဧကောဒိဘာဝန္တိ ယာ စိတ္တဿ ဌိတိ…ပေ… သမ္မာသမာဓီ’’တိ (ဝိဘ။ ၅၇၄-၅၇၅) ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ဝုတ္တေန ပနေတေန သဒ္ဓိံ အယံ အတ္ထဝဏ္ဏနာ ယထာ န ဝိရုဇ္ဈတိ အညဒတ္ထု သံသန္ဒတိ စေဝ သမေတိ စ၊ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အဝိတက္ကံ အဝိစာရန္တိ ဘာဝနာယ ပဟီနတ္တာ ဧတသ္မိံ ဧတဿ ဝါ ဝိတက္ကော နတ္ထီတိ အဝိတက္ကံ။ ဣမိနာဝ နယေန အဝိစာရံ။ ဝိဘင်္ဂေပိ ဝုတ္တံ – ‘‘ဣတိ အယဉ္စ ဝိတက္ကော အယဉ္စ ဝိစာရော သန္တာ ဟောန္တိ သမိတာ ဝူပသန္တာ အတ္ထင်္ဂတာ အဗ္ဘတ္ထင်္ဂတာ အပ္ပိတာ ဗျပ္ပိတာ သောသိတာ ဝိသောသိတာ ဗျန္တီကတာ၊ တေန ဝုစ္စတိ အဝိတက္ကံ အဝိစာရ’’န္တိ။

ဧတ္ထာဟ – နနု စ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာတိ ဣမိနာပိ အယမတ္ထော သိဒ္ဓါ? အထ ကသ္မာ ပုန ‘ဝုတ္တံ အဝိတက္ကံ အဝိစာရ’န္တိ? ဝုစ္စတေ – ဧဝမေတံ၊ သိဒ္ဓါဝါယမတ္ထော၊ န ပနေတံ တဒတ္ထဒီပကံ။ နနု အဝေါစုမှ – ‘ဩဠာရိကဿ ပန ဩဠာရိကဿ အင်္ဂဿ သမတိက္ကမာ ပဌမဇ္ဈာနတော ပရေသံ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒီနံ ¶ သမဓိဂမော ဟောတီတိ ဒီပနတ္ထံ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာတိ ဧဝံ ဝုတ္တ’န္တိ။

အပိစ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ ဣဒံ သမ္ပသာဒနံ၊ န ကိလေသကာလုသိယဿ၊ ဝိတက္ကဝိစာရာနဉ္စ ဝူပသမာ ဧကောဒိဘာဝံ၊ န ဥပစာရဇ္ဈာနမိဝ နီဝရဏပ္ပဟာနာ၊ န ပဌမဇ္ဈာနမိဝ စ အင်္ဂပါတုဘာဝါတိ ဧဝံ သမ္ပသာဒနဧကောဒိဘာဝါနံ ဟေတုပရိဒီပကမိဒံ ဝစနံ။ တထာ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ ဣဒံ အဝိတက္ကံ အဝိစာရံ၊ န တတိယစတုတ္ထဇ္ဈာနာနိ ဝိယ၊ စက္ခုဝိညာဏာဒီနိ ဝိယ စ၊ အဘာဝါတိ ဧဝံ အဝိတက္ကအဝိစာရဘာဝဿ ဟေတုပရိဒီပကဉ္စ၊ န ဝိတက္ကဝိစာရာဘာဝမတ္တပရိဒီပကံ။ ဝိတက္ကဝိစာရာဘာဝမတ္တပရိဒီပကမေဝ ပန အဝိတက္ကံ အဝိစာရန္တိ ဣဒံ ဝစနံ၊ တသ္မာ ပုရိမံ ဝတွာပိ ပုန ဝတ္တဗ္ဗမေဝါတိ။

သမာဓိဇန္တိ ပဌမဇ္ဈာနသမာဓိတော သမ္ပယုတ္တသမာဓိတော ဝါ ဇာတန္တိ အတ္ထော။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ¶ ¶ ပဌမမ္ပိ သမ္ပယုတ္တသမာဓိတော ဇာတံ၊ အထ ခေါ အယမေဝ သမာဓိ ‘သမာဓီ’တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟတိ၊ ဝိတက္ကဝိစာရက္ခောဘဝိရဟေန အတိဝိယ အစလတ္တာ သုပ္ပသန္နတ္တာ စ။ တသ္မာ ဣမဿ ဝဏ္ဏဘဏနတ္ထံ ဣဒမေဝ သမာဓိဇန္တိ ဝုတ္တံ။ ပီတိသုခန္တိ ဣဒံ ဝုတ္တနယမေဝ။

ဒုတိယန္တိ ဂဏနာနုပုဗ္ဗတာ ဒုတိယံ။ ဣဒံ ဒုတိယံ သမာပဇ္ဇတီတိပိ ဒုတိယံ။ တသ္မိံ သမယေ ဖဿော ဟောတီတိအာဒီသု ဈာနပဉ္စကေ ဝိတက္ကဝိစာရပဒါနိ မဂ္ဂပဉ္စကေ စ သမ္မာသင်္ကပ္ပပဒံ ပရိဟီနံ။ တေသံ ဝသေန သဝိဘတ္တိကာဝိဘတ္တိကပဒဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကောဋ္ဌာသဝါရေပိ တိဝင်္ဂိကံ ဈာနံ ဟောတိ၊ စတုရင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ ဟောတီတိ အာဂတံ။ သေသံ ပဌမဇ္ဈာနသဒိသမေဝါတိ။

၁၆၃။ တတိယဇ္ဈာနနိဒ္ဒေသေ ပီတိယာ စ ဝိရာဂါတိ ဝိရာဂေါ နာမ ဝုတ္တပ္ပကာရာယ ပီတိယာ ဇိဂုစ္ဆနံ ဝါ သမတိက္ကမော ဝါ။ ဥဘိန္နံ ပန အန္တရာ ‘စ’-သဒ္ဒေါ သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော။ သော ဝူပသမံ ဝါ သမ္ပိဏ္ဍေတိ ဝိတက္ကဝိစာရဝူပသမံ ဝါ။ တတ္ထ ယဒါ ဝူပသမမေဝ သမ္ပိဏ္ဍေတိ တဒါ ပီတိယာ ဝိရာဂါ စ၊ ကိဉ္စ ဘိယျော ‘ဝူပသမာ’ စာတိ ဧဝံ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣမိဿာ စ ယောဇနာယ ဝိရာဂေါ ဇိဂုစ္ဆနတ္ထော ဟောတိ။ တသ္မာ ပီတိယာ ဇိဂုစ္ဆနာ စ ဝူပသမာ ¶ စာတိ အယမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယဒါ ပန ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမံ သမ္ပိဏ္ဍေတိ တဒါ ပီတိယာ စ ဝိရာဂါ ကိဉ္စ ဘိယျော ‘ဝိတက္ကဝိစာရာနဉ္စ ဝူပသမာ’တိ ဧဝံ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣမိဿာ စ ယောဇနာယ ဝိရာဂေါ သမတိက္ကမနတ္ထော ဟောတိ၊ တသ္မာ ပီတိယာ စ သမတိက္ကမာ ဝိတက္ကဝိစာရာနဉ္စ ဝူပသမာတိ အယမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ကာမဉ္စေတေ ဝိတက္ကဝိစာရာ ဒုတိယဇ္ဈာနေယေဝ ဝူပသန္တာ၊ ဣမဿ ပန ဈာနဿ မဂ္ဂပရိဒီပနတ္ထံ ဝဏ္ဏဘဏနတ္ထဉ္စေတံ ဝုတ္တံ။ ဝိတက္ကဝိစာရာနဉ္စ ဝူပသမာတိ ဟိ ဝုတ္တေ ဣဒံ ပညာယတိ – နူန ဝိတက္ကဝိစာရဝူပသမော မဂ္ဂေါ ဣမဿ ဈာနဿာတိ? ယထာ စ တတိယေ အရိယမဂ္ဂေ ¶ အပ္ပဟီနာနမ္ပိ သက္ကာယဒိဋ္ဌာဒီနံ ‘‘ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ ¶ သံယောဇနာနံ ပဟာနာ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၁၃၂) ဧဝံ ပဟာနံ ဝုစ္စမာနံ ဝဏ္ဏဘဏနံ ဟောတိ၊ တဒဓိဂမာယ ဥဿုက္ကာနံ ဥဿာဟဇနကံ၊ ဧဝမေဝ ဣဓ အဝူပသန္တာနမ္ပိ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမော ဝုစ္စမာနော ဝဏ္ဏဘဏနံ ဟောတိ။ တေနာယမတ္ထော ဝုတ္တော – ‘ပီတိယာ စ သမတိက္ကမာ ဝိတက္ကဝိစာရာနဉ္စ ဝူပသမာ’တိ။

ဥပေက္ခကော စ ဝိဟရတီတိ – ဧတ္ထ ဥပပတ္တိတော ဣက္ခတီတိ ဥပေက္ခာ။ သမံ ပဿတိ၊ အပက္ခပတိတာ ဟုတွာ ပဿတီတိ အတ္ထော။ တာယ ဝိသဒါယ ဝိပုလာယ ထာမဂတာယ သမန္နာဂတတ္တာ တတိယဇ္ဈာနသမင်္ဂီ ဥပေက္ခကောတိ ဝုစ္စတိ။

ဥပေက္ခာ ပန ဒသဝိဓာ ဟောတိ – ဆဠင်္ဂုပေက္ခာ ဗြဟ္မဝိဟာရုပေက္ခာ ဗောဇ္ဈင်္ဂုပေက္ခာ ဝီရိယုပေက္ခာ သင်္ခါရုပေက္ခာ ဝေဒနုပေက္ခာ ဝိပဿနုပေက္ခာ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာ ဈာနုပေက္ခာ ပါရိသုဒ္ဓုပေက္ခာတိ။

တတ္ထ ယာ ‘‘ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ နေဝ သုမနော ဟောတိ၊ န ဒုမ္မနော၊ ဥပေက္ခကော စ ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော’’တိ (အ။ နိ။ ၅။၁၊ မဟာနိ။ ၉၀၊ စူဠနိ။ မေတ္တဂူမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၁၈၊ ပဋိ။ မ။ ၃။၁၇) ဧဝမာဂတာ ခီဏာသဝဿ ဆသု ဒွါရေသု ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌဆဠာရမ္မဏာပါထေ ပရိသုဒ္ဓပကတိဘာဝါဝိဇဟနာကာရဘူတာ ဥပေက္ခာ၊ အယံ ‘ဆဠင်္ဂုပေက္ခာ’ နာမ။

ယာ ¶ ပန ‘‘ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၅၅၆၊ မ။ နိ။ ၁။၇၇) ဧဝမာဂတာ သတ္တေသု မဇ္ဈတ္တာကာရဘူတာ ဥပေက္ခာ၊ အယံ ‘ဗြဟ္မဝိဟာရုပေက္ခာ’ နာမ။

ယာ ‘‘ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ ဘာဝေတိ ဝိဝေကနိဿိတ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၇၊ ၃။၂၄၇) ဧဝမာဂတာ သဟဇာတဓမ္မာနံ မဇ္ဈတ္တာကာရဘူတာ ဥပေက္ခာ၊ အယံ ‘ဗောဇ္ဈင်္ဂုပေက္ခာ’ နာမ။

ယာ ¶ ပန ‘‘ကာလေန ကာလံ ဥပေက္ခာနိမိတ္တံ မနသိ ကရောတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၁၀၃) ဧဝမာဂတာ အနစ္စာရဒ္ဓနာတိသိထိလဝီရိယသင်္ခါတာ ဥပေက္ခာ၊ အယံ ‘ဝီရိယုပေက္ခာ’ နာမ။

ယာ ‘‘ကတိ သင်္ခါရုပေက္ခာ သမထဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ကတိ သင်္ခါရုပေက္ခာ ဝိပဿနာဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ? အဋ္ဌ သင်္ခါရုပေက္ခာ သမထဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဒသ သင်္ခါရုပေက္ခာ ဝိပဿနာဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၅၇) ဧဝမာဂတာ နီဝရဏာဒိပဋိသင်္ခါသန္တိဋ္ဌနာဂဟဏေ မဇ္ဈတ္တဘူတာ ဥပေက္ခာ၊ အယံ ‘သင်္ခါရုပေက္ခာ’ နာမ။

ယာ ပန ‘‘ယသ္မိံ သမယေ ကာမာဝစရံ ကုသလံ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ ဥပေက္ခာသဟဂတ’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၁၅၀) ဧဝမာဂတာ အဒုက္ခမသုခသင်္ခါတာ ဥပေက္ခာ အယံ ‘ဝေဒနုပေက္ခာ’ နာမ။

ယာ ‘‘ယဒတ္ထိ၊ ယံ ဘူတံ၊ တံ ပဇဟတိ၊ ဥပေက္ခံ ပဋိလဘတီ’’တိ ¶ (မ။ နိ။ ၃။၇၁၊ အ။ နိ။ ၇။၅၅) ဧဝမာဂတာ ဝိစိနနေ မဇ္ဈတ္တဘူတာ ဥပေက္ခာ၊ အယံ ‘ဝိပဿနုပေက္ခာ’ နာမ။

ယာ ပန ဆန္ဒာဒီသု ယေဝါပနကေသု အာဂတာ သဟဇာတာနံ သမဝါဟိတဘူတာ ဥပေက္ခာ အယံ၊ ‘တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာ’ နာမ။

ယာ ‘‘ဥပေက္ခကော စ ဝိဟရတီ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၆၃၊ ဒီ။ နိ။ ၁။၂၃၀) ဧဝမာဂတာ အဂ္ဂသုခေပိ တသ္မိံ အပက္ခပါတဇနနီ ဥပေက္ခာ၊ အယံ ‘ဈာနုပေက္ခာ’ နာမ။

ယာ ‘‘ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိံ စတုတ္ထံ ဈာန’’န္တိ ဧဝမာဂတာ သဗ္ဗပစ္စနီကပရိသုဒ္ဓါ ပစ္စနီကဝူပသမနေပိ အဗျာပါရဘူတာ ဥပေက္ခာ၊ အယံ ‘ပါရိသုဒ္ဓုပေက္ခာ’ နာမ။

တတ္ထ ဆဠင်္ဂုပေက္ခာ စ ဗြဟ္မဝိဟာရုပေက္ခာ စ ဗောဇ္ဈင်္ဂုပေက္ခာ စ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာ စ ဈာနုပေက္ခာ စ ပါရိသုဒ္ဓုပေက္ခာ စ အတ္ထတော ဧကာ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာဝ ဟောတိ။ တေန တေန အဝတ္ထာဘေဒေန ပနဿာ အယံ ဘေဒေါ ¶ ။ ဧကဿာပိ သတော သတ္တဿ ကုမာရယုဝထေရ သေနာပတိရာဇာဒိဝသေန ဘေဒေါ ဝိယ။ တသ္မာ တာသု ယတ္ထ ဆဠင်္ဂုပေက္ခာ န တတ္ထ ဗောဇ္ဈင်္ဂုပေက္ခာဒယော၊ ယတ္ထ ဝါ ပန ဗောဇ္ဈင်္ဂုပေက္ခာ န တတ္ထ ဆဠင်္ဂုပေက္ခာဒယော ဟောန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ယထာ ¶ စေတာသံ အတ္ထတော ဧကီဘာဝေါ၊ ဧဝံ သင်္ခါရုပေက္ခာဝိပဿနုပေက္ခာနမ္ပိ။ ပညာ ဧဝ ဟိ ဧသာ ကိစ္စဝသေန ဒွိဓာ ဘိန္နာ။ ယထာ ဟိ ပုရိသဿ သာယံ ဂေဟံ ပဝိဋ္ဌံ သပ္ပံ အဇပဒဒဏ္ဍံ ဂဟေတွာ ပရိယေသမာနဿ တံ ထုသကောဋ္ဌကေ နိပန္နံ ဒိသွာ ‘သပ္ပော နု ခေါ နော’တိ အဝလောကေန္တဿ သောဝတ္ထိကတ္တယံ ဒိသွာ နိဗ္ဗေမတိကဿ ‘သပ္ပော၊ န သပ္ပော’တိ ဝိစိနနေ မဇ္ဈတ္တတာ ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ ယာ အာရဒ္ဓဝိပဿကဿ ဝိပဿနာဉာဏေန လက္ခဏတ္တယေ ဒိဋ္ဌေ သင်္ခါရာနံ အနိစ္စဘာဝါဒိဝိစိနနေ မဇ္ဈတ္တတာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အယံ ‘ဝိပဿနုပေက္ခာ’။ ယထာ ပန တဿ ပုရိသဿ အဇပဒဒဏ္ဍကေန ဂါဠှံ သပ္ပံ ဂဟေတွာ ‘ကိန္တာဟံ ဣမံ သပ္ပံ အဝိဟေဌေန္တော အတ္တာနဉ္စ ဣမိနာ အဍံသာပေန္တော မုဉ္စေယျ’န္တိ မုဉ္စနာကာရမေဝ ပရိယေသတော ဂဟဏေ မဇ္ဈတ္တတာ ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ ယာ လက္ခဏတ္တယဿ ဒိဋ္ဌတ္တာ၊ အာဒိတ္တေ ဝိယ တယော ဘဝေ ပဿတော၊ သင်္ခါရဂ္ဂဟဏေ မဇ္ဈတ္တတာ၊ အယံ ‘သင်္ခါရုပေက္ခာ’။ ဣတိ ဝိပဿနုပေက္ခာယ သိဒ္ဓါယ သင်္ခါရုပေက္ခာပိ သိဒ္ဓါဝ ဟောတိ။ ဣမိနာ ပနေသာ ဝိစိနနဂ္ဂဟဏေသု မဇ္ဈတ္တသင်္ခါတေန ကိစ္စေန ဒွိဓာ ဘိန္နာတိ။ ဝိရိယုပေက္ခာ ပန ဝေဒနုပေက္ခာ စ အညမညဉ္စ အဝသေသာဟိ ¶ စ အတ္ထတော ဘိန္နာယေဝါတိ။

ဣမာသု ဒသသု ဥပေက္ခာသု ‘ဈာနုပေက္ခာ’ ဣဓ အဓိပ္ပေတာ။ သာ မဇ္ဈတ္တလက္ခဏာ အနာဘောဂရသာ အဗျာပါရပစ္စုပဋ္ဌာနာ ပီတိဝိရာဂပဒဋ္ဌာနာတိ။ ဧတ္ထာဟ – နနု စာယံ အတ္ထတော တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာဝ ဟောတိ? သာ စ ပဌမဒုတိယဇ္ဈာနေသုပိ အတ္ထိ၊ တသ္မာ တတြာပိ ‘ဥပေက္ခကော စ ဝိဟရတီ’တိ ဧဝမယံ ဝတ္တဗ္ဗာ သိယာ။ သာ ကသ္မာ န ဝုတ္တာတိ? အပရိဗျတ္တကိစ္စတော။ အပရိဗျတ္တဉှိ တဿာ တတ္ထ ကိစ္စံ၊ ဝိတက္ကာဒီဟိ အဘိဘူတတ္တာ။ ဣဓ ပနာယံ ဝိတက္ကဝိစာရပီတီဟိ အနဘိဘူတတ္တာ ဥက္ခိတ္တသိရာ ဝိယ ဟုတွာ ပရိဗျတ္တကိစ္စာ ဇာတာ၊ တသ္မာ ဝုတ္တာတိ။

နိဋ္ဌိတာ ဥပေက္ခကော စ ဝိဟရတီတိ ဧတဿ

ဣဒါနိ ¶ သတော စ သမ္ပဇာနောတိ ဧတ္ထ သရတီတိ သတော။ သမ္ပဇာနာတီတိ သမ္ပဇာနော။ ဣတိ ပုဂ္ဂလေန သတိ စ သမ္ပဇညဉ္စ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သရဏလက္ခဏာ သတိ၊ အသမ္မုဿနရသာ၊ အာရက္ခပစ္စုပဋ္ဌာနာ။ အသမ္မောဟလက္ခဏံ သမ္ပဇညံ၊ တီရဏရသံ၊ ပဝိစယပစ္စုပဋ္ဌာနံ။

တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ဣဒံ သတိသမ္ပဇညံ ပုရိမဇ္ဈာနေသုပိ အတ္ထိ – မုဋ္ဌဿတိဿ ဟိ အသမ္ပဇာနဿ ¶ ဥပစာရမတ္တမ္ပိ န သမ္ပဇ္ဇတိ၊ ပဂေဝ အပ္ပနာ – ဩဠာရိကတ္တာ ပန တေသံ ဈာနာနံ၊ ဘူမိယံ ဝိယ ပုရိသဿ၊ စိတ္တဿ ဂတိ သုခါ ဟောတိ၊ အဗျတ္တံ တတ္ထ သတိသမ္ပဇညကိစ္စံ။ ဩဠာရိကင်္ဂပ္ပဟာနေန ပန သုခုမတ္တာ ဣမဿ ဈာနဿ၊ ပုရိသဿ ခုရဓာရာယံ ဝိယ၊ သတိသမ္ပဇညကိစ္စပရိဂ္ဂဟိတာ ဧဝ စိတ္တဿ ဂတိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာတိ ဣဓေဝ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စ ဘိယျော? ယထာ ဓေနုပဂေါ ဝစ္ဆော ဓေနုတော အပနီတော အရက္ခိယမာနော ပုနဒေဝ ဓေနုံ ဥပဂစ္ဆတိ၊ ဧဝမိဒံ တတိယဇ္ဈာနသုခံ ပီတိတော အပနီတမ္ပိ သတိသမ္ပဇညာရက္ခေန အရက္ခိယမာနံ ပုနဒေဝ ပီတိံ ဥပဂစ္ဆေယျ၊ ပီတိသမ္ပယုတ္တမေဝ သိယာ။ သုခေ ဝါပိ သတ္တာ သာရဇ္ဇန္တိ၊ ဣဒဉ္စ အတိမဓုရံ သုခံ၊ တတော ပရံ သုခါဘာဝါ။ သတိသမ္ပဇညာနုဘာဝေန ပနေတ္ထ သုခေ အသာရဇ္ဇနာ ဟောတိ၊ နော အညထာတိ ဣမမ္ပိ အတ္ထဝိသေသံ ဒဿေတုံ ဣဒမိဓေဝ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဣဒါနိ သုခဉ္စ ကာယေန ပဋိသံဝေဒေတီတိ ဧတ္ထ ¶ ကိဉ္စာပိ တတိယဇ္ဈာနသမင်္ဂိနော သုခပဋိသံဝေဒနာဘောဂေါ နတ္ထိ၊ ဧဝံ သန္တေပိ ယသ္မာ တဿ နာမကာယေန သမ္ပယုတ္တံ သုခံ၊ ယံ ဝါ တံ နာမကာယသမ္ပယုတ္တံ သုခံ၊ တံသမုဋ္ဌာနေနဿ ယသ္မာ အတိပဏီတေန ရူပေန ရူပကာယော ဖုဋော၊ ယဿ ဖုဋတ္တာ ဈာနာ ဝုဋ္ဌိတောပိ သုခံ ပဋိသံဝေဒေယျ၊ တသ္မာ ဧတမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘သုခဉ္စ ကာယေန ပဋိသံဝေဒေတီ’တိ အာဟ။

ဣဒါနိ ယံ တံ အရိယာ အာစိက္ခန္တိ ဥပေက္ခကော သတိမာ သုခဝိဟာရီတိ ဧတ္ထ ယံဈာနဟေတု ယံဈာနကာရဏာ တံ တတိယဇ္ဈာနသမင်္ဂီပုဂ္ဂလံ ဗုဒ္ဓါဒယော အရိယာ ‘‘အာစိက္ခန္တိ ဒေသေန္တိ ပညာပေန္တိ ပဋ္ဌပေန္တိ ဝိဝရန္တိ ဝိဘဇန္တိ ဥတ္တာနီကရောန္တိ ပကာသေ’’န္တိ ပသံသန္တီတိ အဓိပ္ပာယော – ကိန္တိ? ‘ဥပေက္ခကော သတိမာ သုခဝိဟာရီ’တိ – တံ တတိယဇ္ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီတိ ဧဝမေတ္ထ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ကသ္မာ ¶ ပန တံ တေ ဧဝံ ပသံသန္တီတိ? ပသံသာရဟတော။ အယဉှိ ယသ္မာ အတိမဓုရသုခေ သုခပါရမိပ္ပတ္တေပိ တတိယဇ္ဈာနေ ဥပေက္ခကော၊ န တတ္ထ သုခါဘိသင်္ဂေန အာကဍ္ဎီယတိ၊ ‘ယထာ စ ပီတိ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ’ ဧဝံ ဥပဋ္ဌိတသတိတာယ သတိမာ၊ ယသ္မာ စ အရိယကန္တံ အရိယဇနသေဝိတမေဝ အသံကိလိဋ္ဌံ သုခံ နာမကာယေန ပဋိသံဝေဒေတိ တသ္မာ ပသံသာရဟော၊ ဣတိ ပသံသာရဟတော နံ အရိယာ တေ ဧဝံ ပသံသာဟေတုဘူတေ ဂုဏေ ပကာသေန္တာ ‘ဥပေက္ခကော သတိမာ သုခဝိဟာရီ’တိ ဧဝံ ပသံသန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တတိယန္တိ ¶ ဂဏနာနုပုဗ္ဗတာ တတိယံ။ ဣဒံ တတိယံ သမာပဇ္ဇတီတိပိ တတိယံ။ တသ္မိံ သမယေ ဖဿော ဟောတီတိအာဒီသု ဈာနပဉ္စကေ ပီတိပဒမ္ပိ ပရိဟီနံ။ တဿာပိ ဝသေန သဝိဘတ္တိကာဝိဘတ္တိကပဒဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကောဋ္ဌာသဝါရေပိ ဒုဝင်္ဂိကံ ဈာနံ ဟောတီတိ အာဂတံ။ သေသံ ဒုတိယဇ္ဈာနသဒိသမေဝါတိ။

၁၆၅။ စတုတ္ထဇ္ဈာနနိဒ္ဒေသေ သုခဿ စ ပဟာနာ ဒုက္ခဿ စ ပဟာနာတိ ကာယိကသုခဿ စ ကာယိကဒုက္ခဿ စ ပဟာနာ။ ပုဗ္ဗေဝါတိ တဉ္စ ခေါ ပုဗ္ဗေဝ န စတုတ္ထဇ္ဈာနက္ခဏေ။ သောမနဿဒေါမနဿာနံ အတ္ထင်္ဂမာတိ စေတသိကသုခဿ စ စေတသိကဒုက္ခဿ စာတိ ဣမေသမ္ပိ ¶ ဒွိန္နံ ပုဗ္ဗေဝ အတ္ထင်္ဂမာ၊ ပဟာနာ ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကဒါ ပန နေသံ ပဟာနံ ဟောတိ? စတုန္နံ ဈာနာနံ ဥပစာရက္ခဏေ။ သောမနဿဉှိ စတုတ္ထဇ္ဈာနဿ ဥပစာရက္ခဏေယေဝ ပဟီယတိ။ ဒုက္ခဒေါမနဿသုခါနိ ပဌမဒုတိယတတိယဇ္ဈာနာနံ ဥပစာရက္ခဏေသု။ ဧဝမေတေသံ ပဟာနက္ကမေန အဝုတ္တာနံ ဣန္ဒြိယဝိဘင်္ဂေ ပန ဣန္ဒြိယာနံ ဥဒ္ဒေသက္ကမေနေဝ ဣဓာပိ ဝုတ္တာနံ သုခဒုက္ခသောမနဿဒေါမနဿာနံ ပဟာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ယဒိ ပနေတာနိ တဿ တဿ ဈာနဿ ဥပစာရက္ခဏေယေဝ ပဟီယန္တိ၊ အထ ကသ္မာ ‘‘ကတ္ထ စုပ္ပန္နံ ဒုက္ခိန္ဒြိယံ အပရိသေသံ နိရုဇ္ဈတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဝိဝိစ္စေဝ ¶ ကာမေဟိ…ပေ… ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ ဧတ္ထုပ္ပန္နံ ဒုက္ခိန္ဒြိယံ အပရိသေသံ နိရုဇ္ဈတိ။ ကတ္ထ စုပ္ပန္နံ ဒေါမနဿိန္ဒြိယံ… သုခိန္ဒြိယံ… သောမနဿိန္ဒြိယံ အပရိသေသံ နိရုဇ္ဈတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သုခဿ စ ပဟာနာ…ပေ… စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဧတ္ထုပ္ပန္နံ သောမနဿိန္ဒြိယံ အပရိသေသံ နိရုဇ္ဈတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၅၁၀) ဧဝံ ဈာနေသွေဝ နိရောဓော ဝုတ္တောတိ? အတိသယနိရောဓတ္တာ။ အတိသယနိရောဓော ဟိ တေသံ ပဌမဇ္ဈာနာဒီသု၊ န နိရောဓောယေဝ။ နိရောဓောယေဝ ပန ဥပစာရက္ခဏေ၊ နာတိသယနိရောဓော။ တထာ ဟိ နာနာဝဇ္ဇနေ ပဌမဇ္ဈာနုပစာရေ ¶ နိရုဒ္ဓဿာပိ ဒုက္ခိန္ဒြိယဿ ဍံသမကသာဒိသမ္ဖဿေန ဝါ၊ ဝိသမာသနုပတာပေန ဝါ သိယာ ဥပ္ပတ္တိ၊ နတွေဝ အန္တောအပ္ပနာယံ။ ဥပစာရေ ဝါ နိရုဒ္ဓမ္ပေတံ န သုဋ္ဌု နိရုဒ္ဓံ ဟောတိ၊ ပဋိပက္ခေန အဝိဟတတ္တာ။ အန္တောအပ္ပနာယံ ပန ပီတိဖရဏေန သဗ္ဗော ကာယော သုခေါက္ကန္တော ဟောတိ။ သုခေါက္ကန္တကာယဿ စ သုဋ္ဌု နိရုဒ္ဓံ ဟောတိ ဒုက္ခိန္ဒြိယံ၊ ပဋိပက္ခေန ဝိဟတတ္တာ။ နာနာဝဇ္ဇနေယေဝ စ ဒုတိယဇ္ဈာနုပစာရေ ပဟီနဿ ဒေါမနဿိန္ဒြိယဿ ယသ္မာ ဧတံ ဝိတက္ကဝိစာရပစ္စယေပိ ကာယကိလမထေ စိတ္တုပဃာတေ စ သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဝိတက္ကဝိစာရာဘာဝေ နေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ယတ္ထ ပန ဥပ္ပဇ္ဇတိ တတ္ထ ဝိတက္ကဝိစာရဘာဝေ၊ အပ္ပဟီနာ ဧဝ စ ဒုတိယဇ္ဈာနုပစာရေ ဝိတက္ကဝိစာရာတိ တတ္ထဿ သိယာ ဥပ္ပတ္တိ၊ နတွေဝ ဒုတိယဇ္ဈာနေ၊ ပဟီနပစ္စယတ္တာ။ တထာ တတိယဇ္ဈာနုပစာရေ ပဟီနဿာပိ သုခိန္ဒြိယဿ ပီတိသမုဋ္ဌာနပဏီတရူပဖုဋကာယဿ သိယာ ဥပ္ပတ္တိ၊ နတွေဝ တတိယဇ္ဈာနေ။ တတိယဇ္ဈာနေ ဟိ သုခဿ ပစ္စယဘူတာ ပီတိ သဗ္ဗသော နိရုဒ္ဓါတိ။ တထာ ¶ စတုတ္ထဇ္ဈာနုပစာရေ ပဟီနဿာပိ သောမနဿိန္ဒြိယဿ အာသန္နတ္တာ၊ အပ္ပနာပ္ပတ္တာယ ဥပေက္ခာယ အဘာဝေန သမ္မာ အနတိက္ကန္တတ္တာ စ၊ သိယာ ဥပ္ပတ္တိ၊ နတွေဝ စတုတ္ထဇ္ဈာနေ။ တသ္မာ ဧဝ စ ‘ဧတ္ထုပ္ပန္နံ ဒုက္ခိန္ဒြိယံ အပရိသေသံ နိရုဇ္ဈတီ’တိ တတ္ထ တတ္ထ အပရိသေသဂ္ဂဟဏံ ကတန္တိ။

ဧတ္ထာဟ – ‘အထေဝံ တဿ တဿ ဈာနဿုပစာရေ ပဟီနာပိ ဧတာ ဝေဒနာ ဣဓ ကသ္မာ သမာဟဋာ’တိ? ‘သုခဂ္ဂဟဏတ္ထံ’။ ယာ ဟိ အယံ ‘အဒုက္ခမသုခ’န္တိ ဧတ္ထ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ ဝုတ္တာ၊ သာ သုခုမာ၊ ဒုဗ္ဗိညေယျာ၊ န သက္ကာ သုခေန ဂဟေတုံ။ တသ္မာ ယထာ နာမ ဒုဋ္ဌဿ ယထာ တထာ ဝါ ဥပသင်္ကမိတွာ ဂဟေတုံ အသက္ကုဏေယျဿ ဂေါဏဿ ဂဟဏတ္ထံ ဂေါပေါ ဧကသ္မိံ ဝဇေ သဗ္ဗာ ဂါဝေါ သမာဟရတိ၊ အထေကေကံ နီဟရန္တော ပဋိပါဋိယာ အာဂတံ ‘အယံ ¶ သော၊ ဂဏှထ န’န္တိ တမ္ပိ ဂါဟာပယတိ၊ ဧဝမေဝ ဘဂဝါ သုခဂဟဏတ္ထံ သဗ္ဗာပိ ဧတာ သမာဟရီတိ။ ဧဝဉှိ သမာဟဋာ ဧတာ ဒဿေတွာ ယံ နေဝ သုခံ န ဒုက္ခံ၊ န သောမနဿံ န ဒေါမနဿံ၊ အယံ အဒုက္ခမသုခါဝေဒနာတိ သက္ကာ ဟောတိ ဧသာ ဂါဟယိတုံ။

အပိစ အဒုက္ခမသုခါယ စေတောဝိမုတ္တိယာ ပစ္စယဒဿနတ္ထဉ္စာပိ ဧတာ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သုခဒုက္ခပ္ပဟာနာဒယော ဟိ တဿာ ပစ္စယာ။ ယထာဟ – ‘‘စတ္တာရော ခေါ၊ အာဝုသော၊ ပစ္စယာ အဒုက္ခမသုခါယ စေတောဝိမုတ္တိယာ သမာပတ္တိယာ။ ဣဓာဝုသော ဘိက္ခု၊ သုခဿ စ ပဟာနာ…ပေ… စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ ဣမေ ခေါ၊ အာဝုသော၊ စတ္တာရော ပစ္စယာ အဒုက္ခမသုခါယ ¶ စေတောဝိမုတ္တိယာ သမာပတ္တိယာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၅၈)။ ယထာ ဝါ အညတ္ထ ပဟီနာပိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိအာဒယော တတိယမဂ္ဂဿ ဝဏ္ဏဘဏနတ္ထံ တတ္ထ ပဟီနာတိ ဝုတ္တာ၊ ဧဝံ ဝဏ္ဏဘဏနတ္ထမ္ပေတဿ ဈာနဿေတာ ဣဓ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပစ္စယဃာတေန ဝါ ဧတ္ထ ရာဂဒေါသာနံ အတိဒူရဘာဝံ ဒဿေတုမ္ပေတာ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧတာသု ဟိ သုခံ သောမနဿဿ ပစ္စယော၊ သောမနဿံ ရာဂဿ၊ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿဿ၊ ဒေါမနဿံ ဒေါသဿ။ သုခါဒိဃာတေန စ သပ္ပစ္စယာ ရာဂဒေါသာ ဟတာတိ အတိဒူရေ ဟောန္တီတိ။

အဒုက္ခမသုခန္တိ ဒုက္ခာဘာဝေန အဒုက္ခံ၊ သုခါဘာဝေန အသုခံ။ ဧတေနေတ္ထ ဒုက္ခသုခပ္ပဋိပက္ခဘူတံ တတိယဝေဒနံ ဒီပေတိ၊ န ဒုက္ခသုခါဘာဝမတ္တံ။ တတိယဝေဒနာ နာမ အဒုက္ခမသုခါ။ ဥပေက္ခာတိပိ ဝုစ္စတိ။ သာ ¶ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌဝိပရီတာနုဘဝနလက္ခဏာ၊ မဇ္ဈတ္တရသာ၊ အဝိဘူတပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ သုခနိရောဓပဒဋ္ဌာနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိန္တိ ဥပေက္ခာယ ဇနိတသတိပါရိသုဒ္ဓိံ။ ဣမသ္မိဉှိ ဈာနေ သုပရိသုဒ္ဓါ သတိ။ ယာ စ တဿာ သတိယာ ပါရိသုဒ္ဓိ သာ ဥပေက္ခာယ ကတာ၊ န အညေန။ တသ္မာ ဧတံ ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓီတိ ဝုစ္စတိ။ ဝိဘင်္ဂေပိ ဝုတ္တံ – ‘‘အယံ သတိ ဣမာယ ဥပေက္ခာယ ဝိသဒါ ဟောတိ ပရိသုဒ္ဓါ ပရိယောဒါတာ၊ တေန ဝုစ္စတိ ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓီ’’တိ (ဝိဘ။ ၅၉၇)။ ယာယ စ ဥပေက္ခာယ ဧတ္ထ သတိ ပါရိသုဒ္ဓိ ဟောတိ သာ အတ္ထတော တတြမဇ္ဈတ္တတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ န ကေဝလဉ္စေတ္ထ တာယ သတိယေဝ ပရိသုဒ္ဓါ အပိစ ခေါ သဗ္ဗေပိ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာ။ သတိသီသေန ပန ဒေသနာ ဝုတ္တာ။

တတ္ထ ¶ ကိဉ္စာပိ အယံ ဥပေက္ခာ ဟေဋ္ဌာပိ တီသု ဈာနေသု ဝိဇ္ဇတိ – ယထာ ပန ဒိဝါ သူရိယပ္ပဘာဘိဘဝါ သောမ္မဘာဝေန စ အတ္တနော ဥပကာရကတ္တေန ဝါ သဘာဂါယ ရတ္တိယာ အလာဘာ ဒိဝါ ဝိဇ္ဇမာနာပိ စန္ဒလေခါ အပရိသုဒ္ဓါ ဟောတိ အပရိယောဒါတာ – ဧဝမယမ္ပိ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာစန္ဒလေခါ ဝိတက္ကာဒိပစ္စနီကဓမ္မတေဇာဘိဘဝါ သဘာဂါယ စ ဥပေက္ခာဝေဒနာရတ္တိယာ အပ္ပဋိလာဘာ ဝိဇ္ဇမာနာပိ ပဌမာဒိဇ္ဈာနဘေဒေသု အပရိသုဒ္ဓါ ဟောတိ။ တဿာ စ အပရိသုဒ္ဓါယ ဒိဝါ အပရိသုဒ္ဓစန္ဒလေခါယ ပဘာ ဝိယ သဟဇာတာပိ သတိအာဒယော အပရိသုဒ္ဓါဝ ဟောန္တိ။ တသ္မာ တေသု ဧကမ္ပိ ‘ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓီ’တိ န ဝုတ္တံ။ ဣဓ ပန ဝိတက္ကာဒိပစ္စနီကဓမ္မတေဇာဘိဘဝါဘာဝါ သဘာဂါယ စ ဥပေက္ခာ ဝေဒနာရတ္တိယာ ပဋိလာဘာ အယံ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာစန္ဒလေခါ ¶ အတိဝိယ ပရိသုဒ္ဓါ။ တဿာ ပရိသုဒ္ဓတ္တာ ပရိသုဒ္ဓစန္ဒလေခါယ ပဘာ ဝိယ သဟဇာတာပိ သတိအာဒယော ပရိသုဒ္ဓါ ဟောန္တိ ပရိယောဒါတာ။ တသ္မာ ဣဒမေဝ ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓီတိ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

စတုတ္ထန္တိ ဂဏနာနုပုဗ္ဗတာ စတုတ္ထံ။ ဣဒံ စတုတ္ထံ သမာပဇ္ဇတီတိပိ စတုတ္ထံ။ ဖဿော ဟောတီတိအာဒီသု ဖဿပဉ္စကေ တာဝ ဝေဒနာတိ ဥပေက္ခာဝေဒနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဈာနပဉ္စကဣန္ဒြိယအဋ္ဌကေသု ပန ဥပေက္ခာ ဟောတိ ဥပေက္ခိန္ဒြိယံ ¶ ဟောတီတိ (ဓ။ သ။ ၁၆၅) ဝုတ္တမေဝ။ သေသာနိ တတိယေ ပရိဟီနပဒါနိ ဣဓာပိ ပရိဟီနာနေဝ။ ကောဋ္ဌာသဝါရေပိ ဒုဝင်္ဂိကံ ဈာနန္တိ ဥပေက္ခာစိတ္တေကဂ္ဂတာဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သေသံ သဗ္ဗံ တတိယသဒိသမေဝါတိ။

၁၆၇။ ဣဒါနိ ကတမေ ဓမ္မာ ကုသလာတိ ပဉ္စကနယော အာရဒ္ဓါ။ ကသ္မာတိ စေ၊ ပုဂ္ဂလဇ္ဈာသယဝသေန စေဝ ဒေသနာဝိလာသေန စ။ သန္နိသိန္နဒေဝပရိသာယ ကိရ ဧကစ္စာနံ ဒေဝါနံ ဝိတက္ကော ဧဝ ဩဠာရိကတော ဥပဋ္ဌာသိ၊ ဝိစာရပီတိသုခစိတ္တေကဂ္ဂတာ သန္တတော။ တေသံ သပ္ပာယဝသေန သတ္ထာ စတုရင်္ဂိကံ အဝိတက္ကံ ဝိစာရမတ္တံ ဒုတိယဇ္ဈာနံ နာမ ဘာဇေသိ။ ဧကစ္စာနံ ¶ ဝိစာရော ဩဠာရိကတော ဥပဋ္ဌာသိ၊ ပီတိသုခစိတ္တေကဂ္ဂတာ သန္တတော။ တေသံ သပ္ပာယဝသေန တိဝင်္ဂိကံ တတိယဇ္ဈာနံ နာမ ဘာဇေသိ။ ဧကစ္စာနံ ပီတိ ဩဠာရိကတော ဥပဋ္ဌာသိ၊ သုခစိတ္တေကဂ္ဂတာ သန္တတော။ တေသံ သပ္ပာယဝသေန ဒုဝင်္ဂိကံ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ နာမ ဘာဇေသိ။ ဧကစ္စာနံ သုခံ ဩဠာရိကတော ဥပဋ္ဌာသိ၊ ဥပေက္ခာစိတ္တေကဂ္ဂတာ သန္တတော။ တေသံ သပ္ပာယဝသေန ဒုဝင်္ဂိကံ ပဉ္စမဇ္ဈာနံ နာမ ဘာဇေသိ။ အယံ တာဝ ‘ပုဂ္ဂလဇ္ဈာသယော’။

ယဿာ ပန ဓမ္မဓာတုယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓတ္တာ ဒေသနာဝိလာသပ္ပတ္တော နာမ ဟောတိ – သာ တထာဂတဿ သုဋ္ဌု ပဋိဝိဒ္ဓါ – တသ္မာ ဉာဏမဟတ္တတာယ ဒေသနာဝိဓာနေသု ကုသလော ဒေသနာဝိလာသပ္ပတ္တော သတ္ထာ ယံ ယံ ¶ အင်္ဂံ လဗ္ဘတိ တဿ တဿ ဝသေန ယထာ ယထာ ဣစ္ဆတိ တထာ တထာ ဒေသနံ နိယာမေတီတိ သော ဣဓ ပဉ္စင်္ဂိကံ ပဌမဇ္ဈာနံ ဘာဇေသိ၊ စတုရင်္ဂိကံ အဝိတက္ကံ ဝိစာရမတ္တံ ဒုတိယဇ္ဈာနံ၊ ဘာဇေသိ တိဝင်္ဂိကံ တတိယဇ္ဈာနံ၊ ဘာဇေသိ ဒုဝင်္ဂိကံ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ၊ ဒုဝင်္ဂိကမေဝ ပဉ္စမဇ္ဈာနံ ဘာဇေသိ။ အယံ ‘ဒေသနာဝိလာသော’ နာမ။

အပိစ ယေ ဘဂဝတာ ‘‘တယောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမာဓီ – သဝိတက္ကသဝိစာရော သမာဓိ၊ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တော သမာဓိ၊ အဝိတက္ကအဝိစာရော သမာဓီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၀၅) သုတ္တန္တေ တယော သမာဓီ ဒေသိတာ၊ တေသု ဟေဋ္ဌာ သဝိတက္ကသဝိစာရော သမာဓိ အဝိတက္ကအဝိစာရော ¶ သမာဓိ စ ဘာဇေတွာ ဒဿိတော၊ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တော န ဒဿိတော။ တံ ဒဿေတုမ္ပိ အယံ ပဉ္စကနယော အာရဒ္ဓါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

တတ္ထ ဒုတိယဇ္ဈာနနိဒ္ဒေသေ ဖဿာဒီသု ဝိတက္ကမတ္တံ ပရိဟာယတိ၊ ကောဋ္ဌာသဝါရေ ‘‘စတုရင်္ဂိကံ ဈာနံ ဟောတိ စတုရင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ ဟောတီ’’တိ အယမေဝ ဝိသေသော။ သေသံ သဗ္ဗံ ပဌမဇ္ဈာနသဒိသမေဝ။ ယာနိ စ စတုက္ကနယေ ဒုတိယတတိယစတုတ္ထာနိ တာနေဝ ဣဓ တတိယစတုတ္ထပဉ္စမာနိ။ တေသံ အဓိဂမပဋိပါဋိဒီပနတ္ထံ အယံ နယော ဝေဒိတဗ္ဗော –

ဧကော ကိရ အမစ္စပုတ္တော ရာဇာနံ ဥပဋ္ဌာတုံ ဇနပဒတော နဂရံ အာဂတော။ သော ဧကဒိဝသမေဝ ရာဇာနံ ဒိသွာ ပါနဗျသနေန သဗ္ဗံ ဝိဘဝဇာတံ နာသေသိ။ တံ ဧကဒိဝသံ သုရာမဒမတ္တံ နိစ္စောဠံ ကတွာ ဇိဏ္ဏကဋသာရကမတ္တေန ¶ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ပါနာဂါရတော နီဟရိံသု။ တမေနံ သင်္ကာရကူဋေ နိပဇ္ဇိတွာ နိဒ္ဒါယန္တံ ဧကော အင်္ဂဝိဇ္ဇာပါဌကော ဒိသွာ ‘အယံ ပုရိသော မဟာဇနဿ အဝဿယော ဘဝိဿတိ၊ ပဋိဇဂ္ဂိတဗ္ဗော ဧသော’တိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတွာ မတ္တိကာယ နှာပေတွာ ထူလသာဋကယုဂံ နိဝါသာပေတွာ ပုန ဂန္ဓောဒကေန နှာပေတွာ သုခုမေန ဒုကူလယုဂဠေန အစ္ဆာဒေတွာ ပါသာဒံ အာရောပေတွာ သုဘောဇနံ ဘောဇေတွာ ‘ဧဝံ နံ ပရိစာရေယျာထာ’တိ ပရိစာရကေ ပဋိပါဒေတွာ ပက္ကာမိ။ အထ နံ တေ သယနံ အာရောပေသုံ။ ပါနာဂါရဂမနပဋိဗာဟနတ္ထဉ္စ နံ စတ္တာရော တာဝ ဇနာ စတူသု ဟတ္ထပါဒေသု ဥပ္ပီဠေတွာ အဋ္ဌံသု။ ဧကော ပါဒေ ပရိမဇ္ဇိ။ ဧကော တာလဝဏ္ဋံ ဂဟေတွာ ဗီဇိ။ ဧကော ဝီဏံ ဝါဒယမာနော ဂါယန္တော နိသီဒိ။

သော သယနုပဂမနေန ဝိဂတကိလမထော ထောကံ နိဒ္ဒါယိတွာ ဝုဋ္ဌိတော ဟတ္ထပါဒနိပ္ပီဠနံ အသဟမာနော ¶ ‘ကော မေ ဟတ္ထပါဒေ ဥပ္ပီဠေတိ? အပဂစ္ဆထာ’တိ တဇ္ဇေသိ။ တေ ဧကဝစနေနေဝ အပဂစ္ဆိံသု။ တတော ပုန ထောကံ နိဒ္ဒါယိတွာ ဝုဋ္ဌိတော ပါဒပရိမဇ္ဇနံ အသဟမာနော ‘ကော မေ ပါဒေ ပရိမဇ္ဇတိ? အပဂစ္ဆာ’တိ အာဟ။ သောပိ ဧကဝစနေနေဝ အပဂစ္ဆိ။ ပုန ထောကံ နိဒ္ဒါယိတွာ ဝုဋ္ဌိတော ဝါတဝုဋ္ဌိ ဝိယ တာလဝဏ္ဋဝါတံ အသဟန္တော ‘ကော ဧသ? အပဂစ္ဆတူ’တိ အာဟ။ သောပိ ဧကဝစနေနေဝ