အည > ဗျာကရဏ ဂန္ထ-သင်္ဂဟော > ပယောဂသိဒ္ဓိပါဌ

အကာရာဒယော ¶ နိဂ္ဂဟီတန္တာ တေစတ္တာလီသက္ခရာ ဝဏ္ဏာ နာမ ဟောန္တိ။ တံ ယထာ အ၊ အာ၊ ဣ၊ ဤ၊ ဥ၊ ဦ၊ ဧ၊ ऐ၊ ဩ၊ औ၊ က ခ ဂ ဃ င၊ စ ဆ ဇ ဈ ဉ၊ ဋ ဌ ဍ ဎ ဏ၊ တ ထ ဒ ဓ န၊ ပ ဖ ဗ ဘ မ၊ ယ ရ လဝ သ ဟ ဠ အံ။ တေန ကွတ္ထော ‘‘ဧ ဩန+မ ဝဏ္ဏေ’’တိ။ တိတာလီသာတိ ဝစနံ ကတ္ထစိ ဝဏ္ဏလောပံ ဉာပေတိ၊ တေန ‘‘ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော’’တိအာဒိ သိဒ္ဓံ။

အကာရော အာဒိ မရိယာဒဘူတော ယေသံ တေ အအာဒယော။ တယော စ စတ္တာလီသ စေတိ တိတာလီသ၊ ဣမိနာ နိပါတနေန ဝါ စတဘာဂလောပေါ။ ဝဏ္ဏီယတိ အတ္ထော ဧတေဟီတိ ဝဏ္ဏာ။

ဧတ္ထာ+ဟ – ‘‘ကသ္မာ အာစရိယကစ္စာယနာဒီဟိ ဝိယ ဧကစတ္တာလီသက္ခရာန+မက္ခရသည+မကတွာ တိတာလီသက္ခရာနံ ဝဏ္ဏသညာ ကတာ’’တိ။ ဝုစ္စတေ –

သာ မာဂဓီ မူလဘာသာ၊ နရာ ယာယာ+ဒိကပ္ပိကာ၊

ဗြဟ္မာနော စာ-သုတာလာပါ၊ သမ္ဗုဒ္ဓါ စာပိ ဘာသရေတိ –

ဝစနတော မာဂဓိကာနံ ဧတ္ထ၊ သေယျော၊ ဩဋ္ဌော၊ သောတ္ထိ-တျာဒီသုပိ အသေသဗျာပိကာနံ တိတာလီသက္ခရာနံဝ ဥဇုကာနွတ္ထပ္ပက္ခရဂုဏိကာ၊ နေဝ ပန ‘ရုက္ခာ ဝနံ’တျာဒေါ ဝိယ အဝယဝေ သမုဒါယဝေါဟာရော၊ ‘သမုဒ္ဒေါ မယာ ဒိဋ္ဌော’တျာဒေါ ဝိယ စ သမုဒါယေ အဝယဝဝေါဟာရောတိ ဒဿေတုံ ပစ္စေကံ ဝဏ္ဏသညာ ကတာတိ။

‘‘သက္ကစ္စသဝနံ ဗုဒ္ဓသာသနသမ္ပတ္တီ’’တိ ‘‘သိထိလဓနိတာဒိ အက္ခရဝိပတ္တိယဉှိ အတ္ထဿ ဒုန္နယတာ ဟောတီ’’တိ စ ယသ္မာ ဝုတ္တံ။

တသ္မာ ¶ အက္ခရကောသလ္လံ၊ သမ္ပာဒေယျ ဝိစက္ခဏော၊

ဥပဋ္ဌဟံ ဂရုံ သမ္မာ၊ ဥဋ္ဌာနာဒီဟိ ပဉ္စဟိ။

တတ္ထ အကာရာဒီန+မနုက္ကမော ပနေ+သ ဌာနာဒိက္ကမသန္နိဿိတော။ တထာ ဟိ ဌာန+ကရဏ+ပယတနေဟိ ဝဏ္ဏာ ဇာယန္တိ။ တတ္ထ ဆ ဌာနာနိ ကဏ္ဌ+တာလု+မုဒ္ဓ+ဒန္တ+ဩဋ္ဌ+နာသိကာဝသေန။

တတ္ထ အဝဏ္ဏ+ကဝဂ္ဂ+ဟာနံ ကဏ္ဌော ဌာနံ၊ ဣဝဏ္ဏ+စဝဂ္ဂ+ယာနံ တာလု၊ ဋဝဂ္ဂ+ရ+ဠာနံ မုဒ္ဓါ၊ တဝဂ္ဂ+လ+သာနံ ဒန္တာ၊ ဥဝဏ္ဏ+ပဝဂ္ဂါနံ ဩဋ္ဌော၊ ဧ ဝဏ္ဏဿ ကဏ္ဌတာလူ၊ ဩ ဝဏ္ဏဿ ကဏ္ဌော+ဋ္ဌာ၊ ဝကာရဿ ဒန္တော+ဋ္ဌာ၊ နိဂ္ဂဟီတဿ နာသိကာ၊ င၊ ည၊ ဏ၊ န၊ မာနံ သကဌာနံ နာသိကာ စ။ ဧတ္ထ စ –

ဟကာရော ပဉ္စမေဟေဝ၊ အန္တဋ္ဌာဟိ စ သံယုတော၊

ဩရသော ဣတိ ဝိညေယျော၊ ကဏ္ဌဇော တဒသံယုတော။

ယထာ အဝင်ှောတိ (အဝင ဟောတိ။၊ တဉှိ၊ တဏှာ၊ ပုဗ္ဗနှော၊ အမှေ၊ ဂုယှံ၊ ဂါရယှာ၊ အာရုလှော၊ ဗဟွက္ခရန္တိ။

ဝဏ္ဏာနံ ဥစ္စာရဏုဿာဟော ပယတနံ၊ တံ ကိံ – သံဝုတာဒိကရဏဝိသေသော၊ သံဝုတတ္တ+မကာရဿ၊ ဝိဝဋတ္တံ သေသသရာနံ သကာရ+ဟကာရာနဉ္စ၊ ဖုဋ္ဌတ္တံ ဝဂ္ဂါနံ၊ ဤသံဖုဋ္ဌတ္တံ ယ+ရ+လ+ဝါနံ။

ဧဝံ ဌာန+ကရဏ+ပယတန+သုတိ ကာလဘိန္နေသု အက္ခရေသု သရာ နိဿယာ၊ ဣတရေ နိဿိတာ။ တတ္ထ –

နိဿယာ+ဒေါ ¶ သရာ ဝုတ္တာ၊ နိဿိတာ ဗျဉ္ဇနာ တတော၊

ဝဂ္ဂေ+ကဇာ ဗဟုတ္တာ+ဒေါ၊ တတော ဌာန+လဟုက္ကမာ။

‘‘အအာဒယော’’တိ ဝတ္တတေ ယာဝ ‘‘ဗိန္ဒု နိဂ္ဂဟီတ’’န္တိ။ တဉ္စ ခေါ ‘‘အတ္ထဝသာ ဝိဘတ္တိဝိပရိဏာမော’’တိ သတ္တမျန္တ+မဘိသမ္ဗန္ဓီယတေ၊ ‘‘ဝဏ္ဏာ’’တိ ဝတ္တတေ –

အအာဒီသွာ+ဒိမှိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ ဩဒန္တာ ဒသ ဝဏ္ဏာ သရာ နာမ ဟောန္တိ။ ယထာ အ အာ၊ ဣ ဤ၊ ဥ ဦ၊ ဧ ऐ၊ ဩ औ။ သရန္တိ=သပ္ပဓာနဘာဝေန ပဝတ္တန္တိ၊ ဗျဉ္ဇနေ ဝါ သာရေန္တီတိ သရာ။

အအာဒီသွာ+ဒိမေသု ဒသသု ဒွေ ဒွေ သဝဏ္ဏာ နာမ ဟောန္တိ ယထာက္ကမံ။ ယထာ အ အာဣတိ၊ ဣ ဤဣတိ၊ ဥ ဦ ဣတိ၊ ဧ ဧဣတိ၊ ဩ၊ ဩဣတိ။ သမာနာ သဒိသာ ဝဏ္ဏာ သဝဏ္ဏာ၊ သမာနတ္တဉ္စ ဌာနတော။ ‘‘ဒွေ ဒွေ’’တိ ဝတ္တတေ ဝက္ခမာနေသု ဒွီသု။

တေသွေဝ ဒသသု ယေ ဒွေ ဒွေ သဝဏ္ဏာ၊ တေသု ယော ယော ပုဗ္ဗော၊ သော သော ရဿသညော ဟောတိ။ ယထာ အ ဣ ဥ ဧ ဩ။ တေသု ‘သံယောဂတော ပုဗ္ဗာဝ ဒိဿန္တိ ဒွေ ပနန္တိမာ’တ ဒဿေတုံ တတ္ထ သာဓုတ္တာ တေသမ္ပိ ဣဓ သင်္ဂဟော၊ ယထာ ဧတ္ထ သေယျော ဩဋ္ဌော သောတ္ထိ။ ရဿကာလယောဂါ တဗ္ဗန္တတာယ ဝါ ¶ ရဿာ။ ရဿကာလော နာမ အစ္ဆရာသင်္ဃာတော အက္ခိနိမ္မိလနသင်္ခါတော ဝါ ကာလော၊ တေန ဧကမတ္တော ရဿော၊ ဒွိမတ္တော ဒီဃော၊ အဍ္ဎမတ္တော ဗျဉ္ဇနော။ ဆန္ဒသိ ဒိယဍ္ဎမတ္တမ္ပိ ရဿန္တိ ဂဏှန္တိ အာစရိယာ။

အအာဒီသွာ+ဒိဘူတေသု ဒသသု ယေ ဒွေ ဒွေ သဝဏ္ဏာ၊ တေသု ယော ယော ပရော၊ သော သော ဒီဃသညော ဟောတိ။ တံ ယထာ အာ ဤ ဦ ဧ ဩ။ ဒီဃကာလယောဂါ တဗ္ဗန္တတာယ ဝါ ဒီဃာ။

အအာဒီသု ကာဒယော နိဂ္ဂဟီတပရိယန္တာ တေတ္တိံသ ဗျဉ္ဇနာ နာမ ဟောန္တိ။ ယထာ က ခ ဂ ဃ င၊ စ ဆ ဇ ဈ ဉ၊ ဋ ဌ ဍ ဎ ဏ၊ တ ထ ဒ ဓ န၊ ပ ဖ ဗ ဘ မ၊ ယ ရ လဝ သ ဟ ဠ အံ ဣတိ။ ဗျဉ္ဇီယတိ အတ္ထော ဧတေဟီတိ ဗျဉ္ဇနာ။ ကကာရာဒီသွ+ကာရော ဥစ္စာရဏတ္ထော။

အအာဒီသု ကကာရာဒယော မကာရန္တာ ပဉ္စပဉ္စကာ ဝဂ္ဂါ နာမ ဟောန္တိ။ ယထာ က ခ ဂ ဃ င၊ စ ဆ ဇ ဈ ဉ၊ ဋ ဌ ဍ ဎ ဏ၊ တ ထ ဒ ဓ န၊ ပ ဖ ဗ ဘ မ ဣတိ။ ပဉ္စ ပဉ္စ ပရိမာဏ+မေသံ ပဉ္စပဉ္စကာ။ ဝဇ္ဇေန္တိ ယကာရာဒယောတိ ဝဂ္ဂါ။ တေ ပန ပဌမက္ခရဝသေန ¶ ကဝဂ္ဂ+စဝဂ္ဂါဒိဝေါဟာရံ ဂတာ ကုသလတ္တိကာဒယော ဝိယ။

အကာရာဒီသွ+ယံ ဝဏ္ဏော ဗိန္ဒုမတ္တော၊ သော နိဂ္ဂဟီတသညော ဟောတိ။ ရဿသရံ နိဿာယ ဂဟိတ+မုစ္စာရိတံ နိဂ္ဂဟီတံ၊ ကရဏံ နိဂ္ဂဟေတွာ ဝါ။

ကရဏံ နိဂ္ဂဟေတွာန၊ မုခေနာ+ဝိဝဋေန ယံ၊

ဝုစ္စတေ နိဂ္ဂဟီတန္တိ၊ ဝုတ္တံ ဗိန္ဒု သရာနုဂံ။

ဗဟွက္ခရသညာကရဏံ အနွတ္ထသညတ္ထံ၊ ဈ+လာဒယော တု ရုဠှီသညာ။

ဝဏ္ဏာ သရာ သဝဏ္ဏာ စ၊ ရဿာ ဒီဃာ စ ဗျဉ္ဇနာ၊

ဝဂ္ဂါ စ နိဂ္ဂဟီတန္တိ၊ ဟောတိ သညာဝိဓိက္ကမော။

လောက အဂ္ဂပုဂ္ဂလော၊ ပညာ ဣန္ဒြိယံ၊ တီဏိ ဣမာနိ၊ နော ဟိ ဧတံ၊ ဘိက္ခုနီ ဩဝါဒေါ၊ မာတု ဥပဋ္ဌာနံ၊ သမေတု အာယသ္မာ၊ အဘိဘူ အာယတနံ၊ ဓနံ မေ အတ္ထိ၊ သဗ္ဗေ ဧဝ၊ တယော အဿု ဓမ္မာ၊ အသန္တော ဧတ္ထ န ဒိဿန္တိ ဣတီ+ဓ သရသညာယံ –

သရေ သရော လောပနီယော ဟောတိ။ သရောတိ ကာရိယီနိဒ္ဒေသော၊ လောပေါတိ ကာရိယနိဒ္ဒေသော။ လောပေါ= အဒဿနံ အနုစ္စာရဏံ ¶ ၊ သရောတိ ဇာတျေကဝစနဝသေန ဝုတ္တံ၊ သရေတိ ဩပသိလေသိကာဓာရသတ္တမီ၊ တတော ဝဏ္ဏ ကာလ ဗျဝဓာနေ ကာရိယံ န ဟောတိ၊ တွ+မသိ၊ ကတမာ စာနန္ဒ အနိစ္စသညာတိ။ ဧဝံ သဗ္ဗသန္ဓီသု။

ထေရယဋ္ဌိနျာယေန ပဝတ္တတေ ပရိဘာသာ ဒုဗ္ဗလဝိဓိနော ပတိဋ္ဌာဘာဝတော။ သတ္တမီနိဒ္ဒေသေ ပုဗ္ဗဿေဝ ဝိဓီတိ ပုဗ္ဗသရလောပေါ။ လောကဂ္ဂပုဂ္ဂလော၊ ပညိန္ဒြိယံ၊ တီဏိမာနိ၊ နော ဟေတံ၊ ဘိက္ခုနောဝါဒေါ၊ မာတုပဋ္ဌာနံ၊ သမေတာယသ္မာ၊ အဘိဘာယတနံ၊ ဓနံမတ္ထိ၊ သဗ္ဗေဝ၊ တယဿု ဓမ္မာ၊ အသန္တေ+တ္ထ န ဒိဿန္တိ။ ပုဗ္ဗဿ ကာရိယဝိဓာနာ သတ္တမီနိဒ္ဒိဋ္ဌဿ ပရတာ+ဝ ဂမျတေတိ ပရေတိ ပရဝစနမ္ပိ ဃဋတေ။

ယဿ ဣဒါနိ၊ သညာ ဣတိ၊ ဆာယာ ဣဝ၊ ဣတိ အပိ၊ အဿမဏီ အသိ၊ စက္ခု ဣန္ဒြိယံ၊ အကတညူ အသိ၊ အာကာသေ ဣဝ၊ တေ အပိ၊ ဝန္ဒေ အဟံ၊ သော အဟံ၊ စတ္တာရော ဣမေ၊ ဝသလော ဣတိ၊ မောဂ္ဂလ္လာနော အသိ ဗီဇကော၊ ကထာ ဧဝ ကာ၊ ပါတော ဧဝါတီ+ဓ ပုဗ္ဗဿရလောပေ သမ္ပတ္တေ ‘‘သရော လောပေါ သရေ’’ တွေဝ။

သရမှာ ပရော သရော ကွစိ လောပနီယော ဟောတိ။ ယဿ ဒါနိ၊ သညာတိ၊ ဆာယာဝ၊ ဣတိပိ၊ အဿမဏီသိ၊ စက္ခုန္ဒြိယံ၊ အကတညူသိ၊ အာကာသေဝ၊ တေပိ၊ ဝန္ဒေဟံ၊ သောဟံ၊ စတ္တာရောမေ၊ ဝသ- လောဘိ ¶ ၊ မောဂ္ဂလ္လာနောသိ ဗီဇကော၊ ကထာဝ ကာ၊ ပါတောဝ။ ကွစီတိ ကိံ၊ ပညိန္ဒြိယံ၊ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ၊ သတ္တုတ္တမော၊ ဧကူနဝီသတိ၊ ယဿေတေ၊ သုဂတောဝါဒေါ၊ ဒိဋ္ဌာသဝေါ၊ ဒိဋ္ဌောဃော၊ စက္ခာယတနံ၊ တံ ကုတေတ္ထ လဗ္ဘာ။ ‘‘ဝိဝက္ခာတော သန္ဓယော ဘဝန္တီ’’တိ ဉာယာ ဝတ္တိစ္ဆာပိ ဣဓ သိဇ္ဈတိ။ ကွစီတျ+ဓိကာရော သဗ္ဗသန္ဓီသု၊ တေန နာတိပ္ပသင်္ဂေါ။ (လောပသန္ဓိ)။

တဿ ဣဒံ၊ ဝါတ ဤရိတံ၊ န ဥပေတိ၊ ဝါမ ဦရု၊ အတိ ဣဝ အညေဟိ၊ ဝိ ဥဒကံ ဣတီဓ ပုဗ္ဗဿရလောပေ –

လုတ္တာ သရာ ပရေသံ ဣဝဏ္ဏုဝဏ္ဏာနံ ဧ+ဩ ဟောန္တိ ဝါ ယထာက္ကမံ။ ယထာသံချာနုဒ္ဒေသော သမာနာနံ။

ဝဏ္ဏသဒ္ဒေါ ပရော ယသ္မာ၊ တေန သဝဏ္ဏောပိ ဂယှတိ သယဉ္စ ရူပံတိ ဤဦနမ္ပိ ဧ+ဩ။ သဗ္ဗတ္ထ ရဿဿ ဇာတိနိဒ္ဒေသေ ဒီဃဿာပိ ဂဟဏတ္ထံ ဣဒ+မာရဒ္ဓံ။ တဿေဒံ၊ ဝါတေရိတံ၊ နောပေတိ၊ ဝါမောရု၊ အတေဝညေဟိ၊ ဝေါဒကံ။ ဣဒဉ္စ ပစ္ဆိမောဒါဟရဏဒွယံ ‘‘အဝဏ္ဏေ လုတ္တေ ဧဝ ဧ+ဩ ဟောန္တီ’’တိ ဂါဟဿ နိသေဓနတ္ထံ။ ဝါတွေဝ၊ တဿိဒံ။ ကထံ ‘‘ပစ္စောရသ္မိ’’န္တိ၊ ယောဂဝိဘာဂါ။ ပတိ ဥရသ္မိန္တိ ဝိဘဇ္ဇ ‘‘ယဝါ သရေ’’တိ ယကာရေ ‘‘တဝဂ္ဂဝရဏာ’’ဒိနာ စော၊ ‘‘ဝဂ္ဂလသေဟိ တေ’’တိ ပုဗ္ဗရူပဉ္စ၊ ‘‘ယုဝဏ္ဏာန+မေဩ’’တိ (ယောဂဝိဘာဂါ) ဥဿ ဩ စ။ လုတ္တာတိ ကိံ၊ ဒသ ဣမေ ¶ ဓမ္မာ၊ ယထာ ဣဒံ၊ ကုသလဿ ဥပသမ္ပဒါ။ အတိပ္ပသင်္ဂဗာဓကဿ ကွစိသဒ္ဒဿာနုဝတ္တနတော န ဝိကပ္ပဝိဓိ နိယတာ၊ တေန ဥပေတော၊ အဝေစ္စာတိ ဧဝမာဒီသု ဝိကပ္ပော။ တာရကိတာ၊ ယဿိန္ဒြိယာနိ၊ မဟိဒ္ဓိကော၊ သဗ္ဗီတိယော၊ တေနုပသင်္ကမိ၊ လောကုတ္တရောတိအာဒီသု ဝိဓိ စ န ဟောတိ။

ပဋိသန္ထာရဝုတ္တိ အဿ၊ သဗ္ဗဝိတ္တိ အနုဘူယတေ၊ ဝိ အဉ္ဇနံ၊ ဝိ အာကတော၊ ဒါသီ အဟံ၊ အဟုဝါ ပုရေ၊ အနု အဒ္ဓမာသံ၊ အနု ဧတိ၊ သု အာဂတံ၊ သု အာကာရော၊ ဒု အာကာရော၊ စက္ခု အာပါထံ၊ ဗဟု အာဗာဓော၊ ပါတု အကာသိ၊ န တု ဧဝ၊ ဘူ အာပနလာနိလံ ဣတီ+ဓ ‘‘ယုဝဏ္ဏာနံ’’ ‘‘ဝေ’’တိ စ ဝတ္တတေ၊

သရေ ပရေ ဣဝဏ္ဏုဝဏ္ဏာနံ ယကာရ+ဝကာရာ ဟောန္တိ ဝါ ယထာက္ကမံ။ ပဋိသန္ထာရဝုတျဿ၊ သဗ္ဗဝိတျနုဘူယတေ၊ ဗျဉ္ဇနံ၊ ဗျာကတော ‘‘ဗျဉ္ဇနေ ဒီဃရဿာ’’တိ ဒီဃေ ဒါသျာဟံ၊ အဟာပုရေ၊ အနွဒ္ဓမာသံ၊ အနွေတိ၊ သွာဂတံ၊ သွာကာရော၊ ဒွါကာရော၊ စက္ခွာပါထံ၊ ဗဟွာဗာဓော၊ ပါတွာကာသိ၊ န တွေဝ၊ ဘွာပနလာနိလံ။ ဝါတွေဝ၊ ဝိအာကတော၊ သာဂတံ။

အဓိဂတော ခေါ မေ အယံ ဓမ္မော၊ ပုတ္တော တေ အဟံ၊ တေ အဿ ပဟီနာ ပဉ္စ၊ တေ အဟံ၊ ယေ အဿ၊ တေ အဇ္ဇ၊ ယာဝတကော အဿ ကာယော၊ တာဝတကော အဿ ဗျာမော၊ ကော အတ္ထော၊ အထ ခေါ အဿ၊ အဟံ ခေါ အဇ္ဇ၊ သော အဟံ၊ သော အဇ္ဇ၊ သော ဧဝ၊ ယတော အဓိကရဏံ၊ သော အဟံ ဣတီ+ဓ ‘‘ယဝါ သရေ’’ ‘‘ဝေ’’တိ စ ဝတ္တတေ၊

ဧဩနံ ¶ ယကာရ+ဝကာရာ ဟောန္တိ ဝါ သရေ ပရေ ယထာက္ကမံ။ ‘‘ဗျဉ္ဇနေ ဒီဃရဿာ’’တိ ဒီဃေ အဓိဂတော ခေါ မျာယံ ဓမ္မော၊ ပုတ္တော တျာဟံ၊ တျာဿ ပဟီနာ ပဉ္စ၊ တျာဟံ၊ ယျဿ၊ တျဇ္ဇ၊ ယာဝတကွဿ ကာယော၊ တာဝတကွဿ ဗျာမော၊ ကွတ္ထော၊ အထ ခွဿ၊ အဟံ ခွဇ္ဇ၊ သွာဟံ၊ သွဇ္ဇ၊ သွေဝ၊ ယတွာဓိကရဏံ၊ သွာဟံ။ ဝါတွေဝ၊ တေဇ္ဇ၊ သောဟံ။ ကွစိ တွေဝ၊ ဓနမတ္ထိ၊ ပုတ္တာမတ္ထိ၊ တေ နာဂတာ၊ အသန္တေတ္ထ၊ စတ္တာရော ဣမေ။

ဂေါ ဧဠကံ၊ ဂေါ အဿံ၊ ဂေါ အဇိနံ ဣတီ+ဓ ‘‘သရေ’’တိ ဝတ္တတေ။

သရေ ပရေ ဂေါဿ အဝဝါဒေသော ဟောတိ။ သ စ ‘‘ဋာနုဗန္ဓာနေကဝဏ္ဏာ သဗ္ဗဿာ’’တိ သဗ္ဗဿ ပသင်္ဂေ ‘အန္တဿာ’’တိ ဝတ္တတေ။

င-ကာရော အနုဗန္ဓော ယဿ၊ သော အနေကဝဏ္ဏောပိ အန္တဿ ဟောတီတိ ဩကာရဿေဝ ဟောတိ။ ‘‘သံကေတော+နဝယဝေါ+နုဗန္ဓော’’တိ ဝစနာ င-ကာရဿာ+ပ္ပယောဂေါ။ ဥစ္စာရိတာနန္တရပ္ပဓံသိနော ဟိ အနုဗန္ဓာ၊ ပယောဇနံ အနုဗန္ဓောတိ သံကေတော။ ဂဝေဠကံ၊ ဂဝါဿံ၊ ဂဝါဇိနံ။

ဧဝသဒ္ဒေ ပရေ ဣတိဿ ဝေါ ဟောတိ ဝါ။ သ စ –

ဆဋ္ဌီနိဒ္ဒိဋ္ဌဿ ¶ ယံ ကာရိယံ၊ တ+ဒန္တဿ ဝိညေယျန္တိ ဣကာရဿာ+ဒေသော။ အာဒေသိဋ္ဌာနေ အာဒိဿတီတိ အာဒေသော။ ဣတွေဝ။ အညတြ ယာဒေသော၊ ‘‘တဝဂ္ဂဝရဏာနံ ယေ စဝဂ္ဂဗယဉာ’’တိ တဿ စော၊ ‘‘ဝဂ္ဂလသေဟိ တေ’’တိ ယဿ စကာရော၊ ဣစ္စေဝ။ ဧဝေတိ ကိံ၊ ဣစ္စာဟ။ (အာဒေသသန္ဓိ)။

တိ အင်္ဂုလံ၊တိ အင်္ဂိကံ၊ ဘူ အာဒယော၊ မိဂီ ဘန္တာ ဥဒိက္ခတိတျာဒိသန္ဓယော ဝုစ္စန္တေ။ ‘‘မယဒါ သရေ’’တိ ဝတ္တတေ။

ဧတေ မယဒါ စ အာဂမာ ဟောန္တိ ဝါ သရေ ကွစိ။ အာဂမိနော အနိယမေပိ –

သရောယေဝါ+ဂမိ ဟောတိ၊ ဝနာဒိနန္တု ဉာပကာ၊

အညထာ ဟိ ပဒါဒီနံ၊ ယုကဝိဓာန+မနတ္ထကံ။

ဧတ္ထာ+ဂမာ အနိယတာဂမီနမေဝ ဘဝန္တိ စေ၊ ယကာရာဂမေနေဝ ‘‘နိပဇ္ဇ’’န္တိ သိဒ္ဓေ ‘‘ပဒါဒီနံ ကွစီ’’တိ ဗျဉ္ဇနဿ ယုကာ+ဂမော နိရတ္ထကောတိ အဓိပ္ပာယော။ တိဝင်္ဂုလံ၊ တိဝင်္ဂိကံ၊ ဘူဝါဒယော၊ မိဂီ ဘန္တာ ဝုဒိက္ခတိ၊ ပဝုစ္စတိ၊ ပါဂုညဝုဇုတာ။ ဣတော နာယတိ၊ စိနိတွာ။ ယသ္မာတိဟ၊ တသ္မာတိဟ၊ အဇ္ဇတဂ္ဂေ။ နိရန္တရံ၊ နိရာလယော၊ နိရိန္ဓနော၊ နိရီဟကံ၊ နိရုတ္တရော၊ နိရောဇံ၊ ဒုရတိက္ကမော၊ ဒုရာဂတံ၊ ဒုရုတ္တရံ၊ ပါတုရဟောသိ၊ ပုနရာဂစ္ဆေယျ၊ ပုနရုတ္တံ၊ ပုနရေဝ၊ ပုနရေတိ၊ ဓီရတ္ထု၊ ပါတရာသော၊ စတုရင်္ဂိကံ၊ စတုရာရက္ခံ၊ စတုရိဒ္ဓိပါဒပဋိလာဘော၊ စတုရောဃနိတ္ထရဏတ္ထံ၊ ဘတ္တုရတ္ထေ၊ ဝုတ္တိရေသာ၊ ပထဝီဓာတုရေဝေသာ ¶ ၊ နက္ခတ္တရာဇာရိဝ တာရကာနံ၊ ဝိဇ္ဇုရိဝဗ္ဘကုဋေ၊ အာရဂ္ဂေရိဝ သာသပေါ၊ ဥသဘောရိဝ၊ သဗ္ဘိရေဝ သမာသေထ။ ပုထဂေဝ၊ ရဿေ ပဂေဝ။ လဟုမေဿတိ၊ ဂုရုမေဿတိ၊ ဣဓမာဟု၊ ကေန တေ ဣဓ မိဇ္ဈတိ၊ ဘဒြော ကသာမိဝ၊ အာကာသေ မဘိပူဇယေ၊ ဧကမေကဿ၊ ယေန မိဓေကစ္စေ။ ဘာတိယေဝ၊ ဟောတိယေဝ၊ ယထာယိဒံ၊ ယထာယေဝ၊ မာယိဒံ၊ နယိဒံ၊ နယိဓ၊ ဆယိမာနိ၊ နဝယိမေ ဓမ္မာ၊ ဗောဓိယာယေဝ၊ ပထဝီယေဝ ဓာတု၊ တေသုယေဝ၊ တေယေဝ၊ သောယေဝ၊ ပါဋိယေက္ကံ၊ ဝိယဉ္ဇနံ၊ ဝိယာကာသိ၊ ပရိယန္တံ၊ ပရိယာဒါနံ၊ ပရိယုဋ္ဌာနံ၊ ပရိယေသတိ၊ ပရိယောသာနံ၊ နိယာယောဂေါ။ ဥဒဂ္ဂေါ၊ ဥဒယော၊ ဥဒါဟဋံ၊ ဥဒိတော၊ ဥဒီရိတံ၊ ဥဒေတိ၊ သကိဒေဝ၊ ကိဉ္စိဒေဝ၊ ကေနစိဒေဝ၊ ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ၊ ကောစိဒေဝ၊ သမ္မဒတ္တော၊ သမ္မဒညာ ဝိမုတ္တာနံ၊ သမ္မဒေဝ၊ ယာဝဒတ္ထံ၊ ယာဝဒိစ္ဆကံ၊ ယာဝဒေဝ၊ တာဝဒေဝ၊ ပုနဒေဝ၊ ယဒတ္ထံ၊ ယဒန္တရံ၊ တဒန္တရံ၊ တဒင်္ဂဝိမုတ္တိ၊ ဧတဒတ္ထံ၊ အတ္တဒတ္ထံ၊ တဒတ္ထံ၊ သဒတ္ထပသုတော သိယာ၊ အညဒတ္ထု၊ မနသာဒညာ ဝိမုတ္တာနံ၊ ဗဟုဒေဝ ရတ္တိ။ ဝါတွေဝ၊ အတ္တအတ္ထံ၊ ဒွါဓိဋ္ဌိတံ၊ ပါတုအဟောသိ။ ဝဝတ္ထိတဝိဘာသတ္တာ ဝါဓိကာရဿ ဗျဉ္ဇနတောပိ၊ ဘိက္ခုနီနံ ဝုဋ္ဌာပေယျ၊ စိရံ နာယတိ၊ တံယေဝ။

ဆ အဘိညာ၊ ဆ အင်္ဂံ၊ ဆ အသီတိ၊ ဆ အံသာ၊ ဆ အာယတနံ ဣတီ+ဓ ‘‘ဝါ သရေ’’ ‘‘အာဂမော’’တိ စ ဝတ္တတေ။

ဆသဒ္ဒါ ပရဿ သရဿ ဠကာရော အာဂမော ဟောတိ ဝါ။ ဆာတိ အနုကရဏတ္တာ ဧကဝစနံ။ ဆဠဘိညာ၊ ဆဠင်္ဂံ၊ ဆဠသီတိ၊ ဆဠံသာ၊ ဆဠာယတနံ။ ဝါတွေဝ၊ ဆအဘိညာ။ (အာဂမသန္ဓိ)။

လောပေါ ¶ အဒဿနံ၊ ဌာနိံ၊ ယ+မာမဒ္ဒိယ ဒိဿတိ၊

အာဒေသော နာမ သော ယာ တု၊ အသန္တုပ္ပတ္တိ အာဂမော။

ကညာ ဣဝ၊ ကညာဝ ဣစ္စာဒိ သရသန္ဓိနိသေဓော ဝုစ္စတိ၊ ပသင်္ဂပုဗ္ဗကော ဟိ ပဋိသေဓော။ ပုဗ္ဗသရာနံ လောပေ သမ္ပတ္တေ ‘‘သရော’’ ‘‘ဝေ’’တိ စ ဝတ္တတေ။

ပုဗ္ဗပရဿရာ ဒွေပိ ဝါ ကွစိ န လုပျန္တေ။ ကညာ ဣဝ၊ ကညေဝ၊ ကညာဝ။

သာရိပုတ္တ ဣဓေကစ္စော၊ ဧဟိ သိဝက ဥဋ္ဌေဟိ၊ အာယသ္မာ အာနန္ဒော၊ ဂါထာ အဘာသိ၊ ဒေဝါ အာဘဿရာ ယထာ၊ တေဝိဇ္ဇာ ဣဒ္ဓိပတ္တာ စ၊ ဘဂဝါ ဥဋ္ဌာယာသနာ၊ ဘဂဝါ ဧတ+ဒဝေါစ၊ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ၊ ဂန္တွာ ဩလောကေန္တော၊ ဘူတဝါဒီ အတ္ထဝါဒီ၊ ယံ ဣတ္ထီ အရဟံ အဿ၊ သာမာဝတီ အာဟ၊ ပါပကာရီ ဥဘယတ္ထ တပ္ပတိ၊ နဒီ ဩတ္ထရတိ၊ ယေ တေ ဘိက္ခူ အပ္ပိစ္ဆာ၊ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ၊ ဘိက္ခူ ဥဇ္ဈာယိံသု၊ ဘိက္ခူ ဧဝ+မာဟံသု၊ ဣမသ္မိံ ဂါမေ အာရက္ခကာ၊ သဗ္ဗေ ဣမေ၊ ကတမေ ဧကာဒသ၊ ဂမ္ဘီရေ ဩဒကန္တိကေ၊ အပ္ပမာဒေါ အမတံ ပဒံ၊ သင်္ဃော အာဂစ္ဆတု၊ ကော ဣမံ ပထဝိံ ဝိစေဿတိ၊ အာလောကော ဥဒပါဒိ၊ ဧကော ဧကာယ၊ စတ္တာရော ဩဃာ၊ အရေ အဟမ္ပိ၊ သစေ ဣမဿ ကာယဿ၊ နော အတိက္ကမော၊ အဟော အစ္ဆရိယော၊ အထော အန္တော စ၊ အထ ခေါ အာယသ္မာ၊ အထော ဩဋ္ဌဝ+စိတ္တကာ၊ တတော အာ- မန္တယိ ¶ သတ္ထာတိ ဧဝမာဒယော ဣဓ ကာလဗျဝဓာနေနေဝ သိဇ္ဈန္တိ။ ကွစီတိ ကိံ၊ အာဂတာ+တ္ထ၊ အာဂတာ+မှာ၊ ကတမ+ဿ ဝါရော၊ အပ္ပဿုတာ+ယံ ပုရိသော၊ စမရီ+ဝ၊ သဗ္ဗေ+ဝ၊ သွေ+ဝ၊ ဧသေ+ဝ နယော၊ ပရိသုဒ္ဓေ+တ္ထာ+ယသ္မန္တော၊ နေ+တ္ထ၊ ကုတေ+တ္ထ လဗ္ဘာ၊ သစေ+သ ဗြာဟ္မဏ၊ တထူ+ပမံ၊ ယထာ+ဟ၊ ဇီဝှာ+ယတနံ၊ အဝိဇ္ဇော+ဃော၊ ဣတ္ထိန္ဒြိယံ၊ အဘိဘာ+ယတနံ၊ ဘယတူ+ပဋ္ဌာနံ၊ သဒ္ဓီ+ဓ ဝိတ္တံ ပုရိသဿ သေဋ္ဌံ။ (သရသန္ဓိနိသေဓော)

တတြ အဘိရတိ၊ တတြ အယံ၊ ဗုဒ္ဓ အနုဿတိ၊ သ အတ္ထိကာ၊ သညာဝါ အဿ၊ တဒါ အဟံ၊ ယာနိ ဣဓ ဘူတာနိ၊ ဂစ္ဆာမိ ဣတိ၊ အတိ ဣတော၊ ကိကီ ဣဝ၊ ဗဟု ဥပကာရံ၊ မဓု ဥဒကံ၊ သု ဥပဓာရိတံ၊ သောပိ အယံ၊ ဣဒါနိ အဟံ၊ သစေ အယံ၊ အပ္ပဿုတော အယံ၊ ဣတရ ဣတရေန၊ သဒ္ဓါ ဣဓ ဝိတ္တံ၊ ကမ္မ ဥပနိဿယော၊ တထာ ဥပမံ၊ ရတ္တိ ဥပရတော၊ ဝိ ဥပသမော၊ လောကဿ ဣတိ၊ ဒေဝ ဣတိ၊ ဝိ အတိပတန္တိ၊ ဝိ အတိနာမေန္တိ၊ သင်္ဃာဋိ အပိ၊ ဇီဝိတဟေတု အပိ၊ ဝိဇ္ဇု ဣဝ၊ ကိံသု ဣဓ ဝိတ္တံ၊ သာဓု ဣတိ၊ တေ အဿ ပဟီနာ၊ သော အဿ၊ မဓုဝါ မညတိ ဗာလော၊ ဧဝံ ဂါမေ မုနိ စရေ၊ ခန္တိ ပရမံ တပေါ တိတိက္ခာ၊ န မံကု ဘဝိဿာမိ၊ သု အက္ခာတော၊ ယော အဟံ၊ သော အဟံ၊ ကာမတော ဇာယတိ သောကော၊ ကာမတော ဇာယတိ ဘယံ၊ သက္ကော ဥဇု စ သုဟုဇုစ၊ အနုပဃာတော၊ ဒုရက္ခံ၊ ဒုရမံ၊ ဒုဘရတာ။ ယိဋ္ဌံ ဝါ ဟုတံ ဝါ လောကေ၊ ယဒိ ဝါ သာဝကေ၊ ပုဂ္ဂလာ ဓမ္မဒသာ တေ၊ ဘောဝါဒီ နာမ သော ဟောတိ၊ ယထာဘာဝီ ဂုဏေန သော၊ ယထာ ဣဒံ၊ သမ္မာ ဒက္ခာတော၊ ပရာ ကမော၊ တဏှာ က္ခယော၊ ဈာနဿ လာဘီ အမှိ၊ ထုလ္လစ္စယော ဣတီ+ဓ –

ရဿ+ဒီဃာနံ ¶ ကွစိ ဒီဃ+ရဿာ ဟောန္တိ ဗျဉ္ဇနေ။ တတြာဘိရတိ၊ တတြာယံ၊ ဗုဒ္ဓါနုဿတိ၊ သာတ္ထိကာ၊ သညာဝါ+ဿ၊ တဒါဟံ၊ ယာနီ+ဓ ဘူတာနိ၊ ဂစ္ဆာမီတိ၊ အတီတော၊ ကိကီဝ၊ ဗဟူပကာရံ၊ မဓူဒကံ၊ သူပဓာရိတံ၊ သောပါယံ၊ ဣဒါနာဟံ၊ သစာယံ၊ အပ္ပဿုတာယံ၊ ဣတရီတရေန၊ သဒ္ဓီဓ ဝိတ္တံ၊ ကမ္မူပနိဿယော၊ တထူပမံ၊ ရတ္တူပရတော၊ ဝူပသမော၊ လောကဿာတိ၊ ဒေဝါတိ၊ ဝီတိပတန္တိ၊ ဝီတိနာမေန္တိ၊ သင်္ဃာဋီပိ၊ ဇီဝိတဟေတူပိ၊ ဝိဇ္ဇူဝ၊ ကိံသူဓ ဝိတ္တံ၊ သာဓူတိ၊ တျာဿ ပဟီနာ၊ သွာဿ၊ မဓုဝါ မညတီ ဗာလော၊ ဧဝံ ဂါမေ မုနီ စရေ၊ ခန္တီ ပရမံ တပေါ တိတိက္ခာ၊ န မံကူ ဘဝိဿာမိ၊ သွာက္ခာတော၊ ယွာဟံ၊ သွာဟံ၊ ကာမတော ဇာယတီ သောကော၊ ကာမတော ဇာယတီ ဘယံ၊ သက္ကော ဥဇူ စ သုဟုဇူ စ၊ အနူပဃာတော၊ ဒူရက္ခံ၊ ဒူရမံ၊ ဒူဘရတာ။ ယိဋ္ဌံဝ ဟုတံဝ လောကေ၊ ယဒိဝ သာဝကေ၊ ပုဂ္ဂလ ဓမ္မဒသာ တေ၊ ဘောဝါဒိ နာမ သော ဟောတိ၊ ယထာဘာဝိ ဂုဏေန သော၊ ယထယိဒံ၊ သမ္မဒက္ခာတော၊ ပရက္ကမော၊ တဏှက္ခယော၊ ဈာနဿ လာဘိမှိ၊ ဝသိမှိ၊ ထုလ္လစ္စယော။ ကွစီတိ ကိံ၊ တျဇ္ဇ၊ သွဿ၊ ပတိလိယတီတိ ဒီဃနိသေဓော၊ မာယိဒံ၊ မနသာဒညာ ဝိမုတ္တာနံ၊ ယထာက္ကမံ၊ အာရက္ခာတီတံ၊ ဒီယတိ၊ သူယတီတိ ရဿကာရိယနိသေဓော။ ကထံ ယာနိဝ အန္တလိက္ခေတိ၊ ‘‘ဒီဃရဿာ’’တိ ယောဂဝိဘာဂါ။ (ဒီဃ+ရဿသန္ဓိ)။

သရမှာ ပရဿ ဗျဉ္ဇနဿ ကွစိ ဒွေ ရူပါနိ ဟောန္တိ။ ဧတ္ထ စ အာဝုတ္တိဒွိဝစနံ ဌာနေဒွိဝစနန္တိ ဒွီသု ဌာနေဒွိဝစနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တာနိ ¶ စ ပ+ပတိ+ပဋိ+ကမ+ကုသ+ကုဓ+ကီ+ဂဟ+ဇုတ+ဉာ+သိ+ သု+သူ+သမ္ဘူ+သရ+သသာဒီနမာဒိဗျဉ္ဇနာနဉ္စ ဟောတိ။ ဣဓ ပမာဒေါ=ဣဓပ္ပမာဒေါ၊ ဧဝံ အပ္ပမာဒေါ၊ ဝိပ္ပယုတ္တော၊ သုပ္ပသန္နော၊ သမ္မာ ပဓာနံ=သမ္မပ္ပဓာနံ ရဿတ္တံ။ အပ္ပတိဝတ္တိယော၊ အဓိပ္ပတိပစ္စယော၊ သုပ္ပတိဋ္ဌိတော၊။ အပ္ပဋိပုဂ္ဂလော၊ ဝိပ္ပဋိသာရော၊ သုပ္ပဋိပတ္တိ။ ပက္ကမော၊ ပဋိက္ကမော၊ ဟေတုက္ကမော၊ အာကမတိ=အက္ကမတိ၊ ဧဝံ ပက္ကမတိ၊ ယထာက္ကမံ။ အက္ကောသတိ၊ ပဋိက္ကောသတိ၊ အနုက္ကောသတိ၊ အာကောသတိ=အက္ကောသတိ။ အက္ကုဒ္ဓါ၊ အဘိက္ကုဒ္ဓါ။ ဓနက္ကီတော၊ ဝိက္ကယော၊ အနုက္ကယော။ ပဂ္ဂဟော၊ ဝိဂ္ဂဟော၊ အနုဂ္ဂဟော၊ စန္ဒဂ္ဂါဟော၊ ဒိဋ္ဌိဂ္ဂါဟော။ ပဇ္ဇောတော၊ ဝိဇ္ဇောတော၊ ဥဇ္ဇောတော။ ကတညူ၊ ဝိညူ၊ ပညာဏံ၊ ဝိညာဏံ၊ အနညာဏံ။ အဝဿယော၊ နိဿယော၊ သမုဿယော။ အပ္ပဿုတော၊ ဝိဿုတော၊ ဗဟုဿုတော။ အာသဝါ=အဿဝါ။ ပဿမ္ဘေန္တော၊ ဝိဿမ္ဘေန္တော။ အဋ္ဋဿရော၊ ဝိဿရတိ၊ အနုဿရတိ၊ အနုဿတိ။ ပဿသန္တော၊ ဝိဿသန္တော၊ မုဟုဿသန္တော၊ အာသာသော=အဿာသော။ အာဒိသဒ္ဒေန အဝိဿဇေန္တော၊ ဝိဿဇေန္တော၊ အဘိက္ကန္တတရော၊ ပရိစ္စဇေန္တော၊ ဥပဒ္ဒဝေါ၊ ဥပက္ကိလေသော၊ မိတ္တဒ္ဒုနော၊ အာယဗျယော၊ အဗ္ဗဟိ ဣစ္စာဒိ။

တိက+တယ+တိံသ+ဝတာဒီန+မာဒိဗျဉ္ဇနဿ စ။ ကုသလတ္တိကံ၊ ပီတိတ္တိကံ၊ ဟေတုတ္တိကံ။ လောကတ္တယံ၊ ဗောဓိတ္တယံ၊ ဝတ္ထုတ္တယံ။ ဧကတ္တိံသ၊ ဒွတ္တိံသ၊ တေတ္တိံသ၊ စတုတ္တိံသ။ သီလဗ္ဗတံ၊ သုဗ္ဗတော။ သပ္ပီတိကော၊ သမန္နာဂတော၊ ပုနပ္ပုနံ ဣစ္စာဒိ။

ဝတု+ဝဋ+ဒိသာန+မန္တေ၊ ယထာ ဝတ္တတိ၊ ဝဋ္ဋတိ၊ ဒဿနံ၊ ဖဿော ဣစ္စာဒိ။

ဥ+ဒု+နိဥပသဂ္ဂ+တ+စတု+ဆ+သန္တသဒ္ဒါဒေသာဒီဟိ ¶ ပရေသဉ္စ။ ဥကံသော=ဥက္ကံသော၊ ဧဝံ ဒုက္ကရံ၊ နိက္ကင်္ခေါ၊ ဥဂ္ဂတံ၊ ဒုစ္စရိတံ၊ နိဇ္ဇဋံ၊ ဥဇ္ဇဟံ၊ ဥစ္စင်္ဂံ၊ ဥန္နမတိ၊ ဒုက္ကရော၊ နိဒ္ဒရော၊ ဥန္နတော၊ ဒုပ္ပညော၊ နိမ္မလော၊ ဥယျုတ္တော၊ ဒုလ္လဘော၊ နိဗ္ဗတ္တော၊ ဥဿာဟော၊ နိဿာရော။ တက္ကရော၊ တဇ္ဇော၊ တန္နိန္နော၊ တပ္ပဘဝေါ၊ တမ္မယော၊ စတုက္ကံ၊ စတုဒ္ဒိသံ၊ စတုပ္ပဒေါ၊ စတုဗ္ဗိဓံ၊ စတုဿာလံ၊ ဆက္ကံ၊ ဆန္နဝုတိ၊ ဆပ္ပဒိကော၊ ဆဗ္ဗဿာနိ။ သက္ကာရော၊ သဂ္ဂုဏော၊ သန္ဒိဋ္ဌိ၊ သပ္ပုရိသော၊ မဟဗ္ဗလော။

အပဒန္တအာကာရဝဇ္ဇိတဒီဃတော ယကာရဿ စ၊ နိယျာတိ၊ သုယျတိ၊ အဘိဘုယျ၊ ဝိစေယျ၊ ဝိနေယျ၊ ဓေယျံ၊ နေယျံ၊ သေယျော၊ ဇေယျော၊ ဝေယျာကရဏော။ အာကာရဝဇ္ဇိတန္တိ ကိံ၊ မာလာယ၊ ဒေါလာယ၊ သမာဒါယ။

ဆန္ဒာနုရက္ခဏေ-နပ္ပဇဟေ ဝဏ္ဏဗလံ ပုရာဏံ၊ ဥဇ္ဇုဂတေသု သေယျော၊ ဂစ္ဆန္တိ သုဂ္ဂတိံ။ သရမှာတိ ကိံ၊ ဉာယော၊ တံခဏံ။ ကွစိတွေဝ၊ နိကာယော၊ နိဒါနံ၊ နိဝါသော၊ တတော၊ ဆသဋ္ဌိ၊ ဥပနီယတိ၊ သူယတိ။

၃၅။ စတုတ္ထဒုတိယေသွေ+သံ တတိယပဌမာ

စတုတ္ထဒုတိယေသု ပရေသွေ+သံ စတုတ္ထဒုတိယာနံ တဗ္ဗဂ္ဂေ တတိယပဌမာ ဟောန္တိ ပစ္စာသတျာ။ ဝဂ္ဂေ ဃ+ဈ+ဎ+ဓ+ဘာ စတုတ္ထာ၊ ခ+ဆ+ဌ+ထ+ဖာ ဒုတိယာ၊ ဂ+ဇ+ဍ+ဒ+ဗာ တတိယာ၊ က+စ+ဋ+တ+ပါ ပဌမာ။ ပ+ဥ+ဒု-နိအာဒီဟိ ပရေသံ ဃာဒီနံ ဒွိဘာဝေ တတိယပဌမာ ဟောန္တိ။ ပဂရတိ=ပဂ္ဃရတိ၊ ဧဝံ ဥဂ္ဃရတိ၊ နိဂ္ဃောသော၊ ဥဂ္ဃာဋေတိ။ ဧသောဝ တဇ္ဈာနဖလော၊ ပဌမဇ္ဈာနံ၊ အဘိဇ္ဈာ-ယတိ ¶ ၊ ဥဇ္ဈာယတိ။ ဒဍ္ဎော၊ ဗုဍ္ဎော။ ဝိဒ္ဓံသေတိ၊ ဥဒ္ဓံသိတော၊ ဥဒ္ဓါရော၊ နိဒ္ဓနော၊ နိဒ္ဓုတော။ ဝိဗ္ဘန္တော၊ ဥဗ္ဘန္တော၊ သမုဗ္ဘန္တော၊ ဒုဗ္ဘိက္ခံ၊ နိဗ္ဘယံ၊ တဗ္ဘာဝေါ၊ စတုဗ္ဘိ။ သဒ္ဓါ၊ သဒ္ဓမ္မော။ မဟဗ္ဘယံ။

ရဿသရေဟိ ပရေသံ ဝဂ္ဂဒုတိယာနံ ဒွိဘာဝေါ စေ၊ ပဌမာ။ ပဉ္စက္ခန္ဓာ၊ ဧဝံ ရူပက္ခန္ဓော၊ အက္ခမော၊ အဘိက္ခဏံ၊ အဝိက္ခေပေါ၊ ဇာတိက္ခေတ္တံ၊ ဓာတုက္ခောဘော၊ အာယုက္ခယော။ သေတစ္ဆတ္တံ၊ ဧဝံ သဗ္ဗစ္ဆန္နံ၊ ဝိစ္ဆန္နံ၊ ဗောဓိစ္ဆာယာ၊ ဇမ္ဗုစ္ဆာယာ၊ သမုစ္ဆေဒေါ။ တတြ ဌိတော=တတြဋ္ဌိတော၊ ဧဝံ ထလဋ္ဌံ၊ ဇလဋ္ဌံ၊ အဋ္ဌိတံ၊ နိဋ္ဌိတံ၊ စတ္တာရိဋ္ဌာနာနိ၊ ဂရုဋ္ဌာနိယော၊ သမုဋ္ဌိတော။ သဗ္ဗတ္ထာမေန၊ ယသတ္ထေရော၊ ပတ္ထရတိ၊ ဝိတ္ထာရော၊ အဘိတ္ထုတော၊ ဝိတ္ထမ္ဘိတော၊ အနုတ္ထုနံ။ ပပ္ဖောဋေတိ၊ မဟပ္ဖလံ၊ အနိပ္ဖလံ၊ ဝိပ္ဖာရော၊ ပရိပ္ဖုဋေယျ၊ မဓုပ္ဖာဏိတံ။ အာကာရတော၊ အာခါတော=အက္ခာတော၊ ဧဝံ တဏှာက္ခယော၊ အာဏာက္ခေတ္တံ၊ သညာက္ခန္ဓော။ အာဆာဒယိ=အစ္ဆာဒယိ၊ ဧဝံ အစ္ဆိန္ဒတိ၊ နာဝဋ္ဌံ၊ အတ္ထရတိ၊ အပ္ဖောဋေတိ။ ကွစိ တွေဝ၊ ပုဝခဇ္ဇကံ၊ တဿ ဆဝိအာဒီနိ ဆိန္ဒိတွာ၊ ယထာဌိတံ၊ ကမ္မဖလံ၊ သီလံ တဿ ဈာယိနော၊ ယေ ဈာနပ္ပသုတာ ဓီရာ၊ နိဓနံ၊ မဟာဓနံ။ (ဒွိဘာဝသန္ဓိ)။

အကရမှ သေ တေ၊ သော ခေါ ဗျန္တိ ကာဟိတိ၊ သော ဂစ္ဆံ န နိဝတ္တတိ၊ ဧသော အတ္ထော၊ ဧသော အာဘောဂေါ၊ ဧသော ဣဒါနိ ဣတီ+ဓ ‘‘ဝေ’’တိ ဝတ္တတေ။

ဧဩနံ ဝဏ္ဏေ ကွစိ အ ဟောတိ ဝါ။ အကရမှ သ တေ၊ အကရမှ သေ တေ၊ ဧဝံ သ ခေါ ဗျန္တိ ကာဟိတိ၊ သ ဂစ္ဆံ န နိဝတ္တတိ၊ ဧသ အတ္ထော ¶ ၊ ဧသ အာဘောဂေါ၊ ဧသ ဣဒါနိ။ ဝဏ္ဏေတိ ကိံ၊ အမောဃဝစနော စ သော၊ ဂန္ဓဗ္ဗာနံ အဓိပတိ၊ မဟာရာဇာ ယသဿိ သောတိ။ ‘‘န သန္ဓိသမာသာ ဝဒ္ဓဿာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဂါထာမဇ္ဈေ သန္ဓိ န ဟောတီတိ ‘‘တိဝိဓဿာ’’တိ ဝုတ္တတိမှိ ပရေပိ ဝဏ္ဏော ပရော နာမ န ဣတိ။ (သရဗျဉ္ဇနသန္ဓိ)။

အတ ယန္တံ၊ တထ ယံ၊ မဒ ယံ၊ ဗုဓ ယတိ၊ ဓန ယံ၊ သေဝ ယော၊ ပရ ယေသနာ၊ ပေါက္ခရဏ ယော ဣတီ+ဓ –

တဝဂ္ဂဝရဏာနံ စဝဂ္ဂဗယဉာ ဟောန္တိ ယထာက္ကမံ ယကာရေ။ ‘‘ဝဂ္ဂလသေဟိ တေ’’တိ ပုဗ္ဗရူပံ။ အစ္စန္တံ၊ တစ္ဆံ၊ မဇ္ဇံ၊ ဗုဇ္ဈတိ၊ ဓညံ၊ သေဗ္ဗော၊ ပယျေသနာ၊ ပေါက္ခရညော။ အပုစ္စဏ္ဍကာယံ၊ ဇစ္စန္ဓော၊ ယဇ္ဇေဝံ၊ အဇ္ဈဂမာ၊ အဇ္ဈတ္တံ၊ အဇ္ဈုပဂတော၊ အဇ္ဈောဂါဟေတွာ၊ ဒိဗ္ဗံ။ ကွစိတွေဝ၊ ရတျာ။

သက ယတေ၊ ရုစ ယတေ၊ ပစ ယတေ၊ အဋ ယတေ၊ လုပ ယတေ၊ ကုပ ယတေ၊ သလ ယတေ၊ ဖလ ယတေ၊ ဒိသ ယတေ၊ အသ ယတေ ဣတီ+ဓ ‘‘ယေ’’တိ ဝတ္တတေ ဝက္ခမာနေသု ဒွီသု။

ဝဂ္ဂလသေဟိ ပရဿ ယကာရဿ ကွစိ တေ ဝဂ္ဂလသာ ဟောန္တိ။ သက္ကတေ၊ ရုစ္စတေ၊ ပစ္စတေ၊ အဋ္ဋတေ၊ လုပ္ပတေ၊ ကုပ္ပတေ၊ သလ္လတေ၊ ဖလ္လတေ၊ ဒိဿတေ၊ အဿတေ။ ကွစိတွေဝ၊ ကျာဟံ။

ဟဿ ¶ ဝိပလ္လာသော ဟောတိ ယကာရေ။ မုယှတိ၊ ဂုယှတိ။

ဗဟု အာဗာဓော ဣတီ+ဓ ဥဿဝကာရေ ‘‘ဟဿ ဝိပလ္လာသော’’တိ ဝတ္တတေ။

ဟဿ ဝိပလ္လာသော ဟောတိ ဝါ ဝကာရေ။ ဗဝှာဗာဓော။ ဝါတွေဝ၊ ဗဟွာဗာဓော။

တထနရာနံ ဋဌဏလာ ဟောန္တိ ဝါ ယထာက္ကမံ။ ဒုက္ကတံ=ဒုက္ကဋံ၊ ဧဝံ သုကဋံ၊ ပတ္ထဋော၊ ပတဋော၊ ဥဒ္ဓဋော၊ ဝိသဋော။ အဋ္ဌကထာ။ ပဏိဓာနံ၊ ပဏိပါတော၊ ပဏာမော၊ ပဏီတံ၊ ပရိဏတော၊ ပရိဏာမော၊ ဒုဏ္ဏယော၊ နိဏ္ဏယော၊ ဩဏတော။ ပရိပန္နော=ပလိပန္နော၊ ဧဝံ ပလိဗောဓော၊ ပလ္လင်္ကံ၊ တလုနော၊ မဟာသာလော၊ မာလုတော၊ သုခုမာလော။ (ဗျဉ္ဇနသန္ဓိ)။

စက္ခု ဥဒပါဒိ၊ အက္ခိ ရုဇတိ၊ ပုရိမ ဇာတိ၊ အဏု ထူလာနိ၊ ကတ္တဗ္ဗ ကုသလံ ဗဟုံ၊ တ သမ္ပယုတ္တာ၊ တတ သဘာဝတော ဣတီ+ဓ ‘‘ဝေ’’တိ ဝတ္တတေ ယာဝ ‘‘မယဒါ သရေ’’တိ။

နိဂ္ဂဟီတာဂမော ဟောတိ ဝါ ကွစိ။ သာမတ္ထိယေနာ+ဂမောဝ၊ သ စ ရဿသရဿေဝ ဟောတိ… တဿ ရဿသရာနုဂတတ္တာ။ ဌာနီန+မာလိင်္ဃိယ ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတီတိ အာဂမော။ စက္ခုံ ဥဒပါဒိ၊ အက္ခိံ ¶ ရုဇတိ၊ ပုရိမံ ဇာတိ၊ အဏုံ ထူလာနိ၊ ကတ္တဗ္ဗံ ကုသလံ ဗဟုံ၊ တံသမ္ပယုတ္တာ၊ တံတံသဘာဝတော။ ဝါဂ္ဂဟဏေန စက္ခု ဥဒပါဒိ ဣစ္စာဒိ။ အဝံသိရော၊ ယာဝဉ္စိဒံတိအာဒိ နိစ္စံ… ဝဝတ္ထိတဝိဘာသတ္တာ ဝါဓိကာရဿ၊ ဝဝတ္ထိတဿ လက္ခဏဿာ+နုရောဓေန လက္ခဏေ ပဝတ္တိတာ ဝိဘာသာ ဝဝတ္ထိတဝိဘာသာ။ ဝါသဒ္ဒေါ ဟိ အတ္ထဒွယေ ဝတ္တတေ ကတ္ထစိ ဝိကပ္ပေ၊ ကတ္ထစိ ယထာဝဝတ္ထိတရူပပရိဂ္ဂဟေတိ။ ယဒါ ပစ္ဆိမေ၊ တဒါ နိစ္စ+မနိစ္စ+မသန္တဉ္စ ဝိဓိံ ဒီပေတိ။ ဧတ္ထ ပန ကွစိသဒ္ဒဿာ+နုဝတ္တနာ တေနေဝါ+သန္တဝိဓိ သိဒ္ဓါတိ ဝါသဒ္ဒေနိ+တရဒွယံ။ ကွစိ တွေဝ၊ န ဟိ ဧတေဟိ၊ ဣဓ စေဝ။

သံ ရမ္ဘော၊ သံ ရတ္တော၊ သံ ရာဂေါ၊ တာသံ အဟံ သန္တိကေ၊ ဧဝံ အယံ၊ ပုံ လိင်္ဂံ၊ ကိံ အဟံ၊ တဿ အဒါသိံ အဟံ ဣတီ+ဓ ‘‘နိဂ္ဂဟီတာ’’ဓိကာရော အာ ‘‘မယဒါ သရေ’’တိ။

နိဂ္ဂဟီတဿ လောပေါ ဟောတိ ဝါ ကွစိ။ ဒီဃေ သာရမ္ဘော သံရမ္ဘော၊ သာရတ္တော သံရတ္တော၊ သာရာဂေါ သံရာဂေါ၊ ပုဗ္ဗဿရလောပေ တာသာဟံ သန္တိကေ၊ ဧဝါယံ၊ ဒွိတ္တေ ပုလ္လိင်္ဂံ ပုံလိင်္ဂံ၊ ကျာဟံ၊ တဿ အဒါသဟံ။ ပဋိသလ္လာနော၊ သလ္လေခေါ၊ ပါတုကာမော၊ ဂန္တုမနော၊ အရိယသစ္စာန ဒဿနံ၊ ဧတံ ဗုဒ္ဓါန သာသနံ၊ အဝိသာဟာရော၊ စိရပ္ပဝါသိန္တိအာဒီသု နိစ္စံ။ ကွစီတိ ကိံ၊ ဧဝ+မယံ၊ ကိ+မဟံ၊ ဧတံ မင်္ဂလ+မုတ္တမံ။

ကတံ ဣတိ၊ အဘိနန္ဒုံ ဣတိ၊ ဥတ္တတ္တံ ဣဝ၊ စက္ကံ ဣဝ၊ ကလိံဣဝ၊ ဟလံ ဣဒါနိ၊ ကိံ ဣဒါနိ၊ တွံ အသိ၊ ဣဒံ အပိ၊ ဥတ္တရိံ အပိ၊ ဒါတုံ အပိ၊ သဒိသံ ဧဝ ဣတီ+ဓ –

နိဂ္ဂဟီတမှာ ¶ ပရသရဿ လောပေါ ဟောတိ ဝါ ကွစိ။ ကတန္တိ၊ အဘိနန္ဒုန္တိ၊ ဥတ္တတ္တံဝ၊ စက္ကံဝ၊ ကလိံဝ၊ ဟလံဒါနိ၊ ကိံဒါနိ၊ တွံသိ၊ ဣဒမ္ပိ၊ ဥတ္တရိမ္ပိ၊ ဒါတုမ္ပိ၊ သဒိသံဝ။ ဝါတိ ကိံ၊ ကတံဣတိ၊ ကိမိတိ၊ ဒါတုမပိ၊ သဒိသံ ဧဝ။

ပုပ္ဖံ အဿာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ အဿ တေ အာသဝါ ဣတီ+ဓ ပရဿရလောပေ –

အဗျဝဟိတာနံ ဒွိန္နံ ဗျဉ္ဇနာနံ ဧကတြ ဌိတိ သံယောဂေါ၊ တသ္မိံ သံယောဂေ ယော အာဒိဘူတာဝယဝေါ၊ တဿ ဝါ ကွစိ လောပေါ ဟောတီတိအာဒိဗျဉ္ဇနဿ လောပေါ။ ပုပ္ဖံသာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧဝံသ တေ အာသဝါ။ တိဏ္ဏံ သံယောဂါနံ ဝိသယေ အဂျာဂါရံ၊ ဝုတျဿ ဣတိ ဟောတိ။

တံ ကရောတိ၊ တံ ခဏံ၊ သံ ဂတော၊ တံ ဃတံ၊ ဓမ္မံ စရေ၊ တံ ဆန္နံ၊ တံ ဇာတံ၊ တံ ဈာနံ၊ တံ ဉာဏံ၊ တံ ဌာနံ၊ တံ ဍဟတိ၊ တံ တနောတိ၊ တံ ထိရံ၊ တံ ဒါနံ၊ တံ ဓနံ၊ တံ နိစ္စုတံ၊ တံ ပတ္တော၊ တံ ဖလံ၊ တေသံ ဗောဓော၊ သံ ဘူတော၊ တံ မိတ္တံ၊ ကိံ ကတော၊ ဒါတုံ ဂတော ဣတီ+ဓ –

နိဂ္ဂဟီတဿ ခေါ ဝဂ္ဂေ ဝဂ္ဂန္တော ဝါ ဟောတီတိ နိမိတ္တာနုဿရာနံ ပစ္စာသတျာ တဗ္ဗဂ္ဂပဉ္စမော ဟောတိ။ ပစ္စာသတ္တိ နာမ ဌာနတော အာသန္နတာ ဂုဏတော ဝါ၊ ဂုဏတောတိ ဝဏ္ဏသညာဒိဂုဏတော။ နိဂ္ဂဟီတဿ ¶ အနုသရီယတီတိ ပစ္ဆာ ကတွာ သရီယတီတိ အနုဿရောတိပိ ဝုစ္စတိ။ တင်္ကရောတိ=တံ ကရောတိ၊ ဧဝံ တင်္ခဏံ၊ သင်္ဂတော၊ တင်္ဃတံ။ ဓမ္မဉ္စရေ၊ တဉ္ဆန္နံ၊ တဉ္ဇာတံ၊ တဉ္ဈာနံ၊ တညာဏံ။ တဏ္ဌာနံ၊ တဏ္ဍဟတိ။ တန္တနောတိ၊ တန္ထိရံ၊ တန္ဒာနံ၊ တန္ဓနံ၊ တန္နိစ္စုတံ၊ တမ္ပတ္တော၊ တမ္ဖလံ၊ တေသမ္မောဓော၊ သမ္ဘူတော၊ တမ္မိတ္တံ။ ကိင်္ကတော၊ ဒါတုင်္ဂတော၊ တဏှင်္ကရော၊ ရဏဉ္ဇဟော၊ သဏ္ဌိတော၊ ဇုတိန္ဓရော၊ သမ္မတောတိအာဒီသု နိစ္စံ။

အာနန္တရိကံ ယ+မာဟု၊ ယံ ယဒေဝ၊ ပစ္စတ္တံ ဧဝ၊ တံ ဟိဣတီ+ဓ –

ယ+ဧဝ+ဟိသဒ္ဒေသု နိဂ္ဂဟီတဿ ဝါ ဉော ဟောတိ။ ‘‘ဝဂ္ဂလသေဟိ တေ’’တိ ယဿ ဉကာရော။ အာနန္တရိကည+မာဟု=အာနန္တရိကံ ယ+မာဟု၊ ယညဒေဝ=ယံယဒေဝ၊ ဉဿ ဒွိတ္တေ ပစ္စတ္တညေဝ၊ ပစ္စတ္တံ ဧဝ၊ တဉှိ၊ တဉှိ။ ‘‘အဗျဘိစာရိနာ ဗျဘိစာရီ နိယမျတေ’’တိ ဉာယာ ဧဝသဒ္ဒသဟစရိယာ ‘‘ယ’’ ဣတိ သဗ္ဗာဒိယသဒ္ဒဿေဝ ဂဟဏံ။

သံယောဂေါ၊ သံယောဇနံ၊ သံယတော၊ သံယာစိကာယ ဣတီ+ဓ –

သံသဒ္ဒဿ ယံ နိဂ္ဂဟီတံ၊ တဿ ဝါ ဉော ဟောတိ ယကာရေ။ သညောဂေါ=သံယောဂေါ၊ ဧဝံ သံယောဇနံ၊ သညတော၊ သညာစိကာယ။ ဣဓ ယကာရမတ္တောဝ ဂယှတေ။ သံဿာတိ ကိံ၊ ဧတံ ယောဇနံ၊ တံ ယာနံ၊ တံ သရဏံ ယန္တိ။

တံ ¶ ဧဝ၊ တံ အဟံ ဗြူမိ၊ ယံ အာဟု၊ ဓနံ ဧဝ၊ ကိံ ဧတံ၊ နိန္ဒိတုံ အရဟတိ၊ တံ ဣဒံ၊ ယံ အနိစ္စံ၊ တံ အနတ္တာ၊ ဧတံ အဝေါစ၊ ဧတံ ဧဝ ဣတီ+ဓ –

နိဂ္ဂဟီတဿ မ ယ ဒါ ဟောန္တိ ဝါ သရေ ကွစိ။ တမေဝ တံ ဧဝ၊ တမဟံ ဗြူမိ=တံ အဟံ ဗြူမိ၊ ယမာဟု၊ ဓနမေဝ၊ ကိမေတံ၊ နိန္ဒိတုမရဟတိ။ တယိဒံ။ ယဒနိစ္စံ၊ တဒနတ္တာ၊ ဧတဒဝေါစ၊ ဧတဒေဝ။ ‘‘မယဒါ’’တိ ယောဂဝိဘာဂါ ဗုဒ္ဓမ သရဏမ ဣစ္စာဒိ ဘဝတိ။

တဒမိနာဒီနိ နိပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ‘‘ယ+ဒလက္ခဏိကံ၊ တံ နိပါတနာ’’တိ ဉာယာ လက္ခဏန္တရေန အဝိဟိတာ ဒေသ+လောပါ+ဂမ+ဝိပလ္လာသာ၊ သဗ္ဗတ္ထ ဣမိနာဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဣဒဉ္စ ပရေသံ ပိသောဒရာဒိမိဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဖုသိတံ=ဇလဗိန္ဒု၊ ဖုသိတ+မုဒရ+မဿ ပိသောဒရံ။ ဣဿ အကာရေ တံ ဣမိနာ=တဒမိနာ၊ သကိံ အာဂါမီ=သကဒါဂါမီ၊ ဓဿ ဒကာရေ ဧကံ ဣဓ အဟံ=ဧက+မိဒါ+ဟံ၊ ဝိဓဿ ဝိဒါဒေသော သံဝိဓာယ အဝဟာရော=သံဝိဒါဝဟာရော၊ ဝါရိသဒ္ဒဿ ဝကာရေ၊ ဟဿ လကာရေ စ ကတေ ဝါရိဝါဟကော=ဝလာဟကော၊ ဇီဝနဿ ဇီအာဒေသော၊ ဇီဝနဿ မုတော=ဇီမူတော။ ဆဝဿ သုအာဒေသေ၊ သယနဿ သာနာဒေသေ စ ကတေ ဆဝဿ သယနံ=သုသာနံ။ ဥဒ္ဓဿ ဥဒုအာဒေသေ၊ ခဿ ခလအာဒေသေ စ ‘‘သရမှာ ဒွေ’’တိ ဒွိတ္တာဒိမှိ စ ကတေ ဥဒ္ဓံ ခံ အဿ ဥဒုက္ခလံ။ ပိသိတဿ ပိအာဒေသေ၊ အသဿ သာစာဒေသေ စ ကတေ ပိသိတာသော=ပိသာစော။

မဟီသဒ္ဒဿ ¶ မယူအာဒေသေ၊ ရဝတိဿ ရာဒေသေ စ ကတေ မဟိယံ ရဝတီတိ မယူရော။ ဧဝ+မညေပိ ပယောဂတော+နုဂန္တဗ္ဗာ။ ဧတ္ထ စ –

တ+ဒုစ္စတေ ပဉ္စဝိဓံ နိရုတ္တံတိ။

ယထာ ဒွါရေ နိယုတ္တော=ဒေါဝါရိကောတိ ဩကအာဂမော။ ဟိံသသဒ္ဒဿ သီဟောတိ ဝိပလ္လာသော။ နိဇကော=နိယကောတိ ဝိကာရော။ မေဟနဿ ခဿ မာလာ မေခလာတိ ဝဏ္ဏလောပေါ၊ ဟ+န+မကာရာနံ လောပေါ။ မယူရောတိ အတ္ထေ ရဝတိဿ အတိဿယယောဂေါတိ။

ယထရိဝ တထရိဝေတိ နိပါတာဝ။ ‘‘ဇရဂ္ဂဝါ ဝိစိန္တေသုံ၊ ဝရ+မှာကံ ဘုသာမိဝေ’’တိ ဧတ္ထ ဣဝသဒ္ဒေါ ဧဝကာရတ္ထော။ နိဂ္ဂဟီတသန္ဓိ။

ဣတိ ပယောဂသိဒ္ဓိယံ သန္ဓိကဏ္ဍော ပဌမော။

အထ ¶ နာမာနိ ဝုစ္စန္တေ။ တံ အတ္ထာဘိမုခံ နမနတော၊ အတ္တနာ စ+တ္ထဿ နာမနတော နာမံ၊ ဒဗ္ဗာဘိဓာနံ။ တံ ဒုဝိဓံ သလိင်္ဂါ+လိင်္ဂတော၊ အနွတ္ထရုဠှိတော စ၊ တိဝိဓံ ပုမိ+တ္ထိ+နပုံသကလိင်္ဂတော၊ ရုက္ခော၊ လတာ၊ ဝနန္တိ။ စတုဗ္ဗိဓံ သာမည+ဂုဏ+ကြိယာ+ယဒိစ္ဆာနာမတော၊ ရုက္ခော၊ နီလော၊ ပါစကော၊ သိရိဝဍ္ဎောတိ။ အဋ္ဌဝိဓံ အဝဏ္ဏိ+ဝဏ္ဏု+ဝဏ္ဏော+ကာရ+နိဂ္ဂဟီတန္တပကတိဘေဒတော၊ ဧတ္ထ ကိံသဒ္ဒေါ နိဂ္ဂဟီတန္တော။ ပစ္စယာ ပဌမံ ကရီယတီတိ ပကတိ၊ သဒ္ဒေါ၊ ဓာတု စ။

တတ္ထ သလိင်္ဂေသု တာဝ အကာရန္တတော ပုလ္လိင်္ဂါ သုဂတသဒ္ဒါ သတ္တ ဝိဘတ္တိယော ပရာ ယောဇီယန္တေ။ သုဂတဣတိ ဌိတေ –

၁။ ဒွေ ဒွေ+ကာနေကေသု နာမသ္မာ သိယော အံယော နာ ဟိ သ နံ သ္မာ ဟိ သ နံ သ္မိံ သု

ဧတေသံ ဒွေ ဒွေ ဟောန္တိ ဧကာနေကတ္ထေသု ဝတ္တမာနတော နာမသ္မာ ယထာက္ကမံ။ ယတော ဣမေ သတ္တ ဒုကာ ဟောန္တိ၊ ‘‘အတ္ထဝန္တ+မဓာတုက+မပစ္စယံ ပါဋိပဒိကံ ကိတက+တဒ္ဓိတ+သမာသာ စေ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ တံ နာမံ ပါဋိပဒိကံ နာမ။ ကေစိ သကတ္ထ+ဒဗ္ဗ+လိင်္ဂ+သင်္ချာ+ကမ္မာဒိပဉ္စကံ ပါဋိပဒိကန္တိ ဝဒန္တိ။ တေနေ+တံ ဝုစ္စတိ –

သကတ္ထ+ဒဗ္ဗ+လိင်္ဂါနိ၊ သဒ္ဒတ္ထ+မဗြဝုံ ပရေ၊

သင်္ချာ+ကမ္မာဒိကာနန္တု၊ ဝိဘတ္တိ ဝါစကာ မတာ။

သကတ္ထ+ဒဗ္ဗ+လိင်္ဂါနိ၊ သင်္ချာ+ကမ္မာဒိပဉ္စကံ၊

သဒ္ဒတ္ထ+မဗြဝုံ ကေစိ၊ ဝိဘတ္တိ ပန ဇောတကာတိ စ။

တတော ¶ ဧကမှိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဧကဝစနံ ဗဟုမှိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဗဟုဝစနဉ္စာတိ အနိယမေန ပသင်္ဂေ ‘‘နာမသ္မာ’’တိ အဓိကာရော။

နာမဿာ+ဘိဓေယျမတ္တေ ပဌမာဝိဘတ္တိ ဟောတီတိ ဝတ္တိစ္ဆာဝသာ ပဌမာယေ+ကဝစနဗဟုဝစနာနိ။ သိ ယောဣတိ ပဌမာ။ သိဿိ+ကာရဿာ+နုဗန္ဓတ္တာ အပ္ပယောဂေါ။ ပယောဇနံ ‘‘ကိ+မံသိသူ’’တိ သံကေတော၊ တထာ အံဝစနဿာ+ကာရဿ။ ဧတ္ထ တထာတိ ဝုတ္တဿာတိဒေသော အညဒီယဓမ္မာန+မညတ္ထပါပန+မတိဒေသော။ ဧကမှိ ဝတ္တဗ္ဗေ ပဌမေကဝစနံ သိ။

အတောတိ ဝတ္တတေ၊ အတောတိ နာမဝိသေသနတ္တာ ‘‘ဝိဓိဗ္ဗိသေသနန္တဿာ’’တိ ပရိဘာသတော အကာရန္တတော နာမသ္မာ ဝိဓိ။

အကာရန္တတော နာမသ္မာ သိဿ ဩ ဟောတိ။ ပုဗ္ဗသရလောပေ သုဂတော တိဋ္ဌတိ။ ဗဟုမှိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဗဟုဝစနံ ယော။ ဧဝံ ဥပရိပိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

အကာရန္တတော နာမသ္မာ ပဌမာဒုတိယာယောနံ ဋာဋေ ဟောန္တိ ယထာက္ကမံ။ ဋကာရာနုဗန္ဓတ္တာ ‘‘ဋာနုဗန္ဓာ+နေကဝဏ္ဏာ သဗ္ဗဿာ’’တိ သဗ္ဗာဒေသော။ သုဂတာ တိဋ္ဌန္တိ။

အာမန္တဏာဓိကေ ¶ အတ္ထမတ္တေ ပဌမာဝိဘတ္တိ ဟောတီတိ ဧကသ္မိံ ဧကဝစနံ သိ။

နာမသ္မာ ဂ+သီနံ လောပေါ ဟောတိ။ ဘော သုဂတ စိရံ တိဋ္ဌ။

အဣဥဣစ္စေတေသံ ဝါ ဒီဃော ဟောတိ ဂေ ပရေ တိလိင်္ဂေ+တိ ဒီဃေ ဘော သုဂတ သုဂတာ စိရံ တိဋ္ဌ။ သက္ကတေ သုဂတာတိ ဒီဃံ ဒူရာလပနေယေဝိ+စ္ဆန္တိ၊ သမီပါလပနေပိ ဒဿနတော တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဗဟုဝစနေ ယောဿ ဋာ၊ သုဂတာ စိရံ တိဋ္ဌထ။

တသ္မိံ ကမ္မကာရကေ ဒုတိယာဝိဘတ္တိ ဟောတိ။ အံယောဣတိ ဒုတိယာ။ ဧတ္ထ ဒုတိယာတတိယာဒိဘာဝေါ ဝိဘတ္တိသုတ္တေ သိယော ဣတိ ပဌမာဝိဘတျာဒီနိ+မုပါဒါယ ဝုစ္စတိ၊ တံ တံ ဥပါဒါယ ပညတ္တတ္တာ။ ဒုတိယေကဝစနံ အံ၊ အကာရဿာ+ပယောဂေါ။ သုဂတံ ပဿ။ ဒုတိယာဗဟုဝစနံ ယော၊ တဿ ဋေ၊ သုဂတေ ပဿ။

တသ္မိံ ¶ ကတ္တရိ ကရဏေ စ ကာရကေ တတိယာဝိဘတ္တိ ဟောတိ။ နာ+ဟိဣတိ တတိယာဝိဘတ္တိ။ တတိယာဧကဝစနံ နာ။

အကာရန္တတော နာမသ္မာ ပရဿ နာဝစနဿ ဧနာဒေသော ဟောတိ နိစ္စံ။ သုဂတေန ကတံ။

အကာရန္တဿ သုဟိသွေ+ဟောတိ။ သုဂတေဟိ။

နာမသ္မာ ပရေသံ သ္မာဟိသ္မိံနံ မှာဘိမှိ ဟောန္တိ ယထာက္ကမံတိ ဟိဿ ဘိအာဒေသေ သုဂတေဘိ။ ကရဏေ သုဂတေန လောကော ပုညံ ကရောတိ၊ သုဂတေဟိ သုဂတေဟိ ဝါ။

တသ္မိံ သမ္ပဒါနကာရကေ စတုတ္ထီ သိယာ။ သ+နံဣတိ စတုတ္ထီ။ စတုတ္ထေ+ကဝစနံ သ။ ဝိဘတ္တိသုတ္တေ ဿ+နံတိ ဒီဃပါဌေန သုဂတဿာတိ သိဒ္ဓေပိ ‘‘ဈလာ သဿ နော’’ တျာဒိကာရိယသုတ္တေသု ဿဿာတိ အက္ခရဂါရဝတာ ဟောတီတိ လာဃဝတ္ထ+မိဒ+မာရဒ္ဓံ –

နာမသ္မာ ¶ ပရဿ သဿ သုဉာဂမော ဟောတိ။ သ စ ‘‘ဆဋ္ဌိယာ’’တိ ဝတ္တမာနေ –

ဆဋ္ဌီနိဒ္ဒိဋ္ဌဿ ဉာနုဗန္ဓ+ကာနုဗန္ဓာ အာဒျန္တာဟောန္တီတိ အာဒျဝယဝေါ။ ဥကာရော ဥစ္စာရဏတ္ထော၊ ညကာရော အသ္မိံ သုတ္တေ သံကေတတ္ထော။ သုဂတဿ ဒါနံ ဒေတိ။

ဗဟုလာဓိကာရံ ကပ္ပဒုမမိဝ မညန္တိ သဒ္ဒိကာ။ တဉ္စ –

ကွစိ ပဝတ္တျ+ပဝတ္တိ၊ ကွစ+ညံ ကွစိ ဝါ ကွစိ၊

သိယာ ဗဟုလသဒ္ဒေန၊ ဝိဓိ သဗ္ဗော ယထာဂမံတိ –

အကာရန္တတော ပရဿ စတုတ္ထိယာ သဿ အာယော ဟောတိ ဝါ ဗဟုလံ။ သုဂတာယ။ ယေဘုယျေန တာဒတ္ထေယေဝါ+ယ+မာယော ဒိဿတီတိ ဣတော ပရံ နော+ဒါဟရီယတေ။ စတုတ္ထီဗဟုဝစနံ နံ၊

နာမဿ ¶ ဒီဃော ဟောတိ သုနံဟိသု။ သုဂတာနံ။

ဧတသ္မာ အဝဓိကာရကာ ပဉ္စမီဝိဘတ္တိ ဟောတိ။ သ္မာ+ဟိဣတိ ပဉ္စမီ။ ပဉ္စမျေကဝစနံ သ္မာ၊

‘‘အတော’’ ‘‘ဋာဋေ’’ ‘‘ဝေ’’တိ စ ဝတ္တတေ။

အကာရန္တတော နာမသ္မာ ပရေသံ သ္မာ+သ္မိံနံ ဋာ+ဋေ ဟောန္တိ ဝါ ယထာက္ကမံ။ သုဂတာ အပေဟိ သုဂတမှာ သုဂတသ္မာ ဝါ။ ပဉ္စမီဗဟုဝစနဉှိ၊ သုဂတေဘိ သုဂတေဟိ။

ကာရကေဟိ အညော သမ္ဗန္ဓော၊ တတြ ဆဋ္ဌီဝိဘတ္တိ ဟောတိ။ သ+နံဣတိ ဆဋ္ဌီ၊ ဆဋ္ဌေကဝစနံ သ၊ သုဂတဿ ဝိဟာရော၊ ဆဋ္ဌီဗဟုဝစနံ နံ၊ သုဂတာနံ။

အာဓာရကာရကေ သတ္တမီဝိဘတ္တိ ဟောတိ။ သ္မိံ+သုဣတိ သတ္တမီ။ သတ္တမျေကဝစနံ သ္မိံ၊ သုဂတေ ပတိဋ္ဌိတံ သုဂတမှိ သုဂတသ္မိံ ဝါ။ သတ္တမီဗဟုဝစနံ သု၊ ‘‘သု+ဟိသွ+ဿေ’’တိ ဧ၊ သုဂတေသု။

သုဂတော၊ သုဂတာ။ ဘော သုဂတ၊ ဘော သုဂတာ၊ ဘဝန္တော သုဂတာ။ သုဂတံ၊ သုဂတေ။ သုဂတေန၊ သုဂတေဘိ ¶ ၊ သုဂတေဟိ။ ကရဏေ သုဂတေန၊ သုဂတေဘိ၊ သုဂတေဟိ။ သုဂတဿ၊ သုဂတာယ၊ သုဂတာနံ။ သုဂတာ၊ သုဂတမှာ၊ သုဂတသ္မာ၊ သုဂတေဘိ၊ သုဂတေဟိ။ သုဂတဿ၊ သုဂတာနံ။ သုဂတေ၊ သုဂတမှိ၊ သုဂတသ္မိံ၊ သုဂတေသု။

သုဂတော သုဂတော။ သုဂတံ နမတိ။ သုဂတေန ကတော။ သုဂတေန ဇိတော။ သုဂတဿ ဒဒေ။ သုဂတာ ဝိဂတော။ သုဂတဿ သုတော။ သုဂတေ ရမတေ။ ဧဝံ –

ဂန္ဓဗ္ဗ+ကိန္နရ+မနုဿ+ပိသာစ+ပေတာ၊

မာတင်္ဂ+ဇင်္ဂမ+တုရင်္ဂ+ဝရာဟ+သီဟာ၊

ဗျဂ္ဃ+စ္ဆ+ကစ္ဆပ+တရစ္ဆ+မိဂ+ဿ+သောဏာ။

အာလောက+လောက+နိလယာ+နိလ+စာဂ+ယောဂါ၊

သင်္ဃော+ဃ+ဃောသ+ပဋိဃာ+သဝ+ကောဓ+လောဘာ၊

သာရမ္ဘ+ထမ္ဘ+မဒ+မာန+ပမာဒ+မက္ခာ။

ဟိန္တာလ+တာလ+ဝကုလ+ဇ္ဇုန+ကိံသုကာ စ၊

မန္ဒာရ+ကုန္ဒ+ပုစိမန္ဒ+ကရဉ္ဇ+ရုက္ခာ၊

ဉေယျာ မယူရ+သကုဏ+ဏ္ဍဇ+ကောဉ္စ+ဟံသာ။

သုဂတသဒ္ဒေါဝ၊ ယတော သဗ္ဗော သဒ္ဒေါ၊ န သဒ္ဒတာလိတတ္ထောဝ၊ အထ ခေါ သံယောဂါဒိဝသေနပိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။ တေနေ+တံ ဝုစ္စတိ –

သံယောဂါ ဝိပ္ပယောဂါ စ၊ သာဟစရိယာ+ဝိရောဓတော၊

အတ္ထာ ပကရဏာ လိင်္ဂါ၊ သဒ္ဒန္တရသမီပတော။

သာမတ္ထျော+စိတြ+ဒေသေဟိ ¶ ၊ ကာလ+ဗျတ္တာ+နုရူပတော၊

ဥပစာရ+ကာကုဘေဒ၊ သမ္ဗန္ဓေဟု+ပလက္ခဏာ။

ဝစနာ စ တဒင်္ဂတ္တာ၊ ပဓာနတ္တာတိအာဒိဟိ၊

သဒ္ဒ+တ္ထာ ပဝိဘဇ္ဇန္တေ၊ န သဒ္ဒါဒေဝ ကေဝလာတိ။

ဧတ္ထ သံယောဂတော တာဝ၊ ‘‘သကိသောရာ ဓေနု ဒီယတူ’’တိ၊ ကိသောရော အဿပေါတကော၊ တံသံယောဂတော ဝဠဝါ ဧဝ ပတီယတေ။

ဝိပ္ပယောဂတော – ‘‘အကိသောရာ အာနီယတူ’’တိ တပ္ပဋိသေဓာ ဝဠဝါ ဧဝ ပတီယတေ။

သဟစရဏတော – ‘‘ရာမ+လက္ခဏ’’ဣတိ ဥဘိန္နံ သဟစရဏေန ရာမောတိ ဒါသရထိ ဧဝ ရာမော၊ န အညာဘိဓာနော ဇာမဒဂနျာဒိ။ လက္ခဏောပိ သောမိတ္တိ ဧဝ၊ န တု ယော ကောစိ လက္ခဏော။

ဝိရောဓတော – ‘‘ရာမ+ဇ္ဇုနာ’’ ဣတိ ဘဂ္ဂဝေါ သဟဿဗာဟု စ အညမညဝိရုဒ္ဓါတိ တေ ဧဝ ပတီယန္တေ၊ န ဒါသရထိ သဗျသာစိ စ။

အတ္ထတော – ‘‘သိန္ဓဝ+မာနယ၊ ပဝိသာမိ ရဏင်္ဂဏ’’မိတိ ရဏင်္ဂဏပဝေသော ဝါဟနဝိသေသေန ဟောတီတိ အတ္ထတော တုရင်္ဂပတီတိ၊ န တု လဝဏဝိသေသံ။

ပကရဏတော-ဘောဇနဝိဓိမှိ ဥပသင်္ခရိယမာနေ ‘‘သိန္ဓဝ+မာနယေ’’တိ၊ အတြ ဟိ သဒ္ဒန္တရဿာ+ဘာဝေပိ ဘောဇနောပကရဏသမဝါယ+မာလောကိတဘာဝတော လဝဏေ ပဋိပတ္တိ၊ တာဒိသော ဟိ ပတ္ထာဝေါတိ။

လိင်္ဂတော ¶ – ‘‘ဒေဝဒတ္တံ ပဌမ+မုပဝေသယ သမာရာဓိတဂုရုံ’’တိ၊ အတြ သမာရာဓိတဂုရုတ္တေန လိင်္ဂေန တဿ ဗာဟုဿစ္စ+မဝဂမျတေ၊ န တု ယော ကောစိ ဒေဝဂုဏော။

သန္နိဓာနတော – ‘‘အဇ္ဇုနော ကတဝီရိယောတိ’’ ပတီယတေ၊ နော အကတဝီရိယော အဇ္ဇုနောတိ။

သာမတ္ထိယတော – ‘‘အနုဒရာ ကညာ’’တိ ဥဒရေ အသတိ ကညာ ဧဝ နတ္ထီတိ တဿာ ကိသာင်္ဂိယာ မဇ္ဈပဒေသောတိ ပတီယတေ။

ဩစိတြတော – ‘‘ရာမသဒိသော+ယံ’’ ဣတိ၊ အတြ ဟိ ရာမော ပယုတ္တဒါသရထိသ္မိံ ဘိယျော သာဓာရဏော ပရိစယောတိ ဒါသရထိ ဧဝ ပတီယတေ၊ န ဘဂ္ဂဝရာမော။

ဒေသတော – ‘‘ပေါဋ္ဌပါ’’ ဣတိ ကိသ္မိဉ္စိ ဒေသေ ပသံသာဝစနံ။ ကိသ္မိဉ္စိ အက္ကောသဝစနံ။

ကာလတော – ‘‘ပစေ’’တိ ဒက္ခိဏာပထေ ကတ္ထစိ ပုဗ္ဗဏှေ ယာဂုပါကေ၊ သာယဏှေ တု ဩဒနပါကေ။

ဗျတ္တိတော – ‘‘ဂါမဿ အဒ္ဓ’’ မိတိ သမဘာဂေ၊ နပုံသကတ္တာ။ ‘‘ဂါမဿ အဒ္ဓါ’’တိ ပုမတ္တေန တု အသမဘာဂေ။

အနုရူပတော – ‘‘နရပတိ သာဓု ရက္ခတိ ဂေါမဏ္ဍလ’’မိတိ မဟီမဏ္ဍလပါလနံ ရာဇိနော+နုရူပ+မိတိ မဟီမဏ္ဍလပါလနေဝ ပတီတိ၊ န တု ဂေါယူထရက္ခနေ။

ဥပစာရတော – အတံသဘာဝေ တံသဘာဝါရောပန+မုပစာရော၊ သ စ တဒဋ္ဌော၊ တဒ္ဓမ္မော၊ တံသဟစရိယော၊ တံသမီပေါတိ စတုဗ္ဗိဓော ¶ ၊ တတ္ထ ယထာက္ကမံ မဉ္စာ ဥက္ကောသန္တိ၊ အဂ္ဂိ မာဏဝေါ၊ ယဋ္ဌိံ ပဝေသယ၊ ဂင်္ဂါယံ ဝဇောတိ။

ကာကုတော-ကာကုသဒ္ဒေါ ဣတ္ထိယံ၊ သ စ ဝိကာရ+သောက+ဘီတိ+ဓနိရူပေသု ဒိဿတိ၊ ဝတ္တု ကာယဝိကာရာ ကထဉ္စိ တံ အကတဝါအပိ ကေနစိ အညေန ‘‘ကိံ တွံ တံ အကာသိ ‘‘ဣတိ ပုဋ္ဌော ကောပေန ဘမုဘေဒါ ‘‘အဟံ ကတဝါ အမှီ’’တိ ကထေတိ၊ တဿ ဘမုဘေဒကြိယာ အကြိယာပဋိညံ သူစယတိ။

သမ္ဗန္ဓ တော – ‘‘မာတရိ သမ္မာ ဝတ္တိတဗ္ဗံ၊ ပိတရိ သုဿူယိတဗ္ဗံ’’ ဣတိ၊ အတြ ဟိ သမာတရိ သပိတရီတိ သမ္ဗန္ဓိသဒ္ဒါဘာဝေပိ သာ မာတာ သော ပိတာ စ အဿ ပုတ္တဿာတိ ပတီယတေ။

ဥပလက္ခဏတော – ‘‘ကာကေဟိ ရက္ခိတဗ္ဗံ ဒဓီ’’တိ ကာကသဒ္ဒေါ သဗ္ဗေသ+မုပဃာတကာနံ သာမညံ ဥပလက္ခေတီတိ သုနခါဒိသဗ္ဗေဟိပိ နိဝါရီယတေ။

ဝစနတော – ‘‘ဒါရာ’’ဣတိ ဒါရသဒ္ဒေါ ကလတ္တေ ဗဟုဝစနန္တော၊ အညတ္ထ အနိယတဝစနော။

တဒင်္ဂတ္တာ – ‘‘သဇ္ဇိတံ ဘောဇန’’မိတိ ဝုတ္တေ တပ္ပရိက္ခာရတ္တာ တဒုပကရဏ အာသန၊ ပါတိ၊ ဗျဉ္ဇနာဒီနံ သမ္ပာဒနမ္ပိ ပတီယတေ။

ပဓာနဘာဝတော – ‘‘နိဂ္ဂစ္ဆတိ အဝနိနာထော’’တိ ရညော နိဂ္ဂမနေန တဒုပဇီဝီနမ္ပိ နိဂ္ဂမနံ ဝိညာယတိ။

နေယျနီတတ္ထသုတ္တေသု ¶ ၊ ဉေယျံ သဒ္ဒတ္ထမတ္တကံ၊

နေ+တ္ထ ဝတ္တဗ္ဗအတ္ထေန၊ သုတ္တံ နီတတ္ထကံ ဘဝေတိ။

ဧဝ+မညေသမ္ပိ အကာရန္တာနံ ပုလ္လိင်္ဂါနံ သဒ္ဒါနံ ရူပနယော ကြိယာ+ဘိသမ္ဗန္ဓော စ။ သုဂတသဒ္ဒတော ယဿ သဒ္ဒဿ ဝိသေသော အတ္ထိ၊ တံ ဝက္ခာမ။ ဣတော ပရံ ဆဋ္ဌိယာ စတုတ္ထီသမတ္တာ ပဉ္စမီဗဟုဝစနဿ စ တတိယာဗဟုဝစနေန သမတ္တာ န တာ ဒဿိယန္တေ။

ဂုမ္ဗ သိ၊ ‘‘အတော’’ ‘‘သိဿာ’’တိ စ ဝတ္တတေ။

အကာရန္တတော နာမသ္မာ ပရဿ သိဿ ဧ ဟောတိ ဝါ ကွစိ။ ဂုမ္ဗေ ဂုမ္ဗော၊ ဂုမ္ဗာ။ ဘော ဂုမ္ဗ ဂုမ္ဗာ၊ ဘဝန္တော ဂုမ္ဗာ ဣစ္စာဒိ သုဂတသမံ။ ဧဝံ ဖုဿိတဂ္ဂေ ဖုဿိတဂ္ဂေါ၊ ဝတ္တဗ္ဗေ ဝတ္တဗ္ဗော ဣစ္စာဒိ။ သိဿော+ကာရဿ နိစ္စတ္တာ ကတ္ထစိ ပက္ခေ ဧကာရတ္တ+မိဒ+မာရဒ္ဓန္တိ သိဿော+ကာရပက္ခေ ဧဝ ဘဝတီတိ ‘‘အံ နပုံသကေ’’တိ အ+မာဒေသေန ဧကာရဿ နပုံသကဝိသယေ ဗာဓိတတ္တာ ‘‘ဗဟုလံ’’ ဝိဓာနာ နပုံသကေပိ သုခေ ဒုက္ခေတိ ကွစိ ဟောတေဝ။

အကာရန္တေဟိ ဧကစ္စာဒီဟိ ယောနံ ဋေ ဟောတိ။ ဧကစ္စော၊ ဧကစ္စေ။ ဘော ဧကစ္စ ဧကစ္စာ၊ ဧကစ္စေ။ ဧကစ္စံ၊ ဧကစ္စေ။ ဧဝံ ဧသ+သ+ပဌမသဒ္ဒါနံ။

ကောဓော ¶ ၊ ကောဓာ။ ဘော ကောဓ ကောဓာ၊ ကောဓာ။ ကောဓံ၊ ကောဓေ။

ကောဓာဒီဟိ နာဿ သာ ဟောတိ ဝါ။ ကောဓသာ ကောဓေန။ အတ္ထသာ အတ္ထေန။ ‘‘ယေ ဥတ္တမတ္ထာနိ တယိ လဘိမှာ’’တိ အတ္ထသဒ္ဒေါ နပုံသကလိင်္ဂေါပိ ဒိဿတိ။

ဒိဝါဒီဟိ နာမေဟိ သ္မိနော ဋိ ဟောတိ နိစ္စံ။ ဒိဝိ၊ ဧဝံ ဘုဝိ။ ဧတ္ထဋိမှိ နိစ္စံ ဝကာရာဂမော ရဿော စ။ ဧတ္ထ ဘူသဒ္ဒေါ ဝဓူသဒ္ဒသမံ။

၁၄၄။ မနာဒီဟိ သ္မိံ+သံ+နာ+သ္မာနံ သိ+သော+ဩ+သာ+သာ

မနာဒီဟိ သ္မိ+မာဒီနံ သိ+သော+ဩ+သာ+သာ ဟောန္တိ ဝါ ယထာက္ကမံ။ မနော၊ မနာ။ ဘော မန မနာ၊ မနာ။ မနော၊ မနံ၊ မနေ။ မနသာ မနေန၊ မနေဟိ မနေဘိ။ မနသော မနဿ၊ မနာနံ။ မနသာ မနာ မနမှာ မနသ္မာ၊ မနေဟိ မနေဘိ။ မနသိ မနမှိ မနသ္မိံ၊ မနေသု။

ရူပသိဒ္ဓိယံ အဟ+ရဟသဒ္ဒါ မနာဒီသု ပဌိတာ။ အဟဿ အာပါဒိတ္တာ ရဟောတိ နိပါတတ္တာ ရဟသီတိ ဝိဘတျန္တပဋိရူပကနိပါတတ္တာ ဣဓ န ဂဟိတာ။

ဂစ္ဆန္တ သိ၊ ‘‘သိဿ’’ ‘‘ဝေ’’တိ စ ဝတ္တတေ။ ပရတော ဘိယျော နာနုဝတ္တယိဿာမ၊ ဝုတ္တိယာ ဧဝ အနုဝတ္တဿ ဂမျမာနတ္တာ။

သိမှိ န္တပစ္စယဿ အံ ဟောတိ ဝါ။ ‘‘သုတာနုမိတေသု သုတသမ္ဗန္ဓောဝ ဗလဝါ’’တိ ဉာယာ ‘‘န္တဿာ’’တိ သုတတ္တာ န္တဿေဝ အံ၊ န တဒန္တဿ အနုမိတဿ သဒ္ဒဿ။ ဧဝ+မုပရိပိ န္တ+န္တူနံ အာဒေသဝိဓာနဋ္ဌာနေသု။ ‘‘ဂသိနံ’’တိ သိလောပေါ။ ဂစ္ဆံ ဂစ္ဆန္တော။

၂၁၅။ န္တ+န္တူနံ န္တော ယောမှိ ပဌမေ

ပဌမေ ယောမှိ န္တ+န္တူနံ သဝိဘတ္တီနံ န္တောဣစ္စာဒေသော ဟောတိ ဝါ။ သ စ ဗဟုလာဓိကာရာ ပုမေဝ၊ ဂစ္ဆန္တော ဂစ္ဆန္တာ။

ဂေ ပရေ န္တ+န္တူနံ သဝိဘတ္တီနံ ဋ+ဋာ+အံဣစ္စာဒေသာ နိစ္စံ ဟောန္တိ ဗဟုလံ။ ဘော ဂစ္ဆ ဂစ္ဆာ ဂစ္ဆံ၊ ဂစ္ဆန္တော ဂစ္ဆန္တာ။

အံသေသု ¶ န္တပစ္စယဿ ဋ ဟောတိ ဝါ န္တုဿ စ။ ဝဝတ္ထိတဝိဘာသာ+ယံ။ ဂစ္ဆံ ဂစ္ဆန္တံ၊ ဂစ္ဆန္တေ။

၂၁၇။ တော+တာ+တိ+တာ သ+သ္မာ+သ္မိံ နာသု

သ+သ္မာ+သ္မိံ+နာသု န္တ+န္တူနံ သဝိဘတ္တီနံ တော+တာ+တိ+တာ ဟောန္တိ ဝါ ယထာက္ကမံ။ ဂစ္ဆတာ ဂစ္ဆန္တေန၊ ဂစ္ဆန္တေဟိ ဂစ္ဆန္တေဘိ။ ဂစ္ဆတော ဂစ္ဆဿ ဂစ္ဆန္တဿ။

နံမှိ န္တ+န္တူနံ သဝိဘတ္တီနံ တံ ဝါ ဟောတိ။ ဂစ္ဆတံ ဂစ္ဆန္တာနံ။ ဂစ္ဆတာ ဂစ္ဆန္တာ ဂစ္ဆန္တမှာ ဂစ္ဆန္တသ္မာ။ ဂစ္ဆတိ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တမှိ ဂစ္ဆန္ထသ္မိံ၊ စ္ဆေန္တေသု။

ဧဝံ မဟံ စရံ တိဋ္ဌံ၊ ဒဒံ ဘုဉ္ဇံ သုဏံ ပစံ၊

ဇယံ ဇီရံ ဝစံ ပီယံ၊ သရံ ကုဗ္ဗံ ဇပံ ဝဇံ။

နိယမသုတ္တ+မိဒံ။ ဘူဓာတုတော န္တဿ အံ ဟောတိ သိမှိ နိစ္စံ ပုနဗ္ဗိဓာနာ။ ဘဝံ။

၁၄၆။ ဘဝတော ဝါ ဘောန္တောဂ+ယော+နာ+သေ

ဘဝန္တသဒ္ဒဿ ဘောန္တာဒေသော ဝါ ဟောတိ ဂ+ယော+နာ+သေ။ န္တောအာဒေသော၊ ဘောန္တော ဘောန္တာ ဘဝန္တော ဘဝန္တာ။ ဂေ ¶ ပန ဘော ဘောန္တ ဘောန္တာ ဘဝ ဘဝါ ဘဝံ၊ ဘောန္တော ဘောန္တာ ဘဝန္တော ဘဝန္တာ။ ဘောန္တာဒေသပက္ခေ ဋ+ဋာ+အံအာဒေသာ ဗဟုလာဓိကာရာ န ဟောန္တိ။ ဘဝံ ဘဝန္တံ၊ ဘောန္တေ ဘဝန္တေ။ ဘောတာ ဘောန္တေန ဘဝတာ ဘဝန္တေန၊ ဘဝန္တေဟိ ဘဝန္တေဘိ။ ဘောတော ဘောန္တဿ ဘဝတော ဘဝဿ ဘဝန္တဿ၊ ဘဝတံ ဘဝန္တာနံ။ ဘဝတာ ဣစ္စာဒိ ဂစ္ဆန္တသမံ။

ဘောဣတိ အာမန္တဏေ နိပါတော၊ ‘‘ကုတော နု အာဂစ္ဆထ ဘော တယော ဇနာ’’တိ ဗဟုဝစနေပိ ဒဿနတော။ ဧဝံ ဘန္တေတိ။ ဘဒ္ဒေတိ ဘဒ္ဒသဒ္ဒန္တရေန သိဒ္ဓံ။ ဘဒ္ဒန္တဣတိ ဒဿ ဒွိဘာဝေန။

သံ သန္တော၊ သန္တော သန္တာ။ ဘော သ သာ သံ၊ သန္တော သန္တာ။ သံ သန္တံ ‘‘သံယောဂါဒိလောပေါတိ နဿ လောပေ ‘‘ယံ ယဉှိ ရာဇ ဘဇတိ၊ သန္တံ ဝါ ယဒိ ဝါ အသံ’’၊ သန္တေ။ သတာ သန္တေန။

သန္တသဒ္ဒဿ သဗ ဘဝတိ ဘကာရေ။ သဗ္ဘိ သန္တေဟိ။ နိစ္စတ္တာ သန္တေဘီတိ န ဟောတိ။ သတော သဿ သန္တဿ ဣစ္စာဒိ ဂစ္ဆန္တသမံ။

သိမှိ မဟန္တာ+ရဟန္တာနံ န္တဿ ဋာ ဝါ ဟောတိ။ မဟာ မဟံ မဟန္တော၊ မဟန္တော မဟန္တာ။ အရဟာ အရဟံ၊ အရဟန္တော အရဟန္တာ ဣစ္စာဒိ ဂစ္ဆန္တသမံ။

ရာဇာဒီဟိ ¶ ယုဝါဒီဟိ စ ပရဿ သိဿ အာ ဟောတိ။ အသ္မာ၊

ရာဇာဒီဟိ ယုဝါဒီဟိ စ ယောန+မာနော ဝါ ဟောတိ။ အသ္မာနော အသ္မာ။ ဘော အသ္မ အသ္မာ၊ အသ္မာနော အသ္မာ။

ရာဇာဒီနံ ယုဝါဒီနဉ္စ အာနင ဟောတိ ဝါ အံမှိ။ အသ္မာနံ အသ္မံ၊ အသ္မာနော အသ္မေ။

ကမ္မာဒိတော နာဝစနဿ ဧနော ဝါ ဟောတိ။ အသ္မေန အသ္မနာ၊ အသ္မေဟိ အသ္မေဘိ။ အသ္မဿ၊ အသ္မာနံ။ အသ္မာ အသ္မမှာ အသ္မသ္မာ ဣစ္စာဒိ။

ကမ္မာဒိတော သ္မိနော နိ ဟောတိ ဝါ။ အသ္မနိ အသ္မေ အသ္မမှိ အသ္မသ္မိံ၊ အသ္မေသု။ ကမ္မ စမ္မ ဝေသ္မ ဘသ္မ ဗြဟ္မ အတ္တ အာတုမ ဃမ္မ မုဒ္ဓဣတိ ကမ္မာဒယော။ မုဒ္ဓ ဂဏ္ဍိဝဓနွ အဏိမ လဃိမာဒယော အသ္မသမာ။ ရာဇ ဗြဟ္မ သခ အတ္တ အာတုမ ဂဏ္ဍိဝဓနွ အသ္မ အဏိမ လဃိမာဒယော ရာဇာဒယော။

‘‘ဓမ္မော ဝါ+ညတ္ထေ’’တိ ဂဏသုတ္တေန ရာဇာဒီသု ပဋ္ဌိတတ္တာ ဒဠဓမ္မော ဒဠဓမ္မာတိ ဝါ ဟောတိ။ ယုဝ သာ သုဝါ မဃဝ ပုမ ¶ ဝတ္တဟာတိ ယုဝါဒယော။ ရာဇာ၊ ရာဇာနော ရာဇာ။ ဘောရာဇ ရာဇာ၊ ရာဇာနော ရာဇာ။ ရာဇာနံ ရာဇံ၊ ရာဇာနော ရာဇေ။

‘‘သဗ္ဗဒတ္တေန ရာဇိနာ’’တိ ပါဌမ္ပတိ ဣဒ+မာရဒ္ဓံ။ ရာဇဿိ ဝါ ဟောတိ နာမှိ။ ရာဇိနာ။

နာ+သ္မာသု ရာဇဿ သဝိဘတ္တိဿ ရညာ ဟောတိ နိစ္စံ။ အနေကဝဏ္ဏတ္တာ သဗ္ဗဿ။ ရညာ။

ရာဇဿ ဦ ဟောတိ ဝါ သု+နံ+ဟိသု။ ‘‘ဆဋ္ဌိယန္တဿာတိ အန္တဿ ဟောတိ။ ရာဇူဟိ ရာဇေဟိ ရာဇူဘိ ရာဇေဘိ။

သေ ရာဇဿ သဝိဘတ္တိဿ ဧတေ အာဒေသာ ဟောန္တိ။ ရညော ရညဿ ရာဇိနော၊ ရာဇူနံ။

နံမှိ ရာဇဿ သဝိဘတ္တိဿ ရညံ ဝါ ဟောတိ။ ရညံ။ ရညာ၊ ရာဇူဟိ ရာဇေဟိ ရာဇူဘိ ရာဇေဘိ။

သ္မိမှိ ရာဇဿ သဝိဘတ္တိဿ ရညေ+ရာဇိနိ ဟောန္တိ နိစ္စံ။ ရညေ ရာဇိနိ၊ ရာဇူသု ရာဇေသု။

ဣတိ ¶ ဂဏသုတ္တေန ရာဇဿ နာ+သ္မာ+သ္မိံသု ယံ ဝုတ္တံ၊ တံ ဝါ ဟောတိ။ ကာသိရညာ ကာသိရာဇိနာ ကာသိရာဇေန၊ ကာသိရာဇူဘိ ကာသိရာဇေဘိ ကာသိရာဇူဟိ ကာသိရာဇေဟိ။ ကာသိရညော ကာသိရညဿ ကာသိရာဇိနော ကာသိရာဇဿ။ ကာသိရညာ ကာသိရာဇသ္မာ။ ကာသိရာဇူနံ ကာသိရာဇာနံ။ ကာသိရညေ ကာသိရာဇိနိ ကာသိရာဇေ ကာသိရာဇမှိ ကာသိရာဇသ္မိံ၊ ကာသိရာဇူသု ကာသိရာဇေသု။

အဒ္ဓါ၊ အဒ္ဓါနော အဒ္ဓါ။ ဘော အဒ္ဓ အဒ္ဓါ၊ အဒ္ဓါနော အဒ္ဓါ။ အဒ္ဓါနံ အဒ္ဓံ၊ အဒ္ဓါနော အဒ္ဓေ။

၁၉၂။ ပုမ+ကမ္မ+ထာမ+ဒ္ဓါနံ သ+သ္မာသု စ

ပုမာဒီန+မု ဟောတိ ဝါ သ+သ္မာသု နာမှိ စေ+တိ ဥတ္တေ အဒ္ဓုနာ၊ ကမ္မာဒိတ္တာ ‘‘နာဿေ+နော’’တိ ဝါ ဧနော၊ အဒ္ဓေန အဒ္ဓနာ၊ အဒ္ဓေဟိ အဒ္ဓေဘိ။ သေ ဥကာရေ စ –

နာမံ ပါဋိပဒိကံ၊ တဿ အန္တေ ဝတ္တမာနာ ဣဝဏ္ဏုဝဏ္ဏာ ဈလသညာ ဟောန္တိ ယထာက္ကမံ။ ဣ စ ဥ စ ဣယု၊ ဣယု စ တေ ဝဏ္ဏာ စေတိ ဣယုဝဏ္ဏာ၊ ‘‘ဒွန္ဒန္တေ သူယမာနံ ပစ္စေက+မဘိသမ္ဗန္ဓိယ တေ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဝဏ္ဏသဒ္ဒံ ပစ္စေက+မဘိသမ္ဗန္ဓိယ ‘‘ဣဝဏ္ဏုဝဏ္ဏာ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဈလတော သဿ နော ဝါ ဟောတိ။ အဒ္ဓုနော အဒ္ဓုဿ အဒ္ဓဿ၊ အဒ္ဓါနံ။

ဈလတော ¶ သ္မာဿ နာ ဟောတိ ဝါ၊ အဒ္ဓုနာ အဒ္ဓုမှာ အဒ္ဓုသ္မာ အဒ္ဓါ အဒ္ဓမှာ အဒ္ဓသ္မာ။ ‘‘ကမ္မာဒိတော’’တိ သ္မိနော နိ၊ အဒ္ဓနိ အဒ္ဓေ အဒ္ဓမှိ အဒ္ဓသ္မိံ၊ အဒ္ဓေသု။ အဒ္ဓသဒ္ဒေါ စေ+တ္ထကာလ+ဒ္ဓါနဝါစိ၊ န ဘာဂဝါစီ။

အတ္တာ၊ အတ္တာနော ဣစ္စာဒိ ယာဝ ဒုတိယာ ရာဇာဝ၊ ကမ္မာဒိတ္တာ ဧနေ အတ္တေန အတ္တနာ။

အတ္တ+အာတုမာနံ သု+ဟိသု နကာဂမော ဟောတိ။ ‘‘ဉကာနုဗန္ဓာ+ဒျန္တာ’’တိ ပရိဘာသတော ကကာရော အန္တာဝယဝတ္ထော၊ အတ္တနေဟိ အတ္ထေဟိ အတ္တနေဘိ အတ္တေဘိ။

အတ္တ+အာတုမေဟိ သဿ နော ဝါ ဟောတိ။ အတ္တနော အတ္တဿ၊ အတ္တာနံ။

ဗြဟ္မာ အတ္တ+အာတုမေဟိ စ ပရဿ သ္မာဿ နာ ဟောတိ နိစ္စံ။ အတ္တနာ။ သ္မိမှိ ကမ္မာဒိတ္တာ နိ၊ အတ္တနိ အတ္တေ အတ္တမှိ အတ္တသ္မိံ၊ အတ္တနေသု အတ္တေသု။ အာတုမာ အတ္တာဝ။

ဗြဟ္မာ၊ ဗြဟ္မာနော ဗြဟ္မာ၊ ‘‘ဗြဟ္မဿု ဝါ’’တိ သုတ္တေ ‘‘ဗြဟ္မဿူ’’တိ ယောဂဝိဘာဂါ အာနောမှိ ဗြဟ္မဿ ဥ၊ ပရဿရလောပေ ဗြဟ္မုနောတိပိ သိဇ္ဈတိ။ အယဉ္စ ဗြဟ္မသံယုတ္တေ ဒိဿတိ။ ဗြဟ္မာ ဂေ-

အာကတိဂဏော+ယံ ¶ ၊ အာကတီတိ ဇာတိ၊ ဇာတိပဓာနဂဏောတျ+တ္ထော။ ဃသညတော ဗြဟ္မ+ကတ္တု+ဣသိ+သခါဒီဟိ စ ဂဿေ+ဝါ ဟောတိ။ ဘော ဗြဟ္မေ ဗြဟ္မာ၊ ဗြဟ္မာနော ဗြဟ္မာ။ ဗြဟ္မာနံ ဗြဟ္မံ၊ ဗြဟ္မာနော ဗြဟ္မေ။

ဗြဟ္မဿု ဟောတိ နာမှိ နိစ္စံ။ ဗြဟ္မုနာ၊ ဗြဟ္မေဟိ ဗြဟ္မေဘိ။

ဗြဟ္မဿု ဝါ ဟောတိ သ+နံသု။ ‘‘ဈလာ သဿ နော’’တိ နော။ ဗြဟ္မုနော ဗြဟ္မုဿ ဗြဟ္မဿ၊ ဗြဟ္မူနံ ဗြဟ္မာနံ။ ‘‘သ္မာဿ နာ ဗြဟ္မာ စေ’’တိ သ္မာဿ နာ၊ ဥကာရေ ဗြဟ္မုနာ။ ‘‘အမ္ဗွာဒီဟိ’’တိ သ္မိနော နိ၊ ဣမဿ အာကတိဂဏတ္တာ ဗြဟ္မဿ ကမ္မာဒိတ္တေပိ ဧတ္ထ ဝုတ္တာ။ ဗြဟ္မနိ ဗြဟ္မေ ဗြဟ္မမှိ ဗြဟ္မသ္မိံ၊ ဗြဟ္မေသု။

သခတော ယောန+မာယော နော ဟောန္တိ ဝါ အာနော စ။ သခါယော သခါနော။

သခဿ ဣ ဟောတိ နိစ္စံ နော+နာ+သေသု။ သခိနော။

သခဿ ဝါ အာရင ဟောတိ ယော+သွံ+ဟိသု သ္မာ+နံသုစ။

အာရဝါဒေသတော ¶ ပရေသံ ယောနံ ဋော ဟောတိ။ သခါရော သခါ။ ဂေ တု ‘‘ဃ+ဗြဟ္မာဒိတေ’’တိ ဧ၊ သခေ သခ သခါ။ ဗဟုဝစနံ ပဌမာ ဝိယ။ အံမှိ ‘‘ဝါ+မှာ+နင’’တိ အာနင၊ သခါနံ သခါရံ သခံ၊ သခါယော သခါနော သခိနော။

အာရဝါဒေသမှာ ယောနံ ဋော ဋေ ဝါ ဟောန္တိ ယထာက္ကမံတိ ဋေ။ အညတ္ထ ‘‘အာရငသ္မာ’’တိ ဋော။ သခါရေ သခါရော သခေ။ ဋောဂ္ဂဟဏံ လာဃဝတ္ထံ။ သခိနာ၊ သခါရေဟိ သခေဟိ။ ‘‘ဈလာ သဿ နော’’တိ ဈတော သဿ နော၊ သခိနော သခိဿ၊ သခါရာနံ။

သခဿ ဝါ ဣ ဟောတိ သ္မာ+နံသု။ သခီနံ သခါနံ။

အာရဝါဒေသမှာ နာ+သ္မာနံ ဋာ ဟောတိ နိစ္စံ။ သခါရာ၊ ဗဟုလာဓိကာရာ သခါရသ္မာ။ ‘‘နာ သ္မာဿာ’’တိ နာ၊ သခိနာ သခိသ္မာ သခါ သခမှာ သခသ္မာ။

သခတော သ္မိနော ဋေ ဟောတိ နိစ္စံ။ သခေ၊ သခါရေသု သခေသု။ သခိ သခီတိ ဣတ္ထိယံယေဝ ပယောဂေါ ဒိဿတိ၊ တသ္မာ ‘‘နဒါဒိတော ငီ’’တိ ဝီမှိ အာလပနတ္တာ ဝါ ရဿော။

ယုဝါဒီဟိ ယောနံ နော+နေ ဝါ ဟောန္တိ ယထာက္ကမံ။ ‘‘ယောန+မာနော’’တိ အာနောမှိ သိဒ္ဓေပိ ‘‘ဒုတိယဿ နေ’’တိ ဂန္ထဂါရဝေါ ဟောတီတိ ယထာက္ကမံပတိ လာဃဝတ္ထံ နောဂ္ဂဟဏံ။

နော+နာ+နေသု ယုဝါဒီန+မာ ဟောတိ။ ယုဝါနော ယုဝါ။ ဘော ယုဝ ယုဝါ၊ ယုဝါနော ယုဝါ။ ယုဝါနံ ယုဝံ၊ ယုဝါနော ယုဝါနေ ယုဝေ။ ယုဝါနာ။

သု+ဟိသု ယုဝါဒီန+မာနင ဟောတိ။ ယုဝါနေဟိ ယုဝါနေဘိ။

ယုဝါ သဿ ဝါ ဣနော ဟောတိ။ ယုဝိနော ယုဝဿ၊ ယုဝါနံ။

ယုဝါဒဟိ သ္မာ+သ္မိံနံ နာ+နေ နိစ္စံ ဟောန္တိ ယထာက္ကမံ။ ယုဝါနာ၊ ယုဝါနေဟိ ယုဝါနေဘိ။ ယုဝါနေ၊ ယုဝါနေသု။ မဃဝ+ပုမ+ဝတ္တဟသဒ္ဒါ ယုဝသဒ္ဒသမာ။ အယံ ဝိသေသော –

ပုမသဒ္ဒတော ဂဿ အံ ဝါ ဟောတိ။ ပုမံ ပုမ ပုမာ၊ ပုမာနော ပုမာ။ ပုမာနံ ပုမံ၊ ပုမာနော ပုမာနေ ပုမေ။

ပုမဿာ ¶ ဟောတိ နာမှိ။ ပုမာနာ။ ‘‘လက္ခဏိကပဋိပဒေါတ္တေသု ပဋိပဒေါတ္တဿေဝ ဂဟဏံ၊ န လက္ခဏိကဿာ’’တိ ဉာယာ ပဋိပဒေါတ္တနာဝိဘတ္တိ ဧဝ ဂယှတိ၊ န နာသ္မာဿ၊ ကတလက္ခဏိကတ္တာ။ ပဋိပဒန္တိ စ ‘‘နာမှီ’’တိ နာဝိဘတ္တိယာ ပဋိပဒဘူတော အနုကရဏသဒ္ဒေါ။ န လက္ခဏိကော နာ။ ‘‘ပုမ+ကမ္မ+ထာမ+ဒ္ဓါနံ ဝါ သ+သ္မာသု စေ’’တိ ဝါ ဥတ္တေ ပုမုနာ ပုမေန။ ပုမုနော ပုမုဿ ပုမဿ။ ပုမုနာ ပုမာ။

သ္မိနော နေ ဝါ ဟောတိ။ ပုမာနေ ပုမေ ပုမမှိ ပုမသ္မိံ။

ပုမဿ သုမှိ ပုမာဒီနံ ယံ နိစ္စံ ဝုတ္တံ၊ တံ ဝါ ဟောတီတိ အာနင ဝါ ဟောတိ အာ စ။ ပုမာနေသု ပုမာသု ပုမေသု။ ဝတ္တဟာ၊ ဝတ္တဟာနော ဝတ္တဟာ ဣစ္စာဒိ ယုဝသဒ္ဒသမံ။

ဝတ္တဟာ သနံနံ နောနာနံ နိစ္စံ ဟောန္တိ ယထာက္ကမံ။ ဝတ္တဟာနော ဝတ္တဟာနာနံ။

ဃော စ ဩ စ ဃော၊ န ဃော အဃော။ ‘‘အဃောနံ’’တိ ဃပ္ပဋိသေဓေ အကတေ ဿ+မာဒီသု ပရေသု ဃဿ ဝိကပ္ပေန ရဿော၊ ဧကဝစနာဒီသု ¶ ယောသု စ ပရေသု ဃဿ နိစ္စေန ရဿောတိ ဝိရုဒ္ဓတ္ထဂဟဏနိဝတ္တနတ္ထော ဃပဋိသေဓော။ ဩဂ္ဂဟဏ+မုတ္တရတ္ထံ။ ဧကဝစနေ ယောသု စ ဃ+ဩကာရန္တဝဇ္ဇိတာနံ နာမာနံ ရဿော ဟောတိ တိလိင်္ဂေတိ ရဿေ သမ္ပတ္တေ –

အနပုံသကဿ ရဿော န ဟောတီတိ သိမှိ တု န ရဿော။ သာ။ ‘‘ပဇ္ဇုန္နောဝ လက္ခဏပဝုတ္တိ ဇလေပိ ဝဿတိ၊ ထလေပိ ဝဿတီ’’တိ ဉာယာ ယုဝါဒိတ္တာ သိဿ အာ။ ယောသု ရဿေ ‘‘ယောနံ နော+နေ ဝါ’’တိ ယောဿ နော။ ‘‘နော နာနေသွာ’’တိ အာ၊ သာနော။ နောတ္တာဘာဝပက္ခေ ‘‘ယောန+မာနော’’တိ ဝါဓိကာရဿ ဝဝတ္ထိတဝိဘာသတ္တာ နိစ္စ+မာနော၊ တသ္မာ နော+နေအဘာဝပက္ခေ သာ၊ သေတိ ရူပပသင်္ဂေါ န ဟောတိ။ သာနော။ တထာ နေတ္တာဘာဝပက္ခေ။

သာသဒ္ဒဿ အာနင ဟောတိ အံ+သေ ဂေ စ နိစ္စံ။ ဘော သာန သာနာ၊ သာနော။ သာနံ၊ သာနေ သာနော။ သာနာ၊ သာနေဟိ သာနေဘိ။ သာနဿ၊ သာနံ။ သာနာ၊ သာနေဟိ သာနေဘိ။ သာနေ၊ သာနေသု။

သုဝါ ယုဝါဝ။ ‘‘ဧကဝစနယောသွ+ဃောနံ’’တိ ရဿတ္တံ ဝိသေသော။ ဂေ တု –

အဃောနံ ဂေ ဝါ ရဿော ဟောတိ တိလိင်္ဂေ။ ဘော သုဝ သုဝါ။

ဈသညဿ ဣဿ ယောသု ဝါ ဋ ဟောတိ ပုလ္လိင်္ဂေ။ မုနယော၊ ဈဂ္ဂဟဏံ ကိံ၊ ဣကာရန္တသမုဒါယဿ မာ သိယာ။ ဣဂ္ဂဟဏံ ကိံ၊ ဤကာရဿ ဝါတိ။ အတောတိ သာမညနိဒ္ဒေသာ လက္ခဏိကအကာရတော ယောနံ ဋာဋေ သမ္ပတ္တာပိ အဝိဓာနသာမတ္ထိယာ န ဟောန္တိ။ သာမတ္ထိယဉ္စ အညထာ အနုပပတ္တိ။

ဈလတော ယောနံ လောပေါ ဟောတီတိ ယောလောပေ –

ယောနံ လောပေနိသု စ ဒီဃော ဟောတိ။ မုနိ။ မုနယောတိ ဧတ္ထ ယောလောပေါ ကိမတ္ထံ န ဟောတိ၊ အက္ကေန ဈတ္တဿ နာသိတတ္တာ။ ကိန္တိ ပဌမံ န ဟောတိ၊ အန္တရင်္ဂတ္တာ ဈတ္တဿ။ ဘော မုနိ မုနီ၊ မုနယော မုနီ။ မုနိံ၊ မုနယော မုနီ။ မုနိနာ၊ မုနီဟိ မုနီဘိ။ ‘‘ယောလောပနိသု’’ ‘‘ဝီမန္တုဝန္တူန’’ မိစ္စာဒိဉာပကာ ဣကာရုကာရာနံ သုနံဟိသု ဒီဃဿာ+နိစ္စတ္တာ မုနိဟိ မုနိနံ မုနိသု ဣတိပိ ဟောတိ။ ‘‘ဈလာ သဿ နော’’တိ နော၊ မုနိနော မုနိဿ၊ မုနီနံ။ ‘‘နာသ္မာဿာ’’တိ နာ၊ မုနိနာ မုနိမှာ မုနိသ္မာ။ မုနိမှိ မုနိသ္မိံ၊ မုနီသု။ ‘‘ဣတော ကွစိ သဿ ဋာနုဗန္ဓော’’ (ဂဏသုတ္တ)တိ ဗြဟ္မာဒီသု ပါဌာ ‘‘ယော စ သိဿော မဟာမုနေ’’တိ ဧတ္ထ ‘‘ဃ+ဗြဟ္မာဒိတေ’’တိ သဿ ဧဋ။

ဇောတိ ¶ ပါဏိ ဂဏ္ဌိ မုဋ္ဌိ၊ ကုစ္ဆိ ဝတ္ထိ သာလိ ဝီဟိ၊

ဗျာဓိ ဩဓိ ဗောဓိ သန္ဓိ၊ ရာသိ ကေသိ သာတိ ဒီပိ။

ဣသိ ဂိနိ မဏိ ဓနိ၊ ဂိရိ ရဝိ ကဝိ ကပိ၊

အသိ မသိ နိဓိ ဝိဓိ၊ အဟိ ကိမိ ပတိ ဟရိ။

အရိ တိမိ ကလိ ဗလိ၊ ဇလဓိ စ ဂဟပတိ၊

ဥရမိတိ ဝရမတိ၊ နိရုပဓိ အဓိပတိ၊

အဉ္ဇလိ သာရထိ အတိထိ၊ သမာဓိ ဥဒဓိပ္ပဘုတယော။

အဂ္ဂိသ္မာ သိဿ နိ ဟောတိ ဝါ။ အဂ္ဂိနိ အဂ္ဂိ၊ အဂ္ဂယော ဣစ္စာဒိ မုနိသဒ္ဒသမံ။

ဣသိသ္မာ သိဿ ဋေ ဝါ ဟောတိ။ ဣသေ ဣသိ။ ‘‘ဃ+ဗြဟ္မာဒိတေ’’တိ ဂဿ ဧ ဝါ၊ ဘော ဣသေ ဣသိ၊ ဣသယော ဣသီ။ ဣသိံ။

‘‘ဒုတိယာ ယောဿာ’’တိ အဝတွာ ‘‘ဒုတိယဿ ယောဿာ’’တိ ဝိသုံ ကရဏံ ‘‘ဧကယောဂနိဒ္ဒိဋ္ဌာန+မပျေ+ကဒေသော+နုဝတ္တတေ၊ န ¶ တွေ+ကဝိဘတ္တိယုတ္တာနံ’’တိ ဉာယာ ဒုတိယာယောဿာတိ နာနုဝတ္တိယ ယောဿာတိ သာမညေန အနုဝုတ္တိယ ဧကစ္စာဒိတော ပဌမာ ယောဿာပိ ဋေဝိဓာနတ္ထံ။ ဣသိသ္မာ ပရဿ ဒုတိယာ ယောဿ ဋေ ဝါ ဟောတိ။ ဣသေ ဣသယော ဣသီ၊ သေသံ မုနိသမံ။

အာဒိ၊ အာဒယော ဣစ္စာဒိ၊ သ္မိမှိ –

ရတျာဒီဟိ သ္မိနော ဋော ဝါ ဟောတိ။ အာဒေါ အာဒိမှိ အာဒိသ္မိံ၊ အာဒီသု။

သမာသေ ဣကာရန္တတော ယော+သ္မိံသု ဝိသေသော။

အညတ္ထေ ဝတ္တမာနတော ဣကာရန္တတော နာမသ္မာ ယောနံ နော+နေ ဝါ ဟောန္တိ ယထာက္ကမံ ပုလ္လိင်္ဂေ။ အရိယဝုတ္တိနော အရိယဝုတ္တယော အရိယဝုတ္တီ။ ဘော အရိယဝုတ္တိ အရိယဝုတ္တီ၊ အရိယဝုတ္တိနော အရိယဝုတ္တယော အရိယဝုတ္တီ။ အရိယဝုတ္တိံ၊ အရိယဝုတ္တိနော အရိယဝုတ္တယော အရိယဝုတ္တီ။ အရိယဝုတ္တိနာ ဣစ္စာဒိ တု မုနိသဒ္ဒသမံ။

အညတ္ထေ ဣကာရန္တတော နာမသ္မာ သ္မိနော နေ ဝါ ဟောတိ ကွစိ။ အရိယဝုတ္တိနေ အရိယဝုတ္တိမှိ အရိယဝုတ္တိသ္မိံ၊ အရိယဝုတ္တီသု။ ဧဝံ တောမရင်္ကုသပါဏိနော သာရမတိနော ဣစ္စာဒိ။ ကွစိဂ္ဂဟဏာ န သဗ္ဗတ္ထ နေအာဒေသော။

ဒဏ္ဍီ ¶ ၊ သိလောပေါ။ ‘‘ဧကဝစနေ’’ စ္စာဒိနာ ရဿေ သမ္ပတ္တေ အနပုံသကတ္တာ ‘‘သိသ္မိံနာ+နပုံသကဿာ’’တိ နိသေဓော။ ယောမှိ ဧကဝစနေ စ သဗ္ဗတ္ထ ရဿော။

ဈသညိတော ယောနံ နော+နေ ဝါ ဟောန္တိ ယထာက္ကမံ ပုလ္လိင်္ဂေ။ ဒဏ္ဍိနော။

ဇန္တု+ဟေတူဟိ ဤကာရန္တေဟိ ဃ+ပသညေဟိ စ ပရေသံ ယောနံ ဝါ လောပေါ ဟောတိ။ ‘‘ယောလောပနိသု ဒီဃော’’တိ ဒီဃေ ဒဏ္ဍီ ဒဏ္ဍိယော။ ဂေ တု ‘‘ဂေ ဝါ’’တိ ဝါ ရဿော။ ဘော ဒဏ္ဍိ ဒဏ္ဍီ၊ ဒဏ္ဍိနော ဒဏ္ဍီ ဒဏ္ဍိယော။

ဈသညီတော အံဝစနဿ နံ ဝါ ဟောတိ။ ဒဏ္ဍိနံ ဒဏ္ဍိံ၊ ဒဏ္ဍိနေ။

ဈီတော ယောနံ နော ဝါ ဟောတိ ပုလ္လိင်္ဂေ။ ဒဏ္ဍိနော ဒဏ္ဍီ ဒဏ္ဍိယော။ ဒဏ္ဍိနာ၊ ဒဏ္ဍီဟိ ဒဏ္ဍီဘိ။ ‘‘ဈလာ သဿ နော’’တိ နောမှိ ကတေ ဒဏ္ဍိနော ဒဏ္ဍိဿ၊ ဒဏ္ဍီနံ။ ‘‘နာ သ္မာဿာ’’တိ သ္မာဿ နာ၊ ဒဏ္ဍိနာ ဒဏ္ဍိမှာ ဒဏ္ဍိသ္မာ။

ဈီတော သ္မိံဝစနဿ နိ ဟောတိ ဝါ။ ဒဏ္ဍိနိ ဒဏ္ဍိသ္မိံ၊ ဒဏ္ဍီသု၊ ဗဟုလာဓိကာရာ သ္မိမှိ ဂါမဏီ+သေနာနီ+သုဓီပဘုတီနံ နိအာဒေသာဘာဝေါ စ ဝိသေသော။ ဧဝံ –

ဓမ္မီ ¶ သင်္ဃီ ဉာဏီ ဟတ္ထီ၊ စက္ကီ ပက္ခီ ဒါဌီ ရဋ္ဌီ၊

ဆတ္တီ မာလီ စမ္မီ ယောဂီ၊ ဘာဂီ ဘောဂီ ကာမီ သာမီ။

ဓဇီ ဂဏီ သသီ ကုဋ္ဌီ၊ ဇဋီ ယာနီ သုခီ သိခီ၊

ဒန္တီ မန္တီ ကရီ စာဂီ၊ ကုသလီ မုသလီ ဗလီ၊ (ဝါစီ၊ ရူ)

ပါပကာရီ သတ္တုဃာတီ၊ မာလျကာရီ ဒီဃဇီဝီ၊

ဓမ္မဝါဒီ သီဟနာဒီ၊ ဘူမိသာယီ သီဃယာယီ။

လတော ယောနံ ဝေါ ဟောတိ ဝါ ပုလ္လိင်္ဂေ။

လသညဿ ဥဿ ဝေ+ဝေါသု ဋ ဟောတိ။ ဧတ္ထ ‘‘ပုမာလပနေ ဝေဝေါ’’ တျ+တြ ဝေါဿ သဟစရိတဉာယာ အနိဿိတတ္တာ ဇာတိဝသေန ‘‘လာ ယောနံ’’ တျာဒေါ ဝေါ စ ဂယှတိ။ ဘိက္ခဝေါ။ အညတြ ‘‘လောပေါ’’တိ ယောလောပေါ။ ‘‘ယောလောပနိသု ဒီဃော’’တိ ဒီဃေ ဘိက္ခူ။ ဘော ဘိက္ခု ဘိက္ခူ။

လသညတော ဥတော ယောဿာ+လပနေ ဝေ+ဝေါ ဟောန္တိ ဝါ ပုလ္လိင်္ဂေ။ ဘိက္ခဝေ ဘိက္ခဝေါ ဘိက္ခူ။ ဘိက္ခုံ၊ ဘိက္ခဝေါ ဘိက္ခူ။ ဘိက္ခုနာ ¶ ၊ ဘိက္ခူဟိ ဘိက္ခူဘိ။ ‘‘ဈလာ သဿ နော’’တိ လတော သဿ နော ဝါ၊ ဘိက္ခုနော ဘိက္ခုဿ၊ ဘိက္ခူနံ။ ‘‘နာ သ္မာဿာ’’တိ လတော ဝါ သ္မာဿ နာ၊ ဘိက္ခုနာ ဘိက္ခုမှာ ဘိက္ခုသ္မာ။ ဘိက္ခုမှိ ဘိက္ခုသ္မိံ။ ဧဝံ –

သေတု ကေတု ရာဟု ဘာဏု၊ သံကု ဥစ္ဆု ဝေဠု မစ္စု။ (ပင်္ဂု၊ ရူ) သိန္ဓု ဗန္ဓု နေရု မေရု၊ သတ္တု ကာရု ဟေတု ဇန္တု။ ရုရု ပဋု – ဣစ္စာဒယော။

ဇန္တု+ဟေတူနံ ယောသွ+ယံ ဘေဒေါ။ ‘‘ဇန္တု+ဟေတွီ+ဃ+ပေဟိ ဝါ’’တိ ယောလောပေ –

ဇန္တွာဒိတော ယောနံ နော ဟောတိ ဝေါ စ ပုလ္လိင်္ဂေ။ ဇန္တုနော ဇန္တဝေါ ဇန္တုယော။ ဘော ဇန္တု ဇန္တူ၊ ဇန္တုနော၊ ‘‘ပုမာလပနေ ဝေဝေါ’’တိ ဝေ+ဝေါ၊ ဇန္တဝေ ဇန္တဝေါ ဇန္တုယော။ ဇန္တုံ၊ ဇန္တူ ဇန္တုနော ဇန္တဝေါ ဇန္တုယော။ သေသံ ဘိက္ခုသမံ။

ဟေတု၊ ဟေတူ ဟေတဝေါ။ ‘‘ယောမှိ ဝါ ကွစီ’’တိ လသညဿ ဥဿ ဝါ ဋာဒေသော၊ ဟေတယော။ ယောမှိ အန္တရင်္ဂတ္တာ ပဌမံ ဋာဒေသေ ကတေ ပစ္ဆာ ယောလောပါဘာဝေါ၊ တထာ ဟိ အန္တရင်္ဂ+ဗာဟိရင်္ဂဝိဓာနေသွ+န္တရင်္ဂဝိဓိယေဝ ဗလဝါ။ ဧတ္ထ စ ပကတိနိဿိတ+မန္တရင်္ဂံ၊ ပစ္စယနိဿိတံ ဗာဟိရင်္ဂံ။ ဟေတုယော။ ဘော ဟေတု၊ ဟေတူ ဟေတဝေ ဟေတဝေါ ဟေတယော ဟေတုယော။ သေသံ ပုဗ္ဗသမံ။

နံမှိ ဗဟုနော ကတိဿ စ နုက ဟောတိ တိလိင်္ဂေ။ ဗဟုန္နံ။ သေသံ ဘိက္ခုသမံ။

လ္တုပစ္စယန္တာနံ ပိတု+မာတု+ဘာတု+ဓီတု+ဒုဟိတု+ဇာမာတု+နတ္တု+ဟောတု+ပေါတူနဉ္စာ ဟောတိ သိမှိ။ ဝတ္တာ။ ‘‘ကတ္တရိ လ္တု+ဏကာ’’တိ ဝိဟိတလ္တုပစ္စယဿ ဂဟဏာ ယတော ဓာတုတော ဟိ သော ဝိဟိတော၊ ‘‘ပစ္စယဂ္ဂဟဏေ ယသ္မာ သော ဝိဟိတော၊ တဒါဒိနော တဒန္တဿ စ ဂဟဏံ’’တိ ဉာယာ တဒဝိနာဘာဝတော တဒန္တဓာတုနောပိ ဂဟဏံတိ လ္တုပစ္စယန္တာနံတိ ဝုတ္တံ။

လ္တုပစ္စယန္တာနံ ပိတာဒီနဉ္စာ+ရင ဟောတိ သတော+ညတြ။ ‘‘အာရငသ္မာ’’တိ ဋော၊ ဝတ္တာရော။

ဂေလ္တု+ပိတာဒီနံ အ ဟောတိ အာ စ။ ဘော ဝတ္တ ဝတ္တာ၊ ဝတ္တာရော။ ဝတ္တာရံ၊ ဝတ္တာရေ ဝတ္တာရော။ နာဝစနဿ ‘‘ဋာ နာသ္မာနံ’’တိ ဋာ၊ ဝတ္တာရာ။

သု+ဟိသု လ္တု+ပိတာဒီန+မာရင ဝါ ဟောတိ။ ဝတ္တာရေဟိ ဝတ္တာရေဘိ ဝတ္တူဟိ ဝတ္တူဘိ။

လ္တု+ပိတာဒီဟိ ¶ သဿ လောပေါ ဝါ ဟောတိ။ ဝတ္တု ဝတ္တုနော ဝတ္တုဿ။

နံမှိ လ္တု+ပိတာဒီန+မာရင ဝါ ဟောတိ။ ဝတ္တာရာနံ။

နံမှိ လ္တု+ပိတာဒီန+မာ ဝါ ဟောတိ။ ဝတ္တာနံ ဝတ္တူနံ။ သ္မာဿ ဋာ၊ ဝတ္တာရာ။

အာရဝါ+ဒေသမှာ သ္မိနော ဋိ ဟောတိ။

သ္မိမှိ အာရော ရဿော ဟောတိ။ ဝတ္တရိ၊ ဝတ္တာရေသု ဝတ္တူသု ဝတ္တုသု။ ဧဝံ –

ဧဝံ ဘတ္တု ကတ္တု နေတု၊ သောတု ဉာတု ဇေတု ဆေတ္တု၊

ဘေတ္တု ဒါတု ဓာတု ဗောဒ္ဓု၊ ဝိညာပေတာဒယောပိ စ။

သတ္ထုသဒ္ဒဿ ပန နာမှိ ဗဟုလာဓိကာရာ ‘‘လ္တု+ပိတာဒီန+မသေ’’တိ ဝါ အာရဝါဒေသေ သတ္ထာရာ သတ္ထုနာ။ သေသံ ဝတ္တုသမံ။

သိမှိ အာ၊ ပိတာ။ ‘‘လ္တု+ပိတာဒီန+မသေ’’တိ အာရဝါဒေသေ –

နတွာဒိဝဇ္ဇိတာနံ ¶ ပိတာဒီန+မာရော ရဿော ဟောတိ သဗ္ဗာသု ဝိဘတ္တီသု။ ‘‘လ္တု+ပိတာဒီန+မသေ’’ ‘‘သု+ဟိသွာ+ရင’’ ‘‘နံမှိ ဝါ’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တဝိဘတ္တီသု ပရေသု အာရင ဟောတီတိ တာ ဝိဘတ္တိယော ပဋိစ္စ သဗ္ဗာသူတိ ဝုတ္တံ။ ပိတရော။ ဘော ပိတ ပိတာ၊ ပိတရော။ ပိတရံ၊ ပိတရေ ပိတရော။ ပိတရာ၊ ပိတရေဟိ ပိတရေဘိ ပိတူဟိ ပိတူဘိ။ ပိတု ပိတုနော ပိတုဿ၊ ပိတရာနံ ပိတူနံ။ ‘‘ပိတုန္နံ’’တိ နံမှိ ဒီဃေ ရဿ+ဒွိတ္တာနီတိ ဝုတ္တံ။ ‘‘သာနုဝုတ္တံ သုတ္တံ’’တိ ဉာယာ ‘‘ဗဟုကတိန္နံ’’တိ ဧတ္ထ နုက-ဣတိ ယောဂဝိဘာဂေနပိ သိဇ္ဈတိ ဧတ္ထ အနုဝတ္တိတနံမှိ။ ပဉ္စမီဆဋ္ဌီ တတိယာစတုတ္ထီသမံ။ ပိတရိ၊ ပိတရေသု ပီတူသု၊ ရဿာဘာဝေါ။ နတ္တာ၊ နတ္တာရော။ ဘော နတ္တ နတ္တာ၊ နတ္တာရော ဣစ္စာဒိ ဝတ္တုသမံ။

သိမှိ န္တုဿ ဋာ ဟောတိ။ ဂုဏဝါ။ ယောမှိ ‘‘န္တန္တူနံ န္တော ယောမှိ ပဌမေ’’တိ သဝိဘတ္တိဿ န္တုဿ န္တော ဟောတိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘န္တု ဝန္တု+မန္တာ+ဝန္တု+တဝန္တုသမ္ဗန္ဓီ’’တိ ပရိဘာသတော န္တု စ ဝန္တွာဒိသမ္ဗန္ဓီယေဝ ဂယှတေ၊ န ဇန္တု တန္တာဒီနံ။ ဂုဏဝန္တော။ အညတြ –

ယောအာဒီသု န္တုဿ အ ဟောတိ။ ဂုဏဝန္တဣတိ အကာရန္တာ ဋာ+ဋေအာဒေသာ ဟောန္တိ၊ ဂုဏဝန္တာ။ ‘‘ဋဋာအံ ဂေ’’တိ ဋာဒယော ¶ ၊ ဘော ဂုဏဝ ဂုဏဝါ ဂုဏဝံ၊ ဂုဏဝန္တော ဂုဏဝန္တာ။ ‘‘န္တဿ စ ဋ ဝံ+သေ’’တိ အံသေသု န္တဿ ဋော ဝါ၊ ဂုဏဝံ ဂုဏဝန္တံ၊ ဂုဏဝန္တေ။ ‘‘တော+တာ+တိ+တာ သ+သ္မာ+သ္မိံ+နာသူ’’တိ တာအာဒယော ဟောန္တိ၊ ဂုဏဝတာ ဂုဏဝန္တေန၊ ဂုဏဝန္တေဟိ ဂုဏဝန္တေဘိ။ ‘‘လက္ခဏိကပဋိပဒေါတ္တေသု ပဋိပဒေါတ္တဿေဝ ဂဟဏံ၊ န လက္ခဏိကဿာ’’တိ ဉာယာ ‘‘န လက္ခဏိကဿာ’’တိ ဝုတ္တဗျတ္တိပက္ခ+မနပေက္ခိတွာ ‘‘အတော’’တိ ရဿာကာရဇာတိယာ ပေက္ခိတတ္တာ ဂုဏဝန္တေနာတိ ‘‘အတေနာ’’ တျ+နေန သိဇ္ဈတိ။ ဇာတိ=သာမညံ၊ ဗျတ္တိ=ဝိသေသော။ ဂုဏဝတော ဂုဏဝဿ ဂုဏဝန္တဿ၊ ‘‘တံ နံမှိ’’တိ နံမှီ တံ ဝါ၊ ဂုဏဝတံ ဂုဏဝန္တာနံ။ ဂုဏဝတာ ဂုဏဝန္တာ ဂုဏဝန္တမှာ ဂုဏဝန္တသ္မာ။ ဂုဏဝတိ ဂုဏဝန္တေ ဂုဏဝန္တမှိ ဂုဏဝန္တသ္မိံ၊ ဂုဏဝန္တေသု။ ‘‘န္တဿ စ ဋ ဝါ’’တိ ယောဂဝိဘာဂါ ယောသု စ န္တုဿ ဝါ ဋာဒေသေ ကတေ ယောဿ ဋာ၊ ‘‘စက္ခုမာ အန္ဓိတာ ဟောန္တိ’’၊ ‘‘ဝဂ္ဂုမုဒါတီရိယာ ဘိက္ခု ဝဏ္ဏဝါ’’ ဣစ္စာဒီ ဟောန္တိ။

ဧဝံ ဂဏဝါ ကုလဝါ ဖလဝါ ယသဝါ ဓနဝါ သုတဝါ ဘဂဝါ ဟိမဝါ ဗလဝါ သီလဝါ ပညဝါ ဣစ္စာဒီ။

ဟိမဝတော သိမှိ န္တုဿ ဩ ဝါ ဟောတိ၊ ဟိမဝန္တော ဟိမဝါ။ သေသံ ပုရိမသမံ။

အာယသ္မန္တုသဒ္ဒေါ ကမ္မဝါစာယ ကွစိ ဗဟုလာဓိကာရာ ဒွိဝစနေန အာယသ္မန္တာ၊ တိဏ္ဏံ ဝစနေန အာယသ္မန္တောတိ ဒိဿတိ။

ဧဝံ ¶ သတိမာ ဓိတိမာ ဂတိမာ မုတိမာ မတိမာ ဇုတိမာ သိရိမာ ဟိရိမာ ထုတိမာ ရတိမာ ယတိမာ သုစိမာ ကလိမာ ဗလိမာ ကသိမာ ရုစိမာ ဗုဒ္ဓိမာ စက္ခုမာ ဗန္ဓုမာ ဟေတုမာ သေတုမာ ကေတုမာ ရာဟုမာ ဘာဏုမာ ခါဏုမာ ဝိဇ္ဇုမာ ဣစ္စာဒယော။

ဝေဿဘူ သိလောပေါ။ တေ စ ရဿာဘာဝေါဝ ဝိသေသော။ ‘‘ဧကဝစနယောသွ+ဃောနံ’’တိ ရဿေ ‘‘လာ ယောနံ ဝေါ ပုမေ’’တိ ဝေါ၊ ဝေဿဘုဝေါ၊ ‘‘ဝေဝေါသု လုဿာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ န ဋာဒေသော၊ ‘‘လောပေါတိ ယောလောပေ ဝေဿဘူ။ ‘‘ဂေ ဝါ’’တိ ဝါ ရဿေ ဘော ဝေဿဘု ဝေဿဘူ၊ ဝေဿဘုဝေါ ဝေဿဘူ။ ဝေဿဘုံ၊ ဝေဿဘုဝေါ ဝေဿဘူ။ ဝေဿဘုနာ ဣစ္စာဒိ ဘိက္ခုသမံ။ ဧဝံ သယမ္ဘူ ပရာဘိဘူ အဘိဘူအာဒယော။ ဂေါတြဘူ+သဟဘူသဒ္ဒေဟိ ပန ယောနံ ‘‘ဇန္တွာဒိတော နော ဝါ’’တိ နော၊ ဝေါ ဝါ၊ ဂေါတြဘုနော ဂေါတြဘုဝေါ ဂေါတြဘူ။ သဟဘုနော သဟဘုဝေါ သဟဘူ၊ သေသံ ဝေဿဘူသမံ။

ကူပစ္စယန္တတော ယောနံ နော ဝါ ဟောတိ ပုလ္လိင်္ဂေ။ သဗ္ဗညုနော။ အညတြ ‘‘လာ ယောနံ ဝေါ ပုမေ’’တိ န ဝေါ၊ ‘‘ကူတော’’တိ ဇန္တွာဒီဟိ ပုထက္ကရဏာ။ ယောလောပေ သဗ္ဗညူ။ ဘော သဗ္ဗညု သဗ္ဗညူ၊ သဗ္ဗညုနော သဗ္ဗညူ ဣစ္စာဒိ။

ဧဝံ မဂ္ဂညူ ဓမ္မညူ အတ္ထညူ ကာလညူ ရတ္တညူ မတ္တညူ ကတညူ ကထညူ ဝိညူ ဝိဒူ ဣစ္စာဒယော။ ဧတ္ထ ‘‘ဝိဒါ ကူ’’ ‘‘ဝိတော ဉာတော’’ ¶ ‘‘ကမ္မာ’’တိ တီသု သုတ္တေသု ကူပစ္စယဿ ဂဟိတတ္တာ ဝေဒဂူအာဒယော ရူပစ္စယန္တာ န ဂဟိတာ။

ဂ+သိ+ဟိ+နံဝဇ္ဇိတာသု ဝိဘတ္တီသု ဂေါသဒ္ဒဿ ဂါဝ+ဂဝါ ဟောန္တိ နိစ္စံ။

ဥဘ+ဂေါဟိ ယောနံ ဋော ဟောတိ။ ဂါဝေါ ဂဝေါ။ ဘော ဂေါ၊ ဂါဝေါ ဂဝေါ။

အံဝစနေ ဂေါဿ ဂါဝု ဝါ ဟောတိ။ ဂါဝုံ ဂါဝံ ဂဝံ၊ ဂါဝေါ ဂဝေါ။

ဂေါတော နာဿ အာ ဟောတိ ဝါ။ ဧကဝဏ္ဏတ္တာ န သဗ္ဗာဒေသော။ ‘‘ပဉ္စမိယံ ပရဿေ’’တိ ဝတ္တန္တေ ‘‘အာဒိဿာ’’တိ နာဿ အာ ဟောတိ၊ ပရလောပေါ၊ ဂါဝါ ဂါဝေန ဂဝါ ဂဝေန၊ ဂေါဟိ ဂေါဘိ။

ဂေါဿ သေ ဝါ ဂဝံ ဟောတိ သဟ သေန။ ဂဝံ ဂါဝဿ ဂဝဿ။ ကစ္စာယနေ ‘‘ဂဝံ စေ တရမာနာနံ’’တိ ပါဠိံ ပဋိစ္စ နံမှိ ဗဟုဝစနမေဝ သာဓိတံ၊ ဣဓ ‘‘ဂဝံဝ သိင်္ဂိနော သင်္ဂံ’’တိ ဒဿနတော ဧကဝစနဉ္စ။

နံဝစနေန ¶ သဟ ဂေါဿ ဂုန္နံ ဟောတိ ဂဝဉ္စ ဝါ။ ဂုန္နံ ဂဝံ ဂေါနံ။ ဂါဝါ ဂါဝမှာ ဂါဝသ္မာ ဂဝါ ဂဝမှာ ဂဝသ္မာ။ ဂါဝေ ဂါဝမှိ ဂါဝသ္မိံ ဂဝေ ဂဝမှိ ဂဝသ္မိံ။

သုမှိ ဂေါဿ ဂါဝ+ဂဝါ ဟောန္တိ ဝါ။ ဂါဝေသု ဂဝေသု ဂေါသု။ ဂေါဿ ဂေါဏာဒေသော န ကတော၊ သဒ္ဒန္တရတ္တာ။ ဂေါဏသဒ္ဒေါ ဟိ သတ္တသု ဝိဘတ္တီသု ဒိဿတီတိ။

ဥသု+ဘူမိ+ပသု+ရံသိ-ဒိသာ+ဝါစာ+မ္ဗု+စက္ခုသု၊

ဒသသွ+တ္ထေသု ဂေါ ဝုတ္တော၊ လဂ္ဂေ စ ဝဇိရေ ဣတိ။

ဣတ္ထိယံ ဝတ္တမာနဿ နာမဿ+န္တေ ဝတ္တမာနော အာကာရော ဃသညော ဟောတိ။ ‘‘ဇန္တု+ဟေတွီ+ဃ+ပေဟိ ဝါ’’တိ ယောလောပေါ ဝါ။ ကညာ ကညာယော။ ‘‘ဃ+ဗြဟ္မာဒိတေ’’တိ ဂဿ ဧ ဝါ၊ ကညေ ကညာ၊ ယောမှိ ကညာ ကညာယော။ ‘‘ဃော ဿံ+ဿာ ယံ+တိံသူ’’တိ အံမှိ ရဿော။ ကညံ၊ ကညာ ကညာယော။

ဃပတော ¶ သ္မိံဝိဘတ္တိပရိယန္တာနံ ဧကတ္တေ နာဒီနံ ယ+ယာ ဟောန္တိ ယထာက္ကမံ။ ကညာယ၊ ကညာဘိ ကညာဟိ။ ကညာယ၊ ကညာနံ။

ဃပတော သ္မိနော ယံ ဝါ ဟောတိ။ ကညာယံ ကညာယ။ ‘‘ဃ+ ပတေ+ကသ္မိံ နာဒီနံ ယ+ယာ’’ ‘‘ယံ’’တိ စ ဣမေသံ အပဝါဒါဒီနံ ဝိသယေ မှိဿ ဥဿဂ္ဂတ္တာ ပဝတ္တိ နတ္ထီတိ သ္မိနော ဗဟုလာဓိကာရာ ‘‘သ္မာ+ဟိ+သ္မိန္န’’ မိစ္စာဒိနာ မှိကတေ ‘‘ဒသသဟဿိမှိ ဓာတုမှီ’’တိ သိဇ္ဈတိ။ ကညာသု။ ဧဝံ –

သဒ္ဓါ မေဓာ ပညာ ဝိဇ္ဇာ၊ စိန္တာ မန္တာ တဏှာ ဝီဏာ၊

ဣစ္ဆာ မုစ္ဆာ ဧဇာ မာယာ၊ မေတ္တာ မတ္တာ သိက္ခာ ဘိက္ခာ။

ဇင်္ဃာ ဂီဝါ ဇီဝှာ ဝါစာ၊ ဆာယာ အာသာ ဂင်္ဂါ နာဝါ၊

ဂါထာ သေနာ လေခါ သာလာ၊ မာလာ ဝေလာ ပူဇာ ခိဍ္ဍာ။

ပိပါသာ ဝေဒနာ သညာ၊ စေတနာ တသိနာ ပဇာ၊

ဒေဝတာ ဝဋ္ဋကာ ဂေါဓာ၊ ဗလာကာ ပရိသာ သဘာ။

ဦကာ သေဖာလိကာ လင်္ကာ၊ သလာကာ ဝါလုကာ သိခါ၊

ဝိသာခါ ဝိသိခါ သာခါ၊ ဝါစာ ဝဉ္ဈာ ဇဋာ ဃဋာ။

ဇေဋ္ဌာ သောဏ္ဍာ ဝိတဏ္ဍာ စ၊ ကရုဏာ ဝနိတာ လတာ၊

ကထာ နိဒ္ဒါ သုဓာ ရာဓာ၊ ဝါသနာ သိံသပါ ပပါ။

ပဘာ ¶ သီမာ ခမာ ဆာယာ၊ ခတ္တိယာ သက္ခရာ သုရာ၊

ဒေါလာ တုလာ သိလာ လိလာ၊ လာလေ+လာ မေခလာ ကလာ။

ဝဠဝါ+လမ္ဗုသာ မူသာ၊ မဉ္ဇုသာ သုလသာ ဒိသာ၊

နာသာ ဇုဏှာ ဂုဟာ ဤဟာ၊ လသိကာ ဝသုဓာဒယော။

‘‘န+မ္မာဒီဟီ’’တိ အမ္မာ+အန္နာ+အမ္ဗာဟိ ဂဿ ဧကာရာ+ဘာဝေ –

အမ္မာဒီနံ ဂေ ရဿော ဝါ ဟောတိ။ အမ္မ အမ္မာ ဣစ္စာဒိ။ သေသံ ကညာဝ။ ဧဝံ အန္နာ အမ္ဗာ။ သဘာပရိသာဟိ သ္မိနော ‘‘တိံ သဘာပရိသာယာ’’တိ တိံ ဝါ ဟောတိ။ ‘‘ဃောဿ’’ မာဒိနာ ရဿေ သဘတိံ သဘာယံ သဘာယ။ ပရိသတိံ ပရိသာယံ ပရိသာယ။

ဣတ္ထိယံ ဝတ္တမာနဿ နာမဿ+န္တေ ဝတ္တမာနာ ဣဝဏ္ဏု+ဝဏ္ဏာ ပသညာ ဟောန္တိ။

ပသညဿ ဣဝဏ္ဏဿ လောပေါ ဟောတိ ဝါ ယကာရေ။ ‘‘ပရော ကွစီ’’တိ အနုဝတ္တိတကွစိဂ္ဂဟဏာ ယေ ပရေ စ-ကာရ+ပုဗ္ဗရူပါ- နိ ¶ န ဟောန္တိ။ မတျော။ အညတြ ‘‘ဇန္တွာ’’ဒိနာ ယောလောပေါ၊ ဒီဃော၊ မတီ မတိယော။ ဘော မတိ မတီ၊ မတျော မတီ မတိယော။ မတိံ၊ မတျော မတီ မတိယော။ မတိယာ၊ မတီဟိ မတီဘိ။ မတျာ မတိယာ၊ မတီနံ။ သ္မိနော ယံ၊ မတျံ မတိယံ မတျာ မတိယာ၊ မတီသု။ ဧဝံ –

ပတ္တိ ယုတ္တိ ဝုတ္တိ ကိတ္တိ၊ မုတ္တိ တိတ္တိ ခန္တိ ကန္တိ၊

သန္တိ တန္တိ သိဒ္ဓိ သုဒ္ဓိ၊ ဣဒ္ဓိ ဝုဒ္ဓိ ဗုဒ္ဓိ ဗောဓိ။

ဘူမိ ဇာတိ ပီတိ သုတိ၊ နန္ဒိ သန္ဓိ သောဏိ ကောဋိ၊

ဒိဋ္ဌိ ဝုဋ္ဌိ တုဋ္ဌိ ယဋ္ဌိ၊ ပါဠိ အာဠိ နာဠိ ကေဠိ။

သတိ မုတိ ဂတိ စုတိ၊ ဓိတိ ယုဝတိ ဝိကတိ၊

ရတိ ရုစိ ရသ္မိ အသနိ၊ ဝသနိ ဩသဓိ အင်္ဂုလိ၊

ဓူလိ ဒုဒြဘိ ဒေါဏိ၊ အဋဝိ ဆဝိ ဣစ္စာဒိ။

ရတျာဒီဟိ သ္မိနော ဋော ဝါ ဟောတိ။ ရတ္တော ရတျံ ရတ္တိယံ ရတျာ ရတ္တိယာ၊ ရတ္တီသု။ သေသံ မတိသမံ။

ဒါသီ၊ သိလောပေါ။ ‘‘ဧကဝစနေ’’စ္စာဒိနာ ရဿော။ ‘‘ယေ ပဿိ+ဝဏ္ဏဿာ’’တိ ဤလောပေါ၊ ဒါသျော။ ‘‘ဇန္တွာ’’ ဒိနာ ယောလောပေါ။ ဒါသီ ဒါသိယော။ ‘‘ဂေ ဝါ’’တိ ရဿော။ ဘော ဒါသိ ဒါသီ၊ ဒါသျော ဒါသီ ဒါသိယော။

ပသညီတော အံဝစနဿ ယံ ဝါ ဟောတိ။ ဒါသျံ ဒါသိယံ ဒါသိံ၊ ဒါသျော ဒါသီ ဒါသိယော။ ‘‘ဃပတေကာ’’ဒိနာ ယာ။ ဒါသျာ ဒါသိယာ ¶ ၊ ဒါသီဟိ ဒါသီဘိ။ ဒါသျာ ဒါသိယာ၊ ဒါသီနံ။ ဒါသျံ ဒါသိယံ ဒါသျာ ဒါသိယာ၊ ဒါသီသု။ ဧဝံ –

မဟီ ဝေတရဏီ ဝါပီ၊ ပါဋလီ ကဒလီ ဃဋီ၊

နာရီ ကုမာရီ တရုဏီ၊ ဝါရုဏီ ဗြာဟ္မဏီ သခီ။

ဂန္ဓဗ္ဗီ ကိန္နရီ နာဂီ၊ ဒေဝီ ယက္ခီ အဇီ မိဂီ၊

ဝါနရီ သူကရီ သီဟီ၊ ဟံသီ ကာကီ စ ကုက္ကုဋီ။

ဧတ္ထ စ ဤကာရလောပေ ညကာရပုဗ္ဗရူပေါ၊ ဝေတရညော ဝေတရဏိယော။ ဝေတရညံ ဝေတရဏိယံ ဝေတရဏိံ၊ ဝေတရညော ဝေတရဏိယော ဣစ္စာဒိ။ ယောသု –

ယောသု နဒီသဒ္ဒဿ အာမ ဝါ ဟောတိ။ သုဉ+နက+အာမ ဣတျာဒိ ညကာရ+ကကာရ+မကာရာ အာဂမလိင်္ဂါ။ သ စ ‘‘မာနုဗန္ဓော သရာန+မန္တာ ပရော’’တိ မာနုဗန္ဓတ္တာ သရာန+မန္တာ ပရော ဟောတီတိ ဤကာရာ ပရော။ ‘‘ယဝါ သရေ’’တိ ယေ ဒဿ ဇော၊ ယဿ စ ပုဗ္ဗရူပံ၊ နဇ္ဇာယော။ ဝါ ပ-လောပ+ယောလောပေသု နဇ္ဇော နဒီ နဒိယော ဣစ္စာဒိ။

ယာဂု၊ ယာဂူ ယာဂုယော။ ဘော ယာဂု၊ ယာဂူ ယာဂုယော။ ယာဂုံ၊ ယာဂူ ယာဂုယော။ ယာဂုယာ၊ ယာဂူဟိ ယာဂူဘိ။ ယာဂုယာ၊ ယာဂူနံ။ ယာဂုယံ ယာဂုယာ၊ ယာဂူသု။ ဧဝံ ဓာတု+ဓေနု+ကာသု+ဒဒ္ဒု+ကဏ္ဍု+ကစ္ဆု+ရဇ္ဇု+ကရေဏု+သဿု+ပိယင်္ဂု ¶ အာဒယော။

ဧတ္ထ ဓာတုသဒ္ဒေါ ‘‘မနောဓာတုနာ’’တိ အဘိဓမ္မာဝတာရေ ဝုတ္တတ္တာ ပုလ္လိင်္ဂေပိ ဒိဿတိ၊ တံ သက္ကဋမတေန ဝုတ္တန္တိ ကေစိ။

မာတာ၊ မာတရော။ ဘော မာတ မာတာ၊ မာတရော။ မာတရံ၊ မာတရေ မာတရော။ မာတရာ၊ နာဿ ယာဒေသေ ‘‘ယေ ပဿာ’’တိ ယောဂဝိဘာဂါ ပလောပေါ၊ အနုညာတော အဟံ မတျာ၊ အညတြ မာတုယာ၊ မာတရေဟိ မာတရေဘိ မာတူဟိ မာတူဘိ။ သလောပေ မာတု၊ ပသညတ္တာ ‘နော’ န ဟောတိ၊ မတျာ မာတုယာ၊ မာတရာနံ မာတာနံ မာတူနံ။ ဆဋ္ဌိဝိသယေ ‘‘မာတုဿ သရတီ’’တိပိ ဒိဿတိ။ မာတရိ၊ မာတရေသု မာတူသု။ ဝိသေသာ+ညတြ ပိတုသမံ။ ဧဝံ ဓီတု+ဒုဟိတုသဒ္ဒါ။

ရဿနိသေဓေ သိလောပေ စ ကတေ ဇမ္ဗူ။ ‘‘ဇန္တွာ’’ဒိနာ ယောလောပေ၊ ဇမ္ဗူ ဇမ္ဗုယော။ ‘‘ဂေ ဝါ’’တိ ရဿေ ဘော ဇမ္ဗု၊ ဇမ္ဗူ ဇမ္ဗုယော။ ဇမ္ဗုံ၊ ဇမ္ဗူ ဇမ္ဗုယော။ ဇမ္ဗုယာ၊ ဇမ္ဗူဟိ ဇမ္ဗူဘိ။ ဇမ္ဗုယာ၊ ဇမ္ဗူနံ။ ဇမ္ဗုယံ ဇမ္ဗုယာ၊ ဇမ္ဗူသု။

ဧဝံ ဝဓူ စ သရဘူ၊ သရဗူ သုတနူ စမူ၊

ဝါမူရူ နာဂနာသုရူ၊ သမာနာ ခလု ဇမ္ဗုယာ။

ဂေါ၊ ဂါဝေါ ဂဝေါ ဣစ္စာဒိ ပုလ္လိင်္ဂသမံ။

အကာရန္တတော နာမသ္မာ သိဿ အံ ဟောတိ နပုံသကေ။ နပုံသကံ။

အကာရန္တတော ယောနံ နိ ဟောတိ နပုံသကေ။ နီနံ နိစ္စဝိဓာနေပိ ‘‘နိနံ ဝါ’’တိ ပက္ခေ ဋာဋေ ဟောန္တိ၊ ဒီဃေ နပုံသကာ နပုံသကာနိ။ ဘော နပုံသက နပုံသကာ၊ နပုံသကာ နပုံသကာနိ။ နပုံသကံ၊ နပုံသကေ နပုံသကာနိ။ နပုံသကေန၊ ဣစ္စာဒိ သုဂတသဒ္ဒသမံ။ ဧဝံ –

နဠိန+လိင်္ဂ+မုခ+င်္ဂ+ဇလ+မ္ဗုဇံ၊

ဘဝန+ဘုဝန+လောဟာ+လာတ+တုဏ္ဍ+ဏ္ဍ+ပီဌံ၊

တဂရ+နဂရ+တီရ+စ္ဆတ္တ+ဆိဒ္ဒေါ+ဒကာနိ။ဣစ္စာဒိ၊

ဧကစ္စာဒီဟိ ပရဿ နိဿ ဋာ န ဟောတိ၊ ဧကစ္စာနိ။ ဘော ဧကစ္စ၊ ဧကစ္စာ ဧကစ္စာနိ။ ဧကစ္စံ၊ ဧကစ္စေ ဧကစ္စာနိ။ သေသံ နပုံသကံဝ။

ဧဝံ ပဌမံ၊ ပဌမာနိ ဣစ္စာဒိ။ ပဒံ၊ ပဒါ ပဒါနိ ဣစ္စာဒိ နပုံသကသမံ။ နာသ္မိံသု ဘေဒေါ။

ပဒါဒီဟိ နာဿ သာ ဟောတိ ဝါ။ ပဒသာ ပဒေန။

ပဒါဒီဟိ သ္မိနော သိ ဟောတိ ဝါ။ ပဒသိ ပဒေ ပဒမှိ ပဒသ္မိံ၊ ပဒေသု။ ဧဝံ ဗိလသဒ္ဒေါ။

ကမ္မသဒ္ဒတော နာဿ ‘‘နာဿေ+နော’’တိ ဧနော ဝါ၊ ကမ္မေန၊ ‘‘ပုမကမ္မထာမာ’’ဒိနာ ဥတ္တေ ကမ္မုနာ ကမ္မနာ။ ဣမိနာဝ သသ္မာသု ဥတ္တံ၊ ဥဿ လသညာယံ သ+သ္မာနံ ယထာယောဂံ နော+နာ နိစ္စံ၊ ဝဝတ္ထိတဝိဘာသတ္တာ ဝါဓိကာရဿ။ ကမ္မုနော ကမ္မဿ။ ကမ္မုနာ ကမ္မာ ကမ္မမှာ ကမ္မသ္မာ။ ‘‘ကမ္မာဒိတော’’တိ သ္မိနော ဝါ နိမှိ ကမ္မနိ ကမ္မေ ကမ္မမှိ ကမ္မသ္မိံ၊ သေသံ နပုံသကသမံ။ စမ္မ+ဝေသ္မ+ဘသ္မာဒယော ကမ္မသမာ ဥတ္တတော+ညတြ။

ဂစ္ဆန္တ၊ သိ။ ‘‘န္တဿံ’’တိ ဝါ အံမှိ သိလောပေါ ဂစ္ဆံ။ အညတြ သိဿ ဒံ၊ ဂစ္ဆန္တံ၊ ဂစ္ဆန္တာ ဂစ္ဆန္တာနိ။ ဘော ဂစ္ဆ ဂစ္ဆာ ဂစ္ဆံ၊ ဂစ္ဆန္တာ ဂစ္ဆန္တာနိ။ ဂစ္ဆံ ဂစ္ဆန္တံ၊ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တာနိ။ ဂစ္ဆတာ ဂစ္ဆန္တေနေ+စ္စာဒိ ပုလ္လိင်္ဂသမံ။ ဧဝံ ယဇန္တ+ဝဇန္တာဒယော။

ဈလတော ယောနံ နိ ဟောတိ ဝါ နပုံသကေ။ အဋ္ဌီနိ။ ‘‘လောပေါ’’တိ ယောလောပေ ဒီဃော၊ အဋ္ဌီ။ ဘော အဋ္ဌိ အဋ္ဌီ၊ အဋ္ဌီနိ အဋ္ဌီ။ အဋ္ဌိံ၊ အဋ္ဌီနိ အဋ္ဌီ။ အဋ္ဌိနာ ဣစ္စာဒိ မုနိသဒ္ဒသမံ။ ဧဝံ ပစ္ဆိ+အက္ခိ+ဒဓိ+သတ္ထိ+ဝါရိ+အစ္စိအာဒယော။

ဒဏ္ဍိ၊ နပုံသကတ္တာ ‘‘ဧကဝစနေ’’စ္စာဒိနာ ရဿေ သိလောပေါ။ ဒဏ္ဍီနိ ဒဏ္ဍီ။ ‘‘ဂေ ဝါ’’တိ ရဿေ ဘော ဒဏ္ဍိ ဒဏ္ဍီ၊ ဒဏ္ဍီနိ ဒဏ္ဍီ။ ‘‘နံ ဈီတော’’တိ နံ။ ဒဏ္ဍိနံ ဒဏ္ဍိံ၊ ဒဏ္ဍီနိ ဒဏ္ဍီ။ သေသံ ပုလ္လိင်္ဂေ ဒဏ္ဍီသမံ။ ဧဝံ သုခကာရီ+သီဃယာယီအာဒယော။

စက္ခု၊ စက္ခူနိ စက္ခူ။ သေသံ အဋ္ဌိသမံ။ ဧဝံ အာယု+ဝသု+ဓနု+ဒါရု+တိပု+မဓု+သိင်္ဂု+ဟိင်္ဂု+ဝတ္ထု+ဇတု+အမ္ဗု+ အဿုအာဒီနိ။ အာယုသဒ္ဒတော နာဿ ကောဓာဒိတ္တာ သာဝ ဝိသေသော။

ဂေါတြဘု၊ ရဿေ သိလောပေါ။ ဂေါတြဘူနိ ဂေါတြဘူ။ ဘော ဂေါတြဘု ဂေါတြဘူ၊ ဂေါတြဘူနိ ဂေါတြဘူ။ ဂေါတြဘုံ၊ ဂေါတြဘူနိ ဂေါတြဘူ ဣစ္စာဒိ ပုလ္လိင်္ဂေ ဝေဿဘူသမံ။ ဧဝံ သယမ္ဘူ+အဘိဘူ+ဓမ္မညူ အာဒယော။

ဝိသဒါ+ဝိသဒါကာရ-ဝေါဟာရော+ဘယမုတ္တကော ¶ ၊

ပုမာဒိဇာနနေ ဟေတု-ဘာဝတော လိင်္ဂ+မီရိတော။

ထန+ကေသာဝတီ နာရီ၊ မဿုဝါ ပုရိသော သိယာ၊

ဥဘိန္န+မန္တရံ ဧတံ၊ ဣတရော+ဘယမုတ္တကော။

အထ သဗ္ဗာဒီနံ ရူပနယော နိဒ္ဒိသိယတေ၊

သဗ္ဗ ကတရ ကတမ ဥဘယ ဣတရ အည အညတရ အညတမ၊ ပုဗ္ဗ+ပရာ+ပရ+ဒက္ခိဏု+တ္တရာ+ဓရာနိ ဝဝတ္ထာယ+မသညာယံ။ ‘‘ဦနပူရတ္ထ+မဓိကပဒေါဒါဟရဏ+မဇ္ဈာဟာရော’’တိ ဉာယာ သဗ္ဗာဒီသု ပဌီယန္တေတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ယ တျ တ ဧတ ဣမ အမု ကိံ ဧက တုမှ အမှ ဣစ္စေတေ သဗ္ဗာဒယော။ ကစ္စာယနေ အဒဿိတဿာပိ တျသဒ္ဒဿ –

ခိဍ္ဍာ ပဏိဟိတာ တျာသု၊ ရတိ တျာသု ပတိဋ္ဌိတာ၊

ဗီဇာနိ တျာသု ရုဟန္တိ၊ ယဒိဒံ သတ္တာ ပဇာယရေတိ –

ပါဠိယံ ဒိဿမာနတ္တာ ဣဓ သင်္ဂဟော။

တတ္ထ သဗ္ဗသဒ္ဒေါ နိရဝသေသတ္ထော။ ကတရ+ကတမသဒ္ဒါ ပုစ္ဆနတ္ထာ။ ဥဘယသဒ္ဒေါ ဒွိအဝယဝသမုဒါယဝစနော။ ဣတရသဒ္ဒေါ ဝုတ္တပဋိယောဂီဝစနော။ အညသဒ္ဒေါ အဓိကတာပရဝစနော။ အည- တရ+အညတမသဒ္ဒါ ¶ အနိယမတ္ထာ။ ပုဗ္ဗာဒယော ဒိသာဒိဝဝတ္ထာဝစနာ။ ယသဒ္ဒေါ အနိယမတ္ထော။ တျ+တသဒ္ဒါ ပရမ္မုခဝစနာ။ ဧတ+ဣမ+အမု+ကိံ ဣစ္စေတေ သမီပ+အစ္စန္တသမီပ+ဒူရ+ပုစ္ဆနတ္ထဝစနာ။ ဧကသဒ္ဒေါ သံချာဒိဝစနော။ တုမှ+အမှသဒ္ဒါ ပရ+အတ္တ နိဒ္ဒေသဝစနာ။

အကာရန္တေဟိ သဗ္ဗာဒီဟိ ယောနံ ဧဋ ဟောတိ နိစ္စံ။ သဗ္ဗေ။ ဘော သဗ္ဗ သဗ္ဗာ၊ သဗ္ဗေ။ သဗ္ဗံ၊ သဗ္ဗေ။ သဗ္ဗေန၊ သဗ္ဗေဟိ သဗ္ဗေဘိ။ ဧဝံ ကရဏေ။ သဗ္ဗဿ။

အကာရန္တာနံ သဗ္ဗာဒီနံ ဧ ဟောတိ နံမှိ သု+ဟိသု စ။ ဧတ္ထ အာဒိသဒ္ဒေါ အဝယဝေ၊ ဝုတ္တဉှိ –

မရိယာဒါယံ ပကာရေ စ၊ သမီပေ+ဝယဝေ တထာ၊

စတူသွ+တ္ထေသု မေဓာဝီ၊ အာဒိသဒ္ဒံ ပကာသယေတိ။

သဗ္ဗာဒိတော နံဝစနဿ သံ+သာနံ ဟောန္တိ။ သဗ္ဗေသံ သဗ္ဗေသာနံ။ သဗ္ဗာ သဗ္ဗမှာ သဗ္ဗသ္မာ။ သဗ္ဗေ သဗ္ဗမှိ သဗ္ဗသ္မိံ၊ သဗ္ဗေသု။

ဣတ္ထိယံ ‘‘ဣတ္ထိယ+မတွာ’’တိ အာပစ္စယေ တဿ ဃသညာ။ သေသံ ကညာဝ။ သဗ္ဗာ၊ သဗ္ဗာ သဗ္ဗာယော။ ဘော သဗ္ဗေ၊ သဗ္ဗာ သဗ္ဗာယော။ ‘‘ဃော ဿံ+ဿာ+ဿာယံ+တိံ သူ’’-တိ ရဿေ ¶ သဗ္ဗံ၊ သဗ္ဗာ သဗ္ဗာယော။ သဗ္ဗာယ၊ သဗ္ဗာဟိ သဗ္ဗာဘိ။

သဗ္ဗာဒီနံ ဃပတော သဿ ဿာ ဝါ ဟောတိ။ အမုဿာတိ ရူပဿ ‘‘ဿာ ဝါ တေ+တိ+မာ+မူဟီ’’တိ ဿာဒေသေန သိဒ္ဓတ္တာ ဝါဂ္ဂဟဏ+မုတ္တရတ္ထံ။ ရဿေ သဗ္ဗဿာ သဗ္ဗာယ၊ သဗ္ဗာသံ သဗ္ဗာသာနံ။ ပဉ္စမိယံ သဗ္ဗာယ။

သဗ္ဗာဒီနံ ဃပတော သ္မိနော ဿံ ဝါ ဟောတိ။ သဗ္ဗဿံ သဗ္ဗာယံ သဗ္ဗာယ၊ သဗ္ဗာသု။

နပုံသကေ သဗ္ဗံ။ ‘‘ယောနံ နီ’’တိ နပုံသကေ ယောဿ နိမှိ –

သဗ္ဗာဒီဟိ ပရဿ နိဿ ဋာ န ဟောတိ။ ဒီဃေ သဗ္ဗာနိ။ ဘော သဗ္ဗ သဗ္ဗာ၊ သဗ္ဗာနိ။ သဗ္ဗံ၊ သဗ္ဗေ သဗ္ဗာနိ။ နာဒီသု ပုမေဝ။ ကတရကတမဥဘယာ တီသု လိင်္ဂေသု သဗ္ဗသမာ။ ဧဝံ ဣတရအညသဒ္ဒါ။ ဿာ+ဿံသု ဝိသေသော။

၅၂။ ဿံ+ဿာ+ဿာယေသွိ-တရေ+က+ညေ+တိ+မာန+မိ

ဿမာဒီသု ဣတရ+ဧက+အည+ဧတ+ဣမ ဣစ္စေတေသံ ဣ ဟောတိ နိစ္စံ။ ဣတရိဿာ ဣတရာယ၊ အညိဿာ အညာယ၊ အညာသံ ¶ အညာသာနံ။ အညိဿံ အညာယံ အညာယ။ အညတရ+ညတမာ လိင်္ဂတ္တယေ သဗ္ဗသမာ။

ဧတေဟိ ဆဟိ သဝိသယေ ဧဋ ဝါ ဟောတီတိ ယောဿ ဧဋ၊ ပုဗ္ဗေ ပုဗ္ဗာ။ ဘော ပုဗ္ဗ ပုဗ္ဗာ၊ ပုဗ္ဗေ ပုဗ္ဗာ။ ပုဗ္ဗံ၊ ပုဗ္ဗေ။ ပုဗ္ဗေန။ သေသံ သဗ္ဗလိင်္ဂေ သဗ္ဗသမံ။ ဧဝံ ပရာဒယော ပဉ္စ။

တံနာမဘူတေဟိ အပ္ပဓာနေဟိ စ သဗ္ဗာဒီဟိ သဗ္ဗာဒိကာရိယံ န ဟောတိ။ တေ သဗ္ဗာ၊ သဗ္ဗနာမာ တေတိ အတ္ထော။ တေ ပိယသဗ္ဗာ၊ တေ အတိသဗ္ဗာ။ နာမဘူတေ စ အညပဒတ္ထာဒေါ အပ္ပဓာနဝိသယေ စ သဗ္ဗာဒိကာရိယနိသေဓေန ‘‘ပရမသဗ္ဗေ တိဋ္ဌန္တိ’’ တျာဒိတော ပဓာနပဒန္တတော ဧဋအာဒယော ဟောန္တိ၊ ဝိသေသနသမာသဿ ဥတ္တရပဒတ္ထပဓာနတ္တာ။

တတိယတ္ထေန ယောဂေ စ သဗ္ဗာဒိကာရိယံ န ဟောတိ။ မာသေန ပုဗ္ဗာ မာသပုဗ္ဗာ ဣစ္စာဒိ။

စတ္ထသမာသဝိသယေ သဗ္ဗာဒိကာရိယံ န ဟောတိ။ ဒက္ခိဏုတ္တရပုဗ္ဗာနန္တိအာဒိ။

ဣတိ ¶ စတ္ထသမာသေ သဗ္ဗာဒိကာရိယံ န ဟောတိ၊ နိစ္စေန ဧဋအာဒေသပ္ပသင်္ဂေ အယံ သမ္ပတ္တဝိဘာသာ။ ပုဗ္ဗုတ္တရေ ပုဗ္ဗုတ္တရာ။ သေသံ သုဂတသမံ။

ယော၊ ယေ။ ယာ၊ ယာယော။ ယံ၊ ယာနိ ဣစ္စာဒိ သဗ္ဗသမံ။ ယာဒီန+မာလပနေ ရူပံ န သမ္ဘဝတိ။

တျ+တေ+တာန+မနပုံသကာနံ တဿ သော ဟောတိ သိမှိ။ သျော၊ တျေ။ သျာ၊ တျာ၊ တျာယော။ တျံ၊ တျာနိ ဣစ္စာဒိ သဗ္ဗသမံ။

တသဒ္ဒဿ တဿ နော ဝါ ဟောတိ သဗ္ဗာသု ဝိဘတ္တီသု။ ‘‘တျ+တေ+တာနံ တဿာ’’တိ စ ဧတ္ထ တျာဒီနံ တကာရဂ္ဂဟဏံ သျာ သာ ဧသာ နာယောတိ ဣတ္ထိယံ သဗ္ဗသမာ ဟောတီတိ။ နေ တေ။ နံ တံ၊ နေ တေ။ နေန တေနေ၊ နေဟိ နေဘိ တေဟိ တေဘိ။

၁၃၂။ ဋ သသ္မာသ္မိံဿာယဿံဿာသံမှာမှိသွိ+မဿ စ

‘‘ဋ သ+သ္မာ+သ္မိံ+နံသ္မိ+မဿ စာ’’တိ ဝုတ္တေပိ တေသံ ဝိဘတ္တီနံ အာဒေသေသု ဿာယာဒီသု ပရေသု ‘‘တဒါဒေသာ တဒိဝ ¶ ဘဝန္တီ’’တိ ဉာယာ ဋာဒေသေ သိဒ္ဓေပိ ယာဒိအာဒေသန္တရေ ပရေ နိဝတ္တနတ္ထံ ဿာဒီနံ ဂဟဏံ။

သာဒီသွိ+မဿ တသဒ္ဒတကာရဿ စ ဋော ဝါ ဟောတိ။ ပုဗ္ဗဿရလောပေါ။ ဧဝ+မုပရိပိ။ အဿ နဿ တဿ၊ နေသံ နေသာနံ တေသံ တေသာနံ။ အမှာ အသ္မာ နမှာ နသ္မာ တမှာ တသ္မာ။ အမှိ အသ္မိံ နမှိ နသ္မိံ တမှိ တသ္မိံ၊ နေသု တေသု။

ဣတ္ထိယံ သာ၊ နာ နာယော တာ တာယော။ နံ တံ၊ နာ နာယော တာ တာယော။ နာမှိ –

ဃပသညေဟိ တ+ဧတ+ဣမ+အမူဟိ ဧကတ္တေ နာဒီနံ ဿာ ဝါ ဟောတိ။ အန္တဿရာနံ ဃပဝေါဟာရေန တံသဟစရိတာပိ သဒ္ဒါ ‘‘ကုန္တေ ပဝေသယာ’’တိ ဉာယာ ဂယှန္တီတိ ‘‘ဃပသညေဟိ တ+ဧတ+ဣမ+အမူဟီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝါဋာဒေသေ အဿာ နဿာ နာယ။

ဿံဿာဿာ ယေသု တဿ ဝါ ဣ ဟောတိ။ တိဿာ တဿာ တာယ၊ နာဟိ နာဘိ တာဟိ တာဘိ။ သဿ ဝါ ဿာမှိ အဿာ နဿာ တိဿာ တဿာ။

တာ+ဧတာ+ဣမာတော သဿ ဿာယော ဟောတိ ဝါ။ အဿာယ နဿာယ တိဿာယ တဿာယ၊ ‘‘ဃပတေ’’စ္စာဒိနာ ယာဒေသေ ¶ နာယ တာယ။ နံဝစနဿ သ+မာဒေသေ တကာရဿ စ ဝါ ဋာဒေသေ အာသံ နာသံ နာသာနံ တာသံ တာသာနံ။ သတ္တမိယံ အဿံ အဿာ နဿံ နဿာ နာယံ နာယ တိဿံ တိဿာ တဿံ တဿာ တာယံ တာယ၊ နာသု တာသု။

နပုံသကေ နံ တံ၊ နာနိ တာနိ။ နံ တံ၊ နေ နာနိ တေ တာနိ။ သေသံ ပုမေဝ။

‘‘ယံတံသဒ္ဒါ နိစ္စသမ္ဗန္ဓာ’’တိ ဉာယာ ယံသဒ္ဒေန အနိယမိတတ္ထံ တံသဒ္ဒေါ နိယမေတိ။

ပသိဒ္ဓေ အနုဘူတတ္ထေ၊ ပက္ကန္တဝိသယေ တထာ၊

ယံသဒ္ဒ+မနပေက္ခေဝ၊ တံသဒ္ဒေါ ယုဇ္ဇတေ သဒါတိ –

ဝုတ္တတ္တာ ဧတ္ထေဝ တံသဒ္ဒေါ ယံသဒ္ဒံ နာပေက္ခတိ။ ယထာက္ကမံ တတြိ+ဒ+မုဒါဟရဏံ –

(။) ‘‘နမော တဿာ’’တိ စ၊ (။) ‘‘အဂ္ဂိမ္ပ+က္ခိနာ…ပေ… ဉာတကာရီ ဟိ သော ဇိနော’’တိ စ၊ (။။) ပုရိမဂါထာယ ဝုတ္တမုနိသဒ္ဒ+မပေက္ခိတွာ ‘‘သဝါသနေ ကိလေသေ သော’’တိ စ။

ဧသော၊ ဧတေ။ ဧသာ၊ ဧတာ ဧတာယော၊ ဧတံ၊ ဧတာနိ ဣစ္စာဒိ ဋ+နာဒေသာဘာဝေါဝ ဝိသေသော။

ဣမသဒ္ဒဿ အနပုံသကဿ အယံ ဟောတိ သိမှိ။ အယံ၊ ဣမေ။ ဣမံ၊ ဣမေ။

ဣမသဒ္ဒဿ ¶ အနိတ္ထိယံ နာမှိ အန+ဣမိဣစ္စာဒေသာ ဟောန္တိ။ ‘‘အတေ+နာ’’တိ ဧနေ အနေန ဣမိနာ။ ဟိမှိ –

ဣမဿာ+နိတ္ထိယံ ဋေ ဟောတိ ဝါ သု+နံ+ဟိသု။ ‘‘နာမဂ္ဂဟဏေ လိင်္ဂဝိသိဋ္ဌဿာပိ ဂဟဏံ’’တိ ဉာယာ ‘အနိတ္ထိယံ’တိ ဣတ္ထိလိင်္ဂနိသေဓာ ဣမဿာတိ နာမဂ္ဂဟဏဝိသယေ လိင်္ဂဝိသေသိတဿ ဣမသဒ္ဒဿာပိ ဂဟဏံ။ တဿ ဖလံ ‘‘တတဿ နော သဗ္ဗာသု’’ တျာဒေါ လိင်္ဂတ္တယေ ကာရိယသိဒ္ဓိ။ ဧဟိ ဧဘိ ဣမေဟိ ဣမေဘိ။ ‘‘ဋ သသ္မာသ္မိ’’မိစ္စာဒိနာ သဗ္ဗဿိ+မဿ ဝါ ဋာဒေသေ အဿ ဣမဿ၊ ဝါ ဋေ ဧသံ ဧသာနံ ဣမေသံ ဣမေသာနံ။ အမှာ အသ္မာ ဣမမှာ ဣမသ္မာ။ အမှိ အသ္မိံ ဣမမှိ ဣမသ္မိံ၊ ဧသု ဣမေသု။

ဣတ္ထိယံ အယံ၊ ဣမာ ဣမာယော။ ဣမံ၊ ဣမာ ဣမာယော။ နာ ‘‘ဿာ ဝါ တေ+တိ+မာ+မူဟီ’’တိ ဿာ ဝါ၊ ဝါ ဋာဒေသေ ‘‘ဿ’’ မိစ္စာဒိနာ ဣအာဒေသေ စ ကတေ အဿာ ဣမိဿာ ဣမာယ၊ ဣမာဟိ ဣမာဘိ။ အဿာ ဣမိဿာ အဿာယ ဣမိဿာယ ဣမာယ။ နံဝစနဿ သ+မာဒေသေ ဣမဿ စ ဝါ ဋာဒေသေ အဿ ‘‘သုနံဟိ သူ’’တိ ဒီဃေ စ ကတေ အာသံ၊ အညတြ ဣမာသံ ဣမာသာနံ။ သတ္တမိယံ အဿံ ဣမိဿံ အဿာ ဣမိဿာ ဣမာယံ ဣမာယ၊ ဣမာသု။

အံသိသု ¶ သဟ တေဟိ ဣမဿိ+ဒံ ဟောတိ ဝါ နပုံသကေ။ ဣဒံ ဣမံ၊ ဣမေ ဣမာနိ။ ဣဒံ ဣမံ၊ ဣမေ ဣမာနိ။ အနေန ဣမိနာ ဣစ္စာဒိ ပုလ္လိင်္ဂသမံ။

၁၉၇။ ဣမေ+တာန+မေနာ+နွာဒေသေ ဒုတိယာယံ

ဣမဧတသဒ္ဒါနံ ကထိတာနုကထနဝိသယေ ဒုတိယာယ+မေနာဒေသော ဟောတိ။ ဣမံ ဘိက္ခုံ ဝိနယ+မဇ္ဈာပယ၊ အထော ဧနံ ဓမ္မ+မဇ္ဈာပယ။ ဣမေ ဘိက္ခူ ဝိနယ+မဇ္ဈာပယ၊ အထော ဧနေ ဓမ္မ+မဇ္ဈာပယ။ ဧဝ+မေတဿ စ ယောဇနီယံ။

အနပုံသကဿာ+မုဿ မကာရဿ သော ဟောတိ သိမှိ။ အသု၊ ယော –

နိယမသုတ္တ+မိဒံ၊ အမုသဒ္ဒတော ယောနံ လောပေါ ဟောတိ နိစ္စံ ပုလ္လိင်္ဂေ။ ဒီဃေ အမူ။ ဈလတော ယောနံ ‘‘လောပေါ’’တိ လောပေ သိဒ္ဓေပိ ဝေါ+ပဝါဒေါ+ယ+မာရမ္ဘော။

အာရမ္ဘော ဝစနမ္ပတ္တိ၊ လက္ခဏံ ယောဂလက္ခဏံ၊

ဝါကျံ သတ္ထဉ္စ ဣစ္စာဒိ၊ သုတ္တာန+မဘိဓာယကာ။

အမုံ၊ အမူ။ အမုနာ၊ အမူဟိ အမူဘိ။

အမုသ္မာ ¶ သဿ နော န ဟောတိ။ အမုဿ၊ အမူသံ အမူသာနံ။ ‘‘နာသ္မာဿာ’’တိ လတော သ္မာဿ နာ၊ အမုနာ အမုမှာ အမုသ္မာ။ အမုမှိ အမုသ္မိံ၊ အမူသု။

ဣတ္ထိယံ အသု၊ အမူ အမုယော။ အမုံ၊ အမူ အမုယော။ နာ၊ ‘‘ဿာ ဝါ တေ+တိ+မာ+မူဟီ’’တိ နာဒျေကဝစနာနံ ဿာ ဝါ၊ အမုဿာ အမုယာ၊ အမူဟိ အမူဘိ။ အမုဿာ အမုယာ၊ အမူသံ အမူသာနံ။ သတ္တမိယံ အမုဿံ အမုဿာ အမုယံ အမုယာ၊ အမူသု။

အံသိသု သဟ တေဟိ အမုဿ အဒုံ ဟောတိ ဝါ နပုံသကေ။ အဒုံ၊ သိလောပေါ၊ အမုံ။ ‘‘ဈလာ ဝါ’’တိ ဝါနိအာဒေသေ အမူနိ အမူ။ အဒုံ အမုံ၊ အမူနိ အမူ။ အမုနာ ဣစ္စာဒိ ပုလ္လိင်္ဂသမံ။

အမု ဧဝ အမုကောတိ သကတ္ထေ ကပစ္စယေ တဒ္ဓိတဝုတ္တိတ္တာ ‘‘ဧကတ္ထတာယံ’’တိ သိလောပေ စ ကတေ ‘‘နိမိတ္တာဘာဝေ နေမိတ္တိကဿာဘာဝေါ’’တိ ဉာယာ နိမိတ္တဘူတဿ သိဿာ+ဘာဝေ နေမိတ္တိကဿ ‘‘မဿာ+မုဿာ’’တိ ကတ္တဗ္ဗဿ သကာရဿ နိဝုတ္တီတိ ‘ကေ ဝါ’တိ ဝိကပ္ပေန မဿ သကာရတ္ထ+ မိဒ+မာရဒ္ဓံ ¶ ။ အမုဿ မဿ ကေ သ ဟောတိ ဝါ။ အသုကော အမုကာ၊ အသုကာ အမုကာ။ အသုကံ အမုကံ ဣစ္စာဒိ။

သဗ္ဗာသု ဝိဘတ္တီသု ကိဿ ကော ဟောတိ။ သိဿော၊ ကော၊ ကေ။ ကံ၊ ကေ။ ကေန၊ ကေဟိ ကေဘိ။

အနိတ္ထိယံ ကိဿ ကိ ဝါ ဟောတိ သသ္မိံသု။ ကိဿ ကဿ၊ ကေသံ ကေသာနံ။ ကမှာ ကသ္မာ။ ကိမှိ ကိသ္မိံ ကမှိ ကသ္မိံ၊ ကေသု။

ဣတ္ထိယံ ဝိဘတ္တီသု ပရေသု ကာဒေသေ ကတေ အကာရန္တတ္တာ မဇ္ဈေ အာပစ္စယကရဏ+မဝိရုဒ္ဓန္တိ အာ၊ ကာ၊ ကာယော။ ကံ၊ ကာ ကာယော ဣစ္စာဒိ သဗ္ဗာဝ။

အံသိသု သဟ တေဟိ ကိံ သဒ္ဒဿ ကိံဟောတိ နပုံသကေ။ ကာဒေသဿ သာမညတ္တာ ‘‘ဝိသေသဝိဟိတာ ဝိဓယော သာမညဝိဓယော နိသေဓေန္တီ’’တိ ဉာယာ ကိံအာဒေသေန ကာဒေသနိဝုတ္တိ။ ကိံ၊ ကာနိ။ ကိံ၊ ကေ ကာနိ။ ကေနေ+စ္စာဒိ ပုဗ္ဗေဝ။

ဧကသဒ္ဒေါ ¶ သံချာ+တုလျ+ည+သဟာယဝစနော။ ယဒါ သံချာဝစနော၊ တဒါ ဧကဝစနန္တော၊ အတြ ဧကသဒ္ဒေါ သံချေယျဝါပီ။ အညတြ တုလျာဒီသု ဗဟုဝစနန္တောပိ။ ဧကော၊ ဧကေ။ ဧကာ၊ ဧကာ ဧကာယော။ ဧကံ၊ ဧကာနိ+စ္စာဒိ သဗ္ဗသမံ တိလိင်္ဂေ။

တုလျေ ဧကော ဝိလာသော ဒွိန္နံ ကုမာရာနံ၊ ဧကေ ဝဏ္ဏသဒ္ဒါ ဒွိန္နံ ကုမာရာနံ။ အညတ္ထေ ဧကော အာစရိယော ဧဝ+မာဟ၊ ဧကေ အာစရိယာ ဧဝ+မာဟံသု။ အသဟာယတေ ဧကောဝ အရညံ ပဝိသိတွာ။

ဧကော၊ ဧကေ။ ဧကာ၊ ဧကာ ဧကာယော။ ဧကံ ဧကာနိ+စ္စာဒိ သဗ္ဗသမံ တိလိင်္ဂေ။ ဿာ+ဿံသု ပန ‘‘ဿ’’မာဒိနာ ဣ၊ ဧကိဿာ ဧကာယ၊ ဧကိဿံ ဧကာယံ ဧကာယ။

ဣဓ အတ္တပရဂါရဝဝသေန ဧကဿာပိ ‘‘အမှာကံ ရညော’’တိပိ ‘‘ဧကေ အာစရိယာ’’တိပိ ဗဟုဝစနဿ လောကေန ဣစ္ဆိတတ္တာ ဗဟုလဝိဓာနာ ဗဟုဝစနေနေဝ သိဇ္ဈတိ။

တုမှ+အမှသဒ္ဒါ အလိင်္ဂါ၊ တထာ ဥဘ+ကတိ+ဒွိသဒ္ဒါ၊ ပဉ္စာဒယော အဋ္ဌာရသန္တာ စ။ တုမှ သိ၊ အမှ သိ။

အမှိ သိမှိ စ တုမှဿ သဝိဘတ္တိဿ တုဝံ+တွံ ဟောန္တိ။ တုဝံ တွံ။

သိမှိ အမှဿ သဝိဘတ္တိဿ အဟံ ဟောတိ။ အဟံ၊ ယေဝသွေ+ဋ၊ တု မှေ။

ယောသွ+မှဿ ¶ သဝိဘတ္တိဿ မယ+မသ္မာ ဝါ ဟောန္တိ ယထာက္ကမံ။ မယံ အမှေ။

အံမှိ တုမှအမှသဒ္ဒါနံ သဝိဘတ္တီနံ တံ+မံ+တဝံ+မမံ ဟောန္တိ ယထာက္ကမံ။ တံ၊ မံ၊ တဝံ၊ မမံ။

တုမှအမှသဒ္ဒါနံ သဝိဘတ္တီနံ ပစ္စေကံ ငံ+ငါကံ ဝါ ဟောန္တိ ယောမှိ ဒုတိယေ၊ တုမှံ တုမှာကံ တုမှေ၊ အမှံ အမှာကံ အမှေ။

နာသ္မာသု တုမှအမှသဒ္ဒါနံ သဝိဘတ္တီနံ တယာ+မယာ ဟောန္တိ ယထာက္ကမံ။ ‘‘နာသ္မာသူ’’တိ ဗဟုဝစနေသုပိ ဝိဘတ္တိက္ကမ+မနပေက္ခိတွာ သဒ္ဒက္ကမေန ပစ္စေကံ ဒွေ ဒွေ ဟောန္တိ။

တုမှဿ တယာတယီနံ တကာရဿ တွ ဟောတိ ဝါ။ တွယာ တယာ၊ မယာ။ တုမှေဟိ တုမှေဘိ၊ အမှေဟိ အမှေဘိ။

သေ တုမှအမှသဒ္ဒါနံ သဝိဘတ္တီနံ ဧတေ အာဒေသာ ဟောန္တိ ယထာက္ကမံ။ တဝ တုယှံ၊ မမ မယှံ။

နံသေသွ+မှဿ ¶ သဝိဘတ္တိဿ အသ္မာကံ+မမံ ဟောန္တိ ယထာက္ကမံ။ မမံ။

နံမှိ တုမှအမှသဒ္ဒါနံ သဝိတတ္တီနံ ငံ+ငါကံ ဟောန္တိ ပစ္စေကံ။ တုမှံ တုမှာကံ အမှံ အမှာကံ အသ္မာကံ။ ကစ္စာယနေ ဧကဝစနဿ အံဝိဓာနတ္ထံ သုတ္တ+မာရဒ္ဓံ၊ ဧတ္ထ ပန အတ္တဂါရဝဝသေန အံမှိ တုမှံ အမှံဘိ သိဇ္ဈန္တိ ဗဟုလာဓိကာရာ။

သ္မာမှိ တုမှဿ သဝိတတ္တိဿ တွမှာ ဟောတိ ဝါ။ တွမှာ တွယာ တယာ၊ မယာ။

၂၂၆။ သ္မိမှိ တုမှမှာနံ တယိ+မယိ

သ္မိမှိ တုမှအမှသဒ္ဒါနံသဝိဘတ္တီနံ တယိ+မယိ ဟောတိ ယထာက္ကမံ။ တွယိ တယိ၊ မယိ။ တုမှေသု။

အမှဿ အသ္မာ ဟောတိ ဝါ သုမှိ။ အသ္မာသု အမှေသု။ သဗ္ဗာဒယော ဝုတ္တ+မပေက္ခန္တာ ဝက္ခမာနံ ဝါတိ ဣဒ+မေသံ လက္ခဏံ။

အဓိကာရော။ ဧတ္ထ ပါဒေါ နာမ ဂါထာယ စတုတ္ထံသော၊ တသ္မာ ‘‘တုမှေဟိ ပုညံ ပသုတံ အနပ္ပကံ’’တိ ဧတ္ထ ဝေါ န ဟောတိ။ ဧတ္ထ ပဒန္တိ ဝုတ္တ သဒ္ဒေါ သဘာဝတော –

ဝဏ္ဏတ္တ+မာဂစ္ဆတိ သော တု သဒ္ဒေါတိ –

ဝုတ္တတ္တာ ဧကေကော ဝဏ္ဏော သဒ္ဒေါ နာမ၊ တဗ္ဗဏ္ဏသမူဟော ပဒံ၊ တပ္ပဒသမူဟော ဝါကျဉ္စ။ တထာ ဟိ –

ဝိတတျန္တံ ပဒံ တဿ၊ စ ယော ဝါကျန္တိ မနွယံ၊

ဥပစာရာ ဝဏ္ဏသဒ္ဒ-ဝါစ္စံ တံ န ပရိစ္စဇေ။

ပဒံ စတုဗ္ဗိဓံ ဝုတ္တံ၊ နာမာ+ချာတော+ပသဂ္ဂဇံ၊

နိပါတဇဉ္စ တညူ ဟိ၊ အဿော ခလွာ+ဘိဓာဝတီတိ။

ဧကာချာတော ပဒစ္စယော၊ သိယာ ဝါကျံ သကာရကောတိ –

ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ‘‘ဝိဘတျန္တံ ပဒံ၊ ပဒသမူဟော ဝါကျ’’န္တိ စ ဝုစ္စတိ။

၂၃၃။ ယောနံဟိသွ+ပဉ္စမျာ ဝေါ+နော

အပဉ္စမိယာယောနံဟိသွ+ပါဒါဒေါ ဝတ္တမာနာနံ ပဒသ္မာ ပရေသ+မေကဝါကျေ ဌိတာနံ တုမှအမှသဒ္ဒါနံ သဝိဘတ္တီနံ ဝေါ+နော ဟောန္တိ ဝါ ယထာက္ကမံ။ ဂါမံ ဝေါ ဂစ္ဆေယျာထ၊ ဂါမံ တုမှေ ဂစ္ဆေယျာထ။ ဂါမံ နော ဂစ္ဆေယျာမ၊ ဂါမံ အမှေ ဂစ္ဆေယျာမ။ ပဟာယ ဝေါ ဂမိဿာမိ၊ မာ နော ဝိကန္တိံသု။ ဒီယတေ ဝေါ၊ ဒီယတေ တုမှံ။ ဒီယတေ ¶ နော၊ ဒီယတေ အမှံ။ တုဋ္ဌော+သ္မိ ဝေါ ပကတိယာ၊ တုဋ္ဌော+သ္မိ တုမှံ။ သတ္ထာ နော ဘဂဝါ၊ ဧသော အမှာကံ သတ္ထာ။ ကတံ ဝေါ၊ ကတံ တုမှေဟိ။ ကတံ နော၊ ကတံ အမှေဟိ။

နာမှိ သေ စ အပါဒါဒေါ ဝတ္တမာနာနံ ဒသ္မာ ပရေသ+မေကဝါကျေ ဌိတာနံ တုမှအမှသဒ္ဒါနံ သဝိဘတ္တီနံ တေ+မေ ဝါ ဟောန္တိ ယထာက္ကမံ။ ကတံ တေ၊ ကတံ တယာ။ ကတံ မေ၊ ကတံ မယာ။ ဒီယတေ တေ၊ ဒီယတေ တဝ။ ဒီယတေ မေ၊ ဒီယတေ မမ။ ဓနံ တေ၊ ဓနံ တဝ။ ဓနံ မေ၊ ဓနံ မမ။

စာဒီဟိ ယောဂေ တုမှအမှသဒ္ဒါနံ ဝေါ+နော၊ တေ+မေ န ဟောန္တိ။ ဂစ္ဆာမ တုမှေ စ မယဉ္စ၊ ပဿတိ တုမှေ စ အမှေ စ၊ ကတံ တုမှေဟိ စ အမှေဟိ စ၊ ဒီယတေ တုမှဉ္စ အမှဉ္စ၊ ဓနံ တုမှဉ္စ အမှဉ္စ၊ ကတံ တယာ စ မယာ စ၊ ဒီယတေ တဝ စ မမ စ၊ ဓနံ တဝ စ မမ စ။ ဧဝံ ဝါဒိယောဂေပိ။

ကထိတာနုကထိတဝိသယေ တုမှအမှသဒ္ဒါနံ အာဒေသာ နိစ္စံ ဟောန္တိ ပုနဗ္ဗိဓာနာ။ ဂါမော တုမှံ ပရိဂ္ဂဟော၊ အထော ဇနပဒေါ ဝေါ ပရိဂ္ဂဟော။ အနွာဒေသေ အထော အထောတိ ဝါရဒွယာဘာဝါ နိစ္စန္တိ ဝုတ္တံ။ အထောသဒ္ဒေါ ကထိတဿေဝ ပုန ကထနတော အနွာဒေသဇောတကော။

ဝိဇ္ဇမာနပုဗ္ဗသ္မာ ¶ ပဌမန္တာ ပရေသံ တုမှာမှာနံ အာဒေသာ ဝါ ဟောန္တိ အနွာဒေသေ။ ဂါမေ ပဋော တုမှာကံ အထော နဂရေ ကမ္ဗလော ဝေါ အထော နဂရေ ကမ္ဗလော တုမှာကံ၊ အထောတိ အနုကထနဝါရဒွယတ္တာ ဝိကပ္ပော သပုဗ္ဗာတိ ကိံ၊ ပဋော တုမှာကံ၊ အထော ကမ္ဗလော ဝေါ။ ပဌမန္တာတိ ကိံ၊ ပဋော နဂရေ တုမှာကံ၊ အထော ကမ္ဗလော ဂါမေ ဝေါ။

ဒဿနတ္ထေ အာလောဝစနဝဇ္ဇိတေ ပယုဇ္ဇမာနေ တုမှအမှာန+မာဒေသာ န ဟောန္တိ။ ဂါမော တုမှေ ဥဒ္ဒိဿ အာဂတော၊ ဂါမော အမှေ ဥဒ္ဒိဿ အာဂတော။ အနာလောစနေတိ ကိံ၊ ဂါမော ဝေါ အာလောစေတိ၊ ဂါမော နော အာလောစေတိ။

အာမန္တဏံ ပုဗ္ဗ+ဝိဇ္ဇမာနံ ဝိယ ဟောတိ တုမှာမှာန+မာဒေသဝိသယေ။ ဒေဝဒတ္တ တဝ ပရိဂ္ဂဟော။ အာမန္တဏန္တိ ကိံ၊ ကမ္ဗလော တေ ပရိဂ္ဂဟော။

သမာနာဓိကရဏေ ပရတော သာမညဝစန+မာမန္တဏံ ဧကတ္ထေ အသန္တံ ဝိယ န ဟောတိ မာဏဝက ဇဋိလက တေ ပရိဂ္ဂဟော။ ပရာမန္ထဏေ အသတိပိ ပုဗ္ဗ+မုပါဒါယ အာဒေသော။

ဗဟူသု ¶ ဝတ္တမာန+မာမန္တဏံ သာမညဝစန+မေကတ္ထေ အသန္တံ ဝိယ ဝါ န ဟောတိ။ ‘‘သိဒ္ဓေ သတျာရမ္ဘော နီယမာယ ဝါ ဝိကပ္ပာယဝါ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဝိကပ္ပတ္ထ+မိဒံ။ ဗြာဟ္မဏာ ဂုဏဝန္တော တုမှာကံ ပရိဂ္ဂဟော၊ ဗြာဟ္မဏာ ဂုဏဝန္တော ဝေါ ပရိဂ္ဂဟော။

ဥဘ+ကတိသဒ္ဒါ ဗဟုဝစနန္တာ။ ‘‘ဥဘ+ဂေါဟိ ဋော’’တိ ယောနံ ဋော၊ ဥဘော။ ကထံ ‘‘ဥဘယော ဝသေမသေ’’တိ၊ ဋောမှိ ယကာရာဂမော။ ဥဘော။

ဥဘဿ သုဟိသွော ဟောတိ။ ဥဘောဟိ ဥဘောဘိ။

ဥဘာ နံဝစနဿ ဣန္နံ ဟောတိ။ ဥဘိန္နံ၊ ဥဘောသု။

ကတိမှာ ယောနံ ဋိ ဟောတိ။ ကတိ၊ ကတိ။ ဈတော ယောလောပပသင်္ဂေ ဒီဃနိဝတ္တနတ္ထံ ဋိအာဒေသော။ ကတီဟိ ကတီဘိ။ ‘‘ဗဟုကတိန္နံ’’တိ နုက၊ ကတိန္နံ၊ ကတီသု။

ဝိစ္ဆာယ+မာဘိက္ခညေ စ ဒွေ ရူပါနိ ဟောန္တိ။ ကြိယာ+ဂုဏ+ဒဗ္ဗေဟိ ဗျာပေတု+မိစ္ဆာ ဝိစ္ဆာ။ ရုက္ခံ ရုက္ခံ သိဉ္စန္တိ၊ ဂါမော ဂါမော ရမဏီယော၊ ဂါမေ ဂါမေ ပါနီယံ။ အာဘိက္ခညံ=ပေါနောပုညံ၊ ပစတိ ပစတိ၊ ပပစတိ ပပစတိ။

ဝိစ္ဆာယ+မေကဿ ¶ ဒွိတ္တေ ပုဗ္ဗဿ သျာဒိလောပေါ ဟောတိ။ ဧကဿ ဧကဿာတိ ဒွိတ္တေ ဧကေကဿ။ ကထံ ‘‘မတ္ထကမတ္ထကေနာ’’တိ၊ ‘‘သျာဒိလောပေါ ပုဗ္ဗဿာ’’တိ ယောဂဝိဘာဂါ၊ ယောဂဝိဘာဂါ စ ဣဋ္ဌပသိဒ္ဓီတိ။

သဗ္ဗာဒီနံ ဝီတိဟာရေ ဒွေ ဘဝန္တိ။ ပုဗ္ဗဿ သျာဒိလောပေါ စ၊ အညဿ အညဿ ဘောဇကာ အညမညဿ ဘောဇကာ၊ ဧဝံ ဣတရီတရဿ။

တုရိတေနာ+ပါယဟေတုပဒဿနံ သမ္ဘမော၊ တသ္မိံ သတိ ဝတ္တု ယာဝန္တေဟိ သဒ္ဒေဟိ သော+တ္ထော ဝိညာယတေ၊ တာဝန္တော ပယုဇ္ဇန္တေ။ သပ္ပော သပ္ပော သပ္ပော၊ ဗုဇ္ဈဿု ဗုဇ္ဈဿု ဗုဇ္ဈဿု၊ ဘိန္နော ဘိက္ခုသင်္ဃော၊ ဘိန္နော ဘိက္ခုသင်္ဃော။

ဘယေ ကောဓေ ပသံသာယံ၊ တုရိတေ ကောတူဟလ+စ္ဆရေ၊

ဟာသေ သောကေ ပသာဒေ စ၊ ကရေ အာမေဍိတံ ဗုဓော။

အထ သင်္ချာသဒ္ဒါ ဝုစ္စန္တေ။ ဧကာဒယော အဋ္ဌာရသန္တာ သင်္ချေယျဝစနာ။ ဝီသတိအာဒယော ‘‘ဘိက္ခူနံ ဝီသတီ’’တိအာဒီသု သင်္ချာဝစနာ၊ ‘‘ဝီသတိ ဘိက္ခဝေါ’’တိအာဒီသု သင်္ချေယျဝစနာ။ ဧကသဒ္ဒေါ သဗ္ဗာဒီသု ဝုတ္တောဝ။ ဒွါဒယော အဋ္ဌာရသန္တာ ဗဟုဝစနန္ထာဝ။

ယောမှိ ¶ ဒွိဿ သဝိဘတ္တိဿ ဒုဝေ+ဒွေ ဟောန္တိ ပစ္စေကံ။ ဒုဝေ ဒွေ၊ ဒုဝေ ဒွေ၊ ဒွီဟိ ဒွီဘိ။

နံမှိ ဒွိဿ သဝိဘတ္တိဿ ဒုဝိန္နံ ဟောတိ ဝါ။ ဒုဝိန္နံ၊ အညတြ –

၄၇။ နံမှိ နုက ဒွါဒီနံ သတ္တရသန္နံ

ဒွါဒီနံ သတ္တရသန္နံ သင်္ချာနံ နုက ဟောတိ နံမှိ ဝိဘတ္တိမှိ။ ဥကာရော ဥစ္စာရဏတ္ထော၊ ကကာရော အန္တာဝယဝတ္ထော။ ဧတ္ထ နာဂမော ဝိဘတ္တိဿ အာဒျာဝယဝေါ စေ၊ ‘‘အာဂမာ တဂ္ဂုဏီဘူတာ တဂ္ဂဟဏေန ဂယှန္တေ’’တိ ဉာယာ နာဂမောပိ တံဂဟဏေန ဂယှတီတိ ‘‘သုနံဟိသူ’’တိ ဒီဃပ္ပသင်္ဂေ ပကတိယာ အန္တာဝယဝဘူတေ သရန္တတာ နတ္ထီတိ န ဒီဃော။ ဒွိန္နံ၊ ဒွီသု။

ယောမှိ သဝိဘတ္တီနံ တိ+စတုန္နံ တယော+စတ္တာရော ဟောန္တိ ယထာက္ကမံ ပုလ္လိင်္ဂေ။ တယော၊ တယော၊ တီဟိ တီဘိ။

ဈသညိတော တိတော နံဝစနဿ ဏ္ဏံ+ဏ္ဏန္နံ ဟောန္တိ။ တိဏ္ဏံ တိဏ္ဏန္နံ၊ တီသု။

၂၀၅။ တိဿော စတဿော ယောမှိ သဝိဘတ္တီနံ

ဝိဘတ္တိသဟိတာနံ တိစတုန္နံ ယောမှိ တိဿော+စတဿော ဟောန္တိ ဣတ္ထိယံ ယထာက္ကမံ။ တိဿော၊ တိဿော၊ တီဟိ တီဘိ။

၂၀၄။ နံမှိ တိစတုန္န+မိတ္ထိယံ တိဿ+စတဿာ

နံမှိ ¶ တိစတုန္နံ တိဿ+စတဿာ ဟောန္တိ+တ္ထိယံ ယထာက္ကမံ။ နံမှီတိ စတုတ္ထီဆဋ္ဌီနံ သာမညဝစနံ၊ နော စေ နံသူတိ ဝဒတိ၊ ယထာက္ကမံတိ သဒ္ဒဒွယာပေက္ခံ။ ဧဝ+မီဒိသ+မညမ္ပိ။ တိဿန္နံ တီသု။

ယောမှိ သဝိဘတ္တီနံ တိစတုန္နံ ယထာက္ကမံ တီဏိ+စတ္တာရိ ဟောန္တိ နပုံသကေ။ တီဏိ၊ တီဏိ၊ တီဟိ ဣစ္စာဒိ ပုလ္လိင်္ဂေဝ။

စတုဿ သဝိဘတ္တိဿ ယောမှိ စတုရော ဟောတိ ဝါ ပုလ္လိင်္ဂေ။ စတုရော စတ္တာရော။ ကထံ ‘‘စတုရော နိမိတ္တေ နာဒ္ဒသာသိ’’န္တိ၊ လိင်္ဂဝိပလ္လာသေန သိဒ္ဓံ၊ စတ္တာရိ နိမိတ္တာနီတိ အတ္ထော။ ဝိပလ္လာသော တိဝိဓော လိင်္ဂဝိပလ္လာသော ဝစနဝိပလ္လာသော ဝိဘတ္တိဝိပလ္လာသောတိ။ စတူဟိ စတူဘိ။ စတုန္နံ၊ စတူသု။

ဣတ္ထိယံ စတဿော။ စတဿော။ စတူဟိ စတူဘိ။ စတဿန္နံ။ စတဿန္နံ။ စတူသု။

နပုံသကေ စတ္တာရိ။ စတ္တာရိ။ စတူဟိ စတူဘိ။ ဣစ္စာဒိ ပုမေဝ။

‘‘သုတ္တေ လိင်္ဂဝစနမတ္တ’’န္တိ ဉာယာ ဋ-ဣတိ ဝုတ္တံ။ ပဉ္စာဒီဟိ စုဒ္ဒသဟိ သင်္ချာဟိ ယောနံ ဋ ဟောတိ။ ပဉ္စ။ ပဉ္စ။ ယောနံ ဋာ+ဋေနိဝတ္ထနတ္ထံ ဋ-ဝိဓာနံ။

ပဉ္စာဒီနံ ¶ စုဒ္ဒသန္နံ သုနံဟိသွ ဟောတိ။ ဧတ္တ+ဒီဃာပဝါဒေါ+ယံ။ အပဝါဒတိ ဗာဓေတီတိ အပဝါဒေါ။ တသ္မာ ‘‘ပကပျာပဝါဒဝိသယမုဿဂ္ဂါ အဘိနိဝိသန္တေ’’တိ ဉာယာ ‘‘သုဟိသွ+ဿေ’’ ‘‘သုနံဟိသု’’တိ စ ဥဿဂ္ဂါ ‘‘ပဉ္စာဒီနံ စုဒ္ဒသန္န+မ’’ ဣတိ အပဝါဒဝိသယံ န ပဝိသန္တိ၊ သာမညတ္တာ။ ဧဝ+မုပရိပိ ‘‘ပဉ္စမိယံ ပရဿ’’ ‘‘အာဒိဿာ’’တိ။ ပဉ္စဟိ ပဉ္စဘိ ပဉ္စန္နံ။ ပဉ္စန္နံ။ ပဉ္စသု။ ဧဝံ ဆာဒယော အဋ္ဌာရသန္တာ။

‘‘စတ္ထေ’’တိ ဧကော စ ဒသ စာတိ စတ္တသမာသေ ‘‘အမာဒီ’’တိ ဧကေန အဓိကာ ဒသာတိ တတိယာသမာသေ ဝါ ကတေ ‘‘ဧကတ္ထတာယ’’န္တိ ဝိဘတ္တိလောပေါ။ ဧဝ+မုပရိ စ။

သံချာတော ပရဿ ဒသဿ ရ ဟောတိ ဝိဘာသာ။ သ စ ‘‘ပဉ္စမိယံ ပရဿာ’’တိ ဝတ္တမာနေ ‘‘အာဒိဿာ’’တိ ဒကာရဿေဝ ဟောတိ။ ဧကာရသ ဧကာဒသ။ ဧကာရသဟိ ဧကာဒသဟိ။ ဧကာရသန္နံ ဧကာဒသန္နံ။ ဧကာရသသု ဧကာဒသသု။ ဧဝ+မေကာဒသဣစ္စာဒိပိ။

၃၊၉၄။ အာ သံချာယာ သတာဒေါ နာညတ္ထေ

သံချာယ+မုတ္တရပဒေ ¶ ဒွိဿာ ဟောတိ အသတာဒေါ နာညတ္ထေ။

အာဝိဋ္ဌလိင်္ဂတ္တာ သံချာယံ ဥတ္တရပဒေ သလိင်္ဂေနေဝ ဝိသေသနံ ဘဝတိ။

သုဒ္ဓံ မိဿဉ္စ သံကိဏ္ဏံ၊ ဥပသဇ္ဇနမေဝ စ၊

အာဝိဋ္ဌ+မထ ဝါ+ဗျတ္တံ၊ ဆဓာ လိင်္ဂံ ဝိဝံယတေ။

ဧတ္ထ ယထာက္ကမံ ရုက္ခော လတာ ပဏ္ဏံတိ သုဒ္ဓံ။ ဃဋော ဃဋီ၊ ဝဇိရော ဝဇိရံ၊ ဝေဒနာ ဝေဒနံတိ မိဿံ။ တဋော တဋီ တဋံတိ သံကိဏ္ဏံ။ သုက္ကော ပဋော၊ သုက္ကာ ပဋိ၊ သုက္ကံ ဝတ္ထံတိ ဥပသဇ္ဇနံ။ ရာဇာ သရဏံ၊ ဂုဏော ပမာဏံတိ အာဝိဋ္ဌံ။ တုဝံ အဟံ ကတိ ပဉ္စာတိ အဗျတ္တံ။ ဣတိ လိင်္ဂံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဒွါဒသ။

ဒွိဿ ဗာ ဝါ ဟောတိ စတ္တာလီသာ ဒေါ နာညတ္ထေ။ ရာဒေ သေ ဗာရသ။

သံချာယ+မုတ္တရပဒေ တိဿ ဧ ဟောတ+သတာဒေါ နာ+ညတ္ထေ။

ဆတီဟိ ပရဿ ဒသဿ ဠော ဟောတိ ရော စ။ တေဠသ တေရသ။

စတုဿ စု+စော ဟောန္တိ ဝါ ဒသေ ပရေ။ ဒွိတ္တေ စုဒ္ဒသ စောဒ္ဒသ စတုဒ္ဒသ။

၃၊၉၉။ ဝီသတိဒသေသု ပဉ္စဿ ပဏ္ဏ+ပန္နာ

ဝီသတိ ¶ သေသု ပရေသု ပဉ္စဿ ပဏ္ဏ+ပန္နာ ဟောန္တိ ယထာက္ကမံ။ ပန္နရသ ပဉ္စဒသ။

ဆဿ သော-ဣစ္စ+ယ+မာဒေသော ဟောတိ သေ ပရေ။ သောဠသ သောရသ။ သတ္တရသ သတ္တဒသ။ ‘‘ဧကဋ္ဌာန+မာ’’တိ အာ၊ အဋ္ဌာရသ အဋ္ဌာဒသ။

ဦနာ စ သာ ဝီသတိ စာတိ ‘‘ဝိသေသန+မေကတ္ထေနေ’’တိ ဝိသေသနသမာသေ ‘‘ဣတ္ထိယံ ဘာသိတပုမိ+တ္ထီ ပုမေ+ဝေကတ္ထေ’’တိ ပုမတ္တေ စ ကတေ ဧကေန ဦနာ ဝီသတီတိ တတိယာသမာသေ ဧကူနဝီသတိ။

ဝီသတိအာဒယော အာနဝုတိယာ ဣတ္ထိလိင်္ဂေ+ကဝစနာ။ ဘော ဧကူနဝီသတိ။ ဧကူနဝီသတိံ။ ဧကူနဝီသတျာ ဧကူနဝီသတိယာ။ ဧကူနဝီသတျံ ဧကူနဝီသတိယံ ဧကူနဝီသတျာ ဧကူနဝီသတိယာ။ မတိသမံ။

ဧဝံ ဝီသတိ၊ ဧကဝီသတိ၊ ဒွါဝီသတိ ဗာဝီသတိ၊ တေဝီသတိ စတုဝီသတိပ္ပဘုတယော။ ပဏ္ဏအာဒေသေ ပဏ္ဏဝီသတိ ပဉ္စဝီသတိ။ ဧဝံ ဆဗ္ဗီသတိ၊ သတ္တဝီသတိ၊ အဋ္ဌဝီသတိ။

ဧကေန ဦနာ တိံသတိ တိံသာ ဝါတိ ဧကူနတိံသတိ ဧကူနတိံသာ ဝါ။ ကရဏေ ဧကူနတိံသာယ။ ဧကူနတိံသာယ၊ ဧကူနတိံသာယ၊ ဧကူနတိံသာယ၊ ဧကူနတိံသာယံ။ ဧဝံ တိံသတိဏိံသာဝဘုတယော ¶ ။ တိံသာသဒ္ဒဿ ပန သိလောပေ ‘‘ဒီဃဿော’’တိ ယောဂဝိဘာဂါ ရဿော၊ တိံသ။ နိဂ္ဂဟီတာဂမော၊ တိံသံ။ ဘောတိံသေ+စ္စာဒိ ပုမေဝ။

စတ္တာလီသာဒီသုပိ ယထာသမ္ဘဝံ ဧဝမေဝ။ ဒွိတ္တေ ဧကတ္တိံသတိ ဧကတ္တိံသာ။ ရဿဒွိတ္တေ ဒွတ္တိံသတိ ဒွတ္တိံသ။ ဧဝံ တေတ္တိံသတိ တေတ္တိံသာဒယော ယာဝ ဧကူနစတ္တာလီသတိ ဧကူနစတ္တာလီသာ။ စတ္တာလီသာယ သိမှိ စတ္တာရီသာ စတ္တာလီသာ စတ္တာလီသံ၊ ဘော စတ္တာလီသေ+စ္စာဒိ ဟောတိ။ ဧဝံ ဧကစတ္တာရီသာ။

အသတာဒေါ နာညတ္ထေ စတ္တာလီသာဒေါ ဒွိဿ ဧ ဝါ ဟောတိ အာ စ။ ဒွေစတ္တာလီသာ ဒွေစတ္တာလီသ ဒွေစတ္တာလီသံ၊ ဧဝံ ဒွါစတ္တာလီသ-ဣစ္စာဒိ။ ဒွေစတ္တာရီသာ ဒွေစတ္တာရီသ ဒွေစတ္တာရီသံ၊ ဧဝံ ဒွါစတ္တာရီသာ ဒွါစတ္တာရီသ ဣစ္စာဒိ။ စတ္တာလီသတိ ဧကစတ္တာလီသတိ ဒွေစတ္တာလီသတိ ဒွါစတ္တာလီသတိ ဣစ္စာဒိ ဧကူနဝီသတိသမံ။

အသတာဒေါ နာညတ္ထေ စတ္တာလီသာဒေါ တိဿေ ဟောတိ ဝါ။ တေစတ္တာလီသာ တေစတ္တာလီသ တေစတ္တာလီသံ။ ဘော တေစတ္တာလီသေ ဣစ္စာဒိ ဟောတိ။ ဧဝံ တိစတ္တာလီသာ တေစတ္တာရီသာ တိစတ္တာရီသာ ဣစ္စာဒိ၊ တေစတ္တာလီသတိ တိစတ္တာလီသတိ ဣစ္စာဒိ ပုဗ္ဗေဝ။

ဧဝံ စတုစတ္တာလီသာ ပဉ္စစတ္တာလီသာ စတုစတ္တာလီသတိ ပဉ္စစတ္တာလီသတိ ဣစ္စာဒိ ယာဝ ဧကူနပညာသာ။

ပညာသာ ¶ ပညာသ ပညာသံ ဣစ္စာဒိ ဟောတိ။ ဧဝံ ဒွေပညာသာ ဒွါပညာသာ ဒွိပညာသာ ဒွေပဏ္ဏာသာ ဒွါပဏ္ဏာသာ ဒွိပဏ္ဏာသာ။ တေပညာသာ တိပညာသာ တိပညာသံ တေပဏ္ဏာသာ တိပဏ္ဏာသာ။ စတုပဏ္ဏာသာ ပဉ္စပဏ္ဏာသာ ဣစ္စာဒိ ယာဝ ဧကူနသဋ္ဌိ။

ဧဝံ သဋ္ဌိ၊ ဧကသဋ္ဌိ၊ ဒွေသဋ္ဌိ ဒွါသဋ္ဌိ ဒွိသဋ္ဌိ၊ တေသဋ္ဌိ တိသဋ္ဌိ၊ စတုသဋ္ဌိ ပဉ္စသဋ္ဌိ ဣစ္စာဒိ ယာဝ ဧကူနသတ္တတိ။

သတ္တတိ၊ ဧကသတ္တတိ၊ ဒွေသတ္တတိ ဒွါသတ္တတိ ဒွိသတ္တတိ၊ တေသတ္တတိ တိသတ္တတိ။ ဒွေသတ္တရိ ဒွါသတ္တရိ ဒွိသတ္တရိ၊ စတုသတ္တတိ၊ ပဉ္စသတ္တတိ၊ စတုသတ္တရိ၊ ပဉ္စသတ္တရီတိ ယာဝ ဧကူနာသီတိ။

အသီတိ၊ ဧကာသီတိ၊ ဒွါသီတိ၊ ယာဂမေ ဒွိယာသီတိ၊ တေအသီတိ တိယာသီတိ၊ စတုရာသီတိ၊ ပဉ္စာသီတိ ဣစ္စာဒိ ယာဝ ဧကူနနဝုတိ။

နဝုတိ၊ ဧကနဝုတိ၊ ဒွေနဝုတိ ဒွါနဝုတိ ဒွိနဝုတိ၊ တေနဝုတိ တိနဝုတိ၊ စတုနဝုတိ၊ ပဉ္စနဝုတိ ဣစ္စာဒိ ယာဝ ဧကူနသတံ၊ ဧတံ နပုံသကလိင်္ဂ+မေကဝစနန္တံ။

သတံ၊ ဘော သတ သတာ၊ သတံ၊ သတံ။ သတေန၊ ကရဏေ သတေန။ သတဿ၊ သတာ သတမှာ သတသ္မာ၊ သတဿ၊ သတေ သတမှိ သတသ္မိံ။ ဧဝံ ဧကသတတော ပဘုတိ ယာဝ သဟဿံ။

ကောဋိ ပကောဋိ ကောဋိပ္ပကောဋိ အက္ခောဘိဏိယော ဣတ္ထိလိင်္ဂေ+ကဝစနန္တာ။ ဝဂ္ဂဘေဒေ တု သဗ္ဗာသမ္ပိ သံချာနံ ဗဟုဝစနောပိ ဟောတေဝ ‘‘ဒွေဝီသတိယော ဇိနဒန္တာ’’ ‘‘တိဿော ဝီသတိယော ဒိနဃဋိကာ’’ ဣစ္စာဒိ။

ဒသဒသကံ သတံ နာမ၊ ဒသသတံ သဟဿံ နာမ၊ ဒသသဟဿံ နဟုတံ၊ ဒသနဟုတံ လက္ခံ၊ သတသဟဿန္တိပိ ဝုစ္စတိ။

လက္ခသတံ ¶ ကောဋိ၊ ကောဋိလက္ခသတံ ပကောဋိ၊ ပကောဋိလက္ခသတံ ကောဋိပ္ပကောဋိ၊ ဧဝံ နဟုတံ၊ နိန္နဟုတံ၊ အက္ခောဘိဏီ၊ ဗိန္ဒု၊ အဗ္ဗုဒံ၊ နိရဗ္ဗုဒံ၊ အဟဟံ၊ အဗဗံ၊ အဋဋံ၊ သောဂဏ္ဍိကံ၊ ဥပ္ပလံ၊ ကုမုဒံ၊ ပုဏ္ဍရီကံ၊ ပဒုမံ၊ ကထာနံ၊ မဟာကထာနံ၊ အသင်္ချေယျန္တိ ယထာက္ကမံ သတလက္ခဂုဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဣစ္စေဝံ ဌာနတော ဌာနံ၊ သတလက္ခဂုဏံ မတံ၊

ကောဋိပ္ပဘုတီနံ ဝီသ-သင်္ချာနဉ္စ ယထာက္ကမန္တိ။

အထာ+သံချာ ဝုစ္စတေ၊ အဗျယန္တိ စ ဝုစ္စတေ။ တံ ပါဒိ စာဒိ၊ ဥပသဂ္ဂနိပါတာတိ စ ဒုဝိဓံ။

ပ ပရာ အပ သံ အနု အဝ ဩ နိ ဒု ဝိ အဓိ အပိ အတိ သု ဥ အဘိ ပတိ ပရိ ဥပ အာ ဣမေ ဝီသတိ ပါဒယော။ ပါဒယော ဟိ ဇောတကာ၊ န ဝါစကာ။

တတ္ထ ပ-သဒ္ဒေါ ပကာရာ+ဒိကမ္မ၊ ပဓာန+န္တောဘာဝ၊ ဝိယောဂ၊ တပ္ပရ၊ ဘုသတ္ထ၊ သမ္ဘဝ၊ တိတ္တိ၊ အနာဝိလ၊ ပတ္ထနာဒီသု။ ယထာ ပကာရေ-ပညာ။ အာဒိကမ္မေ-ဝိပ္ပကတံ၊ ပဓာနေ-ပဏီတံ၊ အန္တောဘာဝေ-ပက္ခိတ္တံ၊ ခိတ္တန္တိ ပေရဏံ၊ ပက္ခိတ္တန္တိ အန္တောကရဏံ၊ ဓာတွတ္ထဿ ဗာဓိတတ္တာ။ ဝုတ္ထဉှိ –

ဓာတွတ္ထံ ဗာဓတေ ကောစိ၊ ကောစိ တံ အနုဝတ္တတေ၊

တမေဝ+ညော ဝိသေသေတိ၊ ဥပသဂ္ဂဂတီ တိဓာတိ။

ဧတ္ထ စ ‘‘အနုရုဒ္ဓကာ မေ သင်္ဂါမယုဒ္ဓေ’’တိ စ ဣမေ ဥပသဂ္ဂါ ဓာတွတ္ထံ ဝိသေသေန္တိ နာမ။ ဝိယောဂေ-ပဝါသီ၊ တပ္ပရေ-ပါစရိယော၊ ဘုသတ္ထေ-ပဝုဒ္ဓကာယော၊ သမ္ဘဝေ-ဟိမဝန္တာ ဂင်္ဂါ ပဘဝတိ ¶ ၊ တိတ္တိယံ-ပဟူတ+မန္နံ၊ အနာဝိလေ-ပသန္န+မုဒကံ၊ ပတ္ထနေ-ပဏိဟိတံ။

ပရာဣတိ ပရိဟာနိ၊ ပရာဇယ၊ ဂတိ၊ ဝိက္ကမာ+မသနာဒီသု။ ယထာ ပရိဟာနိယံ-ပရာဘဝေါ။ ပရာဇယေ-ပရာဇိတော၊ ဂတိယံ-ပရာယနံ၊ ဝိက္ကမေ-ပရက္ကမတိ၊ အာမသနေ-အင်္ဂဿ ပရာမသနံ။

အပဣတိ အပဂတ၊ ဂရဟ၊ ဝဇ္ဇန၊ ပူဇာ၊ ပဒုဿနာဒီသု။ ယထာ အပဂတေ-အပမာနော အပေတော၊ ဂရဟေ-အပဂဗ္ဘော၊ ဝဇ္ဇနေ-အပသာလာယ အာယန္တိ ဝါဏိဇာ၊ ပူဇာယံ-ဝုဒ္ဓါပစာယီ၊ ပဒုဿနေ-အပရဇ္ဈန္တိ။

သံဣတိ သမောဓာန၊ သမ္မာသမ၊ သမန္တဘာဝ၊ သံဂတ၊ သံခေပ၊ ဘုသတ္ထ၊ သဟ+ပ္ပတ္ထ၊ ပဘဝါ+ဘိမုခဘာဝ၊ ဝိဓာန၊ ပုနပ္ပုန၊ ကရဏ၊ သမိဒ္ဓါဒီသု။ ယထာ သမောဓာနေ-သန္ဓိ၊ သမ္မာသမေ-သမာဓိ၊ သမ္ပယုတ္တော၊ သမန္တဘာဝေ-သံကိဏ္ဏံ၊ သမုလ္လပနာ၊ သံဂတေ-သင်္ဂမော၊ သံခေပေ-သမာသော၊ ဘုသတ္ထေ-သာရတ္ထော၊ သဟတ္ထေ-သံဝါသော၊ အပ္ပတ္ထေ-သမဂ္ဃော၊ ပဘဝေ-သမ္ဘဝေါ၊ အဘိမုခဘာဝေ-သမ္မုခံ။ သံဂတေ-သံဂဏှာတိ၊ ဝိဓာနေ-သံဝုတံ၊ ပုနပ္ပုနကရဏေ-သန္ဓာဝတိ၊ သမိဒ္ဓိယံ-သမ္ပန္နော။

အနုဣတိ အနုဂတာ+နုပစ္ဆိန္န၊ ပစ္ဆာတ္ထ၊ ဘုသတ္ထ၊ သာဒိဿ၊ ဟီန၊ တတိယတ္ထ၊ လက္ခဏိ+တ္ထမ္ဘူတက္ခာန၊ ဘာဂ၊ ဝိစ္ဆာဒီသု။ အနုဂတေ-အနွေတိ၊ အနုပစ္ဆိန္နေ-အနုသယော၊ ပစ္ဆာတ္ထေ-အနုရထံ၊ ဘုသတ္ထေ-အနုရတ္တော၊ သာဒိဿေ-အနုရူပံ၊ ဟီနေ-အနုသာရိပုတ္တံ ပညဝန္တော၊ တတိယတ္ထေ-နဒိ+မနွဝသိတာ သေနာ၊ လက္ခဏေရုက္ခ+မနုဝိဇ္ဇောတတေ ဝိဇ္ဇု၊ ဣတ္ထမ္ဘူတချာနေ-သာဓု ဒေဝဒတ္တော မာတရ+မနု ¶ ၊ ဘာဂေ-ယ+ဒေတ္ထ မံ အနု သိယာ၊ တံ ဒီယတု၊ ဝိစ္ဆာယံ-ရုက္ခံ ရုက္ခံ အနု ဝိဇ္ဇောတတေ စန္ဒော။

အဝဣတိ အဓောဘာဂ၊ ဝိယောဂ၊ ပရိဘဝ၊ ဇာနန၊ [သုဒ္ဓိ] နိစ္ဆယ၊ ဒေသ၊ ထေယျာဒီသု။ အဓောဘာဂေ-အဝက္ခိတ္တစက္ခု၊ ဝိယောဂေ-အဝကောကိလံ ဝနံ၊ ပရိဘဝေ-အဝဇာနနံ၊ အဝမညတိ၊ ဇာနနေ-အဝဂစ္ဆတိ။ [သုဒ္ဓိယံ–ဝေါဒါနံ (ရူပသိဒ္ဓိ)]၊ နိစ္ဆယေ-အဝဓာရဏံ၊ ဒေသေ-အဝကာသော၊ ထေယျေ-အဝဟာရော။

ဩဣတိ ဩရောဟရဏ၊ နီဟရဏ၊ သုဒ္ဓိအာဒီသု ဒိဿတိ။ ဩရောဟဏေ-ပါသာဒါ ဩရောဟတိ၊ နီဟရဏေ-ဩမုက္ကုပါဟနော၊ သုဒ္ဓိယံ-ဩဒါတံ။

နိဣတိ၊ နိဿေသ၊ နိဂ္ဂတ၊ နီဟရဏ၊+န္တောပဝေသနာ+ဘာဝ၊ နိသေဓန၊ နိက္ခန္တ၊ ပါတုဘာဝါ+ဝဓာရဏ၊ ဝိဘဇန၊ ဥပမု+ပဓာရဏာ+ဝသာန၊ ဆေက၊ နီဟရဏာ+ဝရဏာဒီသု။ နိဿေသေ-နိရုတ္တိ၊ နိဂ္ဂတေ-နိက္ကိလေသော၊ နိယျာတိ၊ နီဟရဏေ-နိဒ္ဓါရဏံ၊ အန္တောပဝေသနေ-နိခါတော၊ အဘာဝေ-နိမ္မက္ခိကံ၊ နိသေဓေ-နိဝါရေတိ၊ နိက္ခန္တေ-နိဗ္ဗာနံ၊ ပါတုဘာဝေ-နိမ္မိတံ၊ အဝဓာရဏေ-နိစ္ဆယော၊ ဝိဘဇနေ-နိဒ္ဒေသော။ ဥပမာယံ-နိဒဿနံ၊ ဥပဓာရဏေ-နိသာမနံ၊ အဝသာနေ-နိဋ္ဌိတံ၊ ဆေကေ-နိပုဏော၊ နီဟရဏေ-နီဟရတိ၊ ဣဿ ဒီဃော။ အာဝရဏေ-နီဝရဏံ။

ဒုဣတိ အသောဘဏာ+ဘာဝ၊ ကုစ္ဆိတာ+သမိဒ္ဓိ၊ ကိစ္ဆ၊ ဝိရူပတာဒီသု။ အသောဘဏေ-ဒုဂ္ဂန္ဓော၊ အဘာဝေ-ဒုဗ္ဘိက္ခံ၊ ကုစ္ဆိတေ – ဒုက္ကဋံ ¶ ။ အသမိဒ္ဓိယံ-ဒုဿဿံ၊ ကိစ္ဆေ-ဒုက္ကရံ၊ ဝိရူပတာယံ-ဒုဗ္ဗဏ္ဏော ဒုမ္မုခေါ။

ဝိဣတိ ဝိသေသ၊ ဝိဝိဓ၊ ဝိရုဒ္ဓ၊ ဝိဂတ၊ ဝိယောဂ၊ ဝိရူပတာဒီသု။ ဝိသေသေ-ဝိမုတ္တိ၊ ဝိသိဋ္ဌော၊ ဝိဝိဓေ-ဝိမတိ၊ ဝိရုဒ္ဓေ-ဝိဝါဒေါ၊ ဝိဂတေ-ဝိမလံ၊ ဝိယောဂေ-ဝိပ္ပယုတ္တော၊ ဝိရူပတာယံ-ဝိရူပေါ။

အဓိဣတိ အဓိကိ+ဿရူ+ပရိဘာဝါ+ဓိဘဝန+ဇ္ဈာယာ+ဓိဋ္ဌာန၊ နိစ္ဆယ၊ ပါပုဏနာဒီသု။ အဓိကေ-အဓိသီလံ၊ ဣဿရေ-အဓိပတိ၊ အဓိ ဗြဟ္မဒတ္တေ ပဉ္စာလာ၊ ဥပရိဘာဝေ-အဓိရောဟတိ၊ ပထဝိံ အဓိသေဿတိ၊ အဓိဘဝနေ-အဓိဘဝတိ၊ အဇ္ဈာယနေ-ဗျာကရဏ+မဓီတေ၊ အဓိဋ္ဌာနေ-ဘူမိကမ္ပာဒိံ အဓိဋ္ဌာတိ၊ နိစ္ဆယေ-အဓိမောက္ခော၊ ပါပုဏနေ-ဘောဂက္ခန္ဓံ အဓိဂစ္ဆတိ။

အပိဣတိ သမ္ဘာဝနာ+ပေက္ခာ၊ သမုစ္စယ၊ ဂရဟ၊ ပဉှာဒီသု။ သမ္ဘာဝနာယံ-အပိ ဒိဗ္ဗေသု ကာမေသု၊ မေရုမ္ပိ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ဂစ္ဆေယျ၊ အပေက္ခာယံ-အယမ္ပိ ဓမ္မော အနိယတော၊ သမုစ္စယေ-ဣတိပိ အရဟံ၊ အန္တမ္ပိ အန္တဂုဏမ္ပိ အာဒါယ၊ ဂရဟေ-အပိ အမှာကံ ပဏ္ဍိတက၊ ပဉှေ-အပိ ဘန္တေ ဘိက္ခံ လဘိတ္ထ။

အတိဣတိ အတိက္ကမနာ+တိက္ကန္တာ+တိသယ၊ ဘုသတ္ထာဒီသု။ အတိက္ကမေ-အတိရောစတိ အမှေဟိ၊ အတီတော၊ အတိက္ကန္တေ-အစ္စန္တံ၊ အတိသယေ-အတိကုသလော၊ ဘုသတ္ထေ-အတိကောဓော၊ အတိဝုဒ္ဓိ။

သုဣတိ သောဘဏ၊ သုဋ္ဌု၊ သမ္မာ၊ သမိဒ္ဓိ၊ သုခတ္ထာဒီသု။ သောဘဏေ-သုဂန္ဓော၊ သုဋ္ဌု+သမ္မာဒတ္ထေသု-သုဋ္ဌု ဂတော သုဂတော၊ သမ္မာ ¶ ဂတောတိပိ သုဂတော၊ သမိဒ္ဓိယံ-သုဘိက္ခံ၊ သုခတ္ထေ-သုကရော။

ဥဣတိ ဥဂ္ဂတု+ဒ္ဓကမ္မ၊ ပဓာန၊ ဝိယောဂ၊ သမ္ဘဝ၊ အတ္တလာဘ၊ သတ္တိ၊ သရူပကထနာဒီသု။ ဥဂ္ဂတေ-ဥဂ္ဂစ္ဆတိ၊ ဥဒ္ဓကမ္မေ-အာသနာ ဥဋ္ဌိတော၊ ဥက္ခေပေါ၊ ပဓာနေ-ဥတ္တမော၊ လောကုတ္တရော၊ ဝိယောဂေ-ဥဗ္ဘာသိတော၊ သမ္ဘဝေ-ဥဗ္ဘုတော၊ အတ္တလာဘေ-ဥပ္ပန္နံ ဉာဏံ၊ သတ္တိယံ-ဥဿဟတိ ဂန္တုံ၊ သရူပကထနေ-ဥဒ္ဒိသတိ သုတ္တံ။

အဘိဣတိ အဘိမုခဘာဝ၊ ဝိသိဋ္ဌာ+ဓိကု+ဒ္ဓကမ္မ၊ ကုလ၊ သာရုပ္ပ၊ ဝန္ဒန၊ လက္ခဏိ+တ္ထမ္ဘူတက္ခာန၊ ဝိစ္ဆာဒီသု။ အဘိမုခဘာဝေ-အဘိမုခေါ၊ အဘိက္ကမတိ၊ ဝိသိဋ္ဌေ-အဘိဓမ္မော၊ အဓိကေ-အဘိဝသတိ၊ ဥဒ္ဓကမ္မေ-အဘိရုဟတိ။ ကုလေ-အဘိဇာတော၊ သာရုပ္ပေ-အဘိရူပေါ၊ ဝန္ဒနေ-အဘိဝါဒေတိ၊ လက္ခဏာဒီသု ပုရိမသမံ။

ပတိဣတိ ပဋိဂတ၊ ပဋိလောမ၊ ပဋိနိဓိ၊ ပဋိဒါန၊ နိသေဓ၊ နိဝတ္တန၊ သာဒိဿ၊ ပဋိကရဏာ+ဒါန၊ ပဋိဗောဓ၊ ပဋိစ္စ၊ လက္ခဏိတ္ထမ္ဘူတက္ခာန၊ ဘာဂ၊ ဝိစ္ဆာဒီသု။ ပဋိဂတေ-ပစ္စက္ခံ၊ ပဋိလောမေ-ပဋိသောတံ၊ ပဋိနိဓိမှိ-အာစရိယတော ပတိ သိဿော၊ ပဋိဒါနေ-တေလတ္ထိကဿ ဃတံ ပဋိဒဒါတိ၊ နိသေဓေ-ပဋိသေဓေတိ၊ နိဝတ္တနေ-ပဋိက္ကမတိ၊ သာဒိဿေ-ပဋိရူပကံ၊ ပဋိကရဏေ-ပဋိကာရော၊ အာဒါနေ-ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ ပဋိဗောဓေ-ပဋိဝေဓော၊ ပဋိစ္စေ-ပစ္စယော၊ လက္ခဏာဒီသု ပုရိမသမံ။

ပရိဣတိ သမန္တတောဘာဝ၊ ပရိစ္ဆေဒ၊ ဝဇ္ဇနာ+လိင်္ဂန၊ နိဝသန၊ ပူဇာ၊ ဘောဇနာ+ဝဇာနန၊ ဒေါသက္ခာန၊ လက္ခဏာဒီသု။ သမန္ထ- တောဘာဝေ-ပရိဝုတော ¶ ၊ ပရိစ္ဆေဒေ-ပရိညေယျံ၊ ဝဇ္ဇနေ-ပရိဟရတိ၊ အာလိင်္ဂနေ-ပရိဿဇတိ၊ နိဝသနေ-ယော ဝတ္ထံ ပရိဒဟေဿတိ၊ ပူဇာယံ-ပရိစရိယာ၊ ဘောဇနေ-ဘိက္ခုံ ပရိဝိသတိ၊ အဝဇာနနေ-ပရိဘဝတိ။ ဒေါသက္ခာနေ-ပရိဘာသတိ၊ လက္ခဏာဒီသု-ရုက္ခံ ပရိ ဝိဇ္ဇောတတေ ဝိဇ္ဇု ဣစ္စာဒိ။

ဥပဣတိ ဥပဂမန၊ သမီပူ+ပပတ္တိ၊ သာဒိဿာ+ဓိကု+ပရိဘာဝါ+နသန၊ ဒေါသက္ခာန၊ သညာ၊ ပုဗ္ဗကမ္မ၊ ပူဇာ၊ ဂယှာကာရ၊ ဘုသတ္ထာဒီသု။ ဥပဂမနေ-နိသိန္နံ ဝါ ဥပနိသီဒေယျ၊ သမီပေ-ဥပနဂရံ၊ ဥပပတ္တိယံ-သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ၊ အထ ဝါ ဥပပတ္တိ=ယုတ္တိ၊ ယထာ ဥပပတ္တိတော ဣက္ခတီတိ ဥပေက္ခာ၊ သာဒိဿေ-ဥပမာနံ၊ ဥပမာ၊ အဓိကေ-ဥပခါရိယံ ဒေါဏော၊ ဥပရိဘာဝေ-ဥပသမ္ပန္နော၊ အနသနေ-ဥပဝါသော၊ ဒေါသက္ခာနေ-ပရံ ဥပဝဒတိ၊ သညာယံ-ဥပဓာ၊ ဥပသဂ္ဂေါ၊ ပုဗ္ဗကမ္မေ-ဥပက္ကမော၊ ဥပကာရော၊ ပူဇာယံ-ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာကော၊ မာတုပဋ္ဌာနံ၊ ဂယှာကာရေ-သောစေယျပစ္စုပဋ္ဌာနံ၊ ဘုသတ္ထေ-ဥပါဒါနံ၊ ဥပါယာသော၊ ဥပနိဿယောတိ။

အာဣတိ အဘိမုခဘာဝု+ဒ္ဓကမ္မ+မရိယာဒါ+ဘိဝိဓိ၊ ပတ္တိ+စ္ဆာ၊ ပရိဿဇန၊ အာဒိကမ္မ၊ ဂဟဏ၊ နိဝါသန၊ သမီပ၊ အာဝှာနာဒီသု။ အဘိမုခဘာဝေ-အာဂစ္ဆန္တိ၊ ဥဒ္ဓကမ္မေ-အာရောဟတိ၊ မရိယာဒါယံ-အာပဗ္ဗတာ ခေတ္တံ၊ အဘိဝိဓိမှိ-အာကုမာရံ ယသော ကစ္စာယနဿ၊ ပတ္တိယံ-အာပတ္တိံ အာပန္နော၊ ဣစ္ဆာယံ-အာကင်္ခါ၊ ပရိဿဇနေ-အာလိင်္ဂနံ၊ အာဒိကမ္မေ-အာရမ္ဘော၊ ဂဟဏေ-အာဒီယတိ၊ အာလိင်္ဂတိ၊ (အာလိမ္ပတိ၊ ရူ)၊ နိဝါသေ-အာဝသထော၊ အာဝါသော၊ သမီပေ-အာသန္နံ၊ အာဝှာနေ-အာမန္တေတိ။

ပ ¶ ပရာ+ပ သ+မနွ+ဝ၊ ဩ နိ ဒု ရဘိ ဗျာ+ဓိသု၊

အတိ နိ ပ္ပတိ ပရိ အပယော၊ ဥပ အာ ဣတိ ဝီသတိ၊

ဧသ ဟိ ဘော ဥပသဂ္ဂ-ဝိဓိ+က္ကမတော ကထိတော။

ဥပသဂ္ဂ+နိပါတာ စ၊ ပစ္စယာ စ ဣမေ တယော၊

နေကေ+နေကတ္ထဝါစကာ၊ ဣတိ နေရုတ္တိကာ+ဗြဝုံ။

အဝိဇ္ဇမာနသံချေဟိ ပရာသံ သဗ္ဗာသံ ဝိဘတ္တီနံ လောပေါ ဟောတိ။ န သန္တိ ဧကဝစနာဒိသံချာ ဧတေသန္တိ အသံချာ၊ တေသံ အသံချာနံ ဝိဘတ္တီနံ ဘေဒေ အသတိပိ သျာဒိဝိဓာနံ ‘‘မာ နော အဇ္ဇ ဝိကန္တိံသူ’’တိအာဒေါ ဝိဘတျန္တတ္တာ ပဒတ္တသိဒ္ဓီတိ ဝေါ+နောအာဒီနံ သိဒ္ဓိယာ စ တေသံ ပဌမာဒိအတ္ထေ ဒဿနတော စ ဟောတိ။ ပဟာရော ပရာဘဝေါ အပဟာရော သံဟာရော အဝဟာရော ဩဟာရော ဣစ္စာဒိ ဟောတိ။

ဥပေစ္စ+တ္ထံ သဇန္တီတိ၊ ဥပသဂ္ဂါ ဟိ ပါဒယော၊

စာဒီ ပဒါဒိမဇ္ဈန္တေ၊ နိပါတာ နိပတန္တီတိ။

သမုစ္စယ+ဝိကပ္ပန+ပဋိသေဓ+ပူရဏာဒိအတ္ထံ အသတ္တဝါစိကံ နေပါတိကံ။

စ-ဣတိ သမုစ္စယာ+နွာစယ+ဣတရေတရယောဂ+သမာဟာရာ+ဝဓာရဏာဒီသု။ ဝါ-ဣတိ ဝိကပ္ပနု+ပမာန+သမုစ္စယ+ဝဝတ္ထိတဝိဘာသာဒီသု။ န၊ နော၊ မာ၊ အ၊ အလံ၊ ဟလံ ဣစ္စေတေ ပဋိသေဓေ ¶ ။ ‘‘ဒွေ ပဋိသေဓာ ပကတိအတ္ထံ ဂမယန္တီ’’တိ ဉာယာ ‘‘န တေသံ ပန ရူပါနံ ပစ္စယာ န စ ဟောန္တီ’’တိ ဧတ္ထ န စ န ဟောန္တိ-ဟောန္တေဝါတိ ပကတိအတ္ထံ ဂမယတိ။ အလံ ပရိယတ္တိ+ဘူသနေသု စ။

ပူရဏတ္ထံ ဒုဝိဓံ အတ္တပူရဏံ ပဒပူရဏဉ္စ၊ တတ္ထ အထ၊ ခလု၊ ဝတ၊ အထော၊ အဿု၊ ယဂ္ဃေ၊ ဟိ၊ စရဟိ၊ နံ၊ တံ၊ စ၊ တု၊ ဝါ၊ ဝေါ၊ ပန၊ ဟဝေ၊ ကီဝ၊ ဟ၊ တတော၊ ယထာ၊ သုဒံ၊ ခေါ၊ ဝေ၊ ဟံ၊ ဧနံ၊ (ဧဝံ၊ ရူ) သေယျထိဒံ ဣစ္စေဝမာဒိ ပဒပူရဏေ။ တတ္ထ အထ-ဣတိ ပဉှာ+နန္တရိယာ+ဓိကာရာဒီသု စ။ ခလု-ဣတိ ပဋိသေဓာ+ဝဓာရဏ၊ ပသိဒ္ဓီသု စ။ ဝတ+ဣတိ ဧကံသ၊ ခေဒါ+နုကမ္ပ၊ သံကပ္ပေသု စ။ အထော-ဣတိ အနွာဒေသေ စ။ ဟိ-ဣတိ ဟေတု၊ အဝဓာရဏေသု စ။ တု-ဣတိ ဝိသေသ၊ ဟေတု၊ နိဝတ္တနာဒီသု စ။ ပန-ဣတိ ဝိသေသေပိ။ ဟဝေ+ဝေ ဣစ္စေတေ ဧကံသတ္ထေပိ။ ဟံ-ဝိသာဒ၊ ဝိမှေသုပိ။ (ဝိသာဒ၊ သမ္ဘဝေသု၊ ရူ)။ သေယျထိဒံတိ တံ ကတမံတိ အတ္ထေပိ။

အတ္ထပူရဏံ ဒုဝိဓံ ဝိဘတ္တိယုတ္တံ အဝိဘတ္တိယုတ္တဉ္စ။ အတ္ထိ၊ သက္ကာ၊ လဗ္ဘာ ဣစ္စေတေ ပဌမာယံ။ အာဝုသော အမ္ဘော ဟမ္ဘော အရေ ဟရေ ရေ ဇေ ဣစ္စေတေ အာမန္တဏေ။ ဒိဝါ ဘိယျော (နမော၊ ရူ) ဣစ္စေတေ ပဌမာဒုတိယာသု။ သယံ သာမံ သံ သမ္မာ ကိန္တိ ဣစ္စေတေ တတိယတ္ထေ။ သော+တော+ဓာပစ္စယန္တာ စ သုတ္တသော ပဒသော အနိစ္စတော ဒုက္ခတော ဧကဓာ ဒွိဓာ ဣစ္စာဒိ။ တဝေ+တုံ ပစ္စယန္တာ စတုတ္ထိယာဝ၊ ကာတဝေ ဒါတဝေ၊ ကာတုံ ကာရေတုံ၊ (ဒါတုံ၊ ရူ) ဒါပေတုံ ဣစ္စာဒိ။ သော+တောပစ္စယန္တာ ပဉ္စမိယတ္ထေ၊ ဒီဃသော ဩရသော ရာဇတော ဝါ စောရတော ဝါ ဣစ္စာဒိ။ တော သတ္တ- မျတ္ထေပိ ¶ တြ+တ္ထာဒိပစ္စယန္တာ စ၊ ဧကတော ပုရတော ပစ္ဆတော ပဿတော ပိဋ္ဌိတော ပါဒတော သီသတော အဂ္ဂတော မူလတော၊ ယတြ ယတ္ထ ယဟိံ တတြ တတ္ထ တဟိံ ဣစ္စာဒိ။ သမန္တာ သာမန္တာ ပရိတော အဘိတော သမန္တတော ဧကဇ္ဈံ ဧကမန္တံ ဟေဋ္ဌာ ဥပရိ ဥဒ္ဓံ အဓော တိရိယံ သမ္မုခါ ပရမုခါ အာဝိ ရဟော တိရော ဥစ္စံ နီစံ အန္တော အန္တရာ အန္တရံ အဇ္ဈတ္တံ ဗဟိဒ္ဓါ ဗာဟိရာ ဗာဟိရံ ဗဟိ ဩရံ ပါရံ အာရာ အာရကာ ပစ္ဆာ ပုရေ ဟုရံ ပေစ္စ ဣစ္စေတေ သတ္တမိယာ။ သမ္ပတိ အာယတိ အဇ္ဇ အပရဇ္ဈ သုဝေ သွေ ဥတ္တရသုဝေ (ကိသု၊ ရူ) ဟိယျော ပရေ (ပရသုဝေ၊ ရူ) သဇ္ဇု သာယံ ပါတော ကာလံ ကလ္လံ ဒိဝါ ရတ္တံ နိစ္စံ သတတံ အဘိဏှံ အဘိက္ခဏံ မုဟုံ မုဟုတ္တံ ဘူတပုဗ္ဗံ ပုရာ ယဒါ တဒါ (ကဒါ၊ ရူ) ဣစ္စာဒယော ကာလသတ္တမိယံ။ ဣတိ ဝိဘတ္တိယုတ္တာနိ။

အဝိဘတ္တိယုတ္တေသု အပ္ပေဝ အပ္ပေဝနာမ နု ဣစ္စေတေ သံသယတ္ထေ။ အဒ္ဓါ အညဒတ္ထု တဂ္ဃ ဇာတု ကာမံ သသက္ကံ ဣစ္စေတေ ဧကံသတ္ထေ။ ဧဝံ ဣတိ အဝဓာရဏေ။ ကစ္စိ နု နနု ကထံ (ကိံသု၊ ရူ) ကိံ ဣစ္စေတေ ပုစ္ဆနတ္ထေ။ ဧဝံ ဣတိ ဣတ္ထံ ဣစ္စေတေ နိဒဿနတ္ထေ။ ဣတိ ဟေတု+ဝါကျပရိသမတ္တီသု စ။ ယာဝ တာဝ ယာဝတာ တာဝတာ ကိတ္တာဝတာ ဧတ္တာဝတာ ကီဝ ဣစ္စေတေ ပရိစ္ဆေဒနတ္ထေ။ ဧဝံ သာဟု လဟု ဩပါယိကံ ပဋိရူပံ အာမ သာဓု ဣစ္စေတေ သမ္ပဋိစ္ဆနတ္ထေ။ တထာ ယထာ ယထေဝ တထေဝ ဧဝံ ဧဝမေဝ ဧဝမ္ပိ ယထာပိ သေယျထာပိ သေယျထာပိနာမ ဝိယ ဣဝ ယထရိဝ တထရိဝ ယထာနာမ တထာနာမ ယထာဟိ တထာဟိ ယထာစ တထာစ ဣစ္စေတေ ပဋိဘာဂတ္ထေ။ ယထာဣတိ ယောဂ္ဂတာ+ဝိစ္ဆာ+ပဒတ္ထာနတိဝတ္တိ+နိဒဿနေသု စ။ ဧဝံဣတိ ¶ ဥပဒေသ+ပဉှာဒီသု စ။ ကိဉ္စာပိဣတိ အနုဂ္ဂဟတ္ထေ။ ဓိဣတိ ဂရဟေ။ အဟောဣတိ ဂရဟ+ပသံသန+ပတ္ထနေသု။ နာမဣတိ ဂရဟ+ပသံသန+သညာ+ပဉှေသု။ သာဓူတိ ပသံသန+ယာစနေသု။ ဣင်္ဃ ဟန္ဒ ဣစ္စေတေ စောဒနတ္ထေ။ သာဓု သုဋ္ဌု ဧဝမေတံတိ အနုမောဒနေ။ ကိရဣတိ အနုဿဝန+အသဒ္ဓေယျေသု။ နုနဣတိ အနုမာနာ+နုဿရဏ+ပရိဝိတက္ကေသု။ ကသ္မာတိ ကာရဏပုစ္ဆနေ။ ယသ္မာ တသ္မာ တထာ ဟိ တေန ဣစ္စေတေ ကာရဏစ္ဆေဒနတ္ထေ။ သဟ သဒ္ဓိံ အမာ (သမံ၊ ရူ) ဣတိ သမကြိယာယံ။ ဝိနာ ရိတေ ဝိပ္ပယောဂေ။ နာနာ ပုထု ဗဟုပကာရေ။ ပုထု ဝိသုံ အသင်္ဃာတေ စ။ ဒုဋ္ဌု ကု ကုစ္ဆာယံ (ဇိဂုစ္ဆာယံ၊ ရူ)။ ပုန အပ္ပဌမေ။ ကထံ စိကိစ္ဆတ္ထေ။ ဓာ က္ခတ္တုံ သော ကိဉ္စဣတိ သံချာဝိဘာဂေ။ ဤသကံ အပ္ပမာနေသု (အပ္ပမတ္တေ၊ ရူ)။ သဏိကံ မန္ဒတ္ထေ။ ခိပ္ပံ အရံ လဟုံ အာသု တုဏှံ အစိရံ သီဃတ္ထေ။ စိရံ စိရဿံ ဒီဃကာလေ။ စေ ယဒိ သံကာ+ဝဋ္ဌာနေ။ ဓုရံ ထိရာ+ဝဓာရဏေသု (ဓုဝံ ထိရာ+ဝဓာရဏေသု၊ ရူ)။ ဟာ ဝိသာဒေ။ တုဏှီ အဘာသနေ။ သစ္ဆိ ပစ္စက္ခေ။ မုသာ မိစ္ဆာအလိကံ အသစ္စေ။ သုဝတ္ထိ အာသိဋ္ဌေ ဣစ္စာဒိ။

တုန+က္တွာန+က္တွာပစ္စယန္တာ ဥဿုက္ကနတ္ထေ ဘဝန္တိ။ ယထာ ပဿိတုန ပဿိယ ပဿိတွာန ပဿိတွာ၊ ဒိသွာ ဒိသွာန ဒဿေတွာ ဒါတုန ဒတွာန ဒတွာ ဥပါဒါယ ဒါပေတွာ ဝိညာယ ဝိစေယျ ဝိနေယျ သမေစ္စ နိဟစ္စ ဥပေစ္စ အာရဗ္ဘ အာဂမ္မ ဣစ္စာဒိ။

ဝိဘတ္တိယာ ¶ ကတော ဘေဒေါ၊ သလိင်္ဂါနံ ဘဝေ တထာ၊

တုမှာဒီနံ တွ+လိင်္ဂေသု၊ နေဝ+တ္ထိ ပါဒိ+စာဒိနံ။

ဧဝံ နာမာချာတောပသဂ္ဂေဟိ ဝိနိမုတ္တံ ဧတံ နိပါတပဒံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ပုလ္လိင်္ဂံ ဣတ္ထိလိင်္ဂဉ္စ၊ နပုံသက+မထာ+ပရံ၊

တိလိင်္ဂဉ္စ အလိင်္ဂဉ္စ၊ နာမိကံ ပဉ္စဓာ ဌိတံ။

ဣတိ ပယောဂသိဒ္ဓိယံ နာမကဏ္ဍော ဒုတိယော။

အထ ¶ ဝိဘတ္တီန+မတ္ထဘေဒါ ဝုစ္စန္တေ။

တတ္ထ ဧကမ္ပိ အတ္ထံ ကမ္မာဒိဝသေန ဧကတ္တာဒိဝသေန စ ဝိဘဇန္တီတိ ဝိဘတ္တိယော၊ သျာဒယော။ တာ ပန ပဌမာဒိဘေဒေန သတ္တဝိဓာ။ တာ ယထာ ‘‘ပဌမာ+တ္ထမတ္တေ’’တိ ပဌမာဝိဘတ္တိ ဟောတိ။ သိဿ ဩကာရ+လောပ+အ-မာဒေသေသု နရော ဣတ္ထီ နပုံသကံ။

သကတ္ထ+ဒဗ္ဗ+လိင်္ဂါနိ၊ သံချာ+ကမ္မာဒိပဉ္စကံ၊

နာမတ္ထော တဿ သာမည-မတ္ထမတ္ထံ ပဝုစ္စတေ။

ဇာတိ ကြိယာ ဂုဏော ဒဗ္ဗံ၊ တထာ နာမန္တိ ပဉ္စဓာ၊

သဒ္ဒဿ+တ္ထော သ သဒ္ဒေါပိ၊ ပဉ္စဓာဝ+တြ ဘိဇ္ဇတေ။

ကထံ ဇာတိသဒ္ဒေါ ဂုဏသဒ္ဒေါတျာဒိနာ။

ဘိန္နေသွ+ဘိန္နဓီ+သဒ္ဒါ၊ သဗလာဒီသု ယဗ္ဗလာ၊

ဝတ္တန္တေ ဇာတိ ဧသာ+ဿ၊ မာလာ သုတ္တ+မိဝါ+နွိတာ။

အဒဗ္ဗဘူတံ ကတ္တာဒိ-ကာရကဂ္ဂါမသာဓိယံ၊

ပဒတ္ထံ ကတ္တုကမ္မဋ္ဌံ၊ ကြိယ+မိစ္ဆန္တိ တဗ္ဗိဒူ။

ဒဗ္ဗဿိတော တတော ဘိန္နော၊ နိမိတ္တော တပ္ပတီတိယာ၊

ဝိနဿနသဘာဝေါ စ၊ နိဂ္ဂုဏောဝ ဂုဏော+စ္စတေ။

ဧတ္ထ ¶ ပဋော သုက္ကောတိ ဝိနဿနသဘာဝေါ စ စသဒ္ဒေန ဝိပုလော အာကာသောတိ အဝိနဿနသဘာဝေါ စ အတ္တနိ ဝိသုံ ဂုဏရဟိတော ဂုဏော+စ္စတေ တျတ္ထော။

ယံ ယံ ဝိသေဿတေ ကိဉ္စိ၊ တံ တံ ဒဗ္ဗ+မိဟော+စ္စတေ၊

ဇာတျာဒိနောပျ+တော တာဒိ၊ ဒဗ္ဗတ္တံ ပရိကပ္ပတေ။

ဧတ္ထ ဂေါဇာတိ အဿဇာတီတိ ဝုတ္တေ ဇာတိ ဒဗ္ဗံ။ နီလော ဂုဏောတိ စ ဂုဏော ဒဗ္ဗံ။ ပစနကြိယာတိ စ ဂမနာဒိကြိယာတော ဝိသေသိယတီတိ ကြိယာဝ ဒဗ္ဗံ။

နာမရူပေန သဒဗ္ဗေ၊ ကွစိ သညီ ကထီယတေ၊

နာမန္တိ တံ ယထာ စိတ္တော၊ သညာ သဒ္ဒေါ တု တဒ္ဓနီ။

နာမဿ ဒဗ္ဗတ္တေပိ စိတ္တောတျာဒိ နာမေနေဝ ပသိဇ္ဈတိ၊ နော ဃဋ+ပဋာဒယောဝ ဒဗ္ဗတ္တေန၊ တသ္မာ နာမ+မိတိ သညီ ကထီယတေ၊ တံဝါစကတ္တာ တဗ္ဗတီ စိတ္တာဒိ သညာသဒ္ဒေါတိ နိစ္ဆိယတေယျ+ဓိပ္ပာယော။

အယံ ပဉ္စဝိဓောပိ အတ္ထော သဒ္ဒတ္ထော စေဝ သာမတ္ထိယာ ဂမျမာနတ္ထော စာတိ ဒုဗ္ဗိဓော။ တထာ ဟိ ‘‘ပီနော ဒိဝါ န ဘုဉ္ဇေယျ’’မိတိ ဘုတ္တိနိရာကတိ သဒ္ဒတ္ထော။ ရတ္တိဘုတ္တိ တု သာမတ္ထိယာ+ဝဂမျတေ။ တေနေ+တံ ဝုစ္စတိ –

အတ္ထပ္ပတီတိယံ သဒ္ဒ-ဗျာပါရော တိဝိဓော ဘဝေ၊

မုချော လက္ခဏ+ဗျဉ္ဇန-သဘာဝေါ စာတိ ဧတ္ထ တု။

မုချော တု နိရန္တရတ္ထေ၊ လက္ခဏော တု တိရောဟိတေ၊

အတ္ထေ+တရော တု ဝါကျဿ၊ အတ္ထေယေဝ ပဝတ္တတိ။

‘‘မဉ္စေ’’တိ ¶ နိရန္တရတ္ထေ ဝတ္တမာနော မုချော၊ ‘‘မဉ္စာ ဥဂ္ဃောသန္တီ’’တိ တိရောဟိတတ္ထေ ဝတ္တမာနော လက္ခဏော၊ ဂါထာဒိသကလဝါကျဿ+တ္ထေ ဝတ္တမာနော ဗျဉ္ဇနသဘာဝေါ။

ဗျာပါရဿ ပဘေဒေန၊ တိဓာ သဒ္ဒေါပိ ဝါစကော၊

လက္ခဏိကော ဗျဉ္ဇကောတိ၊ တဒတ္ထောပိ တိဓာ မတော။

ဝစ္စော လက္ခဏိကော ဗျင်္ဂျော၊ စေဝံ သဒ္ဒေါ သုဝါစကော၊

ဝုတ္တကမေန ဇာတျာဒိ-ဘေဒေန ပဉ္စဓာ ဘဝေတိ။

တိ အာမန္တဏာဓိကေ အတ္ထမတ္တေ ပဌမာဝိဘတ္တိ ဟောတိ။ ဘော နရ၊ ဘော ဣတ္ထိ၊ ဘော နပုံသက။

သဒ္ဒေနာ+ဘိမုခီကာရော၊ ဝိဇ္ဇမာနဿ ဝတ္ထုနော၊

အာမန္တဏံ ဝိဓာတဗ္ဗေ၊ နတ္ထိ ‘‘ရာဇာ ဘဝေ’’တိ+ဒံ။

ကြိယာ နိမိတ္တံ ကာရကန္တု ကမ္မ၊ ကတ္တု၊ ကရဏ၊ သမ္ပဒါန၊ အဝဓိ၊ အာဓာရဘေဒေန ဆဗ္ဗိဓံ၊ တံ ယထာ –

ကရီယတိ ကတ္တုကိရိယာယ သမ္ဗန္ဓီယတီတိ ကမ္မံ၊ တသ္မိံ ကမ္မကာရကေ ဒုတိယာဝိဘတ္တိ ဟောတိ။ တံ တိဝိဓံ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ဝိကတိ၊ ပတ္တိ ဘေဒေန၊ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တိကမ္မေ မာတာ ပုတ္တံ ဝိဇာယတိ၊ အာဟာရော သုခံ ဇနယတိ၊ ကဋံ ကရောတိ ဒတ္တော။ ဝိကတိယံ ကဋ္ဌ+မင်္ဂါရံ ကရောတိ၊ သုဝဏ္ဏံ ကဋကံ ကရောတိ၊ ဝီဟယော လုနာတိ။ ပတ္တိယံ ဒတ္တော ဃရံ ပဝိသတိ၊ အာဒိစ္စံ ပဿတိ၊ ဓမ္မံ သုဏာတိ၊ ပဏ္ဍိတေ ပယိရုပါသတိ။

နိဗ္ဗတ္တိ+ဝိကတိ+ပတ္တိ-ဘေဒါ ကမ္မံ တိဓာ မတံ၊

ကတ္တုကြိယာဘိဂမ္မန္တံ၊ သုခ+မင်္ဂါရံ+ဃရံ ယထာတိ။

ကဋံ ကရောတိ ဝိပုလံ ဒဿနီယန္တိ အတ္ထေဝ ဂုဏယုတ္တဿ ကမ္မတာ၊ ဝိပုလံ ကရောတိ၊ ဒဿနီယံ ကရောတီတိ ကြိယာယ သမ္ဗန္ဓိယမာနတ္တာ။ ဩဒနော ပစ္စတေတိ ဩဒနသဒ္ဒတော ကမ္မတာ နပ္ပတီယတေ၊ ကိဉ္စရဟိ အာချာတတော။

ဣစ္ဆိတကမ္မံ ယထာ-ဂါဝုံ ပယော ဒေါဟတိ၊ ဂေါမန္တံ ဂါဝံ ယာစတိ၊ ဂါဝ+မဝ ရုန္ဓတိ ဝဇံ၊ မာဏဝကံ မဂ္ဂံ ပုစ္ဆတိ၊ ဂေါမန္တံ ဂါဝံ ဘိက္ခတေ၊ ရုက္ခ+မဝစိနာတိ ဖလာနိ၊ ရုက္ခာတျတ္ထော။ သိဿံ ဓမ္မံ ဗြူတေ။ ဧတ္ထ ပယော၊ ဂါဝံ ဣစ္စာဒိ ဣစ္ဆိတံ၊ ဂါဝုံ၊ ဂေါမန္တ+မိစ္စာဒိ အနိစ္ဆိတံ။ ဧဝ+မနိစ္ဆိတေပိ ကဏ္ဋကံ မဒ္ဒတိ၊ ဝိသံ ဂိလတိ။ ယံ နေဝိ+စ္ဆိတံ၊ နာပိ အနိစ္ဆိတံ၊ တတြာပိ ဂါမံ ဂစ္ဆန္တော ရုက္ခမူလ+မုပသပ္ပတိ။

အာဓာရေ အဓိသိ+ဌာ+သာနံ ပယောဂေ စ၊ ပထဝိံ အဓိသေဿတိ၊ ဂါမ+မဓိတိဋ္ဌတိ၊ ရုက္ခ+မဇ္ဈာသတေတိ။ ဧတ္ထ ပထဝိန္တိ ပထဝိယန္တိ အတ္ထော။ ဧဝ+မဘိ၊ နိပုဗ္ဗဝိသဿာပိ၊ ဓမ္မ+မဘိနိဝိသတေ၊ ဓမ္မေ ဝါ။ တထာ ဥပ၊ နွ+ဇ္ဈာ+ပုဗ္ဗဝသတိဿ၊ ဂါမ+မုပဝသတိ၊ ဂါမ+မနုဝသတိ၊ ဝိဟာရ+မဓိဝသတိ၊ ဂါမ+မာဝသတိ၊ အဂါရံ အဇ္ဈဝသတိ၊ ဧတ္ထ ဂါမန္တိ ဂါမေတျတ္ထော။ တထာ တပ္ပာနာ+စာရေပိ၊ နဒိံ ပိဗတိ၊ ဂါမံ စရတိ၊ နဒိယံတျတ္ထော။ သစေ မံ နာလပိဿတီတိ မယာ သဒ္ဓိံတျတ္ထော။ ဝိဟိတာဝ ပဋိ-ယောဂေပိ ဒုတိယာ၊ ပဋိဘန္တု တံ စုန္ဒ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ၊ တမ္ပဋိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ ဘာသန္တူတိ အတ္ထော။ ဥပမာ မံ ပတိဘာတိ ¶ ၊ ဥပမာ မံ ဥပဋ္ဌာတိတျတ္ထော။ ဓာတုနာယုတ္တေ ‘‘တဿ နပ္ပဋိဘာတီ’’တိ ဆဋ္ဌီ။

ကာလဒ္ဓါနံ ဒဗ္ဗ+ဂုဏ+ကြိယာဟိ အစ္စန္တသံယောဂေ တေဟိ ကာလဒ္ဓါနဝါစီဟိ ဒုတိယာ ဟောတိ။ ကာလေ-သတ္တာဟံ ဂဝပါနံ၊ မာသံ မံသောဒနံ၊ သရဒံ ရမဏီယာ နဒီ၊ သဗ္ဗကာလံ ရမဏီယံ နန္ဒနံ၊ တယော မာသေ အဘိဓမ္မံ ဒေသေတိ။ အဒ္ဓနိ-ယောဇနံ ဝနရာဇိ၊ ယောဇနံ ဒီဃော ပဗ္ဗတော၊ ကောသံ သဇ္ဈာယတိ။

ပုဗ္ဗနှသမယံ နိဝါသေတွာ၊ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ၊ ဣမံ ရတ္တိံ စတ္တာရော မဟာရာဇာနောတိ ဧဝမာဒီသု ကာလဝါစီဟိ အစ္စန္တသံယောဂေ ဒုတိယာ၊ ဗဟုလံဝိဓာနာ ဝိဘတ္တိဝိပလ္လာသော ဝါ။ မာသေနာ+နုဝါကော+ဓီတော၊ ကောသေနာ+နုဝါကော+ဓီတောတိ ကရဏတ္ထေ တတိယာ။

၄။ ဂတိဗောဓာဟာရသဒ္ဒတ္ထာကမ္မကဘဇ္ဇာဒီနံ ပယောဇ္ဇေ

ဂတျတ္ထာနံ ဗောဓတ္ထာနံ အာဟာရတ္ထာနံ သဒ္ဒတ္ထာန+မကမ္မကာနံ ဘဇ္ဇာဒီနဉ္စ ပယောဇ္ဇေ ကတ္တရိ ဒုတိယာ ဟောတိ။ ဒတ္တော ဂမယတိ မာဏဝကံ ဂါမံ၊ ယာပယတိ ဝါ။ ဂုရု ဗောဓယတိ မာဏဝကံ ဓမ္မံ၊ ဝေဒယတိ ဝါ။ မာတာ ဘောဇယတိ ပုတ္တ+မောဒနံ၊ အာသယတိ ဝါ။ ဂုရု အဇ္ဈာပယတိ သိဿံ ဝေဒံ၊ ပါဌယတိ ဝါ။ ပယောဇ္ဇတော+ညတြ ကမ္မေ ဒုတိယာ။ ပေါသော အာသယတိ ဒတ္တံ၊ သာယယတိ ဝါ။ ပေါသော အညံ ဘဇ္ဇာပေတိ၊ အညံ ကောဋ္ဋာပေတိ၊ အညံ သန္ထရာပေတိ။

ဟရာဒီနံ ¶ ပယောဇ္ဇေ ကတ္တရိ ဒုတိယာ ဟောတိ ဝါ။ ပေါသော ဟာရေတိ ဘာရံ ဒတ္တံ၊ ဒတ္တေနေတိ ဝါ။ ဒဿယတေ ဇနံ ရာဇာ၊ ဇနေနေတိ ဝါ။ အဘိဝါဒယတေ ဂုရုံ ဒတ္တံ၊ ဒတ္တေနေတိ ဝါ။ အဇ္ဈောဟာရေတိ သတ္တုံ ဒတ္တံ၊ ဒတ္တေနေတိ ဝါ။ ကာရေတိ ဒတ္တော ဒတ္တံ၊ ဒတ္တေနေတိ ဝါ။ ပက္ခေ သဗ္ဗတြ ကတ္တရိ တတိယာ။

ခါဒါဒီနံ ပယောဇ္ဇေ ကတ္တရိ ဒုတိယာ န ဟောတိ။ ဂတျတ္ထာဒီသု ကွစိ ပဋိသေဓတ္ထ+မိဒံ။ ခါဒယတိ ဒတ္တော ဒတ္တေန၊ အာဒယတိ ဒတ္တေန၊ အဝှာပယတိ ဒတ္ထေန၊ သဒ္ဒါယယတိ ဒတ္တေန၊ နာယယတိ ဒတ္တေန၊ ကန္ဒယတိ ဒတ္တေန။

ဓိအာဒီဟိ ယုတ္တတော ဒုတိယာ ဟောတိ။ ဓိ+ရတ္ထု+မံ ပုတိကာယံ၊ အန္တရာ စ ရာဇဂဟံ အန္တရာ စ နာလန္ဒံ၊ ရာဇဂဟဿ စ နာလန္ဒဿ စ ဝိဝရဘူတေ မဇ္ဈေတိ အတ္ထော။ သမာဓာန+မန္တရေန၊ မုစလိန္ဒ+မဘိတော သရံ။ ဆဋ္ဌျတ္ထေ+ယံ ဒုတိယာ။

၈။ လက္ခဏိတ္ထမ္ဘူတဝိစ္ဆာသွ+ဘိနာ

လက္ခဏာဒီသွ+တ္ထေသု အဘိနာ ယုတ္တမှာ ဒုတိယာ ဟောတိ။ ရုက္ခ+မဘိဝိဇ္ဇောတတေ စန္ဒော၊ ဧတ္ထ ရုက္ခော လက္ခဏံ၊ စန္ဒော လက္ခိတဗ္ဗော၊ တတြ အဘိနာ ရုက္ခဿ လက္ခဏဝုတ္တိတာ ပကာသီယတီတိ ရုက္ခော အဘိနာ ယုတ္တော နာမ။ သာဓု ဒေဝဒတ္တော မာတရ+မဘိ၊ မာတရိ သာဓုတ္တံ ပတ္တောတျတ္ထော။ ရုက္ခံ ရုက္ခံအဘိ ဝိဇ္ဇောတတေ စန္ဒော၊ ရုက္ခေ ရုက္ခေတျတ္ထော။

ပတိပရီဟိ ¶ ယုတ္တတော လက္ခဏာဒီသု ဘာဂေ စ+တ္ထေ ဒုတိယာ ဟောတိ။ ရုက္ခံပတိ ဝိဇ္ဇောတတေ၊ သာဓု ဒေဝဒတ္တော မာတရံပတိ၊ ရုက္ခံ ရုက္ခံပတိ တိဋ္ဌတိ၊ ယ+ဒေတ္ထ မံ ပတိ သိယာ၊ ယော မမ ဘာဂေါ၊ သော ဒီယတုတျတ္ထော။ ဧဝံ ရုက္ခံပရိတျာဒိပိ။

လက္ခဏာဒီသု ဒုတိယာ။ ရုက္ခမနု ဝိဇ္ဇောတတေ၊ သစ္စကိရိယ+မနု ဝဿိ၊ ဟေတု စ လက္ခဏံ ဘဝတိ၊ သာဓု ဒေဝဒတ္တော မာတရ+မနု၊ ရုက္ခံ ရုက္ခ+မနု ဝိဇ္ဇောတတေ၊ ယဒေတ္ထ မံအနု သိယာ။

သဟတ္ထေ အနုနာ ယုတ္တမှာ ဒုတိယာ။ ပဗ္ဗတ+မနု တိဋ္ဌတိ၊ ပဗ္ဗတေန သဟ တျတ္ထော။

ဟီနတ္ထေ အနုနာ ယုတ္တမှာ ဒုတိယာ။ အနုသာရိပုတ္တံ ပညဝန္တော ဘိက္ခူ၊ သာရိပုတ္တတော ပညာယ ဟီနာတျတ္ထော။

ဟီနတ္ထေ ဥပေန ယုတ္တမှာ ဒုတိယာ။ ဥပသာရိပုတ္တံ ပညဝန္တော။

ကတ္တရိ ကရဏေ စ ကာရကေ တတိယာ ဟောတိ။ ဇိနေန ဒေသိတော ဓမ္မော၊ ဗုဒ္ဓေန ဇိတော မာရော၊ အဟိနာ ဒဋ္ဌော နရော။ ယတ္ထ ¶ ကာရဏကာရဏမ္ပိ ကာရဏဝသေန ဝုစ္စတိ၊ တတ္ထာပိ တတိယာ၊ စောရေဟိ ဂါမော ဒဍ္ဎော၊ တိဏေဟိ ဘတ္တံ သိဒ္ဓံ၊ သဒ္ဓေဟိ ကာရိတာ ဝိဟာရာ။

အတ္တပဓာနော ကိရိယံ၊ ယော နိဗ္ဗတ္တေတိ ကာရကော၊

အပယုတ္တော ပယုတ္တော ဝါ၊ သ ကတ္တာတိ ပဝုစ္စတိ။

ကရဏေ-တံ ပန ဒုဝိဓံ အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရဝသေန၊ ယထာ ဟတ္ထေန ကမ္မံ ကရောတိ၊ စက္ခုနာ ရူပံ ပဿတိ၊ မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယတိ။ ဒတ္တေန ဝိဟယော လုနာတိ၊ အဂ္ဂိနာ ကုဋိံ ဈာပေတိ။

ဗာဟိရဉ္စ တထာ+ဇ္ဈတ္တံ၊ ကရဏံ ဒုဝိဓံ ယထာ၊

ဝီဟိံ လုနာတိ ဒတ္တေန၊ နေတ္တေန စန္ဒ+မိက္ခတေ။

ပကတိယာ အဘိရူပေါ၊ ဂေါတ္တေန ဂေါတမော ဣစ္စာဒိ ဘူဓာတုဿ သမ္ဘဝါ ကရဏေ တတိယာ။ တထာ သာရိပုတ္တောတိ နာမေန ဝိဿုတော၊ ဇာတိယာ ခတ္တိယော ဗုဒ္ဓါ၊ ဇာတိယာ သတ္တဝဿိကော၊ သိပ္ပေန နဠကာရော သော၊ ဧကူနတိံသော ဝယသာ၊ ဧဝံ သမေန ဓာဝတိ၊ ဝိသမေန ဓာဝတိ၊ ဒွိဒေါဏေန ဓညံ ကိဏာတိ။

သဟတ္ထေန ယောဂေ တတိယာ သိယာ။ တတိယာပိ ဆဋ္ဌီဝ အပ္ပဓာနေ ဧဝ ဘဝတိ။ ပုတ္တေန သဟာ+ဂတော၊ ပုတ္တေန သဒ္ဓိံ အာဂတော၊ ဝိတက္ကေန သဟ ဝတ္တတိ၊ ပုတ္တေန သဟ ထူလော၊ နိသီဒိ ဘဂဝါ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသင်္ဃေန၊ သဟဿေန သမံ မိတာ၊ သဗ္ဗေဟိ မေ ပိယေဟိ မနာပေဟိ နာနာဘာဝေါ။

လက္ခဏေ ¶ ဝတ္တမာနတော တတိယာ။ ဘိန္နေန သီသေန ပဂ္ဃရန္တေန လောဟိတေန ပဋီဝိဿကေ ဥဇ္ဈာပေသိ၊ ဦနပဉ္စဗန္ဓနေန ပတ္တေန အညံ နဝံ ပတ္တံ စေတာပေယျ၊ တိဒဏ္ဍကေန ပရိဗ္ဗာဇက+မဒ္ဒက္ခိ၊ အက္ခိနာ ကာဏော၊ ဟတ္ထေန ကုဏီ၊ ပါဒေန ခဉ္ဇော၊ ပိဋ္ဌိယာ ခုဇ္ဇော။ တေန ဟိ ဝိကလင်္ဂေန ဝိကလင်္ဂိနော ဝိကာရော လက္ခိယတေ။

ဝါသာဒိလက္ခဏကြိယာယ ဟေတုတော တတိယာ။ အန္နေန ဝသတိ၊ ဝိဇ္ဇာယ ဝသတိ၊ န ဇစ္စာ ဝသလော ဟောတိ၊ ကမ္မုနာ ဝသလော ဟောတိ၊ ဒါနေန ဘောဂဝါ၊ အာစာရေန ကုလံ၊ တေန ပါဏိ ကာမဒဒေါ။

ဣဏေ ဟေတုမှိ ပဉ္စမီ ဝါ။ သတသ္မာ ဗဒ္ဓါ၊ သတေန ဝါ။

ပရင်္ဂဘူတေ ဟေတုမှိ ပဉ္စမီ ဟောတိ ဝါ။ ဇဠတ္တာ ဗဒ္ဓါ၊ ဇဠတ္တေနဝါ၊ ပညာယ မုတ္တော၊ ဟုတွာ အဘာဝတော အနိစ္စာ၊ သင်္ခါရနိရောဓာ ဝိညာဏနိရောဓော။ ဗဟုလံဝိဓာနာ သတ္တမျတ္ထေဟိပိ၊ တေန သမယေန၊ ကာလေန ဓမ္မသာကစ္ဆာ၊ ပုရတ္ထိမေန ဓတရဋ္ဌော၊ ဒက္ခိဏေန ဝိရူဠှကော၊ ဥတ္တရေန ကပိလဝတ္ထု၊ ယေန ဘဂဝါ၊ တေနုပသင်္ကမိ၊ သော ဝေါ မမ+စ္စယေန သတ္ထာတိ။ မာသေန ဘုဉ္ဇတိ၊ ဧကာဟေနေဝ ဗာရာဏသိံ ပါဝိသိ၊ နဝဟိ မာသေဟိ ဝိဟာရံ ကာရာပေသိ ¶ ၊ ကဟာပဏေန ဦနော၊ ဓနေန ဝိကလော၊ အသိနာ ကလဟော၊ အာစာရေန နိပုဏော၊ ဂုဠေန မိဿကံ၊ ဝါစာယ သခိလော၊ မဏိနာ အတ္ထော၊ ဓနေန အတ္ထော၊ ယောဇနေန ဂစ္ဆတိ ဣစ္စာဒိ ဟေတုမှိ ကရဏေ ဝါ တတိယာ။ အတ္တနာဝ အတ္တာနံ သမ္မန္နတီတိ ပစ္စတ္တေ ဗဟုလံဝိဓာနာ ကတ္တရိ တတိယာ။ ဧဝံ တိလေဟိ ခေတ္တေ ဝပတီတိ ကမ္မတ္ထေ၊ သုမုတ္တာ မယံ တေန မဟာသမဏေနာတိ ပဉ္စမျတ္ထေ စ။

အစေတနံ သစေတနံ ဝါ ပဋိဂ္ဂါဟကဘာဝေနာ+ပေက္ခိတံ၊ တံ သမ္ပဒါနံ၊ တဉ္စ ဒါ-ဒါနေတိ ဓာတုတော ဗျပ္ပေန ယုတ္တမေဝ၊ တတ္ထ စတုတ္ထီ ဟောတိ။ တဉ္စ ဒီယမာနဿ ဝတ္ထုနော အနိဝါရဏ+ဇ္ဈေသနာ+နုမတိတော တိဝိဓော၊ ယထာ ဗုဒ္ဓဿ ပုပ္ဖံ ဒေတိ၊ ဗောဓိရုက္ခဿ ဇလံ ဒေတိ၊ ယာစကဿ ဓနံ ဒေတိ၊ ဘိက္ခူနံ ဒါနံ ဒေတိ။

အနိရာကရဏာ+ရာဓ-န+ဗ္ဘနုညဝသေန ဟိ၊

သမ္ပဒါနံ တိဓာ ဝုတ္တံ၊ ရုက္ခ+ယာစက+ဘိက္ခဝေါ။

အာဓာရဝိဝက္ခာယံ သတ္တမီပိ၊ သင်္ဃေ ဂေါတမိ ဒေဟိ၊ သင်္ဃေ ဒိန္နေ အဟဉ္စေဝ ပူဇိတော ဘဝိဿာမိ၊ ယာ ပလာလမယံ မာလံ၊ နာရီ ဒတွာန စေတိယေတိ။

တာဒတ္ထျေ စတုတ္ထီ သိယာ။ တဒတ္ထဿ ဘာဝေ၊ တာဒတ္ထျံ၊ တသ္မိံ တဒတ္ထဘာဝေ ဇောတနီယေဝ စတုတ္ထီ သိယာ။ တဒတ္ထဿ ဘာဝေါတိ နိမိတ္တနိမိတ္တီသမ္ဗန္ဓေ ¶ ဆဋ္ဌီ၊ တသ္မာ ဆဋ္ဌာပဝါဒေါ+ယံ။ သမေပိ နိမိတ္တနိမိတ္တီနံ သမ္ဗန္ဓေ နိမိတ္တဘူတယူပတောဝ စတုတ္ထီ၊ နော နိမိတ္တီဘူတဒါရုတော။ ယူပါယ ဒါရု၊ ပါကာယ ဝဇတိ၊ ဗုဒ္ဓဿတ္ထာယ ဇီဝိတံ ပရိစ္စဇာမိ၊ နေဝ ဒဝါယ၊ န မဒါယ၊ ဦနဿ ပါရိပူရိယာ၊ အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တတိ၊ လောကာနုကမ္ပာယ၊ ဖာသု ဝိဟာရာယ။

ဣစ္စာယံ ကစ္စာယနေ ဥပရိ ဝက္ခမာနဿ စတုတ္ထီတိ သာဓိတတ္တာ ဣဓ ဆဋ္ဌီတိ ဒီပနတ္ထံ ဝုစ္စတေ –

ကဿ သာဒု နရုစ္စတိ၊ မာ အယသ္မန္တာနမ္ပိ သင်္ဃဘေဒေါ ရုစ္စိတ္ထ၊ ခမတိ သင်္ဃဿ၊ ဘတ္တ+မဿ နစ္ဆာဒေတီတိ ဆဋ္ဌီ သမ္ဗန္ဓဝစနိစ္ဆာယံ၊ န စေ+ဝံ ဝိရောဓော သိယာ၊ သဒိသရူပတ္တာ၊ ဧဝံဝိဓေသု စ သမ္ဗန္ဓဿ သဒ္ဒိကာနုမတတ္တာ။ တထာ ဟိ ဘာဂဝုတ္တိယာ ‘‘ဥပပဒဝိဘတ္တိ ဆဋ္ဌိယာ+ပဝါဒါ’’တိ ဝုတ္တံ၊ သဒ္ဒန္တရေ ဝိဟိတာ ဝိဘတ္တိ ဥပပဒဝိဘတ္တိ။

ကဿ ဝါ တွံ ဓမ္မံ ရောစေသီတိ အတ္ထမတ္တေ ပဌမာ၊ ကဿ ဝါ တုယှန္တိ အဝတွာ ကဿ ဝါ တွံ ဓမ္မံ ရောစေသီတိ အတ္ထမတ္တေ ပဌမာဝသေန ဗျဘိစာရဒဿနာ။ ဧဝ+မညာပိ ဝိညေယျာ၊ ပရတောပိ ယထာဂမံ။

ရညော သတံ ဓာရေတိ ရညော ဆတ္တံ ဓာရေတီတိ သမ္ဗန္ဓေ ဆဋ္ဌီဝ။ သိလာဃ=ကထနေ၊ ဧဝံ ရညော သိလာဃတေ ဣစ္စာဒိ၊ ထုတိံ ကရောတီတျတ္ထော။ ဟနု=အပနယနေ၊ ရညော ဟနုတေ၊ ဝဉ္စေတီတျတ္ထော။ ဥပတိဋ္ဌေယျ သကျပုတ္တာနံ ဝဍ္ဎကီ၊ ဥပဂစ္ဆေယျာတျတ္ထော။ သပ=အက္ကောသေ၊ မယှံ သပတေ၊ သစ္စံ ကုရုတေတျတ္ထော ¶ ။ ဓရ=ဓာရဏေ၊ သုဝဏ္ဏံ တေ ဓာရယတေ၊ ဣဏံ တေ ဓာရယတိ၊ အဿ ရညော နာဂံ ဓာရယာမ။ ပိဟ=ဣစ္ဆာယံ၊ ဒေဝါပိ တဿ ပိဟယန္တိ တာဒိနော၊ တေသံ ပိဟယန္တိ သမ္ဗုဒ္ဓါနံ သတီမတံ၊ ပိဟယန္တိ=ပတ္ထေန္တိ။ တဿ ကုဇ္ဈ မဟာဝီရ၊ ယဒိ+ဟံ တဿ ပကုပ္ပေယျံ၊ ဒုဘယတိ ဒိသာနံ မေဃော၊ ယော မိတ္တာနံ န ဒူဘတိ၊ ယော အပ္ပဒုဋ္ဌဿ နရဿ ဒုဿတိ။ ဣဿ=ဣဿာယံ၊ တိတ္ထိယာ ဣဿယန္တိ သမဏာနံ။ ဥသူယ=ဒေါသာဝိကရဏေ၊ ဒုဇ္ဇနာ ဂုဏဝန္တာနံ ဥဿူယန္တိ၊ ကာ ဥသုယာ ဝိဇာနတံ။ ဣဓ+သိဓ+ရာဓ+သာဓ=သံသိဒ္ဓိယံ၊ အာရာဓော မေ ရညော၊ ရညော ဘာဂျ+မာရဇ္ဈတိ၊ ကျာ+ဟံ အယျာနံ အပရဇ္ဈာမိ၊ အာယသ္မတော ဥပါလိတ္ထေရဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော ဥပတိဿော။ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ၊ အာသုဏန္တိ ဗုဒ္ဓဿ ဘိက္ခူ၊ တဿ ဘိက္ခုနော ဇနောအနုဂိဏာတိ၊ ပတိဂိဏာတိ၊ သာဓုကာရဒါနာဒိနာ တံ ဥဿဟတီတျတ္ထော။ အာရောစယာမိ ဝေါ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိဝေဒယာမိ ဝေါ၊ အာမန္တယာမိ တေ မဟာရာဇ၊ ဓမ္မံ တေ ဒေသိဿာမိ၊ ဒေသေတု ဘန္တေ ဘဂဝါ ဓမ္မံ ဘိက္ခူနံ၊ ယထာ နော ဘဂဝါ ဗျာကရေယျ၊ နိရုတ္တိံ တေ ပဝက္ခာမိ၊ အလံ မေ ရဇ္ဇံ၊ အလံ ဘိက္ခု ပတ္တဿ၊ အလံ မလ္လော မလ္လဿ၊ အရဟတိ မလ္လော မလ္လဿ၊ အလံ တေ ဣဓ ဝါသေန၊ ကိံ မေ ဧကေန တိဏ္ဏေနာတိ သဗ္ဗတ္ထ သမ္ဗန္ဓေ ဆဋ္ဌီ။

ဧဝံ အာယု ဘောတော ဟောတု၊ စိရံ ဇီဝိတံ၊ ဘဒ္ဒံ၊ ကလျာဏံ၊ အတ္ထံ၊ ပယောဇနံ၊ ကုသလံ၊ အနာမယံ၊ ဟိတံ၊ ပတ္ထံ၊ သုခံ၊ သာတံ၊ ဘောတော ဟောတု၊ သာဓု သမ္မုတိ မေ တဿ၊ ပုတ္တဿာ+ဝိကရေယျ ဂုယှ+မတ္ထံ၊ တဿ မေ သက္ကော ပါတုရဟောသိ၊ တဿ ပဟိဏေယျ၊ ဘိက္ခူနံ ဒူတံ ပါဟေသိ၊ ကပ္ပတိ သမဏာနံ အာယောဂေါ ¶ ၊ ဧကဿ ဒွိန္နံ တိဏ္ဏံ ဝါ ပဟောတိ၊ ဥပမံ တေ ကရိဿာမိ၊ အဉ္ဇလိံတေ ပဂ္ဂဏှာမိ၊ တဿ ဖာသု၊ လောကဿ+တ္ထော၊ နမော တေ ပုရိသာဇည၊ သောတ္ထိ တဿ၊ သမတ္ထော မလ္လော မလ္လဿ၊ တဿ ဟိတံ၊ တဿ သုခံ၊ သွာဂတံ တေ မဟာရာဇာတိ သဗ္ဗတ္ထ သမ္ဗန္ဓေ ဆဋ္ဌီ။

ပဒတ္ထာဝဓိသ္မာ ပဉ္စမီဝိဘတ္တိ ဟောတိ။

သမေပျ+ပဂမေ ဒွိန္နံ၊ ပုဗ္ဗရူပါ ယ+ဒစ္စုတံ၊

ဝုစ္စတေ တ+ဒပါဒါနံ၊ တံ စလာစလတော ဒွိဓာ၊

ယထာ+ဿာ ဓာဝတာ ပေါသော၊ ပတော၊ ရုက္ခာဖလန္တိ စ။

တတ္ထ စလာဝဓိ ဓာဝတာ အဿာ ပုရိသော ပတတိ၊ အစလာဝဓိ ပဗ္ဗတာ ဩတရန္တိ ဝနစာရကာတိ။

တဉ္စ အဝဓိ ဝိသယကြိယာဝိသေသဿ နိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ နိဒ္ဒိဋ္ဌဝိသယံ၊ ယတ္ထ အပ အပဂမနကြိယံ ဥပါတ္တံ=အဇ္ဈာဟဋံ ဝိသယံ ကတွာ ပဝတ္တတိ၊ တံ ဥပါတ္တံ။ ယံ ကေနစိ ဂုဏေန ဥက္ကံသိယတိ၊ တံ အနုမေယျံ။ ယထာ ဂါမာ အပေန္တိ မုနယော၊ နဂရာ နိဂ္ဂတော ရာဇာ၊ ပါပါ စိတ္တံ နိဝါရေန္တိ။ ဝလာဟကာ ဝိဇ္ဇောတတေ၊ ကုသုလတော ပစတီတိ။ ဧတ္ထ စ ဝဠာဟကာ နိက္ခမ္မ၊ ကုသုလတော အပနေတွာတိ စ ပုဗ္ဗကြိယာ အဇ္ဈာဟရီယတိ။ မထုရာ ပါဋလိပုတ္တကေဟိ အဘိရူပါတိ အနုမီယတိ။ ဝုတ္တဉှိ –

နိဒ္ဒိဋ္ဌဝိသယံ ကိဉ္စိ၊ ဥပါတ္တဝိသယံ တထာ၊

အနုမေယျဝိသယဉ္စေတိ၊ တိဓာ+ဟု အဝဓိံ ဗုဓာတိ။

ဘယဟေတုမှိ-စောရာ ¶ ဘယံ ဇာယတိ၊ တဏှာယ ဇာယတိ ဘယံ၊ ပါပတော ဥတ္တသတိ၊ နတ္ထိ သောကော ကုတော ဘယံ။ အက္ခာတရိ-ဥပဇ္ဈာယာ သိက္ခံ ဂဏှာတိ၊ အာစရိယမှာ အဓီတော သုဏာတိ ဝါ။ ဗုဒ္ဓသ္မာ ပရာဇေန္တိ အညတိတ္ထိယာ၊ ပရာဇိတာ ဘဝန္တီတျတ္ထော။ ဟိမဝတာ ပဘဝတိ ဂင်္ဂါ၊ အစိရဝတိယာ ပဘဝန္တိ ကုန္နဒိယော။ ဥရသ္မာ ဇာတော ပုတ္တော၊ ကမ္မတော ဇာတံ ဣန္ဒြိယံ၊ ဥပဇ္ဈာယာ အန္တရဓာယတိ သိဿော၊ မာတာပိတူဟိ အန္တရဓာရယတိ ပုတ္တော၊ နိလီယတီတျတ္ထော။ ဒူရတ္ထယောဂေကီဝဒူရော ဣတော နဠကာရဂါမော၊ တတော ဟဝေ ဒူရတရံ ဝဒန္တိ၊ ဂါမတော နာတိဒူရေ၊ အာရကာ တေ မောဃပုရိသာ ဣမသ္မာ ဓမ္မဝိနယာ၊ အာရကာ တေဟိ ဘဂဝါ ဒူရတောဝ နမဿန္တိ၊ အဒ္ဒသ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ။ အန္တိကတ္ထယောဂေ-အန္တိကံ ဂါမာ၊ အာသန္နံ ဂါမာ၊ သမီပံ ဂါမာ။ ပရိမာဏေ-ဣတော မထုရာယ စတူသု ယောဇနေသု သံကဿံ၊ ရာဇဂဟတော ပဉ္စစတ္တာလီသယောဇနမတ္ထကေ သာဝတ္ထိ။ ကာလပရိမာဏေ-ဣတော ဧကနဝုတိကပ္ပမတ္ထကေ၊ ဣတော ဝဿသတသဟဿဿ အစ္စယေန ဗုဒ္ဓါ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ။ ပါသာဒါ သံကမေယျ၊ ပါသာဒံ အဘိရုဟိတွာ သံကမေယျာတိ အတ္ထော၊ တထာ ဟတ္ထိက္ခန္ဓာ သံကမေယျ၊ အဘိဓမ္မာ ပုစ္ဆန္တိ၊ အဘိဓမ္မံ သုတွာတိ အတ္ထော၊ အာသနာ ဝုဋ္ဌဟေယျ။ ဒိသတ္ထဝါစီဟိ ယောဂေ-ဣတော သာ ပုရိမာ ဒိသာ၊ ဣတော သာ ဒက္ခိဏာ ဒိသာ၊ အဝီစိတော ယာဝ ဘဝဂ္ဂံ၊ ဥဒ္ဓံ ပါဒတလာ၊ အဓော ကေသမတ္ထကာ။ ဝိဘဇနေ-ယတော ပဏီတတရော ဝါ ဝိသိဋ္ဌတရော ဝါ နတ္ထိ၊ အတ္တဒန္တော တတော ဝရံ၊ ကိဉ္စာပိ ဒါနတော သီလံ ဝရံ၊ တတော မယာ ဗဟုတရံ သုတံ၊ သီလမေဝ သုတာ သေယျော။ အာရတိပ္ပယောဂေ-အာရတိ ဝိရတိ ပါပါ၊ ပါဏာတိပါတာ ¶ ဝေရမဏိ၊ အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတော၊ အပ္ပဋိဝိရတာ မုသာဝါဒါ။ သုဒ္ဓတ္ထယောဂေ-လောဘနီယေဟိ ဓမ္မေဟိ သုဒ္ဓါ၊ မာတုတော စ ပိတုတော စ သုဒ္ဓါ အနုပက္ကုဋ္ဌော။ ပမောစနတ္ထယောဂေ-ပရိမုတ္တော ဒုက္ခသ္မာတိ ဝဒါမိ၊ မုတ္တော+သ္မိ မာရဗန္ဓနာ၊ န တေ မုစ္စန္တိ မစ္စုနာ၊ မုတ္တော+ဟံ+သဗ္ဗပါသေဟိ။ ဝိဝေစနေ-ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ၊ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ။ ပမာဏတ္ထေ-အာယာမတော စ ဝိတ္ထာရတော စ ယောဇနံ၊ ဂမ္ဘီရတော စ ပုထုလတော စ ယောဇနံ စန္ဒဘာဂါယ ပရိမာဏံ၊ ပရိက္ခေပတော နဝယောဇနသတပရိမာဏော မဇ္ဈိမဒေသော။ ပုဗ္ဗာဒိယောဂေ-ပုဗ္ဗေဝ မေ ဘိက္ခဝေ သမ္ဗောဓာ၊ ဣတော ပုဗ္ဗေ နာဟောသိ၊ တတော ပရံ ပစ္စန္တိမာ ဇနပဒါ၊ တတော အပရေန သမယေန။ ပဉှေ-ကုတော+သိ တွံ၊ ကုတော ဘဝံ၊ ပါဋလိပုတ္တတော။ ကိစ္ဆာ လဒ္ဓန္တိ ဂုဏေ ပဉ္စမီ၊ ကိစ္ဆေန မေ အဓိဂတန္တိ ဟေတုမှိ ကရဏေ ဝါ တတိယာ၊ ဧဝံ ထောကာ မုတ္တော၊ ထောကေန မုတ္တောတိ။

ကထံ ‘‘ထောကံ စလတီ’’တိ၊ ကြိယာဝိသေသနေ ကမ္မနိ ဒုတိယာ၊ ထောကံ စလနံ ကရောတီတျတ္ထော၊ ထောကန္တိ စလနကြိယာယ ဝိသေသနတ္တာ ကြိယာဝိသေသနံ။

ကြိယာဝိသေသနံ နာမ၊ ကမ္မတ္တေ+ကတ္တသဏ္ဌိတာ၊

နျာယသိဒ္ဓံ ယတော တသ္မာ၊ တဒတ္ထံ န ဝိသုံ ဝိဓိ။

နျာယသိဒ္ဓံဝ=စလနန္တိ ယသ္မာ ဘာဝေ အနော၊ တသ္မာ ဘာဝဿေ+ကတ္တာ ဧကဝစနန္တိ ဉာယာ ဧကတ္တဉ္စ၊ ဘာဝေ အနတ္တာ နပုံသကတ္တဉ္စ၊ ကရောတိကြိယာယ သမ္ဗန္ဓေန ကမ္မတ္တဉ္စ သိဇ္ဈတီတိ။ ကရ+ဘူဓာတဝေါ စ –

ကာရိယရူပါဘိဓာတွတ္ထာ ¶ ၊ သဗ္ဗေ သတ္တာယ ယုဇ္ဇရေ၊

တတော ကြိယာ စ ဘာဝေါ စ၊ သာမညံ တေသု ဂမျတေ –

ထောကတ္ထေ-ထောကာ မုစ္စတိ။ သဗ္ဗတ္ထ သဝိသယေ ပဉ္စမီ။ ဧတ္ထ ‘‘ဝိဝက္ခာ လောကိကာ သာ စ၊ န သက္ကာ အနိဝတ္တိတုံ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အနိဋ္ဌပ္ပသင်္ဂေါ န သိယာ။ မရိယာဒါယံ-အာပဗ္ဗတာ ခေတ္တံ။ အဘိဝိဓိမှိ-အာဗြဟ္မလောကာ သဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆတိ၊ ပဗ္ဗတံ ဝဇ္ဇေတွာ၊ ဗြဟ္မလောကမှိ ဗျာပေတွာတိ စ အတ္ထော။ ဧတ္ထ ဝဇ္ဇမာနသီမာ မရိယာဒါ၊ ဂယှမာနသီမာ အဘိဝိဓိ။

ဝဇ္ဇနေ ဝတ္တမာနေဟီ အပပရီဟိ ယောဂေ ပဉ္စမီ ဟောတိ။ အပသာလာယ အာယန္တိ ဝါဏိဇာ၊ ပရိသာလာယ အာယန္တိ ဝါဏိဇာ၊ သာလံ ဝဇ္ဇေတွာတိ အတ္ထော။

ပဋိနိဓိမှိ ပတိဒါနေ စ ဝတ္တမာနေန ပတိနာ ယောဂေ နာမသ္မာ ပဉ္စမီ ဟောတိ။ ဗုဒ္ဓသ္မာ ပတိ သာရိပုတ္တော၊ ဃတ+မဿ တေလသ္မာ ပတိ ဒဒါတိ။

ရိတေသဒ္ဒယောဂေ နာမသ္မာ ဒုတိယာ ဟောတိ ပဉ္စမီ စ။ ရိတေ သဒ္ဓမ္မာ၊ ရိတေ သဒ္ဓမ္မံ။

ဝိနာ+ညတြယောဂေ ¶ နာမသ္မာ တတိယာ ဒုတိယာ ပဉ္စမီ စ။ ဝိနာ ဝါတေန၊ ဝိနာ ဝါတံ၊ ဝိနာ ဝါတသ္မာ။ အညတြ ဧကေန ပိဏ္ဍပါတနီဟာရကေန၊ အညတြ ဓမ္မံ၊ အညတြ ဓမ္မာ။

ဧတေဟိ ယောဂေ တတိယာ ဟောတိ ပဉ္စမီ စ။ ဘိန္နယောဂကရဏံ ဒုတိယာနိဝတ္တနတ္ထံ။ ပုထဂေဝ ဇနေန၊ ပုထဂေဝ ဇနသ္မာ၊ ဇနေန နာနာ၊ ဇနသ္မာ နာနာ။

သမ္ဗန္ဓေ ဆဋ္ဌီ ဟောတိ။ ရညော ပုရိသောတိ ဝုတ္တေ ယသ္မာ ရာဇာ ဒဒါတိ၊ ပုရိသော ဂဏှာတိ၊ တသ္မာ ရာဇပုရိသောတိ ဝိညာယတိ။ ဧဝမေဝ ယော ယဿ အာယတ္တော သေဝကာဒိဘာဝေန ဘဏ္ဍဘာဝေန ဝါ သမီပ+သမူဟာ+ဝယဝ+ဝိကာရ+ကာရိယ+အဝတ္ထာ+ဇာတိ+ဂုဏ+ကြိယာဒိဝသေန ဝါ၊ ဌာနီဝသေန ဝါ၊ အာဂမီဝသေန ဝါ၊ သော တိဝိဓောပိ အတ္ထော သမ္ဗန္ဓော နာမ။ ဝုတ္တဉှိ –

ကြိယာကာရကသဉ္ဇာတော၊ အဿေ+ဒံဘာဝဟေတုကော၊

သမ္ဗန္ဓော နာမ သော အတ္ထော၊ တတ္ထ ဆဋ္ဌီ ဝိဓီယတေ။

ပါရတန္တျဉှိ သမ္ဗန္ဓော၊ တတ္ထ ဆဋ္ဌီ ဘဝေ တိတော၊

ဥပါဓိ+ဌာနျာ+ဂမိတော၊ န ဝိသေဿာဒိတော တိတောတိ။

ဥပါဓိသင်္ခါတဝိသေသနတော တာဝ-ရညော ပုရိသော။ ဧတ္ထ စ ဗြာဟ္မဏာဒိသာမိတော နိဝတ္တေတီတိ ရာဇာ ဝိသေသနံ၊ ပုရိသော တေန ¶ ဝိသေသိယတီတိ ဝိသေဿော။ ဘဏ္ဍသမ္ဗန္ဓတော-ပဟုတံ မေ ဓနံ သက္က၊ ဧကဿ ပဋိဝီသော၊ ဘိက္ခုဿ ပတ္တစီဝရံ။ သမီပတော-အမ္ဗဝနဿ အဝိဒူရေ၊ နိဗ္ဗာနဿေဝ သန္တိကေ။ သမူဟေ-သုဝဏ္ဏဿ ရာသိ၊ ဘိက္ခူနံ သမူဟော။ အဝယဝေ-မနုဿဿေဝ တေ သီသံ၊ ရုက္ခဿ သာခါ။ ဝိကာရေ-သုဝဏ္ဏဿ ဝိကတိ၊ ဘဋ္ဌဓညာနံ သတ္တု။ ကာရိယေ-ယဝဿ အင်္ကုရော၊ မေဃဿ သဒ္ဒေါ၊ ပုတ္တာပိ တဿ ဗဟဝေါ၊ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော။ အဝတ္ထာယံ-ခန္ဓာနံ ပါတုဘာဝေါ၊ ဇရာ၊ ဘေဒေါ ဝါ။ ဇာတိယံ-မနုဿဿ ဘာဝေါ၊ မနုဿာနံ ဇာတိ။ ဂုဏေ-သုဝဏ္ဏဿ ဝဏ္ဏော၊ ဝဏ္ဏော န ခီယေထ တထာဂတဿ ဗုဒ္ဓဿ ဂုဏဃောသော၊ ပုပ္ဖာနံ ဂန္ဓော၊ ဖလာနံ ရသော၊ စိတ္တဿ ဖုသနာ၊ သိပ္ပိကာနံ သတံ နတ္ထိ၊ တိလာနံ မုဋ္ဌိ၊ တေသံ သမာယောဂေါ၊ သန္ဓိနော ဝိမောက္ခော၊ တထာဂတဿ ပညာပါရမိံ အာရဗ္ဘ၊ သုခံ တေ၊ ဒုက္ခံ တေ၊ စေတသော ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ၊ ပညာယ ပဋုဘာဝေါ၊ ရူပဿ လဟုတာ၊ မုဒုတာ ဝါ၊ ဥပစယော ဝါ။ ကြိယာသမ္ဗန္ဓေ-ပါဒဿ ဥက္ခေပနံ၊ အဝက္ခေပနံ ဝါ၊ ဟတ္ထဿ သမိဉ္ဇနံ၊ ဒါနံ၊ ပသာရဏံ၊ ဓာတူနံ ဂမနံ၊ ဌာနံ၊ နိသဇ္ဇာ၊ သယနံ ဝါ၊ တထာဂတဿ နာမဂေါတ္တာဒိ၊ တဿ ကာရဏံ၊ တဿ မာတာပိတရော၊ တဿ ပုရတော ပါတုရဟောသိ၊ နဂရဿ ဒက္ခိဏတော၊ ဝဿာနံ တတိယေ မာသေ၊ န တဿ ဥပမာ၊ ကုဝေရဿ ဗလိ ဣစ္စာဒိ။ အပိ စ –

ဂါဝဿ ဇာတိ၊ ဓဝလော၊ ဂတိ၊ သိင်္ဂံ၊ နာမန္တိ+ဓ၊

ဒဗ္ဗဿာပိ စ ဇာတျာဒိ၊ ဝိသေဿာ ဟောန္တိ ကာမတော။

ဂေါတ္တဉ္စ ¶ သဗလောဒိဿ၊ ပါက+မန္နဿ သုက္ကတာ၊

ပဋဿ၊ သိင်္ဂံမေဏ္ဍဿ၊ နာ+ညေသံတိ ဝိသေဿတေ။

ဌာနိတော-ယုဝဏ္ဏာန+မေဩ လုတ္တာ။ အာဂမိတော-သုဉ သဿ။ သာမိယောဂေ-ဒေဝါန+မိန္ဒော၊ မိဂါနံ ရာဇာ။ ရုဇာဒိယောဂေ-ဒေဝဒတ္တဿ ရုဇတိ၊ တဿ ရောဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ မဟာသေနာပတီနံ ဥဇ္ဈာပေတဗ္ဗံ၊ ရဇကဿ ဝတ္ထံ ဒဒါတိ၊ မုသာဝါဒဿ ဩတ္တပ္ပံ ဣစ္စာဒိ။ ယဇဿ ယောဂေ-ပုပ္ဖဿ ဗုဒ္ဓဿ ယဇတိ၊ ပုပ္ဖေနာတျတ္ထော။ ဧဝံ ဃတဿ အဂ္ဂိံ ဇုဟတိ။ သုဟိတတ္ထေ-ပတ္တံ ဩဒနဿ ပူရေတွာ၊ ပူရံ နာနာပကာရဿ အသုစိနော၊ ပူရံ ဟိရညသုဝဏ္ဏဿ၊ ပူရတိ ဗာလော ပါပဿ။ ကိတကပ္ပယောဂေ-ဗဟုလံဝိဓာနာ ဆဋ္ဌီ၊ ရညော သမ္မတော၊ ပူဇိတော၊ သက္ကတော၊ အပစိတော၊ မာနိတော ဝါ၊ အမတံ တေသံ ဘိက္ခဝေ အပရိဘုတ္တံ၊ ယေသံ ကာယဂတာ သတိ အပရိဘုတ္တာ၊ သာဓုသမ္မတော ဗဟုဇနဿ၊ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ ဗုဒ္ဓါနံ ဓမ္မဓာတု၊ ဓမ္မဿ ဂုတ္တော မေဓာဝီ။ ကမ္မတ္ထေ-တဿ ဘဝန္တိ ဝတ္တာရော၊ သဟသာ ကမ္မဿ ကတ္တာရော၊ အမတဿ ဒါတာ၊ ဘိန္နာနံ သန္ဓာတာ၊ သဟိတာနံ အနုပ္ပဒါတာ၊ ဗောဓေတာ ပဇာယ၊ ကမ္မဿ ကာရကော နတ္ထိ၊ ဝိပါကဿ စ ဝေဒကော၊ အဝိသံဝါဒကော လောကဿ၊ စတုန္နံ မဟာဘူတာနံ ဥပါဒါယ ပသာဒေါ။ သရတိ+စ္ဆာယောဂေ-မာတု သရတိ၊ န တေသံ ကောစိ သရတိ၊ သတ္တာနံ ကမ္မပစ္စယာ၊ ပုတ္တဿ ဣစ္ဆတိ။ ကရောတိဿ (ယောဂေ) – ဥဒကဿ ပတိကုရုတေ၊ ကဏ္ဍဿ ပတိကုရုတေ၊ အဘိသင်္ခရောတီတျတ္ထော။ ပဉ္စမိယတ္ထေ ပရိဟာနိဘယတ္ထယောဂေပိ ဆဋ္ဌီ၊ အဿဝနတာယ ဓမ္မဿ ပရိယာယန္တိ၊ ကိန္နု ခေါ အဟံ တဿ သုခဿ ဘာယာမိ၊ သဗ္ဗေ တသန္တိ ဒဏ္ဍဿ၊ သဗ္ဗေ ဘာယန္တိ ¶ မစ္စုနော၊ ဘီတော စတုန္နံ အာသီဝိသာနံ ဃောရဝိသာနံ ဣစ္စာဒိ။

တုလျတ္ထေန ယောဂေ ဝါ ဆဋ္ဌီ ဟောတိ တတိယာ စ။ ပိတု တုလျော၊ ပိတရာ ဝါ၊ မာတု တုလျော၊ မာတရာ ဝါ။

ကတ္တုကမ္မဋ္ဌာနံ နိသဇ္ဇ+ပစနာဒိကြိယာနံ ယော အာဓာရော၊ တံ အာဓာရကာရကံ နာမ။ ကထံ ကဋေ နိသီဒတိ ဒေဝဒတ္တော၊ ထာလိယံ ဩဒနံ ပစတိ၊ ဒေဝဒတ္တ+တဏ္ဍုလာနံ ကတ္တု+ကမ္မာနံ ဓာရဏတော တဒဋ္ဌအာသန+ပစနကြိယံ ကဋ+ထာလိယော ဓာရေန္တိ နာမ၊ တသ္မိံ သတ္တမီဝိဘတ္တိ ဟောတိ။

သော ဗျာပိကော၊ ဩပသိလေသိကော၊ ဝေသယိကော၊ သာမီပိကောတိ စတုဗ္ဗိဓော။ တတ္ထ ယော အာဓေယျဿ နိဿေသာဓာရဘူတော၊ သော ဗျာပိကော၊ ယထာ တိလေသု တေလံ အတ္ထိ၊ ခီရေသု ဇလံ၊ ဒဓိမှိ သပ္ပိ။ ပစ္စေကသိဒ္ဓါနံ ဘာဝါနံ ယံ အာဓေယျဘာဝေန ဥပသိလေသနံ အလ္လီယနံ အတ္ထိ၊ သော ဩပသိလေသိကော။ ယထာ အာသနေ နိသိန္နော သင်္ဃော၊ ထာလိယံ ဩဒနံ ပစတိ၊ ဃဋေ ဥဒက+မတ္ထိ၊ ဒူရေ ဌိတော၊ သမီပေ ဌိတော။ ယတ္ထ သမီပေ သမီပီဝေါဟာရံ ကတွာ တဒါယတ္တတာဒီပနတ္ထံ အာဓာရဘာဝေါ ဥပစရီယတိ၊ တံ သာမီပိကံ၊ ယထာ ဂင်္ဂါယံ ဃောသော၊ ဂင်္ဂါယ သမီပေ ဝဇောတျတ္ထော။ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ။ ယတ္ထ အညထာဘာဝဝသေန ဒေသန္တရာဝစ္ဆေဒဝသေန ဝါ အာဓာရပရိကပ္ပော ¶ ၊ သော ဝေသယိတော။ ယထာ အာကာသေ သကုဏာ စရန္တိ၊ ဘူမိယံ မနုဿာ၊ ဇလေ မစ္ဆာ၊ ပါသာဒေသု ပတိတော၊ ပါပသ္မိံ ရမတီ မနော၊ ပသန္နော ဗုဒ္ဓသာသနေ၊ ပညာယ သာဓု၊ ဝိနယေ နိပုဏော၊ မာတရိ သာဓု၊ ပိတရိ နိပုဏော။

ကိရိယာ ကတ္တု+ကမ္မဋ္ဌာ၊ အာဓာရီယတိ ယေန သော၊

အာဓာရော စတုဓာ ဝုတ္တော၊ ဗျာပကာဒိပ္ပဘေဒတော။

ဗျာပကော တိလခီရာဒိ၊ ကဋော ဩပသိလေသိကော၊

သာမီပိကော တု ဂင်္ဂါဒိ၊ အာကာသော ဝိသယော မတော။

နိမိတ္တတ္ထေ သတ္တမီ ဟောတိ။ အဇိနမှိ ဟညတေ ဒီပိ၊ ကုဉ္ဇရော ဒန္တေသု ဟညတေ၊ အဏုမတ္တေသု ဝဇ္ဇေသု ဘယဒဿာဝီ၊ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေ ပါစိတ္တိယံ။ သဗ္ဗတ္ထ နိမိတျတ္ထော။

ယဿ ဘာဝေါ ဘာဝန္တရဿ လက္ခဏံ ဘဝတိ၊ တတော သတ္တမီ။ ကာလေ ဂါဝီသု ဒုယှမာနာသုဂတော၊ ဒုဒ္ဓါသု အာဂတော။ ဧတ္ထဂမနကြိယာယ ဒေါဟနကြိယာစိဟနံ၊ အာဂမနကြိယာယ ဒုဒ္ဓါကြိယာစိဟနံ၊ ဧဝ+မုပရိပိ။ ပုဗ္ဗဏှသမယေ ဂတော၊ သာယနှသမယေ အာဂတော၊ ဇာယမာနေ ခေါ သာရိပုတ္တ ဗောဓိသတ္တေ အယံ ဒသသဟဿီ လောကဓာတု သမ္ပကမ္ပိ။

ပါသာဏာ သက္ခရာ စေဝ၊ ကဌလာ ခါဏုကဏ္ဋကာ၊

သဗ္ဗေ မဂ္ဂါ ဝိဝဇ္ဇန္တိ၊ ဂစ္ဆန္တေ လောကနာယကေ။

ဣမသ္မိံ ¶ သတိ ဣဒံ ဟောတိ ဣစ္စာဒိ။ ‘‘အကာလေ ဝဿတီ တဿ၊ ကာလေ တဿ န ဝဿတီ’’တိ ဝိသယသတ္တမီ။

ယဿ ဘာဝေါ ဘာဝန္တရဿ လက္ခဏံ ဘဝတိ၊ တတော ဆဋ္ဌီ ဟောတိ သတ္တမီ စာ+နာဒရေ ဂမျမာနေ။ အကာမကာနံ မာတာပိတူနံ ရုဒန္တာနံ ပဗ္ဗဇိ၊ မာတာပိတူသု ရုဒန္တေသု ဝါ။ ‘‘အာကောဋယန္တော သော နေတိ၊ သိဝိရာဇဿ ပေက္ခတေ’’၊ ‘‘မစ္စု အာဒါယ ဂစ္ဆတိ၊ ပေက္ခမာနေ မဟာဇနေ’’။

ဂုန္နံ သာမီတိ သမ္ဗန္ဓေ ဆဋ္ဌီ၊ ဂေါသု သာမီတိ ဝိသယသတ္တမီ။ ဧဝံ ဂုန္နမိဿရော၊ ဂေါသွိ+ဿရော၊ ဂုန္နံ အဓိပတိ၊ ဂေါသု အဓိပတိ၊ ဂုန္နံ ဒါယာဒေါ၊ ဂေါသု ဒါယာဒေါ၊ ဂုန္နံ သက္ခီ၊ ဂေါသု သက္ခီ၊ ဂုန္နံ ပတိဘူ၊ ဂေါသု ပတိဘူ၊ ဂုန္နံ ပသုတော၊ ဂေါသု ပသုတော၊ ကုသလာ နစ္စဂီတဿ၊ ကုသလာ နစ္စဂီတေ၊ အာယုတ္တော ကဋကရဏဿ၊ အာယုတ္တော ကဋကရဏေ။ တထာ အာဓာရဝစနိစ္ဆာယံ သတ္တမီ၊ ဘိက္ခူသု အဘိဝါဒေန္တိ၊ မုဒ္ဓနိ စုမ္ဗိတွာ၊ ဗာဟာသု ဂဟေတွာ၊ ဟတ္ထေသု ပိဏ္ဍာယ စရန္တိ၊ ကဒလီသု ဂဇေ ရက္ခန္တိ၊ ဉာဏသ္မိံ ပသန္နော၊ ဉာဏသ္မိံ ဥဿုက္ကောတိ ဝိသယသတ္တမီ။

ဇာတိဂုဏကြိယာဟိ သမုဒါယတေ+ကဒေသဿ ပုထက္ကရဏံ နိဒ္ဓါရဏံ၊ ယတော တံ ကရီယတိ၊ တတော ဆဋ္ဌီသတ္တမိယော ဟောန္တိ။ သာလယော သူကဓညာနံ ပထျတမာ၊ သူကဓညေသု သာလယော ပထျတမာ။ ကဏှာ ဂါဝီနံ သမ္ပန္နခီရတမာ၊ ကဏှာ ဂါဝီသု ¶ သမ္ပန္နခီရတမာ။ ဂစ္ဆတံ ဓာဝန္တော သီဃတမာ၊ ဂစ္ဆန္တေသု ဓာဝန္တော သီဃတမာ။

အာဓိကျေ အတ္ထေ ဥပေန ယုတ္တမှာ သတ္တမီ ဟောတိ။ ဥပခါရိယံ ဒေါဏော၊ ခါရိယာ ဒေါဏော အဓိကောတျတ္ထော။ တထာ ဥပနိက္ခေ ကဟာပဏံ။

သာမိဘာဝတ္ထေ အဓိနာ ယုတ္တမှာ သတ္တမီ ဟောတိ။ အဓိဗြဟ္မဒတ္တေ ပဉ္စာလာ၊ အဓိပဉ္စာလေသု ဗြဟ္မဒတ္တော၊ ဗြဟ္မဒတ္တိဿရာ ပဉ္စာလာတိ အတ္ထော။ အဓိဒေဝေသု ဗုဒ္ဓါ၊ သမ္မုတိဒေဝါဒီဟိ ဗုဒ္ဓါ အဓိကောတျတ္ထော။

ဧတ္ထ စ ယထာဝုတ္တေသု အတ္ထေသု အယံ ဘေဒေါ –

ကာရကံ သာဓကံ နိဗ္ဗတ္တကံ ကြိယာနိမိတ္တန္တိ အတ္ထတော ဧကမေဝ၊ တဉ္စ ဒဏ္ဍော၊ ဓဝလော၊ ပစနံ၊ စိတ္တော၊ ဂေါတိ ဒဗ္ဗ+ဂုဏ+ကြိယာ+နာမ+ဇာတိဘေဒေန ပဉ္စဝိဓမ္ပိ ကမ္မ+ကတ္တာဒိဝသေန ဆဗ္ဗိဓံ၊ တံ သတ္တိကာရကံ၊ တဒါဓာရဘူတဒဗ္ဗာဒယော တတြဋ္ဌကာရကံ၊ န မုချတော။ မုချတော စေ ဟောန္တိ၊ တေသံ သတ္တိဒဗ္ဗာနံ အညမညဗျာဝဋရူပတ္တာ ယော အာဓာရော၊ သော အာဓာရောယေဝ၊ ကိသ္မိဉ္စိကာလေ ကရဏံ ဝါ ကတ္တုရူပဘူတော ဝါ န ဟောတိ၊ တသ္မာ ထာလိ ပစတိ၊ ထာလိယာ ပစတိ၊ ထာလိယံ ပစတီတျာဒိနာ ဧကဿ ဝတ္ထုနော ကတ္တု+ကရဏာ+ဓာရဘေဒေါ န သိယာ။ သတ္တိပက္ခေ ပန ဒဗ္ဗာဒီနံ အနေကသတ္တိယာ အာဓာရတ္တာ သတ္တိယာ ဒဗ္ဗာဒယော ဝိဝက္ခိတာ တံ တံ ကာရကံ ဟောတီတိ ဒဗ္ဗာဒီနံ အဘေဒေပိ ကာရကဘေဒေါ ယုဇ္ဇတေ။ ဝုတ္တဉှိ –

ဝိစိတ္တကတ္တုအာဒီဟိ ¶ ၊ သံယောဂါ ဧကဝတ္ထုနော၊

နာနာတ္တံ ယုဇ္ဇတေ နာဋျ-ဘေဒေန နဋကဿိ+ဝါတိ။

ထာလိ ဝတ္ထုတော ဧကာ စေဒပိ သတ္တိကာရကဘူတကတ္တု+ကရဏာ+ဓာရာဒီနံ ဘေဒေန ဘေဒ+မုပယာတိ၊ ကိမိဝ ရာမ+ရာဝဏာဒိဝေသဓာရီနဋကော တေသံ နာမဝသေန ရာမော၊ ရာဝဏောတိ ဘေဒ+မုပယာတိ၊ တ+မိဝါတိ အဓိပ္ပာယော။

ယထေ+ကောပိ ပဋော သုတ္တ၊ ပီတာဒိဂုဏသံယုတော၊

သုက္ကော ပဋောတိ ပီတောတိ၊ ဘေဒံ ယာတျေ+ဝမေဝ+ယံ။

ဧတ္ထ စ သတ္တိဘူတကတ္တာဒယော မုချကာရကံ၊ တံယောဂေန ဒဗ္ဗဘူတထာလီ ဂုဏကာရကံ၊ တေ စ ကထံ ကြိယာယ ကာရကာ ဟောန္တိ။ ကတ္တာ အတ္တနာ ပတိဋ္ဌိတာယ ဟသတိ+နစ္စတိစ္စာဒိကြိယာယ နိမိတ္တံ ဟောတိ။ ကမ္မဉ္စ အတ္တနာ ပတိဋ္ဌိတကြိယာယ တဒတ္ထဘူတဣန္ဓနာဒီနိ ပဝတ္တေန္တံ ‘‘ဩဒနံ ပစတီ’’တျာဒေါ နိမိတ္တံ။ ‘ကဋ္ဌေဟိ ပစ္စတီ’တျာဒေါ ကဋ္ဌာနိ ဇလနကြိယာယ သာဓေတဗ္ဗပါကဿ အင်္ဂဘာဝေန နိမိတ္တံ။ ‘ဖရသုနာ ဆိန္ဒတီ’တျာဒေါ ဖရသု စ ကဋ္ဌာနံ ဒွိဓာပဝတ္တိယာ နိမိတ္တံ။ ကမ္မဉ္စ ကြိယာယ သမ္ဗန္ဓီယမာနဗျာပျေ သတိ နိမိတ္တဘာဝေန ကြိယာယ နိမိတ္တံ။ တထာ သမ္ပဒါနာ+ဝဓိ+အာဓာရာနံ ‘ဂါဝေါ ဒဒါတိ’ ‘ဂါမသ္မာ အပနယတိ’ ‘ထာလိယံ ပစတီ’တျာဒီသု ဂေါဒါနာ+ပနယန+ပစနကြိယာနံ နိမိတ္တတ္တာ ကြိယာယ နိမိတ္တာနိ ဟောန္တိ။ တေသံ ယထာသကံ ကြိယာယ ပဝတ္တကော ကတ္တာ၊ တသ္မာ သ ဧဝ ပဓာနော ကတ္တာတိ ဝေါဟာရံ ¶ လဘတိ၊ အညေသံ ကရဏာဒီနံ ကတ္တုဘာဝေ သတိပိ အပ္ပဓာနတ္တာ တံ န လဘတိ။

နနု သာမဂျမီနာယံ၊ ကြိယာသိဒ္ဓိ ကထံ ဝဒ၊

ဧကဿ ကတ္တုနော ဧဝ၊ သဗ္ဗေသံ ကတ္တုတံ ဝိနာ။

သဗ္ဗေသံ ကရဏာဒီနံ၊ ကတ္တုတာယ ဝိယောဂတော၊

ကရဏာဒီနံ အဘာဝတ္တာ၊ ကာရကံ န ဟိ ဆဗ္ဗိဓန္တိ။

ယဒျပျ+တ္ထိ ဟိ ကတ္တုတ္တံ၊ သဘာဝါ ကရဏာဒိသု၊

ကြိယာသိဒ္ဓျာ တထာပျေ+တ+မပ္ပဓာနံ ပရင်္ဂတော။

ဧတံ သဘာဝတော ဥပလဗ္ဘမာနံ ကရဏာဒီသု ကတ္တုတ္တံ ပရေသံ ကရဏာဒီနံ ဇလန+ဓာရဏာဒိကြိယာယ အင်္ဂံ ဥပါယတိ အပ္ပဓာနန္တိ အဓိပ္ပာယော။

ကာရကံ ဆဗ္ဗိဓံ သညာ-ဝသာ ဆဗ္ဗီသတိဝိဓံ၊

ပဘေဒါ သတ္တဓာ ကမ္မံ၊ ကတ္တာ ပဉ္စဝိဓော ဘဝေ။

ကရဏံ ဒုဝိဓံ ဟောတိ၊ သမ္ပဒါနံ တိဓာ မတံ၊

အပါဒါနံ ပဉ္စဝိဓံ၊ အာဓာရော တု စတုဗ္ဗိဓော။

ပစ္စတ္တ+မုပယောဂဉ္စ၊ ကရဏံ သမ္ပဒါနိယံ၊

နိဿက္ကံ သာမိဝစနံ၊ ဘုမ္မ+မာလပန+ဋ္ဌမံတိ။

ဣတိ ပယောဂသိဒ္ဓိယံ ကာရကကဏ္ဍော တတိယော။

အထ ¶ နာမာနမေဝ အညမညသမ္ဗန္ဓီနံ သမာသောတိ နာမနိဿိတတ္တာ၊ သယဉ္စ နာမိကတ္တာ နာမာနန္တရံ သမာသော ဝုစ္စတေ။

ဣဒ+မဓိကတံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တဝိဓိဂ္ဂဟဏဉာယေန သျာဒီတိ တဒန္တဿ ဂဟဏံ။ သော စ ဘိန္နတ္ထာနံ နာမာန+မေကတ္ထီဘာဝေါ သမာသောတိ ဝုစ္စတေ။

၂။ အသင်္ချံ ဝိဘတ္တိ+သမ္ပတ္တိ+သမီပ+သာကလျာ+ဘာဝ+ယထာ+ ပစ္ဆာ+ယုဂပဒတ္ထေ

ပုဗ္ဗဿ+တ္ထပရံ ယဿ၊ အညတ္ထပရမဉ္စ ယံ၊

နပုံသကံ ဘဝေ ယဉ္စ၊ တ+ဒါသံချ+မိဟေ+ဿတေ။

သတ္ထန္တရေ ပသိဒ္ဓံ ယံ၊ အဗျယီဘာဝနာမတော၊

ဥပကုမ္ဘံ တိဋ္ဌဂု စ၊ ပါတမေဃံတိ တံ ယထာ။

အသင်္ချံ သျာဒျန္တံ ဝိဘတျာဒီန+မတ္ထေ ဝတ္တမာနံ သျာဒျန္တေန သဟေ+ကတ္ထံ ဘဝတိ။ ‘‘အဝိဂ္ဂဟော နိစ္စသမာသော၊ ပဒန္တရဝိဂ္ဂဟော စေ’’တိ ပဒန္တရဝိဂ္ဂဟော။ ဣတ္ထီသု တထာ ပဝတ္တာတိ ဝိဂ္ဂယှ ဝိဘတျတ္ထေ သမာသေ ကတေ –

ဧကော အတ္ထော ယဿ ပကတိပစ္စယာဒိသမုဒါယဿ သော ဧကတ္ထော။ တဿ ဘာဝေါ ပဝတ္တိနိမိတ္တံ ဧကတ္ထတာ၊ ဤယာဒိ+ဏာဒိ+သမာသဝိဓာနံ၊ တသ္မိံ သတိ သျာဒိလောပေါ ဟောတိ။

နပုံသကလိင်္ဂေ ¶ စ ‘‘ပုဗ္ဗသ္မာ+မာဒိတော’’တိ သဗ္ဗဝိဘတ္တီနံ လောပေ စ ကတေ အဓိတ္ထိ တိဋ္ဌတိ၊ ဘော အဓိတ္ထိ၊ အဓိတ္ထိ ပဿ၊ အဓိတ္ထိ ကတံ၊ အဓိတ္တိ စရတိ၊ အဓိတ္ထိ ဒေဟိ၊ အဓိတ္ထိ အပေဟိ၊ အဓိတ္ထိ အာယတ္တံ၊ အဓိတ္ထိ ပတိဋ္ဌိတံ။ ဧဝံ အဓိကုမာရိ၊ အန္တဘူတဿ အပ္ပဓာနဿ ဃပဿ ‘‘ဃပဿ+န္တဿာ+ပ္ပဓာနဿာ’’တိ ပဿ ရဿော။

သဟ=သမ္ပန္နံ ဗြဟ္မံ သဗြဟ္မံ။ ဝုတ္တနယေန ဧတ္ထ စ ဥပရိ စ သမာသာဒယော ဟောန္တိ၊ ဧတ္ထ ‘‘အကာလေ သတတ္ထေ’’တိ သဟဿ သာဒေသော။ သျာဒိမှိ ကတေ ‘‘ပုဗ္ဗသ္မာ+မာဒိတော’’တိ သျာဒီနံ လောပေ စ သမ္ပတ္တေ ‘‘နာ+တော+မပဉ္စမိယာ’’တိ အပဉ္စမိယာ ပဋိသေဓော စ အကာရန္တအသံချသမာသတော ပရာသံ သဗ္ဗဝိဘတ္တီနံ အံအာဒေသော စ ဟောတိ။ ဧဝ+မုပရိပိ။

ဘိက္ခာနံ သမိဒ္ဓိ သုဘိက္ခံ၊ ဧတ္ထ ဃဿ ရဿော။ သုဘိက္ခံ တိဋ္ဌတိ ဘော သုဘိက္ခံ၊ သုဘိက္ခံ ပဿ။ နာ+သ္မိံသု ‘‘ဝါ တတိယာ သတ္တမီနံ’’တိ ဝိကပ္ပေန အံ၊ သုဘိက္ခံ သုဘိက္ခေန ဝါ ကတံ၊ သုဘိက္ခံ သုဘိက္ခေန ဝါ စရတိ၊ သုဘိက္ခံ ဒေဟိ။ ပဉ္စမိယံ အ+မဗ္ဘာဝါ သုဘိက္ခာ အပဂစ္ဆ၊ သုဘိက္ခ+မာယတ္တံ၊ သုဘိက္ခံ သုဘိက္ခေ ဝါ ပတိဋ္ဌိတံ။

သမီပတ္ထေ-ကုမ္ဘဿ သမီပံ ဥပကုမ္ဘံ၊ ဧဝံ ဥပနဂရံ၊ ဘော ဥပကုမ္ဘံ ဣစ္စာဒိ။

သာကလျေ-တိဏမ္ပိ အသေသေတွာတိ သတိဏံ၊ တိဏမ္ပိ အသေသေတွာ အဇ္ဈောဟရဏီယ+မဇ္ဈောဟရတီတျတ္ထော။ သေသံ သဗြဟ္မသမံ ¶ ။ အဂ္ဂိမ္ပိ အသေသေတွာတိ သာဂ္ဂိ၊ အဂ္ဂိဂန္ထံပိ အသေသေတွာ အဓီတေတျတ္ထော။ ဝါရဂ္ဂဟဏံ အဓိတ္ထိသမံ။

အဘာဝေါ သမ္ဗန္ဓီဘေဒါ ဗဟုဝိဓော၊ တတြ ဣဒ္ဓါဘာဝေဝိဂတာ ဣဒ္ဓိ=ဝိဘူတိ သဒ္ဒိကာနန္တိ ဒုဿဒ္ဒိကံ။ အတ္ထာဘာဝေမက္ခိကာနံ အဘာဝေါ နိမ္မက္ခိကံ၊ နိဒ္ဒရထံ၊ နိမ္မသကံ။ အတိက္ကမာဘာဝေ-အတိဂတာနိ တိဏာနိ နိတ္တိဏံ။ ဥပဘောဂသမ္ဗန္ဓီဝတ္တမာနကာလဿ အဘာဝေ-အတိဂတံ လဟုပါဝုရဏံ အတိလဟုပါဝုရဏံ၊ လဟုပါဝုရဏဿ နာ+ယံ ဥပဘောဂတာ လောတိ အတ္ထော။

ယထာတ္ထော+နေကဝိဓော၊ တတြ ယောဂ္ဂတာယံ-ယောဂ္ဂံ ရူပ+မနုရူပံ။ ဝိစ္ဆာယံ-အဒ္ဓမာသံ အဒ္ဓမာသံ အနု အနွဒ္ဓမာသံ၊ ဧဝံ ပစ္စတ္တံ။ အတ္ထာနတိဝတ္တိယံ-သတ္တိံ အနတိက္ကမ္မ ယထာသတ္တိ။ ဧဝံ ယထာက္ကမံ၊ ယထာဗလံ။ ဗဟုလာဓိကာရာ ယာ ယာ ပရိသာ ယထာပရိသာ။ သဒိသတ္ထေ-ကိခိယာ ကဏှဝိစ္ဆိတဓေနုယာ သဒိသော သကိခိ၊ သဟဿ သာဒေသော။ အာနုပုဗ္ဗိယံ-ဇေဋ္ဌာနုက္ကမေန အနုဇေဋ္ဌံ။

ယုဂပဒတ္ထေ-စက္ကေန သဟ=ဧကကာလံ သစက္ကံ၊ စက္ကေန ဧကက္ခဏေ နိဓေတီတိ အတ္ထော။

ယထာသဒ္ဒေါ တုလျတ္ထေ ဝတ္တမာနော သျာဒျန္တေန သဟေ+ကတ္ထော န ဘဝတိ။ ယထာ ဒေဝဒတ္တော၊ တထာ ယညဒတ္တော။ ဧတ္ထ ဥပမာနဘူတော ယထာသဒ္ဒေါ ‘တထာ ယညဒတ္တော’တိ ဥပမေယျ+မပေက္ခတိ၊ တသ္မာ ‘‘သာပေက္ခ+မသမတ္ထံ ဘဝတီ’’တိ ဉာယာ အသမာသေ ¶ ‘‘န တုလျေ’’တိ ပဋိသေဓော ကိမတ္ထ+မိတိ စေ။ ယသ္မာ ‘‘ယထာ ဒေဝဒတ္တော’’တိ သမုဒါယမေဝ ဥပမာနံ ဘဝတိ၊ န ဝိသုံ ယထာသဒ္ဒေါ၊ တသ္မာ သမုဒါယဿေဝ ဥပမေယျသာပေက္ခတ္တေ န အသာမတ္ထိယတာ န ဝိသုံ ယထာသဒ္ဒဿ၊ တသ္မာ သာဒိဿေ ပတ္တသမာသဿ ပဋိသေဓတ္ထ+မိဒံ။ တုလျတ္ထေတိ ဝတ္တဗ္ဗေ တုလျံ ဝိနာ တုလျတာ နတ္ထီတိ တုလျတ္ထေတိ အဝတွာ တုလျေတိ ဝုတ္တံ။

ယထာကထဉ္စိ သာဒိဿံ၊ ဉာယတေ ယတ္ထ သမ္ဘဝံ၊

ဥပမာ နာမ သာ တဿာ၊ ပပဉ္စော ဗဟုဓာ ဘဝေ။

ယာဝသဒ္ဒေါ အဝဓာရဏေ ဝတ္တမာနော သျာဒျန္တေန သဟေ+ကတ္ထော ဘဝတိ။ အဝဓာရဏံ=ဧတ္တကတာပရိစ္ဆေဒေါ။ ယာဝန္တာနိ အမတ္တာနိ=ဘာဇနာနိ ယာဝါမတ္တံ၊ ဣမိနာ သမာသေ ကတေ သေသံ ပုဗ္ဗသမံ။ ဇီဝဿ ယတ္တကော ပရိစ္ဆေဒေါ ယာဝဇီဝံ။ ယာဝတာယုကံ၊ ‘‘သကတ္ထေ’’တိ ကပစ္စယော။ ယတ္တကေန အတ္ထော ယာဝဒတ္ထံ။

၅။ ပယျပါ ဗဟိ တိရော ပုရေ ပစ္ဆာ ဝါ ပဉ္စမျာ

ပရိအာဒယော ပဉ္စမျန္တေန သဟေ+ကတ္ထာ ဟောန္တိ ဝါ။ ပရိ ပဗ္ဗတာ ပရိပဗ္ဗတံ။ ဝါဿ ဝါကျဝိကပ္ပတ္ထတ္တာ ပရိ ပဗ္ဗတာ ဣစ္စာဒယောပိ ဟောန္တိ။ အပ ပဗ္ဗတာ အပပဗ္ဗတံ၊ အာ ပါဋလိပုတ္တာ အာပါဋလိပုတ္တံ၊ ဗဟိ ဂါမာ ဗဟိဂါမံ၊ တိရော ပဗ္ဗတာ တိရောပဗ္ဗတံ၊ ပုရေ ဘတ္တာ ပုရေဘတ္တံ၊ ပစ္ဆာ ဘတ္တာ ပစ္ဆာဘတ္တံ၊ သဗ္ဗံ ဥပကုမ္ဘသမံ၊ ဣမိနာ သမာသော ဝိသေသော။ ဧဝ+မုပရိသုတ္တေပိ။

‘‘အသံချ’’မိစ္စာဒိနာ နိစ္စသမာသဿ ဝိကပ္ပတ္ထံ သမီပဂ္ဂဟဏံ။ အနုသဒ္ဒေါ သာမီပျေ အာယာမေ စ ဝတ္တမာနော သျာဒျန္တေန သဟေ+ကတ္ထော ဝါ ဟောတိ။ ဧတ္ထ သမီပဂ္ဂဟဏဿ ဘာဝပ္ပဓာနတ္တာ သာမီပျမေဝ ဂမျတေတိ သာမီပျေတိ ဝုတ္တံ။ ဝနဿ အနု=သမီပံ အနုဝနံ၊ ဂင်္ဂါယ အနု=အာယာမော အနုဂင်္ဂံ၊ ဂင်္ဂါယ အနု ဝါ ဗာရာဏသီ။

တိဋ္ဌဂုအာဒီနိ အညတ္ထေန သိဒ္ဓါပိ အသ္မိံ အသံချသမာသေ နိပါတိယန္တိ။ တိဋ္ဌန္တိ ဂါဝေါ ယသ္မိံ ကာလေတိ တိဋ္ဌန္တသဒ္ဒ+ဂေါသဒ္ဒေဟိ ပဌမာယောမှိ ကတေ ‘‘ဝါ+နေကညတ္ထေ’’တိ သမာသော၊ ဣမိနာ နိပါတနာ လောပေ နပုံသကတ္ထေ စ ကတေ သိမှိ ဂေါဿ ‘‘ဂေါဿု’’တိ ဥကာရေ ‘‘ပုဗ္ဗသ္မာ+မာဒိတော’’တိ ဝိဘတ္တိလောပေါ။ ဧဝံ ဝဟန္တီ ဂါဝေါ ယသ္မိံ ကာလေတိ ဝဟဂ္ဂု ဣစ္စာဒိ။ ဝေလာပ္ပကာသကပါတောအာဒီနမ္ပိ ဧတ္ထေဝ သင်္ဂဟော၊ ပါတော နဟာနန္တိ သတ္တမီအမာဒိသမာသေ ပါတနဟာနံ၊ ဧဝံ သာယနဟာနံ၊ ပါတကာလံ၊ သာယကာလံ၊ ပါတမေဃံ၊ သာယမေဃံ၊ ပါတမဂ္ဂံ၊ သာယမဂ္ဂံ၊ ဧတ္ထ ‘‘ဧဩန+မ ဝဏ္ဏေ’’တိ အကာရော၊ နိဂ္ဂဟီတဿ လောပေါ စ ဟောတိ။

၈။ ဩရေ+ပရိ+ပဋိ+ပါရေ+မဇ္ဈေ+ဟေဋ္ဌု+ဒ္ဓါ+ဓော+န္တော ဝါ ဆဋ္ဌိယာ။

ဩရာဒယော သဒ္ဒါ ဆဋ္ဌိယန္တေန သဟေ+ကတ္ထာ ဝါ ဟောန္တိ။ ဩရံ ဂင်္ဂါယ ဩရေဂင်္ဂါ၊ ဥပရိ သိခရဿ ဥပရိသိခရံ၊ ပဋိ=မုခံ သောတဿ ¶ ပဋိသောတံ၊ ပါရံ ယမုနာယ ပါရေယမုနံ၊ မဇ္ဈံ ဂင်္ဂါယ မဇ္ဈေဂင်္ဂံ၊ ဟေဋ္ဌာ ပါသာဒဿ ဟေဋ္ဌာပါသာဒံ၊ ဥဒ္ဓံ ဂင်္ဂါယ ဥဒ္ဓဂင်္ဂံ၊ အဓော ဂင်္ဂါယ အဓောဂင်္ဂံ၊ အန္တော ပါသာဒဿ အန္တောပါသာဒံ။ ဣမိနာ နိပါတနာဝ နိဂ္ဂဟီတလောပေ စ ဧကာရေ စ ကတေ ဩရေစ္စာဒိ ဟောတိ။

အ+မာဒိသျာဒျန္တံ သျာဒျန္တေန သဟ ဗဟုလ+မေကတ္တံ ဟောတိ။

ဥတ္တရဿ ပဒဿ+တ္ထော၊ ပဓာနံ လိင်္ဂ+မဿ စ၊

ဒုတိယန္တာဒိပဒေကတ္ထော၊ ဗဟုဓာ တံ ဝိဘဇ္ဇတေ။

ပရေသ+မိဿတေ တဉ္စ၊ ဘိယျော တပ္ပုရိသာ+ချယာ၊

တံ ယထာ+တြ ရာဇာပစ္စံ၊ ကတ္ထစီတိ+မိတီဒိသံ။

အ+မာဒျန္တာနံ ကာရကာနံ အကာရကာနဉ္စ သမာသော ကတ္ထစိမေဝ ဝါ ဟောတိ။ တဉ္စ ဗဟုလံဝိဓာနေနာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

တတ္ထ ဒုတိယာတပ္ပုရိသော အမာဒိ ဂတ+နိဿိတာ+တီတာ+တိက္ကန္တ+ပတ္တာ+ပန္နာဒီဟိ ဘဝတိ။ သရဏံ ဂတောတိ သမာသေ ကတေ ‘‘ဧကတ္ထတာယံ’’တိ ဝိဘတ္တိလောပါဒိ ဥပရိ သဗ္ဗတ္ထ ပုဗ္ဗသမံ။ သရဏဂတော၊ သရဏဂတာ။ သရဏဂတာ၊ သရဏဂတာယော။ သရဏဂတံ ကုလံ၊ သရဏဂတာနိ ကုလာနိ ဣစ္စာဒိ။ အရညဂတော၊ ဘူမိဂတော။ ဓမ္မံ နိဿိတော ဓမ္မနိဿိတော၊ အတ္ထနိဿိတော။ ဘဝံ အတီတော ဘဝါတီတော၊ ကာလာတီတော။ ပမာဏံ အတိက္ကန္တံ ပမာဏာတိက္ကန္တံ၊ လောကာတိက္ကန္တံ။ သုခံ ပတ္တော သုခပ္ပတ္တော၊ ဒုက္ခပ္ပတ္တော။ သောတံ အာပန္နော သောတာပန္နော၊ နိရောဓသမာပန္နော၊ မဂ္ဂပ္ပဋိပန္နော။ ရထံ အာရုဠှော ရထာရုဠှော ¶ ။ သဗ္ဗရတ္တိံ သောဘဏော သဗ္ဗရတ္တိသောဘဏော၊ မုဟုတ္တသုခံ။ အကာရကာနံ သမာသော အစ္စန္တသံယောဂေ။ ဝုတ္တိယေဝေါ+ပပဒသမာသေ၊ တဿ နိစ္စတ္တာ။ ယထာ ကမ္မံ ကရောတီတိ ကမ္မကာရော၊ ကုမ္ဘကာရော၊ အတ္ထံ ကာမေတီတိ အတ္ထကာမော၊ ဓမ္မကာမော၊ ဓမ္မံ ဓာရေတီတိ ဓမ္မဓရော၊ ဝိနယဓရော။ သာနံ ပစတီတိ သပါကော၊ တန္တံ ဝါယတီတိ တန္တဝါယော၊ ဝရံ အာဟရတီတိ ဝရာဟရော။ န္တ+မာန+က္တဝန္တေဟိ ဝါကျမေဝ။ ဓမ္မံ သုဏန္တော၊ ဓမ္မံ သုဏမာနော၊ ဩဒနံ ဘုတ္တဝါ။

တတိယာတပ္ပုရိသော ကိတက+ပုဗ္ဗ+သဒိသ+သမော+နတ္ထ+ကလဟ+နိပုဏ+မိဿ+သခိလာဒီဟိ။ ဗုဒ္ဓေန ဘာသိတော ဗုဒ္ဓဘာသိတော ဓမ္မော၊ ဧဝံ ဇိနဒေသိတော။ သတ္ထာရာ ဝဏ္ဏိတော သတ္ထုဝဏ္ဏိတော။ ဝိညူဟိ ဂရဟိတော ဝိညုဂရဟိတော၊ ဝိညုပ္ပသတ္ထော၊ ဣဿရကတံ၊ သယံ ကတံ၊ သုကေဟိ အာဟဋံ သုကာဟဋံ၊ ရညာ ဟတော ရာဇဟတော၊ ရာဇပီဠိတော။ အဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎော အဂ္ဂိဒဍ္ဎော၊ သပ္ပေန ဒဋ္ဌော သပ္ပဒဋ္ဌော၊ သလ္လေဟိ ဝိဒ္ဓါ သလ္လဝိဒ္ဓါ၊ ဣစ္ဆာယ ပကတော ဣစ္ဆာပကတော၊ သီလသမ္ပန္နော။ ဧဝံ သုခသဟဂတံ၊ ဉာဏသမ္ပယုတ္တံ၊ မိတ္တသံသဂ္ဂေါ၊ ပိယဝိပ္ပယောဂေါ၊ ဇာတိထဒ္ဓါ၊ ဂုဏဟီနော၊ ဂုဏဝုဒ္ဓါ၊ စတုဝဂ္ဂကရဏီယံ၊ စတုဝဂ္ဂါဒိကတ္တဗ္ဗံ။ ကာကေဟိ ပေယျာ ကာကပေယျာ၊ နဒီ။ ကွစိ ဝုတ္တိယေဝ၊ ဥရသာ ဂစ္ဆတီတိ ဥရဂေါ၊ ပါဒေန ပိဝတီတိ ပါဒပေါ။ ကွစိ ဝါကျမေဝ၊ ဖရသုနာ ဆိန္နဝါ၊ ကာကေဟိ ပါတဗ္ဗာ၊ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗာ။ ပုဗ္ဗာဒိယောဂေ-မာသေန ပုဗ္ဗော မာသပုဗ္ဗော။ ဧဝံ မာတုသဒိသော၊ မာတုသမော။ ဧကူနဝီသတိ၊ သီလဝိကလော၊ အသိကလဟော၊ ဝါစာနိပုဏော၊ ယာဝကာလိကသမ္မိဿံ၊ ဝါစာသခိလော ¶ ။ သတ္ထာရာ သဒိသော သတ္ထုသဒိသော၊ သတ္ထုကပ္ပော၊ ပုညေန အတ္ထိကော ပုညတ္ထိကော၊ ဂုဏာဓိကော။ ဒဓိနာ ဥပသိတ္တံ ဘောဇနံ ဒဓိဘောဇနံ၊ ဂုဠေန သံသဋ္ဌော ဩဒနော ဂုဠောဒနော။ ကာရကသမ္ဗန္ဓော ကြိယာယ ကတော၊ ဥပသိတ္တာဒိကြိယာနံ အပညာယနေပိ ဝုတ္တိယေဝေါ+ပသိတ္တာဒိကြိယာန+မာချာပနတော နတ္ထာ+ယုတ္တတ္ထတာ။ ဧဝံ ခီရောဒနော။ အဿေန ယုတ္တော ရထော အဿရထော၊ မဂ္ဂစိတ္တံ၊ ဇမ္ဗုယာ ပညာတော လက္ခိတော ဒီပေါ ဇမ္ဗုဒီပေါ၊ ဧကေန အဓိကာ ဒသ ဧကာဒသ၊ ဇာတိယာ အန္ဓော ဇစ္စန္ဓော၊ ပကတိယာ မေဓာဝီ ပကတိမေဓာဝီ ဣစ္စာဒိ။

စတုတ္ထီတပ္ပုရိသော တဒတ္ထ+အတ္ထ+ဟိတ+ဒေယျာဒီဟိ။ တဒတ္ထေ-ကထိနဿ ဒုဿံ ကထိနဒုဿံ၊ ကထိနစီဝရဿာတိ အတ္ထော။ ဧဝံ စီဝရဒုဿံ၊ စီဝရမူလံ၊ ယာဂုယာ အတ္ထာယ တဏ္ဍုလာ ယာဂုတဏ္ဍုလာ၊ ဘတ္တတဏ္ဍုလာ၊ သင်္ဃဿ အတ္ထာယ ဘတ္တံ သင်္ဃဘတ္တံ၊ အာဂန္တုကဘတ္တံ၊ ဧဝံ ဂမိကဘတ္တံ၊ ပါသာဒါယ ဒဗ္ဗံ ပါသာဒဒဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စာ+ယံ နိစ္စသမာသော၊ တဿ တိလိင်္ဂတာ စ-ဘိက္ခုသင်္ဃဿ အတ္ထော ဝိဟာရော ဘိက္ခုသင်္ဃတ္ထော ဝိဟာရော၊ ဘိက္ခုသင်္ဃတ္ထာ ယာဂု၊ ဘိက္ခုသင်္ဃတ္ထံ စီဝရံ။ ယဿ အတ္ထော ယဒတ္ထော၊ ယဒတ္ထာ၊ ယဒတ္ထံ။ ဧဝံ တဒတ္ထော၊ တဒတ္ထာ၊ တဒတ္ထံ။ တထာ လောကဟိတော။ ဗုဒ္ဓဿ ဒေယျံ ဗုဒ္ဓဒေယျံ ပုပ္ဖံ။ သင်္ဃဒေယျံ စီဝရံ။ ဣဓ န ဟောတိ ‘‘သင်္ဃဿ ဒါတဗ္ဗံ’’။

ပဉ္စမီတပ္ပုရိသော အပဂမန+ဘယ+ဝိရတိ+မောစနတ္ထာဒီဟိ။ မေထုနသ္မာ အပေတော မေထုနာပေတော၊ ဧဝံ ပလာပဂတော၊ နဂရနိဂ္ဂတော၊ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော၊ ကာမတော နိက္ခန္တံ ကာမနိက္ခန္တံ၊ ရုက္ခဂ္ဂါ ပတိတော ရုက္ခဂ္ဂပတိတော၊ သာသနစ္စုတော၊ အာပတ္တိ- ဝုဋ္ဌာနံ ¶ ၊ ဓရဏီတလဂ္ဂတော၊ သဗ္ဗဘဝေဟိ နိဿဋော သဗ္ဗဘဝနိဿဋော။ ဘယတာဒိယောဂေ-ရာဇတော ဘယံ ရာဇဘယံ၊ စောရဘယံ၊ အမနုဿဘယံ၊ အဂ္ဂိဘယံ၊ ပါပဘီတော၊ ပါပဘီရုကော။ အကတ္တဗ္ဗတော ဝိရတိ အကတ္တဗ္ဗဝိရတိ၊ ဧဝံ ကာယဒုစ္စရိတဝိရတိ၊ ဝစီဒုစ္စရိတဝိရတိ။ ဗန္ဓနာ မုတ္တော ဗန္ဓနမုတ္တော၊ ဝနမုတ္တော၊ ဗန္ဓနမောက္ခော။ ကမ္မသမုဋ္ဌိတံ၊ ဥက္ကဋ္ဌုက္ကဋ္ဌံ၊ ဩမကောမကံ။ ကွစိ ဝုတ္တိယေဝ၊ ကမ္မတော ဇာတံ ကမ္မဇံ၊ ဧဝံ စိတ္တဇံ၊ ဥတုဇံ၊ အာဟာရဇံ။ ဣဓ န ဟောတိ ‘ပါသာဒါ ပတိတော’။

ဆဋ္ဌီတပ္ပုရိသော ရညော ပုတ္တော ရာဇပုတ္တော၊ ဧဝံ ရာဇပုရိသော၊ အာစရိယပူဇကော၊ ဗုဒ္ဓသာဝကော၊ ဗုဒ္ဓရူပံ၊ ဇိနဝစနံ၊ သမုဒ္ဒဃောသော၊ ဓညာနံ ရာသိ ဓညရာသိ၊ ပုပ္ဖဂန္ဓော၊ ဖလရသော၊ ကာယဿ လဟုတာ ကာယလဟုတာ။ မရဏဿတိ၊ ရုက္ခမူလံ၊ အယဿ ပတ္တော အယောပတ္တော၊ ဧတ္ထ ‘‘မနာဒျာပါဒီန+မော မယေ စေ’’တိ ဩ။ ဧဝံ သုဝဏ္ဏကဋာဟံ၊ ပါနီယထာလကံ၊ သပ္ပိကုမ္ဘော၊ ဒေဝါနံ ရာဇာ ဒေဝရာဇာ။ ပုမဿ လိင်္ဂံ ပုလ္လိင်္ဂံ၊ ‘‘ပုံ ပုမဿဝါ’’တိ ပုမဿ ပုံ၊ နိဂ္ဂဟီတလောပေါ၊ လဿ ဒွိဘာဝေါ စ။ ဟတ္ထိပဒံ၊ ဣတ္ထိရူပံ၊ ဘိက္ခုနိသင်္ဃော၊ ဇမ္ဗုသာခါ၊ ဧတ္ထ ဤကာရူကာရာနံ ရဿော။ ဗဟုလာဓိကာရာ န္တ+မာန+နိဒ္ဓါရိယ+ပူရဏ+ဘာဝ+တိတ္တတ္ထေဟိ န ဟောတိ။ မမာ+နုကုဗ္ဗံ၊ မမာ+နုကုရုမာနော၊ ဂုန္နံ ကဏှာ သမ္ပန္နခီရတမာ၊ သိဿာနံ ပဉ္စမော၊ ပဋဿ သုတ္တတာ။ ကွစိ ဟောတေဝ ‘ဝတ္တမာနသာမီပျံ’။ ဗြာဟ္မဏဿ သုက္ကာ ဒန္တာတိ သာပေက္ခတာယ န ဟောတိ။ ဖလာနံ တိတ္တော၊ ဖလာန+မာသိတော၊ ဖလာနံ သုဟိတော။ ‘‘ဗြာဟ္မဏဿ ဥစ္စံ ဂေဟံ’’တိ သာပေက္ခတာယ န ဟောတိ။ ‘‘ရညော ပါဋလိပုတ္တကဿ ဓနံ’’တိ ဓနသမ္ဗန္ဓေ ¶ ဆဋ္ဌီတိ ပါဋလိပုတ္တကေန သမ္ဗန္ဓာဘာဝါ န ဟောတိ။ ‘‘ရညော ဂေါ စ အဿော စ ပုရိသော စာ’’တိ ဘိန္နတ္ထတာယ ဝါကျမေဝ။ ရညော ဂဝဿပုရိသာ ရာဇဂဝဿပုရိသာတိ ဝုတ္တိ ဟောတေဝ၊ ဧကတ္ထီဘာဝါ။ သမ္ဗန္ဓီသဒ္ဒါနံ ပန နိစ္စသာပေက္ခတ္တေပိ ဂမကတ္တာ သမာသော၊ ဂမကတ္တမ္ပိ ဟိ သမာသဿ နိဗန္ဓနံ၊ ယထာ ဒေဝဒတ္တဿ ဂုရုကုလံ၊ ဘဂဝတော သာဝကသင်္ဃောတိအာဒိ။

သတ္တမီတပ္ပုရိသော ရူပေ သညာ ရူပသညာ၊ ဧဝံ ရူပသဉ္စေတနာ၊ သံသာရဒုက္ခံ။ စက္ခုမှိ သန္နိဿိတံ ဝိညာဏံ စက္ခုဝိညာဏံ။ ဓမ္မေ ရတော ဓမ္မရတော၊ ဓမ္မာဘိရတိ၊ ဓမ္မရုစိ၊ ဓမ္မဂါရဝေါ၊ ဓမ္မေသု နိရုတ္တိ ဓမ္မနိရုတ္တိ၊ ဒါနာဓိမုတ္တိ၊ ဘဝန္တရကတံ။ ဒဿနေ အဿာဒေါ ဒဿနဿာဒေါ။ အရညေ ဝါသော အရညဝါသော၊ ဝိကာလဘောဇနံ၊ ကာလဝဿံ၊ ဝနပုပ္ဖံ၊ ဝနမဟိသော၊ ဂါမသူကရော၊ သမုဒ္ဒမစ္ဆာ၊ အာဝါဋကစ္ဆပေါ၊ အာဝါဋမဏ္ဍူကော၊ ကူပမဏ္ဍူကော၊ တိတ္ထနာဝါ။ ဣတ္ထီသု ဓုတ္တော ဣတ္ထိဓုတ္တော၊ အက္ခဓုတ္တော။ ဆာယာယံ သုက္ခော ဆာယာသုက္ခော၊ အင်္ဂါရပက္ကံ၊ စာရကဝနော။ ကွစိ ဝုတ္တိယေဝ၊ ဝနေ စရတီတိ ဝနစရကော၊ ကုစ္ဆိမှိ သယန္တီတိ ကုစ္ဆိသယာ၊ ထလေ တိဋ္ဌတီတိ ထလဋ္ဌော၊ ဇလဋ္ဌော၊ ပဗ္ဗတဋ္ဌော၊ မဂ္ဂဋ္ဌော။ ပင်္ကေ ဇာတံ ပင်္ကဇံ၊ သရောရုဟ+မိစ္စာဒိ။ ဣဓ န ဟောတိ၊ ဘောဇနေ မတ္တညုတာ၊ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရတာ၊ အာသနေ နိသိန္နော၊ အာသနေ နိသီဒိတဗ္ဗံ။

ဝိသေသနံ သျာဒျန္တံ ဝိသေဿေန သျာဒျန္တေန သမာနာဓိကရဏေနသဟေ+ကတ္ထံ ဟောတိ။

သမာနတ္ထေ ¶ ပဒေ ယတ္ထ၊ ဘေဒျဘေဒကဝါစကေ၊

ဝိသေသနသမာသော+ယံ၊ ဝိသေဿတ္ထပဓာနတော။

ဝိသေဿဂတ+မေဝ+တြ၊ လိင်္ဂ+မေတံ ပရံ တတော၊

ကမ္မဓာရယ+မိစ္စေ+သ၊ သမာသော+ညေဟိ သညိတော။

သုတ္တေ ဝိသေဿေနာတိ အဝုတ္တေပိ ဝိသေသနဿ သမ္ဗန္ဓီသဒ္ဒတ္တာ သာမတ္ထိယတော လဗ္ဘမာနအာကဍ္ဎိတသဒ္ဒံ ပတိ ‘‘ဝိသေဿေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝုတ္တဉ္စ –

သာမညဝတ္ထု ယာ ဝတ္ထ+န္တရတော တု ဝိသေသိယ၊

ဧကပ္ပကာရေ ဌပနာ၊ ဝိသေသန+မိတီ+ရိတံ။

ဧကပ္ပကာရဂံ ဝတ္ထု၊ ဝိသေဿန္တိ ပဝုစ္စတိ၊

ပဒါနိ ယာနိ ယာနေဝ၊ သမ္ဗန္ဓ+မုပယန္တိ+ဟ၊

ဂမျတေ ကာမစာရေန၊ ဝိသေသန+ဝိသေဿတာတိ။

ဧတ္ထ စ ဥပ္ပလဒဗ္ဗံ ရတ္တုပ္ပလာဒိတော ဝိသေသယတီတိ နီလသဒ္ဒေါ ဝိသေသနံ။ တေန ဝိသေသိယတီတိ ဥပ္ပလသဒ္ဒေါ ဝိသေဿံ။ အပိ စ ဘမရ+င်္ဂါရာဒိသာမည နီလတ္ထတော ဝိသေသိယတီတိ နီလံ ဝိသေဿံ။ န ဝတ္ထာဒီနံ၊ ဥပ္ပလဿေဝါတိ ဝိသေသနတော ဥပ္ပလံ ဝိသေသနံတိ ကာမစာရေနေတိ ဝုတ္တံ။ အပိ စ –

ပရိတော အယန္တျ+နေန+တ္ထာ၊ ပရိယာယောတိ ဝုစ္စတိ၊

ဂေါဝါစာတိ ပဝုတ္တေ တု၊ ဝါစတ္ထော တု ဝိသေသနံ။

ဝိသေဿေ ဒိဿမာနာ ယာ၊ လိင်္ဂ+သံချာ+ဝိဘတ္တိယော၊

တုလျာဓိကရဏေ ဘိယျော၊ ကတ္တဗ္ဗာ တာ ဝိသေသနေတိ –

ဝုတ္တတ္တာ မဟန္တော+စ္စာဒီသု သမာနလိင်္ဂါဒယော ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဘိယျောတိ ကိံ၊ ဒေဝါ ပမာဏံ ဣစ္စာဒိ။

သော ¶ စ ဆဗ္ဗိဓော ဝိသေသနပုဗ္ဗပဒေါ၊ ဝိသေသနုတ္တရပဒေါ၊ ဝိသေသနောဘယပဒေါ၊ ဥပမာနုတ္တရပဒေါ၊ သမ္ဘာဝနာပုဗ္ဗပဒေါ၊ အဝဓာရဏပုဗ္ဗပဒေါတိ။

တတ္ထ ဝိသေသနပုဗ္ဗပဒေ တာဝ-မဟန္တော စ သော ပုရိသော စာတိ ဝါကျေ ဣမိနာ သုတ္တေန သမာသော။ ‘‘ဋ န္တ+န္တူနံ’’တိ န္တဿ ဋာဒေသေ ဒီဃော ဟောတိ၊ မဟာပုရိသော၊ မဟာပုရိသာ ဣစ္စာဒိ။

ဝါကျေ တုလျာဓိကရဏဘာဝ ပကာသနတ္ထံ စ+တ-သဒ္ဒပယောဂေါ။ ဝုတ္တိယန္တု သမာသေနေဝ တပ္ပကာသနတော န တပ္ပယောဂေါ။ ဧဝ+မညတြာပိ ဝုတ္တတ္ထာန+မပ္ပယောဂေါ။ ဧဝံ မဟာဝီရော၊ မဟာမုနိ။ မဟန္တဉ္စ တံ ဗလဉ္စာတိ မဟာဗလံ၊ မဟဗ္ဘယံ။ သန္တော စ သော ပုရိသော စာတိ သပ္ပုရိသော။ တထာ ပုဗ္ဗပုရိသော၊ အပရပုရိသော၊ ပဌမပုရိသော၊ မဇ္ဈိမပုရိသော၊ ဥတ္တမပုရိသော၊ ပရပုရိသော၊ သေတဟတ္ထီ၊ ကဏှသပ္ပော၊ နီလုပ္ပလံ၊ ရတ္တုပ္ပလံ၊ လောဟိတစန္ဒနံ။ ကွစိ န ဟောတိ၊ ပုဏ္ဏော မန္တာနီပုတ္တော၊ စိတ္တော ဂဟပတိ။ ပုမာ စ သော ကောကိလော စာတိ ပုင်္ကောကိလော၊ ဥတ္တရပဒေ ပုမဿ ပုံ ဟောတိ။ ဧဝံ ပုန္နာဂေါ။

ခတ္တိယာ စ သာ ကညာ စာတိ ခတ္တိယကညာ။

၆၇။ ဣတ္ထိယံ ဘာသိတပုမိ+တ္ထီ ပုမေဝေ+ကတ္ထေတိ

ဘာသိတပုမာ ဣတ္ထီ ပုမေဝ ဟောတီတိ ပုမ္ဘာဝါ ဣတ္ထိပစ္စယာနံ နိဝတ္တိ ဟောတိ။ ဧဝံ ရတ္တလတာ၊ ဒုတိယဘိက္ခာ။ ဗြာဟ္မဏီ စ သာ ဒါရိကာ စာတိ ဗြာဟ္မဏဒါရိကာ၊ နာဂမာဏဝိကာ။ ဣတ္ထိယန္တိ ကိံ၊ ကုမာရိရတနံ၊ သမဏိပဒုမံ။ ဘာသိတပုမာတိ ကိံ၊ ဂင်္ဂါနဒီ၊ တဏှာနဒီ ¶ ၊ ပထဝီဓာတု။ ပုရတ္ထိမော စ သော ကာယော စာတိ ပုရတ္ထိမကာယော။ ဧတ္ထ စ ကာယေကဒေသေ ကာယသဒ္ဒေါ။ ဧဝံ ပစ္ဆိမကာယော၊ ဥပရိမကာယော၊ ဟေဋ္ဌိမကာယော၊ သဗ္ဗကာယော၊ နဝါဝါသော၊ ကတရနိကာယော၊ ဟေတုပစ္စယော။ ဇီဝိတပ္ပဓာနံ နဝကံ ဇီဝိတနဝက+မိစ္စာဒိ။

ဝိသေသနုတ္တရပဒေ ထေရာ+စရိယ+ပဏ္ဍိတာ ဝိသေသနံ ပရဉ္စ ဘဝတိ။ ယထာ သာရိပုတ္တော စ သော ထေရော စာတိ သာရိပုတ္တတ္ထေရော၊ ဧဝံ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော၊ မဟာကဿပတ္ထေရော၊ ဗုဒ္ဓဃောသာစရိယော၊ ဓမ္မပါလာစရိယော၊ အာစရိယဂုတ္တိလော ဝါ။ မဟောသဓော စ သော ပဏ္ဍိတော စာတိ မဟောသဓပဏ္ဍိတော၊ ဧဝံ ဝိဓုရပဏ္ဍိတော။

ဝိသေသနောဘယပဒေ ယထာ-သီတဉ္စ တံ ဥဏှဉ္စာတိ သီတုဏှံ၊ သိနိဒ္ဓါ စ သော ဥဏှော စာတိ သိနိဒ္ဓုဏှော မာသော။ ခဉ္ဇော စ သော ခုဇ္ဇော စာတိ ခဉ္ဇခုဇ္ဇော၊ ဧဝံ အန္ဓဗဓိရော၊ ကတာကတံ၊ ဆိဒ္ဒါဝဆိဒ္ဒံ၊ ဥစ္စာဝစံ၊ ဆိန္နဘိန္နံ၊ ဂတပစ္စာဂတံ။ ကွစိ ပုဗ္ဗကာလဿာပိ ပရနိပါတော၊ ဝါသိတော စ သော လိတ္တော စာတိ လိတ္တဝါသိတော၊ ဧဝံ နဂ္ဂမူသိတော၊ သိတ္တသမ္မဋ္ဌော၊ ဘဋ္ဌလုဉ္ဇိတော။

ဥပမနုတ္တရပဒေ ဥပမာနဘူတံ ဝိသေသနံ ပရံ ဘဝတိ၊ ယထာ သီဟောတိ ဝုတ္တေ ဥပစရိတာ+နုပစရိတသီဟာနံ သာမညပ္ပတီတိယံ မုနိသဒ္ဒေါ ဝိသေသေတိ။ ဧတ္ထ စ –

ဥပမာနော+ပမေယျာနံ၊ သဓမ္မတ္တံ သိယော+ပမာ။

သာ စ ဝတ္ထု+ဝဏ္ဏ+အာကာရာနံ သာမျေန ဟောတိ။ သီဟောဝ သီဟော၊ မုနိ စ သော သီဟော စာတိ မုနိသီဟော၊ မုနိဝသဘော၊ မုနိပုင်္ဂဝေါ ¶ ၊ ဗုဒ္ဓနာဂေါ၊ ဗုဒ္ဓါဒိစ္စော။ ရံသီ ဝိယ ရံသီ၊ သဒ္ဓမ္မော စ သော ရံသီ စာတိ သဒ္ဓမ္မရံသီ၊ ဧဝံ ဝိနယသာဂရော။ ပုဏ္ဍရိကမိဝ ပုဏ္ဍရိကော၊ သမဏော စ သော ပုဏ္ဍရိကော စာတိ သမဏပုဏ္ဍရိကော၊ သမဏပဒုမော။ စန္ဒော ဝိယ စန္ဒော၊ မုခဉ္စ တံ စန္ဒော စာတိ မုခစန္ဒော၊ မုခပဒုမံ ဣစ္စာဒိ။

သမ္ဘာဝနာပုဗ္ဗပဒေ ယထာ-ဓမ္မောတိ ဗုဒ္ဓိ ဓမ္မဗုဒ္ဓိ၊ ဧဝံ ဓမ္မသညာ၊ ဓမ္မသင်္ခါတော၊ ဓမ္မသမ္မတော၊ ပါဏသညိတာ၊ အသုဘသညာ၊ အနိစ္စသညာ၊ ဓာတုသညာ၊ အတ္တသညာ၊ အတ္တဒိဋ္ဌိ ဣစ္စာဒိ။

အဝဓာရဏပုဗ္ဗပဒေ ယထာ-ဂုဏော ဧဝ ဓနံ ဂုဏဓနံ၊ ဧဝံ သဒ္ဓါဓနံ၊ သီလဓနံ၊ ပညာရတနံ၊ စက္ခု ဧဝ ဣန္ဒြိယံ စက္ခုန္ဒြိယံ၊ ဧဝံ စက္ခာယတနံ၊ စက္ခုဓာတု၊ စက္ခုဒွါရံ၊ ရူပါရမ္မဏ+မိစ္စာဒိ။

ဝိသေသန+ဝိသေဿေဟိ၊ ကြိယာယ စ သဟေ+ရိတော၊

တေသံ ဘာဝံ ဝိဝေစေတာ၊ နိပါတော ဗျဝစ္ဆိန္ဒတိ။

အယောဂ+မညယောဂဉ္စ၊ အစ္စန္တာယောဂ+မေဝိ+တိ၊

ဝိဝက္ခာတော ပယုတ္တောပိ၊ ဧဝတ္ထော ဉာယတေ ယတော။

ဗျဝစ္ဆေဒဖလံ ဝါကျံ၊ တတော စိတ္တော ဓနုဒ္ဓရော၊

ပါတ္ထော ဓနုဒ္ဓရော နီလု+ပ္ပလ+မတ္ထီတိ တံ ယထာ။

ဧတ္ထ နိပါတောတိ ဧဝ-ဣတိနိပါတော၊ အပ္ပယုတ္တောပိ ဧဝသဒ္ဒေါ ဧဝံ ယောဇေတဗ္ဗော – ‘‘စိတ္တော ဓနုဒ္ဓရော ဧဝါ’’တိ ဝိသေသနေန ယုတ္တော အယောဂဝိဝစ္ဆေဒကော၊ ဓနုနာ ယောဂေ ပတိဋ္ဌာပနတော ‘‘ပါတ္ထော ဧဝ ဓနုဒ္ဓရော’’တိ ဝိသေဿေန ယုတ္တော အညယောဂဝိဝစ္ဆေဒကော၊ ဓနုဒ္ဓရတ္တဿ ပါတ္ထသံခါတအဇ္ဇုနေ ဧဝ ပတိဋ္ဌာပနတော။ ‘‘နီလုပ္ပလ+မတ္ထေဝါ’’တိ ¶ ကြိယာယ ယုတ္တော အစ္စန္တာယောဂဝိဝစ္ဆေဒကော၊ နီလုပ္ပလဿ သဗ္ဘာဝေယေဝ ပတိဋ္ဌာပနတော။

ဧကတ္ထေ သမာဟာရေ သံချာဒိ နပုံသကလိင်္ဂံ ဘဝတိ။ တယော လောကာ သမာဟဋာ=စိတ္တေန သမ္ပိဏ္ဍိတာ၊ တိဏ္ဏံ လောကာနံ သမာဟာရောတိ ဝါ ဝါကျေ ဝိသေသနသမာသေ ကတေ ဣမိနာ နပုံသကတ္တံ ဘဝတိ။ သမာဟာရဿေ+ကတ္တာ ဧကဝစနမေဝ၊ တိလောကံ၊ ဘော တိလောက၊ တိလောကံ၊ တိလောကေန ဣစ္စာဒိ။ ဧဝံ တယော ဒဏ္ဍာ တိဒဏ္ဍံ၊ တီဏိ မလာနိ သမာဟဋာနိ၊ တိဏ္ဏံ မလာနံ သမာဟာရောတိ ဝါ တိမလံ၊ တိလက္ခဏံ၊ စတုသစ္စံ၊ ပဉ္စသိက္ခာပဒံ၊ ဆဋ္ဌာယတနံ၊ သတ္တာဟံ၊ အဋ္ဌသီလံ၊ နဝလောကုတ္တရံ၊ ဒသသီလံ၊ သတယောဇနံ။ ဒွေ ရတ္တိယော သမာဟဋာ ဒွိရတ္တံ။

နဦစ္စေတံ သျာဒျန္တံ သျာဒျန္တေန သဟေ+ကတ္ထံ ဟောတိ။ ညကာရော ‘‘ဋ နဉဿာ’’တိ ဝိသေသနတ္ထော ‘ပါမနပုတ္တာဒီသု နဿ ဋော မာ ဟောတူ’တိ။ န ဗြာဟ္မဏော အဗြာဟ္မဏော၊ ‘‘ဋ နဉဿာ’’တိ နဿ ဋာဒေသော။ ည-ကာရော ဧတ္ထေဝ ဝိသေသနတ္ထော။

န-နိသေဓော သတော ယုတ္တော၊ ဒေသာဒိနိယမံ ဝိနာ၊

အသတော ဝါ+ဖလော တသ္မာ၊ ကထ+မဗြာဟ္မဏောတိစေ။

နိသေဓတ္ထာနုဝါဒေန၊ ပဋိသေဓဝိဓိ ကွစိ၊

ပရဿ မိစ္ဆာဉာဏတ္တာ+ချာပနာယော+ပပဇ္ဇတေ။

ဒုဝိဓော ¶ စ+ဿ နဿ အတ္ထော ပသဇ္ဇပဋိသေဓ+ပရိယုဒါသဝသေန။ တတ္ထ ယော ‘‘အသူရိကပဿာရာဇဒါရာ’’တိအာဒီသု ဝိယ ဥတ္တရပဒတ္ထဿ သဗ္ဗဒါ အဘာဝံ ဒီပေတိ၊ သော ပသဇ္ဇပဋိသေဓဝါစီ နာမ။ ယော ပန ‘‘အဗြာဟ္မဏ+မာနယာ’’တိအာဒီသု ဝိယ ဥတ္တရပဒတ္ထံ ပရိယုဒါသိတွာ ပဋိက္ခိပိတွာ တံသဒိသေ ဝတ္ထုမှိ ကာရိယံ ပဋိပါဒယတိ၊ သော ပရိယုဒါသဝါစီ နာမ။ ဝုတ္တဉ္စ –

ပသဇ္ဇပဋိသေဓဿ၊ လက္ခဏံ ဝတ္ထုနတ္ထိတာ၊

ဝတ္ထုတော+ညတြ ယာ ဝုတ္တိ၊ ပရိယုဒါသလက္ခဏံ။

ယတြ အဗြာဟ္မဏာဒီသု၊ ဝတ္ထုံ ပရိယုဒဿတိ၊

တကြိယာယုတ္တရာဇာဒိံ၊ ဝဒေ သော ပရိယုဒါသကော။

ပသဇ္ဇပဋိသေဓော တု၊ ဝတ္ထန္တရ+မနာဒိယ၊

ကိဉ္စိဝတ္ထုနိသေဓဿ၊ ပသင်္ဂေါ န ဘဝေယျ သော။

တဒညတ္ထေ – အဗြာဟ္မဏော၊ ဗြာဟ္မဏတော အညော တံသဒိသောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧဝံ အမနုဿော၊ အဿမဏော၊ န ဗျာကတာ အဗျာကတာ ဓမ္မာ။ တဗ္ဗိရုဒ္ဓတ္ထေ-န ကုသလာ အကုသလာ၊ ကုသလပဋိပက္ခာတိ အတ္ထော။ ဧဝံ အလောဘော၊ အမိတ္တော၊ အယံ ပရိယုဒါသနယော။ တဒဘာဝေ-န ကတွာ အကတွာ၊ အကာတုန ပုညံ၊ အကရောန္တော၊ အဘာဝေါ ဘဝတိ။ အယံ ပသဇ္ဇပဋိသေဓနယော။

ဧတ္ထ ¶ စ ဥဘောသု ပရိယုဒါသေ ဗြာဟ္မဏာ အညော ဗြာဟ္မဏဓမ္မေ အပ္ပတိဋ္ဌိတော ခတ္တိယာဒိ ဗြာဟ္မဏသဒိသောဝ အဗြာဟ္မဏောတိ ဝုတ္တေ ပတီယတေ။ ဣတရသ္မိံ ပန ပက္ခေ ကေနစိ သံသယနိမိတ္တေန ခတ္တိယာဒေါ ဗြာဟ္မဏောတိ ဝုတ္တဿ မိစ္ဆာဉာဏနိဝုတ္တိ ကရီယတိ ‘‘ဗြာဟ္မဏော+ယံ န ဘဝတိ အဗြာဟ္မဏော’’တိ၊ ဗြာဟ္မဏတ္တဇ္ဈာသိတော န ဘဝတီတျတ္ထော။ တတ္ထ သဒိသတ္တံ ဝိနာ မိစ္ဆာဉာဏာသမ္ဘဝါ ပယောဂသာမတ္ထိယာ စ သဒိသပဋိပတ္တိ၊ တဂ္ဂတာ စ လိင်္ဂ+သင်္ချာ ဘဝန္တိ။ အတောယေဝ ဥစ္စတေ ‘‘နညိဝယုတ္တ+မညသဒိသာဓိကရဏေ၊ ကထာ ဟိ အတ္ထသမ္ပစ္စယော’’တိ။

နဉသဒ္ဒဿ သရေ အန၊ န အဿော အနဿော၊ န အရိယော အနရိယော။ ဧဝံ အနိဿရော၊ အနိဋ္ဌော၊ အနာသဝေါ။ န အာဒါယ အနာဒါယ၊ အနောလောကေတွာ ဣစ္ဆာဒိ။ ဗဟုလာဓိကာရာ အယုတ္တတ္ထေဟိ ကေဟိစိ ဟောတိ။ ပုန န ဂီယန္တီတိ အပုနဂေယျာ ဂါထာ၊ အနောကာသံ ကာရေတွာ၊ အမူလာမူလံ ဂန္တွာ၊ အစန္ဒမုလ္လောကိကာနိ မုခါနိ၊ အသဒ္ဓဘောဇီ၊ အလဝဏဘောဇီ။

၁၃။ ကုပါဒယော နိစ္စ+မသျာဒိဝိဓိမှိ

ကုသဒ္ဒေါ ပါဒယော စ သျာဒျန္တေန သဟေ+ကတ္ထာ ဟောန္တိ နိစ္စံ သျာဒိဝိဓိဝိသယတော+ညတ္ထ။ ဧတ္ထ အဗျဘိစာရိပါဒိသဟစရဏတ္ထေန ကုဣတိ နိပါတောဝ၊ န ပထဝီဝါစကော ကုသဒ္ဒေါ။ သျာဒိဝိဓိဝိသယော နာမ ‘‘လက္ခဏိတ္ထမ္ဘူတာ’’ ဒိနာ ပတိအာဒီနံ ဝိသယေ ကတဒုတိယာ၊ တဉ္စ အနွဒ္ဓမာသန္တိ အသံချသမာသ+မိဝ မာ ဟောတူတိ ‘‘အသျာဒိဝိဓိမှီ’’တိ နိသေဓော။ ကုစ္ဆိတော ဗြာဟ္မဏော ကုဗြာဟ္မဏော၊ နိစ္စသမာသတ္တာ အသပဒေန ဝိဂ္ဂဟော။

ကုဿု+တ္တရတ္ထေ ¶ ဝတ္တမာနဿ သရာဒေါ ဥတ္တရပဒေ ကဒါဒေသော ဟောတိ။ ဤသကံ ဥဏှံ ကဒုဏှံ၊ ကုစ္ဆိတံ အန္နံ ကဒန္နံ၊ ကဒသနံ။ သရေတိ ကိံ၊ ကုပုတ္တာ၊ ကုဒါရာ၊ ကုဒါသာ၊ ကုဒိဋ္ဌိ။

အပ္ပတ္ထေ ဝတ္တမာနဿ ကုဿ ကာ ဟောတု+တ္တရပဒေ။ အပ္ပကံ လဝဏံ ကာလဝဏံ။ ဧဝံ ကာပုပ္ဖံ။

ကုဿ ကာ ဝါ။ ကုစ္ဆိတော ပုရိသော ကာပုရိသော၊ ကုပုရိသော ဝါ။ ပကဋ္ဌော နာယကော ပနာယကော၊ ပဓာနံ ဝစနံ ပါဝစနံ ဘုသံ ဝဒ္ဓံ ပဝဒ္ဓံ သရီရံ၊ သမံ သမ္မာ ဝါ အာဓာနံ သမာဓာနံ၊ ဝိဝိဓာ မတိ ဝိမတိ၊ ဝိဝိဓော ဝိသိဋ္ဌော ဝါ ကပ္ပော ဝိကပ္ပော၊ အဓိကော ဒေဝေါ အတိဒေဝေါ၊ ဧဝံ အဓိဒေဝေါ၊ အဓိသီလံ။ သုန္ဒရော ဂန္ဓော သုဂန္ဓော၊ ကစ္ဆိတော ဂန္ဓော ဒုဂ္ဂန္ဓော၊ သုဋ္ဌု ကတံ သုကတံ၊ ဒုဋ္ဌု ကတံ ဒုက္ကတံ အဘိ သိဉ္စနံ အဘိသေကောတိ သနန္တော၊ အတိသယေန ကတွာ၊ ကတံ ပကရိတွာ၊ ပကတံ၊ အတိသယေန ထုတံ အတိတ္ထုတံ၊ အတိက္ကမ္မ ထုတံ အတိတ္ထုတံ၊ ဤသံ ကဠာရော အာကဠာရော၊ သုဋ္ဌု ဗဒ္ဓါ အာဗဒ္ဓါ။

ပဂတော အာစရိယော ပါစရိယော၊ ဧဝံ ပန္တေဝါသီ။

အစ္စာဒယော ¶ ကန္တာဒျတ္ထေ ဒုတိယာယ

အတိက္ကန္တော မဉ္စံ အတိမဉ္စော။ အတိမာလော၊ ‘‘ဃပဿ+န္တဿာ+ပ္ပဓာနဿာ’’တိ မာလာသဒ္ဒေ ဃဿ ရဿော။ ဧဝ+မုပရိပိ ဃပါနံ ရဿော။

အဝကုဋ္ဌံ ကောကိလာယ ဝနံ အဝကောကိလံ၊ အဝမယူရံ။ အဝကုဋ္ဌန္တိ ပရိစ္စတ္တံ။

ပရိယာဒယော ဂိလာနာဒျတ္ထေ စတုတ္ထိယာ

ပရိဂိလာနော+ဇ္ဈေနာယ ပရိယဇ္ဈေနော။

နျာဒယော ကန္တာဒျတ္ထေ ပဉ္စမိယာ

နိက္ခန္တော ကောသမ္ဗိယာ နိက္ကောသမ္ဗိ။ အသျာဒိဝိဓိမှီတိ ကိံ၊ ရုက္ခံ ပတိ ဝိဇ္ဇောတတေ။

စီပစ္စယန္တော ကြိယတ္ထေဟိ သျာဒျန္တေဟိ သဟေ+ကတ္ထော ဟောတိ။ အမလီနံ မလီနံ ကရိတွာတိ ဝိဂ္ဂယှ ‘‘အဘူတတဗ္ဘာဝေ ကရာ+သ+ဘူယောဂေ ဝိကာရာစီ’’တိ စီပစ္စယေကတေ ဣမိနာ သမာသော။ ဧတ္ထ စ-ကာရော ‘‘စီ ကြိယတ္ထေဟီ’’တိ ဝိသေသနတ္ထော။ ‘‘ပျော ဝါ တွာဿ သမာသေ’’တိ ပျ ဟောတိ၊ ပ-ကာရော ‘‘ပျေ သိဿာ’’တိ ဝိသေသနတ္ထော။ မလိနီကရိယ။

၁၅။ ဘူသနာ+ဒရာ+နာဒရေသွ+လံ+သာ+သာတိ

ဘူသနာဒီသွ+တ္ထေသွ+လ+မာဒယော သဒ္ဒါ ဧကတ္ထာ ဟောန္တိ။ အလံ ကရိတွာ သက္ကရိတွာ အသက္ကရိတွာတိ ဝိဂ္ဂယှ သမာသေ ¶ ကတေ ပျေ စ ‘‘သာ သာဓိကရာ စ စရိစ္စာ’’တိ စာဒေသော ပရရူပဉ္စ။ အလံကရိယ၊ သက္ကစ္စ၊ အသက္ကစ္စ။

အနေကံ သျာဒျန္တံ အညဿ ပဒဿ အတ္ထေ ဧကတ္ထံ ဝါ ဟောတိ။

ပဒန္တရဿ ယဿ+တ္ထော၊ ပဓာနံ လိင်္ဂ+မဿ စ၊

သမာသော သော+ယ+မညတ္ထော၊ ဗဟုဗ္ဗီဟိပရဝှယော။

သော စ နဝဝိဓော ဒွိပဒေါ၊ ဘိန္နာဓိကရဏော၊ တိပဒေါ၊ န-နိပါတပုဗ္ဗပဒေါ၊ သဟပုဗ္ဗပဒေါ၊ ဥပမာနပုဗ္ဗပဒေါ၊ သင်္ချောဘယပဒေါ၊ ဒိသန္တရာလတ္ထော၊ ဗျတိဟာရလက္ခဏော စာတိ။

၁။ တတ္ထ ဒွိပဒေါ တုလျာဓိကရဏော ကမ္မာဒီသု ဆသု ဝိဘတျတ္ထေသု ဘဝတိ။

(က) တတ္ထ ဒုတိယတ္ထေ တာဝ-အာဂတာ သမဏာ ဣမံ သင်္ဃာရာမန္တိ အာဂတသမဏော သင်္ဃာရာမော။ သော စ ဒုဝိဓော တဂ္ဂုဏာ+တဂ္ဂုဏဝသေန။ ဝုတ္တဉှိ –

တေသု ယတ္ထ ဝိသေသနဘူတော အတ္ထော အညပဒတ္ထဂ္ဂဟဏေန ဂယှတိ၊ သော တဂ္ဂုဏသံဝိညာဏော၊ ယထာ ‘လမ္ဗကဏ္ဏ+မာနယာ’တိ။ ယတ္ထ ပန န ဂယှတိ၊ သော အတဂ္ဂုဏသံဝိညာဏော၊ ယထာ ‘ဗဟုဓန+မာနယာ’တိ။

ဣဓ ဝိသေသနဿ ပုဗ္ဗနိပါတော။ ဧတ္ထ စ အာဂတသဒ္ဒေါ စ သမဏသဒ္ဒေါ စ အတ္တနော အတ္ထေ အဋ္ဌတွာ ဒုတိယာဝိဘတျတ္ထဘူတေ သင်္ဃာရာမသင်္ခါတေ အညပဒတ္ထေ ဝတ္တန္တိ၊ တတော သမာသေနေဝ ကမ္မတ္ထဿ အဘိဟိတတ္တာ ပုန ဒုတိယာ န ဟောတိ။ တထာ အာဂတသမဏာ သာဝတ္ထိ၊ အာဂတသမဏံ ဇေတဝနံ။ ပဋိပန္နာ အဒ္ဓိကာ ယံ ပဋိပန္နဒ္ဓိကော ပထော၊ အဘိရူဠှာဝ၊ ဏိဇာယံ နာဝံ သာ အဘိရူဠှဝါဏိဇာ နာဝါ။

(ခ) တတိယတ္ထေ-ဇိတာနိ ဣန္ဒြိယာနိ ယေန သော ဇိတိန္ဒြိယော သမဏော၊ ဧဝံ ဒိဋ္ဌဓမ္မော၊ ပတ္တဓမ္မော၊ ကတကိစ္စော။ ဝိဇိတာ မာရာ အနေနာတိ ဝိဇိတမာရော ဘဂဝါ၊ ပဋိဝိဒ္ဓသဗ္ဗဓမ္မော။ ကရဏတ္ထေ-ဆိန္နော ရုက္ခော ယေန သော ဆိန္နရုက္ခော ဖရသု။

(ဂ) စတုတ္ထိယတ္ထေ-ဒိန္နော သုင်္ကော ယဿ သော ဒိန္နသုင်္ကော ရာဇာ၊ ဒိန္နံ ဘောဇနံ အဿာတိ ဒိန္နဘောဇနော။

(ဃ) ပဉ္စမိယတ္ထေ-နိဂ္ဂတာ ဇနာ ယသ္မာ သော နိဂ္ဂတဇနော ဂါမော၊ နိဂ္ဂတော အယော=သုခံ ယသ္မာတိ နိရယော၊ နိက္ကိလေ- သော ¶ ။ အပေတံ ဝိညာဏံ အသ္မာတိ အပေတဝိညာဏော မတကာယော၊ အပဂတဘယဘေရဝေါ အရဟာ။

(င) ဆဋ္ဌိယတ္ထေ-ဆိန္နာ ဟတ္ထာ ယဿ သော ဆိန္နဟတ္ထော။ ဧဝံ ပရိပုဏ္ဏသင်္ကပ္ပော ခီဏာသဝေါ၊ ဝီတော ရာဂေါ အဿာတိ ဝီတရာဂေါ။ ဒွေ ပဒါနိ အဿာတိ ဒွိပဒေါ၊ ဒွိဟတ္ထော ပဋော။ တေဝိဇ္ဇောတိ ဧတ္ထ တိဝိဇ္ဇော ဧဝါတိ သကတ္ထေ ဏော ဝုဒ္ဓိ စ။ စတုပ္ပဒေါ၊ ပဉ္စ စက္ခူနိ အဿာတိ ပဉ္စစက္ခု ဘဂဝါ၊ ဆဠဘိညော၊ ‘‘ဃပဿာ’’ဒိနာ ရဿတ္တံ။ နဝင်္ဂံ သတ္ထုသာသနံ။ ဒသဗလော၊ အနန္တဉာဏော။ တီဏိ ဒသ ပရိမာဏ+မေသံတိ တိဒသာ ဒေဝါ၊ ဣဓ ပရိမာဏသဒ္ဒသန္နိမာနတော ဒသသဒ္ဒေါ သင်္ချာနေ ဝတ္တတေ။ အယံ ပစ္စယော ဧတေသန္တိ ဣဒပ္ပစ္စယာ၊ ဥတ္တရပဒေ ‘‘ဣမဿိ+ဒံ ဝါ’’တိ ဣမဿ ဣဒံ။ ကော ပဘဝေါ အဿာတိ ကိံ ပဘဝေါ ကာယော။ ဝိဂတံ မလံ အဿာတိ ဝိမလော၊ သုန္ဒရော ဂန္ဓော အဿာတိ သုဂန္ဓံ စန္ဒနံ၊ ဧဝံ သုသီလော၊ သုမုခေါ၊ ကုစ္ဆိတော ဂန္ဓော အဿာတိ ဒုဂ္ဂန္ဓံ ကုဏပံ၊ ဒုမ္မုခေါ၊ ဒုဋ္ဌု မနော အဿာတိ ဒုမ္မနော၊ ဧဝံ ဒုဿီလော။ တပေါ ဧဝ ဓနံ အဿာတိ တပေါဓနော။ ခန္တိသင်္ခါတံ ဗလံ အဿာတိ ခန္တိဗလော။ ဣန္ဒောတိ နာမံ ဧတဿာတိ ဣန္ဒနာမော။

ဆန္ဒဇာတာဒီသု ဝိသေသနဝိသေသိတဗ္ဗာနံ ယထိစ္ဆိတတ္တာ ဥဘယံ ပုဗ္ဗံ နိပတတိ၊ ကမာတိက္ကမေ ပယောဇနာဘာဝါ။ ဇာတော ဆန္ဒော အဿာတိ ဇာတဆန္ဒော၊ ဧဝံ ဆန္ဒဇာတော။ သဉ္ဇာတပီတိသောမနဿော၊ ပီတိသောမနဿသဉ္ဇာတော။ မာသဇာတော၊ ဇာတမာသော။ ဆိန္နဟတ္ထော၊ ဟတ္ထဆိန္နော။

ဒီဃာဇင်္ဃာ ¶ အဿာတိ ဒီဃဇင်္ဃော၊ ဧတ္ထ ပုမ္ဘာဝေါ၊ ‘‘ဃပဿာ’’ဒိနာ ရဿော စ။ တထာ ပဟူတဇိဝှော။ မဟန္တီ ပညာ အဿာတိ မဟာပညော။ ‘‘ဣတ္ထိယံ ဘာသိတပုမိ+တ္ထီ ပုမေ+ဝေ+ကတ္ထေ’’တိ ဝီပစ္စယာဘာဝေန္တဿ ဋာဒေသော ရဿတ္တဉ္စ။ ဣတ္ထိယန္တိ ကိံ၊ ခမာဓနော။ ဘာသိတပုမာတိ ကိံ၊ သဒ္ဓါဓုရော။ ပညာပကတိကော၊ ပညာဝိသုဒ္ဓိကော၊ ဧတ္ထ ‘‘လ္တွိတ္ထိယူဟိ ကော’’တိ ကော။ ဂဏ္ဍီဝဓနွာတိ ပကတန္တရေန သိဒ္ဓံ။

နာနာ=ပ္ပကာရာ ဒုမာ နာနာဒုမာ၊ နာနာဒုမေဟိ ပတိတာနိ နာနာဒုမပတိတာနိ၊ နာနာဒုမပတိတာနိ စ တာနိ ပုပ္ဖာနိ စေတိ နာနာဒုမပတိတပုပ္ဖာနိ၊ တေဟိ ဝါသိတာ နာနာဒုမပတိတပုပ္ဖဝါသိတာ၊ နာနာဒုမပတိတပုပ္ဖဝါသိတာသာနုယဿသော နာနာဒုမပတိတပုပ္ဖဝါသိတသာနု ပဗ္ဗတော၊ အယံ ဝိသေသန+အမာဒိသမာသဂဗ္ဘော တုလျာဓိကရဏအညပဒတ္ထော။

(စ) သတ္တမျတ္ထေ-သမ္ပန္နာနိ သဿာနိ ယသ္မိံ သော သမ္ပန္နသဿော ဇနပဒေါ။ သုလဘော ပိဏ္ဍော ဣမသ္မိန္တိ သုလဘပိဏ္ဍော ဒေသော။ အာကိဏ္ဏာ မနုဿာ ယဿံ သာ အာကိဏ္ဏမနုဿာ ရာဇဓာနီ။ ဗဟဝေါ တာပသာ ဧတသ္မိန္တိ ဗဟုတာပသော အဿမော။ ဥပစိတံ မံသလောဟိတံ အသ္မိန္တိ ဥပစိတမံသလောဟိတံ သရီရံ။ ဗဟဝေါ သာမိနော အသ္မိန္တိ ဗဟုသာမိကံ နဂရံ၊ ဗဟူ နဒိယော အသ္မိန္တိ ဗဟုနဒိကော၊ ဤကာရန္တတ္တာ ကပစ္စယော။ ဧဝံ ဗဟုဇမ္ဗုကံ ဝနံ၊ ဗဟဝေါ ကတ္တာရော အသ္မိံ အဿ ဝါတိ ဗဟုကတ္တုကော ဒေသော၊ ဧဝံ ဗဟုဘတ္တုကော၊ ‘‘လ္တွိတ္ထိယူဟိ ကော’’တိ ကော။

၂။ ဘိန္နာဓိကရဏော ¶ ယထာ-ဧကရတ္တိံ ဝါသော အဿာတိ ဧကရတ္တိဝါသော၊ သမာနေန ဇနေန သဒ္ဓိံ ဝါသော အဿာတိ သမာနဝါသော ပုရိသော။ ဥဘတော ဗျဉ္ဇန+မဿာတိ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကော၊ ဝိဘတျလောပေါ ‘‘ဝါ+ညတော’’တိ ကော စ၊ ဆတ္တံ ပါဏိမှိ အဿာတိ ဆတ္တပါဏိ၊ ဧဝံ ဒဏ္ဍပါဏိ၊ သတ္ထပါဏိ၊ ဝဇိရပါဏိ၊ ခဂ္ဂဟတ္ထော၊ ပတ္တဟတ္ထော၊ ဒါနေ အဇ္ဈာသယော အဿာတိ ဒါနဇ္ဈာသယော ဒါနာဓိမုတ္တိကော၊ ဗုဒ္ဓဘတ္တိကော၊ သဒ္ဓမ္မဂါရဝေါ ဣစ္စာဒိ။

၃။ တိပဒေါ ယထာ-ပရက္ကမေနာ+ဓိဂတာ သမ္ပဒါ ယေဟိ တေ ပရက္ကမာဓိဂတသမ္ပဒါ မဟာပုရိသာ။ ဧဝံ ဓမ္မာဓိဂတဘောဂါ။ ဩနီတော ပတ္တတော ပါဏိ ယေန သော ဩနီတပတ္တပါဏိ။ သီဟဿ ပုဗ္ဗဒ္ဓမိဝ ကာယော အဿာတိ သီဟပုဗ္ဗဒ္ဓကာယော။ မတ္တာ ဗဟဝေါ မာတင်္ဂါ အသ္မိန္တိ မတ္တဗဟုမာတင်္ဂံ ဝနံ။

၄။ န-နိပါတပုဗ္ဗပဒေါ ယထာ-နတ္ထိ ဧတဿ သမောတိ အဿမော၊ ‘‘ဋ နဉဿာ’’တိ နဿ ဋော။ ဧဝံ အပ္ပဋိပုဂ္ဂလော၊ အပုတ္တကော၊ အဟေတုကော၊ ကပစ္စယော၊ ဧဝ+မုပရိပိ ဉေယျံ။ နတ္ထိ သံဝါသော ဧတေနာတိ အသံဝါသော၊ န ဝိဇ္ဇတေ ဝုဋ္ဌိ ဧတ္ထာတိ အဝုဋ္ဌိကော ဇနပဒေါ၊ အဘိက္ခုကော ဝိဟာရော။ ဧဝံ အနုတ္တရော ‘‘အန သရေ’’တိ အန၊ ဧဝံ အနန္တံ၊ အနာသဝေါ။

၅။ ပဌမာတ္ထေ သဟပုဗ္ဗပဒေါ ယထာ-သဟ ဟေတုနာ ဝတ္တတိ သော သဟေတုကော သဟေတု ဝါ၊ ‘‘သဟဿ သော+ညတ္ထေ’’တိ သဟဿ သော၊ ဧဝံ သပ္ပီတိကာ၊ သပ္ပစ္စယာ၊ သကိလေသော၊ သဥပါဒါနော၊ သပရိဝါရော သဟပရိဝါရော ဝါ၊ သဟ မူလေန ဥဒ္ဓဋော သမူလုဒ္ဓဋော ရုက္ခော။

၆။ ဥပမာနောပမေယျဇောတကဣဝယုတ္တော ¶ ဥပမာနပုဗ္ဗပဒေါ ပဌမာယ ယထာ-နိဂြောဓော ဣဝ ပရိမဏ္ဍလော ယော သော နိဂြောဓပရိမဏ္ဍလော။ သင်္ခေါ ဝိယ ပဏ္ဍရော အယန္တိ သင်္ခပဏ္ဍရော၊ ကာကော ဝိယ သူရော အယန္တိ ကာကသူရော။ စက္ခု ဣဝ ဘူတော အယံ ပရမတ္ထဒဿနတောတိ စက္ခုဘူတော ဘဂဝါ။ ဧဝံ အတ္ထဘူတော၊ ဓမ္မဘူတော၊ ဗြဟ္မဘူတော၊ အန္ဓဘူတော။ မုဉ္ဇပဗ္ဗဇမိဝ ဘူတာ အယံ မုဉ္ဇပဗ္ဗဇဘူတာ ကုဒိဋ္ဌိ။ တန္တာကုလမိဝ ဇာတာ အယံတိ တန္တာကုလဇာတာ။

ဆဋ္ဌျတ္ထေ-သုဝဏ္ဏဿ ဝဏ္ဏော ဝိယ ဝဏ္ဏော ယဿ သော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော ဘဂဝါ၊ မဇ္ဈပဒလောပေါ။ နာဂဿ ဂတိ ဝိယ ဂတိ အဿာတိ နာဂဂတိ။ ဧဝံ သီဟဂတိ၊ နာဂဝိက္ကမော၊ သီဟဝိက္ကမော၊ သီဟဟနု။ ဧဏိဿ ဝိယ ဇင်္ဃာ အဿာတိ ဧဏိဇင်္ဃော။ ဗြဟ္မုနော ဝိယ သရော အဿာတိ ဗြဟ္မဿရော။

၇။ ဝါသဒ္ဒတ္ထေ သင်္ချာဥဘယပဒေါ ယထာ-ဒွေ ဝါ တယော ဝါ ဒွတ္တိ၊ ဒွတ္တယော စ တေ ပတ္တာ စေတိ ဒွတ္တိပတ္တာ၊ ‘‘တိသွ’’ဣတိ တိသဒ္ဒေ ပရေ ဒွိဿ အတ္တံ။ ဒွီဟံ ဝါ တီဟံ ဝါ ဒွီဟတီဟံ၊ ဆ ဝါ ပဉ္စ ဝါ ဝါစာ ဆပ္ပဉ္စဝါစာ၊ ဧဝံ သတ္တဋ္ဌမာသာ၊ ဧကယောဇနဒွိယောဇနာနိ။

၈။ ဒိသန္တရာလတ္ထော ယထာ-ပုဗ္ဗဿာ စ ဒက္ခိဏဿာ စ ဒိသာယ ယဒန္တရာလံ သာ ပုဗ္ဗဒက္ခိဏာ ဝိဒိသာ။ ဧတ္ထ –

ဣတ္ထိဝါစကာ သဗ္ဗာဒယော ဝုတ္တိမတ္တေ ပုမေဝ ဟောန္တိ။ ဧဝံ ပုဗ္ဗုတ္တရာ၊ အပရဒက္ခိဏာ၊ ပစ္ဆိမုတ္တရာ။ ပုဗ္ဗာ စ သာ ဒက္ခိဏာ စေတိ ဝါ။

၉။ ဗျတိဟာရလက္ခဏော ¶ ယထာ – ‘‘တတ္ထ ဂဟေတွာ တေန ပဟရိတွာ ယုဒ္ဓေ သရူပံ’’တိ သုတ္တေန သမာသေ ကတေ ကေသေသု စ ကေသေသု စ ဂဟေတွာ ယုဒ္ဓံ ပဝတ္တံ ကေသာကေသီ၊ ဒဏ္ဍေဟိ စ ဒဏ္ဍေဟိ စ ပဟရိတွာ ယုဒ္ဓံ ပဝတ္တံ ဒဏ္ဍာဒဏ္ဍီတိ ဟောတိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘စီ ဝီတိဟာရေ’’တိ စီပစ္စယေ ‘‘စိသ္မိံ’’တိ အာကာရော၊ ဧဝံ မုဋ္ဌာမုဋ္ဌီ။

သောဘဏော ဂန္ဓော သုဂန္ဓော၊ သော အဿ အတ္ထီတိ သုဂန္ဓီဟိ အတ္ထိအတ္ထေ ဤပစ္စယေန သိဒ္ဓံ။ ယသ္မာ စ ဘဒ္ဒါယ ကာပိလာနိယာ အပဒါနေ ‘‘ပုနော ပတ္တံ ဂဟေတွာန၊ သောဓယိတွာ သုဂန္ဓိနာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ဝုတ္တိယံ ဣကာရန္တဿ အဘာဝဒီပနတ္ထံ ‘‘သုဂန္ဓိ ဒုဂ္ဂန္ဓီတိ ပယောဂါ န ဒိဿတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ သုဂန္ဓိနာတိ ဧကဝစနေ ရဿော။

အနေကံသျာဒျန္တံ စတ္ထေ ဧကတ္ထံ ဝါ ဟောတိ။ သမုစ္စယော အနွာစယော ဣတရီတရယောဂေါ သမာဟာရောတိ စသဒ္ဒဿ အတ္ထော စတုဗ္ဗိဓော။

တတ္ထ သမုစ္စယာ+နွာစယေသု သမာသော န ဟောတိ၊ ကြိယာသာပေက္ခတာယ နာမာနံ အညမညံ အယုတ္တတ္ထတ္တာ၊ ယထာ-စီဝရံ ပိဏ္ဍပါတဉ္စ ပစ္စယံ သယနာသနံ အဒါသိ၊ ဒါနဉ္စ ဒေဟိ၊ သီလဉ္စရက္ခာဟိ။ ဣတရီတရယောဂေ သမာဟာရေ စ အညမညာပေက္ခတ္တာ သမာသော။

ဥဘယတ္ထပဓာနေ စတ္ထေ ကထ+မေကတ္ထီဘာဝေါ သမ္ဘဝေ+တိ စေ၊ ဝုတ္တဉှိ –

သပ္ပဓာနာပိ ယတ္ထ+တ္ထာ၊ မိထော သာပေက္ခတာ ဣဝ၊

ကြိယာသမ္ဗန္ဓသာမညာ၊ စတ္ထေ+ကတ္ထံ တ+ဒုစ္စတေတိ။

ယသ္မာ ¶ ဧကတ္ထီဘာဝေပိ သတီယသတီယတ္ထေ ပဓာနံ၊ တသ္မာ ဣဒံ ဝုစ္စတေ –

န+ညမညံ ဝိသေသေန္တိ၊ စတ္ထေ အတ္ထာ ပဒါနိဝ၊

သတ္ထဝုတျီ အတော တေသံ၊ ပဓာနတ္ထံ+ဘိယုဇ္ဇတေ။

ဣတရီတရယောဂေါ စ၊ သမာဟာရောတျ+ယံ ဒွိဓာ၊

သမာသော တု ဣမံ အညေ၊ ဇာနန္တေ ဒွန္ဒနာမတော။

ဣတရီတရယောဂသ္မိံ+ဝယဝတ္ထဿ သမ္ဘဝေါ၊

သမုဒါယတိရောဘာဝေါ၊ ပရံဝ လိင်္ဂ+မဿ စ။

သမုဒါယဗ္ဘဝေါ ယသ္မိံ+ဝယဝါ စ တိရောဟိတာ၊

သမာဟာရောတျ+ယံ စတ္ထော၊ သော စ ဟောတိ နပုံသကေ။

ဣတရီတရယောဂေါ ယထာ-သာရိပုတ္တော စ မောဂ္ဂလ္လာနော စ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာ၊ ဘော သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာ ဣစ္စာဒိ။ အဝယဝပဓာနတ္တာ ဗဟုဝစနမေဝ။ သမဏာ စ ဗြာဟ္မဏာ စ သမဏဗြာဟ္မဏာ၊ ဧဝံ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာ၊ ခတ္တိယဗြာဟ္မဏာ၊ ဒေဝမနုဿာ၊ စန္ဒိမသူရိယာ။

၆၄။ ဝိဇ္ဇာယောနိသမ္ဗန္ဓီန+မာ တတြ စတ္ထေတိ

ဝိဇ္ဇာသမ္ဗန္ဓီနံ ယောနိသမ္ဗန္ဓီနဉ္စ စတ္ထေ အာ ဟောတီတိ ဥကာရဿ အာ၊ ဟောတာ စ ပေါတာ စ ဟောတာပေါတာရော။ ဧဝံ မာတာပိတရော။

ပုတ္တေ ဥတ္တရပဒေ ပိတာဒီန+မာ ဟောတိ စတ္ထေ။ ပိတာ စ ပုတ္တော စ ပိတာပုတ္တာ၊ ဧဝံ မာတာပုတ္တာ။

ပတိမှိ ¶ ပရေ ဇာယာယ ဇယံ ဟောတိ။ ဇာယာ စ ပတိ စ ဇယမ္ပတယော။ ဇာနိပတီတိ ပကတန္တရေန သိဒ္ဓံ၊ ဇာနိ စ ပတိ စ ဇာနိပတိ။ ဧဝံ ဇမ္ပတိ ဒမ္ပတီတိ။

ကွစိ အပ္ပသရံ ပုဗ္ဗံ နိပတတိ၊ ယထာ-စန္ဒော စ သူရိယော စ စန္ဒသူရိယာ၊ နိဂမာ စ ဇနပဒါ စ နိဂမဇနပဒါ။ ဧဝံ သုရာသုရဂရုဍမနုဇဘုဇဂဂန္ဓဗ္ဗာ။

ကွစိ ဣဝဏ္ဏု+ဝဏ္ဏန္တာနံ ပုဗ္ဗနိပါတော၊ ယထာ-အဂ္ဂိဓုမာ၊ ဂတိဗုဒ္ဓိဘုဇပဌဟရကရသယာ၊ ဓာတုလိင်္ဂါနိ။

ကွစိ သရာဒိအကာရန္တံ ပုဗ္ဗံ နိပတတိ၊ ယထာ-အတ္ထဓမ္မာ၊ အတ္ထသဒ္ဒါ၊ သဒ္ဒတ္ထာ ဝါ။

အညမညသာပေက္ခာနမေဝ တိရောဟိတာဝယဝဘေဒေါ သမုဒါယပဓာနော သမာဟာရော၊ ယထာ-ဆတ္တဉ္စ ဥပါဟနာ စ ဆတ္တုပါဟနံ။

သမာဟာရေ သဗ္ဗတ္ထ နပုံသကလိင်္ဂံ ဘဝတိ၊ သမာဟာရဿေ+ကတ္တာ ဧကဝစနမေဝ။

နပုံသကေ ဝတ္တမာနဿ သျာဒီသု ရဿော။ ဘော ဆတ္တုပါဟန၊ ဆတ္တုပါဟနံ၊ ဆတ္တုပါဟနေန ဣစ္စာဒိ။

တေ ¶ စ သမာဟာရိတရီတရယောဂါ ဗဟုလံဝိဓာနာ နိယတဝိသယာယေဝ ဟောန္တိ၊ တတြာ+ယံ ဝိသယဝိဘာဂေါ-နိရုတ္တိပိဋကာဂတော-ပါဏိ+တူရိယ+ယောဂ္ဂ+သေနင်္ဂါနံ၊ နိစ္စဝေရီနံ၊ သင်္ချာပရိမာဏသညာနံ၊ ခုဒ္ဒဇန္တုကာနံ၊ ပစနစဏ္ဍာလာနံ၊ စရဏသာဓာရဏာနံ၊ ဧကဇ္ဈာယနပါဝစနာနံ၊ လိင်္ဂဝိသေသာနံ၊ ဝိဝိဓဝိရုဒ္ဓါနံ၊ ဒိသာနံ၊ နဒီနဉ္စ နိစ္စသမာဟာရေကတ္ထံ ဘဝတိ။

ပါဏင်္ဂါနံ-စက္ခု စ သောတဉ္စ စက္ခုသောတံ၊ မုခဉ္စ နာသိကာ စ မုခနာသိကံ၊ ‘‘သျာဒီသု ရဿော’’တိ နပုံသကေ ဝတ္တမာနဿ ရဿော။ ဟနု စ ဂီဝါ စ ဟနုဂီဝံ၊ ကဏ္ဏာ စ နာသာ စ ကဏ္ဏနာသံ၊ ပါဏိ စ ပါဒေါ စ ပါဏိပါဒံ၊ ဆဝိ စ မံသဉ္စ လောဟိတဉ္စ ဆဝိမံသလောဟိတံ၊ နာမဉ္စ ရူပဉ္စ နာမရူပံ၊ ဇရာ စ မရဏဉ္စ ဇရာမရဏံ။

တူရိယင်္ဂါနံ-အလသော စ တာလမ္ဗရော စ အလသတာလမ္ဗရံ၊ မုရဇော စ ဂေါမုခေါ စ မုရဇဂေါမုခံ၊ သံခေါ စ ပဏဝေါ စ ဒေဏ္ဍိမော စ၊ သံခါ စ ပဏဝါ စ ဒေဏ္ဍိမာ စာတိ ဝါ သံခပဏဝဒေဏ္ဍိမံ၊ ပဏဝါဒယော ဒွေပိ ဘေရိဝိသေသာ၊ မဒ္ဒဝိကော စ ပါဏဝိကော စ မဒ္ဒဝိကပါဏဝိကံ၊ ဂီတဉ္စ ဝါဒိတဉ္စ ဂီတဝါဒိတံ၊ သမ္မဉ္စ တာဠဉ္စ သမ္မတာဠံ၊ သမ္မံတိ ကံသတာလံ၊ တာဠံတိ ဟတ္ထတာဠံ။

ယောဂ္ဂင်္ဂါနံ-ဖာလော စ ပါစနဉ္စ ဖာလပါစနံ၊ ယုဂဉ္စ နင်္ဂလဉ္စ ယုဂနင်္ဂလံ။

သေနင်္ဂါနံ-ဟတ္ထိနော စ အဿာ စ ဟတ္ထိအဿံ၊ ရထာ စ ပတ္တိကာ စ ရထပတ္တိကံ၊ အသိ စ သတ္တိ စ တောမရဉ္စ ပိဏ္ဍဉ္စ အသိသတ္တိတောမရပိဏ္ဍံ၊ အသိ စ စမ္မဉ္စ အသိစမ္မံ၊ စမ္မန္တိ သရဝါရဏ-ဖလကံ ¶ ။ ဓနု စ ကလာပေါ စ ဓနုကလာပံ၊ ကလာပေါ=တုဏီရံ။ ပဟရဏဉ္စ အာဝရဏဉ္စ ပဟရဏာဝရဏံ။

နိစ္စဝေရီနံ-အဟိ စ နကုလော စ၊ အဟီ စ နကုလာ စာတိ ဝါ အဟိနကုလံ။ ဧဝံ ဗိဠာရမူသိကံ၊ အန္တဿ ရဿတ္တံ။ ကာကောလုကံ၊ သပ္ပမဏ္ဍူကံ၊ ဂရုဠသပ္ပံ၊ နာဂသုပဏ္ဏံ။

သင်္ချာပရိမာဏသညာနံ-ဧကကဉ္စ ဒုကဉ္စ ဧကကဒုကံ။ ဧဝံ၊ ဒုကတိကံ၊ တိကစတုက္ကံ၊ စတုက္ကပဉ္စကံ။ ဒသကဉ္စ ဧကာဒသကဉ္စ ဒသေကာဒသကံ၊ ‘‘တိတာလီသ’’ ဣတိ စက-ဘာဂလောပနိဒ္ဒေသေန ကကာရဿ လောပေါ။

ခုဒ္ဒဇန္တုကာနံ-ကီဋာ စ ပဋင်္ဂါ စ ကီဋပဋင်္ဂံ၊ ကီဋာ=ကပါလပိဋ္ဌိကပါဏာ။ ဧဝံ ကုန္ထကိပိလ္လိကံ၊ ဍံသာ စ မကသာ စ ဍံသမကသံ၊ မက္ခိကာ စ ကိပိလ္လိကာ စ မက္ခိကကိပိလ္လိကံ၊ ကီဋာ စ သရိံသပါ စ ကီဋသရိံသပံ။ တတ္ထ ကုန္ထာ=သုခုမကိပိလ္လိကာ။

ခုဒ္ဒဇန္တု အနဋ္ဌီ ဝါ၊ အထ ခေါ ခုဒ္ဒကောပိ ဝါ၊

သတံ ဝါ ပသတော ယေသံ၊ ကေစိ အာနတုလာ ဣတိ။

ပစနစဏ္ဍာလာနံ-ဩရဗ္ဘိကာ စ သူကရိကာ စ ဩရဗ္ဘိကသူကရိကံ၊ ဧဝံ သာကုန္တိကမာဂဝိကံ။ သပါကော စ စဏ္ဍာလော စ သပါကစဏ္ဍာလံ၊ ပုက္ကုသဆဝဍာဟကံ၊ ဝေနရထကာရံ၊ တတ္ထ ဝေနာ=တစ္ဆကာ၊ ရထကာရာ=စမ္မကာရာ။

စရဏသာဓာရဏာနံ-အတိသော စ ဘာရဒွါဇော စ အတိသဘာရဒွါဇံ၊ ကဋ္ဌော စ ကပါလော စ ကဋ္ဌကပါလံ၊ သီလဉ္စ ပညာဏဉ္စ သီလပညာဏံ၊ သမထော စ ဝိပဿနာ စ သမထဝိပဿနံ၊ ဝိဇ္ဇာ စ စရဏဉ္စ ဝိဇ္ဇာစရဏံ၊ ဧဝံ နာမရူပံ၊ ဟိရောတ္တပ္ပံ၊ သတိသမ္ပ-ဇညံ ¶ ၊ လောဘမောဟံ၊ ဒေါသမောဟံ၊ အဟိရိကာနောတ္တပ္ပံ၊ ထိနမိဒ္ဓံ၊ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စ+မိစ္စာဒိ။

ဧကဇ္ဈာယနပါဝစနာနံ-ဒီဃော စ မဇ္ဈိမော စ ဒီဃမဇ္ဈိမံ၊ ဧဝံ ဧကုတ္တရ သံယုတ္တကံ၊ ခန္ဓကဝိဘင်္ဂံ။

လိင်္ဂဝိသေသာနံ-ဣတ္ထီ စ ပုမာ စ ဣတ္ထိပုမံ၊ ဒါသီ စ ဒါသော စ ဒါသိဒါသံ၊ စီဝရဉ္စ ပိဏ္ဍပါတော စ သေနာသနဉ္စ ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရော စ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရံ၊ တိဏဉ္စ ကဋ္ဌော စ သာခါ စ ပလာသဉ္စ တိဏကဋ္ဌသာခါပလာသံ။ ‘‘လာဘီ ဟောတိ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရာနံ’’တိပိ ဒိဿတိ။

ဝိဝိဓဝိရုဒ္ဓါနံ-ကုသလဉ္စ အကုသလဉ္စ ကုသလာကုသလံ၊ ဧဝံ သာဝဇ္ဇာနဝဇ္ဇံ၊ ဟီနပဏီတံ၊ ကဏှသုက္ကံ၊ ဆေကပါပကံ၊ သုခဒုက္ခံ၊ အဓမုတ္တမံ၊ ပဋိဃာနုနယံ၊ ဆာယာတပံ၊ အာလောကန္ဓကာရံ။ ရတ္တိဉ္စ ဒိဝါ စ ရတ္တိန္ဒိဝံ၊ ‘‘ရတ္တိန္ဒိဝဒါရဂဝစတုရဿာ’’တိ အပစ္စယေ ကတေ နုမအာဂမော။ အဟော စ ရတ္တိ စ အဟောရတ္တံ၊ ‘‘ဒီဃာ+ဟောဝဿေကဒေသေဟိ စ ရတျာ’’တိ အပစ္စယေ ကတေ ‘‘မနာဒျာပါဒီန+မော မယေ စေ’’တိ ဩကာရော။

ဒိသာနံ-ပုဗ္ဗာ စ အပရာ စ ပုဗ္ဗာပရံ၊ ဧဝံ ပုရတ္ထိမပစ္ဆိမံ၊ ဒက္ခိဏုတ္တရံ၊ ပုဗ္ဗဒက္ခိဏံ၊ ပုဗ္ဗုတ္တရံ၊ အပရဒက္ခိဏံ၊ အပရုတ္တရံ။

နဒီနံ-ဂင်္ဂါ စ ယမုနာ စ ဂင်္ဂါယမုနံ၊ ဧဝံ မဟီသရဘူ။

တိဏ+ရုက္ခ+ပသု+သကုဏ+ဓန+ခည+ဗျဉ္ဇန+ဇနပဒါနံ ဝါ။ တိဏဝိသေသာနံ-ဥသီရာနိ စ ဗီရဏာနိ စ ဥသီရဗီရဏံ ဥသီရဗီရဏာနိ ဝါ။ ဧဝံ မုဉ္ဇပဗ္ဗဇံ မုဉ္ဇပဗ္ဗဇာနိ ဝါ၊ ကာသကုသံ ကာသကုသာ ဝါ။

ရုက္ခဝိသေသာနံ-အဿတ္ထာ ¶ စ ကပိဋ္ဌာ စ အဿတ္ထကပိဋ္ဌံ အဿတ္ထကပိဋ္ဌာ ဝါ၊ ဧဝံ အမ္ဗပနသံ အမ္ဗပနသာ၊ ခဒိရပလာသံ ခဒိရပလာသာ၊ ဓဝါဿကဏ္ဏံ ဓဝါဿကဏ္ဏာ၊ ပိလက္ခနိဂြောဓံ ပိလက္ခနိဂြောဓာ၊ သာကသာလံ သာကသာလာ။

ပသုဝိသေသာနံ-ဂဇာ စ ဂဝဇာ စ ဂဇဂဝဇံ ဂဇဂဝဇာ ဝါ၊ အဇာ စ ဧဠကာ စ အဇေဠကံ အဇေဠကာ၊ ဟတ္ထီ စ ဂါဝေါ စ အဿာ စ ဝဠဝါ စ ဟတ္ထီဂဝဿဝဠဝံ ဟတ္ထီဂဝဿဝဠဝါ၊ ရဿတ္တံ။ ဧဝံ ဂေါမဟိသံ ဂေါမဟိသာ၊ ဧဏေယျဝရာဟံ ဧဏေယျဝရာဟာ၊ သီဟဗျဂ္ဃတရစ္ဆံ သီဟဗျဂ္ဃတရစ္ဆာ၊ ကုက္ကုဋသူကရံ ကုက္ကုဋသူကရာ၊ ဧဏေယျဂေါမဟိသံ ဧဏေယျဂေါမဟိသာ။

သကုဏဝိသေသာနံ-ဟံသာ စ ဗကာ စ ဟံသဗကံ ဟံသဗကာ။ ဧဝံ ကာရဏ္ဍဝစက္ကဝါကံ ကာရဏ္ဍဝစက္ကဝါကာ၊ မယူရကောဉ္စံ မယူရကောဉ္စာ၊ သုကသာလိကံ သုကသာလိကာ၊ ဗကဗလာကံ ဗကဗလာကာ။

ဓနာနံ-ဟိရညဉ္စ သုဝဏ္ဏဉ္စ ဟိရညသုဝဏ္ဏံ ဟိရညသုဝဏ္ဏာနိ။ ဧဝံ ဇာတရူပရဇတံ ဇာတရူပရဇတာနိ၊ မဏိသင်္ခမုတ္တဝေဠုရိယံ မဏိသင်္ခမုတ္တဝေဠုရိယာ။

ဓညာနံ-သာလီ စ ယဝါ စ သာလိယဝံ သာလိယဝါ ဝါ။ ဧဝံ တိလမုဂ္ဂမာသံ တိလမုဂ္ဂမာသာနိ၊ နိပ္ပာဝကုလတ္ထံ နိပ္ပာဝကုလတ္ထာ။

ဗျဉ္ဇနာနံ-သာကော စ သုဝါ စ သာကသုဝံ သာကသုဝါ။ ဧဝံ ဂဗျမာဟိသံ ဂဗျမာဟိသာ၊ ဧဏေယျဝရာဟံ ဧဏေယ၊ ဝရာဟာ။ မိဂမယူရံ မိဂမယူရာ။

ဇနပဒါနံ-ကာသိ ¶ စ ကောသလာ စ ကာသိကောသလံ ကာသိကောသလာ၊ ဝဇ္ဇီ စ မလ္လာ စ ဝဇ္ဇိမလ္လံ ဝဇ္ဇိမလ္လာ၊ အင်္ဂါ စ မဂဓာ စ အင်္ဂမဂဓံ အင်္ဂမဂဓာ၊ ဧဝံ စေတိဝံသံ စေတိဝံသာ၊ မစ္ဆသူရသေနံ မစ္ဆသူရသေနာ၊ ကုရုပဉ္စာလံ ကုရုပဉ္စာလာ။ နာမဉ္စ ရူပဉ္စ နာမရူပဉ္စ နာမရူပနာမရူပန္တိ စတုရေကပဉ္စဝေါကာရဝသေန ဝတ္တဗ္ဗေ ဗဟုလာဓိကာရာ သရူပေကသေသံ ကတွာ နာမရူပန္တိ ဝုတ္တံ။

ဧတသ္မိံ ဧကတ္ထီဘာဝကဏ္ဍေ ယံ ဝုတ္တံ ပုဗ္ဗံ၊ တဒေဝ ပုဗ္ဗံ နိပတတိ၊ ကမာတိက္ကမေ ပယောဇနဿာ+ဘာဝါ။ ကွစိ ဝိပလ္လာသောပိ ဟောတိ၊ ဗဟုလာဓိကာရတော၊ ဒန္တာနံ ရာဇာ ရာဇဒန္တော။ စတ္ထေ သမာဟာရေ ‘‘သဘာပရိသာယာ’’တိ ဉာပကာ ကွစိ နပုံသကလိင်္ဂံ န ဘဝတိ၊ အာဓိပစ္စဉ္စ ပရိဝါရော စ အာဓိပစ္စပရိဝါရော။ ဧဝံ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိ၊ ပဋိသန္ဓိပဝတ္တိယံ။

ပါပါဒီဟိ ပရာ ယာ ဘူမိ၊ တဿာ သမာသန္တော အ ဟောတိ။ ပါပါ ဘူမိ ယသ္မိန္တိ ပါပဘူမံ၊ ဇာတိယာ ဥပလက္ခိတာ ဘူမိ ဇာတိဘူမံ။

သံချာဟိ ပရာယ ဘူမိယာ အ ဟောတိ။ ဒွေ ဘူမိယော အဿ ဒွိဘူမံ။ ဧဝံ တိဘူမံ။

သံချာဟိ ပရာသံ နဒီဂေါဓာဝရီနံ သမာသန္တော အ ဟောတိ။ ပဉ္စန္နံ နဒီနံ သမာဟာရော ပဉ္စနဒံ။ ဧဝံ သတ္တဂေါဓာဝရံ။

၄၄။ အသံချေဟိ စာ+င်္ဂုလျာ+နာညာသံချတ္ထေသုတိ

အသံချေဟိ ¶ သံချာဟိ စ ပရာယ အင်္ဂုလိယာ သမာသန္တော အ ဟောတိ။ နိဂ္ဂတ+မင်္ဂုလီဟိ နိရင်္ဂုလံ၊ ဒွေ အင်္ဂုလိယော သမာဟဋာ ဒွင်္ဂုလံ။ အနညာသံချတ္ထေသူတိ ကိံ၊ ပဉ္စ အင်္ဂုလိယော အသ္မိံ ဟတ္ထေတိ ပဉ္စင်္ဂုလိ၊ အင်္ဂုလိယာ သမီပံ ဥပင်္ဂုလိ။

၄၅။ ဒီဃာဟောဝဿေကဒေသေဟိ စ ရတ္တျာတိ

ဒီဃာဒီဟိ ပရာယ ရတ္တိယာ အ ဟောတိ။ ဒီဃာ စ သာ ရတ္တိ စာတိ ဒီဃရတ္တံ။ အဟော စ ရတ္တိ စ အဟောရတ္တံ၊ အာပါဒိတ္တာ ဩ။ ဝဿာသု ရတ္တိ ဝဿာရတ္တံ။ ပုဗ္ဗာ စ သာ ရတ္တိ စာတိ ပုဗ္ဗရတ္တံ။ ဧဝံ အပရရတ္တံ၊ အဍ္ဎရတ္တံ၊ အတိက္ကန္တော ရတ္တိံ အတိရတ္တော။ ဒွေ ရတ္တိယော သမာဟဋာ ဒွိရတ္တံ။ အနညာသံချတ္ထေသု တွေဝ၊ ဒီဃာ ရတ္တိ အသ္မိန္တိ ဒီဃရတ္တိ၊ ဟေမန္တော။ ရတ္တိယာ သမီပံ ဥပရတ္တိ။ ဗဟုလံဝိဓာနာ ကွစိ ဟောတေဝ၊ ရတ္တိပရိမာဏာနုရူပံ ယထာရတ္တံ။

ဂေါသဒ္ဒါ အလောပဝိသယေ သမာသန္တော အ ဟောတိ န စေ စတ္ထာဒီသု သမာသော။ ရညော ဂေါ ရာဇဂဝေါ။ ပရမော စ သော ဂေါ စာတိ ပရမဂဝေါ။ ပဉ္စန္နံ ဂုန္နံ သမာဟာရော ပဉ္စဂဝံ၊ ‘‘ဂေါဿာ+ဝင’’တိ အဝင။ တံ ဓန+မဿာတိ ပဉ္စဂဝဓနော။ ဒသဂဝံ။

ဧတေ သဒ္ဒါ အ-အန္တာ နိပစ္စန္တေ။ ရတ္တိ စ ဒိဝါ စ ရတ္တိန္ဒိဝံ၊ ဣမိနာဝ နုမာဂ မာ။ ဒါရာ စ ဂဝေါ စ ဒါရဂဝံ။ စတဿော အဿိယော အဿ စတုရဿော။

အနုဂဝံတိ ¶ နိပစ္စတေ အာယာမေဂမျမာနေ။ ဂဝဿ အာယာမော အနုဂဝံ သကဋံ၊ အသင်္ချသမာသော။

အက္ခိသ္မာ သမာသန္တော အ ဟောတိ အညတ္ထေ။ ဝိသာလာနိ အက္ခီနိ ယဿ သော ဝိသာလက္ခော။

အင်္ဂုလန္တာ အညတ္ထေ ဒါရုမှိ သမာသန္တော အ ဟောတိ။ ဒွေ အင်္ဂုလိယော အဝယဝါ အဿေတိ ဒွင်္ဂုလံ ဒါရု၊ ဧဝံ ပဉ္စင်္ဂုလံ။ အင်္ဂုလိသဒိသာဝယဝံ ဓညာဒီနံ ဝိက္ခေပကံ ဒါရူတိ ဝုစ္စတေ။

ဥတ္တရပဒေ ဣမဿ ဣဒံ၊ ဣမာယ အတ္ထော ဣဒမဋ္ဌော၊ ထဿ ဌော၊ ဣဒမဋ္ဌော အဿ အတ္ထီတိ ဣဒမဋ္ဌီ၊ ဣဒမဋ္ဌိနော ဘာဝေါ ဣဒမဋ္ဌိတာ။ ဣမေသံ ပစ္စယာ ဣဒပ္ပစ္စယာ၊ နိဂ္ဂဟီတလောပေါ ပဿ စ ဒွိဘာဝေါ။

န္တန္တူနံ ဥတ္တရပဒေ ဋ ဟောတိ။ ဘဝန္တော ပတိဋ္ဌာ အမှန္တိ ဘဝံပတိဋ္ဌာ မယံ၊ နိဂ္ဂဟီတာဂမော၊ ဝဂ္ဂန္တော၊ ယောဿ ဋာ စ။ ဘဂဝါ မူလံ ဧတေသံတိ ဘဂဝံမူလကာ နော ဓမ္မာ။

ဣတိ ¶ န္တန္တူနံ အ ဟောတိ။ ဂုဏဝန္တော ပတိဋ္ဌာ မမာတိ ဂုဏဝန္တပတိဋ္ဌော+သ္မိ။

သံချာသု ပရဿ ဩ၊ ပရော သတသ္မာ အဓိကာ ပရောသတံ။

ပုထဿ ဇနေ ဥ ဟောတိ။ ပုထဂေဝါ+ယံ ဇနောတိ ပုထုဇ္ဇနော၊ ဇဿ ဒွိတ္တံ။

အဟေ အာယတနေ စ ဥတ္တရပဒေ ဆဿ သော ဟောတိ ဝါ။ သာဟံ ဆာဟံ၊ သဠာယတနံ ဆဠာယတနံ။ (သမ္ဗရံ)

လ္တုပစ္စယန္တာနံ ပိတာဒီနဉ္စ ယထာက္ကမ+မာရဝရင ဝါ ဟောန္တု+တ္တရပဒေ။ သတ္ထုနော ဒဿနံ သတ္ထာရဒဿနံ၊ ကတ္တာရနိဒ္ဒေသော။ မာတရပိတရော။ ဝါတွေဝ၊ သတ္ထုဒဿနံ၊ မာတုဇာယော။

ပစ္စယေ ပုမဘာဝေ အတိသယေန ဗျတ္တာ ဗျတ္တတရာ၊ ဗျတ္တတမာ။ ‘‘တဿံ တတြ၊ တာယ တတော၊ တဿံ ဝေလာယံ တဒါ’’[‘‘… ဧတ္ထန္တရေ ရူပါနိ အာစရိယသံဃရက္ခိတ မဟာသာမိတ္ထေရမတေန ဣမိနာဝ ‘‘ကွစိ ပစ္စယေတိ သုတ္တေန သိဒ္ဓါနိ၊ တေနေဝ တာနိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဥဒါဟဋာနိ။ အာစရိယမောဂ္ဂလ္လာနမဟာထေရမတေန ပနေ+တာနိ ‘‘သဗ္ဗာဒယော ဝုတ္တိမတ္တေတိ သုတ္တေန သိဒ္ဓါနိ။ တောအာဒီနံ ဝိဘတျတ္ထေ ဝိဟိတပစ္စယတ္တာ၊ တဒန္ထာနဉ္စ ဏာဒိဝုတ္တိတ္တာ ဒွိန္နမ္ပိ ထေရာနံ မတာ အဝိရုဒ္ဓါ။]

သညာယ+မုဒကဿု+တ္တရပဒေ ¶ ဥဒါဒေသော ဟောတိ။ ဥဒဓိ၊ ဥဒပါနံ။

ကုမ္ဘာဒီသု+တ္တရပဒေသု ဥဒကဿ ဥဒါဒေသော ဝါ ဟောတိ။ ဥဒကုမ္ဘော၊ ဥဒကကုမ္ဘော။ ဥဒပတ္တော ဥဒကပတ္တော။ ဥဒဗိန္ဒု ဥဒကဗိန္ဒု။ အာကတိဂဏော+ယံ။

သောတာဒီသု+တ္တရပဒေသု ဥဒကဿ ဥဿ လောပေါ ဟောတိ။ ဒကသောတံ၊ ဒကရက္ခသော။

ဣတ္ထိယံ ဝတ္တမာနတော အကာရန္တတော နာမသ္မာ အာပစ္စယော ဟောတိ။ ဓမ္မဒိန္နာ။

နဒါဒီဟိ ဣတ္ထိယံ ဝီပစ္စယော ဟောတိ။ နဒီ မဟီ ကုမာရီ တရုဏီ ဝါရုဏီ ဂေါတမီ။

ဂါဝီ ဂေါ။ အာကတိဂဏော+ယံ။ ဝ-ကာရော ‘‘န္တန္တူနံ ဝီမှိ တော ဝါ’’တိ ဝိသေသနတ္ထော။

ယက္ခာဒိတော ¶ ဣတ္ထိယံ ဣနီ ဟောတိ ဝီ စ။ ယက္ခိနီ ယက္ခီ၊ နာဂိနီ နာဂီ၊ သီဟိနီ သီဟီ။

အာရာမိကာဒိတော ဣနီ ဟောတိ+တ္ထိယံ။ အာရာမိကိနီ၊ အနန္တရာယိကိနီ။

သညာယံ မာနုသော မာနုသိနီ၊ အညတြ မာနုသီ။

ဣတ္ထိယ+မိဝဏ္ဏုဝဏ္ဏန္တေဟိ နီ ဟောတိ ဗဟုလံ။ သဒါပယတပါဏိနီ၊ ဒဏ္ဍိနီ၊ ဘိက္ခုနီ၊ ခတ္တဗန္ဓုနီ၊ ပရစိတ္တဝိဒုနီ။ မာတုအာဒိတော ကသ္မာ န ဟောတိ၊ ဣတ္ထိပစ္စယံ ဝိနာပိ ဣတ္ထတ္တာဘိဓာနတော။

တ္တိမှာ+ညတ္ထေယေဝ ဣတ္ထိယံ နီ ဟောတိ ဗဟုလံ။ သာ+ဟံ အဟိံသာရတိနီ၊ တဿာ မုဋ္ဌဿတိနိယာ၊ သာ ဂါဝီ ဝစ္ဆဂိဒ္ဓိနီ။ အညတ္ထေတိ ကိံ၊ ဓမ္မရတိ။

ဃရဏိပဘုတယော နီပစ္စယန္တာ သာဓဝေါ ဟောန္တိ။ ဃရ+မဿာ အတ္ထီတိ ဤမှိ ‘‘ယုဝဏ္ဏေဟိ နီ’’တိ နီ၊ ဃရဏီ။ ဣမိနာ နဿ ဏော၊ ဤဿ အတ္တဉ္စ။

အာစရိယာ ¶ ဝါ ယလောပေါ စ ဣတိ ဂဏသုတ္တေန နိယာမိတတ္တာ ဣမိနာဝ နီမှိ ယလောပေါ စ၊ အာစရိနီ အာစရိယာ။

၃၃။ မာတုလာဒိတွာ+နီ ဘရိယာယန္တိ

မာတုလာဒိတော ဘရိယာယ+မာနီ ဟောတိ။ မာတုလာနီ၊ ဝရုဏာနီ၊ ဂဟပတာနီ၊ အာစရိယာနီ။

အဘရိယာယံ ခတ္တိယာ ဝါ ဣတိ ဂဏသုတ္တေန နိယမိတတ္တာ ဣမိနာ ဝါ အာနီ၊ ခတ္တိယာနီ။ နဒါဒိပါဌာ ဘရိယာယန္တု ဤ၊ ခတ္တိယီ။

၃၄။ ဥပမာ+သံဟိတ+သဟိတ+သညတ+သဟ+သဖ+ဝါမ+လက္ခဏာဒိတူ+ရုတူတိ

ဦရုသဒ္ဒတော ဣတ္ထိယ+မူ ဟောတိ။ ကရဘော ဝိယ ဦရု ယဿာ သာ ကရဘောရူ၊ သံဟိတော ဦရု အဿာတိ သံဟိတောရူ၊ ဧဝံ သဟိတောရူ၊ သညတောရူ၊ သဟောရူ၊ သဖောရူ၊ ဝါမောရူ၊ လက္ခဏောရူ။ ဦတိ ယောဂဝိဘာဂါ ဗြဟ္မဗန္ဓူ။

ယုဝသဒ္ဒတောတိ ဟောတိ+တ္ထိယံ။ ယုဝတိ။

ဝီမှိ န္တန္တူနံ တော ဝါ ဟောတိ။ ဂစ္ဆတီ ဂစ္ဆန္တီ၊ သီလဝတ သီလဝန္တီ။

ဝီမှိ ¶ ဘဝတော ဘောတာဒေသော ဝါ ဟောတိ။ ဘောတီ ဘဝန္တီ။

ဝီမှိ ပုထုဿ ပထဝပုထဝါ ဟောန္တိ။ ပထဝီ ပုထဝီ၊ ဌေ ပထဝီ။

ဣတိ ပယောဂသိဒ္ဓိယံ သမာသကဏ္ဍော စတုတ္ထော။

သမာသော ¶ ပဒသံခေပေါ၊ ပဒပစ္စယသံဟိတံ၊

တဒ္ဓိတံ နာမ ဟောတီတိ၊ ဝိညေယျံ တေသ+မန္တရံ။

ဆဋ္ဌီယန္တာ နာမသ္မာ ဝါ ဏပစ္စယော ဟောတိ အပစ္စေ+ဘိဓေယျေ။ အပစ္စသဒ္ဒသမ္ဗန္ဓိတ္တေန အပစ္စဝန္တတော ကတသရပစ္စယော သမတ္ထျတော ဆဋ္ဌျန္တတော ဟောတီတိ ‘‘ဆဋ္ဌီယန္တာ နာမသ္မာ’’တိ သုတ္တေ အဝုတ္တမ္ပိ ဝုတ္တံ။ ဏာဒီနံ တဒ္ဓိတန္တိ ပုဗ္ဗာစရိယသညာ။ ဏကာရော ဝုဒ္ဓျတ္ထော။ ဧဝ+မညတြာပိ။ ဏာဒိဝုတ္တိတ္တာ ‘‘ဧကတ္ထတာယံ’’တိ ဝိဘတ္တိလောပေါ။

၁၂၄။ သရာန+မာဒိဿာ+ယုဝဏ္ဏဿာ+ဧဩ ဏာနုဗန္ဓေ

သရာန+မာဒိဘူတာ ယေ အကာရိ+ဝဏ္ဏု+ဝဏ္ဏာ၊ တေသံ အာ+ဧ+ဩ ဝါ ဟောန္တိ ယထာက္ကမံ ဏာနုဗန္ဓေတိ အကာရဿ အာကာရော။ အာ+ဧ+ဩနံ ဝုဒ္ဓီတိပိ ပုဗ္ဗာစရိယသညာ။ ဝသိဋ္ဌဿာ+ပစ္စံ ဝါသိဋ္ဌော။ ဝီမှိ ဝါသိဋ္ဌီ။ ဝေတိ ဝသိဋ္ဌဿာ+ပစ္စံတိ ဝါကျဿ စ ဝသိဋ္ဌာပစ္စံတိ သမာသဿ စ ဝိကပ္ပတ္ထံ။ သော စ ဝါသဒ္ဒေါ ယာဝ ‘‘သကတ္ထေ’’တိ အဓိကရီယတိ။

နပုံသကေန လိင်္ဂေန၊ သဒ္ဒေါ+ဒါဟု ပုမေန ဝါ၊

နိဒ္ဒိဿတီတိ ဉာတဗ္ဗ+မဝိသေသေ ပနိ+စ္ဆိတေတိ –

ဝုတ္တတ္ထာ အပစ္စသဒ္ဒဿ နပုံသကတ္ထေပိ ပုတ္တပုတ္တီနံ ဒွိန္နမ္ပိ ဝါစကော ဟောတိ။

ဏာဒယော+ဘိဓေယျလိင်္ဂါ ¶ ၊ အပစ္စေ တွ+နပုံသကာ၊

နပုံသကေ သကတ္ထေ ဏျော၊ ဘိယျော ဘာဝသမူဟဇာ၊

တာ တု+တ္ထိယ+မသံချာနေ၊ တွာဒိစီပစ္စယန္တကာ။

ဘာရဒွါဇဿ အပစ္စံ=ပုတ္တော ဘာရဒွါဇော၊ ဧဝံ ဝေဿာမိတ္တော၊ ဂေါတမော။ ဧတ္ထ စ အ+ယုဝဏ္ဏန္တာဘာဝါ အာ+ဧ+ဩနံ န ဝုဒ္ဓိ။ ဝါသုဒေဝဿ အပစ္စံ ဝါသုဒေဝေါ၊ ဗလဒေဝေါ။ စိတ္တကောတိအာဒီသု ပန သံယောဂန္တတ္တာ ‘‘သံယောဂေ ကွစီ’’တိ ကွစိ န ဝုဒ္ဓိ။ ဥပဂုနော အပစ္စံ ဩပဂဝေါ ဩပဂဝီ။ ဧတ္ထ ‘‘ဥဝဏ္ဏဿာ+ဝင သရေ’’တိ ဥကာရဿ အဝင။

ဝစ္ဆဿာ+ပစ္စန္တိ ဝိဂ္ဂယှ ပုဗ္ဗသုတ္တေန ဏပစ္စယေ ကတေ ပုန ဝစ္ဆဿာ+ပစ္စံတိ ဝိဂ္ဂဟော။

ဝစ္ဆာဒီဟိ အပစ္စပစ္စယန္တေဟိ ဂေါတ္တာဒီဟိ စ သဒ္ဒေဟိ ဏာန+ဏာယနပစ္စယာ ဝါ ဟောန္တိ အပစ္စေ။ ဝစ္ဆာနော၊ ဝစ္ဆာယနော၊ ‘‘သံယောဂေ ကွစီ’’တိ န ဝုဒ္ဓိ။ ကတိဿာ+ပစ္စံ ကစ္စော၊ ‘‘ဏျ ဒိစ္စာဒီဟီ’’တိ ဏျော၊ ‘‘လောပေါ+ဝဏ္ဏိ+ဝဏ္ဏာနံ’’တိ အကာရလောပေ စဝဂ္ဂပုဗ္ဗရူပါနိ။ ကစ္စဿာ+ပစ္စံ ကစ္စာနော၊ ကစ္စာယနော၊ ယာဂမေ ကာတိယာနော။ မုဂ္ဂဿာ+ပစ္စံ=နတ္တာဒီတိ ဝါကျေ ဝုဒ္ဓိ+ဣကာရလောပ+ပုဗ္ဗရူပါနိ။ မောဂ္ဂလ္လဿာ+ပစ္စံတိ ပုနဏာန+ဏာယနာ ဟောန္တိ၊ မောဂ္ဂလ္လာနော မောဂ္ဂလ္လာယနော။ ဣမေ စတ္တာရော အပစ္စပစ္စယန္တာ။ ဂေါတ္တာဒိတော ယထာသကဋဿာ+ပစ္စံ နတ္တာဒီဟိ သကဋာနော သကဋာယနော။ ကဏှဿာ+ပစ္စံ နတ္တာဒိ ကဏှာနော ကဏှာယနော။ ဧဝံ အဂ္ဂိဝေဿာနော အဂ္ဂိဝေဿာယနော ¶ ၊ မုဉ္ဇာနော မုဉ္ဇာယနော၊ ကုဉ္ဇာနော ကုဉ္ဇာယနော။ သဗ္ဗတ္ထ သံယောဂတ္တာ န ဝုဒ္ဓိ။ အာကတိဂဏော+ယံ။

၃။ ကတ္တိကာဝိဓဝါဒီဟိ ဏေယျဏေရာ

ကတ္တိကာဒီဟိ ဝိဓဝါဒီဟိ စ ဏေယျဏေရပ္ပစ္စယာ ဟောန္တိ ဝါ ယထာက္ကမံ။ ကတ္တိကာယ အပစ္စံ ကတ္တိကေယျော၊ ဂရုဠော ဝိနတာယ=သုပဏ္ဏမာတုယာ အပစ္စံ ဝေနတေယျော။ ရောဟိဏိယာ အပစ္စံ ရောဟိဏေယျော၊ ဂင်္ဂါယ အပစ္စံ ဂင်္ဂေယျော။ ဧဝံ ဘာဂိနေယျော၊ နာဒေယျော၊ အန္တေယျော၊ အာဟေယျော၊ ကာပေယျော၊ သုစိယာ အပစ္စံ သောစေယျော၊ ဗာလေယျော။ ဏေရေ-ဝိဓဝါယ အပစ္စံ ဝေဓဝေရော။ ဗန္ဓကိယာ=အဘိသာရိကာယ အပစ္စံ ဗန္ဓ-ကေရော။ သမဏဿ ဥပဇ္ဈာယဿာ+ပစ္စံ သာမဏေရော၊ နာဠိကေရော ဣစ္စာဒိ။

ဒိတိပ္ပဘုတီဟိ ဏျော ဟောတိ အပစ္စေ။

သံယောဂဝိသယေ ကွစိ အာ+ဧ+ဩဝုဒ္ဓိယော ဟောန္တိ ဏာနုဗန္ဓေ။

အဝဏ္ဏိ+ဝဏ္ဏာနံ လောပေါ ဟောတိ ယကာရာဒေါ ပစ္စယေ။ ဒိတိယာ=အသုရမာတုယာ အပစ္စံ ဒေစ္စော အာဒိစ္စော။ ကုဏ္ဍနိယာ အပစ္စံ ကောဏ္ဍညော၊ နဿ ညေ ပုဗ္ဗရူပံ။ အဒိတီတိ ဒေဝမာတာ။

ဘာတုနော ¶ အပစ္စံ ဘာတဗျော၊ ‘‘ယမှိ ဂေါဿ စာ’’တိ ယမှိ ဥဿ အဝင အကာရလောပပုဗ္ဗရူပါနိ။

အကာရန္တတော ဏိ ဝါ ဟောတ+ပစ္စေ ဗဟုလံ။ အာ=တိ နာမဝိသေသနတ္တာ အ-ကာရန္တတောတိ ဝုတ္တံ။ ဒက္ခဿာ+ပစ္စံ ဒက္ခိ၊ ဒတ္တိ၊ ဒေါဏိ၊ ဝါသဝိ၊ ဝါရုဏိ။ ဇိနဒတ္တဿာ+ပစ္စံ ဇေနဒတ္တိ၊ သုဒ္ဓါဒနိ၊ အာနုရုဒ္ဓိ ဣစ္စာဒိ။

ရာဇတော ညော ဝါ ဟောတ+ပစ္စေ ခတ္ထိယဇာတိယံ ဂမျမာနာယံ။ ရညော အပစ္စံ ရာဇညော။ ဇာတီယန္တိ ကိံ၊ ရာဇာပစ္စံ။

တိဇာတိယံ အပစ္စေ ယ+ဣယာ ဟောန္တိ။ ခတ္တဿာ+ပစ္စံ ခတျော ခတ္တိယော။ ဇာတိယံ တွေဝ၊ ခတ္တိ။

မနုတော ဇာတိသမုဒါယေ ဿ+သဏ ဟောန္တု+ပစ္စေ။ မနုနော အပစ္စံ မနုဿော မာနုသော၊ မနုဿီ မာနုသီ။ ဇာတိယံ တွေဝ၊ မာနဝေါ၊ နဿ ဏော၊ မာဏဝေါ။

၉။ ဇနပဒနာမသ္မာ ခတ္တိယာ ရညေ စ ဏော

ဇနပဒဿ ယံ နာမံ၊ တံ နာမသ္မာ ခတ္တိယာ အပစ္စေ ရညေ စ ဏော ဟောတိ။ ပဉ္စာလာနံ အပစ္စံ ရာဇာ ဝါ ပဉ္စာလော၊ ကောသလော ¶ ၊ မာဂဓော၊ ဩက္ကာကော။ ဇနပဒနာမသ္မာတိ ကိံ၊ ဒါသရထိ။ ခတ္တိယာတိ ကိံ၊ ပဉ္စာလဿ ဗြာဟ္မဏဿာ+ပစ္စံ ပဉ္စာလိ။

ကုရုသိဝီဟိ အပစ္စေ ရညေ စ ဏျော ဟောတိ။ ကုရူနံ အပစ္စံ ရာဇာ ဝါ ကောရဗျော။ ‘‘ယမှိ ဂေါဿ စာ’’တိမိနာ အဝင၊ ဗကာရပုဗ္ဗရူပါနိ။ သေဗ္ဗော၊ ဣလောပေါ။ (အပစ္စတဒ္ဓိတံ)။

ရာဂဝါစီတတိယန္တတော ရတ္တ+မိစ္စေ+တသ္မိံ အတ္တေ ဏော ဟောတိ။ ကုသုမ္ဘာဒီဟိ ဝဏ္ဏန္တရပတ္တံ ရတ္တံ နာမ။ ကသာဝေန ရတ္တံ ကာသာဝံ။ ဧဝံ ကုသုမ္ဘေန ရတ္တံ ကောသုမ္ဘံ၊ ဟာလိဒ္ဒံ၊ ပတ္တင်္ဂံ၊ မဉ္ဇေဋ္ဌံ၊ ကုင်္ကုမံ။ ဣဓ န ဟောတိ နီလံ ပီတန္တိ၊ ဂုဏဝစနတ္တာ ဏေန ဝိနာပိ ဒဗ္ဗဿာ+ဘိဓာနတော။

၁၂။ နက္ခတ္တေနိ+န္ဒုယုတ္တေန ကာလေ

တတိယန္တတော နက္ခတ္တာ တေန လက္ခိတေ ကာလေ ဏော ဟောတိ၊ တံ စေ နက္ခတ္တ+မိန္ဒုယုတ္တံ ဟောတိ။ ဖုဿေန ဣန္ဒုယုတ္တေန လက္ခိတာ ပုဏ္ဏမာသီ ဖုဿီ ရတ္တိ၊ ဖုဿော အဟော၊ မဃာယ ဣန္ဒုယုတ္တာယ လက္ခိတာ ပုဏ္ဏမာသီ မာဃီ၊ မာဃော။

သေတိ ပဌမန္တာ အဿေတိ ဆဋ္ဌိယတ္ထေ ဏော ဟောတိ၊ ယံ ပဌမန္တံ၊ သာ စေ ဒေဝတာ ပုဏ္ဏမာသီ ဝါ။ သုဂတော ဒေဝတာ အဿ သောဂတော၊ မာဟိန္ဒော၊ ယာမော၊ ဝါရုဏော။ ဗုဒ္ဓါ အဿ ဒေဝတာတိ ¶ ဗုဒ္ဓါ။ ဖုဿီ ပုဏ္ဏမာသီ အဿ သမ္ဗန္ဓိနီတိ ဖုဿော မာသော။ ဧဝံ မာဃော၊ ဖဂ္ဂုနော၊ စိတ္တော၊ ဝေသာခေါ၊ ဇေဋ္ဌမူလော၊ အာသာဠှော၊ သာဝဏော၊ ပေါဋ္ဌပါဒေါ၊ အဿယုဇော၊ ကတ္တိကော၊ မာဂသိရော။ ပုဏ္ဏမာသီ စ ဘတကမာသသမ္ဗန္ဓိနီ န ဟောတိ၊ ပုဏ္ဏော မာ အဿန္တိ နိဗ္ဗစနာ၊ အတော ဧဝ နိပါတနာ ဏော၊ သာဂမော စ။

ဒုတိယန္တတော တ+မဓီတေ တံ ဇာနာတီတိ ဧတေသွ+တ္ထေသု ဏော ဟောတိ ကော ဏိကော စ။ ဧတ္ထ စသဒ္ဒေါ ကော စဏိကော စ ဟောတီတိ သမုစ္စိနော၊ နော ဏပစ္စယံ။ ဗျာကရဏ+မဓီတေ ဇာနာတီတိ ဝါ ဝေယျာကရဏော၊ ဝိ+အာ+ကရဏန္တိ ဝိစ္ဆိဇ္ဇ ကတယာဒေသဿိ+ကာရဿ ‘‘တဒါဒေသာ တဒီဝ ဘဝန္တီ’’တိ ဉာယာ ‘‘သရာန’’မိစ္စာဒိနာ ဧကာရေ ယာဂမဒွိတ္တာနိ။ ဧဝံ မောဟုတ္တော၊ နေမိတ္တော၊ အင်္ဂဝိဇ္ဇော၊ ဝတ္ထုဝိဇ္ဇော၊ ဆန္ဒသော၊ ‘‘မနာ၊ ဒီနံ သက’’ ဣတိ သကာဂမော။ ကမကော၊ ပဒကော၊ ဝေနယိကော၊ သုတ္တန္တိကော၊ အာဘိဓမ္မိကော။ ဒွိတဂ္ဂဟဏံ အဇ္ဈေနဇာနနေ စ ဝိသုံ ဝိသုံ ပစ္စယဝိဓာနတ္ထံ၊ အဇ္ဈေနဝိသယဒဿနတ္ထံ၊ ပသိဒ္ဓုပသံဟရဏတ္ထဉ္စ။

ဆဋ္ဌိယန္တာ ဝိသယေ ဒေသသရူပေ ဏော ဟောတိ။ ဝသာတီနံ ဝိသယော ဒေသော ဝါသာတော။ ဒေသေတိ ကိံ၊ စက္ခုဿ ဝိသယော ရူပံ၊ ဒေဝဒတ္တဿ ဝိသယော+နုဝါကော။

တိ တန္နာမေ ¶ နိဝါသေ ဒေသေ ဏော ဟောတိ။ သိဝီနံ နိဝါသော ဒေသော သေဗ္ဗော။ ဧတ္ထ ‘‘ယဝါ သရေ’’တိ ယကာရေ ဗကာရပုဗ္ဗရူပါနိ။ ဝါသာတော။

တတိယန္တာ နိဗ္ဗတ္တတ္ထေ ဏော ဟောတိ။ ကုသမ္ဗေန နိဗ္ဗတ္တာ ကောသမ္ဗီ နဂရံ၊ ဧဝံ ကာကန္ဒီ၊ မာကန္ဒီ၊ သဟဿေန နိဗ္ဗတ္တာ သာဟဿီ ပရိခါ၊ ဟေတုမှိ ကတ္တရိ ကရဏေ စ ယထာယောဂံ တတိယာ။

တန္တိ ပဌမန္တာ ဣဓာတိ သတ္တမျတ္ထေ ဒေသေ တန္နာမေ ဏော ဟောတိ၊ ယံ တံ ပဌမန္တ+မတ္ထိ စေ။ ဥဒုမ္ဗရာ အသ္မိံ ဒေသေ သန္တီတိ ဩဒုမ္ဗရော၊ ဗာဒရော၊ ပဗ္ဗဇော။

သတ္တမျန္တာ ဘဝတ္ထေ ဏော။ ဥဒကေ ဘဝေါ ဩဒကော၊ ဩရသော၊ ဇာနပဒေါ၊ မာဂဓော၊ ကာပိလဝတ္ထဝေါ၊ ကောသမ္ဗော၊ မနသိ ဘဝံ မာနသံ သုခံ၊ သကာဂမော။ သာရသော သကုဏော၊ သာရသီ သကုဏီ၊ သာရသံ ပုပ္ဖံ။ မိတ္တေ ဘဝါ မေတ္တာ မေတ္တီ ဝါ။ ပုရေ ဘဝါ ပေါရီ ဝါစာ။ ပါဝုသေ ဘဝေါ ပါဝုသော မေဃော။ ပါဝုသာ ¶ ရတ္တိ၊ ပါဝုသံ အဗ္ဘံ။ သာရဒေါ၊ သာရဒါ၊ သာရဒံ ပုပ္ဖံ။ မာဓုရော ဇနော၊ မာဓုရာ ဂဏိကာ၊ မာဓုရံ ဝတ္ထံ။

ဘဝတ္ထေ တနော။ အဇ္ဇ ဘဝေါ အဇ္ဇတနော၊ သွာတနော၊ ဟိယျတနော။ ‘‘ဧဩန+မ ဝဏ္ဏေ’’တိ ဧဩနံ အ ဟောတိ။

ဘဝတ္ထေ ဏော တနော စ။ ဧတ္ထ ဏကာရော အဝယဝေါ၊ နေဝါ+နုဗန္ဓော။ ပုရာဏော၊ ပုရာတနော။

ဘဝတ္ထေ အစ္စော ဟောတိ။ အမာ=သဟ ဘဝေါ အမစ္စော။

ဘဝတ္ထေ ဣမော၊ မဇ္ဈေ ဘဝေါ မဇ္ဈိမော။ ဧဝံ အန္တိမော၊ ဟေဋ္ဌိမော၊ ဥပရိမော၊ ဩရိမော၊ ပါရိမော၊ ပစ္ဆိမော၊ အဗ္ဘန္တရိဓော၊ ပစ္စန္တိမော။

ဘဝတ္ထေ ကဏအာဒယော ဟောန္တိ။ ကဏ-ကုသိနာရာယံ ဘဝေါ ကောသိနာရကော၊ မာဂဓကော၊ အာရညကော ဝိဟာရော၊ ရာဇဂဟကော၊ ကောသမ္ဗကော၊ ဣန္ဒပတ္တကော၊ ကာပိလကော၊ ဘာရုကစ္ဆကော၊ နာဂရကော။ အင်္ဂေသု ဇာတော အင်္ဂကော၊ ကောသလကော၊ ဝေဒေဟကော၊ ကမ္ဗောဇကော၊ ဂန္ဓာရကော၊ သောဝီရကော၊ သိန္ဓဝကော၊ အဿကော ဣစ္စာဒိ။ ဏေယျ-ဂင်္ဂေယျော၊ ပဗ္ဗတေယျော၊ ဝါနေယျော။ ဏေယျက-ကောသလေယျကော ¶ ၊ ဗာရာဏသေယျကော၊ စမ္ပေယျကော၊ သိလာယ ဇာတံ သေလေယျကံ၊ မိထိလေယျကော။ ဗာရာဏသေယျကောတျာဒီသု ‘‘ဒိဿန္တ+ညေပိ ပစ္စယာ’’တိ ဧယျကော၊ ဧဝံ ဥပရိ သုတ္တေ ဒဿိတပစ္စယတော ဝိသုံ ပစ္စယေ ဒဿိတေ ဣမိနာ သုတ္တေနာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယ-ဂမ္မော၊ ယမှိ အကာရလောပေ ပုဗ္ဗရူပံ ရဿော စ။ ဒိဗ္ဗော။ ဣယ-ဥဒရိယော၊ ဒိဝိယော၊ ပဉ္စာလိယော၊ ဗောဓိပက္ခိယော၊ လောကိယော။

သတ္တမျန္တာ ဘဝတ္ထေ ဏိကော ဟောတိ။ သရဒေ ဘဝေါ သာရဒိကော ဒိဝသော၊ သာရဒိကာ ရတ္တိ။

၂၇။ တ+မဿ သိပ္ပံ သီလံ ပဏျံ ပဟရဏံ ပယောဇနံ

ပဌမန္တာ သိပ္ပာဒိဝါစကာ အဿေတိ ဆဋ္ဌျတ္ထေ ဏိကော ဟောတိ။ ဝီဏာဝါဒနံ သိပ္ပ+မဿ ဝေဏိကော၊ ဝီဏာဝါဒနံ အဘေဒေါပစာရေန ဝီဏာ နာမ။ မောဒိင်္ဂိကော၊ ဝံသိကော။ ပံသုကူလဓာရဏံ သီလ+မဿ ပံသုကူလိကော၊ တေစီဝရိကော။ ဂန္ဓော ပဏျ+မဿ ဂန္ဓိကော၊ တေလိကော၊ ဂေါဠိကော၊ ပူဝိကော၊ ပဏ္ဏိကော၊ တမ္ဗုလိကော၊ လောဏိကော။ စာပေါပဟရဏ+မဿ စာပိကော၊ တောမရိကော၊ မုဂ္ဂရိကော၊ မောသလိကော။ ဥပဓိ=က္ခန္ဓာဒိ ပယောဇန+မဿ ဩပဓိကံ၊ သာတိကံ၊ သာဟဿိကံ။

၂၈။ တံ ဟန္တ+ရဟတိ ဂစ္ဆတု+ဉ္ဆတိ+စရတိ

ဒုတိယန္တာ ဟန္တီတိ ဧဝမာဒီသွ+တ္ထေသု ဏိကော ဟောတိ။ ပက္ခိနော ဟန္တီတိ ပက္ခိကော၊ သာကုဏိကော၊ မာယူရိကော၊ မစ္ဆေ ဟန္တီတိ မစ္ဆိကော၊ မေနိကော။ မိဂေ ဟန္တီတိ မာဂဝိကော၊ ဝကာရာဂမော ¶ ။ မိဂဿ ‘‘တဒမိနာ’’ဒိနာ မဂဝါဒေသေပိ မာဂဝိကော။ ဩရဗ္ဘိကော၊ ဟာရိဏိကော။ သူကရိကောတိ ဣကော။ သတ+မရဟတီတိ သာတိကံ၊ သန္ဒိဋ္ဌိကံ၊ ဧဟိ ပဿ ဝိဓိံ အရဟတီတိ ဧဟိပဿိကော။ ဧတ္ထ တျာဒျန္တသမုဒါယတော အနုကရဏတ္တာ ဝါ တဒ္ဓိတဿ အဘိဓာနလက္ခဏတ္တာ ဝါ ဗဟုလံဝိဓာနေန ဝါ ပစ္စယော။ သာဟဿိကော၊ ကုမ္ဘိကော၊ ဒေါဏိကော၊ အဒ္ဓမာသိကော၊ ကဟာပဏိကော၊ အာသီတိကာ ဂါထာ၊ နာဝုတိကာ။ သဟဿိယောတိ ဣယော။ ပရဒါရံ ဂစ္ဆတီတိ ပါရဒါရိကော၊ မဂ္ဂိကော၊ ပညာသယောဇနိကော၊ ပထိကော။ ဗဒရေ ဥဉ္ဆတီတိ ဗာဒရိကော၊ သာမာကိကော။ ဓမ္မံ စရတီတိ ဓမ္မိကော၊ အဓမ္မိကော။

ကတာဒီသွ+တ္ထေသု ဏိကော။ ကာယေန ကတံ ကာယိကံ၊ ဝါစသိကံ၊ မာနသိကံတိ သကာဂမော။ ဝါတေန ကတော အာဗာဓော ဝါတိတော၊ သေမှိကော၊ ပိတ္တိကော။ သတေန ကီတံ သာတိကံ၊ သာဟဿိကံ၊ ဝတ္ထေန ကီတံ ဝတ္ထိကံ၊ ကုမ္ဘိကံ၊ သောဝဏ္ဏိကံ၊ ဃာတိကံ။ မူလတောဝ ပစ္စယော၊ အမူလဝါစိတ္တာ ဒေဝဒတ္တေန ကီတောတိ န ဟောတိ၊ တဒတ္ထာပ္ပတီတိယာ။ ဝရတ္ထာယ ဗဒ္ဓါ ဝါရတ္တိကော၊ အာယသိကော၊ ပါသိကော၊ သုတ္တိကော။ ဃတေန အဘိသင်္ခတံ သံသဋ္ဌံ ဝါ ဃာတိကံ၊ ဂေါဠိကံ၊ ဒဓိကံ၊ မာရီစိကံ။ ဇာလေန ဟတော ဟန္တီတိ ဝါ ဇာလိကော၊ ဗာလိသိကော။ အက္ခေဟိ ဇိတံ အက္ခိကံ ဓနံ၊ သာလာကိကံ၊ တိန္ဒုကိကော၊ အမ္ဗဖလိကော။ အက္ခေဟိ ဇယတိ ဒိဗ္ဗတိ ဝါ အက္ခိကော။ ခဏိတ္တိယာ ခနတီတိ ¶ ခါဏိတ္တိကော၊ ကုဒ္ဒါလိကော။ ဒေဝဒတ္တေန ဇိတံ၊ အင်္ဂုလျာ ခနတီတိ န ဟောတိ၊ တဒတ္ထာနဝဂမာ။ ဥဠုမ္ပေန တရတီတိ ဩဠုမ္ပိကော၊ ဥဠုမ္ပိကောတိ ဣကော။ ကုလ္လိကော၊ ဂေါပုစ္ဆိကော၊ နာဝိကော။ သကဋေန စရတီတိ သာကဋိကော၊ ရထိကော။ ပရပ္ပိကောတိ ဣကော။ ခန္ဓေန ဝဟတီတိ ခန္ဓိကော။ အံသိကော၊ သီသိကောတိ ဣကော။ ဝေတနေန ဇီဝတီတိ ဝေတနိကော၊ ဘတိကော၊ ကယိကော၊ ဝိက္ကယိကော၊ ကယဝိက္ကယိကောတိ ဣကော။

စတုတ္ထျန္တာ သံဝတ္တတီတိ အသ္မိံ အတ္ထေဏိကော ဟောတိ။ ပုနဗ္ဘဝါယ သံဝတ္တတီတိ ပေါနောဗ္ဘဝိကော၊ ဣတ္ထိယံ ပေါနောဗ္ဘဝိကာ။ လောကာယ သံဝတ္တတီတိ လောကိကော။ သုဋ္ဌု အဂ္ဂေါတိ သဂ္ဂေါ၊ သဂ္ဂါယ သံဝတ္တတီတိ သောဝဂ္ဂိကော၊ သဿော+ဝက တဒမိနာဒီပါဌာ။ ဓနာယ သံဝတ္တတီတိ ဓညံ။

ပဉ္စမျန္တာ သမ္ဘူတ+မာဂတန္တိ ဧတေသွ+တ္ထေသု ဏိကော ဟောတိ။ မာတိတော သမ္ဘူတ+မာဂတံဝါ+တိ ဧတ္ထ ‘‘မာတိတော စ ဘဂိနိယံစ္ဆော’’တိ ‘‘မာတိတော’’တိ ဘာဂေန ဥဿ ဣမှိ ဝါကျံ၊ ရဿဒွိတ္တေသု မတ္တိကံ၊ ပေတ္တိကံ။ ဏျ+ရိယဏ+ရျပစ္စယာပိ ဒိဿန္တိ။ သုရဘိတော သမ္ဘူတံ သောရဘျံ။ ယမှိ ထညံ။ ဥဘယတ္ထ ‘‘လောပေါ+ဝဏ္ဏိ+ဝဏ္ဏာနံ’’တိ လောပေါ။ ရိယဏ-ပိတုတော သမ္ဘူတော ပေတ္တိယော၊ မာတိယော၊ ‘‘ရာနုဗန္ဓေ+န္တသရာဒိဿာ’’တိ ဥလောပေါ၊ မတ္တိယော။ ရျမှိ-ဥလောပေါ၊ စဝဂ္ဂပုဗ္ဗရူပါနိ၊ မစ္စော ဝါ။

၃၂။ တတ္ထ ဝသတိ ဝိဒိတော ဘတ္တော နိယုတ္တော

သတ္တမျန္တာ ¶ ဝသတီတွေဝမာဒီသွ+တ္ထေသု ဏိကော ဟောတိ။ ရုက္ခမူလေ ဝသတီတိ ရုက္ခမူလိကော၊ အာရညိကော၊ ရာဇဂဟိကော၊ မာဂဓိကော၊ သောသာနိကော။ လောကေ ဝိဒိတော လောကိကော။ စတုမဟာရာဇေသု ဘတ္တာ စာတုမ္မဟာရာဇိကာ။ ဒွါရေ နိယုတ္တော ဒေါဝါရိကော၊ ဒဿောက တဒမိနာဒိပါဌာ။ ဘဏ္ဍာဂါရိကော။ ဣကေ-နဝကမ္မိကော၊ အာဒိကမ္မိကော။ ကိယေ-ဇာတိကိယော၊ အန္ဓကိယော။

ဆဋ္ဌိယန္တာ ဣဒ+မိစ္စ+သ္မိံ အတ္ထေ ဏိကော ဟောတိ။ သင်္ဃဿ ဣဒံ သင်္ဃိကံ၊ ပုဂ္ဂလိကံ၊ သကျပုတ္တိကော၊ နာဋပုတ္တိကော၊ ဇေနဒတ္တိကော။ ကိယေ-သဿ ဣဒံ သကိယော၊ ပရကိယော။ နိယေအတ္တနိယံ။ ကေ-သကော၊ ရညော ဣဒံ ရာဇကံ ဘဏ္ဍံ။

ဆဋ္ဌိယန္တာ ဣဒ+မိစ္စ+သ္မိံ အတ္ထေ ဏော ဟောတိ။ ကစ္စာယနဿ ဣဒံ ကစ္စာယနံ၊ ဗျာကရဏံ၊ သောဂတံ သာသနံ၊ မာဟိသံ မံသာဒိ။

ဂဝါဒီဟိ ဆဋ္ဌိယန္တေဟိ ဣဒ+မိစ္စ+သ္မိံ အတ္ထေ ယော ဟောတိ။ ဂုန္နံ ဣဒံ ဂဗျံ၊ အဝင၊ မံသာဒိ။ ဣလောပေ ကဗ္ဗံ။ ဒုနော ဣဒံ ဒဗ္ဗံ။

‘‘ပိတိတော ¶ မာတိတော’’တိ တေန တေန သုတ္တနိပါတေနေဝ ဥဿ ဣ။ ပိတုသဒ္ဒါ တဿ ဘာတရိ ရေယျဏ။ ပိတု ဘာတာ ပေတ္တေယျော။

မာတုတော စ ပိတုတော စ တေသံ ဘဂိနိယံ စ္ဆော ဟောတိ။ မာတု ဘဂိနိ မာတုစ္ဆာ၊ ပိတု ဘဂိနိ ပိတုစ္ဆာ။ ကထံ ‘‘မာတု ဘာတာ မာတုလော’’တိ၊ ‘‘မာတုလာဒိတွာနီ’’တိ နိပါတနာ လပစ္စယော။

မာတာပိတူဟိ တေသံ မာတာပိတူသွာ+မဟော ဟောတိ။ မာတု မာတာ မာတာမဟီ၊ မာတု ပိတာ မာတာမဟော။ ပိတု မာတာ ပိတာမဟီ၊ ပိတု ပိတာ ပိတာမဟော။ န ယထာသင်္ချံ ပစ္စေကာဘိသမ္ဗန္ဓတော ဝိသုံ ဝိသုံ မာတာပိတုသဒ္ဒေဟိ တေသံ မာတာပိတုန္နံ အတ္ထေ ပစ္စယော ဟောတိ။

မာတာပိတူဟိ ဟိတေ ရေယျဏ ဟောတိ။ မာတု ဟိတော မတ္တေယျော၊ ပေတ္တေယျော။

၄၀။ နိန္ဒာ+ညာတ+ပ္ပ ပဋိဘာဂ ရဿ ဒယာ သညာသု ကော

နိန္ဒာဒီသွ+တ္ထေသု နာမသ္မာ ကော ဟောတိ။ နိန္ဒာယံ-နိန္ဒိတော မုဏ္ဍော မုဏ္ဍကော၊ ဧဝံ သမဏကော၊ ပဏ္ဍိတကော၊ ဗြာဟ္မဏကော ¶ ၊ ဝေယျာကရဏကော။ အညာတေ-ကဿာ+ယံ အဿော အဿကော၊ ပယောဂသာမတ္ထိယာ သမ္ဗန္ဓိဝိသေသာနာဝဂမော+ဝဂမျတေ။ အပ္ပတ္ထေ-အပ္ပကံ တေလံ တေလကံ၊ ဃတကံ။ ပဋိဘာဂတ္ထေ-ဟတ္ထီ ဝိယ ဟတ္ထိကော၊ အဿကော၊ ဗလီဗဒ္ဓကော။ ‘‘ဣမေ နော ဟတ္ထိကာ အဿာ၊ ဗလီဗဒ္ဓါ စ နော ဣမေ’’တျာဒိပါဌေ ‘‘လောပေါ’’တိ ကပစ္စယလောပေန ဝါ အဘေဒေါပစာရေန ဝါ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ဣမေ စ ဒါရုအာဒီဟိ ကတရူပါနိ။ ရဿေရဿော မာနုသော မာနုသကော၊ ရုက္ခကော၊ ပိလက္ခကော။ ဒယာယံ-ဒယိတော=နုကမ္ပိတော ပုတ္တော ပုတ္တကော၊ ဝစ္ဆကော။ သညာယံ-မောရော ဝိယ မောရကော၊ ကတကော၊ ဘတကော။

ပဌမန္တာ အဿေတိ အသ္မိံ အတ္ထေ ဏိကော ဟောတိ ကော စ၊ တဉ္စေ ပဌမန္တံ ပရိမာဏံ ဘဝတိ။ ဒေါဏာဒီနံ ပရိမိတဝီဟာဒီနံ ကရဏတ္တာ ‘‘ပရိမီယန္တျ+နေနာတိ ပရိမာဏ’’န္တိ ဟောတိ။ ဒေါဏော ပရိမာဏ+မဿာတိ ဒေါဏိကော ဝီဟိ၊ ခါရသတိကော၊ ခါရသဟဿိကော၊ အာသီတိကော ဝယော၊ ဥပဍ္ဎကာယော ပရိမာဏ+မဿ ဥပဍ္ဎကာယိကံ ဗိမ္ဗောဟနံ။ ပဉ္စကံ၊ ဆက္ကံ။

ယာဒီဟိ ပဌမန္တေဟိ အဿေတိ ဆဋ္ဌျတ္ထေ တ္တကော ဟောတိ၊ တဉ္စေ ပဌမန္တံ ပရိမာဏံ ဘဝတိ။ ယံ ပရိမာဏ+မဿ ယတ္တကံ၊ တတ္တကံ၊ ‘‘ဧတဿေဋ တ္တကေ’’တိ ဧတဿ ဧဋ၊ ဧတ္တကံ။ အာဝတကေ-ယံ ပရိမာဏ+မဿ ယာဝတကော၊ တာဝတကော။

သဗ္ဗတော ¶ ပဌမန္တာ ယာဒီဟိ စ အဿေတိ ဆဋ္ဌျတ္ထေ အာဝန္တု ဟောတိ၊ တဉ္စေ ပဌမန္တံ ပရိမာဏံ ဘဝတိ။ သဗ္ဗံ ပရိမာဏ+မဿ သဗ္ဗာဝန္တံ၊ ‘‘အံငံ နပုံသကေ’’တိ အံ။ ယာဝန္တံ၊ တာဝန္တံ။

၄၄။ ကိမှာ ရတိ+ရီဝ+ရီဝတက+ရိတ္တကာ

ကိမှာ ပဌမန္တာ အဿေတိ ဆဋ္ဌျတ္ထေ ရတိ+ရီဝ+ရီဝတက+ရိတ္တကာ ဟောန္တိ။ ကိံသင်္ချာနံ ပရိမာဏ+မေသံ ကတိ၊ ရာနုဗန္ဓတ္တာ ဣံဘာဂလောပေါ။ ကီဝ၊ ကီဝတကံ၊ ကိတ္တကံ။ ရီဝန္တော သဘာဝတော အသံချော။

သဉ္ဇာတတ္ထေ ဣတော။ တာရကာ သဉ္ဇာတာ အဿ တာရကိတံ ဂဂနံ၊ ပုပ္ဖာနိ သဉ္ဇာတာနိ အဿ ပုပ္ဖိတော ရုက္ခော၊ ပလ္လဝိတာ လတာ။

ပဌမန္တာ မာနဝုတ္တိတော အဿေတိ အသ္မိံ အတ္ထေ မတ္တော ဟောတိ။ ပလံ ဥမ္မာန+မဿ ပလမတ္တံ။ ဟတ္ထော ပဏာမ+မဿ ဟတ္ထမတ္တံ။ သတံ မာန+မဿ သတမတ္တံ။ ဒေါဏော ပရိမာဏ+မဿ ဒေါဏမတ္တံ။ အဘေဒေါပစာရာ ဒေါဏောတိပိ ဟောတိ။ မီယတေ+နေနာတိ မာနံ၊ မာနဿ သမ္ဗန္ဓိတ္တာ ဆဋ္ဌျန္တဘူတာနမေဝ ဝိဓိ ဟောတိ။ ဧတ္ထ စ –

ဥဒ္ဓမာနန္တု ¶ ဥမ္မာနံ၊ ပရိမာဏန္တု သဗ္ဗတော၊

ပမာဏံ ဟောတိ အာယာမော၊ သံချာသေသော တု သဗ္ဗတော။

ဥဒ္ဓမာနဝုတ္တိတော တဂ္ဃော ဟောတိ မတ္တော စ။ ဇဏ္ဏု ပရိမာဏ+မဿ ဇဏ္ဏုတဂ္ဃံ၊ ဇဏ္ဏုမတ္တံ။

ပုရိသာ ဏော ဟောတိ မတ္တာဒယော စ။ ပုရိသော ပရိမာဏ+မဿ ပေါရိသံ၊ ပုရိသမတ္တံ+ပုရိသတဂ္ဃံ။

ဥဘဒွိတီဟိ အဝယဝဝုတ္တီဟိ အယော ဟောတိ။ ဥဘော အံသာ အဿ ဥဘယံ၊ ဒွယံ၊ တယံ။ အံသသမ္ဗန္ဓေန သမုဒါယေ ဝိဓိ ဟောတီတိ န ဥဘယာဒိတော ဗဟုဝစနန္တိ စေ၊ ‘‘ရာဟုနော သိရော’’ တျာဒေါ အဘေဒေပိ ဘေဒဝိဝက္ခာယ လဗ္ဘမာနတော ဗဟုဝစနံ ဟောတေဝ။

၅၀။ သင်္ချာယ သစ္စု+တီ+သာ+သ+ဒသန္တာယာ+ဓိကာ+သ္မိံ သတသဟဿေ ဍော

သတျန္တာယ ဥတျန္တာယ ဤသန္တာယ အာသန္တာယ ဒသန္တာယ သင်္ချာယ ပဌမန္တာယ အသ္မိန္တိ သတ္တမျတ္ထေ ဍော ဟောတိ၊ သာ စေ ¶ သင်္ချာ အဓိကာ ဟောတိ၊ ယ+ဒသ္မိန္တိ၊ တံ စေ သတံ သဟဿံ သတသဟဿံ ဝါ ဟောတိ။ ဝီသတိ အဓိကာ အသ္မိံ သတေတိ ဝီသံသတံ။

ဍေ ပရေ သတျန္တဿ တိကာရဿ လောပေါ ဟောတိ။ ဧကဝီသံသတံ သဟဿံ သတသဟဿံ ဝါ။ တိံသတိ အဓိကာ အသ္မိံ သတာဒိကေတိ တိံသသတံ ဧကတိံသသတံ ဣစ္စာဒိ။ ဥတျန္တာယနဝုတိ အဓိကာ အသ္မိံ သတာဒိကေတိ နဝုတံသတံ သဟဿံ သတသဟဿံ ဝါ။ ဤသန္တာယ-စတ္တာလီသံ အဓိကာ အသ္မိံ သတေ သဟဿေ သတသဟဿေတိ စတ္တာလီသသတ+မိစ္စာဒိ။ အာသန္တာယ ဧဝံ၊ ပညာသံသတ+မိစ္စာဒိ။ ဒသန္တာယ-ဧကာဒသံသတ+မိစ္စာဒိ။

ဆဋ္ဌိယန္တာယေ+ကာဒသာဒိကာယ သံချာယ ဍော ဟောတိ ပူရဏတ္ထေ ဝိဘာသာ။ သာ သံချာ ပူရိယတေ ယေန တံ ပူရဏံ။ ဧကာဒသန္နံ ပူရဏော ဧကာဒသော။ အညတြ ‘‘မ ပဉ္စာဒိကတီဟီ’’တိ မော၊ ဧကာဒသမော။ ဝီသတိယာ ပူရဏော ဝီသော ဝီသတိမော၊ တိံသော၊ တိံသတိမော။ ဝါသဒ္ဒဿ ဝဝတ္ထိတဝိဘာသတ္တာ နိစ္စံ စတ္တာလီသော ပညာသော။

မပစ္စယေ ပဉ္စမော၊ ပဉ္စမီ။ သတ္တမော၊ သတ္တမီ။ အဋ္ဌမော၊ အဋ္ဌမီ။ ကတိမော၊ ကတိမီ ဣစ္စာဒိ။

သတာဒီနံ ¶ မော စ အန္တာဒေသော ဣ စ။ သတဿ ပူရဏော သတိမော၊ သဟဿိမော။

ဆသဒ္ဒါ ပူရဏတ္ထေ ဋ္ဌ+ဋ္ဌမာ။ ဆန္နံ ပူရဏော ဆဋ္ဌော၊ ဆဋ္ဌမော။ ဣတ္ထိယံ ဆဋ္ဌီ၊ ဆဋ္ဌမီ။ ‘‘စတုတ္ထဒုတိယေသွေ+သံ တတိယပဌမာ’’တိ နိပါတနာ ပူရဏတ္ထေ ဒွိတော တိယော ဒွိဿ ဒု စ၊ တိစတူဟိ တိဿ အ၊ တိယ+တ္ထာ စ ယထာက္ကမံ၊ ဒုတိယော တတိယော၊ စတုတ္ထော။

‘‘သတိ ဗျဘိစာရေ ဝိသေသနံ သာတ္ထကံ’’တိ ဉာယာ သံချာတော ဝိသေသေတုံ ‘‘အသဟာယေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧကသ္မာ အသဟာယတ္ထေ က+အာကီ ဟောန္တိ ဝါ။ ဧကောဝ ဧကကော၊ ဧကာကီ၊ ဧကော ဝါ။

ဝစ္ဆာဒီနံ သဘာဝဿ တနုတ္တေ=ကိဉ္စိမတ္တာဝသေသေ တရော ဟောတိ။ သော=သကော ဘာဝေါ သဘာဝေါ အတ္တနိယပဝတ္တိနိမိတ္တံ။ သုသုတ္တဿ တနုတ္တေ ဝစ္ဆတရော၊ ဣတ္ထိယံ ဝစ္ဆတရီ။ ယောဗ္ဗနဿ တနုတ္တေ ဩက္ခတရော။ ဩက္ခာ=ဒုတိယဝယဋ္ဌဂေါဏော။ အဿဘာဝဿ တနုတ္တေ အဿတရော။ ဂါဝေါတိ ဇာတိသာမတ္ထိယဿ တနုတ္တေ ဥသဘတရော။ ဧတ္ထ တနုတ္တံ အပ္ပဗလတာ။

ကိံသဒ္ဒါ ¶ နိဒ္ဓါရဏေ ရတရ+ရတမာ ဟောန္တိ။ ကော ဧဝါတိ ကတရော ဘဝတံ ဒေဝဒတ္တော၊ ကတရော ဘဝတံ ကဋ္ဌော။ ကတမော ဘဝတံ ဒေဝဒတ္တော၊ ကတမော ဘဝတံ ကဋ္ဌော။ ဘာရဒွါဇာနံ ကတမော+သိ ဗြဟ္မေ။

ဒတ္တေ+ဘိဓေယျေ လ+ဣယာ ဟောန္တိ ဗဟုလာဓိကာရာ မနုဿသညာယံ။ ဒေဝေန ဒတ္တော ဒေဝလော ဒေဝိယော၊ ဗြဟ္မလော ဗြဟ္မိယော။ သီဝလော သီဝိယော သိဿ ဒီဃော။ ဒေဝ+ဗြဟ္မ+သိဝါတိ တန္နာမကာ မနုဿာ။ (ရတ္တမိစ္စာဒိအနေကတ္ထတဒ္ဓိတံ)။

၅၉။ တဿ ဘာဝကမ္မေသုတ္တ+တာ+တ္တန+ဏျ+ဏေယျ+ဏိ+ယ+ဏိယာ

ဆဋ္ဌိယန္တာ ဘာဝေ ကမ္မေ စ တ္တာဒယော ဟောန္တိ ဗဟုလံ။ န သဗ္ဗေ ပစ္စယာ သဗ္ဗတော ဟောန္တိ အညတြတ္တ+တာဟိ။ ဘဝန္တိ ဧတသ္မာ ဗုဒ္ဓိသဒ္ဒါတိ ဘာဝေါ သဒ္ဒပဝတ္တိနိမိတ္တံ။ ဝုတ္တဉ္စ –

ဟောန္တျ+သ္မာ သဒ္ဒဗုဒ္ဓီတိ၊ ဘာဝေါ တံ သဒ္ဒဝုတ္တိယာ၊

နိမိတ္တဘူတံ နာမဉ္စ၊ ဇာတိ ဒဗ္ဗံ ကြိယာ ဂုဏောတိ။

နီလဿ ပဋဿ ဘာဝေါ နီလတ္တံ နီလတာတိ ဂုဏော ဘာဝေါ။ ဧတ္ထ နီလဂုဏဝသေန ပဋေ နီလသဒ္ဒဿ ဝုတ္တိယာ ပဋဗုဒ္ဓိယာ နိမိတ္တံ ဘာဝေါ နာမ။ နီလဿ ဂုဏဿ ဘာဝေါ နီလတ္တံ နီလတာတိ နီလဂုဏဇာတိ၊ ဧတ္ထ နီလဂုဏဇာတိ နိမိတ္တံ ဟုတွာ နီလသဒ္ဒဿ ဂုဏဝုတ္တိယာ ¶ နီလဂုဏဇာတိ နိမိတ္တံ။ ဂေါတ္တံ ဂေါတာတိ ဂေါဇာတိ၊ ဧတ္ထ ဇာတိသဒ္ဒါနံ ဒဗ္ဗဝုတ္တိယာ သတိ ဇာတိ နိမိတ္တံ။ ပါစကဿ ဘာဝေါ ပါစကတ္တံတိ ကြိယာသမ္ဗန္ဓိတ္တံ ဘာဝေါ၊ ဧတ္ထ ပစနကြိယာသမ္ဗန္ဓိတ္တံ ဘာဝေါ။ ဒဏ္ဍိတ္တံ ဝိသာဏိတ္တံ ရာဇပုရိသတ္တံတိ ဒဏ္ဍ+ဝိသာဏ+ရာဇဒဗ္ဗာနံ သမ္ဗန္ဓိတ္တံ ဘာဝေါ၊ ဒဏ္ဍီတျာဒိသဒ္ဒပဝတ္တိယာ နိမိတ္တတ္တာ။

ဒေဝဒတ္တဿ ဘာဝေါ ဒေဝဒတ္တတ္တံ၊ စန္ဒတ္တံ၊ သူရိယတ္တံတိ တဒဝတ္ထာ ဝိသေသသာမညံ၊ ဒေဝဒတ္တဿ ဗာလတာဒိအဝတ္ထာဘေဒေါ၊ စန္ဒဿ ကလာဒိအဝတ္ထဘေဒေါ စ၊ သူရိယဿ မန္ဒပဋုတာဒိအဝတ္ထာဘေဒေါ စ သာမညံ၊ တဒေတ္ထ နိမိတ္တံ။ ဧတ္ထ ဝိဇ္ဇမာနပဒတ္ထာနံ ဝိသယဘူတသညာသဒ္ဒါနံ ပဝတ္တိနိမိတ္တံ ဝုတ္တံ။ အာကာသတ္တံ အဘာဝတ္တံတိ၊ တတ္ထ ဃဋာကာသ+ပီဌရာကာသ၊ ပဋာဘာဝ+ဃဋာဘာဝါဒိနာ ဥပစရိတဘေဒသာမညံ ဘာဝေါ။

တ္တန-ပုထုဇ္ဇနတ္တနံ။ ဝေဒနာယ ဘာဝေါ ဝေဒနတ္တနံ၊ ရဿော။ ဧဝံ ဇာယတ္တနံ၊ ဇာရတ္တနံ။

ဏျ-အလသဿ ဘာဝေါ ကမ္မံ ဝါ အာလသျံ၊ ဧတ္ထ ‘‘လောပေါ+ဝဏ္ဏိ+ဝဏ္ဏာနံ’’တိ အ-လောပေ ‘‘သရာန+မာဒိဿာ’’ဒိနာ အာကာရော၊ ဧဝ+မုပရိ စ။ ဗြာဟ္မဏဿ ဘာဝေါ ဗြဟ္မညံ၊ ညကာရပုဗ္ဗရူပါနိ။ စာပလျံ၊ နေပုညံ၊ ပေသုညံ၊ ရညော ဘာဝေါ ရဇ္ဇံ၊ အာဓိပစ္စံ၊ ဒါယဇ္ဇံ၊ ဝေသမ္မံ၊ ဝေသမံ၊ ဏပစ္စယော။ သခိနော ဘာဝေါ သချံ၊ ဝါဏိဇ္ဇံ၊ အာရောဂျံ၊ ဩဒဂျံ၊ အာနဏျံ၊ ဒုဗ္ဗလျံ၊ ဗလျံ၊ ပဏ္ဍိစ္စံ၊ ဗာဟုဿစ္စံ၊ ပေါရောဟိစ္စံ။ မုဋ္ဌဿတိဿ ဘာဝေါ မုဋ္ဌဿစ္စံ၊ ဣလောပေါ။ ကောသလ္လံ၊ ဝေပုလ္လံ။ သမာနဿ ဘာဝေါ သာမညံ၊ ပေရိဿံ၊ သောမနဿံ၊ ဒေါမနဿံ၊ သောဝစဿံ၊ ဒေါဝစဿံ၊ နိပကဿ ¶ ဘာဝေါ နေပက္ကံ၊ အာဓိက္ကံ၊ ဒုဘဂဿ ဘာဝေါ ဒေါဘဂ္ဂံ၊ သရူပဿ ဘာဝေါ သာရုပ္ပံ၊ ဩပမ္မံ၊ သောခုမ္မံ၊ တထဿ ဘာဝေါ တစ္ဆံ။ ဒုမ္မေဓဿ ဘာဝေါ ဒုမ္မေဇ္ဈံ။ ဘေသဇဿ ဘာဝေါ ဘေသဇ္ဇံ၊ ဗျာဝဋဿ ကမ္မံ ဝေယျာဝစ္စံ ယထာ ဝေယျာကရဏံ။

ဏေယျ-သုစိနော ဘာဝေါ သောစေယျံ၊ အာဓိပတေယျံ၊ ကပိဿ ဘာဝေါ ကာပေယျံ။ သဌဿ ဘာဝေါ ကမ္မံ ဝါ သာဌေယျံ။

ဏ-ဂရူနံ ဘာဝေါ ဂါရဝံ၊ ဥ အဝင။ ပါဋဝံ၊ အဇ္ဇဝံ၊ မဒ္ဒဝံ၊ ‘‘ကောသဇ္ဇာ’’ဒိနာ ဥဿ အတ္တံ ဒွိတ္တဉ္စ။ ပရမာနံ ဘာဝေါ ပါရမီ၊ ဝီပစ္စယော။ သမဂ္ဂါနံ ဘာဝေါ သာမဂ္ဂီ။

ဣယ-အဓိပတိနော ဘာဝေါ အဓိပတိယံ၊ ပဏ္ဍိတိယံ၊ ဗဟုဿုတိယံ၊ နဂ္ဂိယံ၊ သူရိယံ။

ဏိယ-အလသဿ ဘာဝေါ ကမ္မံ ဝါ အာလသိယံ၊ တာလုသိယံ၊ မန္ဒိယံ၊ ဒက္ခိယံ၊ ပေါရောဟိတိယံ၊ ဝေယျတ္တိယံ။

ကထံ ရာမဏီယကံတိ၊ သကတ္ထေ ကန္တာ ဏေန သိဒ္ဓါ။ ကမ္မံ=ကြိယာ၊ တတ္ထ အလသဿ ကမ္မံ အလသတ္တံ အလသတာ အလသတ္တနံ အာလသျံ အာလသိယံ ဝါ။

သကတ္ထေပိ ယထာယောဂံ တ္တာဒယော ဟောန္တိ။ ယထာဘူတမေဝ ယထာဘုစ္စံ၊ ကာရုညံ၊ ပတ္တကလ္လံ။ အာကာသာနန္တမေဝ အာကာသာနဉ္စံ၊ ဧတ္ထ အကာရလောပေါ၊ တဿ စေ ပုဗ္ဗရူပေ စ ကတေ ‘‘တဒမိနာ’’ဒိနာ နဿ ညော စ လောပေါ စ ဟောတိ၊ ကာယပါဂုညတာ။

ဆဋ္ဌိယန္တာ ¶ ဝဒ္ဓါ ဒါသာ စ ဗျော ဟောတိ ဘာဝကမ္မေသု။ ဝဒ္ဓဿ ဘာဝေါ ကမ္မံ ဝါ ဝဒ္ဓဗျံ၊ ဝဒ္ဓတာ။ ဒါသဿ ဘာဝေါ ကမ္မံ ဝါ ဒါသဗျံ၊ ဒါသျံ၊ ဒါသတာ။ ကထံ ဝဒ္ဓဝံတိ၊ ဏေ ဝါဂမော။

ဆဋ္ဌိယန္တာ ယုဝသဒ္ဒါ ဘာဝကမ္မေသု နဏ ဝါ ဟောတိ ဝဿ ဗော စ။ ယုဝဿ ဘာဝေါ ယောဗ္ဗနံ၊ ယုဝတ္တံ ယုဝတာ ဝါ။

ဘာဝေ ဝါ ဣမော။ အဏုနော ဘာဝေါ အဏိမာ၊ လဃိမာ၊ မဟတော ဘာဝေါ မဟိမာ။ ကိသဿ ဘာဝေါ ကသိမာ။

ဣမမှိ မဟတော မဟော စ ကိသဿ ကသာဒေသော စ ဟောတိ။

ကြိယာဝါစကသဒ္ဒတော ဣမော၊ ပါကေန နိဗ္ဗတ္တံ ပါကိမံ၊ သေကိမံ။

၁၂၇။ ကောသဇ္ဇာ+ဇ္ဇဝ+ပါရိသဇ္ဇ+သောဟဇ္ဇ+မဒ္ဒဝါ+ရိဿာ+သဘာ+ဇည+ထေယျ+ ဗာဟုသစ္စာ

ဧတေ သဒ္ဒါ နိပစ္စန္တေ ဏာနုဗန္ဓေ။ ကုသီတဿ ဘာဝေါတိ ဘာဝေ ဏျော ဟောတိ၊ ဣမိနာ ဤဿ အကာရေ စ တဿ ဇေ စ ¶ ကတေ ယဿ ပုဗ္ဗရူပံ၊ ကောသဇ္ဇံ။ ဥဇုနော ဘာဝေ အဇ္ဇဝံတိ ဏော၊ ဣမိနာ ဥဿ အတ္တံ၊ ‘‘ဥဝဏ္ဏဿာ+ဝင သရေ’’တိ အဝငအာဒေသေ ဇဿ ဒွိတ္တံ။ ပရိသာသု သာဓူတိ ဝါကျေ ‘‘ဏျော တတ္ထ သာဓူ’’တိ ဏျော၊ ဣမိနာ ဇာဂမော စ၊ ‘‘ဗျဉ္ဇနေ ဒီဃရဿာ’’တိ အာဿ ရဿေ စ ကတေ ဇဿ ပုဗ္ဗရူပံ၊ ပါရိသဇ္ဇော။ ဣမိနာ ကမေန ဝါကျေနေဝ သဒ္ဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သုဟဒယောဝ သုဟဇ္ဇော၊ တဿ ဘာဝေါ သောဟဇ္ဇံ၊ ဣမိနာ အယလောပေါ။ မုဒုနော ဘာဝေါ မဒ္ဒဝံ၊ ဣမိနာ ဥဿ အတ္တံ။ ဣသိနော ဣဒံ ဘာဝေါ ဝါ အာရိဿံ၊ ဏျပစ္စယေ ဣမိနာ အာရဉာဂမေ ‘‘လောပေါ+ဝဏ္ဏိ+ဝဏ္ဏာနံ’’တိ အန္တဣကာရလောပေါ စ။ ဥသဘဿ ဣဒံ ဘာဝေါ ဝါ အာသဘံ၊ ဣမိနာ ဥဿ အာ။ အာဇာနီယဿ ဘာဝေါ အာဇညံ၊ ဣမိနာ ယလောပေ ‘‘လောပေါ+ဝဏ္ဏိ+ဝဏ္ဏာနံ’’တိ ဤကာရလောပေါ။ ထေနဿ ဘာဝေါ ထေယျံ၊ ဣမိနာ နဿ ယကာရော။ ဗဟုဿုတဿ ဘာဝေါ ဗာဟုသစ္စံ၊ ဣမိနာ ဥဿ အကာရော သံယောဂါဒိလောပေါ။ (ဘာဝတဒ္ဓိတံ)။

အတိသယေ ဝတ္တမာနတော ဟောန္တေ+တေ ပစ္စယာ။ အတိသယေန ပါပေါ ပါပတရော ပါပတမော ပါပိဿိတော ပါပိယော ပါပိဋ္ဌော၊ ဣတ္ထိယံ ပါပတရာ ဣစ္စာဒိ။ အတိသယပ္ပစ္စယန္တာပိ အတိသယပ္ပစ္စယော၊ အတိသယေန ပါပိဋ္ဌော ပါပိဋ္ဌတရော ပါပိဋ္ဌတမော။ ဧဝံ ပဋုတရော ပဋုတမော၊ ပဋိဿိကော၊ ပဋိယော၊ ပဋိဋ္ဌော၊ ဝရတရော ဣစ္စာဒိ ပဏီတတရော ဣစ္စာဒိ စ။

ဝုဒ္ဓဿ ¶ ဇော ဟောတိ ဣယဣဋ္ဌေသု။ အတိသယေန ဝုဒ္ဓါ ဇေယျော ဇေဋ္ဌော၊ ဇာဒေသေ ပုဗ္ဗသရလောပေ လုတ္တာ သရာ ဣဿ ဧကာရေ စ ယဿ ဒွိတ္တံ။

၁၃၆။ ဗာဠှ+န္တိက+ပသတ္ထာနံ သာဓ+နေဒ+သာ

ဣယဣဋ္ဌေသု ဗာဠှ+န္တိက+ပသတ္ထာနံ သာဓ+နေဒ+သာ ဟောန္တိ ယထာက္ကမံ။ အတိသယေန ဗာဠှော သာဓိယော သာဓိဋ္ဌော။ အတိသယေန အန္တိကော နေဒိယော နေဒိဋ္ဌော။ အတိသယေန ပသတ္ထော သေယျော သေဋ္ဌော၊ ပုဗ္ဗေဝ သရေ လုတ္တေ ဣဿ ဧ ဒွိတ္တဉ္စ။

ဣယဣဋ္ဌေသု အပ္ပယုဝါနံ ကဏ+ကနာ ဟောန္တိ ယထာက္ကမံ။ အတိသယေန အပ္ပော ကဏိယော ကဏိဋ္ဌော။ အတိသယေန ယုဝါ ကနိယော ကနိဋ္ဌော။

၁၃၈။ လောပေါ ဝီ+မန္တု+ဝန္တူနန္တိ

ဣယဣဋ္ဌေသု ဝီ+မန္တု+ဝန္တူနံ လောပေါ။ အတိသယေန မေဓာဝီ မေဓိယော မေဓိဋ္ဌော။ အတိသယေန သတိမာ သတိယော သတိဋ္ဌော။ အတိသယေန ဂုဏဝါ ဂုဏိယော ဂုဏိဋ္ဌော။ ဧတ္ထ ယထာက္ကမံ မန္တွတ္ထေ ဝီ+မန္တု+ဝန္တု ဟောတိ။

လ္လပစ္စယော ¶ ဟောတိ ဒုတိယန္တာ တန္နိဿိတတ္ထေ။ ဝေဒံ နိဿိတံ ဝေဒလ္လံ။ ဒုဋ္ဌု နိဿိတံ ဒုဋ္ဌုလ္လံ။ ဝေဒန္တိ တုဋ္ဌိ။ ဣလ္လေ သင်္ခါရံ နိဿိတံ သင်္ခါရိလ္လံ။

၆၆။ တဿ ဝိကာရာဝယဝေသု ဏ+ဏိက+ဏေယျ+မယာ

ပကတိယာ ဥတ္တရ+မဝတ္ထန္တရံ ဝိကာရော။ ဆဋ္ဌိယန္တာ နာမသ္မာ ဝိကာရေ+ဝယဝေ စ ဏာဒယော ဟောန္တိ ဗဟုလံ။ ဏ-အယသော ဝိကာရော အာယသံ ဗန္ဓနံ၊ သကာဂမော။ ဥဒုမ္ဗရဿ အဝယဝေါ ဝိကာရော ဝါ ဩဒုမ္ဗရံ ဘသ္မံ ပဏ္ဏံ ဝါ။ ကာပေါတံ မံသံ သတ္တိ ဝါ။ ဏိက-ကပ္ပာသဿ ဝိကာရော ကပ္ပာသိကံ ဝတ္ထံ။ ဏေယျ-ဧဏိဿ ဝိကာရော+ဝယဝေါ ဝါ ဧဏေယျံ။ ကောသာနံ ဝိကာရော ကောသေယျံ ဝတ္ထံ။ မယ-တိဏာနံ ဝိကာရော တိဏမယံ၊ ဒါရုမယံ၊ နဠမယံ၊ မတ္တိကာမယံ၊ သုဝဏ္ဏမယော ရထော၊ ရူပိယမယံ။ ‘‘အညသ္မိံ’’တိ မယော၊ ဂုန္နံ ကရီသံ ဂေါမယံ။

ဝိကာရာဝယဝေသု ဇတုတော ဿဏ ဝါ ဟောတိ။ ဧတ္ထ ‘‘ဝိကာရာဝယဝေသူ’’တိ ဝတ္တန္တေသုပိ ဗဟုလာဓိကာရာ ဝိကာရေယေဝ ဟောတိ။ ဇတုနော ဝိကာရော ဇာတုဿံ ဇတုမယံ။

ဗဟုလံ ပစ္စယလောပေါပိ။ ‘‘ဖလိတဿ ရုက္ခဿ ဖလ+မဝယဝေါ ဝိကာရော စ၊ ပလ္လဝိတဿေဝ ပလ္လဝံ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဖလာဒယော ¶ အဝယဝါ ဝိကာရာ စ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ဖလပုပ္ဖမူလေသု ဝိကာရာဝယဝေသု-ပိယာလဿ ဖလာနိ ပိယာလာနိ၊ မလ္လိကာယ ပုပ္ဖာနိ မလ္လိကာ၊ ဥသီရဿ မူလံ ဥသီရံ။ တံသဒ္ဒေန ဝါ တဒဘိဓာနံ အဘေဒေါပစာရေန၊ တသ္မာ ပစ္စယလောပံ ဝိနာပိ သိဇ္ဈတိ။

ဆဋ္ဌိယန္တာ သမူဟေ ကဏ+ဏ+ဏိကာ ဟောန္တိ။ ဂေါတ္တပစ္စယန္တာ ကဏ-ရာဇညာနံ သမူဟော ရာဇညကံ၊ မာနုသကံ။ ဥက္ခာဒီဟိ ဥက္ခာနံ သမူဟော ဩက္ခကံ၊ ‘‘သံယောဂေ ကွစီ’’တိ ဩကာရော။ ဩဋ္ဌကံ။ ဥရဗ္ဘာနံ သမူဟော ဩရဗ္ဘကံ။ ရာဇကံ၊ ရာဇပုတ္တကံ၊ ဟတ္ထိကံ၊ ဓေနုကံ၊ မာယူရကံ၊ ကာပေါတကံ၊ မာဟိသကံ။ ဏ-ကာကာနံ သမူဟော ကာကံ၊ ဘိက္ခံ။ ဏိက အစိတ္တာ-အပူပါနံ သမူဟော အာပူပိကံ၊ သံကုလိကံ။

သမူဟတ္ထေ တာ။ ဇနာနံ သမူဟော ဇနတာ၊ ဂဇတာ၊ ဗန္ဓုတာ၊ ဂါမတာ၊ သဟာယတာ၊ နာဂရတာ။ တာန္တာ သဘာဝတော ဣတ္ထိလိင်္ဂါ။

မဒနီယန္တိ ကရဏေ+ဓိကရဏေ ဝါ အနီယေန သိဒ္ဓံ။ ဓူမာယိတတ္တန္တိက္တန္တာ နာမဓာတုတော တ္တေန သိဒ္ဓံ၊ ဓူမော ဝိယ အာစရတီတိ ‘‘ကတ္တုတာ+ယော’’တိ အာယေ ‘‘ဂမနတ္ထာကမ္မကာဓာရေ စာ’’တိ က္တပစ္စယေ ဦအာဂမေ စ ကတေ ဓူမာယိတဿ ဘာဝေါတိ ဓူမာယိတတ္တံ။

ဟိတတ္ထေ ¶ ဣယော။ ဥပါဒါနာနံ ဟိတံ ဥပါဒါနိယံ။

ဟိတတ္ထေ ဿော။ စက္ခုနော ဟိတံ စက္ခုဿံ၊ အာယုဿံ။

သတ္တမျန္တာ တတ္ထ သာဓူတိ အသ္မိံ အတ္ထေ ဏျော ဟောတိ။ သာဓူတိ ကုသလော ယောဂ္ဂေါ ဟိတော ဝါ။ သဘာယံ ကုသလော သဗ္ဘော၊ အာကာရလောပေါ။ ပရိသာယံ သာဓု ပါရိသဇ္ဇော၊ ‘‘ကောသဇ္ဇာ’’ဒိနာ ဇာဂမေ အကာရဝုဒ္ဓိ။ မေဓာယ ဟိတံ မေဇ္ဈံ ဃတံ။ ပါဒါနံ ဟိတံ ပဇ္ဇံ တေလံ။ ‘‘အညသ္မိံ’’တိ ဏျော၊ ရထံ ဝဟတီတိ ရစ္ဆာ။

ကမ္မသဒ္ဒါ သာဓွတ္ထေ နိယ+ညာ ဟောန္တိ။ ကမ္မေ သာဓု ကမ္မနိယံ ကမ္မညံ။

ဣကော။ ကထာယံ ကုသလော ကထိကော။ ဓမ္မကထိကော၊ သင်္ဂါမိကော၊ ပဝါသိကော၊ ဥပဝါသိကော။

ဏေယျော။ ပထေ ဟိတံ ပါထေယျံ၊ သပတိသ္မိံ ဟိတံ သာပတေယျံ ဓနံ။ ပဒီပေယျံ တေလံ။

အရဟတ္ထေ ¶ ဏေယျော။ ဒက္ခိဏံ အရဟတီတိ ဒက္ခိဏေယျော။

အရဟတ္ထေ တုမန္တာ ရာယော ဝါ။ ဃာတေတုံ အရဟတီတိ ဃာတေတာယံ၊ ‘‘ရာနုဗန္ဓေ+န္တသရာဒိဿာ’’တိ ဥံလောပေါ။ ဇာပေတာယံ၊ ပဗ္ဗာဇေတာယံ။ ဝါတိ ကိံ၊ ဃာတေတုံ။ (သံကိဏ္ဏတဒ္ဓိတံ)။

ပဌမန္တာ ဧတ္ထ အဿ အတ္ထီတိ ဧတေသွ+တ္ထေသု မန္တု ဟောတိ။ ဂါဝေါ ဧတ္ထ ဒေသေ အဿ ဝါ ပုရိသဿ သန္တီတိ ဂေါမာ၊ ဂေါမန္တော ဣစ္စာဒိ ဂုဏဝန္တုသမံ။

အတ္ထီတိ ဝတ္တမာနကာလောပါဒါနတော ဘူတာဟိ ဘဝိဿန္တီဟိ ဝါ ဂေါဟိ န ဂေါမာ။ ကထံ ဂေါမာ အာသိ၊ ဂေါမာ ဘဝိဿတီတိ။ တဒါပိ ဝတ္တမာနာဟိယေဝ ဂေါဟိ ဂေါမာ၊ အာသိ ဘဝိဿတီတိ ပဒန္တရာ ကာလန္တရံ။ ဣတိသဒ္ဒတော ဝိသယနိယမော။ ဝုတ္တဉှိ –

ပဟူတေ စ ပသံသာယံ၊ နိန္ဒာယဉ္စာ+တိသာယနေ၊

နိစ္စယောဂေ စ သံသဂ္ဂေ၊ ဟောန္တိ+မေ မန္တုအာဒယောတိ။

မန္တုမှိ အာယုဿ အာယသာဒေသော ဟောတိ။ အာယု အဿ အတ္ထီတိ အာယသ္မာ။ ဂေါ အဿောတိ ဇာတိသဒ္ဒါနံ ဒဗ္ဗာဘိဓာန- သာမတ္ထိယာ ¶ မန္တွာဒယော န ဟောန္တိ၊ တထာ ဂုဏသဒ္ဒါနံ သေတော ပဋောတိ။ ယေသံ တု ဂုဏသဒ္ဒါနံ ဒဗ္ဗာဘိဓာနသာမတ္ထိယံ နတ္ထိ၊ တေဟိ ဟောန္တေဝ၊ ဗုဒ္ဓိ အဿ အတ္ထီတိ ဗုဒ္ဓိမာ။ ‘‘ဝန္တွ+ဝဏ္ဏာ’’တိ ဝန္တုမှိ ရူပဝါ ရသဝါ ဂန္ဓဝါ သဒ္ဒဝါ။ ‘‘ဒဏ္ဍာဒိတွိ+ကဤ ဝါ’’တိ ဣက+ဤ၊ ရသီ ရသိကော၊ ရူပီ ရူပိကော၊ ဂန္ဓီ ဂန္ဓိကောတိ။

ဝန္တု။ ပသတ္ထံ သီလ+မဿ အတ္ထီတိ သီလဝါ။ ပဟုတာ ပသတ္ထာ ဝါ ပညာ အဿ အတ္ထီတိ ပညဝါ။

ဣက+ဤ ဟောန္တိ ဝါ မန္တတ္ထေ။ ဗဟုလံဝိဓာနာ ကုတောစိသဒ္ဒတော ဒွေ ဟောန္တိ၊ ကုတော စေ+ကမေကံဝ။ နိစ္စယုတ္တော ဒဏ္ဍော အဿ အတ္ထီတိ ဒဏ္ဍိကော ဒဏ္ဍီ။ ဂန္ဓိကော ဂန္ဓီ။ ဝါတွေဝ၊ ဒဏ္ဍဝါ။

‘‘ဥတ္တမိဏေဝ ဓနာ ဣကော’’တိ ဂဏသုတ္တေန ဣကော ဓနိကော။ အညော ဓနီ ဓနဝါ။

‘‘အသန္နိဟိတေ အတ္ထာ’’ အသန္နိဟိတော အတ္ထော အဿ အတ္ထီတိ အတ္ထိကော အတ္ထီ။ သန္နိဟိတေ အတ္ထဝါ။ ‘‘တဒန္တာ စ’’ ပုညတ္ထော အဿ အတ္ထီတိ ပုညတ္ထိကော ပုညတ္ထီ။

‘‘ဝဏ္ဏန္တာ ဤယေဝ’’။ ဗြဟ္မဝဏ္ဏံ အဿ အတ္ထီတိ ဗြဟ္မဝဏ္ဏီ၊ ဒေဝဝဏ္ဏီ။

‘‘ဟတ္ထဒန္တေဟိ ¶ ဇာတိယံ’’။ ဟတ္ထ+မဿ အတ္ထီတိ ဟတ္ထီ၊ ဒန္တီ။ အညတြ ဟတ္ထဝါ ဒန္တဝါ။

‘‘ဝဏ္ဏတော ဗြဟ္မစာရိမှိ’’။ ဝဏ္ဏော အဿ အတ္ထီတိ ဝဏ္ဏိကော ဗြဟ္မစာရီ။

‘‘ပေါက္ခရာဒိတော ဒေသေ’’။ ပေါက္ခရံ ဇလံ ပဒုမံ ဝါ အဿ အတ္ထီတိ ပေါက္ခရီ၊ ‘‘ယုဝဏ္ဏေဟိ နီ’’တိ နီမှိ ‘‘ဃရဏျာဒယော’’တိ ဤဿ အတ္တံ၊ နဿ ဏော စ၊ ပေါက္ခရဏီ၊ ဥပ္ပလိနီ၊ ကုမုဒိနီ၊ ဘိသိနီ၊ မုလာလိနီ၊ သာလုကိနီ။

‘‘ကွစာ+ဒေသေပိ’’။ ပဒုမ+မဿ အတ္ထီတိ ပဒုမီ ပဒုမိနီ ပဒုမိနီပဏ္ဏံ။ ဒေသတော+ညတြ ပေါက္ခရဝါ ဟတ္ထီ။

‘‘နာဝါယိ+ကော’’ နာဝိကော။ သိခီ၊ ဗာလီ၊ သီလီ၊ ဗလီ။

‘‘သုခဒုက္ခာ ဤ’’။ သုခီ ဒုက္ခီ။ ‘‘ဗလာ ဗာဟူရုပုဗ္ဗာ စ’’။ ဗာဟုဗလီ၊ ဦရုဗလီ။

ဿီ။ တပေါ အဿ အတ္ထီတိ တပဿီ၊ ယသဿီ၊ တေဇဿီ၊ မနဿီ၊ ပယဿီ။ ဝါတွေဝ၊ ယသဝါ။

ရော။ နိန္ဒိတံ မုခ+မဿ အတ္ထီတိ မုခရော။ သုသိ=ဆိဒ္ဒံ အဿ အတ္ထီတိ သုသိရော။ ဦသော=ခါရမတ္တိကာ အသ္မိံ အတ္ထီတိ ဦသရော ¶ ။ မဓုရော ဂုဠော၊ မဓုရာ သက္ခရာ၊ မဓုရံ ခီရံ။ ခံ=ဂီဝါယ ဝိဝရံ အဿ အတ္ထီတိ ခရော ဂဒြဘော။ ကုဉ္ဇော=ဟနု အဿ အတ္ထီတိ ကုဉ္ဇရော။ နဂရော။

‘‘ဒန္တဿ စ ဥန္နတဒန္တေ’’တိ ဂဏသုတ္တေန ဒန္တဿ ဥ စ၊ ဥန္နတံ ဒန္တ+မဿ အတ္ထီတိ ဒန္တုရော။

ဘော ဝါ။ တုဋ္ဌိ အဿ အတ္ထီတိ တုဋ္ဌိဘော၊ သာလိဘော၊ ဝါလိဘော။

ဣတိ ဝါ အ ဟောတိ။ အတိသယာ သဒ္ဓါ အဿ အတ္ထီတိ သဒ္ဓါ၊ ပညော၊ ပညဝါ၊ သဒ္ဓါ ကညာ၊ သဒ္ဓံ ကုလံ။

အာလု ဝါ။ အဘိဇ္ဈာ အဿ အတ္ထီတိ အဘိဇ္ဈာလု၊ သီတာလု၊ ဓဇာလု၊ ဒယာလု၊ ဒယာဝါ။ အဘိဇ္ဈာလု ဧဝ အဘိဇ္ဈာလုကော။

ဣလော ဝါ။ ပိစ္ဆ+မဿ အတ္ထီတိ ပိစ္ဆိလော၊ ပိစ္ဆဝါ။ ဖေဏိလော၊ ဇဋိလော၊ တုဏ္ဍိလော။ နိန္ဒိတာ ဝါစာ အဿ အတ္ထီတိ ဝါစာလောတိ ပရဿရလောပေါ။

ဝေါ ¶ ဟောတိ ဝါ။ သီလဝေါ၊ သီလဝါ။ ကေသဝေါ၊ ကေသဝါ။

‘‘အဏ္ဏာ နိစ္စံ’’ အဏ္ဏဝေါ။ ‘‘ဂဏ္ဍီရာဇီဟိ သညာယံ’’ ဂဏ္ဍီ=မေဏ္ဍသိင်္ဂံ အဿ အတ္ထီတိ ဂဏ္ဍီဝံ ဓနု၊ ရာဇီဝံ ပင်္ကဇံ။

ဝီ။ မာယာဝီ၊ မေဓာဝီ ပုမာ။ နီမှိ မေဓာဝိနီ။ မေဓာဝီ ကုလံ၊ ‘‘ဧကဝစနယောသွ+ဃောနံ’’တိ သိမှိ ရဿော။ ဧဝံ မာယာဝီ။

ဣဿရေ+ဘိဓေယျေ သသဒ္ဒါ အာမီ+ဥဝါမီ ဟောန္တိ မန္တွတ္ထေ။ သံ=အာယတ္တံ အဿ အတ္ထီတိ သာမီ သုဝါမီ။ သုဝါမိနီ ကညာ။

လက္ခီသဒ္ဒါ ဏော ဟောတိ မန္တွတ္ထေ အ စ+န္တဿ။ လက္ခီ အဿ အတ္ထီတိ လက္ခဏော။

အင်္ဂသ္မာ နော ဟောတိ။ ကလျာဏာနိ သောဘဏာနိ အင်္ဂါနိ အဿာ အတ္ထီတိ အင်္ဂနာ။

လောမာ ¶ သော၊ ပဟူတာ လောမာ အဿ အတ္ထီတိ လောမသော၊ လောမသာ ကညာ။

ဣမ+ဣယာ ဟောန္တိ၊ ပုတ္တော အဿ အတ္ထီတိ ပုတ္တိမော၊ ကိတ္တိမော၊ ပုတ္တိယော၊ ကပ္ပိယော၊ ဇဋိယော၊ ဟာနဘာဂိယော၊ သေနိယော။ (အတ္ထျတ္ထတဒ္ဓိတံ)။

ပဉ္စမျန္တာ ဗဟုလံ တော ဟောတိ ဝါ။ တောအာဒိပစ္စယန္တာ နိပ္ဖန္နနိပါတာ၊ တေဟိ ပရာသံ ဝိဘတ္တီနံ ‘‘အသံချေဟိ သဗ္ဗာသံ’’တိ လောပေါဝ။ ဂါမတော အာဂစ္ဆတီတိ ဂါမသ္မာ အာဂစ္ဆတိ၊ စောရတော ဘာယတီတိ စောရေဟိ ဘာယတိ၊ သတ္ထတော ပရိဟီနော သတ္ထာ ပရိဟီနော။ ဧဝံ ပုရိသတော၊ ရာဇတော၊ အဂ္ဂိတော၊ ဟတ္ထိတော၊ ဟေတုတော၊ ယုတ္တိတော၊ ဣတ္ထိတော၊ ဘိက္ခုနိတော၊ ယာဂုတော၊ ဇမ္ဗုတော၊ စိတ္တတော၊ အာယုတော။ သဗ္ဗာဒိတော-သဗ္ဗတော၊ ယတော၊ တတော ဣစ္စာဒိ။

တောမှိ ဣမဿ ဋိ နိပစ္စတေ ဧတဿ ဋ+ဧဋ ကိံ သဒ္ဒဿ ကုတ္တဉ္စ။ ဣတော ဣမသ္မာ၊ အတော ဧတ္တော ဧတသ္မာ၊ ကုတော ကသ္မာ။

တော။ အဘိတော၊ ပရိတော၊ ပစ္ဆတော၊ ဟေဋ္ဌတော။

သတ္တမျန္တေဟိ ¶ တော ဟောတိ။ အာဒေါ အာဒိတော၊ မဇ္ဈတော၊ အန္တတော၊ ပိဋ္ဌိတော၊ ပဿတော၊ မုခတော။ ပဌမန္တာ ယတော+ဒကံ တ+ဒါဒိတ္တံ၊ ယံ ဥဒကံ၊ တဒေဝါ+ဒိတ္တန္တိ အတ္ထော။

၉၉။ သဗ္ဗာဒိတော သတ္တမျာ တြ+တ္ထာ

သဗ္ဗာဒီဟိ သတ္တမျန္တေဟိ တြ+တ္ထာ ဝါ ဟောန္တိ။ သဗ္ဗတြ သဗ္ဗတ္ထ သဗ္ဗသ္မိံ၊ ယတြ ယတ္ထ၊ တတြ တတ္ထ ဣစ္စာဒိ။ ဗဟုလာဓိကာရာ န တုမှအမှေဟိ။

၁၀၀။ ကတ္ထေ+တ္ထ+ကုတြာ+တြ ကွေ+ဟိ+ဓ

ဧတေဟိ ‘‘သဗ္ဗာဒိတော’’တိအာဒိနာ တြ+တ္ထာ။ သေသာဒေသာ စ ပစ္စယာ စ ဣမိနာဝ နိပစ္စန္တေ။ ဣမိနာ ကိဿ က+ကု စ၊ ဧတဿ ဋေ+ဋာ စ၊ ဝပစ္စယေ ကိဿ ဣလောပေါ စ၊ ဟ+ဓပစ္စယေသု ဣမဿ ဋိ စ နိပစ္စတေ။ ကသ္မိံ ကတ္ထ ကုတြ ကွ၊ ဧတသ္မိံ ဧတ္ထ အတြ၊ ဣမသ္မိံ ဣဟ ဣဓ။

သဗ္ဗသ္မာ ဓိ ဝါ။ သဗ္ဗသ္မိံ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတြ။

တသဒ္ဒါ ဟံ ဟောတိ ဟိဉ္စ။ တဟံ တဟိံ တတြ။

ဟိံ ¶ ဟံ နိပစ္စန္တေ ကိဿ ကု+ကာ စ။ ကုဟိံ ကဟံ။ ကုဟိဉ္စနံတိ နိပါတန္တရံ။

ဧတေဟိ ကာလေ ဒါ ဟောတိ ဝါ။ သဗ္ဗသ္မိံ ကာလေ သဗ္ဗဒါ၊ ဧကဒါ၊ အညဒါ၊ ယဒါ၊ တဒါ။

ဧတေ သဒ္ဒါ နိပစ္စန္တေ။ ကသ္မိံကာလေ ကဒါ ကုဒါ၊ သဗ္ဗသ္မိံ ကာလေ သဒါ၊ ဣမသ္မိံ ကာလေ အဓုနာ ဣဒါနိ။

၁၀၇။ အဇ္ဇ သဇ္ဇွ+ပရဇ္ဇွေ+တရဟိ ကရဟာ

ပကတိ ပစ္စယော အာဒေသော ကာလဝိသေသောတိ သဗ္ဗ+မေတံ နိပါတနာ လဗ္ဘတိ။ ဣမဿ ဋော ဇ္ဇော စာ+ဟနိ နိပစ္စန္တေ၊ အသ္မိံ အဟနိ အဇ္ဇ။ သမာနဿ သ-ဘာဝေါ ဇ္ဇု စာ+ဟနိ။ သမာနေ အဟနိ သဇ္ဇု။ အပရသ္မာ ဇ္ဇု၊ အပရသ္မိံ အဟနိ အပရဇ္ဇု။ ဣမဿ ဧတော၊ ကာလေ ရဟိ စ၊ ဣမသ္မိံကာလေ ဧတရဟိ။ ကိံ သဒ္ဒဿ ကော၊ ရဟ စာ+နဇ္ဇတနေ။ ကသ္မိံ ကာလေ ကရဟ။

သာမညဿ ဘေဒကော ဝိသေသော ပကာရော၊ တသ္မိံ ထာပစ္စယော ဟောတိ။ သဗ္ဗေန ပကာရေန သဗ္ဗထာ၊ ယထာ၊ တထာ။

ကိ+မိမေဟိ ¶ ထံပစ္စယော၊ က+ဣတ္တံ တေသံ ယထာက္ကမံ။ ကေန ပကာရေန ကထံ၊ ဣမိနာ ပကာရေန ဣတ္ထံ။

ပကာရေ ဓာ ဟောတိ။ ဒွီဟိ ပကာရေဟိ ဒွေ ဝါ ပကာရေ ကရောတိ ဒွိဓာ ကရောတိ၊ ဗဟုဓာ ကရောတိ၊ ဧကံ ရာသိံ ပဉ္စပ္ပကာရံ ကရောတိ ပဉ္စဓာ ကရောတိ။ ပဉ္စပ္ပကာရ+မေကပ္ပကာရံ ကရောတိ ဧကဓာ ကရောတိ။

ဧကသ္မာ ပကာရေ ဇ္ဈံ ဝါ ဟောတိ။ ဧကေန ပကာရေန ဧကံ ဝါ ပကာရံ ကရောတိ ဧကဇ္ဈံ ကရောတိ၊ ဧကဓာ ကရောတိ ဝါ။

ဧဓာ ဝါ။ ဒွီဟိ ပကာရေဟိ ဒွေ ဝါ ပကာရေ ကရောတိ ဒွေဓာ၊ တေဓာ။ ဒွိဓာ တိဓာ။

ပကာရဝတိ တံသာမညဝါစကာ သဒ္ဒါ ဇာတိယော ဟောတိ။ ပဋုဇာတိယော၊ မုဒုဇာတိယော။

ဝါရသမ္ဗန္ဓိနိယာ သံချာယ က္ခတ္တုံ ဟောတိ။ ဒွေ ဝါရေ ဘုဉ္ဇတိ ဒွိက္ခတ္တုံ ဒိဝသဿ ဘုဉ္ဇတိ။ ဝါရဂ္ဂဟဏံ ကိံ၊ ပဉ္စ ဘုဉ္ဇတိ။ သင်္ချာယာတိ ကိံ၊ ပဟူတေ ဝါရေ ဘုဉ္ဇတိ။

က္ခတ္တုံ ¶ ဟောတိ။ ကတိ ဝါရေ ဘုဉ္ဇတိ ကတိက္ခတ္တုံ ဘုဉ္ဇတိ။

ဝါရသမ္ဗန္ဓိနိယာ ဗဟုသံချာယ ဓာ ဟောတိ က္ခတ္တုဉ္စ၊ ဝါရာနံ စေ ပစ္စာသတ္တိ ဟောတိ။ ဗဟုဝါရေ ဘုဉ္ဇတိ ဗဟုဓာ ဒိဝသဿ ဘုဉ္ဇတိ၊ ဗဟုက္ခတ္တုံ ဝါ။ ပစ္စာသတ္တိယံတိ ကိံ၊ ဗဟုက္ခတ္တုံ မာသဿ ဘုဉ္ဇတိ။

ကိံပစ္စယော ဧကဿ သာဒေသော စ နိပစ္စတေ။ ဧကံ ဝါရံ ဘုဉ္ဇတိ သကိံ ဘုဉ္ဇတိ၊ ဧကက္ခတ္တုံ ဝါ။

ဝိစ္ဆာယံ ပကာရေ စ သော ဟောတိ။ ခဏ္ဍံ ခဏ္ဍံ ကရောတိ ခဏ္ဍသော ကရောတိ။ ပုထုပ္ပကာရေန ပုထုသော။ သဗ္ဗေန ပကာရေန သဗ္ဗသော။

၁၁၉။ အဘူတတဗ္ဘာဝေ ကရာ+သ+ဘူယောဂေ ဝိကာရာ စီ

အဝတ္ထာဝတော+ဝတ္ထန္တရေနာ+ဘူတဿ တာယာ+ဝတ္ထာယ ဘာဝေ ကရာ+သ+ဘူဟိ သမ္ဗန္ဓေ သတိ ဝိကာရဝါစကာစီ ဟောတိ။ အဓဝလံ ဓဝလံ ကရောတိ ဓဝလီ ကရောတိ။ အဓဝလော ဓဝလော သိယာ ဓဝလီ သိယာ။ အဓဝလော ဓဝလော ဘဝတိ ဓဝလီ ဘဝတိ။ အဘူတတဗ္ဘာဝေတိ ကိံ၊ ဃဋံ ကရောတိ၊ ဒဓိ အတ္ထိ၊ ဃဋော ဘဝတိ ¶ ။ ကရာသဘူယောဂေတိ ကိံ၊ အဓဝလော ဓဝလော ဇာယတေ။ ဝိကာရာတိ ကိံ၊ ပကတိယာ မာ ဟောတု၊ သုဝဏ္ဏံ ကုဏ္ဍလီ ကရောတိ။ (နိပါတတဒ္ဓိတံ)။

ဝုတ္တတော+ညေပိ ပစ္စယာ ဒိဿန္တိ။ ဝိဝိဓာ မာတရော ဝိမာတရောတိ ဝိသေသနသမာသော၊ တာသံ ပုတ္တာ ဝေမာတိကာတိ ရိကဏပစ္စယေ ရာနုဗန္ဓတ္တာ ဥလောပေ ဝုဒ္ဓိမှိ ကတေ ဝေမာတိကာ။ ပထံ ဂစ္ဆန္တီတိ ပထာဝိနော၊ အာဝီ။ ဣဿာ အဿ အတ္ထီတိ ဣဿုကီ၊ ဥကီ။ ဓုရံ ဝဟန္တီတိ ဓောရယှာ၊ ယှဏ။

သာမညဉ္စ ဝိသေသော စ၊ ဘာဝဇော စ နိပါတဇော၊

ဣတိ ဝိညူဟိ ဝိညေယျော၊ တဒ္ဓိတော တု စတုဗ္ဗိဓော။

ဣတိ ပယောဂသိဒ္ဓိယံ ဏာဒိကဏ္ဍော ပဉ္စမော။

အထ ¶ တျာဒယော ကြိယာဝါစီဟိ ဓာတူဟိ ဝုစ္စန္တေ။

ကြိယံ အာစိက္ခတီတိ အာချာတန္တိ ကြိယာပဒဿ ပုဗ္ဗာစရိယသညာ။ ကာလ+ကာရက+ပုရိသပရိဒီပကံ ကြိယာလက္ခဏံ တျာဒျန္တံ အလိင်္ဂဉ္စ၊ ဝုတ္တမ္ပိ စေ+တံ –

ယံ တိကာလံ တိပုရိသံ၊ ကြိယာဝါစီ တိကာရကံ၊

အတိလိင်္ဂံ ဒွိဝစနံ၊ တ+ဒါချာတန္တိ ဝုစ္စတိ။

စ သဗ္ဗတ္ထ ဝတ္တတေ။ ကြိယာ အတ္ထော ဧတဿာတိ ကြိယတ္ထော ဓာတု၊ သော စ ဒုဝိဓော သကမ္မကာ+ကမ္မကဝသေန။ တတ္ထ ယသ္မိံ ကြိယတ္ထေ ကတ္တုဝါစိမှာ ကမ္မံ ဂဝေသီယတေ၊ သော သကမ္မကော။ ဣတရော အကမ္မကော။

တတြ သကမ္မကာ ကမ္မာပေက္ခံ ကြိယံ ဝဒန္တိ၊ ယထာ ကဋံ ကရောတိ၊ ဂါမံ ဂစ္ဆတိ၊ ဩဒနံ ပစတိ။ အကမ္မကာ ကမ္မနိရပေက္ခံ ကြိယံ ဝဒန္တိ၊ ယထာ အစ္ဆတိ သေတိ တိဋ္ဌတိ။ ကြိယာတိ စ ဂမနပစနာဒိကော အသတ္တသမ္မတော ကတ္တရိ ကမ္မေ ဝါ ပတိဋ္ဌိတော ကာရကသမူဟသာဓိယော ပဒတ္ထော ဝုစ္စတိ။ အပိ စ –

ကရဏံ ဘဝနံ စာပိ၊ ကရ+ဘူဟိ ကထီယတေ၊

တတော ကြိယာဒိဝါစတ္တံ၊ ပါကာဒီနံ ကထံ ဘဝေ။

ကရ+ဘူဓာတူဟိ ကရဏဉ္စ ဘဝနဉ္စ ဝုစ္စတိ၊ ပါက+ဂမနာဒီဟိ တေသံ ကြိယာဘဝနာနံ ဝါစ္စတ္တံ ကထံ ဘဝတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပုနပိ –

ပါကာဒီနဉှိ ¶ ဝါစ္စတ္တံ၊ ကရဘူသု န ယုဇ္ဇတိ၊

တံ ဗဟုတရဝါစ္စတ္တံ၊ ပါကာဒီသု န ယုဇ္ဇတိ။

ကာရိယရူပါ ဟိ ဓာတွတ္ထာ၊ သတ္တာယုတ္တာ စ တေ+ခိလာ၊

တတော ကြိယာ စ ဘာဝေါ စ၊ သာမညံ တေသု ဂမျတေ။

၁။ ဝတ္တမာနေတိ အန္တိ သိ ထ မိ မ တေ အန္တေ သေ ဝှေ ဧ မှေ။

ဝတ္တမာနေ အာရဒ္ဓါပရိသမတ္တေ အတ္ထေ ဝတ္တမာနတော ကြိယတ္ထာ တျာဒယော ဟောန္တိ။ ကြိယာဓိကာရတ္တာ ‘‘ကြိယတ္ထာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေသ+မနိယမေ –

၁၄။ ပုဗ္ဗပရစ္ဆက္ကာန+မေကာနေကေသု တုမှာ+မှ+သေသေသု ဒွေ ဒွေ မဇ္ဈိမု+တ္တမ+ပဌမာ

ဧကာနေကေသု တုမှအမှသဒ္ဒဝစနီယေသု တဒညသဒ္ဒဝစနီယေသု စ ကာရကေသု ပုဗ္ဗစ္ဆက္ကာနံ ပရစ္ဆက္ကာနဉ္စ မဇ္ဈိမု+တ္တမ+ပဌမာ ဒွေ ဒွေ ဟောန္တိ ယထာက္ကမံ။ တတ္ထတိ အန္တီတိ ပဌမပုရိသော၊ အာဒေါ နိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ။ သိ ထ ဣတိ မဇ္ဈိမပုရိသော၊ မဇ္ဈေ နိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ။ မိ မ ဣတိ ဥတ္တမပုရိသော။ ဥတ္တမသဒ္ဒေါ+ယံ သဘာဝတော တိပဘုတီန+မန္တ+မာဟ။ ပရစ္ဆက္ကေပိ တေ အန္တေတိအာဒိနာ ဧဝံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဧဝံ သေသေသု ဘဝိဿတိအာဒီသု သတ္တသု ပစ္စယဝိဓာနသုတ္တေသုပိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

ဣဒါနိ ဘူဝါဒီန+မဋ္ဌဂဏာနံ ဘူဝါဒိဂဏေသု ဘူ=သတ္တာယ+မိတိ ပဌမဓာတုတော ပရာ တျာဒယော ယောဇီယန္တေ။ တတ္ထ ‘‘ဧကမှိ ဝတ္တဗ္ဗေ ¶ ဧကဝစနံ’’တိ တျာဒီသု ပရဘူတေသု ကတ္တု+ကမ္မ+ဘာဝေသုယေဝ ကျဝိကရဏလဝိကရဏာ ဟောန္တီတိ ‘‘ကျော ဘာဝကမ္မေသွ+ပရောက္ခေသု မာန+န္တ+တျာဒီသု’’ ‘‘ကတ္တရိ လော’’ ဣစ္စာဒိနာ တေသံ ဝိကရဏာနံ ဝိဓာနာ တျာဒယော ကတ္တု+ကမ္မ+ဘာဝေသွေဝ ဝိညာယန္တီတိ ကတ္တရိ တိမှိလော။ ကေ တေ ဝိကရဏာ –

ပုဗ္ဗာပရဘာဂဋ္ဌာနာ၊ ဘိန္နဓာတုဝိဘတ္တိယော၊

နိဿာယ ပစ္စယာ ဟောန္တိ၊ ဧတေ ဝိကရဏာ သိယုံ။

ဣဝဏ္ဏု+ဝဏ္ဏန္တာနံ ကြိယတ္တာနံ ဧ+ဩ ဟောန္တိ ယထာက္ကမံ ပစ္စယေတိ ဦဿော+ကာရော။

သရေ ပရေ ဧဩန+မယဝါ ဟောန္တိ ယထာက္ကမံတိ ဩဿ အဝါဒေသော။ သော ပုရိသော သာဓု ဘဝတိ၊ သာ ဣတ္ထီ သာဓု ဘဝတိ၊ စိတ္တံ သာဓု ဘဝတိ။

ဥတ္တတ္တာ ကတ္တု အာချာတေ၊ တတိယာ န စ ကတ္တရိ၊

ပဌမာဝိဘတ္တိ ဟောတေဝ၊ အတ္ထမတ္တံ အပေက္ခိယ။

သတိပိ ကြိယာယေကတ္တေ ကတ္တူနံ ဗဟုတ္တာ ‘‘ဗဟုမှိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဗဟုဝစနံ’’တိ အန္တိ။

ဝိကရဏာနံ ကွစိ လောပေါ ဟောတီတိ လဝိကရဏဿ လောပေါ၊ သေသံ ပုရိမသဒိသံ။ တေ ပုရိသာ ဘဝန္တိ။ မဇ္ဈိမပုရိ- သေကဝစနံ ¶ သိ၊ တွံ ဘဝသိ။ ဗဟုဝစနံ ထပစ္စယော၊ တုမှေ ဘဝထ။ ဥတ္တမပုရိသေကဝစနံ မိပစ္စယော။

အကာရဿ ဒီဃော ဟောတိ ဟိမိမေသု။ အဟံ ဘဝါမိ။ ဗဟုဝစနံ မပစ္စယော၊ မယံ ဘဝါမ။ ဧဝံ ပရစ္ဆေက္ကေပိ-ဘဝတေ၊ ဘဝန္တေ။ ဘဝသေ၊ ဘဝဝှေ။ ဘဝေ၊ ဘဝမှေ။ ကေစိ ဒီဃံ ကတွာ ပဌန္တိ၊ ‘‘ဗျဉ္ဇနေ ဒီဃရဿာ’’တိ ဒီဃော၊ ဘဝါမှေ။

ပစ=ပါကေ၊ အကာရော ဥစ္စာရဏတ္ထော၊ ဧဝ+မုပရိပိ။ ပစ ဣတိ ဌိတေ လဝိကရဏံ၊ ဝိကရဏလောပါဒိ ပုရိမသမံ။ သော ဩဒနံ ပစတိ၊ တေ ပစန္တိ။ တွံ ပစသိ၊ တုမှေ ပစထ။ အဟံ ပစာမိ၊ မယံ ပစာမ။ ပရစ္ဆက္ကေ-ပစတေ၊ ပစန္တေ။ ပစသေ၊ ပစဝှေ။ ပစေ၊ ပစာမှေ။

ဝိပ္ပဋိသေဓနံ=အညမညပဋိသေဓနံ ဝိပ္ပဋိသေဓော။ ပဌမမဇ္ဈိမပုရိသာနံ ဒွိန္နံ ဧကတ္ထ ပသင်္ဂေ မဇ္ဈိမပုရိသဗဟုဝစနံ ထပစ္စယော။ သော ¶ စ ပစတိ၊ တွဉ္စ ပစသိ၊ တုမှေ ပစထ။ တုလျဗလဝိရောဓိနော ဟိ ဝိပ္ပဋိသေဓာ ပဌမမဇ္ဈိမဥတ္တမပုရိသာနံ တိဏ္ဏံ ဧကတ္ထ ပသင်္ဂေ ဥတ္တမပုရိသဗဟုဝစနံ ဟောတိ၊ သော စ ပစတိ၊ တွဉ္စ ပစသိ၊ အဟဉ္စ ပစာမိ မယံ ပစာမာတိ ဘဝတိ။

၅၊၁၇၃။ ဂမ ယမိ+သာ+သ ဒိသာနံ ဝါ စ္ဆင

ဧတေသံ ဓာတူနံ စ္ဆင ဝါ ဟောတိ န္တ+မာန+တျာဒီသု။ သော ဂါမံ ဂစ္ဆတိ။ အန္တိ –

၇၄။ ဂရုပုဗ္ဗာ ရဿာ ရေ+န္တေန္တီနံ

ဂရုပုဗ္ဗသ္မာ ရဿာ န္တေ+န္တီနံ ရေ ဝါ ဟောတိ။

ဂစ္ဆရေ ဂစ္ဆန္တိ။ တွံ ဂစ္ဆသိ၊ တုမှေ ဂစ္ဆထ။ အဟံ ဂစ္ဆာမိ၊ မယံ ဂစ္ဆာမ။ စ္ဆာဒေသာဘာဝပက္ခေ ‘‘ဦ လဿေ’’တိ ဧကာရေ ဂမေတိ။ ပရလောပေ ဂမေန္တိ။ ဂမေသိ၊ ဂမေထ။ ဂမေမိ၊ ဂမေမ။ ပရစ္ဆက္ကေပိ သော ဂစ္ဆတေ၊ ဂစ္ဆရေ ဂစ္ဆန္တေ။ ဂစ္ဆသေ၊ ဂစ္ဆဝှေ။ ဂစ္ဆေ၊ ဂစ္ဆာမှေ။

ပုရေ အဓမ္မော ဒိဗ္ဗတိ၊ ပုရာ မရာမီတိ စ တံသမီပေ တဗ္ဗောဟာရူပစာရေန ဝတ္တမာနဝစနံ။ ဝုတ္တဉှိ –

အာရဒ္ဓါ+နိဋ္ဌိတံ ¶ ကိစ္စံ၊ ဝတ္တမာနန္တိ ဝုစ္စတိ၊

ဝတ္တမာနသမီပဉ္စ၊ ဝတ္တမာနန္တိ ဝုစ္စတိ။

ဂင်္ဂါစ တံသမီပဉ္စ၊ ယတော ဂင်္ဂါတိ ဉာယတေ၊

ဂင်္ဂါယံ ပါတု+မာဂစ္ဆ၊ ဃောသော ဂင်္ဂါယ+မိတျပိ။

မုချာ+မုချတ္ထဘေဒေန၊ ဝတ္တမာနံ တတော ဒွိဓာ၊

မုချဉှိ ရုဠှိ+မာပန္နံ၊ တ+ဒါရောပါ အမုချတာတိ။

ပုရေ+ပုရာသဒ္ဒေဟိ ဝါ အနာဂတတာ ဂမျတေ၊ တဒါ တဿ ဝတ္တမာနတ္တာ။ ကာလဗျတ္တယော ဝါ ဧသော၊ ဘဝန္တျေဝ ဟိ ကာလန္တရေပိ တျာဒယော ဗာဟုလကာ ‘‘သန္တေသု ပရိဂူဟာမိ’’ ‘‘ကာယဿ ဘေဒါ အဘိသမ္ပရာယံ၊ သဟဗျတံ ဂစ္ဆတိ ဝါသဝဿ’’ ‘‘အတိဝေလံ နမဿိဿံ’’တိ။ ‘‘ကုတော နု တွံ အာဂစ္ဆသိ၊ ရာဇဂဟတော အာဂစ္ဆာမီ’’တိအာဒီသု ပန ပစ္စုပ္ပန္နသမီပေ ဝတ္တမာနဝစနံ။

၅၊၁၇၅။ ဂမ ဝဒ ဒါနံ ဃမ္မ ဝဇ္ဇ ဒဇ္ဇာ

ဂမာဒီနံ ဃမ္မာဒယော ဝါ ဟောန္တိ န္တ+မာန+တျာဒီသု။ ဃမ္မတိ၊ ဃမ္မန္တိ ဣစ္စာဒိ။

ဥပသဂ္ဂဝသာ ကောစိ၊ အကမ္မောပိ သကမ္မကော၊

ယထာ+ဘိဘူယတေ ရာဂေါ၊ တာပသေန မဟိဒ္ဓိနာတိ –

ဝုတ္တတ္တာ အကမ္မကတော ကမ္မနိ အနုပုဗ္ဗာ ဘူဓာတုတော တျာဒယော ဟောန္တိ။

၅၊၁၇။ ကျော ¶ ဘာဝကမ္မေသွ+ပရောက္ခေသု မာန+န္တ+တျာဒီသု

ဘာဝကမ္မဝိဟိတေသု ပရောက္ခာဝဇ္ဇိတေသု မာန+န္တ+တျာဒီသု ပရေသု ကျော ဟောတိ ကြိယတ္ထာ။ ကကာရော+နုဗန္ဓကာရိယတ္ထော။ ‘‘န တေ ကာနုဗန္ဓ+နာဂမေသူ’’တိ ပဋိသေဓာ ဩကာရာဘာဝေါ။ အနုဘူယတိ သုခံ ဒေဝဒတ္တေန။

အာချာတေန အဝုတ္တတ္တာ၊ ကတ္တုတော တတိယာ န တု၊

ဒုတိယာ ဟောတိ ကမ္မဿ၊ ဝုတ္တတ္တာ ပဌမာပိ+ဓ။

အနုဘူယန္တိ သမ္ပတ္တိယော တယာ။ အနုဘူယသိ တွံ ဒေဝဒတ္တေန။ အနုဘူယထ တုမှေ။ အဟံ အနုဘူယာမိ၊ တယာ မယံ အနုဘူယာမ။ ဒွိတ္တေ အနုဘုယျတိ+စ္စာဒိ။ ဧဝံ ပရစ္ဆက္ကေ။

ဘာဝေ အဒဗ္ဗဝုတ္တိနော ဘာဝဿ ဧကတ္တာ ဧကဝစနမေဝ။ တဉ္စ ပဌမပုရိသေကဝစနေယေဝ သမ္ဘဝတိ၊ နေဝ+ညံ၊ ဗဟုလံဝိဓာနာ။ ဘူယတိ ဘူယတေ ဒေဝဒတ္တေန၊ သမ္ပတိ ဘဝနန္တျတ္ထော။

ကြိယတ္ထာ ကျဿ ဤဉ ဝါ ဟောတိ။ ဉော အာဒျာဝယဝတ္ထော။ ဒေဝဒတ္တေန ဩဒနော ပစီယတိ ပစ္စတိ၊ ရေအာဒေသေ ဩဒနာ ပစီယရေ ပစီယန္တိ၊ ပစ္စရေ ပစ္စန္တိ။ စဝဂ္ဂပုဗ္ဗရူပါနိ။ တွံ ပစီယသိ ပစ္စသိ၊ တုမှေ ပစီယထ ပစ္စထ။ အဟံ ပစီယာမိ ပစ္စာမိ၊ မယံ ပစီယာမ ပစ္စာမ။ ပရစ္ဆက္ကေ ဒေဝဒတ္တေန ဩဒနော ပစီယတေ ဣစ္စာဒိ။

ဂမိတော ¶ ကမ္မေ စ္ဆင စ ဤဉအာဂမေ စ ကတေ တေန ဂါမော ဂစ္ဆီယတိ၊ ဂါမာ ဂစ္ဆီယန္တိ။ ဂစ္ဆီယသိ၊ ဂစ္ဆီယထ။ ဂစ္ဆီယာမိ၊ ဂစ္ဆီယာမ။ ဧဝံ ပရစ္ဆက္ကေ။ ဂမီယတိ ဂမ္မတိ၊ ဂမီယန္တိ ဂမ္မန္တိ။ ဂမီယသိ ဂမ္မသိ၊ ဂမီယထ ဂမ္မထ၊ ဂမီယာမိ ဂမ္မာမိ၊ ဂမီယာမ ဂမ္မာမ ပရစ္ဆက္ကေပိ ဧဝံ။ တထာ ဃမ္မီယတိ၊ ဃမ္မီယန္တိ ဣစ္စာဒိ။

ကြိယတ္ထာ ကတ္တရိ တျာဒိ၊ ကမ္မသ္မိဉ္စ သကမ္မကာ၊

ဘာဝေ ဝါ+ကမ္မကာ ကမ္မာ+ဝစနိစ္ဆာယ မညတေ။

တထာ ဟိ ဝိဇ္ဇမာနဿာပိ ကမ္မာဿ အဝစနိစ္ဆာယံ ဣဒံ ဝုစ္စတိ –

သတောပိ န ဝိဝက္ခာ+ဿ၊ အသတောပိ စ သာ ဘဝေ၊

တံ ယထာ+နုဒရာ ကညာ၊ ဝဉ္ဈာဝဒ္ဓိတကော ယထာ။

ဝိဝက္ခာ လောကိကာ ဧသာ၊ အသကျ+မတိဝတ္တိတုံ၊

ကထ+မေသ ဝိပရိယာသော၊ လောကော ဧဝါ+နယုဇ္ဇတေ။

၂။ ဘဝိဿတိ ဿတိ ဿန္တိ ဿတိ ဿထ ဿာမိ ဿာမ ဿတေ ဿန္တေ ဿသေ ဿဝှေ ဿံ ဿာမှေ

ဘဝိဿတိ=အနာရဒ္ဓေ အတ္ထေ ဝတ္တမာနတော ကြိယတ္ထာ ဿတျာဒယော ဟောန္တိ။

ကြိယတ္ထာ ပရေသံ အအာဒီနံ ဤအာဒီနံ ဿာဒီနဉ္စ ဗျဉ္ဇနဿိ+ဉ ဟောတိ ဝိဘာသာ။ ဝဝတ္ထိတဝိဘာသာ+ယံ။ ဿေတိ ဿာဒီနံ ဿတိအာဒီနဉ္စာဝယဝေါ ဂဟိတော၊ ‘‘ဦဗျဉ္ဇနဿာ’’တိ သိဒ္ဓေပိ ¶ တျာဒီသု ဧတေသမေဝါတိ နိယမတ္ထော+ယ+မာရမ္ဘော။ လဿာကာရလောပေ ဩ+အဝါဒေသေ ဘဝိဿတိ၊ ဘဝိဿန္တိ။ ဘဝိဿသိ၊ ဘဝိဿထ။ ဘဝိဿာမိ၊ ဘဝိဿာမ။ ဘဝိဿတေ၊ ဘဝိဿန္တေ။ ဘဝိဿသေ၊ ဘဝိဿဝှေ။ ဘဝိဿံ၊ ဘဝိဿာမှေ။

ကျဿ ဝါ လောပေါ ဟောတိ ဿေ။ သုခံ တယာ အနုဘဝိဿတိ၊ အနုဘဝိဿန္တိ။ အနုဘဝိဿသိ၊ အနုဘဝိဿထ။ အနုဘဝိဿာမိ၊ အနုဘဝိဿာမ။ အညတြ အနုဘူယိဿတိ၊ အနုဘူယိဿန္တိ ဣစ္စာဒိ။ ဧဝံ ပရစ္ဆက္ကေ။ ဘာဝေ-ဘူယိဿတိ ဘူယိဿတေ။

ကတ္တရိ-ပစိဿတိ၊ ပစိဿန္တိ ဣစ္စာဒိ။ ကမ္မေ-ပစိဿတိ ဩဒနော ဒေဝဒတ္တေန၊ ပစီယိဿတိ၊ ပစ္စိဿတိ။ ပစ္စိဿန္တိ ဩဒနာ ပစီယိဿန္တိ၊ ပစီယိဿရေ၊ ပစ္စိဿရေ၊ ပစ္စိဿန္တိ။

ဂမိတော ကတ္တရိ-သော ဂစ္ဆိဿတိ၊ တေ ဂစ္ဆိဿန္တိ။ တွံ ဂစ္ဆိဿသိ၊ တုမှေ ဂစ္ဆိဿထ။ အဟံ ဂစ္ဆိဿာမိ၊ မယံ ဂစ္ဆိဿာမ။ ဂစ္ဆိဿတေ၊ ဂစ္ဆိဿန္တေ။ ဂစ္ဆိဿသေ၊ ဂစ္ဆိဿဝှေ။ ဂစ္ဆိဿံ၊ ဂစ္ဆိဿာမှေ။ သဂ္ဂံ ဂမိဿတိ၊ ဂမိဿန္တိ။ ဂမိဿသိ၊ ဂမိဿထ။ ဂမိဿာမိ၊ ဂမိဿာမ ဣစ္စာဒိ။ ကမ္မေ-ဂစ္ဆိယိဿတိ၊ ဂစ္ဆိယိဿန္တိ ဣစ္စာဒိ။ ကျလောပေ ဂမိဿတိ၊ ဂမိဿန္တိ ဣစ္စာဒိ။ တထာ ဃမ္မိဿတိ ဃမ္မီယိဿတိ၊ ဃမ္မိဿန္တိ၊ ဃမ္မီယိဿန္တိ ဣစ္စာဒိ။

နာမသဒ္ဒေ ¶ နိပါတေ သတိ ဂရဟာယံ ဝိမှယေ စ ဂမျမာနေ ဿတျာဒယော ဟောန္တိ။ ဣမေ ဟိ နာမ ကလျာဏဓမ္မာ ပဋိဇာနိဿန္တိ။ ဧတ္ထ ‘‘ဇျာဒီဟိ က္နာ’’တိ က္နာဝိကရဏေ ‘‘ဉာဿနေ ဇာ’’တိ ဇာဒေသော။ န ဟိ နာမ ဘိက္ခဝေ တဿ မောဃပုရိသဿ ပါဏေသု အနုဒ္ဒယာ ဘဝိဿတိ။ ကထဉှိ နာမ သော ဘိက္ခဝေ မောဃပုရိသော သဗ္ဗမတ္တိကာမယံ ကုဋိကံ ကရိဿတိ။ ဝိမှယေ-အစ္ဆရိယံ ဝတ ဘော၊ အဗ္ဘုတံ ဝတ ဘော၊ သန္တေန ဝတ ဘော ပဗ္ဗဇိတာ ဝိဟာရေန ဝိဟရန္တိ၊ ယတြ ဟိ နာမ သညီ သမာနော ဇာဂရော ပဉ္စမတ္တာနိ သကဋသတာနိ နိဿာယ နိဿာယ အတိက္ကန္တာနိ နေဝ ဒက္ခိတိ၊ န ပန သဒ္ဒံ သောဿတိ။ အစ္ဆရိယံ အန္ဓော နာမ ပဗ္ဗတ+မာရောဟိဿတိ၊ ဗဓိရော နာမ သဒ္ဒံ သောဿတိ။ (ဘဝိဿန္တိပစ္စယနယော)။

၄။ ဘူတေ ဤ ဥံ ဩ တ္ထ ဣံ မှာ အာ ဦ သေ ဝှံ အ မှေ

ဘူတေ ပရိသမတ္တေ အတ္ထေ ဝတ္တမာနတော ကြိယတ္ထာ ဤအာဒယော ဟောန္တိ။ ဘူတာနဇ္ဇတနေ ဥပရိ ဝက္ခမာနတ္တာ ဣမေ ဤအာဒယော ဘူတဇ္ဇတနေ။ ‘‘သုဝေါ အဟောသိ အာနန္ဒော’’တိအာဒီသု ဘူတသာမညေဝ ဘဝန္တိ။

အဟဿု+ဘယတော အဍ္ဎ-ရတ္တံ ဝါ တဒုပဍ္ဎတံ၊

အန္တောကတွာန ဝိညေယျော၊ အဟော အဇ္ဇတနော ဣတိ၊

တဒညော ပန ယော ကာလော၊ သော+နဇ္ဇတနသညိတော။

အာအာဒေါ ¶ ဤအာဒေါ ဿာဒေါ စ ကြိယတ္ထဿ ဝါ အဉ ဟောတီတိ ဓာတုတော ပုဗ္ဗံ အဉ။ ‘‘ကတ္တရိ လော’’တိ လော၊ ဧကာရ+အဝါဒေသာ စ။

၃၈။ ဧယျာထ+ဿေ+အ+အာ+ဤ+ထာနံ ဩ+အ+အံ+တ္ထ+တ္ထော+ဝှောက

ဧယျာထာဒီနံ ဩအာဒယော ဝါ ဟောန္တိ ယထာက္ကမံတိ ဤဿတ္ထော၊ အဘဝိတ္ထော၊ ဘဝိတ္ထော၊ အဘဝတ္ထော၊ ဘဝတ္ထော။ ‘‘အာ ဤ ဦ မှာ ဿာ ဿမှာနံ ဝါ’’တိ ဤဿ ရဿတ္တံ။ သော အဘဝိ ဘဝိ၊ အဘဝီ ဘဝီ။

တိဥံဿ ဣံသု+အံသု ဝါ ဟောန္တိ။ အဘဝိံသု ဘဝိံသု၊ အဘဝံသု ဘဝံသု၊ အဘဝုံ ဘဝုံ။

ဩဿ အအာဒယော ဝါ ဟောန္တိ။ အဘဝ ဘဝ၊ အဘဝိ ဘဝိ၊ ဣဉာဂမေ အဘဝိတ္ထ ဘဝိတ္ထ၊ အဘဝတ္ထ ဘဝတ္ထ၊ အဘဝိတ္ထော ဘဝိတ္ထော၊ အဘဝတ္ထော ဘဝတ္ထော။

ဩဿ သိ ဝါ ဟောတိ။ အဘဝိသိ ဘဝိသိ၊ အဘဝသိ ဘဝသိ။ အဘဝေါ ဘဝေါ။

ဧသံ ¶ ဥဉ ဝါ ဟောတိ။ ဤအာဒိသမ္ဗန္ဓီနမေဝ ဂဟဏံ။ အဘဝုတ္ထ ဘဝုတ္ထ။

ဣံဿ စ သိဉ ဝါ ဟောတိ မှာတ္ထာနဉ္စ ဗဟုလံ။ ဣကာရညကာရာ ဥစ္စာရဏအာဒျာဝယဝတ္ထာ။ အဘဝသိတ္ထ ဘဝသိတ္ထ၊ အဘဝိတ္ထ ဘဝိတ္ထ၊ အဘဝတ္ထ ဘဝတ္ထ၊ အဘဝိသိံ ဘဝိသိံ၊ အဘဝသိံ ဘဝသိံ၊ အဘဝိံ ဘဝိံ။ ဥဉာဂမေ အာဿ ရဿော။ အဘဝုမှ ဘဝုမှ အဘဝုမှာ ဘဝုမှာ။ သိဉာဂမေ အဘဝသိမှ ဘဝသိမှ အဘဝသိမှာ ဘဝသိမှာ အဘဝိမှ ဘဝိမှ အဘဝိမှာ ဘဝိမှာ အဘဝမှ ဘဝမှ အဘဝမှာ ဘဝမှာ။ ပရစ္ဆက္ကေ – ‘‘ဧယျာထာ’’ဒိနာ တ္ထေ အဘဝိတ္ထ ဘဝိတ္ထ အဘဝတ္ထ ဘဝတ္ထ။ ရဿေ အဘဝထ ဘဝထ၊ အဘဝါ ဘဝါ၊ အဘဝု ဘဝု။ အဘဝိသေ ဘဝိသေ၊ အဘဝသေ ဘဝသေ၊ အဘဝိဝှံ ဘဝိဝှံ အဘဝဝှံ ဘဝဝှံ၊ အဿ အ+မာဒေသေ အဘဝံ ဘဝံ အဘဝ ဘဝ၊ အဘဝိမှေ ဘဝိမှေ အဘဝမှေ ဘဝမှေ။ ကမ္မေ သုခံ တယာ အနုဘူယိတ္ထော အနွဘူယတ္ထော အနုဘူယတ္ထော အနွဘူသိ အနုဘူသီ အနွဘူယီ အနုဘူယီ၊ အနွဘူယိံသု အနုဘူယိံသု အနွဘူယံသု အနုဘူယံသု အနွဘူယုံ အနုဘူယုံ ဣစ္စာဒိ။ ဘာဝေ-တေန အဘူယိတ္ထော ဘူယိတ္ထော အဘူယတ္ထော ဘူယတ္ထော အဘူယိ ဘူယိ အဘူယီ ဘူယီ။ တေန အဘူယတ္ထ ဘူယတ္ထ အဘူယ ဘူယ အဘူယာ ဘူယာ။

သော အပစိတ္ထော ပစိတ္ထော ဣစ္စာဒိ ကတ္တုသမံ။ ကမ္မေ-အပစီယိတ္ထော ပစီယိတ္ထော အပစီယတ္ထော ပစီယတ္ထော။ စဝဂ္ဂပုဗ္ဗ- ရူပေ ¶ အပစ္စိတ္ထော ပစ္စိတ္ထော အပစ္စတ္ထော ပစ္စတ္ထော အပစီယိ ပစီယိ အပစီယီ ပစီယီ အပစ္စိ ပစ္စိ အပစ္စီ ပစ္စီ၊ အပစီယိံသု ပစီယိံသု အပစိံသု ပစိံသု အပစီယံသု ပစီယံသု အပစ္စံသု ပစ္စံသု အပစီယုံ ပစီယုံ အပစ္စုံ ပစ္စုံ ဣစ္စာဒိ ကတ္တုသမံ၊ ပုဗ္ဗရူပေါဝ ဝိသေသော။

သော ဂါမံ အဂစ္ဆိတ္ထော ဂစ္ဆိတ္ထော ဣစ္စာဒိ ပုရိမသမံ။

ဍံသဿ စ ဂမိဿ စ ဉ္ဆင ဝါ ဟောတိ အာ+ဤအာဒီသု။ အဂဉ္ဆိတ္ထော ဂဉ္ဆိတ္ထော အဂဉ္ဆတ္ထော ဂဉ္ဆတ္ထော အဂဉ္ဆိ ဂဉ္ဆိ အဂဉ္ဆီ ဂဉ္ဆီ ဣစ္စာဒိ။

အာအာဒေါ ဤအာဒေါ စ ဂမိဿ အာ ဟောတိ ဝါ။ သော အဂါ အဂမိ ဂမိ အဂမိတ္ထော ဂမိတ္ထော အဂမတ္ထော ဂမတ္ထော။ ဤပစ္စယေ လဿာကာရဿ ‘‘ဟိမိမေသွ+ဿာ’’တိ ဧတ္ထ ‘‘အဿာ’’တိ ယောဂဝိဘာဂါ ဒီဃေ ‘‘ဒီဃာ ဤဿာ’’တိ ဤဿ သိအာဒေသော၊ အဂမာသိ အဂမိ ဂမိ အဂမီ ဂမီ၊ အဂမိံသု ဂမိံသု အဂမံသု ဂမံသု အဂမုံ ဂမုံ။ ဩဿ အအာဒေသေ အဇ္ဈဂုံ။ တွံ အဇ္ဈဂါ ပရဿ လောပေါ။ တုမှေ အဇ္ဈဂုတ္ထ။ အဟံ အဇ္ဈဂံ၊ မယံ အဇ္ဈဂမှ။ ပရစ္ဆက္ကေ – ‘‘ဧယျာထာ’’ဒိနာ တ္ထေ သော အဂစ္ဆိတ္ထ ဂစ္ဆိတ္ထ အဂဉ္ဆိတ္ထ ဂဉ္ဆိတ္ထ အဂမိတ္ထ ဂမိတ္ထ အဂမ ဂမ အဂမာ ဂမာ။ တေ အဂမူ ဂမူ၊ ဩဿ အာအာဒေသေ အဇ္ဈဂုံ။ တွံ အဂမိသေ ဂမိသေ။ တုမှေ အဂမိဝှံ။ ‘‘ဧယျာထာ’’ ဒိနာ အ+မာဒေသေ အဟံ အဂမံ ဂမံ အဇ္ဈဂံ။ မယံ အဂမိမှေ ဂမိမှေ။ ကမ္မေအဂစ္ဆီယိ အဂမီယိ၊ အဂစ္ဆိယုံ အဂမိယုံ ဣစ္စာဒိ။ တထာ အဃမ္မီ ဃမ္မီ ဣစ္စာဒိ။

မာယောဂေ ¶ သတိ ဤအာဒယော အာအာဒယော စ ဝါ ဟောန္တိ။ သကကာလတော ကာလန္တရေပိ ပစ္စယဝိဓာနတ္ထော+ယံ။ မာ ဘဝံ အဘဝိတ္ထော ဣစ္စာဒိ။ ဝါဝိဓာနာဿတျာဒိ+ဧယျာဒိ+တွာဒယောပိ ဟောန္တိ၊ မာ ဘဝံ ဘဝိဿတိ၊ မာ ဘဝံ ဘဝေယျ၊ မာ ဘဝံ ဘဝတု ဣစ္စာဒိ။ (ဤအာဒိပစ္စယနယော)။

၅။ အနဇ္ဇတနေ အာ ဦဩ တ္ထ အ မှာ တ္ထ တ္ထုံ သေ ဝှံ ဣံ မှသေ

အဝိဇ္ဇမာနဇ္ဇတနေ ဘူတတ္ထေ ဝတ္တမာနတော ကြိယတ္ထာ အာအာဒယော ဟောန္တိ ဝါ။ ‘‘ဧယျာထာ’’ဒိနာ တ္ထေ ‘‘အာ ဤ ဦ မှာ’’ ဣစ္စာဒိနာ ရဿေ စ သော အဘဝတ္ထ ဘဝတ္ထ အဘဝ ဘဝ အဘဝါ ဘဝါ၊ တေ အဘဝု ဘဝု အဘဝူ ဘဝူ။ ဩ၊ ‘‘ဩဿာ’’တိအာဒိနာ အအာဒယော၊ အဘဝ ဘဝ အဘဝိ ဘဝိ အဘဝတ္ထ ဘဝတ္ထ အဘဝတ္ထော ဘဝတ္ထော၊ သိအာဒေသေ အဘဝသိ ဘဝသိ အဘဝေါ ဘဝေါ။ တုမှေ အဘဝတ္ထ ဘဝတ္ထ။ အဟံ အဘဝံ ဘဝံ အဘဝ ဘဝ၊ မယံ အဘဝမှ ဘဝမှ အဘဝမှာ ဘဝမှာ။ သော အဘဝတ္ထ ဘဝတ္ထ။ တေ အဘဝတ္ထုံ ဘဝတ္ထုံ။ တွံ အဘဝသေ ဘဝသေ။ တုမှေ အဘဝဝှံ ဘဝဝှံ။ ‘‘ဣဿ စ သိဉ’’တိ သိံ၊ အဟံ အဘဝသိံ ဘဝသိံ အဘဝိံ ဘဝိံ။ မယံ အဘဝမှသေ ဘဝမှသေ။ ကမ္မေ-တ္ထေ သုခံ တယာ အနုဘူယိတ္ထ၊ ဣဉာဂမာဘာဝေ အနုဘူယတ္ထ ဣစ္စာဒိ။ ဘာဝေ-အဘူယတ္ထ ဘူယတ္ထ ဣစ္စာဒိ။

သော ¶ ဩဒနံ အပစတ္ထ ပစတ္ထ ဣစ္စာဒိ ကတ္တုသမံ။ ကမ္မေ-အပစီယတ္ထ ပစီယတ္ထ အပစ္စတ္ထ ပစ္စတ္ထ အပစီယ ပစီယ အပစီယာ ပစီယာ အပစ္စ ပစ္စ အပစ္စာ ပစ္စာ။ အပစီယု ပစီယု အပစီယူ ပစီယူ အပစ္စု ပစ္စု အပစ္စူ ပစ္စူ ဣစ္စာဒိ။ ‘‘မာယောဂေ ဤ+အာအာဒီ’’တိ မာယောဂေပိ အာအာဒယော၊ မာ ဘဝံ အပစ္စတ္ထ ဣစ္စာဒိ။

တထာ အဂစ္ဆတ္ထ ဂစ္ဆတ္ထ ဣစ္စာဒိ ပုရိမသမံ။ တထာ အဂမတ္ထ ဂမတ္ထ ဣစ္စာဒိပိ အဃမ္မတ္ထ ဃမ္မတ္ထ ဣစ္စာဒိပိ။ (အနဇ္ဇတနပစ္စယနယော)။

၆။ ပရောက္ခေ အ ဥ ဧ တ္ထ အ မှ တ္ထ ရေ တ္ထော ဝှော ဣ မှေ

အပစ္စက္ခေ ဘူတာနဇ္ဇတနေ ဝတ္တမာနတော ကြိယတ္ထာ အအာဒယော ဟောန္တိ။ အက္ခာနံ=ဣန္ဒြိယာနံ ပရံ ပရောက္ခံ။ တသ္မိံ။ ‘‘အပရောက္ခေသူ’’တိ ဝစနာ ကျ+လာဒိဝိကရဏာ န ဟောန္တိ။

ပရောက္ခာယံ ပဌမ+မေကဿရံ သဒ္ဒရူပံ ဒွေ ဘဝတိ။ ‘‘ဘူဿ ဝုက’’ ဣတိအာဒီသု ဝုက၊ ဘူဝ ဘူဝ ဣတိ ဒွိတ္တေ –

ဒွိတ္တေ ပုဗ္ဗဿ အာဒိတော+ညဿ ဗျဉ္ဇနဿ လောပေါ ဟောတိ။

အအာဒီသု ဒွိတ္တေ ပုဗ္ဗဿ ဘူဿ အ ဟောတိ။

၅၊၇၈။ စတုတ္ထဒုတိယာနံ တတိယပဌမာ

ဒွိတ္တေ ¶ ပုဗ္ဗေသံ စတုတ္ထဒုတိယာနံ တတိယပဌမာ ဟောန္တိ ယထာက္ကမံတိ ဗကာရေ သော ဗဘူဝ ကိရ၊ တေ ဗဘုဝု ကိရ။ တွံ ဗဘုဝေ ကိရ၊ ဣဉ တုမှေ ဗဘုဝိတ္ထ ကိရ။ အဟံ ဗဘုဝ ကိရ၊ မယံ ဗဘုဝိမှ ကိရ။ သော ဗဘုဝိတ္ထ ကိရ၊ တေ ဗဘုဝိရေ ကိရ။ တွံ ဗဘုဝိတ္ထော ကိရ၊ တုမှေ ဗဘုဝိဝှော ကိရ။ အဟံ ဗဘုဝိ ကိရ၊ မယံ ဗဘုဝိမှေ ကိရ။ ကမ္မေ-အနုပဘုဝ ကိရ ဣစ္စာဒိ။ ဘာဝေဗဘုဝ ဗဘုဝိတ္ထ ကိရ။

ပပစ၊ ပပစု။ ပပစေ၊ ဣဉာဂမေ ပပစိတ္ထ။ အညတြ ‘‘သံယောဂါဒိလောပေါ’’တိ လောပေါ၊ ပပစိတ္ထ။ ပပစ၊ ပပစိမှ။ ပပစိတ္ထ၊ ပပစိရေ။ ပပစိတ္ထော ပပစိထော၊ ပပစိဝှော။ ပပစိ၊ ပပစိမှေ။ ဧဝံ ကမ္မေ။

အအာဒိပစ္စယေ ဒွိဘာဝေ အနာဒိဗျဉ္ဇနလောပေ ပုဗ္ဗဿ ‘‘ကဝဂ္ဂဟာနံ စဝဂ္ဂဇာ’’တိ စဝဂ္ဂဇကာရေ ‘‘ဗျဉ္ဇနေ ဒီဃရဿာ’’တိ ဒီဃေ စ ကတေ သော ဂါမံ ဇဂါမ ကိရ၊ ဇဂမု။ ဇဂမေ၊ ဇဂမိတ္ထ။ ဇဂမ၊ ဇဂမိမှ။ ဇဂမိတ္ထ၊ ဇဂမိရေ။ ဇဂမိတ္ထော၊ ဇဂမိဝှော။ ဇဂမိ၊ ဇဂမိမှေ။ ဧဝံ ကမ္မေ။

မူဠှဝိက္ခိတ္တဗျာသတ္တစိတ္တေန အတ္တနာပိ ကြိယာ ကတာ အဘိနိဗ္ဗတ္တိကာလေ+နုပလဒ္ဓါသမာနာ ဖလေနာ+နုမီယမာနာ ပရောက္ခာဝ ဝတ္ထုတော။ တေန ဥတ္တမဝိသယေပိ ပယောဂသမ္ဘဝေါ။ (ပရောက္ခာပစ္စယနယော)။

၇။ ယျောဒေါ ¶ ဝါ+တိပတ္တိယံ ဿာ ဿံသု ဿေ ဿထ ဿံ ဿမှာ ဿထ ဿိံသုဿသေဿဝှေဿိံ ဿာမှသေ။

ဧယျာဒေါ ဝိသယေ ကြိယာတိပတ္တိယံ ဿာဒယော ဟောန္တိ။ ဝိဓုရပစ္စယောပနိပါတတော ကာရဏဝေကလ္လတော ဝါ ကြိယာတိပတန+မနိပ္ဖတ္တိ ကြိယာတိပတ္တိ။ ဧတေ စ ဿာဒယော သာမတ္ထိယာ အတီတာနာဂတေသွေဝ ဟောန္တိ၊ န ဝတ္တမာနေ၊ တတြ ကြိယာတိပတျသမ္ဘဝါ။ ဣဉာဂမေ ဿာဿ ဝါ ရဿေ စ သစေ သော ပဌမဝယေ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အလဘိဿ၊ အရဟာ အဘဝိဿ ဘဝိဿ အဘဝိဿာ ဘဝိဿာ ဝါ၊ တေ စ တံ အလဘိဿံသု၊ အရဟန္တော အဘဝိဿံသု ဘဝိဿံသု။ ‘‘ဧယျာထာ’’ဒိနာ ဿေဿ ဝါ အကာရေ တွံ အဘဝိဿ ဘဝိဿေ။ တုမှေ အဘဝိဿထ။ အဟံ အဘဝိဿံ။ ရဿေ မယံ အဘဝိဿမှ ဘဝိဿမှ အဘဝိဿမှာ ဘဝိဿမှာ။ ပရစ္ဆက္ကေ-သော အဘဝိဿထ၊ အဘဝိဿိံသု။ အဘဝိဿသေ၊ အဘဝိဿဝှေ။ အဘဝိဿိံ၊ အဘဝိဿာမှသေ။

ကမ္မေ-တေန သုခံ အနွဘဝိဿ၊ အနွဘဝိဿံသု ကျလောပေါ။ အနွဘူယိဿ အနွဘူယိဿာ ဣစ္စာဒိ။ ဘာဝေ-တေန အဘူယိဿ ဘူယိဿ အဘူယိဿာ ဘူယိဿာ။ အဘူယိဿထ ဘူယိဿထ။

ဧဝံ တဏ္ဍုလာဒိသာဓနံ အလဘိဿ၊ ဩဒနံ အပစိဿ ပစိဿ ဣစ္စာဒိ။ ကမ္မေ-တေန ဩဒနော အပစိဿ ပစိဿ အပစိဿာ ပစိဿာ အပစီယိဿ ပစီယိဿ အပစီယိဿာ ပစီယိဿာ အပစ္စိဿ ပစ္စိဿ အပစ္စိဿာ ပစ္စိဿာ ဣစ္စာဒိ။

သော အဂစ္ဆိဿ ဂစ္ဆိဿ အဂစ္ဆိဿာ ဂစ္ဆိဿာ ဣစ္စာဒိ။ စ္ဆာဒေသာ+ဘာဝေ အဂမိဿ ဂမိဿ အဂမိဿာ ဂမိဿာ ဣစ္စာဒိ။ ကမ္မေ-အဂစ္ဆိဿ ¶ ဂစ္ဆိဿ အဂစ္ဆီယိဿ ဣစ္စာဒိ။ အဂမိဿ ဂမိဿ အဂမီယိဿ ဣစ္စာဒိ။ တထာ အဃမ္မိဿ ဣစ္စာဒိ။ (ကြိယာတိပတ္တိပစ္စယနယော)။

ဟေတုဘူတာယံ ဖလဘူတာယဉ္စ ကြိယာယံ ဝတ္တမာနတော ကြိယတ္ထာ ဧယျာဒယော ဟောန္တိ ဝါ။ လဝိကရဏဝုဒ္ဓိအာဒိ ပုဗ္ဗသမံ။ ပရိကပ္ပေ –

ဧယျ+ဧယျာသိ+ဧယျ+မိစ္စေသ+မေ ဝါ ဟောတိ။ သော ဒါနိ ကိန္နု ခေါ ဘဝေ၊ ယဒိ သော ပဌမဝယေ ပဗ္ဗဇေယျ၊ အရဟာ ဘဝေယျ။

ဧယျု+မိစ္စဿ ဉုံ ဝါ ဟောတိ။ သစေ သံခါရာ နိစ္စာ ဘဝုံ ဘဝေယျုံ၊ န နိရုဇ္ဈေယျုံ။ ယဒိ တွံ ဘဝေ ဘဝေယျာသိ။ ‘‘ဧယျာထာ’’ ဒိနာ အဿ ဩကာရေ တုမှေ ဘဝေယျာထော ဘဝေယျာထ ကထ+မဟံ ဒေဝေါ ဘဝေယျာမိ။

ဧယျာမဿ ဧမု ဝါ ဟောတိ ဥ စ။ ကိန္နု ခေါ မယံ ဘဝေမု ဘဝေယျာမု ဘဝေယျာမ။ ပရစ္ဆက္ကေ-ဘဝေထ၊ ဘဝေရံ။ ဘဝေထော၊ ဘဝေယျာဝှော။ ဘဝေ ဘဝေယျံ၊ ဘဝေယျာမှေ။ ကမ္မေ-သုခံ ¶ တယာ အနုဘုယျေ အနုဘုယျေယျ၊ အနုဘုယျုံ အနုဘူယေယျုံ။ တေန တွံ အနုဘူယေ အနုဘူယေယျာသိ၊ တုမှေ အနုဘူယေယျာထော အနုဘူယေယျာထ။ တေနာ+ဟံ အနုဘူယေယျာမိ၊ မယံ အနုဘူယေမု အနုဘူယေယျာမု အနုဘူယေယျာမ။ ပရစ္ဆက္ကေ-အနုဘူယေထ ဣစ္စာဒိ။ ဘာဝေ-ဘူယေ ဘူယေယျ ဘူယေထ။

ဝိဓိမှိ-သော ဩဒနံ ပစေ ပစေယျ ဣစ္စာဒိ။ ကမ္မေ-ပစီယေ ပစီယေယျ ပစ္စေ ပစ္စေယျ ဣစ္စာဒိ။

အနုမတိယံ-သော ဂါမံ ဂစ္ဆေ ဂစ္ဆေယျ ဣစ္စာဒိ။ အညတြ ဂမေ ဂမေယျ ဣစ္စာဒိ။ တထာ ဃမ္မေ ဃမ္မေယျ ဣစ္စာဒိ။

ပါတော ပစေယျ စေ ဘုဉ္ဇေ၊ ဣစ္စေ+တ္ထ ပစနကြိယာ၊

ဟေတုဘူတာတိ ဝိညေယျာ၊ ဖလံ တွ+နုဘဝကြိယာ။

သတ္တိယံ အရဟတေ စ ကြိယတ္ထာ ဧယျာဒယော ဟောန္တိ။ ဘဝံ ခလု ပတ္တံ ပစေယျ၊ ဘဝံ သတ္တော၊ ဘဝံ အရဟော။

သမ္ဘာဝနေ ဂမျမာနေ ဓာတုနာ ဝုစ္စမာနေ စ ဧယျာဒယော ဟောန္တိ ဝိဘာသာ။ အပိ ဘဝံ ဂိလိတံ ပါသာဏံ ပစေယျ ဥဒရဂ္ဂိနာ၊ သမ္ဘာဝေမိ သဒ္ဒဟာမိ ဘဝံ ပစေယျ၊ ဘဝံ ပစိဿတိ၊ ဘဝံ အပစိ။

ပဉှာဒီသု ကြိယတ္ထတော ဧယျာဒယော ဟောန္တိ။

ပဉှာ ¶ သံပုစ္ဆနံ၊ ဣဋ္ဌာ-သိံသနံ ယာစနံ ဒုဝေ၊

ပတ္ထနာ၊ ဘတ္တိယာ ဝါ+ထ၊ န ဝါ ဗျာပါရဏာ ဝိဓိ။

ပဉှေ-ကိံ သော ဘတ္တံ ပစေယျ၊ ဥဒါဟု ဗျဉ္ဇနံ။ ပတ္ထနာယံ-အဟော ဝတ သော ပစေယျ စေ။ ဝိဓိမှိ-ဘဝံ ပတ္တံ ပစေယျ။ (ဧယျာဒိပစ္စယနယော)။

၁၀။ တု အန္တု ဟိ ထ မိ မ တံ အန္တံ ဿု ဝှော ဧ အာမသေ

ပဉှပတ္ထနာဝိဓိသွေ+တေ ဟောန္တိ ကြိယတ္ထတော။ အာသိံသနတ္ထေ-သော သုခီ ဘဝတု၊ တေ သုခိတာ ဘဝန္တု။

အတော ပရဿ ဟိဿ ဝါ လောပေါ ဟောတိ။ တွံ သုခီ ဘဝ ဘဝါဟိ၊ ဟိမှိ ဒီဃော။ ‘‘ဧယျာထာ’’ဒိနာ ဝှောက၊ တုမှေ သုခိတာ ဘဝထဝှော ဘဝထ။ အဟံ သုခီ ဘဝါမိ၊ မယံ သုခိနော ဘဝါမ။ ပရစ္ဆက္ကေ-တထာ ဘဝတံ၊ ဘဝန္တံ။ ဘဝဿု၊ ဘဝဝှော။ ဘဝေ ဘဝါမသေ။ ကမ္မေ-တယာ အနုဘူယတု၊ အနုဘူယန္တု ဣစ္စာဒိ။ ဘာဝေ-ဘူယတု၊ ဘူယတံ။

အာဏတ္တိယံ-ဒေဝဒတ္တော ဒါနိ ဩဒနံ ပစတု၊ ပစန္တု ဣစ္စာဒိ။ ကမ္မေ-တေန ဩဒနော ပစ္စတု ဣစ္စာဒိ။ တထာ သော ဂါမံ ဂစ္ဆတု ဣစ္စာဒိ။ ‘‘ဦ လဿေ’’တိ လဿေ+ကာရေ ဂမေတု၊ ဂမေန္တု ဣစ္စာဒိ။ ဃမ္မာဒေသေ ဃမ္မတု၊ ဃမ္မန္တု ဣစ္စာဒိ။ ကမ္မေ-ဂစ္ဆီယတု ဣစ္စာဒိ။ တထာ ဂမီယတု ဣစ္စာဒိ။

ဝိဓိမှိ-လဿ လောပေ လုတ္တေ ဝုဒ္ဓိ၊ ဣဓ ပဗ္ဗတော ဟောတု။

နိမန္တနေ-အဓိဝါသေထ ¶ တုမှေ ဘန္တေ ဘဂဝါ ဘောဇနံ၊ ဝသတိဿ ‘‘စုရာဒိတော ဏီ’’တိ ဏိမှိ ‘‘အဿာ ဏာနုဗန္ဓေ’’တိ အာ၊ ‘‘ယုဝဏ္ဏာန+မေဩ ပစ္စယေ’’တိ ဧ စ ဟောတိ။ ဣဓ နိဿီဒတု ဘဝံ၊ သဒဿ ‘‘ဇရ+သဒါန+မီမ ဝါ’’တိ ဤမ၊ မနုဗန္ဓတ္တာ အန္တသရတော ဤမ။

အဇ္ဈေသနေ-ဒေသေတု ဘန္တေ ဘဂဝါ ဓမ္မံ၊ ဧတ္ထ စုရာဒိတ္တာ ပုရိမသမံ။

အနုမတိယံ-ပုစ္ဆ ဝါသဝ မံ ပဉှံ၊ ပဝိသတု ဘဝံ။ ဧတ္ထ ပုစ္ဆတော ဟိဿ လောပေါ။ ဧဝံ နိသီဒ။

ပတ္ထနာ=ယာစနာ၊ တတြ-ဒဒ=ဒါနေ၊ ဒဒါဟိ မေ ဂါမဝရာနိ ပဉ္စ၊ ဒါတော လဿ ဧကာရေ စ ဧကံ မေ နယနံ ဒေဟိ။

ပတ္တကာလေ-သမ္ပတ္တော တေ ကာလော ကဋကရဏေ၊ ကဋံ ကရောတု ဘဝံ။ ဧတ္ထ ‘‘တနာဒိတွော’’တိ ဩ။

တွာဒီ ဧယျာဒယော ဝတ္တ-မာနာ သမ္ပတိ၊+နာဂတေ၊

ဘဝိဿတိ၊ ပရောက္ခာဒိ-စတ္တာရော+တီတကာလိကာ။

၅၊၁၇၃။ ဂမ ယမိ+သာ+သ ဒိသာနံ ဝါ စ္ဆင

ဧတေသံ ဝါ စ္ဆင ဟောတိန္တ+မာန+တျာဒီသု။ သော သဂ္ဂံ ဂစ္ဆတိ ဂမေတိ၊ ဂစ္ဆန္တိ ဣစ္စာဒိ။ ကမ္မေ-ဂစ္ဆီယတိ ဂမီယတိ ဣစ္စာဒိ။ ယမ=ဥပရမေ၊ ပရောက္ခာအနဇ္ဇတနရူပါနိ သဗ္ဗတ္ထ ပယောဂ+မနုဂမ္မ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။ နိပုဗ္ဗော၊ နိယစ္ဆတိ နိယမတိ၊ နိယစ္ဆန္တိ နိယမန္တိ။ သံပုဗ္ဗော၊ ‘‘ယေ သံဿာ’’တိ ညတ္တံ၊ သညမတိ၊ သညမန္တိ။ ကမ္မေ-နိယစ္ဆီယတိ နိယမီယတိ နိယမ္မတိ၊ သညမီယတိ ဝါ။ တထာ ¶ နိယစ္ဆိဿတိ၊ သညမိဿတိ။ နိယစ္ဆိ၊ သံယမိ။ နိယစ္ဆိဿ၊ သံယမိဿ။ နိယစ္ဆေယျ၊ သံယမေယျ။ နိယစ္ဆတု၊ သညမတု။ ဣသ+သိံသ=ဣစ္ဆာယံ၊ သော သဂ္ဂံ ဣစ္ဆတိ၊ ဣစ္ဆန္တိ ဣစ္စာဒိ။ ‘‘လဟုဿုပန္တဿာ’’တိ ဝုဒ္ဓိမှိ ဧသတိ၊ ဧသန္တိ ဣစ္စာဒိ။ ကမ္မေ-ဣစ္ဆီယတိ၊ ‘‘ဝါ ကွစီ’’တိ ဝုဒ္ဓိမှိ ဧသီယတိ။ ပုဗ္ဗရူပေ ဣဿတိ ဣဿတေ ဣစ္စာဒိ။ ဣစ္ဆိဿတိ ဧသိဿတိ ဣစ္စာဒိ။ ဣစ္ဆိ ဧသိ။ ဣစ္ဆိဿ ဧသိဿ။ ဣစ္ဆေယျ ဧသေယျ။ ဣစ္ဆတု ဧသတု ဣစ္စာဒိ။ အာသ=ဥပဝေသနေ၊ သော အာသနေ အစ္ဆတိ ဣစ္စာဒိ။ ‘‘ဗျဉ္ဇနေ ဒီဃရဿာ’’တိ ရဿော၊ ဥပပုဗ္ဗော၊ တထာ ဥပါသတိ။ အစ္ဆိဿတိ ဥပါသိဿတိ။ အစ္ဆိ ဥပါသိ။ အစ္ဆိဿ ဥပါသိဿ။ အစ္ဆေယျ ဥပါသေယျ။ အစ္ဆတု ဥပါသတု ဣစ္စာဒိ။ ဒိသ=ပေက္ခနေ၊ ဒိစ္ဆတိ ဒိစ္ဆန္တိ ဣစ္စာဒိ သဗ္ဗံ ပုရိမသမံ။ လဘ=လာဘေ၊ ဣတော ပရံ ဝိသေသဋ္ဌာနမေဝဝက္ခာမ၊ သဗ္ဗဝါရော ဝုတ္တာနုသာရေန ဂဟေတဗ္ဗော။ လဘတိ၊ လဘန္တိ ဣစ္စာဒိ။ ကမ္မေ-ကျဿ ပုဗ္ဗရူပါဒိမှိ ကတေ လဗ္ဘတိ ဣစ္စာဒိ။

လဘသ္မာ ဣံ ဤနံ ထံ+ထာ ဝါ ဟောန္တိ။ သော အလဘိတ္ထ လဘိတ္ထ အလဘိ လဘိ ဣံ ပစ္စယေ အလတ္ထံ အလဘိံ ဣစ္စာဒိ။

၂၆။ လဘ ဝသ+စ္ဆိဒ ဘိဒ ရုဒါနံ စ္ဆင

လဘာဒီနံ စ္ဆင ဟောတိ ဿေန သဟ။ လစ္ဆတိ လဘိဿတိ၊ လစ္ဆန္တိ လဘိဿန္တိ ဣစ္စာဒိ။ ကြိယာတိပတ္တိယံ ဿာဘာဂဿ စ္ဆငါဒေသေ အလစ္ဆာ အလဘိဿ ဣစ္စာဒိ။ ဝသ=နိဝါသေ၊ ဝစ္ဆတိ ဝသိဿတိ။ ကမ္မေ-ဗဟုလာဓိကာရာ ‘‘အဿူ’’တိ ဥကာရော ¶ ၊ ပုဗ္ဗရူပေ ဝုဿတိ ဝုဿိဿတိ ဣစ္စာဒိ။ တထာ အဝစ္ဆာ အဝသိဿာ။ ဆိဒ=ဒွေဓာကရဏေ၊ ဆေစ္ဆတိ ဆိန္ဒိဿတိ၊ ‘‘မဉ္စ ရုဓာဒီနံ’’တိ မံ လော စ။ လဿ လောပေါ စ။ ဘိဒ=ဝိဒါရဏေ၊ ဘေစ္ဆတိ ဘိန္ဒိဿတိ။ အဘေစ္ဆာ အဘိန္ဒိဿာ။ ရုဒ=ရောဒနေ၊ ရုစ္ဆတိ ရောဒိဿတိ။ အရုစ္ဆာ အရောဒိဿာ ဣစ္စာဒိ။

အညပစ္စယေပိ ဆိဒဿ ‘‘စ္ဆင’’ ဣတိ ယောဂဝိဘာဂါ စ္ဆင၊ ဘူတေ ဦံ ပစ္စယေ အစ္ဆေစ္ဆုံ အစ္ဆိန္ဒိံသု။ ဝုတ္တတော အညဓာတူနဉ္စ၊ ဂမ=ဂမနေ၊ ဂစ္ဆံ ဂစ္ဆိဿံ။ အညပစ္စယေပိ ဝစ=ဗျတ္တဝစနေ ဣစ္စာဒိ၊ ကမ္မေ-ဗဟုလာဓိကာရာ တျာဒီသု ပရဘူတေသုပိ ယထာဂမံ ဝစာဒီနဉ္စဿ ‘‘ဝစာဒီနံ ဝဿုဋ ဝါ’’တိ ကမ္မေ ဥဋ စ ‘‘အဿူ’’တိ အဿ ဥ စ၊ တေန ဓမ္မော ဥစ္စတိ ဝုစ္စတိ၊ ဝုစ္စန္တိ ဣစ္စာဒိ၊ ယဿ စ ပုဗ္ဗရူပံ။

ဘုဇာဒီနံ က္ခင ဟောတိ ဿေန သဟ။ ဝက္ခတိ ဝစိဿတိ၊ ဝက္ခန္တိ ဝစိဿန္တိ ဣစ္စာဒိ။

ဤအာဒီသု ဝစဿ ဩမ ဟောတိ။ မကာရာနုဗန္ဓတ္တာ ‘‘မာနုဗန္ဓော သရာန+မန္တာ ပရော’’တိ ပရိဘာသတော သရာ ပရော။ အဝေါစိ၊ အဝေါစုံ၊ အဝေါစော ဣစ္စာဒိ။ အနဇ္ဇတနေ-အဝစ အဝစာ ဝစာ ဣစ္စာဒိ။ ကြိယာတိပတ္တိယံ-အဝက္ခာ အဝစိဿာ၊ အဝက္ခိံသု အဝစိဿိံသု ဣစ္စာဒိ။ ဝစေယျ ဣစ္စာဒိ။ ကမ္မေ-ဝုစ္စေယျ ဣစ္စာဒိ။ တထာ ဝစတု၊ ဝုစ္စတု ဣစ္စာဒိ။

ဘုဇ=ပါလနဇ္ဈောဟာရေသု ¶ ၊ ‘‘ဘုဇာ’’ ဒိနာ က္ခဝါဒေသေ ဘောက္ခတိ ဘုဉ္ဇိဿတိ။

ကုသ=အက္ကောသေ၊ အာပုဗ္ဗော၊ တဿ ရဿော စ၊ အက္ကောသတိ ဣစ္စာဒိ ဉေယျံ၊ လဝိကရဏလောပဝုဒ္ဓိယော။

ကုသာ ရုဟာ စ ပရဿ ဤဿ ဆိ ဝါ ဟောတိ။ ပရရူပပဌမက္ခရာနိ၊ အက္ကောစ္ဆိ အက္ကောသိ ဣစ္စာဒိ။ အဘိပုဗ္ဗော ရုဟ=ရောဟနေ၊ အဘိရုစ္ဆိ အဘိရုဟိ ဣစ္စာဒိ။

ဝဟ=ပါပုဏနေ၊ ဝဟတိ၊ ဝဟန္တိ။ ကမ္မေ-ကျေ ‘‘ဟဿ ဝိပလ္လာသော’’တိ ဝိပရိယာသော၊ တေန သော ဝုယှတိ၊ ‘‘အဿူ’’တိ ဥတ္တံ။ ဝဟိဿတိ၊ ဝုယှိဿတိ။ အဝဟိ၊ အဝုယှိတ္ထ၊ အဝုဟိ။ အဝဟိဿာ၊ ဝုယှီဿာ ဣစ္စာဒိ။ ဝဟေယျ၊ ဝုယှေယျ။ ဝဟတု၊ ဝုယှတု ဣစ္စာဒိ။

ဇရ မရာနံ ဤယင ဝါ ဟောတိ မာန+န္တ+တျာဒီသု။ ဇီယတိ။ ‘‘ဇရ သဒါန+မီမ’’တိ ဤမအာဂမော လော စ၊ ဇီရတိ။ ကမ္မေ-ဇီရီယတိ ဇီယီယတိ။ ဧဝံ ဇီယိဿတိ ဇီရိဿတိ၊ ဇီယီယိဿတိ ဇီရီယိဿတိ။ အဇီယိ အဇီရိ၊ အဇီယီယိ အဇီရီယိ။ အဇီယိဿာ အဇီရိဿာ၊ အဇီယီယိဿာ အဇီရီယိဿာ အဇီယိဿာ အဇီရီယိဿာ ဣစ္စာဒိ။ မရ=ပါဏစာဂေ၊ ဤယင၊ မီယတိ မရတိ၊ မီယန္တိ မရန္တိ ဣစ္စာဒိ။

၅၊၁၂၄။ ဒိသဿ ¶ ပဿ ဒဿ ဒသ ဒ ဒက္ခာတိ

ဧတေ အာဒေသာ ဒိသဿ ဝါ ဟောန္တိ။ အနေကဝဏ္ဏတ္တာ သဗ္ဗာဒေသော။ ပဿတိ ပဿန္တိ၊ ဒက္ခတိ ဒက္ခန္တိ။ ကမ္မေ-ကျေ ပုဗ္ဗရူပေါ၊ ဒိဿတိ ဒိဿန္တိ၊ ဝိပဿီယတိ ဒက္ခီယတိ ဣစ္စာဒိ။

၆၊၆၉။ ဒက္ခ+ခ+ဟေတိ+ဟောဟီတိ လောပေါ

ဒက္ခာဒီဟိ အာဒေသေဟိ ပရဿ ဿဿ လောပေါ ဝါ ဟောတိ။ ဒက္ခတိ ဒက္ခိဿတိ။ အပဿိ ပဿိ၊ အပဿိံသု ပဿိံသု အပဿော ပဿော၊ အပဿိတ္ထ ပဿိတ္ထ။ အပဿိံ ပဿိံ၊ အပဿိမှ ပဿိမှ။ တထာ အဒဿီ ဒဿီ၊ အဒဿိံသု ဒဿိံသု ဣစ္စာဒိ။ အနဇ္ဇတနေ ဒသာဒေသော၊ အဒ္ဒသာ အဒ္ဒသ။ အဒ္ဒါ အဒ္ဒ ဣစ္စာဒိ။ အပဿိဿ ဒက္ခိဿ ဣစ္စာဒိ။ ပဿေယျ ဒက္ခေယျ၊ ပဿတု ဒက္ခတု ဣစ္စာဒိ။

သဒ=ဝိသရဏဂတျာဝသာဒနာဒါနေသု၊ နိပုဗ္ဗော၊ ‘‘ဇရသဒါန+မီမ ဝါ’’တိ ဤမအာဂမော။ နိသီဒတိ၊ နိသီဒန္တိ ဣစ္စာဒိ။ ဘာဝေ-နိသဇ္ဇတိ၊ နိသဇ္ဇတေ။

ယဇ=ဒေဝပူဇာသံဂတိကရဏဒါနေသု၊ ယဇတိ၊ ယဇန္တိ ဣစ္စာဒိ။ ကမ္မေ –

ယဇဿ ယဿ ဋိ+ယီ ဟောန္တိ ကာနုဗန္ဓေတိ ဗဟုလာဓိကာရာ တျာဒိဝိသယေပိ ကျေ ပုဗ္ဗရူပေ စ ဣဇ္ဇတိ ယိဇ္ဇတိ မယာ ဗုဒ္ဓါ။ သော ယဇိဿတိ၊ တေန ဣဇ္ဇိဿတေ ယိဇ္ဇိဿတေ။ သော ယဇီ ¶ ၊ တေန ဣဇ္ဇိ ယိဇ္ဇိ။ သော ယဇိဿာ၊ တေန ဣဇ္ဇိဿာ ယိဇ္ဇိဿာ။ သော ယဇေယျ၊ တေန ဣဇ္ဇေယျ ယိဇ္ဇေယျ။ သော ယဇတု၊ တေန ဣဇ္ဇတု ယိဇ္ဇတု ဣစ္စာဒိ။

ဝဒ=ဝစနေ၊ ‘‘ဂမဝဒါ’’ ဒိနာ ဝဒဿ ဝဇ္ဇာဒေသော ဝါ၊ လဿ ‘‘ဦလဿေ’’တိ ကွစိ ဧ စ၊ ဝဇ္ဇတိ ဝဒေတိ ဝဒတိ၊ ဝဇ္ဇေန္တိ ဝဒေန္တိ ဣစ္စာဒိ။ ကမ္မေ – ‘‘ကျဿာ’’တိ ဤဉ၊ ဝဇ္ဇီယတိ ဝဇ္ဇတိ ဝဒီယတိ၊ ဝဇ္ဇီယန္တိ ဝဇ္ဇန္တိ ဝဒီယန္တိ။ ဝဒိဿတိ၊ ဝဒိဿန္တိ။ အဝဒီ ဝဒီ၊ အဝဒိံသု ဝဒိံသု။ အဝဒိဿ ဝဒိဿ။ ဝဇ္ဇေ ဝဇ္ဇေယျ ဝဒေ ဝဒေယျ၊ ဝဇ္ဇေယျုံ ဝဒေယျုံ။ ဝဇ္ဇေတု ဝဒေတု ဝဒတု ဣစ္စာဒိ ယထာဂမံ ဉေယျံ။

ကမု=ပဒဝိက္ခေပေ၊ ‘‘ပရောက္ခာယဉ္စာ’’တိ စဂ္ဂဟဏေန ကမ ကမ ဣတိ ဒွိတ္တေ အနာဒိဗျဉ္ဇနလောပေ လဝိကရဏေ ‘‘ကဝဂ္ဂဟာ’’ ဒိနာ ကဿ စေ နိဂ္ဂဟီတာဂမေ စ ကတေ စံကမတိ ကမတိ ဣစ္စာဒိ။ စလ=ကမ္ပနေ၊ စံစလတိ။ ဇလ+ဒလ=ဒိတ္တိယံ၊ ဒွိတ္တေ ဒဒ္ဒလ္လတိ ဣစ္စာဒိ။ (သဝုဒ္ဓိကဘူဝါဒိနယော)။

ဟူ+ဘူ=သတ္တာယံ၊ တျာဒီသု ‘‘ကတ္တရိ လော’’တိ လော၊ တဿ လောပေ ‘‘ယုဝဏ္ဏာန+မေဩ ပစ္စယေ’’တိ ဩကာရော။ သော ဟောတိ၊ တေ ဟောန္တိ။ ဟောသိ၊ ဟောထ။ ဟောမိ၊ ဟောမ ဣစ္စာဒိ။ ဘာဝေ-တေန ဟူယတိ ဟူယတေ။

ဟူဿ ဟေအာဒယော ဟောန္တိ ဿစ္စာဒေါ။ ဟေဿတိ ဟေဟိ ဿတိ ဟောဟိဿတိ။

၆၉။ ဒက္ခ+ခ+ဟေဟိ+ဟောဟီဟိ လောပေါတိ

ဒက္ခာဒီဟိ ¶ အာဒေသေဟိ ပရဿ ဿဿ ဝါ လောပေါ ဟောတိ။ ဟေဟိတိ ဟေဟိဿတိ၊ ဟောဟိတိ ဟောဟိဿတိ။ ဟေဟိန္တိ ဟေဟိဿန္တိ၊ ဟောဟိန္တိ ဟောဟိဿန္တိ ဣစ္စာဒိ။ အနဇ္ဇတနေ ဤမှိ အဉာဂမော၊ ‘‘ပရော ကွစီ’’တိ ဤဿ လောပေါ၊ သော အဟု။ ဝုဒ္ဓိမှိ ‘‘ဒီဃာ ဤဿ’’ ဣတိ ဤဿ သိအာဒေသော၊ သုဝေါ အဟောသိ အာနန္ဒော။

ဟူတော ပရဿ ဥ+မိစ္စဿ ရေသုံ ဝါ ဟောတိ။ ရကာရာနုဗန္ဓော ‘‘ရာနုဗန္ဓေန္တသရာဒိဿာ’’တိ အန္တသရာဒိဿ လောပေါ။ အဟေသုံ။ ဩကာရဝုဒ္ဓိ အဝါဒေသေ အဟဝုံ။ ဩဿ သိအာဒေသေ အဟောသိ။

ဣမိစ္စဿ သိဉ ဟောတိ မှာတ္ထာနဉ္စ ဗဟုလံ။ ဉာကာရော အာချာဝယဝတ္ထော (ဥကာရော) ဣကာရော ဥစ္စာရဏတ္ထော။ ‘‘အဤဿာ’’ ဒိနာ ဣဉာဂမေ တုမှေ အဟောသိတ္ထ၊ အဟောသိ။ ပရဿရလောပေ ရဿေ စ အဟုံ၊ အဟောသိမှ၊ အဟုမှ၊ ရဿော။ ဘာဝေ-အဘဝိ၊ အာဿတ္ထာဒေသော၊ အဘဝိတ္ထ။ အနဇ္ဇတနေ အာဦအာဒိပစ္စယေ ကတေ ‘‘ယုဝဏ္ဏာန+မိယ ငုဝင သရေ’’တိ ဥဝငါဒေသေ အဟုဝါ၊ အဟုဝု၊ အဟုဝေါ၊ အဟုဝတ္ထ။ အဿ အမာဒေသေ အဟုံ အဟုဝံ၊ အဟုမှ ဣစ္စာဒိ။ ဘာဝေ-တေန အဟုယိ အဟုယိတ္ထ။ အဟဝိဿာ၊ အဟဝိဿံသု ဣစ္စာဒိ။ ဘာဝေ-အဟုယိဿ၊ အဟုယိဿထ။ ပုဗ္ဗဿရလောပေါ၊ ဟေယျ ¶ ၊ ဟေယျုံ ဣစ္စာဒိ။ ဘာဝေ-ဟူယေယျ၊ ဟူယေထ။ ဟောတု၊ ဟောန္တု ဣစ္စာဒိ။ ဘာဝေ-ဟူယတု၊ ဟူယတံ။ အနုပုဗ္ဗေ အနုဘောတိ ဣစ္စာဒိ သဗ္ဗဝါရေသု ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဘာဝေ ရူပါဘာဝါ။ ကမ္မေ-အနုဘူယတိ ဣစ္စာဒိ ဝိသေသော။

သိ=သယေ၊ လဿ လောပေါ ဝုဒ္ဓိ၊ သေတိ။ အယာဒေသေ သယတိ၊ သေန္တိ သယန္တိ ဣစ္စာဒိ။ ကမ္မေ-အတိပုဗ္ဗော၊ ကျေ ‘‘ဒီဃော သရဿာ’’တိ ဣဿ ဒီဃေ စ ကတေ တေန အတိသီယတိ၊ အတိသီယန္တိ ဣစ္စာဒိ။ ဘာဝေ-တေန သီယတိ၊ သီယတေ။ တထာ ဘဝိဿတိအာဒီသု။

နီ=ပါပနေ၊ ဒွိကမ္မကော+ယံ၊ အဇံ ဂါမံ နေတိ နယတိ၊ နေန္တိ နယန္တိ ဣစ္စာဒိ။ ကမ္မေ-နီယတေ ဂါမံ အဇော ဒေဝဒတ္တေန ဣစ္စာဒိ။ တထာ သေသေသုပိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

ဌာပါနံ တိဋ္ဌပိဝါဟောန္တိ ဝါ န္တ+မာန+တျာဒီသု။ လဿ လောပေ တိဋ္ဌတိ၊ တိဋ္ဌန္တိ၊ ဌာတိ၊ ဌာန္တိ။

၅၊၁၃၁။ ပါဒိတော ဌာဿ ဝါ ဌဟော ကွစိတိ

ပါဒိတော ပရဿ ဌာဿ ကွစိ ဌဟော ဟောတိ ဝါ။ သဏ္ဌဟတိ၊ သဏ္ဌဟန္တိ။ လဿေ၊ အဓိဋ္ဌေတိ၊ အဓိဋ္ဌေန္တိ။ ကမ္မေ –

ဉာဒိတော+ညဿ အာကာရန္တဿ ကြိယတ္ထဿ ဤ ဟောတိ ကျေ။ ဥပဌီယတိ၊ ဥပဌီယန္တိ။ ဌဟာဒေသေ ‘‘ကျဿာ’’တိ ဤဉ ¶ ၊ တေန ပတိဋ္ဌဟီယတိ၊ ပတိဋ္ဌဟီယန္တိ။ ဘာဝေ-ဤမှိ ဌီယတိ၊ ဌီယတေ။ တထာ ပပုဗ္ဗေ ပတိဋ္ဌိဿတိ ပတိဋ္ဌဟိဿတိ။ ဤဿ သိမှိ အဋ္ဌာသိ၊ အဋ္ဌံသု၊ သဏ္ဌဟိ၊ သဏ္ဌဟိံသု။ ပတိဋ္ဌိဿ ပတိဋ္ဌဟိဿ။ တိဋ္ဌေ တိဋ္ဌေယျ၊ သဏ္ဌေ သဏ္ဌေယျ၊ သဏ္ဌေယျုံ၊ သဏ္ဌဟေ သဏ္ဌဟေယျ။ တိဋ္ဌတု ဌာတု၊ သဏ္ဌဟတု ဣစ္စာဒိ။

ပါ=ပါနေ၊ ပိဝါဒေသေ ပိဝတိ။ ‘‘တဝဂ္ဂဝရဏာ’’ ဒေါ ‘‘ဗယဉာ’’တိ ယောဂဝိဘာဂေန ဝဿ ဗကာရော၊ ပိဗတိ။ ကမ္မေပီယတိ၊ ပီယန္တိ ဣစ္စာဒိ။

အတ္ထိတော ပရဿ တဿ ထော ဟောတိ။ ပရရူပေ ပဌမက္ခရတကာရေ စ အတ္ထိ။ ‘‘န္တ+မာန+န္တိ+ယိ+ယုံသွာ+ဒိလောပေါ’’တိ အဿ လောပေါ၊ သန္တိ။

အတ္ထိဿ အဋ ဟောတိ သိဟိသု။ ဋော သဗ္ဗာဒေသတ္ထော။ တွံ အသိ။ ပရရူပါဒိမှိ ကတေ ဣဒါနိ တုမှေ အတ္ထ။

အသသ္မာ ပရေသံ မိမာနံ မှိမှာ ဝါ ဟောန္တိ တံသန္နိယောဂေန အသဿ အဋ စ။ အမှိ။

ဧသု ¶ မိမေသု အသဿ သော ဟောတိ၊ ပရရူပဗာဓနတ္ထံ။ အသ္မိ၊ အမှ အသ္မ။ ဘဝိဿတိပစ္စယေ –

ပရောက္ခာ အ-အာဒေါ အနဇ္ဇတန အာ-အာဒေါ ကြိယာတိပတ္တိဿာ-အာဒေါ ဘဝိဿတိဿတျာဒေါ စ အတ္ထိဿ ဘု ဟောတိ။ အာဒေသဝိဓာနံ အသဿာပယောဂတ္ထံ၊ ကိသ္မိဉ္စိ ပစ္စယဝိသေသေ၊ တသ္မာ အသိတဗ္ဗန္တိအာဒိ န ဘဝတိ။ ဘဝိဿတိ၊ ဘဝိဿန္တိ။ အဘဝါ၊ အဘဝု။ ကြိယာတိပတ္တိယံ ဘုအာဒေသေ အဘဝိဿ၊ အဘဝိဿံသု ဣစ္စာဒိ။ ဧယျာဒိမှိ –

၅၀။ အတ္ထိတေ+ယျာဒိစ္ဆန္နံ သ+သု+သ+သထ+သံ+သာမ

အသ=ဘုဝိ+စ္စသ္မာ ပရေသံ ဧယျာဒိစ္ဆန္နံ သာဒယော ဟောန္တိ ယထာက္ကမံ။ ပရရူပေ သော အဿ၊ တေ အဿု။ တွံ အဿ၊ တုမှေ အဿထ။ အဟံ အဿံ၊ မယံ အဿာမ။ တွာဒိမှိ သော အတု၊ အဿ လောပေ သန္ထု၊ အယာဒေသေ တွံ အဟိ၊ တုမှေ အတ္ထ။ အမှိ၊ အမှ၊ သာဒေသေ အသ္မိ အသ္မ။ ဗဟုလာဓိကာရာ အဇ္ဇတနေ အာသိ၊ အာသိံသု၊ အာသုံ ဣစ္စာဒီပိ ဟောန္တိ။

ဗြူတော ပရဿ တိဿ ဤဉ ဝါ ဟောတိ။ ဝုဒ္ဓိအဝါဒေသေ လဿ လောပေ ဗြဝီတိ။

ဗြူဿ ¶ ဩ န ဟောတိ ဗျဉ္ဇနေ။ ဗြူတိ။ ဥဝငါဒေသေ ဗြူဝန္တိ။

အာဟာ ပရေသံ တိ+အန္တီနံ ဋ+ဋူ ဟောန္တိ။ ဋကာရာ သဗ္ဗာဒေသတ္ထာ။ အတောယေဝ အာဟာ ပရေသံ တိအန္တီနံ ဋဋူဝိဓာနဉာပကာ တိအန္တီသု ဗြူဿ အာဟော။ အာဟ၊ အာဟု။ ဗြူသိ၊ ဗြူထ။ ဗြူမိ၊ ဗြူမ ဣစ္စာဒိ။ ဗြဝိဿတိ။ အဗြဝိ အဗြဝီ၊ အဗြဝုံ။ အနဇ္ဇတနေ အဗြဝါ၊ အဗြဝု။ ပရောက္ခာယံ –

ဗြူဿ အာဟော ဟောတိ ပရောက္ခာအအာဒီသု။ သုပိနေ ကိရ သော အာဟ၊ တေ အာဟု ဣစ္စာဒိ။ အဗြဝိဿ။ ဗြဝေ ဗြဝေယျ။ ဝုဒ္ဓိပ္ပဋိသေဓေ ဗြူတု၊ ဗြဝန္တု ဣစ္စာဒိ။

ဟန=ဟိံသာယံ၊ တိမှိ ဝိကရဏလောပေ သော ဟနတိ ဟန္တိ။ တေ ဟနန္တိ ဣစ္စာဒိ။ ကမ္မေ-ယေ နဿ ညေ ပုဗ္ဗရူပံ၊ တေန ဟညတိ၊ ဟညန္တိ ဟညရေ။ တထာ ဟနိဿတိ ဣစ္စာဒိ။

ဟနာ ဿာဿ ဆ+ခါ ဝါ ဟောန္တိ။ ပဋိဟံခါမိ ပဋိဟနိဿာမိ။ ဟံဆေမ ဟနိဿာမ။ အဟနိ၊ အဟနိံသူတိအာဒိ သဗ္ဗတ္ထ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဟုဝါဒယော

ဟု=ဟဝနေ ¶ ။ တျာဒီသု လော။ ‘‘ပရောက္ခာယဉ္စာ’’တိ စဂ္ဂဟဏေန ဟု ဟုတိ ဒွိတ္တံ၊ ‘‘ကဝဂ္ဂဟာနံ စဝဂ္ဂဇာ’’တိ ဟဿ ဇော၊ လလောပေါ ဝုဒ္ဓိ စ၊ ဇုဟောတိ အဂ္ဂိံ၊ အညတြ ‘‘ယဝါ သရေ’’တိ ဝကာရော၊ ဇုဟွတိ။ ဇုဟောန္တိ။ ဇုဟွန္တိ။ ဇုဟောသိ ဇုဟွသိ၊ ဇုဟောထ ဇုဟွထ။ ဣစ္စာဒိ။ ကမ္မေ – ‘‘ဒီဃော သရဿာ’’တိ ဒီဃေ ဟူယတိ တေန အဂ္ဂိ ဣစ္စာဒိ။ ဇုဟိဿတိ၊ ဇုဟိဿန္တိ။ အဇုဟဝိ အဇုဟောသိ၊ အဇုဟဝုံ အဇုဟဝိံသု အဇုဟဝံသု အဇုဟောသုံ။ အဇုဟိဿ၊ အဇုဟိဿံဿု။ ဇုဟေ ဇုဟေယျ။ ဇုဟောတု၊ ဇုဟောန္တု ဣစ္စာဒိ။

ဟာ=စာဂေ၊ ပုရေ ဝိယ ဒွေဘာဝဆာဒေသလောပေ ‘‘ရဿော ပုဗ္ဗဿာ’’တိ ပုဗ္ဗဿ အာဿ ရဿော။ ဇဟာတိ ဣစ္စာဒိ။ ကမ္မေ – ‘‘အညာဒိဿာ+ဿီ ကျေ’’တိ ကျေ အာဿ ဤ၊ ဟီယတိ ဣစ္စာဒိ။ ဇဟိဿတိ။ အဇဟာသိ၊ ‘‘ဒီဃာ ဤဿ’’ ဣတိ သိ၊ ပဇဟိ၊ အဇဟိံသု အဇဟံသု၊ ပဇဟိံသု ပဇဟုံ။ ကမ္မေ-ပဟီယိ ပဟီယိတ္ထ။ ဿာဒိ+ဧယျာဒိ+တွာဒီသုပိ ဉေယျာ။

ဒါ=ဒါနေ၊ ဒွိဘာဝရဿတ္တာနိ၊ လလောပေါ၊ ဒဒါတိ၊ ဒဒန္တိ ဣစ္စာဒိ။ ‘‘ဂမဝဒါ’’ ဒိနာ ဒဇ္ဇာဒေသေ ဒဇ္ဇတိ၊ ဒဇ္ဇန္တိ ဣစ္စာဒိ။ လဿေ+ကာရေ ဒါနံ ဒေတိ ဣစ္စာဒိ။

အဒွိတ္တေ ဝတ္တမာနဿ ဒါဿ ဒံ ဟောတိ ဝါ မိမေသု။ ဝဂ္ဂန္တံ၊ ဒမ္မိ ဒေမိ၊ ဒမ္မ ဒေမ။ ဤကာရေ ဒီယတိ ဣစ္စာဒိ။ အနာဂတတ္ထေ ဣဉာဂမေ သရဏောပါဒိ၊ ဒဒိဿတိ၊ ဒဒိဿန္တိ။ ဒဇ္ဇိဿတိ၊ ဒဇ္ဇိဿန္တိ။ လဝိကရဏေ ¶ ဒဿတိ၊ ဒဿန္တိ။ အဇ္ဇတနေ-အဒဒိ၊ အဒဒိံသု၊ အဒဇ္ဇိ၊ အဒဇ္ဇိံသု၊ အဒါသိ၊ အဒံသု။ အနဇ္ဇတနေ-အဒဒါ၊ အဒဒု။ ကာလာတိပတ္တိယံ-အဒဒိဿ အဒဇ္ဇိဿ၊ လေ အဒဿ၊ ဒဿံသု။ ဧယျာဒိမှိ-ဒဒေ ဒဒေယျ ဒဇ္ဇေ ဒဇ္ဇေယျ။ ‘‘ဋာ’’တိ ဗဟုလာဓိကာရာ ဒဇ္ဇာဒေသာ ပရဿ ဧယျဿ ဋာ၊ ဒဇ္ဇာ၊ ဒဇ္ဇုံ ဒဇ္ဇေယျံ ဒဒေယျုံ။ တွာဒီသု-ဒဒါတု၊ ဒဒန္တု၊ ဒဇ္ဇတု၊ ဒဇ္ဇန္တု၊ လဿေ+ကာရေ ဒေတု၊ ဒေန္တု ဣစ္စာဒိ။ သဗ္ဗတ္ထ ကမ္မေပိ ယောဇနီယံ။

ဓာ=ဓာရဏေ၊ တျာဒိမှိ စဂ္ဂဟဏေန ဒွိတ္တေ ပုဗ္ဗာကာရဿ ရဿတ္တေ လလောပေ ‘‘စတုတ္ထဒုတိယာနံ တတိယပဌမာ’’တိ ပုဗ္ဗဓကာရဿ ဒကာရေ စ ကတေ ဒဓာတိ၊ ဒဓန္တိ။ ပိပုဗ္ဗော၊ ‘‘တဒမိနာ’’ ဒိနာ အာဿ လောပေါ၊ ‘‘ဓာဿ ဟော’’တိ ဒွိတ္တေ ပရဿ ဓာဿ ဟကာရော၊ ဒွါရံ ပိဒဟတိ၊ ပိဒဟန္တိ။ လဿေ+ကာရေ နိဓေတိ၊ နိဓေန္တိ။ ကမ္မေ-ဝိဓီယတိ၊ ဝိဓီယန္တိ ဣစ္စာဒိ။ ဓဿတိ၊ ပိဒဟိဿတိ၊ ပရိဒဟေဿတိ။ အဓာသိ၊ ပိဒဟိ။ အဓဿ၊ ပိဒဟိဿ။ ဒဓေ ဒဓေယျ၊ ပိဒဟေ ပိဒဟေယျ။ ဒဒါတု၊ ပိဒဟတု၊ နိဓေတု၊ နိဓေန္တု ဣစ္စာဒိ။ (ဇုဟောတျာဒယော)။

ဘူဝါဒိ စ ဇုဟာဒိ စ၊ ဟုဝါဒိဓာတဝေါ စိ+မေ၊

သဝုဒ္ဓိကဘူဝါဒီဟိ၊ တိဓာ ဘေဒံ ဥပေန္တိ တေ။

အဓုနာ ¶ ဝိကရဏပဘေဒပကာသနတ္ထံ ရုဓာဒီနံ အဋ္ဌဂဏာနံ ကာနိစိ ရူပါနိ ဥဒါဟရိယန္တေ –

ရုဓ=အာဝရဏေ၊ တျာဒယော ဟောန္တိ။ ဧဝ+မုပရိပိ သဗ္ဗဂဏေသု။

ရုဓာဒိကော အပရောက္ခေသု ကတ္တုဝိဟိတမာန+န္တ+တျာဒီသု လော ဟောတိ မဉ္စ+န္တသရာ ပရော။ နိဂ္ဂဟီတဿ ဝဂ္ဂန္တံ၊ ‘‘လဟုဿုပန္တဿာ’’တိ သံယောဂတ္တာ န ဝုဒ္ဓိ။ သော မဂ္ဂံ ရုန္ဓတိ၊ ရုန္ဓန္တိ ဣစ္စာဒိ။ ကမ္မေ-နိပုဗ္ဗော ကျော ဓဿ စဝဂ္ဂ+ပုဗ္ဗရူပ+တတိယက္ခရဇကာရာ၊ တေန မဂ္ဂေါ နိရုဇ္ဈတိ ဣစ္စာဒိ။ ဣဉာဂမေ ရုန္ဓိဿတိ၊ နိရုဇ္ဈိဿတိ။ အရုန္ဓိ၊ အရုန္ဓိံသု။ နိရုဇ္ဈိတ္ထော၊ နိရုဇ္ဈိ၊ နိရုဇ္ဈိံသု။ အရုန္ဓိဿ၊ အရုန္ဓိဿံသု၊ နိရုဇ္ဈိဿ၊ နိရုဇ္ဈိဿံသု။ ရုန္ဓေ ရုန္ဓေယျ၊ နိရုဇ္ဈေ နိရုဇ္ဈေယျ။ ရုန္ဓတု၊ ရုန္ဓန္တု။ တွံ ရုန္ဓ ရုန္ဓာဟိ။ နိရုဇ္ဈတု၊ နိရုဇ္ဈန္တု ဣစ္စာဒိ။

ဆိဒ=ဒွေဓာကရဏေ၊ ဆိန္ဒတိ၊ ဆိန္ဒန္တိ။ ကမ္မေ-ဆိဇ္ဇတိ၊ ဆိဇ္ဇန္တိ။ ဘဝိဿတိပစ္စယေ – ‘‘လဘ ဝသစ္ဆိဒါ’’ ဒိနာ စ္ဆငါဒေသေ ဆေစ္ဆတိ ဆိန္ဒိဿတိ။ ကမ္မေ-ပုဗ္ဗရူပံ၊ ဆိဇ္ဇိဿတိ၊ ဆိဇ္ဇိဿန္တိ။ အဆိန္ဒိ ဆိန္ဒိ၊ အစ္ဆေဇ္ဇိ၊ အစ္ဆေဇ္ဇိံသု။ အစ္ဆိန္ဒိဿာ အဆိဇ္ဇိဿာ။ ဆိန္ဒေ ဆိန္ဒေယျ၊ ဆိဇ္ဇေ ဆိဇ္ဇေယျ၊ ဆိန္ဒတု၊ ဆိန္ဒန္တု၊ ဆိဇ္ဇတု၊ ဆိဇ္ဇန္တု ဣစ္စာဒိ။

ဘုဇ=ပါလနဇ္ဈောဟာရေသု၊ ဘုဉ္ဇတိ၊ ဘုဉ္ဇန္တိ ဣစ္စာဒိ။ ဘဝိဿတိမှိ ‘‘ဘုဇ+မုစ+ဝစ+ဝိသာနံ က္ခင’’တိ ဓာတွန္တေန သဟ ဿဿ ¶ က္ခငါဒေသေ ဝုဒ္ဓိ၊ ဘောက္ခတိ၊ ဘုဉ္ဇိဿတိ၊ ဘောက္ခန္တိ၊ ဘုဉ္ဇိဿန္တိ ဣစ္စာဒိ။

မုစ=မောစနေ၊ မုစ္စတိ၊ မုစ္စန္တိ ဣစ္စာဒိ။ ကမ္မေ-မုစ္စတိ၊ မုစ္စန္တိ ဣစ္စာဒိ။ (ရုဓာဒိနယော)။

ဒိဝ=ကီဠာ ဝိဇိဂိံသာ ဝေါဟာရ ဇုတိ ထုတိ ဂတီသု၊

ဒိဝါဒီဟိ ကတ္တရိ လဝိသယေ ယက ဟောတိ။ ကကာရော ကာနုဗန္ဓကာရိယတ္ထော၊ ဧဝ+မုပရိ စ။ ဝဿ ဗကာရေ ပုဗ္ဗရူပံ၊ သော ဇုတံ ဒိဗ္ဗတိ၊ ဒိဗ္ဗန္တိ ဣစ္စာဒိ။ ကမ္မေ-ကျေ တေန ဒိဗ္ဗတိ၊ ဒိဗ္ဗန္တိ ဣစ္စာဒိ။ ဒိဗ္ဗိဿတိ၊ တေန ဒိဗ္ဗိဿတိ။ အဒိဗ္ဗိ ဒိဗ္ဗိ။ တေန အဒိဗ္ဗိ ဒိဗ္ဗိ။ အဒိဗ္ဗိဿ။ တေန အဒိဗ္ဗိဿ။ ဒိဗ္ဗေ ဒိဗ္ဗေယျ။ တေန ဒိဗ္ဗေ ဒိဗ္ဗေယျ။ ဒိဗ္ဗတု။ တေန ဒိဗ္ဗတု ဣစ္စာဒိ။

သိဝ=တန္တုသန္တာနေ၊ သိဗ္ဗတိ၊ သိဗ္ဗန္တိ ဣစ္စာဒိ။ ပဒ=ဂမနေ၊ ဥပုဗ္ဗော၊ စဝဂ္ဂပုဗ္ဗရူပါနိ၊ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဥပ္ပဇ္ဇရေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ဣစ္စာဒိ။ ကမ္မေကျေ တေန ပဋိပဇ္ဇတေ ဣစ္စာဒိ။ ဘာဝေ-ဥပ္ပဇ္ဇတေ တယာ။ ဗုဓ=အဝဂမနေ၊ ဈကာရပုဗ္ဗရူပါနိ ယက္ခရေသု။ ဓမ္မံ ဗုဇ္ဈတိ၊ ဗုဇ္ဈရေ ဗုဇ္ဈန္တိ ဣစ္စာဒိ။ ကမ္မေ-မယာ ဓမ္မော ဗုဇ္ဈတေ ဣစ္စာဒိ။ ယုဓ=သမ္ပဟာရေ၊ ယုဇ္ဈတိ+စ္စာဒိ။ နဟ=ဗန္ဓနေ၊ ‘‘ဟဿ ဝိပလ္လာသော’’တိ ယေ ဝိပလ္လာသော၊ သန္နယှတိ+စ္စာဒိ။ မန=ဉာဏေ၊ ညကာရ+ပုဗ္ဗရူပါနိ၊ မညတိ+စ္စာဒိ။ တုသ=တုဋ္ဌိမှိ၊ ပုဗ္ဗရူပေ တုဿတိ+စ္စာဒိ။ သမ=ဥပသမေ၊ သမ္မတိ+စ္စာဒိ။

ဇန=ဇနနေ ¶ ၊ ‘‘ဇနိဿာ’’တိ အာ ဟောတိ ကာနုဗန္ဓေ ဗဟုလာဓိကာရာ၊ သော ဇာယတိ၊ ဇာယန္တိ+စ္စာဒိ။ ကမ္မေ-ဇနိတုံ ပယောဇေတီတိ ‘‘ပယောဇကဗျာပါရေ ဏာပိ စေ’’တိ ဏိမှိ ‘‘အညတြာပီ’’တိ ဝုဒ္ဓိပဋိသေဓေ ကျမှိ ‘‘ဒီဃော သရဿာ’’တိ ဒီဃေ စ ကတေ တေန ဇနီယတိ၊ ဇနီယန္တိ ဣစ္စာဒိ။ သော ဇာယိဿတိ။ တေန ဇနိဿတိ။ သော အဇာယိ၊ တေန အဇနီယိ။ သော အဇာယိဿ၊ တေန အဇနီယိဿ။ သော ဇာယေ ဇာယေယျ၊ တေန ဇနီယေယျ။ သော ဇာယတု၊ တေန ဇနီယတု ဣစ္စာဒိ။ (ဒိဝါဒိနယော)။

တုဒါဒီဟိ ကတ္တရိ လဝိသယေ ကော ဟောတိ။ တုဒတိ၊ တုဒန္တိ ဣစ္စာဒိ။ ကမ္မေ-တုဒျတိ တုဇ္ဇတိ၊ တုဒျရေ တုဒျန္တိ၊ တုဇ္ဇရေ တုဇ္ဇန္တိ+စ္စာဒိ။ တထာ တုဒိဿတိ တုဇ္ဇိဿတိ။ အတုဒိ၊ အတုဒိံသု၊ အတုဇ္ဇိ။ အတုဒိဿ အတုဇ္ဇိဿ၊ တုဒေယျ တုဇ္ဇေယျ။ တုဒတု၊ တုဒန္တု၊ တုဇ္ဇတု ဣစ္စာဒိ။

ဝိသ=ပဝေသနေ၊ ပပုဗ္ဗော။ သော ဂါမံ ပဝိသတိ ဣစ္စာဒိ။ ကမ္မေ-ပဝိသီယတိ ဣစ္စာဒိ။ ပဝိသိဿတိ။ ပဝိသီယိဿတိ။ ပါဝိသိ၊ ဤမှိ ‘‘ဘုဇမုစာ’’ ဒိနာ ယောဂဝိဘာဂါ က္ခင။ ပါဝိသိ၊ ပဝိသိ ပါဝေက္ခိ၊ ပထဝိံ ပါဝိသိံသု ပဝိသိံသု။ ပါဝိသီယိ။ ပါဝိသိဿ ပဝိသိဿ။ ပါဝိသီယိဿ။ ပဝိသေ ပဝိသေယျ၊ ဝိကရဏလောပေါ ¶ ပဝိသီယေယျ။ ပဝိသတု၊ ပဝိသီယတု ဣစ္စာဒိ။ နုဒတိ။ ဒိသ=ဥစ္စာရဏေ၊ ဥဒ္ဒိဿတိ၊ လိခတိ၊ တုသတိ ဣစ္စာဒိ။ (တုဒါဒိနယော)။

ဇျာဒီဟိ ကတ္တရိ လဝိသယေ က္နာ ဟောတိ။ န ဝုဒ္ဓိ။ ကိလေသေ ဇိနာတိ၊ ဇိနန္တိ။ တေန ကိလေသော ဇီယတိ၊ ဇီယန္တိ၊ ကျေ ဒီဃော။ ဇိနိဿတိ၊ ဇိနိဿန္တိ။ အဇိနိ ဇိနိ။ အဇီယိ၊ အဇီယိတ္ထ။ အဇိနိဿ။ အဇီယိဿ။ ဇိနေယျ။ ဇိနာတု ဣစ္စာဒိ။ စိ=စယေ၊ တထာ စိနာတိ၊ စိနန္တိ ဣစ္စာဒိ။

ဉာဓာတုဿ ဇာ ဟောတိ နကာရေ။ ဝိဇာနာတိ။

သနာဿ ဉာဿ နာယော ဝါ ဟောတိ တိမှိ။ နာယတိ၊ ဝိဇာနာတိ ဣစ္စာဒိ။ ကမ္မေ-ဝိညာယတိ ဣစ္စာဒိ။ ကျေ ‘‘အာဿေ စာ’’တိ ဧတ္ထ ‘‘အာဿေ’’တိ ယောဂဝိဘာဂါ အာဿ ဧ ဟောတိ၊ ယဿ ဒွိတ္တေ ဉေယျတိ၊ ဉေယျန္တိ ဣစ္စာဒိ။ ဝိဇာနိဿတိ၊ ဝိဇာနိဿန္တိ။ ကမ္မေ – ‘‘ကျဿ ဿေ’’တိ ကျလောပေ ရဿေ စ ကတေ ဉာဿတိ၊ ဉာဿန္တိ၊ ဝိညာယိဿတိ၊ ပညာယိဿတိ။

ဉာတော ပရဿ ဿဿ ဟိ ဝါ ဟောတိ ကမ္မေ၊ ပညာယိဟိတိ၊ ပညာယိဟိန္တိ။ အဉာဂမေ သမဇာနိ၊ သံဇာနိ၊ သံဇာနိံသု။ သမဇာ- နိံသု ¶ ။ ကမ္မေ-ပညာယိ၊ ပညာယိံသု။ အဇာနိဿ။ ကမ္မေ-အညာယိဿ။

ဉာတော ပရဿ ဧယျဿ ဣယာ+ဉာ ဟောန္တိ ဝါ။ ဇာနိယာ။

ဉာဒေသေ သနာဿ ဉာဿ ဇံ ဝါ ဟောတိ။ ဇညာ၊ ဇာနေယျ၊ ဇာနေယျုံ။ ကမ္မေ-ပညာယေယျ၊ ပညာယေယျုံ။ ဝိဇာနာတု၊ ဝိဇာနန္ထု။ ကမ္မေ-ဝိညာယတု ဣစ္စာဒိ။

မာ=မာနေ၊ ‘‘အာ ဤ ဿာဒီနံ ဗျဉ္ဇနဿိဉ’’ ဣတိ ဣဉဣတိ ယောဂဝိဘာဂါ ဣဉာဂမေ ပုဗ္ဗသရလောပေါ၊ မိနာတိ၊ မိနန္တိ။ ကမ္မေ-မီယတိ ဣစ္စာဒိ။ လူ=ဆေဒနေ၊ ‘‘က္ဏာက္နာသု ရဿော’’တိ ဓာတုဿ ရဿော၊ လုနာတိ၊ လုနန္တိ။ ကမ္မေ-လူယတိ ဣစ္စာဒိ။ ဓု=ကမ္ပနေ၊ ဓုနာတိ ဣစ္စာဒိ။ (ဇျာဒိနယော)။

ကျာဒီဟိ လဝိသယေ က္ဏာ ဟောတိ။ ‘‘က္ဏာက္နာသု ရဿော’’တိ ရဿေ ကိဏာတိ၊ ကိဏန္တိ ဣစ္စာဒိ။ ကမ္မေ-ဝိက္ကီယတိ၊ ဝိက္ကီယန္တိ။ ဝိက္ကိဏိဿတိ၊ ဝိက္ကိဏိဿန္တိ။ ဝိက္ကီယိဿတိ၊ ဝိက္ကီယိဿန္တိ။ အကိဏိ၊ ဝိက္ကိဏိ၊ ဝိက္ကီယိ။ အကိဏိဿ၊ ဝိက္ကိဏိဿ။ ဝိက္ကိဏေ ဝိက္ကိဏေယျ။

ဝိက္ကီယေ ¶ ။ ဝိက္ကီယေယျ။ ဝိက္ကိဏာတု၊ ဝိက္ကိဏန္တု၊ ဝိက္ကီယတု၊ ဝိက္ကီယန္တု ဣစ္စာဒိ။ သု=သဝနေ၊ သုဏာတိ၊ သုဏန္တိ ဣစ္စာဒိ။

သက+အာပါနံ ကုက+ကုဣစ္စေတေ အာဂမာ ဟောန္တိ ဏေ။ သက္ကုဏာတိ၊ သက္ကုဏန္တိ။ သက္ကုနာတိ၊ သက္ကုနန္တိ။

သကသ္မာ က္ဏာဿ က္ခော ဝါ ဟောတိ ဿေ။ သက္ခိဿတိ၊ သက္ခိဿန္တိ။

သကသ္မာ က္ဏာဿ ခေါ ဝါ ဟောတိ ဤအာဒီသု။ အသက္ခိ သက္ခိ၊ သက္ခိံသု။ အသက္ခိဿ၊ အသက္ခိဿံသု။ သက္ကုဏေ သက္ကုဏေယျ။ သက္ကုဏာတု၊ သက္ကုဏန္တု။

အပ=ပါပုဏနေ၊ ပပုဗ္ဗော၊ ‘‘သကာ+ပါနံ ကုက+ကု ဏေ’’တိ ကုကတေ သမ္ပတ္တိ ပါပုဏာတိ၊ ပါပုဏန္တိ ဣစ္စာဒိ။ ကမ္မေပါပီယတိ၊ ပါပီယန္တိ။ ပါပုဏိဿတိ၊ ပါပုဏိဿန္တိ။ ကမ္မေ-ပါပီယိဿတိ၊ ပါပီယိဿန္တိ။ ပါပုဏိ၊ ပါပုဏိံသု။ ကမ္မေ-ပါပီယိ၊ ပါပီယိတ္ထ။ အပါပုဏိဿ။ ကမ္မေ-အပါပီယိဿ။ ပါပုဏေ၊ ပါပုဏေယျ။ ကမ္မေ-ပါပီယေယျ။ ပါပုဏာတု၊ ပါပုဏန္တု။ ကမ္မေ-ပါပီယတု ဣစ္စာဒိ။ (ကျာဒိနယော)။

သုအာဒီဟိ ¶ လဝိသယေ က္ဏော ဟောတိ။ ကာနုဗန္ဓတ္တာ န ဝုဒ္ဓိ။ ဓမ္မံ သုဏောတိ။ ပရဿရလောပေ သုဏောန္တိ။ ကမ္မေ-ကျေ ဒီဃေ သူယတိ၊ သူယန္တိ။ ဒွိတ္တေ သုယျတိ သုယျန္တိ+စ္စာဒိ။ ဣဉာဂမေ သုဏိဿတိ၊ သုဏိဿန္တိ။ ကမ္မေ-ကျလောပေ ဝုဒ္ဓိ။ သောဿတိ၊ သောဿန္တိ ဣစ္စာဒိ။ အသုဏိ သုဏိ၊ အသုဏိံသု သုဏိံသု။

၆၀။ တေသု သုတော က္ဏော+က္ဏာနံ ရောဋ

တေသု ဤအာဒီသု သုတော ပရေသံ က္ဏော+က္ဏာနံ ရောဋ ဝါ ဟောတိ။ ရကာရော အနုဗန္ဓော။ ဋော သဗ္ဗာဒေသတ္ထော။ ဥဿ လောပေ ဒွိတ္တံ ဤဿ သိ စ။ အဿောသိ၊ အဿောသိံသု။ ‘‘ဣံဿ စ သိဉ’’တိ ယောဂဝိဘာဂါ သိဉ၊ အဿောသိံသု၊ ပစ္စဿောသုံ။ အသုယိ၊ အသုယိတ္ထ။ အသုဏိဿ၊ တေန အသုယိဿ။ သုဏေ သုဏေယျ၊ သုဏေယျံ။ တေန သူယေ သူယေယျ။ သုဏာတု၊ သုဏန္တု။ သူယတု၊ သူယန္တု ဣစ္စာဒိ။

ဂိ=သဒ္ဒေ၊ ဂိဏောတိ။ ဂိဏန္တိ။ တွံ ဂိဏောသိ။ ဂိဏိဿတိ၊ ဂိဏိဿန္တိ။ အဂိဏိဿ။ ဂိဏေယျ။ ဂိဏောတု ဣစ္စာဒိ။ ဝု=သံဝရဏေ၊ အာဝုဏောတိ၊ အာဝုဏန္တိ။ အာဝုဏောသိ ဣစ္စာဒိ။ သေသေသုပိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ (သွာဒိနယော)။

တနာဒိတော ကတ္တရိ လဝိသယေ ဩ ဟောတိ။ ကိတ္တိံ တနောတိ၊ တနောန္တိ ဣစ္စာဒိ။

ဩဝိကရဏဿ ¶ ဥ ဟောတိ ပရစ္ဆက္ကဝိသယေ။ တနုတေ၊ တနွန္တေ။ တနုသေ၊ တနုဝှေ။ တနွေ၊ တနွမှေ။ ကမ္မေ –

တနဿ ဝါ အာ ဟောတိ ကျေ။ ပပုဗ္ဗော၊ ပတာယတိ။ ပတညတိ၊ ပတာယရေ ပတာယန္တိ ပတညရေ ပတညန္တိ+စ္စာဒိ။ တထာ ဝိကရဏလောပေ ဣဉာဂမေ စ တနိဿတိ၊ တနိဿန္တိ။ ပတာယိဿတိ။ အတနိ၊ အတနိံသု။ အတနိဿ။ ပတာယိဿ။ တနေယျ၊ တနေယျုံ။ တနောတု၊ တနောန္တု ဣစ္စာဒိ။

၅၊၁၇၇။ ကရဿ သောဿ ကုဗ္ဗ+ကုရု+ကယိရာ

ကရဿ သ ဩကာရဿ ကုဗ္ဗာဒယော ဝါ ဟောန္တိ န္တ+မာန+တျာဒီသု။ ကုဗ္ဗတိ၊ ကုဗ္ဗန္တိ။ ကရောတိ၊ ကရောန္တိ။ ကရောသိ၊ ကရောထ။

ကရဿ သ ဩကာရဿ ကုံ ဝါ ဟောတိ မိမေသု။ ကုမ္မိ ကရောမိ။ ကုမ္မ ကရောမ။ ပရစ္ဆက္ကေ ကုရုတေ ကုဗ္ဗတေ၊ ကုဗ္ဗန္တေ ဣစ္စာဒိ။ ကယိရတိ၊ ကယိရန္တိ ဣစ္စာဒိ။ ကမ္မေ-ကျဿ ဒွိတ္တေ ဤဿ ရဿော၊ ကရိယျတိ၊ ကရီယတိ ဝါ ဣစ္စာဒိ။ ‘‘တဝဂ္ဂဝရဏာ’’ ဒိနာ ¶ ယေ ရဿ ယကာရေ ကယျတိ၊ ကယျန္တိ။ ဗဟုလာဓကာရာ ကမ္မေ ကွစိ ဣမိနာ ကယိရာဒေသေ တေန ကယိရတိ၊ ကယိရန္တိ ဣစ္စာဒိ။ ဘဝိဿတိမှိ –

ကရဿ သောဿ ဟာဿ စ အာဟင ဝါ ဟောတိ ဿေန သဟ။ ကာဟတိ၊ ကာဟန္တိ ဣစ္စာဒိ။ ဣဉာဂမေ ကာဟိတိ၊ ကာဟိန္တိ ဣစ္စာဒိ။ အာဟငါဒေသာဘာဝပက္ခေ ကရိဿတိ၊ ကရိဿန္တိ ဣစ္စာဒိ။ အဇ္ဇတနေ –

ကရဿ သ ဩကာရဿ ကာ ဟောတိ ဝါ ဤအာဒီသု။

ဒီဃတော ပရဿ ဤဿ သိ ဝါ ဟောတိ။ အကာသိ။ ဤလောပေ အကာ၊ အကံသု။ ဩဿ သိအာဒေသေ အကာသိ။ သိဉာဂမေ အကာသိတ္ထ။ အကာသိ၊ အကာသိံ၊ အကာသိမှ။ အညတြ အကရိကရိ၊ အကရိံသု ကရိံသု အကံသု ဣစ္စာဒိ။ တေန အကရီယိ ဣစ္စာဒိ။ အကရိဿ ဣစ္စာဒိ။ ကမ္မေ-အကရီယိဿ ဣစ္စာဒိ။ ဧယျာဒိမှိ ‘‘ကွစိ ဝိကရဏာနံ’’တိ ဩဝိကရဏလောပေ ကရေကရေယျ၊ ကရေယျုံ ဣစ္စာဒိ။ ကုဗ္ဗေ ကုဗ္ဗေယျ ဣစ္စာဒိ။

ကယိရာ ပရဿ ဧယျဿ ဋာ ဟောတိ။ သော ကယိရာ။

ကယိရာ ¶ ပရဿ ဧယျုမာဒီနံ ဧယျဿ လောပေါ ဟောတိ။ ကယိရုံ။ တွံ ကယိရာသိ၊ ကယိရာထ။ ကယိရာမိ၊ ကယိရာမ။

ကယိရာ ပရဿေ+ထဿ အာ ဟောတီတိအာဒိဿ ဧဿ အာ ဟောတိ။ ကယိရာထ ဓီရော။ ကမ္မေ-ကရိယေယျ၊ ကရိယေယျု+မိစ္စာဒိ။ ကရောတု ကုရုတု ဝါ၊ ကုဗ္ဗန္တု ကရောန္တု ဣစ္စာဒိ။ ပရစ္ဆက္ကေ-ကုရုတံ၊ ကုဗ္ဗန္တံ။ ကုရုဿု ကရဿု ဣစ္စာဒိ။ ‘‘ဧဩန+မ ဝဏ္ဏေ’’တိ အကာရော။ ကုရုဝှော၊ ကုဗ္ဗေ၊ ကုဗ္ဗာမသေ။ ကမ္မေ-ကရီယတု ဣစ္စာဒိ။

ပါဒိတော ပရဿ ကရဿ ကွစိ ခ ဟောတိ။ အဘိသင်္ခရောတိ ဣစ္စာဒိ။ သဗ္ဗတ္ထ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ‘‘တဒမိနာ’’ဒိနာ ခါဒေသေ အဘိသံခါသီတိ ဝိသေသော။ သက=သတ္တိယံ၊ သက္ကောတိ ဣစ္စာဒိ။ အပ=ပါပုဏနေ၊ ပပုဗ္ဗော၊ ပပ္ပောတိ ဣစ္စာဒိ။ (တနာဒိနယော)။

စုရာဒီဟိ ကြိယတ္ထေဟိ သကတ္ထေ ဏိ ပရော ဟောတိ။ ‘‘ဏိဏာပျာပီဟိ ဝါ’’တိ ဝိကပ္ပေန လော။ ဓနံ စောရယတိ စောရေတိ ဣစ္စာဒိ။ ကမ္မေ-စောရီယတိ ဣစ္စာဒိ။ စောရယိဿတိ စောရေဿတိ ¶ ဣစ္စာဒိ။ ကမ္မေ-စောရီယိဿတိ ဣစ္စာဒိ။ အစောရယိ စောရယိ အစောရေသိ စောရေသိ ဣစ္စာဒိ။ အစောရယိဿ ဣစ္စာဒိ။ ကမ္မေ-အစောရီယိဿ ဣစ္စာဒိ။ စောရယေ စောရယေယျ ဣစ္စာဒိ။ စောရေတု စောရေန္တု ဣစ္စာဒိ။

စိန္တ=စိန္တာယံ၊ သံယောဂတ္တာ န ဝုဒ္ဓိ၊ စိန္တေတိ စိန္တယတိ၊ စိန္တေန္တိ။ ကမ္မေ-စိန္တီယတိ၊ စိန္တီယန္တိ ဣစ္စာဒိ။ မန္တ=ဂုတ္တဘာသနေ၊ မန္တေတိ မန္တယတိ ဣစ္စာဒိ။ ပါလ=ရက္ခဏေ၊ သော ဓမ္မံ ပါလေတိ ပါလယတိ။ တေန ပါလီယတိ+စ္စာဒိ။ (စုရာဒိနယော)။

ဘူဝါဒိ စ ရုဓာဒိ စ၊ ဒိဝါဒိ စ တုဒါဒယော၊

ဇျာဒီ ကိယာဒီ သွာဒီ စ၊ တနာဒီ စ စုရာဒယော။

၅၊၁။ တိဇ+မာနေဟိ ခ+သာ ခမာ+ဝီမံသာသု

ခန္တိယံ တိဇာ၊ ဝီမံသာယံ မာနာ စ ခ+သပစ္စယာ ဟောန္တိ ယထာက္ကမံ။ တိဇ=နိသာနေ၊ အကာရဿာ+ပယောဂေါ။ ခေ ‘‘လဟုဿုပန္တဿာ’’တိ ပတ္တေ+ကာရဿ ‘‘အညတြာပီ’’တိ ပဋိသေဓော။ ယကာရဝဇ္ဇိတဗျဉ္ဇနဿ ‘‘ပရရူပ+မယကာရေ ဗျဉ္ဇနေ’’တိ ပရရူပဉ္စ။ ‘‘စတုတ္ထဒုတိယာ’’ ဒိနာ ပဌမက္ခရကကာရေ စ ‘‘ခဆသာန+မေကဿရော+ဒိ ဒွေ’’တိ တိက္ခ တိက္ခ ဣတိ ဒွိဘာဝေ ‘‘လောပေါ+နာဒိဗျဉ္ဇနဿာ’’တိအာဒိတော+ညဿ ဗျဉ္ဇနဿ လောပေ စ ကတေ တိတိက္ခာဓာတုတော တျာဒိပစ္စယ+လဝိကရဏာနိ။ တိတိက္ခတိ ဣစ္စာဒိ ပုရိမသမံ ¶ ။ ကမ္မေ-တိတိက္ခီယတိ ဣစ္စာဒိ။ ဣတော ပရံ ကမ္မောဒါဟရဏံ န ကရိဿာမ။

မာန=ပူဇာယံ+တိမသ္မာ သပစ္စယ၊ ဒွိတ္တာဒိမှိ ကတေ ‘‘မာနဿ ဝီ ပရဿ စ မံ’’တိ ပုဗ္ဗမာနဿ ဝီ စ ပရမာနဿ မဉ္စ ဟောတိ။ ဝီမံသဓာတုတော တိပစ္စယာဒိမှိ ကတေ ဝီမံသတိ ဣစ္စာဒိ။ တိတိက္ခိဿတိ၊ ဝီမံသိဿတိ ဣစ္စာဒိ။ ဧဝ+မုပရိပိ အဇ္ဇတနာဒီသုပိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ပယောဇကတ္တာ ဏိ၊ ‘‘ဏိဏာပျာပီဟိ ဝါ’’တိ လဝိကရဏံ၊ တေဇယတိ တေဇေတိ။ တထာ စုရာဒိတ္တာ န လဝိကရဏံ၊ မာနယတိ မာနေတိ။

၅၊၂။ ကိတာ တိကိစ္ဆာ+သံသယေသု ဆော

တိကိစ္ဆာယံ သံသယေ စ ဝတ္တမာနာ ကိတာ ဆော ဟောတိ။ ကိတ=နိဝါသေ၊ ဆပစ္စယေ ပုဗ္ဗေဝ ပရရူပါဒိမှိ စ ကတေ ‘‘ကိတဿာ+သံသယေ ဝါ’’တိ ဒွိတ္တေ ပုဗ္ဗဿ တိအာဒေသေ တိကိစ္ဆဓာတုတော တျာဒယော။ တိကိစ္ဆတိ၊ တိကိစ္ဆန္တိ+စ္စာဒိ။ ဝိပုဗ္ဗတော ကိတာ ဆပ္ပစ္စယာဒိမှိ ကတေ ‘‘ကဝဂ္ဂဟာနံ စဝဂ္ဂဇာ’’တိ ဒွိတ္တေ ပုဗ္ဗဿ ကဿ စော။ ဝိစိကိစ္ဆတိ၊ ဝိစိကိစ္ဆန္တိ+စ္စာဒိ။ ပယောဇကတ္တာ ကေတယတိ+စ္စာဒိ ပုရိမသမံ။

နိန္ဒာယံ ဂုပ+ဗဓေဟိ ဆော ဟောတိ ဗဿ ဘော စ။ ဂုပ=ရက္ခနေ+တီမသ္မာ ဆပ္ပစ္စယေ ‘‘အညတြာပီ’’တိ ဩတ္တာဘာဝေ စ ပရရူပါဒိမှိ ‘‘ကဝဂ္ဂဟာ’’ ဒိနာ ဂဿ ဇေ စ ကတေ ‘‘ဂုပိဿုဿာ’’တိ ဒွိတ္တေ ပုဗ္ဗဿ ဥဿ ဣ ဟောတိ။ တျာဒိ+လဝိကရဏာဒိမှိ ¶ ဇိဂုစ္ဆတိ ဣစ္စာဒိ။ နိန္ဒာယံ-ဗဓ=ဗန္ဓနေ+တီမသ္မာ ဆပ္ပစ္စယေ စ ဣမိနာဝ ဗဿ ဘကာရေ စ ပရရူပေ ပဌမက္ခရေ ဘစ္ဆဘစ္ဆဣတိ ဒွိတ္တေ အနာဒိဗျဉ္ဇနဿ လောပေ ‘‘စတုတ္ထဒုတိယာနံ တတိယပဌမာ’’တိ ဒွိတ္တေ ပုဗ္ဗဿ ဘဿ ဗကာရေ ‘‘ခဆသေသွဿီ’’တိ ဣကာရေ ဒီဃေ စ ကတေ ဗီဘစ္ဆဓာတုတော တျာဒယော ဟောန္တိ။ ဗီဘစ္ဆတိ၊ ဗီဘစ္ဆန္တိ ဣစ္စာဒိ။ အညတြ ဂေါပေတိ+စ္စာဒိ။

၅၊၄။ တုံသ္မာ လောပေါ စိ+စ္ဆာယံ တေ

တုမန္တတော ဣစ္ဆာယ+မတ္ထေ တေ ခ+သ+ဆာ ဟောန္တိ ဗဟုလံ၊ တုံပစ္စယဿ လောပေါ စ ဟောတိ၊ သုတတ္တာ။ ဘုဇ=ပါလန+ဇ္ဈောဟာရေသု။ ဘောဇနာယာတိ ဝိဂ္ဂယှ ‘‘တုံ+တာယေ’’စ္စာဒိနာ တုံပစ္စယေ ‘‘လဟုဿုပန္တဿာ’’တိ ဩကာရေ ပရရူပေ စ ကတေ ဘောတ္တု+မိစ္ဆတီတိ ဝိဂ္ဂယှ ဣမိနာ ခပစ္စယေ တုံပစ္စယဿ ဣမိနာ စ လောပေ ‘‘နိမိတ္တာဘာဝေ နေမိတ္တိကဿာပိ စ အဘာဝေါ’’တိ ဉာယာ ပရရူပဩကာရာနံ အဘာဝေ ခဿ ပရရူပ+ခကာရာဒိမှိ စ ကတေ ဘုက္ခ ဘုက္ခ ဣတိ ဒွိတ္တေ တတိယဗကာရော ဟောတိ၊ ဗုဘုက္ခဓာတုတော တျာဒယော ဟောန္တိ၊ ဗုဘုက္ခတိ၊ ဗုဘုက္ခန္တိ ဣစ္စာဒိ။

ဇိ=ဇယေ၊ ဇယနာယ ဣတိ ဝိဂ္ဂယှ ပုရေ ဝိယ တုမာဒိမှိ ကတေ ဇေတု+မိစ္ဆတီတိ ဝိဂ္ဂယှ သပ္ပစ္စယေ ဇိသ ဇိသ ဣတိ ဒွိတ္တေ အနာဒိဗျဉ္ဇနလောပေ ဒွိတ္တေ ပရဿ ဇိဿ ‘‘ဇိဟရာနံ ဂိံ’’တိ ဂိံ။ ဇိဂိံသဓာတုတော တျာဒီသု ဇိဂိံသတိ၊ ဇိဂိံသန္တိ ဣစ္စာဒိ။

ဃသ=အဒနေ ¶ ၊ ဃသိတု+မိစ္ဆတိ ဆပ္ပစ္စယာဒိမှိ ပုရေ ဝိယ ကတေ ဃဿ ‘‘ကဝဂ္ဂဟာ’’ဒိနာ ဈေ ဈဿ ‘‘စတုတ္ထဒုတိယာ’’ ဒိနာ ဇကာရေ ‘‘ခဆသေသွဿီ’’တိ ဣကာရေ စ ကတေ ဇိဃစ္ဆဓာတုတော တျာဒယော ဟောန္တိ။ ဇိဃစ္ဆတိ၊ ဇိဃစ္ဆန္တိ+စ္စာဒိ။

ဣစ္ဆာကမ္မတော ဣစ္ဆာယ+မတ္ထေ ဤယပစ္စယော ဟောတိ။ ပုတ္တ+မိစ္ဆတီတိ ဤယပစ္စယေ ဤယာဒိဝုတ္တိတ္တာ ‘‘ဧကတ္ထတာယံ’’တိ ဝိဘတ္တိလောပေါ။ ပုတ္တီယတိ၊ ပုတ္တီယန္တိ+စ္စာဒိ။

ကမ္မတော ဥပမာနာ အာစာရတ္ထေ ဤယော ဟောတိ။ ပုတ္တ+မိဝါ+စရတိ ပုတ္တီယတိ သိဿံ၊ ပုတ္တီယန္တိ+စ္စာဒိ။

ဤယော ဟောတိ။ ကုဋိယ+မိဝါ+စရတိ ကုဋီယတိ ပါသာဒေ။ ပါသာဒေဝါ+စရတိ ပါသာဒီယတိ ကုဋိယံ၊ ပါသာဒီယန္တိ+စ္စာဒိ။

ကတ္တုတော+ပမာနာ အာစာရတ္ထေ အာယော ဟောတိ။ ပဗ္ဗတော ဣဝါ+စရတိ သီလာဒိဂုဏယောဂတောတိ ပဗ္ဗတာယတိ ယောဂီ၊ ပဗ္ဗတာယဓာတုတော တျာဒယော။

ကတ္တုတော ¶ အဘူတတဗ္ဘာဝေ အာယော ဟောတိ ဗဟုလံ။ ဘုသောတိ ပဌမန္တတော အဘုသော ဘုသော ဘဝတီတိ ဘုသာယတိ၊ ဘုသာယန္တိ ဣစ္စာဒိ။ ‘‘ဝိစ္ဆာဘိက္ခညေသု ဒွေ’’တိ အာဘိက္ခညတ္ထေ ဒွိတ္တေ အပဋပဋာ ပဋပဋာ ဘဝတီတိ အာယေ ပဋပဋာယတိ၊ ပဋပဋာယန္တိ+စ္စာဒိ။ အလောဟိတော လောဟိတော ဘဝတိ လောဟိတာယတိ။

သဒ္ဒါဒီဟိ ဒုတိယန္တေဟိ ကရောတီတိ အသ္မိံ အတ္ထေ အာယော ဟောတိ။ သဒ္ဒံ ကရောတိ သဒ္ဒါယတိ။ ဧဝံ ဝေရာယတိ၊ ကလဟာယတိ၊ ဓူပါယတိ+စ္စာဒိ။

နမောဣစ္စသ္မာ ကရောတီတိ အသ္မိံ အတ္ထေ အဿော ဟောတိ။ နမော ကရောတီတိ အသ္မိံ အတ္ထေ အဿပစ္စယေ တျာဒယော ဟောန္တိ၊ တထာဂတံ နမဿတိ၊ နမဿန္တိ ဣစ္စာဒိ။

နာမသ္မာ ဓာတွတ္ထေ ဗဟုလ+မိ ဟောတိ။ ဟတ္ထိနာ အတိက္ကမတီတိ ဣပစ္စယေ လဝိကရဏ+ဧကာရ+အယာဒေသေသု ကတေသု အတိဟတ္ထယတိ။ ဧဝံ ဝီဏာယ ဥပဂါယတိ ဥပဝီဏာယတိ၊ ဝိနယံ ဒဠှံ ကရောတိ ဒဠှယတိ၊ ဝိသုဒ္ဓါ ဟောတိ ရတ္တိ ဝိသုဒ္ဓါယတိ၊ ကုသလံ ပုစ္ဆတိ ကုသလာယတိ+စ္စာဒိ။

သစ္စာဒီဟိ ¶ ဓာတွတ္ထေ အာပိ ဟောတိ။ သစ္စ+မာစိက္ခတီတိ အာပိမှိ တျာဒိပစ္စယေ ‘‘ဏိ+ဏာပျာ+ဒီဟိ ဝါ’’တိ လဝိကရဏ+ဧ+အယာဒေသာ။ သစ္စာပယတိ၊ သစ္စာပေတိ ဣစ္စာဒိ။ အတ္ထ+မာစိက္ခတိ အတ္ထာပယတိ။ ဧဝံ ဝေဒါပယတိ။ သုက္ခံ ကရောတီတိ သုက္ခာပယတိ သုက္ခာပေတိ ဣစ္စာဒိ။

ကတ္တာရံ ယော ပယောဇေတိ၊ တဿ ဗျာပါရေ ကြိယတ္ထာ ဏိ+ဏာပီ ဟောန္တိ ဗဟုလံ။

ဏိပစ္စယော ဥဝဏ္ဏန္တာ၊ အာတော ဏာပေဝ ဟောတိ+ဟ၊

ဒွေ ဒွေ+ကော ဟောတိ ဝါ သေသေ၊ ဗဟုလံတျနုဝုတ္တိယာ။

အကမ္မကာပိ ဟောန္တေဝ၊ ဏိ+ဏာပျန္တာ သကမ္မကာ၊

သကမ္မကာ ဒွိကမ္မာ+ဿု၊ ဒွိကမ္မာ စ တိကမ္မကာ။

တသ္မာ ကတ္တရိ ကမ္မေ စ၊ ဏိ+ဏာပီနံ တု သမ္ဘဝေါ၊

န ဘာဝေ သုဒ္ဓကတ္တာ တု၊ ကမ္မံ ဟောတိ ပယောဇကေ။

နယာဒီနံ ပဓာနဉ္စ၊ အပဓာနံ ဒုဟာဒိနံ၊

သုဒ္ဓကတ္တာ ဏိ+ဏာပီသု၊ ကမ္မ+မက္ချာတ ဂေါစရံ။

ဘဝိတုံ ပယောဇယတီတိ အတ္ထေ ဣမိနာ ဏိပ္ပစ္စယော။ ဏကာရော ဏာနုဗန္ဓကာရိယတ္ထော။ ‘‘ယုဝဏ္ဏာန+မေ+ဩ ပစ္စယေ’’တိ ဩကာရေ ‘‘အာယာ+ဝါ ဏာနုဗန္ဓေ’’တိ ဏာနုဗန္ဓေ အာဝါဒေသော။ တျာဒိမှိ ‘‘ဏိ+ဏာပျာ+ပီဟိ ဝါ’’တိ လဝိကရဏေ ဧကာရေ ‘‘ဧဩန+မယဝါ သရေ’’တိ အယာဒေသော။ သော သမာဓိံ ဘာဝယတိ ဘာဝေတိ ¶ ၊ ဘာဝယန္တိ ဘာဝေန္တိ+စ္စာဒိ။ ကမ္မေ-တေန သမာဓိ ဘာဝီယတိ+စ္စာဒိ။ ဧတ္ထ ‘‘ဒီဃော သရဿာ’’တိ ကျေ ဣကာရဿ ဒီဃော။ ဘာဝယိဿတိ ဘာဝေဿတိ၊ ဘာဝယိဿန္တိ ဘာဝေဿန္တိ+စ္စာဒိ။ အဇ္ဇတနေ ဤဿ သိမှိ အဘာဝေသိ ဘာဝေသိ၊ အဘာဝယိ ဘာဝယိ၊ အဘာဝယိံသု ဘာဝယိံသု။ ပရဿရလောပေ အဘာဝေသုံ ဘာဝေသုံ၊ အဘာဝယံသု ဘာဝယံသု၊ အဘာဝယုံ ဘာဝယုံ ဣစ္စာဒိ။ ကမ္မေ-အဘာဝီယိ ဘာဝီယိ ဣစ္စာဒိ။ အဘာဝိဿ အဘာဝယိဿ၊ အဘာဝိဿံသု အဘာဝယိဿံသု။ ကမ္မေ-အဘာဝယိဿံ ဣစ္စာဒိ။ ဘာဝေ ဘာဝေယျ ဣစ္စာဒိ။ ကမ္မေ-ဘာဝီယေယျ ဣစ္စာဒိ။ ဘာဝယတု ဘာဝေတု ဣစ္စာဒိ။ ကမ္မေ-ဘာဝီယတု ဣစ္စာဒိ။

ပစိတုံ ပယောဇေတီတိ အတ္ထေ ဏိ+ဏာပီ ဟောန္တိ။ သော ဒေဝဒတ္တေန ဩဒနံ ပါစယတိ ပါစေတိ ဣစ္စာဒိ၊ တထာ ပါစာပယတိ ပါစာပေတိ+စ္စာဒိ။ ကမ္မေ-သော တေန ဒေဝဒတ္တေန ဩဒနော ပါစီယတိ ပါစာပီယတိ+စ္စာဒိ၊ ဘဝိဿတျာဒီသုပိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

ဂန္တုံ ပယောဇေတီတိ အတ္ထေ သော တံ ပုရိသံ ဂါမံ ဂမယတိ ဂမေတိ ဂစ္ဆာပယတိ ဂစ္ဆာပေတိ+စ္စာဒိ။ ကမ္မေ-တေန သော ဂါမံ ဂမီယတိ ဂစ္ဆာပီယတိ+စ္စာဒိ။

ဂုဟ=သံဝရဏေ၊ ဂုဟိတုံ ပယောဇေတီတိ ဏိမှိ ‘‘ဂုဟိဿ သရေ’’တိ ဒီဃော။ ဂူဟယတိ၊ ဂူဟယန္တိ ဣစ္စာဒိ။

ဒိသ+ဒုသ=အပ္ပီတိယံ၊ ဒုသိတုံ ပယောဇေတီတိ ဏိမှိ ‘‘ဏိမှိ ဒီဃော ဒုသဿာ’’တိ ဒီဃေ ဒူသယတိ+စ္စာဒိ။

တထာ ဣစ္ဆန္တံ ပယောဇယတိ ဣစ္ဆာပယတိ ဣစ္ဆာပေတိ၊ ဧသယတိ ဧသေတိ။ နိယစ္ဆန္တံ ပယောဇယတိ နိယမယတိ နိယမေတိ။ တထာ အာသယတိ ¶ အာသေတိ၊ အစ္ဆာပယတိ အစ္ဆာပေတိ။ လာဘယတိ လာဘေတိ၊ ဧဝံ ဝါသယတိ ဝါသေတိ၊ ဝါသာပယတိ ဝါသာပေတိ။ ဝါဟယတိ ဝါဟေတိ၊ ဝါဟာပယတိ ဝါဟာပေတိ+စ္စာဒိ။ ဧဝံ ဇီရယတိ၊ မာရယတိ၊ ဒဿယတိ ဣစ္စာဒိ။ ဟူ=သတ္တာယံ၊ ပဟောန္တံ ပယောဇယတိ ပဟာဝယတိ ပဟာဝေတိ ဣစ္စာဒိ။ သာယယတိ သာယာပယတိ သာယာပေတိ။ နာယာပယတိ နာယာပေတိ။ ပတိဋ္ဌာပယတိ ပတိဋ္ဌာပေတိ။ ရဿေ ပတိဋ္ဌပေတိ။ ဟန္တုံ ပယောဇယတီတိ ဏိ+ဏာပီ၊ ‘‘ဟနဿ ဃာတော ဏာနုဗန္ဓေ’’တိ ဃာတာဒေသေ ဃာတယတိ ဃာတေတိ။ တထာ ဇုဟာဝယတိ ဇုဟာဝေတိ၊ ဇဟာပယတိ ဇဟာပေတိ။ ဟာပယတိ ဟာပေတိ။ ဒါပယတိ ဒါပေတိ။ ဝိဓာပယတိ ဝိဓာပေတိ၊ ပိဒဟာပယတိ ပိဒဟာပေတိ။ (ဘူဝါဒိနယော)။

ဣဒါနိ ရုဓာဒိအဋ္ဌဂဏာ ဒဿီယန္တေ-ရောဓယတိ ရောဓေတိ။ ဒေဝယတိ ဒေဝေတိ။ တောဒယတိ တောဒေတိ။ ဇယာပယတိ ဇယာပေတိ။ ဝိက္ကယတိ ဝိက္ကယာပေတိ။ သာဝယတိ သာဝေတိ။ ဝိတာနယတိ ဝိတာနေတိ။ စောရာပယတိ စောရာပေတိ ဣစ္စာဒိ။

ခါဒီဟိ ပစ္စယန္တေဟိ၊ အပိ ဟောန္တိ ဏိ+ဏာပယော၊

ဏိ+ဏာပိနာ+နကာနာနံ၊ ဒဿနဉ္စေတ္ထ သာဓနံ။

တိတိက္ခန္တံ ပယောဇယတိ တိတိက္ခေတိ တိတိက္ခာပေတိ၊ တိကိစ္ဆယတိ တိကိစ္ဆေတိ တိကိစ္ဆာပယတိ တိကိစ္ဆာပေတိ။ ဧဝံ ဗုဘုက္ခေတိ ဗုဘုက္ခာပေတိ။ ပဗ္ဗတာယယတိ။ ပုတ္တီယယတိ ဣစ္စာဒိ။ (ခါဒိပစ္စယနယော)။

ဣတိ ပယောဂသိဒ္ဓိယံ တျာဒိကဏ္ဍော ဆဋ္ဌော။

အထ ¶ ဓာတူဟိယေဝ ဘာဝ+ကမ္မ+ကတ္တု+ကရဏာဒိသာဓနသဟိတံ ခါဒိဝိဓာနံ အာရဘီယတေ –

‘‘တိဇမာနေဟိ ခသာ ခမာဝီမံသာသု’’ ဣစ္စာဒီဟိ ပစ္စယဝိဓာနဉ္စ ပရရူပဒွိတ္တာဒိကာရိယဉ္စ တျာဒိကဏ္ဍေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဉာတဗ္ဗံ။ တိတိက္ခနံ တိတိက္ခာ၊ ‘‘ဣတ္ထိယ+မဏက္တိကယကယာ စ’’ ဣတိ သုတ္တေန အပစ္စယော စ ‘‘ဣတ္ထိယ+မတွာ’’တိ အာပစ္စယော စ ဟောတိ။ တထာ ဝီမံသနံ ဝီမံသာ။ ‘‘ကိတာ တိကိစ္ဆာသံသယေသု ဆော’’တိ ဆပ္ပစ္စယာဒိမှိ ကတေ တိကိစ္ဆနံ တိကိစ္ဆာ၊ ဝိစိကိစ္ဆနံ ဝိစိကိစ္ဆာ။ ဂုပ=ဂေါပနေ၊ ဗဓ=ဗန္ဓနေတိ ဣမေဟိ ဓာတူဟိ ‘‘နိန္ဒာယံ ဂုပ+ဗဓာ ဗဿ ဘော စ’’ ဣတိ ဆပစ္စယာဒိမှိ စ ဒွိတ္တေ ပရဗကာရဿ ဣမိနာ ဘကာရေ စ ကတေ အပစ္စယာဒိ ဟောတိ။ ဇိဂုစ္ဆနံ ဇိဂုစ္ဆာ၊ ဗီဘစ္ဆနံ ဗီဘစ္ဆာ။ ‘‘တုံသ္မာ လောပေါ စိ+စ္ဆာယံ တေ’’ ဣတိ ဣစ္ဆာယ+မတ္ထေ ခ+သ+ဆပ္ပစ္စယာ ဟောန္တိ။ ဘုဇ=ပါလနဇ္ဈောဟာရေသု၊ ဗုဘုက္ခနံ ဗုဘုက္ခာ။ ဇိ=ဇယေ၊ ဇိဂိံသနံ၊ ဇိဂိံသာ။ ဃသ=အဒနေ၊ ဇိဃစ္ဆနံ ဇိဃစ္ဆာ။

တဗ္ဗအနီယာ ကြိယတ္ထာ ပရေ ဘာဝကမ္မေသု ဘဝန္တိ၊ ဗဟုလံဝိဓာနာ ကတ္တုကရဏာဒီသုပိ။ ဘူ=သတ္တာယံ၊ ‘‘ယုဝဏ္ဏာန+မေ ဩပစ္စယေ’’တိ ဩကာရေ ‘‘ဦဗျဉ္ဇနဿာ’’တိ ဦအာဂမော၊ ညကာရော အာဒျာဝယဝတ္ထော။ ဩဿ ‘‘ဧဩန+ မယဝါ ¶ သရေ’’တိ အဝါဒေသော၊ ဘူယတေတိ ဘဝိတဗ္ဗံ ဘဝတာ ဘဝနီယံ။ ဘာဝဿေ+ကတ္တာ ဧကဝစနမေဝ၊ တဉ္စ နပုံသကလိင်္ဂံ။

ဒဗ္ဗမိဝ ပကာသတီတိ-ဗဟုဝစနဉ္စ ဟောတိ။

ကမ္မေ-အဘိပုဗ္ဗော၊ အဘိဘူယတေ အဘိဘူယိတ္ထ အဘိဘူယိဿတေတိ အဘိဘဝိတဗ္ဗော ကောဓော ပဏ္ဍိတေန၊ အဘိဘဝိတဗ္ဗာ တဏှာ၊ အဘိဘဝိတဗ္ဗံ ဒုက္ခံ။ ဧဝံ အဘိဘဝနီယော အဘိဘဝနီယာ အဘိဘဝနီယံ၊ ကမ္မေ အဘိဓေယျဿေဝ လိင်္ဂဝစနာနိ။

ဝိသေဿလိင်္ဂါတဗ္ဗာဒီ၊ တတ္ထာ+ဒေါ ပဉ္စ ဘာဝဇာ၊

နပုံသကေ သိယုံ ဘာဝေ၊ က္တော စာ+နော အကတ္တရိ။

ဘာဝသ္မိံ ဃဏ ပုမေ ဧဝံ၊ ဣယုဝဏ္ဏာ ဂဟာဒိဇော၊

အပစ္စယောပိ ဝါ+သံချာ၊ တု+မာဒိတွန္တကာ သိယုံ။

ဣတော ပရံ ဥပသဂ္ဂပုဗ္ဗတာ စ ကာလတ္တယဿ ဝါကျဂဟဏဉ္စ ဝုတ္တနယေန ဉာတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ အနုရူပဝါကျမေဝ ဒဿယိဿာမ –

အာသ=ဥပဝေသနေ၊ အာသနေ အာသိတဗ္ဗံ တယာ အာသနီယံ။ ကမ္မေ-ဥပါသီယတီတိ ဥပါသိတဗ္ဗော ဂုရု ဥပါသနီယော။ သီ=သယေ၊ ဧ+အယာဒေသာ၊ သယနံ သယိတဗ္ဗံ သယနီယံ တယာ။ အတိသီယတီတိ အတိသယိတဗ္ဗော ကဋော တေ အတိသယနီယော။ ပဒ=ဂမနေ၊ ‘‘ပဒါဒီနံ ကွစီ’’တိ ယုက၊ ကကာရော ကာနုဗန္ဓကာရိယတ္ထော၊ ဥကာရော ဥစ္စာရဏတ္ထော၊ ဒဿဇော ပုဗ္ဗရူပဉ္စ၊ ဥပ္ပဇ္ဇနံ ဥပ္ပဇ္ဇိတဗ္ဗံ ဥပ္ပဇ္ဇနီယံ။ ပဋိပဇ္ဇီယတီတိ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗော မဂ္ဂေါ ပဋိပဇ္ဇနီယော။ ဗုဓ=ဉာဏေ၊ ဗုဇ္ဈတေတိ ဗုဇ္ဈိတဗ္ဗော ¶ ဓမ္မော ဗုဇ္ဈနီယော။ သု=သဝနေ၊ သူယတေတိ သောတဗ္ဗော ဓမ္မော၊ ညိမှိ နာဂမေ ‘‘တထနရာနံ ဋဌဏလာ’’တိ ဏေ စ ကတေ ‘‘န တေ ကာနုဗန္ဓ+နာဂမေသူ’’တိ ဩကာရာဘာဝေါ။ သုဏိတဗ္ဗော၊ သဝနီယော။ ကရ=ကရဏေ –

ကြိယတ္ထာန+မန္တဗျဉ္ဇနဿ ပရရူပံ ဟောတိ ယကာရတော အညသ္မိံ ဗျဉ္ဇနေ။ ကရီယတီတိ ကတ္တဗ္ဗော ဓမ္မော၊ ကတ္တဗ္ဗာ ပူဇာ၊ ကတ္တဗ္ဗံ ကုသလံ။

တုမာဒီသု ကရဿာ ဟောတိ ဝါ။ ကာတဗ္ဗံ ဟိတံ။

ရန္တတော ကြိယတ္ထာ ပစ္စယနကာရဿ ဏ ဟောတိ။ ကရဏီယော။

ဘရ=ဘရဏေ၊ ဘရီယတီတိ ဘရိတဗ္ဗော ဘရဏီယော။ ဂဟ=ဥပါဒါနေ ‘‘မံ ဝါ ရုဓာဒီနံ’’တိ အန္တသရာ ပရောမံ ဝါ ဟောတိ။ မကာရော+နုဗန္ဓော။ ‘‘ဏော နိဂ္ဂဟီတဿာ’’တိ နိဂ္ဂဟီတဿ ဏော၊ သံဂယှတီတိ သံဂဏှိတဗ္ဗော သံဂဏှနီယော၊ ‘‘တထနရာ’’ဒိနာ ဏကာရေ ဂဟဏီယော။ ရမ=ကီဠာယံ၊ ရမီယတီတိ ရမဏီယော ဝိဟာရော။ အာပ=ပါပုဏနေ၊ ‘‘သကာပါနံ ကုကကူ ဏေ’’တိ ဧတ္ထ ‘သကာပါနံ ကုက+ကူ’တိ ယောဂဝိဘာဂါ ကု၊ ဦအာဂမေ နာဂမဿ ဏေ စ ကတေ ပါပီယတီတိ ပါပုဏိတဗ္ဗော။ ပရရူပေ ပတ္တဗ္ဗော၊ ပါပုဏနီယော၊ ပါပနီယော။

မကာရ+နကာရန္တာနံ ¶ ကြိယတ္ထာနံ နိဂ္ဂဟီတံ ဟောတျ+ယကာရေ ဗျဉ္ဇနေ။ ဝဂ္ဂန္တံ၊ ဂမိယတီတိ ဂန္တဗ္ဗော။ ဂမိတဗ္ဗံ ဂမနီယံ။ ခန=ခဏ=အဝဒါရဏေ၊ နိဂ္ဂဟီတံ ဝဂ္ဂန္တတ္တဉ္စ၊ ခညတေတိ ခန္တဗ္ဗံ အာဝါဋံ ခနိတဗ္ဗံ ခနနီယံ။ ဟန=ဟိံသာယံ၊ ဟညတေတိ ဟန္တဗ္ဗံ ဟနိတဗ္ဗံ ဟနနီယံ။ မန=ဉာဏေ၊ မညတေတိ မန္တဗ္ဗော မနိတဗ္ဗော။ ‘‘ပဒါဒီနံ ကွစီ’’တိ ယုက၊ စဝဂ္ဂါဒိမှိ ကတေ မညိတဗ္ဗံ မညနီယံ။

ပူဇ=ပူဇာယံ၊ ‘‘စုရာဒိတော ဏီ’’တိ ဏိမှိ ဉုကာရဿ ဂုရုတ္တာ ဩကာရာဝုတ္တိ ‘‘ယုဝဏ္ဏာန+မေဩ ပစ္စယေ’’တိ ဧကာရေ ပူဇေတဗ္ဗော ဦမှိ အယာဒေသေ ပူဇယိတဗ္ဗော ပူဇနီယော ဘဂဝါ။

ကတ္တရိ-ယာ=ပါပုဏနေ၊ နီယတီတိ နိယျာနိယော မဂ္ဂေါ၊ ဂစ္ဆန္တီတိ ဂမနီယာ ဘောဂါ။ ကရဏေ-နဟ=သောစေယျေ၊ နဟာယန္တျ+နေနာတိ နဟာနီယံ စုဏ္ဏံ။ သမ္ပဒါနေ-ဒါ=ဒါနေ၊ သံ+ပပုဗ္ဗော၊ သမ္မာ ပဒီယတေ အဿာတိ သမ္ပဒါနိယော ဗြာဟ္မဏော။

ဘာဝကမ္မေသု ကြိယတ္ထာ ပရော ဃျဏ ဟောတိ ဗဟုလံ။ ဦမှိ ကတ္တဗ္ဗံ ကာရိယံ။ ဟရ=ဟရဏေ၊ ဟရီယတီတိ ဟာရိယံ။ ဘရ=ဘရဏေ၊ ဘရိတဗ္ဗံ ဘာရိယံ။ လဘ=လာဘေ၊ ‘‘ဝဂ္ဂလသေဟိ တေ’’တိ ပုဗ္ဗရူပဘကာရေ ‘‘စတုတ္ထဒုတိယာ’’ ဒိနာ တတိယက္ခရေ စ ကတေ လဘိတဗ္ဗံ လဗ္ဘံ။

ဃာနုဗန္ဓေ ¶ စကာရ+ဇကာရန္တာနံ ကြိယတ္ထာနံ က+ဂါ ဟောန္တိ ယထာက္ကမံ။

ဏကာရာနုဗန္ဓေ ပစ္စယေ ပရေ ဥပန္တဿ အကာရဿ အာ ဟောတိ။ ဝစနံ ဝုစ္စတေတိ ဝါကျံ။ ဘဇ=သေဝါယံ၊ ဘဇနီယံ ဘာဂျံ၊ ဇဿ ဂကာရော။ စိ=စယေ၊ စယနံ စီယတီတိ ဝါ စေယျံ။ ယဿ ဒွိတ္တံ။

နိတော ပရဿ စိဿ ဆော ဟောတီတိအာဒိစကာရဿ ဆော။ ဝိနိစ္ဆယတီတိ ဝိနိစ္ဆေယျံ၊ နာဂမေ ဝိနိစ္ဆိနိတဗ္ဗံ။ ဧ+အယာဒေသေသု ဝိနိစ္ဆေတဗ္ဗံ ဝိနိစ္ဆနီယံ။ နီ=ပါပနေ၊ နီယတီတိ နေယျော နေယျာ နေယျံ၊ နေတဗ္ဗံ။

အာကာရန္တတော ကြိယတ္ထာ ဃျဏ ဟောတိ ဘာဝကမ္မေသု အာဿ ဧ စ။ ဒါ=ဒါနေ၊ ဒါတဗ္ဗံ ဒေယျံ။ ပါ=ပါနေ၊ ပီယတီတိ ပေယျံ။ မာ=မာနေ၊ မီယတီတိ မေယျံ။ ဉာ=အဝဗောဓနေ၊ ဉာယတီတိ ဉေယျံ ဉာတဗ္ဗံ၊ ဦမှိ နာဂမော ‘‘ဉာဿ နေ+ဇာ’’တိ ဉာဿ ဇာဒေသေ ဇာနိတဗ္ဗံ၊ ဝိဇာနိယံ။ ခါ=ပကထနေ၊ သံခါတဗ္ဗံ သံခေယျံ။

ဝဒါဒီဟိ ¶ ကြိယတ္ထေဟိ ယော ဟောတိ ဗဟုလံ ဘာဝကမ္မေသု။ ဝဒ=ဝစနေ၊ ဝဒနံ ဝဇ္ဇတီတိ ဝါ ဝဇ္ဇံ။ မဒ=ဥမ္မာဒေ၊ မဒနံ မဇ္ဇတေ အနေနာတိ ဝါ မဇ္ဇံ။ ဂမနံ ဂမ္မတေတိ ဝါ ဂမ္မံ။ ဂဒ=ဝစနေ၊ ဂဇ္ဇတေ ဂဒနီယံ ဝါတိ ဂဇ္ဇံ။ ပဒ=ဂမနေ၊ ပဇ္ဇနီယံ ပဇ္ဇံ ဂါထာ။ အဒ+ခါဒ=ဘက္ခနေ၊ ခဇ္ဇတီတိ ခဇ္ဇံ ခါဒနီယံ။ ဒမ=ဒမနေ၊ ဒမ္မတေတိ ဒမ္မော ဒမနီယော။

ဘုဇာ+န္နေတိ ဂဏသုတ္တေန အန္နေ ဝတ္တဗ္ဗေ ယပစ္စယော။

လဟုဘူတဿ ဥပန္တဿ ဣယုဝဏ္ဏဿ ဧဩ ဟောန္တိ ယထာက္ကမံ။ ယဿ ပုဗ္ဗရူပေ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗောတိ ဘောဇ္ဇော ဩဒနော၊ ဘောဇ္ဇာ ယာဂု။

၃၁။ ကိစ္စ ဃစ္စ ဘစ္စ ဘဗ္ဗ လေယျာ

ဧတေ သဒ္ဒါ ယပစ္စယန္တာ နိပစ္စန္တေ။ ကရ=ကရဏေ၊ ဣမိနာ နိပါတနာ ယေ ကိစာဒေသေ စ ကတေ ပုဗ္ဗရူပံ၊ ကတ္တဗ္ဗံ ကိစ္စံ။ ဟန=ဟိံသာယံ၊ ဃစ္စာဒေသာဒိမှိ ကတေ ဟနနံ ဟညတေတိ ဝါ ဃစ္စံ။ ဘရ=ဘရဏေ၊ ဘစ္စာဒေသာဒိမှိ ကတေ ဘရဏီယော ဘစ္စော။ ဘူ=သတ္တာယံ၊ ယမှိ ဩကာရေ ဣမိနာ အဝါဒေသေ ဘဝတီတိ ဘဗ္ဗော။ လိဟ=အဿာဒနေ၊ ယမှိ ဣမိနာ ဟဿ ယကာရေ လေဟိတဗ္ဗံ လေယျံ၊ ဧကာရဝုဒ္ဓိ။

ဂုဟာဒီဟိ ¶ ကြိယတ္ထေဟိ ဘာဝကမ္မေသု ယက ဟောတိ။ ဂုဟ=သံဝရဏေ၊ ‘‘လဟုဿုပန္တဿာ’’တိ သမ္ပတ္တဿ ဩကာရဿ ‘‘န တေ ကာနုဗန္ဓနာဂမေသူ’’တိ ပဋိသေဓော။ ‘‘ဟဿ ဝိပလ္လာသော’’တိ ဝိပလ္လာသေ ဂုဟနံ ဂုဟိတဗ္ဗံ ဂုယှံ။ ဒုဟ=ပပူရဏေ၊ ဒေါဟနံ ဒုယှတီတိ ဝါ ဒုယှံ။ သာသ=အနုသိဋ္ဌိယံ –

သာသဿ သိသ ဝါ ဟောတိ ကာနုဗန္ဓေ။ ပုဗ္ဗရူပံ၊ သာသီယတီတိ သိဿော။

သိဒ္ဓါ ဧဝေ+တေ တဗ္ဗာဒယော ပေသာ+တိသဂ္ဂ+ပ္ပတ္တကာလေသု ဂမျမာနေသုပိ၊ သာမညေန ဝိဓာနတော။ ပေသနံ – ‘‘ကတ္တဗ္ဗ+မိဒံ ဘဝတာ’’တိ အာဏာပနံ အဇ္ဈေသနဉ္စ။ အတိသဂ္ဂေါ နာမ ‘‘ကိ+မိဒံ မယာ ကတ္တဗ္ဗံ’’တိ ပုဋ္ဌဿ ‘‘ပါဏော န ဟန္တဗ္ဗော’’တိအာဒိနာ ပဋိပတ္တိဒဿနမုခေန ကတ္တဗ္ဗဿ အနုညာ။ ပတ္တကာလော နာမ သမ္ပတ္တသမယော။ ယော ကိစ္စကရဏသမယံ ဥပပရိက္ခိတွာ ကရောတိ၊ တဿ သမယာရောစနံ၊ န တတ္ထ အဇ္ဈေသန+မတ္ထိ။ ဘောတာ ခလု ကဋော ကတ္တဗ္ဗော ကရဏီယော ကာရိယော ကိစ္စော’’ ဧဝံ တွယာ ကဋော ကတ္တဗ္ဗော၊ ဘောတော ဟိ ပတ္တော ကာလော ကဋကရဏေ။

ဧဝံ ဥဒ္ဓမုဟုတ္တေပိ ဝတ္တမာနတော ပေသာဒီသု သိဒ္ဓါ ဧဝ။ တထာ အရဟေ ကတ္တရိ သတ္တိဝိသိဋ္ဌေ စ ပတီယမာနေ၊ အာဝဿကာ+ဓမီဏတာဝိသိဋ္ဌေ စ ဘာဝါဒေါ သိဒ္ဓါ။ ဥဒ္ဓံ မုဟုတ္တတော-ဘောတာ ကဋော ကတ္တဗ္ဗော။ ဘောတာ ရဇ္ဇံ ကာတဗ္ဗံ၊ ဘဝံ အရဟော။ ဘောတာ ¶ ဘာရော ဝဟိတဗ္ဗော၊ ဘဝံ သက္ကော။ ဘောတာ အဝဿံ ကဋော ကတ္တဗ္ဗော။ ဘောတာ နိက္ခော ဒါတဗ္ဗော။

ကတ္တရိ ကာရကေ ကြိယတ္ထာ လ္တု+ဏ္ကာ ဟောန္တိ။ ကရ=ကရဏေ၊ ပရရူပေ ‘‘လ္တု+ပိတာဒီန+မာ သိမှီ’’တိ အာ သိလောပေါ စ။ ကရောတီတိ ကတ္တာ။ ဧဝံ ဘရတီတိ ဘတ္တာ။ ဟရတီတိ ဟတ္တာ။ ဘိဒတီတိ ဘေတ္တာ၊ ဧကာရော၊ ဦမှိ ဘေဒိတာ။ ဆိန္ဒတီတိ ဆေတ္တာ။ ဘောဇနဿ ဒါတာ ဘောဇနဒါတာ။ သန္ဓာတီတိ သန္ဓာတာ။ ဝစတီတိ ဝတ္တာ။ ဩကာရပရရူပေသု ဘုဉ္ဇတီတိ ဘောတ္တာ။ ‘‘ပဒါဒီနံ ကွစီ’’တိ ယုကာဂမော၊ ဗုဇ္ဈတီတိ ဗုဇ္ဈိတာ။ ဇာနာတီတိ ဉာတာ။ ဆိန္ဒတီတိ ဆေတာ။ သုဏာတီတိ သောတာ။ ‘‘ဦ+လဿေ’’တိ ဦဿ ဧကာရေ ဂဏှာတီတိ ဂဟေတာ။ ဘဝတီတိ ဘဝိတာ။ သရတီတိ သရိတာ။ ‘‘မနာနံ နိဂ္ဂဟီတံ’’တိ မဿ နိဂ္ဂဟီတေ ဝဂ္ဂန္တေ စ ဂစ္ဆတီတိ ဂန္တာ။ နကာရန္တာနမ္ပိ နိဂ္ဂဟီတံ၊ ခနတီတိ ခန္တာ။ သနတီတိ သန္တာ။ မညတီတိ မန္တာ။ ပါလေတီတိ ပါလယိတာ ပါလေတာ၊ ဧတ္ထ စုရာဒိတ္တာ ဏိ။

ဏိဏာပီသု-ဘာဝယတီတိ ဘာဝယိတာ ဘာဝေတာ။ ဧဝံ သာရယိတာ သာရေတာ၊ ဒါပယိတာ ဒါပေတာ၊ ဟာပယိတာ ဟာပေတာ၊ နိရောဓယိတာ နိရောဓေတာ၊ ဗောဓယိတာ ဗောဓေတာ၊ ဉာပယိတာ ဉာပေတာ၊ သာဝယိတာ သာဝေတာ၊ ဂါဟယိတာ ဂါဟေတာ၊ ကာရယိတာ ကာရေတာ၊ ကာရာပယိတာ ကာရာပေတာ ဣစ္စာဒိ။

ဏ္ကပစ္စယေ-ဏကာရော ¶ ဝုဒ္ဓျတ္ထော။ ရထံ ကရောတီတိ ရထကာရကော၊ ‘‘အဿာ ဏာနုဗန္ဓေ’’တိ အာ အမာဒိသမာသော စ။ အန္နံ ဒဒါတီတိ အန္နဒါယကော။ ‘‘အဓာတုဿ ကာ+သျာဒိတော ဃေ+ဿီ’’တိ ဃေ ပရေ အဿ ဣအာဒေသော၊ အန္နဒါယိကာ၊ အန္နဒါယကံ ကုလံ။ ‘‘အာဿာ+ဏာပိမှိ ယုက’’ ဣတိဏာပိတော+ညတြ ယုက။ လောကံ နေတီတိ လောကနာယကော၊ ဧကာရေ ‘‘အာယာ+ဝါ ဏာနုဗန္ဓေ’’တိ အာယာဒေသော။ ဧဝံ ဝိနေတီတိ ဝိနာယကော။

အကမ္မုပပဒေ-ကရောတီတိ ကာရကော၊ ဧဝံ ဒါယကော နာယကော၊ ဩကာရေ အာဝါဒေသေ သုဏာတီတိ သာဝကော။ ပုရေ ဝိယ ဣကာရေ သာဝိကာ။ လုနာတီတိ လာဝကော။ ပု=ပဝနေ၊ ပုနာတီတိ ပါဝကော။ ဘဝတီတိ ဘာဝကော၊ ဥပါသတီတိ ဥပါသကော။ ဂဏှာတီတိ ဂါဟကော ပါဝကော၊ ယာဇကော။ ဝဓ=ဟိံသာယံ၊ ဝဓေတီတိ ဝဓကော၊ ‘‘အညတြာပီ’’တိ ဝုဒ္ဓိပဋိသေဓော။ ‘‘ဟနဿ ဃာတော ဏာနုဗန္ဓေ’’တိ ဃာတာဒေသော၊ ဟနတီတိ ဃာတကော။ ‘‘မံ ဝါ ရုဓာဒီနံ’’တိ မံ၊ ရုန္ဓကော၊ ဂုရုတ္တာ န ဝုဒ္ဓိ။ တထာ ဘုဉ္ဇတီတိ ဘုဉ္ဇကော။ အာယဿ ရဿေ ကိဏာတီတိ ကယကော။ ပါလေတီတိ ပါလကော။ ပူဇေတီတိ ပူဇကော။

ခါဒီသု-တိတိက္ခတီတိ တိတိက္ခကော။ ဝီမံသတီတိ ဝီမံသကော ဣစ္စာဒိ။ ပနုဒတီတိ ပနူဒကော၊ ‘‘ဗျဉ္ဇနေ’’စ္စာဒိနာ ဒီဃော။ ‘‘ဘီတွာ+နကော’’တိ ဧတ္ထ ‘အာနကော’တိ ယောဂဝိဘာဂါ အာနကော၊ အာဿ ရဿေ နကာရာဂမေ စ ‘‘ဉာဿ နေ ဇာ’’တိ ဇာဒေသော၊ ဇာနနကော။ ဏာပိမှိ –

အဏ-ဣတိ ¶ ဒဏ္ဍကဓာတု၊ အာဏာပေတီတိ အာဏာပကော။ တထာ သညာပကော၊ ပတိဋ္ဌာပကော။ သံ+ပ ပုဗ္ဗော အာပ=ပါပုဏနေ၊ နိဗ္ဗာနံ သမ္ပာပေတီတိ နိဗ္ဗာနသမ္ပာပကော။ ကာရာပကော၊ ကာရာပိကာ ဣစ္စာဒိ။

ဗဟုလံဝိဓာနာ ကမ္မေပိ-ပါဒေဟိ ဟရီယတီတိ ပါဒဟာရကော။ စုပ=မန္ဒဂမနေ၊ ဂလေ စုပ္ပတီတိ ဂလစောပကော။

သိဒ္ဓါဝ လ္တု အရဟာဒီသု ‘‘ဘဝံ ခလု ကညာယ ပရိဂ္ဂဟာရဟော’’တိ (ပရိဂ္ဂဟိတာ)။ သီလတ္ထေ-ဥပါဒါနသီလောတိ ဥပါဒါတာ။ သာဓု ဂစ္ဆတီတိ ဂန္တာ။ မုဏ္ဍနဓမ္မာ မုဏ္ဍနာစာရာတိ မုဏ္ဍယိတာရော၊ ဧတ္ထ ‘‘ဓာတွတ္ထေ နာမသ္မီ’’တိ ဣမှိ ဦအာဂမေ ဧ+အယာဒေသေ မုဏ္ဍယိတုသဒ္ဒမှိ အာရငါဒေသေ စ ကတေ ယောဿ ဋော။

ကြိယတ္ထာ အာဝီ ဟောတိ ဗဟုလံ ကတ္တရိ။ ‘‘ဒိသဿ ပဿ+ဒဿ=ဒသ+ဒ+ဒက္ခာ’’တိ ဒဿာဒေသော၊ ဘယံ ပဿတီတိ ဘယဒဿာဝီ။ နီမှိ ဘယဒဿာဝိနီ။ ဘယဒဿာဝိ စိတ္တံ။ အပ္ပဝိသယတာဉာပနတ္ထံ ဘိန္နယောဂကရဏံ။ သာမညဝိဟိတတ္တာ သီလာဒီသု စ ဟောတေဝ။

အာသိံသာယံ ဂမ္မမာနာယံ ကြိယတ္ထာ အကော ဟောတိ ကတ္တရိ။ ဇီဝ=ပါဏဓာရဏေ၊ ဇီဝတူတိ ဇီဝကော။ နန္ဒ=သမိဒ္ဓိယံ၊ နန္ဒတူတိ နန္ဒကော။ ဘဝတူတိ ဘဝကော။

ကရတော ¶ ကတ္တရိ ဏ နော ဟောတိ။ ကရောတီတိ ကာရဏံ။ ကတ္တရီတိ ကိံ၊ ကရောတိ အနေနာတိ ကရဏံ။

ဟာတော ဝီဟိသ္မိံ ကာလေ စ ဏနော ဟောတိ။ ‘‘အာဿာ’’တျာဒိနာ ယုက၊ ဇဟန္တိ ဥဒကံတိ ဟာယနာ ဝီဟယော။ ဇဟာတိ ဘာဝေ ပဒတ္ထေတိ ဟာယနော သံဝစ္ဆရော။ ဝီဟိကာလေသူတိ ကိံ၊ ဇဟာတီတိ ဟာတာ။

ဝိဒသ္မာ ကူ ဟောတိ ကတ္တရိ။ ကကာရော ‘‘ကူတော’’တိ ဝိသေသနတ္ထော။ ဝိဒတီတိ ဝိဒူ၊ လောကဝိဒူ။

ဝိပုဗ္ဗာ ဉာဣစ္စ+သ္မာ ကူ ဟောတိ ကတ္တရိ။ ဝိဇာနာတီတိ ဝိညူ။

ကမ္မတော ပရာ ဉာဣစ္စ+သ္မာ ကူ ဟောတိ ကတ္တရိ။ သဗ္ဗံ ဇာနာတီတိ သဗ္ဗညူ။ ဧဝံ မတ္တညူ၊ ဓမ္မညူ၊ အတ္ထညူ ကာလညူ၊ ကတညူ ဣစ္စာဒိ။ (ဘိက္ခူတိ ပန ‘‘ဘရာဒိ’’ ဏွာဒိသုတ္တေန သိဒ္ဓံ)။

ကမ္မတော ပရာ ကြိယတ္ထာ ကွစိ အဏ ဟောတိ ကတ္တရိ။ ကုမ္ဘံ ကရောတီတိ ကုမ္ဘကာရော၊ အမာဒိသမာသော။ ဣတ္ထိယံ ကုမ္ဘကာရီ။ ဧဝံ ကမ္မကာရော၊ မာသာကာရော၊ ကဋ္ဌကာရော၊ ရထကာရော သုဝဏ္ဏကာရော ¶ ၊ သုတ္တကာရော၊ ဝုတ္တိကာရော၊ ဋီကာကာရော။ သရံ လုနာတီတိ သရလာဝေါတိ ဩ+အဝါဒေသာ။ မန္တေ အဇ္ဈာယတီတိ မန္ထဇ္ဈာယော၊ ဣ=အဇ္ဈေနဂတီသု၊ အဓိပုဗ္ဗော၊ ဧ+အယာဒေသာ၊ အဓိနော ဣဿ ယကာရ+စဝဂ္ဂါဒယော စ။

ဗဟုလာဓိကာရာ ဣဟ န ဟောတိ ‘‘အာဒိစ္စံ ပဿတိ၊ ဟိမဝန္တံ သုဏောတိ၊ ဂါမံ ဂစ္ဆတိ’’။ ကွစီတိ ကိံ၊ ကမ္မကရော၊ ဧတ္ထ အပစ္စယော။

ကမ္မတော ပရာ ဂမာ ရူ ဟောတိ ကတ္တရိ။ ရာနုဗန္ဓတ္တာ အမဘာဂလောပေါ။ ဝေဒံ ဂစ္ဆတီတိ ဝေဒဂူ၊ ဧဝံ ပါရဂူ။

သာမညဝိဓာနတော သီလာဒီသုပိ ဟောတိ။ ဘဝပါရံ ဂစ္ဆတိ သီလေနာတိ ဘဝပါရဂူ။ အန္တဂမနသီလော အန္တဂူ၊ ဧဝံ အဒ္ဓဂူ။

၄၃။ သမာန+ည+ဘဝန္တ+ယာဒိတူ+ပမာနာ ဒိသာ ကမ္မေ ရီ+ရိက္ခ+ကာ

သမာနာဒီဟိ ယာဒီဟိ စော+ပမာနေဟိ ပရာ ဒိသာ ကမ္မကာရကေ ရီ+ရိက္ခ+ကာ ဟောန္တိ။ ‘‘သျာဒိ သျာဒိနေ+ကတ္ထံ’’တိ သမာသေ ‘‘ရာနုဗန္ဓေ+န္တသရာဒိဿာ’’တိ ဒိသဿ ဣသဘာဂလောပေ ‘‘ရီရိက္ခကေသူ’’တိ သမာနဿ သာဒေသေ စ သမာနော ဝိယ ဒိဿတီတိ သဒီ၊ သဒိက္ခော။ ကေ – ‘‘န တေ ကာနုဗန္ဓနာဂမေသူ’’တိ ဧတ္တာဘာဝေါ၊ သဒိသော။

သမာနသဒ္ဒတော ¶ ပရဿ ဒိသဿ ရ ဟောတိ ဝါ ရီ+ရိက္ခ+ကေသူတိ ပက္ခေ ဒဿ ရာဒေသေ သရီ၊ သရိက္ခော၊ သရိသော။

ရီ+ရိက္ခ+ကေသု သဗ္ဗာဒီန+မာ ဟောတိ။ အညော ဝိယ ဒိဿတီတိ အညာဒီ၊ အညာဒိက္ခော၊ အညာဒိသော။

ရီ+ရိက္ခ+ကေသု န္တ+ကိံ+ဣမသဒ္ဒါနံ ဋာ+ကီ+ဋီ ဟောန္တိ ယထာက္ကမံ။ ဋကာရာ သဗ္ဗာဒေသတ္ထာ။ ဘဝါဒီ ဘဝါဒိက္ခော ဘဝါဒိသော၊ ကီဒီ ကီဒိက္ခော ကီဒိသော၊ အယမိဝ ဒိဿတီတိ ဤဒီ ဤဒိက္ခော ဤဒိသော။ အာကာရေ ယာဒီ ယာဒိက္ခော ယာဒိသော၊ တျာဒီ တျာဒိက္ခော တျာဒိသော ဣစ္စာဒိ။

ရီ+ရိက္ခ+ကေသု တုမှာမှာနံ တာမာ ဟောန္တေ+ကသ္မိံ ယထာက္ကမံ။ တွံ ဝိယ ဒိဿတိ၊ အယံ ဝိယ ဒိဿတီတိ တာဒီ မာဒီ ဣစ္စာဒိ။ ဧကသ္မိန္တိ ကိံ၊ တုမှာဒိသော အမှာဒိသော။

ရီရိက္ခကန္တတော+ညသ္မိံ ဥတ္တရပဒေ တုမှာမှာန+မေကသ္မိံ တံ+မံ ဟောန္တိ ယထာက္ကမံ။ တွံ ဒီပေါ ဧသံ၊ အဟံ ဒီပေါ ဧသံတိ အညပဒတ္ထေ တံဒီပါ မံဒီပါ။ တွံ သရဏ+မေသံ၊ အဟံ သရဏ+ မေသန္တိ ¶ တံသရဏာ မံသရဏာ။ တယာ ယောဂေါ တယျောဂေါ၊ မယာ ယောဂေါ မယျောဂေါတိ အမာဒိသမာသေ နိဂ္ဂဟီတလောပေါ။

ရီ+ရိက္ခ+ကေသု ဧတဿ ဧဋ ဝါ ဟောတိ။ ဧဒီ ဧတာဒီ၊ ဧဒိက္ခော ဧတာဒိက္ခော၊ ဧဒိသော ဧတာဒိသော။

ဘာဝေ ကာရကေ စ ကြိယတ္ထာ အ ဃဏ ဃ ကာ ဟောန္တိ ဗဟုလံ။

အပစ္စယော-ပဂ္ဂဏှနံ ပဂ္ဂဟော၊ ဧဝံ နိဂ္ဂဟော၊ ဓမ္မံ ဓာရေတီတိ ဓမ္မဓရော၊ ဧဝံ ဝိနယဓရော။ တထာ တံ ကရောတီတိ တက္ကရော၊ ဒွိတ္တံ။ ဧဝံ ဟိတကရော၊ ဒိဝသကရော၊ ဒိနကရော၊ ဒိဝါကရော၊ နိသာကရော၊ ဓနုံ ဂဏှီတိ ဓနုဂ္ဂဟော။ ဧဝံ ကဝစဂ္ဂဟော။ ဒဒ=ဒါနေ၊ သဗ္ဗကာမံ ဒဒါတီတိ သဗ္ဗကာမဒဒေါ၊ သဗ္ဗဒဒေါ။ အာတော ‘‘ပရောက္ခာယဉ္စာ’’တိ စဂ္ဂဟဏေန ဒွိတ္တေ ‘‘ရဿော ပုဗ္ဗဿာ’’တိ ရဿေ စ အန္နံ ဒဒါတီတိ အန္နဒဒေါ၊ ဧဝံ ဓနဒေါ။ သံပုဗ္ဗော ဓာ=ဓာရဏေ၊ သဗ္ဗံ သန္ဓဟတီတိ သဗ္ဗသန္ဓော။ နီ=ပါပနေ၊ ဝိပုဗ္ဗော၊ ဝိနေသိ ဝိနေတိ ဝိနေဿတိ ဧတေန ဧတ္ထာတိ ဝါ ဝိနယော၊ ဧ+အယာဒေသာ။ နယနံ နယော။ သိ=သေဝါယံ၊ နိပုဗ္ဗော၊ နိဿီယတီတိ နိဿယော။ သိ=သယေ၊ အနုသယိ အနုသေတိ အနုသေဿတီတိ အနုသယော။ ဣ=ဂတိမှိ၊ ပတိပုဗ္ဗော၊ ပဋိစ္စ ဧတသ္မာ ဖလ+မေတီတိ ပစ္စယော။ သံ+ဥပုဗ္ဗော၊ ဒါဂမေ သမုဒယော ¶ ။ စိ=စယေ၊ ဝိနိစ္ဆယတေ+နေန ဝိနိစ္ဆယနံ ဝါ ဝိနိစ္ဆယော၊ ‘‘နိတော စိဿ ဆော’’တိ စိဿ ဆော။ ဥစ္စယနံ ဥစ္စယော၊ သံစယော။ ခိ=ခယေ၊ ခယနံ ခယော။ ဇိ=ဇယေ၊ ဝိဇယနံ ဝိဇယော၊ ဇယော။ ကီ=ဒဗ္ဗဝိနီမယေ၊ ဝိက္ကယနံ ဝိက္ကယော၊ ကယော။ လီ=သိလေသနေ၊ အလ္လီယန္တိ ဧတ္ထာတိ အာလယော၊ လယော။ (ဣဝဏ္ဏန္တာ)။

အာသုဏန္တီတိ အဿဝါ၊ အာဿ ရဿော။ ပဋိဿဝနံ ပဋိဿဝေါ။ သု=ပဿဝနေ၊ အာဘဝဂ္ဂါ သဝန္တီတိ အာသဝါ။ ရု=သဒ္ဒေါ ရဝတီတိ ရဝေါ။ ဘဝတီတိ ဘဝေါ။ ပဘဝတိ ဧတသ္မာတိ ပဘဝေါ။ လူ=ဆေဒနေ၊ လဝနံ လဝေါ။ (ဥဝဏ္ဏန္တာ)။

စရ=စရဏေ၊ သံစရဏံ သံစရော။ ဒရ=ဝိဒါရဏေ၊ အာဒရနံ အာဒရော။ အာဂစ္ဆတိ အာဂမနံတိ ဝါ အာဂမော။ သပ္ပ=ဂမနေ၊ သပ္ပတီတိ သပ္ပော။ ဒိဗ္ဗတီတိ ဒေဝေါ။ ပက္ကမနံ ပက္ကမတီတိ ဝါ ပက္ကမော၊ ဧဝံ ဝိက္ကမော။ စရ=စရဏေ၊ ဝနံ စရတီတိ ဝနစရော။ ကာမော အဝစရတိ ဧတ္ထာတိ ကာမာဝစရော လောကော၊ ကာမာဝစရာ ပညာ၊ ကာမာဝစရံ စိတ္တံ။ ဂါဝေါ စရန္တိ ဧတ္ထာတိ ဂေါစရော။ ပါဒေန ပိဝတီတိ ပါဒပေါ။ ဧဝံ ကစ္ဆပေါ။ သိရသ္မိံ ရုဟတီတိ သိရောရုဟော၊ မနာဒိတ္တာ ဩ။ ဂုဟာယံ သယတီတိ ဂုဟာသယံ စိတ္တံ၊ ဧဝံ ကုစ္ဆိသယာ ဝါတာ။ ပဗ္ဗတေ တိဋ္ဌတီတိ ပဗ္ဗတဋ္ဌော ပုရိသော၊ ပဗ္ဗတဋ္ဌာ နဒီ၊ ပဗ္ဗတဋ္ဌံ ဘသ္မံ။ ဧဝံ ထလဋ္ဌံ ဇလဋ္ဌံ။

ကိစ္ဆတ္ထေ ဒုမှိ အကိစ္ဆတ္ထေ သု+ဤသံ+သုခ ဥပပဒေသု-ဒုက္ခေန ကရီယတိ ကရဏံ ဝါ ဒုက္ကရံ။ ဧဝံ ဒုဿယော၊ ဒုက္ခေန ဘရီယတီတိ ဒုဗ္ဘရော မဟိစ္ဆော။ ဧဝံ ဒုရက္ခံ စိတ္တံ၊ ဒုဒ္ဒသော ဓမ္မော၊ ဒုရနုဗောဓော ဓမ္မော။ ဤသံ သယတီတိ ဤသံသယော၊ ဧဝံ ¶ သုခသယော။ ဤသံ ကရီယတီတိ ဤသက္ကရံ ကမ္မံ။ သုခေန ကရီယတီတိ သုကရံ ပါပံ ဗာလေန။ ဧဝံ သုဘရော အပ္ပိစ္ဆော၊ သုဒဿံ ပရဝဇ္ဇံ၊ သုဗောဓ+မိစ္စာဒိ။ သဗ္ဗတ္ထ ပါဒိအမာဒိသမာသာ။

ဃဏ-ဘဝတီတိ ဘာဝေါ၊ ဩ+အာဝါဒေသာ။ အယ=ဣတိ ဒဏ္ဍကဓာတု၊ အယတိ ဣတောတိ အာယော၊ အာဟရတီတိ အာဟာရော။ ဥပဟနတီတိ ဥပဃာတော၊ ‘‘ဟနဿ ဃာတော ဏာနုဗန္ဓေ’’တိ ဃာတာဒေသော။ ရဉ္ဇတီတိ ရာဂေါ၊ ‘‘ကဂါ စဇာနံ ဃာနုဗန္ဓေ’’တိ ဇဿ ဂေါ။ ရဉ္ဇန္တိ အနေနာတိ ရာဂေါ။ ‘‘အဿာ ဏာနုဗန္ဓေ’’တိ အာ၊ ပဇ္ဇတေ+နေနာတိ ပါဒေါ။ တုဒ=ဗျထနေ၊ ပတုဇ္ဇတေ+နေနာတိ ပတောဒေါ။ ဇရီယတိ အနေနာတိ ဇာရော၊ ဧဝံ ဒါရော။ ဘဇီယတီတိ ဘာဂေါ။ ဧဝံ ဘာရော။ လဗ္ဘတီတိ လာဘော။ ဝိ+ဩပုဗ္ဗော၊ ဝေါဟရီယတီတိ ဝေါဟာရော။ ဒိယျတီတိ ဒါယော၊ ယုက။ ဝိဟညတိ ဧတသ္မာတိ ဝိဃာတော။ ဝိဟရန္တိ ဧတ္ထာတိ ဝိဟာရော။ အာရမန္တိ ဧတသ္မိန္တိ အာရာမော။ ပစနံ ဝါ ပါကော၊ စဿ ကော။ စဇနံ စာဂေါ။ ယဇနံ ယာဂေါ။ ရဇနံ ရာဂေါ။

အာ+ပရီဟိ ပရဿ ဒဟဿ ဠော ဟောတ+န+ဃဏသု။ ပရိဒဟနံ ပရိဠာဟော။ ဧဝံ ဒါဟော။ ဘဉ္ဇနံ သင်္ဂေါ။ ဧဝံ သင်္ဂေါ။ သံခရနံ သံခါရော၊ ‘‘ကရောတိဿ ခေါ’’တိ ကဿ ခေါ။ ဧဝံ ပရိက္ခာရော။ ‘‘ပုရသ္မာ’’တိ ကရဿ ခေါ၊ ပုရေက္ခာရော၊ ဧတ္တံ တဒမိနာဒိပါဌာ။ ဧဝံ ဥပကာရော၊ ဂါဟော။

ဃ-ဝစတီတိ ¶ ဝကော။ သိစ=ပဂ္ဃရဏေ၊ သေစနံ သေကော။ ဧဝံ သောကော၊ ဧဩဝုဒ္ဓိယော။ ယုဉ္ဇနံ ယောဂေါ။

က-ပီ=တပ္ပနေ၊ ပီနေတီတိ ပီယော၊ ကာနုဗန္ဓတ္တာ န ဝုဒ္ဓိ၊ ‘‘ယုဝဏ္ဏာန+မိယငုဝင သရေ’’တိ ဣယင။ ခိပ=ပေရဏေ၊ ခိပတီတိ ခိပေါ။ ဘုဉ္ဇန္တျ+နေနာတိ ဘုဇော။ ယုဓ=သမ္ပဟာရေ အာယုဇ္ဈန္တိ အနေနာတိ အာယုဓံ။

ဒါဓာတော ဗဟုလ+မိ ဟောတိ ဘာဝကာရကေသု။ ဒါ=ဒါနေ၊ အာဒိယတီတိအာဒိ။ ဧဝံ ဥပါဒိ။ ဓာ=ဓာရဏေ၊ ဥဒကံ ဒဓာတီတိ ဥဒဓိ၊ ‘‘သညာယ+မုဒေါ+ဒကဿာ’’တိ ဥဒကဿ ဥဒါဒေသော။ ဇလံ ဓိယတေ အသ္မိန္တိ ဇလဓိ။ ဝါလာနိ ဓီယန္တိ အသ္မိန္တိ ဝါလဓိ။ သန္ဓီယတိ သန္ဓာတီတိ ဝါ သန္ဓိ။ ဓီယတီတိ ဓိ။ ဝိဓီယတိ ဝိဓာတိ ဝိဓာနံ ဝါ ဝိဓိ။ သမ္မာ သမံ ဝါ စိတ္တံ အာဒဓာတီတိ သမာဓိ။

ဝမာဒီဟိ ဘာဝကာရကေသွ+ထု ဟောတိ။ ဝမ=ဥဂ္ဂိရဏေ၊ ဝမနံ ဝမီယတီတိ ဝါ ဝမထု။ ဝေပ+ကမ္ပ=စလနေ၊ ဝေပနံ ဝေပထု။

ကြိယတ္ထာ ကွိ ဟောတိ ဗဟုလံ ဘာဝကာရကေသု။ ကကာရော ကာနုဗန္ဓကာရိယတ္ထော။

ကြိယတ္ထာ ¶ ပရဿ ကွိဿ လောပေါ ဟောတိ။ သမ္ဘဝတီတိ သမ္ဘူ။ ဧဝံ ဝိဘဝတီတိ ဝိဘူ၊ အဘိဘူ၊ သယမ္ဘူ။ တထာ ဓု=ကမ္ပနေ၊ သန္ဓုနာတီတိ သန္ဓု။ ဝိဘာတီတိ ဝိဘာ။ ပဘာတီတိ ပဘာ။ သံဂမ္မ ဘာသန္တိ ဧတ္ထာတိ သဘာ၊ ‘‘ကွိမှိ လောပေါ+န္တဗျဉ္ဇနဿာ’’တိ အန္တဗျဉ္ဇနဿ လောပေါ။ ဘုဇေန ဂစ္ဆတီတိ ဘုဇဂေါ။ ဧဝံ ဥရဂေါ။ တုရံ=သီဃံ ဂစ္ဆတီတိ တုရင်္ဂေါ။ ခေန ဂစ္ဆတီတိ ခဂေါ။ ဝိဟာယသေ ဂစ္ဆတီတိ ဝိဟဂေါ၊ တဒမိနာဒိပါဌာ ဝိဟာဒေသော။ န ဂစ္ဆတီတိ နဂေါ။ ဧဝံ အဂေါ၊ ‘‘နဂေါ ဝါ+ပ္ပာဏိနီ’’တိ ဝိကပ္ပေန နဉသမာသေ ဋာဒေသနိသေဓော။ ဇန=ဇနနေ၊ ကမ္မတော ဇာတောတိ ကမ္မဇော၊ အမာဒိသမာသော၊ ကမ္မဇော ဝိပါကော၊ ကမ္မဇာ ပဋိသန္ဓိ၊ ကမ္မဇံ ရူပံ။ ဧဝံ စိတ္တဇံ၊ ဥတုဇံ၊ အာဟာရဇံ။ အတ္တဇော ပုတ္တော၊ ဝါရိမှိ ဇာတော ဝါရိဇော။ ဧဝံ ထလဇော။ ပင်္ကဇံ။ ဇလဇံ။ အဏ္ဍဇံ။ သရသိဇံ၊ ဥပပဒသမာသေ ဗဟုလံဝိဓာနာ ဝိဘတျလောပေ ‘‘မနာဒီဟီ’’တိအာဒိနာ သိအာဒေသော။ ဒွိက္ခတ္တုံ ဇာတော ဒွိဇော၊ ‘‘တဒမိနာ’’ ဒိနာ က္ခတ္တုံလောပေါ။ ပစ္ဆာ ဇာတော အနုဇော။ သဉ္ဇာနာတီတိ သညာ။ ပဇာနာတီတိ ပညာ။ ဧဝံ ပတိဋ္ဌာတီတိ ပတိဋ္ဌာ။ ဈာ=စိန္တာယံ၊ ပရသမ္ပတ္တိံ အဘိဇ္ဈာယတီတိ အဘိဇ္ဈာ။ ဟိတေသိတံ ဥပဋ္ဌာပေတွာ ဈာယတီတိ ဥပဇ္ဈာ။ သော ဧဝ ဥပဇ္ဈာယော၊ ‘‘သကတ္ထေ’’တိ ယော။ သမ္မာ ဈာယန္တိ ဧတ္ထာတိ သံဈာ။ ကွိဒန္တာ ဓာတွတ္ထံ န ဇဟန္တိ၊ လိင်္ဂတ္ထံ ပဋိပါဒယန္တိ။

ကြိယတ္ထာ ¶ ဘာဝကာရကေသု အနော ဟောတိ။ နန္ဒ=သမိဒ္ဓိယံ၊ ဘာဝေ-နန္ဒိယတေ နန္ဒနံ။ ကမ္မေ-အနန္ဒီယိတ္ထ နန္ဒီယတိ နန္ဒီယိဿတိ နန္ဒိတဗ္ဗန္တိ ဝါ နန္ဒနံ ဝနံ။ ဂဟနံ ဂဟနီယံ ဝါ ဂဟဏံ၊ ‘‘တထနရာ’’ ဒိနာ နဿ ဏော။ ဂဏှနံ၊ နိဂ္ဂဟီတဿ နော။ စရိတဗ္ဗံ စရဏံ။ ဘုယတေ ဘဝနံ။ ဟုယတေ ဟဝနံ။ ရုန္ဓိတဗ္ဗံ ရုန္ဓနံ ရောဓနံ ဝါ။ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ ဘုဉ္ဇနံ ဘောဇနံ ဝါ။ ဗုဇ္ဈိတဗ္ဗံ ဗုဇ္ဈနံ၊ ‘‘ပဒါဒီနံ ကွစီ’’တိ ယုက။ ဗောဓနံ ဝါ။ သုတိ သုယျတိ ဝါ သဝနံ။ ပါပီယတီတိ ပါပုဏနံ၊ ‘‘သကာပါနံ ကုက+ကူ’’တိ ယောဂဝိဘာဂါ ကုအာဂမေ နာဂမေ စ တဿ ဏော စ။ ပါလီယတီတိ ပါလနံ ဣစ္စာဒိ။

ကတ္တရိ-ရဇံ ဟရတီတိ ရဇောဟရဏံ တောယံ။ ဝိဇာနာတီတိ ဝိညာဏံ။ ဃာ=ဂန္ဓောပါဒါနေ၊ ဃာယတီတိ ဃာနံ။ ဈာ=စိန္တာယံ၊ ဈာယတီတိ ဈာနံ။ ကရောတိ အနေနာတိ ကာရဏံ၊ ဒီဃော။ ဝိအာကရီယန္တိ ဧတေနာတိ ဗျာကရဏံ။ ပူရတိ+နေနာတိ ပူရဏံ။ ဒီယတေ+နေနာတိ ဒါနံ။ ပမီယတေ+နေနာတိ ပမာဏံ။ ဝုစ္စတေ+နေနာတိ ဝစနံ။ ပနုဒတိ ပနုဇ္ဇတေ+နေနာတိ ဝါ ပနုဒနံ။ သူဒ=ပဂရဏေ၊ သူဒတိ သုဇ္ဇတေ+နေနာတိ ဝါ သူဒနော။ သုဏာတိ သုယတေ+နေနေတိ ဝါ သဝနံ။ လုယတိ လုယတေ+နေနေတိ ဝါ လဝနံ။ ဧဝံ နယနံ။ ပုနာတိ ပုယတေ+နေနေတိ ဝါ ပဝနော။ သမေတီတိ သမဏော သမနံ ဝါ။ တထာ ဘာဝေတိ ဘာဝီယတိ ဧတာယာတိ ဝါ ဘာဝနံ။ ဧဝံ ပါစနံ ပါစာပနံ ဣစ္စာဒိ။ ‘‘အန+သဏသွာ ပရီဟိ ဠော’’တိ ဠော၊ အာဠာဟနံ။

အဓိကရဏေ-တိဋ္ဌတိ အသိန္တိ ဌာနံ။ ဧဝံ သယနံ၊ သေနံ ဝါ အာသနံ။ အဓိကရီယတိ ဧတ္ထာတိ အဓိကရဏံ။

သမ္ပဒါနာပါဒါနေသု-သမ္မာ ¶ ပဒီယတေ ယဿ တံ သမ္ပဒါနံ။ အပေစ္စ ဧတသ္မာ အာဒဒါတီတိ အပါဒါနံ။ ဗဟုလာဓိကာရာ စလနာဒီဟိပိ သီလသာဓုဓမ္မေသုပိ အနော၊ စလတိ သီလေနာတိ စလနော ဧဝံ ဇလနော၊ ကောဓနော၊ ကောပနော။ မဏ္ဍ=ဘုသနေ၊ မဏ္ဍေတိ သီလေနာတိ မဏ္ဍနော။ ဧဝံ ဘူသနော။ ‘‘အညာတြပီ’’တိ ဩကာရနိသေဓော။

ဣတ္ထိလိင်္ဂေ ဘာဝေ ကာရကေ စ ကြိယတ္ထာ အအာဒယော ဟောန္တိ အနော စ ဗဟုလံ။

အ-ဇရ=ဝယောဟာနိယံ၊ ဇိရတိ ဇိရဏံ ဝါ ဇရာ။ ‘‘ဣတ္ထိယ+မ+တွာ’’တိ အာပစ္စယော။ ပဋိသမ္ဘိဇ္ဇတီတိ ပဋိသမ္ဘိဒါ။ ပဋိပဇ္ဇတိ ဧတာယာတိ ပဋိပဒါ။ ဧဝံ သမ္ပဒါ၊ အာပဒါ။ ဥပါဒီယတီတိ ဥပါဒါ။ ဣက္ခ+စက္ခ=ဒဿနေ၊ ဥပဣက္ခတီတိ ဥပေက္ခာ။ ‘‘ယုဝဏ္ဏာန+မေဩ လုတ္တာ’’တိ ဧကာရော။ စိန္တနံ စိန္တာ။ သိက္ခ=ဝိဇ္ဇောပါဒါနေ၊ သိက္ခနံ သိက္ခီယန္တီတိ ဝါ သိက္ခာ။ ဧဝံ ဘိက္ခာ။ ဣစ္ဆနံ ဣစ္ဆာ။ ‘‘ဂမယမိ’’စ္စာဒိနာ စ္ဆငါဒေသော။ ပုစ္ဆ=ပုစ္ဆနေ၊ ပုစ္ဆနံ ပုစ္ဆာ။ မိဓ+မေဓ=သင်္ဂမေ၊ အပဌိတဓာတု၊ မေဓနံ မေဓာ။ ဧဝံ ဂုဓ=ပရိဝေဌနေ၊ ဂေါဓနံ ဂေါဓာ။ တိတိက္ခနံ တိတိက္ခာ။ ဧဝံ ဝီမံသာ၊ ဇိဂုစ္ဆာ၊ ပိပါသာ၊ ပုတ္တိယာ။ ဤဟနံ ဤဟာ။

ဏ-ကရဏံ ကာရာ၊ ‘‘အဿာ ဏာနုဗန္ဓေ’’တိ အာ ဟောတိ၊ ဧဝ+မုပရိပိ။ ဟရဏံ ဟာရာ မုတ္တာဝလိ။ တရဏံ တာရာ၊ ဓရဏံ ဓာရာ။ အရဏံ အာရာ။

ယထာကထဉ္စိ သဒ္ဒမှိ၊ ရုဠှိယာ အတ္ထနိစ္ဆယော။

က္တိ-သမ္ဘုဝနံ ¶ သမ္ဘုတိ။ ‘‘န တေ’’စ္စာဒိနာ န ဝုဒ္ဓိ။ သဝနံ သုတိ။ နယနံ နယတိ ဧတာယာတိ ဝါ နီတိ။ မညတီတိ မတိ၊ ‘‘ဂမာဒိရာနံ လောပေါန္တဗျဉ္ဇနဿာ’’တိ ဂမာဒိတ္တာ နလောပေါ။ ဂမနံ ဂန္တဗ္ဗာတိ ဝါ ဂတိ။ ဥပဟနနံ ဥပဟတိ။ ရမန္တိ ဧတာယ ရမနံ ဝါ ရတိ။ တနနံ တတိ။ နိယမနံ နိယတိ။ ဘုဉ္ဇနံ ဘုတ္တိ။ ယုဉ္ဇနံ ယုတ္တိ၊ ပရရူပံ။ ဧဝံ သမာပဇ္ဇနံ သမာပဇ္ဇတေတိ သမာပတ္တိ။ သမ္ပတ္တိ။ ယဇ=ဒေဝပူဇာသင်္ဂတိကရဏဒါနေသု၊ ယဇနံ ဣဋ္ဌိ၊ ‘‘ယဇဿ ယဿ ဋိယီ’’တိ ဋိအာဒေသော၊ ‘‘ပုစ္ဆာဒိတော’’တိ တဿ ဌော၊ ပရရူပပဌမက္ခရာ စ။ သာသနံ သိဋ္ဌိ၊ ‘‘သာသဿ သိသ ဝါ’’တိ သိသ၊ သာနန္တရဿ တဿ ဌော’’တိ ဌာဒေသော။ ဘေဒနံ ဘိဇ္ဇတေတိ ဝါ ဘိတ္တိ။ ဘဇ=သေဝါယံ၊ ဘဇနံ ဘတ္တိ။ တန=ဝိတ္ထာရေ၊ တနောတီတိ တန္တိ၊ နဿ နိဂ္ဂဟီတာဒိ။

က-ဂုဟန္တီ ဧတ္ထာတိ ဂုဟာ၊ ဩကာရနိဝုတ္တိ။ ရုဇတီတိ ရုဇာ။ မောဒန္တိ ဧတာယာတိ မုဒါ နာမ မုဒိတာ။

ယက-ဝိဒ=ဉာဏေ၊ ဝိဒနံ ဝိဒန္တိ ဧတာယာတိ ဝါ ဝိဇ္ဇာ၊ ဒဿ ဇေ ပုဗ္ဗရူပံ။ ယဇနံ ဣဇ္ဇာ၊ ဋိအာဒေသော။

ယ-သယန္တိ ဧတ္ထာတိ သေယျာ၊ ဒွိတ္တံ။ အဇ=ဝဇ=ဂမနေ၊ သမဇနံ သမဇန္တိ ဧတ္ထာတိ ဝါ သမဇ္ဇာ။ ပပုဗ္ဗော၊ ပဗ္ဗဇနံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ။ တဝဂ္ဂဝရဏာ’’ဒိမှိ ‘‘စဝဂ္ဂဗယဉာ’’တိ ယောဂဝိဘာဂေန ဝဿ ဗေ ဒွိတ္တံ။ ဦမှိ ပရိစရဏံ ပရိစရိယာ။ ဇာဂရဏံ ဇာဂရိယာ။

အန-ပယောဇကေ ¶ ကာရိယဓာတုတော ကတ္တုံ ပယောဇနံ ကာရဏံ၊ ဧကာရနိသေဓော နဿ ဏော စ။ ဧဝံ ဟရိတုံ ပယောဇနံ ဟာရဏံ။ ဝိဒ=အနုဘဝေ၊ ဝိတ္တိ ဝေဒယတီတိ ဝါ ဝေဒနာ။ ဝန္ဒ=အဘိဝါဒနထုတီသု၊ ဝန္ဒနံ ဝန္ဒနာ။ ဥပါသနံ ဥပါသနာ။ စိတ=သံစေတနာယံ၊ စေတယတီတိ စေတနာ။ ဒေသိယတီတိ ဒေသနာ။ ဘာဝိယတီတိ ဘာဝနာ။

ဇာ=ဝယောဟာနိမှိ၊ ဟာ=စာဂေ၊ ဣမေဟိ ဣတ္ထိယံ နိ ဟောတိ။ ဇာနံ=ဝယပရိပါကော ဇာနိ။ ဟာနံ ဟာနိ။

ကရတော ရိရိယော ဟောတိ+တ္ထိယံ။ ရာနုဗန္ဓတ္တာ အရလောပေ ကရဏံ ကိရိယာ။ ‘‘ကြိယာ’’တိ ‘‘တုံတာယေ’’စ္စာဒိမှိ ‘‘ကြိယာယံ’’တိ ယောဂဝိဘာဂါ ရိယရမှိ အရလောပေါ၊ ရိကာရော ကကာရေ+နုဗန္ဓော ဟောတိ။

ဓာတုဿ သရူပေ+ဘိဓေယျေ ဧတေ ဟောန္တိ။ ဝစဣစ္စ+ယံ ဓာတု ဧဝ ဝစိ။ ဧဝံ ယုဓိ။ ‘‘ကရောတိဿ ခေါ’’တိ ဝိကရဏဿ ဉာပိတတ္တာ ‘‘ကတ္တရိ လော’’တိ လော၊ ပစတိ။ အကာရော ကကာရောတိ ဃဏန္တေန ကာရသဒ္ဒေန ဆဋ္ဌီသမာသော။

ကြိယတ္ထာ ¶ ဏီ ဟောတိ သီလာဒီသု။ သံသ=ပသံသနေ၊ ပိယပုဗ္ဗော၊ ပိယံ ပသံသတိ သီလေနာတိ ပိယပသံသီ ရာဇာ။ အထ ဝါ ပိယံ ပသံသတိ သီလေန ဝါ ဓမ္မေန ဝါ တသ္မိံ သာဓု ဝါတိ ပိယပသံသီ၊ ပိယပသံသနီ၊ ပိယပသံသိ ကုလံ၊ အာဝုဒ္ဓိမှိ တထာ သစ္စဝါဒီ၊ ဓမ္မဝါဒီ။ သီဃယာယီတိ ‘‘အဿာ+ဏာပိမှီ ယုက’’ ဣတိ ယုက။ ပါပကာရီ၊ မာလကာရီ ဣစ္စာဒိ။ ဥဏှံ ဘုဉ္ဇတိ သီလေနာတိ ဥဏှဘောဇီ၊ ‘‘လဟုဿုပန္တဿာ’’တိ ဩကာရော။

အာဘိက္ခညေ-ပုနပ္ပုန ခီရံ ပိဝတီတိ ခီရပါယီ၊ ယုက။ အဝဿံ ကရောတီတိ အဝဿကာရီ။ ‘‘သျာဒိ သျာဒိနေ+ကတ္ထံ’’တိ သမာသေ ဝိဘတ္တိလောပေ စ ကတေ ‘‘လောပေါ’’တိ နိဂ္ဂဟီတလောပေါ။ သတန္ဒာယီတိ ဧတ္ထ ဗဟုလံဝိဓာနာ ဝိဘတ္တိအလောပေ အမာဒိသမာသပဋိသေဓေ စ ကတေ ဝဂ္ဂန္တံ။

အညသ္မိံ အတ္ထေပိ ‘‘ဏီ’’တိ ယောဂဝိဘာဂေန သိဒ္ဓံ။ သာဓုကာရီ၊ ဗြဟ္မစာရီ၊ အဿဒ္ဓဘောဇီ။ ပဏ္ဍိတံ အတ္တာနံ မညတီတိ ပဏ္ဍိတမာနီ၊ ဗဟုဿုတဓာရီ ဣစ္စာဒိ။

သာဓုကရဏံ သာဓုကာရော၊ သော အဿ အတ္ထီတိ သာဓုကာရီတိ ဃဏန္တာ ဤ။

၅၄။ ထာဝရိ+တ္တရ ဘင်္ဂုရ ဘိဒုရ ဘာသုရ ဘဿရာ

ဧတေ သဒ္ဒါ နိပစ္စန္တေ သီလေ ဂမျမာနေ။ ဣမိနာ နိပါတနာ ဝရပစ္စယော စ ထာဿ ထော စ၊ တိဋ္ဌတိ သီလေနာတိ ထာဝရော။ ဣ=အဇ္ဈေနဂတီသု ¶ ၊ တ္တရပစ္စယော၊ ဂစ္ဆတိ သီလေနာတိ ဣတ္တရော။ ဘဉ္ဇ=ဩမဒ္ဒနေ၊ ဘဇ္ဇတေ သယမေဝ ဘဇ္ဇတိ ဝါ အတ္တနာ အတ္တာနန္တိ ဘင်္ဂုရော၊ ကမ္မေ ကတ္တရိ ဝါ ဂုရပစ္စယော။ ဘိဇ္ဇတေ သယမေဝ ဘိန္ဒတိ ဝါ အတ္တာနန္တိ ဘိဒူရော၊ ဧတ္ထ ကူရပစ္စယော၊ ကကာရော+နုဗန္ဓော။ ပရဘဉ္ဇနဝိသယေသုပိ ဥဒါဟရဏေသု န ဟောတိ။ တတ္ထာပိ ကေစိ ‘‘ဒေါသန္ဓကာရဘိဒူရော’’တိ ဣဒံ သန္ဓာယ ဣစ္ဆန္တိ။ ဘာသတိ ဒိပ္ပတီတိ ဘာသုရော၊ ဥရပစ္စယော။ သရပစ္စယေ ဘဿရော၊ ‘‘ဗျဉ္ဇနေ ဒီဃရဿာ’’တိ ရဿော။ (တေကာလိကပ္ပစ္စယာ)။

၅၅။ ကတ္တရိ ဘူတေ က္တဝန္တု+က္တာဝီ

ဘူတေ အတ္ထေ ဝတ္တမာနတော ကြိယတ္ထာ က္တဝန္တု+က္တာဝီ ဟောန္တိ ကတ္တရိ။ ဝိဇိနီတိ ဝိဇိတဝါ ဝိဇိတာဝီ၊ ကာနုဗန္ဓတ္တာ န ဝုဒ္ဓိ။ ဂုဏဝန္တု ဒဏ္ဍိသမံ။ ဟု=ဟဝနေ၊ အဂ္ဂိံ အဟဝီတိ ဟုတဝါ ဟုတာဝီ၊ ဟုတာဝိနီ ဟုတဝါနီ။ ‘‘ဘူတေ’’တိ ယာဝ ‘‘အာဟာရတ္ထာ’’တိ အဓိကာရော။

ဘာဝေ ကမ္မေ စ ဘူတေ က္တော ဟောတိ။ အသနံ အာသိတံ ဘဝတာ၊ ဉိ။ ကရီယိတ္ထာတိ ကတော ကဋော ဘဝတာ၊ ‘‘ဂမာဒိရာနံ’’ တျာဒိနာ ရလောပေါ။ ဧဝ+မုပရိပိ။

ကြိယာရမ္ဘေ ကတ္တရိက္တော ဟောတိ ယထာပတ္တဉ္စ၊ ပကရီတိ ပကတော ဘဝံ ကဋံ။ ပကရီယိတ္ထာတိ ပကတော ကဋော ဘဝတာ။ ပသုပီတိ ¶ ပသုတ္တော ဘဝံ။ ပသုပီယိတ္ထာတိ ပသုတ္တံ ဘဝတာ၊ ပရရူပံ။

၅၈။ ဌာ+သ ဝသ သိလိသ သီ ရုဟ ဇရ ဇနီဟိ

ဌာဒီဟိ ကတ္တရိ က္တော ဟောတိ ယထာပတ္တဉ္စ။ ဥပဋ္ဌာသီတိ ဥပဋ္ဌီတော ဘဝံ ဂုရုံ။ ဥပဋ္ဌီယိတ္ထာတိ ဥပဋ္ဌိတော ဂုရု ဘောတာ၊ ‘‘ဌာဿီ’’တိ ဌာဿ ဣ။ ဧဝံ ဥပါသီတိ ဥပါသိတော။ ဥပါသီယိတ္ထာတိ ဥပါသိတော။ ‘‘ဉိ ဗျဉ္ဇနဿာ’’တိ ဉိ။ အနုဝုသိ အနုဝုသီယိတ္ထာတိ ဝါ အနုဝုသီတော။ ‘‘အဿူ’’တိ အဿ ဥကာရော။ အာပုဗ္ဗော သိလိသ=အာလိင်္ဂနေ၊ အာသိလေသိ အာသိလေသီယိတ္ထာတိ ဝါ အာသိလိဋ္ဌော။ ‘‘သာနန္တရဿ တဿ ဌော’’တိ ဌေ ပရရူပံ ပဌမက္ခရဉ္စ။ အဓိသယိ အဓိသီယိတ္ထာတိ ဝါ အဓိသယိတော ခဋောပိကံ ဘဝံ၊ အဓိသယိတာ ခဋောပိကာ ဘောတာ။ ဧဝံ အာရုဟိ အာရုဟီယိတ္ထာတိ ဝါ အာရုဠှော ရုက္ခံ ဘဝံ၊ အာရုဠှော ရုက္ခော ဘောတာ၊ ‘‘ရုဟာဒီဟိ ဟော ဠ စာ’’တိ တဿ ဟကာရော ပုဗ္ဗဟကာရဿ စ ဠော။ အနုဇီရိ အနုဇီရီယိတ္ထာတိ ဝါ အနုဇိဏ္ဏော ဝသလိံ ဘဝံ၊ အနုဇိဏ္ဏာ ဝသလီ ဘောတာ၊ ‘‘တရာဒီဟိ ရိဏ္ဏော’’တိ က္တဿ ရိဏ္ဏာဒေသော ‘‘ရာနုဗန္ဓေ’’တျာဒိနာ အရဘာဂဿ လောပေါ စ။ အနွဇာယိ အနွဇာယိတ္ထာတိ ဝါ အနုဇာတော မာဏဝကော မာဏဝိကံ၊ အနုဇာတာ မာဏဝိကာ မာဏဝကေန၊ ‘‘ဇနိဿာ’’တိ နဿ အာ။

ဂမနတ္ထတော ¶ အကမ္မကတော စ ကြိယတ္ထာ အာဓာရေ က္တော ဟောတိ ကတ္တရိ စ ယထာပတ္တဉ္စ။ ယာ=ပါပုဏနေ၊ ယာတဝန္တော အသ္မိန္တိ ယာတံ ဌာနံ။ ယာတဝန္တော ယာတာ၊ ယာနံ ယာတံ။ ဧတ္ထ သန္တမ္ပိ ကမ္မံ အနိစ္ဆိတံ။ ယာယိတာတိ ယာတော ပထော။ ‘‘ယေ ဂတျတ္ထာ၊ တေ ဗုဒ္ဓျတ္ထာ။ ယေ ဗုဒ္ဓျတ္ထာ၊ တေ ဂတျတ္ထာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ တထလက္ခဏံ ယာထာဝတော အာဂတော အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ တထာဂတော ဣတိပိ ဟောတိ။ အာသိတဝန္တော အသ္မိန္တိ အာသိတံ။ အာသိတဝန္တော အာသိတာ။ အာသန+မာသိတံ။

အဇ္ဈောဟာရတ္ထာ အာဓာရေ က္တော ဟောတိ ယထာပတ္တဉ္စ။ ဘုတ္တဝန္တော+သ္မိန္တိ ဘုတ္တံ။ ဧဝံ ပီတံ၊ ‘‘ဂါပါန+မီ’’တိ ဤ။ ဘုဉ္ဇနံ ဘုတ္တံ ပါနံ ပီတံ။ ဘုဉ္ဇီယိတ္ထာတိ ဘုတ္တော ဩဒနော။ ဧဝံ ပီတံ ဥဒကံ။ အကတ္တတ္ထံ ဘိန္နယောဂကရဏံ။ ဗဟုလာဓိကာရာ ကတ္တရိပိ ‘‘အပိဝိံသူတိ ပီတာ ဂါဝေါ’’တိ ဟောတေဝ။ သိဒ=ပါကေ၊ ပဿိဇ္ဇီတိ ပဿန္နော၊ ‘‘ဂမနတ္ထ’’ ဒိနာ က္တော၊ ‘‘ဘိဒါ’’ ဒိနာ တဿ နော ပရရူပဉ္စ။ အမညိတ္ထာတိ မတော။ ဣစ္ဆီယိတ္ထာတိ ဣဋ္ဌော။ အဗုဇ္ဈိတာတိ ဗုဒ္ဓါ၊ ‘‘ဓော ဓဟဘေဟီ’’တိ တဿ ဓော။ ပူဇီယိတ္ထာတိ ပူဇိတော၊ စုရာဒိတ္တာ ဏိ။ ဧဝံ သီလီယိတ္ထာတိ သီလိတော။ ရက္ခီယိတ္ထာတိ ရက္ခိတော။ ခမီယိတ္ထာတိ ခန္တော၊ မဿ နိဂ္ဂဟီတံ။ အက္ကောစ္ဆီယိတ္ထာတိ အက္ကုဋ္ဌော၊ အာဿ ရဿော။ ရုသ=ရောသေ၊ အရောသီတိ ရုဋ္ဌော၊ ‘‘ဂမနတ္ထာ’’ ဒိနာ ကတ္တရိ က္တော။ ဉိမှိ ရုသိတော။ ဟရ=ဟရဏေ၊ အဘိ+ ဝိ+အာပုဗ္ဗော ¶ ၊ အဘိဗျာဟရီယိတ္ထာတိ အဘိဗျာဟဋော။ ဒယ=ဒါနဂတိဟိံသာဒါနေသု၊ အဒယီယိတ္ထာတိ ဒယိတော။ ဟသ=အာလိကျေ၊ အဟသီတိ ဟဋ္ဌော။ ကာမီယိတ္ထာတိ ကန္တော၊ ‘‘ဏိဏာပီနံ တေသူ’’တိ ဧတ္ထ ‘‘ဏိဏာပီနံ’’တိ ယောဂဝိဘာဂါ စုရာဒိဏိလောပေါ။ သံယမီတိ သံယတော။ နဉပုဗ္ဗော၊ န မရီတိ အမတော၊ နဉသမာသေ နဿ ဋော။

ကဋ္ဌံ ဒုက္ခံ အာပန္နောတိ ဖလဘူတေ ဒုက္ခေ ကဋ္ဌသဒ္ဒဿ ဝတ္တနတော ဖလဿ ဘာဝိတ္တာ ဘူတေယေဝ က္တော။ ကသ=ဂတိဟိံသာဝိလေခနေသု၊ အကသိ=ဟိံသီတိ ကဋ္ဌံ။

၁၅၀။ ဘိဒါဒိတော နော က္တ+က္တဝန္တူနံ

ဘိဒါဒီဟိ ပရေသံ က္တ+က္တဝန္တူနံ တဿ နော ဟောတိ။ အာကတိဂဏော+ယံ။ ‘‘က္တော ဘာဝကမ္မေသူ’’တိ ကမ္မေ ဥပရိ သဗ္ဗတ္ထ က္တော။ ဘိဇ္ဇိတ္ထောတိ ဘိန္နော၊ တဿ နေ ပရရူပံ။ အဘိန္ဒီတိ ဘိန္နဝါ၊ ‘‘ကတ္တရိ ဘူတေ’’ စ္စာဒိနာ က္တဝန္တု။ ဧဝ+မုပရိပိ။ ဆိဇ္ဇိတ္ထာတိ ဆိန္နော။ အဆိန္ဒီတိ ဆိန္နဝါ။ ဆဒ=အပဝါရဏေ၊ ဆာဒီယိတ္ထာတိ ဆန္နော။ အဆာဒယီတိ ဆန္နဝါ၊ စုရာဒိတ္တာ ဏိ၊ တဿ ‘‘ဏိဏာပီနံ တေသူ’’တိ ဧတ္ထ ‘‘ဏိ’’ ဣတိ ယောဂဝိဘာဂါ လောပေါ။ ခိဒ=အသဟနေ၊ ခိဇ္ဇီတိ ခိန္နော ခိန္နဝါ၊ ကတ္တရိ။ ဧဝ+မုပရိပိ။ ဥပ္ပဇ္ဇီတိ ဥပ္ပန္နော ဥပ္ပန္နဝါ။ သိဒ=ပါကေ၊ အသိဇ္ဇီတိ သိန္နော သိန္နဝါ။ သဒ=ဝိသရဏဂတျ ဝသာဒနာဒါနေသု၊ သိဒီတိ သန္နော သန္နဝါ။ ပီနီတိ ပီနော ပီနဝါ။ သူ=ပသဝေ၊ သူနီတိ သူနော။ ပသဝီတိ သူနဝါ။ ဒီ=ခယေ၊ ဒီယီတိ ဒီနော ဒီနဝါ။ ဍီ+လီ=အာကာသဂမနေ၊ ဍီယီတိ ဍီနော ဍီနဝါ။ လီယိ ¶ လေယိ အလီယီတိ လီနော လီနဝါ။ အလုယီတိ လူနော လူနဝါ။

ဒါတော က္တ+က္တဝန္တူနံ တဿ ဣန္နော ဟောတိ။ အဒါယိတ္ထာတိ ဒိန္နော။ အဒ္ဒီတိ ဒိန္နဝါ။

ဏော။ ဥပရိ သဗ္ဗတ္ထ က္တ+က္တဝန္တူနံတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ကိရ=ဝိကိရဏေ၊ အကိရီယိတ္ထာတိ ကိဏ္ဏော။ အကိရီတိ ကိဏ္ဏဝါ။ အပုရီတိ ပုဏ္ဏော ပုဏ္ဏဝါ။ အခီယိတ္ထာတိ ခီဏော။ အခီယီတိ ခီဏဝါ။

တဿ ရိဏ္ဏော။ ရကာရော အန္တသရာဒိလောပတ္ထော။ အတရီတိ တိဏ္ဏော တိဏ္ဏဝါ။ အဇီရီတိ ဇိဏ္ဏော ဇိဏ္ဏဝါ။ ပရိစီယိတ္ထာတိ စိဏ္ဏော။ ပရိစီယီတိ စိဏ္ဏဝါ။ ဧတ္ထ စိဿ ဝိကပ္ပဝိဓာနတ္တာ ပန ပရိစိတ+ဥပစိတာဒယောပိ သိဒ္ဓါ ဧဝ။

ဘဉ္ဇာဒိတော တဿ ဂ ဟောတိ။ အဘဉ္ဇီတိ ဘဂ္ဂေါ ဘဂ္ဂဝါ။ ‘‘ဂမနတ္ထာ’’ ဒိနာ ကတ္တရိ က္တပစ္စယေ တဿ ဣမိနာ ဂကာရေ ပရရူပံ နိဂ္ဂဟီတလောပေါ စ။ လဂ=သင်္ဂေ၊ အလဂီတိ လဂ္ဂေါ လဂ္ဂဝါ။ မုဇ္ဇ=မုဇ္ဇနေ၊ နိမုဇ္ဇီတိ နိမုဂ္ဂေါ နိမုဂ္ဂဝါ၊ ဧတ္ထ သံယောဂါဒိလောပေါ။ ဝီဇ+ဘယစလနေသု၊ သံပုဗ္ဗော၊ သံဝိဇ္ဇီတိ သံဝိဂ္ဂေါ သံဝိဂ္ဂဝါ။

သုသတော ¶ ပရေသံ က္တ+က္တဝန္တူနံ တဿ ခေါ ဟောတိ။ သုသ=သောသေ။ သုဿီတိ သုက္ခော သုက္ခဝါ။

ပစာ ပရေသံ က္တ+က္တဝန္တူနံ တဿ ကော ဟောတိ။ ပစ္စီတိ ပက္ကော။ ပစီတိ ပက္ကဝါ။

မုစာ ပရေသံ က္တ+က္တဝန္တူနံ တဿ ကော ဝါ ဟောတိ။ မုစ=မောစနေ၊ မုစ္စီတိ မုက္ကော မုတ္တော။ အမုစီတိ မုက္ကဝါ မုတ္တဝါ။ သက္ကော-တိဏွာဒီသု ‘‘ဣ ဘီ ကာ’’ ဒိနာ သိဒ္ဓံ။ အသက္ခီတိ သက္ကော။ က္တ+က္တဝန္တူသု သတ္တော သတ္တဝါတွေဝ ဟောတိ။

၁၀၆။ မုဟ+ဗဟာနဉ္စ တေ ကာနုဗန္ဓေ+တွေ

မုဟ+ဗဟာနံ ဒုဟိဿ စ ဒီဃော ဟောတိ တကာရာဒေါ ကာနုဗန္ဓေ တွာန+တွာဝဇ္ဇိတေ။ မုဟ=ဝေစိတ္တေ၊ ဗဟ+ဗြဟ+ဗြူဟ ဝုဒ္ဓိယံ။ မုယှိတ္တ ဗယှိတ္ထာတိ မူဠှော ဗာဠှော၊ ‘‘ဂမနတ္ထာ’’ ဒိနာ အကမ္မကတ္တာ ကတ္တရိ က္တေ ဒီဃော ‘‘ရုဟာဒီဟိ ဟော ဠ စာ’’တိ တဿ ဟော စ ဟဿ ဠော စ ဟောတိ။ ဧဝံ ဂူဠှော။ ‘‘ကာနုဗန္ဓေ+တွေ’’တိ ယာဝ ‘‘သာသဿ သိသ ဝါ’’ တျ+ဓိကာရော။

ဝဟဿ ဥဿ ဒီဃော ဟောတိ တေ။ ဝုယှိတ္ထာတိ ဝူဠှော၊ ‘‘အဿူ’’တိ ဥကာရေ ဣမိနာ ဒီဃော။

ဓာ=ဓာရဏေ+တိမဿ ¶ ဟိ ဟောတိ ဝါ တေ။ နိဓီယိတ္ထာတိ နိဟိတော။ နိဒဟီတိ နိဟိတဝါ နိဟိတာဝီ။

ဂမာဒီနံ ရကာရန္တာနဉ္စ အန္တဿ လောပေါ ဟောတိ တေ။ အဂမီတိ ဂတော။ ခညိတ္ထာတိ ခတော၊ ကမ္မေ။ ဧဝံ ဟညိတ္ထာတိ ဟတော။ တန=ဝိတ္ထာရေ၊ တညိတ္ထာတိ တတော။ ယမ=ဥပရမေ၊ သံယမီတိ သညတော၊ ‘‘ဂမနတ္ထာ’’ ဒိနာ ကတ္တရိ က္တော၊ ‘‘ယေ သံဿာ’’တိ နိဂ္ဂဟီတဿ ဉော ပုဗ္ဗရူပဉ္စ။ ဧဝံ အရမီတိ ရတော။ ကရီယိတ္ထာတိ ကတော။

ဝစာဒီနံ ဝဿ ဥဋ ဝါ ဟောတိ ကာနုဗန္ဓေ အတွေ။ ဝုစ္စိတ္ထာတိ ဥတ္တံ။ အဿ ဥ ဝုတ္တံ၊ ဥဘယတ္ထ ပရရူပံ။ ဝသ=နိဝါသေ၊ ဝသနံ အဝသိ ဝသိံသု ဧတ္ထာတိ ဝါ ဥတ္ထံ ဝုတ္ထံ၊ ‘‘ဂမနတ္ထာ’’ ဒိနာ က္တော၊ ‘‘သာသ ဝသ သံသ သံသာ ထော’’တိ တဿ ထော။

ဝဒ္ဓဿ အဿ ဝါ ဥ ဟောတိ ကာနုဗန္ဓေ အတွေ။ အဝဒ္ဓီတိ ဝုဒ္ဓါ ဝဒ္ဓါ၊ ကတ္တရိ က္တေ ‘‘ဓော ဓ+ဟဘေဟီ’’တိ တဿ ဓော၊ တတိယက္ခရဒေါ စ သံယောဂါဒိလောပေါ စ။ ဝုတ္တီတိ ‘‘သဗ္ဗာဒယော ဝုတ္တိမတ္တေ’’တိ ယောဂဝိဘာဂါ အဿ ဥ။ ဝတ္တီတိပိ ယထာလက္ခဏံ။

ယဇဿ ¶ ယဿ ဋိ+ယီ ဟောန္တိ ကာနုဗန္ဓေ အတွေ။ ယဇနံတိ က္တော၊ ‘‘ပုစ္ဆာဒိတော’’တိ တဿ ဌေ ပရရူပါဒိမှိ ကတေ ဣဋ္ဌံ ယိဋ္ဌံ။

ဌာဿ ဣ ဟောတိ ကာနုဗန္ဓေ အတွေ။ အဋ္ဌာသီတိ ဌိတော။

ဂါ+ပါန+မီ ဟောတိ ကာနုဗန္ဓေ အတွေ။ ဂါနံ ဂီတံ။ ပါနံ ပီတံ။ ဗဟုလာဓိကာရာ ပိတွာ။

ဇနိဿ အာ ဟောတိ ကာနုဗန္ဓေ အတွေ။ အဇနီတိ ဇာတော၊ ‘‘ဆဋ္ဌိယန္တဿာ’’တိ အန္တဿ အာ ဟောတိ။

သာသဿ သိသ ဟောတိ ကာနုဗန္ဓေ အတွေ။ သာသနံတိ က္တော၊ တဿ ‘‘သာသ ဝသ သံသ သသာ ထော’’တိ ထေ ပရရူပံ ပဌမက္ခရော စ၊ ‘‘တ+ထ+န+ရာ’’ ဒိနာ တဿ ဋော။ ထဿ ဌော၊ သိဋ္ဌံ။ အညတြ သတ္ထံ။ ‘‘ဂုဟာဒီဟိ ယက’’ ဣတိ ယကပစ္စယေ သာသီယတီတိ သိဿော။ ဥမှိ သာသိယော။

သကာရန္တာ ကြိယတ္ထာ ပရဿာ+နန္တရဿ တဿ ဌ ဟောတိ။ တုဿီတိ တုဋ္ဌော၊ ‘‘ဂမနတ္ထာ’’ ဒိနာ က္တေ ဣမိနာ တဿ ဌေ ¶ ပရရူပါဒိ။ ဧဝံ တုဋ္ဌဝါ။ တဗ္ဗ+က္တီသု တောသနံ တုဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ‘‘အညတြာပီ’’တိ ဩကာရာဘာဝေါ။ ဧဝံ တုဋ္ဌိ၊ ကာနုဗန္ဓတ္တာ န ဝုဒ္ဓိ။

ကသသ္မာ ပရဿာ+နန္တရဿ တဿ ဌ ဟောတိ ကသဿ ဝါ ဣမ စ။ ကသီယိတ္ထာတိ ကိဋ္ဌံ။ ကိဋ္ဌာဒိံ ဝိယ ဒုပ္ပသုံ၊ ကမ္မေ က္တော။ ဣမာဘာဝေ ကဋ္ဌံ၊ အကဋ္ဌပါကိမံ သာလိံ။

ဧတေ သဒ္ဒါ နိပစ္စန္တေ။ ဓံသ+ဓံသနေ၊ ဓံသီယိတ္ထာတိ ဓသ္တော၊ ဗိန္ဒုလောပေါ။ ဥတြသီတိ ဩတြသ္တော။

ပုစ္ဆာဒီဟိ ပရဿာ+နန္တရဿ တဿ ဌ ဟောတိ။ ပုစ္ဆီယိတ္ထာတိ ပုဋ္ဌော။ ဘဇ္ဇ=ပါကေ၊ ဘဇီယိတ္ထာတိ ဘဋ္ဌော၊ သံယောဂါဒိလောပေါ။ ယဇိတ္ထာတိ ယိဋ္ဌော၊ ‘‘ယဇဿ ယဿ ဋိ+ယီ’’တိ ယိ။

ဧတေဟိ ပရဿာ+နန္တရဿ တဿ ထ ဟောတိ။ သာသနံ သာသီယိတ္ထာတိ ဝါ သတ္ထံ။ ဝသနံ ဝုတ္ထံ၊ ‘‘အဿူ’’တိ ဥ။ ပသံသနံ ပသံသီယိတ္ထာတိ ဝါ ပသတ္ထံ။ သသ=ဂတိ+ဟိံသာ+ပါဏနေသု၊ သသနံ ဂမနံ ဟိံသနံ ဇီဝနဉ္စ သတ္ထံ။ အနုသာသီယိတ္ထာတိ အနုသိဋ္ဌော၊ တ္ထဿ ဋ္ဌော။

ဓကာရ ¶ ဟကာရ ဘကာရန္တေဟိ ပရဿ တဿ ဓ ဟောတိ။ ဝဒ္ဓိတ္ထာတိ ကမ္မေ က္တေ တဿ ဓကာရာဒိမှိ စ ‘‘ဝဒ္ဓဿ ဝါ’’တိ ဥကာရေ ကတေ သံယောဂါဒိလောပေါ၊ ဝုဒ္ဓါ။ ဒုယှိတ္ထာတိ ဒုဒ္ဓံ။ လဘီယိတ္ထာတိ လဒ္ဓံ။

ဒဟာ ပရဿာ+နန္တရဿ တဿ ဎ ဟောတိ။ ဒယှိတ္ထာတိ ဒဍ္ဎော၊ ပရရူပါဒိမှိ ကတေ ‘‘စတုတ္ထဒုတိယေ’’ စ္စာဒိနာ ဍကာရော။

ဗဟာ ပရဿာ+နန္တရဿ တဿ ဎ ဟောတိ ဗဟဿု+မ စ ဎသန္နိယောဂေန။ ဗဟ+ဗြဟ+ဗြူဟ=ဝုဒ္ဓိယံ။ အဗဟီတိ ဗုဍ္ဎော။

ရုဟာဒီဟိ ပရဿာ+နန္တရဿ တဿ ဟ ဟောတိ ဠော စ+န္တဿ။ အာရုဟီတိ အာရုဠှော။ ဂုယှိတ္ထာတိ ဂုဠှော။ အဗဟီတိ ဗာဠှော။ ဒွီသု ‘‘မုဟဗဟာ’’ ဒိနာ ဒီဃော။

က္တတဿ ဟကာရော အန္တဿ ဝါ ဠော စ။ အမောဟီတိ မုဠှော၊ မုဒ္ဓါ၊ တဿ ဓော။ (အတီတကာလိကပစ္စယဝိဓာနံ)။

ဝတ္တမာနတ္ထေ ¶ ဝတ္တမာနတော ကြိယတ္ထာ န္တော ဟောတိ ကတ္တရိ။ တိဋ္ဌတီတိ တိဋ္ဌန္တော၊ ‘‘ကတ္တရိ လော’’တိ လော၊ ‘‘ဌာပါနံ တိဋ္ဌပိဝါ’’တိ တိဌာဒေသော။ ကတ္တရိ မာန+န္တ+တျာဒိသု ဣမိနာဝ လော။

ဘာဝကမ္မေသု မာနော။ ဌာနံ ဌီယမာနံ။ ‘‘ကျော ဘာဝကမ္မေသွ+ပရောက္ခေသု မာန+န္တ+တျာဒီသူ’’တိ ဘာဝေ ကမ္မေ စ ကျော။ ‘‘ကျဿာ’’တိ ဤမ။ ပစီယတီတိ ပစ္စမာ နော။ ကျေ ပုဗ္ဗရူပံ။

အနာဂတေ အတ္ထေ ဝတ္တမာနတော ကြိယတ္ထာ တေန္တမာနာ ဿပုဗ္ဗာ ဟောန္တိ၊ လေ အာဿ လောပေါ၊ ဌဿတီတိ ဌဿန္တော ဌဿမာနော။ ဌီယိဿတီတိ ဌီယိဿမာနံ၊ ကျေ ဤ၊ ‘‘ဉိဗျဉ္ဇနဿာ’’တိ ဉိ။ အဿ တျာဒိဝိသယတ္တာ ‘‘အာဤဿာ’’ ဒိနာ ဣဉ န ဟောတိ၊ အဤဟိ သဟစရိတတ္တာ ဿာဿ။ ပစ္စိဿတီတိ ပစ္စိဿမာနော ဩဒနော။ ‘‘ရာ နဿ ဏော’’တိ ဏေ ပတ္တေ –

ရန္တတော ¶ ပရေသံ န္တ+မာန+တျာဒီနံ နဿ ဏော န ဟောတိ။ ကရောတီတိ ကရောန္တော ကုရုမာနော၊ ‘‘တနာဒိတွော’’တိ ဩ။

၅၊၁၇၃။ ဂမ ယမိ+သာသ ဒိသာနံ ဝါ စ္ဆင

ဧတေသံ ဝါ စ္ဆင ဟောတိ န္တ+မာန+တျာဒီသု။ င-နုဗန္ဓတ္တာ အန္တဿ ဟောတိ၊ ဂစ္ဆန္တော ဂစ္ဆမာနော။ ယမ=ဥပရမေ၊ ယစ္ဆန္တော ယစ္ဆမာနော။ ဣစ္ဆန္တော ဣစ္ဆမာနော။ အာသ=ဥပဝေသနေ၊ အစ္ဆန္တော အစ္ဆမာနော၊ ‘‘ဗျဉ္ဇနေ’’စ္စာဒိနာ ရဿော။ ဒိသ=အတိသဇ္ဇနေ၊ ဒိစ္ဆန္တော ဒိစ္ဆမာနော။ ဝဝတ္ထိတဝိဘာသတ္တာ ဝါသဒ္ဒဿ အညပစ္စယေသု စ ကွစိ၊ ဣစ္ဆီယတီတိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ ဣစ္ဆနံ ဣစ္ဆာ၊ ‘‘ဣတ္ထိယ+မဏာ’’ ဒိနာ အပ္ပစ္စယော။ ဣစ္ဆိတံ၊ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ ဣစ္ဆိတုံ။ အညေသဉ္စ ယောဂဝိဘာဂါ၊ ပဝေစ္ဆန္တော။

ဧတေသ+မီယင ဝါ ဟောတိ န္တ+မာန+တျာဒီသု။ ဇီယန္တော။ ‘‘ဇရသဒါ’’ ဒိစ္စာဒိနာ ဤမ။ ဇီရန္တော။ ဇီယမာနော ဇီရမာနော။ မီယန္တော မရန္တော၊ မီယမာနော မရမာနော။

ဌာပါနံ တိဋ္ဌပိဝါ ဟောန္တိ ဝါ န္တာဒီသု။ တိဋ္ဌန္တော၊ တိဋ္ဌမာနော။ ပိဝန္တော ပိဝမာနော။

၁၇၆။ ဂမ+ဝဒ+ဒါနံ ဃမ္မ+ဝဇ္ဇ+ဒဇ္ဇာ

ဂမာဒီနံ ¶ ဃမ္မာဒယော ဝါ ဟောန္တိ န္တာဒီသု။ ဃမ္မန္တော ဂစ္ဆန္တော၊ ဝဇ္ဇန္တော ဝဒန္တော၊ ဒဇ္ဇန္တော ဒဒန္တော။

၁၇၇။ ကရဿ သောဿ ကုဗ္ဗ ကုရု ကယိရာ

ကရဿ သဩကာရဿ ကုဗ္ဗာဒယော ဝါ ဟောန္တိ န္တာဒီသု။ ကုဗ္ဗန္တော ကယိရန္တော ကရောန္တော၊ ဧဝံ ကုဗ္ဗမာနော ဣစ္စာဒိ။ အညတြ ‘‘မာနဿ မဿာ’’တိ မာနဿ မဿ လောပေ ကရာဏော။ ‘‘သောဿာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ကတ္တရိယေဝ။

ဂဟဿ ဝါ ဃေပ္ပော ဟောတိ န္တာဒီသု။ ဃေပ္ပန္တော ဃေပ္ပမာနော။

ဂဟဿ နိဂ္ဂဟီတဿ ဏော ဟောတိ၊ ‘‘မံ ဝါ ရုဓာဒီနံ’’တိ မံ၊ ဂဏှိတဗ္ဗံ၊ ဂဏှိတုံ၊ ဂဏှန္တော။

၁၃၀။ န္တ+မာန+န္တိ+ယိ+ယုံသွာ+ဒိလောပေါတိ

အာဒိလောပေါ။ အသ=ဘုဝိ၊ ဘဝတီတိ သန္တော သမာနော။

၁၃၁။ ပါဒိတော ဌာဿ ဝါ ဌဟော ကွစိတိ

ဌာဿ ပါဒီသု ဌဟော။ သဏ္ဌဟန္တော။ သန္တိဋ္ဌန္တော။

၆၁။ တုံ တာယေ တဝေ ဘာဝေ ဘဝိဿတိ ကြိယာယံ တဒတ္ထာယံ

ဘဝိဿတိအတ္ထေ ¶ ဝတ္တမာနတော ကြိယတ္ထာ ဘာဝေ တုမာဒယော ဟောန္တိ ကြိယာယံ တဒတ္ထာယံ ပတီယမာနာယံ။ ကရဏာယ ဂစ္ဆတိ ကာတုံ ဂစ္ဆတိ။ ‘‘တုံတုနတဗ္ဗေသု ဝါ’’တိ ကရဿ ဝါ အာ ဟောတိ၊ ပုဗ္ဗရူပေ ကတ္တာယေ။ ‘‘ကရဿာ တဝေ’’တိ နိစ္စံ အာ၊ ကာတဝေ။ နိပါတတ္တာ ‘‘အသင်္ချေဟိ သဗ္ဗာသံ’’တိ စတုတ္ထီသဿ လောပေါ။ ဧဝ+မုပရိ တုနာဒီသု။ ကတ္တုံ ကာမေတီတိ ကတ္တုကာမော၊ အဘိသင်္ခရိတု+မာကင်္ခတိ။ သဒ္ဓမ္မံ သုဏိတုံ၊ ဉိမှိ နာဂမေ တဿ ဏော၊ နာဂမတ္တာ န ဝုဒ္ဓိ။ သောတဝေ သောတုံ သုဏိတုံ ဝါ ပတ္ထေဟိ။ ဧဝံ အနုဘဝိတုံ၊ ပစိတုံ။ ဂန္တုံ၊ ‘‘မနာနံ နိဂ္ဂဟီတံ’’တိ နိဂ္ဂဟီတံ။ ဂမိတုံ၊ ခန္တုံ၊ ခနိတုံ၊ ဟန္တုံ၊ ဟနိတုံ၊ မန္တုံ၊ မနိတုံ၊ ဟရိတုံ၊ အနုဿရိတုံ ဣစ္ဆတိ။ တထာ တုဒိတုံ၊ ပဝိသိတုံ၊ ဥဒ္ဒိသိတုံ၊ ဘောတ္တုံ၊ သယိတုံ၊ နေတုံ၊ ဇုဟောတုံ၊ ပဇဟိတုံ၊ ပဟာတုံ၊ ဒါတုံ၊ ရောဒ္ဓုံ၊ ရုန္ဓိတုံ၊ ဘောတ္တုံ၊ ဘုဉ္ဇီတုံ၊ ဆေတ္တုံ၊ ဆိန္ဒိတုံ၊ သိဗ္ဗိတုံ၊ ဦမှိ ဝဿ ဗော၊ ဒွိတ္တံ၊ ဗုဒ္ဓုံ၊ တဿ ဓော။ ဗုဇ္ဈိတုံ၊ ယုက။ ဇာနိတုံ ဉာ=အဝဗောဓနေ။ ဇနိတုံ။ ဇေတုံ ဇိနိတုံ။ ပတ္တုံ ပါပုဏိတုံ။ ကေတုံ ကိဏိတုံ။ ဝိနိစ္ဆေတုံ၊ ဣဿ ဧ၊ ဝိနိစ္ဆိနိတုံ။ ဂဟေတုံ ဂဏှိတုံ။ စောရိတုံ စောရေတုံ စောရယိတုံ၊ ပါလေတုံ ပါလယိတုံ။ ပယောဇကေ-ဘာဝေတုံ ဘာဝယိတုံ၊ ကာရေတုံ ကာရယိတုံ ကာရာပေတုံ ကာရာပယိတုံ ဣစ္ဆတိ+စ္စာဒိ။

ဧဝံ ကြိယတ္ထကြိယာယံ ဂမျမာနာယံ၊ ယထာ သုဗောဒ္ဓုံ ဝက္ခာမိ၊ ဧဝံ ဒဋ္ဌုံ ဂစ္ဆတိ၊ ဂန္တု+မာရဘတိ၊ ဂန္တုံ ပယောဇေတိ၊ ဒဿေတု+မာဟ ဣစ္စာဒိ။

အရဟသက္ကာဒီသုပိ ¶ သိဒ္ဓံ၊ တထာ ကာလ သမယဝေလာသု။ ကော တံ နိန္ဒိတု+မရဟတိ၊ ရာဇာ ဘဝိတု+မရဟတိ၊ အရဟော ဘဝံ ဝတ္တုံ၊ သက္ကာ ဇေတုံ ဓနေန ဝါ၊ သက္ကာ လဒ္ဓုံ၊ ဘဿ ဓော။ ကတ္တုံ သက္ခိဿတိ။ ဘဗ္ဗော နိယာမံ ဩက္ကမိတုံ၊ အဘဗ္ဗော ကာတုံ။ အနုစ္ဆဝိကော ဘဝံ ဒါနံ ပဋိဂ္ဂဟေတုံ၊ ဣဒံ ကာတုံ အနုရူပံ၊ ဒါနံ ဒါတုံ ယုတ္တံ၊ ဒါတုံ ဝတ္တုဉ္စ လဘတိ။ ဧဝံ ဝဋ္ဋတိ ဘာသိတုံ၊ ဆိန္ဒိတုံ န စ ကပ္ပတိ ဣစ္စာဒိ။ တထာကာလော ဘုဉ္ဇိတုံ၊ သမယော ဘုဉ္ဇိတုံ၊ ဝေလာ ဘုဉ္ဇိတုံ။

အလမတ္ထေပိ သိဒ္ဓံ၊ အလမေဝ ဒါနာနိ ဒါတုံ၊ အလမေဝ ပုညာနိ ကာတုံ။

၆၂။ ပဋိသေဓေ+လံခလူနံ က္တုန က္တွာန က္တွာ ဝါ

အလံ+ခလုသဒ္ဒါနံ ပဋိသေဓနတ္ထာနံ ပယောဂေ က္တုနာဒယော ဝါ ဟောန္တိ ဘာဝေ။ အလံပုဗ္ဗော၊ သု=သဝနေ၊ အလံ သဝနံ ကတွာ ခလု သဝနံ ကတွာတိ အလံ သောတုန ခလု သောတုန အလံ သုတွာန ခလု သုတွာန အလံ သုတွာ ခလု သုတွာ။ နိပါတတ္တာ သိလောပေါ။

ဧကော ကတ္တာ ယေသံ ဗျာပါရာနံ၊ တေသု ယော ပုဗ္ဗော၊ တဒတ္ထတော ကြိယတ္ထာ တုနာဒယော ဟောန္တိ ဘာဝေ။ ‘‘တုံတုနာ’’ ဒိနာ ကရဿ အာ၊ သော ကာတုန ကမ္မံ ဂစ္ဆတိ၊ အကာတုန ပုညံ ကိလိဿန္တိ။ ရလောပေ ကမ္မံ ကတွာန ဘဒြကံ၊ ပုညာနိ ကတွာ သဂ္ဂံ ဂစ္ဆတိ။ အဘိသင်္ခရဏံ ကတွာ အဘိသင်္ခရိတွာ ကရိတွာ ဝါ ¶ ။ တထာ သိဗ္ဗိတွာ ဆာဒယိတွာ ဇာနိတွာ ဓမ္မံ သုတွာ သုတွာန ဓမ္မံ မောဒတိ၊ သုဏိတွာ၊ ပတွာ ပါပုဏိတွာ၊ ကိနိတွာ၊ ဇေတွာ ဇိနိတွာ ဇိတွာ၊ စောရေတွာ စောရယိတွာ၊ ပူဇေတွာ ပူဇယိတွာ၊ တထာ မေတ္တံ ဘာဝေတွာ ဘာဝယိတွာ၊ ဝိဟာရံ ကာရေတွာ ကာရယိတွာ ကာရာပေတွာ ကာရာပယိတွာ သဂ္ဂံ ဂမိဿန္တိ+စ္စာဒိ။ ပုဗ္ဗေတိ ကိံ၊ ဘုဉ္ဇတိ စ ပစတိ စ။ ‘‘အပတွာ နဒိံ ပဗ္ဗတော၊ အတိက္ကမ္မ ပဗ္ဗတံ နဒီ’’တိအာဒီသု ဘူဓာတုဿ သမ္ဘဝါ ဧကကတ္တုကတာ ပုဗ္ဗကာလတာ စ ဂမျတေ။ ‘‘ဘုတွာ ဘုတွာ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဣမိနာဝ သိဒ္ဓံ၊ အာဘိက္ခညန္တု ဒွိဗ္ဗစနာဝ ဂမျတေ။ ကထံ ‘‘ဇီဝဂ္ဂါဟံ အဂါဟယိ၊ ကာယပ္ပစာလကံ ဂစ္ဆတီ’’တိ၊ ဃဏန္တေန ကြိယာဝိသေသနေန သိဒ္ဓံ၊ ယထာ ဩဒနပါကံ သယတီတိ။

တွာဿ ဝါ ပျော ဟောတိ သမာသေ။ ပကာရော ‘‘ပျေ သိဿာ’’တိ ဝိသေသနတ္ထော။ အဘိပုဗ္ဗော ပါဒိသမာသော၊ အဘိဝဒနံ ကတွာ အဘိဝါဒိယ ဘာသိဿံ။ တထာ အဘိဘုယျ၊ ဒွိတ္တရဿာနိ။ သိ=သယေ –

သိဿ အာ ဟောတိ ပျာဒေသေ။ နိဿယနံ ကတွာ နိဿာယ။ ပုဗ္ဗရူပေ ဝိဘဇ္ဇ ဝိဘဇိယ။ ဒိသ=အတိသဇ္ဇနေ၊ ဥဒ္ဒိဿ။ ပဝိဿ ပဝိသိယ ပဝိသိတွာ၊ ဥပနယ၊ အတိသေယျ အတိသယိတွာ၊ ဩဟာယ ဩဟိတွာ။ အာဒါယ၊ ဒါဿိ+ယင၊ အာဒိယ။ ပဋ္ဌာယ၊ ဝိစေယျ၊ ဝိညာယ ဝိဇာနိတွာ၊ သမာသေတိ ကိံ၊ ပတွာ။ ကွစာ+ သမာသေပိ ¶ ဗဟုလာဓိကာရာ၊ လတံ ဒန္တေဟိ ဆိန္ဒိယ။ တထာ ဘုဉ္ဇိတွာ။

တွာဿ ဝါ တုံ+ယာနာ ဟောန္တိ သမာသေ ကွစိ။ အဘိဟရဏံ ကတွာ အဘိဟဋ္ဌုံ၊ အဘိဟရိတွာ၊ ပါဒိသမာသော၊ ‘‘ပုစ္ဆာဒိတော’’တိ တဿ ဌော ပရရူပါဒိ စ။ အနုမောဒနံ ကတွာ အနုမောဒိယာန အနုမောဒိတွာ ဝါ၊ ကာနုဗန္ဓေပိ ‘‘ဝါ ကွစီ’’တိ ဝိကပ္ပတ္တာ ‘‘လဟုဿုပန္တဿာ’’တိ ဩကာရော။ ကွစာ+သမာသေပိ ဗဟုလာဓိကာရာ၊ ဒဋ္ဌုံ၊ ဒိသတော တွာဿ တုမာဒေသေ ဒိသဿ ဒသ။ အညတြ ‘‘ဒိသာ ဝါန+ဝါ သ စာ’’တိ တွာဿ ဝါန+ဝါ သ ဟောန္တိ၊ ဒိသွာ။ ဧဝံ လဘနံ ကတွာ လဒ္ဓါ ဓနံတိအာဒီသု တဿ ဓော ဘဝတိ။

ဣတိ ပယောဂသိဒ္ဓိယံ ခါဒိကဏ္ဍော သတ္တမော။

မန္ထာစလောလ္လသိတဉာဏဝရေန လဒ္ဓါ၊

သာရာမတာ+တိသုခိတာ သုခယန္တိ စ+ညေ၊

တေ မေ ဇယန္တိ ဂုရဝေါ ဂုရဝေါ ဂုဏေဟိ။

ယဿ သာဓုဂုဏုဗ္ဘူတ-ကိတ္တိ သဗ္ဗတ္တ ပတ္ထဋာ၊

မောဂ္ဂလ္လာနော မဟာပညော၊ ဇယတီ သော ဟ သဗ္ဗဒါ။

ပရမပ္ပိစ္ဆတာ+နေက-သန္တောသူပသမေသိနံ၊

သုစိသလေခဝုတ္တီနံ၊ သဒါ+ရညနိဝါသိနံ။

သာသနုဇောတကာရီန+မာစေရတ္တ+မုပါဂတံ၊

ဥဒုမ္ဗရဂိရီချာတာ+ယတနံ ယတိပုင်္ဂဝံ။

မေဓင်္ကရောတိ အာချာတ-နာမဓေယျံ တပေါဓနံ၊

ထေရံ ထိရဒယာ မေဓာ-နိဓာနံ သာဓု ပူဇိတံ။

သိဿံ သဟာယ+မာဂမ္မ၊ ကလျာဏမိတ္တ+မတ္တနော၊

သောဓေတုံ သာသနံ သတ္ထု၊ ပရက္ကမ+မကာသိ ယော။

သင်္ဃရက္ခိတနာမေန၊ မဟာထေရေန ဓီမတာ၊

နိဝါသဘူတေနာ+နေက-ဂုဏာန+ပ္ပိစ္ဆတာဒိနံ။

မောဂ္ဂလ္လာနဗျာကရဏ-ပယောဂက္ကမသာဓကာ၊

ဧတ္တာဝတာ ကတာ ဧသာ၊ ပယောဂသိဒ္ဓိ နိဋ္ဌိတာ။

တေနေဝ ¶ ရစိတာ သာဓု၊ သာသနောဒယကာရိနာ၊

ခုဒ္ဒသိက္ခာယ ဋီကာ စ၊ တထာ သမ္ဗန္ဓစိန္တနာ။

သုသဒ္ဒသိဒ္ဓိံ ယော ယောဂ-နိစ္ဆယံ သဗ္ဘိ ဝဏ္ဏိတံ၊

အကာ သုဗောဓာလင်္ကာရံ၊ တထာ သမ္ဗန္ဓစိန္တနံ။

သတ္ထသဉ္စိတပုညေန၊ နိဗ္ဗာနသာဓကံ ဟိတံ၊

သာဓေန္တော လောကနာထဿ၊ သဒ္ဓမ္မော တိဋ္ဌတံ စိရန္တိ။

ဣတိ သင်္ဃရက္ခိတမဟာသာမိထေရပါဒဝိရစိတာ

(ဝိသေသလက္ခဏံ)။ ယထာဝုတ္တာနံ ပန ပယောဂသိဒ္ဓိနိဂမန ဂါထာနံ ဧကာဒသန္နံ ပုဗ္ဗေယေဝ ဝက္ခမာနာ ဣမာ ဂါထာယော ဒိဿန္တိ ပေါရာဏေ သီဟဠမူလပယောဂသိဒ္ဓိပါဌေ။ တာ စ ဂါထာယော ပစ္ဆာ သီဟဠမူလပယောဂသိဒ္ဓိသံသောဓကေန မေဓင်္ကရောတိ ဂရူဟိ ဂဟိတနာမဓေယျေန ထေရေန ပက္ခိတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ တသ္မာ မယံ တာ ဂါထာယော သဗ္ဗပစ္ဆာယေဝ ဣမသ္မိံ-ဌာနေ ဌပေမ။ တာ ပန ဂါထာယော ကတမာတိ စေ –

စာဂဝိက္ကမသဒ္ဓါနု-သမ္ပန္နဂုဏသာမိနော၊

ပရက္ကမနရိန္ဒဿ၊ သီဟဠိန္ဒဿ ဓီမတော။

အတြဇေနာ+နုဇာတေန၊ ဘူပါလကုလကေတုနာ၊

ဒိသန္တပတ္ထဋောဒါရ-ဝိက္ကမေန ယသဿိနာ။

ဘုဝနေကဘုဇဝှေန၊ မဟာရာဇေန ဓီမတာ၊

စတုပစ္စယဒါနေန၊ သတတံ သမုပဋ္ဌိတော။

အပ္ပိစ္ဆာဒိဂုဏူပေတော၊ ဇိနသာသနမာမကော၊

ဝနေရတမဟတ္ထေရော၊ မေဓင်္ကရသမဝှယော။

ပါဋဝတ္ထာယ ဘိက္ခူနံ၊ ဝိနယေ သုဝိသာရဒေါ၊

ပယောဂသိဒ္ဓိံ သောဓယိ၊ သဒါ သပ္ပညဂေါစရံ။

ဣမံ လိခိတပုညေန၊ မေတ္တေကျံ ဥပသံကမိ၊

ပတိဋ္ဌဟိတွာ သရဏေ၊ သုပ္ပတိဋ္ဌာမိ သာသနေတိ။