📜

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

အဘိဓမ္မပိဋကေ

ပဉ္စပကရဏ-အနုဋီကာ

ဓာတုကထာပကရဏ-အနုဋီကာ

ဂန္ထာရမ္ဘဝဏ္ဏနာ

ဓာတုကထာပကရဏဒေသနာယ ¶ ¶ ဒေသဒေသကပရိသာပဒေသာ ဝုတ္တပ္ပကာရာ ဧဝါတိ ကာလာပဒေသံ ဒဿေန္တော ‘‘ဓာတုကထာပကရဏံ ဒေသေန္တော’’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘တဿေဝ အနန္တရံ အဒေသယီ’’တိ ဟိ ဣမိနာ ဝိဘင်္ဂါနန္တရံ ဓာတုကထာ ဒေသိတာတိ တဿာ ဒေသနာကာလော အပဒိဋ္ဌော ဟောတိ။ ယေ ပန ‘‘ဝိဘင်္ဂါနန္တရံ ¶ ကထာဝတ္ထုပကရဏံ ဒေသိတ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တေသံ ဝါဒံ ပဋိက္ခိပန္တော ‘‘ဝိဘင်္ဂါနန္တရံ…ပေ… ဒဿေတု’’န္တိ အာဟ။

‘‘ကာမာ တေ ပဌမာ သေနာ’’တိအာဒိဝစနတော (သု။ နိ။ ၄၃၈၊ မဟာနိ။ ၂၈၊ စူဠနိ။ နန္ဒမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၄၇) ကိလေသဝိဒ္ဓံသနမ္ပိ ဒေဝပုတ္တမာရဿ ဗလဝိဓမနန္တိ သက္ကာ ဝတ္တုံ၊ ‘‘အပ္ပဝတ္တိကရဏဝသေန ကိလေသာဘိသင်္ခါရမာရာန’’န္တိ ပန ဝုစ္စမာနတ္တာ ခန္တိဗလသဒ္ဓါဗလာဒိအာနုဘာဝေန ဥဿာဟပရိသာဗလဘဉ္ဇနမေဝ ဒေဝပုတ္တမာရဿ ဗလဝိဒ္ဓံသနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝိသယာတိက္ကမနံ ကာမဓာတုသမတိက္ကမော။ သမုဒယပ္ပဟာနပရိညာဝသေနာတိ ပဟာနာဘိသမယပရိညာဘိသမယာနံ ဝသေန။ နနု စေတံ ပဉ္စန္နံ မာရာနံ ဘဉ္ဇနံ သာဝကေသုပိ လဗ္ဘတေဝါတိ စောဒနံ မနသိ ကတွာ အာဟ ‘‘ပရူပနိဿယရဟိတ’’န္တိအာဒိ။ ဝီရဿ ဘာဝေါ ဝီရိယန္တိ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘မဟာဝီရိယောတိ မဟာဝီရော’’တိ။ မဟာဝီရိယတာ စ ပရိပုဏ္ဏဝီရိယပါရမိတာယ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတဝီရိယာဓိဋ္ဌာနေန ¶ အနညသာဓာရဏစတုဗ္ဗိဓသမ္မပ္ပဓာနသမ္ပတ္တိယာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတော ဧဝ ဟိဿ ဝီရိယာဟာနိသိဒ္ဓိပီတိ။

ခန္ဓာဒိကေ ဓမ္မေ အဓိဋ္ဌာယ နိဿာယ ဝိသယံ ကတွာ အဘိဓမ္မကထာ ပဝတ္တာတိ အာဟ ‘‘အဘိဓမ္မကထာဓိဋ္ဌာနဋ္ဌေန ဝါ’’တိ။ တေသံ ကထနတောတိ တေသံ ခန္ဓာဒီနံ ကထာဘာဝတော။ ဧတေန အတ္ထဝိသေသသန္နိဿယော ဗျဉ္ဇနသမုဒါယော ပကရဏန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အထ ဝါ ဓာတုယော ကထီယန္တိ ဧတ္ထ၊ ဧတေန ဝါတိ ဓာတုကထာ၊ တထာပဝတ္တော ဗျဉ္ဇနတ္ထသမုဒါယော။ ယဒိ ဧဝံ သတ္တန္နမ္ပိ ပကရဏာနံ ဓာတုကထာဘာဝေါ အာပဇ္ဇတီတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ယဒိပီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ သာတိသယန္တိ သဝိသေသံ ဝိစိတ္တာတိရေကဝသေန အနဝသေသတော စ ဒေသနာယ ပဝတ္တတ္တာ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗာပိ ဓမ္မသင်္ဂဏီ ဓာတုကထာယ မာတိကာ’’တိ (ဓာတု။ ၅)။ တေနေဝါဟ ‘‘ဧကဒေသကထနမေဝ ဟိ အညတ္ထ ကတ’’န္တိ။

ဣဒါနိ သာသနေ ယေသု ဓာတု-သဒ္ဒေါ နိရုဠှော၊ တေသံ ဝသေန အညေဟိပိ အသာဓာရဏံ ဣမဿ ပကရဏဿ ဓာတုကထာဘာဝံ ဒဿေန္တော ‘‘ခန္ဓာယတနဓာတူဟိ ဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ ခန္ဓာယတနဓာတူသု။ မဟန္တော ပဘေဒါနုဂတော ဝိသယော ဧတာသန္တိ မဟာဝိသယာ၊ ဓာတုယော၊ န ခန္ဓာယတနာနိ အပ္ပတရပဒတ္တာ။ ယေန ဝါ သဘာဝေန ဓမ္မာ သင်္ဂဟာသင်္ဂဟသမ္ပယောဂဝိပ္ပယောဂေဟိ ဥဒ္ဒေသနိဒ္ဒေသေ လဘန္တိ၊ သော သဘာဝေါ ဓာတု။ သာ ဓာတု ဣဓ သာတိသယံ ဒေသိတာတိ သဝိသေသံ ဓာတုယာ ကထနတော ဣဒံ ပကရဏံ ‘‘ဓာတုကထာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သဘာဝတ္ထော ဟိ အယံ ဓာတု-သဒ္ဒေါ ‘‘ဓာတုသော၊ ဘိက္ခဝေ ¶ ၊ သတ္တာ သံသန္ဒန္တီ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၂။၉၈) ဝိယ။ ဓာတုဘေဒန္တိ ဓာတုဝိဘာဂံ။ ပကရဏန္တိ ဝစနသေသော။ ကုတော ပကရဏ-သဒ္ဒေါ လဗ္ဘတီတိ အာဟ ‘‘သတ္တန္နံ ပကရဏာနံ ကမေန ဝဏ္ဏနာယ ပဝတ္တတ္တာ’’တိ။ တေန ယောဇနံ ကတွာတိ တေန ပကရဏ-သဒ္ဒေန ‘‘ဓာတုကထာဝ ပကရဏံ ဓာတုကထာပကရဏ’’န္တိ ယောဇနံ ကတွာ။ တံ ဒီပနန္တိ တံ ဓာတုကထာပကရဏဿ အတ္ထဒီပနံ၊ အတ္ထဒီပနာကာရေန ပဝတ္တံ ဝဏ္ဏနံ။ ‘‘အတ္ထံ ဒီပယိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ‘‘တံ သုဏာထာ’’တိ ဝဒန္တော သောတဒွါရာနုသာရေန တတ္ထ ဥပဓာရဏေ နိယောဇေတီတိ အာဟ ‘‘တံဒီပနဝစနသဝနေန ဥပဓာရေထာတိ အတ္ထော’’တိ။

ဂန္ထာရမ္ဘဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁။ မာတိကာဝဏ္ဏနာ

၁။ နယမာတိကာဝဏ္ဏနာ

၁။ စုဒ္ဒသဝိဓေနာတိ ¶ ¶ စုဒ္ဒသပ္ပကာရေန၊ စုဒ္ဒသဟိ ပဒေဟီတိ အတ္ထော။ တတ္ထ ‘‘သင်္ဂဟော အသင်္ဂဟော’’တိ ဣဒမေကံ ပဒံ၊ တထာ ‘‘သမ္ပယောဂေါ ဝိပ္ပယောဂေါ’’တိ။ ‘‘သင်္ဂဟိတေန သမ္ပယုတ္တံ ဝိပ္ပယုတ္တ’’န္တိအာဒီနိ ပန တီဏိ တီဏိ ပဒါနိ ဧကေကံ ပဒံ။ ဣတရေသု ပဒဝိဘာဂေါ သုဝိညေယျောဝ။ ဧတေဟီတိ သင်္ဂဟာဒိပ္ပကာရေဟိ။ နယနံ ပါပနံ၊ တံ ပန ပဝတ္တနံ ဉာပနဉ္စ ဟောတီတိ ‘‘ပဝတ္တီယတိ ဉာယန္တီ’’တိ စ ဒွိဓာပိ အတ္ထော ဝုတ္တော။ နယာ ဧဝ ဥဒ္ဒိသိယမာနာ မာတိကာ။ အတ္ထဒွယေပိ ပဝတ္တနဉာဏကိရိယာနံ ကရဏဘာဝေန သင်္ဂဟာဒိပ္ပကာရာ နယာတိ ဝုတ္တာ။ တေနာဟ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဣမိနာ သင်္ဂဟာဒိကေန နယေနာ’’တိ (ဓာတု။ အဋ္ဌ။ ၁)။ ပဒါနန္တိ အတ္ထဒီပကာနံ ဝစနာနံ။ ပဇ္ဇတိ ဧတေန အတ္ထောတိ ဟိ ပဒံ။ ပဒါနန္တိ စ သံသာမိသမ္ဗန္ဓေ သာမိဝစနံ၊ ပကရဏဿာတိ ပန အဝယဝါဝယဝီသမ္ဗန္ဓေ။

၂။ အဗ္ဘန္တရမာတိကာဝဏ္ဏနာ

၂။ တဒတ္ထာနီတိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒတ္ထာနိ။ ပဋိစ္စ သမုပ္ပဇ္ဇတိ သင်္ခါရာဒိကံ ဧတသ္မာတိ ဟိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ၊ ပစ္စေကံ အဝိဇ္ဇာဒိကော ပစ္စယဓမ္မော။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ သင်္ခါရပိဋကေ ‘‘ဒွါဒသ ပစ္စယာ၊ ဒွါဒသ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒါ’’တိ။ တေသန္တိ ခန္ဓာဒီနံ။ တထာဒဿိတာနန္တိ ဂဏနုဒ္ဒေသဝိဘာဂမတ္တေန ဒဿိတာနံ။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ဒွါဒသဘာဝေနေဝ ဂဟိတော၊ နနု တတ္ထ ဘဝေါ ကမ္မဘဝါဒိဘေဒေန၊ သောကာဒယော စ သရူပတောယေဝ ဣဓ ပါဠိယံ ဂဟိတာတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ‘‘ပဉ္စဝီသာဓိကေန ပဒသတေနာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တေ အဋ္ဌကထာဝစနေ။ ကမ္မဘဝဿ ဘာဝနဘာဝေန၊ ဥပပတ္တိဘဝဿ ဘဝနဘာဝေန။ ပဒတ္ထတော ပန ကမ္မဘဝေါ ¶ ဘဝတိ ဧတသ္မာတိ ဘဝေါ၊ ဣတရော ဘဝတိ၊ ဘဝနံ ဝါတိ။ တန္နိဒါနဒုက္ခဘာဝေနာတိ ဇရာမရဏနိဒါနဒုက္ခဘာဝေန။

‘‘သဗ္ဗာပိ ဓမ္မသင်္ဂဏီ ဓာတုကထာယ မာတိကာ’’တိ ဣဒမ္ပိ ဓာတုကထာယ မာတိကာကိတ္တနမေဝါတိ ‘‘သဗ္ဗာပိ…ပေ… မာတိကာတိ အယံ ဓာတုကထာမာတိကာတော ဗဟိဒ္ဓါ ဝုတ္တာ’’တိ ဝစနံ အသမ္ဘာဝေန္တော ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိမာဟ ¶ ။ ပကရဏန္တရဂတာ ဝုတ္တာ ဓာတုကထာယ မာတိကာဘာဝေနာတိ အတ္ထော။ ကာမဉ္စေတ္ထ မာတိကာဘာဝေန ဝုတ္တာ၊ ပကရဏန္တရဂတတ္တာ ပန အညတော ဂဟေတဗ္ဗရူပါ ဣတော ဗဟိဘူတာ နာမ ဟောန္တိ၊ သရူပတော ဂဟိတာဝ ပဉ္စက္ခန္ဓာတိအာဒိကာ အဗ္ဘန္တရာ။ တေနာဟ ‘‘သရူပတော ဒဿေတွာ ဌပိတတ္တာ’’တိ။ မာတိကာယ အသင်္ဂဟိတတ္တာတိ မာတိကာယ သရူပေန အသင်္ဂဟိတတ္တာ၊ န အညထာ။ န ဟိ မာတိကာယ အသင်္ဂဟိတော ကောစိ ပဒတ္ထော အတ္ထိ။ ဝိကိဏ္ဏဘာဝေနာတိ ခန္ဓဝိဘင်္ဂါဒီသု ဝိသုံ ဝိသုံ ကိဏ္ဏဘာဝေန ဝိသဋဘာဝေန။

၃။ နယမုခမာတိကာဝဏ္ဏနာ

၃။ နယာနံ သင်္ဂဟာဒိပ္ပကာရဝိသေသာနံ ပဝတ္တိ ဒေသနာ၊ တဿာ ဝိနိဂ္ဂမဋ္ဌာနတာယ ဒွါရံ။ ယထာဝုတ္တဓမ္မာ ယထာရဟံ ခန္ဓာယတနဓာတုယော အရူပိနော စ ခန္ဓာတိ တေသံ ဥဒ္ဒေသော နယမုခမာတိကာ။ တေနာဟ ‘‘နယာန’’န္တိအာဒိ။ ဝိယုဇ္ဇနသီလာ၊ ဝိယောဂေါ ဝါ ဧတေသံ အတ္ထီတိ ဝိယောဂိနော၊ တထာ သဟယောဂိနော၊ သင်္ဂဟာသင်္ဂဟဓမ္မာ စ ဝိယောဂီသဟယောဂီဓမ္မာ စ သင်္ဂဟာ…ပေ… ဓမ္မာ၊ သင်္ဂဏှနာသင်္ဂဏှနဝသေန ဝိယုဇ္ဇနသံယုဇ္ဇနဝသေန စ ပဝတ္တနကသဘာဝါတိ အတ္ထော။ စုဒ္ဒသပီတိအာဒိနာ တမေဝတ္ထံ ပါကဋတရံ ကရောတိ။ ယေဟီတိ ယေဟိ ခန္ဓာဒီဟိ အရူပက္ခန္ဓေဟိ စ။ တေ စတ္တာရောတိ တေ သင်္ဂဟာဒယော စတ္တာရော။ သစ္စာဒီဟိပီတိ သစ္စဣန္ဒြိယပဋိစ္စသမုပ္ပာဒါဒီဟိပိ သဟ။ ယထာသမ္ဘဝန္တိ သမ္ဘဝါနုရူပံ၊ ယံ ယံ ပဒံ သင်္ဂဟိတော အသင်္ဂဟိတောတိ စ ဝတ္တုံ ယုတ္တံ၊ တံ တန္တိ အတ္ထော။

သော ပနာတိ သင်္ဂဟာသင်္ဂဟော။ သင်္ဂါဟကဘူတေဟီတိ သင်္ဂဟဏကိရိယာယ ကတ္တုဘူတေဟိ။ တေဟီတိ သစ္စာဒီဟိ။ န သင်္ဂဟဘူတေဟီတိ သင်္ဂဟဏကိရိယာယ ကရဏဘူတေဟိ သစ္စာဒီဟိ သင်္ဂဟာသင်္ဂဟော န ဝုတ္တော။ တတ္ထာပိ ဟိ ခန္ဓာယတနဓာတုယော ဧဝ ကရဏဘူတာတိ ဒဿေတိ။ ခန္ဓာဒီဟေဝ သင်္ဂဟေဟီတိ ခန္ဓာဒီဟိယေဝ သင်္ဂဏှနကိရိယာယ ကရဏဘူတေဟိ၊ ‘‘ခန္ဓသင်္ဂဟေန သင်္ဂဟိတာ၊ အာယတနသင်္ဂဟေန အသင်္ဂဟိတာ ¶ ၊ ဓာတုသင်္ဂဟေန အသင်္ဂဟိတာ၊ တေ ဓမ္မာ စတူဟိ ခန္ဓေဟိ၊ ဒွီဟာယတနေဟိ၊ အဋ္ဌဟိ ဓာတူဟိ အသင်္ဂဟိတာ’’တိ သင်္ဂဟာသင်္ဂဟော နိယမေတွာ ဝုတ္တော။ တသ္မာတိ ယသ္မာ သစ္စာဒီနိ သင်္ဂါဟကဘာဝေန ဝုတ္တာနိ၊ န သင်္ဂဟဘာဝေန၊ ခန္ဓာဒီနိယေဝ စ သင်္ဂဟဘာဝေန ဝုတ္တာနိ၊ တသ္မာ။

ကသ္မာ ¶ ပနေတ္ထ သစ္စာဒယော သင်္ဂဟဝသေန န ဝုတ္တာတိ? တထာဒေသနာယ အသမ္ဘဝတော။ န ဟိ သက္ကာ ရူပက္ခန္ဓာဒီနံ သမုဒယသစ္စာဒီဟိ၊ သညာဒီနံ ဝါ ဣန္ဒြိယာဒီဟိ သင်္ဂဟနယေန ပုစ္ဆိတုံ ဝိဿဇ္ဇိတုံ ဝါတိ။ တထာ အရိယဖလာဒီသု ဥပ္ပန္နဝေဒနာဒီနံ သစ္စဝိနိမုတ္တတာယ ‘‘ဝေဒနာက္ခန္ဓော ကတိဟိ သစ္စေဟိ သင်္ဂဟိတော’’တိ ပုစ္ဆိတွာပိ ‘‘ဧကေန သစ္စေန သင်္ဂဟိတော’’တိအာဒိနာ နိယမေတွာ သင်္ဂဟံ ဒဿေတုံ န သက္ကာတိ။ ယထာသမ္ဘဝန္တိ ယေဟိ သမ္ပယောဂေါ၊ ယေဟိ စ ဝိပ္ပယောဂေါ၊ တဒနုရူပံ။

ရူပံ ရူပေန နိဗ္ဗာနေန ဝါ ဝိပ္ပယုတ္တံ န ဟောတိ၊ နိဗ္ဗာနံ ဝါ ရူပေန။ ကသ္မာ? သမ္ပယုတ္တန္တိ အနာသင်္ကနီယသဘာဝတ္တာ။ စတုန္နဉှိ ခန္ဓာနံ အညမညံ သမ္ပယောဂီဘာဝတော ‘‘ရူပနိဗ္ဗာနေဟိပိ သော အတ္ထိ နတ္ထီ’’တိ သိယာ အာသင်္ကာ၊ တသ္မာ တေသံ ဣတရေဟိ၊ ဣတရေသဉ္စ တေဟိ ဝိပ္ပယောဂေါ ဝုစ္စတိ၊ န ပန ရူပဿ ရူပေန၊ နိဗ္ဗာနေန ဝါ၊ နိဗ္ဗာနဿ ဝါ ရူပေန ကတ္ထစိ သမ္ပယောဂေါ အတ္ထီတိ တဒါသင်္ကာဘာဝတော ဝိပ္ပယောဂေါပိ ရူပဿ ရူပနိဗ္ဗာနေဟိ၊ နိဗ္ဗာနဿ ဝါ တေန န ဝုစ္စတိ၊ အရူပက္ခန္ဓေဟိယေဝ ပန ဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘စတူဟေဝါ’’တိအာဒိ။ အနာရမ္မဏဿ စက္ခာယတနာဒိကဿ။ အနာရမ္မဏအနာရမ္မဏမိဿကေဟီတိ အနာရမ္မဏေန သောတာယတနာဒိနာ အနာရမ္မဏမိဿကေန စ ဓမ္မာယတနာဒိနာ။ မိဿကဿ ဓမ္မာယတနာဒိကဿ။ အနာရမ္မဏအနာရမ္မဏမိဿကေဟိ န ဟောတီတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ယေသံ ပန ယေဟိ ဟောတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘အနာရမ္မဏဿ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယထာ ဟိ သာရမ္မဏဿ အနာရမ္မဏေန အနာရမ္မဏမိဿကေန စ ဝိပ္ပယောဂေါ ဟောတိ၊ ဧဝံ သာရမ္မဏေနပိ သော ဟောတိယေဝ။ တေန ဝိယ အနာရမ္မဏဿ အနာရမ္မဏမိဿကဿ စာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၄။ လက္ခဏမာတိကာဝဏ္ဏနာ

၄။ ဝိသုံ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာတိ ယော တီဟိ သင်္ဂဟော စတူဟိ စ သမ္ပယောဂေါ ဝုတ္တော၊ တံ သဘာဂေါ ဘာဝေါ ပယောဇေတိ၊ ယော စ တီဟိ အသင်္ဂဟော စတူဟိ စ ဝိပ္ပယောဂေါ ဝုတ္တော၊ တံ ဝိသဘာဂေါ ဘာဝေါတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘သင်္ဂဟော…ပေ… ဝိညာယတီ’’တိ အာဟ။ ယဿ သင်္ဂဟော၊ သော ဓမ္မော ခန္ဓာဒိကော ¶ သဘာဂေါ။ ယဿ အသင်္ဂဟော၊ သော ဝိသဘာဂေါ။ တထာ သမ္ပယောဂေသုပိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣဒါနိ ယထာဝုတ္တံ သဘာဂတံ သရူပတော နိဒ္ဓါရေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ¶ သမာနဘာဝေါ သင်္ဂဟေ သဘာဂတာ၊ ဧကုပ္ပာဒါဒိကော သမ္ပယောဂေတိ ဣမိနာ ရုပ္ပနာဒိဝိဓုရော အသမာနသဘာဝေါ အသင်္ဂဟေ ဝိသဘာဂတာ၊ နာနုပ္ပာဒါဒိကော ဝိပ္ပယောဂေတိ အယမတ္ထော အတ္ထသိဒ္ဓါတိ န ဝုတ္တောတိ။

၅။ ဗာဟိရမာတိကာဝဏ္ဏနာ

၅။ ဧတေန ဌပနာကာရေနာတိ သရူပေန အဂ္ဂဟေတွာ ယထာဝုတ္တေန ပကရဏန္တရမာတိကာယ ဣဓ မာတိကာဘာဝကိတ္တနသင်္ခါတေန ဌပနာကာရေန။ ပကရဏန္တရဌပိတာယ မာတိကာယ အဝိဘာဂေန ပစ္ဆတော ဂဟဏံ ဗဟိ ဌပနန္တိ အာဟ ‘‘ဗဟိ ပိဋ္ဌိတော ဌပိတတ္တာ’’တိ။ ဣဓ အဋ္ဌပေတွာတိ ဣမိဿာ ဓာတုကထာယ သရူပေန အဝတွာ။ တထာ ပကာသိတတ္တာတိ မာတိကာဘာဝေန ဇောတိတတ္တာ။ ဓမ္မသင်္ဂဏီသီသေန ဟိ ဓမ္မသင်္ဂဏိယံ အာဂတမာတိကာဝ ဂဟိတာတိ။ ယေဟိ နယေဟိ ဓာတုကထာယ နိဒ္ဒေသော၊ တေသု နယေသု၊ တေဟိ ဝိဘဇိတဗ္ဗေသု ခန္ဓာဒီသု၊ တေသံ နယာနံ ပဝတ္တိဒွါရလက္ခဏေသု စ ဥဒ္ဒိဋ္ဌေသု ဓာတုကထာယ ဥဒ္ဒေသဝသေန ဝတ္တဗ္ဗံ ဝုတ္တမေဝ ဟောတီတိ ယံ ဥဒ္ဒေသဝသေန ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဝတွာ ပုန ယထာဝုတ္တာနံ ခန္ဓာဒီနံ ကုသလာဒိဝိဘာဂဒဿနတ္ထံ ‘‘သဗ္ဗာပိ ဓမ္မသင်္ဂဏီ ဓာတုကထာယ မာတိကာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဧဝမေတ္ထ မာတိကာယ နိက္ခေပဝိဓိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘‘ဂါဝီတိ အယမာဟာ’’တိ ဧတ္ထ ဂါဝီ-သဒ္ဒေါ ဝိယ ‘‘သင်္ဂဟော အသင်္ဂဟော’’တိ ဧတ္ထ ပဒတ္ထဝိပလ္လာသကာရိနာ ဣတိ-သဒ္ဒေန အတ္ထပဒတ္ထကော သင်္ဂဟာသင်္ဂဟ-သဒ္ဒေါ သဒ္ဒပဒတ္ထကော ဇာယတီတိ အဓိပ္ပာယေနာဟ ‘‘အနိဒ္ဓါရိတတ္ထဿ သဒ္ဒဿေဝ ဝုတ္တတ္တာ’’တိ။ တေန အတ္ထုဒ္ဓါရတော သင်္ဂဟသဒ္ဒံ သံဝဏ္ဏေတီတိ ဒဿေတိ။ အနိဒ္ဓါရိတဝိသေသောတိ အသင်္ဂဟိတဇာတိသဉ္ဇာတိအာဒိဝိသေသော။ သာမညေန ဂဟေတဗ္ဗတန္တိ သင်္ဂဟသဒ္ဒါဘိဓေယျတာသာမညေန ဝိညာယမာနော ဝုစ္စမာနော ဝါ။ န စေတ္ထ သာမညဉ္စ ဧကရူပမေဝါတိ စောဒနာ ကာတဗ္ဗာ ဘေဒါပေက္ခတ္တာ တဿ။ ယတ္တကာ ဟိ တဿ ဝိသေသာ၊ တဒပေက္ခမေဝ တန္တိ။ ‘‘အတ္တနော ဇာတိယာ’’တိ ဝိညာယတိ ယထာ ‘‘မတ္တေယျာ’’တိ ဝုတ္တေ အတ္တနော မာတု ဟိတာတိ။

ဓမ္မဝိသေသံ အနိဒ္ဓါရေတွာတိ သင်္ဂဟိတတာဒိနာ ပုစ္ဆိတဗ္ဗဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗဓမ္မာနံ ဝိသေသနံ အကတွာ။ သာမညေနာတိ အဝိသေသေန။ ဓမ္မာနန္တိ ခန္ဓာဒိဓမ္မာနံ။ အဝသေသာ နိဒ္ဓါရေတွာတိ ‘‘သင်္ဂဟိတေန ¶ အသင်္ဂဟိတ’’န္တိအာဒိကာ အဝသေသာ ¶ ဒွါဒသပိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗဓမ္မဝိသေသံ နိဒ္ဓါရေတွာ ဓမ္မာနံ ပုစ္ဆနဝိဿဇ္ဇနနယဥဒ္ဒေသာတိ ယောဇနာ။ နနု စ ‘‘သင်္ဂဟိတေန အသင်္ဂဟိတ’’န္တိအာဒယောပိ ယထာဝုတ္တဝိသေသံ အနိဒ္ဓါရေတွာ သာမညေန ဓမ္မာနံ ပုစ္ဆနဝိဿဇ္ဇနနယုဒ္ဒေသာတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘သင်္ဂဟိတေန အသင်္ဂဟိတ’’န္တိအာဒိ။ ယဿ အတ္ထော ဉာယတိ၊ သဒ္ဒေါ စ န ပယုဇ္ဇတိ၊ သော လောပေါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ အာဝုတ္တိအာဒိဝသေန ဝါ အယမတ္ထော ဒီပေတဗ္ဗော။ တေနာတိ လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌေန အသင်္ဂဟိတ-သဒ္ဒေန။ သင်္ဂဟိတဝိသေသဝိသိဋ္ဌောတိ စက္ခာယတနေန ခန္ဓသင်္ဂဟေန သင်္ဂဟိတတာဝိသေသဝိသိဋ္ဌော၊ တေန သောတာယတနာဒိဘာဝေန အသင်္ဂဟိတော သောတပသာဒါဒိကော ယော ရုပ္ပနသဘာဝေါ ဓမ္မဝိသေသော။ တန္နိဿိတော တံ ဓမ္မဝိသေသံ နိဿာယ လဗ္ဘမာနော။ ‘‘တေ ဓမ္မာ ကတိဟိ ခန္ဓေဟိ…ပေ… စတူဟိ ခန္ဓေဟိ အသင်္ဂဟိတာ’’တိအာဒိနာ အသင်္ဂဟိတတာသင်္ခါတော ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနနယော ပရတော ပုစ္ဆိတွာ ဝိဿဇ္ဇိယမာနော ဣဓ ဥဒ္ဒိဋ္ဌော ဟောတိ။ ဝိသေသနေ ကရဏဝစနန္တိ ဣမိနာ တဿ ဓမ္မဿ ယထာဝုတ္တသင်္ဂဟိတတာဝိသေသဝိသိဋ္ဌတံယေဝ ဝိဘာဝေတိ။ ဧဝမေတေ ပုစ္ဆိတဗ္ဗဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗဓမ္မဝိသေသံ နိဒ္ဓါရေတွာ ပုစ္ဆနဝိဿဇ္ဇနနယုဒ္ဒေသာ ပဝတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

နနု စ ‘‘သင်္ဂဟိတေန အသင်္ဂဟိတ’’န္တိ ဧတ္တာဝတာပိ အယမတ္ထော လဗ္ဘတီတိ? န လဗ္ဘတိ တဿ ဓမ္မမတ္တဒီပနတော။ နယုဒ္ဒေသော ဟေသော၊ န ဓမ္မုဒ္ဒေသော။ တထာ ဟိ ပါဠိယံ သင်္ဂဟိတေနအသင်္ဂဟိတပဒနိဒ္ဒေသေ ‘‘စက္ခာယတနေန ယေ ဓမ္မာ ခန္ဓသင်္ဂဟေန သင်္ဂဟိတာ၊ အာယတန…ပေ… ဓာတုသင်္ဂဟေန အသင်္ဂဟိတာ’’တိ ဝတွာ ‘‘တေ ဓမ္မာ ကတိဟိ ခန္ဓေဟိ…ပေ… အသင်္ဂဟိတာ’’တိ (ဓာတု။ ၁၇၁) ပုစ္ဆိတွာ ‘‘တေ ဓမ္မာ စတူဟိ ခန္ဓေဟိ ဒွီဟာယတနေဟိ အဋ္ဌဟိ ဓာတူဟိ အသင်္ဂဟိတာ’’တိ ဒုတိယံ အသင်္ဂဟိတပဒံ ဂဟိတံ။ အညထာ ‘‘စက္ခာယတနေန ယေ ဓမ္မာ ခန္ဓသင်္ဂဟေန သင်္ဂဟိတာ၊ တေ ဓမ္မာ အာယတနသင်္ဂဟေန အသင်္ဂဟိတာ၊ ဓာတုသင်္ဂဟေန အသင်္ဂဟိတာ။ တေ ကတမေ’’ဣစ္စေဝ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ သိယာ။

ဧသ နယောတိ အတိဒေသေန ဒဿိတမတ္ထံ ပါကဋတရံ ကာတုံ ‘‘တေသုပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတိယပဒေနာတိ လုတ္တနိဒ္ဒေသေန ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တပဒံ သန္ဓာယာဟ။ ကတ္တုအတ္ထေ ကရဏနိဒ္ဒေသော သင်္ဂဟိတာသင်္ဂဟိတေဟိ တေဟိ ဓမ္မေဟိ ဓမ္မာနံ သင်္ဂဟိတတာသင်္ဂဟိတတာယ ဝုတ္တတ္တာ။ တထာ ¶ ဟိ တတ္ထ ပါဠိယံ ‘‘တေဟိ ဓမ္မေဟိ ယေ ဓမ္မာ’’တိ ဓမ္မမုခေနေဝ သင်္ဂဟိတတာသင်္ဂဟိတတာ ဝုတ္တာ။ ဒုတိယတတိယေသု ပန သင်္ဂဟိတတာသင်္ဂဟိတတာသင်္ခါတဝိသေသနဒွါရေန ဓမ္မာနံ အသင်္ဂဟိတတာသင်္ဂဟိတတာ ဝုတ္တာတိ တတ္ထ ‘‘ဝိသေသနေ ကရဏဝစန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘တတ္ထ ဟိ…ပေ… ဓမ္မန္တရဿာ’’တိ။ တတ္ထ သဘာဝန္တရေနာတိ သင်္ဂဟိတတာသင်္ဂဟိတတာသင်္ခါတေန ¶ သဘာဝန္တရေန ပကာရန္တရေန။ သဘာဝန္တရဿာတိ အသင်္ဂဟိတတာသင်္ဂဟိတတာသင်္ခါတဿ သဘာဝန္တရဿ။ ဧတေသူတိ စတုတ္ထပဉ္စမေသု။ ဓမ္မန္တရေနာတိ အညဓမ္မေန။ ဓမ္မန္တရဿာတိ တတော အညဿ ဓမ္မဿ ဝိသေသနံ ကတံ။ တတ္ထ ဟိ အန္တရေန ပကာရဝိသေသာမသနံ ဓမ္မေနေဝ ဓမ္မော ဝိသေသိတောတိ။ အာဒိပဒေနေဝါတိ ‘‘သင်္ဂဟိတေနာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တေန ပဌမပဒေနေဝ။ ဣတရေဟီတိ ‘‘သမ္ပယုတ္တံ ဝိပ္ပယုတ္တ’’န္တိအာဒိနာ ဝုတ္တေဟိ ဒုတိယတတိယပဒေဟိ။ ဧတ္ထာတိ ဧကာဒသမာဒီသု စတူသု။ ဒုတိယတတိယေသု ဝိယ ဝိသေသနေ ဧဝ ကရဏဝစနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ န စတုတ္ထပဉ္စမေသု ဝိယ ကတ္တုအတ္ထေတိ အဓိပ္ပာယော။ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနာနန္တိအာဒိနာ တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေတိ။

ဝိဝိဓကပ္ပနတောတိ ဝိဝိဓံ ဗဟုဓာ ကပ္ပနတော၊ သင်္ဂဟာသင်္ဂဟာနံ ဝိသုံ သဟ စ ဝိသေသနဝိသေသိတဗ္ဗဘာဝကပ္ပနတောတိ အတ္ထော။ တံ ပန ဝိကပ္ပနံ ဝုတ္တာကာရေန ဝိဘဇနံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဝိဘာဂတောတိ အတ္ထော’’တိ။ သန္နိဋ္ဌာနလက္ခဏေန အဓိမောက္ခေန သမ္ပယုတ္တဓမ္မာ အာရမ္မဏေ နိစ္ဆယနာကာရေန ပဝတ္တိယာ သန္နိဋ္ဌာနဝသေန ဝုတ္တဓမ္မာ။ တေ စ တေဟိ သဒ္ဓိံ တဒဝသိဋ္ဌေ ဒွိပဉ္စဝိညာဏဝိစိကိစ္ဆာသဟဂတဓမ္မေ စ သင်္ဂဟေတွာ အာဟ ‘‘သန္နိဋ္ဌာနဝသေန ဝုတ္တာ စ သဗ္ဗေ စ စိတ္တုပ္ပာဒါ သန္နိဋ္ဌာနဝသေန ဝုတ္တသဗ္ဗစိတ္တုပ္ပာဒါ’’တိ။ ဣတရေတိ ဖဿာဒယော။ သဗ္ဗေသန္တိ ဧကူနနဝုတိယာ စိတ္တုပ္ပာဒါနံ။ ပရိဂ္ဂဟေတဗ္ဗာတိ သင်္ဂဟာဒိဝသေန ပရိဂ္ဂဏှိတဗ္ဗာ။ မဟာဝိသယေန အဓိမောက္ခေန။ အညေသန္တိ ဝိတက္ကာဒီနံ။ ဝစနံ သန္ဓာယာတိ ‘‘အဓိမုစ္စနံ အဓိမောက္ခော၊ သော သန္နိဋ္ဌာနလက္ခဏော’’တိ ဓမ္မသင်္ဂဟဝဏ္ဏနာယံ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ယေဝါပနကဝဏ္ဏနာ) ‘‘တဏှာပစ္စယာ အဓိမောက္ခော၊ အဓိမောက္ခပစ္စယာ ဘဝေါ’’တိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဝိဘင်္ဂေ စ အာဂတံ ဝစနံ သန္ဓာယ။ အတ္ထေ သတီတိ ‘‘သန္နိဋ္ဌာန…ပေ… သာဓာရဏတော’’တိ ဧဝမတ္ထေ ဝုစ္စမာနေ။ ဝတ္တဗ္ဗေသူတိ သင်္ဂဟာဒိပရိဂ္ဂဟတ္ထံ ဝတ္တဗ္ဗေသု။ ဝုတ္တာ ဖဿာဒယော မနသိကာရပရိယောသာနာ။ တာဒိသဿာတိ ¶ ဖဿာဒိသဒိသဿ သာဓာရဏဿ အဓိမောက္ခသဒိသဿ အသာဓာရဏဿ အညဿ ဓမ္မဿ အဘာဝါ။

နနု ဇီဝိတိန္ဒြိယစိတ္တဋ္ဌိတိယောပိ သာဓာရဏာတိ? သစ္စံ သာဓာရဏာ၊ အတ္ထိ ပန ဝိသေသောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဇီဝိတိန္ဒြိယံ ပနာ’’တိအာဒိ။ အသမာဓိသဘာဝါ ဗလဘာဝံ အပ္ပတ္တာ သာမညသဒ္ဒေနေဝ ဝတ္တဗ္ဗာတိ ယောဇနာ။ သာမညဝိသေသသဒ္ဒေဟိ စာတိ သာမညဝိသေသသဒ္ဒေဟိ ဝတ္တဗ္ဗာ စ သမာဓိသဘာဝါ စိတ္တေကဂ္ဂတာ။ ဝိသေသသဒ္ဒဝစနီယံ အညန္တိ ဗလပ္ပတ္တသမာဓိတော အညံ သာမညသဒ္ဒေန ဗျာပေတဗ္ဗံ၊ ဝိသေသသဒ္ဒေန စ နိဝတ္တေတဗ္ဗံ နတ္ထိ သမာဓိသဘာဝါယ ဧဝ စိတ္တေကဂ္ဂတာယ ဂဟိတတ္တာ။ န အညဗျာပကနိဝတ္တကော သာမညဝိသေသော အနည…ပေ… ဝိသေသော ¶ ၊ တဿ ဒီပနတော။ တဿေဝ ဓမ္မဿာတိ တဿေဝ ဗလပ္ပတ္တသမာဓိဓမ္မဿ။ ဘေဒဒီပကေဟီတိ ဝိသေသဒီပကေဟိ သမာဓိဗလာဒိဝစနေဟိ ဝတ္တဗ္ဗာ။ ဝုတ္တလက္ခဏာ အနညဗျာပကနိဝတ္တကသာမညဝိသေသဒီပနာ သဒ္ဒါ။ တတော ဝိပရီတေဟိ အညံ ဗျာပေတဗ္ဗံ နိဝတ္တေတဗ္ဗဉ္စ ဂဟေတွာ ပဝတ္တေဟိ သာမညဝိသေသသဒ္ဒေဟေဝ န သုခါဒိသဘာဝါ ဝေဒနာ ဝိယ ဝတ္တဗ္ဗာ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ အသမာဓိသဘာဝါ သမာဓိသဘာဝါတိ ဒွေဓာ ဘိန္ဒိတွာ ဂဟိတာ စိတ္တေကဂ္ဂတာ၊ တသ္မာ။ အသမာဓိသဘာဝမေဝ ပကာသေယျ ဝိသေသသဒ္ဒနိရပေက္ခံ ပဝတ္တမာနတ္တာ။ ဣတရောတိ သမာဓိဗလာဒိကော ဝိသေသသဒ္ဒေါ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ အဗ္ဘန္တရမာတိကုဒ္ဒေသေ၊ သာဓာရဏေ ဖဿာဒိကေ၊ မဟာဝိသယေ ဝါ အဓိမောက္ခေ ဥဒ္ဒိသိယမာနေ။ နနု စ အဘိန္ဒိတွာ ဂယှမာနာ စိတ္တေကဂ္ဂတာ ဝေဒနာ ဝိယ သာဓာရဏာ ဟောတီတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘အဘိန္နာပိ ဝါ’’တိအာဒိ။ ‘‘စိတ္တဿ ဌိတိ စိတ္တေကဂ္ဂတာ အဝိသာဟဋမာနသတာ (ဓ။ သ။ ၁၁၊ ၁၅)။ အရူပီနံ ဓမ္မာနံ အာယု ဌိတီ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၉) ဝစနတော သမာဓိဇီဝိတိန္ဒြိယာနံ အညဓမ္မနိဿယေန ဝတ္တဗ္ဗတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ န အရဟတီတိ ဣဓ ဥဒ္ဒေသံ န အရဟတိ သမုခေနေဝ ဝတ္တဗ္ဗေသု ဖဿာဒီသု ဥဒ္ဒိသိယမာနေသူတိ အတ္ထော။

မာတိကာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ နိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၁။ ပဌမနယော သင်္ဂဟာသင်္ဂဟပဒဝဏ္ဏနာ

၁။ ခန္ဓပဒဝဏ္ဏနာ

၆။ ‘‘အဘိညေယျဓမ္မဘာဝေန ¶ ¶ ဝုတ္တာ စတ္တာရော ခန္ဓာ ဟောန္တီ’’တိအာဒိနာ၊ ‘‘ရူပက္ခန္ဓော အဘိညေယျော’’တိအာဒိနာ စ အဘိညာတလက္ခဏဝိသယာတိ အာဟ ‘‘သဘာဝတော အဘိညာတာန’’န္တိ။ ပရိညေယျတာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပဟာတဗ္ဗသစ္ဆိကာတဗ္ဗဘာဝေတဗ္ဗတာ သင်္ဂယှတိ။ အဓိပတိယာဒီတိ အဓိပတိပစ္စယဘာဝဥပဋ္ဌာနပဒဟနာဒီနိ။ သစ္စာဒိဝိသေသော ဝိယာတိ ဒုက္ခသစ္စာဒိပရိယာယော အဘိညေယျပီဠနဋ္ဌာဒိဝိသေသော ဝိယ။ ဧဝဉ္စ ကတွာတိ နယမုခမာတိကာယ အဘိညေယျနိဿယေန ဝုစ္စမာနတ္တာ ဧဝ။ တေသံ ရူပဓမ္မာနံ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ ခန္ဓဘာဝေန ဝိယ ရူပက္ခန္ဓဘာဝေန သဘာဂတာ ဟောတိ၊ န ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒိဘာဝေနာတိ သင်္ဂဟလက္ခဏမာဟ။ ဣတီတိ တသ္မာ၊ ယသ္မာ ရူပဓမ္မာ အညမညံ ရူပက္ခန္ဓဘာဝေန သဘာဂါ၊ တသ္မာတိ အတ္ထော။ ရူပက္ခန္ဓဘာဝသင်္ခါတေန ရူပက္ခန္ဓဘာဝေန အတ္ထမုခေနေဝ ဂဟဏေ။ သဒ္ဒဒွါရေန ပန ဂဟဏေ ရူပက္ခန္ဓဝစနသင်္ခါတေန ဝါ ရူပက္ခန္ဓဝစနဝစနီယတာသင်္ခါတေန။ ဣဒါနိ တမေဝတ္ထံ ပါကဋတရံ ကာတုံ ‘‘ရူပက္ခန္ဓောတိ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ပုရိမေနာတိ ရူပက္ခန္ဓေန။ သညာက္ခန္ဓမူလကာတိအာဒီသု ‘‘ပုရိမေန ယောဇိယမာနေ’’တိအာဒိံ အာနေတွာ ယထာရဟံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ အဘေဒတော ပဉ္စကပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနံ ခန္ဓပဒနိဒ္ဒေသေ သဗ္ဗပစ္ဆိမမေဝါတိ အာဟ ‘‘ဘေဒတော ပဉ္စကပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနာနန္တရ’’န္တိ။

အာယတနပဒါဒိဝဏ္ဏနာ

၄၀။ ယဒိပိ ¶ ဧကကေပိ သဒိသံ ဝိဿဇ္ဇနံ ဝိဿဇ္ဇနံ သမုဒယမဂ္ဂသစ္စာနံ ‘‘သမုဒယသစ္စံ ဧကေန ခန္ဓေန…ပေ… မဂ္ဂသစ္စံ ဧကေန ခန္ဓေန ဧကေနာယတနေန ဧကာယ ဓာတုယာ သင်္ဂဟိတံ၊ စတူဟိ ခန္ဓေဟိ ဧကာဒသဟိ အာယတနေဟိ သတ္တရသဟိ ဓာတူဟိ အသင်္ဂဟိတ’’န္တိ (ဓာတု။ ၄၁) နိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ။ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ ဣန္ဒြိယပဒနိဒ္ဒေသေ ¶ ။ စက္ခုသောတစက္ခုသုခိန္ဒြိယဒုကာနန္တိ စက္ခုသောတဒုကံ စက္ခုသုခိန္ဒြိယဒုကန္တိ ဧတေသံ ဒုကာနံ။ စက္ခုသောတသုခိန္ဒြိယာနဉှိ ‘‘ဧကေန ခန္ဓေန ဧကေနာယတနေန ဧကာယ ဓာတုယာ သင်္ဂဟိတံ၊ စတူဟိ ခန္ဓေဟိ ဧကာဒသဟိ အာယတနေဟိ သတ္တရသဟိ ဓာတူဟိ အသင်္ဂဟိတ’’န္တိ ဧကကေ သဒိသံ ဝိဿဇ္ဇနံ။ စက္ခုသောတိန္ဒြိယဒုကဿ ပန ‘‘စက္ခုန္ဒြိယဉ္စ သောတိန္ဒြိယဉ္စ ဧကေန ခန္ဓေန ဒွီဟာယတနေဟိ ဒွီဟိ ဓာတူဟိ သင်္ဂဟိတာ၊ စတူဟိ ခန္ဓေဟိ ဒသဟာယတနေဟိ သောဠသဟိ ဓာတူဟိ အသင်္ဂဟိတာ’’တိ၊ ‘‘စက္ခုန္ဒြိယဉ္စ သုခိန္ဒြိယဉ္စ ဒွီဟိ ခန္ဓေဟိ ဒွီဟာယတနေဟိ ဒွီဟိ ဓာတူဟိ သင်္ဂဟိတာ၊ တီဟိ ခန္ဓေဟိ ဒသဟာယတနေဟိ သောဠသဟိ ဓာတူဟိ အသင်္ဂဟိတာ’’တိ စက္ခုသုခိန္ဒြိယဒုကဿ စ အသဒိသံ ဝိဿဇ္ဇနံ။ နာပိ ဒုကေဟိ တိကဿာတိ စက္ခုသောတစက္ခုသုခိန္ဒြိယာဒိဒုကေဟိ စက္ခုသောတသုခိန္ဒြိယာဒိတိကဿ နာပိ သဒိသံ ဝိဿဇ္ဇနံ။ ဣဓာတိ သစ္စပဒနိဒ္ဒေသေ။ တိကေန စာတိ ဒုက္ခသမုဒယမဂ္ဂါဒိတိကေန စ။ ‘‘ပဉ္စဟိ ခန္ဓေဟိ ဒွါဒသဟာယတနေဟိ အဋ္ဌာရသဟိ ဓာတူဟိ သင်္ဂဟိတာ၊ န ကေဟိစိ ခန္ဓေဟိ န ကေဟိစိ အာယတနေဟိ န ကာဟိစိ ဓာတူဟိ အသင်္ဂဟိတာ’’တိ သဒိသံ ဝိဿဇ္ဇနံ။

၆။ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဝဏ္ဏနာ

၆၁။ အဝိဇ္ဇာဝစနေနာတိ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိ ဧတ္ထ အဝိဇ္ဇာဂ္ဂဟဏေန။ ဝိသေသနံ န ကတ္တဗ္ဗံ၊ ‘‘သဗ္ဗမ္ပိ ဝိညာဏ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘ကုသလာဒီနမ္ပီ’’တိအာဒိနာ။ ဝိဿဇ္ဇနာသဒိသေန သဗ္ဗဝိညာဏာဒိသင်္ဂဟဏတော။ တေသန္တိ ဝိညာဏာဒိပဒါနံ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ ပဌမနယေ။ အကမ္မဇာနမ္ပိ သင်္ဂဟိတတာ ဝိညာယတိ သဒ္ဒါယတနဿပိ ဂဟိတတ္တာ။

၇၁။ ဇာယမာန…ပေ… မာနာနန္တိ ဇာယမာနာဒိအဝတ္ထာနံ ဓမ္မာနံ။ ဇာယမာနာဒိဘာဝမတ္တတ္တာတိ နိဗ္ဗတ္တနာဒိအဝတ္ထာမတ္တဘာဝတော။ ဝိနိဗ္ဘုဇ္ဇိတွာတိ အဝတ္ထာဘာဝတော ဝိနိဗ္ဘောဂံ ကတွာ။ ပရမတ္ထတော အဝိဇ္ဇမာနာနိ၊ သဘာဝမတ္တဘူတာနီတိ ပရမတ္ထဓမ္မာနံ အဝတ္ထာဘာဝမတ္တဘူတာနိ ¶ ။ အပရမတ္ထသဘာဝါနိပိ ရူပဓမ္မဿ နိဗ္ဗတ္တိအာဒိဘာဝတော ရုပ္ပနဘာဝေန ဂယှန္တိ။ တတော ‘‘ရူပက္ခန္ဓဿ သဘာဂါနိ၊ အရူပါနံ ပန ဇာတိဇရာမရဏာနီ’’တိ အာနေတွာ ယောဇနာ။ ဧကေကဘူတာနီတိ ယထာ ဧကသ္မိံ ရူပကလာပေ ဇာတိအာဒီနိ ဧကေကာနိယေဝ ဟောန္တိ၊ ဧဝံ ဧကသ္မိံ အရူပကလာပေပီတိ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ¶ ‘‘ရူပကလာပဇာတိအာဒီနိ ဝိယာ’’တိအာဒိ။ အနုဘဝနသဉ္ဇာနနဝိဇာနနကိစ္စာနံ ဝေဒနာဒီနံ နိဗ္ဗတ္တိအာဒိဘူတာနိပိ ဇာတိအာဒီနိ တထာ န ဂယှန္တီတိ အာဟ ‘‘ဝေဒိယန…ပေ… အဂယှမာနာနီ’’တိ။ တေန ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒီဟိ ဇာတိအာဒီနံ သင်္ဂဟာဘာဝမာဟ။ ‘‘ဇာတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္စာ သင်္ခတာ’’တိအာဒိဝစနတော ဇာတိအာဒီနမ္ပိ သင်္ခတပရိယာယော အတ္ထီတိ သင်္ခတာဘိသင်္ခရဏကိစ္စေန သင်္ခါရက္ခန္ဓေန တေသံ သင်္ဂဟောတိ ဝုတ္တံ ‘‘သင်္ခတာ…ပေ… သဘာဂါနီ’’တိ။ တေနေဝ စ သင်္ခါရက္ခန္ဓဿ အနေကန္တပရမတ္ထကိစ္စတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တထာ ဒုဝိဓာနီတိ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ရူပါရူပဓမ္မာနံ နိဗ္ဗတ္တိအာဒိဘာဝေန ဒွိပ္ပကာရာနိ။ တေနာတိ ယထာဝုတ္တသဘာဂတ္ထေန။ တေဟိ ခန္ဓာဒီဟီတိ ရူပက္ခန္ဓသင်္ခါရက္ခန္ဓဓမ္မာယတနဓမ္မဓာတူဟိ။

ပဌမနယသင်္ဂဟာသင်္ဂဟပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဒုတိယနယော သင်္ဂဟိတေနအသင်္ဂဟိတပဒဝဏ္ဏနာ

၁၇၁။ ‘‘သင်္ဂဟိတေန အသင်္ဂဟိတ’’န္တိ ဧတ္ထ သင်္ဂဟိတာသင်္ဂဟိတသဒ္ဒါ ဘိန္နာဓိကရဏာ န ဂဟေတဗ္ဗာ ဝိသေသနဝိသေသိတဗ္ဗတာယ ဣစ္ဆိတတ္တာ။ ယော ဟိ ဓမ္မော သင်္ဂဟိတတာဝိသေသဝိသိဋ္ဌော အသင်္ဂဟိတော ဟေဋ္ဌာ ဥဒ္ဒိဋ္ဌော၊ သွေဝ ဣဓ အသင်္ဂဟိတဘာဝေန ပုစ္ဆိတွာ ဝိဿဇ္ဇီယတီတိ ဒဿေန္တော ‘‘ယံ တံ…ပေ… တဒေဝ ဒဿေန္တော’’တိ အာဟ။ ယေ ဟိ ဓမ္မာ စက္ခာယတနေန ခန္ဓသင်္ဂဟေန သင်္ဂဟိတာ၊ အာယတနဓာတုသင်္ဂဟေန စ အသင်္ဂဟိတာ၊ တေသံယေဝ ပုန ခန္ဓာဒီဟိ အသင်္ဂဟော ပုစ္ဆိတွာ ဝိဿဇ္ဇိတော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘စက္ခာယတနေန…ပေ… အာဟာ’’တိ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗေသု နယေသု ဝါရေသု စ။ ခန္ဓာဒိသင်္ဂဟသာမညာနန္တိ ‘‘ခန္ဓသင်္ဂဟေနာ’’တိအာဒိနာ အဝိသေသေန ဝုတ္တာနံ ခန္ဓာဒိသင်္ဂဟာနံ။ ‘‘သာမညဇောတနာ ဝိသေသေ အဝတိဋ္ဌတီ’’တိ အာဟ ‘‘နိစ္စံ ဝိသေသာပေက္ခတ္တာ’’တိ။ ဝိသေသာဝဗောဓနတ္ထာနိ ပဉှဗျာကရဏာနီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဘေဒနိဿိတတ္တာ စ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနာန’’န္တိ။ သဝိသေသာဝ ခန္ဓာဒိဂဏနာတိ ‘‘ခန္ဓသင်္ဂဟေနာ’’တိအာဒိနာ အဝိသေသေန ဝုတ္တာပိ ¶ ရူပက္ခန္ဓာဒိနာ သဝိသေသာဝ ခန္ဓာဒိဂဏနာ၊ ခန္ဓာဒိနာ သင်္ဂဟောတိ အတ္ထော။ သုဒ္ဓါတိ ကေဝလာ အနဝသေသာ၊ သာမညဘူတာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

တတ္ထာတိ ယထာဓိကတေ ဒုတိယနယေ။ သာမညဇောတနာယ ဝိသေသနိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ အာဟ ‘‘သင်္ဂဟိ…ပေ… နိဒ္ဓါရိတတ္တာ’’တိ။ တီသု သင်္ဂဟေသူတိ ခန္ဓာဒိသင်္ဂဟေသု ¶ တီသု။ အညေဟီတိ ဝုတ္တာဝသေသေဟိ ဒွီဟိ ဧကေန ဝါ။ ဧတ္တကေနေဝ ဒဿေတဗ္ဗာ သိယုံ တာဝတာပိ သင်္ဂဟိတေန အသင်္ဂဟိတဘာဝဿ ပကာသိတတ္တာ။ တေသန္တိ သင်္ဂဟိတေနအသင်္ဂဟိတဘာဝေန ဝုတ္တဓမ္မာနံ။ ဧဝံဝိဓာနန္တိ ‘‘စက္ခာယတနံ သောတာယတန’’န္တိအာဒိနာ အနိဒ္ဓါရိတဝိသေသာနံ။ အသမ္ဘဝါတိ ဝုတ္တပ္ပကာရေန နိဒ္ဒိသိတုံ အသမ္ဘဝါ။ သင်္ဂဟာဒိနယဒဿနမတ္တံ နယမာတိကာယ ဗျာပါရော၊ ယတ္ထ ပန သင်္ဂဟာဒယော၊ တေ ခန္ဓာဒယော ကုသလာဒယော စ တေသံ ဝိသယဘူတာတိ တေဟိ ဝိနာ သင်္ဂဟာဒီနံ ပဝတ္တိ နတ္ထိ။ တေနာဟ ‘‘နယမာတိကာယ အဗ္ဘန္တရဗာဟိရမာတိကာပေက္ခတ္တာ’’တိ။ သင်္ဂါဟကံ အသင်္ဂါဟကဉ္စာတိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ယော ဟိ ဣဓ သင်္ဂါဟကဘာဝေန ဝုတ္တော ဓမ္မော အသင်္ဂါဟကဘာဝေနပိ ဝုတ္တောယေဝါတိ။

‘‘ယေ ဓမ္မာ ခန္ဓသင်္ဂဟေန သင်္ဂဟိတာ၊ အာယတနဓာတုသင်္ဂဟေန အသင်္ဂဟိတာ’’တိ၊ ‘‘ယေ ဓမ္မာ ခန္ဓသင်္ဂဟေန အသင်္ဂဟိတာ၊ အာယတနဓာတုသင်္ဂဟေန သင်္ဂဟိတာ’’တိ စ ယတ္ထ ပုစ္ဆိတဗ္ဗဝိဿဇ္ဇိတဗ္ဗဓမ္မဝိသေသနိဒ္ဓါရဏံ နတ္ထိ၊ တတ္ထ ပဌမနယေ ဆဋ္ဌနယေ စ ‘‘ရူပက္ခန္ဓော ကတိဟိ ခန္ဓေဟိ သင်္ဂဟိတော? ဧကေန ခန္ဓေနာ’’တိ (ဓာတု။ ၆)၊ ‘‘ရူပက္ခန္ဓော ကတိဟိ ခန္ဓေဟိ သမ္ပယုတ္တောတိ? နတ္ထိ။ စတူဟိ ခန္ဓေဟိ ဝိပ္ပယုတ္တော’’တိ (ဓာတု။ ၂၂၈) စ ဧဝံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗဝိဿဇ္ဇိတဗ္ဗဘာဝေန။ ဣတရေသူတိ ဒုတိယာဒိနယေသု။ တဿ တဿာတိ ယံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ ဝိဿဇ္ဇိတဗ္ဗဉ္စ ‘‘ယေ ဓမ္မာ’’တိ အနိယမိတရူပေန နိဒ္ဓါရိတံ၊ တဿ တဿ ‘‘တေ ဓမ္မာ’’တိ နိယာမကဘာဝေန။

ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ ပကရဏေ။ ယေန ယေန စက္ခာယတနာဒိနာ သင်္ဂါဟကေန။ ခန္ဓာဒိသင်္ဂဟေသူတိ ခန္ဓာယတနဓာတုသင်္ဂဟေသု။ တေန တေနာတိ ခန္ဓာဒိသင်္ဂဟေန။ အညန္တိ တတော တတော သင်္ဂါဟကတော အညံ။ တဗ္ဗိနိမုတ္တံ သင်္ဂဟေတဗ္ဗာသင်္ဂဟေတဗ္ဗံ ယံ ဓမ္မဇာတံ အတ္ထိ၊ တံ တဒေဝ ‘‘စက္ခာယတနေန ယေ ဓမ္မာ ခန္ဓသင်္ဂဟေန သင်္ဂဟိတာ၊ အာယတနဓာတုသင်္ဂဟေန အသင်္ဂဟိတာ’’တိ သင်္ဂါဟကာသင်္ဂါဟကဘာဝေန ဥဒ္ဓဋံ။ အညော ဓမ္မော နတ္ထိ တဿ သဘာဂဘာဝေန သင်္ဂါဟကဿေဝ အဘာဝတော။ သိယာ ပနေတံ သဘာဂေန ဧကဒေသေန သင်္ဂဟောတိ၊ တံ ပဋိက္ခိပန္တော အာဟ ‘‘န စ သော…ပေ… ဟောတီ’’တိ။ ယဉ္စာတိအာဒိနာ ဝစနန္တရံ ပရိဟရတိ။

ယဒိ ¶ ¶ စာတိအာဒိနာပိ တဿေဝ တေန သင်္ဂဟာဘာဝံ ပါဌာဘာဝဒဿနေန ဝိဘာဝေတိ။ တတ္ထ သော ဧဝါတိ ယော ရူပါဒိက္ခန္ဓော သင်္ဂါဟကဘာဝေန ဝုတ္တော၊ သော ဧဝ တေန ရူပါဒိက္ခန္ဓေန သင်္ဂယှေယျ သင်္ဂဟေတဗ္ဗော ဘဝေယျ၊ တေနေဝ တဿ သင်္ဂဟာဘာဝေ လက္ခဏံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘န ဟိ သော ဧဝ တဿ သဘာဂေါ ဝိသဘာဂေါ စာ’’တိ။ ဧကဒေသာ ဝိယ စက္ခာယတနာဒယော သမုဒါယဿ ရူပက္ခန္ဓာဒိကဿ။ ရူပက္ခန္ဓော စက္ခာယတနာဒီနံ န သင်္ဂါဟကော အသင်္ဂါဟကော စ သဘာဂဝိသဘာဂဘာဝါဘာဝတော။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ သမုဒါယန္တောဂဓာနန္တိအာဒိနာ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ပါကဋတရံ ကရောတိ။ တတ္ထ ယေနာတိ ဝိဘာဂေန။ တေတိ ဧကဒေသာ။ တေသန္တိ ဧကဒေသာနံ။ ဧတ္ထ တဒန္တောဂဓတာယ ဝိဘာဂါဘာဝေါ၊ ဝိဘာဂါဘာဝေန သဘာဂဝိသဘာဂတာဘာဝေါ၊ တေန သင်္ဂါဟကာသင်္ဂါဟကတာဘာဝေါ ဒဿိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ယထာ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သဘာဂဝိသဘာဂါဘာဝေန ဧကဒေသာနံ သမုဒါယော သင်္ဂါဟကော အသင်္ဂါဟကော စ န ဟောတိ၊ ဧဝံ ဧကဒေသသဘာဂဝိသဘာဂါနန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘တထာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယထာတိအာဒိ ဥဒါဟရဏဒဿနေန ယထာဝုတ္တဿ အတ္ထဿ ပါကဋကရဏံ။ ခန္ဓသင်္ဂဟေန သင်္ဂါဟကံ အသင်္ဂါဟကဉ္စာတိ ယောဇနာ။ တထာ သေသေသုပိ။ န ဟိ ဧကဒေသ…ပေ… ဝိသဘာဂံ ယေန သမုဒါယော သင်္ဂါဟကော အသင်္ဂါဟကော စ သိယာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧတ္ထ စ သင်္ဂါဟကတ္တံ တာဝ မာ ဟောတု၊ အသင်္ဂါဟကတ္တံ ပန ကသ္မာ ပဋိက္ခိပီယတီတိ စောဒနံ မနသိ ကတွာ အာဟ ‘‘တသ္မာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ တသ္မာတိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဟေတုဘာဝေန ပရာမသတိ။ အတ္တတော အညဿ၊ အတ္တနိ အန္တောဂဓတော အညဿ၊ အတ္တေကဒေသသဘာဂတော အညဿ သတိပိ အသင်္ဂါဟကတ္တေတိ ယောဇနာ။ တံ ပနေတံ ‘‘ရူပက္ခန္ဓော ရူပက္ခန္ဓေန သင်္ဂဟိတော အသင်္ဂဟိတော စ န ဟောတီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တေ တယော ပကာရေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သင်္ဂါဟကတ္တမေဝ ဧတေသံ နတ္ထီတိ ဧတေသံ အတ္တာ၊ အတ္တနိ အန္တောဂဓော၊ အတ္တေကဒေသသဘာဂေါ စာတိ ဝုတ္တာနံ သင်္ဂါဟကဘာဝေါ ဧဝ နတ္ထိ သဘာဂါဘာဝတော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘န ဟိ သော ဧဝ တဿ သဘာဂေါ’’တိအာဒိ။ ယေနာတိ သင်္ဂါဟကတ္တေန။ ဧဝရူပါနန္တိ ယထာဝုတ္တာနံ တိပ္ပကာရာနံ အဂ္ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ သတိပိ ဝိသဘာဂဘာဝေတိ အဓိပ္ပာယော။

တေနာတိ ¶ ‘‘ဓမ္မာယတန’’န္တိအာဒိနာ ဝစနေန။ ဧကဒေသဿ ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒိကဿ သမုဒါယဿ ဓမ္မာယတနဿ သင်္ဂါဟကတ္တံ ဧကဒေသေန သမုဒါယဿ သင်္ဂဟိတဘာဝန္တိ အတ္ထော၊ သမုဒါယဿ ရူပက္ခန္ဓဿ ဧကဒေသဿ စက္ခာယတနဿ သောတာယတနဿ စ သင်္ဂါဟကတ္တံ သမုဒါယေန ဧကဒေသဿ သင်္ဂဟိတဘာဝန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယဒိ ဧဝံ န ဒဿေတိ၊ အထ ကိံ ဒဿေတီတိ အာဟ ‘‘စတုက္ခန္ဓဂဏနဘေဒေဟီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ စတုက္ခန္ဓဂဏနဘေဒေဟီတိ ရူပါဒိစတုက္ခန္ဓဂဏနဝိဘာဂေဟိ ¶ ။ ပဉ္စဓာတိ ရူပါဒိစတုက္ခန္ဓသင်္ဂဟော ဝိညာဏက္ခန္ဓသင်္ဂဟောတိ ဧဝံ ပဉ္စပ္ပကာရေန ဘိန္နတံ။ တေနာဟ ‘‘ဂဏေတဗ္ဗာဂဏေတဗ္ဗဘာဝေနာ’’တိ။ ‘‘ဧကေန ခန္ဓေနာ’’တိအာဒီသု ကရဏတ္ထေ ကရဏဝစနံ၊ န ကတ္တုအတ္ထေတိ ကတွာ အာဟ ‘‘သင်္ဂါဟကာသင်္ဂါဟကနိရပေက္ခာန’’န္တိ။ တေနေဝါဟ ‘‘ကမ္မကရဏမတ္တသဗ္ဘာဝါ’’တိ။ ဒုတိယာဒယော ပန နယာ။ အဂဏနာဒိဒဿနာနီတိ အဂဏနဂဏနဒဿနာနိ။ နနု စ ဒုတိယာဒီသု ဂဏနာဒီနိပိ ဝိဇ္ဇန္တီတိ? သစ္စံ ဝိဇ္ဇန္တိ၊ တာနိ ပန ဝိသေသနဘူတာနိ အပ္ပဓာနာနီတိ ဝိသေသိတဗ္ဗဘူတာနံ ပဓာနာနံ ဝသေနေဝံ ဝုတ္တံ။ ‘‘စက္ခာယတနေန ယေ ဓမ္မာ ခန္ဓသင်္ဂဟေန သင်္ဂဟိတာ’’တိအာဒိနာ ကတ္တုအာဒယော နိဒ္ဒိဋ္ဌာတိ အာဟ ‘‘ကတ္တုကရဏကမ္မတ္တယသဗ္ဘာဝါ’’တိ။

တထာ တထာတိ တေန တေန ရူပက္ခန္ဓာဒိပ္ပကာရေန။ တံတံခန္ဓာဒိဘာဝါဘာဝေါ သဘာဂဝိသဘာဂတာတိ ရူပဓမ္မာဒီနံ ရူပက္ခန္ဓာဒိဘာဝေါ သဘာဂတာ၊ ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒိအဘာဝေါ ဝိသဘာဂတာတိ အတ္ထော။ ယထာနိဒ္ဓါရိတဓမ္မဒဿနေတိ ‘‘ယေ ဓမ္မာ၊ တေ ဓမ္မာ’’တိ နိဒ္ဓါရိတပ္ပကာရဓမ္မနိရူပနေ။ သင်္ဂါဟကသင်္ဂဟေတဗ္ဗာနန္တိ စက္ခာယတနာဒိကဿ သင်္ဂါဟကဿ သောတာယတနာဒိကဿ စ သင်္ဂဟေတဗ္ဗဿ။ သမာနက္ခန္ဓာဒိဘာဝေါတိ ဧကက္ခန္ဓာဒိဘာဝေါ၊ ရူပက္ခန္ဓာဒိဘာဝေါတိ အတ္ထော။ တဒဘာဝေါတိ တဿ သမာနက္ခန္ဓာဒိဘာဝဿ အဘာဝေါ အညက္ခန္ဓာဒိဘာဝေါ။ အယန္တိ ယွာယံ ပဌမနယေ တထာ တထာ ဂဏေတဗ္ဗာဂဏေတဗ္ဗတာသင်္ခါတော ဒုတိယာဒိနယေသု ယထာဝုတ္တာနံ သမာနက္ခန္ဓာဒိဘာဝါဘာဝသင်္ခါတော တံတံခန္ဓာဒိဘာဝါဘာဝေါ ဝုတ္တော၊ အယမေတေသံ ဒွိပ္ပကာရာနံ နယာနံ သဘာဂဝိသဘာဂတာသု ဝိသေသော။

သမုဒယသစ္စသုခိန္ဒြိယာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန မဂ္ဂသစ္စဒုက္ခိန္ဒြိယာဒိ သင်္ဂယှတိ။ အသင်္ဂါဟကတ္တာဘာဝတောတိ သင်္ဂဟိတတာဝိသိဋ္ဌဿ အသင်္ဂါဟကတ္တဿ အဘာဝတော ¶ ။ န ဟိ သက္ကာ ‘‘သမုဒယသစ္စေန ယေ ဓမ္မာ ခန္ဓသင်္ဂဟေန သင်္ဂဟိတာ၊ အာယတနဓာတုသင်္ဂဟေန အသင်္ဂဟိတာ’’တိအာဒိ ဝတ္တုံ။ ဒုက္ခသစ္စသဒိသာနိ အဗျာကတပဒါဒီနိ။ ဣတရေဟီတိ အာယတနဓာတုသင်္ဂဟေဟိ သင်္ဂါဟကတ္တာသင်္ဂါဟကတ္တာဘာဝတော န ဥဒ္ဓဋာနီတိ ယောဇနာ။ ဧဝန္တိအာဒိ ယထာဝုတ္တဿ အတ္ထဿ နိဂမနဝသေန ဝုတ္တံ။ န ရူပက္ခန္ဓောတိ န သဗ္ဗော ရူပက္ခန္ဓဓမ္မောတိ အတ္ထော။

‘‘ခန္ဓပဒေနာ’’တိ ဣဒံ ကရဏတ္ထေ ကရဏဝစနံ၊ န ကတ္တုအတ္ထေတိ အာဟ ‘‘ခန္ဓပဒသင်္ဂဟေနာတိ အတ္ထော’’တိ။ တေနေဝဿ ကတ္တုအတ္ထတံ ပဋိသေဓေတုံ ‘‘န သင်္ဂါဟကေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကရဏံ ပန ကတ္တုရဟိတံ ¶ နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘ကေနစိ သင်္ဂါဟကေနာတိ ဣဒံ ပန အာနေတွာ ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိ။ သင်္ဂါဟကေသု န ယုဇ္ဇတိ န သင်္ဂဟေတဗ္ဗေသူတိ အဓိပ္ပာယော။ ရူပက္ခန္ဓဓမ္မာ ဟိ ‘‘ယေ ဓမ္မာ ခန္ဓသင်္ဂဟေန သင်္ဂဟိတာ’’တိ ဝုတ္တာတိ။ သမုဒါယေ ဝုတ္တဝိဓိ တဒဝယဝေပိ သမ္ဘဝတီတိ စောဒနံ သမုဋ္ဌာပေန္တော ‘‘ဧတေန နယေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ ပဋိယောဂီနိဝတ္တနံ ဧဝ-သဒ္ဒေန ကရီယတီတိ အာဟ ‘‘န ဟိ အညမတ္တနိဝါရဏံ ဧဝ-သဒ္ဒဿ အတ္ထော’’တိ။ တေနာဟ ‘‘သင်္ဂါဟကတော အညနိဝါရဏံ ဧဝ-သဒ္ဒဿ အတ္ထော’’တိ။ သော စ…ပေ… ပေက္ခန္တိ ဣမိနာ တမေဝတ္ထံ ပါကဋတရံ ကရောတိ။ သင်္ဂါဟကာပေက္ခတ္တေ ဟိ ‘‘သော စာ’’တိအာဒိဝစနဿ ‘‘စက္ခာယတနေန ရူပက္ခန္ဓောဝ သင်္ဂဟိတော’’တိ ဧတ္ထ စက္ခာယတနံ သင်္ဂါဟကန္တိ ယထာဓိပ္ပေတဿ အတ္ထဿ အသမ္ဘဝေါ ဧဝါတိ ဣဒါနိ တံ အသမ္ဘဝံ ဝိဘာဝေန္တော ‘‘ကထ’’န္တိအာဒိမာဟ၊ တံ သုဝိညေယျမေဝ။

ဧတ္ထာတိ ‘‘အဍ္ဎေကာဒသဟိ အာယတနဓာတူဟီ’’တိ ဧတ္ထ။ ‘‘ရူပက္ခန္ဓေနာ’’တိ အာနေတွာ ဝတ္တဗ္ဗံ အာယတနဓာတုဝိသေသနတ္ထံ။ န သော ဧဝ တဿ၊ သမုဒါယော ဝါ တဒေကဒေသာနံ သင်္ဂါဟကော အသင်္ဂါဟကော စ ဟောတီတိ ဝုတ္တောဝါယမတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ရူပက္ခန္ဓော…ပေ… န ဟောတီ’’တိ။ ဣမိနာ ပရိယာယေနာတိ ယသ္မာ ဝုတ္တပ္ပကာရံ သင်္ဂါဟကတ္တံ နတ္ထိ ‘‘ယေန သင်္ဂဟိတဿ အသင်္ဂါဟကံ သိယာ’’တိ ဣမိနာ ပရိယာယေန။ အသင်္ဂဟိတတာယ အဘာဝေါ ဝုတ္တော အဋ္ဌကထာယံ (ဓာတု။ အဋ္ဌ။ ၁၇၁) ‘‘သော စ…ပေ… နတ္ထီ’’တိ။ သင်္ဂဟိတတာယာတိ နိပ္ပရိယာယေန သင်္ဂဟိတဘာဝေန အသင်္ဂဟိတတာယ အဘာဝေါ ဝုတ္တောတိ န ယုဇ္ဇတီတိ ယောဇနာ။ သာ သင်္ဂဟိတတာတိ အတ္တနာ အတ္တနော၊ အတ္တေကဒေသာနံ ¶ ဝါ သင်္ဂဟိတတာ။ တေနာတိ ရူပက္ခန္ဓေန။ တေသန္တိ ရူပက္ခန္ဓတဒေကဒေသာနံ။ အတ္ထိ စ ဝိပ္ပယုတ္တတာ ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒီဟိ။ စက္ခာယတနာဒီဟိ ဝိယာတိ ဝိသဒိသုဒါဟရဏံ။ ဧတေဟိ ရူပဝေဒနာက္ခန္ဓာဒီဟိ အညေဟိ စ ဧဝရူပေဟိ။ ဧတာနိ အညာနိ စာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။

တေနေဝ တဿ သင်္ဂဟိတတ္တာဘာဝဒဿနေန ဟေဋ္ဌာ ဒဿိတေန။ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ ဝါရေ။ အဂ္ဂဟဏေတိ အကထနေ၊ အဒေသနာယန္တိ အတ္ထော။ သမုဒယသစ္စာဒီသူတိ သမုဒယသစ္စသုခိန္ဒြိယာဒီသု ယုဇ္ဇေယျ တံ ကာရဏံ။ ကသ္မာ? တေဟိ သမုဒယသစ္စာဒီဟိ ခန္ဓာဒိသင်္ဂဟေန သင်္ဂဟိတေ ဓမ္မဇာတေ သတိ တဿ အာယတနသင်္ဂဟာဒီဟိ အသင်္ဂဟိတတ္တဿ အဘာဝတော။ ရူပက္ခန္ဓာဒီဟီတိ ရူပက္ခန္ဓဝေဒနာက္ခန္ဓာဒီဟိ။ သင်္ဂဟိတမေဝ နတ္ထိ၊ ကသ္မာ? ‘‘သော ဧဝ တဿ သင်္ဂါဟကော န ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တောဝါယမတ္ထော။ ယဒိပိ ရူပက္ခန္ဓာဒိနာ ရူပက္ခန္ဓာဒိကဿ အတ္တနော…ပေ… နတ္ထီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အညဿ ပန ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒိကဿ ရူပက္ခန္ဓာဒိနာ သင်္ဂဟိတတ္တာဘာဝေန အသင်္ဂဟိတတ္တံ အတ္ထီတိ ယောဇနာ။ ဥဘယာဘာဝေါတိ ¶ သင်္ဂဟိတတ္တာသင်္ဂဟိတတ္တာဘာဝေါ။ ဧတ္ထ ဧတသ္မိံ ဝါရေ။ ဓမ္မာယတနဇီဝိတိန္ဒြိယာဒီနန္တိ ဓမ္မာယတနာဒီနံ ခန္ဓစတုက္ကသင်္ဂါဟကတ္တေ၊ ဇီဝိတိန္ဒြိယာဒီနံ ခန္ဓဒုကသင်္ဂါဟကတ္တေတိ ယောဇနာ။ ပါဠိယံ အနာဂတတ္တာ ‘‘သတီ’’တိ သာသင်္ကံ ဝဒတိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပဌမေန ဓမ္မဓာတုသဠာယတနာဒီနံ သုခိန္ဒြိယာဒီနဉ္စ၊ ဒုတိယေန ဧကက္ခန္ဓဿ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သုခိန္ဒြိယဉှိ ဝေဒနာက္ခန္ဓဿေဝ သင်္ဂါဟကံ။ တေသန္တိ ခန္ဓစတုက္ကခန္ဓဒုကာဒီနံ အသင်္ဂဟိတတာ န နတ္ထိ အတ္ထေဝါတိ တဿာ အဘာဝေါ အနေကန္တိကော။ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနာတိ ‘‘ရူပက္ခန္ဓာဒီဟိ ပနာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တနယေန။

တတ္ထေဝါတိ တသ္မိံယေဝ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တေ သနိဒဿနသပ္ပဋိဃပဒေ။ နိဝတ္တေတွာ ဂဏှန္တောတိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တံ ပဋိနိဝတ္တေတွာ ဂဏှန္တော ပစ္စာမသန္တော။ တဒဝတ္တဗ္ဗတာတိ တေသံ သင်္ဂါဟကာသင်္ဂါဟကသင်္ဂဟိတတ္တာသင်္ဂဟိတတ္တာနံ အဝတ္တဗ္ဗတာ။ အသင်္ဂါဟကတ္တာဘာဝတော ဧဝ…ပေ… န သင်္ဂါဟကတ္တာဘာဝတောတိ ယသ္မာ နေသံ အသင်္ဂါဟကတ္တံ ဝိယ သင်္ဂါဟကတ္တမ္ပိ နတ္ထိ၊ တတော ဧဝ သင်္ဂဟိတတ္တာသင်္ဂဟိတတ္တမ္ပီတိ ဒဿေတိ။

ဒုတိယနယသင်္ဂဟိတေနအသင်္ဂဟိတပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ တတိယနယော အသင်္ဂဟိတေနသင်္ဂဟိတပဒဝဏ္ဏနာ

၁၇၉။ ရူပက္ခန္ဓေန ¶ ခန္ဓသင်္ဂဟေန အသင်္ဂဟိတေသူတိ နိဒ္ဓါရဏေ ဘုမ္မံ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဧကဒေသသဘာဂတာ သမုဒါယသဘာဂတာ န ဟောတိ၊ တသ္မာ။ တေနာတိ ရူပက္ခန္ဓေန။ တာနီတိ ဝေဒနာဒိက္ခန္ဓတ္တယနိဗ္ဗာနာနိ။ ယထာ စ ဧကဒေသဝိသဘာဂတာယ န သင်္ဂဟိတတာ၊ ဧဝံ ဧကဒေသသဘာဂတာယ အသင်္ဂဟိတတာပိ နတ္ထီတိ ဒဿေန္တော ‘‘န ကေဝလ’’န္တိအာဒိမာဟ။ သင်္ဂဟိတာနေဝ န န ဟောန္တီတိ ယောဇနာ။ တေတိ ဝေဒနာဒိက္ခန္ဓတ္တယနိဗ္ဗာနသုခုမရူပဓမ္မာ။ တေဟီတိ ဝိညာဏက္ခန္ဓစက္ခာယတနာဒီဟိ။ န ကထဉ္စိ သမ္မိဿာတိ ကေနစိပိ ပကာရေန န သမ္မိဿာတိ အသမ္မိဿတာယ သင်္ဂဟိတတ္တာဘာဝံ သာဓေတိ။ ရူပက္ခန္ဓေန ဝိယ…ပေ… န ဟောတီတိ ယထာ ရူပက္ခန္ဓေန သဘာဂတာဘာဝတော နိဗ္ဗာနံ န ကေနစိပိ သင်္ဂဟဏေန သင်္ဂဟိတံ၊ ဧဝံ ဝိညာဏက္ခန္ဓစက္ခာယတနာဒီဟိ တံ အာယတနဓာတုသင်္ဂဟေဟိ သင်္ဂဟိတံ န ဟောတီတိ ခန္ဓသင်္ဂဟာဘာဝေါ ပါကဋော ဝုတ္တောဝါတိ ဧဝံ ဝုတ္တံ။

ဧဝရူပါနန္တိ ¶ ရူပက္ခန္ဓဝိညာဏက္ခန္ဓစက္ခာယတနာဒီနံ။ န ဟိ နိဗ္ဗာနံ သန္ဓာယ ‘‘ရူပက္ခန္ဓေန ဝိညာဏက္ခန္ဓေန စက္ခာယတနေန ယေ ဓမ္မာ ခန္ဓသင်္ဂဟေန အသင်္ဂဟိတာ၊ အာယတနဓာတုသင်္ဂဟေန သင်္ဂဟိတာ’’တိ သက္ကာ ဝတ္တုံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သင်္ဂါဟကတ္တာဘာဝတော ဧဝါ’’တိ။ တထာ ‘‘အဗျာကတေဟိ ဓမ္မေဟိ ယေ ဓမ္မာ ခန္ဓသင်္ဂဟေန အသင်္ဂဟိတာ၊ အာယတနဓာတုသင်္ဂဟေန သင်္ဂဟိတာ’’တိအာဒိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ တာဒိသဿ ဓမ္မဿ အဘာဝတောတိ အာဟ ‘‘သနိဗ္ဗာန…ပေ… ဘာဝတောဝါ’’တိ။ အဂ္ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ တေနာဟ ‘‘န ဟီ’’တိအာဒိ။ ကဉ္စီတိ ကဉ္စိ ဓမ္မဇာတံ။ တေတိ အဗျာကတဓမ္မာဒယော။ အတ္တနောတိ အဗျာကတဓမ္မာဒိံ သန္ဓာယာဟ။ ဧကဒေသောတိ ရူပက္ခန္ဓာဒိ။ အတ္တေကဒေသသဘာဂေါတိ နိဗ္ဗာနံ။ တဉှိ ဓမ္မာယတနဓမ္မဓာတုပရိယာပန္နတာယ တဒေကဒေသသဘာဂေါ။ အသင်္ဂဟိတသင်္ဂါဟကတ္တာတိ ခန္ဓသင်္ဂဟေန အသင်္ဂဟိတာနံ သညာက္ခန္ဓာဒီနံ အာယတနဓာတုသင်္ဂဟေန သင်္ဂါဟကတ္တာတိ အတ္ထော။

ဝိသဘာဂက္ခန္ဓနိဗ္ဗာနသမုဒါယတ္တာ ခန္ဓသင်္ဂဟေန ဓမ္မာယတနေန န ကောစိ ဓမ္မော သင်္ဂဟိတော အတ္ထီတိ ယောဇနာ။ ဧတဿာတိ ‘‘ဓမ္မာယတနေန သင်္ဂဟိတာ’’တိ ဧတဿ ပဒဿ ဓမ္မာယတနဂဏနေန သင်္ဂဟိတာတိ အတ္ထော။ ဩဠာရိကရူပသမ္မိဿံ ဓမ္မာယတနေကဒေသံ။

တတိယနယအသင်္ဂဟိတေနသင်္ဂဟိတပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ စတုတ္ထနယော သင်္ဂဟိတေနသင်္ဂဟိတပဒဝဏ္ဏနာ

၁၉၁။ တိဏ္ဏံ ¶ သင်္ဂဟာနန္တိ ခန္ဓာယတနဓာတုသင်္ဂဟာနံ။ သင်္ဂဟဏပုဗ္ဗံ အသင်္ဂဟဏံ၊ အသင်္ဂဟဏပုဗ္ဗံ သင်္ဂဟဏဉ္စ ဝုစ္စမာနံ သင်္ဂဟဏာသင်္ဂဟဏာနံ ပဝတ္တိဝိသေသေန ဝုတ္တံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘သင်္ဂဟဏာ…ပေ… ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ’’တိ။ သင်္ဂဟာဘာဝကတော အသင်္ဂဟော သင်္ဂဟဟေတုကော သင်္ဂဟဿ ပဝတ္တိဝိသေသောယေဝ နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘သင်္ဂဟဏပ္ပဝတ္တိဝိသေသဝိရဟေ’’တိ။ ကေနစိ သမုဒယသစ္စာဒိနာ တီဟိပိ သင်္ဂဟေဟိ သင်္ဂဟိတေန သင်္ခါရက္ခန္ဓပရိယာပန္နေန ဓမ္မဝိသေသေန ပုန တထေဝ သင်္ဂဟိတော သော ဧဝ သမုဒယသစ္စာဒိကော ဓမ္မဝိသေသော သင်္ဂဟိတေန သင်္ဂဟိတော။ သင်္ဂါဟကတ္တာဘာဝသဗ္ဘာဝါ သင်္ဂါဟကဘာဝေန န ဥဒ္ဓဋာ၊ န အသင်္ဂါဟကတ္တာ ဧဝ။ ယထာ ဟိ တီဟိ သင်္ဂဟေဟိ န သင်္ဂါဟကာ၊ ဧဝံ ¶ ဒွီဟိ၊ ဧကေနပိ သင်္ဂဟေန န သင်္ဂါဟကာ ဣဓ န ဥဒ္ဓဋာ။ တေဟိ သင်္ဂဟိတာတိ တေဟိ တီဟိ သင်္ဂဟေဟိ သင်္ဂဟိတာ ဓမ္မာ။ ယဿာတိ ယဿ အတ္တနော သင်္ဂါဟကဿ။

သကလဝါစကေနာတိ အနဝသေသံ ခန္ဓာဒိအတ္ထံ ဝဒန္တေန။ တေန ခန္ဓာဒိပဒေနာတိ ‘‘တေနေဝ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆေယျာ’’တိ ဧတ္ထ တေန ခန္ဓာဒိပဒေနာတိ ဧဝံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ပန အယောဇေတွာ ‘‘ယံ အတ္တနော သင်္ဂါဟကံ သင်္ဂဏှိတွာ ပုန တေနေဝ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆေယျ၊ တံ အညံ သင်္ဂဟိတံ နာမ နတ္ထီ’’တိ ဧဝံ န သက္ကာ ဝတ္တုံ။ ကသ္မာတိ စေ? န ဟိ ယေန သမုဒယသစ္စာဒိနာ ယံ သင်္ခါရက္ခန္ဓပရိယာပန္နံ ဓမ္မဇာတံ ခန္ဓာဒိသင်္ဂဟေဟိ သင်္ဂဟိတံ၊ တေနေဝ သမုဒယသစ္စာဒိနာ တဿ တဒဝသိဋ္ဌဿ သင်္ခါရက္ခန္ဓဓမ္မဿ၊ န စ တဿေဝ ကေဝလဿ သမုဒယသစ္စာဒိကဿ သင်္ဂဟော ပုစ္ဆိတော ဝိဿဇ္ဇိတောတိ ယောဇနာ၊ အထ ခေါ တေန သင်္ခါရက္ခန္ဓဓမ္မေန ဖဿာဒိနာ။ သင်္ဂဟိတဿာတိ သင်္ဂဟိတတာဝိသိဋ္ဌဿာတိ အတ္ထော။ တသ္မာ အတ္တနော သင်္ဂါဟကံ သကလက္ခဏာဒိံ သင်္ဂဏှိတွာ ပုန တေန ခန္ဓာဒိပဒေန ယံ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆေယျ၊ တံ တာဒိသံ နတ္ထီတိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝေဒနာ သဒ္ဒေါ စ ခန္ဓော အာယတနဉ္စာတိ ဝေဒနာ ဝိသုံ ခန္ဓော၊ သဒ္ဒေါ စ ဝိသုံ အာယတနန္တိ အတ္ထော။ အညေန ခန္ဓန္တရာဒိနာ။ အသမ္မိဿန္တိ အဗျာကတဒုက္ခသစ္စာဒိ ဝိယ အမိဿိတံ။ န ဟိ…ပေ… ဧတ္ထာတိ သင်္ဂဟိတတာဝိသိဋ္ဌေန ဓမ္မေန ယော ဓမ္မော သင်္ဂဟိတော၊ တဿ သင်္ဂဟိတတာဝိသိဋ္ဌောယေဝ ယော သင်္ဂဟော၊ သော န ဧတ္ထ ဝါရေ ပုစ္ဆိတော ဝိဿဇ္ဇိတော စ။ သင်္ဂဟောဝါတိ ကေဝလော သင်္ဂဟော ¶ ၊ န ကတ္တာပေက္ခောတိ အတ္ထော။ န သင်္ဂါဟကေနာတိ ဣဒံ ယထာဝုတ္တေန အတ္ထေန နိဝတ္တိတဿ ဒဿနံ။ န ဟီတိအာဒိ တံသမတ္ထနံ။

စတုတ္ထနယသင်္ဂဟိတေနသင်္ဂဟိတပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ပဉ္စမနယော အသင်္ဂဟိတေနအသင်္ဂဟိတပဒဝဏ္ဏနာ

၁၉၃။ ဝုတ္တနယေနာတိ ယသ္မာ သင်္ဂဟပ္ပဝတ္တိဝိသေသဝိရဟိတော အသင်္ဂဟိတဓမ္မဝိသေသနိဿိတော ပဉ္စမနယော၊ တသ္မာ ယော ဧတ္ထ ကေနစိ အသင်္ဂဟိတေန ဓမ္မဝိသေသေန ပုန အသင်္ဂဟိတော ဓမ္မဝိသေသော အသင်္ဂဟိတေန အသင်္ဂဟိတော အသင်္ဂဟိတတာယ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော ဝိဿဇ္ဇိတဗ္ဗော စ။ တမေဝ တာဝ ယထာနိဒ္ဓါရိတံ ¶ ဒဿေန္တော ‘‘ရူပက္ခန္ဓေန ယေ ဓမ္မာ ခန္ဓ…ပေ… အသင်္ဂဟိတာ၊ တေဟိ ဓမ္မေဟိ ယေ ဓမ္မာ ခန္ဓ…ပေ… အသင်္ဂဟိတာတိ အာဟာ’’တိ စတုတ္ထနယေ ဝုတ္တနယာနုသာရေန။ ယထာနိဒ္ဓါရိတဓမ္မဒဿနန္တိ ပါဠိယံ နိဒ္ဓါရိတပ္ပကာရဓမ္မဒဿနံ။ သဟ သုခုမရူပေနာတိ သသုခုမရူပံ၊ တေန သုခုမရူပေန သဒ္ဓိံ ဂဟိတံ ဝိညာဏံ၊ တေန သဟိတဓမ္မသမုဒါယာ သသုခုမ…ပေ… ဒါယာ။ ကေ ပန တေတိ အာဟ ‘‘ဒုက္ခသစ္စာ’’တိအာဒိ။ ကေသဉ္စီတိ နိဗ္ဗာနစက္ခာယတနာဒီနံ။ တီဟိပိ သင်္ဂဟေဟိ။ ပရိပုဏ္ဏသင်္ဂဟေဟိ တီဟိပိ သင်္ဂဟေဟိ အသင်္ဂါဟကာ ပရိပုဏ္ဏသင်္ဂဟာသင်္ဂါဟကာ။ အဗျာကတဓမ္မသဒိသာ နေဝဒဿနေနနဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗနေဝသေက္ခာနာသေက္ခာဒယော။ ဣတရေတိ ရူပက္ခန္ဓာဒယော။ တဗ္ဗိပရိယာယေနာတိ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန၊ တီဟိပိ သင်္ဂဟေဟိ အသင်္ဂဟေတဗ္ဗဿ အတ္ထိတာယ ပရိပုဏ္ဏသင်္ဂဟာသင်္ဂါဟကတ္တာတိ အတ္ထော။

အသင်္ဂါဟကေသု နိဗ္ဗာနံ အန္တောဂဓံ၊ တသ္မာ တံ အနိဒဿနအပ္ပဋိဃေဟိ အသင်္ဂဟေတဗ္ဗံ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘န စ တဒေဝ တဿ အသင်္ဂါဟက’’န္တိ။ ‘‘ဝေဒနာက္ခန္ဓေန ယေ ဓမ္မာ’’တိအာဒယော နဝ ပဉှာ ဒုတိယပဉှာဒယော၊ တေ ပဌမပဉှေန သဒ္ဓိံ ဒသ၊ နာမရူပပဉှာဒယော ပန စတုဝီသတီတိ အာဟ ‘‘သဗ္ဗေပိ စတုတ္တိံသ ဟောန္တီ’’တိ။ ရူပက္ခန္ဓာဒိဝိသေသကပဒန္တိ ‘‘ရူပက္ခန္ဓေနာ’’တိအာဒိနာ အသင်္ဂါဟကတ္တေန ဝိသေသကံ ရူပက္ခန္ဓာဒိပဒံ။ ပုစ္ဆာယာတိ စ ပုစ္ဆနတ္ထန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ရူပက္ခန္ဓေနာ’’တိအာဒိ သဗ္ဗမ္ပိ ဝါ ဝိညာပေတုံ ဣစ္ဆိတဘာဝေန ဝစနံ ပဉှဘာဝတော ပုစ္ဆာ။ တေနာဟ အဋ္ဌကထာယံ ¶ ‘‘ပဉှာ ပနေတ္ထ…ပေ… စတုတ္တိံသ ဟောန္တီ’’တိ။ တေ ဟိ လက္ခဏတော ဒဿိတာတိ တေ နိဒ္ဓါရိတဓမ္မာ တေနေဝ အသင်္ဂဟိတာသင်္ဂဟိတတာယ နိဒ္ဓါရဏသင်္ခါတေန လက္ခဏေန ဒဿိတာ။

တဒေဝါတိ ဧဝ-သဒ္ဒေနာတိ ‘‘တဒေဝါ’’တိ ဧတ္ထ ဧဝ-သဒ္ဒေန။ ‘‘ယံ ပုစ္ဆာယ ဥဒ္ဓဋံ ပဒံ၊ တံ ခန္ဓာဒီဟိ အသင်္ဂဟိတ’’န္တိ ဧတ္ထ ‘‘ခန္ဓာဒီဟေဝါ’’တိ အဝဓာရဏံ နိပ္ပယောဇနံ ပကာရန္တရဿ အဘာဝတော။ ‘‘တီဟိ အသင်္ဂဟော’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ တထာ ‘‘အသင်္ဂဟိတမေဝါ’’တိ သင်္ဂဟိတတာနိဝတ္တနဿ အနဓိပ္ပေတတ္တာ။ တဒေဝါတိ ပန ဣစ္ဆိတံ ဥဒ္ဓဋဿေဝ အသင်္ဂဟိတေနအသင်္ဂဟိတဘာဝဿ အဝဓာရေတဗ္ဗတ္တာတိ ဒဿေန္တော ‘‘န ကဒါစီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အညဿာတိ အနုဒ္ဓဋဿ။ အနိယတတံ ဒဿေတီတိ ဣဒံ အဝဓာရဏဖလဒဿနံ။ နိယမတောတိ သက္ကာ ဝစနသေသော ယောဇေတုန္တိ ဣဒမ္ပိ ဧဝ-ကာရေန သိဒ္ဓမေဝတ္ထံ ပါကဋတရံ ကာတုံ ဝုတ္တံ။ ယတော ဟိ ဧဝ-ကာရော၊ တတော အညတ္ထ နိယမောတိ။ ဧဝံပကာရမေဝါတိ ပုစ္ဆာယ ဥဒ္ဓဋပ္ပကာရမေဝ၊ ယံ ပကာရံ ပုစ္ဆာယ ဥဒ္ဓဋံ၊ တံပကာရမေဝါတိ အတ္ထော။ တဿာတိ ¶ အသင်္ဂဟိတဿ။ အညဿာတိ ပုစ္ဆာယ အနုဒ္ဓဋပ္ပကာရဿ။ ဧတေန ယော ပုစ္ဆာယ ဥဒ္ဓဋော တီဟိပိ သင်္ဂဟေဟိ အသင်္ဂဟိတော၊ တဿေဝ ဣဓ ပုစ္ဆိတဗ္ဗဝိဿဇ္ဇိတဗ္ဗဘာဝေါ၊ န အညဿာတိ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘ပုစ္ဆာယ ဥဒ္ဓဋဉှီ’’တိအာဒိ။ အာယတနဓာတုသင်္ဂဟဝသေန စေတ္ထ ရူပက္ခန္ဓာဒီနံ အညသဟိတတာ၊ ဝိညာဏက္ခန္ဓာဒီနံ အသဟိတတာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အဝသေသာ ဝေဒနာဒယော တယော ခန္ဓာ နိဗ္ဗာနဉ္စ သကလေန ရူပက္ခန္ဓေန တေသံ သင်္ဂဟော နတ္ထီတိ ‘‘သင်္ဂဟိတာ’’တိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ၊ ဧကဒေသေန ပန သင်္ဂဟော အတ္ထီတိ ‘‘အသင်္ဂဟိတာ န ဟောန္တီတိ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘ရူပဓမ္မာဝါ’’တိ နိယမနံ ပုစ္ဆာယ ဥဒ္ဓဋဘာဝါပေက္ခန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘ပုစ္ဆာယ…ပေ… အဓိပ္ပာယော’’တိ အာဟ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အနုဒ္ဓဋာ ဝေဒနာဒယောပိ ဟိ အသင်္ဂဟိတာ ဧဝါ’’တိ။ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ ပဉ္စမနယနိဒ္ဒေသေ။ ပဌမေ နယေတိ ပဌမေ အတ္ထဝိကပ္ပေ။ တထာ ဒုတိယေတိ ဧတ္ထာပိ။ ရူပဝိညာဏေဟီတိ အသုခုမရူပဓမ္မေဟိ ဝိညာဏေန စာတိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယောတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဩဠာရိက…ပေ… အတ္ထော’’တိ အာဟ။ ကထံ ပန ရူပဓမ္မာတိ ဝုတ္တေ ဩဠာရိကရူပဿေဝ ဂဟဏန္တိ အာဟ ‘‘ရူပေကဒေသော ဟိ ဧတ္ထ ရူပဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတော’’တိ။

၁၉၆။ အသင်္ဂါဟကန္တိ ¶ ‘‘စက္ခာယတနေန…ပေ… အသင်္ဂဟိတာ’’တိ ဧဝံ အသင်္ဂါဟကဘာဝေန ဝုတ္တံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗဘာဝေန ဝုတ္တမ္ပိ ကာမံ ဝေဒနာဒီဟေဝ စတူဟိ အသင်္ဂဟိတံ၊ တံ ပန န စက္ခာယတနမေဝါတိ ဒဿေတုံ ‘‘စက္ခာယတနေန ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယေဟိ ဓမ္မေဟီတိ ခန္ဓာဒီသု ယေဟိ။ သဗ္ဗံ ဓမ္မဇာတံ တေဝ ရူပါဒိကေ ဓမ္မေ ဥဒါနေတိ ပါဠိယံ။ ကသ္မာ ပနေတံ ဥဒါနေတီတိ အာဟ ‘‘သဒိသဝိဿဇ္ဇနာ’’တိအာဒိ။ ပဌမေန ဥဒါနေန။ ဒွေတိ ‘‘ဗာဟိရာ ဥပါဒါ ဒွေ’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တံ ဒွေ-သဒ္ဒံ သန္ဓာယာဟ။ တဿ အသင်္ဂဟိတဿ။ ယထာဒဿိတဿာတိ ‘‘ရူပ’’န္တိအာဒိနာ ဒဿိတပ္ပကာရဿ။ ဓမ္မနွယဉာဏုပ္ပာဒနံ နယဒါနံ။ ‘‘ရူပံ ဓမ္မာယတန’’န္တိအာဒီနံ ပဒါနံ ဝသေန ဒွေဝီသပဒိကော ဧသ နယော။

ပဉ္စမနယအသင်္ဂဟိတေနအသင်္ဂဟိတပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ဆဋ္ဌနယော သမ္ပယောဂဝိပ္ပယောဂပဒဝဏ္ဏနာ

၂၂၈။ ‘‘တတ္ထာ’’တိ ¶ ဣမိနာ ‘‘သမ္ပယောဂဝိပ္ပယောဂပဒံ ဘာဇေတွာ’’တိ ဧတ္ထ သမ္ပယောဂဝိပ္ပယောဂပဒံ ဘာဇိတံ၊ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗတာယ စ ပဓာနဘူတံ ပစ္စာမဋ္ဌံ၊ န ရူပက္ခန္ဓာဒိပဒန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘ယံ လဗ္ဘတိ…ပေ… ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတွာ ပုန ‘‘ရူပက္ခန္ဓာဒီသု ဟီ’’တိအာဒိနာ တမတ္ထံ ဝိဝရတိ။ တတ္ထ န လဗ္ဘတီတိ ‘‘သမ္ပယုတ္တံ ဝိပ္ပယုတ္တ’’န္တိ ဝါ ဂဟေတုံ န လဗ္ဘတိ၊ အလဗ္ဘမာနမ္ပိ ပုစ္ဆာယ ဂဟိတံ ပဋိက္ခေပေန ဝိဿဇ္ဇေတုံ။ ပဋိက္ခေပေါပိ ဟိ ပုစ္ဆာယ ဝိဿဇ္ဇနမေဝ။ တထာ ဟိ ယမကေ (ယမ။ ၁။ခန္ဓယမက။၅၉-၆၁) ‘‘ယဿ ရူပက္ခန္ဓော နုပ္ပဇ္ဇိတ္ထ၊ တဿ ဝေဒနာက္ခန္ဓော နုပ္ပဇ္ဇိတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆာယ ‘‘နတ္ထီ’’တိ ဝိဿဇ္ဇိတံ။ တေန ပနေတ္ထ ရူပဓမ္မေသု သမ္ပယောဂဋ္ဌော န လဗ္ဘတီတိ အယမတ္ထော ဒဿိတော ဟောတိ။ အလဗ္ဘမာနမ္ပိ သမ္ပယောဂပဒံ ဂဟိတန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ သဗ္ဗတ္ထာတိ ရူပက္ခန္ဓဝေဒနာက္ခန္ဓာဒီသု။ ဧတေသန္တိ ရူပနိဗ္ဗာနာနံ။ ဝိသဘာဂတာတိ အတံသဘာဂတာ။ ဧကုပ္ပာဒါဒိဘာဝေါ ဟိ သမ္ပယောဂေ သဘာဂတာ၊ န သင်္ဂဟေ ဝိယ သမာနသဘာဂတာ၊ တသ္မာ ဧကုပ္ပာဒါဒိဘာဝရဟိတာနံ ရူပနိဗ္ဗာနာနံ သာ ဧကုပ္ပာဒါဒိတာ ဝိသဘာဂတာ ဝုတ္တာ။ တဒဘာဝတောတိ တဿာ ဝိသဘာဂတာယ ဧကုပ္ပာဒါဒိတာယ အဘာဝတော။ ဝိပ္ပယောဂေါပိ နိဝါရိတော ဧဝ ဟောတိ၊ ဝိသဘာဂေါ ဘာဝေါ ဝိပ္ပယောဂေါတိ ဝုတ္တောဝါယမတ္ထောတိ။ ‘‘စတူသု ¶ ဟီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ပါကဋတရံ ကရောတိ။ တတ္ထ တေသံ တေဟီတိ စ အရူပက္ခန္ဓေ ဧဝ ပရာမသတိ။ ဝိသဘာဂတာ စ ဟောတိ ရူပနိဗ္ဗာနေသု အဝိဇ္ဇမာနတ္တာတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘န စ ရူပေကဒေသဿာ’’တိအာဒိ။ တေနေဝါတိ စတုက္ခန္ဓသဘာဂတ္တာ ဧဝ။

တီဟိ ဝိညာဏဓာတူဟီတိ ဃာနဇိဝှာကာယဝိညာဏဓာတူဟိ ဝိပ္ပယုတ္တေ အနာရမ္မဏမိဿကေ ရူပဓမ္မမိဿကေ ဓမ္မေ ဒီပေတိ ရူပဘဝေါတိ ယောဇနာ။ ပဉ္စဟီတိ စက္ခုဝိညာဏာဒီဟိ ပဉ္စဟိ ဝိညာဏဓာတူဟိ။ ဧကာယ မနောဓာတုယာ။ န သမ္ပယုတ္တေတိ န သမ္ပယုတ္တေ ဧဝ။ တထာ ဟိ ‘‘ဝိပ္ပယုတ္တေ အဟောန္တေ သတ္တဟိပိ သမ္ပယုတ္တေ သတ္တပိ ဝါ တာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေနာတိ ဝိပ္ပယုတ္တတာပဋိက္ခေပေန။ တာဟီတိ သတ္တဝိညာဏဓာတူဟိ။ သမ္ပယုတ္တေ ဒီပေန္တီတိ သမ္ပယုတ္တေ ဒီပေန္တိယေဝ၊ န သမ္ပယုတ္တေ ဧဝါတိ ဧဝမဝဓာရဏံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ သမ္ပယုတ္တေ ဝေဒနာဒိကေ။ သမ္ပယုတ္တဝိပ္ပယုတ္တဘာဝေဟိ နဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံယေဝ ဝိညာဏဓာတုသတ္တကံ။ သမ္ပယုတ္တဘာဝေန နဝတ္တဗ္ဗာနိ သမ္ပယုတ္တနဝတ္တဗ္ဗာနိ၊ ဘိန္နသန္တာနိကာနိ၊ နာနာက္ခဏိကာနိ စ အရူပါနိပိ ဓမ္မဇာတာနိ။ အနာရမ္မဏမိဿကသဗ္ဗဝိညာဏဓာတုတံသမ္ပယုတ္တာ ဓမ္မာယတနာဒိပဒေဟိ ဒီပေတဗ္ဗာ၊ အနာရမ္မဏမိဿကသဗ္ဗဝိညာဏဓာတုယော ¶ အစေတသိကာဒိပဒေဟိ ဒီပေတဗ္ဗာ၊ တဒုဘယသမုဒါယာ ဒုက္ခသစ္စာဒိပဒေဟိ ဒီပေတဗ္ဗာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ယဒိ ဧဝန္တိ ယဒိ အနာရမ္မဏမိဿာနံ ဓမ္မာနံ ဝိပ္ပယောဂေါ နတ္ထိ။ အနာရမ္မဏမိဿောဘယဓမ္မာတိ ရူပနိဗ္ဗာနသဟိတသဗ္ဗဝိညာဏဓာတုတံသမ္ပယုတ္တဓမ္မာ။ ခန္ဓာဒီဟေဝါတိ ခန္ဓာယတနဓာတူဟိ ဧဝ၊ န အရူပက္ခန္ဓမတ္တေန။ အရူပက္ခန္ဓေယေဝ ပန သန္ဓာယ ‘‘တေဟိ ဓမ္မေဟိ ယေ ဓမ္မာ ဝိပ္ပယုတ္တာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ နာယံ ဒေါသောတိ ဒဿေတိ။ တဒေကဒေသာတိ ‘‘အနာရမ္မဏမိဿာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တဓမ္မသမုဒါယဿ ဧကဒေသာ။ တဒေကဒေသညသမုဒါယာတိ တဿေဝ ယထာဝုတ္တဿ သမုဒါယဿ ဧကဒေသာ ဟုတွာ အညေသံ အဝယဝါနံ ရူပက္ခန္ဓာဒီနံ သမုဒါယဘူတာ။ ဝိဘာဂါဘာဝတောတိ ဘေဒါဘာဝတော။ ဘေဒေါတိ စေတ္ထ အစ္စန္တဘေဒေါ အဓိပ္ပေတော။ န ဟိ သမုဒါယာဝယဝါနံ သာမညဝိသေသာနံ ဝိယ အစ္စန္တဘေဒေါ အတ္ထိ ဘေဒါဘေဒယုတ္တတ္တာ။ တေသံ အစ္စန္တဘေဒမေဝ ဟိ သန္ဓာယ ‘‘သမုဒါယန္တောဂဓာနံ ဧကဒေသာနံ န ဝိဘာဂေါ အတ္ထီ’’တိ သင်္ဂဟေပိ ဝုတ္တံ။ တေနာတိ အဝိဘာဂသဗ္ဘာဝတော သဘာဂဝိသဘာဂတ္တာဘာဝေန။ တေသန္တိ အနာရမ္မဏမိဿကသဗ္ဗဝိညာဏဓာတုအာဒီနံ ¶ ။ တေ စ အကုသလာဗျာကတာ။ တေသန္တိ ကုသလာကုသလာဗျာကတဓမ္မာနံ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဝိဘတ္တသဘာဝါနံ န တေသံ သမုဒါယေကဒေသာဒိဘာဝေါ၊ တသ္မာ။ ယသ္မာ ပန ကုသလာဒယော ဧဝ ခန္ဓာဒယောတိ ခန္ဓာဒိအာမသနေန သမုဒါယေကဒေသာဒိဘာဝေါ အာပန္နော ဧဝါတိ ဝုတ္တနယေန ဝိပ္ပယောဂါဘာဝေါ ဟောတိ၊ တသ္မာ တံ ပရိဟရန္တော ‘‘ခန္ဓာဒီနိ အနာမသိတွာ’’တိအာဒိမာဟ။ တေသန္တိ ကုသလာဒီနံ။ အညမညဝိပ္ပယုတ္တတာ ဝုတ္တာ ‘‘ကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ ယေ ဓမ္မာ ဝိပ္ပယုတ္တာ’’တိအာဒိနာ။ သဗ္ဗေသူတိ ဒုတိယာဒိသဗ္ဗပဉှေသု။

ဆတ္တိံသာယ ပိဋ္ဌိဒုကပဒေသု ဝီသတိ ဒုကပဒါနိ ဣမသ္မိံ နယေ လဗ္ဘန္တိ၊ အဝသိဋ္ဌာနိ သောဠသေဝါတိ အာဟ ‘‘သောဠသာတိ ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိ။ တတော ဧဝ ‘‘တေဝီသပဒသတ’’န္တိ ဧတ္ထ ‘‘တေဝီသ’’န္တိ ဣဒဉ္စ ‘‘ဧကဝီသ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗပဉှေသု။ ဧကကာလေကသန္တာနာနံ ဘိန္နကာလဘိန္နသန္တာနာနဉ္စ အနေကေသံ ဓမ္မာနံ သမုဒါယဘူတာ သင်္ခါရက္ခန္ဓဓမ္မာယတနဓမ္မဓာတုယောတိ အာဟ ‘‘ကာလသန္တာန…ပေ… ဓာတူန’’န္တိ။ ဧကဒေသသမ္မိဿာတိ စိတ္တိဒ္ဓိပါဒါဒိနာ အတ္တနော ဧကဒေသေနေဝ ခန္ဓန္တရာဒီဟိ သမ္မိဿာ ဣဒ္ဓိပါဒါဒယော၊ အနာရမ္မဏေဟိ ရူပနိဗ္ဗာနေဟိ စ အသမ္မိဿာ။ သမာနကာလသန္တာနေဟီတိ ဧကကာလသန္တာနေဟိ ကာလသန္တာနဘေဒရဟိတေဟိ ဧကဒေသန္တရေဟိ၊ သင်္ခါရက္ခန္ဓာဒီနံ ဧကဒေသန္တရေဟိ၊ သင်္ခါရက္ခန္ဓာဒီနံ ဧကဒေသဝိသေသဘူတေဟိ ¶ သတိပဋ္ဌာနသမ္မပ္ပဓာနသညာက္ခန္ဓာဒီဟိ ဝိဘတ္တာ ဧဝ သမုဒယသစ္စာဒယော သမ္ပယောဂီဝိပ္ပယောဂီဘာဝေန၊ ရူပက္ခန္ဓာဒယော ဝိပ္ပယောဂီဘာဝေန ဂဟိတာတိ ယောဇနာ။ တေဟိ သမုဒယသစ္စာဒီဟိ။ တေ သညာက္ခန္ဓာဒယော။ ကေဟိစိ သဟုပ္ပဇ္ဇနာရဟေဟိ ဧကဒေသန္တရေဟိ ဝိဘတ္တေဟိ။ န ဟိ သင်္ခါရက္ခန္ဓာဒိပရိယာပန္နတ္တေပိ သမုဒယသစ္စာဒယော မဂ္ဂသစ္စာဒီဟိ သမ္ပယောဂံ လဘန္တိ။ တေသန္တိ ဝေဒနာက္ခန္ဓသညာက္ခန္ဓာဒီနံ။ ဧကုပ္ပာဒါ…ပေ… ဝိသဘာဂတာ စာတိ ဧကုပ္ပာဒါဒိတာသင်္ခါတာ ယထာရဟံ သဘာဂတာ ဝိသဘာဂတာ စ။ တေန ယထာဝုတ္တကာရဏေန သမ္ပယောဂဿ ဝိပ္ပယောဂဿ စ လဘနတော။

ဘိန္နကာလာနံ သမုဒါယီနံ သမုဒါယာ ဘိန္နကာလသမုဒါယာ။ ဝတ္တမာနာ စ ဧကသ္မိံ သန္တာနေ ဧကေကဓမ္မာ ဝတ္တန္တိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဧတဒေဝ၊ တသ္မာ။ တေသံ ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒီနံ ဝိဘဇိတဗ္ဗဿ ဧကဒေသဘူတဿ အဘာဝတော။ သုခိန္ဒြိယာဒီနိ ဝေဒနာက္ခန္ဓေကဒေသဘူတာနိပိ။ တေန ဝိဘာဂါကရဏေန ¶ ။ ယဒိ သမာနကာလဿ ဝိဘဇိတဗ္ဗဿ အဘာဝတော စက္ခုဝိညာဏဓာတာဒယော ဝိညာဏက္ခန္ဓဿ ဝိဘာဂံ န ကရောန္တိ၊ အထ ကသ္မာ ‘‘စက္ခုဝိညာဏဓာတု…ပေ… မနောဝိညာဏဓာတု သောဠသဟိ ဓာတူဟိ ဝိပ္ပယုတ္တာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ စောဒနံ မနသိ ကတွာ အာဟ ‘‘ခန္ဓာယတန…ပေ… ဝိပ္ပယုတ္တာတိ ဝုတ္တ’’န္တိ။ ဧဝမေဝန္တိ ယထာ ဓာတုဝိဘာဂေန ဝိဘတ္တဿ ဝိညာဏဿ၊ ဧဝမေဝံ။

၂၃၅။ တံသမ္ပယောဂီဘာဝန္တိ တေဟိ ခန္ဓေဟိ သမ္ပယောဂီဘာဝံ။ ယထာ ဟိ သမာနကာလသန္တာနေဟိ ဧကစိတ္တုပ္ပာဒဂတေဟိ ဝေဒနာသညာဝိညာဏက္ခန္ဓေဟိ သမုဒယသစ္စဿ သမ္ပယုတ္တတာ၊ ဧဝံ ဘိန္နသန္တာနေဟိ ဘိန္နကာလေဟိ စ တေဟိ တဿ ဝိပ္ပယုတ္တတာတိ အာဟ ‘‘ဧဝံ တံဝိပ္ပယောဂီဘာဝံ…ပေ… န ဝုတ္တ’’န္တိ။ ဝိသဘာဂတာနိဗန္ဓဿ ဝိဘာဂဿ အဘာဝေန အဝိဘာဂေဟိ တေဟိ တီဟိ ခန္ဓေဟိ။ ဝိဘာဂေ ဟီတိအာဒိနာ တမေဝတ္ထံ ပါကဋတရံ ကရောတိ။ ဝိဘာဂရဟိတေဟီတိ သမာနကာလသန္တာနေဟိ ဧကစိတ္တုပ္ပာဒဂတတ္တာ အဝိဘတ္တေဟိ ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒီဟိ န ယုတ္တံ ဝိပ္ပယုတ္တန္တိ ဝတ္တုံ။ တေနာဟ ‘‘ဝိဇ္ဇမာနေဟိ…ပေ… ဘာဝတော’’တိ။ တတ္ထ ဝိဇ္ဇမာနဿ သမာနဿ သမာနဇာတိကဿာတိ အဓိပ္ပာယော။ န ဟိ ဝိဇ္ဇမာနံ ရူပါရူပံ အညမညဿ ဝိသဘာဂံ န ဟောတိ။ အနုပ္ပန္နာ ဓမ္မာ ဝိယာတိ ဣဒံ ဝိသဒိသုဒါဟရဏဒဿနံ။ ယထာ ‘‘အနုပ္ပန္နာ ဓမ္မာ’’တိ အနာဂတကာလံ ဝုစ္စတီတိ အာမဋ္ဌကာလဘေဒံ၊ ဧဝံ ယံ အာမဋ္ဌကာလဘေဒံ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗံ ဒေသနာယ ဒေသေတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝိဇ္ဇမာနဿေဝ ဝိဇ္ဇမာနေန သမ္ပယောဂေါ၊ သမ္ပယောဂါရဟဿေဝ ¶ စ ဝိပ္ပယောဂေါတိ အတ္ထိဘာဝသန္နိဿယာ သမ္ပယုတ္တဝိပ္ပယုတ္တတာတိ အာဟ ‘‘ပစ္စုပ္ပန္နဘာဝံ နိဿာယာ’’တိ။ တေနေဝါဟ ‘‘အဝိဇ္ဇမာနဿာ’’တိအာဒိ။ တဉ္စာတိ ဥဒ္ဓရဏံ။

ဝိဘာဂရဟိတေဟီတိ ဝိသဘာဂတာဘာဝတော အဝိဘာဂေဟိ။ အနာမဋ္ဌကာလဘေဒေတိ အနာမဋ္ဌကာလဝိသေသေ။ အဝိဇ္ဇမာနဿ…ပေ… သမ္ပယောဂေါ နတ္ထီတိ ဧတေန ပါရိသေသတော ဝိဇ္ဇမာနဿ စ ဝိဇ္ဇမာနေန သမ္ပယောဂေါ ဒဿိတော။ အဝိဇ္ဇမာနတာဒီပကေ ဘေဒေ ဂဟိတေတိ ယထာဂဟိတေသု ဓမ္မေသု တေဟိ ဝိပ္ပယောဂီနံ အဝိဇ္ဇမာနဘာဝဒီပကေ တေသံယေဝ ဝိသေသေ ‘‘အရူပဘဝေါ ဧကေန ခန္ဓေန ဒသဟာယတနေဟိ သောဠသဟိ ဓာတူဟိ ဝိပ္ပယုတ္တော’’တိအာဒိနာ (ဓာတု။ ၂၄၆) ဂဟိတေ တေနေဝ ရုပ္ပနာဒိနာ ဘေဒေန တေသံ ¶ အညမညံ ဝိသဘာဂတာပိ ဂဟိတာ ဧဝါတိ ဝိပ္ပယောဂေါ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ဘေဒေ ပန အဂ္ဂဟိတေ တေန တေန ဂဟဏေနာတိ ယထာဝုတ္တေ အဝိဇ္ဇမာနတာဒီပကေ ဝိသေသေ၊ ဝိသဘာဂေ ဝါ အဂ္ဂဟိတေ ‘‘ဝေဒနာ၊ သညာ၊ သင်္ခါရက္ခန္ဓော တီဟိ ခန္ဓေဟိ ဧကေနာယတနေန သတ္တဟိ ဓာတူဟိ သမ္ပယုတ္တော’’တိအာဒိနာ တေန တေန ဂဟဏေန သဘာဂတာဒီပနေန ဝိသဘာဂတာယ အဂ္ဂဟိတတ္တာ သဘာဂတာဝ ဟောတိ။ တထာ စ သတိ သဘာဂတ္တေ ကာ ပနေတ္ထ သဘာဂတာတိ အာဟ ‘‘ဝိဇ္ဇမာနတာယ…ပေ… ဟောတီ’’တိ။ တဿာတိ သဘာဂတာယ။ တသ္မာတိ ဝိသဘာဂတာယ အလဗ္ဘမာနတ္တာ၊ သဘာဂတာယ စ လဗ္ဘမာနတ္တာ။

၂၆၂။ ဝိတက္ကော ဝိယာတိ သဝိတက္ကသဝိစာရေသု စိတ္တုပ္ပာဒေသု ဝိတက္ကော ဝိယ။ သော ဟိ ဝိတက္ကရဟိတတ္တာ အဝိတက္ကော ဝိစာရမတ္တော စ။ တေနာဟ ‘‘ကောဋ္ဌာသန္တရစိတ္တုပ္ပာဒေသု အလီနာ’’တိ။ တတော ဧဝ သော အပ္ပဓာနော၊ ဒုတိယဈာနဓမ္မာ ဧဝေတ္ထ ပဓာနာတိ အာဟ ‘‘ယေ ပဓာနာ’’တိ။ တေနေဝါတိ သဝိတက္ကသဝိစာရေသု စိတ္တုပ္ပာဒေသု ဝိတက္ကဿ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တဂ္ဂဟဏေန ဣဓ အဂ္ဂဟိတတ္တာ၊ ဝိတက္ကတ္တိကေ ဒုတိယရာသိယေဝ စ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ အနန္တရနယေတိ သမ္ပယုတ္တေနဝိပ္ပယုတ္တပဒနိဒ္ဒေသေ။ သမုဒယသစ္စေန သမာနဂတိကာ သဒိသပ္ပဝတ္တိကာ။ ဣတီတိ ဣမိနာ ကာရဏေန။ တေ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တာ ဓမ္မာ န ဂဟိတာ၊ သမုဒယသစ္စံ ဝိယ န ဒေသနာရုဠှာ။ န သဝိတက္ကသဝိစာရေဟိ သမာနဂတိကာတိ ယောဇနာ။ ယဒိ ဟိ တေ သဝိတက္ကသဝိစာရေဟိ သမာနဂတိကာ သိယုံ၊ ‘‘အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တေဟိ ဓမ္မေဟိ ယေ ဓမ္မာ သမ္ပယုတ္တာ၊ တေဟိ ဓမ္မေဟိ ယေ ဓမ္မာ ဝိပ္ပယုတ္တာ၊ တေ ဓမ္မာ န ကေဟိစိ ခန္ဓေဟိ၊ န ကေဟိစိ အာယတနေဟိ၊ ဧကာယ ဓာတုယာ ဝိပ္ပယုတ္တာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗာ သိယုံ။ ယသ္မာ ပန တေ သမုဒယသစ္စေန သမာနဂတိကာ။ ယထာ ဟိ ယေ သမုဒယသစ္စေန သမ္ပယုတ္တေဟိ ဝိပ္ပယုတ္တာ၊ တေသံ ကေဟိစိ ဝိပ္ပယောဂံ ဝတ္တုံ န သက္ကာ၊ ဧဝံ တေဟိပိ ¶ ။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘‘သမုဒယသစ္စာဒီနီ’’တိအာဒိ။ ဒသမော…ပေ… ဝုတ္တောတိ ဧတ္ထ ဒသမနယေ တေဟိ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တေဟိ ဝိပ္ပယုတ္တေဟိ ဝိပ္ပယုတ္တာနံ သောဠသဟိ ဓာတူဟိ ဝိပ္ပယောဂေါ ဝုတ္တော၊ ဩသာနနယေ တေဟိ ဝိပ္ပယုတ္တာနံ အဋ္ဌာရသဟိ ဓာတူဟိ သင်္ဂဟော စ ဝုတ္တောတိ တသ္မာ န တေ သဝိတက္ကသဝိစာရေဟိ သမာနဂတိကာတိ ဒဿေတိ။

ဝိတက္ကသဟိတေသူတိ ¶ သဟဝိတက္ကေသု။ တေသူတိ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တေသု သဟ ဝိတက္ကေန ဒုတိယဇ္ဈာနဓမ္မေသု၊ ‘‘အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တာ’’တိ ဂဟိတေသု ဝုတ္တေသူတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗေပိ တေတိ ဒုတိယဇ္ဈာနဓမ္မာ ဝိတက္ကော စာတိ သဗ္ဗေပိ တေ ဓမ္မာ သက္ကာ ဝတ္တုံ။ တထာ ဟိ သမ္ပယောဂဝိပ္ပယောဂပဒနိဒ္ဒေသေ ‘‘အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တာ ဓမ္မာ ဧကေန ခန္ဓေန ဧကေနာယတနေန ဧကာယ ဓာတုယာ ကေဟိစိ သမ္ပယုတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဧကေန ခန္ဓေနာတိ သင်္ခါရက္ခန္ဓေန။ သော ဟိ သမုဒါယောတိ ‘‘အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တာ ဓမ္မာ’’တိ ဝုတ္တဓမ္မသမုဒါယော။ နနု ဝိတက္ကောပေတ္ထ ဓမ္မသင်္ဂဟံ ဂတော၊ သော စ ဝိစာရတော အညေနပိ သမ္ပယုတ္တောတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘န ဟိ တဒေကဒေသဿ…ပေ… ဟောတီ’’တိ။ ယထာတိအာဒိနာ တမေဝတ္ထံ ဣဒ္ဓိပါဒနိဒဿနေန ဝိဘာဝေတိ။ တဿတ္ထော – ယထာ ဣဒ္ဓိပါဒသမုဒါယဿ ဧကဒေသဘူတာနံ ဆန္ဒိဒ္ဓိပါဒါဒီနံ တီဟိ ခန္ဓေဟိ သမ္ပယောဂေါ ဝုတ္တော၊ တံသမုဒါယဿ န ဟောတိ၊ ဧဝံ ဣဓာပိ ဝိတက္ကဿ အညေဟိ သမ္ပယောဂေါ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တဿ သမုဒါယဿ န ဟောတီတိ။

ယဒိ ဧဝံ ‘‘ဣဒ္ဓိပါဒေါ ဒွီဟိ ခန္ဓေဟိ သမ္ပယုတ္တော’’တိအာဒိ န ဝတ္တဗ္ဗန္တိ စေ? နော န ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘ယထာ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တေသူတိ ဣဒ္ဓိပါဒေသု။ သမုဒါယဿာတိ ဣဒ္ဓိပါဒသမုဒါယဿ။ တေဟိ ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒီဟိ သမ္ပယုတ္တတာ ဝုတ္တာ ‘‘ဣဒ္ဓိပါဒေါ ဒွီဟိ ခန္ဓေဟိ သမ္ပယုတ္တော’’တိအာဒိနာ။ တေနာတိ ဝိစာရေန။ န ဟီတိအာဒိနာ ယထာဓိဂတဓမ္မာနံ သမ္ပယုတ္တတာယ နဝတ္တဗ္ဗာဘာဝံ ဥဒါဟရဏဒဿနဝသေန ဝိဘာဝေတိ။ ကေစိ ဝိစိကိစ္ဆာ တံသဟဂတာ စ မောဟဝဇ္ဇာ မောဟေန သမ္ပယုတ္တာ၊ ကေစိ အသမ္ပယုတ္တာ။ မောဟေနာတိ ဝိစိကိစ္ဆာသဟဂတမောဟမေဝ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဣတိ ဣမိနာ ကာရဏေန န သမုဒါယော တေန မောဟေန သမ္ပယုတ္တော။ အညော ကောစိ ဓမ္မော ဟေတုဘာဝေါ နာပိ အတ္ထိ၊ ယေန ဟေတုနာ သော ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗဟေတုကောတိ ဝုတ္တော သမုဒါယော။ ဧဝန္တိ ဣမိနာ နယေန ‘‘ဘာဝနာ…ပေ… ယောပိ သမ္ပယုတ္တာ’’တိ နဝတ္တဗ္ဗတာယ နိဒဿေတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ ဧဝန္တိ ယထာ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗဟေတုကသမုဒါယဿ သမ္ပယုတ္တတာ န ဝတ္တဗ္ဗာ၊ ဧဝံ ယေန ဓမ္မေန အဝိတက္က…ပေ… သိယာ၊ တံ န နတ္ထိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တေသု ကောစိပိ ဝိစာရေန ¶ အသမ္ပယုတ္တော နတ္ထိ၊ တသ္မာ။ တေတိ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တာ ¶ ဓမ္မာ။ ဧကဓမ္မေပိ…ပေ… ကတော ယထာ ‘‘အပ္ပစ္စယာ ဓမ္မာ အသင်္ခတာ ဓမ္မာ’’တိ။

ဆဋ္ဌနယသမ္ပယောဂဝိပ္ပယောဂပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ သတ္တမနယော သမ္ပယုတ္တေနဝိပ္ပယုတ္တပဒဝဏ္ဏနာ

၃၀၆။ တေဟိ သမုဒယသစ္စာဒီဟိ ခန္ဓတ္တယခန္ဓေကဒေသာဒိကေ သမ္ပယုတ္တေ သတိပိ၊ သမ္ပယုတ္တေဟိ စ ဝိပ္ပယုတ္တေ ရူပနိဗ္ဗာနာဒိကေ တဒညဓမ္မေ သတိပိ ဝိပ္ပယောဂါဘာဝတော။ သင်္ခေပေန ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိတ္ထာရေန ဒဿေတုံ ‘‘န ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတော လောဘသဟဂတစိတ္တုပ္ပာဒတော အညဓမ္မာနံ အဝသိဋ္ဌာနံ ကုသလာကုသလာဗျာကတဓမ္မာနံ ခန္ဓာဒီသု ကေနစိ ဝိပ္ပယောဂေါ န ဟိ အတ္ထိ ခန္ဓပဉ္စကာဒီနံ သင်္ဂဏှနတော တေသံ။ တေ ဧဝ စိတ္တုပ္ပာဒါတိ တေ လောဘသဟဂတစိတ္တုပ္ပာဒါ ဧဝ။ တဒညဓမ္မာနန္တိ တဒညဓမ္မာနမ္ပီတိ ပိ-သဒ္ဒလောပေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တထာတိ ဣမိနာ န စ တေ ဧဝ ဓမ္မာ အဍ္ဎဒုတိယာယတနဓာတုယော၊ အထ ခေါ တေ စ တတော အညေ စာတိ ဣမမတ္ထံ ဥပသံဟရတိ။

နနု တဒညဘာဝတော ဧဝ တေဟိ ဣတရေသံ ဝိပ္ပယောဂေါ သိဒ္ဓါတိ အာဟ ‘‘န စာ’’တိအာဒိ။ တဒညသမုဒါယေဟီတိ တတော လောဘသဟဂတစိတ္တုပ္ပာဒတော အညသမုဒါယေဟိ အညေ လောဘသဟဂတာ ဓမ္မာ ဝိပ္ပယုတ္တာ န ဟောန္တိ။ ကသ္မာ? သမုဒါယေ…ပေ… ဝိပ္ပယောဂါဘာဝတော။ တဿတ္ထော – သမုဒါယေန လောဘသဟဂတတဒညဓမ္မရာသိနာ ဧကဒေသာနံ လောဘသဟဂတဓမ္မာနံ ဝိပ္ပယောဂါဘာဝတော၊ တထာ ယေ ဧကဒေသာ ဟုတွာ အညေသံ အဝယဝါနံ သမုဒါယဘူတာ၊ တေသဉ္စ သမုဒါယေန ဝိပ္ပယောဂါဘာဝတောတိ။ အနေန သမုဒါယေန အဝယဝဿ သမုဒါယဿ အဝယဝေန စ တဿ န ဝိပ္ပယောဂေါ၊ အဝယဝဿေဝ ပန အဝယဝေနာတိ ဒဿေတိ။ ဧသ နယောတိ ယွာယံ သမုဒယသစ္စေ ဝုတ္တော ဝိဓိ၊ ဧသေဝ မဂ္ဂသစ္စသုခိန္ဒြိယာဒီသု အရူပက္ခန္ဓေကဒေသတ္တာ တေသန္တိ ဒဿေတိ။ နိရဝသေသေသူတိ အဗဟိကတဝိတက္ကေသု။ ဝိတက္ကော ဟိ သမုဒါယတော အဗဟိကတော။ ‘‘သော ဟိ သမုဒါယော’’တိအာဒိကော ဝုတ္တနယော လဗ္ဘတီတိ အာဟ ‘‘အဂ္ဂဟဏေ ကာရဏံ န ဒိဿတီ’’တိ။

အညေသုပိ ¶ ¶ သမုဒယသစ္စာဒီသု ဝိဿဇ္ဇနဿ…ပေ… ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ယတော သမုဒယသစ္စာဒိ ဣဓ န ဂဟိတန္တိ အဓိပ္ပာယော။ သမ္ပယုတ္တာဓိကာရတော ‘‘အညေနာ’’တိ ပဒံ သမ္ပယုတ္တတော အညံ ဝဒတီတိ အာဟ ‘‘အသမ္ပယုတ္တေန အသမ္မိဿန္တိ အတ္ထော’’တိ။ ဣဒါနိ ဗျတိရေကေနပိ တမတ္ထံ ပတိဋ္ဌာပေတုံ ‘‘အဒုက္ခမသုခါ…ပေ… ဂဟိတာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧတေန လက္ခဏေနာတိ ‘‘အသမ္ပယုတ္တေန အသမ္မိဿ’’န္တိ ဝုတ္တလက္ခဏေန။ စိတ္တန္တိ ‘‘စိတ္တေဟိ ဓမ္မေဟိ ယေ ဓမ္မာ’’တိ ပဉှံ ဥပလက္ခေတိ။ သဟယုတ္တပဒေဟိ သတ္တာတိ ‘‘စေတသိကေဟိ ဓမ္မေဟိ ယေ ဓမ္မာ’’တိအာဒိနာ စိတ္တေန သဟယုတ္တေ ဓမ္မေ ဒီပေန္တေဟိ ပဒေဟိ အာဂတာ သတ္တ ပဉှာ။ တိဏ္ဏံ တိကပဒါနမဂ္ဂဟဏေန ဦနောတိ ကတွာ။ ယေ သန္ဓာယ ‘‘တိကေ တယော’’တိ ဝုတ္တံ။ တံ ပန ဝေဒနာပီတိတ္တိကေသု ပစ္ဆိမံ၊ ဝိတက္ကတ္တိကေ ပဌမန္တိ ပဒတ္တယံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၃၀၉။ ဥဒ္ဓဋပဒေန ပကာသိယမာနာ အတ္ထာ အဘေဒေါပစာရေန ‘‘ဥဒ္ဓဋပဒ’’န္တိ ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘ဥဒ္ဓဋပဒေန သမ္ပယုတ္တေဟီ’’တိ။ တေန စ ယထာဝုတ္တေန ဥဒ္ဓဋပဒေန။ မနေန ယုတ္တာတိ ဧတ္ထ မနနမတ္တတ္တာ မနောဓာတု ‘‘မနော’’တိ ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘မနောဓာတုယာ ဧကန္တသမ္ပယုတ္တာ’’တိ။

သတ္တမနယသမ္ပယုတ္တေနဝိပ္ပယုတ္တပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ အဋ္ဌမနယော ဝိပ္ပယုတ္တေနသမ္ပယုတ္တပဒဝဏ္ဏနာ

၃၁၇။ ရူပက္ခန္ဓေန ဝိပ္ပယုတ္တာ နာမ စတ္တာရော အရူပိနော ခန္ဓာ၊ တေသံ အညေဟိ သမ္ပယောဂေါ နာမ နတ္ထိ တာဒိသဿ အညဿ သမ္ပယောဂိနော အဘာဝတော။ သမုဒါယဿ စ ဧကဒေသေန သမ္ပယောဂေါ နတ္ထီတိ ဝုတ္တောဝါယမတ္ထော။ ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒီဟိ ဝိပ္ပယုတ္တံ ရူပံ နိဗ္ဗာနဉ္စ၊ တဿ ကေနစိ သမ္ပယောဂေါ နတ္ထေဝါတိ အာဟ ‘‘ရူပက္ခန္ဓာဒီဟိ…ပေ… နတ္ထီ’’တိ။ တေနာတိ ‘‘ရူပက္ခန္ဓေန ယေ ဓမ္မာ ဝိပ္ပယုတ္တာ’’တိအာဒိဝစနေန။

အဋ္ဌမနယဝိပ္ပယုတ္တေနသမ္ပယုတ္တပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ နဝမနယော သမ္ပယုတ္တေနသမ္ပယုတ္တပဒဝဏ္ဏနာ

၃၁၉။ ‘‘သမာသပဒံ ¶ ¶ ဣဒ’’န္တိ ဝတွာ အယံ နာမ သမာသောတိ ဒဿေန္တော ‘‘ယဿ ခန္ဓာဒိနော’’တိအာဒိမာဟ၊ ယဿ ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒိနောတိ အတ္ထော။ ယံ ဣဓ သမ္ပယုတ္တံ ဝုတ္တန္တိ ဣမသ္မိံ နဝမနယေ ယံ ဓမ္မဇာတံ သမ္ပယုတ္တန္တိ ဝုတ္တံ။ ရူပက္ခန္ဓာဒီသု အရဏန္တေသု အဗ္ဘန္တရဗာဟိရမာတိကာဓမ္မေသူတိ နိဒ္ဓါရဏေ ဘုမ္မံ။ တဉှိ ဓမ္မဇာတံ အတ္တနာ သမ္ပယုတ္တေန ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒိနာ သယံ သမ္ပယုတ္တန္တိ နိဒ္ဓါရိတံ။ အယောဂေါတိ အသမ္ပယောဂေါ။ ဝက္ခတိ ဒသမနယေ။ တတ္ထ ဟိ ‘‘ရူပက္ခန္ဓေန ဝေဒနာဒယော ဝိပ္ပယုတ္တာ၊ တေဟိ ရူပက္ခန္ဓော ဝိပ္ပယုတ္တော’’တိ ဝတွာ နိဗ္ဗာနံ ကထန္တိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘နိဗ္ဗာနံ ပန သုခုမရူပဂတိကမေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘မနာယတနံ ဧကေနာယတနေန ဧကာယ ဓာတုယာ ကေဟိစိ ဝိပ္ပယုတ္တ’’န္တိ ဧတ္ထ ဟိ ယထာ သုခုမရူပံ ဝိယ သရူပတော အနုဒ္ဓဋမ္ပိ နိဗ္ဗာနံ ကေဟိစီတိပဒေန ဂဟိတမေဝ ဟောတီတိ ဧဒိသေသု ဌာနေသု နိဗ္ဗာနံ သုခုမရူပဂတိကန္တိ ဝိညာယတိ၊ ဧဝမိဓာပိ ‘‘ရူပမိဿကေဟိ ဝါ’’တိ ဧတေန အနုပါဒိန္နအနုပါဒါနိယာဒီဟိ နိဗ္ဗာနမိဿကေဟိပိ အသမ္ပယောဂေါ ဝုတ္တော ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အဝိကလစတုက္ခန္ဓသင်္ဂါဟကေဟိ ပဒေဟိ သဟဝတ္တိနော အညဿ သမ္ပယောဂိနော အဘာဝတော အတီတာနာဂတေဟိ စ သမ္ပယောဂေါ နတ္ထေဝါတိ တဿ အယုဇ္ဇမာနတံ ဒဿေန္တော ‘‘ဝတ္တမာနာနမေဝ…ပေ… အရူပဘဝါဒီဟီတိ အတ္ထော’’တိ အာဟ။ ဣတရေတိ ယေ သမ္ပယောဂံ လဘန္တိ၊ ကေ ပန တေ ရူပေန အသမ္မိဿာ အရူပေကဒေသဘူတာ။ တေနာဟ ‘‘ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒယော’’တိ။

နဝမနယသမ္ပယုတ္တေနသမ္ပယုတ္တပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ဒသမနယော ဝိပ္ပယုတ္တေနဝိပ္ပယုတ္တပဒဝဏ္ဏနာ

၃၅၃။ ယေ ဝိပ္ပယုတ္တေန ဝိပ္ပယုတ္တဘာဝေန ပါဠိယံ အဂ္ဂဟိတာ၊ တေသု ကေစိ ဝိပ္ပယုတ္တဿ ဓမ္မန္တရဿ အဘာဝတော ကေစိ ခန္ဓာဒီဟိ ဝိပ္ပယောဂဿေဝ အသမ္ဘဝတောတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ဓမ္မာယတနာဒိဓမ္မာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သဗ္ဗစိတ္တုပ္ပာဒဂတဓမ္မဘာဝတောတိ ဣမိနာ ဘိန္နကာလတာဒိဝိသေသဝတော အရူပက္ခန္ဓဿ ဝိပ္ပယုတ္တဿ ဓမ္မန္တရဿ အဘာဝမာဟ၊ အနာရမ္မဏမိဿကဘာဝတောတိ ဣမိနာ ပန သဗ္ဗဿပိ။ ကာမဘဝေါ ¶ ဥပပတ္တိဘဝေါ သညီဘဝေါ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေါတိ ¶ ဣမေ စတ္တာရော မဟာဘဝါ။ ဝိပ္ပယောဂါဘာဝတောတိ ဝိပ္ပယောဂါသမ္ဘဝတော။ န ဟိ ယေ ဒုက္ခသစ္စာဒီဟိ ဝိပ္ပယုတ္တာ၊ တေဟိ ဝိပ္ပယုတ္တာနံ တေသံယေဝ ဒုက္ခသစ္စာဒီနံ ခန္ဓာဒီသု ကေနစိ ဝိပ္ပယောဂေါ သမ္ဘဝတိ။

ဒသမနယဝိပ္ပယုတ္တေနဝိပ္ပယုတ္တပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁။ ဧကာဒသမနယော သင်္ဂဟိတေနသမ္ပယုတ္တဝိပ္ပယုတ္တပဒဝဏ္ဏနာ

၄၀၉။ တေတိ သင်္ခါရက္ခန္ဓဓမ္မာ။ သေသေဟီတိ အဝသိဋ္ဌေဟိ ဝေဒနာသညာဝိညာဏက္ခန္ဓေဟိ။ ‘‘ဧတေန သဟ သမ္ဗန္ဓော’’တိ ဣမိနာ ပဒါနံ သမ္ဗန္ဓဒဿနမုခေန ‘‘သမုဒယသစ္စေန ယေ ဓမ္မာ သမ္ပယုတ္တာ’’တိ ပါဠိယာ အတ္ထဝိဝရဏံ ပါကဋတရံ ကတွာ ကေဟိစီတိပဒဿတ္ထံ ကာတုံ ‘‘ကေဟိစီတိ ဧတဿ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ အတ္ထံ ဒဿေတုံ အာဟာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝိသေသေတွာတိ ဧတ္ထ တေသံ ဓမ္မာနံ တဏှာဝဇ္ဇာနံ သင်္ခါရက္ခန္ဓဓမ္မာယတနဓမ္မဓာတုပရိယာပန္နတာကိတ္တနံ ဝိသေသနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ယတော တေ သမုဒယသစ္စေန ခန္ဓာဒိသင်္ဂဟေန သင်္ဂဟိတာတိ ဝုတ္တာ။ သယံ အတ္တနာ သမ္ပယုတ္တော န ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘အတ္တဝဇ္ဇေဟီ’’တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘စိတ္တံ န ဝတ္တဗ္ဗံ စိတ္တေန သမ္ပယုတ္တန္တိပိ၊ စိတ္တေန ဝိပ္ပယုတ္တန္တိပီ’’တိ။ သမ္ပယောဂါရဟေဟီတိ ဝိသေသနံ သုခုမရူပံ နိဗ္ဗာနန္တိ ဒွေ သန္ဓာယ ကတံ၊ န တဏှာဒိကေ။

ဧကာဒသမနယသင်္ဂဟိတေနသမ္ပယုတ္တဝိပ္ပယုတ္တပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၂။ ဒွါဒသမနယော သမ္ပယုတ္တေနသင်္ဂဟိတာသင်္ဂဟိတပဒဝဏ္ဏနာ

၄၁၇။ နဝမနယေ သမ္ပယောဂဝိသိဋ္ဌာ သမ္ပယုတ္တာ ဥဒ္ဓဋာ၊ ဒွါဒသမနယေ စ သမ္ပယောဂဝိသိဋ္ဌာ သင်္ဂဟိတာသင်္ဂဟိတာတိ ဥဘယတ္ထာပိ သမ္ပယောဂဝိသိဋ္ဌာဝ ဂဟိတာတိ အာဟ ‘‘ဒွါဒသမ…ပေ… လဗ္ဘန္တီ’’တိ။

ဒွါဒသမနယသမ္ပယုတ္တေနသင်္ဂဟိတာသင်္ဂဟိတပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၃။ တေရသမနယော အသင်္ဂဟိတေနသမ္ပယုတ္တဝိပ္ပယုတ္တပဒဝဏ္ဏနာ

၄၄၈။ ယေဟီတိ ¶ ¶ ရူပက္ခန္ဓဓမ္မာယတနာဒီဟိ။ တီဟိပိ ခန္ဓာယတနာဒိသင်္ဂဟေဟိ။ ပုန ယေဟီတိ အရူပဘဝါဒီဟိ။ ဩဠာရိကာယတနာနေဝ ဟောန္တိ အာယတနဓာတုသင်္ဂဟေဟိပိ အသင်္ဂဟိတတ္တာ။ တေတိ စတုဝေါကာရဘဝါဒယော။ ဝုတ္တာဝသေသာတိ ရူပက္ခန္ဓဓမ္မာယတနာဒီဟိ အဝသိဋ္ဌာ။ သတိပိ အသင်္ဂါဟကတ္တေ တေဟိ အသင်္ဂဟိတာနံ သမ္ပယောဂေါ န သမ္ဘဝတီတိ ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒယော ဣဓ တေရသမနယေ ဝိဿဇ္ဇနံ န ရုဟန္တိ နာရောဟန္တိ။ တေနာဟ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဝေဒနာက္ခန္ဓေန ဟိ ခန္ဓာဒိဝသေန ရူပါရူပဓမ္မာ အသင်္ဂဟိတာ ဟောန္တိ၊ တေသဉ္စ သမ္ပယောဂေါ နာမ နတ္ထီ’’တိ (ဓာတု။ ၄၄၈) အသင်္ဂါဟကာ ဧဝ န ဟောန္တိ အဝိကလပဉ္စက္ခန္ဓာဒိသမုဒါယဘာဝတော။

တေတိ ‘‘ဒုက္ခသစ္စာဒီ’’တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဝုတ္တဓမ္မာ။ အသဗ္ဗ…ပေ… သိယုံ အဝိတက္ကာဝိစာရာဒိဓမ္မာ ဝိယ။ န တေသံ ဝိပ္ပယောဂေါ နတ္ထိ တဗ္ဗိနိမုတ္တဿ စိတ္တုပ္ပာဒဿ သမ္ဘဝတော။ ဝေဒနာက္ခန္ဓေန အသင်္ဂဟိတာနံ အနာရမ္မဏမိဿကတ္တာ န ‘‘ဝိပ္ပယောဂဿ အတ္ထိတာယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တထာ စာဟ ‘‘ရူပါရူပဓမ္မာ အသင်္ဂဟိတာ’’တိ။ ဥဘယာဘာဝတောတိ သမ္ပယောဂဝိပ္ပယောဂါဘာဝတော။ အနာရမ္မဏသဟိတသဗ္ဗဝိညာဏတံဓာတုသမ္ပယုတ္တတဒုဘယဓမ္မာ အစေတသိကစေတသိကလောကိယပဒါဒီနံ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။

တေရသမနယအသင်္ဂဟိတေနသမ္ပယုတ္တဝိပ္ပယုတ္တပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၄။ စုဒ္ဒသမနယော ဝိပ္ပယုတ္တေနသင်္ဂဟိတာသင်္ဂဟိတပဒဝဏ္ဏနာ

၄၅၆။ ဓမ္မသဘာဝမတ္တတ္တာတိ သဘာဝဓမ္မာနံ ဓမ္မမတ္တတ္တာ အဝတ္ထာဝိသေသမတ္တတ္တာ။

သမုစ္ဆိဇ္ဇတိ ဧတေနာတိ သမုစ္ဆေဒေါ။ သင်္ဂဟာဒိဝိစာရပရိနိဋ္ဌာနဘူတော စုဒ္ဒသမနယော။ တေနာဟ ‘‘ပရိယောသာနေ နယေ’’တိ။ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗဓမ္မဝိဝိတ္တာ ပုစ္ဆာ မောဃပုစ္ဆာ၊ သာ တထာဘူတာပိ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗဓမ္မာဘာဝဿ ဉာပိကာ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘တေသံ ပုစ္ဆာယ မောဃတ္တာ တေ န လဗ္ဘန္တီ’’တိ။ မောဃာ ပုစ္ဆာ ဧတဿာတိ မောဃပုစ္ဆကော။ အဋ္ဌမော နယော ¶ တတ္ထ သဗ္ဗပုစ္ဆာနံ မောဃတ္တာ ¶ ။ တေန စ သဟာတိ တေန အဋ္ဌမနယေန သဒ္ဓိံ ဣမသ္မိံ ဩသာနနယေ အဋ္ဌမနယေ စ ဩသာနနယေ စ ဧတေ ဓမ္မာယတနာဒယော သဗ္ဗပ္ပကာရေန န လဗ္ဘန္တိ။ ဝိပ္ပယောဂဿပိ အဘာဝါတိ တတ္ထ ကာရဏမာဟ။

စုဒ္ဒသမနယဝိပ္ပယုတ္တေနသင်္ဂဟိတာသင်္ဂဟိတပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဓာတုကထာပကရဏ-အနုဋီကာ သမတ္တာ။

ပုဂ္ဂလပညတ္တိပကရဏ-အနုဋီကာ

၁။ မာတိကာဝဏ္ဏနာ

၁။ ‘‘ဓာတုကထံ ¶ ¶ ဒေသယိတွာ အနန္တရံ တဿ အာဟ ပုဂ္ဂလပညတ္တိ’’န္တိ ဝုတ္တေ တတ္ထ ကာရဏံ သမုဒါဂမတော ပဋ္ဌာယ ဝိဘာဝေန္တော ‘‘ဓမ္မသင်္ဂဟေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယဒိပိ ဓမ္မသင်္ဂဟေ ဖဿာဒီနံ ပထဝီအာဒီနဉ္စ ဓမ္မာနံ နာနာနယဝိစိတ္တော အနုပဒဝိဘာဂေါပိ ကတော၊ န သင်္ဂဟော ဧဝ၊ သော ပန တေသံ ကုသလတ္တိကာဒိဟေတုဒုကာဒိတိကဒုကေဟိ သင်္ဂဟသန္ဒဿနတ္ထောတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဓမ္မသင်္ဂဟေ တိကဒုကာဒိဝသေန သင်္ဂဟိတာနံ ဓမ္မာန’’န္တိ။ တေနေဝ ဟိ တံ ပကရဏံ ‘‘ဓမ္မသင်္ဂဟော’’တိ သမညံ လဘိ။ ကာမဉ္စ ဓမ္မသင်္ဂဟေပိ ‘‘တသ္မိံ ခေါ ပန သမယေ စတ္တာရော ခန္ဓာ ဟောန္တီ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၅၈) ခန္ဓာဒိဝိဘာဂေါ ဒဿိတော၊ သော ပန န တထာ သာတိသယော၊ ယထာ ဝိဘင်္ဂပကရဏေတိ သာတိသယံ တံ ဂဟေတွာ အာဟ ‘‘ဝိဘင်္ဂေ ခန္ဓာဒိဝိဘာဂံ ဒဿေတွာ’’တိ၊ ယတော တံ ‘‘ဝိဘင်္ဂေါ’’တွေဝ ပညာယိတ္ထ။ ဓာတုကထာယာတိ အာဓာရေ ဘုမ္မံ၊ တထာ ‘‘ဓမ္မသင်္ဂဟေ ဝိဘင်္ဂေ’’တိ ဧတ္ထာပိ။ အာဓာရော ဟိ သင်္ဂဟဏဝိဘဇနပ္ပဘေဒဝစနသင်္ခါတာနံ ¶ အဝယဝကိရိယာနံ တံသမုဒါယဘူတာနိ ပကရဏာနိ ယထာ ‘‘ရုက္ခေ သာခါ’’တိ။ ကရဏဝစနံ ဝါ ဧတံ၊ ဓာတုကထာယ ကရဏဘူတာယာတိ အတ္ထော။

ဧတ္ထ စ အဘိညေယျဓမ္မေ ဒေသေန္တော ဒေသနာကုသလော ဘဂဝါ တိကဒုကဝသေန တာဝ နေသံ သင်္ဂဟံ ဒဿေန္တော ဓမ္မသင်္ဂဏိံ ဒေသေတွာ သင်္ဂဟပုဗ္ဗကတ္တာ ဝိဘာဂဿ တဒနန္တရံ ခန္ဓာဒိဝသေန ဝိဘာဂံ ဒဿေန္တော ဝိဘင်္ဂံ ဒေသေသိ။ ပုန ယထာဝုတ္တဝိဘာဂသင်္ဂဟယုတ္တေ ဓမ္မေ သင်္ဂဟာသင်္ဂဟာဒိနယပ္ပဘေဒတော ဒဿေန္တော ဓာတုကထံ ဒေသေသိ တဿာ အဗ္ဘန္တရဗာဟိရမာတိကာသရီရကတ္တာ။ န ဟိ သက္ကာ ခန္ဓာဒိကေ ကုသလာဒိကေ စ ဝိနာ သင်္ဂဟာသင်္ဂဟာဒိနယံ နေတုန္တိ။ တေနာဟ ‘‘တထာသင်္ဂဟိတဝိဘတ္တာန’’န္တိ။ ဧဝံ သင်္ဂဟတော ဝိဘာဂတော ပဘေဒတော စ ဓမ္မာနံ ဒေသနာ ယဿာ ¶ ပညတ္တိယာ ဝသေန ဟောတိ၊ ယော စာယံ ယထာဝုတ္တဓမ္မုပါဒါနော ပုဂ္ဂလဝေါဟာရော၊ တဿ စ သမယဝိမုတ္တာဒိဝသေန ဝိဘာဂေါ၊ တံ သဗ္ဗံ ဝိဘာဝေတုံ ပုဂ္ဂလပညတ္တိ ဒေသိတာတိ ဣဒမေတေသံ စတုန္နံ ပကရဏာနံ ဒေသနာနုက္ကမကာရဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

တေသန္တိ ဓမ္မာနံ။ သဘာဝတောတိ ‘‘ဖဿော ဝေဒနာ’’တိအာဒိသဘာဝတော။ ဥပါဒါယာတိ ‘‘ပုဂ္ဂလော သတ္တော ပေါသော’’တိအာဒိနာ ခန္ဓေ ဥပါဒါယ။ ပညာပနံ ယာယ တဇ္ဇာဥပါဒါဒိဘေဒါယ ပညတ္တိယာ ဟောတိ၊ တံ ပညတ္တိံ။ ပဘေဒတောတိ ခန္ဓာဒိသမယဝိမုတ္တာဒိဝိဘာဂတော။ ယာယ ပညတ္တိယာ သဘာဝတော ဥပါဒါယ စ ပညာပနန္တိ သင်္ခေပတော ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိဝရန္တော ‘‘တတ္ထ ယေ ဓမ္မေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အသဘာဝပညတ္တိယာပိ မူလဘူတံ ဥပါဒါနံ သဘာဝဓမ္မော ဧဝ၊ ကေဝလံ ပန တေသံ ပဝတ္တိအာကာရဘေဒသန္နိဿယတော ဝိသေသောတိ ဒဿေန္တော ‘‘ယေ ဓမ္မေ…ပေ… ဟောတီ’’တိ အာဟ။ တတ္ထ ပုဗ္ဗာပရိယဘာဝေန ပဝတ္တမာနေတိ ဣမိနာ ပဗန္ဓသန္နိဿယတံ ဒဿေန္တော သန္တာနပညတ္တိံ ဝဒတိ၊ အသဘာဝသမူဟဝသေနာတိ ဣမိနာ သေသပညတ္တိံ။ တိဿော ဟိ ပညတ္တိယော သန္တာနပညတ္တိ သမူဟပညတ္တိ အဝတ္ထာဝိသေသပညတ္တီတိ။ တတ္ထ ပဗန္ဓော သန္တာနော။ သမုဒါယော သမူဟော။ ဥပ္ပာဒါဒိကော ဒဟရဘာဝါဒိကော စ အဝတ္ထာဝိသေသော။ တေသု အသဘာဝဂ္ဂဟဏေန ဝိနာ ပဗန္ဓသမူဟာနံ အသဘာဝတ္တေ သိဒ္ဓေ အသဘာဝသမူဟဝသေနာတိ အသဘာဝဂ္ဂဟဏံ ပဗန္ဓသမူဟဝိနိမုတ္တပညတ္တိသန္ဒဿနတ္ထန္တိ တေန အဝတ္ထာဝိသေသပညတ္တိယာ ပရိဂ္ဂဟော ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

တေသန္တိ ပုဗ္ဗေ ယံ-သဒ္ဒေန ပရာမဋ္ဌာနံ ဣန္ဒြိယဗဒ္ဓဓမ္မာနံ။ တေနေဝါဟ ‘‘အညေသဉ္စ ဗာဟိရရူပနိဗ္ဗာနာန’’န္တိ။ သသဘာဝသမူဟသသဘာဝပ္ပဘေဒဝသေနာတိ ရူပက္ခန္ဓာဒိသသဘာဝသမူဟဝသေန စက္ခာယတနာဒိသသဘာဝဝိသေသဝသေန စ။ ‘‘သသဘာဝသမူဟသဘာဝဘေဒဝသေနာ’’တိ စ ပါဌော။ တတ္ထ သမူဟသဘာဝေါတိ ¶ သဘာဝသန္တာနံ အဝတ္ထာဝိသေသဝိဓုရံ သမူဟဝသေန လက္ခဏမေဝါဟ။ တထာ ဟိ ခန္ဓပညတ္တိယာပိ သဘာဝပညတ္တိတာ ဝုတ္တာ။ တာယာတိ အာယတနပညတ္တိအာဒိပ္ပဘေဒါယ သဘာဝပညတ္တိယာ။ ဝိဘတ္တာ သဘာဝပညတ္တီတိ ‘‘ဖဿော ဖုသနာ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၂) ဝိဘတ္တာ ဖဿာဒိသဘာဝပညတ္တိ။ သဗ္ဗာပီတိ ပိ-သဒ္ဒေန သဘာဝဓမ္မေသု သာမညဝသေန ပဝတ္တံ ကုသလာဒိပညတ္တိံ သင်္ဂဏှာတိ။ ရူပါဒိဓမ္မာနံ သမူဟော သန္တာနေန ¶ ပဝတ္တမာနော အဝတ္ထာဝိသေသသဟိတော ဧကတ္တဂ္ဂဟဏနိဗန္ဓနော သတ္တောတိ ဝေါဟရီယတီတိ သော သဘာဝဓမ္မော နာမ ပန န ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ပုဂ္ဂလပညတ္တိ ပန အသဘာဝပညတ္တီ’’တိ။ တာယာတိ ပုဂ္ဂလပညတ္တိယာ။ ယသ္မာ ပန ဓမ္မာနံ ပဗန္ဓော သမူဟော စ ဓမ္မသန္နိဿိတောတိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟတိ၊ တသ္မာ ‘‘ပရိညေယျာဒိသဘာဝဓမ္မေ ဥပါဒါယ ပဝတ္တိတော’’တိ ဝုတ္တံ။

ဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိ ပန ‘‘သဘာဝပညတ္တီ’’တိ ဝုတ္တာ၊ အဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိ ‘‘အသဘာဝပညတ္တီ’’တိ ဝုတ္တာ။ သဗ္ဗာ ပညတ္တိယောတိ ဥပါဒါယပညတ္တိကိစ္စပညတ္တိအာဒယော သဗ္ဗာ ပညတ္တိယော။ ယဒိ သဗ္ဗာ ပညတ္တိယော ဣဓ ဒဿိတာ ဟောန္တိ၊ ကထံ ‘‘ပုဂ္ဂလပညတ္တီ’’တိ နာမံ ဇာတန္တိ အာဟ ‘‘ခန္ဓာဒိပညတ္တီသူ’’တိအာဒိ။ အညတ္ထာတိ ဓမ္မသင်္ဂဟာဒီသု။ ယေ ဓမ္မေတိ ယေ ခန္ဓာဒိဓမ္မေ။ ပညတ္တိယာ ဝတ္ထုဘာဝေနာတိ ပညာပနဿ အဓိဋ္ဌာနဘာဝေန။ အဓိဋ္ဌာနဉှိ ပညာပေတဗ္ဗဓမ္မာ ပညာပနဿ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ခန္ဓာဒီဟိ သဒ္ဓိံ ပုဂ္ဂလော ဂဟိတော။ ယေ ဓမ္မေတိ ဝါ ယေ ပညတ္တိဓမ္မေ။ ပညာပေတုကာမောတိ နိက္ခိပိတုကာမော ဝတ္ထုဘေဒတော အသင်္ကရတော ဌပေတုကာမော။ ပညတ္တိပရိစ္ဆေဒန္တိ စ ဝတ္ထုဘေဒဘိန္နံ ပညတ္တိဘူတံ ပရိစ္ဆေဒံ။ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

သာမညပ္ပဘေဒပညာပနာတိ သာမညဘူတာနံ ဝိသေသဘူတာနဉ္စ အတ္ထာနံ ပညာပနာ။ တေသန္တိ အတ္ထ-သဒ္ဒါပေက္ခာယ ပုလ္လိင်္ဂနိဒ္ဒေသော။ တတ္ထာတိ ပညာပနာယ အတ္ထဒဿနဘူတေသု ဒဿနာဒီသု။ ဣဒမေဝံနာမကန္တိ ဣဒံ ရုပ္ပနာဒိအတ္ထဇာတံ ဣတ္ထန္နာမကံ ရူပက္ခန္ဓဝေဒနာက္ခန္ဓာဒိသမညံ။ တံတံကောဋ္ဌာသိကကရဏန္တိ ရူပဝေဒနာဒိတံတံအတ္ထဝိဘာဂပရိယာပန္နတာပါဒနံ။ တထာ သညုပ္ပာဒါနမေဝါတိ အာဟ ‘‘ဗောဓနမေဝ နိက္ခိပနာ’’တိ။ ဗောဓနဉှိ ဗောဓနေယျသန္တာနေ ဗောဓေတဗ္ဗဿ အတ္ထဿ ဌပနန္တိ ကတွာ ‘‘နိက္ခိပနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ပညာပနာ’’တိအာဒိနာ ဘာဝသာဓနေန ဝတွာ သာဓနန္တရာမသနေန အတ္ထန္တရပရိကပ္ပာသင်္ကာ သိယာတိ တံ နိဝါရေတုံ ‘‘ယော ပနာယံ…ပေ… ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ အာဟ။ တေသံ တေသံ ဓမ္မာနန္တိ တံတံပညာပေတဗ္ဗဓမ္မာနံ။ ဒဿနဘူတာယ နာမပညတ္တိယာ ဒိဋ္ဌတာယ၊ ဌပနဘူတာယ ဌပိတတာယ။ တံနိမိတ္တတန္တိ တဿ ဒဿနဿ ဌပနဿ စ နိမိတ္တကာရဏတံ။ နိမိတ္တဉှိ ကတ္တုဘာဝေန ¶ ဝေါဟရီယတိ ယထာ ‘‘ဘိက္ခာ ဝါသေတီ’’တိ၊ ‘‘အရိယဘာဝကရာနိ သစ္စာနိ အရိယသစ္စာနီ’’တိ စ။

ပါဠိယံ ¶ အနာဂတတန္တိ ဝိဇ္ဇမာနတာဒိဝိသေသဝစနေန သဟ ပါဌာနာရုဠှတံ။ ဝိဇ္ဇမာနဿ သတောတိ ဝိဇ္ဇမာနဿ သမာနဿာတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ဝိဇ္ဇမာနဘူတဿာတိ အတ္ထော’’တိ အာဟ။ တထာတိ သစ္စိကဋ္ဌပရမတ္ထဝသေန အဝိဇ္ဇမာနဿ အနုပလဗ္ဘမာနဿ။ တံ ပန အနုပလဗ္ဘမာနတံ တထာ-သဒ္ဒေန ဗျတိရေကဝသေန ဒီပိတံ ပါကဋတရံ ကာတုံ ‘‘ယထာ ကုသလာဒီနီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝိနိဝတ္တသဘာဝါနီတိ ဝိဘတ္တသဘာဝါနိ။ ဥပလဒ္ဓီတိ ဂဟဏံ။ တေနာကာရေနာတိ တေန ရူပဝေဒနာဒိအာကာရေန အဝိဇ္ဇမာနဿ။ အညေနာကာရေနာတိ တတော ရူပဝေဒနာဒိတော အညေန တဗ္ဗိနိမုတ္တေန ပညာပေတဗ္ဗပညာပနာကာရေန ဝိဇ္ဇမာနဿ။ ပညတ္တိဒုကေ ဝုတ္တမေဝ ‘‘အယဉ္စ ဝါဒေါ သေဝတ္ထိကထာယ ပဋိသိဒ္ဓါ’’တိအာဒိနာ။ လောကနိရုတ္တိမတ္တသိဒ္ဓဿာတိ ဧတ္ထ မတ္တဂ္ဂဟဏံ တဿ ပညတ္တိဝတ္ထုဿ န ကေဝလံ ဝိဇ္ဇမာနသဘာဝတာနိဝတ္တနတ္ထမေဝ၊ အထ ခေါ ဝိပရီတဂ္ဂါဟနိဝတ္တနတ္ထမ္ပီတိ ဒဿေန္တော ‘‘အနဘိနိဝေသေန စိတ္တေနာ’’တိ အာဟ။ စတုသစ္စပဉ္စက္ခန္ဓာဒိဝိနိမုတ္တံ သစ္စန္တရခန္ဓန္တရာဒိကံ ပဉ္စမသစ္စာဒိကံ။ သစေ တံ ကောစိ အတ္ထီတိ ပဋိဇာနေယျ၊ အယာထာဝဂဟိတဿ တံ ဝါစာဝတ္ထုမတ္တမေဝဿာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သာဘိနိဝေသေန…ပေ… ဝုတ္တ’’န္တိ။ ဥဒ္ဒေသေ နိဒ္ဒေသေ စ သတ္တဝန္တံ ပဓာနဘာဝေန အာဂမနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘သရူပတော တိဿန္နံ အာဂတတ’’န္တိ။ ဂုဏဘာဝေန ပန ဥဒ္ဓံသောတပညာဝိမုတ္တပါသာဏလေခါဒိဂ္ဂဟဏေသု ဣတရာပိ တိဿော ပညတ္တိယော ဣမသ္မိံ ပကရဏေ အာဂတာ ဧဝ။

ယထာဝုတ္တဿ…ပေ… အဝိရောဓေနာတိ ‘‘ဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိ အဝိဇ္ဇမာနပညတ္တီ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရဿ အဝိလောမနေန။ အာစရိယဝါဒါတိ စေတ္ထ အတ္တနောမတိယော ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ အညတ္ထ ပန အဋ္ဌကထာ စ။ ယထာ စ အဝိရောဓော ဟောတိ၊ တံ ဒဿေန္တော ‘‘တသ္မာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အဝိဇ္ဇမာနတ္တာ ပညာပေတဗ္ဗမတ္တတ္ထေန ပညတ္တီတိ ဧတေန ‘‘အဝိဇ္ဇမာနာ ပညတ္တိ အဝိဇ္ဇမာနပညတ္တီ’’တိ ဣမံ သမာသဝိကပ္ပမာဟ။ အဝိဇ္ဇမာနပညတ္တီတိ ဧတ္ထ ဟိ ဒွေ သမာသာ အဝိဇ္ဇမာနဿ၊ အဝိဇ္ဇမာနာ ဝါ ပညတ္တီတိ အဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိ။ တေသု ပုရိမေန နာမပညတ္တိ ဝုတ္တာ၊ ဒုတိယေန ဥပါဒါပညတ္တိအာဒိဘေဒါ ဣတရာပိ။ သသဘာဝံ ဝေဒနာဒိကံ။ တဇ္ဇပရမတ္ထနာမလာဘတောတိ တဇ္ဇဿ တဒနုရူပဿ ပရမတ္ထဿ အနွတ္ထဿ နာမဿ လဘနတော၊ အနုဘဝနာဒိသဘာဝါနံ ဓမ္မာနံ ပရမတ္ထိကဿ ဝေဒနာဒိနာမဿ လဘနတ္တာတိ အတ္ထော ¶ ။ ဧတေန ဝိသေသနိဝတ္တိအတ္ထော ¶ မတ္တ-သဒ္ဒေါ၊ တေန စာယံ ဝိသေသော နိဝတ္တိတောတိ ဒဿေတိ။ ပရတော လဘိတဗ္ဗန္တိ ပရံ ဥပါဒါယ လဒ္ဓဗ္ဗံ ယထာ ရူပါဒိကေ ဥပါဒါယ သတ္တောတိ နိဿဘာဝသမူဟသန္တာနာဒိ ပညတ္တိဝတ္ထု။ ဧကတ္တေနာတိ အနညတ္တေန။ အနုပလဗ္ဘသဘာဝတာ ဉာဏေန အဂ္ဂဟေတဗ္ဗသဘာဝတာ၊ ယတော တေ နဝတ္တဗ္ဗာတိ ဝုစ္စန္တိ။

သသူကသာလိရာသိအာဒိအာကာရေန သံကုစိတဂ္ဂေါ ဝါသဝဝါသုဒေဝါဒီနံ ဝိယ မောလိဝိသေသော ကိရီဋံ၊ သော ပန မကုဋဝိသေသောပိ ဟောတိယေဝါတိ အာဟ ‘‘ကိရီဋံ မကုဋ’’န္တိ။ သဗ္ဗသမောရောဓောတိ သဗ္ဗာသံ ဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိအာဒီနံ ဆန္နံ ပညတ္တီနံ အန္တောကရဏံ။ သင်္ခါတဗ္ဗပ္ပဓာနတ္တာတိ ဣဒံ လက္ခဏဝစနံ။ န ဟိ သဗ္ဗာပိ ဥပနိဓာပညတ္တိသင်္ခါဝသေန ပဝတ္တာ၊ နာပိ သဗ္ဗာ သင်္ခါတဗ္ဗပ္ပဓာနာ။ ဒုတိယံ တတိယန္တိအာဒိကံ ပန ဥပနိဓာပညတ္တိယာ၊ ဒွေ တီဏီတိအာဒိကံ ဥပနိက္ခိတ္တပညတ္တိယာ ဧကဒေသံ ဥပလက္ခဏဝသေန ဒဿေန္တော တဿ စ သင်္ချေယျပ္ပဓာနတာယာဟ ‘‘သင်္ခါတဗ္ဗပ္ပဓာနတ္တာ’’တိ။ ပူရဏတ္ထော ဟိ သဒ္ဒေါ တဒတ္ထဒီပနမုခေန ပူရေတဗ္ဗမတ္ထံ ဒီပေတိ။ သော စ သင်္ခါဝိသယော ပဓာနောဝါတိ ဒုတိယာဒီနံ ပညတ္တီနံ သင်္ခါတဗ္ဗပ္ပဓာနတာ ဝုတ္တာ။ ယာဝ ဟိ ဒသသင်္ခါ သင်္ချေယျပ္ပဓာနာတိ။ တထာ ဒွေ တီဏီတိအာဒီနမ္ပိ ပညတ္တီနံ။ သင်္ခါတဗ္ဗော ပန အတ္ထော ကောစိ ဝိဇ္ဇမာနော၊ ကောစိ အဝိဇ္ဇမာနော၊ ကောစိ သဟ ဝိသုဉ္စ တဒုဘယံ မိဿောတိ ဆပိ ပညတ္တိယော ဘဇတီတိ။

ဣတရာတိ ဥပါဒါသမောဓာနတဇ္ဇာသန္တတိပညတ္တိယော ဝုတ္တာဝသေသာ ဥပနိဓာပညတ္တိဥပနိက္ခိတ္တပညတ္တိယော စ။ သတ္တရထာဒိဘေဒါ ဥပါဒါပညတ္တိ၊ ဒီဃရဿာဒိဘေဒါ ဥပနိဓာပညတ္တိ စ အဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိ။ ဟတ္ထဂတာဒိဝိသိဋ္ဌာ ဥပနိဓာပညတ္တိ၊ သမောဓာနပညတ္တိ စ အဝိဇ္ဇမာနေနအဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိ။ တထေဝ ‘‘သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော ဗြဟ္မဿရော’’တိအာဒိကာ ဝိဇ္ဇမာနဂဗ္ဘာ ဝိဇ္ဇမာနေနအဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိံ ဘဇန္တီတိ အာဟ ‘‘ယထာယောဂံ တံ တံ ပညတ္တိ’’န္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဒုတိယံ တတိယံ…ပေ… ဘဇန္တီ’’တိ။ ယဉှီတိအာဒိ ယထာဝုတ္တဥပနိဓာဥပနိက္ခိတ္တပညတ္တီနံ အဝိဇ္ဇမာနေနအဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိဘာဝသမတ္ထနံ။ တတ္ထ တဉ္စ သင်္ခါနန္တိ ယံ ‘‘ပဌမံ ဧက’’န္တိအာဒိကံ သင်္ခါနံ၊ တဉ္စ သင်္ခါမုခေန ဂဟေတဗ္ဗရူပံ။ စ-သဒ္ဒေန သင်္ချေယျံ သင်္ဂဏှာတိ။ တမ္ပိ ဟိ ပညာပေတဗ္ဗံ ပညတ္တီတိ။ တဿာ ပန ပရမတ္ထတော အဘာဝေါ ဝုတ္တောယေဝ။ ကိဉ္စိ ¶ နတ္ထီတိ ပရမတ္ထတော ကိဉ္စိ နတ္ထိ။ တထာတိ ဣမိနာ အဝိဇ္ဇမာနေနအဝိဇ္ဇမာနဘာဝန္တိ ဧတံ အာကဍ္ဎတိ။ တေနာဟ ‘‘န ဟိ…ပေ… ဝိဇ္ဇမာနော’’တိ။

ဩကာသေတိ ¶ အဝီစိပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီပရိစ္ဆိန္နေ ပဒေသေ။ သော ဟိ ကာမာဓိဋ္ဌာနတော ‘‘ကာမော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ကမ္မနိဗ္ဗတ္တက္ခန္ဓေသူတိ ဣမိနာ ဥတ္တရပဒလောပေန ကာမဘဝံ ‘‘ကာမော’’တိ ဝဒတိ။ ဘဏနံ သဒ္ဒေါ စေတနာ ဝါ၊ တံသမင်္ဂိတာယ တဗ္ဗိသိဋ္ဌေ ပုဂ္ဂလေ ဘာဏကောတိ ပညတ္တီတိ အာဟ ‘‘ဝိဇ္ဇမာနေနအဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိပက္ခံ ဘဇတီ’’တိ။ ယေဘုယျေန ရူပါယတနဂ္ဂဟဏမုခေန ရူပသင်္ခါတေန သဏ္ဌာနံ ဂယှတီတိ တဿ တေန အဘေဒေါပစာရံ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘ရူပါယတနသင်္ခါတေန သဏ္ဌာနေနာ’’တိ။ ယံ အဘေဒေါပစာရံ ဘိန္ဒိတုံ အဇာနန္တာ နိကာယန္တရိယာ ရူပါယတနံ သဏ္ဌာနသဘာဝံ ပဋိဇာနန္တိ။ ‘‘ကိသော ပုဂ္ဂလော၊ ထူလော ပုဂ္ဂလော၊ ကိသော ဒဏ္ဍော၊ ထူလော ဒဏ္ဍော’’တိအာဒိနာ ပုဂ္ဂလာဒီနံ ပညာပနာ တထာတထာသန္နိဝိဋ္ဌေ ရူပသင်္ခါတေ ကိသာဒိသဏ္ဌာနပညတ္တိ၊ န ရူပါယတနမတ္တေတိ အာဟ ‘‘သဏ္ဌာနန္တိ ဝါ ရူပါယတနေ အဂ္ဂဟိတေ’’တိ။ ပစ္စတ္တဓမ္မနာမဝသေနာတိ ‘‘ပထဝီ ဖဿော’’တိအာဒိနာ ဓမ္မာနံ တံတံနာမဝသေန။ ကိစ္စပညတ္တိအာဒိဝိဘာဂေန ပဝတ္တော အယမ္ပိ အာစရိယဝါဒေါ ‘‘ကိစ္စပညတ္တိ ဧကစ္စာ ဘူမိပညတ္တိ ပစ္စတ္တပညတ္တိ အသင်္ခတပညတ္တိ စ ဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိ၊ လိင်္ဂပညတ္တိ ဧကစ္စာ ပစ္စတ္တပညတ္တိ စ အဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိ၊ ဧကစ္စာ ကိစ္စပညတ္တိ ဝိဇ္ဇမာနေနအဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိ၊ ဧကစ္စာ ဘူမိသဏ္ဌာနပညတ္တိ ဝိဇ္ဇမာနေန ဝါ အဝိဇ္ဇမာနေန ဝါ အဝိဇ္ဇမာနပညတ္တီ’’တိ ဒဿိတတ္တာ ‘‘ဓမ္မကထာ ဣတ္ထိလိင်္ဂ’’န္တိအာဒီနံ ဝိဇ္ဇမာနေနဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိဘာဝေါ၊ အဝိဇ္ဇမာနေနအဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိဘာဝေါ စ ဒဿိတနယောတိ အာဟ ‘‘သဗ္ဗသင်္ဂါဟကောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ။ ဥပါဒါပညတ္တိအာဒိဘာဝေါ စေတ္ထ ကိစ္စပညတ္တိအာဒီနံ ကိစ္စပညတ္တိအာဒိဘာဝေါ စ တာသံ ယထာရဟံ ဝိဘာဝေတဗ္ဗော။

၂။ သင်္ခေပပ္ပဘေဒဝသေနာတိ ‘‘ယာဝတာ ပဉ္စက္ခန္ဓာ’’တိ သဗ္ဗေပိ ခန္ဓေ ခန္ဓဘာဝသာမညေန သံခိပနဝသေန၊ ‘‘ယာဝတာ ရူပက္ခန္ဓော’’တိအာဒိနာ ခန္ဓာနံ တတော သာမညတော ပကာရေဟိ ဘိန္ဒနဝသေန စ။ အယံ အတ္ထောတိ အယံ ပညတ္တိသင်္ခါတော အတ္ထော။ သာမညတော ဝါ ဟိ ဓမ္မာနံ ပညာပနံ ဟောတိ ဝိသေသတော ဝါ။ ဝိသေသော စေတ္ထ အတ္တနော သာမညာပေက္ခာယ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ဝိသေသာပေက္ခာယ ပန သောပိ သာမညံ သမ္ပဇ္ဇတီတိ ‘‘ကိတ္တာဝတာ ခန္ဓာနံ ခန္ဓပညတ္တီ’’တိ ပုစ္ဆာယ သင်္ခေပတော ဝိဿဇ္ဇနဝသေန ¶ ‘‘ယာဝတာ ပဉ္စက္ခန္ဓာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ တတ္ထာပိ ‘‘ခန္ဓာနံ ခန္ဓပညတ္တီ’’တိ အာနေတွာ ယောဇေတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘ယာဝတာ…ပေ… ပညတ္တီ’’တိ။ ‘‘ယာဝတာ ပဉ္စက္ခန္ဓာ၊ ဧတ္တာဝတာ ခန္ဓာနံ ခန္ဓပညတ္တိ။ ယာဝတာ ရူပက္ခန္ဓော…ပေ… ဝိညာဏက္ခန္ဓော၊ ဧတ္တာဝတာ ခန္ဓာနံ ခန္ဓပညတ္တီ’’တိ ဧဝမေတ္ထ ပါဠိယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ဧဝဉှိ သင်္ခေပတော ပဘေဒတော စ ခန္ဓပညတ္တိ ဝိဿဇ္ဇိတာ ဟောတိ။ တထာ ဟိ ဣမဿေဝ အတ္ထဿ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တဘာဝံ ¶ ဒဿေန္တော ‘‘ယတ္တကေန…ပေ… အာဒိကေနာ’’တိ အာဟ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ဝိဿဇ္ဇနဿ အတ္ထဝစနေ၊ တသ္မိံ ဝါ ဝိဿဇ္ဇနပါဌေ တဒတ္ထဝစနေ စ။ ပဘေဒနိဒဿနမတ္တန္တိ ပဘေဒဿ ဥဒါဟရဏမတ္တံ။ အဝုတ္တောပိ သဗ္ဗော ဘူတုပါဒိကော၊ သုခါဒိကော စ ပဘေဒေါ။ တံ ပန ဘူမိမုခေန ဒဿေတုံ ‘‘ရူပက္ခန္ဓော ကာမာဝစရော’’တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဧဝံ အဋ္ဌကထာယံ အာဂတနယေန ပါဠိယာ အတ္ထယောဇနံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တံ ပကာရန္တရေန ဒဿေတုံ ‘‘အယံ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အယံ ဝါတိ ဝုစ္စမာနံ သန္ဓာယာဟ။ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ ခန္ဓပညတ္တိဝိဿဇ္ဇနေ။ ဣဒန္တိ ဣဒံ ပဒံ။ ယတ္တကော…ပေ… ခန္ဓပညတ္တိယာ ပဘေဒေါတိ ဣမိနာ သင်္ခေပတော ဝိတ္ထာရတော စ ခန္ဓာနံ ပဘေဒံ ပတိ ပညတ္တိဝိဘာဂေါတိ ဒဿိတံ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘ဝတ္ထုဘေဒေန…ပေ… ဒဿေတီ’’တိ။ ပကရဏန္တရေတိ ဝိဘင်္ဂပကရဏေ။ တတ္ထ ဟိ သာတိသယံ ခန္ဓာနံ ဝိဘာဂပညတ္တိ ဝုတ္တာ။ တေနာဟ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဟိ…ပေ… ကထိတာ’’တိ။ ဧတ္ထ စ ပဌမနယေ သမုခေန၊ ဒုတိယေ ဝတ္ထုမုခေန ပညတ္တိယာ ဝိဘာဂါ ဒဿိတာတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။

ဧသ နယောတိ ဣမိနာ ခန္ဓပညတ္တိယာ ဝုတ္တမတ္ထံ အာယတနပညတ္တိယာဒီသု အတိဒိသတိ။ တတ္ထ ‘‘ယာဝတာ ပဉ္စက္ခန္ဓာ’’တိ၊ ‘‘ခန္ဓာနံ ခန္ဓပညတ္တီ’’တိ ဣဒံ ပညတ္တိနိဒ္ဒေသပါဠိယာ အာဒိပရိယောသာနဂ္ဂဟဏမုခေန ဒဿနံ။ ‘‘ယာဝတာ ဒွါဒသာယတနာနီ’’တိ၊ ‘‘အာယတနာနံ အာယတနပညတ္တီ’’တိ ဣမဿ အတ္ထော ‘‘ယတ္တကေန ပညာပနေန သင်္ခေပတော ဒွါဒသာယတနာနီ’’တိ ဧတေန ဒဿိတော၊ ‘‘ယာဝတာ စက္ခာယတန’’န္တိအာဒိကဿ ပန ‘‘ပဘေဒတော စက္ခာယတန’’န္တိအာဒိကေနာတိ။ တတ္ထ ‘‘စက္ခာယတနံ…ပေ… ဓမ္မာယတန’’န္တိ ပဘေဒနိဒဿနမတ္တမေတံ။ ဧတေန အဝုတ္တောပိ သဗ္ဗော သင်္ဂဟိတော ဟောတီတိ ‘‘တတြာပိ ဒသာယတနာ ကာမာဝစရာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အယံ ဝါ ဧတ္ထ ပါဠိယာ အတ္ထယောဇနာ – ‘‘ယာဝတာ’’တိ ဣဒံ သဗ္ဗေဟိ ပဒေဟိ ¶ ယောဇေတွာ ‘‘ယတ္တကာနိ ဒွါဒသာယတနာနိ…ပေ… ယတ္တကော ဒွါဒသန္နံ အာယတနာနံ၊ တပ္ပဘေဒါနဉ္စ စက္ခာယတနာဒီနံ ပဘေဒေါ၊ တတ္တကော အာယတနာနံ အာယတနပညတ္တိယာ ပဘေဒေါ’’တိ ပကရဏန္တရေ ဝုတ္တေန ဝတ္ထုပဘေဒေန အာယတနပညတ္တိယာ ပဘေဒံ ဒဿေတီတိအာဒိနာ ဣတရပညတ္တီသုပိ နယော ယောဇေတဗ္ဗော။

၇။ ‘‘ဆ ပညတ္တိယော…ပေ… ပုဂ္ဂလပညတ္တီ’’တိ ဣမံ အပေက္ခိတွာ ‘‘ကိတ္တာဝတာ…ပေ… ဧတ္တာဝတာ ဣန္ဒြိယာနံ ဣန္ဒြိယပညတ္တီ’’တိ အယံ ပါဠိပဒေသော နိဒ္ဒေသောပိ သမာနော ¶ ပကရဏန္တရေ ဝတ္ထုဘေဒေန ဝုတ္တံ ခန္ဓာဒိပညတ္တိပ္ပဘေဒံ ဥပါဒါယ ဥဒ္ဒေသောယေဝ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဥဒ္ဒေသမတ္တေနေဝါတိ အတ္ထော’’တိ။

မာတိကာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ နိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၁။ ဧကကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၁။ ပစ္စနီကဓမ္မာနံ ¶ ¶ ဈာပနဋ္ဌေန ဈာနံ၊ တတော သုဋ္ဌု ဝိမုစ္စနဋ္ဌေန ဝိမောက္ခောတိ နိပ္ပရိယာယေန ဈာနင်္ဂါနေဝ ဝိမောက္ခောတိ အဋ္ဌကထာအဓိပ္ပာယော။ ဋီကာကာရေန ပန ‘‘အဘိဘာယတနံ ဝိယ သသမ္ပယုတ္တံ ဈာနံ ဝိမောက္ခော’’တိ မညမာနေန ‘‘အဓိပ္ပာယေနာဟာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဈာနဓမ္မာ ဟိ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေဟိ သဒ္ဓိံယေဝ ပဋိပက္ခတော ဝိမုစ္စန္တိ၊ န ဝိနာ၊ တထာ အဘိရတိဝသေန အာရမ္မဏေ နိရာသင်္ကပ္ပဝတ္တိပီတိ အဓိပ္ပာယော။ ယထာ ဝါ ဈာနင်္ဂါနံ ဈာနပစ္စယေန ပစ္စယဘာဝတော သဝိသေသော ဈာနပရိယာယော၊ ဧဝံ ဝိမောက္ခကိစ္စယောဂတော တေသံ သဝိသေသော ဝိမောက္ခပရိယာယော၊ တဒုပစာရေန သမ္ပယုတ္တာနံ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပဌမံ သမင်္ဂိဘာဝတ္ထန္တိ ပဋိလာဘံ သန္ဓာယာဟ။ ‘‘ဖုသိတွာ ဝိဟရတီတိ ပဋိလဘိတွာ ဣရိယတီ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ယေန ဟိ သဒ္ဓိံ…ပေ… ပဋိလဒ္ဓါ နာမ ဟောန္တီ’’တိ တေဟိ သာဓေတဗ္ဗသဟဇာတာဒိပစ္စယလာဘောယေဝေတ္ထ ပဋိလာဘော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယထာ ဖဿော ယတ္ထ ဥပ္ပန္နော၊ တံ အာရမ္မဏံ ဖုသတီတိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေပိ တံသဘာဝတ္တာတိ အာဟ ‘‘သမ္ဖဿေန ဖုသနတ္ထ’’န္တိ။ တဿ ‘‘ဝိဝရတီ’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ ဣတရေဟီတိ ဥပစာရမ္ပီတိအာဒိနာ ဥပစာရပုရိမပ္ပနာပရပ္ပနာနံ ပဋိလာဘကာရဏန္တိ ဝစနေဟိ။ ဣတရေ ကာရဏတ္ထေတိ ‘‘ဥပစာရေန…ပေ… ဖုသတိယေဝါ’’တိ ဝုတ္တေ ကာရဏတ္ထဒီပကေ အတ္ထေ။ ဖုသတိ ဖလံ အဓိဂစ္ဆတိ ဧတာယာတိ ကာရဏဘာဝဿ ဖုသနာပရိယာယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ပဌမတ္ထမေဝါတိ သမင်္ဂိဘာဝတ္ထမေဝ။ တာနိ အင်္ဂါနီတိ ဣမိနာ ဈာနကောဋ္ဌာသဘာဝေန ဝုတ္တဓမ္မာယေဝ ဂဟိတာ၊ န ဖဿပဉ္စမကဣန္ဒြိယဋ္ဌကာဒိဘာဝေနာတိ ဝုတ္တံ ‘‘သေသာ…ပေ… သင်္ဂဟိတာနီ’’တိ။ ဧဝံ သတီတိ သုခသင်္ခါတဈာနင်္ဂတော ဝေဒနာသောမနဿိန္ဒြိယာနံ သေသိတဗ္ဗဘာဝေ ¶ သတိ။ ဧဝဉှိ နေသံ ဖဿကတာ ဣတရဿ ဖဿိတဗ္ဗတာဝ သိယာ။ တေနာဟ ‘‘သုခဿ ဖုသိတဗ္ဗတ္တာ’’တိ။ ဝေဒယိတာဓိပတေယျဋ္ဌေဟီတိ အာရမ္မဏာနုဘဝနသင်္ခါတေန ဝေဒယိတသဘာဝေန၊ တဿေဝ သာတဝိသေသသင်္ခါတေန သမ္ပယုတ္တေဟိ အနုဝတ္တနီယဘာဝေန စ။ ဥပနိဇ္ဈာယနဘာဝေါပိ ယထာဝုတ္တဝေဒယိတာဓိပတေယျဋ္ဌဝိသိဋ္ဌော ဩဠာရိကဿ အာရမ္မဏဿ နိဇ္ဈာယနဘာဝေါ။ အဘိန္နသဘာဝေါပိ ဟိ ဓမ္မော ပုရိမဝိသိဋ္ဌပစ္စယဝိသေသသမ္ဘဝေန ဝိသေသေန ¶ ဘိန္နာကာရော ဟုတွာ ဝိသိဋ္ဌဖလဘာဝံ အာပဇ္ဇတိ။ ယထေကံယေဝ ကမ္မံ စက္ခာဒိနိဗ္ဗတ္တိဟေတုဘူတံ ကမ္မံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဝေဒယိတာ…ပေ… ဝုတ္တတ္တာ’’တိ။ အင်္ဂါနီတိ နာယံ တပ္ပရဘာဝေန ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသော အနန္တဘာဝတော၊ ကေဝလဉ္စ အင်္ဂါနံ ဗဟုတ္တာ ဗဟုဝစနံ၊ တေန ကိံ သိဒ္ဓံ? ပစ္စေကမ္ပိ ယောဇနာ သိဒ္ဓါ ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပစ္စေကမ္ပိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ’’တိ။ ယဒိ ‘‘သုခံ ဌပေတွာ’’တိ ယောဇနာယံ သေသာ တယော ခန္ဓာ ဟောန္တိ၊ သေသာ တယော၊ စတ္တာရော စ ခန္ဓာ ဟောန္တီတိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာတိ? န၊ စတူသု တိဏ္ဏံ အန္တောဂဓတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗယောဇနာ…ပေ… ဝုတ္တ’’န္တိ။

၂။ အသမယဝိမောက္ခေနာတိ ဟေဋ္ဌာမဂ္ဂဝိမောက္ခေန။ သော ဟိ လောကိယဝိမောက္ခော ဝိယ အဓိဂမဝဠဉ္ဇနတ္ထံ ပကပ္ပေတဗ္ဗသမယဝိသေသာဘာဝတော ဧဝံ ဝုတ္တော။ အဂ္ဂမဂ္ဂဝိမောက္ခော ပန ဧကစ္စာသဝဝိမုတ္တိဝစနတော ဣဓ နာဓိပ္ပေတော။ တေနာဟ ‘‘ဧကစ္စေ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တီ’’တိ။ ဧကစ္စေဟိ အာသဝေဟိ ဝိမုတ္တောတိ ဒိဋ္ဌာသဝါဒီဟိ သမုစ္ဆေဒဝိမုတ္တိယာ ဝိမုတ္တော။ အသမယ…ပေ… လာဘေနာတိ ယထာဝုတ္တအသမယဝိမောက္ခဿ ဥပနိဿယဘူတဿ အဓိဂမေန။ တတော ဧဝ သာတိသယေန၊ ဧကစ္စေဟိ ကာမာသဝေဟိ ဝိမုတ္တော ဝိက္ခမ္ဘနဝသေနာတိ အတ္ထော။ သော ဧဝ ဧကစ္စသမယဝိမောက္ခလာဘီ ယထာဝုတ္တော သမယဝိမုတ္တော အသမယဝိမောက္ခဝိသေသဿ ဝသေန သမယဝိမောက္ခပညတ္တိယာ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ သောတိ အသမယဝိမောက္ခူပနိဿယသမယဝိမောက္ခလာဘီ။ တေန သာတိသယေန သမယဝိမောက္ခေန။ တထာဝိမုတ္တောဝ ဟောတီတိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ ဟေတုအတ္ထော။ ယသ္မာ တထာဝိမုတ္တော ဟောတိ၊ တသ္မာ သမယဝိမုတ္တပညတ္တိံ လဒ္ဓုံ အရဟတီတိ ပရိညာတတ္ထံ ဟေတုနာ ပတိဋ္ဌာပေတိ။ ဗျတိရေကမုခေနပိ တမတ္ထံ ပါကဋတရံ ကာတုံ ‘‘ပုထုဇ္ဇနော ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သမုဒါစာရဘာဝတောတိ သမုဒါစာရဿ သမ္ဘဝတော။ သောတိ ဈာနလာဘီ ပုထုဇ္ဇနော။

ယဒိ ပုနရာဝတ္တကဓမ္မတာယ ပုထုဇ္ဇနော သမယဝိမုတ္တောတိ န ဝုတ္တော၊ တဒဘာဝတော ကသ္မာ အရဟာ တထာ န ဝုတ္တောတိ အာဟ ‘‘အရဟတော ပနာ’’တိအာဒိ။ တဒကာရဏဘာဝန္တိ တေသံ ဝိမောက္ခာနံ၊ တဿ ဝါ သမယဝိမုတ္တိဘာဝဿ အကာရဏဘာဝံ။ သဗ္ဗောတိ သုက္ခဝိပဿကောပိ သမထယာနိကောပိ အဋ္ဌဝိမောက္ခလာဘီပိ ¶ ။ ဗဟိအဗ္ဘန္တရဘာဝါ အပေက္ခာသိဒ္ဓါ၊ ဝတ္တု အဓိပ္ပာယဝသေန ဂဟေတဗ္ဗရူပါ စာတိ အာဟ ‘‘ဗာဟိရာနန္တိ လောကုတ္တရတော ဗဟိဘူတာန’’န္တိ။

၃။ ရူပတော ¶ အညံ န ရူပန္တိ တတ္ထ ရူပပဋိဘာဂံ ကသိဏရူပါဒိ ရူပ-သဒ္ဒေန ဂဟိတန္တိ တဒညံ ပဌမတတိယာရုပ္ပဝိသယမတ္တံ အရူပက္ခန္ဓနိဗ္ဗာနဝိနိမုတ္တံ အရူပ-သဒ္ဒေန ဂဟိတံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပဋိပက္ခဘူတေဟိ ကိလေသစောရေဟိ အမူသိတဗ္ဗံ ဈာနမေဝ စိတ္တမဉ္ဇူသံ။ သမာဓိန္တိ ဝါ သမာဓိသီသေန ဈာနမေဝ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၄။ အတ္တနော အနုရူပေန ပမာဒေနာတိ ဧတ္ထ အနာဂါမိနော အဓိကုသလေသု ဓမ္မေသု အသက္ကစ္စအသာတစ္စကိရိယာဒိနာ။ ခီဏာသဝဿ ပန တာဒိသေန ပမာဒပတိရူပကေန၊ တာဒိသာယ ဝါ အသက္ကစ္စကိရိယာယ။ သာ စဿ ဥဿုက္ကာဘာဝတော ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓသဗ္ဗုဿုက္ကာ ဟိ တေ ဥတ္တမပုရိသာ။ သမယေန သမယန္တိ သမယေ သမယေ။ ဘုမ္မတ္ထေ ဟိ ဧတံ ကရဏဝစနံ ဥပယောဂဝစနဉ္စ။ အနိပ္ဖတ္တိတောတိ သမာပဇ္ဇိတုံ အသက္ကုဏေယျတော။ အဿာတိ ‘‘တေသဉှီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တဿ ဣမဿ အဋ္ဌကထာဝစနဿ။ တေနာတိ ယထာဘတေန သုတ္တေန။

၅။ ယေနာဓိပ္ပာယေန ‘‘ဓမ္မေဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ဝိဝရန္တော ‘‘ဣဓာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဣဓာတိ ‘‘ပရိဟာနဓမ္မော အပရိဟာနဓမ္မော’’တိ ဧတသ္မိံ ပဒဒွယေ။ တတ္ထာတိ ‘‘ကုပ္ပဓမ္မော အကုပ္ပဓမ္မော’’တိ ပဒဒွယေ။ သတိ ဝစနနာနတ္တေ အတ္ထေဝ ဝစနတ္ထနာနတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဝစနတ္ထနာနတ္တမတ္တေန ဝါ’’တိ။ ဝစနတ္ထဂ္ဂဟဏမုခေန ဂဟေတဗ္ဗဿ ပန ဝိဘာဝနတ္ထဿ နတ္ထေတ္ထ နာနတ္တံ၊ ယတော တေသံ ပရိယာယန္တရတာသိဒ္ဓိ။

၇-၈။ သမာပတ္တိစေတနာတိ ယာယ စေတနာယ သမာပတ္တိံ နိဗ္ဗတ္တေတိ သမာပဇ္ဇတိ စ။ တေနာဟ ‘‘တဒါယူဟနာ’’တိ။ အာရက္ခပစ္စုပဋ္ဌာနာ သတီတိ ကတွာ အာဟ ‘‘အနုရက္ခဏာ…ပေ… သတီ’’တိ။ တေနာဟ ‘‘ဧကာရက္ခော သတာရက္ခေန စေတသာ ဝိဟရတီ’’တိ။ တထာ ဟိ သာ ‘‘ကုသလာကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဂတိယော သမန္နေသတီ’’တိ ဝုတ္တာ။

၁၁။ အဂ္ဂမဂ္ဂဋ္ဌောပိ ဣတရမဂ္ဂဋ္ဌာ ဝိယ အနုပစ္ဆိန္နဘယတ္တာ ဘယူပရတဝေါဟာရံ လဘတီတိ အာဟ ‘‘အရဟတ္တမဂ္ဂဋ္ဌော စ…ပေ… ဘယူပရတော’’တိ။

၁၂။ ကေစီတိ ¶ တိဟေတုကပဋိသန္ဓိကေ မန္ဒဗုဒ္ဓိကေ သန္ဓာယာဟ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဒုပ္ပညာတိ ဣမိနာ ဂယှန္တီ’’တိ။ ဒုဗ္ဗလာ ပညာ ယေသံ တေ ဒုပ္ပညာတိ။

၁၄။ အနိယတဓမ္မသမန္နာဂတဿေဝ ¶ ပစ္စယဝိသေသေန နိယတဓမ္မပဋိလာဘောတိ အာဟ ‘‘ယတ္ထ…ပေ… ဟောန္တီ’’တိ။ တဒဘာဝါတိ နိယတာနိယတဝေါမိဿာယ ပဝတ္တိယာ အဘာဝါ။

၁၆။ ပရိယာဒိယိတဗ္ဗာနီတိ ပရိယာဒကေန မဂ္ဂေန ခေပေတဗ္ဗာနိ။ တဏှာဒီနံ ပလိဗုဓနာဒိကိရိယာယ မတ္ထကပ္ပတ္တိယာ သီသဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ နိဗ္ဗာနဿ ပန ဝိသင်္ခါရဘာဝတော သင်္ခါရသီသတာ။ တေနာဟ ‘‘သင်္ခါရဝိဝေကဘူတော နိရောဓော’’တိ။ ကေစိ ပန ‘‘သင်္ခါရသီသံ နိရောဓသမာပတ္တီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ တေသံ မတိမတ္တံ ပညတ္တိမတ္တဿ သီသဘာဝါနုပပတ္တိတော တဒုဒ္ဓဉ္စ သင်္ခါရပ္ပဝတ္တိသဗ္ဘာဝတော။ သဟ ဝိယာတိ ဧကဇ္ဈံ ဝိယ။ ဧတေန သမ-သဒ္ဒဿ အတ္ထမာဟ။ သဟတ္ထော ဟေသ သမ-သဒ္ဒေါ။ သံသိဒ္ဓိဒဿနေနာတိ သံသိဒ္ဓိယာ နိဋ္ဌာနဿ ဥပရမဿ ဒဿနေန။

ဣဓာတိ ဣမိဿာ ပုဂ္ဂလပညတ္တိပါဠိယာ၊ ဣမိဿာ ဝါ တဒဋ္ဌကထာယ။ ကိလေသပဝတ္တသီသာနန္တိ ကိလေသသီသပဝတ္တသီသာနံ။ တေသု ဟိ ဂဟိတေသု ဣတရမ္ပိ ပရိယာဒိယိတဗ္ဗံ ကိလေသဘာဝေန ပရိယာဒိယိတဗ္ဗတာသာမညေန စ ဂဟိတမေဝ ဟောတီတိ ကိလေသဝဋ္ဋပရိယာဒါနေန မဂ္ဂဿ ဣတရဝဋ္ဋာနမ္ပိ ပရိယာဒိယနံ။ ဝဋ္ဋုပစ္ဆေဒကေန မဂ္ဂေနေဝ ဟိ ဇီဝိတိန္ဒြိယမ္ပိ အနဝသေသတော နိရုဇ္ဈတီတိ။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ ပဝတ္တသီသံ ဝိသုံ ဂဟိတန္တိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ပဝတ္တသီသမ္ပီ’’တိအာဒိ။ ဩဓိသော စ အနောဓိသော စ ကိလေသပရိယာဒါနေ သတိ သိဇ္ဈမာနာ ပစ္စဝေက္ခဏဝါရာ တေန နိပ္ဖာဒေတဗ္ဗာတိ ဝုတ္တာ။ တေနေဝါဟ ‘‘ကိလေသပရိယာဒါနဿေဝ ဝါရာ’’တိ။ ဣဒါနိ တမတ္ထံ အာဂမေန သာဓေန္တော ‘‘ဝိမုတ္တသ္မိ’’န္တိအာဒိမာဟ။ စုတိစိတ္တေန ဟောတီတိ ဣဒံ ယထာဝုတ္တဿ ကိလေသပရိယာဒါနသမာပနဘူတဿ ပစ္စဝေက္ခဏဝါရဿ စုတိစိတ္တေန ပရိစ္ဆိန္နတ္တာ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ စုတိစိတ္တေန ပရိစ္ဆေဒကေန ပရိစ္ဆိန္နံ ဟောတီတိ အတ္ထော။

၁၇။ တိဋ္ဌေယျာတိ န ဥပဂစ္ဆေယျ။ ဌာနဉှိ ဂတိနိဝတ္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘နပ္ပဝတ္တေယျာ’’တိ။

၁၈။ ပယိရုပါသနာယ ဗဟူပကာရတ္တာ ပယိရုပါသိတဗ္ဗတ္တာ။

၂၀။ အဂ္ဂဝိဇ္ဇာ ¶ ယဿ အနဓိဂတဝိဇ္ဇာဒွယဿ ဟောတိ၊ သော စေ ပစ္ဆာ ဝိဇ္ဇာဒွယံ အဓိဂစ္ဆတိ၊ တဿ ပဌမံ အဓိဂတဝိဇ္ဇာဒွယဿ ဝိယ အတေဝိဇ္ဇတာဘာဝါ ¶ ယဒိပိ နိပ္ပရိယာယတာ တေဝိဇ္ဇတာ၊ ပဌမံ အဓိဂတဝိဇ္ဇာဒွယဿ ပန သာ သဝိသေသာတိ ဒဿေန္တော ‘‘ယာယ ကတကိစ္စတာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အဂ္ဂဝိဇ္ဇာတိ အာသဝက္ခယဉာဏံ၊ အဂ္ဂမဂ္ဂဉာဏမေဝ ဝါ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သာ စ တေဝိဇ္ဇတာတိ ယောဇနာ။

၂၂။ တတ္ထေဝါတိ သစ္စာဘိသမ္ဗောဓေ ဧဝ။

၂၄။ တန္တိ နိရောဓသမာပတ္တိလာဘိနော ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တတာဝစနံ။ ဝုတ္တလက္ခဏူပပတ္တိကောတိ ဒွီဟိ ဘာဂေဟိ ဒွေ ဝါရေ ဝိမုတ္တောတိ ဧဝံ ဝုတ္တလက္ခဏေန ဥပပတ္တိတော ယုတ္တိတော သမန္နာဂတော။ ဧသေဝ နယောတိ ယထာ စတုန္နံ အရူပသမာပတ္တီနံ ဧကေကတော နိရောဓတော စ ဝုဋ္ဌာယ အရဟတ္တံ ပတ္တာနံ ဝသေန ပဉ္စ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တာ ဝုတ္တာ၊ တထာ သေက္ခဘာဝံ ပတ္တာနံ ဝသေန ပဉ္စ ကာယသက္ခိနော ဟောန္တီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။

ဒဿနကာရဏာတိ ဣမိနာ ‘‘ဒိသွာ’’တိ ဧတ္ထ တွာ-သဒ္ဒေါ ဟေတုအတ္ထောတိ ဒဿေတိ ယထာ ‘‘သီဟံ ဒိသွာ ဘယံ ဟောတီ’’တိအာဒီသု။ ဒဿနေ သတိ ပရိက္ခယော၊ နာသတီတိ အာဟ ‘‘ဒဿနာယတ္တပရိက္ခယတ္တာ’’တိ။ ပုရိမကိရိယာတိ အာသဝါနံ ခယကိရိယာယ ပုရိမကိရိယာ။ သမာနကာလတ္တေပိ ဟိ ကာရဏကိရိယာ ဖလကိရိယာယ ပုရိမသိဒ္ဓါ ဝိယ ဝေါဟရီယတိ။ တတော နာမကာယတော မုစ္စနတော။ ယတော ဟိ ယေန မုစ္စိတဗ္ဗံ၊ တံ နိဿိတော ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘နာမနိဿိတကော’’တိ။ တဿာတိ ကာယဒွယဝိမုတ္တိယာ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တဘာဝဿ။ အရူပလောကေ ဟိ ဌိတာရဟန္တဝသေနာယမတ္ထော ဝုတ္တော။ တေနာဟ ‘‘သုတ္တေ ဟီ’’တိအာဒိ။

ဒွီဟိ ဘာဂေဟီတိ ဝိက္ခမ္ဘနသမုစ္ဆေဒဘာဂေဟိ။ ဒွေ ဝါရေတိ ကိလေသာနံ ဝိက္ခမ္ဘနသမုစ္ဆိန္ဒနဝသေန ဒွိက္ခတ္တုံ။ ကိလေသေဟိ ဝိမုတ္တောတိ ဣဒံ ပဌမတတိယဝါဒါနံ ဝသေန ဝုတ္တံ၊ ဣတရံ ဒုတိယဝါဒဿ။ အရူပဇ္ဈာနံ ယဒိပိ ရူပသညာဒီဟိ ဝိမုတ္တံ တံသမတိက္ကမာဒိနာ ပတ္တဗ္ဗတ္တာ၊ ပဝတ္တိနိဝါရကေဟိ ပန ကာမစ္ဆန္ဒာဒီဟိယေဝဿ ဝိမုတ္တိ သာတိသယာတိ ဒဿေန္တော ‘‘နီဝရဏသင်္ခါတနာမကာယတော ဝိမုတ္တ’’န္တိ အာဟ။ ယဉ္စာပိ အရူပဇ္ဈာနံ ရူပလောကေ ဝိဝေကဋ္ဌတာဝသေနပိ ရူပကာယတော ဝိမုတ္တံ၊ တံ ပန ရူပပဋိဗန္ဓဆန္ဒရာဂဝိက္ခမ္ဘနေနေဝ ဟောတီတိ ဝိက္ခမ္ဘနမေဝ ¶ ပဓာနန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘ရူပတဏှာဝိက္ခမ္ဘနေန ¶ ရူပကာယတော စ ဝိမုတ္တတ္တာ’’တိ။ ဧကဒေသေန ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တံ နာမ ဟောတိ သမုစ္ဆေဒဝိမုတ္တိယာ အဘာဝါ။

၂၅။ ‘‘သတ္တိသယော’’တိ ဝိယ သမုဒါယေ ပဝတ္တော ဝေါဟာရော အဝယဝေပိ ဒိဿတီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အဋ္ဌဝိမောက္ခေကဒေသေန…ပေ… ဝုစ္စတီ’’တိ။

၂၆။ ဖုဋ္ဌာနန္တိ ဖဿိတာနံ၊ အဓိဂတာနန္တိ အတ္ထော။ အန္တောတိ အန္တသဒိသော ဖဿနာယ ပရကာလော။ တဒနန္တရော ဟိ တပ္ပရိယောသာနော ဝိယ ဟောတီတိ။ ကာလဝိသယော စာယံ အန္တ-သဒ္ဒေါ၊ န ပန ကာလတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘အဓိပ္ပာယော’’တိ။ နာမကာယေကဒေသတောတိ နီဝရဏသင်္ခါတနာမကာယေကဒေသတော။ အာလောစိတော ပကာသိတော ဝိယ ဟောတိ ဝိဗန္ဓဝိက္ခမ္ဘနေန အာလောစနေ ပကာသနေ သမတ္ထဿ ဉာဏစက္ခုနော အဓိဋ္ဌာနသမုပ္ပာဒနတော။ န တု ဝိမုတ္တောတိ ဝိမုတ္တောတိ န ဝုစ္စတေဝ။

၂၈။ ဣမံ ပန နယန္တိ ‘‘အပိစ တေသ’’န္တိအာဒိနာ အာဂတဝိဓိံ။ ယေန ဝိသေသေနာတိ ယေန ကာရဏဝိသေသေန။ သောတိ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တသဒ္ဓါဝိမုတ္တာနံ ယထာဝုတ္တော ပညာယ ဝိသေသော။ ပဋိက္ခေပေါ ကတော ကာရဏဿ အဝိဘာဝိတတ္တာ။ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော ဝိယ၊ ပညာဝိမုတ္တော ဝိယ ဝါ သဗ္ဗထာ အဝိမုတ္တဿ သာဝသေသဝိမုတ္တိယမ္ပိ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တဿ ဝိယ ပညာယ သာတိသယာယ အဘာဝတော သဒ္ဓါမတ္တေန ဝိမုတ္တဘာဝေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သဒ္ဓါယ အဓိမုတ္တောတိ ဣဒံ အာဂမနဝသေန သဒ္ဓါယ အဓိကဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ မဂ္ဂါဓိဂမတော ပနဿ ပစ္စက္ခမေဝ ဉာဏဒဿနံ။

၃၁။ ‘‘သောတောတိ အရိယမဂ္ဂဿ နာမ’’န္တိ နိပ္ပရိယာယေန တံသမင်္ဂီ သောတာပန္နောတိ အဓိပ္ပာယေန စောဒကော ‘‘အပိ-သဒ္ဒေါ ကသ္မာ ဝုတ္တော’’တိ စောဒနံ ဥဋ္ဌာပေတွာ ‘‘နနူ’’တိအာဒိနာ အတ္တနော အဓိပ္ပာယံ ဝိဝရတိ။ ဣတရော ‘‘နာပန္န’’န္တိအာဒိနာ ပရိဟရတိ။ သမန္နာဂတော ဧဝ နာမ လောကုတ္တရဓမ္မာနံ အကုပ္ပသဘာဝတ္တာ။ ဣတရေဟီတိ ဒုတိယမဂ္ဂဋ္ဌာဒီဟိ။ သော ဧဝါတိ ပဌမဖလဋ္ဌော ဧဝ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သတ္တက္ခတ္တုပရမနိဒ္ဒေသေ။ သောတံ ဝါ အရိယမဂ္ဂံ အာဒိတော ပန္နော အဓိဂတောတိ သောတာပန္နောတိ ဝုစ္စမာနေ ဒုတိယမဂ္ဂဋ္ဌာဒီနံ ¶ နတ္ထေဝ သောတာပန္နဘာဝါပတ္တိ။ သုတ္တေ ပန သောတံ အရိယမဂ္ဂံ အာဒိတော မရိယာဒံ အမုဉ္စိတွာဝ ပန္နော ပဋိပဇ္ဇတီတိ ကတွာ မဂ္ဂသမင်္ဂီ ‘‘သောတာပန္နော’’တိ ဝုတ္တော။ ပရိယာယေန ဣတရောပိ တဿ အပရိဟာနဓမ္မတ္တာ သောတာပန္နောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပဟီနာဝသိဋ္ဌကိလေသပစ္စဝေက္ခဏာယ သမုဒယသစ္စံ ဝိယ ဒုက္ခသစ္စမ္ပိ ပစ္စဝေက္ခိတံ ဟောတိ သစ္စဒွယပရိယာပန္နတ္တာ ¶ ကိလေသာနန္တိ အာဟ ‘‘စတုသစ္စပစ္စဝေက္ခဏာဒီန’’န္တိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဖလပစ္စဝေက္ခဏဥပရိမဂ္ဂဖလဓမ္မေ စ သင်္ဂဏှာတိ။

၃၂။ မဟာကုလမေဝါတိ ဥဠာရကုလမေဝ ဝုစ္စတိ ‘‘ကုလီနော ကုလပုတ္တော’’တိအာဒီသု ဝိယ။

၃၃။ သဇ္ဈာနကော အပရိဟီနဇ္ဈာနော ကာလကတော ဗြဟ္မလောကူပဂေါ ဟုတွာ ဝဋ္ဋဇ္ဈာသယော စေ၊ ဥပရူပရိ နိဗ္ဗတ္တိတွာ နိဗ္ဗာယတီတိ အာဟ ‘‘အနာဂါမိသဘာဂေါ’’တိ။ ယတော သော ဈာနာနာဂါမီတိ ဝုစ္စတိ။ တေနာဟ ‘‘အနာဝတ္တိဓမ္မော’’တိ။

၃၆။ ပရယောဂေ တွာ-သဒ္ဒေါ တဒန္တော ဟုတွာ ‘‘ပရသဒ္ဒယောဂေ’’တိ ဝုတ္တော၊ အပ္ပတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတီတိ ‘‘အပ္ပတ္တံ ဟုတွာ’’တိ ဣမိနာ ဝုစ္စတိ။

၃၇။ တေနာတိ ‘‘ဥပဟစ္စာ’’တိ ပဒေန။ နနု စ ဝေမဇ္ဈာတိက္ကမော ‘‘အတိက္ကမိတွာ ဝေမဇ္ဈ’’န္တိ ဣမိနာ ပကာသိတော ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။

၄၀။ တဏှာဝဋ္ဋသောတာ တဏှာဝဋ္ဋဗန္ဓာ။ တဿာတိ သောတဿ။ သမ္ဗန္ဓေ စေတံ သာမိဝစနံ။ ဥဒ္ဓံသောတဿ ဥပရိဘဝူပဂတာ ဧကံသိကာတိ အာဟ ‘‘ယတ္ထ ဝါ တတ္ထ ဝါ ဂန္တွာ’’တိ။ တဿာတိ ဥဒ္ဓံသောတဿ။ တတ္ထာတိ အဝိဟေသု။ လဟုသာလဟုသဂတိကာတိ လဟုကာလဟုကာယုဂတိကာ၊ လဟုကာလဟုကဉာဏဂတိကာ ဝါ။ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာဝ နိဗ္ဗာယနကာဒီဟီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ‘‘အာကာသံ လင်္ဃိတွာ နိဗ္ဗာယတီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တာ တိဿော ဥပမာ သင်္ဂဏှာတိ။ အန္တရာဥပဟစ္စပရိနိဗ္ဗာယီဟိ အဓိမတ္တတာ၊ ဥဒ္ဓံသောတတော အနဓိမတ္တတာ စ အသင်္ခါရသသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီနံ န ဝေဒိတဗ္ဗာတိ ယောဇနာ။ တေ ဧဝါတိ အန္တရာဥပဟစ္စပရိနိဗ္ဗာယိဥဒ္ဓံသောတာ ဧဝ။ ယဒိ ဧဝံ အသင်္ခါရသသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီနံ ဥပမာဝစနေန တတော မဟန္တတရေဟိ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘တတော မဟန္တ…ပေ… ဒဿနတ္ထ’’န္တိ။

တေနာတိ ¶ ‘‘နော စဿ၊ နော စ မေ သိယာ’’တိ ဝစနေန။ တေနာတိ ဝါ ယထာဝုတ္တေန တဿ အတ္ထဝစနေန။ ဣမဿ ဒုက္ခဿာတိ ဣမဿ သမ္ပတိ ဝတ္တမာနဿ ဝိညာဏာဒိဒုက္ခဿ။ ဥဒယဒဿနံ ဉာဏံ။ စတူဟိပီတိ ‘‘နော စဿာ’’တိ စတူဟိ ပဒေဟိ။ ယံ အတ္ထီတိ ယံ ပရမတ္ထတော ဝိဇ္ဇတိ ¶ ။ တေနာဟ ‘‘ဘူတန္တိ သသဘာဝ’’န္တိ၊ ဘူတန္တိ ခန္ဓပဉ္စကန္တိ အတ္ထော။ ယထာဟ ‘‘ဘူတမိဒန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမနုပဿထာ’’တိ။ ဝိဝဋ္ဋမာနသော ဝိဝိစ္စမာနဟဒယော တဏှာဒိသောတတော နိဝတ္တဇ္ဈာသယော။ ဥပေက္ခကော ဟောတီတိ စတ္တဘရိယော ဝိယ ပုရိသော ဘယံ နန္ဒိဉ္စ ပဟာယ ဥဒါသိနော ဟောတိ။

အဝိသိဋ္ဌေတိ ဟီနေ။ ဝိသိဋ္ဌေတိ ဥတ္တမေ။ ‘‘ဘဝေ’’တိ ဝတွာ ‘‘သမ္ဘဝေ’’တိ ဝုစ္စမာနံ အဝုတ္တဝါစကံ ဟောတီတိ ဒဿေန္တော ‘‘ပစ္စုပ္ပန္နော’’တိအာဒိမာဟ။ ဘူတမေဝ ဝုစ္စတီတိ ယံ ဘူတန္တိ ဝုစ္စတိ၊ တဒေဝ ဘဝေါတိ စ ဝုစ္စတိ၊ ဘဝတိ အဟောသီတိ ဝါ။ သမ္ဘဝတိ ဧတသ္မာတိ သမ္ဘဝေါ။ တဒါဟာရော တဿ ဘဝဿ ပစ္စယော။ အနုက္ကမေန မဂ္ဂပညာယာတိ ဝိပဿနာနုက္ကမေန လဒ္ဓါယ အရိယမဂ္ဂပညာယ။ တေနာတိ သေက္ခေန။

ဧကကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဒုကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၆၃။ ကဿစီတိ ကဿစိပိ။ ကထဉ္စီတိ ကေနစိ ပကာရေန၊ ဝိက္ခမ္ဘနမတ္တေနာပီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အဇ္ဈတ္တဂ္ဂဟဏဿာတိ အတ္တာနံ အဓိကိစ္စ ဥဒ္ဒိဿ ပဝတ္တဂ္ဂါဟဿ။

၈၃။ ပုရိမဂ္ဂဟိတန္တိ ‘‘ကရိဿတိ မေ’’တိအာဒိနာ စိတ္တေန ပဌမံ ဂဟိတံ။ တံ ကတန္တိ တံ တာဒိသံ ဥပကာရံ။ ပုညဖလံ ဥပဇီဝန္တော ကတညုပက္ခေ တိဋ္ဌတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ပုညဖလံ အနုပဇီဝန္တော’’တိ။

၉၀။ ဂုဏပါရိပူရိယာ ပရိပုဏ္ဏော ယာဝဒတ္ထော ဣဓ တိတ္တောတိ အာဟ ‘‘နိဋ္ဌိတကိစ္စတာယ နိရုဿုက္ကော’’တိ။

ဒုကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ တိကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၉၁။ သေသသံဝရဘေဒေနာတိ ¶ ¶ ကာယိကဝါစသိကဝီတိက္ကမတော သေသေန သံဝရဝိနာသေန။ သော ပန ဒွါရဝသေန ဝုစ္စမာနော မနောဒွါရိကော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘မနောသံဝရဘေဒေနာ’’တိ။ ဣဒါနိ တံ ပကာရဘေဒေန ဒဿေန္တော ‘‘သတိသံဝရာဒိဘေဒေန ဝါ’’တိ အာဟ၊ မုဋ္ဌသစ္စာဒိပ္ပဝတ္တိယာတိ အတ္ထော။ ယံ ကိဉ္စိ သဘာဝဘူတံ စရိတမ္ပိ ‘‘သီလ’’န္တိ ဝုစ္စတီတိ အကုသလဿပိ သီလပရိယာယော ဝုတ္တော။

၉၄။ သမာနဝိသယာနန္တိ ပဌမဖလာဒိကော သမာနော ဧဝရူပေါ ဝိသယော ဧတေသန္တိ သမာနဝိသယာ၊ တေသံ။

၁၀၇။ တဒတ္ထော တပ္ပယောဇနော လောကုတ္တရသာဓကောတိ အတ္ထော။ တဿ ပရမတ္ထသာသနဿ။ မူလေကဒေသတ္တာတိ မူလဘာဝေန ဧကဒေသတ္တာ။

၁၁၈။ ဥန္နဠော ဥဂ္ဂတတုစ္ဆမာနော။

၁၂၃။ သီလဿ အနုဂ္ဂဏှနံ အပရိသုဒ္ဓိယံ သောဓနံ အပါရိပူရိယံ ပူရဏဉ္စာတိ အာဟ ‘‘သောဓေတဗ္ဗေ စ ဝဍ္ဎေတဗ္ဗေ စာ’’တိ။ အဓိသီလံ နိဿာယာတိ အဓိသီလံ နိဿယံ ကတွာ ဥပ္ပန္နပညာယ။

၁၂၄။ ဂူထသဒိသတ္တမေဝ ဒဿေတိ၊ န ဂူထကူပသဒိသတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဂူထဝသေနေဝ ဟိ ကူပဿပိ ဇိဂုစ္ဆနီယတာတိ။ အယဉ္စ အတ္ထော ဂူထရာသိယေဝ ဂူထကူပေါတိ ဣမသ္မိံ ပက္ခေ နဝတ္တဗ္ဗော သိယာ။

၁၃၀။ သရဘင်္ဂသတ္ထာရာဒယော ရူပဘဝါဒိကာမာဒိပရိညံ ကတွာ ပညပေန္တော လောကိယံ ပရိညံ သမ္မဒေဝ ပညပေန္တီတိ အာဟ ‘‘ယေဘုယျေန န သက္ကောန္တီ’’တိ။ အသမတ္ထဘာဝံ ဝါ သန္ဓာယ နော စ ပညာပေတုံ သက္ကောန္တီတိ ဝုတ္တန္တိ ယောဇနာ။

တိကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ စတုက္ကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၁၃၃။ ပရေနာတိ ¶ ¶ အညေန၊ အာဏတ္တေနာတိ အတ္ထော။ အာဏတ္တိယာ အတ္တနာ စာတိ အာဏာပကဿ အာဏတ္တိယာ၊ အတ္တနာ စ အာဏတ္တေန ကတံ တဉ္စ တဿ အာဏာပကဿ ယံ ဝစီပယောဂေန ကတန္တိ ယောဇနာ။ အာဏတ္တိယာ ပါပဿာတိ အာဏာပနဝသေန ပသုတပါပဿ။

၁၄၈။ ဒေသနာယ ကရဏဘူတာယ။ ဓမ္မာနန္တိ ဒေသနာယ ယထာဗောဓေတဗ္ဗာနံ သီလာဒိဓမ္မာနံ။

၁၅၂။ အနန္တရန္တိ ဉာဏဿ ဥပဋ္ဌိတန္တိ အနန္တရံ ဝုတ္တံ။ ကိံ ပန တန္တိ အာဟ ‘‘ဝစန’’န္တိ။ လုဇ္ဇတီတိ ဣဒံ ယေန ကာရဏေန လောက-သဒ္ဒေါ တဒတ္ထေ ပဝတ္တော၊ တံ ဒဿေတီတိ အာဟ ‘‘ကာရဏယုတ္တ’’န္တိ။

၁၅၆။ သဟိတာသဟိတဿာတိ ကုသလသဒ္ဒယောဂေန သာမိဝစနံ ဘုမ္မတ္ထေတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သဟိတာသဟိတေတိ အတ္ထော’’တိ။ သဟိတဘာသနေန ဒေသကသမ္ပတ္တိ၊ သဟိတာသဟိတကောသလ္လေန သာဝကသမ္ပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပရိသသမ္ပတ္တိပိ ဉာဏသမ္ပန္နဿ ဓမ္မကထိကဿ ပဋိဘာနသမ္ပဒါယ ကာရဏံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘သာဝကသမ္ပတ္တိယာ ဗောဓေတုံ သမတ္ထတာယာ’’တိ။

၁၅၇။ ကုသလဓမ္မေဟီတိ သမထဝိပဿနာဓမ္မေဟိ။ စတုတ္ထော ဝုတ္တော၊ ယော နေဝ သင်္ဃံ နိမန္တေတိ၊ န ဒါနံ ဒေတိ။

၁၆၆။ ယမိဒံ ‘‘ကာလေနာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ‘‘ယော တတ္ထ အဝဏ္ဏော၊ တမ္ပိ ဘဏတိ ကာလေန။ ယောပိ တတ္ထ ဝဏ္ဏော၊ တမ္ပိ ဘဏတိ ကာလေနာ’’တိ ယံ ဣဒံ ပါဠိယံ ဝုတ္တံ၊ တတြ တသ္မိံ ဝစနေ ဝါကျေ ယော ပုဂ္ဂလော ‘‘ကာလေန ဘဏတီ’’တိ ဝုတ္တော၊ သော ကီဒိသောတိ ဝိစာရဏာယ တဿ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ကာလညူ ဟောတီ’’တိအာဒိ ပါဠိယံ ဝုတ္တန္တိ ဒဿေန္တော သင်္ဂဟေ အာဟာတိ ယောဇနာ။

၁၆၈။ ပုဗ္ဗုပ္ပန္နပစ္စယဝိပတ္တီတိ တသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ပဌမုပ္ပန္နပစ္စယဝိပတ္တိ။ တေသံ ဝိပတ္တိ ပဝတ္တပ္ပစ္စယဝိပတ္တီတိ ယောဇနာ။

၁၇၃။ တေသန္တိ ¶ ¶ ပဟီနာဝသိဋ္ဌကိလေသာနံ။ ဝိမုတ္တိဒဿနမေဝ ဟောတိ ဝိမုတ္တိအတ္ထတ္တာ တံဒဿနဿ။

၁၇၄။ တန္တာဝုတာနံ ဝတ္ထာနန္တိ နိဒ္ဓါရဏေ သာမိဝစနံ။

၁၇၈။ နာမကာယောတိ နာမသမူဟော။ ဣဒမေဝ စ ဒွယန္တိ သီလသံဝရပူရဏံ၊ သာဇီဝါဝီတိက္ကမနဉ္စာတိ ဣဒမေဝ ဒွယံ။ တတောတိ သာဇီဝါဝီတိက္ကမနတော။ ကထာယ ဟလိဒ္ဒရာဂါဒိသဒိသတာတိ ယောဇနာ။ တေနာဟ ‘‘န ပုဂ္ဂလဿာ’’တိ။

၁၇၉။ ဣတိ-သဒ္ဒေနာတိ ‘‘ဒါရုမာသကော’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တဣတိ-သဒ္ဒေန။ ဧဝံပကာရေတိ ဣမိနာပိ သလာကာဒိကေ သင်္ဂဏှာတိ။

၁၈၁။ အဝိသဋသုခန္တိ အဝိက္ခေပသုခံ။

၁၈၇။ ခန္ဓဓမ္မေသူတိ သင်္ခတဓမ္မေသု။ တဒလာဘေနာတိ မဂ္ဂဖလာလာဘေန။ အတ္ထေနာတိ သီလာဒိအတ္ထေန။

စတုက္ကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ပဉ္စကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၁၉၁။ ယထာ တေသု ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ တေသု ပဉ္စသု ပုဂ္ဂလေသု ယထာရဟံ ဥပမေယျောပမာဒဿနမုခေန ဟိတူပဒေသပဋိပတ္တိယာ ယထာ အညေဟိ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ကိရိယာဝါစီ အာရမ္ဘ-သဒ္ဒေါ အဓိပ္ပေတော၊ န ‘‘အာရမ္ဘကတ္တုဿ ကသာဝပုစ္ဆာ’’တိအာဒီသု ဝိယ ဓမ္မဝါစီတိ အာဟ ‘‘အာရမ္ဘကိရိယာဝါစကော သဒ္ဒေါ’’တိ။ ‘‘နိရုဇ္ဈန္တီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘မဂ္ဂကိစ္စဝသေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။

၁၉၂။ ဂဟဏံ ¶ ‘‘ဧဝမေတ’’န္တိ သမ္ပဋိစ္ဆနံ။

၁၉၉။ န ဧဝံ သမ္ဗန္ဓော အသမာနဇာတိကတ္တာ။

ပဉ္စကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ဆက္ကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၂၀၂။ ဣဒံ ¶ သစ္စာဘိသမ္ဗောဓာဒိကံ သင်္ဂဟိတံ ဟောတိ ဖလဿ ဟေတုနာ အဝိနာဘာဝတော။ တေနာဟ ‘‘သာမ’’န္တိအာဒိ။ အနာစရိယကေန အတ္တနာ ဥပ္ပာဒိတေနာတိ ဣဒံ သဗ္ဗညုတညာဏေ ဝိဇ္ဇမာနဂုဏကထနံ၊ န တဗ္ဗိဓုရဓမ္မန္တရနိဝတ္တနံ တထာရူပဿ အညဿ အဘာဝတော။ တေနဿ သာစရိယကတာ၊ ပရတော စ ဥပ္ပတ္တိ ပဋိက္ခိတ္တာတိ ဣမမတ္ထမာဟ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိနာ။ တတ္ထ သာစရိယကတ္တံ ပရူပဒေသဟေတုကတာ၊ ပရတော ဥပ္ပတ္တိ ဥပဒေသေန ဝိနာပိ သန္နိဿာယ နိဗ္ဗတ္တီတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။

ဆက္ကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ သတ္တကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၂၀၃။ ကုသလေသု ဓမ္မေသူတိ အာဓာရေ ဘုမ္မံ၊ န ဝိသယေတိ ဒဿေန္တော ‘‘ကုသလေသု ဓမ္မေသု အန္တောဂဓာ’’တိ အာဟ။ ဣဒါနိ ဝိသယလက္ခဏံ ဧတံ ဘုမ္မန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မေသု ဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘တဒုပကာရတာယာ’’တိ ဣဒံ ကုသလေသု ဓမ္မေသု သာဓေတဗ္ဗေသူတိ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဥမ္မုဇ္ဇနပညာယာတိ ဥမ္မုဇ္ဇာပနပညာယ၊ ဥမ္မုဇ္ဇနာကာရေန ဝါ ပဝတ္တပညာယ။ တေနေဝါတိ ဥမ္မုဇ္ဇနမတ္တတ္တာ ဧဝ။ ယထာ ဟိ ဉာဏုပ္ပာဒေါ သံကိလေသပက္ခတော ဥမ္မုဇ္ဇနံ၊ ဧဝံ သဒ္ဓုပ္ပာဒေါပီတိ အာဟ ‘‘သဒ္ဓါသင်္ခါတမေဝ ဥမ္မုဇ္ဇန’’န္တိ။ စိတ္တဝါရောတိ စိတ္တပ္ပဗန္ဓဝါရော။ ပစ္စေကံ ဌာနဝိပဿနာပတရဏပတိဂါဓပ္ပတ္တိနိဋ္ဌတ္တာ ¶ တေသံ ပုဂ္ဂလာနံ ‘‘အနေကေ ပုဂ္ဂလာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကသ္မာ? တေနတ္တဘာဝေန အရဟတ္တဿ အဂ္ဂဟဏတော။ တတိယပုဂ္ဂလာဒိဘာဝန္တိ ဥမ္မုဇ္ဇိတွာ ဌိတပုဂ္ဂလာဒိဘာဝံ။

သတ္တကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ဒသကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၂၀၉။ သောတာပန္နာဒယောတိ ¶ ဝုတ္တဝိသေသယုတ္တာ သောတာပန္နသကဒါဂါမိဈာနာနာဂါမိနော။ အသာ…ပေ… ပနာတိ ဧတ္ထ ပန-သဒ္ဒေါ ဝိသေသတ္ထဒီပနော။ တေန ‘‘အဇ္ဈတ္တသံယောဇနာနံ သမုစ္ဆိန္နတ္တာ’’တိ ဣဒံ ဝိသေသံ ဒီပေတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဒသကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပုဂ္ဂလပညတ္တိပကရဏ-အနုဋီကာ သမတ္တာ။

ကထာဝတ္ထုပကရဏ-အနုဋီကာ

ဂန္ထာရမ္ဘဝဏ္ဏနာ

သမုဒါယေ ¶ ¶ ဧကဒေသာ အန္တောဂဓာတိ သမုဒါယော တေသံ အဓိဋ္ဌာနဘာဝေန ဝုတ္တော ယထာ ‘‘ရုက္ခေ သာခါ’’တိ ဒဿေတိ ‘‘ကထာသမုဒါယဿာ’’တိအာဒိနာ။ တတ္ထ ကထာနန္တိ တိဿော ကထာ ဝါဒေါ ဇပ္ပော ဝိတဏ္ဍာတိ။ တေသု ယေန ပမာဏတက္ကေဟိ ပက္ခပဋိပက္ခာနံ ပတိဋ္ဌာပနပဋိက္ခေပါ ဟောန္တိ၊ သော ဝါဒေါ။ ဧကာဓိကရဏာ ဟိ အညမညဝိရုဒ္ဓါ ဓမ္မာ ပက္ခပဋိပက္ခာ ယထာ ‘‘ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ၊ န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၆၅)။ နာနာဓိကရဏာ ပန အညမညဝိရုဒ္ဓါပိ ပက္ခပဋိပက္ခာ နာမ န ဟောန္တိ ယထာ ‘‘အနိစ္စံ ရူပံ၊ နိစ္စံ နိဗ္ဗာန’’န္တိ။ ယေန ဆလဇာတိနိဂ္ဂဟဋ္ဌာနေဟိ ပက္ခပဋိပက္ခာနံ ပတိဋ္ဌာပနံ ပဋိက္ခေပါရမ္ဘော၊ သော ဇပ္ပော။ အာရမ္ဘမတ္တမေဝေတ္ထ၊ န အတ္ထသိဒ္ဓီတိ ဒဿနတ္ထံ အာရမ္ဘဂ္ဂဟဏံ။ ယာယ ပန ဆလဇာတိနိဂ္ဂဟဋ္ဌာနေဟိ ပဋိပက္ခပဋိက္ခေပါယ ဝါယမန္တိ၊ သာ ဝိတဏ္ဍာ။ တတ္ထ အတ္ထဝိကပ္ပုပပတ္တိယာ ဝစနဝိဃာတော ဆလံ ယထာ ‘‘နဝကမ္ဗလောယံ ပုရိသော၊ ရာဇာ နော သက္ခီ’’တိ ဧဝမာဒိ ¶ ။ ဒူသနဘာသာ ဇာတယော၊ ဥတ္တရပတိရူပကာတိ အတ္ထော။ နိဂ္ဂဟဋ္ဌာနာနိ ပရတော အာဝိ ဘဝိဿန္တိ။ ဧဝံ ဝါဒဇပ္ပဝိတဏ္ဍပ္ပဘေဒါသု တီသု ကထာသု ဣဓ ဝါဒကထာ ‘‘ကထာ’’တိ အဓိပ္ပေတာ။ သာ စ ခေါ အဝိပရီတဓမ္မတာယ ပတိဋ္ဌာပနဝသေန၊ န ဝိဂ္ဂါဟိကကထာဘာဝေနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မာတိကာဌပနေနေဝါတိ ဥဒ္ဒေသဒေသနာယ ဧဝ။ ဌပိတဿာတိ ဒေသိတဿ။ ဒေသနာ ဟိ ဒေသေတဗ္ဗမတ္ထံ ဝိနေယျသန္တာနေသု ဌပနတော နိက္ခိပနတော ဌပနံ၊ နိက္ခေပေါတိ စ ဝုစ္စတိ။

ဂန္ထာရမ္ဘဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဒါနကထာဝဏ္ဏနာ

ပရိနိဗ္ဗာနမေဝ ¶ …ပေ… ဝုတ္တံ။ အဘိန္နသဘာဝမ္ပိ ဟိ အတ္ထံ တဒညဓမ္မတော ဝိသေသာဝဗောဓနတ္ထံ အညံ ဝိယ ကတွာ ဝေါဟရန္တိ ယထာ ‘‘အတ္တနော သဘာဝံ ဓာရေန္တီတိ ဓမ္မာ’’တိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁)။ သာတိ အသင်္ခတာ ဓာတု။ ကရဏဘာဝေန ဝုတ္တာ ယထာဝုတ္တဿ ဥပသမဿ သာဓကတမဘာဝံ သန္ဓာယ။ ဓမ္မဝါဒီ…ပေ… ဒုဗ္ဗလတာ ဝုတ္တာ တထာရူပါယ ပညာယ ဘာဝေ တာဒိသာနံ ပက္ခဘာဝါဘာဝတော။ လဒ္ဓိယာတိ ‘‘အတ္ထိ ပုဂ္ဂလော သစ္စိကဋ္ဌပရမတ္ထေန၊ ပရိဟာယတိ အရဟာ အရဟတ္တာ’’တိအာဒိလဒ္ဓိယာ။ သုတ္တန္တေဟီတိ ဒေဝတာသံယုတ္တာဒီဟိ။ လိင်္ဂါကပ္ပဘေဒံ ပရတော သယမေဝ ဝက္ခတိ။

ဘိန္ဒိတွာ မူလသင်္ဂဟန္တိ မူလသင်္ဂီတိံ ဝိနာသေတွာ၊ ဘေဒံ ဝါ ကတွာ ယထာ သာ ဌိတာ၊ တတော အညထာ ကတွာ။ သင်္ဂဟိတတော ဝါ အညတြာတိ မူလသင်္ဂီတိယာ သင်္ဂဟိတတော အညတြ။ တေနာဟ ‘‘အသင်္ဂဟိတံ သုတ္တ’’န္တိ။ နီတတ္ထံ ယထာရုတဝသေန ဝိညေယျတ္ထတ္တာ။ နေယျတ္ထံ ဝိပရိဏာမဒုက္ခတာဒိဝသေန နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗတ္ထတ္တာ။ တီဟိ ဌာနေဟီတိ ‘‘သူရာ သတိမန္တော ဣဓ ဗြဟ္မစရိယဝါသော’’တိ (အ။ နိ။ ၉။၂၁) ဧဝံ ဝုတ္တေဟိ တီဟိ ကာရဏေဟိ။ အညံ သန္ဓာယ ဘဏိတန္တိ ဧကံ ပဗ္ဗဇ္ဇာသင်္ခါတံ ဗြဟ္မစရိယဝါသံ သန္ဓာယ ဘဏိတံ။ အညံ အတ္ထံ ဌပယိံသူတိ သဗ္ဗဿပိ ဗြဟ္မစရိယဝါသဿ ဝသေန ‘‘နတ္ထိ ဒေဝေသု ဗြဟ္မစရိယဝါသော’’တိအာဒိကံ (ကထာ။ ၂၆၉) အညံ အတ္ထံ ဌပယိံသု။ သုတ္တဉ္စ အညံ သန္ဓာယ ဘဏိတံ တတော အညံ သန္ဓာယ ဘဏိတံ ကတွာ ¶ ဌပယိံသု၊ တဿ အတ္ထဉ္စ အညံ ဌပယိံသူတိ ဧဝမေတ္ထ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သုညတာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန အနိစ္စတာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။

ဂမ္ဘီရံ ဧကဒေသံ မဟာပဒေသပရိဝါရာဒိံ။ ဧကစ္စေ သကလံ အဘိဓမ္မံ ဝိဿဇ္ဇိံသု ဆဍ္ဍယိံသု သေယျထာပိ သုတ္တန္တိကာ။ တေ ဟိ တံ န ဇိနဝစနန္တိ ဝဒန္တိ။ ကထာဝတ္ထုဿ သဝိဝါဒတ္တေတိအာဒိ ဟေဋ္ဌာ နိဒါနဋ္ဌကထာယ အာဂတနယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ကေစိ ပန ပုဂ္ဂလပညတ္တိယာပိ သဝိဝါဒတ္တံ မညန္တိ။ ‘‘တတိယသင်္ဂီတိတော ပုဗ္ဗေ ပဝတ္တမာနာနံ ဝသေနာ’’တိ ဣဒံ ကသ္မာ ဝုတ္တံ၊ နနု တတိယသင်္ဂီတိတော ပုဗ္ဗေပိ တံ မာတိကာရူပေန ပဝတ္တတေဝ? နိဒ္ဒေသံ ဝါ သန္ဓာယ တထာ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အညာနီတိ အညာကာရာနိ အဘိဓမ္မပကရဏာဒီနိ အကရိံသု၊ ပဝတ္တန္တာနိပိ တာနိ အညထာ ကတွာ ပဌိံသူတိ အတ္ထော ¶ ။ မဉ္ဇုသိရီတိ ဣဒံ ကသ္မာ ဝုတ္တံ။ န ဟိ တံ နာမံ ပိဋကတ္တယံ အနုဝတ္တန္တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဂယှတိ? ဣတရေဟိ ဂယှမာနမ္ပိ ဝါ သာသနိကပရိညေဟိ န သာသနာဝစရံ ဂယှတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ နိကာယနာမန္တိ မဟာသင်္ဃိကာဒိနိကာယနာမံ၊ ဒုတ္တဂုတ္တာဒိဝဂ္ဂနာမဉ္စ။

သင်္ကန္တိကာနံ ဘေဒေါ သုတ္တဝါဒီတိ သင်္ကန္တိကာနံ အနန္တရေ ဧကော နိကာယဘေဒေါ သုတ္တဝါဒီ နာမ ဘိဇ္ဇိတ္ထ။ သဟာတိ ဧကဇ္ဈံ ကတွာ၊ ဂဏိယမာနာတိ အတ္ထော။

ဥပ္ပန္နေ ဝါဒေ သန္ဓာယာတိ တတိယသင်္ဂီတိကာလေ ဥပ္ပန္နေ ဝါဒေ သန္ဓာယ။ ဥပ္ပဇ္ဇနကေတိ တတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ သဒ္ဓမ္မန္တရဓာနာ ဧတ္ထန္တရေ ဥပ္ပဇ္ဇနကေ။ သုတ္တသဟဿာဟရဏဉ္စေတ္ထ ပရဝါဒဘဉ္ဇနတ္ထဉ္စ သကဝါဒပတိဋ္ဌာပနတ္ထဉ္စ။ သုတ္တေကဒေသောပိ ဟိ ‘‘သုတ္တ’’န္တိ ဝုစ္စတိ သမုဒါယဝေါဟာရဿ အဝယဝေသုပိ ဒိဿနတော ယထာ ‘‘ပဋော ဒဍ္ဎော၊ သမုဒ္ဒေါ ဒိဋ္ဌော’’တိ စ။ တေ ပနေတ္ထ သုတ္တပဒေသာ ‘‘အတ္ထိ ပုဂ္ဂလော အတ္တဟိတာယ ပဋိပန္နော’’တိအာဒိနာ အာဂတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

နိဒါနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

မဟာဝဂ္ဂေါ

၁။ ပုဂ္ဂလကထာ

၁။ သုဒ္ဓသစ္စိကဋ္ဌော

၁။ အနုလောမပစ္စနီကဝဏ္ဏနာ

၁။ သမ္ဗရာဒီဟိ ¶ ¶ ပကပ္ပိတဝိဇ္ဇာ၊ တထာဘိသင်္ခတာနိ ဩသဓာနိ စ ‘‘မာယာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ၊ ဣဓ ပန မာယာယ အာဟိတဝိသေသာ အဘူတညေယျာကာရာ အဓိပ္ပေတာတိ ဒဿေန္တော ‘‘မာယာယ အမဏိအာဒယော မဏိအာဒိအာကာရေန ဒိဿမာနာ မာယာတိ ဝုတ္တာ’’တိ အာဟ။ သစ္စညေဝ သစ္စိကံ၊ သော ဧဝ အတ္ထော အဝိပရီတဿ ဉာဏဿ ဝိသယဘာဝဋ္ဌေနာတိ သစ္စိကဋ္ဌော။ တေနာဟ ‘‘ဘူတဋ္ဌော’’တိ။ အဝိပရီတဘာဝတော ဧဝ ပရမော ပဓာနော အတ္ထောတိ ပရမတ္ထော၊ ဉာဏဿ ပစ္စက္ခဘူတော ဓမ္မာနံ အနိဒ္ဒိသိတဗ္ဗသဘာဝေါ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဥတ္တမတ္ထော’’တိ။

အတ္ထီတိ ဝစနသာမညေနာတိ ‘‘အတ္ထိ ပုဂ္ဂလော အတ္တဟိတာယ ပဋိပန္နော’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၉၆၊ ကထာ။ ၂၂) ‘‘အတ္ထီ’’တိ ပဝတ္တဝစနသာမညေန။ အတ္ထဝိကပ္ပုပပတ္တိယာ ဝစနဝိဃာတော ဆလန္တိ ဝဒန္တိ။ ပတိဋ္ဌံ ပစ္ဆိန္ဒန္တောတိ ဟေတုံ ဒူသေန္တော၊ အဟေတုံ ကရောန္တောတိ အတ္ထော။ ဟေတု ဟိ ပဋိညာယ ပတိဋ္ဌာပနတော ပတိဋ္ဌာ၊ တံ ပန ဟေတုံ အတ္ထမတ္တတော ဒဿေန္တော ‘‘ယဒိ သစ္စိကဋ္ဌေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ ပယောဂတော ပန ဒူသနေန သဒ္ဓိံ ပရတော အာဝိ ဘဝိဿတိ။ ဩကာသံ အဒဒမာနောတိ ယထာနုရူပံ ယုတ္တိံ ဝတ္တုံ အဝသရံ အဒေန္တော။ အထ ဝါ ပတိဋ္ဌံ ပစ္ဆိန္ဒန္တော၊ ပဋိညံ ဧဝ ပရိဝတ္တေန္တောတိ အတ္ထော။ ဥပလဗ္ဘတိ ပုဂ္ဂလောတိ ဟိ သကဝါဒိံ ဥဒ္ဒိဿ ပရဝါဒိနော ပဋိညာဝ ¶ န ယုတ္တာ အပ္ပသိဒ္ဓတ္တာ ဝိသေသိတဗ္ဗဿ။ တေနေဝါဟ ‘‘အနုပလဗ္ဘနေယျတော န တဝ ဝါဒေါ တိဋ္ဌတီတိ နိဝတ္တေန္တော’’တိ။ ရူပဉ္စ ဥပလဗ္ဘတိ…ပေ… ဒဿေတီတိ ဧတေန ပရဝါဒိနာ အဓိပ္ပေတဟေတုနော ဝိပရီတတ္ထသာဓကတ္တံ ဒဿေတိ။

ဥပလဗ္ဘမာနံ နာမ ဟောတီတိ အာကာရတော တံအာကာရဝန္တာနံ အနညတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ အညထာတိ အာကာရ၊ အာကာရဝန္တာနံ ဘေဒေ။ ဧတိဿာတိ ‘‘တတော သော ပုဂ္ဂလော ဥပလဗ္ဘတိ သစ္စိကဋ္ဌပရမဋ္ဌေနာ’’တိ ဧဝံ ¶ ဝုတ္တာယ ဒုတိယပုစ္ဆာယ။ ဧသ ဝိသေသောတိ ယော ယထာဝုတ္တော ဒွိန္နံ ပုစ္ဆာနံ ဝိသယဿ သဘာဝါကာရဘေဒေါ၊ ဧသ ဒွိန္နံ ပုစ္ဆာနံ ဝိသေသော။ သဘာဝဓမ္မာနံ သာမညလက္ခဏေန အဘိန္နာနမ္ပိ သလက္ခဏတော ဘေဒေါယေဝါတိ အညဓမ္မဿ အညေနာကာရေန န ကဒါစိပိ ဥပလဗ္ဘော ဘဝေယျ။ ယဒိ သိယာ၊ အညတ္တမေဝ န သိယာတိ ရုပ္ပနာဒိသပစ္စယာဒိအာကာရေန အနုပလဗ္ဘမာနောပိ ပုဂ္ဂလော အတ္တနော ဘူတသဘာဝဋ္ဌေန ဥပလဗ္ဘတေဝါတိ ဝဒန္တံ ပရဝါဒိနံ ပတိ ‘‘ယော သစ္စိကဋ္ဌော’’တိအာဒိ စောဒနာ အနောကာသာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယထာ ပန…ပေ… နိဂ္ဂဟော စ န ကာတဗ္ဗော’’တိ။ တတ္ထ နိဂ္ဂဟောတိ ‘‘အာဇာနာဟိ နိဂ္ဂဟ’’န္တိ ဧဝံ ဝုတ္တနိဂ္ဂဟော၊ ပရာဇယာရောပနေန ပရဝါဒိနော နိဂ္ဂဏှနန္တိ အတ္ထော။

သွာယံ ပန ယသ္မာ တဿ ဝါဒါပရာဓဟေတုကော၊ တသ္မာ တံ ဒဿေတုံ အဋ္ဌကထာယံ ဒေါသာပရာဓပရိယာယေဟိ ဝိဘာဝိတော။ အဝဇာနနဉှေတ္ထ နိဂ္ဂဟဋ္ဌာနံ။ တထာ ဟိ ပဋိညာဟာနိ၊ ပဋိညာန္တရံ၊ ပဋိညာဝိရောဓော၊ ပဋိညာသညာသော၊ ဟေတွန္တရံ၊ အတ္ထန္တရံ၊ နိရတ္ထကံ၊ အဝိညာတတ္ထံ၊ အသမ္ဗန္ဓတ္ထံ၊ အပ္ပတ္တကာလံ၊ ဦနံ၊ အဓိကံ၊ ပုနရုတ္တံ၊ အနနုဘာသနံ၊ အဝိညာတံ၊ အပ္ပဋိဘာ၊ ဝိက္ခေပေါ၊ မတာနုညာ၊ အနုယုဉ္ဇိတဗ္ဗဿ ဥပေက္ခနံ၊ အနနုယုဉ္ဇိတဗ္ဗဿ အနုယောဂေါ၊ အပသိဒ္ဓန္တရံ၊ ဟေတွာဘာသာ စာတိ ဒွါဝီသတိ နိဂ္ဂဟဋ္ဌာနာနိ ဉာယဝါဒိနော ဝဒန္တိ။

တတ္ထ ဝိသဒိသူဒါဟရဏဓမ္မာနုဇာနနံ ပဌမုဒါဟရဏေ ပဋိညာဟာနိ။ ပဋိညာတတ္ထပဋိသေဓေ တဒညတ္ထနိဒ္ဒေသော ပဋိညာန္တရံ။ ပဋိညာဝိရုဒ္ဓဟေတုကိတ္တနံ ပဋိညာဝိရောဓော။ ပဋိညာတတ္ထာပနယနံ ပဋိညာသညာသော။ အဝိသေသဝုတ္တေ ဟေတုမှိ ပဋိသိဒ္ဓေ ဝိသေသဟေတုကထနံ ဟေတွန္တရံ။ အဓိကတတ္ထာနုပယောဂိအတ္ထကထနံ အတ္ထန္တရံ။ မာတိကာပါဌော ဝိယ အတ္ထဟီနံ နိရတ္ထကံ။ တိက္ခတ္တုံ ဝုတ္တမ္ပိ သက္ခိပဋိဝါဒီဟိ အဝိဒိတံ အဝိညာတတ္ထံ။ ပုဗ္ဗာပရဝသေန သမ္ဗန္ဓရဟိတံ အသမ္ဗန္ဓတ္ထံ။ အဝယဝဝိပလ္လာသဝစနံ အပ္ပတ္တကာလံ။ အဝယဝဝိကလံ ဦနံ။ အဓိကဟေတူဒါဟရဏံ အဓိကံ။ ဌပေတွာ ¶ အနုဝါဒံ သဒ္ဒတ္ထာနံ ပုနပ္ပုနံ ဝစနံ အတ္ထာပန္နဝစနဉ္စ ပုနရုတ္တံ။ ပရိသာယ ဝိဒိတဿ တီဟိ ဝုတ္တဿ အပစ္စုဒါဟာရော အနနုဘာသနံ။ ယံ ဝါဒိနာ ¶ ဝုတ္တံ ပရိသာယ ဝိညာတံ ပဋိဝါဒိနာ ဒုဝိညာတံ၊ တံ အဝိညာတံ။ တံဝါဒိနာ ဝတ္တဗ္ဗေ ဝုတ္တေ ပရဝါဒိနော ပဋိဝစနဿ အနုပဋ္ဌာနံ အပ္ပဋိဘာ။ ကိစ္စန္တရပ္ပသင်္ဂေန ကထာဝိစ္ဆိန္ဒနံ ဝိက္ခေပေါ။ အတ္တနော ဒေါသာနုဇာနနေန ပရပက္ခဿ ဒေါသပ္ပသဉ္ဇနံ ပရမတာနုဇာနနံ မတာနုညာ။ နိဂ္ဂဟပ္ပတ္တဿ နိဂ္ဂဏှနံ အနုယုဉ္ဇိတဗ္ဗဿ ဥပေက္ခနံ။ သမ္ပတ္တနိဂ္ဂဟဿ အနိဂ္ဂဟဋ္ဌာနေ စ နိဂ္ဂဏှနံ အနုယုဉ္ဇိတဗ္ဗဿ အနုယောဂေါ။ ဧကံ သိဒ္ဓန္တမနုဇာနိတွာ အနိယမတော တဒညသိဒ္ဓန္တကထာပ္ပသဉ္ဇနံ အပသိဒ္ဓန္တရံ။ အသိဒ္ဓါ အနေကန္တိကာ ဝိရုဒ္ဓါ စ ဟေတွာဘာသာ၊ ဟေတုပတိရူပကာတိ အတ္ထော။ တေသဉ္စ ကထနံ နိဂ္ဂဟဋ္ဌာနန္တိ။

ဣမေသု ဒွါဝီသတိယာ နိဂ္ဂဟဋ္ဌာနေသု ဣဒံ ပဋိညာယ အပနယနတော သယမေဝ ပစ္စက္ခာနတော ပဋိညာသညာသော နာမ နိဂ္ဂဟဋ္ဌာနံ။ တေနေဝါဟ ‘‘အဝဇာနနေနေဝ နိဂ္ဂဟံ ဒဿေတီ’’တိ။ အသိဒ္ဓတ္တာတိ ဧတေန ပစ္စက္ခတော အနုမာနတော စ ပုဂ္ဂလဿ အနုပလဗ္ဘမာဟ။ န ဟိ သော ပစ္စက္ခတော ဥပလဗ္ဘတိ။ ယဒိ ဥပလဗ္ဘေယျ၊ ဝိဝါဒေါ ဧဝ န သိယာ၊ အနုမာနမ္ပိ တာဒိသံ နတ္ထိ၊ ယေန ပုဂ္ဂလံ အနုမိနေယျုံ။ တထာ ဟိ တံ သာသနိကော ပုဂ္ဂလဝါဒီ ဝဒေယျ ‘‘ပုဂ္ဂလော ဥပလဗ္ဘတိ၊ အတ္ထိ ပုဂ္ဂလော’’တိ ဘဂဝတာ ဝုတ္တတ္တာ ရူပဝေဒနာဒိ ဝိယ။ ယဉှိ ဘဂဝတာ ‘‘အတ္ထီ’’တိ ယဒိ ဝုတ္တံ၊ တံ ပရမတ္ထတော အတ္ထိ ယထာ တံ ရူပံ ဝေဒနာ သညာ သင်္ခါရာ ဝိညာဏံ။ ယံ ပန ပရမတ္ထတော နတ္ထိ၊ န တံ ဘဂဝတာ ‘‘အတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တံ ယထာ တံ ပကတိဝါဒိအာဒီနံ ပကတိအာဒီတိ၊ တံ မိစ္ဆာ။ ဧတ္ထ ဟိ ယဒိ ဝေါဟာရတော ပုဂ္ဂလဿ အတ္ထိဘာဝေါ အဓိပ္ပေတော၊ သိဒ္ဓံ သာဓနံ၊ အထ ပရမတ္ထတော၊ အသိဒ္ဓါ ဟေတု တထာ အဝုတ္တတ္တာ။ ဝိရုဒ္ဓါ စ တဿ အနိစ္စသင်္ခတပဋိစ္စသမုပ္ပန္နာဒိဘာဝါသာဓနတော ရူပဝေဒနာဒီသု တထာ ဒိဋ္ဌတ္တာတိအာဒိနာ တဿ အဟေတုကဘာဝဿေဝ ပါကဋဘာဝတော။

ယံ ပန ဗာဟိရကာ ပုထု အညတိတ္ထိယာ ဝဒန္တိ။ အတ္ထေဝ စ ပရမတ္ထတော အတ္တာ ဉာဏာဘိဓာနဿ ပဝတ္တိယာ နိမိတ္တဘာဝတော ရူပါဒိ ဝိယ။ အထ ဝါ အတ္တာတိရိတ္တပဒတ္ထန္တရော ရူပက္ခန္ဓော ခန္ဓသဘာဝတ္တာ ယထာ တံ ဣတရက္ခန္ဓာ။ ယဉှေတ္ထ ပဒတ္ထန္တရံ၊ သော ပုဂ္ဂလောတိ အဓိပ္ပာယော။

ဧတ္ထ ¶ စ ပုရိမဿ ဟေတုနော ပညတ္တိယာ အနေကန္တိကတာ အသိဒ္ဓတာ စ။ န ဟိ အသတော သကဝါဒိနံ ¶ ပတိ ပရမတ္ထတော ဉာဏာဘိဓာနပ္ပဝတ္တိယာ နိမိတ္တဘာဝေါ သိဇ္ဈတိ။ ဝေါဟာရတော စေ၊ တဒသိဒ္ဓသာဓနတာ ရူပါဒိသဘာဝဝိနိမုတ္တရူပေါပိ ပုဂ္ဂလော န ဟောတီတိ ဧဝမာဒိဝိရုဒ္ဓတ္ထတာ။ ပစ္ဆိမဿ ပန ဟေတုနော သာဓေတဗ္ဗတ္ထသာမညပရိဂ္ဂဟေ သိဒ္ဓသာဓနတာ၊ ရူပက္ခန္ဓတော ပဒတ္ထန္တရတော ပရမတ္ထန္တရဘူတဝေဒနာဒိသမ္ဘဝဿ ဣစ္ဆိတတ္တာ စ။ တဗ္ဗိသေသပရိဂ္ဂဟေ စ သကဝါဒိနံ ပတိ ဥဒါဟရဏာဘာဝေါ ပရပရိကပ္ပိတဇီဝပဒတ္ထဝိရဟတော။ ဣတရက္ခန္ဓာနံ ဝေဒနာဒိဝိနိမုတ္တဥဘယသိဒ္ဓဇီဝပဒတ္ထသဟိတောပိ ရူပက္ခန္ဓော န ဟောတိ ဣတရက္ခန္ဓာ ဝိယာတိ ဝိရုဒ္ဓတ္ထတာ စ။

ယံ ပန ကာဏာဒါ ‘‘သုခါဒီနံ နိဿယဘာဝတော’’တိ အနုမာနံ ဝဒန္တိ၊ တေ ဣဒံ ဝတ္တဗ္ဗာ – ကိံ သုခါဒီနံ အတ္တနိ ပဋိဗဒ္ဓံ ယတော သုခါဒိနိဿယတာယ အတ္တာ အနုမီယတိ။ ယဒိ ဥပ္ပာဒေါ၊ ဧဝံ သန္တေ သဗ္ဗေပိ သုခါဒယော ဧကတော ဧဝ ဘဝေယျုံ ကာရဏဿ သန္နိဟိတဘာဝတော အညနိရပေက္ခတော စ။ အထ အညမ္ပိ ကိဉ္စိ ဣန္ဒြိယာဒိကာရဏန္တရမပေက္ခိတဗ္ဗံ၊ တဒေဝ ဟောတု ကာရဏံ၊ ကိမညေန အဒိဋ္ဌသာမတ္ထိယေန ပရိကပ္ပိတေန ပယောဇနံ။ အထ ပန တေသံ အတ္တာဓီနာ ဝုတ္တီတိ ဝဒေယျုံ၊ ဧဝမ္ပိ န သိဇ္ဈတိ ဥဒါဟရဏာဘာဝတော။ န ဟိ ရူပါဒိဝိနိမုတ္တော တာဒိသော ကောစိ သဘာဝဓမ္မော သုခါဒိသန္နိဿယဘူတော အတ္ထိ၊ ယတော အတ္တနော အတ္တတ္ထသိဒ္ဓိယာ ဥဒါဟရဏံ အပဒိသေယျုံ။ ဣမိနာ နယေန အသမာသပဒါဘိဓေယျတ္တာတိအာဒီနမ္ပိ အယုတ္တတ္တာ နိဝါရေတဗ္ဗာ။ တထာ ‘‘အညဿ သစ္စိကဋ္ဌဿ အသိဒ္ဓတ္တာ’’တိ ဣမိနာ စ ပကတိအဏုအာဒီနမ္ပိ ဗာဟိရပရိကပ္ပိတာနံ အသိဒ္ဓတာ ဝုတ္တာဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကထံ ပန တေသံ အသိဒ္ဓီတိ? ပမာဏေန အနုပလဗ္ဘနတော။ န ဟိ ပစ္စက္ခတော ပကတိ သိဒ္ဓါ ကပိလဿပိ ဣသိနော တဿ အပစ္စက္ခဘာဝဿ ကာပိလေဟိ အနုညာယမာနတ္တာ။

ယံ ပန ‘‘အတ္ထိ ပဓာနံ ဘေဒါနံ အနွယဒဿနတော သကလကလာပမတ္တံ ဝိယာ’’တိ တေ အနုမာနံ ဝဒန္တိ။ ဣမိနာ ဟိ ဘေဒါနံ သတွာဒီနံ ဝိဇ္ဇမာနပဓာနတာ ပဋိညာတာ။ ဧတ္ထ စ ဝုစ္စတေ – သကလာဒီနံ ပဓာနံ တဗ္ဗိဘာဂေဟိ ကိံ အညတ္တံ၊ ဥဒါဟု အနညန္တိ၊ ကိဉ္စေတ္ထ ယဒိ အညတ္တံ၊ သဗ္ဗော လောကော ပဓာနမယောတိ သမယဝိရောဓော သိယာ၊ သဏ္ဌာနဘေဒေန အညတ္ထ ပဋိဇာနနတော ¶ န ဒေါသောတိ စေ? တံ န၊ ဝလယကဋကာဒိသဏ္ဌာနဘေဒေပိ ကနကာဘေဒဒဿနတော။ န ဟိ သဏ္ဌာနံ ဝတ္ထုဘေဒနိမိတ္တံ တဿ အနုပါဒါနတ္တာ။ ယံ ယဿ ဘေဒနိမိတ္တံ၊ န တံ တဿ အနုပါဒါနံ ယထာ သုဝဏ္ဏမတ္တိကာဒိဃဋာဒီနံ သုဝဏ္ဏဃဋော မတ္တိကာဃဋော ကောသေယျပဋော ကပ္ပာသပဋောတိ စ သာဓေတဗ္ဗဓမ္မရဟိတဉ္စ ဥဒါဟရဏံ။ န ဟိ ပဓာနေကကာရဏပုဗ္ဗကတ္တံ သကလာဒီနံ ပကတိဝါဒိနော ¶ သိဒ္ဓံ၊ နာပိ ကာပိလာနံ ကထဉ္စိ အညတ္တာနုဇာနနတော။ အနညတ္တေ ပန ဥဒါဟရဏာဘာဝေါ။ န ဟိ တဒေဝ သာဓေတဗ္ဗံ တဒေဝ စ ဥဒါဟရဏံ ယုတ္တံ၊ အနွယဒဿနမ္ပိ အသိဒ္ဓံ။ န ဟိ တဒေဝ တေန အနွိတံ ယုဇ္ဇတိ။ ပဓာနေန အနွယဒဿနမ္ပိ အသိဒ္ဓံ ပရဝါဒိနောတိ ဂုဏဿ ပဓာနဿ အနနုဇာနနတော။ အထ ယံ ကိဉ္စိ ကာရဏံ ပဓာနံ ‘‘ပဓီယတိ ဧတ္ထ ဖလ’’န္တိ၊ ဧဝမ္ပိ အသိဒ္ဓမေဝ ကာရဏေ ဖလဿ အတ္ထိဘာဝါနနုဇာနနတော၊ ဟေတုနော စ အသိဒ္ဓနိဿယတာပရာဘိမတဘေဒါနနုဇာနနတော။ အထ ဝိသေသေန ကာရဏာယတ္တဝုတ္တိတာ ဖလဿ သာဓီယတိ၊ န ကိဉ္စိ ဝိရုဒ္ဓံ ဓမ္မာနံ ယထာသကံ ပစ္စယေန ပဋိစ္စသမုပ္ပတ္တိယာ ဣစ္ဆိတတ္တာတိ။

အပိစ ပကတိဝါဒိနော ‘‘သတွရဇတမသင်္ခါတာနံ တိဏ္ဏံ ဂုဏာနံ သမဘာဝေါ ပကတိ၊ သာ စ နိစ္စာ သတွာဒိဝိသမသဘာဝတော အနိစ္စတော မဟတာဒိဝိကာရတော အနညာ’’တိ ပဋိဇာနန္တိ။ သာ တေသံ ဝုတ္တပ္ပကာရာ ပကတိ န သိဇ္ဈတိ တတော ဝိရုဒ္ဓသဘာဝတော ဝိကာရတော အနညတ္တာ။ န ဟိ အဿဿ ဝိသာဏံ ဒီဃံ၊ တဉ္စ ရဿတော ဂေါဝိသာဏတော အနညန္တိ ဝုစ္စမာနံ သိဇ္ဈတိ။ ကိဉ္စ ဘိယျော? တိဏ္ဏံ ဧကဘာဝါဘာဝတော။ သတွာဒိဂုဏတ္တယတော ဟိ ပကတိယာ အနညတ္တံ ဣစ္ဆန္တာနံ တေသံ သတွာဒီနမ္ပိ ပကတိယာ အနညတ္တံ အာပဇ္ဇတိ၊ န စ ယုတ္တံ တိဏ္ဏံ ဧကဘာဝေါတိ။ ဧဝမ္ပိ ပကတိ န သိဇ္ဈတိ။ ကထံ? အနေကဒေါသာပတ္တိတော။ ယဒိ ဟိ ဗျတ္တသဘာဝတော ဝိကာရတော အဗျတ္တသဘာဝါ ပကတိ အနညာ၊ ဧဝံ သန္တေ ဟေတုမန္တတာ အနိစ္စတာ အဗျာပိတာ သကိရိယတာ အနေကတာ နိဿိတတာ လိင်္ဂတာ သာဝယဝတာ ပရတန္တြတာတိ ဧဝမာဒယော အနေကေ ဒေါသာ ပကတိယာ အာပဇ္ဇန္တိ၊ န ဇာတိဝိကာရတော အနညာ ပဋိဇာနိတဗ္ဗာ။ တထာ စ သတိ သမယဝိရောဓောတိ ကပ္ပနာမတ္တံ ပကတီတိ အသိဒ္ဓါ သာတိ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။

ပကတိယာ ¶ စ အသိဒ္ဓါယ တံနိမိတ္တကဘာဝေန ဝုစ္စမာနာ မဟတာဒယောပိ အသိဒ္ဓါ ဧဝ။ ယထာ စ ပကတိ မဟတာဒယော စ၊ ဧဝံ ဣဿရပဇာပတိပုရိသကာလသဘာဝနိယတိယဒိစ္ဆာဒယောပိ။ ဧတေသု ဟိ ဣဿရော တာဝ န သိဇ္ဈတိ ဥပကာရဿ အဒဿနတော။ သတ္တာနဉှိ ဇာတိယံ မာတာပိတူနံ ဗီဇခေတ္တဘာဝေန ကမ္မဿ ဟီနတာဒိဝိဘာဂကရဏေန၊ တတော ပရဉ္စ ဥတုအာဟာရာနံ ဗြူဟနုပတ္ထမ္ဘနေန၊ ဣန္ဒြိယာနံ ဒဿနာဒိကိစ္စသာဓနေန ဥပကာရော ဒိဿတိ၊ န၊ ဧဝမိဿရဿ။ ဟီနတာဒိဝိဘာဂကရဏမိဿရဿာတိ စေ? တံ န၊ အသိဒ္ဓတ္တာ။ ယထာဝုတ္တော ဥပကာရဝိသေသော ဣဿရနိမ္မိတော၊ န ကမ္မုနာတိ သာဓနီယမေတံ။ ဣတရတြာပိ သမာနမေတန္တိ စေ? န၊ ကမ္မတော ဖလနိယမသိဒ္ဓတ္တာ ¶ ။ သတိ ဟိ ကတူပစိတေ ကမ္မသ္မိံ တတ္ထ ယံ အကုသလံ၊ တတော ဟီနတာ၊ ယံ ကုသလံ၊ တတော ပဏီတတာတိ သိဒ္ဓမေတံ။ ဣဿရဝါဒိနာပိ ဟိ န သက္ကာ ကမ္မံ ပဋိက္ခိပိတုံ။

အပိစေတဿ လောကဝိစိတ္တဿ ဣဿရနိမ္မာနဘာဝေ ဗဟူ ဒေါသာ သမ္ဘဝန္တိ။ ကထံ? ယဒိ သဗ္ဗမိဒံ လောကဝိစိတ္တံ ဣဿရနိမ္မိတံ၊ သဟေဝ ဝစနေန ပဝတ္တိတဗ္ဗံ၊ န ကမေန။ န ဟိ သန္နိဟိတကာရဏာနံ ဖလာနံ ကမေန ဥပ္ပတ္တိ ယုတ္တာ၊ ကာရဏန္တရာပေက္ခာယ ဣဿရဿ သာမတ္ထိယဟာနိ။ စက္ခာဒီနံ စက္ခုဝိညာဏာဒီသု ကာရဏဘာဝေါ န ယုတ္တော။ ကရောတီတိ ဟိ ကာရဏန္တိ။ ဣဿရော ဧဝ စ ကာရကောတိ သဗ္ဗကာရဏာနံ ကာရဏဘာဝဟာနိ။ ယေဟိ ပုထုဝိသေသေဟိ ဣဿရော ပသီဒေယျ၊ တေသဉ္စ သယံကာရတာ အာပဇ္ဇတိ၊ တထာ သဗ္ဗေသံ ဟေတုကာနံ ကာရဏဘာဝေါ။ ယဉ္ဇေတံ နိမ္မာနံ၊ တဉ္စဿ အတ္တဒတ္ထံ ဝါ သိယာ၊ ပရတ္ထံ ဝါ သိယာ။ အတ္တဒတ္ထတာယံ အတ္တနော ဣဿရဘာဝဟာနိ အကတကိစ္စတာယ ဣသိတာဝသိတာဘာဝတော။ တေန ဝါ နိမ္မိတေန ယံ အတ္တနော ကာတဗ္ဗံ၊ တံ ကသ္မာ သယမေဝ န ကရောတိ။ ပရတ္ထတာယံ ပန ပရော နာမေတ္ထ လောကော ဧဝါတိ ကိမတ္ထိယံ တဿ နိရယာဒိရောဂါဒိဝိသာဒိနိမ္မာနံ။ ယာ စဿ ဣဿရတာ၊ သာ သယံကတာ ဝါ သိယာ ပရံကတာ ဝါ အဟေတုကာ ဝါ။ တတ္ထ သယံကတာ စေ၊ တတော ပုဗ္ဗေ အနိဿရဘာဝါပတ္တိ။ ပရံကတာ စေ၊ ပစ္ဆာပိ အနိဿရဘာဝါပတ္တိ သဥတ္တရတာ စ သိယာ။ အဟေတုကာ စေ၊ န ကဿစိ အနိဿရတာတိ ဧဝမိဿရဿပိ အသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ယထာ စ ဣဿရော၊ ဧဝံ ပဇာပတိ ပုရိသော စ။ နာမမတ္တမေဝ ဟေတ္ထ ဝိသေသော။ တေဟိ ဝါဒီဟိ ပကပ္ပိတံ ယဒိဒံ ‘‘ပဇာပတိ ပုရိသော’’တိ။ တံနိမိတ္တကံ ¶ ပန လောကပ္ပဝတ္တိံ ဣစ္ဆန္တာနံ ပဇာပတိဝါဒေ ပုရိသဝါဒေ စ ဣဿရဝါဒေ ဝိယ ဒေါသာ အသိဒ္ဓိ စ ဝိဓာတဗ္ဗာ။ ယထာ စေတေ ဣဿရာဒယော၊ ဧဝံ ကာလောပိ အသိဒ္ဓါ လက္ခဏာဘာဝတော။ ပရမတ္ထတော ဟိ ဝိဇ္ဇမာနာနံ ဓမ္မာနံ သဘာဝသင်္ခါတံ လက္ခဏံ ဥပလဗ္ဘတိ။ ယထာ ပထဝိယာ ကထိနတာ၊ န ဧဝံ ကာလဿ၊ တသ္မာ နတ္ထိ ပရမတ္ထတော ကာလောတိ။ ကာလဝါဒီ ပနာဟ ‘‘ဝတ္တနာလက္ခဏော ကာလော’’တိ။ သော ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ကာ ပနာယံ ဝတ္တနာ’’တိ။ သော အာဟ ‘‘သမယမုဟုတ္တာဒီနံ ပဝတ္တီ’’တိ။ တမ္ပိ န၊ ရူပါဒီဟိ အတ္ထန္တရဘာဝေန အနိဒ္ဓါရိတတ္တာ။ ပရမတ္ထတော ဟိ အနိဒ္ဓါရိတသဘာဝဿ ဝတ္တနာလက္ခဏတာယံ သသဝိသာဏာဒီနမ္ပိ တံလက္ခဏတာ အာပဇ္ဇေယျ။

ယံ ပန ဝဒန္တိ ကာဏာဒါ ‘‘အပရသ္မိံ အပရံ ယုဂပဒိ စိရံ ခိပ္ပမိတိ ကာလလိင်္ဂါနီတိ လိင်္ဂသဗ္ဘာဝတော ¶ အတ္ထိ ကာလော’’တိ၊ တံ အယုတ္တံ လိင်္ဂိနော အနုပလဗ္ဘမာနတ္တာ။ သိဒ္ဓသမ္ဗန္ဓေသု ဟိ လိင်္ဂေသု လိင်္ဂမတ္တဂ္ဂဟဏေန လိင်္ဂိနိ အဝဗောဓော ဘဝေယျ။ န စ ကေနစိ အဝိပရီတစေတသာ တေန လိင်္ဂေန သဟ ကဒါစိ ကာလသင်္ခါတော လိင်္ဂီ ဂဟိတပုဗ္ဗောတိ။ အတော န ယုတ္တံ ‘‘လိင်္ဂသဗ္ဘာဝတော အတ္ထိ ကာလော’’တိ။ ‘‘အပရသ္မိံ အပရ’’န္တိအာဒိကဿ ဝိသေသဿ နိမိတ္တဘာဝတော ယုတ္တန္တိ စေ? န၊ ပဌမဇာတတာဒိနိမိတ္တကတ္တာ တဿ။ န စ ပဌမဇာတတာဒိ နာမ ကောစိ ဓမ္မော အတ္ထိ အညတြ သမညာမတ္တတောတိ နတ္ထေဝ ပရမတ္ထတော ကာလော။ ကိဉ္စ ဘိယျော၊ ဗဟူနံ ဧကဘာဝါပတ္တိတော။ အတီတာဒိဝိဘာဂေန ဟိ လောကသမညာဝသေန ဗဟူ ကာလဘေဒါ။ တွဉ္စေတံ ဧကံ ဝဒသီတိ ဗဟူနံ ဧကဘာဝါဘာဝတော နတ္ထေဝ ပရမတ္ထတော ကာလော။ တထာ ဧကဿ အနေကဘာဝါပတ္တိတော။ ယော ဟိ အယံ အဇ္ဇ ဝတ္တမာနကာလော၊ သော ဟိယျော အနာဂတော အဟောသိ၊ သွေ အတီတော ဘဝိဿတိ။ ဟိယျော စ ဝတ္တမာနော အဇ္ဇ အတီတော အဟောသိ၊ တထာ သွေ ဝတ္တမာနောပိ အပရဇ္ဇ။ န စေကသဘာဝဿ အနေကသဘာဝတာ ယုတ္တာတိ အသိဒ္ဓါ ပရမတ္ထတော ကာလော။ ဓမ္မပ္ပဝတ္တိံ ပန ဥပါဒါယ ကပ္ပနာမတ္တသိဒ္ဓါယ လောကသမညာယ အတီတာဒိဝိဘာဂတော ဝေါဟရီယတီတိ ဝေါဟာရမတ္တကောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

သဘာဝနိယတိယဒိစ္ဆာဒယောပိ အသိဒ္ဓါ။ ကိံ ကာရဏာ? လက္ခဏာဘာဝါ။ န ဟိ သဘာဝတော နိယတိယဒိစ္ဆာ သမ္ဘဝတိ။ အညထာ ဧဝံဝိဓော ကောစိ ¶ ဘာဝေါ အတ္ထိ စေ၊ တေသံ သဘာဝသင်္ခါတေန လက္ခဏေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ပတိဋ္ဌာပကဟေတုနာ စ န စတ္ထိ။ ကေဝလံ ပနေတေ ဝါဒါ ဝိမဒ္ဒိယမာနာ အဟေတုဝါဒေ ဧဝ တိဋ္ဌန္တိ၊ န စာဟေတုကံ လောကဝိစိတ္တံ ဝိသေသာဘာဝပ္ပသင်္ဂတော။ အဟေတုကဘာဝေ ဟိ ပဝတ္တိယာ ယွာယံ နရသုရနိရယတိရစ္ဆာနာဒီသု ဣန္ဒြိယာဒီနံ ဝိသေသော၊ တဿ အဘာဝေါ အာပဇ္ဇတိ၊ န စာယံ ပဏ္ဍိတေဟိ ဣစ္ဆိတော။ ကိဉ္စ? ဒိဋ္ဌဘာဝတော။ ဒိဋ္ဌာ ဟိ စက္ခာဒိတော စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ ဗီဇာဒိတော အင်္ကုရာဒီနံ ပဝတ္တိ၊ တသ္မာပိ ဟေတုတောဝါယံ ပဝတ္တိ။ တထာ ပုရေ ပစ္ဆာ စ အဘာဝတော။ ယတော ယတော ဟိ ပစ္စယသာမဂ္ဂိတော ယံ ယံ ဖလံ နိဗ္ဗတ္တတိ၊ တတော ပုဗ္ဗေ ပစ္ဆာ စ န တဿ နိဗ္ဗတ္တိ သမ္ဘဝတိ၊ ကိဉ္စ ဗဟုနာ။ ယဒိ အဟေတုတော ပဝတ္တိ သိယာ၊ အဟေတုကာ ပဝတ္တီတိ ဣမာပိ ဝါစာ ယထာသကပစ္စယသမဝါယတော ပုရေ ပစ္ဆာ စ ဘဝေယျုံ၊ န စ ဘဝန္တိ အလဒ္ဓပ္ပစ္စယတ္တာ၊ မဇ္ဈေ ဧဝ စ ဘဝန္တိ လဒ္ဓပ္ပစ္စယတ္တာ။ ဧဝံ သဗ္ဗေပိ သင်္ခတာ ဓမ္မာတိ န သိဇ္ဈတိ အဟေတုဝါဒေါ။ တသ္မိဉ္စ အသိဒ္ဓေ ပဝတ္တိယာ အဟေတုဘာဝေါ ဝိယ အဟေတုပရိယာယဝိသေသဘူတာ သဘာဝနိယတိယဒိစ္ဆာဒယောပိ အသိဒ္ဓါ ဧဝ ဟောန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ယံ ပန ကာဏာဒါ ‘‘ပရမာဏဝေါ နိစ္စာ၊ တေဟိ ဒွိအဏုကာဒိဖလံ နိဗ္ဗတ္တတိ၊ တဉ္စ အနိစ္စံ ¶ ၊ တဿ ဝသေနေတံ လောကဝိစိတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တမ္ပိ မိစ္ဆာပရိကပ္ပမတ္တံ။ န ဟိ ပရမာဏဝေါ နာမ သန္တိ အညတြ ဘူတသင်္ဃာတာ။ သော ပန အနိစ္စောဝ၊ န စ နိစ္စတော အနိစ္စဿ နိဗ္ဗတ္တိ ယုတ္တာ တဿ ကာရဏဘာဝါနုပပတ္တိတော တထာ အဒဿနတော စ။ ယဒိ စ သော ကဿစိ ကာရဏဘာဝံ ဂစ္ဆေယျ၊ အနိစ္စော ဧဝ သိယာ ဝိကာရာပတ္တိတော။ န စာယံ သမ္ဘဝေါ အတ္ထိ၊ ယံ ဝိကာရံ အနာပဇ္ဇန္တမေဝ ကာရဏံ ဖလံ နိဗ္ဗတ္တေယျာတိ။ ဝိကာရဉ္စေ အာပဇ္ဇတိ၊ ကုတဿ နိစ္စတာဝကာသော၊ တသ္မာ ဝုတ္တပ္ပကာရာ ပရမာဏဝေါ သတ္တာ အနိစ္စာ၊ အညေပိ နိစ္စာဒိဘာဝေန ဗာဟိရကေဟိ ပရိကပ္ပိတာ အသိဒ္ဓါ ဧဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဓမ္မပ္ပဘေဒတော ပန အညဿ သစ္စိကဋ္ဌဿ အသိဒ္ဓတ္တာ’’တိ။

ဧတ္ထာဟ ‘‘ယဒိ ပရမတ္ထတော ပုဂ္ဂလော န ဥပလဗ္ဘတိ၊ ဧဝံ ပန ပုဂ္ဂလေ အနုပလဗ္ဘမာနေ အထ ကသ္မာ ဘဂဝါ ‘အတ္ထိ ပုဂ္ဂလော အတ္တဟိတာယ ပဋိပန္နော’တိ (အ။ နိ။ ၄။၉၅၊ ကထာ။ ၂၂)၊ ‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’န္တိ ¶ (အ။ နိ။ ၄။၉၅၊ ကထာ။ ၂၂) စ တတ္ထ တတ္ထ ပုဂ္ဂလဿ အတ္ထိဘာဝံ ပဝေဒေသီ’’တိ။ ဝိနေယျဇ္ဈာသယဝသေန။ တထာ တထာ ဝိနေတဗ္ဗာနဉှိ ပုဂ္ဂလာနံ အဇ္ဈာသယဝသေန ဝိနေယျဒမနကုသလော သတ္ထာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော လောကသမညာနုရူပံ တတ္ထ တတ္ထ ပုဂ္ဂလဂ္ဂဟဏံ ကရောတိ၊ န ပရမတ္ထတော ပုဂ္ဂလဿ အတ္ထိဘာဝတော။

အပိစ အဋ္ဌဟိ ကာရဏေဟိ ဘဂဝါ ပုဂ္ဂလကထံ ကထေတိ ဟိရောတ္တပ္ပဒီပနတ္ထံ၊ ကမ္မဿကတာဒီပနတ္ထံ၊ ပစ္စတ္တပုရိသကာရဒီပနတ္ထံ၊ အာနန္တရိယဒီပနတ္ထံ၊ ဗြဟ္မဝိဟာရဒီပနတ္ထံ၊ ပုဗ္ဗေနိဝါသဒီပနတ္ထံ၊ ဒက္ခိဏာဝိသုဒ္ဓိဒီပနတ္ထံ၊ လောကသမ္မုတိယာ အပ္ပဟာနတ္ထဉ္စာတိ။ ‘‘ခန္ဓာ ဓာတူ အာယတနာနိ ဟိရီယန္တိ ဩတ္တပ္ပန္တီ’’တိ ဟိ ဝုတ္တေ မဟာဇနော န ဇာနာတိ၊ သမ္မောဟံ အာပဇ္ဇတိ၊ ပဋိသတ္တု ဝါ ဟောတိ ‘‘ကိမိဒံ ခန္ဓာ ဓာတူ အာယတနာနိ ဟိရီယန္တိ ဩတ္တပ္ပန္တိ နာမာ’’တိ။ ‘‘ဣတ္ထီ ဟိရီယတိ ဩတ္တပ္ပတိ၊ ပုရိသော၊ ခတ္တိယော၊ ဗြာဟ္မဏော’’တိ ပန ဝုတ္တေ ဇာနာတိ၊ န သမ္မောဟံ အာပဇ္ဇတိ၊ န ပဋိသတ္တု ဟောတိ၊ တသ္မာ ဘဂဝါ ဟိရောတ္တပ္ပဒီပနတ္ထံ ပုဂ္ဂလကထံ ကထေတိ။ ‘‘ခန္ဓာ ကမ္မဿကာ၊ ဓာတုယော အာယတနာနီ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဧသေဝ နယော။ တသ္မာ ကမ္မဿကတာဒီပနတ္ထမ္ပိ ပုဂ္ဂလကထံ ကထေတိ။ ‘‘ဝေဠုဝနာဒယော မဟာဝိဟာရာ ခန္ဓေဟိ ကာရာပိတာ၊ ဓာတူဟိ၊ အာယတနေဟီ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဧသေဝ နယော။ တထာ ‘‘ခန္ဓာ မာတရံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေန္တိ၊ ပိတရံ၊ အရဟန္တံ၊ ရုဟိရုပ္ပာဒကမ္မံ၊ သင်္ဃဘေဒကမ္မံ ကရောန္တိ၊ ဓာတုယော၊ အာယတနာနီ’’တိ ဝုတ္တေပိ၊ ‘‘ခန္ဓာ မေတ္တာယန္တိ ¶ ၊ ဓာတုယော၊ အာယတနာနီ’’တိ ဝုတ္တေပိ၊ ‘‘ခန္ဓာ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရန္တိ၊ ဓာတုယော၊ အာယတနာနီ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဧသေဝ နယော။ တသ္မာ ဘဂဝါ ပစ္စတ္တပုရိသကာရဒီပနတ္ထံ အာနန္တရိယဒီပနတ္ထံ ဗြဟ္မဝိဟာရဒီပနတ္ထံ ပုဗ္ဗေနိဝါသဒီပနတ္ထဉ္စ ပုဂ္ဂလကထံ ကထေတိ။ ‘‘ခန္ဓာ ဒါနံ ပဋိဂ္ဂဏှန္တိ၊ ဓာတုယော၊ အာယတနာနီ’’တိ ဝုတ္တေပိ မဟာဇနော န ဇာနာတိ၊ သမ္မောဟံ အာပဇ္ဇတိ၊ ပဋိသတ္တု ဝါ ဟောတိ ‘‘ကိမိဒံ ခန္ဓာ ဓာတူ အာယတနာနိ ပဋိဂ္ဂဏှန္တိ နာမာ’’တိ။ ‘‘ပုဂ္ဂလော ပဋိဂ္ဂဏှာတီ’’တိ ပန ဝုတ္တေ ဇာနာတိ၊ န သမ္မောဟံ အာပဇ္ဇတိ၊ န ပဋိသတ္တု ဟောတိ၊ တသ္မာ ဘဂဝါ ဒက္ခိဏာဝိသုဒ္ဓိဒီပနတ္ထံ ပုဂ္ဂလကထံ ကထေတိ။ လောကသမ္မုတိဉ္စ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော နပ္ပဇဟန္တိ လောကသမညာယ လောကာဘိလာပေ ဌိတာယေဝ ဓမ္မံ ဒေသေန္တိ၊ တသ္မာ ဘဂဝါ လောကသမ္မုတိယာ အပ္ပဟာနတ္ထမ္ပိ ပုဂ္ဂလကထံ ကထေတီတိ ဣမေဟိ အဋ္ဌဟိ ¶ ကာရဏေဟိ ဘဂဝါ ပုဂ္ဂလကထံ ကထေတိ၊ န ပရမတ္ထတော ပုဂ္ဂလဿ အတ္ထိဘာဝတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဓမ္မပ္ပဘေဒါကာရေနေဝါတိ ယထာဝုတ္တရူပါဒိဓမ္မပ္ပဘေဒတော အညဿ သစ္စိကဋ္ဌဿ အသိဒ္ဓတ္တာ ရူပါဒိဓမ္မပ္ပဘေဒါကာရေနေဝ ပုဂ္ဂလဿ ဥပလဒ္ဓိယာ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ တေန ‘‘ကိံ တဝ ပုဂ္ဂလော ဥပလဗ္ဘမာနော ရုပ္ပနာကာရေန ဥပလဗ္ဘတိ၊ ဥဒါဟု အနုဘဝနသဉ္ဇာနနာဘိသင်္ခရဏဝိဇာနနေသု အညတရာကာရေနာ’’တိ ဒဿေတိ တဗ္ဗိနိမုတ္တဿ သဘာဝဓမ္မဿ လောကေ အဘာဝတော။ အဝိသေသဝိသေသေဟိ ပုဂ္ဂလူပလဗ္ဘဿ ပဋိညာပဋိက္ခေပပက္ခာ အနုဇာနနာဝဇာနနပက္ခာ။ ယဒိပိမေ ဒွေပိ ပက္ခာ အနုလောမပဋိလောမနယေသု လဗ္ဘန္တိ၊ အာဒိတော ပန ပဌမံ ဌပေတွာ ပဝတ္တော ပဌမနယော၊ ဣတရော ဒုတိယန္တိ ဣမံ နေသံ ဝိသေသံ ဒဿေန္တော ‘‘အနုဇာနနာ…ပေ… ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ အာဟ။ ယထာဓိကတာယ လဒ္ဓိယာ အနုလောမနတော စေတ္ထ ပဌမော နယော အနုလောမပက္ခော၊ တဗ္ဗိလောမနတော ဣတရော ပဋိလောမပက္ခောတိ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။

တေန ဝတ ရေတိ ဧတ္ထ တေနာတိ ကာရဏဝစနံ။ ယေန ပုဂ္ဂလူပလဗ္ဘော ပတိဋ္ဌပီယတိ၊ တေန ဟေတုနာ။ သွာယံ ဟေတု သာသနိကဿ ဗာဟိရကဿ စ ဝသေန ဟေဋ္ဌာ ဒဿိတော ဧဝ။ ဟေတုပတိရူပကေ စာယံ ဟေတုသမညာ ပရမတ္ထဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ ဟေဋ္ဌာ ‘‘အာဇာနာဟိ နိဂ္ဂဟ’’န္တိ နိဂ္ဂဟဿ သညာပနမတ္တံ ကတံ၊ တံ ဣဒါနိ ‘‘ယံ တတ္ထ ဝဒေသီ’’တိအာဒိနာ နိဂမနရူပေန မိစ္ဆာဘာဝဒဿနေန စ ဝိဘာဝိယမာနံ ပါကဋဘာဝကရဏတော အာရောပိတံ ပတိဋ္ဌာပိတံ ဟောတီတိ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘အာရောပိတတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဧတ္ထ ¶ စ ‘‘ပုဂ္ဂလော ဥပလဗ္ဘတီ’’တိ ပဋိညာဝယဝေါ သရူပေနေဝ ဒဿိတော။ ‘‘တေနာ’’တိ ဣမိနာ သာမညတော ဟေတာဝယဝေါ ဒဿိတော။ ယွာယံ ယသ္မာ ပဋိညာဓမ္မော ဟုတွာ သဒိသပက္ခေ ဝိဇ္ဇမာနော၊ ဝိသဒိသပက္ခေ အဝိဇ္ဇမာနောယေဝ ဟေတု လက္ခဏူပပန္နော နာမ ဟောတိ၊ န ဣတရော၊ တသ္မာ ယတ္ထ သော ဝိဇ္ဇတိ န ဝိဇ္ဇတိ စ၊ သော သဒိသာသဒိသဘာဝဘိန္နော ဒုဝိဓော ဒိဋ္ဌန္တာဝယဝေါ။ ယထာ ရူပါဒိ ဥပလဗ္ဘတိ၊ တထာ ပုဂ္ဂလော။ ယထာ စ သသဝိသာဏံ န ဥပလဗ္ဘတိ၊ န တထာ ပုဂ္ဂလောတိ ဥပနယော။ သွာယံ ‘‘ဝတ္တဗ္ဗေ ခေါ ပုဂ္ဂလော ဥပလဗ္ဘတိ သစ္စိကဋ္ဌပရမတ္ထေနာ’’တိ ဣမာယ ပါဠိယာ ဒီပိတော၊ ယော အဋ္ဌကထာယံ သဒ္ဓိံ ဟေတုဒါဟရဏေဟိ ‘‘ပါပနာ’’တိ ဝုတ္တော။ နိဂမနံ ပါဠိယံ သရူပေနေဝ အာဂတံ၊ ယာ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ရောပနာ’’တိ ¶ ဝုတ္တာတိ။ ဧဝံ ပေါရာဏေန ဉာယက္ကမေန သာဓနာဝယဝါ နိဒ္ဓါရေတွာ ယောဇေတဗ္ဗာ။

ဣဒါနိ ဝတ္တနေန ပရပက္ခုပလက္ခိတေ ဟေတုဒါဟရဏေ အနွယဗျတိရေကဒဿနဝသေန နိဒ္ဓါရေတွာ သာဓနပယောဂေါ ယောဇေတဗ္ဗော။ ကာရဏံ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ကိမေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဟေတုဒါဟရဏေဟိယေဝ ဟိ သပရပက္ခာနံ သာဓနံ ဒူသနံ ဝါ၊ န ပဋိညာယ၊ တဿာ သာဓေတဗ္ဗာဒိဘာဝတော။ တံ ပန ဒွယံ ‘‘တေန ဝတ ရေ’’တိအာဒိပါဠိယာ ဝိဘာဝိတံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပါပနာရောပနာသီသေန ဒဿိတံ။ ပဋိညာဌပနာ ပန တေသံ ဝိသယဒဿနံ ကထာယံ တံမူလတာယာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနာဟ ‘‘ယံ ပန ဝက္ခတီ’’တိအာဒိ။ တေနေဝ စ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဣဒံ အနုလောမ…ပေ… ဧကံ စတုက္ကံ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝက္ခတိ။ တထာ စာဟ ‘‘ယထာ ပန တတ္ထာ’’တိအာဒိ။ နိဂ္ဂဟောဝ ဝိသုံ ဝုတ္တော၊ န ပဋိကမ္မန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဝိသုံ ဝုတ္တောတိ စ ပါပနာရောပနာဟိ အသမ္မိဿံ ကတွာ ဝိသုံ အင်္ဂဘာဝေန ဝုတ္တော၊ န တဒညတရော ဝိယ တဒန္တောဂဓဘာဝေန ဝုတ္တော၊ နာပိ ဌပနာ ဝိယ အဂဏနုပဂဘာဝေနာတိ အတ္ထော။ ယေ ပနာတိ ပဒကာရေ သန္ဓာယာဟ။ ဒုတိယေ…ပေ… အာပဇ္ဇတိ တတ္ထ နိဂ္ဂဟဿ အယထာဘူတတ္တာ ပဋိကမ္မဿ စ ယထာဘူတဘာဝတောတိ အဓိပ္ပာယော။

၂။ ပရမတ္ထတော ပုဂ္ဂလံ နာနုဇာနာတိ၊ ဝေါဟာရတော ပန အနုဇာနာတီတိ သကဝါဒိမတံ ဇာနန္တေနပိ ပရဝါဒိနာ ဆလဝသေန ဝိဘာဂံ အကတွာ ‘‘ပုဂ္ဂလော နုပလဗ္ဘတိ သစ္စိကဋ္ဌပရမတ္ထေနာ’’တိ ပုစ္ဆာယ ကတာယ သကဝါဒီ တတ္ထ အယံ ပုဂ္ဂလဝါဒီ၊ ဣမဿ လဒ္ဓိ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗာတိ ပရမတ္ထသစ္စံ သန္ဓာယာဟ ‘‘အာမန္တာ’’တိ။ ‘‘န ဥပလဗ္ဘတီ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပုန ဣတရော သမ္မုတိသစ္စံ သန္ဓာယ ‘‘ယော သစ္စိကဋ္ဌော’’တိအာဒိမာဟ။ တဿတ္ထော – ယော လောကဝေါဟာရသိဒ္ဓါ သစ္စိကဋ္ဌော၊ တတော ဧဝ ကေနစိ အပဋိက္ခိပိတဗ္ဗတော ပရမတ္ထတော တတော သော ပုဂ္ဂလော ¶ နုပလဗ္ဘတီတိ။ ပုန သကဝါဒီ ပုဗ္ဗေ ပရမတ္ထသစ္စဝသေန ပုဂ္ဂလေ ပဋိက္ခိတ္တေ ဣဒါနိ သမ္မုတိသစ္စဝသေနာယံ ပုစ္ဆာတိ မန္တွာ တံ အပ္ပဋိက္ခိပန္တော ‘‘န ဟေဝံ ဝတ္တဗ္ဗေ’’တိ အာဟ။ တေနာဟ ‘‘အတ္တနာ အဓိပ္ပေတံ သစ္စိကဋ္ဌမေဝါတိ သမ္မုတိသစ္စံ သန္ဓာယာတိ အဓိပ္ပာယော’’တိ ¶ ။ ဧဝမဝဋ္ဌိတေ ‘‘ယဒိ ပရဝါဒိနာ…ပေ… နာရဘိတဗ္ဗာ’’တိ ဣဒံ န ဝတ္တဗ္ဗံ ပဌမပုစ္ဆာယ ပရမတ္ထသစ္စဿ သစ္စိကဋ္ဌောတိ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ ‘‘အထ သကဝါဒိနာ…ပေ… အာပဇ္ဇတီ’’တိ ဣဒမ္ပိ န ဝတ္တဗ္ဗံ ဒုတိယပုစ္ဆာယ သမ္မုတိသစ္စဿ သစ္စိကဋ္ဌောတိ အဓိပ္ပေတတ္တာ။

ယဒိ ဥဘယံ အဓိပ္ပေတန္တိ ဣဒံ ယဒိ ပဌမပုစ္ဆံ သန္ဓာယ၊ တဒယုတ္တံ တဿာ ပရမတ္ထသစ္စဿေဝ ဝသေန ပဝတ္တတ္တာ။ အထ ဒုတိယပုစ္ဆံ သန္ဓာယ၊ တဿာ သမ္မုတိသစ္စဝသေန ပဌမတ္ထံ ဝတွာ ပုန မိဿကဝသေန ဝတ္တုံ ‘‘သမ္မုတိသစ္စပရမတ္ထသစ္စာနိ ဝါ ဧကတော ကတွာပိ ဧဝမာဟာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ တမ္ပိ န ဝတ္တဗ္ဗမေဝ။ ဒွေပိ သစ္စာနီတိ သမ္မုတိပရမတ္ထသစ္စာနိ။ တေသု ပရမတ္ထသစ္စဿေဝ နိပ္ပရိယာယေန သစ္စိကဋ္ဌပရမတ္ထဘာဝေါ၊ ဣတရဿ ဥပစာရေန။ တထာ စ ဝုတ္တံ ‘‘မာယာ မရီစိ…ပေ… ဥတ္တမဋ္ဌော’’တိ။ တသ္မာ သမ္မုတိသစ္စဝသေန ဥပလဒ္ဓိံ ဣစ္ဆန္တေနပိ ပရမတ္ထသစ္စဝသေန အနိစ္ဆနတော ‘‘ပုဂ္ဂလော ဥပလဗ္ဘတိ သစ္စိကဋ္ဌပရမတ္ထေနာ’’တိအာဒိနာ အနုယောဂေါ ယုတ္တော။ ‘‘ပဓာနပ္ပဓာနေသု ပဓာနေ ကိစ္စသိဒ္ဓီ’’တိ ဧတေနေဝ ‘‘န စ သစ္စိကဋ္ဌေကဒေသေန အနုယောဂေါ’’တိအာဒိ နိဝတ္တိတဉ္စ ဟောတိ သစ္စိကဋ္ဌေကဒေသဘာဝဿေဝ အသိဒ္ဓတ္တာ။ နာဿ ပရမတ္ထသစ္စတာ အနုယုဉ္ဇိတဗ္ဗာတိ အဿ သစ္စိကဋ္ဌဿ ပရမတ္ထသစ္စတာ ပရဝါဒိနာ န အနုယုဉ္ဇိတဗ္ဗာ ‘‘ပုဂ္ဂလော နုပလဗ္ဘတိ သစ္စိကဋ္ဌပရမတ္ထေနာ’’တိ သကဝါဒိနောပိ သစ္စိကဋ္ဌပရမတ္ထတော တဿ ဣစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝေါဟရိတသစ္စိကဋ္ဌဿ အတ္တနာ အဓိပ္ပေတသစ္စိကဋ္ဌတာပိ ယုတ္တာ တဿ တေန အဓိပ္ပေတတ္တာ။ သွာယမတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဒဿိတောယေဝ။ ဝုတ္တနယောဝ ဒေါသောတိ ‘‘ဒွေပိ သစ္စာနီ’’တိအာဒိနာ အနန္တရမေဝ ဝုတ္တံ သန္ဓာယာဟ။ တဿ ပန အဒေါသဘာဝေါ ဒဿိတောယေဝ။ အထ န ဣတိ အထ န ဘူတသဘာဝတ္ထေန ဥပလဗ္ဘေယျာတိ ယောဇနာ။ ဝတ္တဗ္ဗောတိ ယဒေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ‘‘ယော လောကဝေါဟာရသိဒ္ဓါ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တမေဝ၊ တသ္မာ ဧတ္ထ ‘‘ပရမတ္ထတော ပုဂ္ဂလံ နာနုဇာနာတီ’’တိအာဒိနာ အဓိပ္ပာယမဂ္ဂနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

အနုညေယျမေတံ သိယာတိ ဧတံ အနုပလဗ္ဘနံ ပဌမပုစ္ဆာယံ ဝိယ ဒုတိယပုစ္ဆာယမ္ပိ အနုဇာနိတဗ္ဗံ သိယာ။ န ဝါ ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ အထ ဝါ ကိဉ္စိ န ဝတ္တဗ္ဗံ ဌပနီယတ္တာ ပဉှဿ။ တထာ ဟိဿ ဌပနီယာကာရံ ဒဿေန္တော ‘‘ယထာ ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ ဧတ္ထ စ ကာမံ သစ္စဒွယာကာရေန ¶ ပုဂ္ဂလော နုပလဗ္ဘတိ၊ သမ္မုတိယာကာရေန ပန နုပလဗ္ဘတီတိ ဥပလဗ္ဘနဘာဝဿ ဝသေန ပဋိက္ခေပေါ ကတောတိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အနုညာတံ ပဋိက္ခိတ္တဉ္စာတိ ¶ ပဌမပုစ္ဆာယံ အနုညာတံ၊ ဒုတိယပုစ္ဆာယံ ပဋိက္ခိတ္တံ။ ဧတံ ဆလဝါဒံ နိဿာယာတိ ဧတံ ဧကံယေဝ ဝတ္ထုံ ဥဒ္ဒိဿ အနုဇာနနပဋိက္ခိပနာကာရံ ဆလဝစနံ နိဿာယ။ တွံ နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ သမ္ဘဝန္တဿ သာမညေနာတိ နိဂ္ဂဟဋ္ဌာနဘာဝေန သမ္ဘဝန္တဿ အနုလောမနယေန အနုဇာနနပဋိက္ခေပဿ သမာနဘာဝေန။ အသမ္ဘဝန္တဿ ကပ္ပနန္တိ ပစ္စနီကနယေန တဿ နိဂ္ဂဟဋ္ဌာနဘာဝေန အသမ္ဘဝန္တဿ တထာ ကပ္ပနံ သံဝိဓာနံ ဆလဝါဒေါ ဘဝိတုံ အရဟတိ။ ‘‘အတ္ထဝိကပ္ပုပပတ္တိယာ ဝစနဝိဃာတော ဆလ’’န္တိ ဝုတ္တောဝါယမတ္ထော။ တေနာတိ ယထာဝုတ္တကပ္ပနံ ဆလဝါဒေါတိ ဝုတ္တတ္တာ။ ဝစနသာမညမတ္တံ ကပ္ပိတံ ဆလံ ဝဒတိ ဧတေနာတိ ဆလဝါဒေါ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဆလဝါဒဿ ကာရဏတ္တာ ဆလဝါဒေါ’’တိ။ ဝစနသာမညမတ္တံ အတ္ထဘူတံ တဒတ္ထံ ဆလဝါဒံ နိဿာယ။ ‘‘ဝိစာရေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ကိမေတ္ထ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။ ယဒိပိ ပက္ခဿ ဌပနာမူလကံ အနုဇာနနာဝဇာနနာနံ မိစ္ဆာဘာဝဒဿနံ တဗ္ဗိသယတ္တာ၊ ပါပနာရောပနာဟိ ဧဝ ပန သော ဝိဘာဝီယတိ၊ န ဌပနာယာတိ ပါကဋောယမတ္ထော။

၄-၅။ တေနာတိ သကဝါဒိနာ။ တေန နိယာမေနာတိ ယေန နိယာမေန သကဝါဒိနာ စတူဟိ ပါပနာရောပနာဟိဿ နိဂ္ဂဟော ကတော၊ တေန နိယာမေန နယေန။ သော နိဂ္ဂဟော ဒုက္ကဋော အနိဂ္ဂဟောယေဝါတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အနိဂ္ဂဟဘာဝဿ ဝါ ဥပဂမိတတ္တာ’’တိ၊ ပါပိတတ္တာတိ အတ္ထော။ ဧဝမေဝါတိ ယထာ ‘‘တယာ မမ ကတော နိဂ္ဂဟော’’တိအာဒိနာ အနိဂ္ဂဟဘာဝူပနယော ဝုတ္တော၊ ဧဝမေဝ။ ဧတဿာတိ ‘‘တေန ဟီ’’တိအာဒိနာ ဣမာယ ပါဠိယာ ဝုတ္တဿ။

အနုလောမပစ္စနီကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ပစ္စနီကာနုလောမဝဏ္ဏနာ

၇-၁၀။ အညေနာတိ သမ္မုတိသစ္စဘူတေန။ ပရဿာတိ သကဝါဒိနော။ သော ဟိ ပရဝါဒိနာ ပရော နာမ ဟောတိ။ ပဋိညာပဋိက္ခေပါနံ ဘိန္နဝိသယတ္တာ ‘‘အဝိရောဓိတတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အဘိန္နာဓိကရဏံ ¶ ဝိယ ဟိ အဘိန္နဝိသယမေဝ ဝိရုဒ္ဓံ နာမ သိယာ၊ န ဣတရန္တိ အဓိပ္ပာယော။ တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘န ဟိ…ပေ… အာပဇ္ဇတီ’’တိ အာဟ။ ယဒိ ဧဝံ ကထမိဒံ နိဂ္ဂဟဋ္ဌာနံ ဇာတန္တိ အာဟ ‘‘အတ္တနော ¶ ပနာ’’တိအာဒိ။ တေန ပဋိညာန္တရံ နာမ အညမေဝေတံ နိဂ္ဂဟဋ္ဌာနန္တိ ဒဿေတိ။

ပစ္စနီကာနုလောမဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သုဒ္ဓသစ္စိကဋ္ဌဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဩကာသသစ္စိကဋ္ဌော

၁။ အနုလောမပစ္စနီကဝဏ္ဏနာ

၁၁။ သာမညေန ဝုတ္တံ ဝိသေသနိဝိဋ္ဌံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗသ္မိံ သရီရေတိ အယမတ္ထော’’တိ။ သာမညဇောတနာ ဟိ ဝိသေသေ အဝတိဋ္ဌတီတိ ဝိသေသတ္ထိနာ ဝိသေသော အနုပယုဇ္ဇိတဗ္ဗောတိ။ ဧတေနာတိ ဒေသဝသေန သဗ္ဗတ္ထ ပဋိက္ခေပဝစနေန။

၃။ ကာလသစ္စိကဋ္ဌော

၁။ အနုလောမပစ္စနီကဝဏ္ဏနာ

၁၂။ မဇ္ဈိမဇာတိကာလေတိ ပစ္စုပ္ပန္နတ္တဘာဝကာလေ။ အတ္တဘာဝေါ ဟိ ဣဓ ‘‘ဇာတီ’’တိ အဓိပ္ပေတော။ တတော အတီတော ပုရိမဇာတိကာလော၊ အနာဂတော ပစ္ဆိမဇာတိကာလော။ ဣမေသု တီသူတိ သဗ္ဗတ္ထ၊ သဗ္ဗဒါ၊ သဗ္ဗေသူတိ ဣမေသု တီသု နယေသု။ ပါဌဿ သံခိတ္တတာ သုဝိညေယျာတိ တံ ဌပေတွာ အတ္ထဿ သဒိသတံ ဝိဘာဝေန္တော ‘‘ဣဓာပိ ဟိ…ပေ… ယောဇေတဗ္ဗ’’န္တိ အာဟ။ ဧတ္ထာပိ ‘‘န ကေနစိ သဘာဝေန ပုဂ္ဂလော ဥပလဗ္ဘတီ’’တိ အယမတ္ထော ဝုတ္တော ဟောတိ။ န ဟိ ကေနစိ သဘာဝေန ဥပလဗ္ဘမာနဿ သကလေကဒေသဝိနိမုတ္တော ပဝတ္တိကာလော နာမ အတ္ထီတိ။

၄။ အဝယဝသစ္စိကဋ္ဌော

၁။ အနုလောမပစ္စနီကဝဏ္ဏနာ

၁၃။ တတိယနယေ ¶ န သဗ္ဗေကဓမ္မဝိနိမုတ္တံ ပဝတ္တိဋ္ဌာနံ နာမ အတ္ထီတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

ဩကာသာဒိသစ္စိကဋ္ဌော

၂။ ပစ္စနီကာနုလောမဝဏ္ဏနာ

၁၄။ အနုလောမပဉ္စကဿာတိအာဒိမှိ ¶ အဋ္ဌကထာဝစနေ။ ပုန တတ္ထာတိ ယထာဝုတ္တေ အဋ္ဌကထာဝစနေ၊ တေသု ဝါ အနုလောမပဉ္စကပစ္စနီကေသု။ သဗ္ဗတ္ထ ပုဂ္ဂလော နုပလဗ္ဘတီတိအာဒိကဿ ပါဌပ္ပဒေသဿ အတ္ထော ‘‘သရီရံ သန္ဓာယာ’’တိအာဒိနာ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော အတ္ထော။ ပဋိကမ္မာဒိပါဠိန္တိ ပဋိကမ္မနိဂ္ဂဟဥပနယနနိဂမနပါဠိံ။ တီသု မုခေသူတိ ‘‘သဗ္ဗတ္ထာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တေသု တီသု ဝါဒမုခေသု။ ပစ္စနီကဿ ပါဠိ ဝုတ္တာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တန္တိ ပါဠိံ။ သင်္ခိပိတွာ အာဂတတ္တာ သရူပေန အဝုတ္တေ။ သုဒ္ဓိက…ပေ… ဝုတ္တံ ဟောတိ တတ္ထ ‘‘သဗ္ဗတ္ထာ’’တိအာဒိနာ သရီရာဒိနော ပရာမသနံ နတ္ထိ၊ ဣဓ အတ္ထီတိ အယမေဝ ဝိသေသော၊ အညံ သမာနန္တိ။

သစ္စိကဋ္ဌဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ သုဒ္ဓိကသံသန္ဒနဝဏ္ဏနာ

၁၇-၂၇။ သစ္စိကဋ္ဌဿ၊ သစ္စိကဋ္ဌေ ဝါ သံသန္ဒနံ သစ္စိကဋ္ဌသံသန္ဒနန္တိ သမာသဒွယံ ဘဝတီတိ ဒဿေန္တော ‘‘သစ္စိကဋ္ဌဿာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သစ္စိကဋ္ဌဿ ပုဂ္ဂလဿာတိ သစ္စိကဋ္ဌသဘာဝဿ ပရမတ္ထတော ဝိဇ္ဇမာနသဘာဝဿ ပုဂ္ဂလဿ။ ရူပါဒီဟိ သဒ္ဓိံ သံသန္ဒနန္တိ သစ္စိကဋ္ဌတာသာမညေန ရူပါဒီဟိ သမီကရဏံ။ သစ္စိကဋ္ဌေတိ သစ္စိကဋ္ဌဟေတု၊ တတ္ထ ဝါ တံ အဓိဋ္ဌာနံ ကတွာ။ ‘‘တုလျယောဂေ သမုစ္စယော’’တိ သမုစ္စယတ္ထတ္တာ ဧဝ စ-ကာရဿ သစ္စိကဋ္ဌေန ဥပလဒ္ဓိသာမညေန ¶ ဣဓ ရူပမာဟဋန္တိ တဿ ဥဒါဟဋဘာဝေါ ယုတ္တောတိ ‘‘ယထာရူပ’’န္တိ နိဒဿနဝသေန အတ္ထော ဝုတ္တော၊ အညထာ ဣဓ ရူပဿ အာဟရဏမေဝ ကိမတ္ထိယံ။ ဧဝံ သေသဓမ္မေသုပိ။ ယာ ပနေတ္ထ အညတ္တပုစ္ဆာ၊ သာပိ နိဒဿနတ္ထံ ဥပဗြူဟေတိ အညတ္တနိဗန္ဓနတ္တာ တဿ။ ဩပမ္မသံသန္ဒနေ ပန နိဒဿနတ္ထော ဂါဟီယတီတိ ဣမသ္မိံ သုဒ္ဓိကသံသန္ဒနေ ကေဝလံ သမုစ္စယဝသေနေဝ အတ္ထဒဿနံ ယုတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ရူပါဒီနိ ဥပါဒါပညတ္တိမတ္တတ္တာ ပုဂ္ဂလဿ သော တေဟိ အညော၊ အနညော စာတိ န ဝတ္တဗ္ဗောတိ အယံ သာသနက္ကမောတိ အာဟ ‘‘ရူပါဒီဟိ…ပေ… သမယော’’တိ။ အနုညာယမာနေတိ တသ္မိံ သမယေ သုတ္တေ စ အပ္ပဋိက္ခိပိယမာနေ။ အယဉ္စ အတ္ထော သာသနိကဿ ပရဝါဒိနော ဝသေန ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

‘‘အာဇာနာဟိ ¶ နိဂ္ဂဟ’’န္တိ ပါဌော ဒိဋ္ဌော ဘဝိဿတိ၊ အညထာ ‘‘ပဋိလောမပဉ္စကာနိ ဒဿိတာနိ၊ ပဋိကမ္မစတုက္ကာဒီနိ သံခိတ္တာနီ’’တိ န သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ အဓိပ္ပာယော။ စောဒနာယ ဝိနာ ပရဝါဒိနော ပဋိဇာနာပနံ နတ္ထီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ပဋိဇာနာပနတ္ထန္တိ…ပေ… စောဒနတ္ထ’’န္တိ။ စောဒနာပုဗ္ဗကဉှိ တဿ ပဋိဇာနာပနံ။ တေန ဖလဝေါဟာရေန ကာရဏံ ဝုတ္တန္တိ ဒဿေတိ။ အဗျာကတတ္တာတိ အဗျာကရဏီယတ္တာ၊ ဘဂဝတာ ဝါ န ဗျာကတတ္တာ။ ယဒိ ဌပနီယတ္တာ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗန္တိ ဣမသ္မိံ ပစ္စနီကနယေ ဌပနီယတ္တာ ပဉှဿ သကဝါဒိနာ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗံ။ ပရေနပီတိ ပရဝါဒိနာပိ ဌပနီယတ္တာ လဒ္ဓိမေဝ နိဿာယ အနုလောမနယေ ပဋိက္ခေပေါ ကတောတိ အယမေတ္ထ သုဒ္ဓိကသံသန္ဒနာယ အဓိပ္ပာယော ယုတ္တော အနုလောမေပိ ရူပါဒီဟိ အညတ္တစောဒနာယမေဝ ပရဝါဒိနာ ပဋိက္ခေပဿ ကတတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။

သုဒ္ဓိကသံသန္ဒနဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ဩပမ္မသံသန္ဒနဝဏ္ဏနာ

၂၈-၃၆။ ဥပလဒ္ဓိသာမညေန အညတ္တပုစ္ဆာ စာတိ ဣမိနာ ဒွယမ္ပိ ဥဒ္ဓရတိ ဥပလဒ္ဓိသာမညေန အညတ္တပုစ္ဆာ၊ ဥပလဒ္ဓိသာမညေန ပုစ္ဆာ စာတိ။ တတ္ထ ပစ္ဆိမံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဒွိန္နံ သမာနတာ’’တိအာဒိ။ တဿတ္ထော – ဒွိန္နံ ရူပဝေဒနာနံ ဝိယ ရူပပုဂ္ဂလာနံ သစ္စိကဋ္ဌေန သမာနတာ ¶ တေသံ အညတ္တဿ ကာရဏံ ယုတ္တံ န ဟောတိ။ အထ ခေါ…ပေ… ဥပလဗ္ဘနီယတာတိ ဣဒဉ္စ သံသန္ဒနံ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။ အယံ ဟေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – ယဒိ သစ္စိကဋ္ဌသာမညေန ရူပပုဂ္ဂလာနံ ဥပလဒ္ဓိသာမညံ ဣစ္ဆိတံ၊ တေနေဝ နေသံ အညတ္တမ္ပိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ။ အထ ပရမတ္ထဝေါဟာရဘေဒတော တေသံ အညတ္တံ န ဣစ္ဆိတံ၊ တတော ဧဝ ဥပလဒ္ဓိသာမညမ္ပိ န ဣစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ။

၃၇-၄၅။ ဥပလဒ္ဓီတိ ပုဂ္ဂလဿ ဥပလဒ္ဓိ ဝိဇ္ဇမာနတာ။ ‘‘ပဋိကမ္မပဉ္စက’’န္တိ ဝိညာယတီတိ ယောဇနာ။

ဩပမ္မသံသန္ဒနဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ စတုက္ကနယသံသန္ဒနဝဏ္ဏနာ

၄၆-၅၂။ ဧကဓမ္မတောပီတိ ¶ သတ္တပညာသာယ သစ္စိကဋ္ဌေသု ဧကဓမ္မတောပိ။ ဧတေန တတော သဗ္ဗတောပိ ပုဂ္ဂလဿ အညတ္တာနနုဇာနနံ ဒဿေတိ။ တေနာဟ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘သကလံ ပရမတ္ထသစ္စံ သန္ဓာယာ’’တိ။ ရူပါဒိဧကေကဓမ္မဝသေန နာနုယုဉ္ဇိတဗ္ဗော အဝယဝဗျတိရေကေန သမုဒါယဿ အဘာဝတော။ ယသ္မာ ပန သမုဒါယာဝယဝါ ဘိန္နသဘာဝါ၊ တသ္မာ ‘‘သမုဒါယတော…ပေ… နိဂ္ဂဟာရဟော သိယာ’’တိ ပရဝါဒိနော အာသင်္ကမာဟ။ ဧတံ ဝစနောကာသန္တိ ယဒိပိ သတ္တပညာသဓမ္မသမုဒါယတော ပုဂ္ဂလဿ အညတ္တံ န ဣစ္ဆတိ တဗ္ဗိနိမုတ္တဿ သစ္စိကဋ္ဌဿ အဘာဝတော၊ တဒေကဒေသတော ပနဿ အနညတ္တမ္ပိ န ဣစ္ဆတေဝ။ န ဟိ သမုဒါယော အဝယဝေါ ဟောတီတိ။ တသ္မာ ‘‘တံ ပဋိက္ခိပတော ကိံ နိဂ္ဂဟဋ္ဌာနန္တိ ဝတ္တုံ မာ လဗ္ဘေထာ’’တိ ဒဿေတုံ ‘‘အယဉ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ရူပါဒိဓမ္မပ္ပဘေဒဝိဘာဂမုခေနေဝ အနဝသေသတော ပုဂ္ဂလောတိ ဂဟဏာကာရဒဿနဝသေန ပဝတ္တော ပဌမဝိကပ္ပော၊ ဒုတိယော ပန အဝိဘာဂတော ပရမတ္ထသစ္စဘာဝသာမညေနာတိ အယံ ဣမေသံ ဒွိန္နံ ဝိကပ္ပာနံ ဝိသေသော။ ဣတီတိ ဝုတ္တပ္ပကာရပရာမသနန္တိ အာဟ ‘‘ဧဝ’’န္တိ။

သဘာဝဝိနိဗ္ဘောဂတောတိ သဘာဝေန ဝိနိဗ္ဘုဇ္ဇိတဗ္ဗတော။ သဘာဝဘိန္နော ဟိ ဓမ္မော တဒညဓမ္မတော ဝိနိဗ္ဘောဂံ လဘတိ။ တေနာဟ ‘‘ရူပတော အညသဘာဂတ္တာ’’တိ။ ရူပဝဇ္ဇေတိ ရူပဓမ္မဝဇ္ဇေ ¶ ။ တီသုပီတိ ‘‘ရူပသ္မိံ ပုဂ္ဂလော၊ အညတြ ရူပါ၊ ပုဂ္ဂလသ္မိံ ရူပ’’န္တိ ဣမေသု ဧဝံ ပဝတ္တေသု တီသုပိ အနုယောဂေသု။ သာသနိကော ဧဝါယံ ပုဂ္ဂလဝါဒီတိ ကတွာ အာဟ ‘‘န ဟိ သော သက္ကာယဒိဋ္ဌိံ ဣစ္ဆတီ’’တိ။ ‘‘ရူပဝါ’’တိ ဣမိနာ ရူပေန သကိဉ္စနတာဝ ဉာပီယတိ၊ န ရူပါယတ္တဝုတ္တိတာတိ အာဟ ‘‘အညတြ ရူပါတိ ဧတ္ထ စ ရူပဝါ ပုဂ္ဂလောတိ အယမတ္ထော သင်္ဂဟိတော’’တိ။

စတုက္ကနယသံသန္ဒနဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတာ စ သံသန္ဒနကထာဝဏ္ဏနာ။

၈။ လက္ခဏယုတ္တိဝဏ္ဏနာ

၅၄။ လက္ခဏယုတ္တိကထာယံ ¶ ‘‘ဆလဝသေန ပန ဝတ္တဗ္ဗံ အာဇာနာဟိ နိဂ္ဂဟ’’န္တိ ပါဌော ဂဟေတဗ္ဗော။

လက္ခဏယုတ္တိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဝစနသောဓနဝဏ္ဏနာ

၅၅-၅၉။ ပဒဒွယဿ အတ္ထတော ဧကတ္တေတိ ပဒဒွယဿ ဧကတ္တတ္ထေ သတီတိ အတ္ထော။ ပရိကပ္ပဝစနဉှေတံ ဒေါသဒဿနတ္ထံ ‘‘ဧဝံ သန္တေ အယံ ဒေါသော’’တိ။ တယိဒံ ဧကတ္တံ ဥပလဗ္ဘတိ ဧဝါတိ ပစ္ဆိမပဒါဝဓာရဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ကေဟိစိ ပုဂ္ဂလော ကေဟိစိ န ပုဂ္ဂလော’’တိ ဗျဘိစာရဒဿနတော ပရေန န သမ္ပဋိစ္ဆိတန္တိ ကတွာ တမေဝ အသမ္ပဋိစ္ဆိတတ္တံ ဝိဘာဝေန္တော ‘‘ပုဂ္ဂလဿ ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အဝိဘဇိတဗ္ဗတန္တိ ‘‘ဥပလဗ္ဘတိ စာ’’တိ ဧဝံ အဝိဘဇိတဗ္ဗတံ။ ဝိဘဇိတဗ္ဗတန္တိ ‘‘ပုဂ္ဂလော စ တဒညဉ္စ ဥပလဗ္ဘတီ’’တိ ဧဝံ ဝိဘဇိတဗ္ဗတံ။ ဧတေန ‘‘ပုဂ္ဂလော ဥပလဗ္ဘတိ ဧဝါ’’တိ ပစ္ဆိမပဒါဝဓာရဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ န ‘‘ပုဂ္ဂလော ဧဝ ဥပလဗ္ဘတီ’’တိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတိ။ တံ ဝိဘာဂန္တိ ယထာဝုတ္တံ ဝိဘဇိတဗ္ဗာဝိဘဇိတဗ္ဗံ ဝိဘာဂံ ဝဒတော သကဝါဒိနော၊ အညဿ ဝါ ကဿစိ။ ဧတဿာတိ ပရဝါဒိနော ¶ ။ ယထာဝုတ္တဝိဘာဂန္တိ ‘‘ပုဂ္ဂလော ဥပလဗ္ဘတိ…ပေ… ကေဟိစိ န ပုဂ္ဂလော’’တိ ဧဝံ ပါဠိယံ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ဝိဘာဂံ။ ယထာအာပါဒိတေနာတိ ‘‘ပုဂ္ဂလော ဥပလဗ္ဘတီတိ ပဒဒွယဿ အတ္ထတော ဧကတ္တေ’’တိအာဒိနာ အာပါဒိတပ္ပကာရေန။ န ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ယဒိပိ တေန ပုဂ္ဂလော ဥပလဗ္ဘတိ ဧဝ ဝုစ္စတိ၊ ဥပလဗ္ဘတီတိ ပန ပုဂ္ဂလော ဧဝ န ဝုစ္စတိ၊ အထ ခေါ အညောပိ၊ တသ္မာ ယထာဝုတ္တေန ပသင်္ဂေန န ဘဝိတဗ္ဗံ။ တေနာဟ ‘‘မဂ္ဂိတဗ္ဗော ဧတ္ထ အဓိပ္ပာယော’’တိ။

၆၀။ အတ္ထတော ပုဂ္ဂလော နတ္ထီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ အတ္တသုညတာဒဿနေန အနတ္တလက္ခဏဿ ဝိဟိတတ္တာ။

ဝစနသောဓနဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ပညတ္တာနုယောဂဝဏ္ဏနာ

၆၁-၆၆။ ရူပကာယာဝိရဟံ ¶ သန္ဓာယ အာဟ၊ န ရူပတဏှာသဗ္ဘာဝံ။ တထာ သတိ အနေကန္တိကတ္တာ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗမေဝ သိယာ၊ န အနုဇာနိတဗ္ဗန္တိ။ ‘‘အတ္ထိတာယာ’’တိ အာဟာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကာမီဘာဝဿ အနေကန္တိကတ္တာ ကဿစိ ကာမဓာတူပပန္နဿ ကာမဓာတုယာ အာယတ္တတ္တာဘာဝတော စ ကဒါစိ ဘာဝဿေဝါတိ ယောဇနာ။

၆၇။ ကာယာနုပဿနာယာတိ ကာယာနုပဿနာဒေသနာယ။ သာ ဟိ ကာယကာယာနုပဿီနံ ဝိဘာဂဂ္ဂဟဏဿ ကာရဏဘူတာ၊ ကာယာနုပဿနာ ဧဝ ဝါ။ ဧဝံလဒ္ဓိကတ္တာတိ အညော ကာယော အညော ပုဂ္ဂလောတိ ဧဝံလဒ္ဓိကတ္တာ။ အာဟစ္စ ဘာသိတန္တိ ဌာနကရဏာနိ အာဟန္တွာ ကထိတံ၊ ဘဂဝတာ သာမံ ဒေသိတန္တိ အတ္ထော။

ပညတ္တာနုယောဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁။ ဂတိအနုယောဂဝဏ္ဏနာ

၆၉-၇၂။ ယာနိဿ ¶ သုတ္တာနိ နိဿာယ လဒ္ဓိ ဥပ္ပန္နာ၊ တေသံ ဒဿနတော ပရတော ‘‘တေန ဟိ ပုဂ္ဂလော သန္ဓာဝတီ’’တိအာဒိနာ ပါဠိ အာဂတာ၊ ပုရတော ပန ‘‘န ဝတ္တဗ္ဗံ ပုဂ္ဂလော သန္ဓာဝတီ’’တိအာဒိနာ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ဒဿေန္တော…ပေ… ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ဒဿေတွာတိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ‘‘ယာနိဿ…ပေ… တာနိ ဒဿေတွာ ‘တေန ဟိ ပုဂ္ဂလော သန္ဓာဝတီ’တိအာဒိမာဟာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ဒဿေန္တောတိ ဝါ ဣဒံ ဒဿနကိရိယာယ န ဝတ္တမာနတာမတ္တဝစနံ၊ အထ ခေါ တဿာ လက္ခဏတ္ထဝစနံ၊ ဟေတုဘာဝဝစနံ ဝါတိ န ကောစိ ဒေါသော။

၉၁။ သော ဝတ္တဗ္ဗောတိ သော ဇီဝသရီရာနံ အနညတာပဇ္ဇနာကာရော ဝတ္တဗ္ဗော၊ နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ရူပီ အတ္တာ’’တိ ဣမိဿာ လဒ္ဓိယာ ဝသေန ‘‘ယေန ရူပသင်္ခါတေန အတ္တနော သဘာဝဘူတေန သရီရေန သဒ္ဓိံ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဧဝံ ပန အတ္ထေ သတိ သော အာကာရော ဝုတ္တော ဧဝ ဟောတိ၊ တထာ စ သတိ ‘‘ရူပံ ပုဂ္ဂလောတိ အနနုညာတတ္တာ’’တိ ဧဝမ္ပိ ဝတ္တုံ န သက္ကာ။ ယသ္မာ ပန ‘‘ဣဓ သရီရနိက္ခေပါ’’တိ အနန္တရံ ဝက္ခတိ၊ တသ္မာ ¶ ‘‘သော ဝတ္တဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ နိရယူပဂဿ ပုဂ္ဂလဿ အန္တရာဘဝံ န ဣစ္ဆတီတိ ဣဒံ ပုရာတနာနံ အန္တရာဘဝဝါဒီနံ ဝသေန ဝုတ္တံ။ အဓုနာတနာ ပန ‘‘ဥဒ္ဓံပါဒေါ တု နာရကော’’တိ ဝဒန္တာ တဿပိ အန္တရာဘဝံ ဣစ္ဆန္တေဝ၊ ကေစိ ပန အသညူပဂါနံ။ အရူပူပဂါနံ ပန သဗ္ဗေပိ န ဣစ္ဆန္တိ။ တတ္ထ ယေ ‘‘သညုပ္ပာဒါ စ ပန တေ ဒေဝါ တမှာ ကာယာ စဝန္တီ’’တိ သုတ္တဿ အတ္ထံ မိစ္ဆာ ဂဟေတွာ စုတူပပါတကာလေသု အသညီနံ သညာ အတ္ထီတိ အန္တရာဘဝတောဝ အသညူပပတ္တိံ ဣစ္ဆန္တိ၊ တဒညေသံ ဝသေန ‘‘သဝေဒနော…ပေ… ပဋိက္ခိပတီ’’တိ ဒဿေန္တော ‘‘ယေ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ ကေ ပနေဝံ ဣစ္ဆန္တိ? သဗ္ဗတ္ထိဝါဒီသု ဧကစ္စေ။

၉၂။ နေဝသညာနာသညာယတနေတိ နေဝသညာနာသညာယတနေ ဘဝေ၊ အစိတ္တုပ္ပာဒေ ဝါ သညာ အတ္ထီတိ ဣစ္ဆန္တီတိ န ဝတ္တဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ယတော သော သညာဘဝေန အသင်္ဂဟိတော၊ ဘဝန္တရဘာဝေန စ သင်္ဂဟိတော။

၉၃။ ဣန္ဓနုပါဒါနော အဂ္ဂိ ဝိယ ဣန္ဓနေန ရူပါဒိဥပါဒါနော ပုဂ္ဂလော ရူပါဒိနာ ဝိနာ နတ္ထီတိ ဧတ္ထ အယမဓိပ္ပာယဝိဘာဝနာ – ယထာ န ဝိနာ ဣန္ဓနေန အဂ္ဂိ ပညာပီယတိ၊ န စ တံ အညံ ဣန္ဓနတော သက္ကာ ပဋိဇာနိတုံ၊ နာပိ အနညံ။ ယဒိ ဟိ အညံ သိယာ၊ န ဥဏှံ ဣန္ဓနံ ¶ သိယာ၊ အထ အနညံ၊ နိဒဟိတဗ္ဗံယေဝ ဒါဟကံ သိယာ၊ ဧဝံ န ဝိနာ ရူပါဒီဟိ ပုဂ္ဂလော ပညာပီယတိ၊ န စ တေဟိ အညော၊ နာပိ အနညော သဿတုစ္ဆေဒဘာဝပ္ပသင်္ဂတောတိ ပရဝါဒိနော အဓိပ္ပာယော။ တတ္ထ ယဒိ အဂ္ဂိန္ဓနောပမာ လောကဝေါဟာရေန ဝုတ္တာ၊ အပဠိတ္တံ ကဋ္ဌာဒိဣန္ဓနံ နိဒဟိတဗ္ဗဉ္စ၊ ပဠိတ္တံ ဘာသုရုဏှံ အဂ္ဂိဒါဟကဉ္စ၊ တဉ္စ ဩဇဋ္ဌမကရူပံ ပဗန္ဓဝသေန ပဝတ္တံ အနိစ္စံ သင်္ခတံ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နံ။ ယဒိ ဧဝံ ပုဂ္ဂလော ရူပါဒီဟိ အညော အနိစ္စော စ အာပန္နော၊ အထ ပရမတ္ထတော စ၊ တသ္မိံယေဝ ကဋ္ဌာဒိသညိတေ ရူပသင်္ခါတပဠိတ္တေ ယံ ဥသုမံ သော အဂ္ဂိ တံသဟဇာတာနိ တီဏိဘူတာနိ ဣန္ဓနံ။ ဧဝမ္ပိ သိဒ္ဓံ လက္ခဏဘေဒတော အဂ္ဂိန္ဓနာနံ အညတ္တန္တိ အဂ္ဂိ ဝိယ ဣန္ဓနတော ရူပါဒီဟိ အညော ပုဂ္ဂလော အနိစ္စော စ အာပဇ္ဇတီတိ။

ဂတိအနုယောဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၂။ ဥပါဒါပညတ္တာနုယောဂဝဏ္ဏနာ

၉၇။ နီလဂုဏယောဂတော ¶ နီလော၊ နီလော ဧဝ နီလကော၊ တဿ၊ အယံ ပနဿ နီလပညတ္တိ နီလရူပုပါဒါနာတိ အာဟ ‘‘နီလံ…ပေ… ပညတ္တီ’’တိ။ ဧဝံ ပန ပါဌေ ဌိတေ နီလံ ဥပါဒါယ နီလောတိ ကထမယံ ပဒုဒ္ဓါရောတိ အာဟ ‘‘နီလံ ရူပံ…ပေ… ဧတ္ထ ယော ပုဋ္ဌော နီလံ ဥပါဒါယ နီလော’’တိ။ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ ဝစနေ။ တဒါဒီသူတိ ‘‘ပီတံ ရူပံ ဥပါဒါယာ’’တိအာဒိကံ အဋ္ဌကထာယံ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဂဟိတမေဝ တဒတ္ထဒဿနဝသေန ဂဏှာတိ။

၉၈။ ဝုတ္တန္တိ ‘‘မဂ္ဂကုသလော’’တိအာဒီသု ဆေကဋ္ဌံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ကုသလပညတ္တိံ ကုသလဝေါဟာရံ။

၁၁၂။ ပုဗ္ဗပက္ခံ ဒဿေတွာ ဥတ္တရမာဟာတိ ပရဝါဒီ ပုဗ္ဗပက္ခံ ဒဿေတွာ သကဝါဒိဿ ဥတ္တရမာဟ။

၁၁၅။ ‘‘ရူပံ ရူပဝါ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တံ ပရဝါဒိဝါဒံ ဘိန္ဒိတုံ ‘‘ယထာ န နိဂဠော နေဂဠိကော’’တိအာဒိနာ ¶ သကဝါဒိဝါဒေါ အာရဒ္ဓါတိ အာဟ ‘‘ယဿ ရူပံ သော ရူပဝါတိ ဥတ္တရပက္ခေ ဝုတ္တံ ဝစနံ ဥဒ္ဓရိတွာ’’တိ။

၁၁၈။ ဝိညာဏနိဿယဘာဝူပဂမနန္တိ စက္ခုဝိညာဏဿ နိဿယဘာဝူပဂမနံ။ တယိဒံ ဝိသေသနံ စက္ခုဿာတိ ဣမိနာဝ သိဒ္ဓန္တိ န ကတံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဥပါဒါပညတ္တာနုယောဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၃။ ပုရိသကာရာနုယောဂဝဏ္ဏနာ

၁၂၃။ ကမ္မာနန္တိ ကုသလာကုသလကမ္မာနံ။ တဂ္ဂဟဏေနေဝ ဟိ တံတံကိစ္စကရဏီယေ ကိရိယာနမ္ပိ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ နိပ္ဖာဒကပ္ပယောဇကဘာဝေနာတိ ကာရကကာရာပကဘာဝေန။

၁၂၅။ ကမ္မကာရကဿ ပုဂ္ဂလဿ ယော အညော ပုဂ္ဂလော ကာရကော။ တေနပီတိ ကာရကကာရကေနပိ။ တဿာတိ ကာရကကာရကဿ။ အညန္တိ အညံ ကမ္မံ။ ဧဝန္တိ ဣမိနာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန။ တေဟိ တေဟိ ကာရကေဟိ ပုဂ္ဂလာ ဝိယ အညာနိ ကမ္မာနိ ကရီယန္တီတိ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ¶ ‘‘ကမ္မဝဋ္ဋဿ အနုပစ္ဆေဒံ ဝဒန္တီ’’တိ။ ဧဝံ သန္တေ ပုဂ္ဂလဿ ကာရကော၊ ကမ္မဿ ကာရကောတိ အယံ ဝိဘာဂေါ ဣဓ အနာမဋ္ဌော ဟောတိ၊ တထာ စ သတိ ကာရကပရမ္ပရာယ ဝစနံ ဝိရုဇ္ဈေယျာတိ အာဟ ‘‘ပုဂ္ဂလဿ…ပေ… ဝိစာရေတဗ္ဗမေတ’’န္တိ။ တဿ ကာရကန္တိ ပုဂ္ဂလဿ ကာရကံ။ ဣဒဉ္စာတိ န ကေဝလံ ပုဂ္ဂလကာရကဿ ကမ္မကာရကတာပတ္တိယေဝ ဒေါသော၊ အထ ခေါ ဣဒံ ကမ္မကာရကတာယ ကာရကပရမ္ပရာပဇ္ဇနမ္ပိ ဝိစာရေတဗ္ဗံ၊ န ယုဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ ပုဂ္ဂလာနဉှိ ပဋိပါဋိယာ ကာရကဘာဝေါ ကာရကပရမ္ပရာ။

၁၇၀။ ဧကော အန္တောတိ ‘‘ဂါဟော’’တိ သဿတဂါဟသင်္ခါတော အန္တောတိ အတ္ထော။

၁၇၆။ သိယာ အညော၊ သိယာ အနညော၊ သိယာ န ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘အညောတိ ဝါ အနညောတိ ဝါ’’တိ ¶ ၊ ဧဝံ ပဝတ္တနိဂဏ္ဌဝါဒသဒိသတ္တာ သော ဧဝ ဧကော နေဝ သော ဟောတိ၊ န အညောတိ လဒ္ဓိမတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘ဣဒံ ပန နတ္ထေဝါ’’တိ။ ပရဿ ဣစ္ဆာဝသေနေဝါတိ ပရဝါဒိနော လဒ္ဓိဝသေနေဝ။ ဧကံ အနိစ္ဆန္တဿာတိ ဧကံ ‘‘သော ကရောတိ၊ သော ပဋိသံဝေဒေတီ’’တိ ဂဟဏံ သဿတဒိဋ္ဌိဘယေန ပဋိက္ခိပန္တဿ ဣတရံ ဥစ္ဆေဒဂ္ဂဟဏံ အာပန္နံ။ တဉ္စ ပဋိက္ခိပန္တဿ အညံ မိဿကံ နိစ္စာနိစ္စဂ္ဂဟဏံ၊ ဝိက္ခေပဂ္ဂဟဏဉ္စ အာပန္နံ။ ကာရကဝေဒကိစ္ဆာယ ဌတွာတိ သွေဝ ကာရကော ဝေဒကော စာတိ ဣမသ္မိံ အာဒါယေ ဌတွာ။ တံတံအနိစ္ဆာယာတိ တဿ တဿ ဝါဒဿ အသမ္ပဋိစ္ဆနေန။ အာပန္နဝသေနပီတိ အာပန္နဂါဟဝသေနပိ အယံ အနုယောဂေါ ဝုတ္တောတိ ယောဇနာ။ သဗ္ဗေသံ အာပန္နတ္တာတိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန သဗ္ဗေသံ ဝိကပ္ပာနံ အနုက္ကမေန အာပန္နတ္တာ နာယမနုယောဂေါ ကတောတိ ယောဇနာ။ ဧကေကဿေဝါတိ တေသု ဝိသုံ ဝိသုံ ဧကေကဿေဝ အာပန္နတ္တာ။ တန္တိဝသေန ပန တေ ဝိကပ္ပာ ဧကဇ္ဈံ ဒဿေတွာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧကတော ယောဇေတဗ္ဗံ စတုန္နမ္ပိ ပဉှာနံ ဧကတော ပုဋ္ဌတ္တာ။

ပုရိသကာရာနုယောဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ကလျာဏဝဂ္ဂေါ နိဋ္ဌိတော။

၁၄။ အဘိညာနုယောဂဝဏ္ဏနာ

၁၉၃။ ဝိကုဗ္ဗတီတိ ¶ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ အာဒိအတ္ထော၊ ပကာရတ္ထော ဝါ။ တေန ‘‘ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ သဒ္ဒံ သုဏာတီ’’တိအာဒိကံ သင်္ဂဏှာတိ။ အဘိညာနုယောဂေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ တဒဘိညာဝတောတိ အာသဝက္ခယာဘိညာဝတော။ အရဟတော သာဓနန္တိ အရဟတော သစ္စိကဋ္ဌပရမတ္ထေန ပုဂ္ဂလတ္တာဘာဝသာဓနံ။ တဗ္ဘာဝဿာတိ အရဟတ္တဿ။ အရဟတ္တဓာရာနဉှိ ခန္ဓာ နာမ ပုဂ္ဂလတ္တံ တဿပိ ဟောတီတိ။

အဘိညာနုယောဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၅-၁၈။ ဉာတကာနုယောဂါဒိဝဏ္ဏနာ

၂၀၉။ တတိယကောဋိဘူတဿာတိ ¶ တတိယကောဋိသဘာဝဿ သင်္ခတာသင်္ခတဝိနိမုတ္တသဘာဝဿ။ သဘာဝဿာတိ စ သဘာဝဓမ္မဿ။ လဒ္ဓိံ နိဂူဟိတွာတိ ပုဂ္ဂလော နေဝ သင်္ခတော၊ နာသင်္ခတောတိ လဒ္ဓိံ အဝိဘာဝေတွာ။

ဉာတကာနုယောဂါဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၉။ ပဋိဝေဓာနုယောဂါဒိဝဏ္ဏနာ

၂၁၈။ ပဇာနနံ နာမ န ဟောတိ နိဗ္ဗိဒါဒီနံ အပ္ပစ္စယတ္တာ။ ပရိစ္ဆေဒနသမတ္ထတဉ္စ ဒဿေတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

၂၂၈။ သဟရူပဘာဝေါ ရူပေန သမင်္ဂိတာ၊ ဝိနာရူပဘာဝေါ တတော ဝိနိဿဋတာတိ တဒုဘယံ ရူပဿ အဗ္ဘန္တရဂမနံ ဗဟိနိက္ခမနဉ္စ ဟောတိ။ တသ္မာ တံ ဒွယံ သဟရူပဘာဝဝိနာရူပဘာဝါနံ လက္ခဏဝစနန္တိ ဝုတ္တံ။

၂၃၇။ ဩဠာရိကောတိ ထူလော။ အာဟိတော အဟံ မာနော ဧတ္ထာတိ အတ္တာ၊ အတ္တဘာဝေါ။ သော ဧဝ ယထာသကံ ကမ္မုနာ ပဋိလဘိတဗ္ဗတော ပဋိလာဘော။ ပဒဒွယေနပိ ကာမာဝစရတ္တဘာဝေါ ကထိတော။ မနောမယော အတ္တပဋိလာဘော ရူပါဝစရတ္တဘာဝေါ။ သော ဟိ ဈာနမနေန နိဗ္ဗတ္တတ္တာ ¶ မနောမယော။ အရူပေါ အတ္တပဋိလာဘောတိ အရူပါဝစရတ္တဘာဝေါ။ သော ဟိ ရူပေန အမိဿိတတ္တာ အရူပေါတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘အတ္တာ’’တိ ပန ဇီဝေ လောကဝေါဟာရော နိရုဠှော၊ အသတိပိ ဇီဝေ တထာနိရုဠှံ လောကဝေါဟာရံ ဂဟေတွာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါပိ ဝေါဟရန္တီတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဣတိ ဣမာ လောကဿ သမညာ၊ ယာဟိ တထာဂတော ဝေါဟရတီ’’တိ ဝတွာ ဣဒါနိ ယထာ ဝေါဟရန္တိ၊ တံ ပကာရံ ဝိဘာဝေန္တော ‘‘အပရာမသ’’န္တိအာဒိမာဟ။

ပစ္စတ္တသာမညလက္ခဏဝသေနာတိ ကက္ခဠဖုသနာဒိသလက္ခဏဝသေန အနိစ္စတာဒိသာမညလက္ခဏဝသေန စ။ ဣမိနာတိ ‘‘ပစ္စတ္တသာမညလက္ခဏဝသေနာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တေန ပရမတ္ထတော ပုဂ္ဂလာဘာဝဝစနေန ¶ ။ ဣတော ပုရိမာတိ တတ္ထ တတ္ထ သကဝါဒိပဋိက္ခေပါဒိဝိဘာဝနဝသေန ပဝတ္တာ ဣတော အတ္ထသံဝဏ္ဏနတော ပုရိမာ။ ဣမိနာတိ ဝါ ‘‘ယထာ ရူပါဒယော ဓမ္မာ’’တိအာဒိနာ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တဝစနေန။ ယထာ စာတိ ဧတ္ထ စ-သဒ္ဒေါ သမုစ္စယတ္ထော။ တေန သမညာနတိဓာဝနံ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာ ပရာမာသော စ န ဟောတိ ဇနပဒနိရုတ္တိယာ အဘိနိဝိသိတဗ္ဗတော၊ ယထာ စ သမညာတိဓာဝနံ န ဟောတိ၊ ဧဝံ ဣတော ပုရိမာ စ အတ္ထဝဏ္ဏနာ ယောဇေတဗ္ဗာ။ သမညာတိဓာဝနေ ဟိ သတိ သဗ္ဗလောကဝေါဟာရူပစ္ဆေဒေါ သိယာတိ။

တသ္မာ သစ္စန္တိ ယသ္မာ တတ္ထ ပရမတ္ထာကာရံ အနာရောပေတွာ သမညံ နာတိဓာဝန္တော ကေဝလံ လောကသမ္မုတိယာဝ ဝေါဟရတိ၊ တသ္မာ သစ္စံ ပရေသံ အဝိသံဝါဒနတော။ တထကာရဏန္တိ တထော အဝိတထော ဓမ္မသဘာဝေါ ကာရဏံ ပဝတ္တိဟေတု ဧတဿာတိ တထကာရဏံ၊ ပရမတ္ထဝစနံ၊ အဝိပရီတဓမ္မသဘာဝဝိသယန္တိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ဓမ္မာနံ တထတာယ ပဝတ္တ’’န္တိ။

ပဋိဝေဓာနုယောဂါဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပုဂ္ဂလကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ပရိဟာနိကထာ

၁။ ဝါဒယုတ္တိပရိဟာနိကထာဝဏ္ဏနာ

၂၃၉။ ဣဒံ ¶ ¶ သုတ္တန္တိ ဣဒံ လက္ခဏမတ္တံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘ပဉ္စိမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာ သမယဝိမုတ္တဿ ဘိက္ခုနော ပရိဟာနာယ သံဝတ္တန္တီ’’တိ (အ။ နိ။ ၅။၁၄၉-၁၅၀) ဣဒမ္ပိ ဟိ သုတ္တံ အနာဂါမိအာဒီနံယေဝ ပရိဟာနိနိဿယော၊ န အရဟတော။ သမယဝိမုတ္တောတိ အဋ္ဌသမာပတ္တိလာဘိနော သေက္ခဿေတံ နာမံ။ ယထာဟ –

‘‘ကတမော စ ပုဂ္ဂလော သမယဝိမုတ္တော? ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော ကာလေန ကာလံ သမယေန သမယံ အဋ္ဌ ဝိမောက္ခေ ကာယေန ဖုသိတွာ ဝိဟရတိ၊ ပညာယ စဿ ဒိသွာ ဧကစ္စေ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော သမယဝိမုတ္တော’’တိ (ပု။ ပ။ ၁)။

‘‘ပရိဟာနိဓမ္မော’’တိ စ ပုထုဇ္ဇနော စ ဧကစ္စော စ သေက္ခော အဓိပ္ပေတော၊ န အရဟာတိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ယထာဒဿိတာနိ သုတ္တာနိ အနာဂါမိအာဒီနံ ပရိဟာနိလဒ္ဓိယာ နိဿယော၊ န အရဟတော၊ တသ္မာ။ တံ နိဿာယ တံ အပေက္ခိတွာ ယသ္မာ ‘‘အရဟတောပီ’’တိ ဧတ္ထ အရဟတောပိ ပရိဟာနိ၊ ကော ပန ဝါဒေါ အနာဂါမိအာဒီနန္တိ အယမတ္ထော လဗ္ဘတိ၊ တသ္မာ ပိ-သဒ္ဒသမ္ပိဏ္ဍိတမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘အရဟတောပိ…ပေ… ယောဇေတဗ္ဗ’’န္တိ အာဟ။ ယသ္မာ ဝါ ကာမဉ္စေတ္ထ ဒုတိယသုတ္တံ သေက္ခဝသေန အာဂတံ၊ ပဌမတတိယသုတ္တာနိ ပန အသေက္ခဝသေနပိ အာဂတာနီတိ တေသံ လဒ္ဓိ၊ တသ္မာ ‘‘အရဟတောပီ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘ဣဒံ သုတ္တံ အရဟတော’’တိအာဒိ။

တတိယသ္မိန္တိ ‘‘သဗ္ဗေသညေဝ အရဟန္တာနံ ပရိဟာနီ’’တိ ဧတသ္မိံ ပဉှေ။ သော ဟိ ‘‘သဗ္ဗေဝ အရဟန္တော’’တိအာဒိနာ ¶ အာဂတေသု တတိယော ပဉှော။ တေသန္တိ မုဒိန္ဒြိယာနံ။ တတိယသ္မိမ္ပီတိ ပိ-သဒ္ဒေါ ဝုတ္တတ္ထသမုစ္စယော။ တေန ပဌမပဉှံ သမုစ္စိနောတိ ‘‘တတ္ထပိ တိက္ခိန္ဒြိယာ အဓိပ္ပေတာ’’တိ။

သောယေဝ န ပရိဟာယတီတိ သောတာပန္နောယေဝ သောတာပန္နဘာဝတော န ပရိဟာယတီတိ အတ္ထော။ န စေတ္ထ သကဒါဂါမိဘာဝါပတ္တိယာ သောတာပန္နဘာဝါပဂမော ပရိဟာနိ ဟောတိ ဝိသေသာဓိဂမဘာဝတော။ ပတ္တဝိသေသတော ¶ ဟိ ပရိဟာနီတိ။ ဣတရေတိ သကဒါဂါမိအာဒိကာ။ ဥပရိမဂ္ဂတ္ထာယာတိ ဥပရိမဂ္ဂတ္တယပဋိလာဘတ္ထာယ ‘‘နိယတော’’တိ ဝုတ္တမတ္ထံ အဂ္ဂဟေတွာ။

ဝါဒယုတ္တိပရိဟာနိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ အရိယပုဂ္ဂလသံသန္ဒနပရိဟာနိကထာဝဏ္ဏနာ

၂၄၁။ တတောတိ အရဟတ္တတော။ တတ္ထာတိ ဒဿနမဂ္ဂဖလေ။ ဝါယာမေနာတိ ဝိပဿနုဿာဟနေန။ တဒနန္တရန္တိ သောတာပတ္တိဖလာနန္တရံ။ ပဌမံ ဒဿနမဂ္ဂဖလာနန္တရံ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ၊ တတော ပရိဟီနော ပုန ဝါယမန္တော တဒနန္တရံ န အရဟတ္တံ ပါပုဏာတီတိ ကာ ဧတ္ထ ယုတ္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ ပရဝါဒီ နာမ ယုတ္တမ္ပိ ဝဒတိ အယုတ္တမ္ပီတိ ကိံ တဿ ဝါဒေ ယုတ္တိဂဝေသနာယာတိ ပန ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အပရိဟာနသဘာဝေါ ဘာဝနာမဂ္ဂေါ အရိယမဂ္ဂတ္တာ ဒဿနာဒဿနမဂ္ဂေါ ဝိယ။ န စေတ္ထ အသိဒ္ဓတာသင်္ကာ လောကုတ္တရမဂ္ဂဿ ပရဿပိ အရိယမဂ္ဂဘာဝဿ သိဒ္ဓတ္တာ၊ နာပိ လောကိယမဂ္ဂေန အနေကန္တိကတာ အရိယသဒ္ဒေန ဝိသေသိတတ္တာ။ တထာ န ဝိရုဒ္ဓတာ ဒုတိယမဂ္ဂါဒီနံ ဘာဝနာမဂ္ဂဘာဝဿ ဩဠာရိကကိလေသပ္ပဟာနာဒီနဉ္စ ပရဿပိ အာဂမတော သိဒ္ဓတ္တာ။

အရိယပုဂ္ဂလသံသန္ဒနပရိဟာနိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ သုတ္တသာဓနပရိဟာနိကထာဝဏ္ဏနာ

၂၆၅။ ပုဂ္ဂလပညတ္တိအဋ္ဌကထာယံ ¶ ‘‘ပတ္တိ၊ ဖုသနာ’’တိ စ ပစ္စက္ခတော အဓိဂမော အဓိပ္ပေတောတိ ဝုတ္တံ ‘‘ပတ္တဗ္ဗံ ဝဒတီတိ အာဟ ဖုသနာရဟ’’န္တိ။

၂၆၇။ ကတသန္နိဋ္ဌာနဿာတိ ဣမသ္မိံ သတ္တာဟေ မာသေ ဥတုမှိ အန္တောဝဿေ ဝါ အညံ အာရာဓေဿာမီတိ ကတနိစ္ဆယဿ။

သုတ္တသာဓနပရိဟာနိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပရိဟာနိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ဗြဟ္မစရိယကထာ

၁။ သုဒ္ဓဗြဟ္မစရိယကထာဝဏ္ဏနာ

၂၆၉။ ဟေဋ္ဌာပီတိ ¶ ¶ ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တိဒေဝေဟိ ဟေဋ္ဌာပိ။ မဂ္ဂဘာဝနမ္ပိ န ဣစ္ဆန္တီတိ ဝိညာယတိ ‘‘ဣဓ ဗြဟ္မစရိယဝါသော’’တိ ဣမိနာ ‘‘ဒွေပိ ဗြဟ္မစရိယဝါသာ နတ္ထိ ဒေဝေသူတိ ဥပလဒ္ဓိဝသေနာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။

၂၇၀။ တဿေဝါတိ ပရဝါဒိနော ဧဝ။ ပုဂ္ဂလဝသေနာတိ ‘‘ဂိဟီနဉ္စေဝ ဧကစ္စာနဉ္စ ဒေဝါန’’န္တိ ဧဝံ ပုဂ္ဂလဝသေန။ တဿာတိ ပရဝါဒိနော။ ပဋိက္ခေပေါ န ယုတ္တောတိ ဧဝံ ပုဂ္ဂလဝသေန အတ္ထယောဇနာ န ယုတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနေန ပန ကတာပိ အတ္ထဝဏ္ဏနာ ဩကာသဝသေန ပရိစ္ဆိဇ္ဇတီတိ နာယံ ဒေါသော။ တဿာယံ အဓိပ္ပာယောတိ အယံ ‘‘ဂိဟီနဉ္စေဝါ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တော တဿ ပရဝါဒိနော ယဒိ အဓိပ္ပာယော၊ ဧဝံ သညာယ ပရဝါဒိနော သကဝါဒိနာ သမာနာဒါယောတိ န နိဂ္ဂဟာရဟော သိယာ။ တေနာဟ ‘‘သက…ပေ… တဗ္ဗော’’တိ။ ပဌမံ ပန အနုဇာနိတွာ ပစ္ဆာ ပဋိက္ခေပေနေဝ နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကေစိ ‘‘ယတ္ထ နတ္ထိ ပဗ္ဗဇ္ဇာ၊ နတ္ထိ တတ္ထ ဗြဟ္မစရိယဝါသောတိ ပုစ္ဆာယ ဧကစ္စာနံ မနုဿာနံ မဂ္ဂပ္ပဋိဝေဓံ သန္ဓာယ ပရဝါဒိနော ပဋိက္ခေပေါ။ ယဒိပိ သော ဒေဝါနံ မဂ္ဂပ္ပဋိလာဘံ န ဣစ္ဆတိ၊ သမ္ဘဝန္တံ ပန သဗ္ဗံ ဒဿေတုံ အဋ္ဌကထာယံ ‘ဂိဟီန’မိစ္စေဝ အဝတွာ ‘ဧကစ္စာနဉ္စ ဒေဝါန’န္တိ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န သုန္ဒရံ ‘‘သန္ဓာယာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ၊ ပုရိမောယေဝတ္ထော ယုတ္တော။

သုဒ္ဓဗြဟ္မစရိယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ သံသန္ဒနဗြဟ္မစရိယကထာဝဏ္ဏနာ

၂၇၃။ ရူပါဝစရမဂ္ဂေနာတိ ¶ ရူပါဝစရဇ္ဈာနေန။ တဉှိ ရူပဘဝူပပတ္တိယာ ဥပါယဘာဝတော မဂ္ဂေါတိ ဝုတ္တော။ ယထာဟ ‘‘ရူပုပပတ္တိယာ မဂ္ဂံ ဘာဝေတီ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၆၀)။ ဣဒန္တိ ဣဒံ ရူပါဝစရဇ္ဈာနံ။ ‘‘ဣဓဝိဟာယနိဋ္ဌဟေတုဘူတော ရူပါဝစရမဂ္ဂေါ’’တိအာဒိကံ ဒီပေန္တံ ဝစနံ အနာဂါမိမဂ္ဂဿ တဗ္ဘာဝဒီပကေန ‘‘ဣဓ ဘာဝိတမဂ္ဂေါ’’တိအာဒိကေန ကထံ သမေတီတိ စောဒေတွာ ယထာ သမေတိ ¶ ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ပုဗ္ဗေ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘ပုဗ္ဗေ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ဣဓ ဘာဝိတမဂ္ဂေါ’’တိအာဒိကံ ဝဒန္တိ၊ ဣဓာပိ ပန ‘‘ရူပါဝစရမဂ္ဂေနာ’’တိအာဒိကံ။ တတ္ထ အနာဂါမီ ဧဝါတိ အနာဂါမိဖလဋ္ဌော ဧဝ။ ဈာနာနာဂါမီတိ အသမုစ္ဆိန္နဇ္ဈတ္တသံယောဇနောပိ ရူပဘဝေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ အနာဝတ္တိဓမ္မမဂ္ဂံ ဘာဝေတွာ တတ္ထေဝ ပရိနိဗ္ဗာယနတော။ အဓိပ္ပာယောတိ ယထာဝုတ္တော ဒွိန္နံ အဋ္ဌကထာဝစနာနံ အဝိရောဓဒီပကော အဓိပ္ပာယော။

ဣဓာတိ ကာမလောကေ။ တတ္ထာတိ ဗြဟ္မလောကေ။ ဧတ္ထ စ ပရဝါဒီ ဧဝံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော ‘‘တီဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဌာနေဟီ’’တိ သုတ္တံ ကိံ ယထာရုတဝသေန ဂဟေတဗ္ဗတ္ထံ၊ ဥဒါဟု သန္ဓာယဘာသိတန္တိ? တတ္ထ ဇာနမာနော သန္ဓာယဘာသိတန္တိ ဝဒေယျ။ အညထာ ‘‘ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တိဒေဝေ ဥပါဒါယာ’’တိအာဒိ ဝတ္တုံ န သက္ကာ ‘‘ဒေဝေ စ တာဝတိံသေ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ ယထာ ဟိ တဿ ‘‘သေယျထာပိ ဒေဝေဟိ တာဝတိံသေဟိ သဒ္ဓိံ မန္တေတွာ’’တိအာဒီသု ဝိယ သက္ကံ ဒေဝရာဇာနံ ဥပါဒါယ ကာမာဝစရဒေဝေသု တာဝတိံသဒေဝါ ပါကဋာ ပညာတာတိ တေသံ ဂဟဏံ၊ န တေယေဝ အဓိပ္ပေတာတိ သုတ္တပဒဿ သန္ဓာယဘာသိတတ္ထံ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ ‘‘ဣဓ ဗြဟ္မစရိယဝါသော’’တိ ဧတ္ထာပိ အနဝဇ္ဇသုခအဗျာသေကသုခနေက္ခမ္မသုခါဒိသန္နိဿယဘာဝေန မဟာနိသံသတာယ သာသနေ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ‘‘ဣဓ ဗြဟ္မစရိယဝါသော’’တိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ အဓိပ္ပေတာ။ သာ ဟိ ဥတ္တရကုရုကာနံ ဒေဝါနဉ္စ အနောကာသဘာဝတော ဒုက္ကရာ ဒုလ္လဘာ စ။ တတ္ထ သူရိယပရိဝတ္တာဒီဟိပိ ဒေဝေသု မဂ္ဂပဋိလာဘာယ အတ္ထိတာ ဝိဘာဝေတဗ္ဗာ၊ ဥတ္တရကုရုကာနံ ပန ဝိသေသာနဓိဂမဘာဝေါ ဥဘိန္နမ္ပိ ဣစ္ဆိတော ဧဝါတိ။

သံသန္ဒနဗြဟ္မစရိယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဗြဟ္မစရိယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ဩဓိသောကထာဝဏ္ဏနာ

၂၇၄။ ဩဓိသောတိ ¶ ဘာဂသော၊ ဘာဂေနာတိ အတ္ထော။ ဘာဂေါ နာမ ယသ္မာ ဧကဒေသော ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဧကဒေသေန ဧကဒေသေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယဒိ စတုန္နံ မဂ္ဂါနံ ဝသေန သမုဒယပက္ခိကဿ ကိလေသဂဏဿ စတုဘာဂေဟိ ပဟာနံ ‘‘ဩဓိသော ပဟာန’’န္တိ အဓိပ္ပေတံ၊ ဣစ္ဆိတမေဝေတံ သကဝါဒိဿ ‘‘တိဏ္ဏံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ ဒိဋ္ဌိဂတာနံ ပဟာနာယာ’’တိ ¶ စ အာဒိဝစနတော။ ယသ္မာ ပန မဂ္ဂေါ စတူသု သစ္စေသု နာနာဘိသမယဝသေန ကိစ္စကရော၊ န ဧကာဘိသမယဝသေနာတိ ပရဝါဒိနော လဒ္ဓိ၊ တသ္မာ ယထာ ‘‘မဂ္ဂေါ ကာလေန ဒုက္ခံ ပရိဇာနာတိ၊ ကာလေန သမုဒယံ ပဇဟတီ’’တိအာဒိနာ နာနက္ခဏဝသေန သစ္စေသု ပဝတ္တတီတိ ဣစ္ဆိတော၊ ဧဝံ ပစ္စေကမ္ပိ နာနက္ခဏဝသေန ပဝတ္တေယျ။ တထာ သတိ ဒုက္ခာဒီနံ ဧကဒေသဧကဒေသမေဝ ပရိဇာနာတိ ပဇဟတီတိ ဒဿေတုံ ပါဠိယံ ‘‘သောတာပတ္တိ…ပေ… ဧကဒေသေ ပဇဟတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သတိ ဟိ နာနာဘိသမယေ ပဌမမဂ္ဂါဒီဟိ ပဟာတဗ္ဗာနံ သံယောဇနတ္တယာဒီနံ ဒုက္ခဒဿနာဒီဟိ ဧကဒေသဧကဒေသပ္ပဟာနံ သိယာတိ ဧကဒေသသောတာပတ္တိမဂ္ဂဋ္ဌာဒိတာ၊ တတော ဧဝ ဧကဒေသသောတာပန္နာဒိတာ စ အာပဇ္ဇတိ အနန္တရဖလတ္တာ လောကုတ္တရကုသလာနံ၊ န စ တံ ယုတ္တံ။ န ဟိ ကာလဘေဒေန ဝိနာ သော ဧဝ သောတာပန္နော၊ အသောတာပန္နော စာတိ သက္ကာ ဝိညာတုံ။ တေနာဟ ‘‘ဧကဒေသံ သောတာပန္နော၊ ဧကဒေသံ န သောတာပန္နော’’တိအာဒိ။

အပိစာယံ နာနာဘိသမယဝါဒီ ဧဝံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော ‘‘မဂ္ဂဉာဏံ သစ္စာနိ ပဋိဝိဇ္ဈန္တံ ကိံ အာရမ္မဏတော ပဋိဝိဇ္ဈတိ၊ ဥဒါဟု ကိစ္စတော’’တိ။ ယဒိ အာရမ္မဏတောတိ ဝဒေယျ၊ တဿ ဝိပဿနာဉာဏဿ ဝိယ ဒုက္ခသမုဒယာနံ အစ္စန္တပရိစ္ဆေဒသမုစ္ဆေဒါ န ယုတ္တာ တတော အနိဿဋတ္တာ၊ တထာ မဂ္ဂဒဿနံ။ န ဟိ သယမေဝ အတ္တာနံ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တတီတိ ယုတ္တံ၊ မဂ္ဂန္တရပရိကပ္ပနာယံ အနဝဋ္ဌာနံ အာပဇ္ဇတီတိ၊ တသ္မာ တီဏိ သစ္စာနိ ကိစ္စတော၊ နိရောဓံ ကိစ္စတော အာရမ္မဏတော စ ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ ဧဝမသမ္မောဟတော ပဋိဝိဇ္ဈန္တဿ မဂ္ဂဉာဏဿ နတ္ထေဝ နာနာဘိသမယော။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘ယော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခံ ပဿတိ၊ ဒုက္ခသမုဒယမ္ပိ သော ပဿတီ’’တိအာဒိ။ န စေတံ ကာလန္တရဒဿနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ‘‘ယော နု ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဒုက္ခံ ပဿတိ၊ ဒုက္ခသမုဒယမ္ပိ သော ပဿတိ၊ ဒုက္ခနိရောဓမ္ပိ…ပေ… ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိပဋိပဒမ္ပိ သော ပဿတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၁၀၀) ဧကသစ္စဒဿနသမင်္ဂိနော အညသစ္စဒဿနသမင်္ဂိဘာဝဝိစာရဏာယံ တဒတ္ထသာဓနတ္ထံ အာယသ္မတာ ဂဝံပတိတ္ထေရေန အာဘတတ္တာ ပစ္စေကဉ္စ သစ္စတ္တယဒဿနဿ ယောဇိတတ္တာ။ အညထာ ပုရိမဒိဋ္ဌဿ ပုန အဒဿနတော သမုဒယာဒိဒဿနေ ဒုက္ခာဒိဒဿနမယောဇနီယံ ¶ သိယာ။ န ဟိ လောကုတ္တရမဂ္ဂေါ လောကိယမဂ္ဂေါ ဝိယ ကတကာရိဘာဝေန ပဝတ္တတိ သမုစ္ဆေဒကတ္တာ။ တထာ ယောဇနေ စ သဗ္ဗံ ဒဿနံ ¶ ဒဿနန္တရပရန္တိ ဒဿနာနုပရမော သိယာ။ ဧဝံ အာဂမတော ယုတ္တိတော စ နာနာဘိသမယဿ အသမ္ဘဝတော ပစ္စေကံ မဂ္ဂါနံ ဩဓိသော ပဟာနံ နတ္ထီတိ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။

ဩဓိသောကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ဇဟတိကထာဝဏ္ဏနာ

၁။ နသုတ္တာဟရဏကထာဝဏ္ဏနာ

၂၈၀။ ယဒိပိ ပါဠိယံ ‘‘တယော မဂ္ဂေ ဘာဝေတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ မဂ္ဂဘာဝနာ ပန ယာဝဒေဝ ကိလေသသမုစ္ဆိန္ဒနတ္ထာတိ ဉတွာ ‘‘ကိစ္စသဗ္ဘာဝန္တိ တီဟိ ပဟာတဗ္ဗဿ ပဟီနတ’’န္တိ အာဟ။ တတ္ထ တီဟီတိ ဟေဋ္ဌိမေဟိ တီဟိ အရိယမဂ္ဂေဟိ ပဟာတဗ္ဗဿ အဇ္ဈတ္တသံယောဇနဿ ပဟီနတံ သမုစ္ဆိန္ဒနန္တိ အတ္ထော။ တံ ပန ကိစ္စန္တိ အဓောဘာဂိယသံယောဇနေသု မဂ္ဂဿ ပဟာနာဘိသမယကိစ္စံ။ တေနေဝ မဂ္ဂေနာတိ အနာဂါမိမဂ္ဂေနေဝ။ ဧတံ န သမေတီတိ ဧဝံ မဂ္ဂုပ္ပာဒတော ပဂေဝ ကာမရာဂဗျာပါဒါ ပဟီယန္တီတိ လဒ္ဓိကိတ္တနံ ဣမိနာ မဂ္ဂဿ ကိစ္စသဗ္ဘာဝကထနေန န သမေတိ န ယုဇ္ဇတိ။ တသ္မာတိ ဣမိနာ ယထာဝုတ္တမေဝ ဝိရောဓံ ပစ္စာမသတိ။ ပဟီနာနန္တိ ဝိက္ခမ္ဘိတာနံ။ ယော ဟိ ဈာနလာဘီ ဈာနေန ယထာဝိက္ခမ္ဘိတေ ကိလေသေ မဂ္ဂေန သမုစ္ဆိန္ဒတိ၊ သော ဣဓာဓိပ္ပေတော။ တေနာဟ ‘‘ဒဿနမဂ္ဂေ…ပေ… အဓိပ္ပာယော’’တိ။

ဇဟတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ သဗ္ဗမတ္ထီတိကထာဝဏ္ဏနာ

၁။ ဝါဒယုတ္တိဝဏ္ဏနာ

၂၈၂။ သဗ္ဗံ ¶ အတ္ထီတိ ဧတ္ထ ယသ္မာ ပစ္စုပ္ပန္နံ ဝိယ အတီတာနာဂတမ္ပိ ဓရမာနသဘာဝန္တိ ပရဝါဒိနော လဒ္ဓိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗန္တိ ကာလဝိဘာဂတော အတီတာဒိဘေဒံ သဗ္ဗံ။ သော ပန ‘‘ယမ္ပိ နတ္ထိ၊ တမ္ပိ အတ္ထီ’’တိ ကာလဝိမုတ္တဿ ဝသေန အနုယောဂေါ၊ တံ အတိပ္ပသင်္ဂဒဿနဝသေန ပရဝါဒိပဋိညာယ ဒေါသာရောပနံ။ နယဒဿနံ ဝါ အတီတာနာဂတာနံ နတ္ထိဘာဝဿ။ အတ္ထီတိ ¶ ပန အယံ အတ္ထိဘာဝေါ ယသ္မာ ဒေသကာလာကာရဓမ္မေဟိ ဝိနာ န ဟောတိ၊ တသ္မာ တံ တာဝ တေဟိ သဒ္ဓိံ ယောဇေတွာ အနုယောဂံ ဒဿေတုံ ‘‘သဗ္ဗတ္ထ သဗ္ဗမတ္ထီ’’တိအာဒိနာ ပါဠိ ပဝတ္တာ။ တတ္ထ ယဒိပိ သဗ္ဗတ္ထာတိ ဣဒံ သာမညဝစနံ၊ တံ ပန ယသ္မာ ဝိသေသနိဝိဋ္ဌံ ဟောတိ၊ ပရတော စ သဗ္ဗေသူတိ ဓမ္မာ ဝိဘာဂတော ဝုစ္စန္တိ၊ တသ္မာ ဩဠာရိကဿ ပါကဋဿ ရူပဓမ္မသမုဒါယဿ ဝသေန အတ္ထံ ဒဿေတုံ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗသ္မိံ သရီရေ’’တိ ဝုတ္တံ၊ နိဒဿနမတ္တံ ဝါ ဧတံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တထာ စ ကာဏာဒကာပိလေဟိ ပဋိညာယမာနာ အာကာသကာလာဒိသတ္တပကတိပုရိသာ ဝိယ ပရဝါဒိနာ ပဋိညာယမာနံ သဗ္ဗံ သဗ္ဗဗျာပီတိ အာပန္နမေဝ ဟောတီတိ။ ‘‘သဗ္ဗတ္ထ သရီရေ’’တိ စ ‘‘တိလေ တေလ’’န္တိ ဝိယ ဗျာပနေ ဘုမ္မန္တိ သရီရပရိယာပန္နေန သဗ္ဗေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘သိရသိ ပါဒါ…ပေ… အတ္ထော’’တိ။

သဗ္ဗသ္မိံ ကာလေ သဗ္ဗမတ္ထီတိ ယောဇနာ။ ဧတသ္မိံ ပက္ခေယေဝဿ အညဝါဒေါ ပရိဒီပိတော သိယာ ‘‘ယံ အတ္ထိ၊ အတ္ထေဝ တံ၊ ယံ နတ္ထိ၊ နတ္ထေဝ တံ၊ အသတော နတ္ထိ သမ္ဘဝေါ၊ သတော နတ္ထိ ဝိနာသော’’တိ။ ဧဝံ သဗ္ဗေနာကာရေန သဗ္ဗံ သဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု သဗ္ဗံ အတ္ထီတိ အတ္ထောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣမေဟိ ပန ပက္ခေဟိ ‘‘သဗ္ဗံ သဗ္ဗသဘာဝံ၊ အနေကသတ္တိနိစိတာဘာဝါ အသတော နတ္ထိ သမ္ဘဝေါ’’တိ ဝါဒေါ ပရိဒီပိတော သိယာ။ ယောဂရဟိတန္တိ ကေနစိ ယုတ္တာယုတ္တလက္ခဏသံယောဂရဟိတံ။ တံ ပန ဧကသဘာဝန္တိ သံယောဂရဟိတံ နာမ အတ္ထတော ဧကသဘာဝံ၊ ဧကဓမ္မောတိ အတ္ထော။ ဧတေန ဒေဝဝါဒီနံ ဗြဟ္မဒဿနံ အတ္ထေဝါတိဝါဒေါ ပရိဒီပိတော သိယာ။ အတ္ထီတိ ပုစ္ဆတီတိ ယဒိ သဗ္ဗမတ္ထီတိ တဝ ဝါဒေါ၊ ယထာဝုတ္တာယ မမ ဒိဋ္ဌိယာ သမ္မာဒိဋ္ဌိဘာဝေါ အတ္ထီတိ ဧကန္တေန တယာ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗော၊ တသ္မာ ‘‘ကိံ သော အတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆတီတိ အတ္ထော။

ဝါဒယုတ္တိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ကာလသံသန္ဒနကထာဝဏ္ဏနာ

၂၈၅။ အတီတာ ¶ …ပေ… ကရိတွာတိ ဧတ္ထာယံ သင်္ခေပတ္ထော – အတီတံ အနာဂတန္တိ ရူပဿ ဣမံ ဝိသေသံ၊ ဧဝံ ဝိသေသံ ဝါ ရူပံ အဂ္ဂဟေတွာ ပစ္စုပ္ပန္နတာဝိသေသဝိသိဋ္ဌရူပမေဝ အပ္ပိယံ ပစ္စုပ္ပန္နရူပဘာဝါနံ သမာနာဓိကရဏတ္တာ ဧတသ္မိံယေဝ ¶ ဝိသယေ အပ္ပေတဗ္ဗံ၊ ဝစီဂေါစရံ ပါပေတဗ္ဗံ သတိပိ နေသံ ဝိသေသနဝိသေသိတဗ္ဗတာသင်္ခါတေ ဝိဘာဂေ တထာပိ အဝိဘဇိတဗ္ဗံ ကတွာတိ။ ယသ္မာ ပန ပါဠိယံ ‘‘ပစ္စုပ္ပန္နန္တိ ဝါ ရူပန္တိ ဝါ’’တိ ပစ္စုပ္ပန္နရူပသဒ္ဒေဟိ တဒတ္ထဿ ဝတ္တဗ္ဗာကာရော ဣတိသဒ္ဒေဟိ ဒဿိတော၊ တသ္မာ ‘‘ပစ္စုပ္ပန္နသဒ္ဒေန…ပေ… ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိ အာဟ။ ရူပပညတ္တီတိ ရူပါယတနပညတ္တိ။ သာ ဟိ သဘာဝဓမ္မုပါဒါနာ တဇ္ဇာပညတ္တိ။ တေနေဝါဟ ‘‘သဘာဝပရိစ္ဆိန္နေ ပဝတ္တာ ဝိဇ္ဇမာနပညတ္တီ’’တိ။ ရူပသမူဟံ ဥပါဒါယာတိ တံတံအတ္တပညတ္တိယာ ဥပါဒါနဘူတာနံ အဘာဝဝိဘာဝနာကာရေန ပဝတ္တမာနာနံ ရူပဓမ္မာနံ သမူဟံ ဥပါဒါယ။ ဥပါဒါနုပါဒါနမ္ပိ ဟိ ဥပါဒါနမေဝါတိ။ တသ္မာတိ သမူဟုပါဒါယာဓီနတာယ အဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိဘာဝတော။ ဝိဂမာဝတ္တဗ္ဗတာတိ ဝိဂမဿ ဝတ္ထဘာဝါပဂမဿ အဝတ္တဗ္ဗတာ။ န ဟိ ဩဒါတတာဝိဂမေန အဝတ္ထံ ဟောတိ။ န ပန ယုတ္တာ ရူပဘာဝဿ ဝိဂမာဝတ္တဗ္ဗတာတိ ယောဇနာ။ ရူပဘာဝေါတိ စ ရူပါယတနသဘာဝေါ စက္ခုဝိညာဏဿ ဂေါစရဘာဝေါ။ န ဟိ တဿ ပစ္စုပ္ပန္နဘာဝဝိဂမေ ဝိဂမာဝတ္တဗ္ဗတာ ယုတ္တာ။

ကာလသံသန္ဒနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဝစနသောဓနဝဏ္ဏနာ

၂၈၈။ အနာဂတံ ဝါ ပစ္စုပ္ပန္နံ ဝါတိ ဧတ္ထ ဝါ-သဒ္ဒေါ အနိယမတ္ထော ယထာ ‘‘ခဒိရေ ဝါ ဗန္ဓိတဗ္ဗံ ပလာသေ ဝါ’’တိ။ တသ္မာ ‘‘ဟုတွာ ဟောတီ’’တိ ဧတ္ထ ဟောတိ-သဒ္ဒေါ အနာဂတပစ္စုပ္ပန္နေသု ယံ ကိဉ္စိ ပဓာနံ ကတွာ သမ္ဗန္ဓံ လဘတီတိ ဒဿေန္တော ‘‘အနာဂတံ…ပေ… ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိ အာဟ။ တတ္ထ ပစ္စုပ္ပန္နံ ဟောန္တန္တိ ပစ္စုပ္ပန္နံ ဇာယမာနံ ပစ္စုပ္ပန္နဘာဝံ လဘန္တံ။ တေနာဟ ‘‘တညေဝ အနာဂတံ တံ ပစ္စုပ္ပန္နန္တိ လဒ္ဓိဝသေနာ’’တိ။ တမ္ပိ ဟုတွာ ဟောတီတိ ယံ အနာဂတံ ဟုတွာ ပစ္စုပ္ပန္နဘာဝပ္ပတ္တိယာ ‘‘ဟုတွာ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ကိံ တဒပိ ပုန ဟုတွာ ဟောတီတိ ပုစ္ဆတိ။ တဗ္ဘာဝါဝိဂမတောတိ ပစ္စုပ္ပန္နဘာဝတော ဟုတွာဟောတိဘာဝါနုပဂမတော။ ပစ္စုပ္ပန္နာဘာဝတောတိ ပစ္စုပ္ပန္နတာယ အဘာဝတော။

ဝစနံ ¶ ¶ အရဟတီတိ ဣမိနာ ဝစနမတ္တေ န ကောစိ ဒေါသောတိ ဒဿေတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယဒိပိ တဿ ပုန ဟုတွာ ဘူတဿ ပုန ဟုတွာဟောတိဘာဝေါ နတ္ထိ၊ ပုနပ္ပုနံ ဉာပေတဗ္ဗတာယ ပန ဒုတိယံ တတော ပရမ္ပိ တထာ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟတီတိ ‘‘အာမန္တာ’’တိ ပဋိဇာနာတီတိ။ ဓမ္မေတိ သဘာဝဓမ္မေ။ တပ္ပဋိက္ခေပတော အဓမ္မေ အဘာဝဓမ္မေ။ တေနာဟ ‘‘သသဝိသာဏေ’’တိ။

ပဋိက္ခိတ္တနယေနာတိ ‘‘ဟုတွာ ဟောတိ၊ ဟုတွာ ဟောတီ’’တိ ဧတ္ထ ပုဗ္ဗေ ယဒေတံ တယာ ‘‘အနာဂတံ ဟုတွာ ပစ္စုပ္ပန္နံ ဟောတီ’’တိ ဝဒတာ ‘‘တံယေဝ အနာဂတံ တံ ပစ္စုပ္ပန္န’’န္တိ လဒ္ဓိဝသေန ‘‘အနာဂတံ ဝါ ပစ္စုပ္ပန္နံ ဝါ ဟုတွာ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ‘‘ကိံ တေ တမ္ပိ ဟုတွာ ဟောတီ’’တိ ပုစ္ဆိတေ ယော ပရဝါဒိနာ ဟုတွာ ဘူတဿ ပုန ဟုတွာအဘာဝတော ‘‘န ဟေဝါ’’တိ ပဋိက္ခေပေါ ကတော၊ တေန ပဋိက္ခိတ္တနယေန။ သွာယံ ယဒေဝ ရူပါဒိ အနာဂတံ၊ တဒေဝ ပစ္စုပ္ပန္နန္တိ သတိပိ အတ္ထာဘေဒေ အနာဂတပစ္စုပ္ပန္နန္တိ ပန အတ္ထေဝ ကာလဘေဒေါတိ တံကာလဘေဒဝိရောဓာယ ပဋိက္ခေပေါ ပဝတ္တောတိ အာဟ ‘‘ပဋိက္ခိတ္တနယေနာတိ ကာလနာနတ္တေနာ’’တိ။ တေန ဟိ သော အယဉ္စ ပဋိက္ခေပေါ နီတော ပဝတ္တိတောတိ။ ပဋိညာတနယေနာတိ ဣဒမ္ပိ ယထာဝုတ္တပဋိက္ခေပါနန္တရံ ယံ ပဋိညာတံ၊ တံ သန္ဓာယာဟ။ ယထာ ဟိ သာ ပဋိညာ အတ္ထာဘေဒေန နီတာ ပဝတ္တိတာ၊ တထာယမ္ပိ။ တေနေဝါဟ ‘‘အတ္ထာနာနတ္တေနာ’’တိ၊ အနာဂတာဒိပ္ပဘေဒါယ ကာလပညတ္တိယာ ဥပါဒါနဘူတဿ အတ္ထဿ အဘေဒေနာတိ အတ္ထော။ ယထာ ဥပါဒါနဘူတရူပါဒိအတ္ထာဘေဒေပိ တေသံ ခဏတ္တယာနာဝတ္တိ တံသမင်္ဂိတာ အနာဂတပစ္စုပ္ပန္နဘာဝါဝတ္တိတာ၊ တထာ တတ္ထ ဝုစ္စမာနာ ဟုတွာဟောတိဘာဝါ ယထာက္ကမံ ပုရိမပစ္ဆိမေသု ပဝတ္တိတာ ပုရိမပစ္ဆိမကိရိယာတိ ကတွာတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘အတ္ထာနာနတ္တံ…ပေ… ပဋိဇာနာတီ’’တိ ဝတွာ ပုန ‘‘အတ္ထာနာနတ္တမေဝ ဟီ’’တိအာဒိနာ တမေဝ အတ္ထံ သမတ္ထေတိ။ ယထာ ပန ‘‘တံ ဇီဝံ တံ သရီရ’’န္တိ ပဋိဇာနန္တဿ ဇီဝေါဝ သရီရံ၊ သရီရမေဝ ဇီဝေါတိ ဇီဝသရီရာနံ အနညတ္တံ အာပဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ ‘‘တညေဝ အနာဂတံ တံ ပစ္စုပ္ပန္န’’န္တိ စ ပဋိဇာနန္တဿ အနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာနံ အနညတ္တံ အာပန္နန္တိ ပစ္စုပ္ပန္နာနာဂတေသု ဝုတ္တာ ဟောတိဘာဝဟုတွာဘာဝါ အနာဂတပစ္စုပ္ပန္နေသုပိ အာပဇ္ဇေယျုန္တိ ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဧဝံ သန္တေ အနာဂတမ္ပိ ဟုတွာဟောတိ နာမ၊ ပစ္စုပ္ပန္နမ္ပိ ဟုတွာဟောတိယေဝ နာမာ’’တိ။

အနုညာတပဉှဿာတိ ¶ ‘‘တညေဝ အနာဂတံ တံ ပစ္စုပ္ပန္နန္တိ? အာမန္တာ’’တိ ဧဝံ အတ္ထာနာနတ္တံ သန္ဓာယ အနုညာတဿ အတ္ထဿ။ ဉာတုံ ဣစ္ဆိတော ဟိ အတ္ထော ပဉှော။ ဒေါသော ဝုတ္တောတိ အနာဂတံ ဟုတွာ ပစ္စုပ္ပန္နဘူတဿ ပုန အနာဂတံ ဟုတွာ ပစ္စုပ္ပန္နဘာဝါပတ္တိသင်္ခါတော ဒေါသော ဝုတ္တော ပုရိမနယေ ¶ ။ ပစ္ဆိမနယေ ပန အနာဂတပစ္စုပ္ပန္နေသု ဧကေကဿ ဟုတွာဟောတိဘာဝါပတ္တိသင်္ခါတော ဒေါသော ဝုတ္တောတိ အတ္ထော။ ပဋိက္ခိတ္တပဉှန္တိ ‘‘တံယေဝ အနာဂတံ တံ ပစ္စုပ္ပန္နန္တိ? န ဟေဝံ ဝတ္တဗ္ဗေ’’တိ ဧဝံ ကာလနာနတ္တံ သန္ဓာယ ပဋိက္ခိတ္တပဉှံ။ တေနာတိ အနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာနံ ဟောတိဟုတွာဘာဝပဋိက္ခေပေန။ စောဒေတီတိ အနာဂတံ တေန ဟောတိ နာမ၊ ပစ္စုပ္ပန္နံ တေန ဟုတွာ နာမ၊ ဥဘယမ္ပိ အနညတ္တာ ဥဘယသဘာဝန္တိ စောဒေတိ။ ဧတ္ထာတိ ‘‘ဟုတွာ ဟောတီ’’တိ ဧတသ္မိံ ပဉှေ ကထံ ဟောတိ ဒေါသောတိ စောဒေတီတိ။ ‘‘တဿေဝါ’’တိ ပရိဟရတိ။ ကထံ ကတွာ စောဒနာ၊ ကထဉ္စ ကတွာ ပရိဟာရော? အနုဇာနနပဋိက္ခေပါနံ ဘိန္နဝိသယတာယ စောဒနာ၊ အတ္ထာဘေဒကာလဘေဒဝိသယတ္တာ အဘိန္နာဓာရတာယ တေသံ ပရိဟာရော။ တဿေဝါတိ ဟိ ပရဝါဒိနော ဧဝါတိ အတ္ထော။

တဒုဘယံ ဂဟေတွာတိ ‘‘တံ အနာဂတံ တံ ပစ္စုပ္ပန္န’’န္တိ ဥဘယံ ဧကဇ္ဈံ ဂဟေတွာ။ ဧကေကန္တိ တေသု ဧကေကံ။ ဧကေကမေဝါတိ ဥဘယံ ဧကဇ္ဈံ အဂ္ဂဟေတွာ ဧကေကမေဝ ဝိသုံ ဝိသုံ ဣမသ္မိံ ပက္ခေ တထာ န ယုတ္တန္တိ အတ္ထော။ ဧသ နယောတိ အတိဒေသံ ကတွာ သံခိတ္တတ္တာ တံ ဒုဗ္ဗိညေယျန္တိ ‘‘အနာဂတဿ ဟီ’’တိအာဒိနာ ဝိဝရတိ။ ပဋိဇာနိတဗ္ဗံ သိယာ အနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာနံ ယထာက္ကမံ ဟောတိဟုတွာဘာဝတောတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ယဒေတံ တယာ’’တိအာဒိနာ ပဝတ္တော သံဝဏ္ဏနာနယော ပုရိမနယော၊ တတ္ထ ဟိ ‘‘ယဒိ တေ အနာဂတံ ဟုတွာ’’တိအာဒိနာ ဟုတွာဟောတိဘာဝေါ စောဒိတော။ ‘‘အပရော နယော’’တိအာဒိကော ဒုတိယနယော။ တတ္ထ ဟိ ‘‘အနာဂတဿ…ပေ… ဟုတွာဟောတိယေဝ နာမာ’’တိ အနာဂတာဒီသု ဧကေကဿ ဟုတွာဟောတိနာမတာ စောဒိတာ။

ဝစနသောဓနဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အတီတဉာဏာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၂၉၀။ ကထံ ¶ ဝုစ္စတီတိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ။ တေနာတိ ဟိ ဣမိနာ ဒုတိယပုစ္ဆာယ ‘‘အတီတံ ဉာဏ’’န္တိ ဣဒံ ပစ္စာမဋ္ဌံ၊ တဉ္စ ပစ္စုပ္ပန္နံ ဉာဏံ၊ အတီတဓမ္မာရမ္မဏတာယ အတီတန္တိ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ပုန ပုဋ္ဌော အတီတာရမ္မဏံ ပစ္စုပ္ပန္နံ ဉာဏ’’န္တိအာဒိ။

အတီတဉာဏာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အရဟန္တာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၂၉၁။ ‘‘အရဟံ ¶ ခီဏာသဝေါ’’တိအာဒိနာ သုတ္တဝိရောဓော ပါကဋောတိ ဣဒမေဝ ဒဿေန္တော ‘‘ယုတ္တိဝိရောဓော…ပေ… ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ အာဟ။ တတ္ထ အနာနတ္တန္တိ အဝိသေသော။ ဧဝမာဒိကောတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ကတကိစ္စတာဘာဝေါ အနောဟိတဘာရတာတိ ဧဝမာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

အရဟန္တာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဒသောဓနကထာဝဏ္ဏနာ

၂၉၅။ ယော အတီတသဒ္ဒါဘိဓေယျော အတ္ထော၊ သော အတ္ထိသဒ္ဒါဘိဓေယျောတိ ဒွေပိ သမာနာဓိကရဏတ္ထာတိ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘အတီတအတ္ထိသဒ္ဒါနံ ဧကတ္ထတ္တာ’’တိ၊ န၊ အတီတသဒ္ဒါဘိဓေယျဿေဝ အတ္ထိသဒ္ဒါဘိဓေယျတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘အတ္ထိသဒ္ဒတ္ထဿ စ နွာတီတဘာဝတော’’တိ။ တေန ကိံ သိဒ္ဓန္တိ အာဟ ‘‘အတီတံ နွာတီတံ၊ နွာတီတဉ္စ အတီတံ ဟောတီ’’တိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယဒိ တဝ မတေန အတီတံ အတ္ထိ၊ အတ္ထိ စ နွာတီတန္တိ အတီတဉ္စ နော အတီတံ သိယာ၊ တထာ အတ္ထိ နော အတီတံ အတီတဉ္စ နော အတီတံ အတီတံ သိယာတိ၊ ယထာ ‘‘အတီတံ အတ္ထီ’’တိ ဧတ္ထ အတီတမေဝ အတ္ထီတိ နာယံ နိယမော ဂဟေတဗ္ဗော အနတီတဿပိ အတ္ထိဘာဝဿ ဣစ္ဆိတတ္တာ။ တေနေဝါဟ ‘‘အတ္ထိ သိယာ အတီတံ၊ သိယာ နွာတီတ’’န္တိ။ ယေန ဟိ အာကာရေန အတီတဿ အတ္ထိဘာဝေါ ပရဝါဒိနာ ဣစ္ဆိတော၊ တေနာကာရေန အနတီတဿ အနာဂတဿ ပစ္စုပ္ပန္နဿ စ သော ဣစ္ဆိတော။ ကေန ပန အာကာရေန ဣစ္ဆိတောတိ ¶ ? သင်္ခတာကာရေန။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘တေနာတီတံ နွာတီတံ၊ နွာတီတံ အတီတ’’န္တိ။ တသ္မာ အတီတံ အတ္ထိယေဝါတိ ဧဝမေတ္ထ နိယမော ဂဟေတဗ္ဗော။ အတ္ထိဘာဝေ ဟိ အတီတံ နိယမိတံ၊ န အတီတေ အတ္ထိဘာဝေါ နိယမိတော၊ ‘‘န ပန နိဗ္ဗာနံ အတ္ထီ’’တိ ဧတ္ထ ပန နိဗ္ဗာနမေဝ အတ္ထီတိ အယမ္ပိ နိယမော သမ္ဘဝတီတိ သော ဧဝ ဂဟေတဗ္ဗော။ ယဒိပိ ဟိ နိဗ္ဗာနံ ပရမတ္ထတော အတ္ထိဘာဝံ ဥပါဒါယ ဥတ္တရပဒါဝဓာရဏံ လဗ္ဘတိ တဒညဿပိ အဘာဝတော၊ တထာပိ အသင်္ခတာကာရေန အညဿ အနုပလဗ္ဘနတော တထာ နိဗ္ဗာနမေဝ အတ္ထီတိ ပုရိမပဒါဝဓာရဏေ အတ္ထေ ဂယှမာနေ ‘‘အတ္ထိ သိယာ နိဗ္ဗာနံ၊ သိယာ နော နိဗ္ဗာန’’န္တိ စောဒနာ အနောကာသာ။ အတီတာဒီသု ပန ပုရိမပဒါဝဓာရဏံ ပရဝါဒိနာ န ဂဟိတန္တိ နတ္ထေတ္ထ အတိပ္ပသင်္ဂေါ။ အဂ္ဂဟဏဉ္စဿ ပါဠိတော ဧဝ ဝိညာယတိ။ ဧဝမေတ္ထ ¶ အတီတာဒီနံ အတ္ထိတံ ဝဒန္တဿ ပရဝါဒိဿေဝါယံ ဣဋ္ဌဝိဃာတဒေါသာပတ္တိ၊ န ပန နိဗ္ဗာနဿ အတ္ထိတံ ဝဒန္တဿ သကဝါဒိဿာတိ။ ပဋိပါဒနာ ပတိဋ္ဌာပနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဧတ္ထာဟ ‘‘အတီတံ အတ္ထီ’’တိအာဒိနာ ကိံ ပနာယံ အတီတာနာဂတာနံ ပရမတ္ထတော အတ္ထိဘာဝေါ အဓိပ္ပေတော၊ ဥဒါဟု န ပရမတ္ထတော။ ကိဉ္စေတ္ထ – ယဒိ တာဝ ပရမတ္ထတော၊ သဗ္ဗကာလံ အတ္ထိဘာဝတော သင်္ခါရာနံ သဿတဘာဝေါ အာပဇ္ဇတိ၊ န စ တံ ယုတ္တံ အာဂမဝိရောဓတော ယုတ္တိဝိရောဓတော စ။ အထ န ပရမတ္ထတော၊ ‘‘သဗ္ဗမတ္ထီ’’တိအာဒိကာ စောဒနာ နိရတ္ထိကာ သိယာ၊ န နိရတ္ထိကာ။ သော ဟိ ပရဝါဒီ ‘‘ယံ ကိဉ္စိ ရူပံ အတီတာနာဂတ’’န္တိအာဒိနာ အတီတာနာဂတာနမ္ပိ ခန္ဓဘာဝဿ ဝုတ္တတ္တာ အသတိ စ အတီတေ ကုသလာကုသလဿ ကမ္မဿ အာယတိံ ဖလံ ကထံ ဘဝေယျ၊ တတ္ထ စ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏာဒိ အနာဂတေ စ အနာဂတံသဉာဏာဒိ ကထံ ပဝတ္တေယျ၊ တသ္မာ အတ္ထေဝ ပရမတ္ထတော အတီတာနာဂတန္တိ ယံ ပဋိဇာနာတိ၊ တံ သန္ဓာယ အယံ ကတာတိ။ ဧကန္တေန စေတံ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ။ ယေပိ ‘‘သဗ္ဗံ အတ္ထီ’’တိ ဝဒန္တိ အတီတံ အနာဂတံ ပစ္စုပ္ပန္နဉ္စ၊ တေ သဗ္ဗတ္ထိဝါဒါတိ။

စတုဗ္ဗိဓာ စေတေ တေ သဗ္ဗတ္ထိဝါဒါ။ တတ္ထ ကေစိ ဘာဝညတ္တိကာ။ တေ ဟိ ‘‘ယထာ သုဝဏ္ဏဘာဇနဿ ဘိန္ဒိတွာ အညထာ ကရိယမာနဿ သဏ္ဌာနဿေဝ အညထတ္တံ၊ န ဝဏ္ဏာဒီနံ၊ ယထာ စ ခီရံ ဒဓိဘာဝေန ပရိဏမန္တံ ရသဝီရိယဝိပါကေ ပရိစ္စဇတိ၊ န ဝဏ္ဏံ၊ ဧဝံ ဓမ္မာပိ အနာဂတဒ္ဓုနော ပစ္စုပ္ပန္နဒ္ဓံ သင်္ကမန္တာ အနာဂတဘာဝမေဝ ဇဟန္တိ၊ န အတ္တနော သဘာဝံ။ တထာ ¶ ပစ္စုပ္ပန္နဒ္ဓုနော အတီတဒ္ဓံ သင်္ကမေ’’တိ ဝဒန္တိ။ ကေစိ လက္ခဏညတ္တိကာ၊ တေ ပန ‘‘တီသု အဒ္ဓါသု ပဝတ္တမာနော ဓမ္မော အတီတော အတီတလက္ခဏယုတ္တော၊ ဣတရလက္ခဏေဟိ အယုတ္တော။ တထာ အနာဂတော ပစ္စုပ္ပန္နော စ။ ယထာ ပုရိသော ဧကိဿာ ဣတ္ထိယာ ရတ္တော အညာသု အရတ္တော’’တိ ဝဒန္တိ။ အညေ အဝတ္ထညတ္တိကာ၊ တေ ‘‘တီသု အဒ္ဓါသု ပဝတ္တမာနော ဓမ္မော တံ တံ အဝတ္ထံ ပတွာ အညော အညံ နိဒ္ဒိသီယတိ အဝတ္ထန္တရတော၊ န သဘာဝတော။ ယထာ ဧကံ အက္ခံ ဧကင်္ဂေ နိက္ခိတ္တံ ဧကန္တိ ဝုစ္စတိ၊ သတင်္ဂေ သတန္တိ၊ သဟဿင်္ဂေ သဟဿန္တိ၊ ဧဝံသမ္ပဒမိဒ’’န္တိ။ အပရေ အညထညတ္တိကာ၊ တေ ပန ‘‘တီသု အဒ္ဓါသု ပဝတ္တမာနော ဓမ္မော တံ တံ အပေက္ခိတွာ တဒညသဘာဝေန ဝုစ္စတိ။ ယထာ တံ ဧကာ ဣတ္ထီ မာတာတိ စ ဝုစ္စတိ ဓီတာ’’တိ စ။ ဧဝမေတေ စတ္တာရော သဗ္ဗတ္ထိဝါဒါ။

တေသု ပဌမော ပရိဏာမဝါဒိတာယ ကာပိလပက္ခိကေသု ပက္ခိပိတဗ္ဗောတိ။ ဒုတိယဿပိ ကာလသင်္ကရော အာပဇ္ဇတိ သဗ္ဗဿ သဗ္ဗလက္ခဏယောဂတော။ စတုတ္ထဿပိ သင်္ကရောဝ။ ဧကဿေဝ ဓမ္မဿ ¶ ပဝတ္တိက္ခဏေ တယောပိ ကာလာ သမောဓာနံ ဂစ္ဆန္တိ။ ပုရိမပစ္ဆိမက္ခဏာ ဟိ အတီတာနာဂတာ၊ မဇ္ဈိမော ပစ္စုပ္ပန္နောတိ။ တတိယဿ ပန အဝတ္ထညတ္တိကဿ နတ္ထိ သင်္ကရော ဓမ္မကိစ္စေန ကာလဝဝတ္ထာနတော။ ဓမ္မော ဟိ သကိစ္စက္ခဏေ ပစ္စုပ္ပန္နော၊ တတော ပုဗ္ဗေ အနာဂတော၊ ပစ္ဆာ အတီတောတိ။

တတ္ထ ယဒိ အတီတမ္ပိ ဓရမာနသဘာဝတာယ အတ္ထိ အနာဂတမ္ပိ၊ ကသ္မာ တံ အတီတန္တိ ဝုစ္စတိ အနာဂတန္တိ ဝါ၊ နနု ဝုတ္တံ ‘‘ဓမ္မကိစ္စေန ကာလဝဝတ္ထာနတော’’တိ။ ယဒိ ဧဝံ ပစ္စုပ္ပန္နဿ စက္ခုဿ ကိံ ကိစ္စံ၊ အနဝသေသပစ္စယသမဝါယေ ဖလုပ္ပာဒနံ။ ဧဝံ သတိ အနာဂတဿပိ စဿ တေန ဘဝိတဗ္ဗံ အတ္ထိဘာဝတောတိ လက္ခဏသင်္ကရော သိယာ။ ဣဒဉ္စေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တေနေဝ သဘာဝေန သတော ဓမ္မဿ ကိစ္စံ၊ ကိစ္စကရဏေ ကော ဝိဗန္ဓော၊ ယေန ကဒါစိ ကရောတိ ကဒါစိ န ကရောတိ ပစ္စယသမဝါယဘာဝတော၊ ကိစ္စဿ သမဝါယာဘာဝတောတိ စေ? တံ န၊ နိစ္စံ အတ္ထိဘာဝဿ ဣစ္ဆိတတ္တာ။ တတော ဧဝ စ အဒ္ဓုနံ အဝဝတ္ထာနံ။ ဓမ္မော ဟိ တေနေဝ သဘာဝေန ဝိဇ္ဇမာနော ကသ္မာ ကဒါစိ အတီတောတိ ဝုစ္စတိ ကဒါစိ အနာဂတောတိ ကာလဿ ဝဝတ္ထာနံ န သိယာ။ ယော ဟိ ဓမ္မော အဇာတော၊ သော အနာဂတော။ ယော ဇာတော န စ နိရုဒ္ဓါ၊ သော ပစ္စုပ္ပန္နော။ ယော နိရုဒ္ဓါ၊ သော အတီတော။ ဣဒမေဝေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ယဒိ ယထာ ဝတ္တမာနံ အတ္ထိ ¶ ၊ တထာ အတီတံ အနာဂတဉ္စ အတ္ထိ၊ တဿ တထာ သတော အဇာတတာ နိရုဒ္ဓတာ စ ကေန ဟောတီတိ။ တေနေဝ ဟိ သဘာဝေန သတော ဓမ္မဿ ကထမိဒံ သိဇ္ဈတိ အဇာတောတိ ဝါ နိရုဒ္ဓါတိ ဝါ။ ကိံ တဿ ပုဗ္ဗေ နာဟောသိ၊ ယဿ အဘာဝတော အဇာတောတိ ဝုစ္စတိ၊ ကိဉ္စ ပစ္ဆာ နတ္ထိ၊ ယဿ အဘာဝတော နိရုဒ္ဓါတိ ဝုစ္စတိ။ တသ္မာ သဗ္ဗထာပိ အဒ္ဓတ္တယံ န သိဇ္ဈတိ၊ ယဒိ အဟုတွာ သင်္ဂတိ ဟုတွာ စ ဝိနဿတီတိ န သမ္ပဋိစ္ဆန္တိ။ ယံ ပန ဝုတ္တံ ‘‘သင်္ခတလက္ခဏယောဂတော န သဿတဘာဝပ္ပသင်္ဂေါ’’တိ၊ တယိဒံ ကေဝလံ ဝါစာဝတ္ထုမတ္တံ ဥဒယဝယာသမ္ဘဝတော၊ အတ္ထိ စ နာမ သဗ္ဗဒါ သော ဓမ္မော၊ န စ နိစ္စောတိ ကုတောယံ ဝါစာယုတ္တိ။

သဘာဝေါ သဗ္ဗဒါ အတ္ထိ၊ နိစ္စော ဓမ္မော န ဝုစ္စတိ၊

ဓမ္မော သဘာဝတော နာညော၊ အဟော ဓမ္မေသု ကောသလံ။

ယဉ္စ ¶ ဝုတ္တံ ‘‘ယံ ကိဉ္စိ ရူပံ အတီတာနာဂတ’’န္တိအာဒိနာ အတီတာနာဂတာနံ ခန္ဓဘာဝဿ ဝုတ္တတ္တာ အတ္ထေဝါတိ၊ ဝဒါမ။ အတီတံ ဘူတပုဗ္ဗံ၊ အနာဂတံ ယံ သတိ ပစ္စယေ ဘဝိဿတိ၊ တဒုဘယဿပိ ရုပ္ပနာဒိသဘာဝါနာတိဝတ္တနတော ရူပက္ခန္ဓာဒိဘာဝေါ ဝုတ္တော။ ယထာဓမ္မသဘာဝါနာတိဝတ္တနတော အတီတာ ဓမ္မာ အနာဂတာ ဓမ္မာတိ၊ န ဓရမာနသဘာဝတာယ။ ကော စ ဧဝမာဟ ‘‘ပစ္စုပ္ပန္နံ ဝိယ တံ အတ္ထီ’’တိ။ ကထံ ပနေတံ အတ္ထီတိ? အတီတာနာဂတသဘာဝေန။ ဣဒံ ပန တဝေဝ ဥပဋ္ဌိတံ၊ ကထံ တံ အတီတံ အနာဂတဉ္စ ဝုစ္စတိ၊ ယဒိ နိစ္စကာလံ အတ္ထီတိ။

ယံ ပန ‘‘န တာဝ ကာလံ ကရောတိ၊ ယာဝ န တံ ပါပံ ဗျန္တီ ဟောတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၂၅၀) သုတ္တေ ဝုတ္တံ၊ တံ ယသ္မိဉ္စ သန္တာနေ ကမ္မံ ကတူပစိတံ၊ တတ္ထ တေနာဟိတံ တံဖလုပ္ပာဒနသမတ္ထတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န အတီတဿ ကမ္မဿ ဓရမာနသဘာဝတ္တာ။ တထာ သတိ သကေန ဘာဝေန ဝိဇ္ဇမာနံ ကထံ တံ အတီတံ နာမ သိယာ။ ဣတ္ထဉ္စေတံ ဧဝံ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ ယံ သင်္ခါရာ အဟုတွာ သမ္ဘဝန္တိ၊ ဟုတွာ ပတိဝေန္တိ တေသံ ဥဒယတော ပုဗ္ဗေ ဝယတော စ ပစ္ဆာ န ကာစိ ဌိတိ နာမ အတ္ထိ၊ ယတော အတီတာနာဂတံ အတ္ထီတိ ဝုစ္စေယျ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘အနိဓာနဂတာ ဘဂ္ဂါ၊ ပုဉ္ဇော နတ္ထိ အနာဂတေ၊

ဥပ္ပန္နာ ယေပိ တိဋ္ဌန္တိ၊ အာရဂ္ဂေ သာသပူပမာ’’တိ။ (မဟာနိ။ ၁၀၊ ၃၉)၊

ယဒိ ¶ စာနာဂတံ ပရမတ္ထတော သိယာ၊ အဟုတွာ သမ္ဘဝန္တီတိ ဝတ္တုံ န သက္ကာ။ ပစ္စုပ္ပန္နကာလေ အဟုတွာ သမ္ဘဝန္တီတိ စေ? န၊ ဓမ္မပ္ပဝတ္တိမတ္တတ္တာ ကာလဿ။ အထ အတ္တနော သဘာဝေန အဟုတွာ သမ္ဘဝန္တီတိ၊ သိဒ္ဓမေတံ အနာဂတံ ပရမတ္ထတော နတ္ထီတိ။ ယဉ္စ ဝုတ္တံ ‘‘အသတိ အတီတေ ကုသလာကုသလဿ ကမ္မဿ အာယတိံ ဖလံ ကထံ ဘဝေယျာ’’တိ၊ န ခေါ ပနေတ္ထ အတီတကမ္မတော ဖလုပ္ပတ္တိ ဣစ္ဆိတာ၊ အထ ခေါ တဿ ကတတ္တာ တဒါဟိတဝိသေသတော သန္တာနတော။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ ‘‘ကာမာဝစရဿ ကုသလဿ ကမ္မဿ ကတတ္တာ ဥပစိတတ္တာ ဝိပါကံ စက္ခုဝိညာဏံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတီ’’တိ (ဓ။ သ။ ၄၃၁)။ ယဿ ပန အတီတာနာဂတံ ပရမတ္ထတော အတ္ထိ၊ တဿ ဖလံ နိစ္စမေဝ အတ္ထီတိ ကိံ တတ္ထ ကမ္မဿ သာမတ္ထိယံ။ ဥပ္ပာဒနေ စေ၊ သိဒ္ဓမိဒံ အဟုတွာ ဘဝတီတိ။ ယံ ပန ဝုတ္တံ ‘‘အသတိ အတီတာနာဂတေ ကထံ တတ္ထ ဉာဏံ ပဝတ္တေယျာ’’တိ၊ ယထာ တံ အာလမ္ဗဏံ၊ တံ တထာ အတ္ထိ၊ ကထဉ္စ တံ အာလမ္ဗဏံ၊ အဟောသိ ဘဝိဿတိ စာတိ။ န ဟိ ကောစိ အတီတံ အနုဿရန္တော အတ္ထီတိ အနုဿရတိ၊ အထ ခေါ အဟောသီတိ။ ယထာ ပန ဝတ္တမာနံ အာရမ္မဏံ အနုဘူတံ၊ တထာ တံ အတီတံ ¶ အနုဿရတိ။ ယထာ စ ဝတ္တမာနံ ဘဝိဿတိ၊ တထာ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ ဂယှတိ။ ယဒိ စ တံ တထေဝ အတ္ထိ၊ ဝတ္တမာနမေဝ တံ သိယာ။ အထ နတ္ထိ၊ သိဒ္ဓံ ‘‘အသန္တံ ဉာဏဿ အာရမ္မဏံ ဟောတီ’’တိ။ ဝိဇ္ဇမာနံ ဝါ ဟိ စိတ္တသညာတံ အဝိဇ္ဇမာနံ ဝါ အာရမ္မဏံ ဧတေသံ အတ္ထီတိ အာရမ္မဏာ၊ စိတ္တစေတသိကာ၊ န ဝိဇ္ဇမာနံယေဝ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တနတော၊ တသ္မာ ပစ္စုပ္ပန္နမေဝ ဓရမာနသဘာဝံ န အတီတာနာဂတန္တိ န တိဋ္ဌတိ သဗ္ဗတ္ထိဝါဒေါ။ ကေစိ ပန ‘‘န အတီတာဒီနံ အတ္ထိတာပဋိညာယ သဗ္ဗတ္ထိဝါဒါ၊ အထ ခေါ အာယတနသဗ္ဗဿ အတ္ထိတာပဋိညာယာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တေသံ မတေန သဗ္ဗေဝ သာသနိကာ သဗ္ဗတ္ထိဝါဒါ သိယုန္တိ။

ပဒသောဓနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သဗ္ဗမတ္ထီတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ အတီတက္ခန္ဓာဒိကထာ

၁။ နသုတ္တသာဓနကထာဝဏ္ဏနာ

၂၉၇။ ‘‘အတီတံ ¶ အနာဂတံ ပစ္စုပ္ပန္န’’န္တိ အယံ ကာလဝိဘာဂပရိစ္ဆိန္နော ဝေါဟာရော ဓမ္မာနံ တံ တံ အဝတ္ထာဝိသေသံ ဥပါဒါယ ပညတ္တော။ ဓမ္မော ဟိ သကိစ္စက္ခဏေ ပစ္စုပ္ပန္နော၊ တတော ပုဗ္ဗေ အနာဂတော၊ ပစ္ဆာ အတီတောတိ ဝုတ္တောဝါယမတ္ထော။ တတ္ထ ယဒိပိ ဓမ္မာ အနိစ္စတာယ အနဝဋ္ဌိတာ၊ အဝတ္ထာ ပန တေသံ ယထာဝုတ္တာ ဝဝတ္ထိတာတိ တဒုပါဒါနာ ကာလပညတ္တိပိ ဝဝတ္ထိတာ ဧဝ။ န ဟိ အတီတာဒိ အနာဂတာဒိဘာဝေန ဝေါဟရီယတိ၊ ခန္ဓာဒိပညတ္တိ ပန အနပေက္ခိတကာလဝိသေသာ။ တီသုပိ ဟိ ကာလေသု ရူပက္ခန္ဓော ရူပက္ခန္ဓောဝ၊ တထာ သေသာ ခန္ဓာ အာယတနဓာတုယော စ။ ဧဝမဝဋ္ဌိတေ ယသ္မာ ပရဝါဒီ ‘‘အတ္ထီ’’တိ ဣမံ ပစ္စုပ္ပန္နနိယတံ ဝေါဟာရံ အတီတာနာဂတေသုပိ အာရောပေတိ၊ တသ္မာ သော အဒ္ဓသင်္ကရံ ကရောတိ။ ပရမတ္ထတော အဝိဇ္ဇမာနေ ဝိဇ္ဇမာနေ ကတွာ ဝေါဟရတီတိ တတော ဝိဝေစေတုံ ‘‘အတီတံ ခန္ဓာ’’တိအာဒိကာ အယံ ကထာ အာရဒ္ဓါ။

ယသ္မာ ပန ရုပ္ပနာဒိသဘာဝေ အတီတာဒိဘေဒဘိန္နေ ဓမ္မေ ဧကဇ္ဈံ ဂဟေတွာ တတ္ထ ရာသဋ္ဌံ ဥပါဒါယ ခန္ဓပညတ္တိ၊ စက္ခုရူပါဒီသု ကာရဏာဒိအတ္ထံ သုညတဋ္ဌဉ္စ ဥပါဒါယ အာယတနပညတ္တိ ဓာတုပညတ္တိ ¶ စ၊ တသ္မာ သာ အဒ္ဓတ္တယသာဓာရဏာ၊ န အတီတာဒိပညတ္တိ ဝိယ အဒ္ဓဝိသေသာဓိဋ္ဌာနာတိ အာဟ ‘‘ခန္ဓာဒိဘာဝါဝိဇဟနတော အတီတာနာဂတာန’’န္တိ။ တေ ပနေတေ အတီတာဒိကေ ခန္ဓာဒိကေ ဝိယ သဘာဝဓမ္မတော သဉ္ဇာနန္တော ပရဝါဒီ ‘‘အတ္ထီ’’တိ ပဋိဇာနာတီတိ အာဟ ‘‘အတီတာနာဂတာနံ အတ္ထိတံ ဣစ္ဆန္တဿာ’’တိ။ သေသမေတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယမေဝ။

‘‘တယောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိရုတ္တိပထာ’’တိ သုတ္တံ နိရုတ္တိပထသုတ္တံ။ တတ္ထ ဟိ ပစ္စုပ္ပန္နဿေဝ အတ္ထိဘာဝေါ ဝုတ္တော၊ န အတီတာနာဂတာနံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အတ္ထိတာယ ဝါရိတတ္တာ’’တိ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိဗ္ဗာန’’န္တိ ဣဒံ ကထန္တိ? တံ သဗ္ဗဒါ ဥပလဒ္ဓိတော ဝုတ္တံ နိစ္စသဘာဝဉာပနတ္ထံ အသင်္ခတဓမ္မဿ၊ ဣဓ ပန သင်္ခတဓမ္မာနံ ခဏတ္တယသမင်္ဂိတာယ အတ္ထိဘာဝေါ န တတော ပုဗ္ဗေ ပစ္ဆာ စာတိ ပညာပနတ္ထံ ‘‘ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရူပံ…ပေ… န တဿ သင်္ခါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧတေန ‘‘အတ္ထီ’’တိ သမညာယ အနုပါဒါနတော အတီတံ အနာဂတံ ပရမတ္ထတော ¶ နတ္ထီတိ ဒဿိတံ ဟောတိ။ ဣမိနာဝူပါယေနာတိ ‘‘ခန္ဓာဒိဘာဝါဝိဇဟနတော’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တေန ဟေတုနာ။ ဥပပတ္တိသာဓနယုတ္တိ ဟိ ဣဓ ‘‘ဥပါယော’’တိ ဝုတ္တာ။

နသုတ္တသာဓနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ သုတ္တသာဓနကထာဝဏ္ဏနာ

၂၉၈။ ဧတေ ဓမ္မာတိ ဧတေ ခန္ဓအာယတနဓာတုဓမ္မာ။ သုတ္တာဟရဏန္တိ နိရုတ္တိပထသုတ္တာဟရဏံ။ နေသန္တိ အတီတာနာဂတာနံ။

သုတ္တသာဓနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အတီတက္ခန္ဓာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ဧကစ္စံအတ္ထီတိကထာ

၁။ အတီတာဒိဧကစ္စကထာဝဏ္ဏနာ

၂၉၉။ ယေ ¶ ကတူပစိတာ ကုသလာကုသလာ ဓမ္မာ ဝိပါကဒါနာယ အကတောကာသာ၊ ကတောကာသာ စ ယေ ‘‘ဩကာသကတုပ္ပန္နာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ယေ စ ဝိပ္ပကတဝိပါကာ၊ တေ သဗ္ဗေပိ ‘‘အဝိပက္ကဝိပါကာ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေသံ ဝိပါကဒါနသာမတ္ထိယံ အနပဂတန္တိ အဓိပ္ပာယေန ပရဝါဒီ အတ္ထိတံ ဣစ္ဆတိ။ ယေ ပန ပရဝါဒီ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ဝိပက္ကဝိပါကာ ကုသလာကုသလာ ဓမ္မာ၊ တေသံ အပဂတန္တိ နတ္ထိတံ ဣစ္ဆတိ။ တေနာဟ ‘‘အတ္ထီတိ ဧကစ္စံ အတ္ထိ ဧကစ္စံ နတ္ထီ’’တိအာဒိ။ ဧဝံ ဣစ္ဆန္တဿ ပန ပရဝါဒိနော ယထာ အဝိပါကေသုပိ ဧကစ္စံ နတ္ထီတိ အာပဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ ဝိပက္ကဝိပါကေသု အဝိပက္ကဝိပါကေသု စ အာပဇ္ဇတေဝါတိ ဒဿေတုံ ‘‘အဝိပက္ကဝိပါကာ ဓမ္မာ ဧကစ္စေ’’တိအာဒိနာ ပါဠိ ပဝတ္တာ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘တိဏ္ဏံ ရာသီနံ ဝသေနာ’’တိအာဒိ။ ဝေါဟာရဝသေနာတိ ဖလဿ အနုပရမဝေါဟာရဝသေန၊ ဟေတုကိစ္စံ ပန အနုပရတံ အနုပစ္ဆိန္နံ အတ္ထီတိ လဒ္ဓိယံ ဌိတတ္တာ စောဒေတဗ္ဗောဝ။ အဝိစ္ဆေဒဝသေန ပဝတ္တမာနဉှိ ဖလဿ ပဗန္ဓဝေါဟာရံ ပရဝါဒီ ဝေါဟာရတော အတ္ထီတိ ဣစ္ဆတိ၊ ဟေတု ပနဿ ကမ္မံ ပရမတ္ထတော စ ကမ္မူပစယဝါဒိဘာဝတော ပတ္တိအပ္ပတ္တိသဘာဝတာဒယော ¶ ဝိယ စိတ္တဝိပ္ပယုတ္တော ကမ္မူပစယော နာမ ဧကော သင်္ခါရဓမ္မော အဝိပန္နော၊ သောပိ တဿေဝ ဝေဝစနန္တိ ပရဝါဒီ။ ယံ သန္ဓာယာဟ –

‘‘နပ္ပစယန္တိ ကမ္မာနိ၊ အပိ ကပ္ပသဟဿတော၊

ပတွာ ပစ္စယသာမဂ္ဂိံ၊ ကာလေ ပစ္စန္တိ ပါဏိန’’န္တိ။

ယဉ္စ သန္ဓာယ ပရတော ပရိဘောဂမယပုညကထာယ ‘‘ပရိဘောဂမယံ ပန စိတ္တဝိပ္ပယုတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ လဒ္ဓိယာ ပဋိဇာနာတီ’’တိ ဝက္ခတိ။

ဧကစ္စံအတ္ထီတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ သတိပဋ္ဌာနကထာဝဏ္ဏနာ

၃၀၁။ ပရမတ္ထသတိပဋ္ဌာနတ္တာတိ ဧတေန လောကုတ္တရာယ ဧဝ သမ္မာသတိယာ တတ္ထာပိ မဂ္ဂဘူတာယ နိပ္ပရိယာယေန ¶ သတိပဋ္ဌာနဘာဝေါ နိယျာနိကတ္တာ ဣတရာယ ပရိယာယေနာတိ ဒဿေတိ။ မဂ္ဂဖလသမ္မာသတိယာ ဓမ္မာနုဿတိဘာဝပရိယာယော အတ္ထီတိ ‘‘လောကိယလောကုတ္တရသတိပဋ္ဌာနသမုဒါယဘူတဿာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သတိသမုဒါယဘူတဿ န သတိဂေါစရဘူတဿာတိ အဓိပ္ပာယော။ သတိဂေါစရဿ ဟိ သတိပဋ္ဌာနတံ စောဒေတုံ ပါဠိယံ ‘‘စက္ခာယတနံ သတိပဋ္ဌာန’’န္တိ အာရဒ္ဓံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗဓမ္မာနံ ပဘေဒပုစ္ဆာဝသေန ဝုတ္တ’’န္တိ။ သုတ္တသာဓနာယံ ပန ပဌမံ လောကိယသတိပဋ္ဌာနဝသေန၊ ဒုတိယံ မိဿကဝသေန၊ တတိယံ လောကုတ္တရဝသေန ဒဿိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သတိပဋ္ဌာနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဟေဝတ္ထိကထာဝဏ္ဏနာ

၃၀၄။ ဟေဝတ္ထိကထာယံ ‘‘သဗ္ဗော ဓမ္မော သကဘာဝေန အတ္ထိ ပရဘာဝေန နတ္ထီ’’တိ ပဝတ္တော ပရဝါဒီဝါဒေါ ယထာ ဝိဘဇ္ဇ ပဋိပုစ္ဆာ ဝါ န ဗျာကာတဗ္ဗော၊ ဧဝံ ဧကံသတော န ဗျာကာတဗ္ဗော ဝိသေသာဘာဝတော၊ ကေဝလံ ဌပနီယပက္ခေ တိဋ္ဌတီတိ အဓိပ္ပာယေနာဟ ‘‘အဝတ္တဗ္ဗုတ္တရေနာ’’တိ။ ယထာ ဟိ သဗ္ဗေ ¶ ဝါဒါ သပ္ပဋိဝါဒါဝါတိ ပဋိညာ ဘူတကထနတ္တာ အဝတ္တဗ္ဗုတ္တရာ ဥပေက္ခိတဗ္ဗာ၊ ဧဝမယမ္ပီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနာဟ ‘‘ဥပေက္ခိတဗ္ဗေနာ’’တိ။ အထ ဝါ အဝတ္တဗ္ဗံ ဥတ္တရံ အဝတ္တဗ္ဗုတ္တရံ။ ယထာ အနိစ္စဝါဒိနံ ပတိ အနိစ္စော သဒ္ဒေါ ပစ္စယာဓီနဝုတ္တိတောတိ၊ ဥတ္တရံ န ဝတ္တဗ္ဗံ သိဒ္ဓသာဓနဘာဝတော၊ ဧဝံ ဣဓာပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သိဒ္ဓသာဓနဉှိ ဒဍ္ဎဿ ဍဟနသဒိသတ္တာ နိရတ္ထကမေဝ သိယာ၊ အဋ္ဌကထာယံ ပန ယသ္မာ ပရဝါဒိနာ ယေန သဘာဝေန ယော ဓမ္မော အတ္ထိ၊ တေနေဝ သဘာဝေန သော ဝိနာ ကာလဘေဒါဒိပရာမသနေန နတ္ထီတိ ပတိဋ္ဌာပီယတိ၊ တသ္မာ ‘‘အယောနိသော ပတိဋ္ဌာပိတတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဧတ္ထ စ ‘‘ဟေဝတ္ထိ၊ ဟေဝံ နတ္ထီ’’တိ ပဋိဇာနန္တေန ပရဝါဒိနာ ယထာ သပရဘာဝေဟိ ရူပါဒီနံ အတ္ထိတာ ပဋိညာတာ၊ ဧဝံ ကာလဒေသာဒိဘေဒေဟိပိ သာ ပဋိညာတာ ဧဝ။ တေနေဝါဟ ‘‘အတီတံ အနာဂတပစ္စုပ္ပန္နဝသေန၊ အနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာနိ ဝါ အတီတာဒိဝသေန နတ္ထီ’’တိ။ ဧဝံ သတိ နိဂဏ္ဌာစေလကဝါဒေါ ပရိဒီပိတော သိယာ။ တေ ဟိ ‘‘သိယာ အတ္ထိ၊ သိယာ နတ္ထိ၊ သိယာ အတ္ထိ စ ¶ နတ္ထိ စာ’’တိအာဒိနာ သဗ္ဗပဒတ္ထေသု ပတ္တဘာဂေ ပဋိဇာနန္တိ။ တတ္ထ ယဒိ ဝတ္ထုနော သဘာဝေနေဝ၊ ဒေသကာလသန္တာနဝသေန ဝါ နတ္ထိတာ အဓိပ္ပေတာ၊ တံ သိဒ္ဓသာဓနံ သကဝါဒိနောပိ ဣစ္ဆိတတ္တာ။ ယဿ ဟိ ဓမ္မဿ ယော သဘာဝေါ၊ န သော တတော အညထာ ဥပလဗ္ဘတိ။ ယဒိ ဥပလဗ္ဘေယျ၊ အညော ဧဝ သော သိယာ။ န စေတ္ထ သာမညလက္ခဏံ နိဒဿေတဗ္ဗံ သလက္ခဏဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ တဿ နတ္ထိဘာဝဿ အဘာဝတော။ ယထာ စ ပရဘာဝေန နတ္ထိတာယ န ဝိဝါဒေါ၊ ဧဝံ ဒေသကာလန္တရေသုပိ ဣတ္တရကာလတ္တာ သင်္ခါရာနံ။ န ဟိ သင်္ခါရာ ဒေသန္တရံ၊ ကာလန္တရံ ဝါ သင်္ကမန္တိ ခဏိကဘာဝတော။ ဧတေနေဝ ပရိယာယန္တရေန နတ္ထိတာပိ ပဋိက္ခိတ္တာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယထာ စ အတ္ထိတာ၊ နတ္ထိတာ ဝိနာ ကာလဘေဒေန ဧကသ္မိံ ဓမ္မေ ပတိဋ္ဌံ န လဘန္တိ အညမညဝိရုဒ္ဓတ္တာ၊ ဧဝံ သဗ္ဗဒါပိ နိစ္စတ္တာ။

ယံ ပန တေ ဝဒန္တိ ‘‘ယထာ သုဝဏ္ဏံ ကဋကာဒိရူပေန ဌိတံ ရုစကာဒိဘာဝံ အာပဇ္ဇတီတိ နိစ္စာနိစ္စံ။ တဉှိ သုဝဏ္ဏဘာဝါဝိဇဟနတော နိစ္စံ ကဋကာဒိဘာဝဟာနိတော အနိစ္စံ၊ ဧဝံ သဗ္ဗဓမ္မာ’’တိ။ တေ ဣဒံ ဝတ္တဗ္ဗာ ‘‘ကိံ ကဋကဘာဝေါ ကဋကဿ၊ ဥဒါဟု သုဝဏ္ဏဿာ’’တိ။ ယဒိ ကဋကဿ၊ သုဝဏ္ဏနိရပေက္ခော သိယာ တဒညဘာဝေါ ဝိယ။ အထ သုဝဏ္ဏဿ၊ နိစ္စကာလံ တတ္ထ ဥပလဗ္ဘေယျ သုဝဏ္ဏဘာဝေါ ဝိယ။ န စ သက္ကာ ဥဘိန္နံ ဧကဘာဝေါတိ ဝတ္တုံ ကဋကဝိနာသေပိ သုဝဏ္ဏာဝိနာသတော။ အထ မတံ၊ သုဝဏ္ဏကဋကာဒီနံ ပရိယာယီပရိယာယဘာဝတော ¶ နာယံ ဒေါသောတိ။ ယထာ ဟိ ကဋကပရိယာယနိရောဓေန ရုစကပရိယာယုပ္ပာဒေပိ ပရိယာယီ တထေဝ တိဋ္ဌတိ၊ ဧဝံ မနုဿပရိယာယနိရောဓေ ဒေဝပရိယာယုပ္ပာဒေပိ ပရိယာယီ ဇီဝဒြဗျံ တိဋ္ဌတီတိ နိစ္စာနိစ္စံ၊ တထာ သဗ္ဗဒြဗျာနီတိ။ တယိဒံ အမ္ဗံ ပုဋ္ဌဿ လဗုဇဗျာကရဏံ။ ယံ သွေဝ နိစ္စော အနိစ္စောတိ ဝါ ဝဒန္တော အညတ္ထ နိစ္စတံ အညတ္ထ အနိစ္စတံ ပဋိဇာနာတိ၊ အထ ပရိယာယပရိယာယီနံ အနညတာ ဣစ္ဆိတာ၊ ဧဝံ သတိ ပရိယာယောပိ နိစ္စော သိယာ ပရိယာယိနော အနညတ္တာ ပရိယာယသရူပံ ဝိယ၊ ပရိယာယီ ဝါ အနိစ္စော ပရိယာယတော အနညတ္တာ ပရိယာယသရူပံ ဝိယာတိ။ အထ နေသံ အညာ အနညတာ၊ ဧဝဉ္စ သတိ ဝုတ္တဒေါသဒွယာနတိဝတ္တိ။ အပိစ ကောယံ ပရိယာယော နာမ၊ ယဒိ သဏ္ဌာနံ၊ သုဝဏ္ဏော တာဝ ဟောတု၊ ကထံ ဇီဝဒြဗျေ အရူပိဘာဝတော။ ယဒိ တဿပိ သဏ္ဌာနဝန္တံ ဣစ္ဆိတံ၊ တထာ သတိဿ ဧကသ္မိမ္ပိ သတ္တသန္တာနေ ဗဟုတာ အာပဇ္ဇတိ သရူပတာ စ သဏ္ဌာနဝန္တေသုပိ ပီဠကာဒီသု တထာဒဿနတော။ အထ ပဝတ္တိဝိသေသော၊ ဧဝမ္ပိ ဗဟုတာ ခဏိကတာ စ အာပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ပရိယာယသရူပမေဝ တာဝ ပတိဋ္ဌပေတဗ္ဗံ။

ယံ ပန ဝုတ္တံ ‘‘သုဝဏ္ဏံ ကဋကာဒိရူပေန ဌိတ’’န္တိ၊ တတ္ထ သမ္ပတ္တိယောဂတော ဝိညာယမာနေသု ဝိသိဋ္ဌေသု ¶ ရူပဂန္ဓရသဖောဋ္ဌဗ္ဗေသု ကိံ ဧကံ၊ ဥဒါဟု တေသံ သမုဒါယော၊ တဗ္ဗိနိမုတ္တံ ဝါ ဓမ္မန္တရံ သုဝဏ္ဏန္တိ? တတ္ထ န တာဝ ရူပါဒီသု ဧကေကံ သုဝဏ္ဏံ တေန သုဝဏ္ဏကိစ္စာသိဒ္ဓိတော၊ နာပိ တဗ္ဗိနိမုတ္တံ ဓမ္မန္တရံ တာဒိသဿ အဘာဝတော။ အထ သမုဒါယော၊ တံ ပန ပညတ္တိမတ္တန္တိ န တဿ နိစ္စတာ၊ နာပိ အနိစ္စတာ သမ္ဘဝတိ။ ယထာ စ သုဝဏ္ဏဿ၊ ဧဝံ ကဋကဿပိ ပညတ္တိမတ္တတ္တာတိ။ တယိဒံ နိဒဿနံ ပရဝါဒိနော ဇီဝဒြဗျဿပိ ပညတ္တိမတ္တံ တဿေဝ သာဓေတီတိ ကုတော တဿ နိစ္စာနိစ္စတာတိ အလမတိပ္ပပဉ္စေန။

ဟေဝတ္ထိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

မဟာဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဒုတိယဝဂ္ဂေါ

၁။ ပရူပဟာရဝဏ္ဏနာ

၃၀၇။ ဝိက္ခမ္ဘိတရာဂါဝ အဝိက္ခမ္ဘိတရာဂါနံ အဓိမာနိကတာယ အသမ္ဘဝတောတိ ယာဝ အဓိမာနိကံ၊ တာဝ သမ္ပဇာနာ နိဒ္ဒံ ဩက္ကမန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘အဓိမာနိကာန’’န္တိ ¶ ဣဒံ ဘူတပုဗ္ဗဂတိယာ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘အဓိမာနိကပုဗ္ဗာ အဓိပ္ပေတာ သိယု’’န္တိ။

၃၀၈။ ယံ ဝိမတိဂါဟကာရဏံ ဝုစ္စမာနံ၊ တံ ‘‘ဟန္ဒ ဟီ’’တိ ပရံ ဇောတေတီတိ အဓိပ္ပာယေနာဟ ‘‘ကာရဏတ္ထေတိ ယုတ္တ’’န္တိ။ ဝိမတိဂါဟဿ ပန နိစ္ဆိတတံ ‘‘ဟန္ဒ ဟီ’’တိ ပရံ ဇောတေတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဝစသာယတ္ထေ’’တိ။

ပရူပဟာရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ဝစီဘေဒကထာဝဏ္ဏနာ

၃၂၆။ သောတိ ¶ ပဌမမဂ္ဂဋ္ဌော။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ‘‘ဝိရဇံ ဝီတမလံ ဓမ္မစက္ခုံ ဥဒပါဒိ ‘ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ၊ သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မ’’’န္တိ သုတ္တဿ အတ္ထံ အညထာ ဂဟေတွာ ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿနာနိဿန္ဒေန မဂ္ဂက္ခဏေပိ ဒုက္ခန္တိ ဝိပဿနာ ဥပဋ္ဌာတိ၊ တသ္မာ ‘‘သော ဒုက္ခမိစ္စေဝ ဝါစံ ဘာသတီ’’တိ ဝဒန္တိ။

၃၂၈။ ဣစ္ဆိတေတိ ပရဝါဒိနာ သမ္ပဋိစ္ဆိတေ။ အာရောပိတေတိ ယုတ္တိနိဒ္ဓါရဏေန တသ္မိံ အတ္ထေ ပတိဋ္ဌာပိတေ ယုဇ္ဇတိ၊ ဝစီသမုဋ္ဌာပနက္ခဏတော ပန ပစ္ဆာ တံ သဒ္ဒံ သုဏာတီတိ ဣစ္ဆိတေ န ယုဇ္ဇတိ သောတဝိညာဏဿ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ ယသ္မာ ပန အတ္တနာ နိစ္ဆာရိတံ သဒ္ဒံ အတ္တနာပိ သုဏာတိ၊ တသ္မာ သောတဝိညာဏံ ‘‘ယေန တံ သဒ္ဒံ သုဏာတီ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၃၃၂။ လောကုတ္တရမဂ္ဂက္ခဏေတိ ပဌမဇ္ဈာနိကဿ ပဌမမဂ္ဂဿ ခဏေ။ အဘိဘူသုတ္တာဟရဏေ အဓိပ္ပာယော ဝတ္တဗ္ဗောတိ ဧတေန တဒါဟရဏဿ အသမ္ဗန္ဓတံ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘တသ္မာ အသာဓက’’န္တိ။

ဝစီဘေဒကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ စိတ္တဋ္ဌိတိကထာဝဏ္ဏနာ

၃၃၅။ ဧဝန္တိ ‘‘ဧကစိတ္တံ ယာဝတာယုကံ တိဋ္ဌတီ’’တိ ဝုတ္တာကာရေန။ အညတ္ထာတိ အရူပဘဝတော အညသ္မိံ။ ဧတေနာတိ ‘‘ဧကမေဝ စိတ္တံ အာရုပ္ပေ တိဋ္ဌတိ ¶ ၊ ယာဝတာယုကံ တိဋ္ဌတီ’’တိ ဧဝံဝါဒိနာ ဒုတိယာပိ အဍ္ဎကထာ ပဿိတဗ္ဗာ ပဌမကထာယ စိရကာလာဝဋ္ဌာနဝစနဿ အညဒတ္ထု ဘာဝဝိဘာဝနတောတိ အဓိပ္ပာယော။ ပုရိမာယာတိ ‘‘ယာဝတာယုကံ တိဋ္ဌတီ’’တိ ပဉှတော ပုရိမာယ။ တတ္ထ ဟိ ‘‘ဝဿသတံ တိဋ္ဌတီ’’တိ ပုစ္ဆာယ ‘‘အာမန္တာ’’တိ အနုညာ ကတာ၊ ပစ္ဆိမာယံ ပန ‘‘မနုဿာနံ ဧကံ စိတ္တံ ယာဝတာယုကံ တိဋ္ဌတီ’’တိ ‘‘န ဟေဝံ ဝတ္တဗ္ဗေ’’တိ ပဋိက္ခေပေါ ကတော။ အဝိရောဓော ဝိဘာဝေတဗ္ဗော၊ ယတော တတ္ထေဝ အနုညာ ကတာ၊ န ပစ္ဆာတိ အဓိပ္ပာယော ¶ ။ ဝဿသတာဒီတိ စ အာဒိ-သဒ္ဒေန န ကေဝလံ ‘‘ဒွေ ဝဿသတာနီ’’တိ ဧဝမာဒိယေဝ သင်္ဂဟိတံ၊ အထ ခေါ ‘‘ဧကံ စိတ္တံ ဒိဝသံ တိဋ္ဌတီ’’တိ ဧဝမာဒိပီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘မုဟုတ္တံ မုဟုတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ပဉှော သကဝါဒိနာ ပုစ္ဆိတော ဝိယ ဝုတ္တော’’တိ ဣဒံ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။ ‘‘မုဟုတ္တံ မုဟုတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ပဉှော ပရဝါဒိဿ။ ‘‘ဥပ္ပာဒဝယဓမ္မိနော’’တိအာဒိသုတ္တတ္ထဝသေန ပဋိညာ သကဝါဒိဿာတိ ဟိ ဝုတ္တံ။

စိတ္တဋ္ဌိတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ အနုပုဗ္ဗာဘိသမယကထာဝဏ္ဏနာ

၃၃၉။ ‘‘တာနိ ဝါ စတ္တာရိပိ ဉာဏာနိ ဧကော သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါယေဝါတိ ပဋိဇာနာတီ’’တိ ဣမံ သန္ဓာယာဟ ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိ။ စတုန္နံ ဉာဏာနန္တိ ဒုက္ခေဉာဏာဒီနံ စတုန္နံ ဉာဏာနံ။ ဧကမဂ္ဂဘာဝတောတိ သောတာပတ္တိအာဒိဧကမဂ္ဂဘာဝတော။ ကမေန ပဝတ္တမာနာနိပိ ဟိ တာနိ ဉာဏာနိ တံတံမဂ္ဂကိစ္စဿ သာဓနတော ဧကောယေဝ မဂ္ဂေါ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘ဧကမဂ္ဂဿ…ပေ… ပဋိဇာနာတီ’’တိ။

၃၄၄။ ဒဿနေတိ မဂ္ဂဒဿနေ။

၃၄၅။ ဓမ္မတ္ထာနံ ဟေတုဖလဘာဝတော ဓမ္မတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါနံ သိယာ သောတာပတ္တိဖလဟေတုတာ၊ တဒဘာဝတော န ဣတရပဋိသမ္ဘိဒါနန္တိ အာဟ ‘‘နိရုတ္တိ…ပေ… ဝိစာရေတဗ္ဗ’’န္တိ။ သဗ္ဗာသမ္ပိ ပန ပဋိသမ္ဘိဒါနံ ပဌမဖလသစ္ဆိကိရိယာဟေတုတာ ဝိစာရေတဗ္ဗာ မဂ္ဂါဓိဂမေနေဝ လဒ္ဓဗ္ဗတ္တာ ဖလာနံ ဝိယ၊ တသ္မာ ‘‘အဋ္ဌဟိ ဉာဏေဟီ’’တိ ဧတ္ထ နိက္ခေပကဏ္ဍေ အာဂတနယေန ဒုက္ခာဒိဉာဏာနံ ပုဗ္ဗန္တာဒိဉာဏာနဉ္စ ဝသေန ‘‘အဋ္ဌဟိ ဉာဏေဟီ’’တိ ယုတ္တံ ဝိယ ဒိဿတိ။

အနုပုဗ္ဗာဘိသမယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ဝေါဟာရကထာဝဏ္ဏနာ

၃၄၇။ ဝိသယဝိသယီသူတိ ¶ ¶ ရူပစက္ခာဒိကေ သန္ဓာယာဟ။ တေ ဟိ ရူပက္ခန္ဓပရိယာပန္နတ္တာ ဧကန္တေန လောကိယာ။ ဝိသယဿေဝါတိ သဒ္ဒဿေဝ။ သော ဟိ ဝေါဟရိတဗ္ဗတော ဝေါဟာရကရဏတာယ စ ‘‘ဝေါဟာရော’’တိ ပါဠိယံ ဝုတ္တော။ နတ္ထေတ္ထ ကာရဏံ ဝိသယီနံ ဝိသယဿပိ အာသဝါဒိအနာရမ္မဏတာဘာဝတော။ အသိဒ္ဓလောကုတ္တရဘာဝဿ ဧကန္တသာသဝတ္တာ တဿ သဒ္ဒါယတနဿ ယထာ လောကုတ္တရတာ တဝ မတေနာတိ အဓိပ္ပာယော။

ပဋိဟညေယျာတိ ဣဒံ ပရိကပ္ပဝစနံ။ ပရိကပ္ပဝစနဉ္စ အယာထာဝန္တိ အာဟ ‘‘န ဟိ…ပေ… အတ္ထီ’’တိ။ န ဟိ ဇလံ အနလန္တိ ပရိကပ္ပိတံ ဒဟတိ ပစတိ ဝါ။ ကိံ လောကိယေန ဉာဏေန ဇာနိတဗ္ဗတော လောကိယော ရူပါယတနာဒိ ဝိယ၊ ဥဒါဟု လောကုတ္တရော ပစ္စဝေက္ခိယမာနမဂ္ဂါဒိ ဝိယာတိ ဧဝမေတ္ထ ဟေတုဿ အနေကန္တဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေနာဟ ‘‘လောကိယေ လောကုတ္တရေ စ သမ္ဘဝတော’’တိ။

ဝေါဟာရကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁။ နိရောဓကထာဝဏ္ဏနာ

၃၅၃။ ယေသံ ဒွိန္နန္တိ ယေသံ ဒွိန္နံ ဒုက္ခသစ္စာနံ။ ဒွီဟိ နိရောဓေဟီတိ အပ္ပဋိသင်္ခါပဋိသင်္ခါသင်္ခါတေဟိ ဒွီဟိ နိရောဓေဟိ။ တတ္ထ ဒုက္ခာဒီနံ ပဋိသင်္ခါတိ ပဋိသင်္ခါ၊ ပညာဝိသေသော။ တေန ဝတ္တဗ္ဗော နိရောဓော ပဋိသင်္ခါနိရောဓော။ ယော သာသဝေဟိ ဓမ္မေဟိ ဝိသံယောဂေါတိ ဝုစ္စတိ၊ ယော ပစ္စယဝေကလ္လေန ဓမ္မာနံ ဥပ္ပာဒဿ အစ္စန္တဝိဗန္ဓဘူတော နိရောဓော၊ သော ပဋိသင်္ခါယ နဝတ္တဗ္ဗတော အပ္ပဋိသင်္ခါနိရောဓော နာမာတိ ပရဝါဒိနော လဒ္ဓိ။ ပဋိသင်္ခါယ ဝိနာ နိရုဒ္ဓါတိ ပစ္စယဝေကလ္လေန အနုပ္ပတ္တိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘န ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဘင်္ဂါ’’တိ။ အနုပ္ပာဒေါပိ ဟိ နိရောဓောတိ ဝုစ္စတိ ယတော ‘‘ဣမဿုပ္ပာဒါ ဣဒံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ လက္ခဏုဒ္ဒေသဿ ပဋိလောမေ ‘‘ဣမဿ ¶ နိရောဓာ ဣဒံ နိရုဇ္ဈတီ’’တိ ဒဿိတော။ တေနာတိ ပဋိသင်္ခါယ နိရောဓဿ ခဏိကနိရောဓဿ စ ဣဓ နာဓိပ္ပေတတ္တာ။

နိရောဓကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒုတိယဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ တတိယဝဂ္ဂေါ

၁။ ဗလကထာဝဏ္ဏနာ

၃၅၄။ နိဒ္ဒေသတောတိ ¶ ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ အနဝကာသော’’တိအာဒိနာ နိဒ္ဒိဋ္ဌပ္ပကာရတော။ သော ပန ယသ္မာ ဝိတ္ထာရော ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ဝိတ္ထာရတော’’တိ။ သဗ္ဗံ ကိလေသာဝရဏာဒိံ၊ တမေဝ ပစ္စေကံ ပဝတ္တိအာကာရဘေဒတော သဗ္ဗာကာရံ။ ‘‘သဗ္ဗ’’န္တိ ဟိ ဣဒံ သရူပတော ဂဟဏံ၊ ‘‘သဗ္ဗာကာရတော’’တိ ပဝတ္တိအာကာရဘေဒတော။ ဘဂဝါ ဟိ ဓမ္မေ ဇာနန္တော တေသံ အာကာရဘေဒေ အနဝသေသေတွာဝ ဇာနာတိ။ ယထာဟ ‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ သဗ္ဗာကာရတော ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဉာဏမုခေ အာပါထံ အာဂစ္ဆန္တီ’’တိ (မဟာနိ။ ၁၅၆၊ စူဠနိ။ မောဃရာဇမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၈၅၊ ပဋိ။ မ။ ၃။၅)။ ဥဒ္ဒေသတောတိ ဧကဒေသတော။ ဧကဒေသော စ ဝိတ္ထာရော န ဟောတီတိ အာဟ ‘‘သင်္ခေပတော’’တိ။ ယထာ ဇာနန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဥဒ္ဒေသမတ္တေနပီတိ ဒိဋ္ဌိဂတယထာဘူတဉာဏာဒိပ္ပဘေဒါနံ အာသယာဒီနံ ဥဒ္ဒေသမတ္တေနပိ။ တေနာဟ ‘‘ဣန္ဒြိယာနံ တိက္ခမုဒုဘာဝဇာနနမတ္တံ သန္ဓာယာ’’တိ။ ထေရေနာတိ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရေန။ ဧဝမေဝါတိ ဥဒ္ဒေသတော ဌာနာဒိမတ္တဇာနနာကာရေနေဝ။ သွာယမတ္ထော သကဝါဒိနာပိ ဣစ္ဆိတောယေဝါတိ အာဟ ‘‘ကထမယံ စောဒေတဗ္ဗော သိယာ’’တိ။

၃၅၆။ သေသေသူတိ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဉာဏတော သေသေသု။ ပဋိက္ခေပေါတိ အသာဓာရဏတာပဋိက္ခေပေါ။ နနု စ သေသာနံ အသာဓာရဏတာပိ အတ္ထီတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဌာနာ…ပေ… အဓိပ္ပာယော’’တိ။

ဗလကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ အရိယန္တိကထာဝဏ္ဏနာ

၃၅၇။ သင်္ခါရေ ¶ သန္ဓာယ ပဋိဇာနန္တဿာတိ ဒိဋ္ဌိယာ ပရိကပ္ပိတေန သတ္တေန သုညေ သင်္ခါရေ သန္ဓာယ ‘‘သုညတဉ္စ မနသိ ကရောတီ’’တိ ပုစ္ဆာယ ‘‘အာမန္တာ’’တိ ပဋိဇာနန္တဿ။ ဒွိန္နံ ဖဿာနံ သမောဓာနံ ကထံ အာပဇ္ဇတိ ဌာနာဌာနဘူတေ သင်္ခါရေ ဝုတ္တနယေန သုညတံ မနသိ ကရောန္တဿာတိ အဓိပ္ပာယော။ ယထာဝုတ္တနယေနာတိ ‘‘ဒိဋ္ဌိယာ ပရိကပ္ပိတေန သတ္တေန သုညာ ¶ ပဉ္စက္ခန္ဓာ’’တိ ပကာရေန နယေန။ အထ ဝါ ယထာဝုတ္တနယေနာတိ ‘‘ဌာနာဌာနမနသိကာရော သင်္ခါရာရမ္မဏော၊ သုညတာမနသိကာရော နိဗ္ဗာနာရမ္မဏော’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တနယေန။ ‘‘သင်္ခါရေ သန္ဓာယ ပဋိဇာနန္တဿာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ဒွိန္နံ ဖဿာနံ သမောဓာနံ ကထံ အာပဇ္ဇတီ’’တိ အာဟ။ သတ္တသုညတာယ သုညတ္တေပိ သင်္ခါရာနံ အညောဝ ဌာနာဌာနမနသိကာရော၊ အညော သုညတာမနသိကာရောတိ ယုဇ္ဇတေဝ ဒွိန္နံ ဖဿာနံ သမောဓာနာပတ္တိစောဒနာ၊ သင်္ခါရေ သန္ဓာယ ပဋိဇာနန္တဿ ပန ကထံ အရိယဘာဝသိဒ္ဓိ ဌာနာဌာနဉာဏာဒီနန္တိ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။ ကိံ ဝါ ဧတာယ ယုတ္တိစိန္တာယ။ ဥမ္မတ္တကပစ္ဆိသဒိသော ဟိ ပရဝါဒိဝါဒေါ။ အညေသုပိ ဌာနေသု ဤဒိသေသု ဧသေဝ နယော။ အာရောပေတွာတိ ဣတ္ထိပုရိသာဒိအာကာရံ၊ သတ္တာကာရမေဝ ဝါ အသန္တံ ရူပါဒိဥပါဒါနေ အာရောပေတွာ။ အဘူတာရောပနဉှေတ္ထ ပဏိဒဟနန္တိ အဓိပ္ပေတံ။ တေနာဟ ‘‘ပရိကပ္ပနဝသေနာ’’တိ။ သောတိ ယထာဝုတ္တော ပဏိဓိ။ ဧကသ္မိမ္ပိ ခန္ဓေ။

အရိယန္တိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ဝိမုစ္စမာနကထာဝဏ္ဏနာ

၃၆၆။ မဂ္ဂက္ခဏေ စိတ္တံ ဧကဒေသေန ဝိမုတ္တံ ဧကဒေသေန အဝိမုတ္တန္တိ အယံ ‘‘ဝိမုတ္တံ ဝိမုစ္စမာန’’န္တိ လဒ္ဓိယာ ဒေါသော။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘ဧကဒေသံ ဝိမုတ္တံ၊ ဧကဒေသံ အဝိမုတ္တ’’န္တိ။ အဋ္ဌကထာယဉ္စ ‘‘တဉှိ တဒါ သမုစ္ဆေဒဝိမုတ္တိယာ ဝိမုတ္တေကဒေသေန ဝိမုစ္စမာနန္တိဿ လဒ္ဓီ’’တိ ဒဿိတောဝါယမတ္ထော။ ဝိပ္ပကတနိဒ္ဒေသေတိ ဝိမုစ္စနကိရိယာယ အပရိယောသိတတာနိဒ္ဒေသေ။ ယံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဝိမုတ္တံ ဝိမုစ္စမာနန္တိ ဝိပ္ပကတဘာဝေန ဝုတ္တတ္တာ’’တိ။ တေနာတိ ပရဝါဒိနာ။ ဝိမုစ္စ…ပေ… ဝုတ္တံ ဝိမုစ္စမာနဿ ဝိမုတ္တဘာဝါဘာဝတော၊ ဝိမုတ္တဘေဒေန ပန တထာ ဝုတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယော။ သတိ စ ¶ ဒေါသေ ဝိပ္ပကတနိဒ္ဒေသေတိ အာနေတွာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဧကဒေသော ဝိသေသနံ ဟောတိ နိပ္ပဒေသဝိမုတ္တိယာ အဝိစ္ဆိန္နတော။ ဖလစိတ္တေနာတိ ပဌမဖလစိတ္တေန ဥပ္ပန္နေန။

ဝိမုစ္စမာနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ အဋ္ဌမကကထာဝဏ္ဏနာ

၃၆၈။ ပဟီနာ ¶ နာမ ဘဝေယျုံ၊ န ပဟိယျမာနာတိ အဓိပ္ပာယော။

အဋ္ဌမကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ အဋ္ဌမကဿ ဣန္ဒြိယကထာဝဏ္ဏနာ

၃၇၁။ လောကုတ္တရာနံယေဝ သဒ္ဓါဒီနံ ဣန္ဒြိယဘာဝေါ၊ န လောကိယာနန္တိ ပရဝါဒိနော အဓိပ္ပာယဝသေနာဟ ‘‘အပ္ပဋိလဒ္ဓိန္ဒြိယတ္တာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ နိယျာနိကာနိ ဘာဝေန္တောတိ ယထာ နိယျာနိကာ ဟောန္တိ၊ ဧဝံ ဥပ္ပာဒေန္တော ဗြူဟေန္တော ဝါ။ ဣန္ဒြိယဘာဝံ ပန ပတ္တေသု တေသု ပုန ဘာဝနာကိစ္စံ နတ္ထီတိ တဿ အဓိပ္ပာယောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘န ပန ဣန္ဒြိယာနိ ဘာဝေန္တော’’တိ။

အဋ္ဌမကဿ ဣန္ဒြိယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ဒိဗ္ဗစက္ခုကထာဝဏ္ဏနာ

၃၇၃။ ဝိသိနောတိ ဝိသေသေန ဗန္ဓတိ ဝိသယီနံ အတ္တပဋိဗန္ဓံ ကရောတီတိ ဝိသယော၊ အာရမ္မဏံ ¶ ၊ အနုဘဝတိ ဧတေနာတိ အာနုဘာဝေါ၊ သာမတ္ထိယံ၊ ဗလန္တိ အတ္ထော၊ ဂေါစရကရဏံ ဂေါစရော၊ ဝိသယေ အာနုဘာဝဂေါစရာ ဝိသယ…ပေ… စရာတိ။ တေဟိ ယထာ ဝိသိဋ္ဌံ ဝိသေသံ ဟောတိ၊ တထာ ပစ္စယဘူတေန ဈာနဓမ္မေန အာဟိတဗလံ ကတဗလာဓာနံ။ ဝိသယဂ္ဂဟဏဉ္စေတ္ထ အာနုဘာဝဂေါစရကရဏာနံ ပဝတ္တိဋ္ဌာနဒဿနံ ယတ္ထဿ တေဟိ ဥပတ္ထဒ္ဓတ္တာ ဗလာဓာနံ ပါကဋံ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘ယာဒိသေ ဝိသယေ’’တိအာဒိ။ ဗလာဓာနဉ္စ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မတော မဟဂ္ဂတဓမ္မဝိသေသတော ဥပ္ပန္နေဟိ ပဏီတေဟိ စိတ္တဇရူပေဟိ ဝိသေသာပတ္တိ။ ယံ နိဿာယ ပရာဝုတ္တီတိ ဧကေ ဝဒန္တိ။ ပုရိမံ မံသစက္ခုမတ္တမေဝါတိ ယထာဝုတ္တဗလာဓာနတော ပုရိမံ မံသစက္ခုမတ္တမေဝ။ ဝဒန္တော သင်္ဂဟကာရော။ ဝိသယဂ္ဂဟဏံ ပါဠိယံ ကတံ။ န ဝိသယဝိသေသဒဿနတ္ထန္တိ န ဝိသယဿ ဝိသေသဒဿနတ္ထံ။ ယတော ဥဘိန္နမ္ပိ ရူပါယတနမေဝ ဝိသယောတိ ဝိသယဿ သဒိသတံ အဝိသေသံ အာဟ၊ သဒိသဿ ဝါ ဝိသေသံ ဒီပေတီတိ ယောဇနာ။

ဓမ္မုပတ္ထဒ္ဓ ¶ …ပေ… အဓိပ္ပာယော၊ အညထာ လဒ္ဓိယေဝ န သိယာတိ ဘာဝေါ။ မဂ္ဂေါတိ ဥပါယော၊ ကာရဏန္တိ အတ္ထော။ ပကတိစက္ခုမတော ဧဝ ဟိ ဒိဗ္ဗစက္ခု ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ကသ္မာ? ကသိဏာလောကံ ဝဍ္ဎေတွာ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏဿ ဥပ္ပာဒနံ၊ သော စ ကသိဏမဏ္ဍလေ ဥဂ္ဂဟနိမိတ္တေန ဝိနာ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘မံသစက္ခုပစ္စယတာဒဿနတ္ထမေဝ ဝုတ္တ’’န္တိ။ တေနာတိ ‘‘မဂ္ဂေါ’’တိ ဝစနေန။ ရူပါဝစရဇ္ဈာနပစ္စယေနာတိ ရူပါဝစရဇ္ဈာနေန ပစ္စယဘူတေန ဥပ္ပန္နာနိ ရူပါဝစရဇ္ဈာနစိတ္တသမုဋ္ဌိတာနိ။ ဈာနကမ္မသမုဋ္ဌိတေသု ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ တဿ ဟေသာ လဒ္ဓိ။

၃၇၄။ ယေန ဒိဗ္ဗစက္ခုနော ပညာစက္ခုဘာဝဿ ဣစ္ဆနေန ပဋိဇာနနေန။ တီဏိ စက္ခူနိ မံသဒိဗ္ဗပညာစက္ခူနိ စက္ခုန္တရဘာဝံ ဝဒတော ဘဝေယျုံ၊ တသ္မာ တံ န ဣစ္ဆတီတိ အတ္ထော။

ဒိဗ္ဗစက္ခုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ယထာကမ္မူပဂတဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ

၃၇၇။ ဒိဗ္ဗစက္ခုပါဒကတ္တာ ‘‘ယထာကမ္မူပဂတဉာဏဿ ဥပနိဿယေ ဒိဗ္ဗစက္ခုမှီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ န ယထာကမ္မူပဂတဇာနနကိစ္စကေ ဒိဗ္ဗစက္ခုမှိ တဿ တံကိစ္စကတာဘာဝတော။ ယတော ယံ အနညံ၊ တမ္ပိ ¶ တတော အနညမေဝါတိ အာဟ ‘‘ဣမိနာ…ပေ… ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ။ တတ္ထ အတ္ထန္တရဘာဝံ နိဝါရေတီတိ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏဿ ပက္ခိကတ္တာ ယထာကမ္မူပဂတဉာဏဿ တတော အတ္ထန္တရဘာဝံ နိဝါရေတိ။ တဿ ဟိ တံ ပရိဘဏ္ဍဉာဏံ။ ဒိဗ္ဗစက္ခုဿ ယထာကမ္မူပဂတဉာဏတော အတ္ထန္တရဘာဝံ န နိဝါရေတိ အတပ္ပက္ခိကတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဒိဗ္ဗစက္ခုဿ ယထာကမ္မူပဂတဉာဏကိစ္စတာ ပရဝါဒိနာ ဣစ္ဆိတာ၊ န ယထာကမ္မူပဂတဉာဏဿ ဒိဗ္ဗစက္ခုကိစ္စတာတိ တမတ္ထံ ‘‘ယထာကမ္မူပဂတဉာဏမေဝ ဒိဗ္ဗစက္ခု’’န္တိ ဧတ္ထ ယောဇေတွာ ဒဿေန္တော ‘‘ဧဝ-သဒ္ဒေါ စာ’’တိအာဒိမာဟ။

ယထာကမ္မူပဂတဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ သံဝရကထာဝဏ္ဏနာ

၃၇၉။ အာဋာနာဋိယသုတ္တေ ¶ ‘‘သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယက္ခာ ယေဘုယျေန ပါဏာတိပါတာ အပ္ပဋိဝိရတာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၇၆၊ ၂၈၆) အာဂတတ္တာ စာတုမဟာရာဇိကာနံ သံဝရာသံဝရသဗ္ဘာဝေါ အဝိဝါဒသိဒ္ဓါ။ ယတ္ထ ပန ဝိဝါဒေါ၊ တမေဝ ဒဿေန္တေန တာဝတိံသာဒယော ဂဟိတာတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘စာတုမဟာရာဇိကာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ သတီတိ ယဒိ တာဝတိံသေသု သံဝရာသံဝရော နတ္ထိ၊ ဧဝံ သန္တေ။ သုရာပါနန္တိ ဧတ္ထာပိ ‘‘သုယျတီ’’တိ ပဒံ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ကထံ သုယျတီတိ? ဝုတ္တဉှေတံ ကုမ္ဘဇာတကေ –

‘‘ယံ ဝေ ပိဝိတွာ ပုဗ္ဗဒေဝါ ပမတ္တာ၊

တိဒိဝါ စုတာ သဿတိယာ သမာယာ၊

တံ တာဒိသံ မဇ္ဇမိမံ နိရတ္ထံ၊

ဇာနံ မဟာရာဇ ကထံ ပိဝေယျာ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၆။၅၈)၊

တတ္ထ ပုဗ္ဗဒေဝါ နာမ အသုရာ။ တေ ဟိ တာဝတိံသာနံ ဥပ္ပတ္တိတော ပုဗ္ဗဒေဝါတိ ပညာယိံသု။ ပမတ္တာတိ သုရာပါနေန ပမာဒံ အာပန္နာ။ တိဒိဝါတိ မနုဿစာတုမဟာရာဇိကလောကေ ဥပါဒါယ တတိယလောကဘူတာ ဒေဝဋ္ဌာနာ၊ နာမမေဝ ဝါ ဧတံ တဿ ဒေဝဋ္ဌာနဿ။ သဿတိယာတိ ကေဝလံ ဒီဃာယုကတံ ¶ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ သမာယာ သဟ အတ္တနော အသုရမာယာယ၊ အသုရမန္တေဟိ သဒ္ဓိံ စုတာတိ အတ္ထော။ အဋ္ဌကထာယဉ္စ ဝုတ္တံ ‘‘အာဂန္တုကဒေဝပုတ္တာ အာဂတာတိ နေဝါသိကာ ဂန္ဓပါနံ သဇ္ဇယိံသု။ သက္ကော သကပရိသာယ သညမဒါသီ’’တိ။ တေနာဟ ‘‘တေသံ သုရာပါနံ အသံဝရော န ဟောတီတိ ဝတ္တဗ္ဗံ ဟောတီ’’တိ။ ဧတ္ထ စ တာဝတိံသာနံ ပါတုဘာဝတော ပဋ္ဌာယ သုရာပါနမ္ပိ တတ္ထ နာဟောသိ၊ ပဂေဝ ပါဏာတိပါတာဒယောတိ ဝိရမိတဗ္ဗာဘာဝတော ဧဝ တာဝတိံသတော ပဋ္ဌာယ ဥပရိ ဒေဝလောကေသု သမာဒါနသမ္ပတ္တဝိရတိဝသေန ပုရေတဗ္ဗာ သံဝရာ န သန္တိ၊ လောကုတ္တရာ ပန သန္တိယေဝ။ တထာ တေဟိ ပဟာတဗ္ဗာ အသံဝရာ။ န ဟိ အပ္ပဟီနာနုသယာနံ မဂ္ဂဝဇ္ဈာ ကိလေသာ န သန္တီတိ။

သံဝရကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

တတိယဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ စတုတ္ထဝဂ္ဂေါ

၁။ ဂိဟိဿ အရဟာတိကထာဝဏ္ဏနာ

၃၈၇။ ဂိဟိဆန္ဒရာဂသမ္ပယုတ္တတာယာတိ ¶ ဂိဟိဘာဝေ ကာမဘောဂိဘာဝေ ဆန္ဒရာဂသဟိတတာယ။

ဂိဟိဿ အရဟာတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ သမန္နာဂတကထာဝဏ္ဏနာ

၃၉၃။ ပတ္တိန္တိ အဓိဂမော။ အဓိဂမော နာမ သမန္နာဂမော ဟောတီတိ ပါဠိယံ စတူဟိ ဖဿာဒီဟိ သမန္နာဂမော စောဒိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

သမန္နာဂတကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ဥပေက္ခာသမန္နာဂတကထာဝဏ္ဏနာ

၃၉၇။ သဗ္ဗံ ¶ ယောဇေတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ယဒိ တေ အရဟာ စတူဟိ ခန္ဓေဟိ ဝိယ ဆဟိ ဥပေက္ခာဟိ သမန္နာဂတော၊ ဧဝံ သန္တေ ဆ ဥပေက္ခာ ပစ္စေကံ ဖဿာဒိသဟိတာတိ ‘‘ဆဟိ ဖဿာဒီဟိ သမန္နာဂတော’’တိအာဒိနာ ယောဇေတဗ္ဗံ။

ဥပေက္ခာသမန္နာဂတကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ဗောဓိယာဗုဒ္ဓါတိကထာဝဏ္ဏနာ

၃၉၈။ ပတ္တိဓမ္မဝသေနာတိ ‘‘ပတ္တိဓမ္မော နာမာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တဿ စိတ္တဝိပ္ပယုတ္တဿ သင်္ခါရဿ ဝသေန။ ‘‘ဗောဓိယာ ဗုဒ္ဓါ’’တိ ပုစ္ဆာ။ ‘‘ဗောဓိယာ နိရုဒ္ဓါယ ဝိဂတာယ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါယ အဗုဒ္ဓါ ဟောတီ’’တိ အနုယောဂေါ။ ဧဝမညတ္ထာပိ ပုစ္ဆာနုယောဂါ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဗောဓိယာဗုဒ္ဓါတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ လက္ခဏကထာဝဏ္ဏနာ

၄၀၂။ တသ္မာတိ ¶ ယသ္မာ အဗောဓိသတ္တဿပိ စက္ကဝတ္တိနော လက္ခဏေဟိ သမန္နာဂမော ဗောဓိသတ္တဿပိ စရိမဘဝတော အညတ္ထ အသမန္နာဂမော ဟောတိ၊ တသ္မာ လက္ခဏသမန္နာဂတော ဗောဓိသတ္တောဝါတိ ဣမဿတ္ထဿ အသာဓကံ။ တေနာဟ ‘‘အာဘတမ္ပိ အနာဘတသဒိသမေဝါ’’တိ။

လက္ခဏကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ နိယာမောက္ကန္တိကထာဝဏ္ဏနာ

၄၀၃။ ပါရမီပူရဏန္တိ ¶ ဣဒံ ဗောဓိစရိယာယ ဥပလက္ခဏံ၊ န ပါရမီနံ ပုဏ္ဏဘာဝဒဿနံ။ တေန တေသံ အာရမ္ဘသမာဒါနာဒီနမ္ပိ သင်္ဂဟော ကတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ မဟာဘိနီဟာရတော ပဋ္ဌာယ ဟိ မဟာသတ္တာ နိယတာတိ ဝုစ္စန္တိ။ ယထာဟ – ‘‘ဧဝံ သဗ္ဗင်္ဂသမ္ပန္နာ၊ ဗောဓိယာ နိယတာ နရာ’’တိ၊ ‘‘ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတီ’’တိ စ၊ န နိယာမဿ နာမ ကဿစိ ဓမ္မဿ ဥပ္ပန္နတ္တာ ဗျာကရောန္တိ၊ အထ ခေါ ဧကံသေနာယံ ပါရမိယော ပူရေတွာ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတီတိ ကတွာ ဗျာကရောန္တီတိ ပရဝါဒီပရိကပ္ပိတံ ဓမ္မန္တရံ ပဋိသေဓေတိ၊ န ဗောဓိယာ နိယတတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘ကေဝလဉှိ န’’န္တိအာဒိ။

နိယာမောက္ကန္တိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ သဗ္ဗသံယောဇနပ္ပဟာနကထာဝဏ္ဏနာ

၄၁၃။ သတိပိ ကေသဉ္စိ သံယောဇနာနံ ဟေဋ္ဌိမမဂ္ဂေဟိ ပဟီနတ္တေ ‘‘ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ’’တိအာဒီသု ဝိယ ဝဏ္ဏဘဏနမုခေန အနဝသေသတဉ္စ သန္ဓာယ သဗ္ဗသံယောဇနပ္ပဟာနကိတ္တနံ ပရိယာယဝစနန္တိ အာဟ ‘‘ဣမံ ပရိယာယံ အဂ္ဂဟေတွာ’’တိ။ အရဟတ္တမဂ္ဂေန ပဇဟနတော ဧဝါတိ ဂဏှာတီတိ အဂ္ဂမဂ္ဂေါ ဧဝ သဗ္ဗသံယောဇနာနိ ပဇဟတီတိ လဒ္ဓိံ ဂဏှာတီတိ ဝဒန္တိ ပဒကာရာ။ ဧဝံ သတီတိ ယဒိ အနဝသေသတာမတ္တေန တထာ ပဋိဇာနာတိ။

သဗ္ဗသံယောဇနပ္ပဟာနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

စတုတ္ထဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ပဉ္စမဝဂ္ဂေါ

၁။ ဝိမုတ္တိကထာဝဏ္ဏနာ

၄၁၈။ ဖလဉာဏံ ¶ ¶ န ဟောတိ၊ သေသာနိ ဝိပဿနာမဂ္ဂပစ္စဝေက္ခဏဉာဏာနိ ဝိမုတ္တာနီတိ န ဝတ္တဗ္ဗာနီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတ္ထာတိ ဧတေသု စတူသု ဉာဏေသု။ ဝိပဿနာဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတံ မဂ္ဂါဒိကိစ္စဝိဒူရကိစ္စတ္တာ ဝိပဿနာပရိယောသာနတ္တာ စ။

ဝိမုတ္တိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ အသေခဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ

၄၂၁။ အသေခေ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တတ္တာ အသေခဉာဏန္တိ ပရဿ လဒ္ဓိ၊ န အသေခေ အသေခဓမ္မေ ပရိယာပန္နန္တိ ဣမမတ္ထမာဟ ‘‘ဧတေန…ပေ… ဒဿေတီ’’တိ။

အသေခဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ဝိပရီတကထာဝဏ္ဏနာ

၄၂၄။ အသိဝေ သိဝါတိ ဝေါဟာရံ ဝိယ အညာဏေ…ပေ… ဝဒတိ။

ဝိပရီတကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ နိယာမကထာဝဏ္ဏနာ

၄၂၈-၄၃၁။ ယန္တိ ¶ ယံ ဉာဏံ။ သစ္စာနုလောမန္တိ သစ္စပ္ပဋိဝေဓာနုကူလံ။ ဝိပရီတာနုယောဂတော ပဘုတိ ဂဏေတွာ ‘‘စတုတ္ထ’’န္တိ အာဟ န အနိယတဿ နိယာမဂမနာယာတိ အဝိပရီတာနုယောဂတော ပဘုတိ ဂဏေတွာ၊ တထာ သတိ ပဉ္စမဘာဝတော ဝိသေသဘာဝတော စ။

နိယာမကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ပဋိသမ္ဘိဒါကထာဝဏ္ဏနာ

၄၃၂-၄၃၃။ သဗ္ဗံ ¶ ဉာဏန္တိ ဣဒံ ‘‘အရိယာန’’န္တိ ဣမိနာ န ဝိသေသိတန္တိ အဓိပ္ပာယေနာဟ ‘‘အနရိယာနမ္ပိ ဟိ ဉာဏံ ဉာဏမေဝါ’’တိ။ အထ ဝါ ပါဠိယံ အဝိသေသေန သဗ္ဗံ ဉာဏန္တိ ဝုတ္တံ ဂဟေတွာ ဧဝမာဟ။ အရိယဿ စေ ဉာဏန္တိ၊ သော ပန ပဋိက္ခေပေယျာတိ အာဟ ‘‘အနရိယဿ ဧတံ ဉာဏံ သန္ဓာယာ’’တိ။

ပဋိသမ္ဘိဒါကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ စိတ္တာရမ္မဏကထာဝဏ္ဏနာ

၄၃၆-၄၃၈။ ဝတ္တဗ္ဗပဋိညာတိ ဖဿာရမ္မဏေ ဉာဏံ ဝတ္တဗ္ဗံ စေတောပရိယဉာဏန္တိ ဧဝံ ပဝတ္တာ ပဋိညာ။

စိတ္တာရမ္မဏကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ အနာဂတဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ

၄၃၉-၄၄၀။ အနန္တရာနာဂတေပိ ¶ စိတ္တေ ဉာဏံ ဣစ္ဆန္တိ၊ တတ္ထ ပန ခဏပစ္စုပ္ပန္နေ ဝိယ တာဒိသေန ပရိကမ္မေန ကဒါစိ ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ။ တေနာဟ ‘‘အနန္တရေ ဧကန္တေနေဝ ဉာဏံ နတ္ထီ’’တိ။

အနာဂတဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ပဋုပ္ပန္နဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ

၄၄၁-၄၄၂။ ‘‘သဗ္ဗသင်္ခါရေသု အနိစ္စတော ဒိဋ္ဌေသူ’’တိ ဝုတ္တေ ယံ ဒဿနဘူတံ ဉာဏံ၊ တမ္ပိ သင်္ခါရသဘာဝတ္တာ တထာဒိဋ္ဌံ သိယာတိ အတ္ထတော အာပဇ္ဇတိ၊ ဧဝံဘူတံ ဝစနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘အတ္ထတော အာပန္နံ ဝစန’’န္တိ။ တံ ပန ယသ္မာ ‘‘တမ္ပိ ဉာဏံ အနိစ္စတော ဒိဋ္ဌံ ဟောတီ’’တိ ပဋိဇာနနဝသေန ပဝတ္တံ၊ တသ္မာ ‘‘အနုဇာနနဝစန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဘင်္ဂါနုပဿနာနံ ပဗန္ဓဝသေန ပဝတ္တမာနာနံ။

ပဋုပ္ပန္နဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ဖလဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ

၄၄၃-၄၄၄။ ဖလပရောပရိယတ္တံ ¶ ဖလဿ ဥစ္စာဝစတာ။ ဗလေနာတိ ဉာဏဗလေန။

ဖလဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဉ္စမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

မဟာပဏ္ဏာသကော သမတ္တော။

၆။ ဆဋ္ဌဝဂ္ဂေါ

၁။ နိယာမကထာဝဏ္ဏနာ

၄၄၅-၄၄၇။ ဧတဿ ¶ အရိယဿ ပုဂ္ဂလဿ။

နိယာမကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒကထာဝဏ္ဏနာ

၄၅၁။ ကာရဏဋ္ဌေန ဌိတတာတိ ကာရဏဘာဝေန ဗျဘိစရဏာဘာဝမာဟ။ ယော ဟိ ဓမ္မော ယဿ ဓမ္မဿ ယဒါ ကာရဏံ ဟောတိ၊ န တဿ တဒါ အညထာဘာဝေါ အတ္ထိ၊ သာ စ အတ္ထတော ကာရဏဘာဝေါယေဝါတိ ‘‘ကာရဏဘာဝေါယေဝါ’’တိ အာဟ။

ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ နိရောဓသမာပတ္တိကထာဝဏ္ဏနာ

၄၅၇-၄၅၉။ သဘာဝဓမ္မတံ ပဋိသေဓေတိ တဒုဘယလက္ခဏရဟိတဿ သဘာဝဓမ္မဿ အဘာဝါ။ ‘‘ဝေါဒါနမ္ပိ ဝုဋ္ဌာန’’န္တိ ဝစနတော ‘‘ဝေါဒါနဉ္စ ဝုဋ္ဌာနပရိယာယောဝါ’’တိ အာဟ။ သဘာဝဓမ္မတ္တေ သိဒ္ဓေ သင်္ခတဝိဒူရတာယ အသင်္ခတံ သိယာတိ အာဟ ‘‘သဘာဝဓမ္မတ္တာသာဓကတ္တာ’’တိ။

နိရောဓသမာပတ္တိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဆဋ္ဌဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ သတ္တမဝဂ္ဂေါ

၁။ သင်္ဂဟိတကထာဝဏ္ဏနာ

၄၇၁-၄၇၂။ သင်္ဂဟိတာတိ ¶ ¶ သင်္ဂဟဏာဒိဝသေန သဒ္ဓိံ ဂဟိတာ။ တေ ပန ယသ္မာ ဧကဝိဓတာဒိသာမညေန ဗန္ဓာ ဝိယ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ အာဟ ‘‘သမ္ဗန္ဓာ’’တိ။

သင်္ဂဟိတကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ သမ္ပယုတ္တကထာဝဏ္ဏနာ

၄၇၃-၄၇၄။ အနုပ္ပဝိသိတဗ္ဗာနုပ္ပဝိသနဘာဝေါ တေသံ ဘေဒေ သတိ ယုဇ္ဇေယျ၊ နာညထာတိ ဥပမာဘိန္ဒနေန ဥပမေယျဿ ဘိန္နတံ ဒဿေန္တော ‘‘နာနတ္တဝဝတ္ထာ…ပေ… ဒဿေတီ’’တိ အာဟ။

သမ္ပယုတ္တကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ စေတသိကကထာဝဏ္ဏနာ

၄၇၅-၄၇၇။ ဖဿိကာဒယောတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေါ ဝဝတ္ထာဝါစီ။ တေန စိတ္တုပ္ပာဒဒေသနာယံ ဒဿိတပ္ပဘေဒါ ဝေဒနာဒယော ဂယှန္တိ၊ န တံသမုဋ္ဌာနာ ရူပဓမ္မာတိ အာဟ ‘‘ဧကုပ္ပာဒတာဒိဝိရဟိတာ သဟဇာတတာ နတ္ထီ’’တိ။

စေတသိကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ဒါနကထာဝဏ္ဏနာ

၄၇၉။ ဖလဒါနဘာဝဒီပနတ္ထန္တိ ¶ ဖလဒါနသဗ္ဘာဝဒီပနတ္ထံ။ ဖလဒါနံ ဝုတ္တံ ဝိယ ဟောတီတိ စိတ္တေန ဖလဒါနံ ပဓာနဘာဝေ ဝုတ္တံ ဝိယ ဟောတီတိ အတ္ထော။ အညထာ ဒါနဘာဝေါတိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ။ ဒါနဘာဝေါပိ ဟိ ‘‘ဒါနံ အနိဋ္ဌဖလ’’န္တိအာဒိနာ ဝုတ္တောယေဝါတိ။ တန္နိဝါရဏတ္ထန္တိ ဖလဒါနနိဝါရဏတ္ထံ။ ဧတန္တိ ‘‘ဒါနံ အနိဋ္ဌဖလ’’န္တိအာဒိဝစနံ။ ဘေသဇ္ဇာဒိဝသေန အာဗာဓာနိဋ္ဌတာ ဒေယျဓမ္မဿ အနိဋ္ဌဖလတာပရိယာယော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ကထံ ¶ တထေဝ သုတ္တံ သကဝါဒိပရဝါဒိဝါဒေသု ယုဇ္ဇတီတိ စောဒနာယ ‘‘န ပန ဧကေနတ္ထေနာ’’တိ ဝုတ္တံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ဒေယျဓမ္မောဝ ဒါန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ နိဝတ္တနပက္ခေယေဝ ဧဝ-ကာရော ယုတ္တော၊ န သာဓနပက္ခေ ဒွိန္နမ္ပိ ဒါနဘာဝဿ ဣစ္ဆိတတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘စေတသိကောဝါတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ ဒေယျဓမ္မောဝါ’’တိ စ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဒွိန္နဉှိ ဒါနာနန္တိအာဒိ။ သင်္ကရဘာဝမောစနတ္ထန္တိ သတိပိ ဒါနဘာဝေ သဘာဝသင်္ကရမောစနတ္ထံ။ တေနာဟ ‘‘စေတသိကဿာ’’တိအာဒိ။

ဒါနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ပရိဘောဂမယပုညကထာဝဏ္ဏနာ

၄၈၅။ တဿာ လဒ္ဓိယာတိ ပဉ္စန္နံ ဝိညာဏာနံ သမောဓာနံ ဟောတီတိ လဒ္ဓိယာ။ ဧတေသန္တိ ဝတ္တမာနစိတ္တပရိဘောဂမယပုညာနံ။

၄၈၆။ အယံ ဝါဒေါ ဟီယတိ ပရိဘောဂဿေဝ အဘာဝတော။ စာဂစေတနာယ ဧဝ ပုညဘာဝေါ၊ န စိတ္တဝိပ္ပယုတ္တဿ။ ဧဝန္တိ ဣမိနာ ပကာရေန၊ အပရိဘုတ္တေ ဒေယျဓမ္မေ ပုညဘာဝေနာတိ အတ္ထော။ အပရိဘုတ္တေ ဒေယျဓမ္မေ ပုညဘာဝတော ဧဝ ဟိ ပုထုဇ္ဇနကာလေ ဒိန္နံ အရဟာ ဟုတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တေ တမ္ပိ ပုထုဇ္ဇနေ ဒါနမေဝါတိ နိစ္ဆိတံ။ ပရဝါဒီပဋိက္ခေပမုခေန သကဝါဒံ ပတိဋ္ဌာပေတိ ပဌမော အတ္ထဝိကပ္ပော၊ ဒုတိယော ပန ဥဇုကမေဝ သကဝါဒံ ပတိဋ္ဌာပေတီတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။

ပရိဘောဂမယပုညကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ဣတောဒိန္နကထာဝဏ္ဏနာ

၄၈၈-၄၉၁။ တေနေဝ ¶ စီဝရာဒိဒါနေနာတိ အနုမောဒနံ ဝိနာ ဒါယကေန ပဝတ္တိတစီဝရာဒိဒါနေန။ တေနာဟ ‘‘သယံကတေန ကမ္မုနာ ဝိနာပီ’’တိ။ ဣမိနာ ကာရဏေနာတိ အနုမောဒိတတ္တာဝ တေသံ တတ္ထ ဘောဂါ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဧတေန ကာရဏေန။ ယဒိ ယန္တိအာဒိ ပရဝါဒိနော လဒ္ဓိပတိဋ္ဌာပနာကာရဒဿနံ။ တတ္ထ ယဒိ န ယာပေယျုံ၊ ကထံ အနုမောဒေယျုံ၊ စိတ္တံ ပသာဒေယျုံ ¶ ၊ ပီတိံ ဥပ္ပာဒေယျုံ၊ သောမနဿံ ပဋိလဘေယျုန္တိ ဧကစ္စေ အညေ ပေတေ အနုမောဒနာဒီနိ ကတွာ ယာပေန္တေ ဒိသွာ အနုမောဒနာဒီနိ ကရောန္တိ၊ တသ္မာ တေ ဣတော ဒိန္နေန ယာပေန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။

ဣတောဒိန္နကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ပထဝီကမ္မဝိပါကောတိကထာဝဏ္ဏနာ

၄၉၂။ အတ္တဝဇ္ဇေဟီတိ ဖဿဝဇ္ဇေဟိ။ န ဟိ သော ဧဝ တေန သမ္ပယုတ္တော ဟောတိ။ သောတိ ဖဿမေဝ ပစ္စာမသတိ။ သာဝဇ္ဇနေတိ အာဝဇ္ဇနသဟိတေ၊ အာဝဇ္ဇနံ ပုရေစာရိကံ ကတွာ ဧဝ ပဝတ္တနကေတိ အတ္ထော။ ကမ္မူပနိဿယဘူတမေဝါတိ ယေန ကမ္မုနာ ယထာဝုတ္တာ ဖဿာဒယော နိဗ္ဗတ္တိတာ၊ တဿ ကမ္မဿ ဥပနိဿယဘူတမေဝ။ ဒုက္ခဿာတိ အာယတိံ ဥပ္ပဇ္ဇနကဒုက္ခဿ။ ‘‘မူလတဏှာ’’တိ ဒဿေတီတိ ယောဇနာ၊ တထာ ‘‘ဥပနိဿယဘူတ’’န္တိ ဧတ္ထာပိ။ ကမ္မာယူဟနဿ ကာရဏဘူတာ ပုရိမသိဒ္ဓါ တဏှာ ကမ္မဿ ဥပနိဿယော၊ ကတူပစိတေ ကမ္မေ ဘဝါဒီသု နမနဝသေန ပဝတ္တာ ဟိ ဝိပါကဿ ဥပနိဿယော။

၄၉၃။ ဩကာသကတုပ္ပန္နံ အခေပေတွာ ပရိနိဗ္ဗာနဘာဝေါ သကသမယဝသေန စောဒနာယ ယုဇ္ဇမာနတာ။

၄၉၄။ ကမ္မေ သတီတိ ဣမိနာ ကမ္မဿ ပထဝီအာဒီနံ ပစ္စယတာမတ္တမာဟ၊ န ဇနကတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘တံသံဝတ္တနိကံ နာမ ဟောတီ’’တိ။

ပထဝီကမ္မဝိပါကောတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ဇရာမရဏံဝိပါကောတိကထာဝဏ္ဏနာ

၄၉၅။ ဧကာရမ္မဏာတိ ¶ ဣဒံ အနာရမ္မဏတာသာဓနဝသေန သမ္ပယောဂလက္ခဏာဘာဝဿ ဥဒ္ဓဋတ္တာ ဝုတ္တံ၊ န တဿေဝ သမ္ပယောဂလက္ခဏတ္တာ။

၄၉၆။ အဗျာကတာနန္တိ ဝိပါကာဗျာကတာနံ။ ဣတရတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။

၄၉၇။ တန္တိ ‘‘အပရိသုဒ္ဓဝဏ္ဏတာ ဇရာယေဝါ’’တိ ဝစနံ။

ဇရာမရဏံဝိပါကောတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ဝိပါကောဝိပါကဓမ္မဓမ္မောတိကထာဝဏ္ဏနာ

၅၀၁။ ဝိပါကော ¶ ဝိပါကဿ ပစ္စယော ဟောန္တော အညမညပစ္စယော ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယေနာဟ ‘‘ယဿ ဝိပါကဿ ဝိပါကော အညမညပစ္စယော ဟောတီ’’တိ။ ‘‘တပ္ပစ္စယာပိ အညဿ ဝိပါကဿ ဥပ္ပတ္တိံ သန္ဓာယာ’’တိအာဒိဝစနတော ပန ဇာတိဇရာမရဏာဒီနံ ဥပနိဿယပစ္စယောတိ သက္ကာ ဝိညာတုံ။ ပုရိမပဋိညာယာတိ ‘‘ဝိပါကော ဝိပါကဓမ္မဓမ္မော’’တိ ပဋိညာယ။ ဣမဿ စောဒနဿာတိ ‘‘ဝိပါကော စ ဝိပါကဓမ္မဓမ္မော စာ’’တိအာဒိနာ ပဝတ္တဿ စောဒနဿ။

ဝိပါကောဝိပါကဓမ္မဓမ္မောတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သတ္တမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ အဋ္ဌမဝဂ္ဂေါ

၁။ ဆဂတိကထာဝဏ္ဏနာ

၅၀၃-၅၀၄။ ဝဏ္ဏာ ¶ ဧဝ နီလာဒိဝသေန နိဘာတီတိ ဝဏ္ဏနိဘာ၊ ဝဏ္ဏာယတနန္တိ အတ္ထော။ သဏ္ဌာနံ ဒီဃာဒိ။

ဆဂတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ အန္တရာဘဝကထာဝဏ္ဏနာ

၅၀၅။ အန္တရဋ္ဌာနာနီတိ အန္တရိကဋ္ဌာနာနိ။ နိဝါရကဋ္ဌာနာနိ ဘိန္ဒိတွာ စ အာကာသေန စ ဂမနတော။ ယဒိ သော ဘဝါနံ အန္တရာ န သိယာတိ သော အန္တရာဘဝေါ ကာမဘဝါဒီနံ ဘဝါနံ အန္တရေ ယဒိ န ဘဝေယျ။ န နာမ အန္တရာဘဝေါတိ ‘‘သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ နတ္ထိ နာမ အန္တရာဘဝေါ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တဿ သကဝါဒိဝစနဿ ပဋိက္ခေပေ ကာရဏံ နတ္ထိ၊ တဿ ပဋိက္ခေပေ ကာရဏံ ဟဒယေ ဌပေတွာ န ပဋိက္ခိပတိ၊ အထ ခေါ တထာ အနိစ္ဆန္တော ကေဝလံ လဒ္ဓိယာ ပဋိက္ခိပတီတိ အတ္ထော။

၅၀၆။ ဇာတီတိ န ဣစ္ဆတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

၅၀၇။ ဧဝံ ¶ တံ တတ္ထ န ဣစ္ဆတီတိ ကာမဘဝါဒီသု ဝိယ တံ စုတိပဋိသန္ဓိပရမ္ပရံ တတ္ထ အန္တရာဘဝါဝတ္ထာယ န ဣစ္ဆတိ။ သော ဟိ တဿ ဘာဝိဘဝနိဗ္ဗတ္တကကမ္မတော ဧဝ ပဝတ္တိံ ဣစ္ဆတိ၊ တသ္မာ ဇာတိဇရာမရဏာနိ အနိစ္စတော ကုတော စုတိပဋိသန္ဓိပရမ္ပရာ။ အယဉ္စ ဝါဒေါ အန္တရာဘဝဝါဒီနံ ဧကစ္စာနံ ဝုတ္တော။ ယေ ‘‘အပ္ပကေန ကာလေန သတ္တာဟေနေဝ ဝါ ပဋိသန္ဓိံ ပါပုဏာတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ယေ ပန ‘‘တတ္ထေဝ စဝိတွာ အာယာတီတိ သတ္တသတ္တာဟာနီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တေဟိ အနုညာတာဝ စုတိပဋိသန္ဓိပရမ္ပရာတိ တေ အဓုနာတနာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ ပါဠိယံ ‘‘အန္တရာဘဝေ သတ္တာ ဇာယန္တိ ဇီယန္တိ မီယန္တိ စဝန္တိ ဥပပဇ္ဇန္တီတိ? န ဟေဝံ ဝတ္တဗ္ဗေ’’တိ အာဂတတ္တာ။ ယထာ စေတံ၊ ဧဝံ နိရယူပဂါဒိဘာဝမ္ပိဿ အဓုနာတနာ ပဋိဇာနန္တိ။ တထာ ဟိ တေ ဝဒန္တိ ‘‘ဥဒ္ဓံပါဒေါ တု ¶ နာရကော’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ယံ နိဿာယ ပရဝါဒီ အန္တရာဘဝံ နာမ ပရိကပ္ပေတိ၊ တံ ဒဿေတုံ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီတိ သုတ္တပဒံ အယောနိသော ဂဟေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣမဿ ဟိ ‘‘အဝိဟာဒီသု တတ္ထ တတ္ထ အာယုဝေမဇ္ဈံ အနတိက္ကမိတွာ အန္တရာ အဂ္ဂမဂ္ဂါဓိဂမေန အနဝသေသကိလေသပရိနိဗ္ဗာနေန ပရိနိဗ္ဗာယတိ၊ အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီ’’တိ သုတ္တပဒဿ အယမတ္ထော၊ န အန္တရာဘဝဘူတောတိ။ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီတိ သုတ္တပဒံ အယောနိသော ဂဟေတွာ’’တိ။

ယေ ပန ‘‘သမ္ဘဝေသီတိ ဝစနတော အတ္ထေဝ အန္တရာဘဝေါ။ သော ဟိ သမ္ဘဝံ ဥပပတ္တိံ ဧသတီတိ သမ္ဘဝေသီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တေပိ ယေ ဘူတာဝ န ပုန ဘဝိဿန္တိ၊ တေ ခီဏာသဝါ ‘‘ဘူတာနံ ဝါ သတ္တာနံ ဌိတိယာ’’တိ ဧတ္ထ ‘‘ဘူတာ’’တိ ဝုတ္တာ။ တဗ္ဗိဓုရတာယ သမ္ဘဝမေသန္တီတိ သမ္ဘဝေသိနော၊ အပ္ပဟီနဘဝသံယောဇနတ္တာ သေက္ခာ ပုထုဇ္ဇနာ။ စတူသု ဝါ ယောနီသု အဏ္ဍဇဇလာဗုဇာ သတ္တာ ယာဝ အဏ္ဍကောသံ ဝတ္ထိကောသဉ္စ န ဘိန္ဒန္တိ၊ တာဝ သမ္ဘဝေသီ နာမ၊ အဏ္ဍကောသတော ဝတ္ထိကောသတော စ နိက္ခန္တာ ဘူတာ နာမ။ သံသေဒဇဩပပါတိကာ စ ပဌမစိတ္တက္ခဏေ သမ္ဘဝေသီ နာမ၊ ဒုတိယစိတ္တက္ခဏတော ပဋ္ဌာယ ဘူတာ နာမ။ ယေန ဝါ ဣရိယာပထေန ဇာယန္တိ၊ ယာဝ တတော အညံ န ပါပုဏန္တိ၊ တာဝ သမ္ဘဝေသီ နာမ၊ တတော ပရံ ဘူတာ နာမာတိ ဧဝံ ဥဇုကေ ပါဠိအနုဂတေ အတ္ထေ သတိ ကိံ အနိဒ္ဓါရိတဿ ပတ္ထိယေန အန္တရာဘဝေန အတ္တဘာဝေန ပရိကပ္ပိတေန ပယောဇနန္တိ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗာ။

ယံ ¶ ပနေကေ ‘‘သန္တာနဝသေန ပဝတ္တမာနာနံ ဓမ္မာနံ အဝိစ္ဆေဒေန ဒေသန္တရေသု ပါတုဘာဝေါ ဒိဋ္ဌော။ ယထာ တံ ဝီဟိအာဒိအဝိညာဏကသန္တာနေ၊ ဧဝံ သဝိညာဏကသန္တာနေပိ အဝိစ္ဆေဒေန ဒေသန္တရေ ပါတုဘာဝေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ အယဉ္စ နယော သတိ အန္တရာဘဝေ ယုဇ္ဇတိ၊ နာညထာ’’တိ ယုတ္တိံ ဝဒန္တိ၊ တေဟိ ဣဒ္ဓိမတော စေတောဝသိပ္ပတ္တဿ စိတ္တာနုဂတိကံ ကာယံ အဓိဋ္ဌဟန္တဿ ခဏေန ဗြဟ္မလောကတော ဣဓူပသင်္ကမနေ ဣတော ဝါ ဗြဟ္မလောကူပဂမနေ ယုတ္တိ ဝတ္တဗ္ဗာ။ ယဒိ သဗ္ဗတ္ထေဝ ဝိစ္ဆိန္နဒေသေ ဓမ္မာနံ ပဝတ္တိ န ဣစ္ဆိတာ၊ ယဒိပိ သိယာ ‘‘ဣဒ္ဓိမန္တာနံ ဣဒ္ဓိဝိသယော အစိန္တေယျော’’တိ၊ တံ ဣဓာပိ သမာနံ ‘‘ကမ္မဝိပါကော အစိန္တေယျော’’တိ ဝစနတော၊ တသ္မာ တံ တေသံ မတိမတ္တမေဝ။ အစိန္တေယျသဘာဝါ ဟိ သဘာဝဓမ္မာ၊ တေ ကတ္ထစိ ပစ္စယဝသေန ဝိစ္ဆိန္နဒေသေ ပါတုဘဝန္တိ၊ ကတ္ထစိ အဝိစ္ဆိန္နဒေသေ စ။ တထာ ဟိ မုခဃောသာဒီဟိ ပစ္စယေဟိ အညသ္မိံ ဒေသေ အာဒါသပဗ္ဗတပဒေသာဒိကေ ပဋိဗိမ္ဗပဋိဃောသာဒိကံ နိဗ္ဗတ္တမာနံ ဒိဋ္ဌန္တိ။

ဧတ္ထာဟ ¶ – ပဋိဗိမ္ဗံ တာဝ အသိဒ္ဓတ္တာ အသဒိသတ္တာ စ န နိဒဿနံ။ ပဋိဗိမ္ဗဉှိ နာမ အညဒေဝ ရူပန္တရံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အသိဒ္ဓမေတံ။ သိဒ္ဓိယမ္ပိ အသဒိသတ္တာ န နိဒဿနံ သိယာ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ဒွိန္နံ သဟဌာနာဘာဝတော။ ယတ္ထေဝ ဟိ အာဒါသရူပံ ပဋိဗိမ္ဗရူပဉ္စ ဒိဿတိ၊ န စ ဧကသ္မိံ ဒေသေ ရူပဒွယဿ သဟဘာဝေါ ယုတ္တော နိဿယဘူတဒေသတော၊ အသဒိသဉ္စေတံ သန္ဓာနတော။ န ဟိ မုခဿ ပဋိဗိမ္ဗသန္ဓာနဘူတံ အာဒါသသန္ဓာနသမ္ဗန္ဓတ္တာ သန္ဓာနံ ဥဒ္ဒိဿ အဝိစ္ဆေဒေန ဒေသန္တရေ ပါတုဘာဝေါ ဝုစ္စတိ၊ န အသန္တာနန္တိ အသမာနမေဝ တန္တိ။

တတ္ထ ယံ ဝုတ္တံ ‘‘ပဋိဗိမ္ဗံ နာမ အညဒေဝ ရူပန္တရံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အသိဒ္ဓံ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ဒွိန္နံ သဟဌာနဘာဝတော’’တိ၊ တယိဒံ အသန္တာနမေဝ သဟဌာနံ စောဒိတံ ဘိန္နနိဿယတ္တာ။ န ဟိ ဘိန္နနိဿယာနံ သဟဌာနံ အတ္ထိ။ ယထာ အနေကေသံ မဏိဒီပါဒီနံ ပဘာရူပံ ဧကသ္မိံ ပဒေသေ ပဝတ္တမာနံ အစ္ဆိတမာနတာယ နိရန္တရတာယ စ အဘိန္နဋ္ဌာနံ ဝိယ ပညာယတိ၊ ဘိန္နနိဿယတ္တာ ပန ဘိန္နဋ္ဌာနမေဝ တံ၊ ဂဟဏဝိသေသေန တထာအဘိန္နဋ္ဌာနမတ္တံ၊ ဧဝံ အာဒါသရူပပဋိဗိမ္ဗရူပေသုပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တာဒိသပစ္စယသမဝါယေန ဟိ တတ္ထ တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စေဝ ဝိဂစ္ဆတိ စ၊ ဧဝဉ္စေတံ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ စက္ခုဝိညာဏဿ ဂေါစရဘာဝူပဂမနတော။ အညထာ အာလောကေန ဝိနာပိ ပညာယေယျ၊ စက္ခုဝိညာဏဿ ဝါ န ဂေါစရော ဝိယ သိယာ။ တဿ ပန သာမဂ္ဂိယာ ¶ သော အာနုဘာဝေါ၊ ယံ တထာ ဒဿနံ ဟောတီတိ။ အစိန္တေယျော ဟိ ဓမ္မာနံ သာမတ္ထိယဘေဒေါတိ ဝဒန္တေနပိ အယမေဝတ္ထော သာဓိတော ဘိန္နနိဿယဿပိ အဘိန္နဋ္ဌာနဿ ဝိယ ဥပဋ္ဌာနတော။ ဧတေနေဝ ဥဒကာဒီသု ပဋိဗိမ္ဗရူပါဘာဝစောဒနာ ပဋိက္ခိတ္တာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

သိဒ္ဓေ စ ပဋိဗိမ္ဗရူပေ တဿ နိဒဿနဘာဝေါ သိဒ္ဓါယေဝ ဟောတိ ဟေတုဖလာနံ ဝိစ္ဆိန္နဒေသတာဝိဘာဝနတော။ ယံ ပန ဝုတ္တံ ‘‘အသဒိသတ္တာ န နိဒဿန’’န္တိ၊ တဒယုတ္တံ။ ကသ္မာ? န ဟိ နိဒဿနံ နာမ နိဒဿိတဗ္ဗေန သဗ္ဗဒါ သဒိသမေဝ ဟောတိ။ စုတိက္ခန္ဓာဓာနတော ဝိစ္ဆိန္နဒေသေ ဥပပတ္တိက္ခန္ဓာ ပါတုဘဝန္တီတိ ဧတဿ အတ္ထဿ သာဓနတ္ထံ မုခရူပတော ဝိစ္ဆိန္နေ ဌာနေ တဿ ဖလဘူတံ ပဋိဗိမ္ဗရူပံ နိဗ္ဗတ္တတီတိ ဧတ္ထ တဿ နိဒဿနတ္ထဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ ဧတေန အသန္တာနစောဒနာ ပဋိက္ခိတ္တာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ယသ္မာ ဝါ မုခပဋိဗိမ္ဗရူပါနံ ဟေတုဖလဘာဝေါ သိဒ္ဓါ၊ တသ္မာပိ သာ ပဋိက္ခိတ္တာဝ ဟောတိ။ ဟေတုဖလဘာဝသမ္ဗန္ဓေသု ဟိ သန္တာနဝေါဟာရော။ ယထာဝုတ္တဒွီဟိကာရဏေဟိ ပဋိဗိမ္ဗံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဗိမ္ဗတော ¶ အာဒါသတော စ၊ န စေဝံ ဥပပတ္တိက္ခန္ဓာနံ ဝိစ္ဆိန္နဒေသုပ္ပတ္တိ။ ယထာ စေတ္ထ ပဋိဗိမ္ဗရူပံ နိဒဿိတံ၊ ဧဝံ ပဋိဃောသဒီပမုဒ္ဒါဒယောပိ နိဒဿိတဗ္ဗာ။ ယထာ ဟိ ပဋိဃောသဒီပမုဒ္ဒါဒယော သဒ္ဒါဒိဟေတုကာ ဟောန္တိ၊ အညတြ အဂန္တွာ ဟောန္တိ၊ ဧဝမေဝ ဣဒံ စိတ္တန္တိ။

အပိစာယံ အန္တရာဘဝဝါဒီ ဧဝံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော – ယဒိ ‘‘ဓမ္မာနံ ဝိစ္ဆိန္နဒေသုပ္ပတ္တိ န ယုတ္တာ’’တိ အန္တရာဘဝေါ ပရိကပ္ပိတော၊ ရာဟုအာဒီနံ သရီရေ ကထမနေကယောဇနသဟဿန္တရိကေသု ပါဒဋ္ဌာနဟဒယဋ္ဌာနေသု ကာယဝိညာဏမနောဝိညာဏုပ္ပတ္တိ ဝိစ္ဆိန္နဒေသေ ယုတ္တာ။ ယဒိ ဧကသန္တာနဘာဝတော၊ ဣဓာပိ တံသမာနံ။ န စေတ္ထ အရူပဓမ္မဘာဝတော အလံ ပရိဟာရာယ ပဉ္စဝေါကာရေ ရူပါရူပဓမ္မာနံ အညမညံ သမ္ဗန္ဓတ္တာ။ ဝတ္တမာနေဟိ တာဝ ပစ္စယေဟိ ဝိစ္ဆိန္နဒေသေ ဖလဿ ဥပ္ပတ္တိ သိဒ္ဓါ၊ ကိမင်္ဂံ ပန အတီတေဟိ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေဟိ။ ယတ္ထ ဝိပါကဝိညာဏဿ ပစ္စယော၊ တတ္ထဿ နိဿယဘူတဿ ဝတ္ထုဿ သဟဘာဝီနဉ္စ ခန္ဓာနံ သမ္ဘဝေါတိ လဒ္ဓါကာသေန ကမ္မုနာ နိဗ္ဗတ္တိယမာနဿ အဝသေသပစ္စယန္တရသဟိတဿ ဝိပါကဝိညာဏဿ ဥပ္ပတ္တိယံ နာလံ ဝိစ္ဆိန္နဒေသတာ ဝိဗန္ဓာယ။ ယထာ စ အနေကကပ္ပသဟဿန္တရိကာပိ စုတိက္ခန္ဓာ ဥပပတ္တိက္ခန္ဓာနံ အနန္တရပစ္စယောတိ န ကာလဒူရတာ၊ ဧဝံ အနေကယောဇနသဟဿန္တရိကာပိ တေ တေသံ အနန္တရပစ္စယော ဟောန္တီတိ န ဒေသဒူရတာ။ ဧဝံ ¶ စုတိက္ခန္ဓနိရောဓာနန္တရံ ဥပပတ္တိဋ္ဌာနေ ပစ္စယန္တရသမဝါယေန ပဋိသန္ဓိက္ခန္ဓာ ပါတုဘဝန္တီတိ နတ္ထေဝ အန္တရာဘဝေါ။ အသတိ စ တသ္မိံ ယံ တဿ ကေစိ ‘‘ဘာဝိဘဝနိဗ္ဗတ္တကကမ္မုနော တတော ဧဝ ဘာဝိပုရိမကာလဘဝါကာရော သဇာတိသုဒ္ဓဒိဗ္ဗစက္ခုဂေါစရော အဟီနိန္ဒြိယော ကေနစိ အပ္ပဋိဟတဂမနော ဂန္ဓာဟာရော’’တိ ဧဝမာဒိကာရဏာကာရာဒိံ ဝဏ္ဏေန္တိ၊ တံ ဝဉ္ဈာတနယဿ ရဿဒီဃသာမတာဒိဝိဝါဒသဒိသန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အန္တရာဘဝကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ကာမဂုဏကထာဝဏ္ဏနာ

၅၁၀။ သဗ္ဗေပီတိ ကုသလာကုသလက္ခန္ဓာဒယောပိ။ တေသမ္ပိ ဟိ အာလမ္ဗနတ္ထိကတာလက္ခဏဿ ကတ္တုကမျတာဆန္ဒဿ ဝသေန သိယာ ကမနဋ္ဌတာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဓာတုကထာယံ ‘‘ကာမဘဝေါ ပဉ္စဟိ ခန္ဓေဟိ ဧကာဒသဟိ အာယတနေဟိ သတ္တရသဟိ ဓာတူဟိ သင်္ဂဟိတော။ ကတိဟိ အသင်္ဂဟိတော? န ကေဟိစိ ¶ ခန္ဓေဟိ ဧကေနာယတနေန ဧကာယ ဓာတုယာ အသင်္ဂဟိတော’’တိ အာဂတတ္တာ အာဟ ‘‘ဥပါဒိန္နက္ခန္ဓာနမေဝ ကာမဘဝဘာဝေါ ဓာတုကထာယံ ဒဿိတော’’တိ။ ပဉ္စာတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ၊ တဒညဂဏနနိဝတ္တနတ္ထောတိ ‘‘ပဉ္စ ကာမဂုဏာ’’တိ ဝစနံ တတော အညေသံ တဗ္ဘာဝံ နိဝတ္တေတီတိ အာဟ ‘‘ပဉ္စေဝ ကာမကောဋ္ဌာသာ ကာမောတိ ဝုတ္တာ’’တိ။ တတော ဧဝ ကာမဓာတူတိ ဝစနံ န အညဿ နာမံ၊ တေသံယေဝ နာမန္တိ အတ္ထော။ တယိဒံ ပရဝါဒိနော မတိမတ္တန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေနာ’’တိ။ ဧဝံ ဝစနမတ္တန္တိ ဧဝံ ‘‘ပဉ္စိမေ ကာမဂုဏာ’’တိ ဝစနမတ္တံ နိဿာယ၊ န ပနတ္ထဿ အဝိပရီတံ အတ္ထန္တိ အတ္ထော။

ကာမဂုဏကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ရူပဓာတုကထာဝဏ္ဏနာ

၅၁၅-၅၁၆။ ရူပဓာတူတိ ဝစနတောတိ ‘‘ကာမဓာတုရူပဓာတုအရူပဓာတူ’’တိ ဧတ္ထ ရူပဓာတူတိ ဝုတ္တတ္တာ။ ရူပီဓမ္မေဟေဝါတိ ရုပ္ပနသဘာဝေဟိယေဝ ဓမ္မေဟိ။ ‘‘တယောမေ ဘဝါ’’တိအာဒိနာ ပရိစ္ဆိန္နာတိ တယောမေ ဘဝါ ¶ ၊ တိဿော ဓာတုယောတိ စ ဧဝံ ပရိစ္ဆိန္နာ။ ‘‘ဓာတုယာ အာဂတဋ္ဌာနေ ဘဝေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗံ၊ ဘဝဿ အာဂတဋ္ဌာနေ ဓာတုယာ ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဟိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ကာမရူပါရူပါဝစရဓမ္မာဝ တံတံဘုမ္မဘာဝေန ပရိစ္ဆိန္နာ ဧဝံ ဝုတ္တာ။

ရူပဓာတုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ အရူပဓာတုကထာဝဏ္ဏနာ

၅၁၇-၅၁၈။ ပုရိမကထာယန္တိ ရူပဓာတုကထာယံ။ အဝိသေသေနာတိ ပဝတ္တိဋ္ဌာနဝသေန ဝိသေသံ အကတွာ။

အရူပဓာတုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ရူပဓာတုယာအာယတနကထာဝဏ္ဏနာ

၅၁၉။ ဩကာသဘာဝေနာတိ ¶ ဝတ္ထုဘာဝေန။ တထာဝိဓန္တိ ဃာနာဒိအာကာရံ။

ရူပဓာတုယာအာယတနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ အရူပေရူပကထာဝဏ္ဏနာ

၅၂၄-၅၂၆။ နိဿရဏံ နာမ နိဿရိတဗ္ဗေ သတိ ဟောတိ၊ န အသတိ၊ တသ္မာ ‘‘အရူပဘဝေ သုခုမရူပံ အတ္ထိ၊ ယတော နိဿရဏံ တံ အာရုပ္ပ’’န္တိ အာဟ။

အရူပေရူပကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ရူပံကမ္မန္တိကထာဝဏ္ဏနာ

၅၂၇-၅၃၇။ ပကပ္ပယမာနာတိ ပကာရေဟိ ကပ္ပယမာနာ အတ္တနော သမ္ပယုတ္တာနဉ္စ ကိစ္စံ သမတ္ထယမာနာ။ တေနာဟ ‘‘သမ္ပယုတ္တေသု အဓိကံ ဗျာပါရံ ကုရုမာနာ’’တိ။

ရူပံကမ္မန္တိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ဇီဝိတိန္ဒြိယကထာဝဏ္ဏနာ

၅၄၀။ အန္တံ ¶ ဂဟေတွာ ဝဒတီတိ ‘‘အတ္ထိ အရူပဓမ္မာနံ အာယု ဌိတိ ယပနာ ယာပနာ ဣရိယနာ ¶ ဝတ္တနာ ပါလနာ၊ အတ္ထိ အရူပဇီဝိတိန္ဒြိယ’’န္တိ တသ္မိံ ပဉှေ ‘‘အတ္ထိ အရူပဇီဝိတိန္ဒြိယ’’န္တိ ဣမံ အန္တံ ပရိယောသာနံ ဂဟေတွာ ဝဒတိ။ ဝတ္တုံ ယုတ္တော သမုဒါယဿ ဣစ္ဆန္တော တဒဝယဝဿ ဣစ္ဆတီတိ။ န ဟိ အဝယဝေဟိ ဝိနာ သမုဒါယော နာမ အတ္ထိ။

၅၄၁။ တမေဝါတိ အရူပံ စိတ္တဝိပ္ပယုတ္တမေဝ။

၅၄၂။ တဒါပီတိ သမာပဇ္ဇနဝုဋ္ဌာနကာလေပိ။

၅၄၄-၅၄၅။ သော ယုတ္တော ဒွိန္နံ ရူပါရူပဇီဝိတိန္ဒြိယာနံ သကသမယေ ဣစ္ဆိတတ္တာ။

ဇီဝိတိန္ဒြိယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁။ ကမ္မဟေတုကထာဝဏ္ဏနာ

၅၄၆။ ‘‘ပါဏာတိပါတကမ္မဿ ဟေတူ’’တိအာဒိကဿ ပရိဟာနိကထာယံ အနာဂတတ္တာ ယော တတ္ထ အာဂတနယော၊ တမေဝ ဒဿေန္တော ‘‘သေသန္တိ…ပေ… ဝဒတီ’’တိ အာဟ။ သမ္ပဋိစ္ဆနဝစနန္တိ သမ္ပဋိစ္ဆာပနဝစနံ။ တံ ပရဝါဒိံ။ တံတံလဒ္ဓိသမ္ပဋိစ္ဆာပနံ ဝါ ဂါဟာပနန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘ပက္ခ’’န္တိအာဒိမာဟ။

ကမ္မဟေတုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အဋ္ဌမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ နဝမဝဂ္ဂေါ

၁။ အာနိသံသဒဿာဝီကထာဝဏ္ဏနာ

၅၄၇။ ဒဋ္ဌဗ္ဗဿ အာဒီနဝတော အာနိသံသတော စ ယဒိပိ ပရဝါဒိနာ ပစ္ဆာ နာနာစိတ္တဝသေန ¶ ပဋိညာတံ၊ ပုဗ္ဗေ ပန ဧကတော ကတွာ ပဋိဇာနိ၊ န စ ¶ တံ လဒ္ဓိံ ပရိစ္စဇိ။ တေနဿ အဓိပ္ပာယမဒ္ဒနံ ယုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနေဝါဟ ‘‘အနိစ္စ…ပေ… ပဋိညာတတ္တာ’’တိ။ အာရမ္မဏဝသေနာတိ အာရမ္မဏကရဏဝသေန၊ န ကိစ္စနိပ္ဖတ္တိဝသေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣဒံ အာနိသံသကထာနုယုဉ္ဇနံ အာနိသံသဒဿနဉ္စ။ ဉာဏံ ဝိပဿနာ ပဋိဝေဓဉာဏဿ ဝိယ အနုဗောဓဉာဏဿပိ ယထာရဟံ ပဝတ္တိနိဝတ္တီသု ကိစ္စကရဏံ ယုတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယော။

အာနိသံသဒဿာဝီကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ အမတာရမ္မဏကထာဝဏ္ဏနာ

၅၄၉။ ဧဝမာဒိနာ သုတ္တဘယေနာတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန ‘‘အနာသဝဉ္စ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမိ အနာသဝဂါမိနိဉ္စ ပဋိပဒ’’န္တိအာဒီနိ သုတ္တပဒါနိ သင်္ဂဏှာတိ။

အမတာရမ္မဏကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ရူပံသာရမ္မဏန္တိကထာဝဏ္ဏနာ

၅၅၂-၅၅၃။ ‘‘တဒပ္ပတိဋ္ဌံ အနာရမ္မဏ’’န္တိအာဒီသု ပစ္စယတ္ထော အာရမ္မဏ-သဒ္ဒေါ။ ‘‘ရူပါယတနံ စက္ခုဝိညာဏဓာတုယာ တံသမ္ပယုတ္တကာနဉ္စ ဓမ္မာနံ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိအာဒီသု ဩလုဗ္ဘဋ္ဌောတိ အာဟ ‘‘ပစ္စယဋ္ဌော ဩလုဗ္ဘဋ္ဌော’’တိ။ ဧဝံ ဝိဘာဂေ ဝိဇ္ဇမာနေတိ တတ္ထ ပစ္စယာယတ္တဝုတ္တိတာ ပစ္စယဋ္ဌော၊ ဒဏ္ဍရဇ္ဇုအာဒိ ဝိယ ဒုဗ္ဗလဿ စိတ္တစေတသိကာနံ အာလမ္ဗိတဗ္ဗတာယ ဥပတ္ထမ္ဘနဋ္ဌော ဩလုဗ္ဘဋ္ဌော။ ဝိသေသာဘာဝံ ပစ္စယဘာဝသာမညေန ကပ္ပေတွာ ဝါ။

ရူပံသာရမ္မဏန္တိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ အနုသယာအနာရမ္မဏာတိကထာဝဏ္ဏနာ

၅၅၄-၅၅၆။ ‘‘ဣမသ္မိံ ¶ သတီ’’တိ ဣမိနာ မဂ္ဂေန အနိရုဒ္ဓတာပိ သင်္ဂဟိတာတိ အာဟ ‘‘အပ္ပဟီနတ္တာဝ အတ္ထီတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ န ပန ဝိဇ္ဇမာနတ္တာတိ အဝဓာရဏေန ¶ နိဝတ္တိတံ ဒဿေတိ၊ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ ဓရမာနတ္တာ ခဏတ္တယသမင်္ဂိဘာဝတောတိ အတ္ထော။

အနုသယာအနာရမ္မဏာတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ဉာဏံအနာရမ္မဏန္တိကထာဝဏ္ဏနာ

၅၅၇-၅၅၈။ ယဿ အဓိဂတတ္တာ အရဟတော ပရိညေယျာဒီသု အနဝသေသတော သမ္မောဟော ဝိဂတော၊ တံ အဂ္ဂမဂ္ဂဉာဏံ သန္ဓာယ ‘‘မဂ္ဂဉာဏဿာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ယသ္မာ တဿ သဗ္ဗဿ သတောကာရိတာ ဝိယ သမ္ပဇာနကာရိတာ၊ တသ္မာ တေန ဉာဏေန သော ဉာဏီ။ သတိပညာဝေပုလ္လပ္ပတ္တော ဟိ သော ဥတ္တမပုရိသော။

ဉာဏံအနာရမ္မဏန္တိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ဝိတက္ကာနုပတိတကထာဝဏ္ဏနာ

၅၆၂။ ဒွီဟိပီတိ ဒွီဟိ ဝိသေသေဟိ၊ ဝိသေသေန ဝိသေသံ အကတွာတိ အတ္ထော။

ဝိတက္ကာနုပတိတကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ဝိတက္ကဝိပ္ဖာရသဒ္ဒကထာဝဏ္ဏနာ

၅၆၃။ သဗ္ဗသောတိ ¶ သဗ္ဗပ္ပကာရတော၊ သော ပန ပကာရော ပဝတ္တိဋ္ဌာနကာလဝသေန ဂဟေတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘သဗ္ဗတ္ထ သဗ္ဗဒါ ဝါ’’တိ။ တေ စ ဌာနကာလာ ‘‘ဝိတက္ကယတော’’တိအာဒိဝစနတော စိတ္တဝိသေသဝသေန ဂဟေတဗ္ဗာတိ ဝုတ္တံ ‘‘သဝိတက္ကစိတ္တေသူ’’တိ။ ‘‘ဝိတက္ကေတွာ ဝါစံ ဘိန္ဒတီ’’တိ သုတ္တပဒံ အယောနိသော ဂဟေတွာ ‘‘ဝိတက္ကဝိပ္ဖာရမတ္တံ သဒ္ဒေါ’’တိ အာဟ။

ဝိတက္ကဝိပ္ဖာရသဒ္ဒကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ နယထာစိတ္တဿဝါစာတိကထာဝဏ္ဏနာ

၅၆၅။ မုသာဝါဒေါ ¶ န ဟောတီတိ ဝုတ္တံ အနာပတ္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။

နယထာစိတ္တဿဝါစာတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁။ အတီတာနာဂတသမန္နာဂတကထာဝဏ္ဏနာ

၅၆၈-၅၇၀။ သမန္နာဂတပညတ္တိယာတိ သမင်္ဂိဘာဝပညတ္တိယာ။ တေနေဝါဟ ‘‘ပစ္စုပ္ပန္နဓမ္မသမင်္ဂီ သမန္နာဂတောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ ပဋိလာဘပညတ္တိယာတိ အဓိဂမနပညတ္တိယာ။ အယန္တိ ‘‘သမန္နာဂတော’’တိ ဝုစ္စမာနပုဂ္ဂလဿ ယော တထာ ဝတ္တဗ္ဗာကာရော၊ အယံ သမန္နာဂတပညတ္တိ နာမ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။

အတီတာနာဂတသမန္နာဂတကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နဝမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ဒသမဝဂ္ဂေါ

၁။ နိရောဓကထာဝဏ္ဏနာ

၅၇၁-၅၇၂။ သကသမယေ ¶ ‘‘ပုရိမစိတ္တဿ နိရောဓာနန္တရံ ပစ္ဆိမစိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဣစ္ဆိတံ၊ ပရဝါဒီ ပန ‘‘ယသ္မိံ ခဏေ ဘဝင်္ဂစိတ္တံ၊ တသ္မိံယေဝ ခဏေ ကိရိယမယစိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝဒတိ။ ဧဝံ သတိ ပုရိမပစ္ဆိမစိတ္တာနံ သဟဘာဝေါပိ အနုညာတော ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘ဘင်္ဂက္ခဏေန သဟေဝါ’’တိ။ တထာ စ သတိ ဝိပါကကိရိယက္ခန္ဓာနံ ဝိယ ကိရိယဝိပါကက္ခန္ဓာနံ ဝိပါကဝိပါကက္ခန္ဓာနံ ကိရိယကိရိယက္ခန္ဓာနဉ္စ ဝုတ္တနယေန သဟဘာဝေါ ဝတ္တဗ္ဗောတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ဘဝင်္ဂစိတ္တဿာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဥပပတ္တိဘဝဘာဝေန ဧသိယာ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာတိ ဥပပတ္တေသိယာ ဝိပါကက္ခန္ဓာ၊ တေ စ ယေဘုယျေန ဘဝင်္ဂပရိယာယကာတိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ ‘‘ဥပပတ္တေသိယန္တိ သင်္ခံ ဂတဿ ဘဝင်္ဂစိတ္တဿာ’’တိ။ အာဒိပရိယောသာနမတ္တဉှိ တဿ ပဋိသန္ဓိစုတိစိတ္တံ၊ တဒါရမ္မဏံ ဘဝင်္ဂန္တွေဝ ဝုစ္စတီတိ။ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ ကိရိယာဝေမဇ္ဈေ ¶ ပတိတတ္တာ ကိရိယာစတုက္ခန္ဓဂ္ဂဟဏေန ဂဟဏံ ယုတ္တန္တိ ဝုတ္တံ။ စက္ခုဝိညာဏာဒီနန္တိ ဟိ အာဒိ-သဒ္ဒေန န သောတဝိညာဏာဒီနံယေဝ ဂဟဏံ၊ အထ ခေါ သမ္ပဋိစ္ဆနသန္တီရဏာနမ္ပီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

နိရောဓကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ပဉ္စဝိညာဏသမင်္ဂိဿမဂ္ဂကထာဝဏ္ဏနာ

၅၇၆။ လက္ခဏန္တိ ပဉ္စဝိညာဏာနံ ဥပ္ပန္နာရမ္မဏတာဒိအဝိတထေကပ္ပကာရတာလက္ခဏံ။ ကာမံ မနောဝိညာဏံ အဝတ္ထုကမ္ပိ ဟောတိ၊ သဝတ္ထုကတ္တေ ပန တမ္ပိ ဥပ္ပန္နဝတ္ထုကမေဝ။ တထာ ဟိ ပါဠိယံ ဌပနာယံ ‘‘ဟဉ္စိ ပဉ္စဝိညာဏာ ဥပ္ပန္နာရမ္မဏာ’’တွေဝ ဝုတ္တံ။ မနောဝိညာဏဿပိ ဥပ္ပန္နဝတ္ထုကတာပရိယာယော အတ္ထီတိ ‘‘ပဉ္စ ဝိညာဏာ’’တိ အဝတွာ ‘‘ဆ ဝိညာဏာ ဥပ္ပန္နဝတ္ထုကာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘နော စ ဝတ ရေ ဝတ္တဗ္ဗေ ပဉ္စဝိညာဏသမင်္ဂိဿ အတ္ထိ မဂ္ဂဘာဝနာ’’တိ ဝတ္တုံ န သက္ကာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဆ ဝိညာဏာ…ပေ… အဓိပ္ပေတ’’န္တိ။

၅၇၇။ ‘‘အနိမိတ္တံ ¶ သုညတံ အပ္ပဏိဟိတ’’န္တိ နိဗ္ဗာနဿ တေ ပရိယာယာ။ စက္ခုဝိညာဏဿ အနိမိတ္တဂါဟိဘာဝေ သုညတာရမ္မဏတာပိ သိယာတိ ဝုတ္တံ ‘‘တဒေဝ သုညတန္တိ အဓိပ္ပာယော’’တိ။

ပဉ္စဝိညာဏသမင်္ဂိဿမဂ္ဂကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ပဉ္စဝိညာဏာသာဘောဂါတိကထာဝဏ္ဏနာ

၅၈၄-၅၈၆။ သာ ပန နမိတွာ ပဝတ္တိ။ အာရမ္မဏပ္ပကာရဂ္ဂဟဏန္တိ အာရမ္မဏဿ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌပ္ပကာရဿ ဂဟဏံ။ ယေန အာရမ္မဏပ္ပကာရဂ္ဂဟဏေန ကုသလစိတ္တဿ အလောဘာဒီဟိ သမ္ပယောဂေါ အကုသလစိတ္တဿ လောဘာဒီဟိ သမ္ပယောဂေါ ဟောတိ၊ သော အာဘောဂေါတိ ဒဿေတိ။

ပဉ္စဝိညာဏာသာဘောဂါတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ဒွီဟိသီလေဟီတိကထာဝဏ္ဏနာ

၅၈၇-၅၈၉။ အပ္ပဝတ္တိနိရောဓန္တိ ¶ အနုပ္ပာဒနိရောဓံ။ သီလဿ ဝီတိက္ကမောယေဝ နိရောဓော သီလဝီတိက္ကမနိရောဓော။ နိန္နာနံ ခဏိကနိရောဓံ သလ္လက္ခေန္တော။

ဒွီဟိသီလေဟီတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ သီလံအစေတသိကန္တိကထာဝဏ္ဏနာ

၅၉၀-၅၉၄။ ဌိတေန အဝိနဋ္ဌေန။ ဥပစယေနာတိ သီလဘူတေန ကမ္မူပစယေန။ ‘‘ဒါနံ အစေတသိက’’န္တိ ¶ ကထာယံ ဝုတ္တနယေနာတိ ယထာ ‘‘န ဝတ္တဗ္ဗံ စေတသိကော ဓမ္မော ဒါနန္တိ? အာမန္တာ။ ဒါနံ အနိဋ္ဌဖလန္တိ…ပေ… တေန ဟိ စေတသိကော ဓမ္မော ဒါန’’န္တိ ပါဠိ ပဝတ္တာ၊ ဧဝံ တဒနုသာရေန ‘‘န ဝတ္တဗ္ဗံ စေတသိကံ သီလန္တိ? အာမန္တာ။ သီလံ အနိဋ္ဌဖလ’’န္တိအာဒိနာ သီလဿ စေတသိကဘာဝသာဓကာနိ သုတ္တပဒါနိ စ အာနေတွာ တဒတ္ထဒဿနဝသေန အစေတသိကော ရူပါဒိဓမ္မော အာယတိံ ဝိပါကံ ဒေတိ။ ယဒိ သော သီလံ ဘဝေယျ၊ ဝိနာ သံဝရသမာဒါနေန ဝိနာ ဝိရတိယာ သီလဝါ နာမ သိယာ။ ယသ္မာ ပန သမာဒါနစေတနာ ဝိရတိ သံဝရော သီလံ၊ တသ္မာ ‘‘သီလံ ဣဋ္ဌဖလံ ကန္တဖလ’’န္တိအာဒိနာ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာတိ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဝုတ္တနယေနာ’’တိ၊ ဝုတ္တနယာနုသာရေနာတိ အတ္ထော။ ယသ္မာ ပန ပါဠိယံ ယထာ ‘‘သီလံ အစေတသိက’’န္တိ ကထာ အာဂတာ၊ တထာ ‘‘ဒါနံ အစေတသိက’’န္တိ ဝိသုံ အာဂတာ ကထာ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ‘‘သာ ပန ကထာ မဂ္ဂိတဗ္ဗာ’’တိ ဝုတ္တံ။

သီလံအစေတသိကန္တိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ သမာဒါနဟေတုကထာဝဏ္ဏနာ

၅၉၈-၆၀၀။ သမာဒါနဟေတုကထာယံ ‘‘ဖဿော ဒေတီ’’တိ အာရဘိတွာ ယာဝ ကဏှသုက္ကသပ္ပဋိဘာဂါ ဓမ္မာ သမ္မုခီဘာဝံ အာဂစ္ဆန္တီတိ အာရာမရောပါဒိသုတ္တာဟရဏဉ္စာတိ ဧတ္တကမေဝ ပရိဘောဂကထာယ သဒိသန္တိ အာဟ ‘‘သမာဒါန…ပေ… ဒဋ္ဌဗ္ဗာ’’တိ။

သမာဒါနဟေတုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁။ အဝိညတ္တိဒုဿီလျန္တိကထာဝဏ္ဏနာ

၆၀၃-၆၀၄။ မဟာဘူတာနိ ¶ ဥပါဒါယ ပဝတ္တော အညစိတ္တက္ခဏေပိ လဗ္ဘမာနော ကုသလာကုသလာနုဗန္ဓော အဝိညတ္တီတိ အယံ ဝါဒေါ ‘‘စိတ္တဝိပ္ပယုတ္တော အပုညူပစယော’’တိ ဣမိနာ သင်္ဂဟိတောတိ ¶ တတော အညာနုဗန္ဓာယံ ‘‘အာဏတ္တိယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ တံ ဒဿေတုံ ‘‘အာဏတ္တိယာ…ပေ… အဓိပ္ပာယော’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အာဏတ္တော ယဒါ အာဏတ္တဘာဝေန ဝိဟိံသာဒိကိရိယံ သာဓေတိ၊ တဒါ အာဏတ္တိယာ ပါဏာတိပါတာဒီသု အင်္ဂဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သာ ပနာဏတ္တိ ပါရိဝါသိကဘာဝေန ဝိညတ္တိရဟိတာ နာမ ဟောတီတိ ပရဝါဒိနော အဓိပ္ပာယော၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ဧကသ္မိံ ဒိဝသေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

အဝိညတ္တိဒုဿီလျန္တိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒသမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒုတိယော ပဏ္ဏာသကော သမတ္တော။

၁၁။ ဧကာဒသမဝဂ္ဂေါ

၄။ ဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ

၆၁၄-၆၁၅။ ‘‘အန္ဓကာ’’တိ ဝုတ္တာ ပုဗ္ဗသေလိယအပရသေလိယရာဇဂိရိကသိဒ္ဓတ္ထိကာပိ ယေဘုယျေန မဟာသင်္ဃိကာ ဧဝါတိ ဝုတ္တံ ‘‘ပုဗ္ဗေ…ပေ… ဘဝေယျု’’န္တိ။ တတ္ထ အညေတိ ဝစနံ ဒွိန္နံ ကထာနံ ဥဇုဝိပစ္စနီကဘာဝတော။ ပုရိမကာနဉှိ စက္ခုဝိညာဏာဒိသမင်္ဂီ ‘‘ဉာဏီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဣမေသံ သော ဧဝ ‘‘ဉာဏီ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗောတိ ဝုတ္တော။ ရာဂဝိဂမော ရာဂဿ သမုစ္ဆိန္ဒနံ၊ တထာ အညာဏဝိဂမော။ ယထာ သမုစ္ဆိန္နာဝိဇ္ဇော ‘‘ဉာဏီ’’တိ၊ ပဋိပက္ခတော ‘‘အညာဏီ’’တိ၊ ဧဝံ အသမုစ္ဆိန္နာဝိဇ္ဇော ‘‘အညာဏီ’’တိ၊ ပဋိပက္ခတော ‘‘ဉာဏီ’’တိ ဝုတ္တော။ အညာဏဿ ဝိဂတတ္တာ သော ‘‘ဉာဏီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇတိ၊ န ပန သတတံ သမိတံ ဉာဏဿ ပဝတ္တနတောတိ အဓိပ္ပာယော။

ဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ဣဒ္ဓိဗလကထာဝဏ္ဏနာ

၆၂၁-၆၂၄။ ယသ္မိံ ¶ ¶ အာယုကပ္ပေ ကမ္မက္ခယေန မရဏံ ဟောတိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ကမ္မဿ ဝိပါကဝသေနာ’’တိ၊ ယသ္မိံ ပန အာယုက္ခယေန မရဏံ ဟောတိ၊ တံ သန္ဓာယ ‘‘ဝဿဂဏနာယာ’’တိ။ တတ္ထ ‘‘န စ တာဝ ကာလံ ကရောတိ၊ ယာဝ န တံ ပါပကမ္မံ ဗျန္တီ ဟောတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၂၅၀၊ အ။ နိ။ ၃။၃၆) ဝစနတော ယေဘုယျေန နိရယေ ကမ္မက္ခယေန မရဏံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ကမ္မဿ ဝိပါကဝသေန ဝါတိ နိရယံဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ။ ‘‘ဝဿသတံ ဝဿသဟဿံ ဝဿသတသဟဿာနီ’’တိအာဒိနာ မနုဿာနံ ဒေဝါနဉ္စ အာယုပရိစ္ဆေဒဝစနတော ယေဘုယျေန တေသံ အာယုက္ခယေန မရဏံ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဝဿဂဏနာယ ဝါတိ မနုဿေ စာတုမဟာရာဇိကာဒိဒေဝေ စ သန္ဓာယာ’’တိ။ ‘‘ဝုတ္တ’’န္တိ အာနေတွာ ယောဇေတဗ္ဗံ။

ဣဒ္ဓိဗလကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ သမာဓိကထာဝဏ္ဏနာ

၆၂၅-၆၂၆။ သမံ ဌပနဋ္ဌေနာတိ သမံ ဝိသမံ လီနုဒ္ဓစ္စာဒိံ ပဋိဗာဟိတွာ၊ ဝိက္ခေပမေဝ ဝါ ဝိဒ္ဓံသေတွာ ဌပနဋ္ဌေန။ ‘‘စိတ္တသန္တတိ သမာဓီ’’တိ ဝဒန္တေန တဿ စေတသိကဘာဝေါ ပဋိက္ခိတ္တော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘စေတသိကန္တရံ အတ္ထီတိ အဂ္ဂဟေတွာ’’တိ။ ဘာဝနာယ အာဟိတဝိသေသာယ ဧကဂ္ဂတာယ ဝိဇ္ဇမာနဝိသေသပဋိက္ခေပေါ ဆလံ၊ သော ပနဿ အနာဟိတဝိသေသာယ ဧကဂ္ဂတာယ သာမညေနာတိ အာဟ ‘‘သာမညမတ္တေနာ’’တိ။

သမာဓိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဓမ္မဋ္ဌိတတာကထာဝဏ္ဏနာ

၆၂၇။ အဝိဇ္ဇာယ ¶ ယာ ဌိတတာတိ အဝိဇ္ဇာယ သင်္ခါရာနံ အနန္တရပစ္စယဘာဝေ ယာ နိယတတာ ဓမ္မနိယာမတာသင်္ခါတာ၊ ယာ ဌိတသဘာဝတာ နိပ္ဖန္နာ ¶ ၊ န ဓမ္မမတ္တတာဋ္ဌိတတာယ နိပ္ဖန္နာယ ဝသေန၊ အနန္တရပစ္စယဘာဝသင်္ခါတာ ဌိတတာ ပစ္စယတာ ဟောတီတိ အတ္ထော။ အညမညပစ္စယဘာဝရဟိတဿာတိ ဣဒံ သဟဇာတနိဿယာဒိပစ္စယာနံ ပဋိက္ခေပပဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ န အညမညပစ္စယတာမတ္တဿ။ သဗ္ဗော တာဒိသောတိ ဣမိနာ သမနန္တရအနန္တရူပနိဿယနတ္ထိဝိဂတာသေဝနာဒိကံ သင်္ဂဏှာတိ။ အညမညပစ္စယတဉ္စာတိ ဧတ္ထာပိ ဝုတ္တနယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတ္ထ ပန ပစ္စယုပ္ပန္နဿပိ ပစ္စယဘာဝတော သင်္ခါရာနမ္ပိ ဝသေန ယောဇေတဗ္ဗံ။ တေနာဟ ‘‘တဿာ စ ဣတရာ’’တိ။

ဓမ္မဋ္ဌိတတာကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ အနိစ္စတာကထာဝဏ္ဏနာ

၆၂၈။ ရူပါဒီနံ အနိစ္စတာ ရူပါဒိကေ သတိ ဟောတိ၊ အသတိ န ဟောတီတိ ဣမိနာ ပရိယာယေန တဿာ တေဟိ သဟ ဥပ္ပာဒနိရောဓော ဝုတ္တော၊ ဥပ္ပာဒါဒီသု တီသု လက္ခဏေသု အနိစ္စတာဝေါဟာရော ဟောတီတိ ယထာ တယော ဒဏ္ဍေ ဥပါဒါယ ပဝတ္တော တိဒဏ္ဍဝေါဟာရော တေသု သဗ္ဗေသု ဟောတိ၊ ဧဝံ ဇာတိဇရာမရဏဓမ္မော န နိစ္စော အနိစ္စော၊ တဿ ဇာတိအာဒိပကတိတာ အနိစ္စတာသဒ္ဒေန ဝုစ္စတီတိ ဥပ္ပာဒါဒီသု လက္ခဏေသု အနိစ္စတာဝေါဟာရော သမ္ဘဝတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘တီသု…ပေ… ဟောတီ’’တိ။ ဝိဘာဂါနုယုဉ္ဇနဝသေနာတိ ပဘေဒါနုယုဉ္ဇနဝသေန။ တတ္ထ ယထာ ဇရာဘင်္ဂဝသေန အနိစ္စတာ ပါကဋာ ဟောတိ၊ န တထာ ဇာတိဝသေနာတိ ပါဠိယံ ဇရာမရဏဝသေနေဝ အနိစ္စတာဝိဘာဂေါ ဒဿိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

အနိစ္စတာကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဧကာဒသမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၂။ ဒွါဒသမဝဂ္ဂေါ

၁။ သံဝရောကမ္မန္တိကထာဝဏ္ဏနာ

၆၃၀-၆၃၂။ သဗ္ဗဿပိ ¶ မနသော မနောဒွါရဘာဝတော ‘‘ဝိပါကဒွါရန္တိ ဘဝင်္ဂမနံ ဝဒတီ’’တိ အာဟ။

သံဝရောကမ္မန္တိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ကမ္မကထာဝဏ္ဏနာ

၆၃၃-၆၃၅။ သဝိပါကာပိ ¶ ဒဿိတာယေဝ နာမ ဟောတိ ဝုတ္တာဝသိဋ္ဌာ သဝိပါကာတိ အတ္ထသိဒ္ဓတ္တာ။

ကမ္မကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ သဠာယတနကထာဝဏ္ဏနာ

၆၃၈-၆၄၀။ မနာယတနေကဒေသဿ ဝိပါကဿ အတ္ထိတာယ ‘‘အဝိသေသေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။

သဠာယတနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ သတ္တက္ခတ္တုပရမကထာဝဏ္ဏနာ

၆၄၁-၆၄၅။ အဿာတိ ဣမဿ သတ္တက္ခတ္တုပရမဿ။ တေနာဟ ‘‘သတ္တက္ခတ္တုပရမဘာဝေ စ နိယာမံ ¶ ဣစ္ဆသီ’’တိ။ ယေန အာနန္တရိယကမ္မေန။ အန္တရာတိ သတ္တ ဘဝေ အနိဗ္ဗတ္တေတွာ တေသံ အန္တရေယေဝ။ ကေစီတိ အဘယဂိရိဝါသိနော။ အပရေတိ ပဒကာရာ။ တဿာတိ ယော သတ္တက္ခတ္တုပရမောတိ ဝါ၊ ကောလံကောလောတိ ဝါ၊ ဧကဗီဇီတိ ဝါ ဘဂဝတာ ဉာဏေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဗျာကတော၊ တဿ ယထာဝုတ္တပရိစ္ဆေဒါ အန္တရာ ဥပရိမဂ္ဂါဓိဂမော နတ္ထိ အဝိတထဒေသနတ္တာ။ ယထာပရိစ္ဆေဒမေဝ တဿ အဘိသမယော၊ သွာယံ ဝိဘာဂေါ တေသံယေဝ ပုဂ္ဂလာနံ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တေန ဝေဒိတဗ္ဗော ဘဝနိယာမေန တာဒိသဿ ကဿစိ အဘာဝတော။ ယသ္မာ ကဿစိ မုဒုကာနိပိ ဣန္ဒြိယာနိ ပစ္စယဝိသေသေန တိက္ခဘာဝံ အာပဇ္ဇေယျုံ၊ တသ္မာ တာဒိသံ သန္ဓာယ ‘‘ဘဗ္ဗောတိ ဝုစ္စတိ၊ န သော အဘဗ္ဗော နာမာ’’တိ စ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ပန ဘဂဝါ န တာဒိသံ ‘‘သတ္တက္ခတ္တုပရမော’’တိအာဒိနာ နိယမေတွာ ဗျာကရောတိ၊ တသ္မာ အာဟ ‘‘န ပန အန္တရာ အဘိသမေတုံ ဘဗ္ဗတာ ဝုတ္တာ’’တိ။ အယဉ္စ နယော ဧကန္တေန ဣစ္ဆိတဗ္ဗော။ အညထာ ပုဂ္ဂလဿ သင်္ကရော သိယာတိ ဒဿေန္တော ‘‘ယဒိ စာ’’တိအာဒိမာဟ။

သတ္တက္ခတ္တုပရမကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒွါဒသမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၃။ တေရသမဝဂ္ဂေါ

၁။ ကပ္ပဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ

၆၅၄-၆၅၇။ ‘‘ဟေဋ္ဌာ ¶ ဝုတ္တာဓိပ္ပာယမေဝါ’’တိ ဣဒံ ဣဒ္ဓိဗလကထာယံ ယံ ဝုတ္တံ ‘‘အတီတံ အနာဂတန္တိ ဣဒံ အဝိသေသေန ကပ္ပံ တိဋ္ဌေယျာတိ ပဋိညာတတ္တာ စောဒေတီ’’တိအာဒိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဟေဋ္ဌာတိ ဣဒ္ဓိဗလကထာယ’’န္တိ။ တတ္ထ ‘‘ဒွေ ကပ္ပေ’’တိအာဒိအာယုပရိစ္ဆေဒါတိက္ကမသမတ္ထတာစောဒနာဝသေန အာဂတာ၊ ဣဓ ပန သင်္ဃဘေဒကော အာယုကပ္ပမေဝ အဋ္ဌတွာ ယဒိ ဧကံ မဟာကပ္ပံ တိဋ္ဌေယျ၊ ယထာ ဧကံ၊ ဧဝံ အနေကေပိ ကပ္ပေ တိဋ္ဌေယျာတိ စောဒနာ ကာတဗ္ဗာ။

ကပ္ပဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ နိယတဿနိယာမကထာဝဏ္ဏနာ

၆၆၃-၆၆၄။ အပ္ပတ္တနိယာမာနန္တိ ¶ ယေ အနုပ္ပန္နမိစ္ဆတ္တသမ္မတ္တနိယတဓမ္မာ ပုဂ္ဂလာ၊ တေသံ ဓမ္မေ။ ကေ ပန တေ? ယထာဝုတ္တပုဂ္ဂလသန္တာနပရိယာပန္နာ ဓမ္မာ။ တေ ဟိ ဘူမိတ္တယပရိယာပန္နတာယ ‘‘တေဘူမကာ’’တိ ဝုတ္တာ။ ယေ ပန ပတ္တနိယာမာနံ သန္တာနေ ပဝတ္တာ အနိယတဓမ္မာ၊ န တေသမေတ္ထ သင်္ဂဟော ကတော။ န ဟိ တေဟိ သမန္နာဂမေန အနိယတတာ အတ္ထိ။ တေနေဝါဟ ‘‘တေဟိ သမန္နာဂတောပိ အနိယတောယေဝါ’’တိ။ ဣမံ ဝေါဟာရမတ္တန္တိ ဣမိနာ နိယာမော နာမ ကောစိ ဓမ္မော နတ္ထိ၊ ဥပစိတသမ္ဘာရတာယ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈိတုံ ဘဗ္ဗတာဝ တထာ ဝုစ္စတီတိ ဒဿေတိ။ နိယတောတိ ဝစနဿ ကာရဏဘာဝေန ဝုတ္တောတိ ယောဇနာ။ ဥဘယဿပီတိ နိယတော နိယာမံ ဩက္ကမတီတိ ဝစနဒွယဿ။

နိယတဿနိယာမကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ အသာတရာဂကထာဝဏ္ဏနာ

၆၇၄။ ဧဝံ ပဝတ္တမာနောတိ ‘‘အဟော ဝတ မေ ဘဝေယျာ’’တိ ဧဝံ ပတ္ထနာကာရေန ပဝတ္တမာနော။ အညထာတိ နန္ဒနာဒိအာကာရေန။

အသာတရာဂကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဓမ္မတဏှာအဗျာကတာတိကထာဝဏ္ဏနာ

၆၇၆-၆၈၀။ ဂဟေတွာတိ ¶ ဧတေန ဂဟဏမတ္တမေဝ တံ၊ န ပန သာ တာဒိသီ အတ္ထီတိ ဒဿေတိ။ န ဟိ လောကုတ္တရာရမ္မဏာ အဗျာကတာ ဝါ တဏှာ အတ္ထီတိ။ တီဟိ ကောဋ္ဌာသေဟီတိ ကာမဘဝဝိဘဝတဏှာကောဋ္ဌာသေဟိ။ ရူပတဏှာဒိဘေဒါ ဆပိ တဏှာ။

ဓမ္မတဏှာအဗျာကတာတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

တေရသမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၄။ စုဒ္ဒသမဝဂ္ဂေါ

၁။ ကုသလာကုသလပဋိသန္ဒဟနကထာဝဏ္ဏနာ

၆၈၆-၆၉၀။ အနန္တရပစ္စယဘာဝေါယေဝေတ္ထ ¶ ပဋိသန္ဓာနံ ဃဋနဉ္စာတိ အာဟ ‘‘အနန္တရံ ဥပ္ပာဒေတီ’’တိ။

ကုသလာကုသလပဋိသန္ဒဟနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ သဠာယတနုပ္ပတ္တိကထာဝဏ္ဏနာ

၆၉၁-၆၉၂။ ကေစိ ဝါဒိနောတိ ကာပိလေ သန္ဓာယာဟ။ တေ ဟိ အဘိဗျတ္တဝါဒိနော ဝိဇ္ဇမာနမေဝ ကာရဏေ ဖလံ အနဘိဗျတ္တံ ဟုတွာ ဌိတံ ပစ္ဆာ အဘိဗျတ္တိံ ဂစ္ဆတီတိ ဝဒန္တာ ဗီဇာဝတ္ထာယ ဝိဇ္ဇမာနာပိ ရုက္ခာဒီနံ န အင်္ကုရာဒယော အာဝိဘဝန္တိ၊ ဗီဇမတ္တံ အာဝိဘာဝံ ဂစ္ဆတီတိ ကထေန္တိ။

သဠာယတနုပ္ပတ္တိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ အနန္တရပစ္စယကထာဝဏ္ဏနာ

၆၉၃-၆၉၇။ အနန္တရုပ္ပတ္တိံ သလ္လက္ခေန္တောတိ စက္ခုဝိညာဏာနန္တရံ သောတဝိညာဏုပ္ပတ္တိံ မညမာနော။ သောတဝိညာဏန္တိ ဝစနေနေဝ တဿ စက္ခုသန္နိဿယတာ ¶ ရူပါရမ္မဏတာ စ ပဋိက္ခိတ္တာ၊ ပဋိညာတာ စ သောတသန္နိဿယတာ သဒ္ဒါရမ္မဏတာ စာတိ အာဟ ‘‘န သော စက္ခုမှိ သဒ္ဒါရမ္မဏ’’န္တိ။ တတ္ထ သဒ္ဒါရမ္မဏန္တိ ‘‘သောတဝိညာဏံ ဣစ္ဆတီ’’တိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ တယိဒံ စက္ခုဝိညာဏဿ အနန္တရံ သောတဝိညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ လဒ္ဓိယာ ဧဝံ ဉာယတီတိ အာဟ ‘‘အနန္တရူပလဒ္ဓိဝသေန အာပန္နတ္တာ’’တိ။

အနန္တရပစ္စယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ အရိယရူပကထာဝဏ္ဏနာ

၆၉၈-၆၉၉။ သမ္မာဝါစာဒီတိ ¶ သမ္မာဝါစာကမ္မန္တာ။ တတ္ထ သမ္မာဝါစာ သဒ္ဒသဘာဝါ၊ ဣတရော စ ကာယဝိညတ္တိသဘာဝေါ၊ ဥဘယမ္ပိ ဝါ ဝိညတ္တီတိ အဓိပ္ပာယေန ရူပန္တိဿ လဒ္ဓိ။

အရိယရူပကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ အညောအနုသယောတိကထာဝဏ္ဏနာ

၇၀၀-၇၀၁။ တသ္မိံ သမယေတိ ကုသလာဗျာကတစိတ္တက္ခဏေ။ သော ဟီတိ ပစ္ဆိမပါဌော။

အညောအနုသယောတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ပရိယုဋ္ဌာနံစိတ္တဝိပ္ပယုတ္တန္တိကထာဝဏ္ဏနာ

၇၀၂။ တေတိ ရာဂါဒယော။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဝိပဿန္တဿပိ ရာဂါဒယော ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တသ္မာ။

ပရိယုဋ္ဌာနံစိတ္တဝိပ္ပယုတ္တန္တိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ပရိယာပန္နကထာဝဏ္ဏနာ

၇၀၃-၇၀၅။ ကိလေသဝတ္ထုဩကာသဝသေနာတိ ¶ ကိလေသကာမဝတ္ထုကာမဘူမိဝသေန။ ရူပဓာတုသဟဂတဝသေန အနုသေတီတိ ကာမရာဂေါ ယထာ ကာမဝိတက္ကသင်္ခါတာယ ကာမဓာတုယာ သဟ ပစ္စယသမဝါယေ ¶ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟော၊ တမေဝ ရူပဓာတုယာပီတိ အတ္ထော။ ရာဂါဒိကာရဏလာဘေ ဥပ္ပတ္တိအရဟတာ ဟိ အနုသယနံ။

ပရိယာပန္နကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ အဗျာကတကထာဝဏ္ဏနာ

၇၀၆-၆၀၈။ သဗ္ဗထာပီတိ အဝိပါကဘာဝေနပိ သဿတာဒိဘာဝေနပိ။

အဗျာကတကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ အပရိယာပန္နကထာဝဏ္ဏနာ

၇၀၉-၇၁၀။ တသ္မာ ဒိဋ္ဌိ လောကိယပရိယာပန္နာ န ဟောတီတိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ၊ ဧဝံ သတိ အတိပ္ပသင်္ဂေါ ဟောတိ ဝီတဒေါသာဒိဝေါဟာရဘာဝတောတိ။ တတော အညထာ အတ္ထံ ဝဒန္တော ‘‘ရူပဒိဋ္ဌိယာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန အရူပဒိဋ္ဌိအာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ ပရဝါဒိအဓိပ္ပာယဝသေန အယမတ္ထဝိဘာဝနာတိ အာဟ ‘‘ယဒိ စ ပရိယာပန္နာ သိယာ’’တိ။ တထာ စ သတီတိ ဒိဋ္ဌိယာ ကာမဓာတုပရိယာပန္နတ္တေ သတီတိ အတ္ထော။ တသ္မာတိ ‘‘ဝီတဒိဋ္ဌိကော’’တိ ဧဝံ ဝေါဟာရာဘာဝတော။ န ဟိ သာ တဿ အဝိဂတာ ဒိဋ္ဌိ၊ ယတော သော ဝီတဒိဋ္ဌိကောတိ န ဝုစ္စတိ။ ယေနာတိ ကာမဒိဋ္ဌိဘာဝေန။

အပရိယာပန္နကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

စုဒ္ဒသမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၅။ ပန္နရသမဝဂ္ဂေါ

၁။ ပစ္စယတာကထာဝဏ္ဏနာ

၇၁၁-၇၁၇။ ဝဝတ္ထိတောတိ ¶ ¶ အသံကိဏ္ဏော။ ယော ဟိ ဓမ္မော ယေန ပစ္စယဘာဝေန ပစ္စယော ဟောတိ၊ တဿ တတော အညေနပိ ပစ္စယဘာဝေ သတိ ပစ္စယတာ သံကိဏ္ဏာ နာမ ဘဝေယျ။ ဝိရုဒ္ဓါသမ္ဘဝီနံ ဝိယ တဗ္ဗိဓုရာနံ ပစ္စယဘာဝါနံ သဟဘာဝံ ပဋိက္ခိပတိ။

ပစ္စယတာကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ အညမညပစ္စယကထာဝဏ္ဏနာ

၇၁၈-၇၁၉။ သဟဇာတာတိ ဝုတ္တတ္တာ န သင်္ခါရပစ္စယာ စ အဝိဇ္ဇာတိ ဝုတ္တတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ အနန္တရာဒိနာပိ ဟိ သင်္ခါရာ အဝိဇ္ဇာယ ပစ္စယာ ဟောန္တိယေဝ။ အညမညာနန္တရံ အဝတွာ အဝိဂတာနန္တရံ သမ္ပယုတ္တဿ ဝစနံ ကမဘေဒေါ၊ အတ္ထိဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟိတော အတ္ထိပစ္စယဘူတောယေဝ ဓမ္မော နိဿယပစ္စယော ဟောတီတိ။ အသာဓာရဏတာယာတိ ပဒန္တရာသာဓာရဏတာယ။ တေနာဟ ‘‘ဝက္ခတိ ဟီ’’တိအာဒိ။

အညမညပစ္စယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ တတိယသညာဝေဒယိတကထာဝဏ္ဏနာ

၇၃၂။ ယဒိပိ သေသံ နာမ ဂဟိတတော အညံ၊ တထာပိ ပကရဏပရိစ္ဆိန္နမေဝေတ္ထ တံ ဂယှတီတိ ဒဿေန္တော ‘‘ယေသံ…ပေ… အဓိပ္ပာယော’’တိ ဝတွာ ပုန အနဝသေသမေဝ သင်္ဂဏှန္တော ‘‘အသညသတ္တာနမ္ပိ ¶ စာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သဗ္ဗသတ္တေ သန္ဓာယာတိ အဓိပ္ပာယောတိ ယောဇနာ။ ပါဏိသမ္ဖဿာပိ ကမန္တီတိအာဒိကံ သရီရပကတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

၇၃၃-၇၃၄။ ပဉ္စဟိ ဝိညာဏေဟိ န စဝတိ၊ န ဥပပဇ္ဇတီတိ ဝါဒံ ပရဝါဒီ နာနုဇာနာတီတိ အာဟ ‘‘သုတ္တ…ပေ… ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိ။

တတိယသညာဝေဒယိတကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ အသညသတ္တုပိကာကထာဝဏ္ဏနာ

၇၃၅။ ယထာ ¶ ဝိတက္ကဝိစာရပီတိသုခဝိရာဂဝသေန ပဝတ္တာ သမာပတ္တိ ဝိတက္ကာဒိရဟိတာ ဟောတိ၊ ဧဝံ သညာဝိရာဂဝသေန ပဝတ္တာပိ သညာရဟိတာဝ သိယာတိ တဿ လဒ္ဓီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သာပိ အသညိတာ…ပေ… ဒဿေတီ’’တိ။

၇၃၆။ ယဒိ စတုတ္ထဇ္ဈာနသမာပတ္တိ ကထံ အသညသမာပတ္တီတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘သညာဝိရာဂဝသေန သမာပန္နတ္တာ အသညိတာ၊ န သညာယ အဘာဝတော’’တိ။

အသညသတ္တုပိကာကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁။ ကမ္မူပစယကထာဝဏ္ဏနာ

၇၃၈-၇၃၉။ ‘‘ကမ္မူပစယော ကမ္မေန သဟဇာတော’’တိ ပုဋ္ဌော သမ္ပယုတ္တသဟဇာတတံ သန္ဓာယ ပဋိက္ခိပတိ၊ ဝိပ္ပယုတ္တသဟဇာတတံ သန္ဓာယ ပဋိဇာနာတီတိ။ ဝိပ္ပယုတ္တဿပိ ဟိ အတ္ထိ သဟဇာတတာ စိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပဿ ဝိယာတိ အဓိပ္ပာယော။

၇၄၁။ တိဏ္ဏန္တိ ¶ ကမ္မကမ္မူပစယကမ္မဝိပါကာနံ။

ကမ္မူပစယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပန္နရသမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

တတိယော ပဏ္ဏာသကော သမတ္တော။

၁၆။ သောဠသမဝဂ္ဂေါ

၃။ သုခါနုပ္ပဒါနကထာဝဏ္ဏနာ

၇၄၇-၇၄၈။ န တဿာတိ ယဿ တံ အနုပ္ပဒိဿတိ၊ န တဿ။ ယော ဟိ အနုပ္ပဒေတိ၊ ယဿ စ အနုပ္ပဒေတိ၊ တဒုဘယဝိနိမုတ္တာ ဣဓ ပရေတိ အဓိပ္ပေတာ။

သုခါနုပ္ပဒါနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ အဓိဂယှမနသိကာရကထာဝဏ္ဏနာ

၇၄၉-၇၅၃။ တံစိတ္တတာယာတိ ¶ ဧတ္ထ မနသိကရောန္တော ယဒိ သဗ္ဗသင်္ခါရေ ဧကတော မနသိ ကရောတိ၊ ယေန စိတ္တေန မနသိ ကရောတိ၊ သဗ္ဗသင်္ခါရန္တောဂဓတ္တာ တသ္မိံယေဝ ခဏေ တံ စိတ္တံ မနသိ ကာတဗ္ဗံ ဧတဿာတိ တံစိတ္တတာ နာမ ဒေါသော အာပဇ္ဇတီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘တဒေဝ အာရမ္မဏဘူတ’’န္တိအာဒိ။ ဧတေန တဿေဝ တေန မနသိကရဏာသမ္ဘဝမာဟ၊ တံ ဝါတိအာဒိနာ ပန သသံဝေဒနာဝါဒါပတ္တိန္တိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။

အဓိဂယှမနသိကာရကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သောဠသမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၇။ သတ္တရသမဝဂ္ဂေါ

၁။ အတ္ထိအရဟတောပုညူပစယကထာဝဏ္ဏနာ

၇၇၆-၇၇၉။ ကိရိယစိတ္တံ ¶ အဗျာကတံ အနာဒိယိတွာတိ ‘‘ကိရိယစိတ္တံ အဗျာကတ’’န္တိ အဂ္ဂဟေတွာ၊ ဒါနာဒိပဝတ္တနေန ဒါနမယာဒိပုညတ္တေန စ ဂဟေတွာတိ အတ္ထော။

အတ္ထိအရဟတောပုညူပစယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ နတ္ထိအရဟတောအကာလမစ္စူတိကထာဝဏ္ဏနာ

၇၈၀။ အလဒ္ဓဝိပါကဝါရာနန္တိ ဝိပါကဒါနံ ပတိ အလဒ္ဓါကာသာနံ။ ဗျန္တီဘာဝန္တိ ဝိဂတန္တတံ၊ ဝိဂမံ အဝိပါကန္တိ အတ္ထော။

၇၈၁။ တတော ပရန္တိ ဗျတိရေကေန အတ္ထသိဒ္ဓိ၊ န ကေဝလေန အနွယေနာတိ အာဟ ‘‘တာဝ န ကမတိ၊ တတော ပရံ ကမတီတိ လဒ္ဓိယာ ပဋိက္ခိပတီ’’တိ။ တတ္ထ တတော ပရန္တိ ပုဗ္ဗေ ကတဿ ကမ္မဿ ပရိက္ခယဂမနတော ပရံ။ နတ္ထိ ပါဏာတိပါတော ပါဏာတိပါတလက္ခဏာဘာဝတောတိ အဓိပ္ပာယော။ တမေဝ လက္ခဏာဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘ပါဏောပါဏသညိတာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ န တေနာတိ ယော ပရေန ဥပက္ကမော ကတော ¶ ၊ တေန ဥပက္ကမေန န မတော၊ ဓမ္မတာမရဏေနေဝ မတောတိ ဒုဗ္ဗိညေယျံ အဝိသေသဝိဒူဟိ၊ ဒုဗ္ဗိညေယျံ ဝါ ဟောတု သုဝိညေယျံ ဝါ၊ အင်္ဂပါရိပူရိယာဝ ပါဏာတိပါတော။

နတ္ထိအရဟတောအကာလမစ္စူတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ သဗ္ဗမိဒံကမ္မတောတိကထာဝဏ္ဏနာ

၇၈၄။ အဗီဇတောတိ ¶ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အဗီဇတော အညဗီဇတော စ။ တန္တိ ဒေယျဓမ္မံ၊ ဂိလာနပစ္စယန္တိ အတ္ထော။

သဗ္ဗမိဒံကမ္မတောတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ဣန္ဒြိယဗဒ္ဓကထာဝဏ္ဏနာ

၇၈၈။ ဝိနာပိ အနိစ္စဋ္ဌေနာတိ အနိစ္စဋ္ဌံ ဌပေတွာပိ အဋ္ဌပေတွာပီတိ အတ္ထော၊ န အနိစ္စဋ္ဌဝိရဟေနာတိ။ န ဟိ အနိစ္စဋ္ဌဝိရဟိတံ အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓံ အတ္ထိ။

ဣန္ဒြိယဗဒ္ဓကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ နဝတ္တဗ္ဗံသင်္ဃောဒက္ခိဏံဝိသောဓေတီတိကထာဝဏ္ဏနာ

၇၉၃-၇၉၄။ အပ္ပဋိဂ္ဂဟဏတောတိ ပဋိဂ္ဂါဟကတ္တာဘာဝတော။

နဝတ္တဗ္ဗံသင်္ဃောဒက္ခိဏံဝိသောဓေတီတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁။ ဒက္ခိဏာဝိသုဒ္ဓိကထာဝဏ္ဏနာ

၈၀၀-၈၀၁။ ပဋိဂ္ဂါဟကနိရပေက္ခာတိ ပဋိဂ္ဂါဟကဿ ဂုဏဝိသေသနိရပေက္ခာ၊ တဿ ဒက္ခိဏေယျဘာဝေန ဝိနာတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ပဋိဂ္ဂါဟကေန ¶ ပစ္စယဘူတေန ဝိနာ’’တိ။ သစ္စမေတန္တိ ¶ လဒ္ဓိကိတ္တနေန ဝုတ္တဘာဝမေဝ ပဋိဇာနာတိ။ ပဋိဂ္ဂါဟကဿ ဝိပါကနိဗ္ဗတ္တနံ ဒါနစေတနာယ မဟာဖလတာ။ ပစ္စယဘာဝေါယေဝ ဟိ တဿ၊ န တဿာ ကာရဏတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘ဒါနစေတနာနိဗ္ဗတ္တနေန ယဒိ ဘဝေယျာ’’တိအာဒိ။

ဒက္ခိဏာဝိသုဒ္ဓိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သတ္တရသမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၈။ အဋ္ဌာရသမဝဂ္ဂေါ

၁။ မနုဿလောကကထာဝဏ္ဏနာ

၈၀၂-၈၀၃။ ဂဟဏန္တိ မိစ္ဆာဂဟဏံ။

မနုဿလောကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဓမ္မဒေသနာကထာဝဏ္ဏနာ

၈၀၄-၈၀၆။ တဿ စ နိမ္မိတဗုဒ္ဓဿ ဒေသနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ အာယသ္မတာ အာနန္ဒေန သယမေဝ စ ဒေသိတော။

ဓမ္မဒေသနာကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ဈာနသင်္ကန္တိကထာဝဏ္ဏနာ

၈၁၃-၈၁၆။ ဝိတက္ကဝိစာရေသု ဝိရတ္တစိတ္တတာ တတ္ထ အာဒီနဝမနသိကာရော၊ တဒါကာရော စ ဒုတိယဇ္ဈာနူပစာရောတိ အာဟ ‘‘ဝိတက္ကဝိစာရာ အာဒီနဝတော မနသိ ကာတဗ္ဗာ၊ တတော ဒုတိယဇ္ဈာနေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ။

ဈာနသင်္ကန္တိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ဈာနန္တရိကကထာဝဏ္ဏနာ

၈၁၇-၈၁၉။ န ¶ ¶ ပဌမဇ္ဈာနံ ဝိတက္ကာဘာဝတော၊ နာပိ ဒုတိယဇ္ဈာနံ ဝိစာရသဗ္ဘာဝတောတိ ဈာနမေတံ န ဟောတီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပဌမဇ္ဈာနာဒီသု အညတရဘာဝါဘာဝတော န ဈာန’’န္တိ။

ဈာနန္တရိကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ စက္ခုနာရူပံပဿတီတိကထာဝဏ္ဏနာ

၈၂၆-၈၂၇။ ‘‘စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ’’တိ ဣမိနာ စက္ခုဝိညာဏေန ပဋိဇာနနဿ အဂ္ဂဟဏေ အရုစိံ သူစေန္တော အာဟ ‘‘မနောဝိညာဏပဋိဇာနနံ ကိရ သန္ဓာယာ’’တိ။ တေနေဝါဟ ‘‘မနောဝိညာဏပဋိဇာနနံ ပနာ’’တိအာဒိ။ တသ္မာတိ မနောဝိညာဏပဋိဇာနနဿေဝ အဓိပ္ပေတတ္တာတိ အတ္ထော။ ဧဝံ သန္တေတိ ယဒိ ရူပေန ရူပံ ပဋိဝိဇာနာတိ၊ ရူပံ ပဋိဝိဇာနန္တမ္ပိ မနောဝိညာဏံ ရူပဝိဇာနနံ ဟောတိ၊ န ရူပဒဿနန္တိ အာဟ ‘‘မနောဝိညာဏပဋိဇာနနံ ပန ရူပဒဿနံ ကထံ ဟောတီ’’တိ။

စက္ခုနာရူပံပဿတီတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အဋ္ဌာရသမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၉။ ဧကူနဝီသတိမဝဂ္ဂေါ

၁။ ကိလေသပဇဟနကထာဝဏ္ဏနာ

၈၂၈-၈၃၁။ တေ ပနာတိ ယေ အရိယမဂ္ဂေန ပဟီနာ ကိလေသာ၊ တေ ပန။ ကာမဉ္စေတ္ထ မဂ္ဂေန ပဟာတဗ္ဗကိလေသာ မဂ္ဂဘာဝနာယ အသတိ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟာ ခဏတ္တယံ န အာဂတာတိ စ အနာဂတာ နာမ ¶ သိယုံ၊ ယသ္မာ ပန တေ န ဥပ္ပဇ္ဇိဿန္တိ၊ တသ္မာ တထာ န ဝုစ္စန္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနေဝါဟ ‘‘နာပိ ဘဝိဿန္တီ’’တိ။

ကိလေသပဇဟနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ သုညတကထာဝဏ္ဏနာ

၈၃၂။ ယေန ¶ အဝသဝတ္တနဋ္ဌေန ပရပရိကပ္ပိတော နတ္ထိ ဧတေသံ အတ္တနော ဝိသယန္တိ အနတ္တာတိ ဝုစ္စန္တိ သဘာဝဓမ္မာ၊ သွာယံ အနတ္တတာတိ အာဟ ‘‘အဝသဝတ္တနာကာရော အနတ္တတာ’’တိ။ သာ ပနာယံ ယသ္မာ အတ္ထတော အသာရကတာဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ တဒေကဒေသေန တံ ဒဿေတုံ ‘‘အတ္ထတော ဇရာမရဏမေဝါ’’တိ အာဟ။ ဧဝံ သတိ လက္ခဏသင်္ကရော သိယာ၊ တေသံ ပနိဒံ အဓိပ္ပာယကိတ္တနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အရူပဓမ္မာနံ အဝသဝတ္တနာကာရတာယ ဧဝ ဟိ အနတ္တလက္ခဏဿ သင်္ခါရက္ခန္ဓပရိယာပန္နတာ။

သုညတကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ သာမညဖလကထာဝဏ္ဏနာ

၈၃၅-၈၃၆။ ပတ္တိဓမ္မန္တိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တံ သမန္နာဂမမာဟ။

သာမညဖလကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ တထတာကထာဝဏ္ဏနာ

၈၄၁-၈၄၃။ ရူပါဒီနံ သဘာဝတာတိ ဧတေန ရူပါဒယော ဧဝ သဘာဝတာတိ ဣမမတ္ထံ ပဋိက္ခိပတိ ¶ ။ ယတော တံ ပရဝါဒီ ရူပါဒီသု အပရိယာပန္နံ ဣစ္ဆတိ။ တေနာဟ ‘‘ဘာဝံ ဟေသ တထတာတိ ဝဒတိ၊ န ဘာဝယောဂ’’န္တိ။ တတ္ထ ဘာဝန္တိ ဓမ္မမတ္တံ၊ ပကတီတိ အတ္ထော ‘‘ဇာတိဓမ္မ’’န္တိအာဒီသု ဝိယ။ ရူပါဒီနဉှိ ရုပ္ပနာဒိပကတိ တထာ အသင်္ခတာတိ စ ပရဝါဒိနော လဒ္ဓိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘န ဘာဝယောဂ’’န္တိ။ ယေန ဟိ ဘာဝေါ သဘာဝဓမ္မော ယုဇ္ဇတိ၊ ဧကီဘာဝမေဝ ဂစ္ဆတိ၊ တံ ရုပ္ပနာဒိလက္ခဏံ ဘာဝယောဂေါ။ တံ ပန ရူပါဒိတော အနညံ၊ တတော ဧဝ သင်္ခတံ၊ အဝိပရီတဋ္ဌေန ပန ‘‘တထ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။

တထတာကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ကုသလကထာဝဏ္ဏနာ

၈၄၄-၈၄၆။ အနဝဇ္ဇဘာဝမတ္တေနေဝ ¶ ကုသလန္တိ ယောဇနာ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ အဝဇ္ဇရဟိတံ အနဝဇ္ဇံ၊ အနဝဇ္ဇဘာဝမတ္တေနေဝ စ ကုသလံ၊ တသ္မာ နိဗ္ဗာနံ ကုသလန္တိ။

ကုသလကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ အစ္စန္တနိယာမကထာဝဏ္ဏနာ

၈၄၇။ ယံ ‘‘ဧကဝါရံ နိမုဂ္ဂေါ တထာ နိမုဂ္ဂေါဝ ဟောတိ၊ ဧတဿ ပုန ဘဝတော ဝုဋ္ဌာနံ နာမ နတ္ထီ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ အာဂတံ၊ သော ပန အာစရိယဝါဒေါ၊ န အဋ္ဌကထာနယောတိ ဒဿေန္တော ‘‘တာယ ဇာတိယာ…ပေ… မညမာနော’’တိ အာဟ။ တတ္ထ တာယ ဇာတိယာတိ ယဿံ ဇာတိယံ ပုဂ္ဂလော ကမ္မာဝရဏာဒိအာဝရဏေဟိ သမန္နာဂတော ဟောတိ၊ တာယ ဇာတိယာ။ သံသာရခါဏုကဘာဝေါ ဝဿဘညာဒီနံ ဝိယ မက္ခလိအာဒီနံ ဝိယ စ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သော စ အဟေတုကာဒိမိစ္ဆာဒဿနဿ ဖလဘာဝေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ န အစ္စန္တနိယာမဿ နာမ ကဿစိ အတ္ထိဘာဝတော။ ယထာ ဟိ ဝိမုစ္စန္တဿ ကောစိ နိယာမော နာမ နတ္ထိ ဌပေတွာ မဂ္ဂေန ဘဝပရိစ္ဆေဒံ၊ ဧဝံ အဝိမုစ္စန္တဿပိ ကောစိ သံသာရနိယာမော နာမ ¶ နတ္ထိ။ တာဒိသဿ ပန မိစ္ဆာဒဿနဿ ဗလဝဘာဝေ အပရိမိတကပ္ပပရိစ္ဆေဒေ စိရတရံ သံသာရပ္ပဗန္ဓော ဟောတိ၊ အပါယူပပတ္တိ စ ယတ္ထ သံသာရခါဏုသမညာ။

ယံ ပနေကေ ဝဒန္တိ ‘‘အတ္ထေဝ အစ္စန္တံ သံသရိတာ အနန္တတ္တာ သတ္တနိကာယဿာ’’တိ၊ တမ္ပိ အပုညဗဟုလံ သတ္တသန္တာနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ သိယာ။ န ဟိ မာတုဃာတကာဒီနံ တေနတ္တဘာဝေန သမ္မတ္တနိယာမောက္ကမနန္တရာယဘူတော မိစ္ဆတ္တနိယာမော ဝိယ သတ္တာနံ ဝိမုတ္တန္တရာယကရော သံသာရနိယာမော နာမ နတ္ထိ။ ယာဝ ပန န မဂ္ဂဖလဿ ဥပနိဿယော ဥပလဗ္ဘတိ၊ တာဝ သံသာရော အပရိစ္ဆိန္နော။ ယဒါ စ သော ဥပလဒ္ဓါ၊ တဒါ သော ပရိစ္ဆိန္နော ဧဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ယထာ နိယတသမ္မာဒဿနံ၊ ဧဝံ နိယတမိစ္ဆာဒဿနေနပိ သဝိသယေ ဧကံသဂါဟဝသေန ဥက္ကံသဂတေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ တေန သမန္နာဂတဿ ပုဂ္ဂလဿ သတိ အစ္စန္တနိယာမေ ကထံ တသ္မိံ အဘိနိဝေသဝိသယေ အနေကံသဂါဟော ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ အဘိနိဝေသန္တရံ ဝါ ဝိရုဒ္ဓံ ယဒိ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ အစ္စန္တနိယာမော ဧဝ န ¶ သိယာတိ ပါဠိယံ ဝိစိကိစ္ဆုပ္ပတ္တိနိယာမန္တရုပ္ပတ္တိစောဒနာ ကတာ။ န ဟိ ဝိစိကိစ္ဆာ ဝိယ သမ္မတ္တနိယတပုဂ္ဂလာနံ ယထာက္ကမံ မိစ္ဆတ္တသမ္မတ္တနိယတပုဂ္ဂလာနံ သမ္မတ္တမိစ္ဆတ္တနိယတာ ဓမ္မာ ကဒါစိပိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ အဝိရုဒ္ဓံ ပန နိယာမန္တရမေဝ ဟောတီတိ အာနန္တရိကန္တရံ ဝိယ မိစ္ဆာဒဿနန္တရံ သမာနဇာတိကံ န နိဝတ္တေတီတိ ဝိရုဒ္ဓံယေဝ ဒဿေတုံ ပါဠိယံ ဝိစိကိစ္ဆာ ဝိယ သဿတုစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိယော ဧဝ ဥဒ္ဓဋာ။ ဧဝမေတ္ထ ဝိစိကိစ္ဆုပ္ပတ္တိနိယာမန္တရုပ္ပတ္တီနံ နိယာမန္တရုပ္ပတ္တိနိဝတ္တကဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ အစ္စန္တနိယာမော စ နိဝတ္တိဿတီတိ စ ဝိရုဒ္ဓမေတန္တိ ပန ‘‘ဝိစာရေတွာဝ ဂဟေတဗ္ဗာ’’တိ ဝုတ္တံ သိယာ။

အစ္စန္တနိယာမကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ဣန္ဒြိယကထာဝဏ္ဏနာ

၈၅၃-၈၅၆။ ယထာ လောကုတ္တရာ သဒ္ဓါဒယော ဧဝ သဒ္ဓိန္ဒြိယာဒီနိ၊ ဧဝံ လောကိယာပိ။ ကသ္မာ ¶ ? တတ္ထာပိ အဓိမောက္ခလက္ခဏာဒိနာ ဣန္ဒဋ္ဌသဗ္ဘာဝတော။ သဒ္ဓေယျာဒိဝတ္ထူသု သဒ္ဒဟနာဒိမတ္တမေဝ ဟိ တန္တိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘လောကုတ္တရာနံ…ပေ… ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ။

ဣန္ဒြိယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဧကူနဝီသတိမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၀။ ဝီသတိမဝဂ္ဂေါ

၂။ ဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ

၈၆၃-၈၆၅။ ကာမံ ပုဗ္ဗဘာဂေပိ အတ္ထေဝ ဒုက္ခပရိညာ၊ အတ္ထသာဓိကာ ပန သာ မဂ္ဂက္ခဏိကာ ဧဝါတိ ဥက္ကံသဂတံ ဒုက္ခပရိညံ သန္ဓာယ အဝဓာရေန္တော အာဟ ‘‘ဒုက္ခံ…ပေ… မဂ္ဂဉာဏမေဝ ဒီပေတီ’’တိ။ တံ ပန အဝဓာရဏံ န ဉာဏန္တရနိဝတ္တနံ၊ အထ ခေါ ဉာဏန္တရဿ ယထာဓိဂတကိစ္စနိဝတ္တနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနာဟ ‘‘န တဿေဝ ဉာဏဘာဝ’’န္တိအာဒိ။

ဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ နိရယပါလကထာဝဏ္ဏနာ

၈၆၆-၈၆၈။ နေရယိကေ ¶ နိရယေ ပါလေန္တိ၊ တတော နိဂ္ဂန္တုံ အပ္ပဒါနဝသေန ရက္ခန္တီတိ နိရယပါလာ။ နိရယပါလတာယ ဝါ နေရယိကာနံ နရကဒုက္ခေန ပရိယောနဒ္ဓါယ အလံ သမတ္ထာတိ နိရယပါလာ။ ကိံ ပနေတေ နိရယပါလာ နေရယိကာ၊ ဥဒါဟု အနေရယိကာတိ။ ကိဉ္စေတ္ထ – ယဒိ တာဝ နေရယိကာ၊ နိရယသံဝတ္တနိယေန ကမ္မေန နိဗ္ဗတ္တာတိ သယမ္ပိ နိရယဒုက္ခံ ပစ္စနုဘဝေယျုံ၊ တထာ သတိ အညေသံ နေရယိကာနံ ယာတနာယ အသမတ္ထာ သိယုံ၊ ‘‘ဣမေ နေရယိကာ၊ ဣမေ နိရယပါလာ’’တိ ဝဝတ္ထာနဉ္စ န သိယာ။ ယေ စ ယေ ယာတေန္တိ၊ တေဟိ သမာနရူပဗလပ္ပမာဏေဟိ ဣတရေသံ ဘယသန္တာသာ န ¶ သိယုံ။ အထ အနေရယိကာ၊ တေသံ တတ္ထ ကထံ သမ္ဘဝေါတိ? ဝုစ္စတေ – အနေရယိကာ နိရယပါလာ အနိရယဂတိသံဝတ္တနိယကမ္မနိဗ္ဗတ္တာ။ နိရယူပပတ္တိသံဝတ္တနိယကမ္မတော ဟိ အညေနေဝ ကမ္မုနာ တေ နိဗ္ဗတ္တန္တိ ရက္ခသဇာတိကတ္တာ။ တထာ ဟိ ဝဒန္တိ –

‘‘ကောဓနာ ကုရူရကမ္မန္တာ၊ ပါပါဘိရုစိနော တထာ၊

ဒုက္ခိတေသု စ နန္ဒန္တိ၊ ဇာယန္တိ ယမရက္ခသာ’’တိ။

တတ္ထ ယဒေကေ ဝဒန္တိ ‘‘ယာတနာဒုက္ခဿ အပ္ပဋိသံဝေဒနတော၊ အညထာ ပုန အညမညံ ယာတေယျု’’န္တိ စ ဧဝမာဒိ၊ တယိဒံ အာကာသရောမဋ္ဌနံ နိရယပါလာနံ နေရယိကဘာဝဿေဝ အဘာဝတော။ ယေ ပန ဝဒေယျုံ – ယဒိပိ အနေရယိကာ နိရယပါလာ၊ အယောမယာယ ပန အာဒိတ္တာယ သမ္ပဇ္ဇလိတာယ သဇောတိဘူတာယ နိရယဘူမိယာ ပရိဝတ္တမာနာ ကထံ နာမ ဒုက္ခံ နာနုဘဝန္တီတိ? ကမ္မာနုဘာဝတော။ ယထာ ဟိ ဣဒ္ဓိမန္တော စေတောဝသိပ္ပတ္တာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနာဒယော နေရယိကေ အနုကမ္ပန္တာ ဣဒ္ဓိဗလေန နိရယဘူမိံ ဥပဂတာ တတ္ထ ဒါဟဒုက္ခေန န ဗာဓီယန္တိ၊ ဧဝံ သမ္ပဒမိဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

တံ ဣဒ္ဓိဝိသယဿ အစိန္တေယျဘာဝတောတိ စေ? ဣဒမ္ပိ တံသမာနံ ကမ္မဝိပါကဿ အစိန္တေယျဘာဝတော။ တထာရူပေန ဟိ ကမ္မုနာ တေ နိဗ္ဗတ္တာ ယထာ နိရယဒုက္ခေန အဗာဓိတာ ဧဝ ဟုတွာ နေရယိကေ ယာတေန္တိ၊ န စေတ္တကေန ဗာဟိရဝိသယာဘာဝေါ ဝိဇ္ဇတိ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌတာယ ပစ္စေကံ ဒွါရပုရိသေသု ဝိဘတ္တသဘာဝတ္တာ။ တထာ ဟိ ဧကစ္စဿ ဒွါရဿ ပုရိသဿ ဣဋ္ဌံ ¶ ဧကစ္စဿ အနိဋ္ဌံ၊ ဧကစ္စဿ စ အနိဋ္ဌံ ဧကစ္စဿ ဣဋ္ဌံ ဟောတိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ယဒေကေ ဝဒန္တိ ‘‘နတ္ထိ ကမ္မဝသေန တေဇသာ ပရူပတာပန’’န္တိအာဒိ၊ တဒပါဟတံ ဟောတိ။ ယံ ပန ဝဒန္တိ ‘‘အနေရယိကာနံ တေသံ ကထံ တတ္ထ သမ္ဘဝေါ’’တိ နေရယိကာနံ ယာတကဘာဝတော။ နေရယိကသတ္တယာတနာယောဂ္ဂဉှိ အတ္တဘာဝံ နိဗ္ဗတ္တေန္တံ ကမ္မံ တာဒိသနိကန္တိဝိနာမိတံ နိရယဋ္ဌာနေယေဝ နိဗ္ဗတ္တေတိ။ တေ စ နေရယိကေဟိ အဓိကတရဗလာရောဟပရိဏာဟာ အတိဝိယ ဘယာနကသန္တာသကုရူရတရပယောဂါ စ ဟောန္တိ။ ဧတေနေဝ တတ္ထ ကာကသုနခါဒီနမ္ပိ နိဗ္ဗတ္တိ သံဝဏ္ဏိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ကထမညဂတိကေဟိ အညဂတိကဗာဓနန္တိ စ န ဝတ္တဗ္ဗံ အညတ္ထာပိ တထာ ဒဿနတော။ ယံ ပနေကေ ဝဒန္တိ ‘‘အသတ္တသဘာဝါ နိရယပါလာ နိရယသုနခါဒယော စာ’’တိ၊ တံ တေသံ မတိမတ္တံ အညတ္ထ ¶ တထာ အဒဿနတော။ န ဟိ ကာစိ အတ္ထိ တာဒိသီ ဓမ္မပ္ပဝတ္တိ၊ ယာ အသတ္တသဘာဝါ၊ သမ္ပတိသတ္တေဟိ အပ္ပယောဇိတာ စ အတ္ထကိစ္စံ သာဓေန္တီ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗာ။ ပေတာနံ ပါနီယနိဝါရကာနံ ဒဏ္ဍာဒိဟတ္ထပုရိသာနမ္ပိ အသတ္တဘာဝေ ဝိသေသကာရဏံ နတ္ထိ။ သုပိနူပဃာတောပိ အတ္ထကိစ္စသမတ္ထတာယ အပ္ပမာဏံ ဒဿနာဒိမတ္တေနပိ တဒတ္ထသိဒ္ဓိတော။ တထာ ဟိ သုပိနေ အာဟာရူပဘောဂါဒိနာ န အတ္ထသိဒ္ဓိ အတ္ထိ၊ နိမ္မာနရူပံ ပနေတ္ထ လဒ္ဓပရိဟာရံ ဣဒ္ဓိဝိသယဿ အစိန္တေယျဘာဝတော။ ဣဓာပိ ကမ္မဝိပါကဿ အစိန္တေယျဘာဝတောတိ စေ? တံ န၊ အသိဒ္ဓတ္တာ။ နေရယိကာနံ ကမ္မဝိပါကော နိရယပါလာတိ အသိဒ္ဓမေတံ၊ ဝုတ္တနယေန ပန နေသံ သတ္တဘာဝေါ ဧဝ သိဒ္ဓါ။ သက္ကာ ဟိ ဝတ္တုံ သတ္တသင်္ခါတာ နိရယပါလသညိတာ ဓမ္မပ္ပဝတ္တိ သာဘိသန္ဓိကာ ပရူပဃာတိ အတ္ထကိစ္စသဗ္ဘာဝတော ဩဇာဟာရာဒိရက္ခသသန္တတိ ဝိယာတိ။ အဘိသန္ဓိပုဗ္ဗကတာ စေတ္ထ န သက္ကာ ပဋိက္ခိပိတုံ တထာ တထာ အဘိသန္ဓိယာ ယာတနတော၊ တတော ဧဝ န သင်္ဃာဋပဗ္ဗတာဒီဟိ အနေကန္တိကတာ။ ယေ ပန ဝဒန္တိ ‘‘ဘူတဝိသေသာ ဧဝ တေ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနာဒိဝိသေသဝန္တော ဘေရဝါကာရာ နရကပါလာတိ သမညံ လဘန္တီ’’တိ၊ တဒသိဒ္ဓံ။ ဥဇုကမေဝ ပါဠိယံ ‘‘အတ္ထိ နိရယေ နိရယပါလာ’’တိ ဝါဒဿ ပတိဋ္ဌာပိတတ္တာ။

အပိစ ယထာ အရိယဝိနယေ နရကပါလာနံ ဘူတမတ္တတာ အသိဒ္ဓါ၊ တထာ ပညတ္တိမတ္တဝါဒိနောပိ တေသံ ဘူတမတ္တတာ အသိဒ္ဓါဝ။ န ဟိ တဿ ဘူတာနိ နာမ သန္တိ။ ယဒိ ပရမတ္ထံ ဂဟေတွာ ဝေါဟရတိ၊ အထ ကသ္မာ ဝေဒနာဒိကေ ¶ ဧဝ ပဋိက္ခိပတီတိ? တိဋ္ဌတေသာ အနဝဋ္ဌိတတက္ကာနံ အပ္ပဟီနသမ္မောဟဝိပလ္လာသာနံ ဝါဒဝီမံသာ၊ ဧဝံ အတ္ထေဝ နိရယပါလာတိ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။ သတိ စ နေသံ သဗ္ဘာဝေ၊ အသတိပိ ဗာဟိရေ ဝိသယေ နရကေ ဝိယ ဒေသာဒိနိယမော ဟောတီတိ ဝါဒေါ န သိဇ္ဈတိ ဧဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

နိရယပါလကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ တိရစ္ဆာနကထာဝဏ္ဏနာ

၈၆၉-၈၇၁။ တဿာတိ ဧရာဝဏနာမကဿ ဒေဝပုတ္တဿ။ တဟိံ ကီဠနကာလေ ဟတ္ထိဝဏ္ဏေန ဝိကုဗ္ဗနံ ¶ သန္ဓာယ ‘‘ဟတ္ထိနာဂဿာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဒိဗ္ဗယာနဿာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ န ဟိ ဧကန္တသုခပ္ပစ္စယဋ္ဌာနေ သဂ္ဂေ ဒုက္ခာဓိဋ္ဌာနဿ အကုသလကမ္မသမုဋ္ဌာနဿ အတ္တဘာဝဿ သမ္ဘဝေါ ယုတ္တော။ တေနာဟ ‘‘န တိရစ္ဆာနဂတဿာ’’တိ။

တိရစ္ဆာနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ

၈၇၆-၈၇၇။ ‘‘ဒွါဒသဝတ္ထုကံ ဉာဏံ လောကုတ္တရ’’န္တိ ဧတ္ထ ဒွါဒသဝတ္ထုကဿ ဉာဏဿ လောကုတ္တရတာ ပတိဋ္ဌာပီယတီတိ ဒဿေန္တော ပဌမဝိကပ္ပံ ဝတွာ ပုန လောကုတ္တရဉာဏဿ ဒွါဒသဝတ္ထုကတာ ပတိဋ္ဌာပီယတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘တံ ဝါ…ပေ… အတ္ထော’’တိ အာဟ။ ပရိညေယျန္တိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ အာဒိအတ္ထော၊ ပကာရတ္ထော ဝါ။ တေန ‘‘ပဟာတဗ္ဗ’’န္တိ ဧဝမာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ ပရိညာတန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ‘‘ပရိညေယျံ ပရိညာတ’’န္တိအာဒိနာ ပရိဇာနနာဒိကိရိယာယ နိဗ္ဗတ္တေတဗ္ဗတာ နိဗ္ဗတ္တိတတာ စ ဒဿိတာ၊ န နိဗ္ဗတ္တိယမာနတာတိ။ ယေန ပန သာ ဟောတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘သစ္စဉာဏံ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သစ္စဉာဏန္တိ ဒုက္ခာဒိသစ္စသဘာဝါဝဗောဓကံ ဉာဏံ၊ ယံ သန္ဓာယ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ မဂ္ဂက္ခဏေပီတိ အပိ-သဒ္ဒေန တတော ¶ ပုဗ္ဗာပရဘာဂေပီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပရိဇာနနာဒိကိစ္စသာဓနဝသေန ဟောတိ အသမ္မောဟတော ဝိသယတော စာတိ အဓိပ္ပာယော။

ဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဝီသတိမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

စတုတ္ထော ပဏ္ဏာသကော သမတ္တော။

၂၁။ ဧကဝီသတိမဝဂ္ဂေါ

၁။ သာသနကထာဝဏ္ဏနာ

၈၇၈။ သမုဒါယာတိ ¶ ‘‘သာသနံ နဝံ ကတ’’န္တိအာဒိနာ ပုစ္ဆာဝသေန ပဝတ္တာ ဝစနသမုဒါယာ။ ဧကဒေသာနန္တိ တဒဝယဝါနံ။ ‘‘တီသုပိ ပုစ္ဆာသူ’’တိ ဧဝံ အဓိကရဏဘာဝေန ဝုတ္တာ။

သာသနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ဣဒ္ဓိကထာဝဏ္ဏနာ

၈၈၃-၈၈၄။ အဓိပ္ပာယဝသေနာတိ တထာ တထာ အဓိမုစ္စနာဓိပ္ပာယဝသေန။

ဣဒ္ဓိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ဓမ္မကထာဝဏ္ဏနာ

၈၈၇-၈၈၈။ ရူပသဘာဝေါ ရူပဋ္ဌောတိ အာဟ ‘‘ရူပဋ္ဌော နာမ ကောစိ ရူပတော အညော နတ္ထီ’’တိ။ ယံ ပန ယတော အညံ၊ န တံ တံသဘာဝန္တိ အာဟ ‘‘ရူပဋ္ဌတော အညံ ရူပဉ္စ န ဟောတီ’’တိ၊ ရူပမေဝ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဧတေန ဗျတိရေကတော တမတ္ထံ သာဓေတိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ရူပတော အညော ရူပဋ္ဌော နတ္ထိ၊ ရူပဋ္ဌတော စ အညံ ရူပံ၊ တသ္မာ ရူပံ ရူပမေဝ ရူပသဘာဝမေဝါတိ ¶ ဧဝ-ကာရေန နိဝတ္တိတံ ဒဿေတိ ‘‘န ဝေဒနာဒိသဘာဝ’’န္တိ။ အဓိပ္ပာယေနာတိ ရူပရူပဋ္ဌာနံ အနညတ္တာဓိပ္ပာယေန။ အညထာတိ တေသံ အညတ္တေ ရူပဋ္ဌေန နိယမေန ရူပံ နိယတန္တိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ ဒဿိတောယေဝ ဟောတိ အတ္ထတော အာပန္နတ္တာ။ န ဟိ အဘိန္နေ ဝတ္ထုသ္မိံ ပရိယာယန္တရဘေဒံ ကရောတိ။ အညတ္တန္တိ ရူပသဘာဝါနံ ရူပရူပဋ္ဌာနဉ္စ။ သသာမိနိဒ္ဒေသသိဒ္ဓါဘေဒါ ‘‘သိလာပုတ္တကဿ သရီရ’’န္တိ ¶ ဝိယ၊ ကပ္ပနာမတ္တတော စာယံ ဘေဒေါ၊ န ပရမတ္ထတောတိ အာဟ ‘‘ဂဟေတွာ ဝိယ ပဝတ္တော’’တိ။ ဝေဒနာဒီဟိ နာနတ္တမေဝါတိ ဝေဒနာဒီဟိ အညတ္တမေဝ။ သော သဘာဝေါတိ သော ရူပသဘာဝေါ။ နာနတ္တသညာပနတ္ထန္တိ ရူပဿ သဘာဝေါ၊ န ဝေဒနာဒီနန္တိ ဧဝံ ဘေဒဿ ဉာပနတ္ထံ။ တဉ္စ ဝစနန္တိ ‘‘ရူပံ ရူပဋ္ဌေန န နိယတ’’န္တိ ဝစနံ။ ဝုတ္တပ္ပကာရေနာတိ ‘‘ရူပဋ္ဌတော အညဿ ရူပဿ အဘာဝါ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တာကာရေန။ ယဒိ သဒေါသံ၊ အထ ကသ္မာ ပဋိဇာနာတီတိ ယောဇနာ။

ဝုတ္တမေဝ ကာရဏန္တိ ‘‘ရူပံ ရူပမေဝ၊ န ဝေဒနာဒိသဘာဝ’’န္တိ ဧဝံ ဝုတ္တမေဝ ယုတ္တိံ။ ပရေန စောဒိတန္တိ ‘‘န ဝတ္တဗ္ဗံ ရူပံ ရူပဋ္ဌေန နိယတ’’န္တိအာဒိနာ ပရဝါဒိနော စောဒနံ သန္ဓာယာဟ။ တမေဝ ကာရဏံ ဒဿေတွာတိ တမေဝ ယထာဝုတ္တံ ယုတ္တိံ ‘‘ဧတ္ထ ဟီ’’တိအာဒိနာ ဒဿေတွာ။ စောဒနံ နိဝတ္တေတီတိ ‘‘အထ ကသ္မာ ပဋိဇာနာတီ’’တိ ဝုတ္တံ စောဒနံ နိဝတ္တေတိ။ ယမတ္ထံ သန္ဓာယ ‘‘ဣတော အညထာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ရူပါဒီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဓမ္မကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဧကဝီသတိမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၂။ ဗာဝီသတိမဝဂ္ဂေါ

၂။ ကုသလစိတ္တကထာဝဏ္ဏနာ

၈၉၄-၈၉၅။ ပုရိမဇဝနက္ခဏေတိ ပရိနိဗ္ဗာနစိတ္တတော အနန္တရာတီတပုရိမဇဝနဝါရက္ခဏေ။

ကုသလစိတ္တကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ အာနေဉ္ဇကထာဝဏ္ဏနာ

၈၉၆။ ဟေတုသရူပါရမ္မဏသမ္ပယုတ္တဓမ္မာရမ္မဏာဒိတော ¶ ¶ ဘဝင်္ဂသဒိသတ္တာ စုတိစိတ္တံ ‘‘ဘဝင်္ဂစိတ္တ’’န္တိ အာဟ။

အာနေဉ္ဇကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅-၇။ တိဿောပိကထာဝဏ္ဏနာ

၈၉၈-၉၀၀။ အရဟတ္တပ္ပတ္တိပိ ဂဗ္ဘေယေဝ အတ္ထီတိ မညတိ။ သတ္တဝဿိကာ ဟိ သောပါကသာမဏေရာဒယော အရဟတ္တံ ပတ္တာ။ သတ္တဝဿိကောပိ ဂဗ္ဘော အတ္ထီတိ ပရဝါဒိနော အဓိပ္ပာယော။ အာကာသေန ဂစ္ဆန္တော ဝိယ သုပိနံ အာကာသသုပိနံ။ တံ အဘိညာနိဗ္ဗတ္တံ မညတီတိ နိဒဿနံ ကတွာ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အာကာသဂမနာဒိအဘိညာ ဝိယာ’’တိ။ ဟေဋ္ဌိမာနံ စတုန္နံ ဝါ မဂ္ဂါနံ အဓိဂမေန ဓမ္မာဘိသမယော အဂ္ဂဖလာဓိဂမေန အရဟတ္တပ္ပတ္တိ စ သုပိနေ အတ္ထီတိ မညတီတိ ယောဇနာ။

တိဿောပိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ အာသေဝနပစ္စယကထာဝဏ္ဏနာ

၉၀၃-၉၀၅။ ဗီဇံ စတုမဓုရဘာဝံ န ဂဏှာတီတိ ဣဒံ သကသမယဝသေန ဝုတ္တံ၊ ပရသမယေ ပန ရူပဓမ္မာပိ အရူပဓမ္မေဟိ သမာနက္ခဏာ ဧဝ ဣစ္ဆိတာ။ တေနေဝါဟ ‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ ခဏိကာ’’တိ။ ခဏိကတ္တေပိ ဝါ အစေတနေသုပိ အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓရူပေသု ဘာဝနာဝိသေသော လဗ္ဘတိ၊ ကိမင်္ဂံ ပန သစေတနေသူတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ ဗီဇံ စတုမဓုရဘာဝံ န ဂဏှာတီ’’တိ နိဒဿနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အာသေဝေန္တော နာမ ကောစိ ဓမ္မော နတ္ထိ ဣတ္တရတာယ အနဝဋ္ဌာနတောတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣတ္တရခဏတာယ ဧဝ ပန အာသေဝနံ လဗ္ဘတိ။ ကုသလာဒိဘာဝေန ဟိ အတ္တသဒိသဿ ပယောဂေန ကရဏီယဿ ¶ ပုနပ္ပုနံ ကရဏပ္ပဝတ္တနံ အတ္တသဒိသတာပါဒနံ ဝါသနံ ဝါ အာသေဝနံ ပုရေ ပရိစိတဂန္ထော ဝိယ ပစ္ဆိမဿာတိ။

အာသေဝနပစ္စယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ခဏိကကထာဝဏ္ဏနာ

၉၀၆-၉၀၇။ ပထဝိယာဒိရူပေသူတိ ¶ အနေကကလာပသမုဒါယဘူတေသု သသမ္ဘာရပထဝီအာဒိရူပေသု။ တတ္ထ ဟိ ကေသုစိ ပုရိမုပ္ပန္နေသု ဌိတေသု ကေသဉ္စိ တဒညေသံ ဥပ္ပာဒေါ၊ တတော ပုရိမန္တရုပ္ပန္နာနံ ကေသဉ္စိ နိရောဓော ဟောတိ ဧကေကကလာပရူပေသု သမာနုပ္ပာဒနိရောဓတ္တာ တေသံ။ ဧဝံ ပတိဋ္ဌာနန္တိ ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရေန အသမာနုပ္ပာဒနိရောဓေန ပဗန္ဓေန ပတိဋ္ဌာနပဝတ္တီတိ အတ္ထော။ သာ ပနာယံ ယထာဝုတ္တာ ပဝတ္တိ ကသ္မာ ရူပသန္တတိယာ ဧဝါတိ အာဟ ‘‘န ဟိ ရူပါန’’န္တိအာဒိ။ တဿတ္ထော – ယဒိ သဗ္ဗေ သင်္ခတဓမ္မာ သမာနက္ခဏာ၊ တထာ သတိ အရူပသန္တတိယာ ဝိယ ရူပသန္တတိယာပိ အနန္တရာဒိပစ္စယေန ဝိဓိနာ ပဝတ္တိ သိယာ၊ န စေတံ အတ္ထိ။ ယဒိ သိယာ၊ စိတ္တက္ခဏေ စိတ္တက္ခဏေ ပထဝီအာဒီနံ ဥပ္ပာဒနိရောဓေဟိ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ။

ခဏိကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဗာဝီသတိမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၃။ တေဝီသတိမဝဂ္ဂေါ

၁။ ဧကာဓိပ္ပာယကထာဝဏ္ဏနာ

၉၀၈။ ဧက-သဒ္ဒေါ အညတ္ထောပိ ဟောတိ ‘‘ဣတ္ထေကေ အဘိဝဒန္တီ’’တိအာဒီသု ဝိယ၊ အညတ္တဉ္စေတ္ထ ¶ ရာဂါဓိပ္ပာယတော ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ ပုထုဇ္ဇနဿ ပန သဆန္ဒရာဂပရိဘောဂဘာဝတော အာဟ ‘‘ရာဂါဓိပ္ပာယတော အညာဓိပ္ပာယောဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိ။ ကော ပန သော အညာဓိပ္ပာယောတိ? ကရုဏာဓိပ္ပာယော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ကရုဏာဓိပ္ပာယေန ဧကာဓိပ္ပာယော’’တိ။ အယဉ္စ နယော ဣတ္ထိယာ ဇီဝိတရက္ခဏတ္ထံ ကာရုညေန မနောရထံ ပူရေန္တဿ ဗောဓိသတ္တဿ သံဝရဝိနာသော န ဟောတီတိ ဧဝံဝါဒိနံ ပရဝါဒိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တော၊ ပဏိဓာနာဓိပ္ပာယဝါဒိနံ ပန သန္ဓာယ ‘‘ဧကော အဓိပ္ပာယောတိ ဧတ္ထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပုတ္တမုခဒဿနာဓိပ္ပာယောပိ ဧတ္ထေဝ သင်္ဂဟံ ဂတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧကတောဘာဝေတိ သဟဘာဝေ။

ဧကာဓိပ္ပာယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃-၇။ ဣဿရိယကာမကာရိကာကထာဝဏ္ဏနာ

၉၁၀-၉၁၄။ ဣဿရိယေနာတိ ¶ စိတ္တိဿရိယေန၊ န စေတောဝသိဘာဝေနာတိ အတ္ထော။ ကာမကာရိကံ ယထိစ္ဆိတနိပ္ဖာဒနံ။ ဣဿရိယကာမကာရိကာဟေတူတိ ဣဿရိယကာမကာရိဘာဝနိမိတ္တံ၊ တဿ နိဗ္ဗတ္တနတ္ထန္တိ အတ္ထော။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ ကရီယတီတိ မိစ္ဆာဘိနိဝေသေနေဝ ယာ ကာစိ ဒုက္ကရကာရိကာ ကရီယတီတိ အတ္ထော။

ဣဿရိယကာမကာရိကာကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ပတိရူပကထာဝဏ္ဏနာ

၉၁၅-၉၁၆။ မေတ္တာဒယော ဝိယာတိ ယထာ မေတ္တာ ကရုဏာ မုဒိတာ စ သိနေဟသဘာဝါပိ အရဉ္ဇနသဘာဝတ္တာ အသံကိလိဋ္ဌတ္တာ စ န ရာဂေါ၊ ဧဝံ ရာဂပတိရူပကော ကောစိ ဓမ္မော နတ္ထိ ဌပေတွာ မေတ္တာဒယော၊ အညစိတ္တဿ သိနိယှနာကာရော ရာဂဿေဝ ပဝတ္တိအာကာရောတိ အတ္ထော။ တေနေဝါဟ ‘‘ရာဂမေဝ ဂဏှာတီ’’တိ။ ဧဝံ ဒေါသေပီတိ ဧတ္ထ ဣဿာဒယော ဝိယ န ဒေါသော ဒေါသပတိရူပကော ကောစိ အတ္ထီတိ ဒေါသမေဝ ဂဏှာတီတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဌပေတွာ ဟိ ဣဿာဒယော အညစိတ္တဿ ဒုဿနာကာရော ဒေါသဿေဝ ပဝတ္တိအာကာရောတိ။

ပတိရူပကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ အပရိနိပ္ဖန္နကထာဝဏ္ဏနာ

၉၁၇-၉၁၈။ အနိစ္စာဒိကော ¶ ဘာဝေါတိ အနိစ္စသင်္ခါရပဋိစ္စသမုပ္ပန္နတာဒိကော ဘာဝေါ ဓမ္မော ပကတိ ဧတဿာတိ အတ္ထော။ ဒုက္ခညေဝ ပရိနိပ္ဖန္နန္တိ ‘‘ဒုက္ခသစ္စံ သန္ဓာယ ပုစ္ဆာ ကတာ၊ န ဒုက္ခတာမတ္တ’’န္တိ အယမတ္ထော ဝိညာယတိ ‘‘န ကေဝလဉှိ ပဌမသစ္စမေဝ ဒုက္ခ’’န္တိ ဝစနေန။ တထာ သတိ ပရဝါဒိနာ စက္ခာယတနာဒီနံ အညေသဉ္စ တံသရိက္ခကာနံ ဓမ္မာနံ ပရိနိပ္ဖန္နတာ နာနုဇာနိတဗ္ဗာ သိယာ။ ကသ္မာ? တေသမ္ပိ ဟိ ဒုက္ခသစ္စေန သင်္ဂဟော၊ န ဣတရသစ္စေဟိ။ ယဉှိ သမုဒယသစ္စတော နိဗ္ဗတ္တံ၊ တံ နိပ္ပရိယာယတော ဒုက္ခသစ္စံ ¶ ၊ ဣတရံ သင်္ခါရဒုက္ခတာယ ဒုက္ခန္တိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘န ကေဝလဉှီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ န ဟိ အနုပါဒိန္နာနီတိ ဣမိနာ စက္ခာယတနာဒီနံ သမုဒယသစ္စေန သင်္ဂဟာဘာဝမာဟ။ လောကုတ္တရာနီတိ ဣမိနာ နိရောဓမဂ္ဂသစ္စေဟိ။ ယဒိ ဧဝမေတ္ထ ယုတ္တိ ဝတ္တဗ္ဗာ၊ ကိမေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ? သဘာဝေါ ဟေသ ပရဝါဒိဝါဒဿ၊ ယဒိဒံ ပုဗ္ဗေနာပရမသံသန္ဒနံ။ တထာ ဟိ သော ဝိညူဟိ ပဋိက္ခိတ္တော။ တထာ စေဝ တံ အမှေဟိ တတ္ထ တတ္ထ ဝိဘာဝိတံ။ ဧတန္တိ ‘‘ရူပံ အပရိနိပ္ဖန္နံ၊ ဒုက္ခညေဝ ပရိနိပ္ဖန္န’’န္တိ ယဒေတံ တယာ ဝုတ္တံ၊ ဧတံ နော ဝတ ရေ ဝတ္တဗ္ဗေ။ ကသ္မာ? ရူပဿ စ ဒုက္ခတ္တာ။ ရူပဉှိ အနိစ္စံ ဒုက္ခာဓိဋ္ဌာနဉ္စ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ယဒနိစ္စံ တံ ဒုက္ခံ။ သံခိတ္တေန ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ ဒုက္ခာ’’တိ စ။

အပရိနိပ္ဖန္နကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

တေဝီသတိမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ကထာဝတ္ထုပကရဏ-အနုဋီကာ သမတ္တာ။

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

ယမကပကရဏ-အနုဋီကာ

ဂန္ထာရမ္ဘဝဏ္ဏနာ

သင်္ခေပေနေဝါတိ ¶ ¶ ဥဒ္ဒေသေနေဝ။ ယံ ‘‘မာတိကာဌပန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဓမ္မေသူတိ ခန္ဓာဒိဓမ္မေသု ကုသလာဒိဓမ္မေသု စ။ အဝိပရီတတော ဂဟိတေသု ဓမ္မေသု မူလယမကာဒိဝသေန ပဝတ္တိယမာနာ ဒေသနာ ဝေနေယျာနံ နာနပ္ပကာရကောသလ္လာဝဟာ ပရိညာကိစ္စသာဓနီ စ ဟောတိ၊ န ဝိပရီတတောတိ အာဟ ‘‘ဝိပရီတဂ္ဂဟဏံ…ပေ… အာရဒ္ဓ’’န္တိ။ ဧတေန ကထာဝတ္ထုပကရဏဒေသနာနန္တရံ ယမကပကရဏဒေသနာယ ကာရဏမာဟ။ တတ္ထ ဝိပရီတဂ္ဂဟဏန္တိ ပုဂ္ဂလပရိဂ္ဂဟဏာဒိမိစ္ဆာဂါဟံ။ ဓမ္မပုဂ္ဂလောကာသာဒိနိဿယာနန္တိ ‘‘ယေ ကေစိ ကုသလာ ဓမ္မာ၊ သဗ္ဗေ တေ ကုသလမူလာ’’တိအာဒိနာ (ယမ။ ၁။မူလယမက။၁) ဓမ္မေ၊ ‘‘ယဿ ရူပက္ခန္ဓော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ ဝေဒနာက္ခန္ဓော ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိအာဒိနာ (ယမ။ ၁။ခန္ဓယမက။၅၀) ပုဂ္ဂလံ ‘‘ယတ္ထ ရူပက္ခန္ဓော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တတ္ထ ဝေဒနာက္ခန္ဓော ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိအာဒိနာ (ယမ။ ၁။ခန္ဓယမက။၅၁) ဩကာသံ နိဿာယ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တာနံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပုဂ္ဂလောကာသဥပ္ပာဒနိရောဓတဒုဘယပရိညာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သန္နိဋ္ဌာနသံသယာနန္တိ ¶ ပါဠိဂတိပဋိဝစနသရူပဒဿနပဋိက္ခိပနပဋိသေဓနနယေဟိ ယထာပုစ္ဆိတဿ အတ္ထဿ နိစ္ဆယကရဏံ သန္နိဋ္ဌာနံ၊ တဒဘာဝတော သံသယနံ သံသယော။ တေသံ သန္နိဋ္ဌာနသံသယာနံ။

ကာမဉ္စေတ္ထ ဓမ္မပဋိဂ္ဂါဟကာနံ သံသယပုဗ္ဗကံ သန္နိဋ္ဌာနန္တိ ပဌမံ သံသယော ဝတ္တဗ္ဗော၊ ဒေသေန္တဿ ပန ဘဂဝတော သန္နိဋ္ဌာနပုဗ္ဗကော သံသယောတိ ဒဿနတ္ထံ အယံ ပဒါနုက္ကမော ကတော။ သဗ္ဗဉှိ ပရိညေယျံ ဟတ္ထာမလကံ ဝိယ ပစ္စက္ခံ ကတွာ ဌိတဿ ဓမ္မသာမိနော န ကတ္ထစိ သံသယော၊ ဝိဿဇ္ဇေတုကာမတာယ ပန ဝိနေယျဇ္ဈာသယဂတံ သံသယံ ဒဿေန္တော သံသယိတဝသေန ပုစ္ဆံ ကရောတီတိ ဧဝံ ဝိဿဇ္ဇနပုစ္ဆနဝသေန န သန္နိဋ္ဌာနသံသယာ လဗ္ဘန္တီတိ အယမတ္ထော ဒဿိတော၊ နိစ္ဆိတသံသယဓမ္မဝသေနေဝ ပနေတ္ထ သန္နိဋ္ဌာနသံသယာ ¶ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေနာဟ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ကုသလေသု ကုသလာ နု ခေါ၊ န နု ခေါ ကုသလာတိ သန္ဒေဟာဘာဝတော’’တိအာဒိ။ တေနေဝ စ ‘‘သန္နိဋ္ဌာနသံသယာန’’န္တိ၊ ‘‘သန္နိဋ္ဌာနသံသယဝသေနာ’’တိ စ ပဌမံ သန္နိဋ္ဌာနဂ္ဂဟဏံ ကတံ။

တန္တိ ယမကပကရဏံ။ တဿ ယေ သမယာဒယော ဝတ္တဗ္ဗာ၊ တေ ကထာဝတ္ထုပကရဏဒေသနာနန္တရော ဒေသနာသမယော၊ တာဝတိံသဘဝနမေဝ ဒေသနာဒေသော၊ ကုသလာကုသလမူလာဒိယမကာကာရေန ဒေသနာတိ ဝိဘာဂတော ‘‘သင်္ခေပေနေဝါ’’တိအာဒိဂါထာဟိ ဝိဘာဝိတာ နိမိတ္တေန သဒ္ဓိံ သံဝဏ္ဏနပဋိညာ စာတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘သမယဒေသဒေသနာဝသေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ နိမိတ္တဉှေတံ ဣဓ သံဝဏ္ဏနာယ၊ ယဒိဒံ ကမာနုပ္ပတ္တိ အာဂတဘာရဝါဟိတာ စ ပဏ္ဍိတာနံ ပဏ္ဍိတကိစ္စဘာဝတော။ တတ္ထ အနုပ္ပတ္တံ ဒဿေတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။

တတ္ထာတိ တသ္မိံ သမယာဒိဒဿနေ။ ယမနံ ဥပရမနန္တိ ယမော မရဏန္တိ အာဟ ‘‘ဇာတိယာ သတိ မရဏံ ဟောတီတိ…ပေ… ဝိသယော’’တိ။ တတ္ထ ယထာ ‘‘ဇာတိယာ သတိ မရဏံ ဟောတီ’’တိ ဇာတိ ယမဿ ဝိသယော၊ ဧဝံ ‘‘ဥပါဒါနက္ခန္ဓေသု သန္တေသု မရဏံ ဟောတီ’’တိ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာ ယမဿ ဝိသယောတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တေ ဟိ မရဏဓမ္မိနောတိ။ အနုပ္ပတ္တမရဏံယေဝ ကိဗ္ဗိသကာရိနံ ပုဂ္ဂလံ ယမပုရိသာ ဝိဝိဓာ ကမ္မကာရဏာ ကရောန္တိ၊ န အပ္ပတ္တမရဏန္တိ မရဏံ ယမဿ ဝိသယော ဝုတ္တော။ အာဏာပဝတ္တိဋ္ဌာနန္တိ ဣဒံ ဝိသယ-သဒ္ဒဿ အတ္ထဝစနံ။ ဒေသံ ဝါတိ ကာမာဒိဓာတုတ္တယဒေသံ သန္ဓာယာဟ။ ဓာတုတ္တယိဿရော ဟိ မစ္စုရာဇာ။ ပဉ္စာနန္တရိယာနိ အညသတ္ထာရုဒ္ဒေသော စ၊ တေန ဝါ သဒ္ဓိံ ပဉ္စ ဝေရာနိ ဆ အဘဗ္ဗဋ္ဌာနာနိ။ အာဝတ္တာတိ ပဒက္ခိဏာဝတ္တာ။ တနုရုဟာတိ လောမာ။

ဂန္ထာရမ္ဘဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁။ မူလယမကံ

ဥဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ

၁။ ယမကသမူဟဿာတိ ¶ ¶ မူလယမကာဒိကဿ ယမကသမူဟဿ။ မူလယမကာဒယော ဟိ ပကရဏာပေက္ခာယ အဝယဝဘူတာပိ နိစ္စာဝယဝါပေက္ခာယ ယမကသမူဟောတိ ဝုတ္တော။ တေနာဟ ‘‘တံသမူဟဿ စ သကလဿ ပကရဏဿာ’’တိ။

ကုသလာကုသလမူလဝိသေသာနန္တိ ဒုတိယပုစ္ဆာယ ဝုတ္တာနံ သံသယပဒသင်္ဂဟိတာနံ ကုသလသင်္ခါတာနံ၊ တထာ ပဌမပုစ္ဆာယ ဝုတ္တာနံ ကုသလမူလသင်္ခါတာနံ ဝိသေသာနံ အတ္ထယမကဘာဝဿ ဝုတ္တတ္တာတိ ယောဇနာ။ ယထာ ဟိ ပဌမပုစ္ဆာယ ဝိသေသဝန္တဘာဝေန ဝုတ္တာယေဝ ကုသလဓမ္မာ ဒုတိယပုစ္ဆာယံ ဝိသေသဘာဝေန ဝုတ္တာ၊ ဧဝံ ပဌမပုစ္ဆာယံ ဝိသေသဘာဝေန ဝုတ္တာယေဝ ကုသလမူလဓမ္မာ ဒုတိယပုစ္ဆာယံ ဝိသေသဝန္တဘာဝေန ဝုတ္တာ။ ဝတ္တုဝစနိစ္ဆာဝသေန ဟိ ဓမ္မာနံ ဝိသေသဝိသေသဝန္တတာဝိဘာဂါ ဟောန္တီတိ။ ကုသလမူလကုသလဝိသေသေဟိ သံသယိတပဒသင်္ဂဟိတေဟိ ကုသလကုသလမူလာနံ ဝိသေသဝန္တာနန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဧတ္ထ စ ဝိသေသဝန္တာပေက္ခဝိသေသဝသေန ပဌမော အတ္ထဝိကပ္ပော ဝုတ္တော၊ ဒုတိယော ပန ဝိသေသာပေက္ခဝိသေသဝန္တဝသေနာတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။ တေနာဟ ‘‘ဉာတုံ ဣစ္ဆိတာနံ ဟီ’’တိအာဒိ။

တတ္ထ ဉာတုံ ဣစ္ဆိတာနန္တိ ပုစ္ဆာယ ဝိသယဘူတာနန္တိ အတ္ထော။ ဝိသေသာနန္တိ ကုသလကုသလမူလဝိသေသာနံ။ ဝိသေသဝန္တာပေက္ခာနန္တိ ကုသလမူလကုသလသင်္ခါတေဟိ ဝိသေသဝန္တေဟိ သာပေက္ခာနံ။ ဝိသေသဝတန္တိ ကုသလမူလကုသလာနံ။ ဝိသေသာပေက္ခာနန္တိ ကုသလကုသလမူလဝိသေသေဟိ သာပေက္ခာနံ။ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ မူလယမကေ။ ပဓာနဘာဝေါတိ ပဌမဝိကပ္ပေ တာဝ သံသယိတပ္ပဓာနတ္တာ ပုစ္ဆာယ ဝိသေသာနံ ပဓာနဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေ ဟိ သံသယိတာနံ ဝိသေသဝန္တောတိ။ ဒုတိယဝိကပ္ပေ ပန ဝိသေသာ နာမ ဝိသေသဝန္တာဓီနာတိ ဝိသေသဝန္တာနံ တတ္ထ ပဓာနဘာဝေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဒွိန္နံ ပန ဧကဇ္ဈံ ပဓာနဘာဝေါ န ယုဇ္ဇတိ။ သတိ ဟိ အပ္ပဓာနေ ပဓာနံ နာမ သိယာ။ တေနာဟ ‘‘ဧကေကာယ ပုစ္ဆာယ ဧကေကော ဧဝ အတ္ထော သင်္ဂဟိတော ဟောတီ’’တိ။ ဧဝဉ္စေတံ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ အညထာ ဝိနိစ္ဆိတဝိသေသိတဗ္ဗဘာဝေဟိ ဣဓ ပဓာနဘာဝေါ န ယုဇ္ဇတေဝါတိ။ န ဓမ္မဝါစကောတိ န သဘာဝဓမ္မဝါစကော။ သဘာဝဓမ္မောပိ ¶ ဟိ အတ္ထောတိ ဝုစ္စတိ ‘‘ဂမ္ဘီရပညံ နိပုဏတ္ထဒဿိ’’န္တိအာဒီသု ¶ (သု။ နိ။ ၁၇၈)။ ‘‘ဟေတုဖလေ ဉာဏံ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိအာဒီသု (ဝိဘ။ ၇၂၀) အတ္ထ-သဒ္ဒဿ ဟေတုဖလဝါစကတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ အာဒိ-သဒ္ဒေနဿ ‘‘အတ္ထာဘိသမယာ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၁၂၉) အာဂတာ ဟိတာဒိဝါစကတာ သင်္ဂယှတိ။ တေနေဝါတိ ပါဠိအတ္ထဝါစကတ္တာ ဧဝ။

တီဏိပိ ပဒါနီတိ ဧတ္ထ ပိ-သဒ္ဒေါ သမုစ္စယတ္ထော၊ သမုစ္စယော စ တုလျယောဂေ သိယာ။ ကိံ နာမ-ပဒေန အနဝသေသတော ကုသလာဒီနံ သင်္ဂဟောတိ အာသင်္ကာယ တဒါသင်္ကာနိဝတ္တနတ္ထမာဟ ‘‘တီဏိပိ…ပေ… သင်္ဂါဟကတ္တ’’န္တိ။ တတ္ထ သင်္ဂါဟကတ္တမတ္တန္တိ မတ္တ-သဒ္ဒေါ ဝိသေသနိဝတ္တိအတ္ထောတိ။ တေန နိဝတ္တိတံ ဝိသေသံ ဒဿေတုံ ‘‘န နိရဝသေသသင်္ဂါဟကတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ န ဟိ ရူပံ နာမ-ပဒေန သင်္ဂယှတိ။ ကုသလာဒိယေဝ နာမန္တိ နိယမော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ န နာမံယေဝ ကုသလာဒီတိ ဣမမေဝ စ နိယမံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ကုသလာဒီနံ သင်္ဂါဟကတ္တမတ္တမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ။ ယဒိပိ နာမ-ပဒံ န နိရဝသေသကုသလာဒိသင်္ဂါဟကံ၊ ကုသလာဒိသင်္ဂါဟကံ ပန ဟောတိ၊ တဒတ္ထမေဝ စ တံ ဂဟိတန္တိ နာမဿ ကုသလတ္တိကပရိယာပန္နတာ ဝုတ္တာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ကုသလာဒိ…ပေ… ဝုတ္တ’’န္တိ။

ဥဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ

၅၂။ ဒုတိယယမကေတိ ဧကမူလယမကေ။ ဧဝမိဓာပီတိ ယထာ ဧကမူလယမကေ ‘‘ယေ ကေစိ ကုသလာ’’ဣစ္စေဝ ပုစ္ဆာ အာရဒ္ဓါ၊ ဧဝံ ဣဓာပိ အညမညမူလယမကေပိ ‘‘ယေ ကေစိ ကုသလာ’’ဣစ္စေဝ ပုစ္ဆာ အာရဘိတဗ္ဗာ သိယာ။ ကသ္မာ? ပုရိမယမက…ပေ… အပ္ပဝတ္တတ္တာတိ။ ဣဒဉ္စ ဒုတိယယမကဿ တထာ အပ္ပဝတ္တတ္တာ ဝုတ္တံ၊ တတိယယမကံ ပန တထေဝ ပဝတ္တံ။ ကေစီတိ ပဒကာရာ။ တေ ဟိ ယထာ ပဌမဒုတိယယမကေသု ပုရိမပုစ္ဆာ ဧဝ ပရိဝတ္တနဝသေန ပစ္ဆိမပုစ္ဆာ ကတာတိ ပစ္ဆိမပုစ္ဆာယ ပုရိမပုစ္ဆာ သမာနာ ဌပေတွာ ပဋိလောမဘာဝံ၊ န တထာ အညမညယမကေ။ တတ္ထ ဟိ ဒွေပိ ပုစ္ဆာ အညမညဝိသဒိသာ။ ယဒိ တတ္ထာပိ ဒွီဟိပိ ပုစ္ဆာဟိ သဒိသာဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ ¶ ၊ ‘‘ယေ ကေစိ ကုသလာ’’တိ ပဌမပုစ္ဆာ အာရဘိတဗ္ဗာ၊ ပစ္ဆိမပုစ္ဆာ ဝါ ‘‘သဗ္ဗေ တေ ဓမ္မာ ကုသလမူလေန ဧကမူလာ’’တိ ¶ ဝတ္တဗ္ဗာ သိယာ။ ဧဝံ ပန အဝတွာ ပဌမဒုတိယယမကေသု ဝိယ ပုရိမပစ္ဆိမပုစ္ဆာ သဒိသာ အကတွာ တတိယယမကေ တာသံ ဝိသဒိသတာ ‘‘ယေ ကေစိ ကုသလာ’’တိ အနာရဒ္ဓတ္တာ၊ တသ္မာ ပဋိလောမပုစ္ဆာနုရူပါယ အနုလောမပုစ္ဆာယ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယ ‘‘ယေ ကေစိ ကုသလာတိ အပုစ္ဆိတွာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဝဒန္တိ။

အတ္ထဝသေနာတိ သမ္ဘဝန္တာနံ နိစ္ဆိတသံသယိတာနံ အတ္ထာနံ ဝသေန။ တဒနုရူပါယာတိ တဿာ ပုရိမပုစ္ဆာယ အတ္ထတော ဗျဉ္ဇနတော စ အနုစ္ဆဝိကာယ။ ပုရိမဉှိ အပေက္ခိတွာ ပစ္ဆိမာယ ဘဝိတဗ္ဗံ။ တေနာတိ တသ္မာ။ ယသ္မာ အနုလောမေ သံသယစ္ဆေဒေ ဇာတေပိ ပဋိလောမေ သံသယော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ယဒိ န ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ ပဋိလောမပုစ္ဆာယ ပယောဇနမေဝ န သိယာ၊ တသ္မာ န ပစ္ဆိမပုစ္ဆာနုရူပါ ပုရိမပုစ္ဆာ၊ အထ ခေါ ဝုတ္တနယေန ပုရိမပုစ္ဆာနုရူပါ ပစ္ဆိမပုစ္ဆာ၊ တာယ စ အနုရူပတာယ အတ္ထာဒိဝသေန ဒွိန္နံ ပဒါနံ သမ္ဗန္ဓတ္တာ အတ္ထာဒိယမကတာ ဝုတ္တာ။ ဒေသနာက္ကမတော စေတ္ထ အနုလောမပဋိလောမတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ ‘‘ကုသလာ ကုသလမူလာ’’တိ ဝတွာ ‘‘ကုသလမူလာ ကုသလာ’’တိ စ ဝုတ္တတ္တာ။ သေသယမကေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဝိသေသဝန္တဝိသေသ၊ ဝိသေသဝိသေသဝန္တဂ္ဂဟဏတော ဝါ ဣဓ အနုလောမပဋိလောမတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပဌမပုစ္ဆာယဉှိ ယေ ဓမ္မာ ဝိသေသဝန္တော၊ တေ နိစ္ဆယာဓိဋ္ဌာနေ ကတွာ ဒဿေန္တော ‘‘ယေ ကေစိ ကုသလာ ဓမ္မာ’’တိ ဝတွာ တေသု ယသ္မိံ ဝိသေသော သံသယာဓိဋ္ဌာနော၊ တံဒဿနတ္ထံ ‘‘သဗ္ဗေ တေ ကုသလမူလာ’’တိ ပုစ္ဆာ ကတာ။ ဒုတိယပုစ္ဆာယံ ပန တပ္ပဋိလောမတော ယေန ဝိသေသေန တေ ဝိသေသဝန္တော၊ တံ ဝိသေသံ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတွာ ဒဿေန္တော ‘‘ယေ ဝါ ပန ကုသလမူလာ’’တိ ဝတွာ တေ ဝိသေသဝန္တေ သံသယာဓိဋ္ဌာနဘူတေ ဒဿေတုံ ‘‘သဗ္ဗေ တေ ဓမ္မာ ကုသလာ’’တိ ပုစ္ဆာ ကတာ။ အနိယတဝတ္ထုကာ ဟိ သန္နိဋ္ဌာနသံသယာ အနေကဇ္ဈာသယတ္တာ သတ္တာနံ။

ဣမိနာပိ ဗျဉ္ဇနေနာတိ ‘‘ယေ ကေစိ ကုသလမူလေန ဧကမူလာ’’တိ ဣမိနာပိ ဝါကျေန။ ဧဝံ န သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ ယေနာဓိပ္ပာယေန ဝုတ္တံ၊ တမေဝါဓိပ္ပာယံ ဝိဝရတိ ‘‘န ဟီ’’တိအာဒိနာ။ တတ္ထ တေနေဝါတိ ကုသလဗျဉ္ဇနတ္ထဿ ကုသလမူလေန ဧကမူလဗျဉ္ဇနတ္ထဿ ဘိန္နတ္တာ ဧဝ။ ဝိဿဇ္ဇနန္တိ ဝိဘဇနံ ¶ ။ ဣတရထာတိ ကုသလမူလေန ဧကမူလဗျဉ္ဇနေန ပုစ္ဆာယ ကတာယ။ တာနိ ဝစနာနီတိ ကုသလဝစနံ ကုသလမူလေန ဧကမူလဝစနဉ္စ။ ကုသလစိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပဝသေန စဿ အဗျာကတဒီပနတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဧတ္ထာတိ ‘‘ဣမိနာပိ ဗျဉ္ဇနေန တဿေဝတ္ထဿ သမ္ဘဝတော’’တိ ဧတသ္မိံ ဝစနေ။ ယေ ကေစိ ကုသလာ…ပေ… သမ္ဘဝတောတိ ဧတေန ကုသလာနံ ကုသလမူလေန ဧကမူလတာယ ဗျဘိစာရာဘာဝံ ဒဿေတိ။ တေနေဝါဟ ‘‘န ဟိ…ပေ… သန္တီ’’တိ။ ဝုတ္တဗျဉ္ဇနတ္ထဿေဝ ¶ သမ္ဘဝတောတိ ဟိ ဣမိနာ အဝုတ္တဗျဉ္ဇနတ္ထဿ သမ္ဘဝါဘာဝဝစနေန သွာယမဓိပ္ပာယမတ္ထော ဝိဘာဝိတော။ ယထာ ဟိ ကုသလမူလေန ဧကမူလဗျဉ္ဇနတ္ထော ကုသလဗျဉ္ဇနတ္ထံ ဗျဘိစရတိ၊ န ဧဝံ တံ ကုသလဗျဉ္ဇနတ္ထော။ ကထံ ကတွာ စောဒနာ၊ ကထဉ္စ ကတွာ ပရိဟာရော? ကုသလမူလေန ဧကမူလာ ကုသလာ ဧဝါတိ စောဒနာ ကတာ၊ ကုသလမူလေန ဧကမူလာ ဧဝ ကုသလာတိ ပန ပရိဟာရော ပဝတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဒုတိယယမကေ ဝိယ အပုစ္ဆိတွာတိ ‘‘ယေ ကေစိ ကုသလာ’’တိ အပုစ္ဆိတွာ။ ကုသလမူလေဟီတိ ကုသလေဟိ မူလေဟိ။ တေတိ ကုသလမူလေန ဧကမူလာ။

ဧကတော ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ အာဒိအတ္ထော ပကာရတ္ထော ဝါ။ တေန ‘‘ကုသလမူလာနိ ဧကမူလာနိ စေဝ အညမညမူလာနိ စာ’’တိအာဒိပါဠိသေသံ ဒဿေတိ။ ယံ သန္ဓာယ ‘‘ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိဿဇ္ဇနံ ကာတဗ္ဗံ ဘဝေယျာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဟေဋ္ဌာတိ အနုလောမပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနေ။ ဝုတ္တနယေနာတိ ‘‘မူလာနိ ယာနိ ဧကတော ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တနယေန။ တမ္ပီတိ ‘‘ကုသလမူလေနာ’’တိအာဒိ အဋ္ဌကထာဝစနမ္ပိ။ တထာတိ တေန ပကာရေန၊ အနုလောမပုစ္ဆာယံ ဝိယ ဝိဿဇ္ဇနံ ကာတဗ္ဗံ ဘဝေယျာတိ ဣမိနာ ပကာရေနာတိ အတ္ထော။ ယေန ကာရဏေန ‘‘န သက္ကာ ဝတ္တု’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ကာရဏံ ဒဿေတုံ ‘‘ယေ ဝါ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ‘‘အာမန္တာ’’ဣစ္စေဝ ဝိဿဇ္ဇနေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ‘‘သဗ္ဗေ တေ ဓမ္မာ ကုသလာ’’တိ ပုစ္ဆာယံ ဝိယ ‘‘သဗ္ဗေ တေ ဓမ္မာ ကုသလမူလေန ဧကမူလာ’’တိ ပုစ္ဆိတေပိ ပဋိဝစနဝိဿဇ္ဇနမေဝ လဗ္ဘတိ၊ န အနုလောမပုစ္ဆာယံ ဝိယ သရူပဒဿနဝိဿဇ္ဇနံ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတဗ္ဗဿ အဘာဝတော။ ယေ ဟိ ဓမ္မာ ကုသလမူလေန ဧကမူလာ၊ န တေ ဓမ္မာ ကုသလမူလေန အညမညမူလာဝ။ ယေ ပန ကုသလမူလေန အညမညမူလာ၊ တေ ကုသလမူလေန ဧကမူလာဝ။ တေနာဟ ‘‘န ဟိ…ပေ… ဝိဘာဂေါ ကာတဗ္ဗော ဘဝေယျာ’’တိ။

တတ္ထ ¶ ယေနာတိ ယေန အညမညမူလေသု ဧကမူလဿ အဘာဝေန။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ ဉာဏသမ္ပယုတ္တစိတ္တုပ္ပာဒေ။ အညမညမူလကတ္တာ ဧကမူလကတ္တာ စာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဒွိန္နံ ဒွိန္နဉှိ ဧကေကေန အညမညမူလကတ္တေ ဝုတ္တေ တေသံ ဧကေကေန ဧကမူလကတ္တမ္ပိ ဝုတ္တမေဝ ဟောတိ သမာနတ္ထော ဧကသဒ္ဒေါတိ ကတွာ။ တေနေဝါဟ ‘‘ယတ္ထ ပန…ပေ… န ဧကမူလာနီ’’တိ။ တယိဒံ မိစ္ဆာ၊ ဒွီသုပိ ဧကေကေန ဣတရဿ ဧကမူလကတ္တံ သမ္ဘဝတိ ဧဝါတိ။ တေနာဟ ‘‘ဧတဿ ဂဟဏဿ နိဝါရဏတ္ထ’’န္တိအာဒိ။ ‘‘ယေ ဓမ္မာ ကုသလမူလေန အညမညမူလာ၊ တေ ကုသလမူလေန ဧကမူလာ’’တိ ဣမမတ္ထံ ဝိဘာဝေန္တေန ဣဓ ‘‘အာမန္တာ’’တိ ပဒေန ယတ္ထ ဒွေ မူလာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တတ္ထ ဧကေကေန ဣတရဿ ဧကမူလကတ္တံ ပကာသိတမေဝါတိ အာဟ ‘‘အာမန္တာတိ ဣမိနာဝ ဝိဿဇ္ဇနေန တံဂဟဏနိဝါရဏတော’’တိ ¶ ။ နိစ္ဆိတတ္တာတိ ဧတ္ထ ဧကတော ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနံ တိဏ္ဏန္နံ တာဝ မူလာနံ နိစ္ဆိတံ ဟောတု အညမညေကမူလကတ္တံ၊ ဒွိန္နံ ပန ကထန္တိ အာဟ ‘‘အညမညမူလာနံ ဟီ’’တိအာဒိ။ သမာနမူလတာ ဧဝါတိ အဝဓာရဏေန နိဝတ္တိတတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘န အညမညသမာနမူလတာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေန အညမညမူလာနံ သမာနမူလတာမတ္တဝစနိစ္ဆာယ ဧကမူလဂ္ဂဟဏံ၊ န တေသံ အညမညပစ္စယတာဝိသိဋ္ဌသမာနမူလတာဒဿနတ္ထန္တိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဒွိန္နံ မူလာနန္တိ ဒွိန္နံ ဧကမူလာနံ ဧကတော ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနံ။ ယထာ တေသံ သမာနမူလတာ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘တေသု ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တံမူလေဟိ အညေဟီတိ ဣတရမူလေဟိ မူလဒွယတော အညေဟိ သဟဇာတဓမ္မေဟိ။

ဣဒါနိ ယေန အဓိပ္ပာယေန ပဋိလောမေ ‘‘ကုသလာ’’ဣစ္စေဝ ပုစ္ဆာ ကတာ၊ န ‘‘ကုသလမူလေန ဧကမူလာ’’တိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘အညမညမူလတ္တေ ပန…ပေ… ကတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိ အာဟ။ န ဟိ ကုသလမူလေန အညမညမူလေသု ကိဉ္စိ ဧကမူလံ န ဟောတီတိ ဝုတ္တောဝါယမတ္ထော။ မူလယုတ္တတမေဝ ဝဒတိ၊ န မူလေဟိ အယုတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယော။ အညထာ ပုဗ္ဗေနာပရံ ဝိရုဇ္ဈေယျ။ တေနေဝါတိ မူလယုတ္တတာယ ဧဝ ဝုစ္စမာနတ္တာ။ ဥဘယတ္ထာပီတိ အညမညမူလာ ဧကမူလာတိ ဒွီသုပိ ပဒေသု။ ‘‘ကုသလမူလေနာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ကုသလမူလေန သမ္ပယုတ္တေနာတိ ဟိ အတ္ထော။ ယဒိ ဥဘယမ္ပိ ဝစနံ မူလယုတ္တတမေဝ ဝဒတိ၊ အထ ကသ္မာ အနုလောမပုစ္ဆာယမေဝ ဧကမူလဂ္ဂဟဏံ ကတံ၊ န ပဋိလောမပုစ္ဆာယန္တိ ဥဘယတ္ထာပိ တံ ဂဟေတဗ္ဗံ န ဝါ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ မူလေကမူလယမကဒေသနာဟိ အယံ အညမညယမကဒေသနာ သမာနရသာ သိယာတိ စောဒနံ မနသိ ကတွာ အာဟ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ။

တတ္ထ ¶ တတ္ထာတိ တသ္မိံ အညမညယမကေ။ ယဒိပိ ဧကမူလာ အညမညမူလာတိ ဣဒံ ပဒဒွယံ ဝုတ္တနယေန မူလယုတ္တတမေဝ ဝဒတိ၊ တထာပိ သာမညဝိသေသလက္ခဏေ အတ္ထေဝ ဘေဒေါတိ ဒဿေတုံ ‘‘မူလယောဂသာမညေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သမူလကာနံ သမာနမူလတာ ဧကမူလတ္တန္တိ ဧကမူလဝစနံ တေသု အဝိသေသတော မူလသဗ္ဘာဝမတ္တံ ဝဒတိ၊ န အညမညမူလသဒ္ဒေါ ဝိယ မူလေသု လဗ္ဘမာနံ ဝိသေသံ၊ န စ သာမညေ နိစ္ဆယော ဝိသေသေ သံသယံ ဝိဓမတီတိ ဣမမတ္ထမာဟ ‘‘မူလယောဂသာမညေ…ပေ… ပဝတ္တာ’’တိ ဣမိနာ။ ဝိသေသေ ပန နိစ္ဆယော သာမညေ သံသယံ ဝိဓမန္တော ဧဝ ပဝတ္တတီတိ အာဟ ‘‘မူလယောဂဝိသေသေ ပန…ပေ… နိစ္ဆိတမေဝ ဟောတီ’’တိ။ တသ္မာတိ ဝုတ္တဿေဝ တဿ ဟေတုဘာဝေန ပရာမသနံ၊ ဝိသေသနိစ္ဆယေနေဝ အဝိနာဘာဝတော၊ သာမညဿ နိစ္ဆိတတ္တာ တတ္ထ ဝါ သံသယာဘာဝတောတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ဧကမူလာတိ ပုစ္ဆံ အကတွာ’’တိ။ ကုသလဘာဝဒီပကံ န ဟောတီတိ ကုသလဘာဝဿေဝ ¶ ဒီပကံ န ဟောတိ တဒညဇာတိကဿပိ ဒီပနတော။ တေနာဟ ‘‘ကုသလဘာဝေ သံသယသဗ္ဘာဝါ’’တိ။ အညမညမူလဝစနန္တိ ကေဝလံ အညမညမူလဝစနန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ကုသလာဓိကာရဿ အနုဝတ္တမာနတ္တာတိ ဣမိနာ ‘‘သဗ္ဗေ တေ ဓမ္မာ ကုသလာ’’တိ ကုသလဂ္ဂဟဏေ ကာရဏမာဟ။ ဧကမူလဂ္ဂဟဏေ ဟိ ပယောဇနာဘာဝေါ ဒဿိတော၊ ကုသလဿ ဝသေန စာယံ ဒေသနာတိ။

၅၃-၆၁။ မူလနယေ ဝုတ္တေ ဧဝ အတ္ထေတိ မူလနယေ ဝုတ္တေ ဧဝ ကုသလာဒိဓမ္မေ။ ကုသလာဒယော ဟိ သဘာဝဓမ္မာ ဣဓ ပါဠိအတ္ထတာယ အတ္ထောတိ ဝုတ္တော။ ကုသလမူလဘာဝေန၊ မူလဿ ဝိသေသနေန၊ မူလယောဂဒီပနေန စ ပကာသေတုံ။ ကုသလမူလဘူတာ မူလာ ကုသလမူလမူလာတိ သမာသယောဇနာ။ မူလဝစနဉှိ နိဝတ္တေတဗ္ဗဂဟေတဗ္ဗသာဓာရဏံ။ အကုသလာဗျာကတာပိ မူလဓမ္မာ အတ္ထီတိ ကုသလမူလဘာဝေန မူလဓမ္မာ ဝိသေသိတာ။ မူလဂ္ဂဟဏေန စ မူလဝန္တာနံ မူလယောဂေါ ဒီပိတော ဟောတိ။ သမာနေန မူလေန၊ မူလဿ ဝိသေသနေန၊ မူလယောဂဒီပနေန စ ပကာသေတုံ ‘‘ဧကမူလမူလာ’’တိ၊ အညမညဿ မူလေန မူလဘာဝေန၊ မူလဿ ဝိသေသနေန၊ မူလယောဂဒီပနေန စ ပကာသေတုံ ‘‘အညမညမူလမူလာ’’တိ မူလမူလနယော ဝုတ္တောတိ ယောဇနာ။ တီသုပိ ယမကေသု ယထာဝုတ္တဝိသေသနမေဝေတ္ထ ပရိယာယန္တရံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

မူလယောဂံ ¶ ဒီပေတုန္တိ မူလယောဂမေဝ ပဓာနံ သာတိသယဉ္စ ကတွာ ဒီပေတုန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ယထာ ဟိ ကုသလာနိ မူလာနိ ဧတေသန္တိ ကုသလမူလကာနီတိ ဗာဟိရတ္ထသမာသေ မူလယောဂေါ ပဓာနဘာဝေန ဝုတ္တော ဟောတိ၊ န ဧဝံ ‘‘ကုသလသင်္ခါတာ မူလာ ကုသလမူလာ’’တိ ကေဝလံ၊ ‘‘ကုသလမူလမူလာ’’တိ သဝိသေသနံ ဝါ ဝုတ္တေ ဥတ္တရပဒတ္ထပ္ပဓာနသမာသေ။ တေနာဟ ‘‘အညပဒတ္ထ…ပေ… ဒီပေတု’’န္တိ။ ဝုတ္တပ္ပကာရောဝါတိ ‘‘ကုသလမူလဘာဝေန မူလဿ ဝိသေသနေနာ’’တိအာဒိနာ မူလမူလနယေ စ၊ ‘‘အညပဒတ္ထသမာသန္တေန က-ကာရေနာ’’တိအာဒိနာ မူလကနယေ စ ဝုတ္တပ္ပကာရော ဧဝ။ ဝစနပရိယာယော မူလမူလကနယေ ဧကဇ္ဈံ ကတွာ ယောဇေတဗ္ဗော။

၇၄-၈၅။ န ဧကမူလဘာဝံ လဘမာနေဟီတိ အဗျာကတမူလေန န ဧကမူလကံ တထာဝတ္တဗ္ဗတံ လဘမာနေဟိ အဋ္ဌာရသအဟေတုကစိတ္တုပ္ပာဒါဟေတုကသမုဋ္ဌာနရူပနိဗ္ဗာနေဟိ ဧကတော အလဗ္ဘမာနတ္တာ။ ယထာ ဟိ ယထာဝုတ္တစိတ္တုပ္ပာဒါဒယော ဟေတုပစ္စယဝိရဟိတာ အဟေတုကဝေါဟာရံ လဘန္တိ၊ န ဧဝံ သဟေတုကသမုဋ္ဌာနံ ရူပံ။ တေနာဟ ‘‘အဟေတုကဝေါဟာရရဟိတံ ကတွာ’’တိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘သဗ္ဗံ ရူပံ န ဟေတုကမေဝ၊ အဟေတုကမေဝါ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ကိဉ္စာပိ သဟေတုကသမုဋ္ဌာနမ္ပိ ရူပံ အဟေတုကံ၊ ‘‘အဗျာကတော ¶ ဓမ္မော အဗျာကတဿ ဓမ္မဿ ဟေတုပစ္စယေန ပစ္စယော၊ ဝိပါကာဗျာကတာ ကိရိယာဗျာကတာ ဟေတူ သမ္ပယုတ္တကာနံ ခန္ဓာနံ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာနဉ္စ ရူပါနံ ဟေတုပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၄၀၃) ပန ဝစနတော ဟေတုပစ္စယယောဂေန သဟေတုကသမုဋ္ဌာနဿ ရူပဿ အဟေတုကဝေါဟာရာဘာဝေါ ဝုတ္တော။ ကေစိ ပန ‘‘အဗ္ဗောဟာရိကံ ကတွာတိ သဟေတုကဝေါဟာရေန အဗ္ဗောဟာရိကံ ကတွာတိ အတ္ထံ ဝတွာ အညထာ ‘အဟေတုကံ အဗျာကတံ အဗျာကတမူလေန ဧကမူလ’န္တိ န သက္ကာ ဝတ္တု’’န္တိ ဝဒန္တိ။ တတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဝုတ္တမေဝ အဟေတုကဝေါဟာရာဘာဝေန သဟေတုကတာပရိယာယဿ အတ္ထသိဒ္ဓတ္တာ။ အပိစ ဟေတုပစ္စယသဗ္ဘာဝတော တဿ သဟေတုကတာပရိယာယော လဗ္ဘတေဝ။ တေနာဟ ‘‘န ဝါ သဟေတုကဒုကေ ဝိယ…ပေ… အဗ္ဗောဟာရိကံ ကတ’’န္တိ။ ဧတ္ထ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ ဧကမူလကဒုကေ။ ဟေတုပစ္စယယောဂါယောဂဝသေနာတိ ဟေတုပစ္စယေန ယောဂါယောဂဝသေန၊ ဟေတုပစ္စယဿ သဗ္ဘာဝါသဗ္ဘာဝဝသေနာတိ အတ္ထော။ သဟေတုကဝေါဟာရမေဝ လဘတိ ပစ္စယဘူတဟေတုသဗ္ဘာဝတော။

အပရေ ¶ ပန ဘဏန္တိ ‘‘သဟေတုကစိတ္တသမုဋ္ဌာနံ ရူပံ အဟေတုကံ အဗျာကတန္တိ ဣမိနာ ဝစနေန သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တမ္ပိ သမူလကတ္တာ ‘အဗျာကတမူလေန န ဧကမူလ’န္တိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ၊ သတိပိ သမူလကတ္တေ နိပ္ပရိယာယေန သဟေတုကံ န ဟောတီတိ ‘အဗျာကတမူလေန ဧကမူလ’န္တိ စ န သက္ကာ ဝတ္တုံ၊ တသ္မာ ‘အဟေတုကံ အဗျာကတံ အဗျာကတမူလေန န ဧကမူလံ၊ သဟေတုကံ အဗျာကတံ အဗျာကတမူလေန ဧကမူလ’န္တိ ဒွီသုပိ ပဒေသု အနဝရောဓတော အဗ္ဗောဟာရိကံ ကတွာတိ ဝုတ္တ’’န္တိ၊ တံ တေသံ မတိမတ္တံ ‘‘သဟေတုကအဗျာကတသမုဋ္ဌာနံ ရူပံ အဗျာကတမူလေန ဧကမူလံ ဟောတီ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ တဿ ဧကမူလဘာဝဿ နိစ္ဆိတတ္တာ၊ တသ္မာ ဝုတ္တနယေနေဝ စေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၈၆-၉၇။ ကုသလာကုသလာဗျာကတရာသိတော နမနနာမနသင်္ခါတေန ဝိသေသေန အရူပဓမ္မာနံ ဂဟဏံ နိဒ္ဓါရဏံ နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘နာမာနံ နိဒ္ဓါရိတတ္တာ’’တိ။ တေန တေသံ အဓိကဘာဝမာဟ ဝိညာယမာနမေဝ ပကရဏေန အပရိစ္ဆိန္နတ္တာ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘အဟေတုကံ နာမံ သဟေတုကံ နာမ’’န္တိ ပါဌန္တရေ ကသ္မာ နာမဂ္ဂဟဏံ ကတန္တိ အာဟ ‘‘သုပါကဋဘာဝတ္ထ’’န္တိ၊ ပရိဗျတ္တံ ကတွာ ဝုတ္တေ ကိံ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။

နိဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

မူလယမကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ခန္ဓယမကံ

၁။ ပဏ္ဏတ္တိဝါရော

ဥဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ

၂-၃။ ခန္ဓယမကေ ¶ …ပေ… ပရိညာ စ ဝတ္တဗ္ဗာတိ ဣဒံ ပဓာနဘာဝေန ဝတ္တဗ္ဗဒဿနံ။ အဘိညေယျကထာ ဟိ အဘိဓမ္မော၊ သာ စ ယာဝဒေဝ ပရိညတ္တာတိ ပရိညာသု စ န ဝိနာ တီရဏပရိညာယ ပဟာနပရိညာ၊ တီရဏဉ္စ သမ္ပုဏ္ဏပရာနုဂ္ဂဟဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ ကာလပုဂ္ဂလောကာသဝိဘာဂမုခေန ခန္ဓာနံ ဝိသုံ သဟ စ ဥပ္ပာဒနိရောဓလက္ခဏပရိဂ္ဂဟဝသေန သာတိသယံ သမ္ဘဝတိ၊ နာညထာတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ဆသု ကာလဘေဒေသု…ပေ… ပရိညာ စ ဝတ္တဗ္ဗာ’’တိ ပဓာနံ ဝတ္တဗ္ဗံ ဥဒ္ဓရတိ။ တတ္ထ ပန ယထာ န တီရဏပရိညာယ ဝိနာ ပဟာနပရိညာ၊ ဧဝံ တီရဏပရိညာ ဝိနာ ဉာတပရိညာယ။ သာ ¶ စ သုတမယဉာဏမူလိကာတိ ဒေသနာကုသလော သတ္ထာ အနွယတော ဗျတိရေကတော စ သမုဒါယာဝယဝပဒတ္ထာဒိဝိဘာဂဒဿနမုခေန ခန္ဓေသု ပရိညာပ္ပဘေဒံ ပကာသေတုကာမော ‘‘ပဉ္စက္ခန္ဓာ’’တိအာဒိနာ ဒေသနံ အာရဘီတိ ဒဿေန္တော ‘‘တေ ပန ခန္ဓာ’’တိအာဒိမာဟ။ ပဉ္စဟိ ပဒေဟီတိ ပဉ္စဟိ သမုဒါယပဒေဟိ။

တတ္ထာတိ တေသု သမုဒါယာဝယဝပဒေသု။ ဓမ္မောတိ ရုပ္ပနာဒိကော ဉေယျဓမ္မော။ သမုဒါယပဒဿာတိ ရူပက္ခန္ဓာဒိသမုဒါယပဒဿ။ ယဒိပိ အဝယဝဝိနိမုတ္တော ပရမတ္ထတော သမုဒါယော နာမ နတ္ထိ၊ ယထာ ပန အဝယဝေါ သမုဒါယော န ဟောတိ၊ ဧဝံ န သမုဒါယောပိ အဝယဝေါတိ သတိပိ သမုဒါယာဝယဝါနံ ဘေဒေ ဒွိန္နံ ပဒါနံ သမာနာဓိကရဏဘာဝတော အတ္ထေဝါဘေဒေါတိ ပဒဒွယဿ သမာနတ္ထတာယ သိယာ အာသင်္ကာတိ အာဟ ‘‘ဧတသ္မိံ သံသယဋ္ဌာနေ’’တိ။ ‘‘စက္ခာယတနံ ရူပက္ခန္ဓဂဏနံ ဂစ္ဆတိ၊ ဝိညာဏက္ခန္ဓော တဇ္ဇာ မနောဝိညာဏဓာတူ’’တိအာဒီသု ဧကဒေသော သမုဒါယပဒတ္ထော ဝုတ္တော၊ ‘‘ယံ ကိဉ္စိ ရူပံ…ပေ… အယံ ဝုစ္စတိ ရူပက္ခန္ဓော’’တိအာဒီသု (ဝိဘ။ ၂) ပန သကလောတိ အာဟ ‘‘ရူပါဒိ…ပေ… အတ္ထော’’တိ။ အဝယဝပဒါနဉ္စေတ္ထ ဝိသေသနဝိသေသိတဗ္ဗဝိသယာနံ သမာနာဓိကရဏတာယ သမုဒါယပဒတ္ထတာ ဝုတ္တာ၊ တတော ဧဝ သမုဒါယပဒါနမ္ပိ အဝယဝပဒတ္ထတာ။ န ဟိ ဝိသေသနဝိသေသိတဗ္ဗာနံ အတ္ထာနံ အစ္စန္တံ ဘေဒေါ အဘေဒေါ ဝါ ဣစ္ဆိတော၊ အထ ခေါ ဘေဒါဘေဒေါ၊ တသ္မာ ¶ အဘေဒဒဿနဝသေန ပဌမနယော ဝုတ္တော၊ ဘေဒဒဿနဝသေန ဒုတိယနယော။ ယော ဟိ ရုပ္ပနာဒိသင်္ခါတော ရာသဋ္ဌော အဝယဝပဒေဟိ ရူပါဒိသဒ္ဒေဟိ စ ခန္ဓသဒ္ဒေန စ ဝိသေသနဝိသေသိတဗ္ဗဘာဝေန ဘိန္ဒိတွာ ဝုတ္တော၊ သွာယံ အတ္ထတော ရာသိဘာဝေန အပေက္ခိတော ရုပ္ပနာဒိအတ္ထော ဧဝါတိ။

ယထာ အဝယဝပဒေဟိ ဝုစ္စမာနောပိ သမုဒါယပဒဿ အတ္ထော ဟောတိ၊ ဧဝံ သမုဒါယပဒေဟိ ဝုစ္စမာနောပိ အဝယဝပဒဿ အတ္ထောတိ ‘‘ရူပက္ခန္ဓော ရူပဉ္စေဝ ရူပက္ခန္ဓော စ၊ ရူပက္ခန္ဓော ရူပန္တိ? အာမန္တာ’’တိအာဒိနာ ပဒသောဓနာ ကတာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ရူပါဒိအဝယဝပဒေဟိ…ပေ… ပဒသောဓနဝါရော ဝုတ္တော’’တိ။ တတ္ထ ဧကစ္စဿ အဝယဝပဒဿ အညတ္ထ ဝုတ္တိယာ အဝယဝပဒတ္ထဿ သမုဒါယပဒတ္ထတာယ သိယာ အနေကန္တိကတာ၊ သမုဒါယပဒဿ ပန တံ နတ္ထီတိ သမုဒါယပဒတ္ထဿ အဝယဝပဒတ္ထတာယ ဗျဘိစာရာဘာဝေါ ¶ ‘‘ရူပက္ခန္ဓော ရူပန္တိ? အာမန္တာ’’တိ ပါဠိယာ ပကာသိတောတိ ဝုတ္တံ ‘‘ရူပါဒိ…ပေ… ဒဿေတု’’န္တိ။

‘‘ရူပက္ခန္ဓော’’တိအာဒီသု ခန္ဓတ္ထဿ ဝိသေသိတဗ္ဗတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ပဓာနဘူတဿ ခန္ဓပဒဿာ’’တိ။ ဝေဒနာဒိဥပပဒတ္ထဿ စ သမ္ဘဝတော ‘‘ဝေဒနာက္ခန္ဓော’’တိအာဒီသု။ ရူပါဝယဝပဒေန ဝုတ္တဿာတိ ရူပသင်္ခါတေန အဝယဝပဒေန ဝိသေသနဘာဝေန ဝုတ္တဿ ခန္ဓတ္ထဿ ရူပက္ခန္ဓဘာဝေါ ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ရူပက္ခန္ဓော ရူပန္တိ? အာမန္တာ’’တိ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ရူပက္ခန္ဓပဒေ။ ပဓာနဘူတေန ဝိသေသိတဗ္ဗတ္တာ ခန္ဓာဝယဝပဒေန ဝုတ္တဿ ရုပ္ပနဋ္ဌဿ ကိံ ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒိဘာဝေါ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ သမာနေ အဝယဝပဒါဘိဓေယျဘာဝေ အပ္ပဓာနေန ပဒေန ယော အတ္ထော ဝိညာယတိ၊ သော ကသ္မာ ပဓာနေန န ဝိညာယတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ခန္ဓာဝယဝပဒေန ဝုတ္တော ဓမ္မောတိ ရာသဋ္ဌမာဟ။ တတ္ထ ကောစီတိ ရုပ္ပနဋ္ဌော။ ကေနစိ သမုဒါယပဒေနာတိ ရူပက္ခန္ဓပဒေန၊ န ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒိပဒေန။ တေနာဟ ‘‘န သဗ္ဗော သဗ္ဗေနာ’’တိ။ ဧသ နယော ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒီသု။ ရူပရူပက္ခန္ဓာဒိအဝယဝသမုဒါယပဒသောဓနမုခေန တတ္ထ စ စတုက္ခန္ဓဝသေန ပဝတ္တာ ပါဠိဂတိ ပဒသောဓနမူလစက္ကဝါရော။ ဧဝဉ္စ ဒဿေန္တေနာတိ ဣမိနာ ယွာယံ ရူပါဒိအဝယဝပဒေဟိ ရူပက္ခန္ဓာဒိသမုဒါယပဒေဟိ စ ဒဿိတာကာရော အတ္ထဝိသေသော၊ တံ ပစ္စာမသတိ။ ဝိသေသနဘာဝေါ ဘေဒကတာယ သာမညတော အဝစ္ဆေဒကတ္တာ၊ ဝိသေသိတဗ္ဗဘာဝေါ အဘေဒယောဂေန ဘေဒန္တရတော အဝိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗတ္တာ၊ သမာနာဓိကရဏဘာဝေါ တေသံ ဘေဒါဘေဒါနံ ဧကဝတ္ထုသန္နိဿယတ္တာ။

တေနာတိ ¶ ယထာဝုတ္တေန ဝိသေသနဝိသေသိတဗ္ဗဘာဝေန။ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ သမာနာဓိကရဏေ။ တေနာတိ ဝါ သမာနာဓိကရဏဘာဝေန။ ဧတ္ထာတိ ရူပက္ခန္ဓပဒေ။ ယထာ နီလုပ္ပလပဒေ ဥပ္ပလဝိသေသနဘူတံ နီလံ ဝိသိဋ္ဌမေဝ ဟောတိ၊ န ယံ ကိဉ္စိ၊ ဧဝမိဓာပိ ခန္ဓဝိသေသနဘူတံ ရူပမ္ပိ ဝိသိဋ္ဌမေဝ သိယာတိ ဒဿေန္တော ‘‘ကိံ ခန္ဓတော…ပေ… ဟောတီ’’တိ အာဟ။ တထာ ‘‘ရူပဉ္စ တံ ခန္ဓော စာ’’တိ သမာနာဓိကရဏဘာဝေနေဝ ယံ ရူပံ၊ သော ခန္ဓော။ ယော ခန္ဓော၊ တံ ရူပန္တိ အယမ္ပိ အာပန္နော ဧဝါတိ အာဟ ‘‘သဗ္ဗေဝ…ပေ… ဝိသေသိတဗ္ဗာ’’တိ။ ဝိသေသနေန စ နာမ နိဒ္ဓါရိတရူပေန ဘဝိတဗ္ဗံ အဝစ္ဆေဒကတ္တာ၊ န အနိဒ္ဓါရိတရူပေနာတိ အာဟ ‘‘ကိံ ပန တ’’န္တိအာဒိ၊ တဿေဝ ဂဟိတတ္တာ န ပိယရူပသာတရူပဿာတိ အဓိပ္ပာယော။ န ¶ ဟိ တံ ခန္ဓဝိသေသနဘာဝေန ဂဟိတံ၊ ဝိဿဇ္ဇနံ ကတံ တဿေဝါတိ ယောဇနာ။ န ခန္ဓတော အညံ ရူပံ အတ္ထီတိ ဣဒံ ရုပ္ပနဋ္ဌော ရူပန္တိ ကတွာ ဝုတ္တံ၊ န ဟိ သော ခန္ဓဝိနိမုတ္တော အတ္ထိ။ တေနေဝါတိ ယထာဝုတ္တရူပဿ ခန္ဓဝိနိမုတ္တဿ အဘာဝေနေဝ။ ‘‘ပိယရူပံ သာတရူပံ၊ ဒဿေန္တေနပ္ပက’’န္တိ စ အာဒီသု အတဒတ္ထဿ ရူပသဒ္ဒဿ လဗ္ဘမာနတ္တာ ‘‘တေန ရူပသဒ္ဒေနာ’’တိ ဝိသေသေတွာ ဝုတ္တံ။ ဝုစ္စမာနံ ဘူတုပါဒါယမ္ပိ ဘေဒံ ဓမ္မဇာတံ။ သုဒ္ဓေနာတိ ကေဝလေန၊ ရူပသဒ္ဒေန ဝိနာပီတိ အတ္ထော။ တယိဒံ ပကရဏာဒိအဝစ္ဆိန္နတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ သမာနာဓိကရဏတံ ဝါ။ ယော ဟိ ရူပသဒ္ဒေန သမာနာဓိကရဏော ခန္ဓသဒ္ဒေါ၊ တေန ယထာဝုတ္တရူပသဒ္ဒေန ဝိယ တဒတ္ထော ဝုစ္စတေဝ။ တေနာဟ ‘‘ခန္ဓာ ရူပက္ခန္ဓော’’တိ။ ယဒိပိ ယထာဝုတ္တံ ရူပံ ခန္ဓော ဧဝ စ၊ ခန္ဓော ပန န ရူပမေဝါတိ အာဟ ‘‘န စ သဗ္ဗေ…ပေ… ဝိသေသိတဗ္ဗာ’’တိ။ တေနေဝါတိ အရူပသဘာဝဿ ခန္ဓဿ အတ္ထိဘာဝေနေဝ။ တေတိ ခန္ဓာ။ ဝိဘဇိတဗ္ဗာတိ ‘‘ခန္ဓာ ရူပက္ခန္ဓော’’တိ ပဒံ ဥဒ္ဓရိတွာ ‘‘ရူပက္ခန္ဓော ခန္ဓော စေဝ ရူပက္ခန္ဓော စ၊ အဝသေသာ ခန္ဓာ န ရူပက္ခန္ဓော’’တိအာဒိနာ ဝိဘာဂေန ဒဿေတဗ္ဗာ။

ခန္ဓာနံ ရူပဝိသေသန…ပေ… သံသယော ဟောတီတိ ဧတ္ထ ကိံ ခန္ဓတော အညာပိ ဝေဒနာ အတ္ထိ၊ ယတော ဝိနိဝတ္တာ ဝေဒနာ ခန္ဓဝိသေသနံ ဟောတိ၊ သဗ္ဗေ စ ခန္ဓာ ကိံ ခန္ဓဝိသေသနဘူတာယ ဝေဒနာယ ဝိသေသိတဗ္ဗာတိ ဧဝံ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကေစီတိ အနုဘဝနာဒိပ္ပကာရာ။ ကေနစိ ဝိသေသနေနာတိ ဝေဒနာဒိနာ ဝိသေသနေန။

ဧတ္ထ စ ရူပါဒိပဏ္ဏတ္တိ ခန္ဓပဏ္ဏတ္တိ စ ‘‘ရူပံ ခန္ဓော၊ ခန္ဓာ ရူပက္ခန္ဓော’’တိအာဒိနာ ဝိသုံ သဟ စ ရုပ္ပနာဒိကေ အတ္ထေ ပဝတ္တမာနာ ကဒါစိ အဝယဝဘူတေ ပဝတ္တတိ၊ ကဒါစိ သမုဒါယဘူတေ၊ တဿာ ပန တထာ ပဝတ္တနာကာရေ နိဒ္ဓါရိတေ ယသ္မာ ရူပါဒိက္ခန္ဓာ ပဒတော အတ္ထတော စ ¶ ဝိသောဓိတာ နာမ ဟောန္တိ တဗ္ဗိသယကင်္ခါပနောဒနတော၊ တသ္မာ ‘‘ရူပက္ခန္ဓော ရူပဉ္စေဝ ရူပက္ခန္ဓော စ၊ ရူပက္ခန္ဓော ရူပန္တိ? အာမန္တာ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တေန ပဌမဝါရေန ရူပါဒိအဝယဝပဒေဟိ အဝယဝတ္ထော ဝိယ သမုဒါယတ္ထောပိ ဝုစ္စတိ၊ တထာ သမုဒါယပဒေဟိပီတိ အယမတ္ထော ဒဿိတော။ ‘‘ရူပံ ရူပက္ခန္ဓော၊ ခန္ဓာ ဝေဒနာက္ခန္ဓော’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တေန ပန ဒုတိယဝါရေန ဝိသေသဝါစီ ဝိယ ရူပါဒိအဝယဝပဒေဟိ သာမညဘူတေနပိ တံတံဝိသိဋ္ဌေန ခန္ဓာဝယဝပဒေန သော ¶ သော ဧဝ သမုဒါယတ္ထော ဝုစ္စတိ၊ န သဗ္ဗောတိ အယမတ္ထော ဒဿိတော။ ခန္ဓဝိနိမုတ္တဿ ယထာဓိပ္ပေတဿ အဘာဝါ ယဒိပိ ခန္ဓောယေဝ ရူပံ၊ သော ပန န သဗ္ဗော ရူပံ၊ အထ ခေါ တဒေကဒေသော၊ တထာ ဝေဒနာဒယောပီတိ အယမတ္ထော ‘‘ရူပံ ခန္ဓော၊ ခန္ဓာ ရူပ’’န္တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တေန တတိယဝါရေန ဒဿိတော။ ‘‘ရူပံ ခန္ဓော၊ ခန္ဓာ ဝေဒနာက္ခန္ဓော’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တေန ပန စတုတ္ထဝါရေန ‘‘ရူပံ ခန္ဓော’’တိ ရူပဿ ခန္ဓဘာဝေ နိစ္ဆိတေ ခန္ဓော နာမာယံ န ကေဝလံ ရူပမေဝ၊ အထ ခေါ ဝေဒနာဒိ စာတိ ဝေဒနာဒီနမ္ပိ ခန္ဓဘာဝပ္ပကာသနေ န သဗ္ဗေ ခန္ဓာ ဝေဒနာဒိဝိသေသဝန္တော၊ ကေစိဒေဝ ပန တေန တေန ဝိသေသေန တထာ ဝုစ္စန္တီတိ အယမတ္ထော ဒဿိတော။ ဧဝံ ဒဿေန္တီ စေသာ ပါဠိ ခန္ဓာနံ ယထာဝုတ္တပဏ္ဏတ္တိသောဓနမုခေန သရူပါဝဓာရဏာယ သံဝတ္တတိ၊ တဉ္စ တေသံ ယာဝဒေဝ ဥပ္ပာဒါဒိနိစ္ဆယတ္ထန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘ဧဝံ ယေသံ…ပေ… ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ အာဟ။

ဧကဒေသေပိ သမုဒါယဝေါဟာရော ဒိဿတိ ယထာ ပဋော ဒဍ္ဎော၊ သမုဒ္ဒေါ ဒိဋ္ဌောတိ အာဟ ‘‘စက္ကာဝယဝဘာဝတော စက္ကာနီတိ ယမကာနိ ဝုတ္တာနီ’’တိ။ ဗန္ဓိတွာတိ ယမကဘာဝေန ဗန္ဓိတွာ၊ ယမကမူလဘာဝေနေဝ ဝါ။ မူလဘာဝေန ဂဟဏံ သမ္ဗန္ဓဘာဝေါ၊ တံသမ္ဗန္ဓတာ စ မူလပဒါဒီနံ နာဘိအာဒိသဒိသတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ အပုဗ္ဗဿ ဝတ္တဗ္ဗဿ အဘာဝတော နယိဓ ဒေသနာ မဏ္ဍလဘာဝေနေဝ သမ္ဗဇ္ဈတီတိ အာဟ ‘‘န မဏ္ဍလဘာဝေန သမ္ဗဇ္ဈနတော’’တိ။ ယဒိပိ ရူပက္ခန္ဓမူလကေ အပုဗ္ဗံ နတ္ထိ၊ ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒိမူလကေသု ပန သညာဒိမုခေန ဒေသနပ္ပဝတ္တိယံ အပုဗ္ဗဝသေနေဝ ဂတော သိယာ မဏ္ဍလဘာဝေန သမ္ဗန္ဓော၊ န တထာ ပါဌော ပဝတ္တောတိ အာဟ ‘‘ဝေဒနာက္ခန္ဓ…ပေ… သမ္ဗန္ဓေနာ’’တိ။ ပစ္ဆိမဿ ပုရိမေန အသမ္ဗဇ္ဈနမေဝ ဟိ ဟေဋ္ဌိမသောဓနံ။ သုဒ္ဓက္ခန္ဓလာဘမတ္တမေဝ ဂဟေတွာတိ ‘‘ခန္ဓာ ရူပ’’န္တိ ဧတ္ထ ခန္ဓာတိ ခန္ဓသဒ္ဒေန လဗ္ဘမာနံ ရူပါဒီဟိ အသမ္မိဿံ ခန္ဓဋ္ဌမတ္တမေဝ ဥဒ္ဒေသဝသေန ဂဟေတွာ။ ယဒိပိ ဥဒ္ဒေသေ ခန္ဓဝိသေသနံ ရူပါဒိ ‘‘ခန္ဓာ ရူပ’’န္တိ သုဒ္ဓရူပါဒိမတ္တမေဝ ဂဟိတံ၊ တထာပိ ဝိသေသရဟိတဿ သာမညဿ အဘာဝတော တတ္ထ သုဒ္ဓရူပါဒိမတ္တတာယ အဋ္ဌတွာ။ ခန္ဓဝိသေသနဘာဝသင်္ခါတန္တိ ယထာဓိဂတံ ခန္ဓာနံ ဝိသေသနဘာဝေန ကထိတံ ရုပ္ပနာဒိကံ ¶ ဝိသေသနတ္ထံ ဒဿေတုံ။ ကေဝလမေဝ တံ အဂ္ဂဏှန္တော ခန္ဓသဒ္ဒေန သဟ ယောဇေတွာ…ပေ… ဝိဘတ္တတ္တာ သုဒ္ဓက္ခန္ဓဝါရောတိ ဝုတ္တောတိ ယောဇနာ။

ဥဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁။ ပဏ္ဏတ္တိဝါရော

နိဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ

၂၆။ ဧဝံ ¶ ဝုတ္တန္တိ ဧဝံ ဒွါရာလမ္ဗနေဟိ သဒ္ဓိံ ဒွါရပ္ပဝတ္တဓမ္မဝိဘာဂဝသေန ဝုတ္တံ။ ပိယသဘာဝံ ပိယဇာတိကံ ‘‘ကထံ ရူပေန ခေါ၊ အာဝုသော’’တိအာဒီသု ဝိယ ပိယသဘာဝဋ္ဌေန ရူပံ၊ န ရုပ္ပနဋ္ဌေနာတိ ဝုတ္တံ ‘‘ပိယရူပံ…ပေ… ရူပံ န ရူပက္ခန္ဓော’’တိ။ ရုပ္ပနဋ္ဌေန ရူပက္ခန္ဓပရိယာပန္နမ္ပိ စက္ခာဒိ ပိယသဘာဝမတ္တဝစနိစ္ဆာဝသေန ပိယရူပမေဝ အနုပ္ပဝိသတိ၊ န ရူပက္ခန္ဓန္တိ အာဟ ‘‘ပိယသဘာဝ…ပေ… န ရူပက္ခန္ဓောတိ ဝုတ္တ’’န္တိ။ ‘‘ယော ပန ယတ္ထ ဝိသေသော’’တိ ဝုတ္တော ဝိသေသသဒ္ဒေါ နာနုဝတ္တတီတိ အဓိပ္ပာယေနာဟ ‘‘ဝစနသေသော’’တိ။ န ဟိ အဓိကာရတော လဗ္ဘမာနဿ အဇ္ဈာဟရဏကိစ္စံ အတ္ထိ။ ဒိဋ္ဌိသညာတိ ဝါ ပဒုဒ္ဓါရောယံ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝိသေသတာ ပနဿာ ‘‘ဝိသေသံ ဝဏ္ဏယိဿာမာ’’တိ ပဋိညာယ ဧဝ ပါကဋာ။ ‘‘အဝသေသာ သင်္ခါရာ’’တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ သံယောဇနဝသေန ဇာနာတိ အဘိနိဝိသတီတိ သညာ ဒိဋ္ဌီတိ အာဟ ‘‘ဒိဋ္ဌိ ဧဝ သညာ’’တိ။ ဒိဋ္ဌိ စာတိ စ-သဒ္ဒေန အဝသိဋ္ဌံ ပပဉ္စံ သင်္ဂဏှာတိ။ တထာ ဟိ ‘‘ပပဉ္စသညာသင်္ခါ’’တိ ဧတ္ထ ပပဉ္စသူဒနိယံ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂၀၁) ဝုတ္တံ ‘‘သညာနာမေန ဝါ ပပဉ္စာ ဧဝ ဝုတ္တာ’’တိ။

၂၈။ ‘‘ခန္ဓာ ဝေဒနာက္ခန္ဓော’’တိ ဧတသ္မိံ အနုလောမေ ယထာ သရူပဒဿနေန ဝိဿဇ္ဇနံ လဗ္ဘတိ၊ န ဧဝံ ‘‘န ခန္ဓာ န ဝေဒနာက္ခန္ဓော’’တိ ပဋိလောမေ၊ ဣဓ ပန ပဋိဝစနေန ဝိဿဇ္ဇနန္တိ တဒတ္ထံ ဝိဝရန္တော ‘‘ခန္ဓသဒ္ဒပ္ပဝတ္တိယာ စ အဘာဝေ ဝေဒနာက္ခန္ဓသဒ္ဒပ္ပဝတ္တိယာ စ အဘာဝေါ’’တိ အာဟ။ တေန သတ္တာပဋိသေဓေ အယံ န-ကာရောတိ ဒဿေတိ။ သဒ္ဒဂ္ဂဟဏဉ္စေတ္ထ သဒ္ဒနိဗန္ဓနတ္တာ ¶ ပညတ္တိယာ သဒ္ဒသဘာဂတံ ဝါ သန္ဓာယ ကတံ။ ပဏ္ဏတ္တိသောဓနဉှေတံ။ တေနာဟ ‘‘ပဏ္ဏတ္တိသောဓနမတ္တမေဝ ကရောတီ’’တိ။ တေန နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗဿ ဓမ္မန္တရဿ အဘာဝံ ဒဿေတိ။ ယတော ဝုတ္တံ ‘‘န အညဓမ္မသဗ္ဘာဝေါ ဧဝေတ္ထ ပမာဏ’’န္တိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာတိအာဒိနာ ယထာဝုတ္တမတ္ထံ ပါဌန္တရေန သမတ္ထေတိ။ ကာမံ ကတ္ထစိ သတိပိ ခန္ဓေ နတ္ထိ ဝေဒနာက္ခန္ဓော၊ အခန္ဓတ္တသဘာဝါ ပန နတ္ထိ ဝေဒနာတိ ‘‘န ခန္ဓာ န ဝေဒနာက္ခန္ဓောတိ? အာမန္တာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဧဝံ ဝါ ဧတံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနာဟ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ပညတ္တိနိဗ္ဗာနသင်္ခါတာ’’တိအာဒိ။

၃၉။ ‘‘ရူပတော အညေ’’တိ ဧတ္ထ ဘူတုပါဒါယ ဓမ္မော ဝိယ ပိယသဘာဝေါပိ ရူပသဒ္ဒါဘိဓေယျတာသာမညေန ဂဟိတောတိ အာဟ ‘‘လောကုတ္တရာ ဝေဒနာဒယော ¶ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ’’တိ။ အပ္ပဝတ္တိမတ္တမေဝါတိ ခန္ဓသဒ္ဒပ္ပဝတ္တိယာ အဘာဝေ ရူပသဒ္ဒပ္ပဝတ္တိယာ စ အဘာဝေါတိ ပဏ္ဏတ္တိသောဓနမတ္တတံယေဝ သန္ဓာယ ဝဒတိ၊ တထာ စာဟ ‘‘ဧဝဉ္စ ကတွာ’’တိအာဒိ။ တေနေတံ ဒဿေတိ – ယထာ စက္ခုတော အညဿ သဗ္ဗဿပိ သဘာဝဓမ္မဿ အာယတနဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတတ္တာ တဒုဘယဝိနိမုတ္တံ ကိဉ္စိ နတ္ထီတိ ကေဝလံ ပညတ္တိသောဓနတ္ထံ တမေဝ အဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘စက္ခုဉ္စ အာယတနေ စ ဌပေတွာ အဝသေသာ န စေဝ စက္ခု န စ အာယတန’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝမိဓာပိ တဒတ္ထမေဝ ဥဘယဝိနိမုတ္တဿ အဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘ရူပဉ္စ ခန္ဓေ စ ဌပေတွာ အဝသေသာ န စေဝ ရူပံ န စ ခန္ဓာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ။ ဝိသမောပညာသော။ ‘‘စက္ခုဉ္စ အာယတနေ စ ဌပေတွာ’’တိ ဧတ္ထ ဟိ အဝသေသဂ္ဂဟဏေန ဂယှမာနံ ကိဉ္စိ နတ္ထီတိ သက္ကာ ဝတ္တုံ အာယတနဝိနိမုတ္တဿ သဘာဝဓမ္မဿ အဘာဝါ။ တေနာဟ ‘‘ယဒိ သိယာ’’တိ။ ‘‘ရူပဉ္စ ခန္ဓေ စ ဌပေတွာ’’တိ ဧတ္ထ ပန န တထာ သက္ကာ ဝတ္တုံ ခန္ဓဝိနိမုတ္တဿ သဘာဝဓမ္မဿ အတ္ထိဘာဝတော။ ယဒိ ပန တာဒိသံ ခန္ဓဂတံ ဓမ္မဇာတံ နတ္ထီတိ ဧဝမိဒံ ဝုတ္တံ သိယာ၊ ဧဝံ သတိ ယုတ္တမေတံ သိယာ။ တထာ ဟိ ‘‘အဋ္ဌကထာယံ ပနာ’’တိအာဒိနာ ပညတ္တိဂ္ဂဟဏမေဝ ဥဒ္ဓရီယတိ။ တဏှာဝတ္ထု စ န သိယာ အဝသေသဂ္ဂဟဏေန ဂယှမာနန္တိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓော။ ခန္ဓော စ သိယာတိ ယောဇနာ။

နိဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ပဝတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာ

၅၀-၂၀၅။ မိဿကကာလဘေဒေသု ¶ ယမကေသု ပဒါနံ ဘိန္နကာလတ္တာ သိယာ အတ္ထဝိသေသောတိ အာဟ ‘‘အမိဿကကာလဘေဒေသု ဝါရေသု အတ္ထဝိသေသာဘာဝတော’’တိ။ ဣဒါနိ တမေဝတ္ထံ ‘‘ပုရိမဿ ဟီ’’တိအာဒိနာ ဝိဝရတိ။ တေနာတိ အတ္ထဝိသေသာဘာဝေန။ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ ပဝတ္တိဝါရပါဌေ၊ ဧတိဿံ ဝါ ပဝတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာယံ။ ဆ ဧဝ ဝုတ္တာ၊ န နဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘အတီတေနာ’’တိအာဒိ။ ဧတေ ပန တယောတိ အတ္တနာ ဝိသုံ အနန္တရံ ဒဿိတေ သန္ဓာယာဟ။ ယထာဒဿိတာတိ အဋ္ဌကထာယံ နိဒ္ဓါရေတွာ ဒဿိတဗ္ဗာကာရာ ပစ္စုပ္ပန္နေနာတီတာဒယော ယေ ပါဠိယံ ဥဇုကမေဝ အာဂတာ။ ‘‘န ဝိသုံ ဝိဇ္ဇန္တီ’’တိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ‘‘တတ္ထ တတ္ထ ဟီ’’တိအာဒိနာ ပါကဋတရံ ကရောတိ။ တတ္ထ ပဋိလောမပုစ္ဆာဟီတိ ‘‘ယဿ ဝါ ပန ဝေဒနာက္ခန္ဓော ¶ ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ထ၊ တဿ ရူပက္ခန္ဓော ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဧဝမာဒိကာဟိ ပဌမပဒေ ဝုတ္တဿ ပဋိလောမဝသေန ပဝတ္တာဟိ။ တေနေဝါတိ နယတော ယောဇေတုံ သက္ကုဏေယျတ္တာ ဧဝ။ မိဿကကာလဘေဒေသု စာတိ န ကေဝလံ အမိဿကကာလဘေဒေသုယေဝ၊ အထ ခေါ မိဿကကာလဘေဒေသု စာတိ အတ္ထော။ န ယောဇနာသုကရတာယ ဧဝ ပုရိမေ အယောဇနာ၊ အထ ခေါ သုခဂ္ဂဟဏတ္ထမ္ပီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အမိဿက…ပေ… ဝုတ္တာနီ’’တိ။

ယေန ကာရဏေနာတိ ယေန ဧကပဒဒွယသင်္ဂဟိတာနံ ခန္ဓာနံ ဥပ္ပာဒဿ နိရောဓဿ လာဘသင်္ခါတေန ကာရဏေန။ ယထာက္ကမံ ပုရေပဉှော ပစ္ဆာပဉှောတိ စ နာမံ ဝုတ္တံ။ စ-သဒ္ဒေန ပုရေပစ္ဆာပဉှောတိ စ နာမံ ဝုတ္တန္တိ နိဒ္ဓါရေတွာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ပန ‘‘ဧကပဒဒွယသင်္ဂဟိတာန’’န္တိ ဣဒံ ဧကဇ္ဈံ ကတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တမေဝတ္ထမ္ပိ ဝိဝရတိ ‘‘ယဿ ဟီ’’တိအာဒိနာ။ တတ္ထ ယဿာတိ ယဿ ပဉှဿ။ ‘‘ပဉှော’’တိ စေတ္ထ ပုစ္ဆနဝသေန ပဝတ္တံ ဝစနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနေဝါဟ ‘‘ပရိပူရေတွာ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗတ္ထသင်္ဂဏှနတော’’တိ။ တံ သရူပဒဿနေန ဝိဿဇ္ဇနံ တံဝိဿဇ္ဇနံ၊ တံ ဝါ ယထာဝုတ္တံ ဝိဿဇ္ဇနံ ဧတဿာတိ တံဝိဿဇ္ဇနော၊ တဿ တံဝိဿဇ္ဇနဿ။ ပုရိမကောဋ္ဌာသေနာတိ ပုရိမေန ဥဒ္ဒေသပဒေန။ တေန ဟိ ဝိဿဇ္ဇနပဒဿ သမာနတ္ထတာ ဣဓ သဒိသတ္ထတာ။ ဧကေန ပဒေနာတိ ဧကေန ပဓာနာပ္ပဓာနေန ယမကပဒေန၊ န ပဌမပဒေနေဝါတိ အတ္ထော။ ဥပ္ပာဒနိရောဓလာဘသာမညမတ္တေနာတိ ဥပ္ပာဒဿ ဝါ နိရောဓဿ ဝါ လဗ္ဘမာနတာယ သမာနတာမတ္တေန။ သန္နိဋ္ဌာနပဒ…ပေ… ယုတ္တန္တိ ဣဒံ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ယတ္ထ ရူပက္ခန္ဓော နုပ္ပဇ္ဇတီ’’တိအာဒိနာ ပုရေပဉှဿ ဒဿိတတ္တာ ဝုတ္တံ။ ယဒိပိ တတ္ထ ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝိဿဇ္ဇိတတ္တာ ဝေဒနာက္ခန္ဓဿ ဥပ္ပာဒေါ လဗ္ဘတီတိ ဝုတ္တံ၊ ယော ပန သန္နိဋ္ဌာနပဒသင်္ဂဟိတော ¶ ရူပက္ခန္ဓဿ အနုပ္ပာဒေါ ပါဠိယံ အနုညာတရူပေန ဌိတော၊ တဿ ဝသေန ပုရေပဉှော ယုတ္တောတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧဝဉှိ ပုရိမကောဋ္ဌာသေန သဒိသတ္ထတာ ဟောတိ။

‘‘ယဿ ရူပက္ခန္ဓော နုပ္ပဇ္ဇိတ္ထ၊ တဿ ဝေဒနာက္ခန္ဓော နုပ္ပဇ္ဇိတ္ထာ’’တိ ဧတ္ထ ရူပက္ခန္ဓဿ အနုပ္ပန္နပုဗ္ဗတာပဋိက္ခေပမုခေန ဣတရဿ ပဋိက္ခိပီယတီတိ ရူပက္ခန္ဓဿေဝ ယထာဝုတ္တပဋိက္ခေပေါ ပဓာနဘာဝေန ဝုတ္တော။ ဧသေဝ နယော အညေသုပိ ဧဒိသေသု ဌာနေသူတိ အာဟ ‘‘သန္နိဋ္ဌာနတ္ထဿေဝ ပဋိက္ခိပနံ ပဋိက္ခေပေါ’’တိ ¶ ။ ‘‘ယဿ ရူပက္ခန္ဓော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ ဝေဒနာက္ခန္ဓော နိရုဇ္ဈတီ’’တိ ဧတ္ထ ပန ရူပက္ခန္ဓဿ ဥပ္ပာဒလက္ခဏံ ကတွာ ဝေဒနာက္ခန္ဓဿ နိရောဓော ပုစ္ဆီယတီတိ သော ဧဝ ‘‘နော’’တိ ပဋိသေဓီယတိ။ ဧသ နယော အညေသုပိ ဧဒိသေသု ဌာနေသူတိ ဝုတ္တံ ‘‘သံသယတ္ထနိဝါရဏံ ပဋိသေဓော’’တိ။ ‘‘န-ကာရဝိရဟိတ’’န္တိ ဧတေန ပဋိသေဓဿ ပဋိသေဓိတမာဟ။ ယဒိ ဧဝံ ပါဠိဂတိပဋိသေဓဝိဿဇ္ဇနာနံ ကော ဝိသေသောတိ အာဟ ‘‘တတ္ထ ဥပ္ပတ္တီ’’တိအာဒိ။

တဒေကဒေသပက္ခေပဝသေနာတိ တေသံ စတုန္နံ ပဉှာနံ ပဉ္စန္နဉ္စ ဝိဿဇ္ဇနာနံ ဧကဒေသဿ ပက္ခိပနဝသေန။ တေနာဟ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ပဌမေ ဌာနေ ပရိပုဏ္ဏပဉှဿ ပုရိမကောဋ္ဌာသေ သရူပဒဿနေနာ’’တိအာဒိ။ ယော ပနေတ္ထ ပဉှေသု ဝိဿဇ္ဇနေသု စ သတ္တဝီသတိယာ ဌာနေသု ပက္ခေပံ လဘတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ပရိပုဏ္ဏပဉှော ဧဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပါဠိဝဝတ္ထာနဒဿနာဒိတောတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပုစ္ဆာဝိဘင်္ဂေါ ဝိဿဇ္ဇနာဌာနာနိ ဧကသ္မိံ ပဉှေ ယောဇနာနယောတိ ဣမေသံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

သုဒ္ဓါဝါသာနန္တိအာဒိ ပါဠိယာ ပဒံ ဥဒ္ဓရိတွာ အတ္ထဒဿနတ္ထံ အာရဒ္ဓံ။ ‘‘ယဿ ယတ္ထ ရူပက္ခန္ဓော နုပ္ပဇ္ဇိတ္ထ၊ တဿ တတ္ထ ဝေဒနာက္ခန္ဓော နုပ္ပဇ္ဇိတ္ထာ’’တိ ဣမဿ ဝိဿဇ္ဇနံ ဟောတိ ‘‘သုဒ္ဓါဝါသာနံ တေသံ တတ္ထာ’’တိ။ တတ္ထ ဧကဘူမိယံ ဒုတိယာ ဥပပတ္တိ နတ္ထီတိ ဧကိဿာ ဘူမိယာ ဧကဿ အရိယပုဂ္ဂလဿ ဒုတိယဝါရံ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏံ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ တတိယဝါရာဒီသု ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ သွာယမတ္ထော ယထာ ဉာပိတော ဟောတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ပဋိသန္ဓိတော ပဘုတိ ဟိ…ပေ… ပဝတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေန အဒ္ဓါပစ္စုပ္ပန္နဝသေနာယံ ဒေသနာ ပဝတ္တာတိ ဒဿေတိ။ အာဒါနနိက္ခေပပရိစ္ဆိန္နံ ကမ္မဇသန္တာနံ ဧကတ္တေန ဂဟေတွာ တဿ ဝသေန ဥပ္ပာဒနိရောဓေသု ဝုစ္စမာနေသု အကမ္မဇေသု ကုသလာဒီသု ကထန္တိ စောဒနာယံ တေပိ ဣဓ တံနိဿိတာ ဧဝ ကတာတိ ဒဿေန္တော ¶ အာဟ ‘‘တသ္မိဉှိ…ပေ… ဒဿိတာ’’တိ။ တေနေဝါတိ ကမ္မဇသန္တာနေနေဝ။ တသ္မာတိ ဧကကမ္မနိဗ္ဗတ္တဿ ဝိပါကသန္တာနဿ ဧကတ္တေန ဂဟိတတ္တာ။ တဿာတိ ကမ္မဇသန္တာနဿ။ ပဉ္စသု သုဒ္ဓါဝါသေသု ယထာ ပစ္စေကံ ‘‘ဧကိဿာ ဘူမိယာ ဒုတိယာ ဥပပတ္တိ နတ္ထီ’’တိ ယထာဝုတ္တပါဠိယာ ဝိညာယတိ၊ ဧဝံ ‘‘သုဒ္ဓါဝါသာန’’န္တိ အဝိသေသဝစနတော သကလေပိ သုဒ္ဓါဝါသေ သာ နတ္ထီတိ တာယ ကသ္မာ န ဝိညာယတီတိ စောဒနံ သမုဋ္ဌာပေတွာ သယမေဝ ပရိဟရိတုံ ‘‘ကသ္မာ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သုဒ္ဓါဝါသေသု ဟေဋ္ဌာဘူမိကဿ အသတိ ဣန္ဒြိယပရိပါကေ ဥပရိဘူမိသမုပ္ပတ္တိ န သက္ကာ ¶ ပဋိသေဓေတုံ ဥဒ္ဓံသောတဝစနတော။ ဥဒ္ဓမဿ တဏှာသောတံ ဝဋ္ဋသောတဉ္စာတိ ဟိ ဥဒ္ဓံသောတော။ တေနာဟ ‘‘ဥဒ္ဓံသောတပါဠိသဗ္ဘာဝါ’’တိ။ သံသန္ဒေတဗ္ဗာတိ ယထာ န ဝိရုဇ္ဈန္တိ၊ ဧဝံ နေတဗ္ဗာ။ တထာ စေဝ သံဝဏ္ဏိတံ။

ဧတေန သန္နိဋ္ဌာနေနာတိ အင်္ကိတောကာသဘာဝိရူပုပ္ပာဒသန္နိဿယေန နိစ္ဆယေန။ ဝိသေသိတာ တထာဘာဝိရူပဘာဝိနော။ အသညသတ္တာပီတိ န ကေဝလံ ပဉ္စဝေါကာရာ ဧဝ၊ အထ ခေါ အသညသတ္တာပိ။ တေ ဧဝ အသညသတ္တေ ဧဝ ဂဟေတွာ ပုရိမကောဋ္ဌာသေတိ အဓိပ္ပာယော။ တေန ယေ သန္နိဋ္ဌာနေန ဝဇ္ဇိတာတိ တေန ယထာဝုတ္တသန္နိဋ္ဌာနေန ယေ ဝိရဟိတာ၊ တေ တထာ န ဝတ္တဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ ဣဒါနိ ‘‘တေ တတော’’တိအာဒိနာ ဒဿေတိ။ တတောတိ အသညာဘဝတော။ ပစ္ဆိမဘဝိကာနန္တိ ဧတ္ထ ပစ္ဆိမဘဝံ သရူပတော ဒဿေတုံ ‘‘ကိံ ပဉ္စဝေါကာရာဒီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အပစ္ဆိမဘဝိကာနမ္ပိ အရူပါနံ အရူပဘဝေ ယထာ ရူပက္ခန္ဓော နုပ္ပာဒိ၊ ဧဝံ တတ္ထ ပစ္ဆိမဘဝိကာနံ ဝေဒနာက္ခန္ဓောပီတိ အာဟ ‘‘ဧတေန သန္နိဋ္ဌာနေန သင်္ဂဟိတတ္တာ’’တိ။ တေနာဟ ‘‘တေသံ…ပေ… အာဟာ’’တိ။ တတ္ထ တေသန္တိ ပစ္ဆိမဘဝိကာနံ။ တတ္ထာတိ အရူပဘဝေ။ ဣတရာနုပ္ပတ္တိဘာဝဉ္စာတိ ဣတရဿ ဝေဒနာက္ခန္ဓဿ အနုပ္ပဇ္ဇနသဗ္ဘာဝမ္ပိ။ သပ္ပဋိသန္ဓိကာနမ္ပိ သုဒ္ဓါဝါသာနံ ခန္ဓဘေဒဿ ပရိနိဗ္ဗာနပရိယာယော ဩဠာရိကဒေါသပ္ပဟာနတော ကိလေသူပသမသာမညေန ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သဗ္ဗေသဉှိ တေသန္တိ တံတံဘူမိယံ ဌိတာနံ သဗ္ဗေသံ သုဒ္ဓါဝါသာနံ။ ယထာ ပနာတိအာဒိနာ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ပါကဋတရံ ကရောတိ။ အနန္တာ လောကဓာတုယောတိ ဣဒံ ဩကာသဿ ပရိစ္ဆေဒါဘာဝံယေဝ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ ပုဂ္ဂလဝသေန သမာနာဓာရတာယ သမာနကာလတ္တေန အသမ္ဘဝန္တော ဩကာသဝသေန ပန သမ္ဘဝန္တော သံကိဏ္ဏာ ဝိယ ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘သံကိဏ္ဏတာ ဟောတီ’’တိ။

ပဝတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ပရိညာဝါရဝဏ္ဏနာ

၂၀၆-၂၀၈။ တဿာပီတိ ¶ ပုဂ္ဂလောကာသဝါရဿပိ။ ဩကာသေ ပုဂ္ဂလဿေဝါတိ ယထာဂဟိတေ ဩကာသေ ယော ပုဂ္ဂလော၊ တဿေဝ ဩကာသဝိသိဋ္ဌပုဂ္ဂလဿေဝါတိ ¶ အတ္ထော။ ယထာ ပန ပုဂ္ဂလဝါရေ လဗ္ဘမာနေ ပုဂ္ဂလောကာသဝါရောပိ လဗ္ဘတိ၊ ဧဝံ ဩကာသဝါရောပိ လဗ္ဘေယျာတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဩကာသဝါရောပိ စာ’’တိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဝုစ္စမာနောပိ ဩကာသော ပုဂ္ဂလဿ ဝိသေသဘာဝေနေဝ ဝုစ္စေယျ၊ န ဝိသုံ၊ တသ္မာ။

အညထာတိ ပဝတ္တိဝါရေ ဝိယ အာဒါနနိက္ခေပပရိစ္ဆိန္နံ ကမ္မဇသန္တာနံ ဧကတ္တေန ဂဟေတွာ တဿ ဥပ္ပာဒနိရောဓဝသေန ပရိညာဝစနေ။ ‘‘ယော ရူပက္ခန္ဓံ ပရိဇာနာတီ’’တိ သန္နိဋ္ဌာနပဒသင်္ဂဟိတတ္ထာဘာဝဒဿနမုခေန ဣတရဿပိ အဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘ရုပက္ခန္ဓပရိဇာနနဿ အဘာဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အာမန္တာ’’တိ စ ကတံ၊ တသ္မာ ပဝတ္တေ စိတ္တက္ခဏဝသေနေဝေတ္ထ တယော အဒ္ဓါ လဗ္ဘန္တီတိ အတ္ထော။ ‘‘အဂ္ဂမဂ္ဂသမင်္ဂိဉ္စ အရဟန္တဉ္စာ’’တိ ဒွိန္နံ ပဒါနံ ‘‘ရူပက္ခန္ဓဉ္စ န ပရိဇာနန္တိ ဝေဒနာက္ခန္ဓဉ္စ န ပရိဇာနိတ္ထာ’’တိ ဒွီဟိ ပဒေဟိ ယထာက္ကမံ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ဌပေတွာ အဝသေသာ ပုဂ္ဂလာ’’တိ ပန ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ အဂ္ဂမဂ္ဂ…ပေ… နတ္ထီတိ ဣမိနာ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏဿေဝ ပရိညာမတ္ထကပ္ပတ္တိယာ ပရိညာကိစ္စံ သာတိသယံ၊ တဒဘာဝါ န ဣတရေသန္တိ ဒဿေတိ။ ယတော တဿေဝ ဝဇိရူပမတာ ဝုတ္တာ၊ သေသာနဉ္စ ဝိဇ္ဇူပမတာ။ တေနာတိ တေန ယထာဝုတ္တေန ဝစနေန။ တဒဝသေသသဗ္ဗပုဂ္ဂလေတိ တတော အဂ္ဂမဂ္ဂသမင်္ဂိတော အဝသေသသဗ္ဗပုဂ္ဂလေ။ ဣမံ ပန ယထာဝုတ္တဒေါသံ ပရိဟရန္တာ ‘‘ပုထုဇ္ဇနာဒယော သန္ဓာယာ’’တိ ဝဒန္တိ။

ပရိညာဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ခန္ဓယမကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ အာယတနယမကံ

၁။ ပဏ္ဏတ္တိဝါရော

ဥဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ

၁-၉။ ဝုတ္တနယေနာတိ ¶ ‘‘အဝယဝပဒေဟိ ဝုတ္တော ဧကဒေသော သကလော ဝါ သမုဒါယပဒါနံ အတ္ထော၊ သမုဒါယပဒေဟိ ပန ဝုတ္တော ဧကန္တေန အဝယဝပဒါနံ အတ္ထော’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တေန နယေန။ ဧတေန ယထာဝုတ္တအတ္ထဝဏ္ဏနာနယဒဿနတာယ သဗ္ဗပဏ္ဏတ္တိဝါရာဒီသု ယထာရဟံ အတ္ထော နေတဗ္ဗောတိ ဒဿေတိ။

ဥဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ

၁၀-၁၇။ ဝါယနံ ¶ သဝိသယံ ဗျာပေတွာ ပဝတ္တနံ၊ တယိဒံ ယထာ ဂန္ဓာယတနေ လဗ္ဘတိ၊ ဧဝံ သီလာဒီသုပီတိ ပါဠိယံ ‘‘သီလဂန္ဓော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ ‘‘သီလာဒိယေဝ ဂန္ဓော’’တိ ကတွာ။ တေနာဟ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘သီလဂန္ဓော…ပေ… နာမာနီ’’တိ။ ယသ္မာ ပန သဝိသယဗျာပနံ တတ္ထ ပသဋဘာဝေါ ပါကဋဘာဝေါ ဝါ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘ပသာရဏဋ္ဌေန ပါကဋဘာဝဋ္ဌေန ဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ အတ္တနော ဝတ္ထုဿ သူစနံ ဝါ ဝါယနံ။ ‘‘ဒေဝကာယာ သမာဂတာ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၃၂၊ သံ။ နိ။ ၁။၃၇)၊ ပဏ္ဏတ္တိဓမ္မာ’’တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ ဒုကမာတိကာ ၁၀၈) သမူဟပညတ္တီသုပိ ကာယဓမ္မသဒ္ဒါ အာဂတာတိ ‘‘သသဘာဝ’’န္တိ ဝိသေသေတိ။ ကာယဝစနေန…ပေ… နတ္ထီတိ ဣဒံ ‘‘န ဓမ္မော နာယတန’’န္တိ ဧတ္ထ ဓမ္မသဒ္ဒဿ ဝိနိဝတ္တဝိသေသသဗ္ဗသဘာဝဓမ္မဝါစကတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န ဓမ္မာယတနသင်္ခါတဓမ္မဝိသေသဝါစကတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

နိဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ပဝတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာ

၁၈-၂၁။ ဧတသ္မိန္တိ ¶ ပဝတ္တိဝါရေ။ ပုစ္ဆာမတ္တလာဘေနာတိ မောဃပုစ္ဆာဘာဝမာဟ။ ဧကေကန္တိ ‘‘ယဿ စက္ခာယတနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ သဒ္ဒါယတနံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိအာဒိကံ ဧကေကံ။ ပဉ္စာတိ ‘‘ယဿ သဒ္ဒါယတနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ ဂန္ဓာယတနံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိအာဒီနိ ပဉ္စ။ ပုစ္ဆာမတ္တလာဘေန သင်္ဂဟံ အနုဇာနန္တော ‘‘ဝိဿဇ္ဇနဝသေန ဟာပေတဗ္ဗာနီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဝက္ခတိ ဟီ’’တိအာဒိနာ ယထာဝုတ္တမတ္ထံ အဋ္ဌကထာယ သမတ္ထေတိ။

သဒိသဝိဿဇ္ဇနန္တိ သာမညဝစနံ ဝိသေသနိဝိဋ္ဌမေဝ ဟောတီတိ တံ ဝိသေသံ ဒဿေန္တော ‘‘ပုဂ္ဂလဝါရမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝတွာ တဿာ ပန သဒိသဝိဿဇ္ဇနတာယ အဗျာပိတတ္တာ ယတ္ထ သဒိသံ၊ တတ္ထာပိ ဝိဿဇ္ဇိတန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘ဩကာသဝါရေ ပန…ပေ… ဝိဿဇ္ဇိတ’’န္တိ အာဟ။ တတ္ထ တန္တိ ဒုတိယံ။ ပုဂ္ဂလဝါရေပီတိ ယတ္ထ သဒိသံ ဝိဿဇ္ဇနံ၊ တတ္ထ ပုဂ္ဂလဝါရေပိ ဝိဿဇ္ဇိတံ၊ ပဂေဝ ဩကာသဝါရေတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝိရတ္တကာမကမ္မနိဗ္ဗတ္တဿာတိ ဘာဝနာဗလေန ဝိရတ္တော ကာမော ဧတေနာတိ ဝိရတ္တကာမံ၊ ရူပါဝစရကမ္မံ၊ တတော နိဗ္ဗတ္တဿ။ ပဋိသန္ဓိ ဧဝ ဗီဇံ ¶ ပဋိသန္ဓိဗီဇံ၊ တဿ။ ‘‘ဧဝံသဘာဝတ္တာ’’တိ ဧတေန ဧကန္တတော ကာမတဏှာနိဒါနကမ္မဟေတုကာနိ ဃာနာဒီနီတိ ဒဿေတိ။ ဂန္ဓာဒယော စ န သန္တီတိ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ တေသမ္ပိ အဘာဝံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ တတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။

‘‘သစ္စ’’န္တိ ယထာဝုတ္တဝသေန ဂဟေတဗ္ဗံ စောဒကေန ဝုတ္တမတ္ထံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ပုန ယေနာဓိပ္ပာယေန တာနိ ယမကာနိ သဒိသဝိဿဇ္ဇနာနိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတြာယံ သင်္ခေပတ္ထော – တတ္ထ စက္ခာယတနမူလကေသု ဃာနာယတနယမကေန ‘‘သစက္ခုကာနံ အဃာနကာနံ ဥပပဇ္ဇန္တာန’’န္တိအာဒိနာ နယေန ဇိဝှာကာယာယတနယမကာနိ ယထာ သဒိသဝိဿဇ္ဇနာနိ၊ တထာ ဣဓ ဃာနာယတနမူလကေသု ဃာနာယတနယမကေန တာနိ ဇိဝှာကာယာယတနယမကာနိ ‘‘ယဿ ဃာနာယတနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ ဇိဝှာယတနံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ? အာမန္တာ’’တိအာဒိနာ နယေန သဒိသဝိဿဇ္ဇနာနီတိ။ ဧဝမေတ္ထ ဥဘယေသံ ဝိသုံ အညမညံ သဒိသဝိဿဇ္ဇနတာယ ဣဒံ ဝုတ္တံ၊ န ဧကဇ္ဈံ အညမညံ သဒိသဝိဿဇ္ဇနတာယ။ တေနာဟ ‘‘တသ္မာ တတ္ထ တတ္ထေဝ သဒိသဝိဿဇ္ဇနတာ ပါဠိအနာရုဠှတာယ ကာရဏ’’န္တိ။ ဧဝဉ္စ သတိ စက္ခာယတနမူလဂ္ဂဟဏံ ကိမတ္ထိယန္တိ အာဟ ‘‘နိဒဿနဘာဝေနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ နိဒဿနဘာဝေနာတိ နိဒဿနဘူတာနံ အညမညသဒိသဝိဿဇ္ဇနတာသင်္ခါတေန ¶ နိဒဿနဘာဝေနေဝ၊ န ပန တေသံ နိဒဿိတဗ္ဗေဟိ သဗ္ဗထာ သဒိသဝိဿဇ္ဇနတာယာတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ယေဘုယျတာယာ’’တိ ဝုတ္တံ ယေဘုယျတံ ဒဿေတုံ ‘‘တေသု ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဧဝန္တိ ဣမိနာ ‘‘အာမန္တာ’’တိ ပဋိဝစနဝိဿဇ္ဇနေန ယထာဝုတ္တဝစနဿေဝ ဝိဿဇ္ဇနဘာဝါနုဇာနနံ ကတ္တဗ္ဗန္တိ ဣမမတ္ထံ အာကဍ္ဎတိ။ သာတိ ဒုတိယပုစ္ဆာ။ ဃာနာယတနယမကေနာတိ စက္ခာယတနမူလကေသု ဃာနာယတနယမကေနေဝ။ တံသေသာနီတိ တေန ဃာနာယတနမူလကကာယာယတနယမကေန သဒ္ဓိံ သေသာနိ။ သဒိသဝိဿဇ္ဇနတ္တာ အနာရုဠှာနီတိ ဧတ္ထ ‘‘အနာရုဠှာနီ’’တိ ဧတ္တကမေဝ တထာ-သဒ္ဒေန အနုကဍ္ဎီယတိ၊ န ‘‘သဒိသဝိဿဇ္ဇနတ္တာ’’တိ ဒဿေန္တော ‘‘တထာတိ…ပေ… သမညေနာ’’တိ ဝတွာ ဣဒါနိ ‘‘ကာရဏသာမညေနာ’’တိ ဝုတ္တဿ သဒိသဝိဿဇ္ဇနတ္တဿ တတ္ထ အဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘ဃာနဇိဝှာကာယာယတနာနံ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ¶ အဂဗ္ဘသေယျကေသု ပဝတ္တမာနာနန္တိ ဧတ္ထာပိ ‘‘သဟစာရိတာယာ’’တိ ပဒံ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ၊ တထာ ‘‘ဂဗ္ဘသေယျကေသု စ ပဝတ္တမာနာန’’န္တိ။ ဣတရာနိ ဃာနာယတနမူလကာနိ ဇိဝှာကာယာယတနယမကာနိ ဒွေ န ဝိဿဇ္ဇီယန္တိ၊ ဃာနာယတနမူလကေသု စ ယမကေသု ဝိဿဇ္ဇိတေသု ဣတရဒွယမူလကာနိ ဇိဝှာကာယာယတနမူလကာနိ န ဝိဿဇ္ဇီယန္တိ အဝိသေသတ္တာ အပ္ပဝိသေသတ္တာ စာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ကာယာယတနယမကေ ဒုတိယပုစ္ဆာဝသေန အပ္ပဝိသေသော၊ ဣတရဝသေန အဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ရူပါယတနမနာယတနေဟိ သဒ္ဓိန္တိ ဣဒံ ရူပါယတနမူလကမနာယတနဝသေန ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ရူပါယတန…ပေ… အဓိပ္ပာယော’’တိ။ တေနေဝါဟ ‘‘ရူပါယတနမူလကေသု ဟီ’’တိအာဒိ။ ယမကာနန္တိ ရူပါယတနမူလကဂန္ဓရသဖောဋ္ဌဗ္ဗာယတနယမကာနံ။ ဒုတိယပုစ္ဆာနန္တိ ယထာဝုတ္တယမကာနံယေဝ ဒုတိယပုစ္ဆာနံ။ ဝုတ္တနယေနာတိ ‘‘သရူပကာနံ အစိတ္တကာန’’န္တိအာဒိနာ ဝုတ္တေန နယေန။ အာဒိပုစ္ဆာနန္တိ တေသံယေဝ ယမကာနံ ပဌမပုစ္ဆာနံ။

ဟေဋ္ဌိမေဟီတိ ဣဒံ အဝိသေသဝစနမ္ပိ ယေသု သဒိသဝိဿဇ္ဇနတာ သမ္ဘဝတိ၊ တဒပေက္ခန္တိ အာဟ ‘‘ဂန္ဓရသ…ပေ… အတ္ထော’’တိ။ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဓမ္မေသု ဥဒ္ဒေသာနုရူပံ လဗ္ဘမာနဝိသေသကထနံ ဝိဿဇ္ဇနံ၊ ယော တတ္ထ န သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ဥဒ္ဒေသာနုရူပဂုဏေန ဥပလဗ္ဘတိ၊ တဿ အကထနမ္ပိ အတ္ထတော ဝိဿဇ္ဇနမေဝ နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အဝိဿဇ္ဇနေနေဝ အလဗ္ဘမာနတာဒဿနေန ဝိဿဇ္ဇိတာနိ နာမ ဟောန္တီ’’တိ။

စက္ခုဝိကလသောတဝိကလာ ¶ ဝိယ စက္ခုသောတဝိကလောပိ လဗ္ဘတီတိ သော ပန အဋ္ဌကထာယံ ပိ-သဒ္ဒေန သင်္ဂဟိတောတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဇစ္စန္ဓမ္ပိ…ပေ… ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ အာဟ။ ပရိပုဏ္ဏာယတနမေဝ ဩပပါတိကံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဧတ္ထ အဋ္ဌာနပ္ပယုတ္တော ဧဝ-သဒ္ဒေါတိ တဿ ဌာနံ ဒဿေန္တော ‘‘ဝုတ္တမေဝါတိ အတ္ထော’’တိ ဝတွာ တေန ပရိပုဏ္ဏာယတနဿ တတ္ထ အနိယတတ္တာ အပရိပုဏ္ဏာယတနဿပိ သင်္ဂဟော သိဒ္ဓါတိ ဒဿေန္တော ‘‘တေန ဇစ္စန္ဓဗဓိရမ္ပိ သန္ဓာယ ဝုတ္တတာ န နိဝါရိတာ ဟောတီ’’တိ အာဟ။

၂၂-၂၅၄။ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလဿ အနာမဋ္ဌတ္တာတိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ၊ ယာဝတာ ‘‘ရူပီဗြဟ္မလောကံ ပုစ္ဆတီ’’တိ ဣမိနာပိ ဩကာသောယေဝ အာမဋ္ဌောတိ။ ‘‘အာမန္တာ’’တိ ပဋိညာယ ကာရဏဝိဘာဝနာဓိပ္ပာယေနေဝ ‘‘ကသ္မာ ပဋိညာတ’’န္တိ စောဒနံ သမုဋ္ဌာပေတွာ တံ ကာရဏံ ဒဿေတုကာမော ‘‘နနူ’’တိအာဒိမာဟ ¶ ။ ဂဗ္ဘသေယျကဘာဝံ ဂန္တွာ ပရိနိဗ္ဗာယိဿတီတိ ပစ္ဆိမဘဝိကံ သန္ဓာယာဟ။ တဒဝတ္ထဿာတိ ပစ္ဆိမဘဝါဝတ္ထဿ။ ဘဝိဿန္တဿာတိ ဘာဝိနော။ ပဋိညာတဗ္ဗတ္တာတိ ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ ပဋိညာတဗ္ဗတ္တာ။

အထ ကသ္မာတိ ဧတ္ထာယံ သင်္ခေပတ္ထော – ယဒိ ‘‘ယဿ ရူပါယတနံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ တဿ စက္ခာယတနံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ ပုစ္ဆာယံ ဝုတ္တေန ဝိဓိနာ ပဋိညာတဗ္ဗံ၊ အထ ကသ္မာ အထ ကေန ကာရဏေန ပဋိလောမေ ‘‘ယဿ ဝါ ပန ရူပါယတနံ နုပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ တဿ စက္ခာယတနံ နုပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ ပုစ္ဆာယ ‘‘အာမန္တာ’’တိ ပဋိညာတံ၊ နနု ဣဒံ အညမညံ ဝိရုဒ္ဓန္တိ? နနူတိအာဒိနာပိ စောဒကော တမေဝ ဝိရောဓံ ဝိဘာဝေတိ။ နော စ နုပ္ပဇ္ဇိဿတိ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ ဧဝါတိ အတ္ထော။ ‘‘တသ္မိံ ဘဝေ’’တိအာဒိ တဿ ပရိဟာရော။ တတ္ထ တသ္မိံ ဘဝေတိ ယသ္မိံ ဘဝေ ‘‘ရူပါယတနံ နုပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ ဝုတ္တံ ပဝတ္တမာနတ္တာ၊ တသ္မိံ ဘဝေ။ အနာဂတဘာဝေန အဝစနတောတိ ဘာဝီဘာဝေန အဝတ္တဗ္ဗတော အာရဒ္ဓုပ္ပာဒဘာဝေန ပဝတ္တမာနတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနေဝါဟ ‘‘ဘဝန္တရေ ဟီ’’တိအာဒိ။ န ပန ဝုစ္စတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧဝဉ္စ ကတွာတိအာဒိနာ ပါဌန္တရေန ယထာဝုတ္တမတ္ထံ သမတ္ထေတိ။

ယသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ယေဟိ အာယတနေဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တံတံအာယတနနိဗ္ဗတ္တကကမ္မေန အဝဿံဘာဝီအာယတနဿ သတ္တဿ၊ သန္တာနဿ ဝါ၊ ‘‘ယဿ ဝါ ပန ရူပါယတနံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ တဿ စက္ခာယတနံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီတိ? အာမန္တာ၊ ယဿ ဝါ ပန ရူပါယတနံ နုပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ တဿ စက္ခာယတနံ နုပ္ပဇ္ဇိဿတီတိ? အာမန္တာ’’တိ စ ဧဝံ ပဝတ္တံ ပုစ္ဆာဒွယဝိဿဇ္ဇနံ အာယတနပဋိလာဘဿ ¶ ဇာတိဘာဝတော သုဋ္ဌု ဥပပန္နံ ဘဝတိ။ ပစ္ဆိမဘဝိကာဒယောတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန အရူပေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ပရိနိဗ္ဗာယနကာ သင်္ဂယှန္တိ။ ဣဒမ္ပိ ဝိဿဇ္ဇနံ။ အဘိနန္ဒိတဗ္ဗတ္တာတိ ‘‘အာမန္တာ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ။

ယံ ပန အဃာနကာနံ ကာမာဝစရံ ဥပပဇ္ဇန္တာနန္တိ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ယဿ ဝိပါကော ဃာနာယတနုပ္ပတ္တိတော ပုရေတရမေဝ ဥပစ္ဆိဇ္ဇိဿတိ၊ တံ ဃာနာယတနာနိဗ္ဗတ္တကကမ္မန္တိ ဝုတ္တံ။ ကထံ ပနီဒိသံ ကမ္မံ အတ္ထီတိ ဝိညာယတီတိ အာဟ ‘‘ယဿ ယတ္ထာ’’တိအာဒိ။ ဧဝမ္ပိ ဂဗ္ဘသေယျကော ဧဝ ဣဓ အဃာနကောတိ အဓိပ္ပေတောတိ ကထမိဒံ ဝိညာယတီတိ စောဒနာယ ‘‘န ဟီ’’တိအာဒိံ ဝတွာ တမတ္ထံ သာဓေတုံ ‘‘ဓမ္မဟဒယဝိဘင်္ဂေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဝစနတ္တမ္ပိ ဟိ ယထာဓမ္မသာသနေ အဘိဓမ္မေ ပဋိက္ခေပေါယေဝါတိ ¶ ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ အာယတနယမကေ။ ယထာဒဿိတာသူတိ ‘‘ယဿ ဝါ ပန သောတာယတနံ နုပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ တဿ စက္ခာယတနံ နုပ္ပဇ္ဇတိ၊ ယဿ ယတ္ထ ဃာနာယတနံ န နိရုဇ္ဈတိ၊ တဿ တတ္ထ ရူပါယတနံ န နိရုဇ္ဈိဿတီ’’တိ စ ဒဿိတပ္ပကာရာသု ပုစ္ဆာသု။ အာမန္တာတိ ဝုတ္တန္တိ အထ ကသ္မာ န ဝိညာယတီတိ ယောဇနာ။ ဧတာသု ပုစ္ဆာသု ကသ္မာ ပဋိဝစနေန ဝိဿဇ္ဇနံ န ကတန္တိ အဓိပ္ပာယော။ သန္နိဋ္ဌာနေန ဂဟိတတ္ထဿာတိ ‘‘ယဿ ဝါ ပန သောတာယတနံ နုပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ ယဿ ယတ္ထ ဃာနာယတနံ န နိရုဇ္ဈိဿတီ’’တိ စ ဧဝမာဒိကေန သန္နိဋ္ဌာနပဒေန ဂဟိတဿ အတ္ထဿ။ ဧကဒေသေ သံသယတ္ထဿ သမ္ဘဝေနာတိ ဧကဒေသေ သံသယိတဗ္ဗဿ အတ္ထဿ သမ္ဘဝေန သန္နိဋ္ဌာနတ္ထပဋိယောဂဘူတသံသယတ္ထဿ ပဋိဝစနဿ အကရဏတော ‘‘အာမန္တာ’’တိ ပဋိဝစနဝိဿဇ္ဇနဿ အကတ္တဗ္ဗတော အတ္ထဿ အဘိန္ဒိတွာ ဧကဇ္ဈံ ကတွာ အဝတ္တဗ္ဗတော။ တေနာဟ ‘‘ဘိန္ဒိတဗ္ဗေဟိ န ပဋိဝစနဝိဿဇ္ဇနံ ဟောတီ’’တိ။

ယဒိ သိယာတိ ဘိန္ဒိတွာ ဝတ္တဗ္ဗေပိ အတ္ထေ ယဒိ ပဋိဝစနဝိဿဇ္ဇနံ သိယာ၊ ပရိပုဏ္ဏဝိဿဇ္ဇနမေဝ န သိယာ အနောကာသဘာဝတော ဘိန္ဒိတဗ္ဗတော စာတိ အတ္ထော။ တထာ ဟိ ‘‘ပဉ္စဝေါကာရေ ပရိနိဗ္ဗန္တာနံ၊ အရူပေ ပစ္ဆိမဘဝိကာနံ၊ ယေ စ အရူပံ ဥပပဇ္ဇိတွာ ပရိနိဗ္ဗာယိဿန္တိ၊ တေသံ စဝန္တာနံ တေသံ သောတာယတနဉ္စ နုပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ စက္ခာယတနဉ္စ နုပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ စ၊ တထာ ‘‘ရူပါဝစရေ ပရိနိဗ္ဗန္တာနံ၊ အရူပါနံ တေသံ တတ္ထ ဃာနာယတနဉ္စ န နိရုဇ္ဈတိ၊ ရူပါယတနဉ္စ န နိရုဇ္ဈိဿတီ’’တိ စ တတ္ထ ဝိဘာဂဝသေန ပဝတ္တော ပါဌသေသော။ အထ ကသ္မာတိ ယဒိ အဘိန္ဒိတဗ္ဗေ ပဋိဝစနဝိဿဇ္ဇနံ၊ န ဘိန္ဒိတဗ္ဗေ၊ ဧဝံ သန္တေ ‘‘ယဿ ဝါ ပန သောမနဿိန္ဒြိယံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ စက္ခုန္ဒြိယံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ? အာမန္တာ’’တိ ဣမိနာ ပဋိဝစနဝိဿဇ္ဇနေန ¶ ဂဗ္ဘသေယျကာနံ သောမနဿပဋိသန္ဓိ နတ္ထီတိ ကသ္မာ န ဝိညာယတိ၊ ဘိန္ဒိတဗ္ဗေ န ပဋိဝစနဝိဿဇ္ဇနံ ဟောတီတိ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ? တံ န၊ အညာယ ပါဠိယာ တဒတ္ထဿ ဝိညာယမာနတ္တာတိ ဒဿေန္တော ‘‘ကာမဓာတုယာ’’တိအာဒိမာဟ။

‘‘ယံ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န နိရုဇ္ဈတိ၊ တံ စိတ္တံ နိရုဇ္ဈိဿတိ၊ နုပ္ပဇ္ဇိဿတီတိ? အာမန္တာ’’တိ တဿေဝ စိတ္တဿ နိရောဓော အနာဂတဘာဝေန တဿ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ ယထာ ဝုတ္တော၊ ဧဝံ တဿေဝ ကမ္မဇသန္တာနဿ နိရောဓော တဿ ဥပ္ပာဒေ အနာဂတဘာဝေန ဝတ္တဗ္ဗော။ တေနေတံ ဒဿေတိ ‘‘ဧကစိတ္တဿ နာမ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ နိရောဓော အနာဂတဘာဝေန ဝုစ္စတိ၊ ကိမင်္ဂံ ပန ဧကသန္တာနဿာ’’တိ ¶ ။ သဗ္ဗတ္ထ သဗ္ဗသ္မိံ အနာဂတဝါရေ။ ဥပပဇ္ဇန္တာနံ ဧဝ ဝသေန သော နိရောဓော တထာ အနာဂတဘာဝေန ဝုတ္တော၊ ကသ္မာ ပနေတ္ထ နိရောဓော ဥပပန္နာနံ ဝသေန န ဝုတ္တောတိ အာဟ ‘‘ဥပ္ပန္နာနံ ပနာ’’တိအာဒိ။ တဿေဝ ယထာပဝတ္တဿ ကမ္မဇသန္တာနဿ ဧဝ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဥပ္ပာဒက္ခဏတော ဥဒ္ဓံ နိရောဓော အာရဒ္ဓါ နာမ ဟောတိ၊ တသ္မာ။ ဘေဒေ သတိပိ ကာလဘေဒါမသနဿ ကာရဏေ သတိပိ။ အနာဂတကာလာမသနဝသေနေဝ နိရောဓဿေဝ ဝသေန ဝိဿဇ္ဇနဒွယံ ဥပပန္နမေဝ ယုတ္တမေဝ ဟောတီတိ။ အညေသံ ဝသေန နိရောဓဿေဝ ဝတ္တုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ ‘‘အရဟတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ယဒိ ဥပပတ္တိအနန္တရံ နိရောဓော အာရဒ္ဓါ နာမ ဟောတိ၊ အထ ကသ္မာ စုတိယာ နိရောဓဝစနန္တိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘တန္နိဋ္ဌာနဘာဝတော ပန စုတိယာ နိရောဓဝစန’’န္တိ။ တန္နိဋ္ဌာနဘာဝတောတိ တဿ သန္တာနဿ နိဋ္ဌာနဘာဝတော။ ပဝတ္တေတိအာဒိ ဝုတ္တဿေဝတ္ထဿ ပါကဋကရဏံ။ တတ္ထ တဿာတိ သန္တာနဿ။ ဝက္ခတီတိအာဒိပိ ပဝတ္တေ နိရောဓံ အနာဒိယိတွာ စုတိနိရောဓဿေဝ ဂဟိတတာယ ကာရဏဝစနံ။ တေနာတိ တေန ယထာဝုတ္တေန ပါဌန္တရဝစနေန။ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ ‘‘ယဿ စက္ခာယတနံ နိရုဇ္ဈိဿတီ’’တိအာဒိကေ အာယတနယမကေ။ ယဒိ ပဝတ္တေ နိရုဒ္ဓဿပိ စုတိယာ ဧဝ နိရောဓော ဣစ္ဆိတော၊ ‘‘သစက္ခုကာန’’န္တိအာဒိ ကထန္တိ အာဟ ‘‘သစက္ခုကာနန္တိအာဒီသု စ ပဋိလဒ္ဓစက္ခုကာနန္တိအာဒိနာ အတ္ထော ဝိညာယတီ’’တိ။ တေတိ အရူပေ ပစ္ဆိမဘဝိကာ။ အစက္ခုကဝစနဉ္စ သာဝသေသန္တိ ယောဇနာ။

ပဝတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အာယတနယမကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ဓာတုယမကံ

၁-၁၉။ သဒ္ဒဓာတုသမ္ဗန္ဓာနန္တိ ¶ ဣဒံ ယာနိ စက္ခုဓာတာဒိမူလကေသု သဒ္ဒယမကာနိ၊ သဗ္ဗာနိ စ သဒ္ဒဓာတုမူလကာနိ၊ တာနိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ န ဟိ တာနိ စက္ခုဝိညာဏဓာတာဒိသမ္ဗန္ဓာနိ ဝိယ စုတိပဋိသန္ဓိဝသေန လဗ္ဘန္တိ၊ ဧတေနေဝ အာယတနယမကေပိ ပဝတ္တိဝါရေ သဒ္ဒဓာတုသမ္ဗန္ဓာနံ ယမကာနံ အလဗ္ဘမာနတာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဓာတုယမကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ သစ္စယမကံ

၁။ ပဏ္ဏတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာ

၁၀-၂၆။ သောတိ ¶ ဒုက္ခသဒ္ဒေါ။ အညတ္ထာတိ သင်္ခါရဒုက္ခဝိပရိဏာမဒုက္ခဒုက္ခာဓိဋ္ဌာနေသု။ အညနိရပေက္ခောတိ သင်္ခါရာဒိပဒန္တရာနပေက္ခော။ တေနာတိ အညနိရပေက္ခဒုက္ခပဒဂ္ဂဟဏတော။ တသ္မိံ ဒုက္ခဒုက္ခေ ဝိသယဘူတေ။ ဧသ ဒုက္ခသဒ္ဒေါ ‘‘ဒုက္ခံ ဒုက္ခသစ္စ’’န္တိ ဧတ္ထ ပဌမော ဒုက္ခသဒ္ဒေါ။ တဉ္စ ဒုက္ခဒုက္ခံ။ ‘‘ဒုက္ခံ ဒုက္ခသစ္စ’’န္တိ ဧတ္ထ ဒုက္ခမေဝ ဒုက္ခသစ္စန္တိ နယိဒံ အဝဓာရဏံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ ဒုက္ခံ ဒုက္ခသစ္စမေဝါတိ ပန ဣစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘ဧကန္တေန ဒုက္ခသစ္စမေဝါ’’တိ။ သစ္စဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တေသု သမုဒယေသု ကောစိ ဖလဓမ္မေသု နတ္ထီတိ သစ္စဝိဘင်္ဂေ ပဉ္စဓာ ဝုတ္တေသု သမုဒယေသု ဧကောပိ ဖလသဘာဝေသု နတ္ထိ၊ ဖလသဘာဝေါ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ ‘‘ဖလဓမ္မော နတ္ထီ’’တိ စ ပါဌော။ မဂ္ဂသဒ္ဒေါ စ ဖလင်္ဂေသူတိ သာမညဖလင်္ဂေသု သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒီသု ‘‘မဂ္ဂင်္ဂံ မဂ္ဂပရိယာပန္န’’န္တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၄၉၂၊ ၄၉၅) အာဂတော မဂ္ဂသဒ္ဒေါ မဂ္ဂဖလတ္တာ ပဝတ္တတိ ကာရဏူပစာရေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘န မဂ္ဂကိစ္စသဗ္ဘာဝါ’’တိအာဒိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ သစ္စဒေသနာယ ပဘဝါဒိသဘာဝါ ဧဝ ဓမ္မာ သမုဒယာဒိပရိယာယေန ဝုတ္တာ၊ န အပ္ပဘဝါဒိသဘာဝါ၊ တသ္မာ ¶ ။ ဧတ္ထ စ တေဘူမကဓမ္မာနံ ယထာရဟံ ဒုက္ခသမုဒယသစ္စန္တောဂဓတ္တာ အသစ္စသဘာဝေ သဘာဝဓမ္မေ စ ဥဒ္ဓရန္တော ဖလဓမ္မေ ဧဝ ဥဒ္ဓရိ။ နနု စ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာပိ ဓမ္မာ အသစ္စသဘာဝါတိ တေပိ ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗာတိ? န၊ တေသံ မဂ္ဂဂတိကတ္တာ။ ‘‘ဖလဓမ္မေသူ’’တိ ဧတ္ထ ဓမ္မဂ္ဂဟဏေန ဝါ ဖလသမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ ဝိယ တေသမ္ပိ ဂဟဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ပဒသောဓနေန…ပေ… ဣဓ ဂဟိတာတိ ဧတေန အသစ္စသဘာဝါနံ ဓမ္မာနံ ပကရဏေန နိဝတ္တိတတံ အာဟ။ တေသန္တိ ဒုက္ခာဒီနံ။ တဗ္ဗိသေသနယောဂဝိသေသန္တိ တေန ဒုက္ခာဒိဝိသေသနယောဂေန ဝိသိဋ္ဌတံ။ သစ္စဝိသေသနဘာဝေနေဝ ဒုက္ခာဒီနံ ပရိညေယျတာဒိဘာဝေါ သိဒ္ဓါတိ အာဟ ‘‘ဧကန္တသစ္စတ္တာ’’တိ။ ယထာ စေတ္ထာတိ ယထာ ဧတသ္မိံ သစ္စယမကေ သုဒ္ဓသစ္စဝါရေ သစ္စဝိသေသနဘူတာ ဧဝ ဒုက္ခာဒယော ဂဟိတာ။ ဧဝံ ခန္ဓယမကာဒီသုပီတိ န သုဒ္ဓသစ္စဝါရေ ဧဝ အယံ နယော ဒဿိတောတိ အတ္ထော။ ပဒသောဓနဝါရေ တံမူလစက္ကဝါရေ စ ‘‘ရူပံ ရူပက္ခန္ဓော’’တိအာဒိနာ သမုဒါယပဒါနံယေဝ ဝုတ္တတ္တာ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီတိ ‘‘သုဒ္ဓက္ခန္ဓာဒိဝါရေသူ’’တိ ဝုတ္တံ။ တထာ စေတ္ထာပိ ¶ သုဒ္ဓဝါရေ ဧဝ အယံ နယော ဒဿိတော။ ယဒိ သုဒ္ဓက္ခန္ဓာဒိဝါရေသု ခန္ဓာဒိဝိသေသနဘူတာနမေဝ ရူပါဒီနံ ဂဟဏေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ အထ ကသ္မာ ခန္ဓာဒိဝိသေသနတော အညေသမ္ပိ ရူပါဒီနံ ဝသေန အတ္ထော ဒဿိတောတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘အဋ္ဌကထာယံ ပနာ’’တိအာဒိ။ ပုရိမော ဧဝ အတ္ထော ယုတ္တော၊ ယုတ္တိတော ပါဌောဝ ဗလဝါတိ။

ပဏ္ဏတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ပဝတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာ

၂၇-၁၆၄။ ဒုက္ခပရိညာ ယာဝ ဒုက္ခသမတိက္ကမနတ္ထာတိ သပ္ပဒေသံ ပဝတ္တာပိ သာ တဒတ္ထာဝဟာ ဘဝေယျာတိ ကဿစိ အာသင်္ကာ သိယာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အရိယတ္တာ…ပေ… ကတွာ ဝုတ္တ’’န္တိ။ ကေစိ ပနေတ္ထ ‘‘အန္တိမဘဝေ ဌိတတ္တာ’’တိ ကာရဏံ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုဇ္ဇတိ ဥပပတ္တိယာ ဒုက္ခဝိစာရတ္တာ၊ န စ သဗ္ဗေ သုဒ္ဓါဝါသာ အန္တိမဘဝိကာ ဥဒ္ဓံသောတဝစနတော။ ‘‘ယဿ ဒုက္ခသစ္စံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဥပ္ပာဒါဝတ္ထာ။ အဝိသေသေန ဒုက္ခသစ္စပရိယာပန္နာ ဓမ္မာ သမ္ဗန္ဓီဘာဝေနေဝ ¶ တံသမင်္ဂီ စ ပုဂ္ဂလော ဝုတ္တောတိ ဒဿေန္တော ‘‘သဗ္ဗေ ဥပပဇ္ဇန္တာ’’တိအာဒိံ ဝတွာ သွာယမတ္ထော ယသ္မာ နိစ္ဆယရူပေန ဂဟိတော၊ နိစ္ဆိတဿေဝ စ အတ္ထဿ ဝိဘာဂဒဿနေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ‘‘တေသွေဝ…ပေ… ဥပပန္နမေဝါ’’တိ အာဟ။ တတ္ထ တေသွေဝ ကေစိ ဒဿီယန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧကကောဋ္ဌာသုပ္ပတ္တိသမင်္ဂိနောတိ ဒုက္ခကောဋ္ဌာသုပ္ပတ္တိသမင်္ဂိနော။ တေသူတိ သန္နိဋ္ဌာနေန ဂဟိတေသု။ မဂ္ဂဖလုပ္ပာဒသမင်္ဂီသူတိ မဂ္ဂဖလုပ္ပာဒသမင်္ဂီနံ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။

ဧတ္ထ စာတိအာဒိနာ ‘‘သဗ္ဗေသ’’န္တိအာဒိပါဠိယာ ပိဏ္ဍတ္ထံ ဒဿေတိ။ တတ္ထ သမုဒယသစ္စုပ္ပာဒဝေါမိဿဿ ဒုက္ခသစ္စုပ္ပာဒဿာတိ ဣဒံ အနာဒရေ သာမိဝစနံ။ ကတ္ထစိ သမုဒယသစ္စုပ္ပာဒဝေါမိဿေပိ ဒုက္ခသစ္စေ တံရဟိတဿ သမုဒယသစ္စုပ္ပာဒရဟိတဿ ဒုက္ခသစ္စုပ္ပာဒဿ ဒဿနဝသေန ဝုတ္တန္တိ ယောဇနာ။ ကေစိ ပန ‘‘သမုဒယသစ္စာဝေါမိဿဿာ’’တိ ပဌန္တိ၊ တေသံ ‘‘တံရဟိတဿာ’’တိ ဣဒံ ပုရိမပဒဿ အတ္ထဝိဝရဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တံသဟိတဿာတိ သမုဒယသစ္စုပ္ပာဒသဟိတဿ ဒုက္ခသစ္စုပ္ပာဒဿ ဒဿနဝသေန ဝုတ္တန္တိ ယောဇနာ။ တေသန္တိ အသညသတ္တာနံ၊ ပဝတ္တိယံ ဒုက္ခသစ္စဿ ဥပ္ပာဒေါ ‘‘ပဝတ္တေ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တေသု ဒွီသုပိ ကောဋ္ဌာသေသု န ဂဟိတောတိ အတ္ထော။ ပဋိသန္ဓိယံ ပန ¶ တေသံ ဥပ္ပာဒဿ ပဌမကောဋ္ဌာသေန ဂဟိတတာ ဒဿိတာ ဧဝ။ တထာ နိရောဓော စာတိ ယထာ အသညသတ္တာနံ ပဋိသန္ဓိယံ ဒုက္ခသစ္စဿ ဥပ္ပာဒေါ ပဌမကောဋ္ဌာသေန ဂဟိတော၊ ပဝတ္တိယံ ပန သော ဒွီဟိ ကောဋ္ဌာသေဟိ န ဂဟိတော၊ တထာ တေသံ ဒုက္ခသစ္စဿ နိရောဓောပီတိ အတ္ထော။ တထာ ဟိ ‘‘သဗ္ဗေသံ စဝန္တာနံ ပဝတ္တေ တဏှာဝိပ္ပယုတ္တစိတ္တဿ ဘင်္ဂက္ခဏေ’’တိအာဒိနာ (ယမ။ ၁။သစ္စယမက။၈၈) နိရောဓဝါရေ ပါဠိ ပဝတ္တာ။ ဧသေဝ နယောတိ ယွာယံ ‘‘ဧတ္ထ စာ’’တိအာဒိနာ သမုဒယသစ္စယမကေ ပါဠိယာ အတ္ထနယော ဝုတ္တော၊ မဂ္ဂသစ္စယမကေပိ ဧသေဝ နယော၊ ဧဝမေဝ တတ္ထာပိ အတ္ထော နေတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ တထာ ဟိ ‘‘သဗ္ဗေသံ ဥပပဇ္ဇန္တာန’’န္တိအာဒိနာ တတ္ထ ပါဠိ ပဝတ္တာ။

ဧဝဉ္စ သတီတိ ဧဝံ ခဏဝသေန ဩကာသဂ္ဂဟဏေ သတီတိ ယထာဝုတ္တမတ္ထံ အနနုဇာနနဝသေန ပစ္စာမသတိ။ ဧတဿ ဝိဿဇ္ဇနေတိ ဧတဿ ယမကပဒဿ ဝိဿဇ္ဇနေ။ ‘‘အဂ္ဂမဂ္ဂဿ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ၊ အရဟန္တာနံ စိတ္တဿ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ၊ ယဿ စိတ္တဿ အနန္တရာ အဂ္ဂမဂ္ဂံ ပဋိလဘိဿန္တိ၊ တဿ စိတ္တဿ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ၊ အသညသတ္တံ ဥပပဇ္ဇန္တာနံ တေသံ တတ္ထ ဒုက္ခသစ္စံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ နော စ တေသံ တတ္ထ သမုဒယသစ္စံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ (ယမ။ ၁။သစ္စယမက။၇၁) ပုရိမကောဋ္ဌာသဿ အာဂတတ္တာ ဝိရောဓော နတ္ထီတိ ‘‘ပစ္ဆိမကောဋ္ဌာသေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ ¶ ။ တတ္ထ တသ္မာတိ ယသ္မာ န ဥပပတ္တိစိတ္တုပ္ပာဒက္ခဏော ဘာဝိနော သမုဒယပစ္စုပ္ပာဒဿ အာဓာရော၊ အထ ခေါ ကာမာဝစရာဒိဩကာသော၊ တသ္မာ။ ပုဂ္ဂလောကာသဝါရော ဟေသာတိ ယသ္မာ ပုဂ္ဂလောကာသဝါရော ဧသ၊ တသ္မာ ‘‘တေသံ တတ္ထာ’’တိ ဧတ္ထ ဩကာသဝသေန တတ္ထ-သဒ္ဒဿ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယဒိ ပုဂ္ဂလောကာသဝါရေ ကာမာဝစရာဒိဩကာသဝသေနေဝ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော၊ န ခဏဝသေန၊ အထ ကသ္မာ ‘‘သဗ္ဗေသံ ဥပပဇ္ဇန္တာန’’န္တိအာဒိနာ ဩကာသံ အနာမသိတွာ တတ္ထ ဝိဿဇ္ဇနံ ပဝတ္တန္တိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘တတ္ထ…ပေ… သော ဧဝါ’’တိ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ ဩကာသဝါရေ။ ပုဂ္ဂလဝိသေသဒဿနတ္ထန္တိ ပုဂ္ဂလသင်္ခါတဝိသေသဒဿနတ္ထံ။ ယတ္ထ တေတိ ယသ္မိံ ကာမာဝစရာဒိဩကာသေ တေ ပုဂ္ဂလာ။

ကေစီတိ ဓမ္မသိရိတ္ထေရံ သန္ဓာယာဟ။ သော ဟိ ‘‘ပဝတ္တေ စိတ္တဿ ဘင်္ဂက္ခဏေ ဒုက္ခသစ္စံ နုပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဧတ္ထ စိတ္တဇရူပမေဝ အဓိပ္ပေတံ စိတ္တပဋိဗဒ္ဓဝုတ္တိတ္တာတိ ကာရဏံ ဝဒတိ။ အပရေ ‘‘အရူပေတိ ဣမံ ပုရိမာပေက္ခမ္ပိ ဟောတီတိ တေန ပဝတ္တံ ဝိသေသေတွာ အရူပဘဝဝသေန အယမတ္ထော ဝုတ္တော ¶ ၊ တသ္မာ ‘ယဿ ဝါ ပန သမုဒယသစ္စံ နိရုဇ္ဈတိ၊ တဿ ဒုက္ခသစ္စံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ? နော’တိအာဒီသုပိ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ ဝဒန္တိ။ ပုဂ္ဂလော န စိတ္တံ အပေက္ခိတွာဝ ဂဟိတောတိ ဣဒံ စိတ္တဿ အနဓိကတတ္တာ ဝုတ္တံ။ ယတ္ထ ပန သမုဒယသစ္စဿ ဥပ္ပာဒနိစ္ဆယော၊ တတ္ထေဝ တဿ အနုပ္ပာဒနိစ္ဆယေနပိ ဘဝိတဗ္ဗံ စိတ္တေန စ ဝိနာ ပုဂ္ဂလဿေဝ အနုပလဗ္ဘနတောတိ ‘‘ယဿ သမုဒယသစ္စံ နုပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဧတ္ထ သမုဒယသစ္စာဓာရံ စိတ္တံ အတ္ထတော ဂဟိတမေဝါတိ သက္ကာ ဝိညာတုံ။ အပိစ ဣန္ဒြိယဗဒ္ဓေပိ န သဗ္ဗော ရူပုပ္ပာဒေါ ဧကန္တေန စိတ္တုပ္ပာဒါဓီနောတိ သက္ကာ ဝတ္တုံ စိတ္တုပ္ပတ္တိယာ ဝိနာပိ တတ္ထ ရူပုပ္ပတ္တိဒဿနတော၊ တသ္မာ စိတ္တဇရူပမေဝ စိတ္တဿ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န ဣတရံ၊ ဣတရံ ပန တဿ တီသုပိ ခဏေသု ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။ ဝိဘဇိတဗ္ဗာ အဝိဘတ္တာ နာမ နတ္ထီတိ သိယာယံ ပသင်္ဂေါ ပဌမဝါရေ၊ ဒုတိယဝါရေ ပန ဝိဘဇနာ ဧဝ သာတိ နာယံ ပသင်္ဂေါ လဗ္ဘတိ၊ ပဌမဝါရေပိ ဝါ နာယံ ပသင်္ဂေါ။ ကသ္မာ? ဧသာ ဟိ ယမကဿ ပကတိ၊ ယဒိဒံ ယထာလာဘဝသေန ယောဇနာ။

ဒုတိယေ စိတ္တေ ဝတ္တမာနေတိ ဧတ္ထ ‘‘ပဌမံ ဘဝင်္ဂံ၊ ဒုတိယံ စိတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ဘဝနိကန္တိယာ အာဝဇ္ဇနမ္ပိ ဝိပါကပ္ပဝတ္တိတော ဝိသဒိသတ္တာ ‘‘ဒုတိယ’’န္တိ ဝတ္တုံ သက္ကာ၊ တတော ပဋ္ဌာယ ပုဗ္ဗေ တဿ တတ္ထ သမုဒယသစ္စံ နုပ္ပဇ္ဇိတ္ထာတိ ဝတ္တဗ္ဗာတိ အပရေ။ ဘဝနိကန္တိယာ ပန သဟဇာတံ ပဌမံ စိတ္တံ ဣဓ ဒုတိယံ စိတ္တန္တိ အဓိပ္ပေတံ။ တတော ပုဗ္ဗေ ပဝတ္တံ သဗ္ဗံ အဗျာကတဘာဝေန သမာနဇာတိကတ္တာ ဧကန္တိ ကတွာ တတော ပဋ္ဌာယ ဟေဋ္ဌာ တဿ တတ္ထ သမုဒယသစ္စံ နုပ္ပဇ္ဇိတ္ထေဝါတိ ¶ ။ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေနာ’’တိအာဒိ။ တသ္မိန္တိ ဒုတိယေ စိတ္တေ။ တေန သမာနဂတိကတ္တာတိ တေန ယထာဝုတ္တဒုတိယစိတ္တေန စ တံသမင်္ဂိနော ဝါ ဒုက္ခသစ္စံ ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ထ၊ နော စ သမုဒယသစ္စန္တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝေန သမာနဂတိကတ္တာ။ ဧဝဉ္စ ကတွာတိ တေန သမာနဂတိကတာယ ဒဿိတတ္တာ ဧဝ။ ယထာဝုတ္တာတိ ဒုတိယာကုသလစိတ္တတော ပုရိမသဗ္ဗစိတ္တသမင်္ဂိနော အဂ္ဂဟိတာ ဟောန္တိ ဣတရဘာဝါဘာဝတော။ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ပါဌန္တရေန သမတ္ထေတုံ ‘‘ယထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေတိ စတုဝေါကာရာ။ ဝဇ္ဇေတဗ္ဗာတိ ‘‘ဣတရေသ’’န္တိ ဝိသေသနေန နိဝတ္တေတဗ္ဗာ။ ပဉ္စဝေါကာရာ ဝိယ ယထာဝုတ္တာ သုဒ္ဓါဝါသာတိ ဒုတိယစိတ္တက္ခဏသမင်္ဂိဘာဝေန ဝုတ္တပ္ပကာရာ ယထာ သုဒ္ဓါဝါသသင်္ခါတာ ပဉ္စဝေါကာရာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တာ သန္တိ၊ ဧဝံ စတုဝေါကာရာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တာ န ဟိ သန္တီတိ ယောဇနာ။

‘‘ယဿ ¶ ယတ္ထာ’’တိ ပုဂ္ဂလောကာသာ အာဓေယျာဓာရဘာဝေန အပေက္ခိတာတိ အာဟ ‘‘ပုဂ္ဂလောကာသာ အညမညပရိစ္ဆိန္နာ ဂဟိတာ’’တိ။ ကာမာဝစရေ…ပေ… ဥပပန္နာတိ ဧတ္ထ ကာမာဝစရေ အဘိသမေတာဝိနော ရူပါဝစရံ ဥပပန္နာ၊ ရူပါဝစရေ အဘိသမေတာဝိနော အရူပါဝစရံ ဥပပန္နာ၊ ဝါ-သဒ္ဒေန ကာမာဝစရေ အဘိသမေတာဝိနော အရူပါဝစရံ ဥပပန္နာတိ စ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တတ္ထာတိ ဥပပန္နောကာသေ။ အဘိသမယောတိ ဥပရိမဂ္ဂါဘိသမယော ယာဝ ဥပပန္နော န ဘဝိဿတိ၊ တာဝ တေ တတ္ထ ဥပပန္နပုဂ္ဂလာ ဧတ္ထ ဧတသ္မိံ ‘‘အဘိသမေတာဝီန’’န္တိအာဒိနာ ဝုတ္တေ ဒုတိယကောဋ္ဌာသေ န ဂယှန္တိ ပုဂ္ဂလောကာသာနံ အညမညံ ပရိစ္ဆိန္နတ္တာ။ ယဒိ ဧဝံ ကိံ တေ ဣမသ္မိံ ယမကေ အသင်္ဂဟိတာတိ အာဟ ‘‘တေ ပနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ယံ ဝုတ္တံ ‘‘သမာနဂတိကာတိ ဝိသုံ န ဒဿိတာ’’တိ၊ တံ ပါကဋတရံ ကာတုံ ‘‘အနဘိသမေတာဝီန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဿတ္ထော – ‘‘အနဘိသမေတာဝီန’’န္တိ ဣမိနာ ပဌမပဒေန ဂဟိတာ သဗ္ဗတ္ထ မဂ္ဂုပ္ပတ္တိရဟေ သမ္ပတ္တိဘဝေ တတ္ထ သုဒ္ဓါဝါသေ ယေ အနဘိသမေတာဝိနော၊ တေသု ဒွိပ္ပကာရေသု သုဒ္ဓါဝါသာ ယသ္မိံ ကာလေ တတ္ထ အနဘိသမေတာဝိနောတိ ဂဟေတဗ္ဗာ၊ တတ္ထ နေသံ တထာ ဂဟေတဗ္ဗကာလဿ ဝိသေသနတ္ထံ ‘‘သုဒ္ဓါဝါသာနံ ဒုတိယေ စိတ္တေ ဝတ္တမာနေ’’တိ ဝုတ္တန္တိ။

ဧတေနာတိ ဧတေန ဝစနေန။ ဝေါဒါနစိတ္တံ နာမ မဂ္ဂစိတ္တာနံ အနန္တရပစ္စယဘူတံ စိတ္တံ၊ ဣဓ ပန အဂ္ဂမဂ္ဂစိတ္တဿ။ တတောတိ ယထာဝုတ္တဝေါဒါနစိတ္တတော ပုရိမတရစိတ္တသမင်္ဂိနော၊ အနုလောမဉာဏသမ္ပယုတ္တစိတ္တသမင်္ဂိနော၊ အဝသိဋ္ဌဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာစိတ္တာဒိသမင်္ဂိနောပိ။ တေနာဟ ‘‘ယာဝ သဗ္ဗန္တိမတဏှာသမ္ပယုတ္တစိတ္တသမင်္ဂီ၊ တာဝ ဒဿိတာ’’တိ။

ပဋိသန္ဓိစုတိစိတ္တာနံ ¶ ဘင်္ဂုပ္ပာဒက္ခဏာ ပဝတ္တေ စိတ္တဿ ဘင်္ဂုပ္ပာဒက္ခဏေဟိ ဒုက္ခသစ္စာဒီနံ နုပ္ပာဒါဒီသု သမာနဂတိကာတိ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘ပဝတ္တေ စိတ္တဿာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ စုတိစိတ္တဿပိ ဥပ္ပာဒက္ခဏဿ ဂဟဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ ဒွီသုပိ ကောဋ္ဌာသေသူတိ သမုဒယသစ္စဿ ဘာဝိနော နိရောဓဿ အပ္ပဋိက္ခေပပဋိက္ခေပဝသေန ပဝတ္တေသု ပုရိမပစ္ဆိမကောဋ္ဌာသေသု။ န ဝိသေသိတန္တိ ယထာဝုတ္တေ အပ္ပဋိက္ခေပေ စ သတိပိ ဝိသေသေတွာ န ဝုတ္တန္တိ အတ္ထော။ ဧကဿပိ ပုဂ္ဂလဿ တာဒိသဿ မဂ္ဂဿ စ ဖလဿ စ ဘင်္ဂက္ခဏသမင်္ဂိနော ပုရိမကောဋ္ဌာသဿေဝ အဘဇနတော ကောဋ္ဌာသဒွယသမ္ဘဝါဘာဝတောတိ အတ္ထော။ ဣဒါနိ တမေဝတ္ထံ ဝိဝရိတုံ ‘‘ယဿ ဒုက္ခသစ္စ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကေသဉ္စိ ပုဂ္ဂလာနံ။ နိဒ္ဓါရဏေ စေတံ သာမိဝစနံ။ ‘‘မဂ္ဂဿ စ ဖလဿ ¶ စာ’’တိ ဝုတ္တမဂ္ဂဖလာနိ ဒဿေန္တော ‘‘တိဏ္ဏံ ဖလာနံ ဒွိန္နဉ္စ မဂ္ဂါန’’န္တိ အာဟ။ တာနိ ပန ဟေဋ္ဌိမာနိ တီဏိ ဖလာနိ မဇ္ဈေ စ ဒွေ မဂ္ဂါ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ နိရန္တရံ အနုပ္ပာဒေတွာတိ ပဋိပက္ခဓမ္မေဟိ အဝေါကိဏ္ဏံ ကတွာ သဟ ဝိပဿနာယ မဂ္ဂံ ဥပ္ပာဒေန္တေန ယာ သာတစ္စကိရိယာ ကာတဗ္ဗာ၊ တံ အကတွာတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘အန္တရန္တရာ…ပေ… ဥပ္ပာဒေတွာ’’တိ။ ‘‘အရူပေ မဂ္ဂဿ စ ဖလဿ စ ဘင်္ဂက္ခဏေ’’တိ အဝိသေသတော ဝုတ္တေ ကထမယံ ဝိသေသော လဗ္ဘတီတိ အာဟ ‘‘သာမညဝစနေနပီ’’တိအာဒိ။ တေန အပဝါဒဝိသယပရိယာယေန ဥပသဂ္ဂါ အဘိနိဝိသန္တီတိ လောကသိဒ္ဓါယံ ဉာယောတိ ဒဿေတိ။

ပဝတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ပရိညာဝါရဝဏ္ဏနာ

၁၆၅-၁၇၀။ ဧတ္ထေဝါတိ ဣမသ္မိံ သစ္စယမကေ ဧဝ။ အပရိညေယျတာဒဿနတ္ထန္တိ ဧတ္ထ အ-ကာရော န ပရိညေယျာဘာဝဝစနော၊ နာပိ ပရိညေယျပဋိပက္ခဝစနော၊ အထ ခေါ တဒညဝစနောတိ ယထာရဟံ သစ္စေသု လဗ္ဘမာနာနံ ပဟာတဗ္ဗတာဒီနမ္ပိ ဒဿနေ အာပန္နေယေဝ သမယဝါရော ဒဿနပရော၊ ယေသဉ္စ န ဒဿနပရော၊ တေသု ကေသုစိ သစ္စေသု လဗ္ဘမာနာနမ္ပိ ကေသဉ္စိ ဝိသေသာနံ အယံ ဝါရော န ဒဿနပရောတိ ဒဿေန္တော ‘‘သစ္ဆိကရဏ…ပေ… ဒဿနတ္ထဉ္စာ’’တိ အာဟ။ သမုဒယေ ပဟာနပရိညာဝ ဝုတ္တာ၊ န တီရဏပရိညာတိ ယုတ္တံ တာဝေတံ သမုဒယဿပိ တီရေတဗ္ဗသဘာဝတ္တာ၊ ‘‘ဒုက္ခေ တီရဏပရိညာဝ ¶ ဝုတ္တာ၊ န ပဟာနပရိညာ’’တိ ဣဒံ ပန ကသ္မာ ဝုတ္တံ၊ နနု ဒုက္ခံ အပ္ပဟာတဗ္ဗမေဝါတိ? သမုဒယသစ္စဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တာနံ ကေသဉ္စိ သမုဒယကောဋ္ဌာသာနံ ဒုက္ခသစ္စေ သင်္ဂဟဏတော ဒုက္ခသမုဒယေ ဝါ အသင်္ကရတောဝ ဂဟေတွာ ဘူတကထနမေတံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဥဘယတ္ထာတိ ဒုက္ခေ သမုဒယေ စ ဝုတ္တာ။ ကသ္မာ? တေသံ သာဓာရဏာတိ။ ဧဝံ သာဓာရဏာသာဓာရဏဘေဒဘိန္နံ ယထာဝုတ္တံ ပရိညာကိစ္စံ ပုဗ္ဗဘာဂေ နာနက္ခဏေ လဗ္ဘမာနမ္ပိ မဂ္ဂကာလေ ဧကက္ခဏေ ဧဝ လဗ္ဘတိ ဧကဉာဏကိစ္စတ္တာတိ ဒဿေတုံ ‘‘မဂ္ဂဉာဏဉှီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ပရိညာဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သစ္စယမကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ သင်္ခါရယမကံ

၁။ ပဏ္ဏတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာ

၁။ သတိပိ ¶ ကုသလမူလာဒီနမ္ပိ ဝိဘတ္တဘာဝေ ခန္ဓာဒိဝိဘာဂေါ တတော သာတိသယောတိ ဒဿေန္တော ‘‘ခန္ဓာဒယော ဝိယ ပုဗ္ဗေ အဝိဘတ္တာ’’တိ အာဟ။ ပကာရတ္ထော ဝါ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေါ ‘‘ဘူဝါဒယော’’တိအာဒီသု ဝိယာတိ ကုသလမူလာဒီနမ္ပိ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အဝိညာတတ္တာ နိသာမေန္တေဟိ။ ဟေတုအတ္ထော ဝါ ဧတ္ထ လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌော အဝိညာပိတတ္တာတိ အတ္ထော။ ယဒိပိ ကာယသင်္ခါရာနံ ဝိကပ္ပဒွယေပိ ဟေတုဖလဘာဝေါယေဝ ဣစ္ဆိတော၊ သာမိဝစနရူပါဝိဘူတော ပန အတ္ထေဝ အတ္ထဘေဒေါတိ ဒဿေန္တော ‘‘ကာယဿ…ပေ… ကတ္တုအတ္ထေ’’တိ အာဟ။ သော ပနာတိ ကတ္တုအတ္ထော။

၂-၇။ သုဒ္ဓိကဧကေကပဒဝသေနာတိ ‘‘ကာယော သင်္ခါရော’’တိအာဒီသု ဒွီသု ဒွီသု ပဒေသု အညမညံ အသမ္မိဿဧကေကပဒဝသေန။ အတ္ထာဘာဝတောတိ ယထာဓိပ္ပေတတ္ထာဘာဝတော။ အညထာ ကရဇကာယာဒိကော အတ္ထော အတ္ထေဝ။ တေနေဝါဟ ‘‘ပဒသောဓန…ပေ… အဝစနီယတ္တာ’’တိ။ ဣဒါနိ တမေဝ အတ္ထာဘာဝံ ဗျတိရေကဝသေန ဒဿေန္တော ‘‘ယထာ’’တိအာဒိမာဟ။ ကသ္မာ ပန ဥဘယတ္ထ သမာနေ သမာသပဒဘာဝေ တတ္ထ အတ္ထော လဗ္ဘတိ၊ ဣဓ န လဗ္ဘတီတိ? ဘိန္နလက္ခဏတ္တာ။ တတ္ထ ဟိ ရူပက္ခန္ဓာဒိပဒါနိ ¶ သမာနာဓိကရဏာနီတိ ပဒဒွယာဓိဋ္ဌာနော ဧကော အတ္ထော လဗ္ဘတိ၊ ဣဓ ပန ကာယသင်္ခါရာဒိပဒါနိ ဘိန္နာဓိကရဏာနီတိ တထာရူပေါ အတ္ထော န လဗ္ဘတီတိ။ တေနာဟ ‘‘ယထာဓိပ္ပေတတ္ထာဘာဝတော’’တိ။

ဝိသုံ အဒီပေတွာတိ ‘‘ကာယသင်္ခါရော’’တိအာဒိနာ သဟ ဝုစ္စမာနောပိ ကာယသင်္ခါရသဒ္ဒေါ ဝိသုံ ဝိသုံ အတ္တနော အတ္ထံ အဇောတေတွာ ဧကံ အတ္ထံ ယဒိ ဒီပေတီတိ ပရိကပ္ပဝသေန ဝဒတိ။ တေန ကာယသင်္ခါရသဒ္ဒါနံ သမာနာဓိကရဏတံ ဥလ္လိင်္ဂေတိ။ ‘‘ကာယသင်္ခါရသဒ္ဒေါ ကာယသင်္ခါရတ္ထေ ဝတ္တမာနော’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ၊ ‘‘သင်္ခါရသဒ္ဒေါ သင်္ခါရတ္ထေဝ ဝတ္တမာနော’’တိ ပန ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ ဧဝဉှိ သတိ ခန္ဓတ္ထေ ဝတ္တမာနော ခန္ဓသဒ္ဒေါ ဝိယ ရူပသဒ္ဒေန ကာယသဒ္ဒေန ဝိသေသိတဗ္ဗောတိ ဣဒံ ဝစနံ ယုဇ္ဇေယျ၊ ကာယသင်္ခါရသဒ္ဒါနံ ပန သမာနာဓိကရဏတ္တေ န ကေဝလံ သင်္ခါရသဒ္ဒေါယေဝ သင်္ခါရတ္ထေ ¶ ဝတ္တတိ၊ အထ ခေါ ကာယသဒ္ဒေါပီတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ကာယသင်္ခါရသဒ္ဒေါ ကာယသင်္ခါရတ္ထေ ဝတ္တမာနော’’တိ ဝုတ္တံ သိယာ၊ ကာယသဒ္ဒေန သမာနာဓိကရဏေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဗျဓိကရဏေန ပန သင်္ခါရဿ ဝိသေသိတဗ္ဗတာ အတ္ထေဝါတိ။

ဣမဿ ဝါရဿာတိ သုဒ္ဓသင်္ခါရဝါရဿ။ ပဒသောဓနေန ဒဿိတာနန္တိ ဧတ္တကေဝ ဝုစ္စမာနေ တတ္ထ ဒဿိတဘာဝသာမညေန သုဒ္ဓကာယာဒီနမ္ပိ ဂဟဏံ အာပဇ္ဇေယျာတိ တံနိဝါရဏတ္ထံ ‘‘ယထာဓိပ္ပေတာနမေဝါ’’တိ အာဟ။ ကာယာဒိပဒေဟိ အဂ္ဂဟိတတ္တာတိ သုဒ္ဓကာယာဒိပဒေဟိ အဂ္ဂဟိတတ္တာ။ ဣဓ ပနာတိ အဋ္ဌကထာယံ။ သုဒ္ဓသင်္ခါရဝါရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တမ္ပိ သုဒ္ဓသင်္ခါရဝါရမေဝေတ္ထ အနနုဇာနန္တော သကလသင်္ခါရယမကဝိသယန္တိ အာဟ ‘‘ဣဓ ပန သင်္ခါရယမကေ’’တိ။ အဓိပ္ပေတတ္ထပရိစ္စာဂေါတိ အဿာသပဿာသာဒိကဿ အဓိပ္ပေတတ္ထဿ အဂ္ဂဟဏံ စေတနာကာယအဘိသင်္ခရဏသင်္ခါရာဒိ အနဓိပ္ပေတတ္ထပရိဂ္ဂဟော။ ယဒိ ‘‘ကာယော သင်္ခါရော’’တိအာဒိနာ သုဒ္ဓသင်္ခါရတံမူလစက္ကဝါရာ အတ္ထာဘာဝတော ဣဓ န ဂဟေတဗ္ဗာ၊ အထ ကသ္မာ ပဝတ္တိဝါရမေဝ အနာရဘိတွာ အညထာ ဒေသနာ အာရဒ္ဓါတိ အာဟ ‘‘ပဒသောဓနဝါရတံမူလစက္ကဝါရေဟီ’’တိအာဒိ။ သံသယော ဟောတိ သင်္ခါရသဒ္ဒဝစနီယတာသာမညတော ကာယသင်္ခါရာဒိပဒါနံ ဗျဓိကရဏဘာဝတော စ။ တေနေဝါဟ ‘‘အသမာနာဓိကရဏေဟိ…ပေ… ဒဿိတာယာ’’တိ။

ပဏ္ဏတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ပဝတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာ

၁၉။ သင်္ခါရာနံ ¶ ပုဂ္ဂလာနဉ္စ ဩကာသတ္တာတိ သမ္ပယုတ္တာနံ နိဿယပစ္စယတာယ၊ သင်္ခါရာနံ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗတာယ ပုဂ္ဂလာနံ ဈာနဿ ဩကာသတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ ဘူမိ ပန ယဒဂ္ဂေန ပုဂ္ဂလာနံ ဩကာသော၊ တဒဂ္ဂေန သင်္ခါရာနမ္ပိ ဩကာသော။ ‘‘ဒုတိယေ ဈာနေ တတိယေ ဈာနေ’’တိအာဒိနာ ဈာနံ၊ ‘‘ကာမာဝစရေ ရူပါဝစရေ’’တိအာဒိနာ ဘူမိ စ ဝိသုံ ဩကာသဘာဝေန ဂဟိတာ။ ဣတီတိ ဟေတုအတ္ထော၊ ယသ္မာ ဈာနမ္ပိ ဩကာသဘာဝေန ဂဟိတံ၊ တသ္မာတိ အတ္ထော။ ပုဂ္ဂလဝါရေ စ ဩကာသဝသေန ပုဂ္ဂလဂ္ဂဟဏေတိ ပုဂ္ဂလဝါရေ စ ယဒါ ပုဂ္ဂလောကာသသင်္ခါရာဒီနံ ဩကာသဘာဝေန ဂယှတိ၊ တဒါ ¶ တေသံ ဒွိန္နံ ဩကာသာနံ ဝသေန ဂယှနံ ဟောတီတိ ယတ္ထ သော ပုဂ္ဂလော၊ ယဉ္စ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ ဈာနံ ဥပလဗ္ဘတိ၊ တေသံ ဒွိန္နံ ဘူမိဈာနသင်္ခါတာနံ ဩကာသာနံ ဝသေန ယထာရဟံ ကာယသင်္ခါရာဒီနံ ဂဟဏံ ကထနံ ဟောတီတိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဧတဒေဝ၊ တသ္မာ။ ဒုတိယတတိယဇ္ဈာနောကာသဝသေနာတိ ဒုတိယတတိယဇ္ဈာနသင်္ခါတဩကာသဝသေန ဂဟိတာ။ ကထံ? ‘‘ဝိနာ ဝိတက္ကဝိစာရေဟိ အဿာသပဿာသာနံ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ’’တိ ဧဝံ ဂဟိတာ ပုဂ္ဂလာ ဝိသေသေတွာ ဒဿိတာ။ ကေန? တေနေဝ ဝိတက္ကဝိစာရရဟိတအဿာသပဿာသုပ္ပာဒက္ခဏေနာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

ပဌမကောဋ္ဌာသေ ဈာနောကာသဝသေန ပုဂ္ဂလဒဿနံ ကတန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘ပုန…ပေ… ဒဿေတီ’’တိ။ ဘူမိဩကာသဝသေန ပုဂ္ဂလံ ဒဿေတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဒွိပ္ပကာရာနန္တိ ဈာနဘူမိဩကာသဘေဒေန ဒုဝိဓာနံ။ တေသန္တိ ပုဂ္ဂလာနံ။ ‘‘ပဌမံ ဈာနံ သမာပန္နာနံ ကာမာဝစရာန’’န္တိ စ ဣဒံ နိဝတ္တေတဗ္ဗဂဟေတဗ္ဗသာဓာရဏဝစနံ၊ တဿ စ အဝစ္ဆေဒကံ ‘‘အဿာသပဿာသာနံ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ’’တိ ဣဒန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘ဝိသေသ…ပေ… ခဏေ’’တိ။ တေန ဝိသေသနေန။ ကာမာဝစရာနမ္ပီတိ ပိ-သဒ္ဒေါ သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော။ တေန န ကေဝလံ ရူပါရူပါဝစရေသု ပဌမဇ္ဈာနံ သမာပန္နာနံ၊ အထ ခေါ ကာမာဝစရာနမ္ပီတိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။ ကီဒိသာနံ ကာမာဝစရာနန္တိ အာဟ ‘‘ဂဗ္ဘဂတာဒီန’’န္တိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဥဒကနိမုဂ္ဂဝိသညိဘူတာ သင်္ဂဟိတာ၊ န မတစတုတ္ထဇ္ဈာနသမာပန္နနိရောဓသမာပန္နာ။ တေ ဟိ အကာမာဝစရတာယ ဝိယ ရူပါရူပဘဝသမင်္ဂိနော ဝိတက္ကဝိစာရုပ္ပတ္တိယာဝ နိဝတ္တိတာ။ ဧကန္တိကတ္တာတိ အဿာသပဿာသာဘာဝဿ ဧကန္တိကတ္တာ။ နိဒဿိတာတိ ရူပါရူပါဝစရာ နိဒဿနဘာဝေန ဝုတ္တာ၊ န တဗ္ဗိရဟိတာနံ အညေသံ အဘာဝတောတိ အဓိပ္ပာယော။ ပဌမဇ္ဈာနောကာသာ အဿာသပဿာသဝိရဟဝိသိဋ္ဌာတိ ယောဇနာ။ ပဌမဉ္စေတ္ထ ပဌမဇ္ဈာနသမင်္ဂီနံ ရူပါရူပါဝစရာနံ ဂဟဏံ၊ ဒုတိယံ ယထာဝုတ္တဂဗ္ဘဂတာဒီနံ။ ဣမိနာ နယေနာတိ ယွာယံ ¶ ‘‘သင်္ခါရာနံ ပုဂ္ဂလာနဉ္စာ’’တိအာဒိနာ ဈာနောကာသဘူမိဩကာသဝသေန ပုဂ္ဂလဝိဘာဂနယော ဝုတ္တော၊ ဣမိနာ နယေန ဥပါယေန။ သဗ္ဗတ္ထ သဗ္ဗပုစ္ဆာသု။

၂၁။ ဧတသ္မိံ ပန အတ္ထေ သတီတိ ယွာယံ ဥပ္ပတ္တိဘူမိယာ ဈာနံ ဝိသေသေတွာ အတ္ထော ဝုတ္တော၊ ဧတသ္မိံ အတ္ထေ ဂယှမာနေ အညတ္ထပိ ဥပ္ပတ္တိဘူမိယာ ဈာနံ ဝိသေသိတဗ္ဗံ ဘဝေယျ၊ တထာ စ အနိဋ္ဌံ အာပဇ္ဇတီတိ ဒဿေန္တော ‘‘စတုတ္ထဇ္ဈာနေ’’တိအာဒိမာဟ။ ကိံ ပန တံ အနိဋ္ဌန္တိ အာဟ ‘‘ဘူမီနံ ¶ ဩကာသဘာဝဿေဝ အဂ္ဂဟိတတာပတ္တိတော’’တိ။ ယတ္ထ ယတ္ထ ဟိ ဈာနံ ဂယှတိ၊ တတ္ထ တတ္ထ တံ ဥပ္ပတ္တိဘူမိယာ ဝိသေသိတဗ္ဗံ ဟောတိ။ တထာ သတိ ဈာနောကာသောဝ ဂဟိတော သိယာ၊ န ဘူမိဩကာသော ဂုဏဘူတတ္တာ။ ကိဉ္စ ‘‘စတုတ္ထဇ္ဈာနေ ရူပါဝစရေ အရူပါဝစရေ’’တိ ဧတ္ထ ရူပါရူပဘူမိယာ စတုတ္ထဇ္ဈာနေ ဝိသေသိယမာနေ တဒေကဒေသောဝ ဩကာသဝသေန ဂဟိတော သိယာ၊ န သဗ္ဗံ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ။ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗစတုတ္ထဇ္ဈာနဿ ဩကာသဝသေန အဂ္ဂဟိတတာပတ္တိတော စာ’’တိ။ ဈာနဘူမောကာသာနန္တိ ဈာနောကာသဘူမိဩကာသာနံ။

နနု စ ဈာနဘူမိဩကာသေ အသင်္ကရတော ယောဇိယမာနေ န သဗ္ဗသ္မိံ ပဌမဇ္ဈာနောကာသေ ကာယသင်္ခါရော ဝစီသင်္ခါရော စ အတ္ထိ၊ တထာ သဗ္ဗသ္မိံ ကာမာဝစရောကာသေတိ စောဒနုပ္ပတ္တိံ သန္ဓာယ တဿ ပရိဟာရံ ဝတ္တုံ ‘‘ယဒိပီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထာတိ ပဌမဇ္ဈာနောကာသေ ကာမာဝစရောကာသေ စ။ တံဒွယုပ္ပတ္တီတိ တဿ ကာယဝစီသင်္ခါရဒွယဿ ဥပ္ပတ္တိ။ ဩကာသဒွယဿ အသင်္ကရတော ဂဟဏေ အယဉ္စ ဂုဏော လဒ္ဓါ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဝိသုံ…ပေ… န ဝတ္တဗ္ဗံ ဟောတီ’’တိ။ တတ္ထ အင်္ဂမတ္တဝသေနာတိ ဝိတက္ကာဒိဈာနင်္ဂမတ္တဝသေန။ တတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တမေဝ။ ဝိတက္ကရဟိတောပိ ဝိစာရော ဝစီသင်္ခါရောယေဝါတိ အာဟ ‘‘အဝိတက္က…ပေ… ဂစ္ဆတီ’’တိ။ မုဒ္ဓဘူတံ ဒုတိယဇ္ဈာနန္တိ စတုက္ကနယေ ဒုတိယဇ္ဈာနမာဟ။ တဉှိ သကလက္ခောဘကရဓမ္မဝိဂမေန ဝိတက္ကေကင်္ဂပ္ပဟာယိကတော သာတိသယတ္တာ ‘‘မုဒ္ဓဘူတ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ လဘတိ။ အသညသတ္တာ ဝိယာတိ ဣဒံ ဝိသဒိသုဒါဟရဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၃၇။ အာဝဇ္ဇနတော ပုဗ္ဗေ ပဝတ္တံ သဗ္ဗံ စိတ္တံ ပဋိသန္ဓိစိတ္တေန သမာနဂတိကတ္တာ ဧကံ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘ပဌမတော’’တိ။ တေနာဟ ‘‘အဝိတက္ကအဝိစာရတော’’တိအာဒိ။ စိတ္တသင်္ခါရဿ အာဒိဒဿနတ္ထန္တိ သုဒ္ဓါဝါသေ စိတ္တသင်္ခါရဿ အာဒိဒဿနတ္ထံ။ တထာ ‘‘ဝစီသင်္ခါရဿ အာဒိဒဿနတ္ထ’’န္တိ ဧတ္ထာပိ။

ပဝတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သင်္ခါရယမကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ အနုသယယမကံ

ပရိစ္ဆေဒပရိစ္ဆိန္နုဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ

၁။ ‘‘အဝိဇ္ဇာသမုဒယာ ¶ ¶ ရူပသမုဒယော၊ တဏှာသမုဒယာ ရူပသမုဒယော၊ ကမ္မသမုဒယာ ရူပသမုဒယော။ လောဘော နိဒါနံ ကမ္မာနံ သမုဒယာယာ’’တိ စ ဧဝမာဒိနာ ကုသလမူလကုသလာဒီနံ ပစ္စယဘာဝေါ ဝုတ္တောတိ အာဟ ‘‘ပစ္စယဒီပကေန မူလယမကေနာ’’တိ။ ‘‘သော ‘အနိစ္စံ ရူပံ၊ အနိစ္စံ ရူပ’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ စက္ခု အနိစ္စံ၊ ရူပါ အနိစ္စာ’’တိ စ အာဒိနာ ဗဟုလခန္ဓာဒိမုခေန အနိစ္စာနုပဿနာဒယော ဝိဟိတာတိ ဝုတ္တံ ‘‘ခန္ဓာဒီသု တီရဏဗာဟုလ္လတော’’တိ။ ကိလေသာနံ သမုစ္ဆိန္ဒနတော ပရံ ပဟာနကိစ္စံ နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘အနုသယပဟာနန္တာ ပဟာနပရိညာ’’တိ။ ယဒိပိ အနုသယေဟိ သမ္ပယောဂတော အာရမ္မဏတော ဝါ ပဟာနပရိညာ နပ္ပဝတ္တတိ၊ အနုသယာဘာဝေ ပန တဒါရမ္ဘော ဧဝ နတ္ထီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘အနုသယေဟိ ပဟာနပရိညံ ဝိဘာဝေတု’’န္တိ။ အနုသယဘာဝေန လဗ္ဘမာနာနန္တိ အနုသယဘာဝေန ဝိဇ္ဇမာနာနံ၊ အနုသယသဘာဝါနန္တိ အတ္ထော။ တီဟာကာရေဟီတိ ပရိစ္ဆေဒါဒီဟိ တီဟိ ပကာရေဟိ။ အနုသယေသု ဂဏနသရူပပ္ပဝတ္တိဋ္ဌာနတော အဗောဓိတေသု ပုဂ္ဂလောကာသာဒိဝသေန ပဝတ္တိယမာနာ တဗ္ဗိသယာ ဒေသနာ န သုဝိညေယျာ ဟောတီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘တေသု တထာ…ပေ… ဒုရဝဗောဓတ္တာ’’တိ။

ဧတ္ထ ပုရိမေသူတိ ပဒုဒ္ဓါရော အနန္တရဿ ဝိဓိ ပဋိသေဓော ဝါတိ ကတွာ သာနုသယဝါရာဒိအပေက္ခော၊ န အနုသယဝါရာဒိအပေက္ခော အနုသယဝါရေ ပါဠိဝဝတ္ထာနဿ ပဂေဝ ကတတ္တာတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဧတေသု သာနုသယဝါရာဒီသု ပုရိမေသူတိ အတ္ထော’’တိ အာဟ။ သာနုသယဝါရာဒီသု ဟိ တီသု ပုရိမေသု ဩကာသဝါရေ ယတော တတောတိ ဒေသနာ ပဝတ္တာ၊ န အနုသယဝါရာဒီသု။ အတ္ထဝိသေသာဘာဝတောတိ ‘‘ကာမဓာတုယာ စုတဿာ’’တိအာဒိနာ (ယမ။ ၂။အနုသယယမက။၃၀၂) ပါဠိအာဂတပဒဿ၊ ‘‘ကာမဓာတုံ ဝါ ပန ဥပပဇ္ဇန္တဿာ’’တိအာဒိနာ ယမကဘာဝေန အဋ္ဌကထာအာဒိဂတပဒဿ စ အတ္ထဝိသေသာဘာဝတော။ ကထမယံ ယမကဒေသနာ သိယာ ဒုတိယဿ ပဒဿ အဘာဝတောတိ အတ္ထော။ ယဒိ နာယံ ယမကဒေသနာ၊ အထ ကသ္မာ ဣဓာဂတာတိ အာဟ ‘‘ပုရိမဝါရေ ဟီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ အနုသယဋ္ဌာနပရိစ္ဆေဒဒဿနန္တိ အနုသယဋ္ဌာနတာယ ¶ ပရိစ္ဆေဒဒဿနံ။ ဧဝမ္ပိ ကထမိဒံ အနုသယယမကံ ယမကဒေသနာသဗ္ဘာဝတောတိ အာဟ ‘‘ယမကဒေသနာ…ပေ… နာမံ ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိ ¶ ။ အတ္ထဝသေနာတိ ပဋိလောမတ္ထဝသေန။ ပဌမပဒေန ဟိ ဝုတ္တဿ ဝိပရိဝတ္တနဝသေနပိ ယမကဒေသနာ ဟောတိ ‘‘ရူပံ ရူပက္ခန္ဓော၊ ရူပက္ခန္ဓော ရူပ’’န္တိအာဒီသု (ယမ။ ၁။ခန္ဓယမက။၂)၊ တတ္ထ ပန အတ္ထဝိသေသော အတ္ထိ၊ ဣဓ နတ္ထိ၊ တသ္မာ န တထာ ဒေသနာ ကတာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အတ္ထဝိသေသာဘာဝတော ပန န ဝုတ္တာ’’တိ။ လဗ္ဘမာနတာဝသေနာတိ ပုစ္ဆာယ လဗ္ဘမာနတာဝသေန။

ဥပ္ပတ္တိအရဟတံ ဒဿေတီတိ ဣမိနာ နိပ္ပရိယာယေန အနုသယာ အနာဂတာတိ ဒဿိတံ ဟောတိ ယတော တေ မဂ္ဂဝဇ္ဈာ၊ န စ အတီတပစ္စုပ္ပန္နာ ဥပ္ပတ္တိရဟာတိ ဝုစ္စန္တိ ဥပ္ပန္နတ္တာ။ ယံသဘာဝါ ပန ဓမ္မာ အနာဂတာ အနုသယာတိ ဝုစ္စန္တိ၊ တံသဘာဝါ ဧဝ တေ အတီတပစ္စုပ္ပန္နာ ဝုတ္တာ။ န ဟိ ဓမ္မာနံ အဒ္ဓါဘေဒေန သဘာဝဘေဒေါ အတ္ထိ၊ တသ္မာ အနုသယာနံ အတီတပစ္စုပ္ပန္နဘာဝါ ပရိယာယတော လဗ္ဘန္တီတိ အဋ္ဌကထာယံ (ယမ။ အဋ္ဌ။ အနုသယယမက ၁) ‘‘အတီတောပိ ဟောတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံပကာရာတိ အနုသယပ္ပကာရာ၊ ကာရဏလာဘေ သတိ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟာဣစ္စေဝ အတ္ထော။ သော ဧဝံပကာရော ဥပ္ပဇ္ဇနဝါရေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ-သဒ္ဒေန ဂဟိတော ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟတာယ အဝိစ္ဆိန္နဘာဝဒီပနတ္ထန္တိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘န ခန္ဓယမကာဒီသု ဝိယ ဥပ္ပဇ္ဇမာနတာ’’တိ၊ ပစ္စုပ္ပန္နတာတိ အတ္ထော။ တေနေဝါတိအာဒိနာ ယထာဝုတ္တမတ္ထံ ပါကဋတရံ ကရောတိ။ တတ္ထ နိန္နာနာကရဏောတိ နိဗ္ဗိသေသော။ ဥပ္ပဇ္ဇနာနုသယာနံ နိန္နာနာကရဏတ္တာ ဧဝ ဟိ ‘‘ဧတ္ထေသာ တဏှာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧတ္ထ နိဝိသမာနာ နိဝိသတီ’’တိ ဝိဘင်္ဂေ (ဝိဘ။ ၂၀၃) အာဂတံ။ အနုသယနဉှိ ဧတ္ထ နိဝိသနန္တိ အဓိပ္ပေတံ။

ဣဒါနိ ယေန ပရိယာယေန အတီတပစ္စုပ္ပန္နေသု အနုသယဝေါဟာရော၊ တံ ဒဿေတုကာမော အနာဂတမ္ပိ တေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကဇ္ဈံ ကတွာ ဒဿေန္တော ‘‘အနုရူပံ ကာရဏံ ပန…ပေ… ဝုစ္စန္တီ’’တိ အာဟ။ ဧတေန ဘူတပုဗ္ဗဂတိယာ အတီတပစ္စုပ္ပန္နေသု ဥပ္ပတ္တိရဟတာ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ ဒဿေတိ။ ဥပ္ပတ္တိအရဟတာ နာမ ကိလေသာနံ မဂ္ဂေန အသမုစ္ဆိန္နတာယ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သာ စ အတီတပစ္စုပ္ပန္နေသုပိ အတ္ထေဝါတိ ပကာရန္တရေနပိ တေသံ ပရိယာယတောဝ အနုသယဘာဝံ ပကာသေတိ။ တေနေဝါဟ ‘‘မဂ္ဂဿ ပနာ’’တိအာဒိ။ တာဒိသာနန္တိ ယေ မဂ္ဂဘာဝနာယ အသတိ ဥပ္ပတ္တိရဟာ၊ တာဒိသာနံ။ ဓမ္မော ဧဝ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န ဓမ္မာကာရောတိ အဓိပ္ပာယော။ န ဟိ ဓမ္မာကာရာ အနိစ္စတာဒယော ¶ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဝုစ္စန္တိ။ ယဒိ ပန တေ ဥပ္ပာဒါဒိသမင်္ဂိနော သိယုံ၊ ဓမ္မာ ဧဝ သိယုံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အပ္ပဟီနာကာရော စ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဝတ္တုံ န ယုဇ္ဇတီ’’တိ။

ဝုတ္တမ္ပိ ထာမဂမနံ အဂ္ဂဟေတွာ အပ္ပဟီနဋ္ဌမတ္တမေဝ ဂဟေတွာ စောဒကော စောဒေတီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ¶ ‘‘သတ္တာနုသယ…ပေ… အာပဇ္ဇတီတိ စေ’’တိ။ န ဟိ ထာမဂမနေ ဂဟိတေ စောဒနာယ ဩကာသော အတ္ထိ။ တေနာဟ ‘‘နာပဇ္ဇတီ’’တိအာဒိ။ ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ၊ န ကေဝလမဋ္ဌကထာယမေဝ ပါဌဂတောဝါယမတ္ထော၊ တသ္မာ ဧဝမေဝ ဂဟေတဗ္ဗောတိ ဒဿေန္တော ‘‘ထာမဂတော…ပေ… ယုတ္တ’’န္တိ ဝတွာ ကိံ ပန တံ ထာမဂမနန္တိ ပရာသင်္ကံ နိဝတ္တေန္တော ‘‘ထာမဂတန္တိ စ…ပေ… ဝုတ္တာ’’တိ အာဟ။ တတ္ထ အညေဟိ အသာဓာရဏောတိ ကိလေသဝတ္ထုအာဒီနံ ကိလေသတာဒိသဘာဝေါ ဝိယ ကာမရာဂါဒိတော အညတ္ထ အလဗ္ဘမာနော တေသံယေဝ အာဝေဏိကော သဘာဝေါ၊ ယတော တေ ဘဝဗီဇံ ဘဝမူလန္တိ စ ဝုစ္စန္တိ။ ယသ္မာ စ ထာမဂမနံ တေသံ အနညသာဓာရဏော သဘာဝေါ၊ တသ္မာ အနုသယနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတီတိ ဒဿေန္တော ‘‘ထာမဂတောတိ အနုသယသမင်္ဂီတိ အတ္ထော’’တိ အာဟ။

‘‘ယဿ ကာမရာဂါနုသယော အနုသေတိ၊ တဿ ပဋိဃာနုသယော အနုသေတီတိ? အာမန္တာ’’တိအာဒိနာ (ယမ။ ၂။အနုသယယမက။၃) အနုသယဝါရေ ဝုတ္တော ဧဝ အတ္ထော ‘‘ယဿ ကာမရာဂါနုသယော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ ပဋိဃာနုသယော ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ? အာမန္တာ’’တိအာဒိနာ (ယမ။ ၂။အနုသယယမက။၃၀၀) ဝုတ္တောတိ အနုသယနာကာရော ဧဝ ဥပ္ပဇ္ဇနဝါရေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ-သဒ္ဒေန ဂဟိတောတိ ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇနဝါရော အနုသယဝါရေန နိန္နာနာကရဏော ဝိဘတ္တော’’တိ ယံ ဝုတ္တံ၊ တတ္ထ ဝိစာရံ အာရဘတိ ‘‘အနုသယဥပ္ပဇ္ဇနဝါရာနံ သမာနဂတိကတ္တာ’’တိအာဒိနာ။ ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝစနံ သိယာတိ ဥပ္ပဇ္ဇနဝါရေ ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝစနံ အပ္ပဟီနာကာရဒီပကံ သိယာ။ တထာ စ သတိ ယထာ ‘‘ဣမဿ ဥပ္ပာဒါ’’တိ ဧတ္ထ ဣမဿ အနိရောဓာတိ အယမတ္ထောပိ ဉာယတိ၊ ဧဝံ ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တေ အတ္ထတော ‘‘န ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ အယမတ္ထော ဝုတ္တော ဟောတိ အပ္ပဟီနာကာရဿ ဥပ္ပတ္တိရဟဘာဝဿ အနုပ္ပဇ္ဇမာနသဘာဝတ္တာတိ စောဒနံ ဒဿေန္တော ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဝစနဿ အဝုတ္တတာ န သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ စေ’’တိ အာဟ။ ဝစနတ္ထဝိသေသေန တံဒွယဿ ဝုတ္တတ္တာတိ ဧတေန ဓမ္မနာနတ္တာဘာဝေပိ ပဒတ္ထနာနတ္ထေန ဝါရန္တရဒေသနာ ဟောတိ ယထာ ¶ သဟဇာတသံသဋ္ဌဝါရေသူတိ ဒဿေတိ။ အနုရူပံ ကာရဏံ လဘိတွာတိအာဒိ တမေဝ ဝစနတ္ထဝိသေသံ ဝိဘာဝေတုံ အာရဒ္ဓံ။ ဥပ္ပတ္တိယောဂ္ဂန္တိ ဥပ္ပတ္တိယာ ယောဂ္ဂံ၊ ဥပ္ပဇ္ဇနသဘာဂတန္တိ အတ္ထော။ ယတော အနုသယာ ဥပ္ပတ္တိရဟာတိ ဝုစ္စန္တိ၊ ဧကန္တေန စေတဒေဝ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ ‘‘ယဿ ကာမရာဂါနုသယော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ ပဋိဃာနုသယော ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ? အာမန္တာ’’တိအာဒိဝစနတော (ယမ။ ၂။အနုသယယမက။၃၀၀)။ ‘‘အနုသေန္တီတိ အနုသယာ’’တိ ဧတ္တကေ ဝုတ္တေ သဒါ ဝိဇ္ဇမာနာ နု ခေါ တေ အပရိနိပ္ဖန္နာနုသယနဋ္ဌေန ‘‘အနုသယာ’’တိ ဝုစ္စန္တီတိ အယမတ္ထော အာပဇ္ဇတီတိ တံနိသေဓနတ္ထံ ‘‘အနုရူပံ ကာရဏံ လဘိတွာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဥပ္ပတ္တိအရဟဘာဝေန ထာမဂတတာ အနုသယဋ္ဌောတိ ယံ တေသံ ဥပ္ပတ္တိယောဂဝစနံ ဝုတ္တံ၊ တံ သမ္မဒေဝ ¶ ဝုတ္တန္တိ ဣမမတ္ထမာဟ ‘‘အနုသယသဒ္ဒဿာ’’တိအာဒိနာ။ တေန ဝါရဒွယဒေသနုပ္ပာဒိကာ အနုသယသဒ္ဒတ္ထနိဒ္ဓါရဏာတိ ဒဿေတိ။ တမ္ပိ သုဝုတ္တမေဝ ဣမိနာ တန္တိပ္ပမာဏေနာတိ ဣဒမ္ပိ ‘‘အဘိဓမ္မေ တာဝါ’’တိအာဒိနာ အာဂတံ တိဝိဓမေဝ တန္တိံ သန္ဓာယာဟာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘တန္တိတ္တယေနပိ ဟိ စိတ္တသမ္ပယုတ္တတာ ဒီပိတာ ဟောတီ’’တိ။

ပရိစ္ဆေဒပရိစ္ဆိန္နုဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနဝါရဝဏ္ဏနာ

၂။ ဧဝံ သတီတိ ဝေဒနာနံ ဝိသေသိတဗ္ဗဘာဝေ ကာမဓာတုယာ စ ဝိသေသနဘာဝေ သတိ။ ကာမာဓာတုယာ အနုသယနဋ္ဌာနတာ န ဝုတ္တာ ဟောတိ အပ္ပဓာနဘာဝတော၊ ပဓာနာပ္ပဓာနေသု ပဓာနေ ကိစ္စဒဿနတော၊ ဝိသေသနဘာဝေန စရိတဗ္ဗတာယ စာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဟောတု ကော ဒေါသောတိ ကဒါစိ ဝဒေယျာတိ အာသင်္ကမာနော အာဟ ‘‘ဒွီသု ပနာ’’တိအာဒိ။ ဒွီသူတိ နိဒ္ဓါရဏေ ဘုမ္မံ၊ တထာ ‘‘တီသု ဓာတူသူ’’တိ ဧတ္ထာပိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဓာတုအာဒိဘေဒေန တိဝိဓံ အနုသယဋ္ဌာနံ၊ တတ္ထ စ ရူပါရူပဓာတူနံ ဘဝရာဂဿ အနုသယဋ္ဌာနတာ ဝုတ္တာတိ ကာမဓာတုယာ ကာမရာဂဿ အနုသယဋ္ဌာနတာ ဧကန္တေန ဝတ္တဗ္ဗာ၊ တသ္မာ။ တီသု ဓာတူသု တီသု ဝေဒနာသူတိ စ နိဒ္ဓါရဏေ ဘုမ္မံ၊ ကာမဓာတုယာ ဒွီသု ဝေဒနာသူတိ စ အာဓာရေ။

ဒွီသွေဝါတိ ¶ ဒွီသု သုခေါပေက္ခာသု ဧဝ။ သဗ္ဗာသု ဒွီသူတိ ယာသု ကာသုစိ ဒွီသု။ တေနာတိ ‘‘ကာမရာဂေါ ဒွီသု ဝေဒနာသု အနုသေတီ’’တိ ဝစနသာမတ္ထိယလဒ္ဓေန ဝိသေသနိစ္ဆယေနေဝ။ ဘဝရာဂါနုသယဋ္ဌာနံ ရူပါရူပဓာတုယော တဒနုရူပါ စ ဝေဒနာ။ န ဟိ ဒွီသု ဝေဒနာသု ကာမရာဂါနုသယောဝ အနုသေတီတိ အဝဓာရဏံ ဣစ္ဆိတံ၊ ဒွီသု ဧဝ ပန ဝေဒနာသူတိ ဣစ္ဆိတံ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဒွီသွေဝ အနုသေတိ၊ န တီသူ’’တိ။ အဋ္ဌာနဉ္စ အနုသယာနံ၊ ကိံ တံ အပရိယာပန္နံ သက္ကာယေ? သဗ္ဗော လောကုတ္တရော ဓမ္မော။ စ-သဒ္ဒေန ပဋိဃာနုသယဋ္ဌာနံ သင်္ဂဏှာတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ယထာ စာ’’တိအာဒိ။ အညာတိ ကာမရာဂါနုသယဋ္ဌာနဘူတာ ဒွေ ဝေဒနာ။

အညေသု ¶ ဒွီဟိ ဝေဒနာဟိ ဝိပ္ပယုတ္တေသု။ ပိယရူပသာတရူပေသူတိ ပိယာယိတဗ္ဗမဓုရသဘာဝေသု။ ဝိသေသနဉ္စေတံ ရူပါဒီနံ သဗ္ဗဒွါရသဗ္ဗပုရိသေသု ဣဋ္ဌဘာဝဿ အနိယတတာယ ကတံ။ သာတသန္တသုခဂိဒ္ဓိယာတိ သာတသုခေ သန္တသုခေ စ ဂိဇ္ဈနာကာရေန အဘိကင်္ခနာကာရေန။ တတ္ထ သာတသုခံ ကာယိကံ၊ သန္တသုခံ စေတသိကံ။ သာတသုခံ ဝါ ကာယိကသုခံ၊ သန္တသုခံ ဥပေက္ခာသုခံ။ တထာ စာဟု ‘‘ဥပေက္ခာ ပန သန္တတ္တာ၊ သုခမိစ္စေဝ ဘာသိတာ’’တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၆၄၄၊ မဟာနိ။ အဋ္ဌ။ ၂၇)။ ပရိတ္တံ ဝါ ဩဠာရိကံ သုခံ သာတသုခံ၊ အနောဠာရိကံ သန္တသုခံ။ ပရိတ္တဂ္ဂဟဏဉ္စေတ္ထ ကာမရာဂါနုသယဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ အညတ္ထာတိ ဝေဒနာဟိ အညတ္ထ။ သောတိ ကာမရာဂါနုသယော။ ဝေဒနာသု အနုဂတော ဟုတွာ သေတီတိ ဝေဒနာပေက္ခော ဧဝ ဟုတွာ ပဝတ္တတိ ယထာ ပုတ္တာပေက္ခာယ ဓာတိယာ အနုဂ္ဂဏှနပ္ပဝတ္တိ၊ သယနသင်္ခါတာ ပဝတ္တိ စ ကာမရာဂဿ နိကာမနမေဝ။ တေနာဟ ‘‘သုခမိစ္စေဝ အဘိလပတီ’’တိ။ ယထာ တဿ၊ ဧဝံ ပဋိဃာနုသယာဒီနမ္ပိ ဝုတ္တနိယာမေန ယထာသကံ ကိစ္စကရဏမေဝ ဒုက္ခဝေဒနာဒီသု အနုသယနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဧဝံ ပဋိဃာနုသယော စာ’’တိအာဒိ။ တီသု ဝေဒနာသု အနုသယနဝစနေနာတိ တီသု ဝေဒနာသု ယထာရဟံ အနုသယနဝစနေန။ ဣဋ္ဌာဒိဘာဝေန ဂဟိတေသူတိ ဣဋ္ဌာဒီသု အာရမ္မဏပကတိယာ ဝသေန ဣဋ္ဌာဒိဘာဝေန ဂဟိတေသု ဝိပရီတသညာယ ဝသေန အနိဋ္ဌာဒီသု ဣဋ္ဌာဒိဘာဝေန ဂဟိတေသူတိ ယောဇနာ။ န ဟိ ဣဋ္ဌာဒိဘာဝေန ဂဟဏံ ဝိပရီတသညာ။

တတ္ထာတိ ဣဋ္ဌာရမ္မဏာဒီသု။ ဧတ္ထာတိ အနုသယနေ။ ကာမဿာဒါဒိဝတ္ထုဘူတာနံ ကာမဘဝါဒီနန္တိ ကာမဿာဒဘဝဿာဒဝတ္ထုဘူတာနံ ¶ ကာမရူပါရူပဘဝါနံ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ တတ္ထာတိ ဝေဒနာတ္တယဓာတုတ္တယေသု။ နိဒ္ဓါရဏေ စေတံ ဘုမ္မံ။ ဒုက္ခပဋိဃာတော ဒုက္ခေ အနဘိရတိ။ ယတ္ထ တတ္ထာတိ ဒုက္ခဝေဒနာယ တံသမ္ပယုတ္တေသု အနိဋ္ဌရူပါဒီသု ဝါတိ ယတ္ထ တတ္ထ။ မဟဂ္ဂတာ ဥပါဒိန္နက္ခန္ဓာ ရူပါရူပဘဝါ၊ အနုပါဒိန္နက္ခန္ဓာ ရူပါရူပါဝစရဓမ္မာ။ တတ္ထာတိ ယထာဝုတ္တေသု မဟဂ္ဂတဓမ္မေသု ဘဝရာဂေါဣစ္စေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ရူပဓာတုယာ အရူပဓာတုယာ ဧတ္ထ ကာမရာဂါနုသယော နာနုသေတီ’’တိ။ ဒိဋ္ဌာနုသယာဒီနန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဝိစိကိစ္ဆာနုသယအဝိဇ္ဇာနုသယာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဓာတုတ္တယဝေဒနာတ္တယဝိနိမုတ္တံ ဒိဋ္ဌာနုသယာဒီနံ အနုသယနဋ္ဌာနံ န ဝုတ္တန္တိ သုဝုတ္တမေတံ ဒိဋ္ဌာနုသယာဒီနံ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနပုစ္ဆာယံ ‘‘သဗ္ဗသက္ကာယပရိယာပန္နေသု ဓမ္မေသု’’ဣစ္စေဝ ဝိဿဇ္ဇိတတ္တာ။ ကာမရာဂေါ ပန ယတ္ထ နာနုသေတိ၊ တံ ဒုက္ခဝေဒနာရူပါရူပဓာတုဝိနိမုတ္တံ ဒိဋ္ဌာနုသယာဒီနံ အနုသယနဋ္ဌာနံ ¶ အတ္ထီတိ ဒဿေတုံ ‘‘နနု စာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ တဒနုသယနဋ္ဌာနတောတိ တဿ ကာမရာဂါနုသယဿ အနုသယနဋ္ဌာနတော။ အညာ နေက္ခမ္မဿိတသောမနဿုပေက္ခာသင်္ခါတာ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော – နေက္ခမ္မဿိတဒေါမနဿေ ဝိယ ပဋိဃာနုသယော နေက္ခမ္မဿိတသောမနဿုပေက္ခာသု ကာမရာဂါနုသယော နာနုသေတီတိ ‘‘ယတ္ထ ကာမရာဂါနုသယော နာနုသေတိ၊ တတ္ထ ဒိဋ္ဌာနုသယော နာနုသေတီ’’တိ သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ တသ္မာ တံ ဥဒ္ဓရိတွာ န ဝုတ္တန္တိ။ ဟောန္တူတိ တာသံ ဝေဒနာနံ အတ္ထိတံ ပဋိဇာနိတွာ ဥဒ္ဓရိတွာ အဝစနဿ ကာရဏံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘န ပန…ပေ… တံ န ဝုတ္တ’’န္တိ။ တဒနုသယနဋ္ဌာနန္တိ တေသံ ဒိဋ္ဌာနုသယာဒီနံ အနုသယနဋ္ဌာနံ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ သတိပိ ကာမရာဂါနုသယနဋ္ဌာနတော အညသ္မိံ ဒိဋ္ဌာနုသယာဒီနံ အနုသယနဋ္ဌာနေ တံ ပန ဓာတုတ္တယဝေဒနာတ္တယဝိနိမုတ္တံ နတ္ထိ ဝေဒနာဒွယဘာဝတော၊ တသ္မာ။ တံ ဝေဒနာဒွယံ န ဝုတ္တံ ဝိသုံ န ဥဒ္ဓဋန္တိ အတ္ထော။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ‘‘ယတ္ထ ကာမရာဂါဒယော နာနုသေန္တိ၊ တတ္ထ ဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာ နာနုသေန္တီ’’တိ အယမတ္ထော ‘‘အာမန္တာ’’တိ ဣမိနာ ပဋိဝစနဝိဿဇ္ဇနေန အဝိဘာဂတော ဝုတ္တောတိ ‘‘ယတ္ထ ကာမရာဂါဒယော အနုသေန္တိ၊ တတ္ထ ဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာ အနုသေန္တီ’’တိ အယမ္ပိ အတ္ထော အဝိဘာဂတောဝ လဗ္ဘတိ၊ တသ္မာ။ အဝိဘာဂတော စ ဒုက္ခံ ပဋိဃဿ အနုသယနဋ္ဌာနန္တိ ဒီပိတံ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘အဝိသေသေန…ပေ… ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ။ တတ္ထ အဝိသေသေနာတိ ဂေဟဿိတံ နေက္ခမ္မဿိတန္တိ ဝိသေသံ အကတွာ။ သမုဒါယဝသေန ¶ ဂဟေတွာတိ ယထာဝုတ္တအဝယဝါနံ သမူဟဝသေန ဒုက္ခန္တွေဝ ဂဟေတွာ။ ‘‘အဝိသေသေန သမုဒါယဝသေန ဂဟေတွာ’’တိ ဣမမတ္ထံ တထာ-သဒ္ဒေန အနုကဍ္ဎတိ ‘‘ဒွီသု ဝေဒနာသူ’’တိ ဧတ္ထာပိ ဂေဟဿိတာဒိဝိဘာဂဿ အနိစ္ဆိတတ္တာ။

ယဒိ ဧဝံ ‘‘ပဋိဃံ တေန ပဇဟတိ၊ န တတ္ထ ပဋိဃာနုသယော အနုသေတီ’’တိ ဣဒံ သုတ္တပဒံ ကထန္တိ စောဒနံ သန္ဓာယ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ဒေါမနဿေ၊ တံသမ္ပယုတ္တေ ဝါ ပဋိဃေ။ နေက္ခမ္မဿိတံ ဒေါမနဿန္တိအာဒိနာ နေယျတ္ထမိဒံ သုတ္တံ၊ န နီတတ္ထန္တိ ဒဿေတိ။ ယထာ ပန သုတ္တံ ဥဒါဟဋံ၊ တထာ ဣဓ ကသ္မာ န ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ပဋိဃုပ္ပတ္တိရဟဋ္ဌာနတာယာ’’တိအာဒိ။ ဧဝမ္ပိ သုတ္တာဘိဓမ္မပါဌာနံ ကထမဝိရောဓောတိ အာဟ နိပ္ပရိယာယဒေသနာ ဟေသာ၊ သာ ပန ပရိယာယဒေသနာတိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာတိ ပရိယာယဒေသနတ္တာ ဧဝ။ ရာဂါနုသယောတိ ကာမရာဂါနုသယော အဓိပ္ပေတော။ ယတော ‘‘အနာဂါမိမဂ္ဂေန သမုဂ္ဃာတနံ သန္ဓာယာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ တဿ န မဟဂ္ဂတဓမ္မာ အနုသယနဋ္ဌာနန္တိ တံ ပဌမဇ္ဈာနဉ္စ အနာမသိတွာ ‘‘န ဟိ လောကိယာ…ပေ… နာနုသေတီတိ သက္ကာ ဝတ္တု’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အဝတ္ထုဘာဝတောတိ သဘာဝေနေဝ အနုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနတ္တာ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ အနုသယယမကေ။ ဝုတ္တနယေနာတိ ‘‘နေက္ခမ္မဿိတံ ဒေါမနဿံ ဥပ္ပာဒေတွာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တေန နယေန ¶ ။ တံပဋိပက္ခဘာဝတောတိ တေသံ ပဋိဃာဒီနံ ပဋိပက္ခဿ မဂ္ဂဿ သဗ္ဘာဝတော။ န ကေဝလံ မဂ္ဂသဗ္ဘာဝတော၊ အထ ခေါ ဗလဝဝိပဿနာသဗ္ဘာဝတောပီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘တံသမုဂ္ဃာ…ပေ… ဘာဝတော စာ’’တိ။

ဣဒါနိ ယဒေတံ တတ္ထ တတ္ထ ‘‘အနုသယနဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ဂဟေတဗ္ဗဓမ္မဝသေန ဝါ သိယာ ဂဟဏဝိသေသေန ဝါတိ ဒွေ ဝိကပ္ပာ၊ တေသု ပဌမံ သန္ဓာယာဟ ‘‘အာရမ္မဏေ အနုသယနဋ္ဌာနေ သတီ’’တိ။ ရူပါဒိအာရမ္မဏေ အနုသယာနံ အနုသယနဋ္ဌာနန္တိ ဂယှမာနေ ယမတ္ထံ သန္ဓာယ ‘‘န သက္ကာ ဝတ္တု’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ဒုက္ခာယ ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ ယဒိ သိယာတိ ယဒိ ကာမရာဂါနုသယော သိယာ။ ဧတဿပီတိ ဒိဋ္ဌာနုသယသမ္ပယုတ္တလောဘဿပိ ‘‘သဗ္ဗသက္ကာယပရိယာပန္နေသု ဓမ္မေသူ’’တိ ကာမရာဂဿ ဌာနံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ န စ ဝုတ္တံ။ အထ ပနာတိအာဒိ ဒုတိယဝိကပ္ပံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အဇ္ဈာသယဝသေန တံနိန္နတာယာတိ အသတိပိ အာရမ္မဏကရဏေ ယတ္ထ ကာမရာဂါဒယော အဇ္ဈာသယတော နိန္နာ၊ တံ တေသံ အနုသယနဋ္ဌာနံ။ တေန ¶ ဝုတ္တံ ‘‘အနုဂတော ဟုတွာ သေတီ’’တိ။ အထ ပန ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ယထာတိအာဒိ ယထာဝုတ္တဿ အတ္ထဿ ဥဒါဟရဏဝသေန နိရူပနံ။ ဒုက္ခေ ပဋိဟညနဝသေနေဝ ပဝတ္တတိ၊ နာရမ္မဏကရဏဝသေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဒုက္ခမေဝ တဿ အနုသယနဋ္ဌာနံ ဝုတ္တန္တိ အဇ္ဈာသယဿ တတ္ထ နိန္နတ္တာ ဒုက္ခမေဝ တဿ ပဋိဃဿ အနုသယနဋ္ဌာနံ ဝုတ္တံ၊ နာလမ္ဗိတံ ရူပါဒိ သုခဝေဒနာ စာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧဝန္တိ ယထာ အညာရမ္မဏဿပိ ပဋိဃဿ အဇ္ဈာသယတော ဒုက္ခနိန္နတာယ ဒုက္ခမေဝ အနုသယနဋ္ဌာနံ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ။ ဒုက္ခာဒီသု…ပေ… ဝုတ္တန္တိ ‘‘ဒုက္ခေန သုခံ အဓိဂန္တဗ္ဗံ။ နတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိ စ အာဒိနာ ကာယကိလမနဒုက္ခေ ဒါနာနုဘာဝါဒိကေ စ မိစ္ဆာဘိနိဝေသနဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇမာနေန ဒိဋ္ဌာနုသယေန သမ္ပယုတ္တော အညာရမ္မဏောပိ လောဘော ‘‘ဧဝံ သုခံ ဘဝိဿတီ’’တိ အဇ္ဈာသယတော သုခါဘိသင်္ဂဝသေနေဝ ပဝတ္တတီတိ သုခုပေက္ခာဘေဒံ သာတသန္တသုခဒွယမေဝ အဿ လောဘဿ အနုသယနဋ္ဌာနံ ဝုတ္တံ ပါဠိယံ၊ န ယထာဝုတ္တံ ဒုက္ခာဒိ၊ တသ္မာ ဘဝရာဂ…ပေ… န ဝိရုဇ္ဈတိ။ ဧကသ္မိံယေဝ စာတိအာဒိ ဒုတိယဝိကပ္ပံယေဝ ဥပဗြူဟနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ရာဂဿ သုခဇ္ဈာသယတာ တံသမင်္ဂိနော ပုဂ္ဂလဿ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ တန္နိန္နဘာဝေန ဝါ စက္ခုဿ ဝိသမဇ္ဈာသယတာ ဝိယ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ တေသံ ရာဂပဋိဃာနံ နာနာနုသယဋ္ဌာနတာ ဟောတိ ဧကသ္မိမ္ပိ အာရမ္မဏေတိ အတ္ထော။

ဧဝဉ္စ ကတွာတိ အသတိပိ ဂဟေတဗ္ဗဘေဒေ ဂဟဏဝိသေသေန အနုသယနဋ္ဌာနဿ ဘိန္နတ္တာ ဧဝ။ ‘‘ယတ္ထ…ပေ… နော’’တိ ဝုတ္တံ၊ အညထာ ဝိရုဇ္ဈေယျ။ ဂဟေတဗ္ဗဘေဒေန ဟိ ရာဂပဋိဃာနံ အနုသယနဋ္ဌာနဘေဒေ ¶ ဂယှမာနေ ဝိပါကမတ္တေ ဌာတဗ္ဗံ သိယာ၊ န စ တံ ယုတ္တံ၊ နပိ သဗ္ဗေသံ ပုရိသဒွါရာနံ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌံ နိယတန္တိ။ ယဒိပိ ယထာဝုတ္တလောဘဿ ဝုတ္တနယေန ကာမရာဂါနုသယတာ သမ္ဘဝတိ၊ ယထာ ပန သုခုပေက္ခာသု ဣဋ္ဌာရမ္မဏေ စ ဥပ္ပဇ္ဇန္တေန ဒေါမနဿေန သဟ ပဝတ္တော ဒေါသော ဒုဗ္ဗလဘာဝေန ပဋိဃာနုသယော န ဟောတိ၊ ဧဝံ ယထာဝုတ္တလောဘောပိ ကာမရာဂါနုသယော န ဟောတီတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘အဋ္ဌကထာယံ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ န ပဋိဃာနုသယောတိ ဧတ္ထ န-ကာရော ပဋိသေဓနတ္ထော၊ န အညတ္ထော၊ ဣတရတ္ထ ပန သမ္ဘဝေါ ဧဝ နတ္ထီတိ ဒဿေန္တော ‘‘ယံ ပနေတ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ‘‘န ဟိ ဒေါမနဿဿ ပဋိဃာနုသယဘာဝါသင်္ကာ အတ္ထီ’’တိ ဣမိနာ န-ကာရဿ အညတ္ထတာဘာဝဒဿနမုခေန အဘာဝတ္ထတံ သမတ္ထေတိ။

ဒေသနာ ¶ သံကိဏ္ဏာ ဝိယ ဘဝေယျာတိ ဧတ္ထ ဒေသနာသင်္ကရံ ဒဿေတုံ ‘‘ဘဝရာဂဿပိ…ပေ… ဘဝေယျာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တဿတ္ထော – ယထာ ကာမရာဂဿ ကာမဓာတုယာ ဒွီသု ဝေဒနာသု အာရမ္မဏကရဏဝသေန ဥပ္ပတ္တိ ဝုတ္တာ ‘‘ကာမရာဂေါ ကာမဓာတုယာ ဒွီသု ဝေဒနာသု အနုသေတီ’’တိ၊ ဧဝံ ယဒိ ‘‘ဘဝရာဂေါ ကာမဓာတုယာ ဒွီသု ဝေဒနာသု အနုသေတီ’’တိ ဝုစ္စေယျ၊ ဘဝရာဂဿပိ…ပေ… ဘဝေယျ။ တတော စ ကာမရာဂေန သဒ္ဓိံ ဘဝရာဂဿ ဒေသနာ သံကိဏ္ဏာ ဘဝေယျ၊ ကာမရာဂတော စ ဘဝရာဂဿ ဝိသေသော ဒဿေတဗ္ဗော။ သော စ သဟဇာတာနုသယဝသေန န သက္ကာ ဒဿေတုန္တိ အာရမ္မဏကရဏဝသေန ဒဿေတဗ္ဗော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘တသ္မာ အာရမ္မဏ…ပေ… အဓိပ္ပာယော’’တိ။ တတ္ထ အာရမ္မဏဝိသေသေနာတိ ရူပါရူပဓာတုသင်္ခါတအာရမ္မဏဝိသေသေန။ ဝိသေသဒဿနတ္ထန္တိ ကာမရာဂတော ဘဝရာဂဿ ဝိသေသဒဿနတ္ထံ။ ဧဝံ ဒေသနာ ကတာတိ ‘‘ရူပဓာတုယာ အရူပဓာတုယာ ဧတ္ထ ဘဝရာဂါနုသယော အနုသေတီ’’တိ ဧဝံ ဝိသယေ ဘုမ္မံ ကတွာ ဒေသနာ ကတာ။ တေနာဟ ‘‘သဟဇာတဝေဒနာဝိသေသာဘာဝတော’’တိ။

ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

မဟာဝါရော

၁။ အနုသယဝါရဝဏ္ဏနာ

၃။ ပဝတ္တာဝိရာမဝသေနာတိ ¶ အနုသယပ္ပဝတ္တိယာ အဝိရာမဝသေန၊ အဝိစ္ဆေဒဝသေနာတိ အတ္ထော။ ကထံ ပန ကုသလာဗျာကတစိတ္တက္ခဏေ အနုသယာနံ ပဝတ္တီတိ အာဟ ‘‘မဂ္ဂေနေဝ…ပေ… ပုဗ္ဗေ’’တိ။

၂၀။ စိတ္တစေတသိကာနဉ္စ ဌာနံ နာမ စိတ္တုပ္ပာဒေါတိ အာဟ ‘‘ဧကသ္မိံ စိတ္တုပ္ပာဒေ’’တိ။ တေသံ တေသံ ပုဂ္ဂလာနန္တိ ပုထုဇ္ဇနာဒီနံ ပုဂ္ဂလာနံ။ ပကတိယာ သဘာဝေန။ သဘာဝသိဒ္ဓါ ဟိ ဒုက္ခာယ ဝေဒနာယ ကာမရာဂဿ အနနုသယနဋ္ဌာနတာ။ ဧဝံ သေသေသုပိ ယထာရဟံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘ပကတိယာ ဒုက္ခာဒီနံ ကာမရာဂါဒီနံ အနနုသယနဋ္ဌာနတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ။ ပဟာနေနာတိ တဿ တဿ အနုသယဿ သမုစ္ဆိန္ဒနေန။ တိဏ္ဏံ ပုဂ္ဂလာနန္တိ ပုထုဇ္ဇနသောတာပန္နသကဒါဂါမီနံ။ ဒွိန္နံ ပုဂ္ဂလာနန္တိ အနာဂါမိအရဟန္တာနံ။ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ ပုဂ္ဂလောကာသဝါရေ။ ပုရိမနယေတိ ‘‘တိဏ္ဏံ ပုဂ္ဂလာန’’န္တိအာဒိကေ ပုရိမသ္မိံ ဝိဿဇ္ဇနနယေ။ ဩကာသန္တိ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနံ၊ ဣဓ ပန ဒုက္ခဝေဒနာ ¶ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပစ္ဆိမနယေတိ ‘‘ဒွိန္နံ ပုဂ္ဂလာန’’န္တိအာဒိကေ ဝိဿဇ္ဇနနယေ။ အနောကာသတာ အနနုသယနဋ္ဌာနတာ။

အနုသယဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ သာနုသယဝါရဝဏ္ဏနာ

၆၆-၁၃၁။ ‘‘သာနုသယော၊ ပဇဟတိ၊ ပရိဇာနာတီ’’တိ ပုဂ္ဂလော ဝုတ္တောတိ ‘‘ကာမရာဂေန သာနုသယော၊ ကာမရာဂံ ပဇဟတိ၊ ကာမရာဂံ ပရိဇာနာတီ’’တိအာဒီသု အနုသယသမင်္ဂိဘာဝေန ပဟာနပရိညာကိရိယာယ ကတ္တုဘာဝေန စ ပုဂ္ဂလော ဝုတ္တော၊ န ဓမ္မော။ ဘဝဝိသေသေန ဝါတိ ကေဝလေန ဘဝဝိသေသေန ဝါ။ ဣတရေသူတိ ပဋိဃာနုသယာဒီသု။ ဘဝါနုသယဝိသေသေန ဝါတိ ကာမဘဝါဒိဘဝဝိသိဋ္ဌာနုသယဝိသေသေန ဝါ။ သာနုသယတာနိရနုသယတာဒိကာတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပဟာနာပဟာနပရိညာပရိညာ ¶ သင်္ဂယှန္တိ။ နနု စ ဘဝဝိသေသေ ကေသဉ္စိ အနုသယာနံ အပ္ပဟာနန္တိ? န တံ အနုသယကတံ၊ အထ ခေါ ပစ္စယဝေကလ္လတော အနောကာသတာယ စာတိ နာယံ ဝိရောဓော။ ဒွီသု ဝေဒနာသူတိ သုခဥပေက္ခာသု ဝေဒနာသု ဒုက္ခာယ ဝေဒနာယ ကာမရာဂါနုသယေန နိရနုသယောတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဣဒမ္ပိ နတ္ထိ ပုဂ္ဂလဝသေန ဝုစ္စမာနတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘န ဟိ ပုဂ္ဂလဿ…ပေ… အနုသယာန’’န္တိ။ ယဒိပိ ပုဂ္ဂလဿ အနုသယနောကာသော အနောကာသော၊ တဿ ပန သာနုသယတာဒိဟေတု ဟောတီတိ ဒဿေန္တော ‘‘အနုသယဿ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ နိရနုသယတာဒီနန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန အပ္ပဟာနာပရိညာ သင်္ဂဏှာတိ။ ပရိဇာနနံ သမတိက္ကမနန္တိ ပရိညာဝါရေပိ ‘‘အပါဒါနေ နိဿက္ကဝစန’’န္တိ ဝုတ္တံ။

အနုသယနဋ္ဌာနတောတိ အနုသယနဋ္ဌာနဟေတု။ ‘‘အနနုသယနဋ္ဌာနတော’’တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ နိမိတ္တာပါဒါနဘာဝဒဿနတ္ထန္တိ သာနုသယဝါရေ နိမိတ္တဘာဝဒဿနတ္ထံ၊ ပဇဟနပရိညာဝါရေသု အပါဒါနဘာဝဒဿနတ္ထဉ္စာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ပဇဟတီတိ ဧတ္ထ ‘‘ရူပဓာတုယာ အရူပဓာတုယာ တတော မာနာနုသယံ ပဇဟတီ’’တိ ပါဠိပဒံ အာဟရိတွာ ယောဇေတဗ္ဗံ၊ န ပဇဟတီတိ ဧတ္ထ ပန ‘‘ဒုက္ခာယ ဝေဒနာယ တတော ကာမရာဂါနုသယံ နပ္ပဇဟတီ’’တိ။ ဧဝမာဒီသူတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပရိညာဝါရမ္ပိ သင်္ဂဏှာတိ။ ဘုမ္မနိဒ္ဒေသေနေဝ ဟေတုအတ္ထေနေဝ နိဒ္ဒိဋ္ဌာတိ အတ္ထော။

စတုတ္ထပဉှဝိဿဇ္ဇနေနာတိ ¶ ‘‘ယတော ဝါ ပန မာနာနုသယေန သာနုသယော၊ တတော ကာမရာဂါနုသယေန သာနုသယော’’တိ ဧတဿ ပဉှဿ ဝိဿဇ္ဇနေန။ တတ္ထ ဟိ ‘‘ရူပဓာတုယာ အရူပဓာတုယာ’’တိအာဒိနာ သရူပတော အနုသယနဋ္ဌာနာနိ ဒဿိတာနိ။ တဒတ္ထေတိ တံ အနုသယနဋ္ဌာနဒဿနံ အတ္ထော ဧတဿာတိ တဒတ္ထော၊ တသ္မိံ တဒတ္ထေ။ ‘‘အနုသယဿ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနဒဿနတ္ထံ အယံ ဝါရော အာရဒ္ဓါ’’တိအာဒိနာ ‘‘ယတော’’တိ ဧတေန အနုသယနဋ္ဌာနံ ဝုတ္တန္တိ ဣမမတ္ထံ ဝိဘာဝေတွာ။ ပမာဒလိခိတံ ဝိယ ဒိဿတိ ဥပ္ပန္န-သဒ္ဒေန ဝတ္တမာနုပ္ပန္နေ ဝုစ္စမာနေ။ ယထာ ပန ဥပ္ပဇ္ဇနဝါရေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ-သဒ္ဒေန ဥပ္ပတ္တိယောဂဒီပကတ္တာ ဥပ္ပတ္တိရဟာ ဝုစ္စန္တိ၊ ဧဝမိဓာပိ ဥပ္ပတ္တိအရဟေ ဝုစ္စမာနေ န ကောစိ ဝိရောဓော။ ယံ ပန ဝက္ခတိ ‘‘န ဟိ အပရိယာပန္နာနံ အနုသယုပ္ပတ္တိရဟဋ္ဌာနတာ’’တိ၊ သောပိ န ဒေါသော။ ယတ္ထ ယတ္ထ ဟိ အနုသယာ ဥပ္ပတ္တိရဟာ၊ တဒေဝ ဧကဇ္ဈံ ဂဟေတွာ ‘‘သဗ္ဗတ္ထာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ။ တထေဝ ဒိဿတီတိ တံ ပမာဒလိခိတံ ဝိယ ဒိဿတီတိ အတ္ထော။

ယတော ဥပ္ပန္နေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ယတော အနုသယနဋ္ဌာနတော ကာမဂါရာနုသယေန ဥပ္ပန္နေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တေန ¶ ကာမရာဂါနုသယေန ဥပ္ပတ္တိရဟဋ္ဌာနေ နိဿက္ကဝစနံ ကတံ ‘‘ယတော’’တိ။ တထာတိ ဧတ္ထ တထာ-သဒ္ဒေါ ယထာ ‘‘ယတော ဥပ္ပန္နေနာ’’တိ ဧတ္ထ ဥပ္ပတ္တိရဟဋ္ဌာနတော အနုသယဿ ဥပ္ပတ္တိရဟတာ ဝုတ္တာ၊ တထာ ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇနကေနာ’’တိ ဧတ္ထာပိ သာ ဧဝ ဝုစ္စတီတိ ဒီပေတီတိ အာဟ ‘‘သဗ္ဗဓမ္မေသု…ပေ… အာပန္နေနာ’’တိ။ တတ္ထ ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇနကော’’တိ ဝုတ္တေ အနုပ္ပဇ္ဇနကော န ဟောတီတိ အယမတ္ထော ဝိညာယတိ၊ တထာ စ သတိ တေန အနုပ္ပတ္တိ နိစ္ဆိတာတိ ဥပ္ပန္နသဘာဝတာ စ ပကာသိတာ ဟောတီတိ။ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗဓမ္မေသု…ပေ… အပနေတီ’’တိ။ ‘‘ယော ယတော ကာမရာဂါနုသယေန နိရနုသယော၊ သော တတော မာနာနုသယေန နိရနုသယော’’တိ ပုစ္ဆာယ ‘‘ယတော တတော’’တိ အာဂတတ္တာ ဝိဿဇ္ဇနေ ‘‘သဗ္ဗတ္ထာ’’တိ ပဒဿ နိဿက္ကဝသေနေဝ သက္ကာ ယောဇေတုန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘သဗ္ဗတ္ထာတိ…ပေ… န န သမ္ဘဝတီ’’တိ အာဟ။ ဘုမ္မတော အညတ္ထာပိ သဒ္ဒဝိဒူ ဣစ္ဆန္တိ၊ ယတော သဗ္ဗေသံ ပါဒကံ ‘‘သဗ္ဗတ္ထပါဒက’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ ဣဓ ပန နိဿက္ကဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သာနုသယဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ပဇဟနဝါရဝဏ္ဏနာ

၁၃၂-၁၉၇။ အပ္ပဇဟနသဗ္ဘာဝါတိ ¶ အပ္ပဟာနဿ၊ အပ္ပဟီယမာနဿ ဝါ သဗ္ဘာဝါ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ယော ကာမရာဂါနုသယံ ပဇဟတိ၊ န သော မာနာနုသယံ နိရဝသေသတော ပဇဟတိ၊ ယော စ မာနာနုသယံ နိရဝသေသတော ပဇဟတိ၊ န သော ကာမရာဂါနုသယံ ပဇဟတိ ပဂေဝ ပဟီနတ္တာ၊ တသ္မာ ‘‘ယော ဝါ ပန မာနာနုသယံ ပဇဟတိ၊ သော ကာမရာဂါနုသယံ ပဇဟတီတိ? နော’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယဒိ ဧဝံ ပဌမပုစ္ဆာယံ ကထန္တိ အာဟ ‘‘ယသ္မာ ပန…ပေ… ဝုတ္တ’’န္တိ။ တတ္ထ ပဟာနကရဏမတ္တမေဝါတိ ပဟာနကိရိယာသမ္ဘဝမတ္တမေဝ၊ န နိရဝသေသပ္ပဟာနန္တိ အဓိပ္ပာယော။ တေ ဌပေတွာတိ ဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာနုသယာဒီနံ နိရဝသေသပဇဟနကေ အဋ္ဌမကာဒိကေ ဌပေတွာ။ အဝသေသာတိ တဿ တဿ အနုသယဿ နိရဝသေသပ္ပဇဟနကေဟိ အဝသိဋ္ဌာ။ တေသု ယေသံ ဧကစ္စေ အနုသယာ ပဟီနာ၊ တေပိ အပ္ပဇဟနသဗ္ဘာဝေနေဝ နပ္ပဇဟန္တီတိ ဝုတ္တာ။ န စ ယထာဝိဇ္ဇမာနေနာတိ မဂ္ဂကိစ္စဘာဝေန ဝိဇ္ဇမာနပ္ပကာရေန ပဟာနေန ဝဇ္ဇိတာ ရဟိတာ ဧဝ ဝုတ္တာတိ ယောဇနာ။

ကေသဉ္စီတိ ¶ သောတာပန္နသကဒါဂါမိမဂ္ဂသမင်္ဂိသကဒါဂါမီနံ။ ပုန ကေသဉ္စီတိ အနာဂါမိအဂ္ဂမဂ္ဂသမင်္ဂိအရဟန္တာနံ။ ဥဘယန္တိ ကာမရာဂဝိစိကိစ္ဆာနုသယဒွယံ။ သေသာနန္တိ ‘‘သေသာ’’တိ ဝုတ္တာနံ ယထာဝုတ္တပုဂ္ဂလာနံ။ တေသန္တိ ဝုတ္တပ္ပကာရာနံ ဒွိန္နံ အနုသယာနံ။ ဥဘယာပ္ပဇဟနဿာတိ ကာမရာဂဝိစိကိစ္ဆာနုသယာပ္ပဇဟနဿ။ ကာရဏံ န ဟောတီတိ ယေသံ ဝိစိကိစ္ဆာနုသယော ပဟီနော၊ တေသံ တဿ ပဟီနတာ၊ ယေသံ ယထာဝုတ္တံ ဥဘယပ္ပဟီနံ၊ တေသံ တဒပ္ပဇဟနဿ ကာရဏံ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘တေသံ ပဟီနတ္တာ ‘နပ္ပဇဟန္တီ’တိ န သက္ကာ ဝတ္တု’’န္တိ။ အထ ပန န တတ္ထ ကာရဏံ ဝုတ္တံ၊ ယေန ကာရဏဝစနေန ယထာဝုတ္တဒေါသာပတ္တိ သိယာ၊ ကေဝလံ ပန သန္နိဋ္ဌာနေန တေသံ ပုဂ္ဂလာနံ ဂဟိတတာဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ ‘‘ကာမရာဂါနုသယဉ္စ နပ္ပဇဟန္တီ’’တိ၊ ဧဝမ္ပိ ပုစ္ဆိတဿ သံသယတ္ထဿ ကာရဏံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ တထာ စ သတိ ‘‘သေသပုဂ္ဂလာ တဿ အနုသယဿ ပဟီနတ္တာ နပ္ပဇဟန္တီ’’တိ ကာရဏံ ဝတ္တဗ္ဗမေဝါတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘န ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ န ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တနယေန ကာရဏံ န ဝတ္တဗ္ဗံ ကာရဏဘာဝဿေဝ အဘာဝတော။ ‘‘ဥဘယာပ္ပဇဟနဿ ကာရဏံ န ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ယထာ ပန ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ယော ကာမရာဂါနုသယံ…ပေ… ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ’’တိ အာဟ။ တေန ပဟီနာပ္ပဟီနဝသေန ¶ ကာရဏံ န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ပဟီနာနံယေဝ ပန ဝသေန ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။ သံသယတ္ထသင်္ဂဟိတေတိ သံသယတ္ထေန ပဒေန သင်္ဂဟိတေ။ သန္နိဋ္ဌာနပဒသင်္ဂဟိတံ ပန ပဟီယမာနတ္တာ ‘‘နပ္ပဇဟတီ’’တိ န သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ။

ပဇဟနဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ပဟီနဝါရဝဏ္ဏနာ

၂၆၄-၂၇၄။ ဖလဋ္ဌဝသေနေဝ ဒေသနာ အာရဒ္ဓါ၊ န မဂ္ဂဋ္ဌဝသေန၊ ကုတော ပုထုဇ္ဇနဝသေန။ ကသ္မာ? ဖလက္ခဏေ ဟိ အနုသယာ ပဟီနာတိ ဝုစ္စန္တိ၊ မဂ္ဂက္ခဏေ ပန ပဟီယန္တီတိ။ တေနေဝါဟ ‘‘မဂ္ဂသမင်္ဂီနံ အဂ္ဂဟိတတံ ဒီပေတီ’’တိ။ ပဋိလောမေ ဟိ ပုထုဇ္ဇနဝသေနပိ ဒေသနာ ဂဟိတာ ‘‘ယဿ ဒိဋ္ဌာနုသယော အပ္ပဟီနော၊ တဿ ဝိစိကိစ္ဆာနုသယော အပ္ပဟီနောတိ? အာမန္တာ’’တိအာဒိနာ။ အနုသယစ္စန္တပဋိပက္ခေကစိတ္တက္ခဏိကာနန္တိ အနုသယာနံ အစ္စန္တံ ပဋိပက္ခဘူတဧကစိတ္တက္ခဏိကာနံ။ မဂ္ဂသမင်္ဂီနန္တိ မဂ္ဂဋ္ဌာနံ။ ဧတ္ထ စ အနုသယာနံ အစ္စန္တပဋိပက္ခတာဂ္ဂဟဏေန ¶ ဥပ္ပတ္တိရဟတံ ပဋိက္ခိပတိ။ န ဟိ တေ အစ္စန္တပဋိပက္ခသမုပ္ပတ္တိတော ပရတော ဥပ္ပတ္တိရဟာ ဟောန္တိ။ မဂ္ဂသမင်္ဂိတာဂ္ဂဟဏေန အနုပ္ပတ္တိရဟတာပါဒိတတံ ပဋိက္ခိပတိ။ န ဟိ မဂ္ဂက္ခဏေ တေ အနုပ္ပတ္တိရဟတံ အာပါဒိတာ နာမ ဟောန္တိ၊ အထ ခေါ အာပါဒီယန္တီတိ။ ဧကစိတ္တက္ခဏိကတာဂ္ဂဟဏေန သန္တာနဗျာပါရံ။ တေနာဟ ‘‘န ကောစီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ တေတိ မဂ္ဂသမင်္ဂိနော။ န ကေဝလံ ပဟီနဝါရေယေဝ၊ အထ ခေါ အညေသုပီတိ ဒဿေန္တော ‘‘အနုသယ…ပေ… ဂဟိတာ’’တိ အာဟ။

၂၇၅-၂၉၆။ ယတ္ထ အနုသယော ဥပ္ပတ္တိရဟော၊ တတ္ထေဝဿ အနုပ္ပတ္တိရဟတာပါဒနန္တိ ‘‘အတ္တနော အတ္တနော ဩကာသေ ဧဝ အနုပ္ပတ္တိဓမ္မတံ အာပါဒိတော’’တိ အာဟ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘စက္ခုံ လောကေ ပိယရူပံ သာတရူပံ၊ ဧတ္ထေသာ တဏှာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧတ္ထ နိဝိသမာနာ နိဝိသတီ’’တိ (ဝိဘ။ ၂၀၃) ဝတွာ ပုန ဝုတ္တံ ‘‘စက္ခုံ လောကေ ပိယရူပံ သာတရူပံ၊ ဧတ္ထေသာ တဏှာ ပဟီယမာနာ ပဟီယတိ၊ ဧတ္ထ နိရုဇ္ဈမာနာ နိရုဇ္ဈတီ’’တိ (ဝိဘ။ ၂၀၄)။ တသ္မာတိ ယသ္မာ တဒေါကာသတ္တမေဝ ကာမဓာတုအာဒိဩကာသတ္တမေဝ အနုသယာနံ ဒီပေန္တိ ပဟီနာပ္ပဟီနဝစနာနိ၊ တသ္မာ။ အနောကာသေ တဒုဘယာဝတ္တဗ္ဗတာ ဝုတ္တာတိ ယသ္မာ ကာမရာဂပဋိဃာနုသယာနံ ဒွိန္နံ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနံ၊ သော ဧဝ ပဟာနောကာသောတိ ¶ သွာယံ တေသံ အညမညံ အနောကာသော၊ တသ္မိံ အနောကာသေ တဒုဘယဿ ပဟာနာပ္ပဟာနဿ နဝတ္တဗ္ဗတာ ဝုတ္တာ။ ကာမရာဂါနုသယောကာသေ ဟိ ပဋိဃာနုသယဿ အပ္ပဟီနတ္တာ သော ‘‘တတ္ထ ပဟီနော’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗော၊ အဋ္ဌိတတ္တာ ပန ‘‘တတ္ထ အပ္ပဟီနော’’တိ စ၊ တသ္မာ အနောကာသေ တဒုဘယာဝတ္တဗ္ဗတာ ဝုတ္တာတိ။ တေန သဒ္ဓိံ သမာနောကာသေတိ တေန ကာမရာဂေန သဒ္ဓိံ သမာနောကာသေ။ ‘‘သာဓာရဏဋ္ဌာနေ’’တိ ဝုတ္တေ ကာမဓာတုယံ သုခုပေက္ခာသု ပဟီနော နာမ ဟောတိ၊ န သမာနကာလေ ပဟီနော တတိယစတုတ္ထမဂ္ဂဝဇ္ဈတ္တာ ကာမရာဂမာနာနုသယာနံ။

ပဟီနဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ဓာတုဝါရဝဏ္ဏနာ

၃၃၂-၃၄၀။ အပ္ပဟီနုပ္ပတ္တိရဟဘာဝါ ဣဓ အနုဂမနသယနာနီတိ ဒဿေန္တော ‘‘ယသ္မိံ ¶ …ပေ… အတ္ထော’’တိ အာဟ။ ဣဓာပိ ယုတ္တာတိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ပရာမသတိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘ကာရဏလာဘေ ဥပ္ပတ္တိအရဟတံ ဒဿေတီ’’တိ (ယမ။ မူလဋီ။ အနုသယယမက ၁)။ ဆ ပဋိသေဓဝစနာနီတိ တိဿန္နံ ဓာတူနံ စုတူပပါတဝိသိဋ္ဌာနံ ပဋိသေဓနဝသေန ဝုတ္တဝစနာနိ၊ တတော ဧဝ ဓာတုဝိသေသနိဒ္ဓါရဏာနိ န ဟောန္တိ။ ပဋိသေဓောတိ ဟိ ဣဓ သတ္တာပဋိသေဓော ဝုတ္တောတိ အဓိပ္ပာယေန ဝဒတိ။ အညတ္ထေ ပန န-ကာရေ နာယံ ဒေါသော။ ဣမံ နာမ ဓာတုံ။ တံမူလိကာသူတိ ပဋိသေဓမူလိကာသု။ ဧဝဉှီတိ ‘‘န ကာမဓာတုယာ စုတဿ ကာမဓာတုံ ဥပပဇ္ဇန္တဿာ’’တိအာဒိနာ ပဌမယောဇနာယ သတိ။ နကာမဓာတုအာဒီသု ဥပပတ္တိကိတ္တနေနေဝ နကာမဓာတုအာဒိဂ္ဂဟဏေနပိ ဓာတုဝိသေသဿေဝ ဂဟိတတာယ အတ္ထတော ဝိညာယမာနတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘န ကာမဓာတု…ပေ… ဝိညာယတီ’’တိ။ ဘဉ္ဇိတဗ္ဗာတိ ဝိဘဇိတဗ္ဗာ။ ဝိဘာဂေါ ပနေတ္ထ ဒုဝိဓော ဣစ္ဆိတောတိ အာဟ ‘‘ဒွိဓာ ကာတဗ္ဗာတိ အတ္ထော’’တိ။ ပုစ္ဆာ စ ဝိဿဇ္ဇနာနိ စ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနာနိ။ ယထာ အဝုတ္တေ ဘင်္ဂါဘာဝဿ အဝိညာတတ္တာ ‘‘အနုသယာ ဘင်္ဂါ နတ္ထီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တထာ တယိဒံ ‘‘ကတိ အနုသယာ ဘင်္ဂါ’’တိ ဧတဒပေက္ခန္တိ တဒပိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ပုစ္ဆာပေက္ခဉှိ ဝိဿဇ္ဇနန္တိ။

ဓာတုဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အနုသယယမကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ စိတ္တယမကံ

ဥဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ

၁-၆၂။ သရာဂါဒီတိ ¶ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန ‘‘ယဿ သရာဂံ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န နိရုဇ္ဈတီ’’တိ အာရဘိတွာ ယာဝ ‘‘ယဿ အဝိမုတ္တံ စိတ္တ’’န္တိ ဝါရော၊ တာဝ သင်္ဂဏှာတိ။ ကုသလာဒီတိ ပန အာဒိ-သဒ္ဒေန ‘‘ယဿ ကုသလံ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န နိရုဇ္ဈတီ’’တိ အာရဘိတွာ ယာဝ ‘‘ယဿ သရဏံ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န နိရုဇ္ဈတီ’’တိ ဝါရော၊ တာဝ သင်္ဂဏှာတိ၊ တသ္မာ သရာဂါဒိကုသလာဒီဟီတိ သရာဂါဒီဟိ အဝိမုတ္တန္တေဟိ၊ ကုသလာဒီဟိ အရဏန္တေဟိ ပဒေဟိ မိဿကာ ဝါရာ။ သုဒ္ဓိကာတိ ကေဝလာ ယထာဝုတ္တသရာဂါဒီဟိ ကုသလာဒီဟိ စ အမိဿကာ။ တယော တယောတိ ပုဂ္ဂလဓမ္မဝသေန ¶ တယော တယော မဟာဝါရာ။ ယဒိ ဧဝံ ကထံ သောဠသ ပုဂ္ဂလဝါရာတိ အာဟ ‘‘တတ္ထ တတ္ထ ပန ဝုတ္တေ သမ္ပိဏ္ဍေတွာ’’တိ။ တတ္ထ တတ္ထ သောဠသဝိဓေ သရာဂါဒိမိဿကစိတ္တေ ဝုတ္တေ ပုဂ္ဂလေ ဧဝ ဧကဇ္ဈံ သမ္ပိဏ္ဍေတွာ သင်္ဂဟေတွာ ‘‘သောဠသ ပုဂ္ဂလဝါရာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဓမ္မပုဂ္ဂလဓမ္မဝါရာ’’တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ န နိရန္တရံ ဝုတ္တေတိ ဓမ္မေ ပုဂ္ဂလဓမ္မေ စ အနာမသိတွာ သောဠသသုပိ ဌာနေသု နိရန္တရံ ပုဂ္ဂလေ ဧဝ ဝုတ္တေ သမ္ပိဏ္ဍေတွာ သောဠသ ပုဂ္ဂလဝါရာ န ဝုတ္တာတိ အတ္ထော။

သံသဂ္ဂဝသေနာတိ သံသဇ္ဇနဝသေန ဒေသနာယ ဝိမိဿနဝသေန။ အညထာ ဟိ ဥပ္ပာဒနိရောဓာ ပစ္စုပ္ပန္နာနာဂတကာလာ စ ကထံ သံသဇ္ဇီယန္တိ။ သေသာနမ္ပိ ဝါရာနန္တိ ဥပ္ပာဒုပ္ပန္နဝါရာဒီနံ။ တံတံနာမတာတိ ယထာ ‘‘ယဿ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ စိတ္တံ ဥပ္ပန္န’’န္တိအာဒိနာ ဥပ္ပာဒဥပ္ပန္နဘာဝါမသနတော ဥပ္ပာဒဥပ္ပန္နဝါရောတိ နာမံ ပါဠိတော ဧဝ ဝိညာယတိ၊ ဧဝံ သေသဝါရာနမ္ပီတိ အာဟ ‘‘တံတံနာမတာ ပါဠိအနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ။

ဥဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ

၆၃။ တထာရူပဿေဝါတိ ပစ္ဆိမစိတ္တသမင်္ဂိနော ဧဝ။ တဉ္စ စိတ္တန္တိ တဉ္စ ယထာဝုတ္တက္ခဏံ ပစ္ဆိမစိတ္တံ။ ‘‘ဧဝံပကာရ’’န္တိ ဣမဿ အတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ဘင်္ဂက္ခဏသမင်္ဂိမေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ နိရုဇ္ဈမာနာကာရဿ ‘‘ဧဝံပကာရ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ။

၆၅-၈၂။ ဒွယမေတန္တိ ¶ ယံ ‘‘ခဏပစ္စုပ္ပန္နမေဝ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒက္ခဏာပဂမေန ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ထ နာမ၊ တဒေဝ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ ဥပ္ပာဒံ ပတ္တတ္တာ ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ထ၊ အနတီတတ္တာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ နာမာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဧတံ ဥဘယမ္ပိ။ ဧဝံ န သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ ဣမိနာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန န သက္ကာ ဝတ္တုံ၊ ပကာရန္တရေန ပန သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ အဓိပ္ပာယော။ တတ္ထ ‘‘န ဟီ’’တိအာဒိနာ ပဌမပက္ခံ ဝိဘာဝေတိ။ ဝိဘဇိတဗ္ဗံ သိယာတိ ‘‘ဘင်္ဂက္ခဏေ တံ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ထ၊ နော စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ တံ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ထ စေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စာ’’တိ ဝိဘဇိတဗ္ဗံ သိယာ၊ န စ ဝိဘတ္တံ ¶ ။ ‘‘အာမန္တာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ ခဏပစ္စုပ္ပန္နေ စိတ္တေ ဝုတ္တနယေန ဥဘယဿပိ လဗ္ဘမာနတ္တာ၊ န စ ဝုတ္တံ။ ဣဒါနိ ယေန ပကာရေန သက္ကာ ဝတ္တုံ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘စိတ္တဿ ဘင်္ဂက္ခဏေ’’တိအာဒိမာဟ။ ပုဂ္ဂလော ဝုတ္တော၊ ပုဂ္ဂလဝါရော ဟေသောတိ အဓိပ္ပာယော။ တဿာတိ ပုဂ္ဂလဿ။ န စ ကိဉ္စိ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စိတ္တဿ ဘင်္ဂက္ခဏသမင်္ဂိဘာဝတော။ တံ ပန စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ယံ စိတ္တသမင်္ဂီ သော ပုဂ္ဂလောတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယဒိ အနေကစိတ္တဝသေနာယံ ယမကဒေသနာ ပဝတ္တာတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘စိတ္တန္တိ ဟိ…ပေ… တိဋ္ဌတီ’’တိ။ သန္နိဋ္ဌာနဝသေန နိယမော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ အညထာ ‘‘နော စ တေသံ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိအာဒိနာ ပဋိသေဓော န ယုဇ္ဇေယျာတိ အဓိပ္ပာယော။ တာဒိသန္တိ တထာရူပံ၊ ယဒဝတ္ထော ဥပ္ပန္နဥပ္ပဇ္ဇမာနတာဒိပရိယာယေဟိ ဝတ္တဗ္ဗော ဟောတိ၊ တဒဝတ္ထန္တိ အတ္ထော။

၈၃-၁၁၃။ ဣမဿ ပုဂ္ဂလဝါရတ္တာတိ ‘‘ယဿ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇမာန’’န္တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တဿ ဣမဿ အတိက္ကန္တကာလဝါရဿ ပုဂ္ဂလဝါရတ္တာ။ ပုဂ္ဂလော ပုစ္ဆိတောတိ ‘‘ယဿ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ…ပေ… တဿ စိတ္တ’’န္တိ စိတ္တသမင်္ဂိပုဂ္ဂလော ပုစ္ဆိတောတိ ပုဂ္ဂလဿေဝ ဝိဿဇ္ဇနေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ဣတရထာ အညံ ပုစ္ဆိတံ အညံ ဝိဿဇ္ဇိတံ သိယာ။ န ကောစိ ပုဂ္ဂလော န ဂဟိတော သဗ္ဗသတ္တာနံ အနိဗ္ဗတ္တစိတ္တတာဘာဝတော။ တေ စ ပန သဗ္ဗေ ပုဂ္ဂလာ။ နိရုဇ္ဈမာနက္ခဏာတီတစိတ္တာတိ နိရုဇ္ဈမာနက္ခဏာ ဟုတွာ အတီတစိတ္တာ။ တထာ ဒုတိယတတိယာတိ ယထာ ပဌမပဉှော အနဝသေသပုဂ္ဂလဝိသယတ္တာ ပဋိဝစနေန ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗော သိယာ၊ တထာ တတော ဧဝ ဒုတိယတတိယပဉှာ ‘‘အာမန္တာ’’ဣစ္စေဝ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗာ သိယုန္တိ အတ္ထော။ စတုတ္ထော ပန ပဉှော ဧဝံ ဝိဘဇိတွာ ပုဂ္ဂလဝသေနေဝ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗောတိ ဒဿေန္တော ‘‘ပစ္ဆိမစိတ္တဿာ’’တိအာဒိံ ဝတွာ တထာ အဝစနေ ကာရဏံ ဒဿေန္တော ‘‘စိတ္တဝသေန ပုဂ္ဂလဝဝတ္ထာနတော’’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘ဘင်္ဂက္ခဏေ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒက္ခဏံ ¶ ဝီတိက္ကန္တ’’န္တိ ဣမိနာ ဝတ္တမာနဿ စိတ္တဿ ဝသေန ပုဂ္ဂလော ဥပ္ပာဒက္ခဏာတီတစိတ္တော၊ ‘‘အတီတံ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒက္ခဏဉ္စ ဝီတိက္ကန္တန္တိ ဘင်္ဂက္ခဏဉ္စ ဝီတိက္ကန္တ’’န္တိ ဣမိနာ ပန အတီတဿ စိတ္တဿ ဝသေန ပုဂ္ဂလော ဥပ္ပာဒက္ခဏာတီတစိတ္တော ဝုတ္တော။

တတ္ထာတိ တေသု ဒွီသု ပုဂ္ဂလေသု။ ပုရိမဿာတိ ပဌမံ ဝုတ္တဿ သန္နိဋ္ဌာနပဒသင်္ဂဟိတဿ စိတ္တံ န ဘင်္ဂက္ခဏံ ဝီတိက္ကန္တံ။ ‘‘နော စ ဘင်္ဂက္ခဏံ ဝီတိက္ကန္တ’’န္တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ ပစ္ဆိမဿ ဝီတိက္ကန္တံ စိတ္တံ ဘင်္ဂက္ခဏန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ဘင်္ဂက္ခဏဉ္စ ဝီတိက္ကန္တ’’န္တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ ဧဝမာဒိကော ပုဂ္ဂလဝိဘာဂေါတိ ဒုတိယပဉှာဒီသု ဝုတ္တံ သန္ဓာယာဟ။ တဿ စိတ္တဿ တံတံခဏဝီတိက္ကမာဝီတိက္ကမဒဿနဝသေနာတိ ¶ တဿ တဿ ဥပ္ပာဒက္ခဏဿ ဘင်္ဂက္ခဏဿ စ ယထာရဟံ ဝီတိက္ကမဿ အဝီတိက္ကမဿ စ ဒဿနဝသေန ဒဿိတော ဟောတိ ပုဂ္ဂလဝိဘာဂေါတိ ယောဇနာ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ အတိက္ကန္တကာလဝါရေ။ ပုဂ္ဂလဝိသိဋ္ဌံ စိတ္တံ ပုစ္ဆိတံ ‘‘ယဿ စိတ္တံ တဿ စိတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ။ ယဒိပိ ပုဂ္ဂလပ္ပဓာနာ ပုစ္ဆာ ပုဂ္ဂလဝါရတ္တာ။ အထာပိ စိတ္တပ္ပဓာနာ ပုဂ္ဂလံ ဝိသေသနဘာဝေန ဂဟေတွာ စိတ္တဿ ဝိသေသိတတ္တာ။ ဥဘယထာပိ ဒုတိယပုစ္ဆာယ ‘‘အာမန္တာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ အနဝသေသပုဂ္ဂလဝိသယတ္တာ။ တထာ ပန အဝတွာ ‘‘အတီတံ စိတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ကသ္မာ နိရောဓက္ခဏ…ပေ… ဒဿနတ္ထန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ ဧသ နယော ‘‘န နိရုဇ္ဈမာန’’န္တိ ဧတ္ထာပီတိ နိရုဇ္ဈမာနံ ခဏံ နိရောဓက္ခဏံ ခဏံ ဝီတိက္ကန္တကာလံ ကိံ တဿ စိတ္တံ န ဟောတီတိ အတ္ထော။

၁၁၄-၁၁၆။ သရာဂပစ္ဆိမစိတ္တဿာတိ သရာဂစိတ္တေသု ပစ္ဆိမဿ စိတ္တဿ၊ ဧကဿ ပုဂ္ဂလဿ ရာဂသမ္ပယုတ္တစိတ္တေသု ယံ သဗ္ဗပစ္ဆိမံ စိတ္တံ၊ တဿ။ သော ပန ပုဂ္ဂလော အနာဂါမီ ဝေဒိတဗ္ဗော။ န နိရုဇ္ဈတိ နိရောဓာသမင်္ဂိတာယ။ နိရုဇ္ဈိဿတိ ဣဒါနိ နိရောဓံ ပါပုဏိဿတိ။ အပ္ပဋိသန္ဓိကတ္တာ ပန တတော အညံ နုပ္ပဇ္ဇိဿတိ။ ဣတရေသန္တိ ယထာဝုတ္တသရာဂပစ္ဆိမစိတ္တသမင်္ဂိံ ဝီတရာဂစိတ္တသမင်္ဂိဉ္စ ဌပေတွာ အဝသေသာနံ ဣတရသေက္ခာနဉ္စေဝ ပုထုဇ္ဇနာနဉ္စ။

နိဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

စိတ္တယမကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဓမ္မယမကံ

၁။ ပဏ္ဏတ္တိဝါရော

ဥဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ

၁-၁၆။ ယထာ ¶ မူလယမကေ ကုသလာဒိဓမ္မာ ဒေသိတာတိ ကုသလာကုသလာဗျာကတာ ဓမ္မာ ကုသလကုသလမူလာဒိဝိဘာဂတော ¶ မူလယမကေ ယမကဝသေန ယထာ ဒေသိတာ။ အညထာတိ ကုသလကုသလမူလာဒိဝိဘာဂတော အညထာ၊ ခန္ဓာဒိဝသေနာတိ အတ္ထော။

ဥဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ပဝတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာ

၃၃-၃၄။ တံ ပန ကမ္မသမုဋ္ဌာနာဒိရူပံ အဂ္ဂဟေတွာ။ ကေစီတိ ဓမ္မသိရိတ္ထေရံ သန္ဓာယာဟ။ သော ဟိ ‘‘စိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပဝသေန ဝုတ္တ’’န္တိ အဋ္ဌကထံ အာဟရိတွာ ‘‘ဣမသ္မိံ ပဉှေ ကမ္မသမုဋ္ဌာနာဒိရူပဉ္စ လဗ္ဘတီ’’တိ အဝေါစ။ တထာ စ ဝတွာ ပဋိလောမပါဠိံ ဒဿေတွာ ‘‘စိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပမေဝ ဣဓာဓိပ္ပေတံ။ ကမ္မသမုဋ္ဌာနာဒိရူပေ န ဝိဓာနံ၊ နာပိ ပဋိသေဓော’’တိ အာဟ။ တထာတိ ယထာ ဝုတ္တပ္ပကာရေ ပါဌေ စိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပမေဝ အဓိပ္ပေတံ၊ တထာ ဧတ္ထာပီတိ အတ္ထော။ နောတိ ဝုတ္တန္တိ ဝဒန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တံ ပနေတန္တိ ယထာ ဥဒ္ဓဋဿ ပါဌဿ အတ္ထဝစနံ၊ ဧဝံ န သက္ကာ ဝတ္တုံ။ ကသ္မာတိ အာဟ ‘‘စိတ္တဿ ဘင်္ဂက္ခဏေ…ပေ… ပဋိသေဓသိဒ္ဓိတော’’တိ။ သွာယံ ပဋိသေဓော ဟေဋ္ဌာ ဒဿိတောယေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။

ယေ စ ဝဒန္တီတိ ဧတ္ထ ယေ စာတိ ဝဇိရဗုဒ္ဓိတ္ထေရံ သန္ဓာယာဟ။ သော ဟိ ‘‘သောတာပတ္တိမဂ္ဂက္ခဏေ’’တိအာဒိနာ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂပါဠိံ အာဟရိတွာ ‘‘ယထာ တတ္ထ သတိပိ ကမ္မဇာဒိရူပေ ဌပေတွာ စိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပန္တိ စိတ္တပဋိဗဒ္ဓတ္တာ စိတ္တဇရူပမေဝ ဌပေတဗ္ဗဘာဝေန ဥဒ္ဓဋံ၊ ဧဝမိဓာပိ စိတ္တဇရူပမေဝ ကထိတ’’န္တိ ဝဒတိ။ တဉ္စ နေသံ ဝစနံ တထာ န ဟောတိ၊ ယထာ တေဟိ ဥဒါဟဋံ၊ ဝိသမောယံ ဥပညာသောတိ အတ္ထော။ ယထာ စ တံ တထာ န ဟောတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ယေသဉှီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေသန္တိ ကမ္မဇာဒီနံ။ တဿာတိ မဂ္ဂဿ။ တေတိ အဗျာကတာ၊ ယေ ဥပ္ပာဒနိရောဓဝန္တော။ အဝိဇ္ဇမာနေသု စ ဥပ္ပာဒနိရောဓေသု နိဗ္ဗာနဿ ဝိယ။

သန္နိဋ္ဌာနေန ¶ ဂဟိတေသု ပုဂ္ဂလေသု။ တေသု ဟိ ကေစိ အကုသလာဗျာကတစိတ္တာနံ ဥပ္ပာဒက္ခဏသမင်္ဂိနော၊ ကေစိ အဗျာကတစိတ္တဿ၊ ကေစိ ကုသလာဗျာကတစိတ္တဿ၊ တေသု ပုရိမာ ဒွေ ¶ ပဌမကောဋ္ဌာသေန သင်္ဂဟိတာ တဿ ကုသလုပ္ပတ္တိပဋိသေဓပရတ္တာ၊ တေ ပန ဘဝဝသေန ဝိဘဇိတွာ ဝတ္တဗ္ဗာတိ ဒဿေန္တော ‘‘ပဉ္စဝေါကာရေ’’တိအာဒိမာဟ။ ဧဝန္တိ ယထာဝုတ္တနယေန။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗပဉှေသု။

<