📜

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

အဘိဓမ္မာဝတာရ-ပုရာဏဋီကာ

၁။ ပဌမော ပရိစ္ဆေဒေါ

စိတ္တနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၈။ တတ္ထ ¶ ¶ တေသု စတုဗ္ဗိဓေသု ပရမတ္ထေသု၊ ဇာတိနိဒ္ဓါရဏံ။ စိတ္တန္တိ စိတ္တံ နာမ။ ဝိဇာနာတီတိ ဝိဇာနနံ၊ ဝိသယာနံ ဝိဇာနနံ ဝိသယဝိဇာနနံ။ စိတ္တသရူပပရိဒီပနမိဒံ ဝစနံ။ တဿ ပန စိတ္တဿ ကော ဝစနတ္ထော ကော သဒ္ဒတ္ထော။ ဝုစ္စတေ အာစရိယေန။ သဗ္ဗသင်္ဂါဟကဝသေန သဗ္ဗေသံ စိတ္တာနံ သင်္ဂါဟကနယဝသေန။ အာရမ္မဏံ စိန္တေတိ ဇာနာတီတိ စိတ္တံ၊ တဒါ သဗ္ဗံ စိတ္တံ အဓိပ္ပေတံ။ ဇဝနဝီထိဝသေန အတ္တသန္တာနံ စိနောတီတိ စိတ္တံ၊ တဒါ ကုသလာကုသလမဟာကိရိယာစိတ္တံ အဓိပ္ပေတံ။ အညေသံ ဇဝနာနံ အဂ္ဂဟဏံ ကာမာဝစရဇဝနာနိ ဧဝ ယေဘုယျဝသေန သတ္တက္ခတ္တုံ ဇဝန္တီတိ ဉာပနတ္ထံ။

၉။ ဝိစိတ္တံ ¶ ကရဏံ ယဿ တံ ဝိစိတ္တကရဏံ၊ တဿ ဘာဝေါ ဝိစိတ္တကရဏာ။ ‘‘ဣမဿ ရူပဿ ဥဒ္ဓံ ဣဒံ ဟောတု၊ ဟေဋ္ဌာ ဣဒံ ဟောတု၊ ဥဘယပဿေ ဣဒ’’န္တိ စိန္တေတွာ ယထာစိန္တိတေန ကမေန သေသစိတ္တရူပနိပ္ဖာဒနံ ဟောတိ၊ ဧဝံ ယံ ကိဉ္စိ လောကေ ဝိစိတ္တံ သိပ္ပဇာတံ၊ သဗ္ဗံ တံ စိတ္တေနေဝ ကရီယတိ။ ဧဝံ ဝိစိတ္တကရဏတာယ စိတ္တံ။ တဒါ ကရဏတာယ စိတ္တံ ကရောတီတိ စိတ္တံ။ ဣဒံ တဒ္ဓိတပဒံ။ ဝါ အယံ အညော နယော ¶ ။ တံ အတ္တနော စိတ္တတာယ အညဒေဝ သရာဂံ စိတ္တံ၊ အညံ သဒေါသံ၊ အညံ သမောဟံ။ အညံ ကာမာဝစရံ၊ အညံ ရူပါဝစရာဒိဘေဒံ။ အညံ ရူပါရမ္မဏံ၊ အညံ သဒ္ဒါဒိအာရမ္မဏံ။ ရူပါရမ္မဏေသုပိ အညံ နီလာရမ္မဏံ၊ အညံ ပီတာဒိအာရမ္မဏံ။ သဒ္ဒါဒိအာရမ္မဏေသုပိ ဧသေဝ နယော။ သဗ္ဗေသုပိ တေသု အညံ ဟီနံ၊ အညံ မဇ္ဈိမံ၊ အညံ ပဏီတံ။ ဟီနာဒီသုပိ အညံ ဆန္ဒာဓိပတေယျံ၊ အညံ စိတ္တာဓိပတေယျံ၊ အညံ ဝီရိယာဓိပတေယျံ၊ အညံ ဝီမံသာဓိပတေယျံ၊ တသ္မာ ယဿ ဣမေသံ သမ္ပယုတ္တဘူမိအာရမ္မဏဟီနမဇ္ဈိမပဏီတာဓိပတီနံ ဝသေန အတ္တနော စိတ္တတာယ စိတ္တံ။ စိတ္တော ဧတသ္မိံ အတ္ထီတိ စိတ္တံ။ တဒါ သဗ္ဗံ စိတ္တံ။ ပညတ္တိယမ္ပိ ဝိညာဏေ ဝိစိတ္တေ စိတ္တဿ ကမ္မံ စိတ္တကမ္မံ၊ စိတ္တကမ္မမေဝ စိတ္တကမ္မကံ၊ စိတ္တကမ္မကေ ဝိစိတ္တေ ဣဓ ဣမသ္မိံ အဓိကာရေ စိတ္တသမ္မုတိ စိတ္တသဒ္ဒေါ ဝိညာဏေ စိတ္တေ ဝိညုနာ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

တံ ပန သဗ္ဗသင်္ဂါဟကဝသေန စိန္တေတီတိအာဒိနာ ဝုတ္တပ္ပကာရံ စိတ္တံ။ သာရမ္မဏတော သာရမ္မဏဘာဝေန ဧကဝိဓံ။ သဝိပါကာဝိပါကတော သဝိပါကာဝိပါကဝသေန ဒုဝိဓံ။ တတ္ထ တသ္မိံ ဒုဝိဓေ စိတ္တေ သဝိပါကံ နာမ စိတ္တံ ကုသလာကုသလံ၊ အဝိပါကံ အဗျာကတံ၊ ကုသလာကုသလဘာဝေန အကထိတန္တိ အတ္ထော။ ကုသလဇာတိ အကုသလဇာတိ အဗျာကတဇာတီတိ ဇာတိဘေဒတော တိဝိဓံ။

တတ္ထ တသ္မိံ ဝစနေ ‘‘ကုသလ’’န္တိ ဧတဿ သဒ္ဒဿ ပန ကော ဝစနတ္ထော။

၁၀။ ကုစ္ဆိတာနံ သလနတော ပါပကာနံ ဓမ္မာနံ ကမ္ပနတော ဝိဒ္ဓံသနတော။ ကုစ္ဆိတေနာကာရေန သယန္တီတိ ကုသာ၊ ကုသာနံ အကုသလသင်္ခါတာနံ လဝနေန ဆိန္ဒနတော။ ကုစ္ဆိတေ သာတိ တနုံ ကရောတီတိ ကုသံ၊ ကုသေန ဉာဏေန လာတဗ္ဗတ္တာ ဂဟေတဗ္ဗတ္တာ။ ဝါ အယံ အညော နယော။

၁၁။ ကုသလသဒ္ဒေါယံ ¶ အယံ ကုသလသဒ္ဒေါ ဆေကေ အတ္ထေ အာရောဂျတ္ထေ အနဝဇ္ဇတ္ထေ ဣဋ္ဌဝိပါကေ အတ္ထေပိ ဒိဋ္ဌော အမှေဟိ။ ဣဓ ဣမသ္မိံ အဓိကာရေ အနဝဇ္ဇာဒိကေ အတ္ထေ ဒိဋ္ဌော။ အာဒိ-သဒ္ဒေန အာရောဂျတ္ထဣဋ္ဌဝိပါကတ္ထာ ¶ ဂဟေတဗ္ဗာ။ ဒိဋ္ဌော ယသ္မာ၊ တသ္မာ အနဝဇ္ဇဣဋ္ဌဝိပါကလက္ခဏံ ကုသလံ။ နတ္ထိ အဝဇ္ဇံ ကိလေသာဝဇ္ဇံ ကိလေသဒေါသော ကိလေသဒရထော ဧတဿာတိ အနဝဇ္ဇံ၊ ကမ္မေန ဝိပစ္စီယတေတိ ဝိပါကော၊ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌာဒိအာရမ္မဏာနုဘဝနဝသေန၊ အတ္တနော သဘာဝေန စ ဣဋ္ဌော ဝိပါကော ဧတဿာတိ ဣဋ္ဌဝိပါကံ၊ အနဝဇ္ဇမေဝ ဣဋ္ဌဝိပါကံ၊ တံ လက္ခီယတိ အနေန အဝိညာတံ လက္ခိတဗ္ဗံ ကုသလန္တိ လက္ခဏံ၊ အနဝဇ္ဇဣဋ္ဌဝိပါကံ လက္ခဏံ ဧတဿာတိ အနဝဇ္ဇဣဋ္ဌဝိပါကလက္ခဏံ။ အနဝဇ္ဇဣဋ္ဌဝိပါကမေဝ ကုသလံ။ နနု ကထံ သယမေဝ အတ္တနော လက္ခဏံ ဘဝေယျာတိ စောဒနာ ဘဝေယျ ဝိညာတာဝိညာတသဒ္ဒတ္ထဘာဝေန လက္ခဏလက္ခိတဗ္ဗဘာဝယုတ္တိတော။ ကုသလသဒ္ဒတ္ထဝသေန ဟိ အဝိညာတံ အပါကဋံ ကုသလံ လက္ခိတဗ္ဗံ ဟောတိ။ အနဝဇ္ဇဣဋ္ဌဝိပါကသဒ္ဒတ္ထဝသေန ဝိညာတံ ပါကဋံ ကုသလံ လက္ခဏံ ဟောတိ။ အကုသလဝိဒ္ဓံသနရသံ အကုသလာနံ ဝိဒ္ဓံသနံ အကုသလဝိဒ္ဓံသနံ၊ တံ ရသော ကိစ္စမေတဿာတိ အကုသလဝိဒ္ဓံသနရသံ၊ အကုသလဝိဒ္ဓံသနကိစ္စံ။ ဝေါဒါနဘာဝေန ပစ္စုပဋ္ဌာတီတိ ဝေါဒါနပစ္စုပဋ္ဌာနံ၊ ဝေါဒါနဥပဋ္ဌာနာကာရံ ဝေါဒါနဂယှာကာရံ။ ဝါ အယံ အညော နယော။ ဝဇ္ဇပဋိပက္ခတ္တာ အနဝဇ္ဇလက္ခဏမေဝ ကုသလံ၊ ဝဇ္ဇပဋိပက္ခလက္ခဏံ ကုသလန္တိ အတ္ထော။ ဝေါဒါနဘာဝရသံ ဝေါဒါနဘာဝသမ္ပတ္တိကံ။ ဣဋ္ဌဝိပါကပစ္စုပဋ္ဌာနံ ဣဋ္ဌဝိပါကဖလံ။ ယောနိသောမနသိကာရပဒဋ္ဌာနံ ပဒဉ္စ တံ ဌာနဉ္စာတိ ပဒဋ္ဌာနံ၊ ဥဘော ကာရဏတ္ထာဓိဝစနံ၊ တသ္မာ အာသန္နကာရဏန္တိ အတ္ထော၊ ဣတရထာ ပုနရုတ္တိဒေါသော သိယာ၊ ယောနိသောမနသိကာရော ပဒဋ္ဌာနံ အာသန္နကာရဏံ ဧတဿာတိ ယောနိသောမနသိကာရပဒဋ္ဌာနံ။

သာဝဇ္ဇာနိဋ္ဌဝိပါကလက္ခဏံ ¶ အကုသလံ။ တဒုဘယဝိပရီတံ တေဟိ ဥဘယေဟိ ကုသလာကုသလေဟိ ဝိပရီတံ အဝိပါကလက္ခဏံ ဧတဿာတိ တဒုဘယဝိပရီတလက္ခဏံ အဗျာကတံ။ ဝါ အယံ အညော နယော။ အဝိပါကာရဟံ ဝိပါကဿ အနနုစ္ဆဝိကံ။

သဝတ္ထုကာဝတ္ထုကဘေဒတောတိ သဝတ္ထုကံ ဟဒယဝတ္ထုကံ၊ အဝတ္ထုကံ ဟဒယဝတ္ထုဝိရဟိတံ။

၁၂။ ဥဒ္ဒါနတော သင်္ခေပဝသေန ကိလေသဝတ္ထုဝသေန ဒုဝေ ကာမာ ဟောန္တိ။ ဆန္ဒရာဂေါဝ ကိလေသော၊ တေဘူမကေ ပဝတ္တံ ဝဋ္ဋသဟိတံ ဝတ္ထု၊ ဝသတိ ကိလေသော ဧတ္ထာတိ ဝတ္ထု။

၁၃။ ကိလေသကာမော ဝတ္ထုံ ကာမေတိ ဣစ္ဆတိ၊ ဝတ္ထု ကိလေသကာမေန ကာမီယတိ ဣစ္ဆီယတီတိ ကတ္တုကာရကကမ္မကာရကဒွယေ သာဓနဒွယေ ဧသ ဧသော ဒုဝိဓောပိ ကာမော သိဇ္ဈတိ။

၁၄-၅။ သော ¶ အယံ ဒုဝိဓောပိ ကာမော ယသ္မိံ ပဒေသေ သမ္ပတ္တီနံ ဝသေန အဝစရတိ၊ ဣတိ တသ္မာ ကာရဏာ သော ပန ပဒေသော စတုပါယာနံ ဆန္နံ ဒေဝါနံ မနုဿာနံ ဝသေန ဧဝ ဧကာဒသဝိဓော ဟောတိ။

၁၆။ ကာမောဝစရတီတိ ဧတ္ထ ဧတသ္မိံ ဧကာဒသဝိဓေ ပဒေသေ ကာမော အဝစရတိ၊ ဣတိ တသ္မာ ကာရဏာ သော ပဒေသော အဿ ကာမဿ အနေန ကာမေန အဘိလက္ခိတတ္တာ ကာမာဝစရသညိတော။ အဘိလက္ခိတသဒ္ဒပ္ပယောဂေ တတိယတ္ထေ ‘‘အဿာ’’တိ ဆဋ္ဌီ ဟောတီတိ သဒ္ဒသတ္ထဝိဒူ ပဌန္တိ။ သသတ္ထာဝစရော ပဒေသော ဝိယ သတ္တေ သသန္တိ ဟိံသန္တိ တေဟီတိ သတ္ထာ၊ သဟ သတ္ထေဟီတိ သသတ္ထာ၊ သသတ္ထာ ပုရိသာ အဝစရန္တိ ဧတ္ထာတိ သသတ္ထာဝစရော။ ယထာ ဟိ ယသ္မိံ ပဒေသေ သသတ္ထာ ပုရိသာ အဝစရန္တိ၊ သော ပဒေသော ဝိဇ္ဇမာနေသုပိ ¶ အညေသု ဒွိပဒစတုပ္ပဒေသု အဝစရန္တေသု တေသံ ဥပလက္ခိတတ္တာ ‘‘သသတ္ထာဝစရော’’တွေဝ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ ဝိဇ္ဇမာနေသုပိ အညေသု ရူပါဝစရာဒီသု တတ္ထ အဝစရန္တေသု တေသံ အဘိလက္ခိတတ္တာ အယံ ပဒေသော ‘‘ကာမာဝစရော’’တွေဝ ဝုစ္စတိ။

၁၇။ ယထာ ရူပဘဝေါ ဥတ္တရပဒဿ လောပံ ကတွာ ရူပန္တိ ဝုတ္တော၊ ဧဝံ တထာ သွာယံ သော အယံ ဧသော ကာမာဝစရော ဥတ္တရပဒဿ လောပံ ကတွာ ကာမော ဣတိ သညိတော ကာမော နာမ ဥဒီရိတော ပဏ္ဍိတေန ကထိတော။

၁၈။ တသ္မိံ ကာမေ ဣဒံ စိတ္တံ တသ္မိံ ကာမာဝစရေ သဒါ အဝစရတိ၊ ဣတိ တသ္မာ ကာရဏာ ကာမာဝစရံ ဣတိ ဧဝံ ကာမဃာတိနာ ကာမာနံ ဝိနာသကေန ဗုဒ္ဓေန ကထိတံ။ ကိဉ္စာပိ ဧတံ ရူပါရူပဘဝေသုပိ အဝစရတိ၊ ယထာ ပန သင်္ဂါမေ ယေဘုယျေန အဝစရဏတော ‘‘သင်္ဂါမာဝစရော’’တိ လဒ္ဓနာမော နာဂေါ နဂရေ စရန္တောပိ ‘‘သင်္ဂါမာဝစရော’’တွေဝ ဝုစ္စတိ၊ ထလစရဇလစရာ ပါဏိနော အထလေ အဇလေ ဌိတာပိ ‘‘ထလစရဇလစရာ’’တွေဝ ဝုစ္စန္တိ၊ ဧဝံ ဣဒံ အညတ္ထ အဝစရန္တမ္ပိ ကာမာဝစရမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အာရမ္မဏကရဏဝသေန ဝါ ဧတ္ထ ကာမော အဝစရတီတိပိ ကာမာဝစရံ။ ကာမဉ္စေသ ရူပါရူပါဝစရေသုပိ အဝစရတိ၊ ယထာ ပန ဝဒတီတိ ဝစ္ဆော၊ မဟိယံ သေတီတိ မဟိံသောတိ ဝုတ္တေ န ယတ္တကာ ဝဒန္တိ၊ မဟိယံ ဝါ သေန္တိ၊ သဗ္ဗေသံ တံ နာမံ ဟောတိ၊ ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၁၉။ ပဋိသန္ဓိံ ဘဝေ ကာမေ ကာမဘဝသင်္ခါတေ ကာမေ ပဋိသန္ဓိံ အဝစာရယတိ၊ ဣတိ တသ္မာ ကာမာဝစရံ ¶ ။ ဣတိ ဧဝံ ဝါ အယံ အညော နယော။ တတြ တသ္မိံ ကာမာဝစရေ ပရိယာပန္နံ အန္တောဂဓံ၊ ဣတိ တသ္မာ ကာမာဝစရံ။

၂၀။ အဋ္ဌဝိဓံ စိတ္တံ ကာမာဝစရသညိတံ ဣဒံ အဋ္ဌဝိဓံ စိတ္တံ။ ဒသပုညကိရိယဝတ္ထုဝသေနေဝ ပုညကိရိယာ ဧဝ တေသံ တေသံ ဖလာနိသံသာနံ ¶ ဝတ္ထူနိ ကာရဏာနီတိ ပုညကိရိယဝတ္ထူနိ၊ တေသံ ဝသော၊ တေန ပဝတ္တတိ။

၂၁။ ဒါနံ သီလံ ဘာဝနာ ပတ္တိဒါနံ ဝေယျာဝစ္စံ ဓမ္မဒေသနာ အနုမောဒနာ ဒိဋ္ဌိဇုဘာဝေါ သံသုတိ ဓမ္မဿဝနဉ္စ အပစာယော အပစာယနံ၊ ဧဝံ ဣမိနာ မယာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ပုညာနိ ဧဝ ဝတ္ထူနိ ပုညဝတ္ထူနိ၊ တေသံ ပဘေဒေါ ပုညဝတ္ထုပ္ပဘေဒေါ ဉေယျော ပဏ္ဍိတေန ဇာနိတဗ္ဗော။

၂၂-၃။ ဂစ္ဆန္တိ သင်္ဂဟံ ဒါနေ ပတ္တိဒါနာနုမောဒနာ ဒါနေ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဝေယျာဝစ္စာပစာယနာ သီလမယေ ပုညေ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဓမ္မဒေသနာ ဓမ္မဿဝနံ ဒိဋ္ဌိဥဇုကာ ဘာဝနာမယေ ပုညေ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဒသ ပုညကိရိယာပိ စ တီဏိ ဧဝ သမ္ဘောန္တိ။

၂၄။ သဗ္ဗာနုဿတိပုညဉ္စ ပသံသာ သရဏတ္တယံ ရတနတ္တယဂုဏပသံသာ စ ဧတေ ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မမှိ သင်္ဂယှန္တိ၊ တသ္မိံ သင်္ဂဟပါပုဏေ သံသယော သန္ဒေဟော နတ္ထိ။

၂၅။ ပုရိမာ စေတနာ တတော ပုဗ္ဗဘာဂေ ပဝတ္တာ စေတနာ၊ မုဉ္စစေတနာ ပစ္စုပ္ပန္နာ စေတနာ၊ ပရစေတနာ ပစ္ဆာကာလေ ပဝတ္တာ စေတနာ၊ တိဿောပိ စေတနာ ဒါနမယေ ပုညေ ဟောန္တိ။ ဧဝန္တိ ယထာ တိဿောပိ စေတနာ ဒါနမယေ ပုညေ ဟောန္တိ၊ ဧဝံ တထာ ဒါနမယပုညတော သေသေသုပိ သီလမယဘာဝနာမယေသု တိဿော စေတနာ ပဏ္ဍိတော ဒီပယေ ကထေယျ။

ဟိ သစ္စံ ယဒါ ပန ယော ပုဂ္ဂလော ဒေယျဓမ္မပဋိဂ္ဂါဟကာဒိသမ္ပတ္တိံ အာဂမ္မ ပဋိစ္စ။ ပဋိဂ္ဂါဟကာဒိသမ္ပတ္တိန္တိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဒေသကာလကလျာဏမိတ္တာဒယော ဂဟိတာ။ အညံ ဝါ သောမနဿဟေတုန္တိ အည-ဂ္ဂဟဏေန သဒ္ဓါဗဟုလတာဝိသုဒ္ဓိဒိဋ္ဌိတာကုသလကိရိယာနိသံသဒဿိတာသောမနဿပဋိသန္ဓိကတာဒီနံ သင်္ဂဟော။ အတ္ထိ ဒိန္နံ ဒါနဿ ဖလံ အတ္ထိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ¶ အတ္ထိဟုတာဒယော ဂဟိတာ။ ပုရက္ခတွာတိ ပုရတော ကတွာ။ ပရေဟိ အနုဿာဟိတော အစောဒိတော ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ¶ ကရောတိ။ ဒါနာဒီနီတိ ဝစနေန ဒေယျဓမ္မံ နိဿာယ ပဝတ္တဒါနစေတနာ ဂဟေတဗ္ဗာ။ တဒါ အဿ ပုဂ္ဂလဿ။ သင်္ခရဏံ သင်္ခါရော၊ နတ္ထိ သင်္ခါရော ဧတဿာတိ အသင်္ခါရော၊ တံ ဧဝ အသင်္ခါရိကံ၊ အပ္ပယောဂန္တိ အတ္ထော။ ဝုတ္တနယေနာတိ ဝုတ္တနယော နာမ ‘‘ဒေယျဓမ္မပဋိဂ္ဂါဟကာဒိသမ္ပတ္တိ’’န္တိ ဝစနံ။ ဣမသ္မိံ ပနတ္ထေ သင်္ခရောတီတိ သင်္ခါရော နာမ အတ္တနော ဝါ ပဝတ္တဿ ပုဗ္ဗပ္ပယောဂဿ အဓိဝစနံ၊ ပရဿ ဝါ ပဝတ္တပုဗ္ဗပ္ပယောဂဿ အဓိဝစနံ။ အယမဿ အဓိပ္ပာယော – ယဒါ ယော ‘‘ဒါနာဒီနိ ကရိဿာမီ’’တိ စိတ္တံ သမုပ္ပာဒေတွာ နာကာသိ၊ ပစ္ဆာ အတ္တနော ပုဗ္ဗစေတနာယ ဥဿာဟိတော ကရောတိ၊ တဒါ သသင်္ခါရိကံ ဟောတိ၊ အတ္တနော ပုဗ္ဗပ္ပယောဂေန သဟ ပဝတ္တတီတိ အတ္ထော။ ပဋိပတ္တိဒဿနေန ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗာ သီလာဒီဟိ ပဋိပဇ္ဇန္တိ ဇာနန္တိ ဂစ္ဆန္တိ ဝါ နိဗ္ဗာနံ ဧတာယာတိ ပဋိပတ္တိ၊ တာယ ဒဿနံ ပဋိပတ္တိဒဿနံ၊ တေန။ ဇာတော ပရိစယော ဧတေသန္တိ ဇာတပရိစယာ။ သဟသာတိ ဝေဂေန။ စတူသုပိ ဝိကပ္ပေသု ဒဿေယျ။

၂၆။ ဒသပုညကြိယာဒီနံ ဝသေန စ ဗဟူနိပိ ဘဝန္တိ ဧတာနိ ပန စိတ္တာနိ ဒသပုညကိရိယာဒီနံ ဝသေနပိ ဗဟူနိပိ ဘဝန္တိ ဣတိ ဧဝံ ပကာသယေ ဘဂဝါ ပကာသေယျ။

၂၇။

သတ္တရသ သဟဿာနိ၊ ဒွေ သတာနိ အသီတိ စ၊

ကာမာဝစရပုညာနိ၊ ဘဝန္တီတိ ဝိနိဒ္ဒိသေတိ။ –

ကာမာဝစရပုညာနိ သတ္တရသ သဟဿာနိ စ ဒွေ သတာနိ စ အသီတိ စ ဘဝန္တိ၊ ဣတိ ဝစနံ ဝိနိဒ္ဒိသေ အာစရိယော ကထေယျ။

ဒသပုညကြိယာဝတ္ထု၊ ဆဒွါရာဓိပတီဟိ စ၊

ကာယာဒီဟိ စ တီဟေဝ၊ ဟီနာဒီဟိ စ တီဟိ တု။

ဒွီသု ¶ ဘဝေသု ကာမဘဝရူပဘဝေသု။ ပဋိပဒါဒိဘေဒတော ဒုက္ခာပဋိပဒံ ဒန္ဓာဘိညံ၊ ဒုက္ခာပဋိပဒံ ခိပ္ပာဘိညံ၊ သုခါပဋိပဒံ ဒန္ဓာဘိညံ၊ သုခါပဋိပဒံ ခိပ္ပာဘိညံ။ ရူပါဝစရဘာဝနာပုညဝသပ္ပဝတ္တံ ရူပါဝစရေ ပဝတ္တဿ ဘာဝနာပုညဿ ဝသေန ပဝတ္တံ ရူပါဝစရူပပတ္တိနိပ္ဖာဒကံ ရူပါဝစရေ ဥပပတ္တိယာ ပဋိသန္ဓိယာ နိပ္ဖာဒကံ ဟောတိ။

သဝတ္ထုကာဝတ္ထုကဘေဒတောတိ ¶ အရူပါဝစရံ ယဒါ ကာမရူပေ ဇာယတိ၊ တဒါ ဟဒယဝတ္ထုံ နိဿာယ ဇာယတိ၊ ဣတိ တသ္မာ သဝတ္ထုကံ နာမ ဇာတံ။ ယဒါ အရူပေ ဇာယတိ၊ တဒါ ဟဒယဝတ္ထုံ အနိဿာယ ဇာယတိ၊ ဣတိ တသ္မာ အဝတ္ထုကံ နာမ ဇာတံ။

အာကာသာနဉ္စာယတနဿ ကသိဏုဂ္ဃာဋိမာကာသံ အာရမ္မဏံ။ ဝိညာဏဉ္စာယတနဿ တတ္ထ ပဝတ္တဝိညာဏံ၊ တသ္မိံ ကသိဏုဂ္ဃာဋိမာကာသေ ပဝတ္တံ ဝိညာဏံ စိတ္တံ အာရမ္မဏံ ဟောတိ။ အာကိဉ္စညာယတနဿ တဿ အပဂမော တဿ အာကာသာနဉ္စာယတနဿ အပဂမော အဘာဝေါ ဝေါဟာရော အာရမ္မဏံ ဟောတိ။ နေဝသညာနာသညာယတနဿ အာကိဉ္စညာယတနံ အာရမ္မဏံ ဟောတိ။

ရူပေ သညာ ရူပသညာ။ သညာသီသေန စိတ္တမ္ပိ ဂဟိတံ။ သမတိက္ကမာ ကသိဏုဂ္ဃာဋိမာကာသသမတိက္ကမနေန။ ပဋိဃေ ဒွါရာရမ္မဏာနံ သင်္ဃဋ္ဋနေ ပဝတ္တာ သညာ ပဋိဃသညာ။ ဒွိပဉ္စဝိညာဏာနံ အဓိဝစနံ။ တာသံ ပဋိဃသညာနံ ဒွိပဉ္စဝိညာဏာနံ အတ္ထင်္ဂမာ အတ္ထင်္ဂမေန။ နာနာ အတ္တာ သဘာဝေါ ဧတဿာတိ နာနတ္တံ၊ အာရမ္မဏံ၊ နာနတ္တေ နာနာသဘာဝေ ပဝတ္တာ သညာ နာနတ္တသညာ၊ နာနာ အတ္တာ သဘာဝေါ ဧတိဿာတိ ဝါ နာနတ္တာ၊ သာယေဝ သညာ နာနတ္တသညာ၊ ကာမာဝစရသညာတိ အတ္ထော။ တာသံ နာနတ္တသညာနံ အမနသိကာရာ အမနသိကာရေန။

နိယတာနိယတဝတ္ထုကဘေဒတောတိ ¶ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ နိယတဝတ္ထုကော။ ကသ္မာ? ကာမရူပေသုယေဝ ဟဒယဝတ္ထုံ နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇနတော။ ဣတရေ ပန တယော မဂ္ဂါ အနိယတဝတ္ထုကာ။ ကသ္မာ? ကာမရူပေသု ဟဒယဝတ္ထုံ နိဿာယ ဇာယန္တိ၊ အရူပေ ဟဒယဝတ္ထုံ အနိဿာယ ဇာယန္တိ၊ တသ္မာ အနိယတဝတ္ထုကာ။ တီဟိ ဝိမောက္ခမုခေဟီတိ သုညတအနိမိတ္တအပ္ပဏိဟိတသင်္ခါတေဟိ တီဟိ ဝိမောက္ခမုခေဟိ။

ယဿ သံဝိဇ္ဇန္တိ၊ တံ ပုဂ္ဂလံ ဝဋ္ဋသ္မိံ သံယောဇေန္တိ ဗန္ဓန္တီတိ သံယောဇနာ။ သက္ကာယဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာသီလဗ္ဗတပရာမာသာယေဝ သံယောဇနာ သက္ကာယဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာသီလဗ္ဗတပရာမာသသံယောဇနာ၊ တေသံ ပဟာနံ သက္ကာယဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာသီလဗ္ဗတပရာမာသသံယောဇနပ္ပဟာနံ၊ တံ ကရောတီတိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာသီလဗ္ဗတပရာမာသသံယောဇနပ္ပဟာနကရံ၊ သောတာပတ္တိမဂ္ဂစိတ္တံ။ မာနောပိ ဧကဒေသတော အပါယဂါမိကောယေဝ ပဟိယျတေ။ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန နိဿေသတော န ပဟိယျတေ။ သေသကိလေသေသုပိ ¶ ဧသေဝ နယော။ ဥဒ္ဓစ္စံ ပန ဧကဒေသတောပိ အပါယဂါမိကမ္ပိ န ပဟိယျတိ။ သကဒါဂါမိမဂ္ဂစိတ္တံ ရာဂဒေါသမောဟာနံ တနုတ္တကရံ။ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန နာသိတသံယောဇနာနံ ပဟာနံ ကသ္မာ န ဝုတ္တန္တိ စေ? ပဌမမဂ္ဂတော ဒုတိယမဂ္ဂဿ မဟန္တတ္တာ ပဌမမဂ္ဂေန နာသိတာ သံယောဇနာ ဒုတိယမဂ္ဂေန နာသိတာတိ ပညာယတိ၊ ဣတိ ယသ္မာ၊ တသ္မာ န ဝုတ္တံ။ တတိယစတုတ္ထမဂ္ဂေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ ဧတသ္မိံ လောကုတ္တရစိတ္တေ။ ဧကေကန္တိ ဝိစ္ဆာဝသေန ဝုတ္တံ။ မဂ္ဂါနုရူပန္တိ ဝစနံ ပဌမမဂ္ဂဿ ပဌမဖလဉ္စ အနုရူပန္တိ ဝိညာပနတ္ထံ။

၂၈။ ကာမေ အဋ္ဌေဝ ကာမာဝစရေ အဋ္ဌ ဧဝ စိတ္တာနိ၊ ရူပေ ရူပဘဝေ ပဉ္စ စိတ္တာနိ၊ အရူပိသု စတ္တာရိ စိတ္တာနိ၊ အနုတ္တရာနိ လောကုတ္တရစိတ္တာနိ စတ္တာရိ၊ ဧဝံ ဣမိနာ မယာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ကုသလာနိ စိတ္တာနိ ဧကဝီသတိ ဟောန္တိ။

၂၉။ ကုသလာကုသလာပဂတေန ¶ သတာ မုနိနာ ကုသလတော၊ အကုသလတော စ အပဂတေန သတာ သတိသမ္ပန္နေန ကုသလေ ကုသလေန ဆေကေန ဝသိနာ ပဉ္စဝသီဟိ သမန္နာဂတေန ယံ ကုသလစိတ္တံ စတုဘူမိဂတံ စတူသု ဘူမီသု ပဝတ္တံ သကလံ သဗ္ဗံ လပိတံ ကထိတံ၊ တံ ကုသလစိတ္တံ မယာပိ ဗုဒ္ဓဒတ္တာစရိယေန လပိတံ ကထိတံ။

နိယတာနိယတဝတ္ထုဝသေနာတိ ပဋိဃသမ္ပယုတ္တဒွယံ ကာမေယေဝ ဟဒယဝတ္ထုံ နိဿာယ ဇာယတိ၊ အညဘူမီသု န ဇာယတိ၊ တသ္မာ နိယတဝတ္ထုကံ ဟောတိ။ ဣတရာနိ ပန အကုသလာနိ ကာမရူပေသု ဥပ္ပဇ္ဇနကာလေ ဟဒယဝတ္ထုံ နိဿာယ ဇာယန္တိ၊ အရူပေ ဟဒယဝတ္ထုံ အနိဿာယ ဇာယန္တိ၊ တသ္မာ အနိယတဝတ္ထုကာနိ၊ တေန။ ပဋိသန္ဓိဇနကာဇနကဝသေန စာတိ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတံ ပဋိသန္ဓိံ န ဇနေတိ။ ယဒိ ပဋိသန္ဓိံ ဇနေယျ၊ အပါယေသုယေဝ ဇနေယျ။ ကသ္မာ? သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန ဧကဒေသတော အပါယဂါမိကမ္ပိ န ဇဟိတံ၊ သဗ္ဗံ န ဇဟိတန္တိ အတ္ထော။ သောပိ မဂ္ဂေါ အပါယဂါမီ န ဟောတိ။ အညေ ပန ကိလေသာ ဧကဒေသဝသေန အပါယဂါမိကာ ဇဟိတာ၊ တေန ပဌမမဂ္ဂေနာတိ တသ္မာ န ဇနေတိ။ ဧကာဒသဝိဓံ ပန ပဋိသန္ဓိံ ဇနေတိ၊ တေန။

ဒိဋ္ဌမင်္ဂလာဒီနီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန သုတမင်္ဂလာဒီနိ ဂဟိတာနိ။ သာရတော ဥတ္တမတော ပစ္စေတိ သဒ္ဒဟတိ။ သဘာဝတိက္ခေန သဘာဝေါ တိက္ခော ဧတဿာတိ သဘာဝတိက္ခံ၊ တေန သဘာဝတိက္ခေန။

အဿ ¶ ပန ပဋိဃသမ္ပယုတ္တဿ ပါဏာတိပါတာဒီသု အကုသလကမ္မေသု တိက္ခပ္ပဝတ္တိကာလေ အသင်္ခါရိကဿ ဥပ္ပတ္တိ၊ မန္ဒပ္ပဝတ္တိကာလေ သသင်္ခါရိကဿ ဥပ္ပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

တဿ မောမူဟဿ။

ဒုက္ခဝိသေသဿ ဒုက္ခနာနတ္တဿ။

၃၀။ လောဘမူလဝသေန ¶ အဋ္ဌ စိတ္တာနိ၊ ဒေါသမူလဝသာ ဒုဝေ စိတ္တာနိ၊ မောဟမူလဝသေန ဒွေ စိတ္တာနိ။ ဧဝံ ဣမိနာ မယာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန အကုသလာနိ ဒွါဒသပ္ပကာရာနိ သိယုံ ဘဝေယျုံ။

၃၁။ ယံ ပါပမာနသံ ယံ အကုသလစိတ္တံ ပါပါပါပေသု ပါပအပါပေသု ကုသလာကုသလေသု အပါပေန အပ္ပဝတ္တေန ပါပါပါပပ္ပဟီနေန ဝုတ္တံ ဤရိတံ ကထိတံ၊ တံ ပါပမာနသံ တံ အကုသလစိတ္တံ မယာ သမုဒါဟဋံ ကထိတံ။

ယထာ ပနဿ ယထာ ပန အဿ ဝိပါကဿ ကုသလံ ဒါနာဒိဝသေန ဒါနာဒီနံ ဒသပုညကိရိယဝတ္ထူနံ ဝသေန ဆသု အာရမ္မဏေသု ပဝတ္တတိ၊ ဣဒံ ဝိပါကစိတ္တံ တထာ န ပဝတ္တတိ။ ဟိ သစ္စံ ဣဒံ ဝိပါကံ ပဋိသန္ဓိဘဝင်္ဂစုတိတဒါရမ္မဏဝသေန ပရိတ္တဓမ္မပရိယာပန္နေသု ကာမာဝစရဓမ္မန္တောဂဓေသု ဆသု အာရမ္မဏေသု ပဝတ္တတိ။ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနဉ္စ ဝိသေသေ အသတိပိ ကုသလသမ္ပယုတ္တဓမ္မတော အဿ ဝိပါကဿ၊ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနဉ္စ နာနတ္တေ အသတိပိ ဣဒံ ဝိပါကံ အာဒါသတလာဒီသု ဓမ္မဇာတေသု မုခနိမိတ္တံ ဝိယ နိရုဿာဟံ။ အယမဿာဓိပ္ပာယော – ယထာ အာဒါသတလေ မုခနိမိတ္တံ မုခေ စလိတေ စလတိ၊ အစလိတေ န စလတိ၊ မုခဿ ကာရဏံ ဝိနာ မုခနိမိတ္တဿ ဝိယ ကာရဏံ နတ္ထိ၊ ဧဝံ ကုသလကာရဏာ ဝိပါကဿ အညံ ကာရဏံ နတ္ထိ၊ နိရုဿာဟံ ဝိပါကံ။

၃၂။ ကာမာဝစရဒေဝါနံ မနုဿာနံ ဣမေ အဋ္ဌ မဟာဝိပါကာ ဒုဟေတုကတိဟေတုကာနံ ကာမာဝစရဒေဝါနံ၊ မနုဿာနဉ္စ ပဋိသန္ဓိယော ဘဝန္တိ။

၃၃-၄။ တတော ပရံ ပဝတ္တိယံ ယာဝတာယုကံ ဘဝင်္ဂံ ဟုတွာ ဗလဝါရမ္မဏေ အတိမဟန္တဝိဘူတာရမ္မဏေ ¶ တဒါရမ္မဏဉ္စ ဟုတွာ တတော ပရံ မရဏကာလသ္မိံ စုတိ ဟုတွာ ပဝတ္တန္တိ ¶ ၊ ဧဝံ ဣမိနာ မယာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန စတူသု ဌာနေသု ဝိပစ္စန္တိ ဝိပါကဘာဝေန ဇာယန္တိ။

၃၅။ သဘူမိကုသလေဟေဝ မဟာပါကာ သမာ ဝိနာ မဟာပါကာ ကမ္မဒွါရံ ကမ္မကာရဏံ ဝိနာ၊ ကမ္မဉ္စ မဟာပုညာနံ ကိရိယဝတ္ထုကံ ဝိနာ ဝဇ္ဇေတွာ သဘူမိကုသလေဟေဝ အတ္တနော ဘူမိယံ ပဝတ္တေဟိ ကုသလေဟိ ဧဝ သမာ သဒိသာ။ ကမ္မဒွါရံ နာမ ကာယဝိညတ္တိကမ္မဒွါရံ၊ ဝစီဝိညတ္တိကမ္မဒွါရံ၊ ဘဝင်္ဂသင်္ခါတံ မနောဒွါရံ၊ ဣတိ တိဝိဓံ ကမ္မဒွါရံ ကမ္မကာရဏံ။ ကမ္မံ နာမ အဋ္ဌကာမာဝစရကုသလစေတနာ ဣဓ အဓိပ္ပေတာ။

၃၆။ ပါကာ ကုသလဝိပါကာ အဝိညတ္တိဇနတ္တာ စ ဝိညတ္တိ စ ဝိညတ္တိ စ ဝိညတ္တိဝိညတ္တိယောတိ ဝတ္တဗ္ဗေ သရူပေကသေသံ ကတွာ ‘‘ဝိညတ္တီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တာ ဇနေန္တီတိ ဝိညတ္တိဇနာ၊ န ဝိညတ္တိဇနာ အဝိညတ္တိဇနာ၊ တေသံ ဘာဝေါ အဝိညတ္တိဇနတ္တံ။ တသ္မာ အဝိညတ္တိဇနတ္တာ ကာယဝိညတ္တိဝစီဝိညတ္တိသင်္ခါတာနံ ကမ္မဒွါရာနံ အဇနကတ္တာ မနောဒွါရသင်္ခါတဿ ကမ္မဒွါရဿ ဝသေန စ အပ္ပဝတ္တနတော အဝိပါကသဘာဝတော စ အကမ္မဘာဝတော စ အပ္ပဝတ္တနတော စေဝ ပုညကိရိယဝတ္ထုဝသေန အပ္ပဝတ္တနတော စေဝ ပုညေဟိ နော သမာ အသဒိသာ။

၃၇-၉။ ပရိတ္တာရမ္မဏတ္တာ ဟိ တေသမေကန္တတော တေသံ ဝိပါကာနံ ဧကန္တတော ပရိတ္တာရမ္မဏတ္တာ ကာမာဝစရာရမ္မဏတ္တာ တေသု ဝိပါကေသု သတ္တပညတ္တိကာရမ္မဏာ ကရုဏာမုဒိတာ ကဒါစိ ကိသ္မိဉ္စိ ကာလေ န ဇာယန္တိ၊ တထာ ဧဝံ တိဿော ပန ဝိရတိယော ဧတေသု ဝိပါကေသု န ဇာယန္တိ၊ ဟိ ကသ္မာ ကာရဏာ န ဇာယန္တိ၊ ပဉ္စ သိက္ခာပဒါ ကုသလာတိ ကုသလာ နာမာတိ သတ္ထုနာ ဝုတ္တာ ယသ္မာ ကာရဏာ၊ တသ္မာ န ဇာယန္တိ။ တထာဓိပတိနောပေတ္ထ တထာ ဧဝမေဝ စတ္တာရော အဓိပတိနောပိ ဧတေသု ဝိပါကေသု န သန္တိ။ ကသ္မာ ¶ ? ဆန္ဒာဒီနိ ဓမ္မဇာတာနိ ပုရေတရံ ကတွာ အနုပ္ပဇ္ဇနတော န သန္တိ၊ ဣတိ ဝစနံ ဝိနိဒ္ဒိသေ အာစရိယော ကထေယျ။

၄၀။ အသင်္ခါရသသင်္ခါရဝိဓာနံ ပန ပုညတော ဝိပါကေသု အသင်္ခါရသသင်္ခါရဝိဓာနံ ပုညတော ကုသလတော အာဂမနဝသေန ဉေယျံ။ တတ္ထ ဧကစ္စာနံ အာစရိယာနံ မတေန မုခေ စလိတေ အာဒါသတလေ မုခနိမိတ္တစလနံ ဝိယ အသင်္ခါရဿ ကုသလဿ ဝိပါကော အသင်္ခါရော ဟောတိ၊ သသင်္ခါရဿ ကုသလဿ ဝိပါကော သသင်္ခါရော ဟောတိ၊ ဧဝံ အာဂမနဝသေန ဉေယျံ။ ပစ္စယတော စေဝ ဉေယျံ တတ္ထ ဧကစ္စာနံ ¶ အာစရိယာနံ မတေန ဗလဝန္တေဟိ ဝိဘူတေဟိ ပစ္စယေဟိ ကမ္မာဒီဟိ ဥပ္ပန္နော အသင်္ခါရော ဒုဗ္ဗလေဟိ သသင်္ခါရောတိ ဧဝံ ပစ္စယဝသေန ဝိညေယျံ ဇာနိတဗ္ဗံ။

၄၁-၂။ ဟီနာဒီနံ ပုညာနံ ဝိပါကတ္တာ ဟီနာဒယော ဝိပါကာ ပုညဝါဒိနာ ဇိနေန ပရိဒီပိတာ ဘဝန္တိ၊ ဣတိ ဧဝံ ဣမိနာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ပဝတ္တံ ဣဒံ အဋ္ဌဝိဓံ စိတ္တံ ဧကန္တေန သဝတ္ထုကံ ကာမလောကသ္မိံ ဇာယတေ၊ အညတ္ထ ပန အညာသု ဘူမီသု န ဇာယတေ။

ဝိညာဏပဉ္စကံ နိယတာရမ္မဏန္တိ စက္ခုဝိညာဏဿ ရူပမေဝ အာရမ္မဏံ၊ န သဒ္ဒါဒယော။ သေသတ္တယံ ယဒါ စက္ခုဝိညာဏေန ဂဟိတံ အာရမ္မဏံ ကရောတိ၊ တဒါဿ ရူပံ အာရမ္မဏံ ဟောတိ။ ယဒါ သောတဝိညာဏေန ဂဟိတံ၊ တဒါဿ သဒ္ဒေါ အာရမ္မဏော ဟောတိ။ ယဒါ ဃာနဇိဝှာကာယဝိညာဏေဟိ ဂဟိတာနိ အာရမ္မဏာနိ ကရောန္တိ၊ တဒါဿ ဂန္ဓရသဖောဋ္ဌဗ္ဗာရမ္မဏာနိ ဟောန္တိ။ မနောဝိညာဏဓာတုဒွယံ ယဒါ တဒါရမ္မဏံ ဟောတိ၊ တဒါ ဆအာရမ္မဏံ ဟောတိ၊ ဧဝံ အနိယတာရမ္မဏံ ဟောတိ။

ရူပါရမ္မဏာယ ကိရိယာမနောဓာတုယာ အပဂမော ပဒဋ္ဌာနံ အာသန္နကာရဏံ ဧတဿာတိ အပဂမပဒဋ္ဌာနံ၊ တာယ အာဝဇ္ဇနံ ¶ ကတွာ ဌိတာယ စက္ခုဝိညာဏေန ဒဿနကိစ္စံ ကရီယတီတိ အတ္ထော။ တထာဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနံ သမ္ပဋိစ္ဆနဘာဝေန ဂယှာကာရံ။ သန္တီရဏာဒိရသာ သောမနဿယုတ္တာ မနောဝိညာဏဓာတုသန္တီရဏတဒါရမ္မဏရသာ၊ ဥပေက္ခာယုတ္တာ ပန သန္တီရဏတဒါရမ္မဏပဋိသန္ဓိဘဝင်္ဂစုတိရသာ၊ တထာဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနာ သန္တီရဏာဒိဘာဝေန ဂယှာကာရံ။

၄၃။ ကာမာဝစရပုညဿ ကာမာဝစရကုသလဿ သောဠသ ဝိပါကာ ဟောန္တိ။ ဣတိ ယံ ဝစနံ ဝုတ္တံ၊ တံ ဝစနံ တိဟေတုကပုညဿ ဥက္ကဋ္ဌဿ ဝသေန အာစရိယော ပရိဒီပယေ။ အယမေတ္ထ အတ္ထော – ဆန္ဒာဓိပတေယျာဒီနံ ဝသေန ဥက္ကဋ္ဌတိဟေတုကကုသလံ ကာမသုဂတိယံ တိဟေတုကပဋိသန္ဓိံ ဒတွာ ပဝတ္တေ အဋ္ဌ အဟေတုကကုသလဝိပါကာနိ၊ အဋ္ဌ မဟာကုသလဝိပါကာနီတိ သောဠသ ပါကာနိ နိပ္ဖာဒေတိ။

၄၄။ ကုသလာနုဂတံ ကတွာ ဘာဇိတံ ကိံ မဟဂ္ဂတံ ဝိပါကစိတ္တံ ကုသလာနုဂတံ ကုသလံ အနုဂတံ ကတွာ မဟဂ္ဂတကုသလစိတ္တေန သမာနံ ကတွာ ဘဂဝတာ ဘာဇိတံ ဒေသိတံ။ ကိံ ကေန ကာရဏေန? ကာမာဝစရပုညံဝ ကာမာဝစရကုသလံ ဣဝ အသမာနဖလံ နတ္ထိ ယတော ယသ္မာ ကာရဏာ၊ တသ္မာ ¶ ဝိပါကံ ကုသလာနုဂတံ ကတွာ ဘဂဝတာ ဘာဇိတံ ဒေသိတံ။ ကာမာဝစရပုညံဝါတိ ယထာ အဋ္ဌဝိဓေသု ကာမာဝစရကုသလေသု ဥက္ကဋ္ဌတိဟေတုကကုသလံ ကာမသုဂတိယံ တိဟေတုကပဋိသန္ဓိံ ဒတွာ ပဝတ္တေ သောဠသ ကုသလဝိပါကာနိ နိပ္ဖာဒေတိ၊ တိဟေတုကဩမကဉ္စ ဒုဟေတုကဥက္ကဋ္ဌဉ္စ ကာမသုဂတိယံ ဒုဟေတုကပဋိသန္ဓိံ ဒတွာ ပဝတ္တေ တိဟေတုကဝိရဟိတာနိ အဟေတုကဒုဟေတုကသင်္ခါတာနိ ဝိပါကာနိ နိပ္ဖာဒေတိ၊ ဒုဟေတုကဩမကံ ပန ကာမသုဂတိယံ အဟေတုကပဋိသန္ဓိံ ဒတွာ ပဝတ္တေ အဋ္ဌ အဟေတုကဝိပါကာနိ နိပ္ဖာဒေတိ၊ ဧဝံ ကာမာဝစရပုညံ အသမာနဖလံဝ ဟောတိ။

၄၅။ ဂဇာဒီနံ ¶ ဆာယာ ဂဇာဒိသဒိသာ ဟောတိ ယထာ၊ ဧဝံ မဟဂ္ဂတဝိပါကံ သဗ္ဗထာ သဗ္ဗပကာရေန အတ္တနော ကုသလေဟေဝ သမာနံ ဟောတိ။

၄၆-၇။ ကာမာဝစရပုညံဝ နာပရာပရိယဝေဒနံ ဣဒံ မဟဂ္ဂတကုသလံ ကာမာဝစရပုညံဝ အပရာပရိယဝေဒနံ အပရသ္မိံ ဘဝေ ဖလဒါယကံ န ဟောတိ၊ ဈာနာ အပရိဟီနဿ ဘဝဂါမိနော ပဋိသန္ဓိဂါမိနော သတ္တဿ ကုသလာနန္တရံယေဝ ဖလံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဣတိ စ ဉာပနတ္ထံ ဧတဿ မဟဂ္ဂတဝိပါကဿ ကုသလာနုဂတံ ကုသလာနုဂမနံ ဘဂဝတာ ကတံ။

၄၈။ ဧတ္ထ ဧတသ္မိံ မဟဂ္ဂတဝိပါကေ ပဋိပဒါက္ကမော တေသဉ္စ ဟီနာဒီနံ ဘေဒတော ဈာနာဂမနတော မဟဂ္ဂတကုသလဈာနဿ အာဂမနဝသေန ဝိဘာဝိနာ ပဏ္ဍိတေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

၄၉။ ဧတ္ထ ဝိပါကေ ဆန္ဒာဒိအဓိပတီနံ အဘာဝေါ၊ အယမေဝ ဝိသေသတော ကုသလတော အယံ ဧဝ ဝိသေသော၊ သေသံ သဗ္ဗပကာရံ အဝိသေသေန ကုသလေန သမံ မတံ ကထိတံ ဘဂဝတာ။

၅၀။ သုညတံ အနိမိတ္တန္တိ၊ တထာပဏိဟိတန္တိပိ သုညတံ အနတ္တာ၊ အနိမိတ္တံ အနိစ္စံ၊ အပ္ပဏိဟိတံ ဒုက္ခံ ဣတိ ဧတာနိ တီဏိ နာမာနိ မဂ္ဂဿ အနန္တရေ စတုဗ္ဗိဓဿ မဂ္ဂဿ အနန္တရေ စတုဗ္ဗိဓေ ဖလေ ဟောန္တိ။

၅၁။ လဗ္ဘန္တိ ပရဘာဂသ္မိံ မဂ္ဂါနန္တရေ ပဝတ္တဖလတော အညသ္မိံ ကာလေ ဝဠဉ္ဇနဖလေသု ဖလသမာပတ္တိသမာပဇ္ဇနကာလေသု ဧတာနိ တီဏိ နာမာနိ န လဗ္ဘန္တေ၊ ဖလေဟိ ဝိပဿနာဝသေနေဝ အနတ္တအနိစ္စဒုက္ခသင်္ခါတာနံ ¶ တိဏ္ဏံ ဝိပဿနာနံ ဝသေန ဧဝ တာနိ တီဏိ နာမာနိ လဗ္ဘရေ ဖလေဟိ လဗ္ဘန္တေ။

၅၂။ ဟောန္တိ ¶ သာဓိပတီနေဝ လောကုတ္တရဖလာနိ တု ဧကန္တတော သာဓိပတီနိ ဧဝ ဟောန္တိ၊ လောကုတ္တရဖလာနိ ဌပေတွာ အညသ္မိံ ဝိပါကေ အဓိပတီ နတ္ထိ။

၅၃။ မဂ္ဂေါ အတ္တနော မဂ္ဂဘာဝေန မဂ္ဂေါ နာမ ဝုစ္စတေ ဘဂဝတာ။ ဖလံ မဂ္ဂံ ဥပါဒါယ အဋ္ဌင်္ဂိကမဂ္ဂံ နိဿယံ ကတွာ မဂ္ဂေါ နာမ ဣတိ ဝစနံ ဝုစ္စတေ ဘဂဝတာ။

၅၄။ ဣမေ သတ္တ အကုသလဝိပါကာ။ ဂါဝေါ စရန္တိ ဧတ္ထာတိ ဂေါစရော၊ တဿဒိသတ္တာ ဂေါစရော အာရမ္မဏန္တိ အတ္ထော၊ အနိဋ္ဌော စ အနိဋ္ဌမဇ္ဈတ္တော စ အနိဋ္ဌာနိဋ္ဌမဇ္ဈတ္တာ၊ တေယေဝ ဂေါစရော အနိဋ္ဌာနိဋ္ဌမဇ္ဈတ္တဂေါစရော၊ တသ္မိံ အနိဋ္ဌာနိဋ္ဌမဇ္ဈတ္တဂေါစရေ ဝတ္တရေ ဝတ္တန္တိ။ သုခါဒိတ္တယယုတ္တာ တေ တေ အဋ္ဌ အဟေတုကကုသလဝိပါကာ သုခါဒိတ္တယယုတ္တာ သုခသောမနဿဥပေက္ခာဝေဒနာဟိ သဟဂတာ။ ဒုက္ခုပေက္ခာယုတာ ဣမေ ဣမေ သတ္တ အဟေတုကအကုသလဝိပါကာ ဒုက္ခုပေက္ခာဝေဒနာဟိ သဟဂတာ။

၅၅။ ဧဝံ ဆတ္တိံသဓာ ပါကံ ပါကသာသနပူဇိတော သုဂတော။ ကိံ ဝိသိဋ္ဌော? ပါကံ နာမ အသုရံ၊ တံ သာသတိ၊ ပါကေန အတ္တနော ပုညဖလေန ဒေဝေ အနုသာသတီတိ ဝါ ပါကသာသနော၊ ကော သော? သက္ကော။ တေန ပါကသာသနေန ပူဇိတော သဝိပါကာဝိပါကေသု ကုသလဝိပါကကိရိယေသု ကုသလော ဆေကော ဧဝံ ဣမိနာ မယာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ပါကံ စိတ္တံ ဆတ္တိံသပ္ပကာရံ အဗြွိ အဝေါစ။

အနုဠာရေသူတိ ခုဒ္ဒကေသု။ တထာဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနာ ဆဠာရမ္မဏဝိဇာနနဂယှာကာရာ။ သဗ္ဗညုတညာဏဿ ဂတိ ဝိယ ဂတိ ဧတိဿာတိ သဗ္ဗညုတညာဏဂတိကာ။

၅၆။ သောမနဿယုတ္တာနဋ္ဌ ¶ ၊ ကုသလာကုသလာနိ စ သောမနဿယုတ္တာနိ အဋ္ဌ ကုသလာကုသလာနိ စ၊ ကြိယတော ပန ပဉ္စ ဧဝံ ဣမိနာ မယာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ဟာသစိတ္တာနိ တေရသ။

၅၇။ ပုထုဇ္ဇနာ ဟသန္တေတ္ထ ဧတ္ထ ဧတေသု တေရသစိတ္တေသု ပုထုဇ္ဇနာ ပန အဋ္ဌဟိ စိတ္တေဟိ ဟသန္တိ ¶ ။ သေခါ သတ္တ အရိယာ ဆဟိ စိတ္တေဟိ ဟသန္တိ။ အသေခါ ခီဏာသဝါ ပဉ္စဟိ စိတ္တေဟိ ဟသန္တိ။

ကုသလာနိ ပန ရူပါရူပကုသလာနိ သေခပုထုဇ္ဇနာနံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဣမာနိ ရူပါရူပကိရိယာနိ ခီဏာသဝါနံ ဘာဝနာယေဝ ကာရော ဘာဝနာကာရော၊ တဿ ဝသော ဘာဝနာကာရဝသော၊ တေန ပဝတ္တာနိ။ တာနိ ရူပါရူပကုသလာနိ ဘာဝနာပုညဝသပ္ပဝတ္တာနိ ဘာဝနာကုသလဝသေန ပဝတ္တာနိ။ ဣမေသံ ရူပါရူပကိရိယာနံ တေသဉ္စ ရူပါရူပကုသလာနံ အယမေဝ ဝိသေသော။

၅၈-၉။ ယာ ပုထုဇ္ဇနကာလသ္မိံ၊ အဘိနိဗ္ဗတ္တိတာ ပန ပုထုဇ္ဇနကာလသ္မိံ ပုထုဇ္ဇနဘာဝဋ္ဌိတေန ယောဂိနာ အဘိနိဗ္ဗတ္တိတာ ယာ ရူပါရူပသမာပတ္တိ၊ သာ ရူပါရူပသမာပတ္တိ သော ယောဂီ ခီဏာသဝေါ ဘိက္ခု ဟုတွာ နံ ရူပါရူပသမာပတ္တိံ ယာဝ ယတ္တကံ ကာလံ န သမာပဇ္ဇတေ၊ တာဝ တတ္တကေန ကာလေန တဿ ခီဏာသဝဘိက္ခုနော ကုသလာ ဧဝ ရူပါရူပကုသလာ ဧဝ ဟောတိ။ ခီဏာသဝေန သာ ရူပါရူပသမာပတ္တိ သစေ ယဒိ သမာပန္နာ သမာပဇ္ဇိတာ၊ ကြိယာ ရူပါရူပကိရိယာ ဟောတိ။

၆၀။ ဧကာဒသဝိဓံ ကာမေ ကာမာဝစရေ ကိရိယစိတ္တံ ဧကာဒသဝိဓံ၊ ရူပေ ရူပါဝစရေ ပဉ္စ၊ အရူပိသု စတ္တာရိ ဣတိ သဗ္ဗာနိ ကြိယစိတ္တာနိ ဝီသတိ။

၆၁။ လောကုတ္တရကြိယစိတ္တံ၊ ပန ကသ္မာ န ဝိဇ္ဇတိ? မဂ္ဂဿ ဧကစိတ္တက္ခဏိကတ္တာ န ဝိဇ္ဇတိ။ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – စတုမဂ္ဂဋ္ဌော ¶ ခီဏာသဝေါ နာမ န ဟောတိ၊ မဂ္ဂါနန္တရမေဝ ဖလံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ မဂ္ဂေါပိ ဧကစိတ္တက္ခဏိကော ယဒိ စိတ္တံ ဗဟုစိတ္တက္ခဏိကံ၊ ဖလသမင်္ဂိနော ခီဏာသဝဿပိ မဂ္ဂစိတ္တံ ဘဝေယျ၊ ဧဝံ သတိ လောကုတ္တရကိရိယစိတ္တံ ဘဝေယျာတိ အဓိပ္ပာယော။

၆၂။ ကြိယာကြိယာပတ္တိဝိဘာဂဒေသကော ကရဏံ ကြိယံ၊ ကြိယံ နာမ ဝိနယပရိယာယေန အကတ္တဗ္ဗဿ ကရဏံ၊ န ကရဏံ အကြိယံ၊ အကြိယံ နာမ ဝိနယပရိယာယေန ကတ္တဗ္ဗဿ အကရဏံ၊ အာပဇ္ဇနံ အာပတ္တိ၊ ကြိယာယ ကရဏေန အာပတ္တိ ကြိယာပတ္တိ၊ အကြိယာယ အကရဏေန အာပတ္တိ အကြိယာပတ္တိ၊ ကြိယာပတ္တိ စ အကြိယာပတ္တိ စ ကြိယာပတျာကြိယာပတ္တိယော၊ ဧကဿ အာပတ္တိ-သဒ္ဒဿ လောပံ ကတွာ ‘‘ကြိယာကြိယာပတ္တိယော’’တိ ဝုတ္တံ၊ တာသံ ဝိဘာဂေါ ကြိယာကြိယာပတ္တိဝိဘာဂေါ၊ ဒေသေတီတိ ဒေသကော၊ တဿ ဒေသကော ကြိယာကြိယာပတ္တိဝိဘာဂဒေသကော။ ဏွု-တု-ပစ္စယေသု ပရေသု ကမ္မတ္ထေ ဆဋ္ဌီ ဟောတီတိ ¶ ဝဒန္တိ။ ဇိနော ကိံ ဝိသိဋ္ဌော? ကြိယာကြိယာပတ္တိဝိဘာဂဒေသကော ဟိတာဟိတာနံ သကြိယာကြိယာရတော ဟိတဿ သကြိယာယ ရတော၊ အဟိတဿ အကြိယာယ ရတော၊ ယံ ကြိယာကြိယံ၊ ကြိယံ နာမ ကြိယစိတ္တံ၊ အကြိယံ နာမ ကုသလာကုသလဝိပါကစိတ္တံ ဣစ္ဆန္တိ ဧကေ။ တံ န။ ကသ္မာ? ကုသလာဓိကာရေ ‘‘ကုသလံ မုနိနာ လပိတံ’’ အကုသလာဓိကာရေ ‘‘ပါပမာနသံ ပါပါပါပေသွပါပေန ဝုတ္တံ’’ ဝိပါကာဓိကာရေ ‘‘ပါကံ သုဂတော အဗြဝီ’’တိ ဝတွာ ပုန ကြိယာဓိကာရေ ‘‘ကုသလာကုသလဝိပါကာနိ အဝေါစာ’’တိ ဝစနဿ ဝတ္တဗ္ဗာဘာဝတော။ တေန ဝါဿ ကြိယာကြိယံ ဧတဿာတိ ကြိယာကြိယံ၊ ကြိယာကြိယသဘာဝန္တိ အတ္ထော။ အယမေဝ သာရတော ပစ္စေတဗ္ဗော။ ယံ ကြိယာကြိယံ စိတ္တံ ကြိယာကြိယာသဘာဝံ အဝေါစ ဒေသေသိ၊ တံ ကြိယာကြိယံ ကြိယာကြိယသဘာဝံ မယာ သမီရိတံ၊ သမ္မာ ပကာရေန ဤရိတံ ကထိတံ။

၆၄။ ဧကူနနဝုတိ ¶ သဗ္ဗေ၊ စိတ္တုပ္ပာဒါ မဟေသိနာ လောကုတ္တရေ အဋ္ဌ ကတွာ ဧကူနနဝုတိ သဗ္ဗေ စိတ္တုပ္ပာဒါ မဟေသိနာ တထာဂတေန သမာသတော သင်္ခေပတော နိဒ္ဒိဋ္ဌာ။

၆၅။ ပိဋကေ အဘိဓမ္မသ္မိံ၊ ယေ ဘိက္ခူ ပါဋဝတ္ထိနော အဘိဓမ္မပိဋကေ ပဋုနော ဘာဝေါ ပါဋဝံ၊ တေန အတ္ထော ပါဋဝတ္ထော၊ သော ဧတေသံ အတ္ထီတိ ပါဋဝတ္ထိနော၊ ဆေကဘာဝတ္ထိကာ ယေ ဘိက္ခူ၊ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ အယံ အဘိဓမ္မာဝတာရော ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗော သိက္ခိတဗ္ဗော ပုနပ္ပုနံ စိန္တိတဗ္ဗော။

၆၆။ ယေ ဇနာ တဿင်္ကာသေန တံသန္နိဘေန အဘိဓမ္မာဝတာရေန အဘိဓမ္မမဟောဒဓိံ မဟာသာဂရသန္နိဘံ အဘိဓမ္မံ တရန္တိ၊ တေ ဣမံ လောကံ ပရလောကဉ္စ တရန္တိ။ ဣတီတိ ပရိသမာပနေ။

ဣတိ အဘိဓမ္မာဝတာရဋီကာယ

စိတ္တနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဌမော ပရိစ္ဆေဒေါ။

၂။ ဒုတိယော ပရိစ္ဆေဒေါ

စေတသိကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၆၇။ စိတ္တာနန္တရမုဒ္ဒိဋ္ဌာ ¶ ၊ ယေ စ စေတသိကာ မယာ ယေ စ စေတသိကာ စိတ္တာနန္တရံ မယာ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ ဣတော ပရံ ဣဒါနိ တေသံ စေတသိကာနံ ဝိဘာဇနံ ကရိဿာမိ အဟံ။

ဣမေသု ပန ကရုဏာမုဒိတာဝသေန ဘာဝနာကာလေ ကရုဏာပုဗ္ဗဘာဂေါ ဝါ၊ အပ္ပနာပတ္တာယ ကရုဏာယ ပုဗ္ဗဘာဂေါ၊ တသ္မိံ ပုဗ္ဗဘာဂေ၊ ကရုဏာတော ပုဗ္ဗဘာဂေ ကာမာဝစရစိတ္တေတိ အတ္ထော။ ဧကာ ကရုဏာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ မုဒိတာပုဗ္ဗဘာဂေ ဝါ အပ္ပနာပတ္တာယ မုဒိတာယ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဧကာ မုဒိတာ ¶ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣမိနာ ကာမာဝစရစိတ္တေန ယောဂီ မိစ္ဆာကမ္မန္တာဒီဟိ ဓမ္မေဟိ ဝိရမတိ။ ရမု-ဓာတု ကီဠာယံ၊ ဝိ-သဒ္ဒေါ ဝိရမဏတ္ထော။

၆၈။ အာဒိနာ ပုညစိတ္တေန၊ တေတ္တိံသ နိယတာ မတာ အာဒိနာ ပုညစိတ္တေန ပဌမမဟာကုသလစိတ္တေန သဟ နိယတာ တေတ္တိံသ စေတသိကာ ဘဂဝတာ မတာတိ၊ အထ ဝါ ကရုဏာမုဒိတာ အနိယတာ ဧကေန ဓမ္မေန သဟ စတုတ္တိံသ ဓမ္မာ ဘဝန္တိ။

၆၉။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ မေတ္တာ စ၊ ဥပေက္ခာ စ န ဥဒ္ဓဋာ ဧတ္ထ ဧတေသု ယေဝါပနကဓမ္မေသု၊ နိဒ္ဓါရဏံ၊ မေတ္တာ စ ဥပေက္ခာ စ ဓမ္မရာဇေန သတ္ထုနာ န ဥဒ္ဓဋာ န ဝုတ္တာ ကသ္မာ ကာရဏာ။

၇၀။ အဗျာပါဒေန မေတ္တာပိ အဗျာပါဒေန မေတ္တာ ဂဟိတာ၊ ဥပေက္ခာတိ တတြမဇ္ဈတ္တတာယ စ ဂဟိတာ ယသ္မာ ကာရဏာ၊ တသ္မာ ဥဘောပေတာ ဘဂဝတာ န ဂဟိတာ။

၇၁။ ကသ္မာ ယေဝါပနာ ဓမ္မာ၊ ဗုဒ္ဓေနာဒိစ္စဗန္ဓုနာ သဗ္ဗေ တေ ယေဝါပနာ ဓမ္မာ ယေဝါပနနာမကာ ပါဠိယံ သရူပေန ဧဝ။ ဗန္ဓတိ သ္နေဟေန ဧတသ္မိန္တိ ဗန္ဓု၊ အာဒိစ္စဿ ဗန္ဓု အာဒိစ္စဗန္ဓု၊ တေန အာဒိစ္စဗန္ဓုနာ ဗုဒ္ဓေန န စ ဥဒ္ဓဋာ န ဒေသိတာ။

၇၂။ ကသ္မာ ¶ ကာရဏာ? ယသ္မာ အနိယတာ ကေစိ ယေဝါပနကာ အနိယတာ၊ ယသ္မာ ကာရဏာ ရာသိံ ဒုကဝဂ္ဂါဒိရာသိံ န ဘဇန္တိ န သေဝန္တိ၊ ယသ္မာ ကာရဏာ ကေစိ ယေဝါပနကာ ဒုဗ္ဗလာ၊ တသ္မာ ပါဠိယံ ဘဂဝတာ န ဝုတ္တာ။

၇၃။ ဆန္ဒာဓိမောက္ခမုဒိတာ မနသိ စ ကာရော၊

မဇ္ဈတ္တတာ စ ကရုဏာ ဝိရတိတ္တယဉ္စ၊

ပုညေသု တေန နိယတာနိယတာ စ သဗ္ဗေ၊

ယေဝါပနာ မုနိဝရေန န စေဝ ဝုတ္တာ။

ဆန္ဒာဓိမောက္ခော ¶ မုဒိတာ မနသိကာရော မဇ္ဈတ္တတာ ကရုဏာ ဝိရတိတ္တယဉ္စ ပုညေသုကုသလေသု နိယတာ စတ္တာရော အနိယတာ ပဉ္စ သဗ္ဗေ ယေဝါပနာ န စ ဧဝ တေန မုနိဝရေန ဝုတ္တာ။

၇၄-၈၀။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ ဖဿောဝ၊ ပဌမံ သမုဒီရိတော ဧတ္ထ ဧတေသု စေတသိကေသု၊ ဇာတိနိဒ္ဓါရဏံ၊ ဖဿောဝ ပဌမံ သမုဒီရိတော ကထိတော။ ကသ္မာ ကာရဏာ? ကိရ မယာ သုတံ၊ အာရမ္မဏေ စိတ္တဿ ပဌမံ အဘိနိပါတတ္တာ ဖဿော ပဌမံ သမုဒီရိတော၊ ဖုသိတွာ ပန ဖဿေန ဖဿေန အာရမ္မဏံ ဖုသိတွာ ယောဂိနော ဝေဒနာယ အာရမ္မဏံ ဝေဒယေ၊ သညာယ သဉ္ဇာနာတိ၊ စေတနာယ အာရမ္မဏံ စေတယေ။ သဟဇာတာနံ စေတသိကာနံ ဖဿောဝ ဣဓ ဣမသ္မိံ စိတ္တေ မဟေသိနာ ပဌမံ ဝုတ္တော။ ဟိ ကသ္မာ ကာရဏာ? ယသ္မာ ဗလဝပစ္စယတ္တာ၊ တသ္မာ ဝုတ္တော။ အကာရဏမိဒံ သဗ္ဗံ၊ စိတ္တာနံ တု သဟေဝ စ ‘‘ပဌမာဘိနိပါတတ္တာ’’တိ စ ‘‘ဗလဝပစ္စယတ္တာ’’တိ စ ဣဒံ သဗ္ဗံ ဝစနံ အကာရဏံ အဟေတုကံ အယုတ္တံ၊ ကသ္မာ ကာရဏာ? စိတ္တဇာနံ စိတ္တေဟိ သဟပ္ပဝတ္တာနံ စေတသိကာနံ ဧကုပ္ပာဒါဒိဘာဝေန သမာနုပ္ပာဒသမာနနိရောဓသမာနာလမ္ဗဏသမာနဝတ္ထုကဘာဝေန ပဝတ္တိတော အကာရဏံ အယုတ္တံ။ အယံ တု ပဌမုပ္ပန္နော၊ အယံ ပစ္ဆာတိ နတ္ထိဒံ အယံ ဓမ္မော ပဌမုပ္ပန္နော၊ အယံ ဓမ္မော ပစ္ဆာကာလေ ဥပ္ပန္နော ဣတိ ဣဒံ ဝစနံ နတ္ထိ။ ဗလဝပစ္စယတ္တေပိ ကာရဏံ န စ ဒိဿတိ။ ဒေသနာက္ကမတော စေဝ ပဌမံ သမုဒီရိတော ဣစ္စေဝံ ဣတိ ဧဝံ ဣတိ ဣမိနာ မယာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ဖဿဿ ပဌမံ သမုဒီရိတတံ ဝိညုနာ ဝိဘာဝိနာ ဝိညေယျံ၊ ဝိသေသတော ဝိသေသေန အညထာ န ဝိညေယျံ။ န စ ပရိယေသိတဗ္ဗောယံ၊ တသ္မာ ပုဗ္ဗာပရက္ကမော ယသ္မာ ကာရဏာ အယံ ပုဗ္ဗာပရက္ကမော ဝိညုနာ န စ ပရိယေသိတဗ္ဗော န ဂဝေသိတဗ္ဗော၊ ဓမ္မာ ဧဝ ဝစနတ္ထလက္ခဏာဒီဟိ ဝိဇာနတာ ပဏ္ဍိတေန ပရိယေသိတဗ္ဗာ။

ဣဋ္ဌာကာရာနုဘဝနရသာ ¶ ¶ ဣဋ္ဌာရမ္မဏာနုဘဝနကိစ္စာ သုဘောဇနရသံ အနုဘဝန္တော ရာဇာ ဝိယ။ စေတသိကအဿာဒပစ္စုပဋ္ဌာနာ စေတသိကပဿဒ္ဓိပဒဋ္ဌာနာ။

ပစ္စာဘိညာဏကရဏရသာ ပဋိဇာနနကိစ္စာ ဝဍ္ဎကိဿ အဘိညာဏကရဏမိဝ ဝဍ္ဎကိနော သကိံ သဉ္ဇာနိတွာပိ ဒါရုဟရေသု သုတ္တဿ ပဋိပသာရဏံ ဝိယာတိ အဓိပ္ပာယော။ ယထာဂဟိတနိမိတ္တဝသေနာတိ ယထာပဝတ္တိတနိမိတ္တဿ ဝသေန။ မနသိ အဘိနိဝေသကရဏံ ဂယှာကာရာ။

အာယူဟနရသာ ပဝတ္တနကိစ္စသာဓကာ။ မဟာဝဍ္ဎကိအာဒယော ဝိယ ယထာ မဟာဝဍ္ဎကီ သယမ္ပိ ဒါရုံ တစ္ဆတိ၊ ပရေပိ ဒါရုံ တစ္ဆာပေတိ၊ ဧဝံ သယမ္ပိ အာရမ္မဏေ သန္ဒဟတိ၊ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေပိ အဘိသန္ဒဟာပေတိ။

အာဟနနံ ဘုသော ဟနနံ၊ ပရိယာဟနနံ သမန္တာ ဟနနံ၊ တံ ရသော ဧတဿာတိ အာဟနနပရိယာဟနနရသော။

အာရမ္မဏာနုမဇ္ဇနလက္ခဏော အာရမ္မဏပရိမဒ္ဒနလက္ခဏော။

ပိနယတီတိ ပီတိ၊ သဟဇာတဓမ္မေ အာရမ္မဏေ ပိနယတီတိ အတ္ထော။ ကာယစိတ္တဖရဏရသာ။ ဥဒဂ္ဂဿ စိတ္တဿ ဘာဝေါ ဩဒဂျံ၊ တံ ပစ္စုပဋ္ဌာနံ ဧတဿာတိ ဩဒဂျပစ္စုပဋ္ဌာနာ။

သဒ္ဒဟန္တိ ဝတ္ထုတ္တယံ သဒ္ဒဟန္တိ။ အကာလုသိယပစ္စုပဋ္ဌာနာ အနာဝိလဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနာ။ သဒ္ဓေယျဝတ္ထုပဒဋ္ဌာနာ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗဝတ္ထုတ္တယာသန္နကာရဏာ။

အရညဂတသုဒေသကော ဝိယ အရညေ ဂတော မဂ္ဂသုဒေသကော ဝိယ။

အတ္တနာ အဝိနိဗ္ဘုတ္တာနံ ဓမ္မာနန္တိ အဝိဂတာနံ စေတသိကာနံ။ တေသန္တိ တေသံ စေတသိကာနံ ဓမ္မာနံ။ သန္တေပိ စ တေသံ ¶ စေတသိကာနံ အနုပါလနလက္ခဏာဒိမှိ ¶ ဝိဓာနေ အတ္ထိက္ခဏေယေဝ တံ တေသံ ပါလေတဗ္ဗာနံ စေတသိကာနံ ပဝတ္တက္ခဏေယေဝ တံ ဇီဝိတံ တေ ဓမ္မေ ပါလေတဗ္ဗေ စေတသိကေ အနုပါလေတိ။ ဥဒကံ ဝိယာတိ ယထာ ဥဒကံ အတ္တနိ ဥပ္ပလာဒီနိ အနုပါလေတိ၊ တထာ အနုပါလနလက္ခဏာဒိမှိ ဝိဓာနေ သန္တေပိ တေသံ အတ္ထိက္ခဏေယေဝ အနုပါလေတိ၊ ဝိဇ္ဇမာနက္ခဏေဝ အနုပါလေတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ပစ္စယုပ္ပန္နေပိ စ ဓမ္မေ အနုပါလေတိ၊ ဓာတိ ဝိယ ကုမာရံ အညာယ ဇနိတံ ကုမာရံ ရက္ခန္တီ ဓာတိ ဝိယ၊ ပရဿ ပုတ္တံ အင်္ကာဒိနာ ဓာရေတီတိ ဓာတိ။ သယံပဝတ္တိတဓမ္မသမ္ဗန္ဓေနေဝ ပဝတ္တတိ အတ္တနာ ပဝတ္တိတေဟိ ဓမ္မေဟိ သမ္ပဝတ္တတိ။ နိယာမကော ဝိယ ယထာ နိယာမကော ဧကနာဝါယ ဝုတ္ထေဟိ ဇနေဟိ သဟ ပဝတ္တတိ၊ ဘင်္ဂတော ဥဒ္ဓံ တံ ဇီဝိတံ န ပဝတ္တယတိ၊ အတ္တနော စ အဘာဝါ ဌပယိတဗ္ဗာနံ စေတသိကာနဉ္စ အဘာဝါ၊ ဘင်္ဂက္ခဏေ စေတသိကေ န ဌပေတိ သယံ ဘိဇ္ဇမာနတ္တာ၊ ဝဋ္ဋိသ္နေဟော ခီယမာနော ပဒီပသိခံ န ကရောတိ ယထာ။

သောမ္မဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနောတိ မုဒုဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနော၊ သီတလဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနော ဝါ။

ကာယောတိ စေတ္ထ ဝေဒနာဒယော တယော ခန္ဓာ ဝေဒနာက္ခန္ဓော သညာက္ခန္ဓော သင်္ခါရက္ခန္ဓော ဣမေ ခန္ဓာ ဂဟိတာ။

နိမ္မဒ္ဒနရသာတိ နိမ္မဒ္ဒနကိစ္စာ။ ကာယစိတ္တာနံ အဝူပသမတာဥဒ္ဓစ္စာဒိကိလေသပဋိပက္ခဘူတာတိ အာဒိဂ္ဂဟဏေန ကုက္ကုစ္စံ ဂဟေတဗ္ဗံ။

ဣတိ အဘိဓမ္မာဝတာရဋီကာယ

စေတသိကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒုတိယော ပရိစ္ဆေဒေါ။

၃။ တတိယော ပရိစ္ဆေဒေါ

စေတသိကဝိဘာဂနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၈၉။ သဗ္ဗေ ¶ စေတသိကာ ဝုတ္တာ၊ ဗုဒ္ဓေနာဒိစ္စဗန္ဓုနာ ယေ သဗ္ဗေ စေတသိကာ အာဒိစ္စဗန္ဓုနာ ဗုဒ္ဓေန ¶ ဝုတ္တာ၊ တေ သဗ္ဗေ စေတသိကာ နာမသာမညတော နာမသမာနဘာဝေန ဒွေပညာသဘဝန္တိ တေ၊ အနောတ္တပ္ပပရိယောသာနာ ဒွိပညာသ ဘဝန္တိ။

၉၀-၉၂။ စတုပညာသဓာ ကာမေ၊ ရူပေ ပဉ္စဒသေရိတာ ကာမေ ကာမာဝစရေ စတုပညာသ စိတ္တာနိ ဤရိတာ။ ရူပေ ရူပါဝစရေ ပဉ္စဒသ စိတ္တာနိ ဤရိတာ ဘဝန္တိ။ ဒွါဒသာရူပေ အရူပါဝစရေ ဒွါဒသ စိတ္တာနိ ဘဝန္တိ။ စတ္တာလီသ မနာသဝါ လောကုတ္တရစိတ္တာနိ စတ္တာလီသ ဘဝန္တိ၊ ဧကဝီသသတံ သဗ္ဗေ စိတ္တုပ္ပာဒါ သမာသတော သင်္ခေပတော ဧကဝီသသတံ ဟောတိ။ ဧတေသု တေသမုပ္ပတ္တိံ ဣတော ပရံ ဧတေသု မယာ ဝုတ္တေသု စိတ္တေသု တေသံ ဖဿာဒီနံ ဓမ္မာနံ ဥပ္ပတ္တိံ ဧကံ ဧကံ ဥဒ္ဓရိတွာ စိတ္တစေတသိကေသု ဘိက္ခူနံ ပါဋဝတ္ထာယ အဟံ ပဝက္ခာမိ ဒေသိဿာမိ။

၉၃။ ဧကဂ္ဂတာ စိတ္တေကဂ္ဂတာ မနက္ကာရော မနသိကာရော ဇီဝိတံ ဖဿပဉ္စကံ ဧတေ အဋ္ဌ စေတသိကာ အဝိနိဗ္ဘောဂါ အညမညတော အဝိဂတာ ဧကုပ္ပာဒါ သမာနုပ္ပာဒါ သဟက္ခယာ သဟဝယာ။

၉၄။ ဖဿော စ ဝေဒနာ သညာ၊ စေတနာ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ ဧကဂ္ဂတာ မနက္ကာရော ဣမေ စေတသိကာ သဗ္ဗသာဓာရဏာ သဗ္ဗစိတ္တေဟိ သာဓာရဏာ၊ သဗ္ဗစိတ္တာနံ သာဓာရဏာ ဝါ။

၉၅။ ဝိတက္ကော ပဉ္စပညာသ-စိတ္တေသု သမုဒီရိတော။ စာရော ဆသဋ္ဌိစိတ္တေသု ဝိတက္ကော တာဝ ဒွိပဉ္စဝိညာဏဝဇ္ဇိတကာမာဝစရေသု စေဝ ဧကာဒသသု ပဌမဇ္ဈာနစိတ္တေသု စာတိ ပဉ္စပညာသစိတ္တေသု ¶ ဘဂဝတာ သမုဒီရိတော။ ဝိစာရော ဒွိပဉ္စဝိညာဏဝဇ္ဇိတကာမာဝစရစိတ္တေသု ဧကာဒသသု ပဌမဇ္ဈာနစိတ္တေသု စ ဧကာဒသသု ဒုတိယဇ္ဈာနစိတ္တေသု စာတိ ဆသဋ္ဌိစိတ္တေသု ဇာယတိ။ ဧတ္ထ ဧတသ္မိံ ဝစနေ သံသယော နတ္ထိ။

၉၆။ ဧကပညာသစိတ္တေသု၊ ပီတိ တေသဋ္ဌိယာ သုခံ ပီတိဒေါမနဿုပေက္ခာသဟဂတကာယဝိညာဏစတုတ္ထဇ္ဈာနဝဇ္ဇိတေသု ဧကပညာသစိတ္တေသု ဇာယတိ။ သုခံ ဒေါမနဿဒုက္ခုပေက္ခာသဟဂတဝဇ္ဇိတေသု တေသဋ္ဌိစိတ္တေသု ဇာယတိ။ ဥပေက္ခာ သောမနဿသုခဒုက္ခသဟဂတဝဇ္ဇိတေသု ပဉ္စပညာသစိတ္တေသု ဇာယတိ။ ဒုက္ခံ အကုသလဝိပါကကာယဝိညာဏပဋိဃသဟဂတေသု တီသု စိတ္တေသု ဇာယတိ။

၉၇။ ဟောတိ ဒွါသဋ္ဌိစိတ္တေသု၊ သောမနဿိန္ဒြိယံ ပန ဒေါမနဿဒုက္ခသုခုပေက္ခာသဟဂတဝဇ္ဇိတေသု ¶ ဒွါသဋ္ဌိစိတ္တေသု ဇာယတိ။ ဒုက္ခိန္ဒြိယံ ပနေကသ္မိံ အကုသလဝိပါကေ ကာယဝိညာဏေ ဇာယတိ။ တထေကမှိ သုခိန္ဒြိယံ တထာ ဧကသ္မိံ ပုညပါကေ ကာယဝိညာဏေ ဟောတိ။

၉၈။ ပဉ္စုတ္တရသတေ စိတ္တေ၊ ဝီရိယံ အာဟ နာယကော ဇိနော ပဉ္စဒွါရာဝဇ္ဇနဒွိပဉ္စဝိညာဏသမ္ပဋိစ္ဆနသန္တီရဏဝဇ္ဇိတေ ပဉ္စုတ္တရသတေ စိတ္တေ ဝီရိယံ အာဟ ကထေသိ။ စတုတ္တရသတေ စိတ္တေ၊ သမာဓိန္ဒြိယမဗြွိ ဝိစိကိစ္ဆာသဟဂတဒွိပဉ္စဝိညာဏသမ္ပဋိစ္ဆနသန္တီရဏပဉ္စဒွါရာဝဇ္ဇနဝဇ္ဇိတေ စတုတ္တရသတေ စိတ္တေ သမာဓိန္ဒြိယံ အဝေါစ။

၉၉။ သဗ္ဗာဟေတုကစိတ္တာနိ၊ ဌပေတွာ စေကဟေတုကေ သဗ္ဗာနိ အဋ္ဌာရသ အဟေတုကစိတ္တာနိ ဧကဟေတုကစိတ္တဒွယဉ္စ ဌပေတွာ သေသသ္မိံ ဧကုတ္တရသတေ စိတ္တေ ဆန္ဒဿ ဥပ္ပတ္တိံ ဥဒ္ဒိသေ ပဏ္ဍိတော ကထေယျ။

၁၀၀။ ဌပေတွာ ¶ ဒသ ဝိညာဏေ စက္ခုဝိညာဏာဒိကေ ဒသ ဝိညာဏေ စ ဝိစိကိစ္ဆာယုတမ္ပိ စိတ္တံ ဌပေတွာ သေသသ္မိံ ဒသုတ္တရသတေ စိတ္တေ အဓိမောက္ခော ဘဂဝတာ ဥဒီရိတော။

၁၀၁-၂။ သဒ္ဓါ သတိ ဟိရီ ဩတ္တပ္ပံ အလောဘော အဒေါသော တတြမဇ္ဈတ္တံ ဆ ယုဂဠာ စ ဣတိ ဣမေ ဧကူနဝီသတိ ဓမ္မာ နိယတာ ဟုတွာ ဧကနဝုတိယာ စိတ္တေ ဇာယန္တိ။ ဧကူနဝီသတိ ဓမ္မာ အဟေတုကေသု အဋ္ဌာရသသု အပုညေသု ဒွါဒသသု အကုသလေသု န ဇာယရေ န ဇာယန္တိ။

၁၀၃။ ဧကူနာသီတိယာ စိတ္တေ၊ ပညာ ဇာယတိ သဗ္ဗဒါ ပညာ ဒွါဒသအကုသလအဋ္ဌာရသအဟေတုကမဟာကုသလဉာဏဝိပ္ပယုတ္တမဟာဝိပါကဉာဏဝိပ္ပယုတ္တမဟာကိရိယာဉာဏဝိပ္ပယုတ္တဝဇ္ဇိတေ ဧကူနာသီတိယာ စိတ္တေ ဇာယတိ။ အဋ္ဌဝီသတိယာ စိတ္တေ၊ ကရုဏာမုဒိတာ သိယုံ ကရုဏာမုဒိတာ အဋ္ဌသု မဟာကုသလေသု၊ အဋ္ဌသု မဟာကိရိယာသု၊ ရူပါဝစရပဉ္စမဇ္ဈာနဝဇ္ဇိတေသု ဒွါဒသရူပါဝစရေသု စာတိ အဋ္ဌဝီသတိယာ စိတ္တေသု သိယုံ ဘဝေယျုံ။

၁၀၄။ ကာမာဝစရပုညေသု၊ သဗ္ဗလောကုတ္တရေသု စ ကာမာဝစရမဟာကုသလေသု စိတ္တေသု သဗ္ဗေသု လောကုတ္တရေသု စာတိ သဟ အဋ္ဌကေ စတ္တာလီသဝိဓေ စိတ္တေ ဝိရတိတ္တယံ ဟောတိ။

၁၀၅။ သဒ္ဓါ ¶ သတိ ဟိရောတ္တပ္ပံ အလောဘာဒိတ္တယမ္ပိ စ ယုဂဠာနိ ဆ စ မဇ္ဈတ္တံ ကရုဏာမုဒိတာပိ စ။

၁၀၆။ တထာ တိဿော ဝိရတိယော သဗ္ဗေ တေ ပဉ္စဝီသတိ ဓမ္မာ မဟာကုသလစိတ္တသမ္ပယုတ္တအဗျာကတစိတ္တသမ္ပယုတ္တာတိ ကုသလေန သဗ္ဗေသုယေဝ ဓမ္မေသု ဆေကေန ဝိဇိတင်္ဂဏေန ပကာသိတာ။

၁၀၇။ အဟိရီကံ ¶ အနောတ္တပ္ပံ၊ မောဟော ဥဒ္ဓစ္စမေဝ စာတိ ဣမေ စတ္တာရော ဓမ္မာ နိယတာ ဟုတွာ ဒွါဒသာပုညစိတ္တေသုယေဝ ဒွါဒသအကုသလစိတ္တေသုယေဝ ဇာယရေ ဇာယန္တိ။

၁၀၈-၉။ လောဘော ဒေါသော စ မောဟော စ၊ မာနော ဒိဋ္ဌိ စ သံသယော ဝိစိကိစ္ဆာ မိဒ္ဓံ ဥဒ္ဓစ္စံ ကုက္ကုစ္စံ ထိနံ မစ္ဆရိယမ္ပိ စ အဟိရိကံ အနောတ္တပ္ပံ ဣဿာ စ ဒေါမနဿကံ ဧတေ ဓမ္မာ အကုသလာ အကုသလစိတ္တသမ္ပယုတ္တာ ဧကန္တေန မဟေသိနာ ဝိဇိတင်္ဂဏဝိဂတမလေန ဝုတ္တာ။

၁၁၀။ လောဘော အဋ္ဌသု လောဘမူလေသု စိတ္တေသု ဘဂဝတာ နိဒ္ဒိဋ္ဌော ဒဿိတော။ ဒိဋ္ဌိ စတူသု ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တေသု စိတ္တေသု ဝုတ္တာ။ မာနော ဒိဋ္ဌိဝိပ္ပယုတ္တေသု စတူသု ဂါဟူပဝါဒပ္ပဘိန္ဒနေန ဝုတ္တော။ ဒေါသော ဒွီသု ဧဝ ပဋိဃသမ္ပယုတ္တေသု စိတ္တေသု မုနိန္ဒေန ဝုတ္တော။

၁၁၁။ ဣဿာမစ္ဆေရကုက္ကုစ္စာ ဒွီသု ဒေါသမူလေသု စိတ္တေသု ဇာယန္တိ၊ နော သဟ သဟ နော ဇာယန္တိ၊ ဧကေကောဝ ဇာယန္တီတိ အတ္ထော။ ဝိစိကိစ္ဆာ ပနေကသ္မိံ ဝိစိကိစ္ဆာ ပန ဧကသ္မိံ ဝိစိကိစ္ဆာသဟဂတစိတ္တေ ဇာယတိ။ ထိနမိဒ္ဓံ ပဉ္စသု သသင်္ခါရိကအကုသလစိတ္တေသု ဇာယတိ။

၁၁၂-၃။ ဖဿော စ ဝေဒနာ သညာ၊ စေတနာ ဇီဝိတံ မနော ဝိတက္ကော စ ဝိစာရော စ ပီတိ ဝီရိယံ သမာဓိ စ ဆန္ဒော စေဝါဓိမောက္ခော စ မနသိကာရော စ စုဒ္ဒသ ဓမ္မာ ကုသလာ စ ကုသလစေတသိကာ စ ဟောန္တိ။ အကုသလာ စေဝ အကုသလစေတသိကာ စေဝ အဗျာကတာပိ စ အဗျာကတစေတသိကာ စ ဟောန္တိ။

၁၁၄။ ဧကူနတိံသစိတ္တေသု၊ ဈာနံ ပဉ္စင်္ဂိကံ မတံ စတူသု သောမနဿသဟဂတာကုသလေသု၊ ဒွါဒသသု သောမနဿသဟဂတမဟာကုသလမဟာဝိပါကမဟာကိရိယစိတ္တေသု၊ သုခသန္တီရဏဟသိတုပ္ပာဒစိတ္တေသု ¶ ¶ ၊ တီသု ရူပပဌမဇ္ဈာနစိတ္တေသု၊ အဋ္ဌသု လောကုတ္တရပဌမဇ္ဈာနစိတ္တေသု စာတိ ဧကူနတိံသစိတ္တေသု ပဉ္စင်္ဂိကံ ပဉ္စာဝယဝဈာနယုတ္တံ ဈာနံ သုဂတေန မတံ။ ဥပေက္ခာသဟဂတာနိ စတ္တာရိ လောဘမူလာနိ စ ဒွေ ဒေါသမူလာနိ စ ဒွေ မောဟမူလာနိ စ မနောဓာတုတ္တိကဉ္စ ဥပေက္ခာသဟဂတာ တိဿော အဟေတုကမနောဝိညာဏဓာတုယော စ ဒွါဒသုပေက္ခာသဟဂတာနိ မဟာကုသလမဟာဝိပါကကိရိယစိတ္တာနိ တီဏိ ရူပဒုတိယဇ္ဈာနစိတ္တာနိ အဋ္ဌ လောကုတ္တရဒုတိယဇ္ဈာနစိတ္တာနိ စာတိ သတ္တတိံသ စိတ္တာနိ စတုဈာနင်္ဂယုတ္တာနိ စတုဈာနာဝယဝယုတ္တာနိ ဣတိ ဧဝံ နိဒ္ဒိသေ ကထေယျ။

၁၁၅။ ဧကာဒသဝိဓံ စိတ္တံ၊ တိဝင်္ဂိကမုဒီရိတံ တီဏိ ရူပါဝစရတတိယဇ္ဈာနစိတ္တာနိ၊ အဋ္ဌလောကုတ္တရတတိယဇ္ဈာနစိတ္တာနိ စာတိ ဧကာဒသဝိဓံ စိတ္တံ တိဝင်္ဂိကံ တိအဝယဝဈာနယုတ္တံ၊ ဆ ရူပါဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနပဉ္စမဇ္ဈာနစိတ္တာနိ၊ ဒွါဒသာရူပါဝစရစိတ္တာနိ၊ သောဠသ လောကုတ္တရစတုတ္ထဇ္ဈာနပဉ္စမဇ္ဈာနစိတ္တာနိ စာတိ စတုတိံသဝိဓံ စိတ္တံ ဒုဝင်္ဂိကံ ဒွိအဝယဝဈာနယုတ္တံ ဥဒီရိတံ ဇိနေန ဤရိတံ။

၁၁၆။ သဘာဝေနာဝိတက္ကေသု၊ ဈာနင်္ဂါနိ န ဥဒ္ဓရေ သဘာဝေန ပကတိယာ အဝိတက္ကေသု ဝိတက္ကဝိရဟိတေသု ဒွိပဉ္စဝိညာဏေသု ဈာနင်္ဂါနိ ဈာနာဝယဝါနိ ဇိနော န ဥဒ္ဓရေ။ အယမေတ္ထာဓိပ္ပာယော – အညတ္ထ ဝိတက္ကော ဈာနစိတ္တေန ဝိပ္ပဟီနော ဘာသိတော၊ ဣမေသု ပန နေဝ ဈာနစိတ္တေန ပဟီနာ၊ ပကတိယာ ဝိတက္ကဝိရဟိတာနိ ဒွိပဉ္စဝိညာဏာနိ သဗ္ဗာဟေတုကစိတ္တေသု မဂ္ဂင်္ဂါနိ မဂ္ဂါဝယဝါနိ ဇိနော န ဥဒ္ဓရေ န ဒေသေယျ။

၁၁၇။ ဗုဓော ဇိနော ဒွိပဉ္စဝိညာဏေသု မနောဓာတုတ္တိကေ စ တီသု သန္တီရဏေသု စာတိ သောဠသစိတ္တေသု တီဏိန္ဒြိယာနိ ¶ ဝဒေ ကထေယျ။ ဧကသ္မိံ ပန စတ္တာရိ ဧကသ္မိံ ဝိစိကိစ္ဆာသဟဂတစိတ္တေ စတ္တာရိ ဣန္ဒြိယာနိ ဟောန္တိ၊ ဧကာဒသသု အကုသလစိတ္တေသု ဝိစိကိစ္ဆာယုတ္တစိတ္တဝဇ္ဇိတေသု ဟသိတုပ္ပာဒေ စေဝ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနစိတ္တေ စာတိ တေရသသု စိတ္တေသု ပဉ္စ ဣန္ဒြိယာနိ ဗုဓော ဘဂဝါ ဥဒ္ဓရေ ဥဒ္ဓရေယျ။

၁၁၈။ သတ္တ ဒွါဒသစိတ္တေသု၊ ဣန္ဒြိယာနိ ဇိနောဗြွိ ဇိနော ဗုဒ္ဓါ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တမဟာကုသလမဟာဝိပါကမဟာကိရိယာသင်္ခါတေသု ဒွါဒသစိတ္တေသု သတ္တ ဣန္ဒြိယာနိ အဗြွိ ကထေသိ၊ ဧကေနူနေသု အဋ္ဌေဝ၊ စတ္တာလီသမနေသု စ ဇိနော ဉာဏသမ္ပယုတ္တမဟာကုသလမဟာဝိပါကမဟာကိရိယာသင်္ခါတေသု ¶ ဒွါဒသသု စိတ္တေသု၊ ပဉ္စဒသသု ရူပေသု၊ ဒွါဒသသု အရူပေသု စာတိ ဧကေနူနေသု စတ္တာလီသမနေသု အဋ္ဌေဝ ဣန္ဒြိယာနိ အဗြွိ။

၁၁၉။ စတ္တာလီသာယ လောကုတ္တရစိတ္တေသု နဝကံ ဣန္ဒြိယနဝကံ နာယကော အဗြွိ ကထေသိ။ ဧဝံ ဣန္ဒြိယယောဂေါပိ၊ ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိဘာဝိနာ ဧဝံ ဣမိနာ မယာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန စိတ္တေသု ဣန္ဒြိယယောဂေါ ဝိဘာဝိနာ ဝိသေသေန ပညံ ဘာဝေတုံ ပကာသေတုံ သီလမေတဿာတိ ဝိဘာဝီ၊ တေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

၁၂၀။ အမဂ္ဂင်္ဂါနိ နာမေတ္ထ၊ အဋ္ဌာရသ အဟေတုကာ ဧတ္ထ ဧတေသု စိတ္တေသု အဋ္ဌာရသ အဟေတုကာ နတ္ထိ မဂ္ဂေါ ဧတေသူတိ အမဂ္ဂင်္ဂါနိ နာမ၊ ဈာနင်္ဂါနိ န ဝိဇ္ဇန္တိ၊ ဝိညာဏေသု ဒွိပဉ္စသု ဒွိပဉ္စဝိညာဏေသု ဈာနင်္ဂါနိပိ န သံဝိဇ္ဇန္တိ။

၁၂၁။ ဧကံ စိတ္တံ ဒုမဂ္ဂင်္ဂံ ဧကံ ဝိစိကိစ္ဆာသဟဂတစိတ္တံ ဒုမဂ္ဂင်္ဂံ ဒုမဂ္ဂါဝယဝံ၊ စတူသု ဒိဋ္ဌိဝိပ္ပယုတ္တာကုသလစိတ္တေသု စ ဒွီသု ပဋိဃယုတ္တေသု စ ဥဒ္ဓစ္စယုတ္တေသု စာတိ သတ္တသု စိတ္တေသု စ တိမဂ္ဂင်္ဂါနိ တိမဂ္ဂါဝယဝါနိ ဟောန္တိ။ စတ္တာလီသာယ စိတ္တေသု ¶ ၊ မဂ္ဂေါ သော စတုရင်္ဂိကော စတူသု ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တာကုသလေသု ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တမဟာကုသလမဟာဝိပါကမဟာကိရိယာသင်္ခါတေသု ဒွါဒသသု စိတ္တေသု စ ရူပါဝစရဒုတိယတတိယစတုတ္ထပဉ္စမဇ္ဈာနသင်္ခါတေသု ဒွါဒသသု ရူပါဝစရေသု၊ ဒွါဒသသု အရူပါဝစရေသု စာတိ စတ္တာလီသာယ စိတ္တေသု စတုရင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ စတုရာဝယဝေါ မဂ္ဂေါ ဟောတိ။

၁၂၂။ ပဉ္စဒ္ဒသသု စိတ္တေသု၊ မဂ္ဂေါ ပဉ္စင်္ဂိကော မတော ဉာဏသမ္ပယုတ္တမဟာကုသလမဟာဝိပါကမဟာကိရိယာသင်္ခါတေသု ဒွါဒသသု၊ တီသု ရူပပဌမဇ္ဈာနစိတ္တေသု စာတိ ပဉ္စဒ္ဒသသု စိတ္တေသု ပဉ္စင်္ဂိကော ပဉ္စာဝယဝေါ မဂ္ဂေါ ဘဂဝတာ မတော။ ဒွတ္တိံသစိတ္တေသု မဂ္ဂေါ သတ္တင်္ဂိကောပိ စ လောကုတ္တရဒုတိယတတိယစတုတ္ထပဉ္စမဇ္ဈာနသင်္ခါတေသု ဒွတ္တိံသစိတ္တေသု မဂ္ဂေါ သတ္တင်္ဂိကော သတ္တာဝယဝေါ ဟောတိ။

၁၂၃။ မဂ္ဂေါ အဋ္ဌသု စိတ္တေသု မဂ္ဂဖလဝသေန အဋ္ဌသု လောကုတ္တရစိတ္တေသု မဂ္ဂေါ အဋ္ဌင်္ဂိကော အဋ္ဌာဝယဝေါ ဟောတိ။ ဣတိ ပရိသမာပနေ။ တု ပဒပူရဏေ။ ဧဝံ ဣမိနာ မယာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန သဗ္ဗစိတ္တေသု မဂ္ဂင်္ဂါနိ မဂ္ဂါဝယဝါနိ ဓီရော ဥဒ္ဓရေယျ၊ ဒေသေယျာတိ အတ္ထော။

၁၂၄။ ဗလာနိ ဒွေ ဒွိစိတ္တေသု ဟသိတုပ္ပာဒဝေါဋ္ဌဗ္ဗနသင်္ခါတေသု ဒွီသု စိတ္တေသု ဒွေ ဗလာနိ ဟောန္တိ ¶ ။ ဧကသ္မိံ တီဏိ ဒီပယေ ဧကသ္မိံ ဝိစိကိစ္ဆာယုတ္တေ တီဏိ ဗလာနိ ဓီရော ဒီပယေ ပကာသေယျ။ ဝိစိကိစ္ဆာယုတ္တတော သေသေသု ဧကာဒသသု အကုသလေသု စတ္တာရိ ဗလာနိ ဟောန္တိ။ ဆ ဒွါဒသသု ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တမဟာကုသလမဟာဝိပါကမဟာကိရိယာသင်္ခါတေသု ဒွါဒသသု စိတ္တေသု ဆ ဗလာနိ ဟောန္တီတိ ဓီရော နိဒ္ဒိသေ ကထေယျ။

၁၂၅။ ဧကူနာသီတိယာ ¶ သတ္တ ဉာဏသမ္ပယုတ္တမဟာကုသလမဟာဝိပါကမဟာကိရိယာသင်္ခါတေသု ဒွါဒသသု ကာမာဝစရစိတ္တေသု၊ သတ္တဝီသတိယာ မဟဂ္ဂတစိတ္တေသု၊ စတ္တာလီသလောကုတ္တရစိတ္တေသု စာတိ ဧကူနာသီတိယာ စိတ္တေသု သတ္တ ဗလာနိ ဟောန္တိ။ သောဠသေဝါဗလာနိ တု ဒွိပဉ္စဝိညာဏာနိ စ တိဿော မနောဓာတုယော စ တီဏိ သန္တီရဏာနိ စာတိ သောဠသ ဧဝ စိတ္တာနိ အဗလာနိ ဗလဝိရဟိတာနိ ဟောန္တိ၊ ဧဝံ ဣမိနာ မယာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန စိတ္တံ သဗလံ ဗလေန သဟဂတံ အဗလမ္ပိ စ ဗလဝိရဟိတဉ္စာပိ စိတ္တံ ဝိညေယျံ ဓီရေန ဝိဇာနိတဗ္ဗံ။

၁၂၆။ ဈာနင်္ဂမဂ္ဂင်္ဂဗလိန္ဒြိယာနိ၊ စိတ္တေသု ဇာယန္တိ ဟိ ယေသု ယာနိ ယေသု စိတ္တေသု ယာနိ ဈာနင်္ဂမဂ္ဂင်္ဂဗလဣန္ဒြိယာနိ ဇာယန္တိ၊ မယာ သမာသေန သမုဒ္ဓရိတွာ အသံသဋ္ဌံ ဥဒ္ဓရိတွာ တေသု စိတ္တေသု သဗ္ဗာနိပိ တာနိ ဈာနင်္ဂမဂ္ဂင်္ဂဗလဣန္ဒြိယာနိ သမာသေန သင်္ခေပေန မယာ ဗုဒ္ဓဒတ္တာစရိယေန ဝုတ္တာနိ ကထိတာနိ။

ဣတိ အဘိဓမ္မာဝတာရဋီကာယ

စေတသိကဝိဘာဂနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

တတိယော ပရိစ္ဆေဒေါ။

၄။ စတုတ္ထော ပရိစ္ဆေဒေါ

ဧကဝိဓာဒိနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၁၂၇။

ဣတော ¶ ပရံ ပဝက္ခာမိ၊ နယမေကဝိဓာဒိကံ၊

အာဘိဓမ္မိကဘိက္ခူနံ၊ ဗုဒ္ဓိယာ ပန ဝုဒ္ဓိယာ။

အဟံ ဣတော ပရံ ဣတော ပရိစ္ဆေဒတော ပရံ ဧကဝိဓာဒိကံ နယံ အာဘိဓမ္မိကဘိက္ခူနံ ဗုဒ္ဓိယာ ဝုဒ္ဓိတ္ထာယ ပဝက္ခာမိ ဒေသေဿာမိ။

၁၂၈။ သဗ္ဗမေကဝိဓံ ¶ စိတ္တံ၊ ဝိဇာနနသဘာဝတော သဗ္ဗံ စိတ္တံ ဝိဇာနနသဘာဝတော ဧကဝိဓံ၊ ဒုဝိဓဉ္စ ဘဝေ စိတ္တံ အဟေတုကသဟေတုကတော ဣဒံ စိတ္တံ ဒုဝိဓံ ဘဝေယျ။

၁၂၉။ ပုညာပုညဝိပါကာ ဟိ၊ ကာမေ ဒသ စ ပဉ္စ စ ဟိ သစ္စံ ကာမေ ကာမာဝစရေ ကုသလာကုသလဝိပါကာ ဒသ ပဉ္စ စ ကိရိယာ တိဿော ဣတိ သဗ္ဗေ အဋ္ဌာရသ စိတ္တုပ္ပာဒါ အဟေတုကာ။

၁၃၀။ အဟေတုကတော စိတ္တုပ္ပာဒတော သေသာ ဧကသတ္တတိ စိတ္တုပ္ပာဒါ သဟေတုကာတိ သဟေတုကာ နာမာတိ မဟေသိနာ တာဒိနာ အဝိပရီတသဘာဝေန ဟေတုဝါဒိနာ ပစ္စယဝါဒိနာ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ။

၁၃၁။ သဝတ္ထုကာဝတ္ထုကတော သဝတ္ထုကအဝတ္ထုကဝသေန တထာ ဥဘယဝသေန သဝတ္ထုကဝသေန၊ အဝတ္ထုကဝသေန စ သဗ္ဗံ ဝုတ္တပ္ပကာရေန စ မာနသံ တိဝိဓံ ဟောတိ။

၁၃၂-၄။ သဗ္ဗော ကာမဝိပါကော စ၊ ရူပေ ပဉ္စဒသာပိ စ စိတ္တုပ္ပာဒါ အာဒိမဂ္ဂေါ ပဌမမဂ္ဂေါ ဟသိတုပ္ပာဒေါ မနောဓာတုကိရိယာပိ စ ဒေါမနဿဒွယဉ္စာပိ တေစတ္တာလီသ မာနသာ ဝိနာ ဝတ္ထုံ ဝတ္ထုံ ဝဇ္ဇေတွာ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဧကန္တေန သဝတ္ထုကာ နာမ။ အရူပါဝစရဝိပါကာ စ ဧကန္တေန ¶ အဝတ္ထုကာ၊ မယာ ဝုတ္တတော စိတ္တုပ္ပာဒတော သေသာနိ ဒွေစတ္တာလီသ စိတ္တာနိ ဥဘယထာ သဝတ္ထုကာဝတ္ထုကဝသေန သိယုံ။

၁၃၅။ ဧကေကာရမ္မဏံ စိတ္တံ၊ ပဉ္စာရမ္မဏမေဝ စ စိတ္တံ ဆဠာရမ္မဏကဉ္စေတိ ဧဝံ ဣမိနာ မယာ ဝုတ္တပ္ပကာရေနာပိ တိဝိဓံ စိတ္တံ သိယာ။

၁၃၆-၈။ ဝိညာဏာနိ စ ဒွေ ပဉ္စ၊ အဋ္ဌ လောကုတ္တရာနိ စ အဘိညာမာနသံ ဌပေတွာ သဗ္ဗံ မဟဂ္ဂတဉ္စေဝါတိ တေစတ္တာလီသ စိတ္တုပ္ပာဒါ ပန ဧကေကာရမ္မဏာ ဝိညေယျာ ဓီရေန။ တတ္ထ ¶ စိတ္တေ မနောဓာတုတ္တယံ ပဉ္စာရမ္မဏံ ဤရိတံ ဘဂဝတာ။ မယာ ဝုတ္တစိတ္တတော သေသာနိ တေစတ္တာလီသ စိတ္တာနိ ဆဠာရမ္မဏိကာနိ မတာနိ သတ္ထုနာ၊ တထာ ဧဝံ စိတ္တံ ကုသလာကုသလာဒိတော တိဝိဓံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန အဗျာကတံ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၁၃၉။ အဟေတုကံ စိတ္တံ ဧကဟေတုကဉ္စ စိတ္တံ ဒွိဟေတုကဉ္စ စိတ္တံ တိဟေတုကဉ္စ စိတ္တန္တိ ဧဝံ ဣမိနာ ပကာရေန စိတ္တံ စတုဗ္ဗိဓံ ဝိဘာဝိနာ ဝိညာတဗ္ဗံ။

၁၄၀-၂။ ဟေဋ္ဌာ မယာပိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ အဋ္ဌာရသ စိတ္တုပ္ပာဒါ အဟေတုကာ၊ ဝိစိကိစ္ဆုဒ္ဓစ္စသံယုတ္တံ စိတ္တံ ဧကဟေတုကံ ဧဝံ ဥဒီရိတံ ဘဂဝတာ။ ကာမေ ကာမာဝစရေ ပုညဝိပါကကြိယတော ကုသလဝသေန စ ဝိပါကဝသေန စ ကိရိယာဝသေန စ ဒွါဒသဓာ စိတ္တုပ္ပာဒါ အကုသလာ စ ဒသဓာ စာတိ ဗာဝီသတိ စိတ္တုပ္ပာဒါ ဒုဟေတုကာ။ ကာမေ ကာမာဝစရေ ပုညဝိပါကကြိယတော ပုညဝသေန စ ဝိပါကဝသေန စ ကိရိယာဝသေန စ ဒွါဒသဓာ စိတ္တုပ္ပာဒါ။ သဗ္ဗံ မဟဂ္ဂတဉ္စေဝ အပ္ပမာဏံ လောကုတ္တရစိတ္တဉ္စ တိဟေတုကံ။

၁၄၃-၅၀။ ရူပီရိယာပထဝိညတ္တိ-ဇနကာဇနကာဒိတောတိ ရူပဣရိယာပထဝိညတ္တိဇနကဝသေန ရူပဣရိယာပထဇနကဝသေန စ ရူပဇနကဝသေန စ တိကိစ္စာဇနကဝသေန စာတိအာဒီဟိ ပကာရေဟိ သဗ္ဗံ စိတ္တံ စတုဗ္ဗိဓံ ဟောတိ။ တတ္ထ တသ္မိံ စိတ္တေ ဒွါဒသာကုသလာ၊ ကာမဓာတုယာ ကုသလာ၊ တထာ ကာမေ ဒသ ကိရိယာ၊ အဘိညာမာနသံ ဒွယံ၊ ဣမေ ဗာတ္တိံသ မာနသာ ရူပါနိ သမုဋ္ဌာပေန္တိ၊ ဣရိယာပထံ ကပ္ပေန္တိ၊ ဝိညတ္တိံ ဇနယန္တိ။ ကုသလာ မဟဂ္ဂတမာနသာ ကိရိယာ စ မဟဂ္ဂတမာနသာ၊ အဋ္ဌ အနာသဝစိတ္တာနိ၊ ဆဗ္ဗီသတိ စ မာနသာ ရူပါနိ သမုဋ္ဌာပေန္တိ၊ ဣရိယာပထံ ¶ ကပ္ပေန္တိ။ စောပနံ န ပါပေန္တိ ဝိညတ္တိံ န ဇနယန္တီတိ အတ္ထော။ ဣမေ စိတ္တုပ္ပာဒါ ဒုကိစ္စနိယတာ ¶ ၊ ဒသ ဝိညာဏေ ဌပေတွာ ဒွီသု ဘူမီသု ဝိပါကာ မနောဓာတုဒွယသန္တီရဏတ္တယမဟာဝိပါကရူပဝိပါကာနံ ဝသေန အဋ္ဌာရသ ပါကာ မနောဓာတု ကိရိယာ စေဝါတိ ဣမာနိ ဧကူနဝီသတိ စိတ္တာနိ ရူပါနိ သမုဋ္ဌာပေန္တိ၊ ဣတရဒွယံ န ကရောန္တိ၊ ပုန ဒွေပဉ္စဝိညာဏာ ပဌမံ ‘‘ဒသ ဝိညာဏေ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ပုနာ’’တိ ဝုတ္တာ။ အရူပီသု ဝိပါကာ စ သဗ္ဗေသံ သတ္တာနံ ပဋိသန္ဓိစိတ္တဉ္စ အရဟတော စုတိစိတ္တဉ္စ ဣမေ သောဠသ မာနသာ တိကိစ္စာနိ န ကရောန္တိ။

၁၅၁။ ဧကဒွိတိစတုဋ္ဌာန-ပဉ္စဋ္ဌာနပ္ပဘေဒတော ဧကကိစ္စဒွိကိစ္စတိကိစ္စစတုကိစ္စပဉ္စကိစ္စဘေဒေန ပဉ္စဓာ စိတ္တံ ပဉ္စပကာရံ စိတ္တံ ပဉ္စနိမ္မလလောစနော ဗုဒ္ဓါ အက္ခာသိ ကထေသိ။

၁၅၂။

ကုသလာကုသလာ သဗ္ဗေ၊ စိတ္တုပ္ပာဒါ မဟာကြိယာ၊

မဟဂ္ဂတာ ကြိယာ စေဝ၊ စတ္တာရော ဖလမာနသာ။

၁၅၃။ သဗ္ဗေဝ ပဉ္စပညာသ စိတ္တုပ္ပာဒါ ဇဝနဋ္ဌာနတောယေဝ ဇဝနကိစ္စဝသေနေဝ ဧကဋ္ဌာနေ ဧကကိစ္စေ နိပ္ပပဉ္စေန သတ္ထုနာ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိဝိရဟိတေန သတ္ထုနာ နိယာမိတာ ကထိတာ။

၁၅၄။ ပုန ဒွေပဉ္စဝိညာဏာ စိတ္တုပ္ပာဒါ ဒဿနေ သဝနေ တထာ ဃာယနေ သာယနဋ္ဌာနေ ဖုသနေ ပဋိပါဋိယာ သတ္ထုနာ နိယာမိတာ။

၁၅၅။ မနောဓာတုတ္တိကံ အာဝဇ္ဇနေ ပဋိစ္ဆနေ၊ ဧတေ အဋ္ဌသဋ္ဌိ စိတ္တုပ္ပာဒါ ဧကဋ္ဌာနိကတံ ဧကကိစ္စဘာဝံ ဂတာ ပတ္တာ ဘဝန္တိ။

၁၅၆-၈။ စိတ္တဒွယံ ဒွိဋ္ဌာနိကံ နာမ ဥဒီရိတံ ဘဂဝတာ၊ သောမနဿယုတံ စိတ္တံ ပဉ္စဒွါရေ သန္တီရဏံ သိယာ။ ဆဒွါရေ တဒါလမ္ဗဏဉ္စ ဗလဝါရမ္မဏေ အတိမဟန္တာရမ္မဏေ သတိ သိယာ ¶ ၊ တထာ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနံ ပဉ္စဒွါရေသု ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနံ ဟောတိ။ မနောဒွါရေသု ပန သဗ္ဗေသံ အာရမ္မဏာနံ အာဝဇ္ဇနံ ဟောတိ၊ ဣဒံ စိတ္တဒွယံ ဒွိဋ္ဌာနိကံ နာမ ဟောတိ။

၁၅၉။ ပဋိသန္ဓိယာ ဌာနတော ပဋိသန္ဓိယာ ကိစ္စဝသေန ဘဝင်္ဂဿ ဌာနတော ဘဝင်္ဂဿ ကိစ္စဝသေန စုတိယာ ဌာနတော ¶ စုတိယာ ကိစ္စဝသေန တေ မဟဂ္ဂတဝိပါကာ နဝ တိဋ္ဌာနိကာ တိကိစ္စာတိ မုနိနာ မတာ။

၁၆၀-၃။ အဋ္ဌ ကာမာ မဟာပါကာ၊ ပဋိသန္ဓိဘဝင်္ဂတော ပဋိသန္ဓိဘဝင်္ဂဝသေန တဒါရမ္မဏတော စေဝ တဒါရမ္မဏဝသေန စ ဧဝ စုတိဋ္ဌာနဝသေန စ အဋ္ဌ စိတ္တာနိ စတုဋ္ဌာနိကစိတ္တာနိ ဟောန္တိ၊ ဣတိ ဝစနံ ဓီရော နိဒ္ဒိသေ၊ ကုသလာကုသလပါကောပေက္ခာသဟဂတဒွယံ ပဉ္စဒွါရေ သန္တီရဏံ ဘဝေ၊ ဆဒွါရိကေသုပိ ဗလဝါရမ္မဏေ သတိ တဒါရမ္မဏတာ သိယာ။ ပဋိသန္ဓိဘဝင်္ဂါနံ ဌာနဝသေန စ စုတိဋ္ဌာနဝသေန စ ဣဒံ စိတ္တဒွယံ ပဉ္စဋ္ဌာနိကစိတ္တံ နာမာတိ ဥဒီရိတံ မုနိနာ။

၁၆၄။ ပဉ္စကိစ္စံ ဒွယံ စိတ္တံ၊ အဋ္ဌကံ ပန စတုကိစ္စံ၊ နဝကံ တိကိစ္စံ၊ ဒွေ စိတ္တုပ္ပာဒါ ဒွိကိစ္စာ၊ ဣမေသံ ဣမေဟိ စိတ္တုပ္ပာဒေဟိ သေသံ ဧကကံ ကိစ္စံ။

၁၆၅။

ဘဝင်္ဂါဝဇ္ဇနဉ္စေဝ၊ ဒဿနံ သမ္ပဋိစ္ဆနံ၊

သန္တီရဏံ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနံ၊ ဇဝနံ ဘဝတိ သတ္တမံ။

၁၆၆။ ဆဗ္ဗိဓံ ဟောတိ တံ ဆန္နံ တံ စိတ္တံ ဆန္နံ စက္ခုသောတဃာနဇိဝှာကာယမနောဝိညာဏာနံ ပဘေဒတော ဆဗ္ဗိဓံ ဟောတိ၊ စက္ခုသောတဃာနဇိဝှာကာယမနောဓာတုမနောဝိညာဏဓာတူနံ သတ္တန္နံ ဝသေန စိတ္တံ သတ္တဓာ ဟောတိ။

၁၆၇။ ဧကေကာရမ္မဏံ ဆက္ကံ၊ ပဉ္စာရမ္မဏဘေဒတော ဆဠာရမ္မဏတော စေဝ ဆဠာရမ္မဏစိတ္တဝသေန မနော စိတ္တံ အဋ္ဌဝိဓံ ဟောတိ။

၁၆၈။ တတ္ထ ¶ တသ္မိံ စိတ္တေ ဒွေပဉ္စဝိညာဏာ ဧကေကဂေါစရာ ဟောန္တိ၊ ဒွေ စိတ္တုပ္ပာဒါ ရူပါရမ္မဏိကာ၊ ဒွေ ဒွေ စိတ္တုပ္ပာဒါ သဒ္ဒါဒိဂေါစရာ။

၁၆၉။ ပဉ္စာဘိညာဝိဝဇ္ဇိတံ သဗ္ဗံ မဟဂ္ဂတံ၊ သဗ္ဗံ လောကုတ္တရဉ္စ ဣတိ ဣဒံ စိတ္တံ ဧကေကာရမ္မဏံ ဘဝေ။

၁၇၀။ ဣဒံ ¶ ဆက္ကံ ဧကေကာရမ္မဏံ ဝိဘာဝိနာ ဉေယျံ၊ မနောဓာတုတ္တယံ ပဉ္စာရမ္မဏိကံ နာမ ဘဝေ။

၁၇၁။ ကာမာဝစရစိတ္တာနိ စတ္တာလီသံ တထာ ဧကေကံ သဗ္ဗာနိ အဘိညာနိ စ ဆဠာရမ္မဏိကာနီတိ ဆဠာရမ္မဏိကာနိ နာမ ပဏ္ဍိတေန ဝိညေယျာနိ။

၁၇၂။ သတ္တဝိညာဏဓာတူသု ပစ္ဆိမံ မနောဝိညာဏဓာတုဉ္စ ကုသလာကုသလာဗျာကတဝသေန တိဓာ ကတွာ နဝဝိဓံ စိတ္တံ ဟောတိ။

၁၇၃။ မနောဝိညာဏဓာတုယာ ဘေဒေါ ပုညာပုညဝသေနေဝ ဝိပါကကိရိယဘေဒတော ဆသတ္တတိဝိဓော ဟောတိ။

၁၇၄။ မနောဓာတုံ ဝိပါကကိရိယဘေဒတော ဒွိဓာ ကတွာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တေဟိ နဝဓာ စိတ္တေဟိ မာနသံ ဒသဓာ ဟောတိ။

၁၇၅။ ပစ္ဆိမံ ဓာတုဒွယံ မနောဓာတုမနောဝိညာဏဓာတုဒွယံ၊ မနောဓာတုံ ကုသလဝိပါကအကုသလဝိပါကကိရိယာဝသေန တိဓာ ကတွာ၊ မနောဝိညာဏဓာတုဉ္စ ကုသလာကုသလာဗျာကတဝသေန တိဝိဓာ ကတွာ စက္ခုသောတဃာနဇိဝှာကာယဝိညာဏေဟိ သဟ စိတ္တံ ဧကာဒသဝိဓံ ဟောတိ၊ ဣတိ ဣဒံ ဝစနံ ပဏ္ဍိတော ပရိဒီပယေ။

၁၇၆။ မနောဝိညာဏဓာတုမ္ပိ ကုသလာကုသလာဒိတော ကုသလာကုသလဝိပါကကိရိယာဝသေန စတုဓာ ဝိဘဇိတွာန တံ ¶ စိတ္တံ စက္ခုသောတဃာနဇိဝှာကာယဝိညာဏေဟိ သဟ တိပ္ပကာရာယ မနောဓာတုယာ စ သဟ ဒွါဒသဓာပိ ဓီရော ဝဒေ။

၁၇၇-၉။ စိတ္တံ စုဒ္ဒသဋ္ဌာနဘေဒေန စုဒ္ဒသဓာ ဘဝေ၊ ပဋိသန္ဓိယာ ဝသေန စ ဘဝင်္ဂဝသေန စ စုတိယာ ဝသေန စ အာဝဇ္ဇနဿ ဝသေန စ ပဉ္စန္နံ ဒဿနာဒီနံ ကိစ္စာနံ ဝသေန စ သမ္ပဋိစ္ဆနစေတသော ဝသေန စ သန္တီရဏဿ ဝသေန စ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနဇဝနာနံ ဝသေန စ၊ ယထာ ဧဝံ တဒါရမ္မဏစိတ္တဿ ဝသေန ¶ စာတိ ဧဝံ ဣမိနာ ပကာရေန ဌာနဘေဒတော ကိစ္စဘေဒေန စုဒ္ဒသဓာ စိတ္တံ ဟောတိ၊ ဣတိ ဣဒံ ဝစနံ ဓီရော ပရိဒီပယေ ပရိဒီပေယျ။

၁၈၀။ ဘူမိပုဂ္ဂလနာနတ္တဝသေန ဘူမိနာနတ္တဝသေန၊ ပုဂ္ဂလနာနတ္တဝသေန စ စိတ္တာနံ ပဝတ္တိတော ဣဒံ စိတ္တံ ဗဟုဓာ ဟောတိ၊ ဣတိ ဝစနဉ္စ ဓီရော ဝိဘာဝယေ ပကာသေယျ။

၁၈၁။ ဣဓ ဣမသ္မိံ သာသနေ ယော ဘိက္ခု မတိမာ ဣမသ္မိံ ဧကဝိဓာဒိနယေ ကုသလော ဆေကော ဟောတိ၊ အဘိဓမ္မေ ပဝတ္တာ အတ္ထာ တဿ ဘိက္ခုနော ဟတ္ထဂတာ ဟတ္ထပဝိဋ္ဌာ အာမလကာ ဝိယ သုဒ္ဓမဏိကာ ဝိယ ဟောန္တိ။

ဣတိ အဘိဓမ္မာဝတာရဋီကာယ

ဧကဝိဓာဒိနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

စတုတ္ထော ပရိစ္ဆေဒေါ။

၅။ ပဉ္စမော ပရိစ္ဆေဒေါ

ဘူမိပုဂ္ဂလစိတ္တုပ္ပတ္တိနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၁၈၂။

ဣတော ပရံ ပဝက္ခာမိ၊ ဗုဒ္ဓိဝုဒ္ဓိကရံ နယံ၊

စိတ္တာနံ ဘူမိသုပ္ပတ္တိံ၊ ပုဂ္ဂလာနံ ဝသေန စ။

အဟံ ¶ ဣတော ပရံ ဗုဒ္ဓိဝုဒ္ဓိကရံ နယံ မတိဝဒ္ဓိကရံ နယံ ပဝက္ခာမိ ဒေသေဿာမိ။ စိတ္တာနံ ဘူမိသုပ္ပတ္တိံ ပုဂ္ဂလာနံ ဝသေန စ ဘူမီသု စိတ္တာနံ ဥပ္ပတ္တိံ၊ ပုဂ္ဂလာနံ ဝသေန ဘူမီသု စိတ္တာနံ ဥပ္ပတ္တိဉ္စ ပဝက္ခာမိ။

၁၈၃။ ဒေဝါ ¶ စေဝ မနုဿာ စ၊ တိဿော စ အပါယဘူမိယော ဟောန္တိ၊ ဂတိယော ပဉ္စ တေသံ ဒေဝမနုဿတိရစ္ဆာနပေတနိရယဂတီနံ ဝသေန ပဉ္စ ဂတိယော နိဒ္ဒိဋ္ဌာ သတ္ထုနာ ဒဿိတာ ဘဂဝတာ။ တယော ဘဝါ ပန ကာမရူပါရူပဘဝဝသေန တယော သတ္ထုနာ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ ဒဿိတာ။

၁၈၄-၅။ ဘူမိယော တတ္ထ တိံသေဝ၊ တာသု တိံသေဝ ပုဂ္ဂလာ တတ္ထ တေသု တီသု ဘဝေသု တိံသ ဧဝ ဘူမိယော ဟောန္တိ၊ တာသု ဘူမီသု ဥပ္ပန္နာ ပုဂ္ဂလာ တိံသ ဧဝ ဟောန္တိ၊ ဧတာသု ဘူမီသု ဥပ္ပန္နာ သဗ္ဗေ စ ပန ပုဂ္ဂလာ ပဋိသန္ဓိကစိတ္တာနံ ဝသေန ဧကူနဝီသတိ ဟောန္တိ။ ပဋိသန္ဓိ စ နာမေသာ ဧသာ ပဋိသန္ဓိ စ နာမ ဒုဝိဓာ ဒွိပ္ပကာရာ သမုဒီရိတာ သတ္ထုနာ ကထိတာ။

၁၈၆။ အစိတ္တကာ ပဋိသန္ဓိ၊ သစိတ္တကာ ပဋိသန္ဓိ စ ဣတိ ဒုဝိဓာ ပဋိသန္ဓိ ဟောတိ၊ အသညိဗြဟ္မာနံ ပဋိသန္ဓိ အစိတ္တကာ ရူပပဋိသန္ဓိ ဟောတိ။ သေသာ ရူပပဋိသန္ဓိတော သေသာ သစိတ္တကာ သစိတ္တကပဋိသန္ဓိ ဉေယျာ ပဏ္ဍိတေန ဇာနိတဗ္ဗာ။ သာ ပန သစိတ္တကာ ပဋိသန္ဓိ ဧကူနဝီသတိ ဟောတိ။

၁၈၇။ ပဋိသန္ဓိဝသေနေဝ သစိတ္တကပဋိသန္ဓိဝသေန ဧဝ ဝီသတိ ပုဂ္ဂလာ ဟောန္တိ။ ဣဓ ဣမသ္မိံ စိတ္တာဓိကာရေ စိတ္တာဓိကာရတ္တာ အစိတ္တကပဋိသန္ဓိ ရူပပဋိသန္ဓိ န စ ဥဒ္ဓဋာ န စ ကထိတာ မယာ။

၁၈၈။ အဟေတုဒွိတိဟေတူတိ၊ ပုဂ္ဂလာ တိဝိဓာ သိယုံ အဟေတုကဒွိဟေတုကတိဟေတုကာ ဣတိ တိဝိဓာ တိပ္ပကာရာ ပုဂ္ဂလာ ¶ သိယုံ ဘဝေယျုံ။ အရိယာ ပန ပုဂ္ဂလာ အဋ္ဌ ဣတိ ဧဝံ ဣမိနာ မယာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန သဗ္ဗေ ပုဂ္ဂလာ ဧကာဒသ ဤရိတာ ကထိတာ ဘဂဝတာ။

၁၈၉။ ဘူမီသု တိံသဘူမီသု စိတ္တာနံ ဥပ္ပတ္တိံ ဧတေသံ ပန သဗ္ဗေသံ ပုဂ္ဂလာနံ ပဘေဒတော ဘူမီသု စိတ္တာနံ ဥပ္ပတ္တိဉ္စ ဂဏှတော ဂဏှန္တဿ မမ ဝစနံ နိဗောဓထ၊ တုမှေ ဇာနာထ သုဏာထ။

၁၉၀။ တီသု ဘူမီသု ကတိ စိတ္တာနိ ဇာယန္တိ? မေ မယှံ ဝဒ တာနိ စိတ္တာနိ တွံ ကထေဟိ၊ သဗ္ဗာသု ဘူမီသု စုဒ္ဒသ ဧဝ စိတ္တာနိ။ တံ ယထာ –

ဝေါဋ္ဌဗ္ဗံ ¶ ကာမပုညဉ္စ၊ ဝိယုတ္တာနိ စ ဒိဋ္ဌိယာ၊

ဥဒ္ဓစ္စသဟိတဉ္စေဝ၊ ဟောန္တိ သဗ္ဗတ္ထ စုဒ္ဒသ။

၁၉၁။ သဒါ ဝီသတိ စိတ္တာနိ၊ ကာမေယေဝ ဘဝေ သိယုံ ဝီသတိ စိတ္တာနိ ကာမေယေဝ ဘဝေ သဒါ သဗ္ဗသ္မိံ ကာလေ သိယုံ ဘဝေယျုန္တိ။ တံ ယထာ –

ကာမေ အဋ္ဌ မဟာပါကာ၊ ဒေါမနဿဒွယမ္ပိ စ၊

တထာ ဃာနာဒိဝိညာဏတ္တယံ ပါကာ အပုညဇာ။

ဃာနာဒိဝိညာဏတ္တယန္တိ ကုသလဝိပါကဃာနာဒိတ္တယံ။ ပါကာ အပုညဇာ အကုသလတော ဇာတာ အဟေတုကာ သတ္တ ဝိပါကာ။ ပဉ္စ ရူပဘဝေယေဝ ပဉ္စ စိတ္တာနိ ရူပဘဝေယေဝ ဘဝန္တိ။ စတ္တာရေဝ အရူပိသု စတ္တာရိ စိတ္တာနိ အရူပီသုယေဝ ဟောန္တိ။ တံ ယထာ –

ရူပေဝ ရူပပါကာ ဝါရုပ္ပပါကာ အရူပိသု၊

နဝ မဟဂ္ဂတာ ပါကာ၊ ရူပါရူပေဝ ဇာယရေ။

၁၉၂။ ကာမရူပဘဝေသွေဝ အဋ္ဌာရသ စိတ္တာနိ ဘဝန္တိ။

တံ ¶ ယထာ –

ပုညရူပါနိ ပဉ္စေဝ၊ ပုညဇံ သမ္ပဋိစ္ဆနံ၊

စက္ခုသောတဒွယံ ပုညပါကံ သန္တီရဏဒွယံ။

ပုညပါကံ ဟသိတုပ္ပာဒမနောဓာတုကြိယာပိ စ၊

အဋ္ဌာရသာဒိမဂ္ဂေန၊ ပဉ္စ ရူပကြိယာပိ စ၊

ကာမရူပဘဝေသွေဝ၊ ဧတာနေဝ သဒါ သိယုံ။

ဒွေစတ္တာလီသ စိတ္တာနိ၊ ဟောန္တိ တီသု ဘဝေသုပိ ဒွေစတ္တာလီသ စိတ္တာနိ ဟောန္တိ။ တံ ယထာ –

ပဋိဃဒွယဝဇ္ဇိတာနိ ¶ ၊ အပုညာနိ ဒသေဝ စ၊

မဟာပုညာနိ အဋ္ဌေဝ၊ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနကြိယာနိ စ။

ပုညာရုပ္ပာနိ စတ္တာရိ၊ အာရုပ္ပကိရိယာနိ စ၊

ကနိဋ္ဌမဂ္ဂဝဇ္ဇာနိ၊ သတ္တ လောကုတ္တရာနိ စ၊

ဒွေစတ္တာလီသ စိတ္တာနိ၊ ဟောန္တိ တီသု ဘဝေသုပိ။

၁၉၃။ ဌပေတွာ ပန သဗ္ဗေသံ၊ စတဿောပါယဘူမိယော စတဿော အပါယဘူမိယော ဌပေတွာ ဝဇ္ဇေတွာ အပါယတော သေသာနံ သဗ္ဗေသံ ပုဂ္ဂလာနံ ဆဗ္ဗီသဘူမီသု တေရသ ဧဝ စိတ္တာနိ ဟောန္တိ။ တံ ယထာ –

စတုတ္ထာရူပါဝစရံ၊ အနာဂါမိဖလာဒယော၊

မဟာကြိယာ စ ဇာယန္တိ၊ တေရသာပါယဝဇ္ဇိတာ။

အနာဂါမိဖလာဒယောတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဟိ အရဟတ္တဖလာနိ ဂဟိတာနိ။

၁၉၄။ အပရာနိ စတဿောပိ၊ ဌပေတွာရုပ္ပဘူမိယော စတဿော အရူပဘူမိယော ဌပေတွာ သေသာသု ဆဗ္ဗီသဘူမီသု အပရာနိ ဆ စိတ္တာနိ ဇာယန္တိ။ တံ ယထာ –

မနောဓာတုကြိယဉ္စေဝ ¶ ၊ ပုညဇံ သမ္ပဋိစ္ဆနံ၊

စက္ခုသောတဒွယံ ပုညပါကံ သန္တီရဏဒွယံ၊

ဆေဝ စိတ္တာနိ ဇာယန္တိ၊ တထာ ဥပရိဝဇ္ဇိတေ။

၁၉၅။ သုဒ္ဓါဝါသိကဒေဝါနံ၊ ဌပေတွာ ပဉ္စ ဘူမိယော ပဉ္စ ဘူမိယော ဌပေတွာ ပဉ္စဝီသတိဘူမီသု ပဉ္စ စိတ္တာနိ ဇာယန္တိ။ တံ ယထာ –

ဒိဋ္ဌိယာ သမ္ပယုတ္တာနံ၊ ဝိစိကိစ္ဆာယုတံ တထာ၊

ပဉ္စ သဗ္ဗတ္ထ ဇာယန္တိ၊ သုဒ္ဓါဝါသဝိဝဇ္ဇိတေ။

၁၉၆။

အပရာနိ ¶ ဒုဝေ ဟောန္တိ၊ ပဉ္စဝီသတိဘူမိသု၊

ဌပေတွာ နေဝသညဉ္စ၊ စတဿောပါယဘူမိယော။

စတဿောပါယဘူမိယော နေဝသညာနာသညဉ္စ ဌပေတွာယေဝ ပဉ္စဝီသတိဘူမီသု အပရာနိ ဒုဝေ စိတ္တာနိ ဟောန္တိ။ တံ ယထာ –

ဌပေတွာ နေဝသညဉ္စ၊ စတဿောပါယဘူမိယော၊

သေသာသု တတိယာရုပ္ပဇဝနံ ဇာယတိ ဒွယံ။

၁၉၇။ ဒွေပိ စိတ္တာနိ ဇာယန္တိ၊ စတုဝီသတိဘူမိသု စတဿောပါယဘူမိယော အာကိဉ္စညဉ္စ နေဝသညဉ္စ ဌပေတွာ သေသာသု စတုဝီသတိဘူမီသု ဒွေပိ စိတ္တာနိ ဇာယန္တိ။ တံ ယထာ –

စတုတ္ထတတိယာရုပ္ပံ၊ ဌပေတွာပါယဘူမိယော၊

သေသာသု ဒုတိယာရုပ္ပ-ဇဝနံ ဇာယတိ ဒွယံ။

၁၉၈။ အပါယဘူမိယော ဟိတွာ စတဿော အပါယဘူမိယော တိဿော ဥပရိ အရူပဘူမိယော ဟိတွာ ဆဍ္ဍေတွာ သေသာသု တေဝီသတိဘူမီသု ဒွေယေဝ ပန စိတ္တာနိ ဟောန္တိ။ တံ ယထာ –

အပါယဘူမိယော ¶ ဟိတွာ၊ တိဿောစာရုပ္ပဘူမိယော၊

သေသာသု ပဌမာရုပ္ပံ၊ ဇဝနဒွယံ ဇာယတိ။

၁၉၉။ အရူပေ စ အပါယေ စ အဋ္ဌ ဘူမိယော ဌပေတွာ သေသာသု ဗာဝီသတိဘူမီသု ဧကာဒသဝိဓံ စိတ္တံ ဟောတိ။ တံ ယထာ –

သဗ္ဗံ ရူပဉ္စ ဝိပါကံ၊ ဌပေတွာ သိတမာနသံ၊

ဧကာဒသေဝ ဇာယတိ၊ အပါယာရူပဝဇ္ဇိတေ။

၂၀၀။ သုဒ္ဓါဝါသေ ¶ အပါယေ စ နဝ ဘူမိယော ဌပေတွာ သေသာသု ဧကဝီသာသု ဘူမီသု နိစ္စမ္ပိ စတ္တာရော ဧဝ မာနသာ ဟောန္တိ။ တံ ယထာ –

သောတာပတ္တိဖလဉ္စေဝ၊ သကဒါဂါမိဖလမ္ပိ စ၊

သကဒါဂါမိမဂ္ဂေါ စ၊ ဌပေတွာပါယသုဒ္ဓကေ၊

အနာဂါမိမဂ္ဂေါ စေဝ၊ ဧကဝီသာသု ဟောန္တိ ဟိ။

၂၀၁။ ဧကံ သတ္တရသသွေဝ၊ စိတ္တံ ဇာယတိ ဘူမိသု သုဒ္ဓါဝါသအပါယာရုပ္ပဘူမိယော ဌပေတွာ အဝသေသာသု သတ္တရသသု ဘူမီသု ဧကံ စိတ္တံ ဇာယတိ။ တံ ယထာ –

သုဒ္ဓါဝါသေ အပါယေ စ၊ ဌပေတွာရုပ္ပဘူမိယော၊

အာဒိမဂ္ဂေါ ဧကော ဟောတိ၊ သတ္တရသသု ဘူမိသု။

၂၀၂။

ဒွါဒသေဝ တု ဇာယန္တေ၊ ဧကာဒသသု ဘူမိသု၊

ဌပေတွာ ပန သဗ္ဗာပိ၊ ဘူမိယော ဟိ မဟဂ္ဂတာ။ –

ဧကူနဝီသတိဘူမိယော ဌပေတွာ သေသာသု ဧကာဒသသု ဘူမီသု ဒွါဒသ စိတ္တာနိ ဇာယန္တိ။ တံ ယထာ –

ဒေါမနဿဒွယာပုညပါကာ သတ္တ စ ပုညဇံ၊

ဃာနာဒိတ္တယံ သေသာသု၊ ဟိတွာ သဗ္ဗာ မဟဂ္ဂတာ။

၂၀၃။ ကာမာဝစရဒေဝါနံ ¶ ဝသေန စ မနုဿာနံ ဝသေန စ သတ္တသု ကာမာဝစရဘူမီသု အဋ္ဌ စိတ္တာနိ သဗ္ဗဒါ ဇာယန္တိ။ တံ ယထာ –

ကာမေ ဒေဝမနုဿာနံ၊ မဟာပါကာနိ ဇာယရေ၊

သဒါ သတ္တသု ဧတာနိ၊ ဟိတွာ တေဝီသ ဘူမိယော။

၂၀၄။ ပဉ္စမဇ္ဈာနပါကေကော ¶ ၊ ဇာယတေ ဆသု ဘူမိသု ဧကော ပဉ္စမဇ္ဈာနဝိပါကော ဝေဟပ္ဖလာဒီသု ဆသု ဘူမီသု ဇာယတိ။ စတ္တာရိ ပန ရူပဝိပါကစိတ္တာနိ တီသု တီသု ဘူမီသု ဇာယန္တိ။ အယမေတ္ထာဓိပ္ပာယော – ဧကော ပဌမရူပဝိပါကော ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇဗြဟ္မပုရောဟိတမဟာဗြဟ္မာနံ တီသု ဘူမီသု ဇာယတိ၊ ဧကော ဒုတိယရူပဝိပါကော၊ ဧကော တတိယရူပဝိပါကော စ ပရိတ္တာဘာအပ္ပမာဏာဘာအာဘဿရာနံ တီသု ဘူမီသု ဇာယတိ၊ ဧကော စတုတ္ထရူပဝိပါကော ပရိတ္တသုဘအပ္ပမာဏသုဘသုဘကိဏှာနံ တီသု ဘူမီသု ဇာယတိ။

၂၀၅။ စတ္တာရိ ပန စိတ္တာနိ၊ ဟောန္တိ ဧကေကဘူမိသု အရူပါဝစရဝိပါကာနံ ဝသေန စတ္တာရိ ပန စိတ္တာနိ ဧကေကဘူမီသု ဧကေကာသု ဘူမီသု ဟောန္တိ၊ ဣတိ ဧဝံ ဣမိနာ မယာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန သဗ္ဗာသု ဘူမီသု စိတ္တုပ္ပာဒံ ပရိဒီပယေ ပဏ္ဍိတော ကထေယျ။

၂၀၆-၇။ ကုသလာကုသလာ ကာမေ ကာမေ ဝီသတိ ကုသလာကုသလာ၊ တေသံ ပါကာ အဟေတုကာ တေသံ ကုသလာကုသလာနံ အဟေတုကာ ပဉ္စဒသ ဝိပါကာ အာဝဇ္ဇနဒွယဉ္စ ဣတိ ဧဝံ ဣမိနာ မယာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန သတ္တတိံသ မာနသာ နရကာဒီသု စတူသု အပါယေသုပိ ဇာယရေ။ အဝသေသာနိ ဒွိပညာသ စိတ္တာနိ ကဒါစိပိ ကိသ္မိဉ္စိ ကာလေပိ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တံ ယထာ –

ပဉ္စဒသာနိ ¶ ရူပေ တု၊ အရူပေ ဒွါဒသီရိတာ၊

အဋ္ဌ လောကုတ္တရာနေဝ၊ ကာမပါကာ သဟေတုကာ။

အဋ္ဌ မဟာကြိယာ စေဝ၊ ဟသိတုပ္ပာဒမာနသံ၊

ဒွိပညာသာနိ စိတ္တာနိ၊ အပါယေသု န ဇာယရေ။

၂၀၈။ ကာမေ ဒေဝမနုဿာနံ ကာမာဝစရေ ဒေဝမနုဿာနံ မဟဂ္ဂတာ နဝ ပါကာ နေဝ ဇာယန္တိ၊ အသီတိ ဟဒယာ မာနသာ သဒါ ဇာယန္တိ။ တံ ယထာ –

ဒွါဒသာကုသလာနေဝ၊ ကုသလာနေကဝီသတိ၊

သတ္တဝီသတိ ပါကာ စ၊ မဟဂ္ဂတဝိဝဇ္ဇိတာ။

ကာမေ ¶ ဒေဝမနုဿာနံ၊ ကြိယစိတ္တာနိ ဝီသတိ၊

ဟောန္တိ အသီတိ စိတ္တာနိ၊ ဝိညေယျာနိ ဝိဘာဝိနာ။

၂၀၉-၁၂။ ကာမေ ကာမာဝစရေ အဋ္ဌ မဟာဝိပါကာ ဒေါမနဿဒွယမ္ပိ စ တထာ ဃာနာဒိဝိညာဏတ္တယံ ကုသလဝိပါကံ အပုညဇာ သတ္တ ပါကာ။ နတ္ထိ အာရုပ္ပပါကာ စ၊ ရူပါဝစရဘူမိယံ အရူပပါကာ စ စတ္တာရော ရူပါဝစရဘူမိယံ နတ္ထိ။ အယမေတ္ထာဓိပ္ပာယော – ရူပါဝစရဘူမိယံ အဋ္ဌ မဟာဝိပါကာ ကာမသုဂတိသတ္တာနံ ဒွိန္နံ ဝိပါကစိတ္တတ္တာ န ဟောန္တိ၊ ဈာနေန ဝိက္ခမ္ဘိတတ္တာ ဒေါမနဿဒွယမ္ပိ နတ္ထိ၊ ဃာနဇိဝှာကာယပသာဒဝိရဟိတတ္တာ ကုသလဝိပါကံ ဃာနာဒိတ္တယံ နတ္ထိ၊ အနိဋ္ဌာရမ္မဏာနံ အဘာဝတော သတ္တ အကုသလဝိပါကာ စ နတ္ထိ၊ အရူပပါကာ စ နတ္ထိ။ ကသ္မာ? အရူပါနံ ဝိပါကစိတ္တတ္တာ။ ဣမေဟိ သဟ စိတ္တေဟိ ဣမေဟိ စတုဝီသတိစိတ္တေဟိ သဟ တယော မဂ္ဂါ ဖလဒွယံ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ သကဒါဂါမိမဂ္ဂေါ အနာဂါမိမဂ္ဂေါ စ သောတာပတ္တိဖလသကဒါဂါမိဖလာနိ စ စတ္တာရော ဒိဋ္ဌိသံယုတ္တာ ဝိစိကိစ္ဆာသံယုတ္တမ္ပိ စ စတ္တာရော ဟေဋ္ဌိမာ ပါကာ စ သုဒ္ဓါဝါသေ န လဗ္ဘရေ န လဗ္ဘန္တိ။ အယမေတ္ထာဓိပ္ပာယော – ပုထုဇ္ဇနသောတာပန္နသကဒါဂါမိပုဂ္ဂလာနံ အသာဓာရဏတ္တာ သုဒ္ဓါ စ အာဝါသော၊ အထ ဝါ ¶ ဃောရာတိက္ကမဋ္ဌိတတ္တာ အနာဂါမိပုဂ္ဂလာ သုဒ္ဓါ နာမ၊ စတုရောဃတိဏ္ဏတ္တာ ခီဏာသဝါ သုဒ္ဓါ နာမ၊ တေသံ သုဒ္ဓါနံ ဒွိန္နံ ဥတ္တမသတ္တာနံ အာဝါသောတိပိ သုဒ္ဓါဝါသော၊ တသ္မိံ။

အယမေတ္ထာဓိပ္ပာယော – သုဒ္ဓါဝါသေ ပန သောတာပတ္တိမဂ္ဂသောတာပတ္တိဖလသကဒါဂါမိမဂ္ဂသကဒါဂါမိဖလအနာဂါမိမဂ္ဂါ န ဝိဇ္ဇန္တိ။ ကသ္မာတိ စေ? အနာဂါမိဖလဋ္ဌာနံယေဝ တသ္မိံ ဥပ္ပဇ္ဇနတော စတ္တာရော ဒိဋ္ဌိသံယုတ္တာ စ ဝိစိကိစ္ဆာယုတ္တဉ္စ ပဉ္စ အကုသလစိတ္တာနံ သောတာပန္နေန ဝိနာသိတတ္တာ၊ ဣတိ တသ္မာ ကာရဏာ န ဇာယန္တိ။ စတ္တာရော ဟေဋ္ဌိမဝိပါကာ ဟေဋ္ဌိမာနံ ရူပဗြဟ္မာနံ ဝိပါကစိတ္တတ္တာ နတ္ထိ။ သေသာနိ ဧကပညာသ စိတ္တာနိ သုဒ္ဓါဝါသေ ပန လဗ္ဘန္တိ။ တံ ယထာ –

ဒိဋ္ဌိယာ ဝိပ္ပယုတ္တာနိ၊ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတံ တထာ၊

ကာမပုညာနိ အဋ္ဌ စ၊ ရူပပုညာနိ ပဉ္စ ဝါ။

အရူပကုသလာနေဝ၊ မဂ္ဂေါ ခီဏာသဝဿ စ၊

စက္ခုသောတမနောဓာတု၊ ပုညဇာ တီရဏာ ဒုဝေ။

ပဉ္စမဇ္ဈာနပါကော ¶ စ၊ အနာဂါမိဖလာဒယော၊

သုဒ္ဓါဝါသေသု လဗ္ဘန္တိ၊ ကြိယစိတ္တာနိ ဝီသတိ။

ရူပါဝစရိကာ သဗ္ဗေ သဗ္ဗာနိ ရူပါဝစရာနိ ပဉ္စဒသ စိတ္တာနိ၊ ကာမဓာတုယာ သဗ္ဗေ တေဝီသတိ ဝိပါကာ။

၂၁၃။ ဒေါမနဿာဒိမဂ္ဂေါ စ ဒေါမနဿဒွယဉ္စ အာဒိမဂ္ဂေါ စ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ စ၊ ကြိယာ စ ဒွေ အဟေတုကာ ပဉ္စဒွါရာဝဇ္ဇနဟသိတုပ္ပာဒါနိ ကိရိယာနိ စာတိ တေစတ္တာလီသ စိတ္တာနိ အရူပဘူမိယံ နတ္ထိ။ ပဉ္စ ရူပါဝစရဝိပါကာ ရူပီနံ ဝိပါကစိတ္တတ္တာ နတ္ထိ။ ရူပဇဝနာနိ ဟေဋ္ဌိမဈာနာနံ ဝိရတ္တတ္တာ နတ္ထိ။ စက္ခုသောတဝိညာဏာနိ ပုညဇာနိ ပသာဒရဟိတတ္တာ နတ္ထိ။ ဃာနာဒိဝိညာဏာနိ ပကတိယာယေဝ နတ္ထိ။ ကုသလဝိပါကာ မနောဓာတု စက္ခာဒိဂ္ဂဟိတပဉ္စာရမ္မဏတ္တာ အရူပါနံ ဓမ္မာရမ္မဏတ္တာ နတ္ထိ၊ အသတိ စက္ခာဒိဝိညာဏေ သာ စ ပုညဇာ မနောဓာတု ¶ တာယ စ အသတိယာ စက္ခာဒိဝိညာဏမ္ပိ နတ္ထိယေဝ။ ကိရိယာမနောဓာတုပိ ပဉ္စာရမ္မဏတ္တာယေဝ နတ္ထိ၊ ဟသိတုပ္ပာဒေါပိ ရူပကာယာဘာဝါ သိတဿာဘာဝါ နတ္ထိ၊ ပုဗ္ဗေဝ ဒိဋ္ဌသစ္စာ အရိယာ ရူပဘူမိကာ၊ တသ္မာ အာဒိမဂ္ဂေါပိ နတ္ထိ။

၂၁၄။ ဧဝံ ဘူမိဝသေနေဝ၊ စိတ္တုပ္ပတ္တိံ ဝိဘာဝယေ ဧဝံ ဣမိနာ မယာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ဘူမိဝသေန စိတ္တုပ္ပတ္တိံ ဝိဘာဝယေ ဓီရော ကထေယျ။ တထာ ဧဝံ ဧကာဒသန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ ဝသေန စိတ္တုပ္ပတ္တိံ ဓီရော ဝိဘာဝယေ ကထေယျ။

၂၁၅။

ကုသလာကုသလာ ကာမေ၊

တေသံ ပါကာ အဟေတုကာ၊

အာဝဇ္ဇနဒွယဉ္စာတိ၊

သတ္တတိံသေဝ မာနသာတိ။ –

အယံ ဝုတ္တတ္ထာ။

၂၁၆။ ဧဝံ စတူသွပါယဘူမီသု မနုဿဘူမိယဉ္စာတိ ပဉ္စဘူမီသု အဟေတုကဿ သတ္တဿ ဇာယန္တေ ¶ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဒွေပညာသာဝသေသာနိ၊ န ဇာယန္တိ ကဒါစိပိ အဝသေသာနိ ဒွေပညာသ စိတ္တာနိ ကဒါစိပိ န ဇာယန္တိ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တာနိ သရူပတော ဝုတ္တာနေဝ။

၂၁၇။ အဟေတုကဿ သတ္တဿ ဥပ္ပဇ္ဇန္တေဟိ သတ္တတိံသစိတ္တေဟိ သဟ ဒုဟေတုကာ၊ စတုမဟာဝိပါကာ စာတိ စတ္တာလီသ စိတ္တာနိ တထာ ဧကကံ ဒုဟေတုကဿ သတ္တဿ ဇာယန္တိ။

၂၁၈-၂၃။ သဗ္ဗေ မဟဂ္ဂတာ စေဝ သဗ္ဗေ သတ္တဝီသတိဝိဓာ မဟဂ္ဂတာ စေဝ သဗ္ဗေပိ စ အနာသဝါ သဗ္ဗေ အဋ္ဌ လောကုတ္တရာ စေဝ စတ္တာရော တိဟေတုကဝိပါကာ စ ကာမေ ဟသိတုပ္ပာဒေါ သဟေတုကမဟာကိရိယာ စာတိ နဝ ကြိယာပိ စေတိ စတ္တာလီသံ တထာ အဋ္ဌ စ ဒုဟေတုနော သတ္တဿ န ဇာယန္တိ။

အယမေတ္ထာဓိပ္ပာယော ¶ – ဒုဟေတုနော ရူပါရူပသမာပတ္တိယာ အသမတ္ထတာယ သတ္တဝီသ မဟဂ္ဂတာ န ဇာယန္တိ၊ မဂ္ဂဖလံ အဓိဂန္တုံ အသမတ္ထတာယ အဋ္ဌ လောကုတ္တရာ န ဇာယန္တိ၊ တိဟေတုကဝိပါကာ တိဟေတုကာနံ သတ္တာနံ ဝိပါကစိတ္တတ္တာ န ဇာယန္တိ၊ နဝ ကိရိယာနိ ခီဏာသဝါနံယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇမာနတ္တာ န ဇာယန္တီတိ။ ကာမာဝစရသတ္တဿ၊ တိဟေတုပဋိသန္ဓိနော ပုထုဇ္ဇနဿ စတုပညာသ မာနသာ ဇာယန္တိ။ ကတမာနိ တာနိ? ဒုဟေတုကဿ ဝုတ္တာနိ စတ္တာလီသ စိတ္တာနိ တထာ ဧကဉ္စ ကာမဓာတုယံ စတ္တာရော ဉာဏသမ္ပယုတ္တဝိပါကာ ရူပါရူပေသု နဝ ပုညာနိ စာတိ စတုပညာသ မာနသာ ဇာယန္တိ။ ပုထုဇ္ဇနဿ တိဟေတုနော ကာမသတ္တဿ ပဉ္စတိံသ စိတ္တာနိ န ဇာယရေ န ဇာယန္တိ။ တံ ယထာ –

အာဝဇ္ဇနဒွယံ ဟိတွာ၊ အဋ္ဌာရသ ကြိယာပိ စ၊

နဝ မဟဂ္ဂတာ ပါကာ၊ အဋ္ဌ လောကုတ္တရာနိ စ။

ကာမပုထုဇ္ဇနဿေဝ၊ တိဟေတုပဋိသန္ဓိနော၊

ပဉ္စတိံသေဝ စိတ္တာနိ၊ န ဇာယန္တိ ကဒါစိပိ။

ဆဒေဝေသု မနုဿေသု စာတိ သတ္တသု ဘူမီသု ဇာတဿ သောတာပန္နဿ ဒေဟိနော သတ္တဿ ပညာသ စိတ္တာနိ ဇာယန္တိ။ ဣတိ ဝစနံ ဓီရော နိဒ္ဒိသေ ကထေယျ။ တံ ယထာ –

ဒိဋ္ဌိယာ ¶ ဝိပ္ပယုတ္တာနိ၊ ဒေါမနဿဒွယမ္ပိ စ၊

ဥဒ္ဓစ္စသဟိတဉ္စေဝ၊ ကာမပုညာနိ အဋ္ဌ စ။

နဝ မဟဂ္ဂတပုညာနိ၊ အာဝဇ္ဇနဒွယမ္ပိ စ၊

သဗ္ဗေ ကာမဝိပါကာ စ၊ သောတာပတ္တိဖလမ္ပိ စ။

အဿ သောတာပန္နဿ နဝတိံသေဝ စိတ္တာနိ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဣတိ ဝစနံ ဓီရော ဒီပယေ ဒေသေယျ။ တံ ယထာ –

အာဝဇ္ဇနဒွယံ ဟိတွာ၊ အဋ္ဌာရသ ကြိယာပိ စ၊

နဝ မဟဂ္ဂတာ ပါကာ၊ သတ္တ လောကုတ္တရာနိ စ။

ဒိဋ္ဌိယာ ¶ သမ္ပယုတ္တာနိ၊ ဝိစိကိစ္ဆာယုတံ တထာ၊

နဝတိံသ န ဇာယန္တိ၊ သောတာပန္နဿ ဒေဟိနော။

၂၂၄။ ပဌမံ ဖလံ ဌပေတွာ သောတာပန္နဿ ပုဂ္ဂလဿ ဝုတ္တာနိ စိတ္တာနိ အတ္တနော သကဒါဂါမိနော ဖလေန သကဒါဂါမိဖလေန သဟ သကဒါဂါမိပုဂ္ဂလဿ သိယုံ။

၂၂၅။ သောတာပန္နဿ ဝုတ္တာနိ၊ ဌပေတွာ ပဋိဃဒွယံ ဒုတိယဉ္စ ဖလံ သကဒါဂါမိဖလဉ္စ ဟိတွာ အတ္တနော အနာဂါမိဖလေန သဟ သောတာပန္နဿ သတ္တဿ ဝုတ္တာနိ ယာနိ အဋ္ဌစတ္တာလီသ စိတ္တာနိ အတ္ထိ၊ တာနိ အနာဂါမိဿ သတ္တဿ ဇာယန္တိ။ ဣတိ ဝစနံ ဓီရော ဝိနိဒ္ဒိသေ။

၂၂၆။ ကတိ စိတ္တာနိ ဇာယန္တိ၊ ကာမေ အရဟတော ပန ကာမေ သတ္တသု ကာမဘူမီသု ဇာတဿ အရဟတော ခီဏာသဝဿ ကတိ စိတ္တာနိ ဇာယန္တိ? စတ္တာရိ စ စတ္တာရီသဉ္စ စိတ္တာနိ ကာမေ သတ္တသု ကာမဘူမီသု ဇာတဿ အရဟတော သိယုံ ဘဝေယျုံ။ တံ ယထာ –

တေဝီသ ကာမပါကာနိ၊ ကြိယစိတ္တာနိ ဝီသတိ၊

အရဟတ္တဖလေနေဝ၊ ကာမေ အရဟတော သိယုံ။

၂၂၇။ မဂ္ဂဋ္ဌာနံ ¶ စတုန္နမ္ပိ တေသံ ပုဂ္ဂလာနံ သကံ သကံ မဂ္ဂစိတ္တံ သိယာ ဘဝေယျ။ ဧကစိတ္တက္ခဏာ ဟိ တေ ဟိ သစ္စံ တံ မယာ ဝုတ္တံ ဝစနံ။ တေ မဂ္ဂါ ဧကစိတ္တက္ခဏာ။

၂၂၈။ ပုထုဇ္ဇနဿ တီသွေဝ၊ ပဌမဇ္ဈာနဘူမိသု တီသု ဧဝ ပဌမဇ္ဈာနဘူမီသု ဇာတဿ ပုထုဇ္ဇနဿ ဗြဟ္မုနော ပဉ္စတိံသ ဧဝ စိတ္တာနိ ဇာယန္တိ။ ဣတိ ဝစနံ ဓီရော ဝိနိဒ္ဒိသေ ဥစ္စာရေယျ။ တံ ယထာ –

ဒေါမနဿဒွယံ ဟိတွာ၊ အပုညာနိ ဒသေဝ စ၊

ကာမပုညာနိ အဋ္ဌေဝ၊ နဝ ပုညာ မဟဂ္ဂတာ။

စက္ခုသောတဒွယံ ¶ ပုညပါကံ သန္တီရဏဒွယံ၊

အာဝဇ္ဇနဒွယဉ္စေဝ၊ ပုညဇံ သမ္ပဋိစ္ဆနံ၊

ပဌမဇ္ဈာနပါကော စ၊ ပဉ္စတိံသေဝ ဇာယရေ။

၂၂၉-၂၃၄။ ဃာနာဒီသု ပသာဒေသု ပဝတ္တံ ကုသလဝိပါကံ ဝိညာဏတ္တယံ သတ္တ အပုညဇာ ပါကာ အဋ္ဌ မဟာပါကာ တထာ ဥပရိဈာနဘူမီသု ဇာတာ ပါကာ အာရုပ္ပာ စတ္တာရော ဝိပါကာပိ စ ဒေါမနဿဒွယမ္ပိ စ အာဝဇ္ဇနဒွယဝဇ္ဇာ အဋ္ဌာရသ ကြိယာ စေဝ အဋ္ဌ လောကုတ္တရာနိ စ ဧတာနိ စတုပညာသ စိတ္တာနိ ပဌမဇ္ဈာနဘူမီသု တီသု နိဗ္ဗတ္တဿ ပုထုဇ္ဇနဿ ဒေဟိနော သတ္တဿ န စ လဗ္ဘရေ န လဗ္ဘန္တိ။ တာသု တီသု ဘူမီသု နိဗ္ဗတ္တဿ ပုထုဇ္ဇနဿ ဗြဟ္မုနော ဝုတ္တေသု စိတ္တေသု အပုညပဉ္စကံ ဟိတွာ တတ္ထ တီသု ပဌမဇ္ဈာနဘူမီသု နိဗ္ဗတ္တဿ သောတာပန္နဿ ဗြဟ္မုနော ပဌမဖလေန သဟ ဧကတိံသ စိတ္တာနိ ဇာယရေ ဇာယန္တိ။ သကဒါဂါမိနော တတ္ထ တီသု ပဌမဇ္ဈာနဘူမီသု ဇာတဿ သကဒါဂါမိနော ဗြဟ္မုနော တေသု စိတ္တေသု ပဌမံ ဖလံ ဌပေတွာ သကဒါဂါမိဖလံ ပက္ခိပိတွာ ဧကတိံသေဝ စိတ္တာနိ ဇာယရေ။ အနာဂါမိဿ တတ္ထေဝ တီသု ပဌမဇ္ဈာနဘူမီသု ဧဝ ဇာတဿ အနာဂါမိဿ ဒုတိယံ ဖလံ ဌပေတွာ အတ္တနော ဖလစိတ္တေန သဟ ဧကတိံသေဝ စိတ္တာနိ ဇာယန္တိ။

၂၃၅။

ဝိညာဏံ စက္ခုသောတာနံ၊ ပုညဇံ သမ္ပဋိစ္ဆနံ၊

သန္တီရဏဒွယဉ္စေဝ၊ ကြိယစိတ္တာနိ ဝီသတိ။

၂၃၆-၇။ အရဟတ္တဖလံ ¶ ပဌမဇ္ဈာနတော သမ္ဘဝေါ ပါကော သတ္တဝီသတိ စိတ္တာနိ အရဟန္တဿ ခီဏာသဝဿ ဇာယရေ။ ပုထုဇ္ဇနဿ တီသွေဝ တီသု ဧဝ ဒုတိယဇ္ဈာနဘူမီသု ဇာတဿ ပုထုဇ္ဇနဿ ဗြဟ္မုနော ဒုတိယဇ္ဈာနတတိယဇ္ဈာနပါကေန သဟ ဆတ္တိံသ စိတ္တာနိ ဇာယန္တိ။ တံ ယထာ –

ဒေါမနဿဒွယံ ¶ ဟိတွာ၊ အပုညာနိ ဒသေဝ စ၊

ကာမပုညာနိ အဋ္ဌေဝ၊ နဝ ပုညမဟဂ္ဂတာ။

စက္ခုသောတဒွယံ ပုညပါကံ သန္တီရဏဒွယံ၊

အာဝဇ္ဇနဒွယဉ္စေဝ၊ ပုညဇံ သမ္ပဋိစ္ဆနံ။

ဒုတိယဇ္ဈာနပါကေန၊ တတိယဇ္ဈာနပါကတော၊

ဆတ္တိံသေဝ စ စိတ္တာနိ၊ ဒုတိယဇ္ဈာနဒေဟိနော။

၂၃၈-၂၄၁။ ပုထုဇ္ဇနဿ ဝုတ္တေသု၊ ဟိတွာ ဝါပုညပဉ္စကံ အတ္တနော ဖလေန သဟ ဗာတ္တိံသ စိတ္တာနိ သောတာပန္နဿ ဇာယန္တိ။ သောတာပန္နဿ ဝုတ္တေသု၊ ဌပေတွာ ပဌမံ ဖလံ သောတာပန္နဿ ဝုတ္တေသု ပဌမံ ဖလံ ဌပေတွာ အတ္တနော ဖလစိတ္တေန သဟ ဗာတ္တိံသ စိတ္တာနိ၊ သကဒါဂါမိဿ ဝုတ္တေသု ဒုတိယံ ဖလံ ဌပေတွာ အနာဂါမိဖလေန သဟ ဗာတ္တိံသေဝ စိတ္တာနိ အဿ အနာဂါမိနော ဘဝန္တိ။ အရဟန္တဿ တီသွေဝ၊ အဋ္ဌဝီသတိ အတ္တနော တီသု ဧဝ ဒုတိယဇ္ဈာနဘူမီသု ဇာတဿ အရဟတော အတ္တနော ဖလေန ဒုတိယဇ္ဈာနတတိယဇ္ဈာနပါကတော ပါကေဟိ သဟ အဋ္ဌဝီသတိ စိတ္တာနိ ဟောန္တိ။ တံ ယထာ –

ဝိညာဏံ စက္ခုသောတာနံ၊ ပုညဇံ သမ္ပဋိစ္ဆနံ၊

သန္တီရဏဒွယဉ္စေဝ၊ ကြိယစိတ္တာနိ ဝီသတိ။

အရဟတ္တဖလံ ပါကော၊ ဒုတိယဇ္ဈာနသမ္ဘဝေါ၊

တတိယဇ္ဈာနပါကော စ၊ အဋ္ဌဝီသတိ မာနသာ။

၂၄၂-၆။ ပရိတ္တကသုဘာဒီနံ၊ ဒေဝါနံ တီသု ဘူမီသု စတုတ္ထဇ္ဈာနဝိပါကေန သဟ ပဉ္စတိံသေဝ စိတ္တာနိ ¶ ဇာယန္တိ။ သောတာပန္နဿ တတ္ထေက-တိံသ စိတ္တာနိ ဇာယရေတတ္ထ တာသု တီသု ပရိတ္တကသုဘာဒီနံ ဘူမီသု သောတာပန္နဿ စ ဧကတိံသ စိတ္တာနိ ဇာယရေ။ ယထာ ဧဝံ သကဒါဂါမိနော ဧကတိံသ စိတ္တာနိ ဇာယရေ။ တထာ အနာဂါမိနော ဧကတိံသ ဇာယရေ။ တတ္ထေဝ ¶ တာသု တီသု ဘူမီသု ဧဝ ဇာတဿ ခီဏာသဝဿ သတ္တဝီသတိ မာနသာ ဟောန္တိ၊ တထာ ဧဝံ ဝေဟပ္ဖလေ ဝေဟပ္ဖလဘူမိယံ ဇာတာနံ ပုထုဇ္ဇနသေက္ခာနံ ပဉ္စန္နံ သဗ္ဗေသံ ပုဂ္ဂလာနံ မာနသာ ဟောန္တိ။ ပဉ္စသု သုဒ္ဓါဝါသိကဘူမီသု ဇာတဿ အနာဂါမိနော သတ္တဿ ဧကတိံသေဝ စိတ္တာနိ ဟောန္တိ။ ဣတိ ဝစနံ ဓီရော ပရိဒီပယေ ဒေသေယျ။ တတ္ထေဝ တာသု သုဒ္ဓါဝါသဘူမီသု ဧဝ ဇာတဿ အရဟတော သတ္တဝီသတိ မာနသာ ဟောန္တိ။ ဧဝံ ဣမိနာ မယာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ရူပီသု ပဉ္စဒသသု ရူပိဘူမီသု ဇာတာနံ သဗ္ဗေသံ ပုဂ္ဂလာနံ စိတ္တာနိ ဝိဘာဝိနာ ဓီရေန ဝိညေယျာနိ ဇာနိတဗ္ဗာနိ။

၂၄၇။ စတုဝီသတိ စိတ္တာနိ၊ ပဌမာရုပ္ပဘူမိယံ ပဌမအာရုပ္ပဘူမိယံ ဇာတဿ ပုထုဇ္ဇနဿ စတုဝီသတိ စိတ္တာနိ ဇာယန္တိ။ ဣတိ ဝစနံ ဓီရော ဝိနိဒ္ဒိသေ။ တံ ယထာ –

ဒေါမနဿဒွယံ ဟိတွာ၊ အပုညာနိ ဒသေဝ စ၊

ကာမပုညာနိ အဋ္ဌေဝ၊ အာရုပ္ပကုသလာနိ စ၊

ပဌမာရုပ္ပပါကော စ၊ ကြိယာဝေါဋ္ဌဗ္ဗနမ္ပိ စ။

၂၄၈-၂၅၁။ သောတာပန္နဿ တတ္ထေဝ၊ ဌပေတွာပုညပဉ္စကံတတ္ထ တိဿံ ပဌမာရုပ္ပဘူမိယံ ဧဝ သောတာပန္နဿ ပုဂ္ဂလဿ အပုညပဉ္စကံ ဟိတွာ အတ္တနော ဖလေန သဟ ဝီသတိ စိတ္တာနိ ဟောန္တိ။ တထာ တတ္ထ တိဿံ ပဌမာရုပ္ပဘူမိယံ သကဒါဂါမိနော၊ အနာဂါမိနောပိ စ ပုဂ္ဂလဿ ပုဗ္ဗံ ပုဗ္ဗံ ဖလံ ဝိနာ ဝဇ္ဇေတွာ အတ္တနော ဖလေန သဟ ဝီသတိ စိတ္တာနိ ဇာယန္တိ။ ခီဏာသဝဿ တတ္ထေဝ တတ္ထ တိဿံ ပဌမာရုပ္ပဘူမိယံ ဧဝ ဇာတဿ ခီဏာသဝဿ ဒသ ပဉ္စ မာနသာ စ ဇာယန္တိ။ တံ ယထာ –

မဟာကြိယာနိ အဋ္ဌေဝ၊ စတွာရုပ္ပကြိယာနိ စ၊

အရဟတ္တဖလံ ပါကော၊ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗဉ္စာပိ မာနသံ။

ဒုတိယာရုပ္ပဘူမိယံ ¶ ဇာတဿ ပုထုဇ္ဇနဿ သတ္တဿ တေဝီသတိ စိတ္တာနိ ဟောန္တိ။ တံ ယထာ –

ဒေါမနဿဒွယံ ¶ ဟိတွာ၊ အပုညာနိ ဒသေဝ စ၊

ကာမပုညာနိ အဋ္ဌေဝ၊ ပုညာရူပူပရီ တယော၊

ဒုတိယာရုပ္ပပါကော စ၊ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗဉ္စာပိ မာနသံ။

ဣတိ ဧဝံ ဣမိနာ ပကာရေန ဝတွာ ကထေတွာ ဓီရော ပဏ္ဍိတော ဝိဘာဝယေ ဒေသေယျ။ ဧတ္ထ ဧတိဿံ ဒုတိယာရုပ္ပဘူမိယံ ဇာတာနံ တိဏ္ဏန္နံ သေက္ခာနမ္ပိ ဧကူနဝီသတိ စိတ္တာနိ ဟောန္တိ။ တံ ယထာ –

ဒိဋ္ဌိယာ ဝိပ္ပယုတ္တာနိ၊ ဥဒ္ဓစ္စသဟိတံ တထာ၊

ကာမပုညာနိ အဋ္ဌေဝ၊ ပုညာရူပူပရီ တယော။

ဒုတိယာရုပ္ပပါကော စ၊ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗဉ္စာပိ မာနသံ၊

သကသကဖလေနေဝ၊ စိတ္တာနေကူနဝီသတိ။

၂၅၂။ စုဒ္ဒသေဝ တု စိတ္တာနိ ဒုတိယာရုပ္ပဘူမိယံ ဇာတဿ ခီဏာသဝဿ ကိရိယစိတ္တာနိ ဒွါဒသ ဧကော ပါကော အရဟတ္တဖလဉ္စာတိ စုဒ္ဒသေဝ စိတ္တာနိ ဟောန္တိ။ တံ ယထာ –

မဟာကြိယာနိ အဋ္ဌေဝ၊ ကြိယာရူပူပရီ တယော၊

ဝေါဋ္ဌဗ္ဗဉ္စ သကော ပါကော၊ အရဟတ္တဖလမ္ပိ စ။

၂၅၃။ ပုထုဇ္ဇနဿ သတ္တဿ၊ တတိယာရုပ္ပဘူမိယံ တတိယအရူပဘူမိယံ ဇာတဿ ပုထုဇ္ဇနဿ သတ္တဿ ဗာဝီသတိ စိတ္တာနိ ဘဝန္တိ။ ဣတိ ဝစနံ ဓီရော ပကာသယေ။ တံ ယထာ –

ဒေါမနဿဒွယံ ဟိတွာ၊ အပုညာနိ ဒသေဝ စ၊

ကာမပုညာနိ အဋ္ဌေဝ၊ ပုညာရူပူပရီ ဒုဝေ၊

တတိယာရုပ္ပပါကော စ၊ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗဉ္စာပိ မာနသံ။

၂၅၄-၅။ အဋ္ဌာရသေဝ စိတ္တာနိ၊ သောတာပန္နဿ ပုဂ္ဂလဿ အဋ္ဌာရသ ဧဝ စိတ္တာနိ ဇာယရေ။ တံ ယထာ –

ဒိဋ္ဌိယာ ¶ ¶ ဝိပ္ပယုတ္တာနိ၊ ဥဒ္ဓစ္စသဟိတံ တထာ၊

မဟာပုညာနိ အဋ္ဌေဝ၊ ပုညာရူပူပရီ ဒုဝေ။

အဋ္ဌာရသေဝ ပါကေန၊ သောတာပတ္တိဖလေန စ၊

ဝေါဋ္ဌဗ္ဗဉ္စာပိ မာနသံ၊ သောတာပန္နဿ ဇာယရေ။

သကဒါဂါမိနော ပဌမံ ဖလံ ဌပေတွာ အတ္တနော ဖလေန တာနိ အဋ္ဌာရသ စိတ္တာနိ ဟောန္တိ။ သကဒါဂါမိနော ဝုတ္တေသု စိတ္တေသု ဒုတိယံ ဖလံ ဌပေတွာ အတ္တနော ဖလေန သဟ အဋ္ဌာရသ စိတ္တာနိ ဧဝ အနာဂါမိဿ ဇာယရေ။

၂၅၆။ တေရသေဝ စ စိတ္တာနိ၊ တတိယာရုပ္ပဘူမိယံ တတိယအရူပဘူမိယံ ဇာတဿ ခီဏာသဝဿ တေရသေဝ စိတ္တာနိ ဇာယန္တိ။ ဣတိ ဝစနံ ဓီရော ဝိနိဒ္ဒိသေ။ တံ ယထာ –

မဟာကြိယာနိ အဋ္ဌေဝ၊ ကြိယာရူပူပရီ ဒုဝေ၊

အရဟတ္တဖလံ ပါကော၊ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗဉ္စာပိ မာနသံ။

၂၅၇။ ဧကဝီသတိ စိတ္တာနိ၊ စတုတ္ထာရုပ္ပဘူမိယံ စတုတ္ထအရူပဘူမိယံ ဇာတဿ ပုထုဇ္ဇနဿ သတ္တဿ ဧကဝီသတိ စိတ္တာနိ ဇာယန္တိ။ ဣတိ ဣဒံ ဝစနံ ဓီရော ဝိနိဒ္ဒိသေ။ တံ ယထာ –

ဒေါမနဿဒွယံ ဟိတွာ၊ အပုညာနိ ဒသေဝ စ၊

ကာမပုညာနိ အဋ္ဌေဝ၊ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗဉ္စာပိ မာနသံ၊

စတုတ္ထာရုပ္ပပုညဉ္စ၊ သပါကေနေကဝီသတိ။

၂၅၈-၂၆၀။ သောတာပန္နဿ သတ္တဿ၊ သတ္တရသ စိတ္တာနိ ဓီရော ပကာသယေ။ တံ ယထာ –

ဒိဋ္ဌိယာ ဝိပ္ပယုတ္တာနိ၊ ဥဒ္ဓစ္စသဟိတံ တထာ၊

ကာမပုညာနိ အဋ္ဌေဝ၊ သောတာပတ္တိဖလမ္ပိ စ၊

စတုတ္ထာရုပ္ပပုညဉ္စ၊ သပါကော ဝေါဋ္ဌဗ္ဗမ္ပိ စ။

သကဒါဂါမိနော ¶ ပဌမံ ဖလံ ဌပေတွာ တာနိ ဧဝ စိတ္တာနိ သဖလေန ဟောန္တိ။ သကဒါဂါမိနော ဝုတ္တေသု စိတ္တေသု ဒုတိယံ ¶ ဖလံ ဌပေတွာ အတ္တနော ဖလေန သတ္တရသ မာနသာ အနာဂါမိဿ ဟောန္တိ။ ဒွါဒသေဝ တု စိတ္တာနိ၊ စတုတ္ထာရုပ္ပဘူမိယံ ဇာတဿ အရဟန္တဿ ဒွါဒသ ဧဝ စိတ္တာနိ ဇာယန္တိ။ တံ ယထာ –

မဟာကြိယာနိ အဋ္ဌေဝ၊ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗဉ္စာပိ မာနသံ၊

စတုတ္ထဉ္စ ကြိယာရူပံ၊ ပါကော အရဟတော ဖလံ။

ဣတိ ဧဝံ ဣမိနာ မယာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ပုဂ္ဂလာနံ ဝသေန ဘူမီသု စိတ္တပ္ပဝတ္တိံ ဝိဒူ ဓီရော ဝိဘာဝယေ။

၂၆၁-၂။ ဟေဋ္ဌိမာနံ အရူပီနံ၊ ဗြဟ္မာနံ ဥပရူပရိ ဇာတာ အရူပကုသလာ စေဝ ကိရိယာပိ စ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဥဒ္ဓံ ဥဒ္ဓံ ဘာဂေ ဇာတာနံ အရူပီနံ ဗြဟ္မာနံ ဟေဋ္ဌိမာ ဟေဋ္ဌိမာ အာရုပ္ပာ ဟေဋ္ဌာဘာဂေ ဇာတာ အရူပါဝစရာ ပန နေဝ ဇာယန္တိ။ ကသ္မာ ကာရဏာတိ? ကိရ မယာ သုတံ၊ ဟေဋ္ဌိမဈာနေသု ဒိဋ္ဌာဒီနဝတော ဒိဋ္ဌဒေါသဘာဝတော နေဝ ဇာယန္တိ။

၂၆၃-၅။ ဌပေတွာ ပဌမံ မဂ္ဂံ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ ဌပေတွာ ကုသလာနုတ္တရာ တယော တယော အနုတ္တရာ ကုသလာ တယော မဂ္ဂါ၊ ကာမာဝစရပုညာနိ အဋ္ဌ၊ တထာ ဒသ အပုညာနိ စိတ္တာနိ၊ အရူပပုညာနိ စတ္တာရိ။ သဗ္ဗေ ပါကာ အနုတ္တရာ သဗ္ဗာနိ လောကုတ္တရဖလာနိ၊ ပဌမာရုပ္ပပါကော စ နဝ ကာမကိရိယာပိ စ၊ အရူပါပိ သဗ္ဗာ ကိရိယာ၊ ဧတာနိ ပန တေစတ္တာလီသ မာနသာ ပဌမာရုပ္ပဘူမိယံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။

၂၆၆-၇။ သဗ္ဗော တေဝီသတိကာမဝိပါကော၊ သဗ္ဗော ပန္နရသဝိဓော မဟဂ္ဂတော ရူပေါ စိတ္တုပ္ပာဒေါ၊ မနောဓာတု ကိရိယာမနောဓာတု၊ ဒေါမနဿဒွယမ္ပိ စ အာဒိမဂ္ဂေါ စ တထာ ဥပရိ ဇာတာ တယော အရူပပါကာ စာတိ ဆစတ္တာလီသ စိတ္တာနိ ဧတ္ထ ဧတိဿံ ပဌမာရုပ္ပဘူမိယံ နတ္ထိ။

၂၆၈-၉။ ဝုတ္တေသု ¶ ပန စိတ္တေသု၊ ပဌမာရုပ္ပဘူမိယံ ဝုတ္တေသု စိတ္တေသု ကုသလပါကကိရိယာဝသေန ပဌမာရုပ္ပတ္တယံ ဌပေတွာ အတ္တနော ပါကော စာတိ စတ္တာလီသ စိတ္တာနိ ဒုတိယာရုပ္ပဘူမိယံ ¶ ဇာယန္တိ။ ဧဝံ ဣမိနာ မယာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန သေသဒွယေ ပဌမဒုတိယာရုပ္ပတော သေသအာကိဉ္စညာယတနနေဝသညာနာသညာယတနဘူမိဒွယေ ဟေဋ္ဌိမဟေဋ္ဌိမံ ကုသလဝိပါကကိရိယာဝသေန ဟေဋ္ဌာဘာဂေ ဇာတံ အရူပတ္တယံ ဟိတွာ အတ္တနော အတ္တနော ပါကာ ဧဝံ ဣမိနာ မယာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ပဏ္ဍိတေန ဉေယျာ ဇာနိတဗ္ဗာ။

၂၇၀-၃။ စတ္တာရော စ အနာသဝါ၊ ဝိပါကာ စတ္တာရိ လောကုတ္တရဖလစိတ္တာနိ၊ သဗ္ဗေ သဗ္ဗာနိ စ စတူသု အာရုပ္ပဘူမီသု ဟောန္တိ။ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနေန စိတ္တေန သဟ ကာမေ အဋ္ဌ မဟာကိရိယာ၊ စတဿော အရူပကိရိယာပိ စာတိ တေရသ ဧဝ ကိရိယာ ပဌမာရုပ္ပဘူမိယံ ဇာတဿ ခီဏာသဝဿ ဇာယန္တိ။ ဒုတိယာရုပ္ပဘူမိယံ ဇာတဿ ခီဏာသဝဿ ပဌမာရုပ္ပကိရိယံ ဟိတွာ ဒွါဒသ ဧဝ ကိရိယာ ဟောန္တိ။ တတိယာရုပ္ပဘူမိယံ ဇာတဿ ခီဏာသဝဿ ပဌမဒုတိယာရုပ္ပကိရိယာနိ ဟိတွာ ဧကာဒသ ကိရိယာ ဟောန္တိ။ စတုတ္ထာရုပ္ပဘူမိယံ ဇာတဿ ခီဏာသဝဿ ပဌမဒုတိယတတိယာရုပ္ပကိရိယာနိ ဟိတွာ ဒသေဝ ကိရိယာ ဉေယျာ ဇာနိတဗ္ဗာ။

၂၇၄။

အရဟတော ပန စိတ္တာနိ၊ ဟောန္တိ ဧကူနဝီသတိ၊

အရဟတ္တံ ကြိယာ သဗ္ဗာ၊ ဌပေတွာဝဇ္ဇနဒွယံ။

အာဝဇ္ဇနဒွယံ ဌပေတွာ သဗ္ဗာ ကိရိယာ၊ အရဟတ္တဖလဉ္စာတိ ဧကူနဝီသတိ စိတ္တာနိ အရဟတော ပန ဟောန္တိ။ အာဝဇ္ဇနဒွယံ ကိဉ္စာပိ ခီဏာသဝဿ ဟောန္တိ၊ ဧဝမ္ပိ အညေသံ ပုထုဇ္ဇနသေက္ခာနမ္ပိ ဟောန္တိယေဝ။ ဧကူနဝီသတိ စိတ္တာနိ ခီဏာသဝဿ ဧဝ ဟောန္တိ၊ န အညေသန္တိ ဉာပနတ္ထံ ‘‘အာဝဇ္ဇနဒွယံ ဌပေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။

၂၇၅-၆။ စတုန္နံ ¶ ဖလဋ္ဌာနံ ပုဂ္ဂလာနဉ္စ တိဟေတုကပုထုဇ္ဇနေ စ တေရသေဝ စိတ္တာနိ ဘဝန္တိ။ ဣတိ ဝစနံ ဓီရော ပကာသယေ။ တံ ယထာ – စတ္တာရော ဉာဏသမ္ပယုတ္တာ မဟာဝိပါကာနိ၊ နဝ ရူပါရူပပါကာ စ ဣမေ တေရသေဝ စိတ္တာနိ ဘဝန္တိ။

၂၇၇-၉။ စတုန္နံ ဖလဋ္ဌာနံ ပုဂ္ဂလာနဉ္စ ဒုဟေတုကပုထုဇ္ဇနေ စ ဉာဏပရိဟီနာနိ စတ္တာရိ ဝိပါကာနိ ဧဝ ဇာယရေ။ ပုထုဇ္ဇနာနံ တိဏ္ဏမ္ပိ၊ စတုန္နံ အရိယဒေဟိနံ အရိယဂတာနံ သတ္တန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ ¶ သတ္တရသေဝ စိတ္တာနိ ဘဝန္တိ။ တံ ယထာ – ဒုဝေ ပဉ္စဝိညာဏာနိ၊ မနောဓာတုတ္တယသန္တီရဏာနိ၊ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနဉ္စ ဣမေ သတ္တရသ ဧဝ ဟောန္တိ။

၂၈၀-၅။ ဟေဋ္ဌာ တိဏ္ဏံ ဖလဋ္ဌာနံ၊ တိဟေတုကပုထုဇ္ဇနေ စတုန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ မဟဂ္ဂတာနိ ဧဝ ကုသလာနိ ဟောန္တိ။ တိဏ္ဏံ ပုထုဇ္ဇနာနဉ္စ၊ အာဒိတော တိဏ္ဏံ အရိယာနံ ဟေဋ္ဌာ အရိယာနံ တေရသေဝ စိတ္တာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဣတိ ဝစနံ ဓီရော နိဒ္ဒိသေ။ အဋ္ဌေဝ ကာမပုညာနိ၊ အပုညတော အကုသလဝသေန ဒိဋ္ဌိဟီနာ စတ္တာရော စိတ္တုပ္ပာဒါပိ၊ ဥဒ္ဓစ္စသမ္ပယုတ္တဉ္စာတိ တေရသ စိတ္တာနိ ဟောန္တိ။ ဟေဋ္ဌာ ဒွိန္နံ ဖလဋ္ဌာနံ သောတာပန္နသကဒါဂါမိပုဂ္ဂလာနံ သဗ္ဗပုထုဇ္ဇနေ အဟေတုကဒုဟေတုကတိဟေတုကပုထုဇ္ဇနေ ဒေါမနဿယုတ္တံ ဒွယမေဝ စိတ္တံ ဇာယတေ။ တိဏ္ဏံ ပုထုဇ္ဇနာနဉ္စ ပဉ္စ ဧဝ ဇာယရေ။ တံ ယထာ –

စတ္တာရိ ဒိဋ္ဌိယုတ္တာနိ၊ ဝိစိကိစ္ဆာယုတမ္ပိ စ၊

မဂ္ဂဋ္ဌာနံ စတုန္နမ္ပိ၊ မဂ္ဂစိတ္တံ သကံ သကံ။

တေသံ စတုန္နံ မဂ္ဂဋ္ဌာနံ ပုဂ္ဂလာနံ သကံ သကံ ဧကမေဝ မဂ္ဂစိတ္တံ ဘဝေ ဘဝေယျ။ ဣတိ ဧဝံ ဣမိနာ မယာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ဓီရော ပဏ္ဍိတော ဝိဘာဝယေ စိတ္တပ္ပဝတ္တိံ ပကာသယေ။

၂၈၆-၉။ မယာ ဘဝေသု စိတ္တာနံ၊ ပုဂ္ဂလာနံ ဝသေန စ။ ဘဝေသု သဗ္ဗဘဝေသု စိတ္တာနံ၊ ပုဂ္ဂလာနံ ဝသေန စ စိတ္တပ္ပဝတ္တိ ဘိက္ခူနံ ¶ အာဘိဓမ္မိကဘိက္ခူနံ ပါဋဝတ္ထာယ ဆေကဘာဝါယ မယာ ပကာသိတာ။ ဧဝံ သဗ္ဗမိဒံ စိတ္တံ၊ ဘူမိပုဂ္ဂလဘေဒတော ဧဝံ ဣမိနာ မယာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ဘူမိပုဂ္ဂလဘေဒတော ဣဒံ သဗ္ဗံ စိတ္တံ ဗဟုဓာပိ စ ဗဟုပ္ပကာရမ္ပိ စ ဟောတိ။ ဣတိ ဂဟဏံ ဝိဘာဝိနာ ဝိညာတဗ္ဗံ။ သက္ကာ ဝုတ္တာနုသာရေန မယာ ဝုတ္တဿ အနုသာရေန ဘေဒေါ စိတ္တဘေဒေါ ဝိဘာဝိနာ ဉာတုံ ဝိဇာနိတုံ သက္ကာ။ ဂန္ထဝိတ္ထာရဘီတေန မယာ ဣဒံ စိတ္တပ္ပဝတ္တိဒီပကဝစနံ သံခိတ္တံ၊ ပုဗ္ဗာပရံ ဝိလောကေတွာ၊ စိန္တေတွာ စ ပုနပ္ပုနံ အတ္ထံ ဥပပရိက္ခိတွာ ဝိဘာဝိနာ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၂၉၀။ ဣမဉ္စာဘိဓမ္မာဝတာရံ သုသာရံ၊ ဝရံ သတ္တမောဟန္ဓကာရပ္ပဒီပံ ဣမဉ္စ အဘိဓမ္မာဝတာရပ္ပကရဏံ သုသာရံ သုန္ဒရသာရဘူတံ ဝရံ သတ္တအန္ဓကာရသဒိသေ မောဟေ ပဒီပံ ပဇ္ဇောတပ္ပဒီပံ ¶ ယော နရော သာဓုကံ စိန္တေတိ ဝါစေတိပိ၊ တံ နရံ ရာဂဒေါသာ စိရံ စိရကာလံ နောပယန္တိ န ဥပဂစ္ဆန္တိ။

ဣတိ အဘိဓမ္မာဝတာရဋီကာယ

ဘူမိပုဂ္ဂလစိတ္တုပ္ပတ္တိနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဉ္စမော ပရိစ္ဆေဒေါ။

၆။ ဆဋ္ဌော ပရိစ္ဆေဒေါ

အာရမ္မဏဝိဘာဂဝဏ္ဏနာ

၂၉၁။

ဧတေသံ ပန စိတ္တာနံ၊ အာရမ္မဏမိတော ပရံ၊

ဒဿယိဿာမဟံ တေန၊ ဝိနာ နတ္ထိ ဟိ သမ္ဘဝေါ။

ဣတော ပရံ ဣတော ပရိစ္ဆေဒတော ပရံ အဟံ ဧတေသံ ပန စိတ္တာနံ အာရမ္မဏံ ဒဿယိဿာမိ။ ဟိ ကသ္မာ? တေန ဝိနာ တံ အာရမ္မဏံ ဝဇ္ဇေတွာ စိတ္တာနံ သမ္ဘဝေါ နတ္ထိ ယသ္မာ ကာရဏာ၊ တသ္မာ ကာရဏာ ဒဿယိဿာမိ။

၂၉၂။

ရူပံ ¶ သဒ္ဒံ ဂန္ဓံ ရသံ၊ ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဓမ္မမေဝ စ၊

ဆဓာ အာရမ္မဏံ အာဟု၊ ဆဠာရမ္မဏကောဝိဒါ။

ဆဠာရမ္မဏေသု ဆေကာ ပဏ္ဍိတာ အာရမ္မဏံ ဆဓာ ဆပ္ပကာရံ အာဟု ကထေသုံ။

၂၉၃။ တတ္ထ ဘူတေ ဥပါဒါယ။ တတ္ထ တေသု အာရမ္မဏေသု ဘူတေ ဥပါဒါယ ဘူတေ ပဋိစ္စ ဝဏ္ဏော စတုသမုဋ္ဌိတော ¶ ကမ္မစိတ္တဥတုအာဟာရသင်္ခါတေဟိ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ သမုဋ္ဌိတော နိဗ္ဗတ္တော နိဒဿနေန သဟ ပဝတ္တော ပဋိဃေန သဟ ပဝတ္တော ရူပါရမ္မဏသညိတော။

၂၉၄။ ဒုဝိဓောပိ သမုဒ္ဒိဋ္ဌော၊ သဒ္ဒေါ စိတ္တောတုသမ္ဘဝေါ သဒ္ဒေါ ဒုဝိဓောပိ မုနိနာ သမုဒ္ဒိဋ္ဌော စိတ္တောတုသမ္ဘဝေါ၊ သဝိညာဏကသဒ္ဒေါဝ စိတ္တသမုဋ္ဌိတော ဟောတိ။ ကထံ? ဝစီဘေဒကစိတ္တေန ဘူတာယ ဇာတာယ ဘူမိယာ ပထဝီဓာတုယာ ဝိကာရတာ ပထဝီလက္ခဏဘာဝတော အတိထဒ္ဓလက္ခဏတာ ဝိကာရတာ နာမ။ သာ ဝစီဝိညတ္တိ ဝိညာယတီတိ ဝိညတ္တိယာ ဥပါဒိဏ္ဏဃဋ္ဋနဿ ကမ္မဇပထဝီဓာတုယာ ဃဋ္ဋနဿ ကာရဏံ စိတ္တဇပထဝီဓာတုယာ ကမ္မဇပထဝီဓာတုယာ ဃဋ္ဋနဉ္စ သဒ္ဒေါ စ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဟောတိ။

၂၉၅။ အဝိညာဏကသဒ္ဒေါ ယော သော အဝိညာဏကသဒ္ဒေါ ဥတုသမုဋ္ဌိတော ဟောတိ။ အယံ ဒုဝိဓောပိ သဒ္ဒေါ သဒ္ဒါရမ္မဏတံ ဂတော သဒ္ဒါရမ္မဏဘာဝံ ပတ္တော။

၂၉၆။ ဓရီယတီတိ ဂစ္ဆန္တော ဂစ္ဆန္တော ဇနေဟိ ဓရီယတေတိ ဂန္ဓော။ ဂမု သပ္ပ ဂတိမှိ၊ ဓရ ဓာရဏေ။ သူစနတော အတ္တနော သာဓာရဏဿ ပုပ္ဖာဒိနော ဝတ္ထုဿ ပကာသနတောပိ ဝါ ဂန္ဓော နာမ။ ဂန္ဓ သူစနေ။ အယံ ဂန္ဓော စတူဟိ သမုဋ္ဌာနံ ဧတဿာတိ စတုသမုဋ္ဌာနော။ ဂန္ဓာရမ္မဏသမ္မတော။

၂၉၇။ ရသမာနာ ¶ ရသန္တီတိ၊ ရသောတိ ပရိကိတ္တိတော ဇနာ ရသမာနာ ယံ ဓမ္မဇာတံ ရသန္တိ အနုဘဝန္တိ၊ ဣတိ ယသ္မာ ကာရဏာ၊ တသ္မာ ကာရဏာ ရသော ဣတိ ရသော နာမ ပဏ္ဍိတေဟိ ပရိကိတ္တိတော၊ သော ရသော စတုသမ္ဘူတော ရသာရမ္မဏနာမကော။

၂၉၈။ ဖုသီယတီတိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ယံ ဓမ္မဇာတံ ဇနေဟိ ဖုသီယတီတိ တသ္မာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ပထဝီတေဇဝါယဝေါ။ တံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ စတုသမ္ဘူတံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရမ္မဏံ မတံ။

၂၉၉။ သဗ္ဗံ နာမဉ္စ ရူပဉ္စ၊ ဟိတွာ ရူပါဒိပဉ္စကံ ရူပါဒိပဉ္စကံ ဟိတွာ သဗ္ဗံ နာမဉ္စ စိတ္တစေတသိကနိဗ္ဗာနနာမဉ္စ ရူပဉ္စ ပဉ္စပသာဒသုခုမရူပဉ္စ လက္ခဏာနိ စ အနိစ္စဒုက္ခအနတ္တလက္ခဏာနိ စ ပညတ္တိ စ ဓမ္မာရမ္မဏသညိတံ။

၃၀၀။ ဆာရမ္မဏာနိ ¶ လဗ္ဘန္တိ၊ ကာမာဝစရဘူမိယံ ကာမာဝစရဘူမိယံ ဆာရမ္မဏာနိ လဗ္ဘန္တိ။ တီဏိ ရူပါဝစရေ ရူပသဒ္ဒဓမ္မာရမ္မဏဝသေန လဗ္ဘန္တိ။ အရူပေ ပန ဧကေကံ ဓမ္မာရမ္မဏံ လဗ္ဘတိ။

၃၀၁-၃။ ခဏဝတ္ထုပရိတ္တတ္တာ၊ အာပါထံ န ဝဇန္တိ ယေ ယေ ရူပါဒယော ပဉ္စ ဝိသယာ ခဏဝတ္ထုပရိတ္တတ္တာ ပဉ္စာရမ္မဏာနံ ခဏဿ ပရိတ္တတ္တာ မန္ဒတ္တာ တေသံ အပ္ပာယုကတ္တာ ဝတ္ထုပရိတ္တတ္တာ ပဉ္စာရမ္မဏာနံ အတိခုဒ္ဒကဝတ္ထုကတ္တာ အာပါထံ ပဉ္စဒွါရေသု ပါကဋဘာဝံ န ဝဇန္တိ၊ ပဉ္စပသာဒေသု ဃဋ္ဋနကိစ္စံ န သာဓေန္တိ၊ တေ ရူပါဒယော ပဉ္စ ဝိသယာ ဓမ္မာရမ္မဏံ ဟောန္တိ။ ဣတိ ယေသံ ဧကစ္စာနံ အာစရိယာနံ မတံ ဟောတိ။ ကိရာတိ အနုဿဝနတ္ထေ နိပါတော။ တေ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗာဝ တေ ဧဝံ ဝါဒိနော ဧကစ္စေ အာစရိယာ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗာ၊ မယာ ပဋိသေဓိတဗ္ဗာ။ ကသ္မာ? စက္ခုဝိညာဏံ သောတဝိညာဏဿ ဂေါစရဘူတံ သဒ္ဒံ န ပဋိအနုဘောတိ၊ သောတဝိညာဏံ စက္ခုဝိညာဏဿ ဂေါစရဘူတံ ¶ ရူပံ န ပဋိအနုဘောတိ။ ဣတိ အညမညဿ ဂေါစရံ နေဝ ပစ္စနုဘောန္တာနံ တေသံ ပဉ္စန္နံ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ ဝိညာဏာနံ တဉ္စ ဂေါစရံ မနောဓာတုမနောဝိညာဏဓာတုသင်္ခါတံ ဇဝနံ ပန ပစ္စနုဘောတိ။ ဣတိ ဝစနဿ ဘဂဝတာ ဝုတ္တတ္တာ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗာ။ ရူပါဒယော ပန ဝိသယာ ရူပါဒိပဉ္စာရမ္မဏာနိ ဧဝ ဟောန္တိ။

၃၀၄-၆။ ဒိဗ္ဗစက္ခာဒိဉာဏာနံ၊ ရူပါဒီနေဝ ဂေါစရာ တာနိ ရူပါဒီနိ ဧဝ ဂေါစရာ ဒိဗ္ဗစက္ခာဒိဉာဏာနံ အနာပါထဂတာနံ ဧဝ ပါကဋဘာဝံ အပ္ပတ္တာနေဝ။ ဣတိပိ ဝစနံ ဝုတ္တံ န ယုဇ္ဇတိ။ ယံ ဓမ္မဇာတံ ရူပါရမ္မဏံ ဘဝန္တံ၊ တံ ဓမ္မဇာတံ ကထံ ကေန ပကာရေန ဓမ္မာရမ္မဏံ ဘဝေယျ? ဧဝံ သတိ ရူပါရမ္မဏဿ ဓမ္မာရမ္မဏတ္တေ သတိ ဧတေသံ ရူပါရမ္မဏဓမ္မာရမ္မဏာနံ နိယမောပိ ကထံ ဘဝေ ကေန ပကာရေန ဘဝေယျ? သဗ္ဗံ အာရမ္မဏံ ဧတံ ဧတံ သဗ္ဗံ အာရမ္မဏံ ဆဗ္ဗိဓံ ဆပ္ပကာရံ ဘဂဝတာ သမုဒီရိတံ။ တံ ပရိတ္တတ္တိကာဒီနံ ဝသေန ဗဟုပ္ပကာရေဟိ မတံ။

၃၀၇။ သဗ္ဗော ကာမဝိပါကော စ သဗ္ဗော တေဝီသတိကာမဝိပါကော စ ကြိယာဟေတုဒွယမ္ပိ စ မနောဓာတုဟသိတုပ္ပာဒဝသေန ကိရိယာဟေတုဒွယမ္ပိ စာတိ ပဉ္စဝီသတိ စိတ္တုပ္ပာဒါ ဧကန္တပရိတ္တာရမ္မဏာ ဧကန္တကာမာဝစရာရမ္မဏာ သိယုံ ဘဝေယျုံ။

၃၀၈-၁၀။ ဣဋ္ဌာဒိဘေဒါ ပဉ္စေဝ၊ ရူပသဒ္ဒါဒယော ပန ဒွိပဉ္စန္နံ ဝိညာဏာနံ ပဋိပါဋိယာ အနုက္ကမေန ဂေါစရာ ဟောန္တိ။ ရူပါဒိပဉ္စကံ သဗ္ဗံ၊ မနောဓာတုတ္တယဿ တု မနောဓာတုတ္တယဿ ပန သဗ္ဗံ ¶ ရူပါဒိပဉ္စကံ အာရမ္မဏံ ဟောတိ၊ ဧတေသံ တေရသန္နံ ပန စိတ္တာနံ ရူပက္ခန္ဓောဝ ဂေါစရော အာရမ္မဏံ ဟောတိ။ နာရူပံ နာမံ အာရမ္မဏံ န ကရောန္တိ။ န စ ပညတ္တိံ ပညတ္တိံ အာရမ္မဏံ န ကရောန္တိ။ နာတီတံ အတီတံ အာရမ္မဏံ န ကရောန္တိ ¶ ။ န စနာဂတံ အနာဂတံ အာရမ္မဏံ န ကရောန္တိ ဧဝ။ ဟိ သစ္စံ ဝတ္တမာနော ဂေါစရော ဧတေသံ ဒွိပဉ္စဝိညာဏာနံ၊ မနောဓာတုတ္တယဿ စာတိ တေရသန္နံ စိတ္တာနံ တံ အာရမ္မဏံ ဝတ္တမာနံ ဧဝ ပစ္စုပ္ပန္နံ ဧဝ။

၃၁၁။ တေရသေတာနိ စိတ္တာနိ၊ ဇာယန္တေ ကာမဓာတုယံ ဧတာနိ တေရသ စိတ္တာနိ ကာမဓာတုယံ ဇာယန္တိ၊ ရူပါဝစရေ ပုညဇာနိ စက္ခုသောတဝိညာဏသမ္ပဋိစ္ဆနာနိ၊ ကိရိယာမနောဓာတု စာတိ စတ္တာရိ စိတ္တာနိ ဇာယန္တိ။ အရူပိသု အရူပဘူမီသု နေဝ ကိဉ္စိပိ ဧကမ္ပိ စိတ္တံ နေဝ ဇာယတိ။

၃၁၂-၃။ မဟာပါကာနမဋ္ဌန္နံ အဋ္ဌန္နံ မဟာဝိပါကာနံ ပဝတ္တိယံ ဆသု ဒွါရေသု တဒါရမ္မဏကိစ္စာနံ ရူပါဒိဆပရိတ္တာနိ ဂေါစရာ။ သန္တီရဏတ္တယဿပိ ပဝတ္တိယံ ပဉ္စဒွါရေ သန္တီရဏတ္တယကိစ္စဿ၊ ဆဒွါရေသု တဒါလမ္ဗဏကိစ္စဿ စ ရူပါဒိဆပရိတ္တာနိ ဂေါစရာ။ ရူပါဒယော ပရိတ္တာ ဆ၊ ဟသိတုပ္ပာဒဂေါစရာ ဟသိတုပ္ပာဒဿ ရူပါဒယော ဆ ပရိတ္တာ ဂေါစရာ ဟောန္တိ။ ပဉ္စဒွါရေ ပဋုပ္ပန္နာ ပဉ္စသု ဒွါရေသု ယေ ဂေါစရာ ပစ္စုပ္ပန္နာ၊ မနောဒွါရေ တိကာလိကာ ယေ ဂေါစရာ တိကာလိကာ တီသု ကာလေသု နိယုတ္တာ။

၃၁၄-၅။ ဒုတိယာရုပ္ပစိတ္တဉ္စ၊ စတုတ္ထာရုပ္ပမာနသံ ကုသလဝိပါကကိရိယာဝသေန ဆဗ္ဗိဓံ စိတ္တံ မဟဂ္ဂတဂေါစရံ နိယတံ နိယတာရမ္မဏံ ဟောတိ၊ တံ ဆဗ္ဗိဓံ စိတ္တံ မဟဂ္ဂတဂေါစရံ ပုဗ္ဗေ အတ္တနာ အဓိဂတအာကာသာနဉ္စာယတနအာကိဉ္စညာယတနကုသလာရမ္မဏံ၊ တေသု ဒွေ ဒုတိယစတုတ္ထာရုပ္ပပါကာ ‘‘ယဿ ယဿ ကုသလဈာနဿ ယံ ယံ အာရမ္မဏံ ဂဟေတွာ ဗြဟ္မလောကေ ပဋိသန္ဓိ ဟောတီ’’တိ ဝစနတော သကသကကုသလဿ အာရမ္မဏံ ဧဝ တေသံ ဝိပါကာနံ အာရမ္မဏံ ဟောတိ။ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏတ္တာ ဟိ၊ ဧကန္တေန အနညတော အဋ္ဌာနာသဝစိတ္တာနံ အပ္ပမာဏောဝ နိဗ္ဗာနံ ဧဝ ဂေါစရံ အာရမ္မဏံ ဟောတိ ¶ ။ ဟိ ကသ္မာ ကာရဏာ? နိဗ္ဗာနာရမ္မဏတ္တာ၊ န အညတော အာရမ္မဏတော။

၃၁၆-၃၂၀။ စတ္တာရော ဉာဏဟီနာ စ၊ ကာမာဝစရပုညတော ကာမာဝစရကုသလဝသေန စတ္တာရော ဉာဏဟီနာ စ ကြိယတော ကိရိယဝသေန စတ္တာရော ဉာဏဟီနာ စ ဒွါဒသာကုသလာနိ စ တေ ပရိတ္တာရမ္မဏာ စေဝ မဟဂ္ဂတဂေါစရာ စ၊ တေ န ဝတ္တဗ္ဗာ စ ဟောန္တိ။ ကသ္မာ? ပညတ္တာရမ္မဏတ္တာ ¶ ။ စတ္တာရော ဉာဏသံယုတ္တာ၊ ပုညတော ကုသလဝသေန စတ္တာရော ဉာဏသမ္ပယုတ္တာ၊ ကြိယတော ကိရိယဝသေန စတ္တာရော ဉာဏသမ္ပယုတ္တာ စ တထာ အဘိညာဒွယဉ္စ ကိရိယာဝေါဋ္ဌဗ္ဗနမ္ပိ စ ဧကာဒသန္နံ ဧတေသံ စိတ္တာနံ ဂေါစရော ပရိတ္တမဟဂ္ဂတအပ္ပမာဏဝသေန တိဝိဓော ဟောတိ။ ဣမေ ဧကာဒသ န ဝတ္တဗ္ဗာပိ ဟောန္တိ။ ကသ္မာ? ပညတ္တာရမ္မဏတ္တာ။ ယာနိ ဝုတ္တာဝသေသာနိ ဝုတ္တတော စိတ္တတော သေသာနိ ယာနိ စိတ္တာနိ၊ တာနိ န ဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏာနီတိ ဝိဘာဝိနာ ဝိညေယျာနိ။

ပရိတ္တာရမ္မဏတ္တိကံ သမတ္တံ။

၃၂၁။

ဒုတိယာရုပ္ပစိတ္တဉ္စ၊ စတုတ္ထာရုပ္ပမာနသံ၊

ဆဗ္ဗိဓံ ပန ဧကန္တအတီတာရမ္မဏံ သိယာ။

၃၂၂-၆။ ဝိညာဏာနံ ဒွိပဉ္စန္နံ ဒွိန္နံ ပဉ္စဝိညာဏာနံ၊ မနောဓာတုတ္တယဿ စ တေရသန္နံ စိတ္တာနံ ဂေါစရာ ရူပါဒယော ပဉ္စ ဓမ္မာ ပစ္စုပ္ပန္နာဝ၊ အဋ္ဌ ကာမမဟာဝိပါကာ တဒါရမ္မဏကိစ္စဝသေန အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နဂေါစရာ၊ စုတိကိစ္စဝသေန အတီတာရမ္မဏာ၊ ပဋိသန္ဓိဘဝင်္ဂကိစ္စဝသေန ပစ္စုပ္ပန္နာတီတာရမ္မဏာ။ သောမနဿသန္တီရဏံ သန္တီရဏကိစ္စဝသေန ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏံ။ တဒါရမ္မဏကိစ္စဝသေန ပစ္စုပ္ပန္နာနာဂတာတီတာရမ္မဏံ။ သေသသန္တီရဏဒွယံ သန္တီရဏကိစ္စဝသေန ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏံ ¶ ၊ တဒါရမ္မဏကိစ္စဝသေန ပစ္စုပ္ပန္နာနာဂတာတီတာရမ္မဏံ၊ စုတိကိစ္စဝသေန အတီတာရမ္မဏံ၊ ပဋိသန္ဓိဘဝင်္ဂကိစ္စဝသေန ပစ္စုပ္ပန္နာတီတာရမ္မဏံ။ ဟသိတုပ္ပာဒစိတ္တံ ဇဝနကိစ္စဝသေန ပစ္စုပ္ပန္နာတီတာနာဂတဂေါစရံ။ ဣတိ ဧတေ ဒွါဒသ မာနသာ ပန သိယာတီတာရမ္မဏာ အတီတာရမ္မဏာ သိယုံ။ ပစ္စုပ္ပန္နာနာဂတဂေါစရာ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏာ အနာဂတာရမ္မဏာ သိယုံ။ ကာမေ ဝီသတိ ကုသလာကုသလာ ကြိယတော ကိရိယဝသေန ကာမေ နဝ မာနသာ၊ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗံ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနကိစ္စဝသေန ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏံ၊ အာဝဇ္ဇနကိစ္စဝသေန တိကာလာရမ္မဏံ။ မဟာကိရိယမာနသာ ဇဝနကိစ္စဝသေန တိကာလာရမ္မဏာ၊ သန္တေ ပညတ္တိကာလေ နဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏာ။ ဒွေ အဘိညာမာနသာပိ အဘိညာကိစ္စဝသေန အတီတာဒိဂေါစရာ သိယုံ။ ဣမေ မာနသာ ပညတ္တိကာလေပိ သန္တေ နဝတ္တဗ္ဗာ ဘဝန္တိ။ ရူပါရူပဘဝေသု မယာ ဝုတ္တတော သေသာနိ သဗ္ဗာနိ စိတ္တာနိ အတီတာရမ္မဏာဒိနာ အတီတာရမ္မဏာဒိဝသေန ပဏ္ဍိတေန န ဝတ္တဗ္ဗာနိ န ကထိတဗ္ဗာနိ ဟောန္တိ ဧဝ၊ ပညတ္တာရမ္မဏာနိ ဧဝ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။

၃၂၇။ ကာမတော ¶ စ ကြိယာ ပဉ္စ ကာမာဝစရဝသေန ပဉ္စ ကိရိယာ၊ ရူပတော ရူပါဝစရဝသေန ပဉ္စမီ ကြိယာ အဘိညာစိတ္တံ၊ ဧတေသံ ဆန္နံ စိတ္တာနံ နတ္ထိ ကိဉ္စိ ဧကမ္ပိ အဂေါစရံ အနာရမ္မဏံ၊ သဗ္ဗာရမ္မဏန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ပဉ္စမီ ကြိယာ’’တိ ဝစနံ အဘိညာစိတ္တဝသေန ဝုတ္တံ။ သုဒ္ဓဈာနဿ ပဉ္စမရူပကိရိယဿ ပညတ္တာရမ္မဏံ ဧဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၃၂၈။ နိဗ္ဗာနဉ္စ စတုဗ္ဗိဓံ ဖလံ၊ မဂ္ဂံ ရူပဉ္စ အရူပံ စိတ္တစေတသိကသင်္ခါတံ နာမဉ္စ ဂေါစရံ ကာတုံ ယာနိ စိတ္တာနိ သက္ကောန္တိ၊ တာနိ စိတ္တာနိ မေ ဝဒ၊ အာစရိယ၊ တာနိ မယှံ ကထေဟိ။

၃၂၉-၃၀။ စတ္တာရော ဉာဏသံယုတ္တာ၊ ပုညတော ပုညဝသေန စတ္တာရော ဉာဏသမ္ပယုတ္တာ၊ ကြိယတော တထာ ကိရိယဝသေန ¶ စတ္တာရော ဉာဏသမ္ပယုတ္တာ၊ ဒွေ အဘိညာမာနသာ၊ ကိရိယာဝေါဋ္ဌဗ္ဗနမ္ပိ စာတိ ဧကာဒသ စိတ္တာနိ နိဗ္ဗာနဉ္စ ဖလဉ္စ မဂ္ဂဉ္စ ရူပဉ္စ အရူပံ နာမဉ္စ ဂေါစရံ ကာတုံ သက္ကောန္တိ။

၃၃၁-၄။ စိတ္တေသု ပန သဗ္ဗေသု ယာနိ စိတ္တာနိ အရဟတ္တဖလံ အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဂေါစရံ ကာတုံ သက္ကောန္တိ၊ တာနိ ကတိ စိတ္တာနိ မေ ဝဒ တာနိ မယှံ တွံ ကထေဟိ။ သဗ္ဗေသု ပန စိတ္တေသု၊ ဆ စ စိတ္တာနိ မေ သုဏ၊ ဘော ဘဒ္ဒမုခ၊ တွံ မယှံ ဝစနံ သုဏောဟိ၊ သဗ္ဗေသု ပန စိတ္တေသု ဆ စိတ္တာနိ အရဟတ္တဖလံ အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဂေါစရံ ကာတုံ သက္ကောန္တိ။ စတ္တာရော ဉာဏသံယုတ္တာ၊ ကိရိယာ စ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနမ္ပိ စ ကိရိယာဘိညာမနော စာတိ ဆ စ စိတ္တာနိ ဂေါစရံ ကာတုံ သက္ကောန္တိ။ ပုညတော ပုညဝသေန စတ္တာရော ဉာဏသမ္ပယုတ္တာ၊ ပုညတော ပုညဝသေန အဘိညာစိတ္တဉ္စ အရဟတ္တဖလံ မဂ္ဂံ ဂေါစရံ ကာတုံ န သက္ကောန္တိ။

၃၃၅-၈။ အရဟတော ခီဏာသဝဿ မဂ္ဂစိတ္တံ ဖလမာနသံ ဝါ ပုထုဇ္ဇနာ ဝါ သေက္ခာ ဝါ ဝိဇာနိတုံ န သက္ကောန္တိ။ ကသ္မာ ကာရဏာ? ပုထုဇ္ဇနော သောတာပန္နဿ မာနသံ န ဇာနာတိ၊ သောတာပန္နော သကဒါဂါမိဿ မာနသံ န ဇာနာတိ၊ သကဒါဂါမီ အနာဂါမိဿ မာနသံ န ဇာနာတိ၊ အနာဂါမီ အရဟန္တဿ မာနသံ န ဇာနာတိ။ ဟေဋ္ဌိမော ဟေဋ္ဌိမော ပုဂ္ဂလော ဥပရူပရိ ဌိတဿ ပုဂ္ဂလဿ မာနသံ နေဝ ဇာနာတိ၊ ဥပရူပရိ ဌိတော ပုဂ္ဂလောပိ ဟေဋ္ဌိမဿ ဟေဋ္ဌိမဿ ပုဂ္ဂလဿ မာနသံ ဇာနာတိ။

၃၃၉-၃၄၂။ ယော ¶ ဓမ္မော ယဿ ဓမ္မဿ အာရမ္မဏံ ဟောတိ၊ တံ အာရမ္မဏံ ဧကံ ဧကံ ဥဒ္ဓရိတွာ ဣတော ပရံ ပဝက္ခာမိ။ ကုသလာရမ္မဏံ ကာမေ ကာမေ အဋ္ဌဝိဓံ ကုသလံ အဋ္ဌဝိဓဿ ကာမာဝစရကုသလဿ အာရမ္မဏံ ဟောတိ။ ကထံ ¶ ? ပုဗ္ဗေဝ ကတံ အဋ္ဌဝိဓံ မဟာကုသလံ ပစ္ဆာ သောမနဿသဟဂတဉာဏသမ္ပယုတ္တစိတ္တဒွယေန ဝါ သောမနဿသဟဂတဉာဏဝိပ္ပယုတ္တစိတ္တဒွယေန ဝါ ဥပေက္ခာသဟဂတဉာဏသမ္ပယုတ္တဒွယေန ဝါ ဥပေက္ခာသဟဂတဉာဏဝိပ္ပယုတ္တဒွယေန ဝါ အနုဿရဏကအာလာဒီသု တဿ အဋ္ဌဝိဓဿ ကုသလဿ ဇဝနကိစ္စဝသေန အာရမ္မဏံ ဟောတိ၊ ဝိပ္ပဋိသာရကာလာဒီသု ဒွါဒသဝိဓဿ အကုသလဿ အာရမ္မဏံ ဟောတိ၊ ကုသလဿ အဘိညာမာနသဿ စ ကိရိယဿ အဘိညာမာနသဿ စ အာရမ္မဏံ ဟောတိ၊ ဧကာဒသဝိဓဿ ကာမာဝစရဝိပါကဿ တဒါရမ္မဏဝသေန အာရမ္မဏံ ဟောတိ။ တထာ ကာမကြိယဿာတိ ဇဝနကိစ္စဝသေန ဟသနဿ အာဝဇ္ဇနကိစ္စဝသေန ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနဿ ဇဝနကိစ္စဝသေန မဟာကိရိယဿ အာရမ္မဏံ ဟောတိ၊ ဧတေသံ ဆန္နံ ရာသီနံ အာရမ္မဏံ သိယာ ဘဝေယျ။ ရူပါဝစရပုညာနိ ပဉ္စ တတော ဆရာသိတော ကာမဝိပါကံ ဝဇ္ဇေတွာ ပဉ္စန္နံ ရာသီနံ အာရမ္မဏာနိ ဟောန္တိ။ တဒါ လောဘမူလမောဟမူလဝသေန အတ္တနာ ပဋိလဒ္ဓဈာနာနံ အနုဿရဏကာလေ တဿ ဒသဝိဓဿ အကုသလဿ အာရမ္မဏံ ဟောတိ၊ တိဟေတုကပဋိသန္ဓိနော သတ္တဿ ဈာနတော ပရိဟီနဿ ဈာနံ ပစ္စဝေက္ခတော ဈာနာရမ္မဏံ ဒေါမနဿယုတ္တံ ဟောတိ၊ တဒါ တဿ ပဋိဃဒွယဿ အာရမ္မဏံ ဟောတိ။ ကာမကြိယဿာတိ ဧကန္တပရိတ္တာရမ္မဏာနိ ကိရိယာမနောဓာတုဟသနာနိ ဝဇ္ဇေတွာ အာဝဇ္ဇနကိစ္စဝသေန ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနဿ၊ ဇဝနကိစ္စဝသေန မဟာကိရိယဿ စ အာရမ္မဏံ ဟောတိ။

၃၄၃။ အာရုပ္ပကုသလဉ္စာပိ၊ တေဘူမကုသလဿ စ မဟာကုသလဿ စ အဘိညာကိစ္စဝသေန ပဉ္စမရူပကုသလဿ စ ဒုတိယစတုတ္ထအရူပကုသလဿ စ တေဘူမကကြိယဿာပိ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနဿ မဟာကိရိယဿ စ အဘိညာကိစ္စဝသေန ပဉ္စမရူပကိရိယဿ စ ဒုတိယစတုတ္ထာရုပ္ပကိရိယဿ စ အာရမ္မဏံ ဟောတိ၊ ဒုတိယာရုပ္ပကိရိယဿ စ ပဌမာရုပ္ပကိရိယာယ အာရမ္မဏေန ¶ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ စတုတ္ထာရုပ္ပကိရိယဿ စ တတိယာရုပ္ပကိရိယာယ အာရမ္မဏေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ဧဝဉ္စ သတိ ကထံ ပဌမာရုပ္ပကုသလံ ဒုတိယာရုပ္ပကိရိယဿ အာရမ္မဏံ ဟောတိ၊ တတိယာရုပ္ပကုသလဉ္စ စတုတ္ထာရုပ္ပကိရိယဿ အာရမ္မဏံ ဟောတီတိ စေ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ယဒါ ပုထုဇ္ဇနယောဂီ ဝါ သေက္ခော ဝါ ယောဂီ ရူပသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတွာ တတော ဝုဋ္ဌဟိတွာ အာကာသာနဉ္စာယတနသင်္ခါတံ ပဌမာရုပ္ပသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝီတရာဂေါ ဟုတွာ အတ္တနာ အဓိဂတာ သမာပတ္တိယော ဂဟေတွာ ပုထုဇ္ဇနသေက္ခကာလေ အတ္တနာ အနဓိဂတံ ဒုတိယံ အရူပသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိ၊ တဒါ ခီဏာသဝကာလေ ¶ သမာပဇ္ဇိတံ ဒုတိယံ အရူပကိရိယံ ပဌမာရုပ္ပကုသလံ အာရမ္မဏံ ကရောတိ၊ ဧဝံ ပဌမာရုပ္ပကုသလံ ဒုတိယာရုပ္ပကိရိယဿ အာရမ္မဏံ ဟောတိ။

ယဒါ ယောဂီ ရူပသမာပတ္တိယော သမာပဇ္ဇိတွာ တတော ဝုဋ္ဌဟိတွာ ပဌမာရုပ္ပကုသလံ ဒုတိယာရုပ္ပကုသလံ တတိယာရုပ္ပကုသလဉ္စ သမာပဇ္ဇိတွာ ခီဏာသဝေါ ဟုတွာ အတ္တနာ အဓိဂတာ သမာပတ္တိယော ဂဟေတွာ အတ္တနာ အနဓိဂတံ စတုတ္ထံ အရူပသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိ၊ တဒါ စတုတ္ထာရုပ္ပကိရိယာ တတိယာရုပ္ပကုသလံ အာရမ္မဏံ ကရောတိ၊ ဧဝံ စတုတ္ထာရုပ္ပကိရိယဿ တတိယာရုပ္ပကုသလံ အာရမ္မဏံ ဟောတိ၊ ပစ္ဆာ ခီဏာသဝကာလေ သမာပဇ္ဇိတာ ရူပါရူပသမာပတ္တိယော ဟောန္တိ။ ယထာ ဟောတိ၊ တထာ ဧဝ အကုသလဿပိ အာရမ္မဏံ ဟောတိ။

၃၄၄-၇။ အရူပါဝစရပါကာနန္တိ ဇာတိနိဒ္ဓါရဏံ၊ စတုတ္ထဒုတိယာနံ အရူပပါကာနမ္ပိ အာရမ္မဏံ ဟောတိ၊ ‘‘စတုတ္ထဒုတိယာန’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ တိယာနံ-သဒ္ဒဿ လောပံ ကတွာ ‘‘စတုတ္ထဒူ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တဒါ ဒွိန္နံ အရူပပါကာနံ ပဌမာရုပ္ပတတိယာရုပ္ပဇဝနာနိ အာရမ္မဏာနိ ဟောန္တိ၊ ‘‘ယဿ ကုသလဿ ဈာနဿ ယံ အာရမ္မဏံ ဂဟေတွာ ဗြဟ္မလောကေ ပဋိသန္ဓိ ဟောတီ’’တိ ဝစနတော သကသကကုသလာနံ အာရမ္မဏဘူတာနိ ¶ အာကာသာနဉ္စာယတနအာကိဉ္စညာယတနာနိ တေသံ ဒုတိယစတုတ္ထာရုပ္ပပါကာနံ အာရမ္မဏာနိ ဟောန္တိ၊ ဧဝံ အရူပကုသလံ ဣမေသံ အဋ္ဌရာသီနံ အာရမ္မဏပစ္စယော ဟောတိ။ အပရိယာပန္နပုညမ္ပိ စတုဗ္ဗိဓလောကုတ္တရကုသလမ္ပိ ကာမာဝစရတော ကာမာဝစရဝသေန ကုသလဿ ဉာဏသမ္ပယုတ္တမဟာကုသလဿ စ ကြိယဿ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနဿ၊ ဉာဏသမ္ပယုတ္တတော ကိရိယဿ စ ရူပတော ရူပါဝစရဝသေန ပဉ္စမဿ ရူပကုသလဿ စ ပဉ္စမဿ ရူပကိရိယဿ စာတိ စတုန္နံ ရာသီနံ အာရမ္မဏံ သဒါ ဟောတိ၊ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – သေက္ခာနံ ဉာဏသမ္ပယုတ္တမဟာကုသလဿ၊ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနဿ၊ ပဉ္စမဿ ရူပကုသလဿ စ တိဝိဓံ လောကုတ္တရပုညံ အာရမ္မဏံ ဟောတိ။ ခီဏာသဝဿ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနဿ၊ ဉာဏသမ္ပယုတ္တမဟာကိရိယဿ၊ ပဉ္စမဿ ရူပကိရိယဿ စ အရဟတ္တပုညံ အာရမ္မဏံ ဟောတိ။ ယထာ တထာ ဧဝ သဗ္ဗံ အကုသလံ ကာမာဝစရတော ကာမာဝစရဝသေန ကုသလဿ မဟာကုသလဿ၊ ကြိယဿ ဟသနဝေါဋ္ဌဗ္ဗနမဟာကိရိယဿ စ ရူပါဝစရတော ပန ရူပါဝစရဝသေန ပဉ္စမဿ ရူပကုသလဿ၊ ပဉ္စမဿ ရူပကိရိယဿ စ အာရမ္မဏံ ဟောတိ၊ ယထာ တထာ ဧဝ သဗ္ဗဿ အကုသလဿ စ ကာမာဝစရဝိပါကာနံ တဒါရမ္မဏကိစ္စဝသေန ဧကာဒသန္နဉ္စာတိ ဆန္နံ ရာသီနံ အာရမ္မဏံ ဘဂဝတာ ဤရိတံ။

၃၄၈-၃၅၂။ ဝိပါကာရမ္မဏံ ¶ ကာမေ သဗ္ဗံ ဝိပါကာရမ္မဏံ ကာမာဝစရတောပိ ကာမာဝစရဝသေနပိ ကုသလဿ မဟာကုသလဿ၊ ကြိယဿ ဟသနဝေါဋ္ဌဗ္ဗနမဟာကိရိယဿ စ ရူပါဝစရတော စေဝ ရူပါဝစရဝသေန စ ဧဝ ပဉ္စမဿ ရူပကုသလဿ၊ ပဉ္စမဿ ရူပကိရိယဿ စ ကာမာဝစရပါကာနံ ကာမာဝစရဝိပါကာနံ ဧကာဒသန္နဉ္စ တထေဝ အကုသလဿ စ ဆန္နံ ရာသီနံ အာရမ္မဏံ ဟောတိ။ ရူပေ ဝိပါကာရမ္မဏံ ကာမာဝစရတောပိ စ ကာမာဝစရဝသေနပိ စ ကုသလဿ မဟာကုသလဿ ¶ ၊ ကြိယဿ စ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနမဟာကိရိယဿ စ ရူပါဝစရတော စေဝ ရူပါဝစရဝသေန စ ဧဝ ကုသလဿ စ အပုညဿ စာတိ ပဉ္စန္နံ ရာသီနံ ဂေါစရော ဟောတိ၊ အရူပါဝစရပါကေသု အယံ နယော ဘဂဝတာ မတော။ ဝဋ္ဋေ န ပရိယာပန္နာ နပ္ပဝိဋ္ဌာတိ အပရိယာပန္နာ၊ တေသံ ပုဂ္ဂလာနံ ပါကာပိ ကာမတော ကာမာဝစရဝသေန ကုသလဿ ဉာဏသမ္ပယုတ္တမဟာကုသလဿ၊ ကြိယဿ စ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနဉာဏသမ္ပယုတ္တမဟာကိရိယဿ စ ရူပတောပိ ရူပါဝစရဝသေနပိ ကုသလဿ ပဉ္စမဿ ရူပကုသလဿ၊ ကြိယဿ စ ပဉ္စမဿ ရူပကိရိယဿ စ ဧဝံ အာရမ္မဏံ ဟောတီတိ။ ဧတ္ထာယမဓိပ္ပာယော အပရိယာပန္နပုညေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၃၅၃-၆။ ကာမေ ဣဒံ သဗ္ဗကိရိယစိတ္တံ ကာမာဝစရတောပိ စ ကာမာဝစရဝသေနပိ စ ကုသလဿ မဟာကုသလဿ၊ ကြိယဿ စ ဟသနဝေါဋ္ဌဗ္ဗနမဟာကိရိယဿ စ ရူပါဝစရတော စေဝ ရူပါဝစရဝသေန စ ဧဝ ကုသလဿ ပဉ္စမဿ ရူပကုသလဿ၊ ကြိယဿ စ ပဉ္စမဿ ရူပကိရိယဿ စ ဧကာဒသကာမာဝစရပါကဿ စ တထေဝ အကုသလဿ စ ဧတေသံ ဆန္နံ ရာသီနံ အာရမ္မဏံ ဟောတိ။ ယံ ကြိယာမာနသံ ရူပေ ရူပါဝစရေ ယံ ကိရိယာမာနသံ၊ ကာမပါကံ တတော ဝိနာ တတော ရာသိတော ကာမပါကံ ဝိနာ ဝဇ္ဇေတွာ ပဉ္စန္နံ ပန ရာသီနံ အာရမ္မဏံ ဟောတိ။ ကာမာဝစရတော ကာမာဝစရဝသေန ကိရိယဿ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနမဟာကိရိယဿ အာရမ္မဏံ ဟောတိ၊ ဟသနံ ဧကန္တပရိတ္တာရမ္မဏတ္တာ ရူပကိရိယံ အာရမ္မဏံ န ကရောတိ။ ကြိယာစိတ္တံ ပနာရုပ္ပေ အရူပကိရိယာစိတ္တံ ပန တေသံ ပဉ္စန္နံ ဧဝ စ ရာသီနံ အာရုပ္ပကြိယဿာပိ ပဌမာရုပ္ပကိရိယံ ဒုတိယာရုပ္ပကိရိယဿ အာရမ္မဏံ ဟောတိ၊ တတိယာရုပ္ပကိရိယံ စတုတ္ထာရုပ္ပကိရိယဿ အာရမ္မဏံ ဟောတိ။ ဣတိ ဆန္နံ ရာသီနံ ဂေါစရော ဟောတိယေဝ။

၃၅၇-၈။

ရူပံ ¶ စတုသမုဋ္ဌာနံ၊ ရူပါရမ္မဏသညိတံ၊

ကာမာဝစရပုညဿ၊ တထေဝ ကုသလဿ စ၊

အဘိညာဒွယစိတ္တဿ၊ ကာမပါကကြိယဿ စ။

ဒွိစက္ခုဝိညာဏမနောဓာတုဒွယသန္တီရဏတ္တယမဟာပါကဿ ¶ စ ကာမကိရိယဿ စာတိ ဧကာဒသဝိဓဿ ကာမကိရိယဿ စ ဆန္နံ ဧတေသံ ရာသီနံ အာရမ္မဏပစ္စယော ဟောတိ။

၃၅၉-၃၆၀။ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏံ ကာမရူပါဝစရတော ကာမရူပါဝစရဝသေန သေက္ခာနံ ဉာဏသမ္ပယုတ္တမဟာကုသလဿ၊ ရူပါဝစရဝသေန ပဉ္စမဿ ရူပကုသလဿ စ ကာမရူပကိရိယဿ စ ခီဏာသဝါနံ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနဉာဏသမ္ပယုတ္တမဟာကိရိယဿ စ ပဉ္စမရူပကိရိယဿ စ ဥဘယဿာပိ စိတ္တဿ အာရမ္မဏံ ဟောတိ။ အပရိယာပန္နတော စေဝ လောကုတ္တရဝသေန စ ဧဝ ဖလဿ၊ ကုသလဿ စ ဧတေသံ ဆန္နံ ရာသီနံ အာရမ္မဏပစ္စယော ဟောတိ။

၃၆၁-၂။ နာနပ္ပကာရကံ သဗ္ဗံ၊ ပညတ္တာရမ္မဏံ ပန တေဘူမကဿ ပုညဿ မဟာကုသလဿ၊ သုဒ္ဓဈာနဿ ပဉ္စဝိဓဿ ရူပကုသလဿ၊ ပဌမာရုပ္ပတတိယာရုပ္ပကုသလဿ စ တထေဝ အကုသလဿ စ ရူပါရူပဝိပါကဿ သဗ္ဗဿ ရူပဝိပါကဿ၊ ပဌမာရုပ္ပတတိယာရုပ္ပဝိပါကဿ စ တေဘူမကကြိယဿ စ ဟသနဝေါဋ္ဌဗ္ဗနမဟာကိရိယဿ သဗ္ဗဿ ရူပကိရိယဿ၊ ပဌမာရုပ္ပတတိယာရုပ္ပကိရိယဿ စာတိ နဝန္နံ ပန ရာသီနံ အာရမ္မဏပစ္စယော ဟောတိ။

၃၆၃-၄။ ရူပါရမ္မဏိကာ ဒွေ တု ဒွေ စိတ္တုပ္ပာဒါ ရူပါရမ္မဏိကာ၊ ဒွေ ဒွေ သဒ္ဒါဒိဂေါစရာ ဒွေ ဒွေ စိတ္တုပ္ပာဒါ သဒ္ဒါရမ္မဏာဒိဂေါစရာ၊ တယော မနောဓာတုသင်္ခါတာ စိတ္တုပ္ပာဒါ ပဉ္စာရမ္မဏိကာ နာမ မတာ ဘဂဝတာ။ ဣဓ ဣမသ္မိံ ကာမာဝစရာဓိကာရေ ¶ ဧကစတ္တာလီသေဝ စိတ္တုပ္ပာဒါ ဆဠာရမ္မဏိကာ မတာ။ အယံ ကာမာဝစရစိတ္တာနံ အာရမ္မဏက္ကမော။

၃၆၅-၉။ ပဉ္စာဘိညာ ဝိဝဇ္ဇေတွာ၊ ရူပါရူပါ အနာသဝါ ဣမေ သဗ္ဗေ စိတ္တုပ္ပာဒါ ဓမ္မာရမ္မဏဂေါစရာ ဟောန္တိ။ ပဌမာရုပ္ပကုသလံ ဒုတိယာရုပ္ပစေတသော ကုသလဿ အာရမ္မဏံ ဟောတိ၊ ဒုတိယာရုပ္ပစေတသော ဝိပါကဿ စ အာရမ္မဏံ ဟောတိ၊ ဒုတိယာရုပ္ပစေတသော ကိရိယဿ စ အာရမ္မဏံ ဟောတိ။ ဒုတိယာရုပ္ပစေတသော ကိရိယဿ ပဌမာရုပ္ပကုသလာရမ္မဏဘာဝေ ကာရဏံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။ ပဌမာရုပ္ပပါကောယံ၊ ဒုတိယာရုပ္ပစေတသော ကုသလဿ စ ဒုတိယာရုပ္ပစေတသော ဝိပါကဿ စ ဒုတိယာရုပ္ပစေတသော ကိရိယဿ စ အာရမ္မဏံ န ဟောတိ။ ဟိ ကသ္မာ? တေသံ ဒုတိယာရုပ္ပကုသလဝိပါကကိရိယာနံ ပဌမာရုပ္ပကုသလာရမ္မဏတ္တာ။ ပဌမံ တု ကြိယာစိတ္တံ ပဌမံ ကိရိယာစိတ္တံ ပန ဒုတိယာရုပ္ပစေတသော ပုညဿ အာရမ္မဏံ န ဟောတိ။ ဒုတိယာရုပ္ပစေတသော ဝိပါကဿ အာရမ္မဏံ န ¶ ဟောတိ။ ရူပါရူပဘဝေသု ဟိ ခီဏာသဝါ ဝိပါကစိတ္တာနိ စုတိဝသေန သကသကကုသလာနံ အာရမ္မဏံ ကရောန္တိ။ ပဌမံ တု ကြိယာစိတ္တံ ပန ဒုတိယာရုပ္ပစေတသော ကိရိယဿ အာရမ္မဏံ ဟောတိ။ ဣတိ ဧဝံ ဣမိနာ မယာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန စိတ္တာနံ အာရမ္မဏုပ္ပတ္တိ ဝိဘာဝိနာ ဓီရေန ဉေယျာ။

၃၇၀-၃။ ပုထုဇ္ဇနဿ သေက္ခဿ၊ အရူပါရမ္မဏံ ဒွိဓာ ဒွိပ္ပကာရံ ကုသလံ ကုသလဿ ဒုတိယာရုပ္ပကုသလဿ အာရမ္မဏံ ဟောတိ၊ တံ ပဌမာရုပ္ပကုသလံ ဒုတိယာရုပ္ပဝိပါကဿ အာရမ္မဏံ သိယာ ဘဝေယျ။ ခီဏာသဝဿ ဘိက္ခုဿ၊ ပဌမာရုပ္ပမာနသံ အာရမ္မဏံ တိဓာ တိပ္ပကာရံ ဟောတိ။ ဣတိ ဝစနံ မဟေသိနာ ဝုတ္တံ။ ကြိယဿာပိ ဒုတိယာရုပ္ပကိရိယဿာပိ ပဌမာရုပ္ပကိရိယာ အာရမ္မဏံ ဟောတိ။ ကုသလမ္ပိ ပဌမာရုပ္ပကုသလမ္ပိ ဒုတိယာရုပ္ပကိရိယဿ စ အာရမ္မဏံ ဟောတိ။ ကုသလံ ¶ ပဌမာရုပ္ပကုသလံ ဒုတိယာရုပ္ပဝိပါကဿ အာရမ္မဏံ ဟောတိ။ ဧဝံ ဣမိနာ မယာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ပဌမာရုပ္ပမာနသံ အာရမ္မဏံ တိဓာ ဟောတိ။ တတိယာရုပ္ပစိတ္တမ္ပိ စတုတ္ထာရုပ္ပစေတသော ကုသလဿ အာရမ္မဏံ ဟောတိ၊ စတုတ္ထာရုပ္ပစေတသော ဝိပါကဿ စ တံ အာရမ္မဏံ ဟောတိ။ ဧဝမေဝ ယထာ ပဌမာရုပ္ပမာနသံ အာရမ္မဏံ ဒွိဓာ ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ တထာ တတိယာရုပ္ပစိတ္တံ အာရမ္မဏံ ဒွိဓာ ဟောတိ။ ယထာ ပဌမာရုပ္ပမာနသံ အာရမ္မဏံ တိဓာ ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ တထာ တတိယာရုပ္ပစိတ္တံ အာရမ္မဏံ တိဓာ သိယာ။

၃၇၄။ ယံ ယံ ပန ဣဓာရဗ္ဘ ဣဓ ဣမသ္မိံ အဓိကာရေ ယံ ယံ ဂေါစရံ အာရဗ္ဘ ပဋိစ္စ ယေ ယေ စိတ္တုပ္ပာဒါ ဇာယန္တိ၊ သော သော ဂေါစရော တေသဉ္စ တေသဉ္စ စိတ္တုပ္ပာဒါနံ အာရမ္မဏပစ္စယော ဟောတိ။

၃၇၅။ ယော ပန နရော ဣမဿ အဘိဓမ္မာဝတာရဿ ကိရ ပါရံ ဒုတ္တရံ ဣဓ ဣမသ္မိံ လောကေ ဥတ္တရတိ၊ သော နရော အဘိဓမ္မမဟဏ္ဏဝေ ပါရံ ဒုတ္တရံ ဥတ္တရံ ဥတ္တရတိ ဧဝ။

ဣတိ အဘိဓမ္မာဝတာရဋီကာယ

အာရမ္မဏဝိဘာဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဆဋ္ဌော ပရိစ္ဆေဒေါ။

၇။ သတ္တမော ပရိစ္ဆေဒေါ

ဝိပါကစိတ္တပ္ပဝတ္တိနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၃၇၆။

အနန္တဉာဏေန ¶ နိရင်္ဂဏေန၊

ဂုဏေသိနာ ကာရုဏိကေန တေန၊

ဝုတ္တေ ဝိပါကေ မတိပါဋဝတ္ထံ၊

ဝိပါကစိတ္တပ္ပဘဝံ သုဏာထ။

ယေန ¶ ဇိနေန အနန္တဉာဏေန နိက္ကိလေသေန ဂုဏေသိနာ ကာရုဏိကေန တေန ဇိနေန ဝုတ္တေ ဝိပါကသ္မိံ မတိပါဋဝတ္ထံ မတိဆေကဘာဝတ္ထာယ ဝိပါကစိတ္တပ္ပဘဝံ မယာ ဘဏမာနံ ဝိပါကစိတ္တပ္ပဝတ္တိံ တုမှေ သုဏာထ။

၃၇၇။ ဧကူနတိံသ ကမ္မာနိ၊ ပါကာ ဒွတ္တိံသ ဘဂဝတာ ဒဿိတာ၊ ကမ္မာနိ တီသု ဒွါရေသု ဒိဿရေ၊ ဝိပါကာ ဆသု ဒွါရေသု ဒိဿန္တိ။

၃၇၈-၉။ ကုသလံ ကာမလောကသ္မိံ ကာမလောကမှိ ကုသလံ ပဝတ္တေ၊ ပဋိသန္ဓိယဉ္စ တံတံပစ္စယမာဂမ္မ တံတံပစ္စယံ ပဋိစ္စ။ သော သော ပစ္စယော တံတံပစ္စယော၊ ‘‘တတပစ္စယော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ နိဂ္ဂဟီတာဂမဝသေန ‘‘တံတံပစ္စယော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝိစ္ဆာကမ္မဓာရယသမာသောယံ။ ဝိဝိဓံ ဖလံ ဒဒါတိ။ ဧကာယ စေတနာယ ဧကာ ပဋိသန္ဓိ ဘဂဝတာ ပကာသိတာ။ နာနာကမ္မေဟိ နာနာ ပဋိသန္ဓိယော စ ဘဝန္တိ။

၃၈၀-၁။ တိဟေတုကံ တု ယံ ကမ္မံ တိဟေတုကံ ယံ ကမ္မံ ပန ကာမာဝစရသညိတံ တိဟေတုကံ ဝိပါကံ ဒုဟေတုဉ္စ ဝိပါကံ အဟေတုဉ္စ ဝိပါကံ ဒေတိ။ ဒုဟေတုကံ တု ယံ ကမ္မံ ဒုဟေတုကံ ယံ ကမ္မံ ပန၊ တံ ကမ္မံ တိဟေတုကံ ဝိပါကံ န ဒေတိ၊ အတ္တနော ဝိပါကံ ဒုဟေတုဉ္စ အဟေတုဉ္စ ဒေတိ။

၃၈၂-၃။ တိဟေတုကေန ¶ ကမ္မေန၊ ပဋိသန္ဓိ တိဟေတုကာ ဟောတိ၊ ဒုဟေတုကာပိ ပဋိသန္ဓိ ဟောတေဝ၊ အဟေတုကာ ပဋိသန္ဓိ နေဝ ဟောတိ၊ ဥက္ကဋ္ဌတိဟေတုကကမ္မေန တိဟေတုကာ ပဋိသန္ဓိ၊ ဩမကတိဟေတုကကမ္မေန ဒုဟေတုကာ ပဋိသန္ဓိ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဒုဟေတုကေန ကမ္မေန ဒုဟေတုကာ ပဋိသန္ဓိ၊ အဟေတုကာပိ ပဋိသန္ဓိ ဟောတေဝ၊ တိဟေတုကာ ပဋိသန္ဓိ နေဝ ဟောတိ။ ဥက္ကဋ္ဌဒုဟေတုကကမ္မေန ဒုဟေတုကာ ပဋိသန္ဓိ၊ ဩမကဒုဟေတုကကမ္မေန အဟေတုကာ ပဋိသန္ဓိ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။

၃၈၄။ အသင်္ခါရကမ္မံ ¶ အသင်္ခါရဝိပါကံ ဒေတိ၊ သသင်္ခါရဝိပါကမ္ပိ ဒေတိ၊ သသင်္ခါရကမ္မံ သသင်္ခါရဖလံ၊ တထာ အသင်္ခါရဖလံ ဒေတိ။

၃၈၅။ ဧကာယ စေတနာယေတ္ထ ဧတ္ထ ဧတာသု စေတနာသု ဧကာယ ကုသလာယ စေတနာယ သောဠသဝိဓာ ဝိပါကစိတ္တာနိ ဘဝန္တိ။ ဣတိ ဝစနံ ဇိနော ပကာသယေ။

၃၈၆-၉၂။ ဝေဒနာပရိဝတ္တနံ အာရမ္မဏေန ဟောတေဝ၊ တဒါရမ္မဏစိတ္တမ္ပိ ဇဝနေန နိယာမိတံ၊ သောမနဿယုတ္တေ ကုသလေ ဇဝနေ ဇဝိတေ တဒါရမ္မဏမ္ပိ သောမနဿယုတ္တမေဝ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဥပေက္ခာယုတ္တကုသလေပိ ဧသေဝ နယော။ ကာမာဝစရစိတ္တေန ကုသလေနာဒိနာ ပဌမေန ကုသလေန တုလျေန ဝိပါကစိတ္တေန။ တတိယာဝိသေသနံ။ ယေန သတ္တေန ဂဟိတာ ပဋိသန္ဓိ စေ ယဒိ၊ ဣဋ္ဌေ ဗလဝါရမ္မဏေ မနာပေ အတိမဟန္တာရမ္မဏေ တဿ သတ္တဿ စက္ခုဿ စက္ခုပသာဒဿ အာပါထံ ပါကဋဘာဝံ အာဂတေ သတိ မနောဓာတုယာ တာယ ဘဝင်္ဂသ္မိံ အာဝဋ္ဋိတေ ဘဝင်္ဂသောတေ ဆိန္ဒိတေ သတိ စက္ခုဝိညာဏကာဒီသု ဝီထိစိတ္တေသု ဇာတေသု ပဌမံ ကုသလံ ကာမမာနသံ ဇဝနံ ဟုတွာ ဇာယတေ။ သတ္တက္ခတ္တုဝါရာနိ ဇဝိတွာန ပဌမေ မဟာကုသလေ ဂတေ တဒေဝ တံ ဧဝ ဣဋ္ဌံ အာရမ္မဏံ ကတွာ တေနေဝ ပဌမမဟာကုသလေန သဒိသံ တဒါရမ္မဏဝိပါကစိတ္တံ။ သန္ဓိယာ တုလျတော ပဋိသန္ဓိယာ တုလျဘာဝေန မူလဘဝင်္ဂန္တိ မူလဘဝင်္ဂံ နာမ ဘဂဝတာ ပဝုစ္စတေ။ တဉ္စ တဒါရမ္မဏစိတ္တံ သန္တီရဏံ သောမနဿယုတ္တံ သန္တီရဏံ ဒဿနံ သမ္ပဋိစ္ဆနံ ဧတ္ထ ဧတသ္မိံ ဝီထိစိတ္တေ ဂဏနူပဂစိတ္တာနိ ဂဏနံ ဥပဂတာနိ စိတ္တာနိ စတ္တာရိ ဧဝ ဘဝန္တိ။

၃၉၃-၄။ ယဒါ ဟိ ဒုတိယံ စိတ္တံ၊ ကုသလံ ဇဝနံ ယဒါ ယသ္မိံ ကာလေ တဿေဝ သောမနဿတိဟေတုနော ပုဂ္ဂလဿ ဒုတိယံ ¶ ကုသလံ စိတ္တံ ဇဝနံ ဟောတိ၊ တဒါ တသ္မိံ ကာလေ တေန ဇဝနေန တုလျဝိပါကံ တဒါရမ္မဏံ။ တဿ သန္ဓိယာ အသမာနတ္တာ တဿ တဒါရမ္မဏစိတ္တဿ သန္ဓိယာ အသမာနတ္တာ ¶ ဒွေ နာမာနိ အဿ ဝိပါကစိတ္တဿ အနေန ဝိပါကစိတ္တေန လဗ္ဘရေ လဗ္ဘန္တိ၊ ‘‘အာဂန္တုကဘဝင်္ဂ’’န္တိ နာမံ ‘‘တဒါရမ္မဏက’’န္တိ စ နာမံ ဣတိ ဒွေ နာမာနိ လဗ္ဘန္တိ။

၃၉၅-၆။ ယဒါ တဿေဝ ပုဂ္ဂလဿ တတိယံ ပုညံ ဇဝနံ ဟောတိ၊ တဒါ တေန ဇဝနေန သဒိသံ တတိယံ ပါကံ တဒါရမ္မဏိကံ သိယာ။ ဣဒံ ဝိပါကစိတ္တံ အာဂန္တုကဘဝင်္ဂန္တိ အာဂန္တုဘဝင်္ဂံ နာမ ဘဂဝတာ ဝုစ္စတေ၊ ပုရိမာနိ စ ပဉ္စ ဝိပါကစိတ္တာနိ ဣမိနာ ပန တတိယဝိပါကေန ပန သဒ္ဓိံ ဆ စိတ္တာနိ ဟောန္တိ။

၃၉၇-၈။ ယဒါ စတုတ္ထံ ကုသလံ ဇဝနံ ဟောတိ၊ တဒါ တေန ဇဝနေန တုလျံ စတုတ္ထဝိပါကံ တဒါရမ္မဏဘာဝံ ဝဇေ ဂစ္ဆေယျ။ စတုတ္ထဝိပါကံ အာဂန္တုကဘဝင်္ဂံ တဒါရမ္မဏနာမကံ ဟောတိ၊ ပုရိမာနိ ဆ ပါကာနိ ဣမိနာ သဟ စတုတ္ထပါကေန သတ္တ စိတ္တာနိ ဟောန္တိ။

၃၉၉-၄၀၃။ ယဒါ ယသ္မိံ ကာလေ တသ္မိံ စက္ခုဒွါရေ ဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တာရမ္မဏံ ပန တထာ အာပါထံ အာဂစ္ဆတိ စ၊ တဒါ ဝုတ္တနယေန အာဝဇ္ဇနဒဿနသမ္ပဋိစ္ဆနစိတ္တေသု ဇာတေသု ဣဓ ဣမသ္မိံ မဇ္ဈတ္တာရမ္မဏေ အာရမ္မဏဝသေန ဝေဒနာ ပရိဝတ္တတိ၊ တသ္မာ ဥပေက္ခာသဟဂတံ သန္တီရဏံ မနော ဟောတိ။ ဥပေက္ခာသဟဂတေသု ဧဝ စတူသုပိ ဇဝနေသု ဇဝိတေသု တေဟိ ဇဝနေဟိ တုလျာနိ စတ္တာရိ ဝိပါကစိတ္တာနိ ဇာယရေ။ အစ္စန္တံ ဧကန္တေန ဝေဒနာယ ဥပေက္ခာဝေဒနာယ ပုရိမေဟိ သောမနဿသဟဂတေဟိ စိတ္တေဟိ အသမာနတ္တာ စတ္တာရိ စိတ္တာနိ နာမတော ပိဋ္ဌိဘဝင်္ဂါနိ နာမ ဟောန္တိ၊ ပိဋ္ဌိဘဝင်္ဂါနိ သောမနဿဝိပါကာနံ ပစ္ဆာဘာဂေ ဘဝင်္ဂါနီတိ အတ္ထော။ ဣမာနိ ¶ ဥပေက္ခာသဟဂတာနိ ပဉ္စ ဝိပါကာနိ ပုရိမေဟိ သတ္တဟိ ဝိပါကေဟိ သဒ္ဓိံ ဒွါဒသ ဝိပါကာနိ ဘဝန္တိ။ ဣတိ ဝစနံ ဓီရော ဝိနိဒ္ဒိသေ။

၄၀၄-၆။ ယထာ စက္ခုဒွါရေ ဒွါဒသ ဝိပါကာနိ ဟောန္တိ၊ တထာ ဧဝံ သောတာဒီသု ဒွါရေသုပိ ဒွါဒသ ပါကာနိ ဟောန္တိ။ ဣတိ ဝစနံ ဓီရော နိဒ္ဒိသေ၊ ဣမေ မယာ ဝုတ္တာ ဝိပါကာ သမသဋ္ဌိ ဘဝန္တိ။ ဧဝံ ဣမိနာ မယာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ဧကာယ စေတနာယ ကမ္မေ အာယူဟိတေ ပဝတ္တိတေ သမသဋ္ဌိ ဝိပါကာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဣမသ္မိံ ဝစနေ သံသယော နတ္ထိ။ ဂဟိတာဂ္ဂဟဏေနေတ္ထ ဧတ္ထ ဧတေသု ဝိပါကေသု ဂဟိတာနံ ဝိပါကာနံ အဂ္ဂဟဏေန စက္ခုဒွါရေ ဒွါဒသ ပါကာ၊ သောတဝိညာဏကာဒီနိ စတ္တာရိ စာတိ သောဠသ ပါကာနိ ဟောန္တိ။

၄၀၇-၁၁။ ဧကေန ¶ တိဟေတုကကုသလေန အသင်္ခါရိကေန ကမ္မေန အာယူဟိတေ ယထာ၊ ဧဝမေဝ သသင်္ခါရတိဟေတုကကုသလေနာပိ အသင်္ခါရသသင်္ခါရဥပေက္ခာသဟဂတေဟိပိ ကုသလေဟိ ကမ္မေ အာယူဟိတေ ပဝတ္တိတေ တေသံ တိဏ္ဏံ ကုသလာနံ ဝိပါကေဟိ တီဟိပိ ဒိန္နာယ ပဋိသန္ဓိယာ ဧသေဝ နယော ပဏ္ဍိတေန ဇာနိတဗ္ဗော။ ဣဓ ဣမသ္မိံ ဥပေက္ခာသဟဂတဒွယေ ဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တဂေါစရဿ ဝသေန ဝိပါကစိတ္တပ္ပဝတ္တိံ ပဌမံ ဒဿေတွာ ဒဿေတဗ္ဗာထ ပစ္ဆာ တု၊ ဣဋ္ဌသ္မိံ ဂေါစရေ ဣဓ အထ ပစ္ဆာ မယာ ဝုတ္တစိတ္တပ္ပဝတ္တိတော ပစ္ဆာကာလေ ပန ဣဓ ဣမသ္မိံ ဣဋ္ဌဂေါစရေ ဧကေကသ္မိံ ပန ဒွါဒသ ဒွါဒသ ပါကာ ပဏ္ဍိတေန ဒဿေတဗ္ဗာ။ ဂဟိတာဂ္ဂဟဏေနေတ္ထ ဧတ္ထ ဧတေသု ဝိပါကေသု ဂဟိတာနံ ဝိပါကာနံ အဂ္ဂဟဏေန သောဠသ ပါကစိတ္တာနိ ဟောန္တိ။ ပုဗ္ဗေ ကာလေ မယာ ဝုတ္တနယေနေဝ သဗ္ဗံ ဝစနံ အသေသတော အသေသဘာဝေန ပဏ္ဍိတေန ဉေယျံ။

၄၁၂-၄။ တိဟေတုကေန ကမ္မေန၊ ပဋိသန္ဓိ တိဟေတုကာ ဘဝတိ၊ ဣတိ အယံ ဝါရော ဧတ္တာဝတာ ဧတ္တကေန ဝစနေန မယာ ¶ ဝုတ္တော။ ဧကံ ကမ္မံ ဧကသ္မိံ ဘဝေ ဧကံ ပဋိသန္ဓိံ ဇနေတိ၊ တတော ပဋိသန္ဓိတော အပရံ အညံ ဒုတိယံ ပဋိသန္ဓိံ န ဇနေတိ၊ ပဝတ္တိယံ အနေကာနိ ဝိပါကာနိ သဉ္ဇနေတိ။ ဟိ သစ္စံ ‘‘ဧကံ ကမ္မ’’န္တိအာဒိကံ ဝစနံ။ ဧကသ္မာ ဗီဇာ ဧကတော ဗီဇတော ဧကံ အင်္ကုရံ ဇာယတိ၊ အဿ ဗီဇဿ ဗဟူနိ ဖလာနိ ဟေတုပ္ပဝတ္တိတော သလိလာဒိဟေတုပ္ပတ္တိယာ ဟောန္တိ။

၄၁၅-၂၁။ ဒုဟေတုကေန ကမ္မေန၊ ပဋိသန္ဓိ ဒုဟေတုကာ ဟောတိ၊ ဣတိ ဝစနံ အယံ ဝါရော အနုပုဗ္ဗေန အနုပဋိပါဋိယာ အာဂတော။ ဣဓ ဣမသ္မိံ အဓိကာရေ ဒုဟေတုကေန ပုညေန သောမနဿယုတ္တေန အသင်္ခါရိကေန စိတ္တေန ကမ္မေ အာယူဟိတေ ပန ဒုဟေတုကေန သောမနဿယုတ္တကုသလေန တုလျေန ပါကေန ယေန သတ္တေန ဂဟိတာ ပဋိသန္ဓိ စေ၊ ဣဋ္ဌေ အာရမ္မဏေ တဿ သတ္တဿ စက္ခုဒွါရေ အာပါထံ အာဂတေ သောမနဿယုတ္တေ ဉာဏဟီနေ ကုသလမာနသေ တသ္မိံ ဒုဟေတုကေ သတ္တက္ခတ္တုံ ဇဝိတွာန ဂတေ တံ ဧဝ အာရမ္မဏံ ကတွာ တဒနန္တရံ တဿ ဇဝနဿ အနန္တရံ တံသရိက္ခကံ တေန ဇဝနေန သဒိသံ ဧကန္တံ အသင်္ခါရိကမာနသံ ဇာယတိ။ တန္တိ တံ စိတ္တံ မူလဘဝင်္ဂန္တိ မူလဘဝင်္ဂံ နာမ တဒါရမ္မဏမိစ္စပိ တဒါရမ္မဏံ နာမ ဥဘယမ္ပိ နာမံ တဿေဝ နာမံ တဿ စိတ္တဿ ဧဝ နာမံ။ ဣတိ ဧဝံ ဣမိနာ ပကာရေန ဘဂဝတာ ပရိဒီပိတံ။ ဒုဟေတုကေ သသင်္ခါရေ ကုသလေ ဇဝနေ ဇဝိတေပိ စ တံသမံ တေန စိတ္တေန သဒိသံ အာဂန္တုကသင်္ခါတံ တဒါရမ္မဏမာနသံ ဟောတိ။

၄၂၂-၉။ တထေဝ စ တထာ ဧဝ စ ဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တဂေါစရေ ဒုဟေတူနံ ဒွိန္နံ ဥပေက္ခာယုတ္တာနံ ဇဝနာနံ ¶ အနန္တရံ တာဒိသာနိ တေဟိ ဇဝနေဟိ သဒိသာနိ ဒွေ တဒါရမ္မဏမာနသာနိ ဇာယန္တေ၊ တေသံ တဒါရမ္မဏမာနသာနံ ‘‘ပိဋ္ဌိဘဝင်္ဂ’’န္တိ နာမံ၊ ‘‘အာဂန္တုကဘဝင်္ဂ’’န္တိ စ နာမံ ဟောတိ။ သန္တီရဏဒွယဉ္စေဝ ဒဿနံ ¶ သမ္ပဋိစ္ဆနံ ဣမာနိ ဒွေ ဘဝင်္ဂါနိ စာတိ အဋ္ဌ ဝိပါကာ စက္ခုဒွါရေ ဟောန္တိ။ ဧဝံ ဣမိနာ မယာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ပဉ္စသု ဒွါရေသုပိ စ အဋ္ဌ အဋ္ဌ ဝိပါကေ ကတွာ ပဝတ္တိယံ စတ္တာလီသ ဝိပါကာနိ ဘဝန္တိ။ ဂဟိတာဂ္ဂဟဏေနေတ္ထ၊ စက္ခုဒွါရေ ပနဋ္ဌ စ ဧတ္ထ ဧတေသု ဝိပါကေသု ဂဟိတာနံ ဝိပါကာနံ အဂ္ဂဟဏေန စက္ခုဒွါရေ အဋ္ဌ စ ဝိပါကာ သောတဃာနာဒိနာ ဝိပါကေန သဒ္ဓိံ ဒွါဒသ ဧဝ ဝိပါကာနိ ဘဝန္တိ။ ဧကာယ စေတနာယေဝံ ဧဝံ ဣမိနာ မယာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ဧကာယ စေတနာယ ကမ္မေ အာယူဟိတေ ပဝတ္တိတေ ပန သတိ ဒွါဒသေဝ ဝိပါကာနိ ဘဝန္တိ။ ဣတိ ဝစနံ ဝိဇိတကုသလယုဒ္ဓသင်္ဂါမေန ပကာသိတံ ဒေသိတံ။ ဒုဟေတုကတ္တယေနာပိ၊ သေသေန သဒိသေန တု မယာ ဝုတ္တတော ဒုဟေတုတော သေသေန ဒုဟေတုကတ္တယေနာပိ သဒိသေန ပါကေန အာဒိန္နသန္ဓိနော ဂဟိတပဋိသန္ဓိကဿ သတ္တဿ ဧဝံ နယော မတော ကထိတော နိရင်္ဂဏေန။ ဒုဟေတုကေန ကမ္မေန ဒုဟေတုကာ ပဋိသန္ဓိ ဟောတိ။ ဣတိ အယံ ဝါရော စ ဧတ္တာဝတာ ဧတ္တကေန ဝစနေန မယာ ဝုတ္တော။

၄၃၀-၈။ ဒုဟေတုကေန ကမ္မေန အဟေတုကာ ပဋိသန္ဓိ ဟောတိ၊ ဣတိ အယံ ဝါရော အနုပုဗ္ဗေန ပဋိပါဋိယာ အာဂတော။ တေသု စတူသုပိ ဒုဟေတုကေသု ကုသလေသု စိတ္တေသု အညတရေနေဝ ဟေတုကေန ကမ္မေ အာယူဟိတေ ပဝတ္တိတေ သတိ တဿေဝ ဒုဟေတုကဿ ကုသလဇဝနဿ ပါကဘူတာယ ဥပေက္ခာသဟဂတာဟေတုကာယ မနောဝိညာဏဓာတုယာ အာဒိန္နပဋိသန္ဓိနော သတ္တဿ သာ ပဋိသန္ဓိ ကမ္မသဒိသာ နာမ န ဝတ္တဗ္ဗာ ပဏ္ဍိတေဟိ။ ဟိ သစ္စံ ‘‘ပဋိသန္ဓိ န ဝတ္တဗ္ဗာ’’တိအာဒိကံ ဝစနံ။ ကမ္မံ ဒုဟေတုကံ ဟောတိ၊ ပဋိသန္ဓိ အဟေတုကာ ဟောတိ။ တဿ ဒေဟိနော သတ္တဿ ဝုဍ္ဎိမုပေတဿ ဝုဍ္ဎိံ ဥပဂတဿ စက္ခုဒွါရေ ပန ဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တဂေါစရေ အာပါထမာဂတေ သတိ ဒုဟေတုကာနံ စတုန္နံ ပုညာနံ ယဿ ကဿစိ ¶ ဇဝနဿ အဝသာနမှိ ဣဒံ အဟေတုကံ မနော တဒါရမ္မဏဘာဝေန ဇာယတိ။ ဧတ္ထ ဧတသ္မိံ ဝစနေ သံသယော သန္ဒေဟော နတ္ထိ၊ တံ အဟေတုကစိတ္တံ မူလဘဝင်္ဂဉ္စ တဒါရမ္မဏမေဝ စ ဟောတိ။ စက္ခုဝိညာဏကာဒီသုပိ ဝီထိစိတ္တေသု ဇာတေသု ဥပေက္ခာသဟဂတံယေဝ သန္တီရဏမ္ပိ စ ဟောတိ။ တေသု ဧကံ ဌပေတွာန၊ ဂဟိတာဂ္ဂဟဏေနိဓ တေသု ဒွီသု သန္တီရဏတဒါရမ္မဏကိစ္စေသု ဝိပါကေသု ဧကံ သန္တီရဏကိစ္စံ တဒါရမ္မဏကိစ္စံ တံ စိတ္တံ ဌပေတွာ ဂဟိတာနံ ဝိပါကာနံ အဂ္ဂဟဏေန ဣဓ ဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တာရမ္မဏေ ဂဏနူပဂစိတ္တာနိ တီဏိယေဝ ဘဝန္တိ။

၄၃၉-၄၁။ ဣဋ္ဌေ အာရမ္မဏေ စက္ခု-ဒွါရေ အာပါထမာဂတေ တဒါ သန္တီရဏဉ္စေဝ သောမနဿယုတ္တံယေဝ ¶ ဟောတိ၊ တဒါရမ္မဏမာနသဉ္စ သောမနဿယုတ္တံယေဝ ဟောတိ၊ တေသု သန္တီရဏတဒါရမ္မဏကိစ္စေသု ဝိပါကေသု ဧကေကံ သန္တီရဏကိစ္စံ၊ တဒါရမ္မဏကိစ္စံ ဝါ စိတ္တံ ဂဟေတွာ ပုရိမာနိ စ တီဏိ စတ္တာရိ ဧဝ ဝိပါကာနိ ဘဝန္တိ။ ဧဝံ ဣမိနာ မယာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ပဉ္စသု ဒွါရေသုပိ စတ္တာရိ စတ္တာရိ ဝိပါကစိတ္တာနီတိ ပဝတ္တိယံ ဝိပါကာနိ ဝီသတိ စိတ္တာနိ ဟောန္တိ။

၄၄၂-၈။ စက္ခုဒွါရေ တု စတ္တာရိ၊ ဂဟိတာဂ္ဂဟဏေနိဓ ဂဟိတာနံ ဝိပါကာနံ အဂ္ဂဟဏေန စက္ခုဒွါရေ ပန စတ္တာရိ ဝိပါကာနိ ဣဓ ဣမသ္မိံ ဣဋ္ဌာရမ္မဏေ သောတဃာနာဒိနာ ဝိပါကေန သဒ္ဓိံ အဟေတုကံ အဋ္ဌကံ ဟောတိ ဧဝ။ အဟေတုကပဋိသန္ဓိဿ သတ္တဿ ဒုဟေတုကံ၊ တိဟေတုကံ ဝါ တဒါရမ္မဏံ န ဘဝေ န ဘဝေယျ၊ ဒုဟေတုပဋိသန္ဓိနော သတ္တဿ တိဟေတုကံ တဒါရမ္မဏံ န ဘဝေ။ ဇာတာ သုဂတိယံ ယေန၊ ပါကေန ပဋိသန္ဓိ တု သုဂတိယံ ယေန ပါကေန ပဋိသန္ဓိ ဇာတာ၊ တေန ဝိပါကေန တုလျမ္ပိ၊ ဟီနံ ဝါ တေသံ တဒါရမ္မဏံ ဘဝေယျ။ မနုဿလောကံ သန္ဓာယ၊ ဝုတ္တဉ္စာဟေတုကဋ္ဌကံ သုဂတိယံ အဟေတုကဋ္ဌကဉ္စ မနုဿလောကဉ္စ သန္ဓာယ ပဋိစ္စ ကာရဏံ ¶ ကတွာ မယာ ဝုတ္တံ။ စတူသုပိ အပါယေသု ပန အပေတော အယော ပတိဋ္ဌာ ဧတေဟီတိ အပါယော၊ တေသု။ ပဝတ္တေ အဟေတုကံ အဋ္ဌကံ အာပါယိကေဟိ လဗ္ဘတိ။ ထေရော နေရယိကာနံ တု၊ ဓမ္မံ ဒေသေတိ ဝဿတိ ထိရော ထိရကာရဓမ္မော ယသ္မိံ အတ္ထီတိ ထေရော၊ ဒုတိယအဂ္ဂသာဝကဘူတော ဣဒ္ဓိမာ မောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော နေရယိကာနံ နိရယေ ဇာတာနံ သတ္တာနံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ ဝဿတိ၊ ‘‘ဥစ္ဆင်္ဂေ မံ နိသီဒိတွာ’’တိအာဒီသု ဝိယ ဒေဝံ ဝဿာပေတီတိ အတ္ထော။ ဂန္ဓံ ဝါယုဉ္စ မာပေတိ ယဒါ၊ တဒါ ပန တေသံ နေရယိကာနံ သတ္တာနံ တေဟိ နေရယိကသတ္တေဟိ ထေရံ ဒိသွာ၊ ဓမ္မဉ္စ သုတွာ၊ ဂန္ဓဉ္စ ဃာယိတွာ ဇလံ ဥဒကဉ္စ ပိဝတံ ပိဝန္တာနံ မုဒုံ ဝါယုဉ္စ တေဟိ ဖုသတံ ဖုသန္တာနံ တေသံ နေရယိကသတ္တာနံ စက္ခုဝိညာဏကာဒီနိ ပဉ္စပိ ပုညဇာနိ ဧဝ ကုသလဝိပါကာနိ ဧဝ သန္တီရဏဒွယံ ပုညဇံ ဧဝ ကုသလဝိပါကံ ဧဝ ပုညဇာ ဧဝ ဧကာ မနောဓာတု ဣတိ အဋ္ဌကံ ဟောတိ။

၄၄၉-၅၀။ အယံ တာဝ ကထာ ‘‘စက္ခုဝိညာဏကာဒီနိ ပုညဇာနေဝါ’’တိအာဒိကာ အယံ ကထာ ဣဋ္ဌဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တဂေါစရေ ကာမာဝစရေ ပုညာနံ ဇဝနာနံ ဝသေန မယာ ဝုတ္တာ။ တဒါရမ္မဏစေတသော တဒါရမ္မဏစိတ္တဿ ယံ နိယမတ္တံ ‘‘တဒါရမ္မဏမာနသံ ဇဝနေန နိယာမိတ’’န္တိအာဒိဝစနေန မယာ ဝုတ္တံ၊ တံ နိယမတ္တံ ကုသလံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သောမနဿယုတ္တေ ကာမာဝစရကုသလေ ဇဝိတေ တဒါရမ္မဏမ္ပိ သောမနဿယုတ္တမေဝ ဟောတိ၊ ဥပေက္ခာယုတ္တေ ကာမာဝစရကုသလေ ဇဝိတေ တဒါရမ္မဏမ္ပိ ဥပေက္ခာယုတ္တမေဝ ¶ ဟောတိ၊ နေတံ အကုသလေ ဥပေက္ခာယုတ္တေ ဝိစိကိစ္ဆာဒိကေ အကုသလေ ဇဝနေ ပန ဇဝိတေ သောမနဿယုတ္တမ္ပိ တဒါရမ္မဏံ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣတိပိ ဝစနံ အာစရိယေန ဒီပိတံ။

၄၅၁-၇။ ဣဓ ဣမသ္မိံ အဓိပ္ပာယေ အကုသလစိတ္တေသု သောမနဿယုတ္တေသု စတူသုပိ ဣဋ္ဌေ အာရမ္မဏေ တေသု စိတ္တေသု ¶ ဇဝိတေသု သောမနဿယုတ္တာ အဟေတုမနောဝိညာဏဓာတု တဒနန္တရံ တေသံ အကုသလဇဝနာနံ အနန္တရံ တဒါရမ္မဏဘာဝေန ဇာယတိ။ ဥပေက္ခာယုတ္တေသု ဆသု အကုသလစိတ္တေသု ဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တေ ဂေါစရေ ဇဝိတေသု ပုညဇာ ဥပေက္ခာသဟဂတာ အဟေတုမနောဝိညာဏဓာတု ဧဝ တဒနန္တရံ ဝါ တေသံ ဥပေက္ခာသဟဂတာနံ ဆန္နံ အကုသလဇဝနာနံ အနန္တရံ တဒါရမ္မဏဘာဝေန ဇာယတိ။ ဣဋ္ဌာရမ္မဏယောဂသ္မိံ ဗုဒ္ဓရူပါဒိဣဋ္ဌာရမ္မဏယောဂသ္မိံ ကင်္ခတော ‘‘ဗုဒ္ဓါ နု ခေါ၊ နော ဗုဒ္ဓါ’’တိ ကင်္ခန္တဿ သတ္တဿ ဥဒ္ဓတဿ ဝါ သတ္တဿ တဒါရမ္မဏမာနသံ သောမနဿယုတ္တံ အဟေတုကံ ဝိပါကံ ဟောတိ ပိဋ္ဌိဘဝင်္ဂံ။ သောမနဿယုတေ စိတ္တေ၊ ဇဝနေ ဇဝိတေ ပန သောမနဿယုတ္တာ ဧဝ ပဉ္စ တဒါရမ္မဏမာနသာ ပဏ္ဍိတေန ဂဝေသိတဗ္ဗာ။ ဥပေက္ခာသဟဂတေ စိတ္တေ ဇဝနေ ပန ဇဝိတေ သတိ ဥပေက္ခာသဟဂတာ ဆ စ တဒါရမ္မဏမာနသာ ပဏ္ဍိတေန ဂဝေသိတဗ္ဗာ။

၄၅၈-၆၃။ တိဟေတုသောမနဿေန၊ အာဒိန္နပဋိသန္ဓိနော သတ္တဿ ဈာနတော ပရိဟီနဿ ဝိပ္ပဋိသာရိနော တံ ဈာနံ ပစ္စဝေက္ခတော ပစ္စဝေက္ခန္တဿ ဒေါမနဿယုတ္တံ စိတ္တံ ဟောတိ။ တဿ ဒေါမနဿဿ အနန္တရံ ကိံ မာနသံ ဇာယတေ၊ တွံ ဒေါမနဿယုတ္တဇဝနဿ အနန္တရမာနသံ ဗြူဟိ ကထေဟိ။ ပဋ္ဌာနေ ပဋိသိဒ္ဓါ ဟိ ဒေါမနဿဿာနန္တရံ သောမနဿဿ ဥပ္ပတ္တိ ပဋ္ဌာနေ ပဋိသိဒ္ဓါ ပဋ္ဌာနပ္ပကရဏေ ဘဂဝတာ နိဝါရိတာ၊ အဿ သောမနဿဿ ဝါ အနန္တရံ ဒေါမနဿဿ ဥပ္ပတ္တိ ပဋ္ဌာနေ ပဋ္ဌာနပ္ပကရဏေ ပဋိသိဒ္ဓါ ဘဂဝတာ နိဝါရိတာ။ မဟဂ္ဂတံ ပနာရဗ္ဘ မဟဂ္ဂတံ ပဋိစ္စ ဇဝနေ ဇဝိတေပိ စ တဒါရမ္မဏမာနသံ တတ္ထေဝ တသ္မိံ ပဋ္ဌာနေ ဧဝ ပဋိသိဒ္ဓံ ဘဂဝတာ နိဝါရိတံ။ တသ္မာ ကာရဏာ ဘဝင်္ဂပါတော ဝါ တဒါရမ္မဏမေဝ ဝါ န ဟောတိ။ ကိံ နု ကာတဗ္ဗံ တေသံ ဘဝင်္ဂတဒါရမ္မဏာနံ အဘာဝေ ကာရဏံ ယံ ကာတဗ္ဗံ၊ အမှေဟိ တံ ¶ ကာရဏံ ကိံ နု ပုစ္ဆာမ၊ တံ တဒတ္ထံ အာဘိဓမ္မိကဘာဝေန အာဘိဓမ္မိက တံ ကာရဏံ ဝဒ ဝဒါဟိ။ ဥပေက္ခာသဟဂတာဟေတုမနောဝိညာဏဓာတု ပုညာပုညဝိပါကာ တဒါရမ္မဏိကာ သိယာ ဘဝေယျ။

၄၆၄-၇။ ဣမဿ တဒါရမ္မဏဿ အာဝဇ္ဇနံ ကိံ နတ္ထိ? တံ တဒါရမ္မဏမာနသံ ကထံ ကေန ပကာရေန ဇာယတေ? ဘဝင်္ဂအာဝဇ္ဇနာနံ စိတ္တာနံ ကိံ အာဝဇ္ဇနမတ္တံ? မဂ္ဂဿ အနန္တရဿ စ ဖလဿာပိ ကိံ အာဝဇ္ဇနံ နတ္ထိ? နိရောဓာ စ နိရောဓတော ဝုဋ္ဌဟန္တဿ ဘိက္ခုနော ဖလစိတ္တဿ ဝါတိ ¶ မယာ သုတံ၊ ဧဝံ ဣမိနာ မယာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန အာဝဇ္ဇနံ နတ္ထိ။ ဝိနာ အာဝဇ္ဇနေနာပိ၊ ဟောတု ဇာယတု မာနသံ စိတ္တံ အာဝဇ္ဇနေန ဝိနာ အာဝဇ္ဇနံ ဝဇ္ဇေတွာ ဟောတု ဇာယတု၊ ကိမဿာရမ္မဏံ အဿ တဒါရမ္မဏမာနသဿ ကိံ အာရမ္မဏံ၊ ပဏ္ဍိတ၊ တွံ အာရမ္မဏံ ယဒိ ဇာနာသိ၊ တံ အာရမ္မဏံ ဗြူဟိ မယှံ ကထေဟိ။ ဝိနာ အာရမ္မဏေနေတံ ဧတံ မာနသံ အာရမ္မဏေန ဝိနာ အာရမ္မဏံ ဝဇ္ဇေတွာ န ဇာယတိ။ ဟိ သစ္စံ ‘‘ဝိနာ အာရမ္မဏေနေတ’’န္တိအာဒိကံ ဝစနံ၊ တဒါရမ္မဏမာနသံ ယဒါ ဒေါမနဿယုတ္တံ ဇဝနံ မဟဂ္ဂတာရမ္မဏံ ဇဝတိ၊ တဒါ တသ္မိံယေဝ ဇဝနစိတ္တက္ခဏေ ပရိတ္တေသု ကာမာဝစရာရမ္မဏေသု ယံ ကိဉ္စိ ပရိတ္တာရမ္မဏံ အာရဗ္ဘ ပဋိစ္စ ဇာယတိ။

၄၆၈-၇၃။ ဥတုဗီဇနိယာမော စ ဥတုနိယာမော ဗီဇနိယာမော စ ကမ္မဓမ္မနိယာမတာ စ ကမ္မနိယာမတာ စ သီလာဒိပါရမီဓမ္မနိယာမတာ စ စိတ္တဿ နိယာမော စာတိ ပဉ္စ နိယာမတာ ပဏ္ဍိတေန ဉေယျာ။ တတ္ထ တေသု ပဉ္စသု နိယာမေသု သဗ္ဗေသံ ပန ရုက္ခာနံ ဧကပ္ပဟာရေန ဖလပုပ္ဖာဒိဓာရဏံ ဥတု၊ အယံ ဥတုနိယာမတာ။ တေသံ တေသံ တု ဗီဇာနံ၊ တံတံတုလျဖလုဗ္ဘဝေါ တေသံ တေသံ ဗီဇာနံ ပန တေဟိ တေဟိ ဗီဇေဟိ တုလျာနမ္ပိ သဿာနံ ဖလာနံ ဥပ္ပတ္တိ၊ အယံ ဗီဇနိယာမတာ ¶ ။ မတ္ထကေ နာဠိကေရဿ နာဠိကေရဖလဿ မတ္ထကေ ဆိဒ္ဒတ္တံ ဆိဒ္ဒဘာဝေါ၊ အယံ ဗီဇဇော ဗီဇတော ဇာတော နိယာမော။ တိဟေတုကကမ္မံ တိဟေတုကဉ္စ ဝိပါကံ ဒုဟေတုကဉ္စ ဝိပါကံ အဟေတုကဉ္စ ဝိပါကံ ယတော ယံ ကမ္မံ ဒေတိ၊ အယံ ကမ္မနိယာမတာ။ ဗောဓိသတ္တဿ ဇာတိယံ ဇိနင်္ကုရဿ ဇာတိက္ခဏေ မေဒနီကမ္ပနာဒိကံ အနေကဝိသေသတ္တံ၊ အယံ သီလာဒိပါရမီဓမ္မနိယာမတာ။ တေန ဂေါစရေန ပသာဒသ္မိံ ဃဋ္ဋိတေ သတိ ဣဓ ဣမသ္မိံ စိတ္တဝီထိယံ အာဝဇ္ဇနာဒီနံ စိတ္တာနံ ဥပ္ပတ္တိ၊ အယံ စိတ္တနိယာမတာ။

၄၇၄။ ယော ပုဂ္ဂလော ဓီရော ဓီရသမ္ပန္နော ဂုဏသမ္ပန္နော ဝိက္ခိတ္တပါပေါ မောဟန္ဓကာရာပဂမံ အန္ဓကာရမနိဿာယ အဝိဇ္ဇာနိဿရဏံ ယဒိစ္ဆေ သစေ ဣစ္ဆေယျ၊ သော ဓီရော ဣမံ အဘိဓမ္မာဝတာရပ္ပကရဏံ အန္ဓဇ္ဇနာနံ အန္ဓသဒိသဗာလဇနာနံ ဟဒယန္ဓကာရံ ဝိဒ္ဓံသနံ အန္ဓကာရသန္နိဿိတဿ ယဿ ဟဒယဿ ဝိဒ္ဓံသနကရံ ဇလန္တံ ဒီပံ ဇလမာနံ ဒီပံ။ ပယတ္တောတိ ပကာရေန ယတတိ ဝီရိယံ ကရောတီတိ ပယတ္တော၊ သတတံ သဗ္ဗဒါ သိက္ခေထ သဇ္ဈာယနဓာရဏစိန္တနဝသေန သိက္ခေယျ။

ဣတိ အဘိဓမ္မာဝတာရဋီကာယ

ဝိပါကစိတ္တပ္ပဝတ္တိနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သတ္တမော ပရိစ္ဆေဒေါ။

၈။ အဋ္ဌမော ပရိစ္ဆေဒေါ

ပကိဏ္ဏကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၄၇၅။

ဣဒါနိ ¶ ပန သဗ္ဗေသံ၊ ဧတေသံ မာနသံ မယာ၊

ပါဋဝတ္ထာယ ဘိက္ခူနံ၊ ကထီယတိ ပကိဏ္ဏကံ။

ဣဒါနိ ပန ကာလေ ဧတေသံ တိဟေတုကဒွိဟေတုကအဟေတုကာနံ သဗ္ဗေသံ ပုဂ္ဂလာနံ ပကိဏ္ဏကံ မာနသံ ဘိက္ခူနံ ပါဋဝတ္ထာယ ¶ ဘိက္ခူနံ ဆေကဘာဝတ္ထာယ မယာ ကထီယတေ ဥစ္စတေ။

၄၇၆-၈၅။ ပန္ထမက္ကဋကော ဥဏ္ဏနာဘိ ပန္ထမက္ကဋကော နာမ ပဉ္စသု ဒိသာသု တဿ သုတ္တံ ပသာရေတွာ ဇာလမဇ္ဈေ နိပဇ္ဇတိ။ ပဌမာယ ဒိသာယေတ္ထ ဧတ္ထ ဧတာသု ဒိသာသု ပဌမာယ ဒိသာယ ပသာရိတေ သုတ္တေ ပါဏကေန ပဋင်္ဂေန ဝါ မက္ခိကာယ ဝါ ဃဋ္ဋိတေ သတိ သာ ဥဏ္ဏနာဘိ ကိဉ္စိ စလိတွာ ဖန္ဒနံ ကတွာ နိပန္နဋ္ဌာနတော သုတ္တာနုသာရေန သုတ္တံ အနုသာရေတွာ တဿ ပါဏကဿ ယူသံ ယူသသင်္ခါတံ သောဏိတံ ပိဝတိ။ ပုနာဂန္တွာ တတ္ထေဝ တသ္မိံ ဇာလမဇ္ဈေယေဝ ယထာသုခံ နိပဇ္ဇတိ၊ ယထာ ပဌမာယ ဒိသာယ စလနာဒိကံ ကိရိယံ ကရောတိ၊ ဧဝမေဝ ဒုတိယာဒီသု စတူသု ဒိသာသု စလနာဒိကံ ကိရိယံ ကရောတိ၊ ဧဝံ ပဉ္စသု ဒိသာသု သုတ္တံ ဝိယ ပဉ္စ ပသာဒါ ပဏ္ဍိတေန ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ မဇ္ဈေ မက္ကဋကော ဝိယ စ စိတ္တံ ပန ပဏ္ဍိတေန ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပါဏကာဒီဟိ ခုဒ္ဒကတိရစ္ဆာနေဟိ တဿ သင်္ဃဋ္ဋနာ ဝိယ အာရမ္မဏေ ပန ပသာဒါနံ သင်္ဃဋ္ဋနာ ပဏ္ဍိတေန ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဇာလမဇ္ဈေ နိပန္နာယ ဥဏ္ဏနာဘိယာ တံ စလနံ ဝိယ ပသာဒေ ဃဋ္ဋေတီတိ ပသာဒဃဋ္ဋနံ၊ ကိံ တံ? အာရမ္မဏံ။ တတ္ထ တိဿံ ဝီထိယံ ပသာဒဃဋ္ဋနံ အာရမ္မဏံ ဂဟေတွာ မနောဓာတုကိရိယာစိတ္တံ ဘဝင်္ဂံ အာဝဋ္ဋေတီတိ ဘဝင်္ဂါဝဋ္ဋနံ မတံ ဘဂဝတာ။ တဿ ပန္ထမက္ကဋကဿ သုတ္တာနုသာရံဝ သုတ္တံ အနုဂမနံ ဝိယ ဝီထိစိတ္တပ္ပဝတ္တနံ ပဏ္ဍိတေန ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သီသေ ပန ဝိဇ္ဈိတွာ အဿ မက္ကဋဿ ယူသပါနံ ဝိယ ဇဝနဿ စိတ္တဿ အာရမ္မဏေသု ပဝတ္တနံ ပဏ္ဍိတေန ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပုန အာဂန္တွာ သုတ္တဇာလမဇ္ဈေ နိပဇ္ဇနံ ယထာ ဝတ္ထုံယေဝ ဟဒယဝတ္ထုံ ဧဝ နိဿာယ စိတ္တဿ ပရိဝတ္တနံ ပဏ္ဍိတေန ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၄၈၆-၉၃။ ဣဒံ ¶ တု ပန ဩပမ္မံ၊ အတ္ထံ ဒီပေတိ ကိံ တု ဟိ ဣဒံ ဩပမ္မံ ကံ အတ္ထံ ဒီပေတိ ပကာသေတိ? ပဌမံ ပသာဒေ အာရမ္မဏေန ¶ ဃဋ္ဋိတေ သတိ ပသာဒဝတ္ထုတော ပသာဒေါ ဝတ္ထု နိဿယော ဧတဿာတိ ပသာဒဝတ္ထု၊ စိတ္တံ၊ တတော ပသာဒဝတ္ထုတော၊ ပဌမံ ဧဝ ဝတ္ထုသန္နိဿိတံ ဘဝင်္ဂသင်္ခါတံ မနော ဇာယတိ၊ ဣတိပိ အတ္ထော တေန ဩပမ္မေန ဒီပိတော။ ဧကေကာရမ္မဏံ ဒွီသု ဒွီသု ဒွါရေသု သဗ္ဗသော သဗ္ဗပ္ပကာရေန ပန အာပါထံ အာဂစ္ဆတိ၊ အယမတ္ထောပိ တေန ဩပမ္မေန ဒီပိတော ‘‘ဒွီသု ဒွီသု ဒွါရေသူ’’တိ၊ ဧကံ ရူပါရမ္မဏံ ဧကသ္မိံယေဝ ခဏေ စက္ခုဒွါရေ၊ မနောဒွါရေ စာတိ ဒွီသု ဒွါရေသု အာပါထံ အာဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ သောတဒွါရာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော ဉေယျော။ ရူပံ စက္ခုပသာဒမှိ ဃဋ္ဋေတွာ တင်္ခဏေ ပန တဿ ခဏေ ပန တထာ မနောဒွါရေ ပန အာပါထံ အာဂစ္ဆတိ၊ ဘဝင်္ဂစလနဿ ပစ္စယော ဟောတီတိ အတ္ထော။ န သံသယော ဧတသ္မိံ ဝစနေ သံသယော နတ္ထိ။ ယထာ ခဂေါ ယထာ သကုဏော။ ဟိ သစ္စံ မယာ ဝုတ္တံ ဝစနံ။ ရုက္ခဂ္ဂေ ရုက္ခကောဋိယံ နိလီယန္တောဝ သာခိနော သာခံ ဃဋ္ဋေတိ၊ တဿ ဆာယာ ဘူမိယံ ပထဝိယံ ဖရတိ ပဋိဟညတိ။ ဣဓာတိ နိပါတော။ သာခါယ သကုဏေန ဃဋ္ဋနံ ဘူမိယံ ဆာယာဖရဏာပိ စ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဧကက္ခဏသ္မိံယေဝ ဇာယရေ ဇာယန္တိ။ ဧဝမေဝ ပန ရူပဿ၊ ပသာဒဿ စ ဃဋ္ဋနံ၊ တထေဝ အတ္ထတော အတ္ထဝသေန ဘဝင်္ဂစလနဿာပိ ပစ္စယတ္တေန ပစ္စယဘာဝေန မနောဒွါရေ အာပါထံ အာဂမနံ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဧကက္ခဏေယေဝ ဟောတိ။

၄၉၄-၇။ တတော ပရံ ဘဝင်္ဂသောတံ ဆိန္ဒိတွာ စက္ခုဒွါရေ စက္ခုပသာဒေ ယထာက္ကမံ အာဝဇ္ဇနေ သမုပ္ပန္နေ၊ ဒဿနေ သမုပ္ပန္နေ၊ သမ္ပဋိစ္ဆနေ သမုပ္ပန္နေ၊ သန္တီရဏေ သမုပ္ပန္နေ၊ တထာ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနေ စ သမုပ္ပန္နေ ကုသလံ ဇဝနစိတ္တံ ဇဝတိ၊ တထာ အကုသလမေဝ စိတ္တံ ဇဝတိ။ သောတဒွါရာဒီသုပိ သဒ္ဒါဒီနံ အာရမ္မဏာနံ ဃဋ္ဋနေ ဧသေဝ နယော အဝိသေသေန ဝိညုနာ ဝိညေယျော။ ဧတဿ အတ္ထဿ ဒီပနေ ဒေါဝါရိကောပမာဒီနိ ဝစနာနိ ¶ ဥဒ္ဓရိတွာ တတော ပကရဏတော နီဟရိတွာ ဧတ္ထ ဧတသ္မိံ ဝီထိယာဓိကာရေ ဝိညုနာ ဒဿေတဗ္ဗာနိ။

၄၉၈-၉။ အသမ္ဘေဒေန စက္ခုဿာတိ တဿာပိ စက္ခု အသမ္ဘိန္နံ ဟောတိ။ ဇီဝိတာ နိရုဒ္ဓမ္ပိ ပိတ္တေန ဝါ သေမှေန ဝါ ရုဟိရေန ဝါ ပလိဗုဒ္ဓံ စက္ခုဝိညာဏဿ ပစ္စယော ဘဝိတုံ အသက္ကောန္တံ သမ္ဘိန္နံ နာမ၊ သက္ကောန္တံ အသမ္ဘိန္နံ နာမ ဟောတိ။ တေန စက္ခုပသာဒဿ အသမ္ဘိန္နေန ရူပါပါထဂမနေန အာလောကသန္နိဿယေနာပိ။ တေန တိဝိဓေန ပစ္စယေန သမနက္ကာရဟေတုနာ ပဉ္စဒွါရာဝဇ္ဇနပစ္စယေန သဟ ပဝတ္တနေန။ ဧတေဟိ ပန စတူဟိ ပစ္စယေဟိ သံ ဧကတော ဣန္တိ ပဝတ္တန္တီတိ ¶ သမေတာ၊ သမေတေဟိ သဟဂတေဟိ သမာဂမံ ဧကီဘာဝံ အာဂတေဟိ၊ တံ စက္ခုဝိညာဏံ စက္ခုပသာဒနိဿိတံ ဝိညာဏံ သမ္ပယုတ္တေဟိ စေတသိကေဟိ သဟ ဇာယတေ။

၅၀၀-၁။ အသမ္ဘေဒေန သောတဿ သောတပသာဒဿ အသမ္ဘိန္နေန သဒ္ဒါပါထဂမေန စ သဒ္ဒဿ အာပါထဂမနေန စ။ အာကာသနိဿယေနာပိ ပိဟိတကဏ္ဏစ္ဆိဒ္ဒဿ သောတဝိညာဏံ နုပ္ပဇ္ဇတိ။ တေန တိဝိဓေန ပစ္စယေန။ သမနက္ကာရဟေတုနာ ပဉ္စဒွါရာဝဇ္ဇနပစ္စယေန သဟ ပဝတ္တေန။ ဧတေဟိ ပန စတူဟိ ပစ္စယေဟိ သမေတေဟိ သဟဂတေဟိ သမာဂမံ ဧကီဘာဝံ အာဂတေဟိ တံ သောတဝိညာဏံ သမ္ပယုတ္တေဟိ သဟ ဇာယတိ။

၅၀၂-၃။ အသမ္ဘေဒေန ဃာနဿ ဃာနပသာဒဿ အသမ္ဘိန္နေန ဂန္ဓာပါထဂမေန စ ဂန္ဓဿ အာပါထဂမနေန စ။ ဝါယောသန္နိဿယေနာပီတိ ဃာနဗိလမှိ ပဝိသန္တေန ဝါယုနာတိ အတ္ထော။ တေန တိဝိဓေန ပစ္စယေန။ သမနက္ကာရဟေတုနာ ပဉ္စဒွါရာဝဇ္ဇနပစ္စယေန သဟ ပဝတ္တေန။ ဧတေဟိ ပန စတူဟိ ပစ္စယေဟိ သမေတေဟိ သဟဂတေဟိ သမာဂမံ ဧကီဘာဝံ ¶ အာဂတေဟိ တံ ဃာနဝိညာဏံ သမ္ပယုတ္တေဟိ သဟ ဇာယတိ။

၅၀၄-၅။ အသမ္ဘေဒေန ဇိဝှာယ ဇိဝှာယ အသမ္ဘိန္နေန ရသာပါထဂမေန စ ရသဿ အာပါထဂမနေန စ။ အာပေါသန္နိဿယေနာပီတိ ဇိဝှာတေမနံ အာပံ လဒ္ဓါ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တေန ဝိနာ သုက္ခခါဒနီယေ ဇိဝှာယ သာယိတေပိ ဇိဝှာဝိညာဏံ နုပ္ပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ တေန တိဝိဓေန ပစ္စယေန။ သမနက္ကာရဟေတုနာ ပဉ္စဒွါရာဝဇ္ဇနပစ္စယေန သဟ ပဝတ္တေန။ ဧတေဟိ ပန စတူဟိ ပစ္စယေဟိ သမေတေဟိ သဟဂတေဟိ သမာဂမံ ဧကီဘာဝံ အာဂတေဟိ တံ ဇိဝှာဝိညာဏံ သမ္ပယုတ္တေဟိ သဟ ဇာယတိ။

၅၀၆-၇။ ကာယပသာဒဿ အသမ္ဘေဒေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗဿ အာပါထဂမနေန စ။ ပထဝီနိဿယေနာပီတိ တေန ဝိနာ ကာယဒွါရမ္ပီတိ ဗဟိဒ္ဓါ မဟာဘူတာရမ္မဏံ အဇ္ဈတ္တိကံ ကာယပသာဒံ ဃဋ္ဋေတွာ ပသာဒပစ္စယေသု မဟာဘူတေသု ပဋိဟညတိ။ တေန တိဝိဓေန ပစ္စယေန။ သမနက္ကာရဟေတုနာ ပဉ္စဒွါရာဝဇ္ဇနပစ္စယေန သဟ ပဝတ္တေန။ ဧတေဟိ ပန စတူဟိ ပစ္စယေဟိ သမေတေဟိ သဟဂတေဟိ သမာဂမံ ဧကီဘာဝံ အာဂတေဟိ တံ ကာယဝိညာဏံ သမ္ပယုတ္တေဟိ သဟ ဇာယတိ။

၅၀၈-၉။ အသမ္ဘေဒါ ¶ မနဿာပီတိ မနန္တိ ဘဝင်္ဂစိတ္တံ။ တံ နိရုဒ္ဓမ္ပိ အာဝဇ္ဇနစိတ္တဿ ပစ္စယော ဘဝိတုံ အသမတ္ထံ မန္ဒတမဂတမေဝ ဝတ္တမာနမ္ပိ သမ္ဘိန္နံ နာမ ဟောတိ။ အာဝဇ္ဇနဿ ပစ္စယော ဘဝိတုံ သမတ္ထံ အသမ္ဘိန္နံ နာမ။ မနဿ အသမ္ဘေဒေန ဓမ္မဿ အာပါထဂမနေန စ ဝတ္ထုသန္နိဿယေန ဟဒယဝတ္ထုသန္နိဿယေန။ တေန တိဝိဓေန ပစ္စယေန။ သမနက္ကာရဟေတုနာ မနောဒွါရာဝဇ္ဇနေန သဟ ပဝတ္တေန။ ဧတေဟိ ပန စတူဟိ ပစ္စယေဟိ သမေတေဟိ သဟဂတေဟိ သမာဂမံ ¶ ဧကီဘာဝံ အာဂတေဟိ တံ မနောဝိညာဏံ တံ မနောဝိညာဏသင်္ခါတံ ဇဝနစိတ္တံ သမ္ပယုတ္တေဟိ သဟ ဇာယတေ။

၅၁၀-၁၁။ မနော ဘဝင်္ဂစိတ္တံ နာမ ဝိဘာဝိနာ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အာဝဇ္ဇနကြိယာစိတ္တံ အာဝဇ္ဇနကိရိယာစိတ္တဒွယံ သမနက္ကာရော နာမ ဝိဘာဝိနာ သညိတံ။ ဝတ္ထုသန္နိဿယေန ဣတိ အယံ ပါဌော သဗ္ဗတ္ထ သဗ္ဗေသု ဘဝေသု န ဂစ္ဆတိ။ ပဉ္စဟိ ခန္ဓေဟိ ဝေါကာရော ဝေါကိဏ္ဏောတိ ပဉ္စဝေါကာရော၊ ပဉ္စဝေါကာရဘဝံ သန္ဓာယ ကာရဏံ ကတွာ ‘‘ဝတ္ထုသန္နိဿယေနာ’’တိ အယံ ပါဌော ပန ကထိတော မယာ၊ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေါ နာမ ကာမရူပဘဝေါ၊ အရူပဘဝေါ စတုဝေါကာရဘဝေါ နာမ၊ အသညီဘဝေါ ဧကဝေါကာရဘဝေါ နာမ။ အယံ ပါဌော စတုဝေါကာရအရူပဘဝံ သန္ဓာယ န ကထိတောတိ အတ္ထော။ ဝတ္ထုဿ ရူပတ္တာ အရူပဘဝေ ကထံ ဝတ္ထုသန္နိဿယော ဘဝေယျာတိ အတ္ထော။

၅၁၂-၄။ ပဋိသန္ဓာဒိစိတ္တာနိ၊ သဗ္ဗာနေကူနဝီသတိ ဟောန္တိ၊ ကာမာဝစရေသု ဒသ၊ ရူပေသု ပဉ္စ၊ အရူပီသု စတ္တာရိ၊ သဗ္ဗာနိ ပဋိသန္ဓိစိတ္တာနိ ဧကူနဝီသတိ ဟောန္တိ။ ကမ္မံ နာမ ကုသလာကုသလစေတနာ။ ကမ္မနိမိတ္တံ နာမ ရူပါနိ ပဉ္စာရမ္မဏာနိ ပညတ္တိ စ မဟဂ္ဂတစိတ္တဉ္စ။ တထာ ဂတိနိမိတ္တကံ နာမ ကပ္ပရုက္ခာဒယော၊ အကုသလပက္ခေ ရူပါဒိအာရမ္မဏဘူတာ လောဟကုမ္ဘာဒယော စ။ ဣတိ ဧဝံ ဣမိနာ မယာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန တေသံ ပဋိသန္ဓာဒိစိတ္တာနံ အာရမ္မဏံ တိဝိဓံ ဘဂဝတာ ဥဒီရိတံ။ ကာမာဝစရသန္ဓီနံ ပရိတ္တာရမ္မဏံ ကာမာဝစရာရမ္မဏံ ဘဂဝတာ မတံ။ ပစ္စုပ္ပန္နံ ရူပါဒိပဉ္စာရမ္မဏံ၊ ဂတိနိမိတ္တံ ပဉ္စာရမ္မဏဉ္စ ပစ္စုပ္ပန္နဉ္စ ဟောတိ။ အတီတံ ဝါ ကမ္မံ ကုသလာကုသလစေတနာ အတီတာယေဝ၊ န ပစ္စုပ္ပန္နာ။ အနာဂတံ အာရမ္မဏံ နတ္ထိ။

၅၁၅-၂၆။ အဋ္ဌေဝ စ မဟာဝိပါကာ၊ တီဏိ သန္တီရဏာနိ စာတိ ဧကာဒသဝိဓံ စိတ္တံ တဒါရမ္မဏသညိတံ။ ဧကာဒသဝိဓေ စိတ္တေ ¶ တဒါရမ္မဏသညိတေ ပုညဝိပါကာနိ ကုသလဝိပါကာ ဒသ ¶ ဟောန္တိ၊ အပုညဇံ အကုသလဝိပါကံ ပန ဧကံ ဟောတိ။ မဟာဝိပါကာ ရူပါရူပဘဝဒွယေ န ဇာယန္တိ၊ ကာမရူပဘဝေ သန္တီရဏတ္တယံ ဟောတိ။ ယာနိ တဒါရမ္မဏစိတ္တာနိ သတ္ထုနာ ဇိနေန ဝုတ္တာနိ၊ တေသု တဒါရမ္မဏစိတ္တေသု ဧကမ္ပိ တဒါရမ္မဏစိတ္တံ ရူပါရူပဘဝဒွယေ တဒါရမ္မဏံ ဟုတွာ ကဒါစိပိ နပ္ပဝတ္တတိ။ ကသ္မာ ကာရဏာ? တတ္ထ တသ္မိံ ရူပါရူပဘဝဒွယေ ‘‘တဒါရမ္မဏံ န ဟောတီ’’တိ ဝစနံ စောဒကော ဘဝေယျ၊ ဗီဇဿာဘာဝတော ပန န ဟောတီတိ ပရိဟာရော။ အကာမာဝစရာရမ္မဏေ အကာမာဝစရဓမ္မေ ဣဒံ တဒါရမ္မဏမာနသံ နေဝ အနုဗန္ဓတိ။ ဟိ ကသ္မာ ကာရဏာ? ပရိတ္တာရမ္မဏတ္တာ စ ဧကန္တေန အဝဿံ တဒါရမ္မဏမာနသဿ ကာမာဝစရာရမ္မဏတ္တာ စ တထာ အပရိစိတတ္တာ စ သဗ္ဗဒါ နာနုဗန္ဓတိ။ တဉှိ ယထာ ပိတရံ ဝါ ပိတုသဒိသံ ဝါ ဉာတိံ အနုဗန္ဓန္တောပိ တရုဏဒါရကော ဃရဒွါရန္တရဝီထိစတုက္ကာဒိမှိ ပရိစိတေယေဝ ဒေသေ အနုဗန္ဓတိ၊ န အရညံ ဝါ ယုဒ္ဓဘူမိံ ဝါ ဂစ္ဆတိ၊ ဧဝံ ကာမာဝစရေ ဓမ္မေ အနုဗန္ဓန္တမ္ပိ မဟဂ္ဂတလောကုတ္တရဓမ္မမာရဗ္ဘ ပဝတ္တမာနေ ဓမ္မေ နာနုဗန္ဓတိ။ ယသ္မာ စဿ သဗ္ဗော ကာမာဝစရပါကော စ ကိရိယာမနောဓာတု ကိရိယာအဟေတုကမနောဝိညာဏဓာတု သောမနဿသဟဂတာ ဣမေ ဓမ္မာ ပရိတ္တာရမ္မဏာတိ ဧဝံ အစ္စန္တံ ပရိတ္တမေဝ အာရမ္မဏံ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ စေတံ မဟဂ္ဂတလောကုတ္တရာရမ္မဏေ ကာမာဝစရဓမ္မေပိ နာနုဗန္ဓတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၅၂၇-၃၂။ ကိံ တေန ယုတ္တိဝါဒေန၊ ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာသု ဟိ ‘‘ဇနကံ တေန တုလျ’’န္တိအာဒိကေန တေန၊ ယုတ္တိယာ ဝါဒေါ ယုတ္တိဝါဒေါ၊ ‘‘ဇနကံ တေန တုလျ’’န္တိအာဒိကာယ ယုတ္တိကထာယ ကိံ ပယောဇနံ ဝုတ္တံ? အဋ္ဌကထာသု ဟိ သစ္စံ ‘‘ကိံ တေန ယုတ္တိဝါဒေနာ’’တိ ဝစနံ၊ ‘‘အတ္ထကထာသူ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ သမာသေ ဟိ တ္ထ-ဿ ဋ္ဌ-ကာရံ ကတွာ ‘‘အဋ္ဌကထာသူ’’တိ ဝုတ္တံ ¶ ။ ကာမာဝစရေ ဓမ္မေ ပဋိစ္စ တဒါရမ္မဏဘာဝဒီပကံ ဝစနံ အာစရိယေန ဝုတ္တံ။ တဒါရမ္မဏစိတ္တာနိ၊ ဧကာဒသပိ သဗ္ဗသော သဗ္ဗပ္ပကာရေနပိ တဒါရမ္မဏစိတ္တာနိ နာမဂေါတ္တံ ပနာရဗ္ဘ တိဿာဒိကံ နာမပညတ္တိံ ပဋိစ္စ ကစ္စာယနဂေါတ္တကဿပဂေါတ္တာဒိကံ ဂေါတ္တပညတ္တိံ ပဋိစ္စ ဇဝနေ ဇဝိတေပိ စ တဒါရမ္မဏံ န ဂဏှန္တိ၊ ရူပါရူပဘဝေသု ဝါ တဒါရမ္မဏံ န ဂဏှန္တိ။ ယဒါ ပညတ္တိမာရဗ္ဘ၊ ဇဝနေ ဇဝိတေပိ ဝါ ယဒါ မယာ ဝုတ္တာယ ပညတ္တိယာ သေသပညတ္တိံ ပဋိစ္စ ဇဝနေ ဇဝိတေပိ ဝါ တဒါရမ္မဏံ န လဗ္ဘတေ အာစရိယေန၊ တထာ ဒုက္ခအနိစ္စအနတ္တလက္ခဏာရမ္မဏိကာယ ဝိပဿနာယ တဒါရမ္မဏံ န လဗ္ဘတေ အာစရိယေန။ တဒါရမ္မဏာ န လဗ္ဘန္တိ၊ မိစ္ဆတ္တနိယတေသုပိ မိစ္ဆတ္တေ မိစ္ဆာသဘာဝေ ‘‘နတ္ထိ ဒိန္န’’န္တျာဒိဝသေန နိယတာနိ စတ္တာရိ ဒိဋ္ဌိယုတ္တဇဝနာနိ မိစ္ဆတ္တနိယတာနိ၊ မိစ္ဆတ္တနိယတေသုပိ တဒါရမ္မဏံ န လဗ္ဘတေ အာစရိယေန၊ လောကုတ္တရဓမ္မေ အာရဗ္ဘ ¶ ဇဝနေ ဂတေပိ တဒါရမ္မဏံ န လဗ္ဘတေ အာစရိယေန။ တထာ မဟဂ္ဂတေ ဓမ္မေ အာရဗ္ဘ ဇဝနေ ဇဝိတေပိ တဒါရမ္မဏံ န လဗ္ဘတေ အာစရိယေန၊ ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏံ အာရဗ္ဘ ဇဝနေ ဇဝိတေပိ တဒါရမ္မဏံ န လဗ္ဘတေ အာစရိယေန။ မနောဒွါရေပိ သဗ္ဗေသံ ဇဝနာနံ အနန္တရံ အနုပုဗ္ဗတော တဒါရမ္မဏစိတ္တာနိ ဘဝန္တိ။

၅၃၃-၄။ မနောဒွါရေ အာရမ္မဏဃဋ္ဋနာ န ဝိဇ္ဇတိ။ ဘဝင်္ဂတော စေတသော ဝီထိစိတ္တဿ ဝုဋ္ဌာနံ ကထံ ကေန ပကာရေန ဟောတိ? မနောဒွါရေပိ ဃဋ္ဋနာယ ဝိနာ ဃဋ္ဋနံ ဝဇ္ဇေတွာ အာပါထံ အာဂစ္ဆန္တေဝ ယသ္မာ ကာရဏာ၊ တသ္မာ ဝီထိစိတ္တာနံ သမ္ဘဝေါ ဟောတိ။

၅၃၅-၆။ ဒွါဒသာပုညစိတ္တာနံ ဒွါဒသအကုသလစိတ္တာနံ ဝိပါကာ သတ္တသတ္တတိ ပါပပါကာ ဒွါဒသပါပစိတ္တာနံ ဝိပါကာ ¶ စတုရာသီတိ ပဝတ္တိယံ ဟောန္တိ။ ဧကဿ သောမနဿယုတ္တဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တာကုသလဿ စက္ခုသောတဃာနဇိဝှာကာယဝိညာဏာနိ၊ သမ္ပဋိစ္ဆနံ၊ ဥပေက္ခာယုတ္တသန္တီရဏာနိ စာတိ သတ္တ အကုသလပါကာ ဟောန္တိ။ တထာ သေသာနံ ဧကာဒသန္နံ အကုသလာနမ္ပိ သတ္တ ဝိပါကာ ဟောန္တိ။ ဧကာဒသဝိဓာနံ တု၊ ဟိတွာ ဥဒ္ဓစ္စမာနသံ ဥဒ္ဓစ္စမာနသံ ဟိတွာ ဧကာဒသဝိဓာနံ ပဋိသန္ဓိယော ဧကာဒသဝိဓာ စေဝ ဘဝန္တိ။

၅၃၇-၈။ ကြိယစိတ္တေသု သဗ္ဗေသု ယံ အာဝဇ္ဇနဒွယံ ဇဝနံ န စ ဟောတိ၊ တံ အာဝဇ္ဇနဒွယံ ကရဏမတ္တတ္တာ ကိရိယာမတ္တတ္တာ ဝါတပုပ္ဖသမံ ဝါတပုပ္ဖေန သဒိသံ မတံ ဘဂဝတာ။ အယမေတ္ထာဓိပ္ပာယော – ခီဏာသဝေ ဥပ္ပန္နကာလေ ဝါ တံ အာဝဇ္ဇနဒွယံ ကိရိယစိတ္တံ ဘဝိတုံ ယုတ္တံ။ သဗ္ဗေသု ပုထုဇ္ဇနေသု ဥပ္ပန္နကာလေ ကထံ ကိရိယာ ဟောတီတိ စေ? ကရဏမတ္တတ္တာ အဖလဒါယကံ ဝါတပုပ္ဖံ ဝိယ အဖလဒါယကံ ကိရိယစိတ္တံ ဘဝိတုံ ယုတ္တိဟာရော ကိရိယာ ပန ဟောတိ။ ယံ သဗ္ဗံ ကိရိယစိတ္တံ ကိစ္စသာဓနတော ဇဝနကိစ္စသာဓနဝသေန ဇဝနတ္တံ ဇဝနဘာဝံ ပတ္တံ ဆိန္နမူလဿ ရုက္ခဿ ပုပ္ဖံ အဖလံ ဟောတိ ယထာ၊ ဧဝံ ဆိန္နာဝိဇ္ဇာတဏှာမူလဿ ဝီတရာဂဿ တံ သဗ္ဗံ ကိရိယစိတ္တံ အဖလံ ဝိပါကဝိရဟိတံ သိယာ ဘဝေယျ။

၅၃၉-၄၀။ ပဋိစ္စ ပန ဧတသ္မာ၊ ဖလမေတီတိ ပစ္စယော ဧကံ ဓမ္မံ ပဋိစ္စ ဧတသ္မာ ဓမ္မတော ဖလံ ဧတိ ပဝတ္တတိ တသ္မာ ပစ္စယော၊ ယော ဓမ္မော ယဿ ဓမ္မဿ ဌိတိယာ ဥပ္ပတ္တိယာပိ ဥပကာရော ¶ နာမ ဟောတိ၊ သော ဓမ္မော တဿ ဓမ္မဿ ပစ္စယောတိ ပစ္စယော နာမ ပဏ္ဍိတေန ပဝုစ္စတေ။ သမ္ဘဝေါ ပဘဝေါ ဟေတု ကာရဏံ ပစ္စယော မတော ဘဂဝတာ။ ဣဒံ ဝစနံ အညတ္ထ ဒီပနဝစနံ။

၅၄၁။ လောဘာဒိ ပန ယော ဓမ္မော၊ မူလဋ္ဌေနုပကာရကော ယော လောဘာဒိ ပန ဓမ္မော မူလဘာဝေန ဖလဓမ္မဿ ¶ ဥပကာရကော၊ သော လောဘာဒိဓမ္မော ဖလဓမ္မဿ ဟေတူတိ ဟေတု နာမ ဝိဘာဝိနာ ဝိညာတဗ္ဗော။

၅၄၂။ လောဘော ဒေါသော စ မောဟော စ တထာ အလောဘာဒယော တယော ဟေတူ၊ တေ ဆ ဧဝ ဟေတုယော ဟောန္တိ၊ ဇာတိတော ဇာတိဝသေန ကုသလဇာတိအကုသလဇာတိအဗျာကတဇာတိဝသေန နဝဓာ နဝဟိ ကောဋ္ဌာသေဟိ သိယုံ။

၅၄၃-၄။ ဓမ္မာနံ ကုသလာဒီနံ၊ ကုသလာဒိတ္တသာဓကော ယော ဓမ္မော ကုသလာဒီနံ ဓမ္မာနံ ကုသလာဒိတ္တသာဓကော ကုသလာဒိဘာဝသာဓကော၊ သော ဓမ္မော မူလဋ္ဌော နာမ။ ဧဝံ ဝစနံ ဧကေ ဧကစ္စေ အာစရိယာ ဝဒန္တိ။ ဧဝံ သန္တေ ကုသလာကုသလာဒီနံ ဓမ္မာနံ ကုသလာဒိတ္တသာဓကဝသေန မူလဋ္ဌေ သန္တေ တံသမုဋ္ဌာနရူပီသု တေဟိ စိတ္တေဟိ သမုဋ္ဌာနရူပေသု တေဟိ စိတ္တေဟိ သမုဋ္ဌိတေသု စိတ္တဇရူပေသု ဟေတူနံ လောဘာဒိဟေတူနံ ဟေတုပစ္စယတာ ကဒါစိပိ နေဝ သမ္ပဇ္ဇတိ။ အယမေတ္ထာဓိပ္ပာယော – ယဒိ စိတ္တေသု ရူပါနိ သမုဋ္ဌာပေန္တေသု တေ လောဘာဒယောပိ စိတ္တာနံ သမ္ပယုတ္တစိတ္တာနံ ဧကုပ္ပာဒတ္တာ စ ရူပါနိ သမုဋ္ဌာပေန္တိယေဝ။ တဒါ တေသံ မတေ တေသံ စိတ္တဇရူပါနံ ကုသလာဒိတ္တံ သိယာ။ န စ ကဒါစိ ရူပါနိ ကုသလာဒိနာမကာနိ ဒိဿန္တိ ယသ္မာ၊ တသ္မာ စိတ္တဇရူပါနံ ကုသလာဒိဘာဝဉာပနတ္ထံ တေသံ စိတ္တဇရူပါနံ တေ လောဘာဒယော ဟေတုပစ္စယာ န ဟောန္တိ၊ ဣတိ ဝစနံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ ဧဝဉ္စ သတိ စိတ္တဇရူပါနိ နာမ ကဒါစိပိ ဝိယုတ္တာနိ စရန္တိ၊ တသ္မာ ကုသလာဒိတ္တသာဓကော မူလဋ္ဌော န ဟောတိ။

၅၄၅-၆။ ဟိ သစ္စံ ‘‘ဧဝံ သန္တေ တု ဟေတူန’’န္တိအာဒိကံ ဝစနံ။ တေ လောဘာဒယော ဟေတူ တေသံ ရူပါနံ ကုသလာဒိတံ ကုသလာဒိဘာဝံ န သာဓေန္တိ န နိပ္ဖာဒေန္တိ။ တေ ဟေတူ တေသံ ¶ ပန ရူပါနံ ပစ္စယာ န စ န ဟောန္တိယေဝ၊ တသ္မာ ကာရဏာ ကုသလာဒီနံ ဓမ္မာနံ ကုသလာဒိတ္တသာဓကော ယော ဓမ္မော၊ သော ဓမ္မော မူလဋ္ဌောတိ မူလသဘာဝေါ နာမ သမယညုနာ သမယဝိဇာနနသီလေန ဝိညုနာ ဂန္တဗ္ဗော ဇာနိတဗ္ဗော။

၅၄၇။ သုပ္ပတိဋ္ဌိတဘာဝဿ ¶ ၊ သာဓနေနုပကာရကော သုပ္ပတိဋ္ဌိတဘာဝံ သာဓနေန ဥပကာရကော ယော အတ္ထော၊ သော အတ္ထော ဟေတူနံ လောဘာဒီနံ မူလဋ္ဌော မူလသဘာဝေါ ဣတိ စ ဂဟဏံ ဝိဘာဝိနာ ဝိညာတဗ္ဗံ။

၅၄၈-၉။ ကုသလာကုသလာ ဟေတူ ကုသလာ ဟေတူ၊ အကုသလာ ဟေတူ၊ ကြိယာဟေတူ သဗ္ဗသော သဗ္ဗပ္ပကာရေန သဗ္ဗေ ကိရိယာဟေတုယော စ သမ္ပယုတ္တာနံ ပဉ္စဝေါကာရဘူမိယံ သမ္ပယုတ္တာနံ ဓမ္မာနံ အညမညပစ္စယဘာဝေန ဟေတုပစ္စယတံ ယာတာ ဂတာ။ တံသမုဋ္ဌာနာနံ စိတ္တဇရူပါနဉ္စ ဟေတုပစ္စယတံ ယာတာ ဂတာ၊ ဧတေ ဟေတူ စတုဝေါကာရဘူမိယံ သမ္ပယုတ္တာနံ ဧဝ ဓမ္မာနံ ဟေတုပစ္စယတံ ယာတာ ဂတာ။

၅၅၀-၁။ ကာမေ ဝိပါကဟေတူပိ အတ္တနာ သမ္ပယုတ္တာနံ ဟေတုပစ္စယတံ ယာတာ၊ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေပိ ကဋတ္တာရူပဇာတာနံ ကမ္မဇရူပါနံ ဟေတုပစ္စယတံ ယာတာ၊ တသ္မာ ပဋိသန္ဓိစိတ္တုပ္ပာဒက္ခဏေယေဝ ကမ္မဇရူပါနံ ဥပ္ပာဒေါ ဟောတိ၊ ယသ္မာ ကာရဏာ ပဝတ္တိယံ စိတ္တဇာနဉ္စ ရူပါနံ ဟေတုပစ္စယတံ ဂတာ။

၅၅၂-၅။ ရူပေ ဝိပါကဟေတူ ကာမာဝစရဘူမိယံ ဟေတုယော ဝိယ ဟေတုပစ္စယာ ဟောန္တိ၊ ပဉ္စဝေါကာရေ လောကုတ္တရဝိပါကဟေတဝေါ စိတ္တဇာနံ ရူပါနဉ္စ သမ္ပယုတ္တာနဉ္စ ပဉ္စဝေါကာရဘူမိယံ ဟေတုပစ္စယာ ဟောန္တိ။ စတုဝေါကာရေ လောကုတ္တရဝိပါကဇာ ဟေတဝေါ သမ္ပယုတ္တာနံ ဧဝ စတုဝေါကာရဘူမိယံ ဟေတုပစ္စယာ ဘဝန္တိ။ ဣတရေ စတုဝေါကာရေ အရူပဘဝေ ဝိပါကဇာ ဟေတဝေါ သမ္ပယုတ္တာနံ ဧဝ သဘူမိယံ အတ္တနော ¶ ဘူမိယံ အရူပဘူမိယံ ဟေတုပစ္စယာ ဟောန္တိ။ ဟေတုတ္ထော ဟေတူနံ အတ္ထော ဟေတုယော စေဝ ဟေတုပစ္စယော စေဝ ဟေတုပစ္စယသမ္ဘဝေါ ဟေတုပစ္စယုပ္ပတ္တိ၊ ဧဝမေဝ ဧဝံ ဣမိနာ ပကာရေန။ သဉ္ဇာတော သုခဟေတု ယဿာတိ သဉ္ဇာတသုခဟေတု၊ တေန ဝိညေယျော။

၅၅၆-၈။ ဆန္ဒော စိတ္တဉ္စ ဝီရိယံ ဝီမံသာ စာတိ စတုဓာဓိပတီ လောကာဓိပတိနာ သတ္ထုနာ ဝုတ္တာ။ ဆန္ဒံ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ စိတ္တဿ ဥပ္ပတ္တိကာလသ္မိံ ယော ဆန္ဒော၊ သော ဆန္ဒာဓိပတိ နာမ၊ ဆန္ဒံ ဓုရံ ကတွာ သမာဓိကရဏစိတ္တဿ ဧသေဝ နယော သေသေသုပိ စ တီသု မယာ ဝုတ္တတော ဆန္ဒာဓိပတိတော သေသေသုပိ စ အဓိပတီသု။ ယော ဓမ္မော ဇေဋ္ဌဋ္ဌေန ဥပကာရကော၊ သော ဓမ္မော အဓိပတီတိ အဓိပတိ နာမ ဘဂဝတာ နိဒ္ဒိဋ္ဌော။

၅၅၉။

သုမတိမတိဝိဗောဓနံ ¶ ဝိစိတ္တံ၊

ကုမတိမတိန္ဓနပါဝကံ ပဓာနံ၊

ဣမမတိမဓုရံ အဝေဒိ ယော ယော၊

ဇိနဝစနံ သကလံ အဝေဒိ သော သော။

ယော ယော ဇနော ဣမံ အဘိဓမ္မာဝတာရံ သုမတိမတိဝိဗောဓနံ သုမတီနံ သုန္ဒရမတီနံ ပဏ္ဍိတာနံ မတိယာ ဝိဗောဓနကရံ ဝိစိတ္တံ ကုမတီနံ ကုစ္ဆိတမတီနံ ဗာလာနံ မတိဣန္ဓနေ ပဓာနံ ပါဝကံ အတိမဓုရကရံ အဝေဒိ ဇာနိ၊ သော သော ဇနော သကလံ ဇိနဝစနံ အဝေဒိ ဇာနိ။

ဣတိ အဘိဓမ္မာဝတာရဋီကာယ

ပကိဏ္ဏကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အဋ္ဌမော ပရိစ္ဆေဒေါ။

၉။ နဝမော ပရိစ္ဆေဒေါ

ပုညဝိပါကပစ္စယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၅၆၀-၂။

ဗာတ္တိံသပါကစိတ္တာနိ ¶ ၊ လောကိကာနေဝ ယာနိ ဟိ၊

ဧတေသံ ပါကစိတ္တာနံ၊ ပဋိသန္ဓိပဝတ္တိသု။

ယာနိ လောကိကာနိ ဧဝ ဗာတ္တိံသ ပါကစိတ္တာနိ ဟောန္တိ၊ ဧတေသံ ပါကစိတ္တာနံ ပုညာပုညာဒိသင်္ခါရာ ဘဝါဒီသု ယောနိဂတိဝိညာဏဋ္ဌိတိသတ္တာဝါသေသု ပဋိသန္ဓိပဝတ္တီသု ယထာ ယေန ပကာရေန ပစ္စယာ ဟောန္တိ ဧဝ၊ ဣမေသံ ဝိပါကစိတ္တာနံ တေပိ သင်္ခါရာ ဘဝါဒီသု ယောနိဂတိဝိညာဏဋ္ဌိတိသတ္တာဝါသေသု ပဋိသန္ဓိပဝတ္တီသု တထာ တေန ပကာရေန ဝိဘာဝိနာ ပဏ္ဍိတေန ဝိညာတဗ္ဗာ။ တယော ဘဝါ စတဿော စ ယောနိယော ကာမဘဝရူပဘဝအရူပဘဝဝသေန တယော ဘဝါ၊ အဏ္ဍဇဇလာဗုဇသံသေဒဇဩပပါတိကယောနိဝသေန စတဿော စ ယောနိယော၊ နိရယဂတိတိရစ္ဆာနဂတိပေတဂတိမနုဿဂတိဒေဝဂတိဝသေန ¶ ဂတိပဉ္စကံ၊ သန္ဓိသညာယ ပဋိသန္ဓိသညာယ နာနတ္တာ နာနာဘာဝတော၊ ကာယဿာပိ စ ရူပကာယဿာပိ စ နာနတ္တာ နာနာဘာဝတော ကာမသုဂတိယော၊ နာနာ အတ္တာ သဘာဝေါ ဧတဿာတိ နာနတ္တာ၊ နာနတ္တော ရူပကာယော ဧတေသန္တိ နာနတ္တကာယာ၊ နာနာ သဘာဝေါ ဧတဿာတိ နာနတ္တာ၊ နာနတ္တာယေဝ သညာ နာနတ္တသညာ၊ သာ ဧတေသံ အတ္ထီတိ နာနတ္တသညီ နာမ၊ ပဌမဇ္ဈာနဘူမိ စ စတုရာပါယဘူမိယော စ နာနတ္တကာယဧကတ္တသညီ နာမ၊ ဒုတိယဇ္ဈာနဘူမိ ဧကတ္တကာယနာနတ္တသညီ နာမ၊ တတိယဇ္ဈာနဘူမိဝေဟပ္ဖလဘူမိသုဒ္ဓါဝါသဘူမိယော ဧကတ္တကာယဧကတ္တသညီ နာမ၊ ဟေဋ္ဌာ ဌိတာ ရူပေဟိ သဒ္ဓိံ သတ္တဝိညာဏဋ္ဌိတိယော၊ တိဋ္ဌန္တိ ဝိညာဏာနိ ဧတ္ထာတိ ဌိတိယော၊ ဝိညာဏာနံ ဌိတိယော ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော၊ ဝိညာဏဿ အဘာဝတော အသညီဘူမိ န ဂယှတေ၊ စတုတ္ထာရုပ္ပဘူမိ စ ¶ ပဋုဝိညာဏာဘာဝတော န ဂယှတေ။ သတ္တာဝါသဝသေန အသညီဘူမိံ၊ စတုတ္ထာရုပ္ပဘူမိဉ္စ ပန ဂဟေတွာ တေ သတ္တာဝါသာ နဝ ဧဝ ဟောန္တိ။

၅၆၃-၈။ ကာမေ ပုညာဘိသင်္ခါရသညိတာ အဋ္ဌ စေတနာ ပူရေန္တိ အတ္တနော ကာရကံ ပူရေန္တိ စ၊ အဇ္ဈာသယံ ပုဇ္ဇဉ္စ ဘဝံ နိဗ္ဗတ္တေန္တီတိ ပုညာနိ၊ အဘိသင်္ခရောန္တိ ဝိပါကံ၊ ကမ္မဇရူပဉ္စာတိ အဘိသင်္ခါရာ၊ ပုညာနိ ဧဝ အဘိသင်္ခါရာ ပုညာဘိသင်္ခါရာ၊ တေယေဝ သညိတာ ပုညာဘိသင်္ခါရသညိတာ၊ ကာမေ ပုညာဘိသင်္ခါရသညိတာ အဋ္ဌ စေတနာ။ နဝန္နံ ပါကစိတ္တာနံ ဥပေက္ခာယုတ္တာဟေတုကမဟာဝိပါကဝသေန နဝန္နံ ပါကစိတ္တာနံ ကာမသုဂတိယံ ပန နာနာ ဝတ္တမာနစေတနာခဏတော ပရံ ခဏံ ဧတဿာတိ နာနာခဏံ၊ တံ ဧဝ နာနက္ခဏိကံ၊ တမေဝ ကမ္မံ နာနက္ခဏိကကမ္မံ၊ ဝတ္တမာနစေတနာတော ပရာ အတီတစေတနာတိ အတ္ထော။ ဗလဝါ နိဿယပစ္စယော ဥပနိဿယပစ္စယော၊ ဗလဝတ္ထော စေတ္ထ ဥပ-သဒ္ဒေါ၊ ဗလဝပစ္စယောတိ အတ္ထော၊ နာနက္ခဏိကကမ္မပစ္စယဝသေန ဗလဝပစ္စယဝသေန စာတိ အတ္ထော။ ဒွေဓာ ဒွီဟိ ပကာရေဟိ တေသံ ပဋိသန္ဓိယံ ပစ္စယာ ဘဝန္တိ၊ တာ အဋ္ဌ ကာမာဝစရမဟာကုသလစေတနာ ဥပေက္ခာသဟိတာဟေတုမနောဝိညာဏဓာတုယာ ဝိနာ ဥပေက္ခာသဟဂတာဟေတုမနောဝိညာဏဓာတုံ ဝဇ္ဇေတွာ ပရိတ္တပါကာနံ စက္ခုသောတဃာနဇိဝှာကာယသမ္ပဋိစ္ဆနသောမနဿယုတ္တာဟေတုကကုသလဝိပါကာနံ ဒွေဓာ နာနက္ခဏိကကမ္မူပနိဿယပစ္စယေဟိ ပဝတ္တိယံ ပစ္စယာ ဟောန္တိ။ တာယေဝ စေတနာ တာ ဧဝ အဋ္ဌ ကာမာဝစရမဟာကုသလစေတနာ ရူပဘဝေ ပဉ္စန္နံ ပါကစိတ္တာနံ ကုသလဝိပါကစိတ္တာနံ စက္ခုသောတသမ္ပဋိစ္ဆနသောမနဿယုတ္တဥပေက္ခာယုတ္တသန္တီရဏာနံ ဒွေဓာ နာနက္ခဏိကကမ္မူပနိဿယပစ္စယေဟိ ပဝတ္တိယံ ပစ္စယာ ဟောန္တိ။ အဋ္ဌန္နံ တု ပရိတ္တာနံ၊ ကာမေ ဒုဂ္ဂတိယံ တထာ အဋ္ဌန္နံ ပရိတ္တာနံ ကုသလဝိပါကာနံ စက္ခုသောတဃာနဇိဝှာကာယသမ္ပဋိစ္ဆနာနံ၊ ဒွိန္နံ ¶ သန္တီရဏာနဉ္စ ပဝတ္တေ ပဝတ္တိက္ခဏေ ¶ ပစ္စယာ ဟောန္တိ၊ ပဋိသန္ဓိယံ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ ပန ပစ္စယာ န ဟောန္တိ။ ဝုတ္တပ္ပကာရာဝ ကာမေ သုဂတိယံ ယထာဝုတ္တပ္ပကာရာဝ အဋ္ဌ ကာမာဝစရမဟာကုသလစေတနာ ကာမသုဂတိယံ တထာ သောဠသန္နံ ကုသလဝိပါကာနံ ပဝတ္တေ ပဝတ္တိက္ခဏေ ဒွေဓာ နာနက္ခဏိကကမ္မူပနိဿယပစ္စယေဟိ ပစ္စယာ ဟောန္တိ၊ ပဝတ္တေ ပဝတ္တိက္ခဏေ သတ္တန္နံ ကုသလဝိပါကာနံ ပစ္စယာ ဟောန္တိ။ ပဋိသန္ဓိယံ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ နဝန္နံ ကုသလဝိပါကစိတ္တာနံ ပစ္စယာ ဟောန္တိ။

၅၆၉-၇၄။ ရူပေ ပုညာဘိသင်္ခါရာ၊ ရူပါဝစရဘူမိယံ ပဉ္စန္နံ ပါကစိတ္တာနံ ပဋိသန္ဓိယံ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ ပစ္စယာ ဟောန္တိမာပုညသင်္ခါရာ၊ ကာမေ ဒုဂ္ဂတိယံ ဒွိဓာ ဣမေ အပုညာဘိသင်္ခါရာ၊ ဣမာ ကုသလပဋိပက္ခာ ဥဒ္ဓစ္စဝဇ္ဇာ ဧကာဒသ စေတနာ ကာမဒုဂ္ဂတိယံ ဧကဿ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏဿ ပဋိသန္ဓိယံ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ ဒွိဓာ နာနက္ခဏိကကမ္မူပနိဿယပစ္စယေဟိ ပစ္စယာ ဟောန္တိ။ ဒွါဒသ အကုသလစေတနာ ပဝတ္တေ ပဝတ္တိက္ခဏေ ဧဝ ဆန္နံ စက္ခုသောတဃာနဇိဝှာကာယသမ္ပဋိစ္ဆနာနံ အကုသလဝိပါကာနံ ပစ္စယာ ဟောန္တိ၊ ပဋိသန္ဓိယံ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ ပစ္စယာ နော ဟောန္တိ။ သတ္တန္နမ္ပိ ဘဝန္တေဝ ပဝတ္တေ ပဝတ္တိက္ခဏေ ပဋိသန္ဓိယံ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ အကုသလဝိပါကာနိ သတ္တန္နံ စက္ခုသောတဃာနဇိဝှာကာယသမ္ပဋိစ္ဆနသန္တီရဏာနံ ပစ္စယာ ဘဝန္တိ။ ကာမေ သုဂတိယံ တေသံ၊ သတ္တန္နမ္ပိ တထေဝ စ ဒွါဒသာကုသလစေတနာ ကာမေ သုဂတိယံ တထေဝ စ တေသံ သတ္တန္နံ အကုသလဝိပါကာနံ ပဝတ္တေ ပဝတ္တိက္ခဏေ ပစ္စယာ ဟောန္တိ၊ ပဋိသန္ဓိယံ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ ပစ္စယာ န ဟောန္တိ။ ဝိညာဏာနံ စတုန္နမ္ပိ၊ တေသံ ရူပဘဝေ တထာ တာယေဝ ဒွါဒသာကုသလစေတနာ ရူပဘဝေ တေသံ စတုန္နံ အကုသလဝိပါကာနံ စက္ခုသောတသမ္ပဋိစ္ဆနသန္တီရဏသင်္ခါတာနံ ဝိညာဏာနံ တထာ ပဝတ္တေ ပဝတ္တိက္ခဏေ ပစ္စယာ ဟောန္တိ၊ ပဋိသန္ဓိယံ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ ¶ ပစ္စယာ န ဟောန္တိ။ သော စ ကာမဘဝေနိဋ္ဌရူပါဒိဥပလဒ္ဓိယံ သော စ အပုညာဘိသင်္ခါရော ကာမဘဝေ အနိဋ္ဌရူပါဒိဥပလဒ္ဓိယံ အမနာပရူပါဒီနိ အာရမ္မဏာနိ ဥပလဒ္ဓိယံ တေသံ စတုန္နံ အပုညဇာနံ ဝိညာဏာနံ ပစ္စယော ဟောတိ။ ဟိ သစ္စံ ‘‘သော စ ကာမဘဝေနိဋ္ဌ-ရူပါဒိဥပလဒ္ဓိယ’’န္တိအာဒိကံ ဝစနံ။ အနိဋ္ဌရူပါဒယော နာမ ဝိသယာ ဗြဟ္မလောကေ န ဝိဇ္ဇရေ န ဝိဇ္ဇန္တိ။

၅၇၅-၆။ တထေဝါနေဉ္ဇသင်္ခါရော န ဣဉ္ဇတိ န ဖန္ဒတိ န စလတီတိ အာနေဉ္ဇံ၊ အာနေဉ္ဇဉ္စ တံ သင်္ခါရော စာတိ အာနေဉ္ဇသင်္ခါရော၊ တထာ ဧဝ အာနေဉ္ဇသင်္ခါရော အရူပါဝစရဘူမိယံ စတုန္နံ ပါကစိတ္တာနံ ပဝတ္တေ ပဝတ္တိက္ခဏေ ပဋိသန္ဓိယံ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ ပစ္စယော ဟောတိ။ ဘဝေသွေတေ ဘဝေသု ဧတေ ဝုတ္တပ္ပကာရာ ပစ္စယာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ပဋိသန္ဓိပဝတ္တီသု ယထာ စ ယေန ယေန စ ပကာရေန ¶ နာနက္ခဏိကကမ္မူပနိဿယပစ္စယေဟိ ပစ္စယာ ဟောန္တိ၊ တေန ပစ္စယာ တထာ တေန တေန ပကာရေန ဝိဘာဝိနာ ဝိဇာနန္တေန ပဏ္ဍိတေန ဉေယျာ။

၅၇၇။ ဧသေဝ စ နယော ဉေယျော၊ ယောနိအာဒီသု ယောနိဂတိဝိညာဏဋ္ဌိတိသတ္တာဝါသေသု ဧသေဝ စ နယော ဘဝေသု မယာ ဝုတ္တော ဧဝ နယော ပဏ္ဍိတေန ဉေယျော။ တတြိဒံ တတြ ဘဝေသု အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ဝုတ္တံ ဣဒံ ဝစနံ မုခမတ္တနိဒဿနံ ဥပါယမတ္တဒီပနံ ဟောတိ။

၅၇၈-၈၁။ အဝိသေသေန ပုညာဘိ-သင်္ခါရော ဒွိဘဝေသုပိ ကာမပုညာဘိသင်္ခါရဝသေန၊ ရူပပုညာဘိသင်္ခါရဝသေန စ ပုညာဘိသင်္ခါရော အဝိသေသေန သမာနဘာဝေန ဒွီသု ဘဝေသု ကာမရူပဘဝေသု ပဋိသန္ဓိံ ဒတွာ သော သင်္ခါရော သဗ္ဗပါကံ ဇနေတိ နိဗ္ဗတ္တေတိ။ တထာ စတူသု ဝိညေယျော၊ အဏ္ဍဇာဒီသု ယောနိသု ဒွိဘဝေသု ပုညာဘိသင်္ခါရော ဝိယ တထာ စတူသု အဏ္ဍဇာဒီသု သော ပုညာဘိသင်္ခါရော ပဏ္ဍိတေန ဉေယျော။ ‘‘အဏ္ဍဇာဒီသူ’’တိ ¶ ဝစနံ ပဒုမပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ မနုဿတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဗဟုဒေဝမနုဿာနံ ဝသေန ဒွီသု ဂတီသု ဧဝ စ တထာ သော ပုညာဘိသင်္ခါရော ပဏ္ဍိတေန ဉေယျော။ တထာ နာနတ္တကာယာဒိ-ဝိညာဏာနံ ဌိတီသုပိ နာနတ္တကာယနာနတ္တသညီနာနတ္တကအာယဧကတ္တသညီ ဧကတ္တကာယနာနတ္တသညီ ဧကတ္တကာယဧကတ္တသညီနံ ဝသေန စတူသု ဝိညာဏဋ္ဌိတီသု သော ပုညာဘိသင်္ခါရော ပဏ္ဍိတေန ဉေယျော။ နာနတ္တကာယနာနတ္တသညီနာနတ္တကာယဧကတ္တသညီဧကတ္တကာယနာနတ္တသညီဧကတ္တကာယဧကတ္တသညီနံ ဝသေန ဝုတ္တပ္ပကာရသ္မိံ စတုဗ္ဗိဓေ သတ္တာဝါသေ တထာ သော ပုညာဘိသင်္ခါရော ပဏ္ဍိတေန ဉေယျော။ ဧဝံ ဣမိနာ မယာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ပုညာဘိသင်္ခါရော ဘဝါဒီသု ဘဝယောနိဂတိဝိညာဏဋ္ဌိတိသတ္တာဝါသေသု ယထာရဟံ သောဠသန္နံ ကာမကုသလပါကာနံ၊ ပဉ္စန္နံ ရူပပါကာနဉ္စာတိ ဧကဝီသတိပါကာနံ ဒွိဓာ နာနက္ခဏိကကမ္မူပနိဿယပစ္စယေန ပစ္စယော ဟောတိ။

၅၈၂-၃။ ကာမေ အပုညသင်္ခါရော ကာမဘဝေ အဏ္ဍဇဇလာဗုဇသံသေဒဇဩပပါတိကယောနိဝသေန အဏ္ဍဇာဒီသု ယောနီသု နိရယဂတိပေတဂတိတိရစ္ဆာနဂတိဝသေန တီသု ဂတီသု နာနတ္တကာယဧကတ္တသညီဝသေန ဧကိဿာ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယာ နာနတ္တကာယဧကတ္တသညီဝသေန စ ဧကသ္မိံ ပန သတ္တာဝါသေ ဒွိဓာ နာနက္ခဏိကကမ္မူပနိဿယပစ္စယေဟိ ပဝတ္တေ ပဝတ္တိက္ခဏေ ပဋိသန္ဓိယံ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ သော အပုညာဘိသင်္ခါရော ပစ္စယော ဟောတိ။

၅၈၄-၆။ တထေဝါနေဉ္ဇသင်္ခါရော ¶ တထာ ဧဝ အာနေဉ္ဇသင်္ခါရော၊ ဧကာရူပဘဝေ ဧကသ္မိံ အရူပဘဝေ ဧကိဿာ ဩပပါတိကယောနိယာ စေဝ ဧကိဿာ ဒေဝဂတိယာပိ စ အာကာသာနဉ္စာယတနဘူမိ ဝိညာဏဉ္စာယတနဘူမိ အာကိဉ္စညာယတနဘူမိဝသေန တီသု ဧဝ စိတ္တဋ္ဌိတီသု စတုန္နံ အရူပဘူမီနံ ဝသေန စတုဗ္ဗိဓေ သတ္တာဝါသေ စတုန္နံ အရူပပါကစိတ္တာနံ ဒွေဓာ ¶ နာနက္ခဏိကကမ္မောပနိဿယပစ္စယေဟိ သော အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရော ပစ္စယော ဟောတိ။ ပဋိသန္ဓိပဝတ္တီနံ၊ ဝသေနေဝံ ဘဝါဒီသု ဧဝံ ဣမိနာ မယာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ပဋိသန္ဓိပဝတ္တီနံ ဝသေန ဘဝါဒီသု ယထာ ယေ သင်္ခါရာ ဧသံ ပါကစိတ္တာနံ ပစ္စယာ ဟောန္တိ၊ တထာ တေ သင်္ခါရာ ဧဝံ ဣမိနာ မယာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ပဏ္ဍိတေန ဝိဇာနိတဗ္ဗာ။

၅၈၇-၉၀။ န ရူပါရူပဓမ္မာနံ၊ သင်္ကန္တိ ပန ဝိဇ္ဇတိ ရူပဓမ္မာနံ၊ စိတ္တစေတသိကသင်္ခါတာနံ နာမဓမ္မာနဉ္စ သင်္ကန္တိ ပန သင်္ကမနံ ပန န ဝိဇ္ဇတိ။ သင်္ကန္တိဘာဝေ အသတိ အတီတဘဝတော ဣဓ ဣမသ္မိံ ဘဝေ ရူပဓမ္မာနံ သင်္ကမနဘာဝေ အသတိ ပဋိသန္ဓိစိတ္တံ ကထံ ကေန ပကာရေန သိယာ ဘဝေယျ? နတ္ထိ စိတ္တဿ သင်္ကန္တိ၊ အတီတဘဝတော ဣဓ ဣမသ္မိံ ဘဝေ စိတ္တဿ သင်္ကန္တိ သင်္ကမနံ နတ္ထိ၊ တတော အတီတဘဝတော အတီတံ ဟေတုံ ဝိနာ ဝဇ္ဇေတွာ ဣဓ ဣမသ္မိံ ဘဝေ စိတ္တဿ ပါတုဘာဝေါ န ဝိဇ္ဇတိ။ သုလဒ္ဓပစ္စယံ ရူပါရူပမတ္တံ သုဋ္ဌု လဒ္ဓပစ္စယံ ရူပနာမမတ္တံ ဇာယတိ။ ဧဝံ ဣမိနာ မယာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ပစ္စယံ လဘိတွာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ရူပါရူပမတ္တံ ရူပနာမမတ္တံ ဇာယတိ။ ဧဝံ ဣမိနာ မယာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ပစ္စယံ လဘိတွာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ရူပါရူပမတ္တံ ဘဝန္တရံ အညဘဝံ ပဋိသန္ဓိံ ဥပေတိ ဥပဂစ္ဆတိ။ ဣတိ ဝစနံ သမညာယ လောကိယဝေါဟာရေန ပဝုစ္စတေ၊ သတ္တော ဝါ နတ္ထိ၊ သတ္တော ဇီဝေါတိ ဝေဝစနံ၊ အတ္တာ ဝါပိ န ဝိဇ္ဇတိ။

၅၉၁-၉။ တဿိဒံ ပါကဋံ ကတွာ၊ ပဋိသန္ဓိက္ကမံ ပန တဿ သတ္တဿ ဣဒံ ပဋိသန္ဓိက္ကမံ သုဒုဗ္ဗုဓံ အတိဒုဗ္ဗိဇာနံ ပါကဋံ ကတွာ အဟံ ဒဿယိဿာမိ၊ တမေတံ ပဋိသန္ဓိက္ကမံ သာဓု သာဓုကံ နိဗောဓထ၊ သာဓု သာဓုကံ မနသိ ကရောထ၊ ဝိဝိဓေသု အာရမ္မဏေသု လောဘဝသေန စိတ္တံ အနာမေတွာ ဝဇိရမဉ္ဇူသာယ အနဂ္ဃမဏိရတနံ ပက္ခိပန္တော ဝိယ စိတ္တေ ဌပေတွာတိ အတ္ထော။ အတီတသ္မိံ ဘဝေ တဿ၊ အာသန္နမရဏဿ ဟိဣတော ¶ ဘဝတော အတီတသ္မိံ ဘဝေ အာသန္နမရဏဿ တဿ သရီရသ္မိံ အာတပေ ပက္ခိတ္တံ ဟရိတံ တာလပဏ္ဏံ ဝိယ သုဿမာနေ သတိ စက္ခုန္ဒြိယာဒိကေ ဣန္ဒြိယေ နဋ္ဌေ ဟဒယဝတ္ထုမတ္တသ္မိံ ဌိတေ ကာယပ္ပသာဒိကေ ဝိညာဏေ တသ္မိံ ခဏေ ဝတ္ထုသန္နိဿိတံ ဟဒယဝတ္ထုနိဿိတံ။ ‘‘စိတ္တ’’န္တိ ဝစနံ ဘဝင်္ဂမနောဒွါရာဝဇ္ဇနဇဝနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပုဗ္ဗာနုသေဝိတန္တိ ¶ ဣတော ကာလာ ပုဗ္ဗကာလေ တေန ပန အနုသေဝိတံ အနုစိဏ္ဏံ ပုညံ ကမ္မံ ဝါ အပုညံ ဧဝ ဝါ ကမ္မံ ကမ္မနိမိတ္တံ ဂတိနိမိတ္တံ ဝါ ကမ္မဖလေန ဒွါရေသု ပစ္စုပဋ္ဌိတံ အာလမ္ဗိတွာ မနောဒွါရာဝဇ္ဇနဇဝနဝသေန သေဝိတစိတ္တံ ပဝတ္တတိ။ ဧဝံ ဣမိနာ မယာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ပဝတ္တမာနံ တံ ဝိညာဏံ တံ ဇဝနစိတ္တံ လဒ္ဓပစ္စယံ လဒ္ဓါရမ္မဏပစ္စယံ။ အဝိဇ္ဇာယ ပဋိစ္ဆန္နာဒီနဝေ ဝိသယေတိ အကုသလဇဝနေ ဇဝိတေ တဿ ဇဝနဿ အဝိဇ္ဇာယ အပ္ပဋိစ္ဆန္နဒေါသေ တသ္မိံ ကမ္မာဒိကေ အာရမ္မဏေ ကုသလဇဝနေ ဇဝိတေ တတော စိတ္တဝီထိတော ပုဗ္ဗဘာဂေ ပဝတ္တာယ အဝိဇ္ဇာယ ပဋိစ္ဆန္နဒေါသေ တသ္မိံ ကမ္မာဒိကေ အာရမ္မဏေ။ တဏှာတိ အကုသလဇဝနေန သဟဇော လောဘော၊ အကုသလဇဝနေ ဝါ ဇဝိတေ တတော ဝီထိစိတ္တတော ပုဗ္ဗဘာဂေ ပဝတ္တော လောဘော တဏှာ။ နမေတီတိ အညံ အာရမ္မဏံ အဂ္ဂါဟာပေတွာ ဒဠှဂ္ဂါဟဝသေန တံ ဧဝ ကမ္မနိမိတ္တဂတိနိမိတ္တသင်္ခါတံ အာရမ္မဏံ ဂဏှာပေတီတိ အတ္ထော။ သဟဇာ သင်္ခါရာ ပန တဿ စိတ္တဿ သဟဇာ ဧကတော ဇာတာ စေတနာ ပန တသ္မိံ ယေဝါရမ္မဏေ ခိပန္တိ ပဝတ္တန္တိ။ ဣမသ္မိံ ပစ္စုပ္ပန္နဘဝေ ဧကသန္တတိဝသာ ပဝတ္တာယ တဏှာယ နမီယမာနံ တံ ဝိညာဏံ ဩရိမာ တီရမှာ ရဇ္ဇုကံ အာလမ္ဗိတွာ မာတိကာတိက္ကမော ပုရိသော ဝိယ ဧတံ ပုရိမံ နိဿယဘူတံ ဟဒယဝတ္ထုံ ဇဟတိ ဆဍ္ဍေတိ၊ စုတိစိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဇ္ဈတီတိ အတ္ထော။ အပရံ ကမ္မသမ္ဘူတံ နိဿယံ အပရံ အညကမ္မတော သမ္ဘူတံ နိဿယဘူတံ ဟဒယဝတ္ထုံ လဘိတွာ ဝါ အလဘိတွာပိ ဝါ အာရမ္မဏာဒီဟိ ¶ ပစ္စယေဟိ တံ ပဋိသန္ဓိသင်္ခါတံ မာနသံ ပဝတ္တတိ။ ‘‘လဘိတွာ’’တိ ဝစနံ ကာမရူပဘဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ‘‘အလဘိတွာ’’တိ ဝစနံ အရူပဘဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ ဧတေသု စိတ္တေသု ပုရိမံ ‘‘ဇဟတီ’’တိ ဝစနေန ဝုတ္တဉ္စေဝ စိတ္တံ၊ စုတိစိတ္တံ ပစ္ဆိမံ ‘‘အာရမ္မဏာဒီဟိ ပစ္စယေဟိ ပဝတ္တတီ’’တိ ဝစနေန ဝုတ္တဉ္စေဝ စိတ္တံ ပဋိသန္ဓိစိတ္တံ ပဏ္ဍိတေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၆၀၀-၆။ တဒေတံ တံ ဧတံ ပဋိသန္ဓိစိတ္တံ ပုရိမာ ဘဝတော ဣဓ ဣမသ္မိံ ပစ္ဆိမဘဝေ နာပိ အာဂတံ၊ ကမ္မာဒိဉ္စ ဟေတုံ ဝိနာ ဝဇ္ဇေတွာ ပဋိသန္ဓိစိတ္တံ ပါတုဘူတံ န စေဝ တံ ဧတ္ထ ဧတသ္မိံ ဝစနေ ဧတဿ ပဋိသန္ဓိစိတ္တဿ ပုရိမာ ဘဝတော ဣဓ ဣမသ္မိံ ပစ္စုပ္ပန္နဘဝေ အနာဂမနေ အတီတဘဝဟေတူဟိ အတီတဘဝေ ကမ္မာဒိပစ္စယေဟိ ဧတဿ ပဋိသန္ဓိစိတ္တဿ သမ္ဘဝေ။ ပဋိဃောသဒီပမုဒ္ဒါဒီ၊ ဘဝန္တေတ္ထ နိဒဿနာ ဧတ္ထ ဧတသ္မိံ တဿ ပဋိသန္ဓိစိတ္တဿ အတီတဘဝတော အနာဂမနေ အတီတဘဝေ ဟေတူဟိ သမ္ဘဝေ ပဋိဃောသဒီပမုဒ္ဒါဒိအတ္ထနိဒဿနာ ဥပမာ ဘဝန္တိ။ အညတြ အညသ္မိံ ပဋိဃောသာဒီနံ အတ္ထာနံ ပဝတ္တိဋ္ဌာနေ အာဂန္တွာ သဒ္ဒါဒိဟေတုကာ သဒ္ဒါဒယော ပစ္စယာ ဟောန္တိ ယထာ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဇနေဟိ ပဝတ္တာပိတာ သဒ္ဒဒီပမုဒ္ဒါဒယော အတ္ထာ ¶ ပဗ္ဗတန္တရာဒီသု အညေသု ဌာနေသု ပဝတ္တာနံ ပဋိဃောသဒီပမုဒ္ဒါဒီနံ အတ္ထာနံ ဟေတုကာ ဟောန္တိ။ တေသု သဒ္ဒါဒီသု ပစ္စယေသု သန္တေသု ယေ တေ ပဋိဃောသာဒယော ဟောန္တိ၊ အသန္တေသု န ဟောန္တိ ယထာ၊ ဧဝမေဝ စ ဝိညာဏံ အတီတဘဝတော ပစ္စုပ္ပန္နဘဝဝိညာဏဝသေန ပဝတ္တံ ဝိညာဏံ ဝိဘာဝိနာ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သန္တာနဗန္ဓတော သန္တာနဗန္ဓဝသေန ဧကတာ အတီတဘဝပစ္စုပ္ပန္နဘဝဝိညာဏဝသေန ပဝတ္တဿ ဝိညာဏဿ ဧကီဘာဝေါ နတ္ထိ၊ နာနတာပိ တဿ ဝိညာဏဿ နာနာဘာဝေါပိ ပစ္စေကဘာဝေါ အပိ။ သတိ သန္တာနဗန္ဓေ တု၊ ဧကန္တေနေကတာ သိယာ သန္တာနဗန္ဓေ သတိ ဧကန္တေန တဿ ¶ ဝိညာဏဿ ဧကတာ ဧကီဘာဝေါ သိယာ ဘဝေယျ၊ ခီရသဘာဝတော ပဂ္ဃရဏသဘာဝတော ခီရတော သမ္ဘူတံ ဃနသဘာဝံ ကဒါစိပိ ကိသ္မိဉ္စိပိ ကာလေ န ဘဝေယျ၊ သဗ္ဗဒါ ပဂ္ဃရဏသဘာဝခီရမေဝ ဘဝေယျာတိ အတ္ထော။ အထာပိ အပရော နယောပိ သာ ဧကန္တနာနတာ တဿ ဝိညာဏဿ သော ဧကန္တနာနာဘာဝေါ ယဒိ ဘဝေယျ၊ ခီရသာမိကော သော ပုဂ္ဂလော ဒဓိသာမိ န ဘဝေယျ။ ခီရကာလေ ခီရဿ ဣဿရဘူတော သာမိကော ပဂ္ဃရဏသဘာဝံ ဇဟိတွာ ဒဓိဿ ဥပ္ပဇ္ဇမာနကာလေ တဿ ဒဓိဿ ဣဿရော န ဘဝေယျ၊ တတော ခီရသာမိကော အညော ပုဂ္ဂလော တဿ ဒဓိဿ အနိဿရော အသာမိကော ဘဝေယျာတိ အတ္ထော။ ယသ္မာ ကာရဏာ ဧတ္ထ ဧတသ္မိံ ပဋိသန္ဓိက္ကမဝိနိစ္ဆယေ ဧကန္တဧကတာပိ ဝါ ဧကန္တနာနတာပိ ဝါ သမယညုနာ ဝိညုနာ န စေဝ ဥပဂန္တဗ္ဗာ။

၆၀၇-၁၀။ ဧဝံ ဣမိနာ မယာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန အသင်္ကန္တိပါတုဘာဝေ သင်္ကန္တိပါတုဘာဝရဟိတေ ဘဝေ သတိ ဣမသ္မိံ မနုဿတ္တဘာဝေ ခန္ဓာဒိသမတာ အဘိသမ္ဘူတာ ယေ ခန္ဓာ ဟောန္တိ၊ ဧတေသံ ဣဓ ဣမသ္မိံ မနုဿတ္တဘာဝေ နိရုဒ္ဓတ္တာ ဣဓ ဣမသ္မိံ မနုဿတ္တဘာဝေ ဇနေဟိ ကတဿ တဿ ကမ္မဿ ဖလဟေတုနော ဖလဿ ပစ္စယဘူတဿ ပရတ္ထ ပရသ္မိံ လောကေ အာဂမတော စေဝ ဧဝံ အညဿ သတ္တဿ အညတော ကမ္မတော ဟိ တတော သတ္တတော အညေန သတ္တေန ကတတော အညတော စေဝ ကမ္မတော တံ ဖလံ သိယာ ဘဝေယျ၊ ‘‘အညဿ သတ္တဿာ’’တိ ဝစနေန တိတ္ထိယသတ္တဿပိ ကမ္မံ အညဿ စ ဖလံ ဒဒေယျာတိ အတ္ထော၊ တသ္မာ ကာရဏာ ဧတံ သဗ္ဗံ ဧဝ စ တုမှေဟိ ဝုတ္တဝိဓာနံ န သုန္ဒရံ။ ဧတ္ထာဟာတိ ဧတသ္မိံ ဌာနေ ဌတွာ စောဒကော အာဟ – နနု ဧဝံ ‘‘အသင်္ကန္တိပါတုဘာဝေ ဘဝေ သတီ’’တိအာဒိကံ ဝစနံ နိယတီတိ? ဝုစ္စတေ – သန္တာနေ ယံ ဖလံ ဧတံ ဧကသ္မိံ ¶ သန္တာနေ ပဝတ္တမာနံ ယံ ဧတံ ဖလံ အညဿ သတ္တဿ န ဟောတိ၊ အညတော ကမ္မတော န စ ဟောတိ၊ ဗီဇာနံ အဘိသင်္ခါရော ဧတဿတ္ထဿ ‘‘ဧကသ္မိံ သန္တာနေ’’တိအာဒိကဿ ဧတဿ အတ္ထဿ သာဓကော နိပ္ဖာဒကော ဟောတိ။

၆၁၁-၅။ ဧကသ္မိံ ¶ ပန သန္တာနေ၊ ဝတ္တမာနံ ဖလံ ပန အညဿ သတ္တဿာပိ ဝါ န ဟောတိ၊ တံ ဖလံ အညတော ကမ္မတော န ဟောတိ။ ဗီဇာနံ အဘိသင်္ခါရော ဧတဿတ္ထဿ ‘‘ဧကသ္မိံ ပန သန္တာနေ’’တိအာဒိကဿ ဧတဿ အတ္ထဿ သာဓကော နိပ္ဖာဒကော ဟောတိ၊ ဗီဇာနံ အဘိသင်္ခါရေ မဓုအာဒိနာ ဝတ္ထုနာ ဇနေဟိ ကတေ တဿ ဗီဇဿ သန္တာနေ ပဌမံ လဒ္ဓပစ္စယော ပဌမံ လဒ္ဓမဓုအာဒိပစ္စယော တဿ ဗီဇဿ ဖလံ ကာလန္တရေ မဓုအာဒိနာ ဗီဇာဘိသင်္ခရဏတော အညသ္မိံ ကာလေ မဓုရော ဟောတိ။ ဟိ သစ္စံ ‘‘ဗီဇာနံ အဘိသင်္ခါရေ’’တိအာဒိကံ ဝစနံ။ တာနိ ဟိ တာနိ ဧဝ ပဌမံ မဓုအာဒိနာ ဇနေဟိ ရောပိတာနိ ဗီဇာနိ အဘိသင်္ခရဏတော ကာလန္တရေ မဓုရဘာဝံ ဖလမ္ပိ ဝါ ဖလဋ္ဌံ ဝါ န ပါပုဏန္တိ။ ဧဝံ ဣမိနာ ပကာရေန ဣဒံ မယာ ဝုတ္တံ ‘‘ဧကသ္မိံ ပန သန္တာနေ’’တိအာဒိကံ ဝစနံ ပဏ္ဍိတေန ဉေယျံ။ အပိ စ အပရော နယော။ ဗာလကာလေ တရုဏကာလေ တေန တရုဏေန ပယုတ္တေန ဝိဇ္ဇာသိပ္ပောသဓာဒိနာ ကမ္မေနာပိ တဿ ဝုဒ္ဓကာလသ္မိံ ဖလဒါနသီလေန အယံ ‘‘ဧကသ္မိံ ပန သန္တာနေ’’တိအာဒိကော အတ္ထော ပဏ္ဍိတေန ဒီပေတဗ္ဗော။

၆၁၆-၂၀။ စောဒကော ပုနာဟ – ဧဝံ သန္တေပိ တံ ကမ္မံ ဧဝံ ဣမိနာ မယာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ကမ္မေ သန္တေပိ သံဝိဇ္ဇမာနေပိ တံ ကမ္မံ ဧတသ္မိံယေဝ ခဏေ ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ ဝါ ဖလဿ ပစ္စယော ဟောတိ။ အထ ဝါဝိဇ္ဇမာနကံ ပစ္စယော န ဘဝေယျ။ ဧတသ္မိံယေဝ ခဏေ အဝိဇ္ဇမာနကံ ကမ္မံ ဝါ ဖလဿ ပစ္စယော ဟောတိ။ သစေ ယဒိ ဝိဇ္ဇမာနံ ဖလဿ ပစ္စယော ဟောတိ၊ တပ္ပဝတ္တိက္ခဏေ ပန ¶ တဿ ကမ္မဿ ပဝတ္တိက္ခဏေ တဿ ကမ္မဿ ဝိဇ္ဇမာနကာလေ ပန ဟေတုနာ ကမ္မေနေဝ သဒ္ဓိံ ပါကေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ အထ ဝါ အပရော နယော။ ဝိဇ္ဇမာနံ နိရုဒ္ဓံ ကမ္မံ ဝိပါကဿ ပစ္စယော ယဒိ ဘဝေယျ၊ ပဝတ္တိက္ခဏတော တဿ ကမ္မဿ ပဝတ္တိက္ခဏတော ပုဗ္ဗေ ဝါ ကာလေ၊ တဿ ကမ္မဿ ပဝတ္တိက္ခဏတော ပစ္ဆာ ဝါ အဝိဇ္ဇမာနကာလေတိ အတ္ထော။ နိစ္စဖလံ သိယာတိ သဗ္ဗဒါ ကမ္မပစ္စယဝိရဟိတံ ဖလံ သိယာတိ အတ္ထော။ အာစရိယေန ဝုစ္စတေ – ‘‘လောဘံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဇဟထ၊ သောတာပတ္တိပဋိလာဘာယ အဟမေဝ ပါဋိဘောဂေါ’’တိအာဒီသု ပါဌေသု ပါဋိဘောဂေါ ဝိယ ကမ္မံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သောတာပတ္တိဖလံ ဝိယ ကမ္မတော သမ္ဘူတံ ဖလံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကဋတ္တာယေဝ ဇနေဟိ ကဋတ္တာယေဝ တံ ကမ္မံ ဖလဿ ပစ္စယော ဟောတိ၊ အဿ ဝိဇ္ဇမာနတ္တံ န စ ဟောတိ၊ တဿ အဝိဇ္ဇမာနဿ ကမ္မဿ ဝိဇ္ဇမာနတာ ဝါ န စ နေဝ ဟောတိ။

၆၂၁။ အဘိဓမ္မာဝတာရောယံ အဘိဓမ္မာဝတာရော အယံ ပရမတ္ထပ္ပကာသနော ဘူတတ္ထဒီပနော သောတူနံ ပုဂ္ဂလာနံ ¶ ပီတိဗုဒ္ဓိဝိဝဍ္ဎနော ပဏ္ဍိတေဟိ ဝိဝိဓေသု အာရမ္မဏေသု စိတ္တံ အနာမေတွာ သက္ကစ္စေန မနသိကာရေန သောတဗ္ဗော။

ဣတိ အဘိဓမ္မာဝတာရဋီကာယ

ပုညဝိပါကပစ္စယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နဝမော ပရိစ္ဆေဒေါ။

၁၀။ ဒသမော ပရိစ္ဆေဒေါ

ရူပဝိဘာဂဝဏ္ဏနာ

၆၂၂။ ဝုတ္တမာဒိမှိ ယံ ရူပံ၊ စိတ္တဇာနမနန္တရံ ယံ ရူပံ စိတ္တစေတသိကာနံ အနန္တရံ အာဒိမှိ ပကရဏာဒိမှိ ‘‘စိတ္တံ စေတသိကံ ¶ ရူပ’’န္တိအာဒိနာ ဝစနေန အာစရိယေန ဝုတ္တံ၊ ဣတော ပရံ ဣဒါနိ တဿ ရူပဿ ဝိဘာဝနံ သမာသေန သင်္ခေပေန ကရိဿံ။

၆၂၃။ ယံ ရုပ္ပတီတိ ရူပန္တိ ယံ ဓမ္မဇာတံ ရုပ္ပတိ သီတာဒိနာ ဝိရုဒ္ဓပစ္စယေန ဝိကာရမာပဇ္ဇတိ။ တထာ ရူပယတီတိ ရူပံ ယံ ဓမ္မဇာတံ ဝဏ္ဏဝိကာရမာပဇ္ဇမာနံ ဟဒယင်္ဂတဘာဝံ အဇ္ဈာသယံ ပကာသေတိ၊ ဣတိ တသ္မာ ရူပံ၊ ကိံ တံ? ဝဏ္ဏာယတနံ။ ရူပါရူပဘဝါတီတော၊ သုရူပေါ ရူပမဗြွိ ဘဂဝါ ရူပါရူပဘဝအတီတော သုရူပေါ ရူပံ အဗြွိ ကထေသိ။

၆၂၅-၆။ မဟာဘူတေနာတိ မဟန္တော ဘူတော ဥပ္ပတ္တိ ဧတဿာတိ မဟာဘူတော၊ တေန။ ဝဉ္စကတ္တာ မဟာဘူတသမာတိ ဝါ။

၆၃၀။ နိရုပါဒါနမာနသောတိ ဥပါဒါနဝိရဟိတစိတ္တော။

၆၃၃။ တဿ ¶ သမ္ပတ္တီတိ တဿ ကိစ္စဿ သမ္ပတ္တိ။

၆၃၄။ ဥပဗြူဟနရသာတိ ဝဍ္ဎနကိစ္စာ။

၆၃၇။ အာသယာနုသယေ ဉာဏန္တိ ဧတ္ထ အာသယော နာမ

သဿတုစ္ဆေဒဒိဋ္ဌီ စ၊ ခန္တီ သစ္စာနုလောမိကံ၊

ယထာဘူတဉ္စ ယံ ဉာဏံ၊ ဧတံ အာသယသဒ္ဒိတံ။

အတ္ထီတိ ခေါ၊ ကစ္စာန၊ အယမေကော အန္တော၊ အန္တော ခေါ၊ ကစ္စာန၊ အတ္ထိ ဣတိ အယံ ဧကော အန္တော ကောဋ္ဌာသော၊ အယံ သဿတဒိဋ္ဌိ။ နတ္ထီတိ ခေါ၊ ကစ္စာန၊ အယံ ဒုတိယော အန္တော၊ အယံ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ။ ခန္တီ သစ္စာနုလောမိကန္တိ စတုန္နံ သစ္စာနံ အနုလောမိကဉာဏံ၊ သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏန္တိ အတ္ထော။ ယထာဘူတဉ္စ ယံ ဉာဏန္တိ သပ္ပစ္စယနာမရူပဒဿနံ ဉာဏံ။ ဧတံ အာသယသဒ္ဒိတန္တိ ¶ ဧတံ အာသယံ ဣတိ ကထိတံ။ ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရေန အာသယေ ဉာဏံ နာမ။ အနုသယော နာမ ဒိဋ္ဌာနုသယာဒယော အနုသယာ သတ္တ။ ဣန္ဒြိယာနံ ပရောပရေတိ ပရေ အဓိကဘာဝေန ဩပရေ စ တိက္ခာနုဘာဝေန အယံ သတ္တော တိက္ခသဒ္ဓိန္ဒြိယော မုဒုသဒ္ဓိန္ဒြိယော ဟီနသဒ္ဓိန္ဒြိယောတိ အတ္ထော။ သမာဓိန္ဒြိယာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣတိ သတ္တာနံ ဣန္ဒြိယာနံ ပရဩပရေ ဉာဏံ။

၆၃၈။ သဗ္ဗညုတာ ဉာဏန္တိ တိဟေတုကကာမာဝစရကြိယာစတုက္ကံ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၆၄၁။ အက္ခိကူဋေဟိ မတ္ထလုင်္ဂေန ပရိစ္ဆိန္နော အန္တတော။

၆၄၅။ ဘာဝသမ္ဘဝသဏ္ဌာနာတိ ဣတ္ထိပုမသမ္ဘဝဘူတဝဏ္ဏာယတနံ။

၆၄၇။ ဧတေ ဒသ စတုသမုဋ္ဌာနာ သမ္ဘာရာ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ စတ္တာလီသ ဘဝန္တိ။

၆၅၂။ နိဝိဋ္ဌေတိ ပတိဋ္ဌိတေ။

၆၅၈။ ဥဗ္ဗိအဓိကာနံ ¶ ပထဝီအဓိကာနံ။

၆၆၀-၂။ ဝိသေသေ သတီတိ နိဿယဘူတာနံ စတုန္နံ ဝိသေသေ သတိ၊ သဗ္ဗသော သဗ္ဗေသံ ဝိသေသပရိကပ္ပနံ ပဟာယ ဧဝ ကမ္မဝိသေသေန ပသာဒါနံ ဝိသေသတာ ဉေယျာ။

၆၆၃။ သဒ္ဒီယတီတိ ဥစ္စာရီယတေ။ ရသန္တီတိ အဿာဒေန္တိ။

၆၆၈။ ပရတောတိ ပဌမကပ္ပတော အပရဘာဂေ ပဋိသန္ဓိယံ ဘာဝဒွယံ သမုဋ္ဌာတီတိ ဝိညေယျံ။ ‘‘ပဝတ္တေပိ သမုဋ္ဌာယာ’’တိအာဒိကံ သောဏကုမာရာဒယော သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

၆၇၂။ န တံ ဗျဉ္ဇနကာရဏန္တိ တံ ဣန္ဒြိယဒွယံ ဗျဉ္ဇနဿ ကာရဏံ န သိယာ။ တဿာတိ ဗျဉ္ဇနဿ။

၆၇၄။ ဥဗ္ဗာဟနန္တိ ¶ နီဟရဏံ။

၆၇၆-၇။ အန္နပါနာဒိကံ ဝတ္ထု ယံ ကမ္မဇံ အဂ္ဂိံ ဟရတိ၊ ကေဝလံ ဧကံ ဟုတွာ တံ အန္နပါနာဒိကံ ဝတ္ထု ဇီဝိတံ ပန ပါလေတုံ န စ သက္ကောတိ။ ဧကတော ဇီဝိတံ ပါလေတုဉ္စ သက္ကောန္တိ။

ကာယေန ရူပကာယေန အတ္တနော ဘာဝံ ဝိညာပေန္တာနံ ဘာဝေါ ကာယဂ္ဂဟဏာနုသာရေန ကာယဂ္ဂဟဏဿ အနုစိန္တနေန ဂဟိတာယ ဝါယောဓာတုဝိကာရသင်္ခါတာယ ဧတာယ ဓမ္မဇာတိယာ ပဏ္ဍိတေဟိ ဝိညာယတေ။ ဣတိပိ တသ္မာ ကာယဝိညတ္တိ။

၆၈၁။ ဧကာဝဇ္ဇနဝီထိယံ ဟေဋ္ဌာ ဆဟိ စိတ္တေဟိ ဝါယောဓာတုသမုဋ္ဌိတံ ဥပတ္ထမ္ဘံ လဘိတွာ။

၆၈၄။ သဟ သဒ္ဒေန ဝါတိ သဒ္ဒေန သဟေဝ။

၆၉၀-၁။ ဧတာသံ ပန လဟုတာဒီနံ တိဿန္နံ ပဝတ္တိယံ နိဒဿနံ ကမတော အာရောဂျံ လဟုတာ ¶ ၊ မဒ္ဒိတံ ဓမ္မံ မုဒုတာ၊ ဓန္တဟေမံ ကမ္မညတာ ဟောတိ။ လဟုတာဒိတ္တယံ ပန ကမ္မံ ကာတုံ န သက္ကောတိ၊ အာဟာရာဒိတ္တယံယေဝ လဟုတာဒိတ္တယံ ကရောတိ ယသ္မာ၊ တတော တံ တိဇံ နာမ။

၆၉၃။ ဝုတ္တမာကာရနာနတ္တာတိ ဧတ္ထ အာကာရနာနတ္တာ နာမ အာစယာကာရအနုဗန္ဓတာကာရဝသေန ဝုတ္တံ။ ဝေနေယျာနံ ဝသေန ဝါတိ ဧကေ ဝေနေယျာ အာစယဝသေန ဇာတိရူပံ ဇာနန္တိ၊ ဧကေ အနုဗန္ဓတာဝသေန ဇာနန္တိ။ ဣတိ ဝေနေယျာနံ ဇာနနဝသေန ဇာတိရူပံ ဒွိဓာ ဝုတ္တံ။

၆၉၄။ သဘာဝါနပဂမေ အတ္တနော သဘာဝဿ အနပဂမေ သတိ။

တေ ¶ မိဒ္ဓရူပဝါဒါစရိယာ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗာ။ ကထံ? အဒ္ဓါ မုနိသိ သမ္ဗုဒ္ဓါ၊ နတ္ထိ နီဝရဏာ တဝါတိ ယော တွံ အဒ္ဓါ ဧကန္တေန မုနိ အသိ သမ္ဗုဒ္ဓါ အသိ နီဝရဏာ ဓမ္မာ တဝ တုယှံ နတ္ထိ၊ ဣတိ ဝစနေ သစေ မိဒ္ဓံ နီဝရဏံ ရူပေ ပဝိဋ္ဌံ သိယာ။ ဘဂဝတာ ရူပကာယဿ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ ‘‘နတ္ထိ နီဝရဏာ တဝါ’’တိ ဝစနံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ ထိနမိဒ္ဓနီဝရဏံ အဝိဇ္ဇာနီဝရဏေန သဟ နီဝရဏဉ္စေဝ ဟောတိ၊ နီဝရဏသမ္ပယုတ္တဉ္စ ဟောတိ။ ဣတိ သမ္ပယုတ္တဝစနတော သမ္ပယုတ္တဿ ရူပဿ အဘာဝတော တမ္ပိ န ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ န ပုရေဇာတပစ္စယာတိ အညမညပစ္စယာတိ အတ္ထော။ သစေ ထိနမိဒ္ဓံ ရူပံ သိယာ၊ ကထံ အရူပေပိ အညမညံ သိယာ၊ န သိယာတိ အတ္ထော။ အရူပေပိ ကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏံ ပဋိစ္စ ထိနမိဒ္ဓနီဝရဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣတိ ဝစနေန စ န မိဒ္ဓရူပံ သိယာ၊ အရူပေ ကထံ သိယာတိ အတ္ထော။ အရူပမေဝ မိဒ္ဓံ ဣတိ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗာ။ အရူပေပိ ဧတဿ မိဒ္ဓဿ ဥပ္ပတ္တိယာ သာဓကဝစနတော နိဋ္ဌံ ဧတ္ထ စ အဝဂန္တဗ္ဗံ ‘‘အရူပ’’န္တိ ဝိညုနာ။

၇၀၅-၆။ ကမ္မေန ဝီသတိ ရူပါတိ အဋ္ဌိန္ဒြိယဝတ္ထုအဋ္ဌာဝိနိဗ္ဘောဂသန္တတူပစယာကာသာ ကမ္မဇာ။ စေတသာ ဝိညတ္တိဒွယသဒ္ဒလဟုတာဒိတ္တယအဝိနိဗ္ဘောဂသန္တတူပစယာကာသာ စိတ္တဇာ။ ဥတုနာ သဒ္ဒလဟုတာဒိတ္တယအဝိနိဗ္ဘောဂသန္တတူပစယာကာသာ ဥတုဇာ။ အာဟာရတော လဟုတာဒိတ္တယအဝိနိဗ္ဘောဂသန္တတူပစယာကာသာ အာဟာရဇာ။

၇၀၇-၁၇။ ဇာယေယျုံ ယဒိ တာနိပီတိ တာနိ ဇရတာအနိစ္စတာရူပါ ယဒိ ဇာယေယျုံ၊ ဧဝံ သန္တေ တု တေသံ ဇရတာအနိစ္စတာ ဘေဒါ သိယုံ။ ဟိ သစ္စံ ဝစနံ ပါကော န ပစ္စတိ၊ ဘေဒေါ ဝါ န ¶ စ ဘိဇ္ဇတိ ယသ္မာ၊ တသ္မာ တေသံ ပါကဘေဒါ သိယုန္တိ၊ တံ ဝစနံ နတ္ထိ။ ဧတံ ဇရတာအနိစ္စတာဒွယံ ဇာတဿ နိပ္ဖန္နရူပဿ ပါကဘေဒတ္တာ န ဇာယတိ။ သိယာ ကဿစိ ဗုဒ္ဓေတ္ထာတိ ဧတ္ထ ဇရတာအနိစ္စတာဝိနိစ္ဆယာဓိကာရေ ကဿစိ ဇနဿ ဗုဒ္ဓိ ဉာဏံ ယဒိ သိယာ၊ ‘‘ရူပဿူပစယော’’တိ ဝစနေန ‘‘ဇာတိ ¶ ဇာယတီ’’တိ ဝစနံ ဒီပိတံ ယထာ၊ ဧဝံ တထာ ပါကောပိ ပစ္စတု၊ ဘေဒေါပိ ပရိဘိဇ္ဇတု၊ ဧဝံ ဗုဒ္ဓိ သိယာ။ ဇာတိ န စေဝ ဇာယတေ။ ဣတိ ဣမိနာ ပကာရေန ဝိဘာဝိနာ ဉေယျာ။ ဇာတိ ဇာယမာနဿ နိပ္ဖန္နရူပဿ နိဗ္ဗတ္တိ နာမ ပကာသိတာ။ တတ္ထ ယဿ သိယာ တတ္ထ ဝစနေ ယဿ ဇနဿ ဗုဒ္ဓိ သိယာ။ ယေသံ နိပ္ဖန္နရူပဓမ္မာနံ ဇာတိ အတ္ထိ၊ သာ ဇာတိ အဘိနိဗ္ဗတ္တိသမ္မုတိံ တပ္ပစ္စယတ္တဝေါဟာရံ တေသံ နိပ္ဖန္နရူပဓမ္မာနံ ပစ္စယဋ္ဌေန လဒ္ဓဝေါဟာရံ ကမ္မဇာဒိကံ ဝေါဟာရံ လဘတေဝ ယထာ၊ တထာ တေသံ နိပ္ဖန္နရူပဓမ္မာနံ တေ ပါကဘေဒါ အဘိနိဗ္ဗတ္တိသမ္မုတိံ နာမ တပ္ပစ္စယတ္တဝေါဟာရံ လဘန္တိ၊ ဣတိ ဗုဒ္ဓိ သိယာ။ တဿ ဇနဿ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗံ – ဣဒံ သန္တတူပစယဒွယံ ကမ္မာဒိသမ္ဘဝံ ဟောတိ ယထာ၊ ဧဝံ ပါကဘေဒါ တံ ကမ္မာဒိသမ္ဘဝဝေါဟာရံ ကဒါစိပိ န လဘန္တိ။ ဟိ သစ္စံ ဝစနံ ကသ္မာ ကာရဏာ ဇနကာနံ ကမ္မာဒိပစ္စယာနံ အာနုဘာဝသင်္ခါတေ ခဏုပ္ပာဒေ တေသံ ပါကဘေဒါနံ အဘာဝတော န လဘန္တိ။ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ခဏုပ္ပာဒေ ဇာတိပရမ္ပရာဘာဝတော သာ ဇာတိ လဗ္ဘတေ၊ တသ္မာ ကာရဏာ ဇာတိ ဧဝ အဘိနိဗ္ဗတ္တိသမ္မုတိံ ပစ္စယတ္တဝေါဟာရံ လဘတိ၊ ဣတရံ ဇရတာအနိစ္စတာဒွယံ ပန န လဘတိ။ တံ ဇရတာအနိစ္စတာဒွယံ ဇိယျတိ ဣတိ ဘိဇ္ဇတိ ဣတိ ဝါ န ဝတ္တဗ္ဗံ ဟောတိ။ ကသ္မာ? ကမ္မာဒိပစ္စယာနံ အာနုဘာဝက္ခဏေ တဿ ဇရတာအနိစ္စတာဒွယဿ ပစ္စယာနံ အဘာဝတော။

၇၁၈-၂၃။ အနိစ္စံ သင်္ခတဉ္စေတံ ဇရာမရဏံ အနိစ္စသင်္ခါတံ ဣတိပိ ဝစနဿ ဘဂဝတာ ဝုတ္တတ္တာ ဇရတာအနိစ္စတာဒွယံ ဇာယတိ၊ ဧဝံ ဣတိ တွံ စေ မညသိ၊ ဧဝံ ‘‘ဇာယတိ ဧဝါ’’တိ ဝစနံ ဘဂဝတာ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဟိ ကသ္မာ ကာရဏာ? ‘‘အနိစ္စံ သင်္ခတဉ္စေတံ၊ ဇရာမရဏမိစ္စပီ’’တိဝုတ္တဘာဝါဒိနာ အာကာရဒေသနာပရိယာယေန လေသေန ဘဂဝတာ အနိစ္စာနံ နိပ္ဖန္နရူပဓမ္မာနံ ဇရာမရဏသင်္ခါတံ သဘာဝတော ဇရာမရဏံ အနိစ္စံ သင်္ခတဉ္စာပိ ¶ စိတ္တဇာနံ ဝိကာရတ္တာ ဝိညတ္တိယော ‘‘စိတ္တဇာ’’တိ ဝုတ္တာ ဝိယ၊ တထာ ဧဝံ ဘဂဝတာ ဝုတ္တံ။ ယဒိ ဧဝံ အတ္ထေ သတိ ဧတံ ရုပ္ပနလက္ခဏတ္တယံ အဇာတတ္တာ စ သဗ္ဗထာ သဗ္ဗာကာရေန ခံပုပ္ဖံဝ နတ္ထိ၊ အသင်္ခတံ နိဗ္ဗာနံ ဝိယ နိစ္စံဝါတိ စ စောဒကော ဝဒေယျ၊ နတ္ထိ နိစ္စန္တိ ဣဒံ ဥဘယဝစနံ နော ဘဂဝတာ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? နိဿယဓမ္မာနံ အာယတ္တဘာဝေန ပဝတ္တိတော ပထဝိယာဒီနံ နိဿယာနံ ဘာဝေ သတိ တဿ လက္ခဏတ္တယဿ ဘာဝတော၊ တသ္မာ ခံပုပ္ဖံဝ တံ လက္ခဏတ္တယံ န နတ္ထိ၊ အတ္ထီတိ အတ္ထော။ ပထဝီအာဒီနံ ¶ အဘာဝေ တံ လက္ခဏတ္တယံ န စ လဗ္ဘတိ ယသ္မာ၊ တသ္မာ နိဗ္ဗာနံ ဝိယ၊ တထာ နိစ္စံ န။

၇၂၄-၅။ ပရိစ္ဆေဒါဒယော အနိပ္ဖန္နာ။ တေသမေဝ စ ရူပါနံ တေသမေဝ နိပ္ဖန္နရူပဓမ္မာနံ ဝိကာရတ္တာ နိပ္ဖန္နာ စေဝ သင်္ခတာ သေသဝသေန ဝုတ္တာနံ ပဘေဒကတောတိ ဒဿနတော။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

၇၆၇။

ဂန္တုံ ပနိစ္ဆေ ပိဋကေဘိဓမ္မေ၊

ယော ဓမ္မသေနာပတိနာ သမတ္တံ၊

ဟိတတ္ထိနာ တေန စ ဘိက္ခုနာယံ၊

သက္ကစ္စ သမ္မာ ပန သိက္ခိတဗ္ဗော။

ယော ဘိက္ခု အဘိဓမ္မေ ပိဋကေ ဓမ္မသေနာပတိနာ သမတ္တံ သဘာဝံ ဂန္တုံ ပါပုဏိတုံ ဣစ္ဆေယျ၊ တေန စ ဘိက္ခုနာ ဟိတတ္ထိနာ သက္ကစ္စံ အာဒရေန သမ္မာ တီရဏစိန္တနသဇ္ဈာယနေဟိ အယံ အဘိဓမ္မာဝတာရော သိက္ခိတဗ္ဗော။

ဣတိ အဘိဓမ္မာဝတာရဋီကာယ

ရူပဝိဘာဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒသမော ပရိစ္ဆေဒေါ။

၁၁။ ဧကာဒသမော ပရိစ္ဆေဒေါ

နိဗ္ဗာနနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၇၆၉။ ဘဝါဘဝံ ¶ ဝိနနတောတိ ခုဒ္ဒကံ၊ မဟန္တံ ဘဝံ သိဗ္ဗနတော။ သဗ္ဗူပဓိပဋိနိဿဂ္ဂေါတိ သဗ္ဗေဟိ သင်္ခါရူပဓိကိလေသူပဓိခန္ဓူပဓီဟိ ပဋိနိဿဇ္ဇနံ။ အစ္စုတိရသံ အစုတိသမ္ပတ္တိကံ။ နိဗ္ဗာနံ ပုဋ္ဌေနာတိ သုဂတေန နိဗ္ဗာနံ ပုဋ္ဌေန သာရိပုတ္တတ္ထေရေန။ ဥဘိန္နံ သုတ္တာနန္တိ ဓမ္မသေနာပတိဝုတ္တာနံ ¶ ဒွိန္နံ သုတ္တာနန္တိ အတ္ထော။ ခယဿ ဥပနိဿယတ္တာတိ ခယဿ ဗလဝကာရဏတ္တာ။ ပုထူနံ ဓမ္မာနံ အပ္ပမတ္တက္ခဏေ ရာဂါဒိက္ခယမတ္တံ နိဗ္ဗာနံ ဘဝေယျ။ သဗ္ဗေ ဗာလပုထုဇ္ဇနာ သမဓိဂတနိဗ္ဗာနာ သစ္ဆိကတနိရောဓာ ဘဝေယျုံ။ ကိဉ္စ ဘိယျော ကိံ ဥတ္တရိ ကာရဏဉ္စ အတ္ထီတိ အတ္ထော။ ရာဂါဒီနံ သင်္ခတတ္တာ တေသံ သင်္ခတာနံ နိဗ္ဗာနံ သင်္ခတလက္ခဏံ ဘဝေယျ။ ကိံ ပနေတ္ထာတိ ဧတေသု ခဏေသု ကိံ ပန ခဏေ တွံ ဝဒေသိ။ ခီဏေသွေဝါတိ ဘဝါဒီသု ခီဏေသု ဧဝ။ နိရုတ္တရောတိ နိပ္ဖန္နဟာရော။

၇၇၁။ အဿဒ္ဓါတိ ဗာဟိရသဒ္ဓါယ ဝိရဟိတော။ ဝန္တာသောတိ ဝန္တာ ဝမိတာ အာသာ တဏှာ ယေနာတိ ဝန္တာသော။

နိဿရဏိယာတိ နိဿရဏေ နိယုတ္တာ။ ယဒိဒံ နေက္ခမ္မံ ယံ ဣဒံ ကာမာနံ ဧတံ နိဿရဏံ နိရောဓော၊ တဿ ကိဉ္စိဘူတဿ သင်္ခတဿ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နဓမ္မဇာတဿ နိရောဓော နိဿရဏန္တိ၊ ဧဝံ ဣမိနာ ပကာရေန ဝုတ္တဿ တဿ နိဿရဏနာမကဿ အဘာဝပ္ပတ္တိဒေါသတော နိဿရဏနာမကာနံ ပဌမဇ္ဈာနအာကာသာနဉ္စာယတနာနမ္ပိ အဘာဝေါ ဘဝေယျ။ အတ္ထိ နိဿရဏန္တိ အတ္ထိ နိဗ္ဗာနံ။ ဥပ္ပာဒါဒီနန္တိ ဥပ္ပာဒဋ္ဌိတိဘင်္ဂါနံ။ ပပဉ္စာဘာဝတောတိ တဏှာမာနဒိဋ္ဌီနံ အဘာဝတော။

၇၇၂။ အပလောကိတန္တိ အဒဿနဓမ္မံ။

၇၇၄။ အဗျာပဇ္ဈန္တိ နိဒုက္ခံ။ အက္ခရန္တိ အခရံ။

၇၇၇။ သဒ္ဓါဗုဒ္ဓိကရံ ¶ တထာဂတမတေ ဇိနဝစနေ သမ္မောဟဝိဒ္ဓံသနံ ပညာသမ္ဘဝံ ပညာကာရဏံ သမ္ပသာဒနကရံ။ အတ္ထဗျဉ္ဇနသာလိနန္တိ အတ္ထဗျဉ္ဇနသာရဝန္တံ သုမဓုရံ သာရညု ဇိနသာသနသာရညူ ဝိမှာပနံ အစ္ဆေရကရံ ဣမံ ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရံ အဘိဓမ္မာဝတာရံ ယော ဇာနာတိ၊ သော ဇနော ဂမ္ဘီရေ နိပုဏေ နိပုဏဉာဏဂေါစရေ အဘိဓမ္မပိဋကေ ပဒံ နိဋ္ဌံ ဥတ္တမသန္နိဋ္ဌာနံ ယာတိ ပါပုဏာတိ။

ဣတိ အဘိဓမ္မာဝတာရဋီကာယ

နိဗ္ဗာနနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဧကာဒသမော ပရိစ္ဆေဒေါ။

၁၂။ ဒွါဒသမော ပရိစ္ဆေဒေါ

ပညတ္တိနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

သင်္ခါယတီတိ ¶ သင်္ခါ၊ ကထီယတီတိ အတ္ထော။ ကိန္တိ ကိံ ဣတိ ကထီယတိ။ ‘‘အဟ’’န္တိ ‘‘မမ’’န္တိ ကထီယတိ။

တဇ္ဇာပညတ္တီတိ တဿ စက္ခုသောတာဒိကဿ အနုရူပဝသေန ဇာတာ ပညတ္တီတိ အတ္ထော။

ဧကဿဝါတိ ဧကဿ နာမဓမ္မဿ ‘‘အစ္ဆော’’တိ နာမံ ဂဟေတွာ ဗဟူနံ နာမဓမ္မာနံ ‘‘အစ္ဆော’’တိ နာမံ ဂဟေတွာ။ သမူဟမေဝါတိ နာမဓမ္မာနံ သမူဟံ ဧဝ။

ဂဟိတော ပုဗ္ဗေ သင်္ကေတော ဧတေနာတိ ဂဟိတပုဗ္ဗသင်္ကေတံ။ ကိံ တံ? မနောဒွါရာဝဇ္ဇနဇဝနဝိညာဏံ။ တေန ဂဟိတာယ ပညတ္တိယာ ဝိညာယတိ ‘‘သတ္တာ’’တိ ‘‘ကမ္မဇာ’’တိ ကထီယတိ။

ဣတ္ထီ ¶ စ ပုရိသော စ ဣတ္ထိပုရိသာ၊ တေ အာဒယော ယေသံ တေ ဣတ္ထိပုရိသာဒယော၊ တေသံ။

၇၇၈။ တတိယာ ကောဋီတိ တတိယော ကောဋ္ဌာသော။

ဣတိ အဘိဓမ္မာဝတာရဋီကာယ

ပညတ္တိနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒွါဒသမော ပရိစ္ဆေဒေါ။

၁၃။ တေရသမော ပရိစ္ဆေဒေါ

ကာရကပဋိဝေဓဝဏ္ဏနာ

ဝေဒကဿာတိ ¶ သုခဒုက္ခဝေဒကဿ။ တဒါယတ္တဝုတ္တီနန္တိ တေသံ အာယတ္တာ ပဋိဗဒ္ဓါ ယေသံ ဝိပါကာနံ တေ တဒါယတ္တဝုတ္တိနော၊ တေသံ။ အတြ ဣမသ္မိံ ဌာနေ အာစရိယေန ပရိဟာရော ဝုစ္စတေ။ ကုတောယံ တဝ တတ္ထာနုရောဓောတိ တတ္ထ တသ္မိံ အညဿ အတ္တကာရကဿ အဘာဝေပိ သတ္တုသင်္ခါတဿ အတ္တနော ဘာဝေပိ အယံ တဝ အနုရောဓော အနုနယော ကုတော ကေန ကာရဏေန ဣဓ ဣမသ္မိံ အသတိ ကတ္တရိ ကုသလာဒီနံ အတ္ထိဘာဝေ ကမ္မဝိရောဓော ကုတော ကေန ကာရဏေန။ အထာပီတိ အပရော နယောပိ။ ကိဉ္စေတ္ထာတိ ဧတ္ထ ဧတိဿံ စောဒနာယံ ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗံ အတ္ထိ၊ အဝသိဋ္ဌံ တာဝ ဗြူဟိ၊ အပရိသမတ္တာ တေ စောဒနာ။ တဿာတိ အတ္တနော။ ကာရကဝေဒကတ္တာဘာဝေါတိ ကာရကဝေဒကတ္တဿ အဘာဝေါ သိယာ။

အထ န ဘဝတီတိ အတ္တနော အနာသေ စေတနာပိ အနာသော ယဒိ န ဘဝတိ။ ပဋိညာ ဟီနာတိ ‘‘စေတနာယ အနညော အတ္တာ’’တိ ပဋိညာ ဟီနာ။ ဝုတ္တပ္ပကာရတောတိ ‘‘အတ္တနော အနာသေ စေတနာယ နာသော န ဘဝတိ’’ဣတိ ဝုတ္တပ္ပကာရတော ¶ ။ ဝိပရီတန္တိ ‘‘အတ္တနော အနာသေ စေတနာယ အနာသော’’ဣတိ ဝိပရီတဂ္ဂဟဏံ သိယာ။ အတ္တာ နဿတု၊ စေတနာ တိဋ္ဌတု၊ အထ ပန ဧဝံ န ဘဝတီတိ အတ္တာ နဿတု၊ စေတနာ တိဋ္ဌတု၊ ဧဝံ ဂဟဏံ ပန န ဘဝတိ။ အနညတ္တပက္ခံ ပရိစ္စဇ ပရိစ္စဇာဟိ ‘‘စေတနာယ အနညော အတ္တာ’’တိ။ ပဋိညာ ဟီနာ ယဿ သော ပဋိညာဟီနော။

ဥဘိန္နံ စေတနတ္တာနံ ဧကဒေသတာ ဧကဒေသဘာဝေါ နတ္ထိ။ ဧဝဉ္စ သတီတိ ဧဝံ ဥဘိန္နံ ဧကဒေသဿ အဘာဝေ သတိ ကော ဒေါသော ဣတိ တွံ စေ ဝဒေယျာသိ။ ယံ ပန တယာ ဝုတ္တံ ယထာ ရူပရသဂန္ဓာဒီနံ ဧကဒေသေ ဝတ္တမာနာနမ္ပိ လက္ခဏတော အညတ္တန္တိ ယံ ဝစနံ ပန တယာ ဝုတ္တံ၊ တံ ဝစနံ အယုတ္တံ၊ နာနုရူပန္တိ အတ္ထော။ တဝ ပဋိညာ ဟီနာတိ ‘‘ဧကဒေသေ ဝတ္တမာနာနံ စေတနတ္တာနံ လက္ခဏတော အညတ္တ’’န္တိ ပဋိညာ ဟီနာ။

ဧဝဉ္စ သတီတိ ဧတံ စေတနာယ အညဘာဝေ သတိ ကော ဒေါသော ဣတိ စေ ဘဝံ ဝဒေယျ။ ‘‘အစေတနော ¶ အတ္တာ’’တိ ဝစနံ၊ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တဒေါသတောတိ ‘‘ပါကာရတရုပါသာဏတိဏသဒိသော သိယာ’’တိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တဒေါသတော။

၇၈၀။ အတ္ထိ သတ္တောပပါတိကောတိ ဩပပါတိကာ သတ္တာ အတ္ထိ။

၇၈၁။ ဘာရာဒါနန္တိ ဘာရဂ္ဂဟဏံ။ ဘာရနိက္ခေပနန္တိ ဘာရောရောပနံ။

၇၈၃။ ဧကဿ ပုဂ္ဂလဿ အဋ္ဌိသဉ္စယော အဋ္ဌိသမူဟော ဧကေန ကပ္ပေန ပဗ္ဗတသမော ရာသိ သိယာ။

၇၈၅။ ဘော မာရ၊ တွံ သတ္တော ဣတိ ပစ္စေသိ၊ ကံ သဒ္ဒဟသိ၊ ‘‘သတ္တော’’တိ ဂဟဏံ တေ တဝ ဒိဋ္ဌိဂတံ၊ သုဒ္ဓသင်္ခါရပုဉ္ဇော အယံ၊ ဣဓ လောကေ သတ္တော န ဥပလဗ္ဘတိ။

၇၈၇။ ယော ¶ ဘိက္ခု ဣမံ ဂန္ထံ အစ္စန္တံ သတတမ္ပိ စိန္တေတိ၊ တဿ ဘိက္ခုနော ပရမာ ပညာ ဝေပုလံ ဝိပုလဘာဝံ ဂစ္ဆတိ။

၇၈၈။ ယော ဘိက္ခု ဣမံ အဘိဓမ္မာဝတာရံ အတိမတိကရံ ဥတ္တမံ အဘိညာဏကရံ ဝိမတိဝိနာသကရံ ကင်္ခစ္ဆေဒကရံ ပိယက္ကရံ ပေမကရံ သဒါ ပဌတိ၊ သုဏာတိ၊ တဿ ဘိက္ခုနော မတိ ဣဓ သာသနေ ဌိတေ ဝိကသတိ ပဋိဖုလ္လတိ။

ဣတိ အဘိဓမ္မာဝတာရဋီကာယ

ကာရကပဋိဝေဓဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

တေရသမော ပရိစ္ဆေဒေါ။

၁၄။ စုဒ္ဒသမော ပရိစ္ဆေဒေါ

ရူပါဝစရသမာဓိဘာဝနာနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၇၈၉-၉၃။ ဟိတာနယန္တိ ¶ ဟိတာဝဟံ။ မာနသဉ္စ သုဂတန္တိ သုဋ္ဌု ပဝတ္တမာနသဉ္စ။ မဓုရာ အတ္ထဝဏ္ဏနာ ဧတဿာတိ မဓုရတ္ထဝဏ္ဏနံ။ ဥတ္တရံ တု မနုဿာနံ၊ ဓမ္မတော ဉာဏဒဿနန္တိ မနုဿာနံ လောကိယဓမ္မတော ဥတ္တရိဘူတဉာဏဒဿနလောကုတ္တရံ။ သင်္ကဿရသမာစာရေတိ သင်္ကာယ ကင်္ခါယ သရိတဗ္ဗသမာစာရေ။ အစ္ဆိဒ္ဒံ အက္ခဏ္ဍံ အကမ္မာသံ။ အတ္ထကာမေနာတိ အတ္တနော ဟိတကာမေန။

၇၉၇။ ဒုဝိဓလက္ခဏံ စာရိတ္တဝါရိတ္တလက္ခဏံ။

၈၀၅။ တေသံ စရိတာနံ ဝေါမိဿကနယာ။

၈၀၇။ သဝဏ္ဏကသိဏာတိ နီလပီတဩဒါတလောဟိတဝဏ္ဏကသိဏာ။

၈၀၈။ တံ ¶ ဧကကံ အာနာပါနံ အဿာသပဿာသော။

၈၀၉-၁၀။ မရဏူပသမာယုတ္တာ သတီတိ မရဏာနုဿတိ ဥပသမာနုဿတိ။ အာဟာရနိဿိတသညာတိ အာဟာရေ ပဋိကူလသညာ။ ဓာတုဝဝတ္ထာနန္တိ စတုဓာတုဝဝတ္ထာနံ။

၈၁၁-၂။ အနုကူလာ ဣမေ သဗ္ဗ-စရိတာနန္တိ ဝဏ္ဏိတာတိ ယံ ကမ္မဋ္ဌာနံ သဒ္ဓါစရိတဿ အနုကူလံ၊ တမေဝ ပညာစရိတဿ အနုကူလန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဣဒံ သဗ္ဗံ ပန ဝစနံ ဧကန္တဝိပစ္စနီကဘာဝတော ဧကန္တပဋိပက္ခဘာဝတော အတိသပ္ပာယတော ဝုတ္တံ၊ ဣတိ ဝိဘာဝိနာ ဉေယျံ။

၈၃၅။ ဝိပဿနာဘဝသမ္ပတ္တိ-သုခါနံ ပစ္စယာ သိယုံ ဝိပဿနာသမ္ပတ္တိသုခါနံ ဘဝသမ္ပတ္တိသုခါနံ ပစ္စယာ သိယုံ။

၈၃၈။ သမ္မဋ္ဌာနံ ¶ မနောဘုနောတိ မနောဘုဟဒယော တဿ ဟဒယဿ သမ္မဋ္ဌာနံ။

၈၄၄။ ပတ္တုကာမေန ဓီမတာ ကသိဏံ ကတ္တဗ္ဗံ။

၈၄၅။ သံဟာရိမန္တိ ဣတော စိတော စ ဟရိတဗ္ဗကသိဏံ။ တတြဋ္ဌကန္တိ တသ္မိံ ဌာနေ ဌိတံ ဣတော စိတော စ အနာဟရိတဗ္ဗံ ကသိဏံ။

၈၄၉။ ဝိဝဋ္ဋံ ပန မိစ္ဆတာတိ နိဗ္ဗာနံ ဣစ္ဆန္တေန ဝိဒတ္ထိစတုရင်္ဂုလံ ဝဋ္ဋံ ကာတုံ တံ ကသိဏံ ဝဋ္ဋတိ။

၈၅၁-၂။ ဟတ္ထပါသပ္ပမာဏသ္မိံ၊ တမှာ ကသိဏမဏ္ဍလာတိ တတော ကသိဏမဏ္ဍလတော ဟတ္ထပါသပ္ပမာဏသ္မိံ ပဒေသေ ဝိဒတ္ထိစတုရင်္ဂုလေ ဥစ္စေ။ ပရိမုခံ သတိန္တိ ကမ္မဋ္ဌာနာဘိမုခံ သတိံ။

၈၅၃-၄။ နေက္ခမ္မန္တိ ဈာနံ။ ခေမတော ဒဋ္ဌုံ ဒိသွာ အဟံ ဣမာယ ပဋိပတ္တိယာ အဒ္ဓါ ဧကန္တေန ပဝိဝေကသုခဿ နိဗ္ဗာနသုခဿ ဘာဂီ အဿံ ဘဝေယျံ။

၈၅၆။ သော ¶ ကသိဏဿ ဝဏ္ဏော တေန ယောဂိနာ န ပေက္ခိတဗ္ဗော၊ ကသိဏဿ လက္ခဏံ န ပေက္ခိတဗ္ဗံ ဥဿဒဿ ဝသေန ဝဏ္ဏံ အမုဉ္စိတွာ။

၈၆၀။ ဧဝံ ဣမိနာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ဧကဂ္ဂစေတသော ဧကဂ္ဂစိတ္တဿ ယောဂိနော နိမီလေတွာ အာဝဇ္ဇန္တဿ ယထာ ယေန ပကာရေန ကမ္မဋ္ဌာနံ ဟောတိ ဥမ္မီလိတေ ကာလေပိ၊ တထာ တေန ပကာရေန တံ ကမ္မဋ္ဌာနံ အာပါထံ ယာတိ စေ ယဒိ အာဂစ္ဆတိ၊ ဥဂ္ဂဟမေဝ ဥဂ္ဂဟနိမိတ္တံ။

၈၆၄။ ပါဒါနံ ဓောဝနေ ပပဉ္စပရိဟာရတ္ထံ။ ဧကတလိကာတိ ဧကတလမတ္တာ။

၈၆၅။ တံ သံဟာရိမံ ကသိဏမာဒါယ။

၈၆၆။ သမန္နာဟရိတဗ္ဗန္တိ ¶ ကမ္မဋ္ဌာနံ သုမနေန အာဟရိတဗ္ဗံ၊ မနသိကာတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ တက္ကာဟဋန္တိ ဝိတက္ကေန အာဟဋံ ဖုသိတံ ကရေ ကရေယျ။

၈၆၈။ တန္တိ တံ နိမိတ္တံ။

၈၇၁-၄။ ဣမဿာတိ ပဋိဘာဂနိမိတ္တဿ။ ပုရိမဿာတိ ဥဂ္ဂဟနိမိတ္တဿ။ ကော ပန အယံ ဝိသေသော? ထဝိကာ နီဟရိတံ အာဒါသမဏ္ဍလံ မဇ္ဇိတံ ဝိယ။ တောယဒေ ကာဠမေဃေ သေတဗလာကာ ဝိယ။ တဒါ တံ ဥဂ္ဂဟနိမိတ္တံ ပဒါလေတွာဝ နိဂ္ဂတံ ပဋိဘာဂနိမိတ္တံ။ တတော ဥဂ္ဂဟနိမိတ္တတော။ တန္တိ တံ ပဋိဘာဂနိမိတ္တံ။ သဏ္ဌာနဝန္တဉ္စ ဝဏ္ဏဝန္တဉ္စ န စ ဥပဋ္ဌာကာရမတ္တံ။ ပညဇန္တိ ပညာယ ဇာတံ။

၈၇၇-၈။ ဥပစာရက္ခဏေ တဿာတိ တဿ သမာဓိနော ဥပစာရက္ခဏေ။ နီဝရဏပ္ပဟာနေန သမာဓိနော ပဋိလာဘက္ခဏေ ပန အင်္ဂါနံ ဝိတက္ကာဒီနံ ပါတုဘာဝေန ဣတိ ဒွီဟိ အာကာရေဟိ။

၈၇၉။ ဒွိန္နံ ¶ သမာဓီနန္တိ ဥပစာရပ္ပနာသမာဓီနံ။

၈၈၂။ စက္ကဝတ္တိယဂဗ္ဘောဝ ရတနံ ဝိယ အဿ အနေန သုဒုလ္လဘံ။

၈၈၄။ အယန္တိ ပဋိသန္ဓိသန္ထာရော။

၈၉၁-၂။ သမတံ ဝီရိယဿေဝါတိ ဝီရိယသမဘာဝံ။ လယံ လီနဘာဝံ ဤသကမ္ပိ ယန္တံ ဂစ္ဆန္တံ မာနသံ အာဝဇ္ဇနစိတ္တံ။

၈၉၅-၉။ ဘဝင်္ဂံ ပန ပစ္ဆိဇ္ဇ ဥစ္ဆိန္ဒိတွာ တဒေဝ ပထဝီကသိဏံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ယောဂိနော မနောဒွါရမှိ ဇာယတိ။ တတောတိ အာဝဇ္ဇနတော တတြေဝါရမ္မဏေ တသ္မိံ ပထဝီကသိဏသင်္ခါတေ အာရမ္မဏေ တဿ ယောဂိနော ဇဝနာနိ စတ္တာရိ ဝါ ပဉ္စ ဝါ ဇာယန္တေ။ အဝသာနေ ဧကံ ဇဝနမာနသံ ရူပါဝစရိကံ ဟောတိ၊ တသ္မိံ ရူပါဝစရိကေ ဝိတက္ကာဒယော အင်္ဂါ။ အညေဟိ အညေသံ စိတ္တာနံ အညေဟိ ဝိတက္ကာဒီဟိ ဗလဝတရာ ဟောန္တိ။ တာနိ အပ္ပနာဘာဝံ အပ္ပတ္တာနိ အပ္ပနာစေတသော ¶ ပရိကမ္မောပစာရတော ပရိကမ္မဘာဝတော ပရိကမ္မာနီတိ ဝုစ္စန္တေ၊ ဥပစာရဘာဝတော ဥပစာရာနီတိ စ ဝုစ္စန္တေ။ တာနိ ဇဝနာနိ အပ္ပနာယာနုလောမတ္တာ အနုလောမာနိ ဧဝ စ ဝုစ္စန္တိ။ ဧတ္ထ အနုလောမကေသု ယံ သဗ္ဗန္တိမံ ဇဝနံ၊ တံ ဂေါတြဘူတိ ပဝုစ္စတိ။

၉၀၁။ ဂေါတြဘု ဒိဋ္ဌန္တိ ဂေါတြဘု နာမ ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ။

၉၀၄-၅။ ပုရိမေဟိ ဇဝနေဟိ ယံ အာသေဝနံ၊ တံ ဗလဝပစ္စယံ လဒ္ဓါ လဘိတွာ ဆဋ္ဌံ ဇဝနံ၊ သတ္တမံ ဝါ ဇဝနံ အပ္ပေတိ။ ဣတိ ဝစနံ ပဝုစ္စတိ၊ ဧတ္ထ ဝါဒေ ဂေါဒတ္တော နာမ အာဘိဓမ္မိကော အာစရိယော အာဟ။ ဆိန္နတဋေ မုခံ ယဿ ဆိန္နတဋမုခေါ။

၉၀၈။ ပစ္စဝေက္ခဏာ ¶ ဟေတု ယဿ အာဝဇ္ဇနဿာတိ ပစ္စဝေက္ခဏဟေတုကံ။

၉၁၁-၂။ ကာမစ္ဆန္ဒဿ နာနာဝိသယေ ပလုဒ္ဓဿ။ စေတသော ဧကသ္မိံ ဝိသယေ သမာဓာနေန သမာဓိ။

၉၁၅။ သယဉ္စ အတိသန္တတော သုခံ အဝူပသန္တသဘာဝဿ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စဒွယဿ ပဋိပက္ခတော ဝုတ္တံ။

၉၁၇။ ပဉ္စင်္ဂဝိပ္ပယုတ္တန္တိ ပဉ္စနီဝရဏဝိပ္ပယုတ္တံ။ ပဉ္စင်္ဂသံယုတန္တိ ဝိတက္ကာဒီဟိ ယုတ္တံ။

၉၂၀-၁။ ဝေပုလ္လန္တိ ကမ္မဋ္ဌာနဿ ဝိပုလဘာဝံ။ တဉ္စ ပဋိဘာဂနိမိတ္တံ ဥပစာရံ ဝိစာရေတွာ ဝဍ္ဎေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၉၂၈-၃၁။ ပမာဒယောဂိနောတိ ပမာဒဝသေန ယောဂိသမ္ပန္နဿ ကာမသဟဂတာ သညာမနက္ကာရာ မနသိကာရာ စေ စရန္တိ၊ တဿ ယောဂိနော တံ ဈာနံ ဟာနဘာဂိယံ ဟောတိ။ သတိ သန္တိဋ္ဌတေ တသ္မိံ၊ သန္တာ တဒနုဓမ္မတာ တသ္မိံ ပဌမဇ္ဈာနေ တဒနုဓမ္မတာ တဿ ပဌမဇ္ဈာနဿ အနုရူပါ သတိ နိကန္တိ သန္တာ သံဝိဇ္ဇမာနာ သန္တိဋ္ဌတေ သန္တိဋ္ဌတိ၊ တံ ဈာနံ မန္ဒဿ ယောဂိနော ဌိတိဘာဂိယံ ဟောတိ၊ ဌိတိံ ဘဇတိ။ ဝိသေသဘာဂိယံ ဟောတိ၊ ဝိသေသံ ဒုတိယာဒိဘာဝနံ ပါပုဏာတီတိ အတ္ထော။ နိဗ္ဗိဒါသံယုတာ ¶ သညာ၊ မနက္ကာရာတိ နိဗ္ဗိဒါဝိပဿနာသံယုတ္တာ သညာမနက္ကာရာ။ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယန္တိ လောကုတ္တရဘာဂိယံ၊ လောကုတ္တရမဂ္ဂဘာဂိယန္တိ အတ္ထော။

၉၃၃။ အယံ သမာပတ္တိ အာသန္နာကုသလာရယော အာသန္နာကုသလာရိကာ ယသ္မာ တက္ကစာရာနံ ထူလတ္တာ စ၊ တသ္မာ ကာရဏာ အယံ သမာပတ္တိ အင်္ဂဒုဗ္ဗလာ။

၉၃၅။ နိကန္တိန္တိ တဏှံ။ ပရိယာဒါယာတိ သောသာပေတွာ။

၉၃၆။ ဝိဓိနာတိ ¶ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တဝိဓိနာ။ သတဿာတိ သတိသမ္ပန္နဿ။

၉၃၈။ နိမိတ္တံ တု တဒေဝ စာတိ တမေဝ ပဌမနိမိတ္တံ ‘‘ပထဝီ ပထဝီ’’ဣတိ ဧဝံ မနသာ ကရောန္တဿ။

၉၄၃။ သမ္ပသာဒနန္တိ သဒ္ဓါ။ မဇ္ဈတ္တန္တိ တတြမဇ္ဈတ္တတာ။

၉၄၄။ ဒုဝင်္ဂဟီနန္တိ ဝိတက္ကဝိစာရဟီနံ။

၉၄၈။ ပီတိ နာမ စေတသော စိတ္တဿ ဥပ္ပိလာပနံ ဥပ္ပိလာပိတတ္တံ ယတော ယသ္မာ ကာရဏာ။

၉၆၁-၂။ အာသန္နပီတိဒေါသာတိ ပီတိယေဝ ဒေါသာ။ ဧတ္ထ ဧတသ္မိံ တတိယဇ္ဈာနေ ယဒေဝ ယံ ဧဝ သုခံ ဣတိ ဧဝံ သုခံ စေတသော အာဘောဂေါ မနသိကာရော။ ဧဝံ ဣမိနာ ပကာရေန သုခဿ ထူလတ္တာ အယံ သမာပတ္တိ အင်္ဂဒုဗ္ဗလာ ဟောတိ။

၉၇၄-၅။ သုခံ ဥပေက္ခာယ အာသေဝနံ ပန န ဟောတိ ယသ္မာ ဥပေက္ခာယ အာသေဝနံ ပန န ဟောတိ၊ ယသ္မာ ဥပေက္ခာသဟဂတာနိ ဇဝနာနိ ဇဝန္တိ၊ တသ္မာ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ ဥပေက္ခာသဟဂတံ သမုဒီရိတံ။

၉၇၆။ ဒုတိယဇ္ဈာနံ ဒွိဓာ ဒွီဟိ ကောဋ္ဌာသေဟိ ဌိတံ။

၉၇၉။ အယံ ¶ အဘိဓမ္မာဝတာရော သုမဓုရဝရတရဝစနော ကံ နု ဇနံ နေဝ ရဉ္ဇယတိ၊ အတိနိသိတဝိသဒေါ ဗုဒ္ဓိပ္ပစာရော ယဿ သော အတိနိသိတဝိသဒဗုဒ္ဓိပ္ပစာရော၊ သော တေန ဇနေန ဝေဒနီယော ဇာနိတဗ္ဗော။

ဣတိ အဘိဓမ္မာဝတာရဋီကာယ

ရူပါဝစရသမာဓိဘာဝနာနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

စုဒ္ဒသမော ပရိစ္ဆေဒေါ။

၁၅။ ပန္နရသမော ပရိစ္ဆေဒေါ

အရူပါဝစရသမာဓိဘာဝနာနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၉၈၂-၃။ ရူပေ ¶ ခေါ ဝိဇ္ဇမာနသ္မိန္တိ ရူပကာယေ ဝိဇ္ဇမာနေ ဒဏ္ဍာဒါနာဒယော ဒဏ္ဍဂ္ဂဟဏာဒယော။ ဣတိ ရူပေ ရူပကာယေ အာဒီနဝံ ဒိသွာ။

၉၈၄။ သူကရာဘိဟတောဝ သာတိ သူကရံ အနုဗန္ဓိတော သာ သုနခေါ ဝိယ။

၉၈၅။ ဝသီတိ ယောဂီ။

၉၈၈-၉၉၀။ ဖုဋ္ဌောကာသဉ္စ တေန တန္တိ တေန စိတ္တေန ဖုဋ္ဌံ တမောကာသံ ‘‘အနန္တော အာကာသော’’ဣတိ စ မနသာ ကရောန္တော ဧဝ ဥဂ္ဃာဋေတိ။ ဣတိ ဝစနံ ဝုစ္စတေ၊ အယမညော နယော၊ ‘‘အာကာသော’’ ဣတိ မနသာ ကရောန္တော တံ ကသိဏံ န သံဝေလ္လေတိ။

၉၉၈။ ရူပါဝစရဇ္ဈာနမေဝ ပစ္စတ္ထိကံ ရူပါဝစရဇ္ဈာနပစ္စတ္ထိကံ။

၁၀၀၄။ အာကာသဖုဋဝိညာဏေတိ ¶ ဖုဋမေဝ ဝိညာဏံ ဖုဋဝိညာဏံ၊ တသ္မိံ အာကာသာရမ္မဏေ ဖုဋဝိညာဏေ။

၁၀၀၅-၆။ အယံ အာကာသော အနန္တော ဣတိ ဧဝံ တံ အာကာသမေဝ ဖရိတွာ ပဝတ္တံ ဝိညာဏံ ဝိညာဏဉ္စ ဣတိ ဝစနံ ဝုစ္စတေ။ ဝိညာဏံ အနန္တံ နာမ န ဟောတိ၊ အနန္တာရမ္မဏတ္တာ ‘‘ဝိညာဏံ အနန္တ’’န္တိ ဝုစ္စတေ၊ တံ ဝိညာဏံ မနက္ကာရဝသေန အပိ အနန္တံ ပရိဒီပိတံ။

၁၀၁၀။ ပဌမာရုပ္ပဝိညာဏဿ အဘာဝေါ တဿ ဧဝ ပဌမာရုပ္ပဿ သုညတော သုညဘာဝတော။

၁၀၁၃။ သတိ ¶ တိဋ္ဌတိ ဘိယျော ဗလဝါ သတိ တိဋ္ဌတိ။

၁၀၁၅။ အဘာဝကေ နတ္ထိဘာဝေ။

၁၀၁၇-၈။ ဒုတိယာရုပ္ပစက္ခုနာတိ စက္ခုနာ ဒုတိယာရုပ္ပံ ‘‘နတ္ထိ နတ္ထီ’’တိအာဒိနာ အာကာရေန ပရိကမ္မဝသေန မနက္ကာရေ။ တဿာပဂမမတ္တဉ္စ တဿ ပဌမာရုပ္ပဿ အပဂမမတ္တဉ္စ။

၁၀၂၉။ ယာ နာမ အယံ သမာပတ္တိ အဘာဝမတ္တမ္ပိ ဂေါစရံ ကတွာ ဌဿတိ၊ အယံ သမာပတ္တိ ဝတ ဧကန္တေန အဟော သန္တာတိ ပဒိဿတိ။

၁၀၃၃။ ယာယ သညာယ နေဝသညီ၊ နာသညီ စ ဟောတိ၊ ကေဝလံ ဧကန္တေန အထ ခေါ သာ သညာ ဧဒိသီ န ဟောတိ။

၁၀၃၅-၇။ ပဋုသညာယ ကိစ္စဿ နေဝ ကရဏတော အယံ သမာပတ္တိ ‘‘နေဝသညာ’’တိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာတိ စတုတ္ထအာရုပ္ပတော သမ္ဘဝါ ပဝတ္တာ တေဇောဓာတု သုခေါဒကေ ဒဟနကိစ္စံ ကာတုံ န သက္ကောတိ ယထာ၊ သာ သင်္ခါရဓမ္မာနံ အဝသေသတ္တာ။

၁၀၄၀။ ပါသာဒတလဉ္စ ¶ သာဋိကာ စ။

၁၀၄၁။ ယော ပန ဘိက္ခု ဣမံ ရူပါရူပဇ္ဈာနသမာပတ္တိဝိဓာနံ သာရတရံ ဇာနာတိ၊ သော ရူပါရူပဇ္ဈာနသမာပတ္တိပုရေက္ခော သေက္ခော ဘဝံ ကာမဘဝံ အဘိဘုယျ အဘိဘဝိတွာ ရူပါရူပံ ယာတိ ပါပုဏာတိ။

ဣတိ အဘိဓမ္မာဝတာရဋီကာယ

အရူပါဝစရသမာဓိဘာဝနာနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပန္နရသမော ပရိစ္ဆေဒေါ။

၁၆။ သောဠသမော ပရိစ္ဆေဒေါ

အဘိညာနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၁၀၄၅။ သတာတိ ¶ သတိသမ္ပန္နေန။ အနုယောဂန္တိ ဝီရိယံ။

၁၀၄၇။ ယောဂါဝစရဘိက္ခုနာ နိဗ္ဗတ္တိတာသု အဘိညာသု အဿ ယောဂါဝစရဿ ဘိက္ခုနော သမာဓိဘာဝနာ နိဋ္ဌံ ပရိယောသာနံ ဂတာ သိယာ။

၁၀၅၀။ ဒန္တေတိ ဒန္တေ ဌိတေ။ အစလေတိ အစလေ ဌိတေ။

၁၀၅၂-၄။ အဘိညာယ ပါဒကံ ကာရဏံ အဘိညာပါဒကံ ယောဂီ သတံ ဝါပိ သဟဿံ ဝါပိ ယဒိ သစေ ဣစ္ဆတိ၊ အဘိညာပါဒကံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ တတော အဘိညာပါဒကဈာနတော ဝုဋ္ဌာယ ဝုဋ္ဌဟိတွာ ‘‘သတံ ဟောမိ၊ သတံ ဟောမိ’’ ဣတိ ဧဝံ ကာမာဝစရပရိကမ္မမာနသံ ကတွာ အဘိညာယ ပါဒကံ ကာရဏဘူတံ ဈာနံ ပုနာဓိဋ္ဌာတိ ပုန အာပဇ္ဇိတွာ တတော ဈာနတော ဝုဋ္ဌာယ ပုန အဓိဋ္ဌာတိ ¶ ၊ သဟာဓိဋ္ဌာနေန စေတသာ အဓိဋ္ဌာနသင်္ခါတေန စတုတ္ထဇ္ဈာနစိတ္တေန သဟ သော ယောဂီ သတံ ဟောတိ။ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏံ။

၁၀၆၇-၈။ ဧသော အဓိဂတာဘိညော ယောဂီ ပါဒကာရမ္မဏေန စတုတ္ထဇ္ဈာနဿ ပဋိဘာဂနိမိတ္တသင်္ခါတေန အာရမ္မဏေန ဖုဋ္ဌေ ဩကာသေ ဂတေ ပဝတ္တေ ပန သဒ္ဒေ သုဏာတိ။ ဒိဗ္ဗသောတဉာဏံ။

၁၀၆၉။ ပရဿ စိတ္တံ ပရိယတိ ပရိစ္ဆိဇ္ဇတီတိ စေတောပရိယံ၊ တမေဝ မာနသံ စေတောပရိယမာနသံ။

၁၀၇၀။ ဟဒယံ ပန နိဿာယာတိ ဟဒယဝတ္ထုံ နိဿာယ ပဝတ္တမာနလောဟိတံ၊ ဟဒယကောသေ ပဝတ္တံ ရုဟိရန္တိ အတ္ထော။

၁၀၇၅။ ကာမာဝစရစိတ္တဉ္စာတိ ¶ ကာမာဝစရသတ္တာနံ ကာမာဝစရစိတ္တဉ္စ။ ရူပါရူပေသု ရူပဘဝါရူပဘဝေသု သတ္တာနံ မာနသဉ္စ။ ကိံ ဘူတံ? သရာဂါဒိပ္ပဘေဒကံ မာနသံ သဗ္ဗံ စေတောပရိယဉာဏံ ဇာနာတိ။ စေတောပရိယဉာဏံ။

၁၀၇၇-၈၂။ နိသဇ္ဇာ သဗ္ဗပစ္ဆိမာတိ သဗ္ဗေသံ ဣရိယာပထာနံ ပစ္ဆာ ဇာတာ နိသဇ္ဇာ ဘိက္ခုနာ အာဝဇ္ဇိတဗ္ဗာ။ တတော ပဘုတိ တတော သဗ္ဗပစ္ဆိမတော နိသဇ္ဇာတော ပဘုတိ တံ သဗ္ဗံ ပစ္ဆိမနိသဇ္ဇံ အာဒိံ ကတွာ ပဋိလောမက္ကမာ ပဋိလောမက္ကမေန သဗ္ဗံ အတ္တနာ ကတံ အာဝဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ အသ္မိံ ဘဝေ ယာဝ ယတ္တကံ ကာလံ သန္ဓိ ပဋိသန္ဓိ ဟောတိ၊ တာဝ တတ္တကံ ကာလံ ကတံ ကိရိယံ တေန ဘိက္ခုနာ အာဝဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ပုရိမသ္မိံ ဘဝေပိ စုတိက္ခဏေပိ နိဗ္ဗတ္တံ နာမရူပဉ္စ သာဓုကံ အာဝဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ စုတိက္ခဏေ နိဗ္ဗတ္တေ တသ္မိံ နာမရူပေ ဧဝံ ဘိက္ခုနာ အာဝဇ္ဇိတဗ္ဗေ ယဒါ တဒေဝ တမေဝ နာမရူပံ အာရမ္မဏံ ကတွာ စုတိက္ခဏေ မနောဒွါရေ မနက္ကာရော မနောဒွါရာဝဇ္ဇနစိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏံ။

၁၀၈၆-၉၆။ အဘိညာပါဒကံ ကသိဏာရမ္မဏံ ဈာနံ အဘိနီဟာရက္ခမံ ကတွာ ဣမေသု တီသု ကသိဏေသု ကတပုညေဟိ။ တသ္မာ တမိတရံ ဝါပီတိ အာလောကကသိဏံ ဝါ ဣတရံ ဝါပိ ကသိဏဒွယံ ယထာက္ကမံ ¶ ဥပ္ပာဒေတွာ ဥပစာရဘူမိယံယေဝ ဌတွာ တံ အာလောကကသိဏံ ဌပေတဗ္ဗံ။ အပ္ပနံ ပဏ္ဍိတော န ဥပ္ပာဒေယျ၊ သစေ ဥပ္ပာဒေတိ၊ တံ အာလောကကသိဏံ ပါဒကဇ္ဈာနနိဿိတံ ပါဒကဇ္ဈာနဿ အာရမ္မဏံ ဟောတိ။ ဝဍ္ဎိတဿ ဈာနဿ အန္တောဂဓံ ရူပံ တေန ယောဂိနာ ပဿိတဗ္ဗံ ဘဝေ ဘဝေယျ။ တံ ရူပံ ပဿတော ပဿန္တဿ တဿ ယောဂိနော ပရိကမ္မဿ ဝါရော အတိက္ကမတိ၊ တာဝဒေ တသ္မိံယေဝ ခဏေ အာလောကောပိ တဿ ယောဂိနော အာလောကောပိ ခိပ္ပံ အန္တရဓာယတိ။ တသ္မိံ အာလောကေ အန္တရဟိတေ ¶ ရူပဂတံ ရူပံ န ဒိဿတိ။ ဒိဝသမ္ပိ နိသီဒိတွာ ပဿတော ရူပဒဿနံ ဟောတိ။

၁၁၀၀-၁။ တံစိတ္တသံယုတန္တိ တေန စတုတ္ထဇ္ဈာနေန ယုတ္တံ စိတ္တံ။ အနာဂတံသဉာဏဿ ပရိကမ္မံ၊ ယထာကမ္မူပဂဿ ဉာဏဿ စ ပရိကမ္မံ။ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏံ။

၁၁၀၃။ ယော ဘိက္ခု ဣဓ ဣမသ္မိံ သာသနေ ဣမံ ပန ဂန္ထံ သုဏာတိ၊ စိတ္တေ ကရောတိ စ၊ သော ဘိက္ခု အနေန တရေန ဣမိနာ ဂန္ထေန တရိတွာ အဘိဓမ္မမဟဏ္ဏဝပါရံ ယာတိ ပါပုဏာတိ၊ ဇာနာတီတိ အတ္ထော။

ဣတိ အဘိဓမ္မာဝတာရဋီကာယ

အဘိညာနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သောဠသမော ပရိစ္ဆေဒေါ။

၁၇။ သတ္တရသမော ပရိစ္ဆေဒေါ

အဘိညာရမ္မဏနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၁၁၀၄။ အနာဂတံသဉာဏဉ္စာတိ န အာဂတော အနာဂတော၊ န တာဝ သမ္ပတ္တောတိ အတ္ထော၊ အနာဂတေ အံသာ ကောဋ္ဌာသာ တေသံ ဉာဏံ အနာဂတံသဉာဏံ။ ယံ ယံ ကမ္မံ ယထာကမ္မံ၊ တံ ဥပဂစ္ဆတိ ဇာနာတီတိ ယထာကမ္မုပဂံ၊ ဝိပါကစေတနာဇာနနကဉာဏံ။

၁၁၀၇-၉။ တတ္ထ ¶ တေသု အာရမ္မဏတ္တိကေသု။ စိတ္တသန္နိဿိတံ ကတွာတိ တံ ကာယံ စိတ္တံ သန္နိဿိတံ ကရိတွာ တမေဝ ကာယစိတ္တစေတသိကဝသေန မဟဂ္ဂတေ စိတ္တသ္မိံ သမာရောပေတိ ဉာဏံ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏံ၊ တတော ကာယာရမ္မဏတော ကာယဿ ပရိတ္တတ္တာ ကာမာဝစရတ္တာ ပရိတ္တာရမ္မဏံ ဉာဏံ သိယာ။

၁၁၁၀-၃။ ဒိဿမာနေန ¶ ကာယေန၊ ဂန္တုကာမော ယဒါ ဘဝေ ယော ယောဂီ ဒိဿမာနေန ကာယေန ဂန္တုကာမော ယဒါ ဘဝေယျ၊ သော ယောဂီ တဒါ စိတ္တံ ကာယသန္နိဿိတံ ကတွာ ရူပကာယေ သန္နိဿိတံ ကတွာ တံ ပါဒကဇ္ဈာနစိတ္တံ ကာယဝသေန ကာယေ အာရောပေတိ၊ တဒါ ဈာနာရမ္မဏတော တံ ဉာဏံ မဟဂ္ဂတဂေါစရံ ဟောတိ၊ ယံ ဉာဏံ ယဒါ အနာဂတဉ္စ ဓမ္မဇာတံ၊ အတီတဉ္စ ဓမ္မဇာတံ ဝိသယံ အာရမ္မဏံ ကရောတိ၊ တဒါ တံ ဉာဏံ အတီတာရမ္မဏံ ဟောတိ၊ တဒါ အနာဂတာရမ္မဏံ အာရမ္မဏကရဏကာလေ အနာဂတဂေါစရံ ဟောတိ။ ဒိဿမာနေန ကာယေန တဿ ဘိက္ခုနော ဂမနေ ပန သတိ တဿ ယောဂိနော ဉာဏဿ ဂေါစရော ပစ္စုပ္ပန္နော နာမ ဟောတိ၊ ဣတိ ဝိနိဒ္ဒိသေ။

၁၁၁၄။ ကာယံ စိတ္တဿ ဝသေန စိတ္တေ အာရောပေတိ၊ စိတ္တံ ကာယဿ ဝသေန ကာယေ အာရောပေတိ၊ ဣတိ ပရိဏာမနကာလသ္မိံ တဿ ယောဂိနော ဉာဏံ အဇ္ဈတ္တာရမ္မဏံ သိယာ။ သမ္ပဝတ္တတိ သတ္တသူတိ ပရိတ္တမဟဂ္ဂတအတီတအနာဂတပစ္စုပ္ပန္နအဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏသင်္ခါတေသု သတ္တသု အာရမ္မဏေသု သမ္ပဝတ္တတိ။

၁၁၂၀။ ဇာနနေ မဇ္ဈိမာနန္တိ မဟဂ္ဂတာနံ ဇာနနေ။

၁၁၂၂။ ဧတဿ စေတောပရိယဉာဏဿ မဂ္ဂါရမ္မဏတာ ပရိယာယေန ဧဝ မတာ ဉာတာ။

၁၁၂၆-၇။ တတ္ထ တိက္ခဏသမ္ပတ္တံ၊ ပစ္စုပ္ပန္နံ ခဏာဒိကံ။

တတ္ထ တေသု ပစ္စုပ္ပန္နေသု ယံ ပစ္စုပ္ပန္နံ ခဏာဒိကံ တိက္ခဏသမ္ပတ္တံ ဥပ္ပာဒဋ္ဌိတိဘင်္ဂက္ခဏသမ္ပတ္တံ ခဏာဒိကံ ခဏာယေဝ တံ ခဏာဝယဝံ ပစ္စုပ္ပန္နံ နာမ။ ဧကဒွေသန္တတိဝါရပရိယာပန္နန္တိ ဧကစိတ္တဒွိစိတ္တဝီထိဝါရပရိယာပန္နံ သန္တတိပစ္စုပ္ပန္နံ နာမ။ ပစ္စုပ္ပန္နန္တိ ပစ္ဆိမန္တိ အဒ္ဓါပစ္စုပ္ပန္နန္တိ အတ္ထော။

၁၁၃၁-၂။ ယေန ¶ ¶ အာဝဇ္ဇနစိတ္တေန ဓမ္မေ အာဝဇ္ဇတိ၊ ယေန စေတသာ ဇာနာတိ၊ တေသံ ဒွိန္နံ အာဝဇ္ဇနဇဝနစိတ္တာနံ သဟဋ္ဌာနဿ အဘာဝါ တံ ‘‘ခဏာဒိကတ္တယံ ပစ္စုပ္ပန္န’’န္တိအာဒိကံ ‘‘ဧကဿ စိတ္တမေကေန၊ အဝဿံ ပန ဝိဇ္ဈတိ’’ဣတိ ပရိယောသာနံ ဝစနံ န ယုဇ္ဇတိ။ အာဝဇ္ဇနဇဝနာနံ နာနာရမ္မဏဘာဝံ ပတ္တိတော အာပဇ္ဇနတော စ န ယုဇ္ဇတိ။ အနိဋ္ဌေ ပန ဌာနေ တေသံ အာဝဇ္ဇနဇဝနာနံ ဧကာရမ္မဏဘာဝေ အနိစ္ဆိတေ တသ္မိံ ဌာနေ န ယုဇ္ဇတိ၊ အညသ္မိံ ပန ဌာနေ မဂ္ဂဝီထိယံ အာဝဇ္ဇနပရိကမ္မဇဝနာနံ ကသိဏာဒိကံ အာရမ္မဏံ ဟောတိ၊ ဂေါတြဘုလောကုတ္တရစိတ္တာနဉ္စ နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏံ ဟောတိ၊ ဧတ္ထ အာရမ္မဏဇဝနာနံ ဧကာရမ္မဏတာ အနိစ္ဆတာ။

၁၁၃၄-၄၁။ ‘‘ဧကဗ္ဘဝပရိစ္ဆိန္နံ၊ ပစ္စုပ္ပန္နန္တိ ပစ္ဆိမ’’န္တိ ဝတွာ ပုန အညေန ပရိယာယေန တံ ပစ္စုပ္ပန္နံ ဒဿေတုံ ဣဒံ အဒ္ဓါချံ အဒ္ဓါနာမ ပစ္စုပ္ပန္နံ ဇဝနဝါရတော ဒီပေတဗ္ဗံ။ ဣတိ ဝစနံ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ။ ယဒါ ဣဒ္ဓိမာ ယောဂီ ပရဿ စိတ္တံ ဉာတုံ အာဝဇ္ဇတိ၊ တဿ အာဝဇ္ဇနမနော ပစ္စုပ္ပန္နခဏဝှယံ ပစ္စုပ္ပန္နံ မနောဒွါရာဝဇ္ဇနစိတ္တံ အာရမ္မဏံ ကတွာ တေန စိတ္တေန သဒ္ဓိံ နိရုဇ္ဈတိ၊ တေသု နိရုဒ္ဓေသု တဿ ယောဂိနော စတ္တာရိ၊ ပဉ္စ ဝါ ဇဝနာနိ ဇာယန္တိ။ ဧတေသံ စတုန္နံ၊ ပဉ္စန္နံ ဇဝနာနံ ယံ ပစ္ဆိမံ စိတ္တံ ဣဒ္ဓိစိတ္တမုဒီရိတံ။ ဣဒ္ဓိစိတ္တတော သေသာနိ ကာမာဝစရစိတ္တာနိ။ ဧတေသံ ကာမာဝစရေ ဣဒ္ဓိဇဝနာနံ တဒေဝ စ ပရစိတ္တံ အာရမ္မဏံ ဟောတိ ယသ္မာ၊ တသ္မာ သဗ္ဗာနိ တာနိ ဇဝနာနိ ဧကာရမ္မဏတံ ယန္တိ၊ တေသံ ဇဝနာနံ နာနာရမ္မဏတာ အဒ္ဓါဝသာ န ဘဝေယျ၊ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏတော တေသံ ဇဝနာနံ ဧကာရမ္မဏဘာဝေပိ ဣဒ္ဓိမာနသမေဝ စ ပရဿ စိတ္တံ ဇာနာတိ။ ဣတရာနိ ကာမာဝစရာနိ ပန စိတ္တာနိ ပရဿ စိတ္တံ န ဇာနန္တိ။ ယထာ စက္ခုဒွါရေ တု ဝိညာဏန္တိ စက္ခုဝိညာဏံ ရူပံ ပဿတိ၊ တထာ ဣတရံ စိတ္တံ န ပဿတိ။

၁၁၆၁။ အနာဂတံသဉာဏဿာတိ ¶ အနာဂတံသဉာဏဿ အနာဂတံ ဓမ္မံ အဂေါစရံ၊ ဂေါစရံ န ဟောတိယေဝါတိ အတ္ထော။

၁၁၆၉။ ဝိဝိဓတ္ထာနိ ဝဏ္ဏပဒါနိ ယသ္မိံ သော ဝိဝိဓတ္ထဝဏ္ဏပဒေါ၊ တံ မဓုရတ္ထမတိနီဟရံ ဥတ္တမံ သောတုဇနဿ ဟဒယံ ပီတိကရံ သစေတနော ကော နာမ မနုဇော န သုဏေယျ။

ဣတိ အဘိဓမ္မာဝတာရဋီကာယ

အဘိညာရမ္မဏနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သတ္တရသမော ပရိစ္ဆေဒေါ။

၁၈။ အဋ္ဌာရသမော ပရိစ္ဆေဒေါ

ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၁၁၇၅။ ယာ ¶ သဉ္ဇာနနမတ္တံဝ၊ သညာ နီလာဒိတော ပနာတိ သာ သညာ နီလာဒိဝသေန သဉ္ဇာနနမတ္တံဝ ကရောတိ။ လက္ခဏပ္ပဋိဝေဓန္တိ အနိစ္စာဒိလက္ခဏပဋိဗုဇ္ဈနံ။

၁၁၇၇။ တံ ဝိညာဏံ ဥဿက္ကိတွာ ဥဒ္ဓံ သက္ကံ ကတွာ သတ္တေ မဂ္ဂံ ပါပေတုံ န သက္ကောတိ။

၁၁၇၈-၉။ သဗ္ဗေသံ ပန ဓမ္မာနံ သဘာဝပဋိဝေဓနံ အဝိပရီတဝသေန ပဋိဗုဇ္ဈနံ ပညာယ လက္ခဏံ။

၁၁၈၀။ သမာဓိ အာသန္နကာရဏံ ဧတာယာတိ သမာဓာသန္နကာရဏာ။

၁၁၈၁။ လက္ခဏေနေကဓာတိ သဗ္ဗဓမ္မံ ပဋိဗုဇ္ဈနလက္ခဏေန ပညာဝ ဧကဓာ ဝုတ္တာ။

၁၁၈၃။ ဘူရိပညေနာတိ ¶ ဘူတေ အတ္ထေ အဝိပရီတေ အတ္ထေ ရမတီတိ ဘူရိ၊ ဘူရိ ပညာ ဧတဿာတိ ဘူရိပညော၊ တေန။

၁၁၈၆-၉၁။ တီသု အတ္ထဓမ္မနိရုတ္တီသု စ ဉာဏေသု အတ္ထဓမ္မနိရုတ္တီသု ဇာတေသု ဉာဏေသု စ ဉာဏံ။ ယံ ကိဉ္စိ ပစ္စယုပ္ပန္နံ ဖလံ ဓမ္မဇာတံ။ ဘာသိတတ္ထောတိ ပါဠိယာ အတ္ထော။ ဧတေ ပဉ္စ ဓမ္မာ အတ္ထသညိတာ အတ္ထနာမကာ။ ဖလနိဗ္ဗတ္တကော ဟေတူတိ ဇနနကော ပစ္စယော။ ဘာသိတန္တိ ပါဠိ။ ဓမ္မသညိတာတိ ဓမ္မနာမကာ။ သဘာဝနိရုတ္တီတိ အဝိပရီတဝေါဟာရော။ ပရိယတ္တီတိ သိက္ခနံ။ သဝနာဓိဂမေဟိ ပုဗ္ဗယောဂေန ပုဗ္ဗေ ပဝတ္တနာယ။

၁၁၉၂။ ဘူမိဘူတေသူတိ ဝိပဿနာယ ဘူမိဘူတေသု။

၁၁၉၄။ ဇနနာဒိတောတိ ¶ ဇာတိအာဒိတော ဘီတေန ပညာ ဘာဝေတဗ္ဗာ။

၁၂၀၃။ ဧကာသီတိယာ စိတ္တေနာတိ လောကုတ္တရစိတ္တဝဇ္ဇိတေန ဝိပဿနာဘူမိဘူတေန ဧကာသီတိယာ စိတ္တေန။

၁၂၀၈။ သတ္တသမ္မောဟဃာတတ္ထန္တိ သတ္တောတိ သမ္မောဟဿ ဝိနာသိတတ္ထံ။

၁၂၁၁။ နိရီဟကန္တိ ဤဟဝိရဟိတံ ဗျာပါရဝိရဟိတံ၊ ဒါရုရဇ္ဇုသမာယောဂေ။

၁၂၁၅။ ဥဘော ဘိဇ္ဇန္တိ ပစ္စယာတိ အညမညပစ္စယကာရဏာ။

၁၂၂၅။ အန္တဒွယန္တိ ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂအတ္တကိလမထာနုယောဂဒွယံ။ ဘာဝယေတိ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိံ ဝဍ္ဎေယျ။

ဣတိ အဘိဓမ္မာဝတာရဋီကာယ

ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အဋ္ဌာရသမော ပရိစ္ဆေဒေါ။

၁၉။ ဧကူနဝီသတိမော ပရိစ္ဆေဒေါ

ကင်္ခါဝိတရဏဝိသုဒ္ဓိနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၁၂၃၁။ ဣစ္စေဝမာဒိဗာတ္တိံသကောဋ္ဌာသာနံ ¶ ပစ္စယဿ ဟေတုပစ္စယေ တာဝ ယောဂီ မနသာ ပရိဂ္ဂဏှာတိ။

၁၂၃၃။ ဟေတွင်္ကုရဿ ဗီဇံ တု ဗီဇံ အင်္ကုရဿ ဟေတုဇနကံ၊ ပထဝါဒယော အင်္ကုရဿ ပစ္စယာ။

၁၂၃၄။ ပဉ္စ ¶ ဓမ္မာတိ အဝိဇ္ဇာတဏှုပါဒါနကမ္မာဟာရာ ဟေတုပစ္စယာ ဓမ္မာ။

၁၂၃၅။ ကမ္မံ ပုတ္တဿ ဇနကော ပိတာ ဝိယ နာမရူပဿ ဇနကံ။

၁၂၃၈။ ပစ္စယာတိ ပစ္စယေန။

၁၂၄၀။ ယာ သာတိ ယာ သာ ကင်္ခါ။ ပုဗ္ဗန္တေ ပုဗ္ဗကောဋ္ဌာသေ။

၁၂၄၁။ သဗ္ဗထာ သဗ္ဗကောဋ္ဌာသတော အနဝသေသာဝ တဿ ယောဂိနော သာ ကင်္ခါ ပဟိယျတိ နာသီယတေ။

၁၂၄၃။ အတ္ထသာဓိကာတိ ကုသလပက္ခေ ဒါနာဒိအတ္ထသာဓိကာ၊ အကုသလပက္ခေ ပါဏာတိပါတာဒိအတ္ထသာဓိကာ။

တံ ဝိပါကန္တိ ဥပဃာတကကမ္မဿ တံ ဝိပါကံ ဥပ္ပန္နံ နာမ ဟောတိ။ ဧဝံ ဧကော ယောဂီ ကမ္မဝိပါကဝသေန နာမရူပဿ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟံ ကရောတိ။

၁၂၄၆။ ဟေတုဖလဿ သမ္ဗန္ဓဝသေနာတိ ဟေတုဖလသမ္ဗန္ဓဝသေန ဣဒံ နာမရူပံ ကေဝလံ ဧကန္တေန ပဝတ္တတိ၊ ဣတိ သမ္မာ အဝိပရီတာကာရေန သံ အနုပဿတိ။

၁၂၄၇။ ပါကပ္ပဝတ္တိတော ¶ ဥဒ္ဓံ ပါကပဋိဝေဒကံ န ပဿတိ န ဇာနိယတေ။

၁၂၅၀-၁။ အပ္ပဝတ္တိ နာမ န ဒိဿတိ၊ ဥပပန္နံ ဒိဿတိ။ တိတ္ထိယာ ဧတမတ္ထံ အနညာယ အဇာနိတွာ အသယံဝသီ သတ္တသညန္တိ ‘‘သတ္တော’’တိ သညံ ဂဟေတွာန သဿတဥစ္ဆေဒဒဿိနော အညမညံ ဝိရောဓိနော ဟုတွာ ဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိံ ဂဏှန္တိ။

၁၂၅၄။ ဥဘောတိ ဥဘော ကမ္မဝိပါကာ အညမညတော သုညာ။ န စ ကမ္မံ ဝိနာ ဖလန္တိ ကမ္မံ ဝိနာ ဖလံ န စ ဟောတိ။

၁၂၅၅။ သမ္ဘာရေဟီတိ ¶ သူရိယာဒိသမ္ဘာရေဟိ။

၁၂၅၇။ သုညံ တံ နာမရူပဓမ္မံ။

၁၂၅၈။ ဟေတုသမ္ဘာရပစ္စယာတိ ဟေတုနာ စ သမ္ဘာရပစ္စယေဟိ စ။

ဣတိ အဘိဓမ္မာဝတာရဋီကာယ

ကင်္ခါဝိတရဏဝိသုဒ္ဓိနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဧကူနဝီသတိမော ပရိစ္ဆေဒေါ။

၂၀။ ဝီသတိမော ပရိစ္ဆေဒေါ

မဂ္ဂါမဂ္ဂဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၁၂၆၄။ ပစ္စုပ္ပန္နဿ ဓမ္မဿာတိ ပစ္စုပ္ပန္နဿ နာမရူပဓမ္မဿ။

၁၂၆၆-၈။ ဥပ္ပဇ္ဇတော ဥပ္ပဇ္ဇန္တဿ နာမရူပဓမ္မဿ ရာသိတော နိစယတော အာဂမနဉ္စ နတ္ထိ။ ဒိသာဂမနန္တိ ဒိသာယ ဂမနံ ¶ ။ နိရုဒ္ဓဿာပိ နာမရူပဓမ္မဿ ဧကသ္မိံ ဌာနေ နိစယောတိ စ နတ္ထိ။

၁၂၇၀-၁။ အဝိဇ္ဇာသမုဒယာ ရူပသမုဒယော၊ အဝိဇ္ဇာနိရောဓာ ရူပနိရောဓော။ တဏှာသမုဒယာ ရူပသမုဒယော၊ တဏှာနိရောဓာ ရူပနိရောဓော။ ကမ္မသမုဒယာ ရူပသမုဒယော၊ ကမ္မနိရောဓာ ရူပနိရောဓော။ အာဟာရနိရောဓာ ရူပနိရောဓော။ ဓမ္မေတိ သင်္ခါရဓမ္မေ။

၁၂၈၀။ သမ္ပတ္တပဋိဝေဓဿာတိ သမ္ပတ္တလောကုတ္တရသင်္ခါတမဂ္ဂဖလဿ သောတာပန္နာဒိပုဂ္ဂလဿ။ ဝိပ္ပဋိပန္နဿာတိ ပဋိပတ္တိယံ အပ္ပဋိပန္နဿ၊ ဝိရုဒ္ဓဝသေန ပဋိပန္နဿ ဝါ။

၁၂၈၆။ ကာယစိတ္တာနီတိ ¶ ကာယာတိ ဝေဒနာသညာသင်္ခါရာ။ စိတ္တန္တိ ဝိညာဏံ။

၁၂၉၀။ ယတော ယတော ပစ္စယာဒိတော။ ယံ အမတံ နိဗ္ဗာနံ ဝိဇာနတံ ဝိဇာနန္တာနံ ပီတိပါမောဇ္ဇံ၊ တေဟိ လဘိတဗ္ဗံ အမတံ၊ အမတံ ဝိယ ပီတိပါမောဇ္ဇံ ဝါ။

၁၂၉၃။ အပ္ပတ္တေတိ အတ္တနိ မဂ္ဂဖလသ္မိံ အပ္ပတ္တေ။ ပတ္တသညီတိ မဂ္ဂဖလေ အဟံ ပတ္တော အသ္မိ ဣတိ သညိတော ဟောတိ။

၁၂၉၇။ သာရဝေဒိနောတိ သာရဇာနနသီလာ။ တန္တိ တံ မဂ္ဂါမဂ္ဂဉာဏဒဿနံ။ ဣဒံ ဉာဏံ မဂ္ဂါမဂ္ဂဉာဏဒဿနန္တိ မဂ္ဂါမဂ္ဂဉာဏဒဿနံ နာမ။

ဣတိ အဘိဓမ္မာဝတာရဋီကာယ

မဂ္ဂါမဂ္ဂဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဝီသတိမော ပရိစ္ဆေဒေါ။

၂၁။ ဧကဝီသတိမော ပရိစ္ဆေဒေါ

ပဋိပဒါဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၁၂၉၉။ ဥပလ္လေသဝိမုတ္တံ ¶ သုဝိသဒံ ဉာဏန္တိ အဋ္ဌဝိဓဉာဏံ သန္ဓာယာဟ။

၁၃၀၂။ သစ္စာနုလောမဉာဏန္တိ အယမေဝ ပဝုစ္စတိ။

၁၃၀၆။ အယံ သိခါပတ္တာ ဝိပဿနာ ဧဝ သစ္စာနုလောမဉာဏံ နာမ ပဝုစ္စတိ။

၁၃၀၉။ ဘဝင်္ဂါနန္တရံ သင်္ခါရု-ပေက္ခာဂတနယေနာတိ ဘဝင်္ဂါနန္တရံ သင်္ခါရုပေက္ခာသင်္ခါတေန ဉာဏေန ကတနယေန။

၁၃၁၄-၆။ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာနံ ¶ ၊ ဥဒ္ဓဉ္စ အနုလောမတောတိ ဥဒ္ဓံ ဝတ္တမာနာနံ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာနံ အနုလောမတော၊ ဣဒံ အနုလောမဉာဏံ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိယာ ပရိယောသာနံ နာမ ဘာသိတံ မဟေသိနာ ကထိတံ။ သစ္စာနုလောမဉာဏံ အာဟစ္စ ဥပ္ပန္နာ၊ သဗ္ဗပ္ပကာရေန ဂေါတြဘုပရိယောသာနံ။

၁၃၁၈။ တတ္ထာတိ ဝိပဿနာယ။

ဣတိ အဘိဓမ္မာဝတာရဋီကာယ

ပဋိပဒါဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဧကဝီသတိမော ပရိစ္ဆေဒေါ။

၂၂။ ဒွါဝီသတိမော ပရိစ္ဆေဒေါ

ဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၁၃၁၉-၂၂။ အာဝဇ္ဇနဿ ဟိတံ အာဝဇ္ဇနိယံ၊ တံ ဌာနံ ဧတဿာတိ အာဝဇ္ဇနိယဌာနံ၊ ဂေါတြဘူတိ အတ္ထော။ တံ ဂေါတြဘုစိတ္တံ ¶ မဂ္ဂစိတ္တဿ အာဝဇ္ဇနိယဌာနတ္တာ။ ပဋိပဒါဉာဏဒဿနံ ကုဒါစနံ န စ ဘဇတိ၊ တထေဝ ဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိံ ကုဒါစနံ န ဘဇတေဝ။ ဥဘိန္နံ ဉာဏာနံ အန္တရာ ဧကံ အဗ္ဗောဟာရိကံ ဝေါဟာရေ နိယုတ္တန္တိ ဝေါဟာရိကံ၊ န ဝေါဟာရိကံ အဗ္ဗောဟာရိကံ။ ဝိပဿနာယ သောတသ္မိံ ဝိပဿနာယ သောတေ ပတိတတ္တာ ဝိပဿနာ နာမ ဝေါဟရိတဗ္ဗာ။ တတော နိဗ္ဗာနတော။

၁၃၂၅။ သူရံ တိက္ခံ ဝိပဿနန္တိ ဂေါတြဘုစိတ္တံ သန္ဓာယာဟ။

၁၃၂၆-၉။ ဝိသင်္ခါရန္တိ သင်္ခါရေဟိ ဝိဂတံ။ ပဌမာဝဇ္ဇနဉ္စေဝါတိ ပဌမာဝဇ္ဇနံ ဝိယ။ ပဌမာဘောဂတာပိ စာတိ ပဌမမနသိကာရာ ဝိယ။ မဂ္ဂဿ အနန္တရာဒီဟိ ပစ္စယေဟိ။ တဿာတိ မဂ္ဂဿ။ သိခါပတ္တာယ တာယ ဝိပဿနာယ မုဒ္ဓမှိ မတ္ထကေ။ အနာဝတ္တန္တိ အနိဝတ္တံ။

၁၃၃၀-၃။ ဧကေန ¶ အာဝဇ္ဇနေန ဧကိဿာယေဝ ဝီထိယာ။ အနုလောမဂေါတြဘုစေတသန္တိ အနုလောမဂေါတြဘုစိတ္တာနံ နာနာရမ္မဏတာ ဝုတ္တာ။ တံ ဂေါတြဘုစိတ္တံ အနာဝဇ္ဇနမ္ပိ မဂ္ဂဿ အာဝဇ္ဇနဋ္ဌာနေ ဌတွာ။ သညံ ဒတွာ ဝိယာတိ ‘‘အဟံ နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏံ ကရောမိ၊ တွမ္ပိ တမေဝါရမ္မဏံ ကရောဟိ’’ ဣတိ သညံ ဒတွာ ဝိယာတိ အဓိပ္ပာယော။ သညိတန္တိ သညံ။ ကဒါစိပိ အနိဗ္ဗိဒ္ဓပုဗ္ဗံ မဂ္ဂေါ ဧသ ဧသော မဂ္ဂေါ ပုဗ္ဗေ အနိဗ္ဗိဒ္ဓပုဗ္ဗော။

၁၃၃၆။ ဥဇ္ဈတီတိ ဆိန္ဒတိ။

၁၃၃၈။ အနေကေသံ အာနိသံသာနံ ဒါယကေန အာဒိမဂ္ဂေန သံယုတ္တံ။ ပဌမမဂ္ဂဉာဏံ။

၁၃၄၁။ ဧကဿာသေဝနံ ¶ နတ္ထိ ဧကဿ စိတ္တုပ္ပာဒဿ အာသေဝနပစ္စယော နတ္ထိ၊ တသ္မာ ကာရဏာ ဒွေ စိတ္တုပ္ပာဒါ အနုလောမကာ။ တေဟီတိ စိတ္တုပ္ပာဒေဟိ အာသေဝနပစ္စယံ လဒ္ဓါ လဘိတွာ တတိယံ စိတ္တံ ဂေါတြဘု ဟောတိ။

၁၃၄၅-၇။ မဂ္ဂပေက္ခနဟေတု ယဿ အာဝဇ္ဇနမနသော၊ တံ မဂ္ဂပေက္ခနဟေတုကံ။ တသ္မိံ နိရုဒ္ဓေတိ တသ္မိံ အာဝဇ္ဇနစိတ္တေ နိရုဒ္ဓေ မဂ္ဂဿ ပစ္စဝေက္ခဏသညိတာနိ သတ္တ ဇဝနာနိ ပဋိပါဋိယာ ဇာယန္တေ။ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏာနိ ဧကူနဝီသတိ ဟောန္တိ။

၁၃၅၁။ တတော တဒါ ဝိပဿနာဝီထိံ ဩတရတိ။ ဒုတိယမဂ္ဂဉာဏံ။

၁၃၆၁။ မူလဃာတန္တိ မူလဃာတနံ။ တတိယမဂ္ဂဉာဏံ။

၁၃၆၃။ အနာဝတ္တိသဘာဝတောတိ အနိဝတ္တတော။ စတုတ္ထမဂ္ဂဉာဏံ။

ဣတိ အဘိဓမ္မာဝတာရဋီကာယ

ဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒွါဝီသတိမော ပရိစ္ဆေဒေါ။

၂၃။ တေဝီသတိမော ပရိစ္ဆေဒေါ

ကိလေသပဟာနနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၁၃၇၅။ ဣဓ ¶ ပန ဣမသ္မိံ ပနာဓိကာရေ ကာရဏူပစာရေန လာဘာဒိကာရဏဿ ဝေါဟာရေန၊ လာဘော အာဒိ ဝတ္ထု ယဿ အနုနယဿာတိ လာဘာဒိဝတ္ထုကော၊ တဿ။

သုခုမာတိ ကာမရာဂပဋိဃာ သုခုမာ။

၁၃၇၆။ ယေန ¶ ယေန ပဌမမဂ္ဂါဒိဉာဏေန ယော ယော သံယောဇနာဒိကော ပဟာတဗ္ဗော ဓမ္မော ဃာတံ ဝိနာသံ ယာတိ၊ သော သော ဓမ္မော တေန တေန အသေသေန ဉာဏေန ဧဝံ သာဓု မယာ သန္ဒဿိတော။

၁၃၈၃။ ပရိညာဘိသမယေနာတိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဇာနနေန။ ဒုက္ခံ အဘိသမေတီတိ ဒုက္ခံ ပဋိဝိဇ္ဈတိ။

၁၃၉၄။ ယော ယောဂီ ဣမံ ဝိဒိတွာ ဟိတဘာဝနံ ဝနံ ဝနေတဗ္ဗံ ဝိဒိတွာ ဇာနိတွာ ဝေ ဧကန္တေန သုခသံဟိတံ ဟိတံ ဥပေတိ၊ စိတ္တဿ တမံ အနုတ္တမံ ဟီနံ ဝိဓူယ ဝိနာသေတွာ အဝိဂ္ဂဟကမ္ပဒံ ပဒံ အဝိဂ္ဂဟကံ သရီရရဟိတံ ပဒံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ ဉာတဗ္ဗံ ပဒံ နိဗ္ဗာနံ ဥပေတိ ပါပုဏာတိ စ။

ဣတိ အဘိဓမ္မာဝတာရဋီကာယ

ကိလေသပဟာနနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

တေဝီသတိမော ပရိစ္ဆေဒေါ။

၂၄။ စတုဝီသတိမော ပရိစ္ဆေဒေါ

ပစ္စယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၁၃၉၅။ ရူပံ ¶ ရူပဿာတိ ရူပံ ရူပဿ။ အရူပဿ နာမဿ။

၁၃၉၆။ မိဿကဿာတိ နာမရူပမိဿကဿာတိ အတ္ထော။

၁၃၉၇။ တိပဉ္စ စာတိ ပန္နရသ စ။

၁၃၉၉။ ဧကောတိ ¶ ကမ္မပစ္စယော။ ဒွေကာလိကောတိ အတီတပစ္စုပ္ပန္နကာလဝသေန ဒွီသု ကာလေသု နိယုတ္တော။ ဒဿိတောတိ ဘဂဝတာ ဒေသိတော။

ဣတိ အဘိဓမ္မာဝတာရဋီကာယ

ပစ္စယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

စတုဝီသတိမော ပရိစ္ဆေဒေါ။

နိဂမနကထာဝဏ္ဏနာ

၁၄၀၁။ သုမတိမတိဝိစာရဗောဓနောတိ သုမတီနံ သုန္ဒရပညာနံ ကဝီနံ မတိယာ ဝိစာရဿ ဗောဓနော။ ဝိမတိဝိမောဟဝိနာသနောတိ ဝိမတီနံ ဗာလာနံ ဝိမောဟဿ ဝိနာသနော။ ကုမတိမတိမဟာတမောနာသောတိ ကုမတီနံ ဗာလာနံ မဟာတမသန္နိဘာယ မတိယာ နာသကော။ ပဋုမတိဘာသကရောတိ ပဋူနံ ပဏ္ဍိတာနံ တိက္ခပညာယ ဩဘာသကရော။

၁၄၀၂။ သုမတိနာမကော ဘိက္ခု အသမာနတော အသဒိသာယ ပူဇာယ မမ အာယာစိတော ယတော ယသ္မာ ¶ ကာရဏာ၊ တတော တသ္မာ ကာရဏာ အယံ အဘိဓမ္မာဝတာရော။ ပဒါတော ပဒါတိ ကောဋ္ဌာသတော ကောဋ္ဌာသတော။ ဟိတဝိဘာဝနာ ဘာဝနာတိ ဟိတပ္ပကာသနာယ ဘာဝနာယ မယာ ရစိတော။ အထ ဝါ အဟံ သုမတိနာ ဘိက္ခုနာ အသမာနတော မာနတော အာယာစိတော ယတော ယသ္မာ၊ တတော တသ္မာ။

၁၄၀၅။ တိဝိဓာ ဗျပ္ပထာနဉှိ ဂတိယောတိ ဗျပ္ပထာနံ ဝစနာနံ အတ္ထဂန္ထယုတ္တိဝသေန တိဝိဓာ ဂတိယော။

၁၄၀၆။ နိကာယန္တရလဒ္ဓီဟီတိ အညသ္မိံ နိကာယေ လဒ္ဓီဟိ။ ဝါစနာမဂ္ဂနိဿိတောတိ ဝစနပ္ပဗန္ဓနိဿိတော။

၁၄၁၀။ အသံကိဏ္ဏကုလာကုလေတိ ¶ အသမ္မိဿကုလေဟိ အာကိဏ္ဏေ။ သုပသန္နသိတောဒကေတိ မဓုရသီတောဒကေ။

၁၄၁၁။ သင်္ကဋေတိ သမ္ဗာဓေ။

၁၄၁၂။ ကေလာသသိခရာကာရပါသာဒပဋိမဏ္ဍိတေတိ ရဇတပဗ္ဗတမတ္ထကနိဘေဟိ ပါသာဒေဟိ အလင်္ကတေ။

၁၄၁၃။ ဝိဝိဓာကာရစာရုပါကာရဂေါပုရေတိ ဝိဝိဓသဏ္ဌာနမနုညပါကာရဒွါရကောဋ္ဌကေ။

၁၄၁၄။ သလ္လေခါတိ သလ္လေခဝုတ္တိ။ သာခလျေတိ သခိလဘာဝေ။ သတာတိ သတိသမ္ပန္နေန။

၁၄၁၅။ ဝဿဝလာဟကာ ဒေဝါတိ ဝဿဝလာဟကဘူတာ ဒေဝါ အမရာ။

နိဂမနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အဘိဓမ္မာဝတာရပုရာဏဋီကာ နိဋ္ဌိတာ။

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

အဘိဓမ္မာဝတာရ-အဘိနဝဋီကာ

(ပဌမော ဘာဂေါ)

ဂန္ထာရမ္ဘကထာ

(က) ဝိသုဒ္ဓကရုဏာဉာဏံ ¶ ¶ ၊ ဗုဒ္ဓံ သမ္ဗုဒ္ဓပူဇိတံ၊

ဓမ္မံ သဒ္ဓမ္မသမ္ဘူတံ၊ ဝန္ဒေ သံဃံ နိရင်္ဂဏံ။

(ခ) သာရိပုတ္တံ မဟာထေရံ၊ ပရိယတ္တိဝိသာရဒံ၊

နမာမိ သန္တဝုတ္တိံ မေ၊ ဂုရုံ ဂါရဝဘာဇနံ။

(ဂ) ဝန္ဒန္တေန မယာ ဧဝံ၊

ယာ လဒ္ဓါ ပုညသမ္ပဒါ၊

ဟိတွာ တဿာနုဘာဝေန၊

အန္တရာယေ အသေသတော။

(ဃ) မဟာဝိဟာရဝါသီနံ ¶ ၊ ထေရာနံ ထိရသီလိနံ၊

ဝံသာလင်္ကာရဘူတေန၊ ဘူတာနုဂ္ဂဟကာရိနာ။

(င) ထေရေန ဗုဒ္ဓဒတ္တေန၊ ရစိတံ ယံ မနောရမံ၊

ပိဋကေ အဘိဓမ္မသ္မိံ၊ ဩတာရုပါယဘာဝတော။

(စ) အဘိဓမ္မာဝတာရောတိ၊ လဒ္ဓနာမေန ဝိဿုတံ၊

နာနာနိပုဏဂမ္ဘီရနယံ ပကရဏုတ္တမံ။

(ဆ) အတ္ထသံဝဏ္ဏနံ တဿ၊ အာရဘိဿံ ယထာဗလံ၊

ပါမောဇ္ဇဇနနတ္ထာယ၊ အာဘိဓမ္မိကဘိက္ခုနန္တိ။

ဂန္ထာရမ္ဘကထာဝဏ္ဏနာ

၁။ ပရမနိပုဏဝိစိတ္တနယသမန္နာဂတံ ¶ သကသမယသမယန္တရဂဟနဝိဂ္ဂါဟဏသမတ္ထံ သုဝိမလဝိပုလပညာဝေယျတ္တိယဇနနံ ပကရဏမိဒမာရဘန္တောယမာစရိယော ပဌမံ တာဝ ရတနတ္တယပ္ပဏာမကရဏေန အန္တရာယနိဝါရဏဉ္စေဝ ပညာပါဋဝဉ္စ ပတ္ထေတိ။ ရတနတ္တယပ္ပဏာမော ဟိ အတ္ထတော ပဏာမကိရိယာဘိနိပ္ဖာဒိကာ ကုသလစေတနာ။ သာ စ ဝန္ဒနေယျဝန္ဒကာနံ ခေတ္တဇ္ဈာသယသမ္ပဒါဟိ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယဘူတာ ယထာလဒ္ဓသမ္ပတ္တိနိမိတ္တကဿ ကမ္မဿ အနုဗလပ္ပဒါနဝသေန တန္နိဗ္ဗတ္တိတဝိပါကသန္တတိယာ အန္တရာယကရာနိ ဥပပီဠကဥပစ္ဆေဒကကမ္မာနိ ပဋိဗာဟိတွာ တန္နိဒါနာနံ ယထာဓိပ္ပေတသိဒ္ဓိဝိဗန္ဓကာနံ ရောဂါဒိအန္တရာယာနမပ္ပဝတ္တိံ သာဓေတိ၊ ရာဂါဒိမလဝိက္ခာလနေန စ စိတ္တသန္တာနံ ပရိသောဓေတွာ တန္နိဿိတာယ ပညာယ ယထာဓိပ္ပေတသိဒ္ဓိသမ္ပာဒကံ တိက္ခဝိသဒဘာဝမာဝဟတိ။ ကိဉ္စိ အာစိဏ္ဏမေတံ ပဏ္ဍိတာနံ၊ ယဒိဒံ ဂန္ထသမာရမ္ဘေ ရတနတ္တယပ္ပဏာမကရဏံ၊ တသ္မာ သပ္ပုရိသာစာရာနုရက္ခဏတ္ထဉ္စ အာဒိမှိ ရတနတ္တယဝန္ဒနာ အာရဒ္ဓါတိ ဧဝမာဒိနာ အညာနိပိ ဗဟူနိ ပယောဇနာနိ နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗာနိ။ တာနိ ပန တတ္ထ တတ္ထ ဗဟုဓာ ဝိတ္ထာရိတာနီတိ တံ ပပဉ္စပရိဿမံ ဌပေတွာ ယထာနုပ္ပတ္တမေဝ တာဝ ဝဏ္ဏယိဿာမ။

ဧတ္ထ စ ရတနတ္တယပ္ပဏာမံ ကတ္တုကာမော တထာဂတမူလကတ္တာ သေသရတနာနံ ပဌမံ တာဝ တထာဂတဿ ¶ ထောမနာပုဗ္ဗင်္ဂမံ ပဏာမမာရဘန္တော အာဟ ‘‘အနန္တကရုဏာပည’’န္တိအာဒိ။ ထောမနာပုဗ္ဗင်္ဂမေန ဟိ ပဏာမေန သတ္ထု ဂုဏာတိသယယောဂေါ၊ တတော စဿ အနုတ္တရဝန္ဒနီယဘာဝေါ၊ တေန စ အတ္တနော ဝန္ဒနာယ ခေတ္တင်္ဂတဘာဝေါ၊ ခေတ္တင်္ဂတာယ စ ဝန္ဒနာယ ယထာဓိပ္ပေတနိပ္ဖတ္တိယာ ဟေတုဘာဝေါ စ ဒဿိတော ဟောတိ။

တတ္ထ ¶ ဝန္ဒိတွာတိ ပုဗ္ဗကာလကိရိယာနိဒ္ဒေသော။ တဿ ပန ဩသာနဂါထာယံ ‘‘ပဝက္ခာမီ’’တိ ဣမိနာ အပရကာလကိရိယာဝစနေန သဟ သမ္ဗန္ဓော။ ဗုဒ္ဓန္တိ ဝန္ဒနကိရိယာယ ကမ္မနိဒ္ဒေသော။ ‘‘အနန္တကရုဏာပည’’န္တိအာဒိကံ ပန တဗ္ဗိသေသနံ။ တတ္ထ ကိရတီတိ ကရုဏာ၊ ပရဒုက္ခံ ဝိက္ခိပတိ အပနေတီတိ အတ္ထော။ ကိရီယတိ ဒုက္ခိတေသု ပသာရီယတီတိ ဝါ ကရုဏာ။ အထ ဝါ ကရောတီတိ ကရုဏာ၊ ပရဒုက္ခေ သတိ သာဓူနံ ကမ္ပနံ ဟဒယခေဒံ ဇနယတီတိ အတ္ထော။ ကိဏာတီတိ ဝါ ကရုဏာ၊ ပရဿ ဒုက္ခံ ပစ္စယဝေကလ္လကရဏတော ဟိံသတီတိ အတ္ထော။ ပဇာနာတီတိ ပညာ၊ ယထာသဘာဝံ ပကာရေဟိ ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ အတ္ထော။ ကရုဏာ စ ပညာ စ ကရုဏာပညာ၊ နတ္ထိ ဧတာသံ အန္တောတိ အနန္တာ၊ အနန္တာ ကရုဏာပညာ ဧတဿာတိ အနန္တကရုဏာပညော၊ တံ အနန္တကရုဏာပညံ။

ဧတ္ထ စ ဥပ္ပာဒဝယန္တတာဝသေန စေဝ သန္တတိပရိယောသာနဝသေန စ သတိပိ ဘဂဝတော ကရုဏာပညာနံ သပရိယန္တဘာဝေ အနန္တာရမ္မဏေသု ပဝတ္တနတော အနန္တတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဟိ သဗ္ဗသတ္တာနံ ဒုက္ခာပနယနာကာရပ္ပဝတ္တာ အနညသာဓာရဏာ မဟာကရုဏာ ကဉ္စိ သတ္တံ အဝဇ္ဇေတွာ သဗ္ဗေသု သတ္တေသု နိရဝသေသေန ပဝတ္တတိ၊ တထာ သဗ္ဗဓမ္မသဘာဝဗောဓနသမတ္ထာ သဗ္ဗညုတညာဏသင်္ခါတာ ပညာပိ သကလဉေယျဓမ္မေသု အနဝသေသတော ပဝတ္တတိ၊ တသ္မာ အနန္တာရမ္မဏပ္ပဝတ္တကရုဏာဉာဏဝန္တတာယ အနန္တကရုဏာပညော ဘဂဝါ။ ကရုဏာပညာဂ္ဂဟဏေန စေတ္ထ ဘဂဝတော သဗ္ဗလောကိယလောကုတ္တရဂုဏသမ္ပတ္တိ ဒဿိတာ ဟောတိ။ တထာ ဟိ ကရုဏာဂ္ဂဟဏေန လောကိယေသု မဟဂ္ဂတဘာဝပ္ပတ္တာသာဓာရဏဂုဏဒီပနတော သကလလောကိယဂုဏသမ္ပတ္တိ ဒဿိတာ၊ ပညာဂ္ဂဟဏေန သဗ္ဗညုတညာဏပဒဋ္ဌာနမဂ္ဂဉာဏဒီပနတော သဗ္ဗလောကုတ္တရဂုဏသမ္ပတ္တိ ဒဿိတာတိ။

အပိစ ¶ သဗ္ဗဗုဒ္ဓဂုဏာနံ ကရုဏာ အာဒိ၊ ပညာ ပရိယောသာနံ။ မဟာကရုဏာသဉ္စောဒိတမာနသော ဟိ ဘဂဝါ သံသာရပင်္ကတော သတ္တာနံ သမုဒ္ဓရဏတ္ထာယ ကတာဘိနီဟာရော အနုပုဗ္ဗေန ပါရမိယော ပူရေတွာ အနုတ္တရသမ္မာသမ္ဗောဓိယာ အဓိဂမေန သကလဗုဒ္ဓဂုဏေ ပဋိလဘိ။ ဣတိ ¶ သကလဗုဒ္ဓဂုဏာနံ တန္နိဒါနဘာဝတော ကရုဏာ သဗ္ဗဗုဒ္ဓဂုဏာနမာဒိ၊ သဗ္ဗညုတညာဏပဒဋ္ဌာနဿ ပန မဂ္ဂဉာဏဿ ပဋိလဘနတော ဥတ္တရိကရဏီယာဘာဝတော ပညာ ပရိယောသာနံ။ အာဒိပရိယောသာနဒဿနေန စ သကလဗုဒ္ဓဂုဏာ နယတော ဒဿိတာ ဟောန္တိ။ နယဂ္ဂါဟော ဧဝ ဟိ သဗ္ဗဗုဒ္ဓဂုဏာနံ ဒဿနုပါယော၊ ဣတရထာ တာဒိသဿ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓဿပိ ဝစနပထာတီတံ တထာဂတဂုဏံ အနုပဒံ ဝဏ္ဏေန္တော ကော နာမ ပရိယောသာနမာဟရိတုံ သက္ကုဏေယျာတိ။

ဧဝံ ကရုဏာပညာမုခေန သင်္ခေပတော သကလဗုဒ္ဓဂုဏေဟိ ဘဂဝန္တံ ထောမေတွာပိ ပုန အတ္တနော ဗုဒ္ဓဂုဏသံကိတ္တနေ အတိတ္တာဘာဝေန စေဝ ပရေသဉ္စ ပသာဒဗာဟုလ္လဇနနတ္ထံ တဒန္တောဂဓေပိ ဝိသိဋ္ဌဂုဏေ ပဓာနဘာဝေန နီဟရိတွာ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘တထာဂတ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ ‘‘တထာဂတ’’န္တိ တထာ အာဂတတာဒီဟိ အဋ္ဌဟိ ကာရဏေဟိ တထာဂတံ။ ဝုတ္တဉှေတံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၇၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၂၊ ဗု။ ဝံ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂ နိဒါနကထာ၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁၇၀) –

‘‘အဋ္ဌဟိ ကာရဏေဟိ ဘဂဝါ တထာဂတော၊ တထာ အာဂတောတိ တထာဂတော၊ တထာ ဂတောတိ တထာဂတော၊ တထလက္ခဏံ အာဂတောတိ တထာဂတော၊ တထဓမ္မေ ယာထာဝတော အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ တထာဂတော၊ တထဒဿိတာယ တထာဂတော၊ တထဝါဒိတာယ တထာဂတော၊ တထာကာရိတာယ တထာဂတော၊ အဘိဘဝနဋ္ဌေန တထာဂတော’’တိ။

‘‘ကထံ ¶ ဘဂဝါ တထာ အာဂတောတိ တထာဂတော? ယထာ သဗ္ဗလောကဟိတာယ ဥဿုက္ကမာပန္နာ ပုရိမကာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ အာဂတာ၊ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? မနုဿတ္တာဒိအဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတေန ယေန အဘိနီဟာရေန တေ ဘဂဝန္တော အာဂတာ၊ တေနေဝ စ အဘိနီဟာရေန အယမ္ပိ ဘဂဝါ အာဂတော၊ ယထာ စ တေ ဘဂဝန္တော သမတိံသ ပါရမိယော ပူရေတွာ ပဉ္စမဟာပရိစ္စာဂါဒီနိ သမ္ပာဒေတွာ အာဂတာ၊ ယထာ စ တေ သတ္တတိံသ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မေ ဘာဝေတွာ ဗြူဟေတွာ အာဂတာ၊ တထာ အယမ္ပိ ဘဂဝါ အာဂတောတိ ဧဝံ တာဝ တထာ အာဂတော’’တိ တထာဂတော။ (၁)

‘‘ကထံ တထာ ဂတောတိ တထာဂတော? ယထာ သမ္ပတိဇာတာ တေ ဘဂဝန္တော သတ္တပဒဝီတိဟာရေန ဂတာ၊ ယထာ ဝါ တေ သမထဝိပဿနာမဂ္ဂေဟိ တံ တံ အကုသလပက္ခံ ဝိဓမိတွာ ဂတာ၊ တထာ အယမ္ပိ ဘဂဝါ ဂတော၊ ဧဝံ တထာ ဂတောတိ တထာဂတော။ (၂)

‘‘ကထံ ¶ တထလက္ခဏံ အာဂတောတိ တထာဂတော? ယသ္မာ တေသံ တေသံ ဓမ္မာနံ ယံ သဘာဝသရသလက္ခဏံ တထံ အဝိတထံ၊ တဉ္စေသ တထလက္ခဏံ အာဂတော ယာထာဝတော အဓိဂတော၊ တသ္မာ တထလက္ခဏံ အာဂတောတိ တထာဂတော ဂမနတ္ထာနံ ဗုဇ္ဈနတ္ထသမ္ဘဝတော။ တထာ ဟိ ဝဒန္တိ ‘ယေ ဂတိအတ္ထာ၊ တေ ဗုဇ္ဈနတ္ထာ။ ယေ ဗုဇ္ဈနတ္ထာ၊ တေ ဂတိအတ္ထာ’တိ။ (၃)

‘‘ကထံ တထဓမ္မေ ယာထာဝတော အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ တထာဂတော? ယသ္မာ ‘ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထမေတံ အဝိတထမေတ’န္တိအာဒိဝစနတော (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၉၀) ‘အဝိဇ္ဇာယ သင်္ခါရာနံ ¶ ပစ္စယဋ္ဌော သင်္ခါရာနံ အဝိဇ္ဇာပစ္စယသမ္ဘူတသမုဒါဂတဋ္ဌော တထော အဝိတထော အနညထော’တိအာဒိဝစနတော စ တထဓမ္မသင်္ခါတေ သစ္စပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေ ယာထာဝတော အာဂတော အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ တသ္မာ တထဓမ္မေ ယာထာဝတော အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ တထာဂတော။ (၄)

‘‘ကထံ တထဒဿိတာယ တထာဂတော? ယသ္မာ အပရိမာဏာသု လောကဓာတူသု အပရိမာဏာနံ သတ္တာနံ ဆဒွါရဂ္ဂဟိတေ အာရမ္မဏေ အဝိပရီတမေဝ ပဿတိ ဇာနာတိ၊ ဉတွာ စ ပနေဝံ ‘ကတမံ တံ ရူပါယတနံ၊ ယံ စတုန္နံ မဟာဘူတာနံ ဥပါဒါယာ’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၆၁၆ အာဒယော) တထမေသ အဝိပရီတံ ဝိဘဇတိ ဒဿေတိ၊ တသ္မာ တထံ အာဂစ္ဆတိ ပဿတိ ဇာနာတိ၊ တံ ဝါ အာဂမယတိ ဒဿေတီတိ တထာဂတောတိ ဧဝံ တထဒဿိတာယ တထာဂတော။ (၅)

‘‘ကထံ တထဝါဒိတာယ တထာဂတော? ယသ္မာ ဧသ အဘိသမ္ဗောဓိတော ယာဝ ပရိနိဗ္ဗာနာ ရာဂမဒါဒိနိမ္မထနဝသေန ဧကသဒိသမေဝ ဓမ္မံ တထံ အဝိတထံ ဘာသတိ၊ တသ္မာ တထံ ဂဒတိ၊ တထော အဝိပရီတော အာဂဒေါဝစနမေတဿာတိ ဝါ ဒ-ကာရဿ တ-ကာရံ ကတွာ တထာဂတောတိ ဝုတ္တောတိ ဧဝံ တထဝါဒိတာယ တထာဂတော။ (၆)

‘‘ကထံ တထာကာရိတာယ တထာဂတော? ဘဂဝါ ဟိ ‘ယထာ ဝါဒီ တထာ ကာရီ’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၃၊ စူဠနိ။ ပေါသာလမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၈၃) ဝစနတော အတ္တနော ဝါစာယ အနုရူပမေဝ ကရောတိ၊ တသ္မာ ယထာ ဝါစာ၊ တထာ ကာယောပိ ဂတော ပဝတ္တော ဣမဿာတိ တထာဂတောတိ ဧဝံ တထာကာရိတာယ တထာဂတော။ (၇)

‘‘ကထံ ¶ အဘိဘဝနဋ္ဌေန တထာဂတော? ယသ္မာ ပနေသ အနုပမာယ သကလလောကိယလောကုတ္တရဂုဏသမ္ပဒါယ ¶ သမန္နာဂတတ္တာ သဒေဝကံ လောကံ အဘိဘုယျ ပဝတ္တတိ၊ တသ္မာ အဘိဘဝနဋ္ဌေန တထာဂတောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။

တတြေဝံ ပဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ – အဂဒေါ ဝိယာတိ အဂဒေါ၊ ဒေသနာဝိလာသော စေဝ ပုညုဿယော စ။ တေန ဟေသ မဟာနုဘာဝေါ ဘိသက္ကော ဝိယ ဒိဗ္ဗာဂဒေန သပ္ပေ သဗ္ဗပရပ္ပဝါဒိနော၊ သဒေဝကဉ္စ လောကံ အဘိဘဝတိ။ ဣတိ သဗ္ဗလောကာဘိဘဝနေ တထော အဝိပရီတော ယထာဝုတ္တော အဂဒေါ ဧတဿာတိ ဒ-ကာရဿ တ-ကာရံ ကတွာ တထာဂတောတိ ဝုစ္စတီတိ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။ ဝိတ္ထာရော ပန ဒီဃာဂမသံဝဏ္ဏနာဒီသု ဂဟေတဗ္ဗော။ အာဟ စေတ္ထ –

‘‘ယထေဝ လောကမှိ ဝိပဿိအာဒယော၊

သဗ္ဗညုဘာဝံ မုနယော ဣဓာဂတာ၊

တထာ အယံ သကျမုနီပိ အာဂတော၊

တထာဂတော ဝုစ္စတိ တေန စက္ခုမာ။ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၇၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၂၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁၇၀၊ ဗု။ ဝံ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂ နိဒါနကထာ)၊

‘‘ပဟာယ ကာမာဒိမလေ ယထာ ဂတာ၊

သမာဓိဉာဏေဟိ ဝိပဿိအာဒယော၊

မဟေသိနော သကျမုနီ ဇုတိန္ဓရော၊

တထာ ဂတော တေန တထာဂတော မတော။

‘‘တထဉ္စ ဓာတွာယတနာဒိလက္ခဏံ၊

သဘာဝသာမညဝိဘာဂဘေဒတော၊

သယမ္ဘုဉာဏေန ဇိနောယမာဂတော၊

တထာဂတော ဝုစ္စတိ သကျပုင်္ဂဝေါ။

‘‘တထာနိ ¶ သစ္စာနိ သမန္တစက္ခုနာ၊

တထာ ဣဒပ္ပစ္စယတာ စ သဗ္ဗသော၊

အနညဉေယျေန ¶ ယတော ဝိဘာဝိတာ၊

ယာထာဝတော တေန ဇိနော တထာဂတော။

‘‘အနန္တဘေဒါသုပိ လောကဓာတုသု၊

ဇိနဿ ရူပါယတနာဒိဂေါစရေ၊

ဝိစိတ္တဘေဒေ တထမေဝ ဒဿနံ၊

တထာဂတော တေန သမန္တလောစနော။

‘‘ယတော စ ဓမ္မံ တထမေဝ ဘာသတိ၊

ကရောတိ ဝါစာယနုလောမမတ္တနော၊

ဂုဏေဟိ လောကံ အဘိဘုယျိရီယတိ၊

တထာဂတော တေနပိ လောကနာယကော’’တိ။ (ဣတိဝု။ အဋ္ဌ။ ၃၈၊ ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၇)၊

ကေနစိ ဂုဏေန အတ္တနော ဝိသိဋ္ဌဿ ကဿစိ အဘာဝတော နတ္ထိ ဧတဿ ဥတ္တရောတိ အနုတ္တရော။ ဘဂဝတော ဟိ အဝီစိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဘဝဂ္ဂံ တိရိယံ အပရိမာဏာသု လောကဓာတူသု န ကောစိ ကေနစိ ဂုဏေန သမသမောပိ အတ္ထိ၊ ကုတော ပန ဥတ္တရိတရော။ ယထာဟ –

‘‘ရူပေ သီလေ သမာဓိမှိ၊ ပညာယ စ အသာဒိသော၊

ဝိမုတ္တိယာ သမသမော၊ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနေ’’တိ။

ဝိန္ဒိတွာတိ တီဟိ ဝန္ဒနာဟိ တန္နိန္နတာဒိဝသေန နမဿိတွာ။ ကာယဝစီမနောဒွါရဝသေန ဟိ တိဿော ဝန္ဒနာ။ ယထာဟ ‘‘တိဿော ဣမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝန္ဒနာ ကာယေန ဝန္ဒတိ၊ ဝစသာ ဝန္ဒတိ၊ မနသာ ဝန္ဒတီ’’တိ။ တတ္ထ ဗုဒ္ဓါဒိဂုဏာရမ္မဏာ ကာမာဝစရကုသလကိရိယာနမညတရာ စေတနာ ကာယဝိညတ္တိံ သမုဋ္ဌာပေတွာ ကာယဒွါရပ္ပဝတ္တိဝသေန ဥပ္ပန္နာ ကာယဝန္ဒနာတိ ဝုစ္စတိ၊ သာယေဝ ဝစီဝိညတ္တိံ သမုဋ္ဌာပေတွာ ဝစီဒွါရပ္ပဝတ္တိဝသေန ဥပ္ပန္နာ ဝစီဝန္ဒနာတိ၊ ဥဘယဝိညတ္တိယော ပန အသမုဋ္ဌာပေတွာ ကေဝလံ ¶ မနောဒွါရပ္ပဝတ္တိဝသေန ဥပ္ပန္နာ မနောဝန္ဒနာတိ။ သိရသာတိ ဥတ္တမင်္ဂေန ကရဏဘူတေန။ အဗုဇ္ဈိ၊ ဗောဓေတီတိ ဝါ ဗုဒ္ဓါ။ အယဉှိ စတုသစ္စဓမ္မေ သယမ္ပိ အဗုဇ္ဈိ၊ ပရေပိ ဗောဓေတိ ¶ ၊ တသ္မာ ဗုဇ္ဈနဗောဓနဋ္ဌေန ‘‘ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယထာဟ ‘‘ဗုဇ္ဈိတာ သစ္စာနီတိ ဗုဒ္ဓါ၊ ဗောဓေတာ ပဇာယာတိ ဗုဒ္ဓါ’’တိ (မဟာနိ။ ၁၉၂၊ စူဠနိ။ ပါရာယနတ္ထုတိဂါထာနိဒ္ဒေသ ၉၇၊ ပဋိ။ မ။ ၁။၁၆၂)။ အထ ဝါ ဗုဓ-သဒ္ဒဿ ဇာဂရဏဝိကသနတ္ထေသုပိ ပဝတ္တနတော အဗုဇ္ဈိ သဝါသနသမ္မောဟနိဒ္ဒါယ အစ္စန္တံ ဝိဂတော၊ ဗုဒ္ဓိယာ ဝိကသိတဝါတိ ဝါ ဗုဒ္ဓါ။ ဘဂဝါ ဟိ ဝတ္ထုသဘာဝဒဿနဝိဗန္ဓိကာယ အဝိဇ္ဇာသင်္ခါတာယ နိဒ္ဒါယ အရိယမဂ္ဂဉာဏေန သဟ ဝါသနာယ သမုစ္ဆိန္နတ္တာ တတော အစ္စန္တံ ဝိဂတော။ ပရမရုစိရသိရိသောဘဂ္ဂသမာဂမေန ဝိကသိတမိဝ ပဒုမံ အပရိမိတဂုဏဂဏာလင်္ကတသဗ္ဗညုတညာဏသမာဂမေန ဝိကသိတော ဝိကာသမနုပ္ပတ္တော၊ တသ္မာ ဇာဂရဏဝိကသနတ္ထဝသေနပိ ‘‘ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဝုစ္စတိ။

ဧတ္တာဝတာ စ ဒွီဟိ အာကာရေဟိ ဘဂဝတော ထောမနာ ကတာ ဟောတိ အတ္တဟိတသမ္ပတ္တိတော၊ ပရဟိတပဋိပတ္တိတော စ။ တာသု အတ္တဟိတသမ္ပတ္တိ အနာဝရဏဉာဏာဓိဂမော သဝါသနသကလသံကိလေသာနမစ္စန္တပ္ပဟာနံ အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနာဓိဂမော စ၊ ပရဟိတပဋိပတ္တိ ပန အာသယပ္ပယောဂဝသေန ဒုဝိဓံ ပရဟိတသမီဟနံ။ တတ္ထ ဓမ္မဒေသနာယ အဘာဇနေသု ဒေဝဒတ္တာဒီသု ဝိရောဓိသတ္တေသုပိ နိစ္စံ ဟိတဇ္ဈာသယတာ အပရိပါကဂတိန္ဒြိယာနံ ဣန္ဒြိယပရိပါကကာလာဂမနဉ္စ အာသယော နာမ။ တဒညသတ္တာနံ ပန လာဘသက္ကာရာဒိနိရပေက္ခစိတ္တဿ ယာနတ္တယမုခေန သဗ္ဗဒုက္ခနိယျာနိကဓမ္မဒေသနာ ပယောဂေါ နာမ။ ဒုဝိဓာသု ပနေတာသု ပရဟိတပဋိပတ္တီသု၊ တိဝိဓာသု စ အတ္တဟိတသမ္ပတ္တီသု အနန္တကရုဏာ-ဝစနေန၊ တထာ အာဂတဋ္ဌေန စ တထာဂတ-သဒ္ဒေန အာသယဝသေန ပရဟိတပဋိပတ္တိ ဒဿိတာ၊ ဗောဓနဋ္ဌေန ဗုဒ္ဓ-သဒ္ဒေန၊ တထဒဿနဋ္ဌေန ¶ စ တထာဂတဋ္ဌေန စ တထာဂတသဒ္ဒေန ပယောဂဝသေန၊ အနန္တပညာ-ဝစနေန၊ ဉာဏဂတိဒီပကေန တထာဂတ-သဒ္ဒေန၊ ဗုဇ္ဈနဇာဂရဏဝိကသနဋ္ဌေန စ ဗုဒ္ဓ-သဒ္ဒေန တိဝိဓာပိ အတ္တဟိတသမ္ပတ္တိ၊ အနုတ္တရဝစနေန စ အတ္တဟိတပရဟိတသမ္ပတ္တိ ပကာသိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အပိစ ဟေတုဖလသတ္တူပကာရသမ္ပဒါဝသေန တီဟာကာရေဟိပိ ဘဂဝတော ထောမနာ ပဝတ္တတီတိ တံဝသေနပေတ္ထ ထောမနာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ တတ္ထ ဟေတုသမ္ပဒါ နာမ မဟာကရုဏာသမာယောဂေါ၊ ဗောဓိသမ္ဘာရသမ္ဘရဏဉ္စ တမ္မူလကတ္တာ သကလဗုဒ္ဓဂုဏာနံ။ ဖလသမ္ပဒါ ပန စတုဗ္ဗိဓာ ဉာဏသမ္ပဒါ၊ ပဟာနသမ္ပဒါ၊ အာနုဘာဝသမ္ပဒါ၊ ရူပကာယသမ္ပဒါ စာတိ။ တာသု သဗ္ဗညုတညာဏပဒဋ္ဌာနံ မဂ္ဂဉာဏံ၊ မဂ္ဂဉာဏပဒဋ္ဌာနံ သဗ္ဗညုတညာဏံ၊ တမ္မူလကာနိ စ ဒသဗလာဒိဉာဏာနိ ဉာဏသမ္ပဒါ နာမ။ အဂ္ဂမဂ္ဂဘာဝနာယ သဗ္ဗကိလေသာနံ သဟ ဝါသနာဟိ အနုပ္ပတ္တိဓမ္မတာပါဒနံ ¶ ပဟာနသမ္ပဒါ။ အစိန္တေယျာပရိမိတာနံ သဗ္ဗလောကဟိတာနံ နိပ္ဖာဒနေ၊ သဒေဝကလောကာဘိဘဝနေ စ အာဓိပစ္စံ အာနုဘာဝသမ္ပဒါ။ သကလလောကနယနာဘိသေကဘူတာ ပန လက္ခဏာနုဗျဉ္ဇနပဋိမဏ္ဍိတာ အတ္တဘာဝသမ္ပတ္တိ ရူပကာယသမ္ပဒါ နာမ။ သတ္တူပကာရော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တပရဟိတပဋိပတ္တိဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမာသု ပန အနန္တကရုဏာ-ဝစနေန၊ တထာ အာဂတဋ္ဌေန စ တထာဂတ-သဒ္ဒေန ဟေတုသမ္ပဒါ ဒဿိတာ။ ဖလသမ္ပဒါသု ဉာဏသမ္ပဒါ စေဝ ပဟာနသမ္ပဒါ စ အနန္တပညာ-ဝစနေန၊ အဘိသမယပရိဒီပကေန တထာဂတသဒ္ဒေန၊ ဗုဇ္ဈနဇာဂရဏဝိကသနဋ္ဌေန၊ စ ဗုဒ္ဓ-သဒ္ဒေန ဒဿိတာ၊ အာနုဘာဝသမ္ပဒါပိ အဘိဘဝနဋ္ဌေန တထာဂတ-သဒ္ဒေန၊ အနုတ္တရ-ဝစနေန စ ဝိဘာဝိတာ၊ ရူပကာယသမ္ပဒါ ပန ရူပဂ္ဂပ္ပတ္တိဒီပကေန အနုတ္တရ-သဒ္ဒေန ဒဿိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဧဝံ ¶ ဗုဒ္ဓရတနဿ ထောမနာပုဗ္ဗင်္ဂမံ ပဏာမံ ကတွာ ဣဒါနိ သေသရတနာနမ္ပိ ပဏာမမာရဘန္တော အာဟ ‘‘ဓမ္မံ သာဓုဂဏမ္ပိ စာ’’တိ။ ဘဂဝတော ထောမနေန စ သွာက္ခာတတာဒယော ဓမ္မဂုဏာ၊ သုပ္ပဋိပန္နတာဒယော သင်္ဃဂုဏာ စ ဒဿိတာ ဟောန္တိ တပ္ပဘဝဿ အနညထာဘာဝတောတိ န တေသံ ဝိသုံ ထောမနာ ကတာ။ အဓိဂတမဂ္ဂေ သစ္ဆိကတနိရောဓေ ပုဂ္ဂလေ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇမာနေ စ အပါယဒုက္ခေသု စေဝ ဝဋ္ဋဒုက္ခေသု စ အပတမာနေ ကတွာ ဓာရေတီတိ ဓမ္မော၊ သော စတုန္နံ အရိယမဂ္ဂါနံ၊ စတုန္နဉ္စ သာမညဖလာနံ၊ နိဗ္ဗာနဿ၊ ပရိယတ္တိဓမ္မဿ စ ဝသေန ဒသဝိဓော။ ဝုတ္တဉှေတံ ဆတ္တဝိမာနေ –

‘‘ရာဂဝိရာဂမနေဇမသောကံ၊

ဓမ္မမသင်္ခတမပ္ပဋိကူလံ၊

မဓုရမိမံ ပဂုဏံ သုဝိဘတ္တံ၊

ဓမ္မမိမံ သရဏတ္ထမုပေဟီ’’တိ။ (ဝိ။ ဝ။ ၈၈၇)၊

ဧတ္ထ ဟိ ကာမရာဂါဒိဘေဒေါ သဗ္ဗောပိ ရာဂေါ ဝိရဇ္ဇတိ ဧတေနာတိ ‘‘ရာဂဝိရာဂေါ’’တိ မဂ္ဂေါ ကထိတော။ ဧဇာသင်္ခါတာယ တဏှာယ၊ အန္တောနိဇ္ဈာနလက္ခဏဿ စ သောကဿ တဒုပ္ပတ္တိယံ သဗ္ဗသော ပရိက္ခီဏတ္တာ ‘‘အနေဇမသောက’’န္တိ ဖလံ ကထိတံ။ ကေနစိ ပစ္စယေန အသင်္ခတတ္တာ ‘‘ဓမ္မမသင်္ခတ’’န္တိ နိဗ္ဗာနံ ဝုတ္တံ။ အဝိရောဓဒီပနတော ပန အတ္ထဗျဉ္ဇနဿ သမ္ပန္နတာယ၊ ပကဋ္ဌဂုဏဝိဘာဝနတော သုဋ္ဌု ဝိဘဇိတတ္တာ စ ‘‘အပ္ပဋိကူလ’’န္တိအာဒိနာ သဗ္ဗောပိ ပရိယတ္တိဓမ္မော ကထိတော။ တတ္ထ အရိယမဂ္ဂနိဗ္ဗာနာနိ နိပ္ပရိယာယေနေဝ အပါယာဒိတော ဓာရဏတော ဓမ္မော၊ ဖလပရိယတ္တိယော ¶ ပန ပရိယာယေန။ တထာ ဟေတ္ထ ဓာရဏံ နာမ အပါယာဒိနိဗ္ဗတ္တကကိလေသဝိဒ္ဓံသနံ။ ဣတိ အရိယမဂ္ဂဿ ကိလေသသမုစ္ဆေဒကတာယ၊ နိဗ္ဗာနဿ စ အာလမ္ဗဏဘာဝေန တဿ တဒတ္ထသိဒ္ဓိဟေတုတာယပိ ဥဘိန္နမ္ပိ ¶ နိပ္ပရိယာယတော လဗ္ဘတိ။ ဣတရေသု ပန အရိယဖလဿ မဂ္ဂေန သမုစ္ဆိန္နကိလေသာနံ ပဋိပဿဒ္ဓကိစ္စတာယ၊ မဂ္ဂါနုကူလပ္ပဝတ္တိတော ပရိယတ္တိဓမ္မဿ စ တဒဓိဂမဟေတုတာယာတိ ဥဘိန္နမ္ပိ ပရိယာယတောဝ လဗ္ဘတီတိ။

အတ္တဟိတပရဟိတံ သာဓေန္တီတိ သာဓူ၊ တေသံ ဂဏော သမုဒါယောတိ သာဓုဂဏော၊ သာဓု စာယံ ဂဏော စာတိ ဝါ သာဓုဂဏော၊ သာဓုနော ဝါ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ အာယတ္တော ဂဏော တဿ ဩရသပုတ္တဘာဝတောတိ သာဓုဂဏော။ သော ပန စတုန္နံ အရိယမဂ္ဂသမင်္ဂီနံ၊ စတုန္နဉ္စ ဖလသမင်္ဂီနံ ဝသေန အဋ္ဌဝိဓော အရိယသင်္ဃော၊ တံ သာဓုဂဏံ။ ပိစာတိ နိပါတသမုဒါယော၊ ဧကော ဝါ နိပါတော၊ တိဏ္ဏံ ရတနာနံ ဝန္ဒနကိရိယာယ သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော။ ကေစိ ‘‘ဂဏော’’တိ ဣဓ ပကရဏတောဝ အရိယဂဏပုဂ္ဂလောဝ လဗ္ဘတီတိ သာဓူတိ ဘာဝနပုံသကဝသေန ‘‘ဝန္ဒိတွာ’’တိ ဣမိနာ သဟ ယောဇေန္တိ၊ တဒါ ပန သာဓူတိ ဘယလာဘာဒိဝိရဟေန သက္ကစ္စံ အာဒရန္တိ အတ္ထော။

၂။ ဧဝံ ပကရဏာရမ္ဘေ ယထာဓိပ္ပေတံ ရတနတ္တယပ္ပဏာမံ ကတွာ ဣဒါနိ ယတ္ထ ပါဋဝတ္ထာယ ဣဒံ ပကရဏံ ပဋ္ဌပီယတိ၊ တံ သဒ္ဓိံ ဒေသကဒေသပဋိဂ္ဂါဟကသမ္ပတ္တီဟိ ဝိဘာဝေတွာ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပဏ္ဍုကမ္ဗလနာမာယာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဒေဝရာဇဿ ပဏ္ဍုကမ္ဗလနာမာယ သိလာယ ဝိမလေ သီတလေ တလေ နိသိန္နော အတုလဝိက္ကမော ဒေဝဒေဝေဟိ ပူဇိတော ဒေဝဒေဝေါ ဒေဝပုရက္ခတော ဒေဝါနံ ဒေဝလောကသ္မိံ ယံ ဓမ္မံ ဒေသေသီတိ သမ္ဗန္ဓော။

အယံ ပနေတ္ထ အတ္ထော – ပဏ္ဍုကမ္ဗလသရိက္ခဝဏ္ဏတာယ ‘‘ပဏ္ဍုကမ္ဗလ’’န္တိ နာမံ သမညာ ဧတိဿာတိ ပဏ္ဍုကမ္ဗလနာမာ။ သာ ဟိ သက္ကဿ တာဒိသပုညာနုဘာဝေန နိဗ္ဗတ္တာ ပဏ္ဍုကမ္ဗလဇယသုမနပုပ္ဖသမာနေန ဝဏ္ဏေန သဗ္ဗကာလံ ဝိရောစတိ ¶ ၊ ပမာဏတော ပန သဋ္ဌိယောဇနာယာမာ၊ ပညာသယောဇနဝိတ္ထာရာ၊ ပန္နရသယောဇနုဗ္ဗေဓာ စ ဟောတိ။ သိလာယာတိ အဝယဝသမ္ဗန္ဓေ သာမိဝစနံ။ တုလာယ သမ္မိတော တုလျော၊ န တုလျော အတုလျော၊ အတုလျော ဝိက္ကမော ဗလံ ဧတဿာတိ အတုလျဝိက္ကမော။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဟိ ပရမပါရမိတာနုဘာဝသံသိဒ္ဓေန ဟတ္ထိဂဏနာယ ကောဋိသဟဿဟတ္ထီနံ၊ ပုရိသဂဏနာယ ဒသကောဋိသဟဿပုရိသာနံ ဗလေဟိ သမပ္ပမာဏေန ကာယဗလေန၊ အပ္ပမာဏေန စ ဉာဏဗလေန န ကဿစိ ဒေဝဗြဟ္မာဒီသု အညတရဿ ဗလတုလနာယ ဥပနေတဗ္ဗံ အတ္ထိ ¶ ။ အထ ဝါ အနညသာဓာရဏတ္တာ အတုလျော ပရက္ကမသင်္ခါတော အပရိမာဏဂုဏဝိသေသာဝဟေန အနညသာဓာရဏေန သမ္မပ္ပဓာနေန သမန္နာဂတတ္တာ ဝါ အတုလျော သမ္မပ္ပဓာနသင်္ခါတော ဝိက္ကမော ဣမဿာတိ အတုလျဝိက္ကမော။ ‘‘အတုလျဝိက္ကမော’’တိ စ ဝတ္တဗ္ဗေ ဂါထာဗန္ဓဝသေန ယ-ကာရလောပံ ကတွာ ‘‘အတုလဝိက္ကမော’’တိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ သမ္မိတတ္ထေ အ-ကာရပစ္စယဿာပိ သမ္ဘဝတော အတုလော ဝိက္ကမော အဿာတိ ‘‘အတုလဝိက္ကမော’’တိ ဝုတ္တံ။

ဒိဗ္ဗန္တီတိ ဒေဝါ၊ ပဉ္စကာမဂုဏာဒီဟိ ကီဠန္တိ၊ တေသု ဝါ ဝိဟရန္တိ၊ ဝိဇယသမတ္ထတာယောဂေန ဗာဟိရဗ္ဘန္တရိကေ ပစ္စတ္ထိကေ ဝိဇေတုံ ဣစ္ဆန္တိ၊ ဣဿရိယဓနာဒိသက္ကာရဒါနဂ္ဂဟဏံ၊ တံတံအတ္ထာနုသာသနဉ္စ ကရောန္တာ ဝေါဟရန္တိ၊ ပုညဉာဏာနုဘာဝပ္ပတ္တာယ ဇုတိယာ ဇောတေန္တိ၊ ယထာဓိပ္ပေတဉ္စ ဝိသယံ အပ္ပဋိဃာတေန ဂစ္ဆန္တိ၊ ယထိစ္ဆိတနိပ္ဖာဒနေ စ သက္ကောန္တီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ဒေဝနီယာ တံတံဗျသနနိတ္ထရဏတ္ထိကေဟိ ‘‘သရဏံ ပရာယဏ’’န္တိ ဂမနီယာ၊ အဘိတ္ထဝနီယာ သောဘာဝိသေသယောဂေန ကမနီယာတိ ဝါ ဒေဝါ၊ တေ တိဝိဓာ – သမ္မုတိဒေဝါ ဥပပတ္တိဒေဝါ ဝိသုဒ္ဓိဒေဝါတိ။ တတ္ထ သမ္မုတိဒေဝါ နာမ မဟာသမ္မတာဒယော ခတ္တိယာ။ ဥပပတ္တိဒေဝါ နာမ ¶ စာတုမဟာရာဇိကေ ဥပါဒါယ တဒုတ္တရိဒေဝါ။ ဝိသုဒ္ဓိဒေဝါ နာမ ခီဏာသဝါ။ ဣဓ ပန ဥပပတ္တိဒေဝါ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ နော စ ခေါ တေပိ အဝိသေသေန၊ ဌပေတွာ ပန ယာမာဒိကေ စာတုမဟာရာဇိကတာဝတိံသဝါသိနောဝ အဓိပ္ပေတာ။ တေသံ စတူဟိ သင်္ဂဟဝတ္ထူဟိ ရဉ္ဇနတော ရာဇာ၊ ဒေဝါနံ ရာဇာ ဣဿရော ဒေဝရာဇာ၊ တဿ ဒေဝရာဇဿ၊ ‘‘သက္ကဿ ဒေဝရညော’’တိ အဓိပ္ပာယော။ န ဟိ အညေသံ ဒေဝလောကေသု နိသိန္နော ဘဂဝါ အဘိဓမ္မပိဋကံ ဒေသေသီတိ။

၃။ ယန္တိ အနိယမနိဒ္ဒေသော၊ တဿ ပန ‘‘တတ္ထာ’’တိ ဣမိနာ နိယမနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာဝုတ္တာနံ တိဏ္ဏမ္ပိ ဒေဝါနံ ဥတ္တမော ဒေဝေါ တေဟိ သဗ္ဗေဟိ အဓိကတရံ ကီဠနာဒိယောဂတောတိ ဒေဝဒေဝေါ၊ ဘဂဝါ။ သော ဟိ နိရတိသယာယ အဘိညာကီဠာယ ဥတ္တမေဟိ ဒိဗ္ဗဗြဟ္မအရိယဝိဟာရေဟိ သပရသန္တာနသိဒ္ဓါယ ပဉ္စဝိဓမာရဝိဇယိစ္ဆာနိဗ္ဗတ္တိယာ စိတ္တိဿရိယသတ္တဓနာဒိသမ္မာပဋိပတ္တိအဝေစ္စပ္ပသာဒသက္ကာရဒါနဂ္ဂဟဏသင်္ခါတေန၊ ယထာပရာဓယထာနုလောမယထာဓမ္မာနုသာသနသင်္ခါတေန စ ဝေါဟာရာတိသယေန ပရမာယ ပညာယ စ သရီရပ္ပဘာသင်္ခါတာယ ဇုတိယာ အနုပမာယ ဉာဏသရီရဂတိယာ မာရဝိဇယသဗ္ဗညုတညာဏပရဟိတနိပ္ဖာဒနေသု အပ္ပဋိဟတာယ သတ္တိယာ စ သမန္နာဂတတ္တာ သဒေဝကေန ဝါ လောကေန ‘‘သရဏ’’န္တိ ဂမနီယတော၊ အဘိတ္ထဝနီယတော၊ ဘတ္တိဝသေန ကမနီယတော စ သဗ္ဗေ တေ ဒေဝေ တေဟိ တေဟိ ဂုဏေဟိ အဘိဘုယျ ဌိတောတိ သဗ္ဗဒေဝေဟိ ပူဇနီယတရော ဒေဝေါ ¶ ၊ ဝိသုဒ္ဓိဒေဝဘာဝသင်္ခါတဿ ဝါ သဗ္ဗညုဂုဏာလင်္ကာရဿ အဓိဂတတ္တာ အညေသဉ္စ ဒေဝါနံ အတိသယေန ဒေဝေါတိ ဒေဝဒေဝေါ။ ဒေဝါနန္တိ တဒါ ဓမ္မပဋိဂ္ဂါဟကာနံ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠာဓိဝါသီနံ မာတုဒေဝပုတ္တပ္ပမုခါနံ ဥပပတ္တိဒေဝါနံ။ ဝိသုဒ္ဓိဒေဝါနမ္ပေတ္ထ ဂဟဏန္တိ ဝဒန္တိ။ တေ ပန ဥပပတ္တိဒေဝေသွေဝ သင်္ဂဟိတာ မနုဿအရဟန္တာနံ တတ္ထ အဘာဝတော ¶ ။ ဒေဝဒေဝေဟီတိ ဝိသုဒ္ဓိဒေဝေဟိ။ ဝိသုဒ္ဓိဒေဝါ ဟိ ဝုတ္တနယေန ဣတရဒေဝေဟိ သာတိသယံ ကီဠနာဒိယောဂတော ဣဓ ‘‘ဒေဝဒေဝါ’’တိ အဓိပ္ပေတာ၊ တေဟိ။ ပူဇိတောတိ ပူဇိတဗ္ဗော၊ ပူဇိတုံ အရဟောတိ အတ္ထော။ ဧတေန ဝိသုဒ္ဓိဒေဝေသုပိ ဘဂဝတော အဂ္ဂပုဂ္ဂလတံ ဒီပေတိ။ ဒေသေသီတိ မဓုရကရဝီကသဒ္ဒသဒိသံ ဗြဟ္မဿရံ နိစ္ဆာရေန္တော ပကာသေသိ။ ဒေဝလောကသ္မိန္တိ တာဝတိံသဒေဝလောကေ။ သဘာဝသာမညလက္ခဏံ ဓာရေတီတိ ဓမ္မော၊ ကုသလာဒိဘေဒေါ အဘိဓမ္မော၊ ဣဓ ပန တပ္ပကာသကံ အဘိဓမ္မပိဋကံ ‘‘ဓမ္မ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘‘ပိဋကုတ္တမေ’’တိ။ ဒေဝပုရက္ခတောတိ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠဝါသိဒိဗ္ဗဗြဟ္မေဟိ ပုရက္ခတော၊ ပရိဝါရိတောတိ အတ္ထော။

နနု စ ‘‘ဒေဝါန’’န္တိ ဝစနေနေဝ ဒေဝပုရက္ခတဘာဝေါ သိဒ္ဓါတိ ကိံ ‘‘ဒေဝပုရက္ခတော’’တိ ဝစနေန? နာယံ ဒေါသော။ ဘဂဝါ ဟိ ကဒါစိ စူဠပန္ထကတ္ထေရာဒီနံ ဝိယ ပရမ္မုခေပိ နိသီဒိတွာ ဩဘာသံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ သတ္တာနံ သမ္မုခေ နိသိန္နံ ဝိယ ဒဿေန္တော ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ ကဒါစိပိ ပါရာယနိကဗြာဟ္မဏာဒီနံ ဝိယ သမ္မုခေပိ နိသီဒိတွာ အညေဟိ စ ပရိဝုတော အညေသမ္ပိ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ ဣဓ ပန န တထာ၊ ဒေဝေဟိယေဝ ပရိဝုတော ဒေဝါနံ ဒေသေတီတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ဒေဝပုရက္ခတော’’တိပိ ဝတ္တဗ္ဗမေဝါတိ။

၄။ ဧဝမေတသ္မိံ ပကရဏေ ဂါရဝဇနနတ္ထံ တေန သမ္ပာဒေတဗ္ဗပါဋဝဝိသယံ အဘိဓမ္မပိဋကံ ဒေသကာဒိသမ္ပတ္တီဟိ သဟ ဝိဘာဝေတွာ ဣဒါနိ ယထာဓိပ္ပေတပကရဏာရမ္ဘပယောဇနာဘိဓာနာဘိဓေယျသောတုဇနသမုဿာဟနကရဏပ္ပကာရာနိ စ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘တတ္ထာဟ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘ပါဋဝတ္ထာယာ’’တိ ဣမိနာ ပကရဏာရမ္ဘပယောဇနံ ဝုတ္တံ။ ‘‘အဘိဓမ္မာဝတာရ’’န္တိ ဣမိနာ အဘိဓာနာဘိဓေယျာနိ။ ‘‘မဓုရ’’န္တိအာဒီဟိ ပကရဏံ ဝိသေသေတိ။ ‘‘သမာသေနာ’’တိ စ ဣမိနာ သောတုဇနသမုဿာဟနကရဏပ္ပကာရာနီတိ ¶ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘အဟ’’န္တိ ကတ္တုဘူတံ အတ္တာနံ နိဒ္ဒိသတိ။ တထာ ဟိ ယော ပရော န ဟောတိ၊ သော နိယကဇ္ဈတ္တသင်္ခါတော အတ္တာ ‘‘အဟ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။

ပဋုနော ဘာဝေါ ပါဋဝံ၊ တံယေဝ အတ္ထော ပယောဇနဋ္ဌေနာတိ ပါဋဝတ္ထော၊ တဒတ္ထာယ။ တံ သန္ဓာယ ဝိဝိဓနယဂ္ဂဟဏသမတ္ထဿ ¶ သုတမယဉာဏဿ ဥပ္ပာဒနတ္ထန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သံသာရေ ဘယံ ဣက္ခန္တိ၊ ဘိန္ဒန္တိ ဝါ ပါပကေ အကုသလေ ဓမ္မေတိ ဘိက္ခူ၊ တေသံ။ ပိဋကဉ္စ တံ ဥတ္တမဉ္စာတိ ပိဋကုတ္တမံ၊ တသ္မိံ ပိဋကုတ္တမေ၊ အဘိဓမ္မပိဋကေတိ အဓိပ္ပာယော။ တဉှိ ပရိယတ္တိဘာဇနတ္ထတော ပိဋကံ၊ တီသု ပိဋကေသု ဝိသိဋ္ဌဘာဝတော ဥတ္တမဉ္စာတိ ပိဋကုတ္တမံ။ တတ္ထ ပရိယတ္တိဘာဇနတ္ထတောတိ ပရိယတ္တိအတ္ထေန စေဝ ဘာဇနတ္ထေန စ။ တထာ ဟိ ‘‘မာ ပိဋကသမ္ပဒါနေနာ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၃။၆၆) ပရိယတ္တိ ပိဋကန္တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘အထ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ကုဒါလပိဋက’’န္တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၂၂၈၊ အ။ နိ။ ၃။၇၀) ယံ ကိဉ္စိ ဘာဇနမ္ပိ။ တသ္မာ ဣဒမ္ပိ ပရိယာပုဏိတဗ္ဗဋ္ဌေန ပရိယတ္တိ၊ အဘိဓမ္မတ္ထာနမာဓာရဏတ္ထေန ဘာဇနဉ္စာတိ ပရိယတ္တိဘာဇနတ္ထတော ပိဋကန္တိ ဝုစ္စတိ။ တေနေဝါဟု –

‘‘ပိဋကံ ပိဋကတ္ထဝိဒူ၊

ပရိယတ္တိဗ္ဘာဇနတ္ထတော အာဟု၊

တေန သမောဓာနေတွာ၊

တယောပိ ဝိနယာဒယော ဉေယျာ’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကထာ၊ ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကထာ၊ ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ)၊

ဝိသိဋ္ဌဘာဝေါ ပနဿ လောကဝေါဟာရမတိက္ကမ္မ ယထာသဘာဝဝသေန ဒေသနတော၊ ဝိသိဋ္ဌဓမ္မက္ခန္ဓဝိဘာဝနတော စ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတ္ထ ဟိ ‘‘သတ္တော ပုဂ္ဂလော ဘိက္ခူ’’တိအာဒိကံ လောကဝေါဟာရမတိက္ကမ္မ ‘‘ခန္ဓဓာတုအာယတန’’န္တိအာဒိနာ ယထာဓမ္မဝသေနေဝ ဗာဟုလ္လဒေသနာ ပဝတ္တာ၊ န ဣတရေသု ဝိယ ¶ ယထာဝုတ္တဝေါဟာရဝသေန၊ ယတော ဣဒံ ယထာဓမ္မသာသနန္တိ ဝုစ္စတိ။ သဗ္ဗသင်္ခတဓမ္မဝိသိဋ္ဌော စေတ္ထ ပညာက္ခန္ဓော ဝိသေသတော ဝိဘာဝိတော၊ တသ္မာ တိဏ္ဏမ္ပိ ပိဋကာနံ ဗုဒ္ဓဝစနဘာဝေပိ ယထာသဘာဝါနတိက္ကမဒေသနာဒိတော ဣဒမေဝ တီသု ပိဋကေသု ဝိသိဋ္ဌန္တိ ယုတ္တံ။ အပိစ ဓမ္မာတိရေကဓမ္မဝိသေသဘာဝတော စဿ ဝိသိဋ္ဌဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဘိဓမ္မေ ဟိ နိပ္ပဒေသတော ခန္ဓာယတနာဒိဓမ္မာနံ ဝိဘတ္တတ္တာ ဣတရဒွယတော အတိရေကတရာ၊ ဝိသိဋ္ဌာ စ ပါဠိ ဟောတိ၊ တသ္မာ အတိရေကဿ၊ ဝိသိဋ္ဌဿ စ ပါဠိဓမ္မဿ ဝသေန ဣဒမေဝ တီသု ပိဋကေသု ဥတ္တမန္တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယထာဝုတ္တဝိသိဋ္ဌဘာဝယောဂတောယေဝ စေတံ ‘‘အဘိဓမ္မပိဋက’’န္တိ ဝုစ္စတိ အဘိ-သဒ္ဒဿ ဝိသိဋ္ဌဘာဝဇောတနတော ¶ ။ အပိစ ဝုဍ္ဎိမန္တာဒိဓမ္မာနံ ဧတ္ထ ဝုတ္တတ္တာ စေတံ အဘိဓမ္မပိဋကံ။ ယထာဟု ပေါရာဏာ –

‘‘ယံ ဧတ္ထ ဝုဍ္ဎိမန္တော၊ သလက္ခဏာ ပူဇိတာ ပရိစ္ဆိန္နာ၊

ဝုတ္တာဓိကာ စ ဓမ္မာ၊ အဘိဓမ္မော တေန အက္ခာတော’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကထာ၊ ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကထာ၊ ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ)၊

တထာ ဟေတ္ထ ‘‘ရူပူပပတ္တိယာ မဂ္ဂံ ဘာဝေတိ၊ မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတီ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၁၆၀ အာဒယော) ဝုဍ္ဎိမန္တောပိ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ၊ ‘‘ရူပါရမ္မဏံ ဝါ သဒ္ဒါရမ္မဏံ ဝါ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၁) နယေန အာရမ္မဏာဒီဟိ လက္ခိတဗ္ဗတ္တာ သလက္ခဏာပိ ‘‘သေက္ခာ ဓမ္မာ အသေက္ခာ ဓမ္မာ၊ လောကုတ္တရာ ဓမ္မာ’’တိအာဒိနာ နယေန ပူဇိတာ ပူဇာရဟာပိ ‘‘ဖဿော ဟောတိ၊ ဝေဒနာ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၁) နယေန သဘာဝပရိစ္ဆိန္နတ္တာ ပရိစ္ဆိန္နာပိ ‘‘မဟဂ္ဂတာ ဓမ္မာ အပ္ပမာဏာ ဓမ္မာ (ဓ။ သ။ တိကမာတိကာ ၁၂၊ ဒုကမာတိကာ ၉၉)၊ အနုတ္တရာ ဓမ္မာ’’တိအာဒိနာ နယေန အဓိကာ ဝိသိဋ္ဌာပိ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ၊ တသ္မာ အဘိ-သဒ္ဒဿ ဝုဍ္ဎိအာဒိအတ္ထေသုပိ ပဝတ္တနတော ‘‘ဝုဍ္ဎိမန္တော ဓမ္မာ ဧတ္ထာ’’တိအာဒိနာ နိဗ္ဗစနေန ဣဒံ ပိဋကံ ¶ ‘‘အဘိဓမ္မ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ အဘိဓမ္မံ ဩတရန္တိ အနေနာတိ အဘိဓမ္မာဝတာရံ နာမ ပကရဏံ။ ဣမိနာ ပနဿ အတ္ထာနုဂတမဘိဓာနံ ဒဿေတိ။ တု-သဒ္ဒေါ ပဒပူရဏေ။ အာစရိယေန ဟိ ဂါထာပဒပူရဏတ္ထံ ယေဘုယျေန တတ္ထ တတ္ထ နိပါတာ ဝုစ္စန္တိ။ ယတ္ထ ပန နေသံ ပယောဇနဝိသေသော ဒိဿတိ၊ တတ္ထေဝ တမတ္ထံ ဝက္ခာမ။ မဓုရန္တိ နိပ္ပရိယာယတော မဓုရ-သဒ္ဒေါယံ ဇိဝှာဝိညေယျေ ရသဝိသေသေ ဝတ္တတိ၊ ဣဓ ပန ဣဋ္ဌဘာဝသာမညေန အတ္ထဗျဉ္ဇနသမ္ပတ္တိ မဓုရသဒ္ဒေန ဝုတ္တာ။ ဘဝတိ ဟိ တံသဒိသဿ တံ-သဒ္ဒေနာဘိဓာနံ ယထာ ‘‘အဂ္ဂိမာဏဝေါ’’တိ။ တေန ပန မဓုရေန ယောဂတော ဣဒမ္ပိ မဓုရံ ယထာ နီလဂုဏယောဂတော နီလုပ္ပလန္တိ။ နိပုဏဂမ္ဘီရာယ ဗျဉ္ဇနသမ္ပတ္တိယာ စေဝ အတ္ထသမ္ပတ္တိယာ စ အဘိဓမ္မဝိသယံ မတိံ ဝဍ္ဎေတီတိ မတိဝဍ္ဎနံ။ အထ ဝါ ဗျဉ္ဇနသမ္ပတ္တိယာ ‘‘မဓုရ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ အတ္ထသမ္ပတ္တိယာ ‘‘မတိဝဍ္ဎန’’န္တိ။

၅။ တာဠန္တိ ကုဉ္စိကံ၊ ကုဉ္စိကာသဒိသန္တိ အတ္ထော။ မုယှန္တိ တေနာတိ မောဟော၊ အဝိဇ္ဇာယေတံ အဓိဝစနံ၊ မောဟောယေဝ အဘိဓမ္မမဟာပုရံ ပဝိသန္တာနံ ပဝေသနနိဝါရဏတ္တာ ကဝါဋဘူတောတိ ¶ မောဟကဝါဋံ၊ တဿ။ ဝိဃာဋေတိ၊ ဝိဃာဋီယတိ အနေနာတိ ဝါ ဝိဃာဋနံ။ နနု စ အဝိဇ္ဇာကဝါဋံ ပညာယ ဥဂ္ဃာဋီယတိ။ သာ ဟိ တဿာ ဥဇုဝိပစ္စနီကဘူတာတိ? သစ္စံ၊ ဣဒမ္ပိ တဿာ ကာရဏဘာဝေန ‘‘မောဟကဝါဋဝိဃာဋနကရ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ကာရဏကာရဏမ္ပိ ဟိ ကာရဏဝသေန ဝုစ္စတိ ယထာ ‘‘စောရေဟိ ဂါမော ဒဍ္ဎော၊ တိဏေဟိ ဘတ္တံ သိဒ္ဓ’’န္တိ။

၆။ သုဒုတ္တရန္တိ ဓမ္မတ္ထဒေသနာပဋိဝေဓသင်္ခါတစတုဂမ္ဘီရဘာဝပဋိသံယုတ္တတာယ မန္ဒဗုဒ္ဓီဟိ တရိတုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ အတိဒုတ္တရံ၊ တေနေဝ စေဒံ မဟောဒဓိသမာနတ္တာ ‘‘မဟောဒဓီ’’တိ ဝုတ္တံ။ မဟဏ္ဏဝေါပိ ဟိ စတုရာသီတိယောဇနသဟဿဂမ္ဘီရော န သက္ကာ အညတြ သိနေရုပဗ္ဗတရာဇတော ကေနစိ ပတိဋ္ဌံ လဒ္ဓုံ၊ ဧဝမိဒမ္ပိ စတုဂမ္ဘီရတာပဋိသံယုတ္တံ အညတြ တထာဂတာ ¶ န ကေနစိ ပတိဋ္ဌံ လဒ္ဓုံ သက္ကာတိ။ တရန္တာနန္တိ အတ္ထဂ္ဂဟဏဝသေန ဥတ္တရိတုကာမာနံ။ ဧတ္ထ စ ‘‘တရံဝါ’’တိ အဓိကာရဝသေန ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ဝက္ခမာနံ ဝါ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ တရန္တာနန္တိ ပရတီရသမ္ပာပုဏနတ္ထံ ဥတ္တရန္တာနံ။ တရံဝါတိ ဥဠုမ္ပံ ဝိယ၊ တံသမာနန္တိ အတ္ထော။ မကရာ နာမ မစ္ဆဇာတိကာ၊ တေသံ အာကရော နိဝါသဘူမီတိ မကရာကရော၊ တံ။

၇။ အဘိဓမ္မေ နိယုတ္တာ အာဘိဓမ္မိကာ၊ တေသံ။ ဟတ္ထသာရံ ဝိယာတိ ဟတ္ထသာရံ။ ယထာ ဟိ မနုဿာနံ ဗဟူသု ရတနာဒီသု ဝိဇ္ဇမာနေသုပိ အာပဒါသု စ သုခပရိဘောဂတ္ထံ ဟတ္ထေ ကယိရမာနံ သာရရတနာဒိကံ ‘‘ဟတ္ထသာရ’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝမိဒမ္ပိ သတိပိ မဟန္တေ အဘိဓမ္မပိဋကေ တဿ သဗ္ဗသော ဝိတ္တိဏ္ဏတာယ ပရိဟရိတုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ တဒတ္ထသာရသမ္ပိဏ္ဍနဝသေန ကယိရမာနံ အာဘိဓမ္မိကဘိက္ခူနံ သုခပရိဟရဏတ္ထာယ သမ္ပဇ္ဇတီတိ ဟတ္ထသာရသဒိသတ္တာ ‘‘ဟတ္ထသာရ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပဝက္ခာမီတိ ပကာရေန ကထေဿာမိ၊ အနာဂတဝစနဉ္စေတံ၊ ဝတ္တမာနသမီပတ္တာ ဝါ အနာဂတေ ဝတ္တမာနူပစာရတော ဝတ္တမာနဝစနံ၊ ပဋိညာနန္တရမေဝ ဝက္ခတီတိ။ အတ္ထဝသေန ပကာရေန ကထေန္တောပိ သဒ္ဒဝသေန သင်္ခိပိတွာ ကထေဿာမီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သမာသေနာ’’တိ။ သမသနံ သံခိပနံ သမာသော၊ တေန သမာသေန၊ န ဗျာသဝသေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧတ္တာဝတာ စ ပယောဇနာဘိဓာနာဘိဓေယျသောတုဇနသမုဿာဟနကရဏပ္ပကာရာနိ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ယသ္မာ သောတုဇနသမုဿာဟနံ နာမ တေသံ သက္ကစ္စသဝနေ နိယုဉ္ဇနံ၊ တသ္မာ တေ တတ္ထ နိယောဇေန္တော အာဟ ‘‘တံ သုဏာထ သမာဟိတာ’’တိ။ သက္ကစ္စသဝနပဋိဗဒ္ဓါ ဟိ သမ္မာပဋိပတ္တီတိ။ တတ္ထ တန္တိ တံ မယာ ဝက္ခမာနံ အဘိဓမ္မာဝတာရံ သုဏာထ နိသာမယထ။ သမာဟိတာ သမ္မာ အာဟိတာ၊ အဝိက္ခိတ္တစိတ္တာတိ အတ္ထော။

ဂန္ထာရမ္ဘကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁။ ပဌမော ပရိစ္ဆေဒေါ

စိတ္တနိဒ္ဒေသော

ကာမာဝစရကုသလဝဏ္ဏနာ

၈။ ဧဝံ ¶ ¶ တာဝ ရတနတ္တယပ္ပဏာမာဒိကံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ယထာရဒ္ဓပ္ပကရဏဿ အတ္ထသရီရဘူတမဘိဓမ္မံ သင်္ခေပတော ဥဒ္ဒိသန္တော အာဟ ‘‘စိတ္တံ စေတသိက’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ စိတ္တသဒ္ဒဿ တာဝ ဝစနတ္ထံ သယမေဝ အနန္တရံ ဝိပဉ္စေတိ။ ‘‘စေတသိက’’န္တိအာဒီသု ပန အဝိပ္ပယောဂီဘာဝေန စေတသိ စိတ္တေ နိယုတ္တံ၊ တတ္ထ ဝါ ဘဝံ တဒါယတ္တဝုတ္တိတာယာတိ စေတသိကံ၊ ဝေဒနာဒိက္ခန္ဓတ္တယဿေတံ အဓိဝစနံ။ ရုပ္ပတိ၊ ရူပီယတီတိ ဝါ ရူပံ၊ သီတုဏှာဒီဟိ ဝိကာရမာပဇ္ဇတိ၊ အာပါဒီယတီတိ အတ္ထော၊ စတုန္နံ မဟာဘူတာနံ၊ စတုဝီသတိဥပါဒါရူပါနဉ္စ ဝသေန အဋ္ဌဝီသတိဝိဓဿ ရူပက္ခန္ဓဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဘဝါဘဝံ ဝိနနတော သံသိဗ္ဗနတော ဝါနံ ဝုစ္စတိ တဏှာ၊ န ဝိဇ္ဇတိ သာ ဧတ္ထ၊ တတော ဝါ နိက္ခန္တံ ဧတန္တိ နိဗ္ဗာနံ၊ အမတံ အသင်္ခတံ ဝတ္ထု။ ဣတိ-သဒ္ဒေါ နိဒဿနေ။ နတ္ထိ ဧတဿ ဥတ္တရိတရောတိ နိရုတ္တရော။ အထ ဝါ စတုဝေသာရဇ္ဇဝိဟာရတ္တာ နတ္ထိ ဧတဿ ဥတ္တရံ ပစ္စနီကဝစနန္တိ နိရုတ္တရော။ ဉာဏပ္ပဟာနအန္တရာယနိယျာနိကေသု ဟိ သဒေဝကေ လောကေ န ကောစိ သတ္ထု သဟဓမ္မိကံ ဥတ္တရံ ဝစနံ ကထေတုံ သမတ္ထော အတ္ထီတိ။ တတြ ဘဂဝါ ဥတြာသာဘာဝတော ဝိသာရဒေါဝ ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ –

‘‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ တေ ပဋိဇာနတော ဣမေ ဓမ္မာ အနဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ တတြ ဝတ မံ သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဒေဝေါ ဝါ မာရော ဝါ ဗြဟ္မာ ဝါ ကောစိ ဝါ လောကသ္မိံ သဟဓမ္မေန ပဋိစောဒေဿတီတိ နိမိတ္တမေတံ၊ သာရိပုတ္တ၊ န သမနုပဿာမိ၊ ဧတမဟံ၊ သာရိပုတ္တ၊ နိမိတ္တံ အသမနုပဿန္တော ခေမပ္ပတ္တော အဘယပ္ပတ္တော ဝေသာရဇ္ဇပ္ပတ္တော ဝိဟရာမိ။

‘‘ခီဏာသဝဿ ¶ တေ ပဋိဇာနတော ဣမေ အာသဝါ အပရိက္ခီဏာတိ တတြ ဝတ မံ…ပေ… ဝိဟရာမိ။

‘‘ယေ ¶ စ ခေါ ပန တေ အန္တရာယိကာ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ၊ တေ ပဋိသေဝတော နာလံ အန္တရာယာယာတိ တတြ ဝတ မံ…ပေ… ဝိဟရာမိ။

‘‘ယဿ ခေါ ပန တေ အတ္ထာယ ဓမ္မော ဒေသိတော၊ သော န နိယျာတိ တက္ကရဿ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယာယာတိ တတြ ဝတ မံ…ပေ… ဝိဟရာမီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၅၀)။

စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ပကာသေတီတိ စတုသစ္စပ္ပကာသနော။ ဒုက္ခသမုဒယနိရောဓမဂ္ဂဝသေန ဟိ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ။ ယထာဟ၊ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရိယသစ္စာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ၊ ဒုက္ခသမုဒယံ အရိယသစ္စံ၊ ဒုက္ခနိရောဓံ အရိယသစ္စံ၊ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ အရိယသစ္စ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၈၃)။ တတ္ထ တေဘူမကာ ဓမ္မာ အနေကုပဒ္ဒဝါဓိဋ္ဌာနတာယ ဓုဝသုဘာဒိဝိရဟေန၊ ကုစ္ဆိတတုစ္ဆဋ္ဌေန စ ဒုက္ခံ နာမ။ ကမ္မာဒိဝိသေသပစ္စယသမဝါယေ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိကာရဏဘာဝေန တဏှာ သမုဒယော နာမ ‘‘သမေစ္စ ဥဒေတိ ဒုက္ခံ ဣမသ္မာ’’တိ ကတွာ။ ဒုက္ခဿ အနုပ္ပာဒနိရောဓပစ္စယတ္တာ ဒုက္ခနိရောဓော နိဗ္ဗာနံ။ တံ ပန ဒုက္ခနိရောဓံ အာလမ္ဗဏကရဏဝသေန ဂမနတော ပါပုဏနတော၊ တဒဓိဂမာယ ပဋိပဒါဘာဝတော စာတိ ‘‘ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’’တိ လောကုတ္တရမဂ္ဂေါ ဝုစ္စတိ။ သစ္စဋ္ဌော ပန တေသံ တစ္ဆာဝိပရီတဘူတဘာဝတော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘‘ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထမေတံ အဝိတထမေတံ အနညထမေတ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၉၀) ဝိတ္ထာရော။ ဧတ္ထ ပန စတုန္နံ အရိယဖလာနံ၊ အရိယမဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာနဉ္စ သစ္စဝိနိဿဋဘာဝေပိ ဣဓ မဂ္ဂနိဗ္ဗာနပ္ပကာသနတာဝစနေနေဝ တပ္ပကာသနတ္ထမ္ပိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ အနာသဝဘာဝေန ¶ ဧကလက္ခဏတ္တာ တံတံဟေတုကဝိသယဘာဝတော စာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဧတ္ထ စ ‘‘နိရုတ္တရော စတုသစ္စပ္ပကာသနော’’တိ ဣမေဟိ ဘဂဝတော စိတ္တာဒိစတုဗ္ဗိဓဓမ္မဒေသနာနုကူလဂုဏဝိသေသံ ဒဿေတိ အတထာဝိဓဿ တံဒေသနာသာမတ္ထိယာယောဂတော။ အထ ဝါ ‘‘နိရုတ္တရော’’တိ ဝစနေန စတုဗ္ဗိဓဓမ္မဿ အနညထတ္တံ ဒီပေတိ။ ‘‘စတုသစ္စပ္ပကာသနော’’တိ ပန ဣမိနာ ယေ တေ ဓမ္မာ ဘဂဝတာ ဝိနေယျပရိပါစနတ္ထံ ဒေသိတာ၊ န တေ ဣဓ အဓိပ္ပေတာ။ ယေ ပန ပရိပါစိတေဟိ တေဟိ အဘိသမေတဗ္ဗဝသေန ဒုက္ခာဒယော စတုဗ္ဗိဓာ ဝုတ္တာ၊ တေယေဝ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗတ္ထေန အဓိပ္ပေတာတိ ဒဿေတိ။

ဧဝံ ¶ သင်္ခေပတော စတ္တာရော ဓမ္မေ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဣဒါနိ ဥဒ္ဒေသော နာမ နိဒ္ဒေသတ္ထာယ ဟောတီတိ ယထာဥဒ္ဒိဋ္ဌဓမ္မေ နိဒ္ဒိသိတုံ ‘‘တတ္ထ စိတ္တ’’န္တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု စိတ္တာဒီသု ဓမ္မေသု။ ဝိသယဝိဇာနနံ စိတ္တန္တိ ယံ ဝိသယသင်္ခါတဿ အာရမ္မဏဿ ဝိဇာနနံ ဥပလဒ္ဓိ၊ တံ စိတ္တန္တိ အတ္ထော။ ဣမိနာ ပန စိတ္တဿ အာရမ္မဏပဋိဗဒ္ဓဝုတ္တိတံ၊ အနိစ္စတံ၊ အကာရကတဉ္စ ဒီပေတိ။ ‘‘ဝိသယဝိဇာနန’’န္တိ ဟိ အာရမ္မဏေန စိတ္တံ ဥပလက္ခေန္တော တဿ တဒါယတ္တဝုတ္တိတံ၊ တံဒီပနေန စ တဒဘိမုခကာလေယေဝ ဥပ္ပတ္တိဒီပနတော အနိစ္စဘာဝဉ္စ ဒီပေတိ။ ဘာဝနိဒ္ဒေသေန ပန ဝိဇာနနမတ္တဒီပနတော အကာရကဘာဝံ။ ယထာပစ္စယဉှိ ပဝတ္တိမတ္တမေဝေတံ၊ ယဒိဒံ သဘာဝဓမ္မော နာမာတိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ သဗ္ဗေသမ္ပိ စိတ္တစေတသိကဓမ္မာနံ ဘာဝသာဓနမေဝ နိပ္ပရိယာယတော လဗ္ဘတိ။ ယံ ပန ‘‘စိန္တေတီတိ စိတ္တံ၊ တေန စိတ္တံ ဝိစရတီတိ ဝိစာရော’’တိအာဒိနာ ကတ္တုကရဏဝသေန နိဗ္ဗစနံ ဝုစ္စတိ၊ တံ ပရိယာယကထနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သကသကကိစ္စေသု ဟိ ဓမ္မာနံ အတ္တပ္ပဓာနတာသမာရောပနေန ကတ္တုဘာဝေါ၊ တဒနုကူလဘာဝေန တံသမ္ပယုတ္တဓမ္မသမူဟေ ကတ္တုဘာဝသမာရောပနေန ကရဏတ္တဉ္စ ပရိယာယတောဝ ¶ လဗ္ဘတီတိ။ တထာ နိဒဿနံ ပန ဓမ္မသဘာဝတော အညဿ ကတ္တာဒိနော အဘာဝပရိဒီပနတ္ထန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

‘‘ဝိသယဝိဇာနန’’န္တိ စ ဧတေန စိတ္တဿ အာရမ္မဏူပလဒ္ဓိလက္ခဏတာ ဝုတ္တာတိ ဣဒါနိဿ ရသာဒီနိ ဝုစ္စန္တိ။ ပုဗ္ဗင်္ဂမရသဉှိ စိတ္တံ သန္ဓာနပစ္စုပဋ္ဌာနံ နာမရူပပဒဋ္ဌာနံ။ ဒွါရံ ပတွာ တဒါရမ္မဏဉှိ ဝိဘာဝနဋ္ဌေန စိတ္တံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ပုရေစာရိကံ။ တထာ ဟိ စက္ခုဒွါရေန ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ရူပါရမ္မဏံ စိတ္တေနေဝ ဇာနာတိ…ပေ… မနောဒွါရေန ဝိညာတဗ္ဗံ ဓမ္မာရမ္မဏံ စိတ္တေနေဝ ဇာနာတိ။ ယထာ ဟိ နဂရဂုတ္တိကော နဂရမဇ္ဈေ သိင်္ဃာဋကေ နိသီဒိတွာ ‘‘အယံ နေဝါသိကော၊ အယံ အာဂန္တုကော’’တိ အာဂတာဂတံ ဇနံ ဥပဓာရေတိ၊ ဧဝံ သမ္ပဒမိဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ဒွါရံ ပတွာ တဒါရမ္မဏံ ဝိဘာဝနဋ္ဌေန ပုရေစာရိကန္တိ ပုဗ္ဗင်္ဂမရသံ။ ပစ္ဆိမံ ပစ္ဆိမံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ပုရိမံ ပုရိမံ နိရန္တရံ ကတွာ သန္ဒဟမာနမိဝ ဥပဋ္ဌာတိ၊ ဂဟဏဘာဝံ ဂစ္ဆတီတိ သန္ဓာနပစ္စုပဋ္ဌာနံ။ ပဉ္စဝေါကာရေ ပနဿ နိယမတော နာမရူပံ၊ စတုဝေါကာရဘဝေ နာမမေဝ ပဒဋ္ဌာနန္တိ နာမရူပပဒဋ္ဌာနဉ္စ ဟောတိ။ နာနတ္တံ ပန လက္ခဏာဒီနံ ဥပရိ ဝက္ခမာနနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝက္ခတိ ဟိ ရူပပရိစ္ဆေဒေ –

‘‘သာမညံ ဝါ သဘာဝေါ ဝါ၊ ဓမ္မာနံ လက္ခဏံ မတံ၊

ကိစ္စံ ဝါ တဿ သမ္ပတ္တိ၊ ရသောတိ ပရိဒီပိတော။

‘‘ဖလံ ¶ ဝါ ပစ္စုပဋ္ဌာနံ၊ ဥပဋ္ဌာနနယောပိ ဝါ၊

အာသန္နကာရဏံ ယံ တု၊ တံ ပဒဋ္ဌာနသညိတ’’န္တိ။ (အဘိဓ။ ၆၃၃-၆၃၄)၊

ယတ္ထ ယတ္ထ ပန လက္ခဏာဒီနိ ဝုစ္စန္တိ၊ တတ္ထ တတ္ထ ဣမိနာဝ နယေန တေသံ နာနတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဝစနတ္ထဝိဇာနနေန ဝိဒိတစိတ္တသာမညဿ ဥတ္တရိ စိတ္တဝိဘာဂေါ ဝုစ္စမာနော သောဘေယျာတိ ဝစနတ္ထဝိဇာနနမေဝ တာဝ ¶ အာဒိမှိ ယုတ္တတရန္တိ တံ တာဝ ကထေတုကမျတာယ ပုစ္ဆတိ ‘‘တဿ ပန ကော ဝစနတ္ထော’’တိ။ ပဉ္စဝိဓာ ဟိ ပုစ္ဆာ – (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၇၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၄၄၉၊ သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂။၁၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁၇၀) အဒိဋ္ဌဇောတနာပုစ္ဆာ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာပုစ္ဆာ ဝိမတိစ္ဆေဒနာပုစ္ဆာ အနုမတိပုစ္ဆာ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာတိ။ တတ္ထ ယံ အညာတံ အဒိဋ္ဌံ၊ တဿ ဉာဏာယ ဒဿနာယ ပဉှာကရဏံ အဒိဋ္ဌဇောတနာပုစ္ဆာ နာမ။ ယံ ပန ဉာတံ ဒိဋ္ဌံ၊ တဿ အညေဟိ ပဏ္ဍိတေဟိ သံသန္ဒနတ္ထာယ ပဉှာကရဏံ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာပုစ္ဆာ နာမ။ ပကတိယာ ပန သံသယပက္ခန္ဒနဿ အတ္တနော သံသယသမုဂ္ဃာဋနတ္ထံ ပဉှာကရဏံ ဝိမတိစ္ဆေဒနာပုစ္ဆာ နာမ။ ‘‘တံ ကိံ မညထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရူပံ နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါတိ? အနိစ္စံ၊ ဘန္တေ။ ယံ ပနာနိစ္စံ၊ ဒုက္ခံ ဝါ တံ သုခံ ဝါ’’တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၃။၇၉၊ မဟာဝ။ ၂၁) အနုမတိဂ္ဂဟဏတ္ထံ ပဉှာကရဏံ အနုမတိပုစ္ဆာ နာမ။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိပဋ္ဌာနာ။ ကတမေ စတ္တာရော’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၇၃၊ သံ။ နိ။ ၅။၄၀၂-၄၀၄) ပန တံတံဓမ္မာနံ ဒေသနာဓိပ္ပာယေန ပဉှာကရဏံ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာ နာမ။

တာသု ပုရိမာ တိဿော အာစရိယာနံ န သမ္ဘဝန္တိ။ န ဟိ တေ ဂန္ထကရဏတ္ထာယ အာရဘိတွာ ဣဒါနိ အဒိဋ္ဌံ ဇောတေန္တိ၊ ဒိဋ္ဌံ သံသန္ဒေန္တိ၊ သံသယံ ဝါ ပက္ခန္ဒန္တိ တဗ္ဗိသောဓနပုဗ္ဗကမေဝ ဂန္ထကရဏေ အဘိနိဝေသနတော။ ဣတရာ ပန ဒွေ သမ္ဘဝန္တိ။ တာသု အယံ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာ။ အပိစ စောဒနံ သမုဋ္ဌာပေန္တာ အာစရိယာ အညံ စောဒကံ ပရိကပ္ပေတွာ တဿ ဝစနဝသေန သမုဋ္ဌာပေန္တီတိ တံဝသေနေတ္ထ အဒိဋ္ဌဇောတနာဝိမတိစ္ဆေဒနာပုစ္ဆာပိ လဗ္ဘန္တေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တဿာတိ တဿ စိတ္တ-သဒ္ဒဿ။ စိတ္တေ ဟိ အဓိဂတေ တဿ ဝါစကော သဒ္ဒေါပိ သဟစရိယတော အဓိဂတောဝ ဟောတီတိ တဿ ဣဓ တ-သဒ္ဒေန ပရိဂ္ဂဟော။ ကေစိ ပန ‘‘တဿ စိတ္တဿာ’’တိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ၊ တံ ‘‘တဿ ¶ ကော ဝစနတ္ထော’’တိ ဣမိနာ န သမေတိ။ န ဟိ စိတ္တဿ ‘‘ကော ဝစနတ္ထော’’တိ ပုစ္ဆာ သမ္ဘဝတီတိ။

ဣဒါနိ ¶ ယထာပုစ္ဆိတမတ္ထံ ဝိဿဇ္ဇေတုံ ‘‘ဝုစ္စတေ’’တိ တာဝ ပဋိညံ ကတွာ ‘‘သဗ္ဗသင်္ဂါဟကဝသေနာ’’တိအာဒိနာ ဝိဿဇ္ဇနမာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ သဗ္ဗသင်္ဂါဟကဝသေနာတိ ဟေဋ္ဌိမန္တတော စက္ခုဝိညာဏာဒယော ဥပါဒါယ သဗ္ဗေသံ အာရမ္မဏဝိဇာနနသဘာဝတ္တာ တေသံ သဗ္ဗေသမေဝ သင်္ဂါဟကဝသေန၊ န ပန ဝက္ခမာနနိဗ္ဗစနေသု ဝိယ ယထာလာဘဝသေနာတိ အတ္ထော။ စိန္တေတီတိ ဝိဇာနာတိ။ စိန္တေန္တိ တေန ဂေါစရန္တိ ဝါ စိတ္တံ။ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ ကတ္တုတာသမာရောပနေန ဟိဿ ကရဏဘာဝေါ လဗ္ဘတိ။ သဗ္ဗသင်္ဂါဟကဝသေန တာဝ အတ္ထံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ယထာလာဘဝသေနပိ ဒဿေတုံ ‘‘အတ္တသန္တာနံ ဝါ စိနောတီတိပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗစိတ္တသာဓာရဏတ္တာ ဟိ စိတ္တ-သဒ္ဒဿ ယတ္ထ ယတ္ထ ယထာ ယထာ အတ္ထော လဗ္ဘတိ၊ တတ္ထ တတ္ထ တထာ တထာ ဂဟေတဗ္ဗော။ ယဿ ပန စိတ္တဿ ယထာဝုတ္တအတ္ထဝိသေသော န လဗ္ဘတိ၊ တံ ရုဠှီဝသေန စိတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာ ကိလဉ္ဇာဒီဟိ ကတမ္ပိ တာလပဏ္ဏေဟိ ကတသရိက္ခကတာယ ရုဠှီသဒ္ဒေန ‘‘တာလဝဏ္ဋ’’န္တွေဝ ဝုစ္စတီတိ။ အတ္တသန္တာနန္တိ သကသန္တာနံ၊ ဇဝနသန္တာနန္တိ အတ္ထော။ အတ္တ-သဒ္ဒဿ ဟိ ပရပစ္စနီကဝစနတ္တာ အတ္တနော သန္တာနောတိ သဒိသဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဇဝနသန္တာနော ဝုစ္စတိ။ တံ စိနောတိ ရာသိံ ကရောတီတိ အယမတ္ထော သာသေဝနကာနံ ဇဝနစိတ္တာနံ ဝသေန ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တာနိ ဟိ ပုရေဇာတာနိ ပစ္ဆာဇာတာနံ အာသေဝနပစ္စယာ ဟုတွာ အတ္တနော ဇဝနသန္တာနဿ ပဂုဏဗလဝဘာဝကရဏေန တံ စိနန္တိ နာမ။ ဝါ-သဒ္ဒေါ အသဗ္ဗသင်္ဂါဟကတ္ထဝိကပ္ပနေ။ ပိ-သဒ္ဒေါ ကိရိယာသမ္ပိဏ္ဍနတ္ထေ။ အထ ဝါ ‘‘သဗ္ဗသင်္ဂါဟကဝသေနာ’’တိ ဣမဿ ဣဓာပိ သမ္ဗန္ဓော ဟောတီတိ ဣဒမ္ပိ သဗ္ဗသင်္ဂါဟကဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဂယှမာနေ အတ္တသန္တာနန္တိ ဝိညာဏဝစနဿ အတ္တ-သဒ္ဒဿ သကတ္ထဝုတ္တိတ္တာယေဝ တံဝသေန စိတ္တသန္တာနန္တိ အတ္ထော။ အနန္တရာဒိပစ္စယဝသေန ဟိ စိတ္တသန္တာနဿ အဗ္ဗောစ္ဆိန္နပ္ပဝတ္တိကရဏတော သဗ္ဗမေဝ စိတ္တဇာတံ စိတ္တသန္တာနံ စိနောတိ နာမ။ ဣမသ္မိံ ပနတ္ထေ ¶ ဝါ-သဒ္ဒေါ ကိရိယာဝိကပ္ပနတ္ထော။ ပိ-သဒ္ဒေါ ‘‘စိတ္တ’’န္တိ ဣမဿ အာကဍ္ဎနတ္ထောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပုရိမပက္ခေ ပန စိတ္တန္တိ အဓိကာရတောဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၉။ ဝိစိတ္တံ ကရောတိ၊ ဝိစိတ္တဿ ဝါ ကရဏန္တိ ဝိစိတ္တကရဏံ၊ တတော ဝိစိတ္တကရဏာ၊ ဝိစိတ္တစိတ္တကမ္မာဒီနံ ကရဏတောတိ အတ္ထော။ လောကသ္မိဉှိ ယံ ကိဉ္စိ စိတ္တကမ္မာဒိဘေဒံ ဝိစိတ္တံ သိပ္ပဇာတံ၊ သဗ္ဗံ တံ စိတ္တေနေဝ စိန္တေတွာ ကရီယတီတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘ဒိဋ္ဌံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ ¶ ၊ စရဏံ နာမ စိတ္တန္တိ? ဧဝံ၊ ဘန္တေ။ တမ္ပိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စရဏံ နာမ စိတ္တံ စိတ္တေနေဝ စိန္တိတ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၃။၁၀၀)။ သွာယမတ္ထော သဝိညတ္တိကာနံ ဗာတ္တိံသစိတ္တာနမုပလဗ္ဘတိ။ သာသဝကုသလာကုသလံ ဝါ ဝိစိတ္တဂတိအာဒိကရဏတော ဝါ ဝိစိတ္တကရဏဋ္ဌေန စိတ္တံ။ နနု စ ဝိစိတ္တဂတိအာဒယော ကမ္မဝသေန နိပ္ဖဇ္ဇန္တိ။ ယထာဟ –

‘‘ကမ္မနာနာကရဏံ ပဋိစ္စ သတ္တာနံ ဂတိယာ နာနာကရဏံ ပညာယတိ အပဒါ ဒွိပဒါ စတုပ္ပဒါ ဗဟုပ္ပဒါ ရူပိနော အရူပိနော သညိနော အသညိနော နေဝသညီနာသညိနော၊ ကမ္မနာနာကရဏံ ပဋိစ္စ သတ္တာနံ ဥပပတ္တိယာ နာနာကရဏံ ပညာယတိ ဥစ္စနီစတာ ဟီနပဏီတတာ သုဂတဒုဂ္ဂတတာ၊ ကမ္မနာနာကရဏံ ပဋိစ္စ သတ္တာနံ အတ္တဘာဝေ နာနာကရဏံ ပညာယတိ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏတာ သုဇာတဒုဇ္ဇာတတာ သုသဏ္ဌိတဒုဿဏ္ဌိတတာ၊ ကမ္မနာနာကရဏံ ပဋိစ္စ သတ္တာနံ လောကဓမ္မေ နာနာကရဏံ ပညာယတိ လာဘာလာဘေ ယသာယသေ နိန္ဒာပသံသာယံ သုခဒုက္ခေ’’တိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁)။

တသ္မာ ကမ္မဘေဒနိဗ္ဗတ္တတ္တာ ဂတိအာဒီနံ စိတ္တတာ။ ကမ္မန္တိ စ စေတသိကဓမ္မဘူတာ စေတနာ၊ အဘိဇ္ဈာဒယော စ ဝုစ္စန္တိ၊ န စိတ္တန္တိ။ ကထံ စိတ္တဿ ဝိစိတ္တဂတိအာဒိကရဏန္တိ? ဝုစ္စတေ ¶ – ကမ္မဿ စိတ္တသန္နိဿိတတ္တာ တန္နိပ္ဖာဒိတမ္ပိ စိတ္တေနေဝ ကတံ ဟောတိ၊ ယထာ ရာဇယောဓေန ပရာဇိတော သတ္တုရညာ ဇိတောတိ ဝုစ္စတိ။ ဝိစိတ္တံ ကရဏမဿာတိ ဝါ ဝိစိတ္တကရဏံ။ တတော ဧကဋ္ဌာနိကဝဇ္ဇိတဉှိ စိတ္တံ ပစ္စေကံ ပဋိသန္ဓာဒိဝိစိတ္တကိရိယဝန္တတာယ၊ သဗ္ဗမေဝ ဝါ စိတ္တံ အာဝဇ္ဇနာဒိအညမညဝိသဒိသကိရိယဝန္တတာယ ဝိစိတ္တကရဏံ ယုတ္တန္တိ။ သဗ္ဗဝိကပ္ပေသုပိ ‘‘ရူပဘဝေါ ရူပ’’န္တိအာဒီသု ဝိယ ဥတ္တရပဒလောပေါ စိတ္တပရိယာယေန စ ဝိစိတ္တ-သဒ္ဒေန ဝါ ဝိဂ္ဂဟော ဝိ-သဒ္ဒလောပေါ ဝါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အထ ဝါ ‘‘ဝိစိတ္တကရဏာ’’တိ ဣဒံ စိတ္တဝိစိတ္တဘာဝဿ ဉာပကဟေတုနိဒဿနံ။ တေန ယသ္မာ ဣဒံ ဝိစိတ္တကရဏံ၊ တသ္မာ တဿ ဝိစိတ္တဿ နိပ္ဖာဒကံ သယမ္ပိ တထေဝ ဝိစိတ္တန္တိ ဝိညာတဗ္ဗန္တိ ဧဝံ ကရဏဝိစိတ္တတာယ ဝိစိတ္တတ္တာ စိတ္တန္တိ အတ္ထော။ ဌပေတွာ တံ ကရဏဝိစိတ္တတာယ ဝိစိတ္တဘာဝံ အတ္တနော ဧဝ ဇာတိဘူမိသမ္ပယောဂါဒိဝသေန ဝိစိတ္တတာယ စိတ္တန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အတ္တနော စိတ္တတာယ ဝါ’’တိ။ တတ္ထ ယသ္မာ အညဒေဝ ကုသလံ၊ အညံ အကုသလံ၊ အညံ အဗျာကတံ၊ အညံ ကာမာဝစရံ၊ အညံ ရူပါဝစရာဒိဘေဒံ၊ အညံ သရာဂံ၊ အညံ ဝီတရာဂံ၊ အညံ သဒေါသံ၊ အညံ ဝီတဒေါသံ၊ အညံ သမောဟံ၊ အညံ ဝီတမောဟံ၊ အညံ ရူပါရမ္မဏံ၊ အညံ သဒ္ဒါဒိအာရမ္မဏံ၊ ရူပါရမ္မဏေသု စ အညံ နီလာရမ္မဏံ၊ အညံ ¶ ပီတာဒိအာရမ္မဏံ။ ဧဝံ သဒ္ဒါရမ္မဏာဒီသုပိ ယထာသမ္ဘဝံ။ သဗ္ဗေသု စေဝ တေသု အညံ ဟီနံ၊ အညံ မဇ္ဈိမံ၊ အညံ ပဏီတံ၊ ဟီနာဒီသု စ အညံ ဆန္ဒာဓိပတေယျံ၊ အညံ စိတ္တာဓိပတေယျံ၊ အညံ ဝီရိယာဓိပတေယျံ၊ အညံ ဝီမံသာဓိပတေယျန္တိ ဧဝမာဒိနာ ဇာတိဘူမိသမ္ပယုတ္တအာရမ္မဏဟီနမဇ္ဈိမပဏီတအဓိပတိအာဒီနံ ဝသေန ဝိစိတ္တမနေကပ္ပကာရံ၊ တသ္မာ ဣမာယ အတ္တဝိစိတ္တတာယ ဝါ စိတ္တန္တိ ဝုစ္စတီတိ။

ကာမဉ္စေတ္ထ ဧကမေဝ စိတ္တံ ဧဝံ ဝိစိတ္တံ နာမ န ဟောတိ၊ ဝိစိတ္တာနံ ပန အန္တောဂဓတ္တာ ဧတေသု ယံ ကိဉ္စိ ဧကမ္ပိ ဝိစိတ္တတာယ ¶ စိတ္တန္တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ သမုဒါယဝေါဟာရေန အဝယဝဿာပိ ဝေါဟရိယမာနတ္တာ ယထာ ပဗ္ဗတနဒီသမုဒ္ဒါဒီနမေကဒေသာ ဒိဋ္ဌာ ပဗ္ဗတာဒယော ဒိဋ္ဌာတိ၊ ယထာ စ ဧကေကစိတ္တသမ္ပယုတ္တာပိ ဝေဒနာဒယော ရာသဋ္ဌေန ခန္ဓဝေါဟာရေန ‘‘ဝေဒနာက္ခန္ဓော သညာက္ခန္ဓော’’တိအာဒိနာ ဝုစ္စန္တိ။ အပိစေတ္ထ ဝိပါကဝိညာဏံ ကမ္မကိလေသေဟိ စိတန္တိ စိတ္တံ၊ တံ ကိလေသသဟာယေန ကမ္မုနာ ဖလဘာဝေန နိဗ္ဗတ္တိတံ တေဟိ စိတံ နာမ ဟောတိ။ ဟောတု တာဝိဒံ လောကိယဝိပါကံ သန္ဓာယ၊ လောကုတ္တရံ ပန ပတွာ ကထန္တိ? ဝုစ္စတေ – ‘‘ကတမေ ဓမ္မာ ကုသလာ၊ ယသ္မိံ သမယေ လောကုတ္တရံ ကုသလံ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ…ပေ… တသ္မိံ သမယေ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိအာဒိနာ အရိယမဂ္ဂစေတနာယပိ အဝိဇ္ဇူပနိဿယဘာဝဿ ပကာသိတတ္တာ လောကုတ္တရကုသလဿာပိ အနုသယာ ဥပနိဿယာ ဟောန္တီတိ တန္နိဗ္ဗတ္တိတဿ ဝိပါကဿ ကမ္မကိလေသသဉ္စိတတာပရိယာယော လဗ္ဘတီတိ။ စိတံ တာယတီတိ ဝါ စိတ္တံ။ ကမ္မာဒိသဉ္စိတောပိ ဟိ အတ္တဘာဝေါ ဝိညာဏူပရမေ မတောတိ ဝုစ္စတိ။ ယထာဟ –

‘‘အာယု ဥသ္မာ စ ဝိညာဏံ၊ ယဒါ ကာယံ ဇဟန္တိမံ၊

အပ္ပဝိဒ္ဓါ တဒါ သေတိ၊ နိရတ္ထံဝ ကလိင်္ဂရ’’န္တိ။ (သံ။ နိ။ ၃။၉၅)၊

သော ပနာယံ စိတ္တ-သဒ္ဒေါ ကိဉ္စာပိ အနေကတ္ထေသု ဒိဿတိ။ တထာ ဟေသ ‘‘စိတ္တော စ ဂဟပတီ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၂။၁၃၃၊ ၄။၁၇၆) ပညတ္တိယံ အာဂတော။ ‘‘သဗ္ဗော လောကော ပရစိတ္တေန အစိတ္တော’’တိအာဒီသု ဝိညာဏေ။ ‘‘နာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အညံ ဧကနိကာယမ္ပိ သမနုပဿာမိ၊ ဧဝံ စိတ္တ’’န္တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၃။၁၀၀) ဝိစိတ္တေ၊ နာနပ္ပကာရေတိ အတ္ထော။ ‘‘စရဏံ နာမ စိတ္တ’’န္တိအာဒီသု စိတ္တကမ္မကေ။ ဣဓ ပန စတုဗ္ဗိဓဓမ္မေ နိဒ္ဒေသတော ပကရဏဝသေန ယထာဝုတ္တဝစနတ္ထယုတ္တော ဝိညာဏဝစနောဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပညတ္တိယမ္ပီ’’တိအာဒိ ¶ ။ ပညာပီယတိ ဧတာယာတိ ¶ ပညတ္တိ၊ တဿံ နာမပညတ္တိယန္တိ အတ္ထော။ စိတ္တောတိ ဟိ ဧကဿ ဂဟပတိနော နာမံ။ ပိ-သဒ္ဒေါ ဝက္ခမာနသမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော။ ဝိညာဏေတိ သဝိပါကာဝိပါကဘေဒေ စိတ္တေ။ တဉှိ ဝိဇာနနဋ္ဌေန ‘‘ဝိညာဏ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ယထာဟ – ‘‘ဝိဇာနာတီတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိညာဏံ၊ တသ္မာ ဝိညာဏန္တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ စိတ္တသမ္မုတီတိ စိတ္တဝေါဟာရော။ ဒဋ္ဌဗ္ဗာတိ ဝိညာတဗ္ဗာ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ စတုဗ္ဗိဓဓမ္မနိဒ္ဒေသဋ္ဌာနေ။ ဝိညုနာတိ ဝိဇာနတာ၊ အာဘိဓမ္မိကေနာတိ အတ္ထော။

ဝိဘာဂဝန္တာနံ ဓမ္မာနံ သဘာဝဝိဘာဝနံ ဝိဘာဂေန ဝိနာ န ဟောတီတိ စိတ္တဿ ဝိဘာဂံ ဒဿေတုံ ‘‘သာရမ္မဏတော’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ အာလမ္ဗန္တိ တံ နိဿာယ ပဝတ္တန္တီတိ အာရမ္မဏံ၊ ပစ္စယော၊ ဂေါစရော စ။ တထာ ဟိ ‘‘လဘတိ မာရော အာရမ္မဏံ၊ လဘတိ မာရော ဩတာရ’’န္တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၃။၈၀) ပစ္စယော ‘‘အာရမ္မဏ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘နိမိတ္တံ အဿာသပဿာသာ၊ အနာရမ္မဏမေကစိတ္တဿာ’’တိအာဒီသု (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၅၉) ဂေါစရော။ ဣဓ ပန ဥဘယမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ သဗ္ဗဿေဝ စိတ္တဿ သပ္ပစ္စယသဂေါစရတ္တာ။ သဟ အာရမ္မဏေန ဝတ္တတိ တဒဝိနာဘာဝတောတိ သာရမ္မဏံ။ ဘာဝပ္ပဓာနနိဒ္ဒေသဝသေန စေတ္ထ သာရမ္မဏဘာဝေါ သာရမ္မဏ-သဒ္ဒေန ဝုတ္တော ယထာ ‘‘ဣဒမ္ပိ ဗုဒ္ဓေ ရတနံ ပဏီတံ (ခု။ ပါ။ ၆။၃)။ စက္ခု သုညံ အတ္တေန ဝါ အတ္တနိယေန ဝါ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၄။၈၅) ရတနအတ္တတ္တနိယာဒိဘာဝေါ ရတနာဒီဟိ သဒ္ဒေဟီတိ၊ တတော သာရမ္မဏဘာဝတောတိ အတ္ထော။ ဧဝမညတ္ထာပိ ယထာနုရူပံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧကဝိဓန္တိ ဧကပ္ပကာရံ၊ ဧကကောဋ္ဌာသန္တိ အတ္ထော။

သဝိပါကာဝိပါကတောတိ ဝိပါကုပ္ပာဒနသဘာဝဿ ဝိဇ္ဇမာနာဝိဇ္ဇမာနဘာဝတော။ ဝိပါက-သဒ္ဒေါ ဟိ ဒွီသု အတ္ထေသု ပဝတ္တတိ။ ကတ္ထစိ ဝိပက္ကဘာဝမာပန္နေသု အရူပဓမ္မေသု၊ ကတ္ထစိ ဝိပါကုပ္ပာဒနသဘာဝေ ¶ ။ တထာ ဟေသ ‘‘ဝိပါကာ ဓမ္မာ’’တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ တိကမာတိကာ ၃) ဝိပက္ကဘာဝမာပန္နေသု အရူပဓမ္မေသု ပဝတ္တတိ။ ‘‘ဝိပါကဓမ္မဓမ္မာ’’တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ တိကမာတိကာ ၃) ဝိပါကုပ္ပာဒနသဘာဝေ။ ဣဓ ပန ဝိပါကုပ္ပာဒနသဘာဝေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဣတရထာ ဟိ အဘိညာကုသလာဒီနံ သဝိပါက-ပဒေ အသင်္ဂဟိတဘာဝါပတ္တိ သိယာ။ တထာ ဟိ ယဒိ ဝိပက္ကဘာဝမာပန္နာ ဧဝ ဓမ္မာ ဣဓ ဂဟိတာ သိယုံ၊ တေ ယဿ သန္တိ၊ တံ သဝိပါကမိတရမဝိပါကန္တိ အဘိညာကုသလဿ စေဝ ကဒါစိ အဝိပါကဿ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယာဒိကမ္မဿ ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗာကုသလဿ စ ဝိပါကုပ္ပတ္တိယာ အဘာဝတော အဝိပါက-ပဒသင်္ဂဟော သိယာ၊ ဧဝဉ္စ ¶ သတိ ‘‘အဝိပါကံ အဗျာကတ’’န္တိ ဝက္ခမာနတ္တာ နေသံ အဗျာကတဘာဝေါ အာပဇ္ဇတိ၊ န စေတမိဋ္ဌံ ကုသလာကုသလနိဒ္ဒေသေယေဝ တေသံ နိဒ္ဒေသတော။ ဝိပါကုပ္ပာဒနသဘာဝေ ပန ဂဟိတေ တံသဘာဝေါ နာမ အနုပစ္ဆိန္နာဝိဇ္ဇမာနတဏှာနုသယသ္မိံ သန္တာနေ သဗျာပါရပ္ပဝတ္တိ ဧဝါတိ တဿာ တေသုပိ အတ္ထိတာယ အသတိပိ ဝိပါကုပ္ပာဒနေ သဝိပါက-ပဒသင်္ဂဟော သိဒ္ဓါတိ န ကောစိ ဣဋ္ဌဝိဃာတော အာပဇ္ဇတိ။ ယေန ပန ကာရဏေန အဘိညာကုသလာဒိကမဝိပါကံ၊ ယော စေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော၊ တံ သဗ္ဗံ တဿ တဿ အာဂတဋ္ဌာနေယေဝ ဒဿယိဿာမ။

ကတမံ ပနေတ္ထ သဝိပါကံ၊ ကတမမဝိပါကန္တိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘တတ္ထ သဝိပါက’’န္တိအာဒိ။ အဗျာကတန္တိ ဝိပါကကိရိယာဝသေန ဒုဝိဓမဗျာကတံ။ တေသု ဝိပါကစိတ္တံ တာဝ အာဒါသတလေ မုခနိမိတ္တံ ဝိယ နိရုဿာဟတ္တာ ဝိပါကုပ္ပာဒနေ အသမတ္ထံ။ ကိရိယစိတ္တေသု စ ယဒေတံ ခီဏာသဝသန္တာနေယေဝ နိယတမဋ္ဌာရသဝိဓံ ဝိညာဏံ၊ တံ ဥပစ္ဆိန္နဘဝမူလာယ သန္တတိယံ ပဝတ္တတီတိ သမုစ္ဆိန္နမူလာယ လတာယ ပုပ္ဖံ ¶ ဝိယ ဖလဒါယီ န ဟောတိ။ အာဝဇ္ဇနဒွယံ ပန အနုပစ္ဆိန္နဘဝမူလေပိ သန္တာနေ ပဝတ္တမာနံ အနာသေဝနဘာဝေန ဒုဗ္ဗလတ္တာ မောဃပုပ္ဖမိဝ ဗီဇဘာဝေ အသမတ္ထံ အဖလမေဝ။ ဣတိ သဗ္ဗမေတံ အဗျာကတံ ဝိပါကာရဟတာဘာဝတော အဝိပါကန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘အဝိပါကံ အဗျာကတ’’န္တိ။ ဇာယန္တိ ဧတ္ထ အသဒိသာပိ သဒိသာကာရာတိ ဇာတိ၊ သမာနာကာရော၊ ကုသလာကုသလာဗျာကတာနံ ဇာတိ ကုသလာကုသလာဗျာကတဇာတိ၊ တဿာ ဘေဒတော တိဝိဓံ ကုသလံ အကုသလံ အဗျာကတန္တိ။ ဝစနတ္ထပုစ္ဆာယ ပယောဇနံ ဝုတ္တမေဝ။

၁၀။ ‘‘ကုစ္ဆိတာန’’န္တိအာဒိ ဝိဿဇ္ဇနံ။ တတ္ထ ကုစ္ဆိတာနန္တိ နိန္ဒိတာနံ၊ အသုစိ ဝိယ နာဂရိကေဟိ ဝိညူဟိ ဂရဟိတဗ္ဗာနံ ပါပဓမ္မာနန္တိ အတ္ထော။ သလနတောတိ ဟိံသနတော၊ အပနယနတော ဝါ။ ကုသလဉှိ ယထာနုရူပံ တဒင်္ဂါဒိဝသေန အကုသလဓမ္မေ ပဇဟန္တံ တေ ဟိံသတိ၊ အပနယတီတိ ဝါ ဝုစ္စတိ။ အထ ဝါ သလနတော သံဝရဏတော၊ ပိဒဟနတောတိ အတ္ထော။ ကုသလဓမ္မဝသေန ဟိ အကုသလပ္ပဝတ္တိနိဝါရဏေန၊ အပ္ပဝတ္တိဓမ္မတာပါဒနေန စ မနစ္ဆဋ္ဌေသု ဒွါရေသု အပ္ပဝတ္တိယာ သံဝုတာ ပိဟိတာ ဟောန္တိ။ ကုသာနန္တိ ရာဂါဒိအသုစိသမ္ပယောဂေန နာနာဝိဓဒုက္ခဟေတုတာယ စ ကုစ္ဆိတေနာကာရေန အပ္ပဟီနဘာဝေန သန္တာနေ သယန္တိ ပဝတ္တန္တီတိ ကုသာ၊ ပါပဓမ္မာ။ အထ ဝါ ကုစ္ဆိတာနံ ပါဏာတိပါတာဒီနံ သာဝဇ္ဇဓမ္မာနံ သာနတော နိသာနတော တေဇနတော ကုသာ၊ ဒေါသလောဘာဒယော။ ဒေါသာဒီနဉှိ ဝသေန စေတနာယ တိက္ခဘာဝပ္ပတ္တိယာ ပါဏာတိပါတာဒီနံ မဟာသာဝဇ္ဇတာတိ။ တေသံ လဝနေန ဆိန္ဒနေန ယထာနုရူပံ ပဇဟနေနာတိ အတ္ထော။ ကုသေနာတိ ကုစ္ဆိတာနံ သာနတော တနုကရဏတော၊ ဩသာနကရဏတော ¶ ဝါ ‘‘ကုသာ’’တိ လဒ္ဓနာမေန ဉာဏေန။ လာတဗ္ဗတ္တာတိ အာဒါတဗ္ဗတ္တာ၊ သဟဇာတဥပနိဿယဘာဝေန သန္တာနေ ပဝတ္တေတဗ္ဗတ္တာ။ ဉာဏဉှိ တိဟေတုကကုသလံ သဟဇာတဘာဝေန ¶ စေဝ ဥပနိဿယဘာဝေန စ၊ ဒုဟေတုကကုသလံ ဥပနိဿယဘာဝေနေဝ သန္တာနေ ပဝတ္တေတိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ကောသလ္လသမ္ဘူတဋ္ဌော ကုသလဋ္ဌောတိ သဗ္ဗကုသလာနံ သာဓာရဏဝသေန အတ္ထော ဝုစ္စတိ။ အထ ဝါ ကုသေနာတိ ဇာတိသဒ္ဒတာယ ဧကဝစနနိဒ္ဒေသော၊ ကုသေဟီတိ ပန အတ္ထော။ ပုညကိရိယာဝသေန ဟိ ပဝတ္တာနိ သဒ္ဓါဒီနိ ဣန္ဒြိယာနိ ယထာဝုတ္တနယေန ‘‘ကုသာနီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ၊ တေဟိ လာတဗ္ဗတ္တာ ဝုတ္တနယေန ပဝတ္တေတဗ္ဗတ္တာ။ အပိစေတ္ထ –

‘‘ကုသော ဝိယ လုနာတီတိ၊ ကုသာ ဝိယ လုနာတိ ဝါ၊

ကုသလံ ကုံ သလေတီတိ၊ လုနာတိ ကုသမိစ္စပီ’’တိ။

တတ္ထ ယထာ ကုသော ဂဟိတော ဥဘယဘာဂဂတံ ဟတ္ထပဒေသံ လုနာတိ၊ ဧဝမိဒမ္ပိ ဥပ္ပန္နာနုပ္ပန္နဝသေန ဥဘယဘာဂဂတံ ကိလေသပက္ခံ လုနာတိ ဆိန္ဒတိ၊ သေယျထာပိ – ‘‘အနုပ္ပန္နာနံ ပါပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အနုပ္ပာဒါယ ဆန္ဒံ ဇနေတိ၊ ဝါယမတိ၊ ဥပ္ပန္နာနံ…ပေ… ပဟာနာယာ’’တိ အာဂတံ သမ္မပ္ပဓာနံ။ တသ္မာ ကုသော ဝိယ လုနာတီတိ ကုသလံ။ ကုသာ ဝိယ လုနာတီတိ ဧတ္ထ ‘‘ကု’’ဣတိ ဘူမိ ဝုစ္စတိ၊ ဓမ္မာနံ အဓိဋ္ဌာနဘာဝေန တံသဒိသတာယ ဣဓ ရူပါရူပက္ခန္ဓော ဝုတ္တော။ အတ္တနော နိဿယဘူတဿ တဿ ဧတရဟိ၊ အာယတိဉ္စ အနုဒဟနတော ဝိနာသနတော ကုံ သာယန္တီတိ ကုသာ၊ ရာဂါဒယော၊ တေ ဝိယ အတ္တနော နိဿယံ လုနာတိ ဆိန္ဒတီတိ ကုသလံ။ ပယောဂသမ္ပာဒိတာ ဟိ ကုသလဓမ္မာ အစ္စန္တမေဝ ရူပါရူပဓမ္မေ အပ္ပဝတ္တိကရဏေန သမုစ္ဆိန္ဒန္တိ အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတုပါပနတောတိ။ ဝုတ္တနယေန ပန ‘‘ကု’’န္တိ လဒ္ဓနာမဿ ရူပါရူပက္ခန္ဓဿ သလနတော အပနယနတော ကုံ သလေတီတိ ကုသလံ။ ကုသံ လုနာတီတိ ပန ကုစ္ဆိတာ ဧတ္ထ သယန္တီတိ ကုသော၊ ကာယော၊ တံ လုနာတိ ယထာဝုတ္တဝသေနေဝါတိ ကုသလံ။

၁၁။ ဣဒါနိ ¶ ကုသလ-သဒ္ဒဿ အတ္ထုဒ္ဓါရဒဿနတ္ထမာဟ ‘‘ဆေကေ ကုသလ-သဒ္ဒေါယ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ ‘‘ကုသလော တွံ ရထဿ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနံ (မ။ နိ။ ၂။၈၇)၊ ကုသလာနစ္စဂီတဿ၊ သိက္ခိတာ စာတုရိတ္ထိယော’’တိအာဒီသု (ဇာ။ ၂။၂၂။၉၄) ဆေကေ ဒိဋ္ဌော၊ ဆေကပရိယာယော ပဝီဏတ္ထောတိ အတ္ထော။ ‘‘ကစ္စိ နု ဘောတော ကုသလံ၊ ကစ္စိ ဘောတော အနာမယ’’န္တိအာဒီသု (ဇာ။ ၁။၁၅။၁၄၆၊ ၂။၂၀။၁၂၉) အာရောဂျေ။ ‘‘ကတမော ပန၊ ဘန္တေ၊ ကာယသမာစာရော ကုသလော? ယော ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ကာယသမာစာရော ¶ အနဝဇ္ဇော’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၃၆၁) စ ‘‘အပရံ ပန၊ ဘန္တေ၊ ဧတဒါနုတ္တရိယံ၊ ယထာ ဘဂဝါ ဓမ္မံ ဒေသေတိ ကုသလေသု ဓမ္မေသူ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၄၅) စ ဧဝမာဒီသု အနဝဇ္ဇေ။ ‘‘ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ သမာဒါနဟေတု ဧဝမိဒံ ပုညံ ဝဍ္ဎတိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၈၀)၊ ကုသလဿ ကမ္မဿ ကတတ္တာ ဥပစိတတ္တာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၄၃၁) စ အာဒီသု ဣဋ္ဌဝိပါကေ။ အနဝဇ္ဇာဒိကေတိ အနဝဇ္ဇဣဋ္ဌဝိပါကေ၊ ‘‘အနဝဇ္ဇာဒိကေ’’တိ စ အတ္တနာ ဝက္ခမာနလက္ခဏဿ အနုရူပတ္တာ ဝုတ္တံ၊ န ပန အာရောဂျတ္ထဿ အသမ္ဘဝတော။ ကိလေသရောဂဿ ဟိ အဘာဝတော ကုသလံ အာရောဂျံ ဟောတိ။

ဝဇ္ဇာ ရာဂါဒယော၊ တေ ယဿ န သန္တိ၊ တံ အနဝဇ္ဇံ၊ ဣဋ္ဌော ဝိပါကော စတုက္ခန္ဓသင်္ခါတော ယဿ၊ တံ ဣဋ္ဌဝိပါကံ၊ ဣဋ္ဌဝိပါကတာ စဿ တံသဘာဝဝန္တတာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ န တဿ အဝဿံ ဣဋ္ဌဝိပါကသမ္ဘဝတောယေဝ၊ လက္ခီယတိ အနေနာတိ လက္ခဏံ၊ အနဝဇ္ဇဉ္စ တံ ဣဋ္ဌဝိပါကဉ္စာတိ အနဝဇ္ဇဣဋ္ဌဝိပါကံ။ တံ လက္ခဏမဿာတိ အနဝဇ္ဇဣဋ္ဌဝိပါကလက္ခဏံ။

နနု စ ကုသလမေဝ အနဝဇ္ဇဣဋ္ဌဝိပါကံ၊ ဝုတ္တနိယာမေန ပန အနဝဇ္ဇဣဋ္ဌဝိပါကတော အညံ ကုသလံ သိယာ။ န ဟိ သယမေဝ အတ္တနော လက္ခဏန္တိ သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ? နာယံ ဒေါသော ပရိညာတာပရိညာတဝစနတ္ထဘာဝဘေဒေ ¶ ဧကဿာပိ လက္ခိတဗ္ဗလက္ခဏဘာဝပရိကပ္ပနတော။ ‘‘အနဝဇ္ဇဣဋ္ဌဝိပါက’’န္တိ ဟိ ပရိညာတဝစနတ္ထံ။ ‘‘ကုသလ’’န္တိ အပရိညာတဝစနတ္ထံ။ ဧဝဉ္စ ယေန သဘာဝေန ပရိညာတဝစနတ္ထဿ သဒ္ဒဿ အတ္ထော ဟောတိ၊ ယေန စ အပရိညာတဝစနတ္ထဿ၊ တေသံ ပရိညာတာပရိညာတဝစနတ္ထသဘာဝါနံ ဘေဒေန တံသမင်္ဂိဿ ကုသလဿ ဧကဿာပိ ဘေဒေါ ပရိကပ္ပီယတိ ယထာ ‘‘ပုရေ ဘဝံ ပဋု အာသိ၊ ပဋုတရော ဧတရဟီ’’တိ ဂုဏဘေဒေန၊ ဝတ္ထုဘေဒေန စ ပရိကပ္ပီယတိ၊ တသ္မာ ပရိညာတဝစနတ္ထဘာဝေန လက္ခဏံ၊ အပရိညာတဝစနတ္ထဘာဝေန လက္ခိတဗ္ဗန္တိ ဧဝံ ပရိကပ္ပိတဘေဒေ ပရိဂ္ဂယှမာနေ န ကောစိ ဒေါသော အာပဇ္ဇတိ။

အထ ဝါ လက္ခီယတီတိ လက္ခဏံ၊ အနဝဇ္ဇဣဋ္ဌဝိပါကဉ္စ တံ လက္ခဏဉ္စာတိ အနဝဇ္ဇဣဋ္ဌဝိပါကလက္ခဏံ၊ ယံ အနဝဇ္ဇဣဋ္ဌဝိပါကံ ဟုတွာ လက္ခီယတိ၊ တံ ကုသလန္တိ အတ္ထော။ အထ ဝါ အနဝဇ္ဇ-သဒ္ဒေန အနဝဇ္ဇဘာဝေါ ဝုတ္တော၊ ဣဋ္ဌဝိပါကသဒ္ဒေန ဣဋ္ဌဝိပါကဘာဝေါ၊ တသ္မာ အနဝဇ္ဇော စ ဣဋ္ဌဝိပါကော စ အနဝဇ္ဇဣဋ္ဌဝိပါကံ၊ တံ လက္ခဏမေတဿာတိ ကရဏတ္ထေ၊ ကမ္မတ္ထေ ဝါ လက္ခဏ-သဒ္ဒေန အနဝဇ္ဇဣဋ္ဌဝိပါကလက္ခဏန္တိ အနဝဇ္ဇဣဋ္ဌဝိပါကသဘာဝဝန္တံ၊ အနဝဇ္ဇဣဋ္ဌဝိပါကဘာဝေန ¶ လက္ခိတဗ္ဗံ ဝါတိ အတ္ထော။ ကိံ ပနေတ္ထ ကာရဏံ ပဒဒွယပရိဂ္ဂဟေန၊ နနု ဧကေနေဝ ပဒေန အဓိပ္ပေတတ္ထသိဒ္ဓိ သိယာ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ ‘‘အနဝဇ္ဇလက္ခဏ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘အပရံ ပန၊ ဘန္တေ၊ ဧတဒါနုတ္တရိယံ၊ ယထာ ဘဂဝါ ဓမ္မံ ဒေသေတိ ကုသလေသု ဓမ္မေသူ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၄၅) ဝိယ ဝဇ္ဇရဟိတတ္တာ အဗျာကတဿာပိ ပသင်္ဂေါ သိယာတိ ဣဋ္ဌဝိပါက-ပဒံ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ၊ ‘‘ဣဋ္ဌဝိပါကလက္ခဏ’’န္တိ ပန ဝုတ္တေ ဣတရံ န ဝတ္တဗ္ဗံ အဗျာကတဿ ဝိပါကာရဟဘာဝေန ဣဋ္ဌဝိပါကတာပသင်္ဂဘာဝတော? သစ္စမေတံ၊ အနဝဇ္ဇ-ပဒေန ကုသလဿ ပဝတ္တိသုခတံ၊ ဣဋ္ဌဝိပါက-ပဒေန စ ဝိပါကသုခတံ ဒဿေတုံ ¶ ပဒဒွယံ ဝုတ္တံ။ အနဝဇ္ဇပဒဉှိ အတ္တနော ပဝတ္တိသဘာဝဝသေန လက္ခဏဝစနံ၊ ဣတရံ ကာလန္တရေ ဝိပါကုပ္ပာဒနသမတ္ထတာဝသေနာတိ။ အထ ဝါ ကုသလဿ အတ္ထဝိသုဒ္ဓိံ ဒဿေတုံ ပုရိမပဒံ ဝုတ္တံ၊ ပရိသုဒ္ဓဝိပါကတံ ဒဿေတုံ ပစ္ဆိမံ။ ပုရိမံ ဝါ ကုသလဿ အကုသလသဘာဝတော နိဝတ္တနံ၊ ပစ္ဆိမံ အဗျာကတသဘာဝတောတိ အလမတိပပဉ္စေန။ ဧတ္ထ စ ‘‘အနဝဇ္ဇ…ပေ… လက္ခဏ’’န္တိ ဝစနေန ကုသလဿ သာမညလက္ခဏံ ဝုတ္တံ အနဝဇ္ဇဣဋ္ဌဝိပါကသဘာဝဿ ကုသလဇာတိယာ သာဓာရဏတ္တာ။ အကုသလာဒီနမသာဓာရဏဘာဝေန သဘာဝလက္ခဏံ ဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

အကုသလဝိဒ္ဓံသနရသန္တိ ယထာနုရူပံ အကုသလပ္ပဇဟနကိစ္စံ။ ကုသလဉှိ ပရိတ္တမဟဂ္ဂတလောကုတ္တရဘေဒဘိန္နံ ယထာက္ကမံ တဒင်္ဂဝိက္ခမ္ဘနသမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနဝသေန အကုသလပက္ခံ ပဇဟတိ။ အထ တဒင်္ဂါဒိပ္ပဟာနာနံ ကိံ နာနာကရဏန္တိ? ဝုစ္စတေ – ဒါနာဒိပုညကိရိယဝတ္ထုဂတေန တေန တေန ကုသလင်္ဂေန တဿ တဿ မစ္ဆေရာဒိအကုသလင်္ဂဿ ပဟာနံ တဒင်္ဂပ္ပဟာနံ၊ တံ ဒီပါလောကေန အန္ဓကာရဝိဒ္ဓံသနံ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ကာမာဝစရကုသလာနံ ပရိတ္တာနုဘာဝတာယ တေဟိ အတ္တနော ဌိတိက္ခဏေ ဝိဒ္ဓံသိတာနမကုသလာနံ တဒပဂမေ သတိ ပုန အာဂမေန ဝေါတ္ထရဏတော။ တေသံ တေသံ နီဝရဏဓမ္မာနံ ဝိက္ခမ္ဘနသင်္ခါတံ ပဝတ္တိနိဝါရဏဝသေန ပဟာနံ ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနံ၊ တံ ဃဋပ္ပဟာရေန ဇလတလေ သေဝါလဝိယူဟနံ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယထာ ဟိ ဗလဝတာ ဃဋပ္ပဟာရေန ဒူရီကတံ သေဝါလံ တသ္မိံ အပနီတေပိ တံပဟာရဝေဂေန သဟသာ န ဩတ္ထရတိ၊ ဧဝမေဝ ဥပစာရပ္ပနာဘေဒေန ဈာနေန ဝိက္ခမ္ဘိတာ ကာမစ္ဆန္ဒာဒယော တဒပ္ပဝတ္တိကာလေပိ တဿ ဗလေန သဟသာ န ဩတ္ထရန္တီတိ။ အနုပ္ပတ္တိဓမ္မတာပါဒနသင်္ခါတံ သမ္မာ ဥစ္ဆေဒဝသေန ပဟာနံ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနံ၊ တံ ပန အသနိသမ္ပာတေန ရုက္ခာဒီနံ သမူလဝိဒ္ဓံသနံ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ န ဟိ အရိယမဂ္ဂေန ¶ သမုစ္ဆိန္နကိလေသာ အနုသယမတ္တကေနာပိ သန္တာနေ ပဝတ္တန္တိ။ ယထာ ပန ဧကဝါရပ္ပဝတ္တေနပိ ဣန္ဒဂ္ဂိနာ သဟ မူလေဟိ ဝိဒ္ဓံသိတာ ရုက္ခာဒယော န ပုန ဝိရုဟန္တိ၊ ဧဝမေဝံ ဧကစိတ္တက္ခဏိကေနပိ ¶ တေန အတ္တနော ဥပ္ပာဒမတ္တေနေဝ အနုသယမတ္တဋ္ဌာယိနောပိ ကိလေသာ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ဝိဒ္ဓံသိတာယေဝ ဟောန္တိ။

ဝေါဒါနံ ဝိသုဒ္ဓိ၊ သံကိလေသမလဝိမုတ္တီတိ အတ္ထော၊ တထာ ဟုတွာ ပစ္စုပဋ္ဌာနမဿာတိ ဝေါဒါနပစ္စုပဋ္ဌာနံ၊ ပရိသုဒ္ဓါကာရေန ယောဂိနော ဉာဏဿ ဥပဋ္ဌာတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဧဝံ ကုသလဿ ဝဇ္ဇရဟိတဣဋ္ဌဝိပါကသဘာဝေဟိ လက္ခဏံ၊ ကိစ္စဥပဋ္ဌာနာကာရဝသေန စ ရသပစ္စုပဋ္ဌာနာနိ ဝတွာ ပုန ဝဇ္ဇပဋိပက္ခဘာဝဝသေန စ လက္ခဏံ၊ သမ္ပတ္တိဖလဝသေန စ ရသာဒိကံ ဒဿေတုံ ‘‘ဝဇ္ဇပဋိပက္ခတ္တာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဝဇ္ဇာနံ ပဋိပက္ခဘာဝေါ ဝဇ္ဇပဋိပက္ခတ္တံ၊ တတော။ ဧတေန ‘‘အနဝဇ္ဇလက္ခဏ’’န္တိ ဧတ္ထ အ-ကာရော ပဋိပက္ခတ္ထောတိ ဒဿေတိ၊ တေန ပနဿ အဗျာကတတော နိဝတ္တနံ ကတံ။ ဣတရထာ ဟိ နာဿ ဝဇ္ဇံ၊ ဝဇ္ဇတော အညံ ဝါ အနဝဇ္ဇန္တိ အဗျာကတဿာပိ တံလက္ခဏတာပသင်္ဂေါ သိယာ။ ‘‘ဝဇ္ဇပဋိပက္ခတ္တာ’’တိ ပန ဝုတ္တေ ယသ္မာ ကုသလာကုသလာနမေဝ ပဟာယကပ္ပဟာတဗ္ဗဘာဝေန အာလောကန္ဓကာရာနံ ဝိယ အညမညံ ဥဇုဝိပစ္စနီကဘာဝေါ၊ တသ္မာ ကုသလမေဝ ဝဇ္ဇပဋိပက္ခတ္တာ အနဝဇ္ဇလက္ခဏံ၊ န အညန္တိ အယမတ္ထော သိဒ္ဓါ ဟောတိ။ ဝေါဒါနဘာဝရသန္တိ ဝေါဒါနဘာဝသမ္ပတ္တိကံ၊ ကိလေသမလေဟိ အသံကိလိဋ္ဌဘာဝေန သမ္ပဇ္ဇနကန္တိ အတ္ထော။ ပစ္စုပဋ္ဌာပီယတိ ဥပနီယတိ ကာရဏေန၊ အတ္တနော ဝါ ကာရဏံ ပဋိစ္စ၊ တပ္ပဋိဗဒ္ဓဘာဝေန ပဋိမုခံ ဝါ ဥပဋ္ဌာတီတိ ပစ္စုပဋ္ဌာနံ၊ ဣဋ္ဌော ဝိပါကော ပစ္စုပဋ္ဌာနမဿာတိ ဣဋ္ဌဝိပါကပစ္စုပဋ္ဌာနံ။

အသတိ ¶ ယောနိသောမနသိကာရေ ကုသလဿ အနုပ္ပဇ္ဇနတော၊ သတိ စ တသ္မိံ ဥပ္ပဇ္ဇနတော တဿ သော အာသန္နကာရဏန္တိ အာဟ ‘‘ယောနိသောမနသိကာရပဒဋ္ဌာန’’န္တိ။ တတ္ထ ယောနိသော ပထေန ဥပါယေန မနသိကာရော ယောနိသောမနသိကာရော၊ အတ္ထတော ပန သာနုသယသန္တာနဝတော ဆန္နံ ဒွါရာနမာပါထဂတေသွာရမ္မဏေသု ပတိရူပဒေသဝါသာဒိသမ္ပတ္တိယာ ကုသလဓမ္မာနံ ပစ္စယဘာဝေန ဘဝင်္ဂံ အာဝဋ္ဋေတွာ ဥပ္ပန္နမာဝဇ္ဇနံ ယောနိသောမနသိကာရော နာမ။ ဝုတ္တပဋိပက္ခဝသေန အယောနိသောမနသိကာရောပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယံ ပန နိရနုသယသန္တာနသမင်္ဂိဿ ကိရိယစိတ္တာနံ ပစ္စယဘာဝေန ဥပ္ပန္နံ၊ တံ ဌပေတွာ နိရဝဇ္ဇဓမ္မံ သာဝဇ္ဇဓမ္မဿ ကဿစိ ပစ္စယဘာဝါနုပဂမနတော ယောနိသောမနသိကာရပက္ခံ ဝါ ဘဇေယျ။ ခီဏာသဝသန္တာနဂတတ္တာ ယောနိသောအယောနိသောဘာဝမနပေက္ခိတွာ အာပါထဂတာရမ္မဏေသု ဥပ္ပတ္တိမတ္တံ ¶ ဝိနာ န ကဿစိ ကုသလာကုသလဘာဝဿ ပစ္စယော ဟောတီတိ တဒုဘယဝသေန နဝတ္တဗ္ဗတ္တာ အဗျာကတမနသိကာရောတိ ဝါ သင်္ခံ ဂစ္ဆေယျာတိ။

သာဝဇ္ဇာနိဋ္ဌဝိပါကလက္ခဏမကုသလန္တိ ဧတ္ထာပိ ‘‘ဝဇ္ဇာ ရာဂါဒယော၊ တေ ယဿ သန္တိ၊ တံ သာဝဇ္ဇံ၊ အနိဋ္ဌော ဝိပါကော ယဿ၊ တံ အနိဋ္ဌဝိပါက’’န္တိအာဒိနာ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ပဋိပက္ခယောဇနာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ရသာဒိတော ပနေတံ အနတ္ထဇနနရသံ၊ သံကိလေသပစ္စုပဋ္ဌာနံ။ အထ ဝါ ဂါရယှဘာဝတော သာဝဇ္ဇလက္ခဏမေဝ၊ သံကိလေသဘာဝရသံ၊ အနိဋ္ဌဝိပါကပစ္စုပဋ္ဌာနံ၊ အယောနိသောမနသိကာရပဒဋ္ဌာနံ။ ဝစနတ္ထတော ပန န ကုသလန္တိ အကုသလံ၊ ကုသလပဋိပက္ခန္တိ အတ္ထော။ ပဋိပက္ခတ္ထေ ဟိ အယံ အကာရော၊ န ပန အညတ္ထေ၊ နာပိ အဘာဝေ။ ဣတရထာ ဟိ တိကံ န သိယာ၊ ဒုကံ၊ စတုက္ကံ ဝါ အာပဇ္ဇေယျ။ တထာ ဟိ ယဒိ ကုသလတော အညမကုသလံ သိယာ ¶ ၊ တဒါ အဗျာကတဿာပိ တတော အညဘာဝေန အကုသလ-သဒ္ဒသင်္ဂဟောတိ ကုသလာကုသလဇာတိဘေဒတော ဒုဝိဓန္တိ ဒုကံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ယဒိ စ ကုသလာဘာဝေါ အကုသလံ၊ တေန န ကာစိ ဇာတိ ဂယှတီတိ ကုသလာဗျာကတဇာတိဘေဒတော ဒုကမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ။ အထ သိယာ ‘‘အဘာဝေါပိ ဝိသုံ ဂဟေတဗ္ဗော’’တိ၊ ဧဝံ သတိ တဿ ဇာတိယာ အဘာဝတော ဇာတိ-သဒ္ဒေန သဟ သမ္ဗန္ဓော န သိယာ။ ဝိဇ္ဇမာနဿ ဟိ ဇာတိ နာမ ဟောတိ။ ယထေဝ ဝါ ကုသလဿ အဘာဝေါ၊ ဧဝံ အဗျာကတဿာပိ အဘာဝေါ အတ္ထီတိ အနဗျာကတဇာတိပိ ဝတ္တဗ္ဗာတိ စတုက္ကံ အာပဇ္ဇေယျ။ န စေတမိဋ္ဌံ ကုသလာဒိဝသေန တိဝိဓဇာတိယာ ဧဝ ဣစ္ဆိတတ္တာ၊ ပါဠိယဉ္စ ‘‘ကုသလာ ဓမ္မာ အကုသလာ ဓမ္မာ အဗျာကတာ ဓမ္မာ’’တိ တိကဝသေနေဝ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ကုသလပဋိပက္ခ’’န္တိ ပန ဝုစ္စမာနေ မိတ္တပဋိပက္ခော အမိတ္တော ဝိယ၊ လောဘပဋိပက္ခော အလောဘော ဝိယ စ ယံ ဓမ္မဇာတံ ကုသလဿ ဥဇုဝိပစ္စနီကဘူတံ၊ တံ အကုသလန္တိ တဿ ဝသေန တိကံ ဥပပန္နံ ဟောတိ၊ ဥဇုဝိပစ္စနီကတာ စဿ သာဝဇ္ဇာနိဋ္ဌဝိပါကတ္တာ၊ တေန ပဟာတဗ္ဗဘာဝတော စ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ န ပန ကုသလဝိနာသနတော။ န ဟိ အကုသလေန ကုသလံ ပဟီယတိ၊ မဟာဗလတ္တာ ပန ကုသလမေဝ တံ ပဇဟတိ။ ကုသလဉှိ မဟာဗလံ၊ အကုသလံ ဒုဗ္ဗလံ။ တေနေဝါဟ ‘‘အဗလာ နံ ဗလီယန္တိ၊ မဒ္ဒန္တေနံ ပရိဿယာ’’တိ (သု။ နိ။ ၇၇၆)၊ တသ္မာ ကုသလမေဝ ယထာဝုတ္တနယေန အကုသလဿ ပဟာယကံ၊ နာကုသလံ ဣတရဿာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တဒုဘယ…ပေ… အဗျာကတန္တိ ယံ ဓမ္မဇာတံ ကုသလံ ဝိယ န အနဝဇ္ဇဣဋ္ဌဝိပါကလက္ခဏံ၊ နာပိ အကုသလံ ဝိယ သာဝဇ္ဇာနိဋ္ဌဝိပါကလက္ခဏံ၊ အထ ခေါ အဝိပါကတ္တာ ¶ တဒုဘယဝိပရီတလက္ခဏံ၊ တံ အဗျာကတန္တိ အတ္ထော။ နနု စ ‘‘တဒုဘယဝိပရီတလက္ခဏ’’န္တိ ဝုတ္တေ သုခဒုက္ခဝေဒနာနံ ဝိပရီတာ ဥပေက္ခာဝေဒနာ ¶ ဝိယ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌဝိပါကာနံ ဝိပရီတော အညော ကောစိ ဝိပါကော ယဿ အတ္ထိ၊ တံ အဗျာကတန္တိ အာပဇ္ဇတီတိ? နာပဇ္ဇတိ တထာ အသမ္ဘဝတော။ ယထာ ဟိ အာလောကန္ဓကာရာနံ ဝိပရီတော အညော ကောစိ နတ္ထိ၊ ဧဝမိဋ္ဌာနိဋ္ဌဝိပါကာနံ ဝိပရီတော န ကောစိ ဝိပါကော အတ္ထီတိ။ အထ ဝါ တံ-သဒ္ဒေါ ဣဓ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌဝိပါကနိရပေက္ခံ ကုသလာကုသလမတ္တမေဝ ပစ္စာမသတီတိ ကုသလာကုသလာနံ သဝိပါကတ္တာ တဒုဘယဝိပရီတလက္ခဏံ၊ တံ အဝိပါကလက္ခဏန္တိ အတ္ထောတိ အလမေတ္ထ အနုယောဂေန။ ကုသလာကုသလဘာဝေန န ဗျာကတန္တိ အဗျာကတံ။ ကုသလာကုသလဉှိ ဝတွာ အဗျာကတဿ ဝုတ္တတ္တာ ကုသလာကုသလဘာဝေနေဝ အဝုတ္တတ္တာတိ ဝိညာယတိ၊ န ပကာရန္တရေန။ တထာ အဝစနဉ္စ တဿ တဒုဘယဝိပရီတလက္ခဏတ္တာယေဝ၊ န ပန အဝတ္တဗ္ဗတ္တာမတ္တေနာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အထ ဝါ ဝိ-သဒ္ဒေါ ဝိရောဓိဝစနော။ အာ-သဒ္ဒေါ အဘိမုခဘာဝပ္ပကာသနော၊ တသ္မာ အတ္တနော ပစ္စယေဟိ အညမညံ ဝိရောဓာဘိမုခတံ ကတံ လက္ခဏဝိရောဓတော ပဟာယကပ္ပဟာတဗ္ဗဘာဝတော ဝါတိ ဗျာကတံ၊ ကုသလာကုသလံ။ တတော အညံ အဗျာကတံ။ တဉှိ လက္ခဏတော အညမညံ ကုသလာကုသလံ ဝိယ န တဿ ဝိရုဒ္ဓံ။ န ဟိ အဝိပါကတံ အနိဋ္ဌဝိပါကတာ ဝိယ၊ ဣဋ္ဌဝိပါကတာယ ဣဋ္ဌဝိပါကတာ ဝိယ စ အနိဋ္ဌဝိပါကတာယ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌဝိပါကတာဟိ ဝိရုဇ္ဈတိ၊ န စာပိ အဗျာကတံ ကုသလာကုသလေသု ကိဉ္စိ ပဇဟတိ၊ န စ ကေနစိ ပဟာတဗ္ဗန္တိ။ ‘‘တဒုဘယဝိပရီတလက္ခဏမဗျာကတ’’န္တိ ဝိညာယမာနေ အဟောသိ ကမ္မံ၊ နာဟောသိ ကမ္မဝိပါကော၊ နတ္ထိ ကမ္မဝိပါကော၊ န ဘဝိဿတိ ကမ္မဝိပါကောတိ ဣမိနာ တိကေန သင်္ဂဟိတဿ ဂတိဥပဓိကာလပ္ပယောဂဝိပတ္တီဟိ အဝိပါကဿ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယာဒိကမ္မဿ ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗဿ အကုသလဿ စ အဘိညာကုသလဿ စ ဝိပါကုပ္ပာဒနာဘာဝတော ‘‘သိယာ နု ခေါ အဗျာကတဘာဝေါ ဝါ’’တိ ကဒါစိ ကောစိ စိန္တေယျာတိ တန္နိဝါရဏတ္ထမာဟ ‘‘အဝိပါကာရဟံ ဝါ’’တိ၊ ဝိပါကံ ¶ ဒါတုံ နာရဟတိ တတ္ထ သာမတ္ထိယာဘာဝတောတိ အဝိပါကာရဟံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယာဒယော တာဝ ပစ္စယဝေကလ္လာဒီဟိ ကာရဏေဟိ အဝိပါကာ၊ သစေ ပနေတေ တဗ္ဗိဒူရာ အဿု၊ တဒါ ဝိပါကဒါနေ သမတ္ထတာယ ဝိပါကာရဟာယေဝ၊ တံ ပန န တထာ၊ အထ ခေါ ယေန ကေနစိ အာကာရေန ဝိပါကဒါနေ အသမတ္ထတာယေဝ ဝိပါကာရဟံ န ဟောတိ၊ တံ အဗျာကတံ နာမာတိ။

ဣဒါနိ ဧဝံ တိကဝသေန နိဒ္ဒိဋ္ဌေသု ကုသလာဒီသု ပဌမံ တာဝ ကုသလစိတ္တံ ဝိဘဇန္တော ‘‘တတ္ထ ကုသလစိတ္တ’’န္တိအာဒိနာ တဿ ဂဏနပရိစ္ဆေဒံ ဒဿေတိ။ ဧကဝီသတိဝိဓန္တိ အဋ္ဌ ကာမာဝစရာနိ ¶ ၊ ပဉ္စ ရူပါဝစရာနိ၊ စတ္တာရိ အရူပါဝစရာနိ၊ စတ္တာရိ လောကုတ္တရာနီတိ ဧဝံ သင်္ခေပတော ဧကဝီသတိဝိဓံ။ ဘူမိတော စတုဗ္ဗိဓန္တိ ကာမရူပါရူပလောကုတ္တရဘူမိသင်္ခါတာနံ စတုန္နံ ဘူမီနံ ဝသေန တတ္ထ ပဝတ္တမာနံ စိတ္တမ္ပိ စတုဗ္ဗိဓံ ဟောတိ။ တတ္ထ ဘဝန္တိ ဧတ္ထာတိ ဘူမိ၊ ဌာနံ၊ အဝတ္ထာ စ။ အဝတ္ထာပိ ဟိ အဝတ္ထဝန္တာနံ ပဝတ္တိဋ္ဌာနံ ဝိယ ဂယှတိ။ ဧဝဉှိ နေသံ သုခဂ္ဂဟဏံ ဟောတိ။ အဝတ္ထာတိ စေတ္ထ ဓမ္မာနံ ကာမတဏှာဒီဟိ ပရိစ္ဆိန္နာပရိစ္ဆိန္နဘာဝေါ။ တတ္ထ ပုရိမာ တိဿော ဘူမိယော ဥဘယဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ ဣတရာ အဝတ္ထာဝသေနေဝ။ န ဟိ လောကုတ္တရဓမ္မာနံ ကာမဘဝါဒိတော အညံ ဌာနမုပလဗ္ဘတီတိ။

အညတ္ထ ပဝတ္တမာနဿာပိ ဝက္ခမာနနယေန ကာမဘူမိပရိယာပန္နတ္တာ ဘူမိတော ဧကဝိဓန္တိ။ သဝတ္ထုကာဝတ္ထုကဘေဒတောတိ စက္ခာဒီနိ ပဉ္စ၊ ဟဒယဉ္စာတိ ဆ ဝတ္ထူနိ။ ကုသလဿ ပန စက္ခာဒိနိဿိတတ္တာဘာဝတော ဟဒယဝတ္ထု ဣဓ ဝတ္ထူတိ အဓိပ္ပေတံ။ တေန သဟိတံ ဧကန္တေန တန္နိဿိတပ္ပဝတ္တိတောတိ သဝတ္ထုကံ၊ ကာမရူပဓာတုယံ ပဝတ္တမာနဝိညာဏံ။ တတ္ထ ဟိ အရူပဿ ရူပပဋိဗန္ဓပ္ပဝတ္တိ၊ အရူပဓာတုယံ ပန ရူပါဘာဝတော ဝတ္ထုဝိရဟိတမေဝ ပဝတ္တတီတိ တတ္ထ ပဝတ္တမာနံ ¶ အဝတ္ထုကံ။ ဟီန…ပေ… တိဝိဓန္တိ ဧတ္ထ ပစ္စယတော၊ ဖလတော စ မဇ္ဈိမပဏီတေဟိ နိဟီနံ၊ တေသံ ဝါ ဂုဏေဟိ ပရိဟီနန္တိ ဟီနံ၊ အတ္တနော ပစ္စယေဟိ ပဓာနဘာဝံ နီတန္တိ ပဏီတံ၊ ဥဘိန္နံ ဝေမဇ္ဈေ ဘဝံ မဇ္ဈိမံ။ တတ္ထ ဟီနေန ဆန္ဒေန စိတ္တေန ဝီရိယေန ဝီမံသာယ ဝါ ပဝတ္တိတံ ဟီနံ၊ မဇ္ဈိမေဟိ ဆန္ဒာဒီဟိ ပဝတ္တိတံ မဇ္ဈိမံ၊ ပဏီတေဟိ ပဏီတံ။ ဆန္ဒာဒီနံ ပန ဟီနာဒိဘာဝေါ အဓိမုတ္တိဝသေန ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဟီနာဓိမုတ္တိဝသေန ဟိ နေသံ ဟီနတာ၊ ပဏီတာဓိမုတ္တိဝသေန ပဏီတတာ၊ တဒုဘယဝေမဇ္ဈဝသေန မဇ္ဈိမတာ။ ယသကာမတာယ ဝါ ကတံ ကုသလံ ဟီနံ၊ ပုညဖလကာမတာယ မဇ္ဈိမံ၊ ‘‘ပုညံ နာမေတံ သာဓူဟိ ကတ္တဗ္ဗမေဝါ’’တိ ဧဝံ အရိယဘာဝံ နိဿာယ ကတံ ပဏီတံ။ ‘‘အဟမသ္မိ ဒါနပတိ၊ ဣမေ ပနညေ ဒါနဒါသာဒယော’’တိအာဒိနာ အတ္တုက္ကံသနပရဝမ္ဘနာဟိ ဥပက္ကိလိဋ္ဌံ ပဝတ္တိတံ ဝါ ဟီနံ၊ တထာ အနုပက္ကိလိဋ္ဌံ မဇ္ဈိမံ၊ မဂ္ဂဖလပဒဋ္ဌာနံ ပဏီတံ။ ဘဝဘောဂသမ္ပတ္တိနိမိတ္တံ ဝါ ကတံ ဟီနံ၊ သာဝကပစ္စေကဗောဓိပါရမိတာဝသေန အတ္တနော ဝိမောက္ခတ္ထာယ ကတံ မဇ္ဈိမံ၊ သမ္မာသမ္ဗောဓိပါရမိတာဝသေန သဗ္ဗေသံ ဝိမောက္ခတ္ထာယ ကတံ ပဏီတန္တိ။

သောမနဿု…ပေ… ဘေဒတောတိ ဘေဒ-သဒ္ဒေါ ပစ္စေကံ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗော ‘‘သောမနဿုပေက္ခာဘေဒတော ဉာဏဘေဒတော ပယောဂဘေဒတော’’တိ။ တတ္ထ ပယောဂဘေဒတောတိ သင်္ခါရဘေဒတောတိ အတ္ထော။ နနု စ သောမနဿုပေက္ခာဘေဒေါ ¶ တာဝ ယုတ္တော တေသံ ဘိန္နသဘာဝတ္တာ။ ဉာဏပ္ပယောဂဘေဒေါ ပန ကထန္တိ? ဝုစ္စတေ – ဉာဏပ္ပယောဂကတော ဘေဒေါ ဉာဏပ္ပယောဂဘေဒေါ တေသံ ဘာဝါဘာဝမုပါဒါယ ပဝတ္တတ္တာ။ ဣဒါနိ တမေဝ သောမနဿုပေက္ခာဒိဘေဒံ ဝိဘာဂေန ဒဿေတုံ ‘‘သေယျထိဒ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သောမနဿသဟဂတ’’န္တိအာဒိနာ ဝိဿဇ္ဇေတိ။ တတ္ထ သေယျထိဒန္တိ တံ ကတမံ၊ တံ ကထန္တိ ဝါ အတ္ထော။

သောဘနံ ¶ မနော၊ သောဘနံ ဝါ မနော ဧတဿာတိ သုမနော၊ တဿ ဘာဝေါ သောမနဿံ၊ မာနသိကသုခဝေဒနာယေတံ အဓိဝစနံ၊ သောမနဿေန ဥပ္ပာဒတော ယာဝ နိရောဓာ သဟဂတံ ပဝတ္တံ သံသဋ္ဌံ သမ္ပယုတ္တန္တိ အတ္ထော။ အထ ဝါ သောမနဿေန သဟ ဧကုပ္ပာဒါဒိဘာဝံ ဂတန္တိ သောမနဿသဟဂတံ။ ဇာနာတိ ယထာသဘာဝံ ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ ဉာဏံ၊ တေန သမံ ဧကုပ္ပာဒါဒီဟိ ပကာရေဟိ ယုတ္တန္တိ ဉာဏသမ္ပယုတ္တံ။ နာဿ သင်္ခါရော အတ္ထီတိ အသင်္ခါရံ၊ အသင်္ခါရမေဝ အသင်္ခါရိကံ။ သဟ သင်္ခါရေန ပဝတ္တမာနံ သသင်္ခါရံ၊ တဒေဝ သသင်္ခါရိကံ။ သင်္ခါရောတိ စေတ္ထ အတ္တနော၊ ပရဿ ဝါ ပုဗ္ဗပ္ပယောဂေါ ‘‘သင်္ခရောတိ တိက္ခဘာဝသင်္ခါတေန မဏ္ဍနဝိသေသေန သဇ္ဇေတိ၊ သင်္ခရီယတိ ဝါ သဇ္ဇီယတိ စိတ္တံ ဧတေနာ’’တိ ကတွာ။ တတ္ထ ဒါနာဒိပုညကရဏကာလေ မစ္ဆေရမလထိနမိဒ္ဓါဒီဟိ ဥပက္ကိလေသေဟိ သံသီဒမာနေ စိတ္တေ ဥပက္ကိလေသဝူပသမဝသေန၊ စိတ္တဿ စ ဥဿာဟဇနနဝသေန တီသု ဒွါရေသု ပဝတ္တော သမ္မာဝါယာမော အတ္တနော ပယောဂေါ နာမ။ ကုသလကရဏေ နိရုဿာဟဿ ပန ‘‘အမ္ဘော၊ သပ္ပုရိသ၊ ကုသလကရဏံ နာမ ပဏ္ဍိတေဟိ အာသေဝိတမဂ္ဂေါ၊ တတ္ထ တယာပိ ပဋိပဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တသ္မာ ဒါနံ ဒေဟိ၊ သီလံ ရက္ခ၊ တဉှိ တေ အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတီ’’တိအာဒိနာ ကုသလကရဏတ္ထာယ ဥဿာဟဇနနဝသေန ပရေသံ ကာယဝစီဒွါရေသု ပဝတ္တာ အာဏတ္တိ ပရပ္ပယောဂေါ နာမ။ တေသု ပန ပုရိမော ပုဗ္ဗဘာဂပ္ပဝတ္တစိတ္တသန္တာနေ၊ ပစ္ဆိမော ပရေသံ စိတ္တသန္တာနေယေဝ သမ္ဘဝတီတိ တန္နိဗ္ဗတ္တိတော စိတ္တဿ တိက္ခဘာဝသင်္ခါတော ဝိသေသော ဣဓ ဥပစာရတော သင်္ခါရောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေနာဟု အာစရိယာ –

‘‘ပုဗ္ဗပ္ပယောဂသမ္ဘူတော၊ ဝိသေသော စိတ္တသမ္ဘဝီ၊

သင်္ခါရော ဣတိ သင်္ခါရ-သဘာဝညူဟိ ကိတ္တိတော’’တိ။

အထ ¶ ဝါ ‘‘သသင်္ခါရိကမသင်္ခါရိက’’န္တိ စ ဧတံ ကေဝလံ သင်္ခါရဿ ဘာဝါဘာဝမတ္တာပေက္ခာယ ဝုတ္တံ၊ န တဿ သဟပ္ပဝတ္တိသဗ္ဘာဝါဘာဝတောတိ ဘိန္နသန္တာနပ္ပဝတ္တိနောပိ သင်္ခါရဿ ဣဒမတ္ထိတာယ တံဝသေန နိဗ္ဗတ္တံ စိတ္တံ သင်္ခါရော အဿ အတ္ထီတိ သသင်္ခါရိကံ သဟ-သဒ္ဒဿ ဝိဇ္ဇမာနတ္ထပရိဒီပနတော ¶ ‘‘သလောမကော သပက္ခကော’’တိအာဒီသု ဝိယ။ တဗ္ဗိပရီတံ ပန တဒဘာဝတော ယထာဝုတ္တဝသေနေဝ အသင်္ခါရိကံ။ အထ ဝါ သင်္ခရဏံ၊ သင်္ခရီယတိ ဝါ ဧတေန အာဂန္တုကသမ္ဘူတေန စိတ္တသံသီဒနသဘာဝါပနယနဝသေနေဝ သဇ္ဇီယတိ၊ သင်္ခရောတိ ဝါ တံ ယထာဝုတ္တဝသေနေဝါတိ သင်္ခါရောတိ ဥဇုကမေဝ ပုဗ္ဗပ္ပယောဂဇနိတော တိက္ခဘာဝေါ ဝုစ္စတိ၊ တဒဘာဝတော အသင်္ခါရိကံ၊ သဘာဝတိက္ခန္တိ အတ္ထော။ တံသဟဂတာယ သသင်္ခါရိကံ၊ အထ ဝါ မစ္ဆေရမလာဒီဟိ သင်္ခရီယတီတိ သင်္ခါရော၊ စိတ္တဿ သံသီဒနသဘာဝေါ၊ သော ယဿ နတ္ထီတိ အသင်္ခါရိကံ၊ ဣတရံ သသင်္ခါရိကံ။ ပဏီတဥတုဘောဇနာဒိကော ဝါ ဗလဝပစ္စယော သင်္ခါရော ‘‘သင်္ခရောတိ စိတ္တံ တိက္ခဘာဝေန၊ သင်္ခရီယတိ ဝါ တံ ဧတေနာ’’တိ ကတွာ။ အ-ကာရဿ ဝုဍ္ဎတ္ထဝုတ္တိတာယ ဝုဍ္ဎိပ္ပတ္တော သင်္ခါရော အဿာတိ အသင်္ခါရိကံ၊ ဗလဝပစ္စယဝန္တန္တိ အတ္ထော။ ဝုဍ္ဎိပရိဒီပကေန ပန အ-ကာရေန အဝိသေသိတတ္တာ သသင်္ခါရိကံ သပ္ပစ္စယံ ဒုဗ္ဗလပစ္စယန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဉာဏေန ဝိပ္ပယုတ္တံ ဝိရဟိတန္တိ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တံ။

ဥပေက္ခတီတိ ဥပေက္ခာ၊ ဝေဒိယမာနာပိ အာရမ္မဏံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ၊ မဇ္ဈတ္တာကာရသဏ္ဌိတိယာတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ဣဋ္ဌေ၊ အနိဋ္ဌေ စ အာရမ္မဏေ ပက္ခပါတာဘာဝေန ဥပပတ္တိတော ယုတ္တိတော ဣက္ခတိ အနုဘဝတီတိ ဥပေက္ခာ။ အထ ဝါ ဥပေတာ သုခဒုက္ခာနံ အဝိရုဒ္ဓါ ဣက္ခာ အနုဘဝနန္တိ ဥပေက္ခာ။ အဝိရုဒ္ဓတ္တာယေဝ ဟေသာ တေသံ အနန္တရမ္ပိ ပဝတ္တတိ။ သုခဒုက္ခဝေဒနာ ပန ဝိသုံ ဝိသုံ ဝိရုဒ္ဓသဘာဝတ္တာ နာညမညံ အနန္တရံ ပဝတ္တန္တိ ¶ ။ တေနေဝ ဟိ ပဋ္ဌာနေ သောမနဿဿ အနန္တရံ ဒေါမနဿဿ၊ ဒေါမနဿဿ အနန္တရံ သောမနဿဿ စ ဥပ္ပတ္တိ ပဋိသိဒ္ဓါ။ အယဉ္စ အတ္ထော လောဘသဟဂတစိတ္တသမ္ပယုတ္တဝေဒနာယပိ လဗ္ဘတိ၊ ပုရိမာ ပန ဒွေ န တထာ။ န ဟိ လောဘသဟဂတာဒီနံ မဇ္ဈတ္တာကာရေန အဇ္ဈုပေက္ခနံ၊ ဥပပတ္တိတော ဣက္ခနံ ဝါ အတ္ထီတိ။ ဥပေက္ခာသဟဂတန္တိ သဗ္ဗံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယမေဝ။

နနု စ အညေပိ ဖဿာဒယော သမ္ပယုတ္တဓမ္မာ အတ္ထီတိ သောမနဿာဒီနံ ဝသေနေဝ ပန အဋ္ဌဝိဓတာ ကသ္မာ ဂဟိတာတိ? ဘေဒကရဘာဝတော။ ဖဿာဒီနဉှိ သဗ္ဗစိတ္တသာဓာရဏတ္တာ၊ သဒ္ဓါဒီနဉ္စ သဗ္ဗကုသလသာဓာရဏတ္တာ န တေဟိ စိတ္တဿ ဝိဘာဂေါ၊ သောမနဿာဒယော ပန ကတ္ထစိ စိတ္တေ ဟောန္တိ၊ ကတ္ထစိ န ဟောန္တီတိ ပါကဋောဝ တေဟိ စိတ္တဿ ဝိဘာဂေါတိ။ ကသ္မာ ပနေတေ ကတ္ထစိ စိတ္တေ ဟောန္တိ၊ ကတ္ထစိ န ဟောန္တီတိ? ကာရဏဿ သန္နိဟိတာသန္နိဟိတဘာဝတော။ ကိံ ပန နေသံ ကာရဏန္တိ? ဝုစ္စတေ – တတ္ထ သောမနဿသဟဂတဘာဝေါ တာဝ အာရမ္မဏဝသေန ဟောတိ။ ဣဋ္ဌာရမ္မဏသ္မိဉှိ ¶ သောမနဿသဟဂတစိတ္တမုပ္ပဇ္ဇတိ။ နနု စ ဣဋ္ဌာရမ္မဏံ လောဘဿ ဝတ္ထု ရဇ္ဇနီယတ္တာတိ ကထံ တတ္ထ ကုသလံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ? နယိဒမေကန္တိကံ ဣဋ္ဌေပိ အာရမ္မဏေ နိယမိတာဒိဝသေန ကုသလဿ ဥပ္ပဇ္ဇနတော။ ယဿ ဟိ ‘‘ကုသလမေဝ မယာ ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ကုသလကရဏေယေဝ စိတ္တံ နိယမိတံ ဟောတိ၊ အကုသလပ္ပဝတ္တိတောဝ နိဝတ္တေတွာ ကုသလကရဏေယေဝ ပရိဏာမိတံ၊ အဘိဏှကရဏေန စ ကုသလံ သမုဒါစိဏ္ဏံ၊ ပဋိရူပဒေသဝါသသဒ္ဓမ္မဿဝနသပ္ပုရိသူပနိဿယပုဗ္ဗေကတပုညတာသင်္ခါတစတုစက္ကူပနိဿယဝသေန၊ ယောနိသော စ အာဘောဂေါ ပဝတ္တတိ၊ တဿ ဣဋ္ဌေပိ အာရမ္မဏေ အလောဘသမ္ပယုတ္တမေဝ စိတ္တမုပ္ပဇ္ဇတိ၊ န လောဘသမ္ပယုတ္တံ။ ဟောတိ စေတ္ထ –

‘‘နိယာမပရိဏာမေဟိ ¶ ၊ သမုဒါစိဏ္ဏတာယ စ၊

ဉာဏပုဗ္ဗင်္ဂမာဘောဂါ၊ ဣဋ္ဌေပိ ကုသလံ သိယာ’’တိ။

အပိစ သဒ္ဓါဗဟုလတာဒီဟိ စ ကာရဏေဟိ စိတ္တဿ သောမနဿသဟဂတတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အဿဒ္ဓါနံ၊ ဟိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာနဉ္စ ဧကန္တမိဋ္ဌာရမ္မဏဘူတံ တထာဂတရူပမ္ပိ ဒိသွာ သောမနဿံ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယေ စ ကုသလပ္ပဝတ္တိယံ အာနိသံသံ န ပဿန္တိ၊ တေသံ ပရေဟိ ဥဿာဟိတာနံ ကုသလံ ကရောန္တာနမ္ပိ သောမနဿံ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ သဒ္ဓါဗဟုလတာ ဝိသုဒ္ဓိဒိဋ္ဌိတာ အာနိသံသဒဿာဝိတာတိ ဣမေဟိပိ ကာရဏေဟိ စိတ္တဿ သောမနဿသဟဂတတာ ဟောတိ။

အပိစ ယေ တေ ဧကာဒသ ဓမ္မာ ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဥပ္ပာဒါယ သံဝတ္တန္တိ။ သေယျထိဒံ – ဗုဒ္ဓါနုဿတိ ဓမ္မာနုဿတိ သံဃာနုဿတိ သီလာနုဿတိ စာဂါနုဿတိ ဒေဝတာနုဿတိ ဥပသမာနုဿတိ လူခပုဂ္ဂလပရိဝဇ္ဇနံ သိနိဒ္ဓပုဂ္ဂလသေဝနာ ပသာဒနီယသုတ္တန္တပစ္စဝေက္ခဏာ တဒဓိမုတ္တတာတိ ဣမေဟိပိ ကာရဏေဟိ စိတ္တဿ သောမနဿသဟဂတဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဗုဒ္ဓါဒိဂုဏေ အနုဿရန္တဿ ဟိ ယာဝ ဥပစာရုပ္ပာဒါ သကလသရီရံ ဖရမာနာ ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တထာ ဒီဃရတ္တံ အက္ခဏ္ဍတာဒိဝသေန အတ္တနာ ရက္ခိတံ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ၊ ဂိဟိနော ဒသသီလံ ပဉ္စသီလံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ၊ ဒုဗ္ဘိက္ခဘယာဒီသု ပဏီတံ ဘောဇနံ သဗြဟ္မစာရီနံ ဒတွာ ‘‘ဧဝံနာမ ဒါနံ အဒါသိ’’န္တိ အတ္တနောစာဂံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ၊ ဂိဟိနောပိ တထာရူပေ ကာလေ သီလဝန္တာနံ ဒိန္နဒါနံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ၊ ယေဟိ ဂုဏေဟိ သမန္နာဂတာ ဒေဝါ ဒေဝတ္တံ ဂတာ၊ တထာရူပါနံ ဂုဏာနံ အတ္တနိ အတ္ထိတံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ၊ သမထဝိပဿနာဟိ ဝိက္ခမ္ဘိတကိလေသေ သဋ္ဌိပိ ¶ သတ္တတိပိ ဝဿာနိ အသမုဒါစရန္တေ ဒိသွာ ‘‘အဟော မယှံ ကိလေသာ န သမုဒါစရန္တီ’’တိ စိန္တေန္တဿ၊ စေတိယဒဿနထေရဒဿနေသု အသက္ကစ္စကိရိယာယ သံသုစိတလူခဘာဝေန ဗုဒ္ဓါဒီသု ပသာဒသိနေဟာဘာဝေန ဂဒြဘပိဋ္ဌေ ရဇသဒိသေ လူခပုဂ္ဂလေ ¶ ပရိဝဇ္ဇန္တဿ၊ ဗုဒ္ဓါဒီသု ပသာဒဗဟုလေ မုဒုစိတ္တေ သိနိဒ္ဓပုဂ္ဂလေ ပဋိသေဝန္တဿ၊ ရတနတ္တယဂုဏပရိဒီပကေ ပသာဒနီယသုတ္တန္တေ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ၊ ဌာနနိသဇ္ဇာဒီသုပိ ပီတိဥပ္ပာဒနတ္ထံ တန္နိန္နတာဒိဝသေန ပဝတ္တေန္တဿ ယေဘုယျေန ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ပီတိယာ စ သောမနဿေန သဟ အဝိနာဘာဝတော တဒုပ္ပတ္တိယာ တဿာပိ ဥပ္ပတ္တိ နိယတာတိ ဧဝံ ပီတိကာရဏာနိပိ သောမနဿကာရဏာနီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနိ။ ကိဉ္စ – အဂမ္ဘီရပကတိတာ၊ သောမနဿပဋိသန္ဓိကတာတိ ဣမေဟိ ဒွီဟိ ကာရဏေဟိ သောမနဿသဟဂတတာ ဟောတိ။ ယော ဟိ အဂမ္ဘီရပကတိကော ဟောတိ၊ အပ္ပမတ္တကေပိ ဟိတောပကရဏေ တုဿတိ၊ ယော စ သောမနဿပဋိသန္ဓိကော အပ္ပသန္နေသု အာရမ္မဏေသုပိ အပ္ပဋိက္ကူလဒဿာဝီ၊ တဿ ယေဘုယျေန သောမနဿသဟဂတစိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယထာဝုတ္တာနံ ပန သောမနဿကာရဏာနမဘာဝေန မဇ္ဈတ္တာရမ္မဏတာယ စ ဥပေက္ခာသဟဂတတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဉာဏသမ္ပယုတ္တဿ ပန ကမ္မတော ဥပပတ္တိတော ဣန္ဒြိယပရိပါကတော ကိလေသဒူရီဘာဝတောတိ ဣမေဟိ ကာရဏေဟိ ဟောတိ။ ယော ဟိ ပရေသံ ဟိတဇ္ဈာသယေန ဓမ္မံ ဒေသေတိ ဟီနုက္ကဋ္ဌာဒီနိ စ နဠကာရမုဒ္ဒါဂဏနာဒီနိ သိပ္ပာယတနာနိ၊ ဝဍ္ဎကီကသိဝါဏိဇ္ဇာဒီနိ စ ကမ္မာယတနာနိ၊ ဝိသဟရဏာဒီနိ စ ဝိဇ္ဇာယတနာနီတိ ဧဝံ နိရဝဇ္ဇသိပ္ပာယတနာဒီနိ သိက္ခာပေတိ၊ သယံ ဝါ သိက္ခတိ၊ ဓမ္မကထိကဿ သက္ကာရံ ကတွာ ဓမ္မံ ကထာပေတိ၊ ‘‘အာယတိံ ပညဝါ ဘဝိဿာမီ’’တိ ပတ္ထနံ ပဋ္ဌပေတွာ နာနပ္ပကာရံ ပုညကမ္မံ ကရောတိ၊ တဿေဝံ နာနပ္ပကာရံ ပညာသံဝတ္တနိကကမ္မံ သမ္ပာဒေန္တဿ တံ ကမ္မံ ဥပနိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ကုသလံ ဉာဏသမ္ပယုတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တထာ အဗျာပဇ္ဇေ လောကေ ဥပ္ပန္နဿ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ကုသလံ ဉာဏသမ္ပယုတ္တံ ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘တဿ ¶ တတ္ထ သုခိနော ဓမ္မပဒါနိ ပိလဝန္တိ၊ ဒန္ဓော၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတုပ္ပာဒေါ၊ အထ သော သတ္တော ခိပ္ပမေဝ ဝိသေသဘာဂီ ဟောတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၁၉၁)။

တထာ ပညာဒသကံ သမ္ပတ္တဿ ဣန္ဒြိယပရိပါကံ နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ကုသလံ ဉာဏသမ္ပယုတ္တံ ဟောတိ။ ယေန ပန သမထဝိပဿနာဘာဝနာဟိ ကိလေသာ ဝိက္ခမ္ဘိတာ၊ တဿ ကိလေသဒူရီဘာဝံ နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ စိတ္တံ ဉာဏသမ္ပယုတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယထာဟ –

‘‘ယောဂါ ¶ ဝေ ဇာယတေ ဘူရိ၊ အယောဂါ ဘူရိသင်္ခယော’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၂၈၂)။

အပိစ ယေ တေ ဓမ္မာ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဥပ္ပာဒါယ သံဝတ္တန္တိ။ သေယျထိဒံ – ပရိပုစ္ဆကတာ ဝတ္ထုဝိသဒကိရိယာ ဣန္ဒြိယသမတ္တပဋိပါဒနာ ဒုပ္ပညပုဂ္ဂလပရိဝဇ္ဇနာ ပညဝန္တပုဂ္ဂလသေဝနာ ဂမ္ဘီရဉာဏစရိယပစ္စဝေက္ခဏာ တဒဓိမုတ္တတာတိ ဣမေဟိ ကာရဏေဟိ ဉာဏသမ္ပယုတ္တဘာဝေါ ဟောတိ။ တထာ ဟိ ယော ပညဝန္တေ ဥပသင်္ကမ္မ ခန္ဓဓာတုအာယတနဣန္ဒြိယဗလဗောဇ္ဈင်္ဂမဂ္ဂင်္ဂဈာနင်္ဂသမထဝိပဿနာဒီနံ ပရိပုစ္ဆာဗဟုလော ဟောတိ၊ တဿ တံဝသေန ဥပ္ပန္နံ သုတမယဉာဏံ အာဒိံ ကတွာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ စိတ္တံ ဉာဏသဟဂတံ ဟောတိ။ ယေန ပန နခကေသစီဝရသေနာသနာဒီနိ အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရဝတ္ထူနိ ပုဗ္ဗေ အဝိသဒါနိ ဆေဒနမလဟရဏာဒိနာ ဝိသဒါနိ ကတာနိ၊ တဿေဝံ ဝိသဒဝတ္ထုကဿ ဥပ္ပန္နေသု စိတ္တစေတသိကေသု ဝိသဒံ ဉာဏံ ဟောတိ ပရိသုဒ္ဓါနိ ဒီပကပလ္လကာဒီနိ နိဿာယ ဥပ္ပန္နဒီပသိခါယ ဩဘာသော ဝိယ။ ယဿ စ သဒ္ဓိန္ဒြိယာဒီသု အညတရံ ဗလဝံ ဟောတိ၊ ဣတရာနိ မန္ဒာနိ၊ တတော တာနိ သကသကကိစ္စံ ကာတုံ န သက္ကောန္တိ၊ တသ္မာ သော တဿ ဗောဇ္ဈင်္ဂဝိဘင်္ဂေ အာဂတနယေန တေန တေန အာကာရေန သမတ္တံ ပဋိပါဒေတိ၊ တဿေဝံ ဣန္ဒြိယာနံ သမတ္တံ ပဋိပါဒေန္တဿ ဝိပဿနာဉာဏာဒီနံ ဝသေန ¶ စိတ္တံ ဉာဏသဟဂတံ ဟောတိ။ ယော ပန ဒုပ္ပညပုဂ္ဂလေ ပရိဝဇ္ဇေတိ၊ ပညဝန္တပုဂ္ဂလေ ဝါ ပယိရုပါသတိ၊ ခန္ဓာဒီသု ဩဂါဠှံ ဘဂဝတော ဂမ္ဘီရဉာဏစရိယံ ဝါ ပစ္စဝေက္ခတိ၊ ဌာနနိသဇ္ဇာဒီသု တဒဓိမုတ္တစိတ္တော ဝါ ဝိဟရတိ၊ ဣမေသမ္ပိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ကုသလံ ဉာဏသမ္ပယုတ္တံ ဟောတိ။ အပိစ ဗုဒ္ဓါဒိဂုဏာနုဿရဏေနပိ စိတ္တံ ဉာဏသဟဂတံ ဟောတိ။ ယထာဟ –

‘‘ယသ္မိံ၊ မဟာနာမ၊ သမယေ အရိယသာဝကော တထာဂတံ အနုဿရတိ၊ နေဝဿ တသ္မိံ သမယေ ရာဂပရိယုဋ္ဌိတံ စိတ္တံ ဟောတိ၊ န ဒေါသ…ပေ… န မောဟပရိယုဋ္ဌိတံ စိတ္တံ ဟောတိ၊ ဥဇုဂတမေဝဿ တသ္မိံ သမယေ စိတ္တံ ဟောတိ တထာဂတံ အာရဗ္ဘ။ ဥဇုဂတစိတ္တော ခေါ ပန၊ မဟာနာမ၊ အရိယသာဝကော လဘတိ အတ္ထဝေဒံ၊ လဘတိ ဓမ္မဝေဒံ၊ လဘတိ ဓမ္မူပသံဟိတံ ပါမောဇ္ဇံ၊ ပမုဒိတဿ ပီတိ ဇာယတိ၊ ပီတိမနဿ ကာယော ပဿမ္ဘတိ၊ ပဿဒ္ဓကာယော သုခံ ဝေဒေတိ၊ သုခိနော စိတ္တံ သမာဓိယတိ၊ သမာဟိတော ယထာဘူတံ ပဇာနာတီ’’တိအာဒိ (အ။ နိ။ ၆။၁၀၊ ၁၁။၁၁)။

ဧဝံ ဗုဒ္ဓါနုဿတိအာဒယောပိ ရာဂါဒိမလဝိသောဓနေန ဉာဏုပ္ပတ္တိဟေတုကာယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကိဉ္စ ¶ – တိဟေတုကပဋိသန္ဓိကတာ ဉာဏုပ္ပတ္တိကာရဏံ။ ပဋိသန္ဓိပညာ ဟိ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ဘဝင်္ဂသန္တတိဝသေန ဗဟုလံ ပဝတ္တမာနာ သန္တာနပရိဘာဝနေန ဉာဏုပ္ပတ္တိယာ သဝိသေသဥပနိဿယော ဟောတိ။ အသင်္ခါရိကတ္တံ ပန သပ္ပာယဥတုဘောဇနအာဝါသာဒိပစ္စယေဟိ ဟောတီတိ။ ဟောန္တိ စေတ္ထ –

‘‘ဣဋ္ဌာရမ္မဏတာ သဒ္ဓါဗာဟုလျံ ဒိဋ္ဌိသုဒ္ဓိ စ၊

ဖလဒဿာဝိတာ စေဝ၊ ပီတိဗောဇ္ဈင်္ဂဟေတုယော။

‘‘ဧကာဒသ ¶ တထာ ဓမ္မာ၊ အဂမ္ဘီရသဘာဝတာ၊

သောမနဿယုတ္တာ သန္ဓိ၊ ဣစ္စေတေ သုခဟေတုယော။

‘‘အဘာဝေါ သုခဟေတူနံ၊ မဇ္ဈတ္တာရမ္မဏန္တိ စ၊

ဥပေက္ခုပ္ပတ္တိဟေတု စ၊ ဧဝံ ဉေယျာ ဝိဘာဝိနာ။

‘‘ကမ္မူပပတ္တိတော စေဝ၊ တထာ ဣန္ဒြိယပါကတော၊

ကိလေသူပသမာ ဓမ္မ-ဝိစယဿ စ ဟေတုဟိ။

‘‘သတ္တဓမ္မေဟိ ဗုဒ္ဓါဒိ-ဂုဏာနုဿရဏေန စ၊

သပ္ပညသန္ဓိတော စေဝ၊ စိတ္တံ ဉာဏယုတံ သိယာ။

‘‘ဥတုဘောဇနအာဝါသ-သပ္ပာယာဒီဟိ ဟေတုဟိ၊

အသင်္ခါရိကဘာဝေါပိ၊ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိဘာဝိနာ’’တိ။

ဧဝံ ဝေဒနာဉာဏပ္ပယောဂဘေဒတော အဋ္ဌဝိဓံ ကာမာဝစရစိတ္တံ နိဒ္ဒိသိတွာ ဣဒါနိ တံ နိဂမေန္တော အာဟ ‘‘ဣဒံ…ပေ… နာမာ’’တိ။

၁၂။ ယေန ပနတ္ထေန ဣဒံ ‘‘ကာမာဝစရ’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ တံ ဒါနိ ဒဿေတုံ ‘‘ဥဒ္ဒါနတော’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ဥဒ္ဒါနတောတိ ဥဒ္ဒေသတော၊ သင်္ခေပတောတိ အတ္ထော။ ကိဉ္စာပိ အဝသိဋ္ဌကိလေသာဒယော ဝိယ ကိလေသကာမောပိ အဿာဒေတဗ္ဗတာယ ဝတ္ထုကာမေ သင်္ဂဟိတော ဉာဏံ ဝိယ ဉေယျေတိ ¶ သင်္ခေပတော ဧကောယေဝ ကာမော သိယာ၊ တထာပိ ကိလေသကာမော ဝတ္ထုကာမဘာဝံ ဂစ္ဆန္တော ကာမနီယဋ္ဌေန ဂစ္ဆတိ၊ န ကာမနဝသေန။ ကာမနဝသေန စ ပန ကိလေသကာမောဝ ဟောတိ၊ န ပန ဝတ္ထုကာမောတိ အာဟ ‘‘က္လေသဝတ္ထုဝသာ’’တိအာဒိ။ ကော ပနေတ္ထ ဝတ္ထုကာမော၊ ကော ကိလေသကာမောတိ စောဒနံ မနသိ နိဓာယ ‘‘ဆန္ဒော ကာမော၊ ရာဂေါ ကာမော၊ ဆန္ဒရာဂေါ ကာမော၊ သင်္ကပ္ပော ကာမော၊ ရာဂေါ ကာမော၊ သင်္ကပ္ပရာဂေါ ကာမော’’တိ (မဟာနိ။ ၁) ဧဝံ နိဒ္ဒေသပါဠိယံ အာဂတာ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ ¶ ကာမတဏှာဝ ဣဓ ကိလေသကာမော။ ဝတ္ထုကာမောတိ စ ‘‘မနာပိကာ ရူပါ…ပေ… မနာပိကာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ…ပေ… သဗ္ဗေပိ ကာမာဝစရာ ဓမ္မာ…ပေ… သဗ္ဗေပိ ရူပါဝစရာ…ပေ… သဗ္ဗေပိ အရူပါဝစရာ…ပေ… ကာမာ’’တိ (မဟာနိ။ ၁) တတ္ထေဝ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ သဝိညာဏာဝိညာဏပ္ပဘေဒါ တေဘူမကဓမ္မာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ကိလေသော…ပေ… ဝဋ္ဋက’’န္တိ။ ‘‘ဆန္ဒရာဂေါဝါ’’တိ အဝဓာရဏေန ကိလေသဘာဝေန နိရုဠှေသု လောဘဒေါသမောဟာဒီသု ဒသသု ဒေါသမောဟာဒယော နဝ ကိလေသေ ပဋိက္ခိပတိ။ ကာမရူပါရူပတဏှာယ ဝတ္ထု ပတိဋ္ဌာနံ၊ ကာရဏဘူတန္တိ ဝါ ဝတ္ထု။

၁၃။ ကထံ ပန ကိလေသကာမော နာမ၊ ကထဉ္စ ဝတ္ထုကာမောတိ အာဟ ‘‘ကိလေသကာမော’’တိအာဒိ။ ကာမေတီတိ ဝတ္ထုကာမံ ပတ္ထေတိ။ ကာမီယတီတိ ကိလေသကာမေန ပတ္ထီယတိ။ ဣတိ-သဒ္ဒေါ ‘‘တသ္မာ’’တိ ဣမဿ အတ္ထေ။ စ-သဒ္ဒေါ ဧဝ-ကာရတ္ထေ၊ တေန ယသ္မာ ကိလေသကာမော ကာမေတီတိ ကာမော၊ ဝတ္ထုကာမော စ ကာမီယတီတိ၊ တသ္မာ ဧဝ ကိလေသကာမော၊ ဝတ္ထုကာမော စာတိ ဒုဝိဓောပိ ဧသ ကာမော ကာရကဒွယေ ကတ္တရိ၊ ကမ္မနိ စ သိဇ္ဈတိ၊ ကတ္တုဘာဝံ၊ ကမ္မဘာဝဉ္စ ပစ္စနုဘောတီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ဒုဝိဓောတိ ဒွိန္နံ ကာမာနံ ဝါစကတော ဒုဝိဓော။ ‘‘ကာမော’’တိ အယံ သဒ္ဒေါ ကာရကဒွယေ သိဇ္ဈတိ ယထာဝုတ္တကာရကယုဂဠေ နိပ္ဖဇ္ဇတိ၊ ကတ္တရိ၊ ကမ္မနိ စ ‘‘ကာမော’’တိ ပဒသမ္ဘဝေါ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဝေါ-ကာရော ပန နိပါတမတ္တံ ‘‘ဧဝံ ဝေါ ကာလာမာ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၃။၆၆) ဝိယ။ အထ ဝါ ဝေါကာရကဒွယေတိ ခန္ဓဒွယေတိ အတ္ထော။ ကိလေသကာမော ဟိ သင်္ခါရသဘာဝတ္တာ သင်္ခါရက္ခန္ဓေ၊ ဝတ္ထုကာမော စ ဝက္ခမာနနယေန ပဉ္စကာမဂုဏဘူတော ရူပသဘာဝတ္တာ ရူပက္ခန္ဓေတိ ဧဝံ ဒုဝိဓောပေသ ကာမော ခန္ဓဒွယေ သိဇ္ဈတိ နိပ္ဖဇ္ဇတိ၊ အန္တောဘာဝံ ဂစ္ဆတီတိ။

၁၄။ သမ္ပဇ္ဇနာနိ ¶ သမ္ပတ္တိယော၊ တာသံ ဝသေန ဝိသယဝိသယီဘာဝေန အညမညံ သမောသရဏဝသေန၊ သမ္ပာပုဏနဝသေနာတိ အတ္ထော။ ဣမိနာ ပန ဣဒံ ဒီပေတိ – ယတ္ထ ဒုဝိဓောပိ ကာမော ဝိသယဝိသယီဘာဝေန သဟိတော ပဝတ္တတိ၊ သောယေဝ ဧကာဒသဝိဓော ပဒေသော ကာမာဝစရသညိတော ¶ ။ ယတ္ထ ပန ရူပါရူပဓာတုယံ ကေဝလံ ဝတ္ထုကာမောဝ ပဝတ္တတိ၊ န သော ပဒေသော ကာမာဝစရော နာမာတိ။ နနု စ ဒုဝိဓောပိ သဟိတော ရူပါရူပဓာတူသု ပဝတ္တတိ၊ ရူပါရူပါဝစရဓမ္မာနံ ဝတ္ထုကာမတ္တာ၊ တဒါရမ္မဏဘူတာနဉ္စ ရူပါရူပတဏှာနံ တံယောဂေန ကိလေသကာမဘာဝသိဒ္ဓိတောတိ? နယိဒမေဝံ ဩရမ္ဘာဂိယဘူတဿ ဗဟလကိလေသဿေဝ ကာမရာဂဿ ဣဓ ကိလေသကာမဘာဝေန အဓိပ္ပေတတ္တာ။ ‘‘ဥဒ္ဒါနတော ဒုဝေ ကာမာ’’တိ သဗ္ဗေ ကာမေ ဥဒ္ဒိသိတွာပိ ဟိ ‘‘ပဒေသော စတုပါယာန’’န္တိအာဒိနာ ဝိသယနိယမနေန ‘‘ဒုဝိဓောပိ အယ’’န္တိ ဧတ္ထ ကာမေကဒေသဘူတော နီဝရဏာဝတ္ထာယ ကထိတော ကာမရာဂေါ ကိလေသကာမဘာဝေန၊ တဗ္ဗတ္ထုကာယေဝ ဓမ္မာ ဝတ္ထုကာမဘာဝေန ဂဟိတာ၊ န ရူပါရူပတဏှာ၊ တဗ္ဗတ္ထုကဓမ္မာ စာတိ ဉာပီယတိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ဥပရိ ဝက္ခမာနာ သသတ္ထာဝစရူပမာ ဥပပန္နာ ဟောတိ၊ ယထာဝုတ္တာနမေဝ ကာမာနံ ဣဓ အဓိပ္ပေတတ္တာ ရူပါရူပဓာတူသု ဝိမာနကပ္ပရုက္ခဝတ္ထာလင်္ကာရပရိတ္တကုသလာဒိဘေဒေသု ကာမာဝစရဓမ္မေသု ပဝတ္တော ဆန္ဒရာဂေါ ကိလေသကာမော နာမ န ဟောတိ၊ န စ တဗ္ဗတ္ထုဘူတံ ဝိမာနကပ္ပရုက္ခာဒိပရိတ္တဓမ္မဇာတံ ဝတ္ထုကာမော နာမာတိ သိဒ္ဓံ။ တေနေဝါဟ ‘‘ကာမော ဝါ ကာမသညာ ဝါ ဗြဟ္မလောကေ န ဝိဇ္ဇတီ’’တိ။ ကာမာဝစရသတ္တသန္တာနဂတတဏှာယ ဝိသယဘာဝေ သတိ ပန တံယောဂေန ရူပါရူပဓာတူသုပိ ပဝတ္တမာနော ပရိတ္တဓမ္မော ဝတ္ထုကာမောယေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အထ ဝါ နိဒ္ဒေသေ အာဂတနယေန နိရဝသေသော ကိလေသကာမော ကာမတဏှာဘဝတဏှာဝိဘဝတဏှာနိရောဓတဏှာပဘေဒေါ ဣဓ ပဝတ္တတိ။ ဝတ္ထုကာမေသုပိ ¶ အပ္ပကံ ရူပါရူပဝိပါကမတ္တံ ဌပေတွာ သဗ္ဗောယေဝ ဣဓ ပဝတ္တတီတိ အနဝသေသပ္ပဝတ္တိံ သန္ဓာယ ‘‘ကာမောယံ ဒုဝိဓောပိ စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စာပိ ဧဝံ ဝုတ္တံ၊ တေသု ပန ဗဟလကိလေသကာမဘူတော ဗဟလကာမရာဂေါ စ တဗ္ဗတ္ထုကာ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ စ ဣဓ ဂဟိတာတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘သမ္ပတ္တီနံ ဝသေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သမ္ပဇ္ဇနဝသေန၊ သမိဇ္ဈနဝသေနာတိ အတ္ထော။ အဝစရတီတိ ပဝတ္တတိ။ ဣတိ-သဒ္ဒေါ ဟေတုမှိ၊ ယသ္မာ ဒုဝိဓောပိ အယံ ကာမော အဝစရတိ၊ တသ္မာ ကာမော ဧတ္ထ အဝစရတီတိ ကာမာဝစရသညိတောတိ အတ္ထော။

၁၅။ သဂ္ဂမောက္ခဟေတုဘူတာ ပုညသမ္မတာ အယာ ယေဘုယျေန အပေတာတိ အပါယာ။ နိရယာဒိဝသေန စတ္တာရော အပါယာ စတုပါယာ။ ဆန္နန္တိ စာတုမဟာရာဇိကတာဝတိံသယာမာတုသိတာနိမ္မာနရတိပရနိမ္မိတဝသဝတ္တိသင်္ခါတာနံ ဆန္နံ ဒေဝလောကာနံ။ မေရုပါဒဝါသိနော ပန အသုရာ တာဝတိံသေသုယေဝ သင်္ဂယှန္တီတိ န တေဟိ သဒ္ဓိံ သတ္တန္နန္တိ ဝုတ္တံ။ မနသော ဥဿန္နတာယ မနုဿာ၊ သတိသူရဘာဝဗြဟ္မစရိယယောဂျတာဒိဂုဏဝသေန ဥပစိတမာနသတာယ ဥက္ကဋ္ဌဂုဏစိတ္တတာယာတိ အတ္ထော၊ တေ ပန နိပ္ပရိယာယတော ဇမ္ဗုဒီပဝါသိနော ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယထာဟ –

‘‘တီဟိ ¶ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဌာနေဟိ ဇမ္ဗုဒီပကာ မနုဿာ ဥတ္တရကုရုကေ စ မနုဿေ အဓိဂ္ဂဏှန္တိ ဒေဝေ စ တာဝတိံသေ။ ကတမေဟိ တီဟိ? သူရာ သတိမန္တော ဣဓ ဗြဟ္မစရိယဝါသော’’တိ (အ။ နိ။ ၉။၂၁)။

တေဟိ ပန သမာနရူပါဒိတာယ သဒ္ဓိံ ပရိတ္တဒီပဝါသီဟိ ဣတရမဟာဒီပဝါသိနောပိ ‘‘မနုဿာ’’ဣစ္စေဝ ပညာယိံသု။ လောကိယာ ပန မနုနော အပစ္စဘာဝေနေဝ ‘‘မနုဿာ’’တိ ဝဒန္တိ ¶ ။ ဧကာဒသဝိဓောတိ စတုရာပါယေသု တိရစ္ဆာနပေတ္တိဝိသယာနံ ဝိသုံ ပရိစ္ဆိန္နဿ ဩကာသဿ အဘာဝေပိ ယတ္ထ တေ အရညသမုဒ္ဒပဗ္ဗတပါဒါဒိကေ နိဗဒ္ဓဝါသံ ဝသန္တိ၊ တာဒိသဿ ဌာနဿ ဂဟိတတ္တာ ဧကာဒသဝိဓော။

၁၆။ နနု စေတ္ထ အညေသမ္ပိ ဓမ္မာနံ ပဝတ္တိသမ္ဘဝတော ကာမဿေဝ အဝစရဏဝသေန ကထံ နာမလာဘောတိ အာဟ ‘‘အဿာဘိလက္ခိတတ္တာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ အဿာတိ ဣမဿ ဒုဝိဓဿ ကာမဿ။ အဘိလက္ခိတတ္တာတိ ဧကာဒသဝိဓေ ပဒေသေ ပါကဋတ္တာ။ အထ ဝါ အဿာတိ ကရဏတ္ထေ သာမိဝစနံ၊ တသ္မာ အနေန ဒုဝိဓေန ကာမေန ဧကာဒသဝိဓဿ ပဒေသဿ အဘိလက္ခိတတ္တာ၊ ပညာပိတတ္တာတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ဥပယောဂတ္ထေ သာမိဝစနဝသေန အဿ ဧကာဒသဝိဓဿ ပဒေသဿ တေန ဒုဝိဓေန အဘိလက္ခိတတ္တာတိ အတ္ထော။ သဟ သတ္ထေဟီတိ သသတ္ထာ၊ ယတ္ထ တေ အဝစရန္တိ၊ သော သသတ္ထာဝစရော၊ ပဒေသော။ သော ဝိယ။ ယထာ ဟိ ယသ္မိံ ပဒေသေ သသတ္ထာ ပုရိသာ အဝစရန္တိ၊ သော ဝိဇ္ဇမာနေသုပိ အညေသု ဒွိပဒစတုပ္ပဒါဒီသု အဝစရန္တေသု တေသံ တတ္ထ ပါကဋတ္တာ၊ တေဟိ ဝါ အဘိလက္ခိတတ္တာ ‘‘သသတ္ထာဝစရော’’တွေဝ ပညာယတိ၊ ဧဝံ ဝိဇ္ဇမာနေသုပိ အညေသု ရူပါဝစရာဒီသု အဝစရန္တေသု အဘိလက္ခဏဝသေန အယံ ပဒေသော ‘‘ကာမာဝစရော’’တွေဝ သညိတောတိ။ ဧသ နယော ရူပါရူပါဝစရေသု။

၁၇-၈။ နနု စ စိတ္တံ ကာမာဝစရန္တိ ဝုတ္တံ၊ ယထာဝုတ္တနယေန ပန ပဒေသဿ ဂဟိတတ္တာ ကထံ တတ္ထ အဝစရန္တံ ကာမာဝစရံ နာမာတိ အာဟ ‘‘သွာယ’’န္တိအာဒိ။ သော အယံ ကာမာဝစရော ‘‘ကာမော’’တိ သညိတောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ရူပဘဝေါ ရူပန္တိ ယထာ ရူပဘဝေါ ရူပံ။ အဝုတ္တောပိ ဟိ ယထာသဒ္ဒေါ ဧဝံ-သဒ္ဒသန္နိဋ္ဌာနတော လဗ္ဘတိ။ ယထာ ‘‘ရူပူပပတ္တိယာ မဂ္ဂံ ဘာဝေတီ’’တိ ဧတ္ထ ‘‘ရူပဘဝူပပတ္တိယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ရူပဘဝေါ ¶ ‘‘ရူပ’’န္တိ သညိတောတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ ကထံ ပနေသ ဧဝံ သညိတောတိ အာဟ ‘‘ဥတ္တရဿာ’’တိအာဒိ။ အထ ဝါ ယထာ ဥတ္တရဿ ပဒဿ လောပံ ကတွာ ¶ ဥဒီရိတော ဧသ ရူပဘဝေါ ‘‘ရူပ’’န္တိ သညိတော၊ ဧဝံ သွာယံ ကာမာဝစရော ကာမောတိ သမ္ဗန္ဓော။ တသ္မိံ ကာမေတိ တသ္မိံ ဥတ္တရပဒလောပဝသေန ကာမသညိတေ ပဒေသေ။ ဣဒန္တိ ဣဒံ အဋ္ဌဝိဓံ စိတ္တံ။ အဓိကာရဝသေန ပန တဿ ဂဟဏေပိ သဗ္ဗေသမေဝ ပရိတ္တစိတ္တာနမယမတ္ထော လဗ္ဘတိ သဗ္ဗေသမ္ပိ ကာမေ အဝစရဏတော။ သဒါတိ သဗ္ဗကာလံ၊ ဗာဟုလျေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣမိနာ ပန ဣဒံ ဒီပေတိ – ယထာ သင်္ဂါမေ ယေဘုယျေန အဝစရန္တော ‘‘သင်္ဂါမာဝစရော’’တိ လဒ္ဓနာမော ဟတ္ထီ အညတ္ထ အဝစရန္တောပိ ဗာဟုလ္လပ္ပဝတ္တိဝသေန ‘‘သင်္ဂါမာဝစရော’’တွေဝ ပညာယတိ၊ ဧဝမိဒံ အညတ္ထ အဝစရန္တမ္ပိ ကာမလောကေ ဗာဟုလ္လဝုတ္တိတော ‘‘ကာမာဝစရ’’မိစ္စေဝ ဝုတ္တန္တိ။ တေန ပန နနု စေတံ ရူပါရူပဘဝေသုပိ အဝစရဏတော ရူပါဝစရာဒိနာမမ္ပိ လဘေယျာတိ ဣဒံ စောဒနံ ပရိဟရတိ။ ဟောတိ စေတ္ထ –

‘‘ကာမေဝစရတီတျေတံ၊ ကာမာဝစရသညိတံ၊

သေသေ အဝစရန္တမ္ပိ၊ သင်္ဂါမာဝစရော ယထာ’’တိ။

ဣတိ-သဒ္ဒေါ ဟေတုမှိ။ စ-သဒ္ဒေါ ဝတ္တဗ္ဗန္တရသမုစ္စယေ။ တေန ယသ္မာ ဥတ္တရပဒလောပေန ကာမာဝစရော ‘‘ကာမော’’တိ သညိတော၊ ယသ္မာ စ တသ္မိံ ကာမေ ဣဒံ စိတ္တံ သဒါ အဝစရတိ၊ တသ္မာ ‘‘ကာမာဝစရ’’မိစ္စေဝ ကထိတံ၊ န ပန ကာမာဝစရာဝစရံ၊ နာပိ ရူပါရူပါဝစရန္တိ ဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ ကာမဃာတိနာတိ ဒေသနာဉာဏေန ဝိနေယျသန္တာနဂတဿ ကိလေသကာမဿ ဟနနသီလေန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန။

၁၉။ ပဋိသန္ဓိံ ¶ …ပေ… အဝစာရယတီတိ ဝါတိ အထ ဝါ ယသ္မာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဥပ္ပန္နမ္ပိ ကာမေ ဘဝေယေဝ ပဋိသန္ဓိံ အဝစာရယတိ၊ တသ္မာ ဣဒံ ကာမေ အဝစာရယတီတိ ‘‘ကာမာဝစရ’’န္တိ ကထိတံ စာ-သဒ္ဒဿ ရဿတ္တံ ကတွာတိ အတ္ထော။ ဧဝံ ဥတ္တရပဒလောပဝသေန ပဒသမ္ဘဝံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဝိနာပိ ဥတ္တရပဒလောပံ ကာမာဝစရ-သဒ္ဒဿ သမ္ဘဝံ ဒဿေတုံ ‘‘ပရိယာပန္နန္တိ တတြ ဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတြာတိ တသ္မိံ ကာမဘဝေ။ ပရိယာပန္နန္တိ အန္တောဂဓံ။ အယံ ပနေတ္ထ အဓိပ္ပာယော –

‘‘ကတမေ ဓမ္မာ ကာမာဝစရာ? ဟေဋ္ဌတော အဝီစိနိရယံ ပရိယန္တံ ကတွာ ဥပရိတော ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီ ဒေဝေ အန္တောကရိတွာ ယံ ဧတသ္မိံ အန္တရေ ဧတ္ထာဝစရာ ဧတ္ထ ပရိယာပန္နာ ခန္ဓဓာတုအာယတနာ ¶ ရူပံ ဝေဒနာ သညာ သင်္ခါရာ ဝိညာဏံ။ ဣမေ ဓမ္မာ ကာမာဝစရာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၂၈၇) –

ဝုတ္တတ္တာ ယထာ မနုဿိတ္ထိယာ ကုစ္ဆိသ္မိံ နိဗ္ဗတ္တောပိ တိရစ္ဆာနဂတိကော တိရစ္ဆာနယောနိယမေဝ ပရိယာပန္နတ္တာ ‘‘တိရစ္ဆာနော’’တွေဝ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝမိဒံ ရူပါရူပဘဝေသု ဥပ္ပန္နမ္ပိ ကာမဘဝပရိယာပန္နတ္တာ ‘‘ကာမာဝစရ’’မိစ္စေဝ ကထိတန္တိ။ တပ္ပရိယာပန္နတာ စဿ အဝီစိပရနိမ္မိတပရိစ္ဆိန္နောကာသနိန္နာယ ကာမတဏှာယ ဝိသယဘာဝတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ အာစရိယဓမ္မပါလတ္ထေရေန နိက္ခေပကဏ္ဍေပိ ‘‘‘ဧတ္ထာဝစရာ’တိ ဝစနံ အဝီစိပရနိမ္မိတပရိစ္ဆိန္နောကာသာယ ကာမတဏှာယ ဝိသယဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ။ ပဒသမ္ဘဝေါ ပနေတ္ထ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော – ကာမတဏှာ ကာမော၊ သော ဧတ္ထ အာရမ္မဏကရဏဝသေန အဝစရတီတိ ကာမာဝစရန္တိ။ နနု စေတ္ထ ကတမာ ကာမတဏှာ၊ ယာ ကာမာဝစရဓမ္မာရမ္မဏာ တဏှာ။ ကတမေ ကာမာဝစရဓမ္မာ၊ ယေ ကာမတဏှာဝိသယာတိ ဧဝံ ဣတရီတရနိဿယတာဒေါသော အာပဇ္ဇတီတိ ¶ ? နာပဇ္ဇတိ၊ အဝီစိအာဒိဧကာဒသောကာသနိန္နတာယ ယံကိဉ္စိ တဏှံ ကာမတဏှာဘာဝေန ဂဟေတွာ တံသဘာဝါယ တဏှာယ ဝိသယဘာဝေန ကာမာဝစရဓမ္မာနံ ဥပလက္ခေတဗ္ဗဘာဝတော။ အထ ဝါ ကိလေသဝတ္ထုဝသေန ဒုဝိဓောပိ ကာမော ယထာရဟံ သဟဇာတဝသေန ဧတ္ထ အဝစရတီတိ ကာမာဝစရံ၊ အာရမ္မဏကရဏဝသေန ဝါ ဒုဝိဓေပိ ကာမေ ဧတံ အဝစရတီတိ ကာမာဝစရံ။ အထ ဝါ မဉ္စနိဿိတကေသု ဥက္ကုဋ္ဌိံ ကရောန္တေသု နိဿယနိဿိတာနံ အဘေဒဿ ဗုဒ္ဓိယာ ဂဟိတတ္တာ နိဿိတကေသု နိဿယူပစာရဝသေန ‘‘မဉ္စာ ဥက္ကုဋ္ဌိံ ကရောန္တီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝမေတမ္ပိ ကာမာဝစရဘဝေ ပဝတ္တနဝသေန တန္နိဿိတတ္တာ နိဿယဝေါဟာရေန ‘‘ကာမာဝစရ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဟောတိ စေတ္ထ –

‘‘ကာမောဝစရတီတျေတ္ထ၊ ကာမေဝစရတီတိ ဝါ၊

ဌာနူပစာရတော ဝါပိ၊ တံ ကာမာဝစရံ ဘဝေ’’တိ။

၂၀။ ပုဇ္ဇဖလနိဗ္ဗတ္တနတော၊ အတ္တသန္တာနံ ပုနနတော စ ပုညာနိ၊ ကတ္တဗ္ဗတာယ ကိရိယာ၊ တေသံ တေသံ အာနိသံသာနံ ဝတ္ထုတာယ ဝတ္ထူနိ စာတိ ပုညကိရိယဝတ္ထူနိ။ ဂဏနတော ဒသပရိမာဏတ္တာ ဒသ စ တာနိ ပုညကိရိယဝတ္ထူနိ စာတိ ဒသ ပုညကိရိယဝတ္ထူနိ၊ တေသံ ဝသေနာတိ ဒသပုညကြိယဝတ္ထုဝသေန၊ ဒသပုညကိရိယဝတ္ထုဘာဝေန တံမယံ ဟုတွာတိ အတ္ထော။ ဧဝ-ကာရေန ပန ရူပါရူပလောကုတ္တရံ ¶ ဝိယ န ကေဝလံ ဘာဝနာဝသေနေဝါတိ ဒဿေတိ။ အထ ဝါ ဒသပုညကိရိယဝတ္ထုဝသေနေဝ ပဝတ္တတိ၊ န ပန ပရေဟိ ပရိကပ္ပိတပရပသံသာဒိပုညကိရိယဝတ္ထုဝသေနာတိ ဧဝ-သဒ္ဒေန အဝဓာရဏံ။ ယတော ဝက္ခတိ ‘‘သဗ္ဗာနုဿတိပုညဉ္စာ’’တိအာဒိ။

၂၁။ ကာနိ ပန တာနိ ဒသပုညကိရိယဝတ္ထူနိ၊ ယေသံ ဝသေန ဣဒံ အဋ္ဌဝိဓံ စိတ္တံ ပဝတ္တတီတိ ဝုတ္တန္တိ ဣမံ အနုယောဂံ သန္ဓာယ တာနိ သရူပတော ဒဿေတုံ ‘‘ဒါနံ သီလ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ ¶ ။ တတ္ထ ဒိယျတိ ဧတေနာတိ ဒါနံ၊ ပရိစ္စာဂစေတနာ။ ဣဓ ပန စိတ္တာဓိကာရဝသေန တံသမ္ပယုတ္တံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တထာ ‘‘သီလာ’’ဒီသုပိ။ သီလတီတိ သီလံ၊ ကာယဝစီကမ္မာနိ သမာဒဟတီတိ အတ္ထော။ သုသိလျဝသေန ဟိ ကာယကမ္မာဒီနိ အဝိပ္ပကိဏ္ဏာနိ သမ္ပတိ၊ အာယတိဉ္စ ဟိတသုခါဝဟာနိ သမ္မာ ဌပိတာနိ သမာဟိတာနိ ဟောန္တိ၊ သီလယတိ ဥပဓာရေတီတိ ဝါ သီလံ။ ဥပဓာရဏံ ပနေတ္ထ ကုသလာနံ အဓိဋ္ဌာနဘာဝေါ။ ဘာဝေတိ ကုသလဓမ္မေ အာသေဝတိ ဝဍ္ဎေတိ ဧတာယာတိ ဘာဝနာ။ အတ္တနော သန္တာနေ နိပ္ဖန္နာ ပတ္တိ ဒိယျတိ ဧတေနာတိ ပတ္တိဒါနံ။ တံတံကိစ္စကရဏေ ဗျာဝဋဿ ဘာဝေါ ဝေယျာဝစ္စံ။ ဒေသေတိ ဧတာယာတိ ဒေသနာ။ ပတ္တိံ အနုမောဒတိ ဧတေနာတိ ပတ္တာနုမောဒေါ။ ပုဗ္ဗပဒလောပေန ပန ‘‘အနုမောဒေါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဒိဋ္ဌိယာ ဥဇုဘာဝေါ ဒိဋ္ဌိဇုတ္တံ၊ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဥဇုကရဏန္တိ အတ္ထော။ အတ္တနော၊ ပရဿ ဝါ ဟိတဇ္ဈာသယဝသေန သမ္မာ သုဏန္တိ ဧတာယာတိ သံသုတိ။ ပူဇာဝသေန အပစာယတိ သာမီစိံ ကရောတိ ဧတေနာတိ အပစာယော။ ပုညကိရိယဝတ္ထူနံ ပဘေဒေါ ပုညကိရိယဝတ္ထုပ္ပဘေဒေါ။ မဇ္ဈပဒလောပဝသေန ပန ‘‘ပုညဝတ္ထုပ္ပဘေဒေါ’’တိ ဝုတ္တံ ယထာ အာဇညယုတ္တော ရထော ‘‘အာဇညရထော’’တိ။ အယံ တာဝေတ္ထ ပဒဝိစာရော။

အယံ ပန ဝိနိစ္ဆယော – တတ္ထ သေခပုထုဇ္ဇနာနံ ပရံ ဥဒ္ဒိဿ ပူဇာနုဂ္ဂဟကာမတာယ အတ္တနော ဝိဇ္ဇမာနဝတ္ထုပရိစ္စဇနဝသေန ပဝတ္တာ စေတနာ ဒါနမယပုညကိရိယဝတ္ထု နာမ။ ခီဏာသဝါနမ္ပိ တထာ ပဝတ္တာ ဒါနမေဝ၊ သာ ပန ပုညကိရိယာ နာမ န ဟောတီတိ န ဣဓ အဓိပ္ပေတာ။ ပုဇ္ဇဖလနိဗ္ဗတ္တနတော၊ ဟိ အတ္တသန္တာနံ ပုနနတော စ ပုညံ၊ န စ ခီဏာသဝသန္တာနေ ပဝတ္တာ ဖလနိဗ္ဗတ္တိကာ ဟောတိ၊ န စ တံ ပုနာတိ ဝိသုဒ္ဓသန္တာနပ္ပဝတ္တတ္တာတိ။ ဧဝံ သေသေသုပိ။

ယာ ပန နိစ္စသီလဥပေါသထသီလာဒိဝသေန ပဉ္စသီလံ အဋ္ဌသီလံ ဒသသီလံ သမာဒိယန္တဿ၊ အသမာဒိယန္တဿပိ ကုလစာရိတ္တဝသေန ¶ သမ္ပတ္တကာယဒုစ္စရိတာဒီဟိ ဝိရမန္တဿ၊ ဥပသမ္ပဒမာဠကေ သံဝရံ သမာဒိယန္တဿ၊ ပါတိမောက္ခံ ပရိပူရေန္တဿ၊ အာပါထဂတဝိသယေသု စက္ခာဒီနိ ဣန္ဒြိယာနိ ထကေန္တဿ ¶ ၊ စီဝရာဒိကေ စ ပစ္စယေ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ၊ ကုဟနာဒိဝတ္ထုတော အာဇီဝံ ပရိသောဓေန္တဿ ပဝတ္တာ စေတနာ၊ အယံ သီလမယပုညကိရိယဝတ္ထုနာမ။ ဧတ္ထာဟ – ‘‘ဒါနံ နာမေတံ မယှံ ကုလဝံသော ကုလစာရိတ္တ’’န္တိ ဧဝံ စာရိတ္တသီလေ ဌတွာ ဒေန္တဿ ပဝတ္တာ ဒါနမယပုညကိရိယဝတ္ထု ကိံ၊ ဥဒါဟု သီလမယန္တိ? သီလမယမေဝ စာရိတ္တသီလဘာဝတော။ ဒေယျဓမ္မပရိစ္စာဂဝသေန ပဝတ္တာပိ ဟေသာ ပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရဿ အပရဘာဂေ စေတနာယ စ တထာ ပဝတ္တတ္တာ သီလမယမေဝ ပုညကိရိယဝတ္ထု၊ န ဒါနမယံ။ ပူဇာနုဂ္ဂဟကာမတာယ ဟိ ဒိန္နံ ဒါနမယန္တိ။

‘‘စက္ခု အနိစ္စ’’န္တိအာဒိနာ ပန စက္ခာဒိကေ တိလက္ခဏံ အာရောပေတွာ သမ္မသန္တဿ ပဝတ္တာ ဂေါတြဘုဝေါဒါနပရိယောသာနာ ဝိပဿနာစေတနာ၊ ကသိဏာဒီသု အာရမ္မဏေသု အပ္ပနံ အပ္ပတ္တာ ဂေါတြဘုပရိယောသာနာ ပရိကမ္မစေတနာ စာတိ အယံ ဘာဝနာမယပုညကိရိယဝတ္ထု နာမ။ အပ္ပနာပ္ပတ္တာပိ ဘာဝနာယေဝ၊ သာ ပန န ကာမာဝစရာတိ ဣဓ န ဂဟိတာ။ နိရဝဇ္ဇဝိဇ္ဇာယတနကမ္မာယတနသိပ္ပာယတနာနံ သိက္ခနစေတနာပိ ဘာဝနာမယေယေဝ သမောဓာနံ ဂစ္ဆတီတိ အာစရိယာ။ ယာ စေတ္ထ ဒေယျဓမ္မံ ခယတော ဝယတော သမ္မသိတွာ ဒဒတော ပဝတ္တာ၊ သာပိ ပုဗ္ဗေ ဝိယ ဥဘယဘာဂေ စေတနာနံ တထာ ပဝတ္တတ္တာ ဘာဝနာမယပုညကိရိယဝတ္ထုယေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဒါနာဒိကံ ယံ ကိဉ္စိ သုစရိတကမ္မံ ကတွာ ‘‘အသုကဿ စ နာမ ပတ္တိ ဟောတု၊ သဗ္ဗသတ္တာနံ ဝါ ဟောတူ’’တိ ဧဝံ အတ္တနာ ကတဿ ပရေဟိ သာဓာရဏဘာဝံ ပစ္စာသီသနဝသေန ပဝတ္တာ ပတ္တိဒါနမယပုညကိရိယဝတ္ထု နာမ။ ကိံ ပနေဝံ ပတ္တိံ ဒဒတော ပုညက္ခယော ဟောတီတိ? န ဟောတိ၊ ယထာ ပန ဧကံ ဒီပံ ဇာလေတွာ တတော ဒီပသဟဿံ ဇာလေန္တဿ ပဌမဒီပေါ ခီဏောတိ ¶ န ဝတ္တဗ္ဗော၊ ပုရိမာလောကေန ပန သဒ္ဓိံ ပစ္ဆိမာလောကဿ ဧကီဘာဝေ အတိမဟာဝ ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ ပတ္တိံ ဒဒတော ပရိဟာနိ နာမ န ဟောတိ၊ ဝုဍ္ဎိယေဝ ပန ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ကထံ ပနေသာ ဒိန္နာ နာမ ဟောတီတိ? ‘‘ဣဒံ မေ ပုညကမ္မံ သဗ္ဗသတ္တာနံ၊ အသုကဿ ဝါ ပရိဏမတူ’’တိ ဧဝံ ပုဗ္ဗဘာဂေ၊ ပစ္ဆာပိ ဝါ ဝစီဘေဒံ ကရောန္တေန မနသာ ဧဝ ဝါ စိန္တေန္တေန ဒိန္နာ နာမ ဟောတိ။ ကေစိ ပန ‘‘ယံ မယာ ကတံ သုစရိတံ၊ တဿ ဖလံ ‘ဒမ္မီ’တိ ဝုတ္တေပိ ပတ္တိ ဒိန္နာဝ ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ကုသလကမ္မာဓိကာရတ္တာ ပန ပရေဟိ စ ကမ္မဿေဝ အနုမောဒိတဗ္ဗတ္တာ ကမ္မမေဝ ဒါတဗ္ဗံ၊ အနုမောဒေန္တေနပိ ကမ္မမေဝ အနုမောဒိတဗ္ဗန္တိ ဣဒမေတ္ထ အာစရိယာနံ သန္နိဋ္ဌာနံ။

စီဝရာဒီသု ¶ ပစ္စာသာရဟိတဿ အသံကိလိဋ္ဌေန အဇ္ဈာသယေန သမဏဗြာဟ္မဏာနံ ဝတ္တပဋိဝတ္တကရဏဝသေန၊ ဂိလာနုပဋ္ဌာနဝသေန စ ပဝတ္တာ ဝေယျာဝစ္စမယပုညကိရိယဝတ္ထု နာမ။

အာမိသကိဉ္စက္ခာဒိနိရပေက္ခစိတ္တဿ အတ္တနော ပဂုဏံ ဓမ္မံ ဝိမုတ္တာယတနသီသေ ဌတွာ ဒေသေန္တဿ၊ တထေဝ နိရဝဇ္ဇဝိဇ္ဇာယတနာဒိကံ ဥပဒိသန္တဿ စ ပဝတ္တာ ဒေသနာမယပုညကိရိယဝတ္ထု နာမ။ ပရေဟိ ကတံ ယံ ကိဉ္စိ သုစရိတကမ္မံ ဒိန္နမဒိန္နမ္ပိ ဝါ ဣဿာမစ္ဆေရမလံ ပဟာယ ‘‘သာဓု သုဋ္ဌူ’’တိ အနုမောဒန္တဿ ပဝတ္တာ အနုမောဒနပုညကိရိယဝတ္ထု နာမ၊ ‘‘အတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိအာဒိနာ ကမ္မဿကတာဉာဏဝသေန ဒိဋ္ဌိံ ဥဇုံ ကရောန္တဿ ပဝတ္တာ ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မပုညကိရိယဝတ္ထု နာမ။ ယဒိ ဧဝံ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တစိတ္တဿ ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မပုညကိရိယတာ န လဗ္ဘတီတိ? နော န လဗ္ဘတိ ပုရိမပစ္ဆိမစေတနာနမ္ပိ တံတံပုညကိရိယာသွေဝ သင်္ဂဏှနတော။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ –

‘‘ပုရိမာ မုဉ္စနာ စေဝ၊ ပရာ တိဿောပိ စေတနာ၊

ဟောတိ ဒါနမယံ ပုညံ၊ ဧဝံ သေသေသု ဒီပယေ’’တိ။

တသ္မာ ¶ ကိဉ္စာပိ ဥဇုကရဏဝေလာယံ ဉာဏသမ္ပယုတ္တမေဝ စိတ္တံ ဟောတိ၊ ပုရိမပစ္ဆာဘာဂေ ပန ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တမ္ပိ ဟောတီတိ တဿာပိ ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မပုညကိရိယဘာဝေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

အပရေ ပနာဟု – ဝိညာဏပညာဏဝသေန ဒဿနံ ဒိဋ္ဌိ၊ စိတ္တံ ပညာ စ။ ဒိဋ္ဌိယာ ဥဇုဘာဝေါ ဒိဋ္ဌိဇုတ္တံ။ ကိံ တံ? ကုသလဉ္စ ဝိညာဏံ ကမ္မဿကတာဉာဏာဒိ စ သမ္မာဒဿနံ။ တတ္ထ ကုသလဝိညာဏေန ဉာဏုပ္ပာဒေပိ အတ္တနော သုစရိတာနုဿရဏပရဂုဏပသံသာသရဏဂမနာနံ သင်္ဂဟော၊ ကမ္မဿကတာဉာဏေန ကမ္မပထသမ္မာဒိဋ္ဌိယာတိ။ ဒါနာဒိသမ္ပယုတ္တံ ပန ဉာဏံ ဒါနာဒီသွေဝ အန္တောဂဓန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဧဝမိမံ ဓမ္မံ သုတွာ တတ္ထ ဝုတ္တနယေန ပဋိပဇ္ဇန္တော လောကိယလောကုတ္တရဂုဏဝိသေသံ အဓိဂမိဿာမိ၊ ဗဟုဿုတော ဝါ ဟုတွာ ပရေ ဓမ္မဒေသနာယ အနုဂ္ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဧဝံ အတ္တနော၊ ပရေသံ ဝါ ဝိမုတ္တာယတနသီသေန သဒ္ဓမ္မံ သုဏန္တဿ ပဝတ္တာ သဝနမယပုညကိရိယဝတ္ထု နာမ။ နိရဝဇ္ဇဝိဇ္ဇာယတနာဒိသဝနစေတနာပိ ဧတ္ထေဝ သင်္ဂယှတိ။ ပူဇာရဟေ၊ ဂရုဋ္ဌာနိယေ၊ မဟလ္လကေ စ ဒိသွာ အာသနာ ဝုဋ္ဌဟန္တဿ ပတ္တစီဝရပဋိဂ္ဂဟဏမဂ္ဂဒါနအဘိဝါဒနအဉ္ဇလိကမ္မကရဏအာသနပုပ္ဖဂန္ဓာဒိအဘိဟာရံ ကရောန္တဿ စ ပဝတ္တာ ဗဟုမာနစေတနာ အပစိတိသဟဂတပုညကိရိယဝတ္ထု ¶ နာမ။ ဝေယျာဝစ္စာပစာယနာနဉှိ အယံ ဝိသေသော – ဝယသာ၊ ဂုဏေန စ ဇေဋ္ဌာနံ၊ ဂိလာနာနဉ္စ တံတံကိစ္စကရဏံ ဝေယျာဝစ္စံ၊ သာမီစိကိရိယာ အပစာယနန္တိ။

၂၂-၃။ ဧဝံ အဋ္ဌကထာယ အာဂတနယေန ဒသပုညကိရိယဝတ္ထူနိ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ သုတ္တေ အာဂတနယေန ဒါနံ သီလံ ဘာဝနာတိ တီဏိယေဝ ဒဿေတုံ တေသု ဣတရေသမ္ပိ သင်္ဂဟံ ဒီပေန္တော အာဟ ‘‘ဂစ္ဆန္တိ သင်္ဂဟ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ ပတ္တိဒါနာနုမောဒနာ ဒါနေ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ တံသဘာဝတ္တာ။ ဒါနမ္ပိ ဟိ ဣဿာမစ္ဆေရာနံ ပဋိပက္ခံ၊ ဧတေပိ၊ တသ္မာ သမာနပဋိပက္ခတာယ ¶ ဒါနေန သဟ ဧကလက္ခဏတ္တာ ဧတေ ဒါနမယပုညကိရိယဝတ္ထုမှိ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဝေယျာဝစ္စာပစာယနာ သီလမယေ ပုညေ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ စာရိတ္တသီလသဘာဝတ္တာ။ ဒေသနာသဝနဒိဋ္ဌိဥဇုကာ ပန ကုသလဓမ္မာသေဝနတော ဘာဝနတော ဘာဝနာမယေ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ။ ကေစိ ပန ‘‘ဒေသေန္တော၊ သုဏန္တော စ ဒေသနာနုသာရေန ဉာဏံ ပေသေတွာ လက္ခဏံ ပဋိဝိဇ္ဈ ဒေသေတိ၊ သုဏာတိ စ၊ တာနိ စ ဒေသနာသဝနာနိ ပဋိဝေဓမေဝ အာဟရန္တီတိ ဒေသနာသဝနံ ဘာဝနာမယေ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဓမ္မဒါနဘာဝတော ‘‘ဒေသနာ ဒါနမယေ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတီ’’တိပိ သက္ကာ ဝတ္တုံ။ တထာ ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မံ သဗ္ဗတ္ထာပိ သဗ္ဗေသံ နိယမနလက္ခဏတ္တာတိ။ ဒါနာဒီသု ဟိ ယံ ကိဉ္စိ ‘‘အတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တာယ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာဝ ဝိသောဓိတံ မဟပ္ဖလံ ဟောတိ မဟာနိသံသန္တိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မံ ပန သဗ္ဗေသံ နိယမနလက္ခဏ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၃၀၅) ဝုတ္တံ။ မဟာသံဃိယာ ပန အဘယဂိရိဝါသိနော စ ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မံ ဝိသုံ ပုညကိရိယဘာဝေန န ဂဏှန္တိ။ တထာ ဟိ တေ ဒါနံ သီလံ ဘာဝနာ သံသုတိ ဒေသနာနုဿတိမောဒနံ ဝေယျာဝစ္စပူဇာသရဏပ္ပတ္တိပသံသာ စာတိ အတ္တနာ ကတပုညာနုဿရဏံ ဗုဒ္ဓါဒီသု သရဏဂမနံ ပရဂုဏပသံသာတိ ဣမာနိ တီဏိ ပက္ခိပိတွာ ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မံ အဂ္ဂဟေတွာ ဒွါဒသ ပုညကိရိယဝတ္ထူနိ ပညာပေန္တိ။ ပုန တီဏေဝါတိ ပဌမံ ဒသာပိ သမာနာ ပုန သင်္ခေပတော တီဏေဝ သမ္ဘောန္တိ။

၂၄။ ဣဒါနိ ပရေဟိ နိဒ္ဒိသိယမာနာနံ ပုညာနုဿရဏာဒီနံ အတ္တနာ နိဒ္ဒိဋ္ဌေသွေဝ သမောဓာနံ ဒဿေတုံ ‘‘သဗ္ဗာနုဿတိပုညဉ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သဗ္ဗဿေဝ အတ္တနာ ကတသုစရိတဿ အနုဿရဏံ သဗ္ဗာနုဿတိပုညံ နာမ။ ပသံသာတိ ပရေဟိ ကတာယ ပုညကိရိယာယ၊ သမ္မာပဋိပတ္တိယာ စ ဝိပ္ပသန္နစိတ္တေန ¶ ပသံသနံ၊ သန္တုဿနန္တိ အတ္ထော။ သရဏတ္တယန္တိ ဧတ္ထ သရန္တိ ဟိံသန္တီတိ သရဏာနိ၊ ဗုဒ္ဓါဒီနိ တီဏိ ရတနာနိ။ တာနိ ဟိ သရဏဂတာနံ တေနေဝ သရဏဂမနေန ဘယံ သန္တာသံ ဒုဂ္ဂတိပရိက္ကိလေသံ ဟိံသန္တိ ဝိနာသေန္တိ။ တယော အဝယဝါ အဿာတိ တယံ၊ တီဟိ အဝယဝေဟိ ¶ ယုတ္တသမုဒါယဿေတံ အဓိဝစနံ၊ သရဏာနံ တယံ သရဏတ္တယံ၊ တီဏိ သရဏာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ န ဟိ အဝယဝဝိနိမုတ္တော သမုဒါယော နာမ ကောစိ အတ္ထီတိ။ ဣဓ ပန သရဏတ္တယဂ္ဂဟဏေန ဥပစာရတော၊ ဥတ္တရပဒလောပတော ဝါ သရဏဂမနံ အဓိပ္ပေတံ။ န ဟိ သရဏတ္တယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု နာမ ဟောတိ။ အတ္ထတော ပနေတံ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဝတ သော ဘဂဝါ၊ သွာက္ခာတော ဓမ္မော၊ သုပ္ပဋိပန္နော သံဃော’’တိအာဒိနာ ဗုဒ္ဓါဒီသု ပသာဒပဋိလာဘဝသေန ပဝတ္တာ စေတနာ ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မသ္မိံ သင်္ဂဟံ ယန္တိ တံဝသေနေဝ တေသံ ဣဇ္ဈတော။ န ဟိ ဝိပရီတဒိဋ္ဌိကဿ ဣမာနိ တီဏိ သမ္ဘဝန္တိ၊ တသ္မာ တေ ဧကန္တေန ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မပုညကိရိယဝတ္ထုသ္မိံ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ၊ န ဝိသုံ ပုညကိရိယဘာဝေန ဂဟေတဗ္ဗာတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘နတ္ထိ သံသယော’’တိ။ ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မဿ ဘာဝနာမယသင်္ဂဟေပိ သင်္ခေပနယေန ဘာဝနာမယေ သင်္ဂယှန္တိ၊ ဝိတ္ထာရနယေန ပန ‘‘ကတ္ထ နု ခေါ’’တိ သံသယော သိယာတိ ဣမေသံ ဘာဝနာမယသင်္ဂဟော န ဝုတ္တော။ ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မဿ ဝါ သဗ္ဗေသံ မဟပ္ဖလဘာဝနိယာမကတ္တေန မူလဘူတတ္တာ တဿ ပဓာနဘာဝံ ဒဿေတုံ ဝိသုံ တတ္ထ သင်္ဂယှန္တီတိ ဝုတ္တံ။ အပရေ ပန ‘‘သင်္ဂဏှန္တော သင်္ဂဏှာတိ၊ ဂဏှန္တော ‘မုဉ္စတီ’တိ ဝစနတော သရဏဂမနဿ သီလသမာဒါနေ ဝိယ ဂဟဏံ သမ္ဘဝတီတိ သီလမယေ သင်္ဂယှတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘သရဏဂမနံ ပဏိပါတဘာဝတော အပစိတိသဟဂတေ သင်္ဂယှတီ’’တိ ကေစိ။

၂၅။ ဣဒါနိ ယထာဝုတ္တပုညကိရိယဝတ္ထူနံ ပုရိမပစ္ဆိမဘာဂဝသေန ပဝတ္တမာနာပိ စေတနာ တတ္ထ တတ္ထေဝ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တီတိ ¶ ဒဿေတုံ ‘‘ပုရိမာ မုဉ္စနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပုရိမာတိ ဒါနတ္ထာယ ဒေယျဓမ္မံ ဓမ္မေန သမေန ဥပ္ပာဒေန္တဿ၊ ဥပ္ပန္နံ ‘‘ပရိစ္စဇိဿာမီ’’တိ စိန္တေန္တဿ၊ ဒက္ခိဏေယျံ ပရိယေသန္တဿ စ ယာဝ ဝတ္ထုနော ပဋိဂ္ဂါဟကဿ ဟတ္ထေ ဝိဿဇ္ဇနံ၊ ပရိဏာမနံ ဝါ၊ တာဝ ပဝတ္တာ ပုဗ္ဗဘာဂစေတနာ။ ပဋိဂ္ဂါဟကဿ ပန ဟတ္ထေ ဝိဿဇ္ဇနစေတနာ၊ ပရိဏာမနစေတနာ ဝါ မုဉ္စနစေတနာ နာမ။ သာယေဝ နိဂ္ဂဟီတလောပေန ‘‘မုစနာ’’တိ ဝုတ္တာ။ ‘‘မုဉ္စနာ’’ဣတိယေဝ ဝါ ပါဌော။ ပရာတိ အတ္တနာ ဝိဿဋ္ဌဝတ္ထုမှိ အာလယံ အကတွာ ‘‘သာဓု သုဋ္ဌု အဂ္ဂံ ဒါနံ မေ ဒိန္န’’န္တိ သောမနဿစိတ္တေန ပစ္စဝေက္ခန္တဿ ဥပ္ပန္နာ အပရဘာဂစေတနာ။ တိဿောပိ စေတနာတိ ဣတိ အယဉ္စ ပုရိမာ စေတနာ၊ အယဉ္စ မုဉ္စနစေတနာ၊ အယဉ္စ အပရစေတနာတိ တိဿောပိ စေတနာ ဧကတော ဟုတွာ ဒါနမယံ ပုညံ ဟောတိ၊ ဒါနမယပုညကိရိယဝတ္ထု နာမ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ‘‘ပုည’’န္တိ ပဒံ အပေက္ခိတွာ ‘‘ဟောတီ’’တိ ဧကဝစနနိဒ္ဒေသော။ ဣဒါနိ ယထာဝုတ္တမတ္ထံ သေသေသုပိ အတိဒိသန္တော အာဟ ‘‘ဧဝံ သေသေသု ဒီပယေ’’တိ။ သေသေသူတိ သီလာဒီသု ပုညကိရိယဝတ္ထူသု ဧဝံ ယထာဝုတ္တနယေန ‘‘သီလံ ‘ရက္ခိဿာမီ’တိ စိန္တေန္တဿ၊ ‘ပဗ္ဗဇိဿာမီ’တိ ဝိဟာရံ ဂစ္ဆန္တဿ ပဝတ္တာ ပုရိမစေတနာ၊ သီလံ ¶ သမာဒိယန္တဿ၊ ပဗ္ဗဇန္တဿ၊ သီလံ ပရိပူရေန္တဿ ဥပ္ပန္နာ မဇ္ဈိမစေတနာ၊ ‘ပူရိတံ မေ’တိ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ ဥပ္ပန္နာ အပရစေတနာတိ ဧဝံ တိဿောပိ စေတနာ ဧကတော ဟုတွာ သီလမယပုညကိရိယဝတ္ထု နာမာ’’တိအာဒိနာ ဒီပယေ၊ ပကာသေယျာတိ အတ္ထော။ နနု စ အတ္တနာ ကတပုညာနုဿရဏစေတနာ ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မသင်္ဂဟိတာ၊ အယဉ္စ အပရစေတနာ သာယေဝါတိ ကထမဿာ တတ္ထ သင်္ဂဟောတိ? နာယံ ဒေါသော၊ ဝိသယဘေဒေန ဥဘိန္နမ္ပိ ဝိသေသသဗ္ဘာဝတော။ ပုညာနုဿရဏဉှိ အတ္တနာ ကတပုညဝိသယမေဝ။ အယံ ပန တဗ္ဗတ္ထုဝိသယာတိ ပါကဋောယေဝ ဒွိန္နံ ဝိသေသောတိ။

ဧတ္တာဝတာ ¶ စ ယံ ဝုတ္တံ ‘‘ဒသပုညကိရိယဝတ္ထုဝသေနေဝ ပဝတ္တတီ’’တိ၊ တတ္ထ ဒသပုညကိရိယဝတ္ထူနိ သရူပတော၊ သင်္ဂဟတော စ နိဒ္ဒိသိတွာ ဣဒါနိ တထာပဝတ္တမာနဿ စဿ ပါဋေက္ကံ ပဝတ္တာကာရဝိသယံ ဒဿေတုံ ‘‘ဣဒါနီ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ အယန္တိ ဝက္ခမာနနိဒဿနံ။ ဒါတဗ္ဗော ဓမ္မော ဒေယျဓမ္မော၊ အန္နာဒိဒသဝိဓံ ဝတ္ထု။ ဝုတ္တဉှိ –

‘‘အန္နံ ပါနံ ဝတ္ထံ ယာနံ၊ မာလာဂန္ဓဝိလေပနံ၊

သေယျာဝသထပဒီပေယျံ၊ ဒါနဝတ္ထူ ဒသာဝိမေ’’တိ။

ပဋိဂ္ဂါဟကော အာဒိ ယေသံ ဒေသကာလမိတ္တာဒီနံ တေ ပဋိဂ္ဂါဟကာဒယော၊ ဒေယျဓမ္မဿ၊ ပဋိဂ္ဂါဟကာဒီနဉ္စ သမ္ပတ္တိ သမ္ပန္နတာ ဒေယျဓမ္မပဋိဂ္ဂါဟကာဒိသမ္ပတ္တိ။ တတ္ထ ဒေယျဓမ္မဿ ပဏီတမနာပဘာဝေါ ဓမ္မေန သမေန ဥပ္ပန္နဘာဝေါ ဒေယျဓမ္မသမ္ပတ္တိ။ ပဋိဂ္ဂါဟကာနံ အဂ္ဂဒက္ခိဏေယျဘာဝေါ ပဋိဂ္ဂါဟကသမ္ပတ္တိ။ ဒုလ္လဘအန္နပါနာဒိကော ဒေသော ဒေသသမ္ပတ္တိ။ တာဒိသောဝ ကာလော ကာလသမ္ပတ္တိ။ ဒုလ္လဘအန္နပါနာဒိကေ ဟိ ဒေသေ၊ ကာလေ ဝါ ဒိန္နံ အဇ္ဈာသယဿ ဗလဝတာယ မဟပ္ဖလံ၊ သောမနဿဟေတုကဉ္စ ဟောတိ၊ တသ္မာ တေ ဒါနဿ သမ္ပတ္တိဝသေန ဝုတ္တာ။ မိတ္တသမ္ပတ္တိ ပန ကလျာဏမိတ္တဘာဝေါ။ ကလျာဏမိတ္တဉှိ နိဿာယ ဒါနာဒီသု စိတ္တံ ဩဒဂျပ္ပတ္တံ ဟောတိ။ ပရိစာရိကသမ္ပတ္တိ ပန အနာဏတ္တိယာပိ တံတံကိစ္စသမ္ပာဒနေ အပ္ပမတ္တဿ ပရိစာရိကဇနဿ ပဋိလာဘော။ အညံ ဝါ သောမနဿဟေတုန္တိ သဒ္ဓါဗဟုလတာဝိသုဒ္ဓိဒိဋ္ဌိတာဒိဘေဒံ အညံ သောမနဿကာရဏံ ဝါ။ အာဂမ္မာတိ ဥပါဂမ္မ၊ ပဋိစ္စာတိ အတ္ထော။ ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌောတိ သောမနဿဝသေန ဟဋ္ဌော စေဝ ပဟဋ္ဌော စ။ ဥဘယေနပိ အဓိကသောမနဿံ ဝုတ္တံ။ အတ္ထိ…ပေ… ပဝတ္တန္တိ ‘‘အတ္ထိ ဒိန္နံ၊ အတ္ထိ ယိဋ္ဌံ၊ အတ္ထိ ဟုတံ၊ အတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော၊ အတ္ထိ အယံ လောကော၊ အတ္ထိ ပရော လောကော၊ အတ္ထိ မာတာ၊ အတ္ထိ ပိတာ၊ အတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ၊ အတ္ထိ လောကေ ¶ သမဏဗြာဟ္မဏာ သမ္မဂ္ဂတာ ¶ သမ္မာပဋိပန္နာ၊ ယေ ဣမဉ္စ လောကံ ပရဉ္စ လောကံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရန္တီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၄၁) ဧဝံ ပဝတ္တံ ဒသဝိဓံ သမ္မာဒိဋ္ဌိဝတ္ထုဝသေန စေဝ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဋ္ဌာနိယာဒီနံ ဝသေန စ ပဝတ္တံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဟိ န ကေဝလံ နဝန္နံယေဝ သမ္မာဒိဋ္ဌိဝတ္ထူနံ ဂဟဏံ၊ အထ ခေါ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဋ္ဌာနိယာနမ္ပိ သင်္ဂဟော။ သမ္မာ ဉာယေန ပဝတ္တာ ဒိဋ္ဌိ၊ ပသတ္ထာ ဝါ ဒိဋ္ဌီတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိ၊ တံ။ ပုရက္ခတွာတိ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ကတွာ။ တဉ္စ ခေါ သဟဇာတပုဗ္ဗင်္ဂမဝသေန ‘‘မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာ’’တိအာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၁-၂) ဝိယ သမ္ပယောဂဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ။

အနုဿာဟိတောတိ လောဘမစ္ဆရိယာဒိဝသေန ပုညကိရိယာယ သင်္ကောစံ အနာပဇ္ဇနတော အတ္တနာ၊ ပရေန ဝါ ကေနစိ အနုဿာဟိတော ဟုတွာ။ သဘာဝတော ဟိ ပုညပ္ပဝတ္တိဒဿနမိဒံ။ ပရေဟီတိ ပန ပရပါကဋုဿာဟဒဿနဝသေန ဝုတ္တံ။ ပဌမန္တိ ဒေသနာက္ကမေန၊ ဣဓ နိဒ္ဒိဋ္ဌက္ကမေန ဝါ ပဌမံ။ မဟာကုသလစိတ္တန္တိ သောမနဿသဟဂတတာဒိအင်္ဂပါရိပူရိယာ မဟန္တံ ကုသလစိတ္တံ။ အထ ဝါ ပစ္ဆိမဘဝိကဗောဓိသတ္တာနံ ပဋိသန္ဓိအာကဍ္ဎနတော မဟန္တံ ပူဇိတံ ကုသလစိတ္တန္တိ မဟာကုသလစိတ္တံ။ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဟိ သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တာနံ ပဋိသန္ဓိ မေတ္တာပုဗ္ဗင်္ဂမဿ တိဟေတုကသောမနဿမယဿ အသင်္ခါရိကစိတ္တဿ ဝိပါကောတိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ ‘‘ဒေယျဓမ္မ…ပေ… ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌော’’တိ ဧတ္တာဝတာ ဣမဿ သောမနဿသဟဂတဘာဝမာဟ၊ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ပုရက္ခတွာ’’တိ ဉာဏသမ္ပယုတ္တဘာဝံ၊ ‘‘အနုဿာဟိတော’’တိ ပန ဣမိနာ အသင်္ခါရိကဘာဝန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဝုတ္တနယေနေဝါတိ ‘‘ဒေယျဓမ္မပဋိဂ္ဂါဟကာဒိသမ္ပတ္တိံ၊ အညံ ဝါ သောမနဿကာရဏံ အာဂမ္မာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တနယေန။ ဥဿာဟိတောတိ ဒေယျဓမ္မေ သာပေက္ခာဒိတာယ၊ သီလသမ္ပဒါဒီသု အနဓိမုတ္တတာဒီဟိ စ ပုညကိရိယာယ သင်္ကောစာပဇ္ဇနတော အတ္တနာ၊ ပရေန ဝါ ကေနစိ ဥဿာဟိတော။ ပရေဟီတိ ¶ ပန ဝုတ္တနယမေဝ။ ကရောတိ ဒါနာဒီနိ ပုညာနီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တမေဝါတိ သောမနဿသဟဂတာဒိနာ တံသဒိသတာယ ဝုတ္တံ။ ဟောတိ ဟိ တံသဒိသေပိ တံဝေါဟာရော ယထာ စ ‘‘သာယေဝ တိတ္တိရီ၊ တာနိယေဝ ဩသဓာနီ’’တိ။ ဧတ္ထ ပန ‘‘ဥဿာဟိတော’’တိ ဣမိနာ သသင်္ခါရိကတံ ဒဿေတိ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဣမသ္မိံ ပနတ္ထေတိ ဣမသ္မိံ သသင်္ခါရိကသဒ္ဒါဘိဓေယျေ၊ ဥဿာဟိတဗ္ဗစိတ္တသင်္ခါတေ အတ္ထေ တံဝိသယေတိ အတ္ထော။ ပုဗ္ဗပ္ပယောဂဿာတိ ပုညကိရိယာယ သင်္ကောစေ ဇာယမာနေ တတော ဝိဝေစေတွာ သမုဿာဟနဝသေန ပဝတ္တဿ စိတ္တပ္ပယောဂဿ။ ပုဗ္ဗ-ဂ္ဂဟဏံ ပနေတ္ထ တထာပဝတ္တပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရဝသေန ¶ သော ပယောဂေါ ဟောတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ၊ န တဿ ပုဗ္ဗကာလိကတာယာတိ ဝုတ္တောဝါယမတ္ထော။

ပဋိပတ္တိဒဿနေနာတိ ဘိက္ခူ ဒိသွာ ဒေယျဓမ္မပရိစ္စဇနဝန္ဒနာဒိပဋိပတ္တိဒဿနေန။ ဗလန္တိ အနန္တီတိ ဗာလာ၊ အဿာသိတပဿာသိတမတ္တေနေဝ ဇီဝန္တိ၊ န ပညာဇီဝိတေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဗာလာယေဝ ဗာလကာ။ တေ ပန ဣဓ ‘‘အတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တာယ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ အဘာဝေန အသဉ္ဇာတဗုဒ္ဓိနော ဒါရကာ။ ပါကဋဝသေန စေတ္ထ ဗာလက-ဂ္ဂဟဏံ။ သဟသာ ကရဏာဒိကာလေ ပန ဣတရေသမ္ပိ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တံ ဟောတီတိ။ သောမနဿံ ဇာတံ ဧတေသန္တိ သောမနဿဇာတာ၊ ဇာတသောမနဿာတိ အတ္ထော။ သဟသာတိ သီဃံ သီဃံ ဒါတုကာမတာယ ဥပ္ပတ္တိသမကာလမေဝ။

ဧတ္ထ စ ‘‘ပဋိပတ္တိဒဿနေနာ’’တိ ဣမိနာ ပရေသံ ပယောဂါဘာဝမာဟ၊ ‘‘ဇာတပရိစယာ’’တိ အတ္တနော ပယောဂါဘာဝံ။ ဥဘယေနာပိ ဣမဿ အသင်္ခါရိကဘာဝံ ဒီပေတိ။ ‘‘ဗာလကာ၊ သဟသာ’’တိ စ ဣမေဟိ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တဘာဝမာဟ၊ ‘‘ဘိက္ခူ…ပေ… ဇာတာ’’တိ သောမနဿသဟဂတဘာဝံ။ အထ ဝါ ‘‘ပဋိပတ္တိ…ပေ… ပရိစယာ’’တိ ဣမိနာ အသင်္ခါရိကဘာဝဿ ‘‘ဗာလကာ ဘိက္ခူ…ပေ… ဇာတာ’’တိ ¶ စ ဣမေဟိ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တသောမနဿသဟဂတဘာဝဿ စ ဒီပိတတ္တာ ‘‘သဟသာ’’တိ ဝစနေန ယထာဝုတ္တမေဝ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တအသင်္ခါရိကဘာဝံ ပကာသေတိ။ ဧဝံ သတိ ပဋိလောမတော သောမနဿသဟဂတာဒိဘာဝေါ ဒဿိတော ဟောတိ။ အနုလောမတော ပန ‘‘သောမနဿဇာတာ’’တိ ဣမိနာ သောမနဿသဟဂတဘာဝံ၊ သဟသာ-ဂ္ဂဟဏေန ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တာသင်္ခါရိကဘာဝံ ဒီပေတိ။ ‘‘ပဋိပတ္တိ…ပေ… ဒိသွာ’’တိ ဧတ္တာဝတာ ပန သောမနဿသဟဂတာဒိဘာဝဿ ကာရဏံ ဝုတ္တန္တိ။ တေတိ တေ ဉာတကာ၊ တေ ဗာလကာတိ ဝါ အတ္ထော။ ‘‘သောမနဿဟေတူနံ အဘာဝံ အာဂမ္မာ’’တိ ဣဒံ နိဒဿနမတ္တံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ မဇ္ဈတ္တာရမ္မဏံ တထာရူပေ စေတောဘိသင်္ခါရာဒယောပိ ဟိ ဥပေက္ခာသဟဂတတာယ ကာရဏမေဝါတိ။ စိတ္တဿ သောမနဿာဘာဝေ ပုဂ္ဂလဿပိ သောမနဿရဟိတတာ ဟောတီတိ ‘‘စတူသုပိ…ပေ… ဟောန္တီ’’တိ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနံ ကတွာ ဝုတ္တံ၊ သောမနဿရဟိတာ ဟောန္တိ ပုညံ ကရောန္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ဧဝ’’န္တိအာဒိ နိဂမနံ။

ဣမေသု ပန အဋ္ဌသု ဝိညာဏေသု သောမနဿသဟဂတတော ဥပေက္ခာသဟဂတံ ဗလဝတရံ၊ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တတော ဉာဏသမ္ပယုတ္တံ၊ သသင်္ခါရိကတော အသင်္ခါရိကံ သဒိသံ ဗလဝတရံ။ ဝိသဒိသံ ပန ဝေဒနာဉာဏပ္ပယောဂဝသေန ဗလဝံ၊ ဒုဗ္ဗလဉ္စ ဟောတိ။ သောမနဿသဟဂတတိဟေတုကအသင်္ခါရိကတော ဟိ ဥပေက္ခာသဟဂတတိဟေတုကသသင်္ခါရိကံ ¶ ဗလဝတရံ၊ ဥပေက္ခာသဟဂတဒုဟေတုကအသင်္ခါရိကတော သောမနဿသဟဂတတိဟေတုကအသင်္ခါရိကံ ဗလဝတရံ။ ဣတိ စတုတ္ထစိတ္တတော တတိယစိတ္တံ ဗလဝတရံ၊ တတော အဋ္ဌမစိတ္တံ၊ တတော သတ္တမစိတ္တံ၊ တတော ဒုတိယစိတ္တံ၊ တတော ပဌမစိတ္တံ၊ တတော ဆဋ္ဌစိတ္တံ၊ တတော ပဉ္စမစိတ္တန္တိ ဧဝမိမေသံ ဗလဝဗလဝတရဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၂၆။ ဧဝံ ¶ ပါဠိယံ အာဂတနယေန ဝေဒနာဉာဏပ္ပယောဂဘေဒတော အဋ္ဌဝိဓတံ နိဒ္ဒိသိတွာ ဣဒါနိ အဋ္ဌကထာယံ အာဂတပုညကိရိယာဒီနံ ဝသေနပိ ပဘေဒံ ဒဿေတုံ ‘‘ဒသ ပုညကြိယာဒီန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဆန္နံ အာရမ္မဏာနံ၊ စတုန္နံ အဓိပတီနံ၊ တိဏ္ဏံ ကမ္မာနံ၊ ဟီနာဒိဘေဒဿ စ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တေနေဝါဟု –

‘‘ကမေန ပုညဝတ္ထူဟိ၊ ဂေါစရာဓိပတီဟိ စ၊

ကမ္မဟီနာဒိတော စာပိ၊ ဂဏေယျ နယကောဝိဒေါ’’တိ။

၂၇။ ဣဒါနိ တထာပဝတ္တမာနဿ တဿ ယော ယော တေသံ တေသံ ဝသေန လဗ္ဘမာနော ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ၊ တံ သမ္ပိဏ္ဍိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘သတ္တရသ သဟဿာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထေဝံ ဂဏနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ – ဣမာနိ တာဝ အဋ္ဌ ဝိညာဏာနိ ဒသန္နံ ပုညကိရိယဝတ္ထူနံ ဝသေန ပဝတ္တနတော ပစ္စေကံ ဒသ ဒသာတိ ကတွာ အသီတိ စိတ္တာနိ ဟောန္တိ၊ တာနိ စ ဆသု အာရမ္မဏေသု ပဝတ္တနတော ဆဂ္ဂုဏိတာနိ သာသီတိကာနိ စတ္တာရိ သတာနိ ဟောန္တိ၊ တာနိ စတုန္နံ အဓိပတီနံ သဟယောဂဝသေန စတုဂ္ဂုဏိတာနိ သဟဿံ၊ ဝီသာဓိကာနိ စ နဝ သတာနိ ဟောန္တိ၊ တာနိ စ ကာယဝစီမနောသင်္ခါတာနံ တိဏ္ဏံ ကမ္မာနံ ဝသေန တိဂုဏိတာနိ သသဋ္ဌိသတ္တသတာဓိကာနိ ပဉ္စ သဟဿာနိ ဟောန္တိ၊ တာနိ စ ဟီနမဇ္ဈိမပဏီတဘေဒတော တိဂုဏိတာနိ သာသီတိကဒွိသတာဓိကာနိ သတ္တရသ သဟဿာနိ ဟောန္တီတိ။ နနု စ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တစိတ္တာနံ ဝီမံသာဓိပတိသဟယောဂါဘာဝတော အဓိပတိဝသေန သဟဿံ၊ သာသီတိကာနိ စ ဆ သတာနိ ဟောန္တီတိ တာနိ ကမ္မာဒီနံ ဝသေန သမ္ပိဏ္ဍိတာနိ ဝီသသတာဓိကာနိ ပန္နရသ သဟဿာနိ ဘဝန္တီတိ? သစ္စမေတံ၊ သောတပတိတဝသေန ပန တံ အနာဒိယိတွာ အဓိပတိဂဏနာ ဂဟိတာတိ န တဿ ဝသေန ဂဏနဟာနိ ကတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

နနု ¶ စ ‘‘သဝိပါကံ ကုသလ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ပန ကထံ၊ ကုဟိံ၊ ကိံ ဖလတီတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘တံ ပနာ’’တိအာဒိ။ ယသ္မာ တိဟေတုကံ ကုသလံ တိဟေတုကံ ဝါ ဒုဟေတုကံ ဝါ ပဋိသန္ဓိံ ဒေတိ ¶ ၊ နာဟေတုကံ ပဋိသန္ဓိံ ဒေတိ။ ယဒါ စ တိဟေတုကံ ပဋိသန္ဓိံ ဇနေတိ၊ တဒါ ပဝတ္တေ သောဠသ ဝိပါကာနိ အဘိနိပ္ဖာဒေတိ။ ယဒါ ဒွိဟေတုကံ၊ တဒါ ဒွါဒသ။ ဒုဟေတုကံ ပန ဒုဟေတုကမဟေတုကဉ္စ ပဋိသန္ဓိံ ဇနေတိ၊ န တိဟေတုကံ။ ယဒါ စ ဒုဟေတုကံ ဇနေတိ၊ တဒါ ပဝတ္တိယံ ဒွါဒသ။ ယဒါ အဟေတုကံ၊ တဒါ အဋ္ဌ။ ယေ ပန အာဂမနတော ဝိပါကဿ သင်္ခါရဘေဒမိစ္ဆန္တိ၊ တေသံ မတေန တိဟေတုကံ ဒွါဒသ၊ ဒသ ဝါ ဝိပစ္စတိ၊ ဒုဟေတုကံ ဒသ၊ အဋ္ဌ ဝါ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ယထာနုရူပ’’န္တိ။ နာနာဝိဓသမ္ပတ္တိဋ္ဌာနဘာဝတော သောဘနာ၊ ဂန္တဗ္ဗတော ဂတိ စာတိ သုဂတိ၊ ကာမာဝစရဘဝေါဝ သုဂတိ ကာမာဝစရသုဂတိ။ တဿံ ကာမာဝစရသုဂတိယံ။ ဘဝဘောဂသမ္ပတ္တိန္တိ ဧတ္ထ စ ဘဝတီတိ ဘဝေါ၊ ဥပပတ္တိဘဝသင်္ခါတာနံ ဝိပါကက္ခန္ဓကဋတ္တာရူပါနမေတံ ဂဟဏံ၊ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတော ဘောဂေါ၊ ပဝတ္တိယံ ပဋိလဘိတဗ္ဗသမ္ပတ္တိ၊ ဘဝေါတိ ဝါ ပဋိသန္ဓိ၊ ဘောဂေါ သေသဝိပါကကဋတ္တာရူပေဟိ သဟ ပဝတ္တိယံ ပဋိလဘိတဗ္ဗာ သမ္ပတ္တိ၊ ဘဝေါ စ ဘောဂေါ စ ဘဝဘောဂေါ၊ တေယေဝ သမ္ပန္နဘာဝတော သမ္ပတ္တိ၊ တေသံ ဝါ သမ္ပတ္တိ ဘဝဘောဂသမ္ပတ္တိ၊ တံ အဘိနိပ္ဖာဒေတိ၊ ဇနကဝသေန စ ဥပနိဿယဝသေန စ သာဓေတီတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ဘဝဘောဂသမ္ပတ္တီနံ နိရဝသေသတော လဗ္ဘမာနဋ္ဌာနံ သန္ဓာယ ‘‘ကာမာဝစရသုဂတိယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သဟေတုကဝိပါကဝဇ္ဇံ ပန ပဝတ္တိဝိပါကကဋတ္တာရူပသဘာဝံ ဘဝသမ္ပတ္တိံ၊ ဧကစ္စဘောဂသမ္ပတ္တိဉ္စ၊ ဘောဂသမ္ပဒမေဝ ဝါ အဝိသေသေန သုဂတိယံ ဒုဂ္ဂတိယမ္ပိ အဘိနိပ္ဖာဒေတိယေဝ။ နာဂသုပဏ္ဏာဒီနမ္ပိ ဟိဿ ဒေဝသမ္ပတ္တိသဒိသံ မနုညံ ဘောဂဇာတံ၊ တဗ္ဗိသယာနိ စ ဝိပါကစိတ္တာနိ၊ သုဝဏ္ဏတာသုဿရတာဒိ စ တံ သဗ္ဗံ ကာမာဝစရကုသလဿေဝ ဖလံ။ န ဟိ အကုသလဿ ဣဋ္ဌဖလံ အတ္ထိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ¶ – ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ အနဝကာသော၊ ယံ အကုသလဿ ဣဋ္ဌော ကန္တော ဝိပါကော သံဝိဇ္ဇတီ’’တိ။

ကာမာဝစရကုသလဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ရူပါဝစရကုသလဝဏ္ဏနာ

ဣဒါနိ ယသ္မာ ကာမာဝစရကုသလာနန္တရံ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဿ ရူပါဝစရကုသလဿ နိဒ္ဒေသာဝကာသော အနုပ္ပတ္တော၊ တသ္မာ တံ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ဣတရေသူ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ဣတရေသူတိ ယထာဝုတ္တကာမာဝစရကုသလတော ဣတရေသု၊ ရူပါဝစရာဒီသူတိ အတ္ထော။ သဝတ္ထုကတော ဧကဝိဓံ ဧကန္တေန ဝတ္ထုသန္နိဿိတတ္တာ ¶ ။ န ဟိ အရူပဓာတုယံ ရူပါဝစရဓမ္မာ လဗ္ဘန္တိ ရူပဝိရာဂဘာဝနာယ နိဗ္ဗတ္တတ္တာ ပုန ရူပါဝစရဇ္ဈာနသမာပတ္တိယာ အဘာဝတော။

ဟီနမဇ္ဈိမပဏီတဘေဒတောတိ ဧတ္ထ ပုဗ္ဗေ ဝိယ အဓိပတီနံ ဟီနာဒိဘာဝေဟိ ဈာနဿ ဟီနာဒိဘာဝေါ ယောဇေတဗ္ဗော။ အထ ဝါ ပဋိလဒ္ဓမတ္တမနာသေဝိတံ ဟီနံ ပရိဒုဗ္ဗလဘာဝတော၊ နာတိသုဘာဝိတံ အပရိပုဏ္ဏဝသိဘာဝံ မဇ္ဈိမံ၊ အတိဝိယ သုဘာဝိတံ ပန သဗ္ဗသော ပရိပုဏ္ဏဝသိဘာဝံ ပဏီတံ။ တထာ ဥဠာရပုညဖလကာမတာဝသေန ပဝတ္တိတံ ဟီနံ၊ လောကိယာဘိညတ္ထာယ ပဝတ္တိတံ မဇ္ဈိမံ၊ ဝိဝေကကာမတာယ အရိယဘာဝေ ဌိတေန ပဝတ္တိတံ ပဏီတံ။ အတ္တဟိတာယ ဝါ ပဝတ္တိတံ ဟီနံ၊ ကေဝလံ အလောဘဇ္ဈာသယေန ပဝတ္တိတံ မဇ္ဈိမံ၊ ပရဟိတာယ ပဝတ္တိတံ ပဏီတံ။ ဝဋ္ဋဇ္ဈာသယေန ဝါ ပဝတ္တိတံ ဟီနံ၊ ဝိဝေကဇ္ဈာသယေန ပဝတ္တိတံ မဇ္ဈိမံ၊ ဝိဝဋ္ဋဇ္ဈာသယေန လောကုတ္တရပါဒကတ္ထံ ပဝတ္တိတံ ပဏီတံ။

ပဋိပဒါဒိဘေဒတောတိ ဒုက္ခပဋိပဒါဒန္ဓာဘိညာဒီနံ ပဋိပဒါဘိညာနံ ဘေဒေန။ ပဋိပဒါဝစနေနေဝ ဝါ တဒဝိနာဘာဝတော အဘိညာပိ လဗ္ဘတိ။ တထာ ဟေတ္ထ ပဋိပဒါစတုက္ကန္တိ ဝေါဟရန္တီတိ ¶ အာဒိ-သဒ္ဒေန အဓိပတိအာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ တသ္မာ ပဋိပဒါဒိဘေဒတောတိ ပဋိပဒါဘေဒတော၊ အဓိပတိဘေဒတော၊ အာရမ္မဏဘေဒတော၊ ဟာနဘာဂိယာဒိဘေဒတောတိ အတ္ထော။ တတ္ထ ပဋိပဒါဘေဒတော တာဝ ဒုက္ခပဋိပဒံ ဒန္ဓာဘိညံ၊ ဒုက္ခပဋိပဒံ ခိပ္ပာဘိညံ၊ သုခပဋိပဒံ ဒန္ဓာဘိညံ၊ သုခပဋိပဒံ ခိပ္ပာဘိညန္တိ ဧဝံ စတုဗ္ဗိဓံ ဟောတိ။ တတ္ထ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ အဿာတိ ဒုက္ခပဋိပဒံ။ ဒန္ဓာ အဘိညာ အဿာတိ ဒန္ဓာဘိညံ။ ဧသ နယော ‘‘ဒုက္ခပဋိပဒံ ခိပ္ပာဘိည’’န္တိအာဒီသုပိ။

တတ္ထ အပ္ပဟီနနီဝရဏဿ၊ အဝိက္ခမ္ဘိတဈာနနိကန္တိကဿ စ ဉာဏကိစ္စဿ အပရိဗျတ္တတာယ ပရိနိဋ္ဌိတသကလပုဗ္ဗကိစ္စဿ ‘‘ပထဝီ ပထဝီ’’တိ ဝါ ‘‘အာပေါ အာပေါ’’တိ ဝါ ဧဝံ ပဝတ္တပဌမသမန္နာဟာရတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ တဿ တဿ ဈာနဿ ဥပစာရုပ္ပတ္တိယာ နီဝရဏပ္ပဟာနံ၊ နိကန္တိဝိက္ခမ္ဘနဉ္စ ဟောတိ၊ တာဝ ပဝတ္တာ ပုဗ္ဗဘာဂဘာဝနာ ပဋိပဒါ နာမ ‘‘ပဋိပဇ္ဇတိ ဈာနံ ဧတာယာ’’တိ ကတွာ။ ပဟီနနီဝရဏဿ၊ ပန ဝိက္ခမ္ဘိတဈာနနိကန္တိကဿ စ ဉာဏကိစ္စဿ ပရိဗျတ္တဘာဝတော ဥပစာရဇ္ဈာနံ အာဒိံ ကတွာ ယာဝ အပ္ပနာယ ဥပ္ပတ္တိ၊ တာဝ ပဝတ္တာ ပညာ ပုဗ္ဗဘာဂပညာယ ဝိသိဋ္ဌဘာဝတော အဘိညာ နာမ၊ တသ္မာ ယော အာဒိတော ကိလေသေ ဈာနနိကန္တိဉ္စ ¶ ဝိက္ခမ္ဘေန္တော ဒုက္ခေန သသင်္ခါရေန သပ္ပယောဂေန ကိလမန္တော ဝိက္ခမ္ဘေတိ၊ ဝိက္ခမ္ဘိတကိလေသဈာနနိကန္တိ စ အပ္ပနာပရိဝါသံ ဝသန္တော စိရေန အင်္ဂပါတုဘာဝံ ပါပုဏာတိ၊ တဿ ဒုက္ခပဋိပဒံ၊ ဒန္ဓာဘိညဉ္စ ဈာနံ ဟောတိ။ ယော ပန သသင်္ခါရေန ကိလေသာဒိကေ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ န စိရေန အင်္ဂပါတုဘာဝံ ပါပုဏာတိ၊ တဿ ဒုက္ခပဋိပဒံ၊ ခိပ္ပာဘိညဉ္စ။ ယော ကိလေသာဒိကေ ဝိက္ခမ္ဘေန္တော သုခေန အကိလမန္တော ဝိက္ခမ္ဘေတိ၊ အပ္ပနာပရိဝါသံ ပန စိရာယတိ၊ တဿ သုခပဋိပဒံ၊ ဒန္ဓာဘိညံ။ ယော ပန သုခေနေဝ ကိလေသာဒိကေ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ ¶ သီဃမေဝ အပ္ပနံ ပါပုဏာတိ၊ တဿ သုခပဋိပဒံ၊ ခိပ္ပာဘိညန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သော ပနာယံ ပဋိပဒါဘိညာနံ ဘေဒေါ ကိလေသိန္ဒြိယာဓိကာရဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယဿ ဟိ ရာဂါဒယော ကိလေသာ တိဗ္ဗာ ဟောန္တိ၊ သဒ္ဓါပဉ္စမကာနိ စ ဣန္ဒြိယာနိ မုဒူနိ။ ယော စ သမထဝိပဿနာသု အကတာဓိကာရော၊ တဿ ပဝတ္တဈာနံ ဒုက္ခပဋိပဒံ၊ ဒန္ဓာဘိညဉ္စ ဟောတိ။ တဿ ဟိ ကိလေသသမုဒါစာရတိဗ္ဗတာယ နီဝရဏဝိက္ခမ္ဘနဿ ကိစ္ဆေန ကသိရေန သမိဇ္ဈနတော ပဋိပဒါ ဒုက္ခာ အသုခါ၊ တဿေဝ သဒ္ဓါဒီနံ ဣန္ဒြိယာနံ မုဒုတာယ အဘိညာပိ ဒန္ဓာ မန္ဒာ အသီဃပ္ပဝတ္တိနီ ဟောတိ။ ဘဝန္တရေ ဝါ သမထေ အကတာဓိကာရတ္တာ ပဋိပဒါ ဒုက္ခာ၊ ဝိပဿနာယ အကတာဓိကာရတ္တာ အဘိညာပိ ဒန္ဓာ။ ယော ပန ဝုတ္တဝိပရီတော ဟောတိ၊ တဿ ကိလေသာနံ အတိဗ္ဗသမုဒါစာရတာယ၊ ဣန္ဒြိယာနဉ္စ တိခီဏတာယ သမထဝိပဿနာသု ကတာဓိကာရတာယ ယထာက္ကမံ သုခပဋိပဒါ၊ ခိပ္ပာဘိညာ စ ဟောတိ။ ဘဝန္တရေ ကတပရိစယဿ ဟိ ယထာ ပဂုဏံ ကတွာ ဝိဿဋ္ဌဂန္ထော အပ္ပမတ္တကေန ပယောဂေန သုပ္ပဝတ္တိ ဝါစုဂ္ဂတော စ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဘာဝနာ အပ္ပကသိရေနေဝ ဣဇ္ဈတီတိ။ သွာယံ အကတော၊ ကတော စ အဓိကာရော သမထနိဿိတော ပဋိပဒါယံ ဝုတ္တော သမာဓိပ္ပဓာနတ္တာ ပဋိပဒါယ။ ဝိပဿနာနိဿိတော အဘိညာယ ဉာဏပ္ပဓာနတ္တာ အပ္ပနာယာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ယော ပန တိဗ္ဗကိလေသော တိက္ခိန္ဒြိယော ဝိပဿနာယမေဝ ဝါ ကတာဓိကာရော ဟောတိ၊ တဿ ဝုတ္တနယေန ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ၊ ခိပ္ပာ ပန အဘိညာ ဟောတိ၊ တဗ္ဗိပရီတဿ သုခပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာတိ။ တသ္မာ ကိလေသာနံ တိဗ္ဗမန္ဒဘာဝတော၊ ဣန္ဒြိယာနံ တိခိဏမုဒုဘာဝတော၊ ပုဗ္ဗပရိစယဿ စ သမ္ဘဝါသမ္ဘဝဝသေနာတိ ဧဝံ ကိလေသိန္ဒြိယာဓိကာရဝသေန ဣမာသံ ဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အပိစ ¶ ယာနိ ပရတော သပ္ပာယာသပ္ပာယာနိ၊ ပလိဗောဓုပစ္ဆေဒါဒီနိ ပုဗ္ဗကိစ္စာနိ၊ အပ္ပနာကောသလ္လာနိ ¶ စ အာဂမိဿန္တိ၊ တေသု ယော ဥပစာရာဓိဂမတော ပုဗ္ဗေ၊ ပစ္ဆာ စ အသပ္ပာယသေဝီ ဟောတိ၊ တဿ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ၊ ဒန္ဓာ စ အဘိညာ ဟောတိ။ ဥဘယတ္ထ သပ္ပာယသေဝိနော သုခါ ပဋိပဒါ၊ ခိပ္ပာ စ အဘိညာ။ ယော ပန တတော ပုဗ္ဗဘာဂေ အသပ္ပာယံ သေဝိတွာ အပရဘာဂေ သပ္ပာယသေဝီ ဟောတိ၊ တဿ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ၊ ခိပ္ပာ အဘိညာ။ တဗ္ဗိပရီတဿ သုခါ ပဋိပဒါ၊ ဒန္ဓာ အဘိညာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

တထာ ပလိဗောဓုပစ္ဆေဒါဒိပုဗ္ဗကိစ္စံ အသမ္ပာဒေတွာ ဘာဝနမနုယုဉ္ဇန္တဿ သပရိပန္ထတာယ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ၊ ဝိပရိယာယေန အပရိပန္ထတာယ သုခါ။ အပ္ပနာကောသလ္လာနိ အသမ္ပာဒေန္တဿ ဉာဏဿ အဝိသဒတာယ ဒန္ဓာ အဘိညာ ဟောတိ၊ သမ္ပာဒေန္တဿ ဝိပရိယာယတော ခိပ္ပာ အဘိညာတိ။ ကိဉ္စ – တဏှာဝိဇ္ဇာတိဘဝနဝသေန ဧတာသံ ဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တဏှာဘိဘူတဿ ဟိ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ဟောတိ တဿာ သမာဓိဿ ဥဇုပဋိပက္ခတ္တာ သမထပဋိပဒါယ ပရိပန္ထကဘာဝတော၊ အနဘိဘူတဿ တဒဘာဝတော သုခါ။ အဝိဇ္ဇာဘိဘူတဿ စ တဿာ ပညာယ ဥဇုပဋိပက္ခဘာဝတော ဒန္ဓာ အဘိညာ၊ ဣတရဿ ခိပ္ပာ အဘိညာတိ။ သော ပနာယံ ပဋိပဒါဘေဒေါ ကေဝလံ သမထဘာဝနာဝသေန ပဋိလဒ္ဓဇ္ဈာနဿ၊ မဂ္ဂါဓိဂမဝသေန ပဋိလဒ္ဓဇ္ဈာနဿ ပန နတ္ထိ ဒုက္ခပဋိပဒါဒိဘေဒေါ။ ကေစိ ပန မဂ္ဂဝသေနေဝ တဿ ပဋိပဒါဒိဘေဒံ ဝဏ္ဏေန္တိ ‘‘မဂ္ဂဿ ဟိ ဒုက္ခပဋိပဒါဒိဘာဝေ တသ္မိံ ဒုက္ခပဋိပဒါဒိက’’န္တိ။

အဓိပတိဘေဒါဒီသု ပန ဆန္ဒာဓိပတေယျံ စိတ္တာဓိပတေယျံ ဝီရိယာဓိပတေယျံ ဝီမံသာဓိပတေယျန္တိ ဧဝံ အဓိပတိဘေဒတော၊ ပရိတ္တံ ပရိတ္တာရမ္မဏံ၊ ပရိတ္တံ အပ္ပမာဏာရမ္မဏံ၊ အပ္ပမာဏံ ပရိတ္တာရမ္မဏံ ¶ ၊ အပ္ပမာဏံ အပ္ပမာဏာရမ္မဏန္တိ ဧဝံ အာရမ္မဏဘေဒတော၊ ဟာနဘာဂိယံ ဌိတိဘာဂိယံ ဝိသေသဘာဂိယံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယန္တိ ဧဝံ ဟာနဘာဂိယာဒိဘေဒတော စ စတုဗ္ဗိဓတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတ္ထ ‘‘ဆန္ဒဝတော စေ ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တိဿတိ၊ မယှမ္ပိ နိဗ္ဗတ္တိဿတီ’’တိ ဧဝံ ဆန္ဒံ ဓုရံ ကတွာ ဥပ္ပန္နံ ဆန္ဒာဓိပတေယျံ။ ဧသ နယော ‘‘စိတ္တာဓိပတေယျာ’’ဒီသုပိ။ အပ္ပဂုဏံ ပန ဥပရိဈာနဿ ပစ္စယော ဘဝိတုံ အသက္ကောန္တံ ပရိတ္တံ၊ သုပ္ပသရာဝမတ္တေသု အဝဍ္ဎိတာရမ္မဏေသု နိဗ္ဗတ္တံ ပရိတ္တာရမ္မဏံ။ ဝုတ္တပဋိပက္ခတော ပန ယထာက္ကမံ အပ္ပမာဏာရမ္မဏာဒီနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဟာနဘာဂိယာဒိဝိသေသံ သယမေဝ ဝက္ခတိ။

ဈာနင်္ဂယောဂဘေဒတောတိ ကတ္ထစိ ပဉ္စ ဈာနင်္ဂါနိ၊ ကတ္ထစိ စတ္တာရိ၊ ကတ္ထစိ တီဏိ၊ ကတ္ထစိ ဒွေ ¶ ၊ ကတ္ထစိ အပရာနိ ဒွေတိ ဧဝံ ဈာနင်္ဂါနံ သမ္ပယောဂဘေဒတော။ နနု စေတ္ထ ကာမာဝစရကုသလေ ဝိယ သင်္ခါရဘေဒေါ ကသ္မာ န ဂဟိတော။ ဣဒမ္ပိ ဟိ ကေဝလံ သမထာနုယောဂဝသေန ပဋိလဒ္ဓံ သသင်္ခါရံ၊ မဂ္ဂါဓိဂမဝသေန ပဋိလဒ္ဓမသင်္ခါရံ၊ တသ္မာ ‘‘ဈာနင်္ဂသင်္ခါရယောဂဘေဒတော ဒသဝိဓ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ? နယိဒမေဝံ၊ မဂ္ဂါဓိဂမဝသေန သတ္တိတော ပဋိလဒ္ဓဿာပိ အပရဘာဂေ ပရိကမ္မဝသေနေဝ ဥပ္ပဇ္ဇနတော၊ တသ္မာ သဗ္ဗဿပိ ဈာနဿ ပရိကမ္မသင်္ခါတပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရေန ဝိနာ ကေဝလံ အဓိကာရဝသေန အနုပ္ပဇ္ဇနတော ‘‘အသင်္ခါရ’’န္တိပိ ဝတ္တုံ န သက္ကာ၊ အဓိကာရေန စ ဝိနာ ကေဝလံ ပရိကမ္မာဘိသင်္ခါရေနေဝ အနုပ္ပဇ္ဇနတော ‘‘သသင်္ခါရ’’န္တိပိ ဝတ္တုံ န သက္ကာတိ ဈာနင်္ဂယောဂဘေဒတော ပဉ္စဝိဓတာ စ ဝုတ္တာတိ။

ကာမစ္ဆန္ဒော ဗျာပါဒေါ ထိနမိဒ္ဓံ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ ဝိစိကိစ္ဆာတိ ဣမာနိ ပဉ္စ နီဝရဏာနိ ဝိပ္ပဟီနာနိ ဧတဿာတိ ကာမစ္ဆန္ဒ…ပေ… ဝိပ္ပဟီနံ။ ‘‘အဂျာဟိတော’’တိ ဧတ္ထ အာဟိတ-သဒ္ဒဿ ဝိယ ဝိပ္ပဟီန-သဒ္ဒဿေတ္ထ ပရဝစနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကာမစ္ဆန္ဒာဒီဟိ ဝါ ဝိပ္ပဟီနံ ဝိသံယုတ္တံ တေသံ ပဟာယကဘာဝေနာတိ ကာမစ္ဆန္ဒ…ပေ… ဝိပ္ပဟီနံ။ တတ္ထ ကာမေတီတိ ကာမော၊ ဆန္ဒနဋ္ဌေန ဆန္ဒော စာတိ ¶ ကာမစ္ဆန္ဒော၊ ဗဟလကာမရာဂဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဗျာပါဒါဒီနမတ္ထံ ဝက္ခတိ။ ယသ္မာ ကာမစ္ဆန္ဒာဒီသု အပ္ပဟီနေသု ဈာနံ နုပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ တာနိဿ ပဟာနင်္ဂါနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ နနု အညေပိ အကုသလာ ဓမ္မာ ဣမိနာ ဈာနေန ပဟီယန္တိ၊ အထ ကသ္မာ ပဉ္စေဝ ပဟာနင်္ဂဝသေန ဝုတ္တာနီတိ? ဝိသေသေန ဈာနန္တရာယကရတ္တာ။ ကာမစ္ဆန္ဒဝသေန ဟိ နာနာဝိသယပလောဘိတံ စိတ္တံ န ဧကတ္တာရမ္မဏေ သမာဓိယတိ။ ကာမစ္ဆန္ဒာဘိဘူတံ ဝါ နာနာဝိသယသမုပဗျူဠှာယ ကာမဓာတုယာ ပဟာနပဋိပဒံ န ပဋိပဇ္ဇတိ၊ ဗျာပါဒေန စ အာရမ္မဏေ ပဋိဟညမာနံ န သမာဟိတံ ပဝတ္တတိ၊ ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူတံ အကမ္မညံ ဟောတိ၊ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စပရေတံ အဝူပသန္တမေဝ ဟုတွာ ပရိဗ္ဘမတိ၊ ဝိစိကိစ္ဆာဥပဟတံ ဈာနာဓိဂမပဋိပဒံ နာရောဟတိ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ နု ခေါ၊ န နု ခေါ၊ ပထဝီ ပထဝီ’’တိအာဒိနာ ပဝတ္တမနသိကာရေန ‘‘ဈာနံ သိယာ နု ခေါ၊ န နု ခေါ’’တိအာဒိနာ ဝိစိကိစ္ဆန္တဿ ဈာနာဓိဂမပဋိပဒါယ အသံသိဇ္ဈနတော။ ယတော ဝက္ခတိ –

‘‘ဘာဂီ အဿမဟံ အဒ္ဓါ၊ ဣမာယ ပဋိပတ္တိယာ၊

ပဝိဝေကသုခဿာတိ၊ ကတွာ ဥဿာဟမုတ္တမ’’န္တိ။

တသ္မာ ¶ သမာဓိအာဒီနံ ဥဇုဝိပစ္စနီကဘာဝေန ဝိသေသေန ဈာနာဓိဂမဿ အန္တရာယကရဏတော ဧတာနေဝ ပဟာနင်္ဂါနီတိ ဝုတ္တာနိ။ ဟောတိ စေတ္ထ –

‘‘ပစ္စနီကာ ယတော ပဉ္စ၊ သမာဓာဒီနမေတ္ထ ဟိ၊

ဈာနန္တရာယိကာ တသ္မာ၊ ပဟာနင်္ဂေ နိယာမိတာ’’တိ။

ဧဝမိဒံ ပဟာနင်္ဂဝသေန ဒဿေတွာ ဣဒါနိ သမ္ပယောဂင်္ဂဝသေန ဒဿေတုံ ‘‘ဝိတက္က…ပေ… သမ္ပယုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဝိတက္ကာဒယော ဝစနတ္ထလက္ခဏာဒိဝသေန ဥပရိ အာဂမိဿန္တိ။ ယသ္မာ ပန ဣမေသု ဥပ္ပန္နေသု ဈာနံ ဥပ္ပန္နံ နာမ ဟောတိ၊ တေနဿ ဣမာနိ သမ္ပယောဂင်္ဂါနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ၊ တသ္မာ န ဧတေဟိ ¶ သမန္နာဂတံ အညဒေဝ ဈာနံ နာမ အတ္ထီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယထာ ပန နေမိအာဒိအင်္ဂသမုဒါယေ ရထာဒိဝေါဟာရော ဟောတိ၊ ဧဝံ ဈာနင်္ဂသမုဒါယေ ဈာနဝေါဟာရော။ ဝုတ္တမ္ပိ ဟေတံ ဝိဘင်္ဂေ ‘‘ဈာနန္တိ ဝိတက္ကော ဝိစာရော ပီတိ သုခံ စိတ္တဿေကဂ္ဂတာ’’တိ (ဝိဘ။ ၅၆၉)။ ကသ္မာ ပန အညေသုပိ ဖဿာဒီသု သမ္ပယုတ္တဓမ္မေသု ဝိဇ္ဇမာနေသု ဣမာနိယေဝ ပဉ္စ ဈာနင်္ဂဝသေန ဝုတ္တာနီတိ? ဝုစ္စတေ – ဥပနိဇ္ဈာနကိစ္စဝန္တတာယ၊ ကာမစ္ဆန္ဒာဒီနံ ဥဇုပဋိပက္ခဘာဝတော စ။ ဝိတက္ကော ဟိ အာရမ္မဏေ စိတ္တံ အဘိနိရောပေတိ၊ ဝိစာရော အနုဗန္ဓတိ။ ဧဝံ ဈာနာဓိဂမဿ ဝိသေသပစ္စယဘူတေဟိ တေဟိ အဝိက္ခေပါယ သမာဒဟိတပယောဂဿ စေတသော ပယောဂသမ္ပတ္တိသမုဋ္ဌာနာ ပီတိ ပီဏနံ၊ သုခဉ္စ ဥပဗြူဟနံ ကရောတိ။ အထ နံ သသမ္ပယုတ္တဓမ္မံ ဧတေဟိ အဘိနိရောပနာနုဗန္ဓနပီဏနဥပဗြူဟနေဟိ အနုဂ္ဂဟိတာ ဧကဂ္ဂတာ သမာဓာနကိစ္စေန အတ္တာနံ အနုဝတ္တာပေန္တီ ဧကတ္တာရမ္မဏေ သမံ၊ သမ္မာ စ အာဓိယတိ၊ ဣန္ဒြိယသမတာဝသေန သမံ၊ ပဋိပက္ခဓမ္မာနံ ဒူရီဘာဝေန လီနုဒ္ဓစ္စာဘာဝေန သမ္မာ စ ဌပေတီတိ ဧဝမေတေသမေဝ ဥပနိဇ္ဈာနကိစ္စံ အာဝေဏိကံ။ ကာမစ္ဆန္ဒာဒိပဋိပက္ခဘာဝေန ပန သယမေဝ ဝက္ခတိ။ ဧဝံ ဥပနိဇ္ဈာနကိစ္စဝန္တတာယ၊ ကာမစ္ဆန္ဒာဒီနံ ဥဇုပဋိပက္ခဘာဝတော စ ဣမေယေဝ ပဉ္စ ဈာနင်္ဂဘာဝေန ဝဝတ္ထိတာတိ။ ယထာဟု –

‘‘ဥပနိဇ္ဈာနကိစ္စတ္တာ၊ ကာမာဒိပဋိပက္ခတော၊

သန္တေသုပိ စ အညေသု၊ ပဉ္စေဝ ဈာနသညိတာ’’တိ။

ဒေသနာက္ကမတော၊ မဟဂ္ဂတဓမ္မေသု ပဌမံ အဓိဂန္တဗ္ဗတော စ ပဌမံ၊ ပဌမံ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိပိ ¶ ပဌမန္တိ ဝဒန္တိ။ တံ ပန န ဧကန္တလက္ခဏံ ဈာနပဋိလောမာဒိဝသေန သမာပဇ္ဇနေ အသမ္ဘဝတော။

ပုရိမပစ္ဆိမစိတ္တေသု ဥပ္ပဇ္ဇမာနဿာပိ အပ္ပနာက္ခဏေ အနုပ္ပဇ္ဇနတော ဝိတက္ကော ဝိပ္ပဟီနော ဧတဿ၊ တတော ဝါ ဧတံ ဝိပ္ပဟီနန္တိ ¶ ဝိတက္ကဝိပ္ပဟီနံ။ ဘာဝနာယ ဟိ ပဟီနတ္တာ ဝိတက္ကော ဈာနက္ခဏေ နုပ္ပဇ္ဇတိ။ အသံကိလိဋ္ဌသဘာဝတ္တာ ပန ဥပစာရဘာဝနာယ စ တံ ပဟာတုံ အသမတ္ထဘာဝတော ပုရိမဘာဂေ၊ ပစ္ဆာဘာဂေ စ အပစ္စနီကစိတ္တပ္ပဝတ္တိတော ဥပ္ပဇ္ဇတိယေဝါတိ။

နနု စ ‘‘အသံကိလိဋ္ဌသဘာဝတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ အထ ကထံ ဈာနေန ဧသ ပဟီယတိ? န ဟိ ကုသလေဟိ အသံကိလိဋ္ဌဓမ္မဿ ပဟာနံ အတ္ထိ ရာဂါဒိသံကိလိဋ္ဌာနံ ပါပဓမ္မာနမေတဿ ဥဇုပဋိပက္ခဘာဝတောတိ? ဝုစ္စတေ – အသံကိလိဋ္ဌသဘာဝဿာပိ ဧတဿ ဩဠာရိကတာယ ဒုဗ္ဗလဘာဝတော ဈာနက္ခဏေ အနုပ္ပတ္တိသဘာဝါပါဒနတ္ထံ တတ္ထ နိကန္တိဝိက္ခမ္ဘနဝသေန ဒုတိယဇ္ဈာနဘာဝနာ ဟောတီတိ တဿာ ဗလေန တံ ဈာနက္ခဏေ အနုပ္ပဇ္ဇန္တံ နိကန္တိဝိက္ခမ္ဘနဝသေန ဝါ ဝိက္ခမ္ဘိတံ ပဟီနံ နာမ ဟောတိ။ ယဒိ ဧဝံ ဥပစာရေနပိ နိကန္တိ ဝိက္ခမ္ဘီယတီတိ တတ္ထပိဿ ပဟာနံ သိယာ၊ ယထာ ပဌမဇ္ဈာနဿ ဥပစာရေ နီဝရဏာနီတိ? နယိဒမေဝံ၊ နီဝရဏပ္ပဟာနဿ ဝိယ ဝိတက္ကာရမ္မဏိကနိကန္တိ ဝိက္ခမ္ဘနဿ ဥပစာရေန သာတိသယံ အနိပ္ဖဇ္ဇနတော။ သာတိသယဉှိ တတ္ထ နိကန္တိပ္ပဟာနံ အပ္ပနာယ ဧဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ ယဒဝေါစုမှာ ‘‘ဥပစာရဘာဝနာယ စ တံ ပဟာတုံ အသမတ္ထဘာဝတော’’တိ၊ တံ သုဋ္ဌု ဥပပရိက္ခိတွာ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘ဝိစာရဝိပ္ပဟီန’’န္တိအာဒီသုပိ ဝုတ္တနယာနုသာရေန အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဒုတိယဇ္ဈာနေယေဝ ပဟီနဿ ဝိတက္ကဿ ဣဓ အပ္ပဝတ္တိမတ္တဒဿနတ္ထံ ‘‘ဝိတက္ကဝိစာရဝိပ္ပဟီန’’န္တိ ဝိတက္က-ဂ္ဂဟဏံ ကတံ။ ဧဝံ ‘‘ဝိတက္ကဝိစာရပီတိဝိပ္ပဟီန’’န္တိအာဒီသုပိ။

ယထာသမ္ဘဝန္တိ ပထဝီကသိဏာဒီသု ယံ ယံ အာရမ္မဏံ ယဿ ယဿ သမ္ဘဝတိ၊ တဒနတိက္ကမတော။ ကသိဏာနာပါနေသု ဟိ ပဉ္စေဝ ဈာနာနိ ပဝတ္တန္တိ၊ အသုဘကာယဂတာသတီသု ပဌမဇ္ဈာနံ၊ အနုပေက္ခာဗြဟ္မဝိဟာရေသု ပဉ္စမဇ္ဈာနဝဇ္ဇာနိ၊ ဥပေက္ခာဗြဟ္မဝိဟာရေ ပဉ္စမဇ္ဈာနန္တိ။

ပထဝီကသိဏာဒီသူတိ ¶ ¶ ဧတ္ထ အာဒိ-ဂ္ဂဟဏေန ကေဝလံ အာပေါကသိဏာဒီနမေဝ၊ အထ ခေါ အသုဘာဒီနမ္ပိ အပ္ပနာဝဟကမ္မဋ္ဌာနာနံ သင်္ဂဟောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စ အဘိဘာယတနဝိမောက္ခဈာနာနိ ပဝတ္တာကာရမတ္တတော ဘိန္နာနိ၊ အာရမ္မဏတော ပန ကသိဏာယတနာနေဝ ဟောန္တီတိ ကသိဏာယတနဈာနေဟေဝ တာနိ သင်္ဂဟိတာနိ။ ‘‘ယထာသမ္ဘဝံ…ပေ… အနေကဝိဓ’’န္တိ ဝါ ဝစနေန ရူပါဝစရဇ္ဈာနေ သဗ္ဗောပိ လဗ္ဘမာနကဘေဒေါ သင်္ဂဟိတောတိ အဘိဘာယတနဝိမောက္ခဈာနာနိ ဝိသုံ န ဝုတ္တာနိ၊ တာနိ ပန သရူပတော ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

တတ္ထ ဉာဏုတ္တရဿ ယောဂါဝစရဿ ပထဝီကသိဏာဒိအာရမ္မဏံ အဘိဘဝိတွာ ‘‘န မေတ္ထ အပ္ပနာနိဗ္ဗတ္တနေ ဘာရော’’တိ ပဋိပန္နဿ နိမိတ္တုပ္ပတ္တိတော ဥဒ္ဓံ ဒုတိယတတိယဝီထိယံ၊ စတုတ္ထပဉ္စမဝီထိယံ ဝါ ပဋိလဒ္ဓံ ဈာနံ အဘိဘာယတနံ နာမ။ တဉှိ အာရမ္မဏံ အဘိဘဝတီတိ အဘိဘူ၊ ယောဂိနော သုခဝိသေသာနံ အဓိဋ္ဌာနတာယ၊ မနာယတနဓမ္မာယတနပရိယာပန္နတာယ ဝါ အာယတနန္တိ အဘိဘာယတနံ၊ အဘိဘဝိတဗ္ဗံ ဝါ အဘိဘူ၊ အာလမ္ဗဏံ၊ တံ အာယတနမဿာတိ အဘိဘာယတနံ။ အထ ဝါ အာလမ္ဗဏာဘိဘဝနတောယေဝ အဘိဘူ၊ ပရိကမ္မံ၊ ဉာဏံ ဝါ၊ တံ အာယတနံ ကာရဏမဿာတိ အဘိဘာယတနံ။ ပရိကမ္မံ၊ ဉာဏံ ဝါ အာလမ္ဗဏံ အဘိဘဝိတွာ ပဝတ္တမာနံ ဥပစာရုပ္ပတ္တိတော ပဉ္စမဝီထိမနတိက္ကမိတွာ အပ္ပနံ နိဗ္ဗတ္တေတိ။ ပဉ္စမဝီထိတော ပရံ နိဗ္ဗတ္တံ ပန အဘိဘဝိတုကာမတာယ နိဗ္ဗတ္တိတမ္ပိ အဘိဘာယတနံ နာမ န ဟောတိ။ သာမညဂတိယာ ပန ကသိဏာယတနမေဝ ဟောတိ။ ဣမမေဝ ဟိ သီဃတရပ္ပဝတ္တိံ သန္ဓာယ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘တာနိ အဘိဘဝိတွာ သမာပဇ္ဇတိ၊ သဟ နိမိတ္တုပ္ပာဒေနေဝေတ္ထ အပ္ပနံ နိဗ္ဗတ္တေတီ’’တိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၂၀၄) ဝုတ္တံ။ နနု စ အဋ္ဌကထာယံ ယထာရုတဝသေနေဝ အတ္ထော ကသ္မာ န ဂယှတိ။ ‘‘သဟ နိမိတ္တုပ္ပာဒေနေဝါ’’တိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၂၀၄) ဟိ ဝုတ္တတ္တာ နိမိတ္တုပ္ပတ္တိယာ သဟုပ္ပန္နံ ဈာနမဘိဘာယတနန္တိ ¶ ဝိညာယတီတိ? နယိဒမေဝံ၊ နိမိတ္တုပ္ပာဒေန သဟ အပ္ပနာယ အသမ္ဘဝတော။ နိမိတ္တုပ္ပာဒေါတိ ဟိ ဣဓ ပဋိဘာဂနိမိတ္တဿ ဥပ္ပတ္တိ တဒါရမ္မဏဿ ဝါ ဥပစာရဇ္ဈာနဿ၊ ကိံ တာဝ ပဋိဘာဂနိမိတ္တုပ္ပတ္တိယာ သဟ အပ္ပနာယ နိဗ္ဗတ္တိ ဥပစာရဇ္ဈာနေ အသတိ တဿာ အသမ္ဘဝတော၊ နာပိ ဥပစာရဇ္ဈာနေန သဟ ဧကဝီထိယံ နိဗ္ဗတ္တိ တဿာ ဥပစာရဘာဝနာပဗန္ဓသေဝိတဗ္ဗဘာဝေန တဒါ အသမ္ဘဝတော၊ တသ္မာ နာတိစိရာယနပ္ပဝတ္တိဒဿနတ္ထံ သမီပိမှိ သမီပကာရီယူပစာရေန အဋ္ဌကထာယံ တထာ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယဒိ နိမိတ္တုပ္ပတ္တိတော နာတိစိရပ္ပဝတ္တမဘိဘာယတနံ၊ ကထံ တဿ ဒန္ဓာဘိညာခိပ္ပာဘိညာဘေဒေါ ပါဠိယံ ဝုတ္တောတိ? ဝုစ္စတေ – စတုတ္ထပဉ္စမဇဝနဝီထိယံ ဥပ္ပန္နံ စိရကာလနိဗ္ဗတ္တိတာယ ဒန္ဓာဘိညံ၊ ဒုတိယတတိယဝီထိယံ ¶ ဥပ္ပန္နံ တဗ္ဗိပရီတလက္ခဏတာယ ခိပ္ပာဘိညန္တိ။ ကေစိ ပန ‘‘အဘိဘာယတနံ နာမ ဝသိဘာဝပ္ပတ္တမေဝ၊ နေတရ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တံ တေသံ မတိမတ္တံ၊ ဝသိဘာဝပ္ပတ္တိယာ နိမိတ္တုပ္ပတ္တိတော ဒူရတရဘာဝေန ‘‘သဟ နိမိတ္တုပ္ပာဒေနေဝေတ္ထ အပ္ပနံ နိဗ္ဗတ္တေတီ’’တိ အဋ္ဌကထာဝစနေန သဟ ဝိရုဇ္ဈနတော။

အပိစ ဝသိဘာဝပ္ပတ္တံ ဈာနံ အဘိဘဝနကာရဏနိရပေက္ခံ ဝသိဘာဝဗလေနေဝ သက္ကစ္စံ သမာပဇ္ဇိတုံ န သက္ကာတိ န တံ အဘိဘာယတနံ နာမ ဟောတိ၊ တသ္မာ အပ္ပတ္တဝသိဘာဝါ ပဌမုပ္ပန္နာယေဝ အဘိဘာယတနန္တိ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။ ယဒိ ဧဝံ ကထံ ‘‘အပ္ပမာဏံ ပရိတ္တာရမ္မဏံ၊ အပ္ပမာဏံ အပ္ပမာဏာရမ္မဏ’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၂၁၂-၂၁၃) အဘိဘာယတနဒေသနာယံ ဝုတ္တံ။ ဝသိဘာဝပ္ပတ္တဉှိ ဈာနံ အပ္ပမာဏန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဣဒဉ္စ ဥပ္ပန္နမတ္တတ္တာ ပရိတ္တမေဝါတိ? နာယံ ဒေါသော။ ပဌမံ အဘိဘာယတနဝသေန ပဋိလဒ္ဓဇ္ဈာနံ ပစ္ဆာ ဝသိဘာဝပ္ပတ္တမ္ပိ အဘိဘာယတနနာမမေဝ လဘတီတိ ဝသိဘာဝပ္ပတ္တမဘိဘာယတနံ အပ္ပမာဏံ၊ ဣတရံ ပရိတ္တံ။

အထ ¶ ဝါ ဝသိဘာဝပ္ပတ္တံ အပ္ပမာဏန္တိ ဥက္ကံသဂတိပရိဂ္ဂဟဝသေန ဝုစ္စတိ။ တံ ပန ယံ ဗလဝတရံ၊ တံ အပ္ပမာဏန္တိ ဣမဿ အတ္ထဿ ဥပလက္ခဏံ ကတွာ ဝဒန္တိ။ ဗလဝဘာဝနိဗန္ဓနံ အပ္ပမာဏတ္တံ။ ဗလဝဘာဝေါ စ ပဌမအပ္ပနာဝါရတော ပစ္ဆိမပစ္ဆိမအပ္ပနာဝါရာနံ ဗလဝတာယ အဝသိတာပတ္တေပိ ဈာနေ သမ္ဘဝတီတိ ဗလဝန္တံ အပ္ပမာဏံ၊ ဣတရံ ပရိတ္တန္တိ ဧဝံ အဝသိတာပတ္တေပိ ဈာနေ အပ္ပမာဏာဒိဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အထ ဝါ အပ္ပနာယ ဗလဝဘာဝေါ နာမ ဥပစာရဿ ဗလဝတာယ သတိ ဟောတိ။ ဥပစာရဉ္စ တံ ဗလဝံ၊ ယံ သဟသာ အပ္ပနံ ဥပ္ပာဒေတုံ သက္ကုဏေယျ၊ တသ္မာ ခိပ္ပာဘိညာနံ ဒွိန္နံ အဘိဘာယတနဈာနာနံ ဥပစာရဝီထိယာ အနန္တရံ ဒုတိယဝီထိယံ ဥပ္ပန္နံ ဥပစာရဇ္ဈာနဿ ဗလဝတာယ သယမ္ပိ ဗလဝတရန္တိ အပ္ပမာဏံ နာမ ဟောတိ။ ဒုတိယဝီထိမတိက္ကမိတွာ တတိယဝီထိယံ ဥပ္ပန္နံ တဒိတရသဘာဝတာယ ပရိတ္တံ။ တထာ ဒန္ဓာဘိညာနံ စတုတ္ထဝီထိယံ ဥပ္ပန္နံ အပ္ပမာဏံ။ ပဉ္စမဝီထိယံ ဥပ္ပန္နံ ပရိတ္တန္တိ။ အထ ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ အပ္ပနာဝီထိယံ ပဉ္စမံ ဥပ္ပဇ္ဇနကအပ္ပနာတော စတုတ္ထံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာယ ဗလဝဘာဝေါတိ တံဝသေနာပေတ္ထ ပရိတ္တအပ္ပမာဏတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

တံ ပနေတံ ဂဏနတော အဋ္ဌဝိဓံ ဟောတိ။ ယထာဟ –

‘‘အဇ္ဈတ္တံ ¶ အရူပသညီ ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတိ ပရိတ္တာနိ၊ ‘တာနိ အဘိဘုယျ ဇာနာမိ ပဿာမီ’တိ ဧဝံသညီ ဟောတိ။ အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီ ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတိ ပရိတ္တာနိ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနိ။ အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီ ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတိ အပ္ပမာဏာနိ။ အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီ ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတိ အပ္ပမာဏာနိ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနိ၊ တာနိ အဘိဘုယျ ဇာနာမိ ပဿာမိ။ နီလာနိ နီလဝဏ္ဏာနိ နီလနိဒဿနာနိ နီလနိဘာသာနိ၊ တာနိ အဘိဘုယျ ဇာနာမိ ပဿာမိ။ ပီတာနိ ပီတဝဏ္ဏာနိ ပီတနိဒဿနာနိ ပီတနိဘာသာနိ။ လောဟိတာနိ လောဟိတဝဏ္ဏာနိ လောဟိတနိဒဿနာနိ ¶ လောဟိတနိဘာသာနိ။ ဩဒါတာနိ ဩဒါတဝဏ္ဏာနိ ဩဒါတနိဒဿနာနိ ဩဒါတနိဘာသာနိ၊ ‘တာနိ အဘိဘုယျ ဇာနာမိ ပဿာမီ’တိ ဧဝံသညီ ဟောတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၇၃၊ ၃။၃၃၈၊ မ။ နိ။ ၂။၂၄၉၊ အ။ နိ။ ၁။၄၂၇-၄၃၄၊ ၈။၆၅)။

တတ္ထ အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီတိ အလာဘိတာယ ဝါ အနတ္ထိကတာယ ဝါ အဇ္ဈတ္တေသု ကေသာဒီသု ပရိကမ္မအပ္ပနာသညာဝိရဟိတော။ ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတီတိ ဗဟိဒ္ဓါ အဋ္ဌသု ကသိဏေသု၊ စတူသု ဘူတကသိဏေသု ဧဝ ဝါ ကတပရိကမ္မကတာယ ပရိကမ္မဝသေန စေဝ အပ္ပနာဝသေန စ တာနိ ဗဟိဒ္ဓါ အဋ္ဌ၊ စတ္တာရိ ဝါ ကသိဏရူပါနိ ပဿတိ။ ပရိတ္တာနီတိ အမဟန္တာနိ။ အဘိဘုယျာတိ ယထာ မဟဂ္ဃသော သမ္ပန္နဂဟဏိကော ပုရိသော ကဋစ္ဆုမတ္တံ ဘတ္တံ လဘိတွာ ‘‘ကိံ ဧတ္ထ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ ဘတ္တံ အတ္ထီ’’တိ သင်္ကဍ္ဎိတွာ သဗ္ဗံ ဧကကဗဠမေဝ ကရောတိ၊ ဧဝမေဝ ဉာဏုတ္တရိကော ပုဂ္ဂလော ဝိသဒဉာဏော ‘‘ကိံ ဧတ္ထ ပရိတ္တကေ အာရမ္မဏေ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗံ အတ္ထိ၊ နာယံ မမ ဘာရော’’တိ တာနိ ရူပါနိ ပရိကမ္မေန၊ ဉာဏေန ဝါ အဘိဘဝိတွာ သမာပဇ္ဇတိ။ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန သီဃံ အပ္ပနံ နိဗ္ဗတ္တေတိ။ ‘‘ဇာနာမိ ပဿာမီ’’တိ ဣမိနာ ပနဿ ပုဗ္ဗာဘောဂေါ ကထိတော၊ တဒါဂမနတော စ အန္တောသမာပတ္တိယံ စိတ္တာဘိသင်္ခါရော။ ဣတရထာ အနေန အာဘောဂမတ္တေ ကထိတေ တေန သာဓိတဗ္ဗံ ဈာနံ န ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ အဘိဘာယတနဒေသနာဝါယံ ဈာနဝိသယာတိ။ အာဂမဋ္ဌကထာသု ပန သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌိတဿ ပုဗ္ဗဘာဂဘာဝနာဝသေန ဈာနက္ခဏေ ပဝတ္တမဘိဘဝနာကာရံ ဂဟေတွာ ပဝတ္တမာဘောဂံ သန္ဓာယ –

‘‘ဣမိနာ ပနဿ အာဘောဂေါ ကထိတော။ သော စ ခေါ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌိတဿ၊ န အန္တောသမာပတ္တိယ’’န္တိ ¶ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၇၃၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂၄၉၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၈။၆၅) ဝုတ္တံ။

ဒုတိယေ ¶ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနီတိ ပရိသုဒ္ဓါပရိသုဒ္ဓဝဏ္ဏာနိ။ ပရိသုဒ္ဓါနိ ဟိ နီလာဒီနိ သုဝဏ္ဏာနိ၊ အပရိသုဒ္ဓါနိ ဒုဗ္ဗဏ္ဏာနီတိ ဣဓ အဓိပ္ပေတာနိ။

တတိယေ အပ္ပမာဏာနီတိ ဝုဒ္ဓိပ္ပမာဏာနိ ဝိပုလာနိ ခလမဏ္ဍလာဒီနိ။ ဝဍ္ဎနဝသေန ပနေတ္ထ အပ္ပမာဏတာ န ဂဟိတာ ကသိဏဝဍ္ဎနဿ ဣဓ အသမ္ဘဝတော။ ကသိဏဿ ဟိ ဒွေ ဝဍ္ဎနဘူမိယော ဥပစာရဘူမိ၊ အပ္ပနာဘူမိ ဝါ။ တတ္ထ န တာဝ ဣဓ ဥပစာရဘူမိယံ ဝဍ္ဎနံ သမ္ဘဝတိ။ နိမိတ္တုပ္ပတ္တိယာ သမကာလံ ဝိယ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေ ဈာနေ ကုတော တဿ ဩကာသောတိ၊ နာပိ အပ္ပနာဘူမိယံ။ ဝဍ္ဎိတဿ ပဌမုပ္ပန္နဈာနာရမ္မဏတာ န ယုဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ သဘာဝမဟန္တာနေဝ အာလမ္ဗဏာနိ ဣဓ အပ္ပမာဏာနီတိ အဓိပ္ပေတာနိ။ ကေစိ ပန ‘‘ဝဍ္ဎိတဝသေနေဝ အပ္ပမာဏာနီတိ ဂဟေတွာ ပဌမံ အဘိဘဝနိစ္ဆာယ အဘာဝေန ဝဍ္ဎေတွာ ပစ္ဆာ အဘိဘဝနိစ္ဆာယ သတိ အဘိဘဝနာကာရေန ပဝတ္တော တသ္မိံ အပ္ပနံ နိဗ္ဗတ္တေတီတိ အပ္ပနံ ပဋိလဘိတွာ ဝဍ္ဎိတနိမိတ္တေသု ဣဒံ အဘိဘာယတနံ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ။

စတုတ္ထေ အဘိဘုယျာတိ အဘိဘဝိတွာ။ ယထာ နာမ သမ္ပန္နဂဟဏိကော မဟဂ္ဃသော ပုရိသော ဧကံ ဘတ္တဝဍ္ဎိတကံ လဘိတွာ ‘‘‘အညောပိ ဟောတု၊ အညောပိ ဟောတူ’တိ ကိံ ဧသ မယှံ ကရိဿတီ’’တိ န တံ မဟန္တတော ပဿတိ၊ ဧဝမေဝ ဉာဏုတ္တရော ဝိသဒဉာဏော ပုဂ္ဂလော ‘‘‘ကိံ ဧတ္ထ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ နယိဒံ အပ္ပမာဏ’န္တိ မယှံ စိတ္တေကဂ္ဂတာကရဏေ ဘာရော’’တိ အဘိဘဝိတွာ သမာပဇ္ဇတိ။ ဝုတ္တနယေနေဝ အပ္ပနံ နိဗ္ဗတ္တေတိ။

ပဉ္စမေ နီလာနိ…ပေ… နီလနိဘာသာနီတိ ဧတာနိ ပရိယာယနာမာနီတိ တတ္ထ ‘‘နီလာနီ’’တိ သဗ္ဗသင်္ဂါဟကဝသေန ဝုတ္တံ။ ဧတ္တကေယေဝ ပန ဝုတ္တေ တံယောဂတော တဗ္ဗောဟာရေန ဂုဏယုတ္တေပိ ပသင်္ဂေါ သိယာတိ တန္နိဝါရဏတ္ထံ ‘‘နီလဝဏ္ဏာနီ’’တိ ဝဏ္ဏဝသေန ဝုတ္တံ။ ဧဝမ္ပိ ဟိ ဗဟုဗ္ဗီဟိဝသေန ဂုဏောပိ ပသင်္ဂေါ ဟောတီတိ ‘‘နီလနိဒဿနာနီ’’တိ နိဒဿနဝသေန ဝုတ္တံ ¶ ။ နိဒဿိတဗ္ဗဉှိ နိဒဿနံ၊ စက္ခုနာ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ရူပံ။ တတော သေတာဒိနိဝါရဏတ္ထံ နီလ-သဒ္ဒေန သဟ သမာသော ကတောတိ အပညာယမာနစီဝရာနိ အသမ္ဘိန္နဝဏ္ဏာနိ ဧကနီလာနေဝ ဟုတွာ ဒိဿမာနာနီတိ ¶ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘နီလနိဘာသာနီ’’တိ ဣဒံ ပန ဩဘာသဝသေန ဝုတ္တံ၊ နီလောဘာသာနိ နီလပ္ပဘာယုတ္တာနီတိ အတ္ထော။ ဧတေန တေသံ သုဝိသုဒ္ဓတ္တံ ဒဿေတိ။ ‘ပီတာနီ’’တိအာဒီသုပိ ဣမိနာဝ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဋ္ဌသု စေတေသု ပုရိမံ အဘိဘဝနာကာရေန ဝဏ္ဏာဘောဂရဟိတာနိ အဋ္ဌပိ ကသိဏာနိ ပရိတ္တာနိ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဥပ္ပန္နံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တတိယံ တထာ အပ္ပမာဏာနိ။ ဒုတိယစတုတ္ထာနိယေဝ ဒွေ ဝဏ္ဏာဘောဂသဟိတာနိ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နံ၊ န ပန ဝဏ္ဏကသိဏဝသေန ဥပ္ပန္နံ တဿ ဝိသုံ ဝက္ခမာနတ္တာ။

ပဉ္စမာဒီနိ ပန တေသု ကတာဓိကာရေ သန္ဓာယ သုဝိသုဒ္ဓဝဏ္ဏဝသေနေဝ ဒေသိတာနိ။ န ဟိ တေသံ အဘိဘဝနဿ ပရိတ္တတာ၊ အပ္ပမာဏတာ ဝါ ကာရဏံ၊ အထ ခေါ သုဝိသုဒ္ဓနီလာဒိဘာဝေါ။ တတ္ထ ဟိ တေ ကတာဓိကာရာတိ။ နနု စ အာဂမဋ္ဌကထာသု ‘‘သုဝဏ္ဏာနိ ဝါ ဟောန္တု ဒုဗ္ဗဏ္ဏာနိ ဝါ၊ ပရိတ္တအပ္ပမာဏဝသေနေဝ ဣမာနိ အဘိဘာယတနာနိ ဒေသိတာနီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၇၃၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂၄၉၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၈။၆၅) ဝုတ္တန္တိ? သစ္စံ၊ တံ ပန အာဂမေ အဘိဘာယတနာနံ အညထာ အာဂတတ္တာ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဟိ –

‘‘အဇ္ဈတ္တံ ရူပသညီ ဧကော ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတိ ပရိတ္တာနိ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနိ၊ အပ္ပမာဏာနိ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနိ၊ အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီ ဧကော ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတိ ပရိတ္တာနိ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနိ၊ အပ္ပမာဏာနိ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၇၃၊ ၃။၃၃၈၊ မ။ နိ။ ၂။၂၄၉၊ အ။ နိ။ ၁။၄၂၇-၄၃၄၊ ၈။၆၅) –

ဧဝံ စတ္တာရိယေဝ အဘိဘာယတနာနိ အာဂတာနိ၊ တသ္မာ တဒဋ္ဌကထာသု ဝဏ္ဏာဘောဂေ ဝိဇ္ဇမာနေ အဝိဇ္ဇမာနေပိ ပရိတ္တအပ္ပမာဏတာဝသေနေဝ ¶ ဣမေသံ ဒေသိတဘာဝေါ ဝုတ္တော။ ပရိတ္တအပ္ပမာဏတာ ဟိ ဣမေသု စတူသု အဘိဘဝနဿ ကာရဏံ ဝဏ္ဏာဘောဂေ ဝိဇ္ဇမာနေ အဝိဇ္ဇမာနေပီတိ။ နနု စ သဗ္ဗတ္ထ ‘‘သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနီ’’တိ ဝစနတော ဝဏ္ဏာဘောဂသဟိတာနိယေဝ တတ္ထ ဂဟိတာနီတိ? တံ န၊ ဝဏ္ဏာဘောဂရဟိတာနိ၊ သဟိတာနိ စ သဗ္ဗာနိ ပရိတ္တာနိ ဧကတော ကတွာ ‘‘ပရိတ္တာနိ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနီ’’တိ ဝုတ္တာနိ၊ တထာ ‘‘အပ္ပမာဏာနိ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနီ’’တိ။ ယဒိ ဧဝံ ကထံ ဝိသိဋ္ဌာနံ ဝဏ္ဏာဘောဂရဟိတာနံ၊ သဟိတာနဉ္စ ဧကဇ္ဈံ မနသိကာရော၊ န ဧကဇ္ဈံ၊ ဝိသုံယေဝ တေသံ မနသိကာရော။ ယဒိ ဧဝံ ဝိသုံ ကထမေကတ္တန္တိ? ပရိတ္တဘာဝသာမညတော။ ယဒိ ဧဝံ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏ-ဂ္ဂဟဏမတိရိစ္စတိ ¶ အဝသိဋ္ဌောတိ? နာတိရိစ္စတိ ပရိယာယဒေသနာဘာဝတော။ အတ္ထိ ဟိ ဧသ ပရိယာယော၊ ယဒိဒံ ဝဏ္ဏာဘောဂဇနိတာဇနိတံ ဝိသေသံ အဂ္ဂဟေတွာ ပရိတ္တဘာဝသာမညေန ဧကတ္တံ နေတွာ ‘‘ပရိတ္တာနိ အဘိဘုယျာ’’တိ ဝတွာ ပုန တဒန္တောဂဓမေဝ ပဘေဒံ ဝိနေယျဝသေန ဒဿေတုံ တာနိ စ ကဒါစိ ဝဏ္ဏဝသေန အာဝဇ္ဇိတာနိ ဟောန္တိ၊ ‘‘သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနိ အဘိဘုယျာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတာယ ဝဏ္ဏာဘောဂရဟိတာနိ၊ သဟိတာနိ စ ဝိသုံ မနသိ ကတွာ ဥဘယတ္ထာပိ ဝဏ္ဏာဘောဂရဟိတပရိတ္တာဘိဘဝနေ၊ တံသဟိတပရိတ္တာဘိဘဝနေ စ ပရိတ္တာဘိဘဝနသာမညံ ဂဟေတွာ ဧကတ္တံ ကတန္တိ။ အဘိဓမ္မေ ပန နိပ္ပရိယာယဒေသနတ္တာ ဝဏ္ဏာဘောဂရဟိတာနိ၊ သဟိတာနိ စ ဝိသုံ ဝုတ္တာနိ။ အတ္ထိ ဟိ ဥဘယတ္ထာဘိဘဝနဝိသေသောတိ။ ဟောတု တာဝ၊ ဧဝံ သုတ္တာဘိဓမ္မပါဌဝိသေသတော အဋ္ဌကထာယ ပါဌဘေဒေ ပန ကော အဓိပ္ပာယောတိ? ဝုစ္စတေ – သုတ္တန္တေ ဟိ ပဌမဝိမောက္ခံ ဒွေဓာ ဘိန္ဒိတွာ ပဌမဒုတိယအဘိဘာယတနာနိ ဝုတ္တာနိ၊ ပရိယာယဒေသနတ္တာ ဝိမောက္ခာနမ္ပိ အဘိဘဝနပရိယာယော ဝိဇ္ဇတီတိ ‘‘အဇ္ဈတ္တံ ရူပသညီ’’တိ အဘိဘာယတနဒွယံ ဝုတ္တံ။

တတိယစတုတ္ထအဘိဘာယတနေသု ¶ ဒုတိယဝိမောက္ခော၊ ဝဏ္ဏာဘိဘာယတနေသု တတိယဝိမောက္ခော စ အဘိဘဝနပ္ပဝတ္တိတော သင်္ဂဟိတော၊ ဣဓ ပန နိပ္ပရိယာယဒေသနတ္တာ ဝိမောက္ခာဘိဘာယတနာနိ အသင်္ကရတော ဒဿေတုံ ဝိမောက္ခေ ဝဇ္ဇေတွာ အဘိဘာယတနာနိ ကထိတာနိ။ သဗ္ဗာနိ စ ဝိမောက္ခကိစ္စာနိ ဝိမောက္ခဒေသနာယ ဝုတ္တာနိ၊ တဒေတံ ‘‘အဇ္ဈတ္တံ ရူပသညီ’’တိ သုတ္တေ အာဂတဿ အဘိဘာယတနဒွယဿ အဘိဓမ္မေ အဝစနတော ‘‘ရူပီ ရူပါနိ ပဿတီ’’တိအာဒီနဉ္စ သဗ္ဗဝိမောက္ခကိစ္စသာဓာရဏဝစနဘာဝတော ဝဝတ္ထာနံ ကတန္တိ ဝိညာယတိ။ အဝဿဉ္စေတံ ဧဝ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ န သမ္ပဋိစ္ဆန္တေဟိ သုတ္တာဘိဓမ္မပါဌဘေဒေ အညံ ကာရဏံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ အထ ကိမေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ နနု အဋ္ဌကထာယမေဝ ‘‘ကသ္မာ ပန ယထာ သုတ္တန္တေ ‘အဇ္ဈတ္တံ ရူပသညီ ဧကော ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတိ ပရိတ္တာနီ’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ အဝတွာ ဣဓ စတူသုပိ အဘိဘာယတနေသု အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညိတာဝ ဝုတ္တာ’’တိ ဝတွာ ‘‘အဇ္ဈတ္တရူပါနံ အနဘိဘဝနီယတော’’တိ ကာရဏံ ဝုတ္တန္တိ? န တံ တဿ ကာရဏဝစနံ၊ အထ ခေါ ကတ္ထစိ ‘‘အဇ္ဈတ္တံ ရူပါနိ ပဿတီ’’တိ အဝတွာ သဗ္ဗတ္ထ ယံ ဝုတ္တံ ‘‘ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတီ’’တိ၊ တဿ စ ကာရဏဝစနံ။ တေနေဝ ဟိ တတ္ထ ဝါ ဣဓ ဝါ ‘‘ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိယေဝ အဘိဘဝိတဗ္ဗာနီ’’တိ တတ္ထေဝ ဝုတ္တံ၊ အနဘိဘဝနီယတာ စ အဇ္ဈတ္တရူပါနံ ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ဝိယ အဝိဘူတတ္တာ။ န ဟိ သုဋ္ဌု ဝိဘူတဘာဝမန္တရေန ဉာဏုတ္တရာနံ အာရမ္မဏာဘိဘဝနံ သမ္ဘဝတီတိ။ နနု စ အဋ္ဌကထာယံ ပါဌဒွယဝိသေသဿ ဒေသနာဝိလာသော ကာရဏဘာဝေန ဝုတ္တောတိ? သစ္စံ ဝုတ္တော၊ သော စ ယထာဝုတ္တဝဝတ္ထာနဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော ¶ ။ ဒေသနာဝိလာသော ဟိ နာမ ဝိနေယျဇ္ဈာသယာနုရူပံ ဝိဇ္ဇမာနဿေဝ ပရိယာယဿ ဝိဘာဝနံ၊ န ယဿ ကဿစီတိ။ ဧဝံ တာဝ အဘိဘာယတနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တတ္ထ ¶ ဝိမောက္ခောတိ ပဋိလဒ္ဓဇ္ဈာနဿ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတုကာမတာဝသပ္ပဝတ္တဇဝနဝီထိသမနန္တရမေဝ ပိတုအင်္ကေ ဝိဿဋ္ဌအင်္ဂပစ္စင်္ဂဿ ဝိယ ဒါရကဿ အာရမ္မဏေ နိရာသင်္ကမေဝ ဟုတွာ ပဌမကပ္ပနာ ဝိယ စ လဟုံ အဝုဋ္ဌဟိတွာ အန္တမသော စတုပဉ္စစိတ္တက္ခဏတော အနောသက္ကိတွာ အာရမ္မဏေ အဘိရတိဝသေန ပဝတ္တဿ ဝသိဘာဝပ္ပတ္တဿ ဈာနဿေတံ အဓိဝစနံ။ တဉှိ ကသိဏာယတနဝသေန ဝါ အဘိဘာယတနဝသေန ဝါ ဥပ္ပန္နံ ပစ္စနီကဓမ္မေဟိ သုဋ္ဌု ဝိမုတ္တတ္တာ၊ အာရမ္မဏေ အဓိမုတ္တတာယ စ ‘‘ဝိမောက္ခော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ အဋ္ဌကထာယံ –

‘‘ကေနဋ္ဌေန ပန ဝိမောက္ခော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ? အဓိမုစ္စနဋ္ဌေန။ ကော အယံ အဓိမုစ္စနဋ္ဌော နာမ? ပစ္စနီကဓမ္မေဟိ စ သုဋ္ဌု ဝိမုစ္စနဋ္ဌော၊ အာရမ္မဏေ စ အဘိရတိဝသေန သုဋ္ဌု အဓိမုစ္စနဋ္ဌော’’တိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၂၄၈)။

ယဒိ ဝသိဘာဝပ္ပတ္တမေဝ ဝိမောက္ခော၊ ကထမဿ အာရမ္မဏစတုက္ကေ ပရိတ္တတာ ပါဠိယံ ဝုတ္တာ။ အဝသိတာပတ္တဉှိ ဈာနံ ပရိတ္တန္တိ ဝုစ္စတီတိ? နာယံ ဒေါသော၊ ပရိပုဏ္ဏဝသိဘာဝပ္ပတ္တံ သန္ဓာယ အပရိပုဏ္ဏဝသိဘာဝပ္ပတ္တဿ ပရိတ္တဘာဝေန တတ္ထ အဓိပ္ပေတတ္တာ၊ တသ္မာ ဝသိဘာဝပ္ပတ္တမေဝ ဈာနံ ဝိမောက္ခော နာမ၊ န ဣတရံ။ ဣတရံ ပန ယဒိ ကသိဏာယတနဝသေန ဥပ္ပန္နံ၊ ကသိဏာယတနံ။ အထ အဘိဘာယတနဝသေန၊ အဘိဘာယတနမေဝါတိ။ ကေစိ ပန ‘‘ပဌမအပ္ပနာတော ပစ္ဆိမပစ္ဆိမာယ ပဋိပက္ခတော သုဋ္ဌု ဝိမုတ္တတ္တာ ကသိဏာယတနဝသေန၊ အဘိဘာယတနဝသေန စ ဥပ္ပန္နံ ပဌမကပ္ပနံ ဌပေတွာ သေသံ ဝိမောက္ခောယေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ။

တံ ပနေတံ ဂဏနတော တိဝိဓံ။ ယထာဟ –

‘‘ရူပီ ¶ ရူပါနိ ပဿတိ၊ အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီ ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတိ၊ သုဘန္တေဝ အဓိမုတ္တော ဟောတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၇၄၊ ၃။၃၃၉၊ ပဋိ။ မ။ ၁။၂၀၉)။

တတ္ထ ¶ ရူပီတိ အဇ္ဈတ္တံ ကေသာဒီသု ဥပ္ပာဒိတံ ရူပဇ္ဈာနံ ရူပံ၊ တဒဿ အတ္ထီတိ ရူပီ။ ရူပါနိ ပဿတီတိ ဗဟိဒ္ဓါပိ နီလကသိဏာဒိရူပါနိ ဈာနစက္ခုနာ ပဿတိ။ ဣမိနာ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓဝတ္ထုကေသု ကသိဏေသု ဈာနပဋိလာဘော ဒဿိတော။ အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီတိ အဇ္ဈတ္တံ နရူပသညီ၊ အတ္တနော ကေသာဒီသု အနုပ္ပာဒိတရူပါဝစရဇ္ဈာနောတိ အတ္ထော။ ဣမိနာ ဗဟိဒ္ဓါ ပရိကမ္မံ ကတွာ ဗဟိဒ္ဓါဝ ပဋိလဒ္ဓဇ္ဈာနတာ ဒဿိတာ။ ‘‘သုဘ’’န္တိ ဣမိနာ သုဝိသုဒ္ဓေသု နီလာဒီသု ဝဏ္ဏကသိဏေသု ဈာနာနိ ဒဿိတာနိ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ အန္တောအပ္ပနာယံ ‘‘သုဘ’’န္တိ အာဘောဂေါ နတ္ထိ၊ ယော ပန သုဝိသုဒ္ဓံ သုဘကသိဏံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဝိဟရတိ၊ သော ယသ္မာ ‘‘သုဘ’’န္တိ အဓိမုစ္စနဝသေန ပဌမဇ္ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇိတွာ ဝိဟရတိ၊ တထာ ဒုတိယာဒီနိ၊ တသ္မာ ဧဝံ ဒေသနာ ကတာတိ။ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေ ပန ‘‘ဣဓ ဘိက္ခု မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတီ’’တိအာဒိနာ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၁၂) ဗြဟ္မဝိဟာရဝသေန သုဘဝိမောက္ခော ဝုတ္တော။ ဓမ္မသင်္ဂဏိယံ ပန ဗြဟ္မဝိဟာရာနံ ဝိသုံယေဝ အာဂတတ္တာ တံ နယံ ပဋိက္ခိပိတွာ သုနီလကာဒိဝသေနေဝ သုဘဝိမောက္ခော အဋ္ဌကထာယံ အနုညာတောတိ ဣဓာပိ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝဝတ္ထာနံ ကတန္တိ ဧဝံ တာဝ ဝိမောက္ခဈာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ယထာနုရူပန္တိ ဟီနာဒိအနုရူပံ။ ပဌမဇ္ဈာနဉှိ ဟီနံ ကပ္ပဿ တတိယဘာဂါယုကေ ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇေ ဥပပတ္တိံ နိပ္ဖာဒေတိ၊ မဇ္ဈိမံ ဥပဍ္ဎကပ္ပာယုကေ ဗြဟ္မပုရောဟိတေ၊ ပဏီတံ ဧကကပ္ပာယုကေ မဟာဗြဟ္မေ။ တထာ ဒုတိယဇ္ဈာနံ၊ တတိယဇ္ဈာနဉ္စ ဟီနံ ဒွိကပ္ပာယုကေ ပရိတ္တာဘေ၊ မဇ္ဈိမံ စတုကပ္ပာယုကေ အပ္ပမာဏာဘေ၊ ပဏီတံ အဋ္ဌကပ္ပာယုကေ အာဘဿရေ။ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ ဟီနံ ¶ သောဠသကပ္ပာယုကေ ပရိတ္တာသုဘေ၊ မဇ္ဈိမံ ဒွတ္တိံသကပ္ပာယုကေ အပ္ပမာဏသုဘေ၊ ပဏီတံ စတုသဋ္ဌိကပ္ပာယုကေ သုဘကိဏှေ။ ပဉ္စမဇ္ဈာနံ ပန တိဝိဓမ္ပိ ပဉ္စကပ္ပသတာယုကေ ဝေဟပ္ဖလေ ဥပပတ္တိံ နိပ္ဖာဒေတိ၊ တဒေဝ တိတ္ထိယေဟိ သညာဝိရာဂဝသေန ဘာဝိတံ ပဉ္စကပ္ပသတာယုကေယေဝ အသညသတ္တေ။ အနာဂါမီဟိ ပန ပုထုဇ္ဇနာဒိကာလေ ပစ္ဆာပိ ဘာဝိတံ သဒ္ဓါဒိဣန္ဒြိယာဓိမုတ္တတာနုက္ကမေန ယထာက္ကမံ သဟဿဒွိသဟဿစတုသဟဿအဋ္ဌသဟဿသောဠသသဟဿကပ္ပာယုကေသု အဝိဟာအတပ္ပာသုဒဿာသုဒဿီအကနိဋ္ဌနာမကေသု ပဉ္စသုဒ္ဓါဝါသေသု ဥပပတ္တိံ နိပ္ဖာဒေတီတိ ဧဝမေတံ ယထာနုရူပံ သောဠသရူပါဝစရဗြဟ္မလောကူပပတ္တိနိပ္ဖာဒကန္တိ အာဟ ‘‘ယထာနုရူပံ…ပေ… ဟောတီ’’တိ။

ယသ္မာ ပန ရူပဘဝေပိ ပဝတ္တိယံ လဘိတဗ္ဗာ ဥပဘောဂသမ္ပတ္တိ ကာမာဝစရဿေဝ ဖလံ၊ တသ္မာ ¶ ဣဓ ‘‘ဘဝဘောဂသမ္ပတ္တိံ နိပ္ဖာဒေတီ’’တိ အဝတွာ ဥပပတ္တိနိပ္ဖာဒနမေဝ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စ ဒုတိယဇ္ဈာနဘူမိံ ဥပါဒါယ သဗ္ဗတ္ထ ပရိပုဏ္ဏဿ မဟာကပ္ပဿ ဝသေန ပရိစ္ဆေဒေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ ပဌမဇ္ဈာနဘူမိယံ ပန အသင်္ချေယျကပ္ပဝသေန။ န ဟိ တတ္ထ ဣတရဝသေန ပရိစ္ဆေဒေါ သမ္ဘဝတိ ဧကကပ္ပေပိ အဝိနာသာဘာဝေန မဟာကပ္ပဿ စတုတ္ထဘာဂေယေဝ တဿ သဏ္ဌဟနတော။

ရူပါဝစရကုသလဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အရူပါဝစရကုသလဝဏ္ဏနာ

ဣဒါနိ အရူပါဝစရကုသလဿ နိဒ္ဒေသာဝကာသော အနုပ္ပတ္တောတိ တန္နိဒ္ဒေသတ္ထမာဟ ‘‘သေသေသု ပနာ’’တိအာဒိ။ အာကာသကသိဏဝဇ္ဇိတဿ ယဿ ကဿစိ ကသိဏဿ ဥဂ္ဃာဋနတော လဒ္ဓမာကာသံ ကသိဏုဂ္ဃာဋိမာကာသံ။ တတ္ထ ပဝတ္တံ ဝိညာဏန္တိ အာကာသာနဉ္စာယတနမာဟ။ တဉှိ ဒုတိယာရုပ္ပဿ ¶ အာရမ္မဏံ ဟောတိ။ သဗ္ဗသောတိ သဗ္ဗာကာရေန၊ ရူပနိမိတ္တဒဏ္ဍာဒါနသမ္ဘဝဒဿနာဒိနာ သဗ္ဗေန ရူပဓမ္မေသု၊ ပထဝီကသိဏာဒိရူပနိမိတ္တေသု တဒါရမ္မဏဇ္ဈာနေသု စ ဒေါသဒဿနာကာရေန၊ တေသု ဧဝ ဝါ ရူပနိမိတ္တေသု နိကန္တိပ္ပဟာနအသမာပဇ္ဇိတုကာမတာဒိနာ အာကာရေနာတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ သဗ္ဗသောတိ သဗ္ဗာသံ၊ ကုသလာဒိဘေဒေန အနဝသေသာနန္တိ အတ္ထော။ ရူပသညာနန္တိ သညာသီသေန ဝုတ္တရူပါဝစရဇ္ဈာနာနဉ္စေဝ တဒါရမ္မဏာနဉ္စ။ ရူပါဝစရဇ္ဈာနမ္ပိ ဟိ ‘‘ရူပ’’န္တိ ဝုစ္စတိ ဥတ္တရပဒလောပေန ‘‘ရူပီ ရူပါနိ ပဿတီ’’တိအာဒီသု ဝိယ။ တဒါရမ္မဏမ္ပိ ကသိဏရူပံ ပုရိမပဒလောပေန ‘‘ဒေဝေန ဒတ္တောတိ၊ ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတီ’’တိအာဒီသု ဝိယ၊ တသ္မာ ဣဓ ရူပေ ရူပဇ္ဈာနေ တံသဟဂတသညာ ရူပသညာတိ ဂဟိတာ၊ သညာသီသေန ဝုတ္တရူပါဝစရဇ္ဈာနာနမေတံ အဓိဝစနံ။ ‘‘ရူပ’’န္တိ သညာ အဿာတိ ရူပသညံ၊ ရူပနာမဝန္တန္တိ အတ္ထော။ တံဂဟိတေန ပထဝီကသိဏာဒိဘေဒဿ တဒါရမ္မဏဿ စေတံ နာမန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘ရူပသညာန’’န္တိ ဟိ သရူပေကသေသဝသေန နိဒ္ဒေသော ကတော။ သမတိက္ကမာတိ ဝိရာဂါ၊ နိရောဓာ စ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ဧတာသံ ကုသလဝိပါကကိရိယာဝသေန ပဉ္စဒသန္နံ ဈာနသင်္ခါတာနံ ရူပသညာနံ၊ ဧတေသဉ္စ ပထဝီကသိဏာဒိဝသေန နဝန္နံ အာရမ္မဏသင်္ခါတာနံ ရူပသညာနံ အနဝသေသာနံ သဗ္ဗာကာရေန စ၊ တေသု ဧဝ ဝါ နိကန္တိပ္ပဟာနအသမာပဇ္ဇိတုကာမတာဒိနာ အာကာရေန ¶ ဝိရာဂါ၊ နိရောဓာ စ ဇိဂုစ္ဆနတော စေဝ တပ္ပဋိဗန္ဓဆန္ဒရာဂဝိက္ခမ္ဘနတော စ နိဗ္ဗတ္တံ အာကာသာနဉ္စာယတနသညာယ သဟဂတံ အရူပါဝစရကုသလစိတ္တံ။ န ဟိ သက္ကာ သဗ္ဗသော အနတိက္ကန္တရူပသညေန တံ နိဗ္ဗတ္တေတုန္တိ။

န ကေဝလံ ဧတာသံယေဝ သမတိက္ကမနတော ဣဒံ နိဗ္ဗတ္တံ၊ အထ ခေါ ပဋိဃသညာဒီနမတ္ထင်္ဂမာဒိတောပီတိ အာဟ ‘‘ပဋိဃသညာန’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ စက္ခာဒီနံ ဝတ္ထူနံ၊ ရူပါဒီနဉ္စ အာရမ္မဏာနံ ¶ ပဋိဃာတေန အညမညသမောဓာနသင်္ခါတေန ပဋိဟနနေန ဥပ္ပန္နာ သညာ ပဋိဃသညာ၊ ရူပသညာဒိဒွိပဉ္စသညာနမေတံ အဓိဝစနံ။ ယထာဟ –

‘‘တတ္ထ ကတမာ ပဋိဃသညာ? ရူပသညာ သဒ္ဒသညာ ဂန္ဓသညာ ရသသညာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗသညာ၊ ဣမာ ဝုစ္စန္တိ ပဋိဃသညာယော’’တိ (ဝိဘ။ ၆၀၃)။

တာသံ ကုသလာကုသလဝိပါကဘူတာနံ အတ္ထင်္ဂမာ ပဟာနာ အသမုပ္ပာဒါ အပ္ပဝတ္တိကရဏေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ နနု စ ဧတာ ရူပါဝစရဇ္ဈာနသမာပန္နဿာပိ န သန္တိ။ န ဟိ ပဌမဇ္ဈာနာဒိသမာပန္နကာလေ ပဉ္စဒွါရဝသေန စိတ္တံ ပဝတ္တတီတိ? သစ္စမေတံ၊ ယထာ ပန ‘‘သုခဿ စ ပဟာနာ ဒုက္ခဿ စ ပဟာနာ အဒုက္ခမသုခံ ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိံ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီ’’တိ ဧတ္ထ ပသံသာဝသေန အညတ္ထ ပဟီနာနမ္ပိ သုခဒုက္ခာနံ စတုတ္ထဇ္ဈာနေ၊ ‘‘သက္ကာယဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာနံ ပဟာနာ ရာဂဒေါသမောဟာနံ တနုတ္တာ သကဒါဂါမိမဂ္ဂံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီ’’တိ ဧတ္ထ ပဌမမဂ္ဂေယေဝ ပဟီနာနံ သက္ကာယဒိဋ္ဌာဒီနံ ဒုတိယမဂ္ဂေ စ ဝစနံ၊ ဧဝမေဝ ဣမသ္မိံ ဈာနေ ပဋိပဇ္ဇနကာနံ ဥဿာဟဇနနတ္ထံ ဣမဿ ဈာနဿ ပသံသာဝသေန ဧတာသံ ဧတ္ထ ဝစနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အထ ဝါ ကိဉ္စာပိ တာ ရူပါဝစရသမာပန္နဿာပိ န သန္တိ၊ န ပန ပဟီနတ္တာ န သန္တိ။ ကိဉ္စရဟိ ပစ္စယာဘာဝေန။ န ဟိ ရူပါဝစရဘာဝနာ ရူပဝိရာဂါယ သံဝတ္တတိ၊ ရူပါယတ္တာ ဧဝ တာသံ ပဝတ္တီတိ။ အရူပဘာဝနာ ပန ရူပဝိရာဂါယ သံဝတ္တတိ၊ တသ္မာ ‘‘တာ ဧတ္ထ ပဟီနာ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ တထာ ဟိ ဧတာသံ ဣတော ပုဗ္ဗေ အပ္ပဟီနတ္တာယေဝ ‘‘ပဌမဇ္ဈာနံ သမာပန္နဿ သဒ္ဒေါ ကဏ္ဋကော’’တိ ဝုတ္တော ဘဂဝတာ။ ဣဓ စ ပဟီနတ္တာ ဧဝ အရူပသမာပတ္တီနံ အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရဝစနာဒီဟိ၊ ‘‘ယေ တေ သန္တာ ဝိမောက္ခာ အတိက္ကမ္မ ရူပေ ¶ အရူပါ’’တိအာဒိနာ စ အာနေဉ္ဇတာ၊ သန္တဝိမောက္ခတာ စ ဝုတ္တာ။

နာနတ္တသညာနန္တိ ¶ နာနတ္တေ ဂေါစရေ ပဝတ္တာနံ၊ နာနတ္တာနံ ဝါ သညာနံ၊ ဝုတ္တာဝသေသာနံ စတုစတ္တာလီသကာမာဝစရသညာနန္တိ အတ္ထော။ ဧတာ ဧဝ ဟိ –

‘‘တတ္ထ ကတမာ နာနတ္တသညာ? အသမာပန္နဿ မနောဓာတုသမင်္ဂိဿ ဝါ မနောဝိညာဏဓာတုသမင်္ဂိဿ ဝါ သညာ သဉ္ဇာနနာ သဉ္ဇာနိတတ္တံ၊ ဣမာ ဝုစ္စန္တိ နာနတ္တသညာယော’’တိ (ဝိဘ။ ၆၀၄) –

ဧဝံ ဝိဘင်္ဂေ ဝိဘဇိတွာ ဝုတ္တာ။ တာ ပန ယသ္မာ ရူပသဒ္ဒါဒိဘေဒေ နာနတ္တေ နာနာသဘာဝေ အာရမ္မဏေ ပဝတ္တန္တိ၊ ယသ္မာ စ အဋ္ဌ ကာမာဝစရကုသလသညာ၊ ဒွါဒသ အကုသလသညာ၊ ဧကာဒသ ကာမာဝစရကုသလဝိပါကသညာ၊ ဒွေ အကုသလဝိပါကသညာ၊ ဧကာဒသ ကာမာဝစရကိရိယသညာတိ ဧဝံ စတုစတ္တာလီသပ္ပဘေဒါ နာနာသဘာဝါ၊ အညမညံ အသဒိသာ၊ တသ္မာ ‘‘နာနတ္တသညာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ အမနသိကာရာတိ သဗ္ဗသော အနာဝဇ္ဇနာ အသမန္နာဟာရာ အပစ္စဝေက္ခဏဟေတု ဇဝနပဋိပါဒကေန ဝါ ဘဝင်္ဂစိတ္တဿ အန္တော အကရဏာ ဌပေတွာ ကသိဏုဂ္ဃာဋိမာကာသံ နာနာရမ္မဏေ စိတ္တဿ အသင်္ခရဏတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣမိနာ ဟိ နာနတ္တသညာမနသိကာရဟေတူနံ ရူပဓမ္မာနံ သမတိက္ကမောပိ ဝုတ္တော၊ ရူပဇ္ဈာနေ ပန တဒဘာဝတော ‘‘နာနတ္တသညာနံ အမနသိကာရာ’’တိ န ဝုတ္တံ။ အထ သမတိက္ကမာဒီနံ ကိံ နာနာကရဏန္တိ? ဝုစ္စတေ – ယသ္မာ ရူပသညာ၊ ပဋိဃသညာ စ ဣမိနာ ဈာနေန နိဗ္ဗတ္တိတဘဝေပိ န ဝိဇ္ဇန္တိ၊ အရူပသညာယ ဘာဝနာယ အဘာဝေ စုတိတော ဥဒ္ဓံ ဥပ္ပတ္တိရဟာနံ ရူပသညာပဋိဃသညာနံ ယာဝ အတ္တနော ¶ ဝိပါကုပ္ပတ္တိ၊ တာဝ အနုပ္ပတ္တိဓမ္မတံ အာပါဒိယမာနတ္တာ၊ ပဂေဝ ပန ဣမံ ဈာနံ သမာပန္နကာလေ၊ တသ္မာ ‘‘သမတိက္ကမာ၊ အတ္ထင်္ဂမာ’’တိ ဥဘယထာပိ တာသံ အဘာဝေါယေဝ ဒဿိတော။ နာနတ္တသညာသု ပန ယာ တသ္မိံ ဘဝေ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ဧကန္တရူပနိဿိတတ္တာ၊ တာ အနောကာသတာယ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ န အရူပဘာဝနာယ နိဝါရိတတ္တာ၊ အနိဝါရိတတ္တာ စ ကာစိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တသ္မာ တာသံ အမနသိကာရော အနာဝဇ္ဇနံ အပစ္စဝေက္ခဏံ ဇဝနပဋိပါဒကေန ဝါ ဘဝင်္ဂမနဿ အန္တော အကရဏံ အပ္ပဝေသနံ ဝုတ္တံ။ တတြ ပဝတ္တမာနာနမ္ပိ ဟိ ဈာနံ သမာပန္နဿ တာသံ အမနသိကာရောယေဝ ဣတရထာ ဈာနသမာပတ္တိယာ အဘာဝတော။ ဣတိ သင်္ခေပတော ‘‘ရူပသညာနံ သမတိက္ကမာ’’တိ ဣမိနာ သဗ္ဗရူပါဝစရဓမ္မာနံ ပဟာနံ ဝုတ္တံ၊ ‘‘ပဋိဃသညာနံ အတ္ထင်္ဂမာ နာနတ္တသညာနံ အမနသိကာရာ’’တိ သဗ္ဗေသံ ကာမာဝစရစိတ္တစေတသိကာနံ ပဟာနံ၊ အမနသိကာရော စ ဝုတ္တော၊ တီဟိ ပနေတေဟိ သမာဓိဿ ထိရဘာဝေါ ကထိတောတိ။

အာကာသာနဉ္စာယတနသညာသဟဂတန္တိ ¶ ဧတ္ထ ပန နာဿ အန္တောတိ အနန္တံ၊ အနန္တံ အာကာသံ အာကာသာနန္တံ၊ ကသိဏုဂ္ဃာဋိမာကာသံ၊ အနန္တတာ ပန ဥပ္ပာဒဝယန္တာဘာဝတော အနန္တမနသိကာရဝသေန ဝါ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ န ဟိ ဧတဿ ဥပ္ပာဒန္တော၊ ဝယန္တော ဝါ ပညာယတိ အသဘာဝဓမ္မတ္တာ။ သဘာဝဓမ္မော ဟိ အဟုတွာ သမ္ဘဝနတော၊ ဟုတွာ စ ဝိနဿနတော ဥပ္ပာဒဝယန္တပရိစ္ဆိန္နော၊ နေတရော။ န စ ပနေတံ မနသိ ကရောန္တော ယောဂါဝစရော တဿ ပရိစ္ဆေဒသင်္ခါတမန္တံ ဂဏှာတိ၊ အထ ခေါ ရူပဝိဝေကမတ္တဿေဝ ဂဟဏေန အနန္တဖရဏာကာရေနေဝ မနသိကာရံ ပဝတ္တေတိ၊ တသ္မာ ဥပ္ပာဒဝယန္တဝိရဟတော မနသိကာရဝသေန ဝါ ဧတမနန္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘အနန္တာကာသ’’န္တိ စ ဝတ္တဗ္ဗေ အနန္တ-သဒ္ဒဿ ပရနိပါတဝသေန ‘‘အာကာသာနန္တ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ အာကာသာနန္တမေဝ အာကာသာနဉ္စံ ¶ သံယောဂပရဿ တ-ကာရဿ စ-ကာရံ ကတွာ၊ တဒေဝ အာယတနံ သသမ္ပယုတ္တဓမ္မဿ ဈာနဿ အာရမ္မဏဘာဝတော အဓိဋ္ဌာနဋ္ဌေန ဒေဝါယတနံ ဝိယာတိ အာကာသာနဉ္စာယတနံ၊ တသ္မိံ အပ္ပနာပတ္တာ သညာ အာကာသာနဉ္စာယတနသညာ၊ တာယ သဟဂတံ ဝိညာဏံ အာကာသာနဉ္စာယတနသညာသဟဂတံ။ အထ ဝါ အာကာသာနဉ္စံ အာယတနမဿာ သသမ္ပယုတ္တဓမ္မာယ သညာယာတိ အာကာသာနဉ္စာယတနာ၊ သာယေဝ သညာ၊ တာယ ဈာနံ သဟဂတန္တိ အာကာသာနဉ္စာယတနသညာသဟဂတံ။

ဝိညာဏ…ပေ… သဟဂတန္တိ ယဒေတံ ပဌမာရုပ္ပဝိညာဏံ၊ တံသဘာဝဓမ္မတ္တာ ဥပ္ပာဒါဒိအန္တဝန္တမ္ပိ အာရမ္မဏကရဏဝသေန အနန္တာကာသေ ဖရဏတော အတ္တာနံ အာရဗ္ဘ အန္တဿ အဂ္ဂဟဏဝသေန ပဝတ္တမနသိကာရတော ဝါ အနန္တံ ဝိညာဏန္တိ ဝိညာဏာနန္တံ၊ ‘‘ဝိညာဏာနဉ္စ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဝိညာဏဉ္စ-သဒ္ဒေါ တဒတ္ထေ နိရူဠှော အာ-ကာရ န-ကာရလောပေါတိ ဝါ ကတွာ ‘‘ဝိညာဏဉ္စ’’မိစ္စေဝ ဝုတ္တံ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ဝက္ခတိ –

‘‘ဝိညာဏာနန္တမိစ္စေဝံ၊ ဝတ္တဗ္ဗံ ပနိဒံ သိယာ’’တိ။

အထ ဝါ ဒုတိယာရုပ္ပဝိညာဏေန အဉ္စိတဗ္ဗံ အာရမ္မဏဝသေန ပါပုဏိတဗ္ဗန္တိ ဝိညာဏဉ္စံ။ သေသံ ပုရိမသဒိသမေဝ။

အာကိဉ္စညာ…ပေ… သဟဂတန္တိ နာဿ ပဌမာရုပ္ပဝိညာဏဿ ကိဉ္စနန္တိ အကိဉ္စနံ၊ အန္တမသော ဘင်္ဂမတ္တမ္ပိ အဝသိဋ္ဌံ နတ္ထီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သတိ ဟိ ဘင်္ဂမတ္တေပိ တဿ သကိဉ္စနတာ ¶ သိယာ။ အကိဉ္စနဿ ဘာဝေါ အာကိဉ္စညံ၊ အာကာသာနဉ္စာယတနဝိညာဏာဘာဝဿေတံ အဓိဝစနံ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

နေဝသညာ…ပေ… သဟဂတန္တိ ဟေဋ္ဌိမဈာနေသု ဝိယ ဩဠာရိကာယ သညာယ အဘာဝတော နေဝဿ သညာ အတ္ထီတိ နေဝသညံ၊ သုခုမာယ စ သညာယ အတ္ထိတာယ နာဿ သညာ နတ္ထီတိ ¶ နာသညံ၊ နေဝသညဉ္စ တံ နာသညဉ္စေတိ နေဝသညာနာသညံ၊ စတုတ္ထာရုပ္ပဇ္ဈာနံ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘နေဝသညနာသည’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ? သစ္စမေတံ။ ဝစနသောဘနတ္ထံ ပန ဒီဃံ ကတွာ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ နေဝဿ သညာ နာသညာတိ ဧဝံ ဧကဇ္ဈံ ဗဟုဗ္ဗီဟိသမာသဝသေန ‘‘နေဝသညာနာသည’’န္တိ ဝုတ္တံ။ နေဝသညာနာသညဉ္စ တံ အာယတနဉ္စ မနာယတနဓမ္မာယတနပရိယာပန္နတ္တာတိ နေဝသညာနာသညာယတနံ၊ တေန သမ္ပယုတ္တံ သညာသဟဂတံ နေဝသညာနာသညာယတနသညာသဟဂတံ။ အထ ဝါ သညာယေဝ ပဋုသညာကိစ္စကရဏေ အသမတ္ထတာယ နေဝသညာ၊ ဥဏှောဒကေ တေဇောဓာတု ဝိယ သင်္ခါရာဝသေသသုခုမဘာဝပ္ပတ္တိယာ နာသညာတိ နေဝသညာနာသညာ၊ သာ ဧဝ သေသဓမ္မာနံ နိဿယပစ္စယတာယ၊ အဓိဋ္ဌာနဋ္ဌေန ဓမ္မာယတနပရိယာပန္နတာယ ဧဝ ဝါ အာယတနန္တိ နေဝသညာနာသညာယတနံ၊ နေဝသညာနာသညာယတနဘူတာယ သညာယ သဟဂတန္တိ နေဝသညာနာသညာယတနသညာသဟဂတံ။

ယထာနုရူပံ…ပေ… နိပ္ဖာဒကန္တိ ‘‘ပဌမာရုပ္ပဘူမိယာ ပဌမံ၊ ဒုတိယာရုပ္ပဘူမိယာ ဒုတိယ’’န္တိအာဒိနာ အတ္တနော အနုရူပဝသေန စတူသု အရူပဘူမီသု ဥပပတ္တိသာဓကံ။ တာသု ပန ပဌမာ ဝီသတိသဟဿကပ္ပာယုကာ ဟောတိ၊ ဒုတိယာ စတ္တာလီသသဟဿကပ္ပာယုကာ၊ တတိယာ သဋ္ဌိသဟဿကပ္ပာယုကာ၊ စတုတ္ထာ ပန စတုရာသီတိသဟဿကပ္ပာယုကာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အရူပါဝစရကုသလဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

လောကုတ္တရကုသလဝဏ္ဏနာ

ဧဝံ တိဝိဓမ္ပိ လောကိယကုသလံ နိဒ္ဒိသိတွာ ဣဒါနိ လောကုတ္တရကုသလံ နိဒ္ဒိသန္တော အာဟ ‘‘ဣတရံ ¶ ပနာ’’တိအာဒိ။ လုဇ္ဇနပလုဇ္ဇနဋ္ဌေန ¶ လောကော၊ သော တိဝိဓော – သင်္ခါရလောကော သတ္တလောကော ဘာဇနလောကောတိ။ တတော ဣဒံ ဥတ္တရတီတိ လောကုတ္တရံ။ စတ္တာရောပိ ဟိ မဂ္ဂါ ဥပါဒါနက္ခန္ဓသင်္ခါတသင်္ခါရလောကတော ဥတ္တရန္တိ အနာသဝဘာဝေန။ သတ္တလောကေသု စ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ အနရိယလောကတော ဥတ္တရတိ၊ သကဒါဂါမိမဂ္ဂေါ သောတာပန္နလောကတော၊ အနာဂါမိမဂ္ဂေါ သကဒါဂါမိလောကတော၊ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ အနာဂါမိလောကတော ဥတ္တရတိ။ ဘာဇနလောကေသု ပန ပဌမမဂ္ဂေါ အပါယလောကတော ဥတ္တရတိ၊ သကဒါဂါမိမဂ္ဂေါ ကာမလောကေကဒေသတော၊ အနာဂါမိမဂ္ဂေါ သကလကာမလောကတော၊ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ ရူပါရူပလောကတော ဥတ္တရတိ။ ဣတိ စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ မဂ္ဂစိတ္တံ တိဝိဓလောကတော ဥတ္တရတီတိ လောကုတ္တရံ၊ ကုစ္ဆိတသလနာဒိတော ပန ကုသလံ၊ စိန္တနာဒိတော စိတ္တဉ္စာတိ လောကုတ္တရကုသလစိတ္တံ။ ဖလံ ပန လောကတော ဥတ္တိဏ္ဏတ္တာ လောကုတ္တရံ၊ ဥဘယမ္ပိ ဝါ သဟ နိဗ္ဗာနေန ဥပါဒါနက္ခန္ဓသင်္ခါတလောကတော ဥတ္တရံ ဝိသိဋ္ဌတရန္တိ လောကုတ္တရံ။ ယထာဟ ‘‘ယာဝတာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာ သင်္ခတာ ဝါ အသင်္ခတာ ဝါ၊ ဝိရာဂေါ တေသံ ဓမ္မာနံ အဂ္ဂမက္ခာယတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၃၄၊ ဣတိဝု။ ၉၀)။

နိယတာနိယတဝတ္ထုကဘေဒတောတိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဿ ပရတောဃောသပစ္စယေန ဝိနာ အနုပ္ပဇ္ဇနတော အရူပဘဝေ သမ္ဘဝေါ နတ္ထီတိ တံ နိယတဝတ္ထုကံ၊ ဣတရံ ပန သတ္တဝိဓမ္ပိ ပရတောဃောသံ ဝိနာပိ ဝိပဿနာဗလေနေဝ နိပ္ဖဇ္ဇနတော တတ္ထာပိ သမ္ဘဝတီတိ အနိယတဝတ္ထုကံ။

တီဟိ…ပေ… တိဝိဓန္တိ လောကုတ္တရဝိမောက္ခာနံ ဒွါရဘာဝတော ဝိမောက္ခမုခသင်္ခါတာဟိ သုညတာနုပဿနာဒီဟိ တီဟိ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာဟိ ပတ္တဗ္ဗတော ဣဒံ လောကုတ္တရကုသလံ တိဝိဓံ သုညတံ အနိမိတ္တံ အပ္ပဏိဟိတန္တိ။ ကတမေ ပန ¶ တေ လောကုတ္တရဝိမောက္ခာတိ? နဝ လောကုတ္တရဓမ္မာ။ ယထာဟ ‘‘စတ္တာရော စ အရိယမဂ္ဂါ စတ္တာရိ စ သာမညဖလာနိ နိဗ္ဗာနဉ္စ၊ အယံ အနာသဝေါ ဝိမောက္ခော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၁၃)။ ဣမာနိ ဟိ သံကိလေသဓမ္မေဟိ သုဋ္ဌု ဝိမုတ္တတ္တာ ဝိမောက္ခာ နာမ။ တာနိ ပန ပစ္စေကံ သုညတော ဝိမောက္ခော၊ အနိမိတ္တော ဝိမောက္ခော၊ အပ္ပဏိဟိတော ဝိမောက္ခောတိ တိဝိဓာနိ။ ယထာဟ ‘‘တယောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိမောက္ခာ – သုညတော ဝိမောက္ခော၊ အနိမိတ္တော ဝိမောက္ခော၊ အပ္ပဏိဟိတော ဝိမောက္ခော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၀၉)။ ဣဓ ပန ကုသလာဓိကာရတ္တာ စတုမဂ္ဂသင်္ခါတာယေဝ လောကုတ္တရဓမ္မာ အဓိပ္ပေတာ။

သုညတာဒိနာမလာဘော စ နေသံ အာဂမနတော၊ သဂုဏတော၊ အာရမ္မဏတော စ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တထာ ဟိ ¶ အာဂစ္ဆတိ မဂ္ဂေါ၊ ဖလဉ္စ ဧတေနာတိ အာဂမနံ။ တဉှိ ဒုဝိဓံ မဂ္ဂါဂမနံ၊ ဖလာဂမနဉ္စ။ တေသု ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာ မဂ္ဂါဂမနံ၊ အရိယမဂ္ဂေါ ဖလာဂမနံ။ တတ္ထ မဂ္ဂဿ အာဂတဋ္ဌာနေ မဂ္ဂါဂမနံ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ဖလဿ အာဂတဋ္ဌာနေ ဖလာဂမနံ။ ဣဓ ပန မဂ္ဂဿ အာဂတတ္တာ မဂ္ဂါဂမနံ ဂဟိတန္တိ။ တတော အာဂမနတော။ သဂုဏတောတိ သဘာဝတော။ အာရမ္မဏတောတိ အာရမ္မဏဓမ္မတော။

ယော ဟိ သဗ္ဗသင်္ခါရာနံ အနတ္တလက္ခဏပဋိဝေဓဝသပ္ပဝတ္တာယ အနတ္တာနုပဿနာယ ဝသေန မဂ္ဂံ ပဋိလဘတိ၊ တဿ သာ အနုပဿနာ အသုညတ္တကရာနံ အတ္တာဘိနိဝေသပစ္စယာနံ ဒိဋ္ဌေကဋ္ဌကိလေသာနံ ဝိက္ခမ္ဘိတဘာဝေန တေဘူမကဓမ္မာနံ အတ္တသုညတာယ ယာထာဝတော ဂဟဏတော သုညတာနုပဿနာ နာမ ဟောတိ။ တာယ ပန ပဋိလဒ္ဓမဂ္ဂေါ သုညတာယ အာဂတတ္တာ သုညတော နာမ။ တေနာဟ ‘‘အနတ္တတော မနသိကရောန္တော သုညတဝိမောက္ခေန ဝိမုစ္စတီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၂၇)။

ယော ¶ ပန သဗ္ဗသင်္ခါရာနံ အနိစ္စလက္ခဏပဋိဝေဓဝသပ္ပဝတ္တာယ အနိစ္စာနုပဿနာယ မဂ္ဂံ ပဋိလဘတိ၊ တဿ သာ အနုပဿနာ နိစ္စနိမိတ္တာဒိဂါဟကရာနံ ကိလေသာနံ ဝိက္ခမ္ဘိတတ္တာ ဓုဝဘာဝူပဋ္ဌာနသင်္ခါတနိစ္စနိမိတ္တာဒိနော အဂ္ဂဟဏတော အနိမိတ္တာနုပဿနာ နာမ။ တာယ ပန လဒ္ဓမဂ္ဂေါ အနိမိတ္တာယ အာဂတတ္တာ အနိမိတ္တော နာမ။ တေနာဟ ‘‘အနိစ္စတော မနသိကရောန္တော အနိမိတ္တဝိမောက္ခေန ဝိမုစ္စတီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၂၇)။

ယော ပန သဗ္ဗသင်္ခါရာနံ ဒုက္ခလက္ခဏပဋိဝေဓဝသပ္ပဝတ္တာယ ဒုက္ခာနုပဿနာယ ဝသေန မဂ္ဂံ ပဋိလဘတိ၊ တဿ သာ အနုပဿနာ တဏှာပဏိဓာနဿ ဝိက္ခမ္ဘနေန ပဏိဓိဝိရဟိတတ္တာ အပ္ပဏိဟိတာနုပဿနာ နာမ။ တာယ ပန လဒ္ဓမဂ္ဂေါ အပ္ပဏိဟိတာယ အာဂတတ္တာ အပ္ပဏိဟိတော နာမ။ တေနာဟ ‘‘ဒုက္ခတော မနသိကရောန္တော အပ္ပဏိဟိတဝိမောက္ခေန ဝိမုစ္စတီ’’တိ။ အယံ တာဝဿ အာဂမနဝသေန နာမလာဘော။

အတ္တနော ပန ရာဂါဒီဟိ သုညတတ္တာ၊ နိစ္စနိမိတ္တာဒိဝိရဟိတတ္တာ၊ တဏှာပဏိဓိအဘာဝတော စ သဂုဏတော၊ ရာဂါဒိသုညဿေဝ၊ နိစ္စနိမိတ္တာဒိဝိရဟိတဿ၊ ပဏိဓိဝိပ္ပမုတ္တဿ စ နိဗ္ဗာနဿ အာရမ္မဏကရဏတော အာရမ္မဏတော စ သုညတာဒိဝိမောက္ခော နာမ ဟောတီတိ ဧဝမဿ သဂုဏာရမ္မဏေဟိ နာမလာဘော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သော စ ခေါ သုတ္တန္တပရိယာယေနေဝ၊ နော အဘိဓမ္မပရိယာယေန။ သုတ္တန္တကထာ ဟိ ပရိယာယဒေသနာ၊ ဣတရာ နိပ္ပရိယာယဒေသနာ၊ တသ္မာ သဂုဏာရမ္မဏတော နာမဿ သဗ္ဗသာဓာရဏဘာဝေန ¶ အဝဝတ္ထာနကရတ္တာ ပရိယာယဘာဝတော သုတ္တန္တပရိယာယေနေဝ လာဘော၊ အာဂမနတော ပန အဘိဓမ္မပရိယာယေနပိ ဝဝတ္ထာနကရဘာဝေန နိပ္ပရိယာယတ္တာ။ တေနေဝ ဟိ အာစရိယေန ‘‘တီဟိ ဝိမောက္ခမုခေဟိ ပတ္တဗ္ဗတော တိဝိဓ’’န္တိ ဝိမောက္ခမုခမေဝ ဓုရံ ကတွာ ဝုတ္တံ၊ န ‘‘သုညတာဒိနာမတော တိဝိဓ’’န္တိ။ အနိမိတ္တနာမံ ပနေတ္ထ ¶ အာဂမနတောပိ သုတ္တန္တပရိယာယေနေဝ လဗ္ဘတိ အဘိဓမ္မေ မဂ္ဂံ ပတိ အနိမိတ္တနာမဿ အနုဒ္ဓတတ္တာ။ အနုဒ္ဓဋတ္တံ ပန န အနုဒ္ဓရိတဗ္ဗတာမတ္တေန၊ အထ ခေါ နိပ္ပရိယာယတော တဿ မဂ္ဂေ အလဗ္ဘနတော။ ကိဉ္စာပိ ဟိ အယံ ဝိပဿနာ နိစ္စနိမိတ္တံ ဥဂ္ဃာဋေန္တီ ပဝတ္တတိ၊ သင်္ခါရနိမိတ္တဿ ပန အနိဿဇ္ဇနတော န နိပ္ပရိယာယတော အနိမိတ္တနာမံ လဘတိ။ ယံ ပနေတံ သုတ္တေ –

‘‘အနိမိတ္တဉ္စ ဘာဝေဟိ၊ မာနာနုသယမုဇ္ဇဟ၊

တတော မာနာဘိသမယာ၊ ဥပသန္တော စရိဿသီ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၃၄၄) –

မဂ္ဂဿ အနိမိတ္တဘာဝဝစနံ၊ တံ ယထာဝုတ္တပရိယာယဝသေန လဗ္ဘမာနံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ။ အဘိဓမ္မေ ပန ယာ သယမ္ပိ နိပ္ပရိယာယတော အနိမိတ္တနာမံ န လဘတိ၊ သာ ကထံ မဂ္ဂဿ တံ ဒဒေယျာတိ မဂ္ဂဿ အနိမိတ္တနာမံ န ဥဒ္ဓဋံ။ ယဒိ ဧဝံ သုညတနာမေနပိ ဣဒံ သမာနံ။ အနတ္တာနုပဿနာပိ ဟိ ကိဉ္စာပိ ပုဂ္ဂလသုညတံ ဂဏှာတိ၊ ဓမ္မသုညတံ ပန န ဂဏှာတီတိ သယံ နိပ္ပရိယာယေန သုညတာနုပဿနာ နာမ န ဟောတီတိ သုညတနာမမ္ပိ မဂ္ဂဿ န ဒဒေယျ။ အထ ပုဂ္ဂလသုညတာဂ္ဂဟဏမတ္တေန သယံ သုညတာနုပဿနာ ဟုတွာ မဂ္ဂဿ တံ ဒဒေယျ၊ အနိစ္စာနုပဿနာပိ သင်္ခါရနိမိတ္တဿ ဂဟဏေပိ နိစ္စနိမိတ္တာဒိဥဂ္ဃာဋနတော သယံ အနိမိတ္တာနုပဿနာ ဟုတွာ မဂ္ဂဿ အနိမိတ္တနာမံ ဒဒေယျာတိ? န ဣဒမေဝံ၊ နိစ္စာဒိနိမိတ္တုဂ္ဃာဋနေန အနိမိတ္တဘာဝဿ နိပ္ပရိယာယေန မဂ္ဂေ အလဗ္ဘနတော နိစ္စာဒိနိမိတ္တုဂ္ဃာဋနဿပိ ပရိယာယဘာဝတော။ နနု ဣဒမ္ပိ သဗ္ဗတ္ထ သမာနံ။ သုညတအပ္ပဏိဟိတဘာဝေါပိ ဟိ နိပ္ပရိယာယေန အမဂ္ဂေ န လဗ္ဘတိ ပုဂ္ဂလသုညတဂ္ဂဟဏဿ၊ ပဏိဓိသောသနဿ စ ဥဇုကံ မဂ္ဂေနေဝ နိပ္ဖဇ္ဇနတော၊ တသ္မာ သုညတာနုပဿနာပိ အပ္ပဏိဟိတာနုပဿနာပိ ပရိယာယေနေဝ တံ တံ နာမံ လဘန္တီတိ မဂ္ဂဿ နိပ္ပရိယာယတော နာမံ န ဒေန္တီတိ? န၊ တတော ¶ လဒ္ဓအရိယမဂ္ဂဿ နိပ္ပရိယာယတော သမ္ပယုတ္တဓမ္မဝသေနေဝ သုညတအပ္ပဏိဟိတနာမသမ္ဘဝတော။ ကထံ? ဌပေတွာ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒံ သရဘင်္ဂသတ္ထာရာဒိကာလေပိ ဒုဗ္ဗိဇာနီယဘာဝေန သုခုမဿ အနတ္တလက္ခဏဿ ပညာယ ဧဝ ဂေါစရဘာဝတော အနတ္တာနုပဿနာယ အနုပဿနတော ¶ မဂ္ဂက္ခဏေ ပညိန္ဒြိယံ အဓိမတ္တံ ဟောတိ။ ယထာဟ – ‘‘အနတ္တတော မနသိကရောတော ပညိန္ဒြိယံ အဓိမတ္တံ ဟောတီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၂၁)။

တဉ္စ ပန သယံ အတ္တာဘိနိဝေသသမုဂ္ဃာဋနတော၊ အရိယမဂ္ဂပရိယာပန္နတ္တာ စ နိပ္ပရိယာယတောဝ သုညတနာမံ လဘတိ။ ဒုက္ခာနုပဿနာယ သမာဓိဝိပစ္စနီကဿ ပဏိဓိသင်္ခါတရာဂဿ သောသနတော တဿာ ဝသေန အနုပဿန္တဿ မဂ္ဂက္ခဏေ သမာဓိန္ဒြိယံ အဓိမတ္တံ ဟောတိ။ ယထာဟ – ‘‘ဒုက္ခတော မနသိကရောတော သမာဓိန္ဒြိယံ အဓိမတ္တံ ဟောတီ’’တိ။ တဉ္စ ပန သယံ ပဏိဓိသောသနတော၊ အရိယမဂ္ဂပရိယာပန္နတ္တာ စ နိပ္ပရိယာယတောဝ အပ္ပဏိဟိတနာမံ လဘတိ။ သဗ္ဗသင်္ခါရာနံ ပန အနိစ္စဘာဝံ အာဂမနတော သုတွာ ပစ္ဆာ သယံ ပစ္စက္ခတော ပဿတော ‘‘အနိစ္စမေဝ ဝတ သော ဘဂဝါ ‘အနိစ္စ’န္တိ အာဟာ’’တိ ဘဂဝတိ သဒ္ဓါဗာဟုလ္လပဋိလာဘတော အနိစ္စာနုပဿနာယ မနသိကရောတော မဂ္ဂက္ခဏေ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ အဓိမတ္တံ ဟောတိ။ ယထာဟ – ‘‘အနိစ္စတော မနသိကရောတော သဒ္ဓိန္ဒြိယံ အဓိမတ္တံ ဟောတီ’’တိ။ တံ ပန သယံ သင်္ခါရနိမိတ္တတော ဝုဋ္ဌဟန္တမ္ပိ အရိယမဂ္ဂပရိယာပန္နံ န ဟောတီတိ နိပ္ပရိယာယတော အနိမိတ္တနာမံ န လဘတိ၊ တသ္မာ ယထာ ကာယကမ္မာဓိကံ စိတ္တံ ‘‘ကာယကမ္မ’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ သုညတသင်္ခါတပညိန္ဒြိယာဓိမတ္တော မဂ္ဂေါ သုညတနာမံ လဘတိ၊ အပ္ပဏိဟိတသင်္ခါတသမာဓိန္ဒြိယာဓိမတ္တော အပ္ပဏိဟိတနာမံ၊ သဒ္ဓိန္ဒြိယာဓိမတ္တော ပန သဒ္ဓါယ အနိမိတ္တနာမာလာဘတော သယမ္ပိ တံ န လဘတိ။ ယဒိ သမ္ပယုတ္တဓမ္မဝသေန သုညတာဒိနာမာလာဘော၊ အထ ကထံ ‘‘အာဂမနတော’’တိ ¶ ဝုတ္တံ? သစ္စံ၊ အာဂမနတော အဓိမတ္တဿ ပန ဣန္ဒြိယဿ ဝသေန လဒ္ဓနာမမ္ပိ အာဂမနတောဝ လဒ္ဓံ ဟောတိ။

အထ ဝါ အဘိဓမ္မပရိယာယေနပိ သုညတဘာဝေါ နာမ ပုဂ္ဂလသုညတာယေဝါတိ ပုဂ္ဂလသုညတဂ္ဂါဟိတာယ အနတ္တာနုပဿနာယ သုညတနာမံ နိပ္ပရိယာယတောဝ လဗ္ဘတိ။ ပဏိဓိ နာမ ရာဂါဒိကာ ဧဝါတိ ရာဂါဒိသောသိတာယ ဒုက္ခာနုပဿနာယ အပ္ပဏိဟိတနာမမ္ပိ နိပ္ပရိယာယတောဝ လဗ္ဘတိ။

နိမိတ္တန္တိ ပန ဌပေတွာ သုတ္တန္တပရိယာယံ အဘိဓမ္မပရိယာယေန သင်္ခါရနိမိတ္တံ ဟောတီတိ သင်္ခါရနိမိတ္တဂ္ဂါဟိတာယ အနိစ္စာနုပဿနာယ အနိမိတ္တနာမံ နိပ္ပရိယာယတော န လဗ္ဘတိ၊ တသ္မာ နိပ္ပရိယာယတော သုညတအပ္ပဏိဟိတနာမိကာနံ အနတ္တဒုက္ခာနုပဿနာနံ ဝသေန ပဋိလဒ္ဓမဂ္ဂေါ အာဂမနတော သုညတအပ္ပဏိဟိတနာမံ လဘတိ၊ အနိမိတ္တနာမံ ပန ပရိယာယတောဝ လဘတိ။ တေန ဝုတ္တံ ¶ – ‘‘အနိမိတ္တနာမံ ပနေတ္ထ အာဂမနတောပိ သုတ္တန္တပရိယာယေနေဝ လဗ္ဘတိ အဘိဓမ္မေ မဂ္ဂံ ပတိ အနိမိတ္တနာမဿ အနုဒ္ဓဋတ္တာ’’တိ။ ဣတိ ဣမေသံ တိဏ္ဏံ ဝိမောက္ခာနံ ပဝေသနဒွါရဘာဝတော သုညတာနုပဿနာဒိနာမိကာ အနတ္တာနုပဿနာဒိကာ တိဿော အနုက္ကမေန ဗလဝဘာဝံ ပတွာ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာဘူတာ တီဏိ ဝိမောက္ခမုခါနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘တီဏိ ခေါ ပနိမာနိ ဝိမောက္ခမုခါနိ လောကနိယျာနာယ သံဝတ္တန္တိ၊ သဗ္ဗသင်္ခါရေ ပရိစ္ဆေဒပရိဝဋုမတော သမနုပဿနတာယ အနိမိတ္တာယ စ ဓာတုယာ စိတ္တသမ္ပက္ခန္ဒနတာယ၊ သဗ္ဗသင်္ခါရေသု မနောသမုတ္တေဇနတာယ အပ္ပဏိဟိတာယ စ ဓာတုယာ စိတ္တသမ္ပက္ခန္ဒနတာယ၊ သဗ္ဗဓမ္မေ ပရတော သမနုပဿနတာယ သုညတာယ စ ဓာတုယာ ¶ စိတ္တသမ္ပက္ခန္ဒနတာယ၊ ဣမာနိ တီဏိ ဝိမောက္ခမုခါနိ လောကနိယျာနာယ သံဝတ္တန္တီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၁၉)။

ဧတ္ထ ဟိ ပရိစ္ဆေဒပရိဝဋုမတောတိ ဥဒယဗ္ဗယဝသေန ပရိစ္ဆေဒတော စေဝ ပရိဝဋုမတော စ။ အနိစ္စာနုပဿနာ ဟိ ‘‘ဥဒယတော ပုဗ္ဗေ သင်္ခါရာ နတ္ထီ’’တိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ တေသံ ဂတိံ သမန္နေသမာနာ ဝယတော ပရံ န ဂစ္ဆန္တိ၊ ဧတ္ထေဝ အန္တရဓာယန္တီတိ ပရိဝဋုမတော ပရိယန္တတော သမနုပဿတိ။ သမနုပဿနတာယာတိ သမ္မဒေဝ အနုပဿနတာယ သံဝတ္တန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ မနောသမုတ္တေဇနတာယာတိ စိတ္တသံဝေဇနတာယ။ ဒုက္ခာနုပဿနေန ဟိ သင်္ခါရေသု စိတ္တံ သံဝိဇ္ဇတိ။ ပရတော သမနုပဿနတာယာတိ ‘‘နာဟံ၊ န မမ’’န္တိ ဧဝံ အနတ္တတော သမနုပဿနတာယ။ ဣတိ ဣမာနိ တီဏိ ပဒါနိ အနိစ္စာနုပဿနာဒီနံ တိဏ္ဏံ ဝသေန ဝုတ္တာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ တေနေဝ စ တဒနန္တရေ ပဉှာဝိဿဇ္ဇနေ –

‘‘အနိစ္စတော မနသိကရောတော ခယတော သင်္ခါရာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ ဒုက္ခတော မနသိကရောတော ဘယတော သင်္ခါရာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ အနတ္တတော မနသိကရောတော သုညတော သင်္ခါရာ ဥပဋ္ဌဟန္တီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၁၉) –

ဝုတ္တံ။ နနု စေတ္ထ အဘိဓမ္မာဝတာရဿ ဘာသမာနတ္တာ အဘိဓမ္မပရိယာယေနေဝ ဝိမောက္ခမုခါနိ စ ဝဝတ္ထပေတုံ ယုတ္တန္တိ? သစ္စံ၊ အနိစ္စာနုပဿနာယပိ ပန မဂ္ဂဝုဋ္ဌာနံ ဟောတီတိ ပကာသနတ္ထံ သုတ္တန္တပရိယာယေနပိ ¶ ဧကံ ဝဝတ္ထာနံ ကတံ၊ တထာ ဝုဋ္ဌိတော ပန မဂ္ဂေါ အဘိဓမ္မပရိယာယေန သုဒ္ဓိကပဋိပဒါယမေဝ သင်္ဂယှတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

စတုမဂ္ဂယောဂဘေဒတောတိ သောတာပတ္တိအာဒီဟိ စတူဟိ အရိယမဂ္ဂေဟိ သမ္ပယောဂပ္ပဘေဒတော။ အရိယမဂ္ဂါနံ ပန သမ္မာဒိဋ္ဌာဒိအဋ္ဌင်္ဂသဘာဝတ္တာ၊ တေသဉ္စ သဗ္ဗလောကုတ္တရေ အတ္ထိတာယ ¶ ဘင်္ဂဝသေန အဘေဒေပိ ဣန္ဒြိယာနံ အပါဋဝပါဋဝတရတမဘာဝေန သစ္ဆိကိရိယာဝိသေသတော ကိလေသာနံ ပဟာနဘေဒေါ ဟောတီတိ တံဝသေန စတုဗ္ဗိဓတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ တေနေဝါဟ ‘‘သက္ကာယဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာ’’တိအာဒိ။ သတိ ဝိဇ္ဇမာနေ ပဉ္စက္ခန္ဓသင်္ခါတေ ကာယေ ဒိဋ္ဌိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ၊ သယံ ဝါ တတ္ထ သတိ ဒိဋ္ဌိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ၊ ပဉ္စသု ခန္ဓေသု အတ္တတ္တနိယာဘိနိဝေသဝသေန ပဝတ္တာယ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ သာ ပန ဧကေကသ္မိံ ခန္ဓေ စတုဓာ အဘိနိဝေသနဝသေန ဝီသတိဝိဓာ ဟောတိ။ တထာ ဟိ ကောစိ ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတိ ‘‘ယံ ရူပံ၊ သော အတ္တာ၊ ယော အတ္တာ၊ တံ ရူပံ၊ ယထာ ဒီပဿ ဝဏ္ဏောယေဝ အစ္စိ၊ အစ္စိယေဝ ဝဏ္ဏော’’တိ။ ရူပဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ သမနုပဿတိ၊ ဆာယာဝန္တံ ဝိယ ရုက္ခံ။ အတ္တနိ ဝါ ရူပံ၊ ပုပ္ဖေ ဝိယ ဂန္ဓံ။ ရူပသ္မိံ ဝါ အတ္တာနံ၊ သမုဂ္ဂေ ဝိယ မဏိ။ ဧဝံ ဝေဒနာဒီသုပိ ‘‘ဝေဒနံ အတ္တတော သမနုပဿတီ’’တိအာဒိနာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ယော ပဉ္စဝိဓော အဗျတိရိတ္တအတ္တာဘိနိဝေသော၊ သာ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ။ ယော ပန ပန္နရသဝိဓော ဗျတိရိတ္တအတ္တာဘိနိဝေသော၊ သာ သဿတဒိဋ္ဌီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သဘာဝံ ဝိစိနန္တော တာယ ကိစ္ဆတိ ကိလမတီတိ ဝိစိကိစ္ဆာ၊ တိကိစ္ဆိတုံ ဒုက္ကရတာယ ဝါ ဝိဂတာ စိကိစ္ဆာ ဉာဏပတိကာရော ဣမိဿာတိ ဝိစိကိစ္ဆာ။ သာ ပန –

‘‘သတ္ထရိ ကင်္ခတိ ဝိစိကိစ္ဆတိ၊ ဓမ္မေ၊ သင်္ဃေ၊ သိက္ခာယ၊ ပုဗ္ဗန္တေ၊ အပရန္တေ၊ ပုဗ္ဗန္တာပရန္တေ၊ ဣဒပ္ပစ္စယတာပဋိစ္စသမုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု ကင်္ခတိ ဝိစိကိစ္ဆတီ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၀၀၈ ထောကံ။ ဝိသဒိသံ) –

ဧဝံ ဗုဒ္ဓါဒီသု ကင်္ခါဝသေန အဋ္ဌဝတ္ထုကာ၊

‘‘အဟောသိံ နု ခေါ အဟမတီတမဒ္ဓါနံ၊ န နု ခေါ အဟောသိံ၊ ကိံ နု ခေါ အဟောသိံ၊ ကထံ နု ခေါ အဟောသိံ ¶ ၊ ကိံ ဟုတွာ ကိံ အဟောသိံ နု ခေါ အဟမတီတမဒ္ဓါနံ၊ ဘဝိဿာမိ နု ခေါ အဟမနာဂတမဒ္ဓါနံ ¶ ၊ န နု ခေါ ဘဝိဿာမိ၊ ကိံ နု ခေါ ဘဝိဿာမိ၊ ကထံ နု ခေါ ဘဝိဿာမိ၊ ကိံ ဟုတွာ ကိံ ဘဝိဿာမိ နု ခေါ အဟမနာဂတမဒ္ဓါနံ၊ ဧတရဟိ ဝါ ပန ပစ္စုပ္ပန္နမဒ္ဓါနံ အဇ္ဈတ္တံ ကထံကထီ ဟောတိ၊ အဟံ နု ခေါသ္မိ၊ နော နု ခေါသ္မိ၊ ကိံ နု ခေါသ္မိ၊ ကထံ နု ခေါသ္မိ၊ အယံ နု ခေါ သတ္တော ကုတော အာဂတော၊ သော ကုဟိံ ဂါမီ ဘဝိဿတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၈၊ သံ။ နိ။ ၂။၂၀) –

ဧဝံ ပုဗ္ဗန္တာဒယော အာရဗ္ဘ ပဝတ္တိဝသေန သောဠသဝတ္ထုကာ စ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ။

တတ္ထ သတ္ထရိ ကင်္ခန္တော တဿ ရူပကာယဓမ္မကာယာနံ ဝိဇ္ဇမာနတံ၊ အဝိဇ္ဇမာနတဉ္စ ကင်္ခတိ၊ ဓမ္မေ ကင်္ခန္တော တဿ သွာက္ခာတဒွါက္ခာတဘာဝေ ကင်္ခတိ၊ သင်္ဃေ ကင်္ခန္တော တဿ သုပ္ပဋိပန္နဝိပ္ပဋိပန္နတာဒိဘာဝေ ကင်္ခတိ၊ သိက္ခာယ ကင်္ခန္တော တဿာ သုပညတ္တဒုပ္ပညတ္တဘာဝံ ကင်္ခတိ၊ ပုဗ္ဗန္တေ ကင်္ခန္တော သဿတာကာရံ၊ အဓိစ္စသမုပ္ပတ္တိအာကာရဉ္စ နိဿာယ အတီတေ အတ္တနော ဝိဇ္ဇမာနတံ၊ အဝိဇ္ဇမာနတဉ္စ ကင်္ခတိ၊ အပရန္တေ ကင်္ခန္တော သဿတာကာရံ၊ ဥစ္ဆေဒါကာရဉ္စ နိဿာယ အနာဂတေ အတ္တနော ဥပ္ပတ္တိံ၊ အနုပ္ပတ္တိဉ္စ ကင်္ခတိ၊ ပုဗ္ဗန္တာပရန္တေ ကင်္ခန္တော ပစ္စုပ္ပန္နေ အတ္တနော အတ္ထိဘာဝံ၊ နတ္ထိဘာဝဉ္စ ကင်္ခတိ။ ပစ္စုပ္ပန္နော ဟိ အဒ္ဓါ ပုဗ္ဗဘာဂါပရဘာဂကောဋ္ဌာသဝန္တတာယ ‘‘ပုဗ္ဗန္တာပရန္တော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ယုတ္တံ ပန တံ အာရဗ္ဘ ကင်္ခါဇနနန္တိ? ယုတ္တံ၊ အယုတ္တန္တိ ကာ ဧတ္ထ စိန္တာ။ ဥမ္မတ္တကော ဝိယ ဟိ ဗာလပုထုဇ္ဇနော။ တသ္မာ သော ယံ ကိဉ္စိ ကင်္ခတိယေဝ။ တေနေဝ စ သောဠသဝတ္ထုကဝိစိကိစ္ဆာနိဒ္ဒေသေ ‘‘ဧတရဟိ ဝါ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အာစရိယာ ပန ‘‘ပုဗ္ဗန္တာပရန္တောတိ အတီတာနာဂတေ ဧကဇ္ဈံ ဂဟေတွာ တဒုဘယမာရဗ္ဘ ¶ ကင်္ခန္တော ပုဗ္ဗန္တာပရန္တေ ကင်္ခတီ’’တိပိ ဝဒန္တိ။ ဣဒပ္ပစ္စယတာပဋိစ္စသမုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု ကင်္ခန္တော ပန အဝိဇ္ဇာဒီနံ ပစ္စယာနံ၊ သင်္ခါရာဒီနဉ္စ ပစ္စယုပ္ပန္နာနံ ဟေတုဟေတုသမုပ္ပန္နဘာဝဿ သဗ္ဘာဝါသဗ္ဘာဝံ ကင်္ခတီတိ ဧဝံ တာဝ အဋ္ဌဝတ္ထုကကင်္ခါယ ပဝတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

သောဠသဝတ္ထုကာ ပန ‘‘အဟောသိံ နု ခေါ…ပေ… န နု ခေါ အဟောသိ’’န္တိ ကင်္ခန္တော ဝုတ္တနယေနေဝ အတီတေ အတ္တနော ဝိဇ္ဇမာနာဝိဇ္ဇမာနတံ ကင်္ခတိ။ ကိံ နု ခေါ အဟောသိန္တိ ဇာတိလိင်္ဂုပပတ္တိယော နိဿာယ ‘‘ခတ္တိယော နု ခေါ အဟောသိံ၊ ဗြာဟ္မဏာဒီသု ဂဟဋ္ဌာဒီသု ဒေဝါဒီသု အညတရော နု ခေါ’’တိ ကင်္ခတိ။ ကထံ နု ခေါတိ သဏ္ဌာနာကာရံ နိဿာယ ‘‘ဒီဃော နု ခေါ အဟောသိံ၊ ရဿဩဒါတကာဠာဒီနဉ္စ အညတရော’’တိ ကင်္ခတိ။ ဣဿရနိမ္မာနာဒီနိ နိဿာယ ‘‘ကေန ¶ နု ခေါ ပကာရေန အဟောသိ’’န္တိ နိဗ္ဗတ္တနာကာရတော ကင်္ခတီတိ ဝဒန္တိ။ ကိံ ဟုတွာ ကိံ အဟောသိန္တိ ဇာတိအာဒီနိ နိဿာယ ‘‘ခတ္တိယော ဟုတွာ နု ခေါ ဗြာဟ္မဏော အဟောသိံ…ပေ… ဒေဝေါ ဟုတွာ နု ခေါ မနုဿော အဟောသိ’’န္တိ အတ္တနော အပရာပရံ ပဝတ္တိံ ကင်္ခတိ။ ဘဝိဿာမိ နု ခေါ၊ န နု ခေါတိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ အနာဂတေ အတ္တနော ဝိဇ္ဇမာနာဝိဇ္ဇမာနတံ ကင်္ခတိ။ ‘‘ကိံ နု ခေါ ဘဝိဿာမီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တနယမေဝ။ အဟံ နု ခေါသ္မိ၊ န နု ခေါသ္မီတိ ဣဒါနိ အတ္တနော အတ္ထိဘာဝံ၊ နတ္ထိဘာဝဉ္စ ကင်္ခတိ။ တတ္ထ ကာရဏံ ဝုတ္တမေဝ။ ကိံ နု ခေါသ္မီတိ ခတ္တိယာဒိကောဝ သမာနော အတ္တနော ခတ္တိယာဒိဘာဝံ ကင်္ခတိ။ ဧသေဝ နယော သေသေသုပိ။ ကထံ နု ခေါသ္မီတိ ‘‘အဗ္ဘန္တရေ ဇီဝေါ နာမ အတ္ထီ’’တိ ဂဟေတွာ တဿ ဒီဃာဒိဘာဝံ ကင်္ခတိ။ ပစ္စုပ္ပန္နံ ပန အတ္တနော သရီရသဏ္ဌာနံ အဇာနန္တော နာမ နတ္ထိ။ ကုတော အာဂတော၊ ကုဟိံ ဂါမီ ဘဝိဿတီတိ အတ္တဘာဝဿ အာဂတဂတဋ္ဌာနာနိ ကင်္ခတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သီလဉ္စ ¶ ဝတဉ္စ သီလဗ္ဗတံ၊ တတ္ထ ဂေါသီလာဒိအသုဒ္ဓိမဂ္ဂေါ သမာဒါနဝသေန သီလံ၊ အဝီတိက္ကမဝသေန ဝတံ။ ဥဘယထာပိ ဝါ သီလံ၊ တပေါကမ္မဘာဝေန ဂဟိတတ္တာ ဝတံ။ ဂဝါဒိပကတိဘာဝတော အတ္တနော ဝါ ဂဝါဒိဘာဝါဓိဋ္ဌာနံ သီလံ၊ ‘‘ဂစ္ဆန္တော ဘက္ခေတိ၊ တိဋ္ဌန္တော မုတ္တေတီ’’တိအာဒိနာ ဂဝါဒိကိရိယာယ ကရဏံ ဝတံ။ တံတံအကိစ္စသမ္မသတော ဝါ နိဝတ္တိ သီလံ၊ တံသမာဒါနဝတော ဝေသဘောဇနကိစ္စစရဏာဒိဝိသေသပဋိပတ္တိ ဝတံ။ သဘာဝံ အတိက္ကမ္မ ပရတော အာမသနံ ဂဟဏန္တိ ပရာမာသော၊ သီလဗ္ဗတဿ ပရာမာသော သီလဗ္ဗတပရာမာသော။ ဣတော ဗဟိဒ္ဓါ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ သီလေန သုဒ္ဓိ၊ ဝတေန သုဒ္ဓိ၊ သီလဗ္ဗတေန သုဒ္ဓီတိ ဧဝံ အသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ‘‘သုဒ္ဓိမဂ္ဂေါ’’တိ ပဝတ္တဿ မိစ္ဆာဘိနိဝေသဿေတံ အဓိဝစနံ။ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ စ ဝိစိကိစ္ဆာ စ သီလဗ္ဗတပရာမာသော စာတိ သက္ကာယ…ပေ… ပရာမာသော၊ တေယေဝ ကမ္မဝိပါကေသု၊ ဝဋ္ဋသ္မိံ ဝါ သတ္တေ သံယောဇေန္တိ ဗန္ဓန္တီတိ သံယောဇနာနိ၊ တေသံ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိအာဒီဟိ တဒင်္ဂဝသေန ပဟီနာနံ အနုပ္ပတ္တိဓမ္မတာပါဒနေန အစ္စန္တသမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနံ ကရောတီတိ သက္ကာ…ပေ…ပ္ပဟာနကရံ။

နိဗ္ဗာနံ ပတိ သဝနတော သန္ဒနတော သောတော ဝုစ္စတိ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကမဂ္ဂေါ၊ တဿ အာဒိတော ပဇ္ဇနံ သောတာပတ္တိ၊ နိဗ္ဗာနံ မဂ္ဂတိ၊ နိဗ္ဗာနတ္ထိကေဟိ မဂ္ဂီယတိ၊ ကိလေသေ မာရေန္တော ဂစ္ဆတီတိ ဝါ မဂ္ဂေါ၊ သောတာပတ္တိ ဧဝ မဂ္ဂေါ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ။ အထ ဝါ သောတံ အာဒိတော ပဇ္ဇတိ အဓိဂစ္ဆတီတိ သောတာပတ္တိ၊ ပဌမော အရိယပုဂ္ဂလော၊ တဿ မဂ္ဂေါ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ၊ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒီနိ အဋ္ဌင်္ဂါနိ၊ တေန သမ္ပယုတ္တံ စိတ္တံ သောတာပတ္တိမဂ္ဂစိတ္တံ။

ရဇ္ဇတိ ¶ အဘိသဇ္ဇတီတိ ရာဂေါ၊ သော ဣဓ ပဉ္စကာမဝိသယာ၊ ကာမဘဝဝိသယာ စ တဏှာ။ ဒုဿတီတိ ဒေါသော၊ ဒသဝိဓအာဃာတဝတ္ထုပဒဋ္ဌာနော ¶ ဗျာပါဒေါ။ မုယှတီတိ မောဟော၊ ဒုက္ခာဒီသု အဋ္ဌသု အညာဏံ။ ဧတေသံ ကိလေသာနံ တနုတ္တံ တနုဘာဝံ ကရောတီတိ ရာဂ…ပေ… တနုတ္တကရံ။ တတ္ထ ဒွီဟိ ကာရဏေဟိ တနုတ္တံ အဘိဏှာနုပ္ပတ္တိတော၊ ပရိယုဋ္ဌာနမန္ဒတာယ စာတိ။ သကဒါဂါမိဿ ဟိ ဝဋ္ဋာနုသာရိမဟာဇနဿ ဝိယ ကိလေသာ အဘိဏှံ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ကဒါစိ ဝိရဠာကာရာ ဟုတွာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တထာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တာပိ မဒ္ဒန္တာ ဆာဒေန္တာ အန္ဓကာရံ ကရောန္တာ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဒွီဟိ ပန မဂ္ဂေဟိ ပဟီနတ္တာ မန္ဒမန္ဒာ တနုကတနုကာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ကေစိ ပန သကဒါဂါမိဿ ကိလေသာ စိရေန ဥပ္ပဇ္ဇန္တာပိ ဗဟလာဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တထာ ဟိဿ ပုတ္တဓီတရော ဒိဿန္တီတိ ဝဒန္တိ။ တံ အကာရဏံ၊ ဝတ္ထုပဋိသေဝနေန ဝိနာပိ ဂဗ္ဘဂ္ဂဟဏသဗ္ဘာဝတော၊ တသ္မာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဒွီဟိ ကာရဏေဟိ နေသံ တနုဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ မောဟဿ တနုဘာဝေါ ဝုတ္တော၊ နနု တတိယမဂ္ဂဝဇ္ဈာနမေဝ ဣမိနာ တနုတ္တကရဏံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ဣတရထာ ဟေဋ္ဌာ တီဟိပိ မဂ္ဂေဟိ ဥပရိမဂ္ဂဝဇ္ဈကိလေသာနံ ဗဟလာဗဟလာဝတ္ထာယ ပဟီယမာနတ္တာ ဣဓ သဗ္ဗေသမေဝ ဥဒ္ဓမ္ဘာဂိယသံယောဇနာနံ တနုဘာဝေါ ဝတ္တဗ္ဗော၊ တေနေဝ စ ပါဠိယမ္ပိ ‘‘ကာမရာဂဗျာပါဒါနံ တနုဘာဝါယ ဒုတိယာယ ဘူမိယာ ပတ္တိယာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ။ သစ္စမေတံ၊ သုတ္တေ ပန ဥပရိမဂ္ဂဝဇ္ဈာနံ တနုဘာဝပရိယာယံ ဂဟေတွာ ‘‘ရာဂဒေါသမောဟာနံ တနုတ္တာ သကဒါဂါမီ ဟောတီ’’တိ ဟေတုတ္တယတနုဘာဝဿ အာဂတတ္တာ ဣဓာပိ တဒနုလောမေန ဝုတ္တံ။ ‘‘ကာမရာဂဗျာပါဒါန’’မိစ္စေဝ ဝါ ပါဌော။ တထာ ဟိ ဧတ္ထေဝ ဥပရိ ဒုတိယမဂ္ဂဉာဏနိဒ္ဒေသေ ‘‘ဗျာပါဒကာမရာဂါနံ၊ တနုဘာဝံ တု သာဓယ’’န္တိ (အဘိဓ။ ၁၃၅၃) ဝုတ္တံ။ ပဋိသန္ဓိဝသေန သကိဒေဝ ဣမံ မနုဿလောကံ အာဂစ္ဆတီတိ သကဒါဂါမီ၊ တဿ မဂ္ဂေါ သကဒါဂါမိမဂ္ဂေါ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ မဂ္ဂဋ္ဌဿ ပဋိသန္ဓိဝသေန အာဂမနာသမ္ဘဝတော ¶ ဖလဋ္ဌောယေဝ သကဒါဂါမီ နာမ ဟောတိ၊ တဿ ပန အာဂမနဘူတော မဂ္ဂေါ မဂ္ဂန္တရာဝစ္ဆေဒနတ္ထံ တဒါယတ္တဘာဝူပနယနေန သကဒါဂါမိမဂ္ဂေါတိ ဝုစ္စတိ၊ တံသမ္ပယုတ္တံ စိတ္တံ သကဒါဂါမိမဂ္ဂစိတ္တံ။

ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု၊ ကာမဘဝေ စ ရာဂေါ ကာမရာဂေါ။ ဗျာပဇ္ဇတိ တေန စိတ္တန္တိ ဗျာပါဒေါ။ ပဋိသန္ဓိဝသေန ဣမံ ကာမဓာတုံ န အာဂစ္ဆတီတိ အနာဂါမီ။ ရူပဘဝေ ဆန္ဒရာဂေါ ရူပရာဂေါ။ အရူပဘဝေ ဆန္ဒရာဂေါ အရူပရာဂေါ။ မာနော ဣဓ အရဟတ္တာဓိဂမံ ပဋိစ္စ ဥဏ္ဏတိမတ္တံ။ ဥဒ္ဓစ္စမ္ပိ ‘‘ကော မေ ဘာရော ကိလေသသမုစ္ဆေဒနေ’’တိ ဧဝမာကာရပ္ပဝတ္တံ စိတ္တဿ အဝူပသမမတ္တံ။ အဝိဇ္ဇာပိ အသုခေ သုခသညာဝိပလ္လာသော။ အာရကတ္တာ ကိလေသေဟိ၊ မိစ္ဆာပဋိပန္နေဟိ ဝါ၊ ရာဂါဒိအရီနံ၊ သံသာရစက္ကဿ အရာနဉ္စ ဟတတ္တာ၊ ပစ္စယာဒီနံ အရဟတ္တာ၊ ရဟောပိ ပါပါကရဏေန ပါပကရဏေ ¶ ရဟဿ အဘာဝါ၊ ရဟိတဗ္ဗတော ဇဟိတဗ္ဗတော ‘‘ရဟာ’’တိ လဒ္ဓနာမာနံ ဝါ ပါပဓမ္မာနံ အဘာဝတော၊ သာဓူဟိ အရဟိတဗ္ဗတော အပရိစ္စဇိတဗ္ဗတော၊ ရဟသင်္ခါတဿ ဝါ ဂမနဿ သံသာရေ အဘာဝတော အရဟာ၊ အဋ္ဌမော အရိယပုဂ္ဂလော၊ တဿ ဘာဝေါ အရဟတ္တံ၊ အဂ္ဂဖလဿေတံ အဓိဝစနံ။ တဉှိ ‘‘အရဟာ’’တိ အဘိဓာနဿ၊ ဗုဒ္ဓိယာ စ ပဝတ္တိနိဗန္ဓနတ္တာ အရဟတော ဘာဝေါတိ ကတွာ ‘‘အရဟတ္တ’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ တဿ အာဂမနဘူတော မဂ္ဂေါ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ၊ တံသမ္ပယုတ္တံ စိတ္တံ အရဟတ္တမဂ္ဂစိတ္တံ။

ဈာနင်္ဂယောဂဘေဒတောတိ ရူပါဝစရံ ဝိယ ပဉ္စဟိ ဈာနင်္ဂေဟိ သမ္ပယောဂဘေဒတော။ ကထံ ပနဿ ဘေဒေါတိ? ဧတ္ထ တာဝ အဋ္ဌကထာဝါဒေါ၊ တယော စ ထေရဝါဒါတိ စတ္တာရော ဝါဒါ ဟောန္တိ။ တထာ ဟိ အဋ္ဌကထာယံ တာဝ ‘‘သင်္ခါရုပေက္ခာဘာဝံ ပတွာ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာမဂ္ဂဿ ဈာနင်္ဂံ နိယမေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တိပိဋကစူဠနာဂတ္ထေရော ပန ‘‘မဂ္ဂါသန္နဝိပဿနာယ ¶ ပဒဋ္ဌာနဘူတံ ပါဒကဇ္ဈာနံ နိယမေတီ’’တိ အာဟ။ မောရဝါပိဝါသိမဟာဒတ္တတ္ထေရော ‘‘ဝိပဿနာယ အာရမ္မဏဘူတာ ခန္ဓာ နိယမေန္တိ။ ယဉှိ ဈာနံ သမ္မသိတွာ ဝုဋ္ဌာတိ၊ တံသဒိသောဝ ဟောတီ’’တိ အာဟ။ တိပိဋကစူဠာဘယတ္ထေရော ပန ‘‘ပုဂ္ဂလဇ္ဈာသယော နိယမေတိ၊ ‘အဟော ဝတ ပဉ္စင်္ဂိကံ၊ စတုရင်္ဂိကံ ဝါ မဂ္ဂံ ပါပုဏေယျ’န္တိအာဒိနာ ယထာ ယထာဿ အဇ္ဈာသယော ဟောတိ၊ တထာ တထာ မဂ္ဂေါ ဟောတီ’’တိ အာဟ။

ယသ္မာ ပန အဋ္ဌကထာဝါဒေါ ပမာဏံ၊ တယော စ ထေရာ ပဏ္ဍိတာ ဗျတ္တာ၊ တသ္မာ စတ္တာရောပိ ဝါဒါ အညမညံ အပ္ပဋိဗာဟနဝသေန ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကထံ? ကာမာဝစရဓမ္မေ တာဝ သမ္မသိတွာ သုက္ခဝိပဿကဿ ဥပ္ပန္နမဂ္ဂေါပိ သမာပတ္တိလာဘိနော ဈာနံ ပါဒကံ အကတွာ ဥပ္ပာဒိတမဂ္ဂေါပိ ဝိပဿနာနိယာမေန ပဌမဇ္ဈာနိကာဝ ဟောန္တိ။ သစေ ပန ကိဉ္စိ ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ ဥပ္ပာဒိတော ဟောတိ၊ တဿ ဝသေန အင်္ဂပရိဏာမော ဟောတီတိ တံတံဈာနသဒိသော ဟောတိ။ ယသ္မာ ပနေတ္ထ ကာမာဝစရက္ခန္ဓေ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တာ ဝိပဿနာ ကာမာဝစရဓမ္မေသု စ မဟဂ္ဂတဓမ္မေသု ဝိယ ဘာဝနာဝိသေသတော ဈာနင်္ဂဝိသေသော နတ္ထိ၊ တသ္မာ ‘‘ဝိပဿနာယ အာရမ္မဏဘူတာ ခန္ဓာ နိယမေန္တီ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တော ဒုတိယတ္ထေရဝါဒေါ ဣမံ ဝါဒံ န ပဝိသတိ။ ဈာနဓမ္မေ သမ္မသိတွာ ဥပ္ပာဒိတမဂ္ဂေါ သစေ ပါဒကဇ္ဈာနံ နတ္ထိ၊ သမ္မသိတဇ္ဈာနနိယာမေန တံတံဈာနိကော ဟောတိ။ သစေ ပဌမဇ္ဈာနတော ဝုဋ္ဌာယ ဒုတိယာဒိဈာနေ သမ္မသိတွာ ဥပ္ပာဒိတော၊ ပုဂ္ဂလဇ္ဈာသယနိယာမေန ဒွီသု အညတရဇ္ဈာနသဒိသော ဟောတိ။ သစေ ပန ပုဂ္ဂလဿ တထာဝိဓော အဇ္ဈာသယော နတ္ထိ၊ တဒါ ကထန္တိ? ဧတ္ထ တာဝ ကေစိ ‘‘နာနာဝဇ္ဇနဝီထိယမေဝ နိဝတ္တမာနပါဒကဇ္ဈာနတော ဧကာဝဇ္ဇနဝီထိယံ ¶ ဂေါတြဘုဘာဝံ ပတွာ နိဝတ္တမာနာယ ဝိပဿနာယ အာရမ္မဏဘူတာ ခန္ဓာယေဝ ¶ ဗလဝန္တော၊ တသ္မာ သမ္မသိတက္ခန္ဓနိယာမေန တံသဒိသော မဂ္ဂေါ ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဧဝဉ္စ သတိ ‘‘ပါဒကဇ္ဈာနနိယာမေန ဟောတီ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တော ပဌမတ္ထေရဝါဒေါ ပါဒကဇ္ဈာနတော ဝုဋ္ဌာယ ကာမာဝစရက္ခန္ဓေ သမ္မသိတွာ ဥပ္ပာဒိတမဂ္ဂမေဝ သန္ဓာယ တိဋ္ဌတီတိ။

အပရေ ပန ‘‘ပါဒကဇ္ဈာနံ မဂ္ဂဿ မူလကာရဏဝသေန ပစ္စယော ဟောတိ အာသန္နကာရဏဝသေနပိ၊ သမ္မသိတက္ခန္ဓာ ပန မူလကာရဏဝသေနေဝ ပစ္စယာ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ သမ္မသိတက္ခန္ဓတော ပါဒကဇ္ဈာနမေဝ ဗလဝတရန္တိ ပါဒကဇ္ဈာနသဒိသော မဂ္ဂေါ ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဧဝံ သန္တေ ပန ‘‘သမ္မသိတက္ခန္ဓနိယာမေနာ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တော ဒုတိယတ္ထေရဝါဒေါ သမာပတ္တိံ ပါဒကံ အကတွာ ကေဝလံ ဈာနဓမ္မေယေဝ သမ္မသိတွာ ဥပ္ပာဒိတမဂ္ဂမေဝ သန္ဓာယ တိဋ္ဌတိ။ ယသ္မာ ပန ဟေဋ္ဌိမဟေဋ္ဌိမဇ္ဈာနတော ဥပရူပရိဈာနံ ဗလပ္ပတ္တံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဟေဋ္ဌိမဟေဋ္ဌိမဇ္ဈာနတော ဝုဋ္ဌာယ ဥပရူပရိဈာနဓမ္မေ ဝိပဿတော ဥပ္ပန္နမဂ္ဂေါ ပါဒကဇ္ဈာနံ အနပေက္ခိတွာ သမ္မသိတဇ္ဈာနဝသေန တံတံဈာနိကော ဟောတိ။ ဥပရူပရိဈာနတော ပန ဝုဋ္ဌာယ ဟေဋ္ဌိမဟေဋ္ဌိမဇ္ဈာနဓမ္မေ သမ္မသိတွာ ဥပ္ပာဒိတမဂ္ဂေါ သမ္မသိတဇ္ဈာနံ အနပေက္ခိတွာ ပါဒကဇ္ဈာနသဒိသော ဟောတီတိ ဣဒမေတ္ထ သာရတရံ။ ဧဝဉှိ သတိ ဒွိန္နမ္ပိ ထေရာနံ ဝါဒါ နိပ္ပဒေသဝိသယာ သမဖလာ ဟောန္တိ။

တတိယတ္ထေရဝါဒေါ စေတ္ထ ပါဒကဇ္ဈာနံ၊ သမ္မသိတဇ္ဈာနံ ဝါ ဝိနာ အဇ္ဈာသယမတ္တေနေဝ န ဣဇ္ဈတိ။ တီသုပိ ဝါဒေသု ဌပေတွာ သေသဈာနင်္ဂပရိဏာမံ ဝေဒနာပရိဏာမော ဝိပဿနာနိယာမေနေဝ ဟောတိ။ တယောပိ ထေရဝါဒါ ဝိပဿနာနိယာမေန ဝိနာ န ဟောန္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ နနု စ ဝေဒနာပိ ဈာနင်္ဂမေဝ၊ တသ္မာ တာယပိ ပါဒကဇ္ဈာနနိယာမေနေဝ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ? တံ န၊ ဝေဒနာယပိ ပါဒကဇ္ဈာနနိယာမေန ပရိဏာမေ သတိ ဝိပဿနာနိယာမံ အနပေက္ခိတွာ ပါဒကဇ္ဈာနနိယာမေနေဝ မဂ္ဂက္ခဏေ ¶ သေသဈာနင်္ဂါနိ ပရိဏာမဋ္ဌာနေယေဝ ဝေဒနာယပိ ပရိဏာမော ဘဝေယျ၊ တထာ ပန အဟုတွာ ဧကာဝဇ္ဇနဝီထိယာ အာဒိတောဝ ပရိဏာမနတော မဂ္ဂဝုဋ္ဌာနဝီထိယာ အာသန္နတရပ္ပဝတ္တာယ ဝိပဿနာယ ဝသေန ဝေဒနာနိယာမော ဟောတိ။

အထ ဝါ ပါဒကဇ္ဈာနသမ္မသိတဇ္ဈာနာနံ သမ္ဘဝေ တေသု အနုပ္ပန္နာ ဝေဒနာ ဝိပဿနာယ န ဟောတီတိ ပါဒကဇ္ဈာနသမ္မသိတဇ္ဈာနနိယာမေန ပရိဏမတီတိပိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ။ ဧတ္ထ သိယာ – ယတ္ထ တာဝ ပါဒကဇ္ဈာနံ အတ္ထိ၊ တတ္ထ တံ နိယမေတိ။ ယတ္ထ ပန တိကစတုက္ကပါဒကဇ္ဈာနံ နတ္ထိ၊ တသ္မိံ ¶ အရူပဘဝေ ကိံ နိယမေတီတိ? တတ္ထာပိ ပါဒကဇ္ဈာနမေဝ နိယမေတိ။ ယော ဟိ ဘိက္ခု အဋ္ဌသမာပတ္တိလာဘီ ပဌမဇ္ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဖလာနိ နိဗ္ဗတ္တေတွာ အပရိဟီနဇ္ဈာနော ကာလံ ကတွာ အရူပဘဝေ နိဗ္ဗတ္တော ပဌမဇ္ဈာနိကာယ သောတာပတ္တိဖလသမာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌာယ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ ဥပရိ တီဏိ မဂ္ဂဖလာနိ နိဗ္ဗတ္တေတိ၊ တဿ တာနိ ပဌမဇ္ဈာနိကာနေဝ ဟောန္တိ။ ဒုတိယဇ္ဈာနိကာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ အရူပေပိ ဟိ လောကုတ္တရံ တိကစတုက္ကဇ္ဈာနံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဧဝမေတ္ထ ဧကေကဿ လောကုတ္တရကုသလဿ ဈာနင်္ဂယောဂဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။

မဂ္ဂါ…ပေ… နိပ္ဖာဒေတီတိ တေဘူမကကုသလံ ဝိယ ပဋိသန္ဓိပ္ပဝတ္တီသု အဝိပစ္စဝန္တမ္ပိ အတ္တနော အတ္တနော အနုရူပဿ ဖလဿ နိပ္ဖာဒနေန တံတံဖလပ္ပတ္တေ သောတာပန္နော သကဒါဂါမီ အနာဂါမီ အရဟာတိ သာမညတော စတ္တာရော အရိယပုဂ္ဂလေ အဘိနိပ္ဖာဒေတီတိ။ ဝိသေသတော ပန သတ္တက္ခတ္တုပရမတာဒိကေ အနေကေပိ သောတာပန္နာဒယော နိပ္ဖာဒေတိ။

လောကုတ္တရကုသလဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

စတုဘူမကကုသလဝဏ္ဏနာ

၂၈။ ဧဝံ ¶ စတုဘူမကကုသလစိတ္တံ သရူပတော နိဒ္ဒိသိတွာ ဣဒါနိ တံ နိဂမေန္တော အာဟ ‘‘ကာမေ အဋ္ဌေဝါ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ကာမေတိ ကာမဘဝေ။ တထာ ‘‘ရူပေ’’တိအာဒီသု။

၂၉။ ကုသလာကုသလာပဂတေနာတိ ကုသလာကုသလကမ္မတော အပဂတေန။ အဂ္ဂမဂ္ဂဿ ဟိ ဥပ္ပန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ အရဟတော သဗ္ဗာနိ ကုသလာကုသလကမ္မာနိ ပဟီနာနိ နာမ ဟောန္တိ ပစ္စယဝေကလ္လေန ပဋိသန္ဓိဒါနေ အသမတ္ထဘာဝတော။ ယတော စ အရိယမဂ္ဂဉာဏံ ‘‘ကမ္မက္ခယကရ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ အထ ဝါ အဟေတုအပစ္စယဝိသုဇ္ဈနဿ အဘာဝတော ကိလေသသမုစ္ဆေဒကေန မဂ္ဂကုသလေန အကုသလေဟိ အပဂတေန။ ကုသလေ ကုသလေနာတိ ကုစ္ဆိတာနံ သလနာဒီဟိ ¶ ကုသလသင်္ခါတာယ ပဋိပတ္တိယံ ဒေသနုပ္ပာဒနာဒီသု ဆေကေန။ မုနိနာတိ ဥဘယလောကမုနနကေန အဂ္ဂဖလဉာဏေန၊ သဗ္ဗညုတညာဏေန ဝါ သမန္နာဂတတ္တာ မုနိနာ။ တေနာဟ –

‘‘ယော မုနာတိ ဥဘော လောကေ၊ မုနိ တေန ပဝုစ္စတီ’’တိ။

ဝသိနာတိ ဆဠဘိညတာယ ပရမေန စိတ္တဝသိဘာဝေန သမန္နာဂတတ္တာ၊ ဈာနာဒီသု ပဉ္စဝိဓဝသိသဗ္ဘာဝတော စ ဝသိဘူတေန ဝသိဘာဝူပဂတိန္ဒြိယေန။

စတုဘူမကကုသလဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အကုသလဝဏ္ဏနာ

ဧတ္တာဝတာ စ ယံ ‘‘ကုသလာကုသလာဗျာကတဇာတိဘေဒတော တိဝိဓ’’န္တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တံ ကုသလံ၊ တံ သရူပတော နိဒ္ဒိသိတွာ ဣဒါနိ တဒနန္တရုဒ္ဒိဋ္ဌံ အကုသလံ နိဒ္ဒိသန္တော အာဟ ‘‘အကုသလံ ပနာ’’တိအာဒိ။ ‘‘ဘူမိတော ဧကဝိဓ’’န္တိ ဝုတ္တမတ္ထံ နိယမေတွာ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ကာမာဝစရမေဝါ’’တိ။ နိကာယန္တရိကာ ပန ရူပါရူပါဝစရမ္ပိ အကုသလံ ဣစ္ဆန္တီတိ တေသံ ¶ မတိနိသေဓနတ္ထံ အဝဓာရဏံ ကတံ။ မဟဂ္ဂတဘူမိယံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တမ္ပိ ဟေတံ တတ္ထ ရူပဓာတုယံ ပဝတ္တိဝိပါကံ ဒေန္တမ္ပိ ဧကန္တေန ကာမာဝစရမေဝါတိ။ ကုတော ပနေသ နိယမောတိ? ကာမတဏှာဝိသယဘာဝတော။ ကာမတဏှာဝိသယတာ ဟိ ကာမာဝစရဘာဝဿ ကာရဏံ ယထာ ရူပါရူပတဏှာဝိသယတာ ရူပါရူပဘာဝဿ။ ဧကံသေန စေတံ ဧဝံ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ။ ဣတရထာ ဗျာပိတလက္ခဏံ န သိယာ။ ယဒိ ဟိ အာလမ္ဗိတဗ္ဗဓမ္မဝသေန ဘူမိဝဝတ္ထာနံ ကရေယျ၊ ဧဝံ သတိ အနာရမ္မဏာနံ သင်္ဂဟော န သိယာ။ အထ ဝိပါကဒါနဝသေန၊ ဧဝမ္ပိ အဝိပါကာနံ သင်္ဂဟော န သိယာ၊ တသ္မာ အာလမ္ဗဏဓမ္မဝသေနေဝ ပရိယာပန္နာနံ သာ ကာတဗ္ဗာ။ အပရိယာပန္နာနံ ပန လောကတော ဥတ္တိဏ္ဏတာယ လောကုတ္တရတာ၊ ဥတ္တရိတရာဘာဝတော အနုတ္တရတာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ။

ဒေါမနဿဿ အနီဝရဏာဝတ္ထာယ အဘာဝေန တံသဟဂတစိတ္တုပ္ပာဒေါ ကာမဘူမိယံယေဝ ပဝတ္တတီတိ သော ¶ နိယတဝတ္ထုကော၊ ဣတရေ အရူပဘူမိယမ္ပိ ပဝတ္တနတော အနိယတဝတ္ထုကာတိ အာဟ ‘‘နိယတာ…ပေ… ဒုဝိဓ’’န္တိ။ ဝိစိကိစ္ဆုဒ္ဓစ္စသဟဂတာနံ မောဟေကဟေတုကတ္တာ၊ ဣတရေသမ္ပိ လောဘမောဟဒေါသမောဟဝသေန ဒွိဟေတုကတ္တာ အာဟ ‘‘ဧကဟေတုကဒုဟေတုကတော’’တိ။ အာဒိတော ဧကာဒသန္နံ အကုသလစိတ္တာနံ ပဋိသန္ဓိဇနနတော၊ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတဿ တဒဘာဝတော အာဟ ‘‘ပဋိသန္ဓိဇနကာဇနကတော’’တိ။ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတဉှိ ပဝတ္တိဝိပါကံ ဒေန္တမ္ပိ ပဋိသန္ဓိံ နာကဍ္ဎတိ။ ယတော ဝက္ခတိ –

‘‘ဧကာဒသဝိဓာနံ တု၊ ဟိတွာ ဥဒ္ဓစ္စမာနသံ၊

ဧကာဒသဝိဓာ စေဝ၊ ဘဝန္တိ ပဋိသန္ဓိယော’’တိ။ (အဘိဓ။ ၅၃၆)၊

ယေန ပန ကာရဏေန တံ ပဋိသန္ဓိံ နာကဍ္ဎတိ၊ တံ ပဋိသန္ဓိဝိနိစ္ဆယကထာဟိ ဣမိဿာ ဂါထာယ ဝဏ္ဏနာပဒေသေယေဝ ဝက္ခာမ ¶ ။ တီဟိ ဝေဒနာဟီတိ သုခဒုက္ခောပေက္ခာသင်္ခါတာဟိ တီဟိ ဝေဒနာဟိ။ ယထာဟ – ‘‘တိဿော ဣမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝေဒနာ။ ကတမာ တိဿော? သုခါ ဒုက္ခာ အဒုက္ခမသုခါ’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၂၄၉)။ ယံ ပန ကတ္ထစိ သုတ္တေ ‘‘ဒွေမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝေဒနာ သုခါ ဒုက္ခာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၂၆၇) ဝစနံ၊ တံ ကုသလပက္ခိကံ ဥပေက္ခံ သုခေ၊ အကုသလပက္ခိကဉ္စ ဒုက္ခေ ပက္ခိပိတွာ ပရိယာယေန ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သုပ္ပတိဋ္ဌိတဘာဝကာရဏတ္တာ မူလမိဝါတိ မူလံ၊ လောဘော မူလံ ဧတဿာတိ လောဘမူလံ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ မောဟောပိ လောဘမူလေသု အတ္ထိ၊ သော ပန သဗ္ဗာကုသလသာဓာရဏတ္တာ ဝဝတ္ထာနကရော န ဟောတီတိ အသာဓာရဏဓမ္မဝသေန ‘‘လောဘမူလ’’န္တွေဝ ဝုတ္တံ ယထာ ‘‘ဘေရိသဒ္ဒေါ ယဝင်္ကုရော’’တိ။ တထာ ‘‘ဒေါသမူလ’’န္တိ ဧတ္ထာပိ။ မူလန္တရဝိရဟတော မောဟော ဧဝ မူလံ ဣမဿ၊ နာညန္တိ မောဟမူလံ။

မိစ္ဆာဝသေန ဒဿနံ ဒိဋ္ဌိ၊ ဒိဋ္ဌိယေဝ ဒိဋ္ဌိဂတံ ယထာ ‘‘အာကာသဂတံ ထာမဂတ’’န္တိ။ အထ ဝါ ဝိပရိယေသဂ္ဂါဟိကာယ ဒိဋ္ဌိယာ ဂတမေဝ၊ န ဧတ္ထ ဂန္တဗ္ဗဝတ္ထု တထာသဘာဝန္တိ ဒိဋ္ဌိဂတံ၊ ဒွါသဋ္ဌိယာ ဝါ ဒိဋ္ဌီသု အန္တောဂဓန္တိ ဒိဋ္ဌိဂတံ၊ တေန သမံ ပကာရေဟိ ယုတ္တန္တိ ဒိဋ္ဌိဂတသမ္ပယုတ္တံ။

‘‘ယဒါ ဟီ’’တိအာဒိ လောဘမူလစိတ္တာနံ ပဝတ္တိအာကာရဒဿနံ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိန္တိ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိအာဒိံ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ။ တာယ ဟိ ဝိပလ္လတ္တစိတ္တာ တာဝ ကောဓဝိသယော၊ ယာဝ ဣန္ဒြိယဂေါစရောတိ ¶ ပရလောကံ ပဋိက္ခိပိတွာ ‘‘နတ္ထိ ကာမေသု အာဒီနဝေါ’’တိ ဂဏှန္တိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန –

‘‘ဧသ ပန္ထောဝိတထော ဒေဝယာနေ၊

ယေန ယန္တိ ပုတ္တဝန္တော ဝိသောကာ၊

တံ ပဿန္တိ ပသဝေါ ပက္ခိနော စ၊

တေန တေ မာတရိပိ မိထုနံ စရန္တီ’’တိ။ –

အာဒိနာ ¶ နယေန ပုတ္တမုခဒဿနံ သဂ္ဂမောက္ခမဂ္ဂေါတိ ဧဝမာဒိကံ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ သင်္ဂဏှာတိ။ ကာမေ ဝါတိ ဧတ္ထ ဝါ-သဒ္ဒေါ အနိယမတ္ထော။ တေန ‘‘ဗြာဟ္မဏာနံ သုဝဏ္ဏဟရဏမေဝ အဒိန္နာဒါနေ သာဝဇ္ဇံ၊ ဣတရံ အနဝဇ္ဇံ၊ ဂုရူနံ၊ ဂုန္နံ၊ အတ္တနော ဇီဝိတဿ၊ ဝိဝါဟဿ စ အတ္ထာယ မုသာဝါဒေါ အနဝဇ္ဇော၊ ဣတရော သာဝဇ္ဇော၊ ဂုရုအာဒီနံ အတ္ထာယ ပေသုညကရဏံ အနဝဇ္ဇံ၊ ဣတရံ သာဝဇ္ဇံ၊ ဘာရတယုဒ္ဓသီတာဟရဏာဒိကထာ ပါပဝူပသမာယ ဟောတီ’’တိ ဧဝမာဒိကေ မိစ္ဆာဂါဟေ သင်္ဂဏှာတိ။ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလာဒီနီတိ ဒိဋ္ဌသုတမုတမင်္ဂလာနိ။ သာရတော ပစ္စေတီတိ ဝုဍ္ဎိယာ ပုဗ္ဗနိမိတ္တဘာဝေန အဂ္ဂဟေတွာ ‘‘ဣဒမေဝ ဝုဍ္ဎိကာရဏ’’န္တိ ဧဝံ သာရဝသေန ဂဏှာတိ။ သဘာဝတိက္ခေနေဝါတိ လောဘဿ၊ မိစ္ဆာဘိနိဝေသဿ ဝါ ဝသေန သရသေနေဝ တိခိဏေန ကုရုရေန။ မန္ဒေနာတိ ဒန္ဓေန အတိခိဏေန။ တာဒိသံ ပန အတ္တနော၊ ပရဿ ဝါ သမုဿာဟနေန ပဝတ္တတီတိ အာဟ ‘‘သမုဿာဟိတေနာ’’တိ။ ပရဿ ဘဏ္ဍံ ဝါ ဟရတီတိ ဝါ-သဒ္ဒေန တထာပဝတ္တနကမုသာဝါဒါဒီနမ္ပိ သင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကာမာနံ ဝါတိ အနုဘုယျမာနာနံ ကာမဂုဏာနံ။ ဝါ-သဒ္ဒေန ပရသန္တကဿ အယထာဓိပ္ပေတတာယ ယံ လဒ္ဓံ၊ တံ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ဂဟဏာဒိကံ သင်္ဂဏှာတိ။

သမ္ပယုတ္တဓမ္မဝသေန ဘေဒါဘာဝတော ဒေါသမူလံ အသင်္ခါရိကသသင်္ခါရိကဘေဒတော ဒုဝိဓံ။ ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ ‘‘ဒေါမနဿသဟဂတံ ပဋိဃသမ္ပယုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ? အသာဓာရဏဓမ္မေဟိ တဿ စိတ္တဿ ဥပလက္ခဏတ္ထံ။ ပါဏဿ အတီဝ၊ အတိက္ကမိတွာ ဝါ ပါတနံ ပါဏာတိပါတော။ အာဒိ-သဒ္ဒေန အဒိန္နာဒါနမုသာဝါဒပေသုညဖရုသသမ္ဖပ္ပလာပဗျာပါဒေ သင်္ဂဏှာတိ။ ဒသအကုသလကမ္မပထေသု ဟိ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရအဘိဇ္ဈာမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိသင်္ခါတာ တယောဝ ကမ္မပထာ ဣမိနာ န သိဇ္ဈန္တိ။ သဘာဝတိက္ခံ ဟုတွာ ပဝတ္တမာနံ စိတ္တံ အသင်္ခါရမေဝ ဟောတိ၊ ဣတရံ သသင်္ခါရန္တိ အဓိပ္ပာယေနာဟ ‘‘တိက္ခမန္ဒပ္ပဝတ္တိကာလေ’’တိ။ မန္ဒံ ¶ ပန ဟုတွာ ပဝတ္တမာနံ ဧကံသေန သသင်္ခါရမေဝါတိ န သက္ကာဝ ¶ ဝိညာတုံ။ ယံ သသင်္ခါရေန သပ္ပယောဂေန ပဝတ္တတိ၊ တံ မန္ဒမေဝ ဟောတီတိ ကတွာ တထာ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

မောဟမူလံ စိတ္တံ မူလန္တရဝိရဟတော အတိမူဠှံ ဝိစိကိစ္ဆုဒ္ဓစ္စယောဂတော စဉ္စလဉ္စာတိ ဥပေက္ခာသဟဂတမေဝ ဟောတိ၊ န တဿ ကဒါစိပိ သဘာဝတိက္ခတာ အတ္ထိ။ အာရမ္မဏေ ဟိ သံသပ္ပနဝသေန၊ ဝိက္ခိပနဝသေန စ ပဝတ္တမာနဿ စိတ္တဒွယဿ ကိံ တာဒိသေ ကိစ္စေ သဘာဝတိက္ခတာယ၊ ဥဿာဟေတဗ္ဗတာယ ဝါ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ န တတ္ထ သင်္ခါရဘေဒေါ အတ္ထိ။ နနု စ ဥဒ္ဓစ္စံ သဗ္ဗာကုသလသာဓာရဏံ၊ ကသ္မာ ပန ဧတမေဝ တေန ဝိသေသေတွာ ဝုတ္တံ ‘‘ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတ’’န္တိ။ ဝိသေသတော ဗလဝဘာဝတော။ ဣဒဉှိ ဧတသ္မိံ စိတ္တေ ဗလဝံ၊ တသ္မာ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေသု ပဓာနံ ဟုတွာ ပဝတ္တတီတိ ဣဒမေဝ တေန ဝိသေသိတဗ္ဗံ။ တေနေဝ ဟိ ပါဠိယံ သေသာကုသလေသု ဥဒ္ဓစ္စံ ယေဝါပနကဝသေန အာဂတံ၊ ဣဓ ပန သရူပတောယေဝ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ။ ဧဝံ အသာဓာရဏပ္ပဓာနဓမ္မဝသေန မောဟမူလံ ဝိစိကိစ္ဆာသမ္ပယုတ္တံ ဥဒ္ဓစ္စသမ္ပယုတ္တန္တိ ဒုဝိဓံ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အသန္နိဋ္ဌာနံ သံသယော၊ ဝိက္ခေပေါ အဝူပသမော၊ ဘန္တတာတိ အတ္ထော။ တတ္ထ ဝိစိကိစ္ဆာသဟဂတဿ အသန္နိဋ္ဌာနကာလေ၊ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတဿ ဝိက္ခေပကာလေ စ ပဝတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ယထာနုရူပန္တိ ပဋိသန္ဓိဇနကာဇနကဿ၊ ကမ္မပထဘာဝပ္ပတ္တာပတ္တဿ စ အနုရူပတော။ အထ ဝါ ယထာနုရူပန္တိ ယော ယဿ ဟေတု၊ တဒနုရူပတော။ ယေဘုယျေန ဟိ လောဘမူလကေန ခုပ္ပိပါသာဒိနိရန္တရပေတဝိသယေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဒေါသမူလကေန ဒေါသော ဝိယ စဏ္ဍဇာတတာယ တံသရိက္ခကေ နိရယေ၊ မောဟမူလကေန နိစ္စသမ္မူဠှာယ တိရစ္ဆာနယောနိယံ၊ တသ္မာ လောဘာဒိဟေတုအနုရူပတော တတ္ထ တတ္ထ အပါယေ ဥပပတ္တိံ နိပ္ဖာဒေတီတိ အာဟ ‘‘ယထာနုရူပံ…ပေ… ဥပပတ္တိယာ’’တိ ¶ ။ အကုသလဝိပါကာနံ ဒုက္ခပ္ပဓာနတာယ ‘‘ဒုက္ခဝိသေသဿာ’’တိ ဝုတ္တံ။

၃၁။ အပါပေန အလာမကေန ပါပါပါပပ္ပဟီနေန ပါပါပါပေသု မာနသေသု ယံ ပါပမာနသံ ဝုတ္တံ၊ ပါပါပါပေသု ပုဂ္ဂလေသု အပါပေန ပါပါပါပပ္ပဟီနေန ယံ ပါပမာနသံ ဝုတ္တန္တိ ဝါ သမ္ဗန္ဓော။ အထ ဝါ ပါပါပါပေသု မာနသေသု ပါပေန ပါပမာနသေန ပါပဝသေန ပါပါပါပပ္ပဟီနေန ယံ ပါပမာနသံ ဝုတ္တန္တိ ယောဇနာ။ အယံ ပနေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – အသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန တာဝ ဓမ္မသဘာဝဿ ဒုဗ္ဗိဇာနီယတ္တာ ကုသလမ္ပိ အကုသလတော၊ အကုသလမ္ပိ ကုသလတော ဝုစ္စေယျ၊ ဘဂဝတော ပန သဟ ဝါသနာဟိ ¶ ဝိဒ္ဓံသိတာကုသလဿ ကမ္မက္ခယကရဉာဏေန ပစ္စယဝေကလ္လတော ဝိဒ္ဓံသိတကုသလကမ္မဿ စ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဘာဝတော ဧကန္တေနေဝ အကုသလဒေသနာ အကုသလဓမ္မဝသေနေဝါတိ။

အကုသလဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အဗျာကတဝဏ္ဏနာ

အညမညဝိသိဋ္ဌာနံ ကုသလာကုသလာနံ ပါကန္တိ ဝိပါကံ၊ ဝိပက္ကဘာဝမာပန္နာနမရူပဓမ္မာနမေတမဓိဝစနံ။ ယထာ ဟိ လောကေ သာလိဗီဇာဒီနံ ဖလာနိ တံသဒိသာနိ နိဗ္ဗတ္တာနိ ဝိပက္ကာနိ နာမ ဟောန္တိ၊ ဝိပါကနိရုတ္တိဉ္စ လဘန္တိ၊ န မူလင်္ကုရပတ္တဒဏ္ဍနဠာဒီနိ၊ ဧဝံ ကုသလာကုသလာနံ ဖလာနိ အရူပဓမ္မဘာဝေန၊ သာရမ္မဏဘာဝေန စ တံသဒိသာနိ ဝိပက္ကဘာဝမာပန္နာနီတိ ဝိပါကနိရုတ္တိံ လဘန္တိ၊ န ပန ကမ္မာဘိနိဗ္ဗတ္တာပိ ရူပဓမ္မာ ကမ္မဝိသဒိသတ္တာ။ ဝိပါကမေဝ စိတ္တံ ဝိပါကစိတ္တံ။ ကရဏမတ္တံ ကိရိယာ ဖလဒါနာသမ္ဘဝတော။ ယေန ပန ကာရဏေန တဿ ဖလဒါနံ န သမ္ဘဝတိ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။ ကိရိယာ ¶ ဧဝ စိတ္တံ ကိရိယစိတ္တံ။ ဝိပါကဿ ကာမာဝစရာဒိဘာဝေါ ကုသလေ ဝုတ္တနယေန ယထာသမ္ဘဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အလောဘာဒိသမ္ပယုတ္တဟေတူဟိ သဟ ဝတ္တနတော သဟေတုကံ။ တဒဘာဝတော အဟေတုကံ။ နိဗ္ဗတ္တကဟေတုဝသေန သိဇ္ဈမာနမ္ပိ ဟေတံ သမ္ပယုတ္တဟေတုဝသေနေဝ ‘‘သဟေတုကမဟေတုက’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ ဣတရထာ ဝဝတ္ထာနာဘာဝတော။

သကကုသလံ ဝိယာတိ အတ္တနော ဇနကံ ကာမာဝစရကုသလံ ဝိယ။ ဇနကဇနိတဗ္ဗသမ္ဗန္ဓဝသေန ဟိ တံ တံ ကုသလံ တဿ တဿ ဝိပါကဿ သကံ နာမံ ဟောတိ။

‘‘သကကုသလံ ဝိယာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပဝတ္တာကာရအာရမ္မဏာဒိတော စဿ တံသဒိသတာ အာပဇ္ဇေယျာတိ တံနိဝါရဏတ္ထမာဟ ‘‘ယထာ ပနာ’’တိအာဒိ။ ဆသု အာရမ္မဏေသူတိ ပရိတ္တာဒိအတီတာဒိအဇ္ဈတ္တာဒိဘေဒေသု ဆသု ရူပါဒိအာရမ္မဏေသု။ ဘဝန္တရပဋိသန္ဓာနတော ပဋိသန္ဓိ။ အဝိစ္ဆေဒပ္ပဝတ္တိဟေတုဘာဝေန ဘဝဿ အင်္ဂန္တိ ဘဝင်္ဂံ။ နိဗ္ဗတ္တိတဘဝတော ပရိဂညတာယ စုတိဟေတုတာယ စုတိ။ ပရိတ္တဓမ္မပရိယာပန္နေသူတိ ကာမာဝစရဓမ္မပရိယာပန္နေသု။ ကာမာဝစရဓမ္မာ ဟိ ကိလေသဝိက္ခမ္ဘနာဒီသု ¶ အသမတ္ထဘာဝေန ပရိတ္တာနုဘာဝတာယ၊ ဩဠာရိကာဟိ ဝါ ကာမတဏှာဒီဟိ ပရိတော ဂဟိတတ္တာ ‘‘ပရိတ္တာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ဝိပါကဿ သင်္ကပ္ပေတွာ အာရမ္မဏဂ္ဂဟဏာဘာဝတော ကမ္မာနုရူပမေဝ ပဝတ္တတီတိ ပရိတ္တကမ္မဝိပါကော ပရိတ္တာရမ္မဏေယေဝ ပဝတ္တိတုမရဟတိ၊ န မဟဂ္ဂတအပ္ပမာဏာရမ္မဏေတိ ဝုတ္တံ ‘‘ပရိတ္တဓမ္မပရိယာပန္နေသူ’’တိ။ ယဒိ ဧဝံ မဟဂ္ဂတဝိပါကောပိ မဟဂ္ဂတာရမ္မဏေယေဝ အာပဇ္ဇတီတိ? နာပဇ္ဇတိ၊ သညာယတ္တာရမ္မဏဿ သမာဓိပ္ပဓာနဿ ကမ္မဿ အပ္ပနာပတ္တဿ တာဒိသေနေဝ ဝိပါကေန ဘဝိတဗ္ဗတ္တာ။ ဝဏ္ဏလက္ခဏာဒိကဉှိ အဂ္ဂဟေတွာ လောကသညာနုရောဓေနေဝ ဂဟိတေ ပထဝါဒိကေ ပရိကမ္မသညာယ သမုပ္ပာဒိတံ ¶ ပဋိဘာဂနိမိတ္တသင်္ခါတမာရမ္မဏံ သညာဝသံ သညာယတ္တံ ဟောတိ၊ တသ္မာ တဒါရမ္မဏဿ သမာဓိပ္ပဓာနဿ အပ္ပနာပတ္တဿ ကမ္မဿ ဝိပါကေန သမာဓိပ္ပဓာနအပ္ပနာပတ္တေဟိ ဝိယ သညာယတ္တာရမ္မဏတာယ နိဗ္ဗိသေသေနေဝ ဘဝိတဗ္ဗံ။ ပရိတ္တဝိပါကော ပန မဟဂ္ဂတအပ္ပမာဏပညတ္တာရမ္မဏကမ္မနိဗ္ဗတ္တောပိ ဟောတိ၊ သော ပရတော အာဂမိဿတိ။

မုခနိမိတ္တံ ဝိယာတိ မုခံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နနိမိတ္တံ ဝိယ။ ယထာ ဟိ တံ နိရီဟံ အပရံ မုခနိမိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတုံ၊ အညံ ဝါ ကိဉ္စိ အတ္တနော ဗလေန ကာတုံ န သက္ကောတိ၊ ဧဝမေတမ္ပိ ဝိပါကုပ္ပာဒနာဒီသု န ဥဿဟတိ။ တေနာဟ ‘‘နိရုဿာဟ’’န္တိ။ ဥဿာဟောတိ စေတ္ထ အနုပစ္ဆိန္နာဝိဇ္ဇာတဏှာမာနာနုသယသ္မိံ သန္တာနေ ဝိပါကုပ္ပာဒနသမတ္ထတာသင်္ခါတော၊ အာသေဝနပစ္စယဘာဝသင်္ခါတော၊ ဝိညတ္တိဇနကတာသင်္ခါတော စ ဗျာပါရော။ သော ဝိပါကေ နတ္ထိ ကမ္မဝေဂုက္ခိတ္တတ္တာ ပတိတံ ဝိယ ဟုတွာ ပဝတ္တမာနဿ တဿ ဧကန္တေန ဒုဗ္ဗလဘာဝတောတိ တံ နိရုဿာဟံ။

ဝိပစ္စနဋ္ဌာနန္တိ ဝိပစ္စနဝသေန ပဝတ္တနဋ္ဌာနံ၊ ပဋိသန္ဓိဘဝင်္ဂစုတိတဒါရမ္မဏဝသေန စတုကိစ္စာနမေတေသံ ပဝတ္တိဩကာသောတိ အတ္ထော။ တတ္ထ စုတိဘဝင်္ဂါနံ အန္တရာဠံ ပဋိသန္ဓိကိစ္စာနံ ဌာနံ၊ ပဋိသန္ဓိအာဝဇ္ဇနာနံ၊ တဒါရမ္မဏာဝဇ္ဇနာနံ၊ ဇဝနာဝဇ္ဇနာနံ၊ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနာဝဇ္ဇနာနဉ္စ အန္တရာဠံ ဘဝင်္ဂကိစ္စာနံ ဌာနံ၊ တဒါရမ္မဏပဋိသန္ဓီနံ၊ ဇဝနပဋိသန္ဓီနံ၊ ဘဝင်္ဂပဋိသန္ဓီနံ ဝါ အန္တရာဠံ စုတိကိစ္စာနံ ဌာနံ၊ ဇဝနဘဝင်္ဂါနံ အန္တရာဠံ တဒါရမ္မဏကိစ္စာနံ ဌာနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယသ္မာ ပနေတံ ဌာနံ ဓမ္မာနံ တံတံကိစ္စဝသေန ပါကဋံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဌာနံ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ဌာနံ ဥဒ္ဓရိတွာ ပါကဋကိစ္စဝသေနေဝ တံ ပကာသေတုံ ‘‘ဣမာနိ ဟီ’’တိအာဒိ ¶ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ကိစ္စမ္ပိ ကိစ္စဝန္တာနံ ပဝတ္တိဋ္ဌာနဘာဝေန ဂယှတီတိ ဌာနန္တိပိ ကိစ္စမေဝ ဥဒ္ဓဋန္တိ တံ သရူပတော ဒဿေတုံ ‘‘ဣမာနိ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

၃၂။ အဏ္ဍဇဇလာဗုဇယောနိသမ္ဘဝါနံ ¶ မနုဿာနံ၊ ဝိနိပါတိကာသုရာနဉ္စ အဟေတုကပဋိသန္ဓိယာပိ သဗ္ဘာဝတော အာဟ ‘‘ဒုဟေတုကတိဟေတူန’’န္တိ။ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏသမ္ပယုတ္တာ ဒွေ အလောဘာဒယော ဟေတူ ယေသံ တေ ဒုဟေတုကာ။ ဧသ နယော တိဟေတုကေသုပိ။ တတ္ထ ဒုဟေတုကာနံ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တာနိ စတ္တာရိ၊ တိဟေတုကာနံ ဉာဏသမ္ပယုတ္တာနိ စတ္တာရိ ပဋိသန္ဓိယော ဟောန္တိ၊ တထာ ဘဝင်္ဂစုတိယောပိ။ ယေန ယေန ဟိ စိတ္တေန ပဋိသန္ဓိ ဟောတိ၊ တံ တဒေဝ ဘဝင်္ဂစုတိဝသေနပိ ပဝတ္တတိ။ တဒါရမ္မဏံ ပန အဝိသေသေန ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ဒုဟေတုကာနမ္ပိ တိဟေတုကတဒါရမ္မဏဿ ဣစ္ဆိတတ္တာ။ နနု စေတံ အသမပေက္ခိတာဘိဓာနံ အာစရိယေနေဝ ဣမဿ ပဋိသိဒ္ဓတ္တာ။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ –

‘‘အဟေတုပဋိသန္ဓိဿ၊ န တဒါရမ္မဏံ ဘဝေ၊

ဒုဟေတုကံ တိဟေတုံ ဝါ၊ ဒုဟေတုပဋိသန္ဓိနော’’တိ။ (အဘိဓ။ ၄၄၃)၊

နယိဒမသမပေက္ခိတာဘိဓာနံ ပဋိသန္ဓိဇနကကမ္မံ သန္ဓာယ တတ္ထ ပဋိသိဒ္ဓတ္တာ။ ယေန ဟိ ကမ္မေန ယာ ပဋိသန္ဓိ အာဒိန္နာ၊ န တံ တတော အဓိကတရံ တဒါရမ္မဏံ ပဝတ္တေ အဘိနိပ္ဖာဒေတိ။ ယံ ပန အညမ္ပိ ကိဉ္စိ ကမ္မံ တဒါလဒ္ဓါဝကာသံ သိယာ၊ န တံ တတ္ထ တတော အဓိကတရမ္ပိ ဝိပါကံ န နိဗ္ဗတ္တေတီတိ အတ္ထိ။ ‘‘သဟေတုကံ ဘဝင်္ဂံ အဟေတုကဿ ဘဝင်္ဂဿ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၃။၁။၁၀၂) ဟိ ပဋ္ဌာနဝစနေန အဟေတုကဿာပိ နာနာကမ္မေန သုဂတိယံ သဟေတုကတဒါရမ္မဏမနုညာတံ။ တေနာဟု အာစရိယာ –

‘‘ဟောတိ အညေန ကမ္မေန၊ သဟေတုကံ အဟေတုန’’န္တိ။

ယထာ ¶ စ အဟေတုကဿ သဟေတုကံ၊ ဧဝံ ဒုဟေတုကဿ တိဟေတုကမ္ပိ ဣစ္ဆန္တိ။ အာစရိယဇောတိပါလတ္ထေရော ပန ‘‘သဟေတုက’’န္တိ အဝိသေသေန ဝုတ္တတ္တာ အဟေတုကာနမ္ပိ တိဟေတုကတဒါရမ္မဏံ ဣစ္ဆတိ။ ဝုတ္တဉှိ တေန ‘‘သဟေတုက’’န္တိ အဝိသေသောပဒေသေန ဒုဟေတုကံ၊ တိဟေတုကဉ္စ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တထာ ဟိ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘အဟေတုကဿာပိ တိဟေတုကတဒါရမ္မဏမဘိဟိတံ၊ ယဉ္စရဟိ အတ္ထသမာသေ အဟေတုကာနံ တိဟေတုကဖလာနိ ဒေတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ကထံ? သော ဧဝ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော၊ ယော တဿ ကတ္တာတိ။ အပရေ ပန ‘‘မူလသန္ဓိယာ ဇဠတ္တာ တဿ တိဟေတုကတဒါလမ္ဗဏံ န လဗ္ဘတိယေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ။

၃၃-၄။ တတောတိ ¶ ပဋိသန္ဓိတော ပရံ၊ ဒုတိယစိတ္တတော ပဋ္ဌာယ။ သတိပိ အန္တရန္တရာ ဝီထိစိတ္တုပ္ပာဒေ တဒဝသာနေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနဿ ယာဝတာယုကံ အနိဝတ္တနတော ဝုတ္တံ ‘‘ယာဝတာယုက’’န္တိ။ ဗလဝါရမ္မဏေတိ အတိမဟန္တဝိဘူတာရမ္မဏေ။ ပဉ္စဒွါရေ ဟိ အတိမဟန္တာရမ္မဏေ မနောဒွါရေ ဝိဘူတာရမ္မဏေ တဒါရမ္မဏမုပ္ပဇ္ဇတိ၊ န အညေသု။ ဧကာရမ္မဏပ္ပဝတ္တိယာ ပဋိသန္ဓာဒီနံ တိဏ္ဏမ္ပိ ဧကဋ္ဌာနေ ဒဿနတ္ထံ ဥဒ္ဒေသေ တဒါရမ္မဏဿ အဝသာနကရဏံ၊ ဣဓ ပန ပဝတ္တိက္ကမဝသေန စုတိယာ အဝသာနကရဏန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၃၅-၆။ ကမ္မဒွါရန္တိ ကာယဝစီကမ္မဒွါရဿ ဇနကဝသေန န ပဝတ္တန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ ကာယောတိ ကာယဝိညတ္တိ။ ကမ္မန္တိ တံသမုဋ္ဌာပိကာ စေတနာ၊ ကာယေန ကတံ ကမ္မံ ကာယကမ္မံ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ ကာယော ကမ္မဿ စတုဝီသတိယာ ပစ္စယေသု န ကေနစိ ပစ္စယေန ပစ္စယော ဟောတိ၊ တထာပိ တံသမုဋ္ဌာနဿ တဿ သဗ္ဘာဝေယေဝ ကာယကမ္မာဒိဝေါဟာရောတိ တံ တေန ကတန္တိ ဝုစ္စတိ။ ကာယကမ္မဿ ပဝတ္တိဋ္ဌာနဘူတံ ဒွါရံ ကာယကမ္မဒွါရံ။ ယဒိ ဧဝံ ကမ္မဒွါရဝဝတ္ထာနံ န သိယာ ¶ ။ ကာယဒွါရေန ဟိ သိဒ္ဓံ ကမ္မံ ‘‘ကာယကမ္မ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တံ ပန ‘‘ဒွါရေ စရန္တိ ကမ္မာနီ’’တိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁ ကာယကမ္မဒွါရ) ဝစနတော ဝစီဒွါရေပိ သိဇ္ဈတီတိ ဒွါရေန ကမ္မဝဝတ္ထာနံ န သိယာ၊ တထာ ဝစီကမ္မံ ကာယဒွါရေပိ သိဇ္ဈတီတိ ကမ္မေန ဒွါရဝဝတ္ထာနမ္ပိ န သိယာတိ? တံ န၊ တဗ္ဗဟုလဝုတ္တိယာ စေဝ ယေဘုယျေန ဝုတ္တိယာ စ ဝဝတ္ထိတတ္တာ။ ကာယကမ္မဉှိ ကာယဒွါရေယေဝ ဗဟုလံ ပဝတ္တတိ၊ အပ္ပံ ဝစီဒွါရေ၊ တသ္မာ ကာယဒွါရေ ဗဟုလပ္ပဝတ္တနတော ဧတဿ ကာယကမ္မဘာဝေါ သိဒ္ဓါ ဝနစရကာဒီနံ ဝနစရကာဒိဘာဝေါ ဝိယ။ တထာ ကာယကမ္မမေဝ ယေဘုယျေန ကာယဒွါရေ ပဝတ္တတိ၊ န ဣတရံ၊ တသ္မာ ကာယကမ္မဿ ယေဘုယျေန ဧတ္ထေဝ ပဝတ္တိတော အဿ ကာယကမ္မဒွါရဘာဝေါ သိဒ္ဓါ ဗြာဟ္မဏဂါမာဒီနံ ဗြာဟ္မဏဂါမာဒိဘာဝေါ ဝိယာတိ နေတ္ထ ကမ္မဒွါရဝဝတ္ထာနေ ကောစိ ဝိဗန္ဓောတိ။ ဝစီကမ္မဒွါရေပိ ဧသ ပဗန္ဓော ယထာသမ္ဘဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

မနောကမ္မဒွါရံ ပန သယံ မနောယေဝ သမာနံ အတ္တနာ သဟဂတစေတနာအနဘိဇ္ဈာဒိကမ္မာနံ ပဝတ္တိဒွါရဘာဝေန မနောဒွါရသင်္ခံ လဘတီတိ န တံ စိတ္တဿ ဥပ္ပတ္တိဒွါရဝသေန ဂဏှာတိ။ န ဟိ သယံ အတ္တတောဝ ပဝတ္တတိ။ ယဒိ ပန စိတ္တသမ္ပယုတ္တာ ကမ္မဒွါရဘာဝေန အဓိပ္ပေတာ၊ တဒါ တေသံ ကမ္မဒွါရဘာဝေါ မနသ္မိံ န ဥပစာရီယတီတိ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ စိတ္တာဓိပတိဘာဝေါ စိတ္တေ ဝိယာတိ စိတ္တံ ‘‘မနောကမ္မဒွါရ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ သဘာဝတော ပန ကမ္မဒွါရံ နာမ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာယေဝါတိ စိတ္တံ တတော ပဝတ္တနတော မနောကမ္မဒွါရဝသေန ပဝတ္တတိ။ အနန္တရပစ္စယဘူတဿ ပန မနောကမ္မဒွါရဘာဝေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ ¶ နတ္ထိ။ ဣဓ ပန ‘‘အဝိညတ္တိဇနတ္တာ’’တိ ဝစနေန ကာယဝစီကမ္မဒွါရဝသေနေဝ အပ္ပဝတ္တိယာ သာဓိတတ္တာ မနောကမ္မဒွါရံ န ဂဟိတမေဝ။ န ဟိ ‘‘အဝိညတ္တိဇနတ္တာ’’တိ ကာရဏံ မနောကမ္မဒွါရဝသေနပိ အပ္ပဝတ္တိံ သာဓေတိ။ အထ ဝါ ‘‘အဝိပါကသဘာဝတော’’တိ ¶ ဝစနေန မနောကမ္မဒွါရဝသေနပိ အပ္ပဝတ္တိ သာဓိတာ ဟောတိ။ ‘‘ကမ္မဒွါရ’’န္တိ ဧတ္ထ ကမ္မဂ္ဂဟနေန နာနက္ခဏိကကမ္မဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ တဿာပိ ဂဟဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဣတိ ဣမေသု ကာယဝစီကမ္မဒွါရသင်္ခါတေသု ဒွီသု ဒွါရေသု၊ မနောကမ္မဒွါရေန သဟ တီသု ဧဝ ဝါ ယထာ ကုသလံ ပဝတ္တတိ၊ န ဧဝံ ဝိပါကော၊ ယထာ စ ကုသလံ ကာယဝစီမနောကမ္မဿ အာယူဟနဝသေန ဒါနာဒိပုညကိရိယဝတ္ထုဝသေန ပဝတ္တတိ၊ န ဧဝမယံ။ အယံ ပန နေဝ ကာယဝစီကမ္မဒွါရေသု ပဝတ္တတိ ဝိညတ္တိသမုဋ္ဌာပကတ္တာဘာဝတော၊ န ကမ္မဝသေန၊ မနောကမ္မဒွါရဝသေနာပိ စ ပဝတ္တတိ ဝိပါကုပ္ပာဒနဘာဝါဘာဝတော၊ န ပုညကိရိယဝသေန ပဝတ္တတိ ဒါနာဒိဝသေန အပ္ပဝတ္တနတောတိ ဒဿေတုံ ‘‘ကမ္မဒွါရဉ္စ…ပေ… နော သမာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝန္တိ ဒါနာဒိဝသေန။

၃၇။ ‘‘ပရိတ္တာရမ္မဏတ္တာ’’တိအာဒိ သမ္ပယုတ္တဓမ္မဝသေန ဝိသေသဒဿနံ။ ယသ္မာ ဧတေ ပရိတ္တာရမ္မဏာ၊ ကရုဏာမုဒိတာ စ ပညတ္တာရမ္မဏာ သတ္တပညတ္တိယံ ပဝတ္တနတော၊ တသ္မာ ဒွိန္နမာလမ္ဗဏာနံ ဧကစိတ္တဿ ဝိသယဘာဝါနနုဂမနတော န တေသု ကရုဏာမုဒိတာ ကဒါစိပိ ဇာယန္တီတိ အယမေတ္ထ ပဌမဂါထာယ အဓိပ္ပာယော။

၃၈။ ဒုတိယဂါထာယ ပန ဟိ-သဒ္ဒေါ ယသ္မာတိ ဣမဿ အတ္ထေ။ ယသ္မာ ‘‘ပဉ္စ သိက္ခာပဒါ ကုသလာ’’တိ (ဝိဘ။ ၇၁၅) ဝုတ္တာ၊ တသ္မာတိ အတ္ထော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဘဂဝတာ ဟိ သိက္ခာပဒဝိဘင်္ဂေ ‘‘ပဉ္စ သိက္ခာပဒါ ကုသလာ’’တိ (ဝိဘ။ ၇၁၅) ဧဝံ ‘‘ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏီ’’တိအာဒီနံ ပဉ္စန္နံ သိက္ခာပဒါနံ ကုသလဘာဝေါ ဝုတ္တော၊ တေ စ ဝိရတိသဘာဝါ ဧဝ အာဒိတော တိဏ္ဏံ သိက္ခာပဒါနံ၊ ပစ္ဆိမဿ စ သမ္မာကမ္မန္တေ၊ ဣတရဿ သမ္မာဝါစာယံ၊ ပဉ္စန္နမ္ပိ မိစ္ဆာဇီဝဟေတုကပဉ္စဒုစ္စရိတတော ဝိရမဏဝသေန ¶ ပဝတ္တာနံ သမ္မာအာဇီဝေ စ အန္တောဘာဝတော၊ တသ္မာ တာ ဧကန္တကုသလဘူတာနံ ကဒါစိ အဗျာကတေ လဘန္တိ၊ ဣတရထာ သဒ္ဓါသတိအာဒယော ဝိယ ‘‘သိယာ ကုသလာ၊ သိယာ အဗျာကတာ’’တိ ဝုစ္စေယျုန္တိ။ ယဒိ ဧဝံ လောကုတ္တရဖလေသု အဋ္ဌ၊ သတ္တ ဝါ မဂ္ဂင်္ဂါ န လဗ္ဘန္တီတိ? နော န လဗ္ဘန္တိ လောကိယဝိရတီနမေဝ တတ္ထ ဧကန္တကုသလဘာဝဿ ဝုတ္တတ္တာ၊ လောကုတ္တရဝိရတိယော ပန ဖလဿ မဂ္ဂပဋိဗိမ္ဗဘူတတ္တာ မဂ္ဂသဒိသတော အဋ္ဌင်္ဂိကတာယ၊ သတ္တင်္ဂိကတာယ ¶ စ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ န စ ဧကန္တကုသလဘာဝေန ဝဝတ္ထာပေတုံ ယုတ္တာ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ဥပရိ လောကုတ္တရဖလေသုပိ အဋ္ဌင်္ဂိကတာဒိဘေဒေါ မဂ္ဂေါ ဥဒ္ဓဋောတိ။

၃၉။ ‘‘တထာဓိပတိနော’’တိအာဒိ အဓိပတိဝသေန ဝိသေသဒဿနံ။ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဟိ တေဘူမကကုသလာနံ အညော အာယူဟနကာလော၊ အညော ဝိပစ္စနကာလော၊ တသ္မာ န တာနိ အတ္တနော ဝိပါကေဟိ အဓိပတိံ ဂါဟာပေတုံ သက္ကောန္တီတိ န တေ ဆန္ဒာဒီနိ ဓုရံ ကတွာ ပဝတ္တန္တိ။ လောကုတ္တရကုသလာနိ စ ပန အာယူဟနကာလဿ၊ ဝိပစ္စနကာလဿ စ အန္တရာဘာဝတော အတ္တနော ဆန္ဒာဒီနံ ဗလဿ အဝူပသန္တကာလေယေဝ ဝိပါကံ နိဗ္ဗတ္တေန္တီတိ အနန္တရပစ္စယာ ဟုတွာ ဝိပါကေဟိ အဓိပတိံ ဂါဟာပေတုံ သက္ကောန္တီတိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ဥပရိ လောကုတ္တရဝိပါကာနံ အဓိပတိယောဂံ ဝက္ခတိ။

၄၀။ ယသ္မာ မောရဝါပိဝါသိမဟာဒတ္တတ္ထေရေန ဝိပါကာနံ အာဂမနတော အသင်္ခါရိကသသင်္ခါရိကဘာဝေါ ဣစ္ဆိတော၊ တိပိဋကစူဠနာဂတ္ထေရေန ပစ္စယတော၊ တသ္မာ ဥဘိန္နမ္ပိ မတိဒဿနတ္ထမာဟ ‘‘အသင်္ခါရသသင်္ခါရဝိဓာန’’န္တိအာဒိ။ ပုရိမတ္ထေရော ဟိ ယထာ မုခေ စလိတေ အာဒါသတလေ မုခနိမိတ္တံ စလတိ ¶ ၊ ဧဝံ အသင်္ခါရိကဿ ကုသလဿ ဝိပါကော အသင်္ခါရိကော၊ သသင်္ခါရိကဿ ဝိပါကော သသင်္ခါရိကောတိ အာဟ၊ တသ္မာ တဿ မတိဒဿနတ္ထံ ‘‘အသင်္ခါရ…ပေ… ပုညတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဒုတိယတ္ထေရော ပန အသင်္ခါရိကာဒီသု ယေန ကေနစိပိ စိတ္တေန ကမ္မေ အာယူဟိတေ အာသန္နမရဏဿ အတ္တနော၊ ပရေသံ ဝါ ပယောဂေန ဝိနာ အသင်္ခါရေန အပ္ပယောဂေန ကမ္မကမ္မနိမိတ္တဂတိနိမိတ္တပစ္စုပဋ္ဌာနေ ပဋိသန္ဓိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ အသင်္ခါရိကာ။ ယဿ ကဿစိ သသင်္ခါရေန သပ္ပယောဂေန ကမ္မာဒိပစ္စုပဋ္ဌာနေ သသင်္ခါရိကာ။ တထာ ဘဝင်္ဂစုတိယောပိ။ တဒါရမ္မဏဉ္စ ပဏီတာပဏီတဥတုဘောဇနာဒိပစ္စယဝသေန၊ အနန္တရနိရုဒ္ဓကုသလာကုသလဿ ဝသေန ဝါ အသင်္ခါရသသင်္ခါရန္တိ ဧဝံ ပစ္စယတော အသင်္ခါရိကာဒိဝိဓာနတမာဟ၊ တသ္မာ တဿ မတိဒဿနတ္ထံ ‘‘ဉေယျံ ပစ္စယတော စေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣဒမေဝ စ ပန အာစရိယာ ပသံသန္တိ။

၄၁-၂။ ဟီနာဒီနံ ဝိပါကတ္တာတိ အဓိပတိယောဂါဘာဝေပိ ဟီနမဇ္ဈိမပဏီတာနံ ကုသလာနံ ဝိပါကတ္တာ။ ဧတေန အာဂမနတော ဟီနာဒိဘာဝံ ဝိဘာဝေတိ။ ဝိနေယျသန္တာနဂတကိလေသမလဝိဓမနေန တဿ ပုနနတော ပုညော ဝါဒေါ ဝစီဃောသော ဧတဿ၊ ဝုတ္တနယေနေဝ ပုညံ ဝဒတီတိ ဝါ ပုညဝါဒီ၊ တေန ပုညဝါဒိနာ။ ‘‘ဧကန္တေန သဝတ္ထုက’’န္တိ ဝုတ္တေပိ ရူပလောကေ ပဝတ္တိ အနိဝါရိတာတိ အာဟ ‘‘ကာမလောကသ္မိ’’န္တိ ¶ ။ ‘‘န ပနညတ္ထ ဇာယတေ’’တိ ဣမိနာ ပန ဗျတိရေကတော လဒ္ဓမတ္ထံ ဒဿေတီတိ။

ဧဝံ တာဝ သဟေတုကဝိပါကေ နိဒ္ဒိသိတွာ ဣဒါနိ အဟေတုကေ နိဒ္ဒိသိတုံ ‘‘အဟေတုကဝိပါကစိတ္တံ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကသ္မာ ပန သဟေတုကဿ ကမ္မဿ အဟေတုကဝိပါကော ဟောတီတိ? ဝုစ္စတေ – စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ တာဝ ပဉ္စန္နံ အာရမ္မဏာဘိနိပါတမတ္တတ္တာ အလောဘာဒိသမ္ပယောဂေါ န သမ္ဘဝတိ၊ တထာ မန္ဒတရကိစ္စေသု သမ္ပဋိစ္ဆနသန္တီရဏေသူတိ ¶ ဧဝံ ဟေတူနံ ဥပ္ပတ္တိယာ အသမ္ဘဝတော စ နေသံ အဟေတုကတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဥပေက္ခာဒိယောဂေ ပန စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ တာဝ စတုန္နံ ဣဋ္ဌာရမ္မဏေပိ ပဝတ္တမာနာနံ ဝတ္ထာရမ္မဏသင်္ဃဋ္ဋနာယ ဒုဗ္ဗလဘာဝတော ဥပေက္ခာသဟဂတတာ၊ ကာယဝိညာဏဿ စ တာယ ဗလဝဘာဝတော သုခသဟဂတတာ ဟောတိ။ သမ္ပဋိစ္ဆနံ ပန အာရမ္မဏဃဋ္ဋနယောဂျဘာဝေန ဩဠာရိကတ္တာ၊ စတုစိတ္တက္ခဏာတီတဝသေန စိရဇာတတ္တာ စ ဒုဗ္ဗလမတ္တနော နိဿယေန သဟ အသမာနဇာတိကဉ္စ စက္ခာဒိဝတ္ထုံ နိဿာယ ဥပ္ပန္နေဟိ စက္ခုဝိညာဏာဒီဟိ လဒ္ဓါနန္တရပစ္စယတာယ၊ အပုဗ္ဗနိဿယတာယ စ အာရမ္မဏရသဿာဒေ ဒုဗ္ဗလန္တိ ဣဋ္ဌာဒီသု အာရမ္မဏေသု ဥပေက္ခာသဟဂတမေဝ။ သန္တီရဏံ ပန ဝုတ္တဝိပရီတတော ဣဋ္ဌာရမ္မဏေ သုခသဟဂတံ၊ ဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တေ စ ဥပေက္ခာသဟဂတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ မနောဝိညာဏဓာတု ဝိယ ဝိသိဋ္ဌမနနကိစ္စာဘာဝတော မနောမတ္တာ နိဿတ္တနိဇ္ဇီဝါဒိအတ္ထေဟိ ဓာတု စာတိ မနောဓာတု။ သာ ဟိ သတိပိ ဝိညာဏဘာဝေ မနောဝိညာဏတော သမ္ဘဝဿ ဝိသိဋ္ဌမနနကိစ္စဿ အကရဏတော မနနမတ္တာယေဝ ဟောတိ။ ဝုတ္တလက္ခဏဝိပရီတတော ပန မနော စ တံ ဝိညာဏဉ္စာတိ မနောဝိညာဏံ၊ တဒေဝ ယထာဝုတ္တဋ္ဌေန ဓာတူတိ မနောဝိညာဏဓာတု။

ဝိညာဏပဉ္စကံ နိယတာရမ္မဏံ ယထာက္ကမံ ရူပါဒိဧကေကဿေဝ အာရမ္မဏကရဏတော။ သေသတ္တယမနိယတာရမ္မဏံ ပဉ္စာရမ္မဏိကဆဠာရမ္မဏိကဘာဝတော။

ဒဋ္ဌဗ္ဗတာယ ဒိဋ္ဌံ၊ ရူပါယတနံ။ သောတဗ္ဗတာယ သုတံ၊ သဒ္ဒါယတနံ။ မုနိတဗ္ဗတာယ မုတံ၊ သမ္ပတ္တဿေဝ ဂဟေတဗ္ဗတာယာတိ အတ္ထော၊ ဂန္ဓာဒိတ္တယဿေတံ နာမံ။ စက္ခာဒီဟိ ဝိနာ ကေဝလံ မနသာ ဧဝ ဝိဇာနိတဗ္ဗတာယ ဝိညာတံ၊ ဓမ္မာယတနံ။ အနာမဋ္ဌကာလဝိသေသဝစနတ္တာ စ နေသံ အတီတာနာဂတာပိ ရူပါဒယော ဒိဋ္ဌာဒိသဒ္ဒေဟိ ဝုစ္စန္တိ။ တေနေဝ ဟိ ¶ ‘‘ဒဋ္ဌဗ္ဗတာယာ’’တိအာဒိနာ ကာလသာမညေန ¶ နေသံ နိဗ္ဗစနံ ဝုတ္တံ။ ဒိဋ္ဌံ အာရမ္မဏံ ယဿ တံ ဒိဋ္ဌာရမ္မဏံ။ ဧဝံ သုတာရမ္မဏာဒီသု။

စက္ခုတော ပဝတ္တန္တိ စက္ခုဒွါရတောဝ ပဝတ္တံ သဗ္ဗဝါကျာနံ အဝဓာရဏဖလတ္တာ။ တေန မနောဓာတုအာဒီနံ စက္ခုဝိညာဏဘာဝေါ နိဝါရိတော ဟောတိ တေသံ ဒွါရန္တရတောပိ ပဝတ္တိသမ္ဘဝတော။ အထ ဝါ ‘‘စက္ခုတော ပဝတ္တ’’န္တိ ဣဒံ သဉ္ဇာတိပ္ပဝတ္တိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န သဉ္စရဏပ္ပဝတ္တိံ၊ တသ္မာ ယထာ ကုဏ္ဍမုခတော ဥဒကံ သဉ္စရဏဝသေန ပဝတ္တတိ၊ န ဧဝံ ပဝတ္တမိဓ ဂဟိတံ။ ယထာ ပန စန္ဒကန္တပါသာဏတော ဥဒကံ သဉ္ဇာတိဝသေန ပဝတ္တတိ၊ ဧဝံ ပဝတ္တမေဝ စက္ခုတော ပဝတ္တန္တိ ဂဟိတံ။ ယထာ စ ကိံ? ယထာ ကုစ္ဆိတော သမုဋ္ဌိတံ ပိတ္တသေမှရုဟိရာဒိ မုခတော သန္ဒန္တမ္ပိ ‘‘မုခဿဝေါ’’တိ န ဝုစ္စတိ၊ မုခတောယေဝ ပန သမုဋ္ဌဟိတွာ တတော သဝန္တံ ခေဠံ ‘‘မုခဿဝေါ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ ဟဒယဝတ္ထုသန္နိဿယတော သမုဋ္ဌဟိတွာ စက္ခုတော ပဝတ္တမာနံ စက္ခုဝိညာဏံ နာမ န ဟောတိ။ စက္ခုတောယေဝ ပန သမုဋ္ဌဟိတွာ တတော ပဝတ္တမာနံ စက္ခုဝိညာဏံ နာမာတိ။ ယော ပန ဣမမတ္ထံ အသလ္လက္ခေတွာ ဗျဉ္ဇနမတ္တဿေဝ အဘိနိဝိသိတွာ တံဒွါရပ္ပဝတ္တာနံ သေသာနမ္ပိ စက္ခုဝိညာဏဘာဝံ မညေယျ၊ တံ နိဝါရေတုံ ပကာရန္တရေနပိ ဝိဂ္ဂဟံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘စက္ခုမှိ သန္နိဿိတ’’န္တိ။ ယထာ စက္ခုတော ပဝတ္တံ၊ စက္ခုသန္နိဿိတံ ဝါ ဝိညာဏံ စက္ခုဝိညာဏံ၊ ဧဝံ သောတဝိညာဏာဒီသုပိ ‘‘သောတတော ပဝတ္တံ၊ သောတသ္မိံ သန္နိဿိတံ ဝါ ဝိညာဏံ သောတဝိညာဏ’’န္တိအာဒိနာ ယောဇနံ အတိဒိသန္တော အာဟ ‘‘တထာ သောတဝိညာဏာဒီနီ’’တိ။

စက္ခုသန္နိဿိတံ ဟုတွာ ရူပဿ ဝိဇာနနလက္ခဏမေတဿာတိ စက္ခုသန္နိဿိတရူပဝိဇာနနလက္ခဏံ။ တတ္ထ စက္ခုသန္နိဿိတဝစနေန ဒိဗ္ဗစက္ခာဒိကံ အညံ ရူပါရမ္မဏံ ဝိညာဏံ နိဝတ္တေတိ ¶ ။ ဝိဇာနန-ဂ္ဂဟဏေန စက္ခုသန္နိဿိတေ ဖဿာဒိဓမ္မေ နိဝတ္တေတိ။ စက္ခုရူပ-ဂ္ဂဟဏေန နိဿယတော၊ အာရမ္မဏတော စ စိတ္တံ ဝိဘာဝေတိ ဥဘယာဓီနဝုတ္တိကတ္တာ။ ယဒိ ဟိ စက္ခု နာမ န သိယာ၊ အန္ဓာပိ ရူပံ ပဿေယျုံ၊ န စ ပဿန္တိ။ ယဒိ စ နီလာဒိရူပံ နာမ န သိယာ၊ ဒေသာဒိနိယမေန န ဘဝိတဗ္ဗံ၊ အတ္ထေဝ စ နိယမော။ ဧကန္တသာရမ္မဏတာ စ စိတ္တဿ ဝုတ္တာတိ အာရမ္မဏေန ဝိနာ နီလာဒိအာဘာသံ စိတ္တံ ပဝတ္တတီတိ ဧဝံ ပဝတ္တော ဝါဒေါ မိစ္ဆာဝါဒေါတိ ဂဟေတဗ္ဗော။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စ ရူပေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စက္ခုဝိညာဏ’’န္တိအာဒိ (မ။ နိ။ ၁။၂၀၄၊ ၄၀၀၊ ၃။၄၂၁၊ ၄၂၅၊ သံ။ နိ။ ၄။၆၀၊ ကထာ။ ၄၆၅)။ ဧတ္ထ ¶ သိယာ – ကိံ ပနေတံ စက္ခု၊ ရူပဉ္စ ဝိညာဏဿ ပစ္စယော ဟောန္တံ ဧကမေဝ ပစ္စယော ဟောတိ၊ ဥဒါဟု အနေကန္တိ? စက္ခု တာဝ ဧကမ္ပိ၊ ရူပံ ပန အနေကမေဝ သင်္ဂတံ။ ကိံ ကာရဏံ? ပစ္စယဘာဝဝိသေသတော။ စက္ခု ဟိ စက္ခုဝိညာဏဿ နိဿယပုရေဇာတဣန္ဒြိယဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယေဟိ ပစ္စယော ဟောန္တံ အတ္ထိဘာဝေနေဝ ဟောတိ တသ္မိံ သတိ တဿ ဘာဝတော၊ အသတိ အဘာဝတော။ ယတော တံ အတ္ထိအဝိဂတပစ္စယေဟိဿ ပစ္စယောတိ ဝုတ္တံ၊ သွာယံ ပစ္စယဘာဝေါ န ဧကသ္မိံ န သမ္ဘဝတီတိ ဧကမ္ပိ စက္ခုဝိညာဏဿ ပစ္စယော ဟောတိ။ ရူပံ ပန ယဒိပိ စက္ခု ဝိယ ပုရေဇာတအတ္ထိအဝိဂတပစ္စယေဟိ ပစ္စယော ဟောတိ ပုရေတရံ ဥပ္ပန္နံ ဟုတွာ ဝိဇ္ဇမာနက္ခဏေယေဝ ဥပကာရကတ္တာ၊ တထာပိ အနေကမေဝ သင်္ဂတံ ဟုတွာ ပစ္စယော ဟောတိ အာရမ္မဏဘာဝတော။ ယဉှိ တံ အာရမ္မဏံ တဿ ယထာ တထာ ဥပလဗ္ဘနီယဝသေနေဝ အာရမ္မဏပစ္စယဘာဝေါ၊ ဝိညာဏဿ စ ဣန္ဒြိယာဓီနဝုတ္တိကဿ အာရမ္မဏသဘာဝူပလဒ္ဓိ န ဧကဒွိကလာပဂတဝဏ္ဏဝသေန ဟောတိ၊ နာပိ ကတိပယကလာပဂတဝဏ္ဏဝသေန၊ အထ ခေါ အာဘောဂါနုရူပံ အာပါထဂတဝဏ္ဏဝသေနာတိ အနေကမေဝ ရူပံ သံဟစ္စကာရိတာယ ဝိညာဏဿ ပစ္စယော ဟောတီတိ။ အမုမေဝ ¶ ဟိ ဝိသေသံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စ ရူပေ စာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၀၄၊ ၄၀၀၊ ၃။၄၂၁၊ ၄၂၅၊ သံ။ နိ။ ၄။၆၀၊ ကထာ။ ၄၆၅) ပါဠိယံ ဝစနဘေဒေါ ကတောတိ။ ဧဝံ သောတဝိညာဏေပိ ယထာရဟံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဃာနဝိညာဏာဒီနံ ပန သမ္ပတ္တဂ္ဂါဟတာယ အတ္တနော နိဿယေန သဟ အလ္လီနဿေဝ ဂဟဏတော ဧကကလာပဂတမ္ပိ ဂန္ဓာဒိကံ တေသံ ဥပ္ပတ္တိယာ ပစ္စယော ဟောတိ။

ရူပမတ္တာရမ္မဏရသန္တိ ရူပါယတနမတ္တဿေဝ အာရမ္မဏကရဏရသံ။ မတ္တ-သဒ္ဒေန ယထာ အာရမ္မဏန္တရံ နိဝတ္တေတိ၊ ဧဝံ ရူပါယတနေပိ လဗ္ဘမာနေ ဧကစ္စေ ဝိသေသေ နိဝတ္တေတိ။ န ဟိ စက္ခုဝိညာဏံ ဝဏ္ဏမတ္တတော အညံ ကိဉ္စိ နီလာဒိဝိသေသံ တတ္ထ ဂဟေတုံ သက္ကောတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘ပဉ္စဟိ ဝိညာဏေဟိ န ကိဉ္စိ ဓမ္မံ ပဋိဝိဇာနာတိ အညတြ အဘိနိပါတမတ္တာ’’တိ။ စက္ခုဝိညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ရူပါရမ္မဏေ ဧဝ ဥပ္ပဇ္ဇနတော တဒဘိမုခဘာဝေန ဂဏှာတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ရူပါဘိမုခဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာန’’န္တိ။ အတ္တနော အနန္တရံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနံ အရူပဓမ္မာနံ သမနန္တရဝိဂတာ အရူပဓမ္မာ ပဝတ္တိဩကာသဒါနေန အနန္တရသမနန္တရနတ္ထိဝိဂတပစ္စယေဟိ ဥပကာရကာ၊ နိဿယာရမ္မဏာ ဓမ္မာ ဝိယ အာသန္နကာရဏာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ရူပါရမ္မဏာယ ကိရိယာမနောဓာတုယာ အပဂမပဒဋ္ဌာန’’န္တိ။ သောတဝိညာဏာဒီသုပိ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကိရိယာမနောဓာတုယာ အာရမ္မဏဘေဒတော ဘိန္နသဘာဝတ္တာ အာဟ ‘‘ကိရိယာမနောဓာတူန’’န္တိ။ စက္ခုဝိညာဏာဒီဟိ ဂဟိတံ ရူပါဒိအာရမ္မဏံ တဒနန္တရမေဝ အပရိပတန္တံ ¶ ကတွာ သမ္ပဋိစ္ဆန္တံ ဂဏှန္တံ ဝိယ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ရူပါဒိသမ္ပဋိစ္ဆနရသ’’န္တိ။ တထာဘာဝေန သမ္ပဋိစ္ဆနဘာဝေန ပစ္စုပဋ္ဌာတီတိ တထာဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနံ။

ဆသု အာရမ္မဏေသု ကဒါစိ ပဉ္စန္နံ ဇစ္စန္ဓာဒိဝသေန တတောပိ ဦနာနံ၊ ဗြဟ္မလောကေ စ ဒွိန္နမေဝ ဝိဇာနနသဘာဝါပိ ဆဠာရမ္မဏဝိဇာနနလက္ခဏာ ¶ ဝုတ္တာ တံသဘာဝါနတိဝတ္တနတော၊ ဆသွေဝ ဝါ ဣတရေသံ အာရမ္မဏာနံ အန္တောဂဓတ္တာ။ သန္တီရဏာဒိရသာတိ ယထာသမ္ဘဝံ သန္တီရဏတဒါရမ္မဏာဒိကိစ္စာ၊ သန္တီရဏတဒါရမ္မဏပဋိသန္ဓိဘဝင်္ဂစုတိကိစ္စာတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ဟဒယဝတ္ထုပဒဋ္ဌာနာ’’တိ ဣဒံ ဣမာသံ ဒွိန္နံ မနောဝိညာဏဓာတူနံ အနိဗဒ္ဓဋ္ဌာနတာယ နိဗဒ္ဓကာရဏံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ ဝုတ္တနယေန ပန ‘‘တံတံအနန္တရာတီတဝိညာဏာပဂမပဒဋ္ဌာန’’န္တိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ အဟေတုကစိတ္တာနံ ဝိသုံ ဝိသုံ လက္ခဏာဒိကဿ ဒဿိတတ္တာ ပရိသေသတော သဟေတုကစိတ္တာနံ ဧကသဒိသမေဝ လက္ခဏာဒိကန္တိ ဝိညာယတိ။ တံ ပန ဟေဋ္ဌာ ဝိဘာဝိတမေဝ။

ဣဒါနိ ဣမာသံ အာရမ္မဏာဒိတော ဘေဒံ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ပဌမာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧကန္တမိဋ္ဌာရမ္မဏေတိ ဧကန္တေနေဝ ဣဋ္ဌာရမ္မဏေ၊ အတိဣဋ္ဌာရမ္မဏေတိ အတ္ထော။ ပဉ္စသု ဌာနေသူတိ သဟေတုကဝိပါကာနံ ဝုတ္တေသု စတူသု၊ သမ္ပဋိစ္ဆနဝေါဋ္ဌဗ္ဗနာနံ အန္တရာဠသင်္ခါတသန္တီရဏဋ္ဌာနေ စာတိ ပဉ္စသု ဌာနေသု၊ ပဉ္စသု ကိစ္စေသူတိ ဝါ အတ္ထော။ ကိဉ္စာပိ သောမနဿပဋိသန္ဓိကဿ ဒေါမနဿဇဝနာဝသာနေ တဒါရမ္မဏသမ္ဘဝေ အသတိ ယံ ကိဉ္စိ ပရိစိတပုဗ္ဗံ ပရိတ္တာရမ္မဏမာရဗ္ဘ ဥပေက္ခာသဟဂတသန္တီရဏမုပ္ပဇ္ဇတီတိ ဣစ္ဆိတံ၊ တထာ ပန ဥပ္ပဇ္ဇမာနဿ ကဒါစိယေဝ သမ္ဘဝတော ယေဘုယျပ္ပဝတ္တိံ ဂဟေတွာ ဆ ဌာနာနိ အဝတွာ ပဉ္စေဝ ဝုတ္တာနိ။ အထ ဝါ တံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ တဒါရမ္မဏဋ္ဌာနေယေဝ နိဗ္ဗတ္တတီတိ တံဝသေနေဝ တဿာပိ ဌာနံ ဂဟိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အစက္ခုသံဝတ္တနိကကမ္မနိဗ္ဗတ္တတာယ ဇာတိယာ အန္ဓော ဇစ္စန္ဓော။ ကိဉ္စာပိ ဟိ ဇာတိက္ခဏေ အဏ္ဍဇဇလာဗုဇာနံ သဗ္ဗေသမ္ပိ စက္ခု နတ္ထိ၊ ယဿ ဘာဝါဘာဝတော အန္ဓာနန္ဓဝိစာရဏာ ဘဝေယျ၊ တထာပိ စက္ခုဿ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာရဟကာလေပိ စက္ခုဝိပတ္တိဝိဗန္ဓကေန ကမ္မုနာ ပဋိဟတသာမတ္ထိယေန ပဋိသန္ဓိဒါယကေန ¶ ဣတရေနာပိ ဝါ ကမ္မေန တဿ အနုပါဒိယမာနတ္တာ သတ္တော ‘‘ဇစ္စန္ဓော’’တိ ဝုစ္စတိ။ အထ ဝါ ဇစ္စန္ဓောတိ ပသူတိယံယေဝ အန္ဓော၊ မာတုကုစ္ဆိယံယေဝ အန္ဓော ဟုတွာ နိက္ခန္တောတိ အတ္ထော။ တေန ဒုဟေတုကတိဟေတုကာနံ မာတုကုစ္ဆိဂတကာလေပိ စက္ခုဿ အဝိပဇ္ဇနံ သိဒ္ဓံ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဇာတိဗဓိရာဒီသုပိ ယထာရဟံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဇစ္စဇဠောတိ ဇာတိယာ အညာဏကော ¶ ။ ကိဉ္စာပိ ဒုဟေတုကပဋိသန္ဓိကောပိ ဇာတိယံ အညာဏကော၊ တဿ ပန ပဝတ္တိယံ ပညာ သမ္ဘဝတီတိ ဝုတ္တနယေန ယေဘုယျတော ပဝတ္တိယမ္ပိ ပညာယာသမ္ဘဝတော ဇစ္စဇဠော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဇစ္စုမ္မတ္တကော သုရာမေရယပါနာဒိဥမ္မတ္တကဘာဝသံဝတ္တနိကကမ္မပရိဘာဝိတေန ကမ္မေန ဂဟိတပဋိသန္ဓိကော။ ပဏ္ဍကောတိ ပရဒါရဂမနာဒိကမ္မပရိဘာဝိတေန ကမ္မုနာ ဂဟိတပဋိသန္ဓိကော။ သော ပဉ္စဝိဓော အာသိတ္တပဏ္ဍကော ဥသူယပဏ္ဍကော ပက္ခပဏ္ဍကော ဩပက္ကမိကပဏ္ဍကော နပုံသကပဏ္ဍကောတိ။ ဣဓ ပန ဩပက္ကမိကပဏ္ဍကဿ သဟေတုကဿာပိ ဘာဝတော၊ နပုံသကဿ စ ဝိသုံ ဂဟဏတော တယော ပဏ္ဍကာ အဓိပ္ပေတာ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဇာတိမူဂဇာတိပင်္ဂုလမမ္မနာဒီနံ သင်္ဂဟော။ ကေစိ ပန ‘‘ဧကစ္စေ အဟေတုကပဋိသန္ဓိကာ အဝိကလိန္ဒြိယာ ဟုတွာ ထောကံ ဝိစာရဏပကတိကာပိ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ တာဒိသာနမ္ပိ ဣဓ အာဒိ-သဒ္ဒေန သင်္ဂဟော’’တိ ဝဒန္တိ။ ဧတ္ထ စ ဇစ္စန္ဓာဒီနမေဝ အယံ ပဋိသန္ဓီတိ န ဂဟေတဗ္ဗာ။ ဇစ္စန္ဓာဒယော ပန ဣမိနာ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှန္တီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၄၃။ တိဟေတုကပုညဿာတိ တိဟေတုကဿပိ ဥက္ကဋ္ဌပုညဿ။ ဒုဟေတုကမ္မဿ ပန သဗ္ဗထာပိ သောဠသန္နံ ဝိပါကာနံ အသမ္ဘဝတော တပ္ပဋိက္ခေပပရတ္တာ စေတနာယ ‘‘တိဟေတုကပုညဿာ’’တိ အဝိသေသတော ဝုတ္တံ။

ကာမာဝစရဝိပါကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ရူပါဝစရာရူပါဝစရဝိပါကဝဏ္ဏနာ

မဟဂ္ဂတဝိပါကာနံ ¶ တံတံကုသလာဂမနဝသေနေဝ ဈာနင်္ဂဟာနိ၊ န ပန ဘာဝနာဝိသေသေနာတိ တေသံ ပဟာနင်္ဂါနိ အနုဒ္ဓဋာနိ။ ဥပပတ္တိယန္တိ ဥပပတ္တိဘဝေ။

အရူပါဝစရဝိပါကစိတ္တာနိ ဝုစ္စန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။

၄၄။ ကုသလာနုဂတံ ကတွာတိ ကုသလာနုရူပံ ကုသလသဒိသံ ကတွာ။ ယထာ ကာမာဝစရဝိပါကံ ကုသလတော ဝိသဒိသမ္ပိ ကတွာ ဝိဘတ္တံ၊ ဧဝမကတွာ ကုသလသဒိသမေဝ ကတွာတိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။ အဋ္ဌကထာယံ ¶ ပန ကုသလာနန္တရံ ကတွာ မဟဂ္ဂတဝိပါကာနံ ဘာဇိတပါဠိံ သန္ဓာယ ‘‘ကုသလာနုဂတံ ကတွာ ဘာဇိတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပါဠိယဉှိ –

‘‘ကတမေ ဓမ္မာ အဗျာကတာ? ယသ္မိံ သမယေ ကာမာဝစရဿ ကုသလဿ ကမ္မဿ ကတတ္တာ ဥပစိတတ္တာ ဝိပါကံ စက္ခုဝိညာဏံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၄၃၁) –

ကာမာဝစရဝိပါကံ ဝိဘဇိတွာ မဟဂ္ဂတဝိပါကံ ဝိဘဇန္တေန –

‘‘ကတမေ ဓမ္မာ အဗျာကတာ? ယသ္မိံ သမယေ ရူပပတ္တိယာ မဂ္ဂံ ဘာဝေတိ၊ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ…ပေ… ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ ပထဝီကသိဏံ၊ တသ္မိံ သမယေ ဖဿော ဟောတိ…ပေ… အဝိက္ခေပေါ ဟောတိ၊ ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာ၊ တဿေဝ ရူပါဝစရဿ ကုသလဿ ကမ္မဿ ကတတ္တာ ဥပစိတတ္တာ ဝိပါကံ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ…ပေ… ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ ပထဝီကသိဏံ…ပေ… ဣမေ ဓမ္မာ အဗျာကတာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၄၉၈)။

ဧဝံ ကုသလံ ဥဒ္ဒိသိတွာ တဒနန္တရံ ကတွာ မဟဂ္ဂတံ ဝိပါကံ ဝိဘတ္တံ၊ တသ္မာ ယထာ ကာမာဝစရဝိပါကံ၊ ဧဝံ အဝိဘဇိတွာ ¶ ဣဒံ ကုသလာနန္တရံ ကတွာ ဝိဘတ္တန္တိ ဣမမတ္ထံ ဇောတေတုံ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ကုသလာနုဂတံ ကတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣမိနာပိ စ အာစရိယေန ပရိဟာရမုခေန ဝက္ခမာနအတ္ထဝိသေသဝစနိစ္ဆာယ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ စောဒနာ ကတာ။ ဧဝဉှိ သတိ ကုသလာနန္တရံယေဝ ဖလံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဉာပနံ သုဋ္ဌူပပန္နံ ဟောတီတိ အယမေတ္ထ အမှာကံ အာစရိယဿ မဂ္ဂေါ။

မဟဂ္ဂတန္တိ မဟဂ္ဂတဝိပါကံ။ တဉှိ ဣဓ အဓိဂတံ။ ကာမာ…ပေ… ယတောတိ ယသ္မာ ကာမာဝစရကုသလံ အသမာနဖလံ ဟောတိ တိဟေတုကဿ ဒုဟေတုကာဟေတုကဝိပါကာနံ၊ ဒုဟေတုကဿ စ အဟေတုကဝိပါကာနမ္ပိ ဇနနတော၊ န ဧဝမိဒံ၊ ဣဒံ ပန ဧကန္တေနေဝ သဒိသဝိပါကဇနနတော သမာနဖလမေဝ၊ တသ္မာတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ‘‘ကုသလ’’န္တိ အဝုတ္တေပိ ကာမာဝစရပုညံဝါတိ ဥပမိတတ္တာ ဥပမေယျဿပိ ကုသလဘာဝေါ ဝိညာယတိ။ ကသ္မာ ပနေတံ သဒိသဝိပါကံ၊ န ကာမာဝစရံ ဝိယ ဝိသဒိသဝိပါကမ္ပီတိ? ဝုစ္စတေ – ကာမာဝစရပုညဉှိ အာစိနန္တော ရူပတဏှာဒိနာနာဝတ္ထုကကာမတဏှူပနိဿယတော ¶ အာစိနတိ၊ တသ္မာ တဒူပနိဿယကုသလံ တဒနုရူပတော နာနာဝတ္ထုကံ ဝိပါကံ ဇနေတိ။ မဟဂ္ဂတံ ပန အာစိနန္တော ဧကဝတ္ထုကာယေဝ ဘဝတဏှာယ ဝသေန အာစိနတီတိ တဒနုရူပတော တံ နာနာဝတ္ထုံ အဇနေတွာ ဧကဝတ္ထုမေဝ ဇနေတီတိ။

၄၅-၆။ သဗ္ဗထာတိ ဓမ္မတော အာရမ္မဏတော ပဋိပဒါဒိတော စ။ တထာ ဟိ ယေ ဖဿာဒယော ကုသလေ စ လဗ္ဘန္တိ၊ တေ ဝိပါကေပိ လဗ္ဘန္တိ၊ ယသ္မိဉ္စ အာရမ္မဏေ ကုသလံ ပဝတ္တတိ၊ တတ္ထေဝ ဣဒံ ဝိပါကမ္ပိ။ ယာဝ ပဋိပဒါဒယော ကုသလဿ လဗ္ဘန္တိ၊ တာဝ ဣမဿ ဝိပါကဿပီတိ။ ကာမံ ယဿ ကဿစိ ဆာယာ တံတံဝတ္ထုသဒိသာဝ၊ မဟန္တဿ ပန ကုသလဝိပါကဿ မဟန္တာဟိယေဝ ဥပမာဟိ ¶ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ‘‘ဂဇာဒီန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အပရေ အပရေ အတ္တဘာဝေ ဘဝံ ဝေဒနမဿာတိ အပရာပရိယဝေဒနံ။ ယဒိ အပရာပရိယဝေဒနံ န ဟောတိ၊ ကထဉ္စရဟိ ဣမဿ ဖလုပ္ပတ္တီတိ အာဟ ‘‘ဈာနာ အပရိဟီနဿာ’’တိအာဒိ။

၄၇။ ကုသလာနန္တရန္တိ ကုသလဘဝါနန္တရံ။ ယသ္မိဉှိ ဘဝေ တံ ကုသလံ ကတံ၊ သော ဣဓ ကုသလ-သဒ္ဒေန ဥပစာရတော ဂဟိတော ကမ္မာနန္တရံယေဝ ဖလဿ အသမ္ဘဝတော။ န ဟိ တံ လောကုတ္တရကုသလံ ဝိယ အနန္တရဖလနိပ္ဖာဒကံ၊ အထ ခေါ ဧကစ္စကာမာဝစရကုသလံ ဝိယ အပရာပရိယဝေဒနံ အဟုတွာ သတိပိ အနေကေယေဝ ကာမာဝစရကမ္မေ မဟောဃော ဝိယ ပရိတ္တံ ဥဒကံ တမဇ္ဈောတ္ထရိတွာ အတ္တနောယေဝ ဝိပါကဒါနေန ဧကန္တေန အနန္တရဘဝေယေဝ ဖလံ နိဗ္ဗတ္တေတိ။ နနု စ အပရိဟီနဇ္ဈာနဿေဝ ကဿစိ နိကန္တိဝသေန ကာမဘဝေ ပဋိသန္ဓိ ဟောတိ။ တထာ ဟိ တိဿမဟာဗြဟ္မာ ဥပရိဗြဟ္မလောကူပပတ္တိယာ ဘာဝိတမဂ္ဂေါ ဘိက္ခူဟိ ယာစိတော တတော စဝိတွာ မောဂ္ဂလိဗြာဟ္မဏဿ ဂေဟေ ပဋိသန္ဓိံ အဂ္ဂဟေသီတိ ဝုတ္တန္တိ တံ ကထန္တိ? နိကန္တိဗလေနေဝ ဈာနံ ပရိဟာယတီတိ တတော ပရိဟီနဇ္ဈာနော နိဗ္ဗတ္တတီတိ ဝဒန္တိ။ အပရေ ပန အာစရိယာ ‘‘အနီဝရဏာဝတ္ထာယ နိကန္တိယာ ဈာနဿ ပရိဟာနိ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗာ’’တိ ဝတွာ ‘‘သတိပိ မဟဂ္ဂတကမ္မုနော ဝိပါကံ ပဋိဗာဟနသမတ္ထဿေဝ ပရိတ္တကမ္မဿ အဘာဝေ ‘ဣဇ္ဈတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သီလဝတော စေတောပဏိဓိ ဝိသုဒ္ဓတ္တာ’တိ (အ။ နိ။ ၈။၃၅) ဝစနတော ကာမဘဝေ စေတောပဏိဓိ မဟဂ္ဂတကမ္မဿ ဝိပါကံ ပဋိဗာဟိတွာ ပရိတ္တကမ္မုနော ဝိပါကဿ ဩကာသံ ကရောတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ ယုတ္တံ။ ဧတဿာတိ ဣမဿတ္ထဿ ဉာပနတ္ထန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

၄၈-၉။ ဧဝံ ¶ အဝိသေသေန ကုသလသဒိသတံ အတိဒိသိတွာ ဣဒါနိ ဝိသေသံ ဒဿေတုံ ‘‘ပဋိပဒါက္ကမော ¶ စေဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယထာ ဟိ ဒုက္ခပဋိပဒံ ဒန္ဓာဘိညံ ဈာနံ ဥပ္ပာဒေတွာ ပုနပ္ပုနံ သမာပဇ္ဇန္တဿ တံ ဈာနံ တံပဋိပဒမေဝ ဟောတိ၊ ဧဝံ တသ္မိံ တသ္မိံ အပရိဟီနေ တဿ တဿ ဝိပါကော နိဗ္ဗတ္တမာနော တံတံပဋိပဒေါဝ ဘဝိတုံ အရဟတိ။ ဆန္ဒာဓိပတေယျာဒိဘာဝေါ ပန တသ္မိံ ခဏေ ဝိဇ္ဇမာနာနံ ဆန္ဒာဒီနံ အဓိပတိပစ္စယဘာဝေန ဟောတိ၊ န အာဂမနဝသေန။ တထာ ဟိ ဧကမေဝ ဈာနံ နာနက္ခဏေသု နာနာဓိပတေယျံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝိပါကဿ အာဂမနဝသေန ဆန္ဒာဓိပတေယျာဒိတာ န ဂဟိတာ။ တေနာဟ ‘‘အဘာဝေါဓိပတီန’’န္တိ။ တဒဘာဝတောဝ သရသတော တဿ ဟီနာဒိတာ န သမ္ဘဝတီတိ သာပိ ဈာနာဂမနတောဝ ဝုတ္တာ။

ရူပါဝစရာရူပါဝစရဝိပါကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

လောကုတ္တရဝိပါကဝဏ္ဏနာ

မဂ္ဂစိတ္တဿ ဝိယ ဖလစိတ္တဿ မဂ္ဂယောဂတော ဘေဒါဘာဝေန ‘‘စတုမဂ္ဂယောဂတော’’တိ အဝတွာ ‘‘စတုမဂ္ဂသမ္ပယုတ္တစိတ္တဖလတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ စတူဟိ အရိယမဂ္ဂေဟိ သမ္ပယုတ္တကုသလစိတ္တဿ ဖလတ္တာ စတုဗ္ဗိဓသာမညဖလသမ္ပယုတ္တစိတ္တဘာဝတောတိ အတ္ထော။ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဿ ဖလံ စိတ္တံ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဖလစိတ္တံ။ ဧဝံ သေသေသု။ မဂ္ဂဝီထိယံ ဒွိက္ခတ္တုံ၊ တိက္ခတ္တုံ ဝါ ဖလသမာပတ္တိယာ အပရိစ္ဆိန္နပရိမာဏံ ပဝတ္တမာနမ္ပိ ဒွီသွေဝ ဌာနေသု ပဝတ္တိယာ ဒုဝိဓမေဝ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘မဂ္ဂဝီထိဖလသမာပတ္တိဝသေန ပဝတ္တိတော ဒုဝိဓ’’န္တိ။

၅၀-၁။ မဂ္ဂဿာနန္တရေ ဖလေ လဗ္ဘန္တိ မဂ္ဂါဂမနတောတိ အဓိပ္ပာယော။ မဂ္ဂေါ ဟိ အာဂမနတော ‘‘သုညတော’’တိ လဒ္ဓနာမော သဂုဏာလမ္ဗဏဝသေန အနိမိတ္တအပ္ပဏိဟိတနာမမ္ပိ လဘတီတိ ဖလဿ နာမတ္တယမ္ပိ ဒေတိ၊ တထာ အာဂမနတော အပ္ပဏိဟိတော ¶ မဂ္ဂေါ သဂုဏာရမ္မဏဝသေန အနိမိတ္တသုညတအပ္ပဏိဟိတနာမကောတိ ဖလဿ နာမတ္တယမ္ပိ ဒေတိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ အဘိဓမ္မေ ဧကေကဿ ဖလဿ တီဏိ တီဏိ နာမာနိ ဝုတ္တာနိ။ နနု စ အဘိဓမ္မေ ‘‘သဂုဏာရမ္မဏတော နာမံ အနဓိပ္ပေတ’’န္တိ ဝုတ္တံ? သစ္စံ ဝုတ္တံ၊ တံ ပန နာမလာဘံ သန္ဓာယ၊ န နာမဒါနံ။ တတ္ထ ဟိ ဝဝတ္ထာနကရတ္တာဘာဝတော တထာ အနဓိပ္ပေတံ၊ န အလဗ္ဘနတော။ ဣဓ ပန ဧကေကဿ ¶ ဖလံ နာမတ္တယမ္ပိ လဘတီတိ ဝဝတ္ထာနပ္ပယောဇနာဘာဝတော သဂုဏာရမ္မဏေဟိ လဒ္ဓနာမဒါနဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ တိဝိဓမ္ပိ နာမံ ဒေတိ။ ဧကန္တေန စေတံ ဧဝံ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ ဣတရထာ ဝိပဿနာပိ ဝိပဿတော လဒ္ဓနာမမဂ္ဂဿ တံ န ဒဒေယျာတိ။ ပရဘာဂသ္မိန္တိ အပရဘာဂေ။ ဝဠဉ္ဇနဖလေသူတိ သမာပဇ္ဇနဝသေန အနုဘဝိတဗ္ဗဖလေသု။ ‘‘ဝဠဉ္ဇနဖလေသု နာ’’တိ မဂ္ဂါဂမနံ သန္ဓာယ ပဋိက္ခိတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဝိပဿနာဝသေနေဝါ’’တိအာဒိ။ ဝဠဉ္ဇနဖလဉှိ ဝိသုံ ဝိပဿနာဝသေနေဝ နိဗ္ဗတ္တတီတိ တဿ တံဝသေန နာမလာဘော။ ယဒိ ဧဝံ မဂ္ဂဿ ဝိယ အနိမိတ္တနာမလာဘော န သိယာ? တံ န၊ ယထာ မဂ္ဂါနန္တရဿ ဖလဿ ဝိယ ဝဠဉ္ဇနကဖလသမာပတ္တိယာပိ မဂ္ဂါဂမနတော စ ဈာနပဋိပဒါဘေဒေါ ဟောတိ၊ ဧဝံ အနိမိတ္တနာမမ္ပိ လဗ္ဘတီတိ။

၅၂-၃။ ဟောန္တိ သာဓိပတီနေဝါတိ ဧတ္ထ ကာရဏံ ဝုတ္တမေဝ။ မဂ္ဂဘာဝေနာတိ သောဠသဟိ အာကာရေဟိ စတုသစ္စပဋိဝေဓကမဂ္ဂဘာဝေန၊ ကိလေသမာရဏဝသေန ဂမနသင်္ခါတေန၊ နိဗ္ဗာနတ္ထိကေဟိ မဂ္ဂိတဗ္ဗဘာဝသင်္ခါတေန ဝါ မဂ္ဂဘာဝေန။ ဖလံ…ပေ… ဝုစ္စတီတိ သယံ ဖလဘာဝမ္ပိ မဂ္ဂဿ ဖလတ္တာ၊ တံသဒိသတာယ ဝါ တမုပါဒါယ မဂ္ဂေါတိ ဝုစ္စတိ ‘‘မဂ္ဂင်္ဂံ မဂ္ဂပရိယာပန္န’’န္တိအာဒီသူတိ အဓိပ္ပာယော။

လောကုတ္တရဝိပါကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အကုသလဝိပါကဝဏ္ဏနာ

ယထာ ¶ အတိဣဋ္ဌေ ဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တေ စ အာရမ္မဏေ ဝေဒနာဘေဒသမ္ဘဝတော ကုသလဝိပါကမနောဝိညာဏဓာတု ဒုဝိဓာ ဟောတိ သောမနဿသဟဂတာ၊ ဥပေက္ခာသဟဂတာတိ၊ ဧဝံ အတိအနိဋ္ဌေ အနိဋ္ဌမဇ္ဈတ္တေ စ အာရမ္မဏေ ဝေဒနာဘေဒေါ နတ္ထီတိ အကုသလဝိပါကမနောဝိညာဏဓာတု ဧကဝိဓာဝါတိ ‘‘သတ္တာကုသလဝိပါကာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ သတိ ဟိ တတ္ထ ဝေဒနာဘေဒေ အတိအနိဋ္ဌေ ဒေါမနဿေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ န စ ပဋိဃေန ဝိနာ ဒေါမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ။ ကာယဝိညာဏဿ ဒုက္ခသဟဂတာ ကုသလဝိပါကေ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧတ္ထ စ အကုသလဝိပါကေသု လဗ္ဘမာနဒုက္ခံ ¶ ဝိယ နာတိကဋုကာပိ ဥပေက္ခာ ဧကန္တနိဟီနဿ အကုသလဿ ဝိပါကဘာဝတော ဒုက္ခသဘာဝတ္တာ ဟီနာ ဧဝ။ န ဟိ အကုသလဿ ဝိပါကော အဒုက္ခော ဟောတိ၊ ဥပေက္ခာဘာဝေါ ပနဿ ဗလဝတာ ဗာဓိယမာနဿ ပဋိပဟရိတုံ အသက္ကောန္တဿ ဒုဗ္ဗလပုရိသဿ တေန ကရိယမာနဗာဓဿ ဥပေက္ခနာ ဝိယာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဣမာနိ…ပေ… စိတ္တာနီတိ ဣမာနိ သတ္တ ဧကေကဿ အကုသလဿ ဝိပါကစိတ္တာနိ၊ န ပန ကုသလဝိပါကေ ဝိယ တိဟေတုကာဒိပုညဝိသေသေန။ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတဿပိ ဟိ ပဝတ္တိယံ သတ္တေဝ ဝိပါကာ လဗ္ဘန္တိ။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ ယထာ ကုသလဝိပါကံ သဟေတုကမ္ပိ ဥဒ္ဓဋံ၊ န ဧဝံ အကုသလဝိပါကန္တိ? ဟေတူနံ အသမ္ဘဝတော။ လောဘာဒီနဉှိ ဧကန္တသာဝဇ္ဇတာယ အယောနိသောမနသိကာရဟေတုကာနံ နတ္ထိ ဝိပါကဘာဝေါ၊ အလောဘာဒီနမ္ပိ ဧကန္တမနဝဇ္ဇသဘာဝါနံ ဝါ ကာရဏဿ တဗ္ဗိဒူရတာယ နတ္ထေဝ အကုသလဝိပါကဘာဝေါ။ န ဟိ အလောဘာဒီနံ ပဋိပက္ခလောဘာဒယော တေ အဘိနိပ္ဖာဒေန္တိ၊ တသ္မာ ဣဒံ သဗ္ဗထာ သဟေတုပ္ပဝတ္တိယာ အသမ္ဘဝတော အဟေတုကမေဝါတိ။

ကမ္မကမ္မနိမိတ္တဂတိနိမိတ္တေသူတိ ဧတ္ထ အတီတဘဝေ အာယူဟိတံ အပရာပရိယဝေဒနီယံ၊ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယံ ဝါ ကမ္မံ ကမ္မံ နာမ ¶ ။ ကမ္မကရဏကာလေ စေတနာယ ဂဟိတမာရမ္မဏံ ကမ္မနိမိတ္တံ နာမ။ ဥပပဇ္ဇိတဗ္ဗဘဝပရိယာပန္နော နရကာဒီသု အဂ္ဂိဇာလာဒိဝဏ္ဏော ဂတိနိမိတ္တံ နာမ။

၅၄။ ဣမေတိ အကုသလဝိပါကာ။ တေသံ အနိဋ္ဌာနိဋ္ဌမဇ္ဈတ္တဝိသယေသု ပဝတ္တိဝစနေန တဗ္ဗိပရိယာယေန ကုသလဝိပါကာနံ ဣဋ္ဌဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တဝိသယေသု ပဝတ္တိ အတ္ထတော အာပန္နာတိ သာ ဝိသုံ န ဝုတ္တာ။ သုခါဒိတ္တယယုတ္တာတိ သုခသောမနဿုပေက္ခာယုတ္တာ။

‘‘ဧဝ’’န္တိအာဒိ ယထာဝုတ္တဝိပါကာနံ နိဂမနံ။

အကုသလဝိပါကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဝိပါကစိတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၅။ ပါကဿ ¶ အသုရကညာနံ ဂဗ္ဘပရိပါကဿ သာသနတော ဝိနာသနတော၊ ပါကသင်္ခါတဿ ဝါ အသုရဿ ဝိနာသနတော ပါကသာသနော ဝုစ္စတိ သက္ကော ဒေဝရာဇာ၊ တေန ပူဇိတော ပါကသာသနပူဇိတော။ ပါကံ ဝါ ပရိပက္ကံ သာသနမေတေသူတိ ပါကသာသနာ၊ ခီဏာသဝါ၊ တေဟိ ပူဇိတောတိ ပါကသာသနပူဇိတော။

ဝိပါကစိတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒါနာဒိဝသေနာတိ ပဝတ္တာကာရမတ္တတော ဒါနာဒိဝသေန၊ န ပန ပုညကိရိယဝတ္ထုဝသေန ခီဏာသဝသန္တာနဂတဿ ပုညကိရိယဘာဝါဘာဝတောတိ ဝုတ္တောဝါယမတ္ထော။

အာဝဇ္ဇတီတိ အာဝဇ္ဇနံ၊ အာဘုဉ္ဇတိ ဩဏောဇေတိ ပရိဏာမေတိ ဝါရေတီတိ ဝါ အတ္ထော။ တဉှိ အာပါထဂတံ အာရမ္မဏံ ပဌမမာဘုဉ္ဇတိ၊ စက္ခုဝိညာဏာဒီနိ ဝီထိစိတ္တာနိ အာပါထဂတာရမ္မဏာဘိမုခံ ဩဏောဇေတိ၊ စိတ္တသန္တာနံ ဝါ ပုရိမာကာရတော အညထာ ပရိဏာမေတိ၊ အနုပ္ပဗန္ဓတော ပဝတ္တနကံ ဘဝင်္ဂစိတ္တသန္တာနံ ပရတော ပဝတ္တိတုံ အဒတွာ အာပါထဂတံ ¶ ဝါ အာရမ္မဏံ အညတ္ထ ဂန္တုံ အဒတွာ ဝါရေတိ။ ဟသိတံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဥပ္ပာဒီယတိ ဝါ ဧတေနာတိ ဟသိတုပ္ပာဒံ၊ တဒေဝ စိတ္တန္တိ ဟသိတုပ္ပာဒစိတ္တံ။ ဝေါဋ္ဌပေတီတိ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနံ။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ အာဝဇ္ဇနဝေါဋ္ဌဗ္ဗနာနိ ဥပေက္ခာသဟဂတာနိ၊ ဟသိတုပ္ပာဒဉ္စ သောမနဿသဟဂတန္တိ? ဝုစ္စတေ – အာဝဇ္ဇနံ တာဝ အပုဗ္ဗာရမ္မဏေ သကိဒေဝ စ ပဝတ္တမာနသန္တတိဝိစ္ဆေဒဝသေန ပဝတ္တနတော၊ ဒုဗ္ဗလဘဝင်္ဂပစ္စယံ ဝါ သဗ္ဗထာ ဝိသယရသမနုဘဝိတုံ န သက္ကောတီတိ ဣဋ္ဌာဒီသု သဗ္ဗတ္ထ ဥပေက္ခာယုတ္တမေဝ ဟောတိ။ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနဉ္စ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန ဝေဒနာဘေဒါရဟမ္ပိ သမာနံ ဝိပါကပ္ပဗန္ဓံ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဝိသဒိသစိတ္တပ္ပဗန္ဓဿ နိဗ္ဗတ္တနတော သန္တတိပရိဏာမနေယေဝ ကိစ္စန္တရေ ဗျာဝဋတ္တာ ဝိပါကံ ဝိယ အာရမ္မဏရသဿာဒေ အသမတ္ထမေဝါတိ သဗ္ဗတ္ထ ဥပေက္ခာသဟဂတမေဝ။ ဟသိတုပ္ပာဒံ ပန ဝုတ္တဝိပရီတတော ပရိဟီနဝိပလ္လာသာနံ ခီဏာသဝါနံ သန္တာနေ ဣဋ္ဌာရမ္မဏေယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇနတော သဗ္ဗထာ သောမနဿသဟဂတမေဝါတိ။

လက္ခဏာဒိတော ပနေတာသု ပုရိမံ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ ပုရေစရံ ရူပါဒိဝိဇာနနလက္ခဏံ၊ အာဝဇ္ဇနရသံ ¶ ၊ တထာဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနံ၊ ဘဝင်္ဂဝိစ္ဆေဒပဒဋ္ဌာနံ။ ဒုတိယံ ဆဠာရမ္မဏဝိဇာနနလက္ခဏံ၊ အရဟတံ အနောဠာရိကေသု ဝတ္ထူသု ဟသိတုပ္ပာဒရသံ၊ တထာဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနံ၊ ဧကန္တတော ဟဒယဝတ္ထုပဒဋ္ဌာနံ။ တတိယမ္ပိ ဆဠာရမ္မဏဝိဇာနနလက္ခဏံ၊ ပဉ္စဒွါရမနောဒွါရေသု ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနာဝဇ္ဇနရသံ၊ တထာဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနံ၊ အဟေတုကဝိပါကမနောဝိညာဏဓာတုဘဝင်္ဂါနံ အညတရာပဂမပဒဋ္ဌာနန္တိ။

ဘဝင်္ဂံ အာဝဋ္ဋယမာနာတိ ဘဝင်္ဂသန္တာနံ အာဝဋ္ဋယန္တီ ဝိယ။ သာဓာရဏာတိ သေက္ခာသေက္ခပုထုဇ္ဇနာနံ သာဓာရဏာ။ အသာဓာရဏာတိ အသေက္ခာနံယေဝ အာဝေဏိကာ။ တေနာဟ ‘‘ခီဏာသဝဿာ’’တိ။ ဆသု ဒွါရေသု…ပေ… အာရမ္မဏေသူတိ ¶ စက္ခာဒီသု ဆသု ဒွါရေသု၊ ပဓာနသာရုပ္ပဋ္ဌာနာဒိဂတေသု ဆသု ရူပါဒိအာရမ္မဏေသု။ ပဓာနသာရုပ္ပဉှိ ဌာနံ ဒိသွာ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရတ္ထာယ ‘‘သာရုပ္ပမိဒံ ဌာနံ မယာ လဒ္ဓ’’န္တိ တုသန္တဿ စက္ခုဒွါရေ ရူပါရမ္မဏေ၊ ဘဏ္ဍဘာဇနဋ္ဌာနေ မဟာသဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘ဧဝရူပါ လောလုပ္ပတဏှာ မေ ပဟီနာ’’တိ တုသန္တဿ သောတဒွါရေ သဒ္ဒါရမ္မဏေ၊ ဂန္ဓေဟိ ဝါ ပုပ္ဖေဟိ ဝါ စေတိယပူဇနကာလေ ‘‘ဧဝရူပေန ဝတ သုဂန္ဓေန ဘဂဝန္တံ ပူဇေမီ’’တိ တုသန္တဿ ဃာနဒွါရေ ဂန္ဓာရမ္မဏေ၊ ရသသမ္ပန္နံ ပိဏ္ဍပါတံ သဗြဟ္မစာရီဟိ သဟ ဘာဇေတွာ ပရိဘုဉ္ဇနကာလေ ‘‘သာရဏီယဓမ္မော ဝတ မေ ပူရိတော’’တိ တုသန္တဿ ဇိဝှာဒွါရေ ရသာရမ္မဏေ၊ အာဘိသမာစာရိကဝတ္တပူရဏကာလေ ‘‘ကာယေန ဝတ္တပဋိဝတ္တံ ပူရေမီ’’တိ တုသန္တဿ ကာယဒွါရေ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရမ္မဏေတိ ဧဝံ ပဉ္စဒွါရေသု ပဉ္စာရမ္မဏေသု ပဝတ္တတိ။

မနောဒွါရေ ပန ယထာဝုတ္တေသွေဝ ပဉ္စသု ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏေသု ဃဋိကာရသုတ္တာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၂၈၂ အာဒယော) ဝိယ ဘဂဝတော ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏေန ပရိညာတေ အတီတာရမ္မဏေ၊ ‘‘အဋ္ဌိဿရော နာမ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတီ’’တိ (ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၆ ဒေဝဒတ္တဝတ္ထု) အာဂတဋ္ဌာနာဒီသု ဝိယ အနာဂတံသဉာဏေန ပရိစ္ဆိန္နေ အနာဂတာရမ္မဏေ စာတိ ဧဝံ ဆသွေဝါရမ္မဏေသု ဟသိတံ ဥပ္ပာဒေတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ နနု စ အတီတံသာဒီသု အပ္ပဋိဟတာဒီသု အပ္ပဋိဟတဉာဏံ ဝတွာ ‘‘ဣမေဟိ တီဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတဿ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော သဗ္ဗံ ကာယကမ္မံ ဉာဏပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဉာဏာနုပရိဝတ္တ’’န္တိ ဝစနတော ဝိစာရဏပညာရဟိတာယ ဧတာယ ကထံ ဘဂဝတော ဥပ္ပတ္တိ ယုဇ္ဇေယျာတိ? ဟသိတုပ္ပာဒစိတ္တေန ပဝတ္တိယမာနမ္ပိ ဘဂဝတော သိတကရဏံ ပုဗ္ဗေနိဝါသအနာဂတံသသဗ္ဗညုတညာဏာနံ အနုဝတ္တကတ္တာ ဉာဏာနုပရိဝတ္တိယေဝ၊ ဧဝံ ပန ဉာဏာနုပရိဝတ္တိဘာဝေ သတိ န ကောစိ ပါဠိဝိရောဓော။ ဧဝဉ္စ ကတွာ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘တေသံ ဉာဏာနံ စိဏ္ဏပရိယန္တေ ဣဒံ ¶ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အဝဿဉ္စေတံ ဧဝံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ ဣတရထာ အညဿာပိ ဝိညတ္တိသမုဋ္ဌာပကဿ အဟေတုကစိတ္တဿ ဘဂဝတော ဥပ္ပတ္တိ န ¶ ယုဇ္ဇေယျ။ န ဟိ ဝိညတ္တိသမုဋ္ဌာပကဿ တံသမုဋ္ဌိတာယ ဝိညတ္တိယာ ကာယကမ္မာဒိဘာဝံ အာပဇ္ဇနဘာဝေါ ဝိဗန္ဓတီတိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ပဉ္စဒွါရေ ဣမိနာ စိတ္တေန သောမနဿုပ္ပာဒနမတ္တံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ န ဟာသုပ္ပာဒနံ ပဉ္စဒွါရိကစိတ္တာနံ အဝိညတ္တိဇနကတ္တာ။ မနောဒွါရေ ပန ဟာသုပ္ပာဒနံ။ တေနေဝ ဟိ အဋ္ဌကထာယံ ပဉ္စဒွါရေ ‘‘သောမနဿိတော ဟောတီ’’တိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၅၆၈) ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ၊ မနောဒွါရေ စ ‘‘ဟာသယမာန’’န္တိ။ ဣဓ ပန ‘‘ဟသိတုပ္ပာဒကိစ္စာ’’တိ အဝိသေသဝစနံ ပဉ္စဒွါရေ သောမနဿကရဏဝသေန ပဝတ္တဿပိ မနောဒွါရေ ဟာသဇနနဿ ပစ္စယဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဟသိတုပ္ပာဒကိစ္စာတိ ဟသိတဿေဝ ဥပ္ပာဒနကိစ္စာ။ တေနေဝ ဟိ တံ ‘‘ဟသိတုပ္ပာဒ’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ န ပန အညေသံ ဟသိတုပ္ပာဒစိတ္တာနံ အဘာဝတော။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘‘ကုသလတော စတူဟီ’’တိအာဒိ။

ဆ အသာဓာရဏဉာဏာနီတိ အာသယာနုသယဉာဏံ၊ ဣန္ဒြိယပရောပရိယဉာဏံ၊ ယမကပါဋိဟာရိယဉာဏံ၊ မဟာကရုဏာသမာပတ္တိဉာဏံ၊ သဗ္ဗညုတညာဏံ၊ အနာဝရဏဉာဏန္တိ ဣမာနိ ဆ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါဒီဟိ အသာဓာရဏာနိ ဉာဏာနိ။ နနု စ သဗ္ဗညုတညာဏမေဝ အနာဝရဏဉာဏံ၊ ဣတရထာ သဗ္ဗညုတာနာဝရဏဉာဏာနံ အသဗ္ဗညုတသာဝရဏဉာဏတာ စ အာပဇ္ဇေယျ၊ တထာ ဟိ ယဒိ သဗ္ဗညုတညာဏတော အညမနာဝရဏဉာဏံ သိယာ၊ တဿ သာဝရဏတ္တာ သာဝရဏေ စ ဝိသယေ သဘာဝပဋိဝေဓာဘာဝတော သဗ္ဗညုဘာဝံ န သိဇ္ဈေယျ၊ အနာဝရဏဉာဏဿ စ အသဗ္ဗဓမ္မာရမ္မဏဘာဝေန ယတ္ထ တံ န ပဝတ္တတိ၊ တတ္ထာဝရဏသမ္ဘဝတော အနာဝရဏဘာဝေါပိ န ¶ သိယာတိ? သစ္စမေတံ၊ ဧကမေဝ တံ ဉာဏံ အနဝသေသသင်္ခတာသင်္ခတသမ္မုတိဓမ္မဝိသယတ္တာ သဗ္ဗညုတညာဏံ၊ တတ္ထ စ အာဝရဏာဘာဝတော နိဿင်္ဂဝါရမုပါဒါယ အနာဝရဏဉာဏန္တိ ဧဝံ ဝိသယပဝတ္တိဘေဒေန အညေဟိ အသာဓာရဏဘာဝဒဿနတ္ထံ ဒွေဓာ ဝုတ္တန္တိ။ ယထာဟ –

‘‘သဗ္ဗံ သင်္ခတမသင်္ခတံ အနဝသေသံ ဇာနာတီတိ သဗ္ဗညုတညာဏံ၊ တတ္ထ အာဝရဏံ နတ္ထီတိ အနာဝရဏဉာဏ’’န္တိအာဒိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၁၉)။

ဣဓ ဌတွာတိ ဟသိတဿ ဥပ္ပာဒနတော ဟသိတဿ ဥပ္ပာဒနန္တိ ဝုတ္တစိတ္တဿ အာဂတဋ္ဌာနေ ဌတွာ။ ပရိဂ္ဂဏှိတဗ္ဗာနီတိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဏှိတဗ္ဗာနိ။ ကိဉ္စာပိ ရူပါဝစရကိရိယာနံ ဈာနင်္ဂပ္ပဟာနံ ဝိပါကေ ဝိယ အာဂမနတော အဟုတွာ ကုသလေ ဝိယ ဘာဝနာဝိသေသေန ပဝတ္တာကာရမတ္တံဝ ¶ ဟောတိ၊ ပဌမဇ္ဈာနဿ ပန ပဟာနင်္ဂသမ္ဘဝါဘာဝတော ဧကဿ ဝသေနေဝ နိဒ္ဒိသိတုံ သေသာနမ္ပိ ပဟာနင်္ဂံ အဝတွာ သမ္ပယောဂင်္ဂမေဝ တေသု ဒဿိတန္တိ။

၅၇။ ယသ္မာ ပန ဘာဝနာဝသေန ပဝတ္တာကာရမတ္တံ ဝိနာ ဘာဝနာယ ကာတဗ္ဗဿ နီဝရဏပ္ပဟာနာဒိကိစ္စဿ အဘာဝတော ဥဇုကံ ဘာဝနာ နာမ န ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဘာဝနာကာရဝသပ္ပဝတ္တာနီ’’တိ အာကာရ-ဂ္ဂဟဏံ ကတန္တိ။

၅၈-၉။ နန္တိ တံ ယထာဝုတ္တရူပါရူပသမာပတ္တိံ။ သမာပန္နာ သစေ ကြိယာတိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ သာ ဧဝ သမာပတ္တိ သမာပဇ္ဇိတုံ န သက္ကာ၊ နိရုဒ္ဓါနံ အနုပ္ပန္နတော၊ ပဋိလဒ္ဓသမာပတ္တိကဿေဝ သမာပဇ္ဇိတုကာမတာယ သဒ္ဓိံယေဝ သမာပဇ္ဇနတော၊ ပဌမဇ္ဈာနာဒိကမေဝ ပဋိလဘိတွာ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒိကံ သမာပဇ္ဇိတုံ အသက္ကုဏေယျဘာဝတော စ၊ ပုဗ္ဗေ ပဋိလဒ္ဓသမာပတ္တိသဒိသံ ပုန သမာပဇ္ဇနတော ပုထုဇ္ဇနကာလသ္မိံ အဘိနိဗ္ဗတ္တိတသမာပတ္တိသဒိသာ ဧတ္ထ သာ ဧဝ တထာ ဝုတ္တာ။

၆၁။ ဧကစိတ္တက္ခဏတ္တာတိ ¶ ဧကစိတ္တက္ခဏေယေဝ ပဝတ္တနတော။ ယဒိ ဟိ သော ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ တဒါဿ အရဟတော ဥပ္ပတ္တိယာ ကိရိယဘာဝေါ ဣစ္ဆိတဗ္ဗော သိယာ။ သကိံယေဝ ပန ပဝတ္တတိ စတုသစ္စပဋိဝေဓကိစ္စဿ ဧကဝါရေနေဝ ပရိနိဋ္ဌာနတော၊ တက္ကိစ္စေန စ ဝိနာ တဿ အနုပလဗ္ဘနီယတ္တာ။ တေနာဟ – ‘‘န ပါရံ ဒိဂုဏံ ယန္တီ’’တိ (သု။ နိ။ ၇၁၉)၊ တသ္မာ နတ္ထိ လောကုတ္တရံ ကိရိယစိတ္တန္တိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော။

၆၂။ ကြိယာ…ပေ… ဒေသကောတိ ယာ အာပတ္တိယော ကာယဝါစာဟိ အကာတဗ္ဗံ ကတွာ အာပဇ္ဇတိ၊ တာ ကိရိယာ၊ ယာ ပန အာပတ္တိယော ကာယဝါစာဟိ ကာတဗ္ဗံ အကရောန္တော အာပဇ္ဇတိ၊ တာ အကိရိယာ၊ ကိရိယာ စ အကိရိယာ စာတိ ကိရိယာကိရိယာ၊ ကိရိယာကိရိယာ စ တာ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတော အာပတ္တိယော စာတိ ကိရိယာကိရိယာပတ္တိယော၊ တာသံ ဝိဘာဂံ ဒေသေတီတိ ကိရိယာ…ပေ… ဒေသကော။ အထ ဝါ ကိရိယာဈာနဘူတာ သမာပတ္တိယော ကိရိယာပတ္တိယော၊ ကုသလဘူတာ ပန သမာပတ္တိယော အကိရိယာပတ္တိယော၊ တာသံ ဝိဘာဂံ ဒေသေတီတိ ကြိယာ…ပေ… ဒေသကော။ ယံ ကိရိယာကိရိယံ စိတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ပဉ္စန္နံ မာရာနံ ဇိတတ္တာ ဇိနော။ ဟိတာဟိတာနန္တိ အတ္ထာနတ္ထာနံ။ သာတိ သော ဇိနော။ ကြိယာကြိယာရတောတိ သဗ္ဗသတ္တာနံ ဟိတဿ ကရဏေ၊ အဟိတဿ စ အကရဏေ နိရတော။ အထ ဝါ ဧကန္တမိဋ္ဌဝိပါကတ္တာ ဟိတာတိ ကုသလာနမေတံ အဓိဝစနံ ¶ ။ တပ္ပဋိပက္ခတ္တာ အဟိတာတိ အကုသလာနမေတံ အဓိဝစနံ။ ယထာက္ကမံ တေသံ ကိရိယာယံ၊ အကိရိယာယဉ္စ ရတောတိ ဟိတာဟိတာနံ…ပေ… ရတော။ အထ ဝါ ဟိတာဟိတာတိ ကုသလာကုသလာ ဧဝ၊ တေသံ ကိရိယာကိရိယာမတ္တမဝိပါကဘာဝံ ကာတုံ ဣစ္ဆတီတိ ဟိတာဟိတာနံ…ပေ… ရတော။ အထ ဝါ ဟိတာဟိတာနံ ပုဂ္ဂလာနံ သကိရိယာကိရိယာယ အတ္တနော အတ္တနော ကိစ္စဿ ဣဓလောကပရလောကနိပ္ဖာဒနဿ ¶ ကရဏေ ရတော အဘိရတောတိ ဟိတာဟိတာနံ…ပေ… ရတော။

၆၄-၆။ သဗ္ဗေ လောကုတ္တရေ အဋ္ဌ ကတွာ ယေ ဧကူနနဝုတိ စိတ္တုပ္ပာဒါ ဝုတ္တာ၊ တာနိ စိတ္တာနိ မယာ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပါဋဝံ အတ္ထေန္တိ ပတ္ထေန္တိ၊ ပါဋဝသင်္ခါတော ဝါ အတ္ထော ဧတေသန္တိ ပါဋဝတ္ထိနော။ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗောတိ သဝနပဋိပုစ္ဆာဝသေန ဥဂ္ဂဟိတဗ္ဗော၊ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ပန န ကေဝလံ ဥဂ္ဂဟဏမတ္တေယေဝ ဌာတဗ္ဗန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘စိန္တေတဗ္ဗော ပုနပ္ပုန’’န္တိ၊ န ဟိ သက္ကာ ဥဂ္ဂဟဏမတ္တေနေဝေတ္ထ သဗ္ဗထာ သန္နိဋ္ဌာနံ ဂန္တုန္တိ အဓိပ္ပာယော။ အဘိဓမ္မမဟောဒဓိန္တိ ဓမ္မသင်္ဂဏီအာဒိသတ္တပ္ပကရဏဝသေန ဌိတမဘိဓမ္မပိဋကမဟဏ္ဏဝံ၊ ခန္ဓာယတနာဒိဝသေန ဌိတံ ပရမတ္ထမဟဏ္ဏဝံ ဝါ။ တရန္တီတိ အတ္ထဂ္ဂဟဏဝသေန ဥတ္တရန္တိ၊ သုတမယဉာဏမူလကေန ဝါ ဘာဝနာဉာဏေန ဩတရန္တီတိ အတ္ထော။ ဣမံ လောကန္တိ ပစ္စုပ္ပန္နဘဝံ။ ပရံ လောကန္တိ အနာဂတဘဝံ။ တရန္တီတိ အတိက္ကမန္တိ။ ဣဓ လောကသ္မိဉှိ ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနဝသေန ဣမံ လောကံ တရန္တိ၊ အာယတိံ ဘဝူပပါဒကဿ ကမ္မဿ ကမ္မက္ခယကရဉာဏေန ဝိနာသနတော ပရလောကံ တရန္တိ၊ အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာနဝသေန ပရိနိဗ္ဗာယန္တီတိ အတ္ထော။

ဣတိ အဘိဓမ္မတ္ထဝိကာသိနိယာ နာမ

အဘိဓမ္မာဝတာရသံဝဏ္ဏနာယ

စိတ္တနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဒုတိယော ပရိစ္ဆေဒေါ

စေတသိကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၆၇။ ဧတ္တာဝတာ ¶ စ စိတ္တံ စေတသိကံ ရူပံ နိဗ္ဗာနန္တိ ဧဝံ ဥဒ္ဒိဋ္ဌေသု စတူသု ဓမ္မေသု စိတ္တံ တာဝ ဇာတိဘူမိသမ္ပယောဂပ္ပဝတ္တာကာရာဒိဝသေန ဝိဘာဂေန နိဒ္ဒိသိတွာ ဣဒါနိ တဒနန္တရံ ဥဒ္ဒိဋ္ဌေ ¶ စေတသိကဓမ္မေ နိဒ္ဒိသိတုံ ‘‘စိတ္တာနန္တရမုဒ္ဒိဋ္ဌာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ဝိဘာဇနန္တိ ဇာတိဘူမိအာဒိဝသေန ဝိဘာဂံ၊ တေသု တေသု စိတ္တေသု ယထာရဟံ သမ္ပယောဂဝသေန ဝိသုံ ဝိသုံ ဘာဇနဉ္စ။

ကတမေ ပန စေတသိကာ၊ ယေသံ ဝိဘာဇနံ ဝုစ္စတီတိ တေ သဟ နိဗ္ဗစနေန သရူပတော ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ စိတ္တသမ္ပယုတ္တာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘စိတ္တသမ္ပယုတ္တာ’’တိ ဣဒံ စေတသိကလက္ခဏဒဿနံ။ တေန ယေ စိတ္တေန သဟ သမ္ပယောဂလက္ခဏေန ယုတ္တာ၊ တေယေဝ စေတသိကာတိ ဒဿေတိ။ ကိံ ပန တံ သမ္ပယောဂလက္ခဏန္တိ? ဧကုပ္ပာဒဧကနိရောဓဧကဝတ္ထုကဧကာရမ္မဏသင်္ခါတာ ပကာရာ။ သမံ ပကာရေဟိ ယုတ္တာတိ ဟိ သမ္ပယုတ္တာ။ တတ္ထ ယဒိ ဧကုပ္ပာဒတာမတ္တေနေဝ စ သမ္ပယုတ္တတာ အဓိပ္ပေတာ၊ သဟုပ္ပတ္တိကာနံ ရူပါရူပဓမ္မာနံ အညမညသမ္ပယုတ္တတာ အာပဇ္ဇေယျာတိ ဧကနိရောဓ-ဂ္ဂဟဏံ။ ဧဝမ္ပိ အဝိနိဗ္ဘောဂရူပါနံ အညမညသမ္ပယုတ္တတာ အာပဇ္ဇေယျာတိ ဧကဝတ္ထုက-ဂ္ဂဟဏံ။ ဧဝမ္ပိ ‘‘အဝိနိဗ္ဘောဂရူပေသု ဧကံ မဟာဘူတံ သေသမဟာဘူတောပါဒါရူပါနံ နိဿယပစ္စယော ဟောတီတိ တသ္မာ တာနိ ဧကဝတ္ထုကာနီတိ၊ စက္ခာဒီနံ နိဿယဘူတာနိ ဝါ ဘူတာနိ ဧကံ ဝတ္ထု ဧတေသု နိဿိတန္တိ ဧကဝတ္ထုကာနီ’’တိ ကပ္ပေန္တဿ တေသံ သမ္ပယုတ္တတာပတ္တိ သိယာတိ တန္နိဝါရဏတ္ထံ ဧကာရမ္မဏ-ဂ္ဂဟဏံ။

ပဋိလောမတော ဝါ ‘‘ဧကာရမ္မဏာ’’တိ ဝုတ္တေ ဧကဝီထိယံ ပဉ္စဝိညာဏသမ္ပဋိစ္ဆနာဒီနံ၊ နာနာဝီထိယံ ပရသန္တာနေ စ ဧကသ္မိံ အာရမ္မဏေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနံ ဘိန္နဝတ္ထုကာနံ သမ္ပယုတ္တတာ အာပဇ္ဇေယျာတိ ဧကဝတ္ထုက-ဂ္ဂဟဏံ။ ဧဝမ္ပိ မရဏာသန္နဝီထိယံ သမ္ပဋိစ္ဆနသန္တီရဏာဒီနံ သမ္ပယုတ္တတာ အာပဇ္ဇေယျာတိ ဧကနိရောဓ-ဂ္ဂဟဏံ။ ကိံ ပန နာနုပ္ပာဒါပိ ဧဝံ တိဝိဓလက္ခဏာ ဟောန္တိ ¶ ၊ အထ ဧကုပ္ပာဒါ ဧဝါတိ ဝိစာရဏာယ ဧကုပ္ပာဒါ ¶ ဧဝ ဧဝံ တိဝိဓလက္ခဏာ ဟောန္တီတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ဧကုပ္ပာဒါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣတိ ဣမေဟိ စတူဟိ သမ္ပယောဂလက္ခဏေဟိ ယေ စိတ္တသမ္ပယုတ္တာ၊ တေ စေတသိကာ နာမာတိ ဧဝံ စေတသိကလက္ခဏံ ဌပိတံ ဟောတိ။ ကထံ ပနေတေ စေတသိကာ နာမာတိ အာဟ ‘‘စိတ္တေ ဘဝါ’’တိ။ ‘‘စေတသိ ဘဝါ စေတသိကာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ စိတ္တ-သဒ္ဒဿပိ စေတော-သဒ္ဒေန သဟ သမာနတ္ထတာယ အတ္ထမတ္တံ ဒဿေတုံ ‘‘စိတ္တေ ဘဝါ စေတသိကာ’’တိ ဝုတ္တံ။

နိယတာတိ နိယတုပ္ပတ္တိကာ၊ ကရုဏာမုဒိတာဒယော ဝိယ ကဒါစိ အနုပ္ပဇ္ဇိတွာ ယဒါ ယဒါ တံ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဒါ တဒါဝ တေန အဝိနိဘုတ္တာ ဟုတွာ ဇာယမာနာတိ အတ္ထော။ သရူပေန အာဂတာတိ ဆန္ဒာဒယော ဝိယ ‘‘ယေ ဝါ ပန တသ္မိံ သမယေ အညေပိ အတ္ထိ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နာ အရူပိနော ဓမ္မာ’’တိ ဧဝံ ယေဝါပနကဝသေန အနာဂန္တွာ ‘‘ဖဿော ဟောတိ၊ ဝေဒနာ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၁) သရူပေနေဝ ပါဠိယံ အာဂတာ။ ယေဝါပနာတိ ဧဝံ ဒေသနာ ဧတေသန္တိ ယေဝါပနကာ။ ဧကူနတိံသ ဓမ္မာတိ ကိစ္စဘေဒံ အနာမသိတွာ ကေဝလံ အသမ္ဘိန္နဓမ္မဝသေနေဝ ဧကေနူနာ တိံသ ဓမ္မာ။ ပါဠိယံ ပန စိတ္တေန သဟ တိံသ ဓမ္မေ ဂဟေတွာ တေသံ ကိစ္စဘေဒတော ဂဟဏေန ဆပ္ပညာသ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ။ သေယျထိဒန္တိ သရူပပုစ္ဆာ။ ဖဿော…ပေ… စိတ္တုဇုကတာတိ ယထာပုစ္ဆိတာနံ သရူပဒဿနံ။ ဣတိ-သဒ္ဒေါ ပရိသမာပနေ၊ နိဒဿနေ ဝါ။ ပုန တေတ္တိံသ ဟောန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တေတ္တိံသ ဟောန္တီတိ တေယေဝ ဧကူနတိံသ ဓမ္မာတိ အဓိပ္ပာယော။

‘‘ကဒါစိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ကထံ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘ဣမေသူ’’တိအာဒိ။ ကရုဏာမုဒိတာဝသေနာတိ ပဌမသမန္နာဟာရတော ပဋ္ဌာယ ဂေါတြဘုပရိယောသာနပ္ပဝတ္တိတကရုဏာမုဒိတာပရိကမ္မဝသေန။ ကရုဏာပုဗ္ဗဘာဂေါတိ ကရုဏာယ ¶ ပုဗ္ဗဘာဂေါ၊ ပရိကမ္မပ္ပနာဝသေန ပဝတ္တကရုဏာဘာဝနာယ အပ္ပနာကောဋ္ဌာသတော ပုရိမကောဋ္ဌာသော၊ ပဌမသမန္နာဟာရတော ပဋ္ဌာယ ဂေါတြဘုပရိယောသာနပ္ပဝတ္တပရိကမ္မကောဋ္ဌာသော ဟုတွာတိ အတ္ထော။ ဧဝံ ‘‘မုဒိတာပုဗ္ဗဘာဂေါ’’တိ ဧတ္ထာပိ။ ဘာဂ-သဒ္ဒဿ ဒြဗျဝုတ္တိတာယ တပ္ပုရိသဿ စ ဥတ္တရပဒတ္ထပ္ပဓာနတာယ ‘‘ကရုဏာပုဗ္ဗဘာဂေါ’’တိအာဒိနာ ပုလ္လိင်္ဂေန ဝုတ္တံ။ ဧတ-သဒ္ဒဿ ပန ဂုဏဝုတ္တိတာယ ဂုဏဝိသေသဝတိ ဝတ္တမာနော တဿ လိင်္ဂဝသေန ပရိဏမတီတိ ကရုဏာမုဒိတာပေက္ခာယ ‘‘ဧတာ’’တိ ဣတ္ထိလိင်္ဂဝသေန ဝုတ္တန္တိ။ န ပနေကတော ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ကိဉ္စရဟိ ဝိသုံ ဝိသုံယေဝါတိ အတ္ထော။ တေနေဝ ဟိ ‘‘ကရုဏာပုဗ္ဗဘာဂေါ ဝါ မုဒိတာပုဗ္ဗဘာဂေါ ဝါ’’တိ ဝိကပ္ပော ဝုတ္တောတိ။ ကသ္မာ ပနေတာ ဒွေ ဧကတော နုပ္ပဇ္ဇန္တီတိ? ဘိန္နာရမ္မဏတ္တာ။ ကရုဏာ ဟိ ဒုက္ခိတသတ္တေ အာရဗ္ဘ တေသံ ဒုက္ခာပနယနကာမတာဝသေန ပဝတ္တတိ၊ မုဒိတာ ¶ သုခိတသတ္တေ အာရဗ္ဘ တေသံ သုခါနုမောဒနဝသေန၊ တသ္မာ ဥဘိန္နမ္ပိ ဘိန္နဝိသယတ္တာ န ဧကသ္မိံ စိတ္တေ ဥပ္ပတ္တိ သမ္ဘဝတီတိ။ မိစ္ဆာကမ္မန္တာဒီဟီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန မိစ္ဆာဝါစာမိစ္ဆာဇီဝါနံ ဂဟဏံ။ သမ္မာကမ္မန္တာဒီနိ ပရိပူရေန္တီတိ သမ္မာကမ္မန္တသမ္မာဝါစာသမ္မာအာဇီဝါနိ ပရိပူရေန္တိ။ ကော ဝိရတီတိ တီသု ဧကာ ဝိရတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သမ္မာကမ္မန္တံ ပူရေန္တီ ပဌမာ၊ သမ္မာဝါစံ ပူရေန္တီ ဒုတိယာ၊ သမ္မာအာဇီဝံ ပူရေန္တီ တတိယာ ဝိရတိ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ ကရုဏာမုဒိတာဟိ သဟ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ တာသံ ပညတ္တာရမ္မဏတ္တာ၊ ဝိရတိယာ စ ဧကန္တပရိတ္တာရမ္မဏတ္တာ။ အညမညေန စ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ အညမညဿပိ ဘိန္နဝိသယတ္တာ။ မိစ္ဆာကမ္မန္တာဒီနဉှိ အာရမ္မဏာနေဝ ယထာက္ကမံ သမ္မာကမ္မန္တာဒီနံ အာရမ္မဏာနိ တတော ဝိရတိဘာဝတော။ ဧတေသူတိ ဣမေသု ပဉ္စသု။

၆၈။ ဝိရတီနမ္ပိ ¶ သင်္ဂဟဏတ္ထံ ‘‘ကရုဏာမုဒိတာဒီသူ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဂါထာဗန္ဓသုခတ္ထံ အာဒိ-သဒ္ဒလောပဝသေန ‘‘ကရုဏာမုဒိတာသူ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘ဧကေနာ’’တိ၊ ဣတရထာ ‘‘ဧကာယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ။

၆၉-၇၁။ ကိံ ပနေတ္ထ ကာရဏံ၊ စတူသု ဗြဟ္မဝိဟာရေသု ဒွေ ဣဓ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ န ဣတရာတိ စောဒေန္တော အာဟ ‘‘ကသ္မာ ပနာ’’တိအာဒိ။ ဥပေက္ခာ စ န ဥဒ္ဓဋာတိ သမ္ဗန္ဓော။ နဝဟိ လောကုတ္တရဓမ္မေဟိ ဇနံ ရဉ္ဇေတီတိ ဓမ္မရာဇာ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကတ္ထေဟိ သဒေဝကံ လောကံ အနုသာသတီတိ သတ္ထာ။ အဗျာပါဒေန မေတ္တာ ဂဟိတာ တဿေဝ ဟိတာကာရပ္ပဝတ္တိကာလေ မေတ္တာဘာဝူပဂမနတော။ တေနေဝ ဟေသ ‘‘မေတ္တာ မေတ္တာယနာ’’တိအာဒိနာ နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ တတြမဇ္ဈတ္တတာယ ဥပေက္ခာ ဂဟိတာ တာယေဝ သတ္တေသု မဇ္ဈတ္တာကာရပ္ပဝတ္တာယ ဥပေက္ခာဗြဟ္မဝိဟာရဘာဝတော။ အာဒိစ္စေန သဟ သမာနဂေါတ္တတာယ၊ အရိယသာဝကဘာဝေန ဝါ တဿ ဘဂဝတော ပုတ္တတာယ အာဒိစ္စော ဗန္ဓု ဣမဿ၊ အာဒိစ္စဿ ဝါ ဗန္ဓူတိ အာဒိစ္စဗန္ဓု။

၇၂။ ရာသိန္တိ ဖဿပဉ္စကာဒိသတ္တရသရာသိံ။ ပဌမမဟာစိတ္တုပ္ပာဒဝသေန ဟိ –

‘‘ဖဿော ဟောတိ၊ ဝေဒနာ ဟောတိ၊ သညာ ဟောတိ၊ စေတနာ ဟောတိ၊ စိတ္တံ ဟောတိ၊ ဝိတက္ကော ဟောတိ၊ ဝိစာရော ဟောတိ၊ ပီတိ ဟောတိ၊ သုခံ ဟောတိ၊ စိတ္တဿေကဂ္ဂတာ ဟောတိ၊ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ ဟောတိ၊ ဝီရိယိန္ဒြိယံ ဟောတိ၊ သတိန္ဒြိယံ ဟောတိ၊ သမာဓိန္ဒြိယံ ဟောတိ၊ ပညိန္ဒြိယံ ¶ ဟောတိ၊ မနိန္ဒြိယံ ဟောတိ၊ သောမနဿိန္ဒြိယံ ဟောတိ၊ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ ဟောတိ၊ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဟောတိ၊ သမ္မာသင်္ကပ္ပော ဟောတိ၊ သမ္မာဝါယာမော ဟောတိ၊ သမ္မာသတိ ဟောတိ၊ သမ္မာသမာဓိ ဟောတိ၊ သဒ္ဓါဗလံ ဟောတိ၊ ဝီရိယဗလံ ဟောတိ၊ သတိဗလံ ဟောတိ ¶ ၊ သမာဓိဗလံ ဟောတိ၊ ပညာဗလံ ဟောတိ၊ ဟိရိဗလံ ဟောတိ၊ ဩတ္တပ္ပဗလံ ဟောတိ၊ အလောဘော ဟောတိ၊ အဒေါသော ဟောတိ၊ အမောဟော ဟောတိ၊ အနဘိဇ္ဈာ ဟောတိ၊ အဗျာပါဒေါ ဟောတိ၊ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဟောတိ၊ ဟိရီ ဟောတိ၊ ဩတ္တပ္ပံ ဟောတိ၊ ကာယပဿဒ္ဓိ ဟောတိ၊ စိတ္တပဿဒ္ဓိ ဟောတိ၊ ကာယလဟုတာ ဟောတိ၊ စိတ္တလဟုတာ ဟောတိ၊ ကာယမုဒုတာ ဟောတိ၊ စိတ္တမုဒုတာ ဟောတိ၊ ကာယကမ္မညတာ ဟောတိ၊ စိတ္တကမ္မညတာ ဟောတိ၊ ကာယပါဂုညတာ ဟောတိ၊ စိတ္တပါဂုညတာ ဟောတိ၊ ကာယုဇုကတာ ဟောတိ၊ စိတ္တုဇုကတာ ဟောတိ၊ သတိ ဟောတိ၊ သမ္ပဇညံ ဟောတိ၊ သမထော ဟောတိ၊ ဝိပဿနာ ဟောတိ၊ ပဂ္ဂါဟော ဟောတိ၊ အဝိက္ခေပေါ ဟောတီ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁) –

ဧဝံ ဓမ္မုဒ္ဓါရံ ကရောန္တေန ဘဂဝတာ ဖဿာဒယော တိံသ ဓမ္မေ ဆပ္ပညာသ ကတွာ ဖဿပဉ္စကရာသိ ဈာနပဉ္စကရာသိ ဣန္ဒြိယဋ္ဌကရာသိ မဂ္ဂပဉ္စကရာသိ ဗလသတ္တကရာသိ ဟေတုတ္တိကရာသိ ကမ္မပထတိကရာသိ လောကပါလဒုကရာသိ ဆယုဂဠဒုကရာသိ ဥပကာရဒုကရာသိ ယုဂနန္ဓဒုကရာသိ ဝီရိယသမထဒုကရာသီတိ သတ္တရသန္နံ ရာသီနံ ဝသေန ဝိဘာဂေါ ကတော။

ကထံ? ဧတေသုပိ စိတ္တံ တာဝ ဖဿပဉ္စကံ ပတွာ ‘‘စိတ္တံ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဣန္ဒြိယာနိ ပတွာ ‘‘မနိန္ဒြိယ’’န္တိ။ ဝိတက္ကော ဈာနင်္ဂါနိ ပတွာ ‘‘ဝိတက္ကော ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တော၊ မဂ္ဂင်္ဂါနိ ပတွာ ‘‘သမ္မာသင်္ကပ္ပော’’တိ။ သဒ္ဓါ ဣန္ဒြိယာနိ ပတွာ ‘‘သဒ္ဓိန္ဒြိယံ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တာ၊ ဗလာနိ ပတွာ ‘‘သဒ္ဓါဗလ’’န္တိ။ ဟိရီ ဗလာနိ ပတွာ ‘‘ဟိရိဗလံ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တာ၊ လောကပါလဒုကံ ပတွာ ‘‘ဟိရီ’’တိ။ ဩတ္တပ္ပေပိ ဧသေဝ နယော။ အလောဘော မူလံ ပတွာ ‘‘အလောဘော ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တော၊ ကမ္မပထံ ပတွာ ‘‘အနဘိဇ္ဈာ’’တိ။ အဒေါသော မူလံ ပတွာ ¶ ‘‘အဒေါသော ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တော၊ ကမ္မပထံ ပတွာ ‘‘အဗျာပါဒေါ’’တိ။ ဣမေ သတ္တ ဒွီသု ဌာနေသု ဝိဘတ္တာ။ ဝေဒနာ ပန ဖဿပဉ္စကံ ပတွာ ‘‘ဝေဒနာ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တာ၊ ဈာနင်္ဂါနိ ပတွာ ‘‘သုခ’’န္တိ၊ ဣန္ဒြိယာနိ ပတွာ ‘‘သောမနဿိန္ဒြိယ’’န္တိ။ ဧဝမယံ ဧကော ဓမ္မော တီသု ဌာနေသု ဝိဘတ္တော။ ဝီရိယံ ပန ဣန္ဒြိယာနိ ပတွာ ‘‘ဝီရိယိန္ဒြိယံ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ မဂ္ဂင်္ဂါနိ ပတွာ ‘‘သမ္မာဝါယာမော’’တိ၊ ဗလာနိ ပတွာ ‘‘ဝီရိယဗလ’’န္တိ၊ ဝီရိယသမထံ ပတွာ ‘‘ပဂ္ဂါဟော’’တိ။ သတိပိ ဣန္ဒြိယာနိ ပတွာ ‘‘သတိန္ဒြိယံ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တာ၊ မဂ္ဂင်္ဂါနိ ပတွာ ‘‘သမ္မာသတီ’’တိ၊ ဗလာနိ ပတွာ ‘‘သတိဗလ’’န္တိ၊ ဥပကာရဒုကံ ပတွာ ‘‘သတိ ဟောတီ’’တိ ¶ ။ ဧဝံ ဣမေ ဒွေ ဓမ္မာ စတူသု ဌာနေသု ဝိဘတ္တာ။ သမာဓိ ပန ဈာနင်္ဂါနိ ပတွာ ‘‘စိတ္တဿေကဂ္ဂတာ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တော၊ ဣန္ဒြိယာနိ ပတွာ ‘‘သမာဓိန္ဒြိယ’’န္တိ၊ မဂ္ဂင်္ဂါနိ ပတွာ ‘‘သမ္မာသမာဓီ’’တိ၊ ဗလာနိ ပတွာ ‘‘သမာဓိဗလ’’န္တိ၊ ယုဂနန္ဓဒုကံ ပတွာ ‘‘သမထော’’တိ၊ ဝီရိယသမထံ ပတွာ ‘‘အဝိက္ခေပေါ ဟောတီ’’တိ။ ဧဝမယံ ဧကော ဓမ္မော ဆသု ဌာနေသု ဝိဘတ္တော။ ပညာ ပန ဣန္ဒြိယာနိ ပတွာ ‘‘ပညိန္ဒြိယံ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တာ၊ မဂ္ဂင်္ဂါနိ ပတွာ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌီ’’တိ၊ ဗလာနိ ပတွာ ‘‘ပညာဗလ’’န္တိ၊ မူလာနိ ပတွာ ‘‘အမောဟော’’တိ၊ ကမ္မပထံ ပတွာ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌီ’’တိ၊ ဥပကာရဒုကံ ပတွာ ‘‘သမ္ပဇည’’န္တိ၊ ယုဂနန္ဓဒုကံ ပတွာ ‘‘ဝိပဿနာ’’တိ။ ဧဝမယံ ဧကော ဓမ္မော သတ္တသု ဌာနေသု ဝိဘတ္တောတိ ဧဝမေတေ ဒွါဒသ ဓမ္မာ ဣန္ဒြိယာဒိတံတံကိစ္စဝန္တတာယ ဒွိဋ္ဌာနိကာဒိဘေဒေန သတ္တရသသု ရာသီသု ဝိဘတ္တာ။ ဣတရေ အဋ္ဌာရသ ကိစ္စဝသေန ဘေဒါဘာဝတော ဧကဋ္ဌာနိကာယေဝါတိ ဣမေသု သတ္တရသသု ရာသီသု ယေဝါပနကဓမ္မာ ဧကရာသိမ္ပိ န ဘဇန္တိ တံတံကိစ္စဘာဝတောတိ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘ရာသိံ ဘဇန္တိ နာ’’တိ။

နနု စေတေ ကိဉ္စာပိ သေသရာသယော န ဘဇန္တိ တေသံ သဒိသကိစ္စသင်္ဂဟဝသေန ဌိတတ္တာ။ ဖဿပဉ္စကရာသိ ပန ခန္ဓသင်္ဂဟဝသေနေဝ ¶ ဌပိတောတိ စေတနာယ ဝိယ နေသံ သင်္ခါရက္ခန္ဓသင်္ဂဟတော တတ္ထ သမဝရောဓော ယုတ္တောတိ? တံ န၊ ခန္ဓသင်္ဂဟဝသေန ဌပိတောပိ ဟိ ဖဿပဉ္စကရာသိ သဗ္ဗစိတ္တသာဓာရဏဓမ္မေ သင်္ဂဟေတွာ ဌပိတောတိ ဆန္ဒာဒီနံ တိဏ္ဏံ ပကိဏ္ဏကဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနံ သဗ္ဗစိတ္တသာဓာရဏတာယ အဘာဝတော၊ မနသိကာရဿ စ သတိပိ သဗ္ဗစိတ္တသာဓာရဏတ္တေ နိပ္ပရိယာယတော သင်္ခါရက္ခန္ဓသင်္ဂဟာဘာဝတော န ဧတေသံ ဖဿပဉ္စကရာသိဘဇနမ္ပိ ယုတ္တန္တိ။ ကသ္မာ ပန မနသိကာရဿ နိပ္ပရိယာယတော သင်္ခါရက္ခန္ဓသင်္ဂဟာဘာဝေါတိ? ဝုစ္စတေ – ဌပေတွာ စေတနံ သေသဓမ္မာနံ သကသကကိစ္စေသုပိ ပရာဓီနဘာဝေန ပဝတ္တနတော အဘိသင်္ခရဏလက္ခဏံ နိပ္ပရိယာယတော န လဗ္ဘတိ။ ယဒိ လဘေယျ၊ စိတ္တေကဂ္ဂတာဇီဝိတိန္ဒြိယာနံ သဗ္ဗစိတ္တသာဓာရဏတ္တာ ဝေဒနာဝိညာဏာနိ ဝိယ တာနိ ဖဿပဉ္စကေ ဝတ္တဗ္ဗာနိ သိယုံ၊ န ပနေဝံ ဝုတ္တာ၊ တသ္မာ ဌပေတွာ စေတနံ သေသဓမ္မာနံ အဘိသင်္ခရဏလက္ခဏံ နိပ္ပရိယာယတော န လဗ္ဘတီတိ န တေသံ နိပ္ပရိယာယတော ခန္ဓသင်္ဂဟော လဗ္ဘတိ။ စေတနာယယေဝ ပန သကိစ္စပရကိစ္စသာဓနဝသေန ပဝတ္တနတော နိပ္ပရိယာယတော အဘိသင်္ခရဏလက္ခဏဿ အတ္ထိတာယ ခန္ဓသင်္ဂဟော လဗ္ဘတီတိ။ ယဒိ ဧဝံ ကထံ ဖဿော ဖဿပဉ္စကေ ဝုတ္တောတိ? ‘‘ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ (ဝိဘ။ ၂၂၅)၊ ဖုဋ္ဌော ဝေဒေတိ၊ ဖုဋ္ဌော သဉ္ဇာနာတီ’’တိအာဒိဝစနတော (သံ။ နိ။ ၄။၉၃) ဝေဒနာ သညာ စေတနာ ဝိညာဏန္တိ ဣမေသံ အရူပက္ခန္ဓာနံ ဥဒ္ဒေသဋ္ဌာနေ ဌတွာ တေသံ ပစ္စယဿပိ ဥဒ္ဒိသိတုကာမတာယ ဖဿော တတ္ထ ဝုတ္တော ¶ ။ ဒုဗ္ဗလာတိ သကဝိသယေပိ ပရာယတ္တဘာဝေနေဝ ပဝတ္တနတော ဒုဗ္ဗလာ။ အဓိမောက္ခော ဟိ သမာဓိဿ ပရိဗျတ္တဘာဝေ ပရိဗျတ္တဘာဝတော သမာဓာယတ္တဝုတ္တိ၊ မနသိကာရောပိ စေတနာယ ပရိဗျတ္တဘာဝတော စေတနာယတ္တဝုတ္တီတိ ပရာယတ္တာဝ တေ ဟောန္တိ။

၇၃။ မနသီ ¶ စ ကာရောတိ မနသိကာရော စ။ မနသိကာရသဒ္ဒဿ ဟိ အတ္ထမတ္တသန္ဒဿနဝသေန ဂါထာဗန္ဓသုခတ္ထံ အသမာသနိဒ္ဒေသော၊ ဒီဃကရဏံ၊ မဇ္ဈေ စ စ-သဒ္ဒဝစနန္တိ။ တေန မုနိဝရေနာတိ သမ္ဗန္ဓော။

၇၄-၈၀။ ပဌမာဘိနိပါတတ္တာတိ အာရမ္မဏေ ဖုသနဝသေန ပဌမမေဝ အဘိနိပတနတော။ သဗ္ဗေပိ စေတသိကာ စိတ္တာယတ္တာ စိတ္တကိရိယဘာဝေန ဝုစ္စန္တီတိ ‘‘စိတ္တဿာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကိရာတိ အရုစိသူစနံ။ ဧဝံ မဟာသံဃိကမတံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တမေဝ ဝိတ္ထာရေတုံ ‘‘ဖုသိတွာ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ မဟာသံဃိကာ ဟိ ‘‘ပဌမံ ဖဿော အာရမ္မဏံ ဖုသတိ၊ အထ တေန ဖုဋ္ဌံ ဒုတိယံ ဝေဒနာ ဝေဒိယတိ၊ ဧဝံ ဧတေဟိ ဖုဋ္ဌဝေဒိတံ တတိယံ သညာ သဉ္ဇာနာတိ၊ တေဟိ ပန ဖုဋ္ဌဝေဒိတသညာတေ စတုတ္ထံ စေတနာယ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ အဘိသန္ဒဟတီ’’တိအာဒိနာ ဝဒန္တိ။ ဗလဝပစ္စယတ္တာတိ ယထာ ပါသာဒံ ပတွာ ထမ္ဘာ သေသဒဗ္ဗသမ္ဘာရာနံ ဗလဝပစ္စယာ၊ ဧဝမေသ ယသ္မာ သေသသမ္ပယုတ္တာနံ ဗလဝပစ္စယော၊ တသ္မာတိ အတ္ထော။ တသ္မာတိ ဟေတုနိဂမနံ။

သဟေဝ စာတိ စ-သဒ္ဒေါ အဋ္ဌာနပ္ပယုတ္တော၊ သော ‘‘စိတ္တဇာန’’န္တိ ဣမဿ အနန္တရံ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ကသ္မာ? စိတ္တာနံ၊ စိတ္တဇာနဉ္စ ဧကုပ္ပာဒါဒိဘာဝေန သဟေဝ ပဝတ္တိတောတိ ဧဝမေတ္ထ ပဒသမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဒန္တိ ဣဒံ ယထာဝုတ္တဝိဓာနံ၊ ဧဝံ ‘‘ပဌမာဘိနိပါတတ္တာ’’တိ ကာရဏံ ပရိဟရိတွာ ဣဒါနိ ‘‘ဗလဝပစ္စယတ္တာ’’တိ ဣဒံ ပရိဟရန္တော အာဟ ‘‘ဗလဝ…ပေ… ဒိဿတီ’’တိ။ စ-သဒ္ဒေါ အဝဓာရဏေ၊ နေဝ ဒိဿတီတိ အတ္ထော။ သေသဓမ္မာနမ္ပိ ဟိ သဟဇာတပစ္စယဘာဝဿ သာဓာရဏတ္တာ တဿေဝ ဗလဝပစ္စယဘာဝေ န ကိဉ္စိ ကာရဏံ ဒိဿတီတိ။ ယဒိ သဗ္ဗမိဒမကာရဏံ၊ ကထဉ္စရဟိ ဖဿော ပဌမံ ဝုတ္တောတိ အာဟ ‘‘ဒေသနာက္ကမတော’’တိအာဒိ။ ‘‘ဝေဒနာ ဟောတိ၊ ဖဿော ¶ ဟောတိ၊ သညာ ဟောတိ၊ ဖဿော ဟောတိ၊ စေတနာ ဟောတိ၊ ဖဿော ဟောတိ၊ စိတ္တံ ဟောတိ၊ ဖဿော ဟောတိ၊ ဝေဒနာ ဟောတိ၊ သညာ ဟောတိ၊ စေတနာ ဟောတိ၊ ဝိတက္ကော ဟောတီ’’တိအာဒီဟိ အာဟရိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋေယျ၊ ဒေသနာဝါရေန ပန ဖဿောဝ ပဌမံ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယထာ စေတ္ထ၊ ဧဝံ သေသဓမ္မေသုပိ ပုဗ္ဗာပရက္ကမော ¶ နာမ န ပရိယေသိတဗ္ဗော။ ဝစနတ္ထလက္ခဏာဒီဟီတိ ဝစနတ္ထတော စ လက္ခဏာဒိတော စ။

ဖုသတီတိ ကတ္တုနိဒ္ဒေသော။ တတ္ထ ကာရဏံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ၊ ဖုသန္တိ ဧတေန ဝါတိ ဖဿော။ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာ ဟိ အာရမ္မဏေ ပဝတ္တမာနာ တံ ဖုသနလက္ခဏေန ဖဿေန ဖုသန္တာ ဝိယ ဟောန္တိ၊ အာရမ္မဏဖုသနမတ္တံ ဝါ ဖဿောတိပိ သာဓနတ္တယမ္ပိ ယုဇ္ဇတေဝ။ ဖုသနံ လက္ခဏမေတဿာတိ ဖုသနလက္ခဏော၊ ဝေဒနာယ ပစ္စယဘာဝဋ္ဌေန အာရမ္မဏဖုသနလက္ခဏောတိ အတ္ထော။ သံဃဋ္ဋနရသောတိ မနောဒွါရေ စိတ္တာရမ္မဏာနံ သံဃဋ္ဋနတော သံဃဋ္ဋနကိစ္စော။ အယဉှိ အာရမ္မဏေ အနလ္လီယမာနောပိ ရူပံ ဝိယ စက္ခုံ၊ သဒ္ဒေါ ဝိယ စ သောတံ စိတ္တမာရမ္မဏဉ္စ ဃဋ္ဋေတိ။ ပဉ္စဒွါရေသု ဝါ ဝတ္ထာရမ္မဏသံဃဋ္ဋနေန သမ္ပဇ္ဇတီတိ သံဃဋ္ဋနသမ္ပတ္တိကော ဖဿော ‘‘သံဃဋ္ဋနရသော’’တိ ဝုတ္တော။ ယထာ ‘‘ဒွေ ပါဏီ ဝဇ္ဇေယျု’’န္တိအာဒီသု ပါဏိမှိ ဃဋ္ဋနံ တဗ္ဗိသေသဘူတာ ရူပဓမ္မာ၊ ဧဝံ စိတ္တဿ အာရမ္မဏေ သံဃဋ္ဋနံ တဗ္ဗိသေသဘူတော ဧကော စေတသိကဓမ္မော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တိဏ္ဏံ သန္နိပါတသင်္ခါတဿ အတ္တနော ကာရဏဿ ဝသေန ပဝေဒိတတ္တာ သန္နိပါတပစ္စုပဋ္ဌာနော။ ‘‘စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စ ရူပေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စက္ခုဝိညာဏံ၊ တိဏ္ဏံ သင်္ဂတိ ဖဿော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၀၄၊ ၄၀၀၊ ၃။၄၂၁၊ ၄၂၅၊ သံ။ နိ ၂။၄။၆၀၊ ကထာ။ ၄၆၅) ဟိ ဝစနတော စက္ခုရူပဝိညာဏာဒီနံ တိဏ္ဏံ သန္နိပါတဝသေန ဂဟေတဗ္ဗတာယ ဥပဋ္ဌာနတော သန္နိပါတသင်္ခါတဿ ကာရဏဿ ဝသေန ဥပဋ္ဌာနမဿာတိ ဥပဋ္ဌာနဋ္ဌေန ပစ္စုပဋ္ဌာနေန သန္နိပါတပစ္စုပဋ္ဌာနတာ ¶ ဝုတ္တာ။ ‘‘ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ’’တိ (ဝိဘ။ ၂၂၅) ဝစနတော ဝေဒနာ ဖလမဿာတိ ဝေဒနာပစ္စုပဋ္ဌာနော။ တဇ္ဇသမန္နာဟာရေန စေဝ ဣန္ဒြိယေန စ ပရိက္ခတေ ဝိသယေ အနန္တရာယေနေဝ ဥပ္ပဇ္ဇနတော အာပါထဂတဝိသယပဒဋ္ဌာနော။ အယဉှိ တဿ ဖဿဿ ကာရဏဘူတော တဒနုရူပဘူတော သမန္နာဟာရောတိ တဇ္ဇသမန္နာဟာရသင်္ခါတေန အာဝဇ္ဇနေန စေဝ စက္ခာဒိဣန္ဒြိယေန စ ယထာက္ကမံ အာရမ္မဏကရဏတဒဘိမုခဘာဝဝသေန ပရိက္ခတေ အဘိသင်္ခါတေ အာပါထဂတေယေဝ ဝိသယေ ဧကန္တေန ဥပ္ပဇ္ဇနတော အာပါထဂတော ဝိသယော ပဒဋ္ဌာနံ အာသန္နကာရဏံ ဣမဿာတိ အာပါထဂတဝိသယပဒဋ္ဌာနော။

နနု စာယံ ဓမ္မော စေတသိကော၊ သွာယံ အရူပဓမ္မော သမာနော ကထံ ဖုသနလက္ခဏော ဟောတီတိ အန္တောလီနစောဒနံ မနသိ ကတွာ တဿာ သောဓနတ္ထံ ‘‘အရူပဓမ္မောပိ သမာနော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘ဖုသနာကာရေနေဝ ပဝတ္တတီ’’တိ ဣမိနာ အရူပဿာပိ သတော တဿ ဓမ္မဿ အယံ သဘာဝေါတိ ဒဿေတိ။ သာ စ တဿ ဖုသနာကာရပ္ပဝတ္တိ အမ္ဗိလံ အမ္ဗပက္ကာဒိံ ခါဒန္တံ ပဿန္တဿ ပရဿ ခေဠုပ္ပတ္တိပရံ ¶ ဗာဓိယမာနံ ဒိသွာ ဒယာလုကဿ သရီရကမ္ပနံ၊ ရုက္ခသာခဂ္ဂေ ဒုဋ္ဌိတံ ပုရိသံ ဒိသွာ ဘူမိယံ ဌိတဿ ပုရိသဿ ဇင်္ဃစလနံ၊ ပိသာစာဒိဘာယိတဗ္ဗံ ဒိသွာ ဦရုပတ္ထမ္ဘောတိ ဧဝမာဒိ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ သောတိ သော ယထာဝုတ္တလက္ခဏာဒိကော ဖဿော။

သုန္ဒရန္တိ သုခဝေဒနာသမ္ပယုတ္တတ္တာ ပသတ္ထံ။ မနောတိ ဝိညာဏံ။ သုမနဿ ဘာဝေါတိ သုမနသင်္ခါတဿ ဝိညာဏဿ ဘာဝေါ။ ယွာယံ သဒ္ဒပ္ပဝတ္တိနိဗန္ဓနော အတ္ထော၊ သော သောမနဿံ။ သောမနဿဝေဒနာသမ္ပယုတ္တတ္တာ ဟိ သုမန-သဒ္ဒေါ တသ္မိံ ဝိညာဏေ ပဝတ္တတိ။ ဝေဒေန အနုဘဝနာကာရေန ¶ အယိတံ ပဝတ္တံ ဝေဒယိတံ၊ တံ လက္ခဏမဿာတိ ဝေဒယိတလက္ခဏာ။ ဣဋ္ဌဿ ဣဋ္ဌာကာရတောဝ အနုဘဝနံ ကိစ္စမဿာတိ ဣဋ္ဌာကာရာနုဘဝနရသာ။ သာ ဟိ သဘာဝတော ဣဋ္ဌမာရမ္မဏံ ဣဋ္ဌဝသေန၊ ဣတရဉ္စ ဣဋ္ဌာကာရေနေဝ အနုဘဝတိ၊ တတ္ထ ဣဋ္ဌာကာရာနုဘဝနံ ကုသလာကုသလစိတ္တသမ္ပယုတ္တဝေဒနာယ လဗ္ဘတိ တဿာ အနိဋ္ဌဿပိ ကပ္ပနာဝသေန ဣဋ္ဌာကာရေန ဂဟဏတော၊ သဘာဝတော ပန ဣဋ္ဌာနုဘဝနံ အဗျာကတစိတ္တသမ္ပယုတ္တာယပိ လဗ္ဘတိ တဿာ ဝိပလ္လာသဂ္ဂါဟာဘာဝတော။ ‘‘ရာဇာ ဝိယ သုဘောဇနရသ’’န္တိ ဣမိနာ ဣမံ ဒီပေတိ – ဖဿဿ ဖုသနမတ္တမေဝ ဟောတိ၊ သညာယ သဉ္ဇာနနမတ္တမေဝ၊ စေတနာယ သဉ္စေတနာမတ္တမေဝ၊ ဝိညာဏဿ ဝိဇာနနမတ္တမေဝ၊ ဧကံသတော ပန ဣဿရဝတာယ သာမိဘာဝေန ဝေဒနာဝ အာရမ္မဏရသံ အနုဘဝတိ၊ ရာဇာ ဝိယ သူဒကာရေန သမ္ပာဒိတသုဘောဇနရသန္တိ။ အဿာဒီယတီတိ အဿာဒေါ၊ သုခဝေဒနာ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓေ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သုခံ သောမနဿံ၊ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓေသု အဿာဒေါ’’တိ။ စေတောသန္နိဿိတတ္တာ စေတသိ ဘဝေါ အဿာဒေါတိ စေတသိကအဿာဒေါ၊ တထာ ပစ္စုပဋ္ဌာတီတိ စေတသိကအဿာဒပစ္စုပဋ္ဌာနာ။ ပဿဒ္ဓကာယော သုခံ ဝေဒိယတီတိ အာဟ ‘‘ပဿဒ္ဓိပဒဋ္ဌာနာ’’တိ။ ဣဒံ ပန နိရာမိသသောမနဿဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။

နီလာဒိဘေဒဿ အာရမ္မဏဿ သဉ္ဇာနနံ တမေဝ သညံ ကတွာ ဇာနနံ လက္ခဏံ ဧတဿာတိ သဉ္ဇာနနလက္ခဏာ။ ပစ္စာဘိညာဏကရဏရသာတိ ပတိ အဘိညာယတိ ဧတေနာတိ ပစ္စာဘိညာဏံ၊ တဒေဝေတန္တိ ပုန ပစ္စာဘိညာဏနိမိတ္တံ သဏ္ဌာနာဒိကော အာကာရော၊ တဿ ကရဏရသော ကိစ္စမဿာတိ ပစ္စာဘိညာဏကရဏရသာ။ သာ ဟိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ပစ္ဆာ သဉ္ဇာနနဿ ကာရဏဘူတံ သဏ္ဌာနာဒိကံ အာကာရံ ဂဟေတွာ ¶ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ။ ဣဒဉ္စ နိမိတ္တကာရိကာယ နိမိတ္တေန သဉ္ဇာနန္တိယာ စ သဗ္ဗာယ သမာနသညာယ ယောဇေတဗ္ဗံ။ နိမိတ္တေန သဉ္ဇာနန္တီပိ ဟိ ပုန အပရာယ သညာယ စ သဉ္ဇာနနဿ နိမိတ္တံ ကရောတီတိ။ တဉ္စ ကုသလာကုသလကိရိယာဇဝနသညံ ဓုရံ ¶ ကတွာ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တံ ပနေတံ အဘိညာဏကရဏံ ကထံ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘ဝဍ္ဎကိဿ အဘိညာဏကရဏမိဝါ’’တိ။ ယထာ ဝဍ္ဎကိဿ ဒါရူသု ‘‘ဣဒံ ဥဒ္ဓံ၊ ဣဒံ အဓော’’တိ ဧဝံ ပစ္ဆာ သဉ္ဇာနနပစ္စယဘူတဿ သညာဏဿ ကရဏံ၊ ဧဝမဿာ ပုန သဉ္ဇာနနပစ္စယနိမိတ္တကရဏန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဟတ္ထိဒဿကအန္ဓော ဝိယ ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စ’’န္တိ သညာယ ယထာဂဟိတနိမိတ္တဝသေန အဘိနိဝေသကရဏတော ယထာ…ပေ… ပစ္စုပဋ္ဌာနာ။ ဧတေန သညာယ အာကာရဂ္ဂဟဏံ ကတွာ ဌိတဿ ဒိဋ္ဌိအာဒီနံ ဥပ္ပဇ္ဇနတော အကုသလသညာယ အနုရူပဝသေန ဖလပစ္စုပဋ္ဌာနံ ဒဿိတံ ဟောတိ။ အထ ဝါ အဘိနိဝေသကရဏန္တိ ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စ’’န္တိ သညာဘိနိဝေသမတ္တမေဝ၊ တသ္မာ ဥပပရိက္ခာဘာဝေန ယထာဂဟိတနိမိတ္တဝသေန အဘိနိဝေသာကာရေန ဥပဋ္ဌာနတော အာကာရပစ္စုပဋ္ဌာနံ ဝုတ္တံ။ တိဏပုရိသကေသု မိဂပေါတကာနံ ‘‘ပုရိသာ’’တိ ဥပ္ပန္နသညာ ဝိယ အဝိကပ္ပသဘာဝတ္တာ ယထာဥပဋ္ဌိတဝိသယပဒဋ္ဌာနာ။ ဧတ္ထ စ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တသညာယ အာကာရဂ္ဂဟဏဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇနကာလေ စိတ္တံ အဗ္ဗောဟာရိကံ သညာနုဂတိကံ ဟောတိ။ ဉာဏသမ္ပယုတ္တေ စိတ္တေ ပန သသမ္ဘာရပထဝိယာ အနုဂတာ သေသဓာတုယော ဝိယ သညာစိတ္တဉ္စ အဗ္ဗောဟာရိကံ ဉာဏာနုဂတိကံ ဟောတိ။

အဘိသန္ဒဟတီတိ ပဗန္ဓတိ ပဝတ္တေတိ၊ ‘‘ဂဏှထ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒန္တီ ဝိယ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ အာရမ္မဏေ ပယောဇေတိ၊ သကသကကိစ္စေ စ ပဋ္ဌပေတီတိ အတ္ထော။ စေတယိတလက္ခဏာတိ နိဒ္ဒေါက္ကန္တဿ ပဗုဒ္ဓက္ခဏေ သမ္ဘမပ္ပဝတ္တိ ဝိယ စေတသော ဥဿာဟတာဝ ¶ လက္ခဏာ။ အထ ဝါ ‘‘အဘိသန္ဒဟတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပယောဇနလက္ခဏာတွေဝ အတ္ထော။ အာယူဟနရသာတိ စေတသိကဣရိယနရသာ၊ ပယောဂရသာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကုသလာကုသလကိရိယာဇဝနသမ္ပယုတ္တာယယေဝ ပနေတံ လဗ္ဘတိ။ သံဝိဒဟနပစ္စုပဋ္ဌာနာတိ ‘‘တွံ ဣဒံ ကရောဟီ’’တိ ဝိစာရေန္တီ ဝိယ ဟောတီတိ ဝိစာရဏပစ္စုပဋ္ဌာနာ။ ဧတာယ ဟိ ပဝတ္တမာနာယ သဗ္ဗေပိ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာ ယထာ သကိစ္စပသုတာ ဟောန္တိ၊ တေနေဝ ဟေသာ သကိစ္စပရကိစ္စသာဓိကာ ဝုတ္တာ။ ဇေဋ္ဌသိဿော ပရေ သဇ္ဈာယနေ ဥယျောဇေန္တော သယမ္ပိ သဇ္ဈာယတိ။ တသ္မိဉှိ သဇ္ဈာယိတုံ အာရဒ္ဓေ သေသသိဿာပိ သဇ္ဈာယန္တိ။ မဟာဝဍ္ဎကိသ္မိမ္ပိ ဝဍ္ဎကိကမ္မံ ကာတုံ အာရဒ္ဓေ ဣတရေပိ ကရောန္တိ ယေဝါတိ အာဟ ‘‘ဇေဋ္ဌသိဿမဟာဝဍ္ဎကိအာဒယော ဝိယာ’’တိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဇေဋ္ဌန္တေဝါသိကာဒီနံ ဂဟဏံ။

ယထာပစ္စယံ ပဝတ္တမာနာနံ ဓမ္မာနံ နတ္ထိ ကာစိ ဝသဝတ္တိတာတိ ဝသဝတ္တိဘာဝနိဝါရဏတ္ထံ ‘‘ဝိတက္ကနံ ဝိတက္ကော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဦဟနံ အာရမ္မဏဿ ပရိကပ္ပနံ၊ တသ္မိံ အဘိနိရောပနန္တိ ဝါ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယသ္မာ စိတ္တံ ဝိတက္ကဗလေန အာရမ္မဏံ အဘိရုဠှံ ဝိယ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘အာရမ္မဏေ ¶ စိတ္တဿ အဘိနိရောပနလက္ခဏော’’တိ။ ယထာ ဟိ ကောစိ ဂါမဝါသီ ပုရိသော ရာဇဝလ္လဘံ၊ တံသမ္ဗန္ဓိနံ မိတ္တံ ဝါ နိဿာယ ရာဇဂေဟံ အာရောဟတိ အနုပဝိသတိ၊ ဧဝံ ဝိတက္ကံ နိဿာယ စိတ္တံ အာရမ္မဏံ အာရောဟတိ။ ယဒိ ဧဝံ ကထံ အဝိတက္ကစိတ္တံ အာရမ္မဏံ အာရောဟတိ၊ န ဟိ ဒွိပဉ္စဝိညာဏဒုတိယဇ္ဈာနာဒိကေ ဝိတက္ကော ဥပလဗ္ဘတိ၊ ယဿ ဗလေန တံ အာရမ္မဏံ အာရောဟတိ၊ တသ္မာ သဘာဝတော ဘာဝနာဗလေန တတ္ထ အနုပ္ပဇ္ဇနကော? သစ္စံ၊ တမ္ပိ ဝိတက္ကဗလေန အာရောဟတိ။ ယထာ ဟိ သော ပုရိသော ပရိစယေန တေန ဝိနာပိ နိရာသင်္ကော ရာဇဂေဟံ ပဝိသတိ၊ ဧဝံ ပရိစယေန ဝိတက္ကေန ဝိနာပိ အဝိတက္ကစိတ္တံ ¶ အာရမ္မဏံ အာရောဟတိ။ ပရိစယောတိ စေတ္ထ သန္တာနေ အဘိဏှံ ပဝတ္တစိတ္တဘာဝနာသင်္ခါတော ပရိစယော။ ဝိတက္ကဿ ဟိ သန္တာနေ အဘိဏှံ ပဝတ္တဿ ဝသေန စိတ္တဿ အာရမ္မဏာဘိရောဟနံ စိရပရိစိတံ၊ တေန တံ စိတ္တံ ကဒါစိ ဝိတက္ကေန ဝိနာပိ တတ္ထ ဝတ္တတေဝ။ ယထာ တံ ဉာဏသဟိတံ ဟုတွာ သမ္မသနဝသေန စိရပရိစိတံ ကဒါစိ ဉာဏရဟိတမ္ပိ သမ္မသနဝသေန ပဝတ္တတိ၊ ယထာ ဝါ ကိလေသသဟိတံ ဟုတွာ ပဝတ္တံ သဗ္ဗသော ကိလေသရဟိတမ္ပိ ပရိစယေန ကိလေသဝါသနာဝသေန ပဝတ္တတိ၊ ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

အထ ဝါ ဒွိပဉ္စဝိညာဏံ အဝိတက္ကမ္ပိ ဝတ္ထာရမ္မဏဃဋ္ဋနဿ ဗလဝတာယ၊ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒီနိ စ ဟေဋ္ဌိမဟေဋ္ဌိမဘာဝနာယ ဗလဝတာယ အာရမ္မဏံ အာရောဟတီတိ။ အာဒိတော၊ အဘိမုခံ ဝါ ဟနနံ ပဟရဏမတ္တံ အာဟနနံ၊ ပရိတော၊ ပရိဝတ္တေတွာ ဝါ ဟနနံ ဝိသေသေန ပဟရဏံ ပရိယာဟနနံ၊ တံ ကိစ္စမဿာတိ အာဟနနပရိယာဟနနရသော။ တထာ ဟိ တေန ယောဂါဝစရော အာရမ္မဏံ ဝိတက္ကာဟတံ ဝိတက္ကပရိယာဟတံ ကရောတီတိ ဝုစ္စတိ။ အာနယနံ စိတ္တဿ အာရမ္မဏေ ဥပနယနံ၊ အာကဍ္ဎနံ ဝါ၊ တထာ ဟုတွာ ပစ္စုပဋ္ဌာနမဿာတိ အာနယနပစ္စုပဋ္ဌာနော။

တေနာတိ တေန ဝိစာရေန ကရဏဘူတေန၊ ဟေတုဘူတေန ဝါ စိတ္တံ အာရမ္မဏေ ဝိစရတိ အနုဝိစရတိ၊ အဝိစာရစိတ္တဿ ပန အဝိတက္ကစိတ္တေ ဝုတ္တာနုသာရေန ပဝတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝိစရဏံ အနုသဉ္စရဏံ အနုပရိဂမနံ။ သွာယံ ဝိသေသော သန္တာနမှိ လဗ္ဘမာနော ဇဝနသန္တာနေ ပါကဋော ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ အာရမ္မဏဿ အနုမဇ္ဇနံ အနုမသနံ ပရိမဇ္ဇနမဿ လက္ခဏန္တိ အာရမ္မဏာနုမဇ္ဇနလက္ခဏော။ တထာ ဟိ ဝိစာရော ပရိမဇ္ဇနဟတ္ထော ဝိယ၊ သံသရဏဟတ္ထော ဝိယာတိ ဝုစ္စတိ။ တတ္ထာတိ အာရမ္မဏေ။ သဟဇာတာနံ ¶ အနုယောဇနံ အာရမ္မဏေ အနုဝိစရဏသင်္ခါတအနုမဇ္ဇနဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဓမ္မာနဉှိ သဘာဝဝိနိမုတ္တာ ကာစိ ကိရိယာ နာမ နတ္ထိ။ တထာဂဟေတဗ္ဗာကာရော ဗောဓနေယျဇနာနုရောဓေန ပရမတ္ထတော ဧကသဘာဝေါပိ သဘာဝဓမ္မော ပရိယာယဝစနေဟိ ¶ ဝိသယသမာရောပိတရူပေဟိ ဗဟူဟိ ပကာရေဟိ ပကာသီယတိ။ ဧဝဉှိ သော သုဋ္ဌု ပကာသိတော ဟောတီတိ။ အနုပဗန္ဓပစ္စုပဋ္ဌာနောတိ အာရမ္မဏေ စိတ္တဿ အဝိစ္ဆိန္နဿ ဝိယ ပဝတ္တိပစ္စုပဋ္ဌာနော။ တထာ ဟိ သော အနုသန္ဓာနတာတိ နိဒ္ဒိဋ္ဌော။

ဧတ္ထ စ ဝိစာရတော ဩဠာရိကဋ္ဌေန တဿေဝ ပုဗ္ဗင်္ဂမဋ္ဌေန ပဌမဃဏ္ဋာဘိရဝေါ ဝိယ စေတသော ပဌမာဘိနိပါတော ဝိတက္ကော၊ အနုရဝေါ ဝိယ အနုသဉ္စရဏံ ဝိစာရော။ ယထာ ဟိ ဃဏ္ဋာဘိဃာတဇော ပဌမာဘိရဝေါ အနုရဝတော ဩဠာရိကော၊ ပုဗ္ဗင်္ဂမော စ ဟောတိ၊ ဧဝံ အာရမ္မဏာဘိရောပနဋ္ဌေန ဝိတက္ကော ဩဠာရိကော၊ ပုဗ္ဗင်္ဂမော ဝိယ စ ဟောတိ။ တတော သုခုမဋ္ဌေန အနုမဇ္ဇနသဘာဝေန စ ဃဏ္ဋာနုရဝေါ ဝိယ အနုပဗန္ဓော ဝိစာရော။ ဝိပ္ဖာရဝါ စေတ္ထ ဝိတက္ကော စိတ္တဿ ပဌမုပ္ပတ္တိကာလေ စိတ္တဿ ပရိပ္ဖန္ဒနဘူတော အာကာသေ ဥပ္ပတိတုကာမဿ သကုဏဿ ပက္ခဝိက္ခေပေါ ဝိယ၊ ပဒုမာဘိမုခပါတော ဝိယ စ ဂန္ဓာနုဗန္ဓစေတသော ဘမရဿ။ သန္တဝုတ္တိ ဝိစာရော စိတ္တဿ နာတိပရိပ္ဖန္ဒနဘာဝေါ၊ အာကာသေ ဥပ္ပတိတဿ သကုဏဿ ပက္ခပ္ပသာရဏံ ဝိယ၊ ပဒုမဿ ဥပရိဘာဂေ ပရိဗ္ဘမနံ ဝိယ စ ပဒုမာဘိမုခပတိတဿ ဘမရဿ။ အာဂမဋ္ဌကထာယံ ပန ဝိပရိယာယေန အာဂတံ။ တထာ စ ဝုတ္တံ ဒုကနိပါတဋ္ဌကထာယံ –

‘‘အာကာသေ ဂစ္ဆတော မဟာသကုဏဿ ဥဘောဟိ ပက္ခေဟိ ဝါတံ ဂဟေတွာ ပက္ခေ သန္နိသီဒါပေတွာ ဂမနံ ဝိယ အာရမ္မဏေ စေတသော အဘိနိရောပနဘာဝေန ပဝတ္တော ¶ ဝိတက္ကော၊ ဝါတဂ္ဂဟဏတ္ထံ ပက္ခေ ဖန္ဒာပယမာနဿ ဂမနံ ဝိယ အနုမဇ္ဇနဘာဝေန ပဝတ္တော ဝိစာရော’’တိ။

တမ္ပိ အနုပဗန္ဓေန ပဝတ္တိယံ ယုဇ္ဇတိ။ တထာ ဟိ ဥပစာရေ၊ အပ္ပနာယံ ဝါ သန္တာနေန ပဝတ္တိယံ ဝိတက္ကော နိစ္စလော ဟုတွာ အာရမ္မဏံ အနုပဝိသိတွာ ဝိယ ပဝတ္တတိ၊ န ပဌမာဘိနိပါတေ ဝိယ ပါကဋော ဟောတီတိ။

ပိနယတီတိ ကာယစိတ္တံ အပ္ပေတိ၊ ဝဍ္ဎေတိ ဝါ။ သမ္ပိယာယနလက္ခဏာတိ အာရမ္မဏံ ကလ္လတော ဂဟဏလက္ခဏာ။ ပီဏနရသာတိ ကာယစိတ္တာနံ ပရိဗြူဟနကိစ္စာ။ ဖရဏရသာတိ ပဏီတရူပေဟိ ကာယဿ ဗျာပနရသာ၊ အတ္တနာ သမ္ပယုတ္တစိတ္တသမုဋ္ဌာနေဟိ ရူပေဟိ သကလရူပကာယဗျာပနံ ¶ ကရောတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ န ဟိ အညထာ ဣမိဿာ ဖရဏံ ဟောတိ၊ ဓမ္မာနံ အဗျာပါရတာယ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ သင်္ကမနာဘာဝတော။ ဥဒဂ္ဂဘာဝေါ ဩဒဂျံ။

ဧကံ အာရမ္မဏံ အဂ္ဂမေတဿာတိ ဧကဂ္ဂံ၊ စိတ္တံ၊ ယေန ပန ဓမ္မေန ယောဂတော တံ ဧကဂ္ဂံ နာမ ဟောတိ၊ သော ဧကဂ္ဂဘာဝေါ။ သော ပန စိတ္တဿေဝ ဟောတိ၊ န ယဿ ကဿစီတိ အာဟ ‘‘စိတ္တဿ ဧကဂ္ဂဘာဝေါ’’တိ၊ နိဝါတေ ဒီပသိခါယ ဌိတိ ဝိယ စိတ္တဿ ဌိတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝိသာရဿ ဗျဂ္ဂဘာဝဿ ပဋိပက္ခော သဘာဝေါ အဝိသာရော၊ န ဝိသာရာဘာဝမတ္တံ၊ တံ ဣမဿ လက္ခဏန္တိ အာဟ ‘‘အဝိသာရလက္ခဏော’’တိ။ အဝိက္ခေပေါ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ အဝိက္ခိတ္တတာ၊ အဝိသာရာဝိက္ခေပါနံ သမာဓာနဘာဝတော အတ္ထတော ဝိသေသာဘာဝေပိ သမုခေန၊ သမ္ပယုတ္တမုခေန စ ဥဘယံ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အဝူပသမလက္ခဏဿ ဝိက္ခေပဿ ပဋိပက္ခတာယ စိတ္တဿ ဥပသမနာကာရေန ပစ္စုပဋ္ဌာတီတိ ဥပသမပစ္စုပဋ္ဌာနော။ ဝိသေသတောတိ ယေဘုယျေန။ သုခဝိရဟိတောပိ ဟိ အတ္ထိ သမာဓီတိ သော ယေဘုယျေန သုခပဒဋ္ဌာနော ဟောတိ။ အထ ဝါ ¶ ဝိသေသတောတိ အတိသယေန။ ‘‘သုခိနော စိတ္တံ သမာဓိယတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁၁။၁၁) ဝစနတော ဟိ သုခံ သမာဓိဿ ဝိသေသကာရဏံ သုခဝိရဟိတဿပိ တဒုပနိဿယေနေဝ သမိဇ္ဈနတော။

သဒ္ဒဟန္တိ ဧတာယာတိ ကမ္မဖလာဒိသဒ္ဒဟနကိရိယာယ ပဝတ္တမာနာနံ ဓမ္မာနံ တတ္ထ အာဓိပစ္စဘာဝေန သဒ္ဓါယ ပစ္စယတံ ဒဿေတိ။ တဿာ ဟိ ဓမ္မာနံ တထာ ပစ္စယဘာဝေ သတိ တံသမင်္ဂိပုဂ္ဂလော ‘‘သဒ္ဒဟတီ’’တိ ဝေါဟရီယတိ။ သဒ္ဒဟနံ သဒ္ဓေယျဝတ္ထုနော ပတ္တိယာယနံ၊ တံ လက္ခဏမေတိဿာတိ သဒ္ဒဟနလက္ခဏာ။ ကာလုသိယမလံ ဝိဓမေတွာ သမ္ပယုတ္တာနံ၊ ပုဂ္ဂလဿေဝ ဝါ ပသာဒံ အနာဝိလဘာဝကာရဏံ ကိစ္စမေတိဿာတိ ပသာဒနရသာ။ ယထာ ကထံ ဝိယာတိ အာဟ ‘‘ဥဒကပ္ပသာဒကမဏိ ဝိယာ’’တိ။ အကာလုသိယပစ္စုပဋ္ဌာနာတိ အနာဝိလဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနာ။ ရတနတ္တယံ ကမ္မံ ကမ္မဖလဉ္စ သဒ္ဓေယျဝတ္ထု၊ တံ ဣမိဿာ အာသန္နကာရဏန္တိ သဒ္ဓေယျဝတ္ထုပဒဋ္ဌာနာ။ န ဟိ သဒ္ဓါယ အဝတ္ထုဘူတေသု တိတ္ထိယာဒီသု သာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ သာ ပနာယံ ကုသလဓမ္မာနံ အာဒါနေ ဟတ္ထော ဝိယ၊ သဗ္ဗသမ္ပတ္တိသမ္ပဒါနေ ဝိတ္တံ ဝိယ၊ အမတကသိဖလဖလနေ ဗီဇံ ဝိယ စ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ‘‘သဒ္ဓါဟတ္ထော၊ မဟာနာမ၊ အရိယသာဝကော၊ သဒ္ဓီဓ ဝိတ္တံ ပုရိသဿ သေဋ္ဌံ (သံ။ နိ။ ၁။၂၄၆၊ သု။ နိ။ ၁၈၄)၊ သဒ္ဓါ ဗီဇံ တပေါ ဝုဋ္ဌီ’’တိအာဒိဝစနဉှေတ္ထ (သံ။ နိ။ ၁။၁၉၇၊ သု။ နိ။ ၇၇) သာဓကံ။

သရန္တိ ၂၃၇ ဧတာယာတိ သရဏကိရိယာယ ပဝတ္တမာနာနံ ဓမ္မာနံ တတ္ထ အာဓိပစ္စဘာဝေန သတိယာ ပစ္စယတံ ဒဿေတိ။ တဿာ ဟိ ဓမ္မာနံ တထာ ပစ္စယဘာဝေ သတိ တံသမင်္ဂိပုဂ္ဂလော ‘‘သရတီ’’တိ ဝေါဟရီယတိ။ ဥဒကေ အလာဗု ဝိယ ပိလဝိတွာ ဂန္တုံ အဒတွာ ပါသာဏဿ ဝိယ နိစ္စလဿ အာရမ္မဏဿ ဌပနံ အသမ္မုဋ္ဌတာကရဏံ အပိလာပနံ၊ တံ လက္ခဏမဿာတိ အပိလာပနလက္ခဏာ။ သာ ဟိ အာရမ္မဏေ ဒဠှံ ¶ ပတိဋ္ဌိတတ္တာ ဧသိကာ ဝိယ ဝုစ္စတိ။ သမ္မောသပစ္စနီကကိစ္စံ အသမ္မောသရသော၊ န သမ္မောသာဘာဝမတ္တံ။ ‘‘သတာရက္ခေန စေတသာ ဝိဟရတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၂၀) ဝုတ္တတ္တာ စေတောဂုဏရတနဟာရကာနံ ကိလေသစောရာနံ နိဝါရဏတော အာဟ ‘‘အာရက္ခပစ္စုပဋ္ဌာနာ’’တိ။ တထာ ဟေသာ စက္ခုဒွါရာဒိရက္ခနတော ဒေါဝါရိကော ဝိယာတိ ဝုစ္စတိ။ ပဌမံ သညာယ ထိရုပ္ပန္နဘာဝေ ပစ္ဆာ သတိယာ ပတိဋ္ဌာနဘာဝတော အာဟ ‘‘ထိရသညာပဒဋ္ဌာနာ’’တိ။ အထ သတိသညာနံ ကိံ နာနာကရဏန္တိ? သညာ တာဝ ပဌမံ အဂ္ဂဟိတနိမိတ္တံ သဉ္ဇာနာတိ၊ ဂဟိတနိမိတ္တေ ပုန ပစ္စာဘိညာဏပစ္စယနိမိတ္တံ ကရောတိ၊ ပဌမံ အဂ္ဂဟိတေ ပန သညာကိစ္စံ အပ္ပဓာနံ ဟောတိ၊ သတိ ပန ပဌမံ အဂ္ဂဟိတနိမိတ္တမ္ပိ သရတိ ဂဟိတနိမိတ္တမ္ပိ၊ ဂဟိတနိမိတ္တေ ပန သတိကိစ္စံ ဂုဏဘူတံ ဟောတီတိ ဣဒမေဝ တာသံ နာနတ္တံ။

ဝီရဘာဝေါတိ ယေန ဝီရိယေန ဝီရော နာမ ဟောတိ၊ သော ဓမ္မော။ ဝီရာနံ ဝါ ကမ္မန္တိ ယေန ကမ္မေန ဝီရော နာမ ဟောတိ၊ တံ ဝီရာနံ ကမ္မံ နာမ။ ဝီရိယံ ပနဿ သာဓကဘာဝတော တထာ ဝုတ္တံ။ ဓမ္မဝိနိမုတ္တံ ဝါ ကိဉ္စိ ကမ္မံ နတ္ထီတိ ဝီရိယမေဝ ကမ္မဘာဝေန ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝိဓိနာ ဤရေတဗ္ဗံ ပဝတ္တေတဗ္ဗန္တိ ဝါ ဝီရိယံ။ ဥဿာဟော တံ တံ ကိစ္စံ သမာရမ္ဘော၊ ပရက္ကမော ဝါ။ ဥပတ္ထမ္ဘနံ ပန သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ ကောသဇ္ဇပက္ခေ ပတိတုံ အဒတွာ ဓာရဏံ အနုဗလပ္ပဒါနံ။ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ သံသီဒနဘာဝနိဝါရကော ဓမ္မော၊ န သံသီဒနာဘာဝမတ္တံ၊ အသံသီဒနဘာဝေန ပစ္စုပဋ္ဌာတီတိ အသံသီဒနဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနံ။ ‘‘သံဝိဂ္ဂေါ ယောနိသော ပဒဟတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၁၁၃) ဝစနတော သံဝေဂပဒဋ္ဌာနံ။ သံဝေဂေါတိ စေတ္ထ သံဝေဂမယံ ဉာဏံ။ အသံဝေဂပုဗ္ဗိကာယ ပန ကုသလကိရိယာယ ဝီရိယာရမ္ဘဝတ္ထုပဒဋ္ဌာနံ။ တတ္ထ ဝီရိယာရမ္ဘဝတ္ထူနိ နာမ –

‘‘မဂ္ဂေါ ¶ ဂန္တဗ္ဗော ဟောတိ၊ မဂ္ဂေါ ဂတော။ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ ဟောတိ၊ ကမ္မံ ကတံ။ အပ္ပမတ္တကော အာဗာဓော ဥပ္ပန္နော ဟောတိ၊ ဂိလာနာ ဝုဋ္ဌိတော ဟောတိ၊ အစိရဝုဋ္ဌိတော ဂေလညာ။ ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ပိဏ္ဍာယ စရန္တော န လဘတိ၊ လူခဿ ဝါ ပဏီတဿ ဝါ ဘောဇနဿ ယာဝဒတ္ထံ ပါရိပူရိံ လဘတိ…ပေ… ပါရိပူရိ’’န္တိ –

ဧဝံ ¶ ဝုတ္တာနိ ဧတာနိ အနုရူပပစ္စဝေက္ခဏသဟိတာနိ အဋ္ဌ ဝီရိယာရမ္ဘဝတ္ထူနိ၊ တမ္မူလကာနိ ဝါ ပစ္စဝေက္ခဏာနိ။ ဧတ္ထ စ ဝိတက္ကော သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ အာရမ္မဏံ အာရောပေတိ။ စေတနာ တေ တံတံကိစ္စေသု နိယောဇေတိ။ ဝီရိယံ ပန တေ သံသီဒိတုံ အဒတွာ ဥဿာဟေတီတိ အယံ ဝိတက္ကစေတနာဝီရိယာနံ ဝိသေသော။

ဝိဇာနနလက္ခဏာတိ ဝိသေသေန ဇာနနလက္ခဏာ၊ ယထာသဘာဝပဋိဝေဓလက္ခဏာတိ အတ္ထော။ ဝိသယဿ အာရမ္မဏဿ ဩဘာသနံ ပကာသနံ တပ္ပဋိစ္ဆာဒကသမ္မောဟန္ဓကာရဿ ဝိဓမနတောတိ ဝိသယောဘာသနံ၊ တံ ကိစ္စမဿာတိ ဝိသယောဘာသနရသာ။ ကတ္ထစိ ဝိသယေ အသမ္မုယှနာကာရေန သမ္မောဟပဋိပက္ခတာယ ဝါ ပစ္စုပဋ္ဌာနတော သမ္မောဟာဘာဝဿ ပစ္စုပဋ္ဌာနတော ဝါ အသမ္မောဟပစ္စုပဋ္ဌာနာ။

အတ္တနာ အနုပါလေတဗ္ဗာနံ သဟဇာတဓမ္မာနံ အနုပါလနံ ဇီဝိတဿ ဗျာပါရော၊ တဉ္စ တေသံ ဇီဝနန္တိ တံ တဿ ကာရဏဘာဝံ ပုရက္ခတွာ ဝုတ္တံ ‘‘ဇီဝန္တိ တေနာ’’တိ။ ရူပါရူပဇီဝိတိန္ဒြိယဿ အနုရူပတော လက္ခဏာဒိကံ ဒဿေတုံ ‘‘အတ္တနာ အဝိနိဘုတ္တာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘သမ္ပယုတ္တာန’’န္တိ ဟိ ဝုစ္စမာနေ ရူပဓမ္မာနံ သမ္ပယောဂါဘာဝတော ရူပဇီဝိတိန္ဒြိယဿ သင်္ဂဟော န သိယာ။ ‘‘အဝိနိဘုတ္တာန’’န္တိ ပန ဝုတ္တတ္တာ ယာနိ ¶ အဝိနိဗ္ဘောဂရူပါနိ ရူပဇီဝိတိန္ဒြိယေန သဒ္ဓိံ အဝိနိဘုတ္တာနိ အဝိသံသဋ္ဌာနိ။ ယေ စ အရူပဓမ္မာ အရူပဇီဝိတိန္ဒြိယေန သမ္ပယုတ္တာ၊ တေသံ သဗ္ဗေသံ သင်္ဂဟော ဟောတီတိ။ ပဝတ္တနရသန္တိ ဥပ္ပာဒတော ယာဝ ဘင်္ဂါ အနုပါလနတော အန္တရာ အနိဝတ္တနသဘာဝသာဓနေန တေသံ ပဝတ္တနကိစ္စံ။ ကေစိ ပန ‘‘ရူပဇီဝိတိန္ဒြိယံ တေသံ ဌိတိက္ခဏတော ပဋ္ဌာယ၊ အရူပဇီဝိတိန္ဒြိယံ ဥပ္ပာဒတော ပဋ္ဌာယ ပဝတ္တိယာ ပစ္စယော’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ။ ပဋ္ဌာနေ ဟိ ‘‘အဗျာကတံ ဓမ္မံ ပဋိစ္စ အသညသတ္တာနံ ဧကံ မဟာဘူတံ ပဋိစ္စ ဣန္ဒြိယပစ္စယံ ကမ္မပစ္စယသဒိသ’’န္တိ အသညသတ္တာနံ ဣန္ဒြိယပစ္စယော ကမ္မပစ္စယသဒိသံ ကတွာ ဝုတ္တော၊ တသ္မာ ရူပဇီဝိတိန္ဒြိယမ္ပိ ဥပ္ပာဒတော ပဋ္ဌာယ ပစ္စယော ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဥပ္ပာဒတော ယာဝ ဘင်္ဂါ ဌပနတော ဌပနပစ္စုပဋ္ဌာနံ။ အနုပါလနဝသေန ယာပယိတဗ္ဗာ ပဝတ္တေတဗ္ဗာ ဓမ္မာ ပဒဋ္ဌာနမဿာတိ ယာပယိတဗ္ဗဓမ္မပဒဋ္ဌာနံ။ ယဒိ ဧဝံ တေသံ အနုပါလနာဒိသာဓကံ၊ ကထံ တေသံ နိရောဓော ဟောတိ။ ဧဝဉှိ သဗ္ဗကာလံ ဌာတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘သန္တေပိ စာ’’တိအာဒိ။ အနုပါလနလက္ခဏာဒိမှီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပဝတ္တနရသာဒိမေဝ သင်္ဂဏှာတိ။ အတ္ထိက္ခဏေယေဝါတိ အတ္တနာ အနုပါလေတဗ္ဗာနံ၊ အတ္တနော ဝါ အတ္ထိက္ခဏေယေဝ။ ဥဒကန္တိ တဠာကဂတဇလံ၊ ဒဏ္ဍဂတဇလံ ဝါ ¶ ။ တတ္ထ တဠာကဂတဥဒကဿ ဂဟဏေ အတ္တနာ အနုပါလေတဗ္ဗဓမ္မာနံ အတ္ထိက္ခဏေ အနုပါလနံ သာဓိတံ ဟောတိ၊ ဒဏ္ဍဂတဇလဿ ပန ဂဟဏေ အတ္တနော အတ္ထိက္ခဏေ အနုပါလနံ။ အတ္တနာ အနုပ္ပာဒိတဓမ္မေ ကထံ ပါလေတီတိ အာဟ ‘‘ဓာတိ ဝိယ ကုမာရ’’န္တိ။ ယဒိ သေသဓမ္မာနံ ပဝတ္တိကာရဏေန ကေနစိ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ဇီဝိတဿ ပန ကိံ ပဝတ္တိကာရဏန္တိ အာဟ ‘‘သယံ…ပေ… ပဝတ္တတီ’’တိ။ ယထာ ကထံ ဝိယာတိ အာဟ ‘‘နိယာမကော ဝိယာ’’တိ။ သောပိ အတ္တနာ ပဝတ္တိတနာဝါသမ္ဗန္ဓေန ပဝတ္တတိ။ ယဒိ ဓမ္မာနံ ပဝတ္တိ ဇီဝိတိန္ဒြိယပဋိဗဒ္ဓံ၊ ဘင်္ဂတော ဥဒ္ဓမ္ပိ ကိံ ပန ပဝတ္တေတီတိ အာဟ ‘‘န ဘင်္ဂတော ဥဒ္ဓ’’န္တိ။ ကသ္မာတိ အာဟ ‘‘အတ္တနော ¶ စ ပဝတ္တေတဗ္ဗာနဉ္စ အဘာဝါ’’တိ။ ဘင်္ဂက္ခဏေ ပန ကထန္တိ အာဟ ‘‘န ဘင်္ဂက္ခဏေ ဌပေတီ’’တိ။

ယသ္မာ ပန လောဘပဋိပက္ခော အလောဘော ဟောတိ၊ ယေ ဓမ္မာ တေန သမ္ပယုတ္တာ၊ တံသမင်္ဂိနော ဝါ သတ္တာ၊ တေ န လုဗ္ဘန္တိ၊ သယမ္ပိ ကဒါစိ န လုဗ္ဘတေဝ၊ အတ္ထတော ဝါ အလုဗ္ဘနာကာရော ဧဝ စ သော ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘န လုဗ္ဘန္တိ တေနာ’’တိအာဒိ။ ဧသ နယော ‘‘န ဒုဿန္တိ တေနာ’’တိအာဒီသုပိ။ အလဂ္ဂဘာဝေါ အာရမ္မဏံ နိဿာယ ပဝတ္တန္တဿပိ တတ္ထ အနာသတ္တတာ။ တေနာဟ ‘‘ကမလဒလေ ဇလဗိန္ဒု ဝိယာ’’တိ။ အပရိဂ္ဂဟော ကဿစိ ဝတ္ထုနော မမတ္တဝသေန အသင်္ဂဟော။ မုတ္တဘိက္ခု ဝိယာတိ ခီဏာသဝဘိက္ခု ဝိယ။ သော ဟိ မုတ္တရာဂတ္တာ ကတ္ထစိ မမာယနရဟိတော ဟောတိ။ အနလ္လီနော ဘာဝေါ အဓိပ္ပာယော ဧတဿာတိ အနလ္လီနဘာဝေါ။ ဧဝဉှိ ‘‘အသုစိမှိ ပတိတပုရိသော ဝိယာ’’တိ ဥပမာယ သမေတိ။ ယထာ ဟိ တဿ ပုရိသဿ သတိပိ ကာယေန အလ္လီယနေ ဘာဝေါ အနလ္လီနော၊ ဧဝံ အလောဘောပိ အာရမ္မဏကရဏဝသေန ဂဟိတေပိ အာရမ္မဏေ အလဂ္ဂဘာဝေန အနလ္လီနဘာဝေါ အနလ္လီနာကာရောယေဝ ပဝတ္တတိ။ ဧဝံသဘာဝေါ ဟိ သော ဓမ္မောတိ။

စဏ္ဍိကဿ ဘာဝေါ စဏ္ဍိက္ကံ၊ ဖရုသဘာဝေါ၊ အတ္ထတော ပန ကောပေါယေဝ၊ တပ္ပဋိပက္ခော အဖရုသဘာဝေါ အစဏ္ဍိက္ကံ။ အဝိရောဓော အဝိဂ္ဂဟော အပ္ပဋိပက္ခော သဘာဝေါ။ အာဃာတဝိနယနရသောတိ ဧတ္ထ အာဃာတော နာမ ပရဿ အတ္တာနံ၊ အတ္တနော ပရံ ဥဒ္ဒိဿ၊ ပရဿေဝ စ ပရံ ဥဒ္ဒိဿ ပဝတ္တော ဥပနာဟော ဗလဝကောပေါ။ တဿ ဝိနယနရသော အပနယနရသော။ သောမ္မဘာဝေါ မဇ္ဇနဝသေန ဟိလာဒနိယတာ သီတလဘာဝေါ။ တေနာဟ ‘‘ပုဏ္ဏစန္ဒော ဝိယာ’’တိ။

ကာယဒုစ္စရီတာဒီဟီတိ ¶ ဟေတုမှိ ကရဏဝစနံ။ ဟိရီယတိ လဇ္ဇနာကာရေန ဇိဂုစ္ဆိယတိ။ တေဟိယေဝါတိ ကာယဒုစ္စရိတာဒီဟိယေဝ။ ဩတ္တပ္ပတီတိ ဥဗ္ဗိဇ္ဇတိ။ ဟိရီ ပါပေ ဂူထေ ဝိယ ပဿန္တီ ဇိဂုစ္ဆတီတိ ¶ အာဟ ‘‘ပါပတော ဇိဂုစ္ဆနလက္ခဏာ ဟိရီ’’တိ။ ဩတ္တပ္ပံ တေ ဥဏှံ ဝိယ ပဿန္တံ တတော ဥတ္တသတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဥတ္တာသလက္ခဏံ ဩတ္တပ္ပ’’န္တိ။ ဥဘောပိ ပါပါနံ အကရဏရသာတိ လဇ္ဇနာကာရေန ပါပါနံ အကရဏရသာ ဟိရီ၊ ဥတ္တာသာကာရေန ဩတ္တပ္ပံ။ ပါပတော သင်္ကောစနပစ္စုပဋ္ဌာနာတိ ဝုတ္တပ္ပကာရေနေဝ ပါပတော သင်္ကောစနာကာရေန ပစ္စုပဋ္ဌာနာ။ အတ္တဂါရဝပရဂါရဝပဒဋ္ဌာနာတိ အတ္တဂါရဝပဒဋ္ဌာနာ ဟိရီ အဇ္ဈတ္တသမုဋ္ဌာနတာယ၊ အတ္တာဓိပတိတာယ စ။ ပရဂါရဝပဒဋ္ဌာနံ ဩတ္တပ္ပံ ဗဟိဒ္ဓါသမုဋ္ဌာနတာယ၊ လောကာဓိပတိတာယ စ။ အတ္တာနဉှိ ဂရုံ ကတွာ ဟိရိယာ ပါပံ ပဇဟတိ ကုလဝဓူ ဝိယ။ ပရံ ဂရုံ ကတွာ ဩတ္တပ္ပေန ပါပံ ပဇဟတိ ဝေသိယာ ဝိယ။ အဇ္ဈတ္တသမုဋ္ဌာနာဒိတာ စ နေသံ တတ္ထ တတ္ထ ပါကဋဘာဝေန ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ န ပန တေသံ ကဒါစိ အညမညဝိယောဂတော။ န ဟိ လဇ္ဇနံ နိဗ္ဘယံ ဝါ ပါပဘယံ ဝါ အလဇ္ဇနံ အတ္ထီတိ။ ဟိရိယာ ဗလဝဘာဝေ ပန ဩတ္တပ္ပံ အဗ္ဗောဟာရိကံ ဟောတိ၊ ဩတ္တပ္ပဿ ဗလဝဘာဝေ ဟိရီ အဗ္ဗောဟာရိကာ။ ဣမေ စ ဒွေ ဓမ္မာ ‘‘လောကပါလာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ယထာဟ –

‘‘ဒွေမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုက္ကာ ဓမ္မာ လောကံ ပါလေန္တိ။ ကတမေ ဒွေ? ဟိရီ စ ဩတ္တပ္ပဉ္စ၊ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒွေ သုက္ကာ ဓမ္မာ လောကံ န ပါလေယျုံ၊ နယိဓ ပညာယေထ ‘မာတာ’တိ ဝါ ‘မာတုစ္ဆာ’တိ ဝါ ‘မာတုလာနီ’တိ ဝါ’’တိအာဒိ (အ။ နိ။ ၂။၉)။

ပဿမ္ဘနံ ဒရထဝူပသမော၊ ကာယ-သဒ္ဒေါ သမူဟဝစနော။ သော စေတ္ထ ဝေဒနာဒိက္ခန္ဓတ္တယံ။ ဝတ္တိစ္ဆာဝသေန ဟိ သဒ္ဒေါ ဝိသိဋ္ဌဝုတ္တိ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ကာယောတိ စေတ္ထာ’’တိအာဒိ။ ဝေဒနာဒယောတိ ¶ ဝေဒနာက္ခန္ဓော သညာက္ခန္ဓော သင်္ခါရက္ခန္ဓောတိ တယော ခန္ဓာ။ တထာ စ ဝုတ္တံ တတ္ထ ‘‘ကတမာ တသ္မိံ သမယေ ကာယပဿဒ္ဓိ ဟောတိ၊ ယာ တသ္မိံ သမယေ ဝေဒနာက္ခန္ဓဿာ’’တိအာဒိ (ဓ။ သ။ ၄၀)။ ဒရထော သာရမ္ဘော ဒေါမနဿပစ္စယာနံ ဥဒ္ဓစ္စာဒီနံ ကိလေသာနံ၊ တထာ ပဝတ္တာနံ ဝါ စတုန္နံ ခန္ဓာနမေတံ အဓိဝစနံ။ တဿ ဝူပသမံ လက္ခဏမဿာတိ ကာယစိတ္တဒရထဝူပသမလက္ခဏာ။ ကာယစိတ္တ…ပေ… ရသာတိ ယထာဝုတ္တာနမေဝ ပဋိပက္ခဓမ္မာနံ အဘိဘဝနရသာ။ ဒရထနိမ္မဒ္ဒနေန ပရိဠာဟပရိပ္ဖန္ဒနဝိရဟိတော သီတိဘာဝေါ အပရိပ္ဖန္ဒနသီတိဘာဝေါ။ အဝူပသမော ပရိပ္ဖန္ဒနံ အသန္တဝုတ္တိတာ။ ဥဒ္ဓစ္စာဒိကိလေသာတိ ဥဒ္ဓစ္စပ္ပဓာနာ ဥဒ္ဓစ္စာဓိကစိတ္တုပ္ပာဒသမ္ပယုတ္တာ ကိလေသာ။ တေပိ ဟိ ဥဒ္ဓစ္စဝသေန အဝူပသမကရာ။ ဥဒ္ဓစ္စံ ဝါ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗေယေဝ ကိလေသာ ဥဒ္ဓစ္စာဒိကိလေသာ။ ဧဝံ သေသေသုပိ။

ဂရုဘာဝေါ ¶ ဒန္ဓတာ၊ ထိနမိဒ္ဓါဓိကာနံ တထာ ပဝတ္တာနံ ဝါ စတုန္နံ ခန္ဓာနမေတံ အဓိဝစနံ။ ဒန္ဓတာယ ပဋိပက္ခော အဒန္ဓတာ အဂရုဘာဝေါ။

ထဒ္ဓဘာဝေါ ထမ္ဘော။ ဒိဋ္ဌိမာနာဓိကာနံ၊ တပ္ပဓာနာနံ ဝါ စတုန္နံ ခန္ဓာနံ ဧတံ နာမံ။ ထဒ္ဓဘာဝနိမ္မဒ္ဒနတောယေဝ ကတ္ထစိ အာရမ္မဏေ အပ္ပဋိဟတာကာရေန ပစ္စုပဋ္ဌန္တိ၊ သမ္ပယုတ္တာနံ ဝါ တတ္ထ အပ္ပဋိဃာတံ ပစ္စုပဋ္ဌာပေန္တီတိ အပ္ပဋိဃာတပစ္စုပဋ္ဌာနာ။

ကမ္မနိ သာဓု ကမ္မညံ၊ န ကမ္မညံ အကမ္မညံ၊ တဿ ဘာဝေါ အကမ္မညဘာဝေါ၊ ဒါနသီလာဒိပုညကိရိယာယ အသမတ္ထတာ။ အတ္ထတော ကာမစ္ဆန္ဒာဒိသံကိလေသဓမ္မာ၊ တပ္ပဓာနာ ဝါ စတ္တာရော အကုသလက္ခန္ဓာ။ အကမ္မညဘာဝနိမ္မဒ္ဒနေနေဝ သမ္ပန္နာကာရေန အာရမ္မဏဿ ဂဟဏံ အာရမ္မဏကရဏသမ္ပတ္တိ။ ဝုတ္တာဝသေသာ ကာမစ္ဆန္ဒာဒယော၊ တဒေကဋ္ဌာ စ သံကိလေသဓမ္မာ သေသနီဝရဏာဒယော။ ဣမာ ပန ဒွေ ဝိနိဗန္ဓနိမ္မဒ္ဒနေန ¶ ပသာဒနီယဝတ္ထူသု ပသာဒါဝဟာ၊ ဟိတကိရိယာသု ဝိနိယောဂက္ခမဘာဝါဝဟာ သုဝဏ္ဏဝိသုဒ္ဓိ ဝိယာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

ဂေလညံ အဿဒ္ဓိယာဒယော၊ တဒေကဋ္ဌာ စ ပါပဓမ္မာ၊ တပ္ပဋိပက္ခော အဂေလညဘာဝေါ လက္ခဏံ ဧတာသန္တိ အဂေလညဘာဝလက္ခဏာ။ ဂေလညနိမ္မဒ္ဒနေနေဝ နတ္ထိ ဧတာသံ အာဒီနဝေါ ဒေါသော ဥပဒ္ဒဝေါ ဝါ၊ န ဝါ ဧတာ အာဒီနံ ကပဏံ ဝန္တိ ပဝတ္တန္တီတိ နိရာဒီနဝါ၊ တေနာကာရေန ပစ္စုပဋ္ဌန္တိ၊ တံ ဝါ သမ္ပယုတ္တေသု ပစ္စုပဋ္ဌာပေန္တီတိ နိရာဒီနဝပစ္စုပဋ္ဌာနာ။

ကာယသမ္ဗန္ဓီ၊ စိတ္တသမ္ဗန္ဓီ စ ဥဇုဘာဝေါတိ လက္ခိတဗ္ဗတာယ ကာယစိတ္တာနံ အဇ္ဇဝလက္ခဏာ။ ကာယစိတ္တာနံ နင်္ဂလသီသစန္ဒကောဋိဂေါမုတ္တဝင်္ကတာသင်္ခါတာနံ ကုဋိလဘာဝါနံ အတ္ထတော မာယာသာဌေယျာဒိဘူတာနံ နိမ္မဒ္ဒနတော ကာယစိတ္တာနံ ကုဋိလဘာဝနိမ္မဒ္ဒနရသာ။ တတောယေဝ သဗ္ဗထာပိ အဇိမှဘာဝေန ပစ္စုပဋ္ဌန္တိ၊ သမ္ပယုတ္တာနံ ဝါ အဇိမှတံ ပစ္စုပဋ္ဌာပေန္တီတိ အဇိမှတာပစ္စုပဋ္ဌာနာ။

နနု စ ကာယပဿဒ္ဓိအာဒီနံ ဒွိန္နံ ဒွိန္နံ ဓမ္မာနံ ဧကေကပဋိပက္ခတ္တာ ဒရထနိမ္မဒ္ဒနာဒိကိစ္စံ ဧကေကမေဝ ကရောတိ။ ကသ္မာ ပန ဒွေ ဒွေ ဓမ္မာ ဝုတ္တာတိ? န ခေါ ပနေဝံ စိန္တိတဗ္ဗံ ဘဂဝတာပိ တထေဝ ဒေသိတတ္တာ။ ကသ္မာ ပန ဘဂဝတာ တထာ ဒေသိတာ? သဘာဝဓမ္မဘာဝတော။ န ဟိ ဘဂဝတာ ပုဗ္ဗေ အဝိဇ္ဇမာနာ ဧတေ ဓမ္မာ ဒေသနာဝသေန ဥပ္ပာဒိတာ၊ အထ ¶ ခေါ သဘာဝတော ဝိဇ္ဇမာနာယေဝ သယမ္ဘုဉာဏေန သမ္မာ သစ္ဆိကတွာ ယထာသဘာဝါ ဒေသိတာ၊ တသ္မာ ကထမေတ္ထ ဘဂဝတာ သဘာဝတော ဝိဇ္ဇမာနဿ ဟာပနံ ကာတုံ သက္ကာ။ သဘာဝတော ဝိဇ္ဇမာနတာယ စေတ္ထ ဘဂဝတော ဝစနမေဝ ပမာဏံ။ န ဟိ ဘဂဝါ ယထာဓမ္မသာသနာဓိကာရေ အယထာဓမ္မံ ကထေယျာတိ၊ ယဿ ပန ဝိဇ္ဇမာနဿာပိ အကထနံ၊ တံ အညဟေတုကံ။ န စေတ္ထ တာဒိသော ဟေတု ဥပလဗ္ဘတိ၊ ယေန ဣမေသု ¶ ဧကေကဓမ္မဿ အကထနန္တိ။ ယထာ ပန ဒွိန္နံ ပုရိသာနံ ဧကောယေဝ ဝေရိကော ဟောတိ၊ တဿ တေ ပုရိသာ ဩတာရံ ဒိသွာ ဧကတော ဟုတွာဝ ဟနန္တိ၊ ဧဝမေဝ ဒွေ ဒွေ ဓမ္မာ ဧကတော ဟုတွာ ဧကံ ပဋိပက္ခဓမ္မံ ဟနန္တိ၊ ယထာ စ ပနေတေ ဝိသုံ ဒိသွာပိ တံ ဝေရိံ ဟနန္တိ၊ န ဧဝမေတေ တံ ဝိသုံ ဟနန္တိ တေသံ အညမညံ အဝိနာဘာဝတောတိ၊ တသ္မာ ဧတေ ပဋိပက္ခဓမ္မာနံ ဧကေကဘာဝေပိ ဒွေ ဒွေယေဝ ဝုတ္တာတိ၊ အပိစ စိတ္တပဿဒ္ဓိအာဒီဟိ စိတ္တမေဝ ပဿဒ္ဓိ လဟု မုဒု ကမ္မညံ ပဂုဏံ ဥဇုဉ္စ ဟောတိ။ ကာယပဿဒ္ဓိအာဒီဟိ ပန ရူပကာယောပီတိ တဒတ္ထဒဿနတ္ထံ ဘဂဝတာ ဧတ္ထေဝ ဒုဝိဓတာ ဝုတ္တာ၊ န သမာဓိအာဒီသု။

ဆန္ဒနံ ဆန္ဒော၊ အာရမ္မဏေန အတ္ထိကတာ။ ‘‘ဆန္ဒော ကာမော’’တိအာဒီသု (မဟာနိ။ ၁) ပန တဏှာပိ ဆန္ဒောတိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ဆန္ဒံ ဇနေတိ ဝါယမတီ’’တိအာဒီသု ဝီရိယမ္ပီတိ တတော နိဝတ္တနတ္ထံ ဝုတ္တံ ‘‘ကတ္တုကမျတာယေတံ အဓိဝစန’’န္တိ။ ကတ္တုကမျတာ ဝုစ္စတိ ကရဏိစ္ဆာ။ စေတသိကဿ ဓမ္မဿ သာရမ္မဏတ္တာ ကရဏိစ္ဆာ နာမ အာရမ္မဏဿ အာလမ္ဗိတုကာမတာမုခေနေဝ ဟောတီတိ အာရမ္မဏကရဏိစ္ဆာလက္ခဏော ဆန္ဒော ‘‘ကတ္တုကမျတာလက္ခဏော’’တိ ဝုတ္တော။ တေနေဝါဟ ‘‘အာရမ္မဏပရိယေသနရသော၊ အာရမ္မဏေန အတ္ထိကတာပစ္စုပဋ္ဌာနော’’တိ စ။ ယဒဂ္ဂေန ပနာယံ အတ္တနော အာရမ္မဏပရိယေသနရသော၊ တဒဂ္ဂေန သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနမ္ပိ ဟောတိယေဝ ဧကာရမ္မဏတာယ။ တေန တေသံ အာရမ္မဏဂ္ဂဟဏေ စေတသော ဟတ္ထပ္ပသာရဏံ ဝိယာတိ ဝုစ္စတိ။ ကထံ ပန ဒါနဝတ္ထုဝိဿဇ္ဇနဝသေန ပဝတ္တမာနစေတနာသမ္ပယုတ္တော ဆန္ဒော အာရမ္မဏေန အတ္ထိကော ဟောတီတိ? နနု အဝေါစုမှာ ‘‘အာရမ္မဏကရဏိစ္ဆာလက္ခဏော’’တိ၊ တသ္မာ သင်္ဂါမဂတဣဿာသဿ ခိပိတဗ္ဗဥသူနံ ဂဟဏေ အတ္ထိကတာ ဝိယ ဒါနဝတ္ထုဝိဿဇ္ဇနဝသေန ¶ ပဝတ္တစ္ဆန္ဒောပိ ဝိဿဇ္ဇိတဗ္ဗေန တေန အတ္ထိကောယေဝါတိ။ သွာယံ ကုသလေသု ဥပ္ပန္နော ကုသလစ္ဆန္ဒော နာမ ဟောတိ ယောနိသောမနသိကာရသမုဋ္ဌာနတ္တာ။ တဗ္ဗိပရီတတော ပန အကုသလေသု ဥပ္ပန္နော အကုသလစ္ဆန္ဒော။

အဓိမုစ္စနံ အာရမ္မဏေ သန္နိဋ္ဌာနဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ န ပသာဒနဝသေန။ တေနာဟ ‘‘သန္နိဋ္ဌာနလက္ခဏော’’တိ။ ယထာ တထာ ဟိ အာရမ္မဏေ နိစ္ဆယနံ အဓိမုစ္စနံ အနဓိမုစ္စန္တဿ ပါဏာတိပါတာဒီသု ¶ ၊ ဒါနာဒီသု ဝါ ပဝတ္တိယာ အဘာဝတော၊ သဒ္ဓါ ပန ပသာဒနီယေသု ပသာဒါဓိမောက္ခောတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနံ ပန ယထာ သန္တီရိတေ အတ္ထေ နိစ္ဆယနာကာရေန ပဝတ္တိတွာ ပရတော ပဝတ္တမာနာနံ တထာ ပဝတ္တိယာ ပစ္စယော ဟောတိ။ ယဒိ ဧဝံ ဝိစိကိစ္ဆာသမ္ပယုတ္တေသု ဓမ္မေသု ကထန္တိ? တေသမ္ပိ ဧကံသေနေဝ သံသပ္ပနာကာရဿ ပစ္စယတာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ဒါရကဿ ဝိယ ဣတော စိတော စ သံသပ္ပနဿ ‘‘ကရိဿာမိ၊ န ကရိဿာမီ’’တိ အနိစ္ဆယဿ ပဋိပက္ခကိရိယာ အသံသပ္ပနံ။ ယေသု စိတ္တုပ္ပာဒေသု အယံ သန္နိဋ္ဌာနလက္ခဏော အဓိမောက္ခော၊ တေသံ အာရမ္မဏဓမ္မောယေဝ သန္နိဋ္ဌာတဗ္ဗတ္တာ သန္နိဋ္ဌေယျဓမ္မော။ သော ပဒဋ္ဌာနမဿာတိ သန္နိဋ္ဌေယျဓမ္မပဒဋ္ဌာနော။ ဣန္ဒခိလောတိ ဧသိကာထမ္ဘော ဝုစ္စတိ။

တေသု တေသု ဓမ္မေသူတိ ယေသု ဓမ္မေသု သယံ ဥပ္ပန္နာ၊ တေသု အတ္တနာ သမ္ပယုတ္တေသု စိတ္တစေတသိကဓမ္မေသု။ အနာရမ္မဏတ္တေပိ ဟိ တေသု သမပ္ပဝတ္တေသု ဥဒါသီနဘာဝေါ ‘‘တတြမဇ္ဈတ္တတာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ သမံ အဝိသမံ ဝါဟိတံ အတ္တနာ ပဝတ္တိတသမ္ပယုတ္တာနံ ဝါ ယထာသကကိစ္စေသု ပဝတ္တနံ လက္ခဏမေတိဿာတိ သမဝါဟိတလက္ခဏာ။ တတ္ထ သမံ ဟုတွာ ပဝတ္တနလက္ခဏာတိ အတ္ထေ အပက္ခပတိတဘာဝေါ ဝုတ္တော ဟောတိ၊ အဝိသမံ ကတွာ ပဝတ္တနလက္ခဏာတိ အတ္ထေ ဦနာဓိကတာနိဝါရဏံ ¶ ။ ဥဒါသီနဘာဝေန ပဝတ္တမာနာပိ ဟိ ဧသာ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ သမံ ကတွာ ယထာသကကိစ္စေသု ပဝတ္တေတိ၊ ယထာ ရာဇာ တုဏှီ နိသိန္နောပိ အဓိကရဏဓမ္မဋ္ဌေ ယထာသကကိစ္စေသု သမံ အပ္ပမတ္တေ ပဝတ္တေတိ။ အလီနာနုဒ္ဓတပ္ပဝတ္တိပစ္စယာနံ ဓမ္မာနံ ဦနာဓိကတာယ လီနုဒ္ဓတဘာဝဿ နိဝါရဏကိစ္စာတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဦနာဓိကတာနိဝါရဏရသာ’’တိ။ ယဒိ ဧဝံ ကထံ သဟဇာတာဓိပတီနံ အဓိပတိဘာဝေါ။ အာဓိပစ္စဉှိ တေသံ ကိစ္စတော အဓိကဘာဝေါတိ? နာယံ ဒေါသော။ တမ္ပိ တဿ ကိစ္စမေဝ၊ ယံ သဟဇာတဓမ္မာနံ အဓိပတိဘာဝေ ပဝတ္တာပနံ။ ယထာ ဟိ ရင်္ဂမဏ္ဍလံ ဂတော နဋကာစရိယော တေ တေ နဋကေ ယထာသကံ အနုရူပံ ဘူမိယံ ယောဇေတိ၊ ဧဝမေသာပိ အတ္တနာ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေသု အဓိပတိဘာဝေ ဌိတေ အဓိပတိဘာဝေ ယောဇေတိ၊ ဣန္ဒြိယတ္တေ ဌိတေ ဣန္ဒြိယတ္တေ၊ န ပန သကသကကိစ္စတော ဦနတံ၊ အဓိကတံ ဝါ ပတ္တုံ ဒေတီတိ။ ‘‘ဣဒံ နိဟီနကိစ္စံ ဟောတု၊ ဣဒံ အတိရေကကိစ္စ’’န္တိ ဧဝံ ပက္ခပါတဝသေန ဝိယ ပဝတ္တိ ပက္ခပါတော။ တံ ဥပစ္ဆိန္ဒန္တီ ဝိယ ဟောတီတိ ပက္ခပါတုပစ္ဆေဒနရသာ။ သာ စိတ္တစေတသိကာနံ အဇ္ဈုပေက္ခနေန သမပ္ပဝတ္တေသု အာဇာနီယေသု သာရထိ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

ကိရိယာ ကာရောတိ ကာရ-သဒ္ဒဿ ဘာဝသာဓနတံ အာဟ။ တေန ကာရောတိ နာညံ၊ ကိရိယာယေဝါတိ ဒီပိတံ ¶ ဟောတိ။ မနသ္မိံ ကာရောတိ မနသိ အာရမ္မဏဿ ကရဏံ။ ယေန ဟိ မနော အာရမ္မဏေ ကရီယတိ အာရမ္မဏေနဿ သံယောဇနတော၊ တတော ဧဝ တေန အာရမ္မဏမ္ပိ မနသိ ကရီယတီတိ။ မနသိကာရောတိ စေတ္ထ အလုတ္တသမာသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပုရိမမနတောတိ ဘဝင်္ဂမနတော။ ဝိသဒိသံ မနန္တိ ဝီထိဇဝနမနံ၊ တံ ကရောတီတိ မနသိကာရော၊ မနသိကာရသာမညေန ဝီထိဇဝနပဋိပါဒကေ ဒဿေတိ။ ဧတ္ထ ပန ဥပယောဂတ္ထဘုမ္မဝစနေ သမာသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ အာရမ္မဏာဘိမုခံ သာရေန္တော ပယောဇေန္တော ဝိယ ဟောတီတိ မနသိကာရော ¶ သာရဏလက္ခဏောတိ ဝုတ္တော။ သံယောဇနရသောတိ ပယောဇနရသော။ ဝိတက္ကော သမ္ပယုတ္တာနံ အာရမ္မဏေ အဘိနိရောပနသဘာဝတ္တာ အာရမ္မဏေ စိတ္တံ ပက္ခိပန္တော ဝိယ ဟောတိ။ စေတနာ အတ္တနော အာရမ္မဏံ ဂဏှန္တီ သမ္ပယုတ္တေပိ သကသကကိစ္စံ ကာရေတီတိ အတ္တနာ ကရဏေန ဗလံ နိယောဇေန္တော ဗလနာယကော ဝိယ ဟောတိ။ မနသိကာရော သမ္ပယုတ္တေ အာရမ္မဏေ ပယောဇေတီတိ အာဇာနီယပ္ပယောဇနကသာရထိ ဝိယာတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။

အာရမ္မဏာဘိမုခဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနောတိ အာရမ္မဏေ သံယောဇနဝသေန တဒဘိမုခဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနော။ ဧတ္ထ သတိယာ အပ္ပမုဿနစ္ဆန္ဒတာ ဝိသယာဘိမုခပစ္စုပဋ္ဌာနတာ၊ မနသိကာရဿ ပန သံယောဇနဝသေနာတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။ အာရမ္မဏပဋိပါဒကဿ သင်္ခါရက္ခန္ဓပရိယာပန္နတာဝစနံ ဣတရမနသိကာရာနံ ဝိညာဏက္ခန္ဓပရိယာပန္နတံ ဒဿေတိ။ မဟိသာသကာ ပန ‘‘အာဝဇ္ဇနဿ ဝိညာဏဘာဝေ သဗ္ဗညုတညာဏဿ သဗ္ဗဝိသယတာ ပရိဟာယေယျ၊ တသ္မာ တံ ဇဝနသမ္ပယုတ္တသင်္ခါရက္ခန္ဓပရိယာပန္နမေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ။ တေသဉှိ အယမဓိပ္ပာယော – ယဒိ တံ ဝိသုံ စိတ္တသဘာဝံ သိယာ၊ ပစ္စုပ္ပန္နစိတ္တံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ပဝတ္တဿ တဿ အနန္တရံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနဇဝနာနံ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏတာ န ဘဝေယျ၊ အညဒတ္ထု အတီတာရမ္မဏတာဝ သိယာ၊ ဧဝဉ္စ သတိ သဗ္ဗညုတညာဏဿာပိ ပစ္စုပ္ပန္နစိတ္တာရမ္မဏတာယ အဘာဝတော အသဗ္ဗဝိသယတာ အာပဇ္ဇေယျ၊ ယဒဂ္ဂေန စ တံ အသဗ္ဗဝိသယံ၊ တဒဂ္ဂေန သာဝရဏမ္ပိ ဟောတိ ယတ္ထ န ပဝတ္တတိ၊ တတ္ထ အာဝရဏသမ္ဘဝတော၊ တသ္မာဿ သကလလောကသိဒ္ဓါ သဗ္ဗညုဘာဝေါ၊ အနာဝရဏဘာဝေါ စ ပရိဟာယေထ၊ ဇဝနသမ္ပယုတ္တဘာဝေ ပန သတိ အာဝဇ္ဇနဿ နာယံ ဣဋ္ဌဝိဃာတော အာပဇ္ဇတီတိ။ တယိဒံ တေသမဘိနိဝေသမတ္တံ ‘‘အာဝဇ္ဇနာ ကုသလာနံ ခန္ဓာနံ၊ အကုသလာနံ ခန္ဓာနံ အနန္တရပစ္စယေန ¶ ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၄၁၇) ဝစနေန တဿာနန္တရံ ကုသလာကုသလုပ္ပတ္တိယာ ဒီပိတတ္တာ။ သဗ္ဗညုတညာဏဿ ပန ပစ္စုပ္ပန္နစိတ္တာရမ္မဏဘာဝေါ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော – အတီတာဒိဝသေန ဟိ ဝိဘာဂမကတွာ ‘‘ဣမဿ စိတ္တံ ဇာနာမီ’’တိ ပဝတ္တဿ အာဝဇ္ဇနံ သာမညေန ယံ ကိဉ္စိ အဘိမုခီဘူတံ စိတ္တမာဝဇ္ဇတိ၊ တတော ဇဝနာနိပိ အတ္တနော အတ္တနော ¶ အဘိမုခီဘူတံ စိတ္တမာရမ္မဏံ ကတွာ ပဝတ္တန္တိ၊ န စေတ္ထ ဇဝနာနံ ဘိန္နာရမ္မဏတာ အာသင်္ကိတဗ္ဗာ စိတ္တသာမညေန အာရမ္မဏဿ အဘိန္နတ္တာ၊ တသ္မာ သဗ္ဗညုတညာဏဿ ပစ္စုပ္ပန္နစိတ္တာရမ္မဏတံ ပဋိစ္စ န ကာစိ ဝိဟေသာ အနုဘဝိတဗ္ဗာတိ။ ကိံ ဝါ ဧတေန ယုတ္တိဝါဒေန၊ နနု ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ – ‘‘အစိန္တေယျော ဗုဒ္ဓဝိသယော’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၇၇)၊ တသ္မာ အပရိမိတပုညသမ္ဘာရေကဖလဿ အစိန္တေယျသဘာဝတ္တာ အာဝဇ္ဇနေန ဝိနာပိ ဝိသယဂ္ဂဟဏေ ဝိဗန္ဓနာဘာဝတော ယတ္ထ ကတ္ထစိ ပဝတ္တိ အပ္ပဋိဟတာယေဝါတိ။ ကေစိ ပနေတ္ထ ‘‘အာဝဇ္ဇနံ အနာဂတစိတ္တမာရမ္မဏံ ကတွာ နိရုဇ္ဈတိ၊ ဇဝနမေဝ ပန ပစ္စုပ္ပန္နမာရမ္မဏံ ဂဏှာတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ယသ္မာ ပန ‘‘အနာဂတာရမ္မဏာ အာဝဇ္ဇနာ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏာနံ ခန္ဓာနံ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ ပါဠိ နတ္ထိ၊ တသ္မာ တံ အပ္ပမာဏံ။

ကရောတီတိ ကရုဏာ။ ကိံ ကရောတိ၊ ကေသံ ကိံ နိမိတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ပရဒုက္ခေ သတိ သာဓူနံ ဟဒယကမ္ပန’’န္တိ။ ကမ္ပနန္တိ စ ပရေသံ ဒုက္ခံ ဒိသွာ တဿ အသဟနာကာရေန စိတ္တဿ အညထတ္တံ၊ တဒိဒံ သပ္ပုရိသာနံယေဝ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘သာဓူန’’န္တိ။ သပ္ပုရိသာ ဟိ အတ္တဟိတပရဟိတသာဓနေန ‘‘သာဓူ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ‘‘ကိဏာတီ’’တိ ဣမဿ အတ္ထမာဟ ‘‘ဝိနာသေတီ’’တိ၊ အဒဿနံ ဂမေတိ အပနေတီတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ပရဒုက္ခာပနယနာကာရပ္ပဝတ္တိလက္ခဏာ’’တိ။ ပရေသံ ဒုက္ခဿ အပနယနံ ဟောတု ဝါ၊ မာ ဝါ၊ သော ¶ ပရဒုက္ခာပနယနာကာရော၊ တထာပဝတ္တိလက္ခဏာတိ ပရ…ပေ… လက္ခဏာ။ အပနေတုကာမတာယ ပရေသံ ဒုက္ခဿ အသဟနံ အနဓိဝါသနံ ပရဒုက္ခာသဟနံ။ န ဝိဟိံသာ အဝိဟိံသာ၊ သတ္တာနံ အဝိဟေဌနံ၊ တံ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတိ၊ ဝိဟိံသာယ ဝါ ပဋိပက္ခဘာဝေန ပစ္စုပဋ္ဌာတီတိ အဝိဟိံသာပစ္စုပဋ္ဌာနာ။

ပမောဒနလက္ခဏာတိ ပရသမ္ပတ္တိယာ ပမောဒနလက္ခဏာ။ အနိဿာယနရသာတိ ဣဿာယနဿ ဥသူယနဿ ပဋိပက္ခဘာဝကိစ္စာ။ ပန္တသေနာသနေသု၊ အဓိကုသလဓမ္မေသု စ အရမဏံ အရတိ။ သာ အတ္ထတော ဣဿာဓိကံ ဒေါမနဿသဟဂတံ၊ ထိနမိဒ္ဓါဓိကဉ္စ ဥဒ္ဓစ္စံ။ တတ္ထ ပုရိမံ ပရသမ္ပတ္တိဝိသယံ၊ ဒုတိယံ ပန္တသေနာသနာဒိဝိသယန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အရတိယာ ဝိဟနနာကာရေန ပစ္စုပဋ္ဌာတိ၊ တဿာ ဝိဃာတံ ဝါ ဝူပသမံ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတီတိ အရတိဝိဃာတပစ္စုပဋ္ဌာနာ။ ‘‘အနိယတေ ဣစ္ဆန္တီ’’တိ ဣမိနာ စေတသိကန္တရဘာဝေန ဣစ္ဆန္တီတိ ဒဿေတိ။

ကာယဒုစ္စရိတတောတိ ဝတ္ထုဝီတိက္ကမသင်္ခါတဒုစ္စရိတတော။ ကာယဒုစ္စရိတာဒိဝတ္ထူနန္တိ ပရပါဏပရဓနပရဣတ္ထိအာဒီနံ ¶ ကာယဒုစ္စရိတာဒီနမာလမ္ဗဏဘူတာနမေဝ ဝတ္ထူနံ။ အဝီတိက္ကမလက္ခဏာတိ အမဒ္ဒနလက္ခဏာ။ ကာယဒုစ္စရိတာဒိဝတ္ထုတော သင်္ကောစနကိရိယာပဒေသေန ကာယဒုစ္စရိတာဒိတောယေဝ သင်္ကောစနကိရိယာ ဝုတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ န ဟိ ဝိရတိယော ဒုစ္စရိတဝတ္ထုနော အကိရိယပစ္စုပဋ္ဌာနာ ယုဇ္ဇန္တိ၊ အထ ခေါ ဒုစ္စရိတဿေဝ၊ ဝိရတီနဉ္စ သောရစ္စဝသေန သင်္ကောစနံ၊ အကိရိယာ စ ဟိရောတ္တပ္ပာနံ ဇိဂုစ္ဆာဒိဝသေနာတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။ သဒ္ဓါ…ပေ… ပဒဋ္ဌာနာတိ ဧတ္ထ သဒ္ဓါဒယော သဗ္ဗေဝ ဓမ္မာ ကာယသုစရိတာဒီနံ ပဒဋ္ဌာနာတိ ဧကေ။ အပရေ ပန ‘‘ကမ္မံ ကမ္မဖလံ သဒ္ဒဟန္တဿ ကာယဒုစ္စရိတာဒိအကရဏတော၊ ဟိရောတ္တပ္ပသမ္ပန္နဿ မုသာဝါဒါဒိအကထနတော၊ အပ္ပိစ္ဆသန္တုဋ္ဌီသလ္လေခဂုဏသမန္နာဂတဿ မိစ္ဆာဇီဝဝိဝဇ္ဇနတော စ သဒ္ဓါဒယော ¶ တိဏ္ဏံ ဓမ္မာနံ ယထာက္ကမေန ပဒဋ္ဌာနာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ကေစီတိ အဘယဂိရိဝါသိနော။ ဣမာသူတိ ဣမာသု တီသု ဝိရတီသု။ ဧကေကံ နိယတံ ဝိရတိမိစ္ဆန္တီတိ အညံ ဧကံ စတုတ္ထနိယတဝိရတိမိစ္ဆန္တိ။ အထ ဝါ နိဒ္ဓါရဏတ္ထေ ဘုမ္မဝသေန ဣမာသံ အန္တရေ ဧကံ နိယတံ ဝိရတိမိစ္ဆန္တီတိ အတ္ထော။ ဥဘယထာပိ ပန တေသံ ဣစ္ဆာ န ယုဇ္ဇတိ အပရာယ ဝိရတိယာ ဓမ္မသေနာပတိနာပိ အဒေသိတတ္တာ၊ ဝိသယဿ စ သဒါ သန္နိဟိတတ္တာဘာဝေန နိယတာယ ဧဝ ဧကိဿာ အဘာဝတော။ တေနေဝ ဟိ အဘယဂိရိဝါသိနောယေဝ စ ကေစိ ဣမာသံ တိဝိဓတ္တံ အနိယတတ္တမေဝ စ ဣစ္ဆန္တိ။ ဝုတ္တဉှိ တေဟိ –

‘‘ကရုဏာမုဒိတာ သမ္မာဝါစာကမ္မန္တအာဇိဝါ၊

ယေဘုယျတော အနိယတာ၊ ဟောန္တိ ဂေါစရဘေဒတော’’တိ။ –

ဧတ္ထ ပန ‘‘ယေဘုယျတော’’တိ ဝစနံ လောကုတ္တရစိတ္တေသု သဗ္ဗဒါ ဧကတောယေဝ စ လဗ္ဘမာနတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

ဒုတိယစိတ္တေန သမ္ပယောဂံ ဂစ္ဆန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယထာ စိတ္တံ၊ ဧဝံ တံသမ္ပယုတ္တဓမ္မာပီတိ ဒုတိယေ သသင်္ခါရာ ဧဝါတိ အာဟ ‘‘သသင်္ခါရဘာဝမတ္တမေဝ ဟေတ္ထ ဝိသေသော’’တိ။ တထာတိ ယထာ တတိယေ၊ တထာ စတုတ္ထေပိ ပီတိယာ သုခပဒဋ္ဌာနတ္တာ။ သုခဿ စေတ္ထ အဘာဝတော အာဟ ‘‘ဌပေတွာ ပီတိ’’န္တိ။ နနု စ ‘‘ကရုဏာမုဒိတာ ဥပေက္ခာသဟဂတေ န သမ္ဘဝန္တီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တသ္မာ ယထာ ပီတိယာ၊ ဧဝံ တာသမ္ပိ ပဋိက္ခေပေါ ကာတဗ္ဗောတိ? န ကာတဗ္ဗော၊ အပ္ပနာပတ္တိတော ပုဗ္ဗေ ကရုဏာမုဒိတာနံ ဥပေက္ခာသဟဂတာနမ္ပိ သမ္ဘဝတော။ ကရုဏာမုဒိတာဘာဝနာကာလေ ဟိ အပ္ပနာဝီထိတော ပုဗ္ဗေ ဥပေက္ခာသဟဂတစိတ္တေနာပိ ပရိကမ္မံ ဟောတိ၊ အပ္ပနာဝီထိယံ ပန သောမနဿသဟဂတစိတ္တေနေဝ ဧကာဝဇ္ဇနဝီထိယာ ¶ ဝေဒနာပရိဝတ္တနာဘာဝတော၊ တသ္မာ ပုဗ္ဗဘာဂဝသေနေဝ ကရုဏာမုဒိတာနမ္ပိ ¶ ဥပေက္ခာသဟဂတေသု သမ္ဘဝေါ ဟောတီတိ အာစရိယာ။ အပရေ ပန သဗ္ဗဒါပိ တာသံ ဥပေက္ခာသဟဂတေသု သမ္ဘဝံ န ဣစ္ဆန္တိ။ ‘‘အဝသေသာ ပဉ္စမေန သမ္ပယောဂံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ အဝိသေသေန ဝုတ္တတ္တာ ဣဒါနိ ဝိသေသဒဿနတ္ထမာဟ ‘‘သောမနဿဋ္ဌာနေ စာ’’တိအာဒိ။

၈၁။ ကရုဏာမုဒိတာဒယောတိ ကရုဏာမုဒိတာ စေဝ ဝိရတိတ္တယဉ္စ။ တေနာဟ ‘‘ပဉ္စာ’’တိ။

ဧဝံ ကာမာဝစရကုသလစိတ္တသမ္ပယုတ္တေ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ရူပါဝစရကုသလစိတ္တသမ္ပယုတ္တဓမ္မေ ဒဿေတုံ ‘‘အဝသေသေသု ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဌပေတွာ ဝိရတိတ္တယန္တိ ဝိရတိတ္တယံ ဝဇ္ဇေတွာ။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ ဝိရတိတ္တယံ ပရိစ္စတ္တန္တိ? ဝုစ္စတေ – သုဝိသုဒ္ဓကာယကမ္မာဒိကဿ စိတ္တသမာဓာနဝသေန ရူပါရူပါဝစရကုသလပ္ပဝတ္တိ၊ န ကာယကမ္မာဒီနံ သောဓနဝသေန၊ နာပိ ဒုစ္စရိတဒုရာဇီဝါနံ သမုစ္ဆိန္ဒနဝသေန။ တထာ ဟိ နီဝရဏာဒိဓမ္မာနံ အဝတ္ထတ္တယံ ဟောတိ ဝီတိက္ကမာဝတ္ထာ ပရိယုဋ္ဌာနာဝတ္ထာ အနုသယာဝတ္ထာတိ။ တတ္ထ ဝီတိက္ကမာဝတ္ထာယ ပဋိပက္ခံ ကာမာဝစရကုသလံ ပရိယုဋ္ဌာနာဝတ္ထာယ ရူပါရူပါဝစရံ၊ အနုသယာဝတ္ထာယ လောကုတ္တရကုသလံ။ ဒုစ္စရိတဒုရာဇီဝါနံ ပန ဌပေတွာ ဝီတိက္ကမာဝတ္ထံ၊ အနုသယာဝတ္ထဉ္စ ဝီတိက္ကမာဝတ္ထာယ ဝိသုံ ပရိယုဋ္ဌာနာဝတ္ထာ န ဥပလဗ္ဘတိ။ ယဿာ ဝိပစ္စနီကံ ရူပါရူပါဝစရကုသလံ သိယာ၊ တသ္မာ တံ နေဝ ကာမာဝစရကုသလံ ဝိယ တေသံ ဝီတိက္ကမာဝတ္ထံ သောဓေတိ၊ န စ လောကုတ္တရံ ဝိယ အနုသယာဝတ္ထံ သမုစ္ဆိန္ဒတိ၊ ပဋိပဿမ္ဘေတိ ဝါ။ သီလဝိသုဒ္ဓိယံ သီလသောဓနဝသေန ကာမာဝစရကုသလေနေဝ ဝိဂတဝီတိက္ကမဿ ပရိသုဒ္ဓကာယကမ္မာဒိကဿ ယောဂိနော စိတ္တသမာဓာနဝသေန ပဝတ္တတီတိ မဟဂ္ဂတစိတ္တုပ္ပာဒေ ဝိရတီနံ အသမ္ဘဝေါယေဝ။ ဣမမေဝ ဟိ အတ္ထံ သာဓေတုံ ‘‘ဝိရတိယော ပနာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တေတ္တိံသ ဝါ ကရုဏာဒိဈာနဝသေန ပဝတ္တနကာလေ ¶ ။ တတောတိ တတော တတိယေ ဝုတ္တစေတသိကတော။ ကရုဏာမုဒိတာနံ အပ္ပနာပတ္တာနမေကန္တသောမနဿသဟဂတတ္တာ အာဟ ‘‘ပဉ္စမေန…ပေ… ကရုဏာမုဒိတာဝဇ္ဇာ’’တိ။

ရူပါဝစရပဉ္စမေ ဝုတ္တနယေနာတိ တိံသေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ ယဒိ ဧဝံ ရူပါဝစရတော ကော ဝိသေသောတိ အာဟ ‘‘အရူပါဝစရဘာဝေါဝေတ္ထ ဝိသေသော’’တိ၊ ပဉ္စမေ ရူပသညာဘာဝတော ရူပါဝစရဘာဝေါ၊ ဣဓ ပန ရူပသညာသမတိက္ကမေန ပတ္တဗ္ဗတ္တာ အရူပါဝစရဘာဝေါတိ အယမေဝဿ တတော ဝိသေသောတိ အတ္ထော။

ပဌမဇ္ဈာနိကေတိ ¶ ပဌမဇ္ဈာနဝတိ။ မဂ္ဂစိတ္တေတိ စတုဗ္ဗိဓေပိ မဂ္ဂဉာဏေ။ ဒုတိယဇ္ဈာနိကာဒိဘေဒေတိ ဒုတိယတတိယစတုတ္ထပဉ္စမဇ္ဈာနိကေ။ ဝုတ္တနယေနာတိ ‘‘ဒုတိယေန ဝိတက္ကဝဇ္ဇာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တနယေန။ ကိံ အဝိသေသေနာတိ စေ၊ နောတိ အာဟ ‘‘ကရုဏာမုဒိတာန’’န္တိအာဒိ။ မဂ္ဂဓမ္မေသု ပါဒကဇ္ဈာနာဒိဝသေန ကဒါစိ သမ္မာသင်္ကပ္ပဝိရဟော သိယာ၊ န ပန ဝိရတိဝိရဟော၊ ကာယဒုစ္စရိတာဒီနံ သမုစ္ဆိန္နဝသေနေဝ အရိယမဂ္ဂဿ ပဝတ္တနတောတိ အာဟ ‘‘နိယတဝိရတိဘာဝေါ’’တိ။ လောကုတ္တရဘာဝေါတိ ဆဗ္ဗိသုဒ္ဓိပရမ္ပရာယ ပတ္တဗ္ဗတ္တာ လောကတော ဥတ္တရဏဘာဝေါ။

ဧဝံ ကုသလစေတသိကာနံ သမ္ပယောဂဝစနတ္ထလက္ခဏာဒီနိ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အကုသလစေတသိကာနိ ဒဿေတုံ ‘‘အကုသလာ ပနာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ဆ ယေဝါပနကာတိ ကိဉ္စာပိ ပဌမေ အနိယတယေဝါပနကာ န လဗ္ဘန္တိ၊ အကုသလေသု ပန လဗ္ဘမာနကယေဝါပနဓမ္မေ ဧကတ္ထ ဒဿေတုံ တေသမ္ပိ ဣဓေဝ ဝစနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ဥပရိ ဓမ္မာနံ ဥဒ္ဒေသာနန္တရံ ‘‘ဧဝံ ယေဝါပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝိစိကိစ္ဆာသဟဂတေ ဆန္ဒာဓိမောက္ခာနံ၊ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတေ ဆန္ဒဿ စ အဘာဝတော ဝုတ္တံ ‘‘ပဋိပါဋိယာ ဒသသု စိတ္တေသူ’’တိ။

၈၂။ နိဒ္ဒိဋ္ဌာတိ ¶ နိဿေသေန ဒဿိတာ။ ဟတာ ဝိဟတာ ဝိဒ္ဓသ္တာ ပါပါ အပါယာဒိဒုက္ခပါပနတော ‘‘ပါပါ’’တိ သင်္ခါတာ အကုသလဓမ္မာ ယေန သော ဘဂဝါ ဟတပါပေါ၊ တေန။ လာဘော အလာဘော၊ ယသော အယသော၊ နိန္ဒာ ပသံသာ၊ သုခံ ဒုက္ခန္တိ ဣမေသု အဋ္ဌသု လောကဓမ္မေသု အကမ္ပနဋ္ဌေန တာဒိနာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန။ သော ဟိ လာဘာဒီသု ယာဒိသော၊ အလာဘာဒီသုပိ တာဒိသောယေဝါတိ ‘‘တာဒီ’’တိ ဝုစ္စတိ။

န ဟိရီယတီတိ န လဇ္ဇတိ။ အဟိရိကောတိ ပုဂ္ဂလော ဓမ္မသမူဟော ဝါ။ ‘‘အဟိရိက္က’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဧကဿ က-ကာရဿ လောပံ ကတွာ ‘‘အဟိရိက’’န္တိ ဝုတ္တံ။ န ဩတ္တပ္ပန္တိ ဩတ္တပ္ပဿ ပဋိပက္ခဘူတံ ဓမ္မမာဟ။ အဇိဂုစ္ဆနံ အဟီဠနံ။ အလဇ္ဇနံ အဝိလာ။ အဇိဂုစ္ဆနလက္ခဏန္တိ သဘာဝဝသေန ဝုတ္တံ၊ အလဇ္ဇနလက္ခဏန္တိ ကုသလာဗျာကတဿ သာဓာရဏာယ ဟိရိယာ ပဋိပက္ခဝသေန။ တေဟေဝါတိ ကာယဒုစ္စရိတာဒီဟိ ဧဝ။ အသာရဇ္ဇနံ နိဗ္ဘယတာ။ အနုတ္တာသော အသမ္ဘမော။ ရသာဒီနိ ဟိရိဩတ္တပ္ပေသု ဝုတ္တပဋိပက္ခဝသေန ဂဟေတဗ္ဗာနီတိ န တာနိ ဣဓ ဝုတ္တာနိ။ တေသု ဟိ အလဇ္ဇနာကာရေန ပါပါနံ ကရဏရသံ အဟိရိကံ။ အနုတ္တာသာကာရေန အနောတ္တပ္ပံ ¶ ။ ဝုတ္တပ္ပကာရေနေဝ ပါပတော အသင်္ကောစနပစ္စုပဋ္ဌာနာနိ။ အတ္တနိ၊ ပရေသု စ အဂါရဝပဒဋ္ဌာနာနိ။ ဂါမသူကရဿ ဝိယ အသုစိတော ကိလေသာသုစိတော အဇိဂုစ္ဆနံ အဟိရိကေန ဟောတိ။ သလဘဿ ဝိယ အဂ္ဂိတော ပါပတော အနုတ္တာသော အနောတ္တပ္ပေန ဟောတိ။ ယထာဟု ပေါရာဏာ –

‘‘ဇိဂုစ္ဆတိ နာဟိရိကော၊ ပါပါ ဂူထာဝ သူကရော၊

န ဘာယတိ အနောတ္တပ္ပော၊ သလဘော ဝိယ ပါဝကာ’’တိ။

ဧတ္ထ ¶ စ ယထာ ဟိရိယာ ဗလဝဘာဝေ ဩတ္တပ္ပံ အဗ္ဗောဟာရိကံ ဟောတိ၊ ဩတ္တပ္ပဿ ဗလဝဘာဝေ ဟိရီ အဗ္ဗောဟာရိကာ၊ ဧဝံ အဟိရိကဿ ဗလဝဘာဝေ အနောတ္တပ္ပံ အဗ္ဗောဟာရိကံ၊ အနောတ္တပ္ပဿ ဗလဝဘာဝေ အဟိရိကံ အဗ္ဗောဟာရိကံ ဟောတီတိ ကေစိ၊ တံ န ယုဇ္ဇတိ။ ယထာ ဟိ အသုစိနာ အတ္တာနံ မက္ခေန္တော၊ သပ္ပမုခေ ဟတ္ထံ ပဝေသေန္တော ဗာလဒါရကော တတ္ထ ပဋိက္ကူလဘာဝဿ၊ အာဒီနဝဿ စ အနုပပရိက္ခနတော နေဝ ဇိဂုစ္ဆတိ၊ န စ ဥတ္တသတိ၊ ဧဝမေဝံ ဓမ္မသဘာဝဿ အညာဏတော မောဟော ပါပတော နေဝ ဇိဂုစ္ဆတိ၊ န ဥတ္တသတိ၊ တသ္မာ တံသမ္ပယုတ္တစိတ္တုပ္ပာဒေ ဥဘယမ္ပိ ဗလဝတရံ ဟောတီတိ။

လုဗ္ဘန္တီတိ အဘိဂိဇ္ဈန္တိ၊ အလ္လီယန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အာရမ္မဏဂ္ဂဟဏလက္ခဏောတိ ဧတ္ထ အာရမ္မဏဂ္ဂဟဏံ နာမ ‘‘မမ ဣဒ’’န္တိ တဏှာဘိနိဝေသဝသေန အဘိနိဝိဋ္ဌဿ အာရမ္မဏဿ အဝိဿဇ္ဇနံ၊ န အာရမ္မဏကရဏမတ္တံ။ အဘိသင်္ဂေါ အတိသယဝတာယ အာသတ္တိယာ ဒုမ္မောစနီယဘာဝေါ။ အပရိစ္စာဂေါ အဝိဇဟနံ။ တေလဉ္ဇနရာဂေါ ဝိယာတိ ဓောဝိတွာပိ ပရိစ္စဇိတုံ အသက္ကုဏေယျော တေလမက္ခိတအဉ္ဇနရာဂေါ ဝိယ။ ‘‘အဿာဒါနုပဿိနော တဏှာ ပဝဍ္ဎတီ’’တိ ဝစနတော ဝုတ္တံ ‘‘အဿာဒဒဿနပဒဋ္ဌာနော’’တိ။ တတ္ထ အဿာဒဝသေန ဒဿနံ အဿာဒဒဿနံ။ နနု စ အဿာဒဒဿနမ္ပိ အတ္ထတော လောဘောယေဝါတိ ကထံ သယံ အတ္တနော ပဒဋ္ဌာနံ ဟောတီတိ? သစ္စံ၊ ပဌမံ နာတိဗလဝလောဘဝသေန အဿာဒဒဿနော ပစ္ဆာ ဗလဝလောဘော ဟောတီတိ တဿ တံပဒဋ္ဌာနတာ ဝုတ္တာ။ တေနေဝ စ ‘‘တဏှာ ပဝဍ္ဎတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အပရေ ပန ‘‘အဿာဒေါ နာမ သုခဝေဒနာ၊ အဿာဒဒဿနန္တိ အဿာဒဒိဋ္ဌီ’’တိ ဝဒန္တိ။ သုခဝေဒနာယ ဝါ ကာရဏဘူတံ သုဘနိမိတ္တံ အဿာဒေါ နာမ၊ အသုဘေ ‘‘သုဘ’’န္တိ ပဝတ္တာ တယော ဝိပလ္လာသာ အဿာဒဒဿနံ နာမာတိ ကေစိ။

မုယှန္တီတိ ¶ န ဗုဇ္ဈန္တိ။ ဓမ္မသဘာဝဿ ယာထာဝတော အဒဿနံ စိတ္တဿ အန္ဓဘာဝေါ။ အညာဏံ ¶ ဉာဏပဋိပက္ခော ဓမ္မော။ တတ္ထ ပုရိမလက္ခဏံ သဘာဝဝသေန ဝုတ္တံ၊ ဣတရံ ပဋိပက္ခဝသေန။ အထ ဝါ အညာဏလက္ခဏောတိ ကိစ္စဝသေန ဝုတ္တံ။ သော ဟိ အသမ္ပဋိဝေဓရသောတိ ဝုတ္တော။ ဓမ္မသဘာဝံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ အသမတ္ထတာ အသမ္ပဋိဝေဓော။ အာရမ္မဏသဘာဝစ္ဆာဒနရသောတိ ယထာ အညာဏံ၊ မောဟသမင်္ဂိပုဂ္ဂလော ဝါ အာရမ္မဏသဘာဝံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ န လဘတိ၊ မောဟဿ တထာ ပဝတ္တိ အာရမ္မဏသဘာဝစ္ဆာဒနံ။ ဧတ္ထ စ ဉာဏံ အာရမ္မဏံ ယထာသဘာဝတော ဇာနာတိ၊ ဒိဋ္ဌိ ယထာသဘာဝံ ဝိဇဟိတွာ အယာထာဝတော ဂဏှာတိ၊ မောဟော ပန န ကထဉ္စိ ဝိဇာနာတိ။ ယဒိ ဧဝံ အာရမ္မဏဂ္ဂဟဏကာလော ကထံ တဒါ သော အာရမ္မဏံ ဇာနာတေဝါတိ? တဒါပိ န ဇာနာတိ။ ယထာ ပန ဖဿာဒယော ဖုသနာကာရာဒိမတ္တဝသေနေဝ အာရမ္မဏံ ဂဏှန္တိ၊ န ဇာနနဝသေန၊ ဧဝမယံ အာရမ္မဏံ ဂဟေတွာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ပဋိစ္ဆာဒနာကာရေနေဝ ဂဏှာတိ၊ န ပန ဇာနနာကာရေနာတိ။ ယဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ အန္ဓကရဏံ အန္ဓကာရော၊ တထာ ပစ္စုပဋ္ဌာတိ၊ တံ ဝါ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတီတိ အန္ဓကာရပစ္စုပဋ္ဌာနော။

မိစ္ဆာ ပဿန္တီတိ ဓမ္မသဘာဝဿ ဝိပရီတဝသေန အနိစ္စာဒိံ နိစ္စာဒိဝသေန ပဿန္တိ။ အယောနိသော အဘိနိဝေသော ဥပ္ပထာဘိနိဝေသော။ ဓမ္မသဘာဝံ အတိက္ကမိတွာ ပရတော နိစ္စာဒိတော ဝါ ပရပ္ပစ္စယတော ဝါ အာမသနံ ပရာမာသော၊ ဝိပရီတဂ္ဂါဟဝသေန ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စံ၊ မောဃမည’’န္တိ အဘိနိဝေသနံ မိစ္ဆာဘိနိဝေသော။ အရိယာနံ အဒဿနကာမတာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန သဒ္ဓမ္မအသောတုကာမတာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။

ယဿ ဓမ္မဿ ဝသေန ဥဒ္ဓတံ ဟောတိ စိတ္တံ၊ တံသမ္ပယုတ္တဓမ္မာ ဝါ၊ သော ဓမ္မော ဥဒ္ဓစ္စံ။ တေနာဟ ‘‘ဥဒ္ဓတဘာဝေါ’’တိ။ အဝူပသမောတိ အသန္နိသိန္နဘာဝေါ။ ဝါတာ…ပေ… ပဋာကာ ဝိယာတိ ¶ ယထာ ပဋာကာ ယောတ္တဗလေန ဓဇယဋ္ဌိံ အမုဉ္စန္တီပိ ဝါတာဘိဃာတေန ဧတ္ထ အဝဋ္ဌာတုံ န သက္ကောတိ၊ ဧဝမိဒမ္ပိ အဓိမောက္ခဗလေန အာရမ္မဏံ အမုဉ္စန္တမ္ပိ အယောနိသောမနသိကာရဗလေန အာရမ္မဏေ အစလံ အဝဋ္ဌာတုံ န သက္ကောတီတိ ဝါတပ္ပဟာရေနေဝ စလဓဇပဋာကာ ဝိယ အနဝဋ္ဌာနကိစ္စံ။ ဘန္တတ္တံ ပရိဗ္ဘမနာကာရော။ ဥဒ္ဓစ္စဿ သဗ္ဗာကုသလသာဓာရဏတ္တာ၊ အညေသဉ္စ အကုသလသာဓာရဏာနံ ဝိသုံ ပဒဋ္ဌာနဿ လဗ္ဘမာနတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘အယောနိသော…ပေ… ပဒဋ္ဌာန’’န္တိ။ ယေနာကာရေန ဝါ မနသိကရောတော ဥဒ္ဓစ္စံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တေနာကာရေန မနသိကရဏံ ဣဓ အယောနိသောမနသိကာရော။ အထ ဝါ ဥဒ္ဓစ္စနိမိတ္တဿ အာရမ္မဏဿ မနသိကရဏံ ဣဓ အယောနိသောမနသိကာရော။

မညတီတိ ¶ အဘိမညတိ၊ အဟံကာရံ ကရောတီတိ အတ္ထော။ သေယျာဒိဝသေန ဥစ္စတော နမနံ ဥဏ္ဏတိ။ သမ္ပဂ္ဂဟရသောတိ ဥဏ္ဏတိဝသေနေဝ အတ္တနော၊ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ ဝါ သမ္ပဂ္ဂဏှနကိစ္စော၊ န ဝီရိယံ ဝိယ တံတံကိစ္စသာဓနေန။ အဘိဘုဿဟနဝသေန ဟီနဿ အတ္တာနံ နီစံ ကတွာ ဂဟဏမ္ပိ ပဂ္ဂဏှနဝသေနေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကေတု…ပေ… ပစ္စုပဋ္ဌာနောတိ ဧတ္ထ ကေတု ဝုစ္စတိ အစ္စုဂ္ဂတဓဇော၊ ဣဓ ပန ကေတု ဝိယာတိ ကေတု၊ ဥဠာရတမာဒိဘာဝေါ၊ တံ ကေတုဘာဝသင်္ခါတံ ကေတုံ ကမျတီတိ ကေတုကမျံ၊ ယဿ ဓမ္မဿ ဝသေန တံ ကေတုကမျံ၊ သော ကေတုကမျတာ။ ‘‘အဟ’’န္တိ ပဝတ္တနတော မာနဿ ဒိဋ္ဌိသဒိသီ ပဝတ္တတီတိ ဒိဋ္ဌိမာနာ ဧကစိတ္တုပ္ပာဒေ န ပဝတ္တန္တိ၊ ဒွေ ကေသရသီဟာ ဝိယ ဧကဂုဟာယံ၊ တသ္မာ မာနော ဒိဋ္ဌိဝိပ္ပယုတ္တစိတ္တေ သဗ္ဗဒါ အနုပ္ပဇ္ဇမာနောပိ ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တစိတ္တေ နိယမေန အနုပ္ပဇ္ဇနတော ဒိဋ္ဌိဝိပ္ပယုတ္တလောဘပဒဋ္ဌာနော။ မာနော ဓမ္မသမူဟဂ္ဂဟဏေ ဗလဝံ ဟုတွာ အတ္တုက္ကံသနဘာဝေန ¶ ပဝတ္တတိ၊ ဒိဋ္ဌိ ဧကေကဓမ္မမ္ပိ နိစ္စာဒိအာကာရေန ဂဏှန္တီ ပဝတ္တတိ။ အတ္တသိနေဟသန္နိဿယော ဝါ မာနော၊ အတ္တကိလမထာနုယောဂသန္နိဿယာ ဒိဋ္ဌီတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။

ဣဿတီတိ ဥသူယတိ။ တတ္ထေဝါတိ ပရသမ္ပတ္တီသုယေဝ။ ဣဿာဝသေန ပရသမ္ပတ္တီသု အတုဿနတော ဝုတ္တံ ‘‘အနဘိရတိရသာ’’တိ။ တေနေဝေတံ ဝုစ္စတိ –

‘‘ဣဿာနလသိခါ ယေသံ၊ ဟဒယေ ဇလတီဓ တေ၊

နေဝ ဝိန္ဒန္တိ ပါမောဇ္ဇံ၊ သမ္ဗုဒ္ဓါဒီဟိ သေဝိတ’’န္တိ။

မစ္ဆရယောဂေန မစ္ဆရိနိ ပဝတ္တံ မစ္ဆရ-သဒ္ဒံ ဂဟေတွာ အာဟ ‘‘မစ္ဆရဘာဝေါ မစ္ဆရိယ’’န္တိ။ နိရုတ္တိနယေန ပန ‘‘မာ ဣဒံ အစ္ဆရိယံ အညေသံ ဟောတု၊ မယှံဝ ဟောတူ’’တိ မစ္ဆရိယန္တိ ပေါရာဏာ။ နိဂုဟဏံ အတ္တနော သမ္ပတ္တိယာ ပရေသံ အဒဿနံ။ သင်္ကောစနံ အတ္တသမ္ပတ္တီနံ ပရေဟိ သာဓာရဏဘာဝကရဏဿ အရုစ္စနာကာရေန ပဋိကုဋနံ။ ‘‘မာ ဣဒံ ပရဿ ဟောတူ’’တိ ပရေသု ပဋိဟနနဝသေန အတ္တသန္တကဿ အာရမ္မဏကရဏတော မစ္ဆေရံ ပဋိဃစိတ္တေသွေဝ လဗ္ဘတီတိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ ဧကဿေဝ ဓမ္မဿ အညတ္ထ ပဋိဟညိတွာ အညာရမ္မဏဘာဝပ္ပသင်္ဂတော။ ပရေဟိ သာဓာရဏဘာဝေ ပဋိဟနနဝသေန ပန တံ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တနတော မစ္ဆေရံ ပဋိဃစိတ္တေသု ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ယုတ္တံ။ အတ္တသမ္ပတ္တီတိ အာဝါသာဒိသမ္ပတ္တိ။

ကုစ္ဆိတံ ကတန္တိ ဧတ္ထ ကတမ္ပိ အကတမ္ပိ ဂရဟိတဗ္ဗတ္တာ ကုစ္ဆိတံ ကတံ နာမ ဟောတိ။ ဧဝဉှိ ¶ ဝတ္တာရော ဟောန္တိ ‘‘ယံ မယာ န ကတံ၊ တံ ကုကတ’’န္တိ။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘‘ကတာကတာနုသောစနရသ’’န္တိ။ ဧဝံ ကတာကတံ ဒုစ္စရိတံ သုစရိတမ္ပိ ကုစ္ဆိတံ ကတံ နာမ။ သုစရိတမ္ပိ ဟိ ဂရဟန္တဿ ကုစ္ဆိတံ ကတန္တိ ဟောတိ ¶ ။ ယထာ ပန ပထဝီကသိဏာရမ္မဏံ ဈာနံ ပထဝီကသိဏံ၊ ဧဝံ ကုကတံ အာရဗ္ဘ ဝိပ္ပဋိသာရဝသေန ပဝတ္တံ စိတ္တံ တံသဟစရိတတာယ ဣဓ ကုကတန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အထ ဝါ ကတာကတံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပဇ္ဇနကဝိပ္ပဋိသာရစိတ္တံယေဝ ဂရဟိတဗ္ဗတော ‘‘ကုစ္ဆိတံ ကတံ ကုကတ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ယဿ ဓမ္မဿ ဝသေန တံ စိတ္တံ ကုကတံ နာမ ဟောတိ၊ သော ဓမ္မော ကုက္ကုစ္စံ။ တေနာဟ ‘‘ကုကတံ၊ တဿ ဘာဝေါ’’တိ။ ပစ္ဆာ အနုတပ္ပနံ ဝိဟေဌနံ ပစ္ဆာနုတာပေါ။ ကတာကတာနုသောစနံ ကတာကတဿ သုစရိတဒုစ္စရိတဿ အနုသောစနံ၊ ‘‘အကတံ ဝတ မေ ကလျာဏ’’န္တိအာဒိနာ အနုတပ္ပနံ၊ ‘‘အကတံ မယာ ပုဗ္ဗေ ကလျာဏကမ္မံ၊ ဣတော ဒါနိ ပဋ္ဌာယ ကရောမီ’’တိ ပဝတ္တံ ပန ကုသလပက္ခိကံ ဝီရိယမေဝ၊ န ကတာကတာနုသောစနံ၊ ကတာကတာကာရဝိသိဋ္ဌဿ သုစရိတဒုစ္စရိတဿ အနုသောစနဝသေန ဝိရူပံ ပဋိသရဏံ ဝိပ္ပဋိသာရော။ ကတာကတာနုသောစနဉှိ အဝဍ္ဎိသမ္ပာဒနတော ဝိရူပံ ပဋိသရဏံ၊ တံ ပရာယတ္တတာဟေတုတာယ ဒါသဗျံ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယထာ ဟိ ဒါသဗျေ သတိ ဒါသော ပရာယတ္တော ဟောတိ၊ ဧဝံ ကုက္ကုစ္စေ သတိ တံသမင်္ဂီပုဂ္ဂလော။ န ဟိ သော အတ္တနော ဓမ္မတာယ ကုသလေ ပဝတ္တိတုံ သက္ကောတိ။ အထ ဝါ ကတာကတကုသလာကုသလာနုသောစနဝသေန အာယတ္တတာယ တဒုဘယဝသေန ကုက္ကုစ္စေန တံသမင်္ဂီ ဟောတီတိ တံ ဒါသဗျံ ဝိယ ဟောတိ။

အနုဿာဟနာဝသီဒနဝသေန သံဟတဘာဝေါ ထိနံ၊ တေန ယောဂတော စိတ္တံ ထိနံ၊ တဿ ဘာဝေါ ထိနတာ။ တေနာဟ ‘‘အနုဿာဟသံဟနနတာ’’တိ။ အသမတ္ထတာဝိဃာတဝသေန အကမ္မညတာ မိဒ္ဓံ။ တေနာဟ ‘‘အသတ္တိဝိဃာတော’’တိ။ ယသ္မာ မိဒ္ဓဝသေနေဝ တေန သမ္ပယုတ္တဓမ္မာ မေဓိတာ ဝိဟတသာမတ္ထိယာ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘မိဒ္ဓတာ မိဒ္ဓ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ န ဝိဇ္ဇတိ ဥဿာဟော အဿာတိ အနုဿာဟံ၊ တဗ္ဘာဝေါပိ အနုဿာဟံ။ အနုဿာဟသင်္ခါတော သံဟနနဘာဝေါ အနုဿာဟသံသီဒနတာ၊ ကုသီတဘာဝေါတိ ¶ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အသတ္တိဝိဃာတောတိ ယသ္မာ တံ မိဒ္ဓံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနမေဝ သတ္တိဝိနာသဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ နတ္ထိ ဧတဿ သတ္တီတိ တံ သမ္ပယုတ္တစိတ္တံ အသတ္တိ၊ တဿ ဘာဝေါပိ၊ အသတ္တိယေဝ ဝိဃာတောတိ အသတ္တိဝိဃာတော။

အနုဿာဟနလက္ခဏန္တိ ဥဿာဟပဋိပက္ခလက္ခဏံ။ ဝီရိယဿ ဝိနောဒနံ ခေပနံ ဝီရိယဝိနောဒနံ။ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ သံသီဒနာကာရေန ပစ္စုပဋ္ဌာတိ၊ တေသံ ဝါ သံသီဒနံ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတီတိ ¶ သံသီဒနပစ္စုပဋ္ဌာနံ။ အကမ္မညတာလက္ခဏန္တိ ဧတ္ထ ကာမံ ထိနမ္ပိ အကမ္မညတာသဘာဝမေဝ၊ တံ ပန စိတ္တဿ အကမ္မညံ၊ မိဒ္ဓံ ဝေဒနာဒိက္ခန္ဓတ္တယဿာတိ အယမေတ္ထ ဝိသေသော။ တထာ ဟိ ပါဠိယံ ‘‘တတ္ထ ကတမံ ထိနံ? ယာ စိတ္တဿ အကလ္လတာ အကမ္မညတာ။ ကတမံ မိဒ္ဓံ? ယာ ကာယဿ အကလ္လတာ အကမ္မညတာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၁၆၂) စ အာဒိနာ ဣမေသံ နိဒ္ဒေသော ပဝတ္တော။ ဩဏဟနံ ဝိညာဏဒွါရာနံ ပိဒဟနံ၊ သမ္ပယုတ္တာနံ ဗန္ဓနံ ဝါ။ လီနတာ လီနာကာရော၊ အာရမ္မဏဂ္ဂဟဏေ သင်္ကောစော။ ယသ္မာ ထိနေန စိတ္တဿေဝ သံဟနနံ ဟောတိ၊ မိဒ္ဓေန ပန ဝေဒနာဒိက္ခန္ဓတ္တယဿ ဝိယ ရူပကာယဿပိ၊ တသ္မာ တံ ပစလာယိကာနိဒ္ဒံ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတီတိ ပစလာယိကာနိဒ္ဒါပစ္စုပဋ္ဌာနန္တိပိ ဝဋ္ဋတိ။ ပေါတ္ထရူပပဋိစ္ဆာဒကပဋော ဝိယ အာရမ္မဏသဘာဝါဝစ္ဆာဒကော မောဟော။ မုခေ ဗန္ဓပဋော ဝိယ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ ပတ္ထရိတုံ အဒေန္တံ မိဒ္ဓန္တိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။

သေသာတိ ဣဓ လက္ခဏာဒိဝသေန ဝုတ္တာဝသေသာ ဖဿာဒယော။ ကုသလေသု ဝုတ္တနယေနာတိ လက္ခဏာဒိတော ဝုတ္တနယေန။ န ကောစိ ဧတ္ထ ဝိသေသော အတ္ထီတိ စေ၊ နော နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘ဧတ္ထ ပနာ’’တိအာဒိ၊ ဝိတက္ကာဒီနံ တိဏ္ဏံ ယထာက္ကမံ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပာဒိနာမမတ္တမေဝ ဝိသေသောတိ အတ္ထော။ ဧကူနဝီသတီတိ ¶ ဌပေတွာ မာနာဒယော ဆ အနိယတယေဝါပနကေ သေသာ သရူပေနာဂတာ ပန္နရသ ဆန္ဒာဒယော စ စတ္တာရော နိယတယေဝါပနကာတိ ဣမေ ဧကေန ဦနာ ဝီသတိ စေတသိကာ။ အနိယတယေဝါပနကာနံ ပန ဣဓ အလဘန္တာနမ္ပိ ဧတ္ထ ဝစနေ ကာရဏံ ဝုတ္တမေဝ။

ထိနမိဒ္ဓဿ အနိယတဘာဝေါတိ ထိနမိဒ္ဓဿ အနိယတဿ ဣဓ ဥပ္ပဇ္ဇနကဘာဝမာဟ၊ န ပန ပဌမေ နိယတဘာဝံ တတ္ထ သဗ္ဗသောဝ အနုပ္ပဇ္ဇနတော။ န ဟိ သဘာဝတိခိဏံ စိတ္တံ ထိနမိဒ္ဓယောဂီ ဟောတီတိ။ တတိယေ မာနဿ အနိယတဿ သမ္ဘဝေပိ နိယတဓမ္မေ သန္ဓာယ ‘‘အဋ္ဌာရသာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘မာနော ပနေတ္ထ အနိယတော’’တိ။ ဒိဋ္ဌိယာ သဟ န ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဧတ္ထ ကာရဏံ ဝုတ္တမေဝ။ စတုတ္ထေ အဝသေသာတိ အဋ္ဌာရသေဝ၊ ပဉ္စမေ ဌပေတွာ ပီတိံ ဒိဋ္ဌိယာ သဟ အဋ္ဌာရသေဝ၊ တထာ ဆဋ္ဌေပိ။ သတ္တမေ ပီတိယာ၊ ဒိဋ္ဌိယာ စ အဘာဝတော သတ္တရသ၊ တထာ အဋ္ဌမေပိ။

ဧတေပိ တယောတိ န ကေဝလံ ကရုဏာမုဒိတာ ဧဝ၊ ဧတေပိ တယော ဧကတော န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ အညမညံ ဝိသယဘေဒတောယေဝ။ တထာ ဟိ ဣဿာ ပရသမ္ပတ္တိဝိသယာ၊ မစ္ဆရိယံ အတ္တသမ္ပတ္တိယာ ပရေဟိ ¶ သာဓာရဏာဘာဝဝိသယံ၊ ကုက္ကုစ္စံ ကတာကတဝိသယန္တိ၊ တသ္မာ ယံ အဘယဂိရိဝါသိနော ဝဒန္တိ ‘‘ဣဿာမစ္ဆေရံ ယဒိစ္ဆာဝသေန ဧကတောပိ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ၊ န တံ ဂဟေတဗ္ဗံ။

သဘာဝတော၊ ပရိကပ္ပနတော ဝါ အနိဋ္ဌဿ အာရမ္မဏဿ အနိဋ္ဌာကာရံ ဝါ အာရမ္မဏဿ အနုဘဝနံ သမ္ဘုဉ္ဇနံ အနိဋ္ဌာရမ္မဏာနုဘဝနံ၊ တံ လက္ခဏမဿာတိ အနိဋ္ဌာရမ္မဏာနုဘဝနလက္ခဏံ။ တေနာဟ ‘‘အနိဋ္ဌာကာရသမ္ဘောဂရသ’’န္တိ၊ ယထာဘူတေန ဝါ အယထာဘူတေန ဝါ အနိဋ္ဌာကာရေန အာရမ္မဏဿ သမ္ဘုဉ္ဇနရသံ၊ ပစ္စာနုဘဝနကိစ္စန္တိ အတ္ထော။ တိတ္ထိယာဒီနဉှိ သဘာဝတော ဣဋ္ဌေ ဗုဒ္ဓါဒိအာရမ္မဏေပိ အနိဋ္ဌာကာရတော ဂဟဏဝသေန ¶ ဒေါမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဒေါမနဿဿ ဧကန္တေန ကာမဓာတုယံယေဝ ပဝတ္တနတော အာဟ ‘‘ဟဒယဝတ္ထုပဒဋ္ဌာန’’န္တိ။ တဿ ဟိ အနီဝရဏာဝတ္ထာယ အဘာဝတော ရူပါရူပဓာတုယံ အသမ္ဘဝေါ။

အတ္တနော ပဝတ္တိအာကာရဝသေန အနိဋ္ဌရူပသမုဋ္ဌာပနဝသေန ဝါ ဝိရူပံ သပ္ပနံ ဝိသပ္ပနံ၊ အနိဋ္ဌရူပသမုဋ္ဌာပနဝသေနေဝ ဝါ ဝိသပ္ပနံ သရီရကမ္ပနံ၊ တံ ရသော ကိစ္စံ၊ သမ္ပတ္တိ ဝါ အဿာတိ ဝိသပ္ပနရသော၊ နိဿယဿ ဟဒယဝတ္ထုနော၊ သကလဿေဝ ဝါ ကာယဿ ဝိဇ္ဈတ္တဘာဝါပါဒနတော အာဟ ‘‘အတ္တနော နိဿယဒဟနရသော ဝါ’’တိ၊ ဝိဇ္ဈတ္တဘာဝါပါဒနတောတိ စ မိလာတဘာဝါပါဒနတောတိ အတ္ထော။ ယထာ ကထံ ဝိယာတိ အာဟ ‘‘ဒါဝဂ္ဂိ ဝိယာ’’တိ။ သော ဟိ ဝနဃဋေယေဝ ဥပ္ပန္နော တမေဝ ဒဟတိ။ ဒုဿနပစ္စုပဋ္ဌာနောတိ အတ္တနော၊ ပရဿ စ ဒူသနာကာရေန ပစ္စုပဋ္ဌာနော။ သော ဟိ ယဿ သန္တာနေ ဥပ္ပန္နော၊ တံ ဧကန္တေန အန္တမသော ဝိရူပဘာဝါပါဒနေနပိ ဒူသေတိ၊ ပရံ ပန ဒူသေတု ဝါ၊ မာ ဝါ ဟတ္ထေန ဂဟိတအသုစိ ဝိယ။ ‘‘အနတ္ထံ မေ အစရီ’’တိအာဒီနိ နဝ အာဃာတဝတ္ထူနိ ပဒဋ္ဌာနမဿာတိ အာဃာတဝတ္ထုပဒဋ္ဌာနော။ သော ဥပယောဂဖလကာလေသု အနိဋ္ဌတ္တာ ဝိသသံသဋ္ဌပူတိမုတ္တံ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အဋ္ဌာရသ ဝါတိ ဣဿာဒီသု အနိယတေသု ဧကေန သဒ္ဓိံ အဋ္ဌာရသ ဝါ။

ပဝတ္တိဋ္ဌိတိမတ္တာတိ စေတသော ပဝတ္တိသင်္ခါတာ ဌိတိမတ္တာ၊ မဂ္ဂင်္ဂါဒိဘာဝံ န ဂစ္ဆတိ အဓိမောက္ခဝိရဟတောတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ပဝတ္တိဋ္ဌိတိမတ္တာတိ ခဏဋ္ဌိတိမတ္တာ။ ‘‘နိဝါတေ ဒီပစ္စီနံ ဌိတိ ဝိယာ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ စိတ္တဋ္ဌိတိ ဝိယ သန္တာနဋ္ဌိတိယာ ပစ္စယော ဘဝိတုံ အသမတ္ထတ္တာ နိစ္ဆယာဘာဝေန အသဏ္ဌဟနတော စေတသော ပဝတ္တိပစ္စယမတ္တတာယ ပဝတ္တိဋ္ဌိတိမတ္တာ ခဏဋ္ဌိတိမတ္တာ ပဝတ္တိပစ္စယမတ္တာ ဌိတိ ပဝတ္တိဋ္ဌိတီတိ ကတွာ။ ဝိဂတာ စိကိစ္ဆာတိ နိဿက္ကေ ပစ္စတ္တဝစနံ ‘‘ပိသုဏာ ¶ ဝါစာ ပဋိဝိရတော’’တိအာဒီသု ¶ ဝိယ၊ ဝိဂတာ တိကိစ္ဆာယာတိ အတ္ထော။ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ ‘‘ဝိဂတာ စိကိစ္ဆာ’’တိ စိကိစ္ဆိတုံ ဒုက္ကရတာယ စေတံ ဝုတ္တံ၊ န သဗ္ဗထာ စိကိစ္ဆာယ အဘာဝတော။ ‘‘ဧဝံ နု ခေါ၊ န နု ခေါ’’တိအာဒိနာ သံသပ္ပနဝသေန သေတိ၊ သမန္တတော ဝါ သေတီတိ သံသယော။ ကမ္ပနရသာတိ စိတ္တဿ ကမ္ပနကိစ္စာ။ ဥဒ္ဓစ္စဉှိ အတ္တနာ ဂဟိတာကာရေယေဝ ဌတွာ ဘမတီတိ ဧကာရမ္မဏသ္မိံ ဧဝ ဝိပ္ဖန္ဒနဝသေန ပဝတ္တတိ၊ ဝိစိကိစ္ဆာ ပန ယဒိပိ ဧကသ္မိံ အာရမ္မဏေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တထာပိ ‘‘ဧဝံ နု ခေါ၊ န နု ခေါ’’တိ အညံ ဂဟေတဗ္ဗာကာရံ အပေက္ခတီတိ နာနာရမ္မဏေ ကမ္ပနံ ဟောတိ။ အနိစ္ဆယာကာရေန ဒွေဠှကာကာရေန ပစ္စုပဋ္ဌာတိ၊ အနိစ္ဆယံ ဝါ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတီတိ အနိစ္ဆယပစ္စုပဋ္ဌာနာ။

အဓိမောက္ခဝိစိကိစ္ဆာနံ အညမညံ ဝိပရီတကိစ္စတာယ အာဟ ‘‘ဝိစိကိစ္ဆာယ အဘာဝေနာ’’တိ။ သမာဓီတိ စိတ္တေကဂ္ဂတာ။ သာ ဟိ အာရမ္မဏေ စိတ္တဿ သမ္မာ အာဓာနတော ‘‘သမာဓီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဗလဝါ ဟောတီတိ ဗလဝမိတ္တေန ဒိန္နပိဋ္ဌိဗလော ပုရိသော ဝိယ ဗလဝါ ဟောတိ၊ ဗလာဒိဘာဝံ ဂစ္ဆတီတိ အဓိပ္ပာယော။

သတ္တာရမ္မဏတ္တာတိ သတ္တပညတ္တာရမ္မဏတ္တာ။ နနု ပညတ္တာရမ္မဏာပိ ဝိပါကာ ဟောန္တီတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ကာမာဝစရဝိပါကာနံ ဧကန္တပရိတ္တာရမ္မဏတ္တာ’’တိ။ ကုတော ပန ဝိရတီနံ ကုသလတ္တမေဝါတိ စာရိတန္တိ အာဟ ‘‘ပဉ္စ သိက္ခာပဒါ ကုသလာတိ (ဝိဘ။ ၇၁၅) ဟိ ဝုတ္တ’’န္တိ။ ယဒိ ဧဝံ လောကုတ္တရဝိပါကေသု ဝိရတိယော န လဗ္ဘန္တီတိ? နော န လဗ္ဘန္တိ သိက္ခာပဒဝိဘင်္ဂေ လောကိယဝိရတိယောယေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တတ္တာ။ တေန လောကိယဝိပါကေသုယေဝ ဝိရတိယော န သမ္ဘဝန္တီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

ကာယပသာဒသန္နိဿိတတ္တာ ¶ ကာယေ ဘဝေါ သာတဘာဝေါ လက္ခဏမဿာတိ ကာယိကသာတလက္ခဏာ။ စေတသိကသုခေ ဝုတ္တနယေန ပစ္စုပဋ္ဌာနာဒယော နေတဗ္ဗာတိ အာဟ ‘‘သေသာ ဝုတ္တနယာ ဧဝါ’’တိ။

၈၄-၆။ နနု စ ဣဋ္ဌေ အာရမ္မဏေ သုခဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အနိဋ္ဌေ ဒုက္ခဝေဒနာ၊ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌမဇ္ဈတ္တေ ဥပေက္ခာဝေဒနာ၊ စက္ခုဝိညာဏာဒယော စ ကုသလဝိပါကာ ဣဋ္ဌေ၊ ဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တေ ဝါ အာရမ္မဏေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တတ္ထ ယုတ္တော တာဝ ဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တေ ဥပေက္ခာဝေဒနာယောဂေါ၊ န ပန ဣဋ္ဌာရမ္မဏေ၊ န စာပိ ဧတံ သက္ကာ ဝတ္တုံ ပရိကပ္ပနာဝသေန ဣဋ္ဌာရမ္မဏမ္ပိ ဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တတော ဂဏှန္တိ ယထာ ‘‘ကမ္မဝိညာဏ’’န္တိ ဝိပါကာနံ အဝဉ္စနီယဘာဝတော၊ တသ္မာ ကထံ ဣဋ္ဌေ၊ ဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တေ စ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေသု ¶ စက္ခုသောတဃာနဇိဝှာဝိညာဏေသု ဥပေက္ခာဝေဒနာယေဝ သမ္ဘဝတိ၊ န သုခဝေဒနာ၊ ယတော တေသု ဥပေက္ခာဝေဒနာ ဝုတ္တာတိ ဣမံ စောဒနံ သင်္ခေပတော ဒဿေတုံ ‘‘ဣဋ္ဌာရမ္မဏယောဂသ္မိ’’န္တိအာဒိံ ဝတွာ ပုန တဿာ သောဓနတ္ထံ ‘‘ဥပါဒါယ စ ရူပေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဘူတရူပံ ဥပါဒါယ နိဿာယ ပဝတ္တံ ရူပံ ဥပါဒါယရူပံ။ ‘‘ဥပါဒါယ စ ရူပေနာ’’တိ ပန ‘‘မနသီ စ ကာရော’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တနယမေဝ။ ‘‘ဥပါဒါယကရူပေနာ’’တိ ဝါ ပါဌော၊ စက္ခုဝိညာဏဿ ဝတ္ထုဘူတေန စက္ခုပသာဒေန၊ တထာ သောတဝိညာဏာဒီနံ ဝတ္ထုဘူတေန သောတပသာဒါဒိနာ စ ဥပါဒါယရူပေနာတိ အတ္ထော။ ဥပါဒါရူပကေ ပနာတိ ယ-ကာရလောပံ ကတွာ နိဒ္ဒေသော ‘‘ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော’’တိအာဒီသု ဝိယ၊ ယထာက္ကမံ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ အာရမ္မဏဘူတေ ရူပသဒ္ဒါဒိကေ ဥပါဒါယရူပေတိ အတ္ထော။ သံဃဋ္ဋနာနိဃံသဿာတိ သံဃဋ္ဋနာသင်္ခါတဿ နိဃံသဿ။ သံဃဋ္ဋနာယေဝ အညမညဝိသယဝိသယီဘာဝဿ အနုရူပဒေသုပ္ပတ္တိသင်္ခါတနိဃံသော ဝိယာတိ နိဃံသောတိ ဝုစ္စတိ။ အထ ဝါ သမ္ပတ္တာသမ္ပတ္တဂ္ဂဟဏဝသေန သံဃဋ္ဋနာယ နိဃံသဿ စာတိ အတ္ထော။ စက္ခုရူပသောတသဒ္ဒါ ဟိ ¶ အညမညံ အသမ္ပတ္တာယေဝ အနုရူပဒေသုပ္ပတ္တိယာ အညမညံ ဃဋ္ဋန္တိ နာမ။ တတော တေသံ ဝသေန ဃဋ္ဋနာကာရဘူတော အညမညာဘိမုခဘာဝေါ ‘‘သံဃဋ္ဋနာ’’တိ ဝုတ္တော။ ဃာနဂန္ဓာ၊ ပန ဇိဝှာရသာ စ အညမညံ သမ္ပတ္တာယေဝ အာသန္နတရဒေသေ ဥပ္ပန္နာ အညမညံ နိဃံသေန္တိ အာဟစ္စ တိဋ္ဌန္တိ။ တတော တေသံ ဝသေန နိဃံသော ဝုတ္တောတိ။ ဒုဗ္ဗလတ္တာတိ အဓိကရဏီမတ္ထကေ ပိစုပိဏ္ဍကံ ဌပေတွာ ပိစုပိဏ္ဍေနေဝ ပဟတကာလေ ဝိယ ဖုဋ္ဌမတ္တဘာဝေန ဒုဗ္ဗလတ္တာ။ ဒီပယေတိ ဧဝံ သံဃဋ္ဋနာနိဃံသဿ ဒုဗ္ဗလတ္တာ ဝေဒနာ မဇ္ဈတ္တဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတီတိ ဥပေက္ခာယောဂံ ပကာသေယျ။ ယဒိ ဧဝံ ကာယဝိညာဏေပိ ဣဒံ သမာနန္တိ၊ နောတိ အာဟ ‘‘ပသာဒံ ပနာ’’တိအာဒိ။ ယထာ ဟိ အဓိကရဏီမတ္ထကေ ကပ္ပာသပိစုပိဏ္ဍံ ဌပေတွာ ကူဋေန ပဟရန္တဿ ကူဋံ ပိစုပိဏ္ဍမတိက္ကမ္မ အဓိကရဏိံ ဂဏှာတိ၊ ဧဝမေဝံ ကာယဒွါရေ ဗဟိဒ္ဓါ မဟာဘူတာရမ္မဏံ အဇ္ဈတ္တိကကာယပသာဒံ ဃဋ္ဋေတွာ တံ အတိက္ကမ္မ ပသာဒပစ္စယေသု မဟာဘူတေသု ပဋိဟညတိ၊ နိဃံသော ဗလဝါ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဣဋ္ဌာရမ္မဏေ ကာယဝိညာဏသမ္ပယုတ္တာ သုခဝေဒနာ ဟောတိ၊ အနိဋ္ဌာရမ္မဏေ ပန ဝုတ္တနယေန ဒုက္ခဝေဒနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

မနောဓာတုနာတိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ ဓာတု-သဒ္ဒေါ ဣဓ ဣတ္ထိလိင်္ဂေယေဝ ဒိဿတိ၊ ဣမိနာယေဝ ပန အာစရိယဿ ဝစနေန ပုလ္လိင်္ဂေါ အတ္ထီတိ သိဒ္ဓံ။ ကေစိ ပန ‘‘သက္ကဋဝေါဟာရေန ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ သမ္ပယုတ္တာ ဒသ ဓမ္မာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တသ္မာဝေတ္ထာတိ ဧတ္ထ ဝ-ကာရော ပဒသန္ဓိမတ္တကရော။

ကာယဝိညာဏေ ဒုက္ခဝေဒနာတိ ကိဉ္စာပိ သုခါဒိကန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန အကုသလဝိပါကကာယဝိညာဏဿ ¶ ဒုက္ခဝေဒနာသမ္ပယောဂေါ ဝုတ္တော၊ ဣဓ ပနဿာ လက္ခဏာဒိဒဿနတ္ထံ ပုန ‘‘ကာယဝိညာဏေ ဒုက္ခဝေဒနာ’’တိ ဥပညာသော ကတော၊ ရသာဒယော ¶ ပနဿ ကုသလဝိပါကေ သုခဝေဒနာယ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန ယောဇေတဗ္ဗာတိ ဣဓ န ဝုတ္တာ။ သေသာတိ သေသစေတသိကာ။

ဗလပ္ပတ္တောတိ သေသာဟေတုကစိတ္တသမ္ပယုတ္တသမာဓိတော အယံ ဝီရိယိန္ဒြိယယောဂေန ဗလဝဘာဝပ္ပတ္တော၊ န ပန ဗလရာသိပ္ပတ္တောတိ အတ္ထော။ ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ စေတသိကဝိဘာဂနိဒ္ဒေသေ ‘‘ဗလာနိ ဒွေ ဒွိစိတ္တေသူ’’တိ ဝုတ္တံ? တတ္ထ ဟိ ကိရိယာဟေတုကမနောဝိညာဏယုဂဠံ သန္ဓာယ တထာ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗံ သေသာဟေတုကစိတ္တေသု စိတ္တေကဂ္ဂတာယ ဝိဘင်္ဂေ –

‘‘ကတမာ တသ္မိံ သမယေ စိတ္တဿ ဧကဂ္ဂတာ ဟောတိ? ယာ တသ္မိံ သမယေ စိတ္တဿ ဌိတီ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၁) –

ဧတ္တကမေဝ ဝတွာ ကိရိယာဟေတုကမနောဝိညာဏဓာတုသမ္ပယုတ္တာယ ဧကဂ္ဂတာယ ဝိဘင်္ဂေ –

‘‘ကတမာ တသ္မိံ သမယေ စိတ္တဿ ဧကဂ္ဂတာ ဟောတိ? ယာ တသ္မိံ သမယေ စိတ္တဿ ဌိတိ သဏ္ဌိတိ အဝဋ္ဌိတိ အဝိသာဟာရော အဝိက္ခေပေါ အဝိသာဟဋမာနသတာ သမထော သမာဓိန္ဒြိယံ သမာဓိဗလ’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၁၁) –

ဗလပရိယောသာနံ ကတွာ ဝိဘဇိတတ္တာ ဝီရိယဝိဘင်္ဂေ စ –

‘‘ကတမံ တသ္မိံ သမယေ ဝီရိယိန္ဒြိယံ ဟောတိ? ယော တသ္မိံ သမယေ စေတသိကော ဝီရိယာရမ္ဘော နိက္ကမော ပရက္ကမော ဥယျာမော ဝါယာမော ဥဿာဟော ဥဿောဠှီ ထာမော ဓိတိ အသိထိလပရက္ကမတာ အနိက္ခိတ္တဆန္ဒတာ အနိက္ခိတ္တဓုရတာ ဓုရသမ္ပဂ္ဂါဟော ဝီရိယံ ဝီရိယိန္ဒြိယံ ဝီရိယဗလ’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၁၃) –

ဗလပရိယောသာနံ ¶ ကတွာ ဝိဘဇိတတ္တာ ဝိဘင်္ဂဝါရေ အာဂတံ သမာဓိဗလံ၊ ဝီရိယဗလဉ္စ သန္ဓာယ ‘‘ဗလာနိ ဒွေ ဒွိစိတ္တေသူ’’တိ ဝုတ္တံ၊ န ပန ဓမ္မုဒ္ဒေသဝါရေ ဗလရာသိယံ အာဂတဗလံ သန္ဓာယ သဗ္ဗာဟေတုကစိတ္တေသု ဓမ္မုဒ္ဒေသဿ မဂ္ဂရာသိတော ပဋ္ဌာယ ပရိဟီနတ္တာ။

၈၇။ ဝိပါကကိရိယာဟဒယေဟီတိ ¶ ဝိပါကကိရိယစိတ္တေဟိ။ ဟဒယံ မနော မာနသံ စိတ္တန္တိ ဟိ ပရိယာယဝစနံ။ သောဘနံ ဂတံ ဂမနမဿာတိ သုဂတော။ ဘဂဝတော ဟိ ဝိနေယျဇနူပသင်္ကမနံ ဧကန္တေန တေသံ ဟိတသုခနိပ္ဖာဒနတော သောဘနံ၊ တထာ လက္ခဏာနုဗျဉ္ဇနပဋိမဏ္ဍိတရူပကာယတာယ ဓုတဝိလမ္ဗိတာဒိဒေါသရဟိတံ အဝဟသိတရာဇဟံသဝသဘဝါရဏမိဂရာဇဂမနံ ကာယဂမနံ၊ ဉာဏဂမနဉ္စ နိမ္မလဝိပုလကရုဏာသတိဝီရိယာဒိဂုဏဝိသေသသမင်္ဂီဘူတမဘိနီဟာရတော ယာဝ မဟာဗောဓိံ အနဝဇ္ဇတာယ သောဘနမေဝါတိ။ အထ ဝါ သကလမ္ပိ လောကံ ပရိညာဘိသမယဝသေန သယမ္ဘုဉာဏေန ပရိဇာနန္တော သမ္မာ ဂတော အဝဂတောတိ သုဂတော၊ တထာ လောကသမုဒယံ ပဟာနာဘိသမယဝသေန ပဇဟန္တော အနုပ္ပတ္တိဓမ္မတံ အာပါဒေန္တော သမ္မာ ဂတော အတီတောတိ သုဂတော၊ လောကနိရောဓသင်္ခါတံ နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကိရိယာဘိသမယဝသေန သမ္မာ ဂတော အဓိဂတောတိ သုဂတော၊ လောကနိရောဓဂါမိနိပဋိပဒါသင်္ခါတံ မဂ္ဂံ ဘာဝနာဘိသမယဝသေန သမ္မာ ဂတော ပတ္တောတိ သုဂတော။ အထ ဝါ သမ္မာ ဂဒတီတိ သုဂတော။ ဘဂဝါ ဟိ ဘူတံ တစ္ဆံ အတ္ထသံဟိတံ ဝိနေယျာနံ ယထာရဟံ ကာလယုတ္တမေဝ ဓမ္မံ ဘာသတိ၊ တသ္မာ သမ္မာ ဂဒတီတိ ဒ-ကာရဿ တ-ကာရံ ကတွာ ‘‘သုဂတော’’တိ ဝုတ္တော။ အထ ဝါ သုန္ဒရံ ဌာနံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ၊ နိဗ္ဗာနမေဝ ဝါ ဂတောတိ သုဂတော၊ တေန သုဂတေန။

၈၈။ ‘‘အဝဂစ္ဆတီ’’တိအာဒီသု ယော ဘိက္ခု အနူနံ အတ္ထတော ဝါ ဗျဉ္ဇနတော ဝါ အနူနံ သုပရိပုဏ္ဏံ တတောယေဝ ပရမံ ¶ ဝိသိဋ္ဌံ ဣမံ အဘိဓမ္မာဝတာရံ နာမ ပကရဏံ အဝဂစ္ဆတိ အဝဗုဇ္ဈတိ၊ သမ္မာဥဂ္ဂဟဏဓာရဏာဒိသမ္ပာဒနဝသေန ဩဂါဟိတွာ ဇာနာတိ။ အထ ဝါ ပရမနယဒီပနတော ပရမံ ဣမံ ပကရဏံ ယော အနူနံ ကတွာ အဝဂစ္ဆတိ ဇာနာတိ၊ တဿေဝံ အဝဂစ္ဆတော ယထာသဘာဝံ မနနတော မတိသင်္ခါတာ ပညာ ဒုရာသဒေ မံသစက္ခုနာ ပရမာဏု ဝိယ လောကိယဉာဏေန ဒုရာသဒေ ဒုရာဓိဂန္တဗ္ဗေ အဓိဂန္တုံ ဒုက္ကရတရေ၊ အတိဂမ္ဘီရဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ သိနေရုပဗ္ဗတရာဇာနံ ရာဟုအာဒီဟိ မဟာကာယေဟိပိ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အဇ္ဈောဂါဟိတုံ အသက္ကုဏေယျတာယ မဟာသမုဒ္ဒေ ဝိယ ဌပေတွာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ သာရိပုတ္တာဒီဟိပိ မဟာဉာဏေဟိ သာဝကေဟိ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အဇ္ဈောဂါဟိတုံ အသက္ကုဏေယျရူပေ အဘိဓမ္မနယေ ဝိဇမ္ဘတေ ဟေမန္တသာလပန္တိ ဝိယ ပတ္ထရတိ၊ အဘိမုခါဘိမုခေယေဝ ဓမ္မေ ပဝတ္တတီတိ ဝါ အတ္ထော။

ဣတိ အဘိဓမ္မတ္ထဝိကာသိနိယာ နာမ

အဘိဓမ္မာဝတာရသံဝဏ္ဏနာယ

စေတသိကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ တတိယော ပရိစ္ဆေဒေါ

စေတသိကဝိဘာဂနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၈၉။ နာမသာမညတောယေဝ ¶ ဒွေပညာသာတိ ဖဿာဒိနာမသာမညေန ဒွီဟိ အဓိကာ ပဏ္ဏာသ ဟောန္တိ၊ သမ္ပယုတ္တဓမ္မဘေဒတော ပန ဧကူနနဝုတိစိတ္တသမ္ပယုတ္တော ဖဿော ဧကူနနဝုတိဝိဓောတိ ဧဝမာဒိနာ ဗဟုဝိဓာပိ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။

နနု စ ဖဿာဒယော ဟေဋ္ဌာ ပါဠိက္ကမေန ဒဿိတာ၊ ဣဓ ပန ကသ္မာ န တထာ ဝုတ္တာတိ? ဧကေကသဘာဝဝန္တာနံ တံတံသာမညာပေက္ခာယ ¶ ဧကသ္မိံ ဌာနေ နိဒ္ဒိသိတုကာမတ္တာ။ ဖဿာဒယော ဟိ မနက္ကာရာဝသာနာ တေရသ ကုသလာကုသလာဗျာကတသာမညတော ဧကတော ဝုတ္တာ၊ မဇ္ဈတ္တာဒယော မုဒိတာဝသာနာ ပဉ္စဝီသတိ ကုသလာဗျာကတသာမညတော၊ လောဘာဒယော ပန အနောတ္တပ္ပာဝသာနာ အကုသလဘာဝသာမညတောတိ ဧဝံ တံတံသာမညာပေက္ခာယ သမာနသဘာဝါ ဓမ္မာ ဧကတော ဝုတ္တာတိ။

၉၀။ ဧဝံ ဖဿာဒယော ဓမ္မေ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဣဒါနိ ‘‘ဧတ္တကေသု အယံ ဓမ္မော သမုပလဗ္ဘတီ’’တိ စိတ္တုပ္ပာဒေသု တေသံ ပယောဂံ ဒဿေတုံ ပဌမံ တာဝ စိတ္တဂဏနံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘စတုပညာသဓာ’’တိအာဒိ။ ကာမေတိ ကာမာဝစရေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧဝံ ‘‘ရူပေ အရူပေ’’တိ ဧတ္ထာပိ။ အာသဝဝိသယတ္တာဘာဝတော န ဝိဇ္ဇန္တိ ဧတေသု အာသဝါတိ အနာသဝါ။

၉၁-၂။ သမာသတောတိ ဝိတ္ထာရာပေက္ခာယ ဝုတ္တံ၊ န ဣတောပိ သမာသဿ အဘာဝတော။ အတိသင်္ခေပတော ပန ဧကူနနဝုတိ စိတ္တုပ္ပာဒါ ဟောန္တိ။ ဧတေသူတိ ဣမေသု စိတ္တုပ္ပာဒေသု။ တေသံ ဖဿာဒီနံ ဓမ္မာနံ ဥပ္ပတ္တိံ ဧကေကံ ဥဒ္ဓရိတွာ စိတ္တစေတသိကေသု ဘိက္ခူနံ ပါဋဝတ္ထာယ ပဝက္ခာမီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧကကန္တိ ဧကေကံ၊ ဂါထာဗန္ဓဝသေန ဧ-ကာရလောပေါ။

၉၃။ စေတသိကဝိဘာဂံ ဝတ္တုကာမောပိ အဝိနိဗ္ဘောဂဓမ္မေ ဒဿေတုံ စိတ္တေန သဟ ဧကတော ကတွာ ¶ အာဟ ‘‘ဖဿပဉ္စက’’န္တိ။ ဧကတော ဥပ္ပာဒေါ ဧတေသန္တိ ဧကုပ္ပာဒါ၊ သဟ ခီယန္တီတိ သဟက္ခယာ၊ ဧကတော ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဧကတော နိရုဇ္ဈနကာတိ အတ္ထော။

၉၄။ သဗ္ဗေသွေဝ ဧကဝီသသတေသု စိတ္တေသု သမုပလဗ္ဘနတော သဗ္ဗသာဓာရဏာ။ ကိဉ္စာပိ အနန္တရဂါထာယ စိတ္တေန ¶ သဟ ဧကုပ္ပာဒါဒိဘာဝကထနေနေဝ ဣမေသံ သဗ္ဗသာဓာရဏတာ ဝုတ္တာ၊ တတ္ထ ပန ဧကုပ္ပာဒါဒိမတ္တကထနမေဝ ဣစ္ဆိတံ၊ န သဗ္ဗသာဓာရဏတာ။ ဝုတ္တောပိ ဝါယမတ္ထော တတ္ထ အပါကဋတ္တာ ပုန ပါကဋံ ကတွာ ဣဓ ဝုတ္တောတိ။

၉၅-၁၀၀။ ဒွိပဉ္စဝိညာဏဝဇ္ဇိတစတုစတ္တာလီသကာမာဝစရစိတ္တေသု၊ လောကိယလောကုတ္တရဝသေန ဧကာဒသသု ပဌမဇ္ဈာနိကစိတ္တေသု စာတိ ပဉ္စပညာသစိတ္တေသု ဝိတက္ကဿ ဒေသိတတ္တာ အာဟ ‘‘ဝိတက္ကော…ပေ… သမုဒီရိတော’’တိ။ ဝိစာရော ပဉ္စပညာသသဝိတက္ကစိတ္တေသု စေဝ ဧကာဒသသု ဒုတိယဇ္ဈာနိကစိတ္တေသု စာတိ ဆသဋ္ဌိစိတ္တေသု ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အာဟ ‘‘စာရော…ပေ… ဇာယတေ’’တိ။

ဧကပညာသစိတ္တေသု ပီတီတိ ကာယဝိညာဏဝဇ္ဇိတေသု အဋ္ဌာရသသု သောမနဿသဟဂတကာမာဝစရစိတ္တေသု စေဝ စတုတ္ထပဉ္စမဇ္ဈာနဝဇ္ဇိတတေတ္တိံသရူပဇ္ဈာနိကစိတ္တေသု စာတိ ဧကပညာသစိတ္တေသု ပီတိ ဇာယတိ။ တေသဋ္ဌိယာ သုခန္တိ ဧကပဏ္ဏာသသပ္ပီတိကစိတ္တေသု စေဝ ဧကာဒသသု စတုတ္ထဇ္ဈာနိကစိတ္တေသု၊ ကုသလဝိပါကကာယဝိညာဏေ စာတိ တေသဋ္ဌိယာ စိတ္တေသု သုခံ ဇာယတိ။ တေသဋ္ဌိသုခသဟဂတစိတ္တာနိ စေဝ တီဏိ စ ဒုက္ခသဟဂတာနီတိ ဆသဋ္ဌိစိတ္တေ ဝဇ္ဇေတွာ အဝသေသပဉ္စပဏ္ဏာသစိတ္တေသု ဥပေက္ခာ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အာဟ ‘‘ဥပေက္ခာ ပဉ္စပညာသစိတ္တေသူ’’တိ။ ဒုက္ခံ တီသူတိ ဒွီသု ပဋိဃစိတ္တေသု စေဝ အကုသလဝိပါကကာယဝိညာဏေ စာတိ တီသု စိတ္တေသု ဒုက္ခံ ဇာယတိ။ ဟောတိ…ပေ… သောမနဿိန္ဒြိယန္တိ တေသဋ္ဌိယာ သုခသဟဂတစိတ္တေသု ဧကမေဝ ကာယဝိညာဏံ အပနေတွာ အဝသေသေသု သောမနဿိန္ဒြိယံ ဟောတိ။ အကုသလဝိပါကကာယဝိညာဏဝသေန ဧကမေဝ ဒုက္ခိန္ဒြိယသဟဂတံ၊ တထာ ကုသလဝိပါကကာယဝိညာဏမေဝ သုခိန္ဒြိယသမ္ပယုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဒုက္ခိန္ဒြိယံ…ပေ… သုခိန္ဒြိယ’’န္တိ။

အဟေတုကဝိပါကကိရိယာမနောဓာတုဝဇ္ဇိတေသု ¶ မဇ္ဈိမဂဏနာယ ပဉ္စာဓိကသတပရိမိတေသု ကုသလာကုသလဝိပါကကိရိယာစိတ္တေသု ဝီရိယံ ဒေသိတန္တိ အာဟ ‘‘ပဉ္စုတ္တရ…ပေ… အာဟာ’’တိ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကတ္ထေသု ¶ သတ္တေ ဝိနေတိ၊ ဝိဂတော ဝါ နာယကော ဣမဿ၊ ဝိသိဋ္ဌော ဝါ သဗ္ဗလောကဿ နာယကော သာမိ၊ ဝိသေသေန ဝါ ဝိနေယျသတ္တေ နိဗ္ဗာနပုရံ နေတီတိ ဝိနာယကော။ သမာဓိန္ဒြိယံ ဝိစိကိစ္ဆာဝဇ္ဇိတဝီရိယသဟဂတစိတ္တေသု ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘စတုတ္တရသတေ’’တိအာဒိ။

အဋ္ဌာရသ အဟေတုကစိတ္တာနိ၊ ဒွေ ဧကဟေတုကစိတ္တာနိ စ ဝဇ္ဇေတွာ အဝသေသဧကုတ္တရသတေ စိတ္တေ ဆန္ဒော ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘သဗ္ဗာဟေတုကစိတ္တာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဒသ ဝိညာဏေတိ ကုသလာကုသလဝိပါကဝသေန ဒွိဂုဏိတေ စက္ခာဒိကေ ပဉ္စဝိညာဏေ။

၁၀၂-၆။ နိယတာ န ယေဝါပနကာ ဝိယ ကဒါစီတိ အတ္ထော။ ကထံ ပနေတေ ဧကနဝုတိယာ စိတ္တေသွေဝ ဇာယန္တီတိ အာဟ ‘‘အဟေတုကေသူ’’တိအာဒိ။ ဧကူနာသီတိယာတိ ဒွါဒသ ဉာဏသမ္ပယုတ္တကာမာဝစရာနိ၊ ပဉ္စဒသ ရူပါဝစရာနိ၊ ဒွါဒသ အရူပါဝစရာနိ၊ သမစတ္တာလီသ လောကုတ္တရစိတ္တာနီတိ ဧဝံ ဧကူနာသီတိယာ တိဟေတုကစိတ္တေသု။ အဋ္ဌဝီသတိယာ စိတ္တေတိ သောဠသသု ကာမာဝစရကုသလမဟာကိရိယာသု၊ ဒွါဒသသု စ လောကိယစတုတ္ထဇ္ဈာနစိတ္တေသု စာတိ အဋ္ဌဝီသတိစိတ္တေသု။ သာဋ္ဌကေ စတ္တာလီသဝိဓေတိ အဋ္ဌသဟိတေ စတ္တာလီသဝိဓေ၊ အဋ္ဌစတ္တာလီသဝိဓေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဆ ယုဂဠာနီတိ ကာယပဿဒ္ဓိစိတ္တပဿဒ္ဓါဒီနိ ဆ ယုဂဠာနိ။ ကုသလာဗျာကတာ စာတိ ကုသလစိတ္တသမ္ပယောဂတော ကုသလာ၊ အဗျာကတစိတ္တသမ္ပယောဂတော အဗျာကတာတိ ကုသလေနပကာသနဝိဓာနေသု ဆေကေန သတ္ထုနာ ပကာသိတာ ဒေသိတာတိ အတ္ထော။

၁၀၈-၁၁၁။ သံသယောတိ ¶ ဝိစိကိစ္ဆာ။ သာ ဟိ သံသေတိ သမန္တတော သေတိ၊ ‘‘ဧဝံ နု ခေါ၊ နော နု ခေါ’’တိ ပရိသပ္ပတီတိ သံသယော။ မဟန္တေ သီလက္ခန္ဓာဒိကေ ဧသတိ ဂဝေသတီတိ မဟေသီ။ တေန မဟေသိနာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန။ အဋ္ဌသူတိ အဋ္ဌလောဘသဟဂတစိတ္တေသု။ စတူသူတိ တေသွေဝ ဒိဋ္ဌိသဟဂတစိတ္တေသု။ ဒိဋ္ဌိဝိယုတ္တေသု စတူသူတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဒွီသွေဝါတိ ဒွီသု ဒေါသမူလကစိတ္တေသု။ ဒွီသု ဇာယန္တိ နော သဟာတိ ဒေါသမူလေသွေဝ ဒွီသု ဇာယန္တိ၊ သဟ ပန န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဥသူယနကာလေ ဣဿာ၊ မစ္ဆရဏကာလေ မစ္ဆေရန္တိအာဒိနာ နာနာ ဟုတွာဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ပဉ္စသူတိ ပဉ္စသု သသင်္ခါရိကစိတ္တေသု။

၁၁၂။ စိတ္တဿ စေတသိကတ္တာဘာဝေပိ ကုသလာကုသလာဗျာကတဓမ္မာနံ ဂဏနဋ္ဌာနတော ‘‘မနော’’တိ စိတ္တမ္ပိ ဝုတ္တံ။

၁၁၄-၅။ ဧတ္တာဝတာ ¶ စေတသိကဝိဘာဂံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဧကေကသ္မိံ စိတ္တုပ္ပာဒေ လဗ္ဘမာနရာသီသု အင်္ဂဝိဘာဂဒဿနတ္ထံ ‘‘ဧကူနတိံသစိတ္တေသူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ နနု စ ဖဿပဉ္စမကရာသိ သဗ္ဗပဌမံ အာဂတာ၊ သာ ကသ္မာ န ဝုတ္တာတိ? သဗ္ဗသာဓာရဏဘာဝတော။ န ဟိ သော စိတ္တုပ္ပာဒေါ အတ္ထိ၊ ယော ဖဿပဉ္စမကဝိနိမုတ္တောတိ။ ဧကာဒသ ပဌမဇ္ဈာနိကာနိ သောမနဿသဟဂတာနိ၊ ဒွါဒသ သဟေတုကကာမာဝစရာနိ၊ တထာ စတ္တာရိ အကုသလာနိ၊ သုခသန္တီရဏဟသိတုပ္ပာဒါနိ ဒွေတိ ဧကူနတိံသစိတ္တေသု ပဉ္စင်္ဂိကံ ဈာနံ ပဉ္စကရာသိသင်္ခါတံ မတံ။ စတု…ပေ… နိဒ္ဒိသေတိ ဧကာဒသ ဒုတိယဇ္ဈာနိကာနိ၊ ကုသလဝိပါကကိရိယာဝသေန ဒွါဒသ ဥပေက္ခာသဟဂတသဟေတုကကာမာဝစရာနိ၊ ဥပေက္ခာဒေါမနဿသဟဂတာနိ အဋ္ဌ အကုသလာနိ၊ ဒွိပဉ္စဝိညာဏဝဇ္ဇိတဥပေက္ခာသဟဂတာနိ ဆ အဟေတုကစိတ္တာနိ စာတိ ဣမာနိ သတ္တတိံသ စိတ္တာနိ ယထာယောဂံ စတူဟိ ဈာနင်္ဂေဟိ ယုတ္တာနိ။ ဧတ္ထ ¶ ဟိ ဧကာဒသ ဒုတိယဇ္ဈာနိကာနိ ဝိစာရပီတိသုခသမာဓီဟိ သဟဂတာနိ၊ ဣတရာနိ ယထာယောဂံ ဥပေက္ခာဒေါမနဿေသု ဧကေကေန ဝိတက္ကဝိစာရသမာဓီဟီတိ စတူဟိ သမ္ပယုတ္တာနိ။

ဧကာဒသဝိဓန္တိ ဧကာဒသဝိဓံ တတိယဇ္ဈာနိကစိတ္တံ ပီတိသုခစိတ္တေကဂ္ဂတာယောဂတော တိဝင်္ဂိကမုဒီရိတံ။ စတုတ္တိံသ…ပေ… မုဒီရိတန္တိ ဒွါဒသ အရူပါဝစရစိတ္တာနိ၊ ဒွါဝီသတိ စတုတ္ထပဉ္စမဇ္ဈာနိကာနိ သာသဝါနာသဝါနီတိ စတုတ္တိံသ စိတ္တာနိ ယထာယောဂံ ဥပေက္ခေကဂ္ဂတာယောဂတော၊ သုခေကဂ္ဂတာယောဂတော စ ဒုဝင်္ဂိကမုဒီရိတံ။ စတုတ္ထဇ္ဈာနိကာနိ ဟိ ဧကာဒသ သုခေကဂ္ဂတာသဟိတာနိ၊ သေသာနိ တေဝီသတိ ဥပေက္ခေကဂ္ဂတာသဟိတာနိ။

၁၁၆။ သဘာဝေနာဝိတက္ကေသူတိ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒယော ဝိယ ဘာဝနာဗလေန ဝိနာ သဘာဝေနေဝ အဝိတက္ကေသု ဒွိပဉ္စဝိညာဏေသု။ တေသု ဟိ ဝိဇ္ဇမာနာနိပိ သေသဈာနင်္ဂါနိ ဝိတက္ကဝိရဟေန ဥပနိဇ္ဈာနကိစ္စေသု အသမတ္ထာနိ။ တေနေဝ ဟိ အဋ္ဌကထာယမ္ပိ ‘‘ဝိတက္ကပစ္ဆိမကဉှိ ဈာနင်္ဂံ နာမာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဘာဝနာယ အဝိတက္ကဘာဝပ္ပတ္တာနိ ပန ဘာဝနာဗလေနေဝ ဥပနိဇ္ဈာနကိစ္စေသု ပဋုတရာ၊ တသ္မာ သဘာဝေနာဝိတက္ကေသု ဈာနင်္ဂါနိ န ဥဒ္ဓရေယျ။ ‘‘န ဥဒ္ဓဋာ’’တိ ဝါ ပါဌော၊ န ဥဒ္ဓဋာနီတိ အတ္ထော။

ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ ဒွိပဉ္စဝိညာဏေသု သရူပေနေဝ စိတ္တေကဂ္ဂတာ ဝုတ္တာ၊ နနု တဿာ ဝိတက္ကဝိရဟေန ဈာနင်္ဂကိစ္စေ အသမတ္ထတာယ ရာသိဘဇနာဘာဝတော ယေဝါပနကဝသေန ဝစနံ ယုတ္တန္တိ ¶ ? ဝုစ္စတေ – ကုသလာကုသလေသု အဝိဇ္ဇမာနဓမ္မဿ ဝိပါကေသုပိ အနုပလဗ္ဘနတော ဈာနင်္ဂကိစ္စဿ အကရဏေပိ ကုသလာကုသလေသု ဒေသိတနိယာမေနေဝ သရူပေန ဣဓာပိ ဝုတ္တာ။ ဟောတု တာဝ ဧတံ၊ ဈာနရာသိယံ ဝေဒနာ ကသ္မာ ဝုတ္တာ။ သာ ဟိ သဗ္ဗစိတ္တသာဓာရဏဘာဝတော ¶ ဖဿပဉ္စကရာသိမှိ စေဝ၊ ဥပေက္ခာဒိဣန္ဒြိယဘာဝတော ဣန္ဒြိယရာသိမှိယေဝ ဝတ္တဗ္ဗာ၊ န ဣတရတ္ထ တဒဘာဝတောတိ? သစ္စံ၊ ဝေဒနာ ပန သဗ္ဗဝေဒနာနံ သာမညသဘာဝေန ဖဿပဉ္စကေ အာဂတဝေဒနာ စ အပရေန ဝိသေသဝစနေန တတ္ထ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ န တတ္ထ အန္တောကရဏတ္ထံ။ တေနေဝ ဟိ ဓမ္မသင်္ဂဏိယံ ဒွိပဉ္စဝိညာဏေသု သင်္ဂဟဝါရေ ဈာနင်္ဂရာသိ န ဥဒ္ဓဋာတိ ရူပဓာတုယံ တိဏ္ဏံ မဟာဘူတာနံ အပ္ပဋိဃဘာဝေပိ ကာမဓာတုယံ သပ္ပဋိဃမဟာဘူတေဟိ သမာနဘာဝတော တတ္ထာပိ သပ္ပဋိဃဘာဝေါ ဝိယ ဒွိပဉ္စဝိညာဏေသု ဝေဒနာစိတ္တေကဂ္ဂတာနံ ဝိတက္ကဝိယောဂေန ဈာနကိစ္စာကရဏေပိ သဝိတက္ကစိတ္တေသု ဈာနစိတ္တသမင်္ဂီဝေဒနာဒီဟိ သမာနတ္တာ ဈာနင်္ဂဘာဝေန ဝစနံ နာမ ယုတ္တံ။ တေနေဝ စ နာမရူပသမာသေ ‘‘ဖဿပဉ္စကရာသိဈာနဒုကရာသိဣန္ဒြိယတ္တိကရာသီ’’တိ ဝုတ္တန္တိ။ အထ ဝါ ကိံ ဧတာယ ယုတ္တိစိန္တာယ၊ ဓမ္မသဘာဝဝေဒိနာ တထာဂတေန ဓမ္မသဘာဝံ အဝိရဇ္ဈိတွာ ဒေသိတန္တိ န ဧတ္ထ အနုယောဂေါ ကာတဗ္ဗောတိ။ အဟေတုကစိတ္တာနံ အာရမ္မဏေ သုပ္ပတိဋ္ဌိတတာဘာဝေန အနိယျာနိကတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗာ…ပေ… န ဥဒ္ဓရေ’’တိ။ ဝုတ္တဉှေတံ အဋ္ဌကထာယမ္ပိ ‘‘ဟေတုပစ္ဆိမကော မဂ္ဂေါ’’တိ။

၁၁၇။ တီဏိ သောဠသစိတ္တေသူတိ ပန္နရသသု အဟေတုကဝိပါကစိတ္တေသု စေဝ ကိရိယာမနောဓာတုမှိ စာတိ သောဠသသု စိတ္တေသု။ မနိန္ဒြိယံ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ ဝေဒနိန္ဒြိယေသု လဗ္ဘမာနမေကန္တိ တီဏိန္ဒြိယာနိ ဟောန္တိ။ ဣမေသုပိ ကုသလဝိပါကကာယဝိညာဏဓာတုယံ မနိန္ဒြိယသုခိန္ဒြိယဇီဝိတိန္ဒြိယဝသေန တီဏိန္ဒြိယာနိ၊ အကုသလဝိပါကကာယဝိညာဏဓာတုယံ ဒုက္ခိန္ဒြိယေန သဟ တီဏိ၊ သုခသန္တီရဏေ သောမနဿိန္ဒြိယေန သဟ တီဏိ၊ အဝသေသတေရသစိတ္တေသု ဥပေက္ခိန္ဒြိယေန သဟ တီဏီတိ။ ဧတ္ထ စိတ္တန္တိ သသမ္ပယုတ္တဓမ္မဿ စိတ္တုပ္ပာဒဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ မနိန္ဒြိယဿာပိ အာဓာရဘာဝေါ ယုဇ္ဇေယျ။ ဣတရထာ ဟိ မနိန္ဒြိယန္တိ ¶ စိတ္တဿေဝ ဂဟဏေ တဿ အတ္တနော စ အာဓာရဘာဝေါ န ယုဇ္ဇတီတိ။ ဧကသ္မိံ ပန စတ္တာရီတိ ဧကသ္မိံ ဝိစိကိစ္ဆာသဟဂတေ ဝီရိယိန္ဒြိယမနိန္ဒြိယဇီဝိတိန္ဒြိယဥပေက္ခိန္ဒြိယဝသေန စတ္တာရိ။ ပဉ္စ တေရသသူတိ ဌပေတွာ ဝိစိကိစ္ဆာသဟဂတံ အဝသေသာနိ ဧကာဒသ အကုသလစိတ္တာနိ၊ ကိရိယာဟေတုကမနောဝိညာဏဓာတုဒွယန္တိ တေရသသု စိတ္တေသု ဝီရိယိန္ဒြိယာဒီနိ တီဏိ၊ သမာဓိန္ဒြိယံ၊ ဝေဒနိန္ဒြိယေသု လဗ္ဘမာနံ ဧကန္တိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ။ ဧတ္ထ ဟိ ဒွီသု ဒေါသမူလေသု ဝီရိယိန္ဒြိယသမာဓိန္ဒြိယမနိန္ဒြိယဇီဝိတိန္ဒြိယဒေါမနဿိန္ဒြိယဝသေန ¶ ပဉ္စ၊ ပဉ္စသု သောမနဿသဟဂတေသု ပုရိမာနိ စတ္တာရိ သောမနဿိန္ဒြိယေန သဒ္ဓိံ ပဉ္စ၊ သေသေသု ဥပေက္ခိန္ဒြိယေန သဒ္ဓိံ ပဉ္စ ဟောန္တိ။

၁၁၈။ သတ္တ ဒွါဒသစိတ္တေသူတိ ဒွါဒသသု ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တစိတ္တေသု သဒ္ဓါသတိသမာဓိဝီရိယဇီဝိတမနိန္ဒြိယာနိ စ ဝေဒနိန္ဒြိယေသု လဗ္ဘမာနမေကန္တိ သတ္တ ဣန္ဒြိယာနိ။ တတ္ထ ဟိ ဆသု သောမနဿသဟဂတေသု သဒ္ဓိန္ဒြိယာဒီနိ ဆ သောမနဿိန္ဒြိယေန သဒ္ဓိံ သတ္တ၊ ဣတရေသု ဆသု ဥပေက္ခိန္ဒြိယေန သဒ္ဓိံ သတ္တ ဟောန္တိ။ ဧကေနူနေသု…ပေ… မနေသု စာတိ ဒွါဒသ ဉာဏသမ္ပယုတ္တာနိ ကာမာဝစရာနိ၊ သတ္တဝီသတိ လောကိယဇ္ဈာနစိတ္တာနိ စာတိ ဧကူနစတ္တာလီသဝိဓေသု လောကိယစိတ္တေသု ပုရိမာနိ သတ္တ၊ ပညိန္ဒြိယဉ္စာတိ အဋ္ဌေဝ ဣန္ဒြိယာနိ။ ဧတ္ထ ဟိ သောမနဿသဟဂတေသု ဆသု ကာမာဝစရေသု၊ ဒွါဒသသု ရူပါဝစရစတုက္ကဇ္ဈာနေသု စာတိ အဋ္ဌာရသစိတ္တေသု သောမနဿိန္ဒြိယေန၊ သေသေသု စ ဥပေက္ခိန္ဒြိယေန သဒ္ဓိံ ယောဇေတွာ အဋ္ဌိန္ဒြိယာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

၁၁၉။ စတ္တာလီသာယ စိတ္တေသု နဝကန္တိ သမစတ္တာလီသဝိဓေသု လောကုတ္တရစိတ္တေသု ပုရိမာနိ အဋ္ဌဣန္ဒြိယာနိ၊ အနညာတညဿာမီတိန္ဒြိယံ အညိန္ဒြိယံ အညာတာဝိန္ဒြိယန္တိ ဣမေသု လဗ္ဘမာနမေကန္တိ ဣန္ဒြိယာနံ နဝကာ။ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေသု ဟိ အနညာတညဿာမီတိန္ဒြိယံ ¶ လဗ္ဘတိ။ သောတာပတ္တိဖလတော ပဋ္ဌာယ အရဟတ္တမဂ္ဂပရိယောသာနေသု တံ န လဗ္ဘတိ။ တဿ ဌာနေ အညိန္ဒြိယံ။ အရဟတ္တဖလေ တမ္ပိ န လဗ္ဘတိ။ တဿ ဌာနေ အညာတာဝိန္ဒြိယံ တိဋ္ဌတီတိ။ ဧဝန္တိ ဆဟိ ဣန္ဒြိယေဟိ သမ္ပယုတ္တဿ အဘာဝတော ကတ္ထစိ တီဏိ၊ ကတ္ထစိ စတ္တာရိ၊ ကတ္ထစိ ပဉ္စ၊ ကတ္ထစိ သတ္တ၊ ကတ္ထစိ အဋ္ဌ၊ ကတ္ထစိ နဝိန္ဒြိယာနီတိ ဧဝံ ဆဟိ အာကာရေဟိ ဣန္ဒြိယယောဂေါပိ၊ န ကေဝလံ ဈာနင်္ဂယောဂေါဝ၊ အထ ခေါ ဣန္ဒြိယေဟိ သဟ စိတ္တုပ္ပာဒါနံ သမ္ပယောဂေါပိ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။

၁၂၀-၃။ ဣဒါနိ မဂ္ဂင်္ဂသမ္ပယောဂံ ဒဿေန္တော ပဌမံ တာဝ ယေသု စိတ္တေသု မဂ္ဂင်္ဂါနိ န လဗ္ဘန္တိ၊ တာနိ ဒဿေတွာ ပစ္ဆာ မဂ္ဂင်္ဂယောဂစိတ္တုပ္ပာဒေ ဒဿေတုံ ‘‘အမဂ္ဂင်္ဂါနီ’’တိအာဒိမာဟ။ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ ဧကဝီသသတပ္ပဘေဒေ စိတ္တသ္မိံ၊ ဣမသ္မိံ မဂ္ဂင်္ဂါဓိကာရေ ဝါ။ ဝိညာဏေသု ဒွိပဉ္စသူတိ သဘာဝါဝိတက္ကေသု စက္ခာဒီသု ဒွိပဉ္စဝိညာဏေသု။ ကိဉ္စာပိ ဟေဋ္ဌာ ဒွိပဉ္စဝိညာဏေသု ဈာနင်္ဂါဘာဝေါ၊ အဟေတုကေသု စ မဂ္ဂင်္ဂါဘာဝေါ ဝုတ္တောဝ၊ အဈာနင်္ဂါနိ ပန တတ္ထ အဓိကာရဝသေန ဝုတ္တာနိ၊ ဣဓ ပသင်္ဂါဂတဝသေန။ အမဂ္ဂင်္ဂါနိ တတ္ထ ပသင်္ဂါဂတဝသေန၊ ဣဓ အဓိကာရဝသေနာတိ န ကောစိ ပုနရုတ္တိဒေါသော။

ဧကန္တိ ¶ ဝိစိကိစ္ဆာသမ္ပယုတ္တံ စိတ္တံ။ တဉှိ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပမိစ္ဆာဝါယာမယောဂတော ဒွေ မဂ္ဂင်္ဂါနိ ဧတ္ထာတိ ဒုမဂ္ဂင်္ဂံ။ တိမဂ္ဂင်္ဂါနိ သတ္တသူတိ စတ္တာရိ ဒိဋ္ဌိဝိပ္ပယုတ္တာနိ၊ ဒွေ ဒေါသမူလာနိ၊ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတစိတ္တန္တိ သတ္တသု မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပမိစ္ဆာဝါယာမမိစ္ဆာသမာဓိယောဂတော တိမဂ္ဂင်္ဂါနိ။ စတ္တာလီသ…ပေ… စတုရင်္ဂိကောတိ ဒွါဒသ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တာနိ၊ စတ္တာရိ ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တာနိ၊ ပဌမဇ္ဈာနိကဝဇ္ဇာနိ စတုဝီသတိ မဟဂ္ဂတစိတ္တာနီတိ စတ္တာလီသစိတ္တေသု ယော မဂ္ဂေါ လဗ္ဘတိ၊ သော ယထာယောဂံ သမ္မာသင်္ကပ္ပသမ္မာဝါယာမသမ္မာသတိသမ္မာသမာဓိယောဂတော၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိမိစ္ဆာသင်္ကပ္ပမိစ္ဆာဝါယာမမိစ္ဆာသမာဓိယောဂတော၊ သမ္မာဒိဋ္ဌိသမ္မာဝါယာမသမ္မာသတိသမ္မာသမာဓိယောဂတော ¶ စ စတုရင်္ဂိကော မတော။ တတ္ထ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တေသု ဒွါဒသသု ပဌမာနိ စတ္တာရိ၊ ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တေသု မဇ္ဈိမာနိ၊ သေသေသု ပစ္ဆိမာနိ လဗ္ဘန္တိ။

ပဉ္စဒ္ဒသသု…ပေ… ပဉ္စင်္ဂိကောတိ ဒွါဒသသု ဉာဏသမ္ပယုတ္တကာမာဝစရေသု စေဝ တီသု လောကိယပဌမဇ္ဈာနိကေသု စာတိ ပန္နရသသု စိတ္တေသု သမ္မာဒိဋ္ဌိသမ္မာသင်္ကပ္ပသမ္မာဝါယာမသမ္မာသတိသမ္မာသမာဓိဝသေန ပဉ္စင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ။ နနု စ သမ္မာဝါစာဒယော ကာမာဝစရေသု လဗ္ဘန္တီတိ? သစ္စံ လဗ္ဘန္တိ၊ ပါဌေ ပန အနာဂတတ္တာ ဣဓ ပရိစ္စတ္တာတိ။ ဒွတ္တိံသစိတ္တေသူတိ ပဌမဇ္ဈာနိကဝဇ္ဇေသု ဒွတ္တိံသလောကုတ္တရစိတ္တေသု။ သတ္တင်္ဂိကောတိ အဝိတက္ကတ္တာ သမ္မာသင်္ကပ္ပော န လဗ္ဘတီတိ တံ ပရိစ္စဇိတွာ အဝသေသသတ္တမဂ္ဂင်္ဂဝသေန သတ္တင်္ဂိကော ဝုတ္တော။

ယတ္ထ ပန သမ္မာသင်္ကပ္ပော လဗ္ဘတိ၊ တတ္ထ တေန သဟ အဋ္ဌင်္ဂိကောတိ အာဟ ‘‘မဂ္ဂေါ အဋ္ဌသူ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ အဋ္ဌသု စိတ္တေသူတိ ပဌမဇ္ဈာနိကေသု အဋ္ဌသု လောကုတ္တရစိတ္တေသု။ ဧဝန္တိ ဆဟိ မဂ္ဂင်္ဂေဟိ သမ္ပယုတ္တဿ အဘာဝတော ကတ္ထစိ ဒွေ မဂ္ဂင်္ဂါနိ၊ ကတ္ထစိ တီဏိ၊ ကတ္ထစိ စတ္တာရိ၊ ကတ္ထစိ ပဉ္စ၊ ကတ္ထစိ သတ္တ၊ ကတ္ထစိ အဋ္ဌာတိ ဧဝံ ဆဟိ ပကာရေဟိ။

၁၂၄-၆။ ဣဒါနိ ဗလသမ္ပယောဂံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဗလာနိ ဒွေ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဝီရိယဗလသမာဓိဗလဝသေန ဒွေ ဗလာနိ ကိရိယာဟေတုကမနောဝိညာဏဓာတုဒွယေ ဝိဘင်္ဂဝါရေ အာဂတာနိ ဝီရိယဗလသမာဓိဗလာနိ ပစ္စေကံ လဗ္ဘန္တီတိ ‘‘ဒွေ ဒွိစိတ္တေသူ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧကသ္မိံ တီဏီတိ ဧကသ္မိံ ဝိစိကိစ္ဆာသဟဂတေ ဝီရိယဗလအဟိရိကဗလအနောတ္တပ္ပဗလဝသေန တီဏိ ဗလာနိ။ ဧကာဒသသု စတ္တာရီတိ ဝိစိကိစ္ဆာသဟဂတဝဇ္ဇေသု ဧကာဒသသု အကုသလစိတ္တေသု သမာဓိဗလဉ္စေဝ ပုဗ္ဗေ ¶ ဝုတ္တာနိ တီဏီတိ စတ္တာရိဗလာနိ။ ဆ ဒွါဒသသူတိ ဒွါဒသသု ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တစိတ္တေသု သဒ္ဓါဝီရိယသတိသမာဓိဟိရိဩတ္တပ္ပဝသေန ဆ ဗလာနိ။

ဧကူနာသီတိယာ ¶ သတ္တာတိ ဒွါဒသသု ဉာဏသမ္ပယုတ္တကာမာဝစရစိတ္တေသု စေဝ သတ္တဝီသတိမဟဂ္ဂတစိတ္တေသု စ စတ္တာလီသာယ လောကုတ္တရစိတ္တေသု စာတိ ဧကူနာသီတိဝိဓေသု စိတ္တေသု သဒ္ဓါဝီရိယသတိသမာဓိပညာဟိရိဩတ္တပ္ပဝသေန သတ္တ ဗလာနိ။ သောဠသေဝါဗလာနီတိ ပဉ္စဒသ အဟေတုကဝိပါကာနိ၊ ကိရိယာမနောဓာတုအာဝဇ္ဇနဉ္စာတိ သောဠသ ဗလဝိပ္ပယောဂတော အဗလစိတ္တာနိ။ ဧဝန္တိ ပဉ္စဟိ ဗလေဟိ သမ္ပယုတ္တဿ အဘာဝတော ကတ္ထစိ ဒွေ၊ ကတ္ထစိ တီဏိ၊ ကတ္ထစိ စတ္တာရိ၊ ကတ္ထစိ ဆ၊ ကတ္ထစိ သတ္တာတိ ပဉ္စဟိ အာကာရေဟိ သဗလံ၊ ဣမေသု ဧကဿာပိ အဘာဝတော အဗလမ္ပိ စ ဝိညေယျံ၊ ဝိဇာနိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ဟေတုရာသိအာဒယော ဝိနိစ္ဆယဘာဝတော န ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယေသု စိတ္တေသု ယာနိ ဈာနင်္ဂမဂ္ဂင်္ဂဗလိန္ဒြိယာနိ ဇာယန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဂါထာဗန္ဓသုခတ္ထံ ဣန္ဒြိယာနံ ဩသာနကရဏံ။

ဣတိ အဘိဓမ္မတ္ထဝိကာသိနိယာ နာမ

အဘိဓမ္မာဝတာရသံဝဏ္ဏနာယ

စေတသိကဝိဘာဂနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ စတုတ္ထော ပရိစ္ဆေဒေါ

ဧကဝိဓာဒိနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၁၂၈-၃၀။ ဝိဇာနနသဘာဝတောတိ အာရမ္မဏဝိဇာနနသဘာဝတ္တာ။ နနု စ ဟေဋ္ဌာ သာရမ္မဏတော ဧကဝိဓဘာဝေါ ဝုတ္တောတိ? သစ္စံ ဝုတ္တော၊ သော ပန စေတသိကာနဉ္စ သာဓာရဏောတိ ဣဓ တဗ္ဗိဝဇ္ဇနတ္ထံ ဝိဇာနနလက္ခဏတာဝ ဝုတ္တာ။ သင်္ခေပဂဏနဝသေန စ သဟေတုကာနံ ဧကသတ္တတိဝိဓတာ ဝုတ္တာ။ ဟေတုဝါဒိနာတိ ကုသလာကုသလာဗျာကတဟေတူနံ ဗျာကရဏကုသလေန ¶ ။ အထ ဝါ ‘‘ယေ ဓမ္မာ ဟေတုပ္ပဘဝါ ¶ ၊ တေသံ ဟေတုံ တထာဂတော အာဟာ’’တိ (အပ။ ထေရ ၁။၁။၂၈၆၊ မဟာဝ။ ၆၀) ဝစနတော တံတံပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မာနံ တံတံပစ္စယဝါဒိနာ။

၁၃၁-၄။ သဝတ္ထုကာဝတ္ထုကတောတိ ဧကန္တေန သဗ္ဗဝတ္ထုနိဿိတဘာဝတော စေဝ တဒဘာဝတော စ။ ကေစိ ပန ဟဒယဝတ္ထုဝသေန သဝတ္ထုကာဝတ္ထုကတံ ဝဏ္ဏေန္တိ၊ တံ န ယုဇ္ဇတိ သဝတ္ထုကနိဒ္ဒေသေ ‘‘သဗ္ဗော ကာမဝိပါကော’’တိ ပသာဒနိဿိတာနမ္ပိ သင်္ဂဟိတတ္တာ။ ဥဘယဝသေနာတိ သဝတ္ထုကာဝတ္ထုကဝသေန။ ကာနိစိ ဟိ စိတ္တာနိ ဧကန္တေန သဝတ္ထုကာနိ၊ ကာနိစိ အဝတ္ထုကာနေဝ၊ ကာနိစိ ဥဘယသဘာဝါနိ။ တထာ စေဝ နိဒ္ဒိသတိ ‘‘သဗ္ဗော ကာမဝိပါကော စာ’’တိအာဒိ။

သဗ္ဗော ကာမဝိပါကော စာတိ သဟေတုကာဟေတုကဘိန္နော သဗ္ဗော တေဝီသတိဝိဓော ကာမာဝစရဝိပါကော စ။ အာဒိမဂ္ဂေါတိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ။ သော ဟိ သဗ္ဗလောကုတ္တရေသု အာဒိတော ဥပ္ပဇ္ဇနတော၊ အဋ္ဌသု အရိယပုဂ္ဂလေသု အာဒိပုဂ္ဂလဿ သမ္ဗန္ဓီတိ ဝါ ‘‘အာဒိမဂ္ဂေါ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဝိနာ ဝတ္ထုန္တိ သကသကဝတ္ထုံ ဝိနာ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တေနေဝ ဟေတာနိ အရူပဘဝေ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ တတ္ထ ဝတ္ထူနံ အဘာဝတော။ ‘‘နုပ္ပဇ္ဇန္တိ ဝိနာ ဝတ္ထု’’န္တိ စ ဣဒံ အန္တောဘာဝိတကာရဏတ္ထံ ကတွာ ဝုတ္တံ။ တေန ယသ္မာ ဝတ္ထုံ ဝိနာ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တသ္မာ ဧကန္တေန သဝတ္ထုကာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဧကန္တေန အဝတ္ထုကာ အရူပဘဝေယေဝ ပဋိသန္ဓာဒိဝသေန ပဝတ္တနတော။ ကထံ ပန ရူပသန္နိဿယေန ဝိနာ တတ္ထ အရူပံ ပဝတ္တတိ၊ ကသ္မာ န ပဝတ္တတိ ပဉ္စဝေါကာရေတိ? တထာ အဒဿနတော။ ယဒိ ဧဝံ ကဗဠီကာရာဟာရေနပိ ဝိနာ ရူပဓာတုယံ ရူပေန ပဝတ္တိတဗ္ဗံ၊ ကိံ ကာရဏာ? ကာမဓာတုယံ တထာ အဒဿနတော။ အပိ တု ယဿ စိတ္တသန္တာနဿ ပဝတ္တိကာရဏံ ¶ ရူပေ အဝိဂတတဏှံ၊ တဿ သဟ ရူပေန ပဝတ္တိ။ ယဿ ပန နိဗ္ဗတ္တိကာရဏံ ရူပေ ဝိဂတတဏှံ၊ တဿ ဝိနာ ရူပေန ပဝတ္တိ ကာရဏဿ တံဝိမုခတာယာတိ ရူပသန္နိဿယေန ဝိနာ တတ္ထ အရူပံ ပဝတ္တတိ။ ဒွေစတ္တာလီသ သေသာနီတိ မနောဒွါရာဝဇ္ဇနံ ကုသလကိရိယာဝသေန သောဠသ ကာမာဝစရာနိ၊ တထေဝ အဋ္ဌ အရူပါဝစရာနိ၊ ပဌမမဂ္ဂဝဇ္ဇာနိ သတ္တ လောကုတ္တရာနိ၊ ပဋိဃဒွယဝဇ္ဇိတဒသအကုသလာနိ စေတိ ဒွေစတ္တာလီသ ဝုတ္တာဝသေသစိတ္တာနိ။

၁၃၅-၇။ ရူပါဒီသု ဧကေကမေဝ အာရမ္မဏံ ဣမဿာတိ ဧကေကာရမ္မဏံ။ တဿ တဿ အာရမ္မဏဿ အာပါထဂတကာလေ တံတံဝိဇာနနဝသေန ပဉ္စပိ အာရမ္မဏာနိ ဣမဿာတိ ပဉ္စာရမ္မဏံ။ ဧဝမ္ပီတိ ¶ န ကေဝလံ သဝတ္ထုကာဒိဝသေနေဝ၊ အထ ခေါ ဧကေကာရမ္မဏာဒိတောပိ။ အဘိညာဝဇ္ဇိတာနံ သဗ္ဗမဟဂ္ဂတာနမ္ပိ ဓမ္မာရမ္မဏဘာဝေန ဧကာရမ္မဏတ္တာ အာဟ ‘‘သဗ္ဗံ မဟဂ္ဂတ’’န္တိ။ ပဏ္ဏတ္တာရမ္မဏတော ဧကာရမ္မဏန္တိ ကေစိ။ တံ အရူပါဝစရဒုတိယစတုတ္ထဇ္ဈာနာနိ ပတွာ န ယုဇ္ဇတိ တေသံ မဟဂ္ဂတာရမ္မဏတ္တာ။ အဘိညာဒွယဿ ဆဠာရမ္မဏိကဘာဝေန၊ တဿ စ ရူပါဝစရပဉ္စမဇ္ဈာနတော အဘိန္နတ္တာ တံ ပဟာယ ‘‘တေစတ္တာလီသာ’’တိ ဝုတ္တံ။

၁၄၁။ ပုညဝိပါကကိရိယတော ကာမေ ဒွါဒသာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဓာတိ နိပါတမတ္တံ။ ပုညဝိပါကကြိယတောတိ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တကုသလဝိပါကကိရိယတော။

၁၄၃-၉။ ဣရိယာယ ကာယိကာယ ကိရိယာယ ပဝတ္တိပထဘာဝတော ဣရိယာပထော၊ ဂမနာဒိ။ အတ္ထတော တဒဝတ္ထာ ရူပပ္ပဝတ္တိ။ ကာမဉ္စေတ္ထ ရူပဝိနိမုတ္တော ဣရိယာပထော၊ ဝိညတ္တိ ဝါ နတ္ထိ၊ တထာပိ သဗ္ဗံ ရူပသမုဋ္ဌာပကစိတ္တံ ဣရိယာပထုပတ္ထမ္ဘကံ၊ ဝိညတ္တိဝိကာရုပ္ပာဒနဉ္စ ဟောတိ။ ယံ ပန စိတ္တံ ဝိညတ္တိဇနကံ ¶ ၊ တံ ဧကံသတော ဣတရဒွယဿ ဇနကံ အဝိနာဘာဝတော၊ တထာ ဣရိယာပထုပတ္ထမ္ဘကံ ရူပဿာတိ ဣမဿ ဝိသေသဿ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ရူပီရိယာပထဝိညတ္တိ-ဇနကာဇနကာဒိတော’’တိ ဣရိယာပထဝိညတ္တီနံ ဝိသုံ ဂဟဏံ။ ဇနကာဇနကာဒိတောတိ တိဏ္ဏမ္ပိ ဇနကတော၊ ကဿစိပိ အဇနကတော၊ ဒွိန္နံ ဧကဿ စ ဇနကတော။ ကာနိစိ ဟိ စိတ္တာနိ ရူပံ သမုဋ္ဌာပေန္တိ၊ ဣရိယာပထံ ကပ္ပေန္တိ၊ ဝိညတ္တိံ ဇနယန္တိ။ ကာနိစိ ရူပံ သမုဋ္ဌာပေန္တိ၊ ဣရိယာပထံ ကပ္ပေန္တိ၊ ဝိညတ္တိံ န ဇနယန္တိ။ ကာနိစိ ရူပမေဝ သမုဋ္ဌာပေန္တိ၊ ဣတရဒွယံ န ကရောန္တိ။ ကာနိစိ တီဏိ န ကရောန္တေဝ။ တထာ စေဝ ဒဿေတိ ‘‘ဒွါဒသာကုသလာ’’တိအာဒိ။ ဧဝဉ္စာပိ ဟိ တံ စိတ္တန္တိ န ကေဝလံ အဟေတုကာဒိတောဝ၊ ဧဝံ ရူပါဒိဇနကာဒိတောပိ တံ စတုဗ္ဗိဓံ။ ‘‘ဧဝဉ္စာဒိမှိ တ’’န္တိပိ လိခန္တိ။ တဿ ပန အာဒိမှိ နိက္ခိတ္တံ စိတ္တံ ဧဝဉ္စ စတုဗ္ဗိဓန္တိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။ တတ္ထာတိ တေသု ရူပဇနကာဒီသု။ ဒသ ကိရိယာတိ မနောဓာတုဝဇ္ဇာ ဒသ ကိရိယာ။

သမုဋ္ဌာပေန္တိ ရူပါနီတိ အတ္တနော ဥပ္ပာဒက္ခဏေယေဝ အတ္တနာ ဇနေတဗ္ဗရူပါနိ သမုဋ္ဌာပေန္တိ။ ကပ္ပေန္တီတိ သန္နာမေန္တိ။ ယထာပဝတ္တံ ဣရိယာပထံ ဥပတ္ထမ္ဘေန္တိ။ ယထာ ဟိ အန္တရန္တရာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေဟိ ဝီထိစိတ္တေဟိ အဗ္ဗောကိဏ္ဏေ ဘဝင်္ဂေ ပဝတ္တမာနေ အင်္ဂါနိ ဩသီဒန္တိ၊ ပဝေဓန္တာ ဝိယ ဟောန္တိ၊ န ဧဝံ ဒွတ္တိံသဝိဓေသု ဝက္ခမာနေသု စ ဆဗ္ဗီသတိဝိဓေသု ဇာဂရဏစိတ္တေသု ပဝတ္တမာနေသု။ တဒါ ပန အင်္ဂါနိ ¶ ဥပတ္ထဒ္ဓါနိ ယထာပဝတ္တဣရိယာပထဘာဝေနေဝ ပဝတ္တန္တိ။ ဇနယန္တိ စ ဝိညတ္တိန္တိ မနောဒွါရေ ပဝတ္တာ ဧဝ ဝိညတ္တိံ ဇနယန္တိ၊ န ပန ပဉ္စဒွါရေ ပဝတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဒွိပဉ္စဝိညာဏာနံ ဈာနင်္ဂယောဂါဘာဝေန ရူပါဇနကတ္တာ အာဟ ‘‘ဒွေပဉ္စဝိညာဏာ’’တိ။ ဈာနင်္ဂါနိ ဟိ စိတ္တေန သဟ ရူပသမုဋ္ဌာပကာနိ၊ တေသံ အနုဗလပ္ပဒါယကာနိ မဂ္ဂင်္ဂါဒီနိ တေသု ¶ ဝိဇ္ဇမာနေသု သဝိသေသံ ရူပပ္ပဝတ္တိဒဿနတော။ အရူပဝိပါကာ ပန ရူပဝိရာဂဘာဝနာယ နိဗ္ဗတ္တတ္တာ ဟေတုနော တံဝိမုခတာယ ရူပံ န သမုဋ္ဌာပေန္တီတိ အာဟ ‘‘ဝိပါကာ စ အရူပိသူ’’တိ။

၁၅၀။ သဗ္ဗေသံ သန္ဓိစိတ္တန္တိ သဗ္ဗေသံ သတ္တာနံ ပဋိသန္ဓိစိတ္တံ။ တဉှိ ဝတ္ထုဒုဗ္ဗလတာယ၊ အပ္ပတိဋ္ဌိတတာယ၊ ပစ္စယဝေကလ္လတော၊ အာဂန္တုကတာယ စ ရူပံ န သမုဋ္ဌာပေတိ။ တထာ ဟိ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏေန သဟဇာတံ ဝတ္ထု ပစ္ဆာဇာတပစ္စယရဟိတံ၊ အာဟာရာဒီဟိ စ အနုပတ္ထဒ္ဓံ ဒုဗ္ဗလံ၊ တဿ စ ဒုဗ္ဗလတ္တာ တန္နိဿိတဝိညာဏမ္ပိ ဒုဗ္ဗလန္တိ။ ယထာ စ ပပါတေ ပတိတော အညဿ နိဿယော ဘဝိတုံ န သက္ကောတိ၊ ဧဝံ တမ္ပိ ဘိန္နသန္တတိယံ ကမ္မက္ခိတ္တတာယ ပပါတေ ပတိတံ ဝိယ အပ္ပတိဋ္ဌိတံ န ရူပသမုဋ္ဌာပနေ ဥဿဟတိ စ ဝတ္ထုနော စ အတ္တနာ သဟ အပစ္ဆာ အပုရေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနတ္တာ ပုရေဇာတပစ္စယဿ အလာဘတော။ ယထာ ပန အာဂန္တုကော ပုရိသော အဂတပုဗ္ဗံ ဒေသံ ဂတော အညေသံ ‘‘ဧထ ဘော အန္တောဂါမေ ဝေါ အန္နပါနဂန္ဓမာလာဒီနိ ဒဿာမီ’’တိ ဝတ္တုံ န သက္ကောတိ အတ္တနော အဝိသယတာယ၊ အပ္ပဟုတာယ စ၊ ဧဝမေဝံ ပဋိသန္ဓိစိတ္တမ္ပိ အာဂန္တုကန္တိ။ ဧဝံ ဝတ္ထုဒုဗ္ဗလတာဒီဟိ ကာရဏေဟိ ရူပံ န သမုဋ္ဌာပေတိ။ အပိစ အာဟာရိန္ဒြိယာဒိဝသေန ယေဟာကာရေဟိ စိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပါနံ စိတ္တစေတသိကာ ပစ္စယာ ဟောန္တိ၊ တေဟိ သဗ္ဗေဟိ ပဋိသန္ဓိယံ စိတ္တစေတသိကာ သမတိံသကမ္မဇရူပါနံ ယထာယောဂံ ပစ္စယာ ဟောန္တိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ပဋ္ဌာနေ –

‘‘ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ ဝိပါကာဗျာကတာ အာဟာရာ သမ္ပယုတ္တာနံ ခန္ဓာနံ ကဋတ္တာ စ ရူပါနံ အာဟာရပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိအာဒိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၄၂၉)။

တသ္မာ ¶ သမတိံသကမ္မဇရူပါနိ စိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပါနံ ဌာနံ ဂဟေတွာ ဌိတာနီတိ ပဋိသန္ဓိစိတ္တံ ရူပံ န သမုဋ္ဌာပေတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

စုတိစိတ္တဉ္စာရဟတောတိ ဧတ္ထ ခီဏာသဝဿ စုတိစိတ္တံ ဥပသန္တဝဋ္ဋမူလသ္မိံ သန္တာနေ သာတိသယံ သန္တဝုတ္တိတာယ ¶ ရူပံ န သမုဋ္ဌာပေတိ၊ အနာဂါမိအာဒီနံ တဒဘာဝတောတိ ဝဒန္တိ။ ဋီကာကာရော ပန အာနန္ဒာစရိယော ဘဏတိ –

‘‘ကာမာဝစရာနံ ပစ္ဆိမစိတ္တဿ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ ယဿ စိတ္တဿ အနန္တရာ ကာမာဝစရာနံ ပစ္ဆိမစိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ ရူပါဝစရေ၊ အရူပါဝစရေ ပစ္ဆိမဘဝိကာနံ၊ ယေ စ ရူပါဝစရံ၊ အရူပါဝစရံ ဥပပဇ္ဇိတွာ ပရိနိဗ္ဗာယိဿန္တိ၊ တေသံ စဝန္တာနံ၊ တေသံ ဝစီသင်္ခါရော နိရုဇ္ဈိဿတိ၊ နော စ တေသံ ကာယသင်္ခါရော နိရုဇ္ဈိဿတီတိ ဝစနတော အညေသမ္ပိ စုတိစိတ္တံ ရူပံ န သမုဋ္ဌာပေတီ’’တိ။

အာစရိယဿ ဟိ အယမဓိပ္ပာယော – ‘‘ကာမာဝစရာနံ ပစ္ဆိမစိတ္တဿာ’’တိ ဧတေန အဝိသေသေန ကာမာဝစရသတ္တာနံ စုတိစိတ္တဿ၊ ‘‘ယေ စ ရူပါဝစရံ…ပေ… နိရုဇ္ဈိဿတီ’’တိ ဣမိနာ ကာမဘဝတော စဝိတွာ ရူပါရူပဘဝူပပဇ္ဇနကာနံ ကာမာဝစရစုတိစိတ္တဿာပိ ဥပ္ပာဒက္ခဏတော ဥဒ္ဓံ ဝစီသင်္ခါရဿ နိရောဓံ ဝတွာ ကာယသင်္ခါရဿ တဒဘာဝဝစနတော စုတိစိတ္တဿ ကာယသင်္ခါရာသမုဋ္ဌာပနံ သိဒ္ဓံ။ ယဒဂ္ဂေန စ တံ ကာယသင်္ခါရံ န သမုဋ္ဌာပေတိ၊ တဒဂ္ဂေန တံ သေသရူပမ္ပိ န ဇနေတိ။ န ဟိ ရူပသမုဋ္ဌာပကဿ ဂဗ္ဘဂတတာဒိဝိဗန္ဓာဘာဝေ ကာယသင်္ခါရာသမုဋ္ဌာပနေ ကာရဏံ အတ္ထိ။ န စ ယုတ္တံ စုတိတော ဥဒ္ဓံ စိတ္တသမုဋ္ဌာနဉ္စဿ ရူပံ ပဝတ္တတီတိ၊ နာပိ ‘‘စုတိစိတ္တံ ရူပံ သမုဋ္ဌာပေတီ’’တိ ပါဠိ အတ္ထိ၊ န စာပိ ဝဋ္ဋမူလာနုပသမော စုတိစိတ္တဿ ရူပုပ္ပာဒနေ ¶ ကာရဏံ စုတိစိတ္တေန န ဥပ္ပန္နာနမ္ပိ တတော ပုရိမတရေဟိ ဥပ္ပန္နာနံ ဝိယ ဘဝန္တရေ အနုပ္ပဇ္ဇနတော၊ တသ္မာ သဗ္ဗေသမ္ပိ စုတိစိတ္တံ ရူပံ န သမုဋ္ဌာပေတီတိ။ ယဒိ ကာယသင်္ခါရသမုဋ္ဌာပနမေဝ ရူပဇနနာရဟဘာဝံ သာဓေတိ၊ တဒါ စတုတ္ထဇ္ဈာနေ ကထန္တိ? နာယံ ဒေါသော၊ တဿ ဘာဝနာဗလေန သာတိသယံ သန္တဝုတ္တိတာယ ကာယသင်္ခါရာသမုဋ္ဌာပနေပိ မရဏာသန္နစိတ္တာနံ ဝိယ ပရိဒုဗ္ဗလတ္တာဘာဝတော ရူပသမုဋ္ဌာပနေ ဝိဗန္ဓော နတ္ထီတိ။ ကုတော ပန ပဋ္ဌာယ စိတ္တဇရူပံ နုပ္ပဇ္ဇတီတိ? ယတော ပဋ္ဌာယ ကာယသင်္ခါရေ နုပ္ပဇ္ဇတိ။ ကဒါ စ ကာယသင်္ခါရော နုပ္ပဇ္ဇတီတိ? စုတိတော ပုဗ္ဗေ ဒွတ္တိံသမစိတ္တက္ခဏတော ပဋ္ဌာယ နုပ္ပဇ္ဇတိ၊ တေတ္တိံသမစိတ္တက္ခဏေ ဥပ္ပန္နံ ပစ္ဆိမသောဠသကတော ပုရေတရမေဝ နိရုဇ္ဈတီတိ ဝဒန္တိ။ ‘‘ယဿ ကာယသင်္ခါရော န နိရုဇ္ဈတိ၊ တဿ စိတ္တသင်္ခါရော န နိရုဇ္ဈိဿတီ’’တိ (ယမ။ ၂။သင်္ခါရယမက။၁၁၃) ပဉှေ ‘‘ပစ္ဆိမစိတ္တဿ ဘင်္ဂက္ခဏေ တေသံ ကာယသင်္ခါရော စ န နိရုဇ္ဈတိ၊ စိတ္တသင်္ခါရော စ န နိရုဇ္ဈိဿတီ’’တိ ပစ္ဆိမစိတ္တဿေဝ ဝဇ္ဇိတတ္တာ စုတိတော ဒုတိယတတိယစိတ္တေနာပိ သဟ နိရုဇ္ဈတီတိ အပရေ။ ယဿ စိတ္တဿ အနန္တရာ ကာမာဝစရာနံ ¶ ပစ္ဆိမစိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဧတ္ထ ‘‘ယဿာ’’တိ ကာမာဝစရစုတိစိတ္တဿ အနန္တရပစ္စယဘူတံ စိတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ တဿ ဥပ္ပာဒတောပိ ဥဒ္ဓံ ကာယသင်္ခါရာဘာဝဝစနေန ဟေဋ္ဌိမကောဋိယာ စုတိတော တတိယစိတ္တေနေဝ သဟ နိရုဇ္ဈတိ။ ဒုတိယစိတ္တံ န ပါပုဏာတီတိ ဧကေ။

၁၅၁-၇။ ဧကံ ဒွေ တီဏိ စတ္တာရိ ဌာနာနိ ဣမဿာတိ ဧကဒွိတိစတုဋ္ဌာနံ၊ ဧကဒွိတိစတုဋ္ဌာနတ္တာတိ အတ္ထော။ ဌာနန္တိ စ ဣဓ ကိစ္စမဓိပ္ပေတံ။ တဉှိ တိဋ္ဌန္တိ ဧတ္ထ ဓမ္မာ အဝဋ္ဌိတာ ဝိယ ဟောန္တီတိ ‘‘ဌာန’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ မံသစက္ခုဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏစက္ခုဗုဒ္ဓစက္ခုသမန္တစက္ခုဝသေန ပဉ္စ နိမ္မလာနိ လောစနာနိ ဣမဿာတိ ပဉ္စနိမ္မလလောစနော။

နိပ္ပပဉ္စေနာတိ ¶ ရာဂါဒိပပဉ္စရဟိတေန။ ရာဂါဒယော ဟိ သံသာရေ ပပဉ္စနတော ‘‘ပပဉ္စာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။

အာဝဇ္ဇနေ ပဋိစ္ဆနေ ဌာနေ မနောဓာတုတ္တိကန္တိ သမ္ဗန္ဓော၊ ကိရိယာမနောဓာတု အာဝဇ္ဇနဋ္ဌာနေ၊ ဝိပါကဒွယံ သမ္ပဋိစ္ဆနဋ္ဌာနေတိ အတ္ထော။

‘‘သောမနဿယုတ္တသန္တီရဏံ ပဉ္စဒွါရေ သန္တီရဏံ သိယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘သန္တီရဏ’’န္တိ အဓိကာရတောဝ လဗ္ဘတီတိ ဂါထာဗန္ဓသုခတ္ထံ ‘‘သောမနဿယုတ’’န္တိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ။

ဗလဝါရမ္မဏေ သတီတိ တဒါရမ္မဏကိစ္စဿ ဗလဝါရမ္မဏေယေဝ လဗ္ဘနတော ဝုတ္တံ၊ န ဣမဿေဝ အာဝေဏိကဘာဝေန သဗ္ဗေသမ္ပိ တဒါရမ္မဏာနံ ဗလဝါရမ္မဏေယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇနတော။ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနန္တိ ကိရိယာမနောဝိညာဏဓာတုသင်္ခါတံ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနကိစ္စံ စိတ္တံ။

၁၅၈-၉။ သဗ္ဗေသန္တိ သဗ္ဗေသံ ကာမရူပါရူပဘဝိကသတ္တာနံ။ ဣမိနာ ဣဒံ ဒဿေတိ – ပဉ္စဒွါရေသု ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနကိစ္စံ ကေသဉ္စိဒေဝ သတ္တာနံ အရူပဘဝေ သဗ္ဗသော ပဉ္စဒွါရိကစိတ္တပ္ပဝတ္တိယာ၊ ရူပဘဝေ စ ဒွါရတ္တယပ္ပဝတ္တိယာ အဘာဝတော။ မနောဒွါရေ အာဝဇ္ဇနကိစ္စံ ပန သဗ္ဗေသမေဝ သစိတ္တကသတ္တာနံ ကရောတီတိ။ ဒွိဋ္ဌာနိကံ နာမ ဟောတီတိ ယထာဝုတ္တဋ္ဌာနဒွယဝန္တတာယ ဒွိဋ္ဌာနိကစိတ္တံ နာမ ဟောတိ။ ကေစိ ပန ‘‘သောမနဿသဟဂတသန္တီရဏံ ကာမသုဂတိယံ ပဋိသန္ဓိံ အာကဍ္ဎတိ ¶ ၊ တသ္မာ တံ ပဉ္စဋ္ဌာနိက’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တံ တေသံ မတိမတ္တံ ပဋ္ဌာနေ တထာ အဒီပိတတ္တာ။ တတ္ထ ဟိ –

‘‘ဥပေက္ခာသဟဂတံ ဓမ္မံ ပဋိစ္စ ဥပေက္ခာသဟဂတော ဓမ္မော ဥပ္ပဇ္ဇတိ နဟေတုပစ္စယာ’’တိ ဧတ္ထ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၇။၈) ‘‘အဟေတုကံ ဥပေက္ခာသဟဂတံ ဧကံ ခန္ဓံ ပဋိစ္စ တယော ခန္ဓာ၊ တယော ခန္ဓေ ပဋိစ္စ ဧကော ခန္ဓော၊ ဒွေ ခန္ဓေ ပဋိစ္စ ဒွေ ခန္ဓာ ¶ ၊ အဟေတုကပဋိသန္ဓိက္ခဏေ ဥပေက္ခာသဟဂတံ ဧကံ ခန္ဓံ ပဋိစ္စ တယော ခန္ဓာ၊ တယော ခန္ဓေ ပဋိစ္စ ဧကော ခန္ဓော၊ ဒွေ ခန္ဓေ ပဋိစ္စ ဒွေ ခန္ဓာ’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၇။၈) –

ဧဝံ ဥပေက္ခာသဟဂတ-ပဒဿ ပဝတ္တိပဋိသန္ဓိဝသေန ပဋိစ္စနယော ဥဒ္ဓဋော။ ပီတိသဟဂတသုခသဟဂတ-ပဒါနံ ပန –

‘‘ပီတိသဟဂတံ ဓမ္မံ ပဋိစ္စ ပီတိသဟဂတော ဓမ္မော ဥပ္ပဇ္ဇတိ နဟေတုပစ္စယာ။ အဟေတုကံ ပီတိသဟဂတံ ဧကံ ခန္ဓံ ပဋိစ္စ တယော ခန္ဓာ၊ တယော ခန္ဓေ ပဋိစ္စ ဧကော ခန္ဓော၊ ဒွေ ခန္ဓေ ပဋိစ္စ ဒွေ ခန္ဓာ။ သုခသဟဂတံ ဓမ္မံ ပဋိစ္စ သုခသဟဂတော ဓမ္မော ဥပ္ပဇ္ဇတိ နဟေတုပစ္စယာ။ အဟေတုကံ သုခသဟဂတံ ဧကံ ခန္ဓံ ပဋိစ္စ တယော ခန္ဓာ၊ တယော ခန္ဓေ ပဋိစ္စ ဧကော ခန္ဓော၊ ဒွေ ခန္ဓေ ပဋိစ္စ ဒွေ ခန္ဓာ’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၇။၆) –

ဧဝံ ပဝတ္တိဝသေနေဝ ဥဒ္ဓဋော၊ န ‘‘အဟေတုကပဋိသန္ဓိက္ခဏေ’’တိအာဒိနာ ပဋိသန္ဓိဝသေန၊ တသ္မာ ယထာဓမ္မသာသနေ အဝစနမ္ပိ အဘာဝမေဝ ဒီပေတီတိ န တဿ ပဋိသန္ဓိဒါနံ အတ္ထီတိ ဒွိဋ္ဌာနိကတာဝ ဝုတ္တာတိ။ တေ မဟဂ္ဂတဝိပါကာ နဝါတိ သမ္ဗန္ဓော။

၁၆၂။ ဆဒွါရာ ဧဝ ဆဒွါရိကာ။ အထ ဝါ ဆဒွါရိကေသူတိ ဆဒွါရိကစိတ္တေသူတိ အတ္ထော။

၁၆၄-၆။ ‘‘ပဉ္စကိစ္စ’’န္တိအာဒိ ယထာဝုတ္တာနမေဝ နိဂမနံ။ သေသန္တိ အဋ္ဌသဋ္ဌိဝိဓံ စိတ္တံ။ ဧကကိစ္စယောဂတော၊ ဧကံ ကိစ္စမဿာတိ ဝါ ဧကံ၊ ဧကမေဝ ဧကကံ။ သဗ္ဗစိတ္တာနံ ကိစ္စဝသေန နိဒ္ဒေသဋ္ဌာနေယေဝ ကိစ္စာနံ ပဋိပါဋိမ္ပိ ဒဿေတုံ ‘‘ဘဝင်္ဂါဝဇ္ဇန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယဒိ ဧဝံ ပဋိသန္ဓိတော ပဋ္ဌာယ စုတိပရိယောသာနံ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ? သစ္စံ၊ စုတိပဋိသန္ဓီနံ ပန ပါကဋတ္တာ ¶ တထာ ¶ န ဝုတ္တံ။ ဘဝဿ ဟိ ပဋိသန္ဓိ အာဒိ၊ စုတိ ပရိယောသာနန္တိ ပါကဋမေဝ၊ တသ္မာ ပါကဋဋ္ဌာနံ ပဟာယ အပါကဋဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ ဒဿေတုံ ဘဝင်္ဂမေဝ အာဒိတော ဝုတ္တံ။ တဒါရမ္မဏံ ပန ကိဉ္စာပိ အပါကဋံ၊ အထ ခေါ အနေကန္တိကံ ကိသ္မိဉ္စိ ဘဝေ ကတ္ထစိ ဇဝနဝီထိယံ အလဗ္ဘနတောတိ ဧကန္တလဗ္ဘမာနပရိဒီပနတ္ထံ တံ န ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ တဒါရမ္မဏစိတ္တမ္ပိ ယေဘုယျေန ဘဝင်္ဂနာမံ လဗ္ဘတီတိ ပုရိမဇဝနဝီထိယံ တဒါရမ္မဏံ ပစ္ဆိမဇဝနဝီထိယာ အာဝဇ္ဇနဿ ပုရေစရဘူတံ ဘဝင်္ဂ-ဂ္ဂဟဏေနေဝ သင်္ဂဟိတန္တိ ဝိသုံ န ဝုတ္တံ။ ကေစိ ပန ‘‘ပဉ္စဒွါရေသု ပဝတ္တိဝသေန ပဉ္စဝိဓတာယ ဒဿနတ္ထံ ‘ဘဝင်္ဂါဝဇ္ဇန’န္တိအာဒိ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တတ္ထ ပန အပ္ပဝတ္တမာနာနံ ကေသဉ္စိ သဗ္ဘာဝတော တံ န ယုဇ္ဇတိ၊ ဆဒွါရပ္ပဝတ္တိဝသေန ဆဗ္ဗိဓတ္တနယဒဿနတ္ထန္တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယထာ စေတ္ထ ‘‘ဘဝင်္ဂါဝဇ္ဇန’’န္တိအာဒိနာ စက္ခုဒွါရေ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ သောတဒွါရာဒီသုပိ ဒဿနာဒိံ အပနေတွာ သဝနာဒိံ ပက္ခိပိတွာ ကိစ္စပ္ပဝတ္တိ ယောဇေတဗ္ဗာ။ မနောဒွါရေ ပန –

‘‘ဘဝင်္ဂံ ပဌမံ ဟောတိ၊ တတော အာဝဇ္ဇနံ မတံ၊

ဒုတိယံ တမတိက္ကမ္မ၊ ဇဝနံ တတိယံ သိယာ’’တိ။ –

ယောဇနာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဆန္နံ ဝိညာဏာနန္တိ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ ပဉ္စန္နံ၊ မနောဝိညာဏဿ စ။ သတ္တဝိညာဏဓာတူနန္တိ စက္ခုဝိညာဏဓာတာဒီနံ ပဉ္စန္နံ၊ မနောဓာတုမနောဝိညာဏဓာတုဒွယဿာတိ သတ္တန္နံ ဝိညာဏဓာတူနံ။

၁၆၉-၇၁။ ပဉ္စာဘိညာဝိဝဇ္ဇိတန္တိ –

‘‘ဣဒ္ဓိဝိဓံ ဒိဗ္ဗသောတော၊ ပရစိတ္တဝိဇာနနာ၊

ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခူတိ ပဉ္စဓာ’’တိ။ –

ဧဝမာဂတာဟိ ပဉ္စဟိ အဘိညာဟိ ယုတ္တေန ရူပါဝစရပဉ္စမဇ္ဈာနစိတ္တေန ဝဇ္ဇိတံ။ ဒိဗ္ဗသောတာဒီနံ ဧကေကာရမ္မဏတ္တေပိ ပဉ္စန္နမ္ပိ အဘိညာနံ ဧကဿေဝ စိတ္တဿ အဝတ္ထာဘေဒဘာဝတော ဝုတ္တံ ‘‘ပဉ္စာဘိညာဝိဝဇ္ဇိတ’’န္တိ ¶ ။ ကေစိ ပန ‘‘ဣဓ ဧကန္တေန ဓမ္မာရမ္မဏိကစိတ္တာနမေဝ ဝစနတော ¶ ပရစိတ္တဝိဇာနနံ ဝဇ္ဇေတွာ အနာဂတံသဉာဏေန သဟ ပဉ္စာဘိညာနံ ပဋိက္ခေပေါ’’တိ ဝဒန္တိ။

ဒွိပဉ္စဝိညာဏာနံ၊ မနောဓာတုတ္တယဿ စ ပရိစ္စာဂေန ဧကစတ္တာလီသ ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘စတ္တာလီသံ တထေကက’’န္တိ။ အဘိညာနိ စာတိ စ-သဒ္ဒေါ အဋ္ဌာနပ္ပယုတ္တော၊ သော ‘‘စတ္တာလီသံ တထေကက’’န္တိ ဣမဿာနန္တရံ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ တေန ပန အဘိညာစိတ္တဒွယံ သင်္ဂဏှာတိ။ အထ ဝါ အဘိညာ နာမ ဟေဋ္ဌာ ဧကေကာရမ္မဏိကေသု ဝုတ္တဿ ပဉ္စမဇ္ဈာနဿေဝ အဝတ္ထာဝိသေသောတိ အဘိညာစိတ္တာနံ ဆဠာရမ္မဏိကေသု အဂ္ဂဟဏန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၁၇၂-၃။ တိဓာ ကတွာတိ တိဓာ ကရဏဟေတု။ ဟေတွတ္ထော ဟိ အယံ တွာ-သဒ္ဒေါ ယထာ ‘‘သီဟံ ဒိသွာ ဘယံ ဆမ္ဘိတတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ပညာယ စဿ ဒိသွာ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တီ’’တိ။ ‘‘ပုညာပုညဝသေနာ’’တိအာဒိနာ ဇာတိဘူမိဟေတုဝေဒနာဒိဝသေန ယာဝ ဆသတ္တတိဝိဓော ဘေဒေါ၊ တာဝ မနောဝိညာဏဓာတုံ ဘိန္ဒိတွာ တံဝသေန စိတ္တဝိဘာဂဒဿနတ္ထံ နယဒါနံ ကတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၁၇၅။ တိဓာ ကတွာတိ ပဌမံ ဝိပါကဒွယကိရိယာဘေဒတော၊ ဒုတိယံ ကုသလာကုသလာဒိတောတိ ဧဝံ ဓာတုဒွယံ ပစ္စေကံ တိဓာ ကတွာ။

၁၈၀။ ဘူမိ…ပေ… ဝိဘာဝယေတိ တိံသဘူမီနံ နာနတ္တဝသေန ပဝတ္တိတော တိံသဝိဓံ၊ တတ္ထေဝ တိံသပုဂ္ဂလာနံ နာနတ္တဝသေန ပဝတ္တိတော စ တိံသဝိဓန္တိအာဒိနာ ဣဒံ ယထာနိဒ္ဒိဋ္ဌစိတ္တံ ဗဟုဓာ ဟောတီတိ စ ဝိဘာဝေယျာတိ အတ္ထော။

၁၈၁။ ဣဓာတိ ¶ ဣမသ္မိံ သာသနေ။ ဟတ္ထဂတာမလကာ ဝိယ ဟောန္တီတိ ယထာ ဟတ္ထဂတံ အာမလကံ စက္ခုမတော သုပါကဋံ ဟောတိ၊ ဧဝမိမဿ မတိမတော ဘိက္ခုနော အဘိဓမ္မပိဋကဂတာ အတ္ထာ သုပါကဋာ ဟောန္တိ၊ အာဝဇ္ဇိတာဝဇ္ဇိတက္ခဏေ သုဝိသဒါဝ ပညာယန္တီတိ အတ္ထော။

ဣတိ အဘိဓမ္မတ္ထဝိကာသိနိယာ နာမ

အဘိဓမ္မာဝတာရသံဝဏ္ဏနာယ

ဧကဝိဓာဒိနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ပဉ္စမော ပရိစ္ဆေဒေါ

ဘူမိပုဂ္ဂလစိတ္တုပ္ပတ္တိနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၁၈၂-၈။ ဗုဒ္ဓိယာ ¶ ဝုဒ္ဓိံ ဝိရုဠှိံ ကရောတီတိ ဗုဒ္ဓိဝုဒ္ဓိကရံ။ ယဿ ယဿ နယဿ ကထနံ ပဋိညာတံ၊ တံ တံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘စိတ္တာနံ ဘူမီသုပ္ပတ္တိ’’န္တိ။ တံ ဝတွာ ဘူမီနံ အာဓာရဝသေန ပသင်္ဂါဂတံ ဂတိဘေဒံ၊ ဘဝဘေဒဉ္စ ဒဿေတုံ ‘‘ဒေဝါ စေဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘စတဿောပါယဘူမိယော’’တိ ဝတွာ အသုရဂတိယာ ပေတဂတိယံယေဝ သင်္ဂဟိတတ္တာ ‘‘ဂတိယော ပဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဝဒန္တိ။ မယံ ပန ‘‘တိဿောဝါပါယဘူမိယော’’တိ ပါဌေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ မညာမ။ န ဟိ ဧသ အနာကုလဝစနော အာစရိယော ဤဒိသံ ပုဗ္ဗာပရဝိရုဒ္ဓံ ဝိယ သမ္မောဟဇနကံ ဝစနံ ဘာသတိ။ ပါဠိယမ္ပိ ဟိ –

‘‘ပဉ္စ ခေါ ဣမာ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဂတိယော။ ကတမာ ပဉ္စ? နိရယော တိရစ္ဆာနယောနိ ပေတ္တိဝိသယော မနုဿာ ဒေဝါ’’တိ (အ။ နိ။ ၉။၆၈) –

ဧဝံ ¶ တိဏ္ဏမေဝ အပါယာနံ ဝသေန ဝုတ္တံ။ ကာမရူပါရူပဝသေန တယော ဘဝါ။ တတ္ထာတိ တေသု တီသု ဘဝေသု။ တိံသေဝါတိ စတဿော အပါယဘူမိယော၊ သတ္တဝိဓာ ကာမသုဂတိဘူမိ၊ သောဠသ ရူပီဗြဟ္မလောကာ၊ စတဿော အရူပဘူမိယောတိ ဧကတိံသဘူမီနမန္တရေ စိတ္တပ္ပဝတ္တိအဓိကာရတ္တာ အသညဘူမိံ အပနေတွာ အဝသေသာ တိံသေဝ ဘူမိယောတိ အတ္ထော။ တာသု တိံသေဝ ပုဂ္ဂလာတိ တာသု ဘူမီသု ဥပ္ပန္နာ ပုဂ္ဂလာ ဘူမိဂဏနဝသေန တိံသေဝ ဟောန္တိ။ ဘူမိဝသေန တိံသဝိဓာပိ ပန ပဋိသန္ဓိစိတ္တဂဏနာယ ဧကူနဝီသတိ ဟောန္တီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဘူမီသွေတာသူ’’တိအာဒိ။

ပဋိသန္ဓိကစိတ္တာနန္တိ ဒသ ကာမာဝစရပဋိသန္ဓိစိတ္တာနိ၊ ပဉ္စ ရူပါဝစရပဋိသန္ဓိစိတ္တာနိ၊ စတ္တာရိ အရူပါဝစရပဋိသန္ဓိစိတ္တာနီတိ ဣမေသံ ဧကူနဝီသတိပဋိသန္ဓိစိတ္တာနံ ဝသေန။ အသညီနမစိတ္တကာတိ အသညသတ္တာနံ အစိတ္တကာ ပဋိသန္ဓိ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘အသညသတ္တာ ¶ ဒေဝါ အဟေတုကာ အနာဟာရကာ အဖဿကာ အဝေဒနကာ အသညကာ အစေတနကာ အစိတ္တကာ ပါတုဘဝန္တီ’’တိ။

ယဒိ ပဋိသန္ဓိဝသေန ဝီသတိ ပုဂ္ဂလာ၊ ကထံ ဘူမိဝသေန တိံသာတိ ဝုတ္တာ။ ဧကတိံသာတိ ဟိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘ဣဓာ’’တိအာဒိ။

န ဝိဇ္ဇတိ ဟေတု ဣမေသန္တိ အဟေတူ၊ ဒုဝေ၊ တီဏိ စ ဟေတူ ဣမေသန္တိ ဒွိတိဟေတူ၊ ပဋိသန္ဓိဝသေန အဟေတုကာ၊ ဒုဟေတုကာ၊ တိဟေတုကာ စာတိ အတ္ထော။ တတ္ထ အဟေတုကာ အာပါယိကာ စ၊ ဧကစ္စေ ဘူမဒေဝါ၊ မနုဿေသု ဇစ္စန္ဓဇစ္စဗဓိရဇစ္စုမ္မတ္တကနပုံသကဥဘတောဗျဉ္ဇနကာဒယော စ။ ဝုတ္တာဝသေသာ ကာမသုဂတိဝါသိနောဝ ဒုဟေတုကာ။ တိဟေတုကာ ပန ကာမသုဂတိဝါသိနောဝ။ အရိယာ ပန အဋ္ဌာတိ စတုန္နံ အရိယမဂ္ဂသမင်္ဂီနံ၊ စတုန္နဉ္စ အရိယဖလသမင်္ဂီနံ ဝသေန အဋ္ဌ အရိယပုဂ္ဂလာ ¶ ။ နနု စ အရိယာပိ တိဟေတုကာယေဝါတိ? သစ္စံ၊ စိတ္တုပ္ပာဒံ ပန ပတွာ တေသံ ဝိသေသသဗ္ဘာဝတော ဝိသုံယေဝ ဥဒ္ဓဋာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၁၈၉-၉၂။ ‘‘ဘူမီသုပ္ပတ္တိံ ဘဏတော မေ နိဗောဓထာ’’တိ သုတွာ စောဒကော ‘‘တိံသဘူမီသူ’’တိအာဒိနာ သဗ္ဗေသံ ဘူမီနံ သာဓာရဏစိတ္တာနိ ပုစ္ဆတိ၊ ဣတရော ‘‘စုဒ္ဒသေဝါ’’တိ ဝိဿဇ္ဇေတိ။ တတ္ထ အဋ္ဌ ပရိတ္တကုသလာနိ၊ စတ္တာရိ ဒိဋ္ဌိဝိပ္ပယုတ္တာနိ၊ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတံ၊ မနောဒွါရာဝဇ္ဇနဉ္စာတိ စုဒ္ဒသေဝ၊ န ဦနာနိ နာဓိကာနိ၊ သဗ္ဗာသု တိံသဘူမီသု ဟောန္တိ၊ သဗ္ဗဘူမီနံ သာဓာရဏာနီတိ အတ္ထော။

သဒါ…ပေ… သိယုန္တိ ဒွေ ဒေါသမူလာနိ၊ ကုသလဝိပါကစက္ခုသောတဝိညာဏသမ္ပဋိစ္ဆနသန္တီရဏဒွယဝဇ္ဇိတာနိ အဋ္ဌာရသ ကာမာဝစရဝိပါကစိတ္တာနီတိ ဝီသတိ စိတ္တာနိ သဒါ ကာမေယေဝ ဘဝေ သိယုံ၊ န ကဒါစိ အညတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ အတ္ထော။ နနု စ ဗြဟ္မူနမ္ပိ အကုသလဝိပါကာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ? သစ္စံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တာနိ ကာမဘဝေ အနိဋ္ဌရူပါဒယော အာရဗ္ဘ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ဗြဟ္မလောကေ တေသံ အဘာဝတောတိ ကာမဘဝေယေဝ နိယမိတာနိ။ ရူပါဝစရဝိပါကစိတ္တာနိ ပဉ္စ ရူပါဝစရဘဝေယေဝ သိယုံ၊ စတ္တာရော စ အရူပါဝစရဝိပါကာ အရူပီသူတိ အာဟ ‘‘ပဉ္စ ရူပဘဝေ’’တိအာဒိ။

ကာမ ¶ …ပေ… ဘဝန္တီတိ ရူပါဝစရကုသလကိရိယစိတ္တာနိ စေဝ ကုသလဝိပါကာနိ စ စက္ခုသောတဝိညာဏသမ္ပဋိစ္ဆနသန္တီရဏာနိ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနဝဇ္ဇာနိ စ ဒွေ အဟေတုကကိရိယစိတ္တာနိ ပဌမမဂ္ဂဝိညာဏန္တိ အဋ္ဌာရသ စိတ္တာနိ ကာမရူပဘဝေယေဝ ဘဝန္တိ၊ န အရူပဘဝေ။ တတ္ထ ဟိ သဗ္ဗသော ရူပသညာနံ သမတိက္ကန္တတ္တာ ရူပါဝစရကုသလကိရိယာ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။ စက္ခုဝိညာဏာဒီနိ ဝတ္ထုဒွါရဝိရဟတော၊ ဟသိတုပ္ပာဒေါ ဧကန္တဝတ္ထုနိဿယတ္တာ၊ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ ပရတောဃောသပစ္စယာယေဝ နိဗ္ဗတ္တနတော ¶ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဒွေစတ္တာလီသာတိ အဋ္ဌ ပရိတ္တကုသလာနိ၊ စတ္တာရိ အရူပကုသလာနိ၊ ပဌမမဂ္ဂဝဇ္ဇာနိ သတ္တ လောကုတ္တရစိတ္တာနိ၊ ပဋိဃဒွယဝဇ္ဇိတာနိ စ ဒသ အကုသလစိတ္တာနိ၊ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တအဟေတုကကိရိယာဒွယဝဇ္ဇိတာနိ နဝ ကာမာဝစရကိရိယစိတ္တာနိ၊ စတ္တာရိ အရူပါဝစရကိရိယစိတ္တာနီတိ ဧဝံ ဒွေစတ္တာလီသ စိတ္တာနိ တီသု ဘဝေသု ဟောန္တိ။

၁၉၃-၂၀၄။ ဧဝံ ဘဝဝသေန စိတ္တုပ္ပတ္တိံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ကာလဝသေန ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဌပေတွာ ပနာ’’တိအာဒိ။ သဗ္ဗာသန္တိ နိဒ္ဓါရဏတ္ထေ သာမိဝစနံ။ အဋ္ဌ မဟာကိရိယာ၊ အရဟတ္တမဂ္ဂဖလစိတ္တာနိ၊ အနာဂါမိဖလံ၊ နေဝသညာနာသညာယတနကုသလကိရိယာတိ တေရသေဝ စိတ္တာနိ အပါယရဟိတာသု ဆဗ္ဗီသဘူမီသု ဟောန္တိ အပါယေသု ဝိပါကာဝရဏသဗ္ဘာဝေ ဧတေသံ အနုပ္ပဇ္ဇနတော။ အပရာနိ ဆ စိတ္တာနီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တာနိ ပန ရူပဘဝသာဓာရဏာနံ ပဉ္စပရိတ္တဝိပါကာနံ၊ ကိရိယမနောဓာတုယာ စ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

ပဉ္စ စိတ္တာနီတိ ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တဝိစိကိစ္ဆာဝသေန ပဉ္စ စိတ္တာနိ။ တာနိ ဟိ ပဉ္စသု သုဒ္ဓါဝါသဘူမီသု န လဗ္ဘန္တိ။ တတ္ထ အနာဂါမိခီဏာသဝါနမေဝ အဓိဝုတ္ထတ္တာ၊ တေသဉ္စ ပဌမမဂ္ဂေနေဝ ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဝိညာဏာနံ အနုပ္ပာဒဓမ္မတံ အာပါဒိတတ္တာ။

အပရာနိ ဒုဝေတိ တတိယာရုပ္ပကုသလကိရိယစိတ္တာနိ။ တာနိ ဟိ နေဝသညာနာသညာယတနေသု အတိက္ကန္တာရမ္မဏတ္တာ၊ အပါယေသု စ အဟေတုကပဋိသန္ဓိကတ္တာ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။ စတုဝီသတီဘူမိသု ဒွေ စာတိ ဝိညာဏဉ္စာယတနကုသလကိရိယာဝသေန ဒွေ စိတ္တာနိ။ တေဝီသဘူမိသု ဒွေယေဝါတိ အာကာသာနဉ္စာယတနကုသလကိရိယစိတ္တာနိ။

ဧကာဒသဝိဓန္တိ ရူပါဝစရကုသလကိရိယာ ဟသိတုပ္ပာဒေါတိ ဧကာဒသ။ သောတာပတ္တိဖလံ ယာဝ အနာဂါမိမဂ္ဂေါ စတ္တာရိ စ စိတ္တာနိ သုဒ္ဓါဝါသအပါယဝဇ္ဇာသု ဧကဝီသတိဘူမီသု ဘဝန္တိ။ ဧကံ ¶ ¶ သောတာပတ္တိမဂ္ဂစိတ္တံ သုဒ္ဓါဝါသအပါယအရူပဘူမိဝဇ္ဇေသု သတ္တရသသု ဘူမီသု ဇာယတိ။ ဒွေ ဒေါသမူလာနိ၊ ကုသလဝိပါကဃာနဇိဝှာကာယဝိညာဏာနိ၊ သတ္တ အကုသလဝိပါကာတိ ဒွါဒသ စိတ္တာနိ မဟဂ္ဂတဘူမိဝဇ္ဇာသု ဧကာဒသသု ကာမဘူမီသု ဇာယန္တိ။ အဋ္ဌ မဟာဝိပါကစိတ္တာနိ ကာမာဝစရဒေဝမနုဿဝသေန သတ္တဘူမီသု ဇာယန္တိ။ ဆသု ဘူမိသူတိ ဝေဟပ္ဖလသုဒ္ဓါဝါသသင်္ခါတာသု ဆသု ပဉ္စမဇ္ဈာနဘူမီသု။

စတ္တာရိ…ပေ… ဘူမိသူတိ စတုတ္ထဇ္ဈာနဝိပါကော ပရိတ္တသုဘအပ္ပမာဏသုဘသုဘကိဏှဝသေန တီသု ဘူမီသု ဇာယတိ၊ ဒုတိယဇ္ဈာနဝိပါကော၊ တတိယဇ္ဈာနဝိပါကော စ ပရိတ္တာဘာအပ္ပမာဏာဘာအာဘဿရဝသေန တီသု ဘူမီသု၊ ပဌမဇ္ဈာနဝိပါကော ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇဗြဟ္မပုရောဟိတမဟာဗြဟ္မာဝသေန တီသု ဘူမီသု ဟောတီတိ ဧဝံ စတ္တာရိ စိတ္တာနိ ဧကေကဝသေန တီသု တီသု ဘူမီသု ဇာယန္တိ။

၂၀၆-၉။ ဧဝံ ဧတ္တကာနေဝ စိတ္တာနိ ဧတ္တကာသု ဘူမီသု ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ စိတ္တနိယမဝသေန ဥပ္ပတ္တိံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဧတ္တကာသု ဧဝ ဘူမီသု ဧတ္တကာနေဝ စိတ္တာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဘူမိနိယမဝသေန ဒဿေတုံ ‘‘ကုသလာကုသလာ ကာမေ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ကာမေ ကုသလာကုသလာ ဝီသတိ၊ တေသံ ပန္နရသ အဟေတုကာ ပါကာ၊ အာဝဇ္ဇနဒွယဉ္စာတိ သတ္တတိံသေဝ မာနသာ နရကာဒီသု စတူသုပိ အပါယေသု ဇာယရေ။ အဝသေသာနိ ပန သတ္တရသ ကာမာဝစရဝိပါကကိရိယစိတ္တာနိ၊ ပဉ္စတိံသ မဟဂ္ဂတလောကုတ္တရာနီတိ ဒွေပညာသ မာနသာ ကဒါစိပိ တေသု နုပ္ပဇ္ဇန္တိ အဘူမိဘာဝတောတိ အတ္ထော။

အသီတိ ဟဒယာတိ ဝုတ္တာဝသေသာနိ အသီတိ စိတ္တာနိ။ ဃာနာဒိဝိညာဏတ္တယန္တိ ကုသလဝိပါကဃာနာဒိဝိညာဏတ္တယံ။ ‘‘အပုညဇာ ပါကာ’’တိ အကုသလဝိပါကာနံ သဗ္ဗေသမေဝ ဂဟိတတ္တာ ဃာနာဒိဝိညာဏတ္တယံ အဂ္ဂဟိတဝိသေသမ္ပိ ပါရိသေသဉာယေန ကုသလဝိပါကမေဝ ဝိညာယတိ။

၂၁၃။ ဒေါမနဿန္တိ ¶ ဒေါမနဿသဟဂတံ။ ကြိယာ စ ဒွေတိ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနဝဇ္ဇိတာ ဒွေ အဟေတုကကိရိယာ။

၂၁၄။ ဘူမိဝသေနေဝါတိ ပုဂ္ဂလေ အနာမသိတွာ ကေဝလံ ဘူမိဝသေန။ ပုဂ္ဂလာနံ ဝသေန စ ဘူမိဝသေန စ စိတ္တုပ္ပတ္တိံ ဝိဘာဝယေတိ သမ္ဗန္ဓော။

၂၁၆-၈။ ပဉ္စဘူမိသူတိ ¶ စတုရာပါယမနုဿဝသေန ပဉ္စဘူမီသု။ အဟေတုကာနံ ပဋိသန္ဓိသဒိသတဒါရမ္မဏဝသေန ‘‘သတ္တတိံသေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ၊ အညကမ္မေန ပန ဒွိဟေတုကတဒါရမ္မဏဿာပိ သမ္ဘဝတော ဧကစတ္တာလီသ ဟောန္တိ။ အာစရိယဇောတိပါလတ္ထေရဿ အဓိပ္ပာယေန တိဟေတုကဝိပါကေဟိပိ သဒ္ဓိံ ပဉ္စစတ္တာလီသေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အဟေတုကဿ ဝုတ္တေဟီတိ အဟေတုကသတ္တဿ ဝုတ္တေဟိ သတ္တတိံသမာနသေဟိ သဟ။ နဝ ကြိယာတိ အဋ္ဌ မဟာကိရိယာ၊ ဟသိတုပ္ပာဒေါ စာတိ ဣမာနိ အသာဓာရဏကိရိယစိတ္တာနိ နဝ။

၂၂၀-၁။ ‘‘စတုပညာသ မာနသာ’’တိ ဝတွာ တေသံ သရူပတော ဒဿနတ္ထံ အာဟ ‘‘ဒွိဟေတုကဿာ’’တိအာဒိ။ ပုန ‘‘စတုပညာသာ’’တိအာဒိ ပန နိဂမနံ။

၂၂၃-၄။ ပညာသေဝဿ စိတ္တာနီတိ တိဟေတုကဿ ပုထုဇ္ဇနဿ ဝုတ္တစတုပညာသစိတ္တေသု ဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာသဟဂတဝဇ္ဇာနိ ဧကူနပညာသ၊ သောတာပတ္တိဖလန္တိ ဣမာနိ ပညာသေဝ စိတ္တာနိ အဿ ကာမာဝစရဿ သောတာပန္နဒေဟိနော ဇာယန္တေ။ နဝတိံသေဝါတိ ဧကူနစတ္တာလီသစိတ္တာနိ။ ပဌမံ ဖလန္တိ သောတာပတ္တိဖလံ။

၂၂၅-၈။ ဒုတိယဉ္စ ဖလံ ဟိတွာတိ သကဒါဂါမိဖလံ ဟိတွာ။ စ-သဒ္ဒေန သောတာပတ္တိဖလဉ္စ ဟိတွာတိ အတ္ထော။ အတ္တနော ဖလေန ¶ သဟ ယာနိ အဋ္ဌစတ္တာလီသ စိတ္တာနိ၊ တာနိ အနာဂါမိဿ သတ္တဿ ဇာယန္တိ။ စတ္တာလီသဉ္စ စတ္တာရီတိ တေဝီသတိ ကာမာဝစရဝိပါကစိတ္တာနိ၊ ဝီသတိ ကိရိယစိတ္တာနိ၊ အရဟတ္တဖလဉ္စာတိ စတုစတ္တာလီသ စိတ္တာနိ။ သကံ သကန္တိ ‘‘သောတာပန္နဿ သောတာပတ္တိမဂ္ဂစိတ္တံ၊ သကဒါဂါမိနော သကဒါဂါမိမဂ္ဂစိတ္တ’’န္တိအာဒိနာ အတ္တနော အတ္တနော မဂ္ဂစိတ္တံ။ ကသ္မာ ပန တေသံ ဧကေကမေဝ စိတ္တံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဧကစိတ္တက္ခဏာဟိ တေ’’တိ။ ပဉ္စတိံသေဝါတိ သတ္တရသ ကာမရူပါရူပကုသလစိတ္တာနိ၊ ပဋိဃဒွယဝဇ္ဇာနိ ဒသ အကုသလာနိ၊ ရူပဘဝေ လဗ္ဘမာနကာနိ ပဉ္စ အဟေတုကဝိပါကာနိ၊ အာဝဇ္ဇနဒွယံ၊ ပဌမဇ္ဈာနဝိပါကော စာတိ ပဉ္စတိံသ စိတ္တာနိ တီသု ပဌမဇ္ဈာနဘူမီသု ပုထုဇ္ဇနဿ ဇာယန္တိ။

၂၃၂-၅။ ဟိတွာ စာတိ ဧတ္ထ စ-သဒ္ဒေန ပဌမဖလဿ ဂဟဏံ ဒဿေတိ။ တေန အပုညပဉ္စကံ ဟိတွာ ပဌမံ ဖလံ ဂဟေတွာ စာတိ အတ္ထော။ အပုညပဉ္စကန္တိ ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တဝိစိကိစ္ဆာသဟဂတဝသေန ¶ ပဉ္စ အကုသလစိတ္တာနိ။ တတ္ထာတိ တေသု သောတာပန္နဿ ဝုတ္တေသု။ တတ္ထေဝါတိ သကဒါဂါမိဿ ဝုတ္တေသု။ ပုညဇံ သမ္ပဋိစ္ဆနံ သန္တီရဏဒွယဉ္စေဝါတိ သမ္ဗန္ဓော။

၂၃၇။ ဧဝံ ပဌမဇ္ဈာနဘူမိယံ ပုထုဇ္ဇနသောတာပန္နာဒိဝသေန စိတ္တသမ္ဘဝံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တေသမေဝ ဝသေန ဒုတိယဇ္ဈာနဘူမိယံ ဒဿေတုံ ‘‘ပုထုဇ္ဇနဿာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ဒုတိယဇ္ဈာနတတိယဇ္ဈာနဝိပါကာနံ ဧကသတ္တဿေဝ အသမ္ဘဝေပိ ဒုတိယဇ္ဈာနတလေ နိဗ္ဗတ္တေ ပုထုဇ္ဇနာဒယော ပုထုဇ္ဇနာဒိဘာဝသာမညေန ဧကတော ဂဟေတွာ ‘‘ဒုတိယဇ္ဈာနတတိယဇ္ဈာနပါကတော’’တိ ဝုတ္တံ။