📜

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

အဘိဓမ္မပိဋကေ

ဓမ္မသင်္ဂဏီ-မူလဋီကာ

ဝီသတိဂါထာဝဏ္ဏနာ

၁။ ဓမ္မသံဝဏ္ဏနာယံ ¶ ¶ သတ္ထရိ ပဏာမကရဏံ ဓမ္မဿ သွာက္ခာတဘာဝေန သတ္ထရိ ပသာဒဇနနတ္ထံ၊ သတ္ထု စ အဝိတထဒေသနဘာဝပ္ပကာသနေန ဓမ္မေ ပသာဒဇနနတ္ထံ။ တဒုဘယပ္ပသာဒါ ဟိ ဓမ္မသမ္ပဋိပတ္တိ မဟတော စ အတ္ထဿ သိဒ္ဓိ ဟောတီတိ။ အထ ဝါ ရတနတ္တယပဏာမဝစနံ အတ္တနော ရတနတ္တယပသာဒဿ ဝိညာပနတ္ထံ၊ တံ ပန ဝိညူနံ စိတ္တာရာဓနတ္ထံ၊ တံ အဋ္ဌကထာယ ဂါဟဏတ္ထံ၊ တံ သဗ္ဗသမ္ပတ္တိနိပ္ဖာဒနတ္ထန္တိ။ ဣဒံ ပန အာစရိယေန အဓိပ္ပေတပ္ပယောဇနံ အန္တရာယဝိသောသနံ။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘နိပစ္စကာရဿေတဿ…ပေ… အသေသတော’’တိ။ ရတနတ္တယပဏာမကရဏဉှိ အန္တရာယကရာပုညဝိဃာတကရပုညဝိသေသဘာဝတော ¶ မင်္ဂလဘာဝတော ဘယာဒိဥပဒ္ဒဝနိဝါရဏတော စ အန္တရာယဝိသောသနေ သမတ္ထံ ဟောတိ။ ကထံ ပနေတဿာပုညဝိဃာတကရာဒိဘာဝေါ ဝိဇာနိတဗ္ဗောတိ? ‘‘ယသ္မိံ မဟာနာမ သမယေ အရိယသာဝကော တထာဂတံ အနုဿရတိ၊ နေဝဿ တသ္မိံ သမယေ ရာဂပရိယုဋ္ဌိတံ စိတ္တံ ဟောတီ’’တိအာဒိဝစနတော (အ။ နိ။ ၆။၁၀၊ ၁၁။၁၁)၊ ‘‘ပူဇာ စ ပူဇနေယျာနံ၊ ဧတံ မင်္ဂလမုတ္တမ’’န္တိ (ခု။ ပါ။ ၅။၃၊ သု။ နိ။ ၂၆၂) စ၊ ‘‘ဧဝံ ဗုဒ္ဓံ သရန္တာနံ၊ ဓမ္မံ သင်္ဃဉ္စ ဘိက္ခဝေါ။ ဘယံ ဝါ ဆမ္ဘိတတ္တံ ဝါ၊ လောမဟံသော န ဟေဿတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၂၄၉) စ ဝစနတောတိ။

တတ္ထ ယဿ သတ္ထုနော ပဏာမံ ကတ္တုကာမော၊ တဿ ဂုဏဝိသေသဒဿနတ္ထံ ‘‘ကရုဏာ ဝိယာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဂုဏဝိသေသဝါ ဟိ ပဏာမာရဟော ¶ ဟောတိ၊ ပဏာမာရဟေ စ ကတော ပဏာမော ဝုတ္တပ္ပယောဇနသိဒ္ဓိကရောဝ ဟောတီတိ။ ဘဂဝတော စ ဒေသနာ ဝိနယပိဋကေ ကရုဏာပ္ပဓာနာ၊ သုတ္တန္တပိဋကေ ပညာကရုဏာပ္ပဓာနာ။ တေနေဝ စ ကာရဏေန ဝိနယပိဋကဿ သံဝဏ္ဏနံ ကရောန္တေန ကရုဏာပ္ပဓာနာ ဘဂဝတော ထောမနာ ကတာ၊ အာဂမသံဝဏ္ဏနဉ္စ ကရောန္တေန ဥဘယပ္ပဓာနာ၊ အဘိဓမ္မဒေသနာ ပန ပညာပ္ပဓာနာတိ ကတွာ ပညာပ္ပဓာနမေဝ ထောမနံ ကရောန္တော ‘‘ကရုဏာ ဝိယ သတ္တေသူ’’တိ ကရုဏံ ဥပမာဘာဝေန ဂဟေတွာ ပညာယ ထောမေတိ။

တတ္ထ ကရုဏာ ဝိယာတိ နိဒဿနဝစနမေတံ၊ ယဿ ယထာ ကရုဏာ သဗ္ဗေသု သတ္တေသု ပဝတ္တိတ္ထ၊ ဧဝံ သဗ္ဗေသု ဉေယျဓမ္မေသု ပညာပိ ပဝတ္တိတ္ထာတိ အတ္ထော။ သတ္တေသူတိ ဝိသယနိဒဿနမေတံ။ ပညာတိ နိဒဿေတဗ္ဗဓမ္မနိဒဿနံ။ ယဿာတိ တဒဓိဋ္ဌာနပုဂ္ဂလနိဒဿနံ။ မဟေသိနောတိ တဗ္ဗိသေသနံ။ ဉေယျဓမ္မေသူတိ ပညာဝိသယနိဒဿနံ။ သဗ္ဗေသူတိ တဗ္ဗိသေသနံ။ ပဝတ္တိတ္ထာတိ ကိရိယာနိဒဿနံ။ ယထာရုစီတိ ဝသီဘာဝနိဒဿနံ။

တတ္ထ ကိရတီတိ ကရုဏာ၊ ပရဒုက္ခံ ဝိက္ခိပတိ အပနေတီတိ အတ္ထော။ ရူပါဒီသု သတ္တာ ဝိသတ္တာတိ သတ္တာ။ တဿာ ပန ပညတ္တိယာ ခန္ဓသန္တာနေ နိရုဠှဘာဝတော နိစ္ဆန္ဒရာဂါပိ ‘‘သတ္တာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ပဇာနာတီတိ ပညာ၊ ယထာသဘာဝံ ပကာရေဟိ ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ အတ္ထော။ ယဿာတိ အနိယမနံ။ ‘‘တဿ ပါဒေ နမဿိတွာ’’တိ ဧတေန နိယမနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မဟေသီတိ မဟန္တေ သီလက္ခန္ဓာဒယော ဧသိ ဂဝေသီတိ မဟေသိ။ ဉာတဗ္ဗာတိ ဉေယျာ၊ သဘာဝဓာရဏာဒိနာ အတ္ထေန ဓမ္မာ။ တတ္ထ ‘‘ဉေယျာ’’တိ ဝစနေန ဓမ္မာနံ အဉေယျတ္တံ ပဋိက္ခိပတိ။ ‘‘ဓမ္မာ’’တိ ဝစနေန ဉေယျာနံ ¶ သတ္တဇီဝါဒိဘာဝံ ပဋိက္ခိပတိ။ ဉေယျာ စ တေ ဓမ္မာ စာတိ ဉေယျဓမ္မာ။ သဗ္ဗေသူတိ အနဝသေသပရိယာဒါနံ။ တေန အညာတာဘာဝံ ဒဿေတိ။ ပဝတ္တိတ္ထာတိ ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ထ။ ယထာရုစီတိ ယာ ယာ ရုစိ ယထာရုစိ၊ ရုစီတိ စ ဣစ္ဆာ၊ ကတ္တုကာမတာ သာ။ ယာ ယာ ပဝတ္တာ တပ္ပဘေဒါ၊ ယထာ ဝါ ရုစိ တထာ၊ ရုစိအနုရူပံ ပဝတ္တာ ‘‘ယထာရုစိ ပဝတ္တိတ္ထာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယထာ ယထာ ဝါ ရုစိ ပဝတ္တာ၊ တထာ တထာ ပဝတ္တာ ပညာ ‘‘ယထာရုစိ ပဝတ္တိတ္ထာ’’တိ ဝုစ္စတိ။

တတ္ထ ဘဂဝတိ ပဝတ္တာဝ ကရုဏာ ဘဂဝတော ပညာယ နိဒဿနန္တိ ဂဟေတဗ္ဗာ။ သာ ဟိ အသာဓာရဏာ မဟာကရုဏာ၊ န အညာ။ ယဿာတိ စ ကရုဏာပညာနံ ဥဘိန္နမ္ပိ အာဓာရပုဂ္ဂလနိဒဿနံ။ န ဟိ နိရာဓာရာ ကရုဏာ အတ္ထီတိ ¶ ‘‘ကရုဏာ’’တိ ဝုတ္တေ တဒါဓာရဘူတော ပုဂ္ဂလော နိဒဿေတဗ္ဗော ဟောတိ၊ သော စ ဣဓ အညော ဝုတ္တော နတ္ထိ၊ န စ အာသန္နံ ဝဇ္ဇေတွာ ဒူရဿ ဂဟဏေ ပယောဇနံ အတ္ထီတိ ‘‘ယဿာ’’တိ နိဒဿိတပုဂ္ဂလောဝ ကရုဏာယ အာဓာရော။ တေန ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ ‘‘ယဿ အတ္တနော ကရုဏာ ဝိယ ပညာပိ ပဝတ္တိတ္ထာ’’တိ။ ကထံ ပန ကရုဏာ သတ္တေသု ပဝတ္တိတ္ထ ယထာ ပညာပိ ဓမ္မေသု ပဝတ္တိတ္ထာတိ? နိရဝသေသတော ယထာရုစိ စ။ ဘဂဝတော ဟိ ကရုဏာ ကဉ္စိ သတ္တံ အဝဇ္ဇေတွာ သဗ္ဗေသု သတ္တေသု နိရဝသေသေသု ပဝတ္တတိ၊ ပဝတ္တမာနာ စ ရုစိဝသေန ဧကသ္မိံ အနေကေသု စ အညေဟိ အသာဓာရဏာ ပဝတ္တတိ။ န ဟိ အညေသံ ‘‘မဟောဃပက္ခန္ဒာနံ သတ္တာနံ နတ္ထညော ကောစိ ဩဃာ ဥဒ္ဓတာ အညတြ မယာ’’တိ ပဿန္တာနံ ကရုဏောက္ကမနံ ဟောတိ ယထာ ဘဂဝတောတိ။ ပညာပိ ဘဂဝတော သဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု နိရဝသေသေသု ပဝတ္တတိ၊ ပဝတ္တမာနာ စ ဧကသ္မိံ အနေကေသု စ ဓမ္မေသု သဘာဝကိစ္စာဒိဇာနနေန အနာဝရဏာ အသာဓာရဏာ ပဝတ္တတိ ယထာရုစိ၊ ယထာ စ ပဿန္တဿ ဘဂဝတော ကရုဏာ ယထာရုစိ ပဝတ္တတိ။ တံ သဗ္ဗံ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေ မဟာကရုဏာဉာဏဝိဘင်္ဂဝသေန ဇာနိတဗ္ဗံ၊ ပညာယ စ ယထာရုစိ ပဝတ္တိ သေသာသာဓာရဏဉာဏဝိဘင်္ဂါဒိဝသေန။ ပညာဂဟဏေန စ တီသု ကာလေသု အပ္ပဋိဟတဉာဏံ စတုသစ္စဉာဏံ စတုပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏံ၊ ကရုဏာဂဟဏေန မဟာကရုဏာသမာပတ္တိဉာဏဿ ဂဟိတတ္တာ တံ ဝဇ္ဇေတွာ အညာနိ အသာဓာရဏဉာဏာနိ စတုဝေသာရဇ္ဇဉာဏံ ဒသဗလာနိ ဆ အဘိညာ စတုစတ္တာလီသ ဉာဏဝတ္ထူနိ သတ္တသတ္တတိ ဉာဏဝတ္ထူနီတိ ဧဝမာဒယော အနေကေ ပညာပ္ပဘေဒါ သင်္ဂယှန္တိ၊ တသ္မာ တဿာ တဿာ ပညာယ ပဝတ္တိဝသေန ယထာရုစိ ပဝတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေနာဟ ‘‘ကရုဏာ ဝိယ…ပေ… ယထာရုစီ’’တိ။

တတ္ထ ကရုဏာဂဟဏေန မဟာဗောဓိယာ မူလံ ဒဿေတိ။ မဟာဒုက္ခသမ္ဗာဓပ္ပဋိပန္နဉှိ သတ္တနိကာယံ ဒိသွာ ¶ ‘‘တဿ နတ္ထညော ကောစိ သရဏံ၊ အဟမေတံ မုတ္တော မောစေဿာမီ’’တိ ကရုဏာယ သဉ္စောဒိတမာနသော အဘိနီဟာရံ ဒီပင်္ကရဿ ဘဂဝတော ပါဒမူလေ ကတွာ ဗောဓိသမ္ဘာရေ သမောဓာနေတွာ အနုပုဗ္ဗေန သမ္ဗောဓိံ ပတ္တောတိ ကရုဏာ မဟာဗောဓိယာ မူလန္တိ။ သတ္တေသူတိ ဧတေန မဟာဗောဓိယာ ပယောဇနံ ဒဿေတိ။ သတ္တာ ဟိ မဟာဗောဓိံ ပယောဇေန္တိ။ သတ္တသန္တာရဏတ္ထဉှိ သဗ္ဗညုတာ အဘိပတ္ထိတာ။ ယထာဟ –

‘‘ကိံ ¶ မေ ဧကေန တိဏ္ဏေန၊ ပုရိသေန ထာမဒဿိနာ၊

သဗ္ဗညုတံ ပါပုဏိတွာ၊ သန္တာရေဿံ သဒေဝက’’န္တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂။ ၅၆)၊

ပညာဂဟဏေန မဟာဗောဓိံ ဒဿေတိ။ သဗ္ဗညုတာယ ဟိ ပဒဋ္ဌာနဘူတံ မဂ္ဂဉာဏံ၊ မဂ္ဂဉာဏပဒဋ္ဌာနဉ္စ သဗ္ဗညုတညာဏံ ‘‘မဟာဗောဓီ’’တိ ဝုစ္စတီတိ။ ဉေယျဓမ္မေသု သဗ္ဗေသူတိ ဧတေန သန္တာရေတဗ္ဗာနံ သတ္တာနံ အဘိညေယျပရိညေယျပဟာတဗ္ဗဘာဝေတဗ္ဗသစ္ဆိကာတဗ္ဗေ ခန္ဓာယတနဓာတုသစ္စိန္ဒြိယပဋိစ္စသမုပ္ပာဒသတိပဋ္ဌာနာဒိဘေဒေ ကုသလာဒိဘေဒေ စ သဗ္ဗဓမ္မေ ဒဿေတိ။ ပဝတ္တိတ္ထ ယထာရုစီတိ ဧတေန ပဋိဝေဓပစ္စဝေက္ခဏပုဗ္ဗင်္ဂမဒေသနာဉာဏပ္ပဝတ္တိဒီပနေန ပယောဇနသမ္ပတ္တိံ ဒဿေတိ။ သဗ္ဗဓမ္မာနဉှိ ပဋိဝေဓဉာဏံ ဗောဓိပလ္လင်္ကေ အဟောသိ။ မဂ္ဂဉာဏမေဝ ဟိ တန္တိ။ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏဉ္စ ဝိသေသေန ရတနဃရသတ္တာဟေ အဟောသိ။ ဧဝံ ပဋိဝိဒ္ဓပစ္စဝေက္ခိတာနံ ဓမ္မာနံ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနာဒီသု ဒေသနာဉာဏံ အဟောသိ၊ ဝိသေသေန စ ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလာယံ သတ္တပ္ပကရဏဒေသနာယန္တိ။ ဒေသနာဉာဏေန စ ဒေသေန္တော ဘဂဝါ သတ္တေသု ဟိတပဋိပတ္တိံ ပဋိပဇ္ဇတီတိ။ ဧတေန သဗ္ဗေန အတ္တဟိတပဋိပတ္တိံ ပရဟိတပဋိပတ္တိဉ္စ ဒဿေတိ။ မဟာဗောဓိဒဿနေန ဟိ အတ္တဟိတပဋိပတ္တိ၊ ဣတရေဟိပိ ပရဟိတပဋိပတ္တိ ဒဿိတာတိ။ တေန အတ္တဟိတပဋိပန္နာဒီသု စတူသု ပုဂ္ဂလေသု ဘဂဝတော စတုတ္ထပုဂ္ဂလဘာဝံ ဒဿေတိ၊ တေန စ အနုတ္တရဒက္ခိဏေယျဘာဝံ နိရတိသယပဏာမာရဟဘာဝဉ္စ အတ္တနော စ ကိရိယာယ ခေတ္တင်္ဂတဘာဝံ ဒဿေတိ။

ဧတ္ထ စ ကရုဏာဂဟဏေန လောကိယေသု မဟဂ္ဂတဘာဝပ္ပတ္တာသာဓာရဏဂုဏဒီပနတော သဗ္ဗလောကိယဂုဏသမ္ပတ္တိ ဘဂဝတော ဒဿိတာ ဟောတိ၊ ပညာဂဟဏေနပိ သဗ္ဗညုတညာဏပဒဋ္ဌာနမဂ္ဂဉာဏဒီပနတော သဗ္ဗလောကုတ္တရဂုဏသမ္ပတ္တိ။ ကရုဏာဝစနေန စ ဥပဂမနံ နိရုပက္ကိလေသံ၊ ပညာဝစနေန အပဂမနံ ဒဿေတိ။ ဥပဂမနံ ဒဿေန္တော စ လောကေ သဉ္ဇာတသံဝဍ္ဎဘာဝံ ဒဿေတိ၊ အပဂမနံ ဒဿေန္တော လောကေန အနုပလိတ္တတံ။ ‘‘ကရုဏာ ဝိယ သတ္တေသူ’’တိ စ လောကသမညာနုရူပံ ဘဂဝတော ¶ ပဝတ္တိံ ဒဿေတိ၊ ‘‘ဉေယျဓမ္မေသု သဗ္ဗေသု ယထာရုစိ ပညာ ပဝတ္တိတ္ထာ’’တိ ဧတေန သမညာယ အနတိဓာဝနံ။ သဗ္ဗဓမ္မသဘာဝါနဝဗောဓေ ဟိ သတိ သမညံ အတိဓာဝိတွာ ‘‘သတ္တော ဇီဝေါ အတ္ထီ’’တိ ပရာမသနံ ဟောတီတိ။ သဗ္ဗေသဉ္စ ဗုဒ္ဓဂုဏာနံ ကရုဏာ အာဒိ တန္နိဒါနဘာဝတော၊ ပညာ ပရိယောသာနံ တတော ¶ ဥတ္တရိကရဏီယာဘာဝတော။ အာဒိပရိယောသာနဒဿနေန စ သဗ္ဗေ ဗုဒ္ဓဂုဏာ ဒဿိတာဝ ဟောန္တိ။ ကရုဏာဂဟဏေန စ သီလက္ခန္ဓပုဗ္ဗင်္ဂမော သမာဓိက္ခန္ဓော ဒဿိတော ဟောတိ။ ကရုဏာနိဒါနဉှိ သီလံ တတော ပါဏာတိပါတာဒိဝိရတိပ္ပဝတ္တိတော တဿာ စ ဈာနတ္တယသမ္ပယောဂတော။ ပညာဝစနေန ပညာက္ခန္ဓော။ သီလဉ္စ သဗ္ဗဗုဒ္ဓဂုဏာနံ အာဒိ၊ သမာဓိ မဇ္ဈံ၊ ပညာ ပရိယောသာနန္တိ ဧဝမ္ပိ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနကလျာဏာ သဗ္ဗေ ဗုဒ္ဓဂုဏာ ဒဿိတာ ဟောန္တိ။

၂။ ဧဝံ သင်္ခေပေန သဗ္ဗဗုဒ္ဓဂုဏေဟိ ဘဂဝန္တံ ထောမေတွာ ယဿာ သံဝဏ္ဏနံ ကတ္တုကာမော၊ တာယ အဘိဓမ္မဒေသနာယ အညေဟိ အသာဓာရဏာယ ထောမေတုံ ‘‘ဒယာယ တာယာ’’တိအာဒိမာဟ။ တဿာ ပန ဒေသနာယ နိဒါနဉ္စ သမုဋ္ဌာနဉ္စ ဒဿေတုံ ‘‘ဒယာယ တာယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ နိဒါနဉ္စ ဒုဝိဓံ အဗ္ဘန္တရံ ဗာဟိရဉ္စာတိ။ အဗ္ဘန္တရံ ကရုဏာ၊ ဗာဟိရံ ဒေသကာလာဒိ။ သမုဋ္ဌာနံ ဒေသနာပညာ။ တတ္ထ အဗ္ဘန္တရနိဒါနံ ဒဿေန္တော ‘‘ဒယာယ တာယ သတ္တေသု၊ သမုဿာဟိတမာနသော’’တိ အာဟ။ တတ္ထ ဒယာတိ ကရုဏာ အဓိပ္ပေတာ။ တာယ ဟိ သမုဿာဟိတော အဘိဓမ္မကထာမဂ္ဂံ သမ္ပဝတ္တယီတိ။ တာယာတိ အယံ တ-သဒ္ဒေါ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တဿ ပဋိနိဒ္ဒေသော ဟောတိ။

ပုရိမဂါထာယ စ ပဓာနဘာဝေန ပညာ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ တဗ္ဗိသေသနဘာဝေန ကရုဏာ။ သာ ဟိ တဿာ နိဒဿနဘူတာ အပ္ပဓာနာ တံ ဝိသေသေတွာ ဝိနိဝတ္တာ၊ တသ္မာ ‘‘တာယာ’’တိ ပဋိနိဒ္ဒေသံ နာရဟတိ။ ယာ စ ပဓာနဘူတာ ပညာ၊ သာ ဒေသနာယ သမုဋ္ဌာနံ၊ န သမုဿာဟိနီတိ တဿာ စ ပဋိနိဒ္ဒေသော န ယုတ္တောတိ? ပညာယ တာဝ ပဋိနိဒ္ဒေသော န ယုတ္တောတိ သုဝုတ္တမေတံ၊ ကရုဏာယ ပန ပဋိနိဒ္ဒေသော နော န ယုတ္တော ‘‘ဒယာယ တာယာ’’တိ ဒွိန္နံ ပဒါနံ သမာနာဓိကရဏဘာဝတော။ သမာနာဓိကရဏာနဉှိ ဒွိန္နံ ပဒါနံ ရူပက္ခန္ဓာဒီနံ ဝိယ ဝိသေသနဝိသေသိတဗ္ဗဘာဝေါ ဟောတိ။ ရူပ-သဒ္ဒေါ ဟိ အညက္ခန္ဓနိဝတ္တနတ္ထံ ဝုစ္စမာနော ဝိသေသနံ ဟောတိ၊ ခန္ဓ-သဒ္ဒေါ စ နိဝတ္တေတဗ္ဗဂဟေတဗ္ဗသာဓာရဏဝစနဘာဝတော ဝိသေသိတဗ္ဗော၊ ဧဝမိဓာပိ ‘‘ဒယာယ တာယာ’’တိ ဒွိန္နံ ပဒါနံ ဧကဝိဘတ္တိယုတ္တာနံ သမာနာဓိကရဏဘာဝတော ဝိသေသနဝိသေသိတဗ္ဗဘာဝေါ ဟောတိ။ တတ္ထ ဒယာ သမုဿာဟိနီတိ ပဓာနာ၊ နိဝတ္တေတဗ္ဗဂဟေတဗ္ဗသာဓာရဏဝစနဉ္စိဒံ။ တသ္မာ ‘‘ဒယာယာ’’တိ ဝိသေသိတဗ္ဗဝစနမေတံ၊ တဿ စ ယထာ ဝိသေသနံ ဟောတိ ‘‘တာယာ’’တိ ¶ ဣဒံ ဝစနံ၊ တထာ တဿ ပဋိနိဒ္ဒေသဘာဝေါ ¶ ယောဇေတဗ္ဗော။ န ဟိ ပညာပဋိနိဒ္ဒေသဘာဝေ ဒယာဝိသေသနံ တ-သဒ္ဒေါ ဟောတိ၊ ကရုဏာပဋိနိဒ္ဒေသဘာဝေ စ ဟောတီတိ။ ပဓာနဉ္စ ပညံ ဝဇ္ဇေတွာ ‘‘ဒယာယာ’’တိ ဧတေန သမ္ဗဇ္ဈမာနော ‘‘တာယာ’’တိ အယံ တ-သဒ္ဒေါ အပ္ပဓာနာယ ကရုဏာယ ပဋိနိဒ္ဒေသော ဘဝိတုမရဟတိ။ အယမေတ္ထ အတ္ထော – ယာယ ဒယာယ သမုဿာဟိတော၊ န သာ ယာ ကာစိ၊ သဗ္ဗညုတညာဏဿ ပန နိဒဿနဘူတာ မဟာကရုဏာ၊ တာယ သမုဿာဟိတောတိ။

ကထံ ပန ကရုဏာ ‘‘ဒယာ’’တိ ဉာတဗ္ဗာ၊ နနု ဝုတ္တံ ‘‘ဒယာပန္နော’’တိ ဧတဿ အဋ္ဌကထာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၈) ‘‘မေတ္တစိတ္တတံ အာပန္နော’’တိ၊ တသ္မာ ဒယာ မေတ္တာတိ ယုဇ္ဇေယျ၊ န ကရုဏာတိ? ယဒိ ဧဝံ ‘‘အဒယာပန္နော’’တိ ဧတဿ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘နိက္ကရုဏတံ အာပန္နော’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဒယာ မေတ္တာတိ စ န ယုဇ္ဇေယျ၊ တသ္မာ ဒယာ-သဒ္ဒေါ ယတ္ထ ယတ္ထ ပဝတ္တတိ၊ တတ္ထ တတ္ထ အဓိပ္ပာယဝသေန ယောဇေတဗ္ဗော။ ဒယာ-သဒ္ဒေါ ဟိ အနုရက္ခဏတ္ထံ အန္တောနီတံ ကတွာ ပဝတ္တမာနော မေတ္တာယ စ ကရုဏာယ စ ပဝတ္တတီတိ နော န ယုဇ္ဇတိ။ ဧဝဉှိ အဋ္ဌကထာနံ အဝိရောဓော ဟောတီတိ။ ကရုဏာ စ ဒေသနာယ နိဒါနဘာဝေန ဝုတ္တာ၊ န မေတ္တာ ‘‘အစ္စန္တမေဝ ဟိ တံ သမယံ ဘဂဝါ ကရုဏာဝိဟာရေန ဝိဟာသီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁ မူလပရိယာယသုတ္တဝဏ္ဏနာ၊ သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁) ဧဝမာဒီသု၊ တသ္မာ ဣဓ ကရုဏာဝ ဒယာဝစနေန ဂဟိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သာ ဟိ သမုဿာဟိနီ၊ န မေတ္တာ၊ မေတ္တာ ပန ပညာဂတိကပဝတ္တိနီ ဟောတီတိ။

‘‘သတ္တေသူ’’တိ ကသ္မာ ဧဝံ ဝုတ္တံ၊ နနု ‘‘တာယာ’’တိ ဧတေန ဝစနေန သတ္တဝိသယာ ကရုဏာ ဂဟိတာတိ? နော န ဂဟိတာ၊ ပုရိမဂါထာယ ပန ‘‘သတ္တေသု ကရုဏာ ယထာရုစိ ပဝတ္တိတ္ထာ’’တိ သပ္ပဒေသသတ္တဝိသယာ နိပ္ပဒေသသတ္တဝိသယာ စ သဗ္ဗာ ဝုတ္တာ၊ ဣဓ ပန နိပ္ပဒေသသတ္တဝိသယတံ ဂဟေတုံ ‘‘သတ္တေသူ’’တိ နိပ္ပဒေသသတ္တဝိသယဘူတာ ဒဿိတာ။ တေန သဗ္ဗသတ္တဝိသယာယ ကရုဏာယ သမုဿာဟိတော အဘိဓမ္မကထာမဂ္ဂံ ဒေဝါနံ သမ္ပဝတ္တယိ၊ န ဒေဝဝိသယာယ ဧဝ၊ တသ္မာ သဗ္ဗသတ္တဟိတတ္ထံ အဘိဓမ္မကထာမဂ္ဂံ ဒေဝါနံ သမ္ပဝတ္တယိ၊ န ဒေဝါနံယေဝ အတ္ထာယာတိ အယမတ္ထော ဒဿိတောဝ ဟောတိ။ အထ ဝါ ‘‘သတ္တေသူ’’တိ ဣဒံ န ဒယာယ အာလမ္ဗနနိဒဿနံ၊ သမုဿာဟနဝိသယော ပန ဧတေန ဒဿိတော။ အဘိဓမ္မကထာမဂ္ဂပ္ပဝတ္တနတ္ထဉှိ ဘဂဝါ ကရုဏာယ န ဒေဝေသုယေဝ သမုဿာဟိတော ¶ ၊ သဗ္ဗဗောဓနေယျေသု ပန သတ္တေသု သမုဿာဟိတော သဗ္ဗေသံ အတ္ထာယ ပဝတ္တတ္တာ၊ တသ္မာ သတ္တေသု သမုဿာဟိတမာနသောတိ ¶ သတ္တေသု ဝိသယဘူတေသု နိမိတ္တဘူတေသု ဝါ သမုဿာဟိတမာနသော ဥယျောဇိတစိတ္တောတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဧဝံ အဗ္ဘန္တရနိဒါနံ ဒဿေတွာ ဗာဟိရနိဒါနံ ဒဿေန္တော ‘‘ပါဋိဟီရာဝသာနမှီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယသ္မိံ ကာလေ ဘဂဝတာ အဘိဓမ္မကထာမဂ္ဂေါ ပဝတ္တိတော၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ပါဋိဟီရာဝသာနမှိ ဝသန္တော’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အဝသာနမှိ ဝသန္တော တိဒသာလယေ’’တိ ဝစနတော ယဿာဝသာနမှိ တိဒသာလယေ ဝသိ၊ တံ ကဏ္ဍမ္ဗမူလေ ကတံ ယမကပါဋိဟာရိယံ ဣဓ ‘‘ပါဋိဟီရ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ န ဗောဓိမူလာဒီသု ကတံ ပါဋိဟာရိယံ၊ နာပိ အာဒေသနာနုသာသနိယောတိ ဝိညာယတိ၊ ပါကဋတ္တာ စ အာသန္နတ္တာ စ တဒေဝ ဂဟိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပါဋိဟာရိယပဒဿ ဝစနတ္ထံ (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၁၊ ဣတိဝု။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) ‘‘ပဋိပက္ခဟရဏတော ရာဂါဒိကိလေသာပနယနတော ပါဋိဟာရိယ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ ဘဂဝတော ပန ပဋိပက္ခာ ရာဂါဒယော န သန္တိ ယေ ဟရိတဗ္ဗာ။ ပုထုဇ္ဇနာနမ္ပိ ဟိ ဝိဂတုပက္ကိလေသေ အဋ္ဌင်္ဂဂုဏသမန္နာဂတေ စိတ္တေ ဟတပဋိပက္ခေ ဣဒ္ဓိဝိဓံ ပဝတ္တတိ၊ တသ္မာ တတ္ထ ပဝတ္တဝေါဟာရေန စ န သက္ကာ ဣဓ ‘‘ပါဋိဟာရိယ’’န္တိ ဝတ္တုံ။ သစေ ပန မဟာကာရုဏိကဿ ဘဂဝတော ဝေနေယျဂတာ စ ကိလေသာ ပဋိပက္ခာ၊ တေသံ ဟရဏတော ‘‘ပါဋိဟာရိယ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ သတိ ယုတ္တမေတံ။ အထ ဝါ ဘဂဝတော စ သာသနဿ စ ပဋိပက္ခာ တိတ္ထိယာ၊ တေသံ ဟရဏတော ပါဋိဟာရိယံ။ တေ ဟိ ဒိဋ္ဌိဟရဏဝသေန ဒိဋ္ဌိပ္ပကာသနေ အသမတ္ထဘာဝေန စ ဣဒ္ဓိအာဒေသနာနုသာသနီဟိ ဟရိတာ အပနီတာ ဟောန္တီတိ။ အထ ဝါ ပဋီတိ အယံ သဒ္ဒေါ ‘‘ပစ္ဆာ’’တိ ဧတဿ အတ္ထံ ဗောဓေတိ ‘‘တသ္မိံ ပဋိပဝိဋ္ဌမှိ၊ အညော အာဂဉ္ဆိ ဗြာဟ္မဏော’’တိအာဒီသု (သု။ နိ။ ၉၈၅၊ စူဠနိ။ ပါရာယနဝဂ္ဂ၊ ဝတ္ထုဂါထာ ၄) ဝိယ၊ တသ္မာ သမာဟိတေ စိတ္တေ ဝိဂတုပက္ကိလေသေ စ ကတကိစ္စေန ပစ္ဆာ ဟရိတဗ္ဗံ ပဝတ္တေတဗ္ဗန္တိ ပဋိဟာရိယံ၊ အတ္တနော ဝါ ဥပက္ကိလေသေသု စတုတ္ထဇ္ဈာနမဂ္ဂေဟိ ဟရိတေသု ပစ္ဆာ ဟရဏံ ပဋိဟာရိယံ၊ ဣဒ္ဓိအာဒေသနာနုသာသနိယော စ ဝိဂတုပက္ကိလေသေန ကတကိစ္စေန စ သတ္တဟိတတ္ထံ ပုန ပဝတ္တေတဗ္ဗာ၊ ဟရိတေသု စ အတ္တနော ဥပက္ကိလေသေသု ပရသတ္တာနံ ဥပက္ကိလေသဟရဏာနိ ဟောန္တီတိ ပဋိဟာရိယာနိ ဘဝန္တိ၊ ပဋိဟာရိယမေဝ ပါဋိဟာရိယံ။ ပဋိဟာရိယေ ဝါ ဣဒ္ဓိအာဒေသနာနုသာသနိသမုဒါယေ ဘဝံ ဧကေကံ ပါဋိဟာရိယန္တိ ဝုစ္စတိ။ ပဋိဟာရိယံ ¶ ဝါ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ မဂ္ဂေါ စ ပဋိပက္ခဟရဏတော၊ တတ္ထ ဇာတံ၊ တသ္မိံ ဝါ နိမိတ္တဘူတေ၊ တတော ဝါ အာဂတန္တိ ပါဋိဟာရိယံ။ ပါဋိဟာရိယမေဝ ဣဓ ‘‘ပါဋိဟီရ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အဝသာနမှိ ဝသန္တောတိ ဧတေဟိ ကာလံ နိဒဿေတိ။ ပါဋိဟီရကရဏာဝသာနေန ဟိ တိဒသာလယဝါသေန စ ပရိစ္ဆိန္နော အဘိဓမ္မကထာမဂ္ဂပ္ပဝတ္တနဿ ကာလောတိ ¶ ။ တိဒသာလယေတိ ဒေသံ နိဒဿေတိ။ သော ဟိ အဘိဓမ္မကထာမဂ္ဂပ္ပဝတ္တနဿ ဒေသော တတ္ထ ဝသန္တေန ပဝတ္တိတတ္တာတိ။

၃။ တတ္ထာပိ ဒေသဝိသေသဒဿနတ္ထံ ‘‘ပါရိစ္ဆတ္တကမူလမှီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယုဂန္ဓရေတိ သီတပဗ္ဗတေသွေကော ဒွေစတ္တာလီသယောဇနသဟဿုဗ္ဗေဓော၊ အာဒိစ္စော စ တဒုဗ္ဗေဓမဂ္ဂစာရီ၊ သော သတိ သမ္ဘဝေ ယထာ ယုဂန္ဓရေ သောဘေယျ၊ ဧဝံ သောဘမာနော နိသိန္နောတိ အတ္ထော။

၄-၅။ ဣဒါနိ ပုဂ္ဂလေ ဓမ္မပဋိဂ္ဂါဟကေ အပဒိသန္တော ‘‘စက္ကဝါဠသဟဿေဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ သဗ္ဗသောတိ သမန္တတော အာဂမ္မ သဗ္ဗေဟိ ဒိသာဘာဂေဟိ၊ သန္နိဝေသဝသေန ဝါ သမန္တတော သန္နိဝိဋ္ဌေဟိ ဒသဟိ စက္ကဝါဠသဟဿေဟီတိ အဓိပ္ပာယော၊ န သဗ္ဗသော စက္ကဝါဠသဟဿေဟိ ဒသဟိ ဒသဟီတိ။ ဧဝံ သတိ စတ္တာလီသစက္ကဝါဠသဟဿေဟိ အဓိကေဟိ ဝါ အာဂမနံ ဝုတ္တံ သိယာ၊ န စေတံ အဓိပ္ပေတန္တိ။ သမန္တတော သန္နိသိန္နေနာတိ ဝါ ယောဇေတဗ္ဗံ။ သမံ၊ သမ္မာ ဝါ နိသိန္နေန သန္နိသိန္နေန၊ အညမညံ အဗျာဗာဓေတွာ ဘဂဝတိ ဂါရဝံ ကတွာ သောတံ ဩဒဟိတွာ နိသဇ္ဇဒေါသေ ဝဇ္ဇိတဗ္ဗေ ဝဇ္ဇေတွာ နိသိန္နေနာတိ အတ္ထော။ မာတရံ ပမုခံ ကတွာ သန္နိသိန္နေန ဒေဝါနံ ဂဏေန ပရိဝါရိတောတိ ဝါ၊ မာတရံ ပမုခံ ကတွာ အဘိဓမ္မကထာမဂ္ဂံ သမ္ပဝတ္တယီတိ ဝါ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။

ဣဒါနိ ဒေသနာယ သမုဋ္ဌာနံ ဒဿေန္တော ‘‘တဿာ ပညာယ တေဇသာ’’တိ အာဟ။ ယာ သာ အာဒိမှိ ကရုဏာယ ဥပမိတာ သဗ္ဗဉေယျဓမ္မာနံ ယထာသဘာဝဇာနနသမတ္ထာ၊ တေသံ ဒေသေတဗ္ဗပ္ပကာရဇာနနသမတ္ထာ၊ ဗောဓေတဗ္ဗပုဂ္ဂလာနံ အာသယာဓိမုတ္တိယာဒိဝိဘာဝနသမတ္ထာ စ ပညာ၊ တဿာ စ ယထာဝုတ္တဗလယောဂတောတိ အတ္ထော။ တေန သဗ္ဗညုတညာဏမေဝ အဘိဓမ္မကထာယ သမုဋ္ဌာနဘာဝေ သမတ္ထံ၊ နာညန္တိ ဣမမတ္ထံ ဒီပေန္တော အဘိဓမ္မကထာယ အသာဓာရဏဘာဝံ ဒဿေတိ။ မဂ္ဂေါတိ ဥပါယော။ ခန္ဓာယတနာဒီနံ ကုသလာဒီနဉ္စ ဓမ္မာနံ အဝဗောဓဿ၊ သစ္စပ္ပဋိဝေဓဿေဝ ဝါ ဥပါယဘာဝတော ‘‘အဘိဓမ္မကထာမဂ္ဂေါ’’တိ ဝုတ္တော။ ပဗန္ဓော ¶ ဝါ ‘‘မဂ္ဂေါ’’တိ ဝုစ္စတိ။ သော ဟိ ဒီဃတ္တာ မဂ္ဂေါ ဝိယာတိ မဂ္ဂေါ၊ တသ္မာ အဘိဓမ္မကထာပဗန္ဓော ‘‘အဘိဓမ္မကထာမဂ္ဂေါ’’တိ ဝုတ္တော။ ဒေဝါနံ ဂဏေန ပရိဝါရိတောတိ ဝတွာ ပုန ဒေဝါနန္တိ ဝစနံ တေသံ ဂဟဏသမတ္ထတံ ဒီပေတိ။ န ဟိ အသမတ္ထာနံ ဘဂဝါ ဒေသေတီတိ။

၆။ ဧဝံ ¶ ကရုဏာပညာမုခေဟိ ဂုဏေဟိ ဘဂဝတော အဘိဓမ္မကထာမဂ္ဂပ္ပဝတ္တနေန စ ဟိတပ္ပဋိပတ္တိယာ ပရမပဏာမာရဟတံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အဓိပ္ပေတံ ပဏာမံ ကရောန္တော အာဟ ‘‘တဿ ပါဒေ နမဿိတွာ’’တိ။ ဘဂဝတော ထောမနေနေဝ စ ဓမ္မဿ သွာက္ခာတတာ သင်္ဃဿ စ သုပ္ပဋိပန္နတာ ဒဿိတာ ဟောတိ တပ္ပဘဝဿ အနညထာဘာဝတော၊ တသ္မာ ပဏာမာရဟံ တဉ္စ ရတနဒွယံ ပဏမန္တော ‘‘သဒ္ဓမ္မဉ္စဿ…ပေ… စဉ္ဇလိ’’န္တိ အာဟ။ တတ္ထ ယသ္မာ ဗုဒ္ဓါ ‘‘သဒေဝကေ လောကေ တထာဂတော ဝန္ဒနီယော’’တိ၊ သင်္ဃော စ ‘‘သုပ္ပဋိပန္နော…ပေ… အဉ္ဇလိကရဏီယော’’တိ (အ။ နိ။ ၆။၁၀) ဝုတ္တော၊ တသ္မာ ‘‘တဿ ပါဒေ နမဿိတွာ၊ ကတွာ သင်္ဃဿ စဉ္ဇလိ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဓမ္မော ပန သွာက္ခာတတာဒိဂုဏယုတ္တော တထာနုဿရဏေန ပူဇေတဗ္ဗော ဟောတိ ‘‘တမေဝ ဓမ္မံ သက္ကတွာ ဂရုံကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရေယျ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၁။၁၇၃၊ အ။ နိ။ ၄။၂၁) ဝစနတော၊ ကာယဝါစာစိတ္တေဟိ သဗ္ဗထာ ပူဇေတဗ္ဗော၊ တသ္မာ ‘‘သဒ္ဓမ္မဉ္စဿ ပူဇေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သိရီမတောတိ ဧတ္ထ သိရီတိ ပညာပုညာနံ အဓိဝစနန္တိ ဝဒန္တိ။ အထ ဝါ ပုညနိဗ္ဗတ္တာ သရီရသောဘဂ္ဂါဒိသမ္ပတ္တိ ကတပုညေ နိဿယတိ၊ ကတပုညေဟိ ဝါ နိဿီယတီတိ ‘‘သိရီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ သာ စ အတိသယဝတီ ဘဂဝတော အတ္ထီတိ သိရီမာ၊ ဘဂဝါ၊ တဿ သိရီမတော။

၇။ နိပစ္စကာရဿာတိ ပဏာမကိရိယာယ။ အာနုဘာဝေနာတိ ဗလေန။ သောသေတွာတိ သုက္ခာပေတွာ အန္တရဓာပေတွာ အတ္ထံ ပကာသယိဿာမီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အန္တရာယေတိ အတ္ထပ္ပကာသနဿ ဥပဃာတကေ။ အသေသတောတိ နိဿေသေ သကလေ။

၈။ ဣဒါနိ အဘိဓမ္မဿ ဂမ္ဘီရတ္ထတ္တာ အတ္ထပ္ပကာသနဿ ဒုက္ကရဘာဝံ ဒီပေတုံ ‘‘ဝိသုဒ္ဓါစာရသီလေနာ’’တိအာဒိနာ အဘိယာစနံ ဒဿေတိ။ ထုလ္လစ္စယာဒိဝိသုဒ္ဓိယာ ဝိသုဒ္ဓါစာရော၊ ပါရာဇိကသင်္ဃာဒိသေသဝိသုဒ္ဓိယာ ဝိသုဒ္ဓသီလော။ စာရိတ္တဝါရိတ္တဝိသုဒ္ဓိယာ ¶ ဝါ ဝိသုဒ္ဓါစာရသီလော၊ တေန။ သက္ကစ္စန္တိ စိတ္တိံ ကတွာ။ အဘိယာစိတောတိ အဘိမုခံ ယာစိတော။ တေန အနာဒရိယံ အတ္ထပ္ပကာသနေ ကာတုံ အသက္ကုဏေယျံ ဒဿေတိ။

၉။ ဣဒါနိ ယဿ အတ္ထံ ပကာသေတုကာမော၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ယံ ဒေဝဒေဝေါ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယန္တိ အဘိဓမ္မံ။ ဒေဝဒေဝေါတိ ဝိသုဒ္ဓိသမ္မုတိဥပပတ္တိဒေဝါနံ ဒေဝေါ။ လောကေ ဟိ ယေ ‘‘သရဏံ ပရာယဏ’’န္တိ ဂန္တဗ္ဗာ ဂတိဘူတာ၊ တေ ‘‘ဒေဝါ’’တိ ဝုစ္စန္တိ၊ ဘဂဝါ စ သဗ္ဗဒေဝါနံ ဂတိဘူတောတိ ¶ ။ နယတောတိ သင်္ခေပတော။ သမာစိက္ခီတိ သမ္မာ အာစိက္ခိ ယထာ ထေရော ဗုဇ္ဈတိ။ ဝေနေယျသတ္တေ ဝိနေတီတိ ဝိနာယကော၊ နာယကဝိရဟိတော ဝါ၊ သယမ္ဘူတိ အတ္ထော။

၁၀-၁၂။ ယဉ္စာတိ ယဉ္စ အဘိဓမ္မံ ဘိက္ခူနံ ပယိရုဒါဟာသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပယိရုဒါဟာသီတိ ကထေသိ။ ဣတီတိ ဣမိနာ အနုက္ကမေန။ ‘‘ယော ဓာရိတော’’တိ ယန္တိ ဥပယောဂဝသေန ဝုတ္တော ယံ-သဒ္ဒေါ ဓာရိတောတိ ပစ္စတ္တေန သမ္ဗဇ္ဈမာနော ပစ္စတ္တဝသေန ပရိဏမတိ၊ တသ္မာ ယော ဓာရိတော၊ ယော စ သင်္ဂီတော၊ တဿ အတ္ထံ ပကာသယိဿာမီတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ဝေဒေန ပညာယ ဤဟတိ ပဝတ္တတီတိ ဝေဒေဟော၊ တေန မုနိနာ။ အဘိဏှသောတိ ဗဟုသော။ အဘိဓမ္မဿာတိ ဧတံ ‘‘အတ္ထံ ပကာသယိဿာမီ’’တိ ဧတေန ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဣဒါနိ ယော အတ္ထပ္ပကာသနဿ နိဿယော၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘အာဒိတော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အာဒိတောတိ အာဒိမှိ ပဌမသင်္ဂီတိယံ။

၁၃။ ယာ အဋ္ဌကထာ သင်္ဂီတာ၊ ကဿ ပန သာ အဋ္ဌကထာတိ? အညဿ ဝုတ္တဿ အဘာဝါ ‘‘ယဿ အတ္ထံ ပကာသယိဿာမီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ အဓိကာရဝသေန ‘‘တဿ အဘိဓမ္မဿာ’’တိ ဝိညာယတိ။ သင်္ဂီတာတိ အတ္ထံ ပကာသေတုံ ယုတ္တဋ္ဌာနေ ‘‘အယံ ဧတဿ အတ္ထော၊ အယံ ဧတဿ အတ္ထော’’တိ သင်္ဂဟေတွာ ဝုတ္တာ၊ ပစ္ဆာပိ စ ဒုတိယတတိယသင်္ဂီတီသု အနုသင်္ဂီတာ။

၁၄-၁၆။ အဘိသင်္ခတာတိ ရစိတာ။ တတောတိ အဋ္ဌကထာတော။ တန္တိနယာနုဂန္တိ တန္တိဂတိံ အနုဂတံ။ ဘာသန္တိ မာဂဓဘာသံ။ နိကာယန္တရလဒ္ဓီဟီတိ အန္တရန္တရာ အနုပ္ပဝေသိတာဟိ။ အသမ္မိဿန္တိ အဝေါကိဏ္ဏံ။ အနာကုလန္တိ သနိကာယေပိ အနာဝိလံ ပရိစ္ဆိန္နံ။ အသမ္မိဿော အနာကုလော စ ယော မဟာဝိဟာရဝါသီနံ အတ္ထဝိနိစ္ဆယော၊ တံ ဒီပယန္တော အတ္ထံ ပကာသယိဿာမီတိ ¶ ။ ဧတေန တိပိဋကစူဠနာဂတ္ထေရာဒီဟိ ဝုတ္တော ထေရဝါဒေါပိ သင်္ဂဟိတော ဟောတိ။ အထ ဝါ တမ္ဗပဏ္ဏိဘာသံ အပနေတွာ မာဂဓဘာသဉ္စ အာရောပေတွာ ပကာသိယမာနော ယော အဘိဓမ္မဿ အတ္ထော အသမ္မိဿော အနာကုလောယေဝ စ ဟောတိ မဟာဝိဟာရဝါသီနဉ္စ ဝိနိစ္ဆယဘူတော၊ တံ အတ္ထံ ‘‘ဧသော မဟာဝိဟာရဝါသီနံ ဝိနိစ္ဆယော’’တိ ဒီပယန္တော ပကာသယိဿာမိ။ တပ္ပကာသနေနေဝ ဟိ သော တထာ ဒီပိတော ဟောတီတိ။

၁၇။ တောသယန္တော ဝိစက္ခဏေတိ ဝိစက္ခဏေ တောသယန္တော ဂဟေတဗ္ဗံ ဂဟေတွာနာတိ ဧဝံ ယောဇေတွာ ‘‘ဂဟေတဗ္ဗဋ္ဌာနေယေဝ ဂဟိတံ သုဋ္ဌု ကတ’’န္တိ ဧဝံ တောသယန္တောတိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။ ဧဝံ သတိ ¶ ဂဟေတဗ္ဗဂ္ဂဟဏေနေဝ တောသနံ ကတံ၊ န အညေန အတ္ထပ္ပကာသနေနာတိ ဧတံ အာပဇ္ဇေယျ။ တောသယန္တော အတ္ထံ ပကာသယိဿာမီတိ ဧဝံ ပန ယောဇနာယ သတိ ဂဟေတဗ္ဗဂ္ဂဟဏံ အညဉ္စ သဗ္ဗံ အတ္ထပ္ပကာသနံ ဟောတီတိ သဗ္ဗေန တေန တောသနံ ကတံ ဟောတိ၊ တသ္မာ တောသယန္တော အတ္ထံ ပကာသယိဿာမီတိ ယုတ္တရူပါ။

၁၈-၂၀။ ဣဒါနိ ယံ အတ္ထပ္ပကာသနံ ကတ္တုကာမော၊ တဿ မဟတ္တံ ပရိဟရိတုံ ‘‘ကမ္မဋ္ဌာနာနီ’’တိအာဒိမာဟ။ အတ္ထဝဏ္ဏနန္တိ ဧတ္ထ ဝဏ္ဏနာ နာမ ဝိဝရိတွာ ဝိတ္ထာရေတွာ ဝစနံ။ ဣတီတိ ‘‘အပနေတွာ တတော ဘာသ’’န္တိ ဧဝမာဒိနာ ယထာဒဿိတပ္ပကာရေန။ ဣတိ သောတူနံ ဥဿာဟုပ္ပာဒနဿ ဟေတုံ ဒဿေတိ။ အဘိဓမ္မကထန္တိ အဘိဓမ္မဋ္ဌကထံ။ နိသာမေထာတိ သုဏာထ။ ဣဒါနိ အဝဿံ အယံ သောတဗ္ဗာယေဝါတိ ဒဠှံ ဥဿာဟေန္တော အာဟ ‘‘ဒုလ္လဘာ ဟိ အယံ ကထာ’’တိ။

ဝီသတိဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဒါနကထာဝဏ္ဏနာ

အဋ္ဌသာလိနိံ တာဝ ဝဏ္ဏေန္တေဟိ အာစရိယေဟိ တဿာ သန္နိဝေသော ဝိဘာဝေတဗ္ဗော။ တသ္မာ ဣဒံ ဝုစ္စတိ –

‘‘ဝစနတ္ထော ပရိစ္ဆေဒေါ၊ သန္နိဝေသော စ ပါဠိယာ၊

သာဂရေဟိ တထာ စိန္တာ၊ ဒေသနာဟိ ဂမ္ဘီရတာ။

‘‘ဒေသနာယ ¶ သရီရဿ၊ ပဝတ္တိဂ္ဂဟဏံ တထာ၊

ထေရဿ ဝါစနာမဂ္ဂ-တပ္ပဘာဝိတတာပိ စ။

‘‘ပဋိဝေဓာ တထာ ဗုဒ္ဓ-ဝစနာဒီဟိ အာဒိတော၊

အာဘိဓမ္မိကဘာဝဿ၊ သာဓနံ သဗ္ဗဒဿိနော။

‘‘ဝိနယေနာထ ¶ ဂေါသိင်္ဂ-သုတ္တေန စ မဟေသိနာ၊

ဘာသိတတ္တဿ သံသိဒ္ဓိ၊ နိဒါနေန စ ဒီပိတာ။

‘‘ပကာသေတွာ ဣမံ သဗ္ဗံ၊ ပဋိညာတကထာ ကတာ၊

အဋ္ဌသာလိနိယာ ဧတံ၊ သန္နိဝေသံ ဝိဘာဝယေ’’တိ။

ဝစနတ္ထဝိဇာနနေန ဝိဒိတာဘိဓမ္မသာမညတ္ထဿ အဘိဓမ္မကထာ ဝုစ္စမာနာ သောဘေယျာတိ အဘိဓမ္မပရိဇာနနမေဝ အာဒိမှိ ယုတ္တရူပန္တိ တဒတ္ထံ ပုစ္ဆတိ ‘‘တတ္ထ ကေနဋ္ဌေန အဘိဓမ္မော’’တိ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ ‘‘အဘိဓမ္မဿ အတ္ထံ ပကာသယိဿာမီ’’တိ ယဒိဒံ ဝုတ္တံ၊ တသ္မိံ။ ‘‘ယဿ အတ္ထံ ပကာသယိဿာမီ’’တိ ပဋိညာတံ၊ သော အဘိဓမ္မော ကေနဋ္ဌေန အဘိဓမ္မောတိ အတ္ထော။ တတ္ထာတိ ဝါ ‘‘အဘိဓမ္မကထ’’န္တိ ဧတသ္မိံ ဝစနေ ယော အဘိဓမ္မော ဝုတ္တော၊ သော ကေနဋ္ဌေန အဘိဓမ္မောတိ အတ္ထော။ ဓမ္မာတိရေကဓမ္မဝိသေသဋ္ဌေနာတိ ဧတ္ထ ဓမ္မော အတိရေကော ဓမ္မာတိရေကော၊ သုတ္တန္တာဓိကာ ပါဠီတိ အတ္ထော။ ဓမ္မော ဝိသေသော ဓမ္မဝိသေသော ဓမ္မာတိသယော၊ ဝိစိတ္တာ ပါဠီတိ အတ္ထော၊ ဓမ္မာတိရေကဓမ္မဝိသေသာ ဧဝ အတ္ထော ဓမ္မာတိရေကဓမ္မဝိသေသဋ္ဌော။ ဒွိန္နမ္ပိ အတ္ထာနံ အဘိဓမ္မသဒ္ဒဿ အတ္ထဘာဝေန သာမညတော ဧကဝစနနိဒ္ဒေသော ကတော။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ‘‘အဘိက္ကမန္တိ၊ အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏာ’’တိအာဒီသု ဝိယ အတိရေကဝိသေသဋ္ဌဒီပကော အဘိသဒ္ဒေါ၊ တသ္မာ အယမ္ပိ ဓမ္မော ဓမ္မာတိရေကဓမ္မဝိသေသဋ္ဌေန ‘‘အဘိဓမ္မော’’တိ ဝုစ္စတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

တတ္ထ သိယာ – ‘‘အဘိက္ကမန္တိ၊ အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏာ’’တိ ဧတ္ထ ဓာတုသဒ္ဒဿ ပုရတော ပယုဇ္ဇမာနော အဘိသဒ္ဒေါ ကိရိယာယ အတိရေကဝိသေသဘာဝဒီပကော ဟောတီတိ ယုတ္တံ ဥပသဂ္ဂဘာဝတော၊ ဓမ္မသဒ္ဒေါ ပန န ဓာတုသဒ္ဒေါတိ ဧတသ္မာ ပုရတော အဘိသဒ္ဒေါ ပယောဂမေဝ နာရဟတိ။ အထာပိ ပယုဇ္ဇေယျ၊ ကိရိယာဝိသေသကာ ဥပသဂ္ဂါ၊ န စ ဓမ္မော ကိရိယာတိ ဓမ္မဿ အတိရေကဝိသေသဘာဝဒီပနံ န ယုတ္တန္တိ? နော န ယုတ္တံ။ အညဿပိ ဟိ ဥပသဂ္ဂဿ အဓာတုသဒ္ဒါ ¶ ပုရတော ပယုဇ္ဇမာနဿ အကိရိယာယပိ အတိရေကဝိသေသဘာဝဒီပကဿ ဒဿနတောတိ ဧတမတ္ထံ ဝိဘာဝေတုံ အတိဆတ္တာဒိဥဒါဟရဏံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယထာ’’တိအာဒိ။ ဧဝမေဝါတိ ယထာ ဆတ္တာတိရေကဆတ္တဝိသေသာဒိအတ္ထေန အတိဆတ္တာဒယော ဟောန္တိ အတိသဒ္ဒဿ ဥပသဂ္ဂဿ အဓာတုသဒ္ဒဿပိ ပုရတော ပယုဇ္ဇမာနဿ အကိရိယာယ စ တဗ္ဘာဝဒီပကတ္တာ၊ ဧဝမယမ္ပိ ဓမ္မော ဓမ္မာတိရေကဓမ္မဝိသေသဋ္ဌေန ¶ ‘‘အဘိဓမ္မော’’တိ ဝုစ္စတိ အဘိ-သဒ္ဒဿ ဥပသဂ္ဂဿ အဓာတုသဒ္ဒဿပိ ပုရတော ပယုဇ္ဇမာနဿ အကိရိယာယ စ တဗ္ဘာဝဒီပကတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။

ဧကဒေသေနေဝ ဝိဘတ္တာတိ ‘‘ကတမေ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စက္ခန္ဓာ? ရူပက္ခန္ဓော…ပေ… ဝိညာဏက္ခန္ဓော။ ကတမော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရူပက္ခန္ဓော? ယံ ကိဉ္စိ ရူပံ အတီတာ…ပေ… သန္တိကေ ဝါ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ရူပက္ခန္ဓော’’တိဧဝမာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၃။၄၈၊ ဝိဘ။ ၂) ဥဒ္ဒေသနိဒ္ဒေသမတ္တေနေဝ ဝိဘတ္တာ၊ ‘‘တတ္ထ ကတမံ ရူပံ အတီတ’’န္တိဧဝမာဒိနာ (ဝိဘ။ ၃) ပဋိနိဒ္ဒေသဿ အဘိဓမ္မဘာဇနီယဿ ပဉှပုစ္ဆကဿ စ အဘာဝါ န နိပ္ပဒေသေန။ အဘိဓမ္မံ ပတွာ ပန…ပေ… နိပ္ပဒေသတောဝ ဝိဘတ္တာ၊ တသ္မာ အယမ္ပိ ဓမ္မော ဓမ္မာတိရေကဓမ္မဝိသေသဋ္ဌေန ‘‘အဘိဓမ္မော’’တိ ဝုစ္စတိ နိပ္ပဒေသာနံ တိဏ္ဏမ္ပိ နယာနံ အတိရေကပါဠိဘာဝတော ဝိသေသပါဠိဘာဝတော စာတိ အဓိပ္ပာယော။ သုတ္တန္တေ ဗာဝီသတိယာ ဣန္ဒြိယာနံ ဧကတော အနာဂတတ္တာ ဣန္ဒြိယဝိဘင်္ဂေ သုတ္တန္တဘာဇနီယံ နတ္ထိ။ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ သမ္ဘဝန္တီ’’တိအာဒိနာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေ တဿ တဿ ပစ္စယဓမ္မဿ ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မာနံ ပစ္စယဘာဝေါ ဥဒ္ဒိဋ္ဌော၊ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဓမ္မာနဉ္စ ကုသလာဒိဘာဝေါ ပုစ္ဆိတွာ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗော၊ န စေတ္ထ ‘‘အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တော ဥဒ္ဒေသော အတ္ထီတိ ပဉှပုစ္ဆကံ နတ္ထိ။ သုတ္တန္တေ ပဉ္စ သိက္ခာပဒါနိ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာနိ ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏီတိအာဒီနိ။ သာ ပန ဝေရမဏီ ယဒိ သဘာဝကိစ္စာဒိဝသေန ဝိဘဇီယေယျ၊ ‘‘အာရတိ ဝိရတီ’’တိအာဒိနာ အဘိဓမ္မဘာဇနီယမေဝ ဟောတိ။ အထာပိ စိတ္တုပ္ပာဒဝသေန ဝိဘဇီယေယျ၊ တထာပိ အဘိဓမ္မဘာဇနီယမေဝ ဟောတိ။ အညော ပန ဝေရမဏီနံ ဝိဘဇိတဗ္ဗပ္ပကာရော နတ္ထိ၊ ယေန ပကာရေန သုတ္တန္တဘာဇနီယံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ တသ္မာ သိက္ခာပဒဝိဘင်္ဂေ သုတ္တန္တဘာဇနီယံ နတ္ထိ။

ဝစနတ္ထတော အဘိဓမ္မေ ဉာတေ ပရိစ္ဆေဒတော ဉာပေတုံ အာဟ ‘‘ပကရဏပရိစ္ဆေဒတော’’တိအာဒိ။ ကတိပယာဝ ပဉှဝါရာ အဝသေသာတိ ဓမ္မဟဒယဝိဘင်္ဂေ အနာဂတာ ဟုတွာ မဟာဓမ္မဟဒယေ အာဂတာ ဓမ္မဟဒယဝိဘင်္ဂဝစနဝသေန ¶ အဝသေသာ ကတိပယာဝ ပဉှဝါရာတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထေဝ သင်္ဂဟိတာတိ ‘‘အပုဗ္ဗံ နတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အပ္ပမတ္တိကာဝ တန္တိ အဝသေသာတိ ဓမ္မဟဒယဝိဘင်္ဂေ အနာဂန္တွာ မဟာဓမ္မဟဒယေ အာဂတတန္တိတော ယဒိ ပထဝီအာဒီနံ ဝိတ္ထာရကထာ မဟာဓာတုကထာ ရူပကဏ္ဍဓာတုဝိဘင်္ဂါဒီသု၊ အထ ဓာတုကထာယ ဝိတ္ထာရကထာ ဓာတုကထာယ အနာဂန္တွာ မဟာဓာတုကထာယ အာဂတတန္တိ အပ္ပမတ္တိကာဝါတိ အဓိပ္ပာယော။

ယံ ¶ ပန ဝုတ္တံ ‘‘သာဝကဘာသိတတ္တာ ဆဍ္ဍေထ န’’န္တိ၊ တံ ဗုဒ္ဓဘာသိတဘာဝဒဿနေန ပဋိသေဓေတုံ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ စတူသု ပဉှေသူတိ ‘‘ဥပလဗ္ဘတိ နုပလဗ္ဘတီ’’တိ ပဋိညာယ ဂဟိတာယ ပဋိက္ခေပဂဟဏတ္ထံ ‘‘ယော သစ္စိကဋ္ဌော’’တိ ဝုတ္တံ သစ္စိကဋ္ဌံ နိဿယံ ကတွာ ဥပါဒါယ ပဝတ္တာ ဒွေပိ ပဉ္စကာ ဧကော ပဉှော၊ ‘‘သဗ္ဗတ္ထာ’’တိ သရီရံ သဗ္ဗံ ဝါ ဒေသံ ဥပါဒါယ ပဝတ္တာ ဧကော၊ ‘‘သဗ္ဗဒါ’’တိ ကာလမုပါဒါယ ဧကော၊ ‘‘သဗ္ဗေသူ’’တိ ယဒိ ခန္ဓာယတနာဒယော ဂဟိတာ၊ တေ ဥပါဒါယ ပဝတ္တာ၊ အထ ပန ‘‘ယော သစ္စိကဋ္ဌော သဗ္ဗတ္ထ သဗ္ဗဒါ’’တိ ဧတေဟိ န ကောစိ သစ္စိကဋ္ဌော ဒေသော ကာလော ဝါ အဂ္ဂဟိတော အတ္ထိ၊ တေ ပန သာမညဝသေန ဂဟေတွာ အနုယောဂေါ ကတော၊ န ဘေဒဝသေနာတိ ဘေဒဝသေန ဂဟေတွာ အနုယုဉ္ဇိတုံ ‘‘သဗ္ဗေသူ’’တိ ဝုတ္တာ သစ္စိကဋ္ဌဒေသကာလပ္ပဒေသေ ဥပါဒါယ စ ပဝတ္တာ ဧကောတိ ဧတေသု စတူသု။ ဒွိန္နံ ပဉ္စကာနန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ပုဂ္ဂလော ဥပလဗ္ဘတိ…ပေ… မိစ္ဆာ’’တိ ဧကံ၊ ‘‘ပုဂ္ဂလော နုပလဗ္ဘတိ…ပေ… မိစ္ဆာ’’တိ (ကထာ။ ၁၈) ဧကံ၊ ‘‘တွံ စေ ပန မညသိ…ပေ… ဣဒံ တေ မိစ္ဆာ’’တိ (ကထာ။ ၃) ဧကံ၊ ‘‘ဧသေ စေ ဒုန္နိဂ္ဂဟိတေ…ပေ… ဣဒံ တေ မိစ္ဆာ’’တိ ဧကံ၊ ‘‘န ဟေဝံ နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗေ၊ တေန ဟိ ယံ နိဂ္ဂဏှာသိ…ပေ… သုကတာ ပဋိပါဒနာ’’တိ (ကထာ။ ၁၀) ဧကန္တိ ဧဝံ နိဂ္ဂဟကရဏံ၊ ပဋိကမ္မကရဏံ၊ နိဂ္ဂဟဿ သုနိဂ္ဂဟဘာဝံ ဣစ္ဆတော ပဋိညာဌပနေန ပဋိကမ္မဝေဌနံ၊ ပဋိကမ္မဿ ဒုပ္ပဋိကမ္မဘာဝံ ဣစ္ဆတော တံနိဒဿနေန နိဂ္ဂဟဿ ဒုန္နိဂ္ဂဟဘာဝဒဿနေန နိဂ္ဂဟနိဗ္ဗေဌနံ၊ အနိဂ္ဂဟဘာဝါရောပနာဒိနာ ဆေဒေါတိ အယံ ဧကော ပဉ္စကော၊ ယော အဋ္ဌကထာယံ အနုလောမပဉ္စကပဋိကမ္မစတုက္ကနိဂ္ဂဟစတုက္ကဥပနယနစတုက္ကနိဂမနစတုက္က နာမေဟိ သကဝါဒိပုဗ္ဗပက္ခေ အနုလောမပစ္စနီကပဉ္စကောတိ ဝုတ္တော၊ ပရဝါဒိပုဗ္ဗပက္ခေ စ ဧဝမေဝ ပစ္စနီယာနုလောမပဉ္စကောတိ ဝုတ္တော။ ဧဝံ ဒွေ ပဉ္စကာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧဝံ သေသပဉှေသုပီတိ အဋ္ဌ ပဉ္စကာ အဋ္ဌမုခါ ဝါဒယုတ္တီတိ ¶ ဝုတ္တာ။ ယုတ္တီတိ ဥပါယော၊ ဝါဒဿ ယုတ္တိ ဝါဒယုတ္တိ၊ ဝါဒပ္ပဝတ္တနဿ ဥပါယောတိ အတ္ထော။

အနုလောမပစ္စနီကပဉ္စကေ အာဒိနိဂ္ဂဟံ ဒဿေတွာ ပစ္စနီယာနုလောမပဉ္စကေ စ အာဒိနိဂ္ဂဟမေဝ ဒဿေတွာ မာတိကံ ဒီပေတုံ ‘‘သာ ပနေသာ’’တိအာဒိမာဟ။ ပုဂ္ဂလောတိ အတ္တာ သတ္တော ဇီဝေါ။ ဥပလဗ္ဘတီတိ ပညာယ ဥပဂန္တွာ လဗ္ဘတိ။ သစ္စိကဋ္ဌပရမဋ္ဌေနာတိ မာယာမရီစိအာဒယော ဝိယ နာဘူတာကာရေန၊ အနုဿဝါဒီဟိ ဂဟေတဗ္ဗာ ဝိယ န အနုတ္တမတ္ထဘာဝေန၊ အထ ခေါ ဘူတေန ဥတ္တမတ္ထဘာဝေန ဥပလဗ္ဘတီတိ ပုစ္ဆတိ။ ဣတရော တာဒိသံ ဣစ္ဆန္တော ပဋိဇာနာတိ။ ပုန ယော သစ္စိကဋ္ဌပရမဋ္ဌေန ဥပလဗ္ဘတိ၊ သော သစ္စိကဋ္ဌပရမဋ္ဌတော အညော တဒါဓာရော၊ အညတြ ဝါ တေဟိ၊ တေသံ ¶ ဝါ အာဓာရဘူတော၊ အနညော ဝါ တတော ရုပ္ပနာဒိသဘာဝတော သပ္ပစ္စယာဒိသဘာဝတော ဝါ ဥပလဗ္ဘမာနော အာပဇ္ဇတီတိ အနုယုဉ္ဇတိ ‘‘ယော သစ္စိကဋ္ဌော…ပေ… ပရမဋ္ဌေနာ’’တိ။ ဣတရော ပုဂ္ဂလဿ ရူပါဒီဟိ အညတ္တံ အနညတ္တဉ္စ အနိစ္ဆန္တော ‘‘န ဟေဝ’’န္တိ ပဋိက္ခိပတိ။ ပုန သကဝါဒီ ပဋိညာယ ဧကတ္တာပန္နံ အပ္ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗံ ပဋိက္ခိပတီတိ ကတွာ နိဂ္ဂဟံ အာရောပေန္တော အာဟ ‘‘အာဇာနာဟိ နိဂ္ဂဟ’’န္တိ။ ‘‘ပုဂ္ဂလော နုပလဗ္ဘတီ’’တိ ပုဋ္ဌော သကဝါဒီ ပုဂ္ဂလဒိဋ္ဌိံ ပဋိသေဓေန္တော ‘‘အာမန္တာ’’တိ ပဋိဇာနာတိ။ ပုန ဣတရော ယော သစ္စိကဋ္ဌေန နုပလဗ္ဘတိ ပုဂ္ဂလော၊ သော သစ္စိကဋ္ဌပရမဋ္ဌတော အညော ဝါ အနညော ဝါ နုပလဗ္ဘတီတိ အာပဇ္ဇတိ အညဿ ပကာရဿ အဘာဝါတိ အနုယုဉ္ဇတိ ‘‘ယော သစ္စိကဋ္ဌော…ပေ… ပရမဋ္ဌေနာ’’တိ။ ယသ္မာ ပန ပုဂ္ဂလော သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ နုပလဗ္ဘတိ၊ တသ္မာ တဿ အညတ္တာနညတ္တာနုယောဂေါ အနနုယောဂေါ ပုဂ္ဂလလဒ္ဓိံ ပဋိသေဓေန္တဿ အနာပဇ္ဇနတောတိ ‘‘န ဟေဝ’’န္တိ ပဋိက္ခိပတိ။ ဣတရော ပဋိညာယ အာပဇ္ဇနလေသမေဝ ပဿန္တော အဝိပရီတံ အတ္ထံ အသမ္ဗုဇ္ဈန္တောယေဝ နိဂ္ဂဟံ အာရောပေတိ ‘‘အာဇာနာဟိ နိဂ္ဂဟ’’န္တိ။

ဣတီတိ ယံ ဒိသွာ မာတိကာ ဌပိတာ၊ ဧဝံ ဒေသိတတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ ယထာ ကိန္တိ ယေန ပကာရေန ဗုဒ္ဓဘာသိတံ နာမ ဇာတံ၊ တံ နိဒဿနံ ကိန္တိ အတ္ထော။ ယတောနိဒါနန္တိ ယံကာရဏာ ဆအဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရာယတနာဒိနိဒါနန္တိ အတ္ထော။ ပပဉ္စသညာသင်္ခါတိ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိပပဉ္စသမ္ပယုတ္တာ သညာကောဋ္ဌာသာ။ သမုဒါစရန္တီတိ အဇ္ဈာစရန္တိ။ ဧတ္ထ စေတိ ဧတေသု အာယတနာဒီသု တဏှာမာနဒိဋ္ဌီဟိ အဘိနန္ဒိတဗ္ဗံ အဘိဝဒိတဗ္ဗံ အဇ္ဈောသိတဗ္ဗဉ္စ နတ္ထိ စေ ¶ ။ နနု နတ္ထိယေဝ၊ ကသ္မာ ‘‘နတ္ထိ စေ’’တိ ဝုတ္တန္တိ? သစ္စံ နတ္ထိ၊ အပ္ပဟီနာဘိနန္ဒနာဘိဝဒနဇ္ဈောသာနာနံ ပန ပုထုဇ္ဇနာနံ အဘိနန္ဒိတဗ္ဗာဒိပ္ပကာရာနိ အာယတနာဒီနိ ဟောန္တီတိ တေသံ န သက္ကာ ‘‘နတ္ထီ’’တိ ဝတ္တုံ၊ ပဟီနာဘိနန္ဒနာဒီနံ ပန သဗ္ဗထာ နတ္ထီတိ ‘‘နတ္ထိ စေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧသေဝန္တောတိ အဘိနန္ဒနာဒီနံ နတ္ထိဘာဝကရော မဂ္ဂေါ တပ္ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဘူတံ ဖလံ ဝါ ရာဂါနုသယာဒီနံ အန္တော အဝသာနံ၊ အပ္ပဝတ္တီတိ အတ္ထော။

ဇာနံ ဇာနာတီတိ သဗ္ဗညုတညာဏေန ဇာနိတဗ္ဗံ ဇာနာတိ။ န ဟိ ပဒေသဉာဏဝါ ဇာနိတဗ္ဗံ သဗ္ဗံ ဇာနာတီတိ။ ပဿံ ပဿတီတိ ဒိဗ္ဗစက္ခုပညာစက္ခုဓမ္မစက္ခုဗုဒ္ဓစက္ခုသမန္တစက္ခုသင်္ခါတေဟိ ပဉ္စဟိ စက္ခူဟိ ပဿိတဗ္ဗံ ပဿတိ။ အထ ဝါ ဇာနံ ဇာနာတီတိ ယထာ အညေ သဝိပလ္လာသာ ကာမရူပပရိညာဝါဒိနော ဇာနန္တာပိ ဝိပလ္လာသဝသေန ဇာနန္တိ၊ န ဧဝံ ဘဂဝါ ¶ ၊ ဘဂဝါ ပန ပဟီနဝိပလ္လာသတ္တာ ဇာနန္တော ဇာနာတိယေဝ၊ ဒိဋ္ဌိဒဿနဿ စ အဘာဝါ ပဿန္တော ပဿတိယေဝါတိ အတ္ထော။ စက္ခုဘူတောတိ ပညာစက္ခုမယတ္တာ သတ္တေသု စ တဒုပ္ပာဒနတော လောကဿ စက္ခုဘူတော။ ဉာဏဘူတောတိ ဧတဿ စ ဧဝမေဝ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဓမ္မာ ဗောဓိပက္ခိယာ။ ဗြဟ္မာ မဂ္ဂေါ၊ တေဟိ ဥပ္ပန္နတ္တာ လောကဿ စ တဒုပ္ပာဒနတော တဗ္ဘူတော။ ဝတ္တာတိ စတုသစ္စဓမ္မေ ဝဒတီတိ ဝတ္တာ။ ပဝတ္တာတိ စိရံ သစ္စပ္ပဋိဝေဓံ ပဝတ္တေန္တော ဝဒတီတိ ပဝတ္တာ။ အတ္ထဿ နိန္နေတာတိ အတ္ထံ ဥဒ္ဓရိတွာ ဒဿေတာ၊ ပရမတ္ထံ ဝါ နိဗ္ဗာနံ ပါပယိတာ။ အမတဿ ဒါတာတိ အမတသစ္ဆိကိရိယံ သတ္တေသု ဥပ္ပာဒေန္တော အမတံ ဒဒါတီတိ အမတဿ ဒါတာ။ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာနံ တဒါယတ္တဘာဝတော ဓမ္မဿာမီ။ သုဝဏ္ဏာလိင်္ဂန္တိ သုဝဏ္ဏမယံ အာလိင်္ဂံ ခုဒ္ဒကမုဒိင်္ဂံ။ သုပုပ္ဖိတသတပတ္တပဒုမမိဝ သဿိရိကံ သသောဘံ သုပုပ္ဖိတသတပတ္တသဿိရိကံ။

အနုမောဒိတကာလတော ပဋ္ဌာယ…ပေ… ဗုဒ္ဓဘာသိတံ နာမ ဇာတန္တိ ဧတေန အနုမောဒနာ ဗုဒ္ဓဘာသိတဘာဝဿ ကာရဏန္တိ အယမတ္ထော ဝုတ္တော ဝိယ ဒိဿတိ၊ ဧဝဉ္စ သတိ ကထာဝတ္ထုဿ ဗုဒ္ဓဘာသိတဘာဝေါ န သိယာ အနနုမောဒိတတ္တာ၊ တသ္မာ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော – ‘‘မဟာကစ္စာယနော ဧဝံ ဝိဘဇိဿတီ’’တိ ဒိသွာ ဘဂဝါ မာတိကံ နိက္ခိပိတွာ ဝိဟာရံ ပဝိဋ္ဌော၊ တထေဝ စ ထေရော ဘဂဝတာ ဒိန္နနယေန ဌပိတမာတိကာယ ဝိဘဇီတိ ဗုဒ္ဓဘာသိတံ နာမ ဇာတံ၊ တံ ပန အနုမောဒနာယ ပါကဋံ ဇာတန္တိ ဧတမတ္ထံ သန္ဓာယ ‘‘ဧဝံ သတ္ထာရာ…ပေ… နာမ ဇာတ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ။

ဣဒါနိ ¶ ပါဠိယာ သန္နိဝေသံ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ဓမ္မသင်္ဂဏီပကရဏေ’’တိအာဒိမာဟ။ ကာမာဝစရကုသလတော အဋ္ဌာတိ ကာမာဝစရကုသလေ စတ္တာရော ခန္ဓေ ဂဟေတွာ တတော အဋ္ဌ စိတ္တာနိ ဥဒ္ဓရတိ။ ပဌမာ ဝိဘတ္တီတိပိ ဝဒန္တိ။ ဧကူနနဝုတိ စိတ္တာနီတိ ယတ္ထ ဧတာနိ စိတ္တာနိ ဝိဘတ္တာနိ၊ တေ ပါဠိပ္ပဒေသာ ‘‘ဧကူနနဝုတိ စိတ္တာနီ’’တိ ဝုတ္တာ။ တေသဉ္စ သမုဒါယော စိတ္တဝိဘတ္တိ၊ တသ္မာ ဥပပန္နမေတံ ‘‘ဧကူနနဝုတိ စိတ္တာနိ စိတ္တဝိဘတ္တီ’’တိ။ မာတိကဉ္စ ဥဒ္ဒိသိတွာ တတ္ထ ဧကေကံ ပဒံ ဥဒ္ဓရိတွာ ယသ္မာ စိတ္တာနိ ဝိဘတ္တာနိ၊ တသ္မာ မာတိကာပိ စိတ္တဝိဘတ္တိအန္တောဂဓာယေဝါတိ စိတ္တုပ္ပာဒကဏ္ဍံ မာတိကာပဒဘာဇနီယဝသေန ဒုဝိဓန္တိ ဣဒမ္ပိ ဝစနံ ယုဇ္ဇတိ။

မူလတောတိ ‘‘တီဏိ ကုသလမူလာနီ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၉၈၅) ကုသလာဒီနံ မူလဝသေန သင်္ခိပိတွာ ဝစနံ။ ‘‘ဝေဒနာက္ခန္ဓော’’တိအာဒိနာ ခန္ဓတော။ ‘‘ကာယကမ္မ’’န္တိအာဒိနာ ဒွါရတော။ ‘‘သုခဘူမိယံ ကာမာဝစရေ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၉၈၈) ဘူမိတော။ အတ္ထောတိ ဟေတုဖလံ။ ဓမ္မောတိ ဟေတု ¶ ။ ‘‘တီဏိ ကုသလမူလာနိ တီဏိ အကုသလမူလာနီ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၉၈၅-၉၈၆) ဟေတုဝသေန သင်္ဂဟော ဓမ္မတော နိက္ခေပေါ။ ‘‘တံသမ္ပယုတ္တော၊ တံသမုဋ္ဌာနာ တဒေကဋ္ဌာ စ ကိလေသာ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၉၈၅-၉၈၆) ဟေတုဖလဝသေန သင်္ဂဟော အတ္ထတော နိက္ခေပေါ။ အထ ဝါ ဓမ္မောတိ ဘာသိတော။ အတ္ထောတိ ဘာသိတတ္ထော။ ‘‘တယော ကုသလဟေတူ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၀၅၉) ဓမ္မော။ ‘‘တတ္ထ ကတမေ တယော ကုသလဟေတူ အလောဘော’’တိအာဒိ (ဓ။ သ။ ၁၀၆၀) အတ္ထော၊ သော စ ဓမ္မော။ ‘‘တတ္ထ ကတမော အလောဘော’’တိအာဒိ (ဓ။ သ။ ၁၀၆၁) အတ္ထောတိ ဧဝံ အတ္ထဓမ္မဝသေန နိက္ခေပေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ နာမတောတိ ‘‘တီဏိ ကုသလမူလာနီ’’တိ ဝုတ္တဓမ္မာနံ အလောဘောတိအာဒိနာမဝသေန။ လိင်္ဂတောတိ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဿ ဧကဿေဝ ဓမ္မဿ ‘‘အလောဘော အလုဗ္ဘနာ အလုဗ္ဘိတတ္တ’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၁၀၆၁) ပုရိသာဒိလိင်္ဂဝသေန နိက္ခေပေါ။

ဂဏနစာရန္တိ ဂဏနပ္ပဝတ္တိံ။ သမာနေန္တီတိ သမာနံ ကရောန္တိ ပူရေန္တိ၊ တထာ သမာနေတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထာပိ။ ‘‘ဝိဇ္ဇာဘာဂိနော အဝိဇ္ဇာဘာဂိနော’’တိ (ဓ။ သ။ ဒုကမာတိကာ ၁၀၁) ဧဝမာဒီသု ဧတ္ထ ဝိညာတေသု အာဘိဓမ္မိကတ္ထေရာ သုတ္တန္တံ သုဏန္တာ စိန္တေန္တာ စ သုတ္တန္တေသု ‘‘ဝိဇ္ဇာဘာဂိနော’’တိအာဒီသု အာဂတေသု အတ္ထဿ ဝိညာတတ္တာ န ကိလမန္တီတိ ဧတမတ္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘အာဘိဓမ္မိကတ္ထေရာနံ…ပေ… အကိလမတ္ထံ ဌပိတာ’’တိ။

အနမတဂ္ဂေါတိ ¶ အညာတဂ္ဂေါ။ ခန္ဓန္တရန္တိ ခန္ဓနာနတ္တံ၊ ခန္ဓမေဝ ဝါ။ ဂဟေတုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ သဏှံ၊ သုခုမာယ ပညာယ ဂဟေတဗ္ဗတော သုခုမဉ္စ ဓမ္မံ သဏှသုခုမဓမ္မံ။ ဗလဝတာ ဉာဏဝေဂေန ပဝတ္တတ္တာ ဗလဝတော ဉာဏဝေဂဿ နိမိတ္တဘာဝတော စ ဗလဝံ။ ဂမ္ဘီရမေဝ ဂမ္ဘီရဂတံ၊ ဂမ္ဘီရာနိ ဝါ ဂတာနိ ဂမနာနိ ဧတဿ သန္တီတိ ဂမ္ဘီရဂတံ။ ယထာနုပုဗ္ဗန္တိ ယထာနုပုဗ္ဗေန။ နိခိလေနာတိ နိရဝသေသေန ဒေသိတံ၊ ပဉ္စခိလရဟိတေန ဝါ ဘဂဝတာ ဒေသိတံ။ ရူပဂတံဝါတိ ဟတ္ထဂတံ ရူပံ ဝိယ စက္ခုနာ။ ‘‘ပဋိဝေဓဉာဏေန သမန္တပဋ္ဌာနံ ယော ပဿတိ၊ သော အတ္ထေဝ၊ နော နတ္ထီ’’တိ အတ္တာနံ သန္ဓာယ ထေရော ဝဒတီတိ။

ခုဒ္ဒကဝတ္ထုဝိဘင်္ဂေ အာဂတေသု ဧကာဓိကေသု အဋ္ဌသု ကိလေသသတေသု အဋ္ဌသတတဏှာဝိစရိတာနိ အပနေတွာ သေသာ ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိယော စ ဥပ္ပန္နာနုပ္ပန္နဘာဝေန ဒိဂုဏိတာနိ ဒိယဍ္ဎကိလေသသဟဿာနိ ဒသာဓိကာနိ ဟောန္တိ၊ အပ္ပကံ ပန ဦနမဓိကံ ဝါ န ဂဏနူပဂံ ဟောတီတိ ‘‘ဒိယဍ္ဎကိလေသသဟဿ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဣတရေသံ အတီတာဒိဘာဝါမသနာ အဂ္ဂဟဏံ ခေပနေ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

မေစကပဋာတိ ¶ နီလနိဘာ ပဋာ။ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာ ဝဏ္ဏဓာတူတိ စိတ္တပစ္စယဥတုသမုဋ္ဌာနာ ဝဏ္ဏဓာတူတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ကသ္မာ? န ဟိ စိတ္တသမုဋ္ဌာနံ ရူပံ ဗဟိ နိဂစ္ဆတီတိ၊ စိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပပရမ္ပရာယ အာဂတတ္တာ ပန ဧဝံ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာ ဝဏ္ဏဓာတူတိ ဧတ္ထ ပစ္စယဥတုသဒ္ဒါနံ လောပံ ကတွာ သောယေဝ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တော အတ္ထော သုဝဏ္ဏတာ သုဿရတာ ဝိယ။ ဧတ္ထ ဟိ ‘‘သုဿရတာ’’တိ ဥပါဒိန္နကာဓိကာရေ အာဂတံ၊ န စ သဒ္ဒေါ ဥပါဒိန္နကော အတ္ထိ၊ တသ္မာ ဥပါဒိန္နကရူပဩဋ္ဌတာလုအာဒိနိဿယတ္တာ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ၊ ဧဝမေတ္ထာပိ စိတ္တပစ္စယဥတုသမုဋ္ဌာနံ သန္ဓာယ ‘‘စိတ္တသမုဋ္ဌာနာ ဝဏ္ဏဓာတူ’’တိ ဝဒတိ။

ကာယသက္ခိန္တိ ပစ္စက္ခံ။ ဒန္တာဝရဏန္တိ ဩဋ္ဌဒွယံ။ မုခါဒါနန္တိ မုခဝိဝရံ။ သိလိဋ္ဌန္တိ သံဂတံ သုသဏ္ဌိတံ။ သရေ နိမိတ္တံ ဂဟေတွာတိ ‘‘ဓမ္မော ဧသော ဝုစ္စတီ’’တိ ဓမ္မဿရဝသေန နိမိတ္တံ ဂဟေတွာ၊ န ကိလေသာနုဗျဉ္ဇနဝသေန။ ဧကပ္ပဟာရေနာတိ ဧတ္ထ ပဟာရောတိ ဒိဝသဿ တတိယော ဘာဂေါ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ သန္တေတိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တမဂ္ဂဟေတွာ ဝါစနာမဂ္ဂဿ ထေရပ္ပဘဝတ္တဝစနမေဝ ဂဟေတွာ တေန ပုရိမဝစနဉ္စ ပဋိက္ခိပန္တော စောဒေတိ။

တေနေတမေတဿာတိ ¶ ဝိနယဿ။ အတ္တတ္ထပရတ္ထာဒိဘေဒေတိ ယော တံ သုတ္တံ သဇ္ဈာယတိ သုဏာတိ ဝါစေတိ စိန္တေတိ ဒေသေတိ၊ သုတ္တေန သင်္ဂဟိတော သီလာဒိအတ္ထော တဿပိ ဟောတိ၊ တေန ပရဿ သာဓေတဗ္ဗတော ပရဿပိ ဟောတီတိ တဒုဘယံ တံ သုတ္တံ သူစေတိ ဒီပေတိ။ တထာ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကတ္ထေ လောကိယလောကုတ္တရတ္ထေတိ ဧဝမာဒိဘေဒေ အတ္ထေ အာဒိသဒ္ဒေန သင်္ဂဏှာတိ။ အတ္ထသဒ္ဒေါ စာယံ ဟိတပရိယာယဝစနံ၊ န ဘာသိတတ္ထဝစနံ။ ယဒိ သိယာ၊ သုတ္တံ အတ္တနောပိ ဘာသိတတ္ထံ သူစေတိ ပရသုတ္တဿပီတိ အယမတ္ထော သိယာ၊ သုတ္တေန စ ယော အတ္ထော ပကာသိတော၊ သော တဿေဝ ဟောတီတိ န တေန ပရတ္ထော သူစိတော ဟောတိ၊ တေန စ သူစေတဗ္ဗဿ ပရတ္ထဿ နိဝတ္တေတဗ္ဗဿ အဘာဝါ အတ္တဂ္ဂဟဏံ န ကတ္တဗ္ဗံ၊ အတ္တတ္ထပရတ္ထဝိနိမုတ္တဿ ဘာသိတတ္ထဿ အဘာဝါ အာဒိဂ္ဂဟဏဉ္စ န ကတ္တဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ယထာဝုတ္တဿ အတ္ထဿ သုတ္တေ အသမ္ဘဝတော သုတ္တာဓာရဿ ပုဂ္ဂလဿ ဝသေန အတ္တတ္ထပရတ္ထာ ဝုတ္တာ။

အထ ဝါ သုတ္တံ အနပေက္ခိတွာ ယေ အတ္တတ္ထာဒယောပိ အတ္ထပ္ပဘေဒါ ဝုတ္တာ နိဒ္ဒေသေ (မဟာနိ။ ၆၉၊ စူဠနိ။ မောဃရာဇမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၈၅) ‘‘အတ္တတ္ထော ပရတ္ထော ဥဘယတ္ထော ဒိဋ္ဌဓမ္မိကော အတ္ထော သမ္ပရာယိကော အတ္ထော ဥတ္တာနော အတ္ထော ဂမ္ဘီရော အတ္ထော ဂုဠှော အတ္ထော ပဋိစ္ဆန္နော အတ္ထော နေယျော အတ္ထော ¶ နီတော အတ္ထော အနဝဇ္ဇော အတ္ထော နိက္ကိလေသော အတ္ထော ဝေါဒါနော အတ္ထော ပရမတ္ထော အတ္ထော’’တိ၊ တေ သုတ္တံ သူစေတီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ‘‘အတ္တနာ စ အပ္ပိစ္ဆော ဟောတီ’’တိ အတ္တတ္ထံ၊ ‘‘အပ္ပိစ္ဆကထဉ္စ ပရေသံ ကတ္တာ ဟောတီ’’တိ ပရတ္ထံ သူစေတီတိ။ ဧဝံ ‘‘အတ္တနာ စ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော ဟောတီ’’တိအာဒိသုတ္တာနိ (အ။ နိ။ ၄။၉၉) ယောဇေတဗ္ဗာနိ။ ဝိနယာဘိဓမ္မေဟိ စ ဝိသေသေတွာ သုတ္တသဒ္ဒဿ အတ္ထော ဝတ္တဗ္ဗော၊ တသ္မာ ဝေနေယျဇ္ဈာသယဝသပ္ပဝတ္တာယ ဒေသနာယ အတ္တဟိတပရဟိတာဒီနိ သာတိသယံ ပကာသိတာနိ ဟောန္တိ၊ န အာဏာဓမ္မသဘာဝဝသပ္ပဝတ္တာယာတိ ဣဒမေဝ ‘‘အတ္ထာနံ သူစနတော သုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

သုတ္တေ စ အာဏာဓမ္မသဘာဝါ ဝေနေယျဇ္ဈာသယံ အနုဝတ္တန္တိ၊ န ဝိနယာဘိဓမ္မေသု ဝိယ ဝေနေယျဇ္ဈာသယော အာဏာဓမ္မသဘာဝေ အနုဝတ္တတိ၊ တသ္မာ ဝေနေယျာနံ ဧကန္တဟိတပဋိလာဘသံဝတ္တနိကာ သုတ္တန္တဒေသနာ ဟောတီတိ ‘‘သုဝုတ္တာ စေတ္ထ အတ္ထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပသဝတီတိ ဖလတိ ¶ ။ ‘‘သုတ္တာဏာ’’တိ ဧတဿ အတ္ထံ ပကာသေတုံ ‘‘သုဋ္ဌု စ နေ တာယတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အတ္တတ္ထပရတ္ထာဒိဝိဓာနေသု စ သုတ္တဿ ပမာဏဘာဝေါ တေသဉ္စ သင်္ဂါဟကတ္တံ ယောဇေတဗ္ဗံ၊ တဒတ္ထပ္ပကာသနေ ပဓာနတ္တာ သုတ္တဿ ဣတရေဟိ ဝိသေသနဉ္စ။ ဧတန္တိ ‘‘အတ္ထာနံ သူစနတော’’တိအာဒိကံ အတ္ထဝစနံ။ ဧတဿာတိ သုတ္တဿ။

အဘိက္ကမန္တီတိ ဧတ္ထ အဘိ-သဒ္ဒေါ ကမနဿ ဝုဒ္ဓိဘာဝံ အတိရေကတ္တံ ဒီပေတိ။ အဘိက္ကန္တေနာတိ စ ဧတ္ထ ကန္တိယာ အဓိကတ္တံ ဝိသေသဘာဝန္တိ ယုတ္တံ ကိရိယာဝိသေသကတ္တာ ဥပသဂ္ဂဿ။ အဘိညာတာ၊ အဘိရာဇာ၊ အဘိဝိနယေတိ ဧတ္ထ လက္ခဏပူဇိတပရိစ္ဆိန္နေသု ရတ္တိအာဒီသု အဘိ-သဒ္ဒေါ ဝတ္တတီတိ ကထမေတံ ယုဇ္ဇေယျာတိ? လက္ခဏကရဏဉာဏပူဇနပရိစ္ဆေဒကိရိယာဒီပနတော တာဟိ စ ကိရိယာဟိ ရတ္တိရာဇဝိနယာနံ ယုတ္တတ္တာ။ ဘာဝနာဖရဏဝုဒ္ဓီဟိ ဝုဒ္ဓိမန္တော။ အာရမ္မဏာဒီဟီတိ အာရမ္မဏသမ္ပယုတ္တကမ္မဒွါရပဋိပဒါဒီဟိ။ အဝိသိဋ္ဌန္တိ အညမညဝိသိဋ္ဌေသု ဝိနယသုတ္တန္တာဘိဓမ္မေသု အဝိသိဋ္ဌံ သမာနံ ပိဋကသဒ္ဒန္တိ အတ္ထော။ ယထာဝုတ္တေနေဝါတိ ‘‘ဧဝံ ဒုဝိဓတ္ထေနာ’’တိအာဒိနာ နယေန။

ကထေတဗ္ဗာနံ အတ္ထာနံ ဒေသကာယတ္တေန အာဏာဒိဝိဓိနာ အတိသဇ္ဇနံ ပဗောဓနံ ဒေသနာ။ သာသိတဗ္ဗပုဂ္ဂလဂတေန ယထာပရာဓာဒိနာ သာသိတဗ္ဗဘာဝေန အနုသာသနံ ဝိနယနံ သာသနံ။ ကထေတဗ္ဗဿ သံဝရာသံဝရာဒိနော အတ္ထဿ ကထနံ ဝစနပဋိဗဒ္ဓကရဏံ ကထာ။ ဘေဒ-သဒ္ဒေါ ဝိသုံ ဝိသုံ ယောဇေတဗ္ဗော ‘‘ဒေသနာဘေဒံ သာသနဘေဒံ ကထာဘေဒဉ္စ ယထာရဟံ ပရိဒီပယေ’’တိ။ ဘေဒန္တိ နာနတ္တံ၊ နာနာကရဏန္တိ ¶ အတ္ထော။ သိက္ခာ စ ပဟာနာနိ စ ဂမ္ဘီရဘာဝေါ စ သိက္ခာပဟာနဂမ္ဘီရဘာဝံ၊ တဉ္စ ပရိဒီပယေ။ ယန္တိ ပရိယတ္တိအာဒိံ။ ယထာတိ ဥပါရမ္ဘာဒိဟေတု ပရိယာပုဏနာဒိပ္ပကာရေဟိ။

တီသုပိ စေတေသု ဧတေ ဓမ္မတ္ထဒေသနာပဋိဝေဓာတိ ဧတ္ထ တန္တိအတ္ထော တန္တိဒေသနာ တန္တိအတ္ထပဋိဝေဓော စ တန္တိဝိသယာ ဟောန္တီတိ ဝိနယပိဋကာဒီနံ အတ္ထဒေသနာပဋိဝေဓာဓာရဘာဝေါ ယုတ္တော၊ ပိဋကာနိ ပန တန္တိယောယေဝါတိ ဓမ္မာဓာရဘာဝေါ ကထံ ယုဇ္ဇေယျာတိ? တန္တိသမုဒါယဿ အဝယဝတန္တိယာ အာဓာရဘာဝတော၊ ဓမ္မာဒီနဉ္စ ဒုက္ခောဂါဟဘာဝတော တေဟိ ဝိနယာဒယော ဂမ္ဘီရာတိ ဝိနယာဒီနဉ္စ စတုဗ္ဗိဓော ဂမ္ဘီရဘာဝေါ ဝုတ္တော၊ တသ္မာ ‘‘ဓမ္မာဒယော ဧဝ ဒုက္ခောဂါဟတ္တာ ဂမ္ဘီရာ၊ န ¶ ဝိနယာဒယော’’တိ န စောဒေတဗ္ဗမေတံ။ တတ္ထ ပဋိဝေဓဿ ဒုက္ကရဘာဝတော ဓမ္မတ္ထာနံ၊ ဒေသနာဉာဏဿ ဒုက္ကရဘာဝတော ဒေသနာယ စ ဒုက္ခောဂါဟဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပဋိဝေဓဿ ပန ဥပ္ပာဒေတုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ တဗ္ဗိသယဉာဏုပ္ပတ္တိယာ စ ဒုက္ကရဘာဝတော ဒုက္ခောဂါဟတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဟေတုမှိ ဉာဏံ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါတိ ဧတေန ဝစနတ္ထေန ဓမ္မဿ ဟေတုဘာဝေါ ကထံ ဉာတဗ္ဗောတိ? ‘‘ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိ ဧတဿ သမာသပဒဿ အဝယဝပဒတ္ထံ ဒဿေန္တေန ‘‘ဟေတုမှိ ဉာဏ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ။ ‘‘ဓမ္မေ ပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိ ဧတ္ထ ဟိ ‘‘ဓမ္မေ’’တိ ဧတဿ အတ္ထံ ဒဿေန္တေန ‘‘ဟေတုမှီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိ ဧတဿ စ အတ္ထံ ဒဿေန္တေန ‘‘ဉာဏ’’န္တိ၊ တသ္မာ ဟေတုဓမ္မသဒ္ဒါ ဧကတ္ထာ ဉာဏပဋိသမ္ဘိဒါသဒ္ဒါ စာတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တေန သာဓိတော ဓမ္မဿ ဟေတုဘာဝေါ။ အတ္ထဿ ဟေတုဖလဘာဝေါ စ ဧဝမေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယထာဓမ္မန္တိ ဧတ္ထ ဓမ္မ-သဒ္ဒေါ ဟေတုံ ဟေတုဖလဉ္စ သဗ္ဗံ ဂဏှာတိ။ သဘာဝဝါစကော ဟေသ၊ န ပရိယတ္တိဟေတုဘာဝဝါစကော၊ တသ္မာ ယထာဓမ္မန္တိ ယော ယော အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရာဒိဓမ္မော၊ တသ္မိံ တသ္မိန္တိ အတ္ထော။ ဓမ္မာဘိလာပေါတိ အတ္ထဗျဉ္ဇနကော အဝိပရီတာဘိလာပေါ။ ဧတေန ‘‘တတြ ဓမ္မနိရုတ္တာဘိလာပေ ဉာဏံ နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိ (ဝိဘ။ ၇၁၈-၇၂၀) ဧတ္ထ ဝုတ္တဓမ္မနိရုတ္တိံ ဒဿေတိ။ အနုလောမာဒိဝသေန ဝါ ကထနန္တိ ဧတေန တဿာ ဓမ္မနိရုတ္တိယာ အဘိလာပံ ကထနံ တဿ ဝစနဿ ပဝတ္တနံ ဒဿေတိ။ အဓိပ္ပာယောတိ ဧတေန ‘‘ဒေသနာတိ ပညတ္တီ’’တိ ဧတံ ဝစနံ ဓမ္မနိရုတ္တာဘိလာပံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န တဗ္ဗိနိမုတ္တံ ပညတ္တိံ သန္ဓာယာတိ ဒဿေတိ။

သော စ လောကိယလောကုတ္တရောတိ ဧဝံ ဝုတ္တံ အဘိသမယံ ယေန ပကာရေန အဘိသမေတိ၊ ယဉ္စ အဘိသမေတိ၊ ယော စ တဿ သဘာဝေါ၊ တေဟိ ပါကဋံ ကာတုံ ‘‘ဝိသယတော အသမ္မောဟတော စ အတ္ထာဒိအနုရူပံ ¶ ဓမ္မာဒီသု အဝဗောဓော’’တိ အာဟ။ တတ္ထ ဟိ ဝိသယတော အတ္ထာဒိအနုရူပံ ဓမ္မာဒီသု အဝဗောဓော အဝိဇ္ဇာဒိဓမ္မသင်္ခါရာဒိအတ္ထတဒုဘယပညာပနာရမ္မဏော လောကိယော အဘိသမယော။ အသမ္မောဟတော အတ္ထာဒိအနုရူပံ ဓမ္မာဒီသု အဝဗောဓော နိဗ္ဗာနာရမ္မဏော မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တော ယထာဝုတ္တဓမ္မတ္ထပညတ္တီသု သမ္မောဟဝိဒ္ဓံသနော လောကုတ္တရော အဘိသမယောတိ။ အဘိသမယတော အညမ္ပိ ပဋိဝေဓတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘တေသံ တေသံ ဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘ပဋိဝေဓနံ ¶ ပဋိဝေဓော’’တိ ဣမိနာ ဟိ ဝစနတ္ထေန အဘိသမယော၊ ပဋိဝိဇ္ဈီယတီတိ ပဋိဝေဓောတိ ဣမိနာ တံတံရူပါဒိဓမ္မာနံ အဝိပရီတသဘာဝေါ စ ပဋိဝေဓောတိ ယုဇ္ဇတိ။

ယထာဝုတ္တေဟိ ဓမ္မာဒီဟိ ပိဋကာနံ ဂမ္ဘီရဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘ဣဒါနိ ယသ္မာ ဧတေသု ပိဋကေသူ’’တိအာဒိမာဟ။ ယော စေတ္ထာတိ ဧတေသု တံတံပိဋကဂတေသု ဓမ္မာဒီသု ယော ပဋိဝေဓော ဧတေသု စ ပိဋကေသု တေသံ တေသံ ဓမ္မာနံ ယော အဝိပရီတသဘာဝေါတိ ယောဇေတဗ္ဗော။ ဒုက္ခောဂါဟတာ စ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အယံ ပနေတ္ထ ဝိသေသော ‘‘အဝိပရီတသဘာဝသင်္ခါတော ပဋိဝေဓော ဒုဗ္ဗိညေယျတာယ ဧဝ ဒုက္ခောဂါဟော’’တိ။

ယန္တိ ပရိယတ္တိဒုဂ္ဂဟဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အတ္ထန္တိ ဘာသိတတ္ထံ ပယောဇနတ္ထဉ္စ။ န ဥပပရိက္ခန္တီတိ န ဝိစာရေန္တိ။ န နိဇ္ဈာနံ ခမန္တီတိ နိဇ္ဈာနပညံ န ခမန္တိ၊ နိဇ္ဈာယိတွာ ပညာယ ဒိသွာ ရောစေတွာ န ဂဟေတဗ္ဗာ ဟောန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣတီတိ ဧဝံ ဧတာယ ပရိယတ္တိယာ ဝါဒပ္ပမောက္ခာနိသံသာ အတ္တနော ဥပရိ ပရေဟိ အာရောပိတဝါဒဿ နိဂ္ဂဟဿ ပမောက္ခပ္ပယောဇနာ ဟုတွာ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏန္တိ။ ဝါဒပ္ပမောက္ခောတိ ဝါ နိန္ဒာပမောက္ခော။ ယဿ စတ္ထာယာတိ ယဿ စ သီလာဒိပရိပူရဏဿ အနုပါဒါဝိမောက္ခဿ ဝါ အတ္ထာယ။ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏန္တီတိ ဉာယေန ပရိယာပုဏန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ အဿာတိ အဿ ဓမ္မဿ။ နာနုဘောန္တီတိ န ဝိန္ဒန္တိ။ တေသံ တေ ဓမ္မာ ဒုဂ္ဂဟိတတ္တာ ဥပါရမ္ဘမာနဒပ္ပမက္ခပလာသာဒိဟေတုဘာဝေန ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တန္တိ။ ဘဏ္ဍာဂါရေ နိယုတ္တော ဘဏ္ဍာဂါရိကော၊ ဘဏ္ဍာဂါရိကော ဝိယာတိ ဘဏ္ဍာဂါရိကော၊ ဓမ္မရတနာနုပါလကော။ အညံ အတ္ထံ အနပေက္ခိတွာ ဘဏ္ဍာဂါရိကဿေဝ သတော ပရိယတ္တိ ဘဏ္ဍာဂါရိကပရိယတ္တိ။

တာသံယေဝါတိ အဝဓာရဏံ ပါပုဏိတဗ္ဗာနံ ဆဠဘိညာစတုပဋိသမ္ဘိဒါနံ ဝိနယေ ပဘေဒဝစနာဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဝေရဉ္ဇကဏ္ဍေ ဟိ တိဿော ဝိဇ္ဇာဝ ဝိဘတ္တာတိ။ ဒုတိယေ တာသံယေဝါတိ ¶ အဝဓာရဏံ စတဿော ပဋိသမ္ဘိဒါ အပေက္ခိတွာ ကတံ၊ န တိဿော ဝိဇ္ဇာ။ တာ ဟိ ဆသု အဘိညာသု အန္တောဂဓာတိ သုတ္တေ ဝိဘတ္တာယေဝါတိ။ ဉတွာ သင်္ဂယှမာနန္တိ ယောဇနာ။ တေသန္တိ တေသံ ပိဋကာနံ။ သဗ္ဗမ္ပီတိ သဗ္ဗမ္ပိ ဗုဒ္ဓဝစနံ။

အတ္ထာနုလောမနာမတော အနုလောမိကော။ အနုလောမိကတ္တံယေဝ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ကသ္မာ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧကနိကာယမ္ပီတိ ဧကသမူဟမ္ပိ။ ပေါဏိကာ ¶ စ စိက္ခလ္လိကာ စ ခတ္တိယာ၊ တေသံ နိဝါသော ပေါဏိကနိကာယော စိက္ခလ္လိကနိကာယော စ။ ဧဝံ ဓမ္မက္ခန္ဓတော စတုရာသီတိ ဓမ္မက္ခန္ဓသဟဿာနီတိ ဗုဒ္ဓဝစနပိဋကာဒီနိ နိဋ္ဌာပေတွာ အနေကစ္ဆရိယပါတုဘာဝပဋိမဏ္ဍိတာယ သင်္ဂီတိယာ ပဌမဗုဒ္ဓဝစနာဒိကော သဗ္ဗော ဝုတ္တပ္ပဘေဒေါ အညောပိ ဥဒ္ဒါနသင်္ဂဟာဒိဘေဒေါ သင်္ဂီတိယာ ဉာယတီတိ ဧတဿ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ဧဝမေတံ သဗ္ဗမ္ပီ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ အယံ အဘိဓမ္မော ပိဋကတော အဘိဓမ္မပိဋကန္တိအာဒိနာ ပိဋကာဒိဘာဝဒဿနေနေဝ မဇ္ဈိမဗုဒ္ဓဝစနဘာဝေါ တထာဂတဿ စ အာဒိတော အာဘိဓမ္မိကဘာဝေါ ဒဿိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧတ္ထ သိယာ ‘‘ယဒိ တထာဂတဘာသိတဘာဝေါ အဘိဓမ္မဿ သိဒ္ဓါ သိယာ၊ မဇ္ဈိမဗုဒ္ဓဝစနဘာဝေါ စ သိဒ္ဓါ ဘဝေယျ၊ သော ဧဝ စ န သိဒ္ဓါ’’တိ တဿ ဝိနယာဒီဟိ ဗုဒ္ဓဘာသိတဘာဝံ သာဓေတုံ ဝတ္ထုံ ဒဿေန္တော ‘‘တံ ဓာရယန္တေသု ဘိက္ခူသူ’’တိအာဒိမာဟ။ သဗ္ဗသာမယိကပရိသာယာတိ သဗ္ဗနိကာယိကပရိသာယ ပဉ္စပိ နိကာယေ ပရိယာပုဏန္တိယာ။ န ဥဂ္ဂဟိတန္တိ သကလဿ ဝိနယပိဋကဿ အနုဂ္ဂဟိတတ္တာ အာဟ။ ဝိနယမတ္တံ ဥဂ္ဂဟိတန္တိ ဝိဘင်္ဂဒွယဿ ဥဂ္ဂဟိတတ္တာ အာဟ။ ဝိနယံ အဝိဝဏ္ဏေတုကာမတာယ ‘‘အဘိဓမ္မံ ပရိယာပုဏဿူ’’တိ ဘဏန္တဿ အနာပတ္တိံ၊ အဘိဓမ္မေ အနောကာသကတံ ဘိက္ခုံ ပဉှံ ပုစ္ဆန္တိယာ ပါစိတ္တိယဉ္စ ဝဒန္တေန ဘဂဝတာ အဘိဓမ္မဿ ဗုဒ္ဓဘာသိတဘာဝေါ ဒီပိတော ဗုဒ္ဓဘာသိတေဟိ သုတ္တာဒီဟိသဟ ဝစနတော၊ ဗာဟိရကဘာသိတေသု စ ဤဒိသဿ ဝစနဿ အဘာဝါ။

ဣတောပိ ဗလဝတရံ အာဘိဓမ္မိကဿ သာဓုကာရဒါနေန ဝိစိကိစ္ဆာဝိစ္ဆေဒဿ ကတတ္တာ။ ကမ္မတော အညံ ကမ္မံ ကမ္မန္တရံ၊ တံ ကာမာဝစရာဒိံ ရူပါဝစရာဒိဘာဝေန၊ ကဏှဝိပါကာဒိံ သုက္ကဝိပါကာဒိဘာဝေန ကထေန္တော အာလောဠေတိ။

ဇိနစက္ကေတိ ဇိနသာသနေ။ ဝိသံဝါဒေတီတိ ဝိပ္ပလမ္ဘေတိ။ ဘေဒကရဝတ္ထူသု ဧကသ္မိန္တိ ‘‘ဘာသိတံ ¶ လပိတံ တထာဂတေန အဘာသိတံ အလပိတံ တထာဂတေနာတိ ဒီပေတီ’’တိ ဧကသ္မိံ သန္ဒိဿတိ။ ဥတ္တရိပိ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗော…ပေ… န အညေသံ ဝိသယော…ပေ… နိဒါနကိစ္စံ နာမ နတ္ထီတိ အပါကဋာနံ ကာလဒေသဒေသကပရိသာနံ ပါကဋဘာဝကရဏတ္ထံ တဒုပဒေသသဟိတေန နိဒါနေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ အညေသံ အဝိသယတ္တာ ဒေသကော ပါကဋော၊ ဩက္ကန္တိကာလာဒီနံ ပါကဋတ္တာ ကာလော စ၊ ဒေဝလောကေ ဒေသိတဘာဝဿ ပါကဋတ္တာ ဒေသပရိသာ စ ပါကဋာတိ ကိံ နိဒါနကိစ္စံ သိယာတိ။

ယတ္ထ ¶ ခန္ဓာဒယော နိပ္ပဒေသေန ဝိဘတ္တာ၊ သော အဘိဓမ္မော နာမ၊ တသ္မာ တဿ နိဒါနေန ခန္ဓာဒီနံ နိပ္ပဒေသတောပိ ပဋိဝိဒ္ဓဋ္ဌာနေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယေန ထေရော ‘‘မဟာဗောဓိနိဒါနော အဘိဓမ္မော’’တိ ဒဿေတိ။ ‘‘သော ဧဝံ ပဇာနာမိ သမ္မာဒိဋ္ဌိပစ္စယာပိ ဝေဒယိတ’’န္တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၅။၁၂) နယေန ပစ္စယာဒီဟိ ဝေဒနံ ဥပပရိက္ခန္တော ခန္ဓာဒိပဒေသာနံ ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒီနံ ဝသေန ဝိဟာသိ။ ဓမ္မေတိ ကုသလာဒိအရဏန္တေ။

ဓမ္မံ ပရိဝတ္တေန္တောတိ သာဋ္ဌကထံ ပါဠိံ ပရိဝတ္တေန္တော ဧတံ ပရဝါဒီစောဒနံ ပတွာ ‘‘အယံ ပရဝါဒီ’’တိအာဒိမာဟ။ အမှာဒိသေသု နိဒါနံ ဇာနန္တေသု ပဋိသရဏေသု ဝိဇ္ဇမာနေသု အပ္ပဋိသရဏော အရညေ ကန္ဒန္တော ဝိယ နိဒါနသဗ္ဘာဝေ သက္ခိဘူတေသုပိ အမှေသု ဝိဇ္ဇမာနေသု အသက္ခိကံ အဍ္ဍံ ကရောန္တော ဝိယ ဟောတိ၊ နိဒါနဿ အတ္ထိဘာဝမ္ပိ န ဇာနာတိ၊ နနု ဧတံ နိဒါနန္တိ ကထေန္တော ဧဝမာဟ။ ဧကမေဝါတိ ဒေသနာနိဒါနမေဝ အဇ္ဈာသယာနုရူပေန ဒေသိတတ္တာ။ ဒွေ နိဒါနာနီတိ အဓိဂန္တဗ္ဗဒေသေတဗ္ဗဓမ္မာနုရူပေန ဒေသိတတ္တာ။ အဘိဓမ္မာဓိဂမဿ မူလံ အဓိဂမံ နိဒေတီတိ အဓိဂမနိဒါနံ။ ဗောဓိအဘိနီဟာရသဒ္ဓါယာတိ ယာယ သဒ္ဓါယ ဒီပင်္ကရဒသဗလဿ သန္တိကေ ဗောဓိယာ စိတ္တံ အဘိနီဟရိ ပဏိဓာနံ အကာသိ။

သုမေဓကထာဝဏ္ဏနာ

စတုရော စ အသင်္ခိယေတိ (ဗု။ ဝံ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁-၂) ဥဒ္ဓံ အာရောဟနဝသေန အတိက္ကမိတွာ အမရံ နာမ နဂရံ အဟောသီတိ ဝစနသေသယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ဒသဟီတိ ဟတ္ထိအဿရထဘေရီသင်္ခမုဒိင်္ဂဝီဏာဂီတသမ္မတာဠေဟိ ‘‘အသ္နာထ ပိဝထ ခါဒထာ’’တိ ဒသမေန သဒ္ဒေန။ တေ ပန ဧကဒေသေန ဒဿေတုံ ‘‘ဟတ္ထိသဒ္ဒ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဟတ္ထိသဒ္ဒန္တိ ကရဏတ္ထေ ဥပယောဂေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဘေရီသင်္ခရထာနဉ္စ သဒ္ဒေဟိ ¶ အဝိဝိတ္တန္တိ ဝါ ဃောသိတန္တိ ဝါ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဟတ္ထိသဒ္ဒန္တိ ဝါ ဟတ္ထိသဒ္ဒဝန္တံ နဂရံ။ ခါဒထ ပိဝထ စေဝါတိ ဣတိ-သဒ္ဒေါ ဉာတတ္ထတ္တာ အပ္ပယုတ္တော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

သဗ္ဗင်္ဂသမ္ပန္နံ ဥယျာနပေါက္ခရဏီအာဒိသမ္ပန္နတ္တာ။ လက္ခဏေတိ ဣတ္ထိလက္ခဏေ ပုရိသလက္ခဏေ စ။ ဣတိဟာသေတိ ပေါရာဏေ။ သဓမ္မေတိ အတ္တနော တေဝိဇ္ဇဓမ္မေ စ ယညဝိဓိအာဒိကေ စ။ ပါရမိန္တိ ပါရဉာဏံ ပါရာဓိဂမံ ဂတော။ စိန္တေသဟန္တိ စိန္တေသိံ အဟံ သုမေဓဘူတောတိ သတ္ထာ ဝဒတိ။ အတ္ထိ ¶ ဟေဟိတီတိ သော ဝိဇ္ဇမာနော ဘဝိဿတိ။ န ဟေတုယေတိ အဘဝိတုံ။ ဧဝမေဝါတိ ဧဝမေဝံ။ န ဂဝေသတီတိ န ဂန္တုံ ဧသတိ န ဣစ္ဆတိ နာနုဂစ္ဆတိ ဝါ။ ဓောဝေတိ ဓောဝန္တေ။ သေရီတိ သာယတ္တိကော။ သယံဝသီတိ သဝသော။ မဟာစောရသမော ဝိယာတိ ကာယသာရာဂဝသေန ဒုစ္စရိတာနေသနေဟိ ကုသလဘဏ္ဍစ္ဆေဒနာ။ နာထာတိ နာထဝန္တော။ ပဉ္စဒေါသဝိဝဇ္ဇိတန္တိ ဧဝမာဒိကဿ အတ္ထော ကေသုစိ အဋ္ဌကထာပေါတ္ထကေသု လိခိတောတိ ကတွာ န ဝက္ခာမ။

သာသနေတိ ဧတ္ထ တာပသသာသနံ ဈာနာဘိညာ စ။ ဝသီဘူတဿ သတော။ မယိ ဧဝံဘူတေ ဒီပင်္ကရော ဇိနော ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သောဓေတိ ဇနော။ အဉ္ဇသံ ဝဋုမာယနန္တိ ပရိယာယဝစနေဟိ မဂ္ဂမေဝ ဝဒတိ။ မာ နံ အက္ကမိတ္ထာတိ ဧတ္ထ နန္တိ ပဒပူရဏမတ္တေ နိပါတော။ ဃာတိယာမဟန္တိ ဧတ္ထ စ အ-ဣတိ စ ဟံ-ဣတိ စ နိပါတာ၊ အဟံ-ဣတိ ဝါ ဧကော နိပါတော သာနုနာသိကော ကတော။ အာဟုတီနန္တိ ဒက္ခိဏာဟုတီနံ။ မန္တိ မမ၊ မံ ဝါ အဗြွိ။

ကပ္ပေ အတိက္ကမိတွာ ဝုတ္တေပိ ဗောဓိမှိ မာတာဒိသံကိတ္တနေ သင်္ဂဏှိတုံ ‘‘ဗောဓိ တဿ ဘဂဝတော’’တိအာဒိမာဟ။ သုခေနာတိ ဥတ္တမေန သုခေန။ အသမောတိ တာပသေဟိ အသမော။ အဘိညာသုခတောပိ ဝိသိဋ္ဌံ ဤဒိသံ ဗုဒ္ဓတ္တဗျာကရဏဇံ သုခံ အလဘိံ။ ယာတိ ယာနိ နိမိတ္တာနိ။ အာဘုဇတီတိ အာဝတ္တတိ။ အဘိရဝန္တီတိ သဒ္ဒံ ကရောန္တိ။ ဆုဒ္ဓါတိ နိက္ခန္တာ။ နုဒ္ဓံသတီတိ န ဥဒ္ဓံ ဂစ္ဆတိ။ ဥဘယန္တိ ဥဘယဝစနံ။ ဓုဝသဿတန္တိ ဧကန္တသဿတံ၊ အဝိပရီတမေဝါတိ အတ္ထော။ အာပန္နသတ္တာနန္တိ ဂဗ္ဘိနီနံ။ ယာဝတာဒသ ဒိသာ၊ တတ္ထ။ ဓမ္မဓာတုယာတိ ဓမ္မဓာတုယံ၊ သဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု ဝိစိနာမီတိ အတ္ထော။

ယဿ သမ္ပုဏ္ဏော၊ တံ ဝမတေဝ ဥဒကံ နိဿေသံ။ ဧတေတိ ဧကိဿာပိ ဒါနပါရမိတာယ အနေကပ္ပကာရတာယ ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသော ကတော။ ပဋိလဂ္ဂိတံ ရက္ခတီတိ ဝစနသေသော၊ ဘုမ္မတ္ထေ ဝါ ဥပယောဂေါ ¶ ။ စတူသု ဘူမီသူတိ ပါတိမောက္ခာဒီသု သံဝရဘူမီသု။ အဒွေဇ္ဈမာနသောတိ ကဒါစိ ခမနံ ကဒါစိ အက္ခမနံ၊ ကဿစိ ခမနံ ကဿစိ အက္ခမနန္တိ ဧဝံ ဒွေဓာဘာဝံ အနာပန္နမာနသော ဟုတွာ။ သစ္စဿ ဝီထိ နာမ ဒိဋ္ဌာဒိ စ အဒိဋ္ဌာဒိ စ ယထာဘူတံဝ ဝတ္ထု။ အဓိဋ္ဌာနန္တိ ကုသလသမာဒါနာဓိဋ္ဌာနံ၊ သမာဒိန္နေသု ကုသလေသု အစလတာ အဓိဋ္ဌာနံ နာမ။ ပထဝိယာ ဥပေက္ခနံ နာမ ဝိကာရာနာပတ္တိ။ အညတြာတိ အညံ။ သဘာဝရသလက္ခဏေတိ ဧတ္ထ ဘာဝေါတိ အဝိပရီတတာ ဝိဇ္ဇမာနတာ၊ သဟ ဘာဝေန သဘာဝေါ၊ အဝိပရီတော အတ္တနော ဗောဓိပရိပါစနကိစ္စသင်္ခါတော ¶ ရသော၊ အနဝဇ္ဇဝတ္ထုပရိစ္စာဂါဒိသင်္ခါတံ လက္ခဏဉ္စ သဘာဝရသလက္ခဏံ၊ တတော သမ္မသတော။ ဓမ္မတေဇေနာတိ ဉာဏတေဇေန။ စလတာတိ စလတာယ ကမ္ပနတာယ။ သေသီတိ သယိ။ မာ ဘာထာတိ မာ ဘာယိတ္ထ။ သဗ္ဗီတိယောတိ သဗ္ဗာ ဤတိယော ဥပဒ္ဒဝါ တံ ဝိဝဇ္ဇန္တု။

သုမေဓကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဝစ္ဆတီတိ ဒေတိ။ ယောဂေနာတိ ဥပါယေန။ သမိံသူတိ သန္နိပတိံသု။ အပ္ပတ္တမာနသာတိ အပ္ပတ္တအရဟတ္တာ ဘိက္ခူ ဂရဟိတာ ဘဝန္တိ။ ရိတ္တာတိ သုညာ အန္တရဟိတာ။ သာလကလျာဏီ နာမ ဧကော ရုက္ခော။ ဗုဒ္ဓစက္ကဝတ္တိကာလေယေဝ ကိရ ဧကာဟေနေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

လိင်္ဂသမ္ပတ္တီတိ ပုရိသလိင်္ဂတာ။ ဟေတူတိ တိဟေတုကပဋိသန္ဓိတာ။ ဂုဏသမ္ပတ္တီတိ အဘိညာသမာပတ္တိလာဘိတာ။ အဓိကာရောတိ ဗုဒ္ဓါနံ သက္ကာရကရဏံ။ ဆန္ဒတာတိ ဗုဒ္ဓတ္တပ္ပတ္တိယံ ဆန္ဒသမာယောဂေါ။ သဗ္ဗင်္ဂသမ္ပန္နာတိ အဋ္ဌင်္ဂါနိ သမောဓာနေတွာ ကတပဏိဓာနာ။ ပက္ခိကာတိ ပီဌသပ္ပိကာ။ ပဏ္ဍကာတိ ဥဘယလိင်္ဂရဟိတာ။ ဗောဓိသတ္တာ စ ဗြဟ္မလောကူပပတ္တိပဌမကပ္ပိကေသု ကာလေသု ဥဘယလိင်္ဂရဟိတာ ဟောန္တိ၊ န ပန ပဏ္ဍကပရိယာပန္နာတိ ဧတမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ပရိယာပန္နာ န ဘဝန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ယထာဝုတ္တေသု ဝါ ဒေါသေသု သဗ္ဗေသု ပရိယာပန္နာ န ဘဝန္တိ၊ ဗောဓိသတ္တေသု ဝါ ပရိယာပန္နာ တဒန္တောဂဓာ၊ ပရိစ္ဆိန္နသံသာရတ္တာ ဝါ ပရိယာပန္နာ ဗောဓိသတ္တာ ဥဘတောဗျဉ္ဇနပဏ္ဍကာ န ဘဝန္တီတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗတ္ထ သုဒ္ဓဂေါစရာ ယသ္မာ၊ တသ္မာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ န သေဝန္တိ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိန္တိ နတ္ထိကာဟေတုကာကိရိယဒိဋ္ဌိံ။ ဘဝါဘဝေတိ ခုဒ္ဒကေ စေဝ မဟန္တေ စ ဘဝေ။ ဘောဇပုတ္တေတိ လုဒ္ဒကေ။ လဂနန္တိ သင်္ဂေါ။ အညထာတိ လီနတာ။ ဂါမဏ္ဍလာတိ ဂါမဒါရကာ။ ရူပန္တိ ဝိပ္ပကာရံ။ အယံ တာဝ နိဒါနကထာ ယာယ အဘိဓမ္မဿ ဗုဒ္ဓဘာသိတတာသိဒ္ဓီတိ အတ္ထယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။

နိဒါနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁။ စိတ္တုပ္ပာဒကဏ္ဍံ

တိကမာတိကာပဒဝဏ္ဏနာ

ဣဒါနိ ¶ ¶ ပဋိညာတကထံ ကာတုံ ‘‘ဣဒါနိ ဣတိ မေ…ပေ… ကထနောကာသော သမ္ပတ္တော’’တိအာဒိမာဟ။ ဣတော ပဋ္ဌာယာတိ ကုသလဓမ္မပဒတော ပဋ္ဌာယ။

၁။ သဗ္ဗပဒေဟိ လဒ္ဓနာမောတိ တီသုပိ ပဒေသု ဝေဒနာသဒ္ဒဿ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ တေန လဒ္ဓနာမော သဗ္ဗပဒေဟိ လဒ္ဓနာမော ဟောတိ။ နနု သုခါယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တာ ဓမ္မာတိ စတ္တာရိ ပဒါနိ၊ ဧဝံ သေသေသုပီတိ ဒွါဒသေတာနိ ပဒါနိ၊ န တီဏီတိ ဝေဒနာသဒ္ဒဿ ပဒတ္တယာဝယဝတ္တံ သန္ဓာယ ‘‘သဗ္ဗပဒေဟီ’’တိ ဝုစ္စေယျ၊ န ယုတ္တံ။ ‘‘ဝေဒနာယာ’’တိ ဟိ ဝိသုံ ပဒံ န ကဿစိ ပဒဿ အဝယဝေါ ဟောတိ၊ နာပိ သုခါဒိပဒဘာဝံ ဘဇတီတိ တေန လဒ္ဓနာမော ကထံ သဗ္ဗပဒေဟိ လဒ္ဓနာမော သိယာတိ? အဓိပ္ပေတပ္ပကာရတ္ထဂမကဿ ပဒသမုဒါယဿ ပဒတ္တာ။ ပဇ္ဇတိ အဝဗုဇ္ဈီယတိ ဧတေနာတိ ဟိ ပဒံ၊ ‘‘သုခါယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တာ ဓမ္မာ’’တိ ဧတေန စ ပဒသမုဒါယေန ယထာဓိပ္ပေတော အတ္ထော သမတ္တော ဝိညာယတိ၊ တသ္မာ သော ပဒသမုဒါယော ‘‘ပဒ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ ဣတရေပိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တသ္မာ တေသံ တိဏ္ဏံ သမုဒါယာနံ အဝယဝေန လဒ္ဓနာမော သဗ္ဗပဒေဟိ လဒ္ဓနာမောတိ ယုတ္တော။

ဂန္ထတော စ အတ္ထတော စာတိ ဧတ္ထ ဟေတုပဒသဟေတုကပဒါဒီဟိ သမ္ဗန္ဓတ္တာ ဂန္ထတော စ ဟေတုအတ္ထသဟေတုကတ္ထာဒီဟိ သမ္ဗန္ဓတ္တာ အတ္ထတော စ အညမညသမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သဟေတုကဟေတုသမ္ပယုတ္တဒုကာ ဟိ ဟေတုဒုကေ ဟေတူဟိ သမ္ဗန္ဓတ္တာ ဟေတုဒုကသမ္ဗန္ဓာ၊ ဟေတုသဟေတုကဒုကော ဟေတုဒုကသဟေတုကဒုကသမ္ဗန္ဓော ဥဘယေကပဒဝသေန။ တထာ ဟေတုဟေတုသမ္ပယုတ္တဒုကော ဟေတုဒုကဟေတုသမ္ပယုတ္တဒုကသမ္ဗန္ဓော ¶ ၊ နဟေတုသဟေတုကဒုကော ဧကဒွိပဒဝသေန ဟေတုဒုကသဟေတုကဒုကသမ္ဗန္ဓောတိ။ ကဏ္ဏိကာ ဝိယာတိ ပုပ္ဖမယကဏ္ဏိကာ ဝိယ။ ဃဋာ ဝိယာတိ ပုပ္ဖဟတ္ထကာဒီသု ပုပ္ဖာဒီနံ သမူဟော ဝိယ။ ကဏ္ဏိကာဃဋာဒီသု ဟိ ပုပ္ဖာဒီနိ ဝဏ္ဋာဒီဟိ အညမညသမ္ဗန္ဓာနိ ဟောန္တီတိ တထာသမ္ဗန္ဓတာ ဧတေသံ ဒုကာနံ ဝုတ္တာ။ ဒုကသာမညတောတိ အညေဟိ ဟေတုဒုကာဒီဟိ ဒုကဝသေန သမာနဘာဝါ။ အညေဟီတိ သာရမ္မဏဒုကာဒီဟိ။ အသင်္ဂဟိတော ပဒေသော ယေသံ အတ္ထိ၊ တေ သပ္ပဒေသာ။ ယေသံ ပန နတ္ထိ၊ တေ နိပ္ပဒေသာ။

‘‘ကစ္စိ ¶ နု ဘောတော ကုသလ’’န္တိ ဧဝံ ပုစ္ဆိတမေဝတ္ထံ ပါကဋံ ကတွာ ပုစ္ဆိတုံ ‘‘ကစ္စိ ဘောတော အနာမယ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ကုသလသဒ္ဒေါ အနာမယတ္ထော ဟောတိ။ ဗာဟိတိကသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၂။၃၆၁) ဘဂဝတော ကာယသမာစာရာဒယော ဝဏ္ဏေန္တေန ဓမ္မဘဏ္ဍာဂါရိကေန ‘‘ယော ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ကာယသမာစာရော အနဝဇ္ဇော’’တိ ကုသလော ကာယသမာစာရော ဝုတ္တော။ န ဟိ ဘဂဝတော သုခဝိပါကံ ကမ္မံ အတ္ထီတိ သဗ္ဗသာဝဇ္ဇရဟိတာ ကာယသမာစာရာဒယော ကုသလာတိ ဝုတ္တာ။ ကုသလေသု ဓမ္မေသူတိ စ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ ‘‘ကုသလာ’’တိ ဝုတ္တာ။ တေ စ ဝိပဿနာမဂ္ဂဖလသမ္ပယုတ္တာ န ဧကန္တေန သုခဝိပါကာယေဝါတိ အနဝဇ္ဇတ္ထော ကုသလသဒ္ဒေါ။ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနန္တိ ကုသလသဒ္ဒယောဂေန ဘုမ္မတ္ထေ သာမိဝစနံ၊ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနံ ဝါ နာမကိရိယာပယောဇနာဒီသူတိ အတ္ထော။ နစ္စဂီတဿာတိ စ သာမိဝစနံ ဘုမ္မတ္ထေ၊ နစ္စဂီတဿ ဝိသေသေသူတိ ဝါ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ သမာဒါနဟေတု ဧဝမိဒံ ပုညံ ပဝဍ္ဎတီတိ ပုညဝိပါကနိဗ္ဗတ္တကကမ္မံ ‘‘ကုသလ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဓမ္မာ ဟောန္တီတိ သုညဓမ္မတ္တာ သဘာဝမတ္တာ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီတိ ဧတ္ထာပိ သုညတတ္ထော ဓမ္မသဒ္ဒေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

သလယန္တိ…ပေ… ဝိဒ္ဓံသေန္တီတိ ဧတ္ထ ပုရိမဿ ပုရိမဿ ပစ္ဆိမံ ပစ္ဆိမံ အတ္ထဝစနံ။ အထ ဝါ သလနဿ အတ္ထဒီပနာနိ စလနာဒီနိ တီဏိ တဒင်္ဂပ္ပဟာနာဒီဟိ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။ အပ္ပဟီနဘာဝေန သန္တာနေ သယမာနာ အကုသလာ ဓမ္မာ ရာဂါဒိအသုစိသမ္ပယောဂတော နာနာဝိဓဒုက္ခဟေတုတော စ ကုစ္ဆိတေန အာကာရေန သယန္တိ။ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တာနမ္ပိ ဉာဏံ ဥပနိဿယပစ္စယော ဟောတီတိ သဗ္ဗေပိ ကုသလာ ဓမ္မာ ကုသေန ဉာဏေန ပဝတ္တေတဗ္ဗာတိ ကုသလာ။ ဥပ္ပန္နံသာနုပ္ပန္နံသဘာဂေသု သင်္ဂဟိတတ္တာ ဥဘယဘာဂဂတံ သံကိလေသပက္ခံ ပဟာနာနုပ္ပာဒနေဟိ လုနန္တိ သမ္မပ္ပဓာနဒွယံ ဝိယ။

သတ္တာဒိဂါဟကာနံ ¶ စိတ္တာနံ ဂေါစရာ သတ္တာဒယော ဝိယ ပညာယ ဥပပရိက္ခိယမာနာ န နိဿဘာဝါ၊ ကိန္တု အတ္တနော သဘာဝံ ဓာရေန္တီတိ ဓမ္မာ။ န စ ဓာရိယမာနသဘာဝါ အညော ဓမ္မော နာမ အတ္ထိ။ န ဟိ ရုပ္ပနာဒီဟိ အညေ ရူပါဒယော၊ ကက္ခဠာဒီဟိ စ အညေ ပထဝီအာဒယော ဓမ္မာ ဝိဇ္ဇန္တီတိ။ အညထာ ပန အဝဗောဓေတုံ န သက္ကာတိ နာမဝသေန ဝိညာတာဝိညာတေ သဘာဝဓမ္မေ အညေ ဝိယ ကတွာ ‘‘အတ္တနော သဘာဝံ ဓာရေန္တီ’’တိ ¶ ဝုတ္တံ။ သပ္ပစ္စယဓမ္မေသု ဝိသေသံ ဒဿေန္တော ‘‘ဓာရီယန္တိ ဝါ ပစ္စယေဟီ’’တိ အာဟ။ ဓာရီယန္တီတိ ဥပဓာရီယန္တိ၊ လက္ခီယန္တီတိ အတ္ထော။

အကုသလာတိ ကုသလပဋိသေဓနမတ္တံ ကုသလာဘာဝမတ္တဝစနံ တဒညမတ္တဝစနံ ဝါ ဧတံ န ဟောတိ၊ ကိန္တု တပ္ပဋိပက္ခဝစနန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘မိတ္တပဋိပက္ခာ အမိတ္တာ ဝိယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တပ္ပဋိပက္ခဝစနတာ စ အဗျာကတတတိယရာသိဝစနေန ဝိညာယတိ။ ယဒိ ဟိ ကုသလာဘာဝမတ္တဝစနံ အကုသလသဒ္ဒေါ၊ တေန န ကောစိ ဓမ္မော ဝုတ္တောတိ အဗျာကတဝစနေနေဝ စ တတိယော ရာသိ ဝုတ္တော န သိယာ၊ ကုသလာ စေဝ ဓမ္မာ အဗျာကတာ စာတိ ဒုကောဝါယံ အာပဇ္ဇတိ၊ န တိကော၊ ဧဝဉ္စ သတိ အကုသလဝစနေန န ကောစိ အတ္ထော။ အထ သိယာ၊ ‘‘အနဗျာကတာ’’တိ စ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ ကုသလာနံ ဝိယ အဗျာကတာနဉ္စ အဘာဝမတ္တသမ္ဘဝါ၊ တသ္မာ အဘာဝမတ္တဝစနေ အဗျာကတဘာဝမတ္တံ ဝိယ ကုသလာဘာဝမတ္တံ အကုသလံ န ကောစိ ရာသီတိ ‘‘အဗျာကတာ’’တိ တတိယော ရာသိ န သိယာ။ တတိယရာသိဘာဝေန စ အဗျာကတာ ဝုတ္တာတိ အကုသလော စ ဧကော ရာသီတိ ဝိညာယတိ။ တသ္မာ နာဘာဝဝစနတာ၊ သဘာဝဓာရဏာဒိအတ္ထေန ဓမ္မသဒ္ဒေန သမာနာဓိကရဏဘာဝတော စ အကုသလသဒ္ဒဿ ကုသလာဘာဝမတ္တဝစနတာ န ဟောတိ၊ နာပိ တဒညမတ္တဝစနတာ တတိယရာသိဝစနတော ဧဝ။ ယဒိ ဟိ ကုသလေဟိ အညေ အကုသလာ စေတသိကေဟိ အညေ အစေတသိကာ ဝိယ၊ ကုသလာကုသလဝစနေဟိ သဗ္ဗေသံ ဓမ္မာနံ သင်္ဂဟိတတ္တာ အသင်္ဂဟိတဿ တတိယရာသိဿ အဘာဝါ စေတသိကဒုကော ဝိယ အယဉ္စ ဒုကော ဝတ္တဗ္ဗော သိယာ ‘‘ကုသလာ ဓမ္မာ အကုသလာ ဓမ္မာ’’တိ၊ န ‘‘အဗျာကတာ’’တိ တတိယော ရာသိ ဝတ္တဗ္ဗော၊ ဝုတ္တော စ သော၊ တသ္မာ န တဒညမတ္တဝစနံ အကုသလသဒ္ဒေါ၊ ပါရိသေသေန တပ္ပဋိပက္ခေသု အ-ကာရဿ ပယောဂဒဿနတော လောကေ ‘‘အမိတ္တာ’’တိ သာသနေ ‘‘အလောဘော’’တိ ဣဓာပိ တပ္ပဋိပက္ခဝစနတာ အကုသလသဒ္ဒဿ သိဒ္ဓါ၊ တတ္ထ နိရုဠှတ္တာ စ န ဣတရဝစနတာ၊ တပ္ပဋိပက္ခဘာဝေါ စ ဝိရုဒ္ဓသဘာဝတ္တာ တပ္ပဟေယျဘာဝတော စ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ န ကုသလဝိနာသနတော။ န ဟိ ကုသလာ အကုသလေဟိ ပဟာတဗ္ဗာ၊ မဟာဗလဝတာယ ပန ကုသလာယေဝ ပယောဂနိပ္ဖာဒိတာ သဒါနုသယိတေ အကုသလေ တဒင်္ဂဝိက္ခမ္ဘနသမုစ္ဆေဒဝသေန ပဇဟန္တီတိ။

န ¶ ¶ ဗျာကတာတိ အကထိတာ။ ကထံ ပနေတေ အကထိတာ ဟောန္တိ၊ နနု ‘‘သုခါယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တာ’’တိအာဒီဟိ တိကဒုကပဒေဟိ စက္ခုဝိညာဏာဒိဝစနေဟိ ဖဿာဒိဝစနေဟိ စ ကထိတာတိ? နော န ကထိတာ၊ တာနိ ပန ဝစနာနိ ဣဓ အနဓိပ္ပေတာနိ အဝုတ္တတ္တာ အနနုဝတ္တနတော။ န ဟိ ‘‘သုခါယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တာ ဓမ္မာ’’တိအာဒိံ ဝတွာ ‘‘အဗျာကတာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ န တာနိ ဣဓ အနုဝတ္တန္တီတိ တဗ္ဗစနီယဘာဝေန အကထိတတာ န ဟောတိ၊ ကုသလာကုသလဝစနာနိ ပန ဣဓ ဝုတ္တတ္တာ အနုဝတ္တန္တီတိ တဗ္ဗစနီယဘာဝေန အကထိတတာ ဉာယတီတိ ‘‘ကုသလာကုသလဘာဝေန အကထိတာတိ အတ္ထော’’တိ အာဟ။ န ဗျာကတာတိ ဝါ အဝိပါကာ၊ အဗျာကတဝစနေနေဝ စ အဝိပါကတ္ထာ ဉာယန္တိ။ န ဟိ ဘဂဝတော ဝစနံ ဉာပကသာဓနီယံ၊ အာသယာနုသယစရိယာဒိကုသလေန ဘဂဝတာ ယေသံ အဝဗောဓနတ္ထံ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ တေသံ ဝစနာနန္တရံ တဒတ္ထပဋိဝေဓတော၊ ပစ္ဆိမေဟိ ပန ယထာ တေသံ အဝဗောဓနတ္ထံ ဘဂဝတာ တံ တံ ဝစနံ ဝုတ္တံ၊ ယထာ စ တေဟိ တဒတ္ထော ပဋိဝိဒ္ဓါ၊ တံ သဗ္ဗံ အာစရိယေ ပယိရုပါသိတွာ သုတွာ ဝေဒိတဗ္ဗံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ကာရဏံ အဝတွာ ‘‘ကုသလာကုသလဘာဝေန အကထိတာတိ အတ္ထော’’တိ အာဟ။ ယော စ ဝဒေယျ ‘‘အကုသလဝိပါကဘာဝေန အကထိတတ္တာ၊ ကုသလာ အဗျာကတာတိ အာပဇ္ဇန္တိ၊ ကုသလဝိပါကဘာဝေန အကထိတတ္တာ အကုသလာပီ’’တိ၊ သောပိ ‘‘အညာပကသာဓနီယဝစနော ဘဂဝါ’’တိ နိဝါရေတဗ္ဗော အနုဝတ္တမာနဝစနဝစနီယဘာဝေန အကထိတဿ စ အဗျာကတဘာဝတော။ န ဟိ အဝိပါကဝစနံ ဝုတ္တံ ကုသလဝစနဉ္စ အဝုတ္တံ၊ ယတော အဝိပါကဝစနဿ အဓိကတဘာဝေါ ကုသလဿ စ တဗ္ဗစနီယဘာဝေန အကထိတဘာဝေါ သိယာ၊ တသ္မာ န ကုသလာနံ အဗျာကတတာ၊ ဧဝံ အကုသလာနဉ္စ အနဗျာကတဘာဝေ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။

အထ ဝါ ဝိ-သဒ္ဒေါ ဝိရောဓဝစနော၊ အာ-သဒ္ဒေါ အဘိမုခဘာဝပ္ပကာသနော၊ တသ္မာ အတ္တနော ပစ္စယေဟိ အညမညဝိရောဓာဘိမုခါ ကတာ၊ လက္ခဏဝိရောဓတော ဝိနာသကဝိနာသိတဗ္ဗတော စာတိ ဗျာကတာ၊ ကုသလာကုသလာ။ န ဗျာကတာတိ အဗျာကတာ။ တေ ဟိ လက္ခဏတော ကုသလာကုသလာ ဝိယ ဝိရုဒ္ဓါ န ဟောန္တိ။ န ဟိ အဝိပါကတာ ဒုက္ခဝိပါကတာ ဝိယ သုခဝိပါကတာယ သုခဝိပါကတာ ဝိယ စ ဒုက္ခဝိပါကတာယ သုခဒုက္ခဝိပါကတာဟိ ဝိရုဇ္ဈတီတိ နာပိ တေ ကိဉ္စိ ပဇဟန္တိ၊ န စ တေ ကေနစိ ပဟာတဗ္ဗာတိ အယမေတ္ထ အတ္တနောမတိ။

အနဝဇ္ဇသုခဝိပါကလက္ခဏာတိ ¶ ဧတ္ထ နတ္ထိ ဧတေသံ အဝဇ္ဇန္တိ အနဝဇ္ဇာ၊ ဂရဟိတဗ္ဗဘာဝရဟိတာ နိဒ္ဒေါသာတိ အတ္ထော။ တေန နေသံ အဂရဟိတဗ္ဗဘာဝံ ဒဿေတိ၊ န ဂါရယှဝိရဟမတ္တံ ¶ ။ အညေပိ အတ္ထိ နိဒ္ဒေါသာ အဗျာကတာတိ အနဝဇ္ဇဝစနမတ္တေန တေသမ္ပိ ကုသလတာပတ္တိဒေါသံ ဒိသွာ တံ ပရိဟရိတုံ သုခဝိပါကဝစနံ အာဟ။ အဝဇ္ဇပဋိပက္ခာ ဝါ ဣဓ အနဝဇ္ဇာတိ ဝုတ္တာ၊ န ဗာဟိတိကသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၂။၃၆၁) ဝိယ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါဝဇ္ဇာ ဝိရဟိတာဝဇ္ဇမတ္တာ ဝါ၊ တသ္မာ အနဝဇ္ဇဝစနေန အဝဇ္ဇဝိနာသနဘာဝေါ ဒဿိတော။ အဗျာကတေဟိ ပန ဝိသိဋ္ဌံ ကုသလာကုသလာနံ သာဓာရဏံ သဝိပါကတာလက္ခဏန္တိ တသ္မိံ လက္ခဏေ ဝိသေသဒဿနတ္တံ သုခဝိပါကဝစနံ အဝေါစ။ သိဒ္ဓါ ဟိ ပုရိမေနေဝ အကုသလာဗျာကတေဟိ ကုသလာနံ ဝိသေသောတိ။ သုခေါ ဝိပါကော ဧတေသန္တိ သုခဝိပါကာ။ တေန ကုသလာကုသလာနံ သာမညေ ဝိပါကဓမ္မဘာဝေ သုခဝိပါကဝိပစ္စနသဘာဝံ ဒဿေတိ၊ န တေသံ သုခဝိပါကသဗ္ဘာဝမေဝ။ အနဝဇ္ဇာ စ တေ သုခဝိပါကာ စာတိ အနဝဇ္ဇသုခဝိပါကာ။ ကုသလာ လက္ခီယန္တိ ဧတေနာတိ လက္ခဏံ၊ အနဝဇ္ဇသုခဝိပါကလက္ခဏံ ဧတေသန္တိ အနဝဇ္ဇသုခဝိပါကလက္ခဏာ။ နနု တေ ဧဝ ကုသလာ အနဝဇ္ဇသုခဝိပါကာ၊ ကထံ တေ သယမေဝ အတ္တနော လက္ခဏံ ဟောန္တီတိ? ဝိညာတာဝိညာတသဒ္ဒတ္ထဘာဝေန လက္ခဏလက္ခိတဗ္ဗဘာဝယုတ္တိတော။ ကုသလသဒ္ဒတ္ထဝသေန ဟိ အဝိညာတာ ကုသလာ လက္ခိတဗ္ဗာ ဟောန္တိ၊ အနဝဇ္ဇသုခဝိပါကသဒ္ဒတ္ထဘာဝေန ဝိညာတာ လက္ခဏန္တိ ယုတ္တမေတံ။ အထ ဝါ လက္ခီယတီတိ လက္ခဏံ၊ သဘာဝေါ။ အနဝဇ္ဇသုခဝိပါကာ စ တေ လက္ခဏဉ္စာတိ အနဝဇ္ဇသုခဝိပါကလက္ခဏာ၊ အနဝဇ္ဇသုခဝိပါကာ ဟုတွာ လက္ခိယမာနာ သဘာဝါ ကုသလာ နာမာတိ အတ္ထော။

အထ ဝါ အနဝဇ္ဇဝစနေန အနဝဇ္ဇတ္တံ အာဟ၊ သုခဝိပါကဝစနေန သုခဝိပါကတ္တံ၊ တသ္မာ အနဝဇ္ဇဉ္စ သုခဝိပါကော စ အနဝဇ္ဇသုခဝိပါကံ၊ တံ လက္ခဏံ ဧတေသံ ကရဏတ္ထေ စ ကမ္မတ္ထေ စ လက္ခဏသဒ္ဒေ သဘာဝဘူတန္တိ အနဝဇ္ဇသုခဝိပါကလက္ခဏာ၊ အနဝဇ္ဇသုခဝိပါကသဘာဝေန လက္ခိယမာနာ တံသဘာဝဝန္တော စ ကုသလာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ အနဝဇ္ဇဝစနေန ပဝတ္တိသုခတံ ကုသလာနံ ဒဿေတိ၊ သုခဝိပါကဝစနေန ဝိပါကသုခတံ။ ပုရိမဉှိ အတ္တနော ပဝတ္တိသဘာဝဝသေန လက္ခဏတာဝစနံ၊ ပစ္ဆိမံ ကာလန္တရေ ဝိပါကုပ္ပာဒနသမတ္ထတာယာတိ။ တထာ ပုရိမေန ကုသလာနံ အတ္တသုဒ္ဓိံ ဒဿေတိ ¶ ၊ ပစ္ဆိမေန ဝိသုဒ္ဓဝိပါကတံ။ ပုရိမေန စ ကုသလံ အကုသလသဘာဝတော နိဝတ္တေတိ၊ ပစ္ဆိမေန အဗျာကတသဘာဝတော သဝိပါကတ္တဒီပကတ္တာ ပစ္ဆိမဿ။ ပုရိမေန ဝါ ဝဇ္ဇပဋိပက္ခဘာဝဒဿနတော ကိစ္စဋ္ဌေန ရသေန အကုသလဝိဒ္ဓံသနရသတံ ဒီပေတိ၊ ပစ္ဆိမေန သမ္ပတ္တိအတ္ထေန ဣဋ္ဌဝိပါကရသတံ။ ပုရိမေန စ ဥပဋ္ဌာနာကာရဋ္ဌေန ပစ္စုပဋ္ဌာနေန ဝေါဒါနပစ္စုပဋ္ဌာနတံ ဒဿေတိ၊ ပစ္ဆိမေန ဖလတ္ထေန သုခဝိပါကပစ္စုပဋ္ဌာနတံ။ ပုရိမေန စ ယောနိသောမနသိကာရံ ကုသလာနံ ¶ ပဒဋ္ဌာနံ ဝိဘာဝေတိ။ တတော ဟိ တေ အနဝဇ္ဇာ ဇာတာတိ။ ပစ္ဆိမေန ကုသလာနံ အညေသံ ပဒဋ္ဌာနဘာဝံ ဒဿေတိ။ တေ ဟိ သုခဝိပါကဿ ကာရဏံ ဟောန္တီတိ။ ဧတ္ထ စ သုခဝိပါကသဒ္ဒေ သုခသဒ္ဒေါ ဣဋ္ဌပရိယာယဝစနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဣဋ္ဌစတုက္ခန္ဓဝိပါကာ ဟိ ကုသလာ၊ န သုခဝေဒနာဝိပါကာဝ။ သင်္ခါရဒုက္ခောပသမသုခဝိပါကတာယ စ သမ္ဘဝေါ ဧဝ နတ္ထိ။ န ဟိ တံဝိပါကောတိ။ ယဒိ ပန ဝိပါကသဒ္ဒေါ ဖလပရိယာယဝစနံ၊ နိဿန္ဒဝိပါကေန ဣဋ္ဌရူပေနာပိ သုခဝိပါကတာ ယောဇေတဗ္ဗာ။

သာဝဇ္ဇဒုက္ခဝိပါကလက္ခဏာတိ ဧတ္ထ စ ဝုတ္တဝိဓိအနုသာရေန အတ္ထော စ ယောဇနာ စ ယထာသမ္ဘဝံ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝိပါကာရဟတာ ကုသလာကုသလာနံ လက္ခဏဘာဝေန ဝုတ္တာ၊ တဗ္ဘာဝေန အကထိတာ အဗျာကတာ အဝိပါကာရဟသဘာဝါ ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘အဝိပါကလက္ခဏာ အဗျာကတာ’’တိ။ ယထေဝ ဟိ သုခဒုက္ခဝိပါကာရဟာ သုခဒုက္ခဝိပါကာတိ ဧဝံလက္ခဏတာ ကုသလာကုသလာနံ ဝုတ္တာ၊ ဧဝမိဓာပိ အဝိပါကာရဟာ အဝိပါကာတိ ဧဝံလက္ခဏတာ အဗျာကတာနံ ဝုတ္တာ။ တသ္မာ ‘‘အဟောသိ ကမ္မံ နာဟောသိ ကမ္မဝိပါကော န ဘဝိဿတိ ကမ္မဝိပါကော နတ္ထိ ကမ္မဝိပါကော၊ အတ္ထိ ကမ္မံ နတ္ထိ ကမ္မဝိပါကော န ဘဝိဿတိ ကမ္မဝိပါကော၊ ဘဝိဿတိ ကမ္မံ န ဘဝိဿတိ ကမ္မဝိပါကော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၃၄) ဧဝံပကာရာနံ ကုသလာကုသလာနံ ကုသလာကုသလဘာဝါနာပတ္တိ အဗျာကတဘာဝါပတ္တိ ဝါ န ဟောတိ။ န ဟိ တေ သုခဒုက္ခဝိပါကာရဟာ န ဟောန္တိ ဝိပါကဓမ္မတ္တာ၊ အဝိပါကာရဟာ ဝါ န ဟောန္တိ အဝိပါကဓမ္မတ္တာဘာဝါတိ။

ကုသလာတိ ဝါ ဓမ္မာတိ ဝါတိအာဒီနီတိ ကုသလဓမ္မပဒါနိ ဒွေ၊ အကုသလဓမ္မပဒါနိ ဒွေ၊ အဗျာကတဓမ္မပဒါနိ ဒွေတိ။ ဧကတ္ထနာနတ္ထာနီတိ ဝိသုံ ဝိသုံ ဒွိန္နံ ဒွိန္နံ အညမညာပေက္ခံ ဧကတ္ထနာနတ္ထတံ စောဒေတိ၊ န ဆန္နံ။ ဒေါသမေတ္ထ ဝတ္တုကာမော စောဒကော ပုစ္ဆတီတိ ဉတွာ အာစရိယော အာဟ ‘‘ကိဉ္စေတ္ထာ’’တိ။ ဧတ္ထ ¶ ဧကတ္ထနာနတ္ထတာယံ ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗံ အသမတ္တာ တေ စောဒနာ၊ အဝသိဋ္ဌံ တာဝ ဗြူဟီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယဒိ ဧကတ္ထာနိ ဣန္ဒသက္ကသဒ္ဒါနံ ဝိယ သဒ္ဒမတ္တေ ဧဝ ဘေဒေါ၊ ဧဝံ ကုသလဓမ္မသဒ္ဒါနံ၊ န အတ္ထေတိ။ ယထာ ‘‘ဣန္ဒော သက္ကော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဣန္ဒော ဣန္ဒော’’တိ ဝုတ္တသဒိသံ ဟောတိ၊ ဧဝံ ‘‘ကုသလာ ဓမ္မာ’’တိ ဣဒံ ဝစနံ ‘‘ကုသလာ ကုသလာ’’တိ ဝုတ္တသဒိသံ ဟောတိ။ ဧဝံ ဣတရေသုပိ ‘‘အကုသလာ အကုသလာ’’တိ ဝုတ္တသဒိသတာ ‘‘အဗျာကတာ အဗျာကတာ’’တိ ဝုတ္တသဒိသတာ စ ယောဇေတဗ္ဗာ။ အထ နာနတ္ထာနိ၊ ဣန္ဒကုဝေရသဒ္ဒါနံ ဝိယ သဒ္ဒတော အတ္ထတော စ ကုသလဓမ္မသဒ္ဒါနံ ဘေဒေါ၊ တထာ အကုသလဓမ္မသဒ္ဒါဒီနန္တိ ဆဟိ ပဒေဟိ စတူဟိ ပဒေဟိ စ ဆ စတ္တာရော ¶ စ အတ္ထာ ဘိန္နာ ဝုတ္တာတိ ကုသလတ္တိကာဒီနံ ကုသလဆက္ကာဒိဘာဝေါ၊ ဟေတုဒုကာဒီနဉ္စ ဟေတုစတုက္ကာဒိဘာဝေါ အာပဇ္ဇတီတိ။

နနု တိဏ္ဏံ ဓမ္မသဒ္ဒါနံ တိဏ္ဏံ ဣန္ဒသဒ္ဒါနံ ဝိယ ရူပါဘေဒါ အတ္ထာဘေဒေါတိ ဆက္ကဘာဝေါ န ဘဝိဿတိ၊ တသ္မာ ဧဝမိဒံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ ‘‘တိကဒုကာနံ စတုက္ကတိကဘာဝေါ အာပဇ္ဇတီ’’တိ၊ န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တိဏ္ဏံ ဓမ္မသဒ္ဒါနံ ဧကတ္ထာနံ တိဏ္ဏံ ဣန္ဒသဒ္ဒါနံ ဝိယ ဝစနေ ပယောဇနာဘာဝါ ဝုတ္တာနံ တေသံ မာသသဒ္ဒါနံ ဝိယ အဘိန္နရူပါနဉ္စ အတ္ထဘေဒေါ ဥပပဇ္ဇတီတိ၊ ဧဝမပိ ယထာ ဧကော မာသသဒ္ဒေါ အဘိန္နရူပေါ ကာလံ အပရဏ္ဏဝိသေသံ သုဝဏ္ဏမာသဉ္စ ဝဒတိ၊ ဧဝံ ဓမ္မသဒ္ဒေါပိ ဧကော ဘိန္နေ အတ္ထေ ဝတ္တုမရဟတီတိ ကာလာဒီနံ မာသပဒတ္ထတာယ ဝိယ တဗ္ဗစနီယဘိန္နတ္ထာနံ ဓမ္မပဒတ္ထတာယ အဘေဒေါတိ စတုက္ကတိကဘာဝေါ ဧဝ အာပဇ္ဇတီတိ၊ နာပဇ္ဇတိ ဧကဿ သဒ္ဒဿ ဇာတိဂုဏကိရိယာဘိန္နာနံ အနဘိဓာနတော။ န ဟိ မာသ-သဒ္ဒေါ ဧကော ဇာတိဘိန္နာနံ ကာလာဒီနံ အန္တရေန သရူပေကသေသံ ဝါစကော ဟောတိ။ ဣဓ စ ယဒိ သရူပေကသေသော ကတော သိယာ၊ ဒုတိယော တတိယော စ ဓမ္မ-သဒ္ဒေါ န ဝတ္တဗ္ဗော သိယာ၊ ဝုတ္တော စ သော၊ တသ္မာ ကုသလာဒိ-သဒ္ဒါ ဝိယ အဘိန္နကုသလာဒိဇာတီသု ရူပသာမညေပိ မာသ-သဒ္ဒါ ဝိယ တယော ဝိနိဝတ္တအညဇာတီသု ဝတ္တမာနာ တယော ဒွေ စ ဓမ္မ-သဒ္ဒါ အာပန္နာတိ တိကဒုကာနံ ဆက္ကစတုက္ကဘာဝေါ ဧဝ အာပဇ္ဇတီတိ။

ပဒါနဉ္စ အသမ္ဗန္ဓောတိ ကုသလဓမ္မပဒါနံ အညမညံ တထာ အကုသလဓမ္မပဒါနံ အဗျာကတဓမ္မပဒါနဉ္စ အသမ္ဗန္ဓော အာပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ ဒွိန္နံ ဒွိန္နဉှိ ဣစ္ဆိတော သမ္ဗန္ဓော၊ န သဗ္ဗေသံ ဆန္နံ စတုန္နံ ဝါ အညမညန္တိ။ ဣဒံ ပန ကသ္မာ စောဒေတိ၊ နနု နာနတ္ထတ္တေ သတိ အတ္ထန္တရဒဿနတ္ထံ ဝုစ္စမာနေသု ဓမ္မ-သဒ္ဒေသု ကုသလာကုသလာဗျာကတ-သဒ္ဒါနံ ¶ ဝိယ အသမ္ဗန္ဓော ဝုတ္တော ယုတ္တော ဧဝါတိ? သစ္စမေတံ၊ အသမ္ဗန္ဓံ ပန သိဒ္ဓံ ကတွာ ပုရိမစောဒနာ ကတာ ‘‘တိကဒုကာနံ ဆက္ကစတုက္ကဘာဝေါ အာပဇ္ဇတီ’’တိ၊ ဣဓ ပန တံ အသမ္ဗန္ဓံ သာဓေတုံ ဣဒံ စောဒိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အထ ဝါ ဧဝမေတ္ထ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ – ယဒိ ပန ဆက္ကစတုက္ကဘာဝံ န ဣစ္ဆသိ၊ ပဒါနံ သမ္ဗန္ဓေန ဘဝိတဗ္ဗံ ယထာဝုတ္တနယေန၊ သော စ သမာနဝိဘတ္တီနံ ဒွိန္နံ ဒွိန္နံ သမ္ဗန္ဓော ဧကတ္ထတ္တေ သတိ ယုဇ္ဇေယျ၊ တွံ ပန နာနတ္ထတံ ဝဒသီတိ ပဒါနဉ္စ တေ အသမ္ဗန္ဓော အာပဇ္ဇတိ၊ နေဝ နာပဇ္ဇတီတိ။ နိယမနတ္ထော စ-သဒ္ဒေါ။ ပုဗ္ဗာပရ…ပေ… နိပ္ပယောဇနာနိ နာမ ဟောန္တီတိ ဆက္ကစတုက္ကဘာဝံ အနိစ္ဆန္တဿ၊ နာနတ္ထတံ ပန ဣစ္ဆန္တဿာတိ အဓိပ္ပာယော။ အဝဿဉ္စ သမ္ဗန္ဓော ဣစ္ဆိတဗ္ဗော ပုဗ္ဗာပရဝိရောဓာပတ္တိတောတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယာပိ စေသာ’’တိအာဒိမာဟ။ ပုစ္ဆာ ဟိ ပဒဝိပလ္လာသကရဏေန ¶ ဓမ္မာ ဧဝ ကုသလာတိ ကုသလဓမ္မ-သဒ္ဒါနံ ဣဓ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာနံ ဧကတ္ထတံ ဒီပေတိ၊ တဝ စ နာနတ္ထတံ ဝဒန္တဿ နေဝ ဟိ ဓမ္မာ ကုသလာတိ ကတွာ တာယပိ ပုစ္ဆာယ ဝိရောဓော အာပဇ္ဇတိ၊ ဝုစ္စတိ စ တထာ သာ ပုစ္ဆာတိ န နာနတ္ထတာ ယုဇ္ဇတိ။

အပရော နယောတိ ‘‘ကုသလာ ဓမ္မာ’’တိအာဒီနံ ဒွိန္နံ ဒွိန္နံ ဧကတ္ထတ္တမေဝ တိဏ္ဏံ ဓမ္မသဒ္ဒါနံ ဧကတ္ထနာနတ္ထတ္တေဟိ စောဒေတိ။ တိဏ္ဏံ ဓမ္မာနံ ဧကတ္တာတိအာဒိမှိ ယထာ တီဟိ ဣန္ဒ-သဒ္ဒေဟိ ဝုစ္စမာနာနံ ဣန္ဒတ္ထာနံ ဣန္ဒဘာဝေန ဧကတ္တာ တတော အနညေသံ သက္ကပုရိန္ဒဒသဟဿက္ခသဒ္ဒတ္ထာနံ ဧကတ္တံ၊ ဧဝံ တိဏ္ဏံ ဓမ္မ-သဒ္ဒတ္ထာနံ ဓမ္မဘာဝေန ဧကတ္တာ တတော အနညေသံ ကုသလာကုသလာဗျာကတ-သဒ္ဒတ္ထာနံ ဧကတ္တံ အာပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ ဓမ္မော နာမ ဘာဝေါတိ သဘာဝဓာရဏာဒိနာ အတ္ထေန ဓမ္မောတိ ဝုတ္တော၊ သော စ သဘာဝဿေဝ ဟောတိ၊ နာသဘာဝဿာတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန ဝဒတိ။ ဟောတု ဘာဝေါ၊ တတော ကိန္တိ? ယဒိ တိဏ္ဏံ ဓမ္မသဒ္ဒါနံ နာနတ္ထတာ၊ တီသု ဓမ္မေသု ယော ကောစိ ဧကော ဓမ္မော ဘာဝေါ၊ တတော အနညံ ကုသလံ အကုသလံ အဗျာကတံ ဝါ ဧကေကမေဝ ဘာဝေါ။ ဘာဝဘူတာ ပန ဓမ္မာ အညေ ဒွေ အဘာဝါ ဟောန္တီတိ တေဟိ အနညေ ကုသလာဒီသု ဒွေ ယေ ကေစိ အဘာဝါ။ ယောပိ စ သော ဧကော ဓမ္မော ဘာဝေါတိ ဂဟိတော၊ သောပိ သမာနရူပေသု တီသု ဓမ္မသဒ္ဒေသု အယမေဝ ဘာဝတ္ထော ဟောတီတိ နိယမဿ အဘာဝါ အညဿ ဘာဝတ္ထတ္တေ သတိ အဘာဝေါ ဟောတီတိ တတော အနညဿပိ အဘာဝတ္တံ အာပန္နန္တိ ကုသလာဒီနံ သဗ္ဗေသမ္ပိ အဘာဝတ္တာပတ္တိ ဟောတိ။ န ဟိ ဣန္ဒဿ အမနုဿတ္တေ တတော အနညေသံ သက္ကာဒီနံ မနုဿတ္တံ အတ္ထီတိ။

နနု ¶ ဧဝမပိ ဧကဿ ဘာဝတ္တံ ဝိနာ အညေသံ အဘာဝတ္တံ န သက္ကာ ဝတ္တုံ၊ တတ္ထ စ ဧကေနေဝ ဘာဝေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ နိယမာဘာဝတော တိဏ္ဏမ္ပိ ဘာဝတ္တေ သိဒ္ဓေ တေဟိ အနညေသံ ကုသလာဒီနမ္ပိ ဘာဝတ္တံ သိဒ္ဓံ ဟောတီတိ? န ဟောတိ တိဏ္ဏံ ဓမ္မ-သဒ္ဒါနံ နာနတ္ထဘာဝဿ အနုညာတတ္တာ။ န ဟိ တိဏ္ဏံ ဘာဝတ္တေ နာနတ္ထတာ အတ္ထိ၊ အနုညာတာ စ သာ တယာတိ။ နနု တိဏ္ဏံ ဓမ္မာနံ အဘာဝတ္တေပိ နာနတ္ထတာ န သိယာတိ? မာ ဟောတု နာနတ္ထတာ၊ တဝ ပန နာနတ္ထတံ ပဋိဇာနန္တဿ ‘‘ဧသော ဒေါသော’’တိ ဝဒါမိ၊ န ပန မယာ နာနတ္ထတာ ဧကတ္ထတာ ဝါ အနုညာတာတိ ကုတော မေ ဝိရောဓော သိယာတိ။ အထ ဝါ အဘာဝတ္တံ အာပန္နေဟိ ဓမ္မေဟိ အနညေ ကုသလာဒယောပိ အဘာဝါ ဧဝ သိယုန္တိ ဣဒံ ဝစနံ အနိယမေန ယေ ကေစိ ဒွေ ဓမ္မာ အဘာဝတ္တံ အာပန္နာ၊ တေဟိ အနညေသံ ကုသလာဒီသု ယေသံ ကေသဉ္စိ ဒွိန္နံ ကုသလာဒီနံ အဘာဝတ္တာပတ္တိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ¶ ဧကဿ ဘာဝတ္တာ။ ယမ္ပိ ဝုတ္တံ ‘‘တေဟိ စ အညော ကုသလပရောပိ အဘာဝေါ သိယာ’’တိ၊ တံ အနိယမဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ န သဗ္ဗေသံ အဘာဝသာဓနတ္ထံ။ အယဉှိ တတ္ထ အတ္ထော အကုသလပရဿ ဝါ အဗျာကတပရဿ ဝါ ဓမ္မဿ ဘာဝတ္တေ သတိ တေဟိ အညော ကုသလပရောပိ အဘာဝေါ သိယာတိ။

သဗ္ဗမေတံ အကာရဏန္တိ ဧတ္ထ ကာရဏံ နာမ ယုတ္တိ။ ကုသလကုသလသဒ္ဒါနံ ဝိယ ဧကန္တဧကတ္ထတံ၊ ကုသလရူပစက္ခုမ-သဒ္ဒါနံ ဝိယ ဧကန္တနာနတ္ထတဉ္စ ဝိကပ္ပေတွာ ယာယံ ပုနရုတ္တိ ဆက္ကစတုက္ကာပတ္တိ အသမ္ဗန္ဓဝိရောဓာဘာဝါပတ္တိ ဒေါသာရောပနယုတ္တိ ဝုတ္တာ၊ သဗ္ဗာ သာ အယုတ္တိ၊ တထာ ဧကတ္ထနာနတ္ထတာဘာဝတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယာ ယာ အနုမတိ ယထာနုမတိ အနုမတိယာ အနုမတိယာ ဝေါဟာရသိဒ္ဓိတော။ အနုမတိယာ အနုရူပံ ဝါ ယထာနုမတိ၊ ယထာ အနုမတိ ပဝတ္တာ၊ တထာ တဒနုရူပံ ဝေါဟာရသိဒ္ဓိတောတိ အတ္ထော။ အနုမတိ ဟိ ဝိသေသနဝိသေသိတဗ္ဗာဘာဝတော အစ္စန္တမဘိန္နေသု ကတ္ထစိ ကိရိယာဂုဏာဒိပရိဂ္ဂဟဝိသေသေန အဝိဝဋသဒ္ဒတ္ထဝိဝရဏတ္ထံ ပဝတ္တာ ယထာ ‘‘သက္ကော ဣန္ဒော ပုရိန္ဒဒေါ’’တိ။ ကတ္ထစိ အစ္စန္တံ ဘိန္နေသု ယထာ ‘‘ဓဝေါ ခဒိရော ပလာသော စ အာနီယန္တူ’’တိ။ ကတ္ထစိ ဝိသေသနဝိသေသိတဗ္ဗဘာဝတော ဘေဒါဘေဒဝန္တေသု သေယျထာပိ ‘‘နီလုပ္ပလံ ပဏ္ဍိတပုရိသော’’တိ၊ တာယ တာယ အနုမတိယာ တဒနုရူပဉ္စ တေ တေ ဝေါဟာရာ သိဒ္ဓါ။ တသ္မာ ဣဟာပိ ကုသလဓမ္မ-သဒ္ဒါနံ ဝိသေသနဝိသေသိတဗ္ဗဘာဝတော ဝိသေသတ္ထသာမညတ္ထပရိဂ္ဂဟေန သမာနေ အတ္ထေ ဘေဒါဘေဒယုတ္တေ ပဝတ္တိ အနုမတာတိ ¶ တာယ တာယ အနုမတိယာ တဒနုရူပဉ္စ သိဒ္ဓါ ဧသော ဝေါဟာရော။ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗမေတံ အကာရဏ’’န္တိ။

အတ္တနော အတ္တနော အတ္ထဝိသေသံ တဿ ဒီပေန္တီတိ အတ္တနာ ပရိဂ္ဂဟိတံ အတ္တနာ ဝုစ္စမာနံ အနဝဇ္ဇသုခဝိပါကာဒိကုသလာဒိဘာဝံ ဓမ္မ-သဒ္ဒဿ ဒီပေန္တိ တဒတ္ထဿ တဗ္ဘာဝဒီပနဝသေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ န ဟိ ဓမ္မ-သဒ္ဒေါ ကုသလာဒိဘာဝေါ ဟောတီတိ။ ဣမိနာဝါတိ ‘‘ဓမ္မ-သဒ္ဒေါ ပရိယတ္တိအာဒီသု ဒိဿတီ’’တိအာဒိနာ ‘‘အတ္တနော သဘာဝံ ဓာရေန္တီ’’တိအာဒိနာ စ နယေန။ သော ဟိ သဗ္ဗတ္ထ သမာနော၊ န ကုသလ-သဒ္ဒေါ အာရောဂျာဒီသု ဒိဿတီတိ ‘‘ကုစ္ဆိတေ သလယန္တီ’’တိအာဒိကော၊ သော စ ဝိသေသနယော ‘‘ဣတော ပရံ ဝိသေသမတ္တမေဝ ဝက္ခာမာ’’တိ ဧတေန အပနီတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ န ဟိ ကုသလာဒိဝိသေသံ ဂဟေတွာ ပဝတ္တာ သုခါယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တာတိအာဒယော ဝိသေသာတိ။

၂။ သုခဿ စ ပဟာနာတိ ဧတ္ထ သုခိန္ဒြိယံ ‘‘သုခ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တဉ္စ သုခဝေဒနာဝ ဟောတီတိ ¶ ‘‘သုခဝေဒနာယံ ဒိဿတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ န ပန ‘‘တိဿော ဣမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝေဒနာ သုခါ ဝေဒနာ’’တိဧဝမာဒီသု (သံ။ နိ။ ၄။၂၄၉ အာဒယော) သုခ-သဒ္ဒေါ ဝိယ သုခဝေဒနာသဒ္ဒေန သမာနတ္ထတ္တာ။ အယဉှိ သုခိန္ဒြိယတ္ထော သုခ-သဒ္ဒေါ ကာယသုခနံ ကာယာနုဂ္ဂဟံ သာတဝိသေသံ ဂဟေတွာ ပဝတ္တော၊ န ပန သုခါ ဝေဒနာ ‘‘ယံ ကိဉ္စိ ဝေဒနံ ဝေဒေတိ သုခံ ဝါ (မ။ နိ။ ၁။၄၀၉)၊ ယော သုခံ ဒုက္ခတော’’တိဧဝမာဒီသု (သံ။ နိ။ ၄။၂၅၃) သုခ-သဒ္ဒေါ ဝိယ သာတသာမညံ ဂဟေတွာ ပဝတ္တောတိ။ ယသ္မိံ သတိ သုခဟေတူနံ ပဝတ္တိ၊ တံ သုခမူလံ။ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ စ ကာမသမတိက္ကမာဒိကေ ဝိရာဂေ စ သတိ သုခဟေတူနံ ပုညပဿဒ္ဓိအာဒီနံ ပဝတ္တိ ဟောတီတိ တံ ‘‘သုခမူလံ သုခ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သုခဿ စ အာရမ္မဏတ္တာ ‘‘ရူပံ သုခ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပုညာနီတိ ယဒိဒံ ဝစနံ၊ တံ သုခဿ စ အဓိဝစနံ ဣဋ္ဌဝိပါကဿ အဓိဝစနံ တဒတ္ထဿ ဣဋ္ဌဝိပါကဝိပစ္စနတောတိ အတ္ထော။ သုခပစ္စယာနံ ရူပါဒီနံ ဣဋ္ဌာနံ ဌာနံ ဩကာသော သဂ္ဂါ နန္ဒနဉ္စာတိ ‘‘သုခါ သဂ္ဂါ သုခံ နန္ဒန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မေတိ ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ။ သုခဝိဟာရာတိ ပဌမဇ္ဈာနဝိဟာရာဒီ။ နီဝရဏာဒိဗျာဗာဓရဟိတတ္တာ ‘‘အဗျာဗဇ္ဈာ’’တိ ဝုတ္တာ။ သဗ္ဗသင်္ခါရဒုက္ခနိဗ္ဗာပနတော တံနိရောဓတ္တာ ဝါ ‘‘နိဗ္ဗာနံ သုခ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ‘‘အဒုက္ခမသုခံ သန္တံ၊ သုခမိစ္စေဝ ဘာသိတ’’န္တိ အဒုက္ခမသုခေ။ ‘‘ဒွေပိ မယာ၊ အာနန္ဒ၊ ¶ ဝေဒနာ ဝုတ္တာ ပရိယာယေန သုခါ ဝေဒနာ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၂၆၇) သုခေါပေက္ခာသု စ ဣဋ္ဌာသူတိ ဧဝမာဒီသု ပဝတ္တိ သင်္ဂဟိတာ။

ဒုက္ခဝတ္ထူတိ ဒုက္ခဿ ဩကာသော။ အတ္တနော ပစ္စယေဟိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနမ္ပိ ဟိ တံ ဒုက္ခံ ဇာတိအာဒီသု ဝိဇ္ဇမာနေသု တဗ္ဗတ္ထုကံ ဟုတွာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဒုက္ခပစ္စယေတိ ဒုက္ခဟေတုမှိ၊ ဒုက္ခဿ ဇနကေတိ အတ္ထော။ ဒုက္ခပစ္စယဋ္ဌာနေတိ ဒုက္ခဇနကကမ္မဿ သဟာယဘူတာနံ အနိဋ္ဌရူပါဒိပစ္စယာနံ ဌာနေ။ ပစ္စယသဒ္ဒေါ ဟိ ဇနကေ ဇနကသဟာယေ စ ပဝတ္တတီတိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ‘‘ယဒနိစ္စံ တံ ဒုက္ခ’’န္တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၃။၁၅၊ ၄၅-၄၆၊ ၇၆) သင်္ခါရဒုက္ခာဒီသု ပဝတ္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ သမ္ပယုတ္တေ ဝတ္ထုဉ္စ ကရဇကာယံ သုခယတိ လဒ္ဓဿာဒေ အနုဂ္ဂဟိတေ ကရောတီတိ သုခါ။ သုခါတိ ဝေဒနာသဒ္ဒမပေက္ခိတွာ သုခဘာဝမတ္တဿ အပ္ပကာသနေန နပုံသကလိင်္ဂတာ န ကတာ။ သဘာဝတော သင်္ကပ္ပတော စ ယံ ဣဋ္ဌံ၊ တဒနုဘဝနံ ဣဋ္ဌာကာရာနုဘဝနံ ဝါ ဣဋ္ဌာနုဘဝနံ။

သမန္တိ အဝိသမံ။ သမာ ဧကီဘာဝူပဂတာ ဝိယ ယုတ္တာ၊ သမံ ဝါ သဟ ယုတ္တာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဧကုပ္ပာဒါတိ ဧကော သမာနော ဥပ္ပာဒေါ ဧတေသန္တိ ဧကုပ္ပာဒါ၊ သမာနပစ္စယေဟိ သဟုပ္ပတ္တိကာတိ ¶ အတ္ထော။ သဟုပ္ပတ္တိကာနံ ရူပါရူပါနဉ္စ အညမညသမ္ပယုတ္တတာ အာပဇ္ဇေယျာတိ ‘‘ဧကနိရောဓာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ယေ သမာနုပ္ပာဒါ သမာနနိရောဓာ စ၊ တေ သမ္ပယုတ္တာတိ ရူပါရူပါနံ အညမညသမ္ပယောဂေါ နိဝါရိတော ဟောတိ။ ဧဝမပိ အဝိနိဗ္ဘောဂရူပါနံ အညမညသမ္ပယုတ္တတာ အာပဇ္ဇေယျာတိ ‘‘ဧကဝတ္ထုကာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ယေ ဧကုပ္ပာဒါ ဧကနိရောဓာ ဧကဝတ္ထုကာ စ၊ တေ သမ္ပယုတ္တာတိ။ ဧဝမပိ အဝိနိဗ္ဘောဂရူပေသု ဧကံ မဟာဘူတံ သေသမဟာဘူတောပါဒါရူပါနံ နိဿယပစ္စယော ဟောတီတိ တေန တာနိ ဧကဝတ္ထုကာနီတိ၊ စက္ခာဒိနိဿယဘူတာနိ ဝါ ဘူတာနိ ဧကံ ဝတ္ထု ဧတေသု သန္နိဿိတန္တိ ဧကဝတ္ထုကာနီတိ ကပ္ပေန္တဿ တေသံ သမ္ပယုတ္တတာပတ္တိ သိယာတိ တန္နိဝါရဏတ္ထံ ‘‘ဧကာရမ္မဏာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ယေ ဧကုပ္ပာဒါ…ပေ… ဧကာရမ္မဏာ စ ဟောန္တိ၊ တေ သမ္ပယုတ္တာတိ။ ပဋိလောမတော ဝါ ဧကာရမ္မဏာတိ ဝုတ္တေ ဧကဝီထိယဉ္စ ပဉ္စဝိညာဏသမ္ပဋိစ္ဆနာနံ နာနာဝီထိယံ ပရသန္တာနေ စ ဧကသ္မိံ အာရမ္မဏေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနံ ဘိန္နဝတ္ထုကာနံ သမ္ပယုတ္တတာ အာပဇ္ဇေယျာတိ ‘‘ဧကဝတ္ထုကာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ယေ ဧကဝတ္ထုကာ ဟုတွာ ဧကာရမ္မဏာ၊ တေ သမ္ပယုတ္တာတိ။ ဧဝမပိ သမ္ပဋိစ္ဆနသန္တီရဏာဒီနံ သမ္ပယုတ္တတာ အာပဇ္ဇေယျာတိ ‘‘ဧကနိရောဓာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ယေ ဧကနိရောဓာ ¶ ဟုတွာ ဧကဝတ္ထုကာ ဧကာရမ္မဏာ၊ တေ သမ္ပယုတ္တာတိ။ ကိံ ပန နာနုပ္ပာဒါပိ ဧဝံ တိဝိဓလက္ခဏာ ဟောန္တိ၊ အထ ဧကုပ္ပာဒါ ဧဝါတိ ဝိစာရဏာယ ဧကုပ္ပာဒါ ဧဝ ဧဝံ တိဝိဓလက္ခဏာ ဟောန္တီတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ဧကုပ္ပာဒါ’’တိ ဝုတ္တံ။

၃။ ဝိပက္ကဘာဝမာပန္နာနံ အရူပဓမ္မာနန္တိ ယထာ သာလိဗီဇာဒီနံ ဖလာနိ တံသဒိသာနိ နိဗ္ဗတ္တာနိ ဝိပက္ကာနိ နာမ ဟောန္တိ၊ ဝိပါကနိရုတ္တိဉ္စ လဘန္တိ၊ န မူလင်္ကုရပတ္တခန္ဓနာဠာနိ၊ ဧဝံ ကုသလာကုသလာနံ ဖလာနိ အရူပဓမ္မဘာဝေန သာရမ္မဏဘာဝေန သုက္ကကဏှာဒိဘာဝေန စ တံသဒိသာနိ ဝိပက္ကဘာဝမာပန္နာနီတိ ဝိပါကနိရုတ္တိံ လဘန္တိ၊ န ရူပဓမ္မာ ကမ္မနိဗ္ဗတ္တာပိ ကမ္မာသဒိသာတိ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ ဇာတိဇရာသဘာဝါတိ ဇာယနဇီရဏသဘာဝါ။ ဝိပါကပကတိကာတိ ဝိပစ္စနပကတိကာ။ ဝိပစ္စနသဘာဝတာ စ အနုပစ္ဆိန္နာဝိဇ္ဇာတဏှာမာနသန္တာနေ သဗျာပါရတာ၊ တေန အဘိညာဒိကုသလာနံ ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗာဒိအကုသလာနဉ္စ ဝိပါကာနုပ္ပာဒနေပိ ဝိပါကဓမ္မတာ သိဒ္ဓါ ဟောတိ။ ဝိပက္ကဘာဝန္တိ စေတ္ထ ဘာဝ-သဒ္ဒေန သဘာဝေါ ဧဝ ဝုတ္တော။ တံ ယထာဝုတ္တံ ဝိပက္ကသဘာဝံ ဒုတိယဿ ဝုတ္တံ ဝိပစ္စနသဘာဝဉ္စ ဂဟေတွာ ‘‘ဥဘယသဘာဝပဋိက္ခေပဝသေနာ’’တိ အာဟ။

၄။ ဥပေတေန အာဒိန္နာ ဥပါဒိန္နာ။ ကိံ ပန တံ ဥပေတံ၊ ကေန စ ဥပေတံ၊ ကထဉ္စ ဥပေတံ၊ ကေ စ တေန အာဒိန္နာတိ? သတိ စ လောကုတ္တရာနံ ကေသဉ္စိ အာရမ္မဏဘာဝေ တန္နိဝတ္တနတ္ထံ ဥပေတသဒ္ဒသမ္ဗန္ဓိနာ ¶ ဥပယ-သဒ္ဒေန ဝုစ္စမာနာဟိ စတုဗ္ဗိဓုပါဒါနဘူတာဟိ တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ ဥပေတံ၊ တေဟိ စ အာရမ္မဏကရဏဝသေန ဥပေတံ၊ န သမန္နာဂမဝသေန။ သတိ စ သဗ္ဗတေဘူမကဓမ္မာနံ ဥပါဒါနာရမ္မဏတ္တေ ယေဟိ ဝိပါကကဋတ္တာရူပါနိ အမှေဟိ နိဗ္ဗတ္တတ္တာ အမှာကံ ဧတာနိ ဖလာနီတိ ဂဏှန္တေဟိ ဝိယ အာဒိန္နာနိ၊ တာနိ တေဘူမကကမ္မာနိ ကမ္မဘာဝေန ဧကတ္တံ ဥပနေတွာ ဥပေတန္တိ ဣဓ ဂဟိတာနိ။ တေဟိ စ နိဗ္ဗတ္တာနိ ဝိပါကကဋတ္တာရူပါနိ ဥပါဒိန္နာ ဓမ္မာတိ သဗ္ဗမေတံ ဒဿေတုံ ‘‘အာရမ္မဏကရဏဝသေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အယဉ္စ အတ္ထနယော ယထာသမ္ဘဝံ ယောဇေတဗ္ဗော၊ န ဝစနာနုပုဗ္ဗေနာတိ။ ဧတ္ထာဟ – ယဒိ အာရမ္မဏကရဏဝသေန တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ ဥပေတေန အာဒိန္နာ ဥပါဒိန္နာ၊ သဗ္ဗတေဘူမကဓမ္မာ စ တဏှာဒီနံ အာရမ္မဏာ ဟောန္တိ၊ န စ ဥပေတသဒ္ဒေါ ကမ္မေ ဧဝ နိရုဠှော၊ တေန ကမ္မဿေဝ ဂဟဏေ ကာရဏံ နတ္ထိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗတေဘူမကဓမ္မပစ္စယုပ္ပန္နာနံ ¶ အဝိဇ္ဇာဒိဟေတူဟိ နိဗ္ဗတ္တာနံ သင်္ခါရာဒိဖလာနံ ဥပါဒိန္နတ္တံ အာပဇ္ဇတိ တေသမ္ပိ တေဟိဖလဘာဝေန ဂဟိတတ္တာ။ ဥပ-သဒ္ဒေန စ ဥပေတတာမတ္တံ ဇောတိတံ၊ န အာရမ္မဏကရဏံ သမန္နာဂမနိဝတ္တကံ၊ အာဒိန္န-သဒ္ဒေန စ ဂဟိတတာမတ္တံ ဝုတ္တံ၊ န ကမ္မသမုဋ္ဌာနတာဝိသေသော။ တသ္မာ သဗ္ဗပစ္စယုပ္ပန္နာနံ ဥပါဒိန္နတ္တံ အာပဇ္ဇတီတိ? နာပဇ္ဇတိ ဗောဓနေယျဇ္ဈာသယဝသေန ဒေသနာပဝတ္တိတော။ ယေသဉှိ ဗောဓနတ္ထံ ‘‘ဥပါဒိန္နာ’’တိ ဧတံ ဝုတ္တံ၊ တေ တေနေဝ ဝစနေန ယထာဝုတ္တပ္ပကာရေ ဓမ္မေ ဗုဇ္ဈိံသု၊ ဧတရဟိ ပန တာဝတာ ဗုဇ္ဈိတုံ အသက္ကောန္တေန သုတွာ တဒတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ဧသာ အတ္ထဝိဘာဝနာ ကတာ ‘‘ကမ္မုနာ’’တိ။

အယံ ပန အပရော အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော – ဥပ-သဒ္ဒေါ ဥပေတံ ဒီပေတိ။ အယဉှိ ဥပ-သဒ္ဒေါ သမာသေ ပယုဇ္ဇမာနော ‘‘အတိမာလာ’’တိအာဒီသု အတိ-သဒ္ဒေါ ဝိယ အတိက္ကမနံ သသာဓနံ ဥပဂမနံ သသာဓနံ ဝဒတိ၊ ဥပဂမနဉ္စ ဥပါဒါနဥပယော၊ တေန ဥပဂတံ ဥပေတံ။ ကိံ ပန တန္တိ? ယံ အသတိ ဥပါဒါနေ န ဟောတိ၊ တံ ‘‘ဥပါဒါနပစ္စယာ ဘဝေါ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တံ တေဘူမကကမ္မံ ပစ္စယဘာဝေန ပုရိမဇာတုပ္ပန္နေန ဥပါဒါနေန ဥပဂတတ္တာ ‘‘ဥပေတ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ န ဟိ ကောစိ အနုပဂ္ဂမ္မ အနိစ္ဆန္တော ကမ္မံ ကရောတီတိ။ တေန ဥပေတေန ကမ္မုနာ ပုနဗ္ဘဝဿ အာဒါနံ ဟောတိ။ ကမ္မုနာ ဟိ သာသဝေန သတ္တာ အာဒိယန္တိ ပုနဗ္ဘဝံ၊ တသ္မာ အာဒါတဗ္ဗဘာဝေန ပါကဋော ပုနဗ္ဘဝေါ။ သော စ ဥပပတ္တိဘဝေါ တေဘူမကဝိပါကကဋတ္တာရူပသင်္ဂဟော ‘‘ဘဝပစ္စယာ ဇာတီ’’တိ ဧတ္ထ ဇာတိဝစနေ သမဝရုဒ္ဓါတိ ဥပါဒိန္နဝစနေန ဥပပတ္တိဘဝေါ ဝုစ္စတိ၊ ဥပပတ္တိဘဝေါ စ တေဘူမကဝိပါကကဋတ္တာရူပါနီတိ ဓာတုကထာယံ ပကာသိတမေတံ။ တသ္မာ ဥပေတေန အာဒိန္နာတိ တေ ဧဝ ဓမ္မာ ဝုစ္စန္တီတိ သိဒ္ဓါ အယမတ္ထောတိ။ ဥပါဒိန္န-သဒ္ဒဿ အတ္ထံ ဝတွာ တံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဥပါဒါနိယ-သဒ္ဒဿ ¶ ဝိသုံ ဥပါဒိန္နသဒ္ဒါနပေက္ခံ အတ္ထံ ဝတ္တုံ ‘‘အာရမ္မဏဘာဝံ ဥပဂန္တွာ’’တိအာဒိမာဟ။ တသ္မာ ဧဝ အဝိသေသေတွာ ‘‘ဥပါဒါနဿ အာရမ္မဏပစ္စယဘူတာနမေတံ အဓိဝစန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တံ ပန ဥပါဒါနိယံ ဥပါဒိန္နံ အနုပါဒိန္နန္တိ ဒုဝိဓံ။ တသ္မာ တံ ဝိသေသနေန ဒဿေန္တော ‘‘ဥပါဒိန္နာ စ တေ ဥပါဒါနိယာ စာ’’တိအာဒိမာဟ။

၅။ သံကိလေသောတိ ဒသ ကိလေသဝတ္ထူနိ ဝုစ္စန္တိ။ သံကိလိဋ္ဌာတိ တေဟိ ဝိဗာဓိတာ ဥပတာပိတာ စ။ တေ ပန ယသ္မာ သံကိလေသသမ္ပယုတ္တာ ဧကုပ္ပာဒါဒီဟိ နိန္နာနတ္တာ ဧကီဘာဝမိဝ ဂတာ ဝိသာဒီဟိ ဝိယ သပ္ပိအာဒယော ဝိဒူသိတာ ¶ မလီနာ ဝိဗာဓိတာ ဥပတာပိတာ စ နာမ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ အာဟ ‘‘သံကိလေသေန သမန္နာဂတာ သံကိလိဋ္ဌာ’’တိ။ သံကိလေသံ အရဟန္တီတိ သံကိလေသဿ အာရမ္မဏဘာဝေန တံ လဒ္ဓုံ အရဟန္တီတိ အတ္ထော။ အာရမ္မဏဘာဝါနတိက္ကမနတောတိ ဧတေန သံကိလေသာနတိက္ကမနမေဝ ဒဿေတိ၊ ဝတ္ထယုဂိကသုင်္ကသာလိကသဒ္ဒါနံ ဝိယ သံကိလေသိက-သဒ္ဒဿ ပဝတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၆။ သဟ ဝိတက္ကေန ဟောန္တီတိ ဝစနသေသော ယောဇေတဗ္ဗော အဝုစ္စမာနဿပိ ဘဝတိ-အတ္ထဿ ဝိညာယမာနတ္တာ။ မတ္တာတိ ပမာဏဝါစကံ ဧကံ ပဒန္တိ ဂဟေတွာ ‘‘ဝိစာရောဝ မတ္တာ ဧတေသ’’န္တိ အတ္ထော ဝုတ္တော။ အညတ္ထ အဝိပ္ပယောဂီသု ဝိတက္ကဝိစာရေသု ဝိစာရောဝ ဧတေသံ မတ္တာ၊ တတော ဥဒ္ဓံ ဝိတက္ကေန သမ္ပယောဂံ န ဂစ္ဆန္တီတိ အတ္ထော။ အယမပရော အတ္ထော – မတ္တ-သဒ္ဒေါ ဝိသေသနိဝတ္တိအတ္ထော။ သဝိတက္ကသဝိစာရာ ဓမ္မာ ဟိ ဝိတက္ကဝိသိဋ္ဌေန ဝိစာရေန သဝိစာရာ၊ ဧတေ ပန ဝိစာရမတ္တေန ဝိတက္ကသင်္ခါတဝိသေသရဟိတေန၊ တသ္မာ ‘‘ဝိစာရမတ္တာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ၊ ဝိစာရမတ္တဝန္တောတိ အတ္ထော။ ဝိစာရမတ္တဝစနေန အဝိတက္ကတ္တေ သိဒ္ဓေ အဝိတက္ကာနံ အညေသမ္ပိ အတ္ထိဘာဝဇောတနတ္ထံ အဝိတက္ကဝစနံ။ အဝိတက္ကာ ဟိ ဝိစာရမတ္တာ စ သန္တိ အဝိစာရာ စာတိ နိဝတ္တေတဗ္ဗာ ဂဟေတဗ္ဗာ စ ဟောန္တိ၊ တေသု အဝုစ္စမာနေသု နိဝတ္တေတဗ္ဗဂဟေတဗ္ဗဿ အဒဿိတတ္တာ ဝိစာရမတ္တာဝအဝိတက္ကာတိ အာပဇ္ဇေယျာတိ။ ဝိသေသနဝိသေသိတဗ္ဗဘာဝေါ ပန ယထာကာမံ ဟောတီတိ သာမညေန အဝိတက္ကဘာဝေန သဟ ဝိစာရမတ္တတာယ ဓမ္မဝိသေသနဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တာ’’တိ ပဒါနုက္ကမော ကတော။

အထ ဝါ သဝိစာရာ ဒုဝိဓာ သဝိတက္ကာ အဝိတက္ကာ စ၊ တေသု အဝိတက္ကေ နိဝတ္တေတုံ အာဒိပဒံ ဝုတ္တံ။ အဝိစာရာ စ ဒုဝိဓာ သဝိတက္ကာ အဝိတက္ကာ စ၊ တေသု သဝိတက္ကေ နိဝတ္တေတုံ တတိယပဒံ ¶ ဝုတ္တံ။ ယေ ပန ဒွီဟိပိ နိဝတ္တိတာ အဝိတက္ကာ သဝိတက္ကာ စ သဝိစာရာ အဝိစာရာ စ၊ တေသု အညတရဒဿနံ ဝါ ကတ္တဗ္ဗံ သိယာ ဥဘယဒဿနံ ဝါ။ ဥဘယဒဿနေ ကရိယမာနေ ယဒိ ‘‘သဝိတက္ကသဝိစာရာ’’တိ ဝုစ္စေယျ၊ အာဒိပဒတ္ထတာဝ အာပဇ္ဇတိ။ အထ ‘‘အဝိတက္ကအဝိစာရာ’’တိ ဝုစ္စေယျ၊ အန္တပဒတ္ထတာ။ အထ ပန ‘‘အဝိတက္ကသဝိစာရာ သဝိတက္ကအဝိစာရာ’’တိ ဝုစ္စေယျ၊ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါနံ ဝိယ အတ္ထန္တရာဘာဝေါ ဝါ သင်္ကရဒေါသော ဝါ ဧကဿေဝ သဝိတက္ကာဝိတက္ကတာသဝိစာရာဝိစာရတာဝိရောဓော ဝါ အာပဇ္ဇေယျ၊ တသ္မာ ¶ အညတရဒဿနေန ဣတရမ္ပိ ပကာသေတုံ အဝိတက္ကဝစနေန ဒွိပ္ပကာရေသု ဝတ္တဗ္ဗေသု သဝိတက္ကအဝိစာရေ နိဝတ္တေတွာ အဝိတက္ကသဝိစာရေ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တာ’’တိ။ အထ ဝါ ဝိတက္ကာဘာဝေန ဧတေ ဝိစာရမတ္တာ၊ န ဝိစာရတော အညဿ ကဿစိ ဓမ္မဿ အဘာဝါတိ ဒဿေတုံ အဝိတက္ကဝစနေန ဝိစာရမတ္တာ ဝိသေသိတာ။

၇။ ဥပေက္ခတီတိ ဝေဒယမာနာပိ မဇ္ဈတ္တဝေဒနာ သုခါကာရေ ဒုက္ခာကာရေ စ ဥဒါသိနာ ဟောတီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ဥပေတာ ယုတ္တာ သုခဒုက္ခာနံ အဝိရုဒ္ဓါ ဣက္ခာ အနုဘဝနံ ဥပေက္ခာ။ ဝိသေသဒဿနဝသေနာတိ နာနတ္တဒဿနဝသေန။ ယဒိ ဟိ ပီတိသဟဂတာ ဧဝ သုခသဟဂတာ သိယုံ၊ ‘‘ပီတိသဟဂတာ’’တိ ဧတေနေဝ သိဒ္ဓတ္တာ ‘‘သုခသဟဂတာ’’တိ ဣဒံ န ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ ‘‘သုခသဟဂတာ’’တိ ဝါ ဝုစ္စမာနေ ‘‘ပီတိသဟဂတာ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တတော တိကံ ပူရေန္တေန ဒုက္ခသဟဂတပဒံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ ဧဝဉ္စ သတိ ‘‘ဝေဒနာတ္တိကော ဧဝါယ’’န္တိ ဝုတ္တဝစနံ အာပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ‘‘ပီတိသဟဂတာ’’တိ ဝတွာ ‘‘သုခသဟဂတာ’’တိ ဝဒန္တော ပီတိဝိပ္ပယုတ္တမ္ပိ သုခံ အတ္ထီတိ တတိယဇ္ဈာနကာယဝိညာဏသမ္ပယုတ္တံ သုခံ သပ္ပီတိကသုခတော ဘိန္နံ ကတွာ ဒဿေတီတိ အဓိပ္ပာယော။ အထ ဝါ ပီတိသုခါနံ ဒုဗ္ဗိညေယျနာနတ္တာနံ နာနတ္တဒဿနတ္ထံ အယံ တိကော ဝုတ္တော။ ‘‘ပီတိသဟဂတာ’’တိ ဧတ္ထ ဟိ သုခေကဒေသော သင်္ဂဟိတော၊ န ပီတိ။ ‘‘သုခသဟဂတာ’’တိ ဧတ္ထ ပီတိ သင်္ဂဟိတာ၊ န သုခံ။ ပီတိဝိပ္ပယုတ္တသုခသဟဂတာ စ ပုရိမေန အသင်္ဂဟိတာ ပစ္ဆိမေန သင်္ဂဟိတာတိ သိဒ္ဓါ ပီတိသုခါနံ ဝိသေသောတိ။

၈။ နိဗ္ဗာနံ ဒဿနတောတိ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏတံ သန္ဓာယာဟ။ အထ ဝါ ဓမ္မစက္ခု ပုနပ္ပုနံ နိဗ္ဗတ္တနေန ဘာဝနာဘာဝံ အပ္ပတ္တံ ဒဿနံ နာမ၊ ဓမ္မစက္ခု စ ပရိညာဒိကိစ္စကရဏေန စတုသစ္စဓမ္မဒဿနံ တဒတိသယော၊ တသ္မာ နတ္ထေတ္ထ ဂေါတြဘုဿ ဒဿနဘာဝါပတ္တီတိ။ ဥဘယပဋိက္ခေပဝသေနာတိ ဒွီဟိ ပဒေဟိ ဝုတ္တဓမ္မပဋိက္ခေပဝသေန၊ န ပဟာယကပဋိက္ခေပဝသေန။ တထာ ¶ ဟိ သတိ ဒဿနဘာဝနာဟိ အညော သမုစ္ဆေဒဝသေန ပဟာယကော အတ္ထိ၊ တေန ပဟာတဗ္ဗာ နေဝ ဒဿနေန န ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗာတိ အယမတ္ထော အာပဇ္ဇတိ၊ န စ အညော ပဟာယကော အတ္ထိ အညေဟိ ဝိက္ခမ္ဘိတာနဉ္စ ပုနပ္ပဝတ္တိသဗ္ဘာဝါ၊ နာပိ ပဟာတဗ္ဗာ တတိယပဒေန သင်္ဂယှန္တိ၊ ကိန္တု ¶ အပ္ပဟာတဗ္ဗာ ဧဝါတိ။ တသ္မာ ပဟာတဗ္ဗပဒံ ပစ္စေကံ ယောဇေတွာ နေဝ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗာ န ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗာတိ ဒဿနေန ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗေဟိ အညေ ဂဟိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၉။ ဧဝမတ္ထံ အဂ္ဂဟေတွာတိ အတ္ထာယုတ္တိတော စ သဒ္ဒါယုတ္တိတော စ အဂ္ဂဟေတဗ္ဗတံ ဒဿေတိ။ ဒဿနဘာဝနာဟိ အပ္ပဟာတဗ္ဗဟေတုမတ္တေသု ဟိ ဂယှမာနေသု အဟေတုကာ အသင်္ဂဟိတာတိ ယထာဓိပ္ပေတဿ အတ္ထဿ အပရိပုဏ္ဏတ္တာ အတ္ထာယုတ္တိ၊ ပဟာတဗ္ဗသဒ္ဒဿ နိစ္စသာပေက္ခတ္တေ စ သတိ န သမ္ဗန္ဓီသဒ္ဒတော ပဟာယကတော အညံ ပဋိသေဓံ အပေက္ခမာနဿ ဟေတုသဒ္ဒေန သမာသော ဥပပဇ္ဇတီတိ သဒ္ဒါယုတ္တိ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧဝမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗောတိ ပဟာတဗ္ဗ-သဒ္ဒံ ပဋိသေဓေန အယောဇေတွာ ယေသံ အညပဒတ္ထေ သမာသော၊ တဗ္ဗိသေသနံ အတ္ထီတိ ဣဒံ ပဋိသေဓေန ယောဇေတွာ ဒဿနဘာဝနာဟိ ပဟာတဗ္ဗော ဟေတု ဧတေသံ နေဝတ္ထီတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧဝဉ္စ သတိ ယထာဓိပ္ပေတတ္ထော သဗ္ဗော သင်္ဂဟိတောတိ။ အတ္ထာယုတ္တိ မာ ဟောတု၊ သဒ္ဒေါ ပန ဣဓာပိ န ယုတ္တော။ ဧကန္တယောဂီနံ အတ္ထိ-သဒ္ဒမေဝ ဟိ အပေက္ခမာနာနံ ဥဘိန္နံ ပဟာတဗ္ဗဟေတု-သဒ္ဒါနံ သမာသော ယုတ္တော၊ န ပဋိသေဓံ အပေက္ခမာနာနန္တိ၊ တသ္မာ ဂဟေတဗ္ဗတ္ထဒဿနမတ္တံ ဧတံ ကတံ၊ သဒ္ဒေါ ပန ယထာ ယုဇ္ဇတိ၊ တထာ ယောဇေတဗ္ဗော။ ဧဝံ ပန ယုဇ္ဇတိ – ပဟာတဗ္ဗော ဟေတု ဧတေသံ အတ္ထီတိ ပဟာတဗ္ဗဟေတုကာ။ ကေန ပဟာတဗ္ဗောတိ? ဒဿနေန ဘာဝနာယ စ။ တယိဒံ ပဟာတဗ္ဗဟေတုကပဒံ ဒဿနဘာဝနာပဒေဟိ ဝိသုံ ဝိသုံ ယောဇေတွာ တေဟိ ယုတ္တေန ယေ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗဟေတုကာ နေဝ ဟောန္တိ၊ ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗဟေတုကာ စ န ဟောန္တီတိ ပဋိသေဓဉ္စ ဝိသုံ ဝိသုံ ယောဇေတွာ တေ နေဝ ဒဿနေန န ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗဟေတုကာတိ ဝုစ္စန္တိ။ နေဝဝိပါကနဝိပါကဓမ္မဓမ္မဝစနံ ဝိယ ဟိ ပုရိမပဒဒွယသင်္ဂဟိတဓမ္မပဋိသေဓနေန တဒညဓမ္မနိဒဿနမေတံ ဟောတိ၊ န အဟေတုကပဒံ ဝိယ ဟေတုဝိရဟပ္ပကာသနေနာတိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ဒွေ ပဋိသေဓာ ယုတ္တာ ဟောန္တိ။

ဟေတုယေဝ ဟိ တေသံ နတ္ထိ၊ ယော ဒဿနဘာဝနာဟိ ပဟာတဗ္ဗော သိယာတိ ပုရိမသ္မိဉှိ အတ္ထေ ဟေတူနံ ဒဿနဘာဝနာဟိ ပဟာတဗ္ဗတာ ပဋိက္ခိတ္တာ၊ ပဋိက္ခေပေါ စ ပဟာတဗ္ဗာသင်္ကာသဗ္ဘာဝေ ဟောတိ၊ ပဟာတဗ္ဗာသင်္ကာ စ ဟေတုမှိ သတိ သိယာ၊ တေသံ ပန အဟေတုကာနံ ဟေတုယေဝ နတ္ထိ၊ ယော ဒဿနဘာဝနာဟိ ပဟာတဗ္ဗော သိယာ၊ တဒဘာဝါ ပဟာတဗ္ဗာသင်္ကာ ¶ နတ္ထီတိ တံနိဝါရဏတ္ထော ပဋိက္ခေပေါ န သမ္ဘဝတိ၊ တသ္မာ ‘‘နေဝဒဿနေန န ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗော ဟေတု ဧတေသ’’န္တိ ဧဝံ အဟေတုကာနံ ဂဟဏံ န ¶ ဘဝေယျာတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ဣတရထာ ဟိ အဟေတုကာနံ အဂ္ဂဟဏံ ဘဝေယျာတိ အတ္ထဿ ပါကဋတ္တာ န ကာရဏသာဓနီယော ဧသောတိ ဂဟေတဗ္ဗတ္ထဿေဝ ကာရဏံ ဝဒန္တော ‘‘ဟေတုယေဝ ဟိ တေသံ နတ္ထီ’’တိအာဒိမာဟ။ တေသဉှိ နေဝဒဿနေန န ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗဟေတုကပဒဝစနီယာနံ ယော ဒဿနဘာဝနာဟိ ပဟာတဗ္ဗော သိယာ၊ သော ဧဝံပကာရော ဟေတု နတ္ထိ။ တေ ဟိ အနေကပ္ပကာရာ သဟေတုကာ အဟေတုကာ စာတိ၊ တသ္မာ နေဝဒဿနေန န ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗော ဟေတု ဧတေသံ အတ္ထီတိ အယမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။

၁၀။ တံ အာရမ္မဏံ ကတွာတိ ဣဒံ စတုကိစ္စသာဓနဝသေန အာရမ္မဏကရဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အညထာ ဂေါတြဘုဖလပစ္စဝေက္ခဏာဒီနမ္ပိ အပစယဂါမိတာ အာပဇ္ဇေယျာတိ။ အထ ဝါ ဟေတုဘာဝေန အပစယံ နိဗ္ဗာနံ ဂစ္ဆန္တီတိ အပစယဂါမိနော။ နိဗ္ဗာနဿ ဟိ အနိဗ္ဗတ္တနိယတ္တေပိ သမုဒယပ္ပဟာနသမုဒယနိရောဓာနံ အဓိဂမအဓိဂန္တဗ္ဗဘာဝတော ဟေတုဟေတုဖလဘာဝေါ မဂ္ဂနိဗ္ဗာနာနံ ယုဇ္ဇတိ။ ယထာဟ ‘‘ဒုက္ခနိရောဓေ ဉာဏံ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ၊ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိယာ ပဋိပဒါယ ဉာဏံ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိ (ဝိဘ။ ၇၁၉)။ အတ္ထောတိ ဟိ ဟေတုဖလံ။ ဓမ္မောတိ ဟေတူတိ။ ပုရိမပစ္ဆိမာနံ ပုရိမေ သသမ္ပယုတ္တာ ဝုတ္တာ၊ ပစ္ဆိမေ ကေဝလာ။ ပုရိမေ ဝိယ ပန ပစ္ဆိမေ အတ္ထေပိ အရိယမဂ္ဂသီသေန သဗ္ဗလောကုတ္တရကုသလစိတ္တုပ္ပာဒါ ဂဟေတဗ္ဗာ။ ဒုတိယေ အတ္ထဝိကပ္ပေ ‘‘အာစယံ ဂါမိနော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ အနုနာသိကလောပေါ ကတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အာစိနန္တီတိ ဝါ အာစယာ၊ အာစယာ ဟုတွာ ဂစ္ဆန္တိ ပဝတ္တန္တီတိပိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၁၁။ သတ္တ ပန သေက္ခာ သိက္ခနသီလာတိ သေက္ခာ၊ တေသံ ဣမေတိ သေက္ခာ၊ အညာသာဓာရဏာ မဂ္ဂဖလတ္တယဓမ္မာ။ သယမေဝ သိက္ခန္တီတိ သိက္ခနသီလာနမေတံ နိဒဿနံ။ ယေ ဟိ ဓမ္မာ သိက္ခန္တိ၊ တေ သိက္ခနသီလာ ဟောန္တီတိ။ အက္ခရတ္ထော ပန သိက္ခာ ဧတေသံ သီလန္တိ သေက္ခာတိ။ န သေက္ခာတိ ယတ္ထ သေက္ခဘာဝါသင်္ကာ အတ္ထိ၊ တတ္ထာယံ ပဋိသေဓောတိ လောကိယနိဗ္ဗာနေသု ¶ အသေက္ခဘာဝါနာပတ္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ သီလသမာဓိပညာသင်္ခါတာ ဟိ သိက္ခာ အတ္တနော ပဋိပက္ခကိလေသေဟိ ဝိပ္ပမုတ္တာ ပရိသုဒ္ဓါ ဥပက္ကိလေသာနံ အာရမ္မဏဘာဝမ္ပိ အနုပဂမနတော ဧတာ သိက္ခာတိ ဝတ္တုံ ယုတ္တာ အဋ္ဌသု မဂ္ဂဖလေသု ဝိဇ္ဇန္တိ၊ တသ္မာ စတုမဂ္ဂဟေဋ္ဌိမဖလတ္တယဓမ္မာ ဝိယ အရဟတ္တဖလဓမ္မာပိ တာသု သိက္ခာသု ဇာတာတိ စ၊ တံသိက္ခာသမင်္ဂိနော အရဟတော ဣတရေသံ ဝိယ သေက္ခတ္တေ သတိ သေက္ခဿ ဧတေတိ စ၊ သိက္ခာ သီလံ ဧတေသန္တိ စ သေက္ခာတိ အာသင်္ကိတဗ္ဗာ သိယုန္တိ တဒါသင်္ကာနိဝတ္တနတ္ထံ ‘‘အသေက္ခာ’’တိ ¶ ယထာဝုတ္တသေက္ခဘာဝပဋိသေဓော ကတော။ အရဟတ္တဖလေ ဟိ ပဝတ္တမာနာ သိက္ခာ ပရိနိဋ္ဌိတသိက္ခာကိစ္စတ္တာ န သိက္ခာကိစ္စံ ကရောန္တိ၊ ကေဝလံ သိက္ခာဖလဘာဝေနေဝ ပဝတ္တန္တိ၊ တသ္မာ တာ န သိက္ခာဝစနံ အရဟန္တိ၊ နာပိ တံသမင်္ဂိနော သေက္ခဝစနံ၊ န စ တံသမ္ပယုတ္တာ သိက္ခနသီလာတိ သိက္ခာသု ဇာတာတိအာဒိအတ္ထေဟိ အဂ္ဂဖလဓမ္မာ သေက္ခာ န ဟောန္တိ၊ ဟေဋ္ဌိမဖလေသု ပန သိက္ခာ သကဒါဂါမိမဂ္ဂဝိပဿနာဒီနံ ဥပနိဿယဘာဝတော သိက္ခာကိစ္စံ ကရောန္တီတိ သိက္ခာဝစနံ အရဟန္တိ၊ တံသမင်္ဂိနော စ သေက္ခဝစနံ၊ တံသမ္ပယုတ္တာ စ သိက္ခနသီလဝုတ္တီတိ တတ္ထ ဓမ္မာ ယထာဝုတ္တေဟိ အတ္ထေဟိ သေက္ခာ ဟောန္တိ ဧဝ။

သေက္ခာတိ ဝါ အပရိယောသိတသိက္ခာ ဒဿိတာ။ အနန္တရမေဝ ‘‘အသေက္ခာ’’တိ ဝစနံ ပရိယောသိတသိက္ခာနံ ဒဿနန္တိ န လောကိယနိဗ္ဗာနာနံ အသေက္ခတာပတ္တိ။ ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တာ ဝါ သေက္ခာတိ ဧတသ္မိံ အတ္ထေ သေက္ခဓမ္မေသု ဧဝ ကေသဉ္စိ ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တာနံ အသေက္ခတာ အာပဇ္ဇတိ၊ တေန အရဟတ္တမဂ္ဂဓမ္မာ ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တာ စ ယထာဝုတ္တေဟိ စ အတ္ထေဟိ သေက္ခာတိ ကတွာ အသေက္ခာ အာပန္နာတိ? န၊ တံသဒိသေသု တဗ္ဗောဟာရာ။ အရဟတ္တမဂ္ဂတော ဟိ နိန္နာနာကရဏံ အရဟတ္တဖလံ ဌပေတွာ ပရိညာဒိကိစ္စကရဏံ ဝိပါကဘာဝဉ္စ၊ တသ္မာ တေ ဧဝ သေက္ခာ ဓမ္မာ အရဟတ္တဖလဘာဝံ အာပန္နာတိ သက္ကာ ဝတ္တုံ၊ ကုသလသုခတော စ ဝိပါကသုခံ သန္တတရတာယ ပဏီတတရန္တိ ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တာ စ တေ ဓမ္မာ ဟောန္တီတိ အသေက္ခာတိ ဝုစ္စန္တီတိ။

၁၂။ ကိလေသဝိက္ခမ္ဘနာသမတ္ထတာဒီဟိ ပရိတ္တာ။ ‘‘ကိလေသ…ပေ… တာယာ’’တိ အတ္ထတ္တယမ္ပိ ကုသလေသု ယုဇ္ဇတိ၊ ဝိပါကကိရိယေသု ဒီဃသန္တာနတာဝ။ ပမာဏကရေဟိ ဝါ ဩဠာရိကေဟိ ကာမတဏှာဒီဟိ ပရိစ္ဆိန္နာ ပရိတ္တာ။ တေဟိ အပရိစ္ဆိန္နတ္တာ သုခုမေဟိ ရူပတဏှာဒီဟိ ပရိစ္ဆိန္နာ ပမာဏမဟတ္တံ ဂတာတိ မဟဂ္ဂတာ။ အပရိစ္ဆိန္နာ အပ္ပမာဏာ။

၁၄။ အတပ္ပကဋ္ဌေနာတိ ¶ ဒိဝသမ္ပိ ပစ္စဝေက္ခိယမာနာ လောကုတ္တရဓမ္မာ တိတ္တိံ န ဇနေန္တိ သမာပဇ္ဇိယမာနာပိ ဖလဓမ္မာတိ။

၁၅။ မာတုဃာတာဒီသု ပဝတ္တမာနာပိ ဟိတသုခံ ဣစ္ဆန္တာဝ ပဝတ္တန္တီတိ တေ ဓမ္မာ ဟိတသုခါဝဟာ မေ ဘဝိဿန္တီတိ အာသီသိတာ ဟောန္တိ၊ တထာ အသုဘာသုခါနိစ္စာနတ္တေသု သုဘာဒိဝိပရိယာသဒဠှတာယ အာနန္တရိယကမ္မနိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌီသု ပဝတ္တိ ဟောတီတိ တေ ဓမ္မာ အသုဘာဒီသု ¶ သုဘာဒိဝိပရီတပ္ပဝတ္တိကာ ဟောန္တိ။ မိစ္ဆာသဘာဝါတိ မုသာသဘာဝါ။ အနေကေသု အာနန္တရိယေသု ကတေသု ယံ တတ္ထ ဗလဝံ၊ တံ ဝိပစ္စတိ၊ န ဣတရာနီတိ ဧကန္တဝိပါကဇနကတာယ နိယတတာ န သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ ‘‘ဝိပါကဒါနေ သတီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ခန္ဓဘေဒါနန္တရန္တိ စုတိအနန္တရံ။ စုတိ ဟိ မရဏနိဒ္ဒေသေ (ဝိဘ။ ၁၉၃) ‘‘ခန္ဓာနံ ဘေဒေါ’’တိ ဝုတ္တာတိ။ ဧတေန ဝစနေန သတိ ဖလဒါနေ စုတိအနန္တရော ဧဝ၊ န အညော ဧတေသံ ဖလကာလောတိ ဖလကာလနိယမေနေဝ နိယတတာ ဝုတ္တာ ဟောတိ၊ န ဖလဒါနနိယမေနာတိ နိယတဖလကာလာနံ အညေသမ္ပိ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယာနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယာနမ္ပိ နိယတတာ အာပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ဝိပါကဓမ္မဓမ္မာနံ ပစ္စယန္တရဝိကလတာဒီဟိ အဝိပစ္စမာနာနမ္ပိ အတ္တနော သဘာဝေန ဝိပါကဓမ္မတာ ဝိယ ဗလဝတာ အာနန္တရိယေန ဝိပါကေ ဒိန္နေ အဝိပစ္စမာနာနမ္ပိ အာနန္တရိယာနံ ဖလဒါနေ နိယတသဘာဝါ အာနန္တရိယသဘာဝါ စ ပဝတ္တီတိ အတ္တနော သဘာဝေန ဖလဒါနနိယမေနေဝ နိယတတာ အာနန္တရိယတာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အဝဿဉ္စ နိယတသဘာဝါ အာနန္တရိယသဘာဝါ စ တေသံ ပဝတ္တီတိ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗမေတံ အညဿ ဗလဝတော အာနန္တရိယဿ အဘာဝေ စုတိအနန္တရံ ဧကန္တေန ဖလဒါနတော။

နနု ဧဝံ အညေသမ္ပိ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယာနံ အညသ္မိံ ဝိပါကဒါယကေ အသတိ စုတိအနန္တရမေဝ ဧကန္တေန ဖလဒါနတော အာနန္တရိယသဘာဝါ နိယတသဘာဝါ စ ပဝတ္တိ အာပဇ္ဇတီတိ? နာပဇ္ဇတိ အသမာနဇာတိကေန စေတောပဏိဓိဝသေန ဥပဃာတကေန စ နိဝတ္တေတဗ္ဗဝိပါကတ္တာ အနန္တရေကန္တဖလဒါယကတ္တာဘာဝါ၊ န ပန အာနန္တရိယကာနံ ပဌမဇ္ဈာနာဒီနံ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒီနိ ဝိယ အသမာနဇာတိကံ ဖလနိဝတ္တကံ အတ္ထိ သဗ္ဗာနန္တရိယကာနံ အဝီစိဖလတ္တာ၊ န စ ဟေဋ္ဌုပပတ္တိံ ဣစ္ဆတော သီလဝတော စေတောပဏိဓိ ဝိယ ဥပရူပပတ္တိဇနကကမ္မဖလံ အာနန္တရိယကဖလံ နိဝတ္တေတုံ သမတ္ထော ¶ စေတောပဏိဓိ အတ္ထိ အနိစ္ဆန္တဿေဝ အဝီစိပါတနတော၊ န စ အာနန္တရိယကောပဃာတကံ ကိဉ္စိ ကမ္မံ အတ္ထိ၊ တသ္မာ တေသံယေဝ အနန္တရေကန္တဝိပါကဇနကသဘာဝါ ပဝတ္တီတိ။

အနေကာနိ စ အာနန္တရိယကာနိ ကတာနိ ဧကန္တေ ဝိပါကေ သန္နိယတတ္တာ ဥပရတာဝိပစ္စနသဘာဝါသင်္ကတ္တာ နိစ္ဆိတာနိ သဘာဝတော နိယတာနေဝ။ စုတိအနန္တရံ ပန ဖလံ အနန္တရံ နာမ တသ္မိံ အနန္တရေ နိယုတ္တာနိ တန္နိဗ္ဗတ္တနေန အနန္တရကရဏသီလာနိ အနန္တရပ္ပယောဇနာနိ စာတိ သဘာဝတော အာနန္တရိယကာနေဝ စ ဟောန္တိ။ တေသု ပန သမာနသဘာဝေသု ဧကေန ဝိပါကေ ဒိန္နေ ဣတရာနိ ¶ အတ္တနာ ကတ္တဗ္ဗဿ ကိစ္စဿ တေနေဝ ကတတ္တာ န ဒုတိယံ တတိယမ္ပိ စ ပဋိသန္ဓိံ ကရောန္တိ၊ န သမတ္ထတာဝိဃာတတ္တာတိ နတ္ထိ တေသံ နိယတာနန္တရိယတာနိဝတ္တီတိ။ န ဟိ သမာနသဘာဝံ သမာနသဘာဝဿ သမတ္ထတံ ဝိဟနတီတိ။ ဧကဿ ပန အညာနိပိ ဥပတ္ထမ္ဘကာနိ ဟောန္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနီတိ။ သမ္မာ သဘာဝါတိ သစ္စသဘာဝါ။

၁၆။ ပရိပုဏ္ဏမဂ္ဂကိစ္စတ္တာ စတ္တာရော အရိယမဂ္ဂါဝ ဣဓ ‘‘မဂ္ဂါ’’တိ ဝုတ္တာ။ ပစ္စယဋ္ဌေနာတိ မဂ္ဂပစ္စယဋ္ဌေန။ နိက္ခေပကဏ္ဍေပိ ဟိ ယေ မဂ္ဂပစ္စယံ လဘန္တိ၊ န ပန သယံ မဂ္ဂပစ္စယဘာဝံ ဂစ္ဆန္တိ၊ တေ မဂ္ဂဟေတုကာတိ ဒဿေတုံ ‘‘အရိယမဂ္ဂသမင်္ဂိဿ မဂ္ဂင်္ဂါနိ ဌပေတွာ’’တိအာဒိ (ဓ။ သ။ ၁၀၃၉) ဝုတ္တံ။ ယော ပန တတ္ထေဝ ‘‘အရိယမဂ္ဂသမင်္ဂိဿ အလောဘော အဒေါသော အမောဟော၊ ဣမေ ဓမ္မာ မဂ္ဂဟေတူ’’တိ အာဒိနယော ဝုတ္တော၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အရိယမဂ္ဂသမင်္ဂိဿ သမ္မာဒိဋ္ဌိ မဂ္ဂေါ စေဝ ဟေတု စာ’’တိအာဒိနာ ပန ဝုတ္တနယံ ဒဿေတုံ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိ သယ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပန အသင်္ဂဟိတသင်္ဂဏှနဝသေန ပဋိပါဋိယာ တယော နယာ ဝုတ္တာ၊ ဟေတုဗဟုတာဝသေန တတိယော နယော ဣဓ ဒုတိယော ဝုတ္တော။

အဘိဘဝိတွာ ပဝတ္တနဋ္ဌေနာတိ သဟဇာတာဓိပတိပိ ပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရဝသေန ဇေဋ္ဌကဘာဝေ ပဝတ္တမာနော သဟဇာတေ အတ္တနော ဝသေ အနုဝတ္တယမာနော တေ အဘိဘဝိတွာ ပဝတ္တတိ၊ အာရမ္မဏာဓိပတိပိ တဒါရမ္မဏေ ဓမ္မေ တထေဝ အတ္တာနံ အနုဝတ္တယမာနော တေ ဓမ္မေ အဘိဘဝိတွာ အာရမ္မဏဘာဝေန ပဝတ္တတိ၊ န ပစ္စုပ္ပန္နဘာဝေန၊ တသ္မာ အဓိပတိဒွယမ္ပိ သင်္ဂဟိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘မဂ္ဂေါ အဓိပတိ ဧတေသ’’န္တိ အယဉ္စ အတ္ထော နိက္ခေပကဏ္ဍေ ဥဒါဟရဏဝသေန ¶ အာဂတံ အတ္ထနယံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တော။ ယသ္မာ ပန ပဋ္ဌာနေ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၁၆။၁၁) ‘‘မဂ္ဂါဓိပတိံ ဓမ္မံ ပဋိစ္စ မဂ္ဂါဓိပတိ ဓမ္မော ဥပ္ပဇ္ဇတိ နာဓိပတိပစ္စယာ၊ မဂ္ဂါဓိပတီ ခန္ဓေ ပဋိစ္စ မဂ္ဂါဓိပတိ အဓိပတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ မဂ္ဂေါ အဓိပတိ မဂ္ဂါဓိပတီတိ အယမ္ပိ အတ္ထော ပါဠိယံ သရူပေကသေသဝသေန သမာနသဒ္ဒတ္ထဝသေန ဝါ သင်္ဂဟိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၁၇။ အနုပ္ပန္နာတိ ဧတေန သဗ္ဗော ဥပ္ပန္နဘာဝေါ ပဋိသိဒ္ဓါ၊ န ဥပ္ပန္နဓမ္မဘာဝေါ ဧဝါတိ တေန ဥပ္ပန္နာ ဝိဂတာ အတီတာပိ န သင်္ဂဟိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ယဒိ ဟိ သင်္ဂဟိတာ သိယုံ၊ ‘‘အနုပ္ပန္နော ဓမ္မော ဥပ္ပန္နဿ ဓမ္မဿ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိဧဝမာဒိ ဝုစ္စေယျ၊ န တု ဝုတ္တန္တိ။ အနာဂတာနိ ဝိပါကကဋတ္တာရူပါနိ အတီတေ အနာဂတေ ဝါ ကမ္မေ ပုရိမနိပ္ဖန္နေ ဧဝ ဥပ္ပဇ္ဇိဿန္တိ ¶ ၊ နာနိပ္ဖန္နေတိ ပရိနိဋ္ဌိတကာရဏေကဒေသာနေဝ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ တာနိ ‘‘အဝဿံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿန္တီတိ ဥပ္ပာဒိနော ဓမ္မာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။

၁၈။ အတ္တနော သဘာဝန္တိ ကက္ခဠဖုသနာဒိသဘာဝံ။

၂၀။ ဧဝံ ပဝတ္တမာနာတိ ဧဝံ စက္ခာဒိဘာဝေန ဖုသနာဒိဘာဝေန စ ဧကသန္တတိပရိယာပန္နတာဝသေန ပဝတ္တမာနာ။ အတ္တာနံ အဓိ အဇ္ဈတ္တာတိ အဓိ-သဒ္ဒေါ သမာသဝိသယေ အဓိကာရတ္ထံ ပဝတ္တိအတ္ထဉ္စ ဂဟေတွာ ပဝတ္တတီတိ အတ္တာနံ အဓိကိစ္စ ဥဒ္ဒိဿ ပဝတ္တာ အဇ္ဈတ္တာ။ တေနာတိ ယဿ ဈာနာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ အဇ္ဈတ္တံ ဗဟိဒ္ဓါ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါ စ သုညတံ အာနေဉ္ဇဉ္စ မနသိကရောတော အဇ္ဈတ္တသုညတာဒီသု စိတ္တံ န ပက္ခန္ဒတိ န ပသီဒတိ န သန္တိဋ္ဌတိ နာဓိမုစ္စတိ၊ ယော စ ဣတိဟ တတ္ထ သမ္ပဇာနော၊ တေန ဘိက္ခုနာ။ တသ္မိံယေဝ ပုရိမသ္မိံ သမာဓိနိမိတ္တေတိ ပဌမဇ္ဈာနာဒိသမာဓိနိမိတ္တေ။ အဇ္ဈတ္တမေဝါတိ ဈာနဂေါစရေ ကသိဏာဒိမှိ။ စိတ္တံ သဏ္ဌပေတဗ္ဗန္တိ ပဌမဇ္ဈာနာဒိစိတ္တံ သဏ္ဌပေတဗ္ဗံ။ အဇ္ဈတ္တရတောတိ ဂေါစရဇ္ဈတ္တေ နိဗ္ဗာနေ ရတော၊ သမာဓိဂေါစရေ ကမ္မဋ္ဌာနေ ဝါ ရတော။ ‘‘သမာဟိတော ဧကော သန္တုသိတော တမာဟု ဘိက္ခု’’န္တိ (ဓ။ ပ။ ၃၆၂) ဂါထာသေသော။

အဇ္ဈတ္တံ သမ္ပသာဒနန္တိ ဧတ္ထ ဈာနံ သကသန္တတိပရိယာပန္နတ္တာ ‘‘အဇ္ဈတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ နိယကဇ္ဈတ္တတ္ထော အဇ္ဈတ္တ-သဒ္ဒေါ ဟောတိ။ အဇ္ဈတ္တန္တိ သကသန္တတိနိယကံ။ အဇ္ဈတ္တေ ဘဝါ အဇ္ဈတ္တိကာတိ နိယကဇ္ဈတ္တေသုပိ အဗ္ဘန္တရာ စက္ခာဒယော ဝုစ္စန္တိ။ ဧတ္ထ ပန အဇ္ဈတ္တိက-သဒ္ဒေါ စက္ခာဒီသု ပဝတ္တမာနော ဒဿိတော ¶ ၊ န အဇ္ဈတ္တသဒ္ဒေါ၊ အတ္ထိ စ အဇ္ဈတ္တအဇ္ဈတ္တိကသဒ္ဒါနံ ဗဟိဒ္ဓါဗာဟိရ-သဒ္ဒါနံ ဝိယ ဝိသေသော။ အဇ္ဈတ္တိကသဒ္ဒေါ ဟိ သပရသန္တာနိကေသု သဗ္ဗေသု စက္ခာဒီသု ရူပါဒီသု ဗာဟိရ-သဒ္ဒေါ ဝိယ ပဝတ္တတိ၊ အဇ္ဈတ္တ-သဒ္ဒေါ ပန သကသန္တာနိကေသွေဝ စက္ခုရူပါဒီသု တတော အညေသွေဝ ဗဟိဒ္ဓါ-သဒ္ဒေါ ဝိယ ပဝတ္တတီတိ တသ္မာ သဒ္ဒတော အတ္ထတော စ အသမာနတ္တာ န ဣဒမေတ္ထ ဥဒါဟရဏံ ယုတ္တန္တိ။ အယံ ပနေတ္ထ အဓိပ္ပာယော ဒဋ္ဌဗ္ဗော – အဇ္ဈတ္တေ ဘဝါ အဇ္ဈတ္တိကာတိ အယဉှိ ဝစနတ္ထော။ ယဉ္စ အဇ္ဈတ္တေ ဘဝံ၊ တေန အဇ္ဈတ္တေနေဝ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တေန တံဝါစကဿ အဇ္ဈတ္တ-သဒ္ဒဿ အဇ္ဈတ္တိက-သဒ္ဒဿ စ သမာနတ္ထတာ။ ဥဘိန္နမ္ပိ သဒ္ဒါနံ သမာနတ္ထဘာဝတော အဇ္ဈတ္တဇ္ဈတ္တေ ပဝတ္တမာနေ အဇ္ဈတ္တိက-သဒ္ဒေ အဇ္ဈတ္တ-သဒ္ဒေါ တတ္ထ ပဝတ္တောတိ သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ။

အယံ ¶ ခေါ ပနာနန္ဒ၊ ဝိဟာရောတိ ဝိဟာရသုညတာသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၃။၁၈၇) သင်္ဂဏိကာရာမတာယ ရူပါဒိရတိယာ စ အာဒီနဝံ ဝတွာ တပ္ပဋိပက္ခဝိဟာရဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ အဇ္ဈတ္တံ သုညတန္တိ ဝိသယဘူတံ ဣဿရိယဋ္ဌာနဘူတံ သုညတံ၊ သုညတာဖလသမာပတ္တိန္တိ အတ္ထော။ စိတ္တိဿရာ ဟိ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော ဓမ္မံ ဒေသေန္တာပိ ယံ မုဟုတ္တံ တုဏှီ ဘဝိတဗ္ဗံ ဟောတိ၊ တံ မုဟုတ္တံ ဖလသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇန္တိ၊ ပဂေဝ အညသ္မိံ ကာလေ၊ တသ္မာ သဗ္ဗတ္ထာပိ ဣဿရိယာနံ ဗဟုလံ ဖလသမာပတ္တိယံ ဣဿရိယဿ ပဝတ္တနတော ဖလသမာပတ္တိ ‘‘ဣဿရိယဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တာ။ အရဟတ္တဖလာဓိဂမေန ဝါ တထာဂတာနံ ဣဿရိယံ နိဗ္ဗတ္တံ တံဇနကေနေဝ မဂ္ဂေနာတိ တံ တေသံ ဣဿရိယဋ္ဌာနံ။ ဝိသယော စ အနညတ္ထဘာဝေါဝ ယထာ ‘‘အာကာသေ သကုဏာ ဥဒကေ မစ္ဆာ’’တိ၊ ဗုဒ္ဓါ စ အညတ္ထ ဒိဿမာနာပိ ဝိဝေကပဗ္ဘာရတာယ ဖလသမာပတ္တိနိန္နာဝ၊ တေန တဿာ တဿာ ကိရိယာယ အနန္တရံ ဖလသမာပတ္တိယံယေဝ ဘဝန္တီတိ သာ တေသံ ဝိသယော၊ တဗ္ဗိသယတာ စ သစ္စကသုတ္တေန (မ။ နိ။ ၁။၃၆၄ အာဒယော) ဒီပေတဗ္ဗာ။

၂၂။ ယေသံ ဒဋ္ဌဗ္ဗဘာဝေါ အတ္ထိ၊ တေ သနိဒဿနာ။ စက္ခုဝိညာဏဂေါစရဘာဝေါဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗဘာဝေါ၊ တဿ ရူပါယတနာ အနညတ္တေပိ အညေဟိ ဓမ္မေဟိ ရူပါယတနံ ဝိသေသေတုံ အညံ ဝိယ ကတွာ ‘‘သဟ နိဒဿနေနာတိ သနိဒဿနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဓမ္မသဘာဝသာမညေန ဟိ ဧကီဘူတေသု ဓမ္မေသု ယော နာနတ္တကရော သဘာဝေါ၊ သော အညော ဝိယ ကတွာ ဥပစရိတုံ ယုတ္တော ¶ ။ ဧဝဉှိ အတ္ထဝိသေသာဝဗောဓော ဟောတီတိ။ သယဉ္စ နိဿယဝသေန စ သမ္ပတ္တာနံ အသမ္ပတ္တာနဉ္စ ပဋိမုခဘာဝေါ အညမညပတနံ ပဋိဟနနဘာဝေါ၊ ယေန ဗျာပါရာဒိဝိကာရပစ္စယန္တရသဟိတေသု စက္ခာဒီနံ ဝိသယေသု ဝိကာရုပ္ပတ္တိ။

တိကမာတိကာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒုကမာတိကာပဒဝဏ္ဏနာ

၁-၆။ မူလဋ္ဌေနာတိ သုပ္ပတိဋ္ဌိတဘာဝသာဓနေန မူလဘာဝေန၊ န ပစ္စယမတ္တဋ္ဌေန ဟေတုဓမ္မာ ဟေတူ ဓမ္မာတိ သမာသာသမာသနိဒ္ဒေသဘာဝေါ ဒွိန္နံ ပါဌာနံ ဝိသေသော။ တထေဝါတိ သမ္ပယောဂတောဝ။ သဟေတုကာနံ ဟေတုသမ္ပယုတ္တဘာဝတော ¶ ‘‘သမ္ပယောဂတော’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ န သဟသဒ္ဒဿ သမ္ပယောဂတ္ထတ္တာ။ သဟ-သဒ္ဒေါ ပန ဧကပုဉ္ဇေ ဥပ္ပာဒတော ယာဝ ဘင်္ဂါ သဟေတုကာနံ ဟေတူဟိ သမာနဒေသဂဟဏာနံ ဟေတုအာဒိသဗ္ဘာဝံ ဒီပေတိ၊ သမ္ပယုတ္တ-သဒ္ဒေါ ဧကုပ္ပာဒါဒိဝသေန သဟ ဟေတူဟိ ဧကီဘာဝုပဂမနံ၊ တတော ဧဝ စ ဒွိန္နံ ဒုကာနံ နာနတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဓမ္မနာနတ္တာဘာဝေပိ ဟိ ပဒတ္ထနာနတ္တေန ဒုကန္တရံ ဝုစ္စတိ။ န ဟိ ဟေတုဒုကသင်္ဂဟိတေဟိ ဓမ္မေဟိ အညေ သဟေတုကဒုကာဒီဟိ ဝုစ္စန္တိ၊ တေ ဧဝ ပန သဟေတုကာဟေတုကာဒိဘာဝတော သဟေတုကဒုကာဒီဟိ ဝုတ္တာ။ ဧဝံ သဟေတုကဒုကသင်္ဂဟိတာ ဧဝ ဟေတုသမ္ပယုတ္တဝိပ္ပယုတ္တဘာဝတော ဟေတုသမ္ပယုတ္တဒုကေန ဝုတ္တာ။ န ဟိ ဓမ္မာနံ အဝုတ္တတာပေက္ခံ ဒုကန္တရဝစနန္တိ နတ္ထိ ပုနရုတ္တိဒေါသော။ ဒေသေတဗ္ဗပ္ပကာရဇာနနဉှိ ဒေသနာဝိလာသော တထာ ဒေသနာဉာဏဉ္စာတိ။ တေန ဓမ္မာနံ တပ္ပကာရတာ ဝုတ္တာ ဟောတိ။ သကလေကဒေသဝသေန ပဌမဒုကံ ဒုတိယတတိယေဟိ သဒ္ဓိံ ယောဇေတွာ စတုတ္ထာဒယော တယော ဒုကာ ဝုတ္တာ။ သကလဉှိ ပဌမဒုကံ ဒုတိယဒုကေကဒေသေန သဟေတုကပဒေန တတိယဒုကေကဒေသေန ဟေတုသမ္ပယုတ္တပဒေန စ ယောဇေတွာ ယထာက္ကမံ စတုတ္ထပဉ္စမဒုကာ ဝုတ္တာ၊ တထာ ပဌမဒုကေကဒေသံ နဟေတုပဒံ သကလေန ဒုတိယဒုကေန ယောဇေတွာ ဆဋ္ဌဒုကော ဝုတ္တော။ ဣဒမ္ပိ သမ္ဘဝတီတိ ဧတေန အဝုတ္တမ္ပိ သမ္ဘဝဝသေန ဒီပိတန္တိ ဒဿေတိ။ သမ္ဘဝေါ ဟိ ဂဟဏဿ ကာရဏန္တိ။ ယထာ ဟေတုသဟေတုကာတိ ဣဒံ သမ္ဘဝတီတိ ကတွာ ဂဟိတံ၊ ဧဝံ ဟေတုအဟေတုကာတိ ဣဒမ္ပိ သမ္ဘဝတီတိ ကတွာ ဂဟေတဗ္ဗမေဝါတိ ဧဝံ အညတ္ထာပိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

ဧဝံ ¶ ပဌမဒုကံ ဒုတိယတတိယဒုကေသု ဒုတိယပဒေဟိ ယောဇေတွာ ‘‘ဟေတူ စေဝ ဓမ္မာ အဟေတုကာ စ၊ အဟေတုကာ စေဝ ဓမ္မာ န စ ဟေတူ၊ ဟေတူ စေဝ ဓမ္မာ ဟေတုဝိပ္ပယုတ္တာ စ၊ ဟေတုဝိပ္ပယုတ္တာ စေဝ ဓမ္မာ န စ ဟေတူ’’တိ ယေ ဒွေ ဒုကာ ကာတဗ္ဗာ၊ တေသံ သမ္ဘဝဝသေနေဝ သင်္ဂဟံ ဒဿေတွာ ခေါ ပန-ပဒေန အပရေသမ္ပိ ဒုကာနံ သင်္ဂဟံ ဒဿေတုံ ‘‘တတြ ယဒေတ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတြာတိ ပါဠိယံ။ အယံ အတိရေကတ္ထောတိ ဣဒါနိ ယံ ဝက္ခတိ၊ တမတ္ထမာဟ။ တတ္ထ ပန အညေပိ အညထာပီတိ ဧတေသံ ဝိသုံ ပဝတ္တိယာ ဒွေ ဒုကာ ဒဿိတာ၊ သဟ ပဝတ္တိယာ ပန အယမ္ပိ ဒုကော ဝေဒိတဗ္ဗော ‘‘ဟေတူ စေဝ ဓမ္မာ ဟေတုသမ္ပယုတ္တာပိ ဟေတုဝိပ္ပယုတ္တာပီ’’တိ၊ ဧတေသု ပန ပဉ္စသု ဒုကေသု ဒုတိယဒုကေန တတိယဒုကော ဝိယ၊ စတုတ္ထဒုကေန ပဉ္စမဒုကော ဝိယ စ ဆဋ္ဌဒုကေန နိန္နာနတ္ထတ္တာ ‘‘န ဟေတု ခေါ ပန ဓမ္မာ ဟေတုသမ္ပယုတ္တာပိ ဟေတုဝိပ္ပယုတ္တာပီ’’တိ အယံ ဒုကော န ဝုတ္တော။ ဒဿိတနိန္နာနတ္ထနယော ဟိ သော ပုရိမဒုကေဟီတိ။ ဣတရေသု စတူသု ဟေတူ စေဝ အဟေတုကဒုကေန သမာနတ္ထတ္တာ ဟေတူ စေဝ ဟေတုဝိပ္ပယုတ္တဒုကော၊ ဟေတုသဟေတုကဒုကေန သမာနတ္ထတ္တာ ဟေတုဟေတုသမ္ပယုတ္တဒုကော စ နဟေတုဟေတုသမ္ပယုတ္တဒုကော ဝိယ န ဝတ္တဗ္ဗော။ တေသု ပန ဒွီသု ပစ္ဆိမဒုကေ ‘‘ဟေတူ ခေါ ပန ဓမ္မာ သဟေတုကာ’’တိ ပဒံ စတုတ္ထဒုကေ ပဌမပဒေန နိန္နာနာကရဏတ္တာ ¶ န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ‘‘ဟေတူ ခေါ ပန ဓမ္မာ အဟေတုကာ’’တိ ပဒံ ‘‘ဟေတူ စေဝ ဓမ္မာ အဟေတုကာ’’တိ ဧတေန နိန္နာနတ္တာ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ အဝသိဋ္ဌေ ပန ဧကသ္မိံ ဒုကေ ‘‘အဟေတုကာ စေဝ ဓမ္မာ န စ ဟေတူ’’တိ ပဒံ ဆဋ္ဌဒုကေ ဒုတိယပဒေန ဧကတ္ထတ္တာ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဣဒါနိ ‘‘ဟေတူ စေဝ ဓမ္မာ အဟေတုကာ စာ’’တိ ဣဒမေဝေကံ ပဒံ အဝသိဋ္ဌံ၊ န စ ဧကေန ပဒေန ဒုကော ဟောတီတိ တဉ္စ န ဝုတ္တန္တိ။ စတုတ္ထဒုကေ ဒုတိယပဒေန ပန သမာနတ္ထဿ ဆဋ္ဌဒုကေ ပဌမပဒဿ ဝစနံ ဒုကပူရဏတ္ထံ၊ ဧတေန ဝါ ဂတိဒဿနေန သဗ္ဗဿ သမ္ဘဝန္တဿ သင်္ဂဟော ကတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တထာ ဟိ သဗ္ဗော သမ္ဘဝဒုကော ပဌမဒုကေ ဒုတိယတတိယဒုကပက္ခေပေန ဒဿိတော၊ တေသု စ ပဌမဒုကပက္ခေပေနာတိ။

၇-၁၃။ သမာနကာလေန အသမာနကာလေန ကာလဝိမုတ္တေန စ ပစ္စယေန နိပ္ဖန္နာနံ ပစ္စယာယတ္တာနံ ပစ္စယဘာဝမတ္တေန တေသံ ပစ္စယာနံ အတ္ထိတံ ဒီပေတုံ သပ္ပစ္စယဝစနံ၊ န သဟေတုကဝစနံ ဝိယ သမာနကာလာနမေဝ၊ နာပိ သနိဒဿနံ ဝိယ တံသဘာဝဿ အနတ္ထန္တရဘူတဿ။ သင်္ခတ-သဒ္ဒေါ ပန သမေတေဟိ ¶ နိပ္ဖာဒိတဘာဝံ ဒီပေတီတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော ဒုကန္တရဝစနေ ကာရဏံ။ ဧတ္ထ စ အပ္ပစ္စယာ အသင်္ခတာတိ ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသော အဝိနိစ္ဆိတတ္ထပရိစ္ဆေဒဒဿနဝသေန မာတိကာဌပနတော ကတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဥဒ္ဒေသေန ဟိ ကုသလာဒိသဘာဝါနံ ဓမ္မာနံ အတ္ထိတာမတ္တံ ဝုစ္စတိ၊ န ပရိစ္ဆေဒေါတိ အပရိစ္ဆေဒေန ဗဟုဝစနေန ဥဒ္ဒေသော ဝုတ္တောတိ။ ရူပန္တိ ရူပါယတနံ ပထဝိယာဒိ ဝါ။ ပုရိမသ္မိံ အတ္ထဝိကပ္ပေ ရူပါယတနဿ အသင်္ဂဟိတတာ အာပဇ္ဇတီတိ ရုပ္ပနလက္ခဏံ ဝါ ရူပန္တိ အယံ အတ္ထနယော ဝုတ္တော။ တတ္ထ ရူပန္တိ ရုပ္ပနသဘာဝေါ။ န လုဇ္ဇတိ န ပလုဇ္ဇတီတိ ယော ဂဟိတော တထာ န ဟောတိ၊ သော လောကောတိ တံဂဟဏရဟိတာနံ လောကုတ္တရာနံ နတ္ထိ လောကတာ။ ဒုက္ခသစ္စံ ဝါ လောကော၊ တတ္ထ တေနေဝ လောကသဘာဝေန ဝိဒိတာတိ လောကိယာ။

ဧဝံ သန္တေ စက္ခုဝိညာဏေန ဝိဇာနိတဗ္ဗဿ ရူပါယတနဿ တေနေဝ နဝိဇာနိတဗ္ဗဿ သဒ္ဒါယတနာဒိကဿ စ နာနတ္တာ ဒွိန္နမ္ပိ ပဒါနံ အတ္ထနာနတ္တတော ဒုကော ဟောတိ။ ဧဝံ ပန ဒုကေ ဝုစ္စမာနေ ဒုကဗဟုတာ အာပဇ္ဇတိ၊ ယတ္တကာနိ ဝိညာဏာနိ၊ တတ္တကာ ဒုကာ ဝုတ္တာ သမတ္တာ ဌပေတွာ သဗ္ဗဓမ္မာရမ္မဏာနိ ဝိညာဏာနိ။ တေသု စ ဒုကဿ ပစ္ဆေဒေါ အာပဇ္ဇတိ၊ တထာ စ သတိ ‘‘ကေနစီ’’တိ ပဒံ သဗ္ဗဝိညာဏသင်္ဂါဟကံ န သိယာ၊ နိဒ္ဒေသေန စ ဝိရုဒ္ဓံ ဣဒံ ဝစနံ။ ယော စ တတ္ထ ‘‘ယေ တေ ဓမ္မာ စက္ခုဝိညေယျာ၊ န တေ ဓမ္မာ သောတဝိညေယျာတိ အယံ ဒုကော န ဟောတီ’’တိ ပဋိသေဓော ကတော၊ သော စ ကထံ ယုဇ္ဇေယျ။ န ဟိ သမတ္ထာ အဋ္ဌကထာ ပါဠိံ ပဋိသေဓေတုန္တိ၊ န စ ကေနစိ-သဒ္ဒဿ တေနေဝါတိ အယံ ပဒတ္ထော သမ္ဘဝတိ၊ ‘‘ကေနစီ’’တိ ဧတဿ အာဒိပဒဿ အနိယမိတံ ယံ ¶ ကိဉ္စိ ဧကံ ပဒတ္ထော၊ တံ ဝတွာ ဝုစ္စမာနဿ ‘‘ကေနစီ’’တိ ဒုတိယပဒဿ ယံ ကိဉ္စိ အပရံ အနိယမိတံ ပဒတ္ထောတိ လောကသိဒ္ဓမေတံ၊ တထေဝ စ နိဒ္ဒေသော ပဝတ္တော၊ န စေတ္ထ ဝိညာတဗ္ဗဓမ္မဘေဒေန ဒုကဘေဒေါ သမတ္တော အာပဇ္ဇတိ ယတ္တကာ ဝိညာတဗ္ဗာ၊ တတ္တကာ ဒုကာတိ၊ တသ္မာ နတ္ထိ ဒုကဗဟုတာ။ န ဟိ ဧကံယေဝ ဝိညာတဗ္ဗံ ကေနစိ ဝိညေယျံ ကေနစိ န ဝိညေယျဉ္စ၊ ကိန္တု အပရမ္ပိ အပရမ္ပီတိ သဗ္ဗဝိညာတဗ္ဗသင်္ဂဟေ ဒုကော သမတ္တော ဟောတိ၊ ဧဝဉ္စ သတိ ‘‘ကေနစီ’’တိ ပဒံ အနိယမေန သဗ္ဗဝိညာဏသင်္ဂါဟကန္တိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ၊ ဝိညာဏနာနတ္တေန စ ဝိညာတဗ္ဗံ ဘိန္ဒိတွာ အယံ ဒုကော ဝုတ္တော၊ န ဝိညာတဗ္ဗာနံ အတ္ထန္တရတာယာတိ။ ဧတဿ ပန ဒုကဿ နိက္ခေပရာသိနိဒ္ဒေသော ဒုကသင်္ဂဟိတဓမ္မေကဒေသေသု ¶ ဒုကပဒဒွယပ္ပဝတ္တိဒဿနဝသေန ပဝတ္တော။ အတ္ထုဒ္ဓါရနိဒ္ဒေသော နိရဝသေသဒုကသင်္ဂဟိတဓမ္မဒဿနဝသေနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၁၄-၁၉။ စက္ခုတောပိ…ပေ… မနတောပီတိ စက္ခုဝိညာဏာဒိဝီထီသု တဒနုဂတမနောဝိညာဏဝီထီသု စ ကိဉ္စာပိ ကုသလာဒီနမ္ပိ ပဝတ္တိ အတ္ထိ၊ ကာမာသဝါဒယော ဧဝ ပန ဝဏတော ယူသံ ဝိယ ပဂ္ဃရဏကအသုစိဘာဝေန သန္ဒန္တိ၊ တသ္မာ တေ ဧဝ ‘‘အာသဝါ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ တတ္ထ ဟိ ပဂ္ဃရဏကအသုစိမှိ နိရုဠှော အာသဝသဒ္ဒေါတိ။ ဓမ္မတော ယာဝ ဂေါတြဘုန္တိ တတော ပရံ မဂ္ဂဖလေသု အပ္ပဝတ္တိတော ဝုတ္တံ။ ဧတေ ဟိ အာရမ္မဏကရဏဝသေန ဓမ္မေ ဂစ္ဆန္တာ တတော ပရံ န ဂစ္ဆန္တီတိ။ နနု တတော ပရံ ဘဝင်္ဂါဒီနိပိ ဂစ္ဆန္တီတိ စေ? န၊ တေသမ္ပိ ပုဗ္ဗေ အာလမ္ဗိတေသု လောကိယဓမ္မေသု သာသဝဘာဝေန အန္တောဂဓတ္တာ တတော ပရတာဘာဝတော။ ဧတ္ထ စ ဂေါတြဘုဝစနေန ဂေါတြဘုဝေါဒါနဖလသမာပတ္တိပုရေစာရိကပရိကမ္မာနိ ဝုတ္တာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ၊ ပဌမမဂ္ဂပုရေစာရိကမေဝ ဝါ ဂေါတြဘု အဝဓိနိဒဿနဘာဝေန ဂဟိတံ၊ တတော ပရံ မဂ္ဂဖလသမာနတာယ ပန အညေသု မဂ္ဂေသု မဂ္ဂဝီထိယံ ဖလသမာပတ္တိဝီထိယံ နိရောဓာနန္တရဉ္စ ပဝတ္တမာနေသု ဖလေသု နိဗ္ဗာနေ စ ပဝတ္တိ နိဝါရိတာ အာသဝါနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သဝန္တီတိ ဂစ္ဆန္တိ။ ဒုဝိဓော ဟိ အဝဓိ အဘိဝိဓိဝိသယော အနဘိဝိဓိဝိသယော စ။ အဘိဝိဓိဝိသယံ ကိရိယာ ဗျာပေတွာ ပဝတ္တတိ ‘‘အာဘဝဂ္ဂါ ဘဂဝတော ယသော ဂတော’’တိ၊ ဣတရံ ဗဟိ ကတွာ ‘‘အာပါဋလိပုတ္တာ ဝုဋ္ဌော ဒေဝေါ’’တိ။ အယဉ္စ အာ-ကာရော အဘိဝိဓိအတ္ထော ဣဓ ဂဟိတောတိ ‘‘အန္တောကရဏတ္ထော’’တိ ဝုတ္တံ။

စိရပါရိဝါသိယဋ္ဌော စိရပရိဝုတ္ထတာ ပုရာဏဘာဝေါ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ‘‘ပုရိမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကောဋိ န ပညာယတိ ဘဝတဏှာယာ’’တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၆၂) ဣဒံ သုတ္တံ သင်္ဂဟိတံ။ အဝိဇ္ဇာသဝဘဝါသဝါနဉ္စ ¶ စိရပရိဝုတ္ထတာယ ဒဿိတာယ တဗ္ဘာဝဘာဝီနံ ကာမာသဝဒိဋ္ဌာသဝါနဉ္စ စိရပရိဝုတ္ထတာ ဒဿိတာ ဟောတိ။ အညေသုပိ ယထာဝုတ္တေ ဓမ္မေ ဩကာသဉ္စ အာရမ္မဏံ ကတွာ ပဝတ္တမာနေသု မာနာဒီသု ဝိဇ္ဇမာနေသု အတ္တတ္တနိယာဒိဂ္ဂါဟဝသေန အဘိဗျာပနံ မဒကရဏဝသေန အာသဝသဒိသတာ စ ဧတေသံယေဝ၊ နာညေသန္တိ ဧတေသွေဝ အာသဝသဒ္ဒေါ နိရုဠှော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အာယတံ ဝါ သဝန္တိ ဖလန္တီတိ အာသဝါ ¶ ။ န ဟိ ကိဉ္စိ သံသာရဒုက္ခံ အာသဝေဟိ ဝိနာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ အတ္ထီတိ။ အာရမ္မဏဘာဝေန ယေ ဓမ္မာ ဝဏော ဝိယ အာသဝေ ပဂ္ဃရန္တိ၊ တေ အသမ္ပယောဂေ အတဗ္ဘာဝေပိ သဟ အာသဝေဟီတိ သာသဝါ၊ အာသဝဝန္တောတိ အတ္ထော။

ဩသာနဒုကေ ‘‘နော အာသဝါ ခေါ ပနာ’’တိ အဝတွာ ‘‘အာသဝဝိပ္ပယုတ္တာ ခေါ ပနာ’’တိ ဝစနံ သာသဝါနံ သဟေတုကာနံ ဝိယ သမ္ပယုတ္တေဟိ တံသဟိတတာ န ဟောတီတိ ဒဿနတ္ထံ။ ဧဝံ သေသဂေါစ္ဆကေသုပိ ယထာသမ္ဘဝံ ဝိပ္ပယုတ္တဂ္ဂဟဏေ ပယောဇနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အပိစ ‘‘နော အာသဝါ ခေါ ပန ဓမ္မာ သာသဝါ’’တိ ဣဒံ ပဒံ စတုတ္ထဒုကေ ဒုတိယပဒေန နိန္နာနံ၊ န စ ဧကေန ဒုကော ဟောတိ၊ တသ္မာ အာသဝဝိပ္ပယုတ္တပဒမေဝ ဂဟေတွာ ဩသာနဒုကယောဇနာ ဉာယာဂတာတိ ကတာ။ ဟေတုဂေါစ္ဆကေ ပန ဟေတုဝိပ္ပယုတ္တာနံ သဟေတုကတာ နတ္ထီတိ တေ ဂဟေတွာ ဒုကယောဇနာယ အသက္ကုဏေယျတ္တာ နဟေတုပဒံ ဂဟေတွာ ဩသာနဒုကယောဇနာ ကတာ။ ယေ ဝါ ပန ပဌမေ ဒုကေ ဒုတိယဿ ပက္ခေပေ ဧကော၊ တတိယဿ ဒွေ၊ ပဌမဿ ဒုတိယေ ဧကော၊ တတိယေ ဒွေ၊ ဒုတိယဿ တတိယေ ဧကော၊ ဒုတိယေ စ တတိယဿ ဧကောတိ အဋ္ဌ ဒုကာ လဗ္ဘန္တိ၊ တေသု တီဟိ ဣတရေ စ နယတော ဒဿိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧသ နယော သေသဂေါစ္ဆကေသုပိ။

၂၀-၂၅။ ကိလေသကမ္မဝိပါကဝဋ္ဋာနံ ပစ္စယဘာဝေန တတ္ထ သံယောဇေန္တိ၊ သတိပိ အညေသံ တပ္ပစ္စယဘာဝေ န ဝိနာ သံယောဇနာနိ တေသံ တပ္ပစ္စယဘာဝေါ အတ္ထိ၊ ဩရမ္ဘာဂိယုဒ္ဓမ္ဘာဂိယသင်္ဂဟိတေဟိ စ တံတံဘဝနိဗ္ဗတ္တကကမ္မနိယမော ဘဝနိယမော စ ဟောတိ၊ န စ ဥပစ္ဆိန္နသံယောဇနဿ ကတာနိပိ ကမ္မာနိ ဘဝံ နိဗ္ဗတ္တေန္တီတိ။ သံယောဇေတဗ္ဗာတိ ဝါ သံယောဇနိယာ၊ သံယောဇနေ နိယုတ္တာတိ ဝါ။ ဒူရဂတဿပိ အာကဍ္ဎနတော နိဿရိတုံ အပ္ပဒါနဝသေန ဗန္ဓနံ သံယောဇနံ၊ ဂန္ထကရဏံ သင်္ခလိကစက္ကလကာနံ ဝိယ ပဋိဗဒ္ဓတာကရဏံ ဝါ ဂန္ထနံ ဂန္ထော၊ သံသိလိသကရဏံ ယောဇနံ ယောဂေါတိ အယမေတေသံ ဝိသေသောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဓမ္မာနံ သဘာဝကိစ္စဝိသေသညုနာ ပန ဘဂဝတာ သမ္ပယုတ္တေသု အာရမ္မဏေသု တပ္ပစ္စယေသု စ တေဟိ တေဟိ နိပ္ဖာဒိယမာနံ တံ တံ ကိစ္စဝိသေသံ ပဿန္တေန တေ တေ ဓမ္မာ တထာ တထာ အာသဝသံယောဇနဂန္ထာဒိဝသေန ¶ ဝုတ္တာတိ ‘‘ကိမတ္ထံ ဧတေယေဝ ဓမ္မာ ဧဝံ ဝုတ္တာ၊ ကသ္မာ စ ဝုတ္တာ ဧဝ ပုန ဝုတ္တာ’’တိ န စောဒေတဗ္ဗမေတံ။

၂၆-၃၇။ ဂန္ထနိယာတိ ¶ ဧတ္ထ အယမညော အတ္ထော ‘‘ဂန္ထကရဏံ ဂန္ထနံ၊ ဂန္ထနေ နိယုတ္တာတိ ဂန္ထနိယာ၊ ဂန္ထယိတုံ သက္ကုဏေယျာ၊ ဂန္ထယိတုံ အရဟန္တီတိ ဝါ ဂန္ထနိယာ’’တိ။ ဧဝံ ဩဃနိယာဒီသုပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနာတိက္ကမတီတိ ဧတံ ဓာတွတ္ထံ ဂဟေတွာ ဩဃနိယာတိ ပဒသိဒ္ဓိ ကတာ။

၅၀-၅၄။ ဓမ္မသဘာဝံ အဂ္ဂဟေတွာ ပရတော အာမသန္တီတိ ပရာမာသာ။ ပရတောတိ နိစ္စာဒိတော။ အာမသန္တီတိ သဘာဝပဋိသေဓေန ပရိမဇ္ဇန္တိ။

၅၅-၆၈။ သဘာဝတော ဝိဇ္ဇမာနံ အဝိဇ္ဇမာနံ ဝါ ဝိစိတ္တသညာယ သညိတံ အာရမ္မဏံ အဂ္ဂဟေတွာ အပ္ပဝတ္တိတော အာလမ္ဗမာနာ ဓမ္မာ သာရမ္မဏာ။ စိန္တနံ ဂဟဏံ အာရမ္မဏူပလဒ္ဓိ။ စေတသိ နိယုတ္တာ၊ စေတသာ သံသဋ္ဌာ ဝါ စေတသိကာ။ ဒုဗ္ဗိညေယျနာနတ္တတာယ ဧကီဘာဝမိဝုပဂမနံ နိရန္တရဘာဝုပဂမနံ။ ယေသံ ရူပါနံ စိတ္တံ သဟဇာတပစ္စယော ဟောတိ၊ တေသံ စိတ္တဿ စ သုဝိညေယျနာနတ္တန္တိ နိရန္တရဘာဝါနုပဂမနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧကတော ဝတ္တမာနာပီတိ အပိ-သဒ္ဒေါ ကော ပန ဝါဒေါ ဧကတော အဝတ္တမာနာတိ ဧတမတ္ထံ ဒီပေတိ။ ဣဒမေတ္ထ ဝိစာရေတဗ္ဗံ – အဝိနိဗ္ဘောဂရူပါနံ ကိံ အညမညံ သံသဋ္ဌတာ၊ ဥဒါဟု ဝိသံသဋ္ဌတာတိ? ဝိသုံ အာရမ္မဏဘာဝေန သုဝိညေယျနာနတ္တတ္တာ န သံသဋ္ဌတာ၊ နာပိ ဝိသံသဋ္ဌတာ သံသဋ္ဌာတိ အနာသင်္ကနီယသဘာဝတ္တာ။ စတုန္နဉှိ ခန္ဓာနံ အညမညံ သံသဋ္ဌသဘာဝတ္တာ ရူပနိဗ္ဗာနေဟိပိ သော သံသဋ္ဌဘာဝေါ အတ္ထိ နတ္ထီတိ သိယာ အာသင်္ကာ၊ တသ္မာ တေသံ ဣတရေဟိ၊ ဣတရေသဉ္စ တေဟိ ဝိသံသဋ္ဌသဘာဝတာ ဝုစ္စတိ၊ န ပန ရူပါနံ ရူပေဟိ ကတ္ထစိ သံသဋ္ဌတာ အတ္ထီတိ တဒါသင်္ကာဘာဝတော ဝိသံသဋ္ဌတာ စ ရူပါနံ ရူပေဟိ န ဝုစ္စတီတိ။ ဧသ ဟိ တေသံ သဘာဝေါတိ။ စိတ္တသံသဋ္ဌသမုဋ္ဌာနာဒိပဒေသု သံသဋ္ဌသမုဋ္ဌာနာဒိသဒ္ဒါ စိတ္တသဒ္ဒါပေက္ခာတိ ပစ္စေကံ စိတ္တသဒ္ဒသမ္ဗန္ဓတ္တာ စိတ္တသံသဋ္ဌာ စ တေ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာ စာတိ ပစ္စေကံ ယောဇေတွာ အတ္ထော ဝုတ္တော။ ဥပါဒိယန္တေဝါတိ ဘူတာနိ ဂဏှန္တိ ဧဝ၊ နိဿယန္တိ ဧဝါတိ အတ္ထော။ ယထာ ဘူတာနိ ဥပါဒိယန္တိ ဂယှန္တိ နိဿီယန္တိ၊ န တထာ ဧတာနိ ဂယှန္တိ နိဿီယန္တိ၊ တသ္မာ ဥပါဒါ။ အထ ဝါ ဘူတာနိ အမုဉ္စိတွာ တေသံ ဝဏ္ဏနိဘာဒိဘာဝေန ဂဟေတဗ္ဗတော ဥပါဒါ။

၇၅-၈၂။ သံကိလိဋ္ဌတ္တိကေ ¶ ဝုတ္တနယေနာတိ သံ-သဒ္ဒံ အပနေတွာ ကိလိသန္တီတိ ကိလေသာတိအာဒိနာ နယေန။

၈၃-၁၀၀။ ကာမာဝစရာဒီသု ¶ အယမပရော အတ္ထော – ကာမတဏှာ ကာမော၊ ဧဝံ ရူပါရူပတဏှာ ရူပံ အရူပဉ္စ။ အာရမ္မဏကရဏဝသေန တာနိ ယတ္ထ အဝစရန္တိ၊ တေ ကာမာဝစရာဒယောတိ။ ဧဝဉှိ သတိ အညဘူမီသု ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနံ အကာမာဝစရာဒိတာ ကာမာဝစရာဒိတာ စ နာပဇ္ဇတီတိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ။ နိက္ခေပကဏ္ဍေပိ ‘‘ဧတ္ထာဝစရာ’’တိ ဝစနံ အဝီစိပရနိမ္မိတပရိစ္ဆိန္နောကာသာယ ကာမတဏှာယ အာရမ္မဏဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ တဒေါကာသတာ စ တဏှာယ တန္နိန္နတာယ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယဒိ ပရိယာပန္နသဒ္ဒဿ အန္တောဂဓာတိ အယမတ္ထော၊ မဂ္ဂါဒိဓမ္မာနဉ္စ လောကုတ္တရန္တောဂဓတ္တာ ပရိယာပန္နတာ အာပဇ္ဇတိ။ န ဟိ ‘‘ပရိယာပန္နာ’’တိ ဧတ္ထ တေဘူမကဂဟဏံ အတ္ထီတိ? နာပဇ္ဇတိ သဗ္ဗဒါ ပဝတ္တမာနဿ ပစ္စက္ခဿ လောကဿ ဝသေန ပရိယာပန္နနိစ္ဆယတော။ အထ ဝါ ပရိစ္ဆေဒကာရိကာယ တဏှာယ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ အာပန္နာ ပဋိပန္နာ ဂဟိတာတိ ပရိယာပန္နာ။

အနီယ-သဒ္ဒေါ ဗဟုလာ ကတ္တုအဘိဓာယကောတိ ဝဋ္ဋစာရကတော နိယျန္တီတိ နိယျာနီယာ၊ နီ-ကာရဿ ရဿတ္တံ ယ-ကာရဿ စ က-ကာရတ္တံ ကတွာ ‘‘နိယျာနိကာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ နိယျာနကရဏသီလာ ဝါ နိယျာနိကာ။ ဥတ္တရိတဗ္ဗဿ အညဿ နိဒ္ဒိဋ္ဌဿ အဘာဝါ နိဒ္ဒိသိယမာနာ သဥတ္တရာ ဓမ္မာဝ ဥတ္တရိတဗ္ဗာတိ ‘‘အတ္တာန’’န္တိ အာဟ။ ရာဂါဒီနန္တိ ရာဂါဒီနံ ဒသန္နံ ကိလေသာနံ သဗ္ဗနိယတာကုသလာနံ ဝါ။ တေဟိ နာနပ္ပကာရဒုက္ခနိဗ္ဗတ္တကေဟိ အဘိဘူတာ သတ္တာ ကန္ဒန္တိ အကန္ဒန္တာပိ ကန္ဒနကာရဏဘာဝတော။ ယသ္မာ ပန ပဟာနေကဋ္ဌတာဝသေန စ ‘‘သရဏာ’’တိ အာဟ၊ တသ္မာ ‘‘ရာဂါဒီန’’န္တိ ဝစနေန ရာဂဒေါသမောဟာဝ ဂဟိတာတိ ဉာယတိ။ ရဏ-သဒ္ဒေါ ဝါ ရာဂါဒိရေဏူသု နိရုဠှော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ ရဏံ ဝါ ယုဒ္ဓံ၊ ‘‘ကာမာ တေ ပဌမာ သေနာ’’တိ (သု။ နိ။ ၄၃၈၊ မဟာနိ။ ၂၈၊ ၆၈၊ ၁၄၉၊ စူဠနိ။ နန္ဒမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၄၇) ဧဝမာဒိကာ စ အကုသလာ သေနာ အရိယမဂ္ဂယုဒ္ဓေန ဇေတဗ္ဗတ္တာ သယုဒ္ဓတ္တာ ‘‘သရဏာ’’တိ ဝုစ္စန္တီတိ။ အရဏဝိဘင်္ဂသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၃။၃၂၃ အာဒယော) ပန သဒုက္ခာ သဥပဃာတာ သဥပါယာသာ သပရိဠာဟာ မိစ္ဆာပဋိပဒါဘူတာ ကာမသုခါနုယောဂါဒယော ‘‘သရဏာ’’တိ ဝုတ္တာတိ ဒုက္ခာဒီနံ ရဏဘာဝေါ တန္နိဗ္ဗတ္တကသဘာဝါနံ အကုသလာနံ သရဏတာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ပိဋ္ဌိဒုကာ သမတ္တာ။

သုတ္တန္တိကဒုကမာတိကာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၀၁-၁၀၈။ ဝိဇ္ဇာရာသန္တောဂဓဓမ္မာ ¶ ¶ ဝိဇ္ဇာသဘာဂတာယ တဒေကဒေသေ ဝိဇ္ဇာကောဋ္ဌာသေ ဝတ္တန္တီတိ ဝုတ္တာ။ ဝဇိရဿ ယတ္ထ တံ ပတတိ၊ တတ္ထ အဘေဇ္ဇံ နာမ ကိဉ္စိ မဏိပါသာဏာဒိ နတ္ထိ၊ န စ တေန ဂမနမဂ္ဂေါ ဝိရုဟတိ၊ ဧဝမေဝ အရဟတ္တမဂ္ဂေန ယတ္ထ သော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မိံ သန္တာနေ အဘေဇ္ဇော ကိလေသော နာမ နတ္ထိ၊ န စ ဘိန္နော ပုန ဝိရုဟတီတိ ဝဇိရုပမတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တဒုပစာရေန ဗာလာ ယထာ ‘‘မဉ္စာ ဃောသန္တီ’’တိ။ ကဏှာဘိဇာတီတိ အပါယာ ဝုစ္စန္တိ မနုဿေသု စ ဒေါဘဂ္ဂိယံ။ တပနဿ ဝါ ဒုက္ခဿ ဟိတာတိ တပနိယာ။

ဒါသာဒီသုပိ သိရိဝဍ္ဎကာဒိသဒ္ဒါ ဝိယ အတထတ္တာ ဝစနမတ္တမေဝ အဓိကာရံ ကတွာ ပဝတ္တာ အဓိဝစနာ။ ယသ္မာ ပန အဓိဝစနနိရုတ္တိပညတ္တိပဒါနိ သမာနတ္ထာနိ၊ သဗ္ဗဉ္စ ဝစနံ အဓိဝစနာဒိဘာဝံ ဘဇတိ၊ တသ္မာ တေသုပိ ဝစနဝိသေသေသု ဝိသေသေန ပဝတ္တေဟိ အဓိဝစနာဒိသဒ္ဒေဟိ သဗ္ဗာနိ ဝစနာနိ အတ္ထပ္ပကာသနသာမညေန ဝုတ္တာနီတိ ဧတေနာဓိပ္ပာယေန အယံ အတ္ထယောဇနာ ကတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အထ ဝါ အဓိ-သဒ္ဒေါ ဥပရိဘာဂေ၊ ဥပရိ ဝစနံ အဓိဝစနံ။ ကဿ ဥပရိ? ပကာသေတဗ္ဗဿ အတ္ထဿာတိ ဝိဒိတောဝါယမတ္ထော။ အဓီနံ ဝါ ဝစနံ အဓိဝစနံ။ ကေန အဓီနံ? အတ္ထေန။ တထာ တံတံအတ္ထပ္ပကာသနေ နိစ္ဆိတံ၊ နိယတံ ဝါ ဝစနံ နိရုတ္တိ။ ပထဝီဓာတုပုရိသာဒိတံတံပကာရေန ဉာပနတော ပညတ္တီတိ ဧဝံ အဓိဝစနာဒိပဒါနံ သဗ္ဗဝစနေသု ပဝတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အညထာ သိရိဝဍ္ဎကဓနဝဍ္ဎကပ္ပကာရာနမေဝ အဘိလာပါနံ အဓိဝစနတာ၊ အဘိသင်္ခရောန္တီတိ ဧဝံပကာရာနမေဝ နိဒ္ဓါရဏဝစနာနံ နိရုတ္တိတာ၊ တက္ကော ဝိတက္ကောတိ ဧဝံပကာရာနမေဝ ဧကမေဝတ္ထံ တေန တေန ပကာရေန ဉာပေန္တာနံ ပညတ္တိတာ စ အာပဇ္ဇေယျာတိ။

၁၀၉-၁၁၈။ ဖဿော ဝေဒနာတိ သဗ္ဗဒါပိ အရူပဓမ္မာနံ ဖဿာဒိနာမကတ္တာ ပထဝိယာဒီနံ ကေသကုမ္ဘာဒိနာမန္တရာပတ္တိ ဝိယ နာမန္တရာနာပဇ္ဇနတော စ သဒါ အတ္တနာဝ ကတနာမတာယ စတုက္ခန္ဓနိဗ္ဗာနာနိ နာမကရဏဋ္ဌေန နာမံ။ နမနံ အဝိနာဘာဝတော အာရမ္မဏာဘိမုခတာ၊ နမနဟေတုဘူတတာ နာမနံ။ အထ ဝါ အဓိဝစနသမ္ဖဿော ဝိယ အဓိဝစနံ နာမမန္တရေန ယေ အနုပစိတဗောဓိသမ္ဘာရာနံ ဂဟဏံ န ဂစ္ဆန္တိ၊ တေ နာမာယတ္တဂ္ဂဟဏာ နာမံ။ ရူပံ ပန ဝိနာပိ နာမသာဓနံ အတ္တနော ရုပ္ပနသဘာဝေန ဂဟဏံ ဥပယာတီတိ ရူပံ။

၁၁၉-၁၂၃။ ဣတော ¶ ¶ ပုဗ္ဗေ ပရိကမ္မံ ပဝတ္တံ၊ ဣတော ပရံ ဘဝင်္ဂံ၊ မဇ္ဈေ သမာပတ္တီတိ ဧဝံ သမာပတ္တီနံ အပ္ပနာပရိစ္ဆေဒပညာ သမာပတ္တိကုသလတာ။ ဝုဋ္ဌာနေ ကုသလဘာဝေါ ပုဗ္ဗေ ဝုဋ္ဌာနေ ပရိစ္ဆေဒကရဏဉာဏံ။ လက္ခဏာဒိဝသေန အနိစ္စာဒိဝသေန စ မနသိ ကရဏံ မနသိကာရော။

၁၂၄-၁၃၄။ သုစိသီလတာ သောရစ္စံ။ သာ ဟိ သောဘနကမ္မရတတာတိ။ သမ္မောဒကဿ၊ သမ္မောဒကော ဝါ မုဒုဘာဝေါ သမ္မောဒကမုဒုဘာဝေါ၊ သဏှဝါစတာ။ ‘‘အဂုတ္တဒွါရတာ’’တိ ဝုတ္တေ ကေသု ဒွါရေသူတိ န ပညာယတီတိ ‘‘ဣန္ဒြိယေသူ’’တိ ဝုတ္တံ။ သမ္ပဇာနာတီတိ သမ္ပဇာနော၊ တဿ ဘာဝေါ သမ္ပဇညံ။ တဒပိ ဉာဏံ ယသ္မာ သမ္ပဇာနာတိ၊ တသ္မာ ‘‘သမ္ပဇာနာတီတိ သမ္ပဇည’’န္တိ အာဟ။ အပ္ပဋိသင်္ခါနေ နိမိတ္တေ ဝိသယေ ဝါ။ ဝီရိယသီသေနာတိ ဝီရိယပါမောက္ခေန။ ဥပ္ပန္နံ ဗလန္တိ ဝီရိယောပတ္ထမ္ဘေန ဟိ ကုသလဘာဝနာ ဗလဝတီ ထိရာ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ တထာ ဥပ္ပန္နာ ဗလဝတီ ကုသလဘာဝနာ ဗလဝန္တော သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါတိပိ ဝုစ္စန္တိ။ ကသိဏနိမိတ္တံ ဝိယ သညာဏံ ဝိယ သဝိဂ္ဂဟံ ဝိယ စ သုဋ္ဌု ဥပလက္ခေတဗ္ဗာကာရံ ‘‘နိမိတ္တ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ သမထော စ ဧဝံ အာကာရောတိ ‘‘နိမိတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တော။ တထာ ဟိ သော ပစ္စဝေက္ခန္တေန ပစ္စဝေက္ခဏတော ဂယှတီတိ။ ဥဒ္ဓစ္စမိဝ စိတ္တံ န ဝိက္ခိပတီတိ၊ ဝိက္ခေပပဋိက္ခေပေါ ဝါ အဝိက္ခေပေါ။

၁၃၅-၁၄၂။ သီလမေဝ ပုနပ္ပုနံ အာသေဝိယမာနံ လောကိယံ လောကုတ္တရမ္ပိ သီလံ ပရိပူရေတီတိ ‘‘သီလပရိပူရဏတော’’တိ ဝုတ္တံ။ သီလဿ သမ္ပဒါတိ ကာရဏသီလမ္ပိ ဖလသီလမ္ပိ သမ္ပန္နသမုဒါယဿ ဧကဒေသဝသေန ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ‘‘ကတမေ စ ထပတိ အကုသလာ သီလာ? အကုသလံ ကာယကမ္မံ အကုသလံ ဝစီကမ္မံ ပါပကော အာဇီဝေါ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၂၆၄) ဝုတ္တတ္တာ သဗ္ဗမ္ပိ ကုသလာကုသလံ ‘‘သီလ’’န္တိ ဂဟေတွာ တတ္ထ ကုသလသီလံ နိဒ္ဓါရေတွာ ‘‘သီလသမ္ပဒါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ဒိဋ္ဌိသမ္ပဒါပိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိ ခေါ ပန ယထာဒိဋ္ဌိဿ စ ပဓာနန္တိ ကမ္မဿကတဉာဏာဒိသင်္ခါတာ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိ စေဝါတိ ပဋိပါဋိယာ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိ ခေါ ပနာတိ စ ပဒဒွယဿ သမာနတ္တာ ပညာ။ ယထာဒိဋ္ဌိဿာတိ နိဗ္ဗတ္တိတပ္ပကာရဒိဋ္ဌိဿ နိဗ္ဗတ္တေတဗ္ဗပဓာနာနုရူပဒိဋ္ဌိဿ ဝါ ယထာဒိဋ္ဌိပဝတ္တကိရိယဿ ဝါ။ သံဝေဂေါတိ သဟောတ္တပ္ပံ ဉာဏံ၊ ဩတ္တပ္ပမေဝ ဝါ။ သမတ္တံ တုဿနံ တိတ္တိ ¶ သန္တုဋ္ဌိ၊ နတ္ထိ ဧတဿ သန္တုဋ္ဌီတိ အသန္တုဋ္ဌိ၊ အသန္တုဋ္ဌိဿ ဘာဝေါ အသန္တုဋ္ဌိတာ။ ဝီရိယပ္ပဝါဟေ ပဝတ္တမာနေ အန္တရာ ဧဝ ပဋိဂမနံ နိဝတ္တနံ ပဋိဝါနံ၊ တံ အဿ အတ္ထီတိ ပဋိဝါနီ ¶ ၊ န ပဋိဝါနီ အပ္ပဋိဝါနီ၊ တဿ ဘာဝေါ အပ္ပဋိဝါနိတာ။ ဝိမုစ္စနံ နာမ အာရမ္မဏေ အဓိမုတ္တတာ ကိလေသေဟိ သဗ္ဗသင်္ခါရေဟိ စ နိဿဋတာ စ။ ပဋိသန္ဓိဝသေနာတိ ကိလေသာနံ တံတံမဂ္ဂဝဇ္ဈာနံ ဥပ္ပန္နမဂ္ဂေ ခန္ဓသန္တာနေ ပုန သံဒဟနဝသေန။ အနုပ္ပာဒဘူတေတိ တံတံဖလေ။ အနုပ္ပာဒပရိယောသာနေတိ အနုပ္ပာဒကရော မဂ္ဂေါ အနုပ္ပာဒေါ၊ တဿ ပရိယောသာနေ။

သုတ္တန္တိကဒုကမာတိကာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒုကမာတိကာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ကာမာဝစရကုသလပဒဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ

၁။ ‘‘ယေ ဝါ ပန…ပေ… အရူပိနော ဓမ္မာ’’တိ ဣဒံ ‘‘ဖဿော ဟောတီ’’တိ ဧဝမာဒိကံ ဝိယ န ဝိသုံ ‘‘တေပိ ဟောန္တီ’’တိ ဟောတိ-သဒ္ဒေန သမ္ဗန္ဓံ ကတွာ ဝုတ္တံ၊ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာဝသေသေ စ ပန ဂဟေတွာ ‘‘ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာ’’တိ အပ္ပေတုံ ဝုတ္တန္တိ အပ္ပနာယ အဝရောဓိတံ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ နိဒ္ဒေသေပိ ဧတဿ ပဒဘာဇနီယံ န ဝုတ္တန္တိ။ သရူပေန ပန အဒဿိတတ္တာ ‘‘အတ္ထီ’’တိ ဝတွာ ဒုတိယေန ဟောတိ-သဒ္ဒေန သမ္ဗန္ဓော နိဒ္ဒေသော စ န ကတော၊ သင်္ခေပေန ပန ဥဒ္ဒိသိတွာ သင်္ခေပေနေဝ ယေ ဝါ ပန ဓမ္မာ နိဒ္ဒိဋ္ဌာတိ ဧတဿ ဓမ္မဿ ဥဒ္ဒေသေ အဝရောဓော ယုတ္တော။ ဓမ္မနိဒ္ဒေသေ စ နိဒ္ဒေသာဝသာနေ ဝုတ္တဿာတိ။

ပုစ္ဆာပရိစ္ဆေဒဝစနေနေဝ ပုစ္ဆာဘာဝေ ဝိညာတေ ပုစ္ဆာဝိသေသဉာပနတ္ထံ အာဟ ‘‘အယံ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာ’’တိ။ ပဉ္စဝိဓာ ဟီတိ မဟာနိဒ္ဒေသေ (မဟာနိ။ ၁၅၀၊ စူဠနိ။ ပုဏ္ဏကမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၁၂၊ မေတ္တဂူမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၁၈) အာဂတာ ပုစ္ဆာ ဒဿေတိ။ လက္ခဏန္တိ ဉာတုံ ဣစ္ဆိတော ယော ကောစိ သဘာဝေါ။ အညာတန္တိ ယေန ကေနစိ ဉာဏေန အညာတဘာဝံ အာဟ။ အဒိဋ္ဌန္တိ ဒဿနဘူတေန ဉာဏေန ပစ္စက္ခံ ဝိယ အဒိဋ္ဌတံ။ အတုလိတန္တိ ‘‘ဧတ္တကံ ဣဒ’’န္တိ တုလာဘူတာယ ပညာယ အတုလိတတံ။ အတီရိတန္တိ တီရဏဘူတာယ ပညာယ အကတဉာဏကိရိယာသမာပနတံ။ အဝိဘူတန္တိ ဉာဏဿ အပါကဋဘာဝံ ¶ ။ အဝိဘာဝိတန္တိ ဉာဏေန အပါကဋီကတဘာဝံ။ အဒိဋ္ဌံ ဇောတီယတိ ဧတာယာတိ အဒိဋ္ဌဇောတနာ။ အနုမတိယာ ပုစ္ဆာ အနုမတိပုစ္ဆာ ¶ ။ ‘‘တံ ကိံ မညထ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိပုစ္ဆာယ ဟိ ‘‘ကာ တုမှာကံ အနုမတီ’’တိ အနုမတိ ပုစ္ဆိတာ ဟောတိ။ ကထေတုကမျတာတိ ကထေတုကမျတာယ။

ပဘေဒတော ဓမ္မာနံ ဒေသနန္တိ မာတိကာဒေသနံ အာဟ။ တတ္ထ ဟိ ပုရတော ကုသလာဒိကေ ပဘေဒေ ဝတွာ ပစ္ဆတော ဓမ္မာ ဝုတ္တာတိ ‘‘ပဘေဒဝန္တဒဿနတ္ထ’’န္တိ နိဒ္ဒေသံ အာဟ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – မာတိကာယ သဝိသေသနာ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ၊ တေ စ ဝိသေသိတဗ္ဗတ္တာ ပဓာနာ၊ ပဓာနဉ္စ ဣတိကတ္တဗ္ဗတာယ ယုဇ္ဇတီတိ ဓမ္မာနမေဝ ပဓာနာနံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတာ ဝိဿဇ္ဇိတဗ္ဗတာ စ ဟောတိ၊ တသ္မာ တေ ပုစ္ဆိတဗ္ဗေ ဒဿေတုံ ‘‘ကတမေ ဓမ္မာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တေ ပန ဝိသေသဝန္တော ပုစ္ဆိတာတိ ဒဿေတုံ ပုန ‘‘ကုသလာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဧဝံ ပဘေဒဝန္တဒဿနတ္ထံ အယံ ပဒါနုက္ကမော ကတောတိ။ ‘‘ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာ’’တိ ဝိဿဇ္ဇနေပိ ဧဝမေဝ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ‘‘ပဘေဒတော ဓမ္မာနံ ဒေသနံ ဒီပေတွာ’’တိ ဧတဿ အတ္ထံ ဝိဝရိတုံ ‘‘ဣမသ္မိဉှီ’’တိအာဒိမာဟ။ အနေကပ္ပဘေဒါ ဒေသေတဗ္ဗာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တသ္မာတိ အဝေါဟာရဒေသနတော ဓမ္မာနမေဝ ဒေသေတဗ္ဗတ္တာ တေသဉ္စ ဃနဝိနိဗ္ဘောဂပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏာဝဟနတော ပဘေဒဝန္တာနံ ဒေသေတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ကုသလာ…ပေ… ဒီပေတွာ’’တိ ဧတေန သမ္ဗန္ဓော။ ဧဝမေဝ ဟိ ယထာဝုတ္တဒီပနဿ ဟေတုံ သကာရဏံ ပကာသေတုံ ပုန ‘‘ဓမ္မာယေဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ။ ဓမ္မာတိ သာမညမတ္တဝစနေန သမူဟာဒိဃနဝသေန ဧကတ္တဂ္ဂဟဏံ ဟောတီတိ ဧကတ္တဝိနိဗ္ဘောဂကရဏံ ဃနဝိနိဗ္ဘောဂဉာဏံ အာဝဟတိ ပဘေဒဒေသနာ၊ တထာ ကုသလာဒိဓမ္မာနံ အဗျာကတာဒိအတ္ထာနဉ္စ ဒီပနတော ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါဒိဉာဏဉ္စ အာဝဟတိ။ ‘‘ပဘေဒဝန္တဒဿနတ္ထ’’န္တိ ဧတံ ဝိဝရိတုံ ‘‘ဣဒါနိ ယေ တေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ ပဘေဒ…ပေ… ယုဇ္ဇတိ ဣတိကတ္တဗ္ဗတာယုတ္တဿ ဝိသေသနတ္တာ။ အထ ဝါ ဥဒ္ဒေသော ဓမ္မပ္ပဓာနော၊ ပုစ္ဆာ သံသယိတပ္ပဓာနာ၊ န စ ဓမ္မဘာဝေါ သံသယိတော၊ ကုသလာဒိဘေဒေါ ပန သံသယိတောတိ နိစ္ဆိတသံသယိတဝသေနာယံ ပဒါနုက္ကမော ကတော။

ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ ဝစနေ။ ကိမတ္ထမာဟ ဘဂဝါတိ တံ ဒဿေတုံ အာဟ ‘‘သမယေ နိဒ္ဒိသိ စိတ္တ’’န္တိ။ ပရိယောသာနေတိ သမယေ စိတ္တနိဒ္ဒေသဿ ‘‘ယသ္မိံ…ပေ… အာရဗ္ဘာ’’တိ ဧတဿ ပရိယောသာနေ။ တသ္မိံ သမယေတိ တသ္မိံ စိတ္တုပ္ပာဒသမယေ ¶ ။ စိတ္တေန သမယံ နိယမေတွာန အထ ပစ္ဆာ ဗောဓေတုန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝိဇ္ဇမာနေပိ ဘောဇနဂမနာဒိသမယနာနတ္တေ သမဝါယာဒိနာနတ္တေ စ ယထာဝုတ္တစိတ္တနိယမိတာ ဝိသေသိတာ အညသ္မိံ သမယေ ယထာဓိပ္ပေတာနံ ဖဿာဒီနံ အဘာဝါ စိတ္တနိယမိတေ သမယေ ဖဿာဒယော ဗောဓေတုံ ဝိသေသနမေဝ တာဝ စိတ္တံ ဒဿေတုံ သမယေ စိတ္တံ နိဒ္ဒိသီတိ အတ္ထော။ ဝိသေသိတဗ္ဗောပိ ဟိ သမယော အတ္တနော ဥပကာရတ္ထံ ဝိသေသနဘာဝံ အာပဇ္ဇတိ၊ ဝိသေသနဘူတဉ္စ ¶ စိတ္တံ တဒုပကာရတ္ထံ ဝိသေသိတဗ္ဗဘာဝန္တိ။ သန္တတိဃနာဒီနံ အယံ ဝိသေသော – ပုရိမပစ္ဆိမာနံ နိရန္တရတာယ ဧကီဘူတာနမိဝ ပဝတ္တိ သန္တတိဃနတာ၊ တထာ ဖဿာဒီနံ ဧကသမူဟဝသေန ဒုဗ္ဗိညေယျကိစ္စဘေဒဝသေန ဧကာရမ္မဏတာဝသေန စ ဧကီဘူတာနမိဝ ပဝတ္တိ သမူဟာဒိဃနတာတိ။

ကာလဉ္စ သမယဉ္စာတိ ယုတ္တကာလဉ္စ ပစ္စယသာမဂ္ဂိဉ္စ။ ခဏောတိ ဩကာသော။ တထာဂတုပ္ပာဒါဒိကော ဟိ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဿ ဩကာသော တပ္ပစ္စယပဋိလာဘဟေတုတ္တာ။ ခဏော ဧဝ စ သမယော။ ယော ‘‘ခဏော’’တိ စ ‘‘သမယော’’တိ စ ဝုစ္စတိ၊ သော ဧကောဝါတိ အတ္ထော။ မဟာသမယောတိ မဟာသမူဟော။ သမယောပိ ခေါတိ သိက္ခာပရိပူရဏဿ ဟေတုပိ။ သမယပ္ပဝါဒကေတိ ဒိဋ္ဌိပ္ပဝါဒကေ။ တတ္ထ ဟိ နိသိန္နာ တိတ္ထိယာ အတ္တနော အတ္တနော သမယံ ပဝဒန္တီတိ။ အတ္ထာဘိသမယာတိ ဟိတပဋိလာဘာ။ အဘိသမေတဗ္ဗောတိ အဘိသမယော၊ အဘိသမယော အတ္ထော အဘိသမယဋ္ဌောတိ ပီဠနာဒီနိ အဘိသမိတဗ္ဗဘာဝေန ဧကီဘာဝံ ဥပနေတွာ ဝုတ္တာနိ၊ အဘိသမယဿ ဝါ ပဋိဝေဓဿ ဝိသယဘူတော အတ္ထော အဘိသမယဋ္ဌောတိ တာနေဝ တထာ ဧကတ္တေန ဝုတ္တာနိ။ တတ္ထ ပီဠနံ ဒုက္ခသစ္စဿ တံသမင်္ဂိနော ဟိံ သနံ အဝိပ္ဖာရိကတာကရဏံ။ သန္တာပေါ ဒုက္ခဒုက္ခတာဒိဘာဝေန သန္တာပနံ ပရိဒဟနံ။

‘‘ဣဓာ’’တိ ဝစနံ အကုသလေသု အဗျာကတေသု စ ကေသုစိ ခဏဿ အသမ္ဘဝတော။ နနု ကုသလာနဉ္စ နဝမေန ခဏေန ဝိနာ ဥပ္ပတ္တိ ဟောတီတိ? နော န ဟောတိ၊ န ပန နဝမော ဧဝ ခဏော၊ စတုစက္ကာနိပိ ခဏောတိ ဝုတ္တာနိ။ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန အတ္တသမ္မာပဏိဓိခဏမန္တရေန နတ္ထိ ကုသလဿ ဥပ္ပတ္တီတိ ခဏော ဣဓ ဂဟိတော။ ဣန္ဒြိယဝိသယမနသိကာရာဓီနံ ဝိညာဏန္တိ ဧဝမာဒိ သာဓာရဏဖလံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ နဝမောတိ အဋ္ဌက္ခဏေ ဥပါဒါယ ဝုတ္တံ။ စတုစက္ကံ ဝတ္တတီတိ ပုန ပတိရူပဒေသဝါသာဒိသမ္ပတ္တိ စတုစက္ကံ ဝိပရိဝတ္တတီတိ ¶ အတ္ထော။ ဩကာသဘူတာနီတိ အတ္တနော နိဗ္ဗတ္တိယာ ‘‘ဣဒါနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တု ကုသလာနီ’’တိ အနုမတိဒါနံ ဝိယ ဘူတာနိ။

စိတ္တကာလောတိ ဓမ္မေနေဝ သတာ ကာလော ဝိသေသိတော၊ န တဿ ပဝတ္တိတ္ထ ပဝတ္တိဿတိ ပဝတ္တတီတိ ဧတေန အဝတ္ထာဝိသေသေန၊ နာပိ တဿ ဝိဇာနနကိစ္စေန၊ တသ္မာ ဧဝံဝိဓေ ဓမ္မေ ဥပါဒါယ ပညတ္တောတိ ဝုတ္တော။ ကမပ္ပဝတ္တာ ဝိသေသာ ဧဝ ပဋိပါဋီတိ ဗီဇဘာဝေါ စ ပဋိပါဋီတိ ဝတ္တုမရဟတီတိ ဣမိနာဓိပ္ပာယေန ‘‘ဗီဇကာလောတိ ဓမ္မပဋိပါဋိံ ဥပါဒါယ ပညတ္တော’’တိ အာဟ။ ဓမ္မပဋိပါဋိံ ဝါတိ အဋ္ဌကလာပဓမ္မေ သန္ဓာယာဟ။ သဉ္စိတာ ဝိယ ဂယှမာနကာလာ ဧဝ ကာလသဉ္စယော ¶ ၊ ယထာ ဝါ တထာ ဝါ ကာလောတိ ဧကံ သဘာဝံ ဂဟေတွာ အဘိနိဝေသံ ကရောန္တဿ တဒဘိနိဝေသနိသေဓနတ္ထံ ‘‘သော ပနေသ သဘာဝတော အဝိဇ္ဇမာနတ္တာ ပညတ္တိမတ္တကော’’တိ အာဟ။ ဉတွာ ဝိညေယျောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣတရော ပန ဟေတူတိ ဧသ သမယော ပစ္စယောဝ ဝိညေယျော။ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ အဓိကာရေ န ဟေတုဟေတု သာဓာရဏဟေတု စာတိ အတ္ထော။ သမဝါယော ပစ္စယသာမဂ္ဂီ၊ ဟေတု ပန ဧကေကော ပစ္စယောတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော။ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ အနေကပစ္စယဒဿနေန တံတံဒွါရိကာနံ ကုသလာနဉ္စ တပ္ပစ္စယတံ ဒဿေတိ။

ပရိဂ္ဂဟော ကတော အဋ္ဌကထာစရိယေဟိ။ ဧကကာရဏဝါဒေါတိ ပကတိကာရဏဝါဒေါ၊ ဣဿရကာရဏဝါဒေါ ဝါ။ အညမညာပေက္ခောတိ အဝယဝါနံ အညမညာပေက္ခတာယ သမုဒါယော ဝုတ္တော။ အပေက္ခာ စ ယာဝ သဟာယကာရဏသမာဂမော န ဟောတိ၊ တာဝ ဖလဿ အနိပ္ဖာဒနံ သမာဂမေ နိပ္ဖာဒနသမတ္ထဿ နိပ္ဖာဒနဉ္စ။ သမာဂမော စ ယေသု ယုဇ္ဇမာနေသု နိဗျာပါရေသုပိ ဖလဿ ပဝတ္တိ၊ တေသံ သဗ္ဘာဝေါတိ။

အသာမဂ္ဂီ…ပေ… ပတ္တိတောတိ စက္ခုရူပါလောကမနသိကာရာနံ အသမဝေတာနံ စက္ခုဝိညာဏဿ အဟေတုဘာဝေ သတိ သမဝေတာနဉ္စ တံသဘာဝါဝိနိဝတ္တိတော ဟေတုဘာဝါနာပတ္တိတောတိ အတ္ထော။ န ဟိ သဘာဝန္တရံ အညေန သဟိတံ သဘာဝန္တရံ ဟောတီတိ။ ဧကသ္မိန္တိ အန္ဓသတေ ဧကေကသ္မိံ အန္ဓေတိ အဓိပ္ပာယော။ အညထာ ယထာရုတဝသေန အတ္ထေ ဂယှမာနေ ဧကဿ အန္ဓဿ ဒဿနာသမတ္ထတာ သဗ္ဗေသမ္ပိ န ဟောတိ၊ နာပိ ဧကဿ အသမတ္ထတာယ သဗ္ဗေသမ္ပိ အသမတ္ထတာ ဝုတ္တာ၊ ကိန္တု သဗ္ဗေသံ ဝိသုံ အသမတ္ထတာယ ဧဝါတိ ဥပမာဝစနံ န ယုဇ္ဇေယျ၊ နာပိ ဥပမောပမိတဗ္ဗသမ္ဗန္ဓော။ န ¶ ဟိ ဥပမိတဗ္ဗေသု စက္ခာဒီသု ဧကဿ အသမတ္ထတာယ သဗ္ဗေသမ္ပိ အသမတ္ထတာ ဝုတ္တာ၊ ကိန္တု သဗ္ဗေသံ ဝိသုံ အသမတ္ထတာယ သဟိတာနံ အသမတ္ထတာတိ။ အန္ဓသတံ ပဿတီတိ စ အန္ဓသတံ သဟိတံ ပဿတီတိ အဓိပ္ပာယော အညထာ ဝုတ္တနယေန ဥပမိတဗ္ဗာသမာနတာပတ္တိတော။ သာဓာ…ပေ… ဌိတဘာဝေါတိ ယေသု ဝိဇ္ဇမာနေသု ဖလပ္ပဝတ္တိ တေသံ သမောဓာနေ၊ ယထာ ပဝတ္တမာနေသု တေသု ဖလပ္ပဝတ္တိ၊ တထာ ပဝတ္တိမာဟ။ န ယေသံ ကေသဉ္စိ အနေကေသံ သမောဓာနမတ္တံ သာမဂ္ဂီ။ န ဟိ သဒ္ဒဂန္ဓရသဖောဋ္ဌဗ္ဗသမောဓာနံ စက္ခုဝိညာဏဿ၊ ကဋ္ဌကပါလပါသာဏသမောဓာနံ ဝါ သောတဝိညာဏဿ ဟေတူတိ။ တန္တိ တံ ဒဿနံ။ အသာ…ပေ… သိဒ္ဓါတိ နာယမတ္ထော သာဓေတဗ္ဗော ဝိသုံ အဟေတူနံ စက္ခာဒီနံ သဟိတာနံ ဟေတုဘာဝဿ ပစ္စက္ခသိဒ္ဓတ္တာတိ အတ္ထော။ န ဟိ ပစ္စက္ခသိဒ္ဓေ ယုတ္တိမဂ္ဂနံ ယုတ္တန္တိ။

မနုဿတ္တာဒီနံ ¶ ခဏာဝယဝါနံ သာမဂ္ဂီ ခဏသာမဂ္ဂီ၊ တံ ဝိနာ သော နဝမစက္ကသမ္ပတ္တိသင်္ခါတော ခဏော နတ္ထိ။ သာ ဧဝ ဟိ ခဏသာမဂ္ဂီ သော ခဏောတိ အတ္ထော။ ခဏ…ပေ… ဒီပေတိ အတ္တနော ဒုလ္လဘတာယာတိ အတ္ထော။ ခဏတ္ထော ဝါ သမယသဒ္ဒေါ ခဏသင်္ခါတော သမယောတိ ဝုတ္တော။ သော ယသ္မိံ ဒုလ္လဘေ ခဏေ သတီတိ ဣမဿတ္ထဿ ဝိဘာဝနဝသေန တဒါယတ္တာယ ကုသလုပ္ပတ္တိယာ ဒုလ္လဘဘာဝံ ဒီပေတိ။ ဧတေနုပါယေန သမဝါယ…ပေ… ဝုတ္တိံ ဒီပေတီတိ ဧတ္ထ ဣတော ပရေသု စ ယောဇနာ တဿ တဿ တံတံဒီပနေ ကာတဗ္ဗာ။

တဿ ပုရိသဿာတိ ‘‘သေယျထာပိ ဘိက္ခဝေ စတ္တာရော ဒဠှဓမ္မာ ဓနုဂ္ဂဟာ သိက္ခိတာ ကတဟတ္ထာ ကတုပါသနာ စတုဒ္ဒိသာ ဌိတာ အဿု၊ အထ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ‘အဟံ ဣမေသံ…ပေ… ကတုပါသနာနံ ကဏ္ဍေ ခိတ္တေ ခိတ္တေ အပ္ပတိဋ္ဌိတေ ပထဝိယံ ဂဟေတွာ အာဟရိဿာမီ’’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၂၂၈) ဧဝံ ဝုတ္တဇဝနပုရိသဿ။ တာဝ ပရိတ္တကောတိ ဂမနဿာဒါနံ ဒေဝပုတ္တာနံ ဟေဋ္ဌုပရိယာယေန ပဋိမုခံ ဓာဝန္တာနံ သိရသိ ပါဒေ စ ဗဒ္ဓခုရဓာရာသန္နိပါတတော စ ပရိတ္တတရော ကာလော။ ကာလသင်္ခါတော သမယော စိတ္တပရိစ္ဆိန္နော ဝုစ္စမာနော တေနေဝ ပရိစ္ဆေဒကစိတ္တေန ‘‘ဧဝံ ပရိတ္တော အဟ’’န္တိ အတ္တနော ပရိတ္တတံ ဒီပေတိ။ ယထာ စာဟံ၊ ဧဝံ သဗ္ဗော ကုသလစိတ္တပ္ပဝတ္တိကာလောတိ တဿ ပရိတ္တတံ ဒီပေတိ။ သဒ္ဒဿ ဒီပနာ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ပကတိဝါဒီနံ ¶ မဟတော ဝိယ အဏုဝါဒီနံ ဒွိအဏုကဿ ဝိယ စ ဧကဿေဝ။ ဟေတု…ပေ… ဝုတ္တိတံ ဒီပေတီတိ ပစ္စယာယတ္တဝုတ္တိဒီပနတော တပ္ပရဘာဝါ ဟေတုသင်္ခါတဿ ပရာယတ္တဝုတ္တိဒီပနတာ ဝုတ္တာ။ သတိ ပန ပစ္စယာယတ္တဘာဝေ ပစ္စယသာမဂ္ဂီအာယတ္တတာ သမဝါယသင်္ခါတေန ဒီပိယတီတိ အတပ္ပရဘာဝတော တဿ တံဒီပနတာ န ဝုတ္တာ။ အနေန သမယေန ကတ္တုဘူတေန၊ အနေန သမယေန ဝါ ကရဏဘူတေန ဘဂဝတာ ပဋိသေဓိတောတိ အတ္ထော။ ဧသ နယော ပုရိမာသု ဒီပနာသု။

အဓိကရဏဝသေနာတိ အာဓာရဝသေန။ ဧတ္ထာတိ ကာလသမူဟသင်္ခါတေ သမယေ ဂဟိတေတိ အတ္ထော။ ကာလောပိ ဟိ စိတ္တပရိစ္ဆိန္နော သဘာဝတော အဝိဇ္ဇမာနောပိ အာဓာရဘာဝေနေဝ သညာတော ‘‘အဓိကရဏ’’န္တိ ဝုတ္တော တံခဏပ္ပဝတ္တာနံ တတော ပုဗ္ဗေ ပရတော စ အဘာဝါ။ ဘာဝေါတိ ကိရိယာ။ ကိရိယာယ ကိရိယန္တရလက္ခဏံ ဘာဝေနဘာဝလက္ခဏံ။ ယထာ ဂါဝီသု ဒုယှမာနာသု ဂတော၊ ဒုဒ္ဓါသု အာဂတောတိ ဒေါဟနကိရိယာ ဂမနကိရိယာယ လက္ခဏံ ဟောတိ၊ ဧဝမိဟာပိ ‘‘ယသ္မိံ သမယေ တသ္မိံ သမယေ’’တိ စ ဝုတ္တေ သတီတိ အယမတ္ထော ဝိညာယမာနော ဧဝ ဟောတိ အညကိရိယာသမ္ဗန္ဓာဘာဝေန ပဒတ္ထဿ ¶ သတ္တာဝိရဟာဘာဝတောတိ သမယဿ သတ္တာကိရိယာယ စိတ္တုပ္ပာဒကိရိယာ ဖဿာဒိဘဝနကိရိယာ စ လက္ခီယတီတိ ဥဘယတ္ထ သမယသဒ္ဒေ ဘုမ္မနိဒ္ဒေသော ကတော လက္ခဏဘူတဘာဝယုတ္တောတိ။

ဥဒ္ဒါနတောတိ ဥဒ္ဒေသတော သင်္ခေပတော။ ကိလေသကာမော ဝတ္ထုကာမဘာဝံ ဘဇန္တော ကာမနီယဝသေန ဘဇတိ၊ န ကာမနဝသေနာတိ ကာမနဝသေန ကိလေသကာမော ဧဝ ဟောတိ၊ န ဝတ္ထုကာမော။ ဒုဝိဓောပေသောတိ ဝစနေန ဒုဝိဓဿပိ သဟိတဿ အဝစရဏပ္ပဒေသံ သင်္ဂဏှာတိ။ တေန ဝတ္ထုကာမဿေဝ ပဝတ္တိဒေသော ရူပါရူပဓာတုဒွယံ အပနီတံ ဟောတိ။ နနု စ ဒုဝိဓောပိ သဟိတော ရူပါရူပဓာတူသု ပဝတ္တတိ ရူပါရူပါဝစရဓမ္မာနံ ဝတ္ထုကာမတ္တာ တဒါရမ္မဏာနံ ရူပါရူပရာဂါနဉ္စ ကိလေသကာမဘာဝသိဒ္ဓိတောတိ? တံ န၊ ဗဟလကိလေသဿ ကာမရာဂဿ ကိလေသကာမဘာဝေန ဣဓ သင်္ဂဟိတတ္တာ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ရူပါရူပဓာတူသု ပဝတ္တမာနေသု ကာမာဝစရဓမ္မေသု နိကန္တိ ဣဓ န သင်္ဂဟိတာ သုခုမတ္တာ။ ‘‘ဥဒ္ဒါနတော ဒွေ ကာမာ’’တိ သဗ္ဗကာမေ ဥဒ္ဒိသိတွာပိ ဟိ ‘‘ဒုဝိဓောပေသော’’တိ ဧတ္ထ တဒေကဒေသဘူတာ အညမညသဟိတတာပရိစ္ဆိန္နာ ကာမရာဂတဗ္ဗတ္ထုကဓမ္မာဝ သင်္ဂဟိတာတိ၊ နိရဝသေသော ¶ ဝါ ကိလေသကာမော ကာမရာဂေါ ကာမတဏှာရူပတဏှာအရူပတဏှာနိရောဓတဏှာဘေဒေါ ဣဓ ပဝတ္တတီတိ အနဝသေသပ္ပဝတ္တိတံ သန္ဓာယ ‘‘ဒုဝိဓောပေသော’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဝတ္ထုကာမောပိ စ အပ္ပကော ဣဓာပိ န ဝတ္တတိ ရူပါရူပါဝစရဝိပါကမတ္တော၊ တထာပိ ပရိပုဏ္ဏဝတ္ထုကာမတ္တာ ကာမာဝစရဓမ္မာဝ ဣဓ ဂဟိတာ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ သသတ္ထာဝစရောပမာ ယုတ္တာ ဟောတိ။ ‘‘ရူပူပပတ္တိယာ မဂ္ဂံ ဘာဝေတီ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၆၃၊ ဝိဘ။ ၆၂၅) ဧတ္ထ ရူပဘဝေါ ဥတ္တရပဒလောပံ ကတွာ ‘‘ရူပ’’န္တိ ဝုတ္တော၊ ဧဝမိဓာပိ ဥတ္တရပဒလောပေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အညထာ ဟိ စိတ္တံ ကာမာဝစရာဝစရန္တိ ဝုစ္စေယျာတိ။ အာရမ္မဏကရဏဝသေနာတိအာဒိကေ ‘‘ကာမော’’တိ သဗ္ဗံ တဏှမာဟ၊ တသ္မာ ‘‘ကာမဉ္စေသာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ ‘‘ကာမေ အဝစာရေတီတိ ကာမာဝစာရ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ စာ-သဒ္ဒဿ ရဿတ္တံ ကတံ။

ရုဠှိသဒ္ဒေနာတိ ဉာဏသမ္ပယုတ္တေသု ရုဠှေန သဒ္ဒေန၊ ဉာဏသမ္ပယုတ္တေသု ဝါ ပဝတ္တိတွာ အနဝဇ္ဇသုခဝိပါကတာယ တံသဒိသေသု ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တေသု ရုဠှေန သဒ္ဒေန။ အထ ဝါ ကိဉ္စိ နိမိတ္တံ ဂဟေတွာ သတိပိ အညသ္မိံ တံနိမိတ္တယုတ္တေ ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ ဝိသယေ သမ္မုတိယာ စိရကာလတာဝသေန နိမိတ္တဝိရဟေပိ ပဝတ္တိ ရုဠှိ နာမ ယထာ ‘‘မဟိယံ သေတီတိ မဟိံသော၊ ဂစ္ဆန္တီတိ ဂါဝေါ’’တိ၊ ဧဝံ ကုသလသဒ္ဒဿပိ ရုဠှိဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပညာနိဒ္ဒေသေ ‘‘ကောသလ္လ’’န္တိ အဘိဓမ္မေ (ဓ။ သ။ ၁၆) ဝုတ္တံ၊ တဿ စ ဘာဝါ ကုသလသဒ္ဒပ္ပဝတ္တီတိ ကောသလ္လယောဂါ ကုသလန္တိ အယံ အဘိဓမ္မပရိယာယော ဟောတိ။ ကုသလန္တိ ကုသလဘာဝံ အာဟ။

ဝိပါကာဒီနံ ¶ အဝဇ္ဇပဋိပက္ခတာ နတ္ထီတိ ကုသလမေဝ အနဝဇ္ဇလက္ခဏံ ဝုတ္တံ။ အနဝဇ္ဇလက္ခဏမေဝါတိ သုခဝိပါကသဘာဝဿ လက္ခဏဘာဝနိဝါရဏတ္ထံ အဝဓာရဏံ ကတံ၊ တံနိဝါရဏဉ္စ တဿ ပစ္စုပဋ္ဌာနတံ ဝတ္ထုကာမတာယ ကတံ။ သမ္ပတ္တိအတ္ထေန ရသေန ဝေါဒါနဘာဝရသံ။ ဖလဋ္ဌေန ပစ္စုပဋ္ဌာနေန ဣဋ္ဌဝိပါကပစ္စုပဋ္ဌာနံ။ သဘာဝေါ ကက္ခဠာဒိဖုသနာဒိကော အသာဓာရဏော။ သာမညံ သာဓာရဏော အနိစ္စာဒိသဘာဝေါ။ ဣဓ စ ကုသလလက္ခဏံ သဗ္ဗကုသလသာဓာရဏသဘာဝတ္တာ သာမညံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ အကုသလာဒီဟိ အသာဓာရဏတာယ သဘာဝေါ ဝါ။ ဥပဋ္ဌာနာကာရောတိ ဂဟေတဗ္ဗဘာဝေန ဉာဏဿ ဥပဋ္ဌဟနာကာရော။ ဖလံ ပန အတ္တနော ကာရဏံ ပဋိစ္စ တပ္ပဋိဗိမ္ဗဘာဝေန၊ ပဋိမုခံ ဝါ ဥပဋ္ဌာတီတိ ပစ္စုပဋ္ဌာနံ။

ဝိဇာနာတီတိ ¶ သညာပညာကိစ္စဝိသိဋ္ဌံ ဝိသယဂ္ဂဟဏံ အာဟ။ သဗ္ဗစိတ္တသာဓာရဏတ္တာ ယတ္ထ ယတ္ထ ယထာ ယထာ အတ္ထော လဗ္ဘတိ၊ တတ္ထ တတ္ထ တထာ တထာ ဂဟေတဗ္ဗောတိ။ ယံ အာသေဝနပစ္စယဘာဝေန စိနောတိ၊ ယဉ္စ ကမ္မုနာ အဘိသင်္ခတတ္တာ စိတံ၊ တံ တထာ ‘‘စိတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ယံ ပန တထာ န ဟောတိ၊ တံ ပရိတ္တကိရိယဒွယံ အန္တိမဇဝနဉ္စ လဗ္ဘမာနစိန္တနဝိစိတ္တတာဒိဝသေန ‘‘စိတ္တ’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဟသိတုပ္ပာဒေါ ပန အညဇဝနဂတိကောဝ။ စိတ္တာနံ ပနာတိ ဝိစိတြာနန္တိ အတ္ထော။ တဒန္တောဂဓတ္တာ ဟိ သမုဒါယဝေါဟာရေန အဝယဝေါပိ ‘‘စိတ္တ’’န္တိ ဝုစ္စတိ ယထာ ပဗ္ဗတနဒီသမုဒ္ဒါဒိဧကဒေသေသု ဒိဋ္ဌေသု ပဗ္ဗတာဒယော ဒိဋ္ဌာတိ ဝုစ္စန္တီတိ။ စရဏံ နာမ ဂဟေတွာ စရိတဗ္ဗစိတ္တပဋော။ ရူပါနီတိ ဗိမ္ဗာနိ။

အဇ္ဈတ္တိကန္တိ ဣန္ဒြိယဗဒ္ဓံ ဝဒတိ။ စိတ္တကတမေဝါတိ စိတ္တဿ မူလကာရဏတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ကမ္မဿ ဟေတံ စိတ္တံ ကာရဏန္တိ။ တံ ပန အတ္ထံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ကာယကမ္မာဒိဘေဒ’’န္တိအာဒိမာဟ။ လိင်္ဂနာနတ္တန္တိ သဏ္ဌာနနာနတ္တံ၊ ဘိန္နသဏ္ဌာနင်္ဂပစ္စင်္ဂဝတော သရီရဿ ဝါ နာနတ္တံ။ ဝေါဟာရဝသေန ဣတ္ထိပုရိသာဒိဘာဝေန ဝေါဟရိတဗ္ဗေသု ပတ္ထနာဝိသေသာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တတော ကမ္မဝိသေသာ။ ဧဝမိဒံ ကမ္မနာနတ္တံ ဝေါဟာရနာနတ္တတော ဟောတိ။ အပါ…ပေ… ကာဒိတာတိ ဧဝမာဒီသု အာဒိ-သဒ္ဒေဟိ ဂတိယာ ဥပပတ္တိယာ အတ္တဘာဝေ လောကဓမ္မေသု စ နာနာကရဏာနိ သုတ္တာဂတာနိ သင်္ဂဏှာတိ။

ကမ္မနာနတ္တာဒိဝသေနာတိ ဧတ္ထ ကုသလာကုသလဝသေန ကမ္မနာနတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝိသဒိသသဘာဝတာ ဟိ နာနတ္တန္တိ။ ကုသလကမ္မဿ ဒါနာဒိဝသေန ကာယသုစရိတာဒိဘာဝေန စ ပုထုတ္တံ၊ အကုသလကမ္မဿ စ မစ္ဆရိယာဒီဟိ ကာယဒုစ္စရိတာဒီဟိ စ ပုထုတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဗဟုပ္ပကာရတာ ဟိ ပုထုတ္တန္တိ ¶ ။ အန္နဒါနာဒိဝသေန ဒါနာဒီနံ ပါဏာတိပါတာဝိရတိအာဒိဝသေန ကာယသုစရိတာဒီနံ အာဝါသမစ္ဆရိယာဒိဝသေန မစ္ဆရိယာဒီနံ ပါဏာတိပါတာဒိဝသေန ကာယဒုစ္စရိတာဒီနဉ္စ ပဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧကေကဿ ဟိ ပကာရဿ ဘေဒေါ ပဘေဒေါတိ။ နာနတ္တာဒီနံ ဝဝတ္ထာနံ တထာ တထာ ဝဝတ္ထိတတာ နိစ္ဆိတတာ။ ဧတေနုပါယေန လိင်္ဂနာနတ္တာဒီနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ကမ္မနာနတ္တာဒီဟိ နိဗ္ဗတ္တာနိ ဟိ တာနီတိ။

ပစ္စုပ္ပန္နဿ လိင်္ဂဿ ကမ္မတော ပဝတ္တိံ တဒနုက္ကမေန ပစ္စုပ္ပန္နကမ္မဿ နိပ္ဖတ္တိဉ္စ ဒဿေတွာ တတော အနာဂတလိင်္ဂနာနတ္တာဒိနိပ္ဖတ္တိဒဿနေန သံသာရံ ဃဋေန္တော ‘‘ကမ္မနာနာကရဏံ ပဋိစ္စာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပုရိမေန ကမ္မဝစနေန ¶ အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရာ၊ လိင်္ဂါဒိဝစနေန ဝိညာဏာဒီနိ ဘဝပရိယောသာနာနိ၊ ဂတိအာဒိဝစနေန ဇာတိဇရာမရဏာနိ ဂဟိတာနီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနိ။ တတ္ထ ဂတီတိ နိရယာဒယော ပဉ္စ ဂတိယော ဝုစ္စန္တိ၊ တာသံ နာနာကရဏံ အပဒါဒိဘာဝေါ။ တာ ဟိ တထာ ဘိန္နာတိ။ ဥပပတ္တီတိ ဂေါမဟိံသာဒိခတ္တိယာဒိစာတုမဟာရာဇိကာဒိဥပပတ္တိယော၊ တာသံ နာနာကရဏံ ဥစ္စာဒိတာ။ ခတ္တိယော ဧဝ ဟိ ဧကစ္စော ကုလဘောဂဣဿရိယာဒီဟိ ဥစ္စော ဟောတိ၊ ဧကစ္စော နီစော။ တေဟိ ဧဝ ဟီနတာယ ဟီနော၊ ပဓာနဘာဝံ နီတတာယ ပဏီတော၊ အဍ္ဎတာယ သုဂတော၊ ဒလိဒ္ဒတာယ ဒုဂ္ဂတော။ ကုလဝသေန ဝါ ဥစ္စနီစတာ၊ ဣဿရိယဝသေန ဟီနပဏီတတာ၊ ဘောဂဝသေန သုဂတဒုဂ္ဂတတာ ယောဇေတဗ္ဗာ။ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏတာတိ ဩဒါတသာမာဒိဝဏ္ဏသုဒ္ဓိအသုဒ္ဓိဝသေန ဝုတ္တံ။ သုဇာတဒုဇ္ဇာတတာတိ နိဂြောဓပရိမဏ္ဍလာဒိအာရောဟပရိဏာဟေဟိ လက္ခဏေဟိ ဝါ အတ္တဘာဝပရိပုဏ္ဏာပရိပုဏ္ဏဇာတတာဝသေန။ သုသဏ္ဌိတဒုဿဏ္ဌိတတာတိ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနံ သဏ္ဌာနဝသေန။

အပရမ္ပိ ဝုတ္တံ အဇ္ဈတ္တိကစိတ္တဿ ယထာဝုတ္တဿ စိတ္တကတဘာဝသာဓကံ သုတ္တံ ‘‘ကမ္မတော’’တိအာဒိ။ ကမ္မဉှိ စိတ္တတော နိဗ္ဗတ္တန္တိ တတော နိပ္ဖဇ္ဇမာနံ သဗ္ဗမ္ပိ စိတ္တံ စိတ္တကတမေဝါတိ သာဓေတိ။ ကမ္မနိဗ္ဗတ္တတော လိင်္ဂတော ပဝတ္တမာနလိင်္ဂသညာ မူလကာရဏတော ကမ္မတော အာသန္နကာရဏတော လိင်္ဂတော စ ပဝတ္တာ ဟောတီတိ ‘‘ကမ္မတော…ပေ… ပဝတ္တရေ’’တိ အာဟ။ အထ ဝါ လိင်္ဂဉ္စ သညာ စ လိင်္ဂသညာ၊ တာ ယထာသင်္ချံ ကမ္မတော လိင်္ဂတော စ ပဝတ္တရေတိ အတ္ထော။ သညာတော ဘေဒံ ဂစ္ဆန္တီတိ တေ ဣတ္ထိပုရိသာဒိလိင်္ဂသညာတော ဣတ္ထိပုရိသာဒိဝေါဟာရဘေဒံ ဓမ္မာ ဂစ္ဆန္တိ၊ တထာ တထာ ဝေါဟရိတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ ဣမာယ ဂါထာယ အတီတပစ္စုပ္ပန္နဒ္ဓပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဝသေန စိတ္တကတံ စိတ္တံ ဒဿိတံ။

လောကော ¶ ဧဝ ပဇာတတ္တာ ပဇာတိ ပုရိမပါဒဿ ဝိဝရဏံ ပစ္ဆိမပါဒေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယထာ ရထဿ အာဏိ နိဗန္ဓနာ၊ ဧဝံ သတ္တလောကရထဿ ကမ္မံ နိဗန္ဓနန္တိ ဥပမာသံသန္ဒနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣမာယ စ ဂါထာယ အဒ္ဓဒွယဝသေန စိတ္တဿ ကမ္မဝိညာဏကတတာ ဒဿိတာ။ ကိတ္တိန္တိ ပရမ္မုခါ ကိတ္တနံ ပတ္ထဋယသတံ။ ပသံသန္တိ သမ္မုခါ ပသံသနံ ထုတိံ။ ကမ္မနာနာကရဏန္တိ ကမ္မတော နိဗ္ဗတ္တနာနာကရဏံ ကမ္မဇေဟိ အနုမိယမာနံ ကမ္မဿေဝ ဝါ နာနာကရဏံ။

ကမ္မဿကာတိ ¶ ကမ္မသယာ။ ကမ္မဿ ဒါယံ တေန ဒါတဗ္ဗံ အာဒိယန္တီတိ ကမ္မဒါယာဒါ။ အဏ္ဍဇာဒီနဉ္စ ယောနီနံ ကမ္မတော နိဗ္ဗတ္တတ္တာ ကမ္မမေဝ ယောနိ အတ္တဘာဝပဋိလာဘနိမိတ္တံ ဧတေသန္တိ ကမ္မယောနီ။ ဗန္ဓနဋ္ဌေန ကမ္မံ ဗန္ဓု ဧတေသန္တိ ကမ္မဗန္ဓူ။

စိတ္တဿာတိ ကမ္မဝိညာဏဿ။ တဿ ပန အလဒ္ဓါကာသတာ အညေန ကမ္မေန ပဋိဗာဟိတတ္တာ တဒဝိပစ္စနောကာသေ ပုဂ္ဂလဿ နိဗ္ဗတ္တတ္တာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ အပရာပရိယဝေဒနီယကမ္မဝိညာဏံ ကာလဂတိပယောဂါဒိသဟကာရီပစ္စယဝိကလတာယ အဝသေသပစ္စယဝေကလ္လံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧကစ္စစိတ္တန္တိ စိတ္တေန ကတ္တဗ္ဗစိတြေန ဧကစ္စဘူတံ တေန ကတ္တဗ္ဗစိတြမာဟ။

အနုဘဝိတွာ ဘဝိတွာ စ အပဂတံ ဘူတာပဂတံ။ အနုဘူတဘူတတာ ဟိ ဘူတတာသာမညေန ဘူတသဒ္ဒေန ဝုတ္တာ။ သာမညမေဝ ဟိ ဥပသဂ္ဂေန ဝိသေသီယတီတိ။ အနုဘူတသဒ္ဒေါ စ ကမ္မဝစနိစ္ဆာဘာဝတော အနုဘဝကဝါစကော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဝိကပ္ပဂါဟဝသေန ရာဂါဒီဟိ တဗ္ဗိပက္ခေဟိ စ အကုသလံ ကုသလဉ္စ အာရမ္မဏရသံ အနုဘဝတိ၊ န ဝိပါကော ကမ္မဝေဂက္ခိတ္တတ္တာ၊ နာပိ ကိရိယာ အဟေတုကာနံ အတိဒုဗ္ဗလတာယ သဟေတုကာနဉ္စ ခီဏကိလေသဿ ဆဠင်္ဂုပေက္ခာဝတော ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနံ အတိသန္တဝုတ္တိတ္တာ။ ဧတ္ထ စ ပုရိမနယေ ကုသလာကုသလမေဝ ဝတ္တုံ အဓိပ္ပာယဝသေန ‘‘ဘူတာပဂတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ယံ ‘‘ဥပ္ပန္နာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနာယ ဥပ္ပန္နာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဌိတိယာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၆၅၁-၆၆၂၊ ဝိဘ။ ၃၉၀-၃၉၁) ဧတ္ထ ဥပ္ပန္နန္တိ ဂဟေတွာ တံသဒိသာနံ ပဟာနံ၊ ဝုဒ္ဓိ စ ဝုတ္တာ၊ ပစ္ဆိမနယေ ပန စ-သဒ္ဒေန ကုသလာကုသလဉ္စ အာကဍ္ဎိတွာ သဗ္ဗံ သင်္ခတံ ဝုတ္တံ ဘူတာပဂတဘာဝါဘိဓာနာဓိပ္ပာယေန။

ဝိပစ္စိတုံ ဩကာသကရဏဝသေန ဥပ္ပတိတံ အတီတကမ္မဉ္စ တတော ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ အာရဒ္ဓါ အနာဂတော ဝိပါကော စ ‘‘ဩကာသကတုပ္ပန္န’’န္တိ ဝုတ္တော။ ယံ ဥပ္ပန္နသဒ္ဒေန ဝိနာပိ ဝိညာယမာနံ ဥပ္ပန္နံ ¶ ၊ တံ သန္ဓာယ ‘‘နာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဉ္စေတနိကာန’’န္တိအာဒိ (အ။ နိ။ ၁၀။၂၁၇၊ ၂၁၉) ဝုတ္တံ။ တာသု တာသု ဘူမီသူတိ မနုဿဒေဝါဒိအတ္တဘာဝသင်္ခါတေသု ဥပါဒါနက္ခန္ဓေသု။ တသ္မိံ တသ္မိံ သန္တာနေ အနုပ္ပတ္တိအနာပါဒိတတာယ အသမူဟတံ။ ဧတ္ထ စ လဒ္ဓဘူမိကံ ‘‘ဘူမိလဒ္ဓ’’န္တိ ဝုတ္တံ အဂ္ဂိအာဟိတော ဝိယ။ ဩကာသကတုပ္ပန္နသဒ္ဒေပိ စ ဩကာသော ကတော ဧတေနာတိ၊ ဩကာသော ကတော ဧတဿာတိ စ ဒုဝိဓတ္ထေပိ ဧဝမေဝ ကတသဒ္ဒဿ ပရနိပါတော ဝေဒိတဗ္ဗော။

သဗ္ဗဒါ ¶ အဝတ္တမာနမ္ပိ ဂမိယစိတ္တံ ပဋိပက္ခပစ္စဝေက္ခဏာယ အဝိက္ခမ္ဘိတတ္တာ ‘‘ဥပ္ပန္န’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အန္တရဓာပေတီတိ ဝိက္ခမ္ဘိကာ အာနာပါနဿတိ ဝိက္ခမ္ဘေတိ။ အန္တရာယေဝါတိ ဘူမိလဒ္ဓေ သဘူမိယံ အဗ္ဗောစ္ဆိန္နေ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာတိ အတ္ထော။ အနတီတံ အနနာဂတဉ္စ ခဏတ္တယေကဒေသဂတမ္ပိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ‘‘ခဏတ္တယဂတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဒေသနာယ ပဓာနေန ဂဟိတော အတ္ထော ‘‘သီသ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ လောကိယဓမ္မဉှိ ဒေသေတဗ္ဗံ ပတွာ ဒေသနာယ စိတ္တံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဟောတိ၊ ဓမ္မသဘာဝံ ဝါ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ အကုသလာတိ သဗ္ဗေပိ အကုသလာ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ။ စေတနာတိ ကေစိ။ အကုသလဘာဂိယာတိ ရာဂါဒယော ဧကန္တအကုသလာ။ အကုသလပက္ခိကာတိ ဖဿာဒယောပိ တပ္ပက္ခိကာ။ မနော တေသံ ဓမ္မာနံ ပဌမံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ သဟဇာတောပိ မနော သမ္ပယုတ္တေ သင်္ဂဏှိတွာ အဓိပတိဘာဝေန ပဝတ္တမာနော ပဌမံ ဥပ္ပန္နော ဝိယ ဟောတီတိ ဧဝံ ဝုတ္တော။ သမ္ပယုတ္တာပိ တဒနုဝတ္တနတာယ အနွဒေဝ အကုသလာ ဓမ္မာတိ ဝုတ္တာ၊ အနန္တရပစ္စယမနံ ဝါ သန္ဓာယ မနောပုဗ္ဗင်္ဂမတာ ဝုတ္တာ။ စိတ္တေန နီယတီတိ အဘိသင်္ခါရဝိညာဏံ သန္ဓာယာဟ၊ တဏှာသမ္ပယုတ္တံ ဝါ။ ပဘဿရန္တိ သဘာဝပဏ္ဍရတံ သန္ဓာယာဟ။ အရက္ခိတေတိ သတိယာ အနုနယပဋိဃာဒီဟိ အရက္ခိတေ၊ ရာဂါဒီဟိ ဗျာပန္နေ၊ တေဟိ ဧဝ အဝဿုတေ။ စိတ္တဿ ပုဗ္ဗင်္ဂမဘာဝသာဓနေ အညမညံ ဗလဒါနဝသေန သုတ္တာနုရက္ခဏံ၊ ဣဓ ဝါ ဥပသံဟတာနံ အာဘိဓမ္မိကေဟိ ဝိညာတာနံ စိရကာလပ္ပဝတ္တိဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ကတရပညံ တွန္တိအာဒိ န ပါဠိအာရုဠှံ၊ ဧဝံ ဘဂဝါ ပုစ္ဆတီတိ အဋ္ဌကထာယမေဝ ဝုတ္တံ။ ပညာ ပန ကိမတ္ထိယာတိ ဣဒမ္ပိ ဧကံ သုတ္တံ။ ‘‘အဘိညတ္ထာ ပရိညတ္ထာ ပဟာနတ္ထာ’’တိ တဿ ဝိဿဇ္ဇနံ။

သာတန္တိ သဘာဝဝသေန ဝုတ္တံ၊ မဓုရန္တိ မဓုရံ ဝိယာတိ ဥပမာဝသေန။ ပေါနောဗ္ဘဝိကာတိ ပုနဗ္ဘဝကရဏသီလာ။ တတြတတြာဘိနန္ဒနတော နန္ဒီ၊ နန္ဒိဘူတော ရာဂေါ နန္ဒိရာဂေါ၊ နန္ဒိရာဂဘာဝေန သဟဂတာတိ ¶ နန္ဒိရာဂသဟဂတာတိ န ဧတ္ထ သမ္ပယောဂဝသေန သဟဂတဘာဝေါ အတ္ထီတိ သဟဂတသဒ္ဒေါ တဏှာယ နန္ဒိရာဂဘာဝံ ဇောတေတိ။ နန္ဒိရာဂဘူတာတိ စဿ အတ္ထော။ နိဿယေတိ ပါဒကေ။ ရူပါရူပါရမ္မဏာနန္တိ ပထဝီကသိဏာဒိအာကာသာဒိအာရမ္မဏာနံ။ သံသဋ္ဌေတိ ခီရောဒကံ ဝိယ သမောဒိတေ ဧကီဘာဝမိဝ ဂတေ။ သဟဇာတေတိ သမ္ပယုတ္တသဟဇာတေ၊ န သဟဇာတမတ္တေ။ ဣဓာပီတိ ‘‘ဣမသ္မိမ္ပိ ပဒေ အယမေဝ အတ္ထော အဓိပ္ပေတော’’တိ ဣမိဿာ အဋ္ဌကထာယ ယထာဒဿိတသံသဋ္ဌသဒ္ဒေါ ¶ သဟဇာတေ အဓိပ္ပေတောတိ။ အရူပံ ရူပေနာတိ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ ဝတ္ထုနာ။ ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသောတိ အနဝသေသသင်္ဂဟေန ကတော အတိသယနိဒ္ဒေသော။

အနာဘဋ္ဌတာယေဝါတိ ‘‘ဒိဋ္ဌံ သုတ’’န္တိအာဒီသု ဒိဋ္ဌတာဒယော ဝိယ အဘာသိတဗ္ဗတာ အနာဘဋ္ဌတာ။ သဗ္ဗာကာရေန သဒိသဿ ဒုတိယစိတ္တဿ သသင်္ခါရိကတာဝစနေန ဣမဿ အသင်္ခါရိကတာ ဝိညာယတိ၊ တသ္မာ အဘာသိတဗ္ဗတာယ န ဂဟိတောတိ အတ္ထော ယုဇ္ဇတိ။ အဓိပ္ပာယော ပန ပါဠိယံ အဘာသိတတ္တာ ဧဝ တတ္ထ ဒေသေတဗ္ဗဘာဝေန န ဂဟိတော န သင်္ဂဟိတော န တဿတ္ထဿ အဘာဝါတိ။ အထ ဝါ ပါဠိယံ အနာဘဋ္ဌတာယ ဧဝ အဋ္ဌကထာယံ န ဂဟိတော န တဿတ္ထော ဝုတ္တော။ နိယမေတွာဝါတိ ပရတော ဧဝံဝိဓဿေဝ သသင်္ခါရိကဘာဝဝစနတော ဣဓ တဒဝစနေနေဝ အသင်္ခါရိကဘာဝံ နိယမေတွာ။

မနောဝိညာဏန္တိ ဧတ္ထ ဒွါရံ ဝတ္ထူတိ ဝုတ္တံ၊ ဒွါရေန ဝါ တံသဟာယဘူတံ ဟဒယဝတ္ထု ဝုတ္တံ။ သရသဘာဝေနာတိ သကိစ္စဘာဝေန။ အဝိဇ္ဇာ ဟိ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယဘာဝကိစ္စာ၊ အညာသာဓာရဏော ဝါ ရသိတဗ္ဗော ဝိညာတဗ္ဗော ဘာဝေါ သရသဘာဝေါ၊ အဝိဇ္ဇာသဘာဝေါ သင်္ခါရသဘာဝေါတိ ဧဝမာဒိကော။ ‘‘သရသသဘာဝေနာ’’တိပိ ပါဌော၊ သောယေဝ အတ္ထော။ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာတိ ဝါ သရသေန၊ သင်္ခါရာတိ သဘာဝေန။

ဧကသမုဋ္ဌာနာဒိတာ ရူပဓမ္မေသု ဧဝ ယောဇေတဗ္ဗာ တေသု တဗ္ဗောဟာရဗာဟုလ္လတော။ အတီတာဒိဘာဝေါ ရူပါရူပဓမ္မေသု၊ စိတ္တစေတသိကနိဗ္ဗာနာနမ္ပိ ဝါ ယထာသဘာဝံ ဧကဒွိနကုတောစိသမုဋ္ဌာနတာ ယောဇေတဗ္ဗာ။ အနာပါထဂတာတိ စက္ခာဒီနံ အဂေါစရဂတာ သုခုမရဇာဒိရူပံ ဝိယ ဝတ္ထုပရိတ္တတာယ တတ္တာယောဂုဠေ ပတိတောဒကဗိန္ဒုရူပံ ဝိယ ခဏပရိတ္တတာယ အတိဒူရတာယ အစ္စာသန္နာဒိတာယ အတီတာနာဂတတာယ စ။ ဝိသယော အနညတ္ထဘာဝေန၊ ဂေါစရော စ တတ္ထ စရဏေန ဝုတ္တော၊ တဗ္ဗိသယနိစ္ဆယေန မနော ပဋိသရဏံ။ အယမတ္ထော သိဒ္ဓါ ဟောတိ အညထာ တေသံ ဓမ္မာရမ္မဏဘာဝေန ‘‘နေသံ ဂေါစရဝိသယံ ပစ္စနုဘောတီ’’တိ ဝစနဿ အနုပပတ္တိတော။ ဒိဗ္ဗစက္ခုဒိဗ္ဗသောတဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏေဟိ ¶ ယထာဝုတ္တနယေန အနာပါထဂတာနိ ရူပါဒီနိ အာလမ္ဗိယမာနာနိ န ဓမ္မာရမ္မဏန္တိ ကတ္ထစိ ဝုစ္စမာနာနိ ဒိဋ္ဌာနိ၊ ဣတရထာ စ ဒိဋ္ဌာနိ ‘‘ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ရူပံ ပဿတီ’’တိအာဒီသူတိ။

အာပါထမာဂစ္ဆတိ ¶ မနသာ ပဉ္စဝိညာဏေဟိ စ ဂဟေတဗ္ဗဘာဝူပဂမနေန။ ဃဋ္ဋေတွာတိ ပဋိမုခဘာဝါပါထံ ဂန္တွာ။ သရဘာဏကဿ ဩသာရကဿ။ ပကတိယာ ဒိဋ္ဌာဒိဝသေန အာပါထဂမနဉ္စ ဘောဇနပရိဏာမဥတုဘောဇနဝိသေသဥဿာဟာဒီဟိ ကလျံ၊ ရောဂိနော ဝါတာဒီဟိ စ ဥပဒ္ဒုတံ ဝါ ကာယံ အနုဝတ္တန္တဿ ဇာဂရဿ ဘဝင်္ဂဿ စလနပစ္စယာနံ ကာယိကသုခဒုက္ခဥတုဘောဇနာဒိဥပနိဿယာနံ စိတ္တပဏိဒဟနသဒိသာသဒိသသမ္ဗန္ဓဒဿနာဒိပစ္စယာနံ၊ သုတ္တဿ စ သုပိနဒဿနေ ဓာတုက္ခောဘာဒိပစ္စယာနံ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အဒိဋ္ဌဿ အသုတဿ အနာဂတဗုဒ္ဓရူပါဒိနော ပသာဒဒါတုကာမတာဝတ္ထုဿ တံသဒိသတာသင်္ခါတေန ဒိဋ္ဌသုတသမ္ဗန္ဓေနေဝ။ န ကေဝလံ တံသဒိသတာဝ ဥဘယသမ္ဗန္ဓော၊ ကိန္တု တဗ္ဗိပက္ခတာ တဒေကဒေသတာ တံသမ္ပယုတ္တတာဒိကော စ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကေနစိ ဝုတ္တေ ကိသ္မိဉ္စိ သုတေ အဝိစာရေတွာ သဒ္ဒဟနံ သဒ္ဓါ၊ သယမေဝ တံ ဝိစာရေတွာ ရောစနံ ရုစိ၊ ‘‘ဧဝံ ဝါ ဧဝံ ဝါ ဘဝိဿတီ’’တိ အာကာရဝိစာရဏံ အာကာရပရိဝိတက္ကော၊ ဝိစာရေန္တဿ ကတ္ထစိ ဒိဋ္ဌိယာ နိဇ္ဈာနက္ခမနံ ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိ။

ဂေရုကဟရိတာလဉ္ဇနာဒိဓာတူသု။ သုဘနိမိတ္တံ သုဘဂ္ဂဟဏဿ နိမိတ္တံ။ တံ သုဘနိမိတ္တတ္တာ ရဉ္ဇနီယတ္တာ စ လောဘဿ ဝတ္ထု။ နိယမိတဿ စိတ္တဿ ဝသေန နိယမိတဝသေန။ ဧဝမိတရေသု ဒွီသု။ အာဘောဂေါ အာဘုဇိတံ။ လူခပုဂ္ဂလာ ဒေါသဗဟုလာ။ အဒေါသဗဟုလာ သိနိဒ္ဓပုဂ္ဂလာ။ တဒဓိမုတ္တတာတိ ပီတိနိန္နစိတ္တတာ။ ဣမေဟိ…ပေ… ဝေဒိတဗ္ဗော ပီတိယာ သောမနဿဝိပ္ပယောဂါသမ္ဘဝတောတိ အဓိပ္ပာယော။

ဇီဝိတဝုတ္တိယာ အာယတနဘာဝတော ဟတ္ထာရောဟာဒိသိပ္ပမေဝ သိပ္ပာယတနံ။ ကသိဝါဏိဇ္ဇာဒိကမ္မမေဝ ကမ္မာယတနံ။ အာယုဝေဒါဒိဝိဇ္ဇာ ဧဝ ဝိဇ္ဇာဋ္ဌာနံ။ အဗျာပဇ္ဇေတိ ဒေါမနဿဗျာပါဒရဟိတေ ရူပဘဝေ။ ဓမ္မပဒါတိ ဓမ္မကောဋ္ဌာသာ။ ပိလဝန္တီတိ ဥပဋ္ဌဟန္တိ ပဒိဿန္တိ။ ယောဂါတိ ဘာဝနာဘိယောဂါ သမာဓိတော။ ဝတ္ထုဝိသဒကိရိယာတိ အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရာနံ ဝတ္ထူနံ နိမ္မလဘာဝကိရိယာ။ သဒ္ဓါဒီနံ ဣန္ဒြိယာနံ အညမညာနတိဝတ္တနံ ဣန္ဒြိယသမတ္တပဋိပါဒနတာ ¶ ။ ဂမ္ဘီရာနံ ဉာဏေန စရိတဗ္ဗာနံ၊ ဂမ္ဘီရဉာဏေန ဝါ စရိတဗ္ဗာနံ သုတ္တန္တာနံ ပစ္စဝေက္ခဏာ ဂမ္ဘီရဉာဏစရိယပစ္စဝေက္ခဏာ။

ဝံသောတိ အနုက္ကမော။ တန္တီတိ သန္တတိ။ ပဝေဏီတိ သမ္ဗန္ဓော။ သဗ္ဗမေတံ စာရိတ္တကိရိယာပဗန္ဓဿ ဝစနံ။ စာရိတ္တသီလတ္တာ သီလမယံ။ ‘‘ဒဿာမီ’’တိ ဝစီဘေဒေန ဝတ္ထုဿ ပရိဏတတ္တာ တတော ပဋ္ဌာယ ဒါနံ အာရဒ္ဓံ နာမ ဟောတိ ¶ ၊ ယတော တဿ အတ္တနော ပရိဏာမနာဒီသု အာပတ္တိ ဟောတိ။ ဝိဇ္ဇမာနဝတ္ထုသ္မိံ စိန္တနကာလတော ပဋ္ဌာယ ဒါနံ အာရဒ္ဓန္တိ တတ္ထ ဒါနမယံ ကုသလံ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ န ဟိ ဒါနဝတ္ထုံ အဝိဇ္ဇမာနကမ္ပိ သင်္ခရောန္တဿ ကုသလံ န ဟောတီတိ။ တံ ပန ဒါနမယဿ ပုဗ္ဗဘာဂေါတိ တဒေဝ ဘဇေယျ၊ ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ။ ကုလဝံသာဒိဝသေနာတိ ဥဒါဟရဏမတ္တမေဝေတံ။ အတ္တနာ သမာဒိန္နဝတ္တဝသေန သပ္ပုရိသဝတ္တဂါမဇနပဒဝတ္တာဒိဝသေန စ စာရိတ္တသီလတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

သဝတ္ထုကန္တိ ဘေရိအာဒိဝတ္ထုသဟိတံ ကတွာ။ ဝိဇ္ဇမာနကဝတ္ထုန္တိ ဘေရိအာဒိဝတ္ထုံ။ ဓမ္မဿဝနဃောသနာဒီသု စ သဝတ္ထုကံ ကတွာ သဒ္ဒဿ ဒါနံ သဒ္ဒဝတ္ထူနံ ဌာနကရဏာနံ သသဒ္ဒပ္ပဝတ္တိကရဏမေဝါတိ တဿ စိန္တနံ ဝိဇ္ဇမာနဝတ္ထုပရိစ္စာဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဘာဇေတွာ ဒဿေသိ ဓမ္မရာဇာ ဣဓ စ ရူပါရမ္မဏာဒိဘာဝံ၊ အညတ္ထ စ ‘‘တီဏိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုညကိရိယဝတ္ထူနီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၀၅) ဒါနမယာဒိဘာဝံ၊ အပရတ္ထ စ ‘‘ကတမေ ဓမ္မာ ကုသလာ? တီဏိ…ပေ… တံသမုဋ္ဌာနံ ကာယကမ္မ’’န္တိအာဒိနာ ကာယကမ္မာဒိဘာဝဉ္စ ဝဒန္တော။ အပရိယာပန္နာ စာတိ ပရမတ္ထတော အဝိဇ္ဇမာနတ္တာ အညာယတနတ္တာ စ အသင်္ဂဟိတာ။

ပရိဘောဂရသော ပရိဘောဂပစ္စယံ ပီတိသောမနဿံ။ အယံ ပန ရသသမာနတာဝသေန ဂဟဏံ ဥပါဒါယ ရသာရမ္မဏန္တိ ဝုတ္တော၊ န သဘာဝတော။ သဘာဝေန ပန ဂဟဏံ ဥပါဒါယ ပီတိသောမနဿံ ဓမ္မာရမ္မဏမေဝ ဟောတီတိ ‘‘သုခါ ဝေဒနာ ဓမ္မာရမ္မဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အာရမ္မဏမေဝ နိဗဒ္ဓန္တိ ရူပါရမ္မဏံ…ပေ… ဓမ္မာရမ္မဏန္တိ ဧဝံ နိယမေတွာ ဝုတ္တံ။ ကမ္မဿ အနိဗဒ္ဓတ္တာတိ ကမ္မဿ အနိယတတ္တာ။ ယထာ ဟိ ရူပါဒီသု ဧကာရမ္မဏံ စိတ္တံ အနညာရမ္မဏံ ဟောတိ၊ န ဧဝံ ကာယဒွါရာဒီသု ဧကဒွါရိကကမ္မံ အညသ္မိံ ဒွါရေ နုပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ကမ္မဿ ဒွါရနိယမရဟိတတ္တာ ဒွါရမ္ပိ ကမ္မနိယမရဟိတန္တိ ဣဓ အာရမ္မဏံ ဝိယ နိယမေတွာ န ဝုတ္တံ။ ဝိနာ အာရမ္မဏေန အနုပ္ပဇ္ဇနတောတိ ဧတဿပိ စတ္ထော ‘‘ယထာ ကာယကမ္မာဒီသု ဧကံ ကမ္မံ တေန ဒွါရေန ဝိနာ အညသ္မိံ ¶ ဒွါရေ စရတိ၊ န ဧဝံ ရူပါဒီသု ဧကာရမ္မဏံ စိတ္တံ တေနာရမ္မဏေန ဝိနာ အာရမ္မဏန္တရေ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ န ဟိ ယထာ ဝစီဒွါရေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနမ္ပိ ‘‘ကာယကမ္မ’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ သဒ္ဒါရမ္မဏေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ‘‘ရူပါရမ္မဏ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။

ကာမာဝစရကုသလံ

ကာယကမ္မဒွါရကထာဝဏ္ဏနာ

ဣမဿ ¶ ပနတ္ထဿာတိ ကမ္မဒွါရာနံ အညမညသ္မိံ အနိယတတာယ ‘‘ဒွါရေ စရန္တိ ကမ္မာနီ’’တိအာဒိနာ ပကာသနတ္ထံ။ ပဉ္စ ဝိညာဏာနီတိ ဧတ္ထ ဆဋ္ဌဿ ဝိညာဏဿ တဿ စ ဒွါရဿ အနုဒ္ဒေသော ဒွါရဒွါရဝန္တာနံ သဟာဘာဝါ။ နိယတရူပရူပဝသေန စတုသမုဋ္ဌာနိကကာယာ ဝုတ္တာတိ သဒ္ဒဿ ဝိကာရရူပါဒီနဉ္စ အသင်္ဂဟော။

ပဌမဇဝနသမုဋ္ဌိတာ ဝါယောဓာတု ယဒိပိ တသ္မိံ ခဏေ ရူပါနံ ဒေသန္တရုပ္ပတ္တိဟေတုဘာဝေန စာလေတုံ န သက္ကောတိ၊ တထာပိ ဝိညတ္တိဝိကာရသဟိတာဝ သာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဒသသု ဟိ ဒိသာသု ယံ ဒိသံ ဂန္တုကာမော အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနိ ဝါ ခိပိတုကာမော၊ တံဒိသာဘိမုခါနေဝ ရူပါနိ သာ သန္ထမ္ဘေတိ သန္ဓာရေတိ စာတိ တဒဘိမုခဘာဝဝိကာရဝတီ ဟောတိ၊ အဓိပ္ပာယသဟဘာဝီ စ ဝိကာရော ဝိညတ္တီတိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ အာဝဇ္ဇနဿပိ ဝိညတ္တိသမုဋ္ဌာပကဘာဝေါ ယထာဓိပ္ပာယဝိကာရရူပုပ္ပာဒနေန ဥပပန္နော ဟောတိ၊ ယတော ဗာတ္တိံသ စိတ္တာနိ ရူပိရိယာပထဝိညတ္တိဇနကာနိ ဝုတ္တာနီတိ။ ယောဇနံ ဂတော၊ ဒသယောဇနံ ဂတောတိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇာပေတိ အနေကသဟဿဝါရံ ဥပ္ပန္နာ။

ဝါယောဓာတုယာ…ပေ… ပစ္စယော ဘဝိတုန္တိ ထမ္ဘနစလနေသု ဝါယောဓာတုယာ ပစ္စယော ဘဝိတုံ သမတ္ထော စိတ္တသမုဋ္ဌာနမဟာဘူတာနံ ဧကော အာကာရဝိသေသော အတ္ထိ၊ အယံ ဝိညတ္တိ နာမ။ တေသဉှိ တဒါကာရတ္တာ ဝါယောဓာတု ထမ္ဘေတိ စာလေတိ စာတိ။ န စိတ္တသမုဋ္ဌာနာတိ ဧတေန ပရမတ္ထတော အဘာဝံ ဒဿေတိ။ န ဟိ ရူပံ အပ္ပစ္စယံ အတ္ထိ၊ န စ နိဗ္ဗာနဝဇ္ဇော အတ္ထော နိစ္စော အတ္ထီတိ။ ဝိညတ္တိတာယာတိ ဝိညတ္တိဝိကာရတာယ။ စိတ္တသမုဋ္ဌာနဘာဝေါ ဝိယ မဟာဘူတဝိကာရတာယ ဥပါဒါရူပဘာဝေါ စ အဓိပ္ပေတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ကာယိကကရဏန္တိ ¶ ကာယဒွါရပ္ပဝတ္တံ စိတ္တကိရိယံ၊ အဓိပ္ပာယန္တိ အတ္ထော။ ကာရေတိ မညေတိ ဧတေန ဝဏ္ဏဂ္ဂဟဏာနုသာရေန ဂဟိတာယ ဝိညတ္တိယာ ယံ ကရဏံ ဝိညာတဗ္ဗံ၊ တဿ ဝိဇာနနေန ဝိညတ္တိယာ ဝိညာတတ္တံ ဒဿေတိ။ န ဟိ ဝိညတ္တိရဟိတေသု ရုက္ခစလနာဒီသု ‘‘ဣဒမေသ ကာရေတီ’’တိ ဝိဇာနနံ ဟောတီတိ။ စက္ခုဝိညာဏဿ ဟိ ရူပေ အဘိနိပါတမတ္တံ ကိစ္စံ၊ န အဓိပ္ပာယသဟဘုနော စလနဝိကာရဿ ဂဟဏံ။ စိတ္တဿ ပန လဟုပရိဝတ္တိတာယ စက္ခုဝိညာဏဝီထိယာ ¶ အနန္တရံ မနောဝိညာဏေန ဝိညာတမ္ပိ စလနံ စက္ခုနာ ဒိဋ္ဌံ ဝိယ မညန္တိ အဝိသေသဝိဒုနော၊ တသ္မာ ယထာ နီလာဘိနိပါတဝသပ္ပဝတ္တာယ စက္ခုဝိညာဏဝီထိယာ နီလန္တိ ပဝတ္တာယ မနောဝိညာဏဝီထိယာ စ အန္တရံ န ဝိညာယတိ၊ ဧဝံ အဝိညာယမာနန္တရေန မနောဒွါရဝိညာဏေန ဂဟိတေ တသ္မိံ စိတ္တေန သဟေဝ အနုပရိဝတ္တေ ကာယထမ္ဘနဝိကာရစောပနသင်္ခါတေ ‘‘ဣဒမေသ ကာရေတိ၊ အယမဿ အဓိပ္ပာယော’’တိ ဝိဇာနနံ ဟောတိ။

တာလပဏ္ဏာဒိရူပါနိ ဒိသွာ တဒနန္တရပ္ပဝတ္တာယ မနောဒွါရဝီထိယာ အဝိညာယမာနန္တရာယ တာလပဏ္ဏာဒီနံ ဥဒကာဒိသဟစာရိပ္ပကာရတံ သညာဏာကာရံ ဂဟေတွာ ဥဒကာဒိဂ္ဂဟဏံ ဝိယ။ ဧတ္ထ ဥဒကံ ဘဝိဿတီတိအာဒိနာ စ ဥဒကာဒိသမ္ဗန္ဓနာကာရေန ရူပဂ္ဂဟဏာနုသာရဝိညာဏေန ယံ ဥဒကာဒိ ဝိညာတဗ္ဗံ၊ တဿ ဝိဇာနနေန တဒါကာရဿ ဝိညာတတာ ဝုတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဧတဿ ပန ကာယိကကရဏဂ္ဂဟဏဿ ဥဒကာဒိဂ္ဂဟဏဿ စ ပုရိမသိဒ္ဓသမ္ဗန္ဓဂ္ဂဟဏံ ဥပနိဿယော ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အထ ပန နာလမ္ဗိတာပိ ဝိညတ္တိ ကာယိကကရဏဂ္ဂဟဏဿ စ ပစ္စယော ပုရိမသိဒ္ဓသမ္ဗန္ဓဂ္ဂဟဏောပနိဿယဝသေန သာဓိပ္ပာယဝိကာရဘူတဝဏ္ဏဂ္ဂဟဏာနန္တရံ ပဝတ္တမာနဿ အဓိပ္ပာယဂ္ဂဟဏဿ အဓိပ္ပာယသဟဘူဝိကာရာဘာဝေ အဘာဝတော၊ ဧဝံ သတိ ဝဏ္ဏဂ္ဂဟဏာနန္တရေန ဥဒကာဒိဂ္ဂဟဏေနေဝ တာလပဏ္ဏာဒိသညာဏာကာရော ဝိယ ဝဏ္ဏဂ္ဂဟဏာနန္တရေန အဓိပ္ပာယဂ္ဂဟဏေနေဝ ဝိညတ္တိ ပါကဋာ ဟောတီတိ ‘‘ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ဧသ ကာရေတိ မညေ’’တိ အဓိပ္ပာယဝိဇာနနေနေဝ ဝိညတ္တိယာ ဝိညာတတာ ဝုတ္တာ။

အယံ နော ပဟရိတုကာမောတိ အဓိပ္ပာယဝိဇာနနေန ဝိညတ္တိယာ ပါကဋဘာဝံ ဒဿေတိ။ န ဟိ တဒပါကဋဘာဝေ အဓိပ္ပာယဝိဇာနနံ ဟောတီတိ။ သမ္မုခီ…ပေ… ယေဝ နာမ ဟောတီတိ အသမ္မုခီဘူတတာယ အနာပါထဂတာနံ ရူပါဒီနံ စက္ခုဝိညေယျာဒိဘာဝေါ ဝိယ သဘာဝဘူတံ တံ ဒွိဓာ ဝိညတ္တိဘာဝံ သာဓေတိ။ ပရံ ဗောဓေတုကာမတာယ ဝိနာပိ အဘိက္ကမနာဒိပ္ပဝတ္တနေန သော စိတ္တသဟဘူဝိကာရော ¶ အဓိပ္ပာယံ ဝိညာပေတိ၊ သယဉ္စ ဝိညာယတီတိ ဒွိဓာပိ ဝိညတ္တိယေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

တသ္မိံ ဒွါရေ သိဒ္ဓါတိ တေန ဒွါရေန ဝိညာတဗ္ဗဘာဝတော တေနေဝ ဒွါရေန နာမလာဘတော တသ္မိံ ဒွါရေ ပါကဋဘာဝဝသေန သိဒ္ဓါ။ ကုသလံ ဝါ အကုသလံ ဝါတိ ဌပေတဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ ပရဝါဒိနော အဝိပါကဿ ကမ္မဘာဝေါ ¶ န သိဒ္ဓါ၊ ဣတရဿ ပန သိဒ္ဓါတိ ဝိညတ္တိသမုဋ္ဌာပကာနံ ဧကာဒသန္နံ ကိရိယစိတ္တာနံ ဝသေန တိကံ ပူရေတွာ ဌပေတဗ္ဗံ။

ဒွါရေ စရန္တိ ကမ္မာနီတိ ဧတ္ထ အယမဓိပ္ပာယော – ယဒိ ဒွါရာ ဒွါရန္တရစာရိနော ဟောန္တိ၊ ဒွါရသမ္ဘေဒါ ကမ္မသမ္ဘေဒေါပီတိ ကာယကမ္မံ ကာယကမ္မဒွါရန္တိ အညမညဝဝတ္ထာနံ န သိယာ၊ ကမ္မာနမ္ပိ ကမ္မန္တရစရဏေ ဧသေဝ နယော။ ယဒိ ပန ဒွါရာနမ္ပိ ဒွါရဘာဝေန ကမ္မန္တရစရဏံ ကမ္မာနဉ္စ ဒွါရန္တရစရဏံ န သိယာ၊ သုဋ္ဌုတရံ ကမ္မဒွါရဝဝတ္ထာနံ သိယာ။ န ပန ကမ္မာနံ ဒွါရန္တရေ အစရဏံ အတ္ထိ၊ ကိန္တု ဒွါရေ အညသ္မိဉ္စ စရန္တိ ကမ္မာနိ အညာနိပိ။ ယသ္မာ ပန ဒွါရေ ဒွါရာနိ န စရန္တိ၊ တသ္မာ အဒွါရစာရီဟိ ဒွါရေဟိ ကာရဏဘူတေဟိ ကမ္မာနိ ဒွါရန္တရေ စရန္တာနိပိ ဝဝတ္ထိတာနိ။ န ကေဝလံ ကမ္မာနေဝ၊ တေဟိ ပန ဒွါရာနိပီတိ ဧဝံ ကမ္မဒွါရာနိ အညမညံ ဝဝတ္ထိတာနိ ‘‘ယေဘုယျေနဝုတ္တိတာယ တဗ္ဗဟုလဝုတ္တိတာယ စာ’’တိ ဝုစ္စမာနာယ ဝဝတ္ထာနယုတ္တိယာ။ တတ္ထ ဒွါရာပေက္ခတ္တာ ကမ္မာနံ ကာယကမ္မာဒိဘာဝဿ အဒွါရစာရီဟိ ဒွါရေဟိ ဝဝတ္ထာနံ ဟောတိ၊ န ပန ဒွါရန္တရစာရီဟိ ကမ္မေဟိ ဒွါရာနံ အဝဝတ္ထာနံ ကမ္မာနပေက္ခကာယဒွါရာဒိဘာဝေဟိ ဒွါရေဟိ ဝဝတ္ထိတာနံ ကာယကမ္မာဒီနံ ကာယကမ္မဒွါရာဒိဝဝတ္ထာနကရတ္တာ။ အထ ဝါ ဒွါရန္တရေ စရန္တာနိပိ ကာယာဒီဟိ ဥပလက္ခိတာနေဝ စရန္တိ ပါဏာတိပါတာဒီနံ ဧဝံသဘာဝတ္တာ အာဏတ္တိဟတ္ထဝိကာရာဒီဟိ ဝုစ္စမာနဿပိ ကာယာဒီဟိ သာဓေတဗ္ဗသဘာဝါဝဗောဓတော၊ တသ္မာ န ကမ္မန္တရဿ အတ္တနိ စရန္တဿပိ ဒွါရန္တရံ သနာမံ ဒေတိ၊ နာပိ ကမ္မံ ဒွါရဿ၊ တံတံဒွါရမေဝ ပန ကမ္မဿ ကမ္မဉ္စ ဒွါရန္တရေ စရန္တမ္ပိ အတ္တနောယေဝ ဒွါရဿ နာမံ ဒေတီတိ သိဒ္ဓံ အညမညဝဝတ္ထာနံ။ ပုဗ္ဗေ ပန ဒွါရေသု အနိဗဒ္ဓတာ ကမ္မာနံ ဒွါရန္တရစရဏမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ၊ န ဧတံ ဝဝတ္ထာနန္တိ။

တတ္ထာတိ တေသု ဒွါရကမ္မေသု။ ကာယကမ္မဿ ဥပ္ပဇ္ဇနဋ္ဌာနန္တိ တံသဟဇာတာ ဝိညတ္တိယေဝ ဝုစ္စတိ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ သာ တဿ ကေနစိ ပကာရေန ပစ္စယော န ဟောတိ၊ တထာပိ ကမ္မဿ ဝိသေသိကာ ¶ ဝိညတ္တိ တံသဟဇာတာ ဟောတီတိ တဿ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနဘာဝေန ဝုတ္တာ ယထာဝုတ္တနိယမေန အညဝိသေသနဿ ကမ္မဿ ဝိသေသနန္တရေ ဥပ္ပတ္တိအဘာဝါ။ ကာယေန ပန ကတတ္တာတိ ကာယဝိညတ္တိံ ဇနေတွာ တာယ ဇီဝိတိန္ဒြိယုပစ္ဆေဒါဒိနိပ္ဖာဒနတော အတ္တနော နိပ္ဖတ္တိဝသေန ‘‘ကာယေန ကတံ ကမ္မ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ကာရဏဘူတော ဟိ ပနေတ္ထ ကာယောတိ။

အညမညံ ¶ ဝဝတ္ထိတာတိ ဧတ္ထ ကမ္မုနာ ကာယော ကာယကမ္မဒွါရန္တိ ဧဝံ ဝဝတ္ထိတော၊ န ကာယော ဣစ္စေဝ။ ယထာ သူစိကမ္မုနာ သူစိကမ္မကရဏန္တိ ဝဝတ္ထိတာ၊ န သူစိ ဣစ္စေဝ၊ တထာ ဣဒမ္ပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အညမညံ ဝဝတ္ထိတာတိ စ အညမညံ ဝိသေသိတာတိ အတ္ထော။ ဧဝံ သန္တေတိ ယထာဝုတ္တံ ဝဝတ္ထာနနိယမံ အဂ္ဂဟေတွာ ‘‘ဒွါရေ စရန္တိ ကမ္မာနီ’’တိအာဒိဝစနမေဝ ဂဟေတွာ စောဒေတိ။ တတ္ထ ဧဝံ သန္တေတိ ကမ္မာနံ ဒွါရစရဏေ အညမညေန စ ဝဝတ္ထာနေ နာမလာဘေ ဝိသေသနေ သတီတိ အတ္ထော။

ကာယကမ္မဒွါရကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဝစီကမ္မဒွါရကထာဝဏ္ဏနာ

စတူဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတာတိ ဧတ္ထ သုဘာသိတဘာသနသင်္ခါတာ အပိသုဏဝါစာ၊ ဓမ္မဘာသနသင်္ခါတော အသမ္ဖပ္ပလာပေါ၊ ပိယဘာသနသင်္ခါတာ အဖရုသဝါစာ၊ သစ္စဘာသနသင်္ခါတော အမုသာဝါဒေါ စာတိ ဧတာ ဝါစာ တထာပဝတ္တာ စေတနာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ သဟသဒ္ဒါ ပနာတိ တဿ ဝိကာရဿ သဒ္ဒေန သဟ သမ္ဘူတတ္တာ ဝုတ္တံ။ စိတ္တာနုပရိဝတ္တိတာယ ပန သော န ယာဝ သဒ္ဒဘာဝီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ ဝိတက္ကဝိပ္ဖာရသဒ္ဒေါ န သောတဝိညေယျောတိ ပဝတ္တေန မဟာအဋ္ဌကထာဝါဒေန စိတ္တသမုဋ္ဌာနသဒ္ဒေါ ဝိနာပိ ဝိညတ္တိဃဋ္ဋနေန ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အာပဇ္ဇတိ။ ‘‘ယာ တာယ ဝါစာယ ဝိညတ္တီ’’တိ (ဓ။ သ။ ၆၃၆) ဟိ ဝစနတော အသောတဝိညေယျသဒ္ဒေန သဟ ဝိညတ္တိယာ ဥပ္ပတ္တိ နတ္ထီတိ ဝိညာယတီတိ။

စိတ္တသမုဋ္ဌာနံ သဒ္ဒါယတနန္တိ ဧတ္ထ စ န ကောစိ စိတ္တသမုဋ္ဌာနော သဒ္ဒေါ အသင်္ဂဟိတော နာမ အတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယေန မဟာအဋ္ဌကထာဝါဒံ ပဋိသေဓေတိ။ ဆဗ္ဗိဓေန ရူပသင်္ဂဟာဒီသု ဟိ ‘‘သောတဝိညေယျ’’န္တိ ‘‘ဒိဋ္ဌံ သုတ’’န္တိ ဧတ္ထ ‘‘သုတ’’န္တိ စ န ကောစိ သဒ္ဒေါ န သင်္ဂယှတီတိ။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ¶ ပန ဝိညတ္တိသဟဇမေဝ ဇိဝှာတာလုစလနာဒိကရဝိတက္ကသမုဋ္ဌိတံ သုခုမသဒ္ဒံ ‘‘ဒိဗ္ဗသောတေန သုတွာ အာဒိသတီ’’တိ သုတ္တေ ပဋ္ဌာနေ စ ဩဠာရိကသဒ္ဒံ သန္ဓာယ ‘‘သောတဝိညာဏဿ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန အသောတဝိညေယျတာ ဝုတ္တာ သိယာ။ သဒ္ဒေါ ¶ စ အသောတဝိညေယျော စာတိ ဝိရုဒ္ဓမေတန္တိ ပန ပဋိက္ခေပေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝိညတ္တိပစ္စယာ ဃဋ္ဋနာ ဝိညတ္တိဃဋ္ဋနာ။ ဝိညတ္တိ ဧဝ ဝါ။ ဃဋ္ဋနာကာရပ္ပဝတ္တဘူတဝိကာရော ဟိ ‘‘ဃဋ္ဋနာ’’တိ ဝုတ္တော။ သင်္ဃဋ္ဋနေန သဟေဝ သဒ္ဒေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န ပုဗ္ဗာပရဘာဝေန။ ပထဝီဓာတုယာတိ ဣဒံ ဝါယောဓာတုယာ ဝိယ စာလနံ ပထဝီဓာတုယာ သင်္ဃဋ္ဋနံ ကိစ္စံ အဓိကန္တိ ကတွာ ဝုတ္တံ၊ ဝိကာရဿ စ တပ္ပစ္စယဘာဝေါ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တဗ္ဗိကာရာနဉှိ ဘူတာနံ အညမညဿ ပစ္စယဘာဝေါတိ။ အညမ္ပိ သဗ္ဗံ ဝိဓာနံ ကာယဝိညတ္တိယံ ဝိယ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တိသမုဋ္ဌာနိကကာယံ…ပေ… န လဗ္ဘတိ။ န ဟိ စာလနံ ဥပါဒိန္နဃဋ္ဋနန္တိ။ စာလနဉှိ ဒေသန္တရုပ္ပာဒနပရမ္ပရတာ၊ ဃဋ္ဋနံ ပစ္စယဝိသေသေန ဘူတကလာပါနံ အာသန္နတရုပ္ပာဒေါတိ။ ဥပတ္ထမ္ဘနကိစ္စမ္ပိ နတ္ထီတိ ဥပတ္ထမ္ဘနေန ဝိနာ ပဌမစိတ္တသမုဋ္ဌာနာပိ ဃဋ္ဋနာကာရေန ပဝတ္တတီတိ ဃဋ္ဋနတ္ထံ ဥပတ္ထမ္ဘနေန ပယောဇနံ နတ္ထိ၊ လဒ္ဓါသေဝနေန စိတ္တေနေဝ ဃဋ္ဋနဿ ဗလဝဘာဝတော စာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဥပတ္ထမ္ဘနံ နတ္ထိ အတ္ထီတိ ဝိစာရေတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။

ဝစီကမ္မဒွါရကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

မနောကမ္မဒွါရကထာဝဏ္ဏနာ

အယံ နာမ စေတနာ ကမ္မံ န ဟောတီတိ န ဝတ္တဗ္ဗာတိ ဣဒံ ယဿ ဒွါရံ မနော၊ တံဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ကပ္ပေတီတိ ‘‘တွံ ဖုသနံ ကရောဟိ၊ တွံ ဝေဒယိတ’’န္တိ ဧဝံ ကပ္ပေန္တံ ဝိယ ပဝတ္တတီတိ အတ္ထော။ ပကပ္ပနဉ္စ တဒေဝ။ ကိံ ပိဏ္ဍံ ကရောတီတိ အာယူဟနတ္ထဝသေန ပုစ္ဆတိ။ ဖဿာဒိဓမ္မေ ဟိ အဝိပ္ပကိဏ္ဏေ ကတွာ သကိစ္စေသု ပဝတ္တနံ အာယူဟနံ၊ တတ္ထေဝ ဗျာပါရဏံ စေတယနံ၊ တထာကရဏံ အဘိသင်္ခရဏန္တိ။ တေဘူမကဿေဝ ဂဟဏံ လောကုတ္တရကမ္မဿ ကမ္မက္ခယကရတ္တာ။

မနောကမ္မဒွါရကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ကမ္မကထာဝဏ္ဏနာ

စေတယိတွာ ¶ ¶ ကမ္မံ ကရောတီတိ ဧတ္ထ ယသ္မာ ပုရိမစေတနာယ စေတယိတွာ သန္နိဋ္ဌာနကမ္မံ ကရောတိ၊ တသ္မာ စေတနာပုဗ္ဗကံ ကမ္မံ တံစေတနာသဘာဝမေဝါတိ စေတနံ အဟံ ကမ္မံ ဝဒါမီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ သမာနကာလတ္တေပိ ကာရဏကိရိယာ ပုဗ္ဗကာလာ ဝိယ ဝတ္တုံ ယုတ္တာ၊ ဖလကိရိယာ စ အပရကာလာ ဝိယ။ ယသ္မာ စ စေတနာယ စေတယိတွာ ကာယဝါစာဟိ စောပနကိရိယံ မနသာ စ အဘိဇ္ဈာဒိကိရိယံ ကရောတိ၊ တသ္မာ တဿာ ကိရိယာယ ကာရိကံ စေတနံ အဟံ ကမ္မံ ဝဒါမီတိ အတ္ထော။ ကာယေ ဝါတိ ကာယဝိညတ္တိသင်္ခါတေ ကာယေ ဝါ။ သတီတိ ဓရမာနေ၊ အနိရောဓိတေ ဝါ။ ကာယသမုဋ္ဌာပိကာ စေတနာ ကာယသဉ္စေတနာ။ ဧတ္ထ စ သုခဒုက္ခုပ္ပာဒကေန ကမ္မေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ စေတနာ စ သုခဒုက္ခုပ္ပာဒိကာ ဝုတ္တာတိ တဿာ ကမ္မဘာဝေါ သိဒ္ဓါ ဟောတိ။ သဉ္စေတနိယန္တိ သဉ္စေတနသဘာဝဝန္တံ။ သမိဒ္ဓိတ္ထေရေန ‘‘သဉ္စေတနိယံ၊ အာဝုသော…ပေ… မနသာ သုခံ သော ဝေဒယတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၀၀၊ ကထာ။ ၅၃၉) အဝိဘဇိတွာ ဗျာကတော။ သုခဝေဒနီယန္တိအာဒိနာ ပန ဝိဘဇိတွာ ဗျာကာတဗ္ဗော သော ပဉှော၊ တသ္မာ သမ္မာ ဗျာကတော နာမ န ဟောတိ။ ဣတရဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ ယထာ ပန သုတ္တာနိ ဌိတာနိ၊ တထာ စောပနကိရိယာနိဿယဘူတာ ကာယဝါစာ အဘိဇ္ဈာဒိကိရိယာနိဿယော စ မနောဒွါရာနိ၊ ယာယ ပန စေတနာယ တေဟိ ကာယာဒီဟိ ကရဏဘူတေဟိ စောပနာဘိဇ္ဈာဒိကိရိယံ ကရောန္တိ ဝါသိအာဒီဟိ ဝိယ ဆေဒနာဒိံ၊ သာ စေတနာ ကမ္မန္တိ ဒွါရပ္ပဝတ္တိယမ္ပိ ကမ္မဒွါရာဘေဒနဉ္စ ကမ္မဒွါရဝဝတ္ထာနဉ္စ ဒိဿတိ၊ ဧဝဉ္စ သတိ ‘‘ကာယေန စေ ကတံ ကမ္မ’’န္တိအာဒိဂါထာယော (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁ ကာယကမ္မဒွါရ) အတိဝိယ ယုဇ္ဇန္တိ။

လောကုတ္တရမဂ္ဂေါ ဣဓ လောကိယကမ္မကထာယံ အနဓိပ္ပေတောပိ ဘဇာပိယမာနော တီဏိ ကမ္မာနိ ဘဇတိ။ မနေန ဒုဿီလျန္တိ ကာယိကဝါစသိကဝီတိက္ကမဝဇ္ဇံ သဗ္ဗံ အကုသလံ သင်္ဂဏှာတိ၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိသင်္ကပ္ပဝါယာမသတိသမာဓိံ ဝါ။ တမ္ပိ စေတံ ‘‘မနသာ သံဝရော သာဓူ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၁၁၆၊ ဓ။ ပ။ ၃၆၁) ဝုတ္တဿ သံဝရဿ ပဋိပက္ခဝသေန ဝုတ္တံ၊ န သီလဝိပတ္တိဝသေန။ န ဟိ သာ မာနသိကာ အတ္ထီတိ မဂ္ဂဿေဝ ဘဇာပနံ မဟာဝိသယတ္တာ။ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ ဟိ မနောကမ္မမေဝ ဘဇေယျုံ၊ န စ န သက္ကာ မဂ္ဂဘဇာပနေနေဝ တေသံ ဘဇာပနံ ဝိညာတုန္တိ။

ကမ္မပထံ ¶ အပ္ပတ္တာနမ္ပိ တံတံဒွါရေ သံသန္ဒနံ အဝရောဓနံ ဒွါရန္တရေ ကမ္မန္တရုပ္ပတ္တိယမ္ပိ ကမ္မဒွါရာဘေဒနဉ္စ ¶ ဒွါရသံသန္ဒနံ နာမ။ ‘‘တိဝိဓာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာယသဉ္စေတနာ အကုသလံ ကာယကမ္မ’’န္တိအာဒိနာ (ကထာ။ ၅၃၉) ကမ္မပထပ္ပတ္တာဝ သန္နိဋ္ဌာပကစေတနာ ကမ္မန္တိ ဝုတ္တာတိ ပုရိမစေတနာ သဗ္ဗာ ကာယကမ္မံ န ဟောတီတိ ဝုတ္တံ။ အာဏာပေတွာ…ပေ… အလဘန္တဿာတိ အာဏတ္တေဟိ အမာရိတဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ဝစီဒုစ္စရိတံ နာမ ဟောတိ အကမ္မပထဘာဝတောတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ဣမေ သတ္တာ ဟညန္တူ’’တိ ပဝတ္တဗျာပါဒဝသေန စေတနာပက္ခိကာ ဝါ ဘဝန္တိ ကာယကမ္မဝေါဟာရလာဘာ။ အဗ္ဗောဟာရိကာ ဝါ မနောကမ္မဝေါဟာရဝိရဟာ။ သသမ္ဘာရပထဝီအာဒီသု အာပါဒယော ဧတ္ထ နိဒဿနံ။

ကုလုမ္ဗဿာတိ ဂဗ္ဘဿ၊ ကုလဿေဝ ဝါ။ တိဿောပိ သင်္ဂီတိယော အာရုဠှတာယ အနနုဇာနနတော ‘‘တဝ သုတ္တဿာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဒသဝိဓာ ဣဒ္ဓိ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေ ဣဒ္ဓိကထာယ ဂဟေတဗ္ဗာ။ ဘာဝနာမယန္တိ အဓိဋ္ဌာနိဒ္ဓိံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဃဋဘေဒေါ ဝိယ ပရူပဃာတော၊ ဥဒကဝိနာသော ဝိယ ဣဒ္ဓိဝိနာသော စ ဟောတီတိ ဥပမာ သံသန္ဒတိ။ တဝ ပဉှောတိ ဘာဝနာမယာယ ပရူပဃာတော ဟောတီတိ ဝုတ္တော ဉာပေတုံ ဣစ္ဆိတော အတ္ထော။ အာထဗ္ဗဏိဒ္ဓိ ဝိဇ္ဇာမယိဒ္ဓိ ဟောတိ။ သတ္တမေ ပဒေတိ မဏ္ဍလာဒိတော သတ္တမေ ပဒေ။

ဝစနန္တရေန ဂမေတဗ္ဗတ္ထံ နေယျတ္ထံ၊ သယမေဝ ဂမိတဗ္ဗတ္ထံ နီတတ္ထံ။ ကိရိယတော သမုဋ္ဌာတိ၊ ဥဒါဟု အကိရိယတောတိ တေနာဓိပ္ပေတံ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒံ သန္ဓာယ ပုစ္ဆတိ၊ န ဥပေါသထက္ခန္ဓကေ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အဝုတ္တမေဝ ဟိ သော အနရိယဝေါဟာရံ ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတွာ ဝေါဟရတီတိ။ ဝါစာဂိရန္တိ ဝါစာသင်္ခါတံ ဂိရံ၊ ဝါစာနုစ္စာရဏံ ဝါ။

ခန္ဒသိဝါဒယော သေဋ္ဌာတိ ခန္ဒာတိ ကုမာရာ။ သိဝါတိ မဟေဿရာ၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ နိဒဿနတ္ထမိဒံ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ နတ္ထိကဒိဋ္ဌာဒယော ဧဝ ဟိ ကမ္မပထပ္ပတ္တာ ကမ္မန္တိ။ စေတနာ ပနေတ္ထ အဗ္ဗောဟာရိကာတိ ကာယဒွါရေ ဝစီဒွါရေ စ သမုဋ္ဌိတာပိ ကာယကမ္မံ ဝစီကမ္မန္တိ စ ဝေါဟာရံ န လဘတိ အဘိဇ္ဈာဒိပ္ပဓာနတ္တာ။ ‘‘တိဝိဓာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မနောသဉ္စေတနာ အကုသလံ မနောကမ္မ’’န္တိ ပန ဝစနတော သဘာဝေနေဝ သာ မနောကမ္မံ၊ န အဘိဇ္ဈာဒိပက္ခိကတ္တာတိ ‘‘အဘိဇ္ဈာဒိပက္ခိကာဝါ’’တိ န ဝုတ္တံ။ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ ကာယင်္ဂဝါစင်္ဂါနိ အစောပေတွာ စိန္တနကာလေ စေတနာပိ စေတနာသမ္ပယုတ္တဓမ္မာပိ မနောဒွါရေ ¶ ဧဝ သမုဋ္ဌဟန္တိ၊ တသ္မာ စေတနာယ အဗ္ဗောဟာရိကဘာဝေါ ကထဉ္စိ နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော။

‘‘တိဝိဓာ ¶ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာယသဉ္စေတနာ ကုသလံ ကာယကမ္မ’’န္တိအာဒိဝစနတော (ကထာ။ ၅၃၉) ပါဏာတိပါတာဒိပဋိပက္ခဘူတာ တဗ္ဗိရတိဝိသိဋ္ဌာ စေတနာဝ ပါဏာတိပါတဝိရတိအာဒိကာ ဟောန္တီတိ ‘‘စေတနာပက္ခိကာ ဝါ’’တိ ဝုတ္တံ၊ န ‘‘ဝိရတိပက္ခိကာ’’တိ။ ရက္ခတီတိ အဝိနာသေတွာ ကထေတိ။ ဘိန္ဒတီတိ ဝိနာသေတွာ ကထေတိ။

ကမ္မကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

စက္ခုဝိညာဏဒွါရန္တိ စက္ခုဝိညာဏဿ ဒွါရံ။ စက္ခု စ တံ ဝိညာဏဒွါရဉ္စာတိ ဝါ စက္ခုဝိညာဏဒွါရံ။ စက္ခု ဝိညာဏဒွါရန္တိ ဝါ အသမာသနိဒ္ဒေသော။ တံ ပန စက္ခုမေဝ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ ‘‘စက္ခုနာ သံဝရော သာဓူ’’တိအာဒိကာယ (ဓ။ ပ။ ၃၆၀) ဂါထာယ ပသာဒကာယစောပနကာယသံဝရေ ဧကဇ္ဈံ ကတွာ ကာယေန သံဝရော ဝုတ္တော၊ တံ ဣဓ ဘိန္ဒိတွာ အဋ္ဌ သံဝရာ၊ တပ္ပဋိပက္ခဘာဝေန အသံဝရာ အဋ္ဌ ကထိတာ။ သီလသံဝရာဒယောပိ ပဉ္စေဝ သံဝရာ သဗ္ဗဒွါရေသု ဥပ္ပဇ္ဇမာနာပိ၊ တပ္ပဋိပက္ခဘာဝေန ဒုဿီလျာဒီနိ အသံဝရာတိ ဝုတ္တာနိ။ တတ္ထ ဒုဿီလျံ ပါဏာတိပါတာဒိစေတနာ။ မုဋ္ဌဿစ္စံ သတိပဋိပက္ခာ အကုသလာ ဓမ္မာ။ ပမာဒန္တိ ကေစိ။ သီတာဒီသု ပဋိဃော အက္ခန္တိ။ ထိနမိဒ္ဓံ ကောသဇ္ဇံ။

ဝိနာ ဝစီဒွါရေန သုဒ္ဓံ ကာယဒွါရသင်္ခါတန္တိ ဣဒံ ဝစီဒွါရသလ္လက္ခိတဿ မုသာဝါဒါဒိနောပိ ကာယဒွါရေ ပဝတ္တိသဗ္ဘာဝါ အသုဒ္ဓတာ အတ္ထီတိ တံနိဝါရဏတ္ထံ ဝုတ္တံ။ န ဟိ တံ ကာယကမ္မံ ဟောတိ။ သုဒ္ဓဝစီဒွါရောပလက္ခိတံ ပန ဝစီကမ္မမေဝ ဟောတီတိ။ ဧတ္ထ အသံဝရောတိ ဧတေန သုဒ္ဓကာယဒွါရေန ဥပလက္ခိတော အသံဝရော ဒွါရန္တရေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနောပိ ဝုတ္တော။ ဒွါရန္တရာနုပလက္ခိတံ သဗ္ဗံ တံဒွါရိကာကုသလဉ္စေတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ကမ္မပထသံသန္ဒနေ ‘‘စောပနကာယအသံဝရဒွါရဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇမာနော အသံဝရော အကုသလံ ကာယကမ္မမေဝ ဟောတီ’’တိအာဒိ ‘‘အကုသလံ ကာယကမ္မံ စောပနကာယအသံဝရဒွါရဝသေန ဝစီအသံဝရဝသေန စ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိအာဒိနာ သဟ အဝိရုဒ္ဓံ ဟောတိ။ အသံဝရော ဟိ ဒွါရန္တရေ ¶ ဥပ္ပဇ္ဇမာနောပိ သဒွါရေ ဧဝါတိ ဝုစ္စတိ၊ သဒွါရဝသေန ဥပ္ပန္နောတိ စ၊ ကမ္မံ အညဒွါရေ အညဒွါရဝသေန စာတိ ဧဝံ အဝိရုဒ္ဓံ။

အထ ဝါ ဧတ္ထာတိ သုဒ္ဓံ အသုဒ္ဓန္တိ ဧတံ အဝိစာရေတွာ ဧတသ္မိံ စောပနေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧဝံ သတိ ဒွါရန္တရောပလက္ခိတံ ကမ္မပထဘာဝပ္ပတ္တတာယ ဝစီမနောကမ္မံ စောပနကာယအသံဝရဒွါရေ ဥပ္ပန္နံ၊ သေသံ ¶ သဗ္ဗံ တံဒွါရုပ္ပန္နာကုသလံ ဝိယ ‘‘စောပနကာယအသံဝရော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ကမ္မပထဘာဝပ္ပတ္တိယာ ဒွါရန္တရုပ္ပန္နံ ကာယကမ္မဉ္စ တထာ န ဝုစ္စတီတိ ကမ္မပထသံသန္ဒနဝိရောဓော သိယာ၊ တဒဝိရောဓံ တတ္ထေဝ ဝက္ခာမ။ သီလသံဝရာဒယော ပဉ္စ နိက္ခေပကဏ္ဍေ အာဝိ ဘဝိဿန္တိ။ တတ္ထ ဉာဏသံဝရေ ပစ္စယသန္နိဿိတသီလဿ၊ ဝီရိယသံဝရေ စ အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိယာ အန္တောဂဓတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

အကုသလကမ္မပထကထာဝဏ္ဏနာ

သရသေနေဝ စ ပတနသဘာဝဿ ပါဏဿ အန္တရာ ဧဝ အတီဝ ပါတနံ အတိပါတော၊ သဏိကံ ပတိတုံ အဒတွာဝ သီဃံ ပါတနန္တိ အတ္ထော။ အတိက္ကမ္မ ဝါ သတ္ထာဒီဟိ အဘိဘဝိတွာ ပါတနံ အတိပါတော။ ပယောဂဝတ္ထုမဟန္တတာဒီဟိ မဟာသာဝဇ္ဇတာ တေဟိ ပစ္စယေဟိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာယ စေတနာယ ဗလဝဘာဝတော။ ယထာဝုတ္တပစ္စယဝိပရိယာယေပိ တံတံပစ္စယေဟိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာယ စေတနာယ ဗလဝါဗလဝဝသေနေဝ အပ္ပသာဝဇ္ဇမဟာသာဝဇ္ဇတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣဒ္ဓိမယော ကမ္မဝိပါကဇိဒ္ဓိမယော ဒါဌာကောဋိကာဒီနံ ဝိယ။

ဂေါတ္တရက္ခိတာ သဂေါတ္တေဟိ ရက္ခိတာ။ ဓမ္မရက္ခိတာ သဟဓမ္မိကေဟိ ရက္ခိတာ။ သသာမိကာ သာရက္ခာ။ ယဿာ ဂမနေ ရညာ ဒဏ္ဍော ဌပိတော၊ သာ သပရိဒဏ္ဍာ။ အတ္ထဘဉ္ဇကောတိ ကမ္မပထပ္ပတ္တံ ဝုတ္တံ။ ကမ္မပထကထာ ဟေသာတိ။ အတ္တနော သန္တကံ အဒါတုကာမတာယာတိအာဒိ မုသာဝါဒသာမညတော ဝုတ္တံ။ ဟသာဓိပ္ပာယေန ဝိသံဝါဒနပုရေက္ခာရဿေဝ မုသာဝါဒေါ။ သုညဘာဝန္တိ ပီတိဝိရဟိတတာယ ရိတ္တတံ။ အတ္ထဝိပန္နတာယ န ဟဒယင်္ဂမာ။ အဂ္ဂဏှန္တေတိ အသဒ္ဒဟန္တေ ကမ္မပထဘေဒေါ န ဟောတိ။ ယော ကောစိ ပန သမ္ဖပ္ပလာပေါ ဒွီဟိ သမ္ဘာရေဟိ သိဇ္ဈတီတိ။ အတ္တနော ပရိဏာမနံ စိတ္တေနေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မိစ္ဆာ ပဿတီတိ ဝိတထံ ပဿတိ။

ကောဋ္ဌာသတောတိ ¶ ဖဿပဉ္စမကာဒီသု စိတ္တင်္ဂကောဋ္ဌာသေသု ယေ ကောဋ္ဌာသာ ဟောန္တိ၊ တတောတိ အတ္ထော။ နနု စ စေတနာ ကမ္မပထေသု န ဝုတ္တာတိ ပဋိပါဋိယာ သတ္တန္နံ ကမ္မပထဘာဝေါ န ယုတ္တောတိ? န၊ အဝစနဿ အညဟေတုတ္တာ။ န ဟိ စေတနာယ အကမ္မပထတ္တာ ကမ္မပထရာသိမှိ အဝစနံ၊ ကဒါစိ ပန ကမ္မပထော ဟောတိ၊ န သဗ္ဗဒါတိ ကမ္မပထဘာဝဿ အနိယတတ္တာ အဝစနံ။ ယဒါ ပန ကမ္မပထော ဟောတိ၊ တဒါ ကမ္မပထရာသိသင်္ဂဟော န နိဝါရိတောတိ။ ‘‘ပဉ္စ သိက္ခာပဒါ ပရိတ္တာရမ္မဏာ ဧဝါ’’တိ ဧတေန အဒိန္နာဒါနာဒီနံ သတ္တာရမ္မဏဘာဝဝိရောဓံ ‘‘သတ္တသင်္ခါတေ သင်္ခါရေ ဧဝ ¶ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တိတော’’တိ သယမေဝ ပရိဟရိဿတိ။ ‘‘နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ’’တိ ပဝတ္တမာနာ ဒိဋ္ဌိ တေဘူမကဓမ္မဝိသယာဝါတိ သင်္ခါရာရမ္မဏတာ ဝုတ္တာ။ ဝိပါကနိဿန္ဒဖလာနိ ယထာက္ကမံ နိရယာဒိဝိပါကဒုဂ္ဂတတာဒီနိ။

အကုသလကမ္မပထကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ကုသလကမ္မပထကထာဝဏ္ဏနာ

ပါဏာတိပါတာဒီဟိ ပန ဝိရတိယောတိ ဧတံ ယာဟိ ဝိရတီဟိ သမ္ပယုတ္တာ စေတနာ ‘‘ကာယဝစီကမ္မာနီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ၊ တာသဉ္စ ကမ္မပထဘာဝေါ ယုတ္တောတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘‘ပဋိပါဋိယာ သတ္တ စေတနာပိ ဝဋ္ဋန္တိ ဝိရတိယောပီ’’တိ။ အလ္လသသမံသန္တိ ဇီဝမာနကသသမံသံ။ ဝေါရောပေတာ ဟုတွာ နာဘိဇာနာမိ။ ဒုဿီလျာဒါရမ္မဏာ တဒါရမ္မဏာ။ ဇီဝိတိန္ဒြိယာဒိအာရမ္မဏာ ကထံ ဒုဿီလျာဒီနိ ပဇဟန္တီတိ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အနဘိဇ္ဈာ…ပေ… ဝိရမန္တဿာတိ အဘိဇ္ဈံ ပဇဟန္တဿာတိ အတ္ထော။ န ဟိ မနောဒုစ္စရိတာ ဝိရတိ အတ္ထိ အနဘိဇ္ဈာဒီဟေဝ တပ္ပဟာနတော။

ကမ္မပထသံသန္ဒနကထာဝဏ္ဏနာ

ကမ္မပထပ္ပတ္တာနံ ဒုဿီလျာဒီနံ အသံဝရာနံ တထာ ဒုစ္စရိတာနဉ္စ အကုသလကမ္မပထေဟိ ကမ္မပထပ္ပတ္တာနမေဝ စ သုသီလျာဒီနံ သံဝရာနံ တထာ သုစရိတာနဉ္စ ကုသလကမ္မပထေဟိ အတ္ထတော နာနတ္တာဘာဝဒဿနံ။ အထ ဝါ တေသံ ဖဿဒွါရာဒီဟိ အဝိရောဓဘာဝေန ဒီပနံ ကမ္မပထသံသန္ဒနန္တိ ကေစိ ဝဒန္တိ ¶ ၊ တဒေတံ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။ န ဟိ ပဉ္စဖဿဒွါရပဉ္စအသံဝရဒွါရပဉ္စသံဝရဒွါရေသု ဥပ္ပန္နာနံ အသံဝရာနံ သံဝရာနဉ္စ ကမ္မပထတာ အတ္ထိ ပါဏာတိပါတာဒီနံ ပရသန္တကဝတ္ထုလောဘပရသတ္တာရမ္မဏဗျာပါဒအဟေတုကဒိဋ္ဌိအာဒီနဉ္စ တေသု ဒွါရေသု အနုပ္ပတ္တိတော။ တိဝိဓကအာယဒုစ္စရိတာဒီနိ စ ကမ္မပထာတိ ပါကဋာ ဧဝါတိ ကိံ တေသံ ကမ္မပထေဟိ နာနတ္တာဘာဝဒဿနေန၊ န စ ဒုစ္စရိတာနံ သုစရိတာနဉ္စ ဖဿဒွါရာဒိဝသေန ဥပ္ပတ္တိ ဒီပိတာ၊ နာပိ အသံဝရာနံ သံဝရာနဉ္စ ယတော တေသံ ဖဿဒွါရာဒီဟိ အဝိရောဓဘာဝေန ဒီပနာ သိယာ၊ ကေဝလံ ပန ဖဿဒွါရာဒိဝသေန ¶ ဥပ္ပန္နာနံ အသံဝရာနံ သံဝရာနဉ္စ ကာယကမ္မာဒိတာ ဒီပိတာ။ ယဒိ စ ဧတ္တကံ ကမ္မပထသံသန္ဒနံ၊ ‘‘အကုသလံ ကာယကမ္မံ ပဉ္စဖဿဒွါရဝသေန နုပ္ပဇ္ဇတီ’’တိအာဒိ ကမ္မပထသံသန္ဒနံ န သိယာ။ ဧသာပိ ဆဖဿဒွါရာဒီဟိ အဝိရောဓဒီပနာတိ စေ၊ ဝုတ္တမေဝ ပကာရန္တရေန ဒဿေတုံ ‘‘အထ ဝါ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ သမုစ္စယတ္ထေ စ အထ ဝါ-သဒ္ဒေ ကမ္မပထပ္ပတ္တာနေဝ ဒုဿီလျာဒီနိ ကာယကမ္မာဒိနာမေဟိ ဝဒန္တေဟိ မနောကမ္မဿ ဆဖဿဒွါရဝသေန ဥပ္ပတ္တိ န ဝတ္တဗ္ဗာ။ န ဟိ တံ စက္ခုဒွါရာဒိဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ။ ယဒိ စ ကမ္မပထပ္ပတ္တာ ဧဝ အသံဝရာဒယော ဂဟိတာ၊ ဒုစ္စရိတေဟိ အညေသံ အသံဝရာနံ အဘာဝါ တေသဉ္စ တံတံကမ္မဘာဝဿ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘စောပနကာယအသံဝရဒွါရဝသေန ဥပ္ပန္နော အသံဝရော အကုသလံ ကာယကမ္မမေဝ ဟောတီ’’တိအာဒိ န ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ ဝုစ္စမာနေ ဟိ တသ္မိံ သင်္ကရော သိယာ၊ ဝစီမနောကမ္မာနိပိ ဟိ ကာယဒွါရေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တထာ သေသဒွါရေသုပိ ကမ္မန္တရာနီတိ။

အထ ပန ဒွါရန္တရေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ကမ္မန္တရမ္ပိ တံဒွါရိကကမ္မမေဝ သိယာ၊ ‘‘တိဝိဓံ ကာယဒုစ္စရိတံ အကုသလံ ကာယကမ္မမေဝါ’’တိအာဒိ၊ ‘‘အကုသလံ ကာယကမ္မံ စောပနကာယအသံဝရဒွါရဝသေန ဝါစာအသံဝရဒွါရဝသေန စ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိအာဒိ စ ဝိရုဇ္ဈေယျ။ ဒုစ္စရိတာနဉှိ အညဒွါရစရဏံ အတ္ထိ၊ န စဿ ဒွါရန္တရုပ္ပန္နံ ကမ္မန္တရံ ဟောတီတိ။ တသ္မာ ဟေဋ္ဌာ ကမ္မပထပ္ပတ္တာနံ ဧဝ ကာယကမ္မာဒိဘာဝဿ ဝုတ္တတ္တာ သေသာနဉ္စ တံတံဒွါရုပ္ပန္နာနံ ကုသလာကုသလာနံ ဒွါရသံသန္ဒနေ တံတံဒွါရပက္ခိကဘာဝဿ ကတတ္တာ ဣဓ ကမ္မပထံ အပ္ပတ္တာနဉ္စ စေတနာဘာဝတော အကမ္မာနဉ္စ အသံဝရာနံ သံဝရာနဉ္စ ဘဇာပိယမာနာနံ ကမ္မပထာနံ ဝိယ ကာယကမ္မာဒိတာဒီပနံ၊ ကမ္မပထပ္ပတ္တာနံ တိဝိဓကာယဒုစ္စရိတာဒီနံ တိဝိဓကာယသုစရိတာဒီနဉ္စ ဒွါရန္တရစရဏေပိ ကာယကမ္မာဒိဘာဝါဝိဇဟနဒီပနံ၊ ယထာပကာသိတာနဉ္စ ကမ္မပထဘာဝံ ပတ္တာနံ ¶ အပတ္တာနဉ္စ အကုသလကာယကမ္မာဒီနဉ္စ ကုသလကာယကမ္မာဒီနဉ္စ ဖဿဒွါရာဒီဟိ ဥပ္ပတ္တိပကာသနဉ္စ ကမ္မပထသံသန္ဒနံ နာမ။ ကသ္မာ? အကမ္မပထာနံ ကမ္မပထေသု ကမ္မပထာနဉ္စ အကမ္မပထေသု သမာနနာမတာဝသေန၊ ကမ္မပထာနံ ကမ္မပထေသု သာမညနာမာဝိဇဟနဝသေန၊ ဥဘယေသဉ္စ ဥပ္ပတ္တိဝသေန ဒွါရေသု ဧတ္ထ သံသန္ဒိတတ္တာ။

တတ္ထ တိဝိဓကမ္မဒွါရဝသေန ဥပ္ပန္နာနံ ကမ္မာနံ ဉာတကမ္မဘာဝတာယ တံတံကမ္မဘာဝဿ အဝစနီယတ္တာ ကမ္မဒွါရေသု တေသံ ဥပ္ပတ္တိယာ စ ဝုတ္တတ္တာ ပဉ္စဝိညာဏဒွါရဝသေန အသံဝရာဒီနံ ဥပ္ပတ္တိပရိယာယဝစနာဘာဝတော စ ကမ္မဒွါရဝိညာဏဒွါရာနိ ဝိရဇ္ဈိတွာ ‘‘ပဉ္စဖဿဒွါရဝသေန ဟိ ဥပ္ပန္နော’’တိအာဒိ ¶ ဝုတ္တံ။ ‘‘ယမ္ပိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သုခံ ဝါ’’တိအာဒိနာ ‘‘စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာက္ခန္ဓော အတ္ထိ ကုသလော’’တိအာဒိနာ စ ပဉ္စဖဿဒွါရဝသေန အသံဝရာဒီနံ ဥပ္ပတ္တိပရိယာယော ဝုတ္တော၊ န စ ‘‘ယမိဒံ စက္ခုဝိညာဏပစ္စယာ’’တိအာဒိဝစနံ အတ္ထီတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ‘‘စက္ခုဝိညာဏသဟဇာတော ဟိ ဖဿော စက္ခုသမ္ဖဿော’’တိအာဒိ (ဓ။ သ။ ၁ ကမ္မကထာ၊ မဟာနိ။ အဋ္ဌ။ ၈၆)။ တေန ဟိ အသံဝရာနံ သံဝရာနဉ္စ စက္ခုသမ္ဖဿာဒီဟိ အသဟဇာတတ္တာ မနောသမ္ဖဿသဟဇာတာနဉ္စ စက္ခုသမ္ဖဿဒွါရာဒိဝသေန ဥပ္ပတ္တိ ဒီပိတာတိ။ ‘‘သော ဟိ ကာယဒွါရေ စောပနံ ပတ္တော အကုသလံ ကာယကမ္မံ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ ‘‘စောပနကာယအသံဝရဒွါရဝသေန ဥပ္ပန္နော အကုသလံ ကာယကမ္မမေဝ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ စ ဝစီကမ္မာဒီနဉ္စ ကမ္မပထပ္ပတ္တာနံ အသံဝရဘူတာနံ ကာယကမ္မာဒိဘာဝေ အာပန္နေ ‘‘စတုဗ္ဗိဓံ ဝစီဒုစ္စရိတံ အကုသလံ ဝစီကမ္မမေဝ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ အပဝါဒေန နိဝတ္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ပုဗ္ဗေ ဒဿိတေသု အသံဝရဝိနိစ္ဆယေသု ဒုတိယဝိနိစ္ဆယေသု စ န ကောစိ ဝိရောဓော။ န ဟိ ဝစီကမ္မာဒိဘူတော စောပနကာယအသံဝရော ကာယကမ္မာဒိ ဟောတီတိ။

အကုသလံ မနောကမ္မံ ပန ဆဖဿဒွါရဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တံ ကာယဝစီဒွါရေသု စောပနံ ပတ္တံ အကုသလံ ကာယဝစီကမ္မံ ဟောတီတိ ဧတ္ထ ကိံ တံ အကုသလံ မနောကမ္မံ နာမ၊ ဟေဋ္ဌာ ဒဿိတနယေန စ ကာယဝစီဒွါရေသု ဥပ္ပန္နံ တိဝိဓံ မနောဒုစ္စရိတံ စောပနံ အပ္ပတ္တံ သဗ္ဗာကုသလဉ္စ။ ယဒိ ဧဝံ တဿ ကာယဝစီကမ္မဘာဝေါ နတ္ထီတိ ‘‘စောပနပ္ပတ္တံ ကာယဝစီကမ္မံ ဟောတီ’’တိ န ယုဇ္ဇတီတိ ¶ ? နော န ယုဇ္ဇတိ စောပနပ္ပတ္တံ ကာယေ ဝါစာယ စ အကုသလံ ကမ္မံ ဟောတီတိ အတ္ထသိဒ္ဓိတော။ ကမ္မံ ပန ဟောန္တံ ကိံ ကမ္မံ ဟောတီတိ? မနောကမ္မမေဝ ဟောတီတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – စောပနပ္ပတ္တံ အကုသလံ ကာယဒွါရေ ဝစီဒွါရေ စ မနောကမ္မံ ဟောတီတိ။ အထ ဝါ တံ-သဒ္ဒဿ မနောကမ္မေန သမ္ဗန္ဓံ အကတွာ ဆဖဿဒွါရဝသေန ယံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တန္တိ ယထာဝုတ္တဥပ္ပာဒမတ္တပရိစ္ဆိန္နေန သမ္ဗန္ဓော ကာတဗ္ဗော။ ကိံ ပန တန္တိ? ကမ္မကထာယ ပဝတ္တမာနတ္တာ ကမ္မန္တိ ဝိညာယတိ၊ တဉ္စ မနောသမ္ဖဿဒွါရေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနမ္ပိ တိဝိဓံ ကမ္မံ ဟောတီတိ။ ယထာ တံ ဟောတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ကာယဝစီဒွါရေသု စောပနံ ပတ္တ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ နိယမဿ အကတတ္တာ စောပနပ္ပတ္တိ ဥပလက္ခဏဘာဝေန ကာယဝစီကမ္မနာမသာဓိကာဝ၊ န ပန သဗ္ဗမ္ပိ စောပနပ္ပတ္တံ ကာယဝစီကမ္မမေဝ၊ နာပိ ကုသလပက္ခေ စောပနံ အပ္ပတ္တံ ကာယဝစီကမ္မံ န ဟောတီတိ အယမတ္ထော သိဒ္ဓါဝ ဟောတီတိ။

အထ ¶ ဝါ တန္တိ တံ ဆဖဿဒွါရဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ မနောကမ္မန္တိ သဗ္ဗံ မနသာပိ နိပ္ဖဇ္ဇမာနံ ကမ္မံ မနောကမ္မန္တိ စောဒကာဓိပ္ပာယေန ဂဟေတွာ ဝဒတိ၊ န ပုဗ္ဗေ ဒဿိတမနောကမ္မန္တိ။ ယော ဟိ ပရဿ အဓိပ္ပာယော ‘‘မနသာ နိပ္ဖတ္တိတော သဗ္ဗေန မနောကမ္မေနေဝ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ န ကာယဝစီကမ္မေနာ’’တိ၊ တံ နိဝတ္တေတွာ ကမ္မတ္တယနိယမံ ဒဿေတုံ ဣဒမာရဒ္ဓံ ‘‘တံ ကာယဝစီဒွါရေသု စောပနံ ပတ္တ’’န္တိအာဒိ။ ဧတ္ထ စ သင်္ကရာဘာဝေါ ပုရိမနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အထ ဝါ ကမ္မန္တိ အဝိသေသေန ကမ္မသဒ္ဒမတ္တေန သမ္ဗန္ဓံ ကတွာ ယထာဝုတ္တော ကမ္မပ္ပဘေဒေါ ယထာ ဟောတိ၊ တံ ပကာရံ ဒဿေတိ။ အသင်္ကရော စ ဝုတ္တနယောဝ။ ယံ ပန ဝဒန္တိ ‘‘ကာယဝစီကမ္မသဟဇာတာ အဘိဇ္ဈာဒယော ယဒါ စေတနာပက္ခိကာ ဟောန္တိ၊ တဒါ တာနိ မနောကမ္မာနိ ကာယဝစီကမ္မာနိ ဟောန္တီ’’တိ၊ တဉ္စ န၊ စေတနာပက္ခိကာနံ မနောကမ္မတ္တာဘာဝါ။ အဗ္ဗောဟာရိကတ္တေ စ မနောကမ္မတာ သုဋ္ဌုတရံ နတ္ထိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ‘‘အဗ္ဗောဟာရိကာ ဝါ’’တိ။ တသ္မာ မနောကမ္မဿ ကာယဝစီကမ္မတာ န ဝတ္တဗ္ဗာ။ အဘိဇ္ဈာဒိကိရိယာကာရိကာယ ဧဝ စေတနာယ သမ္ပယုတ္တာ အဘိဇ္ဈာဒယော မနောကမ္မံ၊ န ပါဏာတိပါတာဒိကာယဝစီကိရိယာကာရိကာယာတိ ဘိယျောပိ တေသံ မနောကမ္မတာတိ န တေသံ မနောကမ္မာနံ သတံ ကာယဝစီကမ္မတာ ဝတ္တဗ္ဗာတိ။ ဧဝံ ကမ္မာနံ ဒွါရေသု ဒွါရာနဉ္စ ကမ္မေသု အနိယတတ္တာ ဒွါရနိဗန္ဓနံ န ကတံ။ ဣဒါနိ အကတေပိ စ ဒွါရနိဗန္ဓနေ ယေသံ ဒွါရာနံ ဝသေန ဣဒံ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တေသံ တံတံဒွါရကမ္မပထာနဉ္စ ဝသေန ဥပ္ပတ္တိယာ ယထာဘဋ္ဌပါဠိယာ ဝုတ္တာယ ¶ စ ဒီပနတ္ထံ ‘‘တတ္ထ ကာမာဝစရ’’န္တိအာဒိမာဟ။ စိတ္တံ တိဝိဓကမ္မဒွါရဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဣဒံ မနောကမ္မဒွါရဘူတဿ တေန သဘာဝေန ဥပ္ပတ္တိံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ။ ယထာ ဝါ စိတ္တံ စိတ္တာဓိပတေယျန္တိ သမ္ပယုတ္တဝသေန ဝုစ္စတိ၊ ဧဝမိဓာပီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ စောပနဒွယရဟိတဿ မနောပဗန္ဓဿ မနောကမ္မဒွါရဘာဝေ ပန ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။

ကမ္မပထသံသန္ဒနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒွါရကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အယံ ယောဇနာတိ ‘‘ရူပါရမ္မဏံ ဝါ…ပေ… ဓမ္မာရမ္မဏံ ဝါ’’တိ ဧတေန သဟ ‘‘ယံ ယံ ဝါ ပနာ’’တိ ဧတဿ အယံ သမ္ဗန္ဓောတိ အတ္ထော။ ကော ပနာယံ သမ္ဗန္ဓောတိ? ယေန ဝစနာနိ အညမညံ သမ္ဗဇ္ဈန္တိ၊ တံ ပုဗ္ဗာပရဝစနေ ပယောဇနံ သမ္ဗန္ဓော။ ဣဓ စ သဗ္ဗာရမ္မဏတာဒိဒဿနံ ‘‘ရူပါရမ္မဏံ ဝါ…ပေ… ဓမ္မာရမ္မဏံ ဝါ’’တိ ဧတဿ အနန္တရံ ‘‘ယံ ယံ ဝါ ပနာ’’တိ ဧတဿ ဝစနေ ပယောဇနံ ယောဇနာ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တတ္ထ ‘‘ရူပါရမ္မဏံ ဝါ…ပေ… ဓမ္မာရမ္မဏံ ဝါ အာရဗ္ဘာ’’တိ ဧတ္တကေန ¶ အာပန္နံ ဒေါသံ ဒဿေတွာ တန္နိဝတ္တနဝသေန ‘‘ယံ ယံ ဝါ ပနာ’’တိ ဧတဿ ပယောဇနံ ဒဿေတုံ ‘‘ဟေဋ္ဌာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဒုတိယေ အတ္ထဝိကပ္ပေ ‘‘ယံ ယံ ဝါပနာ’’တိ ဧတေန အပ္ပဓာနမ္ပိ ရူပါဒိံ အာကဍ္ဎတိ။ န ဟိ ပဓာနဿ စိတ္တဿ အတ္တနောယေဝ အာရမ္မဏဘာဝေါ အတ္ထီတိ။ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနာတိ သဗ္ဗာရမ္မဏတာဒိနယေန။ ‘‘ဟေဋ္ဌာ ဂဟိတမေဝ ဂဟိတန္တိ ဝတွာ တဿ ဝစနေ ပယောဇနံ ဒဿေတုံ ‘ရူပံ ဝါ…ပေ… ဣဒံ ဝါ ဣဒံ ဝါ အာရဗ္ဘာ’တိ ကထေတုံ ဣဒံ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဣဒံ ဝါ ဣဒံ ဝါတိ ဧတံ သဗ္ဗာရမ္မဏတာဒိံ သန္ဓာယ ကထိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဓမ္မုဒ္ဒေသဝါရကထာ

ဖဿပဉ္စမကရာသိဝဏ္ဏနာ

အာစရိယာနန္တိ ရေဝတာစရိယဿ။ န ပနေတံ သာရတော ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ န ဟိ ဖဿာဒီနံ ကာမာဝစရာဒိဘာဝဒဿနတ္ထံ ဣဒမာရဒ္ဓံ၊ ကိန္တု တသ္မိံ သမယေ ဖဿာဒိသဘာဝဒဿနတ္ထန္တိ။

စိတ္တဿ ပဌမာဘိနိပါတတ္တာတိ သဗ္ဗေ စေတသိကာ စိတ္တာယတ္တာ စိတ္တကိရိယာဘာဝေန ဝုစ္စန္တီတိ ဖဿော ‘‘စိတ္တဿ ပဌမာဘိနိပါတော’’တိ ဝုတ္တော။ ကာမံ ¶ ဥပ္ပန္နဖဿော ပုဂ္ဂလော စိတ္တစေတသိကရာသိ ဝါ အာရမ္မဏေန ဖုဋ္ဌော ဖဿသဟဇာတာယ ဝေဒနာယ တံသမကာလမေဝ ဝေဒေတိ၊ ဖဿော ပန ဩဘာသဿ ပဒီပေါ ဝိယ ဝေဒနာဒီနံ ပစ္စယဝိသေသော ဟောတီတိ ပုရိမကာလော ဝိယ ဝုတ္တော။ ဂေါပါနသီနံ ဥပရိ တိရိယံ ဌပိတကဋ္ဌံ ပက္ခပါသော။ ကဋ္ဌဒွယာဒိ ဝိယ ဧကဒေသေန ဧကပဿေန အနလ္လီယမာနောပိ ရူပေန သဟ ဖဿဿ သာမညံ အနလ္လီယမာနံ သင်္ဃဋ္ဋနမေဝ၊ န ဝိသယဘာဝေါ၊ သင်္ဃဋ္ဋနဉ္စ ဖဿဿ စိတ္တာရမ္မဏာနံ သန္နိပတနဘာဝေါ ဧဝ။ ဝတ္ထာရမ္မဏသန္နိပါတေန သမ္ပဇ္ဇတီတိ သင်္ဃဋ္ဋနသမ္ပတ္တိကော ဖဿော။ ပါဏိဒွယဿ သန္နိပါတော ဝိယ စိတ္တာရမ္မဏသန္နိပါတော ဖဿော စိတ္တဿ အာရမ္မဏေ သန္နိပတိတပ္ပဝတ္တိယာ ပစ္စယော ဟောတီတိ ကိစ္စဋ္ဌေနေဝ ရသေန သင်္ဃဋ္ဋနရသော။ တထာ ပစ္စယဘာဝေါ ဟိ တဿ ဖဿဿ သင်္ဃဋ္ဋနကိစ္စန္တိ။ ယထာ ဟိ ပါဏိယာ ပါဏိမှိ သင်္ဃဋ္ဋနံ တဗ္ဗိသေသဘူတာ ရူပဓမ္မာ၊ ဧဝံ စိတ္တဿ အာရမ္မဏေ သင်္ဃဋ္ဋနံ တဗ္ဗိသေသဘူတော ဧကော စေတသိကဓမ္မော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ စိတ္တေယေဝါတိ ဧတေန စေတသိကသဘာဝတံ ဝတ္ထာရမ္မဏေဟိ အသံသဋ္ဌံ သင်္ဃဋ္ဋနံ ဝေဒနာယ ဒဿေတိ၊ န ပန ဝတ္ထုနိဿယတံ ပဋိက္ခိပတိ။ တဿ ဖဿဿ ကာရဏဘူတော တဒနုရူပေါ ¶ သမန္နာဟာရော တဇ္ဇာသမန္နာဟာရော။ ဣန္ဒြိယဿ တဒဘိမုခဘာဝေါ အာဝဇ္ဇနာယ စ အာရမ္မဏကရဏံ ဝိသယဿ ပရိက္ခတတာ အဘိသင်္ခတတာ ဝိညာဏဿ ဝိသယဘာဝကရဏန္တိ အတ္ထော။

သုခဝေဒနာယမေဝ လဗ္ဘတိ အဿာဒဘာဝတောတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝိဿဝိတာယာတိ အရဟတာယ။ အနေကတ္ထတ္တာ ဟိ ဓာတူနံ အရဟတ္ထော ဝိပုဗ္ဗော သုသဒ္ဒေါ။ ဝိဿဝံ ဝါ သဇနံ ဝသိတာ ကာမကာရိတာ ဝိဿဝိတာ။ အာရမ္မဏရသေကဒေသမေဝ အနုဘဝန္တီတိ ဣဒံ ဖုသနာဒိကိစ္စံ ဧကဒေသာနုဘဝနမိဝ ဟောတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ဝေဒယိတသဘာဝေါ ဧဝ ဟိ အနုဘဝနန္တိ။ ဖုသနာဒိဘာဝေန ဝါ အာရမ္မဏဂ္ဂဟဏံ ဧကဒေသာနုဘဝနံ၊ ဝေဒယိတဘာဝေန ဂဟဏံ ယထာကာမံ သဗ္ဗာနုဘဝနံ။ ဧဝံ သဘာဝါနေဝ တာနိ ဂဟဏာနီတိ န ဝေဒနာယ ဝိယ ဖဿာဒီနမ္ပိ ယထာသကကိစ္စကရဏေန သာမိဘာဝါနုဘဝနံ စောဒေတဗ္ဗံ။ အယံ ဣဓာတိ ဧတေန ပဉ္စသု ဝေဒနာသု ဣမသ္မိံ စိတ္တေ အဓိပ္ပေတံ သောမနဿဝေဒနံ ဝဒတိ၊ တသ္မာ အသောမနဿဝေဒနံ အပနေတွာ ဂဟိတာယ သောမနဿဝေဒနာယ သမာနာ ဣဋ္ဌာကာရသမ္ဘောဂရသတာ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

နိမိတ္တေန ¶ ပုနသဉ္ဇာနနကိစ္စာ ပစ္စာဘိညာဏရသာ။ ပုနသဉ္ဇာနနဿ ပစ္စယော ပုနသဉ္ဇာနနပစ္စယော၊ တဒေဝ နိမိတ္တံ ပုန…ပေ… နိမိတ္တံ၊ တဿ ကရဏံ ပုန…ပေ… ကရဏံ။ ပုနသဉ္ဇာနနပစ္စယဘူတံ ဝါ နိမိတ္တကရဏံ ပုန…ပေ… ကရဏံ၊ တဒဿာ ကိစ္စန္တိ အတ္ထော။ ပုနသဉ္ဇာနနပစ္စယနိမိတ္တကရဏံ နိမိတ္တကာရိကာယ နိမိတ္တေန သဉ္ဇာနန္တိယာ စ သဗ္ဗာယ သညာယ သမာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဉာဏမေဝ အနုဝတ္တတိ၊ တသ္မာ အဘိနိဝေသကာရိကာ ဝိပရီတဂ္ဂါဟိကာ စ န ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧတေနုပါယေန သမာဓိသမ္ပယုတ္တာယ အစိရဋ္ဌာနတာ စ န ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

အဘိသန္ဒဟတီတိ ပဗန္ဓတိ ပဝတ္တေတိ။ စေတနာဘာဝေါ ဗျာပါရဘာဝေါ။ ဒိဂုဏုဿာဟာတိ န ဒိဂုဏံ ဝီရိယယောဂံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ အတ္တနော ဧဝ ပန ဗျာပါရကိစ္စဿ မဟန္တဘာဝံ ဒီပေတိ။ ဥဿာဟနဘာဝေနာတိ အာဒရဘာဝေန။ သာ ဟိ သယံ အာဒရဘူတာ သမ္ပယုတ္တေ အာဒရယတီတိ။

ဝိဇာနနံ အာရမ္မဏဿ ဥပလဒ္ဓိ။ သန္ဒဟနံ စိတ္တန္တရဿ အနုပ္ပဗန္ဓနံ။ စက္ခုနာ ဟိ ဒိဋ္ဌန္တိ စက္ခုနာ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယထာ ‘‘ဒိဋ္ဌံ သုတံ မုတံ ဝိညာတ’’န္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာဒိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝမိဓာပိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ စက္ခုနာ ဟီတိအာဒီသု စက္ခုနာ…ပေ… မနသာ ဒွါရေနာတိ အတ္ထော။ နဂရဂုတ္တိကဿ ¶ ဝိယ စိတ္တဿ အာရမ္မဏဝိဘာဝနမတ္တံ ဥပဓာရဏမတ္တံ ဥပလဒ္ဓိမတ္တံ ကိစ္စံ၊ အာရမ္မဏပဋိဝေဓနပစ္စာဘိညာဏာဒိ ပန ကိစ္စံ ပညာသညာဒီနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပုရိမနိဒ္ဒိဋ္ဌန္တိ သမယဝဝတ္ထာနေ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ။ ဘာဝေန္တော ဝိယ န န ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ကိန္တု ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘စိတ္တံ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဧတံ ဟောတိ-သဒ္ဒဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ-သဒ္ဒဿ စ သမာနတ္ထတ္တေ သတိ ယုဇ္ဇေယျ၊ တဒတ္ထတ္တေ စ တတ္ထ ဥပ္ပန္နံ ဟောတီတိ န ဝုစ္စေယျ။ န ဟိ ယုတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဝတ္တုံ။ စိတ္တဿ စ ဥပ္ပန္နတာ သမယဝဝတ္ထာနေ ဝုတ္တာ ဧဝါတိ ကိံ တဿ ပုန ဥပ္ပတ္တိဒဿနေန။ ယေန စ သမယဝဝတ္ထာနံ ကတံ၊ တဿ နိဒ္ဒေသော န န သက္ကာ ကာတုန္တိ ကိံ တံ နိဒ္ဒေသတ္ထံ ဥဒ္ဒေသေန ဒုတိယေန၊ နိဒ္ဒေသေနေဝ စ ဖဿာဒီဟိ စ အညတ္တံ စိတ္တဿ သိဇ္ဈတီတိ ကိံ တဒတ္ထေန ပုန ဝစနေန၊ အညပ္ပယောဇနတ္တာ ပန ပုရိမဿ စိတ္တဝစနဿ ပစ္ဆိမံ ဝုတ္တံ။ ပုရိမဉှိ သမယဝဝတ္ထာနတ္ထမေဝ ဝုတ္တံ၊ န ဝဝတ္ထိတသမယေ ဝိဇ္ဇမာနဓမ္မဒဿနတ္ထံ၊ ဣတရဉ္စ တသ္မိံ သမယေ ဝိဇ္ဇမာနဓမ္မဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ န သမယဝဝတ္ထာနတ္ထံ၊ န စ အညဒတ္ထံ ဝစနံ အညဒတ္ထံ ဝဒတိ၊ န စ လေသေန ဝုတ္တောတိ ကတွာ မဟာကာရုဏိကော အတ္ထံ ပါကဋံ န ကရောတီတိ။

ဖဿပဉ္စမကရာသိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဈာနင်္ဂရာသိဝဏ္ဏနာ

ဝိတက္ကေတီတိ ¶ ဓမ္မတော အညဿ ကတ္တုနိဝတ္တနတ္ထံ ဓမ္မမေဝ ကတ္တာရံ နိဒ္ဒိသတိ။ တဿ ပန ဝသဝတ္တိဘာဝနိဝါရဏတ္ထံ ‘‘ဝိတက္ကနံ ဝါ’’တိ ဘာဝနိဒ္ဒေသော။ ရူပံ ရူပန္တိ ပထဝီ ပထဝီတိ ဝါ အာကောဋေန္တော ဝိယ ဟောတီတိ အာကောဋနလက္ခဏော။ အာဒိတော၊ အဘိမုခံ ဝါ ဟနနံ အာဟနနံ၊ ပရိတော၊ ပရိဝတ္တေတွာ ဝါ အာဟနနံ ပရိယာဟနနံ။ ဝိစာရတော ဩဠာရိကဋ္ဌေန ဝိစာရဿေဝ ပုဗ္ဗင်္ဂမဋ္ဌေန အနုရဝတော ဩဠာရိကော တဿ စ ပုဗ္ဗင်္ဂမော ဃဏ္ဋာဘိဃာတော ဝိယ ဟောတိ ဝိတက္ကော။ သော ယထာ ဃဏ္ဋာဘိဃာတော ပဌမာဘိနိပါတော ဟောတိ၊ ဧဝံ အာရမ္မဏာဘိမုခနိရောပနဋ္ဌေန ပဌမာဘိနိပါတော ဟောတိ။ ဝိပ္ဖာရဝါတိ ဝိစလနယုတ္တော။ အနုပ္ပဗန္ဓေန ပဝတ္တိယန္တိ ဥပစာရေ ဝါ အပ္ပနာယံ ဝါ သန္တာနေန ပဝတ္တိယံ။ တတ္ထ ဟိ ဝိတက္ကော နိစ္စလော ဟုတွာ အာရမ္မဏံ အနုပဝိသိတွာ ပဝတ္တတိ။ မဏ္ဍလန္တိ ခလမဏ္ဍလံ။

ပိဏယတီတိ ¶ တပ္ပေတိ၊ ဝဍ္ဎေတိ ဝါ။ ဖရဏရသာတိ ပဏီတရူပေဟိ ကာယဿ ဗျာပနရသာ။ ဥဒဂ္ဂဘာဝေါ ဩဒဂျံ။ ခုဒ္ဒိကာ လဟုံ လောမဟံသနမတ္တံ ကတွာ ဘိန္နာ န ပုန ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ခဏိကာ ဗဟုလံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဥဗ္ဗေဂတော ဖရဏာ နိစ္စလတ္တာ စိရဋ္ဌိတိကတ္တာ စ ပဏီတတရာ။ ပဿဒ္ဓိယာ နိမိတ္တဘာဝေန ဂဗ္ဘံ ဂဏှန္တီ။ အပ္ပနာသမ္ပယုတ္တာဝ ပီတိ အပ္ပနာသမာဓိပူရိကာတိ ကတွာ သာ ဌပိတာ။ ဣတရာ ဒွေ ခဏိကောပစာရသမာဓိပူရိကာ ပီတီ။

သမာဓိစိတ္တေနာတိ သမာဓိသဟိတစိတ္တေန။ အဝိသာရော အတ္တနော ဧဝ အဝိသရဏသဘာဝေါ။ အဝိက္ခေပေါ သမ္ပယုတ္တာနံ အဝိက္ခိတ္တတာ။ ယေန သမ္ပယုတ္တာ အဝိက္ခိတ္တာ ဟောန္တိ၊ သော ဓမ္မော အဝိက္ခေပေါတိ။ ဝိသေသတောတိ ယေဘုယျေန။ သုခဝိရဟိတောပိ ဟိ အတ္ထိ သမာဓီတိ။ ပဒီပနိဒဿနေန သန္တာနဋ္ဌိတိဘာဝံ သမာဓိဿ ဒဿေတိ။

ဈာနင်္ဂရာသိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဣန္ဒြိယရာသိဝဏ္ဏနာ

သဒ္ဒဟန္တိ ဧတာယာတိ သဒ္ဒဟနကိရိယာယ ပဝတ္တမာနာနံ ဓမ္မာနံ တတ္ထ အာဓိပစ္စဘာဝေန သဒ္ဓါယ ပစ္စယတံ ဒဿေတိ။ တဿာ ဟိ ဓမ္မာနံ တထာပစ္စယဘာဝေ ¶ သတိ ‘‘ပုဂ္ဂလော သဒ္ဒဟတီ’’တိ ဝေါဟာရော ဟောတိ။ ပသာဒနီယဋ္ဌာနေသု ပသာဒဿ ပဋိပက္ခဘူတံ အကုသလံ အဿဒ္ဓိယံ မိစ္ဆာဓိမောက္ခော စ။ ပသာဒဘူတော နိစ္ဆယော ဝတ္ထုဂတော အဓိမောက္ခလက္ခဏံ၊ န ယေဝါပနကာဓိမောက္ခောတိ။ ဣန္ဒဋ္ဌံ ကာရေတီတိ ‘‘မံ အန္တရေန တုမှာကံ အဓိမုစ္စနံ နတ္ထိ၊ မယာ သဒ္ဒဟထာ’’တိ ဝိယ အတ္တာနံ အနုဝတ္တေတိ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ။ ဧဝံ သေသေသုပိ။ ပက္ခန္ဒနန္တိ သံသီဒနံ။ ပင်္ကော ကဒ္ဒမတော ဃနီဘူတော ဟောတိ။ ပဏကံ ပိစ္ဆိလံ ဥဒကမလံ။ ပီတံ ဥဒကံ။ ဩကပ္ပနလက္ခဏာတိ အနုပဝိသိတွာ ဧဝမေတန္တိ ကပ္ပနလက္ခဏာ။ အကလုသဘာဝေါ အကာလုသိယံ၊ အနာဝိလဘာဝေါတိ အတ္ထော။ ဗုဒ္ဓါဒိဝတ္ထူနိ သဒ္ဓေယျာနိ။ သပ္ပုရိသူပသေဝနသဒ္ဓမ္မသဝနယောနိသောမနသိကာရဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပတ္တိယော သောတာပတ္တိယင်္ဂါနိ။ ကုသလဓမ္မာနံ အာဒါနေ ဟတ္ထော ဝိယ၊ သဗ္ဗသမ္ပတ္တိနိပ္ဖာဒနေ ဝိတ္တံ ဝိယ၊ အမတကသိဖလဖလနေ ဗီဇံ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

ဝီရဘာဝေါတိ ¶ ယေန ဝီရော နာမ ဟောတိ၊ သော ဓမ္မောတိ အတ္ထော။ အနုဗလပ္ပဒါနံ ပဂ္ဂဟော။ မဂ္ဂေါ ဂန္တဗ္ဗော ဟောတိ၊ မဂ္ဂေါ ဂတော၊ ကမ္မံ ကတ္တဗ္ဗံ၊ ကမ္မံ ကတံ၊ အပ္ပမတ္တကော အာဗာဓော ဥပ္ပန္နော၊ ဂိလာနာ ဝုဋ္ဌိတော ဟောတိ အစိရဝုဋ္ဌိတော ဂေလညာ၊ ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ပိဏ္ဍာယ စရန္တော န လဘတိ လူခဿ ဝါ ပဏီတဿ ဝါ ဘောဇနဿ ယာဝဒတ္ထံ ပါရိပူရိံ၊ လဘတိ…ပေ… ပါရိပူရိန္တိ ဧတာနိ အနုရူပပစ္စဝေက္ခဏာသဟိတာနိ အဋ္ဌ ဝီရိယာရမ္ဘဝတ္ထူနိ တံမူလကာနိ ဝါ ပစ္စဝေက္ခဏာနိ။

စိရကတာဒိအာရမ္မဏံ ဥပဂန္တွာ ဌာနံ၊ အနိဿဇ္ဇနံ ဝါ အာရမ္မဏဿ ဥပဋ္ဌာနံ။ ဥဒကေ အလာဗု ဝိယ အာရမ္မဏံ ပိလဝိတွာ ဂန္တုံ အပ္ပဒါနံ ပါသာဏဿ ဝိယ နိစ္စလဿ အာရမ္မဏဿ ဌပနံ သာရဏံ အသမ္မုဋ္ဌတာကရဏံ အပိလာပနံ။ အပိလာပေ ကရောတိ အပိလာပေတိ။ ဂတိယောတိ နိပ္ဖတ္တိယော သမ္ဘဝတော ဖလတော စ။ အပရော နယောတိ ရသာဒိဒဿနတ္ထံ အာရဒ္ဓံ။ သမ္မောသပစ္စနီကံ ကိစ္စံ အသမ္မောသော၊ န သမ္မောသာဘာဝမတ္တံ။ သတိယာ ဝတ္ထုဘူတာ ကာယာဒယော ကာယာဒိသတိပဋ္ဌာနာ၊ သတိယောယေဝ ဝါ ပုရိမာ ပစ္ဆိမာနံ ပဒဋ္ဌာနံ။

ဝိက္ခေပဿ ဥဒ္ဓစ္စဿ။ ပညာပေတီတိ ပကာရေဟိ ဇာနာပေတိ။ ဧကာလောကာ ဟောတီတိ ဝိပဿနုပက္ကိလေသောဘာသံ သန္ဓာယာဟ။ မနတေ ဝိဇာနာတိ ဧတေနာတိ ဝါ မနော၊ ဧဝဉ္စ ကတွာ ‘‘မနဉ္စ ပဋိစ္စ ဓမ္မေ စာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၀၄၊ ၄၀၀၊ ၃။၄၂၁၊ ၄၂၅) ကာရဏဘာဝေန ¶ မနော ဝုတ္တော။ သဗ္ဗော ဟိ မနော အတ္တနော အနန္တရဿ ဝိညာဏဿ ကာရဏန္တိ။ ဝိဇာနာတီတိ ပရိစ္ဆိန္နောပလဒ္ဓိဝသေန ဇာနာတိ၊ န သညာပညာ ဝိယ သဉ္ဇာနနပဋိဝိဇ္ဈနဝသေန။

ပီတိသောမနဿသမ္ပယောဂတောတိ ဝုတ္တေ ယေန ယောဂါ သုမနော ဟောတိ၊ တံ သောမနဿန္တိ ဝုစ္စတီတိ ပီတိယာ စ သောမနဿဘာဝေါ အာပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ဝိနာပိ ကာယေန ဝတ္ထုနာ သာတဝေဒနာသမ္ပယောဂတောတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဧဝဉ္စ နိပ္ပီတိကံ သောမနဿဉ္စ သင်္ဂဟိတံ ဟောတိ၊ ပီတိဥပလက္ခိတံ ဝါ သောမနဿံ သပ္ပီတိကံ နိပ္ပီတိကဉ္စ သောမနဿန္တိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ပဝတ္တသန္တတာဓိပတေယျန္တိ ပဝတ္တသင်္ခါတာယ သန္တတိယာ အဓိပတိဘူတံ။ ဇီဝိတိန္ဒြိယဿ ဟိ အတ္တနော ဝိဇ္ဇမာနက္ခဏေ အနုပါလေန္တဿ အနန္တရဉ္စ သာနုပါလနာနံ ဥပ္ပတ္တိယာ ဟေတုဘူတဿ ဝသေန ပဝတ္တံ စိရဋ္ဌိတိကံ ဟောတိ၊ တံတံကမ္မဝိသေသေန ဝိသေသယုတ္တံ ယာဝ စုတိ အဝိသေသေန ဝါ ယာဝ ပရိနိဗ္ဗာနံ အဝိစ္ဆိန္နံ ပဝတ္တတိ ဇီဝမာနတာဝိသေသယုတ္တဉ္စာတိ ရူပါရူပဇီဝိတိန္ဒြိယာနံ သမာနလက္ခဏာဒိံ ¶ ဝတ္တုံ ‘‘အတ္တနာ အဝိနိဘုတ္တဓမ္မာန’’န္တိ အာဟ။ အနုပါလေတဗ္ဗာနံ အတ္ထိက္ခဏေယေဝ။ အသတိ ဟိ အနုပါလေတဗ္ဗေ ဥပ္ပလာဒိမှိ ကိံ ဥဒကံ အနုပါလေယျာတိ။ တဿ တဿာတိ အနုပါလနာဒိကဿ။ သာဓနတောတိ သာဓနေန။ တံသာဓနဉ္စ ဇီဝမာနဝိသေသပစ္စယဘာဝတော။

ဣန္ဒြိယရာသိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

မဂ္ဂင်္ဂရာသိဝဏ္ဏနာ

သမ္မာတိ အဝိပရီတနိယျာနိကဘာဝေန။ ပသတ္ထတာ စ ဧဝမေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

ဗလရာသိဝဏ္ဏနာ

အဿဒ္ဓိယေတိ အဿဒ္ဓိယကာရဏာ။ ဥဘယပဒဝသေနာတိ သဒ္ဓါပဒံ ဗလပဒန္တိ ဧဝမာဒိပဒဒွယဝသေန။ နိယကဇ္ဈတ္တံ ဇာတိအာဒိသမုဋ္ဌာနံ ဧတိဿာတိ အဇ္ဈတ္တသမုဋ္ဌာနာ။ ဂရုနာ ကိသ္မိဉ္စိ ဝုတ္တေ ဂါရဝဝသေန ပတိဿဝနံ ပတိဿဝေါ၊ သဟ ပတိဿဝေန သပ္ပတိဿဝံ၊ ပတိဿဝဘူတံ တံသဘာဂဉ္စ ယံကိဉ္စိ ¶ ဂါရဝန္တိ အတ္ထော။ ဇာတိအာဒိမဟတ္တပစ္စဝေက္ခဏေန ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ စ ဟိရီ တတ္ထ ဂါရဝဝသေန ပဝတ္တတီတိ ‘‘သပ္ပတိဿဝလက္ခဏာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဝဇ္ဇံ ဘာယတိ တဉ္စ ဘယတော ပဿတီတိ ဝဇ္ဇဘီရုကဘယဒဿာဝီ။ ဧဝံသဘာဝံ ဩတ္တပ္ပံ။ ဟိရီ ပါပဓမ္မေ ဂူထံ ဝိယ ပဿတိ၊ ဩတ္တပ္ပံ ဥဏှံ ဝိယ။ ဒါယဇ္ဇံ နဝလောကုတ္တရဓမ္မာဒိ။ အဇ္ဈတ္တသမုဋ္ဌာနာဒိတာ စ ဟိရီဩတ္တပ္ပာနံ တတ္ထ တတ္ထ ပါကဋဘာဝေန ဝုတ္တာ၊ န ပန တေသံ ကဒါစိ အညမညံ ဝိပ္ပယောဂါ။ န ဟိ လဇ္ဇနံ နိဗ္ဘယံ ပါပဘယံ ဝါ အလဇ္ဇနံ ဟောတီတိ။

မူလရာသိဝဏ္ဏနာ

အဂေဓော အနဘိဇ္ဈနံ အနဘိကင်္ခနံ။ အနလ္လီနော ဘာဝေါ အဓိပ္ပာယော ဧတဿာတိ အနလ္လီနဘာဝေါ၊ ဧဝဉှိ ဥပမာယ သမေတိ။ အနုကူလမိတ္တော အနုဝတ္တကော။ ဝိနယရသောတိ ဝိနယနရသော။ အဒေါသော ဒုဿီလျမလဿာတိ ဣဒံ ဒုဿီလျဿ ဒေါသသမုဋ္ဌာနတံ ဒေါသူပနိဿယတဉ္စ သန္ဓာယ ¶ ဝုတ္တံ။ အဘာဝနာယာတိ ‘‘တတ္ထ ဇာတာနံ ဓမ္မာနံ အနတိဝတ္တနဋ္ဌေန ဘာဝနာဣန္ဒြိယာနံ ဧကရသဋ္ဌေန ဘာဝနာ တဒုပဂဝီရိယဝါဟနဋ္ဌေန ဘာဝနာ အာသေဝနဋ္ဌေန ဘာဝနာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တာယ ပညာသာဓနာယ ဘာဝနာယ အပ္ပဝတ္တိ၊ တပ္ပဋိပက္ခဘူတာ ဝါ အကုသလာ အဘာဝနာ။ နိဂ္ဂုဏေပိ ဂုဏဂ္ဂဟဏံ အဓိကဂ္ဂဟဏံ။ ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ ဂုဏံ ဝိဒ္ဓံသေတွာ ဂဟဏံ ဦနဂ္ဂဟဏံ။ စတုဝိပလ္လာသဂ္ဂဟဏံ ဝိပရီတဂ္ဂဟဏံ။

ယာထာဝသဘာဝေတိ ‘‘ဧတ္တကော ဧတဿ ဂုဏော၊ ဧတ္တကော ဒေါသော’’တိ ဂုဏဒေါသာနံ သဘာဝေ ‘‘ဇရာဓမ္မော ဇီရတိ၊ တံ ကုတေတ္ထ လဗ္ဘာ မာ ဇီရီ’’တိ ဧဝမာဒိပစ္စဝေက္ခဏသမ္ဘဝတော။ အလောဘေန စ ဂဟဋ္ဌာနံ ခေတ္တဝတ္ထာဒီသု ဝိဝါဒါဘာဝတော။ အမောဟေန ပဗ္ဗဇိတာနံ ဒိဋ္ဌိဂတဝိဝါဒါဘာဝတော။ ကာမရာဂါဘိနိဝေသဝိနိဗန္ဓာ ဟိ ဂဟဋ္ဌာ ဂဟဋ္ဌေဟိ ဝိဝဒန္တိ၊ ဒိဋ္ဌိရာဂါဘိနိဝေသဝိနိဗန္ဓာ သမဏာ သမဏေဟီတိ။ ရာဂဝသေန မိတ္တသန္ထဝေါ ဒေါသဝသေန ဝိရောဓော စ တဗ္ဗိသေသေန ဥပဂမာပဂမာ၊ အာရမ္မဏေ ဝါ ရူပါဒိမှိ အနုရောဓဝိရောဓာ။ အမဇ္ဈတ္တဘာဝဿ ပဋိဃာနုနယသင်္ခါတဿ မောဟေန ပဝတ္တိ။ သုခဝိပရိဏာမေ ဒုက္ခသမာယောဂေ စ ပဋိဃပဝတ္တိယံ ဝေဒနာပရိဂ္ဂဟော န သိဇ္ဈတီတိ အဒေါသာနုဘာဝေန ဝေဒနာသတိပဋ္ဌာနံ သိဇ္ဈတိ။ ဒိဗ္ဗဝိဟာရဿာတိ စတုန္နံ ဈာနာနံ။ အရိယဝိဟာရော ဖလသမာပတ္တိ။ မောဟေန အဝိစာရေန္တော ဥဒါသီနပက္ခေသုပိ သတ္တသင်္ခါရေသု သဗ္ဗေသု ¶ အဘိသင်္ဂံ ကရောတီတိ အမူဠှဿ တဒဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဒုက္ခဒဿနဿ အာသန္နပဋိပက္ခတ္တာ ဒေါသဿ တပ္ပဋိပက္ခေန အဒေါသေန ဒုက္ခဒဿနံ ဟောတိ။

ကမ္မပထရာသိဝဏ္ဏနာ

သုခါဒီနိ အတ္တနော န ဗျာပါဒေတိ န ဝိနာသေတိ ပရဿ စာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကမ္မပထတာတံသဘာဂတာဟိ ကမ္မပထဝသေန။

ပဿဒ္ဓါဒိယုဂလဝဏ္ဏနာ

ဒရထော သာရမ္ဘော၊ ဒုက္ခဒေါမနဿပစ္စယာနံ ဥဒ္ဓစ္စာဒိကာနံ ကိလေသာနံ စတုန္နံ ဝါ ခန္ဓာနံ ဧတံ အဓိဝစနံ။ ဥဒ္ဓစ္စပ္ပဓာနာ ကိလေသာ ဥဒ္ဓစ္စာဒိကိလေသာ၊ ဥဒ္ဓစ္စံ ဝါ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗကိလေသေ သင်္ဂဏှာတိ။ သုဝဏ္ဏဝိသုဒ္ဓိ ဝိယာတိ ယထာ သုဝဏ္ဏဝိသုဒ္ဓိ အလင်္ကာရဝိကတိဝိနိယောဂက္ခမာ၊ ဧဝံ အယမ္ပိ ဟိတကိရိယာဝိနိယောဂက္ခမာ။

သမံ ¶ ၊ သမန္တတော ဝါ ပကာရေဟိ ဇာနနံ သမ္ပဇညံ။ စေတိယဝန္ဒနာဒိအတ္ထံ အဘိက္ကမာဒီသု အတ္ထာနတ္ထပရိဂ္ဂဏှနံ သာတ္ထကသမ္ပဇညံ။ သတိ စ အတ္ထေ သပ္ပာယာသပ္ပာယရူပါဒိပရိဂ္ဂဏှနံ သပ္ပာယသမ္ပဇညံ။ ဂေါစရဂါမာဘိက္ကမနာဒီသု ကမ္မဋ္ဌာနာဝိဇဟနံ ဂေါစရသမ္ပဇညံ။ အဘိက္ကမနာဒီနံ ဓာတုအာဒိဝသေန ပဝိစယော အသမ္မောဟသမ္ပဇညံ။ သဗ္ဗကမ္မဋ္ဌာနဘာဝနာနုယုတ္တာနံ သဗ္ဗယောဂီနံ သဗ္ဗဒါ ဥပကာရကာ ဣမေ ဒွေ ဓမ္မာ ပါရိပန္ထကဟရဏတော ဘာဝနာဝဍ္ဎနတော စ။ ယထာဟ ‘‘ဒွေ ဓမ္မာ ဗဟုကာရာ သတိ စ သမ္ပဇညဉ္စာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၅၂)။ ယုဂေ နဒ္ဓါ ဝိယာတိ ယုဂနဒ္ဓါ၊ အညမညံ နိမိတ္တဘာဝေန သမံ ပဝတ္တာတိ အတ္ထော။ ‘‘ပုန စပရံ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခု သမထဝိပဿနံ ယုဂနဒ္ဓံ ဘာဝေတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၁၇၀၊ ပဋိ။ မ။ ၂။၁) ဟိ သုတ္တေ ဧတေသံ ယုဂနဒ္ဓတာ ဝုတ္တာ။ သဗ္ဗကုသလဓမ္မေသု လီနုဒ္ဓစ္စာဘာဝေါ ဧတေဟိ ဒွီဟိ သမံ ယုတ္တေဟီတိ ‘‘ဝီရိယသမာဓိယောဇနတ္ထာယာ’’တိ အာဟ၊ ယောဂဝစနတ္ထာယာတိ အတ္ထော။

ယေဝါပနကဝဏ္ဏနာ

ရူပါဘာဝေနာတိ ရုပ္ပနာဘာဝေန။ ဓမ္မာတိ ဧတဿ အတ္ထော သဘာဝတော ဥပလဗ္ဘမာနာတိ။ မေတ္တာပုဗ္ဗဘာဂေါတိ အပ္ပနာပ္ပတ္တာယ မေတ္တာယ ပုဗ္ဗဘာဂေါ ¶ ၊ ပရိကမ္မမေတ္တာ ဧတသ္မိံ စိတ္တေ အတ္ထီတိ အတ္ထော။ ဝိရတိဝသေနာတိ ဝစီပဝတ္တိယာ န ပူရေတိ၊ ကိန္တု ဝိရတိယောဂေနာတိ အတ္ထော။ အပဏ္ဏကင်္ဂါနီတိ အဝိရဒ္ဓင်္ဂါနိ။ ယထာ တထာ ဝါ အာရမ္မဏေ ဝိနိစ္ဆယနံ အဓိမုစ္စနံ။ န ဟိ အနဓိမုစ္စန္တော ပါဏာတိပါတာဒီသု ဒါနာဒီသု ဝါ ပဝတ္တတိ၊ သဒ္ဓါ ပန ပသာဒနီယေသု ပသာဒါဓိမောက္ခောတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။ ဒါရကဿ ဝိယ ဣတော စိတော စ သံသပ္ပနဿ ကရိဿာမိ န ကရိဿာမီတိ အဝိနိစ္ဆယဿ ပဋိပက္ခကိရိယာ အသံသပ္ပနံ။ ပုရိမမနတောတိ ဘဝင်္ဂတော။ ဝိသဒိသံ ဝီထိဇဝနံ မနံ ကရောတီတိ မနသိကာရသာမညေန ဝီထိဇဝနပဋိပါဒကေ ဒဿေတိ။ တေသု ဓမ္မေသူတိ စိတ္တစေတသိကဓမ္မေသု။ အတဒါရမ္မဏတ္တေပိ ဟိ တေသု သမပ္ပဝတ္တေသု ဥဒါသီနဘာဝတော တတြမဇ္ဈတ္တတာတိ ဝုစ္စတိ။ အလီနာနုဒ္ဓတပ္ပဝတ္တိပစ္စယတ္တာ ဦနာဓိကနိဝါရဏရသာ။ ကာယဒုစ္စရိတာဒိဝတ္ထူနန္တိ ပါဏာဒီနံ။ အမဒ္ဒနာ မဒ္ဒနပဋိပက္ခဘာဝေါဝ။

တံတံရာသိကိစ္စဝသေန ဝိဘာဂရဟိတာ အဝိဘတ္တိကာ။ ဧတ္ထာတိ ဧတေသု သဝိဘတ္တိကေသု ဒုတိယဋ္ဌာနာဒီသုပိ ဘာဇိယမာနေသု အပုဗ္ဗံ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ ပဒံ ပူရိတန္တိ ဈာနာဒိပဒံ ပဉ္စကာဒိဝသေန ပူရိတံ။ ပဉ္စ ဟိ အင်္ဂါနိ ဈာနပဒဿ အတ္ထော၊ တေသု ဧကသ္မိဉ္စ ဦနေ ဈာနပဒံ ¶ ဦနံ ဟောတီတိ။ ပဒသမူဟော ပဒကောဋ္ဌာသော ဝါ တံ တမေဝ ဝါ ပဒံ၊ အဝုတ္တံ ဟာပိတံ နာမ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ပူရိတ’’န္တိ။ ဝုတ္တသ္မိညေဝ ဝုစ္စမာနေ အနေကေသံ ပုရိသသဒ္ဒါနံ ဝိယ ကောစိ သမ္ဗန္ဓော နတ္ထီတိ မညမာနော အာဟ ‘‘အနနုသန္ဓိကာ ကထာ’’တိ။ အန္တရန္တရာ ဝုတ္တသ္မိညေဝ ဝုစ္စမာနေ အနုက္ကမေန ဓမ္မာ ကထိတာ န ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘ဥပ္ပဋိပါဋိယာ’’တိ။ ဖဿပဉ္စမကရာသိ သဗ္ဗစိတ္တုပ္ပာဒသာဓာရဏဝသေန စတုက္ခန္ဓတပ္ပစ္စယသင်္ဂဟဝသေန စ ဝုတ္တော။ ယထာဝုတ္တေသု ပန ရာသီသု ဧကရာသိကိစ္စဿပိ အဘာဝါ ဆန္ဒာဒယော ယေဝါပနကဝသေန ဝုတ္တာ။ ဝုတ္တာနမ္ပိ စ ဓမ္မာနံ ယထာ ဝေဒနာဒီနံ ဈာနင်္ဂါဒိဘာဝေါ ဝုတ္တော၊ န ဧဝံ သောဝစဿတာကလျာဏမိတ္တတာဒိဝိသေသော ဝုတ္တောတိ တဿ သင်္ဂဏှနတ္ထံ ကေစိ ဓမ္မေ ဝိသုံ ဌပေတွာ တေ စ တဉ္စ ဝိသေသံ ‘‘ယေ ဝါ ပနာ’’တိ အာဟ။ ဝေနေယျဇ္ဈာသယဝသေန ဝါ သာဝသေသေ ဓမ္မေ ဝတွာ ‘‘ယေ ဝါ ပနာ’’တိ ဝုတ္တံ။

ယေဝါပနကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဓမ္မုဒ္ဒေသဝါရကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ကာမာဝစရကုသလံ

နိဒ္ဒေသဝါရကထာဝဏ္ဏနာ

၂။ ဖုသနကဝသေနာတိ ¶ သန္တေ အသန္တေပိ ဝိသယေ အာပါထဂတေ စိတ္တဿ သန္နိပတနဝသေန ‘‘စိတ္တံ မနော’’တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ ၆၊ ၁၇) ဝိယ ကိစ္စဝိသေသံ၊ ‘‘မာနသ’’န္တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ ၆၊ ၁၇) ဝိယ သမာနေ အတ္ထေ သဒ္ဒဝိသေသံ၊ ‘‘ပဏ္ဍရ’’န္တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ ၆၊ ၁၇) ဝိယ ဂုဏဝိသေသံ၊ ‘‘စေတသိကံ သာတ’’န္တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ ၂၊ ၁၈) ဝိယ နိဿယဝိသေသံ၊ ‘‘စိတ္တဿ ဌိတီ’’တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ ၁၅၊ ၂၄) ဝိယ အညဿ အဝတ္ထာဘာဝဝိသေသံ၊ ‘‘အလုဗ္ဘနာ’’တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ ၃၂) ဝိယ အညဿ ကိရိယာဘာဝဝိသေသံ၊ ‘‘အလုဗ္ဘိတတ္တ’’န္တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ ၃၂) ဝိယ အညဿ ကိရိယာဘာဝဘူတတာဝိသေသန္တိအာဒိကံ အနပေက္ခိတွာ ဓမ္မမတ္တဒီပနံ သဘာဝပဒံ။ ဖုသန္တဿ ဟိ စိတ္တဿ ¶ ဖုသနကိရိယာ ဖုသနာကာရော။ သမ္ဖုသနာတိ အာရမ္မဏသမာဂမဖုသနာ၊ န ပဋိလာဘသမ္ဖုသနာ။ သမ္ဖုသိတဿ အာရမ္မဏေန သမာဂတဿ စိတ္တဿ ဘာဝေါ သမ္ဖုသိတတ္တံ။ ယသ္မိံ သတိ စိတ္တံ သမ္ဖုသိတန္တိ ဝုစ္စတိ၊ သော တဿ ဘာဝေါ။ ဧဝံ အညေသုပိ ဘာဝနိဒ္ဒေသေသု ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

အပရဿ ဝေဝစနဿ၊ အပရေန ဝါ ပုရိမတ္ထဿ ဒီပနာ အပရဒီပနာ။ ‘‘ပဏ္ဍိစ္စံ ကောသလ္လ’’န္တိ ဧဝမာဒယော ပညာဝိသေသာ နာနာကာလေ လဗ္ဘမာနာပိ ဧကသ္မိံ စိတ္တေ လဗ္ဘန္တိ။ ဧကသ္မိဉ္စ ဝိသေသေ ဣတရေပိ အနုဂတာ ဟောန္တီတိ ဒဿေတုံ တထာ ဝိဘတ္တိ အတ္ထတော ဝိဘတ္တိ ဟောတိ အတ္ထနာနတ္တေန ကတတ္တာ။ အထ ဝါ ယထာ ‘‘ကောဓော ကုဇ္ဈနာ ကုဇ္ဈိတတ္တ’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၁၀၆၆) သဘာဝါကာရဘာဝနိဒ္ဒေသေဟိ ကောဓောတိ ဧဝမာကာရောဝ အတ္ထော ဝုတ္တော၊ န ဧဝမိဓ၊ ဣဓ ပန ပဏ္ဍိတာဒိဘာဝါကာရဘိန္နော အတ္ထော ဝုတ္တောတိ ဣဒံ ဝိဘတ္တိဂမနံ အတ္ထဝသေန ဟောတိ။ သမ္ဖုသိတတ္တန္တိ ဧတ္ထာပိ န ‘‘ဖဿော’’တိ ဧဝမာကာရောဝ အတ္ထော ဝုတ္တော။ သမ္ဖဿောတိ ဧဝမာကာရော ပန ဝုတ္တောတိ အတ္ထတော ဝိဘတ္တိဂမနန္တိ ဝုတ္တံ။

ဒေါသော ဗျာပါဒေါတိ ဥဒ္ဒေသေပိ နာမနာနတ္တေန နာနာဘူတော ဥဒ္ဒိဋ္ဌော။ နိဒ္ဒေသေပိ တေနေဝ နာနတ္တေန နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ ဧကောဝ ခန္ဓော ဟောတီတိ ဧကေန ခန္ဓသဒ္ဒေန ဝတ္တဗ္ဗတံ သန္ဓာယာဟ။ စေတနာတိ သင်္ခါရက္ခန္ဓံ ဒဿေတိ တပ္ပမုခတ္တာ။ အသဒ္ဓမ္မာတိ အသတံ၊ အသန္တော ဝါ ဓမ္မာ၊ န ဝါ သဒ္ဓမ္မာတိ အသဒ္ဓမ္မာတိ အသဒ္ဓမ္မဝစနီယဘာဝေန ဧကီဘူတောပိ အသဒ္ဓမ္မော ကောဓဂရုတာဒိဝိသိဋ္ဌေန သဒ္ဓမ္မဂရုတာပဋိက္ခေပနာနတ္တေန နာနတ္တံ ဂတောတိ ‘‘စတ္တာရော’’တိ ¶ ဝုတ္တံ။ န သဒ္ဓမ္မဂရုတာတိ ဝုစ္စမာနာ ဝါ အသဒ္ဓမ္မဂရုတာ အသဒ္ဓမ္မဂရုတာဘာဝေန ဧကီဘူတာပိ ကောဓာဒိဝိသိဋ္ဌပဋိက္ခေပနာနတ္တေန နာနတ္တံ ဂတာ။ ပဋိပက္ခော ဝါ ပဋိက္ခိပီယတိ တေန၊ သယံ ဝါ ပဋိက္ခိပတီတိ ပဋိက္ခေပေါတိ ဝုစ္စတီတိ သဒ္ဓမ္မဂရုတာပဋိက္ခေပနာနတ္တေန အသဒ္ဓမ္မဂရုတာ အသဒ္ဓမ္မာ ဝါ နာနတ္တံ ဂတာ။ အလောဘောတိအာဒီနံ ဖဿာဒီဟိ နာနတ္တံ လောဘာဒိဝိသိဋ္ဌေန ပဋိက္ခေပေန လောဘာဒိပဋိပက္ခေန ဝါ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အလောဘာဒေါသာမောဟာနံ အညမညနာနတ္တံ ယထာဝုတ္တေန ပဋိက္ခေပနာနတ္တေန ယောဇေတဗ္ဗံ။ ပဒတ္ထဿ ပဒန္တရေန ဝိဘာဝနံ ပဒတ္ထုတိ။ တေန ဟိ တံ ပဒံ မဟတ္ထန္တိ ဒီပိတံ ဟောတိ အလင်္ကတဉ္စာတိ။ အတ္ထဝိသေသာဘာဝေပိ အာဘရဏဝသေန စ အာဒရဝသေန စ ပုန ဝစနံ ဒဠှီကမ္မံ။

၃။ တဇ္ဇန္တိ တဿ ဖလဿ အနုစ္ဆဝိကံ။ န ကေဝလံ နိဒ္ဒိသိယမာနံ သာတမေဝ အဓိကတံ ¶ ၊ အထ ခေါ ယထာနိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ အာရမ္မဏာနိပီတိ ‘‘တေဟိ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဿ ဝါ ဇာတာ ကာရဏဘာဝေန ဖဿတ္ထံ ပဝတ္တာတိ တဇ္ဇာ။ တံသမင်္ဂီပုဂ္ဂလံ၊ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ ဝါ အတ္တနိ သာဒယတီတိ သာတံ ဒ-ကာရဿ တ-ကာရံ ကတွာ။ သုဋ္ဌု ခါဒတိ၊ ခဏတိ ဝါ ဒုက္ခန္တိ သုခံ။

၅။ ပါသောတိ ရာဂပါသော။ သော ဟိ နိရာဝရဏတ္တာ အန္တလိက္ခစရော။ အကုသလမ္ပိ ပဏ္ဍရန္တိ ဝုတ္တံ၊ ကော ပန ဝါဒေါ ကုသလန္တိ အဓိပ္ပာယော။ တဉှိ ပဏ္ဍရတော နိက္ခန္တံ သယဉ္စ ပဏ္ဍရန္တိ။ အထ ဝါ သဗ္ဗမ္ပိ စိတ္တံ သဘာဝတော ပဏ္ဍရမေဝ၊ အာဂန္တုကောပက္ကိလေသဝေါဒါနေဟိ ပန သာဝဇ္ဇာနဝဇ္ဇာနံ ဥပက္ကိလိဋ္ဌဝိသုဒ္ဓတရတာ ဟောန္တီတိ။ ဒါရုပ္ပမာဏေသု သိလာဒီသု ခန္ဓပညတ္တိယာ အဘာဝါ ကိဉ္စိ နိမိတ္တံ အနပေက္ခိတွာ ဒါရုမှိ ပဝတ္တာ ခန္ဓပညတ္တီတိ ‘‘ပဏ္ဏတ္တိမတ္တဋ္ဌေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တံ-သဒ္ဒေန မနောဝိညာဏဓာတုယေဝ ဝုစ္စေယျ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗတ္တာတိ န တဿာ တဇ္ဇတာ။ တေဟိ အာရမ္မဏေဟိ ဇာတာ တဇ္ဇာတိ စ ဝုစ္စမာနေ သမ္ဖဿဇတာ န ဝတ္တဗ္ဗာ။ န ဟိ သော အာရမ္မဏံ၊ နာပိ ဝိသေသပစ္စယော။ ‘‘တိဏ္ဏံ သင်္ဂတိ ဖဿော’’တိ ဝိညာဏမေဝ ဖဿဿ ဝိသေသပစ္စယောတိ ဝုတ္တောတိ တသ္မာ န ဝိညာဏံ ဝိသေသပစ္စယဘူတံ သမ္ဖဿဇတာယ တဇ္ဇာမနောဝိညာဏဓာတုသမ္ဖဿဇာပညတ္တိံ လဘတိ၊ န စ တဒေဝ တဿ ကာရဏဘာဝေန ဖလဘာဝေန စ ဝုစ္စမာနံ သုဝိညေယျံ ဟောတီတိ။ ကိံ ဝါ ဧတေန၊ ယထာ ဘဂဝတာ ဝုတ္တာ တံသဘာဝါယေဝ တေ ဓမ္မာတိ န ဧဝံဝိဓေသု ကာရဏံ မဂ္ဂိတဗ္ဗံ။

၇။ ဧဝံ ¶ တက္ကနဝသေန လောကသိဒ္ဓေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧဝဉ္စေဝဉ္စ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ဝိဝိဓံ တက္ကနံ ကူပေ ဝိယ ဥဒကဿ အာရမ္မဏဿ အာကဍ္ဎနံ ဝိတက္ကနံ။

၈။ သမန္တတော စရဏံ ဝိစရဏံ။

၉။ အတ္တမနတာတိ ဧတ္ထ အတ္တ-သဒ္ဒေန န စိတ္တံ ဝုတ္တံ။ န ဟိ စိတ္တဿ မနော အတ္ထီတိ။ အတ္တမနဿ ပန ပုဂ္ဂလဿ ဘာဝေါ အတ္တမနတာတိ ဝတွာ ပုန ပုဂ္ဂလဒိဋ္ဌိနိသေဓနတ္ထံ ‘‘စိတ္တဿာ’’တိ ဝုတ္တံ။

၁၁။ န ဗလဝတီ၊ ကသ္မာ အဝဋ္ဌိတိ ဝုတ္တာတိ? ဧကဂ္ဂစိတ္တေန ပါဏဝဓာဒိကရဏေ တထာ အဝဋ္ဌာနမတ္တဘာဝတော ¶ ။ ဝိရူပံ၊ ဝိဝိဓံ ဝါ သံဟရဏံ ဝိကိရဏံ ဝိသာဟာရော၊ သံဟရဏံ ဝါ သမ္ပိဏ္ဍနံ၊ တဒဘာဝေါ ဝိသာဟာရော။

၁၂။ အညသ္မိံ ပရိယာယေတိ အညသ္မိံ ကာရဏေ။ သမာနာဓိကရဏဘာဝေါ ဒွိန္နံ ဗဟူနံ ဝါ ပဒါနံ ဧကသ္မိံ အတ္ထေ ပဝတ္တိ။

၁၃။ အာရမ္ဘတိ စာတိ အာပဇ္ဇတိ စ။ ဥဒ္ဓံ ယမနံ ဥယျာမော။ ဓုရန္တိ နိပ္ဖာဒေတုံ အာရဒ္ဓံ ကုသလံ၊ ပဋိညံ ဝါ။

၁၄။ တိဏ္ဏန္တိ ဗုဒ္ဓါဒီနံ။ စိတ္တေ အာရမ္မဏဿ ဥပဋ္ဌာနံ ဇောတနဉ္စ သတိယေဝါတိ တဿာ ဧတံ လက္ခဏံ။

၁၆။ ပါသာဏသက္ခရဝါလိကာဒိရဟိတာ ဘူမိ သဏှာတိ ‘‘သဏှဋ္ဌေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။

၁၉။ အယန္တီတိ ဧကကမ္မနိဗ္ဗတ္တမနုဿာဒိသန္တတိအဝိစ္ဆေဒဝသေန ပဝတ္တန္တိ။ ကုသလာကုသလေသုပိ ဟိ ဇီဝိတံ ဣန္ဒြိယပစ္စယဘာဝေန သမ္ပယုတ္တေ ပဝတ္တယမာနမေဝ တဒဝိစ္ဆေဒဿ ပစ္စယော ဟောတိ။

၃၀။ ယံ ဟိရီယတီတိ ဟိရီယတိ-သဒ္ဒေန ဝုတ္တော ဘာဝေါ ယံ-သဒ္ဒေန ဝုစ္စတီတိ ယန္တိ ဘာဝနပုံသကံ ဝါ ဧတံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဟိရိယိတဗ္ဗေနာတိ စ ဟေတုအတ္ထေ ကရဏဝစနံ ယုဇ္ဇတိ။

၃၂။ အလုဗ္ဘနကဝသေနာတိ ¶ ဧတ္ထ အလုဗ္ဘနမေဝ အလုဗ္ဘနကန္တိ ဘာဝနိဒ္ဒေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၃၃။ အဗျာပဇ္ဇောတိ ဗျာပါဒေန ဒုက္ခေန ဒေါမနဿသင်္ခါတေန ဒေါသေန ဝိယ န ဗျာပါဒေတဗ္ဗောတိပိ အတ္ထော ယုဇ္ဇတိ။

၄၂-၄၃။ ထိနမိဒ္ဓါဒိပဋိပက္ခဘာဝေန ကုသလဓမ္မေ အနိစ္စာဒိမနသိကာရေ စ သီဃံ သီဃံ ပရိဝတ္တနသမတ္ထတာ လဟုပရိဏာမတာ၊ အဝိဇ္ဇာနီဝရဏာနဉှိ တဏှာသံယောဇနာနံ သတ္တာနံ အကုသလပ္ပဝတ္တိ ¶ ပကတိဘူတာတိ န တတ္ထ လဟုပရိဏာမတာယ အတ္ထော။ တေသဉ္စ ဘာဝေါ ဂရုတာယေဝါတိ တဗ္ဗိဓုရသဘာဝါနံ လဟုတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ သာ ဟိ ပဝတ္တမာနာ သီဃံ ဘဝင်္ဂဝုဋ္ဌာနဿ ပစ္စယော ဟောတိ။

၄၄-၄၅။ ယေ စ ဓမ္မာ မောဟသမ္ပယုတ္တာ ဝိယ အဝိပန္နလဟုတာ၊ တေသဉ္စ ကုသလကရဏေ အပ္ပဋိဃာတော မုဒုတာ။ အပ္ပဋိဃာတေန မုဒုတာဒိရူပသဒိသတာယ အရူပဓမ္မာနမ္ပိ မုဒုတာ မဒ္ဒဝတာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။

၄၆-၄၇။ သိနေဟဝသေန ကိလိန္နံ အတိမုဒုကံ စိတ္တံ အကမ္မညံ ဟောတိ ဝိလီနံ ဝိယ သုဝဏ္ဏံ၊ မာနာဒိဝသေန အတိထဒ္ဓဉ္စ အတာပိတံ ဝိယ သုဝဏ္ဏံ၊ ယံ ပနာနုရူပမုဒုတာယုတ္တံ၊ တံ ကမ္မညံ ဟောတိ ယုတ္တမဒ္ဒဝံ ဝိယ သုဝဏ္ဏံ။ တဿေဝ မုဒုကဿ ယော ကမ္မညာကာရော၊ သာ ကမ္မညတာတိ မုဒုတာဝိသိဋ္ဌာ ကမ္မညတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၅၀-၅၁။ ပစ္စောသက္ကနဘာဝေန ပဝတ္တံ အကုသလမေဝ ပစ္စောသက္ကနံ။ ဧကဝီသတိ အနေသနာ နာမ ဝေဇ္ဇကမ္မံ ကရောတိ၊ ဒူတကမ္မံ ကရောတိ၊ ပဟိဏကမ္မံ ကရောတိ၊ ဂဏ္ဍံ ဖာလေတိ၊ အရုမက္ခနံ ဒေတိ၊ ဥဒ္ဓံဝိရေစနံ ဒေတိ၊ အဓောဝိရေစနံ ဒေတိ၊ နတ္ထုတေလံ ပစတိ၊ စက္ခုတေလံ ပစတိ၊ ဝေဠုဒါနံ ဒေတိ၊ ပဏ္ဏဒါနံ ဒေတိ၊ ပုပ္ဖဒါနံ ဒေတိ၊ ဖလဒါနံ ဒေတိ၊ သိနာနဒါနံ ဒေတိ၊ ဒန္တကဋ္ဌဒါနံ ဒေတိ၊ မုခေါဒကဒါနံ ဒေတိ၊ စုဏ္ဏဒါနံ ဒေတိ၊ မတ္တိကာဒါနံ ဒေတိ၊ စာဋုကကမ္မံ ကရောတိ၊ မုဂ္ဂသူပိယံ၊ ပါရိဘဋျံ၊ ဇင်္ဃပေသနိယံ ဒွါဝီသတိမံ ဒူတကမ္မေန သဒိသံ၊ တသ္မာ ဧကဝီသတိ။ ဆ အဂေါစရာ ဝေသိယာဂေါစရော၊ ဝိဓဝါ၊ ထုလ္လကုမာရီ၊ ပဏ္ဍက၊ ပါနာဂါရ၊ ဘိက္ခုနီအဂေါစရောတိ။ သင်္ခေပတောတိ သရူပေန အနုဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော ဆန္ဒော’’တိအာဒိ န ¶ သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ ‘‘ယော ဆန္ဒော ဆန္ဒိကတာ’’တိအာဒိနိဒ္ဒေသံ သင်္ခိပိတွာ ‘‘ယေ ဝါ ပနာ’’တိ နိဒ္ဒေသော ကတောတိ အတ္ထော။

နိဒ္ဒေသဝါရကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ကောဋ္ဌာသဝါရဝဏ္ဏနာ

၅၈-၁၂၀။ နိဒ္ဒေသဝါရေ ¶ ပုစ္ဆာဒီနံ ပစ္စေကံ အနေကတ္တေပိ ပုစ္ဆာဒိဘာဝေန ဧကတ္တံ ဥပနေတွာ စတုပရိစ္ဆေဒတာ ဝုတ္တာ။ စတ္တာရော ဒွေတိ ဧဝမာဒိကံ သင်္ခိပိတွာ သဟ ဝါ ဂဟဏံ သင်္ဂဟော။ ဌပေတွာ ယေဝါပနကေတိ သင်္ဂဟေတဗ္ဗေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေ ဟိ ဝိသုံ ဝိသုံ ဥဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ နိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ စ ဝိပ္ပကိဏ္ဏာတိ သင်္ဂဟေတဗ္ဗာ ဟောန္တိ၊ န ယေဝါပနကာ သင်္ဂဟဂမနေနေဝ တထာ အဝိပ္ပကိဏ္ဏတ္တာ။ ယသ္မာ ပန သင်္ခါရက္ခန္ဓပရိယာပန္နာ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ တံနိဒ္ဒေသေ အခန္ဓဘာဝနိဝါရဏတ္ထံ ယေဝါပနာတွေဝ ဝုတ္တာတိ န ယေဝါပနကာ ဌပေတဗ္ဗာတိ။ ပစ္စယသင်္ခါတေနာတိ အာဟာရပစ္စယသင်္ခါတေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အထ ဝါ ‘‘ဟေတု ပစ္စယော’’တိ ဧတေသု ဒွီသု ဇနကော ဟေတု ဥပတ္ထမ္ဘကော ပစ္စယောတိ ဧဝံ ဝိသေသဝန္တေသု ပစ္စယသင်္ခါတေန။ ယထာ ဟိ ကဗဠီကာရာဟာရော ဩဇဋ္ဌမကရူပါဟရဏေန ရူပကာယံ ဥပတ္ထမ္ဘေတိ၊ ဧဝမိမေပိ ဝေဒနာဒိအာဟရဏေန နာမကာယန္တိ။ တထာ စ ဟောန္တီတိ သာဓာရဏေ သဟဇာတာဒိပစ္စယေ သန္ဓာယာဟ။ အညထာ စာတိ အညေန စ ဧကေနာကာရေန ပစ္စယာ ဟောန္တိယေဝါတိ အာဟာရာတိ ဝုစ္စန္တီတိ အတ္ထော။ တသ္မာ အာဟရဏကိစ္စရဟိတာနံ ဟေတုအဓိပတိအာဒီနံ နတ္ထိ အာဟာရဘာဝပ္ပသင်္ဂေါ။ တိဿော စ ဝေဒနာ အာဟရတီတိအာဒိ ယထာသမ္ဘဝဝသေန ဝုတ္တံ၊ န ဣမသ္မိံယေဝ စိတ္တေ ဖဿာဒိဝသေန။ တယော စ ဘဝေတိ ကာမာဒိဘဝဘူတံ ဝိညာဏံ ဝိသေသေန၊ အဝိသေသေန စ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓေ။

အာရမ္မဏံ ဥပဂန္တွာ နိဇ္ဈာယနံ စိန္တနံ ဥပနိဇ္ဈာယနံ။ ဟေတွဋ္ဌေနာတိ ဥပါယတ္ထေန၊ န မူလတ္ထေန။ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဂတော ပဋိပန္နော နာနာက္ခဏိကော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ လောကုတ္တရက္ခဏေဝ သဟ ပဝတ္တော ယထာဂတမဂ္ဂေါတိ ဝုတ္တော။ ဝိပဿနာက္ခဏတော ပုဗ္ဗေဝ ကာယကမ္မာဒီနံ သုပရိသုဒ္ဓတာယ အဋ္ဌင်္ဂိကမဂ္ဂုပနိဿယဿ ‘‘အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆတီ’’တိ ¶ (မ။ နိ။ ၃။၄၃၁) ဧဝံ ဝုတ္တေန ပရိယာယေန ပုဗ္ဗဘာဂမဂ္ဂဿ အဋ္ဌင်္ဂိကတာ ယထာဂတဝစနေန ဒီပိတာ၊ န ဧကက္ခဏေ အဋ္ဌန္နံ အင်္ဂါနံ သဗ္ဘာဝါတိ ဧဝမဿပိ ပရိယာယဒေသနတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝိဇာနနမေဝ စိတ္တဝိစိတ္တတာတိ ‘‘စိတ္တဝိစိတ္တဋ္ဌေန ဧကောဝ ဓမ္မော ဝိညာဏက္ခန္ဓော’’တိ အာဟ။ စတ္တာရော ခန္ဓာ ဟောန္တီတိအာဒီသု ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒီနံ သင်္ဂဟေ ကတေပိ ပုန ‘‘ဧကော ဝေဒနာက္ခန္ဓော ဟောတီ’’တိအာဒိဝစနံ န အနေကေ ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒယော ဇာတိနိဒ္ဒေသေန ဣဓ ဝုတ္တာတိ ဒဿနတ္ထံ။ ဣန္ဒြိယေသု စ ဧကဿ ဇာတိနိဒ္ဒေသဘာဝေ ပဋိက္ခိတ္တေ အညေသံ ဣန္ဒြိယာနံ အာဟာရာဒီနဉ္စ တပ္ပဋိက္ခေပေါ ကတော ဟောတီတိ ပုဗ္ဗင်္ဂမဿ မနိန္ဒြိယဿေဝ ကတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ကောဋ္ဌာသဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သုညတဝါရဝဏ္ဏနာ

၁၂၁-၁၄၅။ ဧတ္ထာတိ ¶ ဧတသ္မိံ ယထာဝုတ္တေ သမယေ၊ ဧတေသု ဝါ ဓမ္မေသု။ ဘာဝေါတိ သတ္တော၊ ယော ကောစိ ဝါ အတ္ထော။

ဒုတိယစိတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၄၆။ သပ္ပယောဂေနာတိ လီနဿ စိတ္တဿ ဥဿာဟနပယောဂသဟိတေန။ သဥပါယေနာတိ ကုသလဿ ကရဏာကရဏေသု အာဒီနဝါနိသံသပစ္စဝေက္ခဏံ ပရေဟိ ဥဿာဟနန္တိ ဧဝမာဒိဥပါယသဟိတေန။

၁၅၆-၁၅၉။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ အနုညာတာ နာတိသမာဟိတာယ ဘာဝနာယာတိ ယေဝါပနကေဟိပိ နိဗ္ဗိသေသတံ ဒဿေတိ။

ပုညကိရိယဝတ္ထာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

အပစိတိ ဧဝ အပစိတိသဟဂတံ ပုညကိရိယာဝတ္ထု ယထာ ‘‘နန္ဒိရာဂသဟဂတာ’’တိ။ အပစိတိ ဝါ စေတနာသမ္ပယုတ္တကဓမ္မာ ကာယဝစီကိရိယာ ဝါ၊ တံသဟိတာ စေတနာ အပစိတိသဟဂတံ။ ဟိတဖရဏေနာတိ ဒေသကေ မေတ္တာဖရဏေန၊ ‘‘ဧဝံ မေ ဟိတံ ဘဝိဿတီ’’တိ ပဝတ္တေန ဟိတစိတ္တေန ဝါ။ ကမ္မဿကတာဉာဏံ ¶ ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မံ။ နိယမလက္ခဏန္တိ မဟပ္ဖလတာနိယမဿ လက္ခဏံ။ သီလမယေ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ စာရိတ္တဝသေန။ အနဝဇ္ဇဝတ္ထုံ ပရိစ္စဇန္တော ဝိယ အဗ္ဘနုမောဒမာနောပိ ပရဿ သမ္ပတ္တိယာ မောဒတီတိ အဗ္ဘနုမောဒနာ ဒါနမယေ သင်္ဂဟိတာ။ ဘာဝေန္တောပီတိ အသမတ္တဘာဝနံ သန္ဓာယာဟ။ သမတ္တာ ဟိ အပ္ပနာ ဟောတီတိ။ အဋ္ဌေဝ ကောဋ္ဌာသေ ကတွာတိ ဧကဿ သတ္တဿ ဧကသ္မိံ ခဏေ ဥပ္ပန္နမေကံ ပဌမစိတ္တံ ဒဿေတွာ အညာနိ တာဒိသာနိ အဒဿေန္တေန သဗ္ဗာနိ တာနိ သရိက္ခဋ္ဌေန ဧကီကတာနိ ဟောန္တိ၊ တထာ သေသာနိပီတိ ဧဝံ အဋ္ဌ ကတွာ။

ကာမာဝစရကုသလဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ရူပါဝစရကုသလံ

စတုက္ကနယော

ပဌမဇ္ဈာနကထာဝဏ္ဏနာ

၁၆၀။ ဥတ္တရပဒလောပံ ¶ ကတွာ ရူပဘဝေါ ရူပန္တိ ဝုတ္တော။ ဈာနဿ အမဂ္ဂဘာဝေပိ သတိ မဂ္ဂဝစနံ အညမဂ္ဂဘာဝနိဝါရဏတ္ထန္တိ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ မဂ္ဂဂ္ဂဟဏဿ ပယောဇနံ ဝုတ္တံ၊ န သဗ္ဗဿ ကုသလဇ္ဈာနဿ မဂ္ဂဘာဝေါတိ။ တတ္ထ မဂ္ဂဿ ဘာဝနာယ သမယဝဝတ္ထာနဿ ကတတ္တာ အမဂ္ဂဘာဝနာသမယေ ပဝတ္တာနံ ဖဿာဒီနံ ကုသလဘာဝေါ န ဒဿိတော သိယာ၊ တသ္မာ သဗ္ဗဿ မဂ္ဂဘာဝေါ ဒဿေတဗ္ဗောတိ။ ဣတော အညော မဂ္ဂေါ နတ္ထီတိ ဧဝံ အညဘူမိကဝိဓုရော သတိ ပစ္စယန္တရေ ရူပူပပတ္တိဇနကသဘာဝေါ ဝိပါကဓမ္မသဘာဝေါ ဝိယ ဝိပါကဓမ္မဝသေန သဗ္ဗသမာနော မဂ္ဂသဒ္ဒေန ဝုတ္တောတိ ဒဿေတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကုသလံ ဒါနန္တိ အလောဘော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အထ ဝါ စေတနာ ဒါနံ၊ တံ ဝဇ္ဇေတွာ ဣတရေ ဒွေ စေတနာသမ္ပယုတ္တကာတိ ဝုတ္တာ။ ဝဋ္ဋန္တီတိ မဂ္ဂဘာဝတော ဈာနဝစနေန သင်္ဂဟေတွာ မဂ္ဂေါတိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋန္တီတိ အတ္ထော။ ဩကပ္ပနာတိ သဒ္ဒဟနာ။ အညတ္ထ ဒိဋ္ဌံ အတ္ထံ ပရိစ္စဇိတွာ ‘‘ဇနေတိ ဝဍ္ဎေတီ’’တိ အယမတ္ထော ကသ္မာ ဝုတ္တောတိ နိရုပသဂ္ဂဿ အညတ္ထ ဧဝမတ္ထဿေဝ ဒိဋ္ဌတ္တာတိ ဣမမတ္ထံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ပုန စပရံ ဥဒါယီ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၂၄၆ အာဒယော) သုတ္တမာဟဋံ။ ကေသဉ္စိ အရိယာနံ အရိယမဂ္ဂေန သိဒ္ဓါနိ အညာနိ စ ဈာနာနိ ဘာဝနာသဘာဝါနေဝါတိ တေသုပိ ဘာဝေန္တေန သမယဝဝတ္ထာနံ ဣဇ္ဈတီတိ။

နိဿရန္တိ ¶ နိဂ္ဂစ္ဆန္တိ ဧတေန၊ ဧတ္ထ ဝါတိ နိဿရဏံ။ ကေ နိဂ္ဂစ္ဆန္တိ? ကာမာ။ တေသံ ကာမာနံ နိဿရဏံ ပဟာနန္တိ အတ္ထော။ ဧဝဉှိ ‘‘ကာမာန’’န္တိ ကတ္တရိ သာမိဝစနံ ယုဇ္ဇတိ။ ဝတ္ထုကာမေဟိပီတိ ဝတ္ထုကာမေဟိ ဝိဝိစ္စေဝါတိပိ အတ္ထော ယုဇ္ဇတီတိ ဧဝံ ယုဇ္ဇမာနတ္ထန္တရသမုစ္စယတ္ထော ပိ-သဒ္ဒေါ၊ န ကိလေသကာမသမုစ္စယတ္ထော။ ကသ္မာ? ဣမသ္မိံ အတ္ထေ ကိလေသကာမာနံ ဒုတိယပဒေန ဝိဝေကဿ ဝုတ္တတ္တာ။ အကုသလသဒ္ဒေန ယဒိပိ ကိလေသကာမာ၊ အထာပိ သဗ္ဗာကုသလာ ဂဟိတာ၊ သဗ္ဗထာ ပန ကိလေသကာမေဟိ ဝိဝေကော ဝုတ္တောတိ အာဟ ‘‘ဒုတိယေန ကိလေသကာမေဟိ ဝိဝေကဝစနတော’’တိ။ ကာမဂုဏာဓိဂမဟေတုပိ ပါဏာတိပါတာဒိအသုဒ္ဓပ္ပယောဂေါ ဟောတီတိ တဗ္ဗိဝေကေန ပယောဂသုဒ္ဓိ ဝိဘာဝိတာ။ တဏှာသံကိလေသသောဓနေန အာသယပေါသနံ။

အညေသမ္ပိ ¶ စာတိ ဒိဋ္ဌိမာနာဒီနံ ဖဿာဒီနဉ္စ။ ဥပရိ ဝုစ္စမာနာနိ ဈာနင်္ဂါနိ ဥပရိဇ္ဈာနင်္ဂါနိ၊ တေသံ အတ္တနော ဝိပစ္စနီကာနံ ပဋိပက္ခဘာဝဒဿနတ္ထံ တပ္ပစ္စနီကနီဝရဏဝစနံ။ ဗျာပါဒဝိဝေကဝစနေန ‘‘အနတ္ထံ မေ အစရီ’’တိအာဒိအာဃာတဝတ္ထုဘေဒဝိသယဿ ဒေါသဿ မောဟာဓိကာနံ ထိနမိဒ္ဓါဒီနံ ဝိဝေကဝစနေန ပဋိစ္ဆာဒနဝသေန ဒုက္ခာဒိပုဗ္ဗန္တာဒိဘေဒဝိသယဿ မောဟဿ ဝိက္ခမ္ဘနဝိဝေကော ဝုတ္တော။ ကာမရာဂဗျာပါဒတဒေကဋ္ဌထိနမိဒ္ဓါဒိဝိက္ခမ္ဘနကဉ္စေဒံ သဗ္ဗာကုသလပဋိပက္ခသဘာဝတ္တာ သဗ္ဗကုသလာနံ တေန သဘာဝေန သဗ္ဗာကုသလာနံ ပဟာနံ ဟောန္တမ္ပိ ကာမရာဂါဒိဝိက္ခမ္ဘနသဘာဝမေဝါတိ တံသဘာဝတ္တာ အဝိသေသေတွာ နီဝရဏာကုသလမူလာဒီနံ ဝိက္ခမ္ဘနဝိဝေကော ဝုတ္တော ဟောတီတိ အာဟ။

ဝိတက္ကဿ ကိစ္စဝိသေသေန ထိရဘာဝပ္ပတ္တေ ပဌမဇ္ဈာနသမာဓိမှိ ပစ္စနီကဒူရီဘာဝကတေန ထိရဘာဝေန တံသဒိသေသု ဝိတက္ကရဟိတေသု ဒုတိယဇ္ဈာနာဒိသမာဓီသု စ အပ္ပနာတိ အဋ္ဌကထာဝေါဟာရောတိ ဝိတက္ကဿ အပ္ပနာယောဂေါ ဝုတ္တော၊ အညထာ ဝိတက္ကောဝ အပ္ပနာတိ တဿ တံသမ္ပယောဂေါ န သိယာတိ။ အတ္ထော…ပေ… ဒဋ္ဌဗ္ဗော ဈာနသမင်္ဂိနော ဝိတက္ကဝိစာရသမင်္ဂိတာဒဿနေန ဈာနဿေဝ သဝိတက္ကသဝိစာရဘာဝဿ ဝုတ္တတ္တာ။

ဝိဝေကဇံ ပီတိသုခန္တိ ဧတ္ထ ပုရိမသ္မိံ အတ္ထေ ဝိဝေကဇန္တိ ဈာနံ။ ပီတိသုခသဒ္ဒတော စ အတ္ထိအတ္ထဝိသေသဝတော အဿ၊ အသ္မိံ ဝါတိ ဧတ္ထ အ-ကာရော ဝုတ္တော။ ဒုတိယေ ပီတိသုခမေဝ ဝိဝေကဇံ။ ဝိဝေကဇံပီတိသုခန္တိ စ အညပဒတ္ထေ သမာသော ပစ္စတ္တနိဒ္ဒေသဿ စ အလောပေါ ကတော၊ လောပေ ဝါ ¶ သတိ ‘‘ဝိဝေကဇပီတိသုခ’’န္တိ ပါဌောတိ အယံ ဝိသေသော။ ဂဏနာနုပုဗ္ဗတာတိ ဂဏနာနုပုဗ္ဗတာယ၊ ဂဏနာနုပုဗ္ဗတာမတ္တံ ဝါ ပဌမန္တိ ဝစနန္တိ အတ္ထော။ နိစ္စာဒိဝိပလ္လာသပ္ပဟာနေန မဂ္ဂေါ အသမ္မောဟတော အနိစ္စာဒိလက္ခဏာနိ ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနံ။ အသမ္မောသဓမ္မံ နိဗ္ဗာနံ အဝိပရီတလက္ခဏတ္တာ အနညထာဘာဝတော တထလက္ခဏံ။

ဒုတိယဇ္ဈာနကထာဝဏ္ဏနာ

၁၆၁-၂။ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာတိ ဧတေန ယေဟိ ဝိတက္ကဝိစာရေဟိ ပဌမဇ္ဈာနဿ ဩဠာရိကတာ၊ တေသံ သမတိက္ကမာ ဒုတိယဇ္ဈာနဿ သမဓိဂမော၊ န သဘာဝတော အနောဠာရိကာနံ ဖဿာဒီနံ သမတိက္ကမာတိ အယမတ္ထော ဒီပိတော ဟောတိ။ ဧဝံ ‘‘ပီတိယာ စ ဝိရာဂါ’’တိအာဒီသု နယော ¶ ။ တသ္မာ ဝိတက္ကဝိစာရပီတိသုခသမတိက္ကမဝစနာနိ ဩဠာရိကောဠာရိကင်္ဂသမတိက္ကမာ ဒုတိယာဒိအဓိဂမပရိဒီပကာနီတိ တေသံ ဧကဒေသဘူတံ ဝိတက္ကဝိစာရသမတိက္ကမဝစနံ တံဒီပကန္တိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ဝိတက္ကဝိစာရဝူပသမဝစနေနေဝ တံသမတိက္ကမာ ဒုတိယာဓိဂမဒီပကေန ပီတိဝိရာဂါဒိဝစနာနံ ပီတိယာဒိသမတိက္ကမာ တတိယာဒိအဓိဂမဒီပကတာ ဟောတီတိ တဿ တံဒီပကတာ ဝုတ္တာ။

နီလဝဏ္ဏယောဂတော နီလဝတ္ထံ ဝိယာတိ နီလယောဂတော ဝတ္ထံ နီလံ ဝိယာတိ အဓိပ္ပာယော။ ယေန သမ္ပသာဒနေန ယောဂါ ဈာနံ သမ္ပသာဒနံ၊ တသ္မိံ ဒဿိတေ ‘‘သမ္ပသာဒနံ ဈာန’’န္တိ သမာနာဓိကရဏနိဒ္ဒေသေနေဝ တံယောဂါ ဈာနေ တံသဒ္ဒပ္ပဝတ္တိ ဒဿိတာတိ အဝိရောဓော ယုတ္တော။ ဧကောဒိဘာဝေ ကထန္တိ ဧကောဒိမှိ ဒဿိတေ ‘‘ဧကောဒိဘာဝံ ဈာန’’န္တိ သမာနာဓိကရဏနိဒ္ဒေသေနေဝ ဈာနဿ ဧကောဒိဝဍ္ဎနတာ ဝုတ္တာ ဟောတီတိ။ ဧကောဒိဘာဝန္တိ ပနိဒံ ဥဒ္ဓရိတွာ ဧကောဒိဿ နိဒ္ဒေသော န ကတ္တဗ္ဗော သိယာတိ ဧကောဒိဘာဝသဒ္ဒေါ ဧဝ သမာဓိမှိ ပဝတ္တော သမ္ပသာဒနသဒ္ဒေါ ဝိယ ဈာနမှိ ပဝတ္တတီတိ ယုတ္တံ။

အပ္ပိတာတိ ဂမိတာ ဝိနာသံ။ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒိအဓိဂမုပါယဒီပကေန အဇ္ဈတ္တသမ္ပသာဒနတာယ စေတသော ဧကောဒိဘာဝတာယ စ ဟေတုဒီပကေန အဝိတက္ကာဝိစာရဘာဝဟေတုဒီပကေန စ ဝိတက္ကဝိစာရဝူပသမဝစနေနေဝ ဝိတက္ကဝိစာရာဘာဝေါ ဒီပိတောတိ ကိံ ပုန အဝိတက္ကအဝိစာရဝစနေန ကတေနာတိ? န၊ အဒီပိတတ္တာ။ န ဟိ ဝိတက္ကဝိစာရဝူပသမဝစနေန ဝိတက္ကဝိစာရာနံ အပ္ပဝတ္တိ ဝုတ္တာ ဟောတိ။ ဝိတက္ကဝိစာရေသု ဟိ တဏှာပဟာနဉ္စ ဧတေသံ ¶ ဝူပသမနံ။ ယေ စ သင်္ခါရေသု တဏှာပဟာနံ ကရောန္တိ၊ တေသု မဂ္ဂေသု ပဟီနတဏှေသု ဖလေသု စ သင်္ခါရပ္ပဝတ္တိ ဟောတိ၊ ဧဝမိဓာပိ ဝိက္ခမ္ဘိတဝိတက္ကဝိစာရတဏှဿ ဒုတိယဇ္ဈာနဿ ဝိတက္ကဝိစာရသမ္ပယောဂေါ ပုရိမေန န နိဝါရိတော သိယာတိ တံနိဝါရဏတ္ထံ အာဝဇ္ဇိတုကာမတာဒိအတိက္ကမောဝ တေသံ ဝူပသမောတိ ဒဿနတ္ထဉ္စ ‘‘အဝိတက္ကံ အဝိစာရ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

တတိယဇ္ဈာနကထာဝဏ္ဏနာ

၁၆၃။ ပရိသုဒ္ဓပကတိ ခီဏာသဝပကတိ နိက္ကိလေသတာ။ ဥပေက္ခာနိမိတ္တန္တိ ဧတ္ထ လီနုဒ္ဓစ္စပက္ခပါတရဟိတံ မဇ္ဈတ္တံ ဝီရိယံ ‘‘ဥပေက္ခာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တဒေဝ တံ အာကာရံ ဂဟေတွာ ပဝတ္တေတဗ္ဗဿ ¶ တာဒိသဿ ဝီရိယဿ နိမိတ္တဘာဝတော ဥပေက္ခာနိမိတ္တံ။ ပဌမဇ္ဈာနပ္ပဋိလာဘတ္ထာယ နီဝရဏေ…ပေ… နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိပဋိလာဘတ္ထာယ အာကိဉ္စညာယတနသညံ ပဋိသင်္ခါသန္တိဋ္ဌနာပညာသင်္ခါရုပေက္ခာသု ဉာဏန္တိ ဣမာ အဋ္ဌ သမာပတ္တိဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ သောတာပတ္တိမဂ္ဂပဋိလာဘတ္ထာယ ဥပ္ပာဒံ ပဝတ္တံ နိမိတ္တံ အာယူဟနံ ပဋိသန္ဓိံ ဂတိံ နိဗ္ဗတ္တိံ ဥပပတ္တိံ ဇာတိံ ဇရာမရဏသောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿဥပါယာသေ။ သောတာပတ္တိဖလသမာပတ္တတ္ထာယ ဥပ္ပာဒံ…ပေ… ဥပါယာသေ…ပေ… အရဟတ္တမဂ္ဂပဋိလာဘတ္ထာယ ဥပ္ပာဒံ…ပေ… ဥပါယာသေ။ အရဟတ္တဖလသမာပတ္တတ္ထာယ…ပေ… သုညတဝိဟာရသမာပတ္တတ္ထာယ…ပေ… အနိမိတ္တဝိဟာရသမာပတ္တတ္ထာယ ဥပ္ပာဒံ ပဝတ္တံ အာယူဟနံ ပဋိသန္ဓိံ…ပေ… ပဋိသင်္ခါသန္တိဋ္ဌနာ ပညာ သင်္ခါရုပေက္ခာသု ဉာဏန္တိ ဣမာ ဒသ ဝိပဿနာဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။

ယဒတ္ထိ ယံ ဘူတန္တိ ခန္ဓပဉ္စကံ၊ တံ မုဉ္စိတုကမျတာဉာဏေန ပဇဟတိ။ ဒိဋ္ဌသောဝတ္ထိကတ္တယဿ သပ္ပလက္ခဏဝိစိနနေ ဝိယ ဒိဋ္ဌလက္ခဏတ္တယဿ ဘူတဿ သင်္ခါရလက္ခဏဝိစိနနေ ဥပေက္ခံ ပဋိလဘတိ။ အနာဘောဂရသာတိ ပဏီတသုခေပိ တသ္မိံ အဝနတိ ပဋိပက္ခကိစ္စာတိ အတ္ထော။ နာမကာယေန စေတသိကသုခံ ကာယိကသုခဟေတု ရူပသမုဋ္ဌာပနေန ကာယိကသုခဉ္စ ဈာနသမင်္ဂီ ပဋိသံဝေဒေတီတိ ဝုစ္စတိ။ ဖုဋတ္တာ ဗျာပိတတ္တာ။ ယထာ ဟိ ဥဒကေန ဖုဋသရီရဿ တာဒိသေ နာတိပစ္စနီကေ ဝါတာဒိကေ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေ ဖုဋ္ဌေ သုခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ ဧတေဟိ ဖုဋသရီရဿပိ။

စတုတ္ထဇ္ဈာနကထာဝဏ္ဏနာ

၁၆၅။ အဝိဘူတပစ္စုပဋ္ဌာနာတိ ¶ သုခဒုက္ခာနိ ဝိယ အဝိဘူတာကာရာ ပိဋ္ဌိပါသာဏဂတမိဂမဂ္ဂေါ ဝိယ တဒနုမာတဗ္ဗာဝိဘူတာကာရောပဋ္ဌာနာ။

စတုက္ကနယဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဉ္စကနယဝဏ္ဏနာ

၁၆၇။ ယဿာ ပန ဓမ္မဓာတုယာတိ သဗ္ဗညုတညာဏဿ။ တေန ဟိ ဓမ္မာနံ အာကာရဘေဒံ ဉတွာ တဒနုရူပံ ဒေသနံ နိယာမေတီတိ။ ဧတ္ထ စ ပဉ္စကနယေ ဒုတိယဇ္ဈာနံ စတုက္ကနယေ ဒုတိယဇ္ဈာနပက္ခိကံ ¶ ကတွာ ဝိဘတ္တံ ‘‘ယသ္မိံ…ပေ… မဂ္ဂံ ဘာဝေတိ အဝိတက္ကံ ဝိစာရမတ္တံ သမာဓိဇံ ပီတိသုခံ ဒုတိယဇ္ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီ’’တိ။ ကသ္မာ? ဧကတ္တကာယနာနတ္တသညီသတ္တာဝါသဖလတာယ ဒုတိယဇ္ဈာနေန သမာနဖလတ္တာ ပဌမဇ္ဈာနသမာဓိတော ဇာတတ္တာ စ။ ပဌမဇ္ဈာနမေဝ ဟိ ကာမေဟိ အကုသလေဟိ စ ဝိဝိတ္တန္တိ တဒဘာဝါ န ဣဓ ‘‘ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟီ’’တိ သက္ကာ ဝတ္တုံ၊ နာပိ ‘‘ဝိဝေကဇ’’န္တိ။ သုတ္တန္တဒေသနာသု စ ပဉ္စကနယေ ဒုတိယတတိယဇ္ဈာနာနိ ဒုတိယဇ္ဈာနမေဝ ဘဇန္တိ ဝိတက္ကဝူပသမာ ဝိစာရဝူပသမာ အဝိတက္ကတ္တာ အဝိစာရတ္တာ စာတိ။

ပဋိပဒါစတုက္ကဝဏ္ဏနာ

၁၇၆-၁၈၀။ တဿ တဿ ဈာနဿ ဥပစာရန္တိ နီဝရဏဝိတက္ကဝိစာရနိကန္တိယာဒီနံ ဝူပသမာ ထိရဘူတော ကာမာဝစရသမာဓိ။ တဒနုဓမ္မတာတိ တဒနုရူပတာဘူတာ၊ သာ ပန တဒဿာဒသင်္ခါတာ တဒဿာဒသမ္ပယုတ္တက္ခန္ဓသင်္ခါတာ ဝါ မိစ္ဆာသတီတိ ဝဒန္တိ။ အဝိဂတနိကန္တိကာ တံတံပရိဟရဏသတီတိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဧဝဉ္စ ကတွာ ‘‘သတိယာ ဝါ နိကန္တိယာ ဝါ’’တိ ဝိကပ္ပော ကတော။ အာဂမနဝသေနာပိ စ ပဋိပဒါ ဟောန္တိယေဝါတိ ဣဒံ ကဒါစိ ဒုတိယာဒီနံ ပဌမာဒိအာဂမနကတပဋိပဒတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အပိ-သဒ္ဒေါ ဟိ အနေကန္တိကတံ ဒီပေတိ၊ ဧတဿ အနေကန္တိကတ္တာ ဧဝ စ ပါဠိယံ ဧကေကသ္မိံ ဈာနေ စတဿော ပဋိပဒါ စတ္တာရိ အာရမ္မဏာနိ သောဠသက္ခတ္တုကဉ္စ ဝိသုံ ဝိသုံ ယောဇိတံ။ အညထာ ဧကေကသ္မိံ ပဋိပဒါဒိမှိ နဝ နဝ ဈာနာနိ ယောဇေတဗ္ဗာနိ သိယုန္တိ။

အာရမ္မဏစတုက္ကဝဏ္ဏနာ

၁၈၁။ အပ္ပဂုဏန္တိ ¶ ပဉ္စဟိ ဝသိတာဟိ အဝသီကတံ။

အာရမ္မဏပဋိပဒါမိဿကဝဏ္ဏနာ

၁၈၆။ ဟေဋ္ဌာတိ သောဠသက္ခတ္တုကတော ပုဗ္ဗေ။ ယေ ကေစိ ဈာနံ ဥပ္ပာဒေန္တိ နာမာတိ ဝစနေန ယေ ကတာဓိကာရာ သေက္ခာ မဂ္ဂေနေဝ ဥပ္ပာဒိတဇ္ဈာနာ၊ တေသံ ဈာနာနိ မဂ္ဂပဋိဗဒ္ဓတာယ သုဒ္ဓိကနဝကသင်္ဂဟိတာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ န ဟိ တေ ဥပ္ပာဒေန္တိ နာမာတိ။

ကသိဏကထာဝဏ္ဏနာ

၂၀၃။ နိရောဓပါဒကတာဝစနေန ¶ အာရုပ္ပပါဒကတာ စ ဒဿိတာ။ ခိပ္ပဒဿနံ ခိပ္ပာဘိညတာ ခိပ္ပနိသန္တိဘာဝေါ။

အဘိဘာယတနကထာဝဏ္ဏနာ

၂၀၄။ အညမ္ပီတိ ကေဝလံ ကသိဏာယတနသင်္ခါတမေဝ အဟုတွာ အဘိဘာယတနသင်္ခါတမ္ပိ ပဝတ္တတီတိ သတိပိ အဘိဘာယတနာနံ ကသိဏာယတနတ္တေ ကသိဏာယတနဘာဝတော အညော အဘိဘာယတနဘာဝေါ ကသိဏနိမိတ္တာဘိဘဝနကဘာဝနာနိမိတ္တနာနတ္တတောတိ ဒဿေတိ။ တတ္ထ အဘိဘဝတီတိ အဘိဘု၊ ပရိကမ္မံ၊ ဉာဏံ ဝါ။ အဘိဘု အာယတနံ ဧတဿာတိ အဘိဘာယတနံ၊ ဈာနံ။ အဘိဘဝိတဗ္ဗံ ဝါ အာရမ္မဏသင်္ခါတံ အာယတနံ ဧတဿာတိ အဘိဘာယတနံ၊ ဈာနံ။ အာရမ္မဏာဘိဘဝနတော အဘိဘု စ တံ အာယတနဉ္စ ယောဂိနော သုခဝိသေသာနံ အဓိဋ္ဌာနဘာဝတော မနာယတနဓမ္မာယတနဘာဝတော စာတိပိ သသမ္ပယုတ္တံ ဈာနံ အဘိဘာယတနံ။ မဂ္ဂပ္ပဋိဗဒ္ဓတာယ တဒါ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌိတဿ အာဘောဂေါ ပုဗ္ဗဘာဂဘာဝနာဝသေန ဈာနက္ခဏေ ပဝတ္တံ အဘိဘဝနာကာရံ ဂဟေတွာ ပဝတ္တော ဝုတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အာဂမေသု ပန ‘‘အဇ္ဈတ္တံ ရူပသညီ ဧကော ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတိ ပရိတ္တာနိ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနိ။ အပ္ပမာဏာနိ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနိ။ အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီ ဧကော…ပေ… ပရိတ္တာနိ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနိ။ အပ္ပမာဏာနိ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၇၃၊ မ။ နိ။ ၂။၂၄၉၊ အ။ နိ။ ၈။၆၅) ဣမေသံ စတုန္နံ အဘိဘာယတနာနံ အာဂတတ္တာ အာဂမဋ္ဌကထာသု ¶ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၇၃၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။ ၂၄၉-၂၅၀၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၈။၆၅) ‘‘ဝဏ္ဏဝသေန အာဘောဂေ ဝိဇ္ဇမာနေပိ ပရိတ္တအပ္ပမာဏဝသေနေဝ ဣမာနိ အဘိဘာယတနာနိ ဒေသိတာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပရိတ္တအပ္ပမာဏတာ ဟိ အဘိဘဝနဿ ကာရဏံ ဝဏ္ဏာဘောဂေ သတိပိ အသတိပိ။ တတ္ထ စ ဝဏ္ဏာဘောဂရဟိတာနိ သဟိတာနိ စ သဗ္ဗာနိ ပရိတ္တာနိ ‘‘သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနီ’’တိ ဝုတ္တာနိ၊ တထာ အပ္ပမာဏာနီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနိ။ အတ္ထိ ဟိ ဧသော ပရိယာယော ပရိတ္တာနိ အဘိဘုယျ တာနိ စေ ကဒါစိ ဝဏ္ဏဝသေန အာဘုဇိတာနိ ဟောန္တိ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနိ အဘိဘုယျာတိ။ ဣဓ ပန နိပ္ပရိယာယဒေသနတ္တာ ဝဏ္ဏာဘောဂရဟိတာနိ ဝိသုံ ဝုတ္တာနိ သဟိတာနိ စ။ အတ္ထိ ဟိ ဥဘယတ္ထ အဘိဘဝနဝိသေသောတိ။

တတ္ထ စ ပရိယာယဒေသနတ္တာ ဝိမောက္ခာနမ္ပိ အဘိဘဝနပရိယာယော အတ္ထီတိ ‘‘အဇ္ဈတ္တံ ရူပသညီ’’တိ ¶ အဘိဘာယတနဒွယံ ဝုတ္တံ၊ တတိယစတုတ္ထအဘိဘာယတနေသု ဒုတိယဝိမောက္ခော ဝဏ္ဏာဘိဘာယတနေသု တတိယဝိမောက္ခော စ အဘိဘဝနပ္ပဝတ္တိတော သင်္ဂဟိတော၊ ဣဓ ပန နိပ္ပရိယာယဒေသနတ္တာ ဝိမောက္ခာဘိဘာယတနာနိ အသင်္ကရတော ဒဿေတုံ ဝိမောက္ခေ ဝဇ္ဇေတွာ အဘိဘာယတနာနိ ကထိတာနိ။ သဗ္ဗာနိ စ ဝိမောက္ခကိစ္စာနိ ဝိမောက္ခဒေသနာယ ဝုတ္တာနိ၊ တဒေတံ ‘‘အဇ္ဈတ္တံ ရူပသညီ’’တိ အာဂတဿ အဘိဘာယတနဒွယဿ အဘိဘာယတနေသု အဝစနတော ‘‘ရူပီ ရူပါနိ ပဿတီ’’တိအာဒီနဉ္စ သဗ္ဗဝိမောက္ခကိစ္စသာဓာရဏဝစနဘာဝတော ဝဝတ္ထာနံ ကတန္တိ ဝိညာယတိ။

အဇ္ဈတ္တရူပါနံ အနဘိဘဝနီယတောတိ ဣဒံ ကတ္ထစိပိ ‘‘အဇ္ဈတ္တံ ရူပါနိ ပဿတီ’’တိ အဝတွာ သဗ္ဗတ္ထ ယံ ဝုတ္တံ ‘‘ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတီ’’တိ၊ တဿ ကာရဏဝစနံ။ တေန ယံ အညဟေတုကံ၊ တံ တေန ဟေတုနာ ဝုတ္တံ။ ယံ ပန ဒေသနာဝိလာသဟေတုကံ အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညိတာယ ဧဝ ဣဓ ဝစနံ၊ န တဿ အညံ ကာရဏံ မဂ္ဂိတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။ အဇ္ဈတ္တရူပါနံ အနဘိဘဝနီယတာ စ ဗဟိဒ္ဓါရူပါနံ ဝိယ အဝိဘူတတ္တာ၊ ဒေသနာဝိလာသော စ ယထာဝုတ္တဝဝတ္ထာနဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနီတိ ဧတေနေဝ သိဒ္ဓတ္တာ နီလာဒိအဘိဘာယတနာနိ န ဝတ္တဗ္ဗာနီတိ စေ? န၊ နီလာဒီသု ကတာဓိကာရာနံ နီလာဒိဘာဝဿေဝ အဘိဘဝနကာရဏတ္တာ။ န ဟိ တေသံ ပရိသုဒ္ဓါပရိသုဒ္ဓဝဏ္ဏပရိတ္တတာ တဒပ္ပမာဏတာ ဝါ အဘိဘဝနကာရဏံ၊ အထ ခေါ နီလာဒိဘာဝေါ ဧဝါတိ။

အဘိဘာယတနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဝိမောက္ခကထာဝဏ္ဏနာ

၂၄၈။ ရူပီတိ ¶ ယေနာယံ သသန္တတိပရိယာပန္နေန ရူပေန သမန္နာဂတော၊ တံ ယဿ ဈာနဿ ဟေတုဘာဝေန ဝိသိဋ္ဌံ ရူပံ ဟောတိ။ ယေန ဝိသိဋ္ဌေန ရူပီတိ ဝုစ္စေယျ၊ တဒေဝ သသန္တတိပရိယာပန္နရူပနိမိတ္တံ ဈာနမိဝ ပရမတ္ထတော ရူပီဘာဝသာဓကန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကသိဏဒေသနာ ဈာနာနမေဝ ကသိဏဘာဝေန ပဝတ္တာ အဘိဓမ္မေ၊ သုတ္တေ ပန အာရမ္မဏာနန္တိ ‘‘အဘိဓမ္မဝသေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဝိမောက္ခကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဗြဟ္မဝိဟာရကထာဝဏ္ဏနာ

၂၅၁။ သောမနဿဒေါမနဿရဟိတံ ¶ အညာဏမေဝ အညာဏုပေက္ခာ။ ကိလေသောဓီနံ မဂ္ဂေါဓီဟိ အဇိတတ္တာ အနောဓိဇိနဿ။ သတ္တမဘဝါဒိတော ဥဒ္ဓံ ပဝတ္တဝိပါကဿ အဇိတတ္တာ အဝိပါကဇိနဿ။ နိဒ္ဒေါသဘာဝေနာတိ နိပ္ပဋိဃဘာဝေန။ ဧကဿပိ သတ္တဿ အပ္ပဋိဘာဂနိမိတ္တတ္တာ ပရိစ္ဆေဒဂ္ဂဟဏံ နတ္ထိ၊ န စ သမ္မုတိသစ္စဝသေန ပဝတ္တံ သတ္တဂ္ဂဟဏံ ပရိစ္ဆိန္နရူပါဒိဂ္ဂဟဏံ ဟောတီတိ အပ္ပနာပ္ပတ္တိယာပိ အပရာမာသသတ္တဂ္ဂဟဏမုဒ္ဓဘူတာနံ မေတ္တာဒီနံ ဧကသတ္တာရမ္မဏာနမ္ပိ အပ္ပမာဏဂေါစရတာ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဗြဟ္မဝိဟာရကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အသုဘကထာဝဏ္ဏနာ

၂၆၃။ ဥဒ္ဓံ ဓုမာတတ္တာ ဥဒ္ဓုမာတံ။ သေတရတ္တေဟိ ပရိဘိန္နံ ဝိမိဿိတံ နီလံ ဝိနီလံ၊ ပုရိမဝဏ္ဏဝိပရိဏာမဘူတံ ဝါ နီလံ ဝိနီလံ။ သင်္ဃာဋော အင်္ဂါနံ သုသမ္ဗဒ္ဓတာ။ အာရမ္မဏဿ ဒုဗ္ဗလတာ ပဋိပက္ခဘာဝေန စိတ္တံ ဌပေတုံ အသမတ္ထတာ။ အတ္တနိ အာနိသံသဒဿနနီဝရဏရောဂဝူပသမာနံ ယထာက္ကမံ ပုပ္ဖဆဍ္ဍကဝမနဝိရေစနဥပမာ ယောဇေတဗ္ဗာ။ ပဋိကူလမနသိကာရသာမညေန အသုဘေဟိ ကေသာဒီဟိ ပဋိကူလဇ္ဈာနဿ ဂဟဏံ သိဝထိကာဝဏ္ဏဇ္ဈာနဿ စ။ တမ္ပိ ဟိ ပဋိကူလမနသိကာရဝသေနေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ၊ သိဝထိကပ္ပကာရာနိ ဝါ သိဝထိကာဝဏ္ဏာနိ။

အသုဘကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ရူပါဝစရကုသလကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အရူပါဝစရကုသလကထာဝဏ္ဏနာ

၂၆၅။ သဗ္ဗာကာရေနာတိ ¶ ¶ ဧဝံ ရူပနိမိတ္တံ ဒဏ္ဍာဒါနသမ္ဘဝဒဿနာဒိနာ သဗ္ဗေန ရူပရူပနိမိတ္တေသု တဒါရမ္မဏဇ္ဈာနေသု ဒေါသဒဿနာကာရေန၊ ရူပါဒီသု နိကန္တိပ္ပဟာနအနာဝဇ္ဇိတုကာမတာဒိနာ ဝါ။ ဝိရာဂါတိ ဇိဂုစ္ဆနာ။ အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရဝစနာဒီဟိ အာနေဉ္ဇတာ ‘‘သန္တာ ဣမေ စုန္ဒ အရိယဿ ဝိနယေ ဝိမောက္ခာ’’တိအာဒိနာ သန္တဝိမောက္ခတာ စ ဝုတ္တာ။ ဒေါသဒဿနပဋိပက္ခဘာဝနာဝသေန ပဋိဃသညာနံ သုပ္ပဟီနတ္တာ မဟတာပိ သဒ္ဒေန အရူပသမာပတ္တိတော န ဝုဋ္ဌာတိ။ တထာ ပန န သုပ္ပဟီနတ္တာ သဗ္ဗရူပသမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာနံ သိယာ၊ ပဌမဇ္ဈာနံ ပန အပ္ပကမ္ပိ သဒ္ဒံ န သဟတီတိ တံ သမာပန္နဿ သဒ္ဒေါ ကဏ္ဋကောတိ ဝုတ္တံ။

အာရုပ္ပဘာဝနာယ အဘာဝေ စုတိတော ဥဒ္ဓံ ဥပ္ပတ္တိရဟာနံ ရူပသညာပဋိဃသညာနံ ယာဝ အတ္တနော ဝိပါကပ္ပဝတ္တိ၊ တာဝ အနုပ္ပတ္တိဓမ္မတာပါဒနေန သမတိက္ကမော အတ္ထင်္ဂမော စ ဝုတ္တော။ နာနတ္တသညာသု ပန ယာ တသ္မိံ ဘဝေ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တာ အနောကာသတာယ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ န အာရုပ္ပဘာဝနာယ နိဝါရိတတ္တာ။ အနိဝါရိတတ္တာ စ ကာစိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တသ္မာ တာသံ အမနသိကာရော အနာဝဇ္ဇနံ အပစ္စဝေက္ခဏံ၊ ဇဝနပဋိပါဒကေန ဝါ ဘဝင်္ဂမနဿ အန္တရေ အကရဏံ အပ္ပဝေသနံ ဝုတ္တံ၊ တေန စ နာနတ္တသညာမနသိကာရဟေတူနံ ရူပါနံ သမတိက္ကမာ သမာဓိဿ ထိရဘာဝံ ဒဿေတိ။ ရူပသမတိက္ကမာဘာဝေနေဝ ဟိ ရူပသမာပတ္တီသု ‘‘နာနတ္တသညာနံ အမနသိကာရာ’’တိ ဧကဿ အဝစနန္တိ။ ကော အာနိသံသော၊ န ဟိ သဗ္ဗဿာဒဝတ္ထုရဟိတေ အာကာသေ ပဝတ္တိတသညာယ အာနိသံသော ဒိဿတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ရူပသညာသမတိက္ကမနာဒိကံ ဝစနံ အာနိသံသဿ ပကာသနံ၊ န အတ္ထော။

အညတ္ထာတိ သုတ္တေသု။ တတ္ထ ဟိ ပရိတ္တကသိဏုဂ္ဃာဋနေပိ ရူပဝိဝေကမတ္တဂ္ဂဟဏေန ပရိစ္ဆေဒဿ အဂ္ဂဟဏတော အနန္တဖရဏတာ စ ဝုတ္တာ၊ ဣဓ ပန အနန္တဖရဏတာသဗ္ဘာဝေပိ ဥဂ္ဃာဋိတကသိဏဝသေန ပရိတ္တာနန္တတာ ဟောတီတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘အနန္တော အာကာသော’’တိ န ဝုတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယော။ သမယဝဝတ္ထာပနဈာနဝိသေသနေနေဝေတ္ထ အတ္ထော၊ န ပဋိပတ္တိယာတိ တဒဝစနံ။

၂၆၆။ ပဌမာရုပ္ပဝိညာဏံ ¶ အတ္တနော ဖရဏာကာရေနေဝ အနန္တန္တိ မနသိကာတဗ္ဗတ္တာ ‘‘အနန္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဥဂ္ဃာဋဘာဝေါ ဥဂ္ဃာဋိမံ။

၂၆၇။ အကိဉ္စနန္တိ ¶ ဝိညာဏဿ ကိဉ္စိ ပကာရံ အဂ္ဂဟေတွာ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ဝိဘာဝနံ အာဟ။

၂၆၈။ ယာယာတိ သင်္ခါရာဝသေသသညာယ။ တံ တာဝ ပဋိပတ္တိံ။ အာဝဇ္ဇိဿာမီတိအာဒိနာ တန္နိန္နာဝဇ္ဇနာဒိပဝတ္တိယာ အဘာဝံ ဒဿေတိ၊ န တဒတိက္ကမနတ္ထာယ အာဝဇ္ဇနဘာဝနာပဝတ္တိယာ။ နာသညာတိ သညာဘာဝေါ စ ဧတိဿာ အတ္ထီတိ အတ္ထော။ သမူဟဂဟဏဝသေန ပဝတ္တံ ကလာပသမ္မသနံ။ ဖဿာဒိဧကေကဓမ္မဂဟဏဝသေန ပဝတ္တာ အနုပဒဓမ္မဝိပဿနာ။

အာကာသေ ပဝတ္တိတဝိညာဏာတိက္ကမတော တတိယာ။ တဒတိက္ကမတော ဟိ တဿေဝ ဝိဘာဝနံ ဟောတိ။ ဒုတိယာရုပ္ပဝိညာဏဝိဘာဝနေ ဟိ တဒေဝ အတိက္ကန္တံ သိယာ၊ န တဿ အာရမ္မဏံ၊ န စာရမ္မဏေ ဒေါသံ ဒိသွာ အနာရမ္မဏဿ ဝိဘာဝနာတိက္ကမော ယုဇ္ဇတိ။ ပါဠိယဉ္စ ‘‘ဝိညာဏဉ္စာယတနသမာပတ္တိံ သတော သမာပဇ္ဇိတွာ တတော ဝုဋ္ဌဟိတွာ တညေဝ ဝိညာဏံ အဘာဝေတီ’’တိ (စူဠနိ။ ဥပသီဝမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၃၉) တ္တံ၊ န ဝုတ္တံ ‘‘တညေဝ ဝိညာဏဉ္စာယတနံ အဘာဝေတီ’’တိ၊ ‘‘တညေဝ အဘာဝေတီ’’တိ ဝါ။ ‘‘အနန္တံ ဝိညာဏန္တိ ဝိညာဏဉ္စာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇာ’’တိ (ဝိဘ။ ၅၀၈) ဧတ္ထ ပန ဒွယံ ဝုတ္တံ အာရမ္မဏဉ္စ ဝိညာဏံ ဝိညာဏဉ္စာယတနဉ္စ။ တသ္မိံ ဒွယေ ယေန ကေနစိ ယတော ဝါ ဝုဋ္ဌိတော၊ တေနေဝ ပဋ္ဌာနနိဒ္ဒိဋ္ဌေန တံသဒ္ဒဿ သမ္ဗန္ဓေ အာပန္နေ ဝိညာဏဉ္စာယတနဿ နိဝတ္တနတ္ထံ ဝိညာဏဝစနံ၊ တသ္မာ ပဌမာရုပ္ပဝိညာဏဿေဝ အဘာဝနာတိက္ကမော ဝုတ္တော။ တန္နိဿိတန္တိ တေန နိဿိတံ။ တံ မဏ္ဍပလဂ္ဂံ အနိဿာယ တေန ဝိနာဘူတေ ဝိဝိတ္တေ ဗဟိ ဩကာသေ ဌာနံ ဝိယ အာကာသလဂ္ဂဝိညာဏဿ ဝိဝေကေ တဒပဂမေ တတိယာရုပ္ပဿ ဌာနံ။

အရူပါဝစရကုသလကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

တေဘူမကကုသလဝဏ္ဏနာ

၂၆၉။ ဣမေ ¶ တာဝ ဆန္ဒာဓိပတေယျေ ပဉ္စ နယာတိ ဆန္ဒာဓိပတေယျနယေ အန္တေ ပုရိမနယာနံ တံနယာဘိမုခပ္ပဝတ္တိံ ¶ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ အယံ ပန ပကာရော န ပါဠိအနုဂတော။ န ဟိ ပါဠိယံ သုဒ္ဓိကနယာဒယော ဝတွာ ဝီရိယာဓိပတေယျာဒိနယာ ဝုတ္တာတိ။ မဟာပကရဏေ သတ္တဟိ မဟာဝါရေဟိ အနုလောမာဒိနယဝိစိတ္တေဟိ ဟီနတ္တိကော ဝိဘတ္တော။ တတ္ထ စ မဇ္ဈိမဓမ္မေကဒေသဘူတာ ဣမေ ဝီသတိ လောကိယမဟာနယာတိ ကတွာ ‘‘တတ္ထ ဝိဘတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ န ဧတေန ကမေန ဣမေသံ နယာနံ တတ္ထ အာဂတတ္တာ။

ဧဝမေတေသံ ဝိဘတ္တဋ္ဌာနံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဧတသ္မိံ တေဘူမကကုသလကထာဝသာနဋ္ဌာနေ အဋ္ဌာရသကမ္မဒွါရဒဿနတ္ထံ ‘‘ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ’’တိအာဒိမာဟ။ အထ ဝါ ဟီနပဏီတေဟိ ဝိနိဝတ္တေတွာ မဇ္ဈိမရာသိအန္တောဂဓဘာဝံ ဒဿေန္တေန ဧတေသံ တေဘူမကကုသလနယာနံ ဟီနတ္တိကေ ဝိဘာဂေါ ကတော။ ‘‘ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ’’တိအာဒိကဿ ယထာဝုတ္တောဝ သမ္ဗန္ဓော။ ဟီနတ္တိကေ မဇ္ဈိမရာသိမှိ ယေ သဝိပါကာ ဝဋ္ဋနိဿိတေနေဝ ဒါနာဒိဝသေန ပဝတ္တိတာ၊ တေ ဟီနာတိ ကာတဗ္ဗာ။ ယေ ဝိဝဋ္ဋနိဿိတေန ဒါနာဒိဝသေန ပဝတ္တိတာ၊ တေ ပဏီတာတိ ကာတဗ္ဗာ။ အဝိပါကာ မဇ္ဈိမာတိ ကာတဗ္ဗာ။ အဝိပါကတ္တာ စ တေသု မဇ္ဈိမရာသိံ ဌပေတွာ ဣတရေ ဒွေ ဧကန္တဝဋ္ဋနိဿိတာ နဝ၊ ဝိဝဋ္ဋုပနိဿယဘူတာ စ နဝါတိ အဋ္ဌာရသ ကမ္မဒွါရာနိ၊ ကမ္မာနိ စ တာနိ တဿ တဿ ဖလဿ ကာရဏဘာဝေန ဒွါရာနိ စာတိ ကမ္မဒွါရာနိ။ တတ္ထ တတ္ထ ဝါ စိတ္တာနိ ကမ္မဒွါရာနီတိ အာဟ။ တံတံဒွါရာနိ ဝါ ကာယာဒီနိ။ အဋ္ဌာရသ ခတ္တိယာ စ အဘဗ္ဗာ ဟီနဟီနတ္တယာဒယော နဝ၊ ဘဗ္ဗာ စ ပဏီတပဏီတတ္တယာဒယော နဝါတိ ကမ္မာနုရူပေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧဝံ ဗြာဟ္မဏာဒယော ဒေဝါ စ ယောဇေတဗ္ဗာ။ အဋ္ဌစတ္တာလီသ ဂေါတ္တစရဏာနိ တေသညေဝ ခတ္တိယာဒီနံ ဘေဒါ။ ‘‘ကာမာဝစရံ ကုသလံ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ…ပေ… စိတ္တာဓိပတေယျ’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၂၆၉-၂၇၀) ဧဝံ ဝုတ္တော စိတ္တဿ စိတ္တာဓိပတေယျဘာဝေါ၊ စိတ္တစေတသိကသမုဒါယေ သမယဝဝတ္ထာပကော စိတ္တသဒ္ဒေါ ပဝတ္တောတိ ‘‘သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ ဝသေန ဝုတ္တော’’တိ အာဟ။

တေဘူမကကုသလဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

လောကုတ္တရကုသလဝဏ္ဏနာ

၂၇၇။ လောကံ ¶ ¶ တရတီတိ ဧတေန လောကသမတိက္ကမပဋိပတ္တိမာဟ။ ဥတ္တရတီတိ ဧတေန လောကဿန္တဂမနံ ဖလေ ပတိဋ္ဌာနံ ဖလံ။ သမတိက္ကမ္မာတိအာဒိနာ နိဗ္ဗာနံ။ သမတိက္ကမ္မာတိ ဟိ နိဿရိတွာ။ အဘိဘုယျာတိ ဝိသံယုတ္တံ ဟုတွာတိ အတ္ထော။ တိဝိဓောပိ စတ္ထော မဂ္ဂါဒီသု ဧကေကသ္မိံ ယောဇေတဗ္ဗော၊ မဂ္ဂေယေဝ ဝါ ဣဓ တဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ ဧကစိတ္တက္ခဏိကန္တိ ဧကမဂ္ဂဿ ဒွေ ဝါရေ အနုပ္ပတ္တိံ သန္ဓာယာဟ။ အညမညံ ဓမ္မာနံ အနတိဝတ္တနာဒိသာဓိကာယ ပညာယ ဝဍ္ဎေတိ။ ‘‘နိယျာတီတိ နိယျာနီယ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဤ-ကာရဿ ရဿတ္တံ ယ-ကာရဿ စ က-ကာရံ ကတွာ ‘‘နိယျာနိက’’န္တိ ဝုတ္တံ။ နိယျာတိ ဧတေနာတိ နိယျာနံ၊ နိယျာနမေဝ နိယျာနိကံ ဝေနယိကော ဝိယ။ ဧတ္ထ ‘‘နေယျာနိက’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဣ-ကာရဿ ဧ-ကာရတ္တံ အကတွာ ဝုတ္တံ။

ဖလန္တိ စိတ္တစေတသိကရာသိ ဝုစ္စတိ၊ တံ အညမညံ သမ္ပယုတ္တာနံ ဓမ္မာနံ အတ္တနော အဝယဝဘူတာနံ နိဿယော ဟောတိ။ ဖလဉာဏံ ဝါ ဖလံ၊ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒယော အင်္ဂါနိ ဝါ။ လောကုတ္တရဘာဝေတိ လောကံ ဥတ္တိဏ္ဏဘာဝေ။ တေန ဖလနိဗ္ဗာနာနိ သင်္ဂဏှာတိ။ တေသု ယံ ဘဝတိ ဖလံ၊ တံ ‘‘ဘူမီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယထာ ဝါ ကမ္မနိဗ္ဗတ္တာ ကာမဘဝါဒယော တံသမင်္ဂိနော နိဿယဘာဝေန ‘‘ဘူမီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ၊ ဧဝံ မဂ္ဂေန နိဗ္ဗတ္တံ ဖလံ အရိယသာဝကဿ ကာလေန ကာလံ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗတာယ နိဿယဘာဝတော ‘‘ဘူမီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တတောယေဝ အရိယာ စိရတရံ တိဋ္ဌန္တိ။ သမုစ္ဆေဒဝိဝေကဝသေနာတိ ဧတ္ထ အပါယဂမနီယာနံ အစ္စန္တသမုစ္ဆေဒေါ ဣတရေသဉ္စ ဝိဇ္ဇုတောဘာသေန ဝိယ တမဿ သမုစ္ဆေဒေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ လောကိယဇ္ဈာနမ္ပိ ပုထုဇ္ဇနဿ အရိယဿ စ အကတာဓိကာရဿ န ဝိနာ ပဋိပဒါယ ဣဇ္ဈတိ၊ ကတာဓိကာရဿ ပန အရိယဿ မဂ္ဂေနေဝ သမိဇ္ဈနတော ဝိပါကာနံ ဝိယ ကုသလေန တထာ သမိဒ္ဓဿ အရိယမဂ္ဂေန သဒိသတာယ အဘာဝတော အတဗ္ဗိပါကတ္တာ စ န မဂ္ဂပဋိပဒါ တဿ ဈာနဿ ပဋိပဒါတိ သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ တတ္ထ တထာ ဂရုံ ကတွာ ပဋိပဒါဟိ ဧဝ ဒေသနာ န ကတာ၊ ယထာဝုတ္တဇ္ဈာနသင်္ဂဟတ္ထံ သုဒ္ဓိကဒေသနာပိ ကတာ။

ဣဓ ပန ကဿစိ ဝိနာ ပဋိပဒါယ အသိဒ္ဓိတော ဂရုံ ကတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ဒုက္ခပဋိပဒ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယော ကောစိ ဝါရောတိ သကိံ ဒွိက္ခတ္တုံ တိက္ခတ္တုံ စတုက္ခတ္တုံ အနေကက္ခတ္တုန္တိ ဧဝမာဒီသု ဝိက္ခမ္ဘနဝါရေသု ယော ကောစိ။ သကိံ ဒွိက္ခတ္တုဉ္စ ဝိက္ခမ္ဘနဝါရာ သုခါ ပဋိပဒါ ဧဝ၊ န စ တတော ဥဒ္ဓံ သုခါ ပဋိပဒါ ¶ ဟောတီတိ တိက္ခတ္တုံ ဝိက္ခမ္ဘနဝါရံ ဒုက္ခာ ¶ ပဋိပဒါတိ ရောစေသုံ အဋ္ဌကထာစရိယာ။ တသ္မိံ တထာရောစိတေ တတော ပရေသု စတုက္ခတ္တုံ ဝိက္ခမ္ဘနဝါရာဒီသု ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီတိ။ ရူပါရူပါနံ လက္ခဏာဒီဟိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဟဏံ ရူပါရူပပရိဂ္ဂဟော၊ နာမရူပမတ္တမေတံ၊ န အညော ကောစိ သတ္တာဒိကောတိ ဝဝတ္ထာပနံ နာမရူပဝဝတ္ထာပနံ။ ပရိဂ္ဂဟိတရူပါရူပဿ မဂ္ဂပါတုဘာဝဒန္ဓတာ စ နာမရူပဝဝတ္ထာပနာဒီနံ ကိစ္ဆသိဒ္ဓိတော သိယာတိ န ရူပါရူပပရိဂ္ဂဟကိစ္ဆတာယ ဧဝ ဒုက္ခပဋိပဒတာ ဝတ္တဗ္ဗာတိ စေ? တံ န၊ နာမရူပဝဝတ္ထာပနာဒီနံ ပစ္စနီကကိလေသမန္ဒတာယ သုခသိဒ္ဓိယမ္ပိ တထာသိဒ္ဓဝိပဿနာသဟဂတာနံ ဣန္ဒြိယာနံ မန္ဒတာယ မဂ္ဂပါတုဘာဝဒန္ဓဘာဝတော။

ရူပါရူပံ ပရိဂ္ဂဟေတွာတိ အကိစ္ဆေနပိ ပရိဂ္ဂဟေတွာ။ ကိစ္ဆေန ပရိဂ္ဂဟိတေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ ဧဝံ သေသေသုပိ။ ဣမံ ဝါရံ ရောစေသုန္တိ ကလာပသမ္မသနာဝသာနေ ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿနာယ ဝတ္တမာနာယ ဥပ္ပန္နဿ ဝိပဿနုပက္ကိလေသဿ တိက္ခတ္တုံ ဝိက္ခမ္ဘနေန ကိစ္ဆတာဝါရံ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါတိ ရောစေသုံ ဧတဒန္တတ္တာ ပဋိပဒါယ။ ဧတဿ အကိစ္ဆတ္တေပိ ပုရိမာနံ ကိစ္ဆတ္တေ ဒုက္ခပဋိပဒတာ ဝုတ္တနယာဝါတိ န ပဋိသိဒ္ဓါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယထာဝုတ္တံ ဝါ သဗ္ဗံ ရူပါရူပပရိဂ္ဂဟာဒိကိစ္ဆတံ တိက္ခတ္တုံ ဝိက္ခမ္ဘနဝါရတာဝသေန ‘‘ဣမံ ဝါရ’’န္တိ အာဟ။ ယဿ ပန သဗ္ဗတ္ထ အကိစ္ဆတာ၊ တဿ သုခါ ပဋိပဒါ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

မုသာဝါဒါဒီနံ ဝိသံဝါဒနာဒိကိစ္စတာယ လူခါနံ အပရိဂ္ဂါဟကာနံ ပဋိပက္ခဘာဝတော ပရိဂ္ဂါဟကသဘာဝါ သမ္မာဝါစာ။ သာ သိနိဒ္ဓဘာဝတော သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ ပရိဂ္ဂဏှာတိ သမ္မာဝါစာပစ္စယသုဘာသိတသောတာရဉ္စ ဇနံ။ ကာယိကကိရိယာကိစ္စံ ကတ္တဗ္ဗံ သမုဋ္ဌာပေတိ၊ သယဉ္စ သမုဋ္ဌဟနံ ဃဋနံ ဟောတီတိ သမ္မာကမ္မန္တသင်္ခါတာ ဝိရတိပိ သမုဋ္ဌာနသဘာဝါတိ ဝုတ္တာ။ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ ဝါ ဥက္ခိပနံ သမုဋ္ဌဟနံ ကာယိကကိရိယာယ ဘာရုက္ခိပနံ ဝိယ၊ ဇီဝမာနဿ သတ္တဿ၊ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ ဝါ သုဒ္ဓိ ဝေါဒါနံ အာဇီဝဿေဝ ဝါ ဇီဝိတိန္ဒြိယဝုတ္တိယာ။

၂၈၃။ မဂ္ဂသန္နိဿိတန္တိ ပရမတ္ထမဂ္ဂသဘာဝတ္တာ မဂ္ဂါဝယဝဘာဝေန သမုဒါယသန္နိဿိတန္တိ အတ္ထော။

၂၈၅။ ပတိဋ္ဌာနံ ကိလေသဝသေန၊ အာယူဟနံ အဘိသင်္ခါရဝသေန။ တဏှာဝသေန ဝါ ပတိဋ္ဌာနံ၊ ဒိဋ္ဌိဝသေန အာယူဟနံ။ ဗောဓီတိ ယာ အယံ ဓမ္မသာမဂ္ဂီ ဝုစ္စတီတိ ယောဇေတဗ္ဗာ။ သေနင်္ဂရထင်္ဂါဒယော ဝိယာတိ ¶ ဧတေန ¶ ပုဂ္ဂလပညတ္တိယာ အဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိဘာဝံ ဒဿေတိ။ အင်္ဂ-သဒ္ဒေါ ကာရဏတ္ထောပိ ဟောတီတိ စတုသစ္စဗောဓာယ သံဝတ္တန္တီတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ။ ဗုဇ္ဈန္တီတိ ဗောဓိယော၊ ဗောဓိယော ဧဝ အင်္ဂါတိ ‘‘အနုဗုဇ္ဈန္တီတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝိပဿနာဒီနံ ကာရဏာနံ ဗုဇ္ဈိတဗ္ဗာနဉ္စ သစ္စာနံ အနုရူပံ ပစ္စက္ခဘာဝေန ပဋိမုခံ အဝိပရီတတာယ သမ္မာ စ ဗုဇ္ဈန္တီတိ ဧဝမတ္ထဝိသေသဒီပကေဟိ ဥပသဂ္ဂေဟိ ‘‘အနုဗုဇ္ဈန္တီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဗောဓိ-သဒ္ဒေါ ဟိ သဗ္ဗဝိသေသယုတ္တံ ဗုဇ္ဈနံ သာမညေန သင်္ဂဏှာတီတိ။

၂၉၉။ တိဏ္ဏန္တိ ရာဂါဒီနံ။ ကရောတိ နာမ ကိံ ဒုစ္စရိတာနိ အနုဝတ္တမာနာနိ။

၃၀၁။ ပါဏာတိပါတာဒိနိပ္ဖာဒိတပစ္စယာနံ နိစ္စသေဝနံ ဓုဝပဋိသေဝနံ။ သကိစ္စကောတိ ဝိသုံ အတ္တနော ကိစ္စဝါ။ န ဟောတီတိ အတ္ထန္တရဘာဝံ ပဋိက္ခိပတိ။ ပစ္စယပဋိသေဝနသာမန္တဇပ္ပနဣရိယာပထပ္ပဝတ္တနာနိ ပါပိစ္ဆတာနိဗ္ဗတ္တာနိ တီဏိ ကုဟနဝတ္ထူနီတိ။

၃၄၃။ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနီဝိပဿနာ သင်္ခါရုပေက္ခာ သာနုလောမာ၊ သာ သုညတော ပဿန္တီ ‘‘သုညတာ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဒုက္ခတော ပဿန္တီ တဏှာပဏိဓိသောသနတော ‘‘အပ္ပဏိဟိတ’’န္တိ။ သာ အာဂမနီယဋ္ဌာနေ မဂ္ဂါဓိဂမတ္ထံ အာဂမနပဋိပဒါဌာနေ ဌတွာ သုညတာပ္ပဏိဟိတန္တိ နာမံ ဒေတိ။ အာဂမနတော နာမေ လဒ္ဓေ သဂုဏတော အာရမ္မဏတော စ နာမံ သိဒ္ဓမေဝ ဟောတိ၊ န ပန သဂုဏာရမ္မဏေဟိ နာမလာဘေ သဗ္ဗတ္ထ အာဂမနတော နာမံ သိဒ္ဓံ ဟောတီတိ ပရိပုဏ္ဏနာမသိဒ္ဓိဟေတုတ္တာ သဂုဏာရမ္မဏေဟိ သဗ္ဗေသမ္ပိ နာမတ္တယယောဂေါ၊ န အာဂမနတောတိ ဝဝတ္ထာနကရတ္တာ စ နိပ္ပရိယာယဒေသနာယ အာဂမနတောဝ ဣဓ နာမံ လဘတိ၊ န ဣတရေဟီတိ ဝုတ္တံ။

၃၅၀။ အနိမိတ္တဝိပဿနန္တိ အနိစ္စာနုပဿနံ။ နိမိတ္တဓမ္မေသူတိ သမူဟာဒိဃနဝသေန စ သကိစ္စပရိစ္ဆေဒတာယ စ သပရိဂ္ဂဟေသု ခန္ဓေသု။ အနိမိတ္တဝိမောက္ခောတိ အနိစ္စာနုပဿနမာဟ။ ဧဝံသမ္ပဒမိဒန္တိ ကထမိဓ ဥပမာသံသန္ဒနံ ဟောတိ။ န ဟိ ဆန္ဒစိတ္တာနံ မဂ္ဂသင်္ခါတအဓိပတိဘာဝါဘာဝေါ ဝိယ သဒ္ဓိန္ဒြိယာဓိကဿ အနိမိတ္တဝိမောက္ခဿ အနိမိတ္တဘာဝါဘာဝေါ အတ္ထိ၊ န စ အမဂ္ဂါဓိပတီနံ မဂ္ဂါဓိပတိနာမဒါနာဘာဝေါ ဝိယ အနိမိတ္တဿ အနိမိတ္တနာမဒါနာဘာဝေါတိ သက္ကာ ဝတ္တုံ အနိမိတ္တဝိမောက္ခဿ အနနိမိတ္တတာယ အဘာဝတော ¶ ။ မဂ္ဂေါ အဓိပတိ ဧတေသန္တိ စ မဂ္ဂါဓိပတိနောတိ ယုတ္တော တတ္ထ ဆန္ဒစိတ္တေဟိ တံသမ္ပယုတ္တာနံ မဂ္ဂါဓိပတိဘာဝါဘာဝေါ။ ဣဓ ¶ ပန မဂ္ဂေါ အနိမိတ္တံ ဧတဿာတိ မဂ္ဂါနိမိတ္တောတိ အယမတ္ထော န သမ္ဘဝတီတိ န တေန အမဂ္ဂေန မဂ္ဂဿ အနိမိတ္တဘာဝေါ န ယုဇ္ဇတိ၊ ကိံ ဝါ ဧတ္ထ သာမညံ အဓိပ္ပေတန္တိ။ အမဂ္ဂင်္ဂမဂ္ဂနာမာဘာဝေါ။ ယထာ သတိပိ အဓိပတိဘာဝေ ဆန္ဒစိတ္တာနံ န မဂ္ဂါဓိပတီတိ မဂ္ဂနာမံ၊ န စ တေဟိ မဂ္ဂဿ တေသံ အမဂ္ဂင်္ဂတ္တာ၊ တထာ သတိပိ သဒ္ဓါယ အာဂမနဘာဝေန တဿာ အနိမိတ္တန္တိ မဂ္ဂနာမံ၊ န စ တာယ မဂ္ဂဿ တဿာ အမဂ္ဂင်္ဂတ္တာ။ ဧဝံ အနိမိတ္တဝိပဿနာယပိ အနိမိတ္တဘာဝေါ နိပ္ပရိယာယေန နတ္ထီတိ ဒီပိတော ဟောတိ။

နနု စ ဣဓ ဈာနံ သုညတာဒိနာမေန ဝုတ္တံ၊ န မဂ္ဂေါတိ စေ? န၊ မဂ္ဂသမ္ပယောဂတော ဈာနဿ သုညတာဒိနာမကတ္တာ။ သုတ္တန္တပရိယာယေန သဂုဏာရမ္မဏေဟိ ဣဓ အဘိဓမ္မေပိ နာမံ လဘတီတိ အာဟံသု။ တသ္မာ ပဋိက္ခိတ္တာ ‘‘န ပန လဘန္တီ’’တိ။ ကိံ ကာရဏာ? အဘိဓမ္မေ သရသံ အနာမသိတွာ ပစ္စနီကတောဝ နာမလာဘာတိ အဓိပ္ပာယော။ ယော ဟိ သဂုဏာရမ္မဏေဟိ နာမလာဘော၊ သော သရသပ္ပဓာနော ဟောတိ။ သရသေနေဝ စ နာမလာဘေ သဗ္ဗမဂ္ဂါနံ သုညတာဒိဘာဝေါတိ ဝဝတ္ထာနံ န သိယာ။ တသ္မာ အဘိဓမ္မေ သတိပိ ဒွီဟိ နာမလာဘေ ပစ္စနီကတော နာမဝဝတ္ထာနကရံ ဂဟိတန္တိ သဂုဏာရမ္မဏေဟိ သုညတာပ္ပဏိဟိတမဂ္ဂါ နာမံ န လဘန္တီတိ အာဟ။ အထ ဝါ န ပန လဘန္တီတိ အညနိရပေက္ခေဟိ သဂုဏာရမ္မဏေဟိ န လဘန္တိ။ ကိံ ကာရဏာ? အဘိဓမ္မေ သရသပစ္စနီကေဟိ သဟိတေဟိ နာမလာဘာတိ အတ္ထော။ ပစ္စနီကဉှိ ဝဝတ္ထာနကရံ အနပေက္ခိတွာ ကေဝလဿ သရသဿ နာမဟေတုဘာဝေါ အဘိဓမ္မေ နတ္ထိ အဝဝတ္ထာနာပတ္တိတော။ တသ္မာ အတ္တာဘိနိဝေသပဏိဓိပဋိပက္ခဝိပဿနာနုလောမာ မဂ္ဂါ သတိပိ သရသန္တရေ ပစ္စနီကသဟိတေန သရသေန နာမံ လဘန္တိ။ အနိမိတ္တမဂ္ဂဿ ပန ဝိပဿနာ နိမိတ္တပဋိပက္ခာ န ဟောတိ သယံ နိမိတ္တဂ္ဂဟဏတော နိမိတ္တဂ္ဂဟဏာနိဝါရဏာတိ တဒနုလောမမဂ္ဂေါပိ န နိမိတ္တဿ ပဋိပက္ခော။ ယဒိ သိယာ၊ နိမိတ္တဂတဝိပဿနာယပိ ပဋိပက္ခော သိယာတိ။ တသ္မာ ဝိဇ္ဇမာနောပိ သရသော ဝဝတ္ထာနကရပစ္စနီကာဘာဝါ အဘိဓမ္မေ အနိမိတ္တန္တိ နာမဒါယကော န ဂဟိတော။ အနိစ္စာနုပဿနာနုလောမော ပန မဂ္ဂေါ သုဒ္ဓိကပဋိပဒါနယေယေဝ သင်္ဂဟိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တသ္မာ ဧဝ စ သော နယော ဝုတ္တောတိ။ ဧဝန္တိ ယံ ¶ ဝက္ခတိ ‘‘အနိစ္စတော ဝုဋ္ဌဟန္တဿ မဂ္ဂေါ အနိမိတ္တော ဟောတီ’’တိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၃၅၀)၊ ဧဝံ အာဟရိတွာ အဋ္ဌကထာစရိယေဟိ သော အနိမိတ္တမဂ္ဂေါ ဒီပိတောတိ အတ္ထော။

ဝုဋ္ဌာန…ပေ… ကိမာရမ္မဏာတိ အနိစ္စာဒိတော ဝုဋ္ဌဟန္တဿ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိယာ လက္ခဏာရမ္မဏတ္တေ သတိ သင်္ခါရေဟိ ဝုဋ္ဌာနံ န သိယာ၊ သင်္ခါရာရမ္မဏတ္တေ စ လက္ခဏပဋိဝေဓောတိ မညမာနော ¶ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘အနိစ္စ’’န္တိအာဒိနာ သင်္ခါရေသု ပဝတ္တမာနေန ဉာဏေန လက္ခဏာနိပိ ပဋိဝိဒ္ဓါနိ ဟောန္တိ တဒါကာရသင်္ခါရဂဟဏတောတိ အာဟ ‘‘လက္ခဏာရမ္မဏာ’’တိ။ သင်္ခါရာရမ္မဏာ ဧဝ ယထာဝုတ္တာဓိပ္ပာယေန ‘‘လက္ခဏာရမ္မဏာ’’တိ ဝုတ္တာတိ ဒဿေန္တော ‘‘လက္ခဏံ နာမာ’’တိအာဒိမာဟ။ အနိစ္စတာ ဒုက္ခတာ အနတ္တတာတိ ဟိ ဝိသုံ ဂယှမာနံ လက္ခဏံ ပညတ္တိဂတိကံ ပရမတ္ထတော အဝိဇ္ဇမာနံ၊ အဝိဇ္ဇမာနတ္တာ ဧဝ ပရိတ္တာဒိဝသေန နဝတ္တဗ္ဗဓမ္မဘူတံ။ တသ္မာ ဝိသုံ ဂဟေတဗ္ဗဿ လက္ခဏဿ ပရမတ္ထတော အဘာဝါ ‘‘အနိစ္စံ ဒုက္ခမနတ္တာ’’တိ သင်္ခါရေ သဘာဝတော သလ္လက္ခေန္တောဝ လက္ခဏာနိ သလ္လက္ခေတိ နာမာတိ အာဟ ‘‘ယော ပန အနိစ္စံ ဒုက္ခမနတ္တာတိ တီဏိ လက္ခဏာနိ သလ္လက္ခေတီ’’တိ။ ယသ္မာ စ အနိစ္စန္တိအာဒိနာ သင်္ခါရာဝ ဒိဿမာနာ၊ တသ္မာ တေ ကဏ္ဌေ ဗဒ္ဓကုဏပံ ဝိယ ပဋိနိဿဇ္ဇနီယာ ဟောန္တိ။

လောကုတ္တရကုသလံ

ပကိဏ္ဏကကထာဝဏ္ဏနာ

တတြာတိ လောကုတ္တရဇ္ဈာနေ။ အဇ္ဈတ္တဉ္စာတိ ဥပဍ္ဎဂါထာယ အဘိနိဝိသိတဗ္ဗံ ဝုဋ္ဌာတဗ္ဗံ ဝိပဿနာဘူမိံ ပဉ္စဓာ ဥဒ္ဒိသတိ။ သတ္တအဋ္ဌာဒီနိ အင်္ဂါနိ သတ္တဋ္ဌင်္ဂါနီတိ အာဒိသဒ္ဒဿ လောပေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ နိမိတ္တန္တိ ယတော ဝုဋ္ဌာနံ၊ တာနိ နိမိတ္တပဝတ္တာနိ နိမိတ္တဝစနေနေဝ ဥဒ္ဒိသတိ။ သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏမေဝ အရိယမဂ္ဂဿ ဗောဇ္ဈင်္ဂါဒိဝိသေသံ နိယမေတိ။ ကသ္မာ? တတော တတော ဒုတိယာဒိပါဒကဇ္ဈာနတော ဥပ္ပန္နဿ သသင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏဿ ပါဒကဇ္ဈာနာတိက္ကန္တာနံ အင်္ဂါနံ အသမာပဇ္ဇိတုကာမတာဝိရာဂဘာဝနာဘာဝတော ဣတရဿ စ အတဗ္ဘာဝတော။ တေသမ္ပိ ဝါဒေသု…ပေ… ဝိပဿနာဝ နိယမေတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကသ္မာ? ဝိပဿနာနိယမေနေဝ ဟိ ပဌမတ္ထေရဝါဒေပိ အပါဒကပဌမဇ္ဈာနပါဒကမဂ္ဂါ ပဌမဇ္ဈာနိကာဝ ဟောန္တိ၊ ဣတရေ စ ပါဒကဇ္ဈာနဝိပဿနာနိယမေဟိ တံတံဈာနိကာ။ ဧဝံ သေသဝါဒေသုပိ ဝိပဿနာနိယမော ယထာသမ္ဘဝံ ယောဇေတဗ္ဗော။

ပကိဏ္ဏကသင်္ခါရေတိ ¶ ပါဒကဇ္ဈာနတော အညသင်္ခါရေ။ တေန ပါဒကဇ္ဈာနသင်္ခါရေသု သမ္မသိတေသု ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။ တတြာပီတိ ဒုတိယတ္ထေရဝါဒေပိ။ တံတံဈာနိကတာ တံတံသမ္မသိတသင်္ခါရဝိပဿနာနိယမေဟိ ဟောတိ။ တတြာပိ ဟိ ဝိပဿနာ တံတံဝိရာဂါဝိရာဂဘာဝနာဘာဝေန သောမနဿသဟဂတာ ¶ ဥပေက္ခာသဟဂတာ စ ဟုတွာ ဈာနင်္ဂါဒိနိယမံ မဂ္ဂဿ ကရောတီတိ ဧဝံ ဝိပဿနာနိယမော ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။

တန္တိ တံတံဈာနသဒိသဘဝနံ။ သွာယမတ္ထော ပါဒကဇ္ဈာနသမ္မသိတဇ္ဈာနုပနိဿယေဟိ ဝိနာ အဇ္ဈာသယမတ္တေန အသိဇ္ဈနာ ဥပနိဿယေန ဝိနာ သင်္ကပ္ပမတ္တေန သကဒါဂါမိဖလာဒီနံ အသိဇ္ဈနဒီပကေန နန္ဒကောဝါဒေန (မ။ နိ။ ၃။၃၉၈ အာဒယော) ဒီပေတဗ္ဗော။ တတ္ထ ဟိ သောတာပန္နာယပိ ပရိပုဏ္ဏသင်္ကပ္ပဘာဝံ ဝဒန္တေန ဘဂဝတာ ယဿ ယဿ ဥပနိဿယော အတ္ထိ၊ တဿ တဿေဝ အဇ္ဈာသယော နိယာမကော၊ နာညဿာတိ တေန တေန ပရိပုဏ္ဏသင်္ကပ္ပတာ ဟောတိ၊ န တတော ပရံ သင်္ကပ္ပသဗ္ဘာဝေပိ အသိဇ္ဈနတောတိ အယမတ္ထော ဒီပိတော ဟောတိ။ ဧဝမိဓာပိ ယဿ ယဿ ဒုတိယာဒိဈာနိကဿ မဂ္ဂဿ ယထာဝုတ္တော ဥပနိဿယော အတ္ထိ၊ တဿ တဿေဝ အဇ္ဈာသယော နိယာမကော၊ နာညဿ သတိပိ တသ္မိံ အသိဇ္ဈနတော။ ဣမသ္မိံ ပန ဝါဒေ ပါဒကသမ္မသိတဇ္ဈာနုပနိဿယသဗ္ဘာဝေ အဇ္ဈာသယော ဧကန္တေန ဟောတိ၊ တံတံဖလူပနိဿယသဗ္ဘာဝေ တံတံသင်္ကပ္ပော ဝိယာတိ တဒဘာဝါဘာဝတော အဇ္ဈာသယော နိယမေတီတိ ဝုတ္တံ။

ယသ္မိံ ပန ပါဒကဇ္ဈာနံ နတ္ထီတိ စတုတ္ထဇ္ဈာနိကဝဇ္ဇာနံ ပါဒကာနိ လောကိယဇ္ဈာနာနိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အပ္ပနာပ္ပတ္တိ စ ဩဠာရိကင်္ဂါတိက္ကမနုပနိဿယာဘာဝေ ပဉ္စဟိ အင်္ဂေဟိ ဝိနာ န ဟောတီတိ ‘‘သောမနဿသဟဂတမဂ္ဂေါ ဟောတီ’’တိ အာဟ။ ဥပေက္ခာသဟဂတမဂ္ဂေါတိ ဧတေန စတုတ္ထဇ္ဈာနိကတာပိ သမာနာ အနုသယသမုဂ္ဃာဋနသမတ္ထဿ န သင်္ခါရာဝသေသတာတိ ဒဿေတိ။ တေ စ ဝါဒါ န ဝိရုဇ္ဈန္တိ အဇ္ဈာသယဝသေန ပဉ္စမဇ္ဈာနိကတာယ ပဌမာဒိဇ္ဈာနိကတာယ စ သမ္ဘဝတောတိ အဓိပ္ပာယော။ အဇ္ဈာသယော စ သာတ္ထကော ဟောတိ၊ အညထာ ပါဒကသမ္မသိတဇ္ဈာနေဟေဝ နိယမဿ သိဒ္ဓတ္တာ အဇ္ဈာသယော နိယာမကော ဝုစ္စမာနော နိရတ္ထကော သိယာတိ။ ဣဓ ပန အဋ္ဌသာလိနိယာ နိယာမနေ ဧကန္တိကံ ဝိပဿနာသင်္ခါတံ အတ္ထမေဝ ဥဒ္ဓရိတွာ ‘‘တေသမ္ပိ ဝါဒေသု အယံ…ပေ… ဝိပဿနာဝ နိယမေတီ’’တိ ဝဒန္တေန ¶ တယောပေတေ ဝါဒေ ဝိပဿနာဝ နိယမေတီတိ ဒဿိတံ။ တံတံဝါဒါနဉှိ ဝိပဿနာသဟိတာနမေဝ သိဒ္ဓိ၊ နာညထာတိ ဒဿိတန္တိ။

ပဝေဓတီတိ ဂေါတြဘုဿ ပစ္စယော ဘဝိတုံ န သက္ကောတီတိ အတ္ထော။ ယဒိ ပဉ္စမစိတ္တက္ခဏေ ဇဝနံ ပတိတံ နာမ ဟောတိ၊ ကထံ တဒါ ဂေါတြဘု တဒနန္တရဉ္စ မဂ္ဂေါ ဇဝနဿ ပတိတက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ? အပုဗ္ဗဿ ဇဝနန္တရဿ ပတိတတာဘာဝတော။ တဒေဝ ဟိ ဇဝနံ အနေကက္ခတ္တုံ ပဝတ္တမာနံ ¶ ပတိတံ သိယာတိ၊ ဂေါတြဘု ပန အာရမ္မဏန္တရေ ဥပ္ပန္နံ အပုဗ္ဗံ ဇဝနံ၊ တထာ မဂ္ဂေါ ဘူမန္တရတော စာတိ။ နနု စ သတ္တမဇဝနစေတနာယ ဗလဝတာယ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယဘာဝေါ ဟောတိ အာနန္တရိယတာပီတိ၊ တတ္ထာယံ အဓိပ္ပာယော သိယာ ‘‘ပဋိသန္ဓိယာ အနန္တရပစ္စယဘာဝိနော ဝိပါကသန္တာနဿ အနန္တရပစ္စယဘာဝေန အန္တိမဇဝနစေတနာယ သုသင်္ခတတ္တာ သာ သတ္တမဇဝနစေတနာ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယာ အာနန္တရိကာ စ ဟောတိ၊ န အပတိတဇဝနစေတနာ ဝိယ ဗလဝတာယာ’’တိ။

ပုန အနုလောမံ တံ အနုဗန္ဓေယျာတိ ဂေါတြဘုဿ ဟိ သင်္ခါရာရမ္မဏတ္တေ သတိ တဒပိ အနုလောမမေဝါတိ ပုရိမအနုလောမံ ဝိယ တံ တဒပိ အညံ အနုလောမံ အနုဗန္ဓေယျ၊ န မဂ္ဂေါတိ မဂ္ဂဝုဋ္ဌာနမေဝ စ န ဘဝေယျ အတ္တနော သဒိသာလမ္ဗနဿ အာဝဇ္ဇနဋ္ဌာနိယဿ ပစ္စယဿ အလာဘာ။ အပ္ပဟီနဘာဝေန ပဉ္စသု ဥပါဒါနက္ခန္ဓေသု အနုသယိတာ ကိလေသာ သာ ဘူမိ ဧတေဟိ လဒ္ဓါတိ ကတွာ ဘူမိလဒ္ဓါ။ ဝဋ္ဋံ သိနောန္တိ ဗန္ဓန္တီတိ ကတွာ ဝဋ္ဋသေတူ စ၊ တေသံ သမုဂ္ဃာတကရဏန္တိပိ ဧတဒေဝဿ လောဘက္ခန္ဓာဒိပဒါလနံ ဝုစ္စတိ။ တန္တိ ပဝတ္တံ။ ဧကံ ဘဝန္တိ အနာဂါမိနော အနေကက္ခတ္တုဉ္စ တတ္ထေဝ ဥပပဇ္ဇန္တဿ ဟေဋ္ဌာ အနာဂမနဝသေန ဧကော ဘဝေါတိ ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ။

ဣမဿ ပနတ္ထဿာတိ ယထာဝုတ္တဿ ဥပါဒိန္နကပဝတ္တတော ဝုဋ္ဌာနဿ။ အပါယေသု သတ္တမဘဝတော ဥဒ္ဓံ သုဂတိယဉ္စ ဝိပါကဒါယကဿ အဘိသင်္ခါရဝိညာဏဿ ပစ္စယဃာတော သောတာပတ္တိမဂ္ဂဉာဏေန အဘိသင်္ခါရဝိညာဏဿ နိရောဓော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဒွီသု ဘဝေသူတိ အနာဂါမိမဂ္ဂေ အဘာဝိတေ သကဒါဂါမိဿ ကာမဓာတုယံ ယေ ဒွေ ဘဝါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ၊ တေသူတိ အတ္ထော။ စလတီတိ ဧတေန စလနသဘာဝမေဝ ဒဿေတိ၊ န အစလနာဘာဝံ၊ တသ္မာ အစလနံ ဒဿေတွာ ပုန စလနံ ဒဿေတုံ ‘‘တထာဂတဿ ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ ယေပိ ဝါ ကတ္ထစိ စတ္တာရောပိ မဂ္ဂေ သမာနပဋိပဒေ ဒိသွာ သဘာဝတော အစလနမေဝ ¶ ဂဏှေယျုံ၊ တေသံ တံဂဟဏနိဝါရဏတ္ထံ ‘‘စလတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ န စလနာဝဓာရဏတ္ထန္တိ ယုတ္တံ ဥဘယဒဿနံ။ အထ ဝါ ယဒိပိ ကေသဉ္စိ စတ္တာရောပိ မဂ္ဂါ သမာနပဋိပဒါ၊ တထာပိ ကိလေသိန္ဒြိယေဟိ သိဇ္ဈမာနာ ပဋိပဒါ တေသံ ဝသေန စလနပကတိကာ ဧဝါတိ ‘‘စလတိ’’စ္စေဝ ဝုတ္တံ၊ န ‘‘န စလတီ’’တိ။

လောကုတ္တရကုသလပကိဏ္ဏကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဌမမဂ္ဂဝီသတိမဟာနယဝဏ္ဏနာ

၃၅၇။ ယဿ ¶ ပုဗ္ဗဘာဂေ ‘‘မဂ္ဂံ ဘာဝေမီ’’တိ အဇ္ဈာသယော ပဝတ္တော၊ သော မဂ္ဂံ ဘာဝေတိ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ အဇ္ဈာသယဝိသေသေန တံတံဘာဝနာဝိသေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၃၅၈။ ဆန္ဒာဓိပတေယျန္တိအာဒီသု ဧကစိတ္တက္ခဏေ ဝတ္တမာနေသု ဓမ္မေသု ကထံ ဆန္ဒဿ တံသဟဇာတဿ အဓိပတိဘာဝေါ ဝီရိယာဒီနဉ္စာတိ? ဥပနိဿယဝသေန။ ယဿ ဟိ သစေ ဆန္ဒဝတော ကုသလံ နိပ္ဖဇ္ဇတိ၊ ‘‘အဟံ နိပ္ဖာဒေဿာမီ’’တိ ပဝတ္တမာနဿ ကုသလံ နိပ္ဖန္နံ၊ တဿ တံသဟဇာတော ဆန္ဒော တေန ပုရိမုပနိဿယေန ဝိသိဋ္ဌော သဟဇာတဓမ္မေ အတ္တနော ဝသေ ဝတ္တေတိ။ တသ္မိဉ္စ ပဝတ္တမာနေ တေ ပဝတ္တန္တိ၊ နိဝတ္တမာနေ နိဝတ္တန္တိ၊ တဒနုရူပဗလာ စ ဟောန္တိ ရာဇပုရိသာ ဝိယာတိ။ ဧဝံ ဝီရိယာဒီသု။ သေသဓမ္မာနံ ပန ကတ္ထစိ ဝုတ္တပ္ပကာရပ္ပဝတ္တိသဗ္ဘာဝေပိ အတံသဘာဝတ္တာ အဓိပတိဘာဝေါ နတ္ထီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဒုတိယမဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၃၆၁။ အာ-ကာရဿ ရဿတ္တံ ကတွာ အညိန္ဒြိယံ ဝုတ္တံ၊ အာ-ကာရော စ ဓမ္မမရိယာဒတ္ထော။

တတိယစတုတ္ထမဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၃၆၂။ မဂ္ဂင်္ဂါနိ န ပူရေန္တိ အကိစ္စကတ္တာ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာတိ အဓိပ္ပာယော။ မာရေန္တော ဂစ္ဆတီတိ ဟိ မဂ္ဂေါ၊ န စေတာယ မာရေတဗ္ဗံ အတ္ထီတိ။ မာနဿ ဒိဋ္ဌိသဒိသာ ¶ ပဝတ္တိ အဟမသ္မီတိ ပဝတ္တမာနဿ ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနေ ဌာနံ။ အာလောကဿေဝ ပဝတ္တိကာလော ဝိယာတိ စိရပ္ပဝတ္တိံ သန္ဓာယာဟ။ ဧကဒေသသာမညေန ဟိ ယထာဓိပ္ပေတေန ဥပမာ ဟောတီတိ။ ခါရေ ဝါတိ ကဋ္ဌာဒီနံ ခါရစ္ဆာရိကာယံ။ သမ္မဒ္ဒိတွာတိ ကိလေဒေတွာ။ ဆန္ဒောတိ တဏှာ။ အနုသယောတိ တဏှာ မာနာနုသယော စ။ ဧတသ္မိဉ္စ သုတ္တေ အသမူဟတဿ ဂန္ဓဿ သမုဂ္ဃာဋနံ ဝိယ အသမူဟတမာနာဒိသမုဂ္ဃာတံ ဒဿေန္တေန အညမညေ ကိလေသေ ပဇဟတီတိ ဒဿိတန္တိ အာနီတံ၊ န ယထာဝုတ္တနယေန ဥပမာယ ဝုတ္တတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ နိရန္တရံ ပဝတ္တမာနေ စိတ္တေ တဿ သံကိလေသဝေါဒါနကရာ သာဝဇ္ဇာနဝဇ္ဇာ စေတသိကာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ တဿင်္ဂဘူတာ အဝယဝါ ဝိယ ဟောန္တီတိ ‘‘စိတ္တင်္ဂဝသေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။

လောကုတ္တရကုသလဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ကုသလကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အကုသလပဒံ

ဓမ္မုဒ္ဒေသဝါရော

ပဌမစိတ္တကထာဝဏ္ဏနာ

၃၆၅။ ကုသလေ ¶ ဝုတ္တနယံ အနုဂန္တွာ ယထာနုရူပံ ဝေဒိတဗ္ဗတာယ ‘‘ဝုတ္တနယေနာ’’တိ အာဟ။ ဂန္တဗ္ဗာဘာဝတောတိ ဗုဇ္ဈိတဗ္ဗာဘာဝတော။ ဒိဋ္ဌိယာ ဂတမတ္တန္တိ ဒိဋ္ဌိယာ ဂတိမတ္တံ ဂဟဏမတ္တံ။ အာသန္နကာရဏတ္တာ အယောနိသောမနသိကာရဿ ဝိသုံ ဂဟဏံ ဧကန္တကာရဏတ္တာ စ။ သတိသံဝရောတိ ဣဓ သီတာဒီဟိ ဖုဋ္ဌဿ အပ္ပမဇ္ဇနံ ခမနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပဟာနသံဝရောတိ ဝီရိယသံဝရော။

အဿာဒဒဿနန္တိ အဿာဒဒိဋ္ဌိ။ ဖလဋ္ဌေန ပစ္စုပဋ္ဌာနေန အသမ္မာပဋိပတ္တိပစ္စုပဋ္ဌာနောမောဟော၊ သမ္မာပဋိပတ္တိပဋိပက္ခဘာဝဂ္ဂဟဏာကာရော ဝါ။ သဗ္ဗဿ လောဘဿ အဘိဇ္ဈာဘာဝေ သတိပိ ဝိသေသယုတ္တာယ အဘိဇ္ဈာယ ကမ္မပထပ္ပတ္တာယ ဣဓုပ္ပဇ္ဇမာနာယ လက္ခဏာဒိံ ဒဿေတုံ ‘‘သာ ပရသမ္ပတ္တီန’’န္တိအာဒိမာဟ။ အတ္တနော ပရိဏာမနဿ ပုရေစာရိကာ တဏှာဘိရတိ အဘိရတိ။

အနုပပရိက္ခာ ¶ မောဟော။ မောဟဝသေန ဟိ ဒိဋ္ဌိဝသေန ဝါ အဝတ္ထုသ္မိံ သာနုနယော အဓိမောက္ခော ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ။ အသတိယစိတ္တေတိ အဟိရိကာဒီဟိ အာရက္ခရဟိတစိတ္တေ။ သတိရဟိတတ္တာ သတိပဋိပက္ခတ္တာ စာတိ ဧတေန သတိရဟိတာ သတိပဋိပက္ခာ စ အကုသလာ ခန္ဓာ ဧဝ မိစ္ဆာသတီတိ ဒဿေတိ။ တေ ပန ဥပနာဟာဒိပ္ပဝတ္တိယံ စိရကတာဒိသလ္လက္ခဏေ ပဋုသညာသမ္ပယုတ္တာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ သဒရထာဒိဘာဝေါ အဝိသေသေန ကိလေသသမ္ပယောဂတော ဝုတ္တော လဟုတာဒိဧကန္တပဋိပက္ခာနံ ထိနမိဒ္ဓါဒီနံ ကေသဉ္စိ ဣဓ အဘာဝါ။ အဝူပသမောတိ အသန္နိသိန္နသဗ္ဘာဝမာဟ။ အနဝဋ္ဌာနရသန္တိ စလနကိစ္စံ။ စေတသော အဝူပသမေတိ နိပ္ဖာဒေတဗ္ဗေ ပယောဇနေ ဘုမ္မံ၊ အဝူပသမပစ္စယဘူတံ အာရမ္မဏံ ဝါ ‘‘အဝူပသမော’’တိ ဝုတ္တံ။

ဓမ္မုဒ္ဒေသဝါရကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဒ္ဒေသဝါရကထာဝဏ္ဏနာ

၃၇၇။ သဟဇာတဓမ္မေသု ¶ အကမ္ပနံ န ကောသဇ္ဇေသု အကမ္ပနံ ဝိယ တပ္ပဋိပက္ခဘာဝတော ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ တံတံပါပကိရိယာယ ဥဿဟနဝသေန ပန ထိရတာ တတ္ထ အကမ္ပနံ။

၃၈၁။ ဒိဋ္ဌိယာ ဝိရူပံ ဖန္ဒိတန္တိ တထာ တထာ သဿတာဒိဝသေန ပဝတ္တာ ဒိဋ္ဌိ ဧဝ ဝုစ္စတိ။ တရန္တီတိ တိတ္ထေ ဝိယ ပိလဝန္တိ။ ဝိပရိယေသတောတိ ဝတ္ထုဿ ဝိပရီတတော။

၃၉၀။ သဘာဝပဋိစ္ဆာဒနဝသေန ပကတိအတ္တာဒိအသန္တဂဟဏဿ အနိစ္စာဒီနံ နိစ္စာဒိဝိသမဂဟဏဿ စ သညာဒိဝိပရိယေသဿ နိဿယတ္တာ ‘‘အသန္တံ အသမဉ္စ ဗုဇ္ဈတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဒုတိယစိတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၉၉။ ကိဉ္စာပိ…ပေ… ပရာမသန္တဿ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ပုရိမစိတ္တေန အဝိသေသံ ဒဿေတိ။ အနုဿာဟနာဝသီဒနဘာဝေန သံဟတဘာဝေါ ထိနံ။

တတိယစိတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၀၀။ ဣဓ မာနေန သဒ္ဓိံ ပဉ္စ အပဏ္ဏကင်္ဂါနီတိ အဝိရဇ္ဈနကင်္ဂါနိ ဥပ္ပတ္တိအရဟင်္ဂါနိ ဟောန္တီတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ မာနဿ အနိယတတ္တာ န နိယတယေဝါပနကာတိ ¶ ။ ပဋ္ဌာနေ ဟိ ‘‘သံယောဇနံ ဓမ္မံ ပဋိစ္စ သံယောဇနော ဓမ္မော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဟေတုပစ္စယာ’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၃။၄။၁) ဧတ္ထ ‘‘စတုက္ခတ္တုံ ကာမရာဂေန တိက္ခတ္တုံ ပဋိဃေန စ မာနော ဝိစိကိစ္ဆာ ဘဝရာဂေါ တယောပေတေ သကဒါဂါမိနော သံယောဇနာနံ သံယောဇနေဟိ ဒသဝိဓာ ယောဇနာ’’တိ ဒဿိတာယ ဒသဝိဓာယ ယောဇနာယ ‘‘ကာမရာဂသံယောဇနံ ပဋိစ္စ မာနသံယောဇနံ အဝိဇ္ဇာသံယောဇန’’န္တိ ဝတွာ ‘‘ကာမရာဂသံယောဇနံ ပဋိစ္စ အဝိဇ္ဇာသံယောဇန’’န္တိ ‘‘မာနသံယောဇနံ ပဋိစ္စ ဘဝရာဂသံယောဇနံ အဝိဇ္ဇာသံယောဇန’’န္တိ စ ဝတွာ ‘‘ဘဝရာဂသံယောဇနံ ပဋိစ္စ အဝိဇ္ဇာသံယောဇန’’န္တိ ဝုတ္တာဟိ ယောဇနာဟိ မာနဿ အနိယတဘာဝေါ ပကာသိတော၊ တထာ ကိလေသဒုကေပိ။ ဣဓ စ ဝက္ခတိ ‘‘ဒသဝိဓာ သံယောဇနာနံ ယောဇနာ၊ တထာ ဒသဝိဓာ ကိလေသာန’’န္တိ စ။ ဥန္နမနဝသေနေဝ သမ္ပဂ္ဂဟရသော ¶ ၊ န ဝီရိယံ ဝိယ တံတံကိစ္စသာဓနေ အဗ္ဘုဿာဟနဝသေန။ ဩမာနဿပိ အတ္တာနံ အဝံကတွာ ဂဟဏံ သမ္ပဂ္ဂဟောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

စတုတ္ထစိတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၀၂။ ပရိဟရဏတ္ထံ ဝိက္ခိတ္တာ ဟုတွာ ဥဿာဟံ ဇနေန္တာ ‘‘ပရိဟရဏတ္ထံ သဥဿာဟာ’’တိ ဝုတ္တာ၊ တေသံ။

နဝမစိတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၁၃။ ဝိသပ္ပနအနိဋ္ဌရူပသမုဋ္ဌာနဝသေန အတ္တနော ပဝတ္တိအာကာရဝသေန စ ဝိသပ္ပနရသော။ ဒေါသော ဥပယောဂဖလေသု အနိဋ္ဌတ္တာ ဝိသသံသဋ္ဌပူတိမုတ္တံ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အနဘိရတိရသာတိ ဧဝံပကာရေသု ပဋိက္ခေပေန ရသဝစနေသု တံတံပဋိပက္ခကိစ္စဂဟဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကဋုကာကာရဂတိ ကဋုကဉ္စုကတာ၊ အတ္တသမ္ပတ္တိ အာဝါသာဒိ၊ ပရာယတ္တတာယ ဒါသဗျံ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယထာ ဟိ ဒါသဗျေ သတိ ဒါသော ပရာယတ္တော ဟောတိ၊ ဧဝံ ကုက္ကုစ္စေ သတိ တံသမင်္ဂီ။ န ဟိ သော အတ္တနော ဓမ္မတာယ ပဝတ္တိတုံ သက္ကောတိ ကုသလေတိ။ အထ ဝါ ကတာကတာကုသလကုသလာနုသောစနေ အာယတ္တတာယ တဒုဘယဝသေန ကုက္ကုစ္စေန တံသမင်္ဂီ ဟောတီတိ ဒါသဗျံ ဝိယ တံ ဟောတိ။

၄၁၈။ ဝိရုဒ္ဓါကာရောတိ ¶ ဝိရုဒ္ဓဿ ပုဂ္ဂလဿ၊ စိတ္တဿ ဝါ အာကာရော ဝိရုဒ္ဓဘာဝေါ။ တေန ဝိရုဇ္ဈနံ ဝိရောဓောတိ ဒဿေတိ။ ဝစနန္တိ ဧတံ နိဒဿနမတ္တံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သဗ္ဗမေဝ ဟိ ကိစ္စံ ဧတေန ကရိယမာနံ သုရောပိတံ သုဇနိတံ န ဟောတီတိ။ ရောပသဒ္ဒဝစနတ္ထမေဝ ကေစိ ဝဏ္ဏေန္တိ။ တံ အပ္ပမာဏန္တိ ကောဓဿ တထာပဝတ္တနသဘာဝါဘာဝါ အညေန ကေနစိ ကာရဏေန ပရိပုဏ္ဏတာ သိယာတိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

ဧကာဒသမစိတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၂၂။ ဝိဂတာ စိကိစ္ဆာတိ စိကိစ္ဆိတုံ ဒုက္ကရတာယ ဝုတ္တံ၊ န သဗ္ဗထာ စိကိစ္ဆာဘာဝါ ဝိစိကိစ္ဆာယာတိ တဒတ္ထံ ဒဿေတိ။

၄၂၄။ နိစ္ဆယာဘာဝါ ¶ အသဏ္ဌဟနတော စေတသော ပဝတ္တိပစ္စယမတ္တတာယ ‘‘ပဝတ္တိဋ္ဌိတိမတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

၄၂၅။ ဧကံ အာကာရံ ဂန္တုံ အသမတ္ထတာယ အတ္တနော အာမုခံ သပ္ပနတော ဩသက္ကတိ။

ဒွါဒသမစိတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၂၉။ ဥဒ္ဓစ္စံ အတ္တနော ဂဟိတာကာရေ ဧဝ ဌတွာ ဘမတီတိ ဧကာရမ္မဏသ္မိံယေဝ ဝိပ္ဖန္ဒနံ ဟောတိ။ ဝိစိကိစ္ဆာ ပန ယဒိပိ ရူပါဒီသု ဧကသ္မိညေဝါရမ္မဏေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တထာပိ ‘‘ဧဝံ နု ခေါ၊ ဣဒံ နု ခေါ’’တိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ‘‘နနု ခေါ၊ အညံ နု ခေါ’’တိ အညံ ဂဟေတဗ္ဗာကာရံ အပေက္ခတီတိ နာနာရမ္မဏေ စလနံ ဟောတိ။

‘‘ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဧတ္တာဝတာ ဣမသ္မိံ စိတ္တဒွယေ ဝုတ္တပကိဏ္ဏကံ ဒဿေတွာ ဒွါဒသသု ဒဿေတုံ ‘‘သဗ္ဗေသုပီ’’တိအာဒိမာဟ။ ကုသလေသုပိ အာရမ္မဏာဓိပတိံ အနုဒ္ဓရိတွာ သဟဇာတာဓိပတိနော ဧဝ ဥဒ္ဓဋတ္တာ ဣဓာပိ သော ဧဝ ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗော သိယာတိ ‘‘သဟဇာတာဓိပတိ လဗ္ဘမာနောပိ န ဥဒ္ဓဋော’’တိ ဝုတ္တံ နာရမ္မဏာဓိပတိနော အလဗ္ဘမာနတ္တာ။ သောပိ ဟိ အဋ္ဌသု လောဘသဟဂတေသု လဗ္ဘတီတိ။ သေသောပီတိ ဝီမံသတော အညောပိ သဟဇာတာဓိပတိ နတ္ထိ၊ ယော ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗော သိယာ။ အာရမ္မဏာဓိပတိမှိ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ ကဉ္စိ ဓမ္မန္တိ ဆန္ဒာဒီသု ဧကမ္ပိ သဟဇာတံ။ ကုသလတ္တိကေ တာဝ ပဋိစ္စဝါရာဒီသု ‘‘န ဟေတုပစ္စယာ အဓိပတိပစ္စယာ’’တိ ဧကဿပိ ပဉှဿ ¶ အနုဒ္ဓဋတ္တာ ပဋ္ဌာနေ ပဋိသိဒ္ဓတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အညထာ ဟိ ‘‘အကုသလံ ဓမ္မံ ပဋိစ္စ အကုသလော ဓမ္မော ဥပ္ပဇ္ဇတိ န ဟေတုပစ္စယာ အဓိပတိပစ္စယာ’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၈၆) ဧတဿ ဝသေန ‘‘ဧက’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။

ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗာဘာဝတောတိ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗဿ အဘာဝတော၊ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗေသု ဝါ အဘာဝတော။ ဧတေန ပဋိသန္ဓိအနာကဍ္ဎနတော ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗေသု အနာဂမနန္တိ တတ္ထ အနာဂမနေန ပဋိသန္ဓိအနာကဍ္ဎနံ သာဓေတိ။ အနာကဍ္ဎနတော အနာဂမနံ ပန သာဓေတုံ ‘‘တေသု ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ ဧတ္ထေဝ ပဋိသန္ဓိဒါနံ ဘဝေယျ။ တထာ စ သတိ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗံ သိယာ အပါယဂမနီယဿ ဒဿနေန ¶ ပဟာတဗ္ဗဘာဝတော။ န စေတံ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗံ သိယာ၊ တသ္မာ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗဝိဘင်္ဂေ နာဂတန္တိ အဓိပ္ပာယော။

ကထံ ပနေတံ ဉာယတိ ‘‘ပဋိသန္ဓိအနာကဍ္ဎနတော ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗေသု အနာဂမန’’န္တိ? ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗာနညေဝ နာနာက္ခဏိကကမ္မပစ္စယဘာဝဿ ဝုတ္တတ္တာ။ ဒုဝိဓာ ဟိ အကုသလာ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗာ ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗာတိ။ တတ္ထ ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗစေတနာနံ နာနာက္ခဏိကကမ္မပစ္စယဘာဝေါ န ဝုတ္တော၊ ဣတရာသညေဝ ဝုတ္တော။ ‘‘ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗော ဓမ္မော နေဝ ဒဿနေန န ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗဿ ဓမ္မဿ ကမ္မပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ ဧတ္ထ ဟိ သဟဇာတမေဝ ဝိဘတ္တံ၊ န နာနာက္ခဏိကန္တိ။ တထာ ပစ္စနီယေပိ ‘‘ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗော ဓမ္မော နေဝ ဒဿနေန န ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗဿ ဓမ္မဿ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော…ပေ… သဟဇာတပစ္စယေန…ပေ… ဥပနိဿယပစ္စယေန…ပေ…။ ပစ္ဆာဇာတပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ၊ န ဝုတ္တံ ‘‘ကမ္မပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ။ ဣတရတ္ထ စ ဝုတ္တံ။ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတာ စ စေတနာ ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗေသု ဧဝ အာဂတာတိ နာနာက္ခဏိကကမ္မပစ္စယော န သိယာတိ။ ယဒိ သိယာ၊ ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗစေတနာယ စ နာနာက္ခဏိကကမ္မပစ္စယဘာဝေါ ဝုစ္စေယျ၊ န တု ဝုတ္တော။ တသ္မာ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတာ နာနာက္ခဏိကကမ္မပစ္စယဘာဝေ သတိ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗေသု ဝတ္တဗ္ဗာ သိယာ၊ တဒဘာဝါ န ဝုတ္တာတိ။ ပဋိသန္ဓိအနာကဍ္ဎနတော တတ္ထ အနာဂတာတိ အယမေတ္ထာဓိပ္ပာယော။ နာနာက္ခဏိကကမ္မပစ္စယာဝစနေန ပန ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗာနံ ပဝတ္တိဝိပါကတာ ပဋိက္ခိတ္တာ။ ပဝတ္တိဝိပါကဿပိ ဟိ နာနာက္ခဏိကကမ္မပစ္စယတာ န သက္ကာ နိဝါရေတုံ။ ဝုတ္တဉ္စ ¶ ‘‘သုခါယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တော ဓမ္မော ဒုက္ခာယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တဿ ဓမ္မဿ ကမ္မပစ္စယေန ပစ္စယော၊ နာနာက္ခဏိကာ’’တိအာဒိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၃။၅၆-၅၇)။ ယဒိ ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗာနံ ဝိပါကဒါနံ နတ္ထိ၊ ကထံ တေ ဝိပါကဓမ္မဓမ္မာ ဟောန္တီတိ? အဘိညာစိတ္တာဒီနံ ဝိယ ဝိပါကာရဟသဘာဝတ္တာ။ ယံ ပန ဝုတ္တံ ‘‘ယသ္မိံ သမယေ အကုသလံ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ ဥပေက္ခာသဟဂတံ ဥဒ္ဓစ္စသမ္ပယုတ္တံ…ပေ… အဝိက္ခေပေါ ဟောတိ၊ ဣမေသု ဓမ္မေသု ဉာဏံ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ၊ တေသံ ဝိပါကေ ဉာဏံ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိ (ဝိဘ။ ၇၃၀-၇၃၁) ဣဒမ္ပိ တေသံ ဝိပါကာရဟတညေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ သိယာ။ ဣဒံ ပန ဌာနံ သုဋ္ဌု ဝိစာရေတဗ္ဗံ။ အတ္ထိ ဟိ ဧတ္ထ ဝစနောကာသော။ န ဟိ ဝိပါကေတိ ဝစနံ ဝိပါကဓမ္မဝစနံ ဝိယ ဝိပါကာရဟတံ ဝဒတီတိ။

အကုသလပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အဗျာကတပဒံ

အဟေတုကကုသလဝိပါကဝဏ္ဏနာ

၄၃၁။ တေသု ¶ ဝိပါကာဗျာကတန္တိအာဒီနံ ‘‘ဘာဇေတွာ ဒဿေတုံ ကတမေ ဓမ္မာ အဗျာကတာတိအာဒိ အာရဒ္ဓ’’န္တိ ဧတေန သမ္ဗန္ဓော။ တဿာပီတိ ဧတဿ ‘‘ဥပ္ပတ္တိံ ဒီပေတုံ ကာမာ…ပေ… အာဒိ ဝုတ္တ’’န္တိ ဧတေန သမ္ဗန္ဓော။ ဥပစိတတ္တာတိ ယထာ အညဿ ဝိပါကံ ပဋိဗာဟိတွာ အတ္တနော ဝိပါကာဘိမုခံ ဟောတိ တထာ ဝဍ္ဎိတတ္တာ။ ရူပါဒီနံ ပစ္စယာနံ အညဝိညာဏသာဓာရဏတ္တာ အသာဓာရဏေန ဝတ္ထုနာ စက္ခုဝိညာဏံ သောတဝိညာဏန္တိ နာမံ ဥဒ္ဓဋံ။ စက္ခာဒီနံ တိက္ခမန္ဒဘာဝေ ဝိညာဏာနံ တိက္ခမန္ဒဘာဝါ ဝိသေသပစ္စယတ္တာ စ။

စက္ခုသန္နိဿိတဉ္စ တံ ရူပဝိဇာနနဉ္စာတိ စက္ခုသန္နိဿိတရူပဝိဇာနနံ။ ဧဝံလက္ခဏံ စက္ခုဝိညာဏံ။ တတ္ထ စက္ခုသန္နိဿိတဝစနေန ရူပါရမ္မဏံ အညဝိညာဏံ ပဋိက္ခိပတိ။ ရူပဝိဇာနနဝစနေန စက္ခုနိဿယေ ဖဿာဒယော နိဝတ္တေတိ။ စက္ခုရူပဝစနေဟိ စ နိဿယတော အာရမ္မဏတော စ ဝိဇာနနံ ဝိဘာဝေတိ။ ရူပမတ္တဿ အာရမ္မဏဿ ဂဟဏံ ကိစ္စမေတဿာတိ ရူပမတ္တာရမ္မဏရသံ။ ဈာနင်္ဂဝသေနာတိ ဣဒံ ဒွိပဉ္စဝိညာဏဝဇ္ဇေသု ဝိဇ္ဇမာနာနံ ဥပေက္ခာသုခဒုက္ခေကဂ္ဂတာနံ ဈာနင်္ဂိကတ္တာ ဣဓာပိ တံသဒိသာနံ တဒုပစာရံ ¶ ကတွာ ဝုတ္တံ။ န ဟိ ဈာနပစ္စယတ္တာဘာဝေ ဈာနင်္ဂတာ အတ္ထိ။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘ဈာနင်္ဂါနိ ဈာနသမ္ပယုတ္တ…ပေ… ရူပါနံ ဈာနပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၃။၁၁၂)။ ဧတေသဉ္စ ဈာနပစ္စယဘာဝေါ ပဋိက္ခိတ္တော။ ယထာဟ ‘‘အဗျာကတံ ဓမ္မံ ပဋိစ္စ အဗျာကတော ဓမ္မော ဥပ္ပဇ္ဇတိ န ဈာနပစ္စယာ။ ပဉ္စဝိညာဏသဟဂတံ ဧကံ ခန္ဓံ ပဋိစ္စ တယော ခန္ဓာ’’တိအာဒိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၉၈)။ ဈာနပစ္စယတ္တာဘာဝေပိ ဝေဒနာစိတ္တဋ္ဌိတီနံ ဥပေက္ခာဒိဘာဝတော တထာဘူတာနံ ဝစနေ အညဋ္ဌာနာဘာဝတော စ ဒုတိယရာသိနိဒ္ဒေသော။

၄၃၆။ ဝတ္ထုပဏ္ဍရတ္တာတိ သယံ ကဏှဓမ္မာနံ အပ္ပဋိပက္ခတ္တာ သဘာဝပရိသုဒ္ဓါနံ ပသာဒဟဒယဝတ္ထုနိဿယာနံ ဝသေန ပဏ္ဍရသဘာဝံ ဇာတန္တိ အဓိပ္ပာယော။ အယံ ပန နယော စတုဝေါကာရေ န လဗ္ဘတီတိ တတ္ထ ဘဝင်္ဂဿ တတော နိက္ခန္တာကုသလဿ စ ပဏ္ဍရတာ န သိယာ၊ တသ္မာ တတ္ထ ပဏ္ဍရတာယ ကာရဏံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သဘာဝေါ ဝါယံ စိတ္တဿ ပဏ္ဍရတာတိ။

၄၃၉။ ဣဒမ္ပီတိ ¶ ပိ-သဒ္ဒေါ ဌိတိမတ္တသဟိတံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တံ ဝိစိကိစ္ဆာသဟဂတံ အပေက္ခိတွာ ဝုတ္တော။ ပကတိယာတိ အနတိက္ကမနေန။ သောပိ ဝိသေသော။ ကာယပ္ပသာဒံ ဃဋ္ဋေတွာ ပသာဒပစ္စယေသု မဟာဘူတေသု ပဋိဟညတီတိ အာပါထံ ဂန္တွာ ပဋိဟညတီတိ အတ္ထော။ ယထာ စ ‘‘ရူပံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္န’’န္တိ ဝုတ္တေ န အာရမ္မဏုပ္ပာဒါနံ ပုဗ္ဗာပရကာလတာ ဟောတိ၊ ဧဝမိဓာပိ ဃဋ္ဋနပဋိဟနနေသု ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဥပမာပိ ဥဘယဃဋ္ဋနဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တာ၊ န နိဿိတနိဿယဃဋ္ဋနာနံ ပုဗ္ဗာပရတာဒဿနတ္ထံ။ ဧတ္ထ စ ဗဟိဒ္ဓါတိ ဧတံ နိဒဿနမတ္တံ။ အဇ္ဈတ္တမ္ပိ ဟိ အာရမ္မဏံ ဟောတီတိ။ ဝိညာဏဓာတုနိဿယဘူတေဟိ ဝါ အညံ ‘‘ဗဟိဒ္ဓါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပဋိဃဋ္ဋနာနိဃံသော ဗလဝါ ဟောတိ၊ တတော ဧဝ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌဖောဋ္ဌဗ္ဗသမာယောဂေ သုခဒုက္ခပစ္စယာ ဓာတုအနုဂ္ဂဟဓာတုက္ခောဘာ စိရံ အနုဝတ္တန္တိ။

၄၅၅။ အညေသံ စိတ္တာနံ သဘာဝသုညတသဗ္ဘာဝါ မနောဓာတုဘာဝေါ အာပဇ္ဇတီတိ စေ? န၊ ဝိသေသသဗ္ဘာဝါ။ စက္ခုဝိညာဏာဒီနဉှိ စက္ခာဒိနိဿိတတာ စက္ခာဒီနံ သဝိသယေသု ဒဿနာဒိပ္ပဝတ္တိဘာဝတာ စ ဝိသေသော။ မနောဝိညာဏဿ ပန အနညနိဿယမနောပုဗ္ဗင်္ဂမတာယ အညနိဿယဝိညာဏဿ အနန္တရပစ္စယတ္တာဘာဝေန မနောဒွါရနိဂ္ဂမနမုခဘာဝါဘာဝတော စ သာတိသယဝိဇာနနကိစ္စတာ ဝိသေသော။ တဗ္ဗိသေသဝိရဟာ မနောမတ္တာ ဓာတု ¶ မနောဓာတူတိ တိဝိဓာ မနောဓာတု ဧဝ ဝုစ္စတိ၊ န ဝိသေသမနော။ တသ္မာ ဧတ္ထ မနော ဧဝ ဓာတု မနောဓာတူတိ ဧဝ-သဒ္ဒေါ မတ္တသဒ္ဒတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဝိသေသနိဝတ္တနတ္ထော ဟိ သော ဝိညာဏဿာတိ။ မနောဒွါရနိဂ္ဂမနပဝေသမုခဘာဝတော ပန မနောဓာတုယာ ဝိဇာနနဝိသေသဝိရဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ တတော ဧဝ မနောဝိညာဏန္တိပိ န ဝုစ္စတိ။ န ဟိ တံ ဝိညာဏံ မနတော ပဝတ္တံ မနသော ပစ္စယော၊ နာပိ မနသော ပစ္စယဘူတံ မနတော ပဝတ္တံ၊ ဒဿနာဒီနံ ပန ပစ္စယော၊ တေဟိ စ ပဝတ္တံ တေသံ ပုရေစရံ အနုစရဉ္စာတိ။ သမ္မာသင်္ကပ္ပောတိ အဝစနံ မဟာဝိပါကာနံ ဝိယ ဇနကသဒိသတ္တာဘာဝတော။ တတ္ထ ဟိ တိဟေတုကတော ဒုဟေတုကမ္ပိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ သမ္မာသင်္ကပ္ပတာဒီဟိ သဒိသံ သဟေတုကတာယာတိ။ ပဉ္စဝိညာဏသောတေတိ ဧတ္ထ ယထာ ပဂုဏံ ဂန္ထံ သဇ္ဈာယန္တော သဇ္ဈာယသောတေ ပတိတံ ကဉ္စိ ကဉ္စိ ဝါစနာမဂ္ဂံ န သလ္လက္ခေတိ၊ ဧဝံ တထာဂတဿ အသလ္လက္ခဏာ နာမ နတ္ထိ၊ န စ ပဉ္စဝိညာဏသောတေ ဈာနင်္ဂါဘာဝေါ ဣဓ အဝစနဿ ကာရဏံ။ ယဒိ တဒနန္တရံ နိဒ္ဒေသော တံသောတပတိတတာ၊ ဣတော ပရေသံ ဒွိန္နံ မနောဝိညာဏဓာတူနံ တံသောတပတိတတာ န သိယာ။ တသ္မာ ပဉ္စဝိညာဏာနံ ဝိယ အဟေတုကတာယ မဂ္ဂပစ္စယဝိရဟာ စ ဝိဇ္ဇမာနေသုပိ ဝိတက္ကဝိစာရေသု ဈာနင်္ဂဓမ္မာနံ ဒုဗ္ဗလတ္တာ ပဉ္စဝိညာဏေသု ဝိယ အဂဏနုပဂဘာဝါ စ ပဉ္စဝိညာဏသောတပတိတတာ။ တတော ဧဝ ဟိ အဟေတုကကိရိယတ္တယေပိ ဈာနင်္ဂါနိ ဗလာနိ စ သင်္ဂဟဝါရေ ¶ န ဥဒ္ဓဋာနိ၊ ဈာနပစ္စယကိစ္စမတ္တတော ပန ပဋ္ဌာနေ ဒုဗ္ဗလာနံ ဧတ္ထ ဝိတက္ကာဒီနံ ဈာနပစ္စယတာ ဝုတ္တာ။

၄၆၉။ သမာနဝတ္ထုကံ အနန္တရပစ္စယံ လဘိတွာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ သန္တီရဏံ မနောဓာတုတော ဗလဝတရံ ဟောတီတိ တံ ယထာရမ္မဏံ အာရမ္မဏရသံ အနုဘဝန္တံ ဣဋ္ဌေ သောမနဿသဟဂတံ ဟောတိ၊ ဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တေ ဥပေက္ခာသဟဂတံ သာတိသယာနုဘဝတ္တာ၊ တသ္မာ ‘‘အယဉှိ ဣဋ္ဌာရမ္မဏသ္မိံ ယေဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနံ ပန သတိပိ ဗလဝဘာဝေ ဝိပါကပ္ပဝတ္တိံ နိဝတ္တေတွာ ဝိသဒိသံ မနံ ကရောန္တံ မနသိကာရကိစ္စန္တရယောဂတော ဝိပါကော ဝိယ အနုဘဝနမေဝ န ဟောတီတိ သဗ္ဗတ္ထ ဥပေက္ခာသဟဂတမေဝ ဟောတိ၊ တထာ ပဉ္စဒွါရာဝဇ္ဇနံ မနောဒွါရာဝဇ္ဇနဉ္စ ကိစ္စဝသေန အပုဗ္ဗတ္တာ။

အဟေတုကကုသလဝိပါကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အဋ္ဌမဟာဝိပါကစိတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၉၈။ အလောဘော ¶ အဗျာကတမူလန္တိအာဒီသု ကုသလပက္ခေ တာဝ အလောဘာဒေါသာနံ နိဒ္ဒေသေသု ‘‘ယော တသ္မိံ သမယေ အလောဘော အလုဗ္ဘနာ…ပေ… အလောဘော ကုသလမူလ’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၃၂)၊ ‘‘ယော တသ္မိံ သမယေ အဒေါသော အဒုဿနာ…ပေ… အဒေါသော ကုသလမူလ’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၃၃) စ ဝုတ္တတ္တာ ဣဓာပိ တံနိဒ္ဒေသေသု ‘‘အလောဘော အဗျာကတမူလ’’န္တိ ‘‘အဒေါသော အဗျာကတမူလ’’န္တိ ဝစနံ ယုဇ္ဇေယျ။ ပညိန္ဒြိယာဒိနိဒ္ဒေသေသု ပန ‘‘ပညာရတနံ အမောဟော ဓမ္မဝိစယော သမ္မာဒိဋ္ဌီ’’တိ (ဓ။ သ။ ၃၄၊ ၃၇) ဧဝံ တတ္ထပိ ဝုတ္တံ၊ န ဝုတ္တံ ‘‘အမောဟော ကုသလမူလ’’န္တိ။ တသ္မာ ဣဓာပိ ‘‘အမောဟော အဗျာကတမူလ’’န္တိ ပါဌေန န ဘဝိတဗ္ဗံ သိယာ။ အလောဘာဒေါသာနံ ဝိယ အမောဟဿပိ အဗျာကတမူလဒဿနတ္ထံ ပနေတံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အဝိညတ္တိဇနကတောတိ ကာယဝစီကမ္မဒွါရနိဝါရဏံ ကရောတိ။ အဝိပါကဓမ္မတောတိ မနောကမ္မဒွါရနိဝါရဏဉ္စ။ ဝိပါကဓမ္မာနဉှိ ကမ္မဒွါရံ ဝုတ္တန္တိ။ တထာ အပ္ပဝတ္တိတောတိ ဒါနာဒိပုညကိရိယဘာဝေန အပ္ပဝတ္တိတော။ ဧတေန ပုညကိရိယဝတ္ထုဘေဒမေဝ နိဝါရေတိ။

ဗလဝပစ္စယေဟီတိ ¶ ပယောဂေန ဝိနာ နိပ္ဖန္နေဟိ အာရမ္မဏာဒိပစ္စယေဟိ။ အသင်္ခါရိကာဒီသု ဟိ ယေန ကေနစိ စိတ္တေန ကမ္မေ အာယူဟိတေ အသင်္ခါရေန အပ္ပယောဂေန ကမ္မကမ္မနိမိတ္တဂတိနိမိတ္တပစ္စုပဋ္ဌာနေ ပဋိသန္ဓိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ အသင်္ခါရိကာ ဟောတိ၊ သသင်္ခါရေန သပ္ပယောဂေန ကမ္မာဒိပစ္စုပဋ္ဌာနေ သသင်္ခါရိကာ။ ဘဝင်္ဂစုတိယော ပန ပဋိသန္ဓိသဒိသာဝ။ တဒါရမ္မဏဉ္စ ကုသလာကုသလာနိ ဝိယ အသင်္ခါရိကံ သသင်္ခါရိကဉ္စ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ။ ဧတေသု ဗလဝံ ဒုဗ္ဗလဉ္စ ဝိစာရေတုံ ‘‘တတ္ထ သဗ္ဗေပိ သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တာ’’တိအာဒိမာဟ။ ကာလဝသေန ပန ပရိဏမတီတိ အပ္ပာယုကသံဝတ္တနိကကမ္မဗဟုလေ ကာလေ တံကမ္မသဟိတသန္တာနဇနိတသုက္ကသောဏိတပစ္စယာနံ တံမူလကာနံ စန္ဒသူရိယဝိသမပရိဝတ္တာဒိဇနိတဥတာဟာရာဒိဝိသမပစ္စယာနဉ္စ ဝသေန ပရိဏမတိ။

ဝိပါကုဒ္ဓါရကထာဝဏ္ဏနာ

ယတော ယတ္တကော စ ဝိပါကော ဟောတိ၊ ယသ္မိဉ္စ ဌာနေ ဝိပစ္စတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ဝိပါကုဒ္ဓါရကထာ အာရဒ္ဓါ။ ဧတ္ထေဝါတိ ဧကာယ စေတနာယ ကမ္မေ အာယူဟိတေယေဝ။ ဒုဟေတုကပဋိသန္ဓိဝသေန ဒွါဒသကမဂ္ဂေါပိ ဟောတိ ¶ ၊ ဒွါဒသကပ္ပကာရောပီတိ အတ္ထော။ အဟေတုကပဋိသန္ဓိဝသေန အဟေတုကဋ္ဌကမ္ပိ။ အသင်္ခါရိကသသင်္ခါရိကာနံ သသင်္ခါရိကအသင်္ခါရိကဝိပါကသင်္ကရံ အနိစ္ဆန္တော ဒုတိယတ္ထေရော ‘‘ဒွါဒသာ’’တိအာဒိမာဟ။ ပုရိမဿ ဟိ ပစ္စယတောသသင်္ခါရိကအသင်္ခါရိကဘာဝေါ၊ ဣတရေသံ ကမ္မတော။ တတိယော တိဟေတုကတော ဒုဟေတုကမ္ပိ အနိစ္ဆန္တော ‘‘ဒသာ’’တိအာဒိမာဟ။

ဣမသ္မိံ ဝိပါကုဒ္ဓါရဋ္ဌာနေ ကမ္မပဋိသန္ဓိဝဝတ္ထာနတ္ထံ သာကေတပဉှံ ဂဏှိံသု။ ကမ္မဝသေန ဝိပါကဿ တံတံဂုဏဒေါသုဿဒနိမိတ္တတံ ဒဿေတုံ ဥဿဒကိတ္တနံ ဂဏှိံသု။ ဟေတုကိတ္တနံ ဣဓ ပဌမတ္ထေရဿ အဓိပ္ပာယေန ဝုတ္တံ။ ဒုတိယတ္ထေရဝါဒါဒီသု ဝိသေသံ တတ္ထ တတ္ထေဝ ဝက္ခာမိ။ ဉာဏဿ ဇစ္စန္ဓာဒိဝိပတ္တိနိမိတ္တပဋိပက္ခဘာဝတော တိဟေတုကံ အတိဒုဗ္ဗလမ္ပိ သမာနံ ပဋိသန္ဓိံ အာကဍ္ဎန္တံ ဒုဟေတုကံ အာကဍ္ဎေယျာတိ ‘‘အဟေတုကာ န ဟောတီ’’တိ အာဟ။ ယံ ပန ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေ သုဂတိယံ ဇစ္စန္ဓဗဓိရာဒိဝိပတ္တိယာ အဟေတုကဥပပတ္တိံ ဝဇ္ဇေတွာ ဂတိသမ္ပတ္တိယာ သဟေတုကောပပတ္တိံ ဒဿေန္တေန ‘‘ဂတိသမ္ပတ္တိယာ ဉာဏသမ္ပယုတ္တေ ကတမေသံ အဋ္ဌန္နံ ဟေတူနံ ပစ္စယာ ဥပပတ္တိ ဟောတိ’’စ္စေဝ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၃၂) ဝုတ္တံ။ တေန ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တေန ကမ္မုနာ ဉာဏသမ္ပယုတ္တပဋိသန္ဓိ န ဟောတီတိ ဒီပိတံ ဟောတိ။ အညထာ ‘‘သတ္တန္နံ ဟေတူနံ ပစ္စယာ ဥပပတ္တိ ဟောတီ’’တိ ဣဒမ္ပိ ဝုစ္စေယျ။ တထာ ဟိ ‘‘ဂတိသမ္ပတ္တိယာ ဉာဏသမ္ပယုတ္တေ ကတမေသံ အဋ္ဌန္နံ ဟေတူနံ ပစ္စယာ ဥပပတ္တိ ဟောတိ? ကုသလဿ ¶ ကမ္မဿ ဇဝနက္ခဏေ တယော ဟေတူ ကုသလာ တသ္မိံ ခဏေ ဇာတစေတနာယ သဟဇာတပစ္စယာ ဟောန္တိ။ တေန ဝုစ္စတိ ကုသလမူလပစ္စယာပိ သင်္ခါရာ။ နိကန္တိက္ခဏေ ဒွေ ဟေတူ အကုသလာ တသ္မိံ ခဏေ ဇာတစေတနာယ သဟဇာတပစ္စယာ ဟောန္တိ။ တေန ဝုစ္စတိ အကုသလမူလပစ္စယာပိ သင်္ခါရာ။ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ တယော ဟေတူ အဗျာကတာ တသ္မိံ ခဏေ ဇာတစေတနာယ သဟဇာတပစ္စယာ ဟောန္တိ။ တေန ဝုစ္စတိ နာမရူပပစ္စယာပိ ဝိညာဏံ၊ ဝိညာဏပစ္စယာပိ နာမရူပ’’န္တိ ဝိဿဇ္ဇိတံ ဉာဏသမ္ပယုတ္တောပပတ္တိယံ။

ဧဝံ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တတော ဉာဏသမ္ပယုတ္တုပပတ္တိယာ စ ဝိဇ္ဇမာနာယ ‘‘ဂတိသမ္ပတ္တိယာ ဉာဏသမ္ပယုတ္တေ ကတမေသံ သတ္တန္နံ ဟေတူနံ ပစ္စယာ ဥပပတ္တိ ဟောတိ? ကုသလဿ ကမ္မဿ ဇဝနက္ခဏေ ဒွေ ဟေတူ ကုသလာ’’တိ ဝတွာ အညတ္ထ စ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ သက္ကာ ဝိဿဇ္ဇနံ ကာတုန္တိ။ ယထာ ¶ ပန ‘‘ဉာဏသမ္ပယုတ္တေ သတ္တန္နံ ဟေတူနံ ပစ္စယာ’’တိ အဝစနတော ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တတော ဉာဏသမ္ပယုတ္တာ ပဋိသန္ဓိ န ဟောတိ၊ ဧဝံ ‘‘ဂတိသမ္ပတ္တိယာ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တေ ဆန္နံ ဟေတူနံ ပစ္စယာ ဥပပတ္တိ ဟောတိ’’စ္စေဝ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၃၃) ဝတွာ ‘‘သတ္တန္နံ ဟေတူနံ ပစ္စယာ’’တိ အဝစနတော ဉာဏသမ္ပယုတ္တတော ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တာပိ ပဋိသန္ဓိ န ဟောတီတိ အာပန္နံ။ ဧတ္ထာပိ ဟိ န န သက္ကာ ကမ္မနိကန္တိက္ခဏေသု တယော စ ဒွေ စ ဟေတူ ယောဇေတွာ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ ဒွေ ယောဇေတုန္တိ။ ဣမဿ ပန ထေရဿ အယမဓိပ္ပာယော သိယာ ‘‘ကမ္မသရိက္ခကဝိပါကဒဿနဝသေန ဣဓ ပါဌော သာဝသေသော ကထိတော’’တိ။ ‘‘ဉာဏသမ္ပယုတ္တေ အဋ္ဌန္နံ ဟေတူနံ ပစ္စယာ’’တိ ဧတ္ထာပိ ပါဌဿ သာဝသေသတာပတ္တီတိ စေ? န၊ ဒုဗ္ဗလဿ ဒုဟေတုကကမ္မဿ ဉာဏသမ္ပယုတ္တဝိပါကဒါနေ အသမတ္ထတ္တာ။ တိဟေတုကဿ ပန အဟေတုကဝိပစ္စနေ ဝိယ ဒုဟေတုကဝိပစ္စနေပိ နတ္ထိ သမတ္ထတာဝိဃာတောတိ။ အာရမ္မဏေန ဝေဒနာ ပရိဝတ္တေတဗ္ဗာတိ သန္တီရဏတဒါရမ္မဏေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဝိဘာဂဂ္ဂဟဏသမတ္ထတာဘာဝတော ဟိ စက္ခုဝိညာဏာဒီနိ ဣဋ္ဌဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တေသု ဥပေက္ခာသဟဂတာနေဝ ဟောန္တိ၊ ကာယဝိညာဏဉ္စ သုခသဟဂတမေဝ ပဋိဃဋ္ဋနာဝိသေသေနာတိ။

ဝိသေသဝတာ ကာလေန တဒါရမ္မဏပစ္စယသဗ္ဗဇဝနဝတာ ဝိပါကပ္ပဝတ္တိံ ဒဿေတုံ ‘‘သံဝရာသံဝရေ…ပေ… ဥပဂတဿာ’’တိ ဝုတ္တံ အညကာလေ ပဉ္စဝိညာဏာဒိပရိပုဏ္ဏဝိပါကပ္ပဝတ္တိအဘာဝါ။ ကက္ကဋက…ပေ… ဘဝင်္ဂေါတရဏန္တိ ဧတေန ဣဒံ ဒဿေတိ – ကေဒါရေ ပူရေတွာ နဒီပဝေသနမဂ္ဂဘူတံ မာတိကံ အပ္ပဝိသိတွာ ကက္ကဋကမဂ္ဂါဒိနာ အမဂ္ဂေန နဒီဩတရဏံ ဝိယ စိတ္တဿ ဇဝိတွာ ဘဝင်္ဂပ္ပဝေသနမဂ္ဂဘူတေ တဒါရမ္မဏေ အနုပ္ပန္နေ မဂ္ဂေန ဝိနာ ဘဝင်္ဂေါတရဏန္တိ။

ဧတေသု ¶ တီသု မောဃဝါရေသု ဒုတိယော ဥပပရိက္ခိတွာ ဂဟေတဗ္ဗော။ ယဒိ ဟိ အနုလောမေ ဝေဒနာတ္တိကေ ပဋိစ္စဝါရာဒီသု ‘‘အာသေဝနပစ္စယာ န မဂ္ဂေ ဒွေ’’တိ ‘‘န မဂ္ဂပစ္စယာ အာသေဝနေ ဒွေ’’တိ စ ဝုတ္တံ သိယာ၊ သောပိ မောဃဝါရော လဗ္ဘေယျ။ ယဒိ ပန ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနမ္ပိ အာသေဝနပစ္စယော သိယာ၊ ကုသလာကုသလာနမ္ပိ သိယာ။ န ဟိ အာသေဝနပစ္စယံ လဒ္ဓုံ ယုတ္တဿ အာသေဝနပစ္စယဘာဝီ ဓမ္မော အာသေဝနပစ္စယောတိ အဝုတ္တော အတ္ထိ။ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနဿ ပန ကုသလာကုသလာနံ အာသေဝနပစ္စယဘာဝေါ အဝုတ္တော။ ‘‘ကုသလံ ¶ ဓမ္မံ ပဋိစ္စ ကုသလော ဓမ္မော ဥပ္ပဇ္ဇတိ နာသေဝနပစ္စယာ။ အကုသလံ ဓမ္မံ…ပေ… နာသေဝနပစ္စယာ’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၉၃) ဝစနတော ပဋိက္ခိတ္တောဝ။ အထာပိ သိယာ ‘‘အသမာနဝေဒနာနံ ဝသေန ဧဝံ ဝုတ္တ’’န္တိ၊ ဧဝမပိ ယထာ ‘‘အာဝဇ္ဇနာ ကုသလာနံ ခန္ဓာနံ အကုသလာနံ ခန္ဓာနံ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၄၁၇) ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ ‘‘အာသေဝနပစ္စယေန ပစ္စယောတိ’’ပိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ ဇာတိဘေဒါ န ဝုတ္တန္တိ စေ? ဘူမိဘိန္နဿ ကာမာဝစရဿ ရူပါဝစရာဒီနံ အာသေဝနပစ္စယဘာဝေါ ဝိယ ဇာတိဘိန္နဿပိ ဘဝေယျာတိ ဝတ္တဗ္ဗော ဧဝ သိယာ။ အဘိန္နဇာတိကဿ စ ဝသေန ယထာ ‘‘အာဝဇ္ဇနာ သဟေတုကာနံ ခန္ဓာနံ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ ‘‘အာသေဝနပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိပိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ န တု ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ဝေဒနာတ္တိကေပိ သင်္ခိတ္တာယ ဂဏနာယ ‘‘အာသေဝနပစ္စယာ န မဂ္ဂေ ဧကံ၊ န မဂ္ဂပစ္စယာ အာသေဝနေ ဧက’’န္တိ ဧဝံ ဂဏနာယ နိဒ္ဓါရိယမာနာယ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနဿ အာသေဝနပစ္စယတ္တဿ အဘာဝါ ယထာဝုတ္တပ္ပကာရော ဒုတိယော မောဃဝါရော ဝီမံသိတဗ္ဗော။

ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနံ ပန ဝီထိဝိပါကသန္တတိယာ အာဝဋ္ဋနတော အာဝဇ္ဇနာ၊ တတော ဝိသဒိသဿ ဇဝနဿ ကရဏတော မနသိကာရော စ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ပဋ္ဌာနေ ‘‘ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနံ ကုသလာနံ ခန္ဓာနံ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိအာဒိ န ဝုတ္တံ၊ ‘‘အာဝဇ္ဇနာ’’ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနတော စတုန္နံ ဝါ ပဉ္စန္နံ ဝါ ဇဝနာနံ အာရမ္မဏပုရေဇာတံ ဘဝိတုံ အသက္ကောန္တံ ရူပါဒိအာဝဇ္ဇနာဒီနံ ပစ္စယော ဘဝိတုံ န သက္ကောတိ၊ အယမေတဿ သဘာဝေါတိ ဇဝနာပါရိပူရိယာ ဒုတိယော မောဃဝါရော ဒဿေတုံ ယုတ္တော သိယာ၊ အယမ္ပိ အဋ္ဌကထာယံ အနာဂတတ္တာ သုဋ္ဌု ဝိစာရေတဗ္ဗော။ ဘဝင်္ဂဿ ဇဝနာနုဗန္ဓနဘူတတ္တာ ‘‘တဒါရမ္မဏံ ဘဝင်္ဂ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပဋ္ဌာနေ (ပဋ္ဌာ။ ၃။၁။၁၀၂) စ ဝုတ္တံ ‘‘သဟေတုကံ ဘဝင်္ဂံ အဟေတုကဿ ဘဝင်္ဂဿ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ၊ ‘‘အဟေတုကံ ဘဝင်္ဂံ သဟေတုကဿ ဘဝင်္ဂဿ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ စ။ ကုသလာကုသလာနံ သုခဒုက္ခဝိပါကမတ္တော ဝိပါကော န ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌာနံ ဝိဘာဂံ ကရောတိ၊ ဇဝနံ ပန ရဇ္ဇနဝိရဇ္ဇနာဒိဝသေန ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌဝိဘာဂံ ကရောတီတိ ‘‘အာရမ္မဏရသံ ဇဝနမေဝ အနုဘဝတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

အဝိဇ္ဇမာနေ ¶ ကာရကေ ကထံ အာဝဇ္ဇနာဒိဘာဝေန ပဝတ္တိ ဟောတီတိ တံ ဒဿေတုံ ပဉ္စဝိဓံ နိယာမံ နာမ ဂဏှိံသု။ နိယာမော စ ဓမ္မာနံ သဘာဝကိစ္စပစ္စယဘာဝဝိသေသောဝ။ တံတံသဒိသဖလဒါနန္တိ တဿ တဿ အတ္တနော အနုရူပဖလဿ ¶ ဒါနံ။ သဒိသဝိပါကဒါနန္တိ စ အနုရူပဝိပါကဒါနန္တိ အတ္ထော။ ဣဒံ ဝတ္ထုန္တိ ဧကဝစနနိဒ္ဒေသော ဧကဂါထာဝတ္ထုဘာဝေန ကတော။ ဇဂတိပ္ပဒေသောတိ ယထာဝုတ္တတော အညောပိ လောကပ္ပဒေသော။ ကာလဂတိဥပဓိပယောဂပဋိဗာဠှဉှိ ပါပံ န ဝိပစ္စေယျ၊ န ပဒေသပဋိဗာဠှန္တိ။ သဗ္ဗညုတညာဏပဒဋ္ဌာနပဋိသန္ဓိယာဒိဓမ္မာနံ နိယာမော ဒသသဟဿိကမ္ပနပစ္စယဘာဝေါ ဓမ္မနိယာမော။ အယံ ဣဓ အဓိပ္ပေတောတိ ဧတေန နိယာမဝသေန အာဝဇ္ဇနာဒိဘာဝေါ၊ န ကာရကဝသေနာတိ ဧတမတ္ထံ ဒဿေတိ။

ဣမသ္မိံ ဌာနေတိ သောဠသဝိပါကကထာဌာနေ။ ဒွါဒသဟိ ဝါဟေတဗ္ဗာ နာဠိယန္တောပမာ န ဒွါဒသန္နံ စိတ္တာနံ ဧကသ္မိံ ဒွါရေ ဧကာရမ္မဏေ သဟ ကိစ္စကရဏဝသေန ဝုတ္တာ၊ အထ ခေါ ဒွါဒသန္နံ ဧကသ္မိံ ဒွါရေ သကိစ္စကရဏမတ္တဝသေန။ အဟေတုကပဋိသန္ဓိဇနကသဒိသဇဝနာနန္တရံ အဟေတုကတဒါရမ္မဏံ ဒဿေန္တော ‘‘စတုန္နံ ပန ဒုဟေတုကကုသလစိတ္တာနံ အညတရဇဝနဿ…ပေ… ပတိဋ္ဌာတီ’’တိ အာဟ။ အဟေတုကပဋိသန္ဓိကဿ ပန တိဟေတုကဇဝနေ ဇဝိတေ ပဋိသန္ဓိဒါယကေန ကမ္မေန အဟေတုကဿ တဒါရမ္မဏဿ နိဗ္ဗတ္တိ န ပဋိသေဓိတာ။ ဧဝံ ဒုဟေတုကပဋိသန္ဓိကဿပိ တိဟေတုကာနန္တရံ ဒုဟေတုကတဒါရမ္မဏံ အပ္ပဋိသိဒ္ဓံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပရိပုဏ္ဏဝိပါကဿ စ ပဋိသန္ဓိဇနကကမ္မဿ ဝသေနာယံ ဝိပါကဝိဘာဝနာ တဿာ မုခနိဒဿနမတ္တမေဝါတိ ပဝတ္တိဝိပါကဿ စ ဧကဿ တိဟေတုကာဒိကမ္မဿ သောဠသဝိပါကစိတ္တာဒီနိ ဝုတ္တနယေန ယောဇေတဗ္ဗာနိ။ တသ္မာ ယေန ကေနစိ ကမ္မုနာ ဧကေန အနေကံ တဒါရမ္မဏံ ပဝတ္တမာနံ ကမ္မဝိသေသာဘာဝါ ယေသံ တံ အနုဗန္ဓဘူတံ၊ တေသံ ဇဝနသင်္ခါတာနံ ပစ္စယာနံ ဝိသေသေန ဝိသိဋ္ဌံ ဟောတီတိ ဇဝနေနာယံ တဒါရမ္မဏနိယာမော ဝုတ္တော၊ န နာနာကမ္မုနာ နိဗ္ဗတ္တမာနဿ ဝသေန။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ပဋ္ဌာနေ (ပဋ္ဌာ။ ၃။၁။၉၈) ‘‘သဟေတုကေ ခန္ဓေ အနိစ္စတော ဒုက္ခတော အနတ္တတော ဝိပဿတိ။ ကုသလာကုသလေ နိရုဒ္ဓေ အဟေတုကော ဝိပါကော တဒါရမ္မဏတာ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဉာဏာနန္တရံ အဟေတုကတဒါရမ္မဏံ၊ ‘‘ကုသလာကုသလေ နိရုဒ္ဓေ သဟေတုကော ဝိပါကော တဒါရမ္မဏတာ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ အကုသလာနန္တရဉ္စ သဟေတုကတဒါရမ္မဏံ ဝုတ္တံ၊ န စ ‘‘တံ ဧတေန ထေရေန အဒဿိတ’’န္တိ ကတွာ တဿ ပဋိသေဓော ကတော ဟောတီတိ။

ယံ ¶ ပန ဇဝနေန…ပေ… တံ ကုသလံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဣဒံ ကုသလဿ ဝိယ အကုသလဿ သဒိသော ¶ ဝိပါကော နတ္ထီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ သသင်္ခါရိကာသင်္ခါရိကနိယမနံ ပန သန္ဓာယ တသ္မိံ ဝုတ္တေ အကုသလေပိ န တံ န ယုဇ္ဇတီတိ။ အဋ္ဌာနမေတန္တိ ဣဒံ နိယမိတာဒိဝသေန ယောနိသော အယောနိသော ဝါ အာဝဋ္ဋိတေ အယောနိသော ယောနိသော ဝါ ဝဝတ္ထာပနဿ အဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

ပဋိသိဒ္ဓန္တိ အဝစနမေဝ ပဋိသေဓောတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ကာမတဏှာနိဗ္ဗတ္တေန ကမ္မုနာ မဟဂ္ဂတလောကုတ္တရာနုဘဝနဝိပါကော န ဟောတီတိ တတ္ထ တဒါရမ္မဏာဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အာပါထဂတေ ဝိသယေ တန္နိန္နံ ဘဝင်္ဂံ အာဝဇ္ဇနံ ဥပ္ပာဒေတီတိ အာဝဇ္ဇနံ ဝိသယေ နိန္နတ္တာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဘဝင်္ဂံ ပန သဗ္ဗဒါ သဝိသယေ နိန္နမေဝါတိ ဝိသယန္တရဝိညာဏဿ ပစ္စယော ဟုတွာပိ တဒဘာဝါ ဝိနာ အာဝဇ္ဇနေန သဝိသယေ နိန္နတ္တာဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ စိဏ္ဏတ္တာတိ အာဝဇ္ဇနေန ဝိနာ ဗဟုလံ ဥပ္ပန္နပုဗ္ဗတ္တာ။ သမုဒါစာရတ္တာတိ အာပါထဂတေ ဝိသယေ ပဋိသန္ဓိဝိသယေ စ ဗဟုလံ ဥပ္ပာဒိတပုဗ္ဗတ္တာ။ စိဏ္ဏတ္တာတိ ဝါ ပုဂ္ဂလေန အာသေဝိတဘာဝေါ ဝုတ္တော။ သမုဒါစာရတ္တာတိ သယံ ဗဟုလံ ပဝတ္တဘာဝေါ။ နိရောဓဿ အနန္တရပစ္စယံ နေဝသညာနာသညာယတနန္တိ ဣဒံ တဒနန္တရမေဝ နိရောဓဖုသနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န အရူပက္ခန္ဓာနံ ဝိယ နိရောဓဿ အနန္တရပစ္စယဘာဝံ။ နေဝသညာနာသညာယတနံ ပန ကိဉ္စိ ပရိကမ္မေန ဝိနာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ နတ္ထိ။ ပရိကမ္မာဝဇ္ဇနမေဝ တဿ အာဝဇ္ဇနန္တိ အညဿ ဝိယ ဧတဿပိ သာဝဇ္ဇနတာယ ဘဝိတဗ္ဗံ။

အယံ ပနေတ္ထာဓိပ္ပာယော ဒဋ္ဌဗ္ဗော – နေဝသညာနာသညာယတနဿ န နိရောဓဿ အနန္တရပစ္စယဘာဝေ နိန္နာဒိတာ အညတ္ထ ဒိဋ္ဌာ အတဒတ္ထပရိကမ္မဘာဝေ စ ဥပ္ပတ္တိယာ၊ အထ စ တံ တဿ အနန္တရပစ္စယော ဟောတိ၊ တထာ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧဝံ ယထာဝုတ္တာ မနောဝိညာဏဓာတု အသတိပိ နိရာဝဇ္ဇနုပ္ပတ္တိယံ နိန္နာဒိဘာဝေ နိရာဝဇ္ဇနာ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ‘‘အရိယမဂ္ဂစိတ္တံ မဂ္ဂါနန္တရာနိ ဖလစိတ္တာနီ’’တိ ဣဒံ ဝုတ္တံ။ ယဒိ ဟိ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏာဝဇ္ဇနာဘာဝံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ သိယာ၊ ဂေါတြဘုဝေါဒါနာနိ နိဒဿနာနိ သိယုံ တေဟေဝ ဧတေသံ နိရာဝဇ္ဇနတာသိဒ္ဓိတော။ ဖလသမာပတ္တိကာလေ စ ‘‘ပရိတ္တာရမ္မဏံ မဟဂ္ဂတာရမ္မဏံ အနုလောမံ ဖလသမာပတ္တိယာ ¶ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ ဝစနတော သမာနာရမ္မဏာဝဇ္ဇနရဟိတတ္တာ ‘‘မဂ္ဂါနန္တရာနိ ဖလစိတ္တာနီ’’တိ ဧဝံ ဖလသမာပတ္တိစိတ္တာနိ န ဝဇ္ဇေတဗ္ဗာနိ သိယုံ၊ ဂေါတြဘုဝေါဒါနာနိ ပန ယဒိပိ နိဗ္ဗာနေ စိဏ္ဏာနိ သမုဒါစာရာနိ စ န ဟောန္တိ၊ အာရမ္မဏန္တရေ စိဏ္ဏသမုဒါစာရာနေဝ။ ဖလသမာပတ္တိစိတ္တာနိ စ မဂ္ဂဝီထိတော ဥဒ္ဓံ တဒတ္ထပရိကမ္မသဗ္ဘာဝါတိ တေသံ ဂဟဏံ န ကတံ၊ အနုလောမာနန္တရဉ္စ ဖလသမာပတ္တိစိတ္တံ စိဏ္ဏံ သမုဒါစာရံ၊ န နေဝသညာနာသညာယတနာနန္တရံ ¶ မဂ္ဂါနန္တရဿ ဝိယ တဒတ္ထပရိကမ္မာဘာဝါတိ ‘‘နိရောဓာ ဝုဋ္ဌဟန္တဿာ’’တိ တဉ္စ နိဒဿနံ။ အာရမ္မဏေန ပန ဝိနာ နုပ္ပဇ္ဇတီတိ ဣဒံ ဧတဿ မဟဂ္ဂတာရမ္မဏတ္တာဘာဝါ ပုစ္ဆံ ကာရေတွာ အာရမ္မဏနိဒ္ဓါရဏတ္ထံ ဝုတ္တံ။

တတ္ထာတိ ဝိပါကကထာယံ။ ဇစ္စန္ဓပီဌသပ္ပိဥပမာနိဒဿနံ ဝိပါကဿ နိဿယေန ဝိနာ အပ္ပဝတ္တိဒဿနတ္ထံ။ ဝိသယဂ္ဂါဟောတိ ဣဒံ စက္ခာဒီနံ သဝိသယဂ္ဂဟဏေန စက္ခုဝိညာဏာဒိဝိပါကဿ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဥပနိဿယတော စက္ခာဒီနံ ဒဿနာဒိအတ္ထတော စ တဿေဝ ဝိပါကဿ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ဥပနိဿယမတ္ထသော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဟဒယဝတ္ထုမေဝါတိ ယထာ ပုရိမစိတ္တာနိ ဟဒယဝတ္ထုနိဿိတာနိ စ ပသာဒဝတ္ထုအနုဂတာနိ စ အညာရမ္မဏာနိ ဟောန္တိ၊ န ဧဝံ ဘဝင်္ဂံ၊ တံ ပနေတံ ဝတ္ထာရမ္မဏန္တရရဟိတံ ကေဝလံ ဟဒယဝတ္ထုမေဝ နိဿာယ ပဝတ္တတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဟဒယရူပဝတ္ထုကန္တိ ဣဓာပိ အညဝတ္ထာနုဂတန္တိ အဓိပ္ပာယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ မက္ကဋကဿ ဟိ သုတ္တာရောဟဏံ ဝိယ ပသာဒဝတ္ထုကံ စိတ္တံ၊ သုတ္တေန ဂမနာဒီနိ ဝိယ တဒနုဂတာနိ သေသစိတ္တာနီတိ။ သုတ္တဃဋ္ဋနမက္ကဋကစလနာနိ ဝိယ ပသာဒဃဋ္ဋနဘဝင်္ဂစလနာနိ သဟ ဟောန္တီတိ ဒီပနတော ‘‘ဧကေကံ…ပေ… အာဂစ္ဆတီ’’တိပိ ဒီပေတိ။

ဘဝင်္ဂဿ အာဝဋ္ဋိတကာလောတိ ဣဒံ ဒေါဝါရိကသဒိသာနံ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ ပါဒပရိမဇ္ဇကသဒိသဿ အာဝဇ္ဇနဿ သညာဒါနသဒိသော အနန္တရပစ္စယဘာဝေါ ဧဝ ဘဝင်္ဂါဝဋ္ဋနန္တိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ဝိပါကမနောဓာတုအာဒီနံ အဒိသွာဝ သမ္ပဋိစ္ဆနာဒိကရဏံ ဂါဠှဂ္ဂဟဏမတ္တပုထုလစတုရဿဘာဝဝိဇာနနမတ္တကဟာပဏဘာဝဝိဇာနနမတ္တကမ္မောပနယနမတ္တသာမညဝသေန ဝုတ္တံ၊ န ဂါဠှဂ္ဂါဟကာဒီနံ ကဟာပဏဒဿနဿ အဘာဝေါ တံသမာနဘာဝေါ စ သမ္ပဋိစ္ဆနာဒီနံ အဓိပ္ပေတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ပဏ္ဍရံ ¶ ဧတန္တိ ပဏ္ဍရရူပဒဿနသာမညတော စက္ခုဝိညာဏမေဝ ဒဿနကိစ္စံ သာဓေတီတိ ဒီပနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ သောတဒွါရာဒီသုပိ ယောဇေတဗ္ဗံ သဝနာဒိဝသေန။ သန္တာပနဝသေန ဂုဠသီလော ဂုဠပ္ပယောဇနော ဝါ ဂေါဠိယကော။ ဥပနိဿယတောတိ န ဥပနိဿယပစ္စယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယသ္မိံ ပန အသတိ ယော န ဟောတိ၊ သော ဣဓ ‘‘ဥပနိဿယော’’တိ အဓိပ္ပေတော။ အာလောကသန္နိဿိတန္တိ ဣဒမ္ပိ အာလောကေ သတိ သဗ္ဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န ဥပနိဿယပစ္စယတံ။ မန္ဒထာမဂတံ နာမ ကိရိယစိတ္တဿ ပစ္စယဘာဝံ အနုပဂန္တွာ သယမေဝ ပဝတ္တမာနံ။

အသင်္ခါရိကသသင်္ခါရိကေသု ¶ ဒေါသံ ဒိသွာတိ န ကမ္မဿ ဝိရုဒ္ဓသဘာဝေန ဝိပါကေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ အသင်္ခါရိကကမ္မဿ သသင်္ခါရိကဝိပါကေသု၊ သသင်္ခါရိကကမ္မဿ စ အသင်္ခါရိကဝိပါကေသု ဒေါသံ ဒိသွာ။ အဟေတုကာနံ ပန ရူပါဒီသု အဘိနိပါတမတ္တာဒိကိစ္စာနံ န သသင်္ခါရိကဝိရုဒ္ဓါ သဘာဝေါတိ အသင်္ခါရိကတာ နတ္ထိ၊ အသင်္ခါရိကဝိရုဒ္ဓသဘာဝါဘာဝါ နာပိ သသင်္ခါရိကတာတိ ဥဘယာဝိရောဓာ ဥဘယေနပိ တေသံ နိဗ္ဗတ္တိံ အနုဇာနာတိ။ စိတ္တနိယာမန္တိ တဒါရမ္မဏနိယာမံ။ ကိရိယတော ပဉ္စာတိ ဣမေသံ…ပေ… ပတိဋ္ဌာတီတိ ကိရိယဇဝနာနန္တရဉ္စ တဒါရမ္မဏံ ဝုတ္တံ။ ပဋ္ဌာနေ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၃။၉၄) ပန ‘‘ကုသလာကုသလေ နိရုဒ္ဓေ ဝိပါကော တဒါရမ္မဏတာ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝိပါကဓမ္မဓမ္မာနမေဝ အနန္တရာ တဒါရမ္မဏံ ဝုတ္တံ။ ကုသလတ္တိကေ စ ‘‘သေက္ခာ ဝါ ပုထုဇ္ဇနာ ဝါ ကုသလံ အနိစ္စတော’’တိအာဒိနာ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၄၀၆) ကုသလာကုသလဇဝနမေဝ ဝတွာ တဒနန္တရံ တဒါရမ္မဏံ ဝုတ္တံ၊ န အဗျာကတာနန္တရံ၊ န စ ကတ္ထစိ ကိရိယာနန္တရံ တဒါရမ္မဏဿ ဝုတ္တဋ္ဌာနံ ဒိဿတိ။ ဝိဇ္ဇမာနေ စ တသ္မိံ အဝစနေ ကာရဏံ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗော ဧသော ထေရဝါဒေါ။ ဝိပ္ဖာရိကဉှိ ဇဝနံ နာဝံ ဝိယ နဒီသောတော ဘဝင်္ဂံ အနုဗန္ဓတီတိ ယုတ္တံ၊ န ပန ဆဠင်္ဂုပေက္ခဝတော သန္တဝုတ္တိံ ကိရိယဇဝနံ ပဏ္ဏပုဋံ ဝိယ နဒီသောတောတိ။

ပိဏ္ဍဇဝနံ ဇဝတီတိ ကုသလာကုသလကိရိယဇဝနာနိ ပိဏ္ဍေတွာ ကထိတာနီတိ တထာ ကထိတာနိ ဇဝနာနိ ပိဏ္ဍိတာနိ ဝိယ ဝုတ္တာနိ၊ ဧကသ္မိံ ဝါ တဒါရမ္မဏေ ပိဏ္ဍေတွာ ဒဿိတာနိ ဟုတွာ ဇဝိတာနေဝ ဝုတ္တာနိ။ ဣမဉ္စ ပန ပိဏ္ဍဇဝနံ ဝဒန္တေန အကုသလတော စတ္တာရိယေဝ ဥပေက္ခာသဟဂတာနိ ဂဟေတွာ ဒွါဒသုပေက္ခာသဟဂတဇဝနာနိ ပိဏ္ဍိတာနိ ဝိယ ဝုတ္တာနိ။ ပဋ္ဌာနေ ပန ‘‘ကုသလံ အဿာဒေတိ အဘိနန္ဒတိ၊ တံ အာရဗ္ဘ ရာဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဒိဋ္ဌိ၊ ဝိစိကိစ္ဆာ ¶ ၊ ဥဒ္ဓစ္စံ၊ ဒေါမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အကုသလေ နိရုဒ္ဓေ ဝိပါကော တဒါရမ္မဏတာ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဣတရာနိ ဒွေ ဣဋ္ဌာရမ္မဏေ ပဝတ္တဝိစိကိစ္ဆုဒ္ဓစ္စသဟဂတာနိပိ ကုသလဝိပါကေ တဒါရမ္မဏေ ပိဏ္ဍေတဗ္ဗာနိ သိယုံ။ တေသံ ပန အနန္တရံ အဟေတုကဝိပါကေနေဝ တဒါရမ္မဏေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ သော စ သန္တီရဏဘာဝေနေဝ ဂဟိတောတိ အပုဗ္ဗံ ဂဟေတဗ္ဗံ နတ္ထိ။ အဟေတုကေ စ ပိဏ္ဍေတဗ္ဗံ နာရဟန္တီတိ အဓိပ္ပာယေန န ပိဏ္ဍေတီတိ။

တိဟေတုကဇဝနာဝသာနေ ပနေတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ ဒုတိယဝါဒေ တိဟေတုကဇဝနာဝသာနေ တိဟေတုကတဒါရမ္မဏံ ယုတ္တန္တိ ဒဿေတုံ ယုတ္တံ ဝဒတိ ဇဝနသမာနတ္တာ၊ နာလဗ္ဘမာနတ္တာ အညဿ။ ပဌမတ္ထေရေန အကုသလာနန္တရံ ဝုတ္တဿ အဟေတုကတဒါရမ္မဏဿ၊ ကုသလာနန္တရံ ဝုတ္တဿ စ သဟေတုကတဒါရမ္မဏဿ ¶ အကုသလာနန္တရံ ဥပ္ပတ္တိံ ဝဒန္တဿ ဟိ ပဋိသန္ဓိဇနကံ တိဟေတုကကမ္မံ ဒုဟေတုကာဟေတုကံ ဝိပါကံ ဇနယန္တမ္ပိ တိဟေတုကဇဝနာနန္တရံ န ဇနေတီတိ န ဧတ္ထ ကာရဏံ ဒိဿတီတိ ဧဝံ ယုတ္တံ ဂဟေတဗ္ဗံ အဝုတ္တမ္ပီတိ အဓိပ္ပာယော။ အထ ဝါ တသ္မိံ တသ္မိံ ထေရဝါဒေ ယေန အဓိပ္ပာယေန သသင်္ခါရာသင်္ခါရဝိဓာနာဒိ ဝုတ္တံ၊ တံ တေနေဝ အဓိပ္ပာယေန ယုတ္တံ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ န အဓိပ္ပာယန္တရံ အဓိပ္ပာယန္တရေန အာလောဠေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ဟေတုသဒိသမေဝါတိ ဇနကကမ္မဟေတုသဒိသမေဝ။ မဟာပကရဏေ အာဝိ ဘဝိဿတီတိ မဟာပကရဏေ အာဂတပါဠိယာ ပါကဋံ ဥပ္ပတ္တိဝိဓာနံ အာဝိ ဘဝိဿတီတိ အဓိပ္ပာယေန ဝဒတိ။

ကာမာဝစရကုသလဝိပါကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ရူပါဝစရာရူပါဝစရဝိပါကကထာဝဏ္ဏနာ

၄၉၉။ အနန္တရာယေနာတိ ပရိဟာနိပစ္စယဝိရဟေန။ ပဋိပဒါဒိဘေဒေါတိ ပဋိပဒါရမ္မဏဘေဒေါ။ တထာ ဟိ ဒုက္ခပဋိပဒံ ဒန္ဓာဘိညံ ဈာနံ ဥပ္ပာဒေတွာ ပုနပ္ပုနံ သမာပဇ္ဇန္တဿ တံ ဈာနံ တံပဋိပဒမေဝ ဟောတိ။ ဧတသ္မိံ အပရိဟီနေ တဿ ဝိပါကော နိဗ္ဗတ္တမာနော တပ္ပဋိပဒေါဝ ဘဝိတုံ အရဟတီတိ။ ဆန္ဒာဓိပတေယျာဒိဘာဝေါ ပန တသ္မိံ ခဏေ ဝိဇ္ဇမာနာနံ ဆန္ဒာဒီနံ အဓိပတိပစ္စယဘာဝေန ဟောတိ၊ န အာဂမနဝသေန။ တထာ ဟိ ဧကမေဝ ¶ ဈာနံ နာနာက္ခဏေသု နာနာဓိပတေယျံ ဟောတိ။ စတုတ္ထဇ္ဈာနဿေဝ ဟိ စတုရိဒ္ဓိပါဒဘာဝေန ဘာဝနာ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝိပါကဿ အာဂမနဝသေန ဆန္ဒာဓိပတေယျာဒိတာ န ဝုတ္တာ။

ရူပါဝစရာရူပါဝစရဝိပါကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

လောကုတ္တရဝိပါကကထာဝဏ္ဏနာ

၅၀၅။ ယထာ ဝဋ္ဋံ အာစိနတိ၊ တထာ တဏှာဒီဟိ အဘိသင်္ခတံ လောကိယကမ္မံ ဥပစိတန္တိ ဝုစ္စတိ ¶ ။ လောကုတ္တရံ ပန ဧဝံ န ဟောတီတိ တထာ န ဝုတ္တံ။ သုဒ္ဓါဂမနဝသေနာတိ အနိမိတ္တာပ္ပဏိဟိတနာမဒါယကေဟိ သဂုဏာရမ္မဏေဟိ ဝိဇ္ဇမာနေဟိပိ ဖလဿ သုညတနာမဒါနဒီပနေ အဂ္ဂဟိတဘာဝေနေဝ အဝေါမိဿေနာတိ အတ္ထော။ အာဂမနတော သုညတာပ္ပဏိဟိတနာမဝတော မဂ္ဂဿ အာဂမနီယဋ္ဌာနေ ဌတွာ အတ္တနော ဖလဿ နာမတ္တယဒါနံ ယောဇိတံ၊ ဣတရဿပိ ပန တထေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။ နယမတ္တဒဿနဉှေတံ။ သဂုဏာရမ္မဏေဟိ ပန နာမတ္တယဝတော အနိစ္စာနုပဿနာနန္တရဿပိ မဂ္ဂဿ အာဂမနီယဋ္ဌာနေ ဌတွာ အတ္တနော ဖလဿ နာမတ္တယဒါနံ န နိဝါရိတန္တိ။ ဝဠဉ္ဇနကဖလသမာပတ္တိယာ စ ဝိပဿနာဂမနဝသေန နာမလာဘေ မဂ္ဂဿ ဝိယ အနိမိတ္တနာမလာဘော န သိယာ။ ယထာ ပန မဂ္ဂါနန္တရဿ ဝိယ ဝဠဉ္ဇနကဖလသမာပတ္တိယာပိ ဈာနပဋိပဒါဘေဒေါ ဟောတိ၊ ဧဝံ သုညတာဒိနာမလာဘေ သတိ အနိမိတ္တနာမဉ္စ လဘတီတိ။ အဝူပသန္တာယာတိ ဣဒံ ကေနစိ အညေန အနန္တရိတတ္တာ တာဒိသာယ ဧဝ သဒ္ဓါယ…ပေ… ပညာယ စ အနန္တရပစ္စယဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေန ဆန္ဒာဒယောပိ အတ္တနော အနန္တရသဒိသာနံ ဆန္ဒာဒီနံ ဥပ္ပာဒကာ အဓိပတိဘူတာ အဓိပတိဘူတေ ဧဝ ဥပ္ပာဒေန္တီတိ ဣမမတ္ထံ ဒီပေတိ။

၅၅၅။ ကိလေသသမုစ္ဆေဒကဿ မဂ္ဂဿ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒိကဿ နိယျာနိကသဘာဝဿ ဖလေနပိ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓကိလေသေန နိယျာနသဘာဝေနေဝ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ဖလေပိ ‘‘မဂ္ဂင်္ဂံ မဂ္ဂပရိယာပန္န’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ မဂ္ဂဝိဘင်္ဂေ ဖလေသု စ အဋ္ဌင်္ဂိကော ပဉ္စင်္ဂိကော စ မဂ္ဂေါ ဥဒ္ဓဋော၊ ဧဝံ ဗောဇ္ဈင်္ဂါပီတိ။ မဂ္ဂံ ဥပါဒါယာတိ မဂ္ဂသဒိသတာယ မဂ္ဂေါတိ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယာဟ။

လောကုတ္တရဝိပါကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အကုသလဝိပါကကထာဝဏ္ဏနာ

၅၅၆။ ဣဋ္ဌဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တေသု ¶ ဝိယ န အနိဋ္ဌအနိဋ္ဌမဇ္ဈတ္တေသု သန္တီရဏဝိသေသော အတ္ထိ၊ အနိဋ္ဌာရမ္မဏမေဝ ပန အဓိမတ္တံ မန္ဒဉ္စ ဧဝံ ဒွိဓာ ဝုတ္တံ။

အကုသလဝိပါကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ကိရိယာဗျာကတံ

မနောဓာတုစိတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၆၆။ ဝါတပုပ္ဖန္တိ ¶ မောဃပုပ္ဖံ။ တံ အစ္ဆိန္နေပိ ရုက္ခေ န ဖလတိ၊ ဆိန္နရုက္ခပုပ္ဖံ ပန အစ္ဆိန္နေ ဖလေယျ။ ဧဝံ အစ္ဆိန္နဘဝမူလဿပိ ပဝတ္တမာနံ ယံ န ဖလတိ၊ တံ ဝါတပုပ္ဖသဒိသံ။ ဣတရဿေဝ ပန ပဝတ္တမာနံ ဆိန္နရုက္ခပုပ္ဖသဒိသံ။ တဉှိ အစ္ဆိန္နေ ဘဝမူလေ ဖလေယျာတိ။

ကိရိယမနောဝိညာဏဓာတုစိတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၆၈။ လောလုပ္ပတဏှာ ပဟီနာတိ ဣမဿ စိတ္တဿ ပစ္စယဘူတာ ပုရိမာ ပဝတ္တိ ဒဿိတာ။ ဣဒံ ပန စိတ္တံ ဝိစာရဏပညာရဟိတန္တိ ကေဝလံ သောမနဿမတ္တံ ဥပ္ပာဒေန္တဿ ဟောတီတိ။ ဧဝံ စေတိယပူဇာဒီသုပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝတ္တံ ကရောန္တောတိ ဣဒံ ဝတ္တံ ကရောန္တဿ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရမ္မဏေ ကာယဒွါရစိတ္တပ္ပဝတ္တိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပဉ္စဒွါရာနုဂတံ ဟုတွာ လဗ္ဘမာနံ သန္ဓာယ ပဉ္စဒွါရေ ဧဝ ဝါ လောလုပ္ပတဏှာပဟာနာဒိပစ္စဝေက္ခဏဟေတုဘူတံ ဣဒမေဝ ပဝတ္တိံ သန္ဓာယ တတ္ထ တတ္ထ ‘‘ဣမိနာ စိတ္တေန သောမနဿိတော ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ‘‘ဧဝံ တာဝ ပဉ္စဒွါရေ လဗ္ဘတီ’’တိ အာဟ။ အတီတံသာဒီသု အပ္ပဋိဟတံ ဉာဏံ ဝတွာ ‘‘ဣမေဟိ တီဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတဿ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော သဗ္ဗံ ကာယကမ္မံ ဉာဏာနုပရိဝတ္တီ’’တိအာဒိဝစနတော (မဟာနိ။ ၁၅၆ အတ္ထတော သမာနံ) ‘‘ဘဂဝတော ဣဒံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တဝစနံ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။ အဟေတုကဿ မူလာဘာဝေန သုပ္ပတိဋ္ဌိတတာ နတ္ထီတိ ဗလဘာဝေါ အပရိပုဏ္ဏော၊ တသ္မာ ဥဒ္ဒေသဝါရေ ‘‘သမာဓိဗလံ ဟောတိ၊ ဝီရိယဗလံ ဟောတီ’’တိ န ဝုတ္တံ။ တတော ဧဝ ဟိ အဟေတုကာနံ သင်္ဂဟဝါရေ ဈာနင်္ဂါနိ စ န ဥဒ္ဓဋာနိ။ တေနေဝ ဣမသ္မိမ္ပိ အဟေတုကဒွယေ ဗလာနိ အနုဒ္ဒေသာသင်္ဂဟိတာနိ။ ယသ္မာ ပန ဝီရိယဿ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ သေသာဟေတုကေဟိ ¶ ဗလဝံ၊ ယသ္မာ စ ဧတ္ထ ဝိတက္ကာဒီနံ ဈာနပစ္စယမတ္တတာ ဝိယ သမာဓိဝီရိယာနံ ဗလမတ္တတာ အတ္ထိ၊ တသ္မာ နိဒ္ဒေသဝါရေ ‘‘သမာဓိဗလံ ဝီရိယဗလ’’န္တိ ဝတွာ ဌပိတံ။ ယသ္မာ ပန နေဝ ကုသလံ နာကုသလံ၊ တသ္မာ သမ္မာသမာဓိ မိစ္ဆာသမာဓီတိ၊ သမ္မာဝါယာမော မိစ္ဆာဝါယာမောတိ စ န ဝုတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဧဝံ သတိ မဟာကိရိယစိတ္တေသု စ ဧတံ န ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ ဝုတ္တဉ္စ၊ တသ္မာ သမ္မာ၊ မိစ္ဆာ ဝါ နိယျာနိကသဘာဝါဘာဝတော မဂ္ဂပစ္စယဘာဝံ အပ္ပတ္တာ သမာဓိဝါယာမာ ဣဓ တထာ န ဝုတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

၅၇၄။ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တအာသယာနုသယသဗ္ဗညုတာနာဝရဏဉာဏာနိ ¶ ဣမဿာနန္တရံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနိ ယမကပါဋိဟာရိယမဟာကရုဏာသမာပတ္တိဉာဏာနိ စ ဣမဿ အနန္တရံ ဥပ္ပန္နပရိကမ္မာနန္တရာနိ ဣမိနာ အာဝဇ္ဇိတာရမ္မဏေယေဝ ပဝတ္တန္တီတိ အာဟ ‘‘ဆ…ပေ… ဂဏှန္တီ’’တိ။ မဟာဝိသယတ္တာ မဟာဂဇော ဝိယ မဟန္တန္တိ မဟာဂဇံ။

ရူပါဝစရာရူပါဝစရကိရိယစိတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၇၇။ ဣဒါနိ ယာနိ ကိရိယာနိ ဇာတာနိ၊ တာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနီတိ ဧဝံ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ အတ္တဘာဝေါတိ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဝုစ္စန္တိ။

စိတ္တုပ္ပာဒကဏ္ဍဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ရူပကဏ္ဍံ

ဥဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

ဣဒါနိ ¶ ¶ ရူပမဗျာကတံ ဘာဇေတဗ္ဗံ၊ တဉ္စ ကေနစိ သမယဝဝတ္ထာနံ ကတွာ န သက္ကာ ဘာဇေတုံ။ န ဟိ ရူပဿ စိတ္တုပ္ပာဒေန သမယဝဝတ္ထာနံ သက္ကာ ကာတုံ အစိတ္တသမုဋ္ဌာနသဗ္ဘာဝတော၊ စိတ္တသမုဋ္ဌာနဿ စ အနေကစိတ္တသမုဋ္ဌာနတာယ ရူပသမုဋ္ဌာပကစိတ္တာနဉ္စ ကေသဉ္စိ ကတ္ထစိ အသမုဋ္ဌာပနတာယ ဝဝတ္ထာနာဘာဝတော၊ ဝိညတ္တိဒွယဝဇ္ဇိတဿ ရူပဿ အစိတ္တသဟဘုဘာဝတော စ၊ န စ ရူပါနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရဏေန သမယဝဝတ္ထာနံ ယုဇ္ဇတိ မဟဂ္ဂတပ္ပမာဏာနံ ဈာနာနံ ဝိယ ရူပါနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာတဗ္ဗတာဘာဝါ၊ ဥပါဒါရူပေဟိ စ န ယုဇ္ဇတိ တေသံ သဟဇာတာဒိပစ္စယဘာဝေန အပ္ပဝတ္တနတော၊ နာပိ မဟာဘူတေဟိ ယုဇ္ဇတိ ကေသဉ္စိ မဟာဘူတာနံ ကေဟိစိ ဥပါဒါရူပေဟိ ဝိနာ ပဝတ္တိတော အသမာနကာလာနဉ္စ သဗ္ဘာဝတော။ န ဟိ ‘‘ယသ္မိံ သမယေ ပထဝီဓာတု ဥပ္ပန္နာ ဟောတိ၊ တသ္မိံ သမယေ စက္ခာယတနံ ဟောတီ’’တိ သက္ကာ ဝတ္တုံ သောတာဒိနိဿယဘူတာယ ပထဝိယာ စိတ္တာဒိသမုဋ္ဌာနာယ စ သဟ စက္ခာယတနဿ အဘာဝါ။ ဧဝံ သောတာယတနာဒီသုပိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

မဟာဘူတေဟိ အသမာနကာလာနိ ဝိညတ္တိဥပစယာဒီနိပိ တသ္မိံ သမယေ ဟောန္တီတိ န သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ။ ဧကသ္မိဉ္စ ကာလေ အနေကာနိ ကလာပသဟဿာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ပဝတ္တန္တိ စ၊ န အရူပဓမ္မာနံ ဝိယ ရူပါနံ ကလာပဒွယသဟာဘာဝေါ အတ္ထိ။ ဧကသ္မိဉ္စ ကလာပေ ဝတ္တမာနေ ဧဝ အညဿ နိရောဓော၊ အညဿ စုပ္ပတ္တိ ဟောတီတိ သဗ္ဗထာ ရူပါဗျာကတံ သမယဝဝတ္ထာနံ ကတွာ န သက္ကာ ဝိဘဇိတုံ။ ဧကကာဒီဟိ ပန နယေဟိ န ဟေတုအာဒိနာ သဘာဝေန ဝိဘဇိတုံ သက္ကာတိ တထာ ဝိဘဇနတ္ထံ စိတ္တုပ္ပာဒကဏ္ဍေ တာဝ အဝိဘတ္တံ အဗျာကတံ အတ္ထီတိ ဒဿေတုံ သမယဝဝတ္ထာနေန ဝိနာ အဗျာကတဿ သဘာဝတောယေဝ နိဒ္ဒေသေ ဧကဒေသံ နိဒ္ဒိသိတွာ နိဂမနကရဏဿ အနုပပတ္တိတော စ ¶ ဝိဘတ္တဉ္စ အဝိဘတ္တဉ္စ သဗ္ဗံ သင်္ဂဏှန္တော အာဟ ‘‘ကတမေ ဓမ္မာ အဗျာကတာ? ကုသလာ…ပေ… အသင်္ခတာ စ ဓာတု။ ဣမေ ဓမ္မာ အဗျာကတာ’’တိ။ အဝိဘတ္တေ ဟိ ဝိဘဇိတဗ္ဗေ ဒဿိတေ ဝိဘဇနံ ယုတ္တံ ဉာတုံ ဣစ္ဆာယ ဥပ္ပာဒိတာယာတိ။ ဧတ္ထ ပန ဝိပါကကိရိယာဗျာကတံ ဝိဘတ္တတ္တာ ¶ န ဝိဘဇိတဗ္ဗံ၊ အသင်္ခတာ စ ဓာတု ဘေဒါဘာဝတော။ ယံ ပနေတ္ထ ဘေဒယုတ္တတ္တာ အဝိဘတ္တတ္တာ စ ဝိဘဇိတဗ္ဗံ၊ တံ ဝိဘဇန္တော အာဟ ‘‘တတ္ထ ကတမံ သဗ္ဗံ ရူပ’’န္တိအာဒိ။ အယမေတ္ထ ပါဠိယောဇနာ။

နယံ ဒဿေတွာတိ ဧတ္ထ ဟေဋ္ဌာ ဂဟဏမေဝ နယဒဿနံ။ တံ ဝိပါကေသု ကတွာ ဝိညာတတ္တာ ကိရိယာဗျာကတေသု နိဿဋ္ဌံ။ ကာမာဝစရာဒိဘာဝေန ဝတ္တဗ္ဗဿ ကိရိယာဗျာကတဿ ဝါ ဒဿနံ၊ တံ ကတွာ ကာမာဝစရာတိအာဒိကံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တတ္တာ နိဿဋ္ဌံ။ ပဉ္စဝီသတိ ရူပါနီတိ ပါဠိယံ ဝုတ္တာနိ ဒသာယတနာနိ ပဉ္စဒသ စ သုခုမရူပါနိ၊ ဥပစယသန္တတိယော ဝါ ဧကန္တိ ကတွာ ဟဒယဝတ္ထုဉ္စ။ ဆန္နဝုတီတိ စက္ခာဒိဒသကာ သတ္တ ဥတုသမုဋ္ဌာနာဒယော တယော အဋ္ဌကာ ဥတုစိတ္တဇာ ဒွေ သဒ္ဒါ စ။ ကလာပဘာဝေန ပဝတ္တရူပရူပါနိ ‘‘ရူပကောဋ္ဌာသာ’’တိ ဝုတ္တာနိ ရူပကလာပကောဋ္ဌာသဘာဝတော။ ကောဋ္ဌာသာတိ စ အံသာ၊ အဝယဝါတိ အတ္ထော။ ကောဋ္ဌန္တိ ဝါ သရီရံ၊ တဿ အံသာ ကေသာဒယော ကောဋ္ဌာသာတိ အညေပိ အဝယဝါ ကောဋ္ဌာသာ ဝိယ ကောဋ္ဌာသာ။ နိဗ္ဗာနံ နိပ္ပဒေသတော ဂဟိတန္တိ သောပါဒိသေသနိရုပါဒိသေသရာဂက္ခယာဒိအသင်္ခတာဒိဝစနီယဘာဝေန ဘိန္နံ နိပ္ပဒေသတော ဂဟိတံ။ အတ္ထတော ဟိ ဧကာဝ အသင်္ခတာ ဓာတူတိ။

၅၈၄။ သဗ္ဗန္တိ သကလံ စက္ကဝါဠံ။ ပရိမဏ္ဍလံ ပရိမဏ္ဍလသဏ္ဌာနံ၊ ပရိက္ခေပတော ဆတ္တိံသ သတသဟဿာနိ ဒသ စေဝ သဟဿာနိ အဍ္ဎစတုတ္ထာနိ စ ယောဇနသတာနိ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ဝဋ္ဋံ ‘‘ပရိမဏ္ဍလ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ စတ္တာရိ နဟုတာနီတိ စတ္တာလီသ သဟဿာနိ။ နဂဝှယာတိ နဂါတိ အဝှာတဗ္ဗာ နဂသဒ္ဒနာမာတိ အတ္ထော။

ဒေဝဒါနဝါဒီနံ တိဂါဝုတာဒိသရီရဝသေန မဟန္တာနိ ပါတုဘူတာနိ။ တတ္ထာယံ ဝစနတ္ထော – ဘူတာနိ ဇာတာနိ နိဗ္ဗတ္တာနိ မဟန္တာနိ မဟာဘူတာနီတိ။ အနေကစ္ဆရိယဒဿနေန အနေကာဘူတဝိသေသဒဿနဝသေန စ မာယာကာရော မဟန္တော ဘူတောတိ မဟာဘူတော။ ယက္ခာဒယော ဇာတိဝသေနေဝ မဟန္တာ ဘူတာတိ မဟာဘူတာ။ နိရုဠှော ဝါ အယံ မဟာဘူတသဒ္ဒေါ တေသု ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပထဝိယာဒယော ပန မဟာဘူတာ ဝိယ မဟာဘူတာ။ ဘူတသဒ္ဒဿ ဥဘယလိင်္ဂတ္တာ နပုံသကတာ ကတာ။ မဟာပရိဟာရတောတိ ¶ ဧတ္ထ ဝစနတ္ထံ ဝဒန္တော အာဟ ‘‘မဟန္တေဟိ ဘူတာနိ၊ မဟာပရိဟာရာနိ ¶ ဝါ ဘူတာနီ’’တိ။ တတ္ထ ပစ္ဆိမတ္ထေ ပုရိမပဒေ ဥတ္တရပဒဿ ပရိဟာရသဒ္ဒဿ လောပံ ကတွာ ‘‘မဟာဘူတာနီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။

အစ္စိမတောတိ အဂ္ဂိဿ။ ကောဋိသတသဟဿံ ဧကံ ကောဋိသတသဟဿေကံ။ စက္ကဝါဠန္တိ တံ သဗ္ဗံ အာဏာက္ခေတ္တဝသေန ဧကံ ကတွာ ဝေါဟရန္တိ။ ဝိလီယတိ ခါရောဒကေန။ ဝိကီရတီတိ ဝိဒ္ဓံသတိ။ ဥပါဒိန္နကေသု ဝိကာရံ ဒဿေန္တော ‘‘ပတ္ထဒ္ဓါ’’တိအာဒိမာဟ။ ကဋ္ဌမုခေန ဝါတိ ဝါ-သဒ္ဒေါ ဥပမတ္ထော။ ယထာ ကဋ္ဌမုခသပ္ပေန ဒဋ္ဌော ပတ္ထဒ္ဓါ ဟောတိ၊ ဧဝံ ပထဝီဓာတုပ္ပကောပေန သော ကာယော ကဋ္ဌမုခေဝ ဟောတိ၊ ကဋ္ဌမုခမုခဂတော ဝိယ ပတ္ထဒ္ဓါ ဟောတီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ဝါ-သဒ္ဒေါ ဧဝသဒ္ဒဿတ္ထေ။ ‘‘ပထဝီဓာတုပ္ပကောပေနာ’’တိ ဧတဿ စ ပရတော အာဟရိတွာ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတြာယမတ္ထော – ‘‘ကဋ္ဌမုခေန ဒဋ္ဌောပိ ကာယော ပထဝီဓာတုပ္ပကောပေနေဝ ပတ္ထဒ္ဓါ ဟောတိ၊ တသ္မာ ပထဝီဓာတုယာ အဝိယုတ္တော သော ကာယော သဗ္ဗဒါ ကဋ္ဌမုခမုခဂတော ဝိယ ဟောတီ’’တိ။ အထ ဝါ အနိယမတ္ထော ဝါ-သဒ္ဒေါ။ တတြာယမတ္ထော – ‘‘ကဋ္ဌမုခေန ဒဋ္ဌော ကာယော ပတ္ထဒ္ဓါ ဟောတိ ဝါ န ဝါ ဟောတိ မန္တာဂဒဝသေန၊ ပထဝီဓာတုပ္ပကောပေန ပန မန္တာဂဒရဟိတော သော ကာယော ကဋ္ဌမုခမုခဂတော ဝိယ ဟောတိ ဧကန္တပတ္ထဒ္ဓါ’’တိ။ ပူတိယောတိ ကုထိတော။ မဟာဝိကာရာနိ ဘူတာနီတိ မဟာဝိကာရာနိ ဇာတာနိ၊ ဝိဇ္ဇမာနာနီတိ ဝါ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ပုရိမပဒေ ဥတ္တရပဒဿ ဝိကာရသဒ္ဒဿ လောပံ ကတွာ ‘‘မဟာဘူတာနီ’’တိ ဝုတ္တာနိ။

ပထဝီတိအာဒိနာ သဗ္ဗလောကဿ ပါကဋာနိပိ ဝိပလ္လာသံ မုဉ္စိတွာ ယထာသဘာဝတော ပရိဂ္ဂယှမာနာနိ မဟန္တေန ဝါယာမေန ဝိနာ န ပရိဂ္ဂယှန္တီတိ ပါကဋာနိပိ ဒုဝိညေယျသဘာဝတ္တာ ‘‘မဟန္တာနီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ တာနိ ဟိ သုဝိညေယျာနိ အမဟန္တာနီတိ ဂဟေတွာ ဌိတော တေသံ ဒုပ္ပရိဂ္ဂဟိတတံ ဒိသွာ ‘‘အဟော မဟန္တာနိ ဧတာနီ’’တိ ပဇာနာတိ။ ဥပါဒါယာတိ ဧတေန ဝိညာယမာနာ ပစ္ဆိမကာလကိရိယာ ပဝတ္တီတိ ကတွာ ‘‘ပဝတ္တရူပ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝဉှိ ‘‘ဥပါဒါယာ’’တိ ဧတေန ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နတာ ဝုတ္တာ ဟောတီတိ။ အထ ဝါ ဥပါဒါယတိ နိဿယတီတိ ဥပါဒါယံ၊ ဥပါဒါယမေဝ ရူပံ ဥပါဒါယရူပံ၊ အညနိဿယဿ ဧကန္တနိဿိတဿ ရူပဿေတံ အဓိဝစနံ။ တံ ပန န သတ္တဿ၊ နာပိ ဝေဒနာဒိနော တဒဘာဝေပိ ဘာဝတောတိ ဒဿေတုံ ‘‘စတုန္နံ မဟာဘူတာန’’န္တိအာဒိမာဟ။ ဘဝတိ ဟိ နိဿယရူပါနံ သာမိဘာဝေါတိ။

တိဝိဓရူပသင်္ဂဟဝဏ္ဏနာ

၅၈၅။ ပကိဏ္ဏကဒုကေသု ¶ ¶ အဇ္ဈတ္တိကဒုကံ မုဉ္စိတွာ အညော သဗ္ဗဒုကေဟိ တိကဝသေန ယောဇနံ ဂစ္ဆန္တော နတ္ထိ၊ ဝိညတ္တိဒုကော စ ယောဇနံ န ဂစ္ဆတီတိ သဗ္ဗဒုကယောဂီသု အာဒိဘူတံ အဇ္ဈတ္တိကဒုကမေဝ ဂဟေတွာ သေသေဟိ သဗ္ဗဒုကေဟိ ယောဇေတွာ တိကာ ဝုတ္တာ။ သက္ကာ ဟိ ဧတေန နယေန အညေသမ္ပိ ဒုကာနံ ဒုကန္တရေဟိ လဗ္ဘမာနာ တိကယောဇနာ ဝိညာတုန္တိ။

စတုဗ္ဗိဓာဒိရူပသင်္ဂဟဝဏ္ဏနာ

၅၈၆။ စတုက္ကေသု ဧကန္တစိတ္တသမုဋ္ဌာနဿ ဝိညတ္တိဒွယဘာဝတော ဝိညတ္တိဒုကာဒီဟိ သမာနဂတိကော စိတ္တသမုဋ္ဌာနဒုကောတိ တေန သဟ ဥပါဒါဒုကဿ ယောဇနာယ လဗ္ဘမာနောပိ စတုက္ကော န ဝုတ္တော၊ တထာ သနိဒဿနဒုကာဒီနံ တေန တဿ စ ဩဠာရိကဒူရဒုကေဟိ ယောဇနာယ လဗ္ဘမာနာ န ဝုတ္တာ၊ ဓမ္မာနံ ဝါ သဘာဝကိစ္စာနိ ဗောဓေတဗ္ဗာကာရဉ္စ ယာထာဝတော ဇာနန္တေန ဘဂဝတာ တေန အညေသံ တဿ စ အညေဟိ ယောဇနာ န ကတာတိ ကိံ ဧတ္ထ ကာရဏပရိယေသနာယ၊ အဒ္ဓါ သာ ယောဇနာ န ကာတဗ္ဗာ၊ ယတော ဘဂဝတာ န ကတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အညေ ပန ပကိဏ္ဏကဒုကာ အညေဟိ ပကိဏ္ဏကဒုကေဟိ ယောဇေတုံ ယုတ္တာ၊ တေဟိ ယောဇိတာ ဧဝ။ ဝတ္ထုဒုကာဒီသု ပန သောတသမ္ဖဿာရမ္မဏဒုကာဒယော ဝဇ္ဇေတွာ အညေဟိ အာရမ္မဏဗာဟိရာယတနာဒိလဗ္ဘမာနဒုကေဟိ ဥပါဒိန္နကဒုကဿ ဥပါဒိန္နုပါဒါနိယဒုကဿ စ ယောဇနာယ စတုက္ကာ လဗ္ဘန္တိ၊ စိတ္တသမုဋ္ဌာနဒုကဿ စ သဗ္ဗာရမ္မဏဗာဟိရာယတနာဒိလဗ္ဘမာနဒုကေဟိ။ အဝသေသေဟိ ပန တေသံ အညေသဉ္စ သဗ္ဗဝတ္ထုဒုကာဒီဟိ ယောဇနာယ န လဗ္ဘန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဥဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ရူပဝိဘတ္တိ

ဧကကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၅၉၄။ အဝိဇ္ဇမာနဝိဘာဂဿ ဝိဘာဂါဘာဝဒဿနမေဝ နိဒ္ဒေသော နိစ္ဆယကရဏတော၊ တသ္မာ ‘‘သဗ္ဗံ ¶ ရူပံ န ဟေတုမေဝါ’’တိအာဒိနာ ဝိဘာဂါဘာဝါဝဓာရဏေန ¶ ဧဝ-သဒ္ဒေန နိဒ္ဒေသံ ကရောတိ။ ဟေတုဟေတူတိ မူလဟေတု၊ ဟေတုပစ္စယဟေတူတိ ဝါ အယမတ္ထော။ မဟာဘူတာ ဟေတူတိ အယမေဝတ္ထော မဟာဘူတာ ပစ္စယောတိ ဧတေနပိ ဝုတ္တောတိ။ ဟေတုပစ္စယသဒ္ဒါနံ သမာနတ္ထတ္တာ ပစ္စယော ဧဝ ဟေတု ပစ္စယဟေတု။ ယော စ ရူပက္ခန္ဓဿ ဟေတု၊ သော ဧဝ တဿ ပညာပနာယ ဟေတူတိ ဝုတ္တော တဒဘာဝေ အဘာဝတော။ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာနံ ကမ္မသမာဒါနာနံ ဌာနသော ဟေတုသော ဝိပါကန္တိ ဧတ္ထ ဝိဇ္ဇမာနေသုပိ အညေသု ပစ္စယေသု ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌဝိပါကနိယာမကတ္တာ ဥတ္တမံ ပဓာနံ ကုသလာကုသလံ ဂတိဥပဓိကအာလပယောဂသမ္ပတ္တိဝိပတ္တိဋ္ဌာနနိပ္ဖာဒိတံ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌာရမ္မဏဉ္စ ကမ္မမိဝ ပဓာနတ္တာ ‘‘ဟေတူ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန ကမ္မာရမ္မဏာနိ ‘‘ဥတ္တမဟေတူ’’တိ ဝုတ္တာနိ။ ဝက္ခတိ စ ‘‘ဂတိဥပဓိကာလပယောဂါ ဝိပါကဿ ဌာနံ၊ ကမ္မံ ဟေတူ’’တိ။ ဣဓ ပန ကမ္မမိဝ ဥတ္တမတ္တာ အာရမ္မဏမ္ပိ ဟေတုဝစနံ အရဟတီတိ ‘‘ဥတ္တမဟေတူ’’တိ ဝုတ္တံ။ သင်္ခါရာနန္တိ ပုညာဘိသင်္ခါရာဒီနံ အဝိဇ္ဇာ သာဓာရဏပစ္စယတ္တာ ‘‘ဟေတူ’’တိ ဝုတ္တာ။ ဖရတီတိ ဂစ္ဆတိ ပါပုဏာတိ။ ပဋိက္ခေပနိဒ္ဒေသောတိ ဣဒံ မာတိကာယ အာဂတပဋိက္ခေပဝသေန ဝုတ္တံ။ ဣဓ ပန မာတိကာယ န ဟေတုပဒါဒိသင်္ဂဟိတတာ စ ရူပဿ ဝုတ္တာ တံတံသဘာဝတ္တာ၊ အဝဓာရိတတာ စ အနညသဘာဝတော။

ရူပီဒုကေ ရူပီပဒမေဝ ဣဓ ‘‘ရူပ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တေန ရူပီရူပပဒါနံ ဧကတ္ထတာ သိဒ္ဓါ ဟောတိ ရုပ္ပနလက္ခဏယုတ္တဿေဝ ရူပီရူပဘာဝတော။ ဥပ္ပန္နံ ဆဟိ ဝိညာဏေဟိ ဝိညေယျန္တိ အရူပတော ဝိဓုရံ ရူပဿ သဘာဝံ ဒဿေတိ။ န ဟိ အရူပံ ဥပ္ပန္နံ ဆဟိ ဝိညာဏေဟိ ဝိညေယျံ ယထာ ရူပံ၊ တေန ရူပံ ဥပ္ပန္နံ ဆဟိ ဝိညာဏေဟိ ဝိညေယျံ၊ န အရူပန္တိ အရူပတော နိဝတ္တေတွာ ရူပေ ဧဝ ဧတံ သဘာဝံ နိယမေတိ၊ န ရူပံ ဧတသ္မိံ သဘာဝေ။ အတ္ထိ ဟိ ရူပံ အတီတာနာဂတံ ယံ ဥပ္ပန္နံ ဆဟိ ဝိညာဏေဟိ ဝိညေယျသဘာဝံ န ဟောတီတိ။ ဧတမေဝ စ နိယမံ ပုန ဧဝသဒ္ဒေန နိယမေတိ ‘‘ယထာဝုတ္တော နိယမော ရူပေ အတ္ထိ ဧဝ၊ အရူပေ ဝိယ န နတ္ထီ’’တိ။ အထ ဝါ သဗ္ဗံ ရူပန္တိ ဘူတုပါဒါယရူပံ ကာလဘေဒံ အနာမသိတွာ ‘‘သဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တံ သဗ္ဗံ အရူပေဟိ သမာနဝိညေယျသဘာဝံ အတီတာနာဂတံ နိဝတ္တေတုံ ဥပ္ပန္နန္တိ ဧတေန ဝိသေသေတိ၊ တံ ဥပ္ပန္နံ သဗ္ဗံ ရူပံ ဆဟိ ဝိညာဏေဟိ ဝိညေယျမေဝါတိ အတ္ထော။

နနု ဧဝံ ရူပါယတနဿပိ သောတဝိညာဏာဒီဟိ ဝိညေယျတာ အာပဇ္ဇတီတိ? နာပဇ္ဇတိ ရူပံ သဗ္ဗံ သမ္ပိဏ္ဍေတွာ ဧကန္တလက္ခဏဒဿနဝသေန ဧကီဘာဝေန ¶ ဂဟေတွာ အရူပတော ဝိဓုရဿ ဆဟိ ဝိညာဏေဟိ ဝိညေယျသဘာဝဿ ဒဿနတော။ ပစ္စုပ္ပန္နရူပမေဝ ဆဟိ ဝိညာဏေဟိ ဝိညေယျန္တိ ¶ ဧတသ္မိံ ပန နိယမေ ‘‘သဗ္ဗံ ရူပ’’န္တိ ဧတ္ထာယံ ဝိညေယျဘာဝနိယမော န ဝုတ္တော၊ အထ ခေါ ပစ္စုပ္ပန္နန္တိ သဗ္ဗရူပဿ ဧကန္တလက္ခဏနိယမော ဒဿိတော န သိယာ။ ပါဠိယဉ္စ ဝိညေယျမေဝါတိ ဧဝ-ကာရော ဝုတ္တော၊ န ဥပ္ပန္နမေဝါတိ။ တသ္မာ ဥပ္ပန္နဿေဝ မနောဝိညေယျနိယမာပတ္တိ နတ္ထီတိ ကိံ သောတပတိတတ္တေန၊ တသ္မာ ဝုတ္တနယေနတ္ထော ယောဇေတဗ္ဗော။

ကထံဝိဓန္တိ ဂုဏေဟိ ကထံ သဏ္ဌိတံ။ ဉာဏမေဝ ဉာဏဝတ္ထု။ သမာနဇာတိကာနံ သင်္ဂဟော၊ သမာနဇာတိယာ ဝါ သင်္ဂဟော သဇာတိသင်္ဂဟော။ သဉ္ဇာယန္တိ ဧတ္ထာတိ သဉ္ဇာတိ၊ သဉ္ဇာတိယာ သင်္ဂဟော သဉ္ဇာတိသင်္ဂဟော၊ သဉ္ဇာတိဒေသေန သင်္ဂဟောတိ အတ္ထော။ အညမညောပကာရဝသေန အဝိပ္ပယောဂေန စ သမာဓိဒေသေ ဇာတာ သမ္မာသတိအာဒယော သမာဓိက္ခန္ဓေ သင်္ဂဟိတာ။ ယတ္ထ စ သတိအာဒိသဟာယဝတော သမာဓိဿ အတ္တနော ကိစ္စကရဏံ၊ သော စိတ္တုပ္ပာဒေါ သမာဓိဒေသော။ သမ္မာသင်္ကပ္ပဿ စ အပ္ပနာဘာဝတော ပဋိဝေဓသဒိသံ ကိစ္စန္တိ သမာနေန ပဋိဝေဓကိစ္စေန ဒိဋ္ဌိသင်္ကပ္ပာ ပညက္ခန္ဓေ သင်္ဂဟိတာ။

ရူပဝိဘတ္တိဧကကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒုကနိဒ္ဒေသော

ဥပါဒါဘာဇနီယကထာဝဏ္ဏနာ

၅၉၆။ အပ္ပရဇက္ခာဒိသတ္တသမူဟဒဿနံ ဗုဒ္ဓစက္ခု၊ ဆသု အသာဓာရဏဉာဏေသု ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဉာဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သဗ္ဗသင်္ခတာသင်္ခတဒဿနံ သမန္တစက္ခု။ ‘‘ဒုက္ခံ ပရိညေယျံ ပရိညာတ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၈၁၊ မဟာဝ။ ၁၅) ဧဝမာဒိနာ အာကာရေန ပဝတ္တံ ဉာဏဒဿနံ ဉာဏစက္ခု၊ တမ္ပိ ပုရိမဒွယမိဝ ကာမာဝစရံ။ စတုသစ္စဓမ္မဒဿနံ ဓမ္မစက္ခု။ ဥပတ္ထမ္ဘဘူတာ စတုသမုဋ္ဌာနိကရူပသန္တတိယော သမ္ဘာရာ။ သဟ သမ္ဘာရေဟိ သသမ္ဘာရံ၊ သမ္ဘာရဝန္တံ။ သမ္ဘဝေါတိ အာပေါဓာတုမေဝ သမ္ဘဝသမ္ဘူတမာဟ။ သဏ္ဌာနန္တိ ဝဏ္ဏာယတနမေဝ ပရိမဏ္ဍလာဒိသဏ္ဌာနဘူတံ။ တေသံ ပန ဝိသုံ ဝစနံ တထာဘူတာနံ အတထာဘူတာနဉ္စ အာပေါဓာတုဝဏ္ဏာယတနာနံ ¶ ယထာဝုတ္တေ မံသပိဏ္ဍေ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ။ စုဒ္ဒသသမ္ဘာရော ဟိ မံသပိဏ္ဍော။ သမ္ဘဝဿ စတုဓာတုနိဿိတေဟိ ¶ သဟ ဝုတ္တဿ ဓာတုတ္တယနိဿိတတာ ယောဇေတဗ္ဗာ။ အာပေါဓာတုဝဏ္ဏာယတနာနမေဝ ဝါ သမ္ဘဝသဏ္ဌာနာဘာဝါ ဝိသုံ ဝုတ္တာတိ စတုဓာတုနိဿိတတာ စ န ဝိရုဇ္ဈတိ။ ယံ မံသပိဏ္ဍံ သေတာဒိနာ သဉ္ဇာနန္တော န ပသာဒစက္ခုံ သဉ္ဇာနာတိ၊ ပတ္ထိဏ္ဏတာဒိဝိသေသံ ဝတ္တုကာမော ‘‘ပထဝီပိ အတ္ထီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တမ္ပိ ဝဒတိ။

သရီရသဏ္ဌာနုပ္ပတ္တိဒေသဘူတေတိ ဧတေန အဝသေသံ ကဏှမဏ္ဍလံ ပဋိက္ခိပတိ။ သ္နေဟမိဝ သတ္တက္ခိပဋလာနိ ဗျာပေတွာ ဌိတာဟေဝ အတ္တနော နိဿယဘူတာဟိ စတူဟိ ဓာတူဟိ ကတူပကာရံ တံနိဿိတေဟိ ဧဝ အာယုဝဏ္ဏာဒီဟိ အနုပါလိတပရိဝါရိတံ တိသန္တတိရူပသမုဋ္ဌာပကေဟိ ဥတုစိတ္တာဟာရေဟိ ဥပတ္ထမ္ဘိယမာနံ တိဋ္ဌတိ။ သတ္တက္ခိပဋလာနံ ဗျာပနဝစနေန စ အနေကကလာပဂတဘာဝံ စက္ခုဿ ဒဿေတိ။ ပမာဏတော ဦကာသိရမတ္တန္တိ ဦကာသိရမတ္တေ ပဒေသေ ပဝတ္တနတော ဝုတ္တံ။ ရူပါနိ မနုပဿတီတိ မ-ကာရော ပဒသန္ဓိကရော။ အထ ဝါ မနူတိ မစ္စော။ ဥပကာရဘူတေဟိ သင်္ဂဟိတော။ ပရိယာယေနာတိ စတုန္နံ ပသာဒေါ တေသု ဧကဿ ဒွိန္နဉ္စာတိပိ ဝတ္တုံ ယုတ္တော သမာနဓနာနံ ဓနံ ဝိယာတိ ဧတေန ပရိယာယေန။ သရီရံ ရူပက္ခန္ဓော ဧဝ။ ပဋိဃဋ္ဋနမေဝ နိဃံသော ပဋိဃဋ္ဋနာနိဃံသော။ ရူပါဘိမုခဘာဝေန စက္ခုဝိညာဏဿ နိဿယဘာဝါပတ္တိသင်္ခါတော ပဋိဃဋ္ဋနတော ဇာတော ဝါ နိဃံသော ပဋိဃဋ္ဋနာနိဃံသော။

ပရိကပ္ပဝစနံ ‘‘သစေ အာပါထံ အာဂစ္ဆေယျာ’’တိ ဟေတုကိရိယံ၊ ‘‘ပဿေယျာ’’တိ ဖလကိရိယဉ္စ ပရိကပ္ပေတွာ တေန ပရိကပ္ပေန ဝစနံ။ ဧတ္ထ စ ဟေတုကိရိယာ အနေကတ္တာ အဝုတ္တာပိ ဝိညာယတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ‘‘ပဿေ ဝါ’’တိ ဣမိနာ ဝစနေန တီသုပိ ကာလေသု စက္ခုဝိညာဏဿ နိဿယဘာဝံ အနုပဂစ္ဆန္တံ စက္ခုံ သင်္ဂဏှာတိ။ ဒဿနေ ပရိဏာယကဘာဝေါ ဒဿနပရိဏာယကဋ္ဌော။ ယထာ ဟိ ဣဿရော ‘‘ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ကရောထာ’’တိ ဝဒန္တော တသ္မိံ တသ္မိံ ကိစ္စေ သပုရိသေ ပရိဏာယတိ ပဝတ္တယတိ၊ ဧဝမိဒမ္ပိ စက္ခုသမ္ဖဿာဒီနံ နိဿယဘာဝေန တေ ဓမ္မေ ဒဿနကိစ္စေ အာဏာပေန္တံ ဝိယ ပရိဏာယတီတိ စက္ခူတိ ဝုစ္စတိ။ စက္ခတီတိ ဟိ စက္ခု၊ ယထာဝုတ္တေန နယေန အာစိက္ခတိ ပရိဏာယတီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ သမဝိသမာနိ ရူပါနိ စက္ခတိ အာစိက္ခတိ၊ ပကာသေတီတိ ဝါ စက္ခု။ သဉ္ဇာယန္တိ ဧတ္ထာတိ သဉ္ဇာတိ။ ကေ သဉ္ဇာယန္တိ? ဖဿာဒီနိ ¶ ။ တထာ သမောသရဏံ။ စက္ခုသမ္ဖဿာဒီနံ အတ္တနော တိက္ခမန္ဒဘာဝါနုပဝတ္တနေန ဣန္ဒဋ္ဌံ ကာရေတီတိ။ နိစ္စံ ဓုဝံ အတ္တာတိ ဂဟိတဿပိ လုဇ္ဇနပလုဇ္ဇနဋ္ဌေန။ ဝဠဉ္ဇန္တိ ပဝိသန္တိ ဧတေနာတိ ဝဠဉ္ဇနံ၊ တံဒွါရိကာနံ ဖဿာဒီနံ ဝဠဉ္ဇနဋ္ဌေန။

၅၉၇။ ပုဗ္ဗေ ¶ ဝုတ္တော ပရိကပ္ပော ဧဝ ဝိကပ္ပနတ္ထော။ ဃဋ္ဋယမာနမေဝါတိ ပသာဒဿ အဘိမုခဘာဝဝိသေသံ ဂစ္ဆန္တမေဝ။

၅၉၉။ ရူပံ အာရဗ္ဘ စက္ခုသမ္ဖဿာဒီနံ ဥပ္ပတ္တိဝစနေနေဝ တေသံ တံဒွါရိကာနံ အညေသဉ္စ ရူပံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပတ္တိ ဝုတ္တာ ဟောတိ။ ယထာ စ တေသံ ရူပံ ပစ္စယော ဟောတိ၊ တေန ပစ္စယေန ဥပ္ပတ္တိ ဝုတ္တာ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယေန ‘‘ဣမိနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ စက္ခုပသာဒဝတ္ထုကာနံ ဖဿာဒီနန္တိ ဣမိနာ ဝစနေန တဒါလမ္ဗနရူပါရမ္မဏတာယ တံသဒိသာနံ မနောဓာတုအာဒီနဉ္စ ပုရေဇာတပစ္စယေန ဥပ္ပတ္တိ ဒဿိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ယတ္ထ ပန ဝိသေသော အတ္ထိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘စက္ခုဒွါရဇဝနဝီထိပရိယာပန္နာန’’န္တိအာဒိမာဟ။ တာနိ ဟိ ရူပံ ဂရုံ ကတွာ ပဝတ္တမာနဿာဒနာဘိနန္ဒနဘူတာနိ တံသမ္ပယုတ္တာနိ စ အာရမ္မဏာဓိပတိအာရမ္မဏူပနိဿယေဟိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ အညာနိ အာရမ္မဏပုရေဇာတေနေဝါတိ ဧဝံ ‘‘အာရဗ္ဘာ’’တိ ဝစနံ အာရမ္မဏပစ္စယတော အညပစ္စယဘာဝဿပိ ဒီပကံ၊ အာရမ္မဏဝစနံ အာရမ္မဏပစ္စယဘာဝဿေဝါတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။

၆၀၀။ သုဏာတီတိ သောတဝိညာဏဿ နိဿယဘာဝေန သုဏာတိ။ ဇိဝှာသဒ္ဒေန ဝိညာယမာနာ ကိရိယာ သာယနန္တိ ကတွာ ‘‘သာယနဋ္ဌေနာ’’တိ အာဟ။ ကုစ္ဆိတာနံ ဒုက္ခသမ္ပယုတ္တဖဿာဒီနံ အာယောတိ ကာယော၊ ဒုက္ခဒုက္ခဝိပရိဏာမဒုက္ခာနံ ဝါ။ ကာယာယတနဿ ဗျာပိတာယ စက္ခုပသာဒေ ကာယပသာဒဘာဝေါပိ အတ္ထိ၊ တေန စက္ခုပသာဒဿ အနုဝိဒ္ဓတ္တာ နော ဗျာပိတာ စ န သိယာ၊ ဝုတ္တာ စ သာ။ တသ္မာ စက္ခုပသာဒဿ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာဝဘာသနံ ကာယပသာဒဿ စ ရူပါဝဘာသနံ အာပန္နန္တိ လက္ခဏသမ္မိဿတံ စောဒေတိ။ စက္ခုကာယာနံ အညနိဿယတ္တာ ကလာပန္တရဂတတာယ ‘‘အညဿ အညတ္ထ အဘာဝတော’’တိ အာဟ။ ရူပရသာဒိနိဒဿနံ သမာနနိဿယာနဉ္စ အညမညသဘာဝါနုပဂမေန အညမညသ္မိံ အဘာဝေါ၊ ကော ပန ဝါဒေါ အသမာနနိဿယာနန္တိ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။

ရူပါဘိဃာတာရဟော ¶ စ သော ဘူတပ္ပသာဒေါ စာတိ ရူပါဘိဃာတာရဟဘူတပ္ပသာဒေါ။ ဧဝံလက္ခဏံ စက္ခု။ ရူပါဘိဃာတောတိ စ ရူပေ၊ ရူပဿ ဝါ အဘိဃာတောတိ အတ္ထော။ ပရိပုဏ္ဏာပရိပုဏ္ဏာယတနတ္တဘာဝနိဗ္ဗတ္တကဿ ကမ္မဿ နိဒါနဘူတာ ကာမတဏှာ ရူပတဏှာ စ တဒါယတနိကဘဝပတ္ထနာဘာဝတော ဒဋ္ဌုကာမတာဒိဝေါဟာရံ အရဟတီတိ ဒုတိယော နယော သဗ္ဗတ္ထ ဝုတ္တော။ တတ္ထ ဒဋ္ဌုကာမတာနိဒါနံ ကမ္မံ သမုဋ္ဌာနမေတေသန္တိ ဒဋ္ဌုကာမတာနိဒါနကမ္မသမုဋ္ဌာနာနိ၊ ဧဝံဝိဓာနံ ဘူတာနံ ¶ ပသာဒလက္ခဏံ စက္ခု၊ ဧဝံဝိဓော ဝါ ဘူတပ္ပသာဒေါ ဒဋ္ဌုကာမတာနိ…ပေ… ပသာဒေါ။ ဧဝံလက္ခဏံ စက္ခု။ ရူပေသု ပုဂ္ဂလဿ ဝါ ဝိညာဏဿ ဝါ အာဝိဉ္ဆနရသံ။

ကာယော သဗ္ဗေသန္တိ ကော ဧတ္ထ ဝိသေသော၊ နနု တေဇာဒိအဓိကာနဉ္စ ဘူတာနံ ပသာဒါ သဗ္ဗေသံယေဝါတိ? သစ္စမေတံ၊ ဣဒံ ပန ‘‘သဗ္ဗေသ’’န္တိ ဝစနံ ‘‘သမာနာန’’န္တိ ဣမမတ္ထံ ဒီပေတိ အနုဝတ္တမာနဿ ဧကဒေသာဓိကဘာဝဿ နိဝါရဏဝသေန ဝုတ္တတ္တာ။ တေဇာဒီနန္တိ ပဒီပသင်္ခါတဿ တေဇဿ ဩဘာသေန ဝါယုဿ သဒ္ဒေန ပထဝိယာ ဂန္ဓေန ခေဠသင်္ခါတဿ ဥဒကဿ ရသေနာတိ ပုရိမဝါဒေ ပစ္ဆိမဝါဒေ စ ယထာယောဂံ တံတံဘူတဂုဏေဟိ အနုဂ္ဂယှဘာဝတော ရူပါဒိဂ္ဂဟဏေ ဥပကရိတဗ္ဗတောတိ အတ္ထော။ ရူပါဒီနံ အဓိကဘာဝဒဿနတောတိ အဂ္ဂိမှိ ရူပဿ ပဘဿရဿ ဝါယုမှိ သဒ္ဒဿ သဘာဝေန သုယျမာနဿ ပထဝိယာ သုရဘိအာဒိနော ဂန္ဓဿ အာပေ စ ရသဿ မဓုရဿ ဝိသေသယုတ္တာနံ ဒဿနတော ‘‘ရူပါဒယော တေသံ ဂုဏာ’’တိ ပဌမဝါဒီ အာဟ။ တဿေဝ စ ‘‘ဣစ္ဆေယျာမာ’’တိအာဒိနာ ဥတ္တရမာဟ။ ဣမိနာဝုပါယေန ဒုတိယဝါဒိဿပိ နိဂ္ဂဟော ဟောတီတိ။

အထ ဝါ ရူပါဒိဝိသေသဂုဏေဟိ တေဇအာကာသပထဝီအာပဝါယူဟိ စက္ခာဒီနိ ကတာနီတိ ဝဒန္တဿ ကဏာဒဿ ဝါဒံ တတိယံ ဥဒ္ဓရိတွာ တံ နိဂ္ဂဟေတုံ ‘‘အထာပိ ဝဒေယျု’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အာသဝေ ဥပလဗ္ဘမာနောပိ ဂန္ဓော ပထဝိယာ အာပေါသံယုတ္တာယ ကပ္ပာသတော ဝိသဒိသာယာတိ န ကပ္ပာသဂန္ဓဿ အဓိကဘာဝါပတ္တီတိ စေ? န၊ အနဘိဘူတတ္တာ။ အာသဝေဟိ ဥဒကသံယုတ္တာ ပထဝီ ဥဒကေန အဘိဘူတာ၊ န ကပ္ပာသပထဝီတိ တဿာယေဝ အဓိကေန ဂန္ဓေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ။ ဥဏှောဒကသညုတ္တော စ အဂ္ဂိ ဥပလဗ္ဘနီယော မဟန္တောတိ ကတွာ တဿ ဖဿော ဝိယ ဝဏ္ဏောပိ ပဘဿရော ဥပလဗ္ဘိတဗ္ဗောတိ ဥဏှောဒကဝဏ္ဏတော အဂ္ဂိနာ အနဘိသမ္ဗန္ဓဿ သီတုဒကဿ ဝဏ္ဏော ပရိဟာယေထ။ တသ္မာတိ ဧတဿုဘယဿ အဘာဝါ။ တဒဘာဝေန ဟိ ¶ ရူပါဒီနံ တေဇာဒိဝိသေသဂုဏတာ နိဝတ္တိတာ၊ တံနိဝတ္တနေန ‘‘တေဇာဒီနံ ဂုဏေဟိ ရူပါဒီဟိ အနုဂ္ဂယှဘာဝတော’’တိ ဣဒံ ကာရဏံ နိဝတ္တိတန္တိ။ ဧဝံ ပရမ္ပရာယ ဥဘယာဘာဝေါ ဝိသေသကပ္ပနပ္ပဟာနဿ ကာရဏံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘တသ္မာ ပဟာယေထေတ’’န္တိအာဒိ။ ဧကကလာပေပိ ရူပရသာဒယော ဝိသဒိသာ၊ ကော ပန ဝါဒေါ နာနာကလာပေ စက္ခာဒယော ဘူတဝိသေသာဘာဝေပီတိ ဒဿေတုံ ရူပရသာဒိနိဒဿနံ ဝုတ္တံ။

ယဒိ ဘူတဝိသေသော နတ္ထိ၊ ကိံ ပန စက္ခာဒိဝိသေသဿ ကာရဏန္တိ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ယံ အညမညဿာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဧကမ္ပိ ကမ္မံ ပဉ္စာယတနိကတ္တဘာဝပတ္ထနာနိပ္ဖန္နံ စက္ခာဒီနံ ဝိသေသဟေတုတ္တာ ¶ ‘‘အညမညဿ အသာဓာရဏ’’န္တိ စ ‘‘ကမ္မဝိသေသော’’တိ စ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ န ဟိ တံ ယေန ဝိသေသေန စက္ခုဿ ပစ္စယော၊ တေနေဝ သောတဿ ဟောတိ ဣန္ဒြိယန္တရာဘာဝပ္ပတ္တိတော။ ‘‘ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ မဟဂ္ဂတာ ဧကာ စေတနာ ကဋတ္တာရူပါနံ ကမ္မပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၁၂။၇၈) ဝစနေန ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ ဝိဇ္ဇမာနာနံ သဗ္ဗေသံ ကဋတ္တာရူပါနံ ဧကာ စေတနာ ကမ္မပစ္စယော ဟောတီတိ ဝိညာယတိ။ နာနာစေတနာယ ဟိ တဒါ ဣန္ဒြိယုပ္ပတ္တိယံ သတိ ပရိတ္တေန စ မဟဂ္ဂတေန စ ကမ္မုနာ နိဗ္ဗတ္တိတံ ကဋတ္တာရူပံ အာပဇ္ဇေယျာတိ န စေကာ ပဋိသန္ဓိ အနေကကမ္မနိဗ္ဗတ္တာ ဟောတီတိ သိဒ္ဓမေကေန ကမ္မေန အနေကိန္ဒြိယုပ္ပတ္တိ ဟောတီတိ။ အနလ္လီနော နိဿယော ဧတဿာတိ အနလ္လီနနိဿယော၊ ရူပသဒ္ဒသင်္ခါတော ဝိသယော။ ဂန္ဓရသာနံ နိဿယာ ဃာနဇိဝှာနိဿယေ အလ္လီယန္တီတိ တေ နိဿယဝသေန အလ္လီနာ၊ ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ သယံ ကာယနိဿယအလ္လီနံ ဘူတတ္တယတ္တာ။ ဒူရေ…ပေ… သမ္ပတ္တော ဧဝ နာမ ပဋိဃဋ္ဋနနိဃံသဇနကတောတိ အဓိပ္ပာယော။ သဒ္ဒေါ ပန ဓာတုပရမ္ပရာယ ဝါယု ဝိယ အာဂန္တွာ နိဿယဝသေန သောတနိဿယေ အလ္လီယိတွာ သောတံ ဃဋ္ဋေတွာ ဝဝတ္ထာနံ ဂစ္ဆန္တော သဏိကံ ဝဝတ္ထာနံ ဂစ္ဆတီတိ ဝုတ္တော။ ဧဝံ ပန သတိစိတ္တသမုဋ္ဌာနံ သဒ္ဒါယတနံ သောတဝိညာဏဿ ကဒါစိပိ အာရမ္မဏပစ္စယော န သိယာ။ န ဟိ ဗဟိဒ္ဓါ စိတ္တသမုဋ္ဌာနုပ္ပတ္တိ ဥပပဇ္ဇတီတိ။

စိရေန သုယျေယျာတိ ကသ္မာ ဧတံ ဝုတ္တံ၊ နနု ဒူရေ ဌိတေဟိ ရဇကာဒိသဒ္ဒါ စိရေန သုယျန္တီတိ? န၊ ဒူရာသန္နာနံ ယထာပါကဋေ သဒ္ဒေ ဂဟဏဝိသေသတော။ ယထာ ဟိ ဒူရာသန္နာနံ ဝစနသဒ္ဒေ ယထာ ပါကဋီဘူတေ ဂဟဏဝိသေသတော အာကာရဝိသေသာနံ အဂ္ဂဟဏံ ဂဟဏဉ္စ ဟောတိ၊ ဧဝံ ရဇကာဒိသဒ္ဒေပိ အာသန္နဿ အာဒိတော ပဘုတိ ယာဝါဝသာနာ ကမေန ပါကဋီဘူတေ ¶ ဒူရဿ စာဝသာနေ မဇ္ဈေ ဝါ ပိဏ္ဍဝသေန ပဝတ္တိပါကဋီဘူတေ နိစ္ဆယဂဟဏာနံ သောတဝိညာဏဝီထိယာ ပရတော ပဝတ္တာနံ ဝိသေသတော လဟုကံ သုတော စိရေန သုတောတိ အဘိမာနော ဟောတိ။ သော ပန သဒ္ဒေါ ယတ္ထ ဥပ္ပန္နော၊ တံ နိဿိတောဝ အတ္တနော ဝိဇ္ဇမာနက္ခဏေ သောတဿ အာပါထမာဂစ္ဆတိ။ ဒူရေ ဌိတော ပန သဒ္ဒေါ အညတ္ထ ပဋိဃောသုပ္ပတ္တိယာ ဘာဇနာဒိစလနဿ စ အယောကန္တော ဝိယ အယောစလနဿ ပစ္စယော ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယထာ ဝါ ဃဏ္ဋာဘိဃာတာနုဇာနိ ဘူတာနိ အနုရဝဿ နိဿယဘူတာနိ ဃဋ္ဋနသဘာဝါနိ၊ ဧဝံ ဃဋ္ဋနာနုဇာနိ ယာဝ သောတပ္ပသာဒါ ဥပ္ပတ္တိဝသေန အာဂတာနိ ဘူတာနိ ဃဋ္ဋနသဘာဝါနေဝါတိ တံနိဿိတော သဒ္ဒေါ နိဿယဝသေန ဓာတုပရမ္ပရာယ ဃဋ္ဋေတွာ သဏိကံ ဝဝတ္ထာနံ ဂစ္ဆတီတိ ဝုတ္တော။ အသုကဒိသာယ နာမာတိ န ပညာယေယျ။ ကသ္မာ? သောတပ္ပဒေသဿေဝ သဒ္ဒဿ ဂဟဏတော။

ဝိသမေ ¶ အဇ္ဈာသယော ဧတဿာတိ ဝိသမဇ္ဈာသယော၊ အဇ္ဈာသယရဟိတမ္ပိ စက္ခု ဝိသမနိန္နတ္တာ ဝိသမဇ္ဈာသယံ ဝိယ ဟောတီတိ ‘‘ဝိသမဇ္ဈာသယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ စက္ခုမတော ဝါ ပုဂ္ဂလဿ အဇ္ဈာသယဝသေန စက္ခု ‘‘ဝိသမဇ္ဈာသယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ကဏ္ဏကူပဆိဒ္ဒေယေဝ ပဝတ္တနတော အာရမ္မဏဂ္ဂဟဏဟေတုတော စ တတ္ထေဝ ‘‘အဇ္ဈာသယံ ကရောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တဿ သောတဿ သောတဝိညာဏနိဿယဘာဝေန သဒ္ဒသဝနေ။ အဇဋာကာသောပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဧတဿ အဋ္ဌကထာဓိပ္ပာယေန အတ္ထံ ဝဒန္တော ‘‘အန္တောလေဏသ္မိ’’န္တိအာဒိမာဟ။ အတ္တနော အဓိပ္ပာယေန ဝဒန္တော ‘‘ကိံ ဧတာယ ဓမ္မတာယာ’’တိအာဒိမဝေါစ။

ဝါတူပနိဿယော ဂန္ဓော ဂေါစရော ဧတဿာတိ ဝါတူပနိဿယဂန္ဓဂေါစရံ။ ဧတ္ထ စ ဂန္ဓဂ္ဂဟဏဿ ဝါတော ဥပနိဿယော၊ တဗ္ဗောဟာရေန ပန ဂန္ဓော ‘‘ဝါတူပနိဿယော’’တိ ဝုတ္တော။ အထ ဝါ ဝါတော ဧဝ ဥပနိဿယော ဝါတူပနိဿယော။ ကဿာတိ? ဃာနဝိညာဏဿ။ သော သဟကာရီပစ္စယန္တရဘူတော ဧတဿ အတ္ထီတိ ဝါတူပနိဿယော၊ ဂန္ဓော ပစ္စယော။

အာပေါ စ သဟကာရီပစ္စယန္တရဘူတော ခေဠာဒိကော။ တထာ ပထဝီ။ ဂဟေတဗ္ဗဿ ဟိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗဿ ဥပ္ပီဠိယမာနဿ အာဓာရဘူတာ ပထဝီ ကာယဿ စ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေန ဥပ္ပီဠိယမာနဿ နိဿယဘူတာနံ အာဓာရဘူတာ သဗ္ဗဒါ ¶ ဖောဋ္ဌဗ္ဗဂဟဏဿ ဥပနိဿယောတိ။ ဥပ္ပီဠနေန ပန ဝိနာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗဂဟဏေ ကာယာယတနဿ နိဿယဘူတာ ပထဝီ ဥပနိဿယောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ သဗ္ဗဒါပိ စ တဿာ ဥပနိဿယဘာဝေါ ယုတ္တော ဧဝ။

ပဉ္စဝဏ္ဏာနန္တိ ဝစနံ တဒါဓာရာနံ သုတ္တာနံ နာနတ္တဒဿနတ္ထံ။ ပဉ္စပ္ပကာရာ ပဉ္စဝဏ္ဏာ။ ဧကန္တတောတိ ဣဒံ သဗ္ဗဒါ ဥပ္ပီဠနေန ဝိနိဗ္ဘုဇ္ဇိတုံ အသက္ကုဏေယျာနံ ကလာပန္တရရူပါနံ သဗ္ဘာဝါ တေသံ နိဝတ္တနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ န ဟိ တာနိ ဧကန္တေန အဝိနိဘုတ္တာနိ ကလာပန္တရဂတတ္တာတိ။

၆၁၆။ ဝဏ္ဏနိဘာတိ ရူပါယတနမေဝ နိဒ္ဒိဋ္ဌန္တိ တဒေဝ အပေက္ခိတွာ ‘‘သနိဒဿန’’န္တိ နပုံသကနိဒ္ဒေသော ကတော။ တသ္မာတိ နိပ္ပရိယာယရူပါနံ နီလာဒီနံ ဖုသိတွာ အဇာနိတဗ္ဗတော ဒီဃာဒီနဉ္စ ဖုသိတွာ ဇာနိတဗ္ဗတော န နိပ္ပရိယာယေန ဒီဃံ ရူပါယတနံ။ တံ တံ နိဿာယာတိ ဒီဃာဒိသန္နိဝေသံ ဘူတသမုဒါယံ နိဿာယ။ တထာ တထာ ဌိတန္တိ ဒီဃာဒိသန္နိဝေသေန ဌိတံ ဝဏ္ဏသမုဒါယဘူတံ ¶ ရူပါယတနမေဝ ဒီဃာဒိဝေါဟာရေန ဘာသိတံ။ အညမညပရိစ္ဆိန္နံ ဧကသ္မိံ ဣတရဿ အဘာဝါ။ ဝိသယဂေါစရာနံ ဝိသေသော အနညတ္ထဘာဝေါ တဗ္ဗဟုလစာရိတာ စ စက္ခုဝိညာဏဿ။

၆၂၀။ ဘေရိသဒ္ဒါဒီနဉ္စ ဝါဒိတသဒ္ဒတ္တာ ‘‘ဝုတ္တာဝသေသာန’’န္တိ အာဟ။ အမနုဿဝစနေန န မနုဿေဟိ အညေ ပါဏိနော ဧဝ ဂဟိတာ၊ အထ ခေါ ကဋ္ဌာဒယောပီတိ အဓိပ္ပာယေန ‘‘သေသော သဗ္ဗောပီ’’တိ အာဟ။ ဧဝံ သန္တေပိ ဝတ္ထုဝိသေသကိတ္တနဝသေန ပါဠိယံ အနာဂတော တထာ ကိတ္တေတဗ္ဗော ယေ ဝါ ပနာတိ ဝုတ္တောတိ အဓိပ္ပာယော။

၆၂၄။ ဝိဿဂန္ဓောတိ ဝိရူပေါ မံသာဒိဂန္ဓော။ လမ္ဗိလန္တိ မဓုရမ္ဗိလံ။

၆၃၂။ သဉ္ဇာနန္တိ ဧတေနာတိ သဉ္ဇာနနံ၊ ဥပလက္ခဏံ။ သကေန သကေန ကမ္မစိတ္တာဒိနာ ပစ္စယေန သမုဋ္ဌိတာနိပိ ဣတ္ထိလိင်္ဂါဒီနိ ဣန္ဒြိယသဟိတေ သရီရေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနိ တံတဒါကာရာနိ ဟုတွာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ‘‘ဣတ္ထိန္ဒြိယံ ပဋိစ္စ သမုဋ္ဌဟန္တီ’’တိ ဝုတ္တာနိ။ ဣတ္ထိလိင်္ဂါဒီသု ဧဝ စ အဓိပတိဘာဝါ ဧတဿ ဣန္ဒြိယတာ ဝုတ္တာ၊ ဣန္ဒြိယသဟိတေ သန္တာနေ ဣတ္ထိလိင်္ဂါဒိအာကာရရူပပစ္စယာနံ အညထာ အနုပ္ပာဒနတော ဣတ္ထိဂ္ဂဟဏဿ စ တေသံ ရူပါနံ ပစ္စယဘာဝတော။ ယသ္မာ ပန ဘာဝဒသကေပိ ရူပါနံ ဣတ္ထိန္ဒြိယံ န ဇနကံ၊ နာပိ အနုပါလကံ ဥပတ္ထမ္ဘကံ ဝါ၊ န စ အညကလာပရူပါနံ၊ တသ္မာ တံ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ ဝိယ သကလာပရူပါနံ အာဟာရော ¶ ဝိယ ဝါ ကလာပန္တရရူပါနဉ္စ ဣန္ဒြိယအတ္ထိအဝိဂတပစ္စယောတိ န ဝုတ္တံ။ ဧသ နယော ပုရိသိန္ဒြိယေပိ။ လိင်္ဂါဒိအာကာရေသု ရူပေသု ရူပါယတနဿ စက္ခုဝိညေယျတ္တာ လိင်္ဂါဒီနံ စက္ခုဝိညေယျတာ ဝုတ္တာ။

၆၃၃။ ဥဘယမ္ပိ…ပေ… ကုသလေန ပတိဋ္ဌာတီတိ သုဂတိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဒုဂ္ဂတိယဉှိ ပဋိသန္ဓိ အကုသလေနေဝါတိ တဒါ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဘာဝေါပိ အကုသလေနေဝ ဘဝေယျ၊ ပဋိသန္ဓိယံ ဝိယ ပဝတ္တေပီတိ။ တယိဒံ ဒွယံ ယသ္မာ သန္တာနေ သဟ န ပဝတ္တတိ ‘‘ယဿ ဣတ္ထိန္ဒြိယံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ ပုရိသိန္ဒြိယံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ? နော’’တိအာဒိဝစနတော (ယမ။ ၃။ဣန္ဒြိယယမက။၁၈၈)၊ တသ္မာ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကဿပိ ဧကမေဝိန္ဒြိယံ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ။

၆၃၅။ ဧကန္တံ ကာယဝိညတ္တိယံ ကာယဝေါဟာရဿ ပဝတ္တိဒဿနတ္ထံ ‘‘ကာယေန သံဝရော သာဓူ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၃၆၁၊ သံ။ နိ။ ၁။၁၁၆) သာဓကသုတ္တံ အာဟဋံ။ ဘာဝဿ ဂမနံ ပကာသနံ ¶ စောပနံ။ ထမ္ဘနာတိ ဝါယောဓာတုအဓိကာနံ ဘူတာနံ ထမ္ဘနာကာရော ဝိညတ္တီတိ အတ္ထော။ ဥဒ္ဓင်္ဂမဝါတာဒယော ဝိယ ဟိ ယော ဝါတာဓိကော ကလာပေါ၊ တတ္ထ ဘူတာနံ ဝိညတ္တိအာကာရတာ ဟောတီတိ။ တေနေဝ ‘‘ကာယံ ထမ္ဘေတွာ ထဒ္ဓံ ကရောတီတိ ထမ္ဘနာ’’တိ ဝါယောဓာတုကိစ္စဝသေန ဝိညတ္တိ ဝုတ္တာ။ တတော ဧဝ စ ‘‘ဝါယောဓာတုယာ အာကာရော ကာယဝိညတ္တီ’’တိ စ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တထာ ‘‘ပထဝီဓာတုယာ ဝစီဝိညတ္တီ’’တိ ပထဝီဓာတုအဓိကဘူတဝိကာရတော။

၆၃၆။ ပဘေဒဂတာ ဝါစာ ဧဝါတိ တိဿ ဖုဿာတိ ပဘေဒဂတာ။ အထ ဝါ ဝစီသင်္ခါရေဟိ ဝိတက္ကဝိစာရေဟိ ပရိဂ္ဂဟိတာ သဝနဝိသယဘာဝံ အနုပနီတတာယ အဘိန္နာ တဗ္ဘာဝံ နီယမာနာ ဝါစာ ‘‘ဝစီဘေဒေါ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဣရိယာပထမ္ပိ ဥပတ္ထမ္ဘေန္တီတိ ယထာပဝတ္တံ ဣရိယာပထံ ဥပတ္ထမ္ဘေန္တိ။ ယထာ ဟိ အဗ္ဗောကိဏ္ဏေ ဘဝင်္ဂေ ဝတ္တမာနေ အင်္ဂါနိ ဩသီဒန္တိ ပဝိဋ္ဌာနိ ဝိယ ဟောန္တိ၊ န ဧဝံ ‘‘ဒွတ္တိံသ ဆဗ္ဗီသာ’’တိ ဝုတ္တေသု ဇာဂရဏစိတ္တေသု ဝတ္တမာနေသု။ တေသု ပန ဝတ္တမာနေသု အင်္ဂါနိ ဥပတ္ထဒ္ဓါနိ ယထာပဝတ္တိရိယာပထဘာဝေနေဝ ပဝတ္တန္တီတိ။ ခီဏာသဝါနံ စုတိစိတ္တန္တိ ဝိသေသေတွာ ဝုတ္တံ၊ ‘‘ကာမာဝစရာနံ ပစ္ဆိမစိတ္တဿ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ ယဿ စိတ္တဿ အနန္တရာ ကာမာဝစရာနံ ပစ္ဆိမစိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ ရူပါဝစရေ အရူပါဝစရေ ပစ္ဆိမဘဝိကာနံ၊ ယေ စ ရူပါဝစရံ အရူပါဝစရံ ဥပပဇ္ဇိတွာ ပရိနိဗ္ဗာယိဿန္တိ၊ တေသံ စဝန္တာနံ ¶ တေသံ ဝစီသင်္ခါရော နိရုဇ္ဈိဿတိ၊ နော စ တေသံ ကာယသင်္ခါရော နိရုဇ္ဈိဿတီ’’တိ (ယမ။ ၂။သင်္ခါရယမက။၈၈) ပန ဝစနတော အညေသမ္ပိ စုတိစိတ္တံ ရူပံ န သမုဋ္ဌာပေတီတိ ဝိညာယတိ။ န ဟိ ရူပသမုဋ္ဌာပကစိတ္တဿ ဂဗ္ဘဂမနာဒိဝိနိဗဒ္ဓါဘာဝေန ကာယသင်္ခါရာသမုဋ္ဌာပနံ အတ္ထိ၊ န စ ယုတ္တံ ‘‘စုတော စ စိတ္တသမုဋ္ဌာနဉ္စဿ ပဝတ္တတီ’’တိ၊ နာပိ ‘‘စုတိစိတ္တံ ရူပံ သမုဋ္ဌာပေတီ’’တိ ပါဠိ အတ္ထီတိ။

၆၃၇။ န ကဿတီတိ န ဝိလေခိယတိ။ ဂတန္တိ ဝိညာတံ။ အသမ္ဖုဋ္ဌံ စတူဟိ မဟာဘူတေဟီတိ ယသ္မိံ ကလာပေ ဘူတာနံ ပရိစ္ဆေဒေါ၊ တေဟေဝ အသမ္ဖုဋ္ဌံ။ ဝိဇ္ဇမာနေပိ ဟိ ကလာပန္တရဘူတာနံ ကလာပန္တရဘူတသမ္ဖုဋ္ဌဘာဝေ တံတံဘူတဝိဝိတ္တတာ ရူပပရိယန္တော အာကာသောတိ ယေသံ ယော ပရိစ္ဆေဒေါ၊ တေဟိ သော အသမ္ဖုဋ္ဌောဝ၊ အညထာ ပရိစ္ဆိန္နဘာဝေါ န သိယာ တေသံ ဘူတာနံ ဗျာပိတဘာဝါပတ္တိတော။ အဗျာပိတာ ဟိ အသမ္ဖုဋ္ဌတာတိ။

၆၃၈။ လဟုတာဒီနံ အညမညာဝိဇဟနေန ဒုဗ္ဗိညေယျနာနတ္တတာ ဝုတ္တာတိ တံတံဝိကာရာဓိကရူပေဟိ ¶ တံတံနာနတ္တပ္ပကာသနတ္ထံ ‘‘ဧဝံ သန္တေပီ’’တိအာဒိမာဟ။ ယထာဝုတ္တာ စ ပစ္စယာ တံတံဝိကာရဿ ဝိသေသပစ္စယဘာဝတော ဝုတ္တာ၊ အဝိသေသေန ပန သဗ္ဗေ သဗ္ဗေသံ ပစ္စယာတိ။

၆၄၁။ အာဒိတော စယော အာစယော၊ ပဌမုပ္ပတ္တိ။ ဥပရိ စယော ဥပစယော။ ပဗန္ဓော သန္တတိ။ တတ္ထ ဥဒ္ဒေသေ အဝုတ္တောပိ အာစယော ဥပစယသဒ္ဒေနေဝ ဝိညာယတီတိ ‘‘ယော အာယတနာနံ အာစယော ပုနပ္ပုနံ နိဗ္ဗတ္တမာနာနံ၊ သောဝ ရူပဿ ဥပစယော’’တိ အာဟ။ ပါဠိယံ ပန ဥပ-သဒ္ဒေါ ပဌမတ္ထော ဥပရိအတ္ထော စ ဟောတီတိ ‘‘အာဒိစယော ဥပစယော၊ ဥပရိစယော သန္တတီ’’တိ အယမတ္ထော ဝိညာယတီတိ။ အညထာ ဟိ အာစယသင်္ခါတဿ ပဌမုပ္ပာဒဿ အဝုတ္တတာ အာပဇ္ဇေယျ။

ဧဝန္တိ ‘‘ယော အာယတနာနံ အာစယော’’တိအာဒိနိဒ္ဒေသေန ကိံ ကထိတံ ဟောတိ? အာယတနေန အာစယော ကထိတော။ အာစယူပစယသန္တတိယော ဟိ နိဗ္ဗတ္တိဘာဝေန အာစယော ဧဝါတိ အာယတနေဟိ အာစယာဒီနံ ပကာသိတတ္တာ တေဟိ အာစယော ကထိတော။ အာယတနာနံ အာစယာဒိဝစနေနေဝ အာစယသဘာဝါနိ ဥပ္ပာဒဓမ္မာနိ အာယတနာနီတိ အာစယေန တံပကတိကာနိ ¶ အာယတနာနိ ကထိတာနိ။ လက္ခဏဉှိ ဥပ္ပာဒေါ၊ န ရူပရူပန္တိ။ တေနေဝါဓိပ္ပာယေနာဟ ‘‘အာယတနမေဝ ကထိတ’’န္တိ။ အာစယဉှိ လက္ခဏံ ကထယန္တေန တံလက္ခဏာနိ အာယတနာနေဝ ကထိတာနိ ဟောန္တီတိ။ ဧဝမ္ပိ ကိံ ကထိတံ ဟောတီတိ အာယတနာစယေဟိ အာစယာယတနေဟိ အာစယမေဝ အာယတနမေဝ ကထေန္တေန ဥဒ္ဒေသေ နိဒ္ဒေသေ စ အာစယောတိ ဣဒမေဝ အဝတွာ ဥပစယသန္တတိယော ဥဒ္ဒိသိတွာ တေသံ ဝိဘဇနဝသေန အာယတနေန အာစယကထနာဒိနာ ကိံ ကထိတံ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ အာစယောတိ ဥပစယမာဟ၊ ဥပစယောတိ စ သန္တတိံ။ တဒေဝုဘယံ ယထာက္ကမံ ဝိဝရန္တော ‘‘နိဗ္ဗတ္တိ ဝဍ္ဎိ ကထိတာ’’တိ အာဟ။ ဥပစယသန္တတိယော ဟိ အတ္ထတော ဧကတ္တာ အာစယောဝါတိ တဒုဒ္ဒေသဝိဘဇနဝသေန အာယတနေန အာစယကထနာဒိနာ နိဗ္ဗတ္တိဝဍ္ဎိအာကာရနာနတ္တံ အာစယဿ ကထိတန္တိ အတ္ထော။ ဣမမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘အတ္ထတော ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ ယသ္မာ စ ဥဘယမ္ပိ ဧတံ ဇာတိရူပဿေဝါဓိဝစနံ၊ တသ္မာ ဇာတိရူပဿ လက္ခဏာဒိဝိသေသေသု အာစယာဒီသု ပဝတ္တိအာဒီသု စ အာစယာဒိလက္ခဏာဒိကော ဥပစယော၊ ပဝတ္တိအာဒိလက္ခဏာဒိကာ သန္တတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။

၆၄၃။ ပကတိနိဒ္ဒေသာတိ ဖလဝိပစ္စနပကတိယာ နိဒ္ဒေသာ၊ ဇရာယ ပါပုဏိတဗ္ဗံ ဖလမေဝ ဝါ ပကတိ။ န စ ခဏ္ဍိစ္စာဒီနေဝ ဇရာတိ ကလလကာလတော ပဘုတိ ပုရိမရူပါနံ ဇရာပတ္တက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနိ ပစ္ဆိမရူပါနိ ပရိပက္ကရူပါနုရူပါနိ ပရိဏတပရိဏတာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ အနုက္ကမေန သုပရိဏတရူပပရိပါကကာလေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနိ ခဏ္ဍိစ္စာဒိသဘာဝါနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တာနိ ¶ ဥဒကာဒိမဂ္ဂေသု တိဏရုက္ခသံဘဂ္ဂတာဒယော ဝိယ ပရိပါကဂတမဂ္ဂသင်္ခါတေသု ပရိပက္ကရူပေသု ဥပ္ပန္နာနိ ဇရာယ ဂတမဂ္ဂေါဣစ္စေဝ ဝုတ္တာနိ၊ န ဇရာတိ။ အဝိညာယမာနန္တရဇရာ အဝီစိဇရာ။ မရဏေ ဥပနယနရသာ။

၆၄၄။ တံ ပတွာတိ တံ အတ္တနော ဧဝ ခယဝယသင်္ခါတံ သဘာဝံ ပတွာ ရူပံ ခီယတိ ဝေတိ ဘိဇ္ဇတိ။ ပေါထေတွာ ပါတိတဿ ဒုဗ္ဗလတာ ပရာဓီနတာ သယနပရာယဏတာ စ ဟောတိ၊ တထာ ဇရာဘိဘူတဿာတိ ပေါထကသဒိသီ ဇရာ။

၆၄၅။ ကတ္တဗ္ဗတောတိ ကတ္တဗ္ဗသဘာဝတော။ ဝိသာဏာဒီနံ တရစ္ဆခေဠတေမိတာနံ ပါသာဏာနံ ဝိယ ထဒ္ဓဘာဝါဘာဝတော အဟိဝိစ္ဆိကာနံ ဝိယ ¶ သဝိသတ္တာဘာဝတော စ သုခုမတာ ဝုတ္တာ။ ဩဇာလက္ခဏောတိ ဧတ္ထ အင်္ဂမင်္ဂါနုသာရိနော ရသဿ သာရော ဥပတ္ထမ္ဘဗလကာရော ဘူတနိဿိတော ဧကော ဝိသေသော ဩဇာတိ။

ဥပါဒါဘာဇနီယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နောဥပါဒါဘာဇနီယကထာဝဏ္ဏနာ

၆၄၆။ န ဥပါဒိယတေဝါတိ န နိဿယတိ ဧဝ၊ ကိန္တု နိဿယတိ စ နိဿီယတိ စာတိ အတ္ထော။

၆၄၇။ ပုရိမာ ပနာတိ ပဉ္စဝိဓသင်္ဂဟေ ပထဝီဓာတုအာပေါဓာတုတေဇောဓာတုဝါယောဓာတူနံ ပုရိမုဒ္ဒေသဝသေန ဝုတ္တံ။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာယတနနိဒ္ဒေသေ ဝါ ဝုတ္တာနံ ပထဝီဓာတုအာဒီနံ ပုရိမာ ဥဒ္ဒေသေ ဝုတ္တာ အာပေါဓာတူတိ အဓိပ္ပာယော၊ ဝုတ္တဿ ဝါ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာယတနဿ အတီတတာယ ပစ္ဆိမတာ၊ အနာဂတတာယ စ အာပေါဓာတုယာ ပုရိမတာ ဝုတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ အာယူတိ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ။ ကမ္မဇတေဇံ ဥသ္မာ။ ယံ ကိဉ္စိ ဓာတုံ…ပေ… ဧကပ္ပဟာရေန နုပ္ပဇ္ဇတီတိ ဧကသ္မိံ ခဏေ အနေကာသု ပထဝီသု အာပါထဂတာသု တာသု တာသု သဟ နုပ္ပဇ္ဇတိ၊ တထာ တေဇဝါယူသု စာတိ အတ္ထော။ အနေကေသု အာရမ္မဏေသု သန္နိပတိတေသု အာဘုဇိတဝသေန အာရမ္မဏပသာဒါဓိမတ္တတာဝသေန စ ပဌမံ ကတ္ထစိ ဥပ္ပတ္တိ ¶ ဒဿိတာ၊ အညတ္ထ စ ပန ဥပ္ပတ္တိ အတ္ထိ ဧဝ။ သာယံ အာရမ္မဏတော အာရမ္မဏန္တရသင်္ကန္တိ ယေန ဥပါယေန ဟောတိ၊ တဿ ဝိဇာနနတ္ထံ ပုစ္ဆတိ ‘‘ကထံ ပန စိတ္တဿ အာရမ္မဏတော သင်္ကန္တိ ဟောတီ’’တိ။

၆၅၁။ အယပိဏ္ဍိအာဒီသု ပထဝီဓာတု တာဒိသာယ အာပေါဓာတုယာ အနာဗဒ္ဓါ သန္တီ ဝိသရေယျ၊ တသ္မာ ‘‘တာနိ အာပေါဓာတု အာဗန္ဓိတွာ ဗဒ္ဓါနိ ကရောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယထာ ဟိ ယုတ္တပ္ပမာဏံ ဥဒကံ ပံသုစုဏ္ဏာနိ အာဗန္ဓိတွာ မတ္တိကာပိဏ္ဍံ ကတွာ ဌပေတိ၊ ဧဝံ အယောပိဏ္ဍိအာဒီသုပိ တဒနုရူပပစ္စယေဟိ တတ္ထေဝ ဥပ္ပန္နာ အာပေါဓာတု တထာ အာဗန္ဓိတွာ ဌပေတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

အဖုသိတွာ ပတိဋ္ဌာ ဟောတီတိ အာပေါဓာတုယာ အဖောဋ္ဌဗ္ဗဘာဝတော ဝုတ္တံ၊ တထာ ‘‘အဖုသိတွာဝ အာဗန္ဓတီ’’တိ။ န ဟိ ယထာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗဓာတူနံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗဘာဝေန ¶ အညမညနိဿယတာ၊ ဧဝံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာဖောဋ္ဌဗ္ဗဓာတူနံ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဝိနိဗ္ဘောဂဝုတ္တီသု ဟိ ဘူတေသု အညမညနိဿယတာ အညမညပစ္စယဘူတေသု န သက္ကာ နိဝါရေတုံ၊ နာပိ သဟဇာတေသု အဝိနိဗ္ဘောဂတာယ ဧကီဘူတေသု ဖုသနာဖုသနာနိ ဝိစာရေတုံ ယုတ္တာနီတိ။ န ဥဏှာ ဟုတွာ ဈာယတီတိ တေဇောသဘာဝတံယေဝ ပဋိက္ခိပတိ၊ န သီတတ္တံ အနုဇာနာတိ၊ တေဇောသဘာဝပဋိက္ခေပေနေဝ စ သီတတ္တဉ္စ ပဋိက္ခိတ္တံ ဟောတိ။ တေဇော ဧဝ ဟိ သီတံ ဟိမပါတသမယာဒီသု သီတဿ ပရိပါစကတာဒဿနတော၊ သီတုဏှာနဉ္စ အညမညပဋိပက္ခဘာဝတော ဥဏှေန သဟ န သီတံ ဘူတန္တရံ ပဝတ္တတီတိ ယုဇ္ဇတိ။ ဥဏှကလာပေ ပန သီတဿ အပ္ပဝတ္တိ သီတကလာပေ စ ဥဏှဿ ဒွိန္နံ အညမညပဋိပက္ခတ္တာ တေဇောဝိသေသဘာဝေ ယုဇ္ဇတီတိ။ ဘာဝညထတ္တန္တိ ခရာနံ ဂုဠာဒီနံ ဒဝတာ မုဒုတာ ရသာဒီနဉ္စ ဒဝါနံ ခရတာ ပစ္စယဝိသေသေဟိ ဩမတ္တာဓိမတ္တပထဝီဓာတုအာဒိကာနံ ဥပ္ပတ္တိ။ လက္ခဏညထတ္တံ ကက္ခဠာဒိလက္ခဏဝိဇဟနံ၊ တံ ဧတေသံ န ဟောတိ၊ ဩမတ္တာဓိမတ္တတာသင်္ခါတံ ဘာဝညထတ္တံယေဝ ဟောတီတိ အတ္ထော။

၆၅၂။ အနုပါဒိန္နာဒီနံယေဝါတိ ဧကန္တအနုပါဒိန္နဧကန္တနစိတ္တသမုဋ္ဌာနာဒီနံ နိဒ္ဒေသေသု ဂဟဏေသု ဂဟိတာတိ အတ္ထော။ ယံ ဝါ ပနညမ္ပီတိ ပန ဝစနေန ပုရိမာနမ္ပိ နကမ္မဿကတတ္တာဘာဝါဒိကံ ဒီပေတိ။ တာ ဟိ အနုပါဒိန္နာဒိနကမ္မဿကတတ္တာဒိဝစနာနံ သမာနတ္ထတ္တာ ဧကေန အဝတ္တဗ္ဗတ္တေ ဣတရေနပိ အဝတ္တဗ္ဗာ သိယုံ၊ ဝတ္တဗ္ဗတ္တေ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗာ။ တသ္မာ ဧကန္တာကမ္မဇာဒီသွေဝ ဂဟေတဗ္ဗတ္တာ တာ အနေကန္တေသု န ဂဟိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

၆၆၆။ ဧကန္တ ¶ …ပေ… ပညာယတိ တေသံ ဝိကာရတ္တာ၊ အနိပ္ဖန္နတ္တာ ပန တဿ ဥပ္ပာဒေါ န ကေနစိ သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ အဓိပ္ပာယော။

ဒုကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

စတုက္ကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၉၆၆။ ပစ္ဆိမပဒဿာတိ ဝိညာတပဒဿ။ သဗ္ဗမေဝ ဟိ ရူပံ ဝိညာတန္တိ တဿ အဘိန္ဒိတဗ္ဗတ္တာ ဝိညာတတော အညံ ဒိဋ္ဌံ သုတံ မုတဉ္စ န ဟောတီတိ ပုစ္ဆံ အကတွာဝ ဝိဿဇ္ဇိတံ။ န ဟိ သက္ကာ ဝိညာတတော အညံ ‘‘ကတမံ ရူပံ ဒိဋ္ဌ’’န္တိ ¶ ပုစ္ဆိတုန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ယထာ ဟိ ဒွီသု ဥဒ္ဒိဋ္ဌေသု နောပါဒတော အညတ္တံ သန္ဓာယ ‘‘ကတမံ တံ ရူပံ ဥပါဒါ’’တိ ပုစ္ဆိတံ၊ ဧဝံ ဒိဋ္ဌာဒီသု စတူသု ဥဒ္ဒိဋ္ဌေသု သုတာဒီဟိ တီဟိပိ အညတ္တံ သန္ဓာယ ‘‘ကတမံ တံ ရူပံ ဒိဋ္ဌ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ သိယာ၊ တဒဘာဝေါ န ပုစ္ဆိတံ၊ ဧဝံ သုတာဒီသုပီတိ။ ဒဿနာဒိဂ္ဂဟဏဝိသေသတော ပန ဒိဋ္ဌာဒီဟိ အညဿ ဝိညာတဿ သဗ္ဘာဝတော စ စတုက္ကော ဝုတ္တော။

ပဉ္စကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၉၆၉။ တေဇောဘာဝံ ဂတန္တိ သဘာဝေနေဝ တေဇောဘာဝံ ပတ္တန္တိ အတ္ထော။ ဝုတ္တဿပိ အညေန ပကာရေန သင်္ဂဟာရဟဿ သင်္ဂဏှနံ နယကရဏံ ဣဓ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ တယိဒံ ‘‘ဝိညာတ’’န္တိ စတုက္ကပဒေပိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗဿ ဘေဒသဗ္ဘာဝေါ အဋ္ဌကေ နယော။

ပကိဏ္ဏကကထာဝဏ္ဏနာ

၉၇၅။ နတ္ထိ နီဝရဏာတိ ဝစနေန မိဒ္ဓဿပိ နီဝရဏဿ ပဟာနံ ဝုတ္တံ၊ န စ ရူပံ ပဟာတဗ္ဗံ၊ န စ ရူပကာယဂေလညံ မုနိနော နတ္ထီတိ သက္ကာ ဝတ္တုံ ‘‘ပိဋ္ဌိ မေ အာဂိလာယတိ၊ တမဟံ အာယမိဿာမီ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၂၂) ဝစနတော။ သဝိညာဏကသဒ္ဒေါတိ ဝိညာဏေန ပဝတ္တိတော ဝစီဃောသာဒိသဒ္ဒေါ။ န ဟိ ဧတာနိ ဇာယန္တီတိ ပရိပစ္စမာနဿ ရူပဿ ပရိပစ္စနံ ဇရာ ¶ ၊ ခီယမာနဿ ခယော အနိစ္စတာတိ ရူပဘာဝမတ္တာနိ ဧတာနိ၊ န သယံ သဘာဝဝန္တာနီတိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တထာ ဇာယမာနဿ ဇနနံ ဇာတိ၊ သာ စ ရူပဘာဝေါဝ၊ န သယံ သဘာဝဝတီတိ ‘‘န ပန ပရမတ္ထတော ဇာတိ ဇာယတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

တေသံ ပစ္စယော ဧတိဿာတိ တပ္ပစ္စယာ၊ တပ္ပစ္စယာယ ဘာဝေါ တပ္ပစ္စယဘာဝေါ၊ တပ္ပစ္စယဘာဝေန ပဝတ္တော ဝေါဟာရော တပ္ပစ္စယဘာဝဝေါဟာရော၊ တံ လဘတိ။ အဘိနိဗ္ဗတ္တိတဓမ္မက္ခဏသ္မိန္တိ အဘိနိဗ္ဗတ္တိယမာနဓမ္မက္ခဏသ္မိန္တိ အဓိပ္ပာယော။ န ဟိ တဒါ တေ ဓမ္မာ န ဇာယန္တီတိ ဇာယမာနဘာဝေါဝ ဇာတီတိ ယုတ္တာ တဿာ ကမ္မာဒိသမုဋ္ဌာနတာ တံနိဗ္ဗတ္တတာ စ၊ န ပန တဒါ တေ ဓမ္မာ ဇီယန္တိ ခီယန္တိ စ၊ တသ္မာ န တေသံ တေ ဇီရဏဘိဇ္ဇနဘာဝါ စိတ္တာဒိသမုဋ္ဌာနာ တံနိဗ္ဗတ္တာ စာတိ ဝစနံ အရဟန္တိ။ ဧဝမပိ ဥပါဒိန္န-သဒ္ဒေါ ဥပေတေန ကမ္မုနာ အာဒိန္နတံ ဝဒတိ၊ န နိဗ္ဗတ္တိန္တိ ဥပါဒိန္နပါကဘေဒါနံ ဥပါဒိန္နတာ တေသံ ဝတ္တဗ္ဗာတိ စေ? န၊ အာဒိန္န-သဒ္ဒဿ နိဗ္ဗတ္တိဝါစကတ္တာ။ ဥပေတေန ¶ နိဗ္ဗတ္တဉှိ ဥပါဒိန္နန္တိ ပစ္စယာနုဘာဝက္ခဏဉ္စ နိဗ္ဗတ္တိဉ္စ ဂဟေတွာဝ ပဝတ္တော အယံ ဝေါဟာရော တဒါ အဘာဝါ ဇရာမရဏေ န ပဝတ္တတီတိ။ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နာနံ ဓမ္မာနံ ဇရာမရဏတ္တာ တေသံ ဥပ္ပာဒေ သတိ ဇရာမရဏံ ဟောတိ၊ အသတိ န ဟောတိ။ န ဟိ အဇာတံ ပရိပစ္စတိ ဘိဇ္ဇတိ ဝါ၊ တသ္မာ ဇာတိပစ္စယတံ သန္ဓာယ ‘‘ဇရာမရဏံ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္န’’န္တိ ဝုတ္တံ။

နိဿယပဋိဗဒ္ဓဝုတ္တိတောတိ ဇာယမာနပရိပစ္စမာနဘိဇ္ဇမာနာနံ ဇာယမာနာဒိဘာဝမတ္တတ္တာ ဇာယမာနာဒိနိဿယပဋိဗဒ္ဓဝုတ္တိကာ ဇာတိအာဒယောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယဒိ ဧဝံ ဥပါဒါယရူပါနဉ္စ စက္ခာယတနာဒီနံ ဥပ္ပာဒါဒိသဘာဝဘူတာ ဇာတိအာဒယော တံနိဿိတာ ဟောန္တီတိ ဘူတနိဿိတာနံ တေသံ လက္ခဏာနံ ဥပါဒါယဘာဝေါ ဝိယ ဥပါဒါယရူပနိဿိတာနံ ဥပါဒါယုပါဒါယဘာဝေါ အာပဇ္ဇတီတိ စေ? န၊ ဘူတပဋိဗဒ္ဓဥပါဒါယရူပလက္ခဏာနဉ္စ ဘူတပဋိဗဒ္ဓဘာဝဿ အဝိနိဝတ္တနတော။ အပိစ ဧကကလာပပရိယာပန္နာနံ ရူပါနံ သဟေဝ ဥပ္ပာဒါဒိပ္ပဝတ္တိတော ဧကဿ ကလာပဿ ဥပ္ပာဒါဒယော ဧကေကာဝ ဟောန္တီတိ ယထာ ဧကေကဿ ကလာပဿ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ ကလာပါနုပါလကံ ‘‘ဥပါဒါယရူပ’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ ကလာပုပ္ပာဒါဒိသဘာဝါ ဇာတိအာဒယော ‘‘ဥပါဒါယရူပါနိ’’စ္စေဝ ဝုစ္စန္တိ။ ဧဝံ ဝိကာရပရိစ္ဆေဒရူပါနိ စ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။

ကမ္မသမုဋ္ဌာနသမ္ဗန္ဓံ ဥတုသမုဋ္ဌာနံ ကမ္မဝိသေသေန သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏသုသဏ္ဌိတဒုဿဏ္ဌိတာဒိဝိသေသံ ¶ ဟောတီတိ ‘‘ကမ္မပစ္စယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ကမ္မဝိပါကာနုဘဝနဿ ကာရဏဘူတံ ဗာဟိရဥတုသမုဋ္ဌာနံ ကမ္မပစ္စယဥတုသမုဋ္ဌာနံ။ ကမ္မသဟာယော ပစ္စယော၊ ကမ္မဿ ဝါ သဟာယဘူတော ပစ္စယော ကမ္မပစ္စယော၊ သောဝ ဥတု ကမ္မပစ္စယဥတု၊ သော သမုဋ္ဌာနံ ဧတဿာတိ ကမ္မပစ္စယဥတုသမုဋ္ဌာနန္တိ ဝစနတ္ထော။ သီတေ ဥဏှေ ဝါ ကိသ္မိဉ္စိ ဥတုမှိ သမာဂတေ တတော သုဒ္ဓဋ္ဌကံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ သော ဥတု သမုဋ္ဌာနံ။ ဒုတိယဿ သုဒ္ဓဋ္ဌကဿ ဥတုသမုဋ္ဌာနိကပဋိဗန္ဓကဿ သော ဧဝ ပုရိမော ဥတု ပစ္စယော။ တတိယံ ပန သုဒ္ဓဋ္ဌကံ ပုရိမဥတုသဟာယေန ဥတုနာ နိဗ္ဗတ္တတ္တာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ ‘‘ဥတုပစ္စယဥတုသမုဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝမယံ ပုရိမော ဥတု တိဿော သန္တတိယော ဃဋ္ဋေတိ၊ တတော ပရံ အညဥတုသမာဂမေ အညသန္တတိတ္တယံ၊ တတော စ အညေန အညန္တိ ဧဝံ ပဝတ္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ တဒေတံ သီတုဏှာနံ အပ္ပဗဟုဘာဝေ တံသမ္ဖဿဿ အစိရပ္ပဝတ္တိယာ စိရပ္ပဝတ္တိယာ ¶ စ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ အနုပါဒိန္နေန ဒီပနာ န သန္တတိတ္တယဝသေန၊ အထ ခေါ မေဃသမုဋ္ဌာပကမူလဥတုဝသေန ပကာရန္တရေန ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ဥတုသမုဋ္ဌာနော နာမ ဝလာဟကော’’တိအာဒိမာဟ။ ရူပရူပါနံ ဝိကာရာဒိမတ္တဘာဝတော အပရိနိပ္ဖန္နတာ ဝုတ္တာ။ တေသဉှိ ရူပဝိကာရာဒိဘာဝတော ရူပတာတိ အဓိပ္ပာယော။ ရူပဝိကာရာဒိဘာဝတော ဧဝ ပန ရူပေ သတိ သန္တိ၊ အသတိ န သန္တီတိ အသင်္ခတဘာဝနိဝါရဏတ္ထံ ပရိနိပ္ဖန္နတာ ဝုတ္တာတိ။

ရူပကဏ္ဍဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ နိက္ခေပကဏ္ဍံ

တိကနိက္ခေပကထာဝဏ္ဏနာ

၉၈၅။ သဗ္ဗေသန္တိ ¶ ¶ စိတ္တုပ္ပာဒဝသေန ရူပါသင်္ခတဝသေန စ ဘိန္နာနံ သဗ္ဗေသံ ဖဿာဒိစက္ခာဒိပဒဘာဇနနယေန ဝိတ္ထာရိတော။ တတ္ထ ပန အသင်္ခတဿ ဘေဒါဘာဝတော အသင်္ခတာ ဓာတူတွေဝ ပဒဘာဇနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယေဝါပနကာနံ ပန သုခုမုပါဒါယရူပဿ စ ဣန္ဒြိယဝိကာရပရိစ္ဆေဒလက္ခဏရူပုပတ္ထမ္ဘကဘာဝရဟိတဿ ဟဒယဝတ္ထုဿ ပဒုဒ္ဓါရေန ဣဓ နိဒ္ဒေသာနရဟတ္တာ နိဒ္ဒေသော န ကတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ န ဟိ တထာဂတဿ ဓမ္မေသု အာစရိယမုဋ္ဌိ အတ္ထီတိ။ နိက္ခိပိတွာတိ ဝိတ္ထာရဒေသနံ ဌပေတွာ၊ အပနေတွာတိ အတ္ထော၊ ဝိတ္ထာရဒေသနံ အန္တောဂဓံ ကတွာတိ ဝါ။ ဂါထာတ္ထော နိဒါနေ ဝုတ္တော ဧဝ။

မူလဝသေန ပစ္စယဘာဝေါ ဟေတုပစ္စယတ္ထော။ ပဘဝတိ ဧတသ္မာတိ ပဘဝေါ၊ သော ဧဝ ‘‘ဇနကော’’တိ ဝိသေသိတော။ သမုဋ္ဌာတိ ဧတေနာတိ သမုဋ္ဌာနံ၊ တဿ ဝိသေသနံ နိဗ္ဗတ္တကန္တိ။ သဗ္ဗာနိ ဝါ ဧတာနိ ပရိယာယဝစနာနိ။ အတ္ထဝသေနာတိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ၊ နနု ကုသလမူလာနံ ဟေတုဘာဝတော ဓမ္မဝသေနာတိ ယုတ္တန္တိ? သစ္စမေတံ၊ အလောဘာဒီနံ ပန တိဏ္ဏံ သမာနဿ မူလဋ္ဌဿ ဝသေန ဒဿိတတံ သန္ဓာယ ‘‘အတ္ထဝသေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣမိနာ ဓမ္မောတိ ဘာဝေါ၊ အတ္ထောတိ ဓမ္မကိစ္စံ အဓိပ္ပေတန္တိ ဝိညာယတိ။ ‘‘အလောဘော နိဒါနံ ကမ္မာနံ သမုဒယာယာ’’တိအာဒိဝစနတော (အ။ နိ။ ၃။၃၄) တာနိ ကုသလမူလာနိ သမုဋ္ဌာနံ ဧတဿာတိပိ တံသမုဋ္ဌာနံ။ တံ ပန တေဟိ သမုဋ္ဌိတံ ဟောတီတိ ‘‘အလောဘာဒီဟိ သမုဋ္ဌိတ’’န္တိ အာဟ။ တေ ကုသလမူလတံသမ္ပယုတ္တာ သမုဋ္ဌာနံ ဧတဿာတိပိ အတ္ထော သမ္ဘဝတိ။ ဧတ္ထ ပန စေတနံ ဌပေတွာ အညေ ‘‘တံသမ္ပယုတ္တာ’’တိ သမုဋ္ဌာနဘာဝေ ဝတ္တဗ္ဗာ။ တတ္ထ မူလေဟိ အတ္တနော ပစ္စယတော ကုသလေ ပရိယာဒိယတိ၊ ခန္ဓေဟိ သဘာဝတော ¶ ၊ ကမ္မေဟိ အညဿ နိဗ္ဗတ္တနကိစ္စတော။ မူလေဟိ စ ကုသလာနံ အနဝဇ္ဇတာယ ဟေတုံ ဒဿေတိ၊ ခန္ဓေဟိ တံသမ္ပယောဂကတံ အနဝဇ္ဇသဘာဝံ၊ ကမ္မေဟိ သုခဝိပါကတံ။ မူလေဟိ ဝါ နိဒါနသမ္ပတ္တိယာ အာဒိကလျာဏတံ၊ ခန္ဓေဟိ သဘာဝသမ္ပတ္တိယာ မဇ္ဈေကလျာဏတံ၊ ကမ္မေဟိ နိဗ္ဗတ္တိသမ္ပတ္တိယာ ပရိယောသာနကလျာဏတံ။

၉၈၆။ တံ ¶ …ပေ… ဥဒ္ဓံ အကုသလံ နာမ နတ္ထီတိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ၊ နနု ဝိစိကိစ္ဆုဒ္ဓစ္စသဟဂတမောဟော အတ္ထီတိ? သစ္စမေတံ၊ တေန ပန ဝိနာ တံသမ္ပယုတ္တတာ နတ္ထီတိ တံသမ္ပယုတ္တေသု ဂဟိတေသု မောဟော ဂဟိတော ဧဝါတိ ကတွာ ‘‘တတော ဥဒ္ဓံ နတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တံ အညတ္ထ အဘာဝါ။ ဧကသ္မိံ ဌိတံ ဧကဋ္ဌံ၊ သဟဇဘာဝေန ဧကဋ္ဌံ သဟဇေကဋ္ဌံ။ ပဟာတဗ္ဗန္တိ ပဟာနံ၊ ပဟာနဘာဝေန ဧကဋ္ဌံ ပဟာနေကဋ္ဌံ။ ယေန ဟိ ယံ သဟ ပဟာတဗ္ဗံ၊ တေန တံ ဧကသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ ဌိတံ ဟောတိ၊ ဧကသ္မိံ သမုစ္ဆိန္နေ အသမုစ္ဆိန္နေ စ ဣတရဿ သမုစ္ဆိန္နတာယ အသမုစ္ဆိန္နတာယ စ ဝသေန အညမညာဝိရဟိတတော။

၉၈၇။ တီဏိ လက္ခဏာနီတိ အနိစ္စဒုက္ခအနတ္တတာ။ နာမကသိဏသတ္တပညတ္တိယော တိဿော ပညတ္တိယော။ ပရမတ္ထေ အမုဉ္စိတွာ ဝေါဟရိယမာနာ ဝိဟာရမဉ္စာဒိကာ ဥပါဒါပညတ္တိ သတ္တပညတ္တိဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ ဧတာနိ စ လက္ခဏာဒီနိ ဟေဋ္ဌာ ဒွီသု ကဏ္ဍေသု ဝိညတ္တိအာဒီနိ ဝိယ န ဝုတ္တာနိ၊ န စ သဘာဝဓမ္မာတိ ကတွာ န လဗ္ဘန္တီတိ ဝုတ္တာနိ။ န ဟိ ကောစိ သဘာဝေါ ကုသလတ္တိကာသင်္ဂဟိတောတိ ဝတ္တုံ ယုတ္တန္တိ။

၉၈၈။ သုခဘူမီတိ ကာမာဝစရာဒယောပိ ယုဇ္ဇန္တိ။ သုခသဟဂတာ ဟိ ကာမာဝစရာဒိဘူမိ သုခဘူမိ။ ကာမာဝစရာဒိဘူမီတိ စ ကာမာဝစရာဒိတာယ ဓမ္မာ ဧဝ ဝုစ္စန္တီတိ ကာမာဝစရာဒိစိတ္တုပ္ပာဒေသူတိ အတ္ထတော ဝိညာယတိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ‘‘သုခဘူမိယ’’န္တိ ဝတွာ တဿာ ဧဝ ဝိဘာဂဒဿနတ္ထံ ‘‘ကာမာဝစရေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဘူမိ-သဒ္ဒေါ စ အဘိဓမ္မေ ကာမာဝစရာဒီသု နိရုဠှောတိ ‘‘စတူသု ဘူမီသု ကုသလ’’န္တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ ၁၃၈၄) အညဘူမိဂ္ဂဟဏံ န ဟောတီတိ။ ပါဠိတော စာတိ ‘‘ဝိသိဋ္ဌာနံ ပါကာတိ ဝိပါကာ’’တိအာဒိဝစနတ္ထဝိဘာဝနေန ပါဠိတော။ ‘‘ဝိပက္ကဘာဝမာပန္နာနံ အရူပဓမ္မာနမေတံ အဓိဝစန’’န္တိအာဒိနာ ဘာသိတတ္ထဝိဘာဝနေန အတ္ထတော စ။ နာမပရိစ္ဆေဒါဒီဟိ တိကဒုကာနံ ဝဝတ္ထာနဒဿနေန ဝါ ပါဠိတော၊ တဒတ္ထဝိညာပနေန အတ္ထတော။

၉၉၁။ သာလိဖလန္တိ ¶ သာလိပါကမာဟ။

၉၉၄။ အမှာကံ မာတုလတ္ထေရောတိ ပုဂ္ဂလာရမ္မဏဿပိ ဥပါဒါနဿ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာ ဧဝ ပစ္စယော၊ န လောကုတ္တရာ၊ ကော ပန ဝါဒေါ ခန္ဓာရမ္မဏဿ။ တေနာဟ ‘‘အဂ္ဂဟိတာနီ’’တိ။

၉၉၈။ ယထာ ¶ ဥပါဒါနေဟိ အဂ္ဂဟေတဗ္ဗာ အနုပါဒါနိယာ၊ ဧဝံ သံကိလေသေဟိ အဂ္ဂဟေတဗ္ဗာ အသံကိလေသိကာတိ ကတွာ ‘‘အသံ…ပေ… ဧသေဝ နယော’’တိ အာဟ။

၁၀၀၆။ ဒိဋ္ဌိယာ ဂဟိတော အတ္တာ န ဝိဇ္ဇတိ။ ယေသု ပန ဝိပလ္လတ္ထဂါဟော၊ တေ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာဝ ဝိဇ္ဇန္တိ။ တသ္မာ ယသ္မိံ အဝိဇ္ဇမာနနိစ္စာဒိဝိပရိယာသာကာရဂဟဏံ အတ္ထိ၊ သောဝ ဥပါဒါနက္ခန္ဓပဉ္စကသင်္ခါတော ကာယော။ တတ္ထ နိစ္စာဒိအာကာရဿ အဝိဇ္ဇမာနတာဒဿနတ္ထံ ရုပ္ပနာဒိသဘာဝဿေဝ စ ဝိဇ္ဇမာနတာဒဿနတ္ထံ ဝိဇ္ဇမာနော ကာယောတိ ဝိသေသေတွာ ဝုတ္တော၊ လောကုတ္တရာ ပန န ကဒါစိ အဝိဇ္ဇမာနာကာရေန ဂယှန္တီတိ န ဣဒံ ဝိသေသနံ အရဟန္တိ။ သက္ကာယေ ဒိဋ္ဌိ၊ သတီ ဝါ ကာယေ ဒိဋ္ဌိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ။ အတ္တနာ ဂဟိတာကာရဿ အဝိဇ္ဇမာနတာယ သယမေဝ သတီ၊ န တာယ ဂဟိတော အတ္တာ အတ္တနိယံ ဝါတိ အတ္ထော။ အယံ ပနတ္ထော သမ္ဘဝတီတိ ကတွာ ဝုတ္တော၊ ပုရိမော ဧဝ ပန ပဓာနော။ ဒုတိယေ ဟိ ဒိဋ္ဌိယာ ဝတ္ထု အဝိသေသိတံ ဟောတိ။ ကာယောတိ ဟိ ခန္ဓပဉ္စကေ ဝုစ္စမာနေ လောကုတ္တရာပနယနံ နတ္ထိ။ န ဟိ လောကုတ္တရေသု ကာယ-သဒ္ဒေါ န ဝတ္တတိ။ ကာယပဿဒ္ဓိအာဒီသု ဟိ လောကုတ္တရေသု ကာယ-သဒ္ဒေါပိ လောကုတ္တရက္ခန္ဓဝါစကောတိ။ သီလေနာတိ သုဒ္ဓိယာ အဟေတုဘူတေန သီလေန။ ဂဟိတသမာဒါနန္တိ ဥပ္ပာဒိတပရာမာသောဝ။ သော ဟိ သမာဒိယန္တိ ဧတေန ကုက္ကုရသီလဝတာဒီနီတိ ‘‘သမာဒါန’’န္တိ ဝုတ္တော။ တတ္ထ အဝီတိက္ကမနီယတာယ သီလံ၊ ဘတ္တိဝသေန သတတံ စရိတဗ္ဗတာယ ဝတံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၁၀၀၇။ ဣဓေဝ တိဋ္ဌမာနဿာတိ ဣမိဿာယေဝ ဣန္ဒသာလဂုဟာယံ တိဋ္ဌမာနဿ။ ဝါစုဂ္ဂတကရဏံ ဥဂ္ဂဟော။ အတ္ထပရိပုစ္ဆနံ ပရိပုစ္ဆာ။ ကုသလေဟိ သဟ စောဒနာပရိဟရဏဝသေန ဝိနိစ္ဆယကရဏံ ဝိနိစ္ဆယော။ ဗဟူနံ နာနပ္ပကာရာနံ သက္ကာယဒိဋ္ဌီနံ အဝိဟတတ္တာ တာ ဇနေန္တိ၊ တာဟိ ဇနိတာတိ ဝါ ပုထုဇ္ဇနာ။ အဝိဃာတမေဝ ဝါ ဇန-သဒ္ဒေါ ဝဒတိ။ ပုထု သတ္ထာရာနံ မုခုလ္လောကိကာတိ ဧတ္ထ ပုထူ ဇနာ ဧတေသန္တိ ပုထုဇ္ဇနာတိ ဝစနတ္ထော။ ပုထု…ပေ… အဝုဋ္ဌိတာတိ ဧတ္ထ ဇနေတဗ္ဗာ၊ ဇာယန္တိ ဝါ ဧတ္ထာတိ ဇနာ၊ ဂတိယော။ ပုထူ ဇနာ ဧတေသန္တိ ပုထုဇ္ဇနာ။ ဣတော ပရေ ¶ ဇာယန္တိ ဧတေဟီတိ ဇနာ၊ အဘိသင်္ခါရာဒယော။ တေ ဧတေသံ ပုထူ ဝိဇ္ဇန္တီတိ ပုထုဇ္ဇနာ။ အဘိသင်္ခရဏာဒိအတ္ထော ဧဝ ဝါ ဇန-သဒ္ဒေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ရာဂဂ္ဂိအာဒယော သန္တာပါ။ တေ ဧဝ သဗ္ဗေပိ ဝါ ကိလေသာ ပရိဠာဟာ။ ပုထု ပဉ္စသု ¶ ကာမဂုဏေသူတိ ဧတ္ထ ဇာယတီတိ ဇနော၊ ‘‘ရာဂေါ ဂေဓော’’တိ ဧဝမာဒိကော။ ပုထု ဇနော ဧတေသန္တိ ပုထုဇ္ဇနာ။ ပုထူသု ဝါ ဇနာ ဇာတာ ရတ္တာတိ ဧဝံ ရာဂါဒိအတ္ထော ဧဝ ဇန-သဒ္ဒေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပလိဗုဒ္ဓါတိ သမ္ဗဒ္ဓါ ဥပဒ္ဒုတာ ဝါ။ အဿုတဝါတိ ဧတေန အန္ဓတာ ဝုတ္တာတိ ‘‘အန္ဓပုထုဇ္ဇနော ဝုတ္တော’’တိ အာဟ။

အနယေတိ အဝဍ္ဎိယံ။ သဗ္ဗတ္ထ နိရုတ္တိလက္ခဏေန ပဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အနေကေသု စ ကပ္ပသတသဟဿေသု ကတံ ဇာနန္တိ၊ ပါကဋဉ္စ ကရောန္တိ ဥပကာရံ သတိဇနနအာမိသပဋိဂ္ဂဟဏာဒိနာ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ တထေဝ ဒုက္ခိတဿ သက္ကစ္စံ ကာတဗ္ဗံ ကရောန္တိ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ပန အသင်္ချေယျအပ္ပမေယျေသုပိ ကတံ ဥပကာရံ မဂ္ဂဖလာနံ ဥပနိဿယဉ္စ ဇာနာတိ၊ ပါကဋဉ္စ ကရောတိ၊ သီဟော ဝိယ စ ဇဝံ သဗ္ဗတ္ထ သက္ကစ္စမေဝ ဓမ္မဒေသနံ ကရောတိ။ အရိယဘာဝေါတိ ယေဟိ ယောဂတော အရိယာ ဝုစ္စန္တိ၊ တေ မဂ္ဂဖလဓမ္မာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ အရိယကရဓမ္မာ အနိစ္စဒဿနာဒယော၊ ဝိပဿိယမာနာ ဝါ အနိစ္စာဒယော။

သောတာနီတိ တဏှာဒိဋ္ဌိကိလေသဒုစ္စရိတအဝိဇ္ဇာသောတာနိ။ ‘‘သောတာနံ သံဝရံ ဗြူမီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ပညာယေတေ ပိဓီယရေ’’တိ ဝစနေန သောတာနံ သံဝရော ပိဒဟနံ သမုစ္ဆေဒဉာဏန္တိ ဝိညာယတိ။ ခန္တီတိ အဓိဝါသနာ၊ သာ စ တထာပဝတ္တာ ခန္ဓာ။ ပညာတိ ဧကေ၊ အဒေါသော ဧဝ ဝါ။ ကာယဒုစ္စရိတာဒီနန္တိ ဒုဿီလျသင်္ခါတာနံ ကာယဝစီဒုစ္စရိတာနံ မုဋ္ဌဿစ္စသင်္ခါတဿ ပမာဒဿ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာနံ ပါပကာနံ အက္ခန္တိအညာဏကောသဇ္ဇာနဉ္စ။ အနုပေက္ခာ သင်္ခါရေဟိ အဝိဝဋ္ဋနံ၊ သာလယတာတိ အတ္ထော။ ဓမ္မဋ္ဌိတိယံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေ ပဋိလောမဘာဝေါ သဿတုစ္ဆေဒဂါဟော၊ တပ္ပဋိစ္ဆာဒကမောဟော ဝါ။ နိဗ္ဗာနေ ပဋိလောမဘာဝေါ သင်္ခါရေသု ရတိ၊ နိဗ္ဗာနပဋိစ္ဆာဒကော မောဟော ဝါ။ သင်္ခါရနိမိတ္တဂ္ဂါဟောတိ ယာဒိသဿ ကိလေသဿ အပ္ပဟီနတ္တာ ဝိပဿနာ သင်္ခါရနိမိတ္တံ န မုဉ္စတိ၊ သော ကိလေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သင်္ခါရနိမိတ္တဂ္ဂဟဏဿ အတိက္ကမနံ ဝါ ပဟာနံ။

စတုန္နံ အရိယမဂ္ဂါနံ ဘာဝိတတ္တာ အစ္စန္တံ အပ္ပဝတ္တိဘာဝေန ယံ ပဟာနန္တိ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကေန ပန ပဟာနန္တိ? အရိယမဂ္ဂေဟေဝါတိ ဝိညာယမာနော အယမတ္ထော တေသံ ဘာဝိတတ္တာ အပ္ပဝတ္တိဝစနေန။ သမုဒယပက္ခိကဿာတိ ဧတ္ထ စတ္တာရောပိ မဂ္ဂါ စတုသစ္စာဘိသမယာတိ ကတွာ တေဟိ ¶ ပဟာတဗ္ဗေန ¶ တေန တေန သမုဒယေန သဟ ပဟာတဗ္ဗတ္တာ သမုဒယသဘာဂတ္တာ စ သစ္စဝိဘင်္ဂေ စ သဗ္ဗကိလေသာနံ သမုဒယဘာဝဿ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘သမုဒယပက္ခိကာ’’တိ ဒိဋ္ဌိအာဒယော ဝုစ္စန္တိ။ ကာယဝါစာစိတ္တာနံ ဝိရူပပ္ပဝတ္တိယာ နယနံ အပယာပနံ၊ ကာယဒုစ္စရိတာဒီနံ ဝိနာသနယနံ ဝါ ဝိနယော၊ တေသံ ဝါ ဇိမှပ္ပဝတ္တိံ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဥဇုကနယနံ ဝိနယနံ။ ဧသေသေတိ ဧသော သော ဧဝ၊ အတ္ထတော အနညောတိ အတ္ထော။ တဇ္ဇာတေတိ အတ္ထတော တံသဘာဝေါဝ။ သပ္ပုရိသော အရိယသဘာဝေါ၊ အရိယော စ သပ္ပုရိသဘာဝေါတိ အတ္ထော။

အဒွယန္တိ ဒွယတာရဟိတံ၊ ဝဏ္ဏမေဝ ‘‘အစ္စီ’’တိ ဂဟေတွာ အစ္စိံ ဝါ ‘‘ဝဏ္ဏော ဧဝါ’’တိ တေသံ ဧကတ္တံ ပဿန္တော ဝိယ ယထာတက္ကိတံ အတ္တာနံ ‘‘ရူပ’’န္တိ၊ ယထာဒိဋ္ဌံ ဝါ ရူပံ ‘‘အတ္တာ’’တိ ဂဟေတွာ တေသံ ဧကတ္တံ ပဿန္တော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧတ္ထ စ ‘‘ရူပံ အတ္တာ’’တိ ဣမိဿာ ပဝတ္တိယာ အဘာဝေပိ ရူပေ အတ္တဂ္ဂဟဏံ ပဝတ္တမာနံ အစ္စိယံ ဝဏ္ဏဂ္ဂဟဏံ ဝိယ။ ဥပမာယော စ အနညတ္တာဒိဂ္ဂဟဏနိဒဿနဝသေနေဝ ဝုတ္တာ၊ န ဝဏ္ဏာဒီနံ ဝိယ အတ္တနော ဝိဇ္ဇမာနတ္တဿ၊ အတ္တနော ဝိယ ဝါ ဝဏ္ဏာဒီနံ အဝိဇ္ဇမာနတ္တဿ ဒဿနတ္ထံ။

၁၀၀၈။ သရီရနိပ္ဖတ္တိယာတိ သရီရပါရိပူရိယာ။ နိစ္ဆေတုံ အသက္ကောန္တော ဝိစိနန္တော ကိစ္ဆတီတိ ဝိစိကိစ္ဆာ။ ဣဒပ္ပစ္စယာနံ ဘာဝေါတိ ဇာတိအာဒိသဘာဝမေဝ အာဟ၊ ဇာတိအာဒီနံ ဝါ ဇရာမရဏာဒိဥပ္ပာဒနသမတ္ထတံ။ သာ ပန ဇာတိအာဒိဝိနိမုတ္တာ နတ္ထီတိ တေသံယေဝါဓိဝစနံ ဟောတိ ‘‘ဣဒပ္ပစ္စယတာ’’တိ။

၁၀၀၉။ ဣဓ အနာဂတကိလေသာ ‘‘တဒေကဋ္ဌာ ကိလေသာ’’တိ ဝုစ္စန္တီတိ တေ ဒဿေတုံ ‘‘ဣမိဿာ စ ပါဠိယာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ သဟဇေကဋ္ဌဝသေနာတိ တတ္ထ ဥပ္ပန္နဒိဋ္ဌိယာ သဟဇေကဋ္ဌဝသေနာတိ အတ္ထတော ဝိညာယတိ။ တံသမ္ပယုတ္တောတိ တေဟိ သံယောဇနကိလေသေဟိ သမ္ပယုတ္တောတိပိ အတ္ထော ယုဇ္ဇတိ။ တထာ တေ သံယောဇနကိလေသာ သမုဋ္ဌာနံ ဧတဿာတိ တံသမုဋ္ဌာနန္တိ ဝါ။ သံယောဇနရဟိတေဟိ စ ပန ကိလေသေဟိ သမ္ပယုတ္တာနံ သမုဋ္ဌိတာနဉ္စ သဗ္ဘာဝတော ကိလေသေဟေဝ ယောဇနာ ကတာ။

၁၀၁၁။ သံယောဇနာဒီနံ ဝိယာတိ သံယောဇနတဒေကဋ္ဌကိလေသာဒီနံ ယထာဝုတ္တာနံ ဝိယ။ တေဟီတိ ဒဿနဘာဝနာမဂ္ဂေဟိ။ အဘိသင်္ခါရဝိညာဏံ ကုသလာကုသလံ၊ ¶ နာမရူပဉ္စ ဝိပါကန္တိ ကတွာ ‘‘ကုသလာဒီနမ္ပိ ပဟာနံ အနုညာတ’’န္တိ အာဟ။

၁၀၁၃။ ဟေတူ ¶ စေဝါတိ ‘‘ပဟာတဗ္ဗဟေတုကာ’’တိ ဧတသ္မိံ သမာသပဒေ ဧကဒေသေန သမာသပဒတ္ထံ ဝဒတိ။ ဧတ္ထ စ ပုရိမနယေန ‘‘ဣမေ ဓမ္မာ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗဟေတုကာ’’တိ ဣမေယေဝ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗဟေတုကာ၊ န ဣတော အညေတိ အယံ နိယမော ပညာယတိ၊ န ဣမေ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗဟေတုကာယေဝါတိ။ တသ္မာ ဣမေသံ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗဟေတုကဘာဝေါ အနိယတော ဝိစိကိစ္ဆာသဟဂတမောဟဿ အဟေတုကတ္တာတိ ပုရိမနယော ဝိဝရဏီယတ္ထဝါ ဟောတိ။ တသ္မာ ပုရိမနယေန ဓမ္မတော ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗဟေတုကေ နိက္ခိပိတွာ အတ္ထတော နိက္ခိပိတုံ ဒုတိယနယော ဝုတ္တော။

၁၀၂၉။ မဟဂ္ဂတာ ဝါ ဣဒ္ဓိဝိဓာဒယော။ အပ္ပမာဏာရမ္မဏာ မဟဂ္ဂတာ စေတောပရိယပုဗ္ဗေနိဝါသာနာဂတံသဉာဏသမ္ပယုတ္တာ။

၁၀၃၅။ အနန္တရေ နိယုတ္တာနိ၊ အနန္တရဖလပ္ပယောဇနာနိ၊ အနန္တရဖလကရဏသီလာနိ ဝါ အာနန္တရိကာနိ။ တာနိ ပန ပဋိပက္ခေန အနိဝါရဏီယဖလတ္တာ အန္တရာယရဟိတာနီတိ ‘‘အနန္တရာယေန ဖလဒါယကာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အနန္တရာယာနိ ဝါ အာနန္တရိကာနီတိ နိရုတ္တိဝသေန ပဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧကသ္မိမ္ပီတိ ပိ-သဒ္ဒေန အနေကသ္မိမ္ပိ အာယူဟိတေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝနတ္ထီတိ ဒဿေတိ။ န စ တေသံ အညမညပဋိဗာဟကတ္တံ အတ္ထိ အပ္ပဋိပက္ခတ္တာ၊ အပ္ပဋိပက္ခတာ စ သမာနဖလတ္တာ အနုဗလပ္ပဒါနတော စ။ ‘‘နတ္ထိ ဟေတု နတ္ထိ ပစ္စယော သတ္တာနံ သံကိလေသာယာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၆၈) ဧဝမာဒိကော အဟေတုကဝါဒေါ။ ‘‘ကရောတော ခေါ ကာရယတော ဆိန္ဒတော ဆေဒါပယတော…ပေ… ကရောတော န ကရီယတိ ပါပ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၆၆) ဧဝမာဒိကော အကိရိယဝါဒေါ။ ‘‘နတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၇၁၊ မ။ နိ။ ၂။၉၄၊ ၃။၉၁) ဧဝမာဒိကော နတ္ထိကဝါဒေါ။ ဧတေသု ပုရိမဝါဒေါ ဗန္ဓမောက္ခာနံ ဟေတုံ ပဋိသေဓေတိ၊ ဒုတိယော ကမ္မံ၊ တတိယော ဝိပါကန္တိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။ တဉှီတိ အဟေတုကာဒိနိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ၊ န ပန နိယတဘာဝံ အပ္ပတ္တံ။

၁၀၃၉။ ပစ္စယဋ္ဌေနာတိ မဂ္ဂပစ္စယသင်္ခါတေန သမ္ပယောဂဝိသိဋ္ဌေန ပစ္စယဘာဝေနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စ မဂ္ဂင်္ဂါနံ ဌပနံ မဂ္ဂပစ္စယဘာဝရဟိတေ မဂ္ဂဟေတုကေ ¶ ဒဿေတုံ၊ တေန မဂ္ဂဟေတုကေ အသင်္ကရတော ဝဝတ္ထပေတိ။ သစေ ပန ကောစိ ဝဒေယျ ‘‘ဧကေကံ အင်္ဂံ ဌပေတွာ တံတံသမ္ပယုတ္တာနံ မဂ္ဂဟေတုကဘာဝေပိ ‘မဂ္ဂင်္ဂါနိ ဌပေတွာ’တိ ဣဒံ ဝစနံ ယုဇ္ဇတီ’’တိ။ ဧဝဉှိ သတိ တတိယနယေ ဝိယ ဣဓာပိ ‘‘ဌပေတွာ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ ဝုတ္တဉ္စေတံ၊ တသ္မာ ဝုတ္တနယေနေဝတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ မဂ္ဂင်္ဂါမဂ္ဂင်္ဂါနဉှိ ¶ သမ္ပယုတ္တာနံ ဝိသေသဒဿနတ္ထော အယံ နယောတိ။ သေသမဂ္ဂင်္ဂါနံ ပုဗ္ဗေ ဌပိတာနန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဖဿာဒီနဉှိ ပုရိမနယေပိ မဂ္ဂဟေတုကတာ သိဒ္ဓါတိ။

သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဒုတိယနယေပိ ဌပိတာယ တတိယနယေ သဟေတုကဘာဝေါ ဒဿိတော။ ကထံ ဒဿိတော၊ နနု အရိယမဂ္ဂသမင်္ဂိဿ ‘‘အလောဘော အဒေါသော ဣမေ ဓမ္မာ မဂ္ဂဟေတူ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၀၃၉) အဝတွာ ‘‘အလောဘော အဒေါသော အမောဟော ဣမေ ဓမ္မာ မဂ္ဂဟေတူ’’တိ ဝိသုံ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒိကေ မဂ္ဂဟေတူ ဒဿေတွာ ‘‘တံသမ္ပယုတ္တော…ပေ… ဝိညာဏက္ခန္ဓော’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၀၃၉) ဝိသုံ မဂ္ဂဟေတုကာနံ ဒဿိတတ္တာ ‘‘မဂ္ဂဟေတူသု အမောဟော’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၀၃၉) ဝုတ္တာယ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ မဂ္ဂဟေတုကတာ န ဒဿိတာ သိယာ? နော န ဒဿိတာ။ ယထာ ဟိ တီဏိ သံယောဇနာနိ ဒဿေတွာ ‘‘တဒေကဋ္ဌော လောဘော ဒေါသော မောဟော၊ ဣမေ ဓမ္မာ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗဟေတူ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၀၁၇) ဝိသုံ ပဟာတဗ္ဗဟေတူ နိယမေတွာ ‘‘တဒေကဋ္ဌာ စ ကိလေသာ’’တိအာဒိဝစနေန (ဓ။ သ။ ၁၀၁၇) လောဘဒေါသမောဟာ စ အညမညသဟဇေကဋ္ဌာ အညမညသမ္ပယုတ္တာ သင်္ခါရက္ခန္ဓဘူတာ စ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗဟေတုကာတိ ဒဿိတာ ဟောန္တိ၊ ဧဝမိဓာပိ ‘‘အလောဘာဒယော ဣမေ ဓမ္မာ မဂ္ဂဟေတူ’’တိ နိဂမိတာပိ အညမညသမ္ပယုတ္တသင်္ခါရက္ခန္ဓဘာဝတော တံသမ္ပယုတ္တသင်္ခါရက္ခန္ဓဝစနေန ‘‘မဂ္ဂဟေတုကာ’’တိ ဒဿိတာ ဧဝါတိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ၊ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာပိ အမောဟောတိ ဝုတ္တာယ မဂ္ဂဟေတုကဘာဝဒဿနံ။ သစေ ပန ယော ဒုတိယနယေ မဂ္ဂေါ စေဝ ဟေတု စာတိ ဝုတ္တော၊ တတော အညဿေဝ အညေန အသာဓာရဏေန ပရိယာယေန မဂ္ဂဟေတုဘာဝံ ဒဿေတွာ တံသမ္ပယောဂတော သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ မဂ္ဂဟေတုကဘာဝဒဿနတ္ထော တတိယနယော သိယာ။ ‘‘အရိယမဂ္ဂသမင်္ဂိဿ အလောဘော အဒေါသော ဣမေ ဓမ္မာ မဂ္ဂဟေတူ’’တိအာဒိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ ယသ္မာ ပန ‘‘မဂ္ဂဟေတူ’’တိ ဣမိနာ အညေန သာဓာရဏေန ပရိယာယေန ယေသံ မဂ္ဂဟေတုဘာဝေါ သမ္ဘဝတိ၊ တေ သဗ္ဗေ ‘‘မဂ္ဂဟေတူ’’တိ ဒဿေတွာ တံသမ္ပယုတ္တာနံ ¶ တေသံ အညေသဉ္စ မဂ္ဂဟေတုကဘာဝဒဿနတ္ထော တတိယနယော၊ တသ္မာ တတ္ထ ‘‘အမောဟော’’တိပိ ဝုတ္တံ။ န ဟိ သော မဂ္ဂဟေတု န ဟောတီတိ။ ဣမေ ပန တယောပိ နယာ အတ္ထဝိသေသဝသေန နိက္ခိတ္တတ္တာ အတ္ထတော နိက္ခေပါ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ အထ ဝါ သရူပေန ဝစနံ ဓမ္မတော နိက္ခေပေါ၊ အတ္ထေန အတ္ထတောတိ ဧဝမ္ပိ ယောဇနာ သမ္ဘဝတိ။ တတ္ထ ဒုတိယတတိယနယာ သရူပတော ဟေတုဟေတုမန္တုဒဿနဝသေန ဓမ္မတော နိက္ခေပေါ။ ပဌမနယော တထာအဒဿနတော အတ္ထေန စ မဂ္ဂင်္ဂတံသမ္ပယုတ္တာနံ ဟေတုဟေတုမန္တုဘာဝါဝဂမနတော အတ္ထတော နိက္ခေပေါတိ။

၁၀၄၀။ ယသ္မိံ သဘာဝဓမ္မေ နိန္နပေါဏပဗ္ဘာရဘာဝေန စိတ္တံ ပဝတ္တတိ၊ သော တဿ အာရမ္မဏာဓိပတိ ¶ ဝေဒိတဗ္ဗော။ စေတောပရိယဉာဏေန ဇာနိတွာ ပစ္စဝေက္ခမာနော တေန ပစ္စဝေက္ခမာနောတိ ဝုတ္တော။ ဧတ္ထာပီတိ ဧတသ္မိမ္ပိ အဋ္ဌကထာဝစနေ၊ ဧတ္ထ ဝါ ပဋ္ဌာနေ မဂ္ဂါဒီနိ ဌပေတွာ အညေသံ အဓိပတိပစ္စယဘာဝဿ အဝစနေနေဝ ပဋိက္ခေပပါဠိယံ။ အယမေဝတ္ထောတိ အတ္တနော မဂ္ဂဖလံ ဌပေတွာတိ အတ္ထော။ ဝီမံသာဓိပတေယျန္တိ ပဓာနေန အဓိပတိနာ သဟဇာတာဓိပတိ နိဒဿိတော၊ တယိဒံ နယဒဿနမတ္တမေဝ ဟောတီတိ အညောပိ ဧဝံပကာရော သဟဇာတော မဂ္ဂါဓိပတိ နိဒဿိတော ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝီရိယာဓိပတေယျန္တိ စ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဣဒမ္ပိ ဟိ အတ္ထတော ဝုတ္တမေဝါတိ။

၁၀၄၁။ အတ္တနော သဘာဝေါ အတ္တဘာဝေါ။ လဒ္ဓါကာသဿ ကမ္မဿ ဝိပါကော ကပ္ပသဟဿာတိက္ကမေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အနေကကပ္ပသဟဿာယုကာနံ သတ္တာနံ၊ ကပ္ပသဟဿာတိက္ကမေပိ ဝါ လဒ္ဓါကာသံ ယံ ဘဝိဿတိ၊ တဒပိ လဒ္ဓါကာသမေဝါတိ အတ္တနော ဝိပါကံ သန္ဓာယ ဝုစ္စတိ။ နတ္ထိ နာမ န ဟောတီတိ အနုပ္ပန္နော နာမ န ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဥပ္ပာဒီသု အန္တောဂဓတ္တာ ‘‘ဥပ္ပာဒိနော ဓမ္မာ’’တိ ဧတေန ဝစနေန ဝုစ္စတီတိ ကတွာ အာဟ ‘‘ဥပ္ပာဒိနော ဓမ္မာ နာမ ဇာတော’’တိ။ အရူပသင်္ခါတော အတ္တာတိ အရူပဘဝင်္ဂံ အာဟ။ တတ္ထ အာကာသာနဉ္စာယတနသညာဒိမယော အတ္တာတိ ဟိ အတ္ထတော ဝေါဟာရော ပဝတ္တောတိ။

ယဒိ ပန အာယူ…ပေ… သဗ္ဗံ ဝိပါကံ ဒဒေယျ၊ အလဒ္ဓါကာသဉ္စ ဝိပါကံ ဒေတီတိ ကတွာ ဝိပက္ကဝိပါကဉ္စ ဒဒေယျ၊ တတော ဧကဿေဝ ကမ္မဿ သဗ္ဗဝိပါကေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ အညဿ ကမ္မဿ ဩကာသော န ဘဝေယျ နိရတ္ထကတ္တာ ¶ ၊ ဥပ္ပတ္တိယာယေဝ ဩကာသော န ဘဝေယျ၊ ဥပ္ပန္နဿ ဝါ ဖလဒါနေ။ အထ ဝါ အလဒ္ဓါကာသဿ ဝိပါကဒါနေ ပစ္စယန္တရရဟိတဿပိ ဝိပါကဒါနံ အာပန္နန္တိ အဝိဇ္ဇာတဏှာဒိပစ္စယန္တရခေပကဿ အညဿ အပစယဂါမိကမ္မဿ ကမ္မက္ခယကရဿ ဩကာသော န ဘဝေယျ။ ဘာဝိတေပိ မဂ္ဂေ အဝိဇ္ဇာဒိပစ္စယန္တရရဟိတဿ စ ကမ္မဿ ဝိပစ္စနတော သမတ္ထတာ န သိယာတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗဒါ ဝါ ဝိပါကပ္ပဝတ္တိယာ ဧဝ ဘဝိတဗ္ဗတ္တာ ဝိပါကတော အညဿ ပဝတ္တိဩကာသော န ဘဝေယျ။ တံ ပနာတိ အာယူဟိတံ ကမ္မံ။ ဣဒံ ပန ဓုဝဝိပါကဿ ဝိပါကေန အဓုဝဝိပါကဿပိ လဒ္ဓါကာသဿ ဝိပါကံ ဥပ္ပာဒီတိ ဒဿေတုံ အာရဒ္ဓန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော စ ဗလဝဝိရဟေ အဂ္ဂမဂ္ဂဘာဝနာဝိရဟေ စ အပ္ပဟီနသဘာဝတော ဓုဝံ ဝိပစ္စန္တီတိ ဓုဝဝိပါကာတိ ဝုတ္တာ။ အာယူဟိတကမ္မေ ဝုစ္စမာနေ အနုပ္ပန္နံ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ? ယံ အာယူဟိတံ ဘဝိဿတိ၊ တတ္ထာပိ အာယူဟိတ-သဒ္ဒပ္ပဝတ္တိသဗ္ဘာဝါ။

၁၀၅၀။ ဥပါဒိန္နာတိ ¶ ဧတ္ထ န ဥပေတေန အာဒိန္နာတိ အယမတ္ထော၊ ဥပသဒ္ဒေါ ပန ဥပသဂ္ဂမတ္တမေဝ၊ တသ္မာ ဥပါဒါနာရမ္မဏာ ဥပါဒါနေဟိ၊ အညေ စ အနဘိနိဝေသေန ‘‘အဟံ မဂ္ဂံ ဘာဝယိံ၊ မမ မဂ္ဂေါ ဥပ္ပန္နော’’တိအာဒိကေန ဂဟဏေန အာဒိန္နာ ဣစ္စေဝ ဥပါဒိန္နာ။ ဥပါဒိန္န-သဒ္ဒေန ဝါ အမဂ္ဂဖလဓမ္မာယေဝ ဝုတ္တာ၊ ဣတရေဟိ မဂ္ဂဖလဓမ္မာ စာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တိကနိက္ခေပကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒုကနိက္ခေပကထာဝဏ္ဏနာ

၁၀၆၂။ မေတ္တာယနဝသေနာတိ မေတ္တာဖရဏဝသေန။ ‘‘မေတ္တယနဝသေနာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဒီဃံ ကတွာ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ မေတ္တာ၊ မေဒနံ ဝါ မေတ္တာယနံ၊ တဉ္စ သိနေဟဝသေန။ အနုဒယတီတိ အနုဒါတိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘အနုဒ္ဒါ’’တိ ဒ-ကာရာဂမနံ ကတွာ ဝုတ္တံ။ အနုဒ္ဒါယနာကာရောတိ အနုရက္ခဏာကာရော။ ရက္ခဏဉှိ ဒါယနာ။ အနုဒ္ဒါယိတဿာတိ အနုဒ္ဒါယ အယိတဿ။ ‘‘ဇာတိပိ ဒုက္ခာ’’တိအာဒိံ သုဏန္တဿ သဝနေ၊ အနိစ္စာဒိတော သမ္မသန္တဿ သမ္မသနေ၊ မဂ္ဂေနေတ္ထ သမ္မောဟံ ဝိဒ္ဓံသေန္တဿ ပဋိဝေဓေ၊ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ ပစ္စဝေက္ခဏေတိ စတူသု ကာလေသု ဒုက္ခေ ဉာဏံ ဝတ္တတိ။

၁၀၆၅။ စိတ္တဿ ¶ သံရဉ္ဇနံ စိတ္တဿ သာရာဂေါ။ ဂိဇ္ဈန္တီတိ အဘိကင်္ခန္တိ။ သဉ္ဇံန္တီတိ ဗန္ဓန္တိ။ လဂ္ဂနဋ္ဌေနာတိ သံဝရဏဋ္ဌေန၊ ဩလမ္ဗနဋ္ဌေန ဝါ။ တဿ တဿေဝ ဘဝဿာတိ ကာမဘဝါဒိသင်္ခါတဿ ဝိပါကကဋတ္တာရူပဿ အဘိနိဗ္ဗတ္တိအတ္ထံ ပဋိသန္ဓိယာ ပစ္စယဘာဝဝသေန ပရိကဍ္ဎတိ။ စိတ္တမဿ ဘဝန္တရေ ဝိဓာဝတိ နိဗ္ဗတ္တတိ။ တဏှာဝိပ္ဖန္ဒိတနိဝေသော အဋ္ဌသတတဏှာဝိစရိတာဒိဘာဝေန တဏှာပဝတ္တိယေဝ။

သရိတာနီတိ ရာဂဝသေန အလ္လာနိ။ တံသမ္ပယုတ္တပီတိဝသေန သိနိဒ္ဓါနိ သိနေဟိတာနိ။ ဝိသတာတိ ဝိတ္ထတာ။ ရူပါဒီသု တေဘူမကဓမ္မေသု ဗျာပနဝသေန ဝိသဋာ။ ပုရိမဝစနမေဝ တ-ကာရဿ ဋ-ကာရံ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ဝိသာလာတိ ဝိပုလာ။ ဝိသက္ကတီတိ ပရိသပ္ပတိ၊ သဟတိ ဝါ။ ရတ္တော ဟိ ရာဂဝတ္ထုနာ ပါဒေန တာလိယမာနောပိ သဟတီတိ။ ဩသက္ကနံ၊ ဝိပ္ဖန္ဒနံ ဝါ ဝိသက္ကနန္တိ ဝဒန္တိ ¶ ။ အနိစ္စာဒိံ နိစ္စာဒိတော ဂဏှန္တီ ဝိသံဝါဒိကာ ဟောတိ။ ဝိသံဟရတီတိ တထာ တထာ ကာမေသု အာနိသံသံ ပဿန္တီ ဝိဝိဓေဟာကာရေဟိ နေက္ခမ္မာဘိမုခပ္ပဝတ္တိတော စိတ္တံ သံဟရတိ သင်္ခိပတိ။ ဝိသံ ဝါ ဒုက္ခံ၊ တံ ဟရတိ ဝဟတီတိ အတ္ထော။ ဒုက္ခနိဗ္ဗတ္တကဿ ကမ္မဿ ဟေတုဘာဝတော ဝိသမူလာ၊ ဝိသံ ဝါ ဒုက္ခဝေဒနာမူလံ ဧတိဿာတိ ဝိသမူလာ။ ဒုက္ခသမုဒယတ္တာ ဝိသံ ဖလံ ဧတိဿာတိ ဝိသဖလာ။ တဏှာယ ရူပါဒိကဿ ဒုက္ခဿေဝ ပရိဘောဂေါ ဟောတိ၊ န အမတဿာတိ သာ ‘‘ဝိသပရိဘောဂါ’’တိ ဝုတ္တာ။ သဗ္ဗတ္ထ နိရုတ္တိဝသေန ပဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယော ပနေတ္ထ ပဓာနော အတ္ထော၊ တံ ဒဿေတုံ ပုန ‘‘ဝိသတာ ဝါ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣတ္ထဘာဝညထာဘာဝန္တိ မနုဿဘာဝဒေဝါဒိဘာဝဘူတံ။

ပဏိဓာနကဝသေနာတိ စိတ္တဿ ရူပါဒီသု ဌပနကဝသေန။ အညောပိ ဗန္ဓု တဏှာယ ဧဝ ဟောတိ၊ သော ပန အဗန္ဓုပိ ဟောတိ။ တဏှာ ပန နိစ္စသန္နိဿိတာတိ ‘‘ပါဋိယေက္ကော ဗန္ဓူ’’တိ ဝုတ္တာ။ အသနတောတိ ဗျာပနတော ဘုဉ္ဇနတော စ။ တဒုဘယံ ဒဿေတိ ‘‘အဇ္ဈောတ္ထရဏတော’’တိအာဒိနာ။ အာသီသနဝသေနာတိ ဣစ္ဆနဝသေန။ အညေနာကာရေနာတိ ဇပ္ပနာဇပ္ပိတတ္တာနံ ဇပ္ပာယ အနညတ္တဒဿနာကာရေန။ စိတ္တံ ပရိယုဋ္ဌာတီတိ စိတ္တံ မူသတိ။ မာရပါသောတိ မာရေန ဂဟိတတာယ ရာဂေါ မာရပါသော။

၁၀၆၆။ သင်္ခါရေသု ဥပ္ပန္နော ကမ္မပထဘေဒံ န ကရောတီတိ ဧတေန သတ္တေသု ဥပ္ပန္နော အဋ္ဌာနကောပေါ ကရောတီတိ ဝိညာယတိ။ ‘‘အတ္ထံ မေ နာစရိ ¶ ၊ န စရတိ၊ န စရိဿတိ၊ ပိယဿ မေ မနာပဿ အတ္ထံ နာစရိ၊ န စရတိ၊ န စရိဿတိ၊ အပ္ပိယဿ မေ အမနာပဿ အနတ္ထံ နာစရိ၊ န စရတိ၊ န စရိဿတီ’’တိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနောပိ ဟိ ကောပေါ အဝတ္ထုသ္မိံ ဥပ္ပန္နတ္တာ အဋ္ဌာနကောပေါ ဧဝ ဘဝိတုံ ယုတ္တော။ အာဃာတေန္တောတိ ဟနန္တော။ ပုနရုတ္တိဒေါသော ပဋိသေဓိတောတိ ဒေါသ-ပဒဿ ပဋိဝိရောဓ-ပဒဿ စ ဒွိက္ခတ္တုံ အာဂတတ္တာ ဝုတ္တံ။ ပဋိဃဿ ဝါ ဝိသေသနတ္ထံ ပုဗ္ဗေ ‘‘ပဋိဝိရောဓော’’တိ၊ ပဒေါသာဒိဝိသေသနတ္ထံ ‘‘ဒေါသော’’တိ စ ဝုတ္တံ၊ ဒုဿနာဒိဝိသေသနတ္ထံ ပစ္ဆာ ‘‘ဒေါသော’’တိ၊ ဝိရောဓဝိသေသနတ္ထဉ္စ ‘‘ပဋိဝိရောဓော’’တိ ဝုတ္တန္တိ နတ္ထိ ပုနရုတ္တိဒေါသော။

၁၀၉၁။ အနိဒ္ဓါရိတပရိစ္ဆေဒေ ဓမ္မာနံ အတ္ထိတာမတ္တဒီပကေ မာတိကုဒ္ဒေသေ အပရိစ္ဆေဒေန ဗဟုဝစနေန ဥဒ္ဒေသော ကတောတိ ဗဟုဝစနေနေဝ ပုစ္ဆတိ – ‘‘ကတမေ ဓမ္မာ အပ္ပစ္စယာ’’တိ။ သဘာဝသင်္ခါပရိစ္ဆေဒါဒိဝသေန ဟိ ဓမ္မေ အဇာနန္တဿ ဝသေန ဥဒ္ဒေသော ပုစ္ဆာ စ ကရီယတီတိ။ တသ္မာ ¶ ပရိစ္ဆေဒံ အကတွာ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ ပုစ္ဆိတာ စ။ ဣမေတိ အသင်္ခတဓာတုတော ဥဒ္ဓံ နတ္ထီတိ ဒီပနတ္ထံ ဧကမ္ပိ တံ နိဒ္ဒိသိတွာ ဗဟုဝစနေနေဝ နိဂမနံ ကတံ နိဒ္ဒေသတော ပုဗ္ဗေ ဗောဓနေယျဿ အဇာနနကာလံ ဥပါဒါယ။

၁၁၀၁။ ကိံ ပန နတ္ထိ၊ ကိံ တေန န ဝုတ္တာတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ဣဒမေဝ မနောဝိညေယျန္တိ နိယမာဘာဝေါ ဝဝတ္ထာနာဘာဝေါ။ စက္ခုဝိညာဏာဒိဝိညေယျမေဝ စက္ခာဒိဝိညေယျန္တိ ပါဠိယံ ဝုတ္တန္တိ မနောဝိညာဏဝိညေယျေနပိ မနောဝိညေယျေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ကတွာ အဋ္ဌကထာယ ‘‘ကိံ ပန မနောဝိညာဏေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကေဟိစိ ဝိညေယျာ ကေဟိစိ အဝိညေယျာတိ ဣဒံ ကာမာဝစရံ မနောဝိညာဏံ အာရမ္မဏာဒိဝသေန ဘိန္ဒိတွာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ရူပါဝစရာဒိအာရမ္မဏေန ဟိ ကာမာဝစရမနောဝိညာဏေန ရူပရာဂါဒိသမ္ပယုတ္တေန စ ကာမာဝစရဓမ္မာ န ဝိညေယျာ၊ ဣတရေန စ ဝိညေယျာ။ ဧဝံ ကာမာဝစရာနမေဝ အာရမ္မဏာနံ ကေသဉ္စိ သဒ္ဒါဒီနံ ရူပါရမ္မဏာဒီဟိ အဝိညေယျတာ ဝိညေယျတာ စ ယောဇေတဗ္ဗာ၊ တထာ ဒွါရဘေဒဝသေန။ အထ ဝါ သောမနဿသဟဂတသန္တီရဏံ ဣဋ္ဌာရမ္မဏမေဝါတိ ဣတရံ တေန န ဝိညေယျံ။ ဧဝံ ဥပေက္ခာသဟဂတေ ကုသလဝိပါကေ အကုသလဝိပါကေ စာတိ သဗ္ဗတ္ထ ယထာယောဂံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ရူပါဝစရာဒယော ကာမာဝစရဝိပါကာဒီဟိ အဝိညေယျာ၊ ကေစိဒေဝ ဝိညေယျာ ¶ အရူပါဝစရေဟီတိ ယောဇေတဗ္ဗံ အနုဝတ္တမာနတ္တာ။ နိဗ္ဗာနေန အဝိညေယျတ္တာတိ ‘‘ကေဟိစိ အဝိညေယျာ’’တိ ဣမဿ ပဒဿ အတ္ထသမ္ဘဝမတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န နိဗ္ဗာနဿ အနုဝတ္တမာနမနောဝိညာဏဘာဝတော။

၁၁၀၂။ ပဉ္စကာမဂုဏိကရာဂေါတိ ဥက္ကဋ္ဌဝသေန ဝုတ္တံ။ ဘဝါသဝံ ဌပေတွာ သဗ္ဗော လောဘော ကာမာသဝေါတိ ယုတ္တံ သိယာ။ သဿတဒိဋ္ဌိသဟဂတော ရာဂေါ ဘဝဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တတ္တာ ‘‘ဘဝါသဝေါ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တော။ ဘဝါသဝေါ ပန ‘‘ဒိဋ္ဌိဂတဝိပ္ပယုတ္တေသု ဧဝ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ပါဠိယံ ဝုတ္တော။ သောပိ ရာဂေါ ကာမာသဝေါ ဘဝိတုံ ယုတ္တော။ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကဒုက္ခာနံ ကာရဏဘူတာ ကာမာသဝါဒယောပိ ဒွိဓာ ဝုတ္တာ။

၁၁၀၃။ ကာမာသဝနိဒ္ဒေသေ စ ကာမေသူတိ ကာမရာဂဒိဋ္ဌိရာဂါဒိအာရမ္မဏဘူတေသု တေဘူမကေသု ဝတ္ထုကာမေသူတိ အတ္ထော သမ္ဘဝတိ။ တတ္ထ ဟိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ သာ တဏှာ သဗ္ဗာပိ န ကာမစ္ဆန္ဒာဒိနာမံ န လဘတီတိ။ ကတ္တုကမျတာဆန္ဒော အကုသလေပိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န ပန ဓမ္မစ္ဆန္ဒော။

၁၁၀၅။ အညံ ¶ ဇီဝန္တိ ဂဟဏံ ယဒိပိ ဥပါဒါနက္ခန္ဓေသွေဝ ပဝတ္တတိ၊ ရူပေ…ပေ… ဝိညာဏေ ဝါ ပန န ပတိဋ္ဌာတိ။ တတော အညံ ကတွာ ဇီဝံ ဂဏှာတီတိ သဿတဒိဋ္ဌိ ဟောတီတိ။ ဗြဟ္မာဒိံ ဧကစ္စံ အတ္တာနံ ‘‘ဟောတီ’’တိ နိစ္စတော အညဉ္စ ‘‘န ဟောတီ’’တိ အနိစ္စတော ဂဏှန္တဿ ‘‘ဟောတိ စ န စ ဟောတီ’’တိ ဧကစ္စသဿတဒိဋ္ဌိ။ ‘‘ဟောတီ’’တိ စ ပုဋ္ဌေ ‘‘နေဝါ’’တိ၊ ‘‘န ဟောတီ’’တိ စ ပုဋ္ဌေ ‘‘န’’ဣတိ သဗ္ဗတ္ထ ပဋိက္ခိပန္တဿ အမရာဝိက္ခေပဒိဋ္ဌိ၊ အမရာ အနုပစ္ဆေဒါ၊ အမရမစ္ဆသဒိသီ ဝါ ဝိက္ခေပဒိဋ္ဌီတိ အတ္ထော။

ပဉ္စကာမဂုဏိကော ရာဂေါ ကာမာသဝေါတိ ဝုတ္တောတိ ကတွာ ဗြဟ္မာနံ ဝိမာနာဒီသု ရာဂဿ ဒိဋ္ဌိရာဂဿ စ ကာမာသဝဘာဝံ ပဋိက္ခိပတိ။ ယဒိ ပန လောဘော ကာမာသဝဘဝါသဝဝိနိမုတ္တော အတ္ထိ၊ သော ယဒါ ဒိဋ္ဌိဂတဝိပ္ပယုတ္တေသု ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဒါ တေန သမ္ပယုတ္တော အဝိဇ္ဇာသဝေါ အာသဝဝိပ္ပယုတ္တောတိ ဒေါမနဿဝိစိကိစ္ဆုဒ္ဓစ္စသမ္ပယုတ္တဿ ဝိယ တဿပိ အာသဝဝိပ္ပယုတ္တတာ ဝတ္တဗ္ဗာ သိယာ ‘‘စတူသု ဒိဋ္ဌိဂတဝိပ္ပယုတ္တေသု လောဘသဟဂတေသု စိတ္တုပ္ပာဒေသု ဥပ္ပန္နော မောဟော သိယာ အာသဝသမ္ပယုတ္တော သိယာ အာသဝဝိပ္ပယုတ္တော’’တိ။ ‘‘ကာမာသဝေါ အဋ္ဌသု လောဘသဟဂတေသု စိတ္တုပ္ပာဒေသု ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ၊ ‘‘ကာမာသဝံ ပဋိစ္စ ဒိဋ္ဌာသဝေါ အဝိဇ္ဇာသဝေါ’’တိ ¶ (ပဋ္ဌာ။ ၃။၃။၁) စ ဝစနတော ဒိဋ္ဌိသဟဂတော ရာဂေါ ကာမာသဝေါ န ဟောတီတိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ။ ကိလေသပဋိပါဋိယာပိ အာဟရိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အာသဝါနံ ဝစနံ ပဟာတဗ္ဗဒဿနတ္ထန္တိ ကတွာ တေ ပဟာနေ အာဟရိယမာနာ ပဟာတဗ္ဗာနမ္ပိ တေသံ ကိလေသာနံ ဥဒ္ဒေသက္ကမေန အာဟရိတုံ ဝဋ္ဋန္တိ ပဇဟနကာနံ မဂ္ဂါနမ္ပီတိ အတ္ထော။

၁၁၂၁။ ပဌမကမာနဘာဇနီယေတိ ‘‘သေယျောဟမသ္မီ’’တိ မာနဿ နိဒ္ဒေသေ။ တတ္ထ ဟိ ‘‘ဧကစ္စော ဇာတိယာ ဝါ ဂေါတ္တေန ဝါ ကောလပုတ္တိယေန ဝါ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယ ဝါ ဓနေန ဝါ အဇ္ဈေနေန ဝါ ကမ္မာယတနေန ဝါ သိပ္ပာယတနေန ဝါ ဝိဇ္ဇာဋ္ဌာနေန ဝါ သုတေန ဝါ ပဋိဘာနေန ဝါ အညတရညတရေန ဝါ ဝတ္ထုနာ မာနံ ဇပ္ပေတိ၊ ယော ဧဝရူပေါ မာနော မညနာ…ပေ… ကေတုကမျတာ စိတ္တဿာ’’တိ (ဝိဘ။ ၈၆၆) သေယျဿ သဒိသဿ ဟီနဿ စ ပဝတ္တမာနော ပုဂ္ဂလဝိသေသံ အနာမသိတွာ သေယျမာနော ဝိဘတ္တောတိ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယ ‘‘ဧကော မာနော တိဏ္ဏံ ဇနာနံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ကထိတော’’တိ အာဟ။ န ကေဝလဉ္စာယံ ပဌမကမာနဘာဇနီယေ ဧဝ ဧဝံ ကထိတော၊ ဒုတိယကတတိယကမာနဘာဇနီယေပိ ကထိတော ဧဝါတိ နိဒဿနမတ္ထံ ဧတံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အထ ဝါ ပုဂ္ဂလေ အနိဿာယ ဝုတ္တာနံ တိဏ္ဏမ္ပိ မာနာနံ ဘာဇနီယံ ‘‘ပဌမကမာနဘာဇနီယေ’’တိ အာဟ။ သေယျဿ ‘‘သေယျောဟမသ္မီတိ မာနော’’တိအာဒီနဉှိ ပုဂ္ဂလံ အာမသိတွာ ဝုတ္တာနံ နဝန္နံ မာနာနံ ဘာဇနီယံ ဒုတိယကမာနဘာဇနီယံ ¶ ဟောတိ၊ တဿ မာနရာသိဿ ပုဂ္ဂလံ အနာမသိတွာ ဝုတ္တမာနရာသိတော ဒုတိယတတိယကတ္တာတိ၊ အထာပိ စ ယထာဝုတ္တေ ဒုတိယကမာနဘာဇနီယေ ‘‘ဧကေကဿ တယော တယော မာနာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ကထိတ’’န္တိ ဣဓ ဝုတ္တာယ အတ္ထဝဏ္ဏနာယ သမာနဒဿနတ္ထံ ‘‘ပဌမကမာနဘာဇနီယေ’’တိ ဝုတ္တံ။ သော ဧဝ မာနော ဣဓာဂတောတိ တတ္ထ ကထိတော ဧဝ အတ္ထော ယုဇ္ဇတီတိ အဓိပ္ပာယော။ မာနကရဏဝသေနာတိ ‘‘သေယျော’’တိအာဒိကိစ္စကရဏဝသေန။ အပရာပရေ ဥပါဒါယာတိ ဣဒံ ပုရိမပုရိမာ မာနာ အပရာပရေ ဥပနိဿယဘာဝေန တေ ဥပ္ပာဒေန္တာ အစ္စုဂ္ဂစ္ဆန္တီတိ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ကေတုကမျတာစိတ္တံ အစ္စုဂ္ဂတဘာဝံ ဂစ္ဆတီတိ ကတွာ စိတ္တေနေဝ ဝိသေသိတံ။

၁၁၂၆။ အက္ခမနဘာဝပ္ပကာသနံ ခိယျနံ။ မနေန ပိယကရဏန္တိ ဧဝံပကာရံ ပူဇနံ မာနနန္တိ ဝုစ္စတီတိ အတ္ထော။ ဣဿာကရဏဝသေနာတိ လာဘာဒိအက္ခမနကိစ္စဝသေန။

၁၁၂၇။ အရိယသာဝကာတိ ¶ ဝစနံ ‘‘အရိယသာဝကာနံယေဝ ပဋိဝေဓော အတ္ထိ၊ တေ စ တံ န မစ္ဆရာယန္တီ’’တိ ပဋိဝေဓဓမ္မေ မစ္ဆရိယာဘာဝဒဿနတ္ထံ။ ဂန္ထောတိ ပါဠိ။ ကထာမဂ္ဂေါတိ အဋ္ဌကထာပဗန္ဓော။ ဓမ္မန္တရန္တိ ကုသလာဒိဓမ္မံ ဘိန္ဒိတွာ အကုသလာဒိံ အတ္တနော လောလတာယ တထာဂတဘာသိတံ တိတ္ထိယဘာသိတံ ဝါ ကရောန္တော အာလောလေဿတိ။ အတ္တာနံ အာဝိကတွာတိ အတ္တာနံ အညထာ သန္တံ အညထာ ပဝေဒယိတွာ။ ယော ပနာတိ တိတ္ထိယော ဂဟဋ္ဌော ဝါ အတ္တနော သမယဿ သဒေါသဘာဝံ ဒဋ္ဌုံ အနိစ္ဆန္တော အညာဏေန အဘိနိဝေသေန ဝါ။

ဗျာပိတုမနိစ္ဆောတိ ဝိဝိစ္ဆော၊ တဿ ဘာဝေါ ဝေဝိစ္ဆံ။ အနာဒရောတိ မစ္ဆရိယေန ဒါနေ အာဒရရဟိတော။ ကဋစ္ဆုနာ ဂါဟော ဘတ္တဿ ကဋစ္ဆုဂ္ဂါဟော၊ ကဋစ္ဆုဂ္ဂါဟော ဝိယ ကဋစ္ဆုဂ္ဂါဟော။ ယထာ ဟိ ကဋစ္ဆုဂ္ဂါဟော ယထာဝုတ္တေ ဘတ္တေ န သံပသာရယတိ၊ ဧဝံ မစ္ဆရိယမ္ပိ အာဝါသာဒီသူတိ။ ဂယှတိ ဧတေနာတိ ဝါ ဂါဟော၊ ကဋစ္ဆု ဧဝ ဂါဟော ကဋစ္ဆုဂ္ဂါဟော။ သော ယထာ သင်္ကုဋိတဂ္ဂေါ န သံပသာရယတိ၊ ဧဝံ မစ္ဆရိယမ္ပီတိ။ အာဝရိတွာ ဂဟိတံ အဂ္ဂဟိတံ၊ တဿ ဘာဝေါ အဂ္ဂဟိတတ္တံ၊ မစ္ဆရိယံ။ ‘‘အာဝါသာဒိ ပရေဟိ သာဓာရဏမသာဓာရဏံ ဝါ မယှေဝ ဟောတူ’’တိ ပဝတ္တိဝသေန အတ္တသမ္ပတ္တိဂ္ဂဟဏလက္ခဏတာ၊ ‘‘မာ အညဿာ’’တိ ပဝတ္တိဝသေန အတ္တသမ္ပတ္တိနိဂူဟဏလက္ခဏတာ စ ယောဇေတဗ္ဗာ။ ယံ ပန ‘‘ပရသန္တကံ ဂဏှိတုကာမော’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ မစ္ဆရိယဿ ပရသန္တကလောဘဿ ဥပနိဿယဘာဝံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယဒိ ဟိ တံ မစ္ဆရိယပ္ပဝတ္တိဒဿနံ၊ ပရသမ္ပတ္တိဂ္ဂဟဏလက္ခဏတာ စ ဝတ္တဗ္ဗာ သိယာတိ။

၁၁၄၀။ အဘိဇ္ဈာကာမရာဂါနံ ¶ ဝိသေသော အာသဝဒွယဧကာသဝဘာဝေါ သိယာ၊ နအဘိဇ္ဈာယ နောအာသဝဘာဝေါ စာတိ နောအာသဝလောဘဿ သဗ္ဘာဝေါ ဝိစာရေတဗ္ဗော။ န ဟိ အတ္ထိ ‘‘အာသဝေါ စ နောအာသဝေါ စ ဓမ္မာ အာသဝဿ ဓမ္မဿ အာသဝဿ စ နောအာသဝဿ စ ဓမ္မဿ ဟေတုပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ သတ္တမော စ နဝမော စ ပဉှော။ ဂဏနာယ စ ‘‘ဟေတုယာ သတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ န ‘‘နဝါ’’တိ။ ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တေ ပန လောဘေ နောအာသဝေ ဝိဇ္ဇမာနေ သတ္တမနဝမာပိ ပဉှဝိဿဇ္ဇနံ လဘေယျုံ၊ ဂဏနာ စ ‘‘ဟေတုယာ နဝါ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗာ သိယာ။ ဒိဋ္ဌိဝိပ္ပယုတ္တေ စ လောဘေ နောအာသဝေ ဝိဇ္ဇမာနေ ပုဗ္ဗေ ဒဿိတော ဒေါသောတိ။

၁၁၅၉။ ကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏနိဒ္ဒေသေ ¶ ကာမေသူတိ တေဘူမကေသု သာသဝေသု သဗ္ဗေသု ဝတ္ထုကာမေသု။ သဗ္ဗော ဟိ လောဘော ကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏံ။ တေနေဝ တဿ အာရုပ္ပေ ဥပ္ပတ္တိ ဝုတ္တာ ‘‘နီဝရဏံ ဓမ္မံ ပဋိစ္စ နီဝရဏော ဓမ္မော ဥပ္ပဇ္ဇတိ န ပုရေဇာတပစ္စယာ။ အာရုပ္ပေ ကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏံ ပဋိစ္စ ဥဒ္ဓစ္စနီဝရဏံ အဝိဇ္ဇာနီဝရဏံ။ အာရုပ္ပေ ကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏံ ပဋိစ္စ ထိနမိဒ္ဓနီဝရဏံ ဥဒ္ဓစ္စနီဝရဏံ အဝိဇ္ဇာနီဝရဏ’’န္တိ (ပဋ္ဌာ။ ၃။၈။၁)။

၁၁၆၂။ ဣရိယာပထိကစိတ္တန္တိ ဣရိယာပထူပတ္ထမ္ဘကံ အဋ္ဌပညာသဝိဓံ စိတ္တံ။ တတ္ထ ပန ဗလဝထိနမိဒ္ဓသဟဂတံ စိတ္တံ ‘‘ဣရိယာပထံ သန္ဓာရေတုံ အသက္ကောန္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဩလီယတီတိ ဩလမ္ဗတိ။

၁၁၆၃။ ဩနယှတီတိ ဆာဒေတိ၊ အဝတ္ထရတိ ဝါ။ နာနာရမ္မဏေသု ပဝတ္တိနိဝါရဏေန၊ ဝိပ္ဖာရိကတာနိဝါရဏေနေဝ ဝါ အန္တောသမောရောဓော။ ဧကစ္စာနန္တိ သိရီသာဒိရုက္ခာနံ။ ရူပကာယေနေဝ သိယုံ၊ တေန သုခပ္ပဋိသံဝေဒနနိဗ္ဗာနသစ္ဆိကိရိယာနံ ရူပတာပတ္တိ သိယာတိ အဓိပ္ပာယော။ တသ္မာတိ ‘‘ကာယဿာ’’တိ ဝစနဿ ရူပတ္တာသာဓကတ္တာ။ န ဟိ နာမကာယော သုပတီတိ ဣဒံ ထိနမိဒ္ဓသမုဋ္ဌိတရူပေဟိ ရူပကာယဿ ဂရုဘာဝပ္ပတ္တံ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါဒီနံ သံသီဒနံ သောပ္ပန္တိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န ဇာဂရဏစိတ္တရဟိတံ ဘဝင်္ဂသန္တတိန္တိ။ တဿ ဖလတ္တာတိ ဖလူပစာရေန ဣန္ဒြိယံ ဝိယ မိဒ္ဓံ ဒဿေတုံ မိဒ္ဓဿ ဖလတ္တာ ဣန္ဒြိယနိဒ္ဒေသေ ဝိယ လိင်္ဂါဒီနိ မိဒ္ဓနိဒ္ဒေသေပိ သောပ္ပာဒီနိ ဝုတ္တာနီတိ အတ္ထော။

ရူပကာယဿ အန္တောသမောရောဓော နတ္ထီတိ သော နာမကာယေ ဝုတ္တောတိ ဝိညာယတိ။ တေန သဟ ဝုတ္တာ ¶ ဩနာဟပရိယောနာဟာ စ။ ရူပကာယဿ ဝါ ဝိပ္ဖာရိကာဝိပ္ဖာရိကဘာဝေါ နာမ အတ္တနော သဘာဝေန နတ္ထိ၊ နာမကာယဿ နာမကာယေ ဝိပ္ဖာရိကေ လဟုကော၊ အဝိပ္ဖာရိကေ ဂရုကောတိ အဝိပ္ဖာရိကဘာဝေန ဩနာဟနာဒိ နာမကာယဿေဝ ဟောတီတိ ဩနာဟနာဒယောပိ နာမကာယေ ဝိညာယန္တိ။ တေနာဟ ‘‘န ဟိ ရူပံ နာမကာယဿ ဩနာဟော…ပေ… ဟောတီ’’တိ။ အာဝရဏဘာဝေါ ဝိယ ဟိ ဩနာဟနာဒိဘာဝေါပိ နာမကာယဿေဝ ဟောတီတိ။ ဣတရော အဓိပ္ပာယံ အဇာနန္တော မေဃာဒီဟိ ရူပေဟိ ရူပါနံ ဩနာဟနာဒိံ ပဿန္တော ‘‘နနု စာ’’တိအာဒိမာဟ။ ယဒိ ဧဝန္တိ ယဒိ ရူပဿ ဩနာဟနာဒိတာ သိဒ္ဓါ၊ အရူပဿ န သိယာ ¶ ၊ သေတုဗန္ဓာဒီသု ရူပဿ အာဝရဏံ ဒိဋ္ဌန္တိ အာဝရဏမ္ပိ အရူပဿ န ဘဝေယျာတိ အတ္ထော။

သုရာမေရယပါနံ အကုသလန္တိ ကတွာ ယုတ္တော တဿ ဥပက္ကိလေသဘာဝေါ၊ သုရာ…ပေ… ပမာဒဋ္ဌာနာနုယောဂဿ စ အကုသလတ္တာ ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏဘာဝေါ ယုတ္တော၊ တထာပိ ပရဿ အဓိပ္ပာယံ အနုဇာနိတွာ သုရာမေရယဿ ဥပက္ကိလေသတာ ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏတာ စ ဥပက္ကိလေသာနံ ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏာနဉ္စ ပစ္စယတ္တာ ဖလဝေါဟာရေန ဝုတ္တာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘န၊ ပစ္စယနိဒ္ဒေသတော’’တိ။ ဧဝမေဝ ခေါတိ ယထာ ဇာတရူပဿ အယော လောဟံ တိပု သီသံ သဇ္ဇန္တိ ပဉ္စုပက္ကိလေသေဟိ ဥပက္ကိလိဋ္ဌံ ဇာတရူပံ န စေဝ မုဒု ဟောတိ၊ န စ ကမ္မနိယံ၊ န စ ပဘဿရံ ပဘင်္ဂု စ၊ န စ သမ္မာ ဥပေတိ ကမ္မာယ၊ ဧဝမေဝ။ ပစ္စယနိဒ္ဒေသတောတိ ဥပက္ကိလေသပညာဒုဗ္ဗလီကရဏာနံ ပစ္စယဘာဝနိဒ္ဒေသတော၊ ပစ္စယေ ဖလနိဒ္ဒေသတောတိ အတ္ထော။ သယမေဝ ကိလေသော ဥပက္ကိလေသနိဒ္ဒေသေသု နိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ အဓိပ္ပာယော။

နီဝရဏံ ဟုတွာဝ နီဝရဏသမ္ပယုတ္တေ ဒဿိယမာနေ န နီဝရဏတာဒဿနတ္ထော အာရမ္ဘော၊ အထ ခေါ သိဒ္ဓနီဝရဏဘာဝဿ နီဝရဏသမ္ပယုတ္တတာဒဿနတ္ထောတိ ယထာလာဘဝသေန စ အသမ္ပယုတ္တဿ ဝစနံ န ယုဇ္ဇတိ။ ယထာ ဟိ တိဋ္ဌန္တမ္ပိ စရန္တမ္ပီတိ သိပ္ပိသမ္ဗုကာဒီသု ယထာလာဘသမ္ဘဝံ တံ ဒွယံ ဝုတ္တံ၊ န ဧဝံ ‘‘ထိနမိဒ္ဓနီဝရဏံ သမ္ပယုတ္တမ္ပိ အသမ္ပယုတ္တမ္ပီ’’တိ ဝစနံ အတ္ထိ၊ ယံ ယထာလာဘံ သမ္ဘဝေယျာတိ။ စိတ္တဇဿာသမ္ဘဝဝစနတောတိ ‘‘စတ္တတ္တာ’’တိအာဒိဝစနဿ ဈာနက္ခဏေ စိတ္တဇဿ ထိနမိဒ္ဓဿ အသမ္ဘဝဝစနဘာဝတောတိ အတ္ထော၊ ‘‘စတ္တတ္တာ’’တိအာဒိဝစနေန ဝါ အသမ္ဘဝဿ ဝစနတော ပကာသနတောတိ အတ္ထော။

ကာမေသု ခေါ ပန…ပေ… သုဒိဋ္ဌောတိ ဣမိနာ ကာမာဒီနဝေ အညာဏဿ ပဟာနမာဟ။ တံ တတ္ထ ¶ ပဟာနန္တိ တံ တတ္ထ ရူပေ ပဟာနန္တိ ပဟာနံ အပေက္ခိတွာ ‘‘တ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ဝိနယနန္တိ ဝါ အတ္ထော။ တေန ရူပဿ အပ္ပဟာတဗ္ဗတ္တမေဝ ဒဿေတိ၊ န ပန ‘‘ဆ ဓမ္မေ ပဟာယာ’’တိအာဒီသု မိဒ္ဓဿ အပ္ပဟာတဗ္ဗတာဒဿနတော အညော ပကာရော ဝုတ္တော။ န ယထာ…ပေ… ဝုတ္တန္တိ ဆ ဓမ္မာ ပဉ္စ နီဝရဏာနိ စ ယထာ ပဟာတဗ္ဗာနေဝ ဟောန္တာနိ ¶ ‘‘ပဟာတဗ္ဗာနီ’’တိ ဝုတ္တာနိ၊ န ဧဝံ ရူပံ ပဟာတဗ္ဗမေဝ ဟောန္တံ ‘‘ပဟာတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ အတ္ထော။

အညေဟိ စ သုတ္တေဟီတိ ဝုတ္တသုတ္တာနံ ဒဿနတ္ထံ ‘‘တထာ ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ ကုသလပ္ပဝတ္တိံ အာဝရန္တီတိ အာဝရဏာ။ နီဝါရေန္တီတိ နီဝရဏာ။ စိတ္တံ အဘိဘဝန္တာ အာရောဟန္တီတိ စေတသော အဇ္ဈာရုဟာ။ အာဝရဏာဒိကိစ္စဉ္စ အရူပဿေဝ ယုဇ္ဇတိ၊ တထာ အန္ဓကရဏာဒိကိစ္စံ။ တတ္ထ စတူသု ပဒေသု ပုရိမပုရိမဿ ပစ္ဆိမပစ္ဆိမော အတ္ထော။ သံသာရဒုက္ခံ ဝိဃာတော၊ တံဇနကတာယ ဝိဃာတပက္ခိကံ။ စေတသော ပရိယုဋ္ဌာနံ အယောနိသောမနသိကာရတော ဥပ္ပတ္တိ အကုသလရာသိဘာဝေါ စ အရူပဿေဝ ဟောတီတိ အရူပမေဝ မိဒ္ဓံ။

၁၁၆၆။ ဂဏဘောဇနာဒိအကပ္ပိယဘောဇနံ ကပ္ပိယသညီ ဘုဉ္ဇိတွာ ပုန ဇာနိတွာ ကောစိ ဝိပ္ပဋိသာရီ ဟောတိ၊ အနဝဇ္ဇဉ္စ ဘိက္ခုဒဿနစေတိယဝန္ဒနာဒိံ ဝဇ္ဇသညီ အကတွာ ကတွာ စ ကောစိ အဿဒ္ဓါ ဝိပ္ပဋိသာရီ ဟောတိ။ ဝတ္ထုန္တိ မူလံ။ ဧဝရူပန္တိ မူလဝသေန ဧဝံပကာရန္တိ အတ္ထော။ ကုက္ကုစ္စပဒံ ယေဝါပနကေသု ‘‘ကုစ္ဆိတံ ကတံ ကုကတံ၊ တဿ ဘာဝေါ’’တိ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။ ကုက္ကုစ္စာယနာကာရောတိ ကုက္ကုစ္စဘာဝနာကာရော ကုက္ကုစ္စကရဏာကာရော ကုက္ကုစ္စဂမနာကာရော ဝါ။ ဧတေန ကုက္ကုစ္စံ ကိရိယဘာဝေန ဒဿေတိ။ ‘‘ကပ္ပတိ န ကပ္ပတီ’’တိ ပဝတ္တစိတ္တုပ္ပာဒေါဝ ဝိနယကုက္ကုစ္စံ။

၁၁၇၆။ စိတ္တဝိက္ခိပနကိစ္စသာမညေန ဥဒ္ဓစ္စံ ကုက္ကုစ္စဉ္စ သဟ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကာမစ္ဆန္ဒဿ အနာဂါမိမဂ္ဂေန ပဟာနံ ဥက္ကဋ္ဌနီဝရဏဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယဒိ ဟိ လောဘော နောနီဝရဏော သိယာ၊ ‘‘နောနီဝရဏော ဓမ္မော နီဝရဏဿ ဓမ္မဿ ဟေတုပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိအာဒိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ န စေတံ ဝုတ္တံ။ ဂဏနာယ စ ‘‘ဟေတုယာ စတ္တာရီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ န ‘‘နဝါ’’တိ။ တသ္မာ သဗ္ဗော လောဘော ကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏန္တိ အရဟတ္တမဂ္ဂေနဿ ပဟာနဝစနံ ယုတ္တံ။

၁၂၁၉။ ကာမော စာတိ ကိလေသကာမော စ။ ပုရိမဒိဋ္ဌိံ ဥတ္တရဒိဋ္ဌိ ဥပါဒိယတီတိ ပုရိမဒိဋ္ဌိံ ‘‘သဿတော’’တိ ¶ ဂဏှန္တီ ဥပါဒိယတိ၊ ပုရိမဒိဋ္ဌိအာကာရေနေဝ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဥတ္တရဒိဋ္ဌိ တေနေဝ ပုရိမဒိဋ္ဌိံ ဒဠှံ ကရောန္တီ တံ ဥပါဒိယတီတိ ဝုတ္တံ။ ဂေါသီလဂေါဝတာဒီနီတိ တထာဘူတံ ဒိဋ္ဌိမာဟ။ အဘိနိဝေသတောတိ ¶ အဘိနိဝေသဘာဝတော၊ အဘိနိဝိသနတော ဝါ။ အတ္တဝါဒမတ္တမေဝါတိ အတ္တဿ အဘာဝါ ‘‘အတ္တာ’’တိ ဣဒံ ဝစနမတ္တမေဝ။ ဥပါဒိယန္တိ ဒဠှံ ဂဏှန္တိ။ ကထံ? အတ္တာတိ။ အတ္တာတိ ဟိ အဘိနိဝိသန္တာ ဝစနမေဝ ဒဠှံ ကတွာ ဂဏှန္တီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ အတ္တဝါဒမတ္တမေဝ ဥပါဒိယန္တီတိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အတ္တဝါဒမတ္တ’’န္တိ ဝါ ဝါစာဝတ္ထုမတ္တမာဟ။ ဝါစာဝတ္ထုမတ္တမေဝ ဟိ ‘‘အတ္တာ’’တိ ဥပါဒိယန္တိ အတ္ထဿ အဘာဝါတိ။

၁၂၂၁။ ဒိန္နန္တိ ဒါနမာဟ၊ တံ အဖလတ္တာ ရူပံ ဝိယ ဒါနံ နာမ န ဟောတီတိ ပဋိက္ခိပတိ။ မဟာဝိဇိတယညသဒိသော ယညော မဟာယာဂေါ။ အာမန္တေတွာ ဟဝနံ ဒါနံ အာဟုနံ၊ ပါဟုနာနံ အတိထီနံ အတိထိကိရိယာ ပါဟုနံ၊ အာဝါဟာဒီသု မင်္ဂလတ္ထံ ဒါနံ မင်္ဂလကိရိယာ။ ပရလောကေ ဌိတော ဣမံ လောကံ ‘‘နတ္ထီ’’တိ ဂဏှာတီတိ ဣမံ လောကံ အဝေက္ခိတွာ ပရလောကော၊ ပရဉ္စ အဝေက္ခိတွာ အယံ လောကော ဟောတိ ဂန္တဗ္ဗတော အာဂန္တဗ္ဗတော စာတိ ပရလောကတော ဣဓာဂမနဿ အဘာဝါ တတ္ထေဝ ဥစ္ဆိဇ္ဇနတော စိတ္တေန ပရလောကေ ဌိတော ဣမံ လောကံ ‘‘နတ္ထီ’’တိ ဂဏှာတီတိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ န ဟိ အယံ ဒိဋ္ဌိ ပရလောကေ နိဗ္ဗတ္တဿေဝ ဟောတီတိ။ ဣဓလောကေ ဌိတောတိ ဧတ္ထာပိ အယမေဝ နယော။ အယံ ဝါ ဧတ္ထ အတ္ထော ‘‘သံသရဏပ္ပဒေသော ဣဓလောကော စ ပရလောကော စ နာမ ကောစိ နတ္ထိ သံသရဏဿ အဘာဝါ တတ္ထ တတ္ထေဝ ဥစ္ဆိဇ္ဇနတော’’တိ။ ပုရိမဘဝတော ပစ္ဆိမဘဝေ ဥပပတနံ ဥပပါတော၊ သော ယေသံ သီလံ၊ တေ ဩပပါတိကာ။ တေ ပန စဝနကာ ဥပပဇ္ဇနကာ ဟောန္တီတိ ကတွာ အာဟ ‘‘စဝနကဥပပဇ္ဇနကသတ္တာ နတ္ထီတိ ဂဏှာတီ’’တိ။ အနုလောမပ္ပဋိပဒန္တိ နိဗ္ဗာနာနုကူလံ သီလာဒိပ္ပဋိပဒံ။

၁၂၃၆။ နိပ္ပဒေသတောဝ ဂဟိတောတိ ဣမိနာ ယံ အာသဝဂေါစ္ဆကေ ဗြဟ္မာနံ ကပ္ပရုက္ခာဒီသု ရာဂဿ စ ဒိဋ္ဌိရာဂဿ စ အသင်္ဂဟဏေန နီဝရဏဂေါစ္ဆကေ စ ကာမစ္ဆန္ဒဿ အနာဂါမိမဂ္ဂေန ပဟာတဗ္ဗတာဒဿနေန သပ္ပဒေသတ္တံ ဝုတ္တံ၊ တံ နိဝါရိတံ ဟောတိ။ အရဟတ္တမဂ္ဂေနာတိ ဝစနေန စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ ပဟာတဗ္ဗတာ ဝုတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ န ဟိ ပုရိမေဟိ အတနုကတာ မောဟာဒယော အရဟတ္တမဂ္ဂေန ပဟီယန္တီတိ။

၁၂၈၇။ နိရတိအတ္ထေနာတိ ¶ ပီတိဝိရဟေန၊ ဗလဝနိကန္တိဝိရဟေန ဝါ။ န ဟိ ဒုက္ခာယ ဝေဒနာယ ရဇ္ဇန္တီတိ။ အဝ-သဒ္ဒေန အဝဂါဟတ္ထော အဓောအတ္ထော စာတိ ဒွိဓာ အဝ-သဒ္ဒဿ အတ္ထော ဝုတ္တော။

၁၃၀၁။ ဝိစိကိစ္ဆာသဟဂတော ¶ မောဟရဏော ပဟာနေကဋ္ဌေန ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တေန ရာဂရဏေန သရဏော၊ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတော ရူပရာဂအရူပရာဂသင်္ခါတေန။ အရဏဝိဘင်္ဂသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၃။၃၃၃) ပန ‘‘ယော ကာမပဋိသန္ဓိသုခိနော သောမနဿာနုယောဂေါ ဟီနော ဂမ္မော ပေါထုဇ္ဇနိကော အနရိယော အနတ္ထသံဟိတော၊ သဒုက္ခော ဧသော ဓမ္မော သဥပဃာတော သဥပါယာသော သပရိဠာဟော မိစ္ဆာပဋိပဒါ။ တသ္မာ ဧသော ဓမ္မော သရဏော’’တိအာဒိဝစနတော ဖလဘူတဒုက္ခဥပဃာတဥပါယာသပရိဠာဟသဘာဝဘူတော မိစ္ဆာပဋိပဒါဘာဝေါဝ ‘‘သရဏော’’တိ ဝိညာယတီတိ တေဟိ သဗ္ဗာကုသလာနံ သရဏတာ သိဒ္ဓါ ဟောတီတိ။

သုတ္တန္တိကဒုကနိက္ခေပကထာဝဏ္ဏနာ

၁၃၀၃။ ဝိဝေစိတတ္တာတိ ဝိသုံ ကတတ္တာ ပကာသိတတ္တာ။ အသေသေတွာ ခေပေတီတိ ဝဇိရံ အတ္တနာ ပတိတဋ္ဌာနံ အသေသေတွာ ခေပေတိ ပုန အပါကတိကတာအာပါဒနေန။

၁၃၁၁။ တပ္ပတီတိ ဝိပ္ပဋိသာရီ ဟောတိ၊ အနုသောစတိ ဝါ။

၁၃၁၃။ အဟန္တိ ဣတိ-သဒ္ဒပရေန အဟံ-သဒ္ဒေန ဟေတုဘူတေန ယော အတ္ထော ဝိညာယတိ၊ သော သံကထီယတိ၊ ဥဒီရီယတီတိ အတ္ထော။ အညထာ ဟိ ဝုစ္စမာနဿ ဝစနေန ပကာသိယမာနဿ ပဒတ္ထဿ သင်္ခါဒိဘာဝေ သဗ္ဗေသံ ကုသလာဒိဓမ္မာနံ အဓိဝစနာဒိတာ သိယာတိ။ ဘာဝေါတိ သတ္တဝေဝစနန္တိ ဘဏန္တိ၊ ဓာတုယာ ဝါ ဧတံ အဓိဝစနံ။ ဒတ္တောတိ ဧတ္တာဝတာ သတ္တပညတ္တိံ ဒဿေတွာ အညမ္ပိ ဥပါဒါပညတ္တိံ ဒဿေတုံ ‘‘မဉ္စော’’တိအာဒိမာဟ။ အဟန္တိ စ ပဝတ္တံ အဓိဝစနံ ဝဒန္တေန သုဏန္တေန စ ပုဗ္ဗေ ဂဟိတသညေန အတ္ထပ္ပကာသနဘာဝေန ဝိညာယတိ။ န ဟိ တသ္မိံ အဝိညာတေ တဒတ္ထဝိဇာနနံ အတ္ထီတိ ဝိသေသေန အဓိဝစနံ ‘‘ဉာယတီတိ သမညာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧတဿတ္ထဿ အဟန္တိ ဣဒံ အဓိဝစနန္တိ ဧဝံ ဝါ သညာဂဟဏဝသေန ဉာယတိ သမညာယတိ ပါကဋာ ဟောတီတိ သမညာ။ ပညာပီယတီတိ အဟန္တိ ဣဒံ ဧတဿ အဓိဝစနန္တိ ဧဝံ ဌပီယတီတိ အတ္ထော။ ဝေါဟရီယတီတိ ဝုစ္စတိ။ ဥဒ္ဓေယျန္တိ ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗံ။ အပိ နာမသဟဿတောတိ အနေကေဟိပိ နာမသဟဿေဟီတိ အတ္ထော။ သယမေဝ ဥပပတနသီလံ နာမံ ‘‘ဩပပါတိကနာမ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။

ကရီယတီတိ ¶ ¶ ကမ္မံ၊ နာမမေဝ ကမ္မံ နာမကမ္မံ။ တထာ နာမဓေယျံ။ ကရဏဌပနသဒ္ဒါပိ ဟိ ကမ္မတ္ထာ ဟောန္တီတိ။ အထ ကရဏတ္ထာ၊ ကရီယတိ စ ဌပီယတိ စ ဧတေန အတ္ထော ဧဝံနာမောတိ ပညာပီယတီတိ ကရဏံ ဌပနဉ္စ နာမ ဟောတိ။ အထ ဘာဝတ္ထာ၊ ဉာပနမတ္တမေဝ ကရဏံ ဌပနန္တိ စ ဝုတ္တံ။ နာမနိရုတ္တိ နာမဗျဉ္ဇနန္တိ နာမမိစ္စေဝ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ န ဟိ ပထဝီသင်္ခါတံ အတ္ထပ္ပကာရမတ္တံ နိဝဒတိ ဗျဉ္ဇယတိ ဝါ ပထဝီတိ နာမံ နိဝဒတိ ဗျဉ္ဇယတိ ဝါ၊ တသ္မာ အနာမဿ နိရုတ္တိဗျဉ္ဇနဘာဝနိဝါရဏတ္ထံ ‘‘နာမနိရုတ္တိ နာမဗျဉ္ဇန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ နာမာဘိလာပေါတိ ဧတ္ထာပိ နယော။ ဧတ္ထ ပန သင်္ခါ သမညာ ပညတ္တိ ဝေါဟာရောတိ စတူဟိ ပဒေဟိ ပညာပိတဗ္ဗတော ပညတ္တိ ဝုတ္တာ၊ ဣတရေဟိ ပညာပနတော။

တတ္ထ စ ‘‘ပုရိမာ ဥပါဒါပညတ္တိ ဥပ္ပာဒဝယကိစ္စရဟိတာ လောကသင်္ကေတသိဒ္ဓါ၊ ပစ္ဆိမာ နာမပညတ္တိ၊ ယာယ ပုရိမာ ပညတ္တိ ရူပါဒယော စ သောတဒွါရဝိညာဏသန္တာနာနန္တရမုပ္ပန္နေန ဂဟိတပုဗ္ဗသင်္ကေတေန မနောဒွါရဝိညာဏသန္တာနေန ဂဟိတာယ ပညာပီယန္တီ’’တိ အာစရိယာ ဝဒန္တိ။ ဧတသ္မိံ ပန ဣမိဿာ ပါဠိယာ အဋ္ဌကထာယ စ အတ္ထေ သတိ ယံ ဝုတ္တံ မာတိကာယံ ‘‘ဝစနမတ္တမေဝ အဓိကာရံ ကတွာ ပဝတ္တာ အဓိဝစနာ နာမ၊ သဟေတုကံ ကတွာ ဝုစ္စမာနာ အဘိလာပါ နိရုတ္တိ နာမ၊ ပကာရေန ဉာပနတော ပညတ္တိ နာမာ’’တိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၁-၁၀၈)၊ တေန ဝိရောဓော သိယာ။ န ဟိ ဥပ္ပာဒဝယကိစ္စရဟိတဿ ဝစနမတ္တံ အဓိကာရံ ကတွာ ပဝတ္တိ အတ္ထိ ဥပ္ပာဒါဒိသဟိတဿေဝ ပဝတ္တိသဗ္ဘာဝတော၊ န စ ဝစနဝစနတ္ထဝိမုတ္တဿ နာမဿ နိဒ္ဓါရေတွာ သဟေတုကံ ကတွာ ဝုစ္စမာနတာ အတ္ထိ၊ နာပိ အနိဒ္ဓါရိတသဘာဝဿ ပဒတ္ထဿ တေန တေန ပကာရေန ဉာပနံ အတ္ထီတိ။

ဒုဝိဓာ စာယံ ပညတ္တိ ယထာဝုတ္တပ္ပကာရာတိ အဋ္ဌကထာဝစနဉ္စ န ဒိဿတိ၊ အဋ္ဌကထာယံ ပန ဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိအာဒယော ဆ ပညတ္တိယောဝ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ ‘‘ရူပံ ဝေဒနာ’’တိအာဒိကာ ဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိ။ ‘‘ဣတ္ထီ ပုရိသော’’တိအာဒိကာ အဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိ။ ‘‘တေဝိဇ္ဇော ဆဠဘိညော’’တိအာဒိကာ ဝိဇ္ဇမာနေန အဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိ။ ‘‘ဣတ္ထိသဒ္ဒေါ ပုရိသသဒ္ဒေါ’’တိအာဒိကာ အဝိဇ္ဇမာနေန ဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိ။ ‘‘စက္ခုဝိညာဏံ သောတဝိညာဏ’’န္တိအာဒိကာ ဝိဇ္ဇမာနေန ဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိ။ ‘‘ခတ္တိယကုမာရော ဗြာဟ္မဏကုမာရော’’တိအာဒိကာ အဝိဇ္ဇမာနေန အဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိ။ န စေတ္ထ ယထာဝုတ္တပ္ပကာရာ ဒုဝိဓာ ပညတ္တိ ဝုတ္တာတိ ¶ သက္ကာ ဝိညာတုံ။ ဝိဇ္ဇမာနဿ ဟိ ¶ သင်္ခါ…ပေ… အဘိလာပေါ ဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိ။ အဝိဇ္ဇမာနဿ စ သင်္ခါဒိကာ အဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိ။ တေသံယေဝ ဝိသေသနဝိသေသိတဗ္ဗဘာဝေန ပဝတ္တာ သင်္ခါဒယော ဣတရာတိ။

အဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိဝစနေန ပညာပိတဗ္ဗာ ဥပါဒါပညတ္တိ၊ တဿာ ပညာပနဘူတာ နာမပညတ္တိ စ ဝုတ္တာ၊ ဣတရေဟိ နာမပညတ္တိယေဝ ယထာဝုတ္တာတိ စေ? န၊ အသိဒ္ဓတ္တာ။ သတိ ဟိ ဥဇုကေ ပုရိမေ ပါဠိအနုဂတေ အတ္ထေ အယမတ္ထော ဣမာယ အဋ္ဌကထာယ ဝုတ္တောတိ အသိဒ္ဓမေတံ။ ယဒိ စ သတ္တရထဃဋာဒိဒိသာကာလကသိဏအဇဋာကာသကသိဏုဂ္ဃာဋိမာကာသအာကိဉ္စညာယတနဝိသယနိရောဓသမာပတ္တိအာဒိပ္ပကာရာ ဥပါဒါပညတ္တိ အဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိ၊ ဧတေနေဝ ဝစနေန တဿာ အဝိဇ္ဇမာနတာ ဝုတ္တာတိ န သာ အတ္ထီတိ ဝတ္တဗ္ဗာ။ ယထာ စ ပညာပိတဗ္ဗတော အဝိဇ္ဇမာနာနံ သတ္တာဒီနံ အဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိဘာဝေါ၊ ဧဝံ ရူပါဒီနံ ဝိဇ္ဇမာနာနံ ပညပေတဗ္ဗတော ဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိဘာဝေါ အာပဇ္ဇတိ။ တတော ‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ ပညတ္တီ’’တိ ပညတ္တိပထေဟိ အဝိသိဋ္ဌော ပညတ္တိဓမ္မနိဒ္ဒေသော ဝတ္တဗ္ဗော သိယာ။ အထာပိ ပညာပိတဗ္ဗပညာပနဝိသေသဒဿနတ္ထော သင်္ခါဒိနိဒ္ဒေသော၊ တထာပိ ‘‘ဧကဓမ္မော သဗ္ဗဓမ္မေသု နိပတတိ၊ သဗ္ဗဓမ္မာ ဧကဓမ္မသ္မိံ နိပတန္တီ’’တိအာဒိနာ ပညာပိတဗ္ဗာနံ ပညတ္တိပထဘာဝဿ ဒဿိတတ္တာ ပညာပိတဗ္ဗာနံ ပညတ္တိဘာဝေ ပညတ္တိပထာ ပညတ္တိသဒ္ဒေနေဝ ဝုတ္တာတိ ပညတ္တိပထပဒံ န ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ နာပိ သက္ကာ ပညာပိတဗ္ဗပညာပနဝိသေသဒဿနတ္ထော သင်္ခါဒိနိဒ္ဒေသောတိ ဝတ္တုံ သင်္ခါဒိသဒ္ဒါနံ သမာနတ္ထတ္တာ။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘မရဏေနပိ တံ ပဟီယတိ၊ ယံ ပုရိသော မမိဒန္တိ မညတီ’’တိ (မဟာနိ။ ၄၁) ဧတ္ထ ‘‘ပုရိသောတိ သင်္ခါ သမညာ…ပေ… အဘိလာပေါ’’တိ (မဟာနိ။ ၄၁)။ တထာ ‘‘မာဂဏ္ဍိယောတိ တဿ ဗြာဟ္မဏဿ နာမံ သင်္ခါ သမညာ’’တိအာဒိ (မဟာနိ။ ၇၃)။ န စ ‘‘အယံ ဣတ္ထန္နာမော’’တိ သင်္ကေတဂ္ဂဟဏံ ‘‘ရူပံ တိဿော’’တိအာဒိဝစနဂ္ဂဟဏဉ္စ မုဉ္စိတွာ အညဿ အသိဒ္ဓသဘာဝဿ အတ္ထပညာပနေ သမတ္ထတာ သမ္ဘဝတိ၊ တေသဉ္စ အသမတ္ထတာ။ ယဒိ ဟိ တေသံ ဝိနာ ပညတ္တိယာ အတ္ထပညာပနေ အသမတ္ထတာ သိယာ၊ ပညတ္တိပညာပနေ စ အသမတ္ထတာတိ တဿာ အညာ ပညတ္တိ ဝတ္တဗ္ဗာ သိယာ၊ တဿာ တဿာတိ အနဝတ္ထာနံ၊ တတော အတ္ထဝိဇာနနမေဝ န သိယာ၊ နာပိ သင်္ကေတဂ္ဂဟဏံ သင်္ကေတဿ ပညတ္တိဘာဝေ ‘‘အယံ ဣမဿ ဘာသိတဿ အတ္ထော’’တိ ဝါ၊ ‘‘ဣမဿတ္ထဿ ဣဒံ ဝစနံ ဇောတက’’န္တိ ဝါ။ သညုပ္ပာဒမတ္တေ ပန သင်္ကေတဂ္ဂဟဏေ ဝစနဿ ဝစနတ္ထဝိနိမုတ္တဿ ¶ ကပ္ပနေ ပယောဇနံ နတ္ထိ။ ‘‘ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဝေါဟာရော လောကိယေ သောတေ ပဋိဟညတိ’’ (ကထာ။ ၃၄၇)၊ ‘‘အဘိဇာနာသိ နော တွံ အာနန္ဒ ဣတော ပုဗ္ဗေ ဧဝရူပံ နာမဓေယျံ သုတံ ယဒိဒံ ဇနဝသဘော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၈၀)၊ ‘‘နာမဉ္စ သာဝေတိ ကောဏ္ဍညော အဟံ ¶ ဘဂဝါ’’တိအာဒီဟိ (သံ။ နိ။ ၁။၂၁၇) စ ပညတ္တိယာ ဝစနဘာဝေါ သိဒ္ဓါ။ တသ္မာ ပါဠိယာ အဋ္ဌကထာယ စ အဝိရုဒ္ဓါ အတ္ထော ဝိစာရေတွာ ဂဟေတဗ္ဗော။

ယဒိ သတ္တာဒယော အဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိ န ဟောန္တိ၊ ကာ ပန အဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိ နာမာတိ? ပကာသိတော အယမတ္ထော ‘‘အဝိဇ္ဇမာနာနံ သတ္တာဒီနံ သင်္ခါ…ပေ… အဘိလာပေါ အဝိဇ္ဇမာနပညတ္တီ’’တိ။ သတ္တာဒီနဉ္စ အဝိဇ္ဇမာနတ္တာ အတ္ထိတာ နေဝ ဝတ္တဗ္ဗာ၊ ယေ စ ဝဒေယျုံ ‘‘ရူပါဒီနိ ဝိယ အဝိဇ္ဇမာနတ္တာ အဝိဇ္ဇမာနတာ ဝုတ္တာ၊ န နတ္ထိဘာဝတော’’တိ၊ အယဉ္စ ဝါဒေါ ဟေဝတ္ထိကထာယ ပဋိသိဒ္ဓါ၊ န စ ရူပံ ဝေဒနာ န ဟောတီတိ အဝိဇ္ဇမာနံ နာမ ဟောတိ။ ဧဝံ သတ္တာဒယောပိ ယဒိ အတ္ထိ၊ ရူပါဒယော န ဟောန္တီတိ အဝိဇ္ဇမာနာတိ န ဝတ္တဗ္ဗာ။ ယသ္မာ ပန ယေသု ရူပါဒီသု စက္ခာဒီသု စ တထာ တထာ ပဝတ္တမာနေသု ‘‘သတ္တော ဣတ္ထီ ရထော ဃဋော’’တိအာဒိကာ ဝိစိတ္တသညာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သညာနုလောမာနိ စ အဓိဝစနာနိ၊ တေဟိ ရူပစက္ခာဒီဟိ အညော သတ္တရထာဒိသညာဝလမ္ဗိတော ဝစနတ္ထော ဝိဇ္ဇမာနော န ဟောတိ၊ တသ္မာ သတ္တရထာဒိအဘိလာပါ ‘‘အဝိဇ္ဇမာနပညတ္တီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ၊ န စ တေ ‘‘မုသာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ လောကသမညာဝသေန ပဝတ္တတ္တာ။ တတော ဧဝ တေ အဘိလာပါ ‘‘သမ္မုတိသစ္စ’’န္တိ ဝုစ္စန္တိ။ သော စ ဝစနတ္ထော သယံ အဝိဇ္ဇမာနောပိ ဝိဇ္ဇမာနဿ ဝစနဿေဝ ဝသေန ပညတ္တိဝေါဟာရံ လဘတိ၊ ‘‘သမ္မုတိသစ္စ’’န္တိ စ ဝုစ္စတိ ယထာဂဟိတသညာဝသေန ပဝတ္တဝစနတ္ထဘာဝတော။ ‘‘သမ္မုတိဉာဏံ သစ္စာရမ္မဏမေဝ၊ နာညာရမ္မဏ’’န္တိ (ကထာ။ ၄၃၄) ကထာယ စ ‘‘ပထဝီကသိဏာဒိ စီဝရာဒိ စ သမ္မုတိသစ္စမှီ’’တိ ဣမိနာဝ အဓိပ္ပာယေန ဝုတ္တန္တိ ဝိညာယတိ။ ယသ္မာ ရူပါဒီသု သန္တာနေန ပဝတ္တမာနေသု ဧကတ္တဂ္ဂဟဏဝသေန တေ အမုဉ္စိတွာ ပဝတ္တံ သတ္တာဒိဂ္ဂဟဏံ စက္ခုဝိညာဏာဒီနိ ဝိယ ရူပါဒီသု တေသု ခန္ဓေသု စက္ခာဒီသု စ အသန္တံ အဝိဇ္ဇမာနံ သတ္တရထာဒိံ ဂဏှာတိ၊ တသ္မာ တံ ပရိတ္တာရမ္မဏာဒိဘာဝေန န ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ။ တထာ ယံ ခန္ဓသမူဟသန္တာနံ ဧကတ္တေန ဂဟိတံ ဥပါဒါယ ‘‘ကလျာဏမိတ္တော ပါပမိတ္တော ¶ ပုဂ္ဂလော’’တိ ဂဟဏံ ပညတ္တိ စ ပဝတ္တတိ၊ တံ တဒုပါဒါနဘူတံ ပုဂ္ဂလသညာယ သေဝမာနဿ ကုသလာကုသလာနံ ဥပ္ပတ္တိ ဟောတီတိ ‘‘ပုဂ္ဂလောပိ ဥပနိဿယပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၉) ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ပန ပုဂ္ဂလော နာမ ကောစိ ဘာဝေါ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ယထာ အာပေါဓာတုအာဒီနိ စိတ္တေန ဝိဝေစေတွာ ပထဝီဓာတု ဥပလဗ္ဘတိ၊ န ဧဝံ ရူပါဒယော ခန္ဓေ ဝိဝေစေတွာ ပုဂ္ဂလော ဥပလဗ္ဘတိ။ ပဋိသေဓိတာ စ ပုဂ္ဂလကထာယ ပုဂ္ဂလဒိဋ္ဌိ။ ဝဇိရာယ စ ဘိက္ခုနိယာ ဝုတ္တံ –

‘‘ကံ ¶ နု သတ္တောတိ ပစ္စေသိ၊ မာရ ဒိဋ္ဌိဂတံ နု တေ၊

သုဒ္ဓသင်္ခါရပုဉ္ဇောယံ၊ နယိဓ သတ္တုပလဗ္ဘတီ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၁၇၁၊ မဟာနိ။ ၁၈၆၊ ကထာ။ ၂၃၃)၊

သတ္တောတိ ပန ဝစနဿ ပညတ္တိယာ ပဝတ္တိံ ဒဿေတုံ သာ ဧဝမာဟ –

‘‘ယထာပိ အင်္ဂသမ္ဘာရာ၊ ဟောတိ သဒ္ဒေါ ရထော ဣတိ၊

ဧဝံ ခန္ဓေသု သန္တေသု၊ ဟောတိ သတ္တောတိ သမ္မုတီ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၁၇၁၊ မဟာနိ။ ၁၈၆၊ ကထာ။ ၂၃၃)၊

ယဒိ ပုဂ္ဂလော န ဝိဇ္ဇတိ၊ ကထံ ပုဂ္ဂလဂ္ဂဟဏဿ သာရမ္မဏတာ သိယာတိ? အဝိဇ္ဇမာနဿပိ အာရမ္မဏဿ ဂဟဏတော။ အဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ ဟိ ပရိကပ္ပိတံ လောကသညာတံ ဝါ ဝိဇ္ဇမာနံ ဝါ သဘာဝဘူတံ အာရမ္မဏံ ဂဟေတွာဝ ဥပ္ပဇ္ဇနတော သာရမ္မဏတာ ဝုတ္တာ။ သာရမ္မဏာတိ ဟိ ဝစနံ စိတ္တစေတသိကာနံ အာရမ္မဏေန ဝိနာ အပ္ပဝတ္တိညေဝ ဒီပေတိ၊ န တေဟိ ဂဟိတဿ အာရမ္မဏဿ ဝိဇ္ဇမာနတံ အဝိဇ္ဇမာနတံ ဝါတိ။ အယံ သင်္ခတာသင်္ခတဝိနိမုတ္တဿ အတ္ထိတာပဋိသေဓံ သဗ္ဗထာ အနုဝတ္တန္တာနံ ဝိနိစ္ဆယော။

၁၃၁၆။ နာမကရဏဋ္ဌေနာတိ အညံ အနပေက္ခိတွာ သယမေဝ အတ္တနော နာမကရဏသဘာဝတောတိ အတ္ထော။ ယဉှိ ပရဿ နာမံ ကရောတိ၊ တဿ စ တဒပေက္ခတ္တာ အညာပေက္ခံ နာမကရဏန္တိ နာမကရဏသဘာဝတာ န ဟောတိ။ တသ္မာ မဟာဇနဿ ဉာတီနံ ဂုဏာနဉ္စ သာမညနာမာဒိကာရကာနံ နာမဘာဝေါ နာပဇ္ဇတိ။ ယဿ စ အညေဟိ နာမံ ကရီယတိ၊ တဿ စ နာမကရဏသဘာဝတာ နတ္ထီတိ နတ္ထိယေဝ နာမဘာဝေါ၊ ဝေဒနာဒီနံ ပန သဘာဝသိဒ္ဓတ္တာ ဝေဒနာဒိနာမဿ နာမကရဏသဘာဝတော နာမတာ ဝုတ္တာ။ ပထဝီအာဒိနိဒဿနေန နာမဿ သဘာဝသိဒ္ဓတံယေဝ နိဒဿေတိ၊ န နာမဘာဝသာမညံ၊ နိရုဠှတ္တာ ပန နာမသဒ္ဒေါ အရူပဓမ္မေသု ဧဝ ဝုတ္တော၊ န ပထဝီအာဒီသူတိ န တေသံ နာမဘာဝေါ။ မာတိကာယ စ ပထဝီအာဒီနံ နာမတာနာပတ္တိ ¶ ဝုတ္တာဝ။ န ဟိ ပထဝီအာဒိနာမံ ဝိဇဟိတွာ ကေသာဒိနာမေဟိ ရူပဓမ္မာနံ ဝိယ ဝေဒနာဒိနာမံ ဝိဇဟိတွာ အညေန နာမေန အရူပဓမ္မာနံ ဝေါဟရိတဗ္ဗေန ပိဏ္ဍာကာရေန ပဝတ္တိ အတ္ထီတိ။

အထ ¶ ဝါ ရူပဓမ္မာ စက္ခာဒယော ရူပါဒယော စ တေသံ ပကာသကပကာသိတဗ္ဗဘာဝတော ဝိနာ နာမေန ပါကဋာ ဟောန္တိ၊ န ဧဝံ အရူပဓမ္မာတိ အဓိဝစနသမ္ဖဿော ဝိယ နာမာယတ္တဂဟဏီယဘာဝေန ‘‘နာမ’’န္တိ ဝုတ္တာ၊ ပဋိဃသမ္ဖဿောပိ န စက္ခာဒီနိ ဝိယ နာမေန ဝိနာ ပါကဋောတိ ‘‘နာမ’’န္တိ ဝုတ္တော။ အရူပတာယ ဝါ အညနာမသဘာဂတ္တာ သင်္ဂဟိတောယံ၊ အညဖဿသဘာဂတ္တာ ဝါ။ ဝစနတ္ထောပိ ဟိ ‘‘ရူပယတီတိ ရူပံ၊ နာမယတီတိ နာမ’’န္တိ ဣဓ ပစ္ဆိမပုရိမာနံ သမ္ဘဝတိ။ ရူပယတီတိ ဝိနာပိ နာမေန အတ္တာနံ ပကာသယတီတိ အတ္ထော၊ နာမယတီတိ နာမေန ဝိနာ အပါကဋဘာဝတော အတ္တနော ပကာသကံ နာမံ ကရောတီတိ အတ္ထော။ အာရမ္မဏာဓိပတိပစ္စယတာယာတိ သတိပိ ရူပဿ အာရမ္မဏာဓိပတိပစ္စယဘာဝေ န ပရမဿာသဘူတံ နိဗ္ဗာနံ ဝိယ သာတိသယံ တံနာမနသဘာဝေန ပစ္စယောတိ နိဗ္ဗာနမေဝ ‘‘နာမ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

၁၃၁၈။ ဝဋ္ဋမူလသမုဒါစာရဒဿနတ္ထန္တိ သတ္တာနံ ဝဋ္ဋမူလသမုဒါစာရော နာမ အဝိဇ္ဇာ စ ဘဝတဏှာ စ၊ တံဒဿနတ္ထန္တိ အတ္ထော။ တတ္ထ သမုဒါစရတီတိ သမုဒါစာရော၊ ဝဋ္ဋမူလမေဝ သမုဒါစာရော ဝဋ္ဋမူလသမုဒါစာရော၊ ဝဋ္ဋမူလဒဿနေန ဝဋ္ဋမူလာနံ ပဝတ္တိ ဒဿိတာ ဟောတီတိ ဝဋ္ဋမူလာနံ သမုဒါစာရဿ ဒဿနတ္ထန္တိပိ အတ္ထော။

၁၃၂၀။ ဧကေကသ္မိဉ္စ အတ္တာတိ စ လောကောတိ စ ဂဟဏဝိသေသံ ဥပါဒါယ ‘‘အတ္တာ စ လောကော စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧကံ ဝါ ခန္ဓံ အတ္တတော ဂဟေတွာ အညံ အတ္တနော ဥပဘောဂဘူတော လောကောတိ ဂဏှန္တဿ အတ္တနော အတ္တာနံ ‘‘အတ္တာ’’တိ ဂဟေတွာ ပရဿ အတ္တာနံ ‘‘လောကော’’တိ ဂဏှန္တဿ ဝါ ဝသေန ‘‘အတ္တာ စ လောကော စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တံ ဘဝိဿတီတိ တံ ဒွိဓာပိ ဂဟိတံ ခန္ဓပဉ္စကံ ဘဝိဿတီတိ နိဝိဋ္ဌာ ပရာမသန္တီတိ အတ္ထော။

၁၃၃၂။ သဟ သိက္ခိတဗ္ဗော ဓမ္မော သဟဓမ္မော၊ တတ္ထ ဘဝံ သဟဓမ္မိကံ။ ကမ္မတ္ထေ ဝတ္တမာနတော ဒေါဝစဿသဒ္ဒတော အာယ-သဒ္ဒံ အနညတ္ထံ ကတွာ ‘‘ဒေါဝစဿာယ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယေန ‘‘ဒုဗ္ဗစဿ ကမ္မ’’န္တိ အာဟ။ ဒေါဝစဿဿ ဝါ အယနံ ပဝတ္တိ ဒေါဝစဿာယံ။ ဝစနဿ ပဋိဝိရုဒ္ဓဝစနံ ပဋာဏိကဂဟဏံ ¶ ။ ဂုဏေဟိ ဂရူသု ဂါရဝေန ဝသနံ ဂရုဝါသော။ ဇာတိအာဒီဟိ ဇေဋ္ဌကေသု ပဋိဿုဏိတဗ္ဗေသု ဝသနံ သဇေဋ္ဌကဝါသော။ ဩတ္တပ္ပိတဗ္ဗာ ဝါ ဂရုနော။ ဟိရိယိတဗ္ဗာ ဇေဋ္ဌကာ။ ယာယ စေတနာယ ဒုဗ္ဗစော ဟောတိ၊ သာ ဒေါဝစဿတာ ဘဝိတုံ အရဟတီတိ ‘‘သင်္ခါရက္ခန္ဓောယေဝါ’’တိ အာဟ။

၁၃၃၃။ ဒု-သဒ္ဒေန ¶ ယုတ္တံ နာမံ ဒုန္နာမံ။ အနုပသင်္ကမန္တဿပိ အနုသိက္ခနံ သေဝနာတိ အဓိပ္ပာယေန ‘‘ဘဇနာတိ ဥပသင်္ကမနာ’’တိ အာဟ။ သဗ္ဗတောဘာဂေနာတိ ကာယဝါစာစိတ္တေဟိ အာဝိ စေဝ ရဟော စ။

၁၃၃၆။ ဝိနယောတိ ဝိဘင်္ဂခန္ဓကာ ဝုတ္တာ။ ဝတ္ထုဝီတိက္ကမတော ပုဗ္ဗေ ပရတော စ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇန္တော နာမ န ဟောတီတိ သဟ ဝတ္ထုနာ အာပတ္တိံ ပရိစ္ဆိန္ဒတိ။ တေနာဟ ‘‘သဟ ဝတ္ထုနာ…ပေ… အာပတ္တိကုသလတာ နာမာ’’တိ။ သဟ ကမ္မဝါစာယာတိ အဗ္ဘာနတိဏဝတ္ထာရကကမ္မဝါစာယ ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဣတ္ထန္နာမံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိ’’န္တိအာဒိကာယ စ။ သဟေဝ ဟိ ကမ္မဝါစာယ အာပတ္တိဝုဋ္ဌာနဉ္စ ပရိစ္ဆိန္ဒတီတိ။ အာပတ္တိယာ ဝါ ကာရဏံ ဝတ္ထု၊ ဝုဋ္ဌာနဿ ကာရဏံ ကမ္မဝါစာတိ ကာရဏေန သဟ ဖလဿ ဇာနနဝသေန ‘‘သဟ ဝတ္ထုနာ သဟ ကမ္မဝါစာယာ’’တိ ဝုတ္တံ။

၁၃၃၈။ အယမေဝတ္ထော သဟ ပရိကမ္မေနာတိ ဧတ္ထ ဝုတ္တော။ ဝုဋ္ဌာနကပညာယာတိ ဝုဋ္ဌာနဿ ကာရဏဘူတာယ ပရိကမ္မပညာယ။

၁၃၄၀။ ဓာတုဝိသယာ သဗ္ဗာပိ ပညာ ဓာတုကုသလတာ၊ တဒေကဒေသာ မနသိကာရကုသလတာတိ အဓိပ္ပာယေန ပုရိမပဒေပိ ဥဂ္ဂဟမနသိကာရဇာနနပညာ ဝုတ္တာ။ ပုရိမပဒေ ဝါ ဝါစုဂ္ဂတာယ ဓာတုပါဠိယာ မနသိကရဏံ ‘‘မနသိကာရော’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဥဂ္ဂဏှန္တီ မနသိကရောန္တီ ဓာတုပါဠိယာ အတ္ထံ သုဏန္တီ ဂန္ထတော စ အတ္ထတော စ ဓာရေန္တီ ‘‘အယံ စက္ခုဓာတု နာမာ’’တိအာဒိနာ သဘာဝတော အဋ္ဌာရသေဝါတိ ဂဏနတော စ ပရိစ္ဆေဒံ ဇာနန္တီ စ ပညာ ဥဂ္ဂဟပညာဒိကာ ဝုတ္တာ။ ပစ္ဆိမပဒေ ပဉ္စဝိဓာပိ သာ ပညာ ဥဂ္ဂဟောတိ တတော စ ပဝတ္တော အနိစ္စာဒိမနသိကာရော ‘‘ဥဂ္ဂဟမနသိကာရော’’တိ ဝုတ္တော၊ တဿ ဇာနနံ ပဝတ္တနမေဝ၊ ယထာ ပဝတ္တံ ဝါ ဥဂ္ဂဟံ၊ ဧဝမေဝ ပဝတ္တော ဥဂ္ဂဟောတိ ဇာနနံ ဥဂ္ဂဟဇာနနံ။ မနသိကာရောပိ ‘‘ဧဝံ ပဝတ္တေတဗ္ဗော ဧဝဉ္စ ပဝတ္တော’’တိ ဇာနနံ မနသိကာရဇာနနံ။ တဒုဘယမ္ပိ မနသိကာရကောသလ္လန္တိ ¶ ဝုတ္တံ။ ဥဂ္ဂဟောပိ ဟိ မနသိကာရသမ္ပယောဂတော မနသိကာရနိရုတ္တိံ လဒ္ဓုံ ယုတ္တောတိ ယော စ မနသိ ကာတဗ္ဗော၊ ယော စ မနသိကရဏုပါယော၊ သဗ္ဗော သော မနသိကာရောတိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ။ တတ္ထ စ ကောသလ္လံ မနသိကာရကုသလတာတိ။

၁၃၄၂။ တီသုပိ ဝါ…ပေ… ဝဋ္ဋတီတိ တဿာ စ ဥဂ္ဂဟာဒိဘာဝေါ ဝုတ္တော။ သမ္မသနံ ပညာ ¶ ၊ သာ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ အနိစ္စာဒိသမ္မသနကိစ္စံ သာဓေတိ နိစ္စသညာဒိပဇဟနတော။ မနသိကာရော သမ္မသနသမ္ပယုတ္တော တထေဝ အနိစ္စာဒိမနသိကာရကိစ္စံ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တော သာဓေတိ။ တေနာဟ ‘‘သမ္မသနမနသိကာရာ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာ’’တိ။ ဣမိနာ ပန ပစ္စယေန ဣဒံ ဟောတီတိ ဧဝံ အဝိဇ္ဇာဒီနံ သင်္ခါရာဒိပစ္စယုပ္ပန္နဿ ပစ္စယဘာဝဇာနနံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒကုသလတာတိ ဒဿေတိ။

၁၃၄၄။ အမ္ဗဗီဇာဒီနိ အနုပါဒိန္နကဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တာနိ။ သောတဝိညာဏာဒီနံ ဝိသဘာဂါ အနနုရူပါ အနုပ္ပာဒကာယေဝ စက္ခာဒယော ‘‘ဝိသဘာဂပစ္စယာ’’တိ ဝုတ္တာ၊ တေဟိ အနုပ္ပဇ္ဇမာနာနေဝ စ သောတဝိညာဏာဒီနိ ‘‘ဝိသဘာဂပစ္စယသမုပ္ပန္နဓမ္မာ’’တိ။ သောတဝိညာဏေန ဝါ ဝိသဘာဂဿ စက္ခုဝိညာဏဿ ပစ္စယောတိ ဝိသဘာဂပစ္စယော၊ စက္ခာယတနဿ ဝိသဘာဂေန သောတာယတနေန ပစ္စယေန သမုပ္ပန္နော ဝိသဘာဂပစ္စယသမုပ္ပန္နော။

၁၃၄၆။ အဇ္ဇဝနိဒ္ဒေသေ အဇ္ဇဝေါ အဇ္ဇဝတာတိ ဥဇုတာ ဥဇုကတာ ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ ဟောတီတိ အဇ္ဇဝမဒ္ဒဝနိဒ္ဒေသေသု ဥဇုကတာမုဒုတာနိဒ္ဒေသေဟိ ဝိသေသံ မဒ္ဒဝနိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တံ ‘‘နီစစိတ္တတာ’’တိပဒမာဟ။ တတ္ထ ‘‘နီစစိတ္တတာ မုဒုတာ’’တိ ပုန မုဒုတာဝစနံ နီစစိတ္တတာယ ဝိသေသနတ္ထံ။ ဩမာနောပိ ဟိ နီစစိတ္တတာ ဟောတိ၊ န ပန မုဒုတာတိ။

၁၃၄၈။ ပရေသံ ဒုက္ကဋံ ဒုရုတ္တဉ္စ ပဋိဝိရောဓာကရဏေန အတ္တနော ဥပရိ အာရောပေတွာ ဝါသေန္တိ။ စိတ္တဿ သကမနတာတိ စိတ္တဿ အဗျာပန္နော သကော မနောဘာဝေါတိ အတ္ထော။ စိတ္တန္တိ ဝါ စိတ္တပ္ပဗန္ဓံ ဧကတ္တေန ဂဟေတွာ တဿ အန္တရာ ဥပ္ပန္နေန ပီတိသဟဂတမနေန သကမနတ္တံ အာဟ။ အတ္တမနော ဝါ ပုဂ္ဂလော၊ တဿ ဘာဝေါ အတ္တမနတာ။ သာ န သတ္တဿာတိ ပုဂ္ဂလဒိဋ္ဌိနိဝါရဏတ္တံ ‘‘စိတ္တဿာ’’တိ ဝုတ္တံ။

၁၃၄၉။ ကာယဝါစာဟိ ¶ ကတ္တဗ္ဗဿ အကရဏေန အသာဒိယိတဗ္ဗဿ သာဒိယနေန စ မနသာပိ အာစရတိ ဧဝ၊ ဣန္ဒြိယသံဝရာဒိဘေဒနဝသေန ဝါ ဧတံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၁၃၅၀။ သဒေါသဝဏေ ရုက္ခေ နိယျာသပိဏ္ဍိယော၊ အဟိစ္ဆတ္တကာနိ ဝါ ဥဋ္ဌိတာနိ ‘‘အဏ္ဍကာနီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဖေဂ္ဂုရုက္ခဿ ပန ကုထိတဿ အဏ္ဍာနိ ဝိယ ဥဋ္ဌိတာ စုဏ္ဏပိဏ္ဍိယော ဂဏ္ဌိယော ဝါ ‘‘အဏ္ဍကာနီ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပဒုမနာဠံ ဝိယ သောတံ ဃံသယမာနာ ဝိယ ¶ ပဝိသန္တီ ကက္ကသာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ကောဓေန နိဗ္ဗတ္တာ တဿ ပရိဝါရဘူတာ ကောဓသာမန္တာ။ ပုရေ သံဝဍ္ဎနာရီ ပေါရီ၊ သာ ဝိယ သုကုမာရာ မုဒုကာ ဝါစာ ပေါရီ ဝိယာတိ ပေါရီ။ တတ္ထာတိ ‘‘ဘာသိတာ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တာယ ကိရိယာယာတိပိ ယောဇနာ သမ္ဘဝတိ၊ တတ္ထ ဝါစာယာတိ ဝါ။ သဏှဝါစတာတိအာဒိနာ တံ ဝါစံ ပဝတ္တယမာနံ စေတနံ ဒဿေတိ။

၁၃၅၁။ အာမိသာလာဘေန ယံ ဆိဒ္ဒံ ဟောတိ၊ တံ အာမိသာလာဘေန ‘‘ဆိဒ္ဒ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဒွေယေဝ ဟီတိ ယထာဝုတ္တာနိ အာမိသဓမ္မာလာဘေဟိ ပဝတ္တမာနာနိ ဆိဒ္ဒါနိ အာဟ။ ဂမနသဘာဂေနာတိ ဂမနမဂ္ဂဿ အနုစ္ဆဝိကဒိသာဘာဂေန။ သင်္ဂဟပက္ခေ ဌတွာတိ သင်္ဂဟံ ကရောမိစ္စေဝ ကထေတဗ္ဗံ၊ န လာဘသက္ကာရကာမတာဒီဟီတိ အတ္ထော။ အဝဿံ ကာတဗ္ဗံ ကိစ္စံ၊ ဣတရံ ကရဏီယံ။ အဗ္ဘာနတော အညံ အာပတ္တိဝုဋ္ဌာနံ ‘‘ဝုဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။

၁၃၅၂။ သသမ္ဘာရကထာတိ ဒဿနဿ ကာရဏသဟိတာတိ အတ္ထော၊ သသမ္ဘာရဿ ဝါ ဒဿနဿ ကထာ သသမ္ဘာရကထာ။ ယဿ စက္ခုန္ဒြိယာသံဝရဿ ဟေတူတိ ဝတွာ ပုန ‘‘တဿ စက္ခုန္ဒြိယဿ သတိကဝါဋေန ပိဒဟနတ္ထာယာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ န အသံဝရဿာတိ။ တဒိဒံ ယံ စက္ခုန္ဒြိယာသံဝရဿ ဟေတု အဘိဇ္ဈာဒိအနွာဿဝနံ ဒဿိတံ၊ တံ အသံဝုတစက္ခုန္ဒြိယဿေဝ ဟေတုပဝတ္တံ ဒဿိတန္တိ ကတွာ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ ယတွာဓိကရဏန္တိ ဟိ ယဿ စက္ခုန္ဒြိယဿ ကာရဏာတိ အတ္ထော။ ကဿ စ ကာရဏာတိ? အသံဝုတဿ။ ကိဉ္စ အသံဝုတံ? ယဿ စက္ခုန္ဒြိယာသံဝရဿ ဟေတု အနွာဿဝန္တိ တဒုပလက္ခိတံ၊ တဿ သံဝရာယာတိ အယမတ္ထယောဇနာ။

ဇဝနက္ခဏေ ပန ဒုဿီလျံ ဝါတိအာဒိ ပုန အဝစနတ္ထံ ဣဓေဝ သဗ္ဗံ ဝုတ္တန္တိ ဆသု ဒွါရေသု ယထာသမ္ဘဝံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ န ဟိ ပဉ္စဒွါရေ ကာယဝစီဒုစ္စရိတသင်္ခါတံ ဒုဿီလျံ အတ္ထီတိ။ ယထာ ကိန္တိအာဒိနာ နဂရဒွါရေ အသံဝရေ သတိ ¶ တံသမ္ဗန္ဓာနံ ဃရာဒီနံ အသံဝုတတာ ဝိယ ဇဝနေ အသံဝရေ သတိ တံသမ္ဗန္ဓာနံ ဒွါရာဒီနံ အသံဝုတတာတိ ဧဝံ အညေသံ သံဝရေ၊ အညေသံ သံဝုတတာသာမညမေဝ နိဒဿေတိ၊ န ပုဗ္ဗာပရသာမညံ အန္တော ဗဟိ သာမညံ ဝါ။ သတိ ဝါ ဒွါရဘဝင်္ဂါဒိကေ ပုန ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ဇဝနံ ဗာဟိရံ ဝိယ ကတွာ နဂရဒွါရသမာနံ ဝုတ္တံ၊ ဣတရဉ္စ အန္တောနဂရဒွါရသမာနံ။ ဇဝနေ ဝါ အသံဝရေ ဥပ္ပန္နေ တတော ပရံ ဒွါရဘဝင်္ဂါဒီနံ အသံဝရဟေတုဘာဝါပတ္တိတော နဂရဒွါရသဒိသေန ဇဝနေန ပဝိသိတွာ ဒုဿီလျာဒိစောရာနံ ဒွါရဘဝင်္ဂါဒိမူသနံ ကုသလဘဏ္ဍဝိနာသနံ ကထိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၁၃၅၃။ ဣမိနာ ¶ အာဟာရေန နိတ္ထရဏတ္ထေန အတ္ထိကဘာဝေါ ဣဒမတ္ထိကတာ။ အာဟာရပရိဘောဂေ အသန္တုဿနာတိ အာဟာရပရိဘောဂက္ခဏေ ပဝတ္တာ အသန္တုဿနာ၊ ဒဝတ္ထာဒိအဘိလာသောတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ အသန္တုဋ္ဌိတာ လောဘော၊ အမတ္တညုတာ အပ္ပဋိသင်္ခါ စ မောဟောတိ ဣမေ ဒွေ ဓမ္မာ ‘‘ဘောဇနေ အမတ္တညုတာ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၁၃၅၅။ ‘‘သေယျောဟမသ္မီ’’တိအာဒိနာ ပဝတ္တမာနောဝ မာနမဒေါ။ အသဒ္ဓမ္မသေဝနာသမတ္ထတံ နိဿာယ ပဝတ္တော မာနော၊ ရာဂေါ ဧဝ ဝါ ပုရိသမဒေါ။ သက္ကရသပ္ပိခီရာဒီနိ ယောဇေတွာ ဗဟလပက္ကံ ဘောဇနံ ပိဏ္ဍရသဘောဇနံ၊ ဗဟလပက္ကံ ဝါ မံသရသာဒိဘောဇနံ။ မန္ဒန္တိ အပ္ပံ။ ဌိတိယာတိ ဌိတတ္ထံ။ တဒတ္ထဉ္စ ဘုဉ္ဇန္တော ယသ္မာ ‘‘ကာယံ ဌပေဿာမီ’’တိ ဘုဉ္ဇတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဌပနတ္ထာယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အဘုတ္တပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇနကာတိ ဣဒံ ခုဒါယ ဝိသေသနံ ယဿာ အပ္ပဝတ္တိ ဘောဇနေန ကာတဗ္ဗာ၊ တဿာ ဒဿနတ္ထံ။ သကလံ သာသနန္တိ ပါဠိဓမ္မမ္ပိ သဗ္ဗကုသလေပိ သင်္ဂဏှာတိ။ အဘုတ္တပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇနကဝေဒနာ၊ ဘုတ္တပစ္စယာ န ဥပ္ပဇ္ဇနကဝေဒနာတိ ဧတာသံ ကော ဝိသေသော? ပုရိမာ ယထာပဝတ္တာ ဇိဃစ္ဆာနိမိတ္တာ ဝေဒနာ။ သာ ဟိ အဘုဉ္ဇန္တဿ ဘိယျော ပဝတ္တနဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ။ ပစ္ဆိမာပိ ခုဒါနိမိတ္တာဝ အင်္ဂဒါဟသူလာဒိဝေဒနာ အပ္ပဝတ္တာ။ သာ ဟိ ဘုတ္တပစ္စယာ ပုဗ္ဗေ အနုပ္ပန္နာဝ န ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ။ ဝိဟိံသာနိမိတ္တတာ စေတာသံ ဝိဟိံသာယ ဝိသေသော။

ယာတြာတိ ယာပနာ ဝုတ္တာ၊ ပုဗ္ဗေပိ ‘‘ယာပနာယာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ကော ဧတ္ထ ဝိသေသော? ပုဗ္ဗေ ‘‘ယာပနာယာတိ ဇီဝိတိန္ဒြိယယာပနတ္ထာယာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဣဓ ပန စတုန္နံ ဣရိယာပထာနံ အဝိစ္ဆေဒသင်္ခါတာ ယာပနာ ယာတြာတိ အယမေတ္ထ ဝိသေသော ¶ ။ ဒါယကဒေယျဓမ္မာနံ အတ္တနော စ ပမာဏံ အဇာနိတွာ ပဋိဂ္ဂဟဏံ၊ သဒ္ဓါဒေယျဝိနိပါတနတ္ထံ ဝါ ပဋိဂ္ဂဟဏံ အဓမ္မိကပဋိဂ္ဂဟဏံ၊ ယေန ဝါ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇေယျ။ အပစ္စဝေက္ခိတပရိဘောဂေါ အဓမ္မေန ပရိဘောဂေါ။ အနဝဇ္ဇေ အနိန္ဒိတဗ္ဗေ ပစ္စယေ သာဝဇ္ဇံ သနိန္ဒံ ပရိဘောဂေန အတ္တာနံ ကရောတိ။ အနဝဇ္ဇတာ စ ဘဝိဿတီတိ အတ္တနော ပကတိအဂ္ဂိဗလာဒိံ ဇာနိတွာ ‘‘ဧဝံ မေ အဂရဟိတဗ္ဗတာ စ ဘဝိဿတီ’’တိ ပမာဏယုတ္တံ အာဟာရေတီတိ အတ္ထော။

သုခေါ ဣရိယာပထဝိဟာရော ဖာသုဝိဟာရော။ ဧတ္တကဉှိ ဘုဉ္ဇိတွာ…ပေ… ပဝတ္တန္တီတိ ဣရိယာပထာနံ သုခပ္ပဝတ္တိယာ ကာရဏဘူတံ ဘုဉ္ဇနံ ပိဝနဉ္စ ဣရိယာပထေဟိ ကာရဏဘာဝေန ဂဟိတတ္တာ တေဟိ ¶ သာဓိတံ ဝိယ ဝုတ္တံ။ ‘‘အဘုတွာ ဥဒကံ ပိဝေ’’တိ လိခန္တိ၊ ‘‘ဘုတွာနာ’’တိ ပန ပါဌော။ ပုနပိ ဟိ အပ္ပဿေဝ အနုဇာနနဝသေန –

‘‘ကပ္ပိယံ တံ စေ ဆာဒေတိ၊ စီဝရံ ဣဒမတ္ထိကံ၊

အလံ ဖာသုဝိဟာရာယ။

‘‘ပလ္လင်္ကေန နိသိန္နဿ၊ ဇဏ္ဏုကေ နာဘိဝဿတိ၊

အလံ ဖာသုဝိဟာရာယာ’’တိ။ (ထေရဂါ။ ၉၈၄-၉၈၅) –

အာဟ။

ဘောဇနာနိသံသောတိ ယထာဝုတ္တေဟိ အဋ္ဌဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတဿ ဘောဇနဿ အဂရဟိတဗ္ဗတာ သုခဝိဟာရော စ အာနိသံသောတိ အတ္ထော။ ယုတ္တဿ နိဒ္ဒေါသဿ ဘောဇနဿ ပရိမာဏဿ စ ဝသေန ဇာနနံ ယုတ္တပမာဏဇာနနံ နာမ။

၁၃၅၆။ ဝိနာသံ ပတ္တိယာ နဋ္ဌာ၊ ပဋိပက္ခေဟိ အဘိဘူတတ္တာ မုဋ္ဌာ စ သတိ ယဿ၊ သော နဋ္ဌမုဋ္ဌဿတိ၊ တဿ ဘာဝေါ နဋ္ဌမုဋ္ဌဿတိတာ။

၁၃၆၈။ ဝိသုဒ္ဓိပ္ပတ္တန္တိ မဂ္ဂဖလသီလံ ဝုစ္စတိ။ လောကုတ္တရဓမ္မာဝါတိ လောကုတ္တရသတိအာဒိဓမ္မာဝ။ သီလသမ္ပဒါ ပန ရူပါရူပါဝစရာ နတ္ထီတိ သမ္ဘဝတော ယောဇေတဗ္ဗာ။

၁၃၇၃။ ဘောဂူပကရဏေဟိ ¶ သဘောဂေါ။ စတုန္နံ သစ္စာနံ အနုလောမန္တိ စတုသစ္စပ္ပဋိဝေဓဿ အနုလောမန္တိ အတ္ထော။ ‘‘သစ္စာန’’န္တိ ဟိ ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗေဟိ ပဋိဝေဓော ဝုတ္တော၊ စတုသစ္စပ္ပဋိဝေဓဿ ဝါ ဥပနိဿယဘူတံ ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗာနံ စတုန္နံ သစ္စာနံ အနုလောမန္တိ ဝုတ္တံ။

၁၃၇၈။ ‘‘မမ ဃရံ ဓုရံ ကတွာ ဘိက္ခံ ပဝိသထာ’’တိ ဒိယျမာနံ ဓုရဘတ္တန္တိ ဝဒန္တိ။ နိစ္စဘတ္တာဒိ ဝါ အညေပိ အာဏာပေတွာ သယံ ဓုရံ ဟုတွာ ဒိန္နံ ဓုရဘတ္တံ။

၁၃၇၉။ ပဋိဝါသေတိ ¶ နာမာတိ နိဝတ္တေတိ နာမ ဩသက္ကေတိ နာမ။

၁၃၈၀။ ပုဗ္ဗေ နိဝုတ္ထက္ခန္ဓာတိ ပုရိမဇာတီသု သန္တတိပရိယာပန္နေ ခန္ဓေ အာဟ။ ခန္ဓပဋိဗဒ္ဓန္တိ ဝတ္ထာဘရဏယာနဂါမဇနပဒါဒိ။ ခယသမယေတိ မဂ္ဂက္ခဏံ အာဟ။

၁၃၈၁။ အဓိမုစ္စနဋ္ဌေနာတိ အနိဂ္ဂဟိတပက္ခန္ဒနသင်္ခါတေန ယထာသုခံ ပဝတ္တနဋ္ဌေန။

၁၃၈၂။ ခီဏာနံ အန္တော အဝသာနံ နိဋ္ဌိတဘာဝေါ ခီဏန္တော၊ ခီဏာနံ ဝါ အာဒိကာလော၊ တသ္မိံ ခီဏန္တေ။ ဧသ နယော နိရုဒ္ဓန္တေတိအာဒီသု။

ဒုကနိက္ခေပကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိက္ခေပကဏ္ဍဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ အဋ္ဌကထာကဏ္ဍံ

တိကအတ္ထုဒ္ဓါရဝဏ္ဏနာ

၁၃၈၄။ နယမဂ္ဂန္တိ ¶ ¶ သုတ္တန္တဘာဇနီယာဒိနယဂမနံ အနုလောမာဒိနယဂမနဉ္စ။ တမ္ပိ ဟိ ဧတ္ထ အတ္ထေသု နိစ္ဆိတေသု သုခံ သမာနေန္တိ။ ပဉှုဒ္ဓါရန္တိ ဧကူနပညာသာယ ဧကူနပညာသာယ နဝသု နဝသု စ ပဉှေသု လဗ္ဘမာနဿ ဥဒ္ဓရဏံ၊ တေသုယေဝ လဗ္ဘမာနာနံ ဂဏနာနံ ဌပနံ ဂဏနာစာရော။ အတ္ထုဒ္ဓါရန္တိ ‘‘ဣမေ နာမ စိတ္တုပ္ပာဒါဒယော အတ္ထာ ကုသလာဒိကာ’’တိ ဥဒ္ဓရဏံ။ ကဏ္ဏိကံ ကဏ္ဏိကန္တိ စိတ္တုပ္ပာဒကဏ္ဍရူပကဏ္ဍေသု ဝိဘတ္တေ ပသဋေ ဓမ္မေ ‘‘စတူသု ဘူမီသု ကုသလံ ဒွါဒသာကုသလစိတ္တုပ္ပာဒါ’’တိအာဒိနာ ရာသိရာသိဝသေန သဟ ဂန္ထေတွာတိ အတ္ထော။ ဃဋဂေါစ္ဆကာ ကဏ္ဏိကဝေဝစနာနေဝ။ ဧတ္ထ ပန စတူသု ဘူမီသု ကုသလန္တိ ဧကဝစနနိဒ္ဒေသော စတုဘူမကာနံ ကုသလဖဿာဒီနံ ကုသလဘာဝေ ဧကတ္တူပဂမနတော။ စိတ္တုပ္ပာဒကဏ္ဍရူပကဏ္ဍေသု စတုဘူမိစိတ္တုပ္ပာဒါဒိဝသေန ဝိညာတဓမ္မဿ ဝသေနာယံ အတ္ထုဒ္ဓါရဒေသနာ အာရဒ္ဓါတိ တတ္ထ ယံ စတူသု ဘူမီသု ကုသလံ ဝိဘတ္တံ ယာဝ ဝိညာတံ၊ ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာတိ အတ္ထော။

ယဒိပိ ကုသလတ္တိကဝိတ္ထာရော ပုဗ္ဗေ ဝိညာတော၊ တထာပိ တတ္ထ ဓမ္မာ သမယဝသေန ဖဿာဒိသဘာဝဝသေန စ ဝိဘတ္တာ ဘိန္နာ ဝိညာတာ၊ န ပန ဧကသ္မိံ လက္ခဏေ သမာနေတွာ၊ တသ္မာ တတ္ထ ဝုတ္တံ သမယာဒိဘေဒံ ဝဇ္ဇေတွာ သဗ္ဗဘေဒဘိန္နာနံ ဧကသ္မိံ ကုသလာဒိလက္ခဏေ သမာနေတွာ ဗောဓနတ္ထံ ဣဓ ကုသလတ္တိကနိဒ္ဒေသော ပုန ဝိဘတ္တော။ ဧတ္ထ စ ဧကဝစနေန ကုသလနိဒ္ဒေသံ ကတွာ ဗဟုဝစနေန နိဂမနဿ ကာရဏံ ဝုတ္တမေဝ။ ယဒိ ဓမ္မာနံ ကုသလတ္တေ ဧကတ္တူပဂမနံ၊ ကသ္မာ ဧကဝစနေန ပုစ္ဆာပိ န ကတာ? ဥဒ္ဒေသေ ကုသလ-သဒ္ဒဿ ဓမ္မဝိသေသနဘာဝတော တဗ္ဗိသေသနာနံ ဓမ္မာနံ ပုစ္ဆိတတ္တာ တေသဉ္စ အနိဒ္ဓါရိတသင်္ခါဝိသေသတ္တာ၊ နိဒ္ဒေသေ ပန စတူဟိ ဘူမီဟိ ဝိတ္ထာရတော ဝိညာတာဟိ ¶ ကုသလေ ဝိသေသေတွာ ဒဿေတီတိ ယုတ္တံ ‘‘စတူသု ဘူမီသု ကုသလ’’န္တိ ဧကတ္တံ နေတွာ ဝစနံ။ ကုသလပဒဉှိ ဧတ္ထ ပဓာနံ၊ တဉ္စ ဝိသေသိတဗ္ဗာနပေက္ခံ ကုသလာကာရမေဝ အတ္တနော သဘာဝေ ဌိတံ ဂဟေတွာ ပဝတ္တမာနံ ဧကတ္တမေဝ ဥပါဒါယ ပဝတ္တတိ၊ န ဘေဒန္တိ။

၁၃၈၅။ ဒွါဒသ ¶ အကုသလစိတ္တုပ္ပာဒါတိ ဧတ္ထာပိ ပဌမာကုသလစိတ္တုပ္ပာဒေါ သမယဖဿာဒိဝသေန ဘေဒံ အနာမသိတွာ သောမနဿသဟဂတဒိဋ္ဌိဂတသမ္ပယုတ္တစိတ္တုပ္ပာဒဘာဝေ ဧကတ္တံ နေတွာ ဝုတ္တော၊ ဧဝံ ယာဝ ဒွါဒသမောတိ ‘‘ဒွါဒသ အကုသလစိတ္တုပ္ပာဒါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ စတူသု ဘူမီသု ဝိပါကောတိအာဒီသုပိ ယထာယောဂံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ စိတ္တုပ္ပာဒါတိ ဧတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဧတ္ထာတိ ဥပ္ပာဒေါ၊ ကိံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ? စိတ္တံ၊ စိတ္တဿ ဥပ္ပာဒေါ စိတ္တုပ္ပာဒေါတိ ဧဝံ အဝယဝေန သမုဒါယောပလက္ခဏဝသေန အတ္ထော သမ္ဘဝတိ။ ဧဝဉှိ သတိ စိတ္တစေတသိကရာသိ စိတ္တုပ္ပာဒေါတိ သိဒ္ဓါ ဟောတိ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘စိတ္တမေဝ ဥပ္ပာဒေါ စိတ္တုပ္ပာဒေါ’’တိ အညဿုပ္ပဇ္ဇနကဿ နိဝတ္တနတ္ထံ စိတ္တဂ္ဂဟဏံ ကတံ၊ စိတ္တဿ အနုပ္ပဇ္ဇနကဘာဝနိဝတ္တနတ္ထံ ဥပ္ပာဒဂ္ဂဟဏံ၊ စိတ္တုပ္ပာဒကဏ္ဍေ ဝါ ‘‘စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတီ’’တိ စိတ္တဿ ဥပ္ပဇ္ဇနကဘာဝေါ ပါကဋောတိ ကတွာ ‘‘စိတ္တမေဝ ဥပ္ပာဒေါ’’တိ ဝုတ္တံ၊ စိတ္တဿ အနုပ္ပဇ္ဇနကဿ နိဝတ္တေတဗ္ဗဿ သဗ္ဘာဝါ ဥပ္ပာဒဂ္ဂဟဏံ ကတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယဉ္စတ္ထော ‘‘ဒွေပဉ္စဝိညာဏာနီ’’တိအာဒီသု ဝိယ စိတ္တပ္ပဓာနော နိဒ္ဒေသောတိ ကတွာ ဝုတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၁၄၂၀။ ဆသု ဒွါရေသူတိ ဧတ္ထ ပဉ္စဒွါရေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ၊ မနောဒွါရေပိ ပရိတ္တာရမ္မဏမေဝ ဇဝနံ တဒါရမ္မဏသင်္ခါတံ ဘဝင်္ဂံ အနုဗန္ဓတိ။ တဉှိ ပရိတ္တဿ ကမ္မဿ ဝိပါကော၊ ဝိပါကော စ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌာရမ္မဏာနုဘဝနံ၊ ကမ္မာနုရူပေါ စ ဝိပါကော ဟောတီတိ ပရိတ္တကမ္မဝိပါကော ပရိတ္တာရမ္မဏဿေဝ အနုဘဝနံ ဟောတိ။ တသ္မာ သဗ္ဗံ တဒါရမ္မဏံ ‘‘ပရိတ္တာရမ္မဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ယဒိ ဧဝံ မဟဂ္ဂတဝိပါကောပိ မဟဂ္ဂတာနုဘဝနမေဝ အာပဇ္ဇတီတိ စေ? န၊ သမာဓိပ္ပဓာနဿ ကမ္မဿ အပ္ပနာပ္ပတ္တဿ သညာဝသာရမ္မဏဿ တာဒိသေနေဝ ဝိပါကေန ဘဝိတဗ္ဗတ္တာ။ တသ္မာ သမာဓိ သုခါနုဘဝနဘူတော၊ သောပိ ကမ္မာနုရူပတောယေဝ ကမ္မာရမ္မဏော ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ကမ္မာနုရူပတော ဧဝ စ တဒါရမ္မဏံ ပရိတ္တာရမ္မဏမ္ပိ မဟဂ္ဂတဇဝနံ နာနုဗန္ဓတိ။ တတော ဧဝ ပဋိသန္ဓိအာဒိဘူတော ကာမာဝစရဝိပါကော ကမ္မနိမိတ္တမ္ပိ ပရိတ္တမေဝ အာရမ္မဏံ ကရောတိ၊ န မဟဂ္ဂတံ အပ္ပမာဏံ ဝါ။ ယသ္မာ ပန ဝုတ္တံ ‘‘မဟဂ္ဂတာရမ္မဏော ဓမ္မော ပရိတ္တာရမ္မဏဿ ဓမ္မဿ ကမ္မပစ္စယေန ပစ္စယော၊ အပ္ပမာဏာရမ္မဏော ဓမ္မော ပရိတ္တာရမ္မဏဿ ဓမ္မဿ ကမ္မပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ၊ န စ မဟဂ္ဂတပ္ပမာဏဝိပါကော ¶ ပရိတ္တာရမ္မဏော အတ္ထိ၊ ဣဓ စ သဗ္ဗကာမာဝစရဝိပါကာနံ ပရိတ္တာရမ္မဏတာဝ ဝုတ္တာ၊ တသ္မာ ကမ္မာနုရူပတော မဟဂ္ဂတပ္ပမာဏာရမ္မဏမ္ပိ ¶ ပရိတ္တကမ္မံ ယဒိ ပဋိသန္ဓိံ ဒေတိ၊ ကမ္မဂတိနိမိတ္တာရမ္မဏမေဝ ဒေတိ။ ပဝတ္တိဝိပါကမ္ပိ ရူပါဒိပရိတ္တာရမ္မဏမေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ခီဏာသဝါနံ ဝါသနာဝသေန သတိဝိပ္ပယုတ္တဟသနံ ပဝတ္တမာနံ ပရိတ္တေသွေဝ ပဝတ္တတိ၊ န ဣတရေသု ကိလေသဝိရဟေ တာဒိသဟသနပစ္စယဘာဝါဘာဝတော။ တသ္မာ တဿ ပရိတ္တာရမ္မဏတာ ဝုတ္တာ။ ခီဏာသဝါနံ အသက္ကစ္စဒါနာဒီနိ အာဒရာကရဏဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ၊ န ကောသဇ္ဇာဒိအကုသလဝသေန။ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓသဗ္ဗုဿုက္ကာ ဟိ တေ ဥတ္တမပုရိသာတိ။ တေသံ အာဒရာကရဏဉ္စ နိရုဿုက္ကတာ ဧဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၁၄၂၁။ အတိပဂုဏာနန္တိ ဝစနံ နိရာဒရဿ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တပစ္စဝေက္ခဏဿ ဝိသယဒဿနံ၊ န တဿေဝါတိ ဝိသယနိယမနံ။ ဉာဏသမ္ပယုတ္တဿပိ ဟိ အတိပဂုဏာနံ ဝိသယတာ သုဋ္ဌုတရံ ဟောတိ ဧဝ။ ယထာ ပဂုဏံ ဂန္ထံ သဇ္ဈာယန္တော ဒွေ တယော ဝါစနာမဂ္ဂေ ဂတေပိ န သလ္လက္ခေတိ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တသတိမန္တေန သဇ္ဈာယိတတ္တာ၊ ဧဝံ ပဂုဏဇ္ဈာနေသုပိ ပဝတ္တိ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အတိပဂုဏာန’’န္တိအာဒိ။ ကသိဏနိမိတ္တာဒိပညတ္တီတိ ပုဗ္ဗေ ဒဿိတံ သဗ္ဗံ ဥပါဒါပညတ္တိမာဟ။ တံ ပန ရူပါဒယော ဝိယ အဝိဇ္ဇမာနော ဝိဇ္ဇမာနော စ အတ္ထောတိ အာစရိယာ ဝဒန္တိ။ သမ္မုတိသစ္စေ ပန ဝုစ္စမာနာနံ ကသိဏနိမိတ္တာဒိ ဝါစာဝတ္ထုမတ္တတော ဝစနဝေါဟာရေနေဝ ပညတ္တီတိ ဝုစ္စတိ။ တဿ ဟိ ပညာပနံ အဝိဇ္ဇမာနပညတ္တီတိ တဿ အဝိဇ္ဇမာနတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တန္တိ။ အဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ ပန တံ ဝိဇ္ဇမာနမိဝ ဂဟေတွာ ပဝတ္တမာနာယ သညာယ ပရိတ္တာဒီသု ‘‘အယံ နာမ ဓမ္မော အာရမ္မဏ’’န္တိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ တေ ဧဝ ဓမ္မေ ဥပါဒါယ ပဝတ္တမာနာယပိ ဓမ္မေသွေဝ အဋ္ဌာနတော။ တသ္မာ သာ သသမ္ပယုတ္တာ ပရိတ္တာဒိအာရမ္မဏာတိ န ဝတ္တဗ္ဗာတိ ဝုတ္တာ။ နဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏာတိ ဣဒံ ပန ဝစနံ ယထာဂဟိတာကာရဿ သညာဝိသယဿ နဝတ္တဗ္ဗတံ သန္ဓာယ နဝတ္တဗ္ဗံ အာရမ္မဏံ ဧတေသန္တိ နဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏာ၊ စိတ္တုပ္ပာဒါတိ အညပဒတ္ထသမာသံ ကတွာ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။

စတုပညာသစိတ္တုပ္ပာဒါနံ ရူပဿ စ ဝသေန ပဉ္စပဏ္ဏာသာယ။ ကေဝလန္တိ ဝိနာ ပရာမသနေန။ အနိဋ္ဌင်္ဂတဝသေနာတိ အနိစ္ဆယဂမနဝသေန၊ အနိစ္ဆယံ ဝါ ဒွေဠှံ ဂတော စိတ္တုပ္ပာဒေါ အနိဋ္ဌင်္ဂတော၊ တေနာကာရေန ပဝတ္တိ ‘‘အနိဋ္ဌင်္ဂတဝသေန ပဝတ္တီ’’တိ ဝုတ္တာ။ နာနာရမ္မဏေသု စိတ္တဿ ဝိက္ခိပနံ ¶ ဝိက္ခေပေါ။ အနဝဋ္ဌာနံ အဝူပသမော။ ဂေါတြဘုဝေါဒါနေ ဂေါတြဘူတိ ဂဟေတွာ ‘‘ဂေါတြဘုကာလေ’’တိ အာဟ။

သဗ္ဗတ္ထပါဒကစတုတ္ထန္တိ ¶ ဣဓ သဗ္ဗတ္ထ-သဒ္ဒေါ သာမိအတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ သဗ္ဗေသု ဝါ ဝိပဿနာဒီသု ပါဒကံ ကာရဏံ သဗ္ဗတ္ထပါဒကန္တိ ဖလဿ ဝိသယဘာဝေန နိဒ္ဒေသော။ အာကာသကသိဏစတုတ္ထန္တိ ပရိစ္ဆေဒါကာသကသိဏစတုတ္ထမာဟ။ တဉှိ ရူပါဝစရံ၊ န ဣတရန္တိ။ ကုသလတောပိ ဒွါဒသဝိဓံ ကိရိယတောပီတိ စတုဝီသတိဝိဓတာ ဝုတ္တာ ဟောတိ။ ဝဋ္ဋဿပိ ပါဒကံ ဟောတိယေဝါတိ ကုသလံ ကိရိယဉ္စ ဧကတော ကတွာ သဗ္ဗတ္ထပါဒကံ ဝုတ္တန္တိ ကိရိယဇ္ဈာနဿ အဝဋ္ဋပါဒကတ္တာ သာသင်္ကံ ဝဒတိ။ မဟဂ္ဂတစိတ္တေ သမောဒဟတီတိ ဣဒံ ‘‘သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တံ ပါကဋံ ပါဒကဇ္ဈာနစိတ္တံ ပရိကမ္မေဟိ ဂဟေတွာ စိတ္တေ ရူပကာယံ အဓိဋ္ဌာနစိတ္တေန သမောဒဟတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ပါဒကဇ္ဈာနစိတ္တံ ရူပကာယေ သမောဒဟတီတိ ဣဒမ္ပိ ယထာဝုတ္တံ ပါဒကဇ္ဈာနစိတ္တံ အာရမ္မဏံ ကတွာ စိတ္တသန္တာနံ ရူပကာယေ သမောဒဟိတံ တဒနုဂတိကံ ကတွာ အဓိဋ္ဌာတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ၊ ဣဒံ ပန အဓိဋ္ဌာနဒွယံ အဒိဿမာနကာယတံ ဒိဿမာနကာယတဉ္စ အာပါဒေတိ။ ဂန္တုကာမတာပရိကမ္မဝသေန တံသမ္ပယုတ္တာယ သညာယ သုခသညာလဟုသညာဘာဝတော ဂမနမ္ပိ နိပ္ဖာဒေတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

သောတာပန္နဿ စိတ္တန္တိ သောတာပန္နဿ ပါဋိပုဂ္ဂလိကံ မဂ္ဂဖလစိတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မာရာဒီနဉှိ ဘဂဝတော စိတ္တဇာနနံ ဝုတ္တန္တိ စေတောပရိယဉာဏလာဘီ ကသ္မာ သာသဝစိတ္တံ န ဇာနိဿတီတိ။ ဆိန္နဝဋုမကာ ဆိန္နသံသာရဝဋ္ဋာ ဗုဒ္ဓါ။ မဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနပစ္စဝေက္ခဏတောပီတိ ဧတ္ထ မဂ္ဂဖလပစ္စဝေက္ခဏာနိ တာဝ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏေန မဂ္ဂဖလေသု ဉာတေသု ပဝတ္တန္တိ၊ နိဗ္ဗာနပစ္စဝေက္ခဏဉ္စ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏေသု အပ္ပမာဏဓမ္မေသု ဉာတေသူတိ မဂ္ဂါဒိပစ္စဝေက္ခဏာနိ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏဿ အပ္ပမာဏာရမ္မဏတံ သာဓေန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ‘‘အပ္ပမာဏာ ခန္ဓာ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏဿ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော’’ဣစ္စေဝ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၁၂။၅၈) ဟိ ဝုတ္တံ၊ န နိဗ္ဗာနန္တိ။ တသ္မာ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏေန ဧဝ မဂ္ဂဖလပစ္စဝေက္ခဏကိစ္စေ ဝုစ္စမာနေပိ နိဗ္ဗာနပစ္စဝေက္ခဏတာ န သက္ကာ ဝတ္တုံ၊ အဋ္ဌကထာယံ ပန တဿပိ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏတာ အနုညာတာတိ ဒိဿတိ။ ကာမာဝစရေနိဗ္ဗတ္တိဿတီတိ နိဗ္ဗတ္တက္ခန္ဓဇာနနမာဟ။ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယိဿတီတိ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏေဟိ မဂ္ဂဖလေဟိ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနဘူတေဟိ ပရိနိဗ္ဗာယိဿတီတိ အတ္ထော သမ္ဘဝတိ။

၁၄၂၉။ အသဟဇာတတ္တာတိ ¶ ¶ အသမ္ပယုတ္တတ္တာတိ အတ္ထော။ န ဟိ အရူပဓမ္မာနံ အရူပဓမ္မေဟိ သဟဇာတတာ သမ္ပယောဂတော အညာ အတ္ထီတိ။ ‘‘အညဓမ္မာရမ္မဏကာလေ’’တိ ဝုတ္တံ၊ မဂ္ဂါရမ္မဏကာလေပိ ပန ဂရုံ အကရဏေ မဂ္ဂါဓိပတိဘာဝေန နဝတ္တဗ္ဗတာ ယောဇေတဗ္ဗာ။

၁၄၃၃။ နိယောဂါတိ နိယောဂတောတိ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယ ‘‘နိယမေနာ’’တိ အာဟ၊ နိယောဂဝန္တော ဝါ နိယောဂါ၊ နိယတာတိ အတ္ထော။ စိတ္တုပ္ပာဒကဏ္ဍေ ဟိ ဗောဓိတေသု စိတ္တုပ္ပာဒေသု ဧကန္တေန အနာဂတာရမ္မဏော ကောစိ နတ္ထီတိ။

၁၄၃၄။ ကမ္မံ ဝါ ကမ္မနိမိတ္တံ ဝါ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တိယံ အတီတာရမ္မဏာဝါတိ ဝုတ္တံ၊ ကမ္မနိမိတ္တံ ပန အာရဗ္ဘ ပဝတ္တိယံ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏဘာဝဉ္စ ပဋိသန္ဓိယာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာယံ ဝက္ခတိ။ တသ္မာ ဣဒံ မနောဒွါရစုတိယံ အတီတကမ္မနိမိတ္တံ မနောဒွါရေ အာပါထဂတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သတဒါရမ္မဏာယ စုတိယာ ပဉ္စစိတ္တက္ခဏာဝသိဋ္ဌာယုကေ ဂတိနိမိတ္တေ ပဋိသန္ဓိယာ ပဝတ္တာယ စတ္တာရိ ဘဝင်္ဂါနိ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏာနိ၊ ဣတရတ္ထ စ ဆ သန္ဓာယာဟ ‘‘တတော ပရံ ဘဝင်္ဂကာလေ စာ’’တိ။ ယဒါ ဟိ ဂတိနိမိတ္တာရမ္မဏေ ဇဝနေ ပဝတ္တေ အနုပ္ပန္နေ ဧဝ တဒါရမ္မဏေ စုတိ ဟောတိ ရူပါဝစရာရူပါဝစရသတ္တဿ ဝိယ ကာမဓာတုံ ဥပပဇ္ဇန္တဿ၊ တဒါ ပဋိသန္ဓိတော ပရာနိ ဆ ဘဝင်္ဂါနိ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏာနိ ဟောန္တီတိ။ ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တေဟိ အဿာဒနာဒီနိ သပရာမာသာနေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနိ။ ပဏ္ဏတ္တိနိဗ္ဗာနာရမ္မဏာနဉ္စ ဇဝနာနံ ပုရေစာရိကကာလေတိ ယေသံ ပုရေစာရိကကာလေ ဧကန္တေန အာဝဇ္ဇနာယ အတီတာဒိအာရမ္မဏဘာဝေန နဝတ္တဗ္ဗတာ၊ တေသံ ဝသေန နယံ ဒဿေတိ။ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏာနမ္ပိ ဇဝနာနံ ပုရေစာရိကကာလေ သာ တထာ န ဝတ္တဗ္ဗာ၊ န ပန ဧကန္တေန မဂ္ဂဖလဝီထီသု တဿာ အနိဗ္ဗာနာရမ္မဏတ္တာ။

ဣမေ ဂန္ဓာတိ နနု ပစ္စုပ္ပန္နာ ဂန္ဓာ ဂဟိတာ၊ ကထံ ဧတ္ထ အနာဂတာရမ္မဏတာ ဟောတီတိ? ‘‘အဋ္ဌာရသဝဿာဓိကာနိ ဒွေ ဝဿသတာနိ မာ သုဿိံသူ’’တိ ပဝတ္တိတော၊ အနာဂတေ မာ သုဿိံ သူတိ ဟိ အနာဂတံ ဂန္ဓံ ဂဟေတွာ ပဝတ္တတီတိ အဓိပ္ပာယော။ စိတ္တဝသေန ကာယံ ပရိဏာမေန္တော အဘိမုခီဘူတံ တဒါ ဝိဇ္ဇမာနမေဝ ကာယံ အာရမ္မဏံ ကရောတီတိ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏံ အဓိဋ္ဌာနစိတ္တံ ဟောတိ။ တထာ အတ္တနော ကာယဿ ဒီဃရဿာဏုထူလနီလာဒိဘာဝါပါဒနဝသေန အညဿ စ ပါဋိဟာရိယဿ ကရဏေ ယောဇေတဗ္ဗံ ¶ ။ ဧတ္ထန္တရေ ဧကဒွေသန္တတိဝါရာ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ ဧတ္ထန္တရေ ပဝတ္တာ ရူပသန္တတိအရူပသန္တတိဝါရာ ဧကဒွေသန္တတိဝါရာ ¶ နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ အတိပရိတ္တသဘာဝဥတုအာဒိသမုဋ္ဌာနာ ဝါ ‘‘ဧကဒွေသန္တတိဝါရာ’’တိ ဝုတ္တာ။ ဥဘယမေတံ ပစ္စုပ္ပန္နန္တိ အဒ္ဓါပစ္စုပ္ပန္နံ ဟောန္တံ ဧတံ ဥဘယံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ သံဟီရတီတိ တဏှာဒိဋ္ဌာဘိနန္ဒနာဟိ အာကဍ္ဎီယတိ။

ကေစီတိ အဘယဂိရိဝါသိနောတိ ဝဒန္တိ၊ တေ ပန စိတ္တဿ ဌိတိက္ခဏံ န ဣစ္ဆန္တီတိ ‘‘ဌိတိက္ခဏေ ဝါ ပဋိဝိဇ္ဈတီ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ တထာ ယေ ‘‘ဣဒ္ဓိမဿ စ ပရဿ စ ဧကက္ခဏေ ဝတ္တမာနံ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တေသံ ‘‘ဌိတိက္ခဏေ ဝါ ဘင်္ဂက္ခဏေ ဝါ ပဋိဝိဇ္ဈတီ’’တိ ဝစနံ န သမေတိ။ န ဟိ တသ္မိံ ခဏဒွယေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ပရစိတ္တေန သဟ ဧကက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ နာမာတိ။ ဌိတိဘင်္ဂက္ခဏေသု စ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ဧကဒေသံ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏံ၊ ဧကဒေသံ အတီတာရမ္မဏံ အာပဇ္ဇတိ။ ယဉ္စ ဝုတ္တံ ‘‘ပရဿ စိတ္တံ ဇာနိဿာမီတိ ရာသိဝသေန မဟာဇနဿ စိတ္တေ အာဝဇ္ဇိတေ’’တိ၊ ဧတ္ထ စ မဟာဇနော အတ္တနာ ပရေ အနေကေ ပုဂ္ဂလာတိ ပရေသံ စိတ္တံ ဇာနိဿာမီတိ အာဝဇ္ဇနပ္ပဝတ္တိ ဝတ္တဗ္ဗာ သိယာ။ အထာပိ ပရဿာတိ မဟာဇနဿာတိ အတ္ထော သမ္ဘဝေယျ၊ တထာပိ တဿ ပုဂ္ဂလဿေဝ ဝါ စိတ္တရာသိံ အာဝဇ္ဇိတွာ ဧကဿ ပဋိဝိဇ္ဈနံ အယုတ္တံ။ န ဟိ ရာသိအာဝဇ္ဇနံ ဧကဒေသာဝဇ္ဇနံ ဟောတီတိ။ တသ္မာ တေဟိ ‘‘မဟာဇနဿ စိတ္တေ အာဝဇ္ဇိတေ’’တိအာဒိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။

ယံ ပန တေ ဝဒန္တိ ‘‘ယသ္မာ ဣဒ္ဓိမဿ စ ပရဿ စ ဧကက္ခဏေ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ၊ တတ္ထာယံ အဓိပ္ပာယော သိယာ – စေတောပရိယဉာဏလာဘီ ပရဿ စိတ္တံ ဉာတုကာမော ပါဒကဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာယ အတီတာဒိဝိဘာဂံ အကတွာ စိတ္တသာမညေန ‘‘ဣမဿ စိတ္တံ ဇာနာမီ’’တိ ပရိကမ္မံ ကတွာ ပုန ပါဒကဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာယ သာမညေနေဝ စိတ္တံ အာဝဇ္ဇိတွာ တိဏ္ဏံ စတုန္နံ ဝါ ပရိကမ္မာနံ အနန္တရာ စေတောပရိယဉာဏေန ပရစိတ္တံ ပဋိဝိဇ္ဈတိ ဝိဘာဝေတိ ရူပံ ဝိယ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ။ တတော ပရံ ပန ကာမာဝစရစိတ္တေဟိ သရာဂါဒိဝဝတ္ထာနံ ဟောတိ နီလာဒိဝဝတ္ထာနံ ဝိယ။ တတ္ထ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ဒိဋ္ဌဟဒယဝတ္ထုရူပဿ သတ္တဿ အဘိမုခီဘူတဿ စိတ္တသာမညေန စိတ္တံ အာဝဇ္ဇယမာနံ အာဝဇ္ဇနံ အဘိမုခီဘူတံ ဝိဇ္ဇမာနံ စိတ္တံ အာရမ္မဏံ ကတွာ စိတ္တံ အာဝဇ္ဇေတိ။ ပရိကမ္မာနိ စ တံ တံ ဝိဇ္ဇမာနံ စိတ္တံ စိတ္တသာမညေနေဝ အာရမ္မဏံ ¶ ကတွာ စိတ္တဇာနနပရိကမ္မာနိ ဟုတွာ ပဝတ္တန္တိ။ စေတောပရိယဉာဏံ ပန ဝိဇ္ဇမာနံ စိတ္တံ ပဋိဝိဇ္ဈန္တံ ဝိဘာဝေန္တံ တေန သဟ ဧကက္ခဏေ ဧဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တတ္ထ ယသ္မာ သန္တာနဿ သန္တာနဂ္ဂဟဏတော ဧကတ္တဝသေန အာဝဇ္ဇနာဒီနိ စိတ္တန္တွေဝ ပဝတ္တာနိ၊ တဉ္စ စိတ္တမေဝ၊ ယံ စေတောပရိယဉာဏေန ¶ ဝိဘာဝိတံ၊ တသ္မာ သမာနာကာရပ္ပဝတ္တိတော န အနိဋ္ဌေ မဂ္ဂဖလဝီထိတော အညသ္မိံ ဌာနေ နာနာရမ္မဏတာ အာဝဇ္ဇနဇဝနာနံ ဟောတိ။ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏဉ္စ ပရိကမ္မံ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏဿ စေတောပရိယဉာဏဿ အာသေဝနပစ္စယောတိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ။ အတီတတ္တိကော စ ဧဝံ အဘိန္နော ဟောတိ။ အညထာ သန္တတိပစ္စုပ္ပန္နေ အဒ္ဓါပစ္စုပ္ပန္နေ စ ပစ္စုပ္ပန္နန္တိ ဣဓ ဝုစ္စမာနေ အတီတာနာဂတာနဉ္စ ပစ္စုပ္ပန္နတာ အာပဇ္ဇေယျ၊ တထာ စ သတိ ‘‘ပစ္စုပ္ပန္နော ဓမ္မော ပစ္စုပ္ပန္နဿ ဓမ္မဿ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိအာဒိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ န စ တံ ဝုတ္တံ။ ‘‘အတီတော ဓမ္မော ပစ္စုပ္ပန္နဿ ဓမ္မဿ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော၊ ပုရိမာ ပုရိမာ အတီတာ ခန္ဓာ ပစ္ဆိမာနံ ပစ္ဆိမာနံ ပစ္စုပ္ပန္နာနံ ခန္ဓာနံ အနန္တရ…ပေ… အနုလောမံ ဂေါတြဘုဿာ’’တိအာဒိဝစနတော (ပဋ္ဌာ။ ၂။၁၈။၅) ပန အဒ္ဓါသန္တတိပစ္စုပ္ပန္နေသွေဝ အနန္တရာတီတာ စတ္တာရော ခန္ဓာ အတီတာတိ ဝိညာယန္တိ၊ န စ အဘိဓမ္မမာတိကာယ အာဂတဿ ပစ္စုပ္ပန္နပဒဿ အဒ္ဓါသန္တတိပစ္စုပ္ပန္နပဒတ္ထတာ ကတ္ထစိ ပါဠိယံ ဝုတ္တာ။ တသ္မာ တေဟိ ဣဒ္ဓိမဿ စ ပရဿ စ ဧကက္ခဏေ စိတ္တုပ္ပတ္တိယာ စေတောပရိယဉာဏဿ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏတာ ဝုတ္တာ။ ယဒါ ပန ‘‘ယံ ဣမဿ စိတ္တံ ပဝတ္တံ၊ တံ ဇာနာမိ။ ယံ ဘဝိဿတိ၊ တံ ဇာနိဿာမီ’’တိ ဝါ အာဘောဂံ ကတွာ ပါဒကဇ္ဈာနသမာပဇ္ဇနာဒီနိ ကရောတိ၊ တဒါ အာဝဇ္ဇနပရိကမ္မာနိ စေတောပရိယဉာဏဉ္စ အတီတာနာဂတာရမ္မဏာနေဝ ဟောန္တိ အာဝဇ္ဇနေနေဝ ဝိဘာဂဿ ကတတ္တာ။

ယေ ပန ‘‘ဣဒ္ဓိမာ ပရဿ စိတ္တံ ဇာနိတုကာမော အာဝဇ္ဇေတိ၊ အာဝဇ္ဇနံ ခဏပစ္စုပ္ပန္နံ အာရမ္မဏံ ကတွာ တေနေဝ သဟ နိရုဇ္ဈတိ၊ တတော စတ္တာရိ ပဉ္စ ဝါ ဇဝနာနိ။ ယေသံ ပစ္ဆိမံ ဣဒ္ဓိစိတ္တံ၊ သေသာနိ ကာမာဝစရာနိ၊ တေသံ သဗ္ဗေသမ္ပိ တဒေဝ နိရုဒ္ဓံ စိတ္တမာရမ္မဏံ ဟောတိ၊ န စ တာနိ နာနာရမ္မဏာနိ ဟောန္တိ၊ အဒ္ဓါဝသေန ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏတ္တာ’’တိ ဣဒံ ဝစနံ နိဿာယ ‘‘အာဝဇ္ဇနဇဝနာနံ ပစ္စုပ္ပန္နာတီတာရမ္မဏဘာဝေပိ နာနာရမ္မဏတ္တာဘာဝေါ ဝိယ ဧကဒွိတိစတုပဉ္စစိတ္တက္ခဏာနာဂတေသုပိ စိတ္တေသု အာဝဇ္ဇိတေသု အာဝဇ္ဇနဇဝနာနံ ယထာသမ္ဘဝံ အနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာတီတာရမ္မဏဘာဝေပိ နာနာရမ္မဏတာ န ¶ သိယာ၊ တေန စတုပဉ္စစိတ္တက္ခဏာနာဂတေ အာဝဇ္ဇိတေ အနာဂတာရမ္မဏပရိကမ္မာနန္တရံ ခဏပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏံ စေတောပရိယဉာဏံ သိဒ္ဓ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တေသံ ဝါဒေါ ‘‘အနာဂတာရမ္မဏော ဓမ္မော ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏဿ ဓမ္မဿ အာသေဝနပစ္စယေန ပစ္စယော၊ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏော ဓမ္မော အတီတာရမ္မဏဿ ဓမ္မဿ အာသေဝနပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ ဣမေသံ ပဉှာနံ အနုဒ္ဓဋတ္တာ ဂဏနာယ စ ‘‘အာသေဝနေ တီဏီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ န သိဇ္ဈတိ။ န ဟိ ကုသလကိရိယမဟဂ္ဂတံ အနာသေဝနံ အတ္ထီတိ။

ဧတဿ ¶ စ ဝါဒဿ နိဿယဘာဝေါ အာဝဇ္ဇနဇဝနာနံ ခဏပစ္စုပ္ပန္နနိရုဒ္ဓါရမ္မဏတာဝစနဿ န သိဇ္ဈတိ၊ ယံ ပဝတ္တံ ယံ ပဝတ္တိဿတီတိ ဝါ ဝိသေသံ အကတွာ ဂဟဏေ အာဝဇ္ဇနဿ အနာဂတဂ္ဂဟဏဘာဝံ၊ တဒဘာဝါ ဇဝနာနမ္ပိ ဝတ္တမာနဂ္ဂဟဏာဘာဝဉ္စ သန္ဓာယေဝ တဿ ဝုတ္တတ္တာ။ တဒါ ဟိ ဘဝင်္ဂစလနာနန္တရံ အဘိမုခီဘူတမေဝ စိတ္တံ အာရဗ္ဘ အာဝဇ္ဇနာ ပဝတ္တတီတိ။ ဇာနနစိတ္တဿပိ ဝတ္တမာနာရမ္မဏဘာဝေ အာဝဇ္ဇနဇာနနစိတ္တာနံ သဟဋ္ဌာနဒေါသာပတ္တိယာ ရာသိဧကဒေသာဝဇ္ဇနပဋိဝေဓေ သမ္ပတ္တသမ္ပတ္တာဝဇ္ဇနဇာနနေ စ အနိဋ္ဌေ ဌာနေ အာဝဇ္ဇနဇဝနာနံ နာနာရမ္မဏဘာဝဒေါသာပတ္တိယာ စ ယံ ဝုတ္တံ ‘‘ခဏပစ္စုပ္ပန္နံ စိတ္တံ စေတောပရိယဉာဏဿ အာရမ္မဏံ ဟောတီ’’တိ၊ တံ အယုတ္တန္တိ ပဋိက္ခိပိတွာ ယထာဝုတ္တဒေါသာနာပတ္တိကာလဝသေနေဝ အဒ္ဓါသန္တတိပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏတ္တာ နာနာရမ္မဏတာဘာဝံ ဒိသွာ အာဝဇ္ဇနဇဝနာနံ ဝတ္တမာနတံ နိရုဒ္ဓါရမ္မဏဘာဝေါ ဝုတ္တောတိ၊ တမ္ပိ ဝစနံ ပုရိမဝါဒိနော နာနုဇာနေယျုံ။ တသ္မိဉှိ သတိ အာဝဇ္ဇနာ ကုသလာနန္တိအာဒီသု ဝိယ အညပဒသင်္ဂဟိတဿ အနန္တရပစ္စယဝိဓာနတော ‘‘ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏာ အာဝဇ္ဇနာ အတီတာရမ္မဏာနံ ခန္ဓာနံ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ န စ ဝုတ္တန္တိ။

ကသ္မာ ပနေဝံ စေတောပရိယဉာဏဿ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏတာ ဝိစာရိတာ၊ နနု ‘‘အတီတော ဓမ္မော ပစ္စုပ္ပန္နဿ ဓမ္မဿ၊ အနာဂတော ဓမ္မော ပစ္စုပ္ပန္နဿ ဓမ္မဿ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ ဧတေသံ ဝိဘင်္ဂေသု ‘‘အတီတာ ခန္ဓာ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏဿစေတောပရိယဉာဏဿ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏဿ ယထာကမ္မူပဂဉာဏဿ အာဝဇ္ဇနာယ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၁၈။၂)၊ ‘‘အနာဂတာ ခန္ဓာ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏဿ စေတောပရိယဉာဏဿ အနာဂတံသဉာဏဿ အာဝဇ္ဇနာယ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၁၇။၃-၄)၊ ဥပ္ပန္နတ္တိကေ စ ‘‘အနုပ္ပန္နာခန္ဓာ၊ ဥပ္ပာဒိနော ¶ ခန္ဓာ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏဿ စေတောပရိယဉာဏဿ အနာဂတံသဉာဏဿ အာဝဇ္ဇနာယ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ စေတောပရိယဉာဏဂ္ဂဟဏံ ကတွာ ‘‘ပစ္စုပ္ပန္နော ဓမ္မော ပစ္စုပ္ပန္နဿာ’’တိ ဧတဿ ဝိဘင်္ဂေ ‘‘ပစ္စုပ္ပန္နာ ခန္ဓာ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏဿ အာဝဇ္ဇနာယ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၁၈။၃)၊ ဥပ္ပန္နတ္တိကေ စ ‘‘ဥပ္ပန္နာ ခန္ဓာ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏဿ အာဝဇ္ဇနာယ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၁၇။၂) ဧတ္တကဿေဝ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ပစ္စုပ္ပန္နစိတ္တေ စေတောပရိယဉာဏံ နပ္ပဝတ္တတီ’’တိ ဝိညာယတိ။ ယဒိ ဟိ ပဝတ္တေယျ၊ ပုရိမေသု ဝိယ ဣတရေသု စ စေတောပရိယဉာဏဂ္ဂဟဏံ ကတ္တဗ္ဗံ သိယာတိ? သစ္စံ ကတ္တဗ္ဗံ၊ နယဒဿနဝသေန ပနေတံ သံခိတ္တန္တိ အညာယ ပါဠိယာ ဝိညာယတိ။ ‘‘အတီတာရမ္မဏော ဓမ္မော ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏဿ ¶ ဓမ္မဿ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော (ပဋ္ဌာ။ ၂။၁၉။၂၀)၊ အနာဂတာရမ္မဏော ဓမ္မော ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏဿ။ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏော ဓမ္မော ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏဿာ’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၁၉။၂၂) ဧတေသဉှိ ဝိဘင်္ဂေသု ‘‘စေတောပရိယဉာဏေန အတီတာရမ္မဏပစ္စုပ္ပန္နစိတ္တသမင်္ဂိဿ စိတ္တံ ဇာနာတိ။ အတီတာရမ္မဏာ ပစ္စုပ္ပန္နာ ခန္ဓာ စေတောပရိယဉာဏဿ အာဝဇ္ဇနာယ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၁၉။၂၂)၊ ‘‘စေတောပရိယဉာဏေန အနာဂတာရမ္မဏပစ္စုပ္ပန္နစိတ္တသမင်္ဂိဿ စိတ္တံ…ပေ… စေတောပရိယဉာဏေန ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏပစ္စုပ္ပန္နစိတ္တသမင်္ဂိဿ စိတ္တံ ဇာနာတိ။ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏာ ပစ္စုပ္ပန္နာ ခန္ဓာ စေတောပရိယဉာဏဿ အာဝဇ္ဇနာယ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၁၉။၂၁) စေတောပရိယဉာဏဿ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏေ ပဝတ္တိ ဝုတ္တာတိ။ တေနေဝါယံ ဝိစာရဏာ ကတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

တေသန္တိ တေသု ဒွီသု ဉာဏေသူတိ နိဒ္ဓါရဏေ သာမိဝစနံ။ ကုသလာ ခန္ဓာတိ ဣဒ္ဓိဝိဓပုဗ္ဗေနိဝါသာနာဂတံသဉာဏာပေက္ခော ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသော၊ န စေတောပရိယဉာဏယထာကမ္မူပဂဉာဏာပေက္ခောတိ။ တေသံ စတုက္ခန္ဓာရမ္မဏဘာဝဿ အသာဓကောတိ စေ? န၊ အညတ္ထ ‘‘အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တာ ခန္ဓာ စ ဝိစာရော စ စေတောပရိယဉာဏဿ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏဿ အနာဂတံသဉာဏဿ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၆။၇၂) ‘‘သဝိတက္ကသဝိစာရာ ခန္ဓာ စ ဝိတက္ကော စ စေတောပရိယဉာဏဿ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏဿ အနာဂတံသဉာဏဿ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၆။၆၉) စ ဝုတ္တတ္တာ စေတောပရိယဉာဏာပေက္ခောပိ ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသောတိ ဣမဿတ္ထဿ သိဒ္ဓိတော။ ဧဝမပိ ¶ ယထာကမ္မူပဂဉာဏဿ ‘‘အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တာ ခန္ဓာ စ ဝိစာရော စာ’’တိအာဒီသု အဝုတ္တတ္တာ စတုက္ခန္ဓာရမ္မဏတာ န သိဇ္ဈတီတိ? န၊ တတ္ထ အဝစနဿ အညကာရဏတ္တာ။ ယထာကမ္မူပဂဉာဏေန ဟိ ကမ္မသံသဋ္ဌာ စတ္တာရော ခန္ဓာ ကမ္မပ္ပမုခေန ဂယှန္တိ။ တဉှိ ယထာ စေတောပရိယဉာဏံ ပုရိမပရိကမ္မဝသေန သဝိတက္ကာဒိဝိဘာဂံ သရာဂါဒိဝိဘာဂဉ္စ စိတ္တံ ဝိဘာဝေတိ၊ န ဧဝံ သဝိဘာဂံ ဝိဘာဝေတိ၊ ကမ္မဝသေနေဝ ပန သမုဒါယံ ဝိဘာဝေတီတိ ‘‘အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တာ ခန္ဓာ စ ဝိစာရော စာ’’တိအာဒိကေ ဝိဘာဂကရဏေ တံ န ဝုတ္တံ၊ န စတုက္ခန္ဓာနာရမ္မဏတောတိ။ ဣဒံ ပန အဝစနဿ ကာရဏန္တိ။ ကေစိ တတ္ထာပိ ‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏဿ ယထာကမ္မူပဂဉာဏဿ အနာဂတံသဉာဏဿာ’’တိ ပဌန္တိ ဧဝ။ န ဟိ တံ ကုသလာကုသလဝိဘာဂံ ဝိယ သဝိတက္ကာဒိဝိဘာဂံ ကမ္မံ ဝိဘာဝေတုံ အသမတ္ထံ။ ဒုစ္စရိတသုစရိတဘာဝဝိဘာဝနမ္ပိ ဟိ လောဘာဒိအလောဘာဒိသမ္ပယောဂဝိသေသဝိဘာဝနံ ဟောတီတိ။

၁၄၃၅။ နိယကဇ္ဈတ္တပရိယာယဿ ¶ အဘာဝေနာတိ သဘာဝဓမ္မတ္တာ ကေနစိ ပရိယာယေန နိယကဇ္ဈတ္တံ အဟောန္တံ သဗ္ဗထာ ဗဟိဒ္ဓါဘာဝေနေဝ ‘‘ဧကန္တဗဟိဒ္ဓါ’’တိ ဝုတ္တံ၊ န အသဘာဝဓမ္မတ္တာ ဗဟိဒ္ဓါပိ အဟောန္တံ ကသိဏာဒိ ဝိယ နိယကဇ္ဈတ္တမတ္တဿ အသမ္ဘဝတော။ အသဘာဝဓမ္မတ္တာ ဧဝ ဟိ ကသိဏာဒိအဇ္ဈတ္တဓမ္မဘူတော စ ကောစိ ဘာဝေါ န ဟောတီတိ အဇ္ဈတ္တတ္တိကေ န ဝုတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယော။ တံ သဗ္ဗံ အာကိဉ္စညာယတနာဒိ အတီတာရမ္မဏတ္တိကေ ‘‘နဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတ္ထ စ ဝုတ္တန္တိ အနုညာတတ္တာ ဝစနတောတိ ဧတေဟိ ကာရဏေဟိ ပကာသိတန္တိ အတ္ထော။

ဣဒါနိ တန္တိ ‘‘ဧတဉှိ အာကိဉ္စညာယတန’’န္တိ ဝုတ္တံ အာကိဉ္စညာယတနံ တံ-သဒ္ဒေန အာကဍ္ဎိတွာ ဝဒတိ။ ယော ပနာယမေတ္ထ အတ္ထော ဝုတ္တော ‘‘အာကိဉ္စညာယတနံ ဧကမ္ပိ ဣဓ ဝုစ္စမာနံ အတီတာရမ္မဏတ္တိကေ တေန သဟေကာရမ္မဏတမ္ပိ သန္ဓာယ ကာမာဝစရကုသလာဒီနံ နဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏတာယ ဝုတ္တတ္တာ ဣဓာပိ တေသံ နဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏဘာဝံ ဒီပေတီတိ ကတွာ တသ္မိံ ဝုတ္တေ တာနိပိ ဝုတ္တာနေဝ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ဝိသုံ န ဝုတ္တာနီ’’တိ၊ တမညေ နာနုဇာနန္တိ။ န ဟိ ဤဒိသံ လေသဝစနံ အဋ္ဌကထာကဏ္ဍေ အတ္ထိ။ ယဒိ သိယာ၊ ပရိတ္တာရမ္မဏတ္တိကေ ယေသံ သမာနာရမ္မဏာနံ ပရိတ္တာဒိအာရမ္မဏတာ နဝတ္တဗ္ဗတာ စ ဝုတ္တာ။ ပုန အတီတာရမ္မဏတ္တိကေ တေသု ဧကမေဝ ဝတွာ အညံ န ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ တထာ ဝေဒနာတ္တိကေ သမာနဝေဒနာနံ ယေသံ သုခါယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တတာ ¶ ဝုတ္တာ၊ တေသု ဧကမေဝ ပီတိတ္တိကေ သုခသဟဂတနိဒ္ဒေသေ ဝတွာ အညံ န ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ ဧဝံ ဥပေက္ခာသဟဂတနိဒ္ဒေသာဒီသု ယောဇေတဗ္ဗံ။ လေသေန ပန ဝိနာ အဋ္ဌကထာကဏ္ဍေ အတ္ထုဒ္ဓါရဿ ကတတ္တာ အာကိဉ္စညာယတနဿ ဝိယ ကာမာဝစရကုသလာဒီနမ္ပိ အဇ္ဈတ္တာရမ္မဏတ္တိကေ နဝတ္တဗ္ဗတာယ သတိ တာနိပိ နဝတ္တဗ္ဗာနီတိ ဝတ္တဗ္ဗာနိ၊ န ပန ဝုတ္တာနိ။ တသ္မာ အဘာဝနာသာမညေပိ ယာယ အဘာဝနာနိဋ္ဌပ္ပဝတ္တိယာ အာကိဉ္စညာယတနံ ပဝတ္တမာနံ နဝတ္တဗ္ဗံ ဇာတံ၊ တဿာ ပဝတ္တိယာ အဘာဝေန တာနိ နဝတ္တဗ္ဗာနီတိ န ဝုတ္တာနိ။ ဂဟဏဝိသေသနိမ္မိတာနေဝ ဟိ ကသိဏာဒီနိ သဘာဝတော အဝိဇ္ဇမာနာနီတိ တဒါရမ္မဏာနံ ဗဟိဒ္ဓါဂဟဏဝသေန ဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏတာ ဝုတ္တာ။ အာကိဉ္စညာယတနံ ပန န ဗဟိဒ္ဓါဂဟဏဘာဝေန ပဝတ္တတိ၊ နာပိ အဇ္ဈတ္တဂ္ဂဟဏဘာဝေန ပဝတ္တတီတိ နဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ။ ယေန ပန ဂဟဏာကာရေန အာကိဉ္စညာယတနံ ပဝတ္တတိ၊ န တေန သဗ္ဗညုတညာဏမ္ပိ ပဝတ္တတိ။ ယဒိ ပဝတ္တေယျ၊ တမ္ပိ အာကိဉ္စညာယတနမေဝ ဘဝေယျ။ ယထာ ဟိ ကိလေသာနံ ဂေါစရံ ပဝတ္တိဝိသေသဉ္စ သဗ္ဗံ ဇာနန္တံ သဗ္ဗညုတညာဏံ န ယထာ တေ ဂဏှန္တိ၊ တထာ ဂဏှာတိ တဿပိ ကိလေသဘာဝါပတ္တိတော၊ ဧဝံ အာကိဉ္စညာယတနဿ စ ပဝတ္တနာကာရံ ယထာသဘာဝတော ဇာနန္တံ တံ အာကိဉ္စညာယတနမိဝ န ဂဏှာတိ ¶ ၊ ကိမင်္ဂံ ပန အညန္တိ။ တေန ကာမာဝစရကုသလာနံ နဝတ္တဗ္ဗတာ န ဝုတ္တာတိ။ အယံ ‘‘အာကိဉ္စညာယတနဿ ဝိသယဘူတော အပဂမော နာမ ဧကော အတ္ထော အတ္ထီ’’တိ အနိစ္ဆန္တာနံ အာစရိယာနံ ဝိနိစ္ဆယော။

ဝိပါကံ ပန န ကဿစိ အာရမ္မဏံ ဟောတီတိ ဝိပါကံ အာကာသာနဉ္စာယတနံ ဝိပါကာဒီသု ဝိညာဏဉ္စာယတနေသု န ကဿစိ အာရမ္မဏံ ဟောတီတိ အတ္ထော၊ တထာ အာကိဉ္စညာယတနဉ္စ နေဝသညာနာသညာယတနဿ။ ယထာ ဟိ ဝိပါကတ္တိကေ ဝိပါကဓမ္မဓမ္မနေဝဝိပါကနဝိပါကဓမ္မဓမ္မမူလကေသု ပဉှေသု ‘‘အာကာသာနဉ္စာယတနကုသလံ ဝိညာဏဉ္စာယတနကုသလဿ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော၊ အာကိဉ္စညာယတနကုသလံ နေဝသညာနာသညာယတနကုသလဿ၊ တထာ ဝိပါကဿ ကိရိယဿ။ အာကာသာနဉ္စာယတနကိရိယံ ဝိညာဏဉ္စာယတနကိရိယဿ။ အာကိဉ္စညာယတနကိရိယံ နေဝသညာနာသညာယတနကိရိယဿ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၄၀၆၊ ၄၁၀) ဝုတ္တံ၊ န ¶ တထာ ဝိပါကဓမ္မမူလကေသု ‘‘အာကာသာနဉ္စာယတနအာကိဉ္စညာယတနဝိပါကာ ဝိညာဏဉ္စာယတနနေဝသညာနာသညာယတနဝိပါကကုသလကိရိယာနံ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ ဝုတ္တာ။ ဝိပါကတော ဝုဋ္ဌဟိတွာ စိတ္တဿ အဘိနီဟာရာသမ္ဘဝတောတိ ဝိပါကံ အာရမ္မဏံ ကတွာ အဘိနီဟာရာသမ္ဘဝတောတိ အတ္ထော။ ဝိပါကဿ ဟိ အာရမ္မဏံ ကတွာ နတ္ထိ အဘိနီဟာရောတိ။

အတ္တနော ခန္ဓာဒီနီတိ အရူပက္ခန္ဓေ ‘‘ခန္ဓာ’’တိ ဂဟေတွာ အာဒိ-သဒ္ဒေန ရူပံ ဂဏှာတိ။ အဇ္ဈတ္တံ ဝါ ဂယှမာနံ အဟန္တိ ပညတ္တိံ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဂဏှာတိ။ ဧသ နယော ပရေသံ ခန္ဓာဒိဂ္ဂဟဏေ စ။ ပုန ပညတ္တိဂ္ဂဟဏေန ကသိဏဝိဟာရာဒိအနိန္ဒြိယဗဒ္ဓုပါဒါယပညတ္တိမာဟ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဝါ အဟံ ပရံ ပဏ္ဏတ္တိဂ္ဂဟဏေ သဗ္ဗံ ဥပါဒါယပညတ္တိံ။ ကမ္မာဒီသု ကမ္မံ အဇ္ဈတ္တံ၊ ကမ္မနိမိတ္တံ ဥဘယံ၊ ဂတိနိမိတ္တံ ဗဟိဒ္ဓါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အတ္တနော သရီရေ ဧဝ ကိမိ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တမာနဿ ဂတိနိမိတ္တမ္ပိ အဇ္ဈတ္တံ သိယာ။ မလ္လိကာယ ကုမ္မာသံ ဒဒမာနာယ ရညော အဂ္ဂမဟေသိဋ္ဌာနလာဘံ၊ သန္တတိမဟာမတ္တဿ ဟတ္ထိက္ခန္ဓဂတဿ အရဟတ္တပ္ပတ္တိံ၊ သုမနမာလာကာရဿ စ ပုပ္ဖမုဋ္ဌိနာ ပူဇေန္တဿ ပစ္စေကဗောဓိသစ္ဆိကိရိယံ နိဿာယ ဘဂဝါ သိတံ ပါတွာကာသိ။

ဣမသ္မိံ တိကေ ဩကာသံ လဘန္တီတိ ပရိတ္တာရမ္မဏာတီတာရမ္မဏတ္တိကေသု အလဒ္ဓါကာသာနိ နဝတ္တဗ္ဗာနီတိ ဝုတ္တာနိ၊ ဣဓ ပန နဝတ္တဗ္ဗာနိ န ဟောန္တိ၊ အဇ္ဈတ္တာဒီသု ဧကာရမ္မဏတံ လဘန္တီတိ အတ္ထော။ ဧတာနိ ဟိ ပဉ္စ သဗ္ဗတ္ထပါဒကာကာသာလောကကသိဏစတုတ္ထာနံ ကသိဏာရမ္မဏတ္တာ၊ ဗြဟ္မဝိဟာရစတုတ္ထဿ ¶ ပညတ္တိအာရမ္မဏတ္တာ၊ အာနာပါနစတုတ္ထဿ နိမိတ္တာရမ္မဏတ္တာ ဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏာနီတိ။ သကာယစိတ္တာနန္တိ သကကာယစိတ္တာနံ၊ တေန ပယောဇနံ နတ္ထိ၊ တသ္မာ န တံ အဇ္ဈတ္တာရမ္မဏန္တိ အတ္ထော။ အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓဿ ဝါ ရူပဿာတိ ဧတ္ထ ‘‘တိဿန္နံ ဝါ ပညတ္တီန’’န္တိ ဣဒမ္ပိ ဝါ-သဒ္ဒေန အာဟရိတဗ္ဗံ၊ နယဒဿနံ ဝါ ဧတံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဤဒိသေ ဟိ ကာလေ ဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏန္တိ။

တိကအတ္ထုဒ္ဓါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒုကအတ္ထုဒ္ဓါရဝဏ္ဏနာ

၁၄၇၃။ မာနော ¶ …ပေ… ဧကဓာဝါတိ ဣဒံ အဝုတ္တပ္ပကာရဒဿနဝသေန ဝုတ္တံ၊ အညထာ မာနော ကာမရာဂါဝိဇ္ဇာသညောဇနေဟိ ဧကတော ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဒွိဓာတိ ဝတ္တဗ္ဗော သိယာ။ ဧသ နယော ဘဝရာဂါဒီသု။ တထာ ဝိစိကိစ္ဆာတိ ဧတ္ထ တထာတိ ဧတဿ ဧကဓာဝါတိ အတ္ထော။

၁၅၁၁။ သသင်္ခါရိကေသူတိ ဣဒံ ကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏဿ တီဟိ နီဝရဏေဟိ သဒ္ဓိံ ဥပ္ပဇ္ဇနဋ္ဌာနဒဿနမတ္တံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ န နိယမတော တတ္ထ တဿ တေဟိ ဥပ္ပတ္တိဒဿနတ္ထံ ထိနမိဒ္ဓဿ အနိယတတ္တာ။ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေနာတိ ဥဒ္ဓစ္စဿ သဗ္ဗာကုသလေ ဥပ္ပဇ္ဇနတော ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတေ ဒွေ၊ အညေသု ထိနမိဒ္ဓကုက္ကုစ္စဝိရဟေ တီဏိ ဟေဋ္ဌိမန္တတော ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ကတွာ ‘‘ဒွေ တီဏီ’’တိ ဝုတ္တန္တိ အတ္ထော။ ယတ္တကာနံ ပန ဧကတော ဥပ္ပတ္တိယံ နီဝရဏာ စေဝ နီဝရဏသမ္ပယုတ္တာ စာတိ အယမတ္ထော သမ္ဘဝတိ၊ ဟေဋ္ဌိမန္တေန တေသံ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ဒွေ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတော ဥဒ္ဓမ္ပိ ပဝတ္တိယံ အယမတ္ထော သမ္ဘဝတိ ဧဝါတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘တီဏီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဒွေ တီဏီတိ စ ဒွေ ဝါ တီဏိ ဝါတိ အနိယမနိဒ္ဒေသောတိ စတ္တာရိ ဝါ ပဉ္စ ဝါတိပိ ဝိညာယတိ။ ယတ္ထ သဟုပ္ပတ္တိ၊ တတ္ထ နီဝရဏာ စေဝ နီဝရဏသမ္ပယုတ္တာ စ ဟောန္တီတိ ဧတဿ ဝါ လက္ခဏဿ ဒဿနမေတန္တိ။ ယတ္ထ စတ္တာရိ ပဉ္စ စ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တတ္ထ စာယမတ္ထော သာဓိတော ဟောတိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ကိလေသဂေါစ္ဆကေ စ ‘‘ဒွေ တယော’’တိ ဝုတ္တံ။ လက္ခဏဒဿနဝသေန ဟိ ကိလေသာ စေဝ ကိလေသသမ္ပယုတ္တာ စ ဝုတ္တာ၊ န သဗ္ဗေသံ သမ္ဘဝန္တာနံ သရူပေန ဒဿနဝသေနာတိ။

ယဒိ ¶ ဥဒ္ဓစ္စံ သဗ္ဗာကုသလေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ကသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ဥဒ္ဓစ္စနီဝရဏံ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတေ စိတ္တုပ္ပာဒေ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ? သုတ္တန္တေ ဝုတ္တေသု ပဉ္စသု နီဝရဏေသု အညနီဝရဏရဟိတဿ ဥဒ္ဓစ္စဿ ဝိသယဝိသေသဒဿနတ္ထံ။ ဆဋ္ဌံ ပန နီဝရဏံ အဘိဓမ္မေ ဣတရေဟိ သဟဂတန္တိ တဿ အညနီဝရဏရဟိတဿ န ကောစိ ဝိသယဝိသေသော အတ္ထိ၊ အတ္တနာ သဟဂတေဟိ ဝိနာ ဥပ္ပဇ္ဇနဋ္ဌာနာဘာဝါ တဒုပလက္ခိတဿ စိတ္တုပ္ပာဒဿ အဘာဝါ စ နတ္ထေဝ ဝိသယဝိသေသော၊ တသ္မာ ‘‘တံ သဗ္ဗာကုသလေ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတော ပန ဝုတ္တစိတ္တုပ္ပာဒေါ သေသဓမ္မာနံ ဥဒ္ဓစ္စာနုဝတ္တနဘာဝေန တဒုပလက္ခိတော ဥဒ္ဓစ္စဿ ဝိသယဝိသေသော၊ တသ္မာ သဗ္ဗာကုသလေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ဥဒ္ဓစ္စံ သာမညေန ‘‘ဥဒ္ဓစ္စနီဝရဏ’’န္တိ ¶ ဂဟေတွာပိ တံ အတ္တနော ဝိသယဝိသေသေန ပကာသေတုံ ‘‘ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတေ စိတ္တုပ္ပာဒေ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ အာဟ။ ဧဝဉ္စ ပကာသနံ ဝိသယဝိသေသေသု လောဘဒေါမနဿသဟဂတသသင်္ခါရိကဝိစိကိစ္ဆုဒ္ဓစ္စသဟဂတေသု ပဉ္စ နီဝရဏာနိ ဝဝတ္ထပေတွာ တေသံ ဗျာပကဘာဝေန ဆဋ္ဌံ ပကာသေတုံ ကတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ကေစိ ပန ‘‘ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတေတိ သာမညေန သဗ္ဗံ ဥဒ္ဓစ္စံ ‘ဥဒ္ဓစ္စ’န္တိ ဂဟေတွာ တေန သဟဂတေ စိတ္တုပ္ပာဒေ’’တိ ဝဒန္တိ၊ အယံ ပနတ္ထော န ဗဟုမတော ဒွါဒသမစိတ္တုပ္ပာဒဿ ဝိယ သဗ္ဗာကုသလစိတ္တုပ္ပာဒါနံ ဥဒ္ဓစ္စေန အနုပလက္ခိတတ္တာ၊ သတိ စ ဥပလက္ခိတတ္တေ ‘‘အဋ္ဌသု လောဘသဟဂတေသူ’’တိအာဒီသု ဝိယ အညေသံ စိတ္တုပ္ပာဒါနံ နိဝတ္တနတ္ထံ ‘‘ဒွါဒသသု ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတေသူ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ။ ဥဒ္ဓစ္စာနုပလက္ခိတတ္တာ ပန သဗ္ဗာကုသလာနံ အဝိဇ္ဇာနီဝရဏံ ဝိယ ဣဒမ္ပိ ‘‘သဗ္ဗာကုသလေသု ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ န ပန ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယသ္မာ စ အဝိဇ္ဇာနီဝရဏံ ဝိယ ဥဒ္ဓစ္စနီဝရဏဉ္စ သဗ္ဗာကုသလေသု ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ နိက္ခေပကဏ္ဍေ ‘‘ကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏံ ဥဒ္ဓစ္စနီဝရဏေန နီဝရဏဉ္စေဝ နီဝရဏသမ္ပယုတ္တဉ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေန ဧကသ္မိံယေဝ စိတ္တုပ္ပာဒေ ဥဒ္ဓစ္စနီဝရဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အဂ္ဂဟေတွာ အဓိပ္ပာယော မဂ္ဂိတဗ္ဗောတိ။

ကိလေသဂေါစ္ဆကေ လောဘာဒီနိ ဒသ ကိလေသဝတ္ထူနိ ဣမိနာ အနုက္ကမေန ဣဓေဝ အဘိဓမ္မေ အာဂတာနိ။ တသ္မာ ဣဓေဝ ဝုတ္တဿ ဥဒ္ဓစ္စကိလေသဿ အတ္တနာ သဟ ဝုတ္တေဟိ ကိလေသေဟိ ရဟိတဿ ဝိသယဝိသေသော နတ္ထီတိ ဝိသယဝိသေသေန ပကာသနံ အကတွာ ‘‘ဥဒ္ဓစ္စဉ္စ အဟိရိကဉ္စ အနောတ္တပ္ပဉ္စ သဗ္ဗာကုသလေသု ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကိလေသာ စေဝ သံကိလိဋ္ဌပဒနိဒ္ဒေသေ ယသ္မာ သံကိလိဋ္ဌပဒံ ကိလေသသမ္ပယုတ္တပဒေန အသမာနတ္ထံ ကေဝလံ မလေန ဥပတာပိတတံ ဝိဗာဓိတတဉ္စ ဒီပေတိ ¶ ၊ တသ္မာ ကိလေသာ စေဝ ကိလေသသမ္ပယုတ္တပဒနိဒ္ဒေသေန သမာနံ နိဒ္ဒေသံ အကတွာ ‘‘တေဝ ကိလေသာ ကိလေသာ စေဝ သံကိလိဋ္ဌာ စာ’’တိ ဝုတ္တံ။

၁၅၇၇။ ဒွေ တယော ကိလေသာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဒွေ တယောတိ ဟေတုဂေါစ္ဆကာဒီသု ဝုတ္တာဓိကာရဝသေန ရုဠှိယာ ဝုတ္တ’’န္တိ ကေစိ ဝဒန္တိ။ ယဒိ အတ္ထံ အနပေက္ခိတွာ ရုဠှိယာ ဝုစ္စေယျ၊ ဂန္ထဂေါစ္ဆကေ စ ‘‘ယတ္ထ ဒွေ တယော ဂန္ထာ ¶ ဧကတော ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ ယဉ္စ ဝဒန္တိ ‘‘ယတ္ထ ဒွေ တယော အညေဟိ ဧကတော ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဣမဿတ္ထဿ သမ္ဘဝတော ဧကတော-သဒ္ဒေါ ကိလေသဂေါစ္ဆကေ သာတ္ထကော၊ န ဟေတုဂေါစ္ဆကာဒီသု တေန ဝိနာပိ အဓိပ္ပာယဝိဇာနနတော’’တိ၊ တမ္ပိ န၊ ဟေတုဂေါစ္ဆကာဒီသုပိ နာနာဥပ္ပတ္တိယံ ဟေတူ စေဝ ဟေတုသမ္ပယုတ္တာဒိဂ္ဂဟဏနိဝါရဏတ္ထတ္တာ ဧကတော-သဒ္ဒဿ၊ တသ္မာ ရုဠှီအနွတ္ထကထာရောပနဉ္စ ဝဇ္ဇေတွာ ယထာဝုတ္တေနေဝ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။ လောဘော ဆဓာတိအာဒိနာ လောဘပဋိဃမောဟာနံ အညေဟိ ဧကတော ဥပ္ပတ္တိဒဿနေနေဝ တေသမ္ပိ လောဘာဒီဟိ ဧကတော ဥပ္ပတ္တိ ဒဿိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

အဋ္ဌကထာကဏ္ဍဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

စတ္တာရိ စ သဟဿာနိ၊ ပုန တီဏိ သတာနိ စ၊

အဋ္ဌသာလိနိယာ ဧတေ၊ ပဒါ လီနတ္ထဇောတကာ။

ဓမ္မမိတ္တောတိ နာမေန၊ သက္ကစ္စံ အဘိယာစိတော၊

အာနန္ဒောဣတိ နာမေန၊ ကတာ ဂန္ထာ သုဗုဒ္ဓိနာတိ။

ဣတိ အဋ္ဌသာလိနိယာ လီနတ္ထပဒဝဏ္ဏနာ

ဓမ္မသင်္ဂဏီ-မူလဋီကာ သမတ္တာ။