📜

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ။

အဘိဓာနပ္ပဒီပိကာဋီကာ

ဂန္ထာရမ္ဘ

ယဿ ဉာဏံ သဒါ ဉာဏံ၊ နာညေယျာ ဉာဏကံ ဝိနာ၊

နိဿေသဂုဏယုတ္တဿ၊ တဿ နတွာ မဟေသိနော။

သတ္ထန္တရာ သမာဒါယ၊ သာရံ သဗ္ဗဓရာ တထာ၊

ကရိယျတေ’ဘိဓာနပ္ပ-ဒီပကဿတ္ထဝဏ္ဏနာ။

ပဏာမာဒိဝဏ္ဏနာ

[က] ဣဓာယံ ဂန္ထကာရော ပဌမမတ္တနော ပရေသမ္ပိ သမ္မာ ဟိတတ္ထနိပ္ဖာဒနတ္ထံ ပုညသမ္ပဒ’မာစိနောတိ ‘‘တထာဂတော’’စ္စာဒိနာ။ တတ္ထ ကရုဏာကရော မဟာကရုဏာယ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနဘူတော ယော တထာဂတော ဘဂဝါ ကရောပယာတံ အတ္တနော ဟတ္ထဂတံ သုခပ္ပဒံ သုခဿ ပတိဋ္ဌာနဘူတံ သုခကာရဏံ ဝါ သုခဒါယကံ ဝါ ပဒံ နိဗ္ဗာနံ ဩသဇ္ဇ စဇိတွာ ကလိသမ္ဘဝေ ဒုက္ခကာရဏဘူတေ ဘဝေ သံသာရေ ကေဝလဒုက္ကရံ သုကရေနာသမ္မိဿံ အစ္စန္တဒုက္ကရံ ပဉ္စဝိဓပရိစ္စာဂါဒိကံ ကရံ ကရောန္တော ပရတ္ထံ ပရေသမတ္ထံယေဝ အကာ ကတဝါ၊ တမေဒိသံ တထာဂတံ အဟံ နမာမိ။

[ခ] ယဉ္စ ဓမ္မံ ဇရာရုဇာဒိမုတ္တာ ဇရာရောဂါဒီဟိ ဝိမုတ္တာ မုနိကုဉ္ဇရာ မုနိသေဋ္ဌာ ဘဂဝန္တော အပူဇယုံ ပူဇိတဝန္တော၊ တထာ ဥတ္တရေ ဥတ္တမေ သတ္တာနံ ဝါ သံသာရမဟောဃပက္ခန္ဒာနံ တတော ဥတ္တရဏသမတ္ထေ ယဟိံ တရေ ယသ္မိံ ဓမ္မပ္လဝေ ဌိတာ သမ္မာပဋိပဇ္ဇနဝသေန အာရူဠှာ နရာနရာ မနုဿာ စ ဒေဝါ စ တိဝဋ္ဋမ္ဗုနိဓိံ ကိလေသကမ္မဝိပါကဝဋ္ဋသင်္ခါတေဟိ တီဟိ ဝဋ္ဋေဟိ အာကုလိတံ သံသာရမဟမ္ဗုရာသိံ တရိံသု တိဏ္ဏာ၊ အဃပ္ပဟံ ကိလေသပ္ပဟာနကရံ၊ သံသာရဒုက္ခပ္ပဟာနကရံ ဝါ တံ ဓမ္မမပိ အဟံ နမာမိ။

[ဂ] မုနိန္ဒောရသသူနုတံ ဘဂဝတော ဥရေ သမ္ဘဝဓမ္မဒေသနာယ အရိယဘာဝပ္ပတ္တတာယ မုနိန္ဒဿ ဩရသပုတ္တဘာဝံ ဂတံ ပတ္တံ နုတံ ကိလေသခေပနကံ သုပုညခေတ္တံ ပုညတ္ထိကာနံ ပုညဗီဇဝိရုဟနဋ္ဌာနံ သုခေတ္တဘူတံ ဘုဝနေ လောကေ သုတံ ဝိဿုတံ၊ သုတဓရံ ဝါ ကိလေသသဝနာဘာဝေန အဿုတံ အပါဏောပိ ပါဏော ကရီယိတ္ထာတိ ပါဏီကတော၊ ပါတိမောက္ခသံဝရော၊ သောဝ သံဝရော ဧတဿတ္ထီတိ ပါဏီကတသံဝရော၊ တံ ပါဏီကတသံဝရံ၊ ဝရံ သီလာဒိဂုဏေဟိ သဒေဝကေဟိ လောကေဟိ ပတ္ထနီယံ။ ‘‘ဒေဝါပိ တဿ ပိဟယန္တိ တာဒိနော’’တိ [ဥဒါ။ ၂၇] ဟိ ဝုတ္တံ။ သဒါ သဗ္ဗသ္မိံ ကာလေ ဂုဏောဃေန သီလာဒိဂုဏသမူဟေန နိရန္တရန္တရံ အဝိစ္ဆိန္နမာနသံ၊ ပရိပုဏ္ဏစိတ္တံ ဝါ ဂဏမ္ပိ အဋ္ဌန္နံ အရိယပုဂ္ဂလာနံ သမူဟံ အပိ အဟံ နမာမီတိ ဧဝမေတ္ထ တိဏ္ဏမ္ပိ သင်္ခေပတော အတ္ထယောဇနာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

[ဃ-င] ဧဝံ ပုညသမ္ပဒမာစိနိတွာ ကိမဘိမတံ သာဓနီယမိစ္စာဟ ‘‘ပကာသိဿမဘိဓာနပ္ပဒီပိက’’န္တိ။ ဗုဒ္ဓါဒီနမဘိဓာနာနံ သရူပဝသေန၊ လိင်္ဂဝသေန စ ပရိဒီပနတော ပကာသနတော ‘‘အဘိဓာနပ္ပဒီပိက’’န္တိ လဒ္ဓနာမံ သတ္ထံ ပကာသိဿံ အန္တောဘာဝေန နိပ္ဖန္နံ ဗဟိဘာဝေန ပကာသိဿံ။ အန္တောဘာဝဿ ဟိ ဗဟိဘာဝမပေက္ခိတွာ ဘာဝိတမုပပန္နံ။ နနု သန္တေဝ ပုဗ္ဗာစရိယာနံ နာမလိင်္ဂပ္ပကာသနာနျမရကောသတိကဏ္ဍောပ္ပလိနျာဒျဘိဓာနသတ္ထာနိ၊ ပါဏိနိ ဗျာဍိဝရရုစိစန္ဒဂေါမိ ရုဒ္ဒဝါမနာဒိဝိဟိတာနိ စ လိင်္ဂသတ္ထာနိ၊ တတော ကိမိဒမုစ္စတေ ဣစ္စာဟ ‘‘နာမလိင်္ဂါနိ ဗုဒ္ဓဘာသိတဿာရဟာနိ ဒဿယန္တော’’တိ။ ဧတေန သန္တေသွပိ ပုဗ္ဗာစရိယာနံ သတ္ထေသု ယသ္မာ န တေသု နာမလိင်္ဂါနိ ဗုဒ္ဓဝစနာနုရူပါနိ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ တဒနုရူပါနိ နာမလိင်္ဂါနိ ဒဿယန္တော အဘိဓာနသတ္ထံ ပကာသိဿာမီတိ ဧတမတ္ထံ ဒီပေတိ။ နမျတေ အဘိဓီယတေ အတ္ထော အနေနာတိ နာမံ၊ သဒ္ဒသတ္ထေ နမုဓာတုဝသေန။ လိင်္ဂယတေ ‘‘ဣတ္ထိယမတော အာပစ္စယော’’တျာဒိနာ ဝိဘဇ္ဇတေတိ၊ ဣတ္ထာဒယော ဝါနေန လိင်္ဂီယန္တေ ဗျဉ္ဇီယန္တေတိ လိင်္ဂံ၊ ဣတ္ထိပုမနပုံသကံ။ ကိမေတဿ အဘိဓာနသတ္ထဿ ကရဏေ ပယောဇနန္တိ ပုစ္ဆာယံ ယသ္မိံ သတိ တံ သောတာရော သောတုမုဿဟန္တိ၊ တံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘နာမလိင်္ဂေသွိ’’စ္စာဒိ။ ယတော ဗုဒ္ဓဝစနေ ပဋုနော ဘာဝေါ ပါဋဝံ၊ တဒေဝ အတ္ထော ပယောဇနံ၊ တံ ဣစ္ဆန္တီတိ ပါဋဝတ္ထိနော၊ တေသံ ပါဋဝတ္ထီနံ သောတူနံ နာမလိင်္ဂေသု ကောသလ္လံ ကုသလတာ ဆေကဘာဝေါ ဗုဒ္ဓဝစနေ မဟဗ္ဗလံ အတ္ထဿ နိစ္ဆယကာရဏံ ဟောတိ၊ အတော တသ္မာ ကာရဏာ ဗုဒ္ဓဘာသိတဿာရဟာနိ နာမလိင်္ဂါနိ ဒဿယန္တော အဘိဓာနပ္ပဒီပိကံ သတ္ထံ ပကာသိဿန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

[စ] ဣဒါနိ သတ္ထလဟုဘာဝတ္ထမာဟ ‘‘ဘိယျော’’စ္စာဒိ။ ဘိယျော ဗာဟုလ္လေန ရူပန္တရာ ရူပဘေဒေန ဣတ္ထိပစ္စယပုမ္ဘာဝါဒိကာရိယကတေန ထီပုန္နပုံသကံ ဉေယျံ၊ သော စ နာမာနံ နာမဝိသေသနဿ၊ နာမပရာမသိသဗ္ဗနာမသဒ္ဒဿ စ ဉေယျော ပကာရန္တရာဘာဝါ။ တတြ နာမာနံ ရူပဘေဒေါ ယထာ – ဆုရိကာ သတျ’သိပုတ္တိ [အဘိဓာန ၃၉၂ ဂါထာ]။ အသိ ခဂ္ဂေါ စ သာယကော [အဘိဓာန ၃၉၁ ဂါထာ]။ ပါနီယံ သလိလံ ဒကန္တိ [အဘိဓာန ၆၆၁ ဂါထာ]။ နာမဝိသေသနဿ ယထာ – နိသီထော မဇ္ဈိမာ ရတ္တီတိ [အဘိဓာန ၇၀ ဂါထာ]။ နာမပရာမသိသဗ္ဗနာမသဒ္ဒဿ ယထာ – အာကင်္ခါ ရုစိ ဝုတ္တာ သာ၊ တွဓိကာ လာလသာ ဒွိသူတိ [အဘိဓာန ၁၆၃ ဂါထာ]။ သာဟစရိယေန နိယတလိင်္ဂေနာဝိပ္ပယောဂတော ထီပုန္နပုံသကံ ဉေယျံ။ ကတ္ထစီတိ ယတြ ရူပဘေဒေါ နတ္ထိ၊ တံ ယထာ – မရီစိ မိဂတဏှိကာ [အဘိဓာန ၆၅ ဂါထာ]။ ရံသိမာ ဘာကရော ဘာနု [အဘိဓာန ၆၃ ဂါထာ]။ အာပေါ ပယော ဇလံ ဝါရိ [အဘိဓာန ၆၆၁ ဂါထာ]။ မရီဈာဒယော ဟျဘိန္နရူပတ္တာ လိင်္ဂန္တရေပိ သမ္ဘာဝိယန္တေဟိ နိယတလိင်္ဂေဟိ မိဂတဏှိကာဘာကရဇလာဒိသဒ္ဒေဟိ သာဟစရိယေန တံလိင်္ဂေ နိစ္ဆီယန္တေ။ အာဟစ္စဝိဓာနေန ဣတ္ထိပုမနပုံသကာနံ ဝိသေသေတွာ ကထနေန ထီပုန္နပုံသကံ ဉေယျံ။ ကွစီတိ ယတြ န ရူပဘေဒေါ လိင်္ဂနိဏ္ဏယဿ နိမိတ္တံ၊ န စ သာဟစရိယံ လိင်္ဂဘေဒေါဘိမတော၊ နေကမေဝ ဝါ လိင်္ဂမိစ္ဆတေ၊ တံ ယထာ – ဝလ္လရီ မဉ္ဇရီ နာရီ [အဘိဓာန ၅၅၀ ဂါထာ]။ ဝိဋပေါ ဝိဋဘီတ္ထိယံ [အဘိဓာန ၅၄၇ ဂါထာ]။ ဘီတိတ္ထီ ဘယမုတ္တာသော [အဘိဓာန ၁၆၆ ဂါထာ]။ ဝဇိရံ ပုန္နပုံသကေစ္စာဒိ [အဘိဓာန ၂၄ ဂါထာ]။

[ဆ] ဣဒါနိ ရူပဘေဒေါတိ လိင်္ဂနိဏ္ဏယဿ ပဋိပတ္တိဟေတုကော ယော ဘိန္နလိင်္ဂါနံ ဒွန္ဒော၊ တက္ကရဏပဋိသေဓေန အဘိန္နလိင်္ဂါနမေဝ ဒွန္ဒော ကတောတိ ပရိဘာသိတုမုပက္ကမတေ ‘‘အဘိန္နလိင်္ဂိန’’မိစ္စာဒိ။ အဘိန္နလိင်္ဂီနံယေဝ နာမာနံ ဒွန္ဒော ကတော၊ န ဘိန္နလိင်္ဂီနံ၊ ယထာ – ဝိမုတျသင်္ခတဓာတု၊ သုဒ္ဓိနိဗ္ဗုတိယော သိယုန္တိ [အဘိဓာန ၉ ဂါထာ]။ န ကေဝလံ ဒွန္ဒောယေဝ၊ အထ ခေါ ဧကသေသောပျဘိန္နလိင်္ဂါနံယေဝ ကတော၊ ယထာ – နဂ္ဂေါ ဒိဂမ္ဗရာဝတ္ထာ။ [အဘိဓာန ၇၃၄ ဂါထာ] သဗ္ဗဓရကတေ ပန ‘‘ဇီမူတာ မေဃပဗ္ဗတာ’’ ဣစ္စုဒါဟဋံ။ နနု စ ဘိန္နလိင်္ဂါနမ္ပိ ဧကသေသော ကတော၊ ယထာ – မာတာ ပိတာ တု ပိတရော၊ ပုတ္တာ တု ပုတ္တဓီတရော [အဘိဓာန ၂၄၉ ဂါထာ]။ သသုရာ သဿု သသုရာ၊ ဘာတုဘဂိနိ ဘာတရောတိ [အဘိဓာန ၂၅၀ ဂါထာ]။ ဧတ္ထ ဟိ မာတာ စ ပိတာ စ ပိတရော၊ ပုတ္တော စ ဓီတာ စ ပုတ္တာ၊ သဿု စ သသုရော စ သသုရာ၊ ဘာတာ စ ဘဂိနီ စ ဘာတရောတိ ဘိန္နလိင်္ဂါနမ္ပိ ဧကသေသော ဒဿိတောတိ။ ဌာနန္တရေ တေသံ ဘိန္နလိင်္ဂတာယ ဒဿိတတ္တာ န ဒေါသော။ တာတော တု ဇနကော ပိတာ [အဘိဓာန ၂၄၃ ဂါထာ]။ အမ္မာ’မ္ဗာ ဇနနီ မာတာ [အဘိဓာန ၂၄၄ ဂါထာ]။ အပစ္စံ ပုတ္တောတြဇော သုတော [အဘိဓာန ၂၄၀ ဂါထာ]။ နာရိယံ ဒုဟိတာ ဓီတာ [အဘိဓာန ၂၄၁ ဂါထာ]။ ဇာယာပတီနံ ဇနနီ၊ သဿု ဝုတ္တာထ တပ္ပိတာ။ သသုရောတိ ဣစ္စာဒိကဉှိ တေသံ [အဘိဓာန ၂၄၆ ဂါထာ] ဌာနန္တရန္တိ။ တထာ ဧတ္ထ ကမံ ဝိနာ ဘိန္နလိင်္ဂါနံ ဂဏနပါဌော ဝိယ သင်္ကရောပိ န ကတော။ တတြ ဟိ သဂ္ဂဒိသာဒယော အတ္ထာ ယထာက္ကမံ တံသမ္ဗန္ဓာ စ သက္ကဝိဒိသာဒယော အတ္ထာ သကသကသမ္ဗန္ဓသဟိတာ ယထာဘိဓာနံ သရူပပဋိပတျမတ္ထဘိဓေယျာ၊ တထာ တပ္ပရိယာယသမ္ဗန္ဓာနိ စ ယာနိ နာမာနိ၊ တာနိ သဗ္ဗာနိ တဒဘိဓာနာဝသရေ အဘိဓေယျာနီတိ သုခေနေကတြေဝ သကလနာမပဋိပတ္တိ သရူပပဋိပတ္တိ စ ယထာ သိယာတိစ္စေတဒတ္ထံ ကမော အဘျုပဂမျတေ၊ တထာ စ သတျာဝဿံ သဂ္ဂါဒိပရိယာယေ ဒိဝသဒ္ဒါဒယော၊ ဟရာဒျဝသရေ ကုမာရာဒယော အဘိဓေယျာ ဣတိ ကမာနုရောဓေန လိင်္ဂသင်္ကရော ပရိဟရိတုမသက္ကုဏေယျော၊ ယထာဝုတ္တန္တု ကမံ ဝိနာ နေဟ သင်္ကရော ကတော၊ ဣတိ ပရိယာယေန ဣတ္ထိပ္ပကရဏာဒိက္ကမေန ယထာသမ္ဘဝမဘိဓာနတော၊ တံ ယထာ – ဤတိ တွိတ္ထီ အဇညဉ္စ၊ ဥပသဂ္ဂေါ ဥပဒ္ဒဝေါတိ [အဘိဓာန ၄၀၁ ဂါထာ]။ အတြ ဟိ ယေ တိလိင်္ဂါ၊ တေ တိလိင်္ဂါဝသရေ ဧဝ နိဗဒ္ဓါ၊ န ဂဏနပါဌာ ဝိယ ဥစ္စာရဏဝသေန၊ ဧဝံ သဗ္ဗတြ ယထာသမ္ဘဝံ နီယတေ။ ဝုတ္တဉ္စ –

‘‘ဘေဒါချာနာယ န ဒွန္ဒော၊ နေကသေသော န သင်္ကရော၊

ကတောတြ ဘိန္နလိင်္ဂါန-မဝုတ္တာနံ ကမံ ဝိနာ’’တိ [အမရ ၁။၄]။

ဣဒါနိ လိင်္ဂဝါစကာနံ ဌာနဝသေနတ္ထေသု ဂမနံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘လိင်္ဂဝါစကေ’’စ္စာဒိ။ ဂါထာပါဒန္တမဇ္ဈဋ္ဌာ ဂါထာနံ ပါဒါနဉ္စ အန္တမဇ္ဈဋ္ဌာ လိင်္ဂဝါစကာ အနေကတ္ထလိင်္ဂဝါစကာနိ ဉာဏဒဿနာဒီနိ လိင်္ဂါနိ ပုဗ္ဗမတ္ထံ ဝါစကဝသေန ယန္တိ ဂစ္ဆန္တိ။ အပရေ ဂါထာပါဒါနမာဒိဋ္ဌာ လိင်္ဂဝါစကာ ပရမတ္ထံ ယန္တိ ဂစ္ဆန္တိ။ တံ ယထာ –

ဖလေ ဝိပဿနာဒိဗ္ဗ-စက္ခုသဗ္ဗညုတာသု စ၊

ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏမှိ၊ မဂ္ဂေ စ ဉာဏဒဿနံ [အဘိဓာန ၇၉၄ ဂါထာ]။

ဏာဒေါ သဒ္ဓါစီဝရာဒိ-ဟေတွာဓာရေသု ပစ္စယော၊

ကီဠာဒိဗ္ဗဝိဟာရာဒေါ၊ ဝိဟာရော သုဂတာလယေ [အဘိဓာန ၈၅၇ ဂါထာ]။

ခဂ္ဂေ ကုရူရေ နေတ္တိံသော၊ ပရသ္မိဉ္စာတြ တီသွမု [အဘိဓာန ၁၀၈၉ ဂါထာ]၊

ကုသလေ သုကတံ သုဋ္ဌု-ကတေ စ သုကတော တိသု [အဘိဓာန ၉၃၈ ဂါထာ]။

သမယော သမဝါယေ စ၊ သမူဟေ ကာရဏေ ခဏေ၊

ပဋိဝေဓေ သိယာ ကာလေ၊ ပဟာနေ လာဘဒိဋ္ဌိသု [အဘိဓာန ၇၇၈ ဂါထာ]။

ကန္တာရော ဝနဒုဂ္ဂေသု [အဘိဓာန ၁၁၀၇ ဂါထာ]။

ဧတ္ထ စ –

ယေဘုယျတာဗျာမိဿေသု၊ ဝိသံယောဂေ စ ကေဝလံ၊

ဒဠှတ္ထေနတိရေကေ စာ-နဝသေသမှိ တံ တိသု [အဘိဓာန ၇၈၆ ဂါထာ]။

သမာဓိသ္မိံ ပုမေကဂ္ဂေါ-နာကုလေ ဝါစ္စလိင်္ဂိကော [အဘိဓာန ၁၀၃၅ ဂါထာ]။

ဇဠေ ထူလော မဟတျပိ [အဘိဓာန ၁၀၆၆ ဂါထာ] စ္စာဒီသု

ဂါထာမဇ္ဈဋ္ဌာနံ၊ ပါဒန္တမဇ္ဈဋ္ဌာနဉ္စ လိင်္ဂဝါစကာနံ ပုဗ္ဗပရတ္ထေသွပိ ဂမနဘာဝတော ‘‘ပုဗ္ဗံ ယန္တီ’’တိ ဣဒံ ယေဘုယျဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အထ ဝါ ဂါထာနံ မဇ္ဈန္တဋ္ဌာ ပုဗ္ဗံ ယန္တိ၊ ဂါထာမဇ္ဈဋ္ဌာ၊ ပါဒန္တမဇ္ဈဋ္ဌာ စ ပုဗ္ဗာပရဉ္စ ယန္တီတိ ယထာလာဘယောဇနာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

[ဇ] ဣဒါနိ ဝိသေသဝိဓိမှိ သတ္ထလဟုဘာဝတ္ထံ ပရိဘာသတေ ‘‘ပုမိတ္ထိယ’’မိစ္စာဒိ။ ပုမိတ္ထိယံ ‘‘ဒွီသူ’’တိ ပဒံ ဉေယျံ၊ ယထာ – အသနိ ဒွီသု [အဘိဓာန ၂၄ ဂါထာ]။ သဗ္ဗလိင်္ဂေ လိင်္ဂတ္တယေ ‘‘တီသူ’’တိ ပဒံ ဉေယျံ၊ ယထာ – သတ္တန္နံ ပူရဏေ သေဋ္ဌေ’တိသန္တေ သတ္တမော တိသု [အဘိဓာန ၉၄၂ ဂါထာ]။ ဧတ္ထ စ နိသိဒ္ဓလိင်္ဂနာမံ ပါရိသေသတော ‘‘သေသလိင်္ဂ’’န္တိ ဉေယျံ [နိသိဒ္ဓလိင်္ဂ သေသတ္ထံ (အမရ ၁။၅။)]၊ ယထာ – ဝဿ သံဝစ္ဆရာ နိတ္ထီတိ [အဘိဓာန ၈၁ ဂါထာ]။ အတြ စေကလိင်္ဂနိသေဓဗျာချာနေန လိင်္ဂဒွယဝိဓာနန္တိ [ဧကလိင်္ဂနိသေဓဗျာဇေန လိင်္ဂဒွယာဘိဓာနမိတိ (အမရကောသစိန္တာမဏိဋီကာ)]။

ဂန္ထလာဟဝံ ဝိဓာယေဒါနိ ပဋိပတ္တိလာဟဝတ္ထမာဟ ‘‘အဘိဓာနန္တရာရမ္ဘေ’’ဣစ္စာဒိ။ အဘိဓာနန္တရဿ အညဿ အဘိဓာနဿ အာရမ္ဘေ သတိ၊ တု အန္တော ယဿ အဘိဓာနဿ၊ အထ အာဒိ ယဿ အဘိဓာနဿာတိ ဣဒံ အဘိဓာနဒွယဉ္စ ဉေယျံ။ တွန္တမထာဒိကံ နာမာဒိပဒံ ပုဗ္ဗေန န သမ္ဗဇ္ဈတေတိ ဘာဝေါ။ တတြ နာမပဒံ ယထာ – ဇိနော သက္ကော တု သိဒ္ဓတ္ထော [အဘိဓာန ၄ ဂါထာ]။ ကေသဝေါ စက္ကပါဏျထ [အဘိဓာန ၁၆ ဂါထာ]။ မဟိဿရော သိဝေါ သူလီ [အဘိဓာန ၁၆ ဂါထာ]။ လိင်္ဂပဒံ ယထာ – ပုမေ တု ပဏှိ ပါသဏိ [အဘိဓာန ၂၇၇ ဂါထာ]။ ပုမေ တူတု ရဇော ပုပ္ဖံ [အဘိဓာန ၂၃၈ ဂါထာ]။ သာ တိရောကရဏီပျထ [အဘိဓာန ၂၉၈ ဂါထာ]။ ပုန္နပုံသကမုလ္လောစံ [အဘိဓာန ၂၉၉ ဂါထာ]။ အတ္ထပဒံ ယထာ – ဥဒရေ တု တထာ ပါစာ’နလသ္မိံ ဂဟဏီတ္ထိယံ [အဘိဓာန ၉၇၃ ဂါထာ]။ ပဏီတော တီသု မဓုရေ၊ ဥတ္တမေ ဝိဟိတေပျထ။ အဉ္ဇသေ ဝိသိခါယဉ္စ၊ ပန္တိယံ ဝီထိ နာရိယံ [အဘိဓာန ၉၄၀ ဂါထာ]။ အထသဒ္ဒေန စတြ အနန္တရိယတ္ထေန သကပရိယာယောပလက္ခဏတော အထော သဒ္ဒါဒီသု စ န ပုဗ္ဗေန သမ္ဗဇ္ဈတေ။ ပါဏကော စာပျထော ဥစ္စာလိင်္ဂေါ လောမသပါဏကောတိ [အဘိဓာန ၆၂၃ ဂါထာ]။

[ဈ] ဣဒါနိ ဗုဒ္ဓဝစနာနမနုရူပါနမ္ပိ ပစုရပ္ပယောဂါနမေဝ ကေသဉ္စိ ဂဟဏံ အတ္တနော သတ္ထန္တရာပသယှတာဝသေန အဟံကာရပုဗ္ဗိကာဘာဝဉ္စ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဘိယျော ပယောဂ’’မိစ္စာဒိ။ သောဂတေ သုဂတဿ ဝစနဘူတေ အာဂမေ ပိဋကတ္တယေ၊ တဉှိ အာဂစ္ဆန္တိ တိဝိဓသမ္ပတ္တိယော ဧတေနာတိ အာဂမောတိ ဝုစ္စတိ။ တသ္မိံ ဘိယျော ပယောဂံ ဗာဟုလ္လေန ပယုဇ္ဇတေတိ ပယောဂေါ၊ တံ အာဂမ္မ ဂဟေတွာ ကွစိ အရညဝဂ္ဂါဒီသု နိဃဏ္ဋုယုတ္တိဉ္စ နိဃဏ္ဋုနာမကေ သတ္ထေ အာဂတံ ဗုဒ္ဓဝစနာနုရူပံ ယုတ္တိဉ္စ အာနီယ အာနေတွာ နာမလိင်္ဂံ ကထီယတိ အန္တောဘာဝေန နိပ္ဖန္နံ ဗဟိဘာဝေန ပကာသီယတေ။ အာဝိဘာဝတ္တမေဝ ဟိ ဇညတ္တံ သန္တကာရိယကာရိနော။ အာသီသာယံ ဝါ အဝဿမ္ဘာဝိနောပိ ဝစနဿ ဝတ္တမာနတ္ထဝတ္တိစ္ဆာယ ဝတ္တမာနတ္တံ၊ တထာ ဟိ လောကေ အဝဿမ္ဘာဝိနော သိဒ္ဓိမဘိသန္ဓာယ ဘာဝိနမပ္ပတ္တံ ဝတ္တမာနတ္တေန ဝါ အတီတတ္တေန ဝါ ဝတ္တုမိစ္ဆတိ၊ တံ ယထာ – ‘‘ဣဒံ မမမပါပယေ’’တိ ကောစိ ကေနစာဘိဟိတော သန္တော အဝဿံ တံ ဘဝိဿတီတိ မညမာနော ပါပိယမာနံ ပတ္တံ ဝါ ဝတ္တုမိစ္ဆတိ၊ တတောယေဝ ‘‘အာသီသာယံ ဘူတမိဝ စေ’’တိ [ပါဏိနိ ၃။၃။၁၃၂] တဒတိဒေသဝစနံ ပစ္စာချာယတေ။

ပဏာမာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁။ သဂ္ဂကဏ္ဍဝဏ္ဏနာ

၁။ ဣဒါနိ ယသ္မာ အဘိဓေယျတ္ထော နာမ ပညတ္တိပရမတ္ထတ္ထဝသေန ဒုဝိဓော၊ တေသု ယေဘုယျေန ပညတ္တတ္ထတော ပရမတ္ထတ္ထောဝ သေဋ္ဌော၊ တေသုပိ ဩဓိသော ကိလေသာနံ သမုစ္ဆေဒပဋိပ္ပဿဒ္ဓိကရတ္တာ ယထာက္ကမံ အဋ္ဌ ဓမ္မာ သေဋ္ဌာ၊ တတောပိ နိဗ္ဗာနမေဝ သေဋ္ဌံ၊ တေသံ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဓမ္မာနံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါဝ သေဋ္ဌော။ ဝုတ္တဉှိ ဘဂဝတာ ‘‘ဝိရာဂေါ သေဋ္ဌော ဓမ္မာနံ၊ ဒွိပဒါနဉ္စ စက္ခုမာ’’တိ [ဓ။ ပ။ ၂၇၃၊ နေတ္တိ။ ၁၂၅]။ ဧတ္ထ ဟိ ‘‘ယာဝတာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာ သင်္ခတာ ဝါ အသင်္ခတာ ဝါ၊ ဝိရာဂေါ တေသံ ဓမ္မာနံ အဂ္ဂမက္ခာယတီ’’တိ [အ။ နိ။ ၄။၃၄၊ ၅။၃၂၊ ဣတိဝု။ ၉၀] ဝစနတော သဗ္ဗေသမ္ပိ သင်္ခတာသင်္ခတဓမ္မာနံ ဝိရာဂသင်္ခါတော နိဗ္ဗာနမေဝ သေဋ္ဌော၊ စက္ခုမာ ပန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ တေသံ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဓမ္မာနံ၊ ဒေဝမနုဿာဒိဘေဒါနံ ဒွိပဒါနဉ္စ ပညတ္တတ္ထာနံ သေဋ္ဌောတိ အယမတ္ထော ဝုတ္တော ဘဂဝတာ၊ တသ္မာ သဗ္ဗတ္ထသေဋ္ဌတ္ထာဘိဓာယကာဘိဓာနဘူတံ ဗုဒ္ဓါတိဓာနမေဝ ပဌမံ သဂ္ဂကဏ္ဍဿ အာဒိမှိ ပတ္ထိယဝသေန [သတ္ထိယဝသေန (က။)] ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဗုဒ္ဓါ’’စ္စာဒိ။ တတ္ထ ဇိနသဒ္ဒန္တံ သဗ္ဗဗုဒ္ဓဿ နာမံ။ သဗ္ဗံ ဗုဒ္ဓဝါတိ ဗုဒ္ဓါ၊ သကမ္မကာ ကတ္တရိ တပစ္စယော။ ဝိသိဋ္ဌာ ဗုဒ္ဓိ အဿတ္ထီတိ ဗုဒ္ဓါ၊ ပသံသာယံ ယဒါဒိနာ ဏပစ္စယော။ ဒါနသီလက္ခန္ဓာဒယော ဌာနာဋ္ဌာနဉာဏာဒယော ဝါ ဒသ ဗလာနိ ယဿေတိ ဒသဗလော။ သာသတိ ဝိနယတိ သတ္တေတိ သတ္ထာ။ သဗ္ဗဓမ္မဇာနနသီလတာယ သဗ္ဗညူ။ ဒွိပဒါနံ၊ ဒွိပဒေသု ဝါ ဥတ္တမော ဒွိပဒုတ္တမော၊ ဗုဒ္ဓဝံသဝဏ္ဏနာယံ [ဗု။ ဝံ။ အဋ္ဌ။ ၃၇ နိဒါနကထာ] နိဒ္ဓါရဏလက္ခဏာယ ဆဋ္ဌိယာ သမာသဿ ပဋိသိဒ္ဓတ္တာ နေဒိသီ နိဒ္ဓါရဏလက္ခဏာ ဆဋ္ဌီ ဂမျတေ။ ကသ္မာ ပန သော တတ္ထ ပဋိသိဒ္ဓါတိ? သမာသေ ယေဘုယျေန နိဒ္ဓါရဏလက္ခဏတ္တယဿ ဝိကလာဘာဝတော။ ကိဉ္စာပိ ဟိ တတ္ထ ဆဋ္ဌိယာယေဝ ပဋိသိဒ္ဓါ၊ သတ္တမိယာ ပန နိဒ္ဓါရဏလက္ခဏာယ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ တဿာပိ သော ပဋိသေဓနီယောယေဝ။ မုနီနံ ဣန္ဒော ရာဇာ မုနိန္ဒော။ ပုညဉာဏဘာဂျာဒယော ဘဂံ နာမ၊ တံယောဂါ ဘဂဝါ။ နာထတိ သတ္တာနံ ဟိတံ ယာစတိ၊ ကိလေသေ ဝါ ဥပတာပေတိ၊ သတ္တေသု ဝါ ဣဿရိယံ ကရောတိ၊ တေသံ ဝါ ဟိတံ အာသီသတီတိ နာထော။ ဗုဒ္ဓဓမ္မသမန္တဉာဏဒိဗ္ဗစက္ခုသင်္ခါတေဟိ ပဉ္စဟိ စက္ခူဟိ သမန္နာဂတတ္တာ စက္ခုမာ။ သဗ္ဗဒါ ဗျာမပ္ပဘာယ ကာယတော နိစ္ဆရဏဝသေန အင်္ဂီရသော။ သဗ္ဗာကာရေန သဗ္ဗဓမ္မာနံ မုနနတော မုနိ၊ ဓမ္မဝါဒေသု ဝါ မောနကရဏတော မုနိ။

၂။ လောကာနံ၊ လောကေသု ဝါ နာထော လောကနာထော။ အတ္တနော အဓိကဿ ကဿစိပိ ဥတ္တမပုဂ္ဂလဿ အဘာဝတော အနဓိဝရော၊ သဗ္ဗပရိယန္တဂတတ္တဘာဝတ္တာ ဝါ နတ္ထိ ဧတဿ ဣတော အညော အဓိကော ပတ္ထေတဗ္ဗော အတ္တဘာဝေါတိ အနဓိဝရော။ မဟန္တာနံ သီလက္ခန္ဓာဒီနံ ဧသနတော ဂဝေသနတော မဟေသိ၊ မဟန္တော ဝါ ဤသော ဝိဘူတိ ဧတဿာတိ မဟေသိ။ ဟိတံ ဝိနယတိ အနုသာသတီတိ ဝိနာယကော၊ ဝိသိဋ္ဌံ ဝါ နိဗ္ဗာနံ သတ္တေ နေတီတိ ဝိနာယကော။ သဗ္ဗဓမ္မဒဿနသီလတာယ ‘‘သမန္တစက္ခူ’တိ လဒ္ဓနာမေန သဗ္ဗညုတညာဏေန သမန္နာဂတတ္တာ သမန္တစက္ခု။ သောဘနံ ဂတံ ဉာဏမဿ၊ သံသာရာ ဝါ သုဋ္ဌု အပုနရာဝတ္တိယာ ဂတဝါတိ သုဂတော၊ သပရသုခသိဒ္ဓတ္ထံ ဝါ သမ္မာ ဂတဝါတိ သုဂတော။ ဘူရိ ဗဟုကာ ပညာ ယဿ၊ အနန္တတ္တာ ဝါ ဘူရိသမာ ပညာ ဧတဿာတိ ဘူရိပညော၊ အနန္တာယ မဟာပထဝိယာ သဒိသပညောတျတ္ထော။ ကိလေသာဒိပဉ္စဝိဓံ မာရံ ဇိတဝါတိ မာရဇိ။

၃။ နရာနံ သီဟော သေဋ္ဌော၊ ပရပ္ပဝါဒမဒ္ဒနသဟနတော ဝါ နရော စ သော သီဟော စာတိ နရသီဟော၊ သဟတီတိ သီဟော၊ နိရုတ္တိနယေန ပုဗ္ဗဝဏ္ဏာကာရဿီကာရော၊ သီဟသဒိသတ္တာ ဝါ နရော စ သော သီဟော စာတိ နရသီဟော။ ယထာ ဟိ သီဟော မိဂရာဇာ စတူဟိ ဒါဌာဟိ သဗ္ဗသတ္တေ ဟိံသတိ အဘိဘဝတိ၊ တထာ ဘဂဝါပိ သီလပညာပုညိဒ္ဓိသင်္ခါတေဟိ စတူဟိ ဓမ္မေဟိ သဗ္ဗံ လောကံ ဟိံသတိ အဘိဘဝတီတိ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ။ သဗ္ဗပုရိသာနံ သေဋ္ဌတ္တာ နရဝရော၊ နရာနံ ဝါ ဒေဝမနုဿာနံ သေဋ္ဌတ္တာ နရဝရော၊ ‘‘သီလေ ပတိဋ္ဌာယ နရော သပညော’’တိ [သံ။ နိ။ ၁။၂၃] ဧတ္ထ ဝိယ နရသဒ္ဒေန သဗ္ဗေ ဒေဝမနုဿာ သင်္ဂဟိတာ။ ဓမ္မဿ ရာဇပဝတ္တကတ္တာ ဓမ္မရာဇာ၊ ဓမ္မတော ဝါ သဒေဝကဿ လောကဿ ရာဇာ ဇာတော၊ နာဓမ္မတောတိ ဓမ္မရာဇာ၊ ဓမ္မေန ရာဇတီတိ ဝါ ဓမ္မရာဇာ၊ ဓမ္မပါလကော ဝါ ရာဇာ ဓမ္မရာဇာ။ မုနီနံ သေဋ္ဌတ္တာ မဟာမုနိ။ ဒေဝါနံ အတိဒေဝေါတိ ဒေဝဒေဝေါ၊ ဒေဝါနံ အဓိကော ဝါ ဒေဝေါ ဒေဝဒေဝေါ။ လောကာနံ ဂရု အာစရိယော လောကဂရု၊ လောကာနံ ဂရုဘာဇနတ္တာ ဝါ လောကဂရု။ ဓမ္မဿ သာမိ ယထာဝုတ္တနယေန ဓမ္မဿာမီ။ ယထာ ပုရိမကာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ သဗ္ဗညုဘာဝံ ဂတာ၊ တထာ အယမ္ပိ ဂတောတိ တထာဂတော၊ တထာ ဝါ သမ္မာ ဂတံ ဉာဏမဿာတိ တထာဂတောတျာဒိနာ တထာဂတသဒ္ဒဿ အတ္ထပပဉ္စော တတ္ထ တတ္ထ [ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၇၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၂၊ သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃။၇၈၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၇၀၊ ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၁၈၊ ဣတိဝု။ အဋ္ဌ။ ၃၈၊ ထေရဂါ။ အဋ္ဌ။ ၁။၃၊ ဗု။ ဝံ။ အဋ္ဌ။ ၂ နိဒါန ကထာ၊ မဟာနိ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၊ ပဋိ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၃၇၊ ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၇၊ ဒီ။ နိ။ အဘိ။ ဋီ။ ၁။၇၊ မ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၁၂၊ အ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၁။၁၇၀] ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

၄။ သယမေဝ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဘဝတိ၊ အနညဗောဓိတောတိ သယမ္ဘူ။ သမ္မာ အဝိပရီတေန သ’မတ္တနာယေဝ သဗ္ဗဓမ္မေ ဗုဇ္ဈတိ အဗုဇ္ဈိ ဗုဇ္ဈိဿတီတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ။ သေဋ္ဌပညာယ သမန္နာဂတတ္တာ ဝရပညော။ သတ္တေ သံသာရဏ္ဏဝတော နိဗ္ဗာနပါရံ နေတီတိ နာယကော။ ဇိတပဉ္စမာရတ္တာ ဇိနော။ ဧတ္ထ စ သမန္တဘဒြ၊ လောကဇိ၊ ဆဠဘိည၊ အဒွယဝါဒီ၊ သိရီဃန၊ အကနိဋ္ဌဂ [အကနိဋ္ဌက (က။)]၊ ဓမ္မစက္က၊ ရာဂါသနိ [ရာဂါရိ (က။)]၊ တိသရဏ၊ ခသမ [ခဏသမ (က။) ခေန အာကာသေန သမာ တုလျာ ဂုဏာ ယဿ သော (တိကဏ္ဍသေသဋီကာ ၁။၁။၈)]၊ ဂုဏာကရ၊ မဟာသုခ၊ ဝဇိရ၊ မေတ္တာဗလ၊ အသမ၊ ဇိတာရိ၊ မဟာဗောဓိ၊ ဓမ္မဓာတု၊ သေတကေတု၊ ခဇိ၊ တိမုတ္တိ [ခဇိရဝိမုတ္တိ (က။) ခေန အာကာသဇ္ဈာနေန – သုညဘာဝနာယာတိ ဘာဝေါ – ဇယတိ သံသာရဘာဝံ ယော၊ ဇိ+ ကွိပ သုညဝါဒီနံ ဗောဒ္ဓါနံ ‘‘သုညံ သဗ္ဗမေဝ’’ ဣတျာကာရဘာဝနာယ သံသာရဘာဝဇယနတော တထာဘာဝေါ (သဒ္ဒကပ္ပဒ္ဒုမ)]၊ ဒသဘူမိဿရ၊ ပဉ္စဉာဏ၊ ဗဟုက္ခမ၊ သမ္ဗုဒ္ဓ၊ သဗ္ဗဒဿီ၊ မဟာဗလ၊ သဗ္ဗဗောဓ [သမ္ဗောဓဓမ္မ (က။)]၊ ဓမ္မကာယ၊ သံဂုတ္တ၊ အရဟ၊ ဒွါဒသက္ခ၊ ဝီတရာဂါဒီနိပိ အနေကာနိ ဗုဒ္ဓဿ နာမာနိ [ဣမာနိ ပရိယာယဝစနာနိ ပါယသော အမရကောသတော၊ တိကဏ္ဍသေသာဘိဓာနတော စ ဂဟိတာနိ]။ သမန္တတော ပုညသမ္ဘာရတော စ ဉာဏသမ္ဘာရတော စ ဘဒြော သေဋ္ဌောတိ သမန္တဘဒြောတျာဒီနိ စ နိဗ္ဗစနာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဝုတ္တဉ္စ –

‘‘အသင်္ချေယျာနိ နာမာနိ၊ သဂုဏေန မဟေသိနော၊

ဂုဏေန နာမမုဒ္ဓေယျံ၊ အပိ နာမသဟဿတော’’တိ [ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁၃၁၃၊ ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၅၃၊ ပဋိ။ မ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၇၆၊ နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၃၈]။

တတ္ထ ဥဒ္ဓေယျန္တိ ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗံ။ အပိ နာမသဟဿတောတိ အနေကေဟိ နာမသဟဿေဟီတျတ္ထော။ သဗ္ဗဗုဒ္ဓနာမကထာ။

သက္ကာဒိသတ္တကံ အမှာကံ ဗုဒ္ဓဿ နာမံ။ ပဉ္စမာရေ ဇေတုံ သက္ကောတီတိ သက္ကော၊ ဘဂိနီဟိ သဒ္ဓိံ သံဝါသကရဏတော ဝါ လောကမရိယာဒံ ဆိန္ဒိတုံ သက္ကုဏန္တီတိ သက္ကာ၊ သာကိယရာဇူနံ ပုဗ္ဗရာဇာနော၊ တေသံ ဝံသဘူတတ္တာ ဘဂဝါ ‘‘သက္ကော’’တိ ဝုစ္စတိ။ အဿ စ ဇာတိသမနန္တရံ နိဓယော ရတနာနိ စ ဥပ္ပန္နာနီတိ သိဒ္ဓတ္ထောတိ နာမံ ကတံ၊ သဗ္ဗေသံ ဝါ လောကာနံ သိဒ္ဓါ အတ္ထာ ဧတေန ဟေတုဘူတေနာတိ သိဒ္ဓတ္ထော။ သုဒ္ဓံ ဩဒနံ အဿာတိ သုဒ္ဓါဒနော၊ တဿ အပစ္စံ သုဒ္ဓါဒနိ။ ဂေါတမဝံသဿ ကပိလဿ မုနိနော သိဿတာယ သကျာ ဂေါတမာ၊ ဘဂဝါ ပန ဂေါတမဝံသေ ဥပ္ပန္နတ္တာ ဂေါတမဿ မုနိနော အပစ္စံ ဂေါတမော။

၅။ သကျဝံသာဝတိဏ္ဏော [သကျဝံသာ ပိတ္ထိဏ္ဏော (က။)] သကျမုနိ ယော ဗုဒ္ဓါ သော သကျသီဟော၊ သကျာနံ ဝါ သေဋ္ဌတ္တာ သကျသီဟော။ သကျကုလတော ဇာတော မုနိ သကျမုနိ။ သူရိယဒေဝပုတ္တဿ သောတာပန္နတ္တာ ဘဂဝါ အာဒိစ္စဗန္ဓူတိ ဝုစ္စတိ၊ အာဒိစ္စဿ ဗန္ဓု ဉာတီတိ နိဗ္ဗစနံ ကတွာ။ ဧတ္ထပိ မာယာဒေဝီသုတ၊ မဟာသမဏ၊ ကလိသာသနာဒီနိ [ကုလိသာသနာဒီနိ (က။) ကလိမှိ ယုဂေ သာသနံ အနုသာသနံ ယဿ သော၊ အထဝါ ကလိမှိ ပါပေ ဝိဝါဒေ ဝါ သာသနံ ဟိတသာဓနံ ယဿ သော (တိကဏ္ဍသေသဋီကာ ၁။၁။၁၁)] ဂေါတမပရိယာယာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

၆။ မောက္ခာဒီနိ နိဗ္ဗုတိပရိယန္တာနိ ဆစတ္တာလီသ နာမာနိ နိဗ္ဗာနဿ နာမာနိ။ မုစ္စန္တိ ဧတ္ထ၊ ဧတေန ဝါ ရာဂါဒီဟီတိ မောက္ခော။ နိရုဇ္ဈန္တိ ဧတ္ထ ရာဂါဒယောတိ နိရောဓော၊ ရုန္ဓတိ ဝါ နိဗ္ဗာနန္တိ ရောဓော၊ ကိလေသော၊ သော ဧတ္ထ နတ္ထီတိ နိရောဓော။ ဝါနသင်္ခါတာယ တဏှာယ နိက္ခန္တတ္တာ၊ နိဗ္ဗာတိ ဝါ ဧတေန ရာဂဂ္ဂိအာဒိကောတိ နိဗ္ဗာနံ။ ယထာ ပကတိဒီပေါ နဒီသောတေန ဝုယှမာနာနံ ပတိဋ္ဌာ ဟောတိ၊ ဧဝမိဒမ္ပိ နိဗ္ဗာနံ သံသာရမဟောဃေန ဝုယှမာနာနံ ပတိဋ္ဌာတိ ဒီပေါ ဝိယာတိ ဒီပေါ၊ နိက္ကိလေသာနံ ဝါ ပဒီပသဒိသဘာဝကရဏတော ဒီပေါ ဝိယာတိ ဒီပေါ၊ ‘‘နိဗ္ဗန္တိ ဓီရာ ယထယံ ပဒီပေါ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ၊ ဒိပ္ပတိ ဝါ အရိယာနံ ဉာဏစက္ခုဿေဝ ပကာသတီတိ ဒီပေါ။ တဏှာနံ ခယဟေတုတ္တာ တဏှက္ခယော။ ရာဂါဒီနံ ပဋိပက္ခတ္တာ၊ ဥတ္တမဋ္ဌေန ဝါ ပရံ။ တာယတိ ရက္ခတိ အပါယာဒိတောတိ တာဏံ။ နိလီယန္တိ ဧတ္ထ သံသာရဘယဘီရုကာတိ လေဏံ။ နတ္ထိ ဒီဃရဿာဒိကံ ရူပံ သဏ္ဌာနမေတဿာတိ အရူပံ၊ အပ္ပစ္စယတ္တာ ဝါ အရူပံ။ ရာဂါဒီနံ သန္တကရဏတ္တာ သန္တံ။ ရာဂက္ခယဟေတုဘာဝေန အဝိပရီတတ္တာ၊ စတုသစ္စပရိယာပန္နတ္တာ ဝါ သစ္စံ။ နတ္ထိ အာလယော တဏှာ ဧတ္ထာတိ အနာလယံ။

၇။ ပစ္စယေဟိ န သင်္ကရီယတေတိ အသင်္ခတံ။ သိဝံ ခေမဘာဝံ ကရောတီတိ သိဝံ၊ သံသာရဘီရုကေဟိ သေဝိတဗ္ဗတ္တာ ဝါ သိဝံ၊ ယဒါဒိနာ ဝပစ္စယော။ နတ္ထိ ဧတ္ထ မတံ မရဏံ၊ ဧတသ္မိံ ဝါ အဓိဂတေ ပုဂ္ဂလဿ မတန္တိ အမတံ။ ပဿိတုံ သုဒုက္ကရတာယ သုဒုဒ္ဒသံ။ ပရေဟိ ဥတ္တမေဟိ အရိယပုဂ္ဂလေဟိ အယိတဗ္ဗံ ဂန္တဗ္ဗန္တိ ပရာယဏံ၊ ပရတော ဝါ အယိတဗ္ဗံ ဂန္တဗ္ဗန္တိ ပရာယဏံ၊ သံသာရသဘာဝတော အညသဘာဝဝသေန ဗုဇ္ဈိတဗ္ဗန္တျတ္ထော၊ ပရေသံ ဝါ အရိယပုဂ္ဂလာနံ ပတိဋ္ဌာနတ္တာ ပရာယဏံ။ ယေန စတ္တာရော မဂ္ဂါ ဩဓိသော ကိလေသေ သရန္တိ ဟိံသန္တိ တံ ဓမ္မံ သရဏံ၊ အရိယာနံ ဝသိတဂေဟတ္တာ ဝါ သရဏံ။ ဤတိ ဥပဒ္ဒဝေါ ပဝါသော စ တေ ယတ္ထ န သန္တိ၊ တံ အနီတိကံ၊ သတ္တေ သံသာရံ နေတီတိ ‘‘နီတီ’’တိ လဒ္ဓနာမာယ တဏှာယ အဘာဝတော ဝါ အနီတိကံ။ အာသဝါနံ အနာရမ္မဏတာယ အနာသဝံ။ နိစ္စဋ္ဌေန ဓုဝံ၊ ဓဝတိ ဝါ မဂ္ဂါနမာရမ္မဏဘာဝံ ဂစ္ဆတီတိ ဓုဝံ၊ ‘‘ဓု ဂတိထေရိယေသူ’’တိ ဟိ ကာတန္တဓာတု။ ဒဋ္ဌဗ္ဗသဘာဝဿ နတ္ထိတာယ အနိဒဿနံ။ ပစ္စယေဟိ အကတတ္တာ အကတံ။ သဒါ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ အပလုဇ္ဇနသဘာဝံ ဂစ္ဆတိ၊ တေန ဝါ ဝိညာယတီတိ အပလောကိတံ။ ‘‘ဣတံ ဂတေ စ ဝိညာတေ’’တိ ဟိ နာနတ္ထသင်္ဂဟေ ဝုတ္တံ။ လောကသဘာဝေန ဝါ ဝိညာယတီတိ လောကိတံ၊ တဗ္ဘာဝါပဂမနတော အပလောကိတံ။ သဏှဋ္ဌေန နိပုဏံ၊ ယေန ဝါ စတ္တာရော မဂ္ဂါ ဩဓိသော ကိလေသေ နိဿေသတော ပုနန္တိ သောဓေန္တိ၊ တံ နိပုဏံ။ န ကဒါစိပိ ယဿ အန္တော ဝိနာသော အတ္ထိ၊ တံ အနန္တံ။ ခရန္တိ ဝိနဿန္တီတိ ခရာ၊ သင်္ခတာ၊ တေ ယတ္ထ န သန္တိ၊ တံ အက္ခရံ၊ ခရသင်္ခါတာနံ ဝါ သင်္ခတာနံ ပဋိပက္ခတ္တာ အက္ခရံ။ ဧတ္ထ စ အသင်္ခတန္တျာဒိကာ ဂါထာ ရုစိရာ နာမ။

၈။ သဗ္ဗဒုက္ခာနံ ခယကာရဏတ္တာ ဒုက္ခက္ခယော။ ဗျာဗာဓတီတိ ဗျာဗာဓော၊ သော ဧဝ ဗျာဗာဒေါ၊ ဒုက္ခသစ္စံ၊ တဿ ဘာဝေါ ဗျာဗဇ္ဇံ၊ ဒုက္ခဿ ပီဠနာဒျတ္ထော၊ တံ ယတ္ထ နတ္ထိ၊ တံ အဗျာဗဇ္ဇံ၊ အဗျာပဇ္ဈန္တိပိ ပါဌော၊ တတ္ထ ဗျာပဇ္ဇန္တိ ဝိနဿန္တီတိ ဗျာပါဒါ၊ သင်္ခတာ၊ တေသံ ဘာဝေါ ဗျာပဇ္ဈံ၊ သင်္ခတာနံ ဝိနဿနဘာဝေါ၊ တံ ယတ္ထ နတ္ထိ၊ တံ အဗျာပဇ္ဈန္တိ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ နိရုတ္တိနယေန စ ဒျဿ ဇ္ဈကာရော။ ကိလေသကမ္မဝိပါကဝဋ္ဋာနမဘာဝတော ဝိဝဋ္ဋံ။ နိဗ္ဘယဋ္ဌေန ခေမံ၊ ခယန္တိ ဝါ ဧတေန ရာဂဂ္ဂိအာဒယောတိ ခေမံ။ သင်္ခါရေဟိ အသမ္မိဿတာယ၊ ဝိသံယောဂတာယ စ ကေဝလံ။ အပဝဇ္ဇန္တိ သင်္ခါရာ ဧတသ္မာတိ အပဝဂ္ဂေါ။ ယသ္မာ ရာဂေါ ဝိဂတော၊ သော ဝိရာဂေါ။ ပဓာနဘာဝံ နီတံ ပဏီတံ။ နတ္ထိ ဧတသ္မိံ အဓိဂတေ အရိယာနံ စုတံ စဝနန္တိ အစ္စုတံ။ အရိယေဟိ ပဇ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ ဂန္တဗ္ဗတ္တာ ပဒံ။

၉။ စတ္တာရော ယောဂါ ခယန္တိ ဧတေနာတိ ယောဂက္ခေမော။ ပါရေတိ သက္ကောတိ သံသာရဒုက္ခသန္တာပံ သမေတုန္တိ ပါရံ၊ ‘‘သံသာရဒုက္ခသန္တာပတတ္တဿာ’လံ သမေတဝေ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ ပဂတာ သံသာရစက္ကဿ အရာ ဧတသ္မာတိ ဝါ ပါရံ။ ကိလေသေဟိ မုစ္စနတော မုတ္တိ၊ နိကာယန္တရိယာ ပန ‘‘သရီရေန္ဒြိယေဟိ အတ္တနော မုတ္တတ္တာ မုတ္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ကိလေသသမနတော သန္တိ။ ဝိသုဇ္ဈန္တိ သတ္တာ ဧတာယ ရာဂါဒိမလေဟီတိ ဝိသုဒ္ဓိ။ သဗ္ဗသင်္ခါရာ ဝိမုစ္စနတော ဝိမုတ္တိ။ အသင်္ခတမေဝ နိဿတ္တနိဇ္ဇီဝဋ္ဌေန၊ သန္တိလက္ခဏဓာရဏတော ဝါ ဓာတူတိ အသင်္ခတဓာတု။ သုဇ္ဈန္တိ သတ္တာ ဧတာယ ရာဂါဒိမလေဟီတိ သုဒ္ဓိ။ အာဝုဏောတိ သံသာရတော နိက္ခန္တုမပ္ပဒါနဝသေနာတိ ဝုတိ၊ တဏှာ၊ တတော နိက္ခန္တတ္တာ နိဗ္ဗုတိ။

၁၀။ ခီဏာသဝါဒိစတုက္ကံ အရဟန္တေ။ ခီဏာ အာသဝါ ယဿ သော ခီဏာသဝေါ။ တတော ဥတ္တရိ ကရဏီယာဘာဝတော နတ္ထိ သိက္ခာ ဧတဿာတိ အသေက္ခော။ ဝိဂတော ရာဂေါ ယသ္မာတိ ဝီတရာဂေါ။ သံသာရစက္ကဿ အရေ ဟတဝါတိ အရဟာ၊ ‘‘အရဟ’’န္တိပိ ပါဌော။

ဒေဝလောကာဒိပဉ္စကံ သဂ္ဂဿ နာမံ။ ဒေဝါနံ လောကော ဘဝနံ ဒေဝလောကော။ ဒိဗ္ဗန္တျတြ ဒိဝေါ။ အဇ ဂတိယံ၊ အနေကတ္ထတ္တာ ဌိတိယံ၊ စိရံ ဌိယတေ အသ္မိန္တိ အဂ္ဂေါ၊ ဌာနံ၊ သောဘနော အဂ္ဂေါ သဂ္ဂေါ၊ ပုညေန ဝါ သုဋ္ဌု အဇီယတေတိ သဂ္ဂေါ။ တယော ဒေဝါ ဒိဗ္ဗန္တျတြေတိ တိဒိဝေါ။ ပဓာနတော ဟိ တီဟိ ဟရိဟရဗြဟ္မေဟိ ဗျပဒေသော။ တိဒသာနံ ဒေဝါနံ အာလယော ဌာနန္တိ တိဒသာလယော။ ကေစိ ပန ‘‘ဒေဝလောကာဒိတ္တယံ သဂ္ဂသာမညဿ နာမံ၊ တိဒိဝါဒိဒွယံ တာဝတိံသဿာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ အမရကောသာဒီသု သာမညသ္မိံယေဝ ဒွိန္နမ္ပိ ဂဟဏတော န သာရတော ပစ္စေတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထာပိ နာက၊ သုရလောက၊ တိပိဋ္ဌပ [ဝိသန္တိ သုကတိနော အသ္မိံ ဣတိ ပိဋ္ဌပံ ပိသောဒရာဒိ တိဒသာနံ ပိဋ္ဌပဓိတိ ဒသသဒ္ဒလောပေါ (စိန္တာမဏိဋီကာ)]၊ အဝရောဟ၊ ဖလောဒယ [ဖလဿ ကမ္မဖလဿ ဥဒယော ဒိဋ္ဌိယောဂျဋ္ဌာနံ (တိကဏ္ဍဋီကာ)]၊ မန္ဒရ၊ သေရိက၊ သက္ကဘဝန၊ ခံ၊ နဘာဒီနိ ဒေဝလောကသာမညာနိ ဣဓာနာဂတာနိပိ ဂဟေတဗ္ဗာနိ။

၁၁-၁၂။ တိဒသာဒိစတုဒ္ဒသကံ ဒေဝတာသာမညဿ နာမံ။ ဇာတီသု [ဇာတိဇာတီသု (က။)] ဝုတ္တာသု ဗျတ္တိပိ ဝုစ္စတီတိ ဗျတ္တီနံ ဗဟုတ္တာ ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသော။ ဇာတိသတ္တာဝိနာသသင်္ခါတာ တိဿော ဒသာ ပရိမာဏာ ဧတေသန္တိ တိဒသာ။ ဧတေ ဟိ မနုဿာဒယော ဝိယ ဗုဒ္ဓိဝိပရိဏာမခယေဟိ န ယုဇ္ဇန္တိ၊ ပဉ္စဝီသတိဝဿုဒ္ဒေသိယာ ဧဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ သန္တိ ဝိနဿန္တိ စ။ မရဏံ မရော၊ သော ယေသံ နတ္ထိ၊ တေ အမရာ။ ဒိဗ္ဗန္တိ ပဉ္စကာမဂုဏာဒီဟိ ကီဠန္တီတိ ဒေဝါ။ ဝိဗုဇ္ဈန္တိ န သုပန္တီတိ ဝိဗုဓာ၊ အတီတာနာဂတဇာတိံ ဝိဗုဇ္ဈန္တီတိ ဝါ ဝိဗုဓာ။ သုဓာဘောဇနဘုဉ္ဇနသီလတာယ သုဓာသိနော။ သမုဒ္ဒုဋ္ဌာ [အမတမထနောဋ္ဌာ (စိန္တာမဏိဋီကာ)] သုရာ အတ္ထိ ယေသံ၊ တေ သုရာ၊ သုရန္တိ ဝါ ကီဠန္တီတိ သုရာ၊ သုခေန ရမန္တီတိ ဝါ သုရာ။ ဒီဃာယုကာပိ သမာနာ ယထာပရိစ္ဆေဒံ သမ္ပတ္တကာလေ မရန္တိ သီလေနာတိ မရူ။ ဒိဝေါ ဒေဝလောကော ဩကော အာသယော ယေသံ တေ ဒိဝေါကာ။ သုဓာဟာရဿ ပါတဗ္ဗဿပိ သမ္ဘဝတော အမတံ ပိဝန္တီတိ အမတပါ၊ အမတောသဓံ ဝါ ပိဝန္တီတိ အမတပါ။ သဂ္ဂေ ဝသနသီလတ္တာ သဂ္ဂဝါသိနော။ သဒါ ပဉ္စဝီသတိဝဿုဒ္ဒေသိယတ္တာ နိရာကတာ ဇရာ ဧတေသန္တိ နိဇ္ဇရာ။ န နိမိသန္တီတိ အနိမိသာ၊ ဘမုကာ နိစ္စလံ ကရောန္တီတျတ္ထော။ ဒိဝေ ဝသန္တီတိ ဒိဗ္ဗာ။ ဒေဝါ ဧဝ ဒေဝတာ၊ သကတ္ထေ ဒေဝသဒ္ဒတော တာပစ္စယော၊ ဒေဝတာ ဧဝ ဒေဝတာနိ၊ သကတ္ထေ နိပစ္စယော။ ‘‘အပုမေ’’တိ ဧတ္ထ ပဌမသကတ္ထိကဝသေန ဣတ္ထိလိင်္ဂတ္တံ၊ ဒုတိယသကတ္ထိကဝသေန နပုံသကလိင်္ဂတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ ဒုတိယသကတ္ထိကဝသေနေဝ ဝါ ဒွိလိင်္ဂတ္တံ၊ တတ္ထ ဣတ္ထိလိင်္ဂပက္ခေ ယဒါဒိနာ နိကာရာဒေသော။ အမရကောသေ ပန ‘‘ဒေဝတာနိ ပုမေ ဝါ’’တိ [အမရ ၁။၉] ဝုတ္တံ။ တဿတ္ထော – ဒေဝတာနိသဒ္ဒေါ ဝိကပ္ပေန ပုလ္လိင်္ဂေ၊ နိစ္စံ နပုံသကေတိ။ ဋီကာယဉ္စ ‘‘သကတ္ထိကာ ပကတိတော လိင်္ဂဝစနာနိ အတိဝတ္တန္တီတိ ပုန္နပုံသကတ္တ’’န္တိ [ဒေဝေါ ဧဝ ဒေဝတာ၊ သကတ္ထေ တာ၊ သကတ္ထိကာ အပိ ပစ္စယာ ပကတိတော လိင်္ဂဝစနာဒျတိဝတ္တန္တေ၊ အပီတိ ဣတ္ထိတ္တံ ဒေဝတာ ဧဝ ဒေဝတံ ပညာဒိတ္တာ အဏ (စိန္တာမဏိဋီကာ)] ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သကတ္ထိကာတိ ဒုတိယသကတ္ထိကံ ဝုတ္တံ၊ ပကတိတောတိ ပဌမသကတ္ထိကံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပုန္နပုံသကတ္တ’’န္တိ၊ ဣတရထာ တာပစ္စယန္တဿ နိစ္စံ ဣတ္ထိလိင်္ဂတာယ ဣတ္ထိလိင်္ဂတ္တမေဝ ဝဒေယျ။ သုပဗ္ဗာ၊ သုမနာ၊ တိဒိဝေသာ၊ အာဒိတေယျာ၊ ဒိဝိသဒါ၊ လေခါ၊ အဒိတိနန္ဒနာ၊ အာဒိစ္စာ၊ ရိဘဝေါ [ဝိဘဝါ (က။)၊ ရိကာရော ဒေဝမာတာ သိယာ ဣတိ တိကဏ္ဍေ၊ တတော ဘဝန္တီတိ (စိန္တာမဏိဋီကာ)] အသောပ္ပာ၊ အမစ္စာ [မရဏံ မတိ ဣတိ တိ၊ မတိယံ ဘဝါ မစ္စာ… န မစ္စာ အမစ္စာ (စိန္တာမဏိဋီကာ)]၊ အမတာသနာ၊ အဂ္ဂိမုခါ၊ ဟဝိဘောဇနာ၊ ဂိရဗ္ဗာဏာ၊ ဒါနဝါရယော၊ ဗိန္ဒာရကာ၊ ပူဇိယာ၊ စိရာယုကာ၊ သဂ္ဂိနော၊ နဘောသဒါဣစ္စာဒီနိပိ ဒေဝတာနံ သာမညနာမာနေဝ။

၁၃။ သိဒ္ဓါဒယော ဣမေ ဒေဝယောနိယော ဒေဝပ္ပဘဝါ ဒေဝဝံသာ ဧတေသမုပ္ပတ္တိယံ ဒေဝါနမေဝ အာဒိကာရဏတ္တာ။ အဏိမာဒိဂုဏောပေတတ္တာ သိဇ္ဈန္တိ ဧတဿ ယထိစ္ဆိတာ အတ္ထာတိ သိဒ္ဓါ။ ယဿ ဘာသာယ ဗြူဟတိ ကထာ၊ သော ဘူတော၊ ပိသာစပ္ပဘေဒေါ အဓောမုခါဒိ။ ဝစနတ္ထော ပန ဘဝန္တိ ဗြူဟန္တိ ကထာ ဧတသ္မာတိ ဘူတောတိ။ ဂန္ဓံ အဗ္ဗတိ ပရိဘုဉ္ဇတီတိ ဂန္ဓဗ္ဗော၊ ဒေဝဂါယနာ ‘‘ဟာဟာ ဟူဟူ’’ ပဘုတယော [အမရ ၁။၅၅]။ နိဓယော ဂုယှတီတိ ဂုယှကော၊ သညာယံ ကော၊ မဏိဘဒြာဒိကော ကုဝေရာနုစရော။ ယက္ခ ပူဇာယံ၊ ယက္ခီယတေ ပူဇီယတေတိ ယက္ခော၊ ကုဝေရာဒိကော။ ရက္ခန္တိ အတ္တာနံ ဧတသ္မာတိ ရက္ခသော၊ ဝိဘီသဏာဒိ။ ကုမ္ဘပ္ပမာဏဏ္ဍတာယ ကုမ္ဘဏ္ဍော။ ပိသိတံ မံသံ အသတိ ဘက္ခတီတိ ပိသာစော၊ သကုနိ သကုန္တိအာဒိကော ကုဝေရာနုစရော၊ ယဒါဒိနာ ပိသိတဿ ပိဘာဝေါ၊ အသဿ စ သာစာဒေသဘာဝေါ [ပါဏိနိ ၆။၃။၁၀၉၊ မောဂ္ဂလ္လာနပဉ္စိကာ ၁။၄၇]။ အာဒိသဒ္ဒေန ဝိဇ္ဇာဓရ၊ အပသရ၊ ကိန္နရေ စ သင်္ဂဏှာတိ။ ဝိဇ္ဇံ ဂုဠိကာဉ္ဇနမန္တာဒိကံ ဓရတီတိ ဝိဇ္ဇာဓရော။ အပသာရယန္တိ ခလယန္တီတိ အပသရာ၊ ဥဗ္ဗသျာဒိကာ သုရဝေသိယော [အမရ ၁။၅၅]၊ အပသရသဒ္ဒဿ ဇာတိယံ သယံ ဗဟုတ္တံ၊ ဗျတ္တိယန္တု တဒဝယဝံ ဝါ သယံ၊ တထာ စ ဗဟုတ္တံဝ။ ဝနာဒိသဒ္ဒေါ ကဒါစိ ဇာတိယံ ပယုဇ္ဇတေ၊ ကဒါစိ ဗျတ္တိယံ။ တတြ ယဒါ ဇာတိယံ၊ တဒါ ဗျတ္တိဂတံ သင်္ချမာဒါယ ပဝတ္တတိ။ ယဒါ ဗျတ္တိယံ ပယုဇ္ဇတေ၊ တဒါ တံဗျတ္တာဝယဝါနံ ပါဏိပါဒါဒီနံ ဗဟုတ္တသင်္ချမာဒါယ ပဝတ္တတိ။ ဝနသဒ္ဒေါ တု ဇာတိဂတေကသင်္ချာဝိသိဋ္ဌဒဗ္ဗာဘိဓာနတော ဓဝါဒိဗျတ္တိဂတဇာတျာဘိဓာနတော ဝါ ဧကဝစနန္တိ အပသရသဒ္ဒေါ ဝါမနာဒိမတေန ဣတ္ထိယံ ဗဟုဝစနေ စ၊ တဒညေသံ ပန မတေန ပုမိတ္ထိယံ ဝစနဒွယေ စ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အဿမုခနရသရီရတ္တာ ကုစ္ဆိတော နရော၊ ကိဉ္စိ ဝါ နရော၊ နရသဒိသတ္တာ ဝါ ကိန္နရော။ ဧတာ ဒေဝယောနိယော။ ဂဏဒေဝတာ ပန –

‘‘အာဒိစ္စာ ဝိသု ဝသဝေါ၊ တုသိတာ’ဘဿရာ’နိလာ၊

မဟာရာဇိကာ သာဓျာ စ၊ ရုဒ္ဒါ စ ဂဏဒေဝတာ’’တိ [အမရ ၁။၁၀]။

အမရကောသေ ကထိတာ။

တတြာဒိစ္စာ ဒွါဒသကာ၊ ဝိသုဒေဝါ ဒသ ဌိတာ၊

ဝသဝေါ အဋ္ဌသင်္ချာတာ၊ ဆတ္တိံသ တုသိတာ မတာ။

အာဘဿရာ စတုသဋ္ဌိ၊ ဝါတာ ပဏ္ဏာသေကူနကာ၊

မဟာရာဇိကနာမာယော၊ ဒွိသတံ ဝီသတာဓိကာ။

သာဓျာ ဒွါဒသ ဝိချာတာ၊ ရုဒ္ဒါ စေကာဒသ ဌိတာ၊

သမယန္တရတော ဧတာ၊ ဝိညေယျာ ဂဏဒေဝတာ။

၁၄။ ပုဗ္ဗဒေဝါဒိစတုက္ကံ အသုရေ။ ပုဗ္ဗံ ဒေဝါ ပုဗ္ဗဒေဝါ၊ ဒုတိယာသမာသော၊ ပုဗ္ဗေ ဝါ ဒေဝါ ပုဗ္ဗဒေဝါ၊ ပုဗ္ဗေ ဟျေတေ ဒေဝပုရေ ဌိတာ၊ အနန္တရံ သက္ကာဒီဟိ တတော စာလိတာ။ သုရာနံ ရိပူ သတ္တဝေါ သုရရိပူ။ သုရာနံ ပဋိပက္ခဘာဝတော အသုရာ၊ ဒေဝါ ဝိယ န သုရန္တိ န ကီဠန္တီတိ ဝါ အသုရာ၊ သမုဒ္ဒုဋ္ဌာ ဝါ သုရာ ဒေဝေဟိ အဘျုပဂတာ၊ နာသုရေဟီတိ နတ္ထိ သုရာ ဧတေသန္တိ အသုရာတိ နိကာယန္တရိယာ။ ဒနုနာမာယ မာတုယာ အပစ္စံ ဒါနဝါ။ ဒနု နာမ တေရသသု ရက္ခသဒုဟိတီသု ဧကိဿာ ဒုဟိတု နာမံ။ ဧတေ ပုဗ္ဗဒေဝါဒယော သဒါ ပုမေ ပုလ္လိင်္ဂေ ဝတ္တန္တိ။ ဒေစ္စာ၊ ဒေတေယျာ၊ ဒနုဇာ၊ ဣန္ဒာရီ၊ သုရဒိသာ၊ သုက္ကသိဿာ၊ ဒိတိသုတာ၊ ပုဗ္ဗဇာဣစ္စာဒီနိပိ အသုရဿ သာမညနာမာနိ။

တဗ္ဗိသေသာ အသုရပ္ပဘေဒါ။ သုရေဟိ သဒ္ဓိံ သင်္ဂါမတ္ထံ အတ္တနော ဗလကာယာနံ ပဟာရံ အာယုဓံ ဒဒါတီတိ ပဟာရဒေါ၊ သော ဧဝ ပဟာရာဒေါ။ သံ ပသတ္ထော ဝရော ဇာမာတာ ယဿ သော သမ္ဗရော၊ တဿ ဟိ သက္ကော ဇာမာတာ [သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၂၅၆]၊ ပုညာဟရီသု ဝါ ဣန္ဒြိယာနိ သံဝုဏောတီတိ သမ္ဗရော။ ဗလမေတဿတ္ထီတိ ဗလီ၊ အတိသယဗလကာယတ္တာ ဝါ ဗလီ၊ သော ဧဝ ဗလိ၊ ‘‘ဗလိအာဒယော’’တိ ဣမိနာ သမာသေပိ သန္ဓိ နတ္ထီတိ ဒီပေတိ။ အာဒိနာ မစ္ဆသကုဏာဒိကေပိ ကုဉ္စာဒိကေပိ အသုရဘေဒေ သင်္ဂဏှာတိ။

၁၅။ ပိတာမဟာဒျဋ္ဌကံ ဗြဟ္မနိ။ ပိတူနံ ပဇာပတီနံ လောကပိတူနမ္ပိ ပိတာ ပိတာမဟော၊ အာမဟပစ္စယော [မောဂ္ဂလ္လာန ၄။၃၈]။ သဗ္ဗလောကာနံ ပိတုဋ္ဌာနိယတ္တာ ပိတာ၊ သဗ္ဗလောကံ ဝါ ပါတိ ရက္ခတီတိ ပိတာ၊ ရိတုပစ္စယော။ မဟန္တသရီရတာယ ဗြဟ္မာ၊ ဗြဟ ဝုဍ္ဎိယံ မပစ္စယော။ လောကာနံ ဤသော ဣန္ဒော လောကေသော။ ကမလသမ္ဘဝတ္တာ ကမလံ၊ ပဒ္မံ။ တံ အာသနမုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနမဿ ကမလာသနော။ ဟိရညံ သုဝဏ္ဏမယံ အဏ္ဍံ ဟိရညံ၊ တဿ ဂဗ္ဘော ဘူဏော [ဂုဏော (က။)] ဟိရညဂဗ္ဘော။ ဈာနာဒိဂုဏေဟိ သုရာနံ ဇေဋ္ဌတ္တာ သုရဇေဋ္ဌော။ ပဇာနံ သတ္တာနံ ပတိ သာမိဘူတော ပဇာပတိ၊ ပဇံ ပါလေတီတိ ဝါ ပဇာပတိ။ အတ္တဘူ၊ ပရမေဋ္ဌိ၊ သယမ္ဘူ၊ စတုရာနနော၊ ဓာတာ၊ ကမလယောနိ၊ ဒုဟိဏော၊ ဝိရိဉ္စိ၊ သဇိတာ၊ ဝေဓာ၊ ဝိဓာတာ၊ ဝိဓိ၊ ဟံသရထော၊ ဝိရိဉ္စော၊ ပပိတာမဟော ဣစ္စာဒယောပိ ဗြဟ္မနာမာနိ။

၁၆-၁၇။ ဝါသုဒေဝါဒိပဉ္စကံ ကဏှေ။ ဝသုဒေဝဿ အပစ္စံ ဝါသုဒေဝေါ။ မစ္စာနံ ဇီဝိတံ ဟရတိ သီလေနာတိ ဟရိ။ ကဏှဂုဏယောဂတော ကဏှော။ ကေသိံ နာမ အသုရံ ဟတဝါတိ ကေသဝေါ၊ ဤကာရဿ အကာရော၊ ဟနဿ စ ဝေါ။ ဝုတ္တဉ္စ –

‘‘ယသ္မာ တယာ ဟတော ကေသီ၊

တသ္မာ မေ သာသနံ သုဏ၊

ကေသဝေါ နာမ နာမေန၊

သေယျော လောကေ ဘဝိဿသီ’’တိ [စိန္တာမဏိဋီကာယမ္ပိ]။

စက္ကံ ပါဏိမှိ အဿ စက္ကပါဏိ။ ဝိသဏု [ပိဏှု (က။)]၊ နာရာယနော၊ ဝေကုဏ္ဌော၊ ဒါမောဒရော၊ မာဓဝေါ၊ သမ္ဘူ၊ ဒေစ္စာရိ၊ ပုဏ္ဍရီကက္ခော၊ ဂေါဝိန္ဒော၊ ဂရုဠဒ္ဓဇော၊ ပီတမ္ဗရော၊ အစ္စုတော၊ မင်္ဂလော၊ သိင်္ဂီ၊ ဇနာဒ္ဒနော၊ ဥပေန္ဒော၊ ဣန္ဒာဝရဇော၊ စတုဘုဇော၊ ပဒ္မနာဘော၊ မဓုရိပု၊ တိဝိက္ကမော၊ ဒေဝကီနန္ဒနော၊ သောရီ၊ သိရီပတိ၊ ပုရိသောတ္တမော၊ ဝနမာလီ၊ ဗလိဓံသီ၊ ကံသာရာတိ၊ အဓောက္ခဇော၊ သဗ္ဗမ္ဘရော၊ ကေဋဘဇိ [ကေဋဘံ ဇိတဝါ (စိန္တာမဏိဋီကာ)]၊ ဝိဓု၊ သသဗိန္ဒု၊ သိရီကရော၊ သိရီဝရာဟော၊ အဇိတော၊ ပရပုရိသော၊ သိရီဂဗ္ဘော၊ ဆဗိန္ဒု၊ အနန္တော၊ နရကဇိ၊ ကေသရော၊ ဇာတိကီလော၊ နရသီဟော၊ ပုရာဏပုရိသော၊ နလိနေသယော၊ ဝါသု၊ နရာယနော၊ ပုနဗ္ဗသု၊ သဗ္ဗရူပေါ၊ ဓရဏီဓရော၊ ဝါမနော၊ ဧကသိင်္ဂေါ၊ သောမဂဗ္ဘော၊ အာဒိဒေဝေါ၊ အာဒိဝရာဟော၊ သုဝဏ္ဏဗိန္ဒု၊ သဒါယောဂီ၊ သနာတနော၊ ရာဟုမုဒ္ဓဘိဒေါ၊ ကာဠနေမိ၊ ပဏ္ဍဝေါ၊ ဝဍ္ဎမာနော၊ သတာနန္ဒော၊ ပဇာနာထော၊ သုယာမုနောဣစ္စာဒီနိ ဝိသဏုနာမာနိ။ အဿ ပန ပိတု နာမာနိ ဝသုဒေဝေါ၊ အာနကဒုန္ဒုဘိ [အမရ ၁။၂၃] ဣစ္စာဒီနိ။ ရထဝါဟော ပနဿ ဒါရုကော နာမ [တိကဏ္ဍသေသ ၁။၁။၃၄]။ မန္တီ ပန ပဝနဗျာဓိ နာမ [မန္တီ ပဝနဗျာမိ ဥဒ္ဓဝေါ (တိတဏ္ဍသေသ ၁။၁။၃၅) ပဝနဗျာဓိ… ဥဒ္ဓဝေါ ဣတိ ဒွေ ပိဏှုဿ မန္တိနော (ကဋ္ဋီကာ)]။

မဟိဿရာဒိဆက္ကံ ဟရေ။ မဟန္တော ဣဿရော ဝိဘူတိ ဧတဿာတိ မဟိဿရော။ ဂုဏာဝတ္ထာရဟိတော သမ္ပတိ ပရမာနန္ဒရူပတ္တာ နိဗ္ဗိကာရော သမတိ ဘဝတီတိ သိဝေါ၊ နိရုတ္တိနယေန အကာရဿ ဣတ္တံ၊ မဿ ဝေါ စ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ ယဒါဒိနာ ဝါ နိရုတ္တိနယေန ဝါ သဒ္ဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ။ သူလပါဏိတ္တာ သူလီ။ ဣဋ္ဌေ ပဘဝတီတိ ဣဿရော၊ ဣဿတိ အဘိဘဝတီတိ ဝါ ဣဿရော။ ပသူနံ ပမထာနံ ပတိ ပသုပတိ။ ‘‘ပသု မိဂါဒေါ ဆဂလေ၊ ပမထေပိ ပသု ပုမေ’’တိ ရုဒ္ဒေါ [ရဘသော (က။)]။ ( ) [(ဂုဏေ) (က။)] ဝိသိဋ္ဌတမောဂုဏတ္တာ သဗ္ဗံ ဟရတီတိ ဟရော။ ဝုတ္တောတိ ကြိယာပဒံ။ သမ္ဘု၊ ဤသော၊ သဗ္ဗော၊ ဤသာနော၊ သင်္ကရော၊ စန္ဒသေခရော၊ ဘူတေသော၊ ခဏ္ဍပရသု၊ ဂိရီသော၊ မစ္စုဉ္ဇယော၊ ပိနာကီ၊ ပမထာဓိပေါ၊ ဥဂ္ဂေါ၊ ကပဒ္ဒိ၊ သိရီကဏ္ဌော၊ ကာဠကဏ္ဌော၊ ကပါလဘရော၊ ဝါမဒေဝေါ၊ မဟာဒေဝေါ၊ ဝိရူပက္ခော၊ တိလောစနော၊ သဗ္ဗညူ၊ နီလလောဟိတော၊ မာရဟရော၊ ဘဂ္ဂေါ၊ တျမ္ဗကော၊ တိပုရန္တကော၊ ဂင်္ဂါဓရော၊ အန္ဓကရိပု၊ ဗျောမကေသော၊ ဘဝေါ၊ ဘီမော၊ ရုဒ္ဒေါ၊ ဥမာပတိ၊ ဘဂါလီ၊ ကပိသဉ္ဇနော၊ ဟီရော၊ ပဉ္စာနနော၊ ခကုန္တလော၊ ဂေါပါလကော၊ ပိင်္ဂက္ခော [ဝိဘင်္ဂေါ (က။)]၊ ကူဋကရော၊ စန္ဒာပီဠော၊ မဟာနဋော၊ သမီရော၊ ဟော၊ နန္ဒိဝဍ္ဎနော၊ ဂုဠာကေသော [မိဂူဟော (က။)]၊ မိဟိရာဏော၊ မေဃဝါဟနော၊ သုပ္ပတာပေါ [သုပ္ပသာဒေါ (က။)]၊ ဥ၊ ထာဏု [ဥပါဏ္ဍော (က။)]၊ သိပိဝိဋ္ဌော၊ ကီလော၊ ဓမ္မဝါဟနောဣစ္စာဒီနိပိ ဟရနာမာနိ။

ကုမာရာဒိတ္တယံ ဟရဿ ပုတ္တေ။ ကုမာရ ကီဠာယံ၊ ကုမာရေတိ ကီဠတီတိ ကုမာရော၊ သောဠသဝဿိကော၊ အယဉ္စ သောဠသဝဿိကော။ ‘‘ဗာလော စ သောဠသ ဘဝေ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ ခဏ္ဍတိ ဒါနဝဗလန္တိ ခန္ဒော၊ ဏ္ဍဿ န္ဒော။ သတ္တိံပဟရဏဝိသေသံ ဓရတီတိ သတ္တိဓရော၊ ပဘာဝုဿာဟမန္တသင်္ခါတံ ဝါ သတ္တိတ္တယံ ဓရတီတိ သတ္တိဓရော။ အမရကောသေ ပန –

‘‘ကတ္တိကေယျော မဟာသေနော၊

သရဇာတော ဆဠာနနော၊

ပဗ္ဗတီနန္ဒနော ခန္ဒော၊

သေနာနီ အဂ္ဂိဘူ ဂုဟော။

ဗာဟုလေယျော တာရကဇိ၊

ဝိသာခေါ သိခိဝါဟနော၊

ဆမာတုရော သတ္တိဓရော၊

ကုမာရော ကောဉ္စဒါရဏော’’တိ [အမရ ၁။၄၁-၂] ဝုတ္တံ။

၁၈-၂၁။ သက္ကာဒီနိ ဝီသတိ သက္ကဿ နာမာနိ။ အသုရေ ဇေတုံ သက္ကုဏာတီတိ သက္ကော။ ပုရေ၊ ပုရံ ဝါ ဒဒါတီတိ ပုရိန္ဒဒေါ။ ဒေဝါနံ ရာဇာ ဒေဝရာဇာ။ ဝဇိရံ ပါဏိမှိ အဿ ဝဇိရပါဏိ။ သုဇာယ အသုရကညာယ ပတိ သုဇမ္ပတိ။ ဗဟူနံ ဒေဝမနုဿာနံ စိန္တိတတ္ထဿ ဒဿနသမတ္ထတာယ သဟဿက္ခော။ မဟတံ ဒေဝါနံ ဣန္ဒော ရာဇာ မဟိန္ဒော၊ ဒေဝေဟိ မဟိတဗ္ဗော ဝါ ဣန္ဒော ရာဇာ မဟိန္ဒော၊ မဟန္တော စ သော ဣန္ဒော စာတိ ဝါ မဟိန္ဒော။ ဝဇိရံ အာဝုဓံ ယဿ ဝဇိရာဝုဓော၊ ‘‘ဝဇိရာယုဓော’’တိပိ ပါဌော။ ဝသူနိ ရတနာနိ သန္တျဿေတိ ဝါသဝေါ။ ဒသသတာနိ နယနာနိ ယဿ သော ဒသသတနယနော။ ဒွိန္နံ ဒေဝလောကာနံ အဓိပတိဘူတတ္တာ တိဒိဝါဓိဘူ။ သုရာနံ နာထော သုရနာထော။ ဝဇိရံ ဟတ္ထေ ယဿ သော ဝဇိရဟတ္ထော။ ဘူတာနံ သတ္တာနံ ပတိ ဘူတပတိ။ မဟိတဗ္ဗတ္တာ မဃဝါ။ မဟ ပူဇာယံ၊ ဟဿ ဃဝေါ။ ကောသသင်္ခါတာနိ ဓနာနိ သန္တိ ယဿ၊ သော ကောသိယော၊ ‘‘ကောသိယဂေါတ္တတာယ ကောသိယော’’တိ စ ဝဒန္တိ။ ဣန္ဒတိ ပရမိဿရိယေန ယုဇ္ဇတေတိ ဣန္ဒော။ ဝတြံ နာမ အသုရံ အဘိဘဝတီတိ ဝတြဘူ။ ပါကော နာမဝတြာသုရဿ ဘာတာ၊ တဿ သာသနတော နိဂ္ဂဟတော ပါကသာသနော။ ဝိဍံ ဗျာပကံ ဩဇော ဧတဿ ဝိဍောဇော။ သုနာသီရော၊ ပုရန္ဒရော၊ လေခါသဘော [လေခနံ ဒေဝါနံ ဥသတော ဥတ္တမော (စိန္တာမဏိဋီကာ)]၊ ဒိဝပတိ၊ သုရပတိ၊ ဗလာရာတိ၊ သစီပတိ၊ ဇမ္ဘဘေဒီ၊ ဟရိဟယော၊ နမုစိသူဒနော၊ သံကန္ဒနော၊ မေဃဝါဟနော၊ အာခဏ္ဍလော [အာခဏ္ဍယတိ ပရဗလံ ဥသာဒိတ္တာ ကလစ (စိန္တာမဏိဋီကာ)]၊ ကောသိကော၊ သုရဂါမဏီ၊ နာကနာထော၊ ဟရီ ဣစ္စာဒီနိပိ သက္ကဿ နာမာနိ။

အဿ သက္ကဿ ဘရိယာ သုဇာတာ နာမ။ သုခေန ဇာတာ၊ သုန္ဒရာ ဝါ ဇာတိ ယဿာ သာ သုဇာတာ။ ပုလောမဇာ၊ သစီ၊ ဣန္ဒာနီ ဣစ္စာဒီနိပိ သက္ကဘရိယာယ နာမာနိ။

အဿ သက္ကဿ ပုရံ မသက္ကသာရာဒယော တယော ဘဝေ။ မော စ သက္ကော စ မသက္ကာ၊ တေ သရန္တိ ဂစ္ဆန္တိ ဧတ္ထ ကီဠာဝသေနာတိ မသက္ကသာရာ၊ မဟိဿရာဒီနံ ပရိသာနံ၊ သက္ကဿ စ ကီဠာနုဘဝနဋ္ဌာနန္တျတ္ထောတိ စိန္တာမဏိထုတိဋီကာယံ ဝုတ္တံ။ သင်္ဂဟဋီကာယံ ပန ‘‘မသက္ကန္တိ ဝါ ဝသောကန္တိ ဝါ အသုရပုရဿ နာမံ၊ ဣဒံ ပန တေသံ ဥတ္တမတ္တာ မသက္ကသာရော၊ ဝသောကသာရောတိ စ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အမရာ ဧတိဿံ သန္တိ အမရဝတီ၊ သာ ဧဝ အမရာဝတီ၊ ရဿဿ ဒီဃတာ [ပါဏိနီ ၆။၃။၁၁၉]။

အဿ သက္ကဿ ပါသာဒေါ ဝေဇယန္တော နာမ။ ဝေဇယန္တီ ပဋာကာ ပသတ္ထာ၊ ဘူတာ ဝါ အဿ အတ္ထီတိ ဝေဇယန္တော။

အဿ သက္ကဿ သဘာ သုဓမ္မာ မတာ။ သောဘနော ဓမ္မော အဿာတိ သုဓမ္မာ၊ ဒေဝမဏ္ဍပေါ။

၂၂။ တဿ သက္ကဿ ရထော ဝေဇယန္တော နာမ။ ဝေဇယန္တီနာမာယ ပဋာကာယ ယောဂတော ဝေဇယန္တော။ တဿ သက္ကဿ သာရထိ သူတော မာတလိနာမ။ မတလဿ [မာတလာယ (က။)] အပစ္စံ မာတလိ၊ တဿ သက္ကဿ ဂဇော ဧရာဝဏော နာမ၊ ဣရာဝဏော သမုဒ္ဒေါ၊ တတြဇာတော ဧရာဝဏော [ဣရာဝတိ သမုဒ္ဒေ ဇာတော (ဧရာဝတော)၊ သေသေ အဏ… ပိသောဒရာဒိတ္တာ ဏတ္တေ ဧရာဝဏော (စိန္တာမဏိဋီကာ)]။ တဿ သက္ကဿ သိလာသနံ ပဏ္ဍုကမ္ဗလော နာမ။ ပဏ္ဍုဝဏ္ဏကမ္ဗလသဒိသတ္တာ ပဏ္ဍုကမ္ဗလော။ သိလာ ပါသာဏော ဧဝ အာသနံ သိလာသနံ။

၂၃။ တဿ သက္ကဿ ပုတ္တာ သုဝီရ၊ ဇယန္တဣစ္စာဒယော။ အတိသယေန သူရတ္တာ သုဝီရော။ အသုရေ ဇယတီတိ ဇယန္တော။ တဿ သက္ကဿ ပေါက္ခရဏီ နန္ဒာ နာမ ဘဝေ။ နန္ဒီယတီတိ နန္ဒာ။ ပေါက္ခရံ ဝုစ္စတိ ပဒုမံ၊ သလိလဉ္စ၊ တေဟိ သတ္တာနံ မနံ အတ္တာနံ နယတီတိ ပေါက္ခရဏီ၊ ပေါက္ခရေန ဝါ သုန္ဒရေန အဏ္ဏေန ဇလေန သဟိတတ္တာ ပေါက္ခရဏ္ဏီ၊ သာ ဧဝ ပေါက္ခရဏီ။ တဿ သက္ကဿ ဝနာနိ ဥယျာနာနိ နန္ဒနာဒီနိ စတ္တာရိ။ နန္ဒယတီတိ နန္ဒနံ။ နာနာဒိဗ္ဗရုက္ခေဟိ မိဿကတ္တာ မိဿကံ။ နာနာလတာဟိ ဝလ္လီဟိ စိတ္တတ္တာ စိတ္တလတာ၊ နာနာဝိရာဂဝဏ္ဏဝိစိတ္တာယ ဝါ လတာယ သမန္နာဂတတ္တာ စိတ္တလတာ၊ ဒေဝတာနံ ဝါ စိတ္တာသာ ဧတ္ထ အတ္ထီတိ စိတ္တာ၊ အာသာဝတီ နာမ လတာ၊ သာ ယဿ အတ္ထိ၊ တံ စိတ္တလတာ။ ဒေဝတာနံ ဝါ စိတ္တံ လန္တိ ဂဏှန္တီတိ စိတ္တလာ၊ ဒိဗ္ဗရုက္ခာ၊ တေသံ သမူဟော စိတ္တလတာ၊ ဣတ္ထိလိင်္ဂေန တဿ ဝနဿ နာမံ၊ ယထာ ‘‘ခုဒ္ဒသိက္ခာ’’တိ။ ဖာရုသကာနိ ယတ္ထ သန္တိ၊ တံ ဖာရုသကံ။

၂၄။ အသနျာဒိတ္တယံ တဿ သက္ကဿ အာယုဓံ။ အဿတေ ဘုဇ္ဇတေ လောကဓာတုကမနေနာယုဓေနာတိ အသနိ၊ အယံ အသနိသဒ္ဒေါ ဒွီသု ပုမိတ္ထိလိင်္ဂေသု ဝတ္တတိ။ ကုလိမှိ သက္ကဿ ဟတ္ထေ သေတိ တိဋ္ဌတီတိ ကုလိသံ၊ ကုလိ ဟတ္ထော ဘုဇာဒလောတိ ဟိ တိကဏ္ဍသေသော [တိကဏ္ဍသေသ ၂။၆။၂၆]။ ကုယံ ဝါ ပထဝိယံ လိသတိ တနု ဘဝတီတိ ကုလိသံ။ ဝဇ ဂတိယံ၊ ဝဇတေဝ န ပဋိဟညတေ ယဿ ဂမနံ ကေနစီတိ ဝဇိရံ၊ ဣရပစ္စယော။ ဝဇိရသဟစရဏတော ကုလိသသဒ္ဒေါပိ ပုန္နပုံသကေ။ ဘိဒုရံ၊ ပဝိ၊ သတကောဋိ၊ သုရု၊ သမ္ဗော၊ ဒမ္ဘောလိဣစ္စာဒီနိပိ ဝဇိရဿ နာမာနိ။ တတြ ဘိဒုရံ ပုန္နပုံသကေ၊ ပဝိအာဒယော ပုမေ။

ရမ္ဘာ စ အလမ္ဗုသာ စ ဣစ္စာဒိကာ ဒေဝိတ္ထိယော အစ္ဆရာယော နာမာတိ ဝုတ္တာ။ အစ္ဆရာဝိသေသာ ဟိ ဧတာ။ အစ္ဆော နိမ္မလဝဏ္ဏော ဧတာသမတ္ထီတိ အစ္ဆရာယော။ ‘‘အပသရာ’’တိပိ ဧတာသမေဝ သာမညသညာ။ ဒေဝပုတ္တာနံ ရတိံ ဘာဝေန္တိ ဝဍ္ဎေန္တီတိ ရမ္ဘာ၊ ရံ ကာမဂ္ဂိံ ဘန္တိ ဒီပယန္တိ ဇာလေန္တီတိ ဝါ ရမ္ဘာ၊ နိဂ္ဂဟီတာဂမော။ ကာမရတိဝသေန ဒေဝပုတ္တေ အတ္တနိ ဝသာပေတုံ အလံ သမတ္ထာတိ အလမ္ဗုသာ၊ အဿုကာရော။ ဒေဝါနံ ဒေဝပုတ္တာနံ၊ ဒေဝီဘူတာ ဝါ ဣတ္ထိယော ဒေဝိတ္ထိယော။

‘‘ပဉ္စသိခေါ၊ ဟာဟာ၊ ဟူဟူ’’ဣစ္စာဒယော ဂန္ဓဗ္ဗာ နာမ။ ပဉ္စ သိခါ စူဠာ ယဿ သော ပဉ္စသိခေါ။ ‘‘ဟာ’’တိ အနန္ဒိတံ ဓနိံ [နိန္ဒိဘဒ္ဓနိံ (စိန္တာမဏိဋီကာ)] ဇဟတီတိ ဟာဟာ။ ‘‘ဟူ’’တိ ဂီတဝိသေသသဒ္ဒံ ဟူယတေတိ ဟူဟူ။ ဂန္ဓံ အဗ္ဗန္တိ ဘုဉ္ဇန္တီတိ ဂန္ဓဗ္ဗာ၊ ဂါယနံ ဝါ ဓမ္မော ဧတေသံ ဂန္ဓဗ္ဗာ၊ မ္မဿ ဗ္ဗော။

၂၅။ ဝိမာနာဒိဒွယံ ဝိမာနေ။ ဒေဝါနမာကာသေ ဂမနံ ယေန တံ ဝိမာနံ၊ ဝိဂတံ [ဝိနာ (က။)] မာနံ ဥပမာနမဿ ဝိမာနံ။ ဝိဟေ အာကာသေ ဂစ္ဆတီတိ ဗျမှံ၊ ဟကာရတော ပုဗ္ဗေ အမပစ္စယော။ ဧတ္ထ စ ဝိမာနဗျမှသဒ္ဒါ ဒွေပိ အနိတ္ထိယံ ပုန္နပုံသကေ ဝတ္တန္တိ။

ပီယုသာဒိတ္တယံ အမတေ။ ပီယတေတိ ပီယုသံ၊ ‘‘အမတပါ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ၊ ဥသပစ္စယော [ဥဏာဒိ ၄။၇၆ ဏွာဒိ ၂၁၅ သုတ္တေသု ပန ‘‘ပီယူသ’’မိတိ ဒိဿတိ]။ ‘‘ပေယုသော’’တိပိ နာမမဿ။ န မတံ မရဏမနေန အမတံ။ သုခေန ဓယန္တိ ပိဝန္တိ တံ ဣတိ သုဓာ။ ဧတ္ထ စ အမတသဒ္ဒေါ ယညသေသပီယုသသလိလဃတာဒီသု နပုံသကေ၊ ဓနွန္တရိဒေဝါဒီသု ပုလ္လိင်္ဂေ၊ ဂဠောဈာဘယာမလကျာဒီသု ဣတ္ထိလိင်္ဂေတိ တီသု ဝတ္တတိ [အမတံ ယညသေသေ စ၊ ပီယူသေ သလိလေ ဃတေ အယာစိတေ စ မောက္ခေ စ၊ နာ ဓနွန္တရိဒေဝသု အမတာ မာဂဓီပထျာ ဂုဠုစျာမလကီသု စ (မေဒိနီကောသ ၁၆ ၇၇-၈)]၊ တံသဟစရဏတော ပီယုသသဒ္ဒေါပိ တီသု လိင်္ဂေသု။ သုဓာသဒ္ဒေါ ပန အမတနုဟီလေပါဒီသုပိ နိစ္စမိတ္ထိလိင်္ဂေါဝ [သုဓာ လေပေါ’မတံ နုဟီ (အမရ ၂၃။၁၀၁)]။

သိနေရုအာဒိပဉ္စကံ ပဗ္ဗတရာဇေ။ သိနာ သောစေယျေ၊ သိနာတိ သောစေတိ ဒေဝေတိ သိနေရု၊ ဧရုပစ္စယော။ မီ ဟိံသာယံ၊ မိနာတိ ဟိံသတိ သဗ္ဗေ ပဗ္ဗတေ အတ္တနော ဥစ္စတရဋ္ဌေနာတိ မေရု၊ ရုပစ္စယော။ တိဒိဝါနံ ဒွိန္နံ ဒေဝလောကာနံ အာဓာရော ပတိဋ္ဌာတိ တိဒိဝါဓာရော။ ဒေဝေ နယတီတိ နေရု။ သုမေရူတိ ဥပသဂ္ဂေန နာမံ ဝဍ္ဎိတံ။ ဟေမဒ္ဒိ၊ ရတနသာနု၊ သုရာလယာဒီနိပိ ပဗ္ဗတရာဇဿ နာမာနိ။

၂၆။ ယုဂန္ဓရာဒီနိ သိနေရုဿ ပရိဝါရဘူတာနံ သတ္တန္နံ ပရိဘဏ္ဍပဗ္ဗတာနံ နာမာနိ။ စန္ဒသူရိယသင်္ခါတံ ယုဂံ ဓာရေတိ တဒုဗ္ဗေဓမဂ္ဂစာရိတ္တာတိ ယုဂန္ဓရော။ ဤသံ မဟိဿရံ ဓာရေတိ တဿ နိဝါသဋ္ဌာနတ္တာတိ ဤသဓရော။ ကရဝီရာ အဿမာရကာ ဗဟဝေါ ဧတ္ထ သန္တီတိ ကရဝီရော၊ ကေ ဝါ မယူရာ ရဝန္တိ ဧတ္ထာတိ ကရဝီရော၊ ‘‘ကရဝီကော’’တိပိ ပါဌော၊ ဣဓာပိ ပစ္ဆိမောယေဝတ္ထော၊ ကရဝီကသကုဏာ ဝါ ဗဟဝေါ ဧတ္ထ သန္တီတိ ကရဝီကော။ သုဒဿနာ ဩသဓိဝိသေသာ ဗဟုကာ ဧတ္ထ သန္တီတိ သုဒဿနော၊ သုခေန ပဿိတဗ္ဗတ္တာ ဝါ သုဒဿနော၊ သုန္ဒရံ ဝါ ဒဿနံ ဧတ္ထာတိ သုဒဿနော။ ပဉ္စန္နံ ပဗ္ဗတစက္ကာနံ နေမိသဒိသံ ကတွာ အတ္တာနံ ဓာရေတီတိ နေမိန္ဓရော၊ နေမိဘာဝေန ဝါ ဓာရေတဗ္ဗော ဥပလက္ခေတဗ္ဗောတိ နေမိန္ဓရော၊ နေမိံဝါ ရထဒ္ဒုမံ ဓာရေတိ ယေဘုယျေနာတိ နေမိန္ဓရော။ ဝိနတာ နာမ သုပဏ္ဏမာတာ၊ တဿာ နိဝါသဋ္ဌာနတ္တာ ဝိနတကောတိ စိန္တာမဏိဋီကာ။ ဝိတ္ထိဏ္ဏာ ဝါ နတာ နဒိယော ဧတ္ထာတိ ဝိနတကော။ အဿကဏ္ဏာ သဇ္ဇဒုမာ ဗဟဝေါ ဧတ္ထ သန္တီတိ အဿကဏ္ဏော၊ အဿကဏ္ဏသဒိသကူဋတ္တာ ဝါ အဿကဏ္ဏော။ ကုလာစလာတိ ဧတေ သိနေရုအာဒယော အဋ္ဌ ပဗ္ဗတာ အစလသင်္ခါတာနံ ပဗ္ဗတာနံ ကုလာနိ ယောနိယော ပဘဝါ၊ ဧတေ စ သိနေရုအာဒယော အနုပုဗ္ဗသမုဂ္ဂတာ၊ သဗ္ဗဗာဟိရော စေတ္ထ အဿကဏ္ဏော။ နိမိဇာတကေ ပန –

‘‘သုဒဿနော ကရဝီကော၊ ဤသဓရော ယုဂန္ဓရော၊

နေမိန္ဓရော ဝိနတကော၊ အဿကဏ္ဏော ဂိရိ ဗြဟာ’’တိ [ဇာ။ ၂။၂၂။၅၆၈]။

ဝတွာ သိနေရုံ ပရိက္ခိပိတွာ အဿကဏ္ဏော နာမ ပဗ္ဗတော ပတိဋ္ဌိတော၊ တံ ပရိက္ခိပိတွာ ဝိနတကော နာမ ပဗ္ဗတောတိ ဧဝမညောယေဝါနုက္ကမော ကထိတော။ ကိဉ္စာပိ ကထိတော၊ နာမဘေဒမတ္တကတောယေဝ ပနေတ္ထ ဘေဒေါ၊ နာတ္ထဘေဒကတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၂၇။ အာကာသဝါဟီဂင်္ဂါယံ မေရုသိင်္ဂေါဗ္ဘဝါယံ မန္ဒာကိနျာဒိနာမတ္တယံ။ မန္ဒံ အကိတုံ သီလမဿာတိ မန္ဒာကိနီ။ အာကာသေ သန္ဒမာနာ ဂင်္ဂါ အာကာသဂင်္ဂါ။ သုရာနံ ဒေဝါနံ နဒီ သုရနဒီ။ သုရဒီဃိကာတိပိ ဧတိဿာ နာမံ။

၂၈။ ကောဝိဠာရာဒိတ္တယံ ‘‘ဖလဟရော’’တိချာတေ ပါရိစ္ဆတ္တကေ။ ကုံ ပထဝိံ ဝိဒါရယတိ မူလေနာတိ ကောဝိဠာရော၊ ဒဿ ဠော။ ပရိ သမန္တတော ဆတ္တံ ဝိယ တိဋ္ဌတီတိ ပါရိစ္ဆတ္တကော။ ပါရိနော သမုဒ္ဒဿ ဇာတော အပစ္စံ ပါရိဇာတကော၊ သကတ္ထေ ကော။ ပါရိဘဒ္ဒေါ၊ နိမ္ဗတရု၊ မန္ဒာရောဣစ္စာဒီနိပိ ပါရိစ္ဆတ္တကဿ နာမာနိ။

ကပ္ပရုက္ခော စ သန္တာနော စ အာဒိနာ မန္ဒာရော ပါရိဇာတကော စ ဟရိစန္ဒနဉ္စ ဧတေ ပဉ္စ ဒေဝဒ္ဒုမာ [အမရ ၁။၅၃] ဒေဝတရဝေါ ဒေဝဘူမီသွေဝ သမ္ဘဝတော။ ကပ္ပော သင်္ကပ္ပိတော အတ္ထော၊ တဿ ရုက္ခော ဇညဇနကဘာဝေန သမ္ဗန္ဓော၊ ကပ္ပံ ဝါ ဌိတော ရုက္ခော ကပ္ပရုက္ခော။ တနနံ တာနော၊ ဘာဝေ ဏော။ ဂန္ဓဿ သမ္မာ တာနော အဿေတိ သန္တာနော၊ သိရီသရုက္ခော။ မန္ဒန္တေ မောဒန္တေ ဒေဝါ အနေနာတိ မန္ဒာရော၊ အာရပစ္စယော။ ဟရိမိန္ဒံ စဒယတိ သုခယတီတိ ဟရိစန္ဒနံ။ ဧတေ ပဉ္စ ဒေဝတရဝေါ အမရကောသနယေန ဝုတ္တာ၊ သောဂတနယေန ပန သတ္တ ဒေဝတရဝေါ။ ဝုတ္တဉ္စ –

‘‘ပါဋလီ သိမ္ဗလီ ဇမ္ဗူ၊ ဒေဝါနံ ပါရိဆတ္တကော၊

ကဒမ္ဗော ကပ္ပရုက္ခော စ၊ သိရီသေန ဘဝတိ သတ္တမ’’န္တိ [ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၅၈၄၊ သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၁။၁ဝေရဉ္ဇကဏ္ဍဝဏ္ဏနာ]။

တတ္ထ ပါဋလီတိ စိတြပါဋလီ၊ သာ အသုရလောကေ တိဋ္ဌတိ။ တထာ သိမ္ဗလီ ဂရုဠေသု၊ ဇမ္ဗူ ဇမ္ဗုဒီပေ၊ ပါရိစ္ဆတ္တကော တာဝတိံသေ၊ ကဒမ္ဗော အပရဂေါယာနေ။ ကပ္ပရုက္ခော ဥတ္တရကုရူသု၊ သိရီသော ပုဗ္ဗဝိဒေဟေတိ။ ဧတေ သတ္တ ဒေဝါနမေဝ ပတိဋ္ဌာနဘူမီသု သမ္ဘဝတော ဒေဝတရဝေါတွေဝ ဝုစ္စန္တိ။

သဂ္ဂဝဏ္ဏနာ သမတ္တာ။

၂၉။ ပုဗ္ဗပစ္ဆိမဥတ္တရာ ဒိသာ ယထာက္ကမံ ပါစီ ပတီစီ ဥဒီစီ နာမ ဘဝန္တိ။ ပဌမံ ပါတော အန္စတိ ရဝိ ယဿံ သာ ပါစီ၊ နကာရလောပေါ။ ပစ္ဆာ ဒိဝါဝသာနေ အန္စတိ ရဝိ ယဿံ သာ ပတီစီ။ ဥဒ္ဓံ အန္စတိ ရဝိ ယဿံ သာ ဥဒီစီ၊ ယဿံ ဝါ သီတဝိယောဂံ ဒတွာ အန္စတိ သာ ဥဒီစီ၊ ဝိယောဂတ္ထဝါစကော ဟေတ္ထ ဥကာရော၊ ဒသဒ္ဒေါ ဒါနတ္ထော။ အထ ဝါ ပန္စတိ ပုဗ္ဗဘာဝမာပဇ္ဇတေတိ ပါစီ။ ပတိန္စတိ ပစ္ဆာဘာဝမာပဇ္ဇတေတိ ပတီစီ။ ဥဒဉ္စတိ သီတဝိယောဂဒါနတ္တမာပဇ္ဇတေတိ ဥဒီစီ။ ဧတ္ထ စ ဥဒီစီသဟစရဏတော ပတီစီ ဣတ္ထိယံ၊ ပတီစီသဟစရဏတော ပါစီ ဣတ္ထိယံ ဝတ္တတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝံ တံတံသဟစရဏဘာဝေန တဿ တဿ တံတံလိင်္ဂတ္တမုပနေယျုံ။ ပုဗ္ဗပစ္ဆိမဥတ္တရာတိ သဗ္ဗနာမဿ ဝုတ္တမတ္တေ ပုမ္ဘာဝေါ။

ဒက္ခိဏာဒိဒွယံ ဒက္ခိဏဒိသာယံ။ မဇ္ဈေ အပါယံ အဉ္စတိ ယဿံ ရဝိ၊ သာ အပါစီ။ မဇ္ဈတ္ထောယံ အပသဒ္ဒေါ၊ ယထာ ‘‘အပဒိသ’’န္တိ၊ ‘‘အဝါစီ’’တိပိ ပါဌော၊ အဝပုဗ္ဗော အဉ္စ အဓောမုခီဘာဝေ။ အဝဉ္စတိ အဓောမုခီ ဘဝတိ ယဿံ ရဝိ၊ သာ အဝါစီ။ ဥဏှာဒိကေ ဝါ တဗ္ဗိယောဂေ ကရောန္တော ယဿံ ရဝိ အဉ္စတိ၊ သာ အဝါစီ။ ဝိဒိသာဒိဒွယံ ဒိသာမဇ္ဈေ။ ဒိသာဟိ ဝိနိဂ္ဂတာ ဝိဒိသာ။ ဒိသာနမနုရူပါ၊ အနုဝတ္တကာ ဝါ ဒိသာ အနုဒိသာ။ အပဒိသန္တိပိ ဝိဒိသာယ နာမံ [နပုံသကာဗျယံ တွ’ပဒိသံ (အမရ ၃။၆)]။

၃၀။ ဧရာဝတာဒယော အဋ္ဌ ဂဇာ ပုဗ္ဗာဒီနံ ဒိသာနံ ရက္ခဏတော ဒိသာဂဇာ နာမ၊ ပုဏ္ဍရီကံ နာမ သိတမ္ဗောဇံ၊ တံသဒိသဝဏ္ဏတာယ ပုဏ္ဍရီကော။ ရဿသရီရတာယ ဝါမနော။ ကုယံ ပထဝိယံ မောဒတေ ကုမုဒေါ။ အဉ္ဇနဝဏ္ဏတာယ အဉ္ဇနော။ ပုပ္ဖာ ပကာသမာနာ ဒန္တာ အဿ ပုပ္ဖဒန္တော။ သဗ္ဗဘူမိယံ စရတီတိ သဗ္ဗဘုမ္မော၊ သဗ္ဗဘုမ္မော ဝါ စက္ကဝတ္တီ တဿာနုရူပတ္တာ သဗ္ဗဘုမ္မော။ သောဘနဒန္တာဝယဝတ္တာ သုပ္ပတီကော [သောဘနာ ပတီကာ အဝယဝါ’ဿ သုပ္ပတီကော (က။)]။ ‘‘သုပ္ပတီကော သောဘနင်္ဂေ၊ ဘဝေ ဤသာနဒိသာဂဇေ’’တိ ဟိ နာနတ္ထသင်္ဂဟေ ဝုတ္တံ။ ဧရာဝတာဒီနံ ဒိသာနံ သမ္ဗန္ဓကထနံ ပါစီဝါရဏာဒိနာမသူစနတ္ထံ၊ ဧသံ ကရေဏုယော ပန –

အဗ္ဘမု ကပိလာ စေဝ၊ ပိင်္ဂလာ နုပမာ မတာ၊

တမ္ဗကဏ္ဏီ သုဘဒန္တီ၊ အင်္ဂနာ အဉ္ဇနာဝတီ [အမရ ၃။၅]။

၃၁။ ဓတရဋ္ဌာဒိဒွယံ ပုဗ္ဗဒိသာဓိပတိဒေဝေ။ ဓာရိတံ ရဋ္ဌမနေနာတိ ဓတရဋ္ဌော၊ ရဿ တော။ ပဉ္စသိခါဒီနံ ဂန္ဓဗ္ဗာနံ အဓိပေါ နာယကော ဂန္ဓဗ္ဗာဓိပေါ။ ကုမ္ဘဏ္ဍသာမျာဒိဒွယံ ဒက္ခိဏဒိသာဓိပတိဒေဝေ။ ကုမ္ဘဏ္ဍာနံ သာမိ နာယကော ကုမ္ဘဏ္ဍသာမိ။ ဝိရုဟန္တိ ဝုဍ္ဎိံ ဝိရူဠှိမာပဇ္ဇန္တိ ဧတသ္မိံ ကုမ္ဘဏ္ဍာတိ ဝိရူဠှကော။ ဝိရူဠှံ ဝုဍ္ဎိပ္ပတ္တံ ဝါ ကံ သုခမေတဿာတိ ဝိရူဠှကော။ ဝိရူပက္ခာဒိဒွယံ ပစ္ဆိမဒိသာဓိပတိဒေဝေ။ ဝိရူပါနိ အက္ခီနိ ယဿ ဝိရူပက္ခော၊ ဝိဝိဓသဏ္ဌာနာနိ အက္ခီနိ ယဿ ဝါ ဝိရူပက္ခော။ နာဂါနံ အဓိပတိ နာဂါဓိပတိ။

၃၂။ ယက္ခာဓိပါဒိစတုက္ကံ ကုဝေရေ။ အာဠဝကာဒိယက္ခာနံ အဓိပေါ ယက္ခာဓိပေါ။ ဝိဿဝဏဿ အပစ္စံ ဝေဿဝဏော။ တိစရဏာဋ္ဌဒါဌာဘယာနကမတ္ထိတာယ ကုစ္ဆိတံ ဝေရော သရီရမဿ ကုဝေရော။ ခုဒ္ဒေနာဿ နရယုတ္တာ သိဝိကာရထေတိ နရော ဝါဟနမဿ နရဝါဟနော။ တျမ္ဗကသခေါ၊ ယက္ခရာဇော၊ ဂုယှကေသရော၊ မနုဿဓမ္မာ၊ ဓနဒေါ၊ ရာဇရာဇော၊ ဓနာဓိပေါ၊ ကိန္နရေသော၊ ယက္ခော၊ ဧကပိင်္ဂလော၊ သိရိဒေါ၊ ပုညဇနေဿရောဣစ္စာဒီနိပိ ကုဝေရဿ နာမာနိ။

အဿ ကုဝေရဿ ပုရီ ‘‘အဠကာ၊ အဠကမန္ဒာ’’တိ စ ဝုစ္စတိ။ အလံ ဝိဘူသနေ၊ အလံ ဝိဘူသနံ ကရောတီတိ အလကာ၊ သာ ဧဝ အဠကာ။ အဠကာ ဧဝ မောဒကရဏတော အဠကမန္ဒာ၊ ဥကာရဿ အကာရော၊ နာဂမော စ။ ကေလာသောတိပိ တဿ နာမံ၊ ကေလိ ပယောဇနံ အဿ ကေလော၊ အာသတေ အသ္မိန္တိ အာသော၊ ကေလော စ သော အာသော စေတိ ကေလာသော၊ ကဏှသပ္ပာဒိ ဝိယ နိစ္စံ ကမ္မဓာရယော။ အဿ ကုဝေရဿ ပဟရဏံ အာယုဓံ ဂဒါ၊ ဂံ ဝုစ္စတိ ဝဇိရံ၊ တံ ဝိယ ဒုက္ခံ ဒဒါတီတိ ဂဒါ။ ဣမေ စတ္တာရော ယထာဝုတ္တာ ဓတရဋ္ဌာဒယော ဒေဝါ ကမတော ပုဗ္ဗာဒီနံ စတုဒ္ဒိသာနံ အဓိပါ အဓိပတယော နာမ။ အမရကောသေ ပန –

‘‘ဣန္ဒော အဂ္ဂိ ပိတုပတိ၊ နေရိတော ဝရုဏော’နိလော၊

ကုဝေရော ဤသော ပတယော၊ ပုဗ္ဗာဒီနံ ဣမေ ကမာ။

ရဝိ သုက္ကော မဟီသူနု၊ တမော စ ဘာနုဇော ဝိဓု၊

ဗုဓော သုရဂုရု စေတိ၊ ဒိသာဓိပါ တထာ ဂဟာ’’တိ [အမရ ၃။၃-၄]။

အညေယေဝ ဒိသာဓိပတယော ကထိတာ၊ ဣန္ဒရဝိမာဒီနဉ္စ ဒိသာဓိပစ္စကထနံ ပါဈာဒီနံ ဣန္ဒဒိသာရဝိဒိသာဒိနာမသူစနဖလံ။

၃၃-၃၄။ ဇာတဝေဒါဒျဋ္ဌာရသကံ အဂ္ဂိမှိ။ ဇာတေ ဥပ္ပန္နေ ဝိန္ဒတိ ဃာတယတီတိ ဇာတဝေဒေါ။ အန္ဓကာရေ ဇာတံ ဝိဇ္ဇမာနံ ဝိန္ဒတိ လဘတိ၊ ဝိဒတိ ဇာနာတိ ဧတေနာတိ ဝါ ဇာတဝေဒေါ၊ ဇနနံ ဇာတံ ဝေဒေါ ပါကဋော ယဿ ဝါ သော ဇာတဝေဒေါ။ သိခါ ဝုစ္စတိ ဇာလာ၊ တာယ ယောဂတော သိခီ။ ဇောတတိ ဒိပ္ပတီတိ ဇောတိ။ ပုနာတီတိ ပါဝကော၊ ဏွု။ ဒဟတီတိ ဒဟနော။ အနန္တိ ပါလေန္တျနေနေတိ အနလော၊ အလပစ္စယော။ ဝေဒေ ဟုတံ ဝဟတိ ပါပယတိ၊ သယံ ဝါ လဘတေတိ ဟုတာဝဟော။ အစ္စိ ဝုစ္စတိ ဇာလာ၊ တာယ ယောဂတော အစ္စိမာ။ ဓူမော ကေတု ဓဇော ယဿာတိ ဓူမကေတု။ အဇတိ ဇလမာနော ကုဋိလံ ဂစ္ဆတီတိ အဂ္ဂိ၊ ဣ။ ဂေါ ရံသိ ဧတဿတ္ထီတိ ဂိနိ၊ အဿတ္ထျတ္ထေ ဣနိ၊ အဂ္ဂိနီတိပိ ပါဌော၊ သော အဂ္ဂိသဒိသော။ ဘာနု ပဘာ ယဿတ္ထိ၊ သော ဘာနုမာ။ တေဇေတိ သေသဘူတောပါဒါရူပါနီတိ တေဇော။ ဓူမော သိခါ စူဠာ ယဿ ဓူမသိခေါ။ ဝါယု သခါ အဿ ဝါယုသခေါ။ ဒဟိတွာ [ဒဟတော (က။)] ဂစ္ဆတော ကဏှာ ဝတ္တနီ မဂ္ဂေါ ယဿ ကဏှဝတ္တနီ။ ဝိဿာနရဿ ဣသိနော အပစ္စံ ဝေဿာနရော။ ဟုတံ ဟဝိံ အသတိ ဘုဉ္ဇတီတိ ဟုတာသော။ ဓနဉ္ဇယော၊ ဇလနော၊ အာသယာသော၊ ရောဟိတဿော၊ သတ္တာစ္စိ၊ သုက္ကော၊ စိတြဘာနု၊ ဝိဘာဝသု၊ သုစိဣစ္စာဒီနိပိ အဂ္ဂိဿ နာမာနိ။

သိခါဒိတ္တယံ အဂ္ဂိဇာလာယံ။ သိနောတိ နိသာနီ ဘဝတီတိ သိခါ၊ ‘‘သိ နိသာနေ’’တိ ကာတန္တ ဓာတု၊ ခပစ္စယော။ ဇလတီတိ ဇာလာ။ အစ္စတေ ပုဇ္ဇတေ အနေနေတိ အစ္စိ။ သိခါ ဇာလာ ဘိယျော ရူပန္တရာ ဣတ္ထိယံ၊ အစ္စိ ပန အပုမေ။

၃၅။ ဒွယံ အဂ္ဂိကဏေ [တီသု ဖုလိင်္ဂေါ’ဂ္ဂိကဏော (အမရ ၁။၆၀) ဖုလိင်္ဂါနီတိ အဂ္ဂိကဏာနိ (မ။ နိ။ ဋီ။ ၃။၆၅)]။ ဝိဝိဓာသု ဒိသာသု ဖုလ္လံ ဂစ္ဆတီတိ ဝိပ္ဖုလိင်္ဂံ။ တထာ ဖုလိင်္ဂံ။ သဗ္ဗဓရကတေ ပန ‘‘ဖုလိံ ဂစ္ဆတီတိ ဖုလိင်္ဂေါ’’တိ ဝုတ္တံ။ တိကံ ဆာရိကာယံ။ မလီနကံသဝတ္ထာဒီနံ တံ ဒိတ္တိံ သေတိ ပဝတ္တေတီတိ ဘသ္မံ၊ မပစ္စယော၊ ဘသတိ ဝါ အဓော ပတတိ ဝတ္ထာဒီနံ မလမေတေနာတိ ဘသ္မံ။ ကံသာဒီနံ သုက္ကဘာဝတ္ထံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဣဋ္ဌိ အဘိလာသော သောဘနံ ဧတဿာ အတ္ထီတိ သေဋ္ဌိ၊ ‘‘သပက္ခကော သလောမကော’’တျာဒီသု ဝိယ သသဒ္ဒဿ ဝိဇ္ဇမာနတ္ထတ္တာ။ မလဿ သရဏံ ကရောတီတိ သာရိကာ၊ သာ ဧဝ ဆာရိကာ၊ ယထာ ‘‘သဠာယတန’’န္တျာဒီသု။

၃၆။ ဒွယံ ဥဏှဆာရိကာယံ။ ဥဏှတ္တာ ကုက္ကုံ ကုစ္ဆိတံ လာတီတိ ကုက္ကုလော၊ ‘‘ကုက္ကု ဝိဒတ္ထိယံ ဟတ္ထေ၊ ပကောဋ္ဌေ ကုစ္ဆိတေပိ စေ’’တိ ဟိ နာနတ္ထသင်္ဂဟေ ဝုတ္တံ။ ကုက္ကုံ ဝါ ဟတ္ထံ လုနာတိ ဆိန္ဒတိ ဒဟတီတိ ကုက္ကုလော၊ သော ဧဝ ကုက္ကုဠော။ ဥဏှမေဝ ဘသ္မံ ဥဏှဘသ္မံ၊ တသ္မိံ။ တိကံ ဒိတ္တကဋ္ဌာဒိန္ဓနေ။ အင်္ဂတိ ဟာနိံ ဂစ္ဆတီတိ အင်္ဂါရော၊ အာရပစ္စယော၊ ပုန္နပုံသကောယံ။ ‘‘အလာတေ’နိတ္ထိ ကုဇေ’င်္ဂါရော’’တိ ဟိ တိကဏ္ဍသေသေ [တိကဏ္ဍသေသ ၃။၃၂၉] ဝုတ္တံ။ ဟာနိမေဝ လာတိ၊ န ဌိတိံ ဝိသေသဉ္စာတိ အလာတံ။ ဥဒ္ဓံ ဓူမံ မုဉ္စတီတိ ဥမ္မုတံ၊ တဒေဝ ဥမ္မုကံ။ ပဉ္စကံ ကဋ္ဌာဒိန္ဓနေ။ သန္တမဂ္ဂိံ ဧဓယတိ ဝဍ္ဎယတီတိ သမိဓာ။ ဧဓယတီတိ ဣဓုမံ၊ ဥမော။ ဧဓယတီတိ ဣဓော။ ဥပါဒိယတေ အဂ္ဂိနေတိ ဥပါဒါနံ။ ဧဓယတီတိ ဣန္ဓနံ။

၃၇။ ပဉ္စကံ အာလောကေ။ ဩဘာသတိ ဒိပ္ပတီတိ ဩဘာသော။ ပကာသတိ ဒိပ္ပတီတိ ပကာသော။ အာလောစယတိ ပဿတိ ဧတေနာတိ အာလောကော၊ အာလောကေတိ ဝါ ဧတေနာတိ အာလောကော၊ ‘‘လောက၊ လောစ ဒဿနေ’’တိ ဓာတုဒွယပါဌတော။ ဥဇ္ဇောတတီတိ ဥဇ္ဇောတော၊ အန္ဓကာရံ ဝိဒ္ဓံသေန္တော ဇောတတီတိ ဝါ ဥဇ္ဇောတော။ အာ သမန္တတော တပတိ ဒိပ္ပတီတိ အာတပေါ။ သမာတိ ဧတေ ပဉ္စ တုလျတ္ထာတိ ဘာဝေါ။

ဒသကံ ဝါတေ။ အာဟာရော ဝိယ ပါဏဘူတောပိ ကဒါစိ သတ္တေ မာရေတီတိ မာရုတော၊ သောဝ မာလုတော။ ပုနာတိ သင်္ကာရာဒိကန္တိ ပဝနော။ ဝါယတိ ဂစ္ဆတီတိ ဝါယု၊ ဝါယတိ ဝါ ပုပ္ဖာဒီနံ ဂန္ဓော ယေန သော ဝါယု။ တထာ ဝါတော။ အနန္တိ ပါဏန္တျနေနေတိ အနိလော၊ ဣလော။ သန္တံ နိစ္စလံ ဤရယတိ ကမ္ပေတီတိ သမီရဏော၊ သမီရိတုံ ကမ္ပိတုံ သီလမဿာတိ ဝါ သမီရဏော။ ဂန္ဓံ ဝဟတီတိ ဂန္ဓဝါဟော၊ ဏော။ ဝါယော ဝါယုသဒိသော၊ ဥဘယတြာပိ ယာဂမော။ သမန္တတော ဤရတိ ခိပတိ ရုက္ခာဒယောတိ သမီရော။ သဒါ သဗ္ဗဒါ ဂတိ ယဿ သဒါဂတိ။ သသနော၊ ဂန္ဓဝဟော၊ အာသုဂေါ၊ မရုတော၊ ဇဂတိပါဏော၊ ပဝမာနော၊ ပဘဉ္ဇနော ဣစ္စာဒီနိပိ ဝါတနာမာနိ။

၃၈။ ဣမေ ဆ ဝက္ခမာနာ ဝါယုဘေဒါ ဝါယုဝိသေသာ၊ ဥဒ္ဓံ ဂစ္ဆတီတိ ဥဒ္ဓင်္ဂမော၊ ဥစ္စာရပဿာဝါဒီနံ နီဟရဏဝသေန အဓောဘာဂံ ဂစ္ဆတီတိ အဓောဂမော။ ကုစ္ဆိမှိ ဥဒရေ တိဋ္ဌတီတိ ကုစ္ဆိဋ္ဌော။ ကောဋ္ဌေ အန္တေ သေတိ တိဋ္ဌတီတိ ကောဋ္ဌာသယော။ ပုနပ္ပုနံ သသန္တိ ယေန အဿာသော၊ ဗဟိနိက္ခန္တဝါတော။ ပဿာသောတိ အန္တောပဝိသနကဝါတောပိ ‘‘အဿာသော’’တိ ဧတေန သင်္ဂယှတေ သဟစာရိတတ္တာ။ သဗ္ဗင်္ဂေသု အနုသရတိ သီလေန သေဒလောဟိတာဒိသမ္ပာဒနတောတိ အင်္ဂါနုသာရီ။ အမရကောသေ ပနာယံ ဝါတော ဌာနဗျာပါရဘေဒေန ပဉ္စဓာ ကထိတော [ပါဏော’ပါနော သမာနောစောဒါနဗျာနာ စ ဝါယဝေါ သရီရဋ္ဌာ ဣမေ (အမရ ၁။၆၇)]၊ ဋီကာယဉ္စဿ –

‘‘ဟဒယေ ပါဏော ဂုဒေ’ပါနော၊ သမာနော နာဘိမဇ္ဈဋ္ဌော၊

ဥဒါနော ကဏ္ဌဒေသေ တု၊ ဗျာနော သဗ္ဗင်္ဂသန္ဓိသု [ဟဒယေ ပါဏော ဂုဒေ’ပါနော၊ သမာနော နာဘိသဏ္ဌိတော၊ ဥဒါနော ကဏ္ဌဒေသဋ္ဌော၊ ဗျာနော သဗ္ဗသရီရဂေါ ဣတိ ဌာနနိဏ္ဏယော (စိန္တာမဏိဋီကာ)]။

တတြပါဏောအန္နပ္ပဝေသာဒိကရော။ အပါနော မုတ္တကရီသသုက္ကဝိသဋ္ဌိကရော။ သမာနော မဇ္ဈေ အန္နပစနာဒိကရော။ ဥဒါနော ဘာသိတဂီတာဒိကရော။ ဗျာနော သေဒရတ္တသဝနုမ္မေသနိမေသဂတျာဒိကရော [ခေဒစေဋ္ဌာဥမ္မေသနိမ္မေသဂတျာဒိကရော (က။)]။ ပကဋ္ဌေန အနန္တျနေန ဘတ္တာဒိပ္ပဝေသနတောတိ ပါဏော။ မုတ္တာဒိကံ အပနေတွာ အနန္တျနေနာတိ အပါနော။ သမ္မာ အနန္တိ အနေန ဘုတ္တပရိပါစနတောတိ သမာနော။ ဥဒ္ဓမနန္တျနေန ဘာသိတာဒေါ သာမတ္ထိယဇနနတောတိ ဥဒါနော။ ဝိသေသေန အနန္တျနေန သေဒရတ္တသေမှာဒိ [ခေဒစေဋ္ဌာဒိ (စိန္တာမဏိဋီကာ)] သမ္ပာဒနတောတိ ဗျာနော’’တိ [တံဗျာပါရာ စ ယထာ – အန္နပ္ပဝေသနံ မုတ္တာ-ဒျုဿဂ္ဂေါ’န္နဝိပါစနံ ဘာသဏာဒိ နိမေသာဒိ၊ တံဗျာပါရာ ကမာ ဣမေ (စိန္တာမဏိဋီကာ)] ဝုတ္တံ။

၃၉။ ဒွယံ အန္တောပဝိသနကဝါတေ။ အာနံ ဝုစ္စတိ ဗဟိနိက္ခမနဝါတော၊ တတော အပဂတံ အပါနံ။ အဿာသတော အပဂတော ပဿာသော။ ဒွယံ ဗဟိနိက္ခမနဝါတေ။ အာဒိမှိ ပဝတ္တော သာသော အဿာသော။ အနန္တိ ပါဏန္တျနေနေတိ အာနံ၊ အာဒိမှိ ပဝတ္တံ အာနံ အာနံ၊ ဧကဿာကာရဿ လောပေါ။

၄၀။ ဝေဂခိပ္ပာဒယော ဝါတဓမ္မတ္တေန နိစ္စပ္ပဝတ္တိကာ ဣတိ တပ္ပက္ကမေ [တပ္ပက္ကမေန တက္ကမေန (က။)] ဥစ္စန္တေ။ တတြ ရယန္တံ ဝေဂေ။ သဗ္ဗတြ ကရဏသာဓနံ။ ဣစ္ဆိတဋ္ဌာနံ ဝဇန္တိ ပါပုဏန္တိ ဧတေနာတိ ဝေဂေါ။

‘‘ကြိယာဝါစိတ္တမာချာတုံ၊ ဧကေကတ္ထော နိဒဿိတော၊

ပယောဂတောနုဂန္တဗ္ဗာ၊ အနေကတ္ထာ ဟိ ဓာတဝေါ’’တိ [စန္ဒြဓာတုပါဌေ]။

ဝုတ္တတ္တာ ဝဇဓာတု ပါပုဏနေပိ ပဝတ္တတိ၊ ဧဝံ သဗ္ဗတြ၊ အကာရဿ ဧ။ ဇဝန္တိ ဧတေနာတိ ဇဝေါ၊ ရယန္တိ ဂစ္ဆန္တိ ဧတေနာတိ ရယော။

ခိပ္ပာဒိနဝကံ သီဃေ။ အထ ဇဝသီဃာနံ ကော ဘေဒေါ? သဝေဂဂတိဝစနာ ဇဝါဒယော၊ သီဃာဒယော တု ဓမ္မဝစနာ၊ တထာ စ ‘‘သီဃံ ပစတိ [ပဿတိ (က။)]၊ သီဃံ ဂစ္ဆတီ’’တိ ပယောဂေါ၊ န တု ‘‘ဇဝံ ပစတိ၊ ဇဝံဂစ္ဆတီ’’တိ ပန ပယောဂေါ။ ‘‘ဝေဂေန ဂစ္ဆတိ၊ ဇဝေန ဂစ္ဆတီ’’တျာဒီသု ကထံ? တတြ ဘေဒဿ ဝတ္တုမိစ္ဆိတတ္တာ န ဒေါသော။ ခိပ္ပတိ ပေရတီတိ ခိပ္ပံ၊ ခိပ ပေရဏေ။ သယတီတိ သီဃံ၊ သီ သယေ၊ ဃပစ္စယော။ ဗျုပ္ပတ္တိ ဟိ ယထာ ကထဉ္စိပိ ဘဝတိ၊ သညာ တု လောကတောဝါဝဂန္တဗ္ဗာ၊ သဗ္ဗတြေဝံ။ တရတီတိ တုရိတံ။ လင်္ဃတီတိ လဟု၊ လင်္ဃ ဂတိသောသနေသု၊ ဃဿ ဟော၊ နိဂ္ဂဟီတလောပေါ၊ ဥပစ္စယော စ၊ လဟုပရိယာယော လဃုသဒ္ဒေါပျတ္ထိ။ အသတိ ခေပတီတိ အာသု၊ ဥ။ တရတီတိ တုဏ္ဏံ၊ ရဿ ဏော။ အရတိ ဂစ္ဆတီတိ အရံ။ န ဝိလမ္ဗီယတိ န ဩဟီယတီတိ အဝိလမ္ဗိတံ၊ လဗိ အဝသံသနေ။ တုဝဋ္ဋတိ သယတီတိ တုဝဋ္ဋံ၊ တုရိတဘာဝေန ဝတ္တတီတိ ဝါ တုဝဋ္ဋံ၊ ရိတလောပေါ။

၄၁။ အရိယာသာမညဿ ပုဗ္ဗဍ္ဎံ သန္တတေ။ ဧတ္ထ စ အဋ္ဌသု ဂဏေသု ဆဋ္ဌော သဗ္ဗလဟုကော၊ တတောပရေ ဆဂ္ဂဏာ သ၊ ဘ၊ သ၊ ဘ၊ ဘ၊ ဘာ၊ အဋ္ဌမော ဂေါ။ သမန္တတော တနောတီတိ သတတံ။ နာသဘာဝေန န ဣစ္စံ န ဂန္တဗ္ဗံ နိစ္စံ၊ နာသံ ဝါ န ဂစ္ဆတီတိ နိစ္စံ။ ‘‘နာဂေါ’’တျာဒီသု ဝိယာတိ ဧတ္ထာပိ န ဒေါသော၊ တဿ စော။ န ဝိရမတီတိ အဝိရတံ။ န အာရမတီတိ အနာရတံ။ သမန္တတော၊ ပုနပ္ပုနံ ဝါ တနောတီတိ သန္တတံ။ န အဝရမတီတိ အနဝရတံ။ သဒါ ဓဝတိ ဂစ္ဆတီတိ ဓုဝံ။ ‘‘ဓု ဂတိထေရိယေသူ’’တိ ကာတန္တဓာတု။

ဝိပုလာဍ္ဎံ အတိသယေ။ ဧတ္ထ ဟိ အယုဂပါဒေ ဒွါဒသမတ္တာ၊ ယုဂေ အဋ္ဌာရသမတ္တာ၊ သဗ္ဗာသု အရိယာသု ပဌမေ ပါဒေ ဒွါဒသမတ္တာ၊ ဒုတိယေ အဋ္ဌာရသ၊ တတိယေ ဒွါဒသ၊ စတုတ္ထေ ပဉ္စဒသ။ ယဒါ ပန ပဌမတတိယေသု ပရိဟာယန္တိ၊ တဒါ ယုဂေ အဓိကာ ဟောန္တိ၊ ဣဒံ ဝိပုလာလက္ခဏံ။ အထ သတတာတိသယာနံ ကော ဘေဒေါ? သတတံ သန္တတိ အဝိစ္ဆေဒေါကြိယန္တရေဟိ အဗျဝဓာနံ၊ အတိသယော တု ပေါနောပုညံ၊ ပကဋ္ဌော စ။ တေသု ပေါနောပုညံ ကြိယာဗျာဝုတ္တိ၊ ပကဋ္ဌော တု ကြိယာဝယဝါနံ ဥက္ကံသတာ။ ဘာသတိ သဗ္ဗေသန္တိ ဘုသံ၊ အာဿ ဥ။ ဘဿတိ အဓော ပတတီတိ ဝါ ဘုသံ။ ဘသ အဓောပတနေ၊ အဿ ဥ။ အတိသယနံ အတိသယော၊ အတိက္ကမိတွာ ဝါသယနံ ပဝတ္တနံ အတိသယော။ ဒဟတိ သဗ္ဗန္တိ ဒဠှံ၊ ဟတော ပုဗ္ဗေ ဠော၊ ဒလတိ ဝိဒါရယတီတိ ဝါ ဒဠှံ၊ ဟပစ္စယော၊ ဒဟန္တော လာတီတိ ဝါ ဒဠှံ၊ ဝဏ္ဏဝိပရိယယော၊ အဘိသယော စ ဒဠှဉ္စ အတိသယဒဠှာ။ တရတိ အတိက္ကမတီတိ တိဗ္ဗံ၊ ရဿ ဝေါ၊ အဿ ဣ။ ဧတိ ဂစ္ဆတီတိ ဧကော၊ သော ဧဝ ဧကန္တံ၊ ဧကံ တရတိ အတိက္ကမတီတိ ဝါ ဧကန္တံ။ မတ္တတော အတိက္ကန္တံ အတိမတ္တံ။ ဗဟုံ လာတီတိ ဗာဠှံ၊ ဥလောပေါ၊ ဝဏ္ဏဝိပရိယယော စ ဟသဒ္ဒေါ။ အတိဝေလံ၊ အစ္စတ္ထံ၊ နိဗ္ဘရံ၊ နိတန္တံ၊ ဂါဠှံဣစ္စာဒီနိပိ အတိသယေ။

ဒဗ္ဗံ သတွံ၊ တံဝိပရီတေ ဓမ္မမတ္တေ ဝတ္တမာနာ ဗာဠှပရိယန္တာ ခိပ္ပာဒယော အတိသယံ ဝိနာ ပဏ္ဍကေ နပုံသကေ ဝတ္တန္တိ။ ခိပ္ပံ ဘဝတိ [‘‘ခိပ္ပ ဘဝဘီ’’တိ ပဒဒွယံ အဓိကံ ဝိယ ဒိဿတိ]၊ အတိသယော ပုလ္လိင်္ဂေါ၊ အဿ ဂုဏဿာတိသယော၊ အဿ ဒဗ္ဗဿာတိသယော ဣတိ။ ‘‘ခိပ္ပံ ဘုဉ္ဇတိ၊ သတတံ ဇုဟောတိ၊ သတတံ ရမဏီယော’’ဣစ္စတြ တု ကြိယာဝိသေသနတ္တာယေဝ ပဏ္ဍကတ္တံ။ တေသု ခိပ္ပာဒီသု ယေ ဒဗ္ဗဂါ ဒဗ္ဗာဘိဓာယိနော၊ တေ တီသု လိင်္ဂေသု။ ‘‘ဒဗ္ဗဓမ္မော လိင်္ဂ’’န္တိ ဒဿနန္တရံ။ ယထာ ခိပ္ပာ ဇရာ၊ ခိပ္ပော မစ္စု၊ ခိပ္ပံ ဂမနံ။ သန္တတာ တဏှာ၊ သန္တတံ ဒုက္ခံ၊ သန္တတော အာကာသော။ အတိမတ္တာ ကြိယာ၊ အတိမတ္တော နရော၊ အတိမတ္တံ ပဒံ ဣစ္စာဒိ။

၄၂-၄၃။ ဒွါဒသကံ မာရေ။ ဟရနယနဂ္ဂိဒဍ္ဎတ္တာ [တိနယနဂ္ဂိဒဍ္ဎတ္တာ (က။)] နတ္ထိ ဝိဂ္ဂဟော သရီရမေတဿ အဝိဂ္ဂဟော။ ကာမယတိ ရတိစ္ဆံ ဥပ္ပာဒယတီတိ ကာမော၊ ကာရိတန္တာ အပစ္စယော။ သိင်္ဂါရရူပေန ပါဏီနံ မနသိ ဘဝတီတိ မနောဘူ။ ပဉ္စကာမဂုဏေသု မဒယတီတိ မဒနော။ လောကာနံ အန္တံ ဝိနာသံ ကရောတီတိ အန္တကော။ ဝသေ ဝတ္တေတိ သီလေနာတိ ဝသဝတ္တီ။ ပါပံ ဣစ္ဆတိ ကရောတိ၊ တေန ယုတ္တောတိ ဝါ ပါပိမာ။ ပရတော ဇာယတီတိ ပဇာ၊ အစ္ဆန္ဒိကာ၊ တာသံ ပတိ ပဇာပတိ။ ယေ ကုသလဓမ္မေသု ပမတ္တာ၊ တေသမေဝ ဗန္ဓု ပမတ္တဗန္ဓု။ ကဏှဓမ္မယုတ္တတာယ ကဏှော။ ကုသလဓမ္မေ မာရေတီတိ မာရော။ အကုသလဓမ္မေ န မုဉ္စတီတိ နမုစိ။ မီနကေတနော၊ ကန္ဒပ္ပော၊ ဒပ္ပကော၊ အနင်္ဂေါ၊ ပဉ္စသရော၊ သမ္ဗရာရိ၊ မနသိဇော၊ ကုသုမေသု၊ အနညဇော၊ ပုပ္ဖဓနွာ၊ ရတိပတိ၊ မကရဒ္ဓဇောဣစ္စာဒီနိပိ ဝိဏှုသုတဿ ကာမဿ နာမာနိ။

တဏှာ အရတီ ရဂါ စေတိ ဧတာ တိဿော တဿ မာရဿ ဓီတရော။ ယော တံ ပဿတိ၊ တံ တသိတံ ကရောတီတိ တဏှာ၊ သလောပေါ၊ ဏှာ စ။ ပရေသံ ကုသလဓမ္မေသု အရတိံ ကရောတီတိ အရတီ။ ရဇ္ဇန္တိ ဧတ္ထာတိ ရဂါ။ တဿ မာရဿ ဟတ္ထီ ဂိရိမေခလော နာမ။ သရီရမဟန္တဘာဝေန ဂိရိသဒိသတ္တာ ဂိရိ ဝိယာတိ ဂိရိ။ မာရေန မမာယနဝသေန ‘‘အယံ မေ ဟတ္ထီ မေခလော နာမ ဟောတူ’’တိ ကတနာမတ္တာ မေခလာ ဝိယာတိ မေခလောတိ သမုဒိတနာမဒွယေန ဧကမေဝ ဟတ္ထိံ ဝဒတိ၊ ယထာ ‘‘ဝဇိရာသနိ၊ သီတုဏှ’’န္တိ။

၄၄။ တိကံ ယမေ။ ပဇာသံယမနတော ယမာ၊ မစ္စုပ္ပဘုတယော အဿ ကိင်္ကာရာ၊ တေသု ရာဇတေတိ ယမရာဇာ။ တေဓာတုကေသုပိ အာဏာပဝတ္တကတ္တာ မဟန္တော ဝိသယော ဧတဿ ဝိသယီ၊ ဏီ၊ သော ဧဝ ဝေသာယီ။ ယတ္ထ လက္ခဏေန န သိဇ္ဈတိ၊ တတ္ထ သဗ္ဗတြ ‘‘ယဒါဒိနာ ဝါ နိရုတ္တိနယေန ဝါ သဒ္ဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ ဟိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တံ၊ ဒုက္ခဇနကတ္တာ ဝါ ဝိသဒိသဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆန္တီတိ ဝေသာ၊ နေရယိကာ၊ တေသံ အဓိပတိဘာဝေန အယတိ ပဝတ္တတီတိ ဝေသာယီ၊ ဤ။ ယမာနံ ရာဇာ ယမော။ ဓမ္မရာဇော၊ ကတန္တော၊ သမဝတ္တီ၊ ကာလော၊ ဒဏ္ဍဓရော၊ အန္တကောဣစ္စာဒီနိပိ ယမဿ နာမာနိ။ အဿ ယမဿ အာဝုဓံ နယနမေဝ။ တေန ကိရ ကောဓစိတ္တေန ဩလောကိတမတ္တေန သတ္တာနံ သရီရာနိ အာတပေ ခိတ္တဃတပိဏ္ဍာနိ ဝိယ ဝိလီယန္တီတိ။

ဒွယံ အသုရဘေဒေ။ ဧတေသဉှိ သတိပိ ဒေဝဘာဝေ ဟေဋ္ဌာ နိဝါသိတဘာဝသာမညတော ဧတ္ထ ဝစနံ၊ မာရဿ ပန သတ္တာနမနတ္ထကာရကတာသာမညေန ယမေန သဒ္ဓိံ ဝစနံ တက္ကရတ္တာ။ ယုဒ္ဓါဒီသု ဝေပိတံ ကမ္ပိတံ စိတ္တမေတဿ ဝေပစိတ္တိ [သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၂၅၆]။ ပုဏ္ဏံ လောမံ ယဿ သော ပုလောမော၊ ပုလာမဟတီ ဥမာ ကိတ္တိ၊ ကန္တိ ဝါ ယဿာတိ ပုလောမော။ ‘‘ဥမာတသီဟေမဝတိ-ဟလိဒ္ဒါကိတ္တိကန္တိသူ’’တိ ဟိ နာနတ္ထသင်္ဂဟေ ဝုတ္တံ။ အယံ ပန သက္ကဿ ဘရိယာယ သုဇာတာယ ပိတာ။ ဒွယံ ကိန္နရေ။ အဿမုခနရသရီရတာယ ကုစ္ဆိတော ပုရိသော၊ ကိဉ္စိ ဝါ ပုရိသော၊ ပုရိသသဒိသောတိ ဝါ ကိမ္ပုရိသော။ ဧဝံ ကိန္နရော။ တုရင်္ဂဝဒန၊ အဿမုခါဒီနိပိ ကိန္နရဿ နာမာနိ။

၄၅-၄၆။ အဒ္ဓပဇ္ဇေန အာကာသဿ နာမာနိ။ တေသံ တေသံ ဝတ္ထူနံ အန္တရံ နာနတ္တံ ဣက္ခတေ လောကော ဧတ္ထ၊ အနေနာတိ ဝါ အန္တလိက္ခံ၊ ရဿ လော။ ဣက္ခနံ ဝါ ဒဿနံ ဣက္ခာ၊ တဿ အန္တရံ ကာရဏံ အန္တလိက္ခံ။ ခနတိ ဗျဝဓာနန္တိ ခံ၊ ကွိ။ သဗ္ဗဂဟဂါမဏိနော အာဒိစ္စဿ ပထော မဂ္ဂေါ အာဒိစ္စပထော။ န ဘဝတီတိ အဗ္ဘံ။ ဂစ္ဆန္တျနေန ဒေဝါတိ ဂဂနံ၊ ယု၊ မဿ ဂေါ။ အမ္ဗတေ သဒ္ဒါယတေ အတြာတိ အမ္ဗရံ၊ ရော။ ဟယ ဂတိမှိ၊ ဝိသေသေန ဟယတိ ဂစ္ဆတိ သဗ္ဗတြာတိ ဝေဟာသော၊ ယဿ သော၊ ဝိဂတော ဝါ ဟာသော စိတ္တဿ ဧတ္ထာရမ္မဏာလာဘတောတိ ဝေဟာသော။ အနိလဿ ဝါတဿ ပထော အနိလပထော။ ဘုသံ ကာသန္တေ ဒိပ္ပန္တေ ပဒတ္ထာ ဧတေနာတိ အာကာသော၊ န ကဿတိ န ဝိလေခီယတီတိ ဝါ အာကာသော။ န ဘဝတိ ဧတ္ထ ကိဉ္စိပိ ဝတ္ထူတိ နဘံ၊ နတ္ထိ ဘူမိ ဧတ္ထာတိ ဝါ နဘံ၊ န ဘာယန္တိ ပက္ခိနော အနေန၊ ဧတ္ထာတိ ဝါ နဘံ။ ဝိနော ပက္ခိနော ဟယန္တိ ဂစ္ဆန္တိ ဧတ္ထာတိ ဝေဟာယသံ၊ အသော။ တာရာ ဝုစ္စန္တိ နက္ခတ္တာဒယော၊ တေသံ ပထော တာရာပထော။ သုရာနံ ဒေဝါနံ ပထော သုရပထော။ န ဟညတေတိ အဃံ၊ ဟနဿ ဃော။ အနန္တံ၊ ဝိသဏုပဒံဣစ္စာဒီနိပိ အာကာသဿ နာမာနိ။

၄၇-၄၈။ မေဃာဒျေကာဒသကံ မေဃေ။ မေဟတိ ဃရတိ သေစတီတိ မေဃော။ ဝါရိံ ဝဟတီတိ ဝလာဟကော၊ ဝါရိသဒ္ဒဿ ဝေါ၊ ဝဿ လော [ပါဏိနိ ၆။၃။၁၀၉၊ မောဂ္ဂလ္လာနပဉ္စိကာ ၁။၄၇၊ နီတိ-သုတ္တ ၁၃၄၀၊ ၁၃၄၃]။ ဒိဗ္ဗန္တိ ဝုဍ္ဎိံ ဝိရူဠှိံ ဂစ္ဆန္တိ လောကာ အနေနာတိ ဒေဝေါ။ ပဇာနံ လောကာနံ အန္နံ ဘောဇနံ ဘဝတိ ဧတေနာတိ ပဇ္ဇုန္နော၊ အကာရဿုကာရော။ အမ္ဗုံ ဥဒကံ ဓာရေတီတိ အမ္ဗုဓရော။ လောကာနံ သန္တာပံ ဟန္တီတိ ဃနော၊ ဟဿ ဃော။ ဇလဓာရံ ဓာရေတီတိ ဓာရာဓရော။ ဇီဝနံ ဇလံ မူတံ ဗန္ဓမနေနေတိ ဇီမူတော၊ ဝနသဒ္ဒလောပေါ၊ လောကာနံ ဝါ ဇီဝိတံ မုနာတိ ဗန္ဓတီတိ ဇီမူတော၊ ဝိတလောပေါ၊ ဇီဝိတဿ ဇီ အာဒေသော ဝါ [ပါဏိနိ ၆။၃။၁၀၉၊ မောဂ္ဂလ္လာနပဉ္စိကာ ၁။၄၇၊ နီတိ-သုတ္တ ၁၃၄၀၊ ၁၃၄၃]။ ဧဝံ အညတြ။ ဝါရိံ ဝဟတီတိ ဝါရိဝါဟော။ အမ္ဗုံ ဒဒါတီတိ အမ္ဗုဒေါ။ အာပံ ဘရတီတိ အဗ္ဘံ၊ ကွိ၊ ပဿ ဗော။

တိကံ ဝုဋ္ဌိယံ။ ဝဿတိ သိဉ္စတီတိ ဝဿံ၊ ဝဿ သေစနေ။ ဧဝံ ဝဿနဝုဋ္ဌိယော။

ပဉ္စကံ ဝိဇ္ဇုယံ။ သတတံ ဤရတိ ကမ္ပတီတိ သတေရော၊ တလောပေါ၊ သော ဧဝ သတေရိတာ။ ခဏမတ္တမ္ပိ န တိဋ္ဌတီတိ အက္ခဏာ။ ကုဋိလံ အစိရဋ္ဌာယိတတ္တာ ဝိရူပံ ဟုတွာ ဇဝတီတိ ဝိဇ္ဇု။ ဝိဇ္ဇောတတီတိ ဝိဇ္ဇုတာ။ အစိရံ ပဘာ ယဿ အစိရပ္ပဘာ။

၄၉။ စတုက္ကံ မေဃနာဒေ။ မေဃာနံ နာဒေါ မေဃနာဒေါ။ ဓနီယတေ ဓနိတံ[ထနိတံ (သီ။)]၊ ဓန သဒ္ဒေ။ ဂဇ္ဇနံ ဂဇ္ဇိတံ၊ ဂဇ္ဇ သဒ္ဒေ။ ရသီယတေ ရသိတံ။ အာဒိနာ ဟရာဒါဒိ [သဗ္ဗတြ နပုံသကေဘာဝေ တော၊ အာဒိနာ သွနိတဓနိတာဒယော (စိန္တာမဏိဋီကာ)၊ အာဒိနာ ဓနိတဟရာဒရာသာဒယော (ဗျာချာသုဓာဋီကာ)]။ ဒွယံ သက္ကဓနုမှိ။ ဣန္ဒဿ အာဝုဓံ ဓနု စ ဣန္ဒာဝုဓံ၊ ဣန္ဒဓနု စ။ ဝါတေန ခိတ္တမမ္ဗု ဝါတက္ခိတ္တမ္ဗု၊ ဗိန္ဒု။ သီတံ ကရောတီတိ သီကရော၊ သိဉ္စတီတိ ဝါ သီကရော၊ စဿ ကော၊ အရော စ၊ ဝါတဝသေန ဝါ တတော တတော သရတီတိ သီကရော၊ အဿ ဤ၊ မဇ္ဈေ ကာဂမော စ။

၅၀။ တိကံ ဇလဓာရာယံ။ ဝေဂတော ဇလဓာရာနံ သံ ဘုသံ ပတနံ အာသာရော၊ ပုနပ္ပုနံ သရတီတိ အာသာရော။ ဝေဂံ ဓာရေတီတိ ဓာရာ။ အဓော ပတတီတိ သမ္ပာတော၊ သံသဒ္ဒေါ အဓောဘာဂေ [ဝေဂတော ဇလဓာရာနံ သမ္ဘူယ ပတနံ ဓာရာသမ္ပာတော၊ သရ ဂတိယံ ဃဥ ဣတိ အာသာရော (စိန္တာမဏိဋီကာ)]။ ဒွယံ ဝဿောပလေ။ ကရေန ဟတ္ထေန ဂယှုပဂတ္တာ ကရကာ၊ ဇလံ ပိဏ္ဍံ ကရောတီတိ ဝါ ကရကာ၊ ‘‘ဝဿောပလေ တု ကရကာ၊ ကရကောပိ စ ဒိဿတေ’’တိ ရုဒ္ဒေါ၊ ကရသဒ္ဒေါတြ။ ‘‘ကရော ဝဿောပလေ ပါဏိ-သောဏ္ဍာပစ္စာယရံသိသူ’’တိ နာနတ္ထသင်္ဂဟေ ဝုတ္တံ။ ဃနတော၊ ဃနကာလေ ဝါ သဉ္ဇာတံ ဥပလံ သိလာ ဃနောပလံ။ ဒုဋ္ဌု ဒိနံ ဒုဒ္ဒိနံ၊ အယံ ဒုဒ္ဒိနသဒ္ဒေါ မေဃစ္ဆန္နာဟေ ဝတ္တတိ၊ အသောဘနတ္ထောပျတ္ထိ ဒုဒ္ဒိနသဒ္ဒေါ၊ အဂုဏဝစနတာယံ ဝါစ္စလိင်္ဂေါ။

၅၁-၅၂။ ဆက္ကံ တိရောဓာနေ။ ဓရ အာဝရဏေ၊ အပါဒိပုဗ္ဗော။ အပိဓရတိ အာဝုဏောတီတိ ပိဓာနံ၊ အလောပေါ။ အပဓရတီတိ အပဓာရဏံ။ တိရော ဓရတိ ပိဒဟတီတိ တိရောဓာနံ။ အန္တရံ ဓရတီတိ အန္တရဓာနံ၊ နိဂ္ဂဟီတလောပေါ။ အပိဓရတီတိ အပိဓာနံ။ ဧတ္ထ စ အပါဒိဥပသဂ္ဂါ ဓာတုနော အာဝရဏတ္ထဇောတကာ။ ဆာဒယတီတိ ဆာဒနံ။ ဗျဝဓာ၊ အန္တရဓိဣစ္စာဒယောပိ တိရောဓာနေ။

သာဒ္ဓပဇ္ဇေန စန္ဒဿ နာမာနိ။ ဣန္ဒတိ နက္ခတ္တာနံ ပရမိဿရိယံ ကရောတီတိ ဣန္ဒု။ စန္ဒတိ ဟိလာဒယတိ သုခယတိ ပဇန္တိ စန္ဒော။ နက္ခတ္တာနံ ရာဇာ နက္ခတ္တရာဇာ။ ဥမာ ကန္တိ၊ တာယ သဟ ဝိဇ္ဇတီတိ သောမော၊ သုခံ အဘိဿဝတီတိ ဝါ သောမော၊ မပစ္စယော။ နိသံ ရတ္တိံ ကရောတိ၊ တတ္ထ ဝါ ကရော ရံသိ ဧတဿ နိသာကရော။ အန္ဓကာရံ ဥသေန္တိ ဒဟန္တိ ဝိနာသေန္တီတိ ဩသာ၊ ရံသယော၊ တေ ဧတ္ထ ဓိယန္တိ ပတိဋ္ဌဟန္တီတိ ဩသဓိ၊ တာရာဝိသေသော၊ တဿ ဤသော ပတိ ဩသဓီသော။ ဟိမော သီတလော ရံသိ ယဿ ဟိမရံသိ။ သသော အင်္ကော လက္ခဏံ ယဿ သသင်္ကော။ စန္ဒံ ကပ္ပူရံ မာတိ သဒိသံ နယတီတိ စန္ဒိမာ။ ဣကာရာဒေသော။ သသလက္ခဏမေတ္ထ အတ္ထိ သသီ။ သသတိ ဝါ ဟိံသတိ ဥဏှဂုဏန္တိ သသီ၊ ဤပစ္စယော တဒုပလက္ခိတေ တဒုပစာရံ။ သီတာ ရံသယော ယဿတ္ထီတိ သီတရံသိ။ နိသာယ ရတ္တိယာ နာထော တဒါလင်္ကာရဘာဝတောတိ နိသာနာထော။ ဥဠူနံ တာရာနံ ရာဇာ ဥဠုရာဇာ။ မာတိ အတ္တာနံ ကပ္ပူရေန သဒိသံ ကရောတီတိ မာ၊ မာသဒ္ဒေါယံ ပုမေ၊ တံသဟစရဏတော ဥဠုရာဇာဒယောပိ။ ဟိမံသု၊ ကုမုဒဗန္ဓု၊ ဝိဓု၊ သုဓံသု၊ သုဗ္ဘံသု၊ နိသာပတိ၊ မိဂင်္ကော၊ ကလာနိဓိ၊ ဒွိဇရာဇော၊ သသဓရော၊ နက္ခတ္တေသောဣစ္စာဒီနိပိ စန္ဒဿ နာမာနိ။

၅၃-၅၄။ သောဠသန္နံ ဘာဂါနံ ပူရဏော သောဠသမော ဘာဂေါ စန္ဒဿ ကလာ၊ ကလ သင်္ချာနေ၊ ကလီယတေ ဧကာဒိနာ သင်္ချာယတေတိ ကလာ။ ဒွယံ စန္ဒဿ သရီရေ။ မညတေ ဉာယတေ အနေနေတိ ဗိမ္ဗံ။ မနတော ဝပစ္စယော၊ နိပါတနာ မဿ ဗော၊ အဿိ၊ နဿ မော၊ ဝဿ ဗော၊ ဗိမ္ဗသဒ္ဒေါ အနိတ္ထိယံ။ မဏ္ဍယတေတိ မဏ္ဍလံ၊ အလော၊ ဣတ္ထိယံ မဏ္ဍလီ၊ အယံ တီသွပိ [ဗိမ္ဗော အနိတ္ထီ၊ မဏ္ဍလံ တီသု (အမရ ၃။၁၅)]။

ပါဒဟီနပဇ္ဇေန အဒ္ဓဘာဂေါ။ အသတိ ခေပေတိ သမုဒါယန္တိ အဍ္ဎော၊ တော။ တထာ အဒ္ဓါ။ ဥပဍ္ဎောတိ ဥပသဂ္ဂေန ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ၊ ဧတေ တယော ပုမေ။ ခဏ္ဍယတိ သမုဒါယန္တိ ခဏ္ဍံ။ သကျတေ ဥဗ္ဗာဟနာဒီသု ထောကတ္တာတိ သကလံ၊ အလော၊ ခဏ္ဍသကလာ ဝါ ပုမေ၊ သတ္ထေ ရူပဘေဒတော နပုံသကေ။ ဧတေ စ အဍ္ဎာဒယော တယော အသမေ ဘာဂေ ပုမေ၊ သမေ တု နပုံသကေတိ ရူပဘေဒေနာဟ ‘‘အဒ္ဓံ ဝုတ္တံ သမေ ဘာဂေ’’တိ။ ခဏ္ဍာဒိဒွယံ ပန အသမေပိ ဝတ္တမာနံ ပုန္နပုံသကေ ဝတ္တတိ၊ တသ္မာ ‘‘အဒ္ဓံ ဝုတ္တံ သမေ ဘာဂေ’’တိ ဧတ္ထ ‘‘အဍ္ဎံ၊ ဥပဍ္ဎ’’န္တိ ဣဒံ ဒွယမ္ပိ သင်္ဂဟိတံ [အသမဘာဂေ ပုမာနိ၊ သမေ အံသေ နပုံသကတ္တံ ရူပဘေဒတော၊ ဥပစာရတော တဗ္ဘာဂဝတိ ဝါစ္စလိင်္ဂေါ – အဒ္ဓါ သာဋီ၊ အဒ္ဓံ ဝတ္ထံ အဒ္ဓါ ကမ္ဗလော (စိန္တာမဏိဋီကာ)]။

ပသာဒါဒယော စန္ဒေ အဝဿမ္ဘာဝိနော၊ အညတြ တု ပါသင်္ဂိကာ ဣတိ စန္ဒပက္ကမေ ဥစ္စန္တေ။ ဝိသေသေန သာဒယတိ ပသာဒယတီတိ ပသာဒေါ။ ဧဝံ ပသန္နော၊ သော ဧဝ ပသန္နတာ။

တိကံ စန္ဒပ္ပဘာယံ။ ကုမုဒဿာယံ ဝိကာသော [ဝိကာရော (က။)] ကောမုဒီ။ စန္ဒံ အာစိက္ခတိ ပဋိပါဒယတီတိ စန္ဒိကာ။ ဇုတိ အဿာတ္ထီတိ ဇုဏှာ။ တဿ ဏော၊ ဟပစ္စယော စ၊ စန္ဒဿ ဝါ ဇုတိံ သောဘံ နယှတိ ဗန္ဓတီတိ ဇုဏှာ။

စတုက္ကံ သောဘနမတ္တေ။ ကနတိ ဒိပ္ပတီတိ ကန္တိ၊ ကန ဒိတ္တိယံ၊ ကာမီယတီတိ ဝါ ကန္တိ။ သုန္ဒရံ ဘာတိ ဒိပ္ပတီတိ သောဘာ။ ဇောတယတီတိ ဇုတိ။ ဆာဒယတီတိ ဆဝိ။ ဆဒ သံဝရဏေ၊ ဝိပစ္စယော၊ ဒလောပေါ။

၅၅။ သတ္တကံ လက္ခဏေ။ ကံ အတ္တာနံ လင်္ကယတိ ဟီနံ ကရောတီတိ ကလင်္ကော။ လဉ္ဆတေ လက္ခတေ အနေနေတိ လဉ္ဆနံ။ လက္ချတေ အနေနေတိ လက္ခံ။ တထာ လက္ခဏံ။ အင်္ကီယတေ လက္ချတေ အနေနေတိ အင်္ကော။ အဘိ ဝိသေသံ ဇာနာတိ ဧတေနာတိ အဘိညာဏံ။ စိဟီယတိ လက္ခီယတိ အနေနေတိ စိဟနံ။ စိဟ လက္ခဏေ။

သဗ္ဗာသံ သောဘာနံ မဇ္ဈေ ပရမာ သောဘာ သုသမာ နာမ၊ သောဘနံ သမံ သဗ္ဗံ အဿံ သုသမာ၊ သေဋ္ဌာ သောဘာ။

၅၆။ ဂုဏေ ဖောဋ္ဌဗ္ဗဝိသေသေ သီတန္တိ နပုံသကံ ဘဝတိ။ ဒေဝဒတ္တဿ သီတံ ဝတ္တတိ။ သီတာဒယော တယော ဂုဏီလိင်္ဂါ ဂုဏိနော လိင်္ဂံ ဂဏှန္တိ၊ တံ ယထာ – သီတလာ ဘူမိ၊ သီတလံ ဇလံ၊ သီတလော ဝါတော။ ဥဏှာဘိတတ္တေဟိ သေဝီယတီတိ သီတံ၊ တေန ယုတ္တော သီတော။ သသ ဂတိယံ၊ ဣရော၊ ဣတ္တဉ္စ၊ သီတတ္ထိကေန သရီယတီတိ ဝါ သိသိရံ။ သီတံ ဂုဏံ လာတီတိ သီတလော။

မဟိကာန္တံ ဟိမေ။ ဟိံသတီတိ ဟိမံ၊ သဿ မော၊နိဂ္ဂဟီတလောပေါ စ။ တုဟ အဒနေ၊ တောဟတိ ဟိံသတီတိ တုဟိနံ၊ ဣနော။ ဥပရိတော သဝတီတိ ဥဿာဝေါ။ နီဟရန္တိ နိဿသန္တျနေနေတိ နီဟာရော၊ နတ္ထိ ဤဟာ ဝါ ဧတသ္မာ ဟေတုဘူတာတိ နီဟာရော၊ အာရော။ မဟီယတေ ရာဂီဟီတိ [ဝါစာဘိ (စိန္တာမဏိဋီကာ)] မဟိကာ၊ ဏွု။

၅၇။ ဆက္ကံ နက္ခတ္တေ။ ပုနပ္ပုနံ ဥဒယတ္တာ န ခီယတေ နက္ခတ္တံ၊ အတ္တနော ဂမနဋ္ဌာနံ န ခရတိ န ဝိနာသေတီတိ ဝါ နက္ခတ္တံ၊ အထ ဝါ နက္ခ ဂတိယံ၊ နက္ခတီတိ နက္ခတ္တံ။ ဇောတတိ သုဘာသုဘနိမိတ္တံ ပကာသေတီတိ ဇောတိ၊ နက္ခတ္တ ဘံသဒ္ဒေဟိ သဟစရဏတော နပုံသကေ။ ယထာဝုတ္တံ နိမိတ္တံ ဘာတိ ပကာသေတီတိ ဘံ။ ကတ္တဗ္ဗံ တရန္တိ လောကာ ဧတာယာတိ တာရာ၊ အတ္တနော ဝီထိံ တာယတိ အရတိ ဂစ္ဆတီတိ ဝါ တာရာ၊ တာရေတိ ဝါ လောကေ အဟိတတောတိ တာရာ၊ အယဉ္စ တာရကာ၊ ဥဠု စ ဧတေ တယော အပုမေ။ တရာ ဧဝ ဏွု၊ တာရကာ [တာရာ ဧဝ တာရကာ ဏွု (က။)]။ ဥစ္စံ လဝတိ [ဥလယတိ (က။)] ဂစ္ဆတီတိ ဥလု။ သော ဧဝ ဥဠု။ န ကေဝလံ တာရကာ ဧဝ အပုမေ၊ အထ ခေါ ဥဠု စာတိ စသဒ္ဒတ္ထော။ ဥဠုသဟစရိယတော ပက္ခေ နပုံသကေ စ။

၅၈-၆၀။ အဿယုဇာဒယော ရေဝတျန္တာ သတ္တာဓိကဝီသတာရကာ နက္ခတ္တာ နာမ ဟောန္တိ။ တာနိ စ နက္ခတ္တာနိ အာကာသေ ယထာဌိတာနိ ကမတောယေဝ ဧတ္ထ ကထိတာနိ၊ န ဥပ္ပဋိပါဋိယာ။ ဝက္ခတိ စ ‘‘ကမတော သတ္တာဓိကဝီသတိ နက္ခတ္တာ’’တိ။ အဿရူပယောဂတော အဿယုဇော။ ယမသဒိသတ္တာသဗ္ဗတြ ဘရတီတိ ဘရဏီ။ ယု၊ ဤ။ အဂ္ဂိသဒိသတ္တာ ကန္တတိ ဆိန္ဒတီတိ ကတ္တိကာ၊ ကရောတိ တသ္မာ ဝါ ကတ္ထိကာ၊ ကတ္တိကာယ သဟိတာ သကတ္တိကာ။ ဘရဏီ၊ ရောဟိဏီ ဝါ။ ကမလသမ္ဘဝတ္တာ ကမလေ ရုဟတိ ဝဍ္ဎတီတိ ရောဟိဏီ။ မိဂသီသဏ္ဌာနတ္တာ တာရာပုဉ္ဇော မိဂသိရံ၊ ဆဋ္ဌီသမာသော ဥတ္တရပ္ပဓာနတ္တာ နပုံသကတ္တံ။ ရုဒ္ဒရသာဝဋ္ဌိတကောဓရုဒ္ဒသဒိသတ္တာ ကဒါစိ အဒတိ ဃသတီတိ အဒ္ဒါ။ ပုနပ္ပုနံ သတ္တေသု ဟိတံ ဝဿတီတိ ပုနဗ္ဗသု၊ ဝဿ သေစနေ။ ပေါသေတိ ကြိယာနိ၊ ပေါသေန္တျသ္မိန္တိ ဝါ ပုဿော။ ဘုဇဂသဒိသတ္တာ န သိလိသျတေ နာလိင်္ဂျတေတိ အသိလေသော။

မဟီယတေ ကာရိယတ္ထိကေဟီတိ မဃာ [မာဃာ (က။)]၊ ဟဿ ဃော။ ဖလံ ဂဏှာပေတီတိ ဖဂ္ဂုနီ၊ ယု၊ ဤ။ ဒွေတိ ပုဗ္ဗဖဂ္ဂုနီ၊ ဥတ္တရဖဂ္ဂုနီ စေတိ ဒွေ။ ဟတ္ထသဏ္ဌာနတာယ ဟတ္ထော။ တစ္ဆကသဒိသတ္တာ ဝိစိတ္တံ ဖလံ ဒဒါတီတိ စိတ္တာ။ သောဘနာ အာတိ၊ သာတိ ဝါ တနုံ ကရောတိ သုဘာသုဘန္တိ သာတိ [သွာတိ (က။)]၊ သုဘာသုဘဖလဒါနတော ဝါ သာတိ၊ ‘‘သာတိ ဒါနာဝသာနေသူ’’တိ ဟိ နာနတ္ထသင်္ဂဟေ ဝုတ္တံ၊ အယံ ဒွီသု။ ဝိသဒိသံ ဖလံ ခဏတီတိ ဝိသာခါ၊ ဝိဝိဓာ ဝါ သခါ မိတ္တာ ယဿာ သာ ဝိသာခါ။ အနုရာဓယတိ သံသိဇ္ဈတိ သုဘာသုဘဖလမေတာယာတိ အနုရာဓာ။ ဂုဏေဟိ သဗ္ဗာသံ ဝုဍ္ဎတ္တာ ဇေဋ္ဌာ။ မူလတိ ပတိဋ္ဌာတိ သုဘာသုဘဖလမေတ္ထာတိ မူလံ။ အာသာဠှော နာမ ဘတီနံ ဒဏ္ဍော၊ တံသဏ္ဌာနတ္တာ အာသာဠှာ နာမ ဒွေ နက္ခတ္တာ ပုဗ္ဗာသာဠှဥတ္တရာသာဠှဝသေန။

သဝတိ သုဘာသုဘဖလမေတေနာတိ သဝဏော၊ သဝဏံ ဝါ။ ဓနမေသန္တိ ဧတ္ထာတိ ဓနိဋ္ဌာ၊ ဓနတိ ဝါ ဝိဘူတိ နိဓာနံ ဓနိဋ္ဌာ။ သတံ ဘိသဇာ ဧတ္ထ၊ သတဘိသဇာနံ ဝါ အဓိပတိ သတဘိသဇော။ ဘဒ္ဒေါ ဂေါ၊ တဿေဝ ပဒါနိ ပါဒါ အဿံ ဘဒ္ဒပဒါ၊ ပုဗ္ဗဘဒ္ဒပဒါ ဒွေ၊ ဥတ္တရဘဒ္ဒပဒါ ဒွေ၊ သမူဟော စေသံ စတုသင်္ချာတိ ဗဟုဝစနံ။ ရာ ဝုစ္စတိ ဓနံ၊ တဗ္ဗန္တတာယ ရေဝတီ၊ အာကာရဿေ၊ ရေဝတော ဝါ ဣသိဘေဒေါ၊ တဿ အပစ္စံ ရေဝတီ။

၆၁။ ဒွယံ ရာဟုဂ္ဂဟေ။ သော ဝုစ္စတိ သဂ္ဂေါ၊ တတ္ထ ဘာတီတိ သောဗ္ဘာနု။ ရဟတိ စန္ဒာဒီနံ သောဘံ ဇဟာပေတီတိ ရာဟု။ တမော၊ ဝိဓုန္တုဒေါ၊ စန္ဒာဒေါ၊ သေဟိကေယောတိပိ ရာဟုဿ နာမာနိ။

သူရ၊ စန္ဒ၊ အင်္ဂါရက၊ ဗုဓ၊ ဇီဝ၊ သုက္က၊ အသိတ၊ ရာဟု၊ ကေတူတိ ဧတေ သူရာဒယော နဝဂ္ဂဟာ နာမ။

မေသာဒိကော ဒွါဒသကောဋ္ဌာသော ရာသိ နာမ။ အာဒိနာ ဥသဘ၊ မေထုန၊ ကက္ကဋ၊ သီဟ၊ ကညာ၊ တုလာ၊ ဝိစ္ဆိက၊ ဓနု၊ မကရ၊ ကုမ္ဘ၊ မီနေ သင်္ဂဏှာတိ။

ဒွယံ ဘဒ္ဒပဒနက္ခတ္တာနံ နာမံ။ ပေါဋ္ဌော ဂေါ [ပါဌော ဘဒ္ဒေါ ဂေါ (က။)]၊ တဿေဝ ပဒါနိ ပါဒါ အဿံ ပေါဋ္ဌပဒါ။

၆၂-၆၃။ ပဇ္ဇဒွယေန သူရိယဿ နာမာနိ။ အာ ဘုသော ဒိပ္ပတီတိ အာဒိစ္စော၊ ပ္ပဿ စ္စော။ လောကာနံ သူရဘာဝံ ဇနေတီတိ သူရိယော။ တထာ သူရော။ သတံ ဗဟဝေါ ရံသယော ယဿ သတရံသိ။ ဒိဝါ ဒိဝသံ ကရောတီတိ ဒိဝါကရော၊ ဒိဝသေ ဝါ ကရော အာဘာ ယဿ ဒိဝါကရော၊ ဒိဝါသဒ္ဒေါယံ သဗ္ဗကာရကဝစနော၊ န တု အာဓာရဝစနော ဧဝ။ ဝိသေသေန ရောစတေ ဒိပ္ပတေတိ ဝေရောစနော။ ဒိနံ ကရောတိ၊ ကုမုဒါနံ ဝါ ဒိနံ မာကုလျံ ကရောတီတိ ဒိနကရော၊ ဥဏှော ရံသိ ယဿ ဥဏှရံသိ။ ပဘံ ကရောတီတိ ပဘင်္ကရော။

အံသုနော မာလာ၊ သာ ယတ္ထ အတ္ထိ အံသုမာလီ။ ဒိနာနံ ပတိ ဒိနပတိ။ တပတီတိ တပနော။ ရဝန္တိ ဧတေန သတ္တာ ပဘာဝိတ္တာတိ ရဝိ။ ဘာနု ယဿ အတ္ထီတိ ဘာနုမာ။ ရံသိ ယဿ အတ္ထီတိ ရံသိမာ။ ဘံ အာဘံ ကရောတိ၊ တာသံ ဝါ အာကရော ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနံ ဘာကရော။ ဘာတိ ဒိပ္ပတီတိ ဘာနု။ ဒေဝေဟိပိ အစ္စတေ ပူဇီယတေတိ အက္ကော။ သဟဿံ ဗဟဝေါ ရံသယော ယဿ သဟဿရံသိ။ ဒွါဒသတ္တာ၊ ပဘာကရော၊ ဝိဘာကရော၊ ဝိကတ္တနော [ဝိဿကမ္မုနာ ဝိကတ္တိတော၊ ကမ္မနိ ယု (စိန္တာမဏိဋီကာ)]၊ မတ္တဏ္ဍော၊ ဒိဝမဏိ၊ တရဏိ၊ မိတ္တော၊ စိတြဘာနု၊ ဝိဘာဝသု၊ ဂဟပ္ပတိ၊ ဟံသော၊ သဝိတာဣစ္စာဒီနိပိ သူရိယဿ နာမာနိ။

၆၄။ ပဇ္ဇေန သူရိယာဒီနံ ရံသိပ္ပဘာနံ နာမာနိ။ ရသန္တိ တံ သတ္တာတိ ရံသိ။ အာ ဘုသော ဘာတီတိ အာဘာ။ ပကာရေန ဘာတီတိ ပဘာ။ ဒိပ္ပတီတိ ဒိတ္တိ။ ရောစတေ ဒိပ္ပတေတိ ရုစိ။ ဒီဓျတိ ဒိပ္ပတီတိ ဒီဓိတိ။ ဒိပ္ပတီတိ ဝါ ဒီဓိတိ၊ ပဿ ဓော၊ ဣကာရာဂမော။ မိယျန္တေ ခုဒ္ဒဇန္တဝေါ အနေနေတိ မရီစိ၊ ဤစိ။ အသတိ ဂစ္ဆတိ ဒိသန္တန္တိ အံသု၊ ဥဿာဂမော။ မရီစိသဟစရဏတော ဒီဓိတျာဒယော [ခလိတပါဌော (?)၊ သဝရသာမီ တု အင်္ဂုလိ ကာကလိသာရိ သရာရိ တုမ္ဗိအရိ သုသိ ဒီမိတျတ္တယော ထီပုမေသု ဣစ္စာဟ (စိန္တာမဏိဋီကာ)] ဘာနု အံသု စ ဒွီသု။ မယ ဂမနတ္ထော ဒဏ္ဍကော ဓာတု [ဒဏ္ဍကပ္ပကရဏေ အာဂတဓာတူတိ အတ္ထော၊ နိရုတ္တိသာရမဉ္ဇုသာဋီကာယံ ၂၅၃။၄၁၃ ပိဋ္ဌေသု ပဿိတဗ္ဗံ]၊ ခပစ္စယော ဦကာရာဂမော၊ အထ ဝါ မာ မာနေ၊ ဥခ ဂတျတ္ထော ဒဏ္ဍကော ဓာတု [ဒဏ္ဍကပ္ပကရဏေ အာဂတဓာတူတိ အတ္ထော၊ နိရုတ္တိသာရမဉ္ဇုသာဋီကာယံ ၂၅၃။၄၁၃ ပိဋ္ဌေသု ပဿိတဗ္ဗံ]၊ မာယ မာနာယ ဥခတီတိ မယူခေါ [မာပသံ ဂဂနံ ပမာဏယံ ဥခတိ ဂစ္ဆတီတိ ပိသောဒရာဒိ (စိန္တာမဏိဋီကာ)]။ ကိရတိ တိမိရံ ကိရဏော။ ကိရတိ တိမိရံ ကရော။

၆၅။ ဒွယံ အာဒိစ္စမဏ္ဍလောတိချာတေ ဥပ္ပာတာဒိဇာတေ ရံသိမဏ္ဍလေ။ သူရိယဿ ပရိ သမန္တတော ဓီယတေ ပရိဓီ၊ ပရိ သမန္တတော ဝိသတီတိ ပရိဝေသော၊ သူရိယံ ဝါ ပရိဝေဌယတီတိ ပရိဝေသော။ ဌဿ သော။ ဥပသူရိယကံ၊ မဏ္ဍလန္တိ ဒွေပိ ပရိဓိနော နာမာနိ။

ဒွယံ မရီစိကာယံ။ မရီစိသဒိသတာယ မရီစိ။ မိဂါနံ တဏှာ ပိပါသာ ယဿံ ဇလာဘာသတ္တာ သာ မိဂတဏှိကာ။

သူရိယဿ ဥဒယတော ပုဗ္ဗေ ဥဋ္ဌိတရံသိ ဥဂ္ဂတရံသိ အရုဏော နာမ သိယာ။ အရုဏဝဏ္ဏတာယ အရတိ ဂစ္ဆတီတိ အရုဏော။ သူရသူတော၊ အနူရု၊ ကဿပေယျော၊ ကဿပိ၊ ဂရုဍာဂ္ဂဇောတိပိ အရုဏဿ နာမာနီတိ။ အာကာသဝဏ္ဏနာ။

၆၆-၆၇။ စတုက္ကံ ကာလေ။ ကလျန္တေ သင်္ချာယန္တေ အာယုပ္ပမာဏာဒယော အနေနာတိ ကာလော၊ ကရဏံ ဝါ ကာရော၊ ဘာဝေ ဏော၊ သော ဧဝ ကာလော၊ န ဟိ ကြိယာဝိနိမုတ္တော ကာလော နာမ ကောစိ အတ္ထိ၊ မဟာကာလဿ ပန သဿတဘာဝတော အတီတာဒိဝေါဟာရော နတ္ထေဝါတိ အဝယဝကာလာနံ သမူဟဘာဝတော သောပိ ‘‘ကာလော’’တိ ဝုတ္တော။ သတ္တာနံ ဇီဝိတံ အသတိ ခေပေတီတိ အဒ္ဓါ၊ တဿ ဓော၊ အာကာရန္တောယံ အဒ္ဓါသဒ္ဒေါ ပုမေ။ ပုနပ္ပုနံ ဧတီတိ သမယော။ ဝိနာသံ လာတီတိ ဝေလာ၊ ဝဏ္ဏလောပေါ။ ဒိဋ္ဌော၊ အနေဟောတိပိ ကာလဿေဝနာမာနိ။

ခဏာဒယော ပန တဗ္ဗိသေသာ တဿ ကာလဿ ဝိသေသာ ဘေဒါ။ ကေ တေ၊ ကိတ္တကပ္ပမာဏာ စေတျာဟ ‘‘ခဏော’’ဣစ္စာဒိ။ ဒသဟိ အစ္ဆရာဟိ အင်္ဂုလိဖောဋနေဟိ လက္ခိတော ကာလော ခဏော နာမ၊ ခဏု ဟိံသာယံ၊ ခဏောတီတိ ခဏော၊ အ။ ဒသ ခဏာ လယော နာမ ဘဝေ ဘဝန္တိ၊ ဧတေန ဝါ ဝစနေန ဝိကဘိသင်္ချာပေက္ခိနောပိ ဝါစကာ သန္တီတိ ဂမျတေ။ လယတိ ဂစ္ဆတိ၊ သတ္တာနံ ဇီဝိတံ လုနန္တော ဝါ အယတိ ဂစ္ဆတီတိ လယော။ ဒသ လယာ ခဏလယော နာမ၊ ခဏလယာနံ သမူဟဘာဝတော။ တေ ဒသ ခဏလယာ မုဟုတ္တော နာမ သိယာ သိယုံ ဝါ၊ အယမနိတ္ထီ။ ဟုစ္ဆ ကောဋိလျေ၊ ကုဋိလယတိ ရတ္တိဒိဝသေ သုဘာသုဘဒဿနတောတိ မုဟုတ္တော၊ တော၊ ဓာတုယာဒိမှိ မုကာရာဂမော၊ စ္ဆလောပေါ စ။ တေ ဒသ မုဟုတ္တာ ခဏမုဟုတ္တော နာမ။

တိကံ ဒိနေ။ ဒိဗ္ဗန္တိ ကီဠန္တျသ္မိံ ဒိဝသော၊ သော။ န ဇဟာတိ ပစ္စာဂမနံ အဟံ။ အာဒဒါတိ နိဗျာပါရန္တိ ဒိနံ၊ ဣနော၊ အာလောပေါ စ၊ ဒိဗ္ဗတိ ဝါ ဧတ္ထာတိ ဒိနံ၊ ဝဿ နော။ ဃသရော [ဃသတိ အန္ဓကာရံ ရော (စိန္တာမဏိဋီကာ)]၊ ဝါသရောတိပိ ဒိနဿ နာမာနိ။

၆၈။ ကလ္လန္တံ ပစ္စူသေ။ ပဘာတျသ္မိံ လောကောတိ ပဘာတံ။ တထာ ဝိဘာတံ။ ဥသ ရုဇာယံ၊ ပစ္စူသတိ ဝိနာသေတိ တိမိရန္တိ ပစ္စူသော။ ကလျန္တေ သင်္ချာယန္တေ အနေန သင်္ချာဒယောတိ ကလ္လံ။ အဟောမုခံ၊ ဦသောတိပိ ပစ္စူသဿ နာမာနိ။

ဒွယံ ပဒေါသေ။ ဒေါသာယ ရတ္တိယာ အာရမ္ဘော အဘိဒေါသော။ ဒေါသာယ ရတ္တိယာ ပါရမ္ဘော ပဒေါသော။ အဘိဓာနတော ပါသဒ္ဒဿ ပုဗ္ဗနိပါတော၊ အပ္ပဓာနရဿော စ၊ အထ ဝါ အဘိဒုဿန္တိ ပဒုဿန္တိ စ ယတ္ထ သဗ္ဗကမ္မာနိ အဘိဒေါသော ပဒေါသော စ။

တိကံ သာယနှေ။ သာယတိ ဒိနံ အဝသာယတီတိ သာယော၊ သာယန္တော ဝါ ဒိနန္တံ ကရောန္တော အယတီတိ သာယော၊ ပုန္နပုံသကေ။ သမ္မာဈာယန္တိ တံ သဉ္ဈာ၊ (‘‘ဗြဟ္မုနော တနု ပိတာ လောကဿ ဇနေတ္တီ’’တိ ဟိ အာဂမော နိကာယန္တရိကာနံ။) [( ) ဧတ္ထန္တရေ ပါဌော အဓိကော ဝိယ ဒိဿတိ] ဒိနာနံ အစ္စယော အတိက္ကမော၊ အဝသာနံ ဝါ ဒိနစ္စယော။ ဒိနန္တောတိပိ တဿေဝ နာမံ။

ပုဗ္ဗဏှာပရဏှမဇ္ဈနှဝသေန တိဝိဓာ သဉ္ဈာ [အမရ ၄။၃]။ ပုဗ္ဗဉ္စ တံ အဟဉ္စာတိ ပုဗ္ဗဏှံ။ အပရဉ္စ တံ မဇ္ဈဉ္စ တံ အဟဉ္စေတိ အပရဏှံ မဇ္ဈနှံ။ သဗ္ဗတြာဝယဝေ သမုဒါယောပစာရတော အဟဿေကဒေသေ အဟသဒ္ဒေါတိ ကမ္မဓာရယော၊ တာသံ တိဿန္နံ သဉ္ဈာနံ သမာဟာရောတိ သဉ္ဈမိတျုစ္စတေ။ သမာဟရဏံ သမာဟာရော၊ ဧကီဘာဝေါ၊ သော စ ဘိန္နကာလာနံ န ဘဝတီတိ ဗုဒ္ဓိယာ သမကာလဂ္ဂဟဏတော ဧကကာလတ္တာ တသ္မိံ အဘိဓေယျေ ဒိဂုသမာသော၊ တထာ ဟိ သမာဟာရော သမူဟော တံသမ္ဗန္ဓေ ဆဋ္ဌိယာယေဝ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ စိန္တေန္တော အာစရိယော န အညပဒတ္ထသမာသော အယန္တိ အာကာရဿာပ္ပဓာနေ ရဿတ္တန္တိ သဉ္ဈံ။ သမာဟာရော ဘာဝေါ တဿေကတ္တာ ဧကဝစနံ၊ ကမ္မဝစနေ တု သမာဟာရေ တိဿော သဉ္ဈာ သမာဟဋာတိ ပဌမန္တာနံ သမာသေ သပဒတ္ထပါဓာနျာ ဗဟုဝစနံ၊ ရဿာဘာဝေါ စ။

၆၉။ ပဉ္စကံ ရတ္တိယံ။ နိသတိ တနုံ ကရောတိ သဗ္ဗဗျာပါရံ နိသာ။ ရဇ္ဇန္တိ ရာဂိနော အတြ ရဇနီ၊ ယု၊ ဤ။ ရာတိ ဂဏှာတိ အဗျာပါရန္တိ ရတ္တိ၊တိ၊ ရဇ္ဇန္တိ ဝါ ဧတ္ထ ရတ္တိ။ ပဌမမဇ္ဈိမပစ္ဆိမယာမဝသေန တယော ယာမာ ပဟာရာ ယဿာ တိယာမာ။ သံဝုဏောတိ ဒိနံ သံဝရီ။ နိသီထိနီ၊ ခဏဒါ၊ ခပါ၊ ဝိဘာဝရီ၊ တမဿိနီ၊ ယာမိနီ၊ တမီဣစ္စာဒီနိပိ ရတ္တိယာ နာမာနိ။

စန္ဒိကာယုတ္တာ စန္ဒပ္ပဘာယ ယုတ္တာ ရတ္တိ ဇုဏှာ နာမ၊ ဇုဏှာယောဂတော ဇုဏှာ။ တမော ဥဿန္နော ယဿံ သာ တမုဿန္နာ ရတ္တိ တိမိသိကာ နာမ၊ တိမိသံ ဥဿန္နံ ဧတ္ထာတိ တိမိသိကာ၊ ဥပဓာယ ဣတ္တဉ္စ။

၇၀။ တိကံ အဍ္ဎရတ္တိယံ။ မဇ္ဈိမာရတ္တိ ကမ္မဘူတာ ‘‘နိသီထော၊ အဍ္ဎရတ္တော၊ မဟာနိသာ’’တိ စ ဝုစ္စတိ။ နိဿတေ သယတေ အသ္မိံ နိသီထော။ အဍ္ဎဉ္စ တံ ရတ္တိ စာတိ အဍ္ဎရတ္တော၊ ရတ္တေကဒေသေ ရတ္တိသဒ္ဒေါ၊ ရတ္တိယာ အဍ္ဎန္တိ ဝါ အဍ္ဎရတ္တော။ မဟတီ စ သာ နိသာ စာတိ မဟာနိသာ။

စတုက္ကံ အန္ဓကာရေ။ အန္ဓံ ဟတံ ဒိဋ္ဌသတ္တိကံ လောကံ ကရောတီတိ အန္ဓကာရော။ တမတီတိ တမော၊ အထ ဝါ တမန္တိ အာကင်္ခန္တိ ရတိံ လောကာ ဧတ္ထ တမော၊ တမု အာကင်္ခါယံ၊ တမသဒ္ဒေါ အနိတ္ထီ၊ တံသဟစရဏတော အန္ဓကာရောပိ။ တိမိသံ ဣသော၊ အထ ဝါ တိမု တေမနေ၊ တိမန္တိ ဧတ္ထ ရာဂေနာတိ တိမိသံ။ တိမိရံ၊ ပုဗ္ဗေဝ ဣရပစ္စယော။

၇၁။ စတုဒ္ဒသန္နံ ရတ္တီနံ ပူရဏီ စတုဒ္ဒသီသင်္ခါတော ကာဠပက္ခော စ ဧကဂ္ဃနော ဝနသဏ္ဍော စ မေဃပဋလဉ္စ အဍ္ဎရတ္တိ စ ဧတေဟိ စတူဟိ သမန္နာဂတော တမော စတုရင်္ဂတမံ နာမ။

၇၂။ အန္ဓဉ္စ တံ တမဉ္စာတိ အန္ဓတမံ၊ ယံ လောကံ အန္ဓကာရံ ကရောတိ။ အယံ အန္ဓတမသဒ္ဒေါ ဃနတမေ ဗာဠှတမေ ဝတ္တတိ။

ဒွယံ ပဟာရေ။ ပဟရီယတေ ဘေရိယာဒိ အတြာတိ ပဟာရော၊ ပုမေ သညာယံ အပစ္စယော။ ယာ ပါပုဏေ မော၊ ဥပယမေတိ ဝါ အဟော ရတ္တိ စာနေန ယာမော၊ ယမိတော ဏော။ ပဟာရော ဧဝ ယာမော ဣတိ သညိတော ယာမသညိတော။

ဒုတိယာ တိထိ ပါဋိပဒေါ နာမ။ ပဋိပဇ္ဇတေ စန္ဒော ခယံ၊ ဥဒယံ ဝါ ယဿံ ပါဋိပဒေါ။ တတိယာဒီ တိထိယေဝ၊ န ပါဋိပဒေါ။ တနောတီတိ တိထိ၊ အထ ဝါ တာ ပါလနေ ဣထိ။ တိထိသဒ္ဒေါ ဒွီသု။

၇၃။ ဒွယံ ပန္နရသိယံ၊ ပန္နရသန္နံ တိထီနံ ပူရဏီ ပန္နရသီ၊ ပဏ္ဏရသီတိပိ ပါဌော အတ္ထိ။ ဒွယံ ပုဏ္ဏမာယံ တိထိယံ။ မိယျတေ တိထီနံ ခယော ဝုဍ္ဎိ စာနေန မာသော၊ စန္ဒော၊ ပုဏ္ဏော စ သော မာသော စာတိ ပုဏ္ဏမာသော၊ တဿာယံ တိထိ၊ ပုဏ္ဏမာသော ယဿမတ္ထီတိ ဝါ ပုဏ္ဏမာသီ။ ပုဏ္ဏော မာ စန္ဒော ယတ္ထ၊ ပုဏ္ဏမဿာယံ ဝါ တိထိ ပုဏ္ဏမာ၊ ‘‘ပုဏ္ဏိမာ’’တိ ပါဌေ ပန သတိ စန္ဒဿ ပုဏ္ဏဘာဝေါ ပုဏ္ဏော၊ တေန နိဗ္ဗတ္တာ ဘာဝပစ္စယန္တာ တေန နိဗ္ဗတ္တေ ဣမော ဒိဿတိ၊ လောကာသယတ္တာ လိင်္ဂဿ ဣတ္ထိလိင်္ဂတ္တံ၊ သာ ပုဏ္ဏမာ ဧကကလာဟီနေ စန္ဒေ သတိ အနုမတိ နာမ၊ အနုမညန္တေ အနုဂစ္ဆန္တေ ဒေဝတာပိတူဟိ သဟ ယဿံ သာ အနုမတိ။ ပုဏ္ဏေ ပန စန္ဒေ သာ ပုဏ္ဏမာ ရာကာ နာမ၊ ရာတိ ဒဿနာဝကာသံ ရာကာ၊ ကော [ကလာဟီနေ သာ’နုမတိ ပုဏ္ဏေ ရာကာ နိသာကရေ (အမရ ၄။၈)]။

အပရာ ကာဠပက္ခသမ္ဘူတာပန္နရသီ ပန အမာဝသီ၊ အမာဝါသီတိပိ ဥစ္စတေ။ အမာ သဟ ဝသန္တိ ရဝိစန္ဒာ ယဿံ အမာဝသီ၊ အမာဝါသီ စ ဒီဃံ ကတွာ၊ အမာသဒ္ဒေါ သဟတ္ထော အဗျယံ။ ဒဿော [ဒဿလာ (က။)၊ ဒိဿန္တေ ရဝိစန္ဒာ အတြ၊ ‘‘ဂဏကေဟီ’’တိ ဃ (စိန္တာမဏိဋီကာ)]၊ သူရိယိန္ဒုသင်္ဂမောတိ တဿာယေဝ နာမာနိ။

၇၄။ သဋ္ဌိဃဋိကာဟိ လက္ခိတော ကာလော အဟောရတ္တော နာမ။ ဃဋေန္တိ အဟောရတ္တိယောတိ ဃဋိကာ။ အဟော စ ရတ္တိ စ အဟောရတ္တော၊ ပုမေ။ အဒိဂုတ္တေပိ အဟောရတ္တန္တိ နပုံသကေပိ။ တေ ပဉ္စဒသ အဟောရတ္တာ ပက္ခော နာမ။ ပစန္တိ ပရိဏမန္တိ ဘူတာနျနေနေတိ ပက္ခော။ ပုဗ္ဗာပရဘူတာ တေ စ ပက္ခာ ယထာက္ကမံ သုက္ကကာဠာ သုက္ကပက္ခကာဠပက္ခာ နာမ။ ဇောတိသတ္ထက္ကမေန သုက္ကပက္ခော ပုဗ္ဗသညိတော၊ ကဏှပက္ခော အပရသညိတော။ တတော ဧဝ မာသဝိသေသေ လောကေ သကပရပက္ခောတိ [လောကေပျပရပက္ခောတိ (က။)] ရူဠှီ။ သုစ သောကေ၊ သုက္ကော၊ သောစန္တိ ဧတ္ထ အန္ဓကာရာဘိလာသိနောတိ ကတွာ၊ သူစေတိ ပကာသေတီတိ ဝါ သုက္ကော။ ကိရတိ သုက္ကန္တိ ကာရော၊ ဏော၊ သောဝ ကာဠော၊ ကေန ဝါ ဇောတိနာ အရတိ ဧတ္ထ ကာရော၊ သောဝ ကာဠော။ တေ ဒုဝေ သုက္ကကာဠပက္ခာ သမုဒိတာ မာသော နာမ။ မသိ ပရိမာဏေ၊ ကမ္မနိဏော။

၇၅-၇၆။ သာဒ္ဓပဇ္ဇေန ဒွါဒသမာသာနံ နာမာနိ။ စိတ္တာယ ပရိပုဏ္ဏေန္ဒုယုတ္တာယ ယုတ္တော၊ ဥပလက္ခိတော ဝါ မာသော စိတ္တော၊ သံယောဂန္တတ္တာ န ဝုဒ္ဓိ၊ ဧဝံ သဗ္ဗတြ။ ပရိပုဏ္ဏေန္ဒုယုတ္တတံတံနက္ခတ္တနာမဝသေန ဒွါဒသန္နံ မာသာနံ နာမာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ စိတ္တမာသာဒယော ဖဂ္ဂုနမာသပရိယန္တာ ဒွါဒသ ကောဋ္ဌာသာ ကမေန မာသာတိ ဉေယျာ။ ပသတ္ထတမတ္တာ ဇေဋ္ဌာ၊ တံယောဂါ ဇေဋ္ဌော။ အသယှော ရဝိ အတြေတိ အာသာဠှော။ ယဿ ဠော၊ သဝန္တျသ္မိံ သာဝဏော၊ ယု။ ဖလန္တျတြ ဖဂ္ဂုနော၊ ယု၊ လဿ ဂေါ၊ အဿ ဥ။ ကတ္တိကမာသော ပစ္ဆိမကတ္တိကော နာမ။ အဿယုဇမာသော ပုဗ္ဗကတ္တိကော နာမ။

၇၇။ ဒွယံ သာဝဏမာသေ။ အန္တောဝီထိတော ဗဟိ နိက္ခမတိ သူရိယော ဧတ္ထ၊ အဓိကရဏေ အနီယော။ ဒွယံ စိတ္တမာသေ။ နာနာပုပ္ဖဖလဝိစိတ္တတာယ လောကာနံ ရမ္မံ ကရောတိ၊ ရမန္တိ ဝါ ဧတ္ထာတိ ရမ္မကော။

၇၈။ ကတ္တိကကာဠပက္ခတော ပစ္ဆိမကတ္တိကတော ပဋ္ဌာယ စတုရော စတုရော မာသာ ကမာ ကမတော ဟေမန္တဂိမှာနဝဿာနသညိတာ ဥတုယော နာမ ဟောန္တိ။ ဟိမာနိ ဧတ္ထ သန္တိ ဟေမော၊ သော ဧဝ ဟေမန္တော၊ ‘‘သုတ္တန္တော ဝနန္တော’’တိ ယထာ၊ ဟိနောတိ ဝါ ဟာနိံ ဂစ္ဆတိ သဗ္ဗမေတ္ထာတိ ဟေမန္တော၊ အန္တပစ္စယော၊ မာဂမော စ။ ဂိရတိ ပီဠယတီတိ ဂိမှာနော၊ မာနော၊ ရဿ ဟော၊ ဝဏ္ဏဝိပရိယယော စ။ ဝဿတိ ဧတ္ထ ဝဿာနောယု။ ဥတုယော ဒွီသူတိ ပစ္စာသတျာ ဥတုသဒ္ဒေါ ဧဝ ဒွီသု၊ န ဟေမန္တာဒယော၊ အမရကောသေ ပန ဥတုသဒ္ဒေါ ပုမေ ဝုတ္တော [အမရ ၄။၂၀]။

၇၉။ အညထာပိ ဥတုဘေဒံ ဒဿေတုံ အရိယသာမညမာဟ ‘‘ဟေမန္တော’’ဣစ္စာဒိ။ ဝါ အထ ဝါ ဝုတ္တာနုသာရေန ဥတုတ္တယပဘေဒေ ဝုတ္တဝစနဿာနုသာရေန။ ဣဒံ ပန ‘‘ကတ္တိကကာဠပက္ခတော’’တိ ဝစနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ကတ္တိကကာဠပက္ခတော ပဘုတိ ဒွေ ဒွေ မာသာ ကမာ ကမတော ဟေမန္တော၊ သိသိရော၊ ဝသန္တော၊ ဂိမှော၊ ဝဿာနော၊ သရဒေါ ဥတူတိ ဆ ဥတူ ဘဝန္တိ၊ ပုနပ္ပုနံ ဧတီတိ ကတွာ၊ တု၊ ဣဿ ဥ။ သိသိရံ သီတလံ၊ တံယောဂါ သိသိရံ၊ ဝါဝိဓာနတော န ဝုဒ္ဓိ၊ မကာရော ပဒသန္ဓိကရော။ ဝသ ကန္တိယံ။ ဝသီယတေတိ ဝသန္တော။ ပုပ္ဖဓနုတ္တာ [ပုပ္ဖဝန္တတ္တာ (က။)] ဝါ ဝသတိ ကာမော ဧတ္ထ ဝသန္တော။ သရတိ ပီဠယတိ အသ္မိန္တိ သရဒေါ၊ တဿ ဒေါ။ သာ သုနခါ ရမန္တိ ဧတ္ထာတိ ဝါ သရဒေါ၊ မဿ ဒေါ။

၈၀-၈၁။ တိကံ ဂိမှေ။ ဥသတိ ဒဟတီတိ ဥဏှော၊ ဏှော၊ သလောပေါ စ။ နိဒဟန္တေ ယသ္မိန္တိ နိဒါဃော၊ ဟဿ ဃော။ ဂိရတိ ပီဠယတီတိ ဂိမှော၊ မော၊ ရဿ ဟော၊ ဝဏ္ဏဝိပရိယယော စ။ တိကံ ဝဿာနောတုမှိ။ ဝဿတိ ပဝဿတိ ဧတ္ထာတိ ဝဿော၊ ဝဿာနော၊ ပါဝုသော စ။ အဿ ဥ၊ သံယောဂလောပေါ စ။

ဝဿာနာဒိကေဟိ တီဟိ ဥတူဟိ ဒက္ခိဏာယနံ သူရိယဿ ဒက္ခိဏဒိသာဂမနံ ဘဝတိ၊ အညေဟိ တီဟိ သိသိရဝသန္တဂိမှေဟိ ဥတ္တရာယနံ ဥတ္တရဒိသာဂမနံ ဘဝတိ။ ဣ ဂတိယံ၊ ဘာဝေ ယု၊ အယနံ။ ပုဿသင်္ကန္တိမာရဗ္ဘ အာသာဠှံ ယာဝ အာဒိစ္စဿ ဥတ္တရာ ဂတိ ဥတ္တရာယနံ။ အာသာဠှသင်္ကန္တိမာရဗ္ဘ ပုဿံ ယာဝ ဒက္ခိဏာ ဂတိ ဒက္ခိဏာယနံ။ ဝဿောယနဒွယန္တိ ဣဒံ အယနဒွယံ သမ္ပိဏ္ဍိတံ ဝဿော နာမ။ ဝဿန္တိ ဧတ္ထာတိ ဝဿော၊ ဝဿကာလေန ဝါ ဥပလက္ခိတော ဝဿော၊ ‘‘စိတ္တော၊ စက္ခုဒသက’’န္တိ ယထာ။

ပဇ္ဇဒ္ဓံ ဝဿေ။ သံဝသတိ ဧတ္ထ သံဝစ္ဆရော၊ ဆရော၊ သဿ စော၊ ‘‘ဝစ္ဆရော’’တိပိ တဿေဝ နာမံ။ နတ္ထိ ဣတ္ထိလိင်္ဂတ္တမေတေသု အနိတ္ထီ။ ပစ္စာသတျာ သရဒေါပိ တံပစ္စာသတျာ ဟာယနောပိ။ သရဒကာလေန လက္ခိတော သရဒေါ၊ ယထာ ‘‘သောတဒသကံ၊ ဝေသာခေါ’’တိ။ ဇဟာတိ ဘာဝေတိ ဟာယနော၊ ပဒတ္ထေ ဝါ ဇဟန္တော အယတီတိ ဟာယနော။ သမယတိ ဝိကလယတိ ဘာဝေတိ သမာ၊ သမ ဝေကလျေ။ ‘‘သမာ ဝဿေ ထီလိင်္ဂေါ တု၊ သမံ သဗ္ဗသမာနေသူ’’တိ ရုဒ္ဒေါ။

သဗ္ဗသတ္တာနံ သဗ္ဗပါရိသဒတ္တာ [သဗ္ဗပဋိပဒတ္တာ (က။)] သဗ္ဗဝေါဟာရကုသလတ္ထံ ကာလာဓိကာရတ္တာ ပရသမယေ ကထိတံ ဒေဝါနံ ဝဿပ္ပမာဏမ္ပိ ဣဓာဟရိတွာ ဒီပေတဗ္ဗံ။ တထာ ဟိ မနုဿာနံ မာသေန ပိတူနံ အဟောရတ္တော၊ ဧဝံ မနုဿာနံ ဝဿေန ဒေဝါနံ အဟောရတ္တော၊ တတြောတ္တရာယနံ ဒေဝါနံ ဒိနံ၊ ရတ္တိ ပန ဒက္ခိဏာယနံ၊ ဒေဝတာနံ သဋ္ဌျာဓိကာဟောရတ္တိသတတ္တယေန ဝဿေန ဒွါဒသဝဿသဟဿာနိ ဒေဝါနံ ယုဂံ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ဧသာ ဒွါဒသသဟဿီ၊ ယုဂါချာ ပရိကိတ္တိတာ၊

ဧတံ သဟဿဂုဏိတံ၊ အဟော ဗြဟ္မမုဒါဟဋ’’န္တိ [‘‘ဝေဒဒီပကဂန္ထေ’’တိ နိဿယေ]။

တဉ္စ နရာနံ စတုယုဂံ ဒိဗ္ဗသဟဿဒွယေန ဗြဟ္မုနော ဒွေ ဒိဝေတိ။ ကတ၊ တေတာ၊ ဒွါပရ၊ ကလိဝသေန စတုယုဂံ။ တတြ ကတယုဂဿ မနုဿသင်္ချာယ ပမာဏံ အဋ္ဌဝီသတိသဟဿာဓိကာနိ သတ္တရသဝဿလက္ခာနိ၊ တေတာယ ဆန္နဝုတိသဟဿာဓိကာနိ ဒွါဒသဝဿလက္ခာနိ၊ ဒွါပရဿ စတုသဋ္ဌိသဟဿာဓိကာနိ အဋ္ဌဝဿလက္ခာနိ၊ ကလိဿ ဗာတ္တိံသသဟဿာဓိကာနိ စတ္တာရိ ဝဿလက္ခာနိ။ ဝုတ္တဉ္စ –

‘‘သုညံ သုညံ ခံ နာဂါ၊ ကရမုနိသသိနော၊

မာန’မာဒေါ ယုဂဿ၊ တေတာယ ခံခံသုညံ။

ရသနဝသူရိယာ၊ ဝဿသင်္ချာ ပသိဒ္ဓါ၊

သုညံ သုညံ ခံ ဝေဒါ၊ ရသဘုဇဂမိတိ။

ဒွါပရေ ဝဿသင်္ချာ၊ သုညာကာသံခံနေတ္တ-၊

ဂုဏဇလနိဓယော၊ ဝဿသင်္ချာ ကလိဿေ’’တိ။

ပိဏ္ဍော စေသ ဝီသတိဝဿသဟဿာဓိကာနိ တေစတ္တာလီသဝဿလက္ခာနိ။ ဝုတ္တဉ္စ ‘‘ခါကာသသုညမ္ဗရဒန္တသာဂရာ စတုယုဂါနံ ပရိမာဏသင်္ဂဟော’’တိ။ ဗြဟ္မုနော အဟောရတ္တေန နရာနံ ဒွေ ကပ္ပာ။

တတြ အဋ္ဌ နာဂါ၊ ဒွေ ကရာ၊ သတ္တ မုနယော၊ ဧကော သသီ၊ ဆ ရသာ၊ ဒွါဒသ သူရိယာ၊ စတ္တာရော ဝေဒါ ဇလနိဓယော စ။ ဒွေ နေတ္တာနိ၊ တယော ဂုဏာ၊ ဗာတ္တိံသ ဒန္တာ၊ သင်္ချာယ ပသိဒ္ဓေဟေတေဟိ သင်္ချာ ဂဟေတဗ္ဗာ။ ခါကာသမ္ဗရသဒ္ဒါ သုညပရိယာယာ။ သုညဉ္စ ဂဏိတေ ဗိန္ဒုနာ သင်္ဂဟိတံ။ သဗ္ဗဉ္စေတံ ပဋိယုဂံ ပဋိလောမေန ပတ္ထာရယေ။ တတြ ကတယုဂဿ ပတ္ထာရော ယထာ – ၁၇၂၈၀၀၀။ တေတာယ ယထာ – ၁၂၉၆၀၀၀။ ဒွါပရဿ ယထာ – ၈၆၄၀၀၀။ ကလိဿ ယထာ – ၄၃၂၀၀၀။ စတုယုဂပိဏ္ဍဿ စ ယထာ – ၄၃၂၀၀၀၀။ ယုဂါနံ ပဋိပတ္ထာရဉ္စ ပိဏ္ဍဿ စ ယထာက္ကမံ အန္တိမံ ဗိန္ဒုမာဒါယ ပဋိလောမေန ဂဏယေ။ တံ ယထာ –

‘‘ဧကံ ဒသ သတဉ္စေဝ၊ သဟဿ’မယုတံ တထာ၊

လက္ခဉ္စ နိယုတဉ္စေဝ၊ ကမာ ဒသဂုဏောတ္တရ’’န္တိ။

တတြ ဒသသဟဿာနိ အယုတံ။ ဒသလက္ခာနိ နိယုတံ။ တဉ္စ ကလိဒွါပရေသု နတ္ထီတိ လက္ခပရိယန္တမေဝ တတြ ဂဏယေ၊ တဒေဝံ ယုဂါနံ၊ တံပိဏ္ဍဿ စ အင်္ကတော ပုဗ္ဗဝုတ္တာ ဝဿသင်္ချာ သညာတာ ဘဝတီတိ။

တတြ ဗြဟ္မုနော ဒိနံ နရာနံ ဥဒယကပ္ပော၊ ရတ္တိ ပန ခယကပ္ပော။ ဧကသ္မိဉ္စ ဗြဟ္မဒိနေ မနုသညိတာ စတုဒ္ဒသ ဗြဟ္မသုတာ ဘဝန္တိ။ တတြေကဿ မနွန္တရဿ ဧကသတ္တတိဒိဗ္ဗယုဂါနိ ပမာဏံ၊ တဉ္စ မာနုသံ စတုဒ္ဒသဘိ ဥတ္တရံ [စတုရာသီတိဥတ္တရံ (?)] ယုဂသတဒွယံ။ တဒေဝံ စတုဒ္ဒသဘိ မနွန္တရေဟိ စတုနဝုတျုတ္တရာနိ နဝဒိဗ္ဗယုဂသတာနိ ဘဝန္တိ။ မာနုသံ တု စတုဝီသတိယုဂသဟဿစတုက္ကံ။ ဧသဉ္စ [ဆသတ္တတျာဓိကနဝတိံသယုဂသတံ (?)] မနွန္တရာနံ အဋ္ဌဝီသသဟဿာဓိကသတ္တရသမာနုသဝဿလက္ခသင်္ချာ ဝါ ကတယုဂပ္ပမာဏကာ ပဉ္စ သန္ဓယော ဘဝန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ သူရိယသိဒ္ဓန္တေ [၁။၁၈-၁၉] –

‘‘ယုဂါနံ သတ္တတိ သေကာ၊ မနွန္တရ’မိဟော’စ္စတေ၊

ကတဿ သင်္ချာ တဿန္တေ၊ သန္ဓိ ဝုတ္တော ဇလပ္လဝေါ။

သသန္ဓယော တေ မနဝေါ၊ ကပ္ပေ ဉေယျာ စတုဒ္ဒသ၊

ကတပ္ပမာဏာ ကပ္ပာဒေါ၊ သန္ဓီ ပဉ္စဒသဋ္ဌိတာ’’တိ။

ကတယုဂဿ စ ပါဒေန ကလိနော ပမာဏံ၊ ပါဒဒွယေန ဒွါပရဿ၊ ပါဒတ္တယေန တေတာယ။ စတုယုဂဉ္စေတံ စက္ကမိဝ ဘမတီတိ ပဉ္စဒသဟိ သန္ဓီဟိ နရာနံ ယုဂါနိ စတုဝီသတိ ဘဝန္တိ။ ဒေဝါနံ တု ယုဂစက္ကံ။ ဧတာနိ စ သသန္ဓိစတုဒ္ဒသမနွန္တရာနျေကတောပိ ပိဏ္ဍိတာနိ ဒေဝါနံ ယုဂသဟဿံ ဘဝတိ၊ နရာနံ စတုယုဂသဟဿံ၊ တဉ္စ ဗြဟ္မုနော ဒိနမေကံ။ အညော မနု အသ္မိံ မနွန္တရံ၊ ဗြဟ္မသုတာ ဧဝ မနဝေါ။

၈၂။ ပဉ္စကံ ခယကပ္ပေ။ ကပ္ပတေ ဇဂတီ ဝိနဿတေတိ ကပ္ပော။ ခယန္တိ ဧတ္ထ ခယော။ ကပ္ပော စ ခယော စာတိ ကပ္ပက္ခယာ။ သံဝတ္တတေ ဥပရမတေ၊ ဝိနဿတေ ဝါ ဇဂတီ အသ္မိန္တိ သံဝဋ္ဋော။ စတုယုဂါနမန္တေ ဇာတော ယုဂန္တော။ ပလီယတေ ခီယတေ ယတ္ထ လောကောတိ ပလယော၊ ပုမေ၊ သညာယံ ဏော။ ကေစိ ပနေတ္ထ ‘‘ကပ္ပက္ခယော တူ’’တိ ပါဌံ ဝတွာ ဒွိန္နမေကာဘိဓာနတ္တံ ကပ္ပေန္တိ၊ တံ အမရကောသေန စ တဋ္ဋီကာယ စ န သမေတိ။ ဝုတ္တဉှိ တတ္ထ ‘‘သံဝဋ္ဋော၊ ပလယော၊ ကပ္ပော၊ ခယော၊ ကပ္ပန္တမိစ္စပီ’’တိ [အမရ ၄။၂၂] စ ‘‘ပဉ္စကံ ခယကပ္ပေ’’တိ စ။

ဒွယံ ကာဠကဏ္ဏိယံ။ နိန္ဒိတဗ္ဗတ္တာ န လက္ခီယတေတိ အလက္ခီ။ အတ္တနော နိဿယံ ကာဠဝဏ္ဏသဒိသံ ကရောတိ အပ္ပကာသကတ္တာတိ ကာဠကဏ္ဏီ၊ ကရတော ဏော၊ ရဿ ဏော၊ ဤ စ။ ဒွယံ သိရိယံ။ ပသံသိတဗ္ဗတ္တာ လက္ခီယတေတိ လက္ခီ။ ကတပုညေဟိ သေဝီယတေ၊ တေ ဝါ သေဝတီတိ သိရီ၊ ရော၊ ဤ စ။

၈၃။ ဒွယံ ဒါနဝါနံ မာတရိ။ ဒါ အဝခဏ္ဍနေ၊ ဒါယတီတိ ဒနု။ ဒွယံ ဒေဝါနံ မာတရိ။ ဒိတီတိ အသုရာနမေဝ ဝေမာတိကာ မာတာ၊ တဿာ ပဋိပက္ခဘာဝေန အဒိတိ။

၈၄။ အာဂုန္တံ ပါပေ။ ပါန္တိ ရက္ခန္တိ အတ္တာနမသ္မာတိ ပါပံ၊ ပကာရဝဏ္ဏာဂမော၊ ဒုဂ္ဂတိံ ပါပနတော ဝါ ပါပံ။ ကိလျတေ သိထိလီ ကရိယျတေ ယေနေတိ ကိဗ္ဗိသံ၊ လဿ ဝေါ၊ ဣသော စ၊ ကရောတိ အနိဋ္ဌဖလန္တိ ဝါ ကိဗ္ဗိသံ၊ ဣဗ္ဗိသော။ ဝိရူပေန ဂစ္ဆတီတိ ဝေရံ။ န ဟန္တိ ဓညန္တိ အဃံ၊ ဟနဿ ဃော၊ သာဓူဟိ အဂန္တဗ္ဗတ္တာ ဝါ အဃံ၊ ဟန ဂတိယံ။ ကုစ္ဆိတံ စရိတံ ဒုစ္စရိတံ။ ဒု နိန္ဒိတံ ကရဏမဿ ဒုက္ကဋံ။ န ပုနာတီတိ အပုညံ။ ကုသလာနံ ပဋိပက္ခံ အကုသလံ။ ကံ သုခံ ဟနတီတိ ကဏှံ၊ ဝဏ္ဏဝိပရိယယော။ ကလျတေ အနေန ကလုသံ၊ ဥသော၊ ကံ ဝါ သုခံ လုနန္တော သေတီတိ ကလုသံ။ ဒု နိန္ဒိတံ ဣတံ ဂမနမဿ ဒုရိတံ။ အဂန္တဗ္ဗံ ဂစ္ဆတိ ဧတေနာတိ အာဂု၊ အာ ပီဠယံ ဂစ္ဆတီတိ ဝါ အာဂု၊ ‘‘အာ တု ကောဓမုဒါဋ္ဋီသူ’’တိ ဟိ ဧကက္ခရကောသေ ဝုတ္တံ။

၈၅-၈၆။ ဆက္ကံ ဓမ္မေ။ ကုစ္ဆိတေနာကာရေန သန္တာနေ သေန္တီတိ ကုသာ၊ ရာဂါဒယော၊ တေ လုနာတိ ဆိန္ဒတီတိ ကုသလံ။ သုခံ ကရောတိ၊ သောဘနံ ဝါ ကရဏမဿ သုကတံ။ သုခံ ကရောတီတိ သုက္ကံ။ ပုနာတီတိ ပုညံ။ ဓရတိ သဗ္ဗန္တိ ဓမ္မံ။ အပရေ ပနိဒံ ‘‘ပုညဓမ္မ’’မိတျေကပဒံ ဝဒန္တိ၊ တံ အမရကောသေန [အမရ ၄။၂၄] ဝိရုဇ္ဈနတော န ဂဟေတဗ္ဗံ။ သုန္ဒရံ စရဏမဿ သုစရိတံ။

တိကံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကေ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မော နာမ ပစ္စက္ခော အတ္တဘာဝေါ၊ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကံ။ ဣဟလောကေ ဇာတံ ဣဟလောကိကံ။ သန္ဒိဋ္ဌေ ပစ္စက္ခေ အတ္တဘာဝေ ဇာတံ သန္ဒိဋ္ဌိကံ။ ဒွယံ သမ္ပရာယိကေ။ တံ ဝစနတ္ထတော သုဝိညေယျံ။

ဒွယံ တက္ကာလေ။ တသ္မိံယေဝ ကာလေ ဇာတံ၊ နာသန္နကာလာဒီသူတိ တက္ကာလံ။ တဒါ တသ္မိံယေဝ ကာလေ ဇာတံ တဒါတွံ၊ တွံ၊ တဒါတ္တန္တိပိ ပါဌော။ ဒွယံ အာယတိကာလေ။ ဥတ္တရကာလော ပစ္ဆိမော ကာလော။ အာဂမိဿတီတိ အာယတိ၊ အာပုဗ္ဗော ဣ ဂတိမှိ။ ဧတ္ထ စ ယံ ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ဒူရမာသန္နံ ဝါ၊ တံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကံ။ ယံ ပန ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ဝါ သမ္ပရာယေ ဝါ ဒူရတရံ၊ တံ အာယတိ။

၈၇-၈၈။ ပမောဒန္တံ ပါမောဇ္ဇေ။ ဟသတိ ယေနာတိ ဟာသော။ အတ္တာ မနော ယဿ အတ္တမနော။ ဒုဋ္ဌဿ ဟိ မနော အတ္တာ နာမ န ဟောတိ၊ တဿ ဘာဝေါ အတ္တမနတာ၊ ပါမောဇ္ဇံ။ ပီဏေတိ တပ္ပေတီတိ ပီတိ။ ဝိန္ဒတိ သုခံ ဧတာယာတိ ဝိတ္တိ။ တုဿန္တိ ဧတာယာတိ တုဋ္ဌိ၊ တံသဟစရဏတော ဝိတ္တိ၊ တံသဟစရဏတော ပီတိ စ နာရိယံ၊ အတ္တမနတာ ပန နိဒ္ဒေသတော ရူပဘေဒေါ။ အာ ဘုသော နန္ဒယတီတိ အာနန္ဒော။ မုဒ ဟာသေ၊ ပမုဒေါ၊ အာမောဒေါပိ။ သန္တုဿနံ သန္တောသော။ နန္ဒနံ နန္ဒိ။ သမ္မဒေါ သမ္မဒါပိ [သမ္မုဒေါ၊ သမ္မဒေါပိ (?)]၊ ဥကာရဿ အ။ ပမောဒိတဿ ပုဂ္ဂလဿ၊ စိတ္တဿ ဝါ ဘာဝေါ ပါမောဇ္ဇံ။

တိကံ သုခေ။ သုဋ္ဌု ခဏတီတိ သုခံ၊ ကွိ။ သာဒီယတိ အဿာဒီယတီတိ သာတံ။ ဖဿတိ သိနေဟတီတိ ဖာသု၊ ဖုသတိ ဝါ ဗာဓတိ ဒုက္ခန္တိ ဖာသု။ သတ္တကံ ကလျာဏေ။ ဘဒိ ကလျာဏေ၊ ဘဒ္ဒတီတိ ဘဒ္ဒံ။ ပသတ္ထတရတ္တာ သေယျော။ သောဘတီတိ သောဘံ။ ခီ ခယေ၊ ခေပေတိ အသုခံ ခေမံ၊ မော။ ကလျံ နိရောဂံ အဏတိ ဂစ္ဆတိ၊ ကလျံ ဝါ ဟိတံ အဏယတိ ပါပယတီတိ ကလျာဏံ၊ ကမ္မနိ ဏော [ကမ္မနိ ဥပပဒေ ဏပစ္စယောတိ အဓိပ္ပာယော]။ မင်္ဂ ဂတျတ္ထော၊ မင်္ဂတိ ဓညံ မင်္ဂလံ၊ အလော။ သမေတိ ဒုက္ခန္တိ သိဝံ၊ ဝေါ။

၈၉။ ဆက္ကံ ဒုက္ခေ။ ဒုက္ကရံ ခမနမေတ္ထ ဒုက္ခံ။ ကသ ဂမနေ၊ ကသတိ အပုညန္တိ ကသိရံ၊ ဣရော၊ ကုစ္ဆိတေနာကာရေန သေတီတိ ဝါ ကသိရံ။ ကိရ ဝိက္ခိပနေ၊ ကိရတိ သုခန္တိ ကိစ္ဆံ၊ ကတာ ဝါ ပုညကရဏိစ္ဆာ ယေနာတိ ကိစ္ဆံ၊ ‘‘ဒုက္ခူပနိသာ သဒ္ဓါ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ နတ္ထိ အဓိဂမနတ္ထံ ဤဟာ ဧတ္ထာတိ နီဃော၊ ဟဿ ဃော၊ အထ ဝါ နိဟန္တျပုညံ ဟိံသတိ ဂစ္ဆတီတိ ဝါ နီဃော၊ ပုညံ ဝါ န ဟန္တိ န ဂစ္ဆတီတိ နီဃော။ ဝိရူပမသတိ ယေနာတိ ဗျသနံ၊ ဝိသိဋ္ဌံ ဝါ အသတိ ခေပေတီတိ ဗျသနံ။ န ဟန္တိ ဓညန္တိ အဃံ။ ဧတေ ပါပါဒယော ဂုဏေ ယထာဝုတ္တလိင်္ဂါ။ ပါပပုညာနိ သုခါဒိ စ အာကိစ္ဆံ ကိစ္ဆန္တံ ဂုဏယောဂတော ဒဗ္ဗေ ဝိသေသျေ ဝတ္တမာနာနိ တီသု။ ယထာ –

ပါပါ ဥတုမတီ ကညာ၊ ပါပေါ ရာဇာပျရက္ခကော၊

ပါပံ ဗျာဓကုလံ ဟိံသံ၊ ပါပေါ ဝိပ္ပော စ သေဝကော၊

ပုညံ တိတ္ထမိဒံ ပုညာ၊ နဒီ ပုညော’ယ’မဿမော။

သုခံ ကာမိကုလံ ဒဗ္ဗံ [သဗ္ဗံ (?)]၊ သုခေါ ဝါသော သဟာ’မ္ဗယာ [သဟာနွယော (က။)]၊

သုခါ ယုဝတိ’ရိစ္ဆန္တီ၊ သုခါ ဝေ မဃဝဂ္ဂဟာ [သုခါ ယုဝတိကာ ဂဟာ (က။)]။

ယဒါ တု သကတ္ထပ္ပဓာနံ သုခါဒိကမေဝ ဝိသေသျတ္တေန ဝတ္တုမိစ္ဆတေ၊ န တု ဒဗ္ဗံ (ပုဗ္ဗမိဝ ဝိသေသနံ၊) [( ) စိန္တာမဏိဋီကာယံ န ဒိဿတိ] တဒါ ရူပဘေဒေါတ္တမေဝ လိင်္ဂံ။ ယထာ –

‘‘ဒါလိဒ္ဒေပိ [ဝလိတ္တေပိ (က။)] ဓနိတ္တေပိ၊ ဝသော ပရိဇနော သုခံ၊

သုခံ သဇ္ဇနဝါသော စ၊ သုခံ သန္တိ အနုတ္တရာ’’တိ။

နနု ‘‘ဒုက္ကဋောယံ ဗျာပါရော၊ သုကတံ ကမ္မံ၊ ကလုသောယံ မေ ဗျာပါရော’’တိ အညေသမ္ပိ တီသု ဝုတ္တိ အတ္ထေဝေတိ ကိံ ပါပပုညာနမေဝ ဂဟဏံ ဘဝတီတိ? ဝုစ္စတေ – ‘‘ဒုဋ္ဌု ကတော ဒုက္ကဋော၊ သုဋ္ဌု ကတံ သုကတ’’မိစ္စေဝံ ကြိယာနိဗန္ဓနာပိ တီသု ဝုတ္တိ သမ္ဘဝတိ၊ နာဝဿံ ဂုဏနိဗန္ဓနာ ဧဝ။ ကလုသဿပိ ယဒါ သိဋ္ဌပယောဂေသု ဝိသေသျဝုတ္တိ တိလိင်္ဂတာ ဥပလဗ္ဘတေ၊ တဒါ ပါပဂ္ဂဟဏ’မတ္ထပ္ပဓာနံ ဗျာချာတဗ္ဗံ။

၉၀။ ပဉ္စကံ သုဘာသုဘကမ္မမတ္တေ။ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌဝိပါကဘာဂေါ ယတ္ထ အတ္ထီတိ ဘာဂျံ။ သုဘာသုဘဖလံ နေတီတိ နိယတိ၊တိ။ သုဘာသုဘဖလံ ဘာဇေတီတိ ဘာဂေါ။ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌဝိဘာဂဘာဂေါဓီယတိ ဧတ္ထာတိ ဘာဂဓေယျံ။ သုဘာသုဘဖလံ ဝိဒဓာတီတိ ဝိဓိ။ အယော၊ သုဘာဝဟော၊ ဒေဝံ၊ ဒိဋ္ဌံဣစ္စာဒီနိပိ သုဘာသုဘကမ္မမတ္တဿ နာမာနိ။ ပဉ္စကံ ဇာတိယံ။ ဥပ္ပဇ္ဇနံ ဥပ္ပတ္တိ၊ နိပ္ပဇ္ဇနံ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ပဒ ဂတိယံ၊ နိပုဗ္ဗော၊တိ၊ ပဿ ဗော။ ဇနနံ ဇာတိ။ ဇနီယတေ ဇနနံ။ ဥဒ္ဓံ ဘဝနံ ဥဗ္ဘဝေါ။

၉၁။ ပဇ္ဇံ ဟေတုမှိ။ အတ္တနော ဖလံ နိမိနာတီတိ နိမိတ္တံ၊ မာ ပရိမာဏေ၊ နိပုဗ္ဗော။ ကရောတိ ဖလန္တိ ကာရဏံ။ တိဋ္ဌတိ ဖလမေတ္ထာတိ ဌာနံ။ ပဇ္ဇတိ နိပဇ္ဇတိ ဖလမေတေနာတိ ပဒံ၊ ဝိသေသေန ဇာယတေတိ ဗီဇံ၊ ရဿဿ ဒီဃတာ။ နိဿေသေန အတ္တနော ဖလံ ဗန္ဓတိ ပဝတ္တေတီတိ နိဗန္ဓနံ။ နိဒီယတေ နိစ္ဆီယတေ အနေနေတိ နိဒါနံ၊ ယု၊ နိဒဒါတိ ဖလန္တိ ဝါ နိဒါနံ။ ပဘဝတိ ဖလမေတသ္မာတိ ပဘဝေါ၊ ဟိနောတိ ဂစ္ဆတိ ပရိဏမတိ ကာရိယရူပတန္တိ ဟေတု၊ တု၊ ဟိနောတိ ဝါ ပတိဋ္ဌာတိ ဖလမေတ္ထာတိ ဟေတု၊ ဟိ ပတိဋ္ဌာယံ။ သမ္ဘဝတိ ယေန ဖလန္တိ သမ္ဘဝေါ။ သိနောတိ ဖလံ ဗန္ဓတီတိ သေတု။ ပဋိစ္စ ဖလမေတသ္မာ ဧတီတိ ပစ္စယော။

၉၂။ ယံ ကာရဏံ သမာသန္နံ အာသန္နတရံ ဖလေန၊ တံ ပဒဋ္ဌာနန္တိ မတံ။ ပဒါနံ ဟေတူနံ ဌာနံ ပဒဋ္ဌာနံ၊ ယထာ ‘‘ရာဇရာဇာ’’တိ။ တိဝိဓံ ကာရဏံ ဥပါဒါနကာရဏံ သဟကာရီကာရဏံ ကာရဏကာရဏန္တိ။ ယထာ ဗီဇံ အင်္ကုရဿ ဥပါဒါနကာရဏသင်္ခါတံ ပဒဋ္ဌာနံ၊ ဘူမိဇလာဒိ သဟကာရီကာရဏံ၊ ‘‘ကမ္မဿ [ကမ္ပဿ (?)] ကာရဏံ ဇရော၊ တဿ ကာရဏံ ကဖော’’တိ ကဖော ကာရဏကာရဏံ ကမ္မဿ [ကမ္ပဿ (?)]။

တိကံ သရီရာဓိပတိဒေဝေ။ ဇီဝန္တိ သတ္တာ ယေနာတိ ဇီဝေါ။ ပူရေတိ နိဿယဿာဘိလာသန္တိ ပုရိသော၊ ဣသော။ အတန္တိ သတတံ ဂစ္ဆန္တိ သတ္တာ ယေနာတိ အတ္တာ။ ဒွယံ သတ္တရဇောတမောသာမျာဝတ္ထာယံ။ ပဓီယန္တေ ပလီယန္တေ အတြ ဂုဏာ သတ္တရဇောတမော ရူပါတိ ပဓာနံ၊ ယု။ ပကရောတိ ပုရိသောပဘောဂတ္ထံ သဒ္ဒါဒိကာရိယန္တိ ပကတိ၊တိ။ မောဟရာဂဒေါသာနံ ယထာသင်္ချံ သတ္တရဇောတမာနီတိ သညာ။ သတော ဘာဝေါ သတ္တံ၊ ဌိတိပရတာ။ ရဇ္ဇန္တျတြာတိ ရဇော၊ သဋ္ဌိပရတာ။ တမန္တျတြာတိ တမော၊ ပလယပရတာ။

၉၃။ ပဇ္ဇေန ပါဏိနော နာမာနိ။ ပဏန္တိ ဇီဝန္တိ သတ္တာ ယေနာတိ ပါဏော၊ သော ယဿတ္ထိ၊ သော ပါဏော။ သရီရသင်္ခါတော ကာယော ယဿတ္ထိ၊ သော သရီရီ။ ကမ္မေန ဘဝတီတိ ဘူတံ၊ နပုံသကေ၊ ပုမေဝါတိ ဝါသဒ္ဒတ္ထော။ ရူပါဒီသု သဉ္ဇတီတိ သတ္တော၊ နိစ္ဆန္ဒရာဂါပိ ရူဠှိယာ သတ္တာတိ ဝုစ္စန္တိ။ ဒေဟော ကာယော ယဿတ္ထီတိ ဒေဟီ။ ပူရေတီတိ ပူတိ၊ ပူတိသင်္ခါတံ အာဟာရံ ဂိလတိ အဒတီတိ ပုဂ္ဂလော၊ တိဿ လောပေါ၊ သတ္တာနံ အာယုံ ပူရေန္တော ဂစ္ဆတီတိ ပုဂ္ဂေါ၊ တံ လာတိ ဘက္ခတီတိ ပုဂ္ဂလော။ ဇီဝန္တိ ယေနာတိ ဇီဝံ၊ တမဿတ္ထီတိ ဇီဝေါ။ ယထာဝုတ္တတ္ထော ပါဏော ယဿတ္ထီတိ ပါဏီ။ ပကာရေန ဇာတတ္တာ ပဇာ။ ဇာယတီတိ ဇန္တု၊ တု။ ကုသလာကုသလံ ဇနေတီတိ ဇနော။ လုဇ္ဇတီတိ လောကော၊ လုဇ ဝိနာသေ၊ ဇဿ ကော။ ယထာ ပုရိမကာ သတ္တာ ဇာတိဇရာမရဏံ ဂစ္ဆန္တိ၊ တထာ အယမ္ပိ ဂစ္ဆတီတိ တထာဂတော။

၉၄။ ရူပါဒယော ဆ စက္ခာဒိဂယှာ ဓမ္မာ ‘‘ဂေါစရာ’’တိ ‘‘အာလမ္ဗာ’’တိ ‘‘ဝိသယာ’’တိ ‘‘အာရမ္မဏာနီ’’တိ ‘‘အာလမ္ဗဏာနီ’’တိ စ ဝုစ္စန္တေ။ ရူပယတိ ပကာသေတိ အတ္တနော သဘာဝန္တိ ရူပံ။ သပ္ပတိ ဥစ္စာရီယတီတိ သဒ္ဒေါ၊ သပ္ပ ဂတိယံ ဝါ၊ သပ္ပတေ ဉာယတေ ယေနေတိ သဒ္ဒေါ။ ဂန္ဓ အဒ္ဒနေ၊ အဒ္ဒနံ ဟိံသနံ၊ ယာစနဉ္စ၊ ဟိံသတေ အဘိလသီယတေ ဝါ ဂန္ဓော၊ ဂန္ဓေတိ ဝါ အတ္တနော ဝတ္ထုံ သူစေတိ ပကာသေတိ ‘‘ဣဒမေတ္ထ အတ္ထီ’’တိ ပေသုညံ ကရောန္တော ဝိယ ဟောတီတိ ဂန္ဓော။ ရသန္တိ တံ သတ္တာ အဿာဒေန္တီတိ ရသော။ ဖုသီယတီတိ ဖဿော။ ဂါဝေါ ဣန္ဒြိယာနိ စရန္တျေတေသု ဂေါစရာ။ စိတ္တစေတသိကေဟိ အာလမ္ဗီယန္တေတိ အာလမ္ဗာ။ သိ ဗန္ဓနေ ဝိပုဗ္ဗော၊ ဝိသိနောန္တိ ဝိဗန္ဓန္တိ ဣန္ဒြိယာနီတိ ဝိသယာ။ အာဂန္တွာ စိတ္တစေတသိကာ ရမန္တိ ဧတ္ထာတိ အာရမ္မဏာနိ၊ ယု။ ဧတေ ဣန္ဒြိယတ္ထာတိပျုစ္စန္တေ၊ ဣန္ဒြိယေဟိ အတ္ထျန္တေ အဘိလသီယန္တေတိ ကတွာ။

၉၅။ ပဇ္ဇဒ္ဓံ သုက္ကေ။ သုစ သောကေ၊ သောစန္တိ ဧတေန တဒတ္ထိကာတိ သုက္ကော၊ အ။ ဂု သဒ္ဒေ၊ ဂုယတေ ကိတ္တီယတေတိ ဂေါရော၊ ရော။ သိ သေဝါယံ၊ သေဝီယတေတိ သိတော၊ သိနောတိ ဝါ ဗန္ဓတိ စိတ္တန္တိ သိတော။ အဝဒါယတိ သဗ္ဗဝဏ္ဏေတိ ဩဒါတော။ ဒါ အဝခဏ္ဍနေ အဝပုဗ္ဗော။ ဓာဝတိ သုဇ္ဈတျနေနေတိ ဓဝလော၊ အလော။ သိတ ဝဏ္ဏေ၊ ဏော၊ သေတော။ ပဍိ ဂတိယံ၊ ပဏ္ဍတိ ပကာသေတီတိ ပဏ္ဍရော၊ အရော။ သုစိ၊ ဝိသဒေါ၊ အဇ္ဇုနောတိပိ သုက္ကနာမာနိ။

ဆက္ကံ ရတ္တေ။ သောဏ ဝဏ္ဏေ၊ ဏော၊ ရတ္တုပ္ပလဝဏ္ဏော၊ ရုဟ ဇနနေ၊ ဣတော၊ လတ္တေ လောဟိတော။ ရဉ္ဇန္တျနေနေတိ ရတ္တော၊ ရန္ဇ ရင်္ဂေ။ တမ္ဗော ဥဒုမ္ဗရသင်္ခါတော လောဟဝိသေသော၊ တဗ္ဗဏ္ဏတာယ တမ္ဗော။ မဉ္ဇေဋ္ဌာ နာမ ရတ္တဝလ္လိ၊ ယာယ ဟတ္ထိဒန္တာဒိဝိကတိယော ရတ္တာ ဘဝန္တိ၊ တဗ္ဗဏ္ဏတာယ မဉ္ဇေဋ္ဌော။ ရောဟိတော လောဟိတသမော၊ အလတ္တမေဝ ဝိသေသော။

၉၆။ သာမလန္တံ ကဏှေ။ နီလ ဝဏ္ဏေ၊ အ။ ကဿတေတိ ကဏှော၊ ကသ ဝိလေခနေ၊ ဏှော။ န သိတော အသိတော။ ဝဏ္ဏေသု ဧကကောဋ္ဌာသဘာဝေန ကလျတေတိ ကာလော၊ သော ဧဝ ကာဠော။ မစ၊ မစိ ကက္ကနေ၊ ကက္ကနံ ပိသနံ၊ သေတာဒိကံ မစတီတိ မေစကော၊ ဏွု၊ အဿေတ္တံ။ သာ တနုကရဏေ၊ သာယတိ တနုကရီယတိ ပဋိပက္ခဝဏ္ဏေဟီတိ သာမော။ သာမလော သာမသဒိသော၊ မလပစ္စယောဝ ဝိသေသော။

ပဏ္ဍုသဒ္ဒေါ သိတပီတေ ဥတ္တော၊ သိတပီတသမ္မိဿိတဝဏ္ဏေ ပဏ္ဍုသဒ္ဒေါ ဝုတ္တောတျတ္ထော။ ဝုတ္တဉ္စ ‘‘သိတပီတသမာယုတ္တော၊ ပဏ္ဍုဝဏ္ဏော ပကိတ္တိတော’’တိ [စိန္တာမဏိဋီကာ ၅။၁၃]။ ပဏ္ဍတိ ဧကဂဏနံ ဂစ္ဆတီတိ ပဏ္ဍု၊ ပဍိ ဂတိယံ၊ ဥ။ ဟရိဏော၊ ပဏ္ဍုရောတိပိ ပဏ္ဍုဝဏ္ဏနာမာနိ။ ဤသံပဏ္ဍု အဗျတ္တပဏ္ဍုဝဏ္ဏော ဓူသရော နာမ၊ ယထာ ဓူလိဝဏ္ဏော။ ဓူသ ကန္တိကရဏေ၊ စုရာဒိ၊ အရော။

၉၇။ ကိဉ္စိရတ္တော အဗျတ္တရတ္တဝဏ္ဏော အရုဏော နာမ၊ ယထာ မစ္ဆဿ စက္ခု [ယထာ မဒမတ္တဿ စက္ခုရာဂေါ (စိန္တာမဏိဋီကာ ၅။၁၅)]၊ သူရိယာဒေါ တရုဏော ဝုတ္တော။

သေတလောဟိတော သေတရတ္တမိဿော ဝဏ္ဏော ပါဋလော နာမ၊ ယထာ ပါဋလကုသုမံ။ ပါဋယတေတိ ပါဋလော၊ အလော၊ ပဋ ဝိဘာဇနေ။

ဒွိကံ ပီတေ။ ပါ ပါနေ၊ ကမ္မနိ တော၊ ဤတ္တဉ္စ။ ဟလိဒ္ဒိယာ ဣဝ အာဘာ ယဿ ဟလိဒျာဘော။

တိကံ တိဏပတ္တာဒိဂတေ ဝဏ္ဏေ။ လသ ကန္တိယံ၊ အတိသယေန လသျတေတိ ပလာသော။ ‘‘ပါလာသော’’တိ ပါဌေ တု ရဿဿ ဒီဃတာ။ ဟရ ဟရဏေ၊ မနံ ဟရတီတိ ဟရိတော၊ ဣတော။ ဣ၊ ဟရိ။

၉၈။ နီလပီတသမ္မိဿဝဏ္ဏေ ကဠာရော၊ ကပိလော စ ဝတ္တန္တိ။ ကလ သင်္ချာနေ။ အရော၊ လဿ ဠော၊ ကဠာရော။ ကဗ ဝဏ္ဏေ၊ ဣလော၊ ဗဿ ပေါ၊ ကပိလော။

ရောစနပ္ပဘေ ဂေါရောစနသဒိသပ္ပဘာယံ ပိင်္ဂေါ၊ ပိသင်္ဂေါ စ ဝတ္တန္တိ။ ပဘာသဒ္ဒဿ ဒွိလိင်္ဂတ္တမေဝ။ ပိဇိ ဘာသတ္ထော၊ ပိင်္ဂေါ။ ပရတြ သကာရဝဏ္ဏာဂမော၊ ပိသင်္ဂေါ။

ကဠာရာဒီနံ စတုန္နံ ပိင်္ဂလဝိသေသတ္ထဝါစကတံ ဒဿေတွာ ပိင်္ဂလသာမညတ္ထဝါစကတ္တမ္ပိ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ကဠာရာဒိ’’စ္စာဒိ။ တဿာယမတ္ထော – န ကေဝလံ ကဠာရာဒယော ပိင်္ဂလဝိသေသတ္ထေယေဝ ပဝတ္တန္တိ၊ အထ ခေါ ပိင်္ဂလသာမညတ္ထေပိ ဝတ္တန္တီတိ။ ဝုတ္တဉှိ အမရကောသေ ‘‘ကဠာရော ကပိလော ပိင်္ဂေါ၊ ပိသင်္ဂေါ ကဒ္ဒု ပိင်္ဂလော’’တိ [အမရ ၅။၁၆]။ ကေစိ ပန ကဠာရာဒယော ပိသင်္ဂပရိယန္တာ စတ္တာရော သဒ္ဒါ ပိင်္ဂလဂုဏေ ဝတ္တမာနာ ပုမေ ဝတ္တန္တိ၊ ဂုဏိနိ ပန ဝါစ္စလိင်္ဂါတိ ဧဝံ ပစ္ဆိမေန သမ္ဗန္ဓံ ကတွာ ဝဒန္တိ၊ တံ အမရကောသေန ဝိရုဇ္ဈနတော ဣဓ စ ‘‘သုက္ကာဒယော’’တိ သဗ္ဗေသံယေဝ ဂဟဏတော န ဂဟေတဗ္ဗံ။

၉၉။ တိကံ သဗလေ ကောကိလကဏ္ဌသဒိသေ။ ကလျတေတိ ကလော၊ မသိ ပရိမာဏေ၊ ကမ္မနိ ဏော၊ ကလော ဧဝ မာသော ကမ္မာသော၊ လဿ မော၊ ကလနံ ဝါ ကလော၊ တံ မသတီတိ ကမ္မာသော၊ ယထာ ‘‘ကုမ္ဘကာရော’’တိ။ သဗ ဂတိယံ၊ သဗတီတိ သဗလော၊ အလော။ စိယျတေတိ စိတ္တော၊ တ။ တြဏပစ္စယေ စိတြော။ ကမ္မီရော၊ ကဗ္ဗုရောတိပိ သဗလဿ နာမာနိ။

ကဏှပီတမိဿေ သာဝေါ ဝုတ္တော။ သေ ဂတိမှိ၊ သယတီတိ သာဝေါ၊ အဝေါ။ ကပိသောတိပိ သာဝဿ နာမံ။ ကဏှလောဟိတမိဿေ ဓူမာဘေ ပန ဓူမ၊ ဓူမလာ ဝတ္တန္တိ။ ဓူမော ဝိယာတိ ဓူမော။ ဓူမံ လာတီတိ ဓူမလော။ ဧတေ သုက္ကာဒယော သာဝန္တာ ယဒါ အဘေဒေါပစာရာ ဂုဏိနိ ဂုဏိမှိ ဝတ္တန္တိ၊ တဒါ ဝါစ္စလိင်္ဂါ၊ ယထာ သုက္ကော ဟံသော၊ သုက္ကာ ဟံသီ၊ သုက္ကံ ဟံသကုလံဣစ္စာဒိ ယောဇ္ဇံ။ ယဒါ ဂုဏေ ဂုဏမတ္တေ ဝတ္တန္တိ၊ တဒါ ပုမေ၊ ယထာ ဟံသဿ သုက္ကော၊ မယူရဿ စိတ္တော ဣစ္စာဒိ ယောဇ္ဇံ။

၁၀၀။ လာသနန္တံ နစ္စေ။ နတ ဂတ္တဝိနာမေ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာဒိတ္တာ နစ္စာဒေသော။ နတနံ နစ္စံ၊ နဋနံ ဝါ နစ္စံ၊ သဗ္ဗတြ ဘာဝသာဓနံ။ နတီယတေ နတ္တနံ။ လသျတေ လာသနံ၊ လသ ကန္တိယံ၊ လသိတဗ္ဗန္တိ ဝါ လာသနံ။

နစ္စံ၊ ဝါဒိတံ၊ ဂီတံ ဣတိ ဣဒံ ဘောရိယတ္တိကံ နာဋျံ နာမေတျုစ္စတေ [အမရ ၇။၁၀]။ တုရ တုရဏဟိံသာသု။ တုရီယန္တေနေနေတိ တူရိယံ၊ မုရဇာဒိ။ တဗ္ဘဝေါ သဒ္ဒေါ တောရိယော၊ ဏော။ တေန လက္ခိတံ တိကံ တောရိယတ္တိကံ။ နဋဿေဒံ နာဋျံ။ တတိယဿ တောရိယသာမညဿ တု ပါသင်္ဂါ နာဋကာ။

၁၀၁။ နစ္စဋ္ဌာနံ ရာဇင်္ဂဏာဒိ ရင်္ဂေါ နာမ သိယာ ‘‘ရမန္တာ ဂစ္ဆန္တိ ဧတ္ထ၊ ရဇ္ဇန္တိ ဧတ္ထာ’’တိ ဝါ ကတွာ။ သူဈသူစနံ ဟတ္ထာဒီဟိ သူစိတဗ္ဗဿ ပကာသေတဗ္ဗဿ သတ္ထပ္ပဟာရာဒိနော သူစနံ ပကာသနံ အဘိနယော နာမ ‘‘နယနံ နယော၊ ပဿန္တာနံ အဘိမုခံ နယော’’တိ ကတွာ။ ဗျဉ္ဇကောတိပိ တဿေဝ နာမံ။

ဘရတသတ္ထဝုတ္တအဋ္ဌုတ္တရသတကရဏနိပ္ဖန္နထိရဟတ္ထပရိယတ္ထကာဒိနာမကော ဒွတ္တိံ သပ္ပကာရော [ဝိတ္ထာရော ဘရတမုနိကတေ နာဋျသတ္ထေ စတုတ္ထ အဇ္ဈာယေ ပဿိတဗ္ဗော] နစ္စဝိသေသော အင်္ဂဝိက္ခေပေါ၊ အင်္ဂဟာရော နာမ ‘‘အင်္ဂဿ ဟာရော၊ ဝိက္ခေပေါ’’တိ ကတွာ။ တိကံ နဋေ။ သဗ္ဗတြ ကတ္တုသာဓနံ၊ ‘‘နစ္စတီတိ နဋ္ဋကော’’တျာဒိနာ။

၁၀၂။ သိင်္ဂါရာဒယော နဝ ရသာ နာဋျရသာ အဿာဒနီယတ္တာ။ ယထာ ဟိ နာနာဗျဉ္ဇနသင်္ခတမန္နံ ဘုဉ္ဇန္တာ ရသေ အဿာဒယန္တိ သုမနာ ပုရိသာ ဟာသံဝ အဓိဂစ္ဆန္တိ၊ တထာ နာနာဘိနယဗျဉ္ဇိတေ အင်္ဂသတ္တောပေတေ ဌာယီဘာဝေ အဿာဒယန္တိ သုမနာတိ [သုဗောဓာလင်္ကာရဿ မဟာသာမိဋီကာယ ၃၅၂ ဂါထာဝဏ္ဏနာယမ္ပိ]။

၁၀၃။ တေသု သိင်္ဂါရဿေဝ သရူပံ၊ ပဘေဒဉ္စ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ပေါသဿေ’’စ္စာဒိ။ နာရိယံ သင်္ဂမံ ပဋိစ္စ ကာရဏံ ကတွာ ပေါသဿ ပုရိသဿ ယာ ပိဟာ ဣစ္ဆာ မနောဝိကာရဝိသေသော ပေါသေ စ ပုရိသေ သင်္ဂမံ ပဋိစ္စ ကာရဏံ ကတွာ ဣတ္ထိယာ ယာ ပိဟာ ဣစ္ဆာ မနောဝိကာရဝိသေသော၊ ဧသော ရတိကီဠာဒီနံ ကာရဏဘူတော၊ ရတိကီဠာဒိကာရဏသဟိတော ဝါ ရသော သိင်္ဂါရော နာမ။ ဧတ္ထ စ ဣတ္ထိပုရိသာနံ ဒဿနသဝနဖုသနဝသေန ဝါ ဝိပ္ပယောဂဝသေန ဝါ ယာ ပိဟာ သဉ္ဇာတာ၊ သော ရသော နာမ။ ယံ ပန တံ ကာရဏံ ကတွာ ပဝတ္တံ ဂီတံ၊ တမေဝ လောကာနံ အဿာဒဇနကတ္တာ ရသော နာမ။ ဖလူပစာရဝသေန ပန ပိဟာ ရသောတိ ဝုတ္တာ၊ သဗ္ဗတြေဝံ။

၁၀၄။ ဥတ္တမာနံ ဣတ္ထိပုရိသာနံ ပကတိ သံယောဂဝိယောဂသဘာဝေါ သာ ဧတ္ထ သိင်္ဂါရေ ပါယော ဗဟုလန္တိ ဥတ္တမပကတိပ္ပာယော၊ ယေဘုယျေန ဥတ္တမာနံ သံယောဂဝိယောဂပ္ပဝတ္တံ ဂီတမေဝ သိင်္ဂါရော နာမာတျတ္ထော။ ဣတ္ထိပုရိသာနံ ပိဟာ ဟေတု ဧတဿာတိ ဣတ္ထိပုရိသဟေတုကော။ သော သိင်္ဂါရော သမ္ဘောဂေါ၊ ဝိယောဂေါတိ ဣမိနာ ပဘေဒေန ဒုဝိဓော မတော။ တတြ စ –

ဝါပိဝနဂေဟုယျာန-မာလာစန္ဒနာဒယော၊

သမ္ဘောဂဿ ဝိဘာဝါ တေ၊ ယေ စညေ လလိတင်္ကရာ။

ဝိယောဂဿ တု ပိယာဒဿနံ ဝိဘာဝေါ၊ ရသဇနကော စ ဝိဘာဝေါ။ ဝုတ္တဉ္စ –

‘‘ဇယန္တေ စ ရသာ ယေန၊

သ ဝိဘာဝေါ ပကိတ္တိတော၊

တေသမေဝါ’နုဘာဝေါ’ယံ၊

ချာတော ကဝီဟိ ဗျဉ္ဇကော’’တိ။

သဟ ဘုဉ္ဇနမနုဘဝနံ သမ္ဘောဂေါ။ ဝိယုဇ္ဇနံ နာနာဘဝနံ ဝိယောဂေါ။ သိင်္ဂံ နာမဓာတု၊ ဝိဇ္ဈနဋ္ဌေန သိင်္ဂံ၊ နာဂရိကဘာဝသင်္ခါတဿ ကိလေသသိင်္ဂဿေတံ နာမံ၊ တံ ကရောတိ၊ သိင်္ဂံ ဝါ ပဘုတ္တံ၊ တံ ကရောတိ ရာဂီသူတိ သိင်္ဂါရော၊ အာရော၊ ကိလေသသိင်္ဂကရဏံ ဝိလာသောတိ ဝုတ္တံ။ သုစိ၊ ဥဇ္ဇလောတိပိ သိင်္ဂါရဿ နာမာနိ။

သောကောပစယသဘာဝေါ ကရုဏော။

ဣဋ္ဌနာသင်္ဂနာသာယ [ဣဋ္ဌနာသဓနာပါယ (စိန္တာမဏိဋီကာ)]၊

ဝဓဗန္ဓနတာဠနာ၊

သာပက္လေသောပတာပေဟိ၊

ဇာယတေ ကရုဏော ရသော။

ဥဿာဟဝဒ္ဓနော ဝီရော။ ဝိဘာဝါ တဿ ဝိနယုပတာပဗလဝိက္ကမာ။ သ စာယံ ဒါနဝီရော ဓမ္မဝီရော ယုဒ္ဓဝီရောတိ တိဝိဓော။

ဝိမှယောပစယသဘာဝေါ အဗ္ဘုတော။

ပါသာဒုယျာနသေလာဒိ-ဂမနာ ဒိဗ္ဗဒဿနာ၊

သဘာဝိမာနမာယေန္ဒ-ဇာလသိပ္ပာဒိဒဿနာ [ဇာလဝိဇ္ဇာဒိဒဿနာ (က။)]၊

ဟဒယေစ္ဆိတလာဘေဟိ၊ ဝိဘာဝေဟိဿ သမ္ဘဝေါ။

ဟာသောပစယသဘာဝေါ ဟာသော။

သာဗဟိတ္ထာ သဝိကတာ၊ နေပထျာ ဗျင်္ဂဒဿနာ၊

အသမ္ဗန္ဓကထာလာပါ၊ ဟာသော သော ကုဟကာဒိဘိ။

ဘယောပစယသဘာဝေါ ဘယာနကော။

ဥစ္စဘေရဝသံရာဝ-ယက္ခပေတာဒိဒဿနာ၊

သုညာဂါရမဟာရည-ဝဓဗန္ဓနဒဿနာ။

တာသာယာသင်္ကတောဗ္ဗေဂေါ၊ သိဝေါလူကရုဏာဒိဘိ၊

ဝိဘာဝေဟိ စ ဣတ္ထီနံ၊ နီစာနဉ္စ ဘယာနကော။

သမဏောပစယသဘာဝေါ သန္တော။

ဒဿနာ သန္တဝေသာနံ၊ သန္တစိတ္တာန တာဒိနံ၊

သန္တကာရဏဓမ္မာနံ၊ သန္တော နာမ ရသော ဘဝေ။

ဇိဂုစ္ဆောပစယသဘာဝေါ ဗီဘစ္ဆော။

ပူတိမံသာဒိကာနံ တု၊ ဒဿနသုတိကိတ္တနာ၊

ဝိဂတေဟိ ဝိဘာဝေဟိ၊ ဗီဘစ္စော ဇာယတေ ရသော။

ကောဓောပစယသဘာဝေါ ရုဒ္ဒံ။

တဉ္စ သင်္ဂါမဟေတုကံ၊ ဥဂ္ဂကမ္မဥပဃာတ-၊

မုသာဝါဒါဒိဖရုသာ၊ ဝစနာဒီဟိ ဘဝတိ။

ဧတေသု စ ဗီဘစ္ဆရုဒ္ဒါနိ နပုံသကေ၊ အညေ တု ပုမေ ရူပဘေဒါ။ ဧတေ စ နဝ နာဋျရသာ ရတနကောသနယေန ဝုတ္တာ။ ဝုတ္တဉှိ တတ္ထ –

‘‘သိင်္ဂါရဝီရ ဗီဘစ္ဆ-ရုဒ္ဒ ဟာသ ဘယာနကာ၊

ကရုဏာ’ဗ္ဘုတ သန္တာစ၊ နဝ နာဋျရသာ ဣမေ’’တိ။

အမရကောသေ ပန –

‘‘သိင်္ဂါရဝီရ ကရုဏာ-ဗ္ဘုတ ဟာသ ဘယာနကာ၊

ဗီဘစ္ဆ ရုဒ္ဒါတိ ရသာ’’တိ [အမရ ၇။၁၇]။

အဋ္ဌေဝ ရသာ ဝုတ္တာ။ အထေဟ နဝမော သန္တော ရသော ကသ္မာ န ဝုတ္တောတိ? ဝုစ္စတေ –

ဟာသော ရတိ စ ကာရုညံ၊

ကောဓုဿာဟဘယံ တထာ၊

ဇိဂုစ္ဆာ ဝိမှယော စေတိ၊

ဌာယီဘာဝါ ပကိတ္တိတာ။

ဌာယီ ဧဝ တု ရသီဘဝတိပျာဂမော၊ တသ္မာ ပကတိယာ အဋ္ဌသင်္ချတ္တာ အဋ္ဌေဝ တု တေ ဝုတ္တာတိ န ဝုတ္တော။ သန္တရသော စာယံ ဓမ္မသိင်္ဂါရတ္တာ သိင်္ဂါရရသေ ဧဝါနုပဝိဋ္ဌော။ ဓမ္မယုဒ္ဓကာမတ္တေန တိဝိဓော ဟိ သိင်္ဂါရော။ ကေစိ ပန ပိယသမာဂမာဒိဝိဘာဝဇပရမံ ဝဿလျာချံ ရသမာဟု။

ရဘသောပျာဟ –

‘‘သိင်္ဂါရ ဝီရ ဗီဘစ္ဆ-ရုဒ္ဒ ဟာသ ဘယာနကာ၊

ကရုဏာ’ဗ္ဘုတသန္တာ စ၊ ဝဿလျဉ္စ ရသာ ဒသေ’’တိ။

အညေ တု –

‘‘သိင်္ဂါရာနုဂတော ဟာသော၊

ကရုဏော ရုဒ္ဒကမ္မဇော၊

ဝီရတော အဗ္ဘုတော ဇာတော၊

ဗီဘစ္ဆာ စ ဘယာနကော’’တိ –

စတ္တာရော ရသာ ဣစ္စာဟု။

ဗီဘစ္ဆန္တိ ဝဓ ဗန္ဓနေ၊ ဆော၊ အဗ္ဘာသိကာရဿ ဒီဃော။ ဝဿ ဘော၊ ဓဿ စော ဗီဘစ္ဆော။ ရုဒ္ဒေါ ဒေဝတာ အဿေတိ ရုဒ္ဒံ။ ဝုတ္တဉ္စ –

‘‘သိင်္ဂါရော ဟရိဒေဝေါဟိ၊ ဟာသော ပမထဒေဝတော၊

ကရုဏော ယမဒေဝေါ တု၊ ရုဒ္ဒေါ ရုဒ္ဒါဓိဒေဝတော’’တိ [သဒ္ဒကပ္ပဒ္ဒုမေ ရောဒြပဒေပိ]။

ဧတ္ထ စ ကာမကောဓဟာသာဒိကတော စိတ္တဝိကာရော ဘာဝေါ ‘‘ဘာဝယတိ ပကာသယတိ ကဝိနော အဓိပ္ပာယ’’န္တိ ကတွာ။ သော စ ဌာယီ ဗျဘိစာရီ သာတ္တိကော စေတိ တိဝိဓော။ တတြ –

ဟာသော ရတိ စ ကာရုညံ၊

ကောဓု’ဿာဟ ဘယံ တထာ၊

ဇိဂုစ္ဆာ ဝိမှယော စေတိ၊

ဌာယီဘာဝါ ပကိတ္တိတာ။

ဗျဘိစာရီ တု တေတ္တိံသပ္ပဘေဒါ။ ယထာ –

သင်္ကာ ဂိလာနိ နိဗ္ဗေဒေါ၊

တထာ ဣဿာ မဒေါ သမော၊

အာလသျံ ဒီနတာ စိန္တာ၊

မောဟော သတိ မတီ ဓိတိ။

စာပလျံ ဟရိသော ပီဠာ၊

အာဝေဂေါ ဇဠတု’ဂ္ဂတာ၊

သုတ္တံ ဝိတက္ကော တာသော စ၊

ဂဗ္ဘု’ဿုက္ကော ဝိသာဒတာ။

နိဒ္ဒါ’ဗဟိတ္ထာ’မရိသာ၊

မရဏံ ဗျာဓိရေဝ စ၊

အပမာရော စ ဥမ္မာဒေါ၊

ဝိဗောဓော တိံသ တုတ္တရာ။

သာတ္တိကော အဋ္ဌဝိဓော။ ယထာ –

ထမ္ဘော သေဒေါ စ ရောမဉ္စော၊

သရဘေဒေါ တု ဝေပထု၊

ဝေဝဏ္ဏ’မဿုပလယာ၊

ဣစ္စေတေ အဋ္ဌ သာတ္တိကာတိ။

ထိရတ္တာ ဧကန္တိကတ္တာ ဌာယီ။ ဗျဘိစာရီ အနေကန္တိကတ္တာ။ ယထာ နာဋိကာယ သိင်္ဂါရော ဌာယီ၊ တဒုပကာရာ ဟာသာဒယော ဗျဘိစာရိနော၊ မောဟရာဂဒေါသာ ဧဝ သင်္ချဘာသာယ သတ္တရဇောတမာနီတျုစ္စန္တေ။ တတြ သတ္တေန အာသယေန နိဗ္ဗတ္တော သာတ္တိကော။ ဘာဝဿ ဗောဓကော အဘိနယော အနုဘာဝေါ ‘‘အနု ပစ္ဆာ ဘာဝယတိ ပကာသယတီ’’တိ ကတွာ။

တတြ သမ္ဘောဂသဘာဝေါ ယော ရတျာချော ဘာဝေါ၊ တဿ လောစနစာတုရိယဘမုက္ခေပမိဟိတဝိဗ္ဘမစိတ္တင်္ဂဟာရိဝါကျာဒိ အနုဘာဝေါ။ ဝုတ္တဉ္စ –

‘‘တဿ လောစနစာတုရ-ဘမုက္ခေပသိတဝိဗ္ဘမော၊

စိတ္တင်္ဂဟာရိဝါကျာဒိ၊ အနုဘာဝေါ ပကိတ္တိတော’’တိ။

ဝိယောဂဿ တု အနုဘာဝေါ –

အဘိလာပေါ တထာ စိန္တာ၊

တဿ သရဏကိတ္တနာ၊

ဥဗ္ဗေဂေါ စ ဝိလာပေါ စ၊

ဥမ္မာဒေါ ဗျာဓိရေဝ စ၊

ဇဠတာ မရဏဉ္စေဝ၊

ဒသေဝေတ္ထ ပကိတ္တိတာ။

ဟာသဿ တု ဝိကာရကာလာဒိ အနုဘာဝေါ၊ ယော တု ကရုဏော။

အဿုသာသေဟိ ဝေဝဏ္ဏ-

ထမ္ဘဂတ္တသတိက္ခယာ၊

ပရိဒေဝိတသောကေဟိ၊

အဘိနယော သသူရိဘိ။

ကရစရဏဝဒနဝေပထုဂတ္တထမ္ဘဟဒယကမ္ပနသုက္ခောဋ္ဌတာလုကဏ္ဌေဟိ ဘယာနကော နိစ္စမဘိနယော။

ရုဒ္ဒဿ တု ဘူကုဋျာဒိ အနုဘာဝေါ။

ဝီရော’ဘိနီယတေ စာဂ-

ဝေသာရဇ္ဇာဒိတော တထာ၊

အက္ခေပသူစတာဒီဟိ၊

ထေရသောရာဒိတော ဘဝေ။

ဗီဘစ္ဆဿ တု –

အယံ ပစ္ဆာဒနာ ဗျတ္တ-

ပါဒဗာဟစ္ဆိကူလနာ၊

ဥဗ္ဗေဇနာဒီဟိ မတော၊

တဇ္ဇေဟိ’ဘိနယော သဒါ။

အဗ္ဘုတံ ပန –

ဒန္တလောစနဝိတ္ထာရာ၊

ပသာဒေါပသမာဒိဟိ၊

ရောမဉ္စသေဒတာသဿု၊

သာဓုဝါဒေဟိ ဒဿယေ။

သာတ္တိကာနံ တွဋ္ဌန္နံ ထမ္ဘသေဒရောမဉ္စသရဘေဒဝေပထုဝေဝဏ္ဏမဿုပလယာနံ ယထာက္ကမံ နိကြိယတာ၊ ဝါတ၊ စ္စာသီတ၊ ဒေါဘဂ္ဂဠာ’ပါင်္ဂပူရဏ၊ မုခစ္ဆာယာဝိပလ္လာသ၊ လောစနမဇ္ဇန၊ မဟိပါတာဒယော အဘိနယာ။

ဧဝံ ဗျဘိစာရီနမ္ပိ နိဗ္ဗေဒ၊ ဂိလာနိ၊ သင်္ကိ’ဿာ၊ မဒ၊ သမာ’လသျာဒီနံ ယထာက္ကမံ သာသ၊ သန္တာပ၊ ဒိသာဝလောကန၊ ဂုဏမစ္ဆေရ၊ ဘီတ၊ င်္ဂမဒ္ဒန၊ သမာဒယော အဘိနယာတိ။

ဗျဘိစာရီသု သင်္ကာ နာမ အာသင်္ကစိတ္တတာ။ ဂိလာနိ ဂေလညတာ။ နိဗ္ဗေဒေါ အတ္တာဝမာနနံ။ မဒေါ ပမာဒုက္ကံသော။ သမော ခေဒေါ။ ဒီနတာ စေတသော ဒုက္ခတာ။ ဓိတိ သန္တောသော။ ဟရိသော စေတောပသာဒေါ။ ပီဠာ ရုဒ္ဒါစာရာဒီဟိ မုခဝိကာရော။ အာဝေဂေါ သမ္ဘမော။ ဇဠတာ အပ္ပဋိပတ္တိ၊ ဥဂ္ဂတာ ဒါရုဏတ္တံ။ သုတ္တံ သုပနံ။ တာသော စိတ္တက္ခောဘော။ ဥဿာဟော ဥဿုက္ကံ။ ဝိသာဒေါ ခေဒေါ။ အဗဟိတ္ထာ အာကာရဂုတ္တတာ။ အမရိသော အက္ခမတာ။ ဝိဗောဓော ဝိနိဒ္ဒတာ။ သေသာ ပပဉ္စဘယာ န ဝိတ္ထာရိတာတိ။ ရသဝဏ္ဏနာ။

၁၀၅။ သိလောကေန ဝစသော နာမာနိ။ ဘာသိတဗ္ဗန္တိ ဘာသိတံ။ လပ ဝစနေ၊ လပိတံ။ ဘာသီယတေတိ ဘာသာ။ ဝေါဟရီယတေတိ ဝေါဟာရော၊ ဟရ ဟရဏေ ဝိပုဗ္ဗော၊ ‘‘ဝေါဟာရ ဝစနေ’’တိ ဝါ ဓာတု။ ဝုစ္စတေတိ ဝစနံ။ ဝစောပိ၊ မနောဂဏောယံ။ ဥစ္စတေတိ ဥတ္တိ၊တိ။ ဝုစ္စတေတိ ဝါစာ၊ အ။ ဂိဏန္တိ သဒ္ဒါယန္တိ တန္တိ ဂိရာ၊ ဂေ သဒ္ဒေ၊ ဣရော၊ ဂါယိတဗ္ဗာတိ ဝါ ဂိရာ။ ဝါယတေ သဒ္ဒါယတေတိ ဝါဏီ၊ ယု၊ ဤ စ၊ ပရေသံ မမ္မဝိဇ္ဈနဋ္ဌေန ဝါဏော ဝိယာတိ ဝါ ဝါဏီ၊ ဤ။ ဘရတော နာမ သတ္ထကာရော ဣသိ၊ တဿေသာ ဘာရတီ။ ကထီယတေတိ ကထိတာ။ ဝုစ္စတေတိ ဝစီ၊ ဤ။ ဗြဟ္မီ၊ သရောဝတီတိပိ ဝစသော နာမာနိ။

၁၀၆။ ဧကမေဝါချာတပဒံ ယတ္ထ ဧကာချာတော သဝိသေသနေန ကာရကပဒေန သဟိတတ္တာ သကာရကော ပဒစယော သမ္ဗန္ဓတ္ထော ပဒသမုဒါယော ဝါကျံ နာမ သိယာ၊ ယထာ – ဝေဿန္တရော ရာဇာ သုခဝိပါကံ ကမ္မံ ကရောတိ၊ ပုရိသော ဂစ္ဆတိ။ အာချာတဂ္ဂဟဏဉ္စေတ္ထ ကြိယာသဒ္ဒေါပလက္ခဏံ၊ တေန ဒေဝဒတ္တော ကဋံ ကတဝါ ဣစ္စာဒီနိပိ ဝါကျံ နာမ သိယာ။ အမရကောသေ ပန – ‘‘တိသျာဒျန္တစယော ဝါကျံ၊ ကြိယာ ဝါ ကာရကာနွိတာ’’တိ [အမရ ၆။၂] ဒွီဟိ လက္ခဏေဟိ ဝါကျမာဟ။ တဿတ္ထော – တိသျာဒျန္တစယော တျာဒိသျာဒျန္တပဒါနံ စယော သမူဟော သမ္ဗန္ဓတ္ထော ဝါကျံ၊ တံ ယထာ – ဥစ္စံ ပဌတိ၊ ဩဒနံ ပစတိ။ တထာ စ ဘာဝါချံ အာချာတံ သာဗျယကာရကဝိသေသနံ ဝါကျံ၊ အာချာတံ တျာဒျန္တံ သာဗျယံ ဝါ သကာရကံ ဝါ သဝိသေသနံ ဝါ ဝါကျမုစ္စတေ။ တျာဒိဂ္ဂဟဏံ ကြိယာသဒ္ဒေါပလက္ခဏံ၊ တေန ဒေဝဒတ္တော ကဋံ ကတဝါ ဣစ္စာဒီနိပိ ဝါကျံ။ ဥပလက္ခဏနိရပေက္ခံ အပရံ ဝါကျလက္ခဏမာဟ ‘‘ကြိယာ ဝါ ကာရကာနွိတာ’’တိ။ ကြိယာပဒံ ဝါ ကာရကသမ္ဗန္ဓံ ဝါကျံ၊ ယထာ – ရာဇာ ဂစ္ဆတိ၊ ရာဇာ ဂတော။ ဣမသ္မိံ ပက္ခေ သာဗျယဿပိ အနဗျယဿပိ သဗ္ဗဿ ကြိယာကာရကပဒသမူဟဿ ဝါကျတ္တမာဟ။

ဘယာဒီဟိ ယံ ဒွိက္ခတ္တုံ ဝါ တိက္ခတ္တုံ ဝါ ဥဒီရဏံ ကထနံ ‘‘သပ္ပော သပ္ပော၊ ဝိဇ္ဈ ဝိဇ္ဈာ’’တျာဒိကံ၊ တံ အာမေဍိတံ ဉေယျံ။ မေဍိ ဥမ္မာဒနေ၊ အာပုဗ္ဗော ဒွတ္တိက္ခတ္တုမုစ္စာရဏေ ဝတ္တတိ။ ယထာ ‘‘ဧတဒေဝ ယဒါ ဝါကျံ၊ အာမေဍယတိ ဝါသဝေါ’’ [‘‘ဟရိဝံသေ’’တိ စိန္တာမဏိဋီကာယံ ဝုတ္တံ]။ ‘‘ဒေဝဒတ္တေနာမေဍော ကတော’’ ဣစ္စတြာပျယမေဝတ္ထော၊ သောကာဒိနာ ဟိ ‘‘ဘာတာ ဘာတာ’’ဣတျုစ္စာရီယတေ၊ ဘာဝေ ကမ္မနိ စ တော။ ကမ္မဉ္စ ပဒံ ဝါကျမှာ။

၁၀၇။ အာမေဍိတဿ ဝိသယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဘယေ’’စ္စာဒိ။ ‘‘သပ္ပော သပ္ပော၊ စောရော စောရော’’တျာဒီသု ဘယေ။ ‘‘ဝိဇ္ဈ ဝိဇ္ဈ၊ ပဟရ ပဟရာ’’တျာဒီသု ကောဓေ။ ‘‘သာဓု သာဓူ’’တျာဒီသု ပသံသာယံ။ ‘‘ဂစ္ဆ ဂစ္ဆ၊ လုနာဟိ လုနာဟီ’’တျာဒီသု တုရိတေ။ ‘‘အာဂစ္ဆ အာဂစ္ဆာ’’တျာဒီသု ကောတူဟလေ။ ‘‘ဗုဒ္ဓါ ဗုဒ္ဓါတိ စိန္တယန္တော’’တျာဒီသု အစ္ဆရေ။ ‘‘အဘိက္ကမထာယသ္မန္တော အဘိက္ကမထာယသ္မန္တော’’တျာဒီသု ဟာသေ။ ‘‘ကဟံ ဧကပုတ္တက၊ ကဟံ ဧကပုတ္တကာ’’တျာဒီသု သောကေ။ ‘‘အဟော သုခံ အဟော သုခ’’န္တျာဒီသု ပသာဒေ။ စသဒ္ဒေါ အဝုတ္တသမုစ္စယတ္ထော၊ တေန ဂရဟာ’သမ္မာနာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တတ္ထ ‘‘ပါပေါ ပါပေါ’’တျာဒီသု ဂရဟာယံ။ ‘‘အဘိရူပက၊ အဘိရူပကာ’’တျာဒီသု အသမ္မာနေ။ ဧဝမေတေသု နဝသု၊ အညေသု စ အာမေဍိတဝစနံ ဗုဓော ပဏ္ဍိတော ကရေ ကရေယျ ယောဇေယျ အာမေဍနံ ပုနပ္ပုနုစ္စာရဏံ အာမေဍိယတိ ဝါ ပုနပ္ပုနုစ္စာရီယတီတိ အာမေဍိတန္တိ ကတွာ။

၁၀၈။ ဣရု၊ ယဇု၊ သာမန္တိ တယော ဝေဒါ သိယုံ၊ တတြ ဣရုသဒ္ဒေါ နာရီ ဣတ္ထိလိင်္ဂေါ။ ဣစ ထုတိယံ၊ ဣစ္စန္တေ ဒေဝါ ဧတာယာတိ ဣရု၊ ဥ၊ စဿ ရော။ ယဇန္တေ အနေနေတိ ယဇု၊ ဥ။ သော အန္တကမ္မနိ၊ ကရဏေ မော၊ သောယန္တိ ပါပမနေနေတိ သာမံ၊ ဩဿာ၊ ‘‘သာ တနုကရဏာဝသာနေသူ’’တိ ဝါ ဓာတွတ္ထော။ ဝိဒန္တိ ဓမ္မမေတေဟီတိ ဝေဒါ။

ဧတေ ဧဝ တယော ဝေဒါ တယီ နာမ၊ တယော အဝယဝါ အဿာတိ တယီ။ အယံ တယီသဒ္ဒေါ နာရီ ဣတ္ထိလိင်္ဂေါ။ တိကံ ဝေဒေ။ မုနာတိ ဇာနာတိ ဓမ္မံ အနေနာတိ မန္တော၊ တော၊ ဥဿ အ။ သုယျတေ ဓမ္မံ ဧတာယာတိ သုတိ။ ဣတ္ထိယံ သုတိသဒ္ဒေါ။

၁၀၉။ ဝေဒသတ္ထကာရကေ ဒသ ဣသယောဒဿေတုမာဟ ‘‘အဋ္ဌကော’’စ္စာဒိ။ အတ္ထံ ဟိတံ၊ အတ္ထေ ဝါ သတ္ထေ ကရောတီတိ အဋ္ဌကော။ ဝါမံ ကလျာဏဝစနံ ကရောတီတိ ဝါမကော၊ ရဿသရီရတ္တာ ဝါ ဝါမနော၊ သော ဧဝ ဝါမကော၊ နဿ ကကာရတ္တံ ကတွာ။ ဝါမော နာမ ဟရော၊ သော ဒေဝေါ အဿ ဝါမဒေဝေါ။

‘‘ဝါမံ သဗျေ ပတီပေ [ပတီပေတိ ပဋိကူလေ] စ၊ ဒဝိဏေ [ဒဝိဏေတိ ဓနေ] စာတိသုန္ဒရေ၊

ပယောဓရေ ဟရေ ကာမေ၊ ဇညာ ဝါမ’မပိတ္ထိယ’’န္တိ။

ဟိ နာနတ္ထသင်္ဂဟေ။

အင်္ဂိရသဿ ဣသိနော အပစ္စံ အင်္ဂိရသော၊ စိတြသိခဏ္ဍိနော အပစ္စံ ပုတ္တော။ အထ ဝါ အင်္ဂိမှိ ကာယေ ရသော သိဒ္ဓိပ္ပတ္တော ပါရဒေါ ယဿာတိ အင်္ဂိရသော။ တေနေဝ တဿ ပုတ္တံ သုရာစရိယံ ‘‘ဇီဝေါ’’တိ ဝဒတိ။ ဇီဝယတိ ရဏေ အသုရနိဟတေ ဒေဝေတိ ဇီဝေါ [အမရ ၃။၂၄ စိန္တာမဏိဋီကာ ဩလောကေတဗ္ဗာ]။ ဘရတီတိ ဘဂု၊ ဘံ ဝါနက္ခတ္တံ ဂစ္ဆတိ ဇာနာတီတိ ဘဂု၊ ဥ။ ယမံ သံယမံ ဒဒါတိ ပရေသန္တိ ယမဒေါ စ သော ဒက္ခိဏေယျဂ္ဂိတ္တာ အဂ္ဂိ စေတိ ယမဒဂ္ဂိ၊ ရာမဿ ပိတာ [ပရသုရာမဿ ပိတာ (သဒ္ဒကပ္ပဒ္ဒုမေ)]။ ဝသိဋ္ဌဿ အပစ္စံ ဝါသိဋ္ဌော။ ဘာရဒွါဇဿ အပစ္စံ ဘာရဒွါဇော။ ကဿပဿ အပစ္စံ ကဿပေါ။ ဝေဿာမိတ္တဿ အပစ္စံ ဝေဿာမိတ္တော။ ဣတိ ဣမေ ဒသ ဣသယော မန္တာနံ ဝေဒါနံ ကတ္တာရော ကာရကာ။

၁၁၀။ ဝေဒေ ဒဿေတွာ တဿ ဆဠင်္ဂါနိ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ကပ္ပော’’စ္စာဒိ။ ယညကမ္မာနမုပဒေသကော ကပ္ပော ‘‘ကပ္ပတေ ပဘဝတီ’’တိ ကတွာ။ သာဓုသဒ္ဒါနမနွာချာယကံ ဗျာကရဏံ ဝိသေသေန အာကရီယန္တေ ပကတိစ္စာဒိနာ အာဗျာပါဒျန္တေ အနေန သဒ္ဒါတိ၊ ယု။ ဇောတိသတ္ထံ ဂဏနသတ္ထံ သုဘာသုဘကမ္မဖလဇောတနကံ။ သိက္ချန္တေ အဗ္ဘသျန္တေ [အဇ္ဈယန္တေ (က။)] ဧတာယာတိ သိက္ခာ၊ အကာရာဒိဝဏ္ဏာနံ ဌာနကရဏပယတနာနံ ပဋိပါဒိကာ။ နိစ္ဆယေန၊ နိဿေသတော ဝါ ဥတ္တိ နိရုတ္တိ၊ ဝဏ္ဏာဂမော ဝဏ္ဏဝိပရိယယောစ္စာဒိကာ။ ဆန္ဒသိ အနုဋ္ဌုဘာဒိဝုတ္တာနံ ပဋိပါဒိကာ ဆန္ဒောဝိစိတိ၊ ဧတာနိ ဆ ဝေဒါနံ အင်္ဂါနီတိ ဝဒန္တိ။

၁၁၁။ ပုရာဝုတ္တနိဗန္ဓနပါယတ္တာ ပုရာဝုတ္တံ၊ တဿ ပဗန္ဓော ဝိတ္ထာရော၊ သန္တာနော ဝါ ဘာရတာဒိကော ဘာရတယုဒ္ဓကထာဒိကော ဗျာသာဒိပကတော ဂန္ထော ဣတိဟာသော နာမ၊ ဣတိဟသဒ္ဒေါ ပါရမ္ပရိယောပဒေသေ နိပါတော၊ ဣတိဟာ’တ္ထိ အသ္မိန္တိ ဣတိဟာသော။

ရုက္ခာဒီနံ နာမပရိယာယေဟိ နာမပ္ပကာသကံ ရတနမာလာဒိကံ သတ္ထံ နိဃဏ္ဋု နာမ၊ သောတိမိနာ နိဃဏ္ဋုသဒ္ဒဿ ပုလ္လိင်္ဂတ္တံ ဒီပေတိ၊ သဗ္ဗတြေဝံ။ တတ္ထ တတ္ထာဂတာနိ နာမာနိ နိဿေသတော ဃဋေန္တိ ရာသီကရောန္တိ ဧတ္ထာတိ နိဃဏ္ဋု၊ ဗိန္ဒာဂမော၊ ဝစနီယဝါစကဘာဝေန အတ္ထံ သဒ္ဒဉ္စ နိခဏ္ဍတိ ဘိန္ဒတိ ဝိဘဇ္ဇ ဒဿေတီတိ ဝါ နိခဏ္ဋု၊ သော ဧဝ ခဿ ဃကာရံ ကတွာ နိဃဏ္ဋူတိ ဝုတ္တော။ ရုက္ခာဒီနံ နာမပ္ပကာသကန္တိမိနာ ဧကေကဿ အတ္ထဿ အနေကပရိယာယနာမပ္ပကာသကတ္တံ ဝုတ္တံ၊ နိဒဿနမတ္တဉ္စေတံ၊ အနေကေသံ အတ္ထာနံ ဧကသဒ္ဒဝစနီယတာပကာသကဝသေနပိ တဿ ဂန္ထဿ ပဝတ္တတ္တာ [ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၂၅၆၊ မ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၂၂၊ အ။ နိ။ ဋီ။ ၂။၃။၅၉၊ သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၁။တတိယသင်္ဂီတိကထာဝဏ္ဏနာ]။

၁၁၂။ လောကေ ယံ ဝိတဏ္ဍဝါဒီနံ သတ္ထံ၊ တံ လောကာယတန္တိ ဝိညေယျံ။ တနု ဝိတ္ထာရေ၊ အညမညဝိရုဒ္ဓံ၊ သဂ္ဂမောက္ခဝိရုဒ္ဓံ ဝါ တနောန္တိ ဧတ္ထာတိ ဝိတဏ္ဍော၊ ဍော၊ ဏတ္တံ၊ ဝိရုဒ္ဓေန ဝါ ဝါဒဒဏ္ဍေန တာဠေန္တိ ဧတ္ထ ဝါဒိနောတိ ဝိတဏ္ဍော၊ တဍိ တာဠနေ၊ အဒေသမ္ပိ ဟိ ယံ နိဿာယ ဝါဒီနံ ဝါဒေါ ပဝတ္တော၊ တံ တေသံ ဒေသတောပိ ဥပစာရဝသေန ဝုစ္စတိ၊ ယထာ ‘‘စက္ခုံ လောကေ ပိယရူပံ သာတရူပံ၊ ဧတ္ထေသာ တဏှာ ပဟီယမာနာ ပဟီယတိ၊ ဧတ္ထ နိရုဇ္ဈမာနာ နိရုဇ္ဈတီ’’တိ [ဒီ။ နိ။ ၂။၄၀၁၊ မ။ နိ။ ၁။၁၃၄၊ ဝိဘ။ ၂၀၄]။ လောကာတိ ဗာလလောကာ၊ တေ ဧတ္ထ အာယတန္တိ ဥဿဟန္တိ ဝါယမန္တိ ဝါဒဿာဒေနာတိ လောကာယတံ၊ အာယတိံ ဟိတံ တေန လောကော န ယတတိ န ဤဟတီတိ ဝါ လောကာယတံ၊ တဉှိ ဂန္ထံ နိဿာယ သတ္တာ ပုညကြိယာယ စိတ္တမ္ပိ န ဥပ္ပာဒေန္တိ။

ယော ကဝီနံ ပဏ္ဍိတာနံ ဟိတော ကဝိတ္တဘောဂသမ္ပတ္တာဒိပယောဇနကရော ကြိယာကပ္ပဝိကပ္ပော ကဝီနံ ကြိယာသင်္ခါတကပ္ပဗန္ဓနဝိဓိဝိဓာယကော သုဗောဓာလင်္ကာရာဒိကော ဂန္ထော၊ သော ကေဋုဘံ နာမ၊ ကိဋန္တိ ဂစ္ဆန္တိ ကောသလ္လံ ကဝယော ဗန္ဓနေသု ဧတေနာတိ ကေဋုဘံ၊ ကိဋ ဂတိယံ၊ အဘော၊ အဿုကာရော၊ အထ ဝါ ကိဋတိ ဂမေတိ ကြိယာဒိဝိဘာဂံ၊ တံ ဝါ အနဝသေသေန ပရိယာဒါနတော ဂမေန္တော ပူရေတီတိ ကေဋုဘံ၊ ဥဘ၊ ဥမ္ဘ ပူရဏေ။

ဝစီဘေဒါဒိလက္ခဏာ ကြိယာ ကပ္ပီယတိ ဝိကပ္ပီယတိ ဧတေနာတိ ကြိယာကပ္ပော။ သော ပန ဝဏ္ဏပဒသမ္ဗန္ဓပဒတ္ထာဒိဝိဘာဂတော အတိဗဟု ဝိကပ္ပောတိ အာဟ ‘‘ကြိယာကပ္ပဝိကပ္ပော’’တိ၊ ဣဒဉ္စ မူလကြိယာကပ္ပဂန္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သော ဟိ မဟာဝိသယော သတသဟဿပရိမာဏော နယစရိတာဒိပကရဏံ [နလစရိတာဒိပကရဏံ (?)]။

၁၁၃။ ဥပလဒ္ဓါ ကေနပျတ္ထော ယဿံ သာ ဥပလဒ္ဓတ္ထာ၊ ဣတိ အာချာယိကာတျုစ္စတေ အာချာယတေ နာယကာနုသာသကစရိတမဿန္တိ၊ သညာယံ ဏွု။

ပဗန္ဓေနေဝ စ သဝိတ္ထာရေန ကပ္ပနံ ယဿံ သာ ပဗန္ဓကပ္ပနာ၊ ကာဒမ္ဗရီပဘုတိ။ ကထီယတီတိ ကထာ။

အတ္ထာ ဘူမိဟိရညာဒယော၊ တတြ ပဓာနံ ဘူမိ ဣတရေသံ တပ္ပဘဝတ္တာ၊ တေသံ အဇ္ဇနေ ပါလနေ စ ဥပါယဘူတံ သတ္ထံ အတ္ထသတ္ထံ၊ ပယာနကျာဒိပဏီတံ [ဗဟသွတိစာဗ္ဗီကျာဒိပြဏီတံ (စိန္တာမဏိဋီကာ ၆။၅)]၊ တသ္မိံ ဒဏ္ဍနီတိသဒ္ဒေါ ပဝတ္တော။ သာမာဒီနံ စတုတ္ထောပါယော ဝဓဗန္ဓနာဒိလက္ခဏော ဒဏ္ဍော၊ တဿ နီတိ ပဏယနံ ဒဏ္ဍနီတိ၊ ပါယေန နီတိဿ ဒဏ္ဍေန ဗျပ္ပဒေသော၊ ဝဓဒေါသဗာဟုလျေန ပါယသော ဒဏ္ဍဿ ပဏယနတော၊ ဒဏ္ဍနီတျတ္ထတ္တာ သတ္ထဉ္စ ဒဏ္ဍနီတိ။

ဒွယံ ကထာယံ။ ဝုတ္တော အနုဝတ္တနီယော အန္တော ပရိသမတ္တိ ယဿ အတ္တနော ကာရိယဘာဂဿ ပါပနတောတိ ဝုတ္တန္တော။ ပဝတ္တန္တေ ကာရိယာ ယဿံ ပဝတ္တိ၊တိ။ စကာရေန ဝုတ္တဥဒန္တာဒယော ဂဟိတာ။ ကာရိယဿ ဝုတ္တိ အတြတ္ထီတိ အဿတ္ထျတ္ထေ ဏော။ ဥဂ္ဂတော အန္တော ပရိသမတ္တိ ယဿ ဥဒန္တော။

၁၁၄။ အဓိဝစနန္တံ နာမေ။ သဉ္ဇာနန္တိ ဧတာယာတိ သညာ၊ အ။ အာချာယတေ ဧတာယာတိ အာချာ။ အဟွယတေ ဧတာယာတိ အဝှာ၊ ဟု သဒ္ဒေ၊ ဝှေ အဝှာနေတိ ဝါ ဓာတု၊ အ။ သမ္မာ အာဇာနာတိ၊ သမံ ဝါ ဇာနာတိ ဧတာယာတိ သမညာ။ အဘိဓီယတေ ယေန၊ ယု။ နမျတေ အဗ္ဘဿတေ အသ္မိန္တိ နာမံ၊ နမတိ နာမယတီတိ ဝါ နာမံ။ အဟွာယတေတိ အဝှယော၊ ကမ္မေ ယော။ နာမမေဝ နာမဓေယျံ။ နာမရူပေဟိ [နာမသဒ္ဒေဟိ (က။) ဘာဂရူပနာမေဟိ ဓေယျော (ပါဏိနိ ၅။၄။၃၆ ဝါ)] သကတ္ထေ ဓေယျော ယဒါဒိနာ၊ တိဋ္ဌတိ ဝါ ဧတ္ထ အတ္ထောတိ ဓေယျံ၊ ဓရီယတေ ဥစ္စာရိယတေတိ ဝါ ဓေယျံ၊ နာမမေဝ ဓေယျံ နာမဓေယျံ။ အဓီနံ ဝစနံ အဓိဝစနံ၊ ကေန အဓီနံ? အတ္ထေန။ ပုဋ္ဌဿ ပဋိဝစနံ ပဋိဝါကျံ။ ပဋိဂတံ ပစ္ဆာဂတံ ဝါကျံ ပဋိဝါကျံ။ ဥတ္တရီယတေ အတိက္ကမျတေ ယေနာတိ ဥတ္တရံ။

၁၁၅။ တိကံ ပုစ္ဆာယံ။ ပုစ္ဆိတဗ္ဗောတိ ပဉှော၊ ဉာတုမိစ္ဆိတော ဟိ အတ္ထော ပဉှော နာမ။ ပုစ္ဆ ပုစ္ဆနေ၊ စဿ ဉော၊ ဆဿ ဟော၊ ဥဿ အ၊ ပဉှ ပုစ္ဆနေတိပိ ဓာတု။ ယုဇ ယောဂေ၊ အနုယုဉ္ဇိတဗ္ဗော ပုစ္ဆိတဗ္ဗောတိ အနုယောဂေါ။ ပုစ္ဆနံ၊ ပုစ္ဆိတဗ္ဗာတိ ဝါ ပုစ္ဆာ။ ဧတေနေဝ နယေန ဒွီသုပိ ဘာဝသာဓနမ္ပိ ကတ္တဗ္ဗမေဝ။

စတုက္ကံ နိဒဿနေ။ ပကတေန သဒိသံ နိဒဿေတိ ဧတေနာတိ နိဒဿနံ၊ ပကတဿောပပါဒနံ ဝါကျံ။ ဥပေါဂ္ဃညတေ [ဥပေါဟညတေ (?)] ပဋိပါဒီယတေ အနေနာတိ ဥပေါဂ္ဃာတော။ ဥပ ဥပုဗ္ဗော ဟနဓာတု ပဋိပါဒနတ္ထော။ ဒဿီယတေ အနေနာတိ ဒိဋ္ဌန္တော၊ အန္တော၊ ဒိဋ္ဌော ဝါ ပကတဿ အန္တော ပရိသမတ္တိ ယေနာတိ ဒိဋ္ဌန္တော။ သဗ္ဗတြာပိ ဝါ ကမ္မသာဓနမ္ပိ ကတ္တဗ္ဗံ။ ဥဒါဟရီယတိ ပကတဿောပပါဒနာယာတိ ဥဒါဟရဏံ။

၁၁၆။ စတုက္ကံ သင်္ခေပေ။ သမာတိ တုလျတ္ထာ။ သင်္ခိပီယတေ ဧကဒေသတော ကထီယတီတိ သင်္ခေပေါ၊ ခိပ ပေရဏေ။ သံဟရီယတေ သင်္ခေပေန ပစ္စာချာယတေ ဧတေနာတိ သံဟာရော။ သမသျတေ သင်္ခိပီယတေတိ သမာသော၊ အသု ခေပနေ။ သင်္ခေပေန ဂယှတေ အနေနာတိ သင်္ဂဟော။

‘‘တွံ သတံ သုဝဏ္ဏံ ဓာရယသိ’’ဣတျာဒိကံ တုစ္ဆဘာသနံ အဘူတဘာသနံ အဗ္ဘက္ခာနံ နာမ။ အသစ္စေန အက္ခာနံ ဘာသနံ အဗ္ဘက္ခာနံ။

၁၁၇။ ဒွယံ ဝိဝါဒါယ ဝိဘာဂဝိသယေ [ဣဏဝါဒါဒိဝိသယေ (စိန္တာမဏိဋီကာ ၆။၉)]။ ဝိရုဒ္ဓံ ကတွာ အဝဟရတိ ဝဒတိ ယန္တိ ဝေါဟာရော။ ဝိရုဒ္ဓံ ကတွာ ဝဒတိ ယန္တိ ဝိဝါဒေါ။ သဗ္ဗတြ ဘာဝသာဓနံ ဝါ ယုဇ္ဇတိ။ ‘‘မုသာဝါဒံ ဝဒန္တော ဃောရာနိ တွံ နရကာနိ ယဿသီ’’တျာဒိသရူပံ သပနံ။ သပ အက္ကောသေ၊ ထော၊ သပထော။

တိကံ ချာတေ။ ယဇတိ ဧတေနာထိ ယသော၊ ဇဿ သော၊ သဗ္ဗတ္ထ ယာတီတိ ဝါ ယသော၊ သော၊ ယသတိ ပယသတီတိ ဝါ ယသော။ သိလောကတိ ပတ္ထရတီတိ သိလောကော၊ သိလောက သင်္ဃာတေ။ ကိတ္တ သဒ္ဒနေ၊ ကိတ္တီယတေ ကထီယတေတိ ကိတ္တိ၊ ဣ။ သမညာ စ ချာတေ၊ သံ အာပုဗ္ဗော ဇာနာတိ ချာတေ။ တထာ ဟိ ‘‘ဉာတော၊ အဘိညာတော၊ သင်္ချာတော၊ ဝိဿုတော၊ သမညာတော’’တိ ရတနကောသေ ဝုတ္တံ။ ဥစ္စဓနိနာ သဒ္ဒနံ ဃောသနာ နာမ၊ ဃုသ သဒ္ဒေ၊ ဃုသနံ သဒ္ဒနံ ဃောသနာ။

၁၁၈-၁၁၉။ ဒွယံ ပဋိသဒ္ဒေ။ ဃုသနံ ဃောသော၊ တံ ပဋိဂတော၊ ဒုတိယာသမာသော။ ဧဝံ ရဝံ ပဋိဂတော ပဋိရဝေါ။ အထ ဝါ ဃောသဿ ပတိရူပေါ ပဋိဃောသော။ ရဝဿ ပတိရူပေါ ပဋိရဝေါ။ ပဋိသုတိ၊ ပဋိဒ္ဓနီတိပိ ပဋိသဒ္ဒဿ နာမာနိ၊ ဝစီမုခံ ဝစနောပက္ကမော ဥပညာသော နာမ၊ ဥပနိပုဗ္ဗော အာသ ဥပဝေသနေ၊ ဥပ ပဌမံ ပုရိမဝစနဿ သမီပံ ဝါ နျာသော ဌပနံ ဥပညာသော၊ နျဿ ဉော။

သတ္တကံ ထုတိယံ။ ကတ္ထ သိလာဃာယံ၊ ယု၊ ကထနံ ဝါအသရူပဒွိဘာဝဝသေန ကတ္ထနာ။ သိလာဃ ကတ္ထနေ၊ သိလာဃာ။ သီလဿ ဝါ သဘာဂဂုဏဿ အာဟနနံ သီလာဃာ၊ သာ ဧဝ ရဿံ ကတွာ သိလာဃာ။ ဝဏ္ဏ ပသံသာယံ၊ ဝဏ္ဏီယတေတိ ဝဏ္ဏနာ။ နု ထုတိယံ၊တိ၊ နုတိ။ ထု အဘိတ္ထဝေ၊တိ၊ ထုတိ။ ထောမ သိလာဃာယံ၊ ထောမနံ။ ပပုဗ္ဗော သံသ ပသံသနေ၊ အ။

သိခဏ္ဍီနံ မယူရာနံ နာဒေါ နဒရဝေါ ကေကာ နာမ၊ ကာ သဒ္ဒေ၊ ကေဣတိ ကာယတီတိ ကေကာ၊ ကမ္မနိ အ၊ အထ ဝါ ကာယတိ၊ ကာယနံ ဝါ ကာ၊ ကေ မယူရေ ပဝတ္တာ ကာ ကေကာ၊ အလုတ္တသမာသော။ ဂဇာနံ နာဒေါ ကောဉ္စနာဒေါ နာမ၊ ကောဉ္စသကုဏနာဒသဒိသော နာဒေါ ကောဉ္စနာဒေါ။ ဟယာနံ အဿာနံ ဓနိ သဒ္ဒေါ ဟေသာ နာမ၊ ဟေသ အဗြတ္တသဒ္ဒေ၊ ဟေသနံ ဟေသာ၊ ဟေ ဣတိ ပဝတ္တတီတိ ဝါ ဟေသာ။

၁၂၀-၁၂၁။ ဒွယံ ပရိယာယေ။ ပရိဗျတ္တမတ္ထံ အယန္တိ ဂစ္ဆန္တိ ဗုဇ္ဈန္တိ ဧတေနာတိ ပရိယာယော။ ဧကော အတ္ထော ပုနပ္ပုနံ ဝုစ္စတိ ယေနာတိ ဝေဝစနံ။ ဒွယံ သာကစ္ဆာယံ။ သဟ၊ သမ္မာ ဝါ အဝိရောဓေန ကထာ သာကစ္ဆာ၊ သံကထာ စ။ တော၊ ထဿ စော၊ တဿ ဆော။

သာဒ္ဓပဇ္ဇေန ဂရဟဿ နာမာနိ။ ဒေါသက္ခာနေန ဝဒနံ ဥပဝါဒေါ။ ကုသ အဝှာနေ ဘေဒနေ စ၊ ကွစိ ‘‘အပက္ကောသော’’တိ ပါဌော၊ ဏော။ ဝဏ္ဏော ထုတိ၊ တဿ အဝဒနံ အဝဏ္ဏဝါဒေါ။ ဟီဠနေန ဝဒနံ အနုဝါဒေါ။ ဇနာနံ ဝါဒေါ ဂရဟဏံ ဇနဝါဒေါ။ ဂရဟဏေန ဝါဒေါ အပဝါဒေါ။ ပရိဝဒနံ ပရိဝါဒေါ၊ ရဿဿ ဒီဃတာ။ ဧတေ ဥပဝါဒါဒယော တုလျတ္ထာ သမာနတ္ထာ။ ဝိသမဝုတ္တပ္ပဘေဒေသု ဝတ္တမိဒံ။ ခိပ ပေရဏေ၊ ခိပနံ ဗဟိကရဏံ ခေပေါ။ နိဒိ ကုစ္ဆာယံ၊ အ၊ နိန္ဒာ။ ယထာ ဥပဝါဒါဒယော ဂရဟတ္ထာ၊ ကုစ္ဆာဒယောပိ တထာတိ တထာတ္ထော။ ကုစ္ဆ အဝက္ခေပနေ၊ စုရာဒိ၊ ကုသ အက္ကောသေတိမဿ ဝါ ပဗ္ဗဇ္ဇာဒိတ္တာ ‘‘ကုစ္ဆာ’’တိ ရူပံ နိပ္ဖဇ္ဇတိ။ ဂုပ၊ ဂေါပ ကုစ္ဆနေသု၊ ‘‘တိဇဂုပကိတမာနေဟိ ခဆသာ ဝါ’’တိ ဆော။ ဂရဟ ကုစ္ဆနေ။ တတ္ထ ကေစိ ‘‘ဥပဝါဒါဒယော အဗ္ဘက္ခာနတ္ထာ၊ ခေပါဒယော နိန္ဒတ္ထာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ အမရကောသေန ဝိရုဇ္ဈနတော အဗ္ဘက္ခာနတ္ထဿ စ ဝုတ္တတ္တာ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဧတေ ဥပဝါဒါဒယော သတ္တ အဗ္ဘက္ခာနေပိ ဝတ္တန္တိ။

ဝိဝါဒကာမဿ ဒုဗ္ဗာဒေါ ဥပါရမ္ဘော၊ သော စ ဤဒိသေ သဗ္ဗလောကစူဠာမဏိဘူတေ သကျကုလေ သမ္ဘူတဿ ဘဂဝတော ကိမိဒံ ကမ္မမုစိတန္တိ ဂုဏာဝိကရဏပုဗ္ဗကောပျတ္ထိ၊ ဗန္ဓကီသုတဿ တဝေဒမုစိတမေဝါတိ နိန္ဒာပုဗ္ဗကောပိ ဥပါရမ္ဘော။ တတြ ယော နိန္ဒာပုဗ္ဗော သနိန္ဒော ဥပါရမ္ဘော၊ သော ပရိဘာသနမုစ္စတေ။ ဥပဂန္တွာ ပရေသံ စိတ္တဿ အာရမ္ဘနံ ဝိကောပနံ ဥပါရမ္ဘော။ ဒေါသက္ခာနေန ဘာသနံ ပရိဘာသနံ။

၁၂၂။ အနရိယာနံ လာမကာနံ ဝေါဟာရတော၊ အရိယာနံ ဥတ္တမဇနာနံ ဝါ အဝေါဟာရတော အနရိယဝေါဟာရောတိ သင်္ခါတာနံ အဒိဋ္ဌေ ဒိဋ္ဌဝါဒါဒီနံ အဋ္ဌန္နံ ဝေါဟာရာနံ ဝသေန ယာ ဝါစာ လာမကဇနေဟိ ပဝတ္တိတာ ဝုတ္တာ၊ ဝီတိက္ကမဒီပနီ အဇ္ဈာစာရဝီတိက္ကမသာဓနီ သာ ဝါစာ အရိယဇနေဟိ ဝတ္တဗ္ဗမရိယာဒါတိက္ကမတ္တာ အဘိဝါကျံ နာမ သိယာ။

၁၂၃။ မုဟုံဘာသာ ဗဟုသော အဘိဓာနံ အနုလာပေါ နာမ၊ အနု ပုနပ္ပုနံ လာပေါ အနုလာပေါ။ အနတ္ထိကာ ဂိရာ နိပ္ပယောဇနံ ဥမ္မတ္တာဒိဝစနံ ပလာပေါ၊ ပယောဇနရဟိတော လာပေါ ပလာပေါ၊ ပသဒ္ဒေါ ဝိယောဂတ္ထဇောတကော။

ဂမနာဂမနာဒိသမယေ အာဒိမှိ ဘာသနံ ပိယဝစနံ အာလာပေါ၊ အာဒိမှိ လာပေါ အာလာပေါ၊ အာပုစ္ဆာသဒ္ဒေါပျတြ။ ဒေါသေန ပတိဋ္ဌိတော ပရိဒ္ဒဝေါ ပရိဒေဝနံ အနုသောစနံ အတိက္ကမလာပေါ ဝိလာပေါ နာမ၊ ဝိဝိဓေန၊ ဝိဝိဓံ ဝါ လာပေါ ဝိလာပေါ။ ပရိဒေဝနံ ပရိဒေဝေါ၊ သော ဧဝ ပရိဒ္ဒဝေါ၊ ဒေဝ ပရိဒေဝနေ။

၁၂၄။ ဝိရုဒ္ဓံ ဝစနံ ဝိရောဓောတ္တိ။ ဝိရုဒ္ဓံ ပလာပေါ ဝိပ္ပလာပေါ။ သန္ဒိဿတေတိ သန္ဒေသော၊ သန္ဒိဿမာနော အတ္ထော၊ တဿောတ္တိ။ ယာယ သန္ဒိဋ္ဌော အတ္ထော အဘိဓီယတေ၊ သာ သန္ဒေသောတ္တိ ဝါစိကမုစ္စတေ။ ဝစ သန္ဒေသေ၊ သကတ္ထေ ဏိကော၊ သန္ဒိဋ္ဌတ္ထာ ဝါစာ ဧဝ ဝါစိကမိစ္စတ္ထော။

မိထု အညမညံ ဝိရောဓရဟိတံ ဝစနံ ‘‘သမ္ဘာသနံ၊ သလ္လာပေါ’’တိ စ ဝုစ္စတိ။ ယထာ ဧကော ဗြူတေ ‘‘အဇ္ဇ သောဘနံ နက္ခတ္တ’’န္တိ၊ ဣတရောပျာဟ ‘‘တထေဝါ’’တိ။

၁၂၅။ နိဋ္ဌုရံ ဝါကျံ ကက္ကသဝစနံ ဖရုသံ နာမ၊ ပရေ ဇနေ ဥဿာပေတိ ဒါဟေတီတိ ပရုသံ၊ တဒေဝ ပဿ ဖကာရံ ကတွာ ဖရုသံ။ အသဝနီယတ္တာ န ဣစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ နိဋ္ဌုရံ၊ ဥရော၊ ယထာ ‘‘နာဂေါ’’တိ။ ဒွယံ ကဏ္ဏသုခဝစနေ။ မနံ အာ ဘုသံ ဉာပေတိ တောသေတီတိ မနုညံ၊ ဉာ ပရိမာဏတောသနနိသာနေသု၊ အဿုကာရော။ ဟဒယံ မနံ ဂစ္ဆတိ ပဝိသတီတိ ဟဒယင်္ဂမံ။

သံကုလာဒိဒွယံ ပုဗ္ဗာပရဝိရောဓိနိ ပုဗ္ဗာပရဝိရုဒ္ဓေ ဝါကျေ၊ ယထာ –

ယာဝဇီဝမဟံ မောနီ၊ ဗြဟ္မစာရီ စ မေ ပိတာ၊

မာတာ စ မမ ဝဉ္ဈာသိ၊ အပုတ္တော စ ပိတာမဟော။

သံကုလန္တိ ဇဠီဘဝန္တျနေနာတိ သံကုလံ။ ကိလိဿန္တေ ဧတ္ထာတိ ကိလိဋ္ဌံ။

၁၂၆။ သမုဒါယတ္ထရဟိတံ ဒသဒါဠိမာဒိဝါကျံ [ဒသ ဒါဌိမာနိ ဌဠပူပါ ကုဏ္ဍ’ မဇာဇိနံ ပလာလပိဏ္ဍာ (နျာယဘာဿ ၅။၂။၁၀ မောဂ္ဂလ္လာနပဉ္စိကာဋီကာ ၁။၁)] အသမ္ဗဒ္ဓတ္တာ အဗဒ္ဓမိတိ ကိတ္တိတံ ကထိတံ၊ န ဗဇ္ဈတေ ဟဒယမတြာတိ အဗဒ္ဓံ၊ တော။

နတ္ထိ တထံ သစ္စမတြာတိ ဝိတထံ။ ဖရုသာဒယော ဝိတထသဒ္ဒံ ယာဝ တိလိင်္ဂိကာ။

၁၂၇။ ပဇ္ဇဒ္ဓံ သစ္စဝစနေ။ သမ္မာသဒ္ဒေါယံ အဗျယံ၊ သဗ္ဗလိင်္ဂဝိဘတ္တိဝစနေသု စ သမာနော။ န ဝိတထံ အဝိတထံ။ သန္တေသု သာဓူသု ဘဝံ သစ္စံ။ သတ သာတစ္ဆေ ဝါ၊ ဝဇာဒိနာ ယော၊ သစ္စံ။ တထသဒ္ဒေါ ဘူတပရိယာယော၊ ‘‘တထေန မဂ္ဂေန ယထာတ္ထဘာဇိနာ’’တိ [တထာဂတာ ဇိနာတိ (က။)] ပယောဂေါ။ တထေ သာဓု တစ္ဆံ၊ သာဓွတ္ထေ ယော။ ယထာတထသဒ္ဒါပိ စ သစ္စတ္ထာ အလိင်္ဂါ။ တဗ္ဗန္တာ သစ္စဝစနဝန္တဝါစကာ သမ္မာ သစ္စံ ယထာတထံသဒ္ဒဝဇ္ဇိတာ သေသာ အဝိတထာဒယော တီသု လိင်္ဂေသု ဝတ္တန္တိ။ သစ္စံသဒ္ဒေါ တု အလိင်္ဂေါ။ အမရကောသေ ပန သမ္မာ သစ္စသဒ္ဒါနမ္ပိ တဗ္ဗတိ တိလိင်္ဂတ္တံ ဝုတ္တံ၊ ယထာ – သစ္စံ တစ္ဆံ ရိတံ သမ္မာ၊ အမူနိ တီသု တဗ္ဗတိ [အမရ ၆။၂၂]။ ယထာ – သစ္စော ဗြာဟ္မဏော၊ သစ္စာ နာရီ၊ သစ္စံ ဝိပ္ပကုလံ။ ဣဓ ပန သဗ္ဗလိင်္ဂဝစနဝိဘတ္တီသု ရူပဘေဒါဘာဝါ သမ္မာသဒ္ဒဿ အဗျယတ္တံ၊ တိလိင်္ဂေသွပိ ရူပဘေဒါဘာဝါ သစ္စံသဒ္ဒဿ အလိင်္ဂတ္တဉ္စ ဝုတ္တံ။ ယထာ – သမ္မာ ဝါစာ၊ သမ္မာ ဝေါဟာရော၊ သမ္မာ ဝစနံ။ သစ္စံ ဗြာဟ္မဏော၊ သစ္စံ နာရီ၊ သစ္စံ ဝိပ္ပကုလံ။ မိစ္ဆာမုသာသဒ္ဒါ ပန သဗ္ဗတြာပိ အဗျယမေဝ ဘဝန္တိ။ ယထာ – မိစ္ဆာ ဝါစာ၊ မိစ္ဆာ ဝေါဟာရော၊ မိစ္ဆာ ဝစနံ။ မုသာ ဝါစာ၊ မုသာ ဝေါဟာရော၊ မုသာ ဝစနံ။

၁၂၈။ သောဠသ သဒ္ဒမတ္တပရိယာယေ ဒဿေတုံ ဥပဇာတိံ ‘‘ရဝေါ’’ဣစ္စာဒိမာဟ။ ရုယတေ သဒ္ဒါယတေတိ ရဝေါ၊ ရု သဒ္ဒေ။ နဒနံ နာဒေါ၊ နိရတ္ထော နာဒေါ နိနာဒေါ၊ နဒ အဗျတ္တသဒ္ဒေ။ ဧဝံ နိနဒေါ၊ ရဿတ္တမေဝ ဝိသေသော။ သပ္ပတိ ဥစ္စာရီယတီတိ သဒ္ဒေါ။ ဃုသ သဒ္ဒေ၊ ပါတုဘာဝေါ ဃောသော နိဂ္ဃောသော။ နဒနံ နာဒေါ။ ဓန သဒ္ဒေ၊ ဓနီယတီတိ ဓနိ။ နိဂ္ဃောသော စ နာဒေါ စ ဓနိ စ နိဂ္ဃောသနာဒဓနယော။ ရဝေါ ဧဝ ရာဝေါ။ အာရာဝေါတိ ဥပသဂ္ဂေန ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ။ တထာ သံရာဝဝိရာဝအာရဝါ။ ဃုသနံ ဃောသော။ အာရာဝေါ စ သံရာဝေါ စ ဝိရာဝေါ စ ဃောသော စ အာရဝေါ စာတိ ဒွန္ဒော။ သု သဝနေ၊ သုယျတေတိ သုတိ။ သရတိ သုယျမာနတံ ဂစ္ဆတီတိ သရော။ နိဿနတိ ဧတေနာတိ နိဿနော၊ သန သမ္ဘတ္တိယံ နိပုဗ္ဗော။ သရော စ နိဿနော စာတိ ဒွန္ဒော။

၁၂၉။ ဝိသဇ္ဇီယတေ န လဂ္ဂီယတေ သေမှာဒီဟီတိ ဝိသဋ္ဌော။ မနိတဗ္ဗန္တိ မဉ္ဇု၊ ဇု၊ မန ဉာဏေ၊ သုဏန္တာနံ ဝါ မနံ ရဉ္ဇေတီတိ မဉ္ဇု၊ ဥ၊ န ရလောပေါ။ သုခေနေဝ ဝိဇာနိတဗ္ဗတ္တာ ဝိညေယျော။ ဟိတသုခနိပ္ဖာဒနတော သောတဗ္ဗောတိ သဝနီယော။ ဗဟိဒ္ဓါပရိသာ အင်္ဂုလိမတ္တမ္ပိ န ဝိသရတိ န ဂစ္ဆတီတိ အဝိသာရီ၊ တဿီလတ္ထေ ဏီ၊ ဝိဝိဓေန ဝါ န သရတီတိ အဝိသာရီ၊ ဆိန္နဿရာနံ ဝိယ ဒွေဓာ န ဟောတီတျတ္ထော။ ဝိန္ဒျတေ လဗ္ဘတေတိ ဗိန္ဒု၊ ဝဿ ဗော၊ နိဂ္ဂဟီတာဂမော၊ ဥ စ၊ ဝဋ္ဋတ္တာ ဝါ ဗိန္ဒု၊ ဣမသ္မိံ ပက္ခေ ပဗ္ဗဇ္ဇာဒိနာ ရူပသိဒ္ဓိ။ ပဉ္စန္နံ ဌာနဂတီနံ ဒူရဋ္ဌာနတော ဇာတတ္တာ ဂမ္ဘီရော။ ပုနပ္ပုနံ နာဒေါ နိန္နာဒေါ၊ ကြိယာဘိက္ခညတ္တာ ဒွိတ္တံ၊ အဿ ဣ၊ နိဂ္ဂဟီတာဂမော၊ သော ဧတ္ထ အတ္ထီတိ နိန္နာဒီ။ ဣစ္စေဝံ ဘဂဝတော အဋ္ဌင်္ဂိကော သရော ဟောတိ။

၁၃၀။ ခဂ္ဂါဒီနံ တိရစ္ဆာနဂတာနံ ရုတံ ဝဿိတန္တျုစ္စတေ။ ရု သဒ္ဒေ၊ ရုတံ။ ဝဿ သဒ္ဒေ၊ ဝဿနံ ရဝနံ ဝဿိတံ။

ကောလာဟလာဒိဒွယံ ဗဟူဟိ သမ္ဘူယ ကတေ အဗျတ္တသဒ္ဒေ။ ကုလ သင်္ဃာတေ [သင်္ချာနေ (က။)]၊ ကောလနံ ကောလော၊ ဧကီဘာဝေါ၊ တံ အာဟလတိ ဝိန္ဒတီတိ ကောလာဟလော။ ကရောတိ ဟိံသတိ မဓုရန္တိ ကလော၊ တံ ဟလတီတိ ကလဟလော။ ဟလ ဝိလေခနေ။

တိကံ ဂါယနေ။ ဂေ သဒ္ဒေ၊ ဂေတဗ္ဗံ ဂီတံ ဂါနံ ဂီတိကာ စ။ သဗ္ဗတြ ဘာဝသာဓနံ။

၁၃၁။ တန္တိကဏ္ဌောဋ္ဌိတာ [အမရ ၇။၁] ဥသဘာဒယော သတ္တ သရာ။ ဆဇ္ဇာဒယော တယော ဂါမာ သမူဟာတျတ္ထော။ ဝုတ္တဉ္စ ‘‘ဂါမော နာမ သရသမူဟဿ သန္ဓာန’’န္တိ။ မနုဿလောကဝါဒနဝိဓိနာ ဧကေကဿ သရဿ ဝသေန တယော တယော မုစ္ဆနာ ကတွာ ဧကဝီသတိ မုစ္ဆနာ၊ ဒေဝလောကဝါဒနဝိဓိနာ ပန သမပညာသ မုစ္ဆနာ ဝဒန္တိ။ တတ္ထ ဟိ ဧကေကဿ သရဿ ဝသေန သတ္တ သတ္တ မုစ္ဆနာ၊ အန္တသရဿ စ ဧကာတိ သမပညာသ မုစ္ဆနာ အာဂတာ၊ တေနေဝ သက္ကပဉှသုတ္တသံဝဏ္ဏနာယံ ‘‘သမပညာသ မုစ္ဆနာ မုစ္ဆိတွာ’’တိ [ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၄၅] ပဉ္စသိခဿ ဝီဏာဝါဒနံ ဒဿေန္တေန ဝုတ္တံ။ မုစ္ဆ မောဟသမုဿယေသု၊ ယု၊ မုစ္ဆနာ။ ယထာ ကမေန ဝီဏာ ဝါဒိတုံ သက္ကာ၊ ဧဝံ သဇ္ဇနာဟိ မုစ္ဆနဋ္ဌာနာနိ ဧကူနပညာသာတျတ္ထော။ ဧကေကဿ သရဿ သတ္တ သတ္တ ဌာနာနိ။ ယတော သရဿ မန္ဒတာရဝဝတ္ထာနံ ဟောတိ၊ တေန ဧကူနပညာသ ဌာနာနိ။ ဣစ္စေတံ သရမဏ္ဍလံ သရသမူဟော။

၁၃၂။ သရာဒီနံ နာမသရူပပ္ပဘေဒံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဥသဘော’’စ္စာဒိ။ ဣသ ဂတိယံ။ ဣသတိ စိတ္တံ ပဝိသတီတိ ဥသဘော၊ အဘော၊ ဣဿု စ။ ‘‘ဥသ ဒါဟေ’’တိ ဝါ ဓာတွတ္ထော။ ယသ္မာ ပန သော သရော ဥသဘော ဝိယ နဒတိ၊ တသ္မာ ဥသဘောတိ ဝုစ္စတိ။ ဓီမန္တေဟိ ဂီယတေတိ ဓေဝတော၊ ဝဏ္ဏဝိကာရော၊ ဝတ္တံ။

နာသံ ကဏ္ဌမုရော တာလုံ၊

ဇိဝှံ ဒန္တေ စ နိဿိတော၊

ဆဓာ သဉ္ဇာယတေ ယသ္မာ၊

တသ္မာ ဆဇ္ဇော သ ဥစ္စတေ [စိန္တာမဏိဋီကာ ၇။၁]။

ဂန္ဓံ လေသံ အရတီတိ ဂန္ဓရော၊ ရဿဿ ဒီဃတ္တေ ဂန္ဓာရော စေတျညေ [အညေသမပီတိ (ပါဏိနိ ၃။၁၃၇) ဒီဃော (စိန္တာမဏိဋီကာ ၇။၁)]၊ ဂန္ဓာရာ နာမ ဇနပဒါ၊ တေဟျယံ ဂီယတေတိ ဂန္ဓာရော၊ ဏော။ မဇ္ဈေ လယဝိသေသေ ဘဝေါ မဇ္ဈိမော။ ပဉ္စန္နမ္ပိ ဓေဝတာဒီနံ ပူရဏော ပဉ္စမော၊ (ပဉ္စန္နံ ဝါ မဟာဘူတာနံ ပူရဏော ပဉ္စမော။) [( ) ဧတ္ထန္တရေ ပါဌော အဓိကော ဝိယ ဒိဿတိ] နိဿေသတော သီဒန္တိ သရာ ယသ္မိန္တိ [ယသ္မာတိ (က။) – သဒတော အဓိကရဏေ ဃဥ (စိန္တာမဏိဋီကာ ၇။၁)]၊ ဏော။ ‘‘နိသီဒန္တိ သရာ ယသ္မိံ၊ နိသာဒေါ တေန ဟေတုနာ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ ဧတေ သတ္တ သရာတိ ဂဒိတာ ကထိတာ။

၁၃၃-၁၃၅။ ဥသဘာဒယော ယေ နဒန္တိ၊ တေ ဒဿေတုမာဟ ‘‘နဒန္တိ’’စ္စာဒိ။ ဥသဘံ နာမ သရံ ဂါဝေါ နဒန္တိ။ တထာ ဓေဝတံ တုရင်္ဂါ အဿာ၊ ဆဇ္ဇံ မယူရာ သိခဏ္ဍိနော၊ ဂန္ဓာရံ အဇာ၊ မဇ္ဈိမံ ကောဉ္စာ သကုဏဝိသေသာ၊ ပဉ္စမံ ပရပုဋ္ဌာဒီ ကောကိလာဒယော၊ နိသာဒံ ဝါရဏာ ဟတ္ထိနော နဒန္တိ။ ဝုတ္တဉ္စ နာရဒမုနိနာ –

‘‘ဆဇ္ဇံ နဒတိ မယူရော၊ ဂါဝေါ နဒန္တိ ဥသဘံ၊

အဇော ရောတိ စ [အဇာဝိကာ တု (က။)] ဂန္ဓာရံ၊ ကောဉ္စာ နဒန္တိ မဇ္ဈိမံ။

ပုပ္ဖသာဓာရနေ ကာလေ၊ ကောကိလော ရောတိ ပဉ္စမံ၊

အဿော တု ဓေဝတံ ရောတိ၊ နိသာဒံ ရောတိ ကုဉ္ဇရော’’တိ။

မယူရာဒယောပိ သဗ္ဗေ ဣမေ သတ္တာ သမဒါ [သန္တော (က။) ဧတေ စ သမဒါ ပဉ္စမံ ဂါယန္တိ (စိန္တာမဏိဋီကာ ၇။၁)] ပဉ္စမံ နဒန္တိ။

ဆဇ္ဇော ဂါမော၊ မဇ္ဈိမော ဂါမော၊ သာဓာရဏော ဂါမောတိ တယော ဂါမာ။ တတြ ဝီဏာဒဏ္ဍံ ဝိဘာဂံ ကတွာ အဓောဘာဂဿ ‘‘ဆဇ္ဇဂါမော’’တိ သညာ၊ မဇ္ဈဘာဂဿ ‘‘မဇ္ဈိမဂါမော’’တိ၊ ဥပရိဘာဂဿ ‘‘သာဓာရဏဂါမော’’တိ သညာ။ ကိံ ပန ဂါမဘေဒေ ကာရဏံ? ယသ္မာ ဧကဿေဝ သရဿ ဂါမန္တရေ ဘေဒေါ၊ တံဘေဒေ ဂါမာနမ္ပိဘေဒေါ။ မာဃဋီကာယံ ပန သာဓာရဏဂါမဋ္ဌာနေ ဂန္ဓာရဂါမော ကထိတော၊ ဧကေကသ္မိဉ္စ ဂါမေ သတ္တ သတ္တ မုစ္ဆနာ။ ဣဓ ပန ဥသဘာဒီသု သတ္တသု သရေသု ပစ္စေကံ တိဿော တိဿော မုစ္ဆနာ ကထိတာ။ ကိံကာရဏာ? ဣဓ မနုဿလောကဝါဒနဝိဓိနာ၊ တတ္ထ စ ဒေဝလောကဝါဒနဝိဓိနာ ကထိတတ္တာ တထေဝ ဌာနာနိ သတ္တ သတ္တေဝ လဗ္ဘရေတိ။ ယထာ ဥသဘာဒီသု တေသု ယထာဝုတ္တေသု သရေသု ပစ္စေကံ ဧကေကသ္မိံ သရေ တိဿော တိဿော မုစ္ဆနာ သိယုံ၊ တထေဝ ဌာနာနိပိ သတ္တ သတ္တေဝ လဗ္ဘရေတျတ္ထော။

၁၃၆။ သရာနံ ဂါမေသု ဘိန္နသုတိတ္တံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘တိဿော’’ဣစ္စာဒိ။ ဥသဘဿ သရဿ တာရကလမန္ဒဝသေန တိဿော သုတိယော။ ဓေဝတဿ သရဿ တာရ မန္ဒဝသေန ဒုဝေ။ ဆဇ္ဇဿ တာရကလ မန္ဒ ကာကလီဝသေန စတဿော။ ဂန္ဓာရဿ စ တထာ။ မဇ္ဈိမဿ တာရကလ ကာကလီဝသေန တိဿော။ ပဉ္စမဿ ကလ ကာကလီဝသေန ဒုဝေ။ နိသာဒဿ တာရာဒိဝသေန စတဿော သုတိယော။ ဣစ္စေဝံ သတ္တသု သရေသု ကမတော သမ္ပိဏ္ဍိတာ ဒွါဝီသတိ သုတိယော သိယုံ။ မာဃဋီကာယံ ပန အညထာ သုတိဘေဒေါ ဝုတ္တော။ ဝုတ္တဉှိ တတ္ထ –

‘‘စတုဿုတိ သုဝိညေယျော၊ မဇ္ဈိမော မဇ္ဇိမဋ္ဌိတော၊

ဒွိဿုတိ စာပိ ဂန္ဓာရော၊ တိဿုတိ ဥသဘော တထာ။

ဆဇ္ဇော စတုဿုတိ ဉေယျော၊ နိသာဒေါ ဒွိဿုတီ တထာ၊

စတုဿုတိ ဓေဝတော တု၊ ပဉ္စမော တိဿုတီ မတော’’တိ။

သဗ္ဗမေတံ နာဋကသတ္ထတော ဂဟေတဗ္ဗံ။

၁၃၇။ ‘‘ဥစ္စတရေ’’တျာဒိနာ သုတိဘေဒေ သရူပတော ဒဿေတိ။ ဥစ္စတရေ ရဝေ အတျုစ္စဓနိမှိ တာရော၊ တာရယတိ ဗောဓယတီတိ တာရော။ အဗျတ္တေ အဗျတ္တက္ခရေ မဓုရေ သုတိသုခေ ကလော၊ ကလ မဒေ။ ဂမ္ဘီရေ ဓနိမှိ မန္ဒော။ မဒိ ထုတိမောဒမဒမောဟသုပနဂတီသု။ မန္ဒယတေ ဗုဇ္ဈတေနေနာတိ မန္ဒော။

တာရာဒယော တယော ဝါစ္စလိင်္ဂတ္တာ တီသု။ တာရော ဓနိ၊ တာရာ ဝါဏီ၊ တာရံ ရုတံ ဣစ္စာဒိ။ အဗျတ္တမဓုရသဒ္ဒေါ ကလော။ တတြ ကလေ သုခုမေ ကာကလီသဒ္ဒေါ၊ ဤပစ္စယန္တော၊ ဤသံ ကလာ ဝါဏီ ကာကလီ နာမ၊ ကာသဒ္ဒေါယမီသတ္ထော။ ကြိယာဒိသမတာတိ ဂီတဝါဒိတပါဒနျာသာဒိကြိယာနံ၊ ကာလဿ စ သမတ္တံ လယော နာမ၊ လယ သာမျဂတီသု၊ အာဓာရေ အပစ္စယော၊ သဗ္ဗာဘိနယာနမ္ပိ သာမျံ လယောတိ ကေစိ။

၁၃၈။ ဒွယံ ဝီဏာယံ။ ဝိ ဇနနေ၊ တော၊ ဤဏတ္တံ၊ ဝီဏ ဝေဌနေတိ ဝါ ဓာတု၊ အာ၊ ဝီဏာ။ ဝလ္လ သံဝရဏေ၊ ဝလ္လတေ ဓနိဝိသေသံ၊ ဏွု၊ ဝလ္လကီ၊ နဒါဒိ။ ဝိပဉ္စီတိပိ ဝီဏာယ နာမံ။ ဝိပဉ္စယတီတိ ဝိပဉ္စီ [ဝိပဉ္စယတိ ဝိတ္ထာရယတိသဒ္ဒံ (စိန္တာမဏိဋီကာ ၇။၃)]၊ နဒါဒိ။

သာ ဝီဏာ သတ္တတန္တီ သတ္တဟိ တန္တီဟိ ဝိသိဋ္ဌာ ပရိဝါဒိနီ နာမ၊ ပရိတော ဝဒတီတိ ပရိဝါဒိနီ၊ ဣနီ။ ဝီဏာဒယော စတ္တာရောပိ ဝီဏာသာမညဝါစကာ ဣစ္စေကေ၊ တေသံ မတေ သာသဒ္ဒဿ စတုန္နမ္ပိ ဣတ္ထိလိင်္ဂတ္ထဒီပကတာ ဝိညေယျာ၊ တထာပိ အမရကောသေန [အမရ ၇။၃] ဝိရုဇ္ဈနတော တေသံ မတံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။

ကဋ္ဌာဒီဟိ ဒေါဏိသဏ္ဌာနေန ကတံ ဝဇ္ဇဘဏ္ဍံ ဝီဏာယ ပေါက္ခရော နာမ၊ ပေါသေတိ ဝဍ္ဎေတိ သဒ္ဒေတိ ပေါက္ခရော၊ ခရော၊ ဝုဒ္ဓိ၊ ဝဏ္ဏဝိကာရော စ။ ဒု ဂမနေ၊ ဏိ၊ ဒေါဏိ။ ကကုဘော၊ ပသေဝကောတိပိ ပေါက္ခရဿ နာမာနိ။ ကံ ဝါတံ ကုဘတိ ဗန္ဓတီတိ ကကုဘော။ ပသိဗ္ဗန္တိ တမိတိ ပသေဝကော။

ဒွယံ ပေါက္ခရဝေဌကေ စမ္မနိ။ ဝီဏာဘာဝံ ဥပဂစ္ဆတိ ယေနာတိ ဥပဝီဏော။ ဝေဌတိ ပေါက္ခရန္တိ ဝေဌကော၊ ဏွု။

၁၃၉။ အာတတာဒိပဉ္စကံ ပဉ္စင်္ဂိကတူရိယဿ နာမာနိ။

၁၄၀။ စမ္မာဝနဒ္ဓေသု စမ္မေန ဗန္ဓနီယေသု ဘေရိယာဒီသု မဇ္ဈေ တလေကေကယုတံ ဧကေကေန တလေန ယုတ္တံ ကုမ္ဘထုဏဒဒ္ဒရိကာဒိကံ တူရိယံ အာတတံ နာမ၊ အာတနောတီတိ အာတတံ၊ တနု ဝိတ္ထာရေ။ မဟတီအာဒိဝီဏာဝိသေသောပိ [‘‘မဟတီ’’တိ နာရဒဿ ဝီဏာ (သဒ္ဒကပ္ပဒ္ဒုမေ)] အာတတမေဝါတိ ‘‘စမ္မာဝနဒ္ဓေသူ’’တိ ဝိသေသနံ ကတံ။ ကုမ္ဘသဏ္ဌာနတ္တာ ကုမ္ဘော စ တံ ထုနနဂရသမ္ဘူတတ္တာ ထုနဉ္စေတိ ကုမ္ဘထုနံ။ တဒေဝ ကုမ္ဘထုဏံ၊ အထ ဝါ ထု အဘိတ္ထဝေ၊ ကမ္မနိ ဏော။ ကုမ္ဘော စ သော ထုဏော စေတိ ကုမ္ဘထုဏော၊ ထုဏ ပူရဏေတိ ဝါ ဓာတွတ္ထော။ ဒရ ဝိဒါရဏဒါဟေသု၊ ဒွေဘာဝေါ၊ ကာပုဗ္ဗဿိကာရော စ၊ ဒဒ္ဒရသဒ္ဒံ ကရောတီတိ ဝါ ဒဒ္ဒရိကာ။

၁၄၁။ ဥဘယတလံ မုရဇာဒိကံ တူရိယံ ဝိတတံ နာမ၊ ဝိသေသေန သဒ္ဒံ တနောတီတိ ဝိတတံ၊ သဗ္ဗဝိနဒ္ဓံ သဗ္ဗပဿေသု၊ ပုဗ္ဗပစ္ဆာဘာဂေသု စ ပရိယောနဒ္ဓံ ပဏဝါဒိကံ၊ အာဒိနာ စတုရဿအာလမ္ဗရဂေါမုခီအာဒယော အာတတဝိတတံ နာမ၊ ‘‘စမ္မပရိယောနဒ္ဓံ ဟုတွာ တန္တိဗဒ္ဓံ အာတတဝိတတ’’န္တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ ပဏ ဗျဝဟာရထုတီသု၊ ပဏီယတီတိ ပဏဝေါ၊ အဝေါ။

၁၄၂။ ဝံသသင်္ခါဒိကံ သုသိရံ နာမ၊ ရန္ဓံ သုသိရံ၊ တံယောဂါ သုသိရံ။ ဝန၊ သန သမ္ဘတ္တိယံ၊ သော၊ ဝံသော။ သမ ဥပသမခေဒေသု၊ ခေါ၊ သင်္ခေါ။ သမ္မတာဠာဒိကံ အစ္စန္တံ ပီဠနတော၊ အနလသံယောဂတော ဝါ ဒြဝီဘူတံ ပုန ဃနာယတေတိ ဃနာချံ။ ဟန ဟိံသာယံ၊ ကမ္မနိ ဏော၊ ဟဿ ဃော။ ဃနဘာဝေန သမံ ဘဝတီတိ သမ္မံ၊ ဒဏ္ဍာဒီဟိ တာဠိတဗ္ဗတော တာဠံ၊ တဠ တာဠနေ၊ သမ္မဉ္စ တံ တာဠဉ္စေတိ သမ္မတာဠံ။ အာဒိနာ ကံသတာဠသိလာတာဠာဒီနံ ဂဟဏံ။ တတ္ထ သမ္မတာဠံ နာမ ကဋ္ဌမယတာဠံ။ ကံသတာဠံ နာမ လောဟမယံ။ သိလာယ စ အယောပဋ္ဋေန စ ဝါဒနတာဠံ သိလာတာဠံ။

စတုက္ကံ အာတတာဒီနံ နာမံ။ အာ သမန္တတော တုဇ္ဇတေ တာဠီယတေတိ အာတောဇ္ဇံ။ ဝံသာဒိကေပိ မုခဝါယုနာ အာတောဇ္ဇနမတ္ထေဝ။ ဝါဒယန္တိ ဓနယန္တိ တန္တိ ဝါဒိတ္တံ ဝါဒိတဉ္စ၊ ဣတ္တော၊ တော စ။ ဝါဒယန္တိ တန္တိ ဝဇ္ဇံ၊ ယော။

၁၄၃။ ဒွယံ ဘေရိယံ။ ဘာယန္တိ သတ္တုဇနာ ဧတေနာတိ ဘေရိ၊ ရိ။ ဥဘ ပူရဏေ၊ ဥဘနံ ဥဘိ။ ‘‘ဒုန္ဒ’’ဣတိ သဒ္ဒေန ဥဘိ ယတြ သ ဒုန္ဒုဘိ။ ပုမိတ္ထိယမေတေ ဒွေ [သေရီ ထီ၊ ဒုန္ဒုဘိ ပုမာ (အမရ ၇။၆)]။ ဒွယံ မုဒိင်္ဂေ။ မုဒံ မောဒံ ဣင်္ဂတိ ဂစ္ဆတိ ယေနာတိ မုဒိင်္ဂေါ။ မုရာ အသုရာ ဇာတော မုရဇော။

အဿ မုရဇဿ ဘေဒါ ဝိသေသာ အာလိင်္ဂင်္ကျောဒ္ဓကာ ဘဝန္တိ။ ဝုတ္တဉ္စ –

‘‘ဟရိတကျာကတိ တွင်္ကျော၊

ယဝမဇ္ဈော တထော’ဒ္ဓကော၊

အာလိင်္ဂျော စေဝ ဂေါပုစ္ဆော၊

အာကတျာ သမ္ပကိတ္တိတော’’တိ [စိန္တာမဏိဋီကာယမ္ပိ]။

အာလိင်္ဂျတေတိ အာလိင်္ဂေါ၊ ဏော။ ဥစ္ဆင်္ကေ ဘဝေါ အကျော။ ဥဒ္ဓံ ကတွာ ဧကေန မုခေန ဝါဒနတော ဥဒ္ဓါ သန္တော ကာယတိ သဒ္ဒါယတီတိ ဥဒ္ဓကော၊ ဥဒ္ဓသဒ္ဒေါယံ တိလိင်္ဂိကော။ ဥဂ္ဂစ္ဆတီတိ ဥဒ္ဓါ၊ တော၊ ဂမိဿ ဒေါ၊ နေရုတ္တော။ ယော တု ဥပရိပရိယာယော ဥဒ္ဓံသဒ္ဒေါ၊ သော အဗျယမေဝ။

တိဏဝါဒီနိ စတ္တာရိ ပဏဝဿ နာမာနိ။ တနု ဝိတ္ထာရေ၊ အဝေါ၊ အဿ ဣတ္တံ၊ ဏတ္တဉ္စ၊ တိဏဝေါ။ မာ မာနေ သဒ္ဒေ စ၊ ‘‘ဍိဏ္ဍိ’’ဣတိ မာယတေ သဒ္ဒါယတေတိ ဍိဏ္ဍိမော၊ ဏော။

၁၄၄။ ‘‘အာလမ္ဗ’’ဣတိ သဒ္ဒါယတေတိ အာလမ္ဗရော။ ‘‘အာလမ္ဗရော တူရိယရဝေ၊ ဂဇေန္ဒာနဉ္စ ဂဇ္ဇိတေ’’တိ [အမရ ၂၃။၁၆၇] ဟိ အမရကောသ နာနတ္ထသင်္ဂဟေသု။

ဝီဏာဒီနံ ဝါဒနကဋ္ဌကုဋိလာဒိကံ ကောဏော၊ ကုဏျတေ သဒ္ဒါယတေနေနာတိ ကောဏော၊ ဏော။ ‘‘ဒဒ္ဒ’’ဣတိ သဒ္ဒံ ကရောတီတိ ဒဒ္ဒရိ၊ ဒဒ္ဒတိ ဝါ သဒ္ဒဝိသေသေန ပရိဏမတီတိ ဒဒ္ဒရိ၊ ရိ။ ‘‘ပဋ’’ဣတိ သဒ္ဒံ ဇဟာတီတိ ပဋဟော၊ ပဋံ ဟန္တီတိ ဝါ ပဋဟော။ ဟန ဟိံသာဂတီသု၊ ကွိ။ အပရေ မဒ္ဒလာဒယော ဘေရိပ္ပဘေဒါ။ ‘‘မဒ္ဒ’’ဣတိ သဒ္ဒံ လာတီတိ မဒ္ဒလာ၊ လာ အာဒါနေ၊ အ။ ‘‘မန္ဒလာ’’တိပိ ပါဌော၊ မန္ဒံ သဒ္ဒံ လာတီတိ မန္ဒလာ။ အာဒိနာ ဍမရုအာဒယောပိ ဘေရိပ္ပဘေဒါ ဝိညေယျာ။

၁၄၅။ ဇနပ္ပိယေ ဇနေဟိ ပိယာယိတဗ္ဗေ ဝိမဒ္ဒေါဋ္ဌေ ဝိလေပနကုင်္ကုမာဒီနံ၊ နာနာဂန္ဓဒဗ္ဗာနဉ္စ ဝိမဒ္ဒနောဗ္ဘူတေ ပရိမလော ဘဝေ၊ ပရိမဇ္ဇတိ ပဝတ္တယတျာသယန္တိ၊ အ၊ နေရုတ္တော၊ မလ၊ မလ္လ ဓာရဏေ ဝါ။ ပရိမလျတေ ဓာရီယတေတိ၊ ဏော။ ဝိမဒ္ဒဂ္ဂဟဏေန ဝါပိကူပါဒိနော [ဝိမဒ္ဒဂန္ဓာဒိနော (က။)] နိရာသော၊ ဇနဂ္ဂဟဏေန မက္ခိကာဒိနော။ သော ပရိမလော ဂန္ဓော ဒူရဂါမီ အတိနိဟာရီ အတိဒူရပါတီ အာမောဒေါ ဝုစ္စတေ၊ အာမောဒန္တေ အနေန၊ ဏော။ ဣတော ပရံ ဣဋ္ဌဂန္ဓာဒယော ဝိဿသဒ္ဒပရိယန္တာ တီသု လိင်္ဂေသု ဝတ္တန္တေ။

၁၄၆။ စတုက္ကံ ဣဋ္ဌဂန္ဓေ။ ဣဋ္ဌော ဂန္ဓော ဣဋ္ဌဂန္ဓော၊ အထ ဝါ ဣဋ္ဌော ဂန္ဓော အဿ ဣဋ္ဌဂန္ဓော။ သုဋ္ဌု ရဘန္တိ တုဿန္တျနေနာတိ သုရဘိ၊ ဣ။ သုန္ဒရော ဂန္ဓော အဿ သုဂန္ဓော၊ သုဂန္ဓိ စ၊ အန္တဿိကာရာဒေသော။

ဒွယံ ဒုဂ္ဂန္ဓေ။ ပူတိ ဂန္ဓော အဿ၊ ပုဗ္ဗေ ဝိယ ဣကာရာဒေသော၊ ကမ္မဓာရယသမာသံ အဿတ္ထျတ္ထေပိ ကတ္တုမိစ္ဆန္တိ၊ ပကြိယာလာဃဝတ္ထံ ဗဟုဗ္ဗီဟိယေဝ နျာယောတိ။ ဒုဋ္ဌု ဂန္ဓော အဿာတိ ဒုဂ္ဂန္ဓော၊ တေန ဝုတ္တံ ကစ္စာယနေန – ‘‘ကမ္မဓာရယမန္တတ္ထိယေဟိ ဗဟုဗ္ဗီဟိ လဃုတရော’’တိ။ အညေ တု လာဃဝ’မနာဒရမာနာ ဣစ္ဆန္တေဝ မန္တတ္ထိယံ။ ဒုဝိဓော ဝါ ဝါစ္စဓမ္မော လဟု ဂရု စ၊ တတြ ဗဟုဗ္ဗီဟိနာ လဟု၊ ကမ္မဓာရယမန္တတ္ထိယေနဂရု။ ကိဉ္စ ဗဟုဗ္ဗီဟိနာ အတိသာယနာဒျတ္ထော န ဂမျတေတိ အဝဿံ တပ္ပဋိပါဒနာယ ကမ္မဓာရယပုဗ္ဗကော မန္တတ္ထိယေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဒွယံ စိတာဓူမာဒိဂန္ဓေ။ ဝိသ ဝိပ္ပယောဂေ၊ သော။ အာမဿ ဝသာဒိဝတ္ထုနော ဂန္ဓော တံယောဂါ၊ ဣ၊ ယံသဒ္ဒေါ တဿ နပုံသကတ္တဒီပကော။

၁၄၇။ ကုင်္ကုမာဒယော စတ္တာရော စတုဇ္ဇာတိဂန္ဓော နာမ။ ကုက၊ ဝက အာဒါနေ၊ ဥမော၊ နိဂ္ဂဟီတာဂမော စ၊ ကုင်္ကုမံ၊ လောဟိတစန္ဒနံ၊ ယံ ‘‘ကသ္မီရဇ’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ ကမိဿ ဝါ ကုင်္ကာဒေသော၊ ကုင်္ကုမံ။ ယု မိဿနေ၊ ယု၊ ယဝနံ၊ တဿ ပုပ္ဖံ ယဝနပုပ္ဖံ၊ ဒေဝကုသုမံ၊ ယဝနဒေသေ ဇာတံ ပုပ္ဖန္တိ ဝါ ယဝနပုပ္ဖံ။ ယံ ‘‘လဝင်္ဂ’’န္တိပိ ဝုစ္စတိ၊ ယံ ပုပ္ဖံ နုဟီပုပ္ဖသမာနံ။ တဂိ ဂတျတ္ထော ဒဏ္ဍကော ဓာတု၊ အရော၊ တဂရံ၊ ကုဋိလံ။ တရုတော ဇာတော တုရုက္ခော၊ ခေါ၊ ဥတ္တဉ္စ၊ သလ္လကီဒဝေါ ဟိ ‘‘တုရုက္ခော’’တိ ဝုတ္တော။

၁၄၈။ ပဇ္ဇေန ဆရသာနံ နာမာနိ။ ကံ ပါနီယံ သေဝတေတိ ကသာဝေါ၊ အဝေါ၊ အထ ဝါ ကံ သဝါပေတီတိ ကသာဝေါ သု သဝနေ။ တုဝရောပိ ကသာယောပိ ကသာဝပရိယာယော။ တိဇ နိသာနေ၊ တော၊ တိတ္တော၊ ကဋု။ မဓု မာဓုရိယံ၊ တံယောဂါ မဓုရော။ လုနာတိ ဇဠတ္တန္တိ လဝဏော၊ ယု။ အမ္ဗသဒ္ဒေ၊ အရော၊ ဣတ္တံ၊ လတ္တဉ္စ။ ကဋ ဂတိယံ၊ ဏွု၊ ဥတ္တံ။ ဣမေ ဆ ရသာ နာမ ဝုစ္စန္တိ။ တဗ္ဗတိ ဒဗ္ဗေ ကသာဝါဒိသဒ္ဒါ တီသု လိင်္ဂေသု ဝတ္တန္တိ။

၁၄၉။ ဒွယံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေ။ ဖုသိတဗ္ဗော ဖဿော၊ ဖောဋ္ဌဗ္ဗော စ၊ တဗ္ဗော၊ သဿ ဋော၊ တဿ ဌော။ တိကံ ဝိသယိမှိ။ ဝိသယော အဿ ဂယှဋ္ဌေနာတ္ထီတိ ဝိသယိ။ ဥခတိ ဂစ္ဆတိ ဝိသယေတိ အက္ခံ၊ ဥဿတ္တံ ဒွိတ္တဉ္စ၊ နတ္ထိ ခံ ဝေဒနာ ဧတ္ထာတိ ဝါ အက္ခံ၊ န ဟိ သုခဝေဒနာဒယော သမ္ပယောဂဝသေန ပဉ္စသု ဣန္ဒြိယေသု ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဇဝနာဒီသု ဧဝ ပန ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ တထာ ဝုတ္တံ၊ မနိန္ဒြိယေ တူပစာရာ [မနိန္ဒြိယေသုပစာရာ (က။)] အက္ခံ။ ဣန္ဒော အတ္တာ၊ တဿ လိင်္ဂံ ဣန္ဒြိယံ၊ ဣယော။ နာ’နန္တရေန ပယောဇကံ စက္ခာဒယော ဗျာပါရယန္တေ၊ တသ္မာ အတ္ထိ အတ္တာ စက္ခာဒီနံ ပယောဇကောတိ စက္ခာဒိကံ လိင်္ဂမတ္တနော ဘဝတီတိ နိကာယန္တရိကာ။ သယံ တိက္ခမန္ဒာဒိဘာဝေ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ တိက္ခမန္ဒာဒိဘာဝသမ္ဘဝတော တေသု ဣန္ဒတိ ပရမိဿရိယံ ကရောတီတိ ဝါ ဣန္ဒြိယံ။

ဆက္ကံ နယနေ။ နေတိ အတ္တနော နိဿိတံ ပုဂ္ဂလန္တိ နယနံ၊ ယု။ အသု ဗျာပနေ၊ အသတိ ဝိသယေသု ဗျာပီ ဝိယ ဘဝတီတိ အက္ခိ၊ သဿ ကော၊ အထ ဝါ အက္ခ ဗျာပနဒဿနေသု၊ အက္ခတိ ဝိသယေသု ဗျာပီဘဝတိ၊ အက္ခတိ ဝါ ပဿတိ ဧတေနာတိ အက္ခိ။ နေတီတိ နေတ္တံ။ လောစတိ ပဿတိ ဧတေနာတိ လောစနံ။ အစ္ဆ ဒဿနဗျာပနေသု၊ ဣ၊ အစ္ဆိ။ စက္ခတိ အဿာဒေတိ ရူပန္တိ စက္ခု၊ ဥ၊ စက္ခတိ ပဿတီတိ ဝါ စက္ခု။

၁၅၀။ ပဉ္စကံ သောတေ။ သုဏာတိ ဧတေနာတိ သောတံ။ သဒ္ဒေါ ဂယှတေ အနေနာတိ သဒ္ဒဂ္ဂဟော။ ကရ ကရဏေ၊ ဏော၊ ကဏ္ဏော၊ ကဏ္ဏတိ သုဏာတိ ဧတေနာတိ ဝါ ကဏ္ဏော၊ ကဏ္ဏ သဝနေ။ သုဏာတိ ယေနာတိ သဝနံ၊ သုတိ စ၊ ယု၊တိ စ။

စတုက္ကံ ဃာနေ။ နသန္တိ ဧတာယာတိ နတ္ထု၊ ထု၊ အာ၊ နာသာ။ ဏွု၊ အက စ ဣကာရော စ နာသိကာ။ ဃာ ဂန္ဓောပါဒါနေ၊ ဃာယတိ ဂန္ဓောပါဒါနံ ကရောတီတိ ဃာနံ၊ ယု၊ ဃာယန္တျနေနာတိ ဝါ ဃာနံ။

ဒွယံ ဇိဝှာယံ။ ဇီဝတိ ဧတာယာတိ ဇိဝှာ၊ ဟော၊ ဇီဝ ပါဏဓာရဏေ။ ဇီဝိတနိမိတ္တံ ရသော ဇီဝိတံ နာမ၊ တံ အဝှာယတီတိ ဝါ ဇိဝှာ၊ ဝဏ္ဏလောပေါ။ ရသန္တိ ဧတာယာတိ ရသနာ၊ ရသ အဿာဒနေ၊ ရသံ ဇာနာတီတိ ဝါ ရသနာ၊ ဉာဿ နာ၊ နီ နယေ ဝါ၊ အ။

၁၅၁။ ပဇ္ဇံ သရီရေ။ သရတိ ဂစ္ဆတိ၊ သရန္တိ ဝါ တံ ဟိံသန္တီတိ သရီရံ၊ ဤရော။ ဝပ ဗီဇသန္တာနေ။ ဝပတိ ကုသလာကုသလဗီဇမေတ္ထာတိ ဝပု၊ ဥ။ ဂစ္ဆတိ၊ ဂဏှာတိ ဝါ ကုသလာကုသလမေတေနာတိ ဂတ္တံ၊ ဂမု ဂတိယံ၊ ဂဟ ဥပါဒါနေ ဝါ။ ‘‘အတ္တာ’’တိ အဘိဓာနံ၊ ဗုဒ္ဓိ စ ဘဝန္တိ ဧတသ္မာတိ အတ္တဘာဝေါ။ ဝုဏောတိ သံဝရတိ ဧတ္ထာတိ ဗောန္ဒိ၊ ဝု သံဝရဏေ၊ ဒိ၊ နိဂ္ဂဟီတာဂမော။ ဝိဝိဓံ ဂဏှာတိ ဧတ္ထာတိ ဝိဂ္ဂဟော။ ဒိဟ ဥပစယေ၊ ဒိဟတိ ဝဍ္ဎတိ ဧတ္ထ ကုသလာကုသလန္တိ ဒေဟံ။ အယံ ဒေဟသဒ္ဒေါ ပုရိသေ ပုလ္လိင်္ဂေဝတ္တတိ။ ကုစ္ဆိတာနံ အာယော ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနန္တိ ကာယော။ တနု ဝိတ္ထာရေ၊ ဥ၊ တနု၊ တနုသဒ္ဒေါယံ ဣတ္ထိယံ။ ဧတ္ထာပိ ဝါသဒ္ဒေါ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗော။ ‘‘အင်္ဂေနာင်္ဂံ တနု စ တနုနာ ဂါဠှတတ္တေန တတ္တ’’န္တိ [ဥတ္တရမေဃ ၄၂] ဟိ မေဃဒူတေ ဝုတ္တံ။ ကဠေ ရေတသိ ဝရံ ကဠေဝရံ၊ အလုတ္တသမာသောယံ။

၁၅၂-၁၅၄။ ဆက္ကံ စိတ္တေ။ စိန္တေတီတိ စိတ္တံ။ စေတော စ၊ နလောပေါ။ မနတိ ဇာနာတီတိ မနော။ ဝိဇာနာတီတိ ဝိညာဏံ၊ ယု။ ဟရတိ အတ္တနော အာဓာရန္တိ ဟဒယံ၊ ယော၊ ရဿ ဒေါ စ။ မနော ဧဝ မာနသံ၊ သကတ္ထေ သဏ။

စုဒ္ဒသ ဗုဒ္ဓါချဿ ဂုဏဿ နာမာနိ။ ဈာယတီတိ ဓီ၊ ဈေ စိန္တာယံ၊ ဈဿ ဓော၊ နဒါဒိ၊ ဓီ၊ ဓာရေတီတိ ဝါ ဓီ၊ ကွိ၊ နဒါဒိ၊ ဓီ၊ သင်္ခါရေသု ဓီကာရော ဇာယတိ ဧတာယာတိ ဝါ ဓီ၊ နဒါဒိ။ ပညာယတေ ဧတာယာတိ ပညာ၊ အ။ ဗုဇ္ဈတေ တာယာတိ ဗုဒ္ဓိ၊တိ။ မေဓ ဟိံ သာသင်္ဂမေသု၊ ကရဏေ အ၊ မိ ဟိံသာယံ ဝါ၊ ဓော၊ မေဓာ။ မနတိ ဇာနာတီတိ မတိ၊ မုတိ စ၊ ဥတ္တံ၊ မုနာတီတိ ဝါ မုတိ၊ မုန ဉာဏေ၊တိ၊ မုတိ။ ဘူ သတ္တာယံ၊ ရိ၊ နဒါဒိ၊ ဘူရီ၊ ဘူသင်္ခါတေ အတ္ထေ ရမတီတိ ဝါ ဘူရီ၊ ကွိ၊ နဒါဒိ။ မနတိ ဇာနာတီတိ မန္တာ၊ အန္တ၊ အာ။ ဝိဒတိ ဇာနာတီတိ ဝိဇ္ဇာ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာဒိနာ သိဒ္ဓံ။ ယု မိဿနေ။ ယမတိ မိဿီဘဝတိ ဉေယျေသူတိ ယောနိ။ ပဋိမုခံ ဘန္တိ ဥပဋ္ဌဟန္တိ ဉေယျာ ဧတေနာတိ ပဋိဘာနံ၊ ယု။ န မုယှတိ ဧတေနာတိ အမောဟော။ ဝီမံသာ ဝိစယော သမုပေက္ခာ ဥပလဒ္ဓိ ပဋိပတ္တိ ဥတ္တိစေတနာဒီနိပိ ဗုဒ္ဓိနာမာနိ။

ဝိပဿနာဒယော နေပက္ကန္တာ ပရိယာယာ ပညာဘေဒါ ပညာဝိသေသာ။ တတ္ထ ဝိဝိဓံ အနိစ္စာဒိကံ သင်္ခါရေသု ပဿတီတိ ဝိပဿနာ၊ ယု။ သမ္မာဒဿနလက္ခဏာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ၊ သာ ဒုဝိဓာ လောကိယလောကုတ္တရဝသေန။ တတ္ထ ပုရိမာ ဆဗ္ဗိသုဒ္ဓိပ္ပဝတ္တိကာလေ၊ ဣတရာ ဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိကာလေ လဗ္ဘတိ။ အာဒိပရိယာယေန ပဘုတိနာ အနညာတညဿာမီတိန္ဒြိယာဒယော ဂဟိတာ။ တတ္ထ တတ္ထ ကာရိယေသု ဝိစာရဏာ။ မာန ဝီမံသာယံ၊ သော၊ စိတ္တာဘောဂါဒိ။ ဝိစာရယတေ ဧတာယာတိ ဝိစာရဏာ၊ စရ သဉ္စယေ၊ စုရာဒိဂဏော၊ ယု။ သမ္ပဇာနာတီတိ သမ္ပဇာနော၊ ပုဂ္ဂလော၊ ဓမ္မသမူဟော ဝါ၊ ဉာဿ ဇာ၊ တဿ ဘာဝေါ သမ္ပဇညံ၊ နျဿ ဉော၊ ဒွိတ္တံ၊ တံ သာတ္ထကသမ္ပဇညာဒိဝသေန စတုဗ္ဗိဓံ။ နိဿေသတော ပါစေတိ ကုသလဓမ္မေတိ နိပကော၊ ဉာဏီ ပုဂ္ဂလော၊ တဿ ဘာဝေါ နေပက္ကံ။ ဒွယံ ဝေဒနာယံ။ ဝေဒယတီတိ ဝေဒယိတံ၊ ဝိဒ အနုဘဝနေ၊ စုရာဒိတ္တာ ဏယော၊ တော၊ ဣကာရာဂမော စ။ ဝေဒယတီတိ ဝေဒနာ၊ ယု။

၁၅၅။ ပဉ္စကံ ဝိတက္ကေ။ တက္က ဝိတက္ကေ။ တက္ကေတိ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ အာရမ္မဏံ အဘိနိရောပေတီတိ တက္ကော။ ဝိတက္ကောတိ ဥပသဂ္ဂမတ္တမေဝ ဝိသေသော။ သင်္ကပ္ပန္တိ ပဘဝန္တျနေနာတိ သင်္ကပ္ပော၊ ဏော၊ ကပ္ပ ဝိတက္ကေ၊ ကပ္ပ သာမတ္ထိယေ ဝါ၊ ဘူဝါဒိ၊ သင်္ကပ္ပယန္တိ ပဘဝန္တျနေနာတိ ဝါ သင်္ကပ္ပော၊ ကပ္ပ ဝိတက္ကေ၊ စုရာဒိ။ အပ ပါပုဏနေ၊ အပ္ပေတိ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ ပါပေတိ အာရမ္မဏန္တိ အပ္ပနာ၊ ယု၊ အာ။ ဦဟ ဝိတက္ကေ။ ဦဟန္တျနေနာတိ ဦဟော။ တက္ကဦဟသဒ္ဒါ စေတ္ထ အဇ္ဈာဟာရဝါစကာပိ ဘဝန္တိ၊ အဇ္ဈာဟာရံ နာမ ဦနပူရဏတ္ထမဓိကပ္ပဘေဒါဟရဏံ [မဓိကောပါဒါနံ (စိန္တာမဏိဋီကာ)]။ ‘‘အဇ္ဈာဟာရော တက္က ဦဟာ’’တိ [အမရ ၅။၃] ဟိ အမရကောသေ ဝုတ္တံ။ ဒွယံ ဇီဝိတိန္ဒြိယေ။ အယဣတိ ဂမနတ္ထော ဒဏ္ဍကော ဓာတု။ အယတိ အဒ္ဓါနံ ဂစ္ဆတိ ယေနာတိ အာယု၊ ဏု၊ ဧတိ ဧတေနာတိ ဝါ အာယု၊ ဣ ဂတိမှိ၊ ဏု၊ ဣဿေ၊ ဧ အယ။ ဇီဝန္တိ အနေနာတိ ဇီဝိတံ၊ ဇီဝ ပါဏဓာရဏေ။

စတုက္ကံ သမာဓိမှိ။ နာနာလမ္ဗဏဝိသာရဏာဘာဝတော ဧကံ အဂ္ဂံ အာရမ္မဏမေတဿာတိ ဧကဂ္ဂံ၊ စိတ္တံ၊ ‘‘အဂ္ဂသဒ္ဒေါ စေတ္ထ အာလမ္ဗဏဝါစကော’’တိ ဟိ သဒ္ဓမ္မဋီကာယံ ဝုတ္တံ၊ တဿ ဘာဝေါ ဧကဂ္ဂတာ၊ ဧကံ ဝါ အာရမ္မဏံ အဇတိ ဂစ္ဆတီတိ ဧကဂ္ဂံ၊ တဿ ဘာဝေါ ဧကဂ္ဂတာ။ ကာမစ္ဆန္ဒံ သမေတီတိ သမထော၊ ထော၊ သမု ဥပသမေ၊ ‘‘သမာဓိ ကာမစ္ဆန္ဒဿ ပဋိပက္ခော’’တိ [ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၁၊ ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁၆၀] ဟိ ဝုတ္တံ။ ဝိက္ခိပနံ နာနာရမ္မဏပေရဏံ ဝိက္ခေပေါ၊ သော နတ္ထိ ဧတ္ထာတိ အဝိက္ခေပေါ။ ဧကာရမ္မဏေ သုဋ္ဌု အာဓာနံ သမာဓိ၊ သညာယမိ၊ နာနာလမ္ဗဏဝိက္ခေပဝသပ္ပဝတ္တံ အဓိသင်္ခါတံ စိတ္တဗျဓံ သမေတီတိ ဝါ သမာဓိ၊ နေရုတ္တော။

၁၅၆။ ပဇ္ဇေန ဝီရိယဿ နာမာနိ။ ဥ ဒုက္ခလာဘံ၊ ဥဒ္ဓံ ဝါ သဟတိ ခမတီတိ ဥဿာဟော၊ ဏော။ အာ ဘုသော ကာယံ၊ စိတ္တဉ္စ တာပေတီတိ အာတပ္ပော [အာတာပေါ (?) အဘိဓာနပ္ပဒီပိကာဋီကာ ၁၁၃၅ ဂါထာယံ ပဿိတဗ္ဗံ]၊ တပ သန္တာပေ။ လီနံ စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတိ ဥက္ခိပတီတိ ပဂ္ဂဟော။ အတ္တနော နိဿယံ ပရမတ္ထံ ဂဏှာပေတီတိ ဝါ ပဂ္ဂဟော။ ‘‘ပသဒ္ဒေါ ပရမတ္ထေပီ’’တိ ဟိ ဧကက္ခရကောသေ ဝုတ္တံ။ ဝါယမန္တိ ယေနာတိ ဝါယာမော၊ ဝါယမ ဥဿာဟနေ၊ အထ ဝါ ဝယ ဂမနတ္ထော ဒဏ္ဍကော ဓာတု၊ ဝယတိ သဗ္ဗကာလန္တိ ဝါယာမော၊ အမော၊ ဝါယော ဝိယ သဒါ အမတိ ဂစ္ဆတီတိ ဝါ ဝါယာမော။ ပရံ ပရံ ဌာနံ အက္ကမတီတိ ပရက္ကမော၊ ပရံ ပစ္စနီကဘူတံ ကောသဇ္ဇံ အက္ကမတီတိ ဝါ ပရက္ကမော။ ပဒဟတိ ယေနာတိ ပဓာနံ၊ ယု။ ဒဟဿ ဓော၊ ဒဟ ဘသ္မီကရဏေ [ပပုဗ္ဗဓာဓာတုနာ သာဓေတဗ္ဗံ မညေ]။ ဝီရေ သာဓု၊ ဝီရာနံ ဝါ ကမ္မံ၊ ဝိဓိနာ ဝါ ဤရယိတဗ္ဗံ ပဝတ္တေတဗ္ဗန္တိ ဝီရိယံ၊ ဤရ ဂတိယံ၊ ဤဟတိ ဧတိ ဝါ ယာယ သုဘာသုဘဖလန္တိ ဤဟာ၊ ဤဟ စေဋ္ဌာယံ၊ ဣ ဝါ ဂတိမှိ၊ ပစ္ဆိမေ ဟပစ္စယော၊ ဥဒ္ဓံ ယန္တိ ယေနာတိ ဥယျာမော၊ အမော။ တိဋ္ဌတိ ဧတ္ထ သုဘာသုဘဖလန္တိ ဓိတိ၊တိ၊ ဌာ ဂတိနိဝတ္တိယံ။

၁၅၇။ ပဇ္ဇေန ဝုတ္တပရိယာယဿ ဝီရိယဿ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ ဒဿေတိ။ တစာဒီနံ တိဏ္ဏံ အဝသိဿနံ အဝသေသတာ မံသလောဟိတေဟိ အဝဓိဘူတေဟိ၊ မံသလောဟိတာနံ ပန သုဿနံ သုက္ခတာ။ ဧတာနိ စတ္တာရိ အဓိဋ္ဌာနဝသပ္ပဝတ္တာနိ ဝီရိယဿ အင်္ဂါနိ ကာရဏာနိ ဟောန္တိ။ အင်္ဂ ဂမနတ္ထော ဒဏ္ဍကော ဓာတု။ အင်္ဂတိ သိဒ္ဓိံ ဂစ္ဆတိ ဝီရိယဖလမေတေဟီတိ အင်္ဂါနိ။ တစ ပါလနေ၊ ဏော၊ တစော။ နဟ ဗန္ဓနေ အာရု။ နှာရူတိပိ ပါဌော။ တတ္ထ နန္တဿ လောပေါ။ သိသ အသဗ္ဗပ္ပယောဂေ၊ ယု၊ ဒွိတ္တံ။ အသတိ ခေပေတိ အဒ္ဓါနန္တိ အဋ္ဌိ၊တိ၊ နပုံသကေ၊ နေရုတ္တော၊ အာ ဘုသော တိဋ္ဌတိ ဧတေနာတိ ဝါ အဋ္ဌိ၊ ဣ။ မန ဉာဏေ၊ သော၊ နဿ နိဂ္ဂဟီတံ၊ မံသံ။ ရုဟ ဇနနေ၊ ဣတော၊ လတ္တံ၊ လောဟိတံ။

၁၅၈။ အသာဈသာဓနေပိ ယဿာ ဝသေန ဥယျာမော၊ သာ အဓိမတ္တေဟာ အဓိကသတ္တိယုတ္တာ ဤဟာ ဥဿောဠှီ နာမ၊ ဥ ပဗလံ ဒုက္ကရကမ္မံ သဟတိ ယာယာတိ ဥဿောဠီ၊ သဟဿ သောဠှော၊ နဒါဒိ၊ ဥဿာဟာနံ ဦဟာတိ ဝါ ဥဿောဠီ၊ ယထာ ‘‘ပဒဋ္ဌာန’’န္တိ၊ အာကာရဿော၊ ဟဿ ဠော၊ ဦလောပေါ၊ နဒါဒိ၊ ဝါယာမမတ္တေပိ။ ဒွယံ သတိယံ။ သရတိ၊ သရန္တိ ဝါ တာယ၊ သရဏမတ္တမေဝ ဝါ ဧသာတိ သတိ၊တိ၊ ပမာဒံ ဝါ သရတိ ဟိံသတီတိ သတိ။ အနု ပုနပ္ပုနံ သတိ အနုဿတိ၊ ဥပသဂ္ဂမတ္တမေဝ ဝါ ဝိသေသော၊ ဒွေပိ ဣတ္ထိယံ။

ဒွယံ လဇ္ဇာယံ။ လဇိ ပီဠေ၊ ကာတန္တဓာတု။ လဇ္ဇ လဇ္ဇနေ၊ မောဂ္ဂလ္လာနဓာတု၊ လဇ္ဇတိ ပါပါတိ လဇ္ဇာ၊ အ။ ဟိရီ လဇ္ဇိယံ၊ ဣ။ ဟိရိယတိ ပါပါတိ ဟိရီ။ သမာနာ တုလျတ္ထာ ဒွေ။ ဒွယံ ဩတ္တပ္ပေ။ ဩတ္တပ္ပတိ ဘာယတိ ပါပတောတိ ဩတ္တပ္ပံ၊ တပ ဘယေ အဝပုဗ္ဗော။ ပါပတော ဘာယတိ သီလေနာတိ ပါပဘီရု၊ ပုဂ္ဂလော၊ စိတ္တံ ဝါ၊ တဿ ဘာဝေါ တထာ။

၁၅၉။ ပဇ္ဇဒ္ဓေန ဥပေက္ခာယ ဝေဒနာယ နာမာနိ။ မဇ္ဈတ္တေ မဇ္ဈတ္တသဘာဝေ ပဝတ္တာ မဇ္ဈတ္တိကာ။ ဒွိန္နံ ဝေဒနာနံ သမီပေ ပဝတ္တာ ဣက္ခာ အနုဘဝနန္တိ ဥပေက္ခာ၊ ဣက္ခ ဒဿနေ။ အဒုက္ခာ စ သာ အသုခါ စေတိ အဒုက္ခမသုခါ၊ မကာရော ပဒသန္ဓိကရော။

ဒွယံ မနသိကာရေ။ ဘဝင်္ဂဝသေန ပဝတ္တဿ စိတ္တဿ အာဘုဇနတော အာဝဋ္ဋာပနတော စိတ္တာဘောဂေါ။ ပါလနဇ္ဈောဟာရတ္ထော စေတ္ထ ဘုဇဓာတု အာဝဋ္ဋနတ္ထော အာပုဗ္ဗတ္တာ၊ ဣဒံ ပန ဝီထိဇဝနပဋိပါဒကေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ စိတ္တဿာရမ္မဏေ အာဘုဇနံ ပဝတ္တနံ ဝါ စိတ္တာဘောဂေါ၊ ဣဒံ ပန အာရမ္မဏပဋိပါဒကဝသေန ဝုတ္တံ။ ဘဝင်္ဂမနတော ဝိသဒိသံ မနံ ကရောတီတိ မနက္ကာရော၊ ကရဏံ ဝါ ကာရော၊ မနသ္မိံ ကာရော မနက္ကာရော။ ဧတ္ထ စ ပဌမဝိကပ္ပေန ဒွေ ပဋိပါဒကာ ဝုတ္တာ၊ ပစ္ဆိမေန တု ဣတရော။

ဒွယံ အဓိမောက္ခေ။ မုစ မောစနေ၊ အဓိမုစ္စနံ ‘‘ဣဒမေဝါ’’တိ သန္နိဋ္ဌာနကရဏံ အဓိမောက္ခော။ နိစ္ဆယနံ နိဏ္ဏယနံ နိစ္ဆယော၊ စယ ဂမနတ္ထော ဒဏ္ဍကော ဓာတု၊ စဿ ဒွိတ္တံ၊ ဆတ္တံ၊ နိ ဘုသံ ဆေဒနံ ဝါ နိစ္ဆယော၊ ဆိဒိ ဒွိဓာကရဏေ၊ ဣဿတ္တံ၊ ဒဿ ယော၊ အသရူပဒွိတ္တံ။

၁၆၀။ ပဇ္ဇဒ္ဓံ ဒယာယံ။ ဒယ ဒါနဂတိဟိံသာရက္ခဏေသု။ ဒယတိ ပရဒုက္ခံ၊ အတ္တသုခဉ္စ ဟိံသတီတိ ဒယာ၊ အ။ ကပိ စလနေ၊ အနု ပုနပ္ပုနံ ကမ္ပေတိ အတ္တာဓာရဿ စိတ္တန္တိ အနုကမ္ပာ။ ကံ သုခံ ရုန္ဓတီတိ ကရုဏာ၊ ရုဓိ အာဝရဏေ၊ ဓဿ ဏော၊ အထ ဝါ ကရောန္တိ အတ္တာနမဓီနမေတာယာတိ ကရုဏာ၊ ယု၊ အာ၊ ကရုဏာ၊ သာ ဧဝ ကာရုညံ။ အနုဒ္ဒယာတိ ဥပသဂ္ဂေန ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ။

ပဇ္ဇဒ္ဓံ ဝိရတိယံ။ ရမု ဥပရမေ ဝိပုဗ္ဗော၊ ဝိရမဏံ ဝေရမဏီ၊ ယု၊ နဒါဒိ၊ ဝေရံ မဏတိ ဝိနာသေတီတိ ဝါ ဝေရမဏီ။ ဝိရမဏံ ဝိရတိ၊တိ။ ဒူရတော ဝိရမဏံ အာရတိ။

၁၆၁။ စတုက္ကံ ခန္တိယံ။ တိတိက္ခနံ ခမနံ တိတိက္ခာ၊ တိဇ ခန္တိယံ၊ ခေါ၊ ဒွိတ္တံ၊ ကတ္တာဒိ၊ အာ။ ခမနံ သဟနံ ခန္တိ၊တိ။ ခမတေ ခမနံ၊ ခမာ စ၊ ခမု သဟနေ။ ဒွယံ မေတ္တိယံ။ မိဒ သ္နေဟေ၊ မိဇ္ဇတိ သိနေဟတီတိ မေတ္တာ၊ တ၊ အာ။ မေတ္တိ၊တိ။ အထ ဝါ မိတ္တေ ဘဝါ မေတ္တာ၊ မေတ္တိ စ။

ပဇ္ဇဒ္ဓံ ဒိဋ္ဌိယံ။ ဒဿီယတေ ဒဿနံ၊ ဒိသ ပေက္ခနေ၊ ယု။ ဒဿနံ ဒိဋ္ဌိ။ လဘ လာဘေ၊တိ၊ လဒ္ဓိ၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယမေဝ။ သေသာ တု ဥဘယတြ။ ဌိတပက္ခော သိဒ္ဓန္တော [ဌိတော ပက္ခော သိဒ္ဓန္တော၊ ပုဗ္ဗပက္ခံ နိရသျ သိဒ္ဓပက္ခဋ္ဌာပနေ ဣတိ ဘာဝေါ (စိန္တာမဏိဋီကာ)]၊ သိဒ္ဓါ အန္တော အနေနာတိ ဝိဂ္ဂဟော။ သမန္တတော အယနံ ဂတိ သမယော။

၁၆၂။ ဒေါဟဠန္တံ တဏှာယံ။ တသ ပိပါသာယံ၊ ယာယ တသန္တိ၊ သာ တဏှာ၊ ဏှော။ ဣဏမှိ တသိဏာ။ ဧဇ ကမ္ပနေ၊ ဧဇာ။ သံသာရတော နိဿရိတုမပ္ပဒါနဝသေန ဇာလသဒိသတ္တာ ဇာလိနီ၊ ဥပမာနေ ဣနီ။ ဝိသ ပဝေသနေ၊ သဗ္ဗတြ ဝိသတာ ပတ္ထတာတိ ဝိသတ္တိကာ၊ သကတ္ထေ ဏိကော။ ဆန္ဒ ဣစ္ဆာယံ၊ ဆန္ဒနံ ဆန္ဒော၊ ကတ္တုကမျတာပိ။ တေသု တေသွာရမ္မဏေသု အာကုလီဘူတတ္တာ ဇဋာ ဝိယာတိ ဇဋာ။ ကမု ဣစ္ဆာယံ၊တိ၊ နိကန္တိ။ ဣသု ဣစ္ဆာယံ၊ အ၊ ဣဿ အာ၊ အာသာ။ သိဝု တန္တသန္တာနေ၊ ဘဝါဒီဟိ ဘဝါဒယော သိဗ္ဗတီတိ သိဗ္ဗိနီ၊ အ၊ ဣနီ။ သတ္တေ ဘဝံ နေတီတိ ဘဝနေတ္တိ၊တိ။

၁၆၃။ ဈေစိန္တာယံ၊ အာရမ္မဏာဘိမုခံ ဈာယတီတိ အဘိဇ္ဈာ၊ အာ။ ဝန သမ္ဘတ္တိယံ၊ ဝနတိ ယေန သော ဝနထော၊ ထော။ ဝါ ဂတိယံ၊ ဝါတိ အာရမ္မဏန္တိ ဝါနံ၊ ယု။ လုဘ ဣစ္ဆာယံ၊ လုဗ္ဘနံ လောဘော၊ ဏော။ ရန္ဇ ရာဂေ၊ ရဇ္ဇနံ၊ ရဇ္ဇန္တိ ဝါ ယေန သော ရာဂေါ၊ ဏော။ လယ ဂတိယံ၊ အာ ပုနပ္ပုနံ လယတျာရမ္မဏေသူတိ အာလယော၊ ပုနပ္ပုနံ လယတိ သံသိလေသတိ ယေနာတိ ဝါ အာလယော။ ‘‘လယော ဝိနာသေ သံသိလေသေ၊ သာမျေ တောရိယတ္တိကဿ စေ’’တိ နာနတ္ထသင်္ဂဟေ။ ပိဟ ဣစ္ဆာယံ၊ စုရာဒိ၊ အ၊ ပိဟယတိ ယာယာတိ ပိဟာ။ စိတ္တဿ နာနာရမ္မဏေသု ဝိဗ္ဘမကရဏတော မနသော ရထော ဣဝ မနောရထော၊ မနော ဧဝ ရထော ဝိယာတိ ဝါ မနောရထော။ ဣသု ဣစ္ဆာယံ၊ အ၊ သဿ စ္ဆာဒေသော။ လသ ကန္တိယံ၊ အဘိမုခံ ကတွာ လသတိ ယေနာတိ အဘိလာသော၊ ဏော။ ကမု ဣစ္ဆာယံ၊ ဏော၊ ကာမော။ ဒုဟ ပပူရဏေ၊ ဒုဟနံ ဒေါဟော၊ တံ လာတီတိ ဒေါဟဠော၊ ဒုဋ္ဌံ ဟဒယမေတေနာတိ ဝါ ဒေါဟဠော၊ ဟဒယဿ ဟဠော၊ ဟလ ကမ္ပနေ ဒွိသဒ္ဒူပပဒေါ၊ ဒွီဟိ ဟလတိ ကမ္ပတီတိ ဝါ ဒေါဟဠော၊ အ၊ ဒွိဿ ဒေါ၊ လဿ ဠော။ ဒွေ ဟဒယာ အဿ ပရမတ္ထဿာတိ ဝါ ဒေါဟဠော။ အ၊ ဒွိဿ ဒေါ၊ ဟဒယဿ ဟဠော၊ ဒဿ ဠော ဝါ၊ ယလောပေါ၊ ဣစ္ဆာဝိသေသတ္တေပိ ဒေါဟဠဿ သာမညဝတ္တိစ္ဆာယ နိဒ္ဒေသော။

အတဏှာသဘာဝမ္ပိ ရုစိံ အာလမ္ဗဏိစ္ဆာသဘာဝသာမညေန ဣဓေဝ ဝတ္တုမာဟ ‘‘အာကင်္ခါတု’’ဣစ္စာဒိ။ ကင်္ခ ဣစ္ဆာယံ၊ အ။ ရုစ ရောစနေ၊ ရောစနံ ကတ္တုကာမတာ၊ ဣ၊ ရုစ ဒိတ္တိယံ ဝါ၊ ရုစိ။ ကတ္တုကာမတေဝ။ သာ ရုစိ အဓိကာ လာလသာ နာမ၊ လသ ကန္တိယံ၊ ပုနပ္ပုနံ၊ အတိသယံ ဝါ လသတီတိ လာလသာ၊ ဒွိတ္တံ၊ အဿာ။ ‘‘ယာစနာယံ မဟိစ္ဆာယံ [တဏှာတိရေကေ ယာစနာယံ (စိန္တာမဏိဋီကာ ၇။၂၈)]၊ ဥဿုက္ကေ လာလသာ ဒွိသူ’’တိ ရုဒ္ဒေါ။

၁၆၄။ တိကံ ဝိရောဓေ။ ပါယေန ဝီရေသု ဘဝံ ဝေရံ၊ ပဋိဃပါပေသုပိ။ ရုဓ ပဋိဃာတေ၊ ဝိရုဇ္ဈနံ ဝိရောဓော။ ဒိသ အပ္ပီတိယံ၊ ဝိဒ္ဒေသနံ ဝိဒ္ဒေသော။

ရောသန္တံ ကောဓေ။ ဒုသ အပ္ပီတိယံ၊ ဒုဿနံ ဒေါသော။ အာရမ္မဏေ ပဋိဟညတီတိ ပဋိဃံ၊ ဟန ဟိံသာယံ၊ ပဋိဃသဒ္ဒေါယံ ပုလ္လိင်္ဂေ ဝါ ဘဝတိ။ ကုဓ ကောပေ၊ ကုဇ္ဈနံ ကောဓော။ အာဂန္တွာ ဟညတီတိ အာဃာတော။ ကုပ ကောပေ၊ ကုပ္ပတီတိ ကောပေါ၊ ကောပယတိ ဝါ စိတ္တန္တိ ကောပေါ။ ရုသ ရောသနေ၊ ရုသနံ ဒုဿနံ ရောသော။

ဒွယံ ပရာနတ္ထစိန္တနေ။ ဗျာပဇ္ဇတိ ဝိနဿတိ စိတ္တမေတေနာတိ ဗျာပါဒေါ၊ ပဋိဃေပိ။ ပဒ ဂတိမှိ။ ပရသမ္ပတ္တီသု နာဘိရမတီတိ အနဘိရတိ၊ ရမု ရမဏေ၊တိ။

၁၆၅။ ဒွယံ ဥပနာဟေ။ နဟ ဗန္ဓနေ၊ ပုနပ္ပုနံ၊ ဥပဂန္တွာ ဝါ နယှတိ စိတ္တန္တိ ဥပနာဟော။ ဗဇ္ဈတိ ဝေရမနေနာတိ ဗဒ္ဓဝေရံ။ ဒွယံ သောကေ။ သုစ သောကေ၊ ဏော၊ သုစနံ သောကော။ သုစတေ သောစနံ။

တိကံ ရုဒိတေ။ ရုဒိ အဿုဝိမောစနေ၊ သဗ္ဗတြ ဘာဝေ တော။ ကဒိ အဝှာနေ၊ ရောဒနေ စ၊ တပစ္စယဿ အဏ္ဏာဒေသေ ရုဏ္ဏံ။ ဒွယံ ပရိဒေဝနေ။ ဒေဝနံ သောကေန ဝိလာပေါ၊ ပုနပ္ပုနံ၊ သမန္တတော ဝါ ဒေဝေါ ပရိဒေဝေါ၊ ပရိဒ္ဒဝေါ စ။

၁၆၆။ တိကံ ဘယေ စိတ္တုတြာသသင်္ခါတေ။ သဗ္ဗတြ ဘာဝသာဓနံ။ ဘီ ဘယေ၊ ဘာယနံ ဘီတိ၊တိ။ ဘယံ၊ ဏော။ တသ ဥဗ္ဗေဇေ၊ ဥတ္တသတေ ဥတ္တာသော၊ ဏော။ ဒွယံ မဟတိ ဘယေ။ ဘီရုနော ဣဒံ ဘေရဝံ၊ ဏော။ မဟန္တဉ္စ တံ ဘယဇနကတ္တာ ဘယဉ္စာတိ မဟဗ္ဘယံ။ မဟာဘယန္တိပိ ပါဌော။

၁၆၇။ ပဇ္ဇံ ဘာယိတဗ္ဗသာမညေ။ ဘေရဝသဒ္ဒေါယံ သာမညဝါစကောပိ အတ္ထီတိ ဣဓ နိဒ္ဒေသော။ ဘာယတိ ယသ္မာတိ ဘိံသနံ၊ သော၊ ယု၊ ဗိန္ဒာဂမော။ ဘာယတိ ယသ္မာတိ ဘီမံ၊ မော။ ဒရ ဝိဒါရဏေ၊ ဒရီယတီတိ ဒါရုဏံ၊ ဥဏော။ ဘာယတိ ယသ္မာတိ ဘယာနကံ၊ ဏွု၊ အနကာဒေသော။ ဃုရ ဘီမေ၊ ဃုရတိ ဘိံသတီတိ ဃောရံ၊ ဏော။ ပဋိဝတ္တတိ ဘယံ စိတ္တုတြာသော ယသ္မာတိ ပဋိဘယံ။ ဘာယတိ ယသ္မာတိ ဘေသ္မံ၊ သ္မပစ္စယော။ ဘယံ ကရောတီတိ ဘယင်္ကရံ၊ အလုတ္တသမာသောယံ။ ဣမေ နဝ ဘေရဝါဒယော ဘယဘေရဝါဒိဟေတုမှိ ဒဗ္ဗေ ဝိသေသနဘာဝေန ဝတ္တန္တေ၊ တဒါ တီသု လိင်္ဂေသု၊ သာမညေန တု နပုံသကေ။

၁၆၈။ ဒွယံ ပရာဘျုဒယာသဟနေ။ ဣဿ ဣဿတ္ထေ၊ ဣဿ ဣဿာယန္တိ ဝါ ဓာတွတ္ထော၊ ဣဿတိ သန္တေသုပိ ဂုဏေသု ဝစသာ၊ မနသာ ဝါ ဒေါသာရောပနံ ကရောတီတိ ဣဿာ၊ အ။ ဥဿုယ [ဥသူယ (?)] ဒေါသာဝိကရဏေ။ တိကံ မစ္ဆေရေ။ မသု အာမသနေ၊ စ္ဆေရစ္ဆရပစ္စယာ၊ မစ္ဆရမေဝ မစ္ဆရိယံ၊ သကတ္ထေ ဣယော၊ အထ ဝါ မသုဣစ္စေတဿ ပါဋိပဒိကဿ သုဿ ဏမှိ စ္ဆေရစ္ဆရာ၊ မသု မစ္ဆေရေတိပိ ဓာတု။

တိကံ အညာဏေ။ မူဟ ဝေစိတ္တေ၊ မုယှန္တိ တေန သမ္ပယုတ္တဓမ္မာ၊ သယံ ဝါ မုယှတိ၊ မုယှနမတ္တမေဝ ဝါ တန္တိ မောဟော။ ဝိဒ ဉာဏေ၊ န ဝိဒတီတိ အဝိဇ္ဇာ။ န ဝိဇာနာတီတိ အညာဏံ။ တိကံ မာနေ။ ဘူတေနာဘူတေန ဝါ ပရတော ဥက္ကံသကပ္ပနေန စေတသော ဥန္နတိ မာနော၊ ယထာ ‘‘သူရော အတ္ထဝါဟ’မသ္မိ သီလဝါ ဗုဒ္ဓိသမ္ပန္နော’’တိ [အဝေဟိ ဘလဝါ အသ္မိ၊ သီလဝါ ဗုဒ္ဓိသံယုတော (စိန္တာမဏိဋီကာ ၇။၂၂)]။ မာန ပူဇာယံ၊ စုရာဒိ၊ အ။ ဓာရဏတ္ထော ဓာဓာတု၊ ကရောတျတ္ထေ ဝိပုဗ္ဗော၊ သေယျာဒိဘာဝေ အတ္တာနံ ဝိဒဓာတိ ယာယ သာ ဝိဓာ၊ တီသု။ ဥဒ္ဓံ နမတိ ယာယ သာ ဥန္နတိ၊ ဣတ္ထိယန္တိ။

၁၆၉။ ဒွယံ ဥဒ္ဓစ္စေ။ ဟန ဂတိယံ၊ ဥဒ္ဓံ ဥဒ္ဓံ ဟနတိ ဂစ္ဆတီတိ ဥဒ္ဓတော၊ တော၊ ဟနဿ ဓော၊ အသရူပဒွိတ္တံ၊ စိတ္တံ၊ ဥဒ္ဓတဿ ဘာဝေါ ဥဒ္ဓစ္စံ။ ဓာဝ ဂတိယံ၊ ဥဒ္ဓံ ဓာဝတိ စိတ္တမေတေနာတိ ဥဒ္ဓဝံ၊ အ၊ ရဿော။

တာပါဒိပဉ္စကံ ကုက္ကုစ္စေ။ တပ၊ ဓုပ သန္တာပေ၊ တပတိ စိတ္တမေတေနာတိ တာပေါ၊ ဏော။ ကုစ္ဆိတံ ကရောတီတိ ကုက္ကုတံ၊ စိတ္တံ၊ တံသမင်္ဂီ ဝါ၊ တဿ ဘာဝေါ ကုက္ကုစ္စံ။ ပစ္ဆာ တပတိ ဧတေနာတိ ပစ္ဆာတာပေါ။ အနု ပစ္ဆာ တပတိ ယေန သော အနုတာပေါ။ သရ ဂတိယံ၊ ဝိရူပေန ပတိ ပုနပ္ပုနံ သရတိ စိတ္တမေတေနာတိ ဝိပ္ပဋိသာရော၊ တဿ ဋော။

၁၇၀။ ပဇ္ဇံ ဝိစိကိစ္ဆာယံ။ လိခ လေခနေ၊ မနံ ဝိလေခတိ ဒွိဓာကရဏဝသေနာတိ မနောဝိလေခေါ။ ဒိဟ ဥပစယေ။ ဣဓ ပန သံပုဗ္ဗတ္တာ သံသယေ၊ ကရဏေ ဏော။ သီ သယေ၊ ဣဓ သံပုဗ္ဗတ္တာ ကင်္ခါယံ၊ သဗ္ဗတြေဝံ။ ‘‘ကထမိဒ’’မိတိ ကထယတိ ယာယ သာ ကထံကထာ။ ကိတ ရောဂါပနယနေ၊ ဆပစ္စယော၊ ဒွိတ္တာဒိ၊ ဝိဂတာ စိကိစ္ဆာ ဉာဏပ္ပဋိကာရော ဧတာယာတိ ဝိစိကိစ္ဆာ။ ဣလ ဂတိကမ္ပနေသု၊ ဒွိဓာ ဣလတိ စိတ္တမေတေနာတိ ဒွေဠှကံ၊ ဟပစ္စယော၊ သကတ္ထေ ကော စ။ ကင်္ခ ဝိစိကိစ္ဆာယံ၊ အ၊ ဣတ္ထိယံ။ သင်္က သင်္ကာယံ။ ဝိဝိဓေနာကာရေန မညတိ ယသ္မာ၊ သာ ဝိမတိ။ မန ဉာဏေ၊ ဣတ္ထိယန္တိ။

၁၇၁။ တိကံ နီစပကတိဒေါသသမ္ဘူတရူပိဿရိယာဒိနိမိတ္တိကေ မဒေ၊ ယသ္မိံ သတိ ဥတ္တရဒါနသာဒရောလောကနာဒိဝိမုခေါ ပုရိသော ဇာယတေ။ မဒေါပျတြ ‘‘ကတ္ထူရီဂဗ္ဗရေတေသု၊ မဒေါဟဿေဘဒါနေသူ’’တိ [ကတ္တရိ ဂဗ္ဘရေတေသု၊ မဒေါ ပုရိသမာနေသူတိ (နိဿယ)] ရဘသော။ ဂဗ္ဗ မာနေ၊ စုရာဒိ၊ အ၊ အထ ဝါ ဂရ သေစနေ၊ ဗော။ မာန ပူဇာယံ၊ ဝိသေသတော မာနေတီတိ အဘိမာနော။ အဟံကာရေ အဟံသဒ္ဒေါ နိပါတော၊ အမှသဒ္ဒေါပျတြ၊ ‘‘အဟ’’မိတိ အတ္တာနံ ကရောတိ ယေနာတိ အဟံကာရော။ ဒွယံ စိန္တာယံ။ စိန္တ စိန္တာယံ၊ အ။ ဈေ စိန္တာယံ၊ ဈာယတေ ဈာနံ၊ ဒွီသုပိ ဘာဝသာဓနံ၊ အ။ ဝိတက္ကစိန္တာနံ ကော ဘေဒေါ? ဝိတက္ကော တာဝ ဝါစာယ ပုဗ္ဗဘာဂပ္ပဝတ္တော၊ ‘‘ပုဗ္ဗေဝ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ ဝိတက္ကေတွာ ဝိစာရေတွာ ပစ္ဆာ ဝါစံ ဘိန္ဒတီ’’တိ [သံ။ နိ။ ၄။၃၄၈] ဟိ ဝုတ္တံ။ ဣတရာ ပန တဿာ အပုဗ္ဗဘာဂပ္ပဝတ္တာပီတိ အယမေတာသံ ဝိသေသော။ အထ ဝါ ဝိတက္ကော ပကိဏ္ဏကပရိယာပန္နော ဧကော စေတသိကဓမ္မော၊ ဣတရာ ပန သဗ္ဗသာဓာရဏပရိယာပန္နော မနသိကာရနာမကော ဧကော စေတသိကဓမ္မောတိ အယမေတာသံ ဝိသေသော။

ဒွယံ နိစ္ဆယေ။ နယ ဂမနတ္ထော ဒဏ္ဍကော ဓာတု၊ အာရမ္မဏံ နိစ္ဆိနန္တော နယတီတိ နိဏ္ဏယော၊ နဿ ဏတ္တံ။ အထ အဓိမောက္ခနိဏ္ဏယာနံ ကော ဘေဒေါ? အဓိမောက္ခော အာရမ္မဏံ အဇ္ဈောဂါဟေတွာ တိဋ္ဌတိ၊ နိဏ္ဏယော ဝိနိစ္ဆယမတ္တမေဝါတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။ အထ ဝါ အဓိမောက္ခော ပသာဒေပိ သမ္ဘဝတိ၊ ဣတရော ပန န တထာတိ အယံပျေတေသံ ဘေဒေါ။ တတြ နိစ္ဆယသဒ္ဒေါ ဣဓာပိ ပဝတ္တတီတိ ဒွီသုပိ ဝုတ္တော။

ပါဒေန အဘျုပဂမဿ နာမာနိ။ ပတိပုဗ္ဗော ဇာနာတိ အဘျုပဂမေ၊ ဣတ္ထိယံ အ၊ ပဋိညာ။ တထာ သုဏောတိ စ၊ အ၊ ပဋိဿဝေါ၊ ဒွီသုပိ ဘာဝသာဓနံ။ သံဝိဒါ’ဂူ၊ ပဋိညာနံ၊ နိယမော၊ အဿဝေါ၊ သံသဝေါ၊ အင်္ဂီကာရော၊ အဘျုပဂမော၊ သမာဓိဣစ္စာဒီနိပိ အဘျုပဂမဿ နာမာနိ [အမရ ၅။၅]။

၁၇၂။ ဆဟိ ပဒေဟိ အနာဒရဿ နာမာနိ။ မာန ပူဇာယံ၊ စုရာဒိ၊ မန ဉာဏေ ဝါ၊ ဟေဋ္ဌာ ကတွာ ဇာနနံ အဝမာနံ၊ ဘာဝေ ယု။ ယော ယေနာနာဒရိတော၊ သ တတော အဝဿမေဝ ကာယဝစီမနာနံ အညတရေနာဝဓီယတေတိ အနာဒရေပိ ဗျဝဓာနာဘိစာရတော တိရသဒ္ဒေါ အန္တရဓာနေ ဝတ္တမာနော သမ္ဗဇ္ဈတေတိ တိရောဓာနကရဏံ တိရက္ကာရော။ ပရိ ပရာပုဗ္ဗော ဘူဓာတု အဝညာဏေ၊ အဝပုဗ္ဗော ဇာနာတိ စ၊ သဗ္ဗတြ ဘာဝေ ဏော၊ အ စ။ ဒရ အာဒရေ၊ အာဒရော သက္ကာရော၊ တဗ္ဗိပရီတော အနာဒရော။ ပရာဘဝနံ ပရာဘဝေါ။ အဝဇာနနံ အဝညာ။

ဒွယံ ဥမ္မာဒေ။ စိတ္တဿ ဝိဗ္ဘမော ဘန္တိ ဥမ္မာဒေါ။ မဒ ဥမ္မာဒေ၊ ဥဂ္ဂတေဟိ၊ ဥမ္မဂ္ဂသဏ္ဌိတေဟိ ဝါ ဒေါသေဟိ မဒနံ ဥမ္မာဒေါ။

၁၇၃။ သ္နေဟန္တံ သ္နေဟေ။ ပိယဿ ဘာဝေါ ပေမံ၊ ဣမော၊ ပိယဿ ပတ္တံ၊ ပီနယတီတိ ဝါပီ၊ ပိနော ဘာဝေါ ပေမံ၊ ဣမော။ သိနိဟ၊ သ္နိဟ ပီတိယံ၊ ဘာဝေ ဏော။ ဒွယံ မုစ္ဆာယံ။ ပီဠ ဝိဗာဓာယံ၊ စိတ္တဿ ပီဠာ စိတ္တပီဠာ၊ ဝိဂတာ နီလာဒိသဉ္ဇာနနလက္ခဏာ သညာ ဧတသ္မာတိ ဝိသညီ၊ တဿ ဘာဝေါ ဝိသညိတာ။

ဒွယံ ပမာဒေ။ ယေန သက္ကော သမာနော သယံ ကတ္တဗ္ဗံ န ကရောတိ၊ သော ပမာဒေါ၊ မဒ ပမာဒေ ပပုဗ္ဗော၊ ပမဇ္ဇနံ ပမာဒေါ၊ ဏော။ သဇ ဝိသဇ္ဇနာလိင်္ဂနနိမ္မာနေသု။ သတိယာ ဝိသဇ္ဇနံ သတိဝေါသဂ္ဂေါ၊ ဣဿ ဩ။ အပုဗ္ဗဝတ္ထုပရိက္ခာတိသယေ ကောတူဟလာဒိဒွယံ။ တုဇ ဟိံသာယံ၊ ကုံ ပါပံ တောဇတီတိ ကောတူဟလံ၊ အလော၊ ဝဏ္ဏဝိကာရော စ။ တုလ နိက္ကသေ၊ ကုံ ပါပံ တုလယတီတိ ကုတူဟလံ၊ အ၊ ဟကာရဝဏ္ဏာဂမော။ ကောတုကံ၊ ကုတုကဉ္စ ဧတေသံ ပရိယာယာနိ။

၁၇၄။ ဝိလာသာဒယော ကြိယာ စေဋ္ဌာ၊ ကိံဝိသိဋ္ဌာ? သာ ကြိယာ နာရိသိင်္ဂါရဘာဝဇာ ဣတ္ထီနံ ရတိဘာဝဇာ၊ ယာ ဟာဝသဒ္ဒေနောစ္စန္တေ။ ဟုယန္တေ ရာဂိနော အတြာတိ ဟာဝေါ၊ ဟု ဟဝနေ၊ ဏော။ အာဒိနာ ဝိစ္ဆိတ္တိပဘုတီနံ ဂဟဏံ၊ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ နာဋကရတနကောသေ –

‘‘လီလာ ဝိလာသော ဝိစ္ဆိတ္တိ၊ ဝိဗ္ဘမော ကိလကိဉ္စိတံ၊

မောဋ္ဋာယိတံ ကုဋ္ဋမိတံ၊ ဝိဗ္ဗောကော လလိတံ တထာ။

ဝိကတဉ္စေတိ ဝိညေယျာ၊ ဒသ ထီနံ [ထီနံ စေဋ္ဌာ (က။)] သဘာဝဇာ၊

ဟာဝေါ စ ဟေလာ ဝိက္ခေပ-သမ္မူဠှမဒကပဏျ’’န္တိ။

တတြ ပိယသမီပဂမနေ ယော ဌာနာသနဂမနဝိလောကိတေသု ဝိကာရော၊ အကသ္မာ စ ကောဓမိဟိတစမက္ကာရမုခဝိကူဏနံ၊ သော ဝိလာသော၊ ဝိပုဗ္ဗာ လသဓာတုမှာ ဏော။ သုကုမာရဝိဓာနေန ဘမုကနေတ္တာဒိကြိယာသစိဝကရစရဏင်္ဂဝိနျာသော လလိတံ၊ လလ ဝိလာသေ၊ တော။ အလဒ္ဓပိယသမာဂမေန ကုစိတ္တဝိနောဒနတ္ထံ ပိယဿ ယာ ဝေသဂတိဒိဋ္ဌိဟသိတဘဏိတေဟာနုကတိ ကရီယတေ၊ သာ လီလာ၊ လလ ဝိလာသေ၊ လလ ဥပသေဝါယန္တိ ဝါ ဓာတွတ္ထော၊ အ။ သုရတေ ပဝဍ္ဎေစ္ဆာ ဟေဠာ၊ ဟေလာ ဝါ၊ ဟိလ ဟာဝကရဏေ၊ အ။ မဒရာဂဟဿဇနိတော ဝိပရိယာသော ဝိဗ္ဘမော။ အာဘရဏဝိလေပနာဒီနံ ကုတောစိ ပိယာပရာဓတော ဣဿာယာနာဒရေန စတ္တာနံ သခီနံ ပယတနေန ဝါရဏံ ဝိစ္ဆိတ္တိ၊ ဆိဒိ ဒွေဓာကရဏေ၊တိ။ ပိယေန ဒတ္တံ ပီတိနိဗန္ဓနံ သွပ္ပမပိ ဘူသနံ ဝိစ္ဆိတ္တီတျညေ။ ကိလကိဉ္စိတာဒယော နာဋကသတ္ထာနုသာရတော [ဗျာချာသုဓာဋီကာဋီပ္ပဏေ] ဉေယျာ။

၁၇၅။ တိကံ ဟသိတေ။ ဟသ ဟသနေ၊ သဗ္ဗတြ ဘာဝသာဓနံ။ သော ဟာသော မန္ဒော သမာနော မိဟိတံ၊ သိတဉ္စုစ္စတေ။ မိဟ ဤသံဟသနေ။ မန္ဒဿိတံ မှိတန္တိပိ ပါဌော၊ မှိ ဤသံဟသနေတိပိ ဓာတု၊ မှိဿ၊ မိဟိဿ ဝါ သျာဒေသော၊ သိတံ။ သဗ္ဗတြ ဘာဝေ တော။

ဤသံဖုလ္လိတဒန္တေဟိ၊ ကဋာက္ခေဟိ သောဋ္ဌဝေဟိ စ၊

အလက္ခိတဒွိဇဒွါရံ၊ သိတမိစ္ဆန္တိ သူရယော [စိန္တာမဏိဋီကာ ၇။၃၄]။

ဒွယံ မဟာဟသိတေ။ အဋ ဂတိယံ၊ ဒူရဂါမိဟာသော အဋဟာသော၊ အတိက္ကန္တော ဝါ ဟာသော အဋဟာသော၊ တဿ ဋော၊ ဣကာရဿတ္တဉ္စ။ သိတာတိဟသိတာနံ အန္တရာဠိကံ ဝိဟသိတံ။

အာကုဉ္စိတကပေါလ’က္ခံ၊ သဿနံ နိဿနံ တထာ၊

ပတ္ထာဝေါတ္ထံ သာနုရာဂံ၊ အာဟု ဝိဟသိတံ ဗုဓာ [စိန္တာမဏိဋီကာ ၇။၃၅]။

ဒွယံ လောမုဂ္ဂမေ။ ရောမာနံ အဉ္စနံ ရောမဉ္စော၊ အဉ္စ ဂမနေ၊ ဏော။ လောမာနံ ဟံသနံ ဥဒ္ဓဂ္ဂဘာဝေါ လောမဟံသနော။

၁၇၆။ ပရိဟာသာဒိဆက္ကံ ဝလ္လဘာဒီနံ ပရိဟာသေ။ ပရိဟသန္တျတြာတိ ပရိဟာသော၊ ဏော၊ ပရိဘဝိတုကာမေန ဟာသောတိ ဝါ ပရိဟာသော။ ဒု ပရိဟာသေ၊ ဒု အနာဒရေတိ ဝါ ဓာတု၊ အ၊ ဒဝ ဒါဟေတိ ဝါ ဓာတု။ ခိဍ ကီဠာယံ၊ ခိဍ္ဍာ၊ ခိဒ္ဒါတိပိ ပါဌော၊ အထ ဝါ ခံ တုစ္ဆံ ဣဍ္ဍာ ဝါစာ၊ သာ ဧတ္ထာတိ ခိဍ္ဍာ။ ကီဠ ပီတိယကီဠနေသု၊ ကီဠ ဝိဟာရေတိ ဝါ၊ ကီဠနံ ကေဠိ ကီဠာ စ ကီဠိတဉ္စ။ ပရိဟာသာဒိဆက္ကေသုပိ အဓိကရဏသာဓနမ္ပိ အာစရိယာ ဝဒန္တိ။

တိကံ နိဒ္ဒါယံ။ နိပုဗ္ဗော ဒါ သုပနေ၊ အ။ သုပ သယေ၊ ဣနော၊ သုပိနံ။ အ၊ သောပ္ပံ။ အစ္စန္တပရိဿမာဒိကာရဏာ သဗ္ဗင်္ဂနိမီလနံ မိဒ္ဓံ။ မုစ္ဆာပါယံ မိဒ္ဓံ။ မိဒ ကာရိယက္ခမနေ၊ တော။ မေဓယတိ ဝါ မိဒ္ဓံ၊ အကမ္မညဘာဝေန ဝိဟိံ သတီတျတ္ထော၊ ကမ္ပနတ္ထော စလဓာတု မုစ္ဆာပါယေ ပပုဗ္ဗော။ အက္ခိဒလာနံ ပစလဘာဝေန အယတိ ပဝတ္တတီတိ ပစလာယိကာ၊ ဏွု၊ အဿိတ္တံ။

၁၇၇-၁၇၈။ ကေတဝန္တံ ကူဋေ။ ကရဏံ ကတိ၊ နိန္ဒိတာ ကတိ နိကတိ။ အဋ ဂမနေ၊ ကုစ္ဆိတေနာကာရေန အဋတီတိ ကူဋံ။ ကုဋ ဆေဒနေတိ ဝါ ဓာတု [သဒ္ဒနီတိဓာတုမာလာယံ ပန ‘‘ကူဋ အပ္ပသာဒေ’’တိ ဓာတုနာ သာဓိတံ]။ ရဘိ ဗျာဇေ၊ ဗျာဇော နာမ ကေတဝံ။ သဌ ကေတဝေ၊ သဌံ၊ သဌယတိ န သမ္မာ ဘာသတိ ယေနာတိ ဝါ သဌံ။ ကိတဝဿ ဓမ္မော ကေတဝံ၊ ကိတဝေါ နာမ ဇူတကာရော၊ စောရော ဝါ၊ ကိတ နိဝါသေ၊ အဝေါ။ ကပဋော၊ ဗျာဇော၊ ဥပဓိ၊ ကုသတိ ဣစ္စာဒီနိပိ ကေတဝဿ နာမာနိ။

သတ္တကံ သဘာဝေ။ ဘဝနံ ဘာဝေါ၊ သဿ အတ္တနော၊ သန္တော ဝါ သံဝိဇ္ဇမာနော ဘာဝေါ သဘာဝေါ။ သဇ ဝိသဇ္ဇနာလိင်္ဂနနိမ္မာနေသု၊ နတ္ထိ ဝိသဇ္ဇနမေတဿာတိ နိဿဂ္ဂေါ။ ရူပ ပကာသနေ၊ သံဝိဇ္ဇမာနံ ရူပံ သရူပံ။ ကရဏံ ဘဝနံ ကတိ၊ ပဌမံ ကတိ ပကတိ။ ယထာ ပဌမကာလေ သမ္ဘူတာ၊ တထေဝ သဗ္ဗဒါပီတျတ္ထော။ သီလ သမာဓိမှိ၊ သမာဓိ နိယမော။ လက္ခ ဒဿနင်္ကေသု၊ တထေဝ လက္ခိတဗ္ဗန္တိ လက္ခဏံ၊ ယု။ တထေဝ ဘဝတီတိ ဘာဝေါ။

ဒွယံ ဥဿဝေ။ ဥသ ဒါဟေ။ ကံ ဥသဝန္တိ ဥဂ္ဂိရယန္တျတြာတိ ဥဿဝေါ၊ နာနာသမိဒ္ဓီဟိ သဝန္တိ ဧတ္ထာတိ ဝါ ဥဿဝေါ။ ဆိ ဆေဒနေ၊ ဆိန္ဒတိ သောကမေတ္ထာတိ ဆဏော။ ယု။ ဣဿ လောပေါ။ သောကံ၊ ပါပဉ္စ ဆိန္ဒန္တာ အဏန္တိ သဒ္ဒါယန္တိ ဧတ္ထာတိ ဝါ ဆဏော။ ဆိ ဆေဒနေ။ အဏ သဒ္ဒတ္ထော ဒဏ္ဍကော ဓာတု။

၁၇၉။ ယထာ သသ္နေဟံ ပကတိတိလတေလာဒိသ္နေဟသဟိတံ ဒီပကံ ပဇ္ဇောတံ ဓာရေန္တော ဇန္တု နရော အတျန္ဓကာရဂဗ္ဘာဒီသွပိ ဌိတာနိ ခုဒ္ဒကာနျတ္ထဇာတာနိ အတိသုခုမာနိပိ နာနာဒဗ္ဗသမူဟာနိ သုခံဝ သမ္ပဿတိ၊ တထာ သသ္နေဟံ ဗုဒ္ဓပရိယာယာဒိအနေကပရိယာယသ္နေဟသဟိတံ ဣမံ အဘိဓာနပ္ပဒီပိကံ ဂန္ထံ ဥဂ္ဂဟဏဓာရဏာဒိနာ ဓာရေန္တော ဇန္တု သောတုဇနော ခုဒ္ဒကာနိ အတ္ထဇာတာနိ နာနာသတ္ထေသု အာဂတာနိ အတိဂမ္ဘီရာနိ အတ္ထဇာတာနိ သုခံ သမ္ပဿတီတိ ယောဇနာ။

ဣတိ သကလဗျာကရဏမဟာဝနာသင်္ဂဉာဏစာရိနာ ကဝိကုဉ္ဇရကေသရိနာ သိရိမဟာစတုရင်္ဂဗလေန မဟာမစ္စေန ဝိရစိတာယံ အဘိဓာနပ္ပဒီပိကာဝဏ္ဏနာယံ သဂ္ဂကဏ္ဍဝဏ္ဏနာ သမတ္တာ။

သဂ္ဂကဏ္ဍဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဘူကဏ္ဍ

၁။ ဘူမိဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၁၈၀။ ဣဓ ဘူကဏ္ဍေ သာင်္ဂေါပါင်္ဂေဟိ ဘူမျာဒီဟိ ဒသဟိ၊ ပါတာလေန စာတိ ဧကာဒသဟိ ကောဋ္ဌာသေဟိ ကမတော ဝဂ္ဂါ ဘူမိဝဂ္ဂါဒိနာမကာ ဝဂ္ဂါ ဝုစ္စန္တေ။ သပ္ပဓာနောပကာရကာနိ အင်္ဂါနိ ခါရာဒီနိ၊ အင်္ဂါနံ ဥပကာရကာနိ စ ဥပင်္ဂါနိ အဒ္ဓါဒီနိ။

၁၈၁။ သာဒ္ဓပဇ္ဇေန ဘူမိယာ နာမာနိ။ ဝသူနိ ရတနာနိ ဓာရယတီတိ ဝသုန္ဓရာ။ ခမု သဟနေ၊ ခဿ ဆော၊ ဆမာ၊ အထ ဝါ ဆိ ဆေဒနေ၊ သတ္တာနမဓောပတနံ ဆိန္ဒတီတိ ဆမာ၊ မော၊ ဣတ္ထိယမာ စ။ ဘဝန္တျဿံ ဘူတာနီတိ ဘူမိ။ ဘူ သတ္တာယံ၊ မိ။ ပုထဣတိ ပါဋိပဒိကေ ဌိတေ နဒါဒိ၊ ဤ၊ ပုထဿ ပုထုအာဒေသေ၊ ဝုဒ္ဓိမှိ စ ကတေ ပုထဝီ။ ဥဿုဝါဒေသေ ပုထုဝီ။ ပထာဒေသေ တု ပထဝီ၊ ဣမသ္မိံ ပက္ခေ အဝါဂမော၊ အထ ဝါ ထဝ ဂတိယံ၊ ပထဝတိ ဧတ္ထာတိ ပထဝီ၊ နဒါဒိ၊ သဗ္ဗတ္ထ ပတ္ထရတီတိ ဝါ ပထဝီ၊ ထရ သန္ထရဏေ ပပုဗ္ဗော၊ ရဿ ဝေါ၊ နဒါဒိ၊ ပုထဝီ၊ အဿု။

‘‘မဓုနော ကေဋဘဿာပိ၊ မေဒမံသပရိပ္လုတာ၊

တေနာယံ မေဒိနီ ဒေဝီ၊ ဝုစ္စတေ ဗြဟ္မဝါဒိဘီ’’တိ [စိန္တာမဏိဋီကာ ၁၁။၃]။ –

ဝစနတော မေဒယောဂါ မေဒိနီ၊ ဤ၊ ဣနီ စ။ မိဒ သ္နေဟနေ ဝါ၊ ယု၊ နဒါဒိ၊ ဣဿေတ္တဉ္စ။ မဟ ပူဇာယံ၊ နဒါဒိ။ ဝိတ္ထိဏ္ဏတ္တာ ဥဗ္ဗီ၊ နဒါဒိ၊ အဝတိ ဘူတာနီတိ ဝါ ဥဗ္ဗီ၊ အဿု။ ဝသူနိ သန္တျဿံ ဝသုမတီ။ ဂစ္ဆန္တိ ယဿံ လောကာ၊ သာ ဂေါ၊ ပုမိတ္ထိယံ။ ကာ သဒ္ဒေ၊ ကာယတိ ဧတ္ထ၊ ကာယတိ မာရဝိဇယကာလေတိ ဝါ ကု၊ ဥ။ ဝသူနိ ဓာရယတီတိ ဝသုဓာ။ သဗ္ဗံ လောကံ ဓရယတီတိ ဓရဏီ၊ ယု၊ နဒါဒိ။ ဓရတီတိ ဓရာ၊ ဣတ္ထိယံ အာ။ ဂမု ဂမနေ၊ ဂစ္ဆန္တျဿံ ဇဂတီ၊ အန္တပစ္စယော၊ ဂဿ ဒွိတ္တံ၊ ဇတ္တဉ္စ၊ နလောပေါ၊ နဒါဒိ။ ဘူ သတ္တာယံ၊ ရိ၊ နဒါဒိ၊ ကွိမှိ ဘူ။ ဘူတေ သတ္တေ ဓရတီတိ ဘူတရော။ အဝ ရက္ခဏေ၊ ယု၊ နဒါဒိ၊ အဝနီ။

၁၈၂။ ခါရာ လဝဏရသာ မတ္တိကာ ဦသောတျုစ္စတေ။ ခါဒတီတိ ခါရာ၊ ဒဿ ရော။ ပဒေသကတ္တာ မတ္တေန ပမာဏေန ယုတ္တာ မတ္တိကာ။ ဦသ ရုဇာယံ၊ ဦသော။ ဦသယောဂါ ဦသဝါ၊ ဝန္တု။ ရပစ္စယေ ဦသရော။ ဒွေပိ တီသု ဝတ္တန္တေ။

ထလ ဌာနေ၊ အဓိကရဏေ အ။ ကိတ္တိမံ ထလံ၊ အကိတ္တိမာ ထလီ၊ နဒါဒိ။ ထဒ္ဓလူခမှိ ဘူဘာဂေ ဘူမိပ္ပဒေသေ ဇင်္ဂလသဒ္ဒေါ ဝတ္တတိ။ တတ္ထ နိဇ္ဇလတ္တာ ကက္ခဠတ္တာ ထဒ္ဓါ။ တိက္ခသက္ခရာဒိဝိဒါရဂဝါဒိခုရဂဏ္ဍုပ္ပာဒဝစ္စာဒိသဟိတတ္တာ လူခေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဂလ စဝနာဓောပတနာဒနေသု။ ဇလံ ဂလတိ ဧတ္ထ၊ ဇလေန ဝါ ဂလန္တိ ဧတ္ထာတိ ဇင်္ဂလော၊ နိဇ္ဇလော ဒေသော၊ ‘‘ဇင်္ဂလော နိဇ္ဇလေ ဒေသေ၊ တိလိင်္ဂေါ ပိသိတေ ထိယ’’န္တိ [တိကဏ္ဍသေသ ၃။၃။၃၉၃] ဟိ တိကဏ္ဍသေသော၊ လဿ လောပေါ၊ နိဂ္ဂဟီတာဂမော စ။

၁၈၃။ ဝေဒေန ပညာယ ဤဟန္တိ ဧတ္ထာတိ ဝေဒေဟော။ သော ဧဝ ဝိဒေဟော၊ ဣမံ ဒီပမုပါဒါယ သိနေရုနော ပုဗ္ဗဒိသာဘာဂတ္တာ ပုဗ္ဗော စ သော ဝိဒေဟော စေတိ ပုဗ္ဗဝိဒေဟော။ ဧဝမပရုတ္တရေသု။ ဂဝေန ယန္တျေတ္ထာတိ ဂေါယာနော။ အပရော စ သော ဂေါယာနော စေတိ အပရဂေါယာနော။ ဇမ္ဗုယာ လက္ခိတော၊ ကပ္ပဋ္ဌာယိတာဒိပ္ပဘာဝေန ဝါ တပ္ပဓာနောဒီပေါတိ ဇမ္ဗုဒီပေါ။ ဓမ္မတာသိဒ္ဓဿ ပဉ္စသီလဿ အာနုဘာဝေန ကံ သုခံ ဥရု မဟန္တမေတ္ထာတိ ကုရု၊ ကုံ ပါပံ ရုန္ဓန္တိ ဧတ္ထာတိ ဝါ ကုရု၊ ကွိ။ ဒီပ ဒိတ္တိပ္ပကာသနေသု၊ ဇလမဇ္ဈေ ဒိပ္ပန္တီတိ ဒီပါ၊ ဒိပ္ပန္တိ ဧတ္ထ သဒ္ဓမ္မာတိ ဝါ ဒီပါ၊ ပမာဏတော မဟန္တာ ဒီပါ မဟာဒီပါ။

၁၈၄။ ကုရုအာဒယော ဧကဝီသတိ ဇနပဒန္တရာ ဇနပဒဝိသေသာ၊ အာဒိနာ သုရမဟပစ္စုဂ္ဂတာ တလကုဋာ အသ္မာကာဒယော စ ပုမ္ဗဟုတ္တေ ပုလ္လိင်္ဂေ ဗဟုတ္တေ စ သိယုံ။ ကုရု နာမ ဇာနပဒိနော ရာဇကုမာရာ၊ တေသံ နိဝါသော ဧကောပိ ဇနပဒေါ ရူဠှီသဒ္ဒေန ‘‘ကုရူ’’တိ ဗဟုဝစနေန ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ သဗ္ဗတြ။ ကုံ ပါပံ ရုန္ဓတီတိ ကုရု၊ ခတ္တိယကုမာရာ၊ တေသံ နိဝါသော ကုရူ၊ ပစ္စယလောပတော န ဝုဒ္ဓိ၊ သဗ္ဗတြေဝံ [ပါဏိနိ ၁။၂။၅၂ ၄။၂။၈၁ သုတ္တေသု ပဿိတဗ္ဗံ]။ အရိဝိဇယလောကမရိယာဒါတိက္ကမာဒီသု သက္ကောန္တီတိ သက္ကာ။ ကောသံ လန္တိ ဂဏှန္တိ၊ ကုသလံ ပုစ္ဆန္တီတိ ဝါ ကောသလာ။ မဂေန သဒ္ဓိံ ဓာဝန္တီတိ မဂဓာ၊ ကွိ၊ မံသေသု ဂိဇ္ဈန္တီတိ ဝါ မဂဓာ။ ဂိဓ အဘိကင်္ခါယံ။ သေဝန္တိ ယေနာတိ သိဝိ၊ သိ သေဝါယံ၊ ဝိ။ သိဝံ ကရောန္တီတိ ဝါ သိဝီ၊ အညတ္ထေ ဣ။ ကလ သဒ္ဒေ၊ ဣင်္ဂပစ္စယော၊ ကလိင်္ဂါ၊ တေသံ နိဝါသော ကလိင်္ဂါ၊ ဥတ္တရာပထော [‘‘ဇဂန္နာထာ ပုဗ္ဗဘာဂေ ကဏှာတီရန္တရံ သိဝေ ကလိင်္ဂဒေသော သံဝုတ္တော’’ ဣတျုတ္တဒေသေ (ထောမနိဓိ)]၊ ကလိံ ဂဏှန္တီတိ ဝါ ကလိင်္ဂါ၊ ကွိ၊ ကလံ မဓုရသဒ္ဒံ ဂါယန္တီတိဝါ ကလိင်္ဂါ၊ အဿိတ္တံ၊ ကေန သုခေန လိင်္ဂန္တီတိ ဝါ ကလိင်္ဂါ၊ လိင်္ဂ ဂမနတ္ထော ဒဏ္ဍကော ဓာတု။ အတ္တနာ ခါဒိတံ လဉ္ဇံ ပရာဇိတေဟိ ယာစိတေပိ ပုန န ဝမန္တီတိ အဝန္တီ။ ပဉ္စာလဿ ပုတ္တာ ပဉ္စာလာ။ ဝဇ္ဇေတဗ္ဗာတိ ဝဇ္ဇီ၊ ‘‘ဝဇ္ဇေတဗ္ဗာ ဣမေ’’တျာဒိနာ ပဝတ္တဝစနမုပါဒါယ ဝဇ္ဇီတိ လဒ္ဓနာမာ ရာဇာနော။ ဝဇ္ဇီရဋ္ဌဿ ဝါ ရာဇာနော ဝဇ္ဇီ။ ရဋ္ဌဿ ဝါ ပန တံသမညာ တံနိဝါသိရာဇကုမာရဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဂံ ပထဝိံ ဓာရေန္တီတိ ဂန္ဓာရာ၊ ကိတ္တိဂန္ဓေန အရန္တီတိ ဝါ ဂန္ဓာရာ။ စိတ ဥဿာဟနေ၊ စေတန္တိ ဥဿဟန္တိ ယုဒ္ဓကမ္မာဒီသူတိ စေတယော။

၁၈၅။ ဝင်္ဂ ဂမနတ္ထော ဒဏ္ဍကော ဓာတု။ ဝိသိဋ္ဌာနိ ဒေဟာနိ ယေသံ ဝိဒေဟာ၊ ပုဗ္ဗဝိဒေဟဒီပတော အာဂတတ္တာ ဝါ ဝိဒေဟာ။ ဩဇ ဒိတ္တိယံ၊ ကမ္ဗုနာ သမ္ဗုကေန ဩဇန္တိ တဿံ ဝေါဟာရကရဏတောတိ ကမ္ဗောဇာ၊ ကမ္ဗုကဇော ဩဇော ဗလမေတေသန္တိ ဝါ ကမ္ဗောဇာ။ မဒ မဒ္ဒနေ၊ မဒ္ဒန္တီတိ ဝါ မဒ္ဒါ၊ မံ သိဝံ ဒဒန္တီတိ ဝါ မဒ္ဒါ၊ ပဉ္စကာမဂုဏာဒီဟိ မောဒန္တီတိ ဝါ မဒ္ဒါ၊ မဒ ဟာသေ။ ဘဉ္ဇ အဝမဒ္ဒနေ၊ ဘဂ္ဂါ။ အင်္ဂ ဂမနတ္ထော ဒဏ္ဍကော ဓာတု။ သီဟံ လန္တီတိ သီဟဠာ။ ကာသ ဒိတ္တိယံ၊ သမ္ပတ္တိယာ ကာသန္တီတိ ကသ္မီရာ၊ မီရော။ ကာသ ဒိတ္တိယံ၊ ဣ၊ ကာသီ။ ပဍိ ဂတိယံ၊ ပဏ္ဍု၊ ဥ။ အထ ဝါ ကုံ ပါပံ ရုန္ဓတိ ဧတ္ထာတိ ကုရု၊ ဣတိ ဧကောပိ ဇနပဒေါ နိဿိတာနံ ဗဟုတ္တာ ဗဟုဝစနေန ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ။

၁၈၆။ ဒွယံ ဘုဝနေ။ လုဇ အဒဿနေ၊ လုဇ္ဇတီတိ လောကော၊ ဂဿ ကော၊ ဇဿ ဝေါ။ ဘဝန္တိ ဧတ္ထာတိ ဘုဝနံ၊ ယု။ ဇဂတိ၊ ဝိဋ္ဌပါဒီနိပိ ဘုဝနပရိယာယာနိ။ ဒွယံ ဒေသသာမညေ။ ဒိသ အတိသဇ္ဇနေ၊ အတိသဇ္ဇနံ ပဗောဓနံ၊ ‘‘အယံ ဣတ္ထန္နာမော’’တိ ဒိသတိ အပဒိသတီတိ ဒေသော။ သိ သေဝါယံ၊ သညာယံ အ၊ ဝိသယော။

သိဋ္ဌာစာရရဟိတော မိလက္ခဒေသော ကာမရူပါဒိ ပစ္စန္တော နာမ။ မိလက္ခ အဗျတ္တိယံ ဝါစာယံ၊ မိလက္ခန္တိ အဗျတ္တဝါစံ ဘာသန္တီတိ မိလက္ခာ။ သိဋ္ဌာစာရမဂ္ဂဒဿနတ္ထာယ ပညာစက္ခုနော အဘာဝါ ရာဂါဒိမလံ အက္ခိမှိ ယေသန္တိ ဝါ မိလက္ခာ၊ အဿိတ္တံ၊ တေသံ နိဝါသဋ္ဌာနံ မိလက္ခဒေသော။ ပစ္စန္တေ မဇ္ဈိမဒေသဿ ဗဟိဒ္ဓါဘာဂေ ဇာတော ပစ္စန္တော။

ဗျဝတ္ထာ စတုဝဏ္ဏာနံ၊ ယသ္မိံ ဒေသေ န ဝိဇ္ဇတေ၊

မိလက္ခဒေသော သော ဝုတ္တော၊ မဇ္ဈဘူမိ တတော ပရံ [စိန္တာမဏိဋီကာ ၁၁။၇]။

အရိယာစာရဘူမိတ္တာ မဇ္ဈော စ သော ဒေသော စေတိ မဇ္ဈဒေသော၊ နဝယောဇနသတပရိက္ခေပေါ မဇ္ဈိမဒေသော။

၁၈၇။ သလိလပ္ပာယော ဗဟူဒကော ဒေသော အနူပေါ နာမ၊ အနုဂတာ အာပါ အတြာတိ အနူပေါ၊ အာပဿ အာဒိနော ဥတ္တံ၊ ပရလောပေါ ဝါ။ ကစ ဗန္ဓနေ၊ ဆော၊ ကစ္ဆံ။ အနူပဒေသော စ။ အဘိနဝေါဂ္ဂမနေန တိဏေန လက္ခိတေ ဟရိတေ ဒေသေ သဒ္ဒလော၊ ဒလ ဒိတ္တိယံ၊ ဘာဝေ အ။ ဝိဇ္ဇတိ ဒလော ယတ္ထ သဒ္ဒလော။

၁၈၈။ နဒိယာ အာဘတေန အမ္ဗုနာ ဥဒကေန ဇီဝန္တိ ဧတ္ထာတိ နဒျမ္ဗုဇီဝနော ဒေသော နဒီ မာတာ အဿာတိ နဒီမာတိကောတိ ဝုစ္စတိ၊ ဗဟုဗ္ဗီဟိမှိ ကော။ ဝုဋ္ဌိယာ ဝဿေန နိပ္ဖဇ္ဇတိ သဿမေတ္ထာတိ ဝုဋ္ဌိနိပ္ဖဇ္ဇသဿကော ဒေသော ဒေဝေါ မာတာ အဿာတိ ဒေဝမာတိကောတိ ဝုစ္စတိ၊ ဗဟုဗ္ဗီဟိမှိယေဝ ကော၊ ဒေဝသဒ္ဒေါ စေတ္ထ ဝုဋ္ဌိမာဟ။

၁၈၉။ အနူပါဒယော ဒေဝမာတိကာန္တာ တီသု လိင်္ဂေသု။ စန္ဒသူရာဒေါ စန္ဒသူရိယသိနေရုပဗ္ဗတာဒိမှိ သဿတိသဒ္ဒေါ ဤရိတော ကထိတော။ သဗ္ဗဒါ သရန္တိ ဂစ္ဆန္တီတိ သဿတိယော၊ သရ ဂတိယံ၊ သရသဒ္ဒဿ သော၊တိ။

ရဌ ဂတိယံ၊ ရဌန္တိ ဧတ္ထ နဂရာဒယောတိ ရဋ္ဌံ၊ တော။ နာဂရေဟိ ဝိဇိနိတဗ္ဗန္တိ ဝိဇိတံ။ အာဠိယံ ပဝတ္တမာနော ယော သေတု၊ သော ပုရိသေ ပုလ္လိင်္ဂေ ဝတ္တတိ။ သိ ဗန္ဓနေ၊ တု။ အလ ဘူသနေ၊ ဣ၊ အာဠိ၊ တဿံ အာဠိယံ။

နဂရပဗ္ဗတာဒိနော ဥပါန္တဘူ သမီပဘူမိ ပရိသရော ပရိတော သရန္တျတြာတိ၊ ဏော။

တိကံ ဝဇေ။ ဂါဝေါ တိဋ္ဌန္တျတြာတိ ဂေါဋ္ဌံ။ ကုလ သင်္ချာနေ၊ ဂါဝေါ ကုလန္တျေတ္ထာတိ ဂေါကုလံ၊ ဂုန္နံ ကုလံ ဃရန္တိ ဝါ ဂေါကုလံ။ ဝဇ ဂတိယံ၊ ဝဇန္တိ ယံ ဂါဝေါ နိဝါသနတ္ထာယာတိ ဝဇော။ ဂေါဋ္ဌာနကံ၊ ဂေါဋ္ဌာနန္တိပိ ဝဇဿ နာမာနိ။

၁၉၀။ သိလောကေန မဂ္ဂဿ နာမာနိ။ ပထိကေဟိ မဇ္ဇတေ နိတ္တိဏံ ကရီယတေတိ မဂ္ဂေါ၊ မဇ္ဇ သုဒ္ဓိယံ၊ ဏော၊ ဇဿ ဂတ္တံ၊ ပထိကေဟိ မဂ္ဂီယတေတိ ဝါ မဂ္ဂေါ၊ မဂ္ဂ အနွေသနေ၊ မံ သိဝံ ဂစ္ဆတိ ဧတ္ထ၊ ဧတေနာတိ ဝါ မဂ္ဂေါ၊ ‘‘မော သိဝေ ပရိသာယဉ္စေ’’တိ ဟိ နာနတ္ထသင်္ဂဟေ၊ သိဝံ ဂမနံ ကရောတီတျတ္ထော၊ ကြိယာဝိသေသနမေတံ။ ပထိ ဂတိယံ၊ စုရာဒိ၊ နာဂမော။ ပန္ထယန္တိ ယန္တျနေနာတိ ပန္ထော၊ အ၊ ကာရိတလောပေါ။ ပထတိ ယာတျနေနာတိ ပထော။ အဒ ဂမနေ၊ အဒတိ ယတ္ထ သာ အဒ္ဓါ၊ ဓော၊ အဒ္ဓါ မဂ္ဂေါ၊ အဒ္ဓါသဒ္ဒေါယံ ကာလေပိ၊ သမဘာဂတ္ထဝစနေ တု အဒ္ဓံ၊ တသ္မာ အဒ္ဓသဒ္ဒေါ ပုမနပုံသကဝသေန ဒွိလိင်္ဂေါ၊ ရာဇာဒိတ္တေ အဒ္ဓါ၊ အရာဇာဒိတ္တေ အဒ္ဓံ။ အဉ္ဇ ဂတိယံ၊ အသော။ ဝဇ ဂတိယံ၊ ဥမော၊ ဇဿ ဋော။ ပဒ ဂတိယံ၊ အ၊ ဒဿ ဇော၊ ဒွိတ္တံ၊ ပဇ္ဇော။ အယ ဂတိယံ၊ ယု၊ ပဒ ဂတိယံ၊ အဝေါ၊ နဒါဒိ။ ဝတ္တ ဝတ္တနေ၊ ဝတ္တနံ ဂမနာဒိ၊ အနိ၊ နဒါဒိ၊ ဝတ္တနီ။ ကန္တနဒဏ္ဍေ ပုန္နပုံသကံ။ ပထိကေဟိ ပါဒေဟိ ဟညတေတိ ပဒ္ဓတိ။ ပါဒသဒ္ဒသမာနတ္ထေန ပဒသဒ္ဒေန နိယတပ္ပယောဂတော ဝုတ္တိနာ သိဒ္ဓါ၊ ပဒသဒ္ဒူပပဒေါ ဟနဓာတု၊တိ၊ ဟနဿ ဓော၊ အလောပေါ။ ပဒ္ဓတိသဟစရဏတော ဝတ္တနီ၊ တံသဟစရဏတော ပဒဝီ စ ဣတ္ထိယံ။

၁၉၁-၁၉၂။ တဗ္ဘေဒါ တဿ မဂ္ဂဿ ဝိသေသာ ဇင်္ဃမဂ္ဂါဒယော အပထန္တာ။ ဇင်္ဃာဟိ ဂတော မဂ္ဂေါ ဇင်္ဃမဂ္ဂေါ။ သကဋေဟိ ဂတော မဂ္ဂေါ သကဋမဂ္ဂေါ။ တေ ဇင်္ဃမဂ္ဂသကဋမဂ္ဂါ မဟာမဂ္ဂေ ဝတ္တန္တိ။

ဧတ္ထ စ ‘‘တေထာ’’တိ အထသဒ္ဒေါ န ဝတ္တဗ္ဗော၊ ‘‘တေ စာ’’တိ ပန ဝတ္တဗ္ဗော။ ‘‘မတာဒ္ဓနီ’’တိ ပါဌေ ပန သတိ ‘‘တေထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗောယေဝ၊ တဒါ ဧကပဒိကေ အဒ္ဓနိ မဂ္ဂေ ဧကပဒီ မတာတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ဂစ္ဆတံ ဧကော အသဟာယော ပါဒေါ ယဿံ၊ န နိသိန္နဿေဝ ယမကောတိ ဧကပဒီ၊ သမာသန္တေ နိစ္စမီပစ္စယော၊ ကပစ္စယေ ဧကပဒိကော၊ ဤဿ ရဿတ္တံ။

စောရကဏ္ဋကာဒိဒေါသေ ဒုဂ္ဂမေ ပထေ ကန္တာရော၊ ပုန္နပုံသကေ၊ ကေန ပါနီယေန တရန္တိ အတိက္ကမန္တိ ယန္တိ ကန္တာရော၊ တရ တရဏေ၊ စောရကန္တာရာဒီသု ပနာယံ ရူဠှိဝသေန ဝုတ္တော၊ အထ ဝါ ကတိ ဆေဒနေ၊ သပ္ပဋိဘယတ္တာ ကန္တတိ နိစ္စဂမနာဂမနမေတ္ထာတိ ကန္တာရော၊ အာရော၊ နာဂမော စ။ ဒုက္ခေန ဂစ္ဆန္တျေတ္ထာတိ ဒုဂ္ဂမော။

၁၉၃။ ဒွယံ ပဋိမဂ္ဂေ။ ပဋိ အဘိမုခေန ဂန္တဗ္ဗော မဂ္ဂေါ၊ ပထော စ ပဋိမဂ္ဂေါ၊ ပဋိပထော စ။ ဒီဃမဉ္ဇသံ အတိဒူရော မဂ္ဂေါ အဒ္ဓါနန္တိ ဝုစ္စတေ။ အဒ္ဓါနံ အယနံ အဒ္ဓါနံ၊ အစ္စာယတော မဂ္ဂေါ၊ ယထာ ‘‘ပဒဋ္ဌာန’’န္တိ၊ ယလောပေါ။

ဒွယံ ပသတ္ထေဒ္ဓနိ။ သောဘနော ပထော၊ ပန္ထော စာတိ ဝိဂ္ဂဟော။ ဂန္တဗ္ဗပထဘာဝတော အပေတံ ဥပ္ပထံ၊ အပထဉ္စ၊ အဗျယီဘာဝသမာသော၊ အသဒ္ဒေါ အတြ နိပါတော။

၁၉၄-၁၉၆။ ပရမာဏူနံ ဆတ္တိံသ ဧကော အဏု နာမ၊ အဏုတောပိ အဏုတရတ္တာ ပရမော အဏု၊ အဏုတော ဝါ ပရမောတိ ပရမာဏု၊ အဏ သဒ္ဒတ္ထော ဒဏ္ဍကော ဓာတု၊ ဥ။ တေ အဏဝေါ ဆတ္တိံသ တဇ္ဇာရီ နာမ၊ တံ တံ အတ္တနော နိဿယံ မလီနကရဏဝသေန ဇရာပေတီတိ တဇ္ဇာရီ၊ ဇရ ဇီရဏေ၊ ဇရ ဝယောဟာနိမှိ ဝါ၊ အ၊ နဒါဒိ။ တာပိ တဇ္ဇာရိယော ဆတ္တိံသ ရထရေဏု နာမ၊ ရထာနံ သဉ္စရဏဝသေန ပဝတ္တော ရေဏု ရထရေဏု။ တေ ရထရေဏဝေါ ဆတ္တိံသ လိက္ခာ နာမ။ လက္ခ ဒဿနေ၊ ပကတိစက္ခုနာပိ လက္ချတေတိ လိက္ခာ၊ အဿိတ္တံ။

တာ လိက္ခာ သတ္တ ဦကာ နာမ၊ ဦကာတိ ဝုစ္စတိ သိရောဝတ္တကိမိ၊ တပ္ပမာဏတ္တာ ဦကာ။ တာ သတ္တ ဦကာ ဓညမာသော နာမ၊ ဓညော ဝီဟိယေဝ ပရိမာဏိတဗ္ဗတ္တာ မာသော စာတိ ဓညမာသော၊ မသိ ပရိမာဏေ။ တေ သတ္တ ဓညမာသာ အင်္ဂုလံ နာမ၊ အင်္ဂ ဂမနတ္ထော၊ ဥလော၊ အင်္ဂုလံ၊ ပမာဏံ၊ ဥလိပစ္စယေ အင်္ဂုလိ၊ ကရသာခါ။ အမုဒွိစ္ဆေတိ အဒုံ ဒွါဒသင်္ဂုလံ ဝိဒတ္ထိ နာမ၊ ကဏိဋ္ဌသဟိတေနင်္ဂုဋ္ဌေန ဝိတ္ထာရီယတေ၊ ဝိဓီယတေတိ ဝါ ဝိဒတ္ထိ၊ ဝိပုဗ္ဗော တနု ဝိတ္ထာရေ။ ဓာ ဓာရဏေ၊ ဥဘယတြာပိတိ၊ ပုဗ္ဗပက္ခေ တဿ ထော၊ နဿ တော၊ တဿ ဒေါ။ ပစ္ဆိမေ ဓဿ ဒေါ၊ တဿ ထော၊ အသရူပဒွိဘာဝေါ စ။ တာ ဒုဝေ ဝိဒတ္ထီ ရတနံ သိယုံ၊ ရမု ကီဠာယံ၊ တနော၊ မလောပေါ။ တာနိ သတ္တေဝ ရတနာနိ ယဋ္ဌိ နာမ၊ ယတ ပယတနေ၊တိ၊ တဿ ဌော၊ တဿ ဋော။ တာ ဝီသတိ ယဋ္ဌိယော ဥသဘံ နာမ၊ ဥသ ဒါဟေ၊ အဘော။ ဧတ္ထ ပန ဥသဘနဒန္တရံ ဥသဘံ။ ဥသဘာနံ အသီတိပ္ပမာဏံ ဂါဝုတံ နာမ၊ ဂဝံ၊ ဂဝေဟိ ဝါ ယုတံ ဂါဝုတံ။ ယုဇ သမာဓိမှိ၊ ဂေါနဒန္တရေဟိ ဂဟိတပ္ပမာဏသမာဓာနန္တျတ္ထော၊ တံ စတုဂါဝုတံ ယောဇနံ နာမ၊ ယုဇ သမာဓိမှိ၊ ယု၊ ‘‘ဧတ္တကံ ယောဇနံ နာမ ဟောတူ’’တိ စတုဂါဝုတေဟိ သမာဓာနန္တျတ္ထော။

၁၉၇။ အာရောပိတာနံ အာစရိယဓနူနံ ပဉ္စသတံ ကောသော နာမ၊ အနာရောပိတာနန္တျပရေ။ ကုသ အဝှာနေ၊ ဏော၊ ကုသနံ အဝှာနံ ကောသော၊ ဣဓ ပန ကောသပ္ပမာဏတ္တာ ကောသော၊ ဒွိသဟဿကရပ္ပမာဏော။ အညတ္ထ ပန –

‘‘စတုက္ကာဓိဝီသတိယာ၊ အင်္ဂုလေဟိ ကရော ဘဝေ၊

ချာတမဋ္ဌသဟဿေဟိ၊ ကောသမာနံ ဝိဘာဝိနာ’’တျုတ္တံ။

စတုရမ္ဗဏန္တိ စတုရမ္ဗဏဝီဟိဗီဇဇာတရောပနယောဂျော ဘူမိပ္ပဒေသော ကရီသံ နာမ၊ ကရောန္တိ ဧတ္ထ ကသနရောပနာဒိကန္တိ ကရီသံ၊ ဤသော။ စတုရမ္ဗဏဗီဇဇာတာနိ ရောပေန္တျေတ္ထာတိ စတုရမ္ဗဏံ၊ အမ္ဗဏံ ဧကာဒသဒေါဏမတ္တံ၊ အညေ ပန ‘‘စတုရမ္ဗဏံ စတုယဋ္ဌိကံ ဌာနံ ကရီသံ နာမာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ ကရီသဗ္ဘန္တရာနံ ပရိယာယဘာဝပ္ပသင်္ဂါ န ဂဟေတဗ္ဗံ။

ပမာဏတော ဟတ္ထာနမဋ္ဌဝီသပ္ပမာဏံ ဌာနံ အဗ္ဘန္တရံ နာမ၊ အဗ္ဘန္တရေ အန္တောကောဋ္ဌာသေ ဇာတံ၊ န ဗဟိကောဋ္ဌာသေတိ အဗ္ဘန္တရံ။ ယတ္ထ ယတ္ထ ဟိ ယော ယော ဌိတော၊ နိသိန္နော ဝါ၊ တတ္ထ တတ္ထ သမန္တာ အဋ္ဌဝီသတိဟတ္ထပ္ပမာဏံ ဌာနံ တဿ တဿ အဗ္ဘန္တရံ ဌာနံ နာမ။ ဘူမျာဒိတ္တာ ဘူမိဝဂ္ဂေါ၊ အထ ဝါ အင်္ဂါပေက္ခာယ ဘူမိယေဝ ပဓာနံ၊ ပဓာနေန စ ဗျပ္ပဒေသော ဘဝတီတိ ဘူမိဝဂ္ဂဗျပ္ပဒေသော။

ဘူမိဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ပုရဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၁၉၈။ ဆက္ကံ နဂရေ။

‘‘ပဋ္ဋနဉ္စ အဓိဋ္ဌာနံ၊ နဂရံ ပုဋဘေဒနံ၊

ထိယော ပူ နဂရီ ပူရိယော၊ ဌာနီယံ ကဗ္ဗဋံ ပုဋ’’န္တိ။

ဟိ သိလောကပရိယာယေသု ဝေါပါလိတော။

‘‘ဝိစိတ္တဒေဝါယတနံ၊ ပါသာဒါပဏမန္ဒိရံ၊

နဂရံ ဒဿယေ ဝိဒွါ၊ ရာဇမဂ္ဂေါပသောဘိတ’’န္တိ [စိန္တာမဏိဋီကာ ၁။၂။၁]။ –

နဂရလက္ခဏံ။ ပု ပါလနေ၊ ပုရ ပါလနေတိ စ၊ ပုနာတိ ပုရေတိ စ ရက္ခတိ ပရစက္ကာ ဒုဂ္ဂတာယာတိ ပုရံ၊ ရော၊ အ စ၊ ပုရ အဂ္ဂဂမနေတိပိ ဓာတွတ္ထော။ နဂါ ပါသာဒါဒယော အဿ သန္တိ နဂရံ၊ ရော။ ဝါကာရေန နဂရသဒ္ဒဿ ပုလ္လိင်္ဂတ္တံ သမုစ္စိနောတိ [နဂရိယော ဝါ ပတ္တနံ (အမရ ၁။၂။၁) ပက္ခေ ပတ္တနသာဟစရိယာ နပုံသကတ္တံ။ (စိန္တာမဏိဋီကာ ၁။၂။၁)]၊ ပုရသဒ္ဒဿာပီတျာစရိယာ။ အကုတောဘယတ္တာ ဌာနာယ ဟိတံ ဌာနီယံ၊ ဤယော။ ပဏိကာနံ ပုဋာ ဘိဇ္ဇန္တေ အတြာတိ ပုဋဘေဒနံ။

နိစ္စနိဝါသနဋ္ဌာနံ ဒဿေတွာ ဣတရံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ထိယ’’မိစ္စာဒိ။ ရာဇာ တိဋ္ဌတိ ဧတ္ထာတိ ရာဇဌာနီ၊ ယု၊ နဒါဒိ၊ နိစ္စနိဝါသနဋ္ဌာနေပိ ‘‘စတုရာသီတိနဂရသဟဿာနိ ကုသဝတီရာဇဌာနီပမုခါနီ’’တျာဒီသု [ဒီ။ နိ။ ၂။၂၆၃]။ ဒါရုက္ခန္ဓာဒီဟိ အာ သမန္တတော ဝရန္တိ ပရိက္ခိပီယန္တိ ဧတ္ထာတိ ခန္ဓာဝါရော၊ ပတ္ထနတ္ထော ဝရဓာတု အာပုဗ္ဗတ္တာ ပရိက္ခိပနတ္ထော ဟောတိ။ ပဉ္စကံ နဂရေ၊ ‘‘ခန္ဓာဝါရော’’တိ ပန ဧကမေဝ အစိရနိဝါသနဋ္ဌာနဿ နာမံ။

၁၉၉။ မူလပုရာ အညတြ မူလပုရံ ဝဇ္ဇေတွာ ယံ ပုရမတ္ထိ ယောဇနဝိတ္ထိဏ္ဏပါကာရာဒိပရိက္ခိတ္တံ၊ တံ မူလပုရဿ တရုဋ္ဌာနိယဿ သာခါသဒိသတ္တာ သာခါနဂရံ နာမ။

၂၀၀-၂၀၁။ သာဒ္ဓပဇ္ဇဒွယေန မူလပုရဿ နာမာနိ။ ဝါနရသီသံ၊ တံသဏ္ဌာနော ဝါ ပါသာဏော ဧတ္ထ အတ္ထီတိ ‘‘ဝါနရသီသ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဝဿ ဗတ္တံ၊ ဝဏ္ဏဝိပရိယယံ၊ ဒီဃံ၊ ဏတ္တံ၊ သဿ လောပဉ္စ ကတွာ ‘‘ဗာရာဏသီ’’တိ ဝုတ္တံ။ သဝတ္ထဿ ဣသိနော နိဝါသနဋ္ဌာနတ္တာ သာဝတ္ထိ၊ သဗ္ဗံ ဓနမေတ္ထ အတ္ထီတိ ဝါ သာဝတ္ထိ [မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၄]၊ သဗ္ဗဿ သာဝေါ၊ ဓနဝါစကော အတ္ထသဒ္ဒေါ၊ ဣ။ တိက္ခတ္တုံ ဝိသာလီဘူတတ္တာ ဝေသာလီ၊ အဿတ္ထုတ္ထေ ဤ။ မထိ ဟိံသာယံ၊ ဣလော၊ အဿိတ္တံ၊ မိထိလာ။ အလံ ဘူသနမေတ္ထာတိ အာဠဝီ၊ ဝီ၊ ဠတ္တဉ္စ။ ကုသ အဝှာနေ၊ ‘‘ခါဒထ ပိဝထာ’’တျာဒီဟိ ဒသဟိ သဒ္ဒေဟိ ကောသန္တိ ဧတ္ထာတိ ကောသမ္ဗီ၊ ဗော၊ နဒါဒိ၊ ကုသမ္ဗရုက္ခဝန္တတာယ ဝါ ကောသမ္ဗီ၊ ကုသမ္ဗဿ ဣသိနော အဿမတော အဝိဒူရေ မာပိတတ္တာတိ ဧကေ [ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၃၅၊ မ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၁၄၊ ၂။၂၈၄]။ ဥဂ္ဂံ ရိပုံ ဇယတိ ယတ္ထ၊ သာ ဥဇ္ဇေနီ၊ ယု၊ နဒါဒိ။ တက္က ဦဟေ၊ ဦဟော ဦနပူရဏံ၊ တက္ကနံ တက္ကော၊ သော သီလံ သဘာဝေါ ယတ္ထ သာ တက္ကသီလာ၊ ယော ဟိ ပုရိသကာရေန ဦနော၊ သော တတ္ထ ဂန္တွာ တမူနံ ပူရေတီတိ။ စမ အဒနေ၊ ပေါ၊ စမ္ပာ။ သာနံ ဓနာနံ အာကရံ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနံ သာကရော၊ သော ဧဝ သာဂလံ။ သံသုမာရသဏ္ဌာနော ဂိရိ ဧတ္ထာတိ သံသုမာရဂိရံ၊ သံသုမာရော ဂါယတိ ဧတဿ မာပိတကာလေတိ ဝါ သံသုမာရဂိရံ၊ ဂေ သဒ္ဒေ၊ ဣရော။ ရာဇူနမေဝ အာဓိပစ္စဝသေန ပရိဂ္ဂဟိတဗ္ဗတ္တာ ရာဇဂဟံ။ အာဒိကာလေ ကပိလနာမဿ ဣသိနော နိဝါသနဋ္ဌာနတ္တာ ကပိလဝတ္ထု၊ ပုမနပုံသကေ။

သာကော ရာဇူနံ ယုဒ္ဓါဒီသု သတ္တိ သဉ္ဇာတာ ဧတ္ထာတိ သာကေတံ၊ ‘‘သာကော သတ္တိမှိ ဘူပါလေ၊ ဒုမဒီပန္တရေသု စေ’’တိ နာနတ္ထသင်္ဂဟေ။ သဉ္ဇာတတ္ထေ ဣတော၊ သာကော နာမ ရာဇာ၊ ဒုမော ဝါ ဧတ္ထ အာဒိကာလေ သဉ္ဇာတောတိ ဝါ သာကေတံ။ ဣန္ဒံ ပရမိဿရိယဘာဝံ ပါပုဏန္တိ ဧတ္ထာတိ ဣန္ဒပတ္တံ၊ ဣန္ဒော ဝါ သက္ကော ဒေဝရာဇာ၊ သော ပတ္တော ဧတ္ထာတိ ဣန္ဒပတ္တံ။ ဥက္ကံ ဓာရယတိ ဧတဿ မာပိတကာလေတိ ဥက္ကဋ္ဌာ၊ ဝဏ္ဏဝိကာရော။ ယဿ မာပိတဋ္ဌာနေ ပါဋလီနာမကော ဧကော တရုဏရုက္ခော အတ္ထီတိ တံ ပါဋလိပုတ္တကံ၊ အထ ဝါ ပဋလိ နာမ ဧကော ဂါမဏီ၊ တဿ ပုတ္တော ဧတ္ထ ဝသတိအာဒိကာလေတိ ပါဋလိပုတ္တကံ။ စေတိယရဋ္ဌေ ဥတ္တမတ္တာ စေတုတ္တရံ၊ ‘‘ဇေတုတ္တရ’’န္တိ ပါဌေ ပန ဝဏ္ဏဝိကာရော၊ ဝေရိဇယဋ္ဌာနတ္တာ ဇေတဉ္စ တံ ဥတ္တမတ္တာ ဥတ္တရဉ္စေတိ ဝါ ဇေတုတ္တရံ။ ယဿ မာပိတကာလေ ဒီပေါ ဒိပ္ပတိ၊ တံ သင်္ကဿံ၊ ကာသ ဒိတ္တိယံ၊ ဒွိတ္တံ၊ သမ္မာ ကသန္တိ ဧတ္ထာတိ ဝါ သင်္ကဿံ၊ ကသ ဝိလေခနေ၊ ယဿ မာပိတကာလေ နိမိတ္တမောလောကေန္တာ ဗြာဟ္မဏာ ကုသဟတ္ထံ နရံ ပဿိတွာ မာပေန္တိ၊ တံ ကုသိနာရံ။ အာဒိနာ မထုရ [မဓုရ၊ မာဓုရ (က။)] ပါသာဏပုရသောဏိကာဒယောပျနေကပုရဝိသေသာ သင်္ဂဟိတာ။

၂၀၂။ စတုက္ကံ အဗ္ဘန္တရဂါမမဂ္ဂေ။ ရထဿ ဟိတာ ရစ္ဆာ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာဒိ။ ဝိသယန္တေ ပကာသယန္တေ ဝိက္ကယေန ဒဗ္ဗာနိ ယဿံ၊ သာ ဝိသိခါ၊ ဝိပုဗ္ဗော သိ သေဝါယံ၊ ခေါ၊ ဝိသန္တိ ဧတ္ထာတိ ဝါ ဝိသိခါ၊ ဝိသ ပဝေသနေ၊ ခေါ။ ရထဿ ဟိတာ ရထိကာ၊ ဣကော။ ဝီ ဂမနေ၊ ထိ၊ ဝီထိ။

အနိဗ္ဗိဒ္ဓါ ရစ္ဆန္တရေန မဇ္ဈေ အနိဗ္ဗိဒ္ဓါ ရစ္ဆာ ဗျူဟော နာမ။ ဗျူဟေတိ သမ္ပိဏ္ဍေတိ ဇနေ အညတြ ဂန္တုမပ္ပဒါနဝသေနာတိ ဗျူဟော၊ ဦဟ သမ္ပိဏ္ဍနေ ဝိပုဗ္ဗတ္တာ။ န နိဗ္ဗိဇ္ဈတေ ရစ္ဆန္တရေနာတိ အနိဗ္ဗိဒ္ဓါ၊ ဝိဓ သမ္ပဟာရေ၊ အ။ နိဗ္ဗိဒ္ဓါ ရစ္ဆန္တရေန ရစ္ဆာ ပထော၊ အဒ္ဓီတိ စ ဝုစ္စတိ။ ပထ ဂမနေ၊ ပထော။ အဒ ဂမနေ၊တိ၊ အဒ္ဓိ။

၂၀၃။ စတုက္ကံ စစ္စရေ။ စတုန္နံ ပထာနံ သမာဟာရော စတုက္ကံ၊ စရ ဂတိဘက္ခနေသု၊ စရော၊ ရဿ စော၊ စစ္စရံ၊ အင်္ဂဏဝါစကော စာယံ။ ဒွိန္နံ၊ စတုန္နံ ဝါ မဂ္ဂါနံ သန္ဓိ မဂ္ဂသန္ဓိ။ သိင်္ဃ ဃာယနေ၊ အာဋကော။

ဒွယံ ဝပ္ပဿောပရိ ဣဋ္ဌကာဒိရစိတေ ဝေဌနေ။ ဝပ္ပံ နာမ ဒုဂ္ဂနဂရေ ပရိခါမတ္တိကံ ကူဋံ [ကုဋိံ (က။)] ကတွာ ဂေါဟိ၊ ဟတ္ထီဟိ စ ဝိမဒ္ဒါပေတွာ တိံသဟတ္ထပ္ပမာဏံ ပါကာရဿ ဟေဋ္ဌိမတလံ၊ တထာ ဟတ္ထသတံ တတော ဥဒ္ဓရိတွာ ပံသုနာ ဝပ္ပံ ကာရယေ၊ တဿောပရိ ပါကာရန္တိ၊ ပကုဗ္ဗန္တိ တန္တိ ပါကာရော၊ သမန္တတော ကရီယတေတိ ဝါ ပါကာရော၊ အကတ္တရိ စ ကာရကေ သညာယံ ဏော၊ ရဿဿ ဒီဃတာ။ ဝု သံဝရဏေ၊ ဝုဏောတီတိ ဝရဏော၊ ယု၊ ရာဂမော စ။ ‘‘သာလော’’တိပိ ပါကာရဿ နာမံ။

ဒွယံ ရာဇဘဝနသာမညေ။ သဗ္ဗဂေဟာနံ ဝိသေသေန ပကာသနတော ဥဒ္ဒါပေါ၊ ဒီပ ပကာသနေ၊ ဤဿာကာရော။ သင်္ဂမ္မ ကရောန္တိ တန္တိ ဥပကာရိကာ၊ ဏွု။ ကေ ပစ္စယေ ထီကတာကာရပရေ ပုဗ္ဗော အကာရော ဒီဃံ [ကာတန္တ ၂။၂။၆၅]၊ အကာဒေသောပိ ဟိ ‘‘ကော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ယထာ ဒေဝဒတ္တော ‘‘ဒတ္တော’’တိ။ ကပစ္စယော ဝါ။

၂၀၄။ ဒွယံ ဂေဟာဒိနော မတ္တိကေဋ္ဌကာဒိမယဘိတ္တိယံ။ ကုဋ ဆေဒနေ၊ ကုဋတိ ဆိန္ဒတိ မဂ္ဂန္တိ ကုဋ္ဋံ။ ဘိဒိ ဒွိဓာကရဏေ၊တိ၊ ဘိတ္တိ။ ဂုန္နံ ဝါစာနံ ပုရံ ဂေါပုရံ။ ဒွါရသမီပေ ကတော ကောဋ္ဌကော ဒွါရကောဋ္ဌကော၊ ကုသ အက္ကောသေ၊ ဌကော၊ ကောဋ္ဌကောတိ ဂေဟဝိသေသော။

ဒွယံ ဣန္ဒခီလေ။ ဣသ ဣစ္ဆာယံ၊ ဧသ ဂဝေသနေ ဝါ၊ ဣကော။ ဣန္ဒဿ သက္ကဿ ခီလော ကဏ္ဋကော ဣန္ဒခီလော။ ဒွယံ ဒွါရပဿောပသာလာယံ’ဟမျာဒိပိဋ္ဌေ စ ဝါတကုဋိကာယံ။ အဍ္ဍ အတိက္ကမဟိံသာသု၊ အ။ အာလကပစ္စယေ အဋ္ဋာလကော။

၂၀၅။ ဥပရိ မာလာဒိယုတ္တံ သောဘနထမ္ဘဒွယမုဘယတော နိခနိတွာ ယံ ဗဟိဒွါရံ ကပ္ပီယတေ၊ တံ တောရဏံ။ တုရ ဝါရဏေ၊ ယု၊ ထဝန္တာ ဝါ ရဏန္တျတြာတိ တောရဏံ၊ တု အဘိတ္ထဝေ။ ရဏ သဒ္ဒတ္ထော၊ ဝဏ္ဏဝိကာရော။ ဒွါရဿ ဗဟိ ဗဟိဒွါရံ။ ပရိ သမန္တတော ခညတေတိ ပရိခါ။ ဒီဃဘာဝေန ယုတ္တာ ဒီဃိကာ။

၂၀၆-၂၀၇။ သဒုမန္တံ ဂေဟေ။ မန္ဒ မောဒနထုတိဇဠတ္တေသု၊ မန္ဒန္တေ ယတ္ထာတိ မန္ဒိရံ၊ ဣရော။ သီဒန္တိ တတ္ထာတိ သဒနံ၊ ယု။ သဒ ဝိသရဏဂတျာဝသာနေသု။ န ဂစ္ဆန္တီတိ အဂါ၊ ထမ္ဘာဒယော၊ တေ ရာတိ ဂဏှာတီတိ အဂါရံ။ ရဿဿ ဒီဃတ္တေ အာဂါရံ။ စိ စယေ၊ နိစီယတေ ဆာဒီယတေတိ နိကာယော၊ ယမှိ စိဿ ကာဒေသော နိပါတနာ။ လီ သိလေသနေ၊ ဏော၊ နိလယော၊ အာလယော စ။ ဝသ နိဝါသေ၊ အာဝသန္တျတြာတိ အာဝါသော၊ ဏော။ ဘူ သတ္တာယံ၊ ဘဝန္တျတြာတိ ဘဝနံ။ ဝိသန္တိ တန္တိ ဝေသ္မံ၊ မော။ ကိတ နိဝါသေ၊ အဓိကရဏေ ယု၊ နိကေတနံ။ နိဝိသန္တိ၊ နိဝသန္တိ ဝါ ယတြ၊ တံ နိဝေသနံ။ ဃရ သေစနေ၊ ဃရတိ ကိလေသမေတ္ထာတိ ဃရံ၊ ဂယှတီတိ ဝါ ဃရံ၊ ဏော။ ဂဟဿ ဃရာဒေသော။ ဂဏှာတိ ပုရိသေန အာနီတံ ဓနန္တိ ဂဟံ။ အဓိကရဏေ ထော၊ အာဝသထော။ သရ ဂတိစိန္တာဟိံသာသု၊ သရန္တိ စိန္တေန္တိ ဧတ္ထ သုဘာသုဘကမ္မာနိ၊ သရတိ ဝါ သူရိယသန္တာပါဒိကန္တိ သရဏံ။ သိ သေဝါယံ၊ ဏော၊ ပတိဿယော။ ဥစ သမဝါယေ၊ ဩကံ။ သလ ဂမနေ၊ ‘‘ဣတ္ထိယမတိယဝေါ ဝါ’’တိ အ၊ သာလာ၊ သရဓာတုမှိ သတိ လတ္တမေဝ ဝိသေသော။ စိ စယေ၊ ကမ္မနိ ဏော၊ စယော။ ကုဋ ဆေဒနေ၊ ဣ။ ဝသ နိဝါသေ၊တိ။ ဥပဓဿ ဧတ္တေ ဂေဟံ။ သဒဓာတုမှာ ဥမော၊ သဒုမံ။

ဒွယံ မုခရဟိတဒေဝကုလသဒိသေ ယညာယတနေ။ စိတ ပူဇာယံ၊ ကမ္မနိ ဣယော။ ယတ ယတနေ၊ အာယတန္တိ ဝါယမန္တိ ဧတ္ထ ဖလကာမာတိ အာယတနံ၊ အထ ဝါ အာယန္တီတိ အာယာနိ၊ တာနိ တနောတီတိ အာယတနံ၊ ဖလကာရကန္တျတ္ထော။ ဧတ္ထ တုသဒ္ဒေါ သမာဂတာနံ ဒွိန္နံ ပုဗ္ဗာပရဂမနတ္ထော။ ‘‘စေတိယာယတနာနိ စာ’’တိပိ ပါဌော။

၂၀၈။ ဒွယံ ဒေဝါနံ၊ နရပတီနဉ္စ ဣဋ္ဌကာဒိမယေ ဘဝနေ။ အညဿာပိ သာဒိသျာ။ ပသီဒန္တိ နယနမနာနျတြာတိ ပါသာဒေါ။ ယု မိဿနေ၊ ပေါ၊ ဒီဃော စ၊ ဒီဃဝိဓာနသာမတ္ထိယာ ဩတ္တာဘာဝေါ။

ဒွယံ ရာဇတော အညေသံ ဓနီနံ ဗျဝဟာရကာဒီနံ ဘဝနေ။ မုဏ္ဍော ဆဒနမေတဿ၊ န ပါသာဒဿ ဝိယာတိ မုဏ္ဍစ္ဆဒေါ၊ ဒွိတ္တံ။ ဟရ ဟရဏေ၊ ယော၊ ယမှိ မိအာဂမော စ။

ဒုဂ္ဂပုရဒွါရေ ဝါ၊ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝါ မတ္တိကာဒိမယေ ဂဇကုမ္ဘမှိ ယော ယူပေါ ပါသာဒေါ ပတိဋ္ဌိတော၊ သော ဟတ္ထိနခေါ နာမ၊ ဟတ္ထိဿေဝ နခေါ ယဿာတိ ဟတ္ထိနခေါ၊ နခသဒ္ဒေန ဝါ နခသဟိတော ပါသာဒေါ ဂယှတေ။

၂၀၉။ သုပဏ္ဏဿ ဂရုဠဿ ဝင်္ကေန ပက္ခေန သဒိသဆဒနံ ဂေဟံ သုဝဏ္ဏဝင်္ကစ္ဆဒနံ။ ဝင်္က ဂမနေ။ ဧကပဿေယေဝ ဆဒနတော အဍ္ဎယောဂေါ။

ဧကေနေဝ ကူဋေန ယုတ္တော အနေကကောဏော ပတိဿယဝိသေသော မာဠော နာမ၊ ဝဋ္ဋာကာရေန ကတသေနာသနန္တိ ကေစိ။ မာ မာနေ၊ ဠော၊ မာဠော။

စတုရဿော ပတိဿယဝိသေသော ပါသာဒေါ နာမ၊ အာယတစတုရဿပါသာဒေါတိ ကေစိ။

၂၁၀။ သန္တေဟိ ဘာတိ ဒိဗ္ဗတီတိ သဘာယံ၊ သဘာ စ၊ ပုရိမေ ယပစ္စယော၊ သန္တဿ သာဒေသော တူဘယတြ။ မဏ္ဍာ ရဝိရံသယော၊ တေ ပိဝတိ နာသယတီတိ မဏ္ဍပေါ၊ ဝါသဒ္ဒေန မဏ္ဍပပဒဿ ပုလ္လိင်္ဂတ္တံ သမုစ္စိနောတိ၊ ဇနာနံ အာလယော သန္နိပါတဋ္ဌာနံ ဇနာလယော။ အာသနတ္ထာယ ကတာ သာလာ အာသနသာလာ။ ပဋိက္ကမန္တိ ဧတ္ထာတိ ပဋိက္ကမနံ၊ ကမု ပဒဝိက္ခေပေ၊ အဓိကရဏေ ယု။

၂၁၁။ ဇိနဿ ဝါသဘူတံ ဘဝနံ ဂန္ဓကုဋိ နာမ၊ ဒိဗ္ဗဂန္ဓေဟိ ပရိဘာဝိတာ ကုဋိ ဂန္ဓကုဋိ။

တိကံ ပါကဋ္ဌာနေ။ ရသာနိ သန္တျဿံ ရသဝတီ၊ ပစနံ ပါကော၊ တဿ ဌာနံ ပါကဋ္ဌာနံ။ မဟန္တာနိ ဗဟူနိ အသိတဗ္ဗာနိ သန္တေတ္ထ မဟာနသံ၊ အသ ဘက္ခနေ၊ ယု၊ ဝဏ္ဏဝိပရိယယော။

၂၁၂။ သုဝဏ္ဏကာရာဒိသိပ္ပီနံ ကမ္မသာလာ အာဝေသနံ။ အာဝိသန္တျသ္မိံ အာဝေသနံ၊ ယု။ ပါနမန္ဒိရံ သုရာပါနတ္ထံ ကတမန္ဒိရံ သောဏ္ဍာ နာမ၊ ကတ္တဗ္ဗာကတ္တဗ္ဗံ ဝိစာရေတွာ အတ္တနာ ဣစ္ဆိတဝတ္ထုကာရဏာ သဗ္ဗံ ဒေယျဓမ္မံ သနောန္တီတိ သောဏ္ဍာ၊ သန ဒါနေ၊ တနာဒိ။ ဍော၊ အဿောတ္တံ၊ ဝဏ္ဏဝိကာရော စ၊ တေသံ ဧသာ ဝသတိ သောဏ္ဍာ။ ပါနသဒ္ဒသန္နိဓာနာ သုရာသောဏ္ဍာယေဝိဓ ဂဟိတာ။ ဝစ္စဿ ဂူထဿ ဝိသဇ္ဇနဋ္ဌာနံ ဝစ္စဋ္ဌာနံ။ ဝစ္စဿ ဝိသဇ္ဇနဋ္ဌာနာ ကုဋိ ဝစ္စကုဋိ။ မုနီနံ ဣသီနံ ဝသနဋ္ဌာနံ အဿမော နာမ၊ အာ ကောဓံ သမေန္တိ ဧတ္ထာတိ အဿမော၊ အာ ဘုသော သမေန္တိ ဧတ္ထ ရာဂါဒယောတိ ဝါ အဿမော။

၂၁၃။ တိကံ ပဏျဝိက္ကယသာလာယံ။ ပဏ ဗျဝဟာရေ၊ ပဏိတဗ္ဗာတိ ပဏျာ၊ ဝတ္ထာဒယော၊ တေ ဧတ္ထ ဝိက္ကိဏန္တီတိ ပဏျဝိက္ကယော၊ ကီ ဒဗ္ဗဝိနိမယေ၊ သော ဧဝ သာလာ ဂေဟန္တိ ပဏျဝိက္ကယသာလာ။ အာပဏယန္တေ ဗျဝဟရန္တေ အသ္မိန္တိ အာပဏော၊ ဏော။ ပဏျာနံ ဝိက္ကယာယ နီယမာနာနံ ဝီထိ ပန္ထော ပဏျဝီထိကာ။ ဝသ အစ္ဆာဒနေ၊ တော၊ ဥဒကံ ဝသိတံ အစ္ဆာဒနံ ကတမနေနာတိ ဥဒေါသိတော၊ ဝဿောတ္တံ၊ ဘဏ္ဍဋ္ဌပနဿ သာလာ ဘဏ္ဍသာလာ။ ကမု ပဒဝိက္ခေပေ၊ စင်္ကမတျတြာတိ စင်္ကမနံ၊ စင်္ကမော စ၊ ဒွိတ္တာဒိ။

၂၁၄။ ဇလန္တိ ဧတ္ထာတိ ဇန္တာ၊ ဇလ ဒိတ္တိယံ၊ အန္တော၊ ‘‘ဣတ္ထိယမတိယဝေါ ဝါ’’တိ အ၊ အာ၊ လလောပေါ၊ ဇနေတျတြ အဂ္ဂိန္တိ ဝါ ဇန္တာ၊ ဇန ဇနနေ၊ အန္တော၊ သာ ဧဝ ဃရံ ဇန္တာဃရံ။ အဂ္ဂိနော သာလာ အဂ္ဂိသာလာ။ ပါ ပိဝနေ၊ ပပိဝန္တျဿန္တိ ပပါ၊ အ။ ပါနီယဋ္ဌာ သာလာ ပါနီယသာလာ၊ သာ ဧဝ ပါနီယသာလိကာ။

ဂသ ဂမနေ၊ ဘော၊ သဿ ဗော။ အဝတိ ရက္ခတီတိ ဩဝရကော၊ အရော၊ သကတ္ထေ ကော၊ အဿောတ္တဉ္စ။ ဝသနံ ဝါသော၊ တဒတ္ထံ အဂါရံ ဝါသာဂါရံ။ သယတိ ဧတ္ထာတိ သယနီ၊ ယု၊ နဒါဒိ၊ သာ ဧဝ ဂဟံ သယနိဂ္ဂဟံ။

၂၁၅။ စတုက္ကံ ရာဇိတ္ထာဂါရေ၊ တဒတ္ထိယတော [တဒဋ္ဌိယတော (က။)] ဥပစာရေန ရာဇိတ္ထီသုပိ။ ရာဇိတ္ထီနမဂါရံ ဣတ္ထာဂါရံ။ အဝရုန္ဓီယန္တေ ရာဇိတ္ထိယော အနေနာတိ ဩရောဓော၊ ရုဓ အာဝရဏေ။ သုဒ္ဓါ ကာမာပဂမတ္တာ ပရိသုဒ္ဓါ ရက္ခကာ အန္တေ သမီပေ ယဿာတိ သုဒ္ဓန္တော။ အန္တေ အဗ္ဘန္တရေ ပုရံ ဂေဟံ အန္တေပုရံ၊ ပုရဿ အန္တေတိ ဝါ အန္တေပုရံ။ ‘‘အန္တောပုရ’’န္တိပိ ပါဌော။

ရညံ ရာဇူနံ အသဗ္ဗဝိသယဋ္ဌာနံ သဗ္ဗေဟျသာဓာရဏဋ္ဌာနံ ‘‘ကစ္ဆန္တရ’’န္တိ မတံ ကထိတံ၊ ယံ ‘‘ပမဒဝန’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ ပမဒဝနံ နာမ ဥပကာရိကာသန္နိဟိတံ ဝါ ပုရသန္နိဟိတံ ဝါ အန္တေပုရောစိတံ၊ ယတြ အန္တေပုရသဟိတော ဧဝ ရာဇာ ဝိဟရတိ၊ နာညဇနပ္ပဝေသော [အမရ ၁၄။၃]။ ပမဒါနံ ဝနံ ပမဒဝနံ။ နိပါတနာ ယာကာရာနံ [ဤကာရ အာကာရာနန္တိ အတ္ထော] ဣတ္ထိဂတာနံ ရဿော ကွစီတိရဿော။ ကစ္ဆဿ ပကောဋ္ဌဿ အန္တရံ အဗ္ဘန္တရံ ကစ္ဆန္တရံ။ ပကောဋ္ဌံ နာမ အဗ္ဘန္တရဒွါရံ။

၂၁၆။ ဒွယံ ဣဋ္ဌကာဒိရစိတေ အာရောဟနေ။ ဥပါနေန သဟ ဝတ္တတေတိ သောပါနော၊ သောပါနံ ဝါ နပုံသကေပိ။ အာရူယှတေ ယေန တံ အာရောဟနံ၊ ယု၊ ရုဟ ဇနနေ။

ဒွယံ ကဋ္ဌာဒိရစိတာယံ။ နိစ္ဆယေန သယန္တိ ပါကာရာဒိကမေတာယာတိ နိဿေဏီ၊ သိ သေဝါယံ၊ ဏီ၊ နဒါဒိ။ ဥဒ္ဓမာရောဟတေ ဧတာယာတိ အဓိရောဟိဏီ၊ သာသဒ္ဒေါ ဒွိန္နမ္ပိ ဣတ္ထိလိင်္ဂတ္တံ ဇောတေတိ။

၂၁၇။ ပဉ္စကံ ဇာလကေ။ ဝါတံ ပိဝတီတိ ဝါတပါနံ။ ဂဝံ အက္ခိ ဂဝက္ခော၊ သမာသန္တတ္တာ အ၊ သညာသဒ္ဒတော ပုလ္လိင်္ဂတ္တံ၊ အက္ခိ သဒ္ဒေ ဝါ၊ ဂဝံ အက္ခိ ဂဝက္ခီတိ ဝိဂ္ဂဟော။ ဇလ ဒိတ္တိယံ၊ ဇာလံ။ သီဟရူပယုတ္တံ ပဉ္ဇရံ သီဟပဉ္ဇရံ။ အာလောကာနံ အာတပါနံ ပဝိသနဋ္ဌာနံ သန္ဓိ ဆိဒ္ဒန္တိ အာလောကသန္ဓိ၊ အာလောကီယန္တိ ဧတေနာတိ အာလောကော၊ သော ဧဝ သန္ဓီတိ ဝါ အာလောကသန္ဓိ။

ဒွယံ လင်္ဂိယံ။ လဂိ ဂတျတ္ထော၊ အ၊ နဒါဒိ။ ပရိ ပုနပ္ပုနံ ဂမနာဂမနဝသေန ဟန္တီတိ ပလိဃော၊ ဏော။ ကပိရူပမတ္ထကတ္တာ ကပိသီသော။ အဂ္ဂဠံ နာမ ကဝါဋကော [ကဝါဋဖလဝိဓာရဏော (က။)]၊ တဿ ထမ္ဘော အဂ္ဂဠတ္ထမ္ဘော၊ ‘‘အဂ္ဂဠံ တီသု ကလ္လောလေ၊ ဒဏ္ဍေ စာန္တကဝါဋေသူ’’တိ ရဘသော၊ ဣတ္ထိယမတော အာပစ္စယော၊ အဂ္ဂဠာ။ နိဿေသတော အဗ္ဗတိ ဝဿောဒကမနေနာတိ နိဗ္ဗံ၊ အဗ္ဗ ဂတိဟိံသာသု။ ဆဒ္ဒဿ ဆဒနဿ ကောဋိ ဟေဋ္ဌိမာဝသာနံ ဆဒ္ဒကောဋိ၊ တဿံ။

၂၁၈။ တိကံ ဂေဟစ္ဆဒနေ။ ဆာဒေတိ ဧတေနာတိ ဆဒနံ၊ ဆဒ သံဝရဏေ၊ စုရာဒိ။ ပဋဂမနေ၊ ‘‘ပဋျာဒီဟျလ’’န္တိ အလော။ ဆာဒေတိ ဧတေနာတိ ဆဒ္ဒံ၊ ဒွိတ္တာဒိ။

တိကံ ဂေဟင်္ဂဏေ။ အဇ ဂတိမှိ၊ ဣရော၊ အဇိရံ။ စရ ဂတိဘက္ခနေသု၊ စရော။ အင်္ဂ ဂမနေ၊ ကရဏာဓိကရဏေသု ယု၊ ဝဏ္ဏဝိကာရော၊ ဏတ္တံ။

ပဉ္စကံ ဂေဟဒွါရတော ဗဟိပကောဋ္ဌကေ၊ ဝီထိယံ ဒွါရပိဏ္ဍကေ စ။ အလိန္ဒော တွညပိဏ္ဍကေပိစ္ဆတေ။ ပဌမံ ဟနန္တိ ဂစ္ဆန္တိ ဧတ္ထာတိ ပဃာဏော၊ ပဃဏော စ၊ ဟနဿ ဃဏာဒေသော။ အလိ သခါ ဣန္ဒော ဧတ္ထာတိ အလိန္ဒော၊ ‘‘ဂေဟေကဒေသေ အလိန္ဒော၊ ပဃာဏော ပဃဏောဘဝေ’’တိ [စိန္တာမဏိဋီကာ ၁၂။၁၂] အမရမာလာယံ။ အာလိန္ဒော၊ ဒီဃာဒိ။ ပဓာနံ မုခံ ပမုခံ၊ ဂေဟဿ ဟိ စတူသု မုခေသု တဒေဝ ပဓာနံ၊ ယတ္ထ သာဓုဇနာပိ အာဂန္တုကာပိ နိသီဒန္တိ။ ဒွါရံ ဗန္ဓတိ ပိဒဟတိ ဧတ္ထာတိ ဒွါရဗန္ဓနံ။

၂၁၉။ ဒွယံ ဒွါရဗာဟာယံ။ ပီဌာနိ လောဟဝိကတိအာဒီဟိ သင်္ဃဋီယန္တိ ဧတ္ထာတိ ပီဌသင်္ဃာဋကံ၊ ပီဌေဟိ သင်္ဃဋီယတီတိ ဝါ ပီဌသင်္ဃာဋကံ၊ ဃဋ ဃဋနေ။ ဒွိဘာဂေန ဗာဟာသဒိသတ္တာ ဗာဟာ၊ ဒွါရဿ ဗာဟာ ဒွါရဗာဟာ။ ‘‘ကပါဋံ၊ ကဝါဋ’’န္တိပိ ဒွါရဗာဟာယ နာမာနိ၊ ကံ ဝါတံ ပါဋယတိ၊ ဝါဋယတိ စေတိ ကမ္မနိ ဏော၊ ဣတ္ထိယံ ကပါဋီ။

ဒွယံ ဂေဟာဒီနံ ကူဋေ။ ကုဋ ဆေဒနေ၊ ကမ္မနိ ဏော။ နယ ဂမနတ္ထော၊ ကေ သီသေ နယတီတိ ကဏ္ဏီကာ၊ ဏွု၊ ဣတ္တံ၊ ဏတ္တဉ္စ။

၂၂၀။ ဒွယံ ဒွါရေ။ ဒွေ အရန္တျတြာတိ ဒွါရံ၊ ဒုဇ္ဇနေ ဝါရယန္တျသ္မာ ရက္ခကာတိ ဝါ ဒွါရံ၊ ဥလောပေါ။ ပဋိဟရန္တိ အပနေန္တိ ဧတသ္မာ ရက္ခကာ အညာတန္တိ ပဋိဟရော၊ ပဋိပက္ခေ ဟရတိ ဧတသ္မာတိ ဝါ ပဋိဟရော၊ ရဿဿ ဒီဃတ္တေ ပဋိဟာရော။

စတုက္ကံ ဥမ္မာရေ၊ ယံ ‘‘ဒွါရပိဏ္ဍိကာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဥရ ဂတိမှိ၊ မာရော ကရဏေ။ ဒေဟံ နေတိ ပဝေသေနာတိ ဒေဟနီ၊ ‘‘ဒေဟလီ’’တိပိ ပါဌော၊ ဒေဟံ လာတိ ပဝေသေနာတိ ဒေဟလီ။ ဣလ ဂတိမှိ၊ ဏွု။ ဣန္ဒော ဧဝ ပါဒံ ခိပတိ ဧတ္ထာတိ ဣန္ဒခီလော၊ ခိပ ပေရဏေ။ ပဿ လောပေါ၊ အထ ဝါ ဣံ ဂမနံ ဒဒါတီတိ ဣန္ဒော၊ ဒွါရံ၊ တတ္ထ ဌပိတော ခီလော ကဏ္ဋကောတိ ဣန္ဒခီလော၊ ဝေဂဂဘိဃာတနတော ဟိ သော ခီလော ဝိယ ဟောတိ။

ထမ္ဘ ပဋိဗန္ဓနေ၊ ထမ္ဘော၊ ဓာရေတီတိ ဝါ ထမ္ဘော၊ ဓရ ဓရဏေ၊ ရမ္ဘပစ္စယော၊ ဝဏ္ဏဝိကာရော စ။ ထု အဘိတ္ထဝေ၊ ဥဏော၊ ယု ဝါ၊ ဓာရေတီတိ ဝါ ထူဏော၊ ယု၊ ရလောပေါ၊ အဿူ။

အဍ္ဎေန္ဒုပါသာဏေ အဒ္ဓစန္ဒာကာရေ ပါသာဏေ ပဋိကာသဒ္ဒေါ ဝတ္တတိ။ ပဋ ဂတိယံ၊ ဏွု။ ဣတ္ထိကတာကာရပရေ ကေ အဿိတ္တံ။ ဂဇိ သဒ္ဒေ၊ ဏွု၊ အဿိတ္တံ၊ ဗိန္ဒာဂမော စ။ ဣသ ဣစ္ဆာယံ၊ ဌကော။

၂၂၁။ ဝလဘီတိ စူဠာ၊ ‘‘သိခါယံ ဝလဘီ စူဠေ’’တိ ရုဒ္ဒေါ [ရဿန္တာ စ၊ သိခါယံ ဝဠဘိယံ စူဠေတိ ရုဒ္ဒေါ (စိန္တာမဏိဋီကာ ၁၂။၁၅)]။ တစ္ဆာဒနေ ဒါရုမှိ ကဋ္ဌေ ဂေါပါနသီ မတာ။ ဝင်္ကေတိ ဒါရုဝိသေသနံ။ ဂံ ဝဿောဒကံ၊ သူရိယာဒိကိရဏဉ္စ ပိဝန္တိ ဝိနာသယန္တိ အဗ္ဘန္တရမပ္ပဝေသနဝသေနာတိ ဂေါပါနာ၊ ဣဋ္ဌကာဒယော၊ တာနိ သိနောန္တိ ဗန္ဓန္တိ ဧတ္ထာတိ ဂေါပါနသီ။

သောဓာဒိဂေဟေသု ဆေကပက္ခာဝါသတ္ထံ ယော ဗဟိ ကရိယ ကဋ္ဌေကဒေသော ဌပီယတေ၊ သော ဝိဋင်္ကော။ ကပေါတေ ပါလယတီတိ ကပေါတပါလိကာ၊ ကမ္မနိ ဏွု။ ဋကိ နိဝါသဂတီသု။ ဝိနော ပက္ခိနော ဋင်္ကန္တိ ဧတ္ထာတိ ဝိဋင်္ကော။ ဏော။

၂၂၂။ ဒွယံ ကုဉ္စိကာဆိဒ္ဒေ။ ကုဉ္စိကာယ ဝိဝရံ ဆိဒ္ဒံ ကုဉ္စိကာဝိဝရံ။ တာဠဿ ပဝေသနဋ္ဌာနဘူတော ဆိဂ္ဂဠော ဆိဒ္ဒံ တာဠစ္ဆိဂ္ဂဠော။

တိကံ ကုဉ္စိကာယံ။ ကုဉ္စ ကောဋိလျေ၊ ဏွု။ တာယတိ ရက္ခတီတိ တာလော။ အလော၊ တလတိ တိဋ္ဌတိ ဧတေနာတိ ဝါ တာလော၊ တလ ပတိဋ္ဌာယံ။ အဝါပုရတိ ဝိဝရတိ ယေနာတိ အဝါပုရဏံ၊ ဝရ သံဝရဏေ၊ ယု၊ ဝဿ ပေါ၊ ဥတ္တံ၊ ဥပသဂ္ဂဿ ဒီဃတာ စ၊ ‘‘အပါရုတာ တေသံ အမတဿ ဒွါရာ’’တိ [ဒီ။ နိ။ ၂။၇၁၊ မ။ နိ။ ၁။၂၈၃] ဝစနတော ပုရ၊ ပါရ သံဝရဏေတိပိ ဓာတွတ္ထံ ပဌန္တိ။ အဝပုဗ္ဗော ဝု သံဝရဏေတိပိ ဓာတွတ္ထေ ပန သတိ ဝဿ ရတ္တံ၊ ဥပသဂ္ဂဿ ဒီဃတာ စ၊ ‘‘အပါရုတာ၊ သင်္ဃာဋိံ ပါရုပိတွာ’’တျာဒီသု ပန ပကာရဝဏ္ဏာဂမေန သိဒ္ဓါ။ ဝိဒ လာဘေ၊ ဣမှိ ဝေဒိကာ၊ သကတ္ထေ ကော။ ဣတရတ္ထ ဣယေဝ။

၂၂၃။ သင်္ဃာဋာဒယော မန္ဒိရင်္ဂါ ဂေဟင်္ဂဝိသေသာ။ သမ္မာ ဃဋေန္တိ ဧတ္ထ ဂေါပါနသျာဒယောတိ သင်္ဃာဋော၊ ပုဗ္ဗပစ္ဆိမဒက္ခိဏုတ္တရာယာမဝသေန ထမ္ဘာနမုပရိ ဌိတော ကဋ္ဌဝိသေသော၊ တေ ပန ပုဗ္ဗပစ္ဆိမယာမာ တယော ကဋ္ဌာ၊ ဒက္ခိဏုတ္တရယာမာ ပန ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒတော တယော ကဋ္ဌာ၊ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေန ပန ပဉ္စသတ္တနဝါဒယောပိ။ ဒွိန္နံ ပက္ခာနံ အပတနတ္ထံ ဗန္ဓနတော ပါသော ဝိယာတိ ပက္ခပါသော။ တုလတိ သင်္ဃာဋေသု ပတိဋ္ဌတီတိ တုလာ၊ တလ ပတိဋ္ဌာယံ၊ အဿုတ္တံ၊ ပက္ခာနံ ဝါ သမဝါဟိတဘာဝကရဏတော တုလယတိ မိနာတိ ဧတာယာတိ တုလာ၊ တုလ ဥမ္မာနေ။

တိကံ သမ္မဇ္ဇနိယံ။ မုဇိ သောဓနေ၊ ယု။ မဇ္ဇ သံသုဒ္ဓိယံ၊ ယု။ သုဓ သုဒ္ဓိယံ၊ သဗ္ဗတြ ကရဏေ ယု။

၂၂၄။ တိကံ သင်္ကာရဆဍ္ဍနပ္ပဒေသေ။ ကဋ ဆဍ္ဍနမဒ္ဒနေသု၊ သင်္ကဋန္တိ ဧတ္ထာတိ သင်္ကဋီရံ၊ ဤရော၊ ‘‘သင်္ကဋော’’တိ ဝါ သင်္ကာရော ဝုစ္စတိ၊ တံ ဤရယန္တိ ခိပန္တိ ဧတ္ထာတိ သင်္ကဋီရံ၊ ဤရ ခေပေ။ သင်္ကာရဿ ဌာနံ သင်္ကာရဋ္ဌာနံ။ သင်္ကာရံ ကဋတိ ဆဍ္ဍေတိ ဧတ္ထာတိ သင်္ကာရကူဋံ၊ အဿူ၊ သကတ္ထေ ကော။

စတုက္ကံ သမ္မဇ္ဇနိယာ နိရာကတေ [နိရဿတေ (က။)] ထုသာဒိမှိ။ နာနာဝိဓေ သင်္ကာရေ ရာသီကရဏဝသေန ကစတိ ဗန္ဓတိ ဧတေနာတိ ကစော၊ သော ဧတ္ထ ဣစ္ဆိတဗ္ဗောတိ ကစဝရော၊ ဝရ ဣစ္ဆာယံ။ ဥစ္ဆိဋ္ဌော ကလာပေါ သမူဟော ဥက္လာပေါ၊ ကဿာကာရလောပေါ။ နာနာဝိဓေဟိ တိဏာဒီဟိ သင်္ကရီယတေ မိဿီကရီယတေတိ သင်္ကာရော၊ ဏော။ အဝကရောတိပျတြ။ အဝကရီယတေ နိရဿတေတိ၊ အ။ ‘‘သမ္မဇ္ဇော မဇ္ဇနီ စေဝ၊ သင်္ကာရော’ဝကရော မတော’’တိ ဟလာယုဓော။ ကသ ဝိလေခနေ၊ အမ္ဗု။

၂၂၅။ ဃရာဒိဘူမိ ဃရခေတ္တဝိဟာရာဒီနံ ယော ဘူမိပ္ပဒေသော ဝတ္ထု နာမ၊ တံ နပုံသကေ၊ ဝသန္တိ ဧတ္ထာတိ ဝတ္ထု၊ ရတ္ထု။ ဂသ မဒနေ၊ ဂသန္တိ ဧတ္ထာတိ ဂါမော၊ မော။ သံဝသန္တျတြာတိ သံဝသထော၊ အထော။

ပါကဋော ချာတော ဂါမော၊ သော နိဂမော နာမ၊ အတိရေကော ဂါမော နိဂမော၊ ဘုသတ္ထော နိ၊ သညာသဒ္ဒတ္တာ ရဿော။

ဥပဘုဉ္ဇိတဗ္ဗဘောဂမနုဿာဒီဟိ ( ) [(ဣဘျော) (?)] ဝဍ္ဎိတော အဓိကော ဂါမော နိဂမတောပိ အဓိကတရတ္တာ ‘‘အဓိဘူ’’တိ ဤရိတော ကထိတော၊ အဓိကော ဘဝတီတိ အဓိဘူ။

၂၂၆။ ဒွယံ ဂါမာဒိပရိယန္တဘာဂေ။ သိ ဗန္ဓနေ၊ မော။ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ အာဒီယတေတိ မရိယာဒါ၊ ပဿ မော။

ဒွယံ အာဘီရကုဋိယံ [ဃောသော အာဘီရပလ္လီ သိယာ (အမရ ၁၂။၂၀)]။ ဃု သဒ္ဒေ၊ ဃောသန္တျတြာတိ ဃောသော။ ဂေါပါလာနံ ဂါမော ဂေါပါလဂါမကော၊ သကတ္ထေ ကော။

ပုရဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ နရဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၂၂၇-၂၂၈။ ပေါရိသန္တာနိ မနုဿဇာတိယာ နာမာနိ။ မနော ဥဿန္နမဿာတိ မနုဿော၊ သတိသူရဘာဝဗြဟ္မစရိယယောဂျတာဒိဂုဏဝသေန ဥပစိတမာနသာ ဥက္ကဋ္ဌဂုဏစိတ္တာ၊ ကေ ပန တေ? ဇမ္ဗုဒီပဝါသိနော သတ္တဝိသေသာ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘တီဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဌာနေဟိ ဇမ္ဗုဒီပကာ မနုဿာ ဥတ္တရကုရုကေ မနုဿေ အဓိဂ္ဂဏှန္တိ ဒေဝေ စ တာဝတိံသေ။ ကတမေဟိ တီဟိ၊ သူရာ သတိမန္တော ဣဓ ဗြဟ္မစရိယဝါသော’’တိ [အ။ နိ။ ၉။၂၁]။ တထာ ဟိ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အဂ္ဂသာဝကမဟာသာဝကစက္ကဝတ္တိနော စ အညေ စ မဟာနုဘာဝါ သတ္တာ တတ္ထေဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ သမာနရူပါဒိတာယ ပန သဒ္ဓိံ ပရိတ္တဒီပဝါသီဟိ ဣတရမဟာဒီပဝါသိနောပိ မနုဿာတွေဝ ပညာယိံသူတိ ဧကေ၊ အပရေ ပန ဘဏန္တိ ‘‘လောဘာဒီဟိ၊ အလောဘာဒီဟိ စ သဟိတဿ မနဿ ဥဿဒတာယ မနုဿာ၊ ယေ ဟိ သတ္တာ မနုဿဇာတိကာ၊ တေသု ဝိသေသတော လောဘာဒယော၊ အလောဘာဒယော စ ဥဿဒါ၊ တေ လောဘာဒီဟိ ဥဿဒတာယ အပါယမဂ္ဂံ၊ အလောဘာဒီဟိ ဥဿဒတာယ သုဂတိမဂ္ဂံ၊ နိဗ္ဗာနဂါမိမဂ္ဂဉ္စ ပူရေန္တိ၊ တသ္မာ လောဘာဒီဟိ၊ အလောဘာဒီဟိ စ သဟိတဿ မနဿ ဥဿဒတာယ ပရိတ္တဒီပဝါသီဟိ သဒ္ဓိံ စတုမဟာဒီပဝါသိနော သတ္တဝိသေသာ မနုဿာတိ ဝုစ္စန္တီ’’တိ။ လောကိယာ ပန မနုနော အပစ္စဘာဝေန မနုဿာတိ ဝဒန္တိ၊ မနု နာမ ပဌမကပ္ပိကော လောကမရိယာဒါယ အာဒိဘူတော ဟိတာဟိတဝိဓာယကော သတ္တာနံ ပိတုဋ္ဌာနိယော၊ ယော သာသနေ ‘‘မဟာသမ္မတော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ပစ္စက္ခတော၊ ပရမ္ပရတာယ စ တဿ ဩဝါဒါနုသာသနိယံ ဌိတာ တဿ ပုတ္တသဒိသတာယ မနုဿာတိ ဝုစ္စန္တိ၊ တတော ဧဝ ဟိ တေ ‘‘မာနဝါ၊ မနုဇာ’’တိ စ ဝေါဟရီယန္တိ၊ ဥဿပစ္စယော။ မနုနော အပစ္စံ မာနုသော၊ ဥသော။ မရ ပါဏစာဂေ၊ စော၊ မစ္စော၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာဒိနာ ဝါ တျပစ္စယော၊ ဓာတွန္တဿ လောပေါ စ။ တတော ‘‘ယဝတ’’မိစ္စာဒိနာ စော၊ ဒွိတ္တံ။ မနုနော အပစ္စံ မာနဝေါ။ မာဏဝေါပျတြ၊ ဏဝေါ။ မနုမှာ ဇာတော မနုဇော။ နီ နယေ၊ နေတီတိ နရော၊ အရော။ ပုသ ပေါသနေ၊ ဏော၊ ပုရေတီတိ ဝါ ပေါသော။ ပုရ ပူရဏေ၊ သော၊ ဥဿောတ္တံ၊ ရလောပေါ။ ပုနာတီတိ ပုမာ၊ ပု ပဝနေ၊ မော၊ သိဿာ။ ပုရေတီတိ ပုရိသော၊ ပေါရိသော စ၊ ဣသော၊ ရဿဿ ဒီဃတာယ ပူရိသော စ။ ဧတ္ထ စ မနုဿာဒိပဉ္စကံ ဣတ္ထိယမ္ပိ ဝတ္တတေ၊ နရာဒယော တု ပုမေယေဝ ဝိသိဋ္ဌလိင်္ဂတ္တာ။ တတြ မနုဿ မာနုသ မနုဇ မာဏဝေဟိ နဒါဒိတ္တာ ဤပစ္စယော၊ ဧကသကာရလောပေါ၊ မနုသီ၊ မာနုသီ၊ မနုဇီ၊ မာဏဝီ။ မစ္စာ၊ ဣတ္ထိယမတော အာပစ္စယော။

ဝိဒ္ဒသုပရိယန္တံ ပဏ္ဍိတေ။ ပဏ္ဍာ ဗုဒ္ဓိ သဉ္ဇာတာ အဿာတိ ပဏ္ဍိတော၊ တရတျာဒိ။ ပဍိ ဂတိယံ ဝါ၊ တော။ ဗုဇ္ဈတီတိ ဗုဓော။ ဝိဒတိ ဇာနာတီတိ ဝိဒွါ၊ ဝိဒ ဉာဏေ၊ ဝေါ၊ သိဿာ။ ဘူ သတ္တာယံ၊ အတ္ထေ ဝိဘာဝေတိ ပကာသေတိ သီလေနာတိ ဝိဘာဝီ၊ ဏီ။ ရာဂါဒယော သမေတီတိ သန္တော၊ တော၊ သုန္ဒရော အန္တော အဝသာနမေတဿာတိ ဝါ သန္တော။ သုန္ဒရာ ပညာ ယဿ သပ္ပညော။ ကိန္နာမ န ဝိန္ဒတီတိ ကောဝိဒေါ၊ နေရုတ္တော၊ ကုံ ပါပံ ဝိန္ဒတီတိ ဝါ ကောဝိဒေါ။ ဓီ ပညာ ယဿတ္ထီတိ သော ဓီမာ၊ သောဘနံ ဈာယတီတိ သုဓီ၊ ဈေ စိန္တာယံ။ ဈဿ ဓော၊ ဤ၊ သုန္ဒရာ ဓီ ယဿာတိ ဝါ သုဓီ။ ကဝိ ဝဏ္ဏေ၊ ဣ၊ ဣတ္ထိယံ ကဝီ စ၊ ကု သဒ္ဒေ ဝါ၊ ဣ၊ ကဝိ။ ဗျဉ္ဇယတီတိ ဗျတ္တော၊ အဉ္ဇ ဂတိယံ၊ တော။ ဘုဇာဒီနမန္တော နော ဒွိ စ။ ဝိသိဋ္ဌော အတ္တာ ယဿာတိ ဝါ ဗျတ္တော။ စက္ခ ဒဿနေ၊ ယု၊ ဝိစက္ခဏော၊ ဝိစာရေတီတိ ဝါ ဝိစက္ခဏော၊ နေရုတ္တော။ ဝိဂတော သာရဒေါ ဧတသ္မာတိ ဝိသာရဒေါ။

၂၂၉။ မေဓာ ဓာရဏာ မတိ ပညာ ယဿာတိ မေဓာဝီ၊ ဝီ။ အတိသယမတိယုတ္တတာယ မတိမာ။ ပညာယ ယောဂတော ပညော။ ဝိသေသံ ဇာနာတိ သီလေနာတိ ဝိညူ၊ ရူ။ ဝိဒ ဉာဏေ၊ ဥရော၊ ဝိဒုရော [ဝိဒူရော (က။)]။ ရူပစ္စယေ ဝိဒူ။ ဓီယောဂါ ဓီရော၊ ရော။ ဝိသိဋ္ဌဒဿနသီလတာယ ဝိပဿီ၊ ဏီ။ ဒေါသံ ဇာနာတီတိ ဒေါသညူ၊ ရူ။ ဗုဇ္ဈတီတိ ဗုဒ္ဓါ၊ တော။ ဒု ဂတိယံ၊ အ၊ ဥဿာဝေါ [ဒု ဂတိယံ အဗ္ဗော (သူစိ)]၊ ဒဗ္ဗော။ ဝိဒ ဉာဏေ၊ ဒသု။

၂၃၀-၂၃၁။ မဟိလာန္တံ ဣတ္ထိသာမညေ။ ဣသု ဣစ္ဆာယံ၊ တော၊ နဒါဒိ။ သီမဿ အန္တော သီမန္တော၊ ကေသဝေသော၊ တံယောဂါ သီမန္တိနီ၊ ဣနီ။ နရဿာယံ နာရီ၊ ဣဒမတ္ထေ ဏော။ တိဋ္ဌတိ ဂဗ္ဘော ယဿံ၊ သာ ထီ။ ဓာ ဓာရဏေ ဝါ၊ ဝဏ္ဏဝိကာရော၊ ဤ။ ဗန္ဓ ဗန္ဓနေ၊ ဦ၊ ဗန္ဓဿ ဝဓာဒေသော စ [ဏွာဒိ ၃]၊ ဝဓူသဒ္ဒေါ သုဏိသာဘရိယာနမ္ပိ ဝါစကော။ ဝန သမ္ဘတ္တိယံ၊ တော၊ ဣကာရာဂမော စ။ အင်္ဂ ဂမနတ္ထော၊ ယု၊ အင်္ဂနာ၊ ဝိသိဋ္ဌနာရိယမ္ပိ အင်္ဂနာ၊ တဒါ ကလျာဏင်္ဂနာရီလက္ခဏောပေတံ ပသတ္ထံ ဟတ္ထပါဒါဒိကမင်္ဂမဿတ္ထီတိ အဿတ္ထျတ္ထေ အင်္ဂါ ကလျာဏေ နပစ္စယော [မောဂ္ဂလ္လာန ၄။၉၂]။ ဝိရူပေသုပိ မဒေါ ရာဂမဒေါ ယဿာ သာ ပမဒါ၊ ဝိသိဋ္ဌနာရိယံပျတြ ပမဒါ၊ တဒါ ပကဋ္ဌော မဒေါ ရူပသောဘဂ္ဂဇနိတော စေတောဝိကာရော ယဿာ သာ ပမဒါ။ ရူပလာဝဏျသမ္ပန္နတာယ သုန္ဒရီ၊ ဝိသိဋ္ဌာယမ္ပိ။ ကမနီယဝုတ္တိတာယ ကန္တာ၊ ကမု ကန္တိယံ၊ တော။ ကန္တိယောဂါ ဝါ ကန္တာ၊ ဝိသိဋ္ဌာယမ္ပိ။ ရမယတိ ဝိနောဒယတိ နာယကံ၊ သာ ရမဏီ၊ နန္ဒာဒီဟိ ယု၊ နဒါဒိ၊ ဝိသိဋ္ဌာယမ္ပိ။ ဒယ ရက္ခဏေ၊ ကမ္မနိ တော။ အပ္ပံ ဗလံ ယဿာ သာ အဗလာ၊ အပ္ပတ္ထောယံ အကာရော။ မာတုယာ ဂါမော ဝိယ ဂါမော ယဿာ သာ မာတုဂါမော၊ မာတာ ဝိယ ဂစ္ဆတီတိ ဝါ မာတုဂါမော၊ ဂမု ဂမနေ၊ ဏော၊ မာတာ ဝိယ ဂသတီတိ ဝါ မာတုဂါမော၊ ဂသ အဒနေ၊ မော၊ မာတာ ဝိယ ဂါယတီတိ ဝါ မာတုဂါမော၊ ဂါ သဒ္ဒေ၊ မော။ မဟီ ဝိယ သုစိံ အသုစိမ္ပိ လာတီတိ မဟိလာ၊ မဟန္တေသု ဗဟူသုပိ ရတ္တစိတ္တေသု ဣလတိ ဂစ္ဆတီတိ ဝါ မဟိလာ၊ ဣလ ဂမနေ၊ မဟ ပူဇာယံ ဝါ၊ ဣရော၊ လတ္တံ၊ အာ၊ မဟိလာ။ မဟေလာပျတြ။

တိကံ ဝိသိဋ္ဌနာရိယမေဝ။ လလ ဝိလာသေ၊ နန္ဒာဒီဟိ ယု။ လလ ဣစ္ဆာယန္တိ စုရာဒိဂဏတော ဝါ ယု။ ဘယပကတိ ဘီရု၊ ဘီ ဘယေ၊ ရု၊ ‘‘ဘီရု အတ္တေ ဇနေ’တ္ထိယ’’န္တိ ရဘသော။ အတိသယိတကာမာ ကာမိနီ၊ ကာမော သိင်္ဂါရရူပေါ မဒေါ ယဿာတ္ထီတိ ဣနီ၊ သဗ္ဗတြေဝံ။ ဝါမလောစနာ၊ ဘာဝိနီ၊ နိတမ္ဗိနီ၊ ရာမာဣစ္စာဒီနိပိ ဝိသိဋ္ဌနာရီနာမာနိ။

ဒွယံ ပဌမဝယသိ ဝတ္တမာနာယံ။

အဋ္ဌဝဿာ ဘဝေ ဂေါရီ၊ ဒသဝဿာ တု ကညကာ၊

သမ္ပတ္တေ ဒွါဒသေ ဝဿေ၊ ကုမာရီတျ’ဘိဓီယတေ [စိန္တာမဏိဋီကာ ၁၆။၈]။

ဣဟ တွဘေဒေါပစာရေနေကတ္တံ။ အညေ ပနာဟု ‘‘ကညာသဒ္ဒေါယံ ပုမုနာဘိသမ္ဗန္ဓပုဗ္ဗကေ သမ္ပယောဂေ နိဝတ္တေတီ’’တိ။ ကုမာရ ကီဠာယံ၊ စုရာဒိ၊ ကုမာရယတီတိ ကုမာရီ၊ အ၊ နဒါဒိ၊ သကတ္ထေ ကော၊ ဏွုနာ ဝါ သိဒ္ဓါ။ ကမနီယတေတိ ကညာ၊ ကန ဒိတ္တိကန္တိဂတီသု၊ ယော၊ နျဿ ဉတ္တံ၊ အ၊ အာ။

ယုဝသဒ္ဒတော ပါဋိပဒိကတောတိ၊ ယုဝတိ။ ဝရိတ္ထိပရိယာယသာမညေပိ ယုဝတိသဒ္ဒေါ ပကတျန္တရမတ္ထီတိ။ တရ တရဏေ၊ ယု၊ ဥတ္တံ၊ ဤ စ။

၂၃၂။ သာဘိသေကာ လဒ္ဓါဘိသေကာ ရာဇိတ္ထီ မဟေသီ နာမ၊ မဟ ပူဇာယံ၊ ကမ္မနိ ဣသော၊ ဣဿေ၊ တတော ဤ၊ မဟတိယော ရာဇိတ္ထိယော ဤသတိ အဘိဘဝတီတိ ဝါ မဟေသီ၊ ဤသ ဣဿရိယေ၊ ဤ။ မဟေသိတော အညာ ရာဇနာရိယော ဘောဂိနိယော ဘောဂယောဂါ၊ ဤ၊ ဣနီ စ။ ယာနာရီ ပုရိသဿ သင်္ကေတံ ယာတိ၊ သာ ‘‘ဓဝတ္ထိနီ၊ အဘိသာရိကာ’’တိ စောစ္စတေ။ ဓဝံ ပတိံ အတ္ထယတိ ဣစ္ဆတီတိ ဓဝတ္ထိနီ၊ အတ္ထ ယာစနိစ္ဆာသု၊ ဣနီ၊ အသတီဝိသေသော။ သရ ဂတိယံ၊ အဘိသရတိ သင်္ကေတန္တိ၊ ဏွု။

၂၃၃။ ဆက္ကံ ဝေသိယံ။ စတုသဋ္ဌိကလာကုသလတာယ၊ သီလရူပါဒိမတ္တာယ စ ဂဏျတေ အာဒီယတေ ဂဏိကာ၊ ဂဏ သင်္ချာနေ၊ ဏွု။ ဝေသော အာကပ္ပော၊ တေနာတိသောဘတေ၊ ကမ္မဝေသေဟိ ဝါ ဣစ္ဆီယတေတိ။ အတိသောဘနေ၊ ဣစ္ဆတ္ထေ ဝါ ယပစ္စယော။ ဝဏ္ဏသမ္ပန္နာ ဒါသီ ဝဏ္ဏဒါသီ၊ ဒါသိမ္ပိ ဟိ ဝဏ္ဏသမ္ပန္နံ ကေစိ သာမိကာ ဓနလောဘေန ဂဏိကံ ကရောန္တိ။ နဂရံ သောဘေတီတိ နဂရသောဘိနီ။ ရူပေန ဥပဇီဝတီတိ ရူပူပဇီဝိနီ။ အတိသယဝေသယုတ္တတာယ ဝေသီ။

ဒွယံ အသတီသာမညေ။ ကုလာနိ အဋတိ နာသယတီတိ ကုလဋာ။ ဗန္ဓမနုဗန္ဓံ ကာယတီတိ ဗန္ဓကီ၊ နဒါဒိ။

၂၃၄။ စတုက္ကံ ဥတ္တမနာရိယံ။ ဝရော အာရောဟော သောဏိ ယဿာ သာ ဝရာရောဟာ။ ဥတ္တမဂုဏယောဂါ ဥတ္တမာ။ သောဏိဂါရဝေန မတ္တဂဇော ဝိယ ဗန္ဓနဂါမိနီ မတ္တကာသိနီ၊ ကသ ဂတိယံ။ ဝရဝဏ္ဏယောဂါ ဝရဝဏ္ဏိနီ၊ ဣနီ။

‘‘သီတေ သုခေါဏှသဗ္ဗင်္ဂီ၊ ဂိမှေ ယာ သုခသီတလာ၊

ဘတ္တု ဘတ္တာ စ ယာ နာရီ၊ သာ ဘဝေ ဝရဝဏ္ဏိနီ’’တိ။ ရုဒ္ဒေါ၊

ဒွယံ အခဏ္ဍိတစရိတြာယံ။ ပတိ သာမိကောဝ ကမနီယော ယဿာ ပတိဗ္ဗတာ၊ ပတိမှိ ဝတမဿာတိ ဝါ ပတိဗ္ဗတာ။ အသ ဘုဝိ၊ အန္တော၊ ဤ၊ အာဒိလောပေါ။ သမေတီတိ ဝါ သတီ၊ သမု ဥပသမေ၊ အန္တော၊ ဤ။

ဒွယံ ကာမရတ္တရာဇပုတ္တာဒိနော ကုလဿ နိယတပတိယံ။ ကုလာနုရူပါ ဣတ္ထီ ကုလိတ္ထီ၊ ကုလံ ပါလေတိ ရက္ခတီတိ ကုလပါလိကာ၊ ဏွု။

၂၃၅။ ဒွယံ မတဘတ္တိကာယံ။ ဝိဂတော ဓဝေါ ဘတ္တာ ယဿာ ဝိဓဝါ။ ပတိ သုညော နဋ္ဌော ယဿာတိ ပတိသုညာ။

ဒွယံ အတ္တိစ္ဆာယ ပတျနွေသိနိယံ ကညာယံ။ ပတိံ ဝရတိ ဂဝေသတီတိ ပတိမ္ဗရာ၊ ဒုတိယာယာလောပေါ။ သယမေဝ ပတိံ ဝရတီတိ သယမ္ဗရာ၊ ပဌမာယာလောပေါ၊ ဝရ ပတ္ထနာယံ။

စတုက္ကံ ဝိဇာတာယံ။ ဝိဇနီ ဂဗ္ဘဝိမောက္ခနေ၊ တော၊ ဝိဇာယိတ္ထာတိ ဝိဇာတာ။ သူ အဘိသဝေ၊ တော။ ဇာတံ အပစ္စံ ပုတ္တော ဧတိဿာတိ ဇာတာပစ္စာ။ ပသူတာဝ ပသူတိကာ၊ ကပစ္စယော၊ ဣတ္တဉ္စ။

၂၃၆။ ဒွယံ ဒူတိယံ။ ယာ ပေသီယတေ၊ သာ ဒူတီ၊ ဒု ဂမနေ၊တိ၊ ဤမှိ ဒူတီ။ သဉ္စာရယတိ ယထာဘိမတန္တိ၊ ဏွု။

တိကံ ဒါသိယံ။ ဒု ကုစ္ဆိတံ အသတိ ဘက္ခတီတိ ဒါသီ၊ ဤ၊ ဒီယန္တေ တာယာတိ ဝါ ဒါသီ၊ ဒါ ဒါနေ၊ သော၊ ဤ စ။ စိဋ ပေသနေ၊ ကမ္မနိ ဏော၊ ဤ။ ကုဋံ ဥဒကကုမ္ဘံ ဓာရေတီတိ ကုဋဓာရိကာ၊ ဏွု။

ဒွယံ သုဘာသုဘနိရူပိနိယံ သံဝရိကာဒိမှိ။ ဝရ ဂတိယံ၊ ကတ္တရိ ဣနီ။ သုဘာသုဘဿ ဣက္ခဏံ နိရူပနံ ယဿာတ္ထီတိ၊ ဣ၊ သကတ္ထေ ကော။ ဣမေ ဒွေ သဒ္ဒါ တုလျတ္ထာ။

ယာ သယံ ခတ္တိယဇာတိ ယဿ ကဿစိ ဘရိယာ၊ သာ ခတ္တိယာနီ၊ ခတ္တိယာ စ။ ခတ္တိယဿာပစ္စံ ခတ္တိယာနီ၊ အာနော၊ ဤ။ ဏမှိ ခတ္တိယာ။

၂၃၇။ ပဇ္ဇံ အဂ္ဂိသက္ခိပုဗ္ဗကတပါဏိဂဟိတာယံ ဘရိယာယံ၊ အညတြ တူပစာရာ။ ဒါရယန္တေ ယေနာတိ ဒါရော၊ ဒရ ဝိဒါရဏေ၊ အကတ္တရိ စ ကာရကေ သညာယံ ဏော။ ဇာယတိ ပုတ္တော ယာယာတိ ဇာယာ၊ ဇန ဇနနေ၊ ယော၊ ဇနိဿ ဇာ စ၊ အာ၊ ဇယတီတိ ဝါ ဇာယာ၊ ဇိ ဇယေ၊ ယော၊ ဇိဿ ဇာ၊ အာ၊ ဇာယာ။ ကလ သင်္ချာနေ၊ အတ္တော။ ဃရံ နေတီတိ ဃရဏီ၊ ဏတ္တံ။ ဘရိတဗ္ဗတော ဘရိယာ၊ ဘရ ဘရဏေ၊ ယော။ ပိယာယိတဗ္ဗတော ပိယာ၊ပီ တပ္ပနကန္တီသု၊ ယော။ ပဇံ ပုတ္တံ ပါလေတီတိ ပဇာပတိ၊ ပါ ပါလနေ၊တိ၊ အာတ္တံ၊ ရဿတ္တဉ္စ။ ဒွိန္နံ ပူရဏီ ဒုတိယာ။ ပဌမော ဘတ္တာ၊ ဘရိယာ ဒုတိယာ။ သာမိကဿ ပါဒေ ပရိစရတီတိ ပါဒပရိစာရိကာ၊ ဏွု။ ပတိနီ၊ ပါဏိဂဟိတာ၊ သဟဓမ္မိနီတိပိ တဿာယေဝ နာမာနိ။

၂၃၈။ တိကံ သခိယံ။ တေသု တေသု ကိစ္စေသု သဟ ခါယတိ ပကာသတီတိ သခီ၊ သဟပုဗ္ဗော ခါ ပကာသနကထနေသု၊ ဤ။ အလ ဘူသနေ အာပုဗ္ဗော၊ ဣ။ ဝယသာ တုလျာ ဝယသာ၊ တုလျေ သညာယံ သော [ပါဏိနိ ၄။၄။၉၁ သုတ္တေ ယပစ္စယော ဒိဿတိ]။

ဇရောဝုစ္စတိ စောရဿာမိကော၊ တဿာယံ ဇာရီ၊ ဏော၊ ဤ။ သာမိကံ အတိက္ကမ္မ အညတြ စရတီတိ၊ ဣနီ။

၂၃၉။ ပုမေ တူတိ လိင်္ဂန္တော တုသဒ္ဒေါ န ပုဗ္ဗံ ဘဇတေ။ အရ ဂမနေ၊ တု၊ အရဿုတ္တံ။ ရတိယာ ဇာယတီတိ ရဇော၊ တိလောပေါ။ ပုပ္ဖ ဝိကသနေ၊ ပုပ္ဖံ။

တိကံ ရဇဿလာယံ။ ဥတုယောဂါဥတုနီ၊ ဣနီ။ ရဇယောဂါ ရဇဿလာ၊ သလော။ ပုပ္ဖဝန္တတာယ ပုပ္ဖဝတီ။ ထီဓမ္မိနီ၊ အဝီ၊ အတ္တေယီ၊ မလိနီ၊ ဥတုမတီ၊ ဥဒကီဣစ္စာဒီနိပိ တဿာ နာမာနိ။

တိကံ ဂဗ္ဘိနိယံ။ ဂရု အလဟုကော ဂဗ္ဘော ကုစ္ဆိ ဧတိဿာတိ ဂရုဂဗ္ဘာ။ အာပန္နော ပတ္တော ဂဗ္ဘဋ္ဌော သတ္တော ဧတာယာတိ အာပန္နသတ္တာ။ ဂဗ္ဘယောဂါ ဂဗ္ဘိနီ။

တိကံ ယေန ဝေဌိတော ဂဗ္ဘော ကုစ္ဆိယံ တိဋ္ဌတိ၊ တတြာသယေတိ ချာတေ။ ဂဗ္ဘော အာသယတေ တိဋ္ဌတျတြာတိ၊ ဏော။ ဇရံ ဧတီတိ ဇလာဗု။ ဥ၊ ရဿ လော၊ ယဿ ဗော၊ ဇရာပုဗ္ဗော ဣ ဂတိယံ။ ကလံ ဇရတံ လာတီတိ ကလလော၊ ကလ သင်္ချာနေ ဝါ၊ အလော။

၂၄၀-၂၄၁။ သတ္တကံ ဘတ္တရိ။ ဓူ ကမ္ပနေ၊ သန္တာသံ ဓုနောတီတိ ဓဝေါ၊ အ။ သံ ဧတဿတ္ထီတိ သာမိကော၊ အာမိပစ္စယော၊ သကတ္ထေ ကော၊ ဣပစ္စယော ဝါ၊ နိဂ္ဂဟီတဿ မော၊ အဿ စ ဒီဃော၊ သာမိကော။ ဘရ ဘရဏေ၊ ဘရတီတိ ဘတ္တာ၊ ရိတု။ ကမု ဣစ္ဆာယံ၊ တော၊ ‘‘ပက္ကမာဒီဟိ န္တော စာ’’တိ န္တတ္တံ။ ပါ ရက္ခဏေ၊ အတိ၊ ပတိ။ ဝရ ဣစ္ဆာယံ၊ အ၊ ဝရော။ ပီ တပ္ပနကန္တီသု၊ ယော။

ရတိကာရဏတ္တာ ပတိနော ဥပ ဥပပတိ၊ သမာသေ ကတေ အဘိဓာနတော ပုဗ္ဗနိပါတော၊ အပ္ပဓာနဘူတော ဝါ ပတိ ဥပပတိ။ ဇရ ဝယောဟာနိမှိ၊ ဇီယန္တေ အနေနာတိ ဇာရော၊ ဒါရော စ။

သတ္တကံ ပုတ္တေ။ နရကေ န ပတန္တျနေန ဇာတေနာတိ အပစ္စံ၊ ပတ ဂတိယံ၊ ယော၊ တျဿ စော၊ န ပတတိ န ဝိစ္ဆိန္ဒတိ ဝံသော ဧတေနာတိ ဝါ အပစ္စံ၊ ပုတ္တေ၊ ဓီတရိ စ နိစ္စနပုံသကောယံ။ ပူ ပဝနေ။ ပုနာတိ ပိတရော တေနာတိ ပုတ္တော။ ‘‘ဆဒါဒီဟိ တတြဏ’’တိ တော။ ပူရေတီတိ ဝါ ပုတ္တော။ အတ္တတော ဇာတော အတြဇော၊ ‘‘အတ္တဇော’’တိပိ ပါဌော။ သုယတေတိ သုတော။ သု အဘိသဝေ၊ သုဏာတီတိ ဝါ သုတော၊ တော၊ သု သဝနေ။ တနုမှာ ဇာတော တနုဇော၊ တနယော စ၊ ယော၊ တနောတိ မုဒန္တိ ဝါ တနယော၊ အယော။ သူယတေတိ သူနု၊ ကမ္မနိ နု၊ သူ ပသဝေ။

ပုတ္တာဒယော သူနုပရိယန္တာ ဓီတရိ ဝတ္တမာနာ ဣတ္ထိယံ ဝတ္တန္တိ။ ဒုဟိတာ၊ ဓီတာ စ သဒါ နာရိယမေဝ။ ဒုဟ ပပူရဏေ၊ ရာတု၊ ဩတ္တာဘာဝေါ၊ ဣကာရာဂမော စ။ ဓာ ဓာရဏေ၊ ရာတု၊ အာဿီ။ ပုတ္တာဒယော စ တေ သာမညေနေဝ ကုဏ္ဍဂေါလကာဒီနံ ဝါစကာ။ သဝဏ္ဏာယံ တု ဦဎာယံ သဇာတော သယံ ဇနိတော သုတော ဩရသော နာမ။ သဇာတသဒ္ဒေန ကုဏ္ဍကဂေါလကခတ္တာဒိဗျဝစ္ဆေဒေါ။ ဇီဝတိ ဘတ္တရိ ဇာရဇော သုတော ကုဏ္ဍာချော။ မတေ ဘတ္တရိ ဇာရဇော ဂေါလကာချော။ အရိယာသုဒ္ဒဇော သုတော ခတ္တာ နာမ [ခတ္တာ အရိယာသုဒ္ဒါနံ (အမရ ၂၀။၃)]။ အာဒိနာ မာဂဓာဒီနံ ဂဟဏံ။ ဝုတ္တဉှိ –

‘‘အမတေ ဇာရဇော ကုဏ္ဍော၊

မတေ ဘတ္တရိ ဂေါလကော’’တိ [အမရ ၁၆။၃၆]။

‘‘မာဂဓော သုဒ္ဒခတ္တာဇော’’တိ [အဘိဓာနု ၅၀၃ ဂါထာ] စ။

ဥရသာ မနသာ နိမ္မိတော၊ ဥရသဒ္ဒါ တတိယန္တာ နိမ္မိတတ္ထေ ဏော၊ နိဝိဋ္ဌတ္တာ တေန နိမ္မိတောတိ ဝုစ္စတိ။ ဥရသိ ဘဝေါတိ ဝါ ဩရသော။

၂၄၂။ စတုက္ကံပတိပတိနီနံ ယုဂေ၊ ‘‘ဒါရာ ပုမေ ဗဟုတ္တေ စ၊ ဒံ ကလတြေ နပုံသကေ’’တိ [စိန္တာမဏိဋီကာ ၁၆။၃၈] အမရမာလာ၊ ဇံသဒ္ဒေါ တွဗျယော ဒါရဝစနော။ တသ္မာ ‘‘ဇမ္ပတိ၊ ဒမ္ပတီ’’တိပိ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ဣဓ ပန ကစ္စာယနမတေနောဒါဟဋာ။ ဇာယာ စ ပတိ စ ဇာယာပတိ။ ဣတရီတရယောဂဒွန္ဒော။ ဇာယာ စ ပတိ စ ဇာနိပတိ၊ တထာ ဇာယမ္ပတိအာဒယော၊ ဇာယာသဒ္ဒဿ ပတိမှိ ပရေ ဇာနိ၊ တုဒဉ္စ၊ ဇာယဉ္စ ယဒါဒိနာ။

တိကံ နပုံသကေ။ ဝိဂတော ရာဂဿဝေါ ယသ္မာ ဝဿဝရော။ သု သဝနေ၊ အရော။ ပဏ ဗျဝဟာရေ၊ ဍော၊ ပဍိ လိင်္ဂဝေကလျေ ဝါ၊ ဘူဝါဒိ။ န ဣတ္ထီ န ပုမာ နပုံသကံ၊ နိရုတ္တိနယေန ဣတ္ထိပုမာနံ ပုံသကဘာဝေါ၊ နဿ စ ပကတိ။ တတိယာပကတိ၊ သဏ္ဍော၊ ကလီဗန္တိပိ တဿ နာမာနိ။ တတိယာ ပကတိ တတိယပ္ပကာရော၊ သမဇာတိကေ ဣတ္ထိပုရိသေ အပေက္ခိတွာ တတိယတ္တံ ပကာရဿ။ ပဌမာ ဟိ ပကတိ ဣတ္ထီ၊ ဒုတိယာ ပကတိ ပုရိသော၊ ဣတရပကတိ တတိယာ ပကတိ။

၂၄၃။ ဆက္ကံ ဉာတိမတ္တေ၊ ဗန္ဓုယေဝ ဗန္ဓဝေါ၊ အ၊ ဥဿာဝေါ။ ဗန္ဓတီတိ ဗန္ဓု၊ ဥ။ သဿ အတ္တနော ဇနော သဇနော။ သမာနံ ဂေါတ္တံ ကုလံ အဿာတိ သဂေါတ္တော၊ သမာနဿ သဘာဝေါ။ ဉာ အဝဗောဓနေ၊ ကမ္မေတိ၊ ဉာတိယေဝ ဉာတကော၊ အတ္တံ၊ သကတ္ထေ ကော စ။ သုသဒ္ဒေါပျတြ [သွ (အမရ ၁၆။၃၆)]။

ဒွယံ သတ္တပုရိသာဝဓိကေသု နိကဋဉာတီသု။ လောဟိတေန သမ္ဗန္ဓော သာလောဟိတော၊ သမ္ဗန္ဓဿ သာဒေသော၊ ပုဗ္ဗနိပါတော စ၊ သမာနံ ပိဏ္ဍဒါနံ ယဿ သပိဏ္ဍော၊ သနာဘယောပျတြ [နာဘိ သတ္တပုရိသာဝဓိကကုလေ (စိန္တာမဏိဋီကာ ၁၆။၃၃)]။ တိကံ ပိတရိ။ တာ ပါလနေ၊ တော ကတ္တရိ။ ဇနယတီတိ ဇနကော၊ ဏွု။ ပါ ရက္ခဏေ၊ ရိတု၊ အဿိတ္တံ။

၂၄၄။ ဆက္ကံ မာတရိ။ အမ ပူဇာယံ၊ ကမ္မနိ မော၊ ဗော စ၊ အမ္မာ၊ အမ္ဗာ။ ဇနယတီတိ ဇနနီ၊ ယု၊ နဒါဒိ။ မာန ပူဇာယံ၊ ပုတ္တံ မာနေတီတိ မာတာ၊ ရာတု၊ ပါတီတိ ဝါ မာတာ၊ ပါတိဿ မော။ ဇနေတီတိ ဇနေတ္တိ၊တိ။ ဇနေတီတိ ဇနိကာ၊ ဏွု၊ ဣတ္တံ။

အပ္ပဓာနဘူတာ မာတာ ဥပမာတာ၊ ကုမာရေ ဓာရေတီတိ ဓာတိ။ ဓာ ဓာရဏေ၊တိ။ ဇာယာယ ဘရိယာယ ဘာတိကော ကနိဋ္ဌော စ ဇေဋ္ဌော စ သာလော နာမ၊ သဿ အတ္တနော ဧသာ သာ၊ ဘရိယာ၊ တဿာ ဘာတာ သာလော၊ ဇာယာယ ဘာတရိ အလော။ သရ ဂတိစိန္တာဟိံသာသု ဝါ၊ ဏော၊ လတ္တံ၊ သာလ ဝိတက္ကေ ဝါ၊ စုရာဒိ။

၂၄၅။ သာမိနော ဘတ္တု ဘဂိနီ နနန္ဒာ နာမ၊ န နန္ဒတီတိ နနန္ဒာ၊ အတ္တာဘာဝေါ နဿ ဝိဘာသာဓိကာရာ။ နန္ဒ သမိဒ္ဓိယံ၊ ဘူဝါဒိ။

ဒွယံ အယျိကာယံ။ မာတုယာ မာတာ မာတာမဟီ။ ပိတူနံ ပိတရိ စ မာတရိ စ အာမဟံ ယဒါဒိနာ၊ နဒါဒိ။ အရဟ ပူဇာယံ၊ ဏွု၊ ရဟဿ ယော၊ အယ ဂတိမှိ ဝါ၊ ဏွု၊ အယျိကာ။

မာတုယာ ဘာတာ မာတုလော နာမ၊ မာတုယာ ဘာတာ မာတုလော၊ မာတု ဘာတရိ ဥလပစ္စယော။ အဿ မာတုလဿ ပဇာပတိ ဇာယာ မာတုလာနီ နာမ၊ မာတုလဿ ဘရိယာ မာတုလာနီ၊ မာတုလဘရိယာယံ အာနော၊ နဒါဒိ၊ အထ ဝါ မာတုလဿ ဧသာ မာတုလာနီ၊ ဤ၊ အဿ အာနော။

၂၄၆။ ဇာယာပတီနံ ဒွိန္နံ ဇနနီ မာတာ သဿု ဝုတ္တာ၊ သသ ဂတိဟိံသာပါနေသု။ တပ္ပိတာ တေသံ ဇာယာပတီနံ ပိတာ ပန သသုရော နာမ၊ သသဓာတုမှာ ဥရော။ ဘဂိနိယာ ပုတ္တော ပန ဘာဂိနေယျော နာမ၊ ဘဂိနိယာ အပစ္စံ ဘာဂိနေယျော၊ ဏေယျော။

၂၄၇။ ဒွယံ သုတဿ၊ သုတာယ စ ပုတ္တေသု။ နဟ ဗန္ဓနေ၊ ရိတု၊ နီ နယေ ဝါ။ ပုတ္တဿ ပုတ္တော ပပုတ္တော၊ တ္တလောပေါ၊ ဥဿတ္တဉ္စ။ သာမိဘာတာ ဒေဝရော နာမ၊ အထ ဝါ သာမိဘာတာ ကနိဋ္ဌော သာမိနော ဘာတာ ဒေဝရော နာမ။ ဇေဋ္ဌော တု သသုရော ဧဝေါစ္စတေ။ ဒိဝု ကီဠာယံ၊ အရော။

ဒွယံ ဓီတုပတိမှိ။ ဇန ဇနနေ၊ ရိတု၊ အဿာတ္တံ၊ နဿ မာဒေသော စ။ ဒွယံ ပိတုပိတရိ။ ပိတုနော ပိတာ ပိတာမဟော။

၂၄၈။ ဟုသာန္တာနိ ပဒေန ပဒေန နာမာနိ။ မာတုယာ ဘဂိနီ မာတုစ္ဆာ၊ စ္ဆော။ ပိတုနော ဘဂိနီ ပိတုစ္ဆာ၊ ပိတုဘဂိနီ ပိတုစ္ဆာ ဘဝေတျတ္ထော။

ပိတာမဟသဒ္ဒေါ န ကေဝလံ ဇနကပိတရမေဝ ဝဒတိ၊ အထ ခေါ ဇနကပိတုပိတာဒယောပီတိ ဧတ္ထာပိ ‘‘ပပိတာမဟော’’ ဣစ္စုဒါဟဋော။ ပိတုနော အယျကော ပယျကော၊ တုလောပေါ။ သု သဝနေ၊ ဏှာ။ ဏိသမှိ သုဏိသာ။ သမှိ ဟုသာ၊ ဟတ္တံ။ သဗ္ဗတြ ‘‘ဣတ္ထိယမတော အာပစ္စယော’’တိ အာ။

၂၄၉။ စတုက္ကံ ဧကောဒရေ ဘာတရိ။ သမာနောဒရေ ဌိတော သောဒရိယော၊ သမာနဿ သော။ သမာနော ဂဗ္ဘော သဂဗ္ဘော၊ တတြ ဘဝေါ သဂဗ္ဘော၊ ဏော။ သမာနောဒရေ ဇာတော သောဒရော။ သမာနောဒရေ ဇာတော သဟဇော။ သဟသဒ္ဒေါ တုလျဝစနော။

မာတာပိတူ တေ ဒွေ ဇနာ ပိတရော ဝုစ္စန္တေ။ ဥဘိန္နမ္ပိ ဇနကဗျပ္ပဒေသနိယတတ္တာ အဘေဒဝစနိစ္ဆာယံ ပိတုတ္တမတ္ထေဝ။ နနွဘေဒါ ဇာတိ၊ တဿာ စောဘယတြ သတ္တာဒေကတ္တံ၊ န စ ဇာတိယာ လိင်္ဂသင်္ချာ ဘဝန္တိ၊ အဒဗ္ဗတ္တာ ဗဟုဝစနံ န သိယာတိ? နေသ ဒေါသော၊ န ဟိ ဇာတိပဒတ္ထိကဿ န ဒဗ္ဗံ၊ ဒဗ္ဗပဒတ္ထိကဿ ဝါ န ဇာတီတိ။ ကိန္တုဘယေသံပျုဘယပဒတ္ထော ဣဟာတ္ထဝိသေသော။ ဇာတိပဒတ္ထိကဿ ဇာတိ ပဓာနဘူတာ ဒဗ္ဗံ ဂုဏဘူတံ၊ ဒဗ္ဗပဒတ္ထိကဿ တု ဝိပရိယယော၊ တတြ ဇာတိဝစနိစ္ဆာယံ ဒဗ္ဗေ ဝိယ လိင်္ဂသင်္ချာ ဝတ္တဗ္ဗာ၊ တဿ စ ဗဟုတ္တာ ဗဟုဝစနံ။ ပုဗ္ဗေ ဝိယာဘေဒဝစနိစ္ဆာယံ ပုတ္တော စ ဓီတာ စ ပုတ္တာ ဝုစ္စန္တေ၊ ဇညတ္တဉှိ ပုတ္တဗျပဒေသနိယတံ ဓီတရိပျတ္ထိ၊ ဝိပရိယယေ တု န ဘဝတျနဘိဓာနတော။ ဘေဒဝစနိစ္ဆာယံ ပုတ္တဓီတရောတိ ဘဝတိ။

၂၅၀။ သဿု စ သသုရော စ သသုရာတိ ဝုစ္စန္တေ။ တဒပစ္စောဟနသမ္ဗန္ဓိနိဗန္ဓနာ ဟိ ဗျပ္ပဒေသော သဿုယမ္ပိ ဌိတော။ ဘေဒဝစနိစ္ဆာယံ တု ပုဗ္ဗေ ဝိယ ပစ္စတ္ထံ သဒ္ဒနိဝေသော။ ဘာတာ စ ဘဂိနီ စ ဘာတရော ဝုစ္စန္တေ။ ဧကဂဗ္ဘောသိတတ္တံ ဘာတုဗျပ္ပဒေသနိယတံ ဘဂိနိယံပျတ္ထိ။ တတော ဧကဂဗ္ဘောသိတတ္တဿာဘေဒဝစနိစ္ဆာယံ ဥဘော ဘာတရော ဝုစ္စန္တေ။ ဧတ္ထ စ သဗ္ဗတြာပိ ဝိရူပေကသေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဒုဝိဓော ဟိ ဧကသေသော သရူပါသရူပဝသေန။ တတြ သရူပေကသေသေ ဗဟုဝစနမေဝ၊ ဣတရတြ ပန ဒွိဝစနံ၊ ယထာ ပုရိသော စ ပုရိသော စ ပုရိသာ၊ နာမဉ္စ ရူပဉ္စ နာမရူပဉ္စ နာမရူပံ၊ မာတာ စ ပိတာ စ ပိတရောတိ။

ဗာလျယောဗ္ဗနဝုဍ္ဎတ္တာနိ တီဏိ ဝယာနိ။ တတြ တိကံ ဗာလျေ။ ဒွယံ ယောဗ္ဗနေ။ ဗာလဿ ဘာဝေါ ဗာလတ္တံ၊ တ္တံ။ တာပစ္စယေ ဗာလတာ။ ဏျမှိ ဗာလျံ၊ အထ ဝါ ဗလ ပါဏနေ၊ ဗလန္တိ အဿသိတပဿသိတမတ္တေန ပဏန္တီတိ ဗာလာ၊ ဗလျန္တေ သံဝရီယန္တေတိ ဝါ ဗာလာ၊ ဗလ သံဝရဏေ။ တေသံ ဘာဝေါ ဗာလတ္တာဒိ။ ယုဝဿ ဘာဝေါ ယောဗ္ဗညံ၊ ယောဗ္ဗနဉ္စ၊ ဘာဝေ ဏျော၊ ဏော စ၊ အထ ဝါ ယု မိဿနေ၊ ယု၊ ဥဿ ဥဝါဒေသော၊ ဝုဒ္ဓိ။ တေသံ ဘာဝေါ ယောဗ္ဗညာဒိ။

၂၅၁။ ယေ ဇရာကတာ သုက္ကာ ကေသာဒယော၊ တေ ပလိတံ နာမ သိယုံ၊ တေသံ ဝါ ယံ သုက္ကတ္တံ၊ တံ ပလိတံ နာမ။ ပစ ပါကေ၊ ဣတော၊ စဿ လတ္တဉ္စ။

ဒွယံ ဝလိပလိတာဒိမတိ ကာယပရိပါကေ။ ဇီယန္တိ ဝုဍ္ဎာ ဘဝန္တိ အဿံ ဇရာ၊ ဇရ ဝယောဟာနိမှိ၊ ဇရာ ဧဝ ဇရတာ၊ သကတ္ထေ တာပစ္စယော။ ဝိဿသာတိပိ ဇရာယ နာမံ။ ဝိသေသေန သံသတေ အဓော ပါတယတီတိ ဝိဿသာ။ သံသတိ’ရယံ ပမာဒတ္ထော၊ အဝသံသနတ္ထော စ၊ ဣဟ အဝသံသနတ္ထော၊ နိဂ္ဂဟီတလောပေါ၊ ဒွိတ္တဉ္စ။

ဗာလျယောဗ္ဗနဝုဍ္ဎတ္တာနိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တာနိ။ ဣဒါနိ တဗ္ဗတိနာမာနျာဟ။ တတြ အဒ္ဓံ ဆာပသာမညေ။ ပုထ၊ ပထ ဝိတ္ထာရေ၊ ဥကော၊ ပုထုကော၊ ပလ ဂမနေ၊ ဏွု၊ အဿိတ္တံ၊ ဒွိတ္တဉ္စ၊ ပိလ္လကော။ ဆုပ သမ္ဖဿေ၊ ဥဿာတ္တံ၊ ဆာပေါ။ ကုမာရ ကီဠာယံ၊ ကုမာရော။ ဗလ ပါဏနေ၊ ဏော၊ ဗာလော၊ ပူ ပဝနေ၊ တော၊ သကတ္ထေ ကော၊ ပေါတကော၊ ဣတ္ထိယံ ပေါတကီ။ ပေါတော၊ သာဝေါ၊ သာဝကော၊ အဗ္ဘကော၊ ဍိမ္ဘော၊ သုသုကော၊ သုသုဣစ္စာဒီနိပိ ဆာပသာမညတ္ထာနိ။

၂၅၂။ ဗာလသာမညဝါစကာနိ ဒဿေတွာ ဝိသေသဗာလနာမာနိ ဒဿေတုမာဟ ‘‘အထု’’စ္စာဒိ။ ဥတ္တာနော၊ ဥတ္တာနံ ဝါ သယတီတိ ဥတ္တာနသယော။ ကပစ္စယေ ဥတ္တာနသေယျကော။ ထနံ ပိဝတီတိ ထနပေါ၊ ဍိမ္ဘသဒ္ဒေါပျတြ။

၂၅၃။ သတ္တကံ တရုဏေ။

အာသောဠသာ ဘဝေ ဗာလော၊

တရုဏော တု တတော ဘဝေ၊

ဝုဒ္ဓါ တု သတ္တတျာယုမှာ၊

တီဏိ ဝယာနိ လက္ခယေ။

တရ တရဏေ၊ ဥဏော။ ဝယသိ ယောဗ္ဗနေ တိဋ္ဌတီတိ ဝယဋ္ဌော၊ တော၊ ‘‘ဝယော ဗာလျာဒိ ပက္ခီ စ၊ ယောဗ္ဗနဉ္စ ဝယော ကွစီ’’တိ [စိန္တာမဏိဋီကာ ၁၆။၄၂] ရုဒ္ဒေါ၊ ဒဟ ဘသ္မီကရဏေ၊ အရော၊ ယု မိဿနေ၊ အ၊ ဥဝါဒေသော၊ သိဿာကာရော။ သသ ပ္လုတဂတိမှိ၊ ဥ၊ အဿုတ္တံ၊ သုသု၊ တရုဏဿ ဝါ ပါဋိပဒိကဿ သုသွာဒေသော။ မနုနော အပစ္စံ မာနဝေါ၊ ဝဏ္ဏဝိကာရော၊ နဿ ဏတ္တံ၊ မာဏဝေါ။ ကုစ္ဆာယံ ကပစ္စယော၊ မာဏဝကောတိ သိဒ္ဓံ။ ဝုတ္တဉ္စ –

‘‘အပစ္စေ ကုစ္ဆိတေ မူဠှေ၊ မနုတောဿဂ္ဂိကော မတော’’တိ [မဟာဘာဿ ၄။၁။၁၆၁] ဒရ ဝိဒါရဏေ၊ ဏွု။

ဒွယံ သုခဝဍ္ဎိတေ ကုမာရေ၊ သုခေါ ကုမာရော သုကုမာရော၊ ခလောပေါ၊ သုခေန ဧဓတိ ဝဒ္ဓတီတိ သုခေဓိတော။ ‘‘သုခေါစိတော’’တိပိ ပါဌော၊ သုခံ ဥစိတံ သမ္ပိဏ္ဍိတံ ဧတ္ထာတိ သုခေါစိတော၊ ဥစ သမဝါယေ။

၂၅၄-၂၅၅။ ဒွိပါဒေန ဝုဍ္ဎဿ နာမာနိ။ အာယုမဟတ္တံ လာတီတိ မဟလ္လကော၊ ဏွု၊ ဒွိတ္တံ။ ဝဍ္ဎ ဝဍ္ဎနေ၊ ကတ္တရိ တော၊ တဿ ဎော၊ ဍ္ဎဿ ဍော၊ အဿုတ္တံ၊ ဓာ ဂတိနိဝတ္တိယံ၊ ဣရော၊ ဓဿ ထတ္တံ၊ ဣဿ ဧတ္တံ။ ဇရ ဝယောဟာနိမှိ၊ ကတ္တရိ တော၊ တဿ ဣန္နာဒေသော၊ ဓာတွန္တလောပေါ၊ ဏတ္တဉ္စ၊ ဇိဏ္ဏော၊ သကတ္ထေ ကမှိ ဇိဏ္ဏကော။ ပကတံ ဝယော ယောဗ္ဗနမဿာတိ ပဝယောတိပိ ဝုဍ္ဎဿ နာမံ။

ဝလိနန္တာနိ ပါဒေန နာမာနိ။ တတြ တိကံ ဇေဋ္ဌဘာတရိ။ အဂ္ဂေ ပုရေ ကာလေ၊ ပုဗ္ဗေ စ ကာလေ ဇာယတီတိ အဂ္ဂဇော၊ ပုဗ္ဗဇော စ။ အယဉ္စ ဝုဍ္ဎော အယဉ္စ ဝုဍ္ဎော၊ အယမိမေသံ ဝိသေသေန ဝုဍ္ဎောတိ ဇေဋ္ဌော၊ ဝုဍ္ဎသဒ္ဒါ ဣဋ္ဌပစ္စယော၊ ‘‘ဝုဍ္ဎဿ ဇော ဣယိဋ္ဌေသူ’’တိ ဝုဍ္ဎဿ ဇော။ အလောပေ ပရဿာသဝဏ္ဏတ္တံ။

တိကံ ပစ္ဆာဇာတေ ဘာတရိ။ အယဉ္စ ယုဝါ အယဉ္စ ယုဝါ၊ အယမိမေသံ ဝိသေသေန ယုဝါတိ ကနိဋ္ဌော၊ ကနိယော [ကဏိဋ္ဌော ကဏိယော (က။)] စ။ ဣယိဋ္ဌေသု ယုဝသဒ္ဒဿ ကနာဒေသော [ကဏာဒေသော (က။)]။ အနု ပစ္ဆာကာလေ ဇာတော အနုဇော။ ဇဃညေ ပစ္ဆာကာလေ ဇာတော ဇဃညဇော။ အပရသ္မိံ ပစ္ဆာကာလေ ဇာတော အပရဇောတိ ဒွေပျတြ။

ဝလိ သိထိလံ တစော စမ္မံ ယဿ ဝလိတ္တစော၊ ဒွိတ္တံ။ ဝလိ စမ္မမေတဿတ္ထီတိ ဝလိနော၊ ဣနော။ ဥတ္တာနသယာဒယော ဝလိနန္တာ ဝါစ္စလိင်္ဂတ္တာ တီသု လိင်္ဂေသု ဝတ္တန္တိ၊ ယထာ – ဥတ္တာနသယော ဗာလော၊ ဥတ္တာနသယာ ကုမာရီ၊ ဥတ္တာနသယံ နပုံသကံ။

၂၅၆။ ပဉ္စကံ မတ္ထကေ။ သိ သယေ၊ သော၊ ဒီဃော စ၊ အင်္ဂေသု ဥတ္တမင်္ဂတ္တာ ဥတ္တမင်္ဂံ၊ ဥတ္တမော စ တံ အင်္ဂဉ္စာတိပိ ဥတ္တမင်္ဂံ။ သီသဉ္စ ဥတ္တမင်္ဂဉ္စ သီသောတ္တမင်္ဂါနိ။ သိ သေဝါယံ၊ ရော၊ သေဝန္တိ ဧတေနာတိ သိရော။ မုဒ တောသေ၊ ဓော။ သိဿာကာရော။ မသ အာမသနေ၊ တ္ထော၊ သကတ္ထေ ကော စ၊ မသိ ပရိမာဏေ ဝါ။

ပဇ္ဇဒ္ဓံ ကေသေ။ ကေ မတ္ထကေ သေတိ တိဋ္ဌတီတိ ကေသော။ သတ္တမိယာလောပေါ၊ ကတိ ဆေဒနေ၊ အလော၊ အဿုတ္တံ။ ဝလ သံဝရဏေ၊ ကမ္မနိ ဏပစ္စယော၊ ဝါလော။ ဥတ္တမင်္ဂေ သီသေ ရုဟတီတိ ဥတ္တမင်္ဂရုဟော။ မုဒ္ဓနိ ဇာယတီတိ မုဒ္ဓဇော။ ဝါလော စ ဥတ္တမင်္ဂရုဟော စ မုဒ္ဓဇော စေတိ ဣတရီတရယောဂဒွန္ဒော။ စိကုရော၊ ကစောတိပျတြ။ စိ စယနေ၊ ကုရ သဒ္ဒေ၊ အနေကတ္ထတ္တာ ဆေဒနေ။ ဝဍ္ဎမာနော စိကရီယတေတိ စိကုရော၊ ကစ ဗန္ဓနေ၊ အ။

၂၅၇။ ကုသုမဂဗ္ဘာ ကေသာ ကေသစူဠာ မုတ္တိကာဒိနာ ဗဟိ သံယတာ သန္ထတာ ဓမ္မိလော နာမ။ ဧကတော ကတွာ ဓရီယတိ ဗန္ဓီယတီတိ ဓမ္မိလော၊ ကမ္မနိ ဣလော။ ဓမ္မေန နာနာဒေသိယမနုဿာနံ သမာစာရေန ဣလတီတိ ဝါ ဓမ္မိလော၊ ဣလ ဂမနေ။

ဒွယံ ကုမာရာနံ သိခါပဉ္စကေ၊ စူဠတ္တယေတိ ကေစိ။ ကာကာနံ ပက္ခသဏ္ဌာနတ္တာ ကာကပက္ခော။ သိခါ ဧဝ သိခဏ္ဍကော၊ သကတ္ထေ ကော။ သိခါသိခဏ္ဍသဒ္ဒါနမဘေဒတ္တာယေဝ ဟိ ‘‘သိခဏ္ဍီ၊ သိခီ စာ’’တိ မောရော ဝုတ္တော။

ပါသော၊ ဟတ္ထော စ ဣမေ ဒွေ ကေသစယေ ကေသပရိယာယတော ပရေ ဟုတွာ ကေသာနံ ကလာပေ ဝတ္တန္တိ၊ န ကေဝလာ၊ ယထာ – ကေသပါသော ကေသဟတ္ထော ဣစ္စာဒိ။ ပါ ရက္ခဏေ၊ ပါတိ ရက္ခတိ အဝယဝေတိ ပါသော၊ သော၊ ပသ ဗန္ဓနေတိ ကေစိ၊ ဏော။ ဟန ဂတိယံ၊ အဝယဝါ နိဟနန္တိ ဧတ္ထာတိ ဟတ္ထော၊ ထော၊ ပက္ခောပျတြ။

တာပသာနံ ဝတီနံ တဟိံ ကေသစယေ ဇဋာသဒ္ဒေါ ဝုစ္စတိ၊ ဇဋ ဇဋနေ၊ ဇဋ သင်္ဃာတေ ဝါ၊ ‘‘ဣတ္ထိယမတိယဝေါ ဝါ’’တိ အ။

၂၅၈။ ပေါသိတဘတ္တာဒီဟိ ယာ ဗန္ဈတေ၊ တတြ ဝေဏီ၊ ပဝေဏီ စ။ ဝီ ပဇနေ၊ ပဇနံ ဂဗ္ဘဝိမောက္ခော၊ ဝီ တန္တသန္တာနေ ဝါ၊ ဏီ။ ပက္ခေ ပဝေဏီ။

ဒွယံ သီသမဇ္ဈဋ္ဌစူဠာယံ။ စူဠ သဉ္စောဒနေ၊ စူဠ ဟာဝကရဏေ ဝါ၊ အ။ သိခါ ဝုတ္တာ။ ကေသပါသီပျတြ၊ နဒါဒိ။

နာရီနံ ကေသမဇ္ဈမှိ ပဒ္ဓတိ ဥဇုဂတမဂ္ဂေါ သီမန္တောတိ မတော ကထိတော။ သီမဿ အန္တော သီမန္တော၊ သီ သယေ ဝါ၊ အန္တော၊ မဇ္ဈေ မကာရဝဏ္ဏာဂမော။

၂၅၉။ တိကံ လောမေ။ လူ ဆေဒနေ၊ ဝဍ္ဎမာနံ လူယတေတိ လောမံ၊ မော။ တနုမှိ ရုဟတီတိ တနုရုဟံ၊ အ။ ရုဟ ဇနနေ၊ ရူဟ ပါတုဘာဝေ ဝါ၊ မော၊ ဟလောပေါ၊ ဩတ္တဉ္စ၊ လူ ဆေဒနေ ဝါ၊ မော၊ လဿ ရတ္တံ၊ ရောမံ။ အက္ခိမှိ ဇာတံ လောမံ ပမှံ၊ ပခုမဉ္စောစ္စတေ။ ပမိနောတိ တေနာတိ ပမှံ၊ ပပုဗ္ဗော မာ ပရိမာဏေ၊ ဟပစ္စယော။ အက္ခိနော ပက္ခဒွယေ ဇာတံ ပခုမံ၊ ဥမော၊ ကလောပေါ စ။

ပုမမုခေ ပုရိသာနံ မုခေ ဝုတ္တံ [ပဝုဋ္ဌံ (က။)] လောမံ မဿု နာမ၊ မသ အာမသနေ၊ သု၊ မဿု။

တိကံ ဘမုမှိ။ ဘမ အနဝဋ္ဌာနေ၊ ဦ၊ မလောပေါ၊ ဘူ။ ဥမှိ ဘမု၊ ကပစ္စယေ ဘမုကော။ ဘမုကသဟစရဏတော ဘမု ပုလ္လိင်္ဂေါ။

၂၆၀။ တိကံ နေတ္တောဒကေ။ ခိပ ပေရဏေ၊ ပေါ၊ ဣဿတ္တံ။ နေတ္တေ ဇာတံ ဇလံ နေတ္တဇလံ။ အသ အဓောပတနေ၊ သု၊ အဿု။ နေတ္တဇလဉ္စ အဿု စာတိ ဒွန္ဒော။ အဿု နပုံသကေ။

ဒွယံ အက္ခိပုတ္တလိကာယံ။ နေတ္တေ ဒိဿမာနာ တာရာ နေတ္တတာရာ။ ကညာသဒ္ဒတော တဒ္ဓိတော အပစ္စယော၊ ကညာသဒ္ဒဿ ကနီနာဒေသော၊ ဣတ္ထိကတာကာရပရေ ကေ ပုဗ္ဗော အကာရော ဣကာရမာပဇ္ဇတေ [ကာတန္တ ၂။၂။၆၅]၊ ကနီနိကာ။ တာရကာပျတြ။

ဆက္ကံ မုခဝိဝရေ၊ ကဝယော ပန တဒုပလက္ခိတေပိ သမုဒါယေ ယုဇ္ဇန္တေ။ ဝဒ ဝိယတ္တိယံ ဝါစာယံ၊ ကရဏေ ယု။ မု ဗန္ဓနေ၊ ခေါ၊ ဩတ္တာဘာဝေါ နိပါတနာ၊ မုခံ။ သဗ္ဗဓရကတေ ပန ခညတေတိ ဓာတုနာ မုခန္တိ နိပါတိတံ၊ ခနု အဝဒါရဏေ။ တုဍိ တောဍနေ၊ အ။ တနု ဝိတ္ထာရေ ဝါ၊ ဍော၊ အဿုတ္တံ။ ဝဒတိ တေနာတိ ဝတ္တံ၊ တော၊ ဝုစ္စတေ အနေနာတိ ဝါ ဝတ္တံ။ ဝဒ ဝိယတ္တိယံ ဝါစာယံ၊ တော။ လပ ဝစနေ၊ ကရဏေ ယု။ အာနန္တိ အသန္တိ အနေနာတိ အာနနံ၊ အန ပါဏနေ၊ ယု။ အဿံပျတြ။ အသ ဘက္ခနေ။ ကရဏေ သော။

၂၆၁။ အဍ္ဎံ ဒန္တေ။ ဒွီသု ဌာနေသု ဒွိက္ခတ္တုံ ဝါ ဇာယတေတိ ဒွိဇော။ လပနေ မုခေ ဇာယတီတိ လပနဇော။ ဒါ အဝခဏ္ဍနေ၊ ဒါယတိ ဘက္ခမနေနာတိ ဒန္တော၊ အန္တော၊ ဒသ အဒနေ ဝါ၊ ဒသန္တိ ဘောဇ္ဇမနေနာတိ ဒန္တော၊ အန္တော၊ ဓာတွန္တလောပေါ။ ဒမု ဒမနေ ဝါ၊ တော။ ဒံသ ဒံသနေ၊ ဒံသတေ ဝိလိချတေ ဘက္ခမနေနာတိ ဒံသနော၊ ယု။ ရဒ ဝိလေခနေ၊ ယု၊ ရဒနော။ အမှိ ရဒေါ။

ဒန္တဘေဒသ္မိံ ဒန္တဝိသေသေ ဒါဌာသဒ္ဒေါ။ ဣတ္ထိလိင်္ဂေါယံ။ ဒံသဓာတုတော ဌော၊ ဒံသိဿ စ ဒါ၊ ဒါဌာ၊ မုဒ္ဓဇဒုတိယောယံ။ အက္ခိကောဋီသု ဝါမဒက္ခိဏနေတ္တာနံ အန္တေသု အပါင်္ဂေါ ဝတ္တတိ၊ သရီရင်္ဂသင်္ခါတဿ ကဏ္ဏဿ အပ သမီပံ အပါင်္ဂေါ။

၂၆၂။ စတုက္ကံ ဩဋ္ဌေ။ ဒန္တေ အာဝရတိ ဆာဒယတီတိ ဒန္တာဝရဏံ။ ဥသ ဒါဟေ၊ တော၊ ‘‘သာဒိသန္တပုစ္ဆဘန္ဇဟံသာဒီဟိ ဋ္ဌော’’တိ သဟာဒိဗျဉ္ဇနေန ဋ္ဌော၊ ဩတ္တဒွိတ္တာနိ၊ ဩဋ္ဌော။ ဂဒြဘေပျယံ။ အထ ဝါ ဥသ ဒါဟေ၊ ဋ္ဌော၊ ဩတ္တဒွိတ္တာဒိ၊ ဥဘယတြာပိ မုဒ္ဓဇဒုတိယော၊ ဤသံ ကိဉ္စိ ကာလံ ဓာရေတိ ဘက္ခမေတ္ထာတိ အဓရော၊ ဤသတ္ထော ဟျတြ အကာရော။

‘‘အ ပုမေ မာဓဝေ ဉေယျော၊

ပဋိသေဓေ တဒဗျယံ၊

ဤသတ္ထေ စ ဝိရုဒ္ဓတ္ထေ၊

သဒိသတ္ထေ ပယောဂတော’’တိ။ –

ဟိ ဧကက္ခရကောသေ ဝုတ္တံ။ ဒသနေ ဒန္တေ ဆာဒယတီတိ ဒသနစ္ဆဒေါ။ ဧတ္ထ ကေစိ အဓရသဒ္ဒေန ဟေဋ္ဌိမောဋ္ဌမေဝါဟု၊ တေသံ ဝစနံ ‘‘နေတ္တန္တာဓရပါဏိပါဒယုဂလေဟိ’’စ္စာဒီဟိ မဟာကဝိပယောဂေဟိ အသံသန္ဒနတော န ဂဟေတဗ္ဗံ။

တိကံ ကပေါလေ။ ဂဍိ ဝဒနေကဒေသေ၊ အ၊ ဓာတုပ္ပကြိယတ္ထဉှိ ဓာတုပါဌဝစနံ၊ သဗ္ဗတြာပျေဝံ။ ကေန ဇလေန ပူရိယတေတိ ကပေါလော၊ အလော၊ ကပ အစ္ဆာဒနေ ဝါ၊ ဩလော၊ ကပေါလော၊ နဒါဒိ။ ဂဏ္ဍီ။ အဓရာ အဓောဘာဂေါ စုဗုကံ နာမ၊ စိဗုကံပျတြ။ စိဗု ဩလမ္ဗကေ၊ ဏွု၊ အဿုတ္တံ။

၂၆၃။ ဒွယံ ဂီဝါယ ပုရောဘာဂေ။ ဂလ အဒနေ၊ ကရဏေ အ၊ ဂိလ ဂိလနေ ဝါ၊ ဂိလတိ အနေနာတိ ဂလော၊ ဣဿတ္တံ။ ကဏ သဒ္ဒတ္ထော ဒဏ္ဍကော ဓာတု၊ ဌော၊ ကဏ္ဌော၊ မုဒ္ဓဇဒုတိယောယံ။

တိကံ ဧကတ္ထံ။ ဂါ သဒ္ဒေ၊ ဤဝေါ။ ကံ သီသံ ဓရတီတိ ကန္ဓရာ။ သိရံ ဓရတီတိ သိရောဓရာ၊ သိရော ဓိယျတေ အဿန္တိ ဝါ သိရောဓရာ၊ ဓာ ဂတိနိဝတ္တိယံ၊ အရော။

သုဝဏ္ဏမယော အာလိင်္ဂေါ မုရဇဘေဒေါ၊ တေန သန္နိဘာ သဒိသာ ယာ ဂီဝါ၊ သာ ကမ္ဗုဂီဝါ မတာ၊ မဟာပုရိသလက္ခဏမေတံ။ အထ ဝါ ယာ ဂီဝါ တီဟိ လေခါဟိ အင်္ကိတာ လက္ခိတာ၊ သာ ကမ္ဗုဂီဝါ မတာ၊ မဟာပုရိသလက္ခဏမေတဉ္စ။ ကမ္ဗု ဝုစ္စတိ သုဝဏ္ဏံ၊ ကမ္ဗုမယေန အာလိင်္ဂေန သန္နိဘာ ဂီဝါ ကမ္ဗုဂီဝါ၊ ကမ္ဗ သံဝရဏေ၊ ဥ၊ ကမ္ဗု။

၂၆၄။ တိကံ ခန္ဓေ။ အန ဂတိယံ၊ သော။ ဘုဇာနံ သိရော မတ္ထကံ ဘုဇသိရော။ ကံ မတ္ထကံ ဒဓာတီတိ ကန္ဓော၊ သော ဧဝ ခန္ဓော ကကာရဿ ခကာရကရဏဝသေန၊ ခမတိ ဘာရန္တိ ဝါ ခန္ဓော၊ ခမု သဟနေ၊ တော၊ တဿ ဓော၊ မဿ နော၊ နိဂ္ဂဟီတံ ဝါ။ တဿန္ဓိ တဿ ခန္ဓဿ မဇ္ဈံ ဇတ္တု နာမ၊ ယံ ခန္ဓာနံ မဇ္ဈေ တိဋ္ဌတိ။ ဇန ဇနနေ၊ ဇရ ဝယောဟာနိမှိ ဝါ၊ တု၊ ဇတ္တု၊ တံ နပုံသကံ။

ဒွယံ ဗာဟုမူလေ။ ဗာဟူနံ ဘုဇာနံ မူလံ ဗာဟုမူလံ။ ကစ ဗန္ဓနေ၊ ဆော။ အဿ ကစ္ဆဿ အဓောဘာဂဋ္ဌာနံ ပဿံ ဝုစ္စတိ၊ ဒိသ ပေက္ခနေ၊ အပစ္စယော၊ ဒိသဿ ပဿာဒေသော။

၂၆၅။ တိကံ ဗာဟုမှိ။ ဝဟတိ အနေနာတိ ဝါဟု၊ ဝါဟု ဧဝ ဗာဟု၊ ကု [ဏွာဒိ ၆]။ ဘုဉ္ဇတေ အနေနာတိ ဘုဇော။ ဘုဇ ပါလနဇ္ဈောဟာရေသု။ ဗာဟု စ ဘုဇော စေတိ ဒွန္ဒော၊ ဧတေ ဒွေ ဒွီသု၊ ဣတ္ထိယံ ဘုဇာ။ ဝဟတိ ယာယာတိ ဗာဟာ။ အပရောသဒ္ဒေါပျတြ [အ ပါရောသဒ္ဒေါပျတြ (က။)၊ အ ပဝေဋ္ဌသဒ္ဒေါပျတြ (?)]။

တိကံ ဟတ္ထေ။ ဟသ ဟသနေ၊ ထော။ ဟရ ဟရဏေ ဝါ။ နက္ခတ္တေပျယံ။ ကရ ကရဏေ၊ အ။ ပဏ ဗျဝဟာရထုတီသု၊ ဣ။ ပါ ရက္ခနေ ဝါ၊ ဏိ။ ကရော စ ပါဏိ စ ကရပါဏယော။ ပဉ္စသာခေါ၊ သယောပျတြ။

ပကောဋ္ဌန္တော ဟတ္ထဂဏ္ဌိ မဏိဗန္ဓော နာမ။ ပကောဋ္ဌော နာမ အာမဏိဗန္ဓံ ကပ္ပရဿ အဓောဘာဂေါ။ မဏိဝိကတိံ ဗန္ဓတိ ဧတ္ထာတိ မဏိဗန္ဓော။ ကုသ အက္ကောသေ၊ ဌော၊ ပကောဋ္ဌော။

ဒွယံ ဘုဇမဇ္ဈဂဏ္ဌိမှိ။ ကပု ဟိံသာယံ၊ အရော။ ကုပ္ပရောတိပိ ပါဌော၊ တဒါ အဿုတ္တံ။ ကပု ဟိံသာယံ၊ ဩဏိ၊ ကပေါဏိ၊ ဣတ္ထိယံ။ ကဖောဏီပျတြ၊ တတ္ထ ပဿ ဖတ္တံ။

၂၆၆။ ပါဏိဿ ပါဏိတလဿ သမ္ဗန္ဓီနံ မဏိဗန္ဓကနိဋ္ဌာနံ ဒွိန္နံ အန္တရံ ဗဟိဋ္ဌာနံ ကရဘော ဝုစ္စတိ၊ ယေန ကုမာရကာ သတ္ထံ ကတွာ အညမညံ ပဟရန္တိ၊ ကရ ဟိံသာယံ၊ အဘော၊ ကရ ကရဏေ ဝါ။

ဒွယံ အင်္ဂုလိမတ္တေ။ ကရဿ ပါဏိဿ သာခါ ကရသာခါ။ အဂိ ဂတျတ္ထော၊ အင်္ဂ ဂမနတ္ထော ဝါ၊ ဥလိ။ ဣတ္ထိလိင်္ဂေါယံ [(နဒါဒိ) (က။)]၊ အင်္ဂုလိ။

တာ အင်္ဂုလိယော ပဉ္စပ္ပဘေဒါ၊ ယထာ – အင်္ဂုဋ္ဌော တဇ္ဇနီ မဇ္ဈိမာ အနာမိကာ ကနိဋ္ဌာ စေတိ ကမာ သိယုံ။ အင်္ဂ ဂမနတ္ထော၊ အဿုတ္တံ၊ အဂ္ဂေ ပုရေ တိဋ္ဌတီတိ ဝါ အင်္ဂုဋ္ဌော၊ နိဂ္ဂဟီတာဂမော၊ အဿုတ္တဉ္စ။ တဇ္ဇ ဟိံသာယံ၊ တဇ္ဇေတိ ယာယ၊ သာ တဇ္ဇနီ၊ ယု၊ နဒါဒိ။ မဇ္ဈေ တိဋ္ဌတီတိ မဇ္ဈိမာ။ နတ္ထိ နာမမဿာတိ အနာမိကာ၊ သကတ္ထေ ကော။ အတိသယေန ခုဒ္ဒကာတိ ကနိဋ္ဌာ။ ယုဝပ္ပာနံ ကန၊ ကဏ ဝါ ဣယိဋ္ဌေသု။

၂၆၇။ တဇ္ဇနျာဒီဟိ ယုတေ အင်္ဂုဋ္ဌေ တတေ ပသာရိတေ သတိ ပဒေသာဒိကာ စတဿော သညာ ကမတော သိယုံ၊ ယထာ – တဇ္ဇနီယုတေ အင်္ဂုဋ္ဌေ တတေ ပဒေသော။ ဒိသ ပေက္ခနေ။ မဇ္ဈိမယုတေ အင်္ဂုဋ္ဌေ တတေ တာလော၊ တလ ပတိဋ္ဌာယံ။ အနာမိကာသဟိတေ အင်္ဂုဋ္ဌေ တတေ ဂေါကဏ္ဏော၊ ဂေါကဏ္ဏသဒိသတ္တာ၊ တပ္ပမာဏတ္တာ ဝါ ဂေါကဏ္ဏော၊ အထ ဝါ ဂေါကဏ္ဏော နာမ ဧကော မိဂဝိသေသော၊ တက္ကဏ္ဏသဒိသပ္ပမာဏတ္တာ ဂေါကဏ္ဏော၊ တာလော စ ဂေါကဏ္ဏော စ တာလဂေါကဏ္ဏာ။ လိင်္ဂဘေဒါ ‘‘တာလဂေါကဏ္ဏဝိဒတ္ထီ’’တိ န ဝုတ္တံ၊ ကနိဋ္ဌာယုတေ အင်္ဂုဋ္ဌေ တတေ ဝိဒတ္ထိ၊ ဝိတနောတီတိ ဝိတတ္ထိ၊ ဝိတတ္ထိ ဧဝ ဝိဒတ္ထိ၊ တနု ဝိတ္ထာရေ၊တိ၊ တဿ ထော။ ဝိဒတ္ထိ။ ‘‘ကမာ တတော’’တိပိ ပါဌော။

ကုဉ္စိတော သင်္ကောစိတော ပါဏိ ပသတာချော၊ ပပုဗ္ဗော သရ ဂတိယံ၊ တော။ ပမာဏပ္ပကရဏတော ဝိတတဉ္ဇလိယေဝါယံ ကဝီဟိ ဣစ္ဆိတော။ သမ္ပုဋဉ္ဇလိ ပနာယံ၊ ပသာရိတသဟိတာ [ပသာရိတသဟိတတ္တာ (က။)] ယဿ အင်္ဂုလိယော ဘဝန္တီတိ။

ကုဉ္စိတော စ တတင်္ဂုဋ္ဌော၊ သပတာကောတိ သမ္မတော၊

ပတာကေဟိ တု ဟတ္ထေဟိ၊ သမ္ပုဋဉ္ဇလိ ဣစ္ဆိတော။

ဒေဝတာနံ ဂရူနဉ္စ၊ ပိတူနဉ္စေ’စ္ဆိတော ပုရေ၊

အတ္ထပ္ပကရဏာဒီဟိ၊ ဘေဒေါ ဉေယျော တဟိံ တဟိံ။

ယထာ ဇလဉ္ဇလိံ ဒဒါတိ၊ အဉ္ဇလိနာ ပိဝတိ၊ ဒေဝေါယံ ကတဉ္ဇလိရိတိ။ ပုဋဉ္ဇလိဿ ဝါ ဝက္ခမာနတ္တာ ဣဓ ဝိတတဉ္ဇလိယေဝ။

၂၆၈။ တိကံ သပ္ပကောဋ္ဌေ ဝိတတကရေ။ ရမု ကီဠာယံ၊ တနော၊ မလောပေါ၊ ရတနံ၊ မဏိဗုဒ္ဓါဒီသု စ။ ကုက အာဒါနေ၊ ဥ၊ ဒွိတ္တံ။ ဟသ ဓာတုမှာ ထော၊ တော ဝါ၊ ဟတ္ထော၊ ဟတ္ထသဟိတတ္တာ ဝါ ပကောဋ္ဌော ဟတ္ထော။

ဒွယံ သမ္ပုဋဉ္ဇလိမှိ။ ကရမယော ပုဋော ကရပုဋော၊ အဉ္ဇ ဗျတ္တိဂတိကန္တီသု၊ အလိ၊ အဉ္ဇလိ။ ကရပုဋော စ အဉ္ဇလိ စေတိ ကရပုဋဉ္ဇလီ။

ဒွယံ နခေ။ ကရေ ဇာယတိ ရုဟတီတိ ကရဇော။ နတ္ထိ ခံ ဣန္ဒြိယံ ဧတ္ထာတိ နခေါ၊ သညာသဒ္ဒတ္တာ န အတ္တံ၊ အဝိသယတ္တာ ဝါ။ ပုနဗ္ဘဝေါ၊ ကရရုဟော၊ နခရောတိပိ နခဿ နာမာနိ။

ဒွယံ ပုဋင်္ဂုလိကရေတိချာတေ မုဋ္ဌိမှိ။ ခဋ ဣစ္ဆာယံ၊ ဏွု၊ ခဒ ဟိံသာယံ ဝါ၊ ဒဿ ဋော။ မု ဗန္ဓနေ၊တိ၊ တဿ ဌော၊ ဒွိတ္တံ။

၂၆၉။ ပဿဒွယဝိတ္ထတာ ပဿဒွယေပိ ဝိတတာ ပသာရိတာ သဟကရာ သပါဏယော ဒွေ ဗာဟူ ဗျာမော နာမ၊ ဗျာမီယတေ အနေနာတိ ဗျာမော၊ ဝိပုဗ္ဗော ယာမ အဉ္ဆေ။ ဥဒ္ဓံ ဥပရိ တတာ ဝိတတာ ဘုဇာ စ ပေါသော စ တေသံ သမုဒိတာနံ ပမာဏသဒိသံ ပမာဏံ ယဿ တသ္မိံ ဥဒ္ဓန္တတဘုဇပေါသပ္ပမာဏေ ပေါရိသသဒ္ဒေါ ဝတ္တတိ။ ဘုဇသဒ္ဒေန သဟကရာ ဘုဇာ ဂယှတေ၊ ဧကဿ ပမာဏသဒ္ဒဿ လောပေါ၊ ပုရိသဿ ပမာဏံ ပေါရိသံ။ ပုရိသသဒ္ဒေါ စေတ္ထ သကရဘုဇပုရိသံ ဝဒတိ၊ တီသု၊ ယထာ – ပေါရိသံ ဇလံ၊ ပေါရိသော ဟတ္ထီ၊ ပေါရိသီ ယဋ္ဌိ။

၂၇၀။ ဒွယံ ဥရသိ။ ဥသ ဒါဟေ၊ ရော၊ သလောပေါ၊ အရ ဂတိမှိ ဝါ၊ အဿုကာရော။ ဟရ ဟရဏေ၊ ယော၊ ရဿ ဒေါ။ ကောဠံ [ကောဋ္ဌ (က။)]၊ ဘုဇန္တရံ၊ ဝက္ခောတိပိ ဥရောနာမာနိ။ တိကံ ဥရောဇေ။ တနု ဝိတ္ထာရေ၊ တနောတိ ဣစ္ဆန္တိ ထနော၊ တဿ ထော၊ ထန ဒေဝသဒ္ဒေ၊ ထန စောရိယေ ဝါ။ ကုစ သင်္ကောစနေ၊ ကုစော။ ပယော ခီရံ ဓာရေတီတိ ပယောဓရော။ ကုစော စ ပယောဓရော စာတိ ဒွန္ဒော။

ထနဂ္ဂသ္မိံ ထနဿ အဂ္ဂေ စူစုကံ၊ နပုံသကေ။ ‘‘စူစုကော သော ကုစာနန’’န္တိ [စိန္တာမဏိဋီကာ ၁၆။၇၇] တု ရတနကောသော၊ စု စဝနေ၊ ဥကော၊ ဒွိတ္တံ၊ ဒီဃော စ၊ စူစုကံ၊ စန္စု ဂတိယံ ဝါ၊ ဥကော၊ နလောပေါ၊ အဿူကာရော၊ စူစုကံ။

ဒွယံ ပိဋ္ဌေ ကာယဿ ပစ္ဆာဘာဂေ။ ပိဋ သဒ္ဒသင်္ဃာတေသု၊ တော။ ဣတရတြ တိ၊ ပိသု သေစနေ ဝါ။

၂၇၁။ တိကံ တနုမဇ္ဈေ။ မဇ္ဈေ ဘဝေါ မဇ္ဈော။ လဂ သင်္ဂေ၊ အ။ မဇ္ဈေ ဘဝံ မဇ္ဈိမံ။ စတုက္ကံ ဥဒရေ။ ကုသ အက္ကောသေ၊ ဆိ၊ သဿ စော။ ဂဟ ဥပါဒါနေ၊ အနိ၊ ဤမှိ ဂဟဏီ၊ ဂဗ္ဘံ ဂဏှာတိ ဓာရေတီတိ ဝါ ဂဟဏီ၊ ဂဗ္ဘာသယသညိတော မာတုကုစ္ဆိပ္ပဒေသော၊ တေဇောဓာတုမှိ ပန ယထာဘုတ္တာဟာရဿ ဝိပါစနဝသေန ဂဏှနတော အဆဍ္ဍနတော ဂဟဏီ။ ဥပုဗ္ဗော ဒရ ဂမနေ။ ဥဒရတိ ဥဒ္ဓံ ဂစ္ဆတိ ဝါယု ယတြာတိ ဥဒရံ။ ဂု သဒ္ဒေ၊ အဘော၊ ဒွိတ္တာဒိ၊ ဂဗ္ဘော။ ပိစဏ္ဍ ဇဌရ တုန္ဒာပျတြ။

ကုစ္ဆိသမ္ဘဝေ ကုစ္ဆိဋ္ဌေ ကောဋ္ဌော၊ အန္တော စာတိ ဣမေ ဒွေ ဝတ္တန္တိ၊ ကုသ အက္ကောသေ၊ တော၊ ဌော ဝါ။ အမ ဂမနတ္ထော၊ တော။

၂၇၂။ စတုက္ကံ ကဋိယံ။ ဟနဓာတုမှာ ယု၊ ဟဿ ဒွိတ္တံ၊ ဟဿ ဇော၊ ဟနဿ ဃော စ၊ ဇဃနံ။ နိစ္ဆယေန တမတီတိ နိတမ္ဗော၊ တမုဓာတုမှာ ဗော။ သူ ပသဝေ၊ ဏိ။ ကဋ ဝဿာဝရဏေသု၊ ကဋျတေ အာဝရီယတေ ဝတ္ထာဒီဟိ ကဋိ၊ ဣ၊ ဧတေ ဒွေ နာရိယံ။ ဧတ္ထ စ ဇဃနသဒ္ဒေန ဣတ္ထိကဋိယာ အဂ္ဂဘာဂေါ၊ နိတမ္ဗသဒ္ဒေန ဣတ္ထိကဋိယာ ပစ္ဆာဘာဂေါ၊ သေသဒွယေန ကဋိသာမညံ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ဝုတ္တဉ္စ ‘‘ပစ္ဆာ နိတမ္ဗော ထီကဋျာ၊ ဇဃနံ တု ပုရော ဘဝေ’’တိ [အမရ ၁၆။၇၄]။

၂၇၃။ လိင်္ဂန္တံ လိင်္ဂသာမညေ။ အင်္ဂေ သရီရေ ဇာယတီတိ အင်္ဂဇာတံ၊ အင်္ဂသဒ္ဒေါ သရီရဝါစကော၊ အင်္ဂမေတဿတ္ထီတိ ကတွာ။ ရဟသိ ဌာနေ ဇာတံ အင်္ဂံ ရဟဿင်္ဂံ၊ သတ္တမိယာလောပေါ၊ ဣဿတ္တံ၊ သဿ ဒွိတ္တဉ္စ။ ဝတ္ထေန ဂုယှိတဗ္ဗန္တိ ဝတ္ထဂုယှံ။ မိဟ သေစနေ၊ ကရဏေ ယု၊ မိဟတိ ရေတောမုတ္တာနိ ယေနာတိ မေဟနံ။ နိပုဗ္ဗော မိဟ သေစနေ၊ တော၊ နိမိတ္တံ။ ဥတ္တမင်္ဂတ္တာ ဝရင်္ဂံ။ ဝဇ ဂတိယံ၊ အဿီကာရော၊ ပစ္စယေဟိ ဝိနာ ဇာယတီတိ ဝါ ဗီဇံ၊ ဝိရဟတ္တဇောတကော ဟျေတ္ထ ဝိကာရော။ ဖလ နိပ္ဖတ္တိယံ၊ ဖလတိ ဧတေန ပုတ္တန္တိ ဖလံ။ လိင်္ဂတိ ‘‘ဣတ္ထီ၊ ပုရိသော’’တိ ဝိဘာဂံ ဂစ္ဆတိ ယေနာတိ လိင်္ဂံ။ လိင်္ဂ ဂမနေ၊ လီနံ အပါကဋံ အင်္ဂန္တိ ဝါ လိင်္ဂံ။ ဧတေသု ဗီဇဖလသဒ္ဒါ အဏ္ဍေပိ ဝတ္တန္တိ။

ဒွယံ ပုရိသလိင်္ဂပသိဗ္ဗကေ။ အမ ဂမနေ၊ ဍော၊ အဏသဒ္ဒတ္ထော ဝါ၊ ဍော၊ အဍိ အဏ္ဍတ္ထေ ဝါ၊ တော။ ကုသ အက္ကောသေ၊ ဏော။ အဏ္ဍသဒ္ဒေါ စေတ္ထ ဗီဇေပိ၊ အဏ္ဍကောသောတိ သမုဒိတမ္ပိ ကောသဿ နာမံ၊ ‘‘ကုက္ကုဋစ္ဆာပကဿေဝ အဏ္ဍကောသမှာ’’တိ [ပါရာ။ ၁၃၊ ၁၄] ဟိ ဝုတ္တံ၊ အမရကောသေပိ [အမရကောသေ ၁၆။၇၆] အဏ္ဍကောသောတိ သမုဒိတေနေဝ နာမံ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စ အဏ္ဍဿ ဗီဇဿ ကောသော အဏ္ဍကောသောတိ ဝိဂ္ဂဟော ကာတဗ္ဗော။

ဒွယံ ဣတ္ထိယာ အင်္ဂဇာတေ။ ယု မိဿနေ၊ အဓိကရဏေနိ၊ ယောနိ၊ ဣတ္ထိယံ ပုမေ စာယံ၊ ဣတ္ထီ စ ပုမာ စ ဣတ္ထိပုမံ၊ တသ္မိံ။ ဘဇန္တိ အသ္မိန္တိ ဘဂံ။ မာရမန္ဒိရ မာရကူပါ စာတြ။

၂၇၄-၂၇၅။ တိကံ ဣတ္ထိပုရိသာနံ သမ္ဘဝေ။ သုစိဿ ပဋိပက္ခော အသုစိ၊ ဣကာရန္တော၊ ဒွီသု၊ သမ္ဘဝလိင်္ဂေါ ဝါ။ သံပုဗ္ဗာ ဘူဓာတုမှာ အ။ သက သာမတ္ထိယံ၊ တော၊ တဿ ကော၊ အဿုတ္တံ၊ သုစ သောကေ ဝါ၊ ကော။

ဒွယံ ဝစ္စမဂ္ဂေ။ ပုနန္တိ အနေနာတိ ပါယု။ ပူ ပဝနေ၊ ဥ၊ ဦဿာယော၊ ပယ ဂမနတ္ထော ဝါ၊ ပယတိ ဝစ္စမနေနာတိ ပါယု၊ ကရဏေ ဥ၊ အယံ ပုရိသေ ပုလ္လိင်္ဂေ ဝတ္တတိ။ ဂုဒ ကီဠာယံ၊ အ။ အပါနံပျတြ။

အဋ္ဌကံ ဝစ္စေ။ ဂူထ ကရီသောဿဂ္ဂေ၊ ဂုပ ဂေါပနေ ဝါ၊ ထော။ ကိရ ဝိကိရဏေ၊ ဤသော၊ ကရီသံ။ ဝရ ဝရဏသမ္ဘတ္တီသု၊ စော၊ ဂူထဉ္စ ကရီသဉ္စ ဝစ္စဉ္စေတိ ဒွန္ဒော၊ တာနိ ဝိကပ္ပေန ပုမေ ဝတ္တန္တိ၊ နိစ္စံ နပုံသကေ၊ ပုလ္လိင်္ဂတ္တံ တေသံ ကတ္ထစိယေဝ၊ သဗ္ဗတြ နပုံသကတ္တမေဝ ဗဟုလန္တျတ္ထော။ မလ စလနေ၊ အ၊ မလ ဓာရဏေ ဝါ။ သက သတ္တိယံ၊ သဿ ဆော။ ဥစ္စာရီယတေ ဇဟျတေတိ ဥစ္စာရော၊ ဥပုဗ္ဗော စရဓာတု စဇနေ၊ ဥက္ခိပနေ စ ဝတ္တတိ။ မိဟ သေစနေ၊ လော၊ ဝဏ္ဏဝိပရိယယော၊ ဠတ္တဉ္စ။ အဝကရီယတေတိ ဥက္ကာရော၊ အဝဿုတ္တံ၊ ကိရ ဝိက္ခိပနေ။ သမလံပျတြ။ သမု ဥပသမေ၊ အလော။

ဒွယံ မုတ္တေ။ သု သဝနေ၊ သဝနံ သန္ဒနံ၊ စုရာဒိ၊ ဏော။ မုစ မောစနေ၊ တော၊ မုတ္တ ပဿာဝေ ဝါ။ ဥစ္စတေ ကထီယတေ။ ဂေါမုတ္တေ ဂဝံ သမ္ဗန္ဓိနိ မုတ္တေ ပူတိမုတ္တသဒ္ဒေါ ဝတ္တတိ။ အဇ္ဇ ပဝတ္တမ္ပိ ဟိ တံ ဒုဂ္ဂန္ဓဘာဝေန ပူတိမုတ္တန္တွေဝ ဝုစ္စတိ၊ ယထာ ‘‘ပူတိကာယော’’တိ။ အဿာဒီနံ မလေ ဆကဏသဒ္ဒေါ၊ သက သတ္တိယံ၊ ယု၊ သဿ ဆော။

၂၇၆။ နာဘိယာ အဓောဘာဂေါ ဝတ္ထိ နာမ၊ သော ဒွီသု။ ဝတ္ထိ မုတ္တပုဋံ။ ‘‘မုတ္တာသယပုဋော ဝတ္ထိ’’ရိတိ [စိန္တာမဏိဋီကာ ၁၆။၇၃] ရတနမာလာ။ ဝသတိ မုတ္တမေတ္ထာတိ ဝတ္ထိ၊ ဝသ နိဝါသေ၊တိ၊ တဿ ထော၊ တ္ထိပစ္စယေန ဝါ သိဒ္ဓံ။ ဥစ္ဆင်္ဂံ အင်္ကဉ္စ ဣမေ ဒွေ ဥဘော သဒ္ဒါ ပုမေ ဝတ္တန္တိ။ ဥဿဇ္ဇတိ ဧတ္ထာတိ ဥစ္ဆင်္ဂံ၊ သဇ သင်္ဂေ၊ သဿ ဆော၊ ဒွိတ္တံ။ အင်္က ဂမနတ္ထော၊ အ၊ အင်္ကော၊ အထ ဝါ အင်္က လက္ခဏေ၊ အ၊ အင်္ကော၊ ‘‘ဥစ္ဆင်္ဂစိဟနေသွ’င်္ကော’’တိ အမရကောသေ [အမရ ကောသေ ၂၃။၄]။

ဒွယံ ဇာဏူပရိဘာဂေ။ အရ ဂမနေ၊ ဥ၊ အဿူကာရော။ သန္ဇ သင်္ဂေ၊ အာသဇ္ဇတိ ဝတ္ထမတြာတိ သတ္ထိ၊ ထိ။ ဦရု စ သတ္ထိ စေတိ ဒွန္ဒော၊ နပုံသကေပိ။

တိကံ ဇာဏုမှိ၊ ဦရုနော ပဗ္ဗံ ဂဏ္ဌိ ဦရုပဗ္ဗံ။ ဇန ဇနနေ၊ ဏု။ ဒွိတ္တေ ဇဏ္ဏု။

၂၇၇။ ဒွယံ ပါဒဂဏ္ဌိမှိ။ ဂုပ ရက္ခဏေ ဖော၊ သကတ္ထေ ကော။ ပါဒဿ ဂဏ္ဌိ ပါဒဂဏ္ဌိ။ ဃုဋိကာပျတြ။ ဃုဋ ပရိဝတ္တနေ၊ ဃုဋျတေ အနေနေတိ ဃုဋိကာ၊ ဏွု။

ဒွယံ ပါဒဿ ပစ္ဆာဘာဂေ ဂေါပ္ဖကဿာဓော ဘာဂေ။ ပုမေ တူတိ တွန္တံ လိင်္ဂပဒံ။ ပသ ဗာဓနဖုသနေသု၊တိ၊ တဿ ဏော၊ သဿ ဟော၊ ဝဏ္ဏဝိပရိယယော၊ ဏိပစ္စယေန ဝါ သိဒ္ဓံ။ သကာရဝဏ္ဏာဂမေ ဝုဒ္ဓိယဉ္စ ပါသဏှိ။ ဧလိပျတြ၊ ဣလ ဂတိယံ၊တိ၊ တလောပေါ။

ဒွယံ ပါဒဂ္ဂေ။ ပါဒဿ အဂ္ဂံ ပါဒဂ္ဂံ။ ပကဋ္ဌံ ပဒံ ပပဒန္တိ ကမ္မဓာရယော။ ‘‘ပပဒေါ’’တိပိ ပါဌော။ တိကံ ပါဒေ။ ပဒ ဂတိမှိ၊ ဏော၊ ပဇ္ဇတေတိ ပါဒေါ။ ပဇ္ဇတေ ဂစ္ဆတီတိ၊ အ။ စရမှာ ကရဏေ ယု၊ စရဏံ၊ ဣဒံ ပုမေ ဝိကပ္ပေန၊ နိစ္စံ နပုံသကေ။ အင်္ဃိပျတြ၊ အဟိ ဂတိယံ။ ဣ၊ ဟဿ ဃော။

၂၇၈။ ဒွယံ ဟတ္ထာဒျဝယဝေ။ အင်္ဂိ ဂတျတ္ထော၊ အ။ အဝပုဗ္ဗော ယု မိဿနေ၊ အ။ ပတီကော၊ အပဃနောပျတြ။ ပတိပုဗ္ဗာ ဣမှာ ကော။ အပပုဗ္ဗာ ဟနိမှာ အ၊ ဃနာဒေသော စ။

ဒွယံ ပဿဋ္ဌိမှိ။ ပါ ရက္ခဏေ၊ သု၊ ဠိကာရဝဏ္ဏာဂမော၊ သကတ္ထေ ကော၊ ပဿ ဖော။ အဠာဂမေ ဖာသုကာ။ ‘‘ပါသုဠိကာ၊ ပါသုကာ’’တိပိ ပါဌော။ ဖုသ သမ္ဖဿေတိပိ ဓာတု၊ တဒါ ဥပစ္စယာဒိ။

ဒွယံ အဋ္ဌိမတ္တေ။ အသု ခေပနေ၊ ဣ၊ သဿ ဋ္ဌော၊ အဋ္ဌိ၊ ဣဒံ ပဏ္ဍကေ နပုံသကေ ဝတ္တတိ။ ဓာ ဓာရဏေ၊ တု၊ ဣတ္ထီ။ ကီကသံ၊ ကုလ္လံပျတြ။ ဂလဿ ကဏ္ဌဿ ဟေဋ္ဌိမန္တေ ဇာတမဋ္ဌိ ဂလန္တဋ္ဌိ။ အက ဂမနေ၊ ခေါ၊ သကတ္ထေ ကော။

၂၇၉-၂၈၀။ ဒွယံ သိရသောဋ္ဌိခဏ္ဍေ။ သမုဒိတေ တု ကရောဋိ၊ ဣတ္ထီ [အမရ ၁၆။၆၉]။ ကပု သာမတ္ထိယေ၊ အရော၊ ကံ သီသံ ပါလေတီတိ ဝါ ကပ္ပရော၊ ရဿော၊ လဿ ရတ္တဉ္စ။ ကံ ပါလယတီတိ၊ ကမ္မာဒိမှိ ဏော။ ‘‘သိရောဋ္ဌိမှိ ကပါလော’ထီ၊ ဃဋာဒိသကလေပိစေ’’တိ ရုဒ္ဒေါ [စိန္တာမဏိဋီကာ ၁၆။၆၈]။ ကပါလော အထီတိ [အနိတ္ထီတိ အတ္ထော] ဆေဒေါ။ ကပါလသဒ္ဒေါ ဝိကပ္ပေန ပုလ္လိင်္ဂေါ။ ကဍိ ဆေဒေ၊ အရော။ မဟတီ သိရာ မဟာသိရာ၊ သိရာတိ စ။ သိ ဗန္ဓနေ၊ ရော။

တိကံ သုသိရဝတျံ ဝါယုဝဟန္တသိရာယံ။ တိဝိဓာ ဟိ ကာယသိရာ ဧကာ ဝါယုဝဟာ၊ အပရာ သုတ္တမိဝါဋ္ဌိဗန္ဓိနီ၊ အညာ အာဟာရဝါဟိနီ အန္တချာ။ တတြ တတိယေန ပဌမာ၊ ပဌမဒုတိယေဟိ ဒုတိယာ စ ဒီပိတာ၊ တတိယာ ပန ပရတော ဝက္ခတိ။ နဟ ဗန္ဓနေ၊ အရု။ သိ ဗန္ဓနေ၊ ရော။ ဓမ သဒ္ဒေ၊ ယု။ နဒါဒိ၊ အနိ ဝါ၊ ဓမနီ။

တတိယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ရသဂ္ဂသာ’’တျာဒိ။ ရသံ ဂသတီတိ ရသဂ္ဂသာ၊ ဂသ အဒနေ။ ရသံ ဟရတိ နေတီတိ ရသဟရဏီ၊ ယု၊ နဒါဒိ။

တိကံ မံသေ။ မန ဉာဏေ၊ သော။ မိသ သဒ္ဒေ၊ အာပုဗ္ဗော အာမသနေ ဝါ။ ပိသ အဝယဝေ၊ တော။ ပလလံ၊ ကဗ္ဗံပျတြ။

ဒွယံ အာတပါဒိနာ သုက္ခမံသေ။ တိလိင်္ဂကန္တူတိ တွန္တံ လိင်္ဂပဒံ။ ဝလ၊ ဝလ္လ သံဝရဏေ၊ ဦရော၊ ဣတ္ထိယံ ‘‘ဣတ္ထိယမတော အာပစ္စယော’’တိ အာ၊ ဝလ္လူရာ။ ဥဒ္ဓံ တတ္တံ ဥတ္တတ္တံ။ တပ သန္တာပေ၊ တော။

၂၈၁။ စတုက္ကံ လောဟိတေ။ ရုဟ ဇနနေ၊ တော၊ ဣတော ဝါ။ ရုန္ဈတေ စမ္မေနာတိ ရုဓိရံ၊ ဣရော။ သောဏ ဝဏ္ဏေ၊ တော။ ရဉ္ဇ ရာဂေ၊ တော။ အသံ၊ ခတဇံပျတြ [ခတာ ဇာယတေ (စိန္တာမဏိဋီကာ ၁၆။၆၄)]။

တိကံ ခေဠေ။ လာ အာဒါနေ၊ အလော၊ ဣတ္ထိယမာ၊ လလ ဣစ္ဆာယံ ဝါ၊ ဣတ္ထိယမာ။ ခေလ ဂတိယံ၊ အ။ ခလ စလနေ၊ သဉ္စယေ ဝါ၊ ဏော၊ ဠတ္တံ၊ ခံ ဝါ အာကာသံ ဣလတီတိ ခေဠော။ ဣလ ဂတိယံ၊ ကမ္မနိ ဏော၊ ဣလ ဂတိမှိ ဝါ၊ အ၊ ဣဿေ။

ဒွယံ ပိတ္တေ။ မာ ပရိမာဏေ၊ ဓု။ မဒ ဥမ္မာဒေ ဝါ၊ ဏု၊ ဒဿ ဓော။ မာယူတိ ပါဌေ မယ ဂတိယံ၊ ဏု။ မာဓုမာယုသဒ္ဒါ ဒွေ ပုရိသေ ပုလ္လိင်္ဂေ။ အပိဒဓာတီတိ ပိတ္တံ။ အပိပုဗ္ဗော ဓာ ပိဓာနေ၊ တော၊ အလောပေါ၊ ဘုဇာဒိ၊ ပိတ္တံ၊ နပုံသကေ။

ဒွယံ သေမှေ။ သိလိသ သိလေသနေ၊ စုရာဒိ၊ သိလိသျတေ အတြေတိ သေမှော၊ မန၊ လိသဿ ဟော၊ ဝဏ္ဏဝိပရိယယော။ ဣတရတြ ဥမော၊ သိလေသုမော။ ကဖောပျတြ၊ ကေန တောယေန ဖာတိ ဝုဒ္ဓိ ယဿ ကဖော၊ နေရုတ္တော။

၂၈၂-၂၈၃။ ဝိလီနော ဝိဘူတော သ္နေဟော ဝသာတျုစ္စတေ၊ ဝသ နိဝါသေ၊ အာ။ ဒွယံ အဝိလီနသ္နေဟေ။ မိဒ သ္နေဟနေ၊ ဏော။ ဝပ ဗီဇသန္တာနေ၊ အ၊ ဝပါ။ ‘‘ဝပါ ဝိဝရမေဒေသူ’’တိ နာနတ္ထသင်္ဂဟေ၊ အမရကောသေ ပန မေဒါဒီနမေကတ္ထတာ ဒီပိတာ၊ ဝုတ္တဉှိ တတ္ထ ‘‘မေဒေါ တု ဝပါ ဝသာ’’တိ [အမရ ၁၆။၆၄]။

တိကံ စန္ဒနသုဝဏ္ဏာဒျလင်္ကာရကတသရီရသောဘာယံ။ ကပု သာမတ္ထိယေ၊ အာကပ္ပနံ အာကပ္ပော၊ ဏော။ ‘‘နေပစ္ဆေ ဂေဟမတ္တေ စ၊ ဝေသော ဝေသျာဂဟေပိ [ဝေဿဂဟေပိ (က။)] စေ’’တိ [စိန္တာမဏိဋီကာ ၁၆။၉၉] ရဘသော။ ဝသ ကန္တိယံ၊ ဝိသိ ဗျာပနေ ဝါ၊ ဏော။ နိဿေသတော ပထနံ ပချာနံ နေပစ္ဆံ၊ ပထ ပချာနေ ဃျဏ။ ပဋိကမ္မံ၊ ပသာဓနံပျတြ။

ဆက္ကံ ဟာရာဒျာဘရဏေ။ မဍိ ဘူသာယံ၊ ကရဏေ ယု။ သာဓ သံသိဒ္ဓိယံ၊ ယု၊ သာဌ သင်္ခါရဂတီသု ဝါ၊ ပသာဌနံ၊ မုဒ္ဓဇဒုတိယောတြ။ ဘူသ အလင်္ကာရေ၊ ကရဏေယေဝ ယု။ အာဘရိယျတေ တန္တိ အာဘရဏံ၊ ဘရ ဘရဏေ၊ ကမ္မနိ ယု။ အလံ ဝိဘူသနံ ကရိယျတေနေနေတိ အလင်္ကာရော၊ ဏော။ ပိဠန္ဓ ဘူသနေ၊ ကရဏေ ယု။ ပရိက္ခာရောပျတြ [ပရိကရောပျတြ (က။)]။

ဒွယံ မကုဋေ။ ကိရ ဝိကိရဏေ၊ ဤဋော။ မကိ မဏ္ဍနေ၊ ဥဋော။ မုကုဋောတိပိ ပါဌော၊ ဧတေ ဒွေ အနိတ္ထီ။

ဒွယံ မကုဋဂ္ဂဋ္ဌေ နာယကမဏိမှိ။ မကုဋစူဠာယံ စုမ္ဗိတာ မဏိ စူဠာမဏိ။ မကုဋသိရသိ စုမ္ဗိတာ မဏိ သိရောမဏိ။

၂၈၄။ ဒွယံ ဥဏှီသပဋ္ဋေ။ သိရသော ဝေဌနံ သိရောဝေဌနံ။ ဥပုဗ္ဗော နဟ ဗန္ဓနေ၊ ဤသော၊ ဝဏ္ဏဝိကာရော။ ယံ ဗဟုကာလံ ဒေဗျာမနုဿေသွပိ ဘဝတိ၊ တတြ ကဏ္ဏာဘရဏေ ကုဏ္ဍလာဒိဒွယံ။ ကုဍိ ဒါဟေ၊ အလော။ ဝေဌ ဝေဌနေ၊ ကဏ္ဏဿ ဝေဌနံ ကဏ္ဏဝေဌနံ၊ မုဒ္ဓဇဒုတိယောယံ။

တိကံ တာဠကာချေ ကဏ္ဏာဘရဏေ။ ကဏ္ဏာနံ ဘူသနံ ကဏ္ဏိကာ၊ ကဏ္ဏာ ဘူသနေ ဗဟုလလက္ခဏေ ဏိကော။ ကဏ္ဏစ္ဆဒနံ ပူရတိ ယေန သော ကဏ္ဏပူရော။ ကဏ္ဏဿ ဝိဘူသနံ ကဏ္ဏဝိဘူသနံ၊ ကရဏေ ယု။ တာလပတ္တံပျတြ။

၂၈၅။ ဒွယံ ဂီဝါဘရဏေ။ ကဏ္ဌဿ ဘူသာ ကဏ္ဌဘူသာ၊ ထီ။ ဂီဝါယံ ဘဝံ ဂီဝေယျံ၊ ဘဝတ္ထေ ဧယျော၊ ဂီဝါယ အာဘရဏံ ဝါ ဂီဝေယျံ၊ ဂီဝတော အာဘရဏေ ဧယျော။

ဒွယံ မုတ္တာဝလိယံ။ ဟရီယတေ မနော ယေန ဟာရော။ မုတ္တာနံ အာဝလိ ပန္တိ မုတ္တာဝလိ။ ဟာရာသဒ္ဒေါပျတြ။

စတုက္ကံ ပကောဋ္ဌာဘရဏေ။ ပကောဋ္ဌော နာမ ကပ္ပရဿာဓောဘာဂေါ။ နီ နယေ၊ ဥရော၊ ဣယာဒေသော။ ဝလ သံဝရဏေ၊ အယော၊ အနိတ္ထီ၊ နိယုရောပိ။ ကဋ ဝသာဝရဏဂတီသု၊ ဏွု။ ပရိ သမန္တတော ဟရတိ စိတ္တံ ယန္တိ ပရိဟာရကံ၊ ဏွု။ အဝါပကောပျတြ။

၂၈၆-၂၈၇။ ဒွယံ မုတ္တာဒိဃဋိတဝလယဝိကတျာဘရဏေ။ ကာ သဒ္ဒေ၊ ကဏပစ္စယော၊ ကဏ သဒ္ဒေ ဝါ၊ ဒွိတ္တံ၊ ကင်္ကဏံ၊ ကကိ ဂတျတ္ထေ ဝါ၊ ယု၊ ကကိ လောလျေ ဝါ၊ ကင်္ကတိ ယေနာတိ ကင်္ကဏံ၊ ကရဏေ ယု။ ကရဿ ဘူသာ ကရဘူသာ၊ ထီ။

ဒွယံ ခုဒ္ဒဃဏ္ဋိကာယံ။ ကိံ ကုစ္ဆိတံ ကဏတီတိ ကိင်္ကဏီ၊ နဒါဒိ။ ကိင်္ကိဏီတိပိ ပါဌန္တရံ၊ တဒါ ယဒါဒိ။ ခုဒ္ဒါ ဧဝ ဃဏ္ဋာ ခုဒ္ဒဃဏ္ဋိကာ၊ သကတ္ထေ ကော၊ ဃဋ စလနေ။

ဒွယံ အင်္ဂုလျာဘရဏေ။ အင်္ဂုလိယံ ဘဝံ အင်္ဂုလီယကံ၊ ဤယော၊ သကတ္ထေ ကော၊ အင်္ဂုလီနမာဘရဏံ အင်္ဂုလျာဘရဏံ။ ဥမ္မိကာပျတြ။ တမေဝါင်္ဂုလီယကံ သာက္ခရမက္ခရဝန္တံ ‘‘မုဒ္ဒိကာ၊ အင်္ဂုလိမုဒ္ဒါ’’တိ စောစ္စတေ။ မုဒ တောသေ၊ ဏွု၊ အာ၊ မုဒ္ဒိကာ၊ ဖလဝိသေသေပျယံ။ အင်္ဂုလိယံ ဘဝါ မုဒ္ဒါ အင်္ဂုလိမုဒ္ဒါ။

ဒွယံ ဣတ္ထိကဋျာဘရဏေ။ ရသ သဒ္ဒေ၊ ကတ္တရိ ယု၊ အာ၊ ရသနာ။ သာယေဝ ဣနီမှိ ရသနီ။ ‘‘သာရေ ဓနိမှိ ရသနံ၊ ဇိဝှာယံ ရသနာ န သော’’တိ ရုဒ္ဒေါ။ မေဟနဿ ခဿ မာလာ မေခလာတိ နိရုတ္တိ၊ မေဟနိန္ဒြိယဿ မာလာတျတ္ထော။ ကာဉ္စီ သတ္တကီ၊ သာရသနံပျတြ။

ဧကယဋ္ဌိ ဘဝေ ကာဉ္စီ၊ မေခလာ တွ’ဋ္ဌယဋ္ဌိကာ၊

ရသနာ သောဠသာ ဉေယျာ၊ ကလာပါ ပဉ္စဝီသတိ [ကလာပေါ ပဉ္စဝီသကော (စိန္တာမဏိဋီကာ ၁၆။၁၀၈)]။

တိကံ သောဝဏ္ဏေ ပဂဏ္ဍဘူသနေ။ ပဂဏ္ဍော နာမ ကပ္ပရဿောပရိဘာဂေါ။ ကေ သဒ္ဒေ၊ ဥရော၊ ယာဂမော။ အင်္ဂ ဂမနေ။ ဒေါ။ ဗာဟုမူလဿ၊ ဗာဟုမူလေ ဝါ ဘဝံ ဝိဘူသနံ ဗာဟုမူလဝိဘူသနံ။

၂၈၈။ စတုက္ကံ ဣတ္ထိစရဏဝိဘူသနေ။ အင်္ဂဒါကာရံ ပါဒဘူသနံ ပါဒင်္ဂဒံ။ မဇိ သဒ္ဒတ္ထော၊ ဤရော၊ ပါဒေ ကဋကံ ပါဒကဋကံ။ ဦနံ ပါဒံ ပူရေတီတိ နူပုရော၊ ဝဏ္ဏဝိပရိယယော။ ပါဒကဋကော စ နူပုရော စေတိ ကဋကသဒ္ဒဿ ပုလ္လိင်္ဂေပိ ပဝတ္တနတော ဒွန္ဒသမာသော။ တုလာကောဋိ၊ ဟံသကောပျတြ။ တုလ ဂတိကောဋိလျေ။ ကုဋိလကောဋိတ္တာ တုလာကောဋိ၊ ပုမေ။ ဟံသဂတိတ္တာ ဟံသကော။

၂၈၉။ မုခဖုလ္လာဒယော အလင်္ကာရပ္ပဘေဒါ သိယုံ။ မုခဖုလ္လံ နာမ သုဝဏ္ဏမယော မုခါလင်္ကာရော၊ မုခေ ဖုလ္လတီတိ မုခဖုလ္လံ၊ ဖုလ္လ ဝိကသနေ၊ ဒန္တာဒီသု သုဝဏ္ဏမယာလင်္ကာရောပိ မုခဖုလ္လမေဝ။ ဥဏ္ဏတံ သုဝဏ္ဏာဒိရစိတံ နလာဋာဘရဏံ၊ ဥပုဗ္ဗော နမု နမနေ။ ဧတ္ထ စ မုခဖုလ္လုဏ္ဏတာနံ ဝိသေသံ ဝိပရိယယေနာပီတိ ဝဒန္တိ။ ဂါဝီနံ ထနာကာရတ္တာ ဂတ္ထနံ၊ ဩဿတ္တံ၊ တမေဝ ဥတ္တမတ္တာ ဥဂ္ဂတ္ထနံ၊ စတုယဋ္ဌိကော ဟာရဘေဒေါ။ ဂမု ဂမနေ၊ ဏွု၊ ဒွိတ္တံ၊ အဿိတ္တဉ္စ၊ ဂိင်္ဂမကံ၊ ဗာတ္တိံသယဋ္ဌိကော ဟာရဘေဒေါဝ။ အာဒိနာ အဒ္ဓဟာရော၊ မာဏဝကော၊ ဧကာဝလီ၊ နက္ခတ္တမာလာဒယော ဟာရဘေဒါ စ သင်္ဂယှန္တိ [အမရ ၁၆။၁၀၆]။

၂၉၀။ ပဇ္ဇံ ဝတ္ထမတ္တေ။ စိလ ဝဿနေ၊ စိလျတေ အစ္ဆာဒီယတေတိ၊ ဏော၊ ထိယံ စေလီ။ ဆဒ သံဝရဏေ၊ အာပုဗ္ဗော ကရဏေ၊ ယု။ ဝသ အစ္ဆာဒနေ၊ ဝသျတေ အစ္ဆာဒီယတေတိ ဝတ္ထံ၊ ထော။ ဏမှိ ဝါသော။ ယုမှိ ဝသနံ။ အမ ဂမနေ၊ ကရဏေ ယု၊ အံသုကံ၊ ရံသိပရိယာယောပျယံ။ အမ္ဗ သဒ္ဒေ၊ ကတ္တရိ အရော။ ပဋ ဂမနေ၊ ကရဏေ အ၊ သောဘနစေလေပျယံ။ ဒု ဂမနေ၊ ကရဏေ သော၊ ဒွိတ္တံ၊ ဒုရူပံ အသတိ ခေပတီတိ ဝါ ဒုဿံ၊ ဒုရူပံ အသတိ ဒီပေတီတိ ဝါ ဒုဿံ၊ ဒုပုဗ္ဗော အသ ဒိတ္တိယံ။ စလ ဝသနေ၊ အဿောတ္တံ၊ ဠတ္တဉ္စ။ သဋ ရုဇာဝိသရဏဂတျာဝသာနေသု၊ ဏွု။

၂၉၁။ ပဇ္ဇံ ဝတ္ထဘေဒေ။ တတြာဒိဒွယံ ဒုကူလချေ ဝတ္ထေ။ ခု သဒ္ဒေ၊ မော၊ ခုမသဒ္ဒါ ဝိကာရေ ဏော၊ ခုမာယ ဝိကာရော ခေါမံ၊ ခုမာ နာမ အတသီ၊ တဗ္ဗက္ကလသမ္ဘဝံ ဝတ္ထံ၊ ဝါစ္စလိင်္ဂေါယံ။ ကူလ အာဝရဏေ၊ ဒုက္ခေန ကုလျတေတိ ဒုကူလံ၊ ဒုမေဟိ ဇာတံ ကူလန္တိ ဝါ ဒုကူလံ။ ကေစိ ပန ‘‘ဒုကူလမ္ပိ ဧကံ ဝတ္ထန္တရံ၊ န ခေါမနာမ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ တံ ‘‘ခေါမ’မဋ္ဋေ ဒုကူလေ စ၊ အတသီဝသနေပိ စ’’၊ ‘‘ခေါမ’မဋ္ဋေ ဒုကူလေစာ’’တိ နာနတ္ထသင်္ဂဟတိကဏ္ဍသေသေသု [နာနတ္ထသင်္ဂဟ ၃။၃။၂၉၅] ဝုတ္တတ္တာ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ကောသော နာမ ကိမိဂဗ္ဘော၊ တတော ဇာတတ္တာ ကောသေယျံ၊ ဧယျော၊ ‘‘ကောသေယျံ ကိမိကောသောတ္ထ’’န္တိ [အမရ ၁၆။၁၁၁] ဟိ ဝုတ္တံ။ ကောသေယျမေဝ ဓောတံ ပဋ္ဋုဏ္ဏံ နာမ၊ ဝုတ္တဉ္စ ‘‘ပဋ္ဋုဏ္ဏံ ဓောတကောသေယျ’’န္တိ [အမရ ၁၆။၁၁၃]။ ပတ္တုဏ္ဏန္တိပိ ပါဌန္တရံ။ ပဋ္ဋုဏ္ဏရဋ္ဌေ ဇာတတ္တာ ပဋ္ဋုဏ္ဏန္တိပိ ဝဒန္တိ။ ကမု ကန္တိယံ၊ ကမနီယတ္တာ ကမ္ဗလော၊ ရင်္ကုနာမကဿ ဟရိဏဝိသေသဿ လောမေနသဉ္ဇာတဝတ္ထံ [ရာင်္ကဝံ ဝိဂရောမဇံ (အမရ ၁၆။၁၁၁)]၊ အလော၊ ဝါဂမော စ မဇ္ဈေ။ ဝါသဒ္ဒေါ ကမ္ဗလသဒ္ဒဿ နပုံသကတ္တံ သမုစ္စိနောတိ။ ရလ္လကောပိ [အမရ ၁၆။၁၁၆] ကမ္ဗလပရိယာယော။ သဏ သဒ္ဒေ၊ ကတ္တရိ အ၊ သဏော နာမ ထိရတ္တစော ဧကော ရုက္ခယောနိ၊ ယဿ တစေန ကေဝဋ္ဋာဒယော ဇာလာဒီနိ ကရောန္တိ၊ သဏဿ ဝိကာရော သာဏံ၊ ဝတ္ထံ။ မိဂလောမာနိ ကောဋ္ဋေတွာ သုခုမာနိ ကတွာ ကတမမ္ဗရံ ကောဋုမ္ဗရံ၊ ကုဋ ဆေဒနေ၊ ဥဿော၊ အဿု၊ ကောဋုမ္ဗရဋ္ဌေဇာတတ္တာ ဝါ ကောဋုမ္ဗရံ။ ဘင်္ဂံ နာမ ခေါမာဒီနိ သဗ္ဗာနိ ဧကဇ္ဈာနိ ဝေါမိဿေတွာ ကတဝတ္ထံ၊ ဘန္ဇ အဝမဒ္ဒနေ၊ အထ ဝါ ဘင်္ဂံ နာမ သာဏဖလံ၊ တဗ္ဗိကာရတ္တာ ဝတ္ထံ ဘင်္ဂံ၊ ဝုတ္တဉ္စ နာနတ္ထသင်္ဂဟေ ‘‘ဘင်္ဂါ သာဏာချသဿေပီ’’တိ။ သဿသဒ္ဒေန စေတ္ထ ဖလံ ဝုတ္တံ၊ ‘‘ရုက္ခာဒီနံ ဖလံ သဿ’’န္တိ [အမရ ၁၄။၁၅] ဝစနတော။ ဘင်္ဂမ္ပိ ဝါကမယမေဝါတိ ကေစိ။ ဝတ္ထန္တရံ ဝတ္ထဝိသေသော။ အာဒိနာ ကပ္ပာသာဒယောပိ ဂဟိတာ။

၂၉၂-၂၉၃။ စတုက္ကံ ပရိဓာနဘူတေ အဓောဝတ္ထေ။ အဓောဘာဂေ ဝသီယတေတိ နိဝါသနံ၊ နိသဒ္ဒေါ အဓောဘာဂဿ ဇောတကော။ ဝသ အစ္ဆာဒနေ၊ ကမ္မနိ ယု။ ဗာဟုလျေန အန္တရေ မဇ္ဈေ ဘဝံ အန္တရီယံ၊ ဤယော။ သမာနလိင်္ဂတ္တာ ဒွန္ဒော။ အန္တရေ ဘဝံ အန္တရံ၊ ဏော။ အန္တရေ မဇ္ဈေ ဘဝေါ ဝါသော အန္တရဝါသကော၊ သကတ္ထေ ကော။ ဥပသံဗျာနံပျတြ [အမရ ၁၆။၁၁၇]။

ပဉ္စကံ ဥပရိဓာနေ။ ဝရ အစ္ဆာဒနေ၊ ပပုဗ္ဗော၊ ကမ္မနိ ဏော၊ ဥဘယတြာပိ ဝုဒ္ဓိ၊ ပါဝါရော။ ဥတ္တရသ္မိံ ဒေဟဘာဂေ အာသဇ္ဇတေတိ ဥတ္တရာသင်္ဂေါ၊ အာ ပုဗ္ဗော သဉ္ဇ သင်္ဂေ။ ဥပရိ သံဝီယတေ ပိဓီယတေ ဗာဟုလျေနာတိ၊ ယု။ ဥပသံပုဗ္ဗော ဝီ တန္တသန္တာနေ။ ဥတ္တရသ္မိံ ဒေဟဘာဂေ ဘဝံ ဝိဇ္ဇမာနံ ဥတ္တရံ၊ ဥတ္တရီယဉ္စ၊ ဏော၊ ဤယော စ။ သံဗျာနံပျတြ။

နဝံ ဝတ္ထံ အဟတန္တိ မတံ ကထိတံ၊ န ဟညတိ ယံ ပါသာဏာဒီဟီတိ အဟတံ။ တန္တတော အစိရမာဟရိတံ ဝတ္ထံ။ အနာဟတံ၊ နိပ္ပဝါဏိ၊ တန္တကံပျတြ။ ဝုတ္တဉ္စ ‘‘အနာဟတံ နိပ္ပဝါဏိ၊ တန္တကဉ္စ နဝမ္ဗရေ’’တိ [အမရ ၁၆။၁၁၂]။

ဒွယံ စိရကာလတ္တာ နိဒ္ဒသေ ဇိဏ္ဏဝတ္ထေ။ နတ္ထိ အန္တော ဒသာ ယဿ နန္တကံ၊ သကတ္ထေ ကော။ ကုစ္ဆိတော ပဋော ကပ္ပဋော၊ ကပ္ပ ဝိတက္ကေ ဝါ၊ အဋော။ ဒွယံ အထိရဝတ္ထေ၊ ဇိဏ္ဏဝသနံ အထိရံ ဝတ္ထံ။ ‘‘ပဋ’’ဣတိ စရတိ ဖောဋတီတိ ပဋစ္စရံ၊ ပဋစ္စရမေဝ ပဠစ္စရံ၊ ဠတ္တံ။

၂၉၄။ ဒွယံ ကောဋိကာဒိသန္နာဟေ၊ စောဠေ စ။ ကစ ဗန္ဓနေ၊ ဥကော၊ နိဂ္ဂဟီတာဂမော စ။ ဝါဏံ သရံ ဝါရယတီတိ ဝါရဝါဏော၊ ကမ္မနိ ဏော၊ အဘိဓာနတော ဝါရဿ ပုဗ္ဗနိပါတော၊ အနိတ္ထိယမေတေ။ ဝတ္ထဿ အဝယဝေ ဒသာသဒ္ဒေါ ဣတ္ထီ။ ‘‘ဒသာ ဝတျမဝတ္ထာယံ၊ ဝတ္ထံသေ ဗဟုမှိ ဒွိသူ’’တိ [စိန္တာမဏိဋီကာ ၁၆။၁၁၄] ရဘသော။ ဒါ ဆေဒနေ၊ ကမ္မနိ သော၊ ရဿော။

ဥတ္တမင်္ဂမှိ သီသေ ယော ကဉ္စုကော သုဝဏ္ဏာဒိမယော၊ သော ‘‘နာဠိပတ္တော’’တိ ကထိတော။ နာဠိပတ္တော တံသဏ္ဌာနော သုဝဏ္ဏာဒိပဋော နာဠိပတ္တော။ သီသကံ၊ သိရိယံ၊ သိရောဟန္တိပိ တဿ နာမာနိ။

၂၉၅။ တိကံ ဒီဃတ္တေ။ အာပုဗ္ဗော ယမု ဥပရမေ၊ ဏော။ အာ ဘုသော ယာတိ ဂစ္ဆတီတိ ဝါ အာယာမော၊ ယာ ဂတိပါပုဏေသု၊ မော။ ဒီဃဿ ဘာဝေါ ဒီဃတာ။ ရုဟ ဇနနေ၊ ဏော။

ဒွယံ ဝိတ္ထာရေ။ ဝတ္ထဝိသယေ ‘‘ဩသာရော’’တိ ရူဠှေ။ သမန္တတော နယှတီတိ ပရိဏာဟော၊ နဟ ဗန္ဓနေ၊ ဏော။ ဝိတ္ထာရေန သရဏံ ဝိသာရော၊ သော ဧဝ ဝိသာလတာ။

၂၉၆။ စတုက္ကံ စီဝရေ။ အရဟတံ ဓဇော အရဟဒ္ဓဇော၊ ရူဠှိယာ တဒညစီဝရေသု။ ကသာယေန၊ ကသာဝေန စ ရတ္တံ ကာသာယံ၊ ကာသာဝဉ္စ၊ သမာနလိင်္ဂတ္တာ ဒွန္ဒော။ စိ စယေ၊ ဤဝရော။ ဝတ္ထခန္ဓေဟိ စီယတေတိ စီဝရံ။

မဏ္ဍလာဒယော တဒင်္ဂါနိ သမူဟဘူတဿ စီဝရဿ အဝယဝါနိ။ မဍိ ဘူသာယံ၊ အလော၊ မဏ္ဍလံ။ စီဝရပရိယန္တောယံ မဟာပထဝိယာ စက္ကဝါဠပဗ္ဗတော ဝိယ စီဝရဿ သမန္တတော တိဋ္ဌတိ။ ဝိဝဋ္ဋော နာမ စီဝရမဇ္ဈဂတမဂ္ဂေါ၊ သော ဟိ ဝိသုံ ဝိသုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝိဝဋ္ဋောတိ ဝုစ္စတိ၊ ဝဋ္ဋ အာဝဋ္ဋနေ။ ကုသိ နာမ မဂ္ဂါနံ မဇ္ဈဂတဝတ္ထခဏ္ဍံ၊ ကုသ ဆေဒနေ၊ ကမ္မနိ ဣ၊ ကုသိ၊ ပုမိတ္ထိယံ။

၂၉၇။ ဖလာဒီနံ ယာနိ စတ္တာရိ သန္တိ၊ ဧတာ ဝတ္ထဿ ယောနိယော ကာရဏာနိ တတော တဒုပ္ပတ္တိတော။ ကပ္ပာသိကံ ဝတ္ထံ ဖာလံ နာမ ဖလဝိကာရတ္တာ၊ ဝိကာရေ ဏော၊ တီသု။ ယထာ – ဖာလော ပဋော၊ ဖာလာ စေလီ၊ ဖာလံ ဝတ္ထံ။ ခေါမာဒယော ပန ပဋာ တစဗ္ဘဝါ တစတော သဉ္ဇာတာ။

၂၉၈။ ကောသေယျံ ဝတ္ထံ ကိမိဇံ နာမ။ မိဂလောမမယန္တု ကမ္ဗလံ။ ဒွယံ ဗျဝဓာယကပဋေ၊ ကဏ္ဍပဋေပီတိ ကေစိ။ သမာနတ္ထာ ဧတေ ဒွေ တုလျတ္ထာတျတ္ထော။ ဇု ဂတိယံ၊ ဘူဝါဒိ၊ ဇု ဗန္ဓနေ ဝါ၊ ယု၊ အနကာဒေသော၊ သာ ဣတ္ထီ။ တိရော ကရီယတိ ပိဓီယတိ ယာယ၊ သာ တိရောကရဏီ၊ ယု။ ပတိသီရာပျတြ။ ပတိပုဗ္ဗော သိ ဗန္ဓနေ၊ ရော။

၂၉၉။ ဒွယံ ဥပရိဗန္ဓပဋေ၊ အထသဒ္ဒေါတြ လိင်္ဂါဒိဇောတကော။ ဥဒ္ဓံ လောစတေ ဗန္ဓီယတေတိ ဥလ္လောစံ၊ လုစ ဒဿနေ။ စန္ဒာတပေ ဝိတနျတေတိ ဝိတာနံ၊ တနု ဝိတ္ထာရေ၊ ဏော၊ စုရာဒိ။ ဒွယမ္ပိ ပုန္နပုံသကန္တိ ဤရိတံ ကထိတံ။

ဒွယံ သိနာနေ။ နဟ သောစေ၊ ကရဏေ ယု၊ သိနာ သောစေ၊ ကရဏေ ယု၊ ‘‘သိနာနေ’’တိ သတ္တမျန္တံ ပဒံ။ ဒွယံ ကုလျာဒိနာ [ကုဋျာဒိနာ (က။)၊ ကုဇ္ဇနာဒိနာ (နိဿယ)၊ ကုင်္ကုမဟလိဒ္ဒါဒိနာ (စိန္တာမဏိဋီကာ ၁၆။၁၂၁)] အင်္ဂနိမ္မလီကရဏေ။ ဥဗ္ဗတ္တီယတေ ဝိသာရီယတေ မလမနေနေတိ ဥဗ္ဗတ္တနံ၊ ဝတု ဝတ္တနေ၊ ဘူဝါဒိ။ မဇ္ဇ သုဒ္ဓိယံ၊ ယု။ သမန္တိ ဒွယမိဒံ သမာနတ္ထံ။

၃၀၀။ တိကံ နလာဋကတေ စိတ္တကေ။ တိလကာကတိ တိလကော။ စိတ္တကာကတိ စိတ္တကံ။ စကာရေန တမာလပတ္တာကတိ တမာလပတ္တံ။ သာမညေန ဝိသေသကံ၊ ဥဘော ဝိသေသကတိလကာ အနိတ္ထီ၊ သေသဒွယံ နပုံသကံ [အမရ ၁၆။၁၂၃]။

တိကံ စန္ဒနေ၊ စဒိ ဟိလာဒနေ၊ ဟိလာဒနံ သုခါပနံ၊ ယု။ ဂန္ဓာနံ သာရော ဥတ္တမော ဂန္ဓသာရော၊ ဂန္ဓယုတ္တော သာရော ထိရံသော ဝါ ဂန္ဓသာရော။ မလယဒီပဂိရိမှိ ဇာယတီတိ မလယဇော။ ဘဒ္ဒသိရီပျတြ။

၃၀၁။ တိကံ ပီတစန္ဒနေ။ ‘‘ဂေါသီသ’’ဣတိ ပဗ္ဗတေ မလယေ ဒေသေ ဇာတံ ဂေါသီသံ၊ ဂေါ ဝိယ ဇလံ ဝိယ သီတန္တိ ဝါ ဂေါသီတံ၊ တဒေဝ တဿ သကာရံ ကတွာ ဂေါသီသံ။ တိလပဏ္ဏပ္ပမာဏပဏ္ဏယုတ္တတာယ တေလပဏ္ဏိကံ။ မနံ ဟရတီတိ ဟရိ၊ တမေဝ စန္ဒနန္တိ ဟရိစန္ဒနံ။ ပီတသာရု၊ သုသီတံပျတြ။ ဂေါသီသာဒယော တယော ပုမေ၊ နပုံသကေ စ ဝတ္တန္တိ။

စတုက္ကံ ရတ္တစန္ဒနေ။ တိလပဏ္ဏပ္ပမာဏပဏ္ဏယုတ္တတာယ တိလပဏ္ဏီ။ ပုရိမေန ဘေဒကရဏတ္ထံ န ဝုဒ္ဓိ။ ပတ္တမင်္ဂမဿေတိ ပတ္တင်္ဂံ၊ ခုဒ္ဒပဏ္ဏတာယ အပ္ပဓာနပတ္တမိစ္စတ္ထော။ ‘‘အင်္ဂံ ဂတ္တန္တိ ကောပါယ-ပတီကေသွပ္ပဓာနကေ’’တိ ဟိ နာနတ္ထသင်္ဂဟေ။ ရဉ္ဇ ရာဂေ၊ ဟေတုကတ္တရိ ယု။ ရတ္တဝဏ္ဏတာယ ရတ္တဉ္စ တံ စန္ဒနဉ္စေတိ ရတ္တစန္ဒနံ၊ အမရကောသေ ပန ‘‘ဂေါသီသာဒီနိ ရတ္တစန္ဒနန္တာနိ ဝိသေသေ ဝတ္တန္တီ’’တိ [အမရ ၁၆။၁၃၁] ဝုတ္တာနိ။ တတြ ဂေါသီသဿ ယထာဝုတ္တောယေဝတ္ထော။ ဓဝလံ၊ သုသီတလံ၊ စန္ဒနံ၊ တေလပဏ္ဏိကံ မလယပဗ္ဗတဒေသဇမေဝ။ ဟရိ မဏ္ဍူကော၊ တဒါကာရေ ပဗ္ဗတေ ဇာတံ စန္ဒနံ ဟရိစန္ဒနံ။ ပက္ကမ္ဗဖလဂန္ဓိ ပီတဝဏ္ဏံ။ တိလပဏ္ဏီပတ္တင်္ဂါနိ ရတ္တစန္ဒနသဒိသဿ ရတ္တသာရဿ ဧကဿ စန္ဒနဿ နာမာနိ။

ဒွယံ ရတ္တစန္ဒနေ။ အထ ဝါ တိလပဏျာဒီနိ စတ္တာရိ လောဟိတစန္ဒနသဒိသဿ ရတ္တသာရဿ ဧကဿ စန္ဒနဝိသေသဿ နာမာနိ။ ကုစန္ဒနံပျတြ။ ‘‘ပတ္တင်္ဂံ ရဉ္ဇနံ ရတ္တံ၊ ပတြင်္ဂဉ္စ ကုစန္ဒန’’န္တိ ရတနမာလာယံ။

၃၀၂။ ဒွယံ ဝဏိဇာဒီနံ ‘‘ကာဠေယာ’’ဣတိ ရူဠှေပီတကဋ္ဌေ။ ကာဠဝဏ္ဏံ အနုသရတိ သီလေနာတိ ကာဠာနုသာရီ၊ ကာဠဝဏ္ဏဇနကောတျတ္ထော။ ကာဠံ ဇနေတီတိ ကာဠိယံ၊ ‘‘ကာဠီယကန္တု ကာဠေယံ၊ ဝဏ္ဏဒံ ကန္တိဇာသက’’န္တိ [ဇာသကံ ကန္တိဒါယကံ (စိန္တာမဏိဋီကာ ၁၆။၁၂၆)] ဗျာဍိ။

တိကံ အဂရုသာမညေ။ လူ ဆေဒနေ၊ ဟော။ လဟုနာမတ္တာ အဂရု။ ရဿ လတ္တေ အဂလု၊ ဒွယံ ပုမေ။ ဝံသိကံ၊ ရာဇာရဟံ၊ ကိမိဇံ၊ ဇောင်္ဂကံပျတြ။

အသ္မိံ အဂရုမှိ ကာဠေ သတိ ‘‘ကာဠာဂရူ’’တျုစ္စတေ။ မလ္လိကာပုပ္ဖဂန္ဓိ အဂရု ပန မင်္ဂလျောစ္စတေ။

ဒွယံ သလ္လကီဒဝေ။ တုရုက္ခော ဝုတ္တော။ ပိဍိ သင်္ဃာတေ၊ ဏွု။ သိဟလော၊ ယာဝဏောပျတြ။

၃၀၃။ ဒွယံ မိဂနာဘိယံ။ ကတ္ထ သိလာဃာယံ၊ ဦရော၊ နဒါဒိ၊ သကတ္ထေ ကော။ မိဂဿ မဒေါ မိဂမဒေါ၊ မိဂေါ မရတိ ယေနာတိ ဝါ မိဂမရော၊ သော ဧဝ မိဂမဒေါ။

ဒွယံ ကုဋ္ဌေ။ ကုဋ ဆေဒနေ၊ ဌော၊ တော ဝါ၊ ‘‘ကုဋာဒီဟိ ဌော’’တိ ဌော၊ ကုဋ္ဌံ၊ ရောဂဘေဒေပိ။ အတ္တနော ဆာယူပဂတေ အဇေ ပါလေတီတိ အဇပါလကံ၊ ဏွု။ ပါရိဘာဗျံ၊ ပါကလံ [ဖာလကီ (က။)]၊ ဥပ္ပလံ၊ ဝါပ္ပံပျတြ။

ဒွယံ ပိဍင်္ဂေ။ ရောဂံ လုနန္တော အင်္ဂတိ ဂစ္ဆတီတိ လဝင်္ဂေါ။ ဒေဝါနံ ကုသုမံ ပုပ္ဖံ ဒေဝကုသုမံ။ သိရိသညံပျတြ။

ဒွယံ ကုင်္ကုမေ။ ကသ္မီရရဋ္ဌေ ဇာတံ ကသ္မီရဇံ။ အဂ္ဂိသိခံ၊ ဝရံ၊ ဝလ္လီကံ၊ ပီတနံ၊ ရတ္တသင်္ကောစံ၊ ပိသုနံ၊ ဓီရံ လောဟိတစန္ဒနံပျတြ။

၃၀၄။ ဒွယံ ဓုနကေ။ ယက္ခေဟိ ကတော ဓူပေါ ယက္ခဓူပေါ၊ ယက္ခော ဒေဝေါ။ သဇ္ဇရုက္ခဿ သိလေသော သဇ္ဇုလသော။ အဿု၊ သိလောပေါ၊ ဧဿတ္တဉ္စ၊ သဇ္ဇဿ ရသော ဒဝေါ သဇ္ဇုလသော၊ အဿု၊ လတ္တဉ္စ။ သဇ္ဇရသောတိပိ ပါဌော။ ရာလော၊ သဗ္ဗရသော၊ ဗဟုရူပေါပျတြ။

တိကံ တက္ကောလေ။ တက္က ဝိတက္ကေ၊ ဩလော။ ကုလ သင်္ချာနေ၊ ဏွု။ ကောသယုတ္တံ ဖလမေတဿာတိ ကောသဖလံ။ ဒွယံ ဇာတိဖလေ။ ကောသသဟိတံ ဇာတိဖလမေတဿာတိ ဇာတိကောသံ။ ဇာတိဖလမေတဿ၊ န ကိတ္တိမန္တိ ဇာတိဖလံ။

၃၀၅။ ပဇ္ဇဒ္ဓံ ကပ္ပူရေ၊ ဃနော ဟုတွာ သရတီတိ ဃနသာရော။ အဗ္ဘမိဝ သိတံ သိတဗ္ဘော၊ အဘိဓာနတော ပုဗ္ဗနိပါတော၊ ကပ္ပ သာမတ္ထိယေ၊ ဦရော။ စန္ဒသညော၊ ဟိမဝါလုကော၊ ဟိမာဝှယောပျတြ။

ပဇ္ဇဒ္ဓံ လာခါယံ၊ အာ ဘုသော ရတ္တံ ကရောတီတိ အလတ္တကော၊ လတ္တံ၊ ကွိ။ ယု မိဿနေ၊ ဏွု။ လာခ သောသနေ၊ အ၊ လာ အာဒါနေ ဝါ၊ ခေါ။ ဇန ဇနနေ၊ တု၊ နလောပေါ။ ဒုမာမယောပျတြ။

၃၀၆။ ဒွယံ သရလဒ္ဒဝေ။ သိရိယာ လက္ခိယာ အာဝါသော သိရိဝါသော။ သရလနာမကဿ ရုက္ခဿ ဒဝေါ ရသော သရလဒ္ဒဝေါ။ ပါယသော၊ ဝကဓူပေါ၊ သိရိဝေဋ္ဌောပျတြ။ ‘‘သိရိဝါသေ ပရမန္နေ စ၊ ပါယသော သမ္မတော ပုမေ’’တိ [စိန္တာမဏိဋီကာ ၁၆။၁၂၉] ရုဒ္ဒေါ။ ဒွယံ အဉ္ဇနေ။ အဉ္ဇု ဗျတ္တိမက္ခနဂတိကန္တီသု၊ ယု။ ကဇ္ဇ ဗျသနေ။ ကဇ္ဇတိ ရောဂန္တိ ကဇ္ဇလံ၊ အလော။

ဒွယံ ဂန္ဓဂါဟာပနစုဏ္ဏေ၊ ဝသ ဟိံသတ္ထော၊ ဝသတိ ဒုဂ္ဂန္ဓန္တိ ဝါသော၊ ဏော၊ ဝါသ ဥပသေဝါယံ ဝါ၊ ဝသ နိဝါသေ ဝါ။ သော ဧဝ စုဏ္ဏံ။ ယုဇ ယောဂေ၊ ကမ္မနိ ဏော၊ ဝါသော ဧဝ ယောဂေါ ဝါသယောဂေါ။ ဒွယံ ဝိလေပနမတ္တေ။ ဝဏ္ဏ ဝဏ္ဏကြိယာဝိတ္ထာရဂုဏဝစနေသု၊ စုရာဒိ။ ဝဏ္ဏယတီတိ ဝဏ္ဏကံ။ ဏွု။ လိပ ဥပဒေဟေ။ ဝိလေပီယတေတိ ဝိလေပနံ၊ ကမ္မနိ ယု။

၃၀၇။ ယော ဂန္ဓမာလျဓူပါဒီဟိ ဝတ္ထတမ္ဗုလာဒီနံ သင်္ခါရော၊ တံ ‘‘ဝါသန’’မိတျုစ္စတေ၊ ဝါသ ဥပသေဝါယံ၊ ဝါသီယတေ သင်္ခရီယတေတိ ဝါသနံ၊ ယု။

တိကံ ပုပ္ဖဒါမေ။ မာ မာနေ၊ လော၊ မလ ဓာရဏေ ဝါ၊ အ။ မာလောဝ မာလျံ။ ဒမ ဂတိယံ၊ ပုပ္ဖာနိ ဒမန္တျတြေတိ ပုပ္ဖဒါမံ၊ ပုပ္ဖာနံ ရာသိကရဏဋ္ဌာနမိစ္စတ္ထော။ ဒါ လဝနေ ဝါ၊ မော။ အမရကောသေ ပန ‘‘မာလာမာလျာနိ မုဒ္ဓနိ ပဝတ္တာယ မာလာယ နာမာနီ’’တိ [အမရ ၁၆။၁၃၅] ဝဒတိ။ မာလမာလျသဒ္ဒါ ပုပ္ဖေပိ၊ ‘‘မာလာ မာလျံ ပသုနေ’’တိ ဟိ နာနတ္ထသင်္ဂဟေ။ ဒွယံ ဂန္ဓဂ္ဂါဟိတေ ဝတ္ထာဒေါ။ ဘူ သတ္တာယံ၊ ကမ္မနိ တော၊ ဝုဒ္ဓါဒိ။ ဝါသာပေတိ ဂန္ဓံ ဂါဟာပေတိ ယန္တိ ဝါသိတံ၊ ဝသ နိဝါသေ၊ ကမ္မေ တော၊ တီသု၊ ယထာ – ဘာဝိတော ပဋော၊ ဘာဝိတာ စေလီ၊ ဘာဝိတံ ဝတ္ထံ။ ဝါသိတော၊ ဝါသိတာ၊ ဝါသိတံ ဝတ္ထံ။

၃၀၈။ ပဉ္စကံ မုဒ္ဓမာလာယံ။ တသိ အလင်္ကာရေ၊ ဘူဝါဒိ။ ဥဒ္ဓံ တသီယတေတိ ဥတ္တံသော။ သိခါယံ ဇာတော သေခရော၊ ရော။ မုဒ္ဓံ အဝတိ ရက္ခတီတိ အဝေဠာ၊ အဝ ရက္ခဏေ၊ ဧလော၊ ဠတ္တံ။ ‘‘အာဝေဠာ’’တိပိ ပါဌော၊ ဒီဃတ္တံ။ သေခရော စ အာဝေဠာ စာတိ ဒွန္ဒော။ မုဒ္ဓနိ အလင်္ကတံ မာလျံ မုဒ္ဓမာလျံ၊ တသ္မိံ။ အဝပုဗ္ဗော တသိ အလင်္ကာရေ၊ ဥဒ္ဓံ တသီယတေတိ အဝတံသော၊ သော ဧဝ ဝဋံသကော၊ သကတ္ထေ ကော၊ တဿ ဋော၊ အနေကတ္ထတ္တာ ဥပသဂ္ဂနိပါတာနံ ဥဒ္ဓံဘာဝဇောတကော စေတ္ထ အဝသဒ္ဒေါတိ တထောတ္တံ။

တိကံ သေယျာယံ။ သယန္တျဿံ သေယျာ၊ ယော။ သယန္တျတြေတိ သယနံ၊ သေနဉ္စ။ ဥဘယတြပိ အဓိကရဏေ ယု၊ ဣဿေ၊ ဧ အယ၊ ဣတရတြ ဧတ္တံ၊ ‘‘ဝါ ပရော အသရူပါ’’တိ အလောပေါ စ၊ သယနီပျတြ။

ဒွယံ မဉ္စေ။ ပရိပုဗ္ဗော အကိ လက္ခဏေ၊ ဏော၊ ဣလောပေါ၊ ရဿ လတ္တံ။ မစိ ဓာရဏောစ္ဆာယပူဇနေသု၊ ဘူဝါဒိ အ၊ သကတ္ထေ ကော။ ခဋာပျတြ၊ ခဋျတေ အာကင်္ခတေ သယနတ္ထိကေဟီတိ ခဋာ၊ ခဋ အာကင်္ခါယံ။

၃၀၉။ ဒွယံ မဉ္စာဓာရေ။ မဉ္စဿ အာဓာရော မဉ္စာဓာရော။ ပဋိပဇ္ဇတိ ပဝတ္တတိ သေယျာ ယေန၊ သော ပဋိပါဒေါ။ မဉ္စင်္ဂေ မဉ္စာဝယဝေ အဋနိသဒ္ဒေါ ဣတ္ထိယံ၊ အဋ ဂမနတ္ထော၊ အနိ၊ ယု ဝါ၊ နဒါဒိ၊ ရဿော။

၃၁၀။ ကုဠီရပါဒါဒယော ဣမေ စတ္တာရော မဉ္စန္တရာ မဉ္စဘေဒါ သိယုံ။ တတ္ထ ကုဠီရော ကက္ကဋကော တဿ သဏ္ဌာနပါဒတ္တာ ကုဠီရပါဒေါ။ အဋနိယံ အာဟစ္စော၊ အာဟစ္စ ဝါ ပါဒေါ တိဋ္ဌတိ ယဿာတိ အာဟစ္စပါဒေါ၊ ပုဗ္ဗပက္ခေ ‘‘ရိစ္စာ’’တိ ယောဂဝိဘာဂေန ရိစ္စပစ္စယန္တော အာဟစ္စသဒ္ဒေါ၊ ပရပက္ခေ တု တွာပစ္စယန္တော၊ ယဿ အဋနိဆိဒ္ဒေ ပါဒေါ ပဝိသိတွာ တိဋ္ဌတိ၊ သော အာဟစ္စပါဒေါ။ မသ အာမသနေ၊ အာရော၊ သကတ္ထေ ကော။ ယဿ ပါဒစ္ဆိဒ္ဒေ အဋနိ ပဝိသိတွာ တိဋ္ဌတိ၊ သော မသာရကော။ ဗုန္ဒေန ပါဒေန သဟ ဧကာဗဒ္ဓါ အဋနိ ယဿ သော ဗုန္ဒိကာဗဒ္ဓါ၊ ဧကာရဿိတ္တံ။ ဧတ္ထ စ မဇ္ဈေ ဒွိန္နံ မဉ္စာနံ လက္ခဏံ ဝိပရိယယေနာပိ ဝဒန္တိ။

၃၁၁။ ဒွယံ သီသာဓာရေ။ ဝိသေသေန သီသံ ဝဟတီတိ ဗိဗ္ဗောဟနံ၊ ယု၊ ဗတ္တံ၊ အဿောတ္တဉ္စ။ ဥပဓီယတေ သီသာသနံ ကရီယတေတိ ဥပဓာနံ၊ ယု၊ ဓာ ဓာရဏေ။

တိကံ သာမညပီဌေ။ ပီဌ ဟိံသာသံကိလေသေသု၊ ဘူဝါဒိ၊ ဏွု၊ အာ။ ယဒါဒိနာ ကေ ပစ္စယေ ဣတ္ထိကတာကာရေ ပရေ ပုဗ္ဗော အကာရော ဣကာရမာပဇ္ဇတေ၊ ‘‘ကေ’’တိ ကိံ? စေတနာ။ ‘‘ပစ္စယေ’’တိ ကိံ? ဗကာ။ ‘‘ဣတ္ထီ’’တိ ကိံ? ပါစကာ။ ‘‘ကတ’’ဣတိ ကိံ? ဝုတ္တကမ္မာ၊ ကမ္မပစ္စယောယံ၊ တပစ္စယေ ပီဌံ [မောဂ္ဂလ္လာန ၄။၁၄၂ သုတ္တမ္ပိ ပဿိတဗ္ဗံ]။ အာသတေ အသ္မိန္တိ အာသနံ။

ဒွယံ ဥတ္တမာရဟပီဌေ။ ကုစ သံပစ္စနကောဋိလျပတိထမ္ဘဝိလေခနေသု၊ ဆော။ ဘဒ္ဒံ ကလျာဏံ ပီဌံ ဘဒ္ဒပီဌံ။ ဂဇဒန္တာဒိမယကေသမဇ္ဇနိယမ္ပိ ဒွယမိဒမာဟု။ တဒါ ပသာဓနီ၊ ကင်္ကတိကာပျတြ။ ပီဌန္တရေ ဒီဃပီဌေ အာသန္ဒီ မတာ။ သဒ ဝိသရဏဂတျာဝသာနေသု၊ နဒါဒိ၊ ဗိန္ဒာဂမော စ။

၃၁၂။ အာယာမဝိတ္ထာရဝသေန မဟန္တော အာသနပ္ပဘေဒေါ ‘‘ကောဇဝေါ’’တိ မတော၊ ကုဇု ထေယျကရဏေ၊ ဏော၊ ကုယံ ပထဝိယံ ဇဝတီတိ ဝါ ကောဇဝေါ၊ ဇု ဂတိယံ။ ဒီဃေန လောမေန ယုတ္တော အာသနပ္ပဘေဒေါ ‘‘ဂေါနကော’’တိ မတော၊ ဂု သဒ္ဒေ၊ ယု၊ သကတ္ထေ ကော၊ ဥဿောတ္တံ။

ဒွယံ အတ္ထရဏေ။ မိဂလောမပုဏ္ဏတာယ ဇာတံ ဥဏ္ဏာမယံ။ ထရ သန္ထရဏေ၊ ပါဒိပုဗ္ဗောဝ၊ န ကဒါစိပိ ပါဒိရဟိတော၊ အာ ဘုသော ထရီယတေတိ အတ္ထရဏံ၊ ယု။

ဒွယံ သံသိဗ္ဗနစိတ္တကေ။ စိတ္တရူပမဿတ္ထီတိ စိတ္တကံ။ ဗာဟုလျေန န ဣကာရာဂမော။ ဝါနေန သံသိဗ္ဗနေန သဉ္ဇာတံ စိတ္တရူပမဿာတိ ဝါနစိတ္တကံ၊ သကတ္ထေ ကော။

၃၁၃။ ဒွယံ နိရန္တရပုပ္ဖပဋေ။ ဃနံ သန္ဓိဘူတံ ပုပ္ဖရူပမေတ္ထာတိ ဃနပုပ္ဖံ။ ပဋလမေတိဿာတ္ထီတိ ပဋလိကာ၊ ဣကော။ ဒွယံ ဗဟုမုဒုလောမေ သေတဝတ္ထေ။ သိ သေဝါယံ၊ သိဝတ္ထိကေဟိ သေဝီယတေတိ သေတော၊ တော။ ပဋ ဂမနေ၊ ဏွု၊ ပဋိကာ၊ အဒ္ဓေန္ဒုပါသာဏေပိ။

ဒွီသုပိ ပရိယန္တေသု ယဿာ ဒသာ သန္တိ၊ သာ ဥဒ္ဒလောမီ၊ ဥဒိတံ ဒွီသု လောမံ ဒသာ ယဿာ သာ ဥဒ္ဒလောမီ၊ ဣဿတ္တံ၊ ဒွိတ္တဉ္စ။ ဧကသ္မိံ ပရိယန္တေယေဝ ဒသာ ယဿာ ဧကန္တလောမီ၊ ဧကသ္မိံ အန္တေ ပရိယန္တေ လောမံ ဒသာ ယဿာတ္ထီတိ ဧကန္တလောမီ၊ ဥဒ္ဒလောမီ စ ဧကန္တလောမီ စေတိ ဥဒ္ဒလောမိဧကန္တလောမိနော၊ ‘‘ပဒါနံ သန္ဓိ ဝတ္တိစ္ဆာတော၊ န သမာသန္တရဂေသူ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဂါထာဘာဝတော ဆန္ဒောဟာနိဘယာ ဝိသန္ဓိ။ ယတ္ထ ပန ဂါထာယမ္ပိ [အဂါထာယမ္ပိ (?)] ဝိသန္ဓိ ‘‘ဓမ္မသံဝဏ္ဏနာယ’န္တိအာဒိမာဟာ’’တျာဒီသု၊ တတ္ထ ကထန္တိ? ‘‘န သမာသန္တရင်္ဂေသူ’’တိ ဣမဿာနိစ္စတ္တာ တတ္ထာပိ န ဒေါသော၊ ‘‘နေန နိဒ္ဒိဋ္ဌမနိစ္စ’’န္တိ ဟိ ပရိဘာသိတံ [နဃဋိတံ အနိစ္စံ (ပရိဘာသေန္ဒုသေခရ ၉၇)]။

၃၁၄။ တဒေဝ ယထာဝုတ္တဒွယမေဝ သောဠသန္နံ ဣတ္ထီနံ နစ္စယောဂ္ဂံ နစ္စဿ ယောဂျဋ္ဌာနဘူတံ ‘‘ကုတ္တက’’မိတျုစ္စတေ။ ဟိ ပဒပူရဏေ။ ‘‘နစ္စယောဂျမှီ’’တိပိ ပါဌော၊ တဒါ ဘာဝသတ္တမီ။ ကရောန္တိ ဧတ္ထ နစ္စန္တိ ကုတ္တကံ၊ ကရ ကရဏေ၊ တော၊ အဿု၊ ဘုဇာဒိ၊ သကတ္ထေ ကော။

သီဟာဒိရူပေဟိ ဝိစိတ္တရူပံ ဝတ္ထံ၊ အာသနံ ဝါ ဝိကတိကာ နာမ ဘဝေ၊ ဧကဿေဝ ဟိ ကတ္တုနော ပကတိဝိကတိသင်္ခါတာဝတ္ထာဝသေန ဒွိတ္တံ၊ ဝတ္တိစ္ဆာဝသေန လိင်္ဂသင်္ချာဝိဘတ္တိဘေဒဉ္စ ဟောတိ၊ ယထာ – မနုဿာ ယက္ခဘတ္တံ အဟေသုံ၊ သတ္တပ္ပကရဏာနိ အဘိဓမ္မော နာမ ဘဝန္တိ၊ ဒေဝဒတ္တော ရဇ္ဇံ ပါပုဏာတီတိ။ ယတြ ဟိ ပကတိယာ ဝါ ဝိကတိယာ ဝါတိ ဒွိန္နမ္ပိ ဝုတ္တတာ သိယာ၊ တတြ ဝါစကော ပကတိယာယေဝ သင်္ချံ ဂဏှာတိ၊ နေတရဿ တန္နိဿိတဘာဝေနာပ္ပဓာနတော [ကစ္စာယနသာရေ ၆-၇ ဂါထာသု ပဿိတဗ္ဗံ]။ ယဒါ ပန ပကတိယာ သမ္ဗန္ဓာဒိဘာဝံ ဝတ္တုမိစ္ဆတိ၊ တဒါ အတ္တနာ ဝတ္တဗ္ဗဿ အညတ္ထဿာဘာဝါ ဝိကတိပျုစ္စတေ ဝါစကေန၊ ယထာ – ဒေဝဒတ္တဿ ရဇ္ဇံ ပါပုဏာတိ၊ ဣဓ ပန လိင်္ဂဘေဒေနေဝ ဝုတ္တံ ‘‘စိတ္တံ ဝိကတိကာ ဘဝေ’’တိ။ ဝိကရီယတေတိ ဝိကတိ။

၃၁၅။ ကဋ္ဋိဿကောသေယျသင်္ခါတာနံ ဒွိန္နမတ္ထရဏာနံ ကရဏပ္ပကာရံ ဒဿေတုံ အရိယာသာမညမာဟ ‘‘ကဋ္ဋိဿ’’မိစ္စာဒိ။ ကောသိယကဋ္ဋိဿမယံ ကောသိယသုတ္တကဋ္ဋိဿဝါကေဟိ ပကတမတ္ထရဏံ ကဋ္ဋိဿံ နာမ၊ ဝိရူပေကသေသဝသေန ကောသိယဉ္စ ကဋ္ဋိဿဉ္စ ကဋ္ဋိဿာနိ၊ တေဟိ ပကတံ အတ္ထရဏံ ကဋ္ဋိဿံ။ ကောသိယသုတ္တေန ပကတန္တု အတ္ထရဏံ ကောသေယျံ နာမ။ ရတနပတိသိဗ္ဗိတန္တိ ဣဒံ ဒွိန္နမ္ပိ ဝိသေသနံ၊ အတ္ထရဏဉ္စ ဣတိ ကမာ ကမတော ‘‘ဘဝေ’’တိ အဇ္ဈာဟရိတဗ္ဗံ။ အတ္ထရဏသဒ္ဒဿာနုဏ္ဏာမယေသွပိ ပဝတ္တနတော ဧတ္ထာပိ ‘‘အတ္ထရဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ယထာ – သုတ္တံ ကမ္မန္တိ။ ဧတ္ထ စ စကာရော ပါဒန္တတ္တာ ဂရူသု ဂဏှိတဗ္ဗော၊ တေနေဝ ဟိ သတ္တပညာသမတ္တာ ပရိပုဏ္ဏာ ဟောန္တိ၊ အရိယာယ ဟိ ပဌမပါဒေ ဒွါဒသမတ္တာ၊ တထာ တတိယေ၊ ဒုတိယေ အဋ္ဌာရသ၊ စတုတ္ထေ ပန္နရသမတ္တာတိ သမ္ပိဏ္ဍိတာ သတ္တပညာသမတ္တာ ဟောန္တိ။

၃၁၆။ တိကံ ဒီပေ။ ဒီပ ဒိတ္တိယံ၊ ဒိဝါဒိ။ ဒိပ္ပတီတိ ဒီပေါ၊ ဏော။ ‘‘ပဒီပေါ’’တိ အညပဒနိဝတ္တနတ္ထံ ဥပသဂ္ဂေန ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ။ ဇုတိ ဒိတ္တိယံ၊ ဘူဝါဒိ၊ ဏော။

ဒွယံ အာဒါသေ။ ‘‘ပုမေ တူ’’တိ တွန္တံ လိင်္ဂပဒံ။ အာဒိဿတေ အသ္မိန္တိ အာဒါသော၊ ဏော၊ အာပုဗ္ဗော ဒိသ ပေက္ခနေ၊ ဣဿာ။ ဒိပ္ပတိ ဧတ္ထာတိ ဒပ္ပဏော၊ ယု၊ ဣဿတ္တံ။ မကုရောပျတြ။

ဒွယံ စမ္မမယကီဠာဂုဠကေ။ ဝါသဘဝနေဟိ ယုဝတီဟိ သဟ ကီဠာသမ္ဘဝါ ဉေယျာ၊ တပ္ပက္ကမေနဿာဘိဓာနံ။ ဂုဍိ ဝေဓနေ၊ ဏုကော၊ ဥဿေ၊ ဂုဒ္ဒ ကီဠာယမေဝ ဝါ၊ တဒါ ဒဿ ဏ္ဍော။ ကဒိ အဝှာနေ ရောဒနေ စ၊ ဏုကော၊ ကုဒ္ဒ ကီဠာယမေဝ ဝါ၊ ဥဿတ္တံ၊ ပုဗ္ဗဒဿ နော။

ဒွယံ ဗီဇနီမတ္တေ။ ဝဋိ ဝိဘာဇနေ၊ တာလဝဏ္ဋေဟိ ကတတ္တာ တာလဝဏ္ဋံ။ ဝဏ္ဋံ နာမ ဗီဇနာဒိကရဏတ္ထံ ဝိသုံ ဘာဇိတော တာလပတ္တာဝယဝေါ၊ တာလဝဏ္ဋသဒ္ဒဿ ယထာဝုတ္တဝစနတ္ထယောဂေပိ သတိ သညာသဒ္ဒတ္တာ ဗီဇနီသာမညေ ပဝတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယဒါ ပန တာလဝဏ္ဋေဟိ ကတဗီဇနိမေဝ ဝတ္တုမိစ္ဆတိ၊ တဒါ ဧကေန တာလသဒ္ဒေန ဝိသေသေတွာ ‘‘တာလတာလဝဏ္ဋ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ယထာ – တိလဿ တေလံ၊ သုဂတဿ သုဂတစီဝရန္တိ။ ဗိဇန္တိ ဝါယုနာ ယောဇယန္တိ ယာယ၊ သာ ဗီဇနီ၊ ယု၊ နဒါဒိ၊ ယုဇ ယောဂေ၊ ယဿ ဝေါ၊ ဥဿီ၊ ဝဇ ဂတိယံ ဝါ အဿီ။ ဗျဇနံပျတြ။

၃၁၇။ ဒွယံ စင်္ကောဋကေ။ ကုဋ ဆေဒနေ၊ သကတ္ထေ ကော။ ကရဍိ ဘာဇနတ္ထေ၊ ကော။ ဒွယံ ကပ္ပူရာဒိသမ္ပုဋေ [သရူပကာဒိသမ္ပုဋေ (က။)]။ သမုဂ္ဂစ္ဆတီတိ သမုဂ္ဂေါ၊ ကွိ။ ပုဋ သံသိလေသနေ၊ ဘူဝါဒိ၊ အ။

ပဇ္ဇဒ္ဓံ မေထုနေ။ ဂါမဝါသီနံ ဓမ္မော အာစာရော ဂါမဓမ္မော၊ ဂါမသဒ္ဒေန စေတ္ထ ဂါမဝါသိနော ဝုတ္တာ၊ ယထာ ‘‘ဂါမော အာဂတော’’တိ။ အသတံ အသပ္ပုရိသာနံ ဓမ္မော၊ သဒ္ဓမ္မပဋိပက္ခတ္တာ ဝါ အသဒ္ဓမ္မော။ ဗျယ ခယေ၊ ဗျယတိ ဗလမေတေနာတိ ဗျဝါယော၊ မဇ္ဈေ ဝါဂမော၊ အထ ဝါ ဝိဂတော အယော ဝုဍ္ဎိ တသ္မာတိ အဝါယော၊ အတိသယော အဝါယော ဗျဝါယော။ မိထုနာနံ ဣတ္ထိပုရိသာနံ သမာနစ္ဆန္ဒာနံ အာစာရော မေထုနံ၊ တဒညေသု ဥပစာရော၊ ရမု ရမနေ၊ ဘာဝေ၊ ကရဏေ ဝါတိ။

၃၁၈။ စတုက္ကံ ဝိဝါဟေ။ ဝဟ ပါပုဏေ၊ ဏော။ ဥပပုဗ္ဗော ယမု ဥပရမေ၊ အ။ အညမညဿ ပါဏိနော ဂဟဏံ ပါဏိဂ္ဂဟော။ နီ နယေ၊ အ။ ဥဗ္ဗာဟော၊ ပါဏိပီဠနံပျတြ။

ဓမ္မကာမတ္ထာ တယော ဝဂ္ဂါ ဝုစ္စန္တေ။ အာဂမနိဒ္ဒိဋ္ဌော သမာစာရော ဓမ္မော။ ဝိသယဝိသယိသန္နိပါတဇံ သုခံ ကာမော။ သဗ္ဗောပကရဏံ အတ္ထော။ သမောက္ခကာ မောက္ခသဟိတာ ဓမ္မကာမတ္ထာ စတုဗ္ဗဂ္ဂေါ ဝုစ္စန္တေ။ တိဝဂ္ဂေန ဝိသံယုတ္တော မောက္ခော နိဗ္ဗာနံ။ တုလျဗလေဟိ ပန ဓမ္မာဒီဟိ စတူဟိ ပဓာနေဟိ စတုဘဒြ [အမရ ၁၇။၅၇] မုစ္စတေ။

၃၁၉-၃၂၀။ ဒွယံ ခုဇ္ဇေ။ ကုစ္ဆိတံ ဝဇ္ဇတီတိ ခုဇ္ဇော၊ ကဿ ခေါ၊ ဝလောပေါ၊ ဏော။ ဂဍိ နိန္ဒာယံ၊ ဥလော။

တိကံ ရဿသရီရေ ပုဂ္ဂလေ။ ရသ သဒ္ဒေ၊ သော။ ဗျာမပ္ပမာဏံ န လာတီတိ ဝါမနော၊ နေရုတ္တော။ ရဿော စ ဝါမနော စေတိ ဒွန္ဒော။ လကုဍိ ဝါမနတ္ထေ၊ အ၊ သကတ္ထေ ကော၊ လကု ဝိယ ဃဋိကာ ဝိယ ဍေတိ ပဝတ္တေတီတိ ဝါ လကုဏ္ဍကော။

ပဉ္စကံ ပင်္ဂုဠဇနေ။ ပရေန အင်္ဂတီတိ ပင်္ဂုဠော၊ ဥလော။ ပီဌေန သပ္ပတိ သီလေနာတိ ပီဌသပ္ပီ၊ သပ္ပ ဂမနေ၊ ဥပစ္စယေ ပင်္ဂု၊ ဒွီသု။ ဆိန္နော ဂမနာဒိဣရိယာပထော ယဿာတိ သော ဆိန္နိရိယာပထော။ ဝိဂတာ အက္ခသဒိသာ ဇင်္ဃာ ယဿာတိ ပက္ခော၊ ယထာ ဟိ ရထဿ အက္ခေ ဘိန္နေ ဂမနံ န သိဇ္ဈတိ၊ တထေဝ တဿာပိ အက္ခဇင်္ဃာယ ဘိန္နာယာတိ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ။

ဒွယံ ခဉ္ဇေ။ ခဇိ ဂတိဝေကလျေ၊ ဘူဝါဒိ၊ ခဉ္ဇတီတိ၊ အ။ ခေါဍိ ဂတိပဋိဃာတေ၊ ကော။

ဒွယံ အဝါကျေ။ ဝတ္တုမသက္ကုဏေယျတ္တာ မိဂသဒိသောတိ မူဂေါ၊ ဣဿူ။ သုညံ ဝစော ယဿာတိ သော သုညဝစော။

ဟတ္ထာဒိဝင်္ကော ပုရိသော ‘‘ကုဏီ’’တျုစ္စတေ။ ကုဏနံ ကုဏော ဟတ္ထာဒိဝေကလျံ၊ တမေတဿတ္ထီတိ ကုဏီ၊ အထ ဝါ ကုဏ သင်္ကောစနေ၊ ဤ၊ ကုစ္ဆိတံ နယတီတိ ဝါ ကုဏီ၊ ဏတ္တံ၊ ‘‘ဟတ္ထေန ကုဏီ၊ ပါဒေန ကုဏီ’’ဣစ္စာဒိပယောဂါ။ ဒွယံ အပါင်္ဂဒဿနေ ဇနေ။ ဝလ သံဝရဏေ၊ ဣရော။ ကုစ္ဆိတံ ကရောတီတိ ကေကရော၊ ဥဿေ။

၃၂၁။ ဒွယံ နိက္ကေသသီသေ။ နိက္ကေသံ သီသမေတဿ၊ ခလ ခလနေ၊ သဉ္စယေ စ၊ အာဋော၊ နိက္ကေသတ္တာ ခံ တုစ္ဆံ သီသံ လာတီတိ ခလ္လာဋော၊ ဋော။

တိကံ ခုရမုဏ္ဍသီသေ။ မုဏ္ဍ ခဏ္ဍနေ၊ ဘူဝါဒိ၊ အ။ ဘဏ္ဍ ပရိဘာသနေ၊ ဥ၊ သကတ္ထေ ကော၊ မုဏ္ဍကော၊ မုဏ္ဍိကောပျတြ။

အက္ခီနံ မဇ္ဈေ ဧကေနာက္ခိနာ သုညော ကာဏော နာမ၊ ကဏ သဒ္ဒဂတိနိမီလနေသု၊ ဏော၊ ကဏတိ နိမီလတီတိ ကာဏော၊ တံ ပနဿ နိမီလနံ ဧကေနေဝက္ခိနာ။ အဋ္ဌကထာဒီသု ပန ‘‘ကာဏောတိ ဧကစ္ဆိကာဏော၊ ဥဘယစ္ဆိကာဏော ဝါ’’တိ [သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁၃၂] ဝုတ္တံ။ ဒွယေန အက္ခိဒွယေန သုညော အန္ဓော နာမ၊ အန္ဓ ဒဿနူပသံဟာရေ၊ အ။

၃၂၂။ ဒွယံ နဋ္ဌသောတပ္ပသာဒေ။ ဗန္ဓ ဗန္ဓနေ၊ ဣရော။ နလောပေါ။ သုတိ ကဏ္ဏော ဟီနော ဝိကလော ယဿာတိ သုတိဟီနော။ ဧဠောပျတြ။

တိကံ ဂိလာနသာမညေ။ ဂိလ ဟာသက္ခယေ၊ ယု၊ ဗျာဓိရောဂေါသဉ္ဇာတော ယဿ ဗျာဓိတော။ အတ သာတစ္စဂမနေ၊ အဓိကရဏေ၊ ကတ္တရိ ဝါ ဥရော၊ အာတုရော၊ ဒီဃာဒိ။ အာမယာဝီ၊ ဝိကတော၊ အပဋု၊ အဗ္ဘမိတော၊ အဗ္ဘာန္တောပျတြ။

ဥမ္မာဒေါ ဝါတာဒိပကောပေါ ရောဂဝိသေသော၊ တဗ္ဗတိ ဥမ္မတ္တော၊ မဒ ဥမ္မာဒေ၊ ဥဂ္ဂတေဟိ ဝါတာဒိဒေါသေဟိ မဒယတီတိ ဥမ္မာဒေါ၊ ဏော။ ခုဇ္ဇာဒယော ဥမ္မတ္တန္တာ ဝါစ္စလိင်္ဂေ ယုတ္တတာယ ဝါစ္စလိင်္ဂိကာ၊ ယထာ – ခုဇ္ဇော ပုရိသော၊ ခုဇ္ဇာ ဣတ္ထီ၊ ခုဇ္ဇံ နပုံသကံ။ ဥမ္မတ္တော ပုရိသော၊ ဥမ္မတ္တာ ဣတ္ထီ၊ ဥမ္မတ္တံ နပုံသကံ။

၃၂၃။ နဝကံ ရောဂမတ္တေ။ တကိ ကိစ္ဆဇီဝနေ၊ ဘူဝါဒိ၊ အာ ဘုသော တင်္ကတီတိ အာတင်္ကော၊ အ။ အမ ရောဂေ၊ ယော၊ မယ ဂတိမှိ ဝါ၊ အထ ဝါ အမ ရောဂေ၊ စုရာဒိ၊ အာမယတိ ရုဇ္ဇတီတိ အာမယော၊ အ၊ ကာရိတလောပါဘာဝေါ။ ဝိဓ ဝိဇ္ဈနေ၊ ဝိဇ္ဈတီတိ ဗျာဓိ၊ ဣ၊ အကာရဝဏ္ဏာဂမော၊ ဗာဓ ဝိဗာဓာယံ ဝါ၊ တဒါ ယာဂမော၊ ဝိဝိဓာ ဝါ အာဓယော မနောပီဠာ ယသ္မိံသ ဗျာဓိ၊ ‘‘ပုမေ အာဓိ မာနသီ ဗျထာ’’တိ [အမရ ၈။၂၈] ဟိ အမရကောသေ ဝုတ္တံ။ ရောဂေဂဒေါ၊ ကုဝေရာယုဓေ ဂဒါ၊ ဂဒေါ ဘာထရိကဏှဿ၊ ‘‘အာမယေ စာယုဓေ ဂဒါ’’တိ ဟိ နာနတ္ထသင်္ဂဟေ။ ရုဇ ရောဂေ၊ ကတ္တရိ ဏော၊ ရုဇာ ဣတ္ထီ။ ဂိလာနဿ ဘာဝေါ ဂေလညံ။ ကလ ဂတိသင်္ချာနေသု၊ န ကလတိ ယေန တံ အကလံ၊ တမေဝ အကလ္လံ၊ လော။ ဗာဓ ဝိဗာဓာယံ၊ ဘူဝါဒိ၊ အ။ ဥပတာပေါပျတြ။

ဒွယံ ခယရောဂေ၊ ရသာဒိသတ္တဓာတုယော သောသယတီတိ သောသော၊ သုသ သောသနေ၊ ဒိဝါဒိ၊ ဏော။ ခိ ခယေ၊ ခယတီတိ၊ အ။ ယက္ခာ၊ ရာဇယက္ခာပျတြ။ ယက္ခ ပူဇာယံ၊ စုရာဒိ။

၃၂၄။ ဒွယံ နာသရောဂေ။ အပိဟိတာ နာသာ အနေနာတိ ပီနာသော၊ ပီနသောပိ။ ဥပသဂ္ဂတော နာသာယ ဗဟုဗ္ဗီဟိမှိ နသာဒေသံ ကုဗ္ဗန္တိ [ပါဏိနိ ၅။၄။၁၁၉]၊ အပိဿာကာရလောပေါ ဝဏ္ဏနာသော၊ ရဿဿ ဒီဃတာ။ ‘‘သောသော ယက္ခာ ရာဇယက္ခာ၊ ပတီဿာယော တု ပီနသော၊ အာပီနသော ပတိဿာယော’’တိ ရဘသော။ ပတိဿယောပျတြ။ ဝေဇ္ဇဂန္ထေ ဣမေသံ ပီနသပတိဿာယာနံ ဘေဒေါ အဘိဟိတော –

အာနဟျတေ ယဿ ဝိသုဿတေ စ၊

ကိလိဒျတေ ဓူပတိ စေဝ နာသာ၊

န ဉာယတေ ဂန္ဓရသေ စ ဇန္တု၊

ဒုဋ္ဌံ ဝိဇညာ တမပီနသေနာတိ။

အာနဒ္ဓါ ပိဟိတာ နာသာ၊

တနုသာဝပ္ပသေကိနီ၊

ဂလတာလောဋ္ဌသောသော စ၊

နိတ္တောဒေါ သင်္ခကဒွယေ၊

ဘဝေ သရော ပဃာတော စ၊

ပတိဿာယောတိ လက္ခိတောတိ။

ဣဟ တွဘေဒေနောတ္တံ။ ပတိပုဗ္ဗော သိဓာတု ရုဇတျတ္ထော။ နာသိကာယ ဇာတော ရောဂေါ နာသိကာရောဂေါ။

ဃာနေ ပဝတ္တော အဿဝေါ သိင်္ဃာနိကာ နာမ၊ သိင်္ဃ အာဃာနေ၊ ဘူဝါဒိ၊ သိင်္ဃတီတိ သိင်္ဃာနံ၊ ယု၊ တတ္ထ ဇာတာ သိင်္ဃာနိကာ။ အာ ပုနပ္ပုနံ သဝတိ သန္ဒတီတိ အဿဝေါ၊ သူ အဘိသဝေ။ ဒွယံ ဝဏမတ္တေ။ အရ ဂမနေ၊ ဥ၊ အရု၊ နပုံသကေယေဝ။ ဝဏ ဂတ္တဝိစုဏ္ဏနေ၊ စုရာဒိ၊ အ၊ ဝဏော၊ အနိတ္ထီ။ ဒွယံ ဖောဋေ။ ဖုဋ သံသိလေသနေ၊ ဘူဝါဒိ၊ ဖောဋော၊ ဏော။ ပီဠ ဝိဗာဓာယံ၊ စုရာဒိ၊ ဏွု၊ ‘‘ဣတ္ထိယမတော အာပစ္စယော’’တိ အာ၊ ပီဠကော၊ ပီဠကာ၊ ပီဠကံ၊ တီသွပိ၊ တထာ ဖောဋော။

၃၂၅။ ဒွယံ ပက္ကဝဏာဒီသု သဉ္ဇာတဒုဂ္ဂန္ဓဝိသေသေ။ ပုဗ္ဗ ပူရဏေ၊ ဘူဝါဒိ၊ အ။ ပူယ ဝိသရဏေ၊ ဒုဂ္ဂန္ဓေ စ၊ ဘူဝါဒိ။

ဒွယံ လောဟိတနိဿရဏရောဂေ။ ရတ္တဿ လောဟိတဿ သဏ္ဌာနမတိက္ကမိတွာ သရဏံ ဂမနံ ရတ္တာတိသာရော။ ပက္ခန္ဒတိ နိဿရတီတိ ပက္ခန္ဒိကာ။ ကမု ပဒဝိက္ခေပေ။ ‘‘ဣတ္ထိယမတိယဝေါ ဝါ’’တိတိ။ ‘‘ပက္ကမာဒီဟိန္တော စေ’’တိ ဧတ္ထ စကာရေန တိဿန္တိ၊ ဓာတွန္တလောပေါ စ၊ သကတ္ထေ ကော။ ဒွိတ္တေ။ ယဒါဒိနာ ပရကကာရဿ ခေါ၊ ပက္ခန္ဒိကာ။

ဒွယံ အပမာရေ။ သရဏံ သာရော၊ အပဂတော သာရော ယေန အပမာရော၊ သဿ မော။ ဣတရတြ မကာရာဂမော။ ဒွယံ ပါဒဘေဒေ။ ပါဒဿ ဖောဋော ဘေဒနံ ဒရဏံ ပါဒဖောဋော၊ ဖုဋ ဘေဒေ။ ဝိရူပေါ ပါဒေါ ဧတာယ ဟေတုဘူတာယာတိ ဝိပါဒိကာ။ သမာသန္တေ ကော၊ ပုဗ္ဗာကာရဿိတ္တံ၊ ဝိဒါရီယမာနတ္တာ ဝိပဇ္ဇမာနော ပါဒေါ အဿန္တိ ဝါ ဝိပါဒိကာ။

၃၂၆။ ဒွယံ ဝုဍ္ဎိပ္ပတ္တဏ္ဍကောသရောဂေ။ ဝုဍ္ဎိပ္ပတ္တော ရောဂေါ ဝုဍ္ဎိရောဂေါ။ ဝါတပူရိတံ အဏ္ဍံ ကောသော ဝါတဏ္ဍံ။ ဒွယံ ထူလပါဒရောဂေ။ ဃနာဘာဝတော သိထိလံ ပဒံ သီပဒံ၊ ဝဏ္ဏနာသော၊ ဒီဃာဒိ။ ဘာရော ပါဒေါ ယဿ၊ တဿ ဘာဝေါ ဘာရပါဒတာ။

ပဉ္စကံ ကဏ္ဍုယံ။ ကဏ္ဍ ဘေဒနေ၊ ဥ၊ ဒီဃေ ကဏ္ဍူ၊ ဝဓူသဒ္ဒေါဝ။ တိမှိ ကဏ္ဍူတိ၊ အဿူ၊ စုရာဒိတ္တာ ယမှိ ကဏ္ဍူယာ၊ ယလောပါဘာဝေါ။ ခဇ္ဇ ထေယျကရဏဗျထနေသု၊ ဘူဝါဒိ၊ ဥ။ ယုမှိ ကဏ္ဍူဝနံ၊ အဿူ။ ဥဝါဒေသော၊ ဒီဃော စ။

၃၂၇။ တိကံ ကစ္ဆုယံ။ ယာ ‘‘ခသုရောဂေါ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ပါတျတ္တာနန္တိ ပါမံ၊ မန၊ ပါမာပျတ္ထိ၊ ပုလ္လိင်္ဂေါ၊ ရာဇာဒိ၊ ဝိသေသေန တစ္ဆတိ ကာသန္တိ ဝိတစ္ဆိကာ၊ တစ္ဆ တနုကရဏေ၊ ဏွု၊ ‘‘ဝိဝစ္ဆိကာ’’ [ဝိစ္စစ္စိကာ (အမရ ၁၆။၅၃)] တိပိ ပါဌော။ ဝစ္ဆ ပရိဘာသနတဇ္ဇနေသု၊ ဘူဝါဒိ။ ကစ ဗန္ဓနေ၊ ဥ၊ စဿ ဆတ္တံ၊ ဒွိတ္တာဒိ။ တိလကာဠကန္တံ ဒွယံ ဒွယံ သမတ္ထံ။ တတြ ဒွယံ သောထေ။ သု ဂတိဝုဍ္ဎီသု၊ ဘူဝါဒိ၊ ထော။ ထုပစ္စယေ သယထု၊ ဥဿတ္တံ၊ ယာဂမော စ။ သောဖောပျတြ။ သောကံ ဖာယတိ ဗဟုလံ ကရောတီတိ သောဖော၊ ဖာယ ဝုဍ္ဎိယံ၊ ဖာယဿ ဖော၊ နေရုတ္တော။

ဒွယံ အရိသရောဂေ။ အမင်္ဂလတာယ ဒု နိန္ဒိတံ နာမမဿ ဒုန္နာမံ၊ သကတ္ထေ၊ ကုစ္ဆာယံ ဝါ ကော၊ ဒီဃကောသိကာယံ ဒုန္နာမာ၊ ဣတ္ထီ။ အရိ ဝိယ သသတိ ဟိံ သတီတိ အရိသံ၊ သသ ဟိံသာယံ၊ ကွိ၊ အရ ဂမနေ ဝါ၊ ဣသော။ ဒွယံ ဝမနရောဂေ။ ဆဒ္ဒ ဝမနေ၊ စုရာဒိ၊ ဏွု။ ဝမု ဥဂ္ဂိရဏေ၊ ထု။ ဝမိဓုပျတြ။ ဆဒ္ဒိကာ၊ ဝမိ ဣတ္ထိယံ၊ ဝမထု ပုမေ။

၃၂၈-၃၂၉။ ဒွယံ ပရိတာပေ။ ဒု ပရိတာပေ၊ တနာဒိ၊ ထု။ ပရိတပနံ သန္တာပနံ ပရိတာပေါ။ ဒွယံ တိလကာဠကေ။ တိလသဏ္ဌာနံ ဝိယ ဇာယတီတိ တိလကော။ တိလံ ဝိယ ကာဠော ဟုတွာ ဇာယတီတိ တိလကာဠကော။

မဟာဝိရေကော ‘‘ဝိသူစိကာ’’တျုစ္စတေ။ နိဿေသတော သုစတိ ဂစ္ဆတီတိ သူစိကာ။ သုစိ၊ သုစ ဂတိယံ၊ ဘူဝါဒိ။ သုစ သောစေယျေ ဝါ၊ နိဿေသတော သောစေတီတိ ဝိသူစိကာ၊ ဝိသေသေန သူစိ ဝိယ ဝိဇ္ဈတီတိ ဝါ ဝိသူစိကာ။ ဗဟုမောသရဏတ္တာ မဟန္တော ဝိရေကော မဟာဝိရေကော၊ ရိစ ဝိယောဇနသမ္ပုစ္ဆနေသု၊ ဏော။

ဘဂန္ဒလာဒယော သတ္တ အာမယန္တရာ ရောဂဘေဒါ ဘဝန္တိ။ တတြ ဂုဒသမီပဇော ဝဏဝိသေသော ဘဂန္ဒလာ၊ ဣတ္ထီ။ ဘဂံ ယောနိ၊ တံ ဒါရယတီတိ ရူဠှီတော အပစ္စယန္တော နိပါတိတော။ ဒရ ဝိဒါရဏေ၊ ဘူဝါဒိ၊ လတ္တေ ဘဂန္ဒလာ။ ဘဂန္ဒရောပျတြ။ မေဟော မုတ္တမေဟော၊ သော စ ဗဟုမုတ္တတာယ မဓုမေဟော၊ ရတ္တမေဟော၊ သုက္ကမေဟောတျနေကဝိဓော။ မိဟ သေစနေ၊ ဘူဝါဒိ၊ မိဟတိ မုတ္တန္တိ မေဟော၊ ဏော။ ဇရ ရောဂေ။ ဘူဝါဒိ၊ ဇရတီတိ၊ အ။ ဇရော ပသိဒ္ဓါ။ ကာသ သဒ္ဒကုစ္ဆာယံ၊ ဒိတ္တိယဉ္စ၊ ဘူဝါဒိ၊ ကာသတီတိ ကာသော၊ ဏော၊ ကုစ္ဆိတံ အသတီတိ ဝါ ကာသော၊ ကုအာပုဗ္ဗော။ သသ ပါဏနေ၊ သသနံ သာသော၊ ဘုသံ သသနမေတဿတ္ထီတိ ဝါ သာသော၊ ကုဋ ဆေဒနေ၊ ဌော၊ ကုဋ္ဌံ။ သာမညေန တစောဝိကာရေ။ သုက္ကေ တု သိတ္တံ။ သူလ ရုဇာယံ၊ ဘူဝါဒိ၊ သူလံ။ ဝိဒ္ဒဓိ၊ အသ္မရီ၊ မုတ္တကိစ္ဆာဒယောပျနေကာ ရောဂဘေဒါ။

ပဇ္ဇဒ္ဓံ ဝေဇ္ဇေ။ အာယုဗ္ဗေဒသင်္ခါတံ ဝိဇ္ဇံ ဇာနာတီတိ ဝေဇ္ဇော၊ ‘‘ဏ ရာဂါ တဿေဒမညတ္ထေသု စာ’’တိ ဏော၊ ဝိဒ ဉာဏေ ဝါ၊ ဝိန္ဒတီတိ ဝေဇ္ဇော၊ ဏျော၊ ဒျဿ ဇော။ ဘိသဇ္ဇတိ စိကိစ္ဆတီတိ ဘိသက္ကော၊ အ၊ ဇဿ ကော။ ရောဂံ ဟရတိ သီလေနာတိ ရောဂဟာရီ၊ ဏီ။ ဟရသဒ္ဒေါယံ ကေဝလောပိ အာနယနာပနယနေသု ဝတ္တတိ ‘‘မနောဟရော၊ ဒုက္ခဟရော’’ဣစ္စာဒီသု၊ ဣဓ အပနယနေ။ ကိတ ရောဂါပနယနေ၊ ဘူဝါဒိ။ တိကိစ္ဆတီတိ တိကိစ္ဆကော၊ ဆပစ္စယော၊ ဏွု၊ ဒွိတ္တာဒိ။ အဂဒကရောပျတြ၊ အဂဒံ အရောဂံ ပါဏီနံ ကရောတီတိ အဂဒကရော၊ ကမ္မာဒိမှိ ဏော။

၃၃၀။ ဒွယံ သလ္လနီဟရဏေ ဝေဇ္ဇေ။ ကာယေ ပဝိဋ္ဌသရာဒိသလ္လဿ နီဟရဏော ဝေဇ္ဇော သလ္လဝေဇ္ဇော။ ယထာဝုတ္တံ သလ္လံ နီဟရဏဝသေန ကန္တတိ ဆိန္ဒတီတိ သလ္လကတ္တော၊ ကတိ ဆေဒနေ၊ တော။ ဒွယံ ပဋိကာရေ။ တိကိစ္ဆနံ တိကိစ္ဆာ၊ ဘာဝေ အ။ ပတိပုဗ္ဗော ကရောတိ တိကိစ္ဆာယံ၊ ကရတော ရိရိယာ။

စတုက္ကံ ဩသဓေ။ ဘိသဇာနမိဒံ ဘေသဇ္ဇံ၊ ဏျ။ န ဝိဇ္ဇတေ ဂဒေါ ယသ္မိန္တိ အဂဒေါ။ ဘိသဇာနမိဒံ ဘေသဇံ၊ ဏော။ ဥသ ဒါဟေ။ ရောဂမောသာပေတီတိ ဩသဓံ၊ ဓော၊ အထ ဝါ ဩသဓီ နာမ အသံယောဂဒဗ္ဗံ၊ တေဟိ သံယောဇိတံ ဩသဓံ။ ဇာယုပျတြ။ ဇိ ဇယေ၊ ဏု။

၃၃၁။ တိကံ အာရောဂျေ။ အနတ္ထကာရကတ္တာ ကုစ္ဆိတာကာရေန သရီရေ သေန္တီတိ ကုသာ၊ ရောဂါ၊ တေ လုနာတိ ဆိန္ဒတီတိ ကုသလံ။ အာမယဿာဘာဝေါ အနာမယံ၊ အဗျယီဘာဝေါ။ အရောဂဿ ဘာဝေါ အာရောဂျံ။ ကုသလာနာမယာရောဂျန္တိ သမာဟာရဒွန္ဒော။ ဒွယံ အနာမယဇနေ။ ကလ ဂတိသင်္ချာနေသု။ ကလတိ ယထာသုခံ သဗ္ဗိရိယာပထေသူတိ ကလ္လော၊ လော။ ‘‘ကာလံ ခမတီတိ ကလျံ၊ အရောဂတာ၊ တဿံ နိယုတ္တော ကလျော’’တိ အင်္ဂုတ္တရနိကာယဋီကာယံ။ နတ္ထိ အာမယော ယသ္မိံ နိရာမယော။ ဝုတ္တောပျတြ။ ဝုတ္တိ ဇီဝိတဝုတ္တိ ပသတ္ထာ အဿတ္ထီတိ ဝုတ္တော။ ရောဂတော နိဂ္ဂတဇနေ ပန ဥလ္လာဃော၊ လာဃ သာမတ္ထိယေ၊ ဥသဒ္ဒေါယံ ရောဂဝိမုတျတ္ထော။ နရာဒိတ္တာ၊ နရပ္ပဓာနတ္တာ စ နရဝဂ္ဂေါ။

နရဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ စတုဗ္ဗဏ္ဏဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၃၃၂။ သန္တတိပရိယန္တံ ဝံသေ။ ကုလ သန္တာနဗန္ဓူသု၊ ဘူဝါဒိ၊ ဏော၊ ကုလံ၊ ဝန သမ္ဘတ္တိယံ၊ သော။ သံတနု ဝိတ္ထာရေ၊ ဏော။ အဘိမုခံ ဇနေတီတိ အဘိဇနော၊ ဏော။ ဂေါ ဝုစ္စတိ အဘိဓာနံ၊ ဗုဒ္ဓိ စ၊ တေ တာယတီတိ ဂေါတ္တံ။ ဂေါတြမ္ပိ။ ဂဝံ သဒ္ဒံ တာယတီတိ ဝါ ဂေါတ္တံ၊ တာ ပါလနေ။ အနုပုဗ္ဗော ဣ ဂတိယံ၊ ကရဏေ အ။ တနောတိသ္မာတိ၊ သန္တတိ၊ နလောပေါ၊ ဣတ္ထိယံ။

သန္တတိ ပန္တိဝိတ္ထာရ-ဂေါတ္တေသု ကဝိဘီ မတာ၊

ပရမ္ပရာ ဘဝေ စာပိ၊ ပုတ္တကညာသု သန္တတိ။

ခတ္တိယာဒယော ခတ္တိယဗြာဟ္မဏဝေဿသုဒ္ဒါ စတ္တာရော ဝဏ္ဏာ ကုလာနိ ဘဝန္တိ၊ ဧတေ ဟိ အညမညမသင်္ကရတော ဝဏ္ဏေတဗ္ဗတော ဌပေတဗ္ဗတော ဝဏ္ဏာတိ ဝုစ္စန္တေ။ ဝဏ္ဏ ဌပနေ။

၃၃၃-၃၃၄။ ဆက္ကံ ကုလီနေ။ ကုလဿာပစ္စံ ကုလိနော၊ ဣနော အပစ္စေ။ သောဘနော ဇနော သဇ္ဇနော။ သပရတ္ထံ သာဓေတီတိ သာဓု၊ သာဓ သံသိဒ္ဓိမှိ၊ ဥ။ သဘာယံ သာဓု သဘျော။ သာဓွတ္ထေ ယော။ အယ ဂတိယံ။ အယိတဗ္ဗော ဥပဂန္တဗ္ဗောတိ အယျော၊ ကမ္မနိ ယော။ မဟာကုလဿာပစ္စံ မဟာကုလော၊ ဏော။

ဘူဘုဇန္တံ ရာဇသာမညေ။ အတိတေဇဝန္တတာယ ဝိသေသေန ရာဇတေ ဒိဗ္ဗတေတိ ရာဇာ၊ ရာဇ ဒိတ္တိယံ။ ဘုယာ ဘူမိယာ ပတိ ဘူပတိ၊ ဘုံ ပါလေတီတိ ဝါ ဘူပတိ၊ ပါ ရက္ခဏေ၊တိ၊ ရဿော။ ပထဝိယာ ဣဿရော ပတ္ထိဝေါ၊ ဏော၊ ဒွိတ္တံ၊ ဣတ္တဉ္စ။ ဇဂတိံ ဘူမိံ ပါလေတီတိ ဇဂတိပါလော၊ ကမ္မနိ ဏော။ ဒိသာနံ ပတိ ဒိသမ္ပတိ၊ ဒိသာ၊ ဒိသဋ္ဌေ ဝါ ပါလေတီတိ ဒိသမ္ပတိ၊ ရဿတ္တံ၊ နိဂ္ဂဟီတာဂမော စ။ ဘုံ ဘူမိံ ဘုဉ္ဇတီတိ ဘူဘုဇော၊ ဘုဇ ပါလနဇ္ဈောဟရဏေသု၊ ဣဓ ပါလနေ၊ ရုဓာဒိ။ မဟိခိတောပျတြ။ ခိ နိဝါသဂတီသု၊ မဟိံ အခိ ဂတဝါ မဟီခိတော။

၃၃၅။ ပဇ္ဇဒ္ဓံ မုဒ္ဓါဘိသိတ္တေ ဇာတိခတ္တိယေ၊ ‘‘ရာဇဇစ္စေ စ ခတ္တိယေ’’တိ ဝစနတော။ ရညော ခတ္တိယဿာပစ္စံ ရာဇညော၊ ညော အပစ္စေ။ ‘‘ခတ္တိယော တု ဝိရာ ခတ္တံ၊ ရာဇညဒွိဇလိင်္ဂနော’’တိ ရဘသ၊ ရတနကောသေသု ပရိယာယာ။ ခတ္တဿာပစ္စံ ခတ္တိယော၊ အပစ္စေ ဣယပစ္စယော ဒိဿတေ၊ ခေတ္တာနံ အဓိပတိဘူတတ္တာ ဝါ ခတ္တိယောတိအာဒိကပ္ပိကရာဇာ ဝုစ္စတိ၊ တပ္ပဘဝတ္တာ ပန မုဒ္ဓါဘိသိတ္တေသွပိ တံသမညာ၊ ဧဿတ္တံ။ ခတ္တဿာပစ္စံ ခတ္တံ၊ ဏော။ ရဇ္ဇာရောပနသမယေ ဒက္ခိဏာဝဋ္ဋသင်္ခေါဒကေန ဂင်္ဂါနီတေန မုဒ္ဓနိ ခတ္တိယကညာဒီဟိ အဘိသိတ္တတ္တာ မုဒ္ဓါဘိသိတ္တော၊ ပဌမခတ္တိယော။ တပ္ပဘဝတာယ ပန အနဘိသိတ္တာ စ မုဒ္ဓါဘိသိတ္တာချာ၊ ယထာ – ဗြဟ္မဗာဟုဇဿ ဝံသေ ဇာတဿာပိ ဗြဟ္မဗာဟုဇော။ ဗြဟ္မဗာဟုတော ဇာတတ္တာ ဗာဟုဇောတိ ဟိ နိကာယန္တရိကာနံ လဒ္ဓိ။ ယသ္မိံ ပန ရာဇိနိ အသေသာ သာမန္တာ ပဏမန္တိ၊ သော အဓိဿရာချော [အမရ ၁၈။၂]။ သံ သတ္တော လဂ္ဂေါ အန္တော ယဿာ သာ သမန္တာ၊ သဝိသယာနန္တရာ ဘူမိ၊ သမန္တာယ ဣမေ သာမန္တာ၊ အနန္တရရာဇာနော။

ဒွယံ စက္ကဝတ္တိနိ။ သဗ္ဗဘူမိယာ ဣဿရော သဗ္ဗဘုမ္မော၊ ဏျော။ ပုညောပနီတေန စက္ကရတနေန ဝတ္တတေ အသာဓုဒမနိကာဒိရာဇဝတ္တံ အနုတိဋ္ဌတီတိ စက္ကဝတ္တီ၊ ဏီ၊ စက္ကရတနံ ဝတ္တေတိ အာကာသေ အတ္တနော ပုရတော ဂမယတီတိ ဝါ စက္ကဝတ္တီ၊ ပုညစက္ကံ၊ စတုစက္ကံ ဝါ သတ္တေသု ဝတ္တေတိ၊ တေ ဝါ အသ္မိံ ဝတ္တေတီတိ စက္ကဝတ္တီ၊ စက္ကရတနုပ္ပာဒနတ္ထံ ဒွါဒသဝဿစရိတံ ဒသရာဇဓမ္မံ ဝတ္တမေတဿတ္ထီတိ ဝါ စက္ကဝတ္တီ။ တတ္ထ အန္တောဇနသ္မိံ ဗလကာယေ ဓမ္မိကာရက္ခာဝရဏဂုတ္တိယာ သံဝိဓာနံ၊ ခတ္တိယေသု၊ အနုယုတ္တေသု၊ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေသု၊ နေဂမဇာနပဒေသု၊ သမဏဗြာဟ္မဏေသု၊ မိဂပက္ခီသု၊ အဓမ္မကာရပဋိက္ခေပေါ၊ အဓနာနံ ဓနုပ္ပာဒနံ၊ သမဏဗြာဟ္မဏေ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဉှပုစ္ဆနန္တိ ဣဒံ ဒသဝိဓံ စက္ကဝတ္တိဝတ္တံ၊ ဣဒမေဝ စ ဂဟပတိကေ၊ ပက္ခိဇာတေ စ ဝိသုံ ကတွာ ဂဟဏဝသေန ဒွါဒသဝိဓမ္ပိ ဒီပေသု။ စတူသွပိ ဒီပေသု အာဏာဓမ္မစက္ကာနိ သတ္တေသု ပဝတ္တေတီတိ ဝါ စက္ကဝတ္တီ။ အညော အသဗ္ဗဘုမ္မော အနဝကာသော သာမန္တော ဘူပေါ မဏ္ဍလိဿရော နာမ။ သယမာဏာပဝတ္တိဋ္ဌာနဝသေန ပရိစ္ဆိန္နဿေဝ မဏ္ဍလဿ ဣဿရော၊ န သဗ္ဗမဏ္ဍလဿာတိ မဏ္ဍလိဿရောတိပိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘သဗ္ဗဘုမ္မော၊ စက္ကဝတ္တီ’’တိ ဒွီဟိ နာမေဟိ စတုဒီပိဿရော ရာဇာ ဒီပိတော၊ ဣဓာနာဂတေပိ သင်္ဂဟေတွာ ကထိတေန အဓိဿရပဒေန ဧကဒီပိဿရော ရာဇာ၊ မဏ္ဍလိဿရပဒေန ပဒေသိဿရော ရာဇာ ဒီပိတော။ အထ ဝါ မဏ္ဍလိဿရပဒေန ဧကဒီပိဿရော ရာဇာ၊ သေသေဟိ ရာဇရာဇညာဒီဟိ ဗာဟုဇပရိယန္တေဟိ ပဒေသိဿရော ဒီပိတော။

၃၃၆။ ဒွယံ ရာဇဘေဒေ။ သုခုမတာယ လီနာ အပါကဋာ ဆဝိယော ယေသံ တေ လိစ္ဆဝိနော။ လိစ္ဆဝီ စ ဝဇ္ဇီ စာတိ ဒွန္ဒော။ ဒွယံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကုလေ ရာဇိနိ။ ပုရိမတရသမ္ဘူတေ သကျကုလေ သဉ္ဇာတတ္တာ သကျော၊ ဏော။ သက္ကောပိ။ သကျေ ဘဝေါ သာကိယော၊ ဣယော၊ ယလောပေါ၊ ဒီဃော စ။

ပဉ္စကံ ဗုဒ္ဓပုတ္တဿာယသ္မတော ရာဟုလဿ မာတရိ။ ဘဒ္ဒ ကလျာဏေ၊ သောချေ စ။ ကုလာစာရရူပါဒိဝသေန ကလျာဏတ္တာ ဘဒ္ဒါ။ ကစ္စဿာပစ္စံ ကစ္စာနာ၊ အပစ္စသဒ္ဒေါယံ နိစ္စံ နပုံသကေ ပုတ္တေ၊ ပုတ္တိယဉ္စ ဘဝတီတိ။ ‘‘ရာဟု ဝိယ စန္ဒံ မမ နိက္ခမနံ လာတုကာမော စာယံ မေ ပုတ္တောတိ ရာဟုလောတိ နာမေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ မနသိ ကတွာ ‘‘ရာဟု ဇာတော၊ ဗန္ဓနံ ဇာတ’’န္တိ ပိတရာ ဝုတ္တော သိက္ခာကာမော အာယသ္မာ ရာဟုလောယေဝေတ္ထ ရာဟုလော၊ တဿ မာတာ ရာဟုလမာတာ၊ ဗိမ္ဗံ ဝုစ္စတိ သရီရံ၊ အတိသယဝဏ္ဏသရီရယုတ္တတာယ ဗိမ္ဗာ၊ ဝမိဓာတုမှာ ဝါ ဗော၊ ဝဿ ဗတ္တံ။ ယသော ဝုစ္စတိ ပရိဝါရော၊ ကိတ္တိ စ၊ တေ ဓာရေတီတိ ယသောဓရာ၊ မနာဒိတ္တာ အဿော။

၃၃၇-၃၃၉။ ယေသံ ခတ္တိယာနံ ဓနံ သတံ ဟောတိ၊ ကီဒိသံ တံ ဓနံ? နိဓာနဂံ ပထဝါဒီသု နိဓာနဝသေန ဂတံ ပဝတ္တံ၊ တေသံ ဓနာနံ သတံ ကဟာပဏာနံ၊ ကိတ္တကပ္ပမာဏာနံ? ကောဋီနံ သတံ။ ကေန ပရိစ္ဆေဒေန? ဟေဋ္ဌိမန္တေန ဟေဋ္ဌိမကောဋ္ဌာသေန၊ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေန ဝါ ကောဋီနံ သတံ ဟောတိ။ ဒိဝသဝဠဉ္ဇော ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဝဠဉ္ဇိတဗ္ဗော ပန ကဟာပဏော ဝီသတမ္ဗဏမတ္တံ ဟောတိ၊ တေ ခတ္တိယာ ‘‘ခတ္တိယမဟာသာလာ’’တျုစ္စန္တေ။ မဟန္တော ဓနသာရော ယေသန္တေ မဟာသာလာ၊ လတ္တံ၊ အမ္ဗဏမတြ ဧကာဒသဒေါဏမတ္တံ။

ယေသံ ဒွိဇာနံ ဗြာဟ္မဏာနံ နိဓာနဂါနိ နိဓာနဝသေန ပဝတ္တာနိ အသီတိကောဋိဓနာနိ ဟောန္တိ၊ ဒိဝသဝဠဉ္ဇော ပန ကဟာပဏော ဒသမ္ဗဏမတ္တံ ဟောတိ၊ တေ ဒွိဇာ ‘‘ဒွိဇမဟာသာလာ’’တျုစ္စန္တေ။

နိဓာနဂေ၊ ဝဠဉ္ဇေ စ ဓနေ တဒုပဍ္ဎေ တေသံ ဒွိဇမဟာသာလာနံ ဓနဿ ဥပဍ္ဎဘာဂေ သတိ ဂဟပတိမဟာသာလာ နာမ သိယုံ၊ ဥဘယတြာပိ ဟေဋ္ဌိမန္တေနေဝ ဓနပရိစ္ဆေဒေါ။

၃၄၀။ ယော န ဟီနော၊ န စုက္ကဋ္ဌော၊ မဇ္ဈိမာဓိကာရဗျဝဋ္ဌိတော ရာဇပုတ္တသေနာပတိမဟာကဏိတ္ထရာဒိ၊ သော မဟာမတ္တော။ မဟတီ မတ္တာ ပရိစ္ဆေဒေါ ယဿ မဟာမတ္တော၊ ရူပဘေဒေန ပဋ္ဌာနံ က္လီဝံ။

‘‘ပကတိယံ မဟာမတ္တေ၊ ပညာယံ ပရမတ္တနိ၊

နပုံသကံ ပဓာနံ တံ၊ ဧကတ္တေ တု’တ္တမေ သဒါ’’တိ။

ရဘသော စ။ ‘‘မဟာမတ္တော၊ ပဋ္ဌာနော စာ’’တိ တု ပုံသကဏ္ဍေ ဝေါပါလိတော။ ပကဋ္ဌေ တိဋ္ဌတီတိ ပဋ္ဌာနံ၊ ယု [အဘိဓာနပ္ပဒီပိကာ ဋီကာ ၉၈၃၊ ၁၁၂၃ ဂါထာသုပိ ပဿိတဗ္ဗံ]။

ပဉ္စကံ မန္တိနိမှိ။ မတိပ္ပဓာနော သစိဝေါ သဟာယော။ ဣတိကတ္တဗ္ဗတာဝဓာရဏံ မန္တော၊ တံယောဂါ မန္တိနီ။ အဿတ္ထျတ္ထေ ဣနီ၊ အထ ဝါ မန္တေန နယတီတိ မန္တိနီ၊ အထ ဝါ မန္တယောဂါ မန္တိ၊ နေတီတိ နီ၊ မန္တိ စ နီ စာတိ မန္တိနီ။ ‘‘မတိသစိဝမန္တိနီ’’တိပိ ပါဌော၊ တဒါ ဒွိန္နံ တိဏ္ဏံ ဝါ ဒွန္ဒော။ ရညာ သဟ ဇီဝတီတိ သဇီဝေါ။ သစတေ သမဝေတော ဘဝတီတိ သစိဝေါ။ သစ သမဝါယေ၊ ဝေါ၊ ဣကာရာဂမော စ။ သဗ္ဗကိစ္စေသု ရညာ မန္တေန အမာ သဟ ဘဝတီတိ အမစ္စော၊ အမာသဒ္ဒေါယံ နိပါတော သဟတ္ထေ စ္စပစ္စယော။ သဇီဝမတ္တေ စာမစ္စသဒ္ဒေါ ဝတ္တတိ။ ဒွယံ သေနာပတိမှိ။ သေနံ နယတီတိ သေနာနီ။ စမူနံ သေနာနံ ပတိ စမူပတိ။

၃၄၁။ နျာသာဒီနံ ဣဏာဒါနဒါယဝိဘာဂါဒီနံ ဝိဝါဒါနံ ဝေါဟာရာနံ ဥပဒဋ္ဌရိ ဥပဒဿိတေ အက္ခဒဿော၊ အက္ခေ ဝေါဟာရေ ပဿတီတိ အက္ခဒဿော၊ ဏော၊ ဓမ္မာဓိကရဏိယော။ ပုစ္ဆာဝိဝါကော၊ ပဉှဝိဝါကောပျတြ။

ပဇ္ဇဍ္ဎံ ပဋိဟာရေ။ ဒွါရေ နိယုတ္တော ဒေါဝါရိကော၊ ဏိကော၊ ဩကာရာဂမော။ ပဋိဟရတိ ဝိညာယတိ တေနာတိ ပဋိဟာရော၊ ဏော။ ဒွါရေ တိဋ္ဌတီတိ ဒွါရဋ္ဌော၊ သကတ္ထေ ကော။ ဒွါရပါလကော။ ဒွါရဋ္ဌိတော၊ ဒဿကောပျတြ။

၃၄၂။ ရာဇူနံ အင်္ဂရက္ခဂဏော အနီကဋ္ဌောတိ မတော။ ‘‘ရက္ခိဝဂ္ဂေါ တု ယော ရညံ၊ သော’နီကဋ္ဌော’ဘိဓီယတေ’’တိ အမရမာလာယဉ္စ၊ အနီကေန သမူဟေန တိဋ္ဌတီတိ အနီကဋ္ဌော၊ ဏော။

ဒွယံ မဟလ္လကေ။ ကဉ္စုကံ စောဠံ၊ တံယောဂါ ကဉ္စုကီ။ သောကံ ဝိန္ဒတီတိ သောဝိဒလ္လော။ ဝိဒ လောဘေ၊ လော၊ ကလောပေါ။ ထာပတိ၊ သောဝိဒေါပျတြ။ ဒွယံ သေဝကေ။ ပဘုနော ပစ္ဆာ ဇီဝတီတိ အနုဇီဝီ၊ ဏီ။ သေဝ သေဝနေ၊ ဘူ၊ ဏွု။ အတ္ထီပျတြ။ အတ္ထ ယာစနာယံ။ အတ္ထနမတ္ထော၊ အာသီသော၊ တံယောဂါ အတ္ထီ။

၃၄၃။ ဒွယံ အဓိကမတ္တေ။ ဂါမေသု အဓိကတ္တာ အဓိကာ ဣက္ခာ အနုဘဝနမေတဿ အဇ္ဈက္ခော၊ ဣဿတ္တံ။ အဓိကံ ကရောတီတိ အဓိကတော။ ဣဒံ ဒွယံ ထာယုကဂေါပါနံ ဒွိန္နမ္ပိ နာမံ။ တတြ ဧကဂါမေ အဓိကတော ထာယုကော၊ ဗဟူသု ဂါမေသွဓိကတော ဂေါပေါ။ ဝုတ္တဉ္စာမရကောသေ ‘‘ထာယုကောဓိကတော ဂါမေ၊ ဂေါပေါ ဂါမေသု ဘူရိသူ’’တိ။ [အမရ ၁၈။၇] ရုဒ္ဒေနာပိ ဝုတ္တံ ‘‘ဂါမေသွဓိကတေ ဂေါပေါ၊ ဂေါဋ္ဌဇ္ဈက္ခေပိ ဝလ္လဘော’’တိ [စိန္တာမဏိဋီကာ ၁၈။၇]။

ဒွယံ သုဝဏ္ဏရဇတဇ္ဈက္ခာနံ ဒွိန္နမ္ပိ နာမံ။ ဟိရညံ ဝုစ္စတိ အကတသုဝဏ္ဏာဒိ၊ တတြ နိယုတ္တော ဟေရညိကော။ ကန ဒိတ္တိဂတိကန္တီသု၊ နိပုဗ္ဗော၊ ခေါ၊ နိက္ခော၊ သုဝဏ္ဏာဒိဝိကာရော၊ တတြ နိယောဂေါ နိက္ခိကော။ ဝိသေသတော ပန သုဝဏ္ဏဇ္ဈက္ခေ ဘောရိကော။ ဘူရိသဒ္ဒေါ သုဝဏ္ဏေ၊ တံယောဂါ ဘောရိကော။ ရူပျာဇ္ဈက္ခေနိက္ခိကော၊ တသ္မာ’ယ’မုဘယတြာပိ ဟေရညိကောတိ သာမညသ္မိံယေဝ။ ဝုတ္တဉ္စ –

‘‘ဘောရိကော ကနကာဇ္ဈက္ခော၊

ရူပျာ’ဇ္ဈက္ခော တု နိက္ခိကော’’တိ [အမရ ၁၈။၇]။

သဿ အတ္တနော ဝိဇိဂီသဘူတဿ ဒေသာနန္တရော သမန္တတော မဏ္ဍလီဘူတော ရာဇာ သတ္တုရုစ္စတေ ဧကတ္ထာဘိနိဝေသိတတ္တာ။ တတော ပရံ ဝိဇိဂီသဘူမျေကန္တရိကော မိတ္တော ဧကတ္ထကာရိတ္တနောပကာရတ္တာ။ အရိဝိဇိဂီသမိတ္တာနံ ပန မဏ္ဍလာနံ ဗဟိဘူတော ဒူရမဏ္ဍလဋ္ဌော ဝိဇိဂီသဘူမိယာ အစ္စန္တဗျဝဟိတော ဗလာဓိကောပိ ယော နာပကရောတျုပကာရောတိ ဝါ၊ သ ဥဒါသီနော ဒူရမဏ္ဍလတ္တေနောပကာရတ္တာ။ ဒူရမဏ္ဍလေ အာသတီတိ ဥဒါသီနော၊ ဥပုဗ္ဗော အာသ ဥပသေဝနေ၊ ယု၊ အဿိ၊ ဒါဂမော စ။ သတ္တုမဘိယုဉ္ဇမာနဿ ဝိဇိဂီသဿ သတ္တုဟိတာယ ယော ပဏှိံ ဂဏှတိ ပိဋ္ဌိတော ဝတ္တတိ၊ သော ပဏှိဂ္ဂါဟော။ ‘‘ပဏှိ ပစ္ဆာ ပဒံ ဝိဇိဂီသဿာ’’တိ ရတနကောသေ။ ‘‘ပဏှိပါဒေ ဗျူဟပိဋ္ဌေ’’တိ [တိကဏ္ဍသေသ ၃။၃။၁၃၄] တိကဏ္ဍသေသော။ ‘‘ပဏှိ ပစ္ဆိမဘာဂေ စ၊ ပါဒမူလောမဒိဋ္ဌိသု။ သေနာပိဋ္ဌေ ကုမ္ဘိယဉ္စေ’’တိ တု နာနတ္ထသင်္ဂဟေ။

၃၄၄-၃၄၅။ ဒိဋ္ဌန္တံ ရိပုမှိ။ မိတ္တပဋိပက္ခတ္တာ အမိတ္တော၊ ရပတျဝဏ္ဏံ ရဇတေတိ ရိပု၊ ဥ၊ ဣတ္တံ၊ ရပ၊ လပ၊ ဇပ၊ ဇပ္ပ ဝစနေ ဝါ။ ဝေရံ ဝိရောဓော ယဿတ္ထီတိ ဝေရီ၊ ဤ၊ ဒုက္ခဟေတုတ္တာ သပတ္တိ ဣဝ သပတ္တော၊ ဣဝတ္ထေ အကာရပစ္စယော။ အရ ဂမနေ၊တိ၊ ဘူဝါဒိတ္တာ အာဂမော။ သဒ သာဒနေ၊ တု၊ ဘူဝါဒိ၊ သတ္တု၊ ယဝါဒိစုဏ္ဏေပိ။ အရ ဂမနေ၊ ဝေရမရတီတိ အရိ၊ ရဿန္တော ဣ။ သပတ္တာဒီနံ စတုန္နံ ဒွန္ဒော၊ ‘‘ဗျဉ္ဇနော စ ဝိသံယောဂေါ’’တိ သုတ္တေ စဂ္ဂဟဏေန ဧကတကာရဿ လောပေါ စ။ ပတိယမတ္ထနံ ပစ္စတ္ထော၊ တံယောဂါ ပစ္စတ္ထိကော၊ ပတိယံ ဝိပရီတဂမနံ။ ပန္ထ ဂတိယံ၊ စုရာဒိ။ ပရိပန္ထော ပရိဿဝဋ္ဌာနံ၊ တံယောဂါ ပရိပန္ထီ။ ပဋိဝိရုဒ္ဓါ ပက္ခော သဟာယော ပဋိပက္ခော၊ တထာ ဝိပက္ခော။ န ဟိတော အဟိတော။ ဟိံသာယံ ရမတီတိ [ပရတီတိ (?)] ပရော၊ ကွိ။ ပဋိပက္ခဘာဝေန အမတိ ဂစ္ဆတီတိ ပစ္စာမိတ္တော၊ အမ ဂမနေ၊ တော၊ ဒွိတ္တံ။ နတ္ထိ ဧတသ္မာ ဤတိ ဥပဒ္ဒဝေါတိ အနီတော၊ မိတ္တော၊ တပ္ပဋိပက္ခော ပစ္စနီတော၊ သော ဧဝ ပစ္စနီကော၊ တဿ ကော၊ ယထာ နိယကော။ ဝိရောဓောဿတ္ထီတိ ဝိရောဓီ၊ ဤ။ ဒိသ၊ ဒုသ အပ္ပီတိယံ၊ ဒိဝါဒိ။ ဝိဒုဿနသီလတာယ ဝိဒ္ဒေသီ၊ ဒွိတ္တံ၊ ဣဿေတ္တံ။ ဒုဿတီတိ ဒိသော၊ အ။ တပစ္စယေ ဒိဋ္ဌော၊ ဓာတွန္တေန သဟ ဋ္ဌာဒေသော။ ဒွေသဏော၊ ဒုဟဒယော၊ ဒဿု၊ သာတ္တဝေါ၊ အဘိဃာတီပျတြ။

ဒွယံ အနုကူလနေ။ အနုရောဓနံ အနုရောဓော၊ ဏော။ ရုဓ အာဝရဏေ။ အနုရူပံ ပဝတ္တနံ အနုဝတ္တနံ၊ ဝတု ဝတ္တနေ၊ ဘူ၊ ယု။

၃၄၆။ ပဉ္စကံ မိတ္တသာမညေ။ မိဒ သ္နေဟေ၊ ဘူဝါဒိ၊ တော၊ ဝယသာ တုလျော ဝယသော၊ မူလဝယောသဒ္ဒေဟိ သညာယံ သပစ္စယော [ယပစ္စယော (?) ပါဏိနိ ၄။၄။၉၁ သုတ္တံ ပဿိတဗ္ဗံ]၊ သဗ္ဗကာရိယေသု သဟ ဝယတီတိ ဝါ ဝယသော၊ ဝယ ဂမနေ၊ သဟဿ သော ဝဏ္ဏဝိပရိယယော။ သဟ အယတိ ကိစ္စေသူတိ သဟာယော၊ အယ ဂမနေ၊ သဟဿ သာဘာဝေါ၊ ယထာ သဟဓမ္မိကော။ သဟ ဝါ ဟာနိ၊ အယော ဝါ ဝုဍ္ဎိ ယဿ သဟာယော၊ တိပဒဗဟုဗ္ဗီဟိ၊ ယထာ ပရက္ကမာဓိဂတသမ္ပဒါ။ အထ ဝါ ဟာနိ စ အာယော စ ဟာယာ၊ နိလောပေါ၊ တေ ယဿ အတ္ထိ၊ သော သဟာယော၊ ‘‘သပက္ခကော၊ သလောမကော’’တျာဒီသု ဝိယ သသဒ္ဒဿ ဝိဇ္ဇမာနတ္ထတ္တာ။ သုန္ဒရံ ဟဒယမေတဿာတိ သုဟဒယော၊ အလောပေါ၊ ဒျဿ ဇော၊ သောဝ သုဟဇ္ဇော။ သဟ ပရိသဟနေ။ ပရိသဟနံ အဒုဿနံ၊ ခေါ၊ ဟလောပေါ၊ သခါ၊ ရာဇာဒိ၊ သမာနော ချာတော ပတီတော ဝါ သခါ၊ ယလောပေါ၊ သမာနဿ စ သဘာဝေါ။ သိနိဒ္ဓါ၊ သ္နိဒ္ဓါ၊ သဝယောပျတြ။ သချသတ္တပဒိနာ ပန မေတ္တိယံ ဝတ္တန္တိ။ သခိမှိ ဘဝံ သချံ။ သတ္တဟိ ပဒေဟိ အဝဂမျတေတိ သတ္တပဒိနံ [သတ္တပဒီန (အမရ ၁၈။၁၂)]၊ ဣနော။

ဒွယံ အဘေဇ္ဇမိတ္တေ။ သဗ္ဗကာလံ ဘဇတီတိ သမ္ဘတ္တော၊ ဘဇ သေဝါယံ၊ ဘူဝါဒိ။ ဒဠှော ထိရော မိတ္တော ဒဠှမိတ္တော။ ဒွယံ ဒိဋ္ဌမတ္တမိတ္တေ။ ကိဉ္စိ ကာလံ ပဿိတဗ္ဗောတိ သန္ဒိဋ္ဌော။ သံသဒ္ဒေါယမပ္ပတ္ထော။ ဒိသ ပေက္ခနေ၊ ဒဿနံ ဒိဋ္ဌံ၊ တံ မတ္တာ ပမာဏမေတဿ ဒိဋ္ဌမတ္တကော၊ သကတ္ထေ ကော။

၃၄၇။ ဒွယံ စရပုရိသေ တာပသာဒိရူပေန စရမတ္တေ။ စရတိ ဇာနာတိ ပရစက္ကန္တိ စရော၊ အ၊ စာရောပိ၊ ဏော။ ဂုဠှပုရိသော ဂုတ္တပုရိသော။ ယထာရဟဝဏ္ဏော၊ ပဏိဓိ၊ အပ္ပသပေါ၊ ဖဿောပျတြ။ တတြာဒိဒွယံ ဝါဏိဇကသိဗလလိင်္ဂဘိက္ခုကစ္စာယနာဒိလေသေန ထာယိနိစရေ။ ဣတရေ ဣဓာဂတသဒိသတ္ထေ။ ဝဏ္ဏော ပကာရော၊ ယထာရဟဝဏ္ဏော ယထာရဟပ္ပကာရော။ ယေန ပရစက္ကံ သက္ကာ ဉာတုံ တပ္ပကာရဝါ ဣစ္စတ္ထော။ ပဏိဓိယျတေ ဉေယျမသ္မိံ ပဏိဓိ၊ ဣ။ အပကဋ္ဌံ သပ္ပတိ စရတီတိ အပသပ္ပော၊ အ။ ဖုသ ဗာဓနဖုသနေသု၊ အ၊ ဖဿော။

တိကံ ပထိကေ။ ပထေ ဂစ္ဆတီတိ ပထာဝီ၊ ဝီ၊ ဒီဃော။ ဣကော၊ ပထိကော။ အဒ္ဓနိ မဂ္ဂေ ဂစ္ဆတိ သီလေနာတိ အဒ္ဓဂူ။ အဒ္ဓဂေါပျတြ။

ဒွယံ ဒူတေ။ ဒု ပရိတာပေ၊ တော။ သန္ဒေသံ ဝါစိကံ ဟရတျနေနေတိ [ဟရတီတိ (?)]။

ဒွယံ ဇောတိသိကေ။ ဂဏယတီတိ ဂဏကော၊ ဏွု။ မုဟုတ္တံ ကာလဝိသေသံ ဇာနာတီတိ မုဟုတ္တိကော၊ ဝါဂ္ဂဟဏေန န ဝုဒ္ဓိ။ သံဝစ္ဆရော၊ ဇောတိသိကော၊ ဒေဝညူ၊ မောဟုတ္တော၊ ဉာဏိကော၊ ကာတန္တိကောပျတြ။ ကတန္တော ဒေဝမတ္တံ၊ တံ ဇာနာတီတိ ကာတန္တိကော။

၃၄၈။ ဒွယံ လေခကေ။ လိခ လေခနေ၊ ဘူ၊ ဏွု။ လိပေန မသျောပဒေသေန ဘဝတီတိ လိပိ၊ ဣ၊ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနော၊ တံ ကရောတီတိ လိပိကာရော။ အက္ခရစဏော၊ အက္ခရစုဉ္စုပျတြ။ စန ဒါနေ၊ ဘူ။ စဉ္စု ဂတိယံ။

မေလာနန္ဒာ မသိမဏိ၊ မေလန္ဓု ဝဏ္ဏကူပိကာ၊

မသိဇလန္တု မေလာ စ၊ ပတ္တဉ္ဇနံ မသိ ဒွိသု။

လေခနီ ဝဏ္ဏတူလီ စ၊ ဝဏ္ဏကက္ခရတူလိကာ၊

ဝဏ္ဏဒူတော သောတ္ထိမုခေါ၊ လေခေါ ဝါစိကဟာရကော။

ကာစနကိတလိကော စ၊ ကာစနံ တန္နိဗန္ဓနံ၊

လေချဋ္ဌာနံ ဂန္ထကုဋိ၊ မုဒ္ဒါ ပစ္စယကာရိနီ [တိကဏ္ဍသေသ ၂။၈။၂၇၊ ၂၈၊ ၂၉]။

ဒွယံ ဝဏ္ဏေ။ ဝဏ္ဏီယတိ ပကာသီယတိ အတ္ထော ယေန၊ သော ဝဏ္ဏော၊ ဝဏ္ဏ ပကာသနေ။ န ခရတိ န ခီယတီတိ အက္ခရော၊ ခရ ဝိနာသေ၊ ခိ ခယေ ဝါ၊ တဒါ အရော။ လိခနံ၊ လိပိ၊ လိခိ ဣမေ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနေ ဝတ္တန္တိ။ လိပိလိခိယော ဣတ္ထိယံ။

ဘေဒါဒယော ဣမေ စတုရော ဥပါယာ သတ္တုဝိဇယကာရဏာနိ။ သတ္တုဝိဇယမုပဂစ္ဆန္တိ ဧတေဟီတိ ဥပါယာ။ ပရသ္မာ ဝိသိလေသနံ ဘေဒေါ။

သ္နေဟရာဂါပနယနံ၊ သံဟာသောပ္ပာဒနံ တထာ၊

သန္တဇ္ဇနဉ္စ ဘေဒေါယံ၊ ဝိညူဟိ တိဝိဓော မတော [ကာမန္ဒကီယနီတိသာရ ၁၇။၈]။

တတြာယံ တဝါနုဂ္ဂတေန ပဝုဒ္ဓါ ပါသာဒတရဝေါ ဝိယ အတ္တာနဉ္စောစ္ဆိန္ဒိဿတီတိ သင်္ကာယံ ဇနိတာယံ သ္နေဟဘတ္တိဉ္စာပနယတိ။ အဘိဘဝနဉ္စောပါဒယတိ [ပဒ္ဓဉ္စောပါဒယတိ (က။)]။ အညဿ စ ပရိယပစ္စာမိတ္တာနုဂ္ဂဟဏဿ မရဏမေဝန္တော ဘဝိဿတီတျေဝံပကာရမဘိဘယနံ သန္တဇ္ဇနံ။

ဝဓောတ္ထဂ္ဂဟဏဉ္စေဝ၊ ပရိက္လေသော တထေဝ စ၊

ဣတိ ဒဏ္ဍဝိဓညူဟိ၊ ဒဏ္ဍောပိ တိဝိဓော မတော [ကာမန္ဒကီယနီတိသာရ ၁၇။၉]။

ပရိက္လေသော ဗန္ဓနတာဠနာဒိ။

အညမညောပကာရာနံ၊ ဒဿနံ ဂုဏကိတ္တနံ၊

သမ္ဗန္ဓဿ သမက္ခာနံ၊ အာယတိံ သမ္ပကာသနံ။

ဝါစာ ပေသလယာ သာဓု၊ တဝါဟမိတိ စပ္ပဏံ၊

ဣတိ သာမဝိဓညူဟိ၊ သာမံ ပဉ္စဝိဓံ မတံ [ကာမန္ဒကီယနီတိသာရ ၁၇။၄-၅]။

‘‘အသ္မိံ ဧဝံ ကတေ ဣဒံ အမှာကံ ဘဝိဿတီ’’တိ အာသာဒဿနံ အာယတိသမ္ပကာသနံ။ အပ္ပဏမိတျင်္ဂဿ ဒါနံ။

ဒါနဉ္စ ပဉ္စဓာ သာရဿာသာရဿ စ ဒဗ္ဗဿ ဂဟိတဿ သမပ္ပဏံ၊ တထာဂဟိတဿာနုမောဒနံ၊ တထာ အပုဗ္ဗဒါနံ၊ တထာ ‘‘အမုဿ ဒဗ္ဗံ ဂဏှာဟိ၊ တထေဝ ဘဝိဿတီ’’တိ ပရသေသု သယံ ဂါဟပ္ပဝတ္တနံ၊ တထာ ဣဏပ္ပမောစနဉ္စေတိ။ ယထာဟ –

‘‘ယော သမ္ပတ္တဓနောဿဂ္ဂေါ၊ ဥတ္တမမဇ္ဈိမာဓမော၊

ပတိဒါနံ တထာ တဿ၊ ဂဟိတဿာနုမောဒနံ။

ဒဗ္ဗဒါန’မပုဗ္ဗဉ္စ၊ သယံ ဂါဟပ္ပဝတ္တနံ၊

ဒေယျဿ ပဋိမောက္ခော စ၊ ဒါနံ ပဉ္စဝိဓံ မတ’’န္တိ [ကာမန္ဒကီယနီတိသာရ ၁၇။၆-၇]။

ဧတေ စတ္တာရော ဥပါယာ မာယာဒီသွေဝန္တောဂဓာ၊ တထာ ဟိ မာယောပေက္ခာ စ ဒဏ္ဍန္တောဂဓာ။ ဣန္ဒဇာလဉ္စ ဘေဒေ အန္တောဂဓံ။ ကေစိ ပနာဟု

‘‘သာမံ ဒါနဉ္စ ဘေဒေါ စ၊ ဒဏ္ဍော စေတိ စတုက္ကကံ၊

မာယောပေက္ခိန္ဒဇာလဉ္စ၊ သတ္တောပါယာ ပကိတ္တိတာ’’တိ [ကာမန္ဒကီယနီတိသာရ ၁၇။၃]။

၃၄၉။ နာမမတ္တေန ဝုတ္တာနံ ဘေဒါဒီနမိဒါနိ ပရိယာယာနျာဟ။ တတြ ဒွယံ ဘေဒေ။ ဇပ မာနသေ စ [ဇပေါ စိန္တနဝါစာသု (ဓာတွတ္ထသင်္ဂဟ၊ ၁၃၅ ဂါထာ)]၊ ဘူ၊ ဏော။ ဘိဒိ ဒွိဓာကရဏေ၊ ဏော။

တိကံ ဒဏ္ဍေ။ ဒဏ္ဍ နိပါတနေ၊ စုရာဒိ။ သဟော ဝုစ္စတိ ဗလံ၊ တဗ္ဘဝံ သာဟသံ။ ဒမနံ ဒမော၊ ဒီဃပဋိသေဓော။

၃၅၀။ သာမံ သုဒ္ဒဝဂ္ဂေ၊ ဒါနဉ္စ ဗြာဟ္မဏဝဂ္ဂေ ကထေဿတိ။ သာမျာဒယော သတ္တရေဝါစရိယမတေ။ ပရမ္ပရောပကာရိတ္တာ ရဇ္ဇဿင်္ဂါနိ။ ပကဋ္ဌမုပကုဗ္ဗန္တိ ရဇ္ဇန္တိ ပကတိယောတိ စောစ္စန္တေ။ ဝုတ္တဉ္စ ကာမန္ဒကီယေ –

‘‘သာမျ’မစ္စဉ္စ ရဋ္ဌဉ္စ၊ ဒုဂ္ဂံ ကောသော ဗလံ သခါ၊

ပရမ္ပရောပကာရီဒံ၊ သတ္တင်္ဂံ ရဇ္ဇမုစ္စတေ [ကာမန္ဒကီယနီတိသာရ ၄။၁]။

အမစ္စရဋ္ဌဒုဂ္ဂါနိ၊ ကောသော ဒဏ္ဍော စ ပဉ္စမော၊

ဧတာ ပကတိယော ဝုတ္တာ၊ ဝိဇိဂီသဿ ရာဇိနော။

ဧတာ ပဉ္စ တထာ မိတ္တံ၊ သတ္တမော ပထဝီပတိ၊

သတ္တပ္ပကတိကံ ရဇ္ဇံ၊ ဣစ္စာဟ သူရပူဇိတော’’တိ။

တတြ ပေါရသေဏီနံ ပဓာနဘာဝေပိ သတိ ရဋ္ဌဂ္ဂဟဏေန၊ ဗလဂ္ဂဟဏေန ဝါ ဂဟဏသိဒ္ဓန္တိ နေဟ ဝိသုံ ဂဟဏံ ကတံ၊ အမရကောသေ ပန ဒွီဟိ ဂဟဏေ သိဒ္ဓေပိ ပဓာနတ္တာချာပနတ္ထံ ဝိသုံ ဂဟိတာ။ ဝုတ္တဉှိ တတြ –

‘‘သာမျ’မစ္စော သခါ ကောသော၊ ရဇ္ဇဒုဂ္ဂဗလာနိ စ၊

ရဇ္ဇင်္ဂါနိ ပကတယော၊ ပေါရာနံ သေဏိယောပိ စေ’’တိ [အမရ ၁၈။၁၇]။

ဧသဉ္စ သာမျမစ္စရဋ္ဌဒုဂ္ဂကောသဗလသခီနံ ပုဗ္ဗတရဿ ဂရုတ္တံ ဝိညေယျံ၊ ဣဟ တု နာမလိင်္ဂါနုသာသနေ အဘိဓာနသတ္ထေ အနုပယောဂတော ယထာက္ကမံ ဂရုတ္တံ န ဝတ္တုမိစ္ဆတီတိ ဗျတိက္ကမေနောပညာသော ကတော။

သုဝဏ္ဏာဒိမယဘဏ္ဍာဂါရံ ကောသော၊ ပဗ္ဗတောဒကရုက္ခာဒီဟိ ဒုဂ္ဂမံ ပုရံ ဒုဂ္ဂံ၊ ဝိဇိတံ ဇနပဒဝတီ ဘူမိ၊ ဗလံ စက္ကံ၊ တဉ္စ မောလဘတသေဏိသဟာယာမိတ္တာဋဝိကဘေဒေန ဆဗ္ဗိဓံ။ တတြ ကမာဂတံ မောလံ၊ ဝေတနသမ္ဗန္ဓံ ဘတံ၊ ပေါရံ ဗလံ သေဏီ၊ သဟာယဘူတံ သဟာယော၊ အမိတ္တဘူတံ အမိတ္တံ၊ အဋဝိကံ အဋဝိသဟာယော မိတ္တံ။ တဒပိ သဟဇ္ဇံ၊ ပါကတံ၊ ကိတ္တိမဉ္စေတိ တိဝိဓံ။ ‘‘လိင်္ဂေ သဘာဝေ ပကတိ၊ ပေါရာမစ္စာဒိယောနိသု။ တိလိင်္ဂံ ဂုဏသာမျေပီ’’တိ [ဗျာချာသုဓာ ၁။၄။၂၉] ရုဒ္ဒေါ။

၃၅၁။ ပဘာဝါဒီနံ ဝသာ သတ္တိယော နာမ တိဿော ဘဝန္တိ။ သက သတ္တိယံ၊တိ။ တတြ ယံ သန္ဓာဒီနံ၊ ဘေဒါဒီနဉ္စ ယာထာဝတော အဝဋ္ဌာပနံ၊ တံ ဉာဏဗလံ မန္တသတ္တိ၊ သကသမ္ပတ္တုပ္ပတ္တိယံ ကောသဒဏ္ဍာ ပဘူသတ္တိ၊ တေသံယေဝ ပဘုတ္တသမ္ပာဒနေ သာမတ္ထိယတော။ ဝုတ္တဉ္စ ‘‘ကောသဒဏ္ဍဗလံ ပဘူသတ္တိ’’ရိတိ [စိန္တာမဏိဋီကာယမ္ပိ]။ ဗလဝတီ ဥဿာဟစေဋ္ဌာ ဥဿာဟသတ္တိ။ ဝုတ္တဉ္စ ‘‘ဝိက္ကမဗလမုဿာဟသတ္တိ’’ရိတိ [ဗျာချာသုဓာ ၂။၈။၁၉ စိန္တာမဏိဋီကာယမ္ပိ]။

ပဘာဝါဒီနံ သကာရဏံ သရူပံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ပဘာဝေါ’’စ္စာဒိ။ ဒမနံ ဒဏ္ဍော၊ တဒတ္ထိယာ ဗလမ္ပိ ဒဏ္ဍော။ တတော ဇာတံ ယံ တေဇော၊ တံ ပဘာဝေါ။ တတော ဇာတော ယော တေဇော၊ သော ‘‘ပဘာဝေါ’’တိပိ ပုလ္လိင်္ဂေန ယောဇနီယံ။ ပဘဝန္တိ တေဇဿိနော အနေနေတိ ပဘာဝေါ၊ ဏော။ ပကဋ္ဌော ဝါ ဘာဝေါ ပဘာဝေါ။ ကောသော ဓနံ၊ တတော ဇာတော ယော တေဇော၊ သော ပဘာဝေါ နာမ။ တထာ ကောသဇော တေဇော ဓနေန သတ္တူနမုပကရဏံ။ ပတပန္တိ တေဇဿိနော ဘဝန္တျနေနေတိ ပတာပေါ၊ ဏော။

၃၅၂။ ဒွယံ မန္တေ။ မန္တာ ဝုစ္စတိ ပညာ၊ သာ ဧတသ္မိံ ဝိဇ္ဇတိ တာယ နိပ္ဖာဒေတဗ္ဗတ္တာတိ မန္တော၊ အထ ဝါ မန္တ ဂုတ္တဘာသနေ၊ ဘာဝေ ဏော။ ဣတရတြ ဘာဝေ ယု။

သော မန္တော ဒွိဂေါစရော ဒွိန္နံ ဇနာနံ ဝိသယဘူတော စတုက္ကဏ္ဏော နာမ။ စတ္တာရော ကဏ္ဏာ ဧတ္ထ စတုက္ကဏ္ဏော။ သော မန္တော တိဂေါစရော တိဏ္ဏံ ဇနာနံ ဝိသယဘူတော ဆက္ကဏ္ဏော နာမ။ မန္တော နာမ စတုက္ကဏ္ဏော ဝါ ဆက္ကဏ္ဏော ဝါ ကတ္တဗ္ဗော၊ န တတော ပရန္တိ ဒွိန္နမေဝေတ္ထ ဂဟဏံ။ အမရကောသေ ပန ဆက္ကဏ္ဏောပိ ပဋိက္ခိတ္တော။ ဝုတ္တဉှိ တတ္ထ ‘‘အဆက္ကဏ္ဏော၊ ယော တတိယာဒျဂေါစရော’’တိ [အမရ ၁၈။၂၂]။

သဗ္ဗပါရိသဒတ္တာ [သဗ္ဗပါဌိပဒတ္တာ (က။)] ဗျာကရဏဿ သောတူနံ သမယန္တရေသွပိ ပဋုဘာဝဇနနတ္ထံ ဣဓာနာဂတာပိ ဆဂ္ဂုဏာဒယော အာနေတွာ ကထေတဗ္ဗာ။ ဝုတ္တဉှိ –

‘‘သဗ္ဗပါရိသဒံ [သဗ္ဗပါဋိပဒံ (က။)] ဟိဒံ၊ သဗ္ဗသတ္ထ’မတော မတံ၊

နိဿီယတေ ကွစိ ကိဉ္စိ၊ သဗ္ဗေသ’မတြ ဝါဒိန’’န္တိ။

ယထာ ဆဂ္ဂုဏာ သန္ဓိ ဝိဂ္ဂဟယာနာသနဒွေဓာသယာ [အမရ ၁၈။၁၈-၉]။ တတြ သန္ဓိ ဥပဟာရလက္ခဏော တိဝိဓော ကောသဒဏ္ဍဘူမိပ္ပဒါနဟေတုကော။ အပဟာရလက္ခဏော ဝိဂ္ဂဟော၊ သောပိ တိဝိဓော ပကာသယုဒ္ဓံ ကူဋယုဒ္ဓံ တုဏှိယုဒ္ဓန္တိ။

ပရဗျသနတာသပတ္တိဒေသကာလာတျုဒယာဝါပယာနမတ္တေန သာဒ္ဓေ ပရသ္မိံ ကတာစရဿ ဂုဏာနုရတ္တပကတိဿ ဝိဇိဂီသဿ ယာတြာ ယာနံ [ကာမန္ဒကီယနီတိသာရေ ၁၁ သဂ္ဂေ ပဿိတဗ္ဗံ]၊ တဉ္စ ဝိဂ္ဂယှယာနံ သန္ဓာယယာနံ သမ္ဘူယယာနံ ပသင်္ဂယာနံ ဥပေက္ခိယယာနမိတိ ပဉ္စဝိဓံ။ ပတိဂ္ဂါဟီနံ နိဂ္ဂယှ၊ သန္ဓာယ၊ ဥပေက္ခိယ ဝါ ယံ ယာနံ၊ တံ ဝိဂ္ဂယှယာနာဒိ။ ယဒါ န သက္ကောတိ၊ တဒါ သာမန္တေဟိ သဟေကီဘူယ ယာနံ သမ္ဘူယယာနံ။ အညတြ ဂန္တဗ္ဗေ အညသ္မိံ ပသင်္ဂတော ဂမနံ ပသင်္ဂယာနံ။

‘‘န မံ ပရော ဟန္တုံ သမတ္ထော၊ နာဟမ္ပိ ပရ’’မိတိ ကာလာဒိကေ ပရိက္ခိတွာ ဝိဇိဂီသဿ ဒုဂ္ဂါဒီနိ ဝဍ္ဎယတော ဌိတိ အာသနံ၊ တဒပိ ဝိဂ္ဂယှာသနသန္ဓာယာသနာဒိဘေဒေန ပဉ္စဝိဓံ။ ဗလီနံ သတ္တူနံ မဇ္ဈေ ကာကက္ခိဝါ’လက္ခိတဿော’ဘယတြ ဝစနေနတ္တနော သမပ္ပဏံ ဒွေဓံ။ အညတရေန ဝါ ဗလဝတရေန သန္ဓိ၊ အညတရေန အဗလေန ဝိဂ္ဂဟော ဒွေဓံ။ သတ္တုနော ဝါ ပကတီဟိ သန္ဓာယ ယော တေန ဝိဂ္ဂဟော၊ သတ္တုနေဝ ဝါ ယော သန္ဓိဝိဂ္ဂဟသမုဒါယဟေတုကော [သတ္တုနောဝ ဝါ သန္ဓိဝိဂ္ဂဟသမုဒါယဟေတုနော (ဗျာချာသုဓာ ၁။၈။၁၈)] ဒုဂ္ဂါသယဿ ဗျာပါရော၊ သောပိ ဒွေဓံ။ ပရသန္တာနမပျောဘယဝေဒနာနံ ဥဘယတော ဝုတ္တိ ဒွေဓမုစ္စတေ။

‘‘ဥစ္ဆိဇ္ဇမာနော ရိပုနာ နိရုပါယ ပတိကြိယော။ သတ္တိဟီနော သမာသိယတေ’’တိ [ဗျာချာသုဓာ ၁။၈။၁၈] ဟီနေနာညဿ ဗလဝတရဿ ဓမ္မဝိဇယိနော သမာသယနံ [ဗလဝတာ အရိနာ ဥစ္ဆိဇ္ဇမာနဿ ဟီနသတ္တိနော ယံ ဗလဝဓမ္မဝိဇယိသမာသယနံ (ဗျာချာသုဓာ ၁။၈။၁၈)]၊ တဿေဝ ဝါ ဗလိနော သတ္တုနော ကောသာဒိပ္ပဒါနေန အာသယနံ အာသယော ဝုစ္စတေ။ ဧတေ ဆဂ္ဂုဏာ။

ယသ္မိဉ္စ ဂုဏေ ဌိတော ဝိဇိဂီသော သက္ကောတျတ္တနော အဋ္ဌဝဂ္ဂိယကမ္မာနိ ပဝတ္တယိတုံ၊ ပရဿ စေတာနျုပဟန္တုံ၊ ဂုဏမာဓိဋ္ဌေယျ၊ သာ ဝုဍ္ဎိ။

ကသိ ဝဏိဇ္ဇံ ပထော ဒုဂ္ဂံ၊ သေတု ကုဉ္ဇရဗန္ဓနံ၊

ခနျာကရဓနာဒါနံ၊ သုညာနဉ္စ နိဝေသနံ [ကာမန္ဒကီယနီတိသာရ ၅။၇၈]။

ဣတျေသော အဋ္ဌဝဂ္ဂေါ။

ယသ္မိံ ဝါ ဂုဏေ ဌိတော သကမ္မာနံ ဝုဍ္ဎိ၊ ခယံ ဝါ နာဘိပဿတိ၊ တံ ဌာနံ၊ ယသ္မိံ ဝါ ဂုဏေ ဌိတော သကမ္မာနမုပဃာတံ ပဿတိ၊ တသ္မိံ န တိဋ္ဌေယျ၊ သော ခယော၊ အယံ နီတိဝေဒီနံ တိဝဂ္ဂေါ [အမရ ၁၈။၁၉]။ ဣတရေသံ ဓမ္မတ္ထကာမာ တိဝဂ္ဂေါ။

ဒွယံ ဂုယှေ။ ရဟသိ ဘဝံ ရဟဿံ၊ သော၊ ရဟေ ဝါ ဘဝံ ရဟဿံ။ ဂုဟ သံဝရဏေ၊ ကမ္မနိ ယော။ ဣဒံ ဒွယံ တီသု။ ရဟဿော မန္တော၊ ရဟဿာ ဝါစာ၊ ရဟဿံ မန္တနံ။

၃၅၃။ ပဉ္စကံ ဝိဇနေ။ ဝိဇိ ပုထဘာဝေ၊ ဘူ၊ တော စ။ ဝိစိ ဝိဝေစနေ၊ ပုထုဘာဝေ စ ဝါ။ ‘‘ဝိဝိတ္တံ တီသု ဝိဇနေ၊ အသံပက္ကပဝိတ္တေသူ’’တိ ရုဒ္ဒေါ။ ဝိဂတော ဇနော အသ္မာတိ ဝိဇနော။ ဆာဒေတီတိ ဆန္နော။ ဆဒ သံဝရဏေ။ ဝိတ္တမရဟတီတိ ရဟော၊ ရဟ စာဂေ၊ ရမန္တေ အသ္မိန္တိ ဝါ ရဟော၊ ဝဏ္ဏဝိကာရော။ ‘‘ရဟော နိဓုဝနေ စာပိ၊ ရဟော ဂုယှေ နပုံသက’’န္တိ [ဗျာချာသုဓာ ၂။၈။၂၂] ရဘသော။ ဒုတိယော ရဟောသဒ္ဒေါ အဗျယံ။ နိဿလာကာ၊ ဥပါသုပျတြ။ နိဿလာကာ ထီ၊ ဥပါသု အဗျယံ။

ဒွယံ ဝိဿာသေ။ သသ ပါလနေ၊ ဏော။ သမ္ဘ ဝိဿာသေ။ ‘‘ဝိဿမ္ဘော ကေလိကလဟေ၊ ဝိဿာသေ’ပဏယေပိ စေ’’တိ [စိန္တာမဏိဋီကာယမ္ပိ] ရုဒ္ဒေါ။

ဒွယံ နျာယေ။ ယုဇ သမာဓိမှိ၊ သမာဓိ အဘျုပဂမော၊ တော။ ဥပဂန္တဗ္ဗတ္တာ ဥပါယိကံ။ ဥပါယာ သကတ္ထေ ဣကော၊ ဩပါယိကံ၊ ဩပယိကမ္ပိ [ပါဏိနိ ၅။၄။၃၄ (ဂဏ)]၊ လဗ္ဘံ၊ ဘဇမာနံ၊ အဘိနီတံ၊ နျာယံ၊ ဉာယံပျတြ။

၃၅၄။ သိလောကံ ဩဝါဒေ။ အဝပုဗ္ဗော ဝဒ ဝိယတ္တိယံ ဝါစာယံ၊ ဘာဝေ ဏော။ သာသ အနုသိဋ္ဌိမှိ၊တိ၊ အာဿိ၊ အနုသိဋ္ဌိ။ အနုသာသတေ အနုသာသနံ။ ပုမဝဇ္ဇေ ဣတ္ထိယံ၊ နပုံသကေ စ။ ဧတ္ထ စ ဧကဿေဝတ္ထဿ ဘိန္နလိင်္ဂေဟိ တီဟိ နာမေဟိ ကထနံ န ကေဝလံ ဝါစ္စလိင်္ဂေါယေဝ သဒ္ဒေါ၊ အထ ခေါ ဝါစကလိင်္ဂေါပျတ္ထီတိ ဒီပနတ္ထံ။

ဒွယံ အာဏာယံ။ အာဏ ပေသနေ၊ ဘာဝေ အ၊ အာဏာ၊ ဣတ္ထီ။ အဝဝါဒေါ၊ နိဒ္ဒေသော၊ သိဋ္ဌိပျတြ။ ဒွယံ ဗန္ဓနေ။ ဒါ ဒါနေ၊ ဘာဝေ ယု၊ ဒါ အဝခဏ္ဍနေ ဝါ၊ ဝိယောဂဒါနတော ဥဒ္ဒါနံ။

၃၅၅-၃၅၆။ ဒွယံ အပရာဓေ။ အပဂစ္ဆန္တျနေနာတိ အာဂု၊ ဏု၊ ပလောပေါ၊ ရဿဿ ဒီဃတာ၊ နပုံသကေ အာဂု။ အပဂတော ရာဓော ယေန အပရာဓော၊ ရာဓ သံသိဒ္ဓိမှိ။ ဒွယံ ရာဇဂယှေ။ ကိရ ဝိကိရဏေ၊ ကတ္တရိ အ၊ အတ္တံ။ ဗလ ပါဏနေ၊ ဣ။ ကရသာဟစရိယတော ဗလိ ပုလ္လိင်္ဂေ။ ဘာဂဓေယျောပျတြ။ ဘာဂါသကတ္ထေ ဓေယျော [ပါဏိနိ ၅။၄။၃၆ (ဝါ။)]၊ ဘာဂတ္တေန တိဋ္ဌတီတိ ဝါ ဘာဂဓေယျော၊ ဣယော။

ဒွယံ တုဋ္ဌိဒါယေ။ မနောရထပုဏ္ဏတ္တာ ပတ္တဗ္ဗော ဘာဂေါ ပုဏ္ဏပတ္တော။ တုဿနံ တုဋ္ဌော၊ သောဿတ္ထီတိ တုဋ္ဌီ၊ တေန ဒါတဗ္ဗော ဒါယော တုဋ္ဌိဒါယော၊ အာကာရန္တာနမာယော။

ဆက္ကံ ပါဘတေ။ တထာ ဟိ –

‘‘ဟေမံ သီဟာသနံ ဝေသံ၊ ဝုတ္တံ ဘဒ္ဒါသနံ တထာ၊

ဥပါယန’မုပဂ္ဂယှံ၊ ပါဘတဉ္စော’ပဒါ ထိယ’’န္တိ။

သိလောကာဒ္ဓံ နာမ အမရမာလာ။

ဥပဂန္တွာဒါတဗ္ဗာတိ ဥပဒါ၊ အ၊ ဣတ္ထီ၊ တံ တမတ္ထံ ပတ္ထေန္တေဟိ အာဘရီယတေ အာနီယတေတိ ပါဘတံ၊ ပတ္ထနတ္ထဇောတကောယံ ပသဒ္ဒေါ။ ဥပေယျတေတိ ဥပါယနံ၊ ဣတော ယု၊ ဥပဂစ္ဆတိ ယေနာတိ ဝါ ဥပါယနံ။ ကုစ သင်္ကောစနေ၊ ဏော၊ ဝိဂတော ကောစော ယေန ဥက္ကောစော။ ပဏ္ဏေန သတ္ထပဏ္ဏေန သဒ္ဓိံ အာကရီယတေ အာနီယတေတိ ပဏ္ဏာကာရော၊ အညတြ ဥပစာရာ။ ပဟိဏန္တျနေနေတိ ပဟေဏကံ၊ ဟိ ဂတိယံ၊ ယု၊ သကတ္ထေ ကော။ ပဒေသနံ၊ ဥပဂ္ဂယှံ၊ ဥပဟာရောပျတြ။

ဂုမ္ဗာဒိဒေယျော ဂုမ္ဗဃဋာဒိကော [ဂုမ္ဗဃဋာဒိတော (?)] ဒေယျောသုင်္ကံ၊ အနိတ္ထီ၊ ဂုမ္ဗော နာမ ဇလထလမဂ္ဂါဒီသု လဒ္ဓဗ္ဗဘာဂေါ၊ တထာ ဃဋ္ဋောပိ၊ သမာနတ္ထာ ဟေတေ။ အာဒိနာ ပါဘတမ္ပိ သင်္ဂဏှာတိ။ သုင်္က ဂမနေ၊ သုင်္ကတိ ယေန၊ တံ သုင်္ကံ။ ဂမု ဂမနေ၊ ဗော၊ အဿု၊ ဂုမ္ဗော။ ဒွယံ ဂါမဇနပဒါဒိတော လဒ္ဓဗ္ဗဘာဂေ။ အယ ဂမနေ၊ ဏော၊ အာယော။ အပစ္စယေ အယော။ ဓနာနံ သမ္ပတ္တကာလေ အာဂမော ဓနာဂမော။

၃၅၇။ ဒွယံ ဆတ္တသာမညေ။ အာတပတော သူရိယာလောကတော တာယတီတိ အာတပတ္တံ၊ တော။ ဆာဒယတီတိ ဆတ္တံ၊ ဆဒ အပဝါရဏေ၊ တော၊ တြဏပစ္စယေ ဆတြံ၊ ဟေမံ သုဝဏ္ဏခစိတံ ရညံ ရာဇူနံ အာသနံ သီဟာသနာချံ။ သီဟာကတိပ္ပဓာနတ္တာ သီဟာကတိပ္ပဓာနံ အာသနန္တိ ဝိဂ္ဂဟော။

ဒွယံ စာမရေ။ ဝါလေန ကတာ ဗီဇနီ ဝါလဗီဇနီ။ စမရော မိဂေါ တဿေဒံ စာမရီ။ ‘‘စာမရာ စာမရံ ရောမံ၊ ဂုစ္ဆကဉ္စာဝစူလက’’န္တိ [တိကဏ္ဍသေသ ၂။၈။၄၀၆] တိကဏ္ဍသေသော။ ပကိဏ္ဏကံပျတြ။ ပကရီယတေ ဝိက္ခိပတေ ပကိဏ္ဏကံ၊ သကတ္ထေ ကော။

၃၅၈။ ခဂ္ဂါဒယော ဣမေ ပဉ္စ ရာဇူနံ ကကုဓဘဏ္ဍာနိ ဘဝန္တိ။ ကုက အာဒါနေ၊ ဓော၊ ဝဏ္ဏဝိပရိယယော။ ရညော ဂမနကာလေ သဒါ အာဒါတဗ္ဗတော ကကုဓာနိ စ တာနိ ရာဇဓနတ္တာ ဘဏ္ဍာနိ စေတိ ကကုဓဘဏ္ဍာနိ။

၃၅၉။ ဒွယံ ပုဏ္ဏဃဋေ။ ဇလပုဏ္ဏတ္တာ ဘဒ္ဒေါ ကလျာဏော ကုမ္ဘော ဘဒ္ဒကုမ္ဘော။ ဒွယံ ဟေမဘာဇနေ။ ဘရ ဘရဏေ၊ ဘရဏံ ဓာရဏံ ပေါသနဉ္စ၊ ဓာရဏတ္ထဿ ဘရတိဿ ဘိင်္ဂါဒေသော၊ ဘရတိ ဒဓာတိ ဥဒကန္တိ ဘိင်္ဂါရော၊ အာရော။ ကရကော၊ ကုဏ္ဍိကာပျတြ။

ဟတ္ထီ စ အဿော စ ရထော စ ပတ္တိ စ၊ တေသံ သမူဟော ဟတ္ထိဿရထပတ္တိ စတုရင်္ဂိနီ သေနာတျုစ္စတေ၊ သေနင်္ဂတ္တာ သမာဟာရဒွန္ဒောယံ။ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ ယဿံ သံဝိဇ္ဇန္တိ၊ သာ စတုရင်္ဂိနီ၊ ဤ၊ ဣနီ။

၃၆၀။ ဒန္တျန္တံ ဟတ္ထိနိ။ ကုဉ္ဇော ဟနု၊ ဒန္တော စ၊ တံယောဂါ ကုဉ္ဇရော၊ အတိသယေ ရော၊ ကုံ ပထဝိံ ဇရာပေတီတိ ဝါ ကုဉ္ဇရော၊ အလုတ္တသမာသော၊ ကုဉ္ဇေ ဝါ ဂိရိကူဋေ ရမတိ၊ ကောဉ္စနာဒံ နဒန္တော ဝါ စရတိ၊ ကုံ ဝါ ပထဝိံ တဒါဃာတေန ဇရယတီတိ ကုဉ္ဇရော။ ဝါရယတိ ပရဗလံ ဝါရဏော၊ နန္ဒာဒီဟိ ယု။ ဟတ္ထယောဂါ ဟတ္ထီ။ မတင်္ဂဿ ဣသိနော အပစ္စံ မာတင်္ဂေါ၊ မဟန္တံ အင်္ဂံ သရီရမေတဿာတိ ဝါ မာတင်္ဂေါ၊ ဟ နလောပေါ၊ အဿာကာရော စ။ ဒွေ ရဒါ ဒန္တာ ယဿ ဒွိရဒေါ၊ ‘‘ရဒ ဝိလေခနေ ဒန္တေ’’တိ ဟိ နာနတ္ထသင်္ဂဟေ။ ဂဇ သဒ္ဒေ၊ ဂဇတီတိ၊ အ။ နဂေါ ပဗ္ဗတော၊ သော ဝိယ ဒိဿတီတိ နာဂေါ၊ ဏော။ ကရေန၊ မုခေန စာတိ ဒွီဟိ ပိဝတီတိ ဒွိပေါ။ ဣ ဂမနေ၊ ဘော။ ဒန္တယောဂါ ဒန္တီ။ သဋ္ဌိဟာယနော၊ ဒန္တာဝလော၊ အနေကပေါ၊ မတင်္ဂဇော၊ ကရီ၊ ထမ္ဘေရမော၊ ပဒ္မီ၊ မဟာမိဂေါ၊ ပီလု၊ သိန္ဓုရော၊ ဒီဃမာရုတော၊ ရာဇီဝေါ၊ ဇလကက္ခော၊ နိလ္လုရော၊ ကရဋီ၊ ဝရင်္ဂေါ၊ သုပ္ပကဏ္ဏော ဣစ္စာဒီနိပိ ဟတ္ထိနော နာမာနိ။ သဋ္ဌိဝဿိကတ္တာ၊ ဇာတိယာ သဋ္ဌိဝဿကာလေ ထာမေန ဟာယနတော ဝါ သဋ္ဌိဟာယနော။

ဝနကရီနံ ယော ယူထဇေဋ္ဌော၊ သော သယူထာနံ ဇေဋ္ဌတ္တာ ယူထဇေဋ္ဌော။ သယူထေ ပါတိ ရက္ခတီတိ ယူထပေါတိ စောစ္စတေ။

၃၆၁။ ကာဠာဝကာဒီနိ ဧတာနိ ဟတ္ထိရာဇာနံ ကုလာနိ။ ကလမ္ဗတေ သဒ္ဒါယတေတိ ကာဠာဝကော၊ ဏွု၊ မလောပေါ။ ဂင်္ဂါယံ ဇာတော ဂင်္ဂေယျော၊ ဌာနဝသေန သာ သညာ။ ပဏ္ဍရဝဏ္ဏတာယ ပဏ္ဍရော။ ဝဏ္ဏဝသေန တမ္ဗဝဏ္ဏတာယ တမ္ဗော။ ပိင်္ဂလဝဏ္ဏတာယ ပိင်္ဂလော။ ဂန္ဓယုတ္တတာယ ဂန္ဓော။ မင်္ဂ ဂမနတ္ထော၊ သောဘနဂမနယုတ္တတာယ မင်္ဂလော၊ အတိသာယနေ၊ ပသံသာယံ ဝါ လော။ ဟေမဝဏ္ဏတာယ ဟေမော။ ဥပေါသထကုလေ ဇာတတ္တာ ဥပေါသထော၊ ဥပဂန္တွာ အရယော ဥသတီတိ ဝါ ဥပေါသထော၊ ထော၊ ဥသ ဒါဟေ၊ ဥပပုဗ္ဗော ဝသ နိဝါသေ ဝါ၊ ဝဿော၊ ဥပေါသထော၊ တိထီဝိသေသော စ။ ဆဗ္ဗဏ္ဏဒန္တတာယ ဆဒ္ဒန္တော။ ဧတေသဉ္စ ကာဠာဝကော ဒသန္နံ ပုရိသာနံ ဗလံ ဓာရေတိ၊ ဂင်္ဂေယျော ဒသန္နံ ကာဠာဝကာနံ၊ ဧဝံ ယာဝဆဒ္ဒန္တာ နေတဗ္ဗော၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ပန ဒသန္နံ ဆဒ္ဒန္တာနံ ဗလံ ဓာရေတိ၊ တေနေဝ ဘဂဝါ ကာဠာဝကဟတ္ထိဂဏနာယ ကောဋိသဟဿဗလံ ဓာရေတိ၊ ပုရိသဂဏနာယ ဒသန္နံ ပုရိသကောဋိသဟဿာနံ ဗလံ။

၃၆၂။ ပါဒေါ ကရိပေါတေ။ ပဉ္စဝဿာနိ ယာဝ ကလဘော၊ ကလ သင်္ချာနေ၊ အဘော၊ ကလဘော၊ ဠတ္တေ ကဠဘော၊ မာတာပိတူဟိ ဘရိတဗ္ဗတ္တာ ဘိင်္ကော၊ ဘရတိဿ ဘိင်္ကော။ ကရိသာဝကောပျတြ။ ပါဒေါ မတ္တမာတင်္ဂေ။ ဒါနံ ပဘိန္နော ယဿ ပဘိန္နော။ မဇ္ဇတီတိ မတ္တော၊ မဒ ဥမ္မာဒေ။ ဂဇေ ဇာယတီတိ ဂဇ္ဇော၊ ဏျော၊ မဒေါ။ သော သဉ္ဇာတော ယဿ ဂဇ္ဇိတော။

ဒွယံ ဟတ္ထိသမူဟေ။ ဟတ္ထီနံ သမူဟော ဟတ္ထိဃဋာ။ ဂဇာနံ သမူဟော ဂဇတာ၊ ဂါမဇနဗန္ဓုသဟာယာဒီဟိ တာ။ ပါဒေါ ဟတ္ထိနိယံ။ ဟတ္ထယောဂါ ဟတ္ထိနီ၊ ဤ၊ ဣနီ။ ကဏ သဒ္ဒေ၊ ဣရု၊ သကတ္ထေ ကော။ ကရေဏုကာတိပိ၊ တဒါ ကရယောဂါ ကရေဏုကာ၊ ဣဏု။ ကရိဏီ၊ ဓေနုကာ၊ ဝသာ၊ ကရေဏုပျတြ။

၃၆၃။ ဟတ္ထိသိရောပိဏ္ဍာ ဟတ္ထိနော သိရသိ ဒွေ ပိဏ္ဍာ ကုမ္ဘာချာ။ ကေ သိရသိ ဘဝတီတိ ကုမ္ဘော၊ အဿု၊ နိဂ္ဂဟီတာဂမော စ။ ဒွိန္နံ ပန ကုမ္ဘာနံ မဇ္ဈိမံ ဝိဒု နာမ [အမရ ၁၈။၃၇]။ အင်္ကုသသင်္ဃာတံ ဝိန္ဒတျသ္မိန္တိ ဝိဒု၊ ပုမေ၊ ဥ။ ဒွယံ ကဏ္ဏမူလေ။ စူဠ နိမဇ္ဇနေ၊ ဏွု၊ စူဠိကာ၊ စုဒ သဉ္စောဒနေ ဝါ၊ စောဒေန္တိ ဧတ္ထ အင်္ကုသာဒီဟိ အဒန္တန္တိ စူဠိကာ၊ ဒဿ ဠော၊ ဏွု။

အာသတေ အသ္မိန္တိ အာသနံ၊ ခန္ဓဒေသော။ ခန္ဓော ဧဝ ဒေသော ခန္ဓဒေသော၊ တသ္မိံ။ ဒွယံ ပုစ္ဆမူလေ။ ပုစ္ဆဿ မူလံ ဟေဋ္ဌိမဘာဂေါ။

၃၆၄။ တိကံ ဂဇဗန္ဓနထမ္ဘေ။ အာလန္တျသ္မိံ၊ အနေန ဝါ ဗန္ဓန္တိ အာလာနံ၊ ယု။ အာပုဗ္ဗော ဗန္ဓနတ္ထော လာဓာတု။ အာဟနန္တိ ဗန္ဓန္တျသ္မိံ၊ အနေန ဝါ အာဠှကော၊ ဟနဓာတု၊ နဿ ဠော၊ ဝဏ္ဏဝိပရိယယော စ၊ ဏွု။ ထမ္ဘ ပဋိဗန္ဓနေ။ ဗန္ဓောပျတြ။

တိကံ သင်္ခလေ။ အနိတ္ထီ တူတိ တွန္တံ လိင်္ဂပဒံ။ ဂလ သေစနေ။ နိဂဠတိ ဗန္ဓတိ ယေနာတိ နိဂဠော၊ အ၊ ကတ္တုသာဓနံ ဝါ။ အဒိ ဗန္ဓနေ၊ အန္ဒတီတိ အန္ဒုကော။ ဏွု၊ အဿု။ ဘုသံ ခလတျနေန သင်္ခလံ၊ ကဋိ ဝတ္ထဗန္ဓနေပိ၊ ‘‘ထီကဋီဝတ္ထဗန္ဓေပိ၊ နိဂဠေ သင်္ခလံ တိသူ’’တိ [စိန္တာမဏိဋီကာ ၁၈။၄၁] ရဘသော။ သင်္ခလိကာပျတြ။

ဒွယံ ဂဇဂဏ္ဍေ။ ဂဏ္ဍ ဝဒနေကဒေသေ၊ အဓာတူနမ္ပိ ဓာတူသု ပါဌော၊ ဓာတု ဟိ ကြိယတ္ထော။ ဂဏ္ဍော ကပေါလသာမညေပိ။ ကဋ ဝဿာဝရဏေသု၊ အ။ ဒွယံ ကရိမဒဇလေ။ ဒီယတေတိ ဒါနံ။ မဒ ဥမ္မာဒေ၊ ကရဏေ အ။

၃၆၅။ ဒွယံ ဟတ္ထိကရေ။ သောဏ ဝဏ္ဏဂတီသု၊ ဍော၊ သောဍ ဂဗ္ဗေ ဝါ၊ နိဂ္ဂဟီတာဂမော၊ ဏော စ။ ဒွီသု ဒွေပိ။

ဒွယံ သောဏ္ဍဂ္ဂေ။ ကရဿ သောဏ္ဍဿ အဂ္ဂံ။ ပုသ ပေါသနေ။ ခရော၊ သဿ ကော၊ ဥဿောတ္တံ၊ ပုသ ဝုဍ္ဎိမှိ ဝါ၊ ဘူ၊ ပုသ သ္နေဟသေစနပူရဏေသု ဝါ၊ ကိယာဒိ၊ ပုသ ဓာရဏေ ဝါ၊ စုရာဒိ။

ဟတ္ထိဿ ကာယမဇ္ဈမှိ ဗန္ဓနရဇ္ဇု ကစ္ဆာ နာမ။ ကစ ဗန္ဓနေ၊ ဆော။ ဒူသာ၊ ဝရတြာပျတြ။ ကုထော နာမ ဟတ္ထိပိဋ္ဌတ္ထရိတစိတြကမ္ဗလံ၊ သော အာဒိ ယေသန္တေ ကုထာဒယော။ ကုထာဒယော ဧဝ ကပ္ပနော နာမ ဘဝန္တိ။ ကပ္ပ သာမတ္ထိယေ၊ သဇ္ဇနာယဉ္စ၊ ကရဏေ ယု။ ကပ္ပနာပိ။ ကစ သဇ္ဇနာယံ၊ ထော၊ ကုထော၊ တီသု။ ‘‘နပုံသကမတ္ထရဏံ၊ ထီ ပဝေဏီ ကုထံ တိသူ’’တိ [စိန္တာမဏိဋီကာ ၁၈။၄၂] ဟိ ဝေါပါလိတော။ ပဝေဏီ၊ အတ္ထရဏံ၊ ဝဏ္ဏော၊ ပရိတ္ထောမောတိ ဧတေ ကုထပရိယာယာ။

၃၆၆။ ဒွယံ ရာဇာရဟေ ဟတ္ထိနိ။ ရာဇာနမုပဂန္တွာ ဝဟိတုမရဟတီတိ ဩပဝယှော၊ အရဟတ္ထေ ဏျော။ ရာဇာနံ ဝဟိတုံ အရဟတီတိ ရာဇဝယှော၊ ဏျော။ ဒွယံ ကပ္ပိတဟတ္ထိနိ။ သဇ္ဇာ သဇ္ဇနာ သဉ္ဇာတာ ယသ္မိံ သဇ္ဇိတော။ ကပ္ပာ ကပ္ပနာ သဉ္ဇာတာ ယသ္မိံ ကပ္ပိတော။ ဧတသ္မာယေဝ ပါဌာ သဇ္ဇကပ္ပာ သဇ္ဇနာကပ္ပနာနံ ပရိယာယာတိ ဉေယျာ။

ဟတ္ထိနော ပါဒေ ဝိဇ္ဈနကဏ္ဋကော ‘‘တောမရော’’တျုစ္စတေ။ တုဇ္ဇတေနေနေတိ တောမရော၊ တုဒ ဗျထနေ၊ အရော၊ ဒဿ မော၊ ဩတ္တံ။ ဝေဏုကံပျတြ [ကောတြံ ဝေဏုကမာလာနံ (အမရ ၁၈။၄၁)]၊ ကွစိ ဝေဠုကန္တိပိ ပါဌော။

၃၆၇။ ဟတ္ထိနော ကဏ္ဏမူလမှိ ဝိဇ္ဈနကဏ္ဋကော ‘‘တုတ္တ’’မိတျုစ္စတေ။ တုဇ္ဇတေနေနေတိ တုတ္တံ၊ တော။ ဟတ္ထိနော မတ္ထကမှိ ဝိဇ္ဈနကဏ္ဋကော ‘‘အင်္ကုသော’’တျုစ္စတေ။ အင်္ကတေ အနေနေတိ အင်္ကုသော၊ အင်္က လက္ခဏေ၊ သော၊ အဿု။

ပဇ္ဇဒ္ဓံ ဟတ္ထာရောဟေ။ မဍိ ဘူသာယံ၊ ဟတ္ထိံ မဏ္ဍယတိ ရက္ခတီတိ ဟတ္ထိမဏ္ဍော၊ သောဝ ဟတ္ထိမေဏ္ဍော၊ မိ ဟိံသာယံ ဝါ၊ ဍော၊ နိဂ္ဂဟီတာဂမော။ ဟတ္ထိံ ပါတိ ရက္ခတီတိ ဟတ္ထိပေါ၊ ကမ္မနိ ဏော။ ဟတ္ထိံ ဂေါပယတိ ရက္ခတီတိ ဟတ္ထိဂေါပကော။ ဂုပ ရက္ခဏေ၊ သကတ္ထေ ကော။ အာဓောရဏော၊ နိသာဒိနောပျတြ။

၃၆၈။ မာတင်္ဂဟယာဒီနံ ဂမနာဒိကြိယာသိက္ခာပကော အာစရိယော ‘‘ဂါမဏီယော’’တျုစ္စတေ။ ဂမနံ ဂါမော၊ ဘာဝေ ဏော။ ဟတ္ထာဒီနံ ဂမနကြိယာ ဂါမော၊ တံ နေတိ သိက္ခာပေတီတိ ဂါမဏီယော၊ အညကြိယာသိက္ခာပနေတူပစာရာ၊ ဂါမံ ဝါ ဟတ္ထာဒိသမူဟံ နေတီတိ ဂါမဏီယော၊ ဂမနံ ဝါ သိက္ခာပေတီတိ ဂါမဏီယော၊ သဗ္ဗတြ နဿ ဏတ္တံ။

ပါဒဒွယံ အဿေ။ ဟယ ဂတိယံ၊ အ။ တုရံ သီဃံ ဂစ္ဆတီတိ တုရင်္ဂေါ၊ ကွိ၊ ဗိန္ဒာလောပေါ၊ လောပေ သတိ တုရဂေါ။ ဝါဟ ပယတနေ၊ အ။ အသ ဘက္ခနေ၊ အ။ သိန္ဓူနမဒူရဘဝေါ ဇနပဒေါပိ သိန္ဓဝေါ၊ တတြ ဘဝေါ သိန္ဓဝေါ၊ သံယောဂန္တတ္တာ န ဝုဒ္ဓိ။ ဃောဋကော၊ ပီတိ၊ တုရင်္ဂမော၊ ဝါဇီ၊ ဂန္ဓဗ္ဗော၊ သတ္တိရိစ္စာဒီနိပိ အဿေ။ ဃုဋ ပရိဝတ္တနေ၊ ဏွု။ ပါ ပါနေ၊တိ။ ‘‘ပါနေ ထီ ပီတိ အဿေ သော’’တိ ရုဒ္ဒေါ။ ဝါဇယောဂါ ဝါဇီ၊ ဤ။ ‘‘ဧသဉ္စ ပုဗ္ဗံ ပက္ခော အာသိ၊ သ တု ဒေဝေတျတျတ္ထိတေန သာလီဘူတမုနိနာ သက္ကံ ပယောဇေတွာ ဝဇိရဆေဒိတော’’တိ နိကာယန္တရိယာ။ သပ သမဝါယေ၊တိ၊ သတ္တိ၊ သာမတ္ထိယေပိ။

၃၆၉။ တဿ အဿဿ ဘေဒေါ ဝိသေသော အဿတရော၊ အဿံ တရတီတိ အဿတရော၊ တရ အတိက္ကမနေ၊ တရပစ္စယေနာပိ သိဒ္ဓံ။ ပဓာနဿဘူမိဘဝေါ သုဇာတိကော အဝိကာရီ ကုလီနကော အဿော အာဇာနီယော နာမ၊ အာ ဘုသော ကာရဏာကာရဏံ ဇာနာတီတိ အာဇာနီယော၊ အနီယော၊ ဏျပစ္စယေန ဝါ သိဒ္ဓံ၊ တဒါ ‘‘ကိယာဒိတော နာ’’တိ နာဂမော၊ ဤကာရာဂမော စ [စိန္တာမဏိဋီကာ ၁၈။၄၄ ဂါထာယမ္ပိ ပဿိတဗ္ဗံ]။ ကုလေ သမ္ဘူတော ကုလီနကော၊ ဤနော၊ သကတ္ထေ ကော။ သင်္ဂါမေ ဂရုသတ္ထပ္ပဟာရေန နိဟတော သန္တော ပိယော သာမိကံ န ဇဟတိ သုခံ ဝဟနသီလော ယော အဿော၊ သော ဝိနီတသဒ္ဒေနောစ္စတေ။ ဝိသေသေန ဒမ္မတံ နေတိ ယန္တိ ဝိနီတော။

ဒွယံ အဿပေါတေ။ ကသ ဂမနေ၊ ဩရော၊ အဿိ၊ ကိဉ္စိ သရတီတိ ဝါ ကိသောရော၊ ဗိန္ဒုလောပေါ၊ အဿော စ၊ ဟယော ဧဝ ဗာလတ္တာ ဟယပေါတကော၊ အပ္ပတ္ထေ ကော။

၃၇၀။ ဒွယံ အထာမဿေ။ ဃုဋ ပရိဝတ္တနေ၊ ဏွု၊ ဃောဋကော၊ အဿသာမညေပျယံ၊ ခရံ ဂစ္ဆတီတိ ခလုင်္ဂေါ၊ သော ဧဝ ခဠုင်္ကော၊ ဂကာရဿ ကကာရံ ကတွာ၊ ရဿ လော၊ ဠတ္တမုတ္တဉ္စ၊ ခဠုကောတိပိ။ ဇဝေန သဗ္ဗေသမဓိကော အဿော ဇဝနော၊ ယု။

ဒွယံ ကဝီတိချာတေ မုခဗန္ဓနေ။ မုခမာတိဋ္ဌတီတိ မုခါဌာနံ။ ခေ မုခဝိဝရေ လီနော ခလီနော။ ‘‘ကဝိကာ တု ခလီနောတိ [ခလီနေ ထီ (?)]၊ ကဝိယံ ကထနံတျပီ’’တိ ရဘသော။ ကဝိ၊ ကဝိကာပျတြ။ ကု သဒ္ဒေ။ ဣ၊ ဤ စ၊ သကတ္ထေ ကော။ ဝါသဒ္ဒေန နပုံသကတ္တံ သမုစ္စိနောတိ။ ဝုတ္တဉ္စ အမရကောသေ ‘‘ကဝိကာ တု ခလီနော’နိတ္ထီ’’တိ [အမရ ၁၈။၄၉]။

အဿာဘိတာဠိနီ ဝေတ္တဝိကတာဒိ ကသာ နာမ။ ကသ ဂမနေ၊ အ၊ ကရဏသာဓနံ။

၃၇၁။ အဿဿ နာသာဂတရဇ္ဇုမှိ ကုသာ၊ ကုသ သိလေသနေ။ ဒွယံ အဿာယံ။ ဝလ သံဝရဏေ၊ ဝေါ၊ ဠတ္တံ၊ အာ၊ ဝဠဝါ။ အသတီတိ အဿာ၊ ‘‘ဣတ္ထိယမတိယဝေါ ဝါ’’တိ အ၊ အာ စ၊ အဿာ။ ဝါမီပျတြ။ ဒွယံ ခုရေ။ ခုရ ဆေဒနေ။ သံ သုခံ ဖရတျနေန သဖံ၊ နေရုတ္တော။ ‘‘သဖံ က္လီဝေ ခုရော ပုမာ’’တိ [အမရ ၁၈။၄၉] အမရကောသော။

ဒွယံ ပုစ္ဆမတ္တေ။ ပုစ္ဆ ပမာဒေ။ န ဂစ္ဆတီတိ နင်္ဂုဋ္ဌော၊ အင်္ဂ ဂမနေ၊ ဌော၊ အဿု၊ ဒွေပိ အနိတ္ထိယံ။ လူမံပျတြ။ ဒွယံ ကေသဝတိ နင်္ဂုဋ္ဌမတ္တေ၊ န တု ဟတ္ထိနော ဧဝ။ ဝါလသမူဟယောဂါ ဝါလဟတ္ထော၊ ယထာ ကေသဟတ္ထော စယေ၊ တထာတြာပိ။ ဝါလော ဓိယျတေ အသ္မိန္တိ ဝါလဓိ၊ ဣ။

ဧတ္ထာနာဂတာပိ အဿဿ ဓာရာချာ [ဓာဝါချာ (က။)] ပဉ္စ ဂတိယော ကထေတဗ္ဗာ။ ယထာ –

အက္ကန္ဒိတံ ဓောရိတကံ၊ ရေစိတံ ဝဂ္ဂိတံ ပ္လုတံ၊

ဂတိယောမေ ပဉ္စ ဓာရာ [ဓာဝါ (က။)]၊ အဿာနံ ဝိညုနာ မတာ [အမရ ၁၈။၄၈-၉]။

တတ္ထ ဝိတ္ထမ္ဘာ သမာဝဂတိ အက္ကန္ဒိတံ၊ ကန္ဒိ ဂတိသောသနေသု၊ တော။ တတော အဓိကာ စတုရာဂတိ ဓောရိတကံ၊ ဓောရ ဂတိစာတုရိယေ၊ တော၊ သကတ္ထေ ကော။ မဏ္ဍလိကာယာနေန ဂမနံ ရေစိတံ၊ ရိစ ဝိယောဇနသမ္ဗဇ္ဈနေသု၊ သမ္ဗဇ္ဈနံ မိဿနံ။ ဝေဂေန ပရိက္ခိတ္တော ပရိစရဏံ ဝဂ္ဂိတံ၊ ဝဂ္ဂ ဂမနတ္ထော။ တုရံ သမေန ဂမနံ ပ္လုတံ၊ ပ္လု ဂတိယံ။ တ’ဒုတ္တ’မဿသတ္ထေ ‘‘သမော’ဓိကော လယော ဝေဂီ၊ တုရိတဿော ဘဝေ ကမာ’’တိ။

၃၇၂။ ဒွယံ ယုဒ္ဓတ္ထေ စက္ကယုတ္တယာနေ။ သန္ဒ ဂမနေ၊ သန္ဒတေ ဂမျတေနေနေတိ သန္ဒနော၊ ယု။ ရမတေနေနေတိ ရထော၊ ထော၊ မလောပေါ။ သတင်္ဂေါပျတြ။ သတမင်္ဂါနျဿ။

ယံ န ရဏာယ ယုဒ္ဓတ္ထံ စက္ကယုတ္တံ ယာနံ၊ အပိ တု ကီဠာဘမနာဒျတ္ထံ၊ သော ပုဿရထော။ ဝုတ္တဉ္စ အမရကောသေ ‘‘အယံ ပုဿရထော စက္က-ယာနံ န သမရာယ ယ’’န္တိ [အမရ ၁၈။၅၁]။ ပုသ ပါသနေ၊ သော၊ ပုသနာမကေန ဖလဝိသေသေန ယုတ္တော ရထော ပုဿရထော၊ ပုဿနက္ခတ္တေန ကတော၊ သဇ္ဇိတော ဝါ ရထောတိ ပုဿရထော။

ဗျဂ္ဃဿ စမ္မာဝုတော ပရိက္ခိတ္တော ရထော ဝေယျဂ္ဃော နာမ၊ ဗျဂ္ဃဿ ဝိကာရော စမ္မံ ဝေယျဂ္ဃံ၊ ဏော၊ တေန ပရိဝုတော ရထော ဝေယျဂ္ဃော၊ ဏော၊ ဥဘယတြာပိ ဝုဍ္ဎာဂမော။ ‘‘ပစ္စတ္တံ [ပစ္စတ္ထံ (က။)] အယန္တိ ဂစ္ဆန္တီတိ ပစ္စယာ’’တိ ဝစနတ္ထတော ပစ္စတ္တမေဝ [ပစ္စတ္ထမေဝ (?)] ပစ္စယာ ဘဝန္တိ၊ ယထာ ကာရိတန္တသ္မာပိ ပယောဇကဝသေန အနေကကာရိတပစ္စယာ။ ဒီပိနော စမ္မာဝုတော ရထော ဒီပေါ နာမ၊ ဒီပိနော ဝိကာရော စမ္မံ ဒီပံ၊ ဏော၊ တေန ပရိဝုတော ရထော ဒီပေါ၊ ဏော။

၃၇၃။ ဒွယံ ပုရိသယုတ္တယာနေ။ သိ သေဝါယံ။ သုခတ္ထိကေဟိ သေဝီယတေတိ သိဝိကာ၊ ဏွု၊ ဝါဂမော၊ ဣတ္တံ၊ ကိတပစ္စယာ ဟိ ယေဘုယျေန ကမ္မာဒီသုပိ ဝတ္တန္တိ၊ ကိစ္စပစ္စယာ စ ကတ္တရိပိ၊ ယထာ ‘‘ဝိနယော၊ နိဿယော၊ တပနီယာ ဓမ္မာ’’တျာဒီသု၊ မဟာပဒေသေန ဝါ ကိတကိစ္စပစ္စယာနံ ကတ္တုကမ္မာဒီသွပိ ပဝတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ သိဝံ ကရောတီတိ ဝါ သိဝိကာ၊ ဣကော။ ယာပျေဟိ အဓမေဟိ ယာယတေ နိယျတေတိ ယာပျယာနံ။ ‘‘ယာပျ ပါနီယကေ နိန္ဒျေ’’တိ ဟိ နာနတ္ထသင်္ဂဟေ။

ဒွယံ သကဋေ။ အနိတ္ထီ တူတိ တွန္တံ လိင်္ဂပဒံ။ သက သတ္တိယံ၊ အဋော။ အန ပါဏနေ၊ ကရဏသာဓနံ၊ နတ္ထိ နာသာ ယဿာတိ ဝါ အနံ၊ သာလောပေါ၊ ရဿော စ။ က္လီဝေ’နံ၊ သကဋော၊ နိတ္ထီတျမရကောသော [အမရ ၁၈။၅၂]။

ဒွယံ စက္ကေ။ ကရောတိ ဂမနမနေနေတိ စက္ကံ၊ ဒွိတ္တံ၊ စက္ကာဒိ။ ရထဿ အင်္ဂံ ရထင်္ဂံ။ တဿ စက္ကဿ အန္တော အဝသာနံ နေမိ၊ သာ နာရိယံ ဣတ္ထိယံ။ နယတိ စက္ကံ နေမိ။ ယာ ဘူမိံ ဖုသတိ၊ နီ နယေ၊ မိ၊ ဤပစ္စယေ နေမီ စ။ ပဓိပျတြ။

၃၇၄။ တမ္မဇ္ဈေ တဿ ရထဿ၊ စက္ကဿ ဝါ မဇ္ဈေ စက္ကာကာရော ပိဏ္ဍိကာ၊ ယဿံ သဗ္ဗာနိ ကဋ္ဌာနိ အာသဇ္ဇန္တေ။ ပိဏ္ဍိကာသာဟစရိယာ နာဘိ ဣတ္ထီ၊ ဤပစ္စယေ နာဘီ စ။ သဗ္ဗာနိ ကဋ္ဌာနိ ပိဏ္ဍေတီတိ ပိဏ္ဍိကာ၊ ပိဏ္ဍ သင်္ဃာတေ၊ အ၊ သကတ္ထေ ကော။ ပိဏ္ဍီပိ၊ နာဘိ ဝိယာတိ နာဘိ။

ရထဿ ယုဂကဋ္ဌံ ယတြ အာသဇ္ဇတေ၊ သ ယုဂန္ဓရော။ ကုံ ပထဝိံ ဝုဏောတိ အစ္ဆာဒယတီတိ ကုဗ္ဗရော၊ ဝု သံဝရဏေ၊ ရော၊ ဥဿတ္တံ။ ယုဂံ ဓာရေတီတိ ယုဂန္ဓရော၊ သညာယံ အ၊ အဘိဓာနာ ရဿော။

အက္ခော သကဋံ၊ တဒဝယဝေါ ဝါ၊ တထာ စာဟာဇယာစရိယော –

‘‘အက္ခော ဝိဘီဋကေ နိမ္ဗေ၊ သကဋေ စ ဗျဝဟာရေ၊

ရထဿာဝယဝေ ကဿေ၊ ပါသကေပျ’က္ခ’မိန္ဒြိယေ’’တိ။

တဿဂ္ဂဂတေ ကီလေ အာဏီ၊ ဣတ္ထီ။ အဏိပိ၊ ‘‘သီမာဿိက္ခဂ္ဂကီလေသု၊ အဏီ အာဏီ ဣမေ ဒွိသူ’’တိ [စိန္တာမဏိဋီကာ ၁၈။၅၆] ဟိ ရုဒ္ဒေါ ဒွိဓာ ပဌတိ။ ‘‘အဏီ အာဏီ စ အက္ခဂ္ဂကီလေ သီမာဿိသု မတာ’’တိ စ နာနတ္ထသင်္ဂဟောပိ။ အဿိ ကောဏော။ အဏ သဒ္ဒေ၊ ဏိ။ ပုဗ္ဗပက္ခေ န ဝုဍ္ဎိ၊ အန ပါဏနေ ဝါ၊ ဏတ္တံ။ ကဏ္ဍကာဒိသတ္ထေဟိ ပရိရက္ခဏတ္ထံ ကတော ရထာဝရဏော ဝရုထော၊ ယော ‘‘ရထဂုတ္တီ’’တိ ချာတော။ ဝရ ဝရဏေ၊ ဝရဏမေတ္ထာဝရဏံ၊ ယထာ ရထံ ထိရတ္ထံ တဋ္ဌဉ္စ ဂေါပတီတိ ရထဂုတ္တိ၊ ဣတ္ထီ၊ ‘‘ဂုတ္တိ ကာရာဂါရေ ဝုတ္တာ၊ ဘူဂတေ ရက္ခဏေ ယမေ’’တိ နာနတ္ထသင်္ဂဟေ။

၃၇၅။ ရထာဒီနံ ပုရောဘာဂသင်္ခါတေ မုခေ ဓုရော။ ဓရ ဓာရဏေ၊ အဿု၊ ယာနမုခံပျတြ။ အက္ခောပက္ခရာဒယော ရထဿ အင်္ဂါ နာမ။ အက ဂမနေ၊ ခေါ၊ အက္ခော၊ ဒွိန္နံ ရထစက္ကာနံ အန္တရဂတော ကဋ္ဌဝိသေသော။ ဥပရိ ကရီယတေတိ ဥပက္ခရော၊ အက္ခဿောပရိ ကဋ္ဌဝိသေသော။ အမရကောသေ ပန ဥပက္ခရသဒ္ဒဿ သဗ္ဗရထာဝယဝဝါစကတ္တံ ဝုတ္တံ ‘‘ရထင်္ဂန္တု ဥပက္ခရော’’တိ [အမရ ၁၈။၅၅]။ ‘‘အပက္ခရော’’တိပိ ပါဌော။

သဗ္ဗသ္မိံ ဟတ္ထာဒိကေ ဝါဟနေ ယာနာဒိတ္တယံ၊ သဗ္ဗတြ ကရဏသာဓနံ။ ယောဇနီယံ ယုဇ္ဇတေနေနာတိ ယောဂ္ဂံ၊ ဏျော။ ပတ္တံ ဓောရဏဉ္စာတြ။ ပတ ဂတိယံ။ ဓောရ ဂတိစာတုရိယေ၊ ဧတ္ထာပိ ကရဏသာဓနံ။

၃၇၆။ စတုက္ကံ သာရထိမှိ။ ရထေန စရတိ သီလေနာတိ ရထစာရီ။ သဝတိ ပေရယတီတိ သူတော၊ သူ ပေရဏေ၊ တော။ အဇ ဂမနေ။ ပါဇေတီတိ ပါဇိတာ၊ ရိတု၊ ဒီဃာဒိ။ သရ ဂတိယံ၊ ထိ၊ ရထေန သဟ ဂစ္ဆတီတိ ဝါ သာရထိ၊ ဣဏ၊ အညတြောပစာရာ။ နိယန္တာ၊ ယန္တာ၊ ခတ္တာ၊ သဗျဋ္ဌော၊ ဒက္ခိဏတ္ထော၊ ရထကုဋုမ္ဗီပျတြ။

‘‘နိယန္တာ ပါဇိတာ ယန္တာ၊ သူတော ခတ္တာ စ သာရထိ၊

သဗျဋ္ဌော ဒက္ခိဏတ္ထော စ၊ သညာ ရထကုဋုမ္ဗိနော’’တိ [အမရ ၁၈။၅၆-၆၀]။ –

ဝုတ္တံ။ အတ္ထတော သာရထိနော ရထကုဋုမ္ဗီ စ နာမံ။ ရထနာယကေ တု ‘‘ရထာရောဟော စ ရထိကော ရထီ’’တိ ပစ္ဆာ ဝက္ခတိ။ ခုဒိ သံပေသနေ၊ တု၊ ဒဿ တော၊ ဥဿတ္တဉ္စ၊ ခတ္တာ။

တိကံ ရထေ ပါဇိတတရာ အညေ ယောဓာ၊ အတြ ယေ ‘‘ရထနာယကာ’’တိပျုစ္စန္တေ။ ရထမာရောဟတီတိ ရထိကော၊ ရထီ စ။ ရထေန ယုဇ္ဇတီတိ ဝါ ရထိကော၊ ရထီ စ။ ရထိနော၊ သန္ဒနာရောဟောပျတြ။ ဒွယံ ယောဓေ။ ယုဓ သမ္ပဟာရေ၊ ဏော။ ဘဋတိ ယုဇ္ဇတီတိ ဘဋော၊ အ။ ကွစိ ယောဒ္ဓါပိ။

၃၇၇-၃၇၉။ စတုက္ကံ ပဒါတိကေ။ ပဒေဟိ အတတိ အဇတီတိ ပဒါတိ၊ အတ သာတစ္စဂမနေ၊ ဣ။ ပဒ ဂမနေ။ ပဒတီတိ ပတ္တိ၊ ဣ၊ ဒွိတ္တံ။ ပဒေန အဒတီတိ ဝါ ပတ္တိ၊ အလောပေါ၊ ဒဿ တော၊ ဣမေ ဒွေ၊ ဝက္ခမာနာ ဒွေ စ ပုမေ။ ပဒေဟိ ဂစ္ဆတီတိ ပဒဂေါ၊ ပဒိကော။ ပါဒါတိကော၊ ပဒါဇယောပျတြ [ပါဒေဟိ အဇတိ ဤ၊ ရဿော စ ပဒါဇိံ (စိန္တာမဏိဋီကာ ၁၈။၆၆)]။

ဆက္ကံ ကဝစေ။ နဟ ဗန္ဓနေ၊ ကရဏေ ဏော။ ကင်္က ဂတျတ္ထော၊ အဋော။ ဝရီယတေ တန္တိ ဝမ္မံ၊ ဝရ ဝရဏေ၊ ဝရ ဣစ္ဆာယံ ဝါ၊ မော၊ ရဿ မော။ ကစ ဗန္ဓနေ၊ အ၊ ဝကာရဝဏ္ဏာဂမော။ ဥရော ဆာဒယန္တျနေနာတိ ဥရစ္ဆဒေါ။ ဝါသဒ္ဒေါ ဒွိန္နံ ပုန္နပုံသကတ္တံ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။ ဇလ ဒိတ္တိယံ၊ ဏွု။ တနုတ္တံ၊ ဒံသနံ၊ ဇဂရောပျတြ။ ‘‘ဇဂရော ကင်္ကဋော ယောဂေါ၊ သန္နာဟော စ ဥရစ္ဆဒေါ’’တိ [စိန္တာမဏိဋီကာ ၁၈။၆၄ ဗျာချာသုဓာ ၂။၈။၆၄] ဝေါပါလိတော။

တိကံ ကတသန္နာဟေ။ စမ္မေန သမ္မာ နဒ္ဓဝါတိ သန္နဒ္ဓါ၊ ဓော။ သဇ္ဇု ဂတိယံ၊ အ။ ဝမ္မေန နဒ္ဓဝါ ဝမ္မိကော။ ဒံသိတော၊ ဥရစ္ဆဒိကော၊ ဗျူဠှကင်္ကဋော၊ ဇဂရိကောပျတြ။

ဒွယံ ပရိဒဟိတေ ဝတ္ထာဒေါ။ အာပတိပုဗ္ဗော မုစဓာတု ပရိဒဟနေ၊ ဥဘယတ္ထ တော၊ ဘူဇာဒိ။ ပက္ခေ ‘‘သုသပစသကတော က္ခက္ကာ စေ’’တိ သုတ္တေ စကာရေန တပစ္စယဿ က္ကော၊ ဓာတွန္တလောပေါ စ။ ပိနဒ္ဓါ၊ အပိနဒ္ဓါပျတြ။ ပုဗ္ဗပက္ခေ အပိဿာကာရလောပေါ။

စတုက္ကံ အဘိစာရပဒါတိမှိ။ ပုရေ စရဏသီလော၊ သတ္တမိယာ အလောပေါ ဥဘယတြာပိ။ ပုဗ္ဗေ ဏီ။ ပရပက္ခေ အ၊ ပုဗ္ဗံ၊ ပုဗ္ဗေ ဝါ ဂစ္ဆတီတိ ပုဗ္ဗင်္ဂမော၊ ဒုတိယာယာလောပေါ။ ပုရောဂေါ၊ အဂ္ဂေသရော၊ ပဋ္ဌော၊ အဂ္ဂတောသရော၊ ပုရဿရော၊ ပုရောဂမောပျတြ။

ဒွယံ အသီဃဂါမိနိ။ မန္ဒံ ဂစ္ဆတိ သီလေနာတိ မန္ဒဂါမီ၊ ဏီ။ မန္ထ ဝိလောဠနေ၊ အနေကတ္ထတ္တာ သံကိလေသေ စ။ သံကိလိဿတေတိ မန္ထရော၊ အရော။

တိကံ ဝေဂိနိ။ တုရမေတိ ဂစ္ဆတီတိ တုရိတော၊ ဣ ဂတိယံ၊ တော။ တုရဿိ၊ ပဇဝီ၊ ဇဝေါပျတြ။ ဒွယံ ဇေတုယောဂ္ဂတာမတ္တေ။ ဇိ ဇယေ၊ တဗ္ဗော၊ ဇေတဗ္ဗံ၊ ဏျပစ္စယေ ဇေယျံ။

၃၈၀။ တိကံ သူရေ။ သုရ ဝီရ ဝိက္ကန္တေတိ စုရာဒိဓာတု။ သုရယတိ၊ ဝီရယတီတိ သူရော၊ ဝီရော စ၊ အ၊ ဒီဃာဒိ၊ ကန္တ ဆေဒနေ။ ဝိက္ကန္တော။ ဒွယံ သဟာယမတ္တေ။ သဟ ဧတိ ဂစ္ဆတီတိ သဟာယော၊ သဗ္ဗတြ ကတ္တရိ စ အ။ အနုသဒ္ဒေါ ပစ္ဆာတ္ထော။ သမာတိ ဧတေ ဒွေ တုလျတ္ထာ။ အနုပ္လပေါ၊ အဘိသရောပိ။ သန္နဒ္ဓပ္ပဘုတီ သန္နဒ္ဓသဒ္ဒါဒယော အနုစရန္တာ တီသု။

ပါထေယျံ နာမ ရာဇာဒီနံ ယာတြာသွေဝ ဗဟုလံ ပဝတ္တတီတိ ဣဓ တံ ဝုတ္တံ၊ ပထေ ဟိတံ ပါထေယျံ၊ ဧယျော။ သမ္ဗ မဏ္ဍလေ၊ အလော၊ သမေတိ အဒ္ဓါနပရိဿမမေတေနာတိ ဝါ သမ္ဗလံ၊ အလော၊ ဗာဂမော စ။

၃၈၁။ စတုက္ကံ သေနာယံ။ ဝါဟယောဂါ ဝါဟိနီ။ ဓဇယောဂါ ဓဇိနီ။ သိ ဗန္ဓနေ၊ နော၊ သေနာ။ စမု အဒနေ၊ ဦ။ စမတိ ဘီရုန္တိ စမူ။ ပုတနာ၊ အနီကိနီ၊ ဝရူထိနီပျတြ။ ဧတ္ထ စ ပုတနာ အနီကိနီ ဝါဟိနီ စမူ သေနာဘေဒေပိ။ ‘‘ပုတနာ’နီကိနီ စမူ၊ သေနာ သေနာန္တရေပိ စေ’’တိ ရုဒ္ဒေါ၊ ‘‘သေနာပဘေဒေ သေနာယံ၊ သဝန္တျမပိ ဝါဟိနီ’’တိ ရဘသော စ။ စက္ကာဒိတိကံ သာမညေန သေနာယံ၊ သေနင်္ဂေ စ။ စာဏကျေ တု သေနာဝိသေသေ အနီကော ဝုတ္တော ‘‘တီဏိ တိကာနျနီက’’န္တိ။

အဿေဝ ကာမန္ဒကီယေ ဝိဝရဏံ၊ ယထာ –

‘‘အဿဿ ပတ္တိယောဓာ ယေ၊ ဘဝေယျုံ ပုရိသာ တယော၊

ဣတိ ကပ္ပာ တု ပဉ္စဿာ၊ ဝိဓေယျာ ကုဉ္ဇရဿ တု၊

ပါဒင်္ဂေါ ပါဇိတာဝန္တော၊ ပုရိသာ ဒသ ပဉ္စ စ၊

ဝိဓာနမိတိ နာဂဿ၊ စတုက္ကံ သန္ဒနဿ စ၊

အနီကမိတိ ဝိညေယျ-မိတိ ကပ္ပာ နဝ ဒွိပါ’’တိ။

ကရီယတေ ဝိဂ္ဂဟော ယေနေတိ စက္ကံ။ ဗလ သံဝရဏေ၊ အ။ အဏ သဒ္ဒေ၊ ဣကော။ ဝါကာရော နပုံသကတ္တံ သမုစ္စိနောတိ။

စတုရင်္ဂဗလာယ သုသန္နဒ္ဓါယ သေနာယ ယုဒ္ဓတ္ထံ ဒေသဝိဒေသေ ဝိနျာသော ဝိဘဇိတွာ နျသနံ ဌပနံ ဗျူဟော ကထျတေ။ ဝိဘဇိတွာ ဦဟနံ ဌပနံ ဗျူဟော။ တဗ္ဘေဒါ ဒဏ္ဍဘောဂမဏ္ဍလာသံဟတာ စတ္တာရော ပကတိဗျူဟာ။ တတြ အနီကာနံ တိရိယတော ဝုတ္တိ ဒဏ္ဍော။ သမတ္ထာနမနီကာနမနွာဝုတ္တိ အညောညတော ဝုတ္တိ ဘောဂေါ။ မဏ္ဍလရစနာယ သရန္တာနမနီကာနံ သဗ္ဗတော ဝုတ္တိ သပ္ပသရီရမိဝ မဏ္ဍလော။ ဌိတာနမိတရေတရာသံ ဟတာနံ ဝိသိလိဋ္ဌတရာနံ အနီကာနံ ပုထုဝုတ္တိ အသံဟတော။ တဒုတ္တံ ကာမန္ဒကေန –

‘‘တိရိယတော ဝုတ္တိ ဒဏ္ဍာချာ၊ ဘောဂေါနွာဝုတ္တိရေဝ စ၊

မဏ္ဍလော သဗ္ဗတောဝုတ္တိ၊ ပုထုဝုတ္တိ အသံဟတော’’တိ။

ဗျူဟသမဝေတော ဧဝ ဗျူဟဿေကဒေသော ပစ္ဆာဘာဂေါ ဗျူဟပဏှိ၊ ဗျူဟဿ ပစ္ဆာ၊ ဗျူဟန္တရမေဝ ဝါ။ ယတြ ဌိတော ရာဇာ သသေနံ ပဋိဂ္ဂဏှတိ၊ တံ သေနာယ ပစ္ဆာ ဓနုသတဒွယန္တရေန ဌိတပရိသသဟိတံ အနီကံ ‘‘ပဋိဂ္ဂဟော’’တျုစ္စတေ။

၃၈၂-၃၈၃။ ဧကော ဟတ္ထီ ဒွါဒသပုရိသသဟိတော ‘‘ဧကော ဟတ္ထီ’’တျုစ္စတေ၊ ဧတေန လက္ခဏေန အဓမန္တတော ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေန တယော ဟတ္ထိနော ဟတ္ထာနီကံ နာမ၊ တထာ ဧကော တုရင်္ဂေါ တိပုရိသသဟိတော၊ ဧကော စ ရထော စတုပုရိသသဟိတော ဧကော ဟယော၊ ဧကော ရထောတိ ဧတေန လက္ခဏေန အဓမန္တတော တယော ဟယာ စ တယော ရထာ စ ဟယာနီကံ၊ ရထာနီကံ နာမ၊ တေနာဟ ‘‘တယော တယော ဂဇာဒယော’’တိ။ သသတ္ထာ ခဂ္ဂါဒိသတ္ထဟတ္ထာ စတုဇ္ဇနာ စတ္တာရော ပုရိသာ ပတ္တာနီကံ နာမ ဝုတ္တာ။ ဟေဋ္ဌိမန္တတောယေဝေတ္ထာပိ ပရိစ္ဆေဒေါ။ အမရကောသေ တွညထာ ကထိတာ –

‘‘ဧကကေဘရထာ တျဿာ၊ ပတ္တိ ပဉ္စပဒါတိကာ၊

ပတျင်္ဂေဟိ တိဂုဏေဟိ၊ ကမာ သညာ ယထောတ္တရံ။

သေနာမုခံ ဂုမ္ဗဂဏာ၊ ဝါဟိနီ ပုတနာ စမူ၊

အနီကိနီ စ တာသန္တု၊ ဒသ အက္ခောဘိနီ မတ’’န္တိ [အမရ ၁၈။၈၀-၁]။

တဿတ္ထော – တီဟိ အဿေဟိ ဂဇေနေကေန ရထေန စ ပဒါတီဘိ စ ပဉ္စဟိ ပတ္တိ နာမ သေနန္တရံ။ ပတျင်္ဂေဟိ သဗ္ဗေဟိ ဂဇာဒီဟိ ယထာပုဗ္ဗံ ဂုဏေဟိ ယထောတ္တရံ ကမေန သေနာမုခါဒိကာ သညာ ဘဝတိ။ ယထောတ္တရန္တိ ဝစနေန ယထာပုဗ္ဗမိတျတ္ထမာဟ၊ တေနေဒံ ဝုတ္တံ ‘‘ဘဝတိ တယော ပတ္တိနော သေနာမုခံ။ တီဟိ သေနာမုခေဟိ ဂုမ္ဗော။ ဂုမ္ဗတ္တယေန ဂဏော။ ဂဏတ္တယံ ဝါဟိနီ။ ဝါဟိနိတ္တယံ ပုတနာ။ ပုတနတ္တယံ စမူ။ စမုတ္တယံ အနီကိနီ။ တာသံ အနီကိနီနံ ဒသ အက္ခောဘိနီ’’တိ။

တတြ ရထာနံ သင်္ချာ သတ္တတိသဟိတေဟိ အဋ္ဌသတေဟာဓိကာနျေကဝီသတိသဟဿာနိ၊ ဧဝမေဝ ဂဇာနမ္ပိ သင်္ချာ၊ တထာ စ –

ပဉ္စသဋ္ဌိသဟဿာနိ၊ ဆသတာနိ ဒသေဝ တု၊

သင်္ချာ တာ တုရင်္ဂါနဉှိ၊ ဝိနာ ရထေ တုရင်္ဂမေ။

နရာနံ သတသဟဿံ၊ သဟဿာနိ နဝေဝ စ၊

သတာနိ တီဏိ စ’ညာနိ၊ ပညာသဉ္စ ပဒါတယောတိ [ဗျာချာသုဓာ ၂။၈။၈၀]။

၃၈၄။ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေန သေနံ ဒဿေတွာ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေန ဒဿေတုမာဟ ‘‘သဋ္ဌိ…ပေ… ယန္တိ’’စ္စာဒိ။ ယန္တိယာ ယာနံ ကုဗ္ဗန္တိယာ သေနာယ ကတ္တုဘူတာယ ဓူလီကတေသု သန္တေသု။ ကေသု? သဋ္ဌိဝံသကလာပေသု။ ကိတ္တကပ္ပမာဏေသု? ပစ္စေကံ သဋ္ဌိဒဏ္ဍဝန္တေသု၊ ဧသာ အက္ခောဘိနီ နာမ သေနာ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေန။ ကေနစိ ခေါဘေတုမသက္ကုဏေယျတာယ အက္ခောဘိနီ၊ ယု၊ နဒါဒိ။ ခုဘ စလနေ။

၃၈၅။ စတုက္ကံ သမ္ပတ္တိယံ။ ဓနုက္ကံသော သမ္ပတ္တိ။ ပဒ ဂမနေ၊ ဘာဝေတိ။ ယုပက္ခေ ‘‘ဣတ္ထိယမတိယဝေါ ဝါ’’တိ အ။ လက္ခ ဒဿနင်္ကေသု၊ ဤ၊ လက္ခီ၊ သိရီ စ ပုဗ္ဗေ ဒေဝတာဝသေန ဝုတ္တာ၊ ဣဓ ဓနုက္ကံသဝသေန။

ဒွယံ သမ္ပတ္တိဝိပရီတာယံ။ ဝိရူပံ ပဇ္ဇတီတိ ဝိပတ္တိ၊ ပဒိမှာ ကတ္တရိတိ။ ဝိရူပံ ပဇ္ဇနံ ဝါ ဝိပတ္တိ၊ ဘာဝေတိ။ အာပဒါသဟစရဏတော ဝိပတ္တိ ထိယံ။

စတုက္ကံ သတ္ထမတ္တေ။ အာဒါယ ယုဇ္ဈန္တေ ယန္တိ အာဝုဓံ၊ ယဿ ဝေါ။ အာယုဓံ ဝါ။ ဟရ ဟရဏေ။ ဟရတိ ဇီဝိတန္တိ ဟေတိ၊တိ၊ အဿေ၊ ရလောပေါ၊ ဟနတိဝသေန ဝါ သိဒ္ဓံ။ သသ ဟိံသာယံ၊ ထော။ အတ္ထံပျတြ။ အသု ခေပနေ။

၃၈၆-၃၈၇။ သင်္ခေပေနာယုဓံ ဒဿေတုမာဟ။ မုတ္တာမုတ္တဉ္စ အမုတ္တဉ္စ ပါဏိတော မုတ္တဉ္စ ယန္တမုတ္တဉ္စေတိ သကလံ တံ အာယုဓံ စတုဗ္ဗိဓံ ဗဟူနမ္ပိ တဗ္ဘေဒါနတိဝတ္တနတော။

စတုန္နံ သရူပမာဟ ‘‘မုတ္တာမုတ္တဉ္စာ’’ဒိ။ ယဋ္ဌိ နာမ သတ္ထဝိသေသော၊ န ကတ္တရဒဏ္ဍော။

‘‘ယဋ္ဌိ ဟာရလတာသတ္ထ-ဘေဒေသု ဓနုဒဏ္ဍကေ’’တိ ဟိ နာနတ္ထသင်္ဂဟေ။

တဒါဒိ အာယုဓံ မုတ္တဉ္စ တံ အမုတ္တဉ္စေတိ မုတ္တာမုတ္တံ၊ ကမ္မဓာရယော၊ ယထာ ကတာကတံ။ ဆုရိကာ အသိပုတ္တိ၊ တဒါဒိကံ အမုတ္တံ။ ယန္တ သင်္ကောစနေ၊ ယန္တံ၊ ဓနွာဒိ။

၃၈၈-၃၈၉။ ပဉ္စကံ ဓနုမှိ။ ဥသုံ အသတိ ခိပတီတိ၊ ကမ္မနိ ဏော၊ ဥဿိ။ ဓန ဓညေ၊ ဥ၊ ဟန ဟိံသာယံ ဝါ၊ ဥ၊ ဟဿ ဓော၊ ဓနု။ ‘‘ဓနု ဝံသဝိသုဒ္ဓါပိ၊ နိဂ္ဂုဏော ကိံ ကရိဿတီ’’တိ [ဟိတောပဒေသ ကထာမုခ ၂၃] ပုမေ ပယောဂေါ။ ‘‘သရာ ဝါပေါ ဓနု ဣတ္ထီ၊ တုဏတာ တိဏတာပိစေ’’တိ [တိကဏ္ဍသေသ ၂။၈။၅၁] တိကဏ္ဍသေသော။ ကိံ နာမေန ဒဏ္ဍယတီတိ ကောဒဏ္ဍံ၊ ဒဏ္ဍ နိပါတနေ၊ ကိံ နာမေန ဒမျတီတိ ဝါ ကောဒဏ္ဍံ၊ ဒမုဓာတုမှာ ဍော၊ ကိံ နာမေန ဒုနောတီတိ ဝါ ကောဒဏ္ဍံ၊ ဒု ပရိတာပေ၊ ဍော နိပါတိတော၊ ကုဋိလတ္တာ ဝါ ကုစ္ဆိတော ဒဏ္ဍော ယဿတ္ထီတိ ကောဒဏ္ဍံ။ စပ သန္တာပေ၊ အ၊ စပေါ၊ ဝံသဘေဒေါ၊ တဗ္ဗိကာရော စာပေါ၊ ဏော။ သရမသတိ ခိပတီတိ သရာသနံ။ ကမ္မုကမ္ပိ။ ကမ္မာယ ပဘဝတီတိ ကမ္မုကံ။

တိကံ ဂုဏေ။ ဂစ္ဆတိ သရော ယေနာတိ ဂုဏော၊ မဿ ဏော၊ အဿု၊ ဂု သဒ္ဒေ ဝါ၊ ဂဝတိ ဧတေနာတိ ဂုဏော၊ ယု၊ ဏတ္တံ။ ဇရ ဝယောဟာနိမှိ၊ အ၊ ဇိယာဒေသော။ ပက္ခေ ဣကာရလောပေါ၊ ဇယာ။ ‘‘ဇိယာ စာထာ’’တိပိ ပါဌော၊ တဒါ ဒွယံ ဂုဏေ။ မုဗ္ဗီ၊ သိဉ္ဇိနီပျတြ။ မုဗ္ဗဝိကာရော မုဗ္ဗီ။ သိဉ္ဇ အဗျတ္တသဒ္ဒေ၊ ဣနီ။

တိပါဒေါ ကဏ္ဍေ။ သရ ဟိံသာယံ။ သရန္တျနေနာတိ၊ ပုမေ၊ သညာယံ ဏော။ ပတ္တံ ဝါဇော၊ တံယောဂါ ပတ္တီ၊ ဤ။ သာ တနုကရဏာဝသာနေသု၊ ဒိဝါဒိ၊ ဏွု၊ ယဿာလောပေါ။ ဝဏျတေ သဒ္ဒါယတေနေနေတိ ဝါဏော၊ ဏော၊ ဝဏ သဒ္ဒေ။ ကဏျတေနေနေတိ ကဏ္ဍံ၊ ကဏ သဒ္ဒေ၊ ဍော၊ ကဏ္ဍ ဘေဒေ ဝါ။ ဣသ ဂမနေ၊ ဥ၊ ဣဿု၊ ဥသ ဒါဟေ ဝါ။ ခုရ ဆေဒနေ၊ အပေါ၊ အထ ဝါ ခေ အရတိ ဂစ္ဆတီတိ ခုရော၊ အဿု၊ တံ ပါတီတိ ခုရပ္ပော။ တိဇ နိသာနေ၊ ယု။ အသ ခိပနေ၊ ကမ္မေ ယု။ ဝိသိခေါ၊ အဇိမှဂေါ၊ ခဂေါ၊ အာသုဂေါ၊ ကလမ္ဗော၊ မဂ္ဂဏော၊ ရောပေါပျတြ။ ဝိသန္တော ခဏတီတိ ဝိသိခေါ။ ကလ မဒေ၊ အမ္ဗော။ မဂ္ဂ အနွေသနေ၊ ယု။ ရုပ ဝိမောဟနေ၊ ဒိဝါဒိ၊ အ၊ ရောပေါ။ ‘‘ထူလခေဍော ဝိပါဋော စ၊ စိတြပုင်္ခေါ သရောပိ စေ’’တိ [တိကဏ္ဍသေသ ၂။၈။၅၂] တိကဏ္ဍသေသေ။

ပဉ္စကံ ကလာပေ။ တူဏ ပူရဏေ၊ စုရာဒိ၊ နဒါဒိ။ ‘‘တူဏော နိသင်္ဂေါ တူဏိရော၊ ဥပါသင်္ဂေါ စ ဝါဏဓိ’’ရိတိ [စိန္တာမဏိဋီကာ ၁၈။၈၈] အမရမာလာယံ ပုံသကဏ္ဍေ။ ‘‘တူဏာ’’တိပိ ဣတ္ထိလိင်္ဂပ္ပကရဏေ ဝုတ္တော၊ ဣဓ ပန ‘‘တုဏီ၊ တူဏော’’တိ ဒွီသု၊ သရသမူဟာနံ ဌာနတ္တာ ကလာပေါ။ ဣရပစ္စယေ တူဏိရော။ ဝါဏာ သရာ ဓိယန္တေတြေတိ ဝါဏဓိ။ ‘‘တူဏော ပသင်္ဂ တူဏိရ-နိသင်္ဂါ ဝါဏဓိ ဒွိသူ’’တျမရသီဟေ။

၃၉၀။ ဒွယံ ဝါဇေ၊ ယံ ‘‘ကဏ္ဍပတ္တ’’မိတျုစ္စတေ။ ပတ ဂမနေ၊ ကရဏေ ခေါ၊ တဿ ကော၊ ပက္ခေန ကတတ္တာ ဝါ ပက္ခော။ ဝဇတျနေနာတိ ဝါဇော၊ ဏော။ ဝိသမပိဝိတ္ထာတိ ဝိသပ္ပီတော သရော ဒိဒ္ဓါ နာမ။ ဒိသ အပ္ပီတိယံ၊ တော။ လိတ္တောပျတြ။

တိကံ ဝိဇ္ဈိတဗ္ဗေ။ ဝိဇ္ဈနတ္ထံ လက္ချတေတိ လက္ခံ။ ဝိဇ္ဈိတဗ္ဗန္တိ ဝေဇ္ဈံ၊ ဏျော၊ ဈဿ ဇ္ဈော၊ ဣဿေ။ သရော ဝယတိ ဂစ္ဆတိ ယသ္မိံ သရဗျံ၊ ဝဿာကာရလောပေါ။ နိစ္စံ သရာနမဘျာသနံ ဝသီကရဏံ သရာဘျာသော။ ‘‘ဗျာဓေပျုပါသနာယဉ္စ၊ ဝါဏာဘျာသေပျုပါသန’’န္တိ ရုဒ္ဒေါ။ လက္ခမုပဂန္တွာ အသနံ ခိပနံ ဥပါသနံ။

၃၉၁။ ပဉ္စကံ ခဂ္ဂေ။ မဏ္ဍလံ အဂ္ဂံ ယဿ။ နိဂ္ဂတော တိံသတော’င်္ဂုလိတော နေတ္တိံသော။ အသ ခေပနေ၊ အသတေ ခိပ္ပတေတိ အသိ၊ ဣ။ ခဂ္ဂ ခဏ္ဍဘေဒေ။ သာယကော သရေပိ။ စန္ဒဟာသော၊ ရိဋ္ဌိ၊ ကက္ခလကော၊ ကရဝါလောပျတြ။ တဿ ခဂ္ဂဿ ပိဓာနေ ကောသိ၊ ဣတ္ထီ။ ကုသ သိလေသနေ၊ ဣ၊ ကောသိ၊ ရဿန္တော။ ခဂ္ဂဆုရိကာဒီနံ မုဋ္ဌိယံ ထရုသဒ္ဒေါ။ ထရ သတ္ထဂတိယံ၊ ဥ။

၃၉၂။ တိကံ ခဂ္ဂါဒီနံ သတ္ထာနံ ဝါရဏဖလကေ။ ခေဋ ဘက္ခနေ၊ ဏွု။ ဖလ ဝိသာရဏေ၊ ဏွု။ ဖလတီတိ ဖလကံ၊ အနိတ္ထီ။ စရ ဂတိဘက္ခနေသု၊ မော၊ စမု အဒနေ ဝါ၊ အ။ ဖလမ္ပိ။

ဝဏ္ဋာနိဟာရဿာခဂ္ဂါကတိ ဟတ္ထကုဏ္ဍာဒိ ဣလ္လီ၊ ဣလီပိ၊ ဣလ ဂတိယံ၊ နဒါဒိ။ ကရံ ပါလယတီတိ ကရပါလိကာ၊ ဏွု။

ဒွယံ အသိပုတ္တိယံ။ ဆုရ ဆေဒနေ၊ ဏွု။ သသု ဟိံသာယံ၊တိ၊ နဒါဒိ။ အသိနော ပုတ္တီ၊ အသိဓေနုကာပိ။

ဒွယံ ဝဍ္ဎကီနံ မုဂ္ဂရေဟိ သမာနာကာရာယုဓဘေဒေ။ လဂ သင်္ဂေ၊ အလော၊ အဿု၊ ဠတ္တဉ္စ။ မုရံ ဂိရတီတိ မုဂ္ဂရော၊ ရဿ ဂေါ၊ ဂိရ နိဂ္ဂိရဏေ၊ မုစ္စတီတိ ဝါ မုဂ္ဂရော၊ အရော။ ဒုဃဏော၊ ဃနောပိ။

၃၉၃။ ဒွယံ သလ္လေ။ သလ အာသုဂတိယံ၊ အ၊ သရ ဟိံသာယံ ဝါ၊ လော၊ ရဿ လော။ သင်္က သင်္ကာယံ၊ ဥ။ သူလမ္ပိ။ သူလ ရုဇာယံ။

ဒွယံ ဝါသိယံ။ ဝသ ဆေဒနသ္နေဟာဝဟာရဏေသု၊ ဏီ။ တစ္ဆ တနုကရဏေ၊ ယု၊ နဒါဒိ။

ဒွယံ ဖရသုမှိ။ ဆေဒကတ္တာ ကုစ္ဆိတာ ဓာရာ ယဿာတိ ကုဓာရီ။ ကုဓာရောပိ။ ပရံ သသတိ ဟိံသတီတိ ဖရသု။ ဥ၊ ပဿ ဖော၊ သလောပေါ စ။ ပရသုပိ၊ သော ပရသုသဒ္ဒေါ နပုံသကော။ ပရသုဓောပျတြ။

ဒွယံ ပါသာဏဝိဒါရဏေ။ ဋင်္က ဗန္ဓနေ။ ဒရ ဝိဒါရဏေ။ ပါသာဏံ ဒါရယတီတိ ပါသာဏဒါရဏော၊ ယု။ ပါသာဏဒါရကောပိ။

၃၉၄။ ဒွယံ ဟတ္ထပ္ပမာဏေ ကဏယေ [ကဏ္ဍေ (စိန္တာမဏိဋီကာ)]။ စက္ကပူရဏာဒိဝါယုဝသေန ခိပ္ပတေ။ ကဏ သဒ္ဒေ၊ အယော။ ဘိန္ဒနသီလတာယ ဘိန္ဒီ၊ ဝါတိ ဂစ္ဆတိ တေနာတိ ဝါလော၊ အလော၊ ဘိန္ဒီ စ သော ဝါလော စာတိ ဘိန္ဒိဝါလော၊ ဠတ္တေ ဘိန္ဒိဝါဠော၊ ရဿော။

စက္ကာဒယော သတ္ထဘေဒါ။ တတြ စက္ကာကာရော အာယုဓဝိသေသော စက္ကံ။ ကန္တ ဆေဒနေ၊ အဿု၊ ကုန္တော ဒီဃဒဏ္ဍော။ ဂဒါ၊ သတ္တိ စ ပသိဒ္ဓါ။

တိကံ ကောဏဘာဂေ။ ကုဏ သဒ္ဒေါပကရဏေသု၊ ကုဏ သင်္ကောစနေ ဝါ၊ ဏော။ သိ သေဝါယံ၊ အ၊ ရဿော၊ အဿော။ ကုဋ ကောဋိလ္လေ၊ ဣဏ။

၃၉၅။ ဒွိပါဒံ ဝိဇိဂီသဿ ယာတြာယံ၊ သဗ္ဗတြ ဘာဝသာဓနံ။ ယာ ပါပုဏေ၊ နိက္ခမိတွာ ယာယတေ နိယျာနံ၊ ယု။ ‘‘ဆဒါဒီဟိ တတြဏ’’တိ တြဏ။ ယာတြာ၊ အာ။ နဒါဒိနော အာကတိဂဏတ္တာ ဤပစ္စယာဘာဝေါ။ ဌာ ဂတိနိဝတ္တိယံ၊ ပပုဗ္ဗော ယာနေ၊ ယု၊ ပတိဋ္ဌီယတေ ပဋ္ဌာနံ၊ ပုရေစာရိမှိ ပဋ္ဌော။

ပဉ္စကံ ဓူလီမတ္တေ။ တထာ စ ‘‘ပံသု ခေါဒေါ မတော ရေဏု၊ စုဏ္ဏော ဓူလိ’တ္ထိယံ ဘဝေ’’တျမရမာလာ။ စုဏ္ဏ ပိသနေ၊ စုဏ္ဏ သဉ္စုဏ္ဏနေ ဝါ။ ပံသ နာသနေ၊ ဥ။ ရန္ဇ ရာဂေ၊ ရဇော၊ မနောဂဏောပိ နပုံသကေ၊ တံသဟစရဏတော ပံသုပိ။ ‘‘က္လိဝံ’ပရာဓေ ရေဏုမှီ’’တိ ရဘသော။ အထ ဝါ စုဏ္ဏရဇောသဟစရဏတော ပံသု နပုံသကေ။ ဓူ ဝိဓုနနေ၊ ဓူ ကမ္ပနေ ဝါ၊ လိ၊ နဒါဒိ။ ရိ ဂတိယံ၊ ဏု၊ ဣဿေ။

၃၉၆။ ဝံသက္ကမဝေဒီဝံသထုတိံ ယော ကုဗ္ဗတိ၊ သော မာဂဓော။ တသ္မိံ မဓုကော ဝုတ္တော။ သော စ ခတ္တိယာဝေဿသမ္ဘဝေါ ဘဝတိ၊ ဝံသမဂ္ဂံ ထဝတီတိ မာဂဓော၊ ထဿ ဓော။ မဂ္ဂံ ဓဝတီတိ မဓုကော၊ ဏွု၊ ဂ္ဂလောပေါ။

ဝီရိယာဒိထုတိံ သီလေန ယော ပဌတိ၊ သော ဝန္ဒီ၊ တဿီလာဒီသု ဏီ။

ယော နိသာဝသာနံ ဝိဘာဝေန္တော ဗောဓယတိ၊ သော ဝေတာဠိကော၊ ဝိဘာဝေန္တော တာဠသဒ္ဒေန ဗောဓယတီတိ ဝေတာဠိကော၊ ဏိကော။

စက္ကေန စရန္တော ဗဟူဟိ ပီဠေတွာ ယော ပဌတိ၊ သော စက္ကိကော၊ ဥဘယတြ စရတျတ္ထေ ဣကော။ ဃဏ္ဋ ဘာသတ္ထော၊ စုရာဒိ။

၃၉၇။ ပဉ္စကံ ဓဇေ။ ကိတ နိဝါသေ၊ ရောဂါပနယနေ စ၊ ဥ၊ ကိတတိ အပနေတိ ဧတေနာတိ ကေတု။ ဓဇ ဂမနေ၊ အ။ ဥပ္ပတတီတိ ပဋာကာ၊ အာကော၊ ပဋ ဂတိယံ ဝါ၊ ပဋာကာ။ ကေန ဝါတေန ဒလီယတေ ဝိဒါရီယတေတိ ကဒလီ၊ နဒါဒိ၊ ဆိန္နဘိန္နတ္တာ ကုစ္ဆိတံ ဒလံ ပတ္တမေတိဿာတ္ထီတိ ဝါ ကဒလီ၊ ပဋာကာ သဟစရဏတော ဣတ္ထိယံ။ ကဒလီ မောစေပိ။ ယုမှိ ကေတနံ။ ဧတ္ထ စ ဓဇသဟစရဏတော ကေတု ပုန္နပုံသကေ။ ‘‘ပဋာကာ ဝေဇယန္တီ စ၊ ကေတနံ ဓဇ’မနိတ္ထီ’’တျ [အမရ ၁၈။၉၉] မရကောသေ။

အညမညဿေတိ ဧကမပေက္ခိတွာ အပရဿာပရံ အပေက္ခိတွာ အညဿ။ ယော အဟံကာရော အဘိမာနော၊ သော ‘‘အဟံ အဟ’’မိတိ ကရောတီတိ အဟမဟမိကာ ဘဝေ။ ‘‘အဟံ အဂ္ဂေါ ဘဝါမိ၊ အဟံ အဂ္ဂေါ ဘဝါမီ’’တိ အညမညမတိက္ကမ္မ ယောဓာနံ သမဂ္ဂေ ဓာဝနံ၊ တတြ တု အဟံပုဗ္ဗိကာ။ အဟံသဒ္ဒေါ ဝိဘတ္တိပတိရူပကော နိပါတော၊ သကတ္ထေ ကပစ္စယေ ကတေ ဝိစ္ဆာယံ ဂမျမာနတ္တာ ဒွိတ္တာဘာဝေါ။

၃၉၈။ စတုက္ကံ ဗလေ။ ဗလ ပါဏနေ၊ ကရဏေ အ။ ဓာ ဂတိနိဝတ္တိယံ၊ ကရဏေ မော၊ ဓဿ ထော။ သဟတေနေနာတိ သဟံ၊ သဟောပိ။ သက သတ္တိယံ၊တိ။ ဒြဝိဏံ၊ တရော၊ ပရက္ကမော၊ ပါဏောပိ။

အတိသူရတာ ဝိက္ကမော နာမ။

ဇယေ ဇိတေ သတိ၊ ကာရဏဘူတေ ဝါ ကတံ ပါနံ ဇယပါနံ။ အမရကောသေ ပန ‘‘ဝီရပါနံ တု ယံ ပါနံ၊ ဇာတေ ဘာဝိနိ ဝါ ရဏေ’’တိ [အမရ ၁၈။၁၀၃] ဝုတ္တံ။ တဿတ္ထော – ဘဝိဿတိရဏေ ဇီဝိတသံသယာ သံဟာသုပ္ပာဒနတ္ထံ၊ ဒေဝတာယာစနပုဗ္ဗကံ သဇာတိယေဟိ သဟ သမ္ဘူယ ယောဓာနံ ယံ ပါနံ ဇာတေ စ ရဏေ ဝိဇယဿ သန္ဒဿနတ္ထံ၊ တံ ဝီရပါနမုစ္စတေ။

၃၉၉-၄၀၀။ သာဍ္ဎပဇ္ဇံ ယုဒ္ဓေ။ သင်္ဂါမ ယုဒ္ဓေ၊ စုရာဒိ၊ အ။ ဟရ ဟရဏေ၊ ပသယှကရဏေ စ။ အရ ဂမနေ၊ အ။ သမရံ။ ရဏ သဒ္ဒေ၊ ဒွေပျနိတ္ထိယံ။ အဇ ဂမနေ၊ ဏိ၊ အာဇိ၊ ရဿန္တော။ အာဟုယျန္တေ အသ္မိံယောဓာ၊ ဟု သဒ္ဒေ၊ အ။ ယုဓ သမ္ပဟာရေ၊ တော။ အာဒါယ ယုဇ္ဈန္တေတြ အာယောဓနံ၊ ယု။ ယုဇ ယောဂေ၊ သံယုဂံ၊ သံယုတ္တမ္ပိ။ ဘဏ္ဍ ပရိဘာသနေ၊ ယု။ ဝိဂ္ဂယှန္တိ ယုဇ္ဈန္တျသ္မိံ ဝိဂ္ဂဟော။ ကလဟန္တျသ္မိံ ကလဟော။ မေဓ မေဓာဟိံသာသင်္ဂမေသု၊ ဏွု။ ဇညံ၊ ပဝိဒါရဏံ၊ အက္ကန္ဒနံ၊ သင်္ချံ၊ သမီကံ၊ သမ္ပရာယကံ၊ အနီကံ၊ အဘိသမ္ပာတော၊ ကလိသံ၊ ဖောဋော၊ အတျာမဒ္ဒေါဣစ္စာဒယောပိ ယုဒ္ဓေ။ ကေစိ ပန ‘‘ဘဏ္ဍနာဒိပဉ္စကံ ကလဟေ၊ န ယုဒ္ဓေ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ ‘‘ဘဏ္ဍနံ ကဝစေ ယုဒ္ဓေ၊ ခလိကာရေပိ ဝတ္တတေ’’တိ နာနတ္ထသင်္ဂဟေ ဝုတ္တတ္တာ န ဂဟေတဗ္ဗံ။

ဒွယံ မုစ္ဆာယံ။ မုစ္ဆ မောဟသမုဿယေသု။ မုဟ ဝေစိတ္တေ။ တိကံ ဗလက္ကာရေ။ ပသဟနံ ပသယှော၊ သဟ သတ္တိယံ၊ ဏျော။ ဗလိနော၊ ဗလေန ဝါ ကရဏံ ဗလက္ကာရော။ ဟဌ ဗလက္ကာရေ၊ ဏော။ ပသင်္ဂေါပိ။

၄၀၁။ သုဘာသုဘာနံ ဖလာနံ သူစိကာ ပကာသကာ ယာ ဘူတဿ ဝတ္ထုနော ဝိကတိ အညထာ ဥပ္ပတ္တိ၊ သာ ဥပ္ပာတော။ သုဘာသုဘဖလံ ပကာသေန္တော ပတတိ ဂစ္ဆတီတိ ဥပ္ပာတော။ ဥပ္ပာဒေါပိ။ တသဒ္ဒေါ’ယံ ပုဗ္ဗပဒဿ၊ အပရပဒဿ ဝါ လိင်္ဂမာဒတ္တေ။ ‘‘အဝိဇ္ဇာ စ သာ ပစ္စယော စာတိ အဝိဇ္ဇာပစ္စယော၊ ဝိဂ္ဂဟော စ တံ ဝါကျဉ္စေတိ ဝိဂ္ဂဟဝါကျ’’န္တျာဒီသု၊ ဣဓ ပန ပုဗ္ဗပဒဿ လိင်္ဂမာဒတ္တေ။ ဥပ္ပာတဿ တတြ ယုဒ္ဓပက္ကမေနာဘိဓာနံ။

စတုက္ကံ ဥပ္ပာတဿ ပရိယာယေ။ ဣ ဂမနေ၊တိ၊ ဒီဃာဒိ။ သဗ္ဗကာလံ န ဇာယတီတိ အဇညံ၊ ဏျော၊ ဖလံ န ဇနေတီတိ ဝါ အဇညံ၊ တဉှိ ဓူမော ဝိယ အဂ္ဂိဿ ကမ္မဖလဿ ပကာသနမတ္တမေဝ ကရောတိ၊ န တံ ဇနေတီတိ အဇညံ နာမ။ ဥပဂန္တွာ သဇ္ဇတိ ပကာသေတီတိ ဥပသဂ္ဂေါ၊ ဏော။ ဥပဂန္တွာ ဒုနောတီတိ ဥပဒ္ဒဝေါ၊ ဒု ပရိတာပေ၊ အ။ ဧတ္ထ စ ဤတျာဒယော ဇနကေပိ ဝတ္တန္တိ၊ ယထာ ဇရာဒီနမုပဒ္ဒဝါ။

၄၀၂။ မလ္လယုဒ္ဓမှိ ဗာဟုယုဒ္ဓမှိ နိဗ္ဗုဒ္ဓံ။ အဓောဘာဂံ ဗန္ဓနံ ဝါ ကတွာ ယုဇ္ဈန္တျတြ နိဗ္ဗုဒ္ဓံ၊ ယဿ ဗော၊ အညမညဿ ဝေဓံ နိဗ္ဗေဓေန္တျတြေတိ ဝါ နိဗ္ဗုဒ္ဓံ။ ဝေဓ ဝေဓနေ၊ တော၊ ဧဿု၊ အညတြောပစာရာ။ ဒွယံ ဇယကြိယာယံ။ ဇိ ဇယေ၊ ‘‘ဘာဝေ စာ’’တိ ဏော။ ရဏေ ယုဒ္ဓေ ယော ဘင်္ဂေါ၊ သော ပရာဇယော။ ပရာပုဗ္ဗော ဇိ ယုဒ္ဓဘင်္ဂေ။ ဒွယံ ပလာယနမတ္တေ၊ န တု သင်္ဂါမတောယေဝ ပလာယနေ။ ပရိဝဇ္ဇေတွာ အယနံ ဂမနံ ပလာယနံ။ အပဝဇ္ဇေတွာ ဂမနံ အပက္ကမော။ ပဒါဝေါ၊ ဒါဝေါ၊ သန္ဒာဝေါ၊ ဝိဒ္ဒဝေါ၊ ဒဝေါ၊ အပယာနံပျတြ။

၄၀၃။ ပဇ္ဇံ မာရဏေ။ မရ ပါဏစာဂေ၊ သဗ္ဗတ္ထ ဘာဝသာဓနံ။ မာရီယတေ မာရဏံ၊ ယု။ ဟန ဟိံသာယံ၊ ဏမှိ ‘‘ဟနဿ ဃာတော’’တိ ဃာတာဒေသော။ နသ အဒဿနေ။ သူဒ ဓာရဏေ။ ဟိံသ ဟိံသာယံ။ သရ ဟိံသာယံ၊ ဣတ္ထိယမာပစ္စယော၊ ဟိံသာ။ ဏမှိ ဟနဿ ဝဓာဒေသော။ သသ ဟိံသာယံ။ ယုမှိ ဟနဿ ဃာတော၊ ဃာတနံ၊ နိဗ္ဗရဟနံ၊ နိကာရဏံ၊ ပဝါသနံ၊ သညာပနံ၊ ပမထနံ၊ ကထနံ၊ ဥဇ္ဇာသနံ၊ အာရမ္ဘော၊ ပိဉ္ဇောပျတြ။ ဝရဟ ဗာဓာနျပရိဘာသနဟိံသာဒါနေသု။ ကရ ဟိံသာယံ။ ဝသ နိဝါသေ၊ ပပုဗ္ဗော ဟိံသတ္ထော။ ဉာ မာရဏတောသနနိသာမနေသု၊ ပါဂမော၊ သညာပနံ။ မထ ဝိလောဠနေ။ ကထ ဟိံသတ္ထော။ ဇသု ဟိံသာယံ၊ ဇသိ တာဠနေ ဝါ၊ စုရာဒိ။ အာပုဗ္ဗော ရဘိ မာရဏေ။ ပိဉ္ဇ ဟိံသာဗလဒါနနိကေတနေသု။ ဧတေ ယထာက္ကမမိဓာနာဂတာနံ ဓာတဝေါ။

၄၀၄။ ပဇ္ဇံ မရဏေ။ ကာလော အတီတာဒိ၊ တဿ ကိရိယာ၊ ‘‘ကာလော ဃသတိ ဘူတာနီ’’တိ [ဇာ။ ၁။၂။၁၉၀] ဟိ ဝုတ္တံ။ မရတိတော စု၊ မစ္စု၊ ဝဇာဒိနာ ဝါ တျု။ တတော မစ္စုသဒိသော ဒွီသု။ အတိက္ကမိတွာ အယနံ အစ္စယော။ ဓန ဓညေ။ ကာလဿ ကိရိယတ္တာ ကာလော၊ အတ္တဘာဝဿ အန္တံ ကရောတီတိ ဝါ ကာလော၊ ဏော။ အမတိ ဂစ္ဆတီတိ အန္တော။ စု စဝနေ။

၄၀၅။ တိကံ မတေ။ ပရံ လောကံ ဧတိ ဂစ္ဆတီတိ ပေတော၊ ပရေတော စ၊ တော၊ ပုဗ္ဗေ ရလောပေါ။ မရတီတိ မတော။ ပရာသု၊ ပတ္တပဉ္စတ္တောပျတြ။ ဒွယံ မတဒဟနကဋ္ဌရာသိမှိ၊ ယာ ‘‘ဖုလ္လီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ စီယတေ ယတ္ထာတိ စိတကော၊ စိတော စ၊ တော။ ပုဗ္ဗတြ သကတ္ထေ ကော။ စိတာ၊ စိတျာ၊ စိတိပျတြ။

ဒွယံ သုသာနေ၊ အာဂန္တွာ ဒဟန္တိ အတြ အာဠဟနံ။ ဒဟ ဘသ္မီကရဏေ၊ ယု၊ ဒဿ ဠော။ အာဠာဟနမ္ပိ။ ဆဝဿ သယနဋ္ဌာနံ သုသာနံ၊ ဆဝဿ သု၊ သယနဿ စ သာနော၊ အထ ဝါ သေန္တိ အတြာတိ သာနံ၊ ယု၊ ဆဝဿ သာနံ သုသာနံ။ ဆဝဿ သု။ ပိတုဝနမ္ပိ။ ဒွယံ မတသရီရေ၊ ကုဏပ ပူတိဂန္ဓတ္ထေ။ ကုစ္ဆိတံ နေတီတိ ဝါ ကုဏပေါ၊ အပေါ၊ ဏတ္တံ။ ဆဝ ဂတိယံ၊ အ။

၄၀၆။ အသီသကတ္တာ သိရောသုညော နစ္စနာဒိကြိယာသဟိတတ္တာ သဟကြိယော ဒေဟော ကာယော ကဗန္ဓော [‘‘ယုဒ္ဓေ ယောဓေသု သူရေသု သဟဿံ ကတ္တ (ခဏ္ဍ) မုဒ္ဓသု တဒါဝေသာ ကဗန္ဓော တု ဧကော’မုဒ္ဓါ ကြိယာန္ဓိတော’’တိ ကဗန္ဓလက္ခဏံ]၊ ယုဒ္ဓေ သဟဿပူရဏော ကဗန္ဓော။ ‘‘နစ္စတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ နစ္စနာဒိကြိယာရဟိတေ တူပစာရော။ အဝိဇ္ဇမာနေန ကေန သိရသာ အန္ဓော ကဗန္ဓော၊ ဝကာရမဇ္ဈော။ အဝိဇ္ဇမာနဿာပိ ဟိ ကာရဏဘာဝေါ လောကေ ဒိဋ္ဌော၊ ယထာ ဝဿေန ကတော သုဘိက္ခော၊ ဒုဗ္ဘိက္ခော စ၊ ယထာ လောကေ၊ တထာ သာသနေပိ၊ ယထာ အနန္တရပစ္စယာဒီနိ။

အာမကေဟိ ကုစ္ဆိတေဟိ အပူတိဂတမတသရီရေဟိ သမ္ပုဏ္ဏေ အာမကေ သုသာနသ္မိံ သိဝထိကာ ဝုတ္တာ၊ အတ္ထပ္ပဓာနနိဒ္ဒေသေန စေတ္ထ သဒ္ဒေါ နိဒ္ဒိဋ္ဌော၊ ယထာ ‘‘သတော သမ္ပဇာနော’’တိ ပုဂ္ဂလပ္ပဓာနနိဒ္ဒေသေန ဓမ္မောတိ။ ဆဝါ ဓိယျန္တေတြ သိဝထိကာ၊ ဏွု၊ ဆဿ သော၊ ထတ္တံ၊ ဣတ္တဉ္စ။ ဆဝထိကာပိ။

၄၀၇။ ဒွယံ အာကဍ္ဎိတမနုဿဂဝါဒေါ။ မုဉ္စနသညာယ ဝန္ဒတီတိ ဝန္ဒီ။ ဝန္ဒ အဘိဝါဒနထုတီသု၊ ဤ၊ ရဿောပိ၊ ဝန္ဒိ။ သတ္တူနံ ကရေန ဟတ္ထေန မရိတဗ္ဗတ္တာ ကရမရော။ ပဂ္ဂဟော၊ ဥပဂ္ဂဟောပိ။ ဒွယံ ဇီဝိတေ၊ အန ပါဏနေ၊ ပါဏန္တိ အနေနာတိ ပါဏော၊ ဏော။ ဘဝတိ ယေနာတိ အသု။ အသ ဘုဝိ၊ ဥ၊ အာသုပိ၊ အသု ခုဘနေ ဝါ။

ဗန္ဓနာဂါရံ ဗန္ဓနဂေဟံ ကာရာ နာမ။ ကရောန္တိ ဟိံသန္တိ အတြ ကာရာ၊ အ။ ကရ ဟိံသာယံ။ ဗန္ဓနာလယောပိ။ ကရ ဟိံသာယံ၊ ယတ နိယျာတနေ။ ကာရဏာ၊ ယတနာ စ။ တိဗ္ဗဝေဒနာပျတြ။

ခတ္တိယဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၀၈။ ဒွိပါဒံ ဗြာဟ္မဏေ၊ ဗြဟ္မုနော ဗန္ဓု၊ ဗြဟ္မာ ဗန္ဓု ယဿ ဝါ ဗြဟ္မဗန္ဓု။ ကုလာစာရဗြာဟ္မဏဘာဝဝသေန ဒွိက္ခတ္တုံ ဇာတတ္တာ ဒွိဇော၊ ဧကဇေ တူပစာရာ။ ဝပိသ္မာ ပေါ၊ အဿိ။ ဗြဟ္မုနော အပစ္စံ ဗြဟ္မာ၊ ဗြာဟ္မဏော စ၊ နာဂမော၊ ဏတ္တံ၊ ဒီဃာဒိ။ သုတာယုတကထနတ္ထံ ‘‘ဘောဘော’’တိ ဝစနံ ဝဒတိ သီလေန၊ ဏီ။

ဒွယံ ဆန္ဒောဇ္ဈေတရိ။ ဗြဟ္မသုတ္တံ အဓီတေ သောတ္တိယော၊ ‘‘နေန နိဒ္ဒိဋ္ဌမနိစ္စ’’န္တိ [ကာတန္တ ၁။၂။၁၈ နဃဋိတံ အနိစ္စံ (ပရိဘာသေန္ဒုသေခရ ၉၇)] ဝုတ္တတ္တာ ဝုဒ္ဓိ၊ ယဒါဒိနာ ဝါ ဆန္ဒသဒ္ဒဿ သောတ္တိယာဒေသော [ပါဏိနိ ၅။၂။၈၄]။ ဆန္ဒံ အဓီတေ ဆန္ဒသော၊ သော ပုလ္လိင်္ဂေါ။

ဒွယံ သိဿေ။ သောတုံ ဣစ္ဆန္တီတိ သိဿာ၊ သု သဝနေ၊ သော၊ ဥဿိ။ အာစရိယဿ အန္တေ သမီပေ ဝသနသီလော၊ သညာသဒ္ဒတ္တာ သတ္တမိယာ အလောပေါ။

၄၀၉။ ဗြဟ္မစာရီအာဒယော ဧတေ စတုရော ဇနာ အဿမာ နာမ ဘဝန္တိ၊ အဿမသဒ္ဒေါယံ ပုန္နပုံသကေ။ တတြ မုဉ္ဇမေခလာဒိယုတ္တော ဝေဒဇ္ဈာယကော ဗြဟ္မစရိယာယံ ဌိတော ဗြဟ္မစာရီ။ ဝေဒဇ္ဈယနံ ဗြဟ္မစရိယံ စရတီတိ၊ ဏီ။ ဓမ္မတ္ထကာမေသု ဌိတော ပဉ္စမဟာယညကာရီ ဂဟဋ္ဌော၊ ဂဟာ ဒါရာ တတြ တိဋ္ဌန္တီတိ ဂဟဋ္ဌော။ ဂဟဋ္ဌော ပရော တတိယဿပိ ဝါနပတ္ထော။ ဝနပတ္ထေ ဝနေကဒေသေ၊ ဒူရဝနေ ဝါ ဘဝေါ ဝါနပတ္ထော၊ အဿ ဘူမိသေယျာဇဋာဇိနဓာရဏဝနဝါသောနျဟာရဘောဇိတာဒိ ဓမ္မော။ ဝါနပတ္ထဿမေဝ တတိယမာယုသော ဘာဂံ ခေပယိတွာ ဂဟိတကာသာဝဒဏ္ဍော ဘိက္ခော သဗ္ဗဘူတေသု သမော ဈာနာယတနဝရော ဘိက္ခု။ သမု တပသိ၊ ခေဒေ စ၊ အာသမ္မန္တိ အတြာတိ၊ အကတ္တရိ ကာရကေ သညာယံ ဏော။ ‘‘အဿမော ဗြဟ္မစရိယာဒိ- စတုက္ကေပိ မဌေပိ စေ’’တိ နာနတ္ထသင်္ဂဟေ။

၄၁၀။ သီလာဒယော တယော သိက္ခာဓမ္မေ သဟ ဧကတော စရန္တာ မိထု အညမညံ သဗြဟ္မစာရိနော နာမ၊ ဗြဟ္မစာရီဟိ သဟ စရန္တီတိ သဗြဟ္မစာရိနော။ ‘‘မိထူ’’တိ ဣမိနာ သဗြဟ္မစာရီသဒ္ဒဿ တဂ္ဂုဏသံဝိညာဏတ္တံ ဒီပိတံ၊ တေန ဗြဟ္မစာရီနမ္ပိ သဗြဟ္မစာရိတ္တမုပပန္နံ။

ဒွယံ ဥပသမ္ပဒါဒါယကေ။ မနသာ ဥပေစ္စ သိဿာနံ ဝဇ္ဇာဝဇ္ဇံ ဈာယတီတိ ဥပဇ္ဈာယော၊ ဥပဇ္ဈာ စ။ ဈေ စိန္တာယံ၊ ဏော၊ ပုဗ္ဗတြ ဧ အယ၊ ပက္ခေ ရာဇာဒိပက္ခေပေန ဥပဇ္ဈာ၊ ပရသမယေ ပန ဝေဒါဒိပါဌယိတာ ‘‘ဥပဇ္ဈာယော၊ ဥပဇ္ဈာ’’တိ စောစ္စတေ၊ ဥပေစ္စ အဓီယတေ အသ္မာတိ ကတွာ။

ဒွယံ နိဿယဒါယကေ။ သိဿာနံ ဟိတံ အာစရတီတိ အာစရိယော၊ ဏျော။ နိဿယံ ဒဒါတီတိ၊ ကမ္မာဒိမှိ ဏွု။

၄၁၁။ သာသနေ အာစရိယံ ဒဿေတွာ ပရသမယေပိ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဥပနီယေ’’စ္စာဒိ။ အထ ဝါ ယော ဒွိဇော ဗြာဟ္မဏော ယံကိဉ္စိ ဗြာဟ္မဏံ ဥပနီယ အတ္တနော သန္တိကံ အာနေတွာ ကပ္ပာဒိဆဠင်္ဂိကတ္တာ သာင်္ဂံ သဂုယှတ္တာ ရဟဿဉ္စ ဝေဒံ ကမ္မဘူတံ ပုဗ္ဗံ ပဌမမေဝ ကေနစိ အသိက္ခာပိတေယေဝ အဇ္ဈာပယေ သိက္ခာပေယျ၊ သော ဗြာဟ္မဏေသု ‘‘အာစရိယော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ အာဒိတော စာရေတိ သိက္ခာပေတီတိ အာစရိယောတိ ကတွာ၊ ဏျော။ ယထာဝုတ္တာ အညေ ဥပဇ္ဈာယာ။

၄၁၂။ ပဇ္ဇဒ္ဓံ ဥပဒေသပရမ္ပရာယံ။ ပရေ စ ပရေ စ ပရမ္ပရာ၊ ပုဗ္ဗာစရိယာ။ တတော အာဘတံ ပါရမ္ပရိယံ။ ဣတိဟသဒ္ဒေါ နိပါတသမုဒါယော။ ‘‘ဣတိဟ ပုဗ္ဗာစရိယေဟိ ဝုတ္တမိဒ’’န္တိ ကထေတဗ္ဗံ ဝစနံ ဧတိဟျံ၊ ဏျော။ ဏမှိ ဧတိဟံ။ အာစရိယံ ဥပဂန္တွာ ဒိဿတိ ဥစ္စာရီယတီတိ ဥပဒေသော၊ ဒိသီ ဥစ္စာရဏေ၊ ဏော။

တိကံ ယညေ။ ယဇ ဒေဝပူဇာသင်္ဂဟကရဏဒါနဓမ္မေသု၊ ယဇနံ ယာဂေါ၊ ဏော။ သဂ္ဂတ္ထိကေဟိ ကရီယတေတိ ကတု၊ တု။ ဇဿ ညတ္တေ ယညော။ ယာဂတ္ထံ မန္တာဒိနာ ပရိက္ခတာ ပရိသင်္ခတာ ဘူ ဘူမိ ဝေဒိ နာမ၊ ဤပစ္စယေ ဝေဒီ စ။ ဝိန္ဒတိ အဿံ လာဘသက္ကာရန္တိ ဝေဒိ၊ ဝိဒ လာဘေ၊ ဣဏ။

၄၁၃။ အဿမေဓာဒယော ပဉ္စ ‘‘မဟာယာဂါ’’တျုစ္စန္တေ။ ပေါရာဏကရာဇကာလေ ကိရ သဿမေဓံ ပုရိသမေဓံ သမ္မာပါသံ ဝါစာပေယျန္တိ စတ္တာရိ သင်္ဂဟဝတ္ထူနိ အဟေသုံ၊ ယေဟိ ရာဇာနော လောကံ သင်္ဂဏှိံသု၊ တတ္ထ နိပ္ဖန္နသဿတော ဒသမဘာဂဂ္ဂဟဏံ သဿမေဓံ နာမ၊ သဿသမ္ပာဒနေ မေဓာဝိတာ သဿမေဓံ နာမာတျတ္ထော။ မဟာယောဓာနံ ဆမာသိကဘတ္တဝေတနာနုပ္ပဒါနံ ပုရိသမေဓံ နာမ၊ ပုရိသဿ သင်္ဂဏှနေ မေဓာဝိတာ ပုရိသမေဓံ နာမာတျတ္ထော။ ဒလိဒ္ဒမနုဿာနံ ဟတ္ထတော လေခံ ဂဟေတွာ တီဏိ ဝဿာနိ ဝိနာ ဝဍ္ဎိယာ သဟဿဒွိသဟဿမတ္တဓနာနုပ္ပဒါနံ သမ္မာပါသံ နာမ။ တဉှိ သမ္မာ မနုဿေ ပါသေတိ ဟဒယေ ဗန္ဓိတာ ဝိယ ဌပေတိ၊ တသ္မာ ‘‘သမ္မာပါသ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘တာတ မာတုလာ’’တျာဒိနာ ပန သဏှဝါစာယ ဘဏနံ ဝါစာပေယျံ နာမ၊ ပေယျေ ဝဇ္ဇပိယဝစနတာတျတ္ထော။ ဧဝံ စတူဟိ ဝတ္ထူဟိ သင်္ဂဟိတံ ရဋ္ဌံ ဣဒ္ဓဉ္စေဝ ဟောတိ ဖီတဉ္စ ပဟူတန္နပါနံ ခေမံ နိရဗ္ဗုဒံ။ မနုဿာ မုဒါ ပမောဒမာနာ ဥရေ ပုတ္တေ နစ္စေန္တာ အပါရုတဃရဒွါရာ ဝိဟရန္တိ၊ ဣဒံ ဃရဒွါရေသု အဂ္ဂဠာနံ အဘာဝတော နိရဂ္ဂဠန္တိ ဝုစ္စတိ၊ အယံ ပေါရာဏိကပဝေဏီ၊ အပရဘာဂေ ပန ဩက္ကာကရာဇကာလေ ဗြာဟ္မဏာ ဣမာနိ စတ္တာရိ သင်္ဂဟဝတ္ထူနိ၊ ဣမဉ္စ ရဋ္ဌသမ္ပတ္တိံ ပရိဝတ္တေန္တာ ဥဒ္ဓံ မူလံ ကတွာ ‘‘အဿမေဓ’’န္တိအာဒိကေ ပဉ္စ ယညေ နာမ အကံသု၊ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ ဗြာဟ္မဏဓမ္မိကသုတ္တေ –

‘‘တေသံ အာသိ ဝိပလ္လာသော၊ ဒိသွာန အဏုနာ အဏုံ၊

တေ တတ္ထ မန္တေ ဂန္ထေတွာ၊ ဩက္ကာကံ တဒုပါဂမု’’န္တိ [သု။ နိ။ ၃၀၁၊ ၃၀၄]။

ဣဒါနိ တေဟိ ပရိဝတ္တေတွာ ဌပိတမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘အဿမေဓော’’စ္စာဒိမာဟ။ တတ္ထ အဿံ ဧတ္ထ မေဓန္တိ ဝဓန္တီတိ အဿမေဓော။ ပုရိသံ ဧတ္ထ မေဓန္တိ ဝဓန္တီတိ ပုရိသမေဓော။ သမ္မာ ယုဂစ္ဆိဒ္ဒေ ပက္ခိပိတဗ္ဗဒဏ္ဍကံ ပါသေန္တိ ခိပေန္တိ ဧတ္ထ သမ္မာပါသော။ မန္တပဒါဘိသင်္ခတာနံ သပ္ပိမဓူနံ ‘‘ဝါဇ’’န္တိ သမညာ၊ တမေတ္ထ ပိဝယန္တီတိ ဝါဇပေယျော။ သဗ္ဗဿ အတ္တနော သာပတေယျဿ အနိဂူဟိတွာ နိရဝသေသတော ဒိန္နတ္တာ နတ္ထိ ဧတ္ထ အဂ္ဂဠာတိ နိရဂ္ဂဠော၊ အယံ ပါဠိယာ အာဂတက္ကမတော အတ္ထဝဏ္ဏနာ၊ ဣဓာဂတက္ကမေန ပန အဿမေဓပုရိသမေဓနိရဂ္ဂဠသမ္မာပါသဝါဇပေယျာနံ အတ္ထဝဏ္ဏနာ လိခိတဗ္ဗာ။

၄၁၄။ တိကံ ယာဇကေ။ ယဇနသီလော ဣဒိ၊ ယဿိ၊ ဇဿ ဒေါ။ ယဇတီတိ ဣဇော၊ အ။ အထ ဝါ ဣတ္ထိယာ ဥတုမှိ ဇာတေ ဇာယတီတိ ဣတ္ထီတုဇော။ ‘‘နာရီတွိဇော’’တိပိ ပါဌော။ ‘‘ဥတုဇော ယာဇကော တထာ’’တိပိ ပါဌော၊ သုန္ဒရော။ ပရသမယံ အမနသိ ကတွာ ပန အာစရိယေန ဣတိဒွိဇသဒ္ဒေါ ဣဒိတွိဇသဒ္ဒေါ စ သမာနတ္ထာတိ မညမာနေန ‘‘ဣဒိ တွိဇော’’တိ ဝုတ္တံ သိယာ၊ ဏွုမှိ ယာဇကော [အမရ ၁၇။၁၇ ဂါထာ ပဿိတဗ္ဗာ]။

ဒွယံ ယာဂသဘာယံ၊ အညသဘာယဉ္စာရမ္ဘကေ။ သဘာယံ သာဓု သဘျော၊ ယော။ သမာဇံ ဇနသင်္ဃာတံ သမာဝသန္တိ အာဂန္တွာ ဧကဒေသီ ဘဝန္တီတိ သမာဇာ၊ တေဟိ သမံ ဧကီဘဝတီတိ သာမာဇိကော၊ ဏိကော။ သဘာသဒေါ၊ သဘာတာရောပျတြ။

ပဉ္စကံ သဘာသာမညေ။ ပရိ သမန္တတော သေန္တျဿံ ပရိသာ၊ သိ သေဝါယံ။ သဟ ဘာသန္တျဿံ သဘာ၊ ဟလောပေါ၊ သဗ္ဘိ ဘာတီတိ ဝါ သဘာ။ သမဇ္ဇန္တိ သံဂစ္ဆန္တိ မိလန္တျဿံ သမဇ္ဇာ၊ အဇ ဂမနေ။ သမယန္တိ မိလန္တျဿံ သမိတိ၊ ဣ ဂတိမှိ၊ ဣတ္ထိယန္တိ။ မိလနမေကီဘာဝေါ။ သမန္တတော သီဒန္တျသ္မိံ သံသဒေါ၊ ဣတ္ထိနပုံသကေသု။ ဂေါဋ္ဌီ၊ အဋ္ဌာနီပျတြ။ ဂါဝေါဝါစာ တိဋ္ဌန္တိ ဘဝန္တျဿံ ဂေါဋ္ဌီ။ အာဂန္တွာ တိဋ္ဌန္တျဿံ အဋ္ဌာနီ၊ ယု၊ နဒါဒိ၊ ရဿာဒိ။

၄၁၅-၄၁၆။ ဘိက္ခုအာဒိကာ ဣမာ စတဿော ပရိသာ နာမ။ ဘိက္ခနသီလတာဒီဟိ ဘိက္ခု။ ‘‘ဥဒ္ဒိဿ အရိယာ တိဋ္ဌန္တိ၊ ဧသာ အရိယာန ယာစနာ’’တိ [ဇာ။ ၁။၇။၅၉] ဟိ ဝုတ္တံ။ ဘိက္ခ ယာစနေ၊ ရူ။ ယောမှိ ဘိက္ခူ။ ဣနီပစ္စယေ ဘိက္ခုနီ၊ ယောဿ လောပေါ။ ရတနတ္တယမုပဂန္တွာ အာသယန္တီတိ ဥပါသကာ၊ ဏွု၊ အာသ ဥပဝေသနေ။ ဣတ္တေ ဥပါသိကာယော။ ဧတ္ထ စ ပဗ္ဗဇ္ဇာသာမညတော၊ လိင်္ဂသာမညတော စ သာမဏေရာ ဘိက္ခူသု၊ သာမဏေရိယာဒယော၊ စ ဘိက္ခုနီသု သင်္ဂဟိတာ၊ တတော၊ အဝသေသာ ပန သဗ္ဗေပိ ဒေဝမနုဿာဒယော ဣတ္ထိပုရိသဝသေန ဒွေ ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ လိင်္ဂသဘာဂဝသေန ဒွီသု သင်္ဂဟိတာ၊ ဗြဟ္မာနော ပန လိင်္ဂါဘာဝေပိ ပုရိသသဏ္ဌာနတ္တာ ပုရိသေသု သင်္ဂဟိတာ၊ တထာ ပဏ္ဍကာပိ၊ ဥဘတောဗျဉ္ဇနေသု ပန ပုရိသဥဘတောဗျဉ္ဇနံ ပုရိသေသု၊ ဣတ္ထိဥဘတောဗျဉ္ဇနံ ဣတ္ထီသု သင်္ဂဟိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဧဝံ စတူဟိ ကောဋ္ဌာသေဟိ ပရိသံ ဒဿေတွာ အဋ္ဌဟိပိ ဒဿေတုမာဟ ‘‘အထဝေ’’စ္စာဒိ။ တဿတ္ထော – ပရိသာ နာမ အဋ္ဌ သိယုံ၊ ကေသံ ဝသေနာ’ဋ္ဌ သိယုံ? တာဝတိံသာနံ ဒွိဇာနံ ဗြာဟ္မဏာနံ ခတ္တာနံ ခတ္တိယာနံ မာရဿ ဂဟပတိဿ သမဏာနံ စာတုမဟာရာဇိကာနံ ဗြဟ္မူနဉ္စ ဝသေနာတိ ဣမာ စာ’ဋ္ဌပရိသာ ပါကဋဝသေန၊ သေဋ္ဌဝသေန စ ဝုတ္တာတိ န ဧတ္ထ ပုဗ္ဗေ ဝိယ သဗ္ဗာ သင်္ဂဟိတာ၊ တာဝတိံသာဒိကာ ဟိ ပါကဋဝသေန ဝုတ္တာ၊ သမဏာ ပန ပါကဋဝသေန၊ သေဋ္ဌဝသေန စ ဝုတ္တာ။

၄၁၇။ ဂါယတ္တိ နာမ ယဿ စတူသု ပါဒေသု ပဋိပါဒံ ဆဠက္ခရာနိ သန္တိ၊ သာ ပမုခမာဒိ ယဿ ဥတ္ထာဒီနံ ပါယေနာနုပယောဂတ္တာ ဂါယတ္တိပမုခံ ဆန္ဒံ နာမ။ ဂါယတေတိ ဂါယတ္တိ၊ ဂေ သဒ္ဒေ၊ တ္တိ၊ ဧ အယ။ ဝဇ္ဇံ ဆာဒယတီတိ ဆန္ဒံ၊ ဆဒ သံဝရဏေ၊ ဝုတ္တဉှိ ပဇ္ဇဝိဝေကေ ဗုဒ္ဓဂုတ္တေန ဘိက္ခုနာ –

‘‘ဥတ္ထ’မစ္စုတ္ထကံ မဇ္ဈံ၊ ပတိဋ္ဌာ သုပ္ပတိဋ္ဌကာ၊

ပါယော ပယောဂဗာဟျတ္ထာ၊ အဘဗ္ဗတ္တာ စ နေရိတာ’’တိ။

ယံ ပန စတုဝီသက္ခရဝန္တံ၊ ဝေဒါနံ အာဒိဘူတဉ္စ ဂါယတ္တိ ဝိယ ဆန္ဒာနံ နာပိ စတုပ္ပဒံ၊ အထ ခေါ တိပဒမေဝ သိယာ၊ သာ သာဝိတ္တိ နာမ၊ သာဝိတ္တိသဒ္ဒေါ ဂါယတ္တိပရိယာယောပျတ္ထိ၊ ‘‘သာဝိတ္တိ ဆန္ဒသော မုခံ’’ [မ။ နိ။ ၂။၄၀၀၊ သု။ နိ။ ၅၇၃]၊ ‘‘ဂါယတ္တိ တု စ သာဝိတ္တီ’’တိ စ ဝုတ္တတ္တာ။ ဣဓ ပန ဘေဒေန ဝုတ္တံ၊ ယထာ ‘‘ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ၊ ဓမ္မံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ၊ သင်္ဃံ သရဏံ ဂစ္ဆာမီ’’တိ။ သဝိတုဿ ဣသိနော အယံ ဝါစာ သာဝိတ္တိ၊ ဣဏ။

၄၁၈။ ဟဗျံ ဒေဝတာတ္ထမန္နံ၊ တဿ ပါကေ တဒါဓာရေ ထာလျာဒိမှိ စရု၊ တတ္ထ ဌိတတ္တာ ဥပစာရေန ဟဗျမ္ပိ စရု၊ စရတိသ္မာ ဥ၊ စရု ပုမေ။ ‘‘ဟဗျပါကေ စရု ပုမာ’’တိ [အမရ ၁၇။၂၂] ဟျမရကောသေ။ ဟောမဒဗ္ဗိယံ ဟောမကမ္မနိ ဟဗျန္နာဒီနမုဒ္ဓရဏတ္ထံ ကတာယံ ကဋစ္ဆုယံ သုဇာ၊ ဣတ္ထီ၊ ဟဗျန္နာဒီနံ သုခဂ္ဂဟဏတ္ထံ ဇာယတီတိ သုဇာ။

ဒွယံ ခီရန္နေ၊ ဒေဝန္နတ္တာ ပရမံ အန္နံ။ ပါတဗ္ဗဿ၊ အသိတဗ္ဗဿ စာတိ ဒွိန္နမ္ပိ ဘာဝါနံ သမ္ဘဝတော ပါယာသော၊ အာကာရန္တာနမာယော။ ပါယသောပျတြ။ ဒွယံ ဒေဝန္နေ။ ဟု ဒါနေ၊ ဏျော။ ဣမှိ ဟဝိ၊ နပုံသကေ။

၄၁၉။ ထူဏာယံ ယညထမ္ဘေ ယူပေါ။ ဗေလုဝေါ ဝါ ခါဒိရော ဝါ။ အာလမ္ဗပသုဗန္ဓနေယဋ္ဌိ၊ သမတ္တယညေ ဝါ ယံ ယဋ္ဌိမာရောပယတိ၊ သ ယူပေါ [ယူပ… ယညီယပသုဗန္ဓနကဋ္ဌဘေဒေ… ယာဂသမတ္တိစိဟ္နတ္ထေ ထမ္ဘေ စ (ဝါစပ္ပတိ)]၊ ယု မိဿနေ၊ ပေါ၊ ဒီဃာဒိ။ ထု အဘိတ္ထဝေ၊ ဏော၊ ဒီဃာဒိ။ ယံ ကဋ္ဌံ ကဋ္ဌန္တရေနာ’ဂ္ဂိနိပ္ဖာဒနတ္ထံ ဃံသတေ၊ တသ္မိံ နိမ္မန္ထျဒါရုမှိ အရဏီ၊ အရ ဂမနေ၊ အဏိ၊ ဤမှိ အရဏီ။

ဂါဟပစ္စာဒယော တယော အဂ္ဂယော။ ဂဟပတိနာ သံယုတ္တော ဂါဟပစ္စော၊ အဂ္ဂိ၊ ဏျော။ တံယောနိယံရေဝါဟဝနီယော ဟုတဗ္ဗဂ္ဂိအာဟဝနမရဟတီတိ အာဟဝနီယော။ ဒက္ခိဏဂ္ဂိ ပန တံယောနိ အညယောနိပိ။ ဒက္ခိဏံ ဒေယျဓမ္မံ အဂ္ဂန္တိ ဝိဿဇ္ဇန္တျသ္မိန္တိ ဒက္ခိဏဂ္ဂိ၊ အဂ္ဂ ဒါနေ၊ ဒါနံ အဂ္ဂီယတိ ဒီယတျသ္မိန္တိ ဒါနဂ္ဂံ၊ ‘‘ပရိဝေသနဋ္ဌာန’’န္တိ [အ။ နိ။ ဋီ။ ၃။၉။၂၀] ဟိ အင်္ဂုတ္တရနိကာယဋီကာ။ ဧတ္ထ စ ဂါဟပစ္စဂ္ဂါဒီနံ တိဏ္ဏံ ဝိပ္ပဋိပဇ္ဇန္တာနံ ဝိနာသဟေတုဘာဝတော အဂ္ဂိတာဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ သတ္တကနိပါတအင်္ဂုတ္တရနိကာယဋ္ဌကထာယံ ပန –

အာဟုနံ ဝုစ္စတိ သက္ကာရော၊ အာဟုနံ အရဟန္တီတိ အာဟုနေယျာ၊ မာတာပိတရော၊ မာတာပိတရော ဟိ ပုတ္တာနံ ဗဟူပကာရတာယ အာဟုနံ အရဟန္တိ၊ တေသု ဝိပ္ပဋိပဇ္ဇမာနာ ပုတ္တာ နိရယာဒီသု ပဝတ္တန္တိ၊ တသ္မာ ကိဉ္စာပိ မာတာပိတရော နာနုဒဟန္တိ၊ အနုဒဟမာနဿ ပန ပစ္စယော ဟောတီတိ အနုဒဟနဋ္ဌေနေဝ ‘‘အာဟုနေယျဂ္ဂီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယော မာတုဂါမဿ သယနဝတ္ထာလင်္ကာရာဒိအနုပ္ပဒါနေန ဗဟူပကာရော၊ တံ အတိစရန္တော မာတုဂါမော နိရယာဒီသု နိဗ္ဗတ္တတိ၊ တသ္မာ သောပိ ပုရိမနယေနေဝ အနုဒဟနဋ္ဌေန ‘‘ဂဟပတဂ္ဂီ’’တိ ဝုတ္တော။ ‘‘ဒက္ခိဏေယျဂ္ဂီ’’တိ ဧတ္ထ ပန ‘‘ဒက္ခိဏာ’’တိ စတ္တာရော ပစ္စယာ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃော ဒက္ခိဏေယျော၊ သော ဂိဟီနံ တီသု သရဏေသု၊ ပဉ္စသု သီလေသု၊ ဒသသု သီလေသု၊ မာတာပိတုပဋ္ဌာနေ၊ ဓမ္မိကသမဏဗြာဟ္မဏူပဋ္ဌာနေတိ ဧဝမာဒီသု ကလျာဏဓမ္မေသု နိယောဇနေန ဗဟူပကာရော၊ တသ္မိံ မိစ္ဆာပဋိပန္နော ဂိဟီ ဘိက္ခုသင်္ဃံ အက္ကောသိတွာ နိရယာဒီသု နိဗ္ဗတ္တတိ၊ တသ္မာ သောပိ ပုရိမနယေနေဝ အနုဒဟနဋ္ဌေန

‘‘ဒက္ခိဏေယျဂ္ဂီ’’တိ ဝုတ္တော။ ကဋ္ဌတော နိဗ္ဗတ္တော ပါကတိကောဝ အဂ္ဂိ ကဋ္ဌဂ္ဂိ နာမာတိ [အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၇။၄၆] ဝုတ္တော။

၄၂၀။ သိလောကော ဒါနေ။ ဟာ စာဂေ၊ ဏော၊ ဒွိတ္တစတ္တဂတ္တာနိ၊ စဇ ဟာနိမှိ ဝါ။ သဇ ဝိသဂ္ဂေ၊ ဝိသဂ္ဂေါ ဒါနံ၊ ဥပုဗ္ဗော သဇ ဝိသဇ္ဇေ၊ ဏော၊ ပုဗ္ဗေ ဝါဂမော၊ ဝေါသဂ္ဂေါ။ ဒိသ အတိသဇ္ဇနေ၊ အတိသဇ္ဇနံ ဒါနံ၊ ပဗောဓနဉ္စ၊ ဣဟ ဒါနံ ပဒေသနံ။ သဏ ဒါနေ၊ ယု။ တရ ပ္လဝနတရဏေသု၊ မစ္ဆေရသောတာတိက္ကမနမေတ္ထ တရဏံ။ ဟာ စာဂေ၊ စုရာဒိ၊ တော၊ ယာလောပေါ၊ ဘူဝါဒိမှိ ပန ‘‘အာကာရန္တာနမာယော’’တိ အာယော၊ ဝိဟာယိတံ။ ဝဇ္ဇ ဝဇ္ဇနေ၊ သဗ္ဗတြ ဘာဝသာဓနံ။ ဥပသဂ္ဂဝိသေသေနေတေ ဒါနတ္ထာဘိဓာယိနော။ ဖဿနံ၊ ပတိပါဒနံပျတြ။

၄၂၁။ သေဋ္ဌဓနဿ၊ ပုတ္တာနံ၊ ဒါရာနံ၊ ရဇ္ဇဿ၊ အင်္ဂါနဉ္စ ဝသေန ပဉ္စမဟာပရိစ္စာဂေါ ဝုတ္တော။ တတြ သေဋ္ဌဓနံ သေတဟတ္ထာဒိရတနံ။ ပုတ္တာ ဩရသာ၊ အထ ဝါ ပုတ္တဓီတရော။ ဒါရော ပတိဗ္ဗတာ ပိယဘရိယာ။ ရဇ္ဇံ ပကတိရဇ္ဇံ၊ တဒုဋ္ဌိတော ဝါ အာယော။ အင်္ဂံ စက္ခာဒိ။ မဟန္တေဟိ ဥတ္တမပုရိသေဟေဝ ကတော၊ မဟန္တာနံ ဝါ ပရိစ္စာဂေါ မဟာပရိစ္စာဂေါ၊ မဟတ္ထံ ဝါ ဗုဒ္ဓဘာဝတ္ထံ ကတော ပရိစ္စာဂေါ မဟာပရိစ္စာဂေါ၊ ကာပုရိသေဟိ ဒုက္ကရတ္တာ မဟန္တော ဝါ သေဋ္ဌော ပရိစ္စာဂေါ မဟာပရိစ္စာဂေါ။

၄၂၂။ ဒါနပါရမီအာဒိကာနံ တိဿန္နံ ပါရမီနံ ဝသေန အသာဓာရဏဒါနဝတ္ထုံ ဒဿေတွာ သာဓာရဏဒါနဝတ္ထုံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘အန္နံ ပါန’’မိစ္စာဒိ။ တတြ အန္နံ ပါနဝဇ္ဇိတံ ယံ ကိဉ္စိ ခါဒနီယာဒိကံ။ ပါနံ ပါတဗ္ဗံ ဥဒကာဒိ။ ယာနံ ဟတ္ထျာဒိ အန္တမသော ဥပါဟနံ ဥပါဒါယ ဂမနသာဓနံ။ မာလာ မာလျံ၊ ပုပ္ဖဉ္စ။ ဝိလေပနံ ဆဝိရာဂကရဏံ၊ ဝိဘူတော သုဂန္ဓော ဝါ။ ဂန္ဓော တဒညဂန္ဓော။ သေယျာ မဉ္စာဒိ၊ သေယျာဂ္ဂဟဏေန စေတ္ထ အာသနမ္ပိ ဂဟိတံ။ ပဒီပေယျံ ပဒီပဿ ဟိတံ ယံ ကိဉ္စိ တေလာဒိ၊ ဣမေ ဒသ ဒါနဝတ္ထူ နာမ သိယုံ။ ဒီယန္တေ ယာယာတိ ဒါနံ။ တဿ ဝတ္ထု ကာရဏံ၊ တဒုပ္ပတ္တိယာ ဥပ္ပဇ္ဇနတောတိ ဒါနဝတ္ထု၊ ဒါတဗ္ဗံ ဝါ ဒါနံ၊ အန္နာဒိ၊ တဒေဝ ဝတ္ထု။ ဧတာနိ ပန ဒသ ဒါနဝတ္ထူနိ သုတ္တန္တနယေန ကထိတာနိ။ ဝိနယာဘိဓမ္မနယဝသေနာပိ ပန ကထေတဗ္ဗာနိ၊ ရူပါဒိဆဠာရမ္မဏဒါနဝသေန ဟိ အဘိဓမ္မေ ဆ ဒါနဝတ္ထူနိ အာဂတာနိ၊ ဝိနယေ စီဝရပိဏ္ဍပါတဘေသဇ္ဇသေနာသနဝသေန စတ္တာရိ အာဂတာနိ။ တတ္ထေဝမာစရိယာ ဝဒန္တိ ‘‘သုတ္တန္တနယဒါနတော ဝိနယဒါနမေဝ မဟပ္ဖလံ၊ ကသ္မာ? အန္နာဒိဒါနမတ္တဝသေနေဝ ယဿ ကဿစိ ဒုဿီလာဒိကဿ ဒါတဗ္ဗန္တိ အနုဇာနိတွာ ပိဏ္ဍပါတာဒိကပ္ပိယဝေါဟာရဝသေန သီလဝန္တာဒိကဿေဝ စ ဒါတဗ္ဗန္တိ အနုညာတတ္တာ။ သာမညဒါနတော ဟိ ဝိသေသဒါနမေဝ မဟပ္ဖလံ၊ တတောပိ အဘိဓမ္မနယဒါနမေဝ မဟပ္ဖလံ၊ ကသ္မာ? ရူပါဒီသု ပရမတ္ထဝသေနေဝ အဘိနိဝိသိတွာ ဒါနဝသေန တတောပိ အတိသယဒါနတ္တာ’’တိ။ မယံ ပန သုတ္တန္တနယဒါနံ ဝါ ဟောတု ဝိနယာဘိဓမ္မနယဒါနံ ဝါ၊ ယံ ခေတ္တာဒိတိဝိဓသမ္ပဒါယုတ္တံ၊ တမေဝ မဟပ္ဖလံ ကရောတီတိ ဝဒါမ။

၄၂၃။ တဒဟေ မတဒိဝသေ မတတ္ထံ ယံ ပိဏ္ဍပါတဇလာဉ္ဇလျာဒိဒါနံ၊ ဧတံ ဒါနံ ဒေဟာ ဥဒ္ဓေ ဘဝံ ဥဒ္ဓဒေဟိကံ နာမ။ ပိတရံ ဥဒ္ဒိဿ ဇလာဉ္ဇလိသုဝဏ္ဏာဒိဒါနံ နိဝါပေါ၊ ဝပ ဗီဇသန္တာနေ၊ ဏော။ ကာလပတ္တာဒိနိယမေန ရာဇမတ္တဏ္ဍဝိသောတ္တရာဒိသတ္ထတော ဝိဟိတံ၊ တံဝ တမေဝ ပိတုဒါနံ သမဏဗြာဟ္မဏဘောဇနာဒိ သဒ္ဓံ နာမ၊ သဒ္ဓါ အဿ ဒါနဿတ္ထီတိ၊ ဏော။ သတ္ထတောတိ ဟေတုမှိ အဝဓျတ္ထဝတ္တိစ္ဆာယ ပဉ္စမီ။

၄၂၄။ စတုက္ကံ ဂေဟာဂတေ။ အတ သာတစ္စဂမနေ၊ ဣထိ၊ အတိထိ၊ ‘‘အတိထိ ဒွီသူ’’တိ တိကဏ္ဍသေသေ [တိကဏ္ဍသေသ ၂။၇။၉]။ ဣတ္ထိယံ အတိထီ စ။ အာဂစ္ဆတီတိ အာဂန္တု၊ တု။ အာဟုနံ ဝုစ္စတိ ဂေဟာဂတာနံ ဒါတဗ္ဗဘတ္တာဒိ၊ တံ ပဋိဂ္ဂဏှိတုံ အရဟတီတိ ပါဟုနော။ ဝိသ ပဝေသနေ၊ အာဝေသနံ အာဝေသော၊ တမရဟတီတိ အာဝေသိကော။ အတျာဂတောပျတြ။ ဂန္တုမိစ္ဆတီတိ ဂမိကော၊ ဣကော။ ဒွယံ ပူဇိတပုပ္ဖဒဗ္ဗက္ခတာဒိမှိ။ အဂ္ဃ ပူဇာယံ၊ အ။ ဏျမှိ အဂ္ဃိယံ၊ အဂ္ဃယမ္ပိ။ အဂ္ဃတော ဝါ တဒတ္ထိယေ ဣယော။

၄၂၅။ ပါဒတ္ထေ [ပါဒဒ္ဓေ (က။)] ဥဒကာဒိမှိ ပဇ္ဇံ။ ပဒဿ ဟိတံ ပဇ္ဇံ။ အာဂန္တွာဒယော ပဇ္ဇပရိယန္တာ သတ္တ သဒ္ဒါ တီသု လိင်္ဂေသု။

ဆက္ကံ ပူဇာယံ။ စိ စယေ၊တိ။ အစ္စ ပူဇာယံ၊ ယု။ ပူဇ ပူဇာယံ၊ ဣတ္ထိယမတိ အ။ ဟရ ဟရဏေ၊ ဥပပုဗ္ဗော ဟရ ပူဇာယံ၊ ဏော၊ ဥပဟာရော၊ ပုမေ။ ဗလ ပါဏနပူဇာသံဝရဏေသု၊ ဣ၊ ဗလိ ဒွီသု။ မာန ပူဇာယံ၊ ယု။ နမဿာပျတြ၊ နမဿ ပူဇာယံ၊ ဣတ္ထိယံ အ။

၄၂၆။ စတုက္ကံ ဝန္ဒနာယံ။ နမဿ ဝန္ဒနေ၊ ပုဗ္ဗေဝ၊ နမု နမနေ ဝါ၊ ဿပစ္စယော။ နမော ကရဏံ နမက္ကာရော၊ ဏော။ နမောတော ဆဋ္ဌီလောပေါ၊ ‘‘လောပဉ္စ တတြာကာရော’’တိ ဩကာရလောပေ အကာရာဂမော၊ အထ ဝါ နမနံ နမော၊ တဿ ကရဏံ နမက္ကာရော၊ ရဟောသဒ္ဒေါ ဝိယ ဟိ နမောသဒ္ဒေါတြ ဒွိဓာ ဝတ္တတိ။ ဧကော အကာရန္တော သလိင်္ဂေါ၊ ဧကော အလိင်္ဂေါ ဩကာရန္တောတိ။ ဝန္ဒ အဘိဝါဒနထုတီသု၊ ယု၊ ဝန္ဒနာ၊ နလောပေ၊ ဒီဃေ စ အဘိဝါဒနံ။

တိကံ ပတ္ထနာမတ္တေ။ အတ္ထ ယာစနာယံ၊ ယု၊ ပတ္ထနာ။ အတ္ထနာပိ။ ဌာ ဂတိနိဝတ္တိမှိ။ ပနိဒွယပုဗ္ဗော ပတ္ထနာယံ၊ ယု၊ ဏတ္တံ၊ ဓတ္တံ။ ဣမှိ ပဏိဓိ။ အယံ ပုရိသေ ပုလ္လိင်္ဂေ။ ယာစနာပျတြ။

၄၂၇။ သက္ကာရပုဗ္ဗင်္ဂမံ ကတွာ ဂရုအာဒီနံ အာရာဓနီယာနံ ကွစိ အတ္ထေ နိယောဇနံ ပတ္ထနာဝိသေသော အဇ္ဈေသနာ၊ ဣသ ဂဝေသနေ၊ ဣသ ဂတိဟိံသာဝဒါနေသုဝါ၊ ယု၊ အဇ္ဈေသနာ၊ ယထာ ‘‘ဒေသေတု ဘဂဝါ ဓမ္မံ၊ ဒေသေတု သုဂတော ဓမ္မ’’န္တိ [မဟာဝ။ ၈]။

၄၂၈။ စတုက္ကံ အနုဿရဏေ။ ဧသ ဂဝေသနေ၊ ယာဂမေ ပရိယေသနာ။ တိမှိ ပရိယေဋ္ဌိ။ ဂဝေသ မဂ္ဂနေ။

တိကံ အာရာဓနီယဿ စိတ္တာနုကူလေ။ အာသ ဥပဝေသနေ၊ ယု၊ ဥပါသနံ။ သု သဝနေ။ သောတုမိစ္ဆာ သုဿူသာ၊ ‘‘ဘုဇဃသဟရသုပါဒီဟိ တုမိစ္ဆတ္ထေသူ’’တိ သပစ္စယော၊ ဒွိတ္တာဒိ၊ သုဿူသာ၊ သာ ဣတ္ထီ။ စရတိတော ဘာဝေ ဏျော၊ ပါရိစရိယာ။

၄၂၉။ တိကံ တုဏှီဘာဝေ။ မုနိနော ကမ္မံ မောနံ၊ ဏော။ တုဟ အဒနေ၊ ဏှပစ္စယော၊ ဟလောပေါ စ၊ တုဏှော မောနမေတဿတ္ထီတိ တုဏှီ၊ တဿ ဘာဝေါ တုဏှီဘာဝေါ၊ အတုဏှဿ ဝါ တုဏှီဘဝနံ တုဏှီဘာဝေါ၊ အထ ဝါ တောဟတီတိ တုဏှီ၊ တုဟ အဒနေ၊ အဒနံ ဟိံသာ၊ ဏီပစ္စယော၊ ဝဏ္ဏဝိပရိယယော၊ တုဏှိနော ဘာဝေါ တုဏှီဘာဝေါ။

ပဉ္စကံ အနုက္ကမေ။ ပတိရူပေန ပတနံ ပဋိပါဋိ၊ ပတ ဂမနေ၊ ဥဘယတြာပိ တဿ ဋော၊ ဣ။ သာ ဣတ္ထီ။ အနုရူပေါ ကမော၊ ကမော ဧဝ ဝါ အနုက္ကမော။ ပရိ အနတိက္ကမေန အယနံ ပဝတ္တနံ ပရိယာယော။ ပုဗ္ဗဿာနုရူပါ အနုပုဗ္ဗီ၊ နဒါဒိ။ အယံ အပုမေ။ အနုပုဗ္ဗမ္ပိ။ ကမု ဣစ္ဆာကန္တီသု၊ ဏော။

၄၃၀။ တိကံ သီလေ။ တပ သန္တာပေ။ ကိလေသေ တာပေတီတိ တပေါ၊ အ။ ယမု ဥပရမေ၊ ဥပရမော ဝိရမဏံ၊ ဘာဝေ ဏော။ သိ ဗန္ဓနေ၊ သိနောတိ စိတ္တမေတေနာတိ သီလံ၊ လော၊ သီလ သမာဓာနေ ဝါ၊ သမာဓာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အဓိဋ္ဌာနဘာဝေါ။ သီလ သမာဓိမှိ ဝါ၊ သမာဓိရတြ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အဘျုပဂမော၊ အညတြ သီလေ တုပစာရာ၊ အထ ဝါ အတ္တာနံ၊ ပရဉ္စ နိရယာဒီသု တာပေတီတိ တပေါ။ ကုသလဓမ္မတော သံယမနံ ဝိရမဏံ သံယမော၊ သမာဓာနဉ္စာတြာကုသလဓမ္မဝသေနေဝါတိ အယံ အညတြ သီလေ နိဗ္ဗစနံ။

သတ္ထဝိဟိတော နိယမော ဝတံ။ ‘‘မန္တနာယံ ပဋိညာယံ၊ နိယမော နိစ္ဆယေ ဝတေ’’တိ ရဘသော။ တဉ္စ ဝတံ ဥပဝါသာဒိလက္ခဏံ ပုညမုစ္စတေ။ ‘‘သီလံ စာရိတ္တံ ဝါရိတ္တမုပဝါသာဒိပုညက’’န္တျမရမာလာ။ အာဒိနာ အက္ခာရလဝဏာသနာဒိ [အခါဒနာဘောဇနာဒိ (က။)]။ ဧတ္ထ စ တပါဒယော မုချဝသေန ကုသလသီလေ ဝတ္တန္တိ၊ ရူဠှီဝသေန အကုသလသီလေပိ။ နိယမာဒယော မုချဝသေန အကုသလသီလေ ဝတ္တန္တိ၊ ရူဠှီဝသေန ကုသလသီလေတိ အယံ သီလဗ္ဗတာနံ ဝိသေသော။ ယမု ဥပရမေ။ ဝတု ဝတ္တနေ၊ ဝတ္တနဉ္စာတြ စရဏံ၊ သမာဓာနံ ဝါ။ ဝါ ပုလ္လိင်္ဂေပိ။

ဒွယံ မရိယာဒါတိက္ကမေ။ ကမု ပဒဝိက္ခေပေ၊ ဝိရူပေါ အတိက္က မော ဝီတိက္ကမော။ မရိယာဒါတိက္ကမော အာစာရော အဇ္ဈာစာရော။ ကာယဝိဝေကာဒယော တယော ဧတ္ထ ဝိဝေကော။ ဝိစ ဝိဝေစနေ၊ ပုထဘာဝေ စ၊ ဘာဝေ ဏော၊ ဒွိတ္တာဒိ။ ပုထု ဝိသုံဘူတော ဂဏာဒီဟိ အတ္တာ သရီရံ မနော သဘာဝေါ စ ဧတေသန္တိ ပုထုဂတ္တာ၊ တေသံ ဘာဝေါ ပုထုဂတ္တတာ [ပုထဂတ္တတာ (က။)] ကာယဝိဝေကာဒယော၊ မဇ္ဈေ ဂါဂမော။ ‘‘ဧဝံသရူပေါယံ ပုရိသော၊ ဧဝံသရူပါ ဝါ အမှေပိ နေသံ ပကတိ’’ရိတိ ပကတိပုရိသာနံ ဝိဘာဂေန ဉာဏဝိဝေကော။ အတ္တာ ဗုဒ္ဓိ၊ သော ပုထုဘာဝေန ယဿ၊ တဗ္ဘာဝေါ ပုထုဂတ္တတာတျညေ။ အညတော ဝိလက္ခဏဿ ဘာဝေါ ပုထုဂတ္တတာတျညေ။

၄၃၁။ ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကံ စူဠဝတ္တံ၊ မဟာဝတ္တဉ္စ၊ ဝတ္တပဋိပတ္တိ ဝါ ‘‘အာဘိသမာစာရိက’’မိတျုစ္စတေ၊ အဘိသမာစာရေ ဥတ္တမသမာစာရေ ဘဝံ အာဘိသမာစာရိကန္တိ ကတွာ၊ တဒညံ ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကတော အညံ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလာဒိကံ သီလံ ဗြဟ္မစရိယဿာရိယမဂ္ဂဿ အာဒိမှိ တဒတ္ထာယ စရိတဗ္ဗတ္တာ အာဒိဗြဟ္မစရိယမိတျုစ္စတေ။

၄၃၂။ ပါပေဟိ အကုသလဓမ္မေဟိ ဥပါဝတ္တော [ဥပါဝုတော (က။)] အနာဝုတော ဝိဂတော သဗ္ဗန္နပါနဘောဂါဒီဟိ ဝိဝဇ္ဇိတောဝ ဟုတွာ ဂုဏေဟိ သီလာဒီဟိ သဒ္ဓိံ ယော ဝါသော ဝသနံ ထမ္ဘနမတ္ထိ၊ သော ‘‘ဥပဝါသော’’တိ ဝိဇာနိတဗ္ဗော။ ဝသု ထမ္ဘေ၊ ဒိဝါဒိ၊ ဥပဝသနံ ဥပဝါသော၊ ဏော၊ ဝိဂတော၊ ဥပေတော စ ဝါသောတိ ဝါ ဥပဝါသော။

၄၃၃။ ပဇ္ဇဒ္ဓံ ဘိက္ခုမှိ။ တပေါ ကမ္မမဿတ္ထီတိ တပဿီ၊ တပါဒိတော သီ၊ ဒွိတ္တံ။ ဘယဒဿနသီလော ဘိက္ခု၊ ရူ၊ ရဿော။ သမေတီတိ သမဏော၊ ယု။ ပဗ္ဗဇာ သဉ္ဇာတာ ယဿာတိ ပဗ္ဗဇိတော၊ သဉ္ဇာတတ္ထေ ဣတော၊ သေဋ္ဌတ္တံ ဝဇတီတိ ဝါ ပဗ္ဗဇိတော၊ ဝဇ ဂမနေ၊ တော။ တပေါကမ္မံ ဓနံ ယဿာတိ တပေါဓနော။

ဒွယံ မောနဗ္ဗတေ။ ဝါစတော ယမတီတိ ဝါစံယမော၊ နိဂ္ဂဟီတာဂမော၊ ရဿော စ။ မောနမဿတ္ထီတိ မုနိ၊ ရဿော၊ ဩဿု။ ဒွယံ အာဘုသောပဝါသနဗြဟ္မစရိယာဒိယုတ္တေ။ တပေါယောဂါ တာပသော၊ သဏ။ ဣသ ဂဝေသနေ၊ ဣ၊ ဣသိ၊ ဣသ ဂတိယံ ဝါ၊ ဉာဏဿ၊ သံသာရဿ ဝါ ပါရံ ဂမနတော ဣသိ၊ ဣ။ ပါရိကင်္ခီပျတြ၊ ပါရမဿတ္ထီတိ ပါရီ၊ ဗြဟ္မဉာဏံ၊ တံ ကင်္ခတီတိ ပါရိကင်္ခီ။

၄၃၄။ ဒွယံ ဇိတိန္ဒြိယဂဏေ။ ယေသံ သံယတာ ဣန္ဒြိယာနံ ဂဏာ၊ တေ ယတိနော၊ ဝသိနော စ နာမ။ ယတံ ဣန္ဒြိယသံယမော နိစ္စမေတေသမတ္ထီတိ ယတိနော၊ ဤ။ ယတယောပိ၊ ယတ ပယတနေ၊ ဣ။ ဝသ ပါဂုဏျေ၊ ဝသော ယေသမတ္ထီတိ ဝသိနော၊ ဤ။

တိကံ ဓမ္မသေနာပတိမှိ။ သာရီ နာမ ဗြာဟ္မဏီ၊ တဿာ ပုတ္တော သာရိပုတ္တော။ တုဿန္တျသ္မိံ အတ္ထသိဒ္ဓိတောတိ တိဿော၊ သော၊ တုဿိ စ။ ပူဇိတော တိဿော ဥပတိဿော၊ အထ ဝါ ‘‘တိဿော’’တိ ဝါ ‘‘ဖုဿော’’တိ ဝါ ‘‘ဥပတိဿော’’တိ ဝါ ဒဟရကာလေ မာတာပိတူဟိ ယဒိစ္ဆာယ ဂဟိတံ နာမံ၊ ‘‘သာရိပုတ္တော’’တိ မာတုဝသေန၊ ‘‘ဓမ္မသေနာပတီ’’တိ ပန အရိယဘာဝပ္ပတ္တေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဂဟိတံ နာမံ။ ကုသလဓမ္မာဝုဓေဟိ ကာမာဒိကာ အကုသလဓမ္မသေနာ ဇိတာ ယေသံ ဓမ္မသေနာ၊ အနေကကောဋိသတသဟဿသင်္ချာ ဘဂဝတော သာဝကသင်္ဃာ၊ တေသံ ပတိ နာယကဋ္ဌေန ဓမ္မသေနာပတိ။

၄၃၅။ ဒွယံ ဘဂဝတော ဝါမပဿဋ္ဌေ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနေ။ ကုလေ ဇာယတီတိ ကောလိကော၊ သော ဧဝ ကောလိတော။ မောဂ္ဂလ္လိဗြာဟ္မဏိယာ အပစ္စံ မောဂ္ဂလ္လာနော၊ ဏာနော။ ဒွယံ အရိယသာမညေ။ ကိလေသာရယော ဟနတီတိ အရဟော၊ သော ဧဝ အရိယော၊ အရ ဂမနေ ဝါ၊ အရတိ အဓိဂစ္ဆတိ မဂ္ဂဖလဓမ္မေတိ အရိယော၊ ဏျော။ အဓိဂစ္ဆိတ္ထာတိ အဓိဂတော၊ တော။

အသေက္ခဿ ဂဟိတတ္တာ ‘‘သောတာပန္နာဒိကာ’’တိ ဧတ္ထာဒိနာ ဆဠေဝ ပုဂ္ဂလာ သင်္ဂဟိတာ၊ တေန သောတာပတ္တိမဂ္ဂဋ္ဌာဒယော သတ္တ သေက္ခာ၊ ဧကော အရဟာ အသေက္ခာတိ သိဒ္ဓံ။ တီဟိ သိက္ခာဟိ ယုတ္တတာယ သေက္ခာ၊ ကကာရလောပေန ‘‘သေခါ၊ အသေခါ’’တိပျတ္ထိ။ ဒွယံ အနဓိဂတေ။ အရိယေဟိ ပုထု ဝိသုံဘူတော ဇနော ပုထုဇ္ဇနော၊ ပုထု ဝါ နာနာကိလေသေ ဇနေတီတိ ပုထုဇ္ဇနော။

၄၃၆။ ဒွယံ အဂ္ဂဖလေ။ ပဌမမဂ္ဂါဒီဟိ ဒိဋ္ဌမရိယာဒမနတိက္ကမိတွာ ဇာနိတ္ထာတိ အညာ၊ ရဿော၊ ရူပရာဂါဒီနံ ဝါ ပဉ္စုဒ္ဓမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ဩဓိဝသေန မာရဏတော အညာ၊ မရိယာဒတ္ထော စေတ္ထ အာကာရော၊ ဉာ မာရဏတောသနနိသာနေသု၊ ဣတ္ထိယမတိ အ။ အရဟတော ဘာဝေါ အရဟတ္တံ၊ ဘာဝေ တ္တော၊ ဘာဝေါတြ အဘိဓာနဗုဒ္ဓီနံ ပဝတ္တိယာ နိမိတ္တံ၊ တဉ္စ ဒုဝိဓံ ဗျုပ္ပတ္တိပဝတ္တိနိမိတ္တဝသေန။ တတြ ဝိသေသေဟိ ကြိယာပကတိပစ္စယာဒီဟိ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဗျုပ္ပတ္တိ၊ ဂေါအာဒိသဒ္ဒသရူပံ၊ တဿာ နိမိတ္တံ ဗျုပ္ပတ္တိနိမိတ္တံ၊ ကြိယာပကတိပစ္စယာဒယော၊ ဝိဝိဓံ ဝါ ဂေါအာဒိသဒ္ဒသရူပံ ဥပ္ပာဒေတီတိ ဗျုပ္ပတ္တိ၊ သာ ဧဝ နိမိတ္တံ၊ ယထာဝုတ္တာ ကြိယာဒယောယေဝ။ ပဝတ္တယတိ တတ္ထ တတ္ထ အတ္ထေ ပယောဇယတီတိ ပဝတ္တိ၊ ဂေါအာဒိကော သဒ္ဒေါ၊ တဿ နိမိတ္တံ ပဝတ္တိနိမိတ္တံ၊ ဇာတိကြိယာဂုဏဒဗ္ဗနာမာနိ။ တတြ ဗျုပ္ပတ္တိနိမိတ္တံ သဒ္ဒသရူပုပ္ပတ္တိယာ ကာရဏံ၊ ပဝတ္တိနိမိတ္တံ ပန သဒ္ဒပ္ပယောဇနဿ ကာရဏန္တိ အယမေတေသံ သင်္ခေပတော လက္ခဏဝိသေသော။

ဒွယံ စေတိယေ။ ထု အဘိတ္ထဝေ၊ ပေါ၊ ဒီဃာဒိ။ စိတ ပူဇာယံ၊ စေတိတဗ္ဗံ ပူဇေတဗ္ဗန္တိ၊ ဏျော၊ စေတိယံ။ ဧတ္ထ စ ထူပသဒ္ဒေါ သမုခေပိ၊ စေတိယသဒ္ဒေါ ပန မုခရဟိတေယေဝ ဝတ္တတိ။ ‘‘စေတိယမာယတနေ ဗုဒ္ဓ-ဗိမ္ဗေ စောဒ္ဒိဿပါဒပေ’’တိ [စိန္တာမဏိဋီကာ ၁၂။၇ ဗျာချာသုဓာ ၂။၂။၇] ရုဒ္ဒေါ။

ဒွယံ အာနန္ဒေ။ ဓမ္မော ပရိယတ္တိ၊ သောဝ ဘဏ္ဍံ ဓနံ သုခဒါယကတော၊ တဿ အဂါရံ ဌပနဋ္ဌာနံ ဂေဟံ၊ တဗ္ဘာဝေ တိဋ္ဌတီတိ ဓမ္မဘဏ္ဍာဂါရိကော၊ ဣကော။ နန္ဒ သမိဒ္ဓိယံ။ ဣမေ ဒွေ သဒ္ဒါ သမာ သမာနတ္ထာ။

၄၃၇။ ဒွယံ ဝိသာခါယံ သေဋ္ဌိဓီတရိ။ ဝိဝိဓာ ဗဟုကာ ပုတ္တနတ္တပနတ္တာဒိကာ သာခါ ယဿာ သာ ဝိသာခါ။ မိဂါရဿ သေဋ္ဌိနော မာတုဋ္ဌာနိယတ္တာ မိဂါရမာတာ။

ဒွယံ အနာထပိဏ္ဍိကသေဋ္ဌိမှိ။ သုန္ဒရော အတ္တာ ယဿ သုဒတ္တော၊ သုန္ဒရံ ဒတ္တံ ဒါနမဿ ဝါ သုဒတ္တော၊ ဣဒမဿ ဒဟရကာလေ ပဝတ္တံ နာမံ။ အနာထာနံ ပိဏ္ဍံ ဒဒါတီတိ အနာထပိဏ္ဍိကော၊ ဣဒမဿ ကြိယာနာမံ။

၄၃၈-၄၃၉။ ဘိက္ခုအာဒယော ဧတေ ပဉ္စ သဟဓမ္မိကာ။ သဟ ဧကတော ဓမ္မံ စရန္တီတိ သဟဓမ္မိကာ။

ပတ္တာဒယော အဋ္ဌ ပရိက္ခာရာ ဥက္ကဋ္ဌဝသေန ဝုတ္တာ၊ မဇ္ဈိမဝသေန ပန ကတ္တရဒဏ္ဍောပိ တေလနာဠိပီတိ ဒသ ပရိက္ခာရာ ဝတ္တဗ္ဗာ၊ ဩမကဝသေန ဆတ္တမ္ပိ ဥပါဟနာပီတိ ဒွါဒသ ပရိက္ခာရာ စ ဝတ္တဗ္ဗာ။

၄၄၀။ ဒွယံ သာမဏေရေ။ သမဏဿာပစ္စံ သာမဏေရော။ သမဏလိင်္ဂါစာရတ္တာ ‘‘သမဏောယ’’န္တိ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗောတိ သမဏုဒ္ဒေသော။ ဒိသီ ဥစ္စာရဏေ။

တိကံ အစေလကေ။ ဒိသာ ဧဝ အမ္ဗရံ ဝတ္ထံ၊ န ပကတိဝတ္ထမေတဿ ဒိဂမ္ဗရော၊ သဿ ဂေါ။ နတ္ထိ စေလံ ဝတ္ထမေတဿ၊ သမာသန္တေ ကော။ စတူဟိ ဂန္ထေဟိ ဗန္ဓနီယတ္တာ နိဂန္ထော၊ နိသဒ္ဒေါ ဗန္ဓနေ။ ဒွယံ ဇဋာဝတိ။ ဇဋံ ယဿတ္ထိ ဇဋိလော၊ ဣလော။ ဇဋံ ဓာရေတီတိ ဇဋာဓရော။

၄၄၁။ ကုဋိသကာဒိကာ စတုတ္တိံသ လဒ္ဓိယော ပရသမယာနမာဂမတော ဂဟေတဗ္ဗာ၊ တထာ ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိယော ဗြဟ္မဇာလသုတ္တန္တတော။ ဣတီတိ ပရိသမာပနတ္ထော။ ဧတေတိ နိဒဿနတ္ထော။ ဧတေ ဆန္နဝုတိလဒ္ဓိယော တဏှာပါသံ၊ ဒိဋ္ဌိပါသဉ္စ ဍေန္တိ ပဝတ္တေန္တီတိ ပါသဏ္ဍာတိ သမ္ပကာသိတာ ကထိတာ။ ‘‘ဣတိ ဆန္နဝုတိ ဧတာ’’တိပိ ပါဌော။

၄၄၂။ တိကံ သုစိမှိ။ ပု ပဝနေ၊ တော။ ဒွိတ္တာဒိ။ ယတ ပယတနေ၊ တော။ ဒီဃာဒိ။ ဒွယံ စမ္မနိ။ စရိတံ တန္တိ စမ္မံ၊ စရတိမှာ မန၊ စမု အဒနေ ဝါ၊ မန။ အဇ ဂမနေ၊ ယု၊ ဣနော ဝါ။

ဒွယံ ဒန္တကဋ္ဌေ။ ဒန္တေ ပုနာတိ သောဓေတိ ယေနာတိ ဒန္တပေါနော၊ ယု။ ဒန္တပေါဏောပိ။ ဒန္တသောဓနတ္ထံ ကဋ္ဌံ ဒန္တကဋ္ဌံ။ ဒွယံ ရုက္ခတ္တစေ။ ဝက္က တစေ၊ အလော။ တရ တရဏေ၊ ဣတော၊ သကတ္ထေ ကော။

၄၄၃။ ဒွယံ ဘာဇနသာမညေ။ ပတတိ ယတ္ထ သော ပတ္တော၊ ပတ ဂတိယံ၊ တော။ ပါ ရက္ခဏေ၊တိ။

ဒွယံ ကုဏ္ဍိကာယံ။ ကဿ ဇလဿ မဏ္ဍော ပသန္နဘာဝေါ ကမဏ္ဍော၊ တံ လာတီတိ ကမဏ္ဍလု၊ ဥ။ ကုဍိ ရက္ခဏေ၊ သကတ္ထေ ကော။ ကတ္တရဿ ဇိဏ္ဏဿ အာလမ္ဗနယဋ္ဌိ။

၄၄၄။ ယံ ‘‘ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏီ’’တိအာဒိ ဗြဟ္မစရိယကမ္မံ နိစ္စံ ယာဝဇီဝမဝဿမ္ဘာဝေန၊ တံ ဒေဟသာဓနာပေက္ခံ သရီရေနေဝ သာဓနမပေက္ခတေ၊ န ဗာဟိရေန သာဓနံ၊ အယံ ယမော နာမ၊ ယမု ဥပရမေ။

‘‘သရီရသာဓနာပေက္ခ-နိစ္စကမ္မမယေ ယမေ၊

သံယမေ ယမရာဇေ စ၊ ယမကေ တု ယမံ တိသူ’’တိ [အမရ ၁၇။၃၈]။

ရုဒ္ဒေါ။

ယံ ပနာဂန္တုနာ သုက္ကပက္ခာဒိဝသေန အနိစ္စံ နိယမိတကာလမုပဝါသာဒိကံ ကမ္မံ၊ အယံ နိယမော၊ ကာလာဒိဝသေန နိယမိတဗ္ဗောတိ နိယမော၊ ယမု ဥပရမေ။ ‘‘မန္တနာယံ ပဋိညာယံ၊ နိယမော နိစ္ဆယေ ဝတေ’’တိ ရုဒ္ဒေါ။

ဗြာဟ္မဏဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၄၅။ ဒွယံ ဝေဿေ။ ဝိသ ပဝေသနေ၊ သော။ ဣယာနပစ္စယေ ဝေသိယာနော။ ဦရုဇော၊ အရိယောပျတြ။

ပဉ္စကံ ကသိအာဒိဇီဝိကာယံ။ ဇီဝ ပါဏဓာရဏေ၊ ယု။ သဗ္ဗတြ ဘာဝေ ပစ္စယော၊ ကရဏေတျေကေ။ ဝတ ဝတ္တနေ၊တိ၊ အဿု၊ ဏွုမှိ ဇီဝိကာ။ ဝုတ္တီနံ သရူပပ္ပကာရေ ဒဿေတိ။ ဒွယံ ကသိကမ္မေ။ ကသနံ ကသိ၊ သာ ဧဝ ကမ္မံ ကသိကမ္မံ။ ကသ ဝိလေခနေ၊ ဣ၊ ကသိ။

၄၄၆။ ဒွယံ ဝါဏိဇ္ဇေ။ ဝဏိဇာနံ ကမ္မံ ဝါဏိဇ္ဇံ၊ ဝဏိဇ္ဇာ စ။ ဒွယံ ပသုပေါသနေ။ ဂုန္နံ ရက္ခာ ဂေါရက္ခာ။ ပသူနံ ဂေါမဟိံသာဒိကာနံ ပါလနံ ပေါသနံ စိကိစ္ဆာဒိ ပသုပါလနံ ဝုတ္တံ သရူပံ၊ ဝုတ္တပ္ပကာရာ စ ဣတိ ဝေဿဿ ဝုတ္တိယော ဝုတ္တိကာရဏာ တိဿော ဘဝန္တိ ကသိကမ္မာဒိပ္ပကာရေန။

တိကံ ဂိဟိမှိ။ ဂဟေ ဂေဟေ၊ ပဉ္စကာမဂုဏေ ဝါ ဘဝဝသေန တိဋ္ဌတီတိ ဂဟဋ္ဌော။ အဂါရေ ဂေဟေ ဝသတီတိ အဂါရိကော၊ ဂဟမေတဿတ္ထီတိ ဂိဟိ၊ အဿိ၊ ရဿော စ။

၄၄၇။ ဒွယံ ကသိဗလေ။ ခေတ္တေနာဇီဝတိ။ ကသတီတိ ကဿကော၊ ဏွု။ ဒွယံ ခေတ္တေ။ ဗီဇာနိ ခိပန္တျသ္မိန္တိ ခေတ္တံ၊ ခိပ ပေရဏေ၊ တော၊ ခိတ္တံ တာယတီတိပိ ခေတ္တံ၊ ခိ နိဝါသဂတီသု ဝါ၊ တ၊ တြဏ၊ ခေတ္တံ၊ ခေတြံ။ က္လေဒ၊ က္လိဒ အလ္လဘာဝေ၊ လလောပေါ၊ က္လေဒီယတီတိ ကေဒါရံ၊ ကေ ဇလေ သတိ ဒါရော ဝိဒါရဏမဿာတိ ဝါ ကေဒါရံ၊ သညာသဒ္ဒတ္တာ သတ္တမိယာ န လောပေါ၊ ဝါပေါပျတြ၊ ဝပ္ပတေ ယသ္မိန္တိ ဝါပေါ၊ ဏော။

ဒွယံ မတ္တိကာခဏ္ဍေ။ လေဍ္ဍ သင်္ဃာတေ၊ ဥ၊ လေဍ္ဍု။ ပုမေ ဥတ္တော ကထိတော။ ‘‘လေဍ္ဍဝေါ ပုမေ’’တျ [အမရ ၁၉။၁၂] မရကောသေ။ ဒွယံ ခဏိတ္တိယံ။ ခညတေ ယာယ၊ သာ ခဏိတ္တိ၊ ခနု အဝဒါရဏေ၊တိ၊ ဏတ္တံ၊ ဥဿိ။ အဝဒါရီယတေ ယေန အဝဒါရဏံ၊ ဒရ ဝိဒါရဏေ၊ ယု။

၄၄၈။ တိကံ ဒါတ္တေ။ ဒန္တိ လုနန္တျနေနာတိ ဒါတ္တံ၊ ဒါ လဝနေ၊ တော။ ဒါတြမ္ပိ။ လူ ဆေဒနေ၊ လဝိတ္တံ၊ အသု ခေပနေ။ အသိတံ၊ သဗ္ဗတြ ကရဏေ ပစ္စယော။

တိကံ ပါဇနဒဏ္ဍေ။ တုဒ ဗျထနေ၊ ဏော၊ ပတောဒေါ။ တပစ္စယေ တုတ္တံ။ အဇ ခေပနေ၊ ဂတိမှိ စ၊ ကရဏေ ယု၊ ပါဇနံ။ ဝဏ္ဏဝိကာရေ ပါစနံ။ တောဒနံပျတြ။

တိကံ ရဇ္ဇုယံ။ ယုဇ ယောဂေ၊ တော၊ ယောတ္တံ။ ရုဓ အာဝရဏေ၊ ဇု၊ ဥဿတ္တံ၊ ပရရူပတ္တဉ္စ၊ ရဇ္ဇု ထိယံ။ ရသ အဿာဒနေ၊ မိ၊ အာဗန္ဓောပျတြ။

ဒွယံ ဖာလေ။ ဖာလယတိ ပါဋယတိ ဘူမိ ယေန ဖာလော၊ ဏော။ ကသ ဝိလေခနေ၊ ဏွု၊ ကသကော။ ‘‘ဖာလကသကာ’’တိ [ဗျာချာသုဓာ ၂။၉။၁၃] ရုဒ္ဒေါ။ နိရီသံ၊ ကူဋကံ၊ ဟလမ္ပိ။ ဤသာယ နိဂ္ဂတံ နိရီသံ။ ကုဋ ဆေဒနေ၊ သကတ္ထေ ကော၊ ကူဋကံ၊ ဒီဃာဒိ။ ဟလ ဝိလေခနေ။

၄၄၉။ တိကံ နင်္ဂလေ။ ဘူမီနင်္ဂ’မနင်္ဂံ ကရောန္တော လုနာတီတိ နင်္ဂလံ။ သီ ဗန္ဓနေ၊ ရော၊ သီရော။ ‘‘သီရော တိက္ခကရေ ဟလေ’’တိ နာနတ္ထသင်္ဂဟေ။ ဂေါဒါရဏံပျတြ။ နင်္ဂလဿ ဒဏ္ဍကေ ဤသာ၊ ဤသ ဣဿရိယေ၊ ဤသာ နာရီ။ ‘‘ပဘုမှိ သင်္ကရေ ဤသော၊ ထိယံ နင်္ဂလဒဏ္ဍကေ’’တိ [စိန္တာမဏိဋီကာ ၁၉။၁၃-၄ ဗျာချာသုဓာ ၂။၉။၁၄] ရဘသော။

ယုဂကီလကေ သမ္မာသဒ္ဒေါ၊ သမန္တိ ယာယ သမ္မာ၊ သမု သမနေ။ ဟလပဒ္ဓတိ နင်္ဂလလေခါ သီတာ နာမ။ ‘‘သီတာ နင်္ဂလလေခါ စ၊ ဒိဝဂင်္ဂါ စ ဇာနကီ’’တိ [တိကဏ္ဍသေသ ၃။၃။၁၉၁] တိကဏ္ဍသေသေ။ သီ သယေ၊ တော၊ သီတာ နာရီ။

၄၅၀-၄၅၁။ မုဂ္ဂါဒိကေ ဓညဝိသေသေ အပရန္နသဒ္ဒေါ၊ ပုဗ္ဗန္နတော အပရဘာဂေ ပဝတ္တံ အန္နံ အပရန္နံ၊ အပရဏ္ဏဉ္စ။ သာလိအာဒိကေ ပုဗ္ဗန္နသဒ္ဒေါ၊ အပရန္နဿ ပုဗ္ဗေ ပဝတ္တံ အန္နံ ပုဗ္ဗန္နံ၊ ပုဗ္ဗဏ္ဏဉ္စ။ ပုဗ္ဗာပရတ္တဉ္စ နေသံ အာဒိကပ္ပေ သမ္ဘဝါသမ္ဘဝဝသေန ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

သာလျာဒယော သတ္တ ဓညာနိ။ ဓာနံ ပေါသနံ၊ တတြ သာဓူနိ ဓညာနိ၊ ယော၊ ရဿော။ ကလမာ ရတ္တသာလိ မဟာသာလိသဋ္ဌိကပ္ပဘုတယော သူကဓညဝိသေသာ သာလယော နာမ။ သဋ္ဌိဒိနာနိ ပရိပါကမဿ သဋ္ဌိကော။ သာလ သိလာဃာယံ၊ ဣ၊ သာလိ။ ဝဟတိ၊ ဗြူဟေတိ ဝါ သတ္တာနံ ဇီဝိတန္တိ ဝီဟိ၊ ဝဟ ပါပုဏေ၊ ဗြူဟ ဝုဍ္ဎိယဉ္စ၊ ဣ၊ အဿီ၊ ပက္ခေ ရလောပေါ၊ ဝီဟိ။ ကောရံ ရုဓိရံ ဒူသတီတိ ကုဒြူသော၊ ဂေါဝဍ္ဎနော၊ အ။ ဝဏ္ဏဝိပရိယယော၊ ဩဿု စ။ ဂုဓ ပရိဝေဓနေ၊ ဥမော။ ဂေါဓုမော။ ‘‘ဂေါဓူမသုမနော မိလက္ခ၊ ဘောဇနံ ပါဝဋော ယဝေါ’’တိ ရဘသော။ ဝရ ဝရဏသမ္ဘတ္တီသု၊ ဏွု၊ ဝရကော။ ယု မိဿနေ၊ အ၊ ယဝေါ။ ကင်္ဂု အတိသုခုမသဿေ ဓညဝိသေသေ၊ သောဘနသီသတ္တာ ကမနီယဘာဝံ ဂစ္ဆတီတိ ကင်္ဂု၊ ဥ။ ‘‘သာမာ ပိယင်္ဂု ကင်္ဂု ဒွေ’’တိ ရုဒ္ဒေါ။ တဗ္ဘေဒါ တေသံ ဓညာနံ ဘေဒါ ဝိသေသာ နီဝါရာဒယော ဝုစ္စန္တေ။ နီဝါရာနိ တိဏဓညာနိ၊ အာဒိနာ သာမာကာဒယော။

ဒွယံ ကဠာယေ။ စဏ ဒါနေ၊ ဏွု၊ စဏကော၊ ဟရိမန္ထကေပိ။ ကံ ဝါတံ လာတီတိ ကဠာယော၊ ဠတ္တံ၊ ကလာယမ္ပိ။ ဒွယံ သာသပသာမညေ။ ‘‘သာသပေါ တု သရိသပေါ၊ ကဋုသ္နေဟော စ တန္တုဘော’’တိ တိကဏ္ဍသေသော [၂။၈။၃]။ ‘‘ပုမေ သုဒ္ဓါဒနသုတေ၊ သိဒ္ဓတ္ထော သေတသာသပေ’’တိ ရဘသော။ သိဒ္ဓါ အတ္ထာ အသ္မိန္တိ သိဒ္ဓတ္ထော။ သာသ အနုသိဋ္ဌိယံ၊ အပေါ။ သာသပဿာပိ ဝီဟိဘေဒတ္တာ ဣဓ ဂဟဏံ။

၄၅၂။ ဒွယံ ကင်္ဂုယံ။ ပိယဘာဝံ အင်္ဂတီတိ ပိယင်္ဂု။ ဒွယံ အတသိယံ။ အဝ ရက္ခဏေ၊ မော၊ အဝဿု၊ ဒွိတ္တံ၊ ဥမ္မာ။ အတ သာတစ္စဂမနေ၊ အသော၊ နဒါဒိ။ ခုမာပျတြ။

စတုက္ကံ သဿေ။ ကိဋ ဂတိယံ၊ ဌော၊ ကသိတော သမ္ဘူတံ ဝါ ကိဋ္ဌံ၊ ကိဋ္ဌဋ္ဌာနေ ဥပ္ပန္နသဿဉှိ ‘‘ကိဋ္ဌ’’န္တိ ဝုစ္စတိ ဌာနူပစာရေန၊ ဌော၊ သိလောပေါ၊ အဿိ။ သသ ဂတိဟိံသာပါပုဏနေသု၊ သော။ ထမ္ဗော ဂုမ္ဗော၊ တံ ကရောတီတိ ထမ္ဗကရိ၊ ဣ။ ဓညံပျတြ။ ‘‘ဓညံ ဝီဟီသု ဓညကေ၊ ဓညော ပုညဝတီရိတော။ ဓညာ ဝါတာမလကီသူ’’တိ ဟိ နာနတ္ထသင်္ဂဟေ။

၄၅၃။ ဒွယံ သဿာဒီနံ ကဏ္ဍမတ္တေ။ ကဏ သဒ္ဒေ၊ ဍော။ နလ ဂန္ထေ၊ ဏော၊ နာလံ။ နာဠိပိ။ သော ဧဝ သဿာဒိကဏ္ဍော နိပ္ဖလော စေ၊ ပလာလမုစ္စတေ။ ပလ လဝနပဝနေသု၊ အလော၊ ပလာလောပိ။

ဒွယံ အသာရေ တုစ္ဆဓညေ။ ဘသ ဘသ္မီကရဏေ၊ အဿု၊ ဘုသံ အတိသယေပိ။ ထုသမ္ပိ။ တုသ ဥဿဂ္ဂေ။ ကေန ဝါတေန ဣင်္ဂတီတိ ကလိင်္ဂရော၊ လာဂမော၊ အရော စ။ ဓညာနမေဝ တစေ ဝက္ကလေ ထုသော၊ တုသ တုဋ္ဌိမှိ၊ တဿ ထော၊ ထုသော ပုမေ။ ‘‘ဓညတ္တစေ ပုမာ ထုသော’’ [အမရ ၁၉။၂၂] တျမရကောသေ။

၄၅၄။ ဒွယံ သဿရောဂေ။ သေတဝဏ္ဏကရဏဝသေန အဋတိ ဟိံသတီတိ သေတဋ္ဋိကာ၊ သာ ဧဝ သေတဋ္ဌိကာ။ ဒွယံ တဏ္ဍုလကဏေ။ ကဏ နိမီလနေ၊ ကဏ နိမီလနသဒ္ဒဂတီသု ဝါ၊ အ၊ ကဏော။ ကုဏ္ဍ ဒါဟေ၊ သကတ္ထေ ကော။ ဒွယံ ဓညမဒ္ဒနဘူမိယံ။ ခလ သောစေယျေ၊ ဓညာနိ ကရောန္တိ မဒ္ဒန္တိ အသ္မိံ ဓညကရဏံ။ တိဏာဒီနံ၊ သဿာနဉ္စ ထမ္ဗော ဂုမ္ဗော နာမ၊ ထမ္ဗ ဝေကလျေ၊ ထမ္ဗ ပဋိဗန္ဓေ ဝါ။ ဂုဟ သံဝရဏေ၊ ဗော၊ ဟဿ မော။

၄၅၅။ ဒွယံ မုသလေ။ အယော အဂ္ဂေကောဋိယံ ယဿာတိ အယောဂ္ဂံ။ မုသ ခဏ္ဍနေ၊ အလော။ ဒွယံ သုပ္ပေ။ ကုစ္ဆိတံ လုနာတျပနေတီတိ ကုလ္လော။ သုပ မာနေ၊ အ၊ သရတျနေနေတိ ဝါ သုပ္ပံ၊ ပေါ၊ အဿု။ ပပ္ဖောဋနံပျတြ။

ဒွယံ ဥဒ္ဓနေ။ ဥပရိ ဓီယတေ ထာလျာဒိကမသ္မိန္တိ ဥဒ္ဓနံ၊ ဥဒ္ဓါနမ္ပိ၊ ယု။ စုလ္လ ဟာဝကရဏေ၊ ဣ၊ ဤမှိ စုလ္လီ။ အဓိသယနီ၊ အန္တိကာပျတြ။ အတိ အဒိ ဗန္ဓနေ၊ အန္တျတေ ဘိက္ခာဒိကမဿန္တိ အန္တိကာ၊ ဏွု။ ‘‘သန္တိကေ သန္နိဓာနေ စ၊ ဥဒ္ဓနေ စာပိ အန္တိကာ’’တျဇယော။

ကာသာဒိရစိတော ကဋော ယေန မရာဝေါ ဗန္ဓီယတေ။ မရာဝေါ စ ဝီဟျဂါရံ၊ ‘‘ကုသူလော ဝီဟျဂါရဉ္စ၊ ကန္တရော စ မရာဝကော’’တိ ရဘသော။ ကေစိ မရာဝမေဝ ကဋမာဟု၊ တံ န၊ ‘‘ကုသူလော စ မရာဝေါ စ၊ ကိလဉ္ဇော စ ကဋော ဘဝေ’’တိ အမရမာလာယံ ပါဒနာမပကရဏေ ဘေဒေန ပါဌာ။ ကိလ ဗန္ဓနေ၊ ကိလနံ ကိလော၊ တဒတ္ထံ ဇာယတီတိ ကိလဉ္ဇော၊ နိဂ္ဂဟီတာဂမော။ ကဋ ဂတိယံ၊ အ။

၄၅၆။ အဋ္ဌကံ ထာလိယံ။ ကာမီယတီတိ ကုမ္ဘီ၊ ကမု ဣစ္ဆာယံ၊ ဘော၊ အဿု၊ ဤ စ၊ ကုယာ ပထဝိယာ ဘဝတီတိ ဝါ ကုမ္ဘီ၊ ကေန အဂ္ဂိနာ ဘဏတီတိ ဝါ ကုမ္ဘီ၊ ဘဏ သဒ္ဒေ၊ ဏလောပေါ၊ ကေန ဇလေန ဥမ္ဘီယတိ ပူရီယတီတိ ဝါ ကုမ္ဘီ၊ ဥဘ ဥဗ္ဘ ဥမ္ဘ ပူရဏေ၊ သဗ္ဗတြ နဒါဒိ။ ပိဌ ဟိံသာသံကိလေသေသု၊ အရော။ ကုဏ္ဍ ဒါဟေ။ ခလ သောစေယျေ၊ ဠတ္တံ။ ဥခ ဂမနေ၊ အလော၊ နဒါဒိ၊ ရဿော။ အပစ္စယေ ဥခါ။ ထလ ဌာနေ၊ ဣ၊ ထာလိ၊ ဤမှိ ထာလီ။ ကေန အဂ္ဂိနာ လပတီတိ ကောလမ္ဗော၊ အဿောတ္တံ၊ နိဂ္ဂဟီတာဂမော၊ ဗတ္တဉ္စ၊ ကေ အဂ္ဂိမှိ ဩလမ္ဗတီတိ ဝါ ကောလမ္ဗော။ လဗိ အဝသံသနေ။

တိကံ မဏိကေ။ မန ဉာဏေ၊ ဣ၊ ဏတ္တံ၊ မဏိယေဝ မဏိကံ။ ဘဏ သဒ္ဒေ၊ ဏွု၊ အရံ သီဃံ ဇရော အဿ အရဉ္ဇရော။

၄၅၇။ ဒွိပါဒံ ဃဋေ။ ဃဋ စလနေ၊ အ၊ နဒါဒိမှိ ဃဋီ၊ ကုဋ ကောဋိလျေ။ ကေန ဇလေန လသတိ သိလိဿတီတိ ကလသော၊ လိသ သိလေသနေ၊ အ၊ ဣဿတ္တံ၊ ကလသော တီသု။ ဝရ ဝါရဏသမ္ဘတ္တီသု၊ ဏွု။ ကလသသဟစရဏတော ဝါရကောပိ တီသု။ ‘‘ကလသော တု တီသူ’’တျမရကောသေ [အမရ ၁၉။၃၁]။

ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ဘုဉ္ဇနံ၊ အန္နာဒိ၊ တဿ ပတ္တော ဘာဇနံ သုဝဏ္ဏရဇတာဒိနိမ္မိတမ္ပိ ကံသော နာမ။

‘‘ကံသော ရစ္ဆန္တရေ မာနေ၊ တေဇသေပိ ဘဝေ တထာ၊

ပါနပတ္တေ စ ကံသျေ စ၊ သောဘိက္ခာသု စ ကိတ္တိသူ’’။ –

တျဇယေန ဝုတ္တတ္တာ ပါနပတ္တေပိ ကံသော။ ကန ဒိတ္တိဂတိကန္တီသု၊ သော၊ ကံသော။ အနိတ္ထီ။ တိကံ ဘာဇနသာမညေ။ အမ ဂတိယံ၊ အတ္တော၊ အမတ္တံ။ ဘာဇ ပုထကမ္မနိ၊ စုရာဒိ၊ ယု။

၄၅၈။ ဒွယံ ဘာဇနာဒီနမာဓာရေ။ အန္တံ သမီပမာဓေယျဿ ဥပဂစ္ဆတီတိ အဏ္ဍုပကံ၊ န္တဿဏ္ဍော၊ ဂဿ စ ကော။ စုမ္ဗ ဝဒနသံယောဂေ၊ အဋော၊ အဿု၊ သကတ္ထေ ကော။ ဒွယံ သရာဝေ၊ သရတိ ဝုဍ္ဎိံ ဂစ္ဆတီတိ သရာဝေါ၊ အဝေါ။ မလ္လ ဓာရဏေ။ ဏွု။ ဝဍ္ဎမာနကောပျတြ၊ ဝဍ္ဎတိ ဝိတ္ထိဏ္ဏီ ဘဝတီတိ ဝဍ္ဎမာနကော၊ သကတ္ထေ ကော။

ဒွယံ ဘေလဗျဉ္ဇနာဒိဃဋ္ဋနောပယုတ္တဘဏ္ဍေ။ ကဋ ဂတိယံ၊ ဆု၊ ဒွိတ္တာဒိ။ ဒု ဂတိယံ၊ ဗော၊ နဒါဒိ၊ ဒဗ္ဗီ၊ ရဿေ ဒဗ္ဗိ။ ခဇာကာပိ၊ ခဇ မန္ထနေ၊ အကော၊ ခဇာကာ ထိယံ။ ဒွယံ ဓညာဒိနိလယေ။ ကုသ သိလေသနေ၊ ဦလော။ ကုသ အက္ကောသေ၊ ဌော။ ဒွေပိ ပုန္နပုံသကေ။

၄၅၉။ ဒွယံ မာသာဒိသာကမတ္တေ၊ သာ တနုကရဏေ၊ ဏွု။ ဍံသ ခါဒနေ၊ ဏွု။ သလောပေါ၊ သိဂ္ဂု၊ ဟရိတကမ္ပိ။ ဟရိတာ သကတ္ထေ ကော။ ‘‘ပုလ္လိင်္ဂေါ သာကမတ္တသ္မိံ၊ သိဂ္ဂု သောဘဉ္ဇနေပိ စေ’’တိ [စိန္တာမဏိဋီကာ ၁၉။၃၄] ရဘသော။ ဒွယံ အဒ္ဒကေ။ အာဒ္ဒါယံ ဇာတံ အဒ္ဒကံ၊ ရဿော။ သိင်္ဂမိဝ ဝေရံ ဝပု ယဿ တမေဝ သိင်္ဂိဝေရံ။

ယဒါ သုက္ခံ၊ တဒါ မဟောသဓာဓျံ၊ တိက္ခရသတ္တာ မဟန္တံ ဩသဓံ။ သုဏ္ဌီ၊ နာဂရံ၊ ဝိသံ၊ ဝိသဘေသဇ္ဇမ္ပိ။ သုဌိ သောသနေ၊ ဣ၊ သုဏ္ဌိ၊ ဤပစ္စယေ သုဏ္ဌီ။

ဒွယံ မရီစေ။ မရ ပါဏစာဂေ၊ စော။ ကုလ သင်္ချာနေ၊ ဏွု။ ‘‘မရီစံ ကောလကံ ကဏှံ၊ ဥသနံ ဓမ္မပတ္တန’’န္တျမရသီဟော။

၄၆၀။ တိပါဒံ ကဉ္ဇိကေ။ သုဝီရရဋ္ဌေ ဘဝံ သောဝီရံ။ ကေန ဇလေန အဉ္ဇိယမဘိဗျတ္တံ အဿ ကဉ္ဇိယံ။ အာရာနံ ဘူမျက္ကဇာနံ ဝါရေသု ဂဟိတေန နာရေန ဇလေန ဇာတံ အာရနာဠံ၊ ‘‘အာရော က္ခိတိ သုတေ’က္ကဇေ၊ နာရော တဏ္ဍုလနီရေသူ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ၊ ရဿ ဠော။ ထုသတော ဇာတမုဒကံ ထုသောဒကံ၊ ထုသောဒကတော ဝါ ဇာတံ ထုသောဒကံ။ ဓညတော ဝီဟိတော ဇာတံ အမ္ဗိလံ ဓညမ္ဗိလံ။ ဝါတံ လင်္ကတိ ဟီနံ ကရောတီတိ ဗိလင်္ကော၊ ဝါတဿ ဗိ၊ ဝိသေသေန လင်္ကတီတိ ဝါ ဗိလင်္ကော။ ကုမ္မာသော၊ အဘိသုတံ၊ အဝန္တိသောမံ၊ ကုဉ္ဇလံ၊ ကဉ္ဇိကံ၊ မဏ္ဍော၊ ဇေဋ္ဌမ္ဗု၊ ခဒိကာပျတြ။

ဒွယံ လဝဏမတ္တေ။ လူ ဆေဒနေ၊ ယု၊ ဩဿာ’နဝါဒေသေ လောဏံ။

၄၆၁။ သာမုဒ္ဒါဒယော ဧတေ ပဉ္စ လဝဏဿ ပဘေဒါ ဝိသေသာ။ သမုဒ္ဒဘူမိယမဝဋ္ဌိတံ လဒ္ဓံ လောဏောဒကံ သုက္ခသန္တနံ သိတံ ယံ ဘဝတိ၊ တံ သာမုဒ္ဒလဝဏံ။ အက္ခိဝံ၊ ဝသိရမ္ပိ။ ဝသု ထမ္ဘေ၊ ဣရော။ သိန္ဓုဒေသေ ဘဝေါ သိန္ဓဝေါ၊ ဏော။ သိတသိဝံ [သီတသိဝံ (သက္ကတေ)]၊ မာဏိမန္ထံ၊ သိန္ဓုဇမ္ပိ။ သိတံ ဓဝလံ၊ သိဝံ ကလျာဏံ၊ ကမ္မဓာရယသမာသော။ သိတသိဝန္တိ ဝါ ဗန္ဓနံ။ မဏိမန္ထော ပဗ္ဗတော၊ တတြ ဘဝေါ၊ ဏော။ ကာဠလောဏော နာမ သောဝစ္စလဝဏာနံ မဇ္ဈေ ကာဠဝဏ္ဏံ လဝဏံ [တီဏိ မဓုရလဝဏဿလဝဏဘေဒဿ (အမရကောသ၊ မဟေသွရဋီကာ)]၊ ‘‘တိလကံ တတြ မေစကေ’’တိ [မဒံ သန္ဒတေ ပိသောဒရာဒိ (စိန္တာမဏိဋီကာ ၁၉။၄၃) မဒံ မုဒံ ဝါ သန္ဒတေ… ဝိသောဒရာဒိ (ဗျာချာသုဓာဋီကာ)] ဝုတ္တတ္တာ တိလကမ္ပိ။ ဥဗ္ဘိဒံ နာမ ရောမကလဝဏံ၊ သမ္ဘရိဒေသေ ကိရ ရုမာ နာမ လဝဏာကရော။ တတြ ပဝိဋ္ဌံ ကဋ္ဌမ္ပိ အစိရေန ဝိလီယ လဝဏံ ဘဝတိ၊ တဗ္ဘဝံ ရောမလဝဏံ။ ဝသုကမ္ပိ။ ကဋ္ဌာဒီနံ သယံ သဘာဝဝိဇဟနကရတ္တာ ဘိန္ဒိတုံ သက္ကောတီတိ ဥဗ္ဘိဒံ၊ သကျတ္ထေ ဥသဒ္ဒေါ။ ဗိလာလံ နာမ သမုဒ္ဒတီရာသန္နဒေသဘဝံ မတ္တိကံ ပါစယိတွာ နိပ္ဖာဒိတလဝဏံ။ သမုဒ္ဒဝေလာသန္နဒေသေ ဇာတံ ဗိလာလံ၊ ဧဿိတ္တံ၊ လော၊ အထ ဝါ ဥဗ္ဘိဒံ နာမ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ပဒေသေ ဘူမိတော ဥဂ္ဂတံ လဝဏမတ္တိကံ ပါစယိတွာ နိပ္ဖာဒိတလဝဏံ။ ဗိလာလံ နာမ လဝဏဘူမိံ ဝိဒါရယိတွာ နိပ္ဖာဒိတလဝဏံ။ ဝိပုဗ္ဗော ဒလ ဝိဒါရဏေ။ ဒဿ လော။ အထ ဝါ ဥဗ္ဘိဒံ နာမ ပါကျံ လဝဏံ။ ဗိလာလံ နာမ ဝစ္စဂန္ဓံ ကာဠလဝဏံ။

၄၆၂။ ဂုဠာဒယော ပဉ္စ ဥစ္ဆုနော ဝိကာရာ။ ဂုဠ ရက္ခာယံ၊ ဂုဠော ပက္ကရသော။ ဖာဏ ဂတိယံ၊ တော၊ ဖာဏိတံ ဂုဠတော ကိဉ္စိ ထဒ္ဓံ။ ခဏ္ဍ မန္ထေ၊ ခဏ္ဍော ဖာဏိတတောပိ ထဒ္ဓါ။ ဥစ္ဆုဝိသေသဿ ရသပါကေ ခဏ္ဍယောဂျသာရဘူတေ ယာ ဂုဠိကာကာရာ ဇာယတေ၊ သာ မစ္ဆဏ္ဍီ ခဏ္ဍသာလူကံ။ ‘‘မစ္ဆဏ္ဍီ တု ပုပ္ဖဂုဠာ၊ ထဒ္ဓပတ္တန္တု ဖာဏိတ’’န္တိ ရဘသော၊ ခဏ္ဍကက္ကံ ဖာဏိတမိစ္စညေ။ သရ ဟိံသာယံ၊ ခရပစ္စယော၊ သက္ခရာ၊ ယာ ‘‘သိတာ’’တိပိ ဝုစ္စတိ၊ သိနောတိ ဗန္ဓတိ တဏှံ သိတာ။ သိတသက္ခရေတျတြ တု သိတော ဓဝလတ္ထော၊ သက္ခရာပမာဏသဏ္ဌာနတ္တာ ဝါ သက္ခရာ။ ဣမေ စ ဂုဠာဒယော ယထာက္ကမံ ထဒ္ဓတရာ။ ဧတ္ထ စ မစ္ဆဏ္ဍီ ဖာဏိတာ ခဏ္ဍဝိကာရာပိ။ ဒွယံ ဂုဠေ။ ရောဂါဓိကေသု ဝိနာသကရတ္တာ ဝိသဉ္စ တံ ကဏ္ဋကဉ္စ။

၄၆၃။ ဒွယံ ဘဋ္ဌဓညေ။ လာဇ ဘဿနေ၊ ဘဿနံ ဘဇ္ဇနံ၊ အ။ န ခတံ အက္ခတံ။ ‘‘တတိယာ ပကတိ လာဇေသွက္ခတံ တီသွ’ဟိံသိတေ’’တိ ရုဒ္ဒေါ။

ဘဋ္ဌယဝေ ဓာနာသဒ္ဒေါ သိယာ၊ ‘‘ဗဟုမှိ ဘဋ္ဌယဝေ ဓာနာ၊ ထိယံ အဘိနဝေါ’ဗ္ဘိဒေ’’တိ ရဘသော။ ဓာ ဓာရဏေ၊ ယု။

ဒွယံ ယဝါဒိစုဏ္ဏေ။ သစ သမဝါယေ၊ သစ သေစနေ ဝါ၊ တု။ မန္ထ ဝိလောဠနေ။ တိကံ သမံ။ ပူရေတီတိ ပူပေါ၊ ပေါ။ အကာရယုတ္တေ အပူပေါ၊ ယထာ ‘‘လာဗု၊ အလာဗူ’’တိ။ တဏ္ဍုလာဒီနံ ပိဋ္ဌာနံ ဝိကာရော ပိဋ္ဌကော၊ သညာယံ ကော။

၄၆၄။ ဆက္ကံ သူဒေ။ ဘတ္တံ၊ သူပဉ္စ ကရောတိ အကာသိ ကရိဿတီတိ ဘတ္တကာရော၊ သူပကာရော စ။ သု ပဂ္ဃရဏေ။ သဝတိ ရသံ ပဂ္ဃရာပေတီတိ သူဒေါ၊ ဒေါ၊ ဒီဃာဒိ။ သူဒ ပဂ္ဃရဏေ ဝါ၊ အ။ အဠာရော နာမ သူပါဒိဝိကတိ၊ တံ ကရောတီတိ အာဠာရိကော။ ဩဒနံ ပစတီတိ ဩဒနိကော။ ရသံ ကရောတီတိ ရသကော။

ဒွယံ သူပေ။ သုခတ္ထာယ ပါတဗ္ဗတ္တာ သူပေါ၊ ဒီဃာဒိ။ ဝိသေသတော ဘတ္တံ အဉ္ဇတိ အန္တော ဂစ္ဆတိ ယေန၊ တံ ဗျဉ္ဇနံ၊ အဉ္ဇ ဂတိယံ၊ ယု။

၄၆၅။ ပဉ္စကံ [တိပါဒံ (က။)] ဘတ္တေ။